Wikipedia euwiki https://eu.wikipedia.org/wiki/Azala MediaWiki 1.44.0-wmf.6 first-letter Media Berezi Eztabaida Lankide Lankide eztabaida Wikipedia Wikipedia eztabaida Fitxategi Fitxategi eztabaida MediaWiki MediaWiki eztabaida Txantiloi Txantiloi eztabaida Laguntza Laguntza eztabaida Kategoria Kategoria eztabaida Atari Atari eztabaida Wikiproiektu Wikiproiektu eztabaida Txikipedia Txikipedia eztabaida Zerrenda Zerrenda eztabaida TimedText TimedText talk Modulu Modulu eztabaida Topic 0 3 9999046 9621600 2024-12-13T23:11:05Z CommonsDelinker 688 «Coat_of_arms_of_Syria.svg» fitxategiaren ordez «Coat_of_arms_of_Syria_(1980–2024).svg» jarri da (eragilea: CommonsDelinker; arrazoia: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR3|Criterion 3]] (obvious error) · Government has collapsed in the country and 9999046 wikitext text/x-wiki {{Wikipedia1000}} {{Kontinente infotaula |izena = Asia |irudia = [[Fitxategi:Asia (orthographic projection).svg|200px]] |azalera = 44.579.000 km² |biztanleria = 4,140,336,501 bizt. (2011ko zenbatespena<ref name=list>[http://www.worldatlas.com/geoquiz/thelist.htm «Continents of the World: The List»] ''Worldatlas.com'' 2014ko otsailaren 19an begiratua.</ref>) |dentsitatea = 87 bizt/km² |jentilizio = asiar |herrialdeak = 49 |herrialde_zerrenda = |dependentziak = 4 |estaturik_gabeko_nazioak = 7 |hizkuntzak = [[txinera]], [[hindi]], [[urdu]], [[japoniera]] eta beste asko |ordu_eremua = [[UTC+2]]-[[UTC+12]] |internet = [[.asia]] |hiriak = [[Tokio]], [[Shanghai|Shangai]], [[Mumbai]], [[Manila]], [[Jakarta]] }} '''Asia''' munduko kontinenterik zabalena eta askotarikoena da. [[Eurasia]]ren lau bosten eta lurreko eremu lehorren herena hartzen ditu, eta ia osorik [[Ipar hemisferio|Ipar Hemisferioan]] dago. 44.579.000 km²ko eremua eta 4.140.336.501 biztanle ditu. Mugak ez dira oso zehatzak. [[Uralak|Ural mendiek]], [[Ural|Ural ibaiak]], [[Kaspiar itsasoa|Kaspiar Itsasoak]], [[Kaukaso (mendikatea)|Kaukaso mendikateak]], [[Itsaso Beltza]]k, [[Bosforo]]k, [[Marmarako itsasoa|Marmara itsasoak]] eta [[Dardaneloak|Dardaneloek]] bereizten dute [[Europa]]tik; [[Bering (itsasartea)|Bering itsasarteak]] [[Ipar Amerika]]tik, eta [[Itsaso Gorria]]k eta [[Suezko kanala]]k [[Afrika]]tik. Asia barruan sartzen dira, orobat, [[Japonia]], [[Indonesia]] eta [[Malaysia]]ko uhartediak. == Historia == {{Sakontzeko|Asiako historia}} Duela 5.000 urte baino gehiago [[sumer]]iarrek [[Mesopotamia]], [[Tigris]] eta [[Eufrates]] ibaien arteko lurraldea, okupatu eta lehendabiziko [[hiri-estatu]]ak eratu zituzten: [[Ur (hiria)|Ur]], [[Uruk]] edo [[Lagash]]. [[Antzinaroa]]n zehar, Asian [[Indo haraneko kultura|Indus haranean]] eta [[Ibai Urdina|Yangtze]] ibaian zibilizazio inportanteak sortu ziren. [[Alexandro Handia]]ren gudarosteak [[Indus]] ibai ertzeraino heldu ziren. [[Antzinako Erroma|Erromatarrek]] bizigune batzuk eratu zituzten India hegoaldean eta, beharbada, [[Indotxina]] hegoalderaino ere iritsi ziren. Hauen ondoren, Europa eta [[Ekialdeko Asia]]ren arteko lotura bakarra, [[Iran]], [[Bagdad]] eta [[Bizantzio]]ra, [[Zetaren Bidea|Zetaren bidean]] barrena, [[Txinako Herri Errepublika|Txinatik]] heldu ziren karabanek osatzen zuten. Turko-mongoliarrek [[Errusia]] eta [[Erdialdeko Europa]]ra egin zituzten bidaldien bidez jakin ziren Asiari buruzko lehen berriak. Ondoren etorri ziren [[Marco Polo]] eta [[Giovanni da Pian del Carpini|Giovanni da Pianen]] bidaiak, [[portugal]]dar eta [[herbehereak|herbeheretarren]] itsas aurkikundeak eta [[jesusen Konpainia|jesuiten]] egokimendua Txinako gortean. [[Lurrunontzi]]en garapenarekin batera, Asiarako egarria piztu zen europarren artean: ingelesek eta frantsesek India aldera jo zuten, herri ugari ibili zen Txinako kostaldeko hiriak konkistatzeko gatazkan, Frantziak Indotxinako alde bat hartu zuen beretzat, espainiarrak [[Filipinak|Filipinetan]] egokitu ziren eta errusiarrek [[Siberia]]ren konkista bukatu zuten. Asian sortu ziren hiru [[monoteismo|erlijio monoteista]] handienak: [[kristautasun]]a, [[islam]]a eta [[judaismo]]a. == Geografia fisikoa == [[Fitxategi:Asia_satellite_plane.jpg|thumb|350px|<small>Asiako satelite irudia</small>]] {{Sakontzeko|Asiako geografia}} Asia 44 milioi [[kilometro koadro|km²]] area baino gehiago ditu, 44.936.000 [[kilometro koadro|km²]] hain zuzen. [[Kontinente]]aren mugak ez dira oso zehatzak, adibidez, [[Sinai]] [[penintsula]], [[Afrika]]rekin duen muga edozein [[kontinente]]aren zatia izan liteke. Era berean, [[Europa]]rekin dituen mugak ere ezberdinak dira adituen arabera: batzuetan [[Uralak|Ural mendiak]], bestetan [[Ural|Ural ibaia]] bera. [[Kaukasia|Kaukasoan]] ere eztabaidatsua da [[Georgia]], [[Armenia]] edo [[Azerbaijan]] [[europa]]rrak edo asiarrak diren ala ez. Hala ere, Asiako muturrak honako hauek dira: * iparraldetik: [[Txeliuskin|Txeliuskin lurmuturra]] ([[Errusia]]); * hegoaldetik: [[Roti|Roti uhartea]] ([[Indonesia]]); * mendebaldetik: [[Baba lurmuturra]] ([[Turkia]]); * ekialdetik: [[Dezhniov|Dezhniov lurmuturra]] (Errusia). === Orografia === [[Fitxategi:Himalaya sud avion.JPG|thumb|250px|eskuinera|<small>[[Himalaia]]n munduko mendirik garaienak daude.</small>]] [[Fitxategi:Varanasiganga.jpg|thumb|250px|eskuinera|<small>[[Ganges]] ibaia [[Varanasi]]n ([[India]])</small>.]] Era askotako lurraldeak ageri dira Asian. Iparraldean, [[Mendebaldeko Siberiako ordokia|Siberia]] eta Mongoliako ordokiak hedatzen dira; erdialdeko lurraldeak oso menditsuak dira ([[Anatolia]], Armenia, [[Iran]], [[Pamir]] eta [[Tibeteko goi-lautada|Tibeteko]] goi ordokiak; [[Kaukaso (mendikatea)|Kaukaso]], [[Hindu Kush]], [[Himalaia]], [[Tian Shan]], [[Altai (mendiak)|Altai]], [[Kunlun mendiak|Kunlun]] eta [[Stanovoi|Stanovoi mendiak]]); hegoaldeko penintsulak, oso erliebe higatuz osatuak ([[Arabia]], India eta Indotxina) eta uhartediak ([[Japonia]] eta [[Insulindia]]). Asian daude lurreko mendi garaienak ([[Everest]], [[K2]] edo [[Annapurna]]), itsasoko sakanik sakonena ([[Marianak]], [[Mindanao]] ekialdea, 11.000 m) eta sakonune itxirik handiena ([[Itsaso Hila]], 393 m itsas mailaren azpitik). Hego-ekialdeko uharteak berriak eta jatorri bolkanikokoak dira ([[Ozeano Barea|Ozeano Bareko]] ''suzko gerria''). Asia ekialdeko ordokiak alubioi garraiakinezkoak dira gehienak, edo mendilerroen eta itsasoaren arteko zerrenda meheak osatzen dituzte ([[Annam]], [[Malaysia]], [[Sumatra]], [[Borneo]]). Ekialdeko itsasertza, bestalde, biztanleria sakabanatu duten badia, golko, uharte eta penintsulez betea ageri da. === Hidrologia === Asiako erliebearen banaketak lau ibai sistema nagusi eragin ditu: * Iparraldean, Siberiako sistema. [[Mongolia]] nahiz [[Siberia]]ko mendikateetan sortzen diren ibaiek [[Ozeano Artikoa|Ozeano Artikora]] nahiz [[Okhotskeko itsasoa|Okhotskeko itsasora]] jotzen dute: [[Ob]]i, [[Jenisei]], [[Lena (ibaia)|Lena]] edo [[Amur]]. * [[Tibet]]eko sistema. Ibai guztiak [[Tibeteko goi-lautada|Tibeteko goi ordokian]] jaio eta [[Txinako Herri Errepublika|Txina]] nahiz [[Hego-ekialdeko Asia]] zeharkatzen dute, ibilbide guztiz bihurriak eratuz: [[Ibai Horia]], [[Ibai Urdina]], [[Mekong]], [[Saluen|Salween]], [[Irawadi]]. * Himalaiako sistema, [[Himalaia]]n sorturiko ordoki ibaiek osatua: [[Brahmaputra]], [[Indus]], [[Ganges]]. * Aralgo sistema, ura [[Aral itsasoa|Aral]] barne itsasora isurtzen diren [[Amu Daria]] eta [[Sir Daria]] ibaiek osatua nagusiki. Lau sistema nagusi hauez gainera, lurralde bakoitzeko sistemak aurki daitezke, hala nola, [[Persiar golkoa|Persiako golkora]] isurtzen diren [[Tigris]] eta [[Eufrates]]ek osatutakoa. Aintzira garrantzitsuenak hauek dira: * ur gazikoak: [[Kaspiar itsasoa]], [[Aral itsasoa]] eta [[Itsaso Hila]]; * ur gezakoak: [[Baikal|Baikal aintzira]]. === Itsasaldea === Asiak [[Ozeano Artikoa|Ozeano Artiko]], [[Ozeano Barea]], [[Indiako ozeanoa]] eta [[Mediterraneoa|Mediterraneo itsasoak]] inguraturik dago. Barneko itsaso ugari dauzka, hala nola, [[Arabiako itsasoa]], [[Hego Txinako itsasoa|Hegoaldeko Txinako Itsasoa]], [[Javako itsasoa]], [[Ekialdeko Txinako itsasoa|Ekialdeko Txinako Itsasoa]], [[Japoniako itsasoa]], [[Okhotskeko itsasoa]], [[Bering (itsasoa)|Bering itsasoa]], [[Kara|Karako itsasoa]], [[Barents|Barentseko itsasoa]], eta abar. [[Golko]] nagusiak [[Persiar golkoa|Persiako golkoa]], [[Omango golkoa]], [[Bengalako golkoa]], [[Thailandiako golkoa|Siamgo golkoa]], [[Tonkingo golkoa]] eta [[Anadirko golkoa]] dira. [[Penintsula]] aipagarrienak [[Anatolia]], [[Arabia]], [[India]], [[Malaysiako penintsula|Malaka]], [[Indotxina]], [[Korea]] eta [[Kamtxatka]] dira eta [[uharte]]ak [[Zipre]], [[Maldivak]], [[Sri Lanka]], [[Indonesia|Indonesiar uhartedia]], [[Taiwan]], [[Japonia]], [[Sakhalin]], [[Siberia Berriko uharteak]], [[Ipar uhartea|Ipar Uhartea]] eta [[Zembla Berria]]. === Klima === [[Fitxategi:Rice Cultivation Vietnam.1024x768.jpg|thumb|250px|eskuinera|^{[[Arroz]] saila goldatzen [[asiar bufalo]] batekin, [[Vietnam]].}]] Hain zabala izanik, mota guztietako klimak ditu Asiak. [[Siberia]]ko [[klima kontinental]]a da, neguak izugarri hotz eta gogorrak dituena. [[Lurzoru]]aren parte handi bat izoztua dago ([[permafrost]]). Erdialdeko Asiako lurralde guztietako klima ere kontinentala da. Hegoaldean, [[montzoi]]ek eragin handia dute. Bertan iristen dira munduko euri kopururik handienak ere (11.000 mm inguru, [[Bangladesh]] eta [[Assam]]en). Berorik handiena [[India]] eta [[Pakistan]] arteko [[Thar basamortua]]n egiten du. Lurralde hotzena, bestalde, Siberiako ipar-ekialdeko [[Verkhoiansk]] da (-66&nbsp;°C). [[Hego-ekialdeko Asia]]n eta [[Txinako Herri Errepublika|Txina]] hegoaldeko itsasaldeetan [[zikloi tropikal|tifoi]] ugariko [[klima tropikal]] euritsua da nagusi. [[Sonda uharteak|Sonda uharteetako]] klima aldiz, [[klima ekuatorial|ekuatoriala]] da, urtarorik gabea. Beste lurralde batzuek, azkenik, klima bereziak dituzte: [[Tibeteko goi-lautada|Tibet]], 4.500 m-tik gora dagoen goi-ordokia; [[Kuroshio itsaslasterra|Kuroshio itsaslaster]] beroak [[Japonia]]n eragiten duen egoera berezia, etab. === Landaredia === Iparraldetik hasita hegoalderantz, alde handiak daude landaredian, lurralde batetik bestera, klimaren arabera. Ozeano Artiko aldeko [[tundra]], Siberiako [[taiga]] handiak gero, eta [[urki]] nahiz [[Lertxun (zuhaitza)|lertxun]] basoak ondoren. Hegoalderago belar [[estepa]]k zabaltzen dira ([[Mongolia]], [[Kazakhstan]] iparraldea), [[Kaspiar itsasoa|Kaspiar itsasotik]] [[Gobi]] basamortura luzatzen den lurralde idorraren mugan. Tibeten mendi garaietako landaredia aurki daitekeen bitartean, [[India]] eta [[Hego-ekialdeko Asia]] oihan tropikalez horniturik ageri dira. [[Malaysia]] eta [[Sonda uharteak|Sonda]] lurralde tropikalak dira. Txina iparraldean, estepak eta oihanak tartekatzen dira. Txina hegoaldean, ordea, oihan subtropikal hezea ageri da. [[Japonia]]n hiru klima bereizten dira: siberiarra, epela eta subtropikala. Asian landare mota guztiak aurki daitezke ia. Animaliei buruz, beste horrenbeste esan daiteke. == Etnografia == [[Fitxategi:Mongolian nomads.jpg|thumb|250px|eskuinera|^{[[Mongol]] nomadak. Khövsgöl, [[Mongolia]].}]] Asiako gizakiaren lehen aztarnak guztiz antzinakoak diren arren ([[Pekingo gizaki]]a, [[Javako gizaki]]a), arrazak berandu arte baizik ez ziren banatu, antza denez. Lau gizatalde handi bereiz daitezke Asian: paleo-siberiarrak, turko-mongolak, [[indoeuropar]]rak eta indonesiarrak, mendeetan zehar elkarrekin nahasi diren arraza-familia desberdin askotan banatuak. Paleo-siberiar jatorrikoak dira [[Siberia]]n bizi diren herriak ([[tungus]]ak, [[Nenets (herria)|samoiedoak]], [[ainu]]ak, …); turko-mongolak, [[Erdialdeko Asia]], [[Mongolia]]ko eta [[Txinako Herri Errepublika|Txina]] iparraldeko [[mongol]]ak eta turkoak; indonesiarrak [[Hego-ekialdeko Asia]] eta, mongoloideekin nahasian, Txina hegoaldean; indoeuroparrak, azkenik, [[India]], [[Afganistan]] eta [[Erdialdeko Asia]]ko lurralde batzuetan egokitu ziren. Gizatalde handi horien ingurukoak dira jatorria oraindik behar bezala ezagutzen ez den beste arraza batzuk: Hego Indiako drabidiarrak, japoniarrak, tibeto-birmaniarrak, [[Mon-Khmer]] eta melanesiar bide diren [[Sonda uharteak|Sonda uharteetako]] biztanleak. Asiako arraza nagusia, halaz ere, mongoloidea dela esan daiteke: ilea beltza eta leuna; larruazala, boli koloretik hori ilunera; betazalen toles epikantiarra eta, jaiotzean, [[giltzurrun]]en gaineko orbana, ''mongoliar'' izenekoa. Asiarren altuera herritik herrira aldatu egiten da: ipar txinatarrak garaiak eta sendoak dira; hegoaldekoak, berriz, txikiak eta argalagoak. Erdialdeko Asiako mendialdeetan maiz ageri da begi argiko indoeuroparra. Arraza zabalduenen ondoan, beste txikiago batzuk desagertzear daude gaur egun ([[Sri Lanka]]ko [[vedda etnia|veddak]], [[Filipinak|Filipinetako]] [[negrito]]ak, [[Japonia]] iparraldeko ainuak). Arraza migrazioak ibaiei jarraituz gertatu izan dira gehienetan, itsasertzerantz betiere. Barneko lurraldeek, herri nomaden bizileku izaki, ez dute inoiz biztanleria dentsitate handirik izan. Nekazari jendez osaturik dauden itsasertzeko ordokiek eta ibai bokalek ([[Ganges]] aldea, Txina hegoaldeko haranak), aldiz, giza kontzentrazio handiak dituzte. Eskualde hauetan (Ganges aldeko India, Txina) oso laster garatu ziren anitz zibilizazio. Gutxiengo herri eta etniko asko daude herrialde subiranoen artean. * [[Abaza]]k, [[abkhaz]]ak edo [[abkhaziar]]rak, [[adige]]ak edo [[zirkasiar]]rak, [[aleut]]ak, [[altai]]ak, [[assamdar]]rak, [[avar]]rak, [[balkar]]rak, [[balutx]]ak, [[baxkir]]rak, [[bengalar]]rak, [[Bodo (etnia)|bodoak]], [[buriat]]ak, [[cham]]ak, [[changpa]]k, [[dogra]]k, [[dolgan]]ak, [[erromani]]ak, [[evenk]]ak, [[han]]ak, [[hazara]]k, [[ingux]]etiarrak, [[jakut]]ak, [[kabardino]]ak, [[kalmuk]]ak, [[kannada]]k, [[karatxai]]ak, [[kareliar]]rak, [[karen]]ak, [[kazakh]]standarrak, [[khakas]]ak, [[khanti]]ak, [[khmer]]rak, [[kirgiz]]istandarrak, [[komi]]ak, [[mansi]]ak, [[mantxu]]ak, [[mari]]ak, [[Miao (herria)|miaoak]], [[mon]]ak, [[mongol]]ak, [[mordoviar]]rak, [[Nenets (herria)|nenetsak]], [[oirat]]ak, [[osetiar]]rak, [[paxtun]]ak, [[rohingya]]k, [[sami]]ak edo [[laponiar]]rak, [[shan]]ak, [[tajik]]istandar, [[tamil]]ak, [[Tartaro (herria)|tartaroak]], [[tibetar]]rak, [[tungus]]ak, [[turkmen]]ak, [[txerkes]]ak, [[txetxen]]ak, [[txuktxi]]ak, [[txuvax]]ak, [[udmurt]]ak, [[uigur]]rak, [[uzbeko]]ak, [[xerpa]]k, [[zhuang]]ak, [[zingales]]ak. == Geografia politikoa == === Azpisailkapena === Geografikoki, hau da sailkapen nagusia: * [[Asia|Mendebaldeko Asia]] * [[Ekialdeko Asia]] * [[Hego-ekialdeko Asia]] * [[Iparraldeko Asia]] ([[Siberia]] eskualdea) * [[Hegoaldeko Asia]] * [[Erdialdeko Asia]] Hona hemen, taula batean: {{Asiako herrialde eta lurralde aurkibidea}} [[Europa]]ren ikuspuntutik Asia osoa «Ekialde» izenaz ezaguna zen. Distantzia kontuan hartuta, bi sailkapen tradizional daude: * Hegoaldeko [[Europa]]n: ** [[Ekialde Hurbila]]: [[Libano]], [[Palestinako Estatua|Palestina]], [[Israel]], [[Turkia]], [[Jordania]], [[Siria]], [[Irak]] eta [[Arabia]]; eta [[Egipto]] osoa, [[Afrika]]n dagoen zatia barne. ** [[Ekialde Hurbila|Ekialde Ertaina]]: [[Iran]], [[Pakistan]], [[India]] eta ingurukoak. ** [[Ekialde Urruna]]: [[Txinako Herri Errepublika|Txina]], [[Korea]], [[Japonia]] eta [[Ozeano Barea|Ozeano Bareko]] herrialdeak. * Herrialde [[Ingeles|anglo-saxoientzat]]: ** ''Middle East'' ({{lang-eu|Ekialde Ertaina}}): [[Ekialde Hurbil]]eko herrialdeak barne hartzen ditu, [[Turkia]] izan ezik. ** ''Far East'' ({{lang-eu|[[Ekialde Urruna]]}}), [[India]] barne, eta batzuetan baita [[Pakistan]] eta [[Afganistan]] ere. Bai batzuentzat, bai besteentzat, [[Errusia]] [[Europa]] da. === Banaketa politikoak === Luzaroan kolonizaturik bizi ondoan, estatu burujabeek osatutako kontinentea da egun Asia. [[Errusia]]rrek ustiatzen dituzten [[Siberia]] handi zabaleko biztanle gutxiko lurraldeak, eta berriki arte herri kolonizatzaile europarren esku egon diren portu batzuk ([[Hong Kong]], [[Macau]]) bazterrera utzita, estatu burujabeak osatu dira, nahiz eta burujabetza horiek behinolako kolonizatzaileen gogora gertatu, askotan, eta nazionalitateak errespetatu gabe, beste hainbatetan. [[Txinako Herri Errepublika|Txina]] da Asiako estatu garrantzitsuena, zabalena (Asia errusiarra izenekoaren ondotik) eta jendeztatuena. [[India]] dator ondoren, [[Pakistan]], [[Afganistan]] eta estatu himalaiarrak ([[Nepal]], [[Sikkim]] eta [[Bhutan]]) inguru geografiko berean dituelarik. Hego-ekialdeko Asiak [[Myanmar]], [[Thailandia]], [[Laos]], [[Kanbodia]] eta [[Vietnam]] estatuak hartzen ditu mendebaldetik ekialdera. Asia Erdialdearen mendebaldean lau errepublika ageri dira: [[Kazakhstan]], [[Tajikistan]], [[Uzbekistan]] eta [[Turkmenistan]], [[Kaspiar itsasoa|Kaspiar Itsasoa]] eta [[Tian Shan]] mendikatearen artean. [[Mongolia]] Siberia eta Txina arteko mendien artetik ageri da. [[Koreako penintsula]] [[Mantxuria]]tik irteten da. Uharte estatuen artean, azkenik, hauek aipatu behar dira: [[Sri Lanka]] (Zeilan zena), Indiaren hegoaldean; Andaman eta Nikobar uharteak, Myanmar eta [[Sumatra]] artean; [[Malaysia]]ko federazioa ([[Malaysiako penintsula]] eta [[Borneo]] uharteko iparraldea); [[Indonesia]] (Sumatra, [[Java (uhartea)|Java]], [[Bali]], Sonda Txikiko uharteak, [[Kalimantan]] —Borneo uharteko alderik handiena—, [[Sulawesi]] uharteak, Maluku uharteak eta Irian, [[Ginea Berria|Ginea Berriko]] mendebaldea; [[Filipinak]]; [[Taiwan]] uhartea, egun Txinatik bereizia, eta [[Japonia]], ekialdean dagoen Asiako lurraldea, lau uharte bolkanikok osatua. Estatu barruko arazo politikoek, kanpoko herrien laguntzaz, hautsi dute zenbaitetan herrien batasun etnikoa. [[Korea]] bitan banatu zen [[1953]]an: [[Ipar Korea]], herri errepublika, komunista, eta [[Hego Korea]], errepublika kapitalista, gaur ere tinko dirauen banakuntza. Gisa bereko bereizkuntza izan zuen [[Vietnam]]ek [[1954]] eta [[1976]] urteen artean: herri errepublika [[Ipar Vietnam]]en eta [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBen]] mendeko errepublika hegoaldean. Ipar Vietnameko gudarosteak [[Hego Vietnam]]eko gerrillariekin bat eginik, Hego Vietnamgo eta Ameriketako Estatu Batuetako armadei nagusitu ondoren berriz batu zen Vietnam. Taiwan uharteko errepublika Txinako kapitalismoaren feudoa izan zen, [[1949]]tik aurrera, kontinenteko Txina komunistaren aurrez aurre. Herri desberdin asko hartzen zituen Indiako estatu koloniala bitan banatu zen [[1947]]an: mendebalde eta ekialdeko lurraldeek [[Pakistan]] estatua osatu zuten (gehiengo [[musulman]]a), eta erdialdeko zatirik handienak [[India]]ko errepublika. [[1971]]. urtean, Ekialdeko Pakistan bestetik bereizi eta [[Bangladesh]] estatua sortu zen bertan. Historian zehar burujabe izan zen [[Tibet]], Txinaren mendean dago gaur egun. Asiako herri guztiak ari dira, zein bere aukera politikoen arabera (sozialismoa nahiz ekonomia liberala), industrian eta ekonomian duten atzerapenaren aurkako ahaleginean. Japonia eta Txina dira nagusi arlo honetan. === Estatuak === [[Fitxategi:Flickr - Shinrya - Shanghai Skyline HDR.jpg|thumb|250px|eskuinera|<small>[[Shanghai]], [[Txinako Herri Errepublika|Txina]].</small>]] [[Fitxategi:Anant Chaturdashi.jpg|thumb|250px|eskuinera|<small>Ganesh Chaturthi jaialdi hinduista, [[Mumbai]], [[India]]</small>.]] [[Fitxategi:Semeru Bromo Temple.JPG|thumb|250px|eskuinera|<small>[[Java (uhartea)|Javako]] sumendiak, [[Indonesia]]</small>.]] [[Fitxategi:Karachi sky line.jpg|thumb|250px|eskuinera|<small>[[Karatxi]], [[Pakistan]]</small>.]] [[Fitxategi:Agriculture of Bangladesh 5.jpg|thumb|250px|eskuinera|<small>[[Haor]]ko nekazariak, [[Bangladesh]]</small>.]] [[Fitxategi:Skyscrapers of Shinjuku 2009 January (revised).jpg|thumb|250px|eskuinera|<small>[[Tokio]], [[Japonia]]</small>.]] [[Fitxategi:Sagada rice terraces.jpg|thumb|250px|eskuinera|<small>Sagadako arroz terrazak, [[Filipinak]]</small>.]] {| class="references-small sortable wikitable" ! style="line-height:95%; width:2em" class="unsortable" | Bandera ! style="line-height:95%; width:2em" class="unsortable" | Armarria ! Izena ! Biztanleria ! Eremua (km²) ! Hiriburua |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Afganistan}} | style="text-align:center;"| | [[Afganistan]] | style="text-align:right;"| 30.419.928 | style="text-align:right;"| 647.500 | [[Kabul]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Arabiar Emirerri Batuak}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Emblem of the United Arab Emirates.svg|20px]] | [[Arabiar Emirerri Batuak]] | style="text-align:right;"| 5.314.317 | style="text-align:right;"| 83.600 | [[Abu Dhabi]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Armenia}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Coat of arms of Armenia.svg|20px]] | [[Armenia]] | style="text-align:right;"| 2.970.495 | style="text-align:right;"| 29.743 | [[Erevan]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Azerbaijan}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Emblem of Azerbaijan.svg|20px]] | [[Azerbaijan]] | style="text-align:right;"| 9.493.600 | style="text-align:right;"| 86.600 | [[Baku]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Bahrain}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Emblem of Bahrain.svg|20px]] | [[Bahrain]] | style="text-align:right;"| 1.248.348 | style="text-align:right;"| 760 | [[Manama]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Bangladesh}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:National emblem of Bangladesh.svg|20px]] | [[Bangladesh]] | style="text-align:right;"| 150.039.000 | style="text-align:right;"| 147.570 | [[Dhaka]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Bhutan}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Emblem_of_Bhutan.svg|20px]] | [[Bhutan]] | style="text-align:right;"| 716.896 | style="text-align:right;"| 38.394 | [[Thimphu]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Brunei}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Emblem of Brunei.svg|20px]] | [[Brunei]] | style="text-align:right;"| 408.786 | style="text-align:right;"| 5.765 | [[Bandar Seri Begawan]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Ekialdeko Timor}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Coat of arms of East Timor.svg|20px]] | [[Ekialdeko Timor]] | style="text-align:right;"| 1.143.667 | style="text-align:right;"| 14.874 | [[Dili]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Errusia}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Coat of Arms of the Russian Federation.svg|20px]] | [[Errusia]] | style="text-align:right;"| 142.517.670 | style="text-align:right;"| 17.098.242 | [[Mosku]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Filipinak}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Coat of Arms of the Philippines.svg|20px]] | [[Filipinak]] | style="text-align:right;"| 92.337.852 | style="text-align:right;"| 300.000 | [[Manila]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Georgia}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Greater coat of arms of Georgia.svg|20px]] | [[Georgia]] | style="text-align:right;"| 4.570.934 | style="text-align:right;"| 69.700 | [[Tbilisi]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Hego Korea}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Emblem of South Korea.svg|20px]] | [[Hego Korea]] | style="text-align:right;"| 50.004.441 | style="text-align:right;"| 100.210 | [[Seul]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|India}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Emblem of India.svg|20px]] | [[India]] | style="text-align:right;"| 1.205.073.612 | style="text-align:right;"| 3.287.263 | [[New Delhi]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Indonesia}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:National emblem of Indonesia Garuda Pancasila.svg|20px]] | [[Indonesia]] | style="text-align:right;"| 248.645.008 | style="text-align:right;"| 1.904.569 | [[Jakarta]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Ipar Korea}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Emblem of North Korea.svg|20px]] | [[Ipar Korea]] | style="text-align:right;"| 24.589.122 | style="text-align:right;"| 120.538 | [[Piongiang|Pyongyang]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Irak}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Coat of arms (emblem) of Iraq 2008.svg|20px]] | [[Irak]] | style="text-align:right;"| 31.129.225 | style="text-align:right;"| 438.317 | [[Bagdad|Baghdad]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Iran}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Emblem of Iran.svg|20px]] | [[Iran]] | style="text-align:right;"| 78.868.711 | style="text-align:right;"| 1.648.195 | [[Teheran]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Israel}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Emblem of Israel.svg|20px]] | [[Israel]] | style="text-align:right;"| 7.590.758 | style="text-align:right;"| 20.770 | [[Jerusalem]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Japonia}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Imperial Seal of Japan.svg|20px]] | [[Japonia]] | style="text-align:right;"| 127.368.088 | style="text-align:right;"| 377.915 | [[Tokio|Tokyo]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Jordania}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Coat_of_arms_of_Jordan.svg|20px]] | [[Jordania]] | style="text-align:right;"| 6.508.887 | style="text-align:right;"| 89.342 | [[Amman]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Kanbodia}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Coat_of_arms_of_Cambodia.svg|20px]] | [[Kanbodia]] | style="text-align:right;"| 14.952.665 | style="text-align:right;"| 181.035 | [[Phnom Penh]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Kazakhstan}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Emblem of Kazakhstan.svg|20px]] | [[Kazakhstan]] | style="text-align:right;"| 17.522.010 | style="text-align:right;"| 2.724.900 | [[Nursultan]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Kirgizistan}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:National emblem of Kyrgyzstan.svg|20px]] | [[Kirgizistan]] | style="text-align:right;"| 5.496.737 | style="text-align:right;"| 199.951 | [[Bixkek|Bishkek]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Kuwait}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Coat_of_arms_of_Kuwait.svg|20px]] | [[Kuwait]] | style="text-align:right;"| 2.646.314 | style="text-align:right;"| 17.818 | [[Kuwait (hiria)|Kuwait Hiria]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Laos}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Emblem of Laos.svg|20px]] | [[Laos]] | style="text-align:right;"| 6.586.266 | style="text-align:right;"| 236.800 | [[Vientian]]e |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Libano}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Coat_of_arms_of_Lebanon.svg|20px]] | [[Libano]] | style="text-align:right;"| 4.140.289 | style="text-align:right;"| 10.400 | [[Beirut]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Malaysia}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Coat of arms of Malaysia.svg|20px]] | [[Malaysia]] | style="text-align:right;"| 29.179.952 | style="text-align:right;"| 329.847 | [[Kuala Lumpur]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Maldivak}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Coat_of_arms_of_Maldives.svg|20px]] | [[Maldivak]] | style="text-align:right;"| 394.451 | style="text-align:right;"| 298 | [[Male|Malé]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Mongolia}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:State emblem of Mongolia.svg|20px]] | [[Mongolia]] | style="text-align:right;"| 3.179.997 | style="text-align:right;"| 1.564.116 | [[Ulan Bator]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Myanmar}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:State seal of Myanmar.svg|20px]] | [[Myanmar]] | style="text-align:right;"| 54.584.650 | style="text-align:right;"| 676.578 | [[Naypyidaw]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Nepal}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Coat of arms of Nepal.svg|20px]] | [[Nepal]] | style="text-align:right;"| 29.890.686 | style="text-align:right;"| 147.181 | [[Katmandu]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Oman}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:National emblem of Oman.svg|20px]] | [[Oman]] | style="text-align:right;"| 3.090.150 | style="text-align:right;"| 309.500 | [[Maskat]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Pakistan}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:State emblem of Pakistan.svg|20px]] | [[Pakistan]] | style="text-align:right;"| 190.291.129 | style="text-align:right;"| 796.095 | [[Islamabad]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Palestina}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Coat of arms of Palestine (alternative).svg|20px]] | [[Palestinako Estatua|Palestina]] | style="text-align:right;"| 4.279.699 | style="text-align:right;"| 6.220 | [[Gazako zerrenda|Gaza]]/[[Ramallah]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Qatar}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Emblem of Qatar.svg|20px]] | [[Qatar]] | style="text-align:right;"| 1.951.591 | style="text-align:right;"| 11.586 | [[Doha]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Saudi Arabia}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Coat of arms of Saudi Arabia.svg|20px]] | [[Saudi Arabia]] | style="text-align:right;"| 26.534.504 | style="text-align:right;"| 2.149.690 | [[Riad|Riyadh]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Singapur}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Coat of arms of Singapore (blazon).svg|20px]] | [[Singapur]] | style="text-align:right;"| 5.353.494 | style="text-align:right;"| 697 | [[Singapur]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Siria}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Coat of arms of Syria (1980–2024).svg|20px]] | [[Siria]] | style="text-align:right;"| 22.530.746 | style="text-align:right;"| 185.180 | [[Damasko]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Sri Lanka}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Emblem of Sri Lanka.svg|20px]] | [[Sri Lanka]] | style="text-align:right;"| 21.481.334 | style="text-align:right;"| 65.610 | [[Kolonbo]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Taiwan}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Republic of China National Emblem.svg|20px]] | [[Taiwan]] | style="text-align:right;"| 23.261.747 | style="text-align:right;"| 36.193 | [[Taipei]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Tajikistan}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Coat of arms of Tajikistan.svg|20px]] | [[Tajikistan]] | style="text-align:right;"| 7.768.385 | style="text-align:right;"| 143.100 | [[Duxanbe|Dushanbe]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Thailandia}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Garuda Emblem of Thailand.svg|20px]] | [[Thailandia]] | style="text-align:right;"| 67.091.089 | style="text-align:right;"| 513.120 | [[Bangkok]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Turkia}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Emblem of Turkey.svg|20px]] | [[Turkia]] | style="text-align:right;"| 79.749.461 | style="text-align:right;"| 783.562 | [[Ankara]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Turkmenistan}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Coat of Arms of Turkmenistan.svg|20px]] | [[Turkmenistan]] | style="text-align:right;"| 5.054.828 | style="text-align:right;"| 488.100 | [[Asgabat|Ashgabat]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Txina}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:National Emblem of the People's Republic of China (2).svg|20px]] | [[Txinako Herri Errepublika|Txina]] | style="text-align:right;"| 1.343.239.923 | style="text-align:right;"| 9.596.961 | [[Pekin|Beijing]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Uzbekistan}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Coat of Arms of Uzbekistan.svg|20px]] | [[Uzbekistan]] | style="text-align:right;"| 28.394.180 | style="text-align:right;"| 447.400 | [[Taxkent|Tashkent]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Vietnam}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Coat of arms of Vietnam.svg|20px]] | [[Vietnam]] | style="text-align:right;"| 91.519.289 | style="text-align:right;"| 331.212 | [[Hanoi]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Yemen}} | style="text-align:center;"| [[Fitxategi:Emblem of Yemen.svg|20px]] | [[Yemen]] | style="text-align:right;"| 24.771.809 | style="text-align:right;"| 527.968 | [[Sana]] |- | style="text-align:center;"| {{Banderaikur|Zipre}} | style="text-align:center;"| | [[Zipre]] | style="text-align:right;"| 1.099.341 | style="text-align:right;"| 9.251 | [[Nikosia]] |} === Estaturik gabeko nazioak === * [[Kurdistan]] * [[Tibet]] * [[Balutxistan eskualdea|Balutxistan]] == Hizkuntzak == Kontinentean hizkuntza asko erabiltzen dira, haien artean [[txinera]] hiztun gehien duen hizkuntza. Nagusiak hauek dira: * [[Txinera]], * [[Hindi]] * [[Arabiera]], * [[Japoniera]], * Bahasa [[indonesiera]], * [[Koreera]], * [[Turkiera]], * [[Hebreera]], * [[Persiera]], * [[Birmaniera]], * [[Thailandiera|Tailandiera]], * [[Tagalo]]g, * [[Errusiera]], * [[Armeniera]], * eta abar. Kolonizazioaren eraginez [[ingeles]]a eta [[frantses]]a erabiltzen dira antzinako kolonietan. == Erlijioak == Asiako gehienen erlijioak [[budismo]]a, [[islam]]a eta [[hinduismo]]a dira, baina jarraitzaile asko dituzte [[konfuzianismo]]ak, [[taoismo]]ak, [[xintoismo|sintoismoak]], [[judaismo]]ak, animismoak, eta bestek ere. == Kultura == * [[Asiako literatura|Asiar literatura]]. == Erreferentziak == {{ lur | data=2014-02-19}} {{erreferentzia_zerrenda}} {{Kontinente aurkibidea}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Asia]] 4ieaiidfut7kp6neh33v9e8mfciyagl 0 681 9998501 9906173 2024-12-13T13:33:35Z Eliatxo 96586 /* Mundua */ 9998501 wikitext text/x-wiki '''Urtarrilaren 3'''a [[gregoriotar egutegia]]ren [[urte]]ko hirugarren [[egun]]a da. 362 egun falta dira urtea amaitzeko, 363 egun [[bisurte]]etan. {{eguneko-goiburua|1|3}} {{Egungertaerak}} == Gertaerak == === Euskal Herria === * [[1322]] &ndash; [[Filipe II.a Nafarroakoa|Filipe II.a Nafarroakoa eta V.a Frantziakoaren]] erregealdia amaitu eta [[Karlos I.a Nafarroakoa|Karlos I.a Nafarroakoa eta IV.a Frantziakoarena]] hasi zen. * [[1835]] &ndash; [[Lehen Karlistaldia|Lehen Karlistadan]] zehar [[Ormaiztegiko gudua]] jazo zen. * [[1979]] &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] Constantino Ortin Gil militarra erail zuen [[Madril]]en. * [[1987]] &ndash; Jean Philipe Labade mertzenarioa [[Portugal]]en atxilotu dutela jakin zen. [[GAL]]eko haninbat ekintzatan parte hartu eta ekintzak egiteko jendea kontratatzen ibili bide zelarik. * [[2006]] &ndash; Lau eta zazpi urteko bi haur hil ziren [[Bilbo]]ko [[Basurtu]] auzoan, kotxe batek harrapatu eta gero. === Mundua === * [[1117]] &ndash; [[1117ko Veronako lurrikara|Veronak lurrikara handia]] jasan eta kalte handiak jasan zituen. * [[1322]] &ndash; [[Filipe II.a Nafarroakoa|Filipe II.a Nafarroakoa eta V.a Frantziakoaren]] erregealdia amaitu eta [[Karlos I.a Nafarroakoa|Karlos I.a Nafarroakoa eta IV.a Frantziakoarena]] hasi zen. * [[1521]] &ndash; [[Leon X.a]] [[Aita santu|Aita Santuak]] [[Martin Luther]] eskumikatu zuen. * [[1795]] &ndash; [[Errusia]]k eta [[Austria]]k itun bat sinatu zuten [[Polonia]] bien artean banatzeko. * [[1815]] &ndash; Austriak, [[Erresuma Batua]]k eta [[Frantzia]]k [[Prusia]] eta Errusiaren aurkako ezkutuko aliantza eratu zuten. * [[1833]] &ndash; [[Ingalaterra]]k [[Falklandak|Malvina Uharteak]] inbaditu zituen. * [[1874]] &ndash; [[Manuel Pavía Rodríguez de Alburquerque|Pavía jeneralak]] [[Espainiako Lehen Errepublika]]ri amaiera eman zion. * [[1911]] &ndash; [[Winston Churchill]]ek, [[Erresuma Batua|Erresuma Batuko]] Barne ministro gisa, anarkista [[letonia]]r batzuk ezkutatuta zeuden etxeari su emateko agindu zuen, eta bizirik erre zituzten. * [[1918]] &ndash; [[Errusia]]k independentzia onartu zion [[Finlandia]]ri. * [[1920]] &ndash; Hainbat [[lurrikara]]k eta [[sumendi]]-erupziok 7.000 hildakotik gora eragin zituzten [[Mexiko]]n. * [[1921]] &ndash; [[Turkia]]k bakea sinatu zuen [[Armenia]]rekin. * [[1925]] &ndash; [[Benito Mussolini]]k legez kanpo utzi zituen oposizioko alderdiak, [[Alderdi Nazional Faxista|Alderdi Faxista]] [[Italia]]ko bakarra bilakatuz. * [[1947]] &ndash; [[Joseph McCarthy]] politikaria [[Ameriketako Estatu Batuak|EEBBko]] senatari bilakatu zen. * [[1958]] &ndash; [[Edmund Hillary]]k zuzenduriko espedizio bat [[Hegoburua|Hego Polora]] iritsi zen. * [[1959]] &ndash; [[Alaska]] [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetako]] 49. estatua bihurtu zen. * [[1961]] &ndash; Estatu Batuek erlazio diplomatikoak hautsi zituzten [[Kuba]]rekin. * [[1962]] &ndash; [[Joan XXIII.a]] Aita Santuak [[Fidel Castro]] eskumikatu zuen. * [[1971]] &ndash; [[Eskozia]]ko [[Glasgow]] hirian [[Celtic FC|Celtic Glasgow]] taldearen [[Celtic Park]] estadioan baranda bat erori ondoren 66 lagun hil ziren. * [[1990]] &ndash; [[1990eko Alemaniaren bateratzea|Alemaniaren Birbateratzea]] gauzatu zen. * [[1992]] &ndash; [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuek]] [[Errusia]]rekin harremanak berrezarri zituzten. * [[1994]] &ndash; [[Irkutsk]]en ([[Errusia]]) Aeroflot [[Tupolev TU-154]] hegazkin batek istripua izan zuen lur hartu ondoren, eta 125 lagun hil ziren. * [[2004]] &ndash; ''Flash Airlines'' konpainiako 604. hegaldiak istripua izan zuen [[Egipto]]ko kostaldean eta [[Itsaso Gorria|Itsaso Gorrira]] erori zen, 148 hildako eraginez. * [[2011]] &ndash; [[Arnold Schwarzenegger]] [[austriar]] aktorearen [[Kalifornia]]ko gobernadore agintaldia amaitu zen. * [[2024]] &ndash; [[Iran]]go [[Kerman (hiria)|Kerman hirian]], [[Qasem Soleimani]]ren heriotza gogoratzeko zeremonietan [[Kermango erasoak (2024)|Kermango erasoak]] izan ziren. [[Estatu Islamikoa]] talde jihadistak burututako ekintzan 84 pertsona hil ziren. == Arte eta kultura == === Euskal Herria === * [[1903]] &ndash; Nafarroako eskuinaren hedabide nagusia izan den ''[[Diario de Navarra]]'' egunkaria argitaratu zen lehen aldiz. * [[2005]] &ndash; [[ETB 2|ETB2]] katean ''[[El conquistador del fin del mundo]]'' saioa aireratzen hasi zen. === Mundua === * [[1843]] &ndash; ''[[Don Pasquale]]'' (euskaraz: ''On Paskual''), [[Gaetano Donizetti]]ren musika eta [[Giovanni Ruffini]] eta Donizetti beraren libretoa duen [[opera]] estreinatu zen Parisko [[Théâtre-Italien]]en. == Zientzia eta teknologia == === Euskal Herria === === Mundua === * [[1496]] &ndash; [[Leonardo da Vinci]]k bere makina hegalaria probatu zuen, arrakastarik gabe. * [[1956]] &ndash; [[Pekin|Beijing]] eta [[Mosku]] arteko trenbide berria inauguratu zen ([[Ulan Bator]] eta Irkutsketik barrena). * [[1957]] &ndash; ''Hamilton Watch Company'' enpresak lehen [[erloju]] elektrikoa atera zuen. * [[1993]] &ndash; Delta II 7425 suziri baten bidez [[Ameriketako Estatu Batuak|EEBBko]] [[Mars Polar Lander]] zunda [[Marte]]ra bidali zen. * [[1999]] &ndash; Estatu Batuek [[Mars Polar Lander]]-a jaurti zuten. * [[2006]] &ndash; [[Internet]] 100 milioi erabiltzaile izatera iritsi zen. * [[2019]] &ndash; [[Txinako Herri Errepublika|Txinak]] bidalitako [[Chang'e 4]] zunda [[Ilargiaren alde ezkutua]]n lurreratu zen, historian lehenengo zunda izanik lorpen hau burutzen. == Kirolak == === Euskal Herria === * [[1997]] &ndash; [[Miguel Indurain]]ek amaiera eman zion bere ibilbide profesionalari. * [[2003]] &ndash; ** [[Derioko udal pilotalekua]] inauguratu zen. ** [[Dimako udal pilotalekua]] inauguratu zen. ** [[Josu Feijoo]], [[araba]]r mendizale eta abenturazaleak [[Hegoburua|Hego Polo]] Geografikoko Zeharkaldia burutu zuen. * [[2008]] &ndash; [[Iñaki Badiola]] enpresaburu donostiarrak [[Real Sociedad|errealeko]] hauteskundeak irabazi zituen %72ko babesarekin. === Mundua === * [[2000]] &ndash; [[Zeelanda Berria]]n [[Westpac Stadium]] [[errugbi]] estadioa inauguratu zen. == Jaiotzak == === Euskal Herria === * [[1724]] &ndash; [[Juan de Iturburu]], bizkaitar arkitektoa (h. [[1796]]). * [[1798]] &ndash; [[Frantzisko Antonio Elortza Agirre]], gipuzkoar militarra eta ingeniaria (h. [[1873]]). * [[1810]] &ndash; [[Anton Abadia]], euskal geografoa, astronomoa eta euskal kulturaren eragilea (h. [[1897]]). * [[1845]] &ndash; [[Antero Apaolaza]], gipuzkoar idazlea eta [[Bergara]]ko alkatea (h. [[1908]]). * [[1866]] &ndash; [[Aquilina Terreros San Martín]], 106 urte eta egun bat bizi izandako bizkaitar emakumea (h. [[1972]]). * [[1867]] &ndash; [[Juan Kruz Zapirain]], gipuzkoar bertsolaria (h. [[1934]]). * [[1891]] &ndash; [[Jose Ramon Zubillaga]], gipuzkoar idazlea (h. [[1975]]). * [[1898]] &ndash; [[Florentzio Markiegi|Florentzio Markiegi Olazabal]], gipuzkoar politikari abertzalea (h. [[1937]]). * [[1923]] &ndash; [[Pedro Mendizabal]], bizkaitar abokatu eta politikaria (h. [[1982]]). * [[1926]] &ndash; [[Émile Larre]], ''Sokorri'', baxenafar idazlea, bertsolaria, [[Zerrenda:Euskaltzainak|euskaltzain]] osoa eta apaiza (h. [[2015]]). * [[1927]] &ndash; [[Danel Zenarrutzabeitia]], gipuzkoar politikaria (h. [[2018]]). * [[1930]] &ndash; [[María Ángeles Garai]], Bizkaiko lehen ikastolako lehen andereñoa (h. [[2022]]). * [[1931]] &ndash; [[Joseba Andoni Leizaola]], gipuzkoar politikari jeltzalea eta [[Eusko Legebiltzarreko mahaiburu]]a (h. [[2017]]). * [[1939]] &ndash; [[Carmelo Erdozain]], nafar musikagile eta apaiza. * [[1953]] &ndash; [[Jesus Etxezarraga]], bizkaitar idazlea. * [[1957]] &ndash; [[José Javier Abasolo]], bizkaitar eleberrigile eta abokatua (h. [[2022]]). * [[1967]] &ndash; [[Josu Jimenez Maia]], nafar idazlea. * [[1969]] &ndash; [[Marie Darrieussecq]], frantsesezko lapurtar idazlea. * [[1970]] &ndash; [[Álvaro González de Galdeano]], arabar txirrindulari ohia eta kirol zuzendaria. * [[1972]] &ndash; [[Christophe Milhères]], lapurtar errugbilari ohi eta entrenatzailea. * [[1976]] &ndash; [[Sonsoles Echavarren Roselló]], nafar idazlea eta kazetaria. * [[1979]] &ndash; [[Aurore Martin]], zuberoar politikari abertzalea. * [[1981]] &ndash; [[Saioa Villanueva]], [[Sopela]]ko alkate ohia. * [[1985]] &ndash; [[Aritz Borda]], gipuzkoar futbolaria. * [[1987]] &ndash; [[Daniel Estrada]], gipuzkoar futbolaria. * [[1989]] &ndash; [[Aitor Mendizabal|Aitor Mendizabal, ''Mendizabal III.a'']], gipuzkoar pilotaria. * [[1992]] &ndash; ** [[Jon Aurtenetxe]], bizkaitar futbolaria. ** [[Eneko Zabaleta]], bizkaitar futbolaria. * [[1997]] &ndash; [[José María Basterra Otxoa]], bizkaitar belar hockey jokalaria. * [[1999]] &ndash; [[Amaia Romero]], nafar abeslaria. === Mundua === * [[K. a. 106]] &ndash; [[Zizeron]], [[Antzinako Erroma|erromatar]] filosofoa (h. [[K. a. 43]]). * [[236]] &ndash; [[Antero]], [[Aita santu]]a. * [[313]] &ndash; [[Nintoku]], Japoniako 16. enperadorea (h. [[399]]). * [[1179]] &ndash; [[Tibalt III.a Xanpainakoa]] (h. [[1201]]). * [[1196]] &ndash; [[Tsuchimikado]], Japoniako enperadorea (h. [[1231]]). * [[1239]] &ndash; [[Joan II.a Bretainiakoa]], [[Bretainiako dukerria|Bretainiako dukea]] (h. [[1305]]). * [[1591]] &ndash; [[Valentin de Boulogne]], frantziar margolaria (h. [[1632]]). * [[1639]] &ndash; [[Éléonore Desmier d'Olbreuse]], [[Wilhelmsburg]]eko kontesa eta [[Brunswick-Lüneburg]]eko dukesa (h. [[1722]]). * [[1680]] &ndash; [[Johann Baptist Zimmermann]], alemaniar margolari barroko eta rokokoa eta iztukatzailea (h. [[1758]]). * [[1698]] &ndash; [[Pietro Metastasio]], italiar [[libreto]] egilea eta olerkaria (h. [[1782]]). * [[1756]] &ndash; [[Jérôme Pétion de Villeneuve]], frantziar idazle eta politikaria, [[Paris]]ko alkatea (h. [[1794]]). * [[1777]] &ndash; [[Elisa Bonaparte]], [[Napoleon I.a]]ren arreba (h. [[1820]]). * [[1779]] &ndash; [[Gustav Philipp Zwinger]], alemaniar margolaria (h. [[1819]]). * [[1789]] &ndash; [[Carl Gustav Carus]], alemaniar margolari, sendagile eta naturalista {h. [[1869]]). * [[1793]] &ndash; [[Lucretia Mott]], emakumeen eskubideen defendatzaile estatubatuarra (h. [[1880]]). * [[1794]] &ndash; [[Joseph Lebeau]], [[Belgika]]ko lehen ministroa (h. [[1865]]). * [[1802]] &ndash; [[Félix Dupanloup]], frantziar prelatua (h. [[1878]]). * [[1840]] &ndash; [[Aita Damian]], belgikar misiolaria (h. [[1889]]). * [[1857]] &ndash; [[Emma Ihrer]], alemaniar feminista eta sindikalista, Alemaniako emakumeen mugimendu proletarioaren sortzaile nagusia (h. [[1911]]). * [[1873]] - [[Mary Strong Clemens]], estatubatuar botanikari eta flora-biltzailea (h. [[1968]]). * [[1875]] &ndash; [[Alexandros Diomidis]], [[Grezia]]ko lehen ministroa (h. [[1950]]). * [[1876]] &ndash; [[Wilhelm Pieck]], alemaniar politikari komunista, [[Ekialdeko Alemania]]ko presidentea (h. [[1960]]). * [[1877]] &ndash; [[Josephine Hull]], estatubatuar aktorea (h. [[1957]]). * [[1883]] &ndash; [[Clement Attlee]], [[Erresuma Batu]]ko lehen ministroa (h. [[1967]]). * [[1887]] &ndash; [[August Macke]], alemaniar margolari espresionista (h. [[1914]]). * [[1892]] &ndash; [[John Ronald Reuel Tolkien|J.R.R. Tolkien]], ingeles filologo, irakasle eta fantasia epikoko idazlea (h. [[1973]]). * [[1893]] &ndash; [[Pierre Drieu La Rochelle]], frantziar idazlea (h. [[1945]]). * [[1897]] &ndash; ** [[Pola Negri]], poloniar-estatubatuar aktorea, zinema mutuko izar handienetako bat (h. [[1987]]). ** [[Marion Davies]], estatubatuar aktorea (h. [[1961]]). * [[1901]] &ndash; [[Ngô Đình Diệm]], [[Vietnam]]go lehenengo presidentea (h. [[1963]]). * [[1905]] &ndash; ** [[Luisa Carnés]], madrildar idazlea eta kazetaria (h. [[1964]]). ** [[Anna May Wong]], estatubatuar aktorea, Hollywoodeko lehen aktore izar txinatar-amerikarra (h. [[1961]]). * [[1906]] &ndash; [[Werner Weber (matematikaria)|Werner Weber]], alemaniar matematikaria (h. [[1975]]). * [[1907]] &ndash; ** [[Dorothy Arzner]], estatubatuar zinema-zuzendaria, aitzindaria emakumeak zinemaren industrian sartzeko lanean (h. [[1979]]). ** [[Jacques Godechot]], frantziar historialaria, [[frantziako Iraultza|1789ko Iraultzan]] aditua (h. [[1989]]). ** [[Ray Milland]], galestar aktorea (h. [[1986]]). * [[1910]] &ndash; ** [[Frenchy Bordagaray]], euskal jatorridun estatubatuar beisbol jokalaria (h. [[2000]]). ** [[John Sturges]], estatubatuar zinema zuzendaria (h. [[1992]]). * [[1912]] &ndash; [[Cora Ratto de Sadosky]], matematikaria, giza eskubideen eta Argentinako emakumeen eskubideen aldeko aktibista (h. [[1981]]). * [[1914]] &ndash; [[Eduardo Moreiras]], galiziar idazlea (h. [[1991]]). * [[1916]] &ndash; [[Keith James Laidler]], britainiar kimikaria (h. [[2003]]). * [[1917]] &ndash; [[Pierre Dervaux]], frantziar orkestra-zuzendaria (h. [[1992]]). * [[1918]] - [[Constance Reid]], matematiken dibulgatzaile estatubatuarra (h. [[2010]]). * [[1920]] &ndash; [[Renato Carosone]], italiar abeslaria (h. [[2001]]). * [[1921]] &ndash; [[Claude Vigée]], [[alsazia]]r olerkigilea, idazlea eta itzultzailea (h. [[2020]]). * [[1924]] &ndash; [[André Franquin]], belgikar komikilaria (h. [[1997]]). * [[1926]] &ndash; [[George Martin]], britainiar musikagilea eta ekoizlea, ''[[The Beatles|Bosgarren Beatlea]]'' (h. [[2016]]). * [[1929]] &ndash; ** [[Gordon Moore]], estatubatuar ekintzaile, kimiko, filantropo, ingeniari eta fisikaria, [[Intel]]en sortzaileetako bat eta [[Mooreren legea]]ren egilea (h. [[2023]]). ** [[Sergio Leone]], italiar gidoilari, ekoizle eta zinema zuzendaria, [[spaghetti western]] azpigeneroaren sortzailetzat joa (h. [[1989]]). * [[1930]] &ndash; ** [[Marcel Dubé]], [[Quebec]]dar antzerkigilea, Kanadako antzerkigile onenetako eta oparoenetako bat (h. [[2016]]). ** [[Robert Loggia]], estatubatuar aktorea (h. [[2015]]). * [[1932]] &ndash; [[Dabney Coleman]], estatubatuar aktorea (h. [[2024]]). * [[1933]] &ndash; [[Anne Stevenson]], estatubatuar poeta (h. [[2020]]). * [[1934]] &ndash; [[Luigi Lunari]], italiar idazlea (h. [[2019]]). * [[1936]] &ndash; [[Paulo Emilio]], brasildar futbolari eta entrenatzailea (h. [[2016]]). * [[1939]] &ndash; [[Bobby Hull]], kanadar izotz-hockey jokalaria (h. [[2023]]). * [[1942]] &ndash; [[Lászlo Sólyom]], [[Hungaria]]ko presidentea (h. [[2023]]). * [[1944]] &ndash; [[Raewyn Connell|R.W. Connell]], australiar soziologoa. * [[1946]] &ndash; [[José Amedo]], espainiar polizia ohia, [[GAL]]eko kidea. * [[1950]] &ndash; ** [[Beth Anderson]], estatubatuar konpositore neo-erromantikoa. ** [[Victoria Principal]], estatubatuar aktorea. ** [[Vesna Vulovic]], paraxut gabeko erorketa aske altuenaren errekorduna: 10.160 m. (h. [[2016]]). * [[1951]] &ndash; [[Rosa Montero]], espainiar idazlea. * [[1952]] &ndash; [[Esperanza Aguirre]], espainiar politikaria. * [[1954]] &ndash; [[Michèle Audin]], frantziar matematikaria. * [[1956]] &ndash; [[Mel Gibson]], estatubatuar aktore, zuzendari eta ekoizlea. * [[1957]] - [[Nathalie Roques]], frantziar komiki-gidoilaria eta sukaldaritza liburuen idazlea. * [[1961]] &ndash; [[Vladimir Potanin]], [[oligarka errusiar]]ra. * [[1962]] &ndash; [[Gavin Hastings]], eskoziar errugbi jokalari ohia. * [[1965]] &ndash; [[Jose Antonio Montero]], kataluniar saskibaloi jokalari ohia. * [[1969]] &ndash; [[Michael Schumacher]], 1 Formulako alemaniar gidaria, munduko txapelketa gehien irabazi dituena. * [[1970]] &ndash; [[Olga Mostepanova]], errusiar gimnasta artistikoa. * [[1971]] &ndash; [[Shireen Abu Akleh]], palestinar kazetaria (h. [[2022]]). * [[1973]] &ndash; [[Magela Baudoin]], boliviar idazle eta kazetaria. * [[1974]] &ndash; [[Alessandro Petacchi]], italiar txirrindularia. * [[1975]] &ndash; [[Danica McKellar]], estatubatuar aktore, matematikari, idazle eta hezkuntzaren aldeko aktibista. * [[1976]] &ndash; ** [[Angelos Basinas]], greziar futbolari ohia. ** [[Karmen Joller]], estoniar mediku eta politikaria. * [[1977]] &ndash; [[Mayumi Iizuka]], [[anime]] aktorea. * [[1978]] &ndash; ** [[Patricia Font]], kataluniar zinema zuzendaria, idazlea eta gidoilaria. ** [[Carolina Parsons]], txiletar modeloa, enpresaburua eta filantropoa. * [[1980]] &ndash; [[Necati Ateş]], turkiar futbolari ohia. * [[1986]] &ndash; ** [[Asa Akira]], estatubatuar aktore pornografikoa, helduentzako zinema zuzendaria eta idazlea. ** [[Nejc Pečnik]], esloveniar futbolaria. * [[1987]] &ndash; ** [[Eva Copa]], [[El Alto (Bolivia)|El Alto]]ko alkatea. ** [[Ken Owens]], galestar errugbilaria. * [[1988]] &ndash; [[Jun Aoyama]], japoniar futbolaria. * [[1990]] &ndash; ** [[Yoichiro Kakitani]], japoniar futbolaria. ** [[Nadia de Santiago]], espainiar aktorea. * [[1991]] - [[Sara Giménez León]], kirolean espezializatutako kazetari, aurkezle, ekoizle eta influencer katalana. * [[1992]] &ndash; [[Aniela Rodriguez]], mexikar narratzailea eta poeta. * [[1993]] &ndash; [[Evelis Aguilar]], kolonbiar atleta, lasterketa konbinatuetan espezialista. * [[1994]] &ndash; [[Frankie Adams]], samoar-zeelandaberritar aktorea. * [[1996]] &ndash; [[Florence Pugh]], ingeles aktorea. * [[2003]] &ndash; [[Greta Thunberg]], suediar ikasle eta aktibista politikoa. * [[2004]] &ndash; [[Miha Fontaine]], kanadar estilo libreko eskiatzailea. * [[2006]] - [[Tara Babulfath]], suediar judoka. == Heriotzak == === Euskal Herria === * [[1322]] &ndash; [[Filipe II.a Nafarroakoa|Filipe II.a Nafarroakoa eta V.a Frantziakoa]] (j. [[1292]]-[[1293]]). * [[1468]] &ndash; [[Joanes I.a Albretekoa]], [[Albreteko leinua|Albreteko 15. kondea]] (j. [[1425]]). * [[1630]] &ndash; [[Juan Villela]], bizkaitar politikaria, [[Madril]]en (j. [[1563]]). * [[1846]] &ndash; [[Pedro María Unanue]], bizkaitar kantari [[tenor]]ra (j. [[1814]]). * [[1895]] &ndash; [[Mitxel Elizanburu|Mitxel Elizanburu, ''Inozentzio anaia'']], lapurtar apaiza eta euskal idazlea (j. [[1826]]). * [[1966]] &ndash; [[Anizeto Olano]], ''Amaialde'', gipuzkoar idazle [[kaputxino]]a (j. [[1896]]). * [[1983]] &ndash; [[Clément Duhour]], euskal antzezle, abeslari eta kirolaria, [[Neuilly-sur-Seine]]n (j. [[1912]]). * [[1988]] &ndash; [[Nando González]], bizkaitar futbolaria (j. [[1921]]). * [[1996]] &ndash; [[Carmen Gaiarre]], nafar pedagogoa, umeen psikologian aditua, [[Madril]]en (j. [[1900]]). * [[2007]] &ndash; [[Julián José Gorraitz]], nafar futbolaria (j. [[1922]]). * [[2012]] &ndash; [[Artemio Zarco]], gipuzkoar abokatua, idazlea eta zutabegilea (j. [[1930]]). * [[2018]] &ndash; [[Miguel Urabaien]], nafar kazetari eta zinema kritikaria (j. [[1926]]). * [[2020]] &ndash; [[Luis Arraiago|Luis Arraiago, ''Xegama'']], nafar frantziskotar fraidea eta baratzezaina (j. [[1931]]). * [[2023]] &ndash; [[Nicolás Redondo Urbieta]], bizkaitar sindikalista eta politikaria, [[UGT]]ko Idazkari Nagusia, [[Madril]]en (j. [[1927]]). === Mundua === * [[235]] edo [[236]] &ndash; [[Antero]], Eliza katolikoaren Aita Santua (j. ???). * [[1437]] &ndash; [[Katalina Valoiskoa]], [[Ingalaterra]]ko erregina ezkontidea (j. [[1401]]). * [[1699]] &ndash; [[Mattia Preti]], italiar margolaria (j. [[1613]]). * [[1705]] &ndash; [[Luca Giordano]], italiar margolaria (j. [[1634]]). * [[1785]] &ndash; [[Baldassare Galuppi]], italiar musikagile [[barrokoa]] (j. [[1706]]). * [[1826]] &ndash; [[Louis-Gabriel Suchet]], Albuferako dukea, frantziar jenerala (j. [[1770]]). * [[1875]] &ndash; [[Pierre Larousse]], frantziar pedagogoa, entziklopedista eta argitaldaria (j. [[1817]]). * [[1882]] &ndash; [[William Harrison Ainsworth]], ingeles eleberrigilea (j. [[1805]]). * [[1903]] &ndash; [[Alois Hitler]], [[Adolf Hitler]]ren aita (j. [[1837]]). * [[1911]] &ndash; [[Alexandros Papadiamandis]], greziar idazlea, [[greko]]zko prosalari moderno ospetsuenetakoa (j. [[1851]]). * [[1918]] &ndash; [[Pepe Sánchez (musikaria)|Pepe Sánchez]], kubatar musikari, abeslari eta musikagilea (j. [[1856]]). * [[1921]] &ndash; [[Jeanne Loiseau]], frantziar poeta, idazlea, itzultzailea eta emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea (j. [[1854]]). * [[1923]] &ndash; ** [[Jaroslav Hašek]], txekiar idazle eta kazetaria (j. [[1883]]). ** [[Cora L. V. Scott]], estatubatuar espiritista eta mediuma (j. [[1840]]). * [[1924]]an, [[Mérida (Yucatán)|Meridako]] ([[Yucatán]]) hilerri orokorrean fusilatuak; ** [[Edesio Carrillo Puerto]], mexikar iraultzailea (j. [[1891]]). ** [[Benjamín Carrillo Puerto]], mexikar iraultzailea (j. [[1893]]). ** [[Felipe Carrillo Puerto]], Yucatángo gobernadore sozialista (j. [[1874]]). ** [[Wilfrido Carrillo Puerto]], mexikar iraultzailea (j. [[1896]]). * [[1931]] &ndash; [[Joseph-Jaques-Césaire Joffre]], [[Frantziako mariskal]]a (j. [[1852]]). * [[1933]] &ndash; [[Wilhelm Cuno]], [[Alemaniako kantziler]]ra (j. [[1876]]). * [[1944]] &ndash; [[Jurgis Baltrušaitis]], lituanierazko eta errusierazko olerkaria (j. [[1873]]). * [[1945]] &ndash; [[Ferdynand Antoni Ossendowski]], poloniar idazle, esploratzaile, unibertsitateko irakasle eta politikari antikomunista (j. [[1876]]). * [[1956]] &ndash; [[Joseph Wirth]], [[Alemania]]ko kantzilerra (j. [[1879]]). * [[1958]] &ndash; [[Alexander Meissner]], austriar fisikari eta ingeniaria (j. [[1883]]). * [[1960]] &ndash; [[Victor Sjöström]], suediar zinemagilea eta antzezlea, zinemaren aitzindarietako bat (j. [[1879]]). * [[1967]] &ndash; [[Jack Ruby]], estatubatuar gaueko klubeko jabea, [[Lee Harvey Oswald]]en hiltzailea (j. [[1911]]). * [[1970]] &ndash; [[Gladys Aylward]], ingeles misiolari ebanjelikoa (j. [[1902]]). * [[1972]] &ndash; [[Frans Masereel]], flandriar margolari, artista grafiko eta eleberrigilea (j. [[1889]]). * [[1980]] &ndash; ** [[Joy Adamson]], austriar naturalista (j. [[1910]]). ** [[Lucien Buysse]], belgikar txirrindularia (j. [[1892]]). * [[1988]] &ndash; ** [[John Dopyera]], [[dobro]]aren asmatzailea (j. [[1893]]). ** [[Gaston Eyskens]], [[Belgika]]ko lehen ministroa (j. [[1905]]). * [[1992]] &ndash; [[Judith Anderson]], australiar-estatubatuar antzezlea (j. [[1897]]). * [[1997]] &ndash; [[Constanza Martínez Prieto]], espainiar errepublikanoa (j. [[1917]]). * [[2002]] &ndash; [[Freddy Heineken]], herbeherear garagardo enpresaria (j. [[1923]]). * [[2003]] &ndash; [[Monique Wittig]], frantziar idazlea eta teoriko feminista, lesbofeminismoari funtsezko ekarpena egin ziona (j. [[1935]]). * [[2005]] &ndash; [[Will Eisner]], estatubatuar komikigilea (j. [[1917]]). * [[2010]] &ndash; [[Mary Daly]], estatubatuar filosofa feminista erradikal, akademiko eta teologoa (j. [[1928]]). * [[2012]] &ndash; [[Josef Škvorecký]], txekiar idazlea (j. [[1924]]). * [[2014]] &ndash; [[The Everly Brothers|Phil Everly]], estatubatuar abeslari eta gitarra-jotzailea (j. [[1939]]). * [[2018]] &ndash; [[Aurelio Menéndez]], espainiar legelaria eta politikaria (j. [[1927]]). * [[2020]] &ndash; [[Mónica Echeverría]], txiletar idazlea (j. [[1920]]). * [[2020]], Estatu Batuarrek Bagdadko Nazioarteko Aireportuaren aurka egindako erasoan: ** [[Abu Mahdi al-Muhandis]], irakiar militarra (j. [[1954]]). ** [[Qasem Soleimani]], irandar militarra (j. [[1957]]). * [[2021]] &ndash; [[Barbara Shelley]], ingeles aktorea (j. [[1932]]). * [[2022]] &ndash; ** [[Igor eta Grichka Bogdanoff|Igor Bogdanoff]], frantziar telebistako-aurkezle, ekoizle eta saiogile zientifikoa (j. [[1949]]). ** [[Gianni Celati]], italiar idazle, itzultzaile eta literatura kritikaria (j. [[1937]]). ** [[Olga Gavrilova]], sobietar atleta, [[xabalina jaurtiketa]]n aditua (j. [[1957]]). ** [[Viktor Saneiev]], georgiar atleta, [[jauzi hirukoitz]]ean aditua (j. [[1945]]). * [[2023]] &ndash; ** [[Walter Cunningham]], estatubatuar astronauta (j. [[1932]]). ** [[Elena Huelva]], espainiar minbiziaren aurkako aktibista (j. [[2002]]). ** [[Ruslan Khasbulatov]], errusiar politikari eta ekonomialaria (j. [[1942]]). ** [[Abdelsalam Majali]], [[Jordania]]ko lehen ministroa (j. [[1925]]). * [[2024]] &ndash; ** [[Arévalo (umorista)|Arévalo]], espainiar umorista eta aktorea (j. [[1947]]). ** [[Ana Afonso]], portugaldar aktore eta modeloa (j. [[1976]]). == Jaiak eta urteurrenak == * [[Seaska (ikastolen elkartea)|Sehaska egutegiko izendegia]]: Jenofa. * Jaieguna: [[Bilbo]]ko Eliza Nagusiaren festaburua. [[Erdi Aroa|Erdi Aroko]] ezpata ospetsua. == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Hil aurkibidea}} <center>[[Urtarrilaren 2]] | [[Urteko egutegia|Urteko egutegi]] | [[Urtarrilaren 4]]</center> [[Kategoria:Urteko egunak]] nhaxk150h65tp92o1iyum07hrek9dxn 0 683 9999290 9976426 2024-12-14T10:11:17Z Artegia 65203 9999290 wikitext text/x-wiki '''Urtarrilen 5'''a [[gregoriotar egutegia]]ren [[urte]]ko bosgarren [[egun]]a da. 360 egun falta dira urtea amaitzeko, 361 egun [[bisurte]]etan. {{eguneko-goiburua|1|5}} {{Egungertaerak}} == Gertaerak == === Euskal Herria === * [[1842]] &ndash; [[Baldomero Espartero|Espartero]] espainiar erregeordeak [[Foruen amaiera Hego Euskal Herrian|foruen printzipio juridikoak eta oinarriak kendu]] zizkien [[Araba]], [[Bizkaia|Bizkai]] eta [[Gipuzkoa]]ri, [[Lehen Karlistaldia|Lehen Gerra Karlista]] amaitu eta gutxira. * [[1980]] &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] Jesus Garcia Garcia enpresaria hil zuen [[Barakaldo]]n. * [[1993]] &ndash; Ezezagun batzuek [[Egin Irratia]]ren antena saboteatzen saiatu ziren. === Mundua === * [[1066]] &ndash; [[Harold II.a Ingalaterrakoa]]ren erregealdiaren hasiera. * [[1531]] &ndash; [[Alemania]]n [[Fernando I.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa|Fernando I.a Habsburgokoaren]] erregealdia hasi zen. * [[1709]] &ndash; [[William Derham]]ek [[Upminster]]ren, Londrestik gertu, &ndash; 12 [[Celsius|°C]] tenperatura erregistratu zuen, [[1709ko hotz-bolada]]ren tenperaturarik baxuena. * [[1909]] &ndash; [[Kolonbia]]k [[Panama]]ren independentzia aintzatetsi zuen. * [[1919]] &ndash; [[Altxamendu Espartakista]] Alemanian. * [[1937]] &ndash; [[Falange|Falangistek]] jostunen sindikatuko bost emakume hil zituzten [[Mallorca]]n. Espetxetik Montuïriko komentura eraman, torturatu eta fusilatu egin zituzten. * [[1939]] &ndash; [[Amelia Earhart]] ofizialki hiltzat jo zuten. Hegazkin gidaria izan zen, Atlantikoa eta Pazifikoa zeharkatu zituen lehen emakumea. [[1937]]an, hegaldi-istripu batean desagertu zen. * [[1950]] &ndash; [[Britainia Handia]]k [[Txinako Herri Errepublika|Txinarekin]] zituen harremanak puskatu zituen. * [[1959]] &ndash; [[Alaska]] [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBetako]] 49. kide bihurtu zen. * [[2002]] &ndash; 15 urteko mutiko batek gidaturiko hegazkin bat [[Ameriketako Estatu Batuak|EEBBko]] [[Florida]] estatuko [[Tampa]] hiriko eraikin baten aurka talka egin zuen, [[2001]]eko [[irailaren 11]]ko atentatuen beldurra berpiztuz. * [[2006]] &ndash; ** [[Hegazti gripe]]ak hiru hildako eragin zituen [[Turkia]]n. ** Bi eraso bortitzek 110 hildako eragin zituzten [[Irak]]en. == Arte eta kultura == === Euskal Herria === * [[1902]] &ndash; [[Resurreccion Maria Azkue]]k [[Ibaizabal astekaria]] sortu zuen. === Mundua === * [[1875]] &ndash; [[Paris]] hirian [[Opéra Garnier]] eraikina inauguratu zen. * [[1886]] &ndash; [[Robert Louis Stevenson]]en ''[[Jekyll Dk. eta Hyde Jn.]]'' liburua argitaratu zen * [[1990]] &ndash; [[Kiss]] estatubatuar [[rock]] musika taldeak ''[[Forever (Kiss abestia)|Forever]]'' abestia argitaratu zuen. == Zientzia eta teknologia == === Euskal Herria === === Mundua === * [[1933]] &ndash; [[Golden Gate zubia|Golden Gate Zubia]] eraikitzen hasi ziren [[San Frantziskoko badia]]n. * [[1965]] &ndash; [[Venera 5]]: [[Artizarra|Artizarreko]] atmosferaren inguruko ikerketak == Kirolak == === Euskal Herria === * [[2014]] &ndash; [[Euskal derbia]]: [[Real Sociedad|Errealak]] [[Athletic|Athletic Clubari]] [[Anoeta estadioa|Anoetako estadioan]] 2-0 irabazi zion. === Mundua === == Jaiotzak == === Euskal Herria === * [[1676]] &ndash; [[Pedro Scotti]], nafar antzerkigile eta funtzionarioa (h. [[circa|c.]] [[1730]]). * [[1747]] &ndash; [[Vicente Enparan]], euskal militar eta politikaria (h. [[1820]]). * [[1804]] &ndash; [[Melchor Sánchez de Toca]], gipuzkoar medikua, kirurgialaria (h. [[1880]]). * [[1861]] &ndash; [[Plácido Allende]], bizkaitar ingeniari eta politikaria (h. [[1911]]). * [[1871]] &ndash; [[Remigio Gandasegi]], euskal artzapezpikua (h. [[1937]]). * [[1876]] &ndash; [[Flora de la Torre]], 110 urte eta 276 egun bizi izandako euskal herritarra (h. [[1986]]). * [[1902]] &ndash; [[Jean Pierre Zubiria]], lapurtar poeta (h. [[1992]]). * [[1920]] &ndash; [[Pedro Anasagasti]], euskal idazlea eta apaiza (h. [[1997]]). * [[1929]] &ndash; [[Ignacio Garate]], bizkaitar futbolaria (h. [[2007]]). * [[1931]] &ndash; [[Roman Emery]], gipuzkoar futbolaria (h. [[2023]]). * [[1949]] &ndash; [[Jesus Mari Mendizabal|Jesus Mari Mendizabal ''Bizargorri'']], gipuzkoar idazlea. * [[1952]] &ndash; [[Reyes Azkoitia]], gipuzkoar pilotaria. * [[1953]] &ndash; [[Alfonso Feijoo]], gipuzkoar errugbilari ohia eta Espainiako Errugbi Federazioko presidentea. * [[1956]] &ndash; [[José María Bengoetxea]], bizkaitar futbolari ohia. * [[1957]] &ndash; [[Joseba Salegi]], nafar zinema zuzendari laguntzailea. * [[1959]] &ndash; [[Amelia Lorza]], arabar atleta. * [[1961]] &ndash; [[Fernando Boada]], gipuzkoar politikaria. * [[1963]] &ndash; [[Boni (rock musikaria)|Javier Hernández]], ''Boni'', nafar rock musikaria, ''[[Barricada]]'' taldeko gitarra-jotzaile eta abeslaria (h. [[2021]]). * [[1967]] &ndash; [[Ibon Koteron]], bizkaitar musikaria eta [[alboka]]ria. * [[1970]] &ndash; ** [[Goizalde Landabaso]], bizkaitar kazetaria eta euskal idazlea. ** [[Iñaki del Moral]], nafar kazetaria. * [[1972]] &ndash; [[Nerea Martínez Urruzola]], nafar triatleta eta mendi lasterkaria. * [[1974]] &ndash; [[Reyes Carmona]], [[Nafar Herriaren Batasuna|UPN]]ko nafar politikaria. * [[1975]] &ndash; ** [[Elisabete Alberdi]], bizkaitar matematikaria, irakaslea eta ikertzailea. ** [[Amorante (musikaria)|Amorante]], gipuzkoar musikaria. ** [[Izaskun Lesaka]], [[Jarrai]] eta [[Segi]] erakundeetako nafar ekintzailea eta [[Euskadi Ta Askatasuna|ETA]]kidea. * [[1977]] &ndash; [[Oscar Rodriguez Vaz]], [[PSE-EE]]ko arabar politikaria. * [[1983]] &ndash; ** [[Asier de la Iglesia]], gipuzkoar saskibaloi jokalaria. ** [[Jon Moya]], bizkaitar futbolaria. * [[1984]] &ndash; [[Roberto Pampin]], bizkaitar futbolaria. * [[1988]] &ndash; [[Ion Etxaide]], nafar futbolaria. * [[1992]] &ndash; [[Alba Garmendia Castaños]], gipuzkoar filosofoa, ikertzailea eta politikaria. * [[1993]] &ndash; [[Ander Artabe]], bizkaitar futbolaria. * [[1997]] - [[Miguel Mendioroz]], nafar futbolaria. * [[2000]] &ndash; ** [[Jorge Agirre De Céspedes]], nafar futbolaria. ** [[Irene Ogiza]], bizkaitar futbolaria. === Mundua === * [[1209]] &ndash; [[Rikardo Cornwallekoa]], erromatarren erregea (h. [[1272]]). * [[1548]] &ndash; [[Francisco Suárez]], espainiar filosofoa eta teologoa (h. [[1617]]). * [[1592]] &ndash; [[Shah Jahan]], [[mogol Inperioa|mogoldar inperioaren]] gobernaria (h. [[1666]]). * [[1616]] &ndash; [[Alexandre de Bournonville]], Bournonvilleko dukea, [[Nafarroako erregeorde]]a (h. [[1690]]). * [[1688]] &ndash; [[Johann Georg Pisendel]], alemaniar biolinista eta konpositorea (h. [[1755]]). * [[1723]] &ndash; [[Nicole-Reine Lepaute]], frantziar astronomoa eta matematikaria (h. [[1788]]). * [[1744]] &ndash; [[Gaspar Melchor de Jovellanos]], espainiar idazlea, legelaria eta politikaria (h. [[1811]]). * [[1762]] - [[Constanze Mozart]], [[Wolfgang Amadeus Mozart]]en emaztea (h. [[1842]]). * [[1767]] &ndash; [[Jean-Baptiste Say]], frantziar ekonomialaria (h. [[1832]]). * [[1789]] &ndash; [[Thomas Pringle]], eskoziar poeta (h. [[1834]]). * [[1826]] &ndash; [[Alfred Vulpian]], frantziar medikua eta neurologoa (h. [[1887]]). * [[1838]] &ndash; [[Camille Jordan]], frantziar matematikaria (h. [[1922]]). * [[1846]] &ndash; ** [[Arsène Darmesteter]], frantziar hizkuntzalaria (h. [[1888]]). ** [[Mariam Baouardy|Maria Jesus Gurutzekoarena]], [[karmeldar]] moja (h. [[1878]]). ** [[Rudolf Eucken]], alemaniar filosofoa, 1908ko [[Literaturako Nobel Saria]] (h. [[1926]]). * [[1865]] &ndash; [[Clotilde García del Castillo]], [[Joaquín Sorolla]]ren emaztea eta musa eta [[Sorolla museoa|Sorolla Museoaren]] sortzailea (h. [[1929]]). * [[1871]] &ndash; [[Federigo Enriques]], italiar matematikaria (h. [[1946]]). * [[1874]] &ndash; [[Joseph Erlanger]], estatubatuar fisiologoa, 1944ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (h. [[1965]]). * [[1876]] &ndash; [[Konrad Adenauer]], [[Alemaniako kantziler]]ra (h. [[1967]]). * [[1880]] &ndash; [[Antonio Sagardía]], espainiar militarra (h. [[1962]]). * [[1881]] &ndash; [[Pablo Gargallo]], kataluniar eskultorea (h. [[1934]]). * [[1882]] &ndash; [[Edwin Barclay]], [[Liberia]]ko 18. presidentea (h. [[1955]]). * [[1893]] - [[Yeveonde Middleton]], ingeles argazkilaria, aitzindaria argazki-erretratuetan kolorea erabiltzen (h. [[1975]]). * [[1900]] &ndash; [[Yves Tanguy]], frantziar-estatubatuar margolaria (h. [[1955]]). * [[1902]] &ndash; [[Maruja Mallo]], espainiar margolari surrealista (h. [[1995]]). * [[1905]] &ndash; [[Michele Navarra]], '''U Patri Nostru'', [[Sizilia]]r [[Mafia]]ko kide boteretsua (h. [[1958]]). * [[1911]] &ndash; [[Jean-Pierre Aumont]], frantziar aktorea (h. [[2001]]). * [[1914]] &ndash; [[Brunó Ferenc Straub]], [[Hungaria]]ko estatuburua (h. [[1996]]). * [[1917]] &ndash; [[Jane Wyman]], estatubatuar aktorea (h. [[2007]]). * [[1919]] &ndash; ** [[Luis Laorga]], espainiar arkitektoa (h. [[1990]]). ** [[Jacques Laurent]], frantziar idazlea (h. [[2000]]). * [[1920]] &ndash; [[Arturo Benedetti Michelangeli]], italiar piano-jotzailea (h. [[1995]]). * [[1921]] &ndash; ** [[Friedrich Dürrenmatt]], alemanezko suitzar idazle eta antzerkigilea (h. [[1990]]). ** [[Joan Luxenburgokoa]], [[Luxenburgo]]ko duke handia (h. [[2019]]). * [[1924]] &ndash; [[Vera Molnár]], hungariar artista (h. [[2023]]). * [[1926]] - [[Richardene Kloppers]], Namibiako lehen irakasle beltz kualifikatua, [[apartheid]] garaian arraza anitzeko eskola bat ireki zuen lehena (h. [[2009]]). * [[1928]] ** [[Zulfikar Ali Bhutto]], [[Pakistan]]go presidentea (h. [[1979]]). ** [[Walter Mondale]], estatubatuar politikaria (h. [[2021]]). * [[1931]] &ndash; ** [[Alvin Ailey]], estatubatuar dantzaria (h. [[1989]]). ** [[Alfred Brendel]], austriar piano-jotzailea. ** [[Walt Davis]], estatubatuar atleta, [[altuera jauzi]]an aditua eta saskibaloi-jokalaria (h. [[2020]]). ** [[Robert Duvall]], estatubatuar aktorea eta zinema zuzendaria. ** [[Juan Goytisolo]], kataluniar idazlea (h. [[2017]]). * [[1932]] &ndash; ** [[Umberto Eco]], italiar idazlea, hizkuntzalaria eta filosofoa (h. [[2016]]). ** [[Raisa Gorbatxova]], [[Sobietar Batasun]]eko lehen dama (h. [[1999]]). ** [[Javier Valle-Riestra]], [[Peru]]ko lehen ministroa (h. [[2024]]). * [[1934]] &ndash; [[Eddy Pieters Graafland]] &ndash; herbehereetar futbolaria, Herbehereetako atezainik onenetakoa (h. [[2020]]). * [[1936]] &ndash; [[Terry Lineen]], zeelandaberritar errugbilaria (h. [[2020]]). * [[1938]] &ndash; ** [[Joan Karlos I.a Espainiakoa]], [[Espainia]]ko erregea. ** [[Ngũgĩ wa Thiong'o]], [[kikuyu]] idazlea. * [[1941]] &ndash; [[Hayao Miyazaki]], [[manga]] marrazki bizidun zuzendari, sustatzaile, gidoigile, marrazkigile eta komikigile japoniarra. * [[1942]] &ndash; ** [[Jaber Al-Mubarak Al-Hamad Al-Sabah]], [[Kuwait]]eko lehen ministroa (h. [[2024]]). ** [[Terenci Moix]], kataluniar idazlea (h. [[2003]]). ** [[Maurizio Pollini]], italiar piano-jotzailea (h. [[2024]]). * [[1943]] &ndash; ** [[Ernest Maragall]], kataluniar ekonomialari eta politikaria. ** [[Carolyn Schuler]], estatubatuar igerilaria (h. [[2024]]). * [[1945]] &ndash; [[Saskia Sassen]], estatubatuar soziologoa, hirigilea eta ekonomilaria. * [[1946]] &ndash; [[Diane Keaton]], estatubatuar aktore, zinema zuzendari eta ekoizlea. * [[1947]] &ndash; [[Kathrine Switzer]], estatubatuar idazle, telebista-esatari eta maratoilaria, Bostongo maratoian modu ofizialean parte hartu zuen lehenengo emakumea. * [[1948]] &ndash; [[Giuseppe Impastato]], [[Sizilia]]ko politikaria eta irrati esataria, Siziliako [[mafia]] salatzeagatik ezaguna (h. [[1978]]). * [[1949]] &ndash; [[Saskia Sassen]], estatubatuar soziologo, hirigile eta ekonomilaria, [[globalizazio]]a eta [[migrazio]]ari buruz egindako azterketengatik ezaguna. * [[1950]] &ndash; ** [[Carlos Bueren]], espainiar abokatu eta epailea. ** [[Krzysztof Wielicki]], poloniar eskalatzailea, historiako eskalatzaile poloniarrik onenetakoa. * [[1955]] - [[Adriana Ocampo]], kolonbiar geologo planetario eta NASAren zientzia-programaren zuzendaria. * [[1956]] &ndash; [[Frank-Walter Steinmeier]], [[Alemania]]ko presidentea. * [[1957]] &ndash; ** [[María del Carmen de Lara]], mexikar zinemagile feminista eta irakaslea. ** [[Juan Fernández Martín]], espainiar txirrindulari ohia. * [[1961]] &ndash; [[Isabel Gemio]], espainiar kazetari eta telebistako eta irratiko aurkezlea. * [[1962]] &ndash; [[Shinobu Ikeda]], japoniar futbolari ohia. * [[1965]] &ndash; [[Vinnie Jones]], ingeles futbolari-ohia eta aktorea. * [[1966]] - [[Deborah Carthy-Deu]], puertorricar aktorea, telebista aurkezlea, enpresaburua, ekintzailea, dantzaria eta modeloa. * [[1968]] &ndash; [[Juan Espil]], argentino-italiar saskibaloi jokalari ohia. * [[1969]] &ndash; [[Marilyn Manson]], abeslaria eta artista polifazetikoa. * [[1971]] &ndash; [[Carolina Punset]], kataluniar abokatua eta politikaria. * [[1975]] &ndash; ** [[Bradley Cooper]], estatubatuar aktorea. ** [[Émerson Carvalho da Silva]], brasildar futbolari ohia. * [[1978]] &ndash; ** [[January Jones]], estatubatuar aktorea eta modeloa. ** [[Emilia Rydberg]], suediar pop abeslaria. * [[1980]] &ndash; [[Wim Jacobs]], belgikar ziklo-kross txirrindularia. * [[1981]] &ndash; ** [[Israel Nash]], estatubatuar abesti egile, abeslari eta gitarra jotzailea. ** [[Tom Voyce]], ingeles errugbilaria (h. [[2024]]). * [[1982]] &ndash; ** [[Jaroslav Plašil]], txekiar futbolaria. ** [[Aneesh Sheth]], indo-estatubatuar aktorea eta pertsona transgeneroen eskubideen aldeko ekintzailea. * [[1986]] &ndash; [[Deepika Padukone]], Bollywoodeko industriako modelo eta aktore daniarra. * [[1988]] &ndash; [[Mandip Gill]], ingeles aktorea. * [[1991]] &ndash; ** [[Fellipe Bertoldo]], brasildar-timortar futbolaria. ** [[Daniel Pacheco]], espainiar futbolaria. * [[1992]] &ndash; [[Suki Waterhouse]], ingeles aktore eta modeloa. * [[1993]] &ndash; [[Jolanda Neff]], suitzar cross country txirrindularia. * [[2001]] &ndash; [[Jorge Prado]], espainiar moto-kroseko pilotua. == Heriotzak == === Euskal Herria === * [[1763]] &ndash; [[Gaspar Montoya Zarate]], arabar apaiza. * [[1827]] &ndash; [[Jean-Pierre Basterretxe]], lapurtar politikaria, [[Biudòs]]en (j. [[1762]]). * [[1854]] &ndash; [[Juan Bautista Erro]], [[gipuzkoa]]r arkeologoa, politikaria eta euskaltzalea (j. [[1753]]). * [[1894]] &ndash; [[Manuel Antonio Antia]], apaiz eta idazle gipuzkoarra (j. [[1830]]). * [[1927]] &ndash; [[Salvador Azpiazu]], arabar marrazkilari eta ilustratzailea, [[Madril]]en (j. [[1867]]). * [[1938]] &ndash; [[Federico Montaner]], nafar topografoa eta militarra (j. [[1874]]). * [[1950]] &ndash; [[Rosario Artola]], gipuzkoar idazlea eta bertsolaria (j. [[1869]]). * [[1974]] &ndash; [[Ddiddue Epherre]], [[zuberoa]]r idazlea (j. [[1929]]). * [[1995]] &ndash; [[Francis Lopez]], [[hendaia]]r musikagilea, [[Paris]]en (j. [[1916]]). * [[1996]] &ndash; [[Natxo Etxebarrieta]], [[Cicatriz]] punk taldeko gitarra-jotzaile eta abeslaria (j. [[1964]]). * [[2018]] &ndash; [[Enrique Sendagorta]], bizkaitar ingeniari eta enpresaburua, [[Madril]]en (j. [[1924]]). * [[2021]] &ndash; [[Pako Pozueta]], gipuzkoar politikaria, [[Logroño]]n (j. [[1938]]). * [[2024]] - [[Patxi Iturriotz]], donostiar politikari, irakasle eta [[ETA]]kidea (j. [[1937]]). === Mundua === * [[1066]] &ndash; [[Eduardo Aitorlea]], [[Ingalaterra]]ko erregea (j. [[circa|c.]] [[1005]]). * [[1173]] &ndash; [[Bolesław IV.a Ile-kizkurra]], poloniar noblea (j. [[circa|c.]] [[1125]]). * [[1387]] &ndash; [[Petri IV.a Aragoikoa]], [[Aragoiko Erresuma|Aragoi]] eta [[Valentzia]]ko errege eta [[Bartzelonako Konderria|Bartzelonako kondea]] (j. [[1319]]). * [[1465]] &ndash; [[Karlos, Orleansko dukea]], frantziar duke eta olerkaria (j. [[1394]]). * [[1477]] &ndash; [[Karlos Izukaitza]], [[Borgoinako dukerria|Borgoinako dukea]] (j. [[1433]]). * [[1517]] &ndash; [[Francesco Francia]], italiar margolaria (j. [[1450]]). * [[1524]] &ndash; [[Marko Marulić]], kroaziar idazlea eta poeta (j. [[1450]]). * [[1589]] &ndash; [[Katalina Medici]], italiar noblea, Frantziako erregina ezkontidea (j. [[1519]]). * [[1762]] &ndash; [[Elisabet I.a Errusiakoa]], [[Errusia]]ko enperatriza (j. [[1709]]). * [[1808]] &ndash; [[Alexei Grigorievitx Orlov]], errusiar aitonen seme eta politikaria, [[Petri III.a Errusiakoa|Petri III.a]] tsarraren aurkako matxinoa (j. [[1737]]). * [[1838]] &ndash; [[Maria Cosway]], italiar-ingeles artista eta hezkuntzaren teorialaria (j. [[1760]]). * [[1858]] &ndash; [[Josef Radetzky von Radetz]], txekiar noble eta Austriako landa-mariskala (j. [[1766]]). * [[1875]] &ndash; [[Pereire anaiak|Émile Pereire]], [[Frantziako Bigarren Inperio]]ko industria-garapenean rol erabakigarria izandako negozio-gizona (j. [[1800]]). * [[1878]] &ndash; [[Alfonso La Marmora]], [[Italia]]ko lehen ministroa (j. [[1804]]). * [[1903]] &ndash; [[Práxedes Mateo Sagasta]], espainiar politikaria eta presidentea (j. [[1825]]). * [[1905]] &ndash; [[Rudolf Koller]], suitzar margolaria (j. [[1828]]). * [[1910]] &ndash; [[Léon Walras]], frantziar ekonomialaria (j. [[1834]]). * [[1913]] &ndash; [[Louis Paul Cailletet]], frantziar fisikaria eta asmatzailea (j. [[1832]]). * [[1922]] &ndash; [[Ernest Shackleton]], anglo-irlandar esploratzailea (j. [[1874]]). * [[1925]] &ndash; [[Jevhenia Box]], ukrainar militante komunista (j. [[1879]]). * [[1929]] &ndash; [[Clotilde García del Castillo]], [[Joaquín Sorolla]]ren emaztea eta musa eta [[Sorolla museoa|Sorolla Museoaren]] sortzailea (j. [[1865]]). * [[1933]] &ndash; [[Calvin Coolidge]], [[Ameriketako Estatu Batuetako presidenteen zerrenda|Ameriketako Estatu Batuetako 30. Presidentea]] (j. [[1872]]). * [[1936]] &ndash; [[Ramón María del Valle-Inclán|Ramon Maria Valle-Inclan]], galiziar idazlea (j.[[1866]]). * [[1937]] &ndash; ''Roges des Molinar'' taldeko emakumeak, Porreresko hilerrian fusilatuta: ** [[Belarmina González Rodríguez]], espainiar komunista. ** [[Catalina Flaquer]], espainiar aktibista politikoa (j. [[1876]]). ** [[Antònia Pascual Flaquer]], balear militante komunista (j. [[circa|c.]] [[1911]]). ** [[Maria Pascual Flaquer]], balear militante komunista, fusilatua (j. [[1914]]). ** [[Aurora Picornell]], balear lider sindikalista eta feminista (h. [[1912]]). * [[1941]] &ndash; [[Amy Johnson]], britainiar abiazioaren pilotu aitzindaria, Britainia Handitik Australiara bakarrik hegan egin zuen lehen emakumezkoa (j. [[1903]]). * [[1942]] &ndash; [[Tina Modotti]], italiar argazkilaria, aktibista eta borrokalari soziala Mexikon (j. [[1896]]). * [[1943]] &ndash; [[George Washington Carver]], estatubatuar naturalista eta kimikaria. * [[1950]] &ndash; [[John Rabe]], alemaniar negozio gizona (j. [[1882]]). * [[1951]] &ndash; ** [[Andrei Platonov]], errusiar eleberrigile, filosofo, antzerkigile, olerkari, eta gerra-berriemailea (j. [[1899]]). ** [[Seo Jae-pil]], Hego Koreako independentziaren aldeko ekintzaile, politikari, kazetari eta medikua (j. [[1864]]). * [[1956]] &ndash; [[Mistinguett]], frantziar aktore eta abeslaria (j. [[1875]]). * [[1958]] &ndash; [[João Evangelista de Lima Vidal]], portugaldar elizgizona (j. [[1874]]). * [[1960]] &ndash; [[Francesc Sabaté]], kataluniar anarkista (j. [[1915]]). * [[1970]] &ndash; ** [[Max Born]], alemaniar fisikaria, 1954ko [[Fisikako Nobel Saria]] (j. [[1882]]). ** [[Robert Gerhard]], musika klasikoko katalan musikagilea (j. [[1896]]). * [[1976]] &ndash; ** [[John A. Costello]], [[Irlandako Errepublika]]ko [[Taoiseach]]a (j. [[1891]]). ** [[Georges Migot]], frantziar musikagilea, idazlea eta margolaria (j. [[1891]]). * [[1979]] &ndash; [[Charles Mingus]], estatubatuar jazz-musikagilea eta kontrabaxu-jotzailea (j. [[1922]]). * [[1981]] &ndash; ** [[Harold Clayton Urey]], estatubatuar kimikaria, 1934ko [[Kimikako Nobel Saria]] (j. [[1893]]). ** [[Lanza del Vasto]], frantziar-italiar pentsalaria eta idazlea (j. [[1901]]). * [[1983]] &ndash; [[Clément Duhour]], lapurtar antzezlea eta abeslaria (j. [[1912]]). * [[1990]] &ndash; ** [[Lola Iturbe]], espainiar anarkosindikalista eta feminista libertarioa (j. [[1902]]). ** [[Arthur Kennedy]], estatubatuar aktorea (j. [[1914]]). * [[1993]] &ndash; [[Juan Benet]], espainiar idazlea (j. [[1927]]). * [[1994]] &ndash; [[Eliška Junková]], txekoslovakiar pilotua, automobilismoaren historian emakume nabarmenetakoa (j. [[1900]]). * [[1997]] &ndash; [[André Franquin]], belgikar komikilaria (j. [[1924]]). * [[1998]] &ndash; ** [[Sonny Bono]], estatubatuar musikari, aktore eta politikaria (j. [[1935]]). ** [[Ken Forssi]], estatubatuar musikaria, ''[[Love (musika taldea)|Love]]'' taldeko kidea (j. [[1943]]). * [[2001]] &ndash; [[Elizabeth Anscombe]], britainiar filosofo eta teologoa (j. [[1919]]). * [[2003]] &ndash; ** [[Alicia García-Salcedo González]], asturiar abokatu katolikoa, Asturiasen jardun zuen lehen emakume abokatua (j. [[1903]]). ** [[Roy Jenkins]], britainiar politikaria, politikarien biografoa eta [[Europako Batzordea|Europako Batzordeko]] presidentea (j. [[1920]]). * [[2004]] &ndash; [[Pepe Carrol]], espainiar ilusionista eta telebista aurkezlea (j. [[1957]]). * [[2010]] &ndash; [[Kenneth Noland]], estatubatuar margolaria (j. [[1924]]). * [[2012]] &ndash; [[Frederica Sagor Maas]], estatubatuar aktore, idazle, antzerkigile, gidoigile eta memorialista (j. [[1900]]). * [[2014]] &ndash; ** [[Eusébio|Eusébio da Silva Ferreira]], portugaldar futbolaria (j. [[1942]]). ** [[Daisy Roulland-Dussoix]], suitzar mikrobiologo molekularra, murrizketa entzimen aurkitzaileetako bat (j. [[1936]]). * [[2016]] &ndash; ** [[Maria Lorenza Barrenetxe]], euskal jatorrizko argentinarra, argentinako [[Lehen Dama]] (j. [[1926]]). ** [[Pierre Boulez]], frantziar musikagile eta orkestra-zuzendaria (j. [[1925]]). * [[2018]] &ndash; ** [[Thomas Bopp]], estatubatuar astronomoa (j. [[1949]]). ** [[John Young (astronauta)|John Young]], estatubatuar astronauta (j. [[1930]]). * [[2020]] &ndash; [[Hans Tilkowski]], alemaniar futbolari eta entrenatzailea (j. [[1935]]). * [[2021]] &ndash; [[João Cutileiro]], portugaldar eskultorea (j. [[1937]]). * [[2022]] &ndash; [[Kim Mi-soo]], hegokorear aktore eta modeloa (j. [[1992]]). * [[2023]] &ndash; ** [[Earl Boen]], estatubatuar aktorea (j. [[1941]]). ** [[Ernesto Castano]], italiar futbolaria (j. [[1939]]). * [[2024]] &ndash; [[Mário Zagallo]], brasildar futbolari eta entrenatzailea (j. [[1931]]). == Jaiak eta urteurrenak == * [[Seaska (ikastolen elkartea)|Sehaska egutegiko izendegia]]: Ameli eta Edorta. == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Hil aurkibidea}} <center>[[Urtarrilaren 4]] | [[Urteko egutegia|Urteko egutegi]] | [[Urtarrilaren 6]]</center> [[Kategoria:Urteko egunak]] qys57u6rx6e1sjrhx1ms9h82th9d935 0 693 9998979 9949466 2024-12-13T19:53:20Z Eliatxo 96586 /* Mundua */ 9998979 wikitext text/x-wiki '''Urtarrilaren 15'''a [[gregoriotar egutegia]]ren [[urte]]ko hamabosgarren [[egun]]a da. 350 egun falta dira urtea amaitzeko, 351 egun [[bisurte]]etan. {{eguneko-goiburua|1|15}} {{Egungertaerak}} == Gertaerak == === Euskal Herria === * [[1979]] &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Francisco Mota Calvo goardia zibila erail zuen [[Donostia]]n. * [[1986]] &ndash; [[1986ko urtarrilaren 15eko Donostiako tiroketa|Donostiako izandako tiroketa baten]] Alejandro Auzmendi Ilzarbe ''Satza'', Luisma Zabaleta Mendia eta Bakartxo Arzelus [[Euskadi Ta Askatasuna|ETA militarreko]] kideak hil ziren [[Guardia Zibil]]ak egindako tiroen ondorioz. * [[2006]] &ndash; [[Banco Bilbao Vizcaya Argentaria|BBVA]] bankuak bere [[2005]].eko emaitzak aurkeztu zituen, 3806 milioi euroko irabaziekin. === Mundua === * [[1362]] &ndash; [[1362ko San Martzeloren uholdea|Ipar Itsasotik zetorren sagailo zikloniko itzel batek]] eskualdeko barnealdea garbitu zuen Herbehereetatik Danimarkaraino. * [[1724]] &ndash; [[Filipe V.a Espainiakoa]]k abdikatu ostean, bere 16 urteko semea, [[Luis I.a Espainiakoa]], errege izendatu zuen. * [[1974]] &ndash; [[Malariko istiluak]] Indonesian. Ikasle protestaren ondorioz, hamaika ikasle hil ziren eta ehunka ondasun erre. * [[2006]] &ndash; [[Michelle Bachelet]], [[Txile]]ko presidente aukeratu zuten. * [[2009]] &ndash; [[Israel]]ek [[Hamas]]eko barne ministro hiltzeaz gain, [[Nazio Batuen Erakundea|NBEn]] gune bat, erietxe bat eta prentsa egoitza bat bonbardatu zituen. == Arte eta kultura == === Euskal Herria === === Mundua === * [[1937]] &ndash; ''[[The Plough and the Stars (filma)|The Plough and the Stars]]'' ("Goldea eta Izarrak") filma estreinatu zen, [[John Ford]]ek zuzendu eta [[Barbara Stanwyck]], [[Preston Foster]] eta [[Barry Fitzgerald]] aktoreek antzeztu zutelarik. * [[1953]] &ndash; ''[[Knights of the Round Table]]'' ("Mahai Borobileko Zaldunak") filma estreinatu zen, [[Richard Thorpe]]k zuzendu eta [[Robert Taylor]], [[Ava Gardner]] eta [[Mel Ferrer]] aktoreek antzeztu zuten. * [[1974]] &ndash; ''[[Happy Days]]'' ("Egun Alaiak") telesaila [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBko]] [[American Broadcasting Company|ABC]] telebista katean airetatzen hasi zen. == Ekonomia == * [[2005]] &ndash; [[Euskal Herriko Laborantza Ganbera]] sortu zuten [[Ainhize-Monjolose]]. Ipar Euskal Herriko nekazari eta abeltzainak biltzen dituen ganbera da eta laborarien garaipen politiko garrantzitsua izan zen. == Zientzia eta teknologia == === Euskal Herria === === Mundua === * [[2001]] &ndash; [[Wikipedia]]ren lehen bertsioa, [[ingeles]]ezkoa, martxan jarri zen. == Kirolak == === Euskal Herria === === Mundua === == Jaiotzak == === Euskal Herria === * [[1292]] &ndash; [[Joana Borgoinakoa]], [[Frantzia]] eta [[Nafarroako Erresuma|Nafarroako]] erregina ezkontidea (h. [[1330]]). * [[1719]] &ndash; [[Miguel Muzkitz]], nafar politikaria (h. [[1785]]). * [[1781]] &ndash; [[Pablo de Jerica]], arabar poeta eta kazetari [[frantsestu (Iberiar Penintsulako Gerra)|frantsestua]] (h. [[1841]]). * [[1872]] &ndash; [[Concepción Lopez de Arroiabe Lejarreta]], Gasteizko Institutuan ikasketak egin zituen aurreneko emakumea. * [[1878]] &ndash; [[Pedro Gimon]], bizkaitar arkitektoa (h. [[1939]]). * [[1882]] &ndash; [[Mauro Ortiz de Urbina]], arabar margolaria (h. [[1936]]). * [[1892]] &ndash; [[Pablo Artxanko]], [[Eusko Abertzale Ekintza]]ko (EAE) kide historiko eta euskaltzalea (h. [[1962]]). * [[1899]] &ndash; [[Pablo Barrera]], [[Bilboko alkateen zerrenda|Bilboko alkatea]] (h. [[1957]]). * [[1900]] &ndash; [[Ignacia Idoate Iragui]], nafar moja, Zamorako umezurtz-etxearen zuzendaria (h. [[1975]]). * [[1906]] &ndash; [[Aquilino Izagirre]], ''Zepai'', gipuzkoar bertsolaria (h. [[1971]]). * [[1931]] &ndash; [[Roger Idiart]], apaiz eta euskal idazlea. (h. [[2009]]). * [[1945]] &ndash; [[Iñaki Azkune]], gipuzkoar idazlea eta itzultzailea. * [[1946]] &ndash; [[Emilio Lopez|Emilio Lopez, ''Beltza'']], arabar medikua eta euskal idazlea. * [[1951]] &ndash; [[Beatriz Arizaga Bolunburu]], gipuzkoar historialaria * [[1954]] &ndash; [[José Luis Mayoz]], gipuzkoar txirrindulari ohia. * [[1956]] &ndash; [[Jorge Giménez]], gipuzkoar idazle, itzultzaile eta argitaratzailea (h. [[2023]]). * [[1958]] &ndash; [[Antxon Alonso Susperregi]], gipuzkoar eskalatzailea (h. [[1998]]). * [[1963]] &ndash; [[Pedro Ugarte]], gaztelaniazko bizkaitar idazlea. * [[1965]] &ndash; [[María San Gil]], euskal herritar politikari ohia, [[Euskadiko Alderdi Popularra]]ren presidente ohia. * [[1967]] &ndash; [[Maria Eugenia Arrizabalaga]], [[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJko]] gipuzkoar politikaria. * [[1968]] &ndash; ** [[Pascal Bidegorri]], lapurtar marinela eta bela-estropadalaria. ** [[Iñaki Urdangarin]], eskubaloi jokalari ohia eta [[Palma Mallorcakoa|Palmako]] dukea. * [[1975]] &ndash; ** [[Igor Calzada]], euskal-britaniar soziologoa. ** [[Aitor Urresti]], euskal herritar politikaria. * [[1976]] &ndash; [[Leire Artola]], gipuzkoar politikaria. * [[1978]] &ndash; [[Miren Iriarte]], nafar itzultzailea (h. [[2022]]). * [[1979]] &ndash; [[Iker Zabala]], bizkaitar traineru-estropadetako arraunlari eta entrenatzailea. * [[1985]] &ndash; [[Bárbara González]], nafar [[gimnastika erritmiko|gimnasta erritmiko]] ohia eta modeloa. * [[1987]] &ndash; [[Javier Mandaluniz]], bizkaitar futbolaria. * [[1988]] &ndash; [[Bakarne Altonaga]], bizkaitar historialaria, ikertzailea eta EHUko irakaslea. * [[1993]] &ndash; [[Jon Madrazo]], bizkaitar futbolaria. * [[1994]] &ndash; [[Iñigo Alayeto]], nafar futbolaria. * [[1995]] &ndash; [[Ainara Sanz]], arabar txirrindularia. * [[1997]] &ndash; [[Maitane Etxeberria]], gipuzkoar eskubaloi jokalaria. * [[2006]] &ndash; [[Ainhize Belar]], bizkaitar eskalatzailea, Espainiako Estatuan 8c zailtasuneko bide bat eskalatu duen emakumerik gazteena. === Mundua === * [[1432]] &ndash; [[Alfontso V.a Portugalgoa]], [[Portugalgo Erresuma|Portugalgo erregea]] (h. [[1481]]). * [[1481]] &ndash; [[Ashikaga Yoshizumi]], [[Ashikaga shogunerria|Ashikaga shogunerriko]] hamaikagarren [[shogun]]a (h. [[1511]]). * [[1566]] &ndash; [[Philipp Uffenbach]], alemaniar margolaria (h. [[1636]]). * [[1622]] &ndash; [[Molière|Jean-Baptiste Molière]], frantziar antzerkigilea (h. [[1673]]). * [[1624]] &ndash; [[Rombout Verhulst]], [[flandria]]r eskultore eta artisaua (h. [[1698]]). * [[1754]] &ndash; [[Jacques Pierre Brissot]], frantziar kazetari, abolizionista eta iraultzailea, [[Girondar]]ren buruzagia (h. [[1793]]). * [[1785]] &ndash; [[William Prout]], britainiar kimikari eta sendagilea (h. [[1850]]). * [[1791]] &ndash; [[Franz Grillparzer]], austriar idazlea (h. [[1872]]). * [[1793]] &ndash; [[Ferdinand Georg Waldmüller]], austriar margolaria (h. [[1865]]). * [[1794]] &ndash; [[Rafael Arístegui Vélez]], euskal jatorriko espainiar militar eta politikaria (h. [[1863]]). * [[1795]] &ndash; [[Aleksandr Griboedov]], errusiar diplomazialari, antzerkigile, olerkari eta konpositorea (h. [[1829]]). * [[1800]] &ndash; [[Adelheid Reinbold]], alemaniar idazlea (h. [[1839]]). * [[1809]] &ndash; [[Pierre-Joseph Proudhon]], frantziar politikaria eta [[mutualismo]]ren sortzailea (h. [[1865]]). * [[1812]] &ndash; [[Peter Christen Asbjørnsen]], norvegiar idazlea (h. [[1885]]). * [[1813]] &ndash; [[Marcel Barthe]], frantziar politikaria (h. [[1900]]). * [[1814]] &ndash; [[Pierre-Jules Hetzel]], frantziar argitaratzailea (h. [[1886]]). * [[1842]] &ndash; [[Paul Lafargue]], Frantziako [[sozialismo]]aren aitzindaria (h. [[1911]]). * [[1850]] &ndash; ** [[Leonard Darwin]], britainiar politikari, militar eta ekonomialaria, [[eugenesia]]ren defendatzailea (h. [[1943]]). ** [[Mihai Eminescu]], errumaniar idazlea (h. [[1889]]). ** [[Sofia Kovalevskaia|Sofia Kovalevskaya]], errusiar matematikaria (h. [[1891]]). * [[1858]] &ndash; ** [[Giovanni Segantini]], italiar margolaria (h. [[1899]]). ** [[Karlina Leksono Supelli]], indonesiar filosofo eta astronomoa, Indonesiako lehen emakumezko astronomoetako bat. * [[1860]] &ndash; [[Oscar Björck]], suediar margolaria eta Suediako Arteen Errege Akademiako irakaslea (h. [[1929]]). * [[1862]] &ndash; [[Elia W. Peattie]], estatubatuar idazle, kazetari eta kritikaria (h. [[1935]]). * [[1863]] &ndash; [[Wilhelm Marx]], [[Alemaniako kantziler]]ra (h. [[1946]]). * [[1864]] &ndash; [[Frances Benjamin Johnston]], estatubatuar argazkilari eta argazki-kazetaria (h. [[1952]]). * [[1866]] &ndash; [[Nathan Söderblom]], suediar artzapezpikua, 1930eko [[Bakearen Nobel Saria]] (h. [[1931]]). * [[1869]] &ndash; [[Stanisław Wyspiański]], poloniar antzerkigile, margolari, olerkari eta diseinatzailea (h. [[1907]]). * [[1876]] &ndash; [[Abdulaziz ibn Saud]], [[Saudi Arabia]]ko erresumako lehen erregea (h. [[1953]]). * [[1877]] &ndash; [[Lewis Madison Terman]], estatubatuar fisiologoa (h. [[1956]]). * [[1882]] &ndash; ** [[Daniel Vázquez Díaz]], espainiar margolaria (h. [[1969]]). ** [[Florian Znaniecki]], poloniar-estatubatuar soziologo eta filosofoa (h. [[1958]]). * [[1893]] &ndash; [[Ivor Novello]], galestar konposatzaile, abelari eta aktorea (h. [[1951]]). * [[1895]] &ndash; [[Artturi Ilmari Virtanen]], finlandiar biokimikaria, 1945eko [[Kimikako Nobel Saria]] (h. [[1973]]). * [[1902]] &ndash; ** [[Nâzım Hikmet]], turkiar idazlea (h. [[1963]]). ** [[Saud Saudi Arabiakoa]], [[Saudi Arabia]]ko erregea (h. [[1969]]). * [[1908]] &ndash; [[Edward Teller]], hungariar-estatubatuar fisikaria, ''[[bonba termonuklear|hidrogeno bonbaren]] aita'' (h. [[2003]]). * [[1912]] &ndash; [[Michel Debré]], [[Frantziako Bosgarren Errepublika]]ko [[Frantziako gobernuburuen zerrenda|lehendabiziko lehen ministroa]] (h. [[1996]]). * [[1913]] &ndash; [[Lloyd Bridges]], estatubatuar aktorea (h. [[1998]]). * [[1914]] &ndash; ** [[Etty Hillesum]], herbehereetar idazle judua (h. [[1943]]). ** [[Hugh Trevor-Roper]], ingeles historialaria (h. [[2003]]). ** [[Alberto Ullastres]], espainiar politikaria, ekonomista eta legelaria (h. [[2001]]). * [[1918]] &ndash; ** [[Gamal Abdel Nasser]], [[Egipto]]ko presidentea eta bere garaiko [[arabiar mundua|arabiar]] buruzagirik garrantzitsuena (h. [[1970]]). ** [[João Baptista da Oliveira Figueiredo]], [[Brasil]]go presidentea (h. [[1999]]). * [[1919]] &ndash; [[Maurice Herzog]], frantziar alpinista eta politikaria, [[Louis Lachenal]]ekin batera [[zortzimilako]] bat ([[Annapurna]]) igo zuen aurreneko gizakia (h. [[2012]]). * [[1921]] &ndash; [[Raymond Souster]], ingelesezko kanadar poeta (h. [[2012]]). * [[1922]] &ndash; [[Malú Gatica]], txiletar aktorea, Txileko aktore ezagunenetako bat hainbat hamarkadatan (h. [[1997]]). * [[1923]] &ndash; [[Lee Teng-hui]], [[Taiwan]]go presidentea (h. [[2020]]). * [[1925]] &ndash; [[Ignacio López Tarso]], mexikar aktorea (h. [[2023]]). * [[1926]] &ndash; [[Maria Schell]], suitzar-austriar aktorea (h. [[2005]]). * [[1927]] &ndash; ** [[Montserrat del Amo]], haur eta gazte literaturako espainiar idazlea (h. [[2015]]). ** [[Kirti Nidhi Bista]], [[Nepal]]go lehen ministroa (h. [[2017]]). * [[1928]] &ndash; [[René Vautier]], frantziar zinemagilea (h. [[2015]]). * [[1929]] &ndash; ** [[Ronnie Allen]], ingeles futbolari eta entrenatzailea (h. [[2001]]). ** [[Martin Luther King]], estatubatuar politikari eta giza eskubideen ekintzailea, 1964ko [[Bakearen Nobel Saria]] (h. [[1968]]). * [[1930]] &ndash; [[Hédi Baccouche]], [[Tunisia]]ko lehen ministroa (h. [[2020]]). * [[1933]] &ndash; [[Agustín Gómez Arcos]], espainiar antzerki-idazlea (h. [[1998]]). * [[1940]] &ndash; ** [[Martha Jungwirth]], austriar margolaria. ** [[Luis Racionero]], kataluniar idazlea (h. [[2020]]). * [[1941]] &ndash; [[Charo (abeslaria)|Charo]], espainiar abeslari, dantzari, komediante, aktore eta gitarra-jotzailea. * [[1945]] &ndash; [[María Antonia Iglesias]], espainiar kazetaria, idazlea eta telebista zein irratiko solaskidea (h. [[2014]]). * [[1947]] &ndash; [[Martin Chalfie]], estatubatuar neurozientzialaria, 2008ko [[Kimikako Nobel Saria]]. * [[1948]] &ndash; [[Ronnie Van Zant]], estatubatuar abeslari eta musikaria, [[Lynyrd Skynyrd]] [[southern rock]] taldeko kide sortzailea (h. [[1977]]). * [[1949]] &ndash; [[Dan Ar Braz]], [[bretainia]]r musikari eta gitarra elektrikojolea. * [[1952]] &ndash; [[Tatsuhiko Seta]], japoniar futbolaria. * [[1955]] &ndash; ** [[Alberto Fernández Blanco]], ''El Galleta'', espainiar txirrindularia (h. [[1984]]). ** [[José Montilla]], [[Kataluniako Generalitateko presidenteen zerrenda|Kataluniako Generalitateko presidente]] ohia. * [[1956]] &ndash; [[João Carlos]], brasildar futbolari ohia eta entrenatzailea. * [[1958]] &ndash; [[Silvano Contini]], italiar txirrindulari ohia. * [[1962]] &ndash; [[Margherita Buy]], italiar aktorea. * [[1965]] &ndash; ** [[Jean-Yves Béziau]], frantziar matematikari eta filosofoa. ** [[Maurizio Fondriest]], italiar txirrindulari ohia. ** [[James Nesbitt]], [[Ipar Irlanda|iparirlandar]] aktorea. * [[1968]] - [[Fifi Mukuna]], kongotar diseinatzaile eta karikaturista. * [[1969]] &ndash; ** [[Kellita Smith]], estatubatuar humorista, modelo eta aktorea. ** [[Paulina Urrutia]], txiletar aktore, akademiko, zuzendari, buruzagi sindikal eta politikaria. * [[1971]] &ndash; [[Regina King]], estatubatuar aktorea eta telebista zuzendaria. * [[1975]] &ndash; ** [[Mary Pierce]], kanadar-frantziar-estatubatuar tenislari ohia. ** [[Sophie Wilmès]], [[Belgika]]ko lehen ministroa. * [[1976]] &ndash; ** [[Carles Durán]], kataluniar saskibaloi entrenatzailea. ** [[Mamen Mendizábal]], espainiar kazetaria eta telebistako aurkezlea. * [[1977]] &ndash; [[Giorgia Meloni]], italiar kazetaria eta politikaria. * [[1978]] &ndash; ** [[Jamie Clayton]], estatubatuar aktore eta modeloa. ** [[Niña Pastori]], espainiar flamenko-kantautorea. * [[1979]] &ndash; [[Muntadhar al-Zaidi]], irakiar kazetaria. * [[1981]] &ndash; [[Pitbull (abeslaria)|Pitbull]], kubatar jatorriko estatubatuar produktore eta abeslaria. * [[1983]] &ndash; [[Hugo Viana]], portugaldar futbolari ohia. * [[1991]] &ndash; [[Daria Klixina]], errusiar luzera-jauzilaria eta modeloa. * [[1993]] - [[Paulina Vega]], kolonbiar enpresaburua, aurkezlea eta modeloa, 2014ko ''Miss Unibertso''. * [[1996]] &ndash; [[Dove Cameron]], estatubatuar aktorea, abeslaria eta modeloa. * [[1997]] &ndash; [[Valentina Zenere]], argentinar aktorea, abeslaria eta modeloa. * [[1998]] &ndash; ** [[Chloe Kelly]], ingeles futbolaria. ** [[Rubén Salaverri]], errioxar pilotaria. == Heriotzak == === Euskal Herria === * [[1352]] &ndash; [[Nuño Lara eta Diaz Harokoa]], Lara eta [[Bizkaiko jaurerria|Bizkaiko jauna]] (j. [[1348]]). * [[1884]] &ndash; [[Serafin Olabe]], nafar militar, politiko eta idazlea (j. [[1831]]). * [[1901]] &ndash; [[Sabino Goikoetxea]], ''Argos'', bizkaitar arkitektoa eta idazlea (j. [[1826]]). * [[1915]] &ndash; [[Louis Mardochée Lévy]], lehen mundu gerran armada uzteaz akusatuta fusilatutako euskalduna, [[Maizy]]n (j. [[1884]]). * [[1918]] &ndash; [[Adolfo Areizaga]], bizkaitar eskultorea, [[Málaga]]n (j. [[1848]]). * [[1949]] &ndash; [[Kepa Ormaetxea]], bizkaitar elizgizona eta euskal idazlea, [[Txile]]n (j. [[1891]]). * [[1979]] &ndash; [[Jean-Baptiste Urrutia]], baxenafar apezpiku-misiolaria, [[Montbeton]]en (j. [[1901]]). * [[1985]] &ndash; [[Clemente Ezkurdia]], ''Gorriti'', nafar bertsolaria (j. [[1904]]). * [[1991]] &ndash; [[Horacio Egia]], bizkaitar eskultorea, [[Palma Mallorcakoa]] (j. [[1914]]). * [[1998]] &ndash; [[Jose Luis Goti]], bizkaitar sendagilea (j. [[1923]]). * [[2003]] &ndash; [[Jeannette Campbell]], lapurtar-argentinar igerilaria, [[Buenos Aires]] (j. [[1916]]). * [[2010]] &ndash; [[Imanol Zeziaga]], euskal herritar futbolaria (j. [[1929]]). * [[2017]] &ndash; [[Martin Etxeberria Zuloaga]], euskal idazle eta pentsalaria (j. [[1945]]). * [[2022]] &ndash; ** [[Danel Goikolea]], gipuzkoar bertsolari eta bertsozalea (j. [[1969]]). ** [[Felix Ormazabal]], euskal abokatu eta politikaria (j. [[1940]]). * [[2023]] &ndash; [[Peli Romarategui]], arabar misiolari eta artista (j. [[1922]]). === Mundua === * [[849]] &ndash; [[Teofilakto]], [[Bizantziar Inperio]]ko enperadorekidea (j. c. [[793]]). * [[1208]] &ndash; [[Petri Castelnaukoa]], [[zistertar]] fraidea eta inkisidorea (j. {{circa|[[1170]]}}). * [[1519]] &ndash; [[Vasco Núñez de Balboa]], espainiar esploratzaile eta konkistatzailea. (j. [[1475]]). * [[1593]] &ndash; [[Jacques Maury (apezpikua)|Jacques Maury]], frantziar apaiz katolikoa, [[Baionako elizbarrutia|Baionako apezpikua]] izandakoa. * [[1595]] &ndash; [[Murad III.a]], [[Otomandar Inperioa|Otomandar Inperioko]] [[sultan]]a (j. [[1546]]). * [[1597]] &ndash; [[Juan de Herrera]], espainiar arkitekto, geometra eta matematikaria (j. [[1530]]). * [[1684]] &ndash; [[Caspar Netscher]], herbeheretar margolaria (j. [[1639]]). * [[1741]] &ndash; [[Ramon Despuig]], [[Maltako Ordena]]ko 67. Printze eta Maisu Handia (j. [[1670]]). * [[1775]] &ndash; [[Giovanni Battista Sammartini]], italiar musikagilea. * [[1781]] &ndash; [[Mariana Viktoria Borboikoa]], Portugalgo erregina ezkontidea (j. [[1718]]). * [[1795]] &ndash; [[Vicente Tofiño de San Miguel]], espainiar itsasgizon eta kosmografoa (j. [[1732]]). * [[1819]] &ndash; [[Gustav Philipp Zwinger]], alemaniar margolaria (j. [[1779]]). * [[1835]] &ndash; [[Teresa Cabarrús]], ''Madame Tallien'', [[Frantziako Iraultza]]ko heroia (j. [[1773]]). * [[1866]] &ndash; [[Massimo d'Azeglio]], italiar politikari, eleberrigile eta margolaria (j. [[1898]]). * [[1876]] &ndash; [[Eliza McCardle Johnson]], [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBtako]] lehen dama (j. [[1810]]). * [[1893]] &ndash; [[Fanny Kemble]], britainiar aktore, idazle eta abolizionista (j. [[1809]]). * [[1895]] &ndash; [[Charlotte Guest]], ingeles aristokrata, itzultzaile eta enpresaburua, [[Galesa|Galesezko]] literaturaren eta hizkuntzaren ikertzaile nabarmenetakoa (j. [[1812]]). * [[1896]] &ndash; [[Mathew Brady]], estatubatuar argazkilaria (j. c. [[1822]]-[[1824]]). * [[1908]] &ndash; [[Mary Hayden Pike]], estatubatuar idazlea (j. [[1824]]). * [[1911]] &ndash; [[Carolina Coronado]], espainiar idazlea (j. [[1820]]). * [[1919]] &ndash; ** [[Karl Liebknecht]], alemaniar sozialista, Alemaniako Alderdi Komunistaren sortzaileetako bat (j. [[1871]]). ** [[Rosa Luxemburg]], alemaniar iraultzaile eta teorialaria (j. [[1870]]). * [[1932]] &ndash; [[Georg Kerschensteiner]], alemaniar pedagogoa (j. [[1854]]). * [[1934]] &ndash; [[Hermann Bahr]], austriar eleberrigile, antzerkigile, antzerki zuzendari eta kritikaria (j. [[1863]]). * [[1944]] &ndash; [[Zinaida Portnova]], sobietar partisanoa, ehun nazi baino gehiago pozoitu zituelako ezaguna (j. [[1926]]). * [[1947]] &ndash; [[Elizabeth Short]], ''Dalia Beltza'', hilketa ikaragarri eta zabaldu baten biktima izan zen estatubatuar emakumea (j. [[1924]]). * [[1950]] &ndash; [[Alma Karlin]], esloveniar idazlea, poeta, bidaiaria, etnologoa eta poliglota (j. [[1889]]). * [[1955]] &ndash; [[Yves Tanguy]], frantziar-estatubatuar margolaria (j. [[1900]]). * [[1959]] &ndash; [[Lillian Elliott]], kanadar aktorea (j. [[1874]]). * [[1972]] &ndash; [[Daisy Ashford]], ingeles idazlea (j. [[1881]]). * [[1975]] &ndash; [[Shojiro Sugimura]], japoniar futbolaria (j. [[1905]]). * [[1988]] &ndash; [[Seán MacBride]], irlandar politikaria, [[Amnistia Internazionala|Amnesty Internationaleko]] lehendakaria eta 1974ko [[Bakearen Nobel Saria]] (j. [[1904]]). * [[1994]] &ndash; ** [[Georges Cziffra]], hungariar piano jotzailea (j. [[1921]]). ** [[Harry Nilsson]], estatubatuar abeslari eta egile abeslaria (j. [[1941]]). * [[1996]] &ndash; [[Moshoeshoe II.a]], [[Lesotho]]ko erregea (j. [[1938]]). * [[1997]] &ndash; [[Francesc de Cabo]], kataluniar politikari eta iraultzailea (j. [[1910]]). * [[1998]] &ndash; [[Junior Wells]], estatubatuar musikaria, ''[[blues]]'' musikaren historiako musikari onenetako bat (j. [[1934]]). * [[2000]] &ndash; [[Željko Ražnatović]], serbiar buruzagi paramilitarra, eraila (j. [[1952]]). * [[2003]] &ndash; [[Linda Braidwood]], estatubatuar arkeologoa, historiaurrean aditua (j. [[1909]]). * [[2005]] &ndash; [[Victoria de los Ángeles]], kataluniar opera-kantaria, sopranoa (j. [[1923]]). * [[2006]] &ndash; [[Jaber Al-Ahmad Al-Jaber Al-Sabah]], [[Kuwait]]eko emirra (j. [[1996]]). * [[2009]] &ndash; [[Maurice Chappaz]], suitzar idazle eta itzultzailea (j. [[1916]]). * [[2010]] &ndash; [[Marshall Warren Nirenberg]], estatubatuar biokimikaria, 1968ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1927]]). * [[2011]] &ndash; [[Susannah York]], ingeles aktorea (j. [[1939]]). * [[2012]] &ndash; [[Manuel Fraga]], galiziar politikari frankista, Espainiako eskuinaren XX. mendeko politikari garrantzitsuenetarikoa (j. [[1922]]). * [[2013]] &ndash; [[Nagisa Oshima]], japoniar zinema-zuzendaria (j. [[1932]]). * [[2017]] &ndash; [[Isidro Baldenegro]], mexikar lider ekologista historikoa (j. [[1966]]). * [[2018]] &ndash; ** [[Dolores O'Riordan]], irlandar [[musika independente|indie]] eta [[rock alternatibo]] abeslari eta konposatzailea, ''[[The Cranberries]]'' taldeko bokalista (j. [[1971]]). ** [[Óscar Pérez]], venezuelar poliziakide, aktore eta disidente politikoa, [[Nicolás Maduro]] presidentearen aurkako polizia-disidentziaren burua (j. [[1981]]). * [[2023]] &ndash; ** [[Jane Cederqvist]], suediar igerilaria (j. [[1945]]). ** [[Mursal Nabizada]], afganistandar emakume politikari eta parlamentaria (j. [[1993]]). * [[2024]] &ndash; [[Anita Sirgo]], asturiar ekintzaile komunista (j. [[1930]]). == Jaiak eta urteurrenak == * [[Seaska (ikastolen elkartea)|Sehaska egutegiko izendegia]]: Maore eta Mauro. == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Hil aurkibidea}} <center>[[Urtarrilaren 14]] | [[Urteko egutegia|Urteko egutegi]] | [[Urtarrilaren 16]]</center> [[Kategoria:Urteko egunak]] 30av8adfu3k17tkllhme4yhacnizcvl 0 736 9998981 9991431 2024-12-13T19:55:08Z Eliatxo 96586 /* Mundua */ 9998981 wikitext text/x-wiki '''Otsailaren 14'''a [[gregoriotar egutegia]]ren [[urte]]ko berrogeita bosgarren [[egun]]a da. 320 egun falta dira urtea amaitzeko, 321 egun [[bisurte]]etan. {{eguneko-goiburua|2|14}} {{egungertaerak}} == Gertaerak == === Euskal Herria === * [[1979]] &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Sergio Borrajo Palacin militarra erail zuen [[Gasteiz]]en, eta Benito Arroyo Gutiérrez goardia zibila [[Deba]]n. * [[2008]] &ndash; ** [[Langile Abertzaleen Batzordeak|LAB]] sindikatuak eta [[ezker abertzalea]]k deitutako [[greba]] orokorra izan zen, "Euskal Herriaren eskubideen alde, salbuespen egoerari stop" lelopean. ** [[Ertzaintza]]k hiru ekintzaile islamiar atxilotu zituen [[Gasteiz]]en. [[Espainiako Auzitegi Nazionala|Espainiako Auzitegi Nazionaleko]] epaile batek askatu zituen hiru egun geroago. * [[2011]] &ndash; [[Harremanetarako Nazioarteko Taldea]], Euskal Herriko gatazkaren konponbidean laguntzeko sorturiko taldea aurkeztu zuten. === Mundua === * [[1655]] &ndash; [[Maputxe]]ek [[espainia]]rren kolonizazioaren aurkako altxamendua hasi zuten. * [[1804]] &ndash; [[Serbia]]rren lehen altxamendua [[Otomandar Inperioa]]ren aurka. * [[1839]] &ndash; [[Oregon]] [[Ameriketako Estatu Batuak|Amerikako Estatu Batuetako]] 33. estatu bihurtu zen. * [[1902]] &ndash; [[AEB]]etan [[Emakumeen Sufragioaren Aldeko Nazioarteko Aliantza]] sortu zuten [[Washington]]en. Bederatzi herrialdetako ordezkariak batu ziren eta emakumearen boto eskubidearen alde borrokatzeko nazioarte mailan antolatzea erabaki zuten. * [[1919]] &ndash; [[Polonia-Sobietar Batasuna Gerra]] hasi zen. * [[1929]] &ndash; [[San Valentin eguneko sarraskia]]: Zazpi pertsona erail zituzten [[Chicago]]n ([[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]]), horietatik sei [[Al Capone]]ren taldearen etsai gangsterrak. * [[1945]] &ndash; ** [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBetako]] armadak [[Praga]] bonbardatu zuen. 701 lagun hil ziren, eta 1.184 zauritu. ** [[Jugoslavia|Yugoslaviako]] partisanoek [[Mostar]] hiria askatu zuten. * [[1946]] &ndash; [[Ingalaterra]]ko Bankua nazionalizatu zuten. * [[1949]] &ndash; [[Israel]]go parlamentuaren ([[Knesset]]) lehen legegintzaldia hasi zen. * [[1989]] &ndash; [[Ruhola Khomeini|Ayatollah Jomeini]]-k [[Teheran]]go ([[Iran]]) irratian [[Salman Rushdie]] idazlearen aurkako ''"fatwa"'' aldarrikatu zuen, bera hiltzeko deialdia alegia, ''"[[The Satanic Verses]]"'' liburua [[Islam]]-aren aurkakoa zelakoan. * [[2005]] &ndash; ** 59 hildako [[Iran]]en, meskita baten sutearen ondorioz. ** [[Beirut]]eko erdigunean egondako bonba auto batek [[Libano]]ko lehen ministro-ohi [[Rafik al-Hariri|Rafik Hariri]] erail zuen. * [[2011]] &ndash; [[Arabiar Udaberria]]ren baitan, [[Bahrain]]en [[2011ko Bahraingo protestaldia|matxinadak]] hasi ziren. == Arte eta kultura == === Euskal Herria === === Mundua === * [[1946]] &ndash; ''[[Gilda]]'' filma estreinatu zen, [[Charles Vidor]]ek zuzendu eta [[Rita Hayworth]], [[Glenn Ford]] eta [[George Macready]] aktoreek antzeztu zuten. * [[1963]] &ndash; ''[[8½]]'' filma estreinatu zen, [[Federico Fellini]]k zuzendu eta [[Marcello Mastroianni]], [[Claudia Cardinale]], [[Anouk Aimée]] eta [[Sandra Milo]] aktoreek antzeztu zuten. * [[1991]] &ndash; ''[[The Silence of the Lambs]]'' ("Bildotsen Isiltasuna") filma estreinatu zen, [[Jonathan Demme]]k zuzendu eta [[Jodie Foster]], [[Anthony Hopkins]], [[Scott Glenn]], [[Ted Levine]] eta [[Anthony Heald]] aktoreek antzeztu zuten. * [[1992]] &ndash; ''[[Wayne's World (filma)|Wayne's World]]'' ("Waynen Mundua") filma estreinatu zen, [[Penelope Spheeris]]ek zuzendu eta [[Mike Myers]], [[Dana Carvey]], [[Rob Lowe]] eta [[Tia Carrere]] aktoreek antzeztu zuten. == Zientzia eta teknologia == === Euskal Herria === === Mundua === * [[1876]] &ndash; [[Alexander Graham Bell]]ek [[telefono]]aren patentea eskatu zuen. * [[1918]] &ndash; [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasunak]] egutegi [[Gregoriotar egutegia|gregoriarra]] onartu zuen. == Kirolak == === Euskal Herria === === Mundua === * [[NBA All-Star Weekend|2016ko NBAko All-Star Asteburua]]: [[Slam Dunk Contest|Birrintze Lehiaketa]] [[Zach LaVine]] ([[Minnesota Timberwolves]]) saskibaloi jokalariak irabazi zuen, [[Three-Point Contest|Hirukoen Lehiaketa]] [[Klay Thompson]]ek ([[Golden State Warriors]]) eta [[Skills Challenge|Trebezia Lehiaketa]] [[Karl-Anthony Towns]]ek ([[Minnesota Timberwolves]]). [[NBA All-Star Game|All-Star partiduan]] berriz Mendebaldeak Ekialdeari 196-173 irabazi zion. == Jaiotzak == === Euskal Herria === * [[1565]] &ndash; [[Alonso Idiakez Butroe eta Muxika]], [[Nafarroako erregeorde]]a (h. [[1618]]). * [[1751]] &ndash; [[Valentin Foronda]], arabar ekonomialari eta idazle [[argien Garaia|ilustratua]] (h. [[1821]]). * [[1763]] &ndash; [[Jean Victor Marie Moreau]], frantziar jenerala (h. [[1813]]). * [[1789]] &ndash; [[Valentín Berastegi]], arabar militar eta politikaria (h. [[1878]]). * [[1807]] &ndash; [[Louis Marie Hyacinthe Fabre]], euskal itzultzaile eta gramatikaria eta [[Luis Luziano Bonaparte|Bonaparte printzearen]] laguntzailea (h. [[1875]]). * [[1827]] &ndash; [[Balentin Berriotxoa]], [[elorrio]]tar santu, misiolari [[predikatzaileen Ordena|domingotarra]], apezpiku eta [[martiri]]a (h. [[1861]]). * [[1890]] &ndash; [[Faustino Oteitza]], nafar apaiz [[eskolapio]]a (h. [[1936]]). * [[1893]] &ndash; [[Juanita Mir]], nafar kazetaria eta idazlea (h. [[1937]]). * [[1894]] &ndash; [[Dionisio Olano]], gipuzkoar idazlea (h. [[1964]]). * [[1896]] &#x2013; [[Ana Antúnez]], sevillar jostuna, brodatzailea (j. [[1836]]) * [[1910]] &ndash; [[Fernando Artola]], ''Bordari'', euskal idazlea (h. [[1983]]). * [[1916]] &ndash; [[Martin Ugarte|Martin Ugarte, ''Saletxe'']], euskal idazlea (h. [[1996]]). * [[1917]] &ndash; [[Faustino Etxebarria]], bizkaitar bertsolari eta idazlea (h. [[2008]]). * [[1921]] &ndash; [[Julen Zabaleta]], '' Yulen'', gipuzkoar marrazkilaria (h. [[2022]]). * [[1925]] &ndash; [[José Caeiro]], gipuzkoar futbolaria (h. [[1981]]). * [[1929]] &ndash; [[Juan Bautista Perurena]], nafar artzain, ikazkin eta bertsolaria (j. [[1929]]). * [[1943]] &ndash; [[Iñaki Azkuna]], [[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJko]] politikaria eta [[Zerrenda:Bilboko alkateak|Bilboko alkatea]] (h. [[2014]]). * [[1944]] &ndash; [[José Luis Rico]], bizkaitar futbolari ohia. * [[1946]] &ndash; [[Emilio Barberá Gillem]], espainiar irakaslea eta ikertzailea, [[Euskal Herriko Unibertsitatea|Euskal Herriko Unibertsitateko]] errektore ohia, [[Valentzia]]n. * [[1951]] &ndash; [[Luciano Murillo]], gipuzkoar futbolari ohia, [[Extremadura]]n. * [[1953]] &ndash; [[Rosa Valverde]], gipuzkoar margolaria (h. [[2015]]). * [[1955]] &ndash; [[Juan Lorenzo Lasa|Juan Lorenzo Lasa, ''Txikierdi'']], gipuzkoar [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAkidea]]. * [[1957]] &ndash; [[Paco Etxeberria]], gipuzkoar auzitegi medikua, antropologoa, espeleologoa, ikertzailea eta [[Aranzadi Zientzia Elkartea|Aranzadi Zientzia Elkarteko]] lehendakaria. * [[1958]] &ndash; [[Carmen Sánchez Pérez]], aragoiar politikari eta andereñoa, [[Eibar]]en. * [[1960]] &ndash; ** [[Jose Maria Pitarke]], euskal fisikaria, [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHUko]] katedraduna eta [[nanoGUNE]]ko zuzendari nagusia. ** [[Gonzalo Tejada]], gipuzkoar musikagilea. * [[1964]] &ndash; [[Julia Gallego]], gipuzkoar xakelaria. * [[1968]] &ndash; [[Roberto Ruiz Aginaga]], gipuzkoar sukaldaria. * [[1969]] &ndash; [[Andoni Lakabeg]], bizkaitar futbolari ohia. * [[1971]] &ndash; [[Ikerne Badiola]], [[Eusko Alkartasuna|EAko]] gipuzkoar politikaria. * [[1972]] &ndash; ** [[Maria Eizmendi]], gipuzkoar piraguista ohia, [[kayak]] (K1) modalitatean aritua. ** [[Najwa Nimri]], nafar aktore eta abeslaria. * [[1973]] &ndash; [[Unai Elorriaga]], bizkaitar idazlea eta itzultzailea. * [[1974]] &ndash; [[David Latasa]], nafar txirrindulari ohia. * [[1986]] &ndash; [[Mikel Ilundain]], nafar txirrindularia. * [[1990]] &ndash; [[Kristiñe Txoperena]], nafar bertsolaria. * [[1991]] &ndash; [[Pauline Ado]], lapurtar surflaria. * [[1992]] &ndash; [[Peio Goikoetxea]], bizkaitar txirrindularia. * [[1994]] &ndash; [[David García Zubiria]], nafar futbolaria. * [[1997]] &ndash; [[Jokin Aranburu]], gizpukoar txirrindularia. * [[1999]] &ndash; [[Iván Martín Núñez]], espainiar futbolaria, [[Bilbo]]n. * [[2000]] &ndash; [[Ander Zoilo]], gipuzkoar futbolaria. === Mundua === * [[1368]] &ndash; [[Sigismundo I.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa|Sigismundo I.a]], [[Germaniako Erromatar Inperio Santua|Germaniako Erromatar Inperio Santuko]] enperadorea (h. [[1437]]). * [[1404]] &ndash; [[Leon Battista Alberti]], italiar [[pizkundeko humanismo|humanista]], apaiz, poeta, hizkuntzalari, filosofo eta arkitektoa (h. [[1472]]). * [[1452]] &ndash; [[Pandolfo Petrucci]], [[Italia]]ko tiranoa (h. [[1512]]). * [[1483]] &ndash; ** [[Babur]], [[India]]ko [[Mogol Inperioa]]ren sortzailea (h. [[1530]]). ** [[Ridolfo Ghirlandaio]], italiar margolaria (h. [[1561]]). * [[1545]] &ndash; [[Lukrezia Medici]], Florentziako II. Dukea (h. [[1561]]). * [[1602]] &ndash; [[Francesco Cavalli]], italiar musikagilea (h. [[1676]]). * [[1741]] &ndash; [[Joseph Servan]], frantziar jenerala (h. [[1808]]). * [[1753]] &ndash; [[Charlotte de Bournon]], frantziar idazlea (h. [[1842]]). * [[1766]] &ndash; [[Thomas Malthus]], ingeles ekonomialaria, [[demografia]]ren sortzailea (h. [[1834]]). * [[1790]] &ndash; [[Louise-Joséphine Sarazin de Belmont]], frantziar margolari eta litografoa, paisaiaren pinturan espezializatua (h. [[1870]]/[[1871|71]]). * [[1813]] &ndash; [[Alexandre Sergeievitx Dargomyjski]], errusiar musikagilea (h. [[1869]]). * [[1815]] &ndash; [[Natalia Xalikova]], errusiar idazle eta kazetaria (h. [[1878]]). * [[1817]] &ndash; [[Léocadie Hersent-Penquer]], bretainiar poeta eta antzerkigilea (h. [[1889]]). * [[1838]] &ndash; [[Margaret E. Knight]], estatubatuar asmatzailea (h. [[1914]]). * [[1843]] &ndash; [[Louis Diémer]], frantziar musikagile eta piano-jotzailea (h. [[1919]]). * [[1855]] &ndash; [[Vsevolod Garxin]], errusiar idazlea (h. [[1888]]). * [[1862]] &ndash; [[Agnes Pockels]], alemaniar kimikaria, gainazalen zientzian aitzindaria (h. [[1935]]). * [[1864]] &ndash; [[Robert Ezra Park]], estatubatuar [[Hiri soziologia|hiri-soziologoa]] (h. [[1944]]). * [[1869]] &ndash; [[Charles Thomson Rees Wilson]], eskoziar fisikaria, 1927ko [[Fisikako Nobel Saria]] (h. [[1959]]). * [[1877]] &ndash; [[Edmund Landau]], alemaniar matematikaria (h. [[1938]]). * [[1878]] &ndash; [[Viktor Nogin]], errusiar militante eta sindikalista [[boltxebike]]a (h. [[1924]]). * [[1882]] &ndash; [[John Barrymore]], estatubatuar aktorea (h. [[1942]]). * [[1885]] &ndash; [[Hayganuş Mark]], armeniar idazlea, poeta, iritzi-kazetaria eta pertsona publikoa (h. [[1966]]). * [[1895]] &ndash; [[Max Horkheimer]], alemaniar filosofoa, [[teoria kritiko]]aren sortzailetako bat (h. [[1973]]). * [[1899]] &ndash; [[John Herman Randall, Jr.]], estatubatuar historialaria eta filosofoa (h. [[1980]]). * [[1902]] &ndash; [[Thelma Ritter]], estatubatuar aktorea (h. [[1969]]). * [[1910]] &ndash; [[Felipe Garín]], espainiar artista (h. [[2005]]). * [[1911]] &ndash; [[Willem Johan Kolff]], holandar-estatubatuar medikua (h. [[2009]]). * [[1913]] &ndash; [[Jimmy Hoffa]], estatubatuar sindikalista ([[1975]]ean desagertua). * [[1916]] &ndash; [[Maruchi Fresno]], espainiar aktorea (h. [[2003]]). * [[1917]] &ndash; ** [[Herbert Aaron Hauptman]], estatubatuar kimikaria, 1985eko [[Kimikako Nobel Saria]] (h. [[2011]]). ** [[António Maria Mourinho]], portugaldar etnografo, etnologo eta arkeologoa (h. [[1996]]). * [[1926]] &ndash; ** [[Antonio Alva Rosa Coutinho]], portugaldar militarra eta politikaria (h. [[2010]]). ** [[Alfred Körner]], austriar futbolaria (h. [[2020]]). * [[1928]] &ndash; ** [[Miguel Bover]], espainiar txirrindularia (h. [[1966]]). ** [[Juan García Hortelano]], espainiar idazlea (h. [[1992]]). * [[1932]] &ndash; [[Maurice Audin]], frantziar matematikaria eta [[Aljeriako Independentzia Gerra|Aljeriaren independentziaren aldeko]] militantea, [[Aljerko gudua]]n atxilotua eta eraila (h. [[1957]]). * [[1936]] &ndash; [[Henri Maïdou]], [[Afrika Erdiko Errepublika]]ko lehen ministro ohia. * [[1938]] &ndash; [[Paquito García]], espainiar futbolaria (h. [[2024]]). * [[1939]] &ndash; [[Eugene Fama]], estatubatuar ekonomialaria, finantzetan aditua, 2013ko [[Ekonomiako Nobel Saria]]. * [[1942]] &ndash; [[Michael Bloomberg]], estatubatuar negozio gizona, politikaria eta filantropoa, [[New York]]eko alkate ohia. * [[1944]] &ndash; ** [[Carl Bernstein]], estatubatuar ikerketa-kazetari eta idazlea. ** [[Alan Parker]], ingeles zinema zuzendaria, ekoizlea, gidoigilea eta aktorea (h. [[2020]]). ** [[Ronnie Peterson]], suediar [[1 Formula]]ko gidaria (h. [[1978]]). * [[1945]] &ndash; [[Jon Adam II.a Liechtensteingoa]], [[Liechtenstein|Liechtensteingo Printzerriko]] printzea eta estatu-burua. * [[1948]] &ndash; [[Mayra Gómez Kemp]], kubar aktore, abeslari eta irrati eta espainiar telebistako aurkezlea (h. [[2024]]). * [[1951]] &ndash; [[Kevin Keegan]], britainiar futbolari eta entrenatzailea. * [[1953]] &ndash; [[Hans Krankl]], austriar futbolari ohi eta entrenatzailea. * [[1954]] &ndash; [[Vladimir Drinfeld]], ukrainar matematikaria. * [[1955]] &ndash; [[Mitsuhisa Taguchi]], japoniar futbolaria (h. [[2019]]). * [[1956]] &ndash; [[Katharina Fritsch]], alemaniar eskultorea. * [[1957]] &ndash; [[Soile Isokoski]], finlandiar abeslari soprano lirikoa. * [[1962]] &ndash; [[Philippe Sella]], frantziar errugbilari ohia. * [[1963]] &ndash; [[Elisenda Roca]], kataluniar kazetari, telebista-aurkezlea eta haur-literaturako idazlea. * [[1964]] &ndash; [[Gianni Bugno]], italiar txirrindulari ohia. * [[1966]] &ndash; [[Gary Halpin]], irlandar errugbilaria (h. [[2021]]). * [[1967]] &ndash; ** [[Manuela Maleeva]], bulgariar tenislari ohia. ** [[Mark Rutte]], [[Herbehereak|Herbehereetako]] lehen ministroa. * [[1968]] &ndash; ** [[Alicia Borrachero]], espainiar aktorea. ** [[Gheorghe Craioveanu|''Gică'' Craioveanu]], errumaniar futbolari ohia. * [[1969]] &ndash; [[David Holmes (musikaria)|David Holmes]], iparirlandar DJ, musikari eta konposatzailea. * [[1970]] &ndash; [[Simon Pegg]], ingeles aktorea. * [[1972]] &ndash; [[Fernando Picún]], uruguaiar futbolari ohia. * [[1977]] &ndash; ** [[Itziar Castro]], kataluniar aktorea (h. [[2023]]). ** [[Cadel Evans]], australiar txirrindularia. ** [[Blanca de la Torre]], espainiar komisarioa, artearen historialaria eta ikertzailea. * [[1979]] &ndash; [[Yuichiro Nagai]], japoniar futbolaria. * [[1981]] &ndash; [[Randy de Puniet]], motoziklismoko frantziar pilotua. * [[1984]] &ndash; [[Norio Suzuki]], japoniar futbolaria. * [[1986]] &ndash; [[David Rodríguez Sánchez]], espainiar futbolaria. * [[1987]] &ndash; ** [[Makka Sagaipova]], [[txetxenia]]r abeslari eta dantzaria. ** [[Natxo Zabal]], errioxar futbolaria. * [[1988]] &ndash; [[Ángel Di María]], argentinar futbolaria. * [[1991]] &ndash; ** [[Raquel Calderón Argandoña|Kel Calderón]], txiletar aktorea, abeslaria eta abokatua. ** [[Karol G]], kolonbiar abeslaria eta abestigilea. ** [[Anna Kiesenhofer]], austriar triatleta, duatleta eta txirrindularia. * [[1992]] &ndash; [[Christian Eriksen]], daniar futbolaria. * [[1993]] &ndash; [[Mamadou Diop]], senegaldar saskibaloi jokalaria. * [[1994]] &ndash; ** [[Kristian Blummenfelt]], norvegiar triatloilaria. ** [[Júlia Creus Garcia]], kataluniar gimnasta, dantzaria, aktorea eta gidoilaria. ** [[Lucio Redivo]], argentinar saskibaloi jokalaria. * [[1996]] &ndash; [[Cyril Barthe]], bearnotar txirrindularia. * [[1997]] - [[Marta Ortega Gallego]], espainiar padel-jokalaria. * [[1999]] &ndash; [[Maya Burhanpurkar]], kanadar ikertzailea. * [[2002]] &ndash; [[Caroline Marks]], estatubatuar surflaria. == Heriotzak == === Euskal Herria === * [[1751]] &ndash; [[Michel Gaudrau]], lapurtar dantza-maisu eta dantzaria. * [[1888]] &ndash; [[José Gallostra]], nafar politikari eta legelaria, [[Madril]]en (j. [[1833]]). * [[1901]] &ndash; [[Pedro Pascual Gandarias]], bizkaitar enpresaburua (j. [[1843]]). * [[1954]] &ndash; [[Justo Somonte]], bizkaitar botikari eta politikaria, [[Bilboko alkateen zerrenda|Bilboko alkatea]], [[Mexiko Hiria]]n (j. [[1891]]). * [[1989]] &ndash; [[Marcelino Juaristi|Marcelino Juaristi, ''Atano IV.a'']], gipuzkoar esku pilotaria (j. [[1906]]). * [[1990]] &ndash; [[Jose Luis Lopez Panizo]], ''Panizo'', [[Bilboko Athletic Kluba|Bilboko Athletic Klubeko]] jokalaria (j. [[1922]]). * [[2008]] &ndash; [[Patrick de la Sota]], euskal herritar politikari eta enpresaria (j. [[1930]]). * [[2014]] &ndash; [[Francisco José Arnaiz]], bizkaitar apaiza, [[Santo Domingo]]n (j. [[1925]]). * [[2015]] &ndash; [[Rosa Valverde]], gipuzkoar margolaria (j. [[1953]]). * [[2021]] &ndash; [[Pilar Unzalu]], arabar politikaria (j. [[1957]]). === Mundua === * [[1043]] &ndash; [[Gisela Suabiakoa]], [[Alemania]]ko erregina ezkontidea. * [[1140]] &ndash; [[Leon I.a Armeniakoa]], Ciliciako [[armenia]]r erreinuaren nagusia. * [[1400]] &ndash; [[Rikardo II.a Ingalaterrakoa]], [[Ingalaterrako Erresuma|Ingalaterrako erregea]] (j. [[1367]]). * [[1549]] &ndash; [[Il Sodoma]], [[Pizkunde]]ko italiar pintorea (j. [[1477]]). * [[1714]] &ndash; [[Maria Luisa Savoiakoa]], Espainiako erregina ezkontidea (j. [[1688]]). * [[1779]] &ndash; [[James Cook]], britainiar esploratzailea (j. [[1728]]). * [[1799]] &ndash; [[Luis Paret y Alcázar]], espainiar margolaria (j. [[1746]]). * [[1820]] &ndash; [[Karlos Fernando Artoiskoa]], Berryko dukea, [[Karlos X.a Frantziakoa]]ren semea (j. [[1778]]). * [[1839]] &ndash; [[Adelheid Reinbold]], alemaniar idazlea (j. [[1800]]). * [[1885]] &ndash; [[Jules Vallès]], frantziar idazlea eta kazetaria (j. [[32]]). * [[1891]] &ndash; [[William Tecumseh Sherman]], estatubatuar militarra, hezitzailea eta idazlea (j. [[1820]]). * [[1894]] &ndash; [[Eugène Charles Catalan]], belgikar matematikaria (j. [[1814]]). * [[1901]] &ndash; [[Edward Stafford (politikaria)|Edward Stafford]], [[Zeelanda Berri]]ko lehen ministroa (j. [[1819]]). * [[1907]] &ndash; [[Jenny Blicher-Clausen]], danimarkar idazlea (j. [[1865]]). * [[1925]] &ndash; [[Jacques Rivière]], frantziar idazle, kritikari eta argitaratzailea (j. [[1886]]). * [[1930]] &ndash; [[Thomas Mackenzie]], [[Zeelanda Berri]]ko lehen ministroa (j. [[1853]]). * [[1936]] &ndash; [[Alexander Gutxkov]], errusiar politikari liberal-kontserbadorea (j. [[1862]]). * [[1943]] &ndash; [[David Hilbert]], alemaniar matematikaria (j. [[1862]]). * [[1950]] &ndash; [[Karl Guthe Jansky]], estatubatuar ingeniaria (j. [[1905]]). * [[1952]] &ndash; [[Maurice De Waele]], belgikar txirrindularia (j. [[1896]]). * [[1958]] &ndash; [[Aurora Cáceres Moreno]], perutar idazle, kazetari eta feminista (j. [[1877]]). * [[1965]] &ndash; [[Désiré-Émile Inghelbrecht]], frantziar musikagilea eta orkestra-zuzendaria (j. [[1880]]). * [[1973]] &ndash; [[Émile Reuter]], [[Luxenburgo]]ko lehen ministroa (j. [[1874]]). * [[1975]] &ndash; ** [[Julian Huxley]], britainiar biologo, eugenesialaria eta internazionalista (j. [[1887]]). ** [[P. G. Wodehouse]], ingeles idazlea (j. [[1881]]). * [[1986]] &ndash; [[Edmund Rubbra]], ingeles musikagilea (j. [[1901]]). * [[1987]] &ndash; [[Dimitri Borissovitx Kabalevski]], errusiar musikagilea eta pedagogoa (j. [[1904]]). * [[1988]] &ndash; [[Frederick Loewe]], austriar-estatubatuar musikagile eta abeslaria (j. [[1901]]). * [[1994]] &ndash; [[Andrei Txikatilo|Andrei Txikatilo, ''Rostoveko Harakina'']], sobietar serieko hiltzailea (j. [[1936]]). * [[1995]] &ndash; [[U Nu]], lehendabiziko [[Birmania]]ko lehen ministroa (j. [[1907]]). * [[1996]] &ndash; ** [[Francisco Tomás y Valiente]], espainiar legelaria, [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] eraila (j. [[1932]]). ** [[Alejandro de la Sota]], galiziar arkitektoa, Espainiako Estatuko XX. mendeko arkitekturako maisu handienetako bat (j. [[1913]]). * [[1998]] &ndash; ** [[Denise Paulme]], frantziar antropologoa eta legelaria (j. [[1909]]). ** [[Manuel Pérez Martínez (Pérez apaiza)|Manuel Pérez Martínez, ''Cura Pérez'']], espainiar apaiza eta Kolonbiako [[ELN-UC|ELN]] gerrillako buruzagia (j. [[1943]]). * [[2002]] &ndash; ** [[Geneviève de Gaulle-Anthonioz]], [[Frantziako Erresistentzia|Frantziako Erresistentziako]] kidea, Ohorezko Legioko Gurutze Handia hartu zuen lehen emakumea (j. [[1920]]). ** [[Nándor Hidegkuti]], hungariar futbolari eta entrenatzailea (j. [[1922]]). * [[2004]] &ndash; [[Marco Pantani]], italiar txirrindularia, txirrindularitzaren historiako igotzailerik onenetakoa (j. [[1970]]). * [[2005]] &ndash; [[Rafik al-Hariri|Rafik Al-Hariri]], [[Libano]]ko lehen ministroa (j. [[1944]]). * [[2006]] &ndash; [[Shoshana Damari]], ''hebrear musikaren erregina'', yemendar-israeldar abeslaria (j. [[1923]]). * [[2010]] &ndash; [[Jan Pen]], herbeheretar ekonomialaria, ekonomiaren dibulgazioan nabarmendua (j. [[1921]]). * [[2012]] &ndash; [[Angel Bassols Batalla]], mexikar itzultzaile, narratzaile eta saiakera-egilea (j. [[1925]]). * [[2013]] – [[Ronald Dworkin]], estatubatuar filosofo eta legelaria (j. [[1931]]). * [[2015]] &ndash; [[Louis Jourdan]], frantziar aktorea (j. [[1921]]). * [[2016]] &ndash; [[Muriel Casals]], kataluniar ekonomialari, unibertsitate irakasle eta politikaria (j. [[1945]]). * [[2017]] &ndash; [[Gianuario Carta]], italiar politikari kristau demokrata (j. [[1931]]). * [[2018]] &ndash; ** [[Ruud Lubbers]], [[Herbehereak|Herbehereetako]] lehen ministroa (j. [[1939]]). ** [[Morgan Tsvangirai]], [[Zimbabwe]]ko lehen ministroa (j. [[1952]]). * [[2021]] &ndash; ** [[Mourid Barghouti]], palestinar poeta eta idazlea (j. [[1944]]). ** [[Carlos Menem]], [[Argentina]]ko presidentea (j. [[1930]]). * [[2022]] - [[Hélène de Monferrand]], frantziar eleberrigilea (j. [[1947]]). * [[2024]] &ndash; ** [[Annick Balley]], benindar kazetaria (j. [[1964]]). ** [[Camila Cañeque]], kataluniar artista kontzeptuala eta filosofoa (j. [[1984]]). == Jaiak eta urteurrenak == * Santuen egunak: ** [[San Valentin|Balendin Deuna edo San Balendin]], maiteminduen zaindaria. ** Zirilo eta Metodio, Europako zaindariak. * [[Seaska (ikastolen elkartea)|Sehaska egutegiko izendegia]]: Martino eta Galder. * Estatu jaieguna [[Oregon]] eta [[Arizona]]n ([[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]]). * Martiri Komunisten Eguna, [[Irak]]eko Alderdi Komunistarentzat. == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Hil aurkibidea}} <center>[[Otsailaren 13]] | [[Urteko egutegia|Urteko egutegi]] | [[Otsailaren 15]]</center> [[Kategoria:Urteko egunak]] lbeujoe5dph3egdoh7jlg4q4vhqesag 0 745 9998360 9992798 2024-12-13T12:00:00Z Eliatxo 96586 /* Mundua */ 9998360 wikitext text/x-wiki '''Otsailaren 23'''a [[gregoriotar egutegia]]ren [[urte]]ko berrogeita hamalaugarren [[egun]]a da. 311 egun falta dira urtea amaitzeko, 312 egun [[bisurte]]etan. {{eguneko-goiburua|2|23}} {{egungertaerak}} == Gertaerak == === Euskal Herria === * [[2009]] &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] 5 eta 10 Kg bitarteko [[2009ko Lazkaoko atentatua|lehergailua zartarazi zuen]] [[Lazkao]]ko [[PSE-EE]]ren egoitzan, kalte material handiak sortuz. === Mundua === * [[303]] &ndash; [[Diokleziano]] enperadoreak [[kristautasun|kristauen]] kontrako jazarraldia abiarazi zuen. * [[1821]] &ndash; [[Greziako Independentzia Gerra]] hasi zen. * [[1854]] &ndash; [[Orangeko Estatu Librea|Orange Estatu Askeak]] independentzia aldarrikatu zuen. * [[1898]] &ndash; [[Emile Zola]] idazle [[frantzia]]rra atxilotu zuten, gobernuaren aurkako ''J'accuse'' lana idazteagatik. * [[1903]] &ndash; [[Kuba]]k [[Ameriketako Estatu Batuak|Amerikako Estatu Batuei]] eman zien "betirako" [[Guantanamoko Badia Basea]]. * [[1917]] &ndash; [[Otsaileko Iraultza]] hasi zen [[San Petersburgo]]n ([[Errusia]]). * [[1918]] &ndash; [[Armada Gorria]]ren lehen garaipen militarra, [[Kaiser]]raren [[Alemania]]ren aurka. * [[1947]] &ndash; [[Estandarizaziorako Nazioarteko Erakundea]] sortu zen. * [[1981]] &ndash; [[1981eko otsailaren 23ko Espainiako estatu-kolpea|Otsailaren 23ko Espainiako estatu-kolpea]]: [[Espainia]]ko militar talde batek [[estatu-kolpe]]a eman zuen. Kolpearen ekintza nagusia [[Madril]]go Kongresua, kongresukideekin batera, armaz hartzea izan zen. Kongresua [[guardia Zibila|goardia zibil]] talde batek hartu zuen [[Antonio Tejero]] teniente koronela buru zutela. Kolpeak egonezin handia sortarazi zuen otsailaren 23tik 24rako gauean. [[Joan Karlos I.a Espainiakoa|Juan Carlos I.aren]] interbentzioaren ondoren, kolpeak porrot egin zuen. Kongresukideak [[otsailaren 24]]ko goizean geratu ziren aske, goardia zibilen errendizioarekin batera. * [[1991]] &ndash; [[Golkoko Gerra]]n, lurreko erasoak hasi ziren, tropek [[Saudi Arabia]] eta [[Irak]] arteko muga igaro ostean. * [[1998]] &ndash; [[Osama bin Laden]]ek fatua bat argitaratu zuen [[judu]]en eta gurutzatuen aurka. Azken kontzeptu horrekin, [[Europa]] eta [[Ameriketako Estatu Batuak|Amerikako Estatu Batuak]] aipatu nahi zituela uste da. * [[2001]] &ndash; [[Nazioarteko Zigor Auzitegia]]k [[bortxaketa]] kasu batengatik lehen epaia eman zuen. [[Hagako Auzitegia]]k hiru serbobosniar epaitu zituen 1992an Bosniako [[Foča]] hiriko atxilotze guneetan bortxaketa masiboak egitea egotzita. * [[2011]] &ndash; [[Libia]] ekialdeko hiri gehienak [[Muammar al Kadafi]]ren aurkarien esku geratu ziren. == Arte eta kultura == === Euskal Herria === * [[2008]] &ndash; [[Karmele Mitxelena]]k irabazi zuen bertsolari gazteentzako [[Abra saria]]. === Mundua === * [[1455]] &ndash; [[Gutenbergen Biblia]] argitaratu zen. * [[2015]] &ndash; [[87. Oscar Sariak]]: [[Film onenaren Oscar Saria]] (''[[Birdman (filma)|Birdman]]''), [[Zuzendari onenaren Oscar Saria]] ([[Alejandro González Iñárritu]]), [[Gizonezko aktore onenaren Oscar Saria]] ([[Eddie Redmayne]]), [[Emakumezko aktore onenaren Oscar Saria]] ([[Julianne Moore]]), [[Gizonezko bigarren aktore onenaren Oscar Saria]] ([[J. K. Simmons]]) eta [[Emakumezko bigarren aktore onenaren Oscar Saria]] ([[Patricia Arquette]]). == Zientzia eta teknologia == === Euskal Herria === === Mundua === * [[1941]] &ndash; [[Glenn Theodore Seaborg|Glenn T. Seaborgek]] lehen aldiz [[plutonio]]a ekoiztu eta isolatu zuen. * [[1997]] &ndash; [[Dolly ardia|Dolly]] ardiaren klonazioa. == Kirolak == === Euskal Herria === [[2002]] - Aitzin aukeraketan ziren Ipar Euskal Herriko sei pilotarik Frantziako Selekzioari uko egin zioten. === Mundua === == Jaiotzak == === Euskal Herria === * [[1766]] &ndash; [[Jean-Antoine Beltzuntze]], baxenafar militarra (h. [[1796]]). * [[1853]] &ndash; [[Florentzio Basaldua]], euskal ingeniaria, idazlea, historialaria, bidaiari, abenturazale eta [[geodesia|geodesta]] (h. [[1932]]). * [[1900]] &ndash; [[Amédée Artze]], baxenafar pilotaria (h. [[1984]]). * [[1905]] - [[Isabel Garbayo]], nafar erlijiosoa, Villa Teresita erakundearen sortzailea (h. [[2011]]). * [[1910]] &ndash; [[Pello Irujo]], nafar politikari abertzalea (h. [[1983]]). * [[1926]] &ndash; [[Pako Iriondo]], [[Euskal Mendizale Federazioa|Euskal Mendizale Federazioko]] presidentea eta Euskal Herriko [[mendizaletasun]]aren bultzatzaile handia (h. [[2014]]). * [[1929]] &ndash; [[Mari Beraza]], gipuzkoar erraketista (h. [[1986]]). * [[1943]] &ndash; [[Fernando Iragorri]], gipuzkoar txirrindulari ohia. * [[1945]] &ndash; [[Jose Luis Gorrotxategi]], gipuzkoar bertsolaria. * [[1948]] - [[José Ramón Erbiti]], nafar futbolari ohia. * [[1951]] &ndash; [[Gabriel Korta]], gipuzkoar idazlea (h. [[2020]]). * [[1954]] &ndash; [[Rafael Axpe]], gipuzkoar [[Tiro (kirola)|tiratzailea]]. * [[1961]] &ndash; [[Tere Irastortza]], gipuzkoar idazlea. * [[1965]] &ndash; [[Mikel Erentxun]], euskal abeslaria, [[Caracas]]en. * [[1966]] &ndash; [[Elena Laka]], gipuzkoar abokatu, gizarte-eragile eta hedabideetako iruzkingilea, [[Euskaltzaleen Topagunea|Euskaltzaleen Topaguneko]] presidentea. * [[1971]] &ndash; [[Clara Bilbao]], bizkaitar jantzi-diseinatzailea, film zuzendaria eta irakaslea. * [[1987]] &ndash; [[Ainhoa Sánchez]], gipuzkoar modelo eta aurkezlea. * [[1991]] &ndash; [[Alejandro Vea]], gipuzkoar izotz hockey jokalaria. * [[1992]] &ndash; [[Ugaitz Agirre]], gipuzkoar idazlea. * [[1996]] &ndash; [[Ander Gorostidi]], bizkaitar futbolaria. * [[1997]] &ndash; [[Iñigo Martinez (pilotaria)|Iñigo Martinez]], nafar esku huskako pilotaria. * [[2002]] &ndash; [[Kepa Uriarte]], bizkaitar futbolaria. === Mundua === * [[1417]] &ndash; [[Paulo II.a]], [[Aita santu]]a (h. [[1471]]). * [[1443]] &ndash; [[Matias I.a Hungariakoa]], [[Hungariako Erresuma|Hungariako erregea]] (h. [[1490]]). * [[1540]] &ndash; [[Eduvigis Brandenburgokoa (1540–1602)|Eduvigis Brandenburgokoa]], [[Brunswick-Lüneburg]] eta Brunswick-Wolfenbütteleko dukesa ezkontidea (h. [[1602]]). * [[1633]] &ndash; [[Samuel Pepys]], britainiar idazlea (h. [[1703]]). * [[1646]] &ndash; [[Tokugawa Tsunayoshi]], [[Tokugawa shogunerria|Tokugawa shogunerriko]] bosgarren [[shogun]]a (h. [[1709]]). * [[1723]] &ndash; [[William Chambers]], ingeles arkitekto eta marrazkilaria (h. [[1796]]). * [[1762]] &ndash; [[Jean-Baptiste Cavaignac]], frantziar politikaria (h. [[1829]]). * [[1787]] &ndash; [[Emma Willard]], estatubatuar irakasle eta idazlea, emakumezkoentzako bigarren hezkuntzako eskolak eta unibertsitateak sortzearen sustatzailea (h. [[1870]]). * [[1789]] &ndash; [[Maria Izvekova]], errusiar idazlea (h. [[1830]]). * [[1817]] &ndash; [[George Frederic Watts]], ingeles margolari eta eskultorea (h. [[1904]]). * [[1823]] &ndash; [[Joseph Bosquillon de Frescheville]], frantziar jeneral eta politikaria (h. [[1911]]). * [[1830]] &ndash; [[Henri Meilhac]], frantziar antzerkigile eta libreto egilea (h. [[1897]]). * [[1834]] &ndash; [[Gustav Nachtigal]], alemaniar botanikaria, medikua eta esploratzailea, batez ere [[Erdialdeko Afrika]] esploratu zuena (h. [[1885]]). * [[1837]] &ndash; ** [[Rosalía de Castro|Rosalia de Castro]], galiziar idazlea (h. [[1885]]). ** [[Horace de Choiseul-Praslin]], frantziar diplomatiko eta politikaria (h. [[1915]]). * [[1847]] &ndash; [[Sofia Karlota Bavarian]], bavariar printzesa (h. [[1897]]). * [[1850]] &ndash; [[César Ritz]], suitzar ostalaria (h. [[1918]]). * [[1852]] &ndash; [[Harry John Lawson]], britainiar bizikleta diseinatzailea, txirrindularia, motorraren industriaren aitzindaria eta iruzurtia (h. [[1925]]). * [[1863]] &ndash; [[Franz Stuck]], alemaniar margolaria, eskultore eta arkitektoa (h. [[1928]]). * [[1869]] &ndash; [[William Edward Burghardt Du Bois]], estatubatuar politikari eta idazle mestizoa (h. [[1963]]). * [[1873]] &ndash; [[Liang Qichao]], txinatar politikaria (h. [[1929]]). * [[1874]] &ndash; ** [[Konstantin Päts]], [[Estonia]]ko lehenbiziko presidentea (h. [[1956]]). ** [[Gustav Weindorfer]], austriar-australiar sustatzailea, ostalaria eta botanikaria (h. [[1932]]). * [[1879]] &ndash; [[Kazimir Malevitx]], ukrainiar margolaria eta artearen teorikoa (h. [[1935]]). * [[1883]] &ndash; [[Karl Jaspers]], alemaniar psikiatra eta filosofo existentzialista (h. [[1969]]). * [[1884]] &ndash; [[Casimir Funk]], poloniar biokimikoa (h. [[1967]]). * [[1889]] &ndash; [[Victor Fleming]], estatubatuar zinema zuzendaria (h. [[1949]]). * [[1892]] &ndash; [[Agnes Smedley]], estatubatuar kazetari, idazle eta feminista (h. [[1950]]). * [[1899]] &ndash; ** [[Erich Kästner]], alemaniar idazlea (h. [[1974]]). ** [[Norman Taurog]], estatubatuar zinema zuzendari eta gidoigilea (h. [[1981]]). * [[1903]] &ndash; [[Julius Fučík (kazetaria)|Julius Fučík]], txekiar kazetaria (h. [[1943]]). * [[1904]] &ndash; [[William L. Shirer]], estatubatuar kazetari eta gerra-berriemailea (h. [[1993]]). * [[1908]] &ndash; [[William McMahon]], Australiako lehen ministroa (h. [[1988]]). * [[1913]] &ndash; [[Salvador Artigas]], espainiar futbolari eta entrenatzailea (h. [[1997]]). * [[1920]] &ndash; ** [[Aurora Bernárdez]], argentinar itzultzailea eta idazlea (h. [[2014]]). ** [[Loris Malaguzzi]], italiar pedagogoa (h. [[1994]]). * [[1923]] &ndash; [[Ioannis Grivas]], [[Grezia]]ko lehen ministroa (h. [[2016]]). * [[1924]] &ndash; ** [[Allan McLeod Cormack]], hegoafrikar-estatubatuar fisikaria, 1979ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (h. [[1998]]). ** [[Claude Sautet]], frantziar zinema-zuzendaria (h. [[2000]]). * [[1925]] &ndash; [[Fernando Martínez Sanabria]], ''Chuli Martínez'', espainiar-kolonbiar arkitektoa (h. [[1991]]). * [[1926]] &ndash; [[Fernando Vizcaíno Casas]], espainiar idazlea (h. [[2003]]). * [[1927]] &ndash; ** [[Robert Bellah]], estatubatuar soziologoa, [[Kaliforniako Unibertsitatea Berkeleyn|Kaliforniako Unibertsitateko (Berkeley)]] irakaslea (h. [[2013]]). ** [[Régine Crespin]], frantziar sopranoa (h. [[2007]]). ** [[Mirtha Legrand]], argentinar telebistako-aktore eta aurkezlea. ** [[Silvia Legrand]], argentinar aktorea (h. [[2020]]). * [[1929]] &ndash; [[Aleksi II.a Moskukoa]], Moskuko eta Errusia guztietako XV. patriarka, Errusiako Eliza ortodoxoaren burua (h. [[2008]]). * [[1931]] &ndash; [[Tom Wesselmann]], estatubatuar [[pop art]] margolari eta eskultorea (h. [[2004]]). * [[1936]] &ndash; ** [[Federico Luppi]], argentinar-espainiar aktorea (h. [[2017]]). ** [[Roger Rivière]], frantziar txirrindularia (h. [[1976]]). * [[1938]] &ndash; ** [[Jiří Menzel]], txekiar zinema eta antzerki zuzendari, aktore eta gidoilaria (h. [[2020]]). ** [[Paul Morrissey]], estatubatuar zinema zuzendaria (h. [[2024]]). * [[1940]] &ndash; [[Peter Fonda]], estatubatuar aktore, gidoigile, ekoizle eta zinema zuzendaria (h. [[2019]]). * [[1942]] &ndash; [[Dioncounda Traoré]], [[Mali]]ko presidente ohia. * [[1944]] &ndash; [[Johnny Winter]], estatubatuar blues eta rock gitarra-jotzailea (h. [[2014]]). * [[1945]] &ndash; [[Svetlana Gerasimenko]], sovietar eta tajistaniar astronomoa. * [[1948]] &ndash; [[Irene Balaguer Felip]], Haur hezkuntzako kataluniar irakasle eta pedagogoa (h. [[2018]]). * [[1949]] &ndash; ** [[Cesar Aira]], argentinar idazle eta itzultzailea. ** [[Marc Garneau]], kanadar astronauta, ingeniaria eta politikaria. * [[1951]] &ndash; [[Shigefumi Mori]], japoniar matematikaria. * [[1954]] &ndash; ** [[Viktor Justxenko]], [[Ukraina]]ko presidentea. ** [[Rosendo Mercado]], espainiar rock abeslari, gitarrajole eta konposatzailea, espainiar rock musikaren ordezkari nabarmenetakoa. * [[1960]] &ndash; [[Naruhito]], [[Zerrenda:Japoniako enperadoreak|Japoniako enperadorea]]. * [[1961]] &ndash; [[Rosaura Andazabal Cayllahua]], perutar historialaria, irakaslea eta ikerlaria (h. [[2021]]). * [[1962]] &ndash; [[Ivica Barbarić]], kroaziar futbolari ohi eta entrenatzailea. * [[1966]] &ndash; [[Didier Queloz]], suitzar astronomoa, exoplanetetan espezializatua, 2019ko [[Fisikako Nobel Saria]]. * [[1967]] &ndash; [[Tetsuya Asano]], japoniar futbolari ohia. * [[1968]] &ndash; [[Sonya Hartnett]], australiar idazlea. * [[1970]] &ndash; [[Nathalie Arthaud]], frantziar politikaria, [[Langile Borroka]] alderdiko bozeramailea. * [[1975]] &ndash; [[Natalia Verbeke]], espainiar nazionalizatutako argentinar aktorea. * [[1976]] &ndash; ** [[Katia Guerreiro]], portugaldar [[fado]] abeslaria. ** [[Kelly Macdonald]], eskoziar aktorea. ** [[Susumu Oki]], japoniar futbolari ohia. * [[1979]] &ndash; ** [[Amazon Eve]], estatubatuar modelo, fitness-entrenatzaile eta aktorea. ** [[Hideyuki Ujiie]], japoniar futbolari ohia. * [[1982]] &ndash; [[Kazunori Iio]], japoniar futbolari ohia. * [[1983]] &ndash; [[Emily Blunt]], ingeles aktorea. * [[1984]] &ndash; [[Goizeder Azúa]], euskal jatorriko venezuelar modelo eta telebista aurkezlea. * [[1987]] &ndash; [[Tsukasa Umesaki]], japoniar futbolaria. * [[1993]] &ndash; [[Diego Rico]], espainiar futbolaria. * [[1994]] &ndash; [[Dakota Fanning]], estatubatuar aktorea. * [[1997]] &ndash; [[Isabella Springmühl Tejada]], guatemaldar moda diseinatzailea, Londresko Moda Astean parte hartu duen lehen [[Down sindrome]]dun diseinatzailea. * [[2000]] &ndash; [[Femke Bol]], herbeheretar atleta, abiadura eta hesi lasterketetan aditua. * [[2002]] &ndash; [[Emilia Jones]], britainiar aktore, abeslari eta egile abeslaria. * [[2003]] - [[Giorgia Villa]], italiar gimnasta artistikoa. * [[2005]] &ndash; [[Félix Bossuet]], frantziar aktorea. * [[2012]] &ndash; [[Estela Suediakoa]], Suediako printzesa. == Heriotzak == === Euskal Herria === * [[1824]] &ndash; [[Jose Ignazio Gerriko|Jose Ignazio Gerriko Enatarriaga]], gipuzkoar idazlea eta apaiza (j. [[1740]]). * [[1858]] &ndash; [[Pierre-Nérée Dassance]], lapurtar elizgizona (j. [[1801]]). * [[1898]] &ndash; [[Eusebio Zuloaga]], gipuzkoar armagilea, [[damaskinatu]] modernoaren sortzailea (j. [[1808]]). * [[1900]] &ndash; [[Rafaela Ibarra]], bilbotar beata (j. [[1843]]). * [[1901]] &ndash; [[Pierre Hariztoi]], baxenafar historialaria (j. [[1836]]). * [[1916]] &ndash; [[Jose Antonio Iturriotz]], eibartar politikari eta armagilea (j. [[1856]]). * [[1925]] &ndash; [[Manuel Aranatz]], bizkaitar kazetari eta idazlea (j. [[1875]]). * [[1937]] &ndash; [[Kandido Saseta|Cándido Saseta]], [[Eusko Gudarostea|Eusko Gudarosteko]] komandantea, [[Asturiasko Printzerria|Asturiasen]] (j. [[1904]]). * [[1950]] &ndash; [[Quintina Gelbenzu Piérola]], nafar emagina. (j. [[1877]]) * [[1953]] &ndash; [[Jesus Gartzia Leoz]], nafar musikagilea, [[Madril]]en (j. [[1904]]). * [[1958]] &ndash; [[Carlos Sáenz de Tejada]], arabar margolari, kartelgile, figuringile eta e ilustratzailea, [[Madril]]en (j. [[1897]]). * [[1962]] &ndash; [[Maria Francisca Marcelina Camino Arregi]], ''Maria Maestra'', [[orio]]tar irakaslea (j. [[1883]]). * [[1984]] &ndash; [[Enrique Casas]], euskal politikari eta fisikaria, [[Komando Autonomo Antikapitalistak|Komando Autonomo Antikapitalistek]] eraila (j. [[1943]]). * [[1985]] &ndash; [[Piarres Lafitte]], lapurtar apaiza, idazlea, kazetaria eta euskalaria (j. [[1901]]). * [[1986]] &ndash; [[Andoni Elizondo]], gipuzkoar futbol jokalari eta entrenatzailea (j. [[1932]]). * [[1991]] &ndash; [[Fidela Bernat]], [[erronkariera]] edo [[Erronkaribar|Erronkariko]] euskalkia hitz egiteko gai zen azken pertsona (j. [[1898]]). * [[2002]] - [[Mercedes Herrán]], haurren salerosketarako sare bat zuzentzeagatik salatutako emakumea. * [[2006]] &ndash; [[Telmo Zarraonandia]], ''Zarra'', [[Bilboko Athletic Kluba|Bilboko Athletic Klubeko]] futbolaria, bere garaian eta luzaroan [[Espainiako futbol liga txapelketa|Espainiako ligako]] goleatzailerik handiena (j. [[1921]]). * [[2017]] &ndash; [[Marijane Minaberri]], euskal idazlea (j. [[1926]]). * [[2021]] &ndash; ** [[Jean Grenet]], lapurtar kirurgilari eta politikaria, [[Baionako alkateen zerrenda|Baionako alkatea]] (j. [[1939]]). ** [[Rafael Gurrea]], [[Nafar Herriaren Batasuna|UPNko]] nafar politikaria (j. [[1940]]). * [[2022]] &ndash; [[Abelin Linazisoro]], gipuzkoar idazle eta aktorea (j. [[1942]]). === Mundua === * [[1447]] &ndash; [[Eugenio IV.a]], [[Aita santu]]a (j. [[1383]]). * [[1507]] &ndash; [[Gentile Bellini]], italiar margolaria. * [[1602]] &ndash; [[Agostino Carracci]], italiar margolari eta grabatzailea (j. [[1557]]). * [[1603]] &ndash; ** [[Andrea Cesalpino]], [[Pisa]]ko [[lorategi botaniko]]ko zuzendaria (j. [[1519]]). ** [[François Viète]], frantziar abokatu, kontseilari eta matematikaria (j. [[1540]]). * [[1776]] &ndash; [[Stanisław Leszczyński]], [[Polonia]]ko erregea (j. [[1677]]). * [[1792]] &ndash; [[Joshua Reynolds]], ingeles pintorea (j. [[1723]]). * [[1821]] &ndash; [[John Keats]], ingeles poeta [[erromantizismo|erromantikoa]] (j. [[1795]]). * [[1848]] &ndash; [[John Quincy Adams]], [[Ameriketako Estatu Batuetako presidenteen zerrenda|Ameriketako Estatu Batuetako 6. Presidentea]] (j. [[1767]]). * [[1851]] &ndash; [[Joanna Baillie]], eskoziar poeta eta dramagilea (j. [[1762]]). * [[1855]] &ndash; [[Carl Friedrich Gauss]], alemanir matematikari, astronomo eta fisikaria (j. [[1777]]). * [[1859]] &ndash; [[Zygmunt Krasinski]], poloniar idazlea (j. [[1812]]). * [[1873]] &ndash; [[Lorenzo Arrazola]], gaztelar legelari eta politikaria (j. [[1797]]). * [[1899]] &ndash; [[Gaëtan de Rochebouët]], [[Frantziako lehen ministro]]a (j. [[1813]]). * [[1908]] &ndash; [[Svatopluk Čech]], txekiar poeta eta eleberrigilea (j. [[1846]]). * [[1917]] &ndash; [[Jean Gaston Darboux]], frantziar matematikaria (j. [[1842]]). * [[1925]] &ndash; [[Joel Hastings Metcalf]], estatubatuar astronomoa (j. [[1866]]). * [[1931]] &ndash; [[Nellie Melba]], australiar opera abeslaria (j. [[1861]]). * [[1932]] &ndash; ** [[Julieta Lanteri]], italo-argentinar medikua, politikaria eta feminista (j. [[1873]]). ** [[Lucy Thompson]], yurok jatorriko estatubatuar autobiografoa (j. [[1856]]). * [[1934]] &ndash; [[Edward Elgar]], ingeles musikagile eta orkestra-zuzendaria (j. [[1857]]). * [[1937]] &ndash; [[Alice Balch Abbot]], estatubatuar idazlea (j. [[1867]]). * [[1943]] &ndash; [[Thomas Madsen-Mygdal]], [[Danimarka]]ko lehen ministroa (j. [[1876]]). * [[1944]] &ndash; [[Leo Baekeland]], belgikar kimikaria (j. [[1863]]). * [[1945]] &ndash; [[Aleksei Nikolaievitx Tolstoi]], errusiar idazlea (j. [[1883]]). * [[1946]] &ndash; [[Tomoyuki Yamashita]], japoniar jenerala (j. [[1885]]). * [[1955]] &ndash; [[Paul Claudel]], frantziar olerkaria eta antzerkigilea (j. [[1868]]). * [[1956]] &ndash; [[Johannes Gabriel Granö]], finlandiar esploratzailea (j. [[1882]]). * [[1959]] &ndash; [[Pierre Frieden]], [[Luxenburgo]]ko lehen ministroa (j. [[1892]]). * [[1965]] &ndash; [[Stan Laurel]], ingeles aktorea, [[Laurel eta Hardy]] komiko bikote ospetsuko kidea (j. [[1890]]). * [[1969]] &ndash; [[Saud Saudi Arabiakoa]], [[Saudi Arabia]]ko erregea (j. [[1902]]). * [[1973]] &ndash; [[Dickinson W. Richards]], estatubatuar sendagile eta fisiologoa, 1956ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1895]]). * [[1986]] &ndash; [[María Gómez González]], galiziar politikaria (j. [[1905]]). * [[1987]] &ndash; [[José Afonso]], portugaldar abeslari, letragile eta idazlea (j. [[1929]]). * [[1990]] &ndash; [[José Napoleón Duarte]], [[El Salvador]]ko presidentea (j. [[1925]]). * [[1994]] &ndash; [[Manfredo Tafuri]], italiar arkitektoa eta arkitekturaren historialaria (j. [[1935]]). * [[1995]] &ndash; [[James Herriot]], eskoziar albaitari eta idazlea (j. [[1916]]). * [[1999]] &ndash; [[Heinrich Schmid]], suitzar hizkuntzalaria, [[erromantxe]]ra batuaren sortzailea (j. [[1921]]). * [[2000]] &ndash; [[Stanley Matthews]], ingeles futbolaria (j. [[1915]]). * [[2003]] &ndash; [[Robert King Merton]], estatubatuar soziologoa (j. [[1910]]). * [[2006]] &ndash; [[Benno Besson]], suitzar antzerki zuzendari eta antzezlea (j. [[1922]]). * [[2008]] &ndash; ** [[Janez Drnovšek]], [[Eslovenia]]ko presidentea (j. [[1950]]). ** [[Hubert Lilliefors]], estatubatuar estatistikaria (j. [[1928]]). * [[2009]] &ndash; [[Sverre Fehn]], norvegiar arkitektoa (j. [[1924]]). * [[2014]] &ndash; [[Carla Accardi]], italiar margolari abstraktua, ''Forma'' eta ''Continuità'' arte-taldeen kide sortzailea (j. [[1924]]). * [[2018]] &ndash; [[Lewis Gilbert]], ingeles zinema zuzendari, ekoizle eta gidoigilaria (j. [[1920]]). * [[2021]] &ndash; [[Fausto Gresini]], italiar motoziklista (j. [[1961]]). * [[2022]] &ndash; [[Jorge Zabalza]], uruguaitar politikaria (j. [[1943]]). * [[2024]] &ndash; ** [[Irene Camber]], italiar eskrimalaria (j. [[1926]]). ** [[Claude Montana]], frantziar jostuna eta diseinatzailea (j. [[1947]]). == Jaiak eta urteurrenak == * [[Japonia]]n [[enperadorearen urtebetetzea]] ospatzen dute. * [[Seaska (ikastolen elkartea)|Sehaska egutegiko izendegia]]: Araitz, Laxari/Lazaro eta Mendaur. == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Hil aurkibidea}} <center>[[Otsailaren 22]] | [[Urteko egutegia|Urteko egutegi]] | [[Otsailaren 24]]</center> [[Kategoria:Urteko egunak]] ex33v3p0vr5scxk2bqx3dc7fne08lgs 0 746 9998498 9916757 2024-12-13T13:31:42Z Eliatxo 96586 /* Mundua */ 9998498 wikitext text/x-wiki '''Otsailaren 24'''a [[gregoriotar egutegia]]ren [[urte]]ko berrogeita hamabosgarren [[egun]]a da. 310 egun falta dira urtea amaitzeko, 311 egun [[bisurte]]etan. {{eguneko-goiburua|2|24}} {{egungertaerak}} == Gertaerak == === Euskal Herria === * [[1978]] &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] Manuel Lemos Noya udaltzaina hil zuen [[Bilbo]]n. * [[2000]] &ndash; [[Vatikano]]ko [[San Pedro basilika]]ko [[kupula]]tik zintzilikatu ziren [[Itoizekin Solidarioak]] taldeko kideak. * [[2008]] ** [[Igeldo|Igeldo mendian]] sute bat piztu zen 40 eta 50 hektarea bitartean errez. ** [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] lehergailu bat zartarazi zuen [[Bilbo]]ko [[Arnotegi]] mendiko hedagailu batean. === Mundua === * [[303]] &ndash; [[Diokleziano]] [[erromatar enperadoreen zerrenda|erromatar enperadoreak]] kristauen kontrako azken eta bortitzen jazarpena hasi zuen. * [[1524]] &ndash; [[Klemente VII.a]]k [[Aragoiko Erresuma|Aragoiko]] [[Espainiar Inkisizioa|Inkisizioari]] baimena eman zion [[sodomia]] ikertu eta zigortzeko, [[herexia]] izan edo ez. 1600ean Inkisizioak eskatu zion bere epaitegiei kasu hauek ikertzeari uzteko. * [[2004]] &ndash; [[Richter eskala]]n [[2004ko Al-Hoceimako lurrikara|6,5 graduko lurrikara batek]] 628 eta 631 hildako artean eragin zituen [[Maroko]]n. * [[2008]] &ndash; [[Kuba]]ko parlamentuak (Herri Boterearen Nazio Asanblea) [[Raúl Castro|Raul Castro]] [[Kuba]]ko presidente izendatu zuen. * [[2008]] &ndash; [[Dimitris Christofias]]ek irabazi zituen [[Zipre]]ko hauteskunde presidentzialak. * [[2012]] &ndash; [[Espainia]]ko ''[[Público (Espainia)|Público]]'' egunkariko paperezko edizioak bere azken alea argitaratu zuen. * [[2022]] &ndash; [[Errusia]]k [[Ukraina]] inbaditu zuen. == Arte eta kultura == === Euskal Herria === === Mundua === * [[1989]] &ndash; [[Jim Sheridan]] irlandar zuzendariak zuzendutako ''[[My Left Foot]]'' filma estreinatu zen, bertan [[Christy Brown]] irlandar idazle, olerkari eta margolariaren bizitza jontatzen zelarik. * [[2013]] &ndash; [[85. Oscar Sariak]]: [[Ben Affleck]]en ''[[Argo (2012ko filma)|Argo]]'' filmak [[film onenaren Oscar Saria]] irabazi zuen. == Zientzia eta teknologia == === Euskal Herria === === Mundua === == Kirolak == === Euskal Herria === === Mundua === == Jaiotzak == === Euskal Herria === * [[1815]] &ndash; [[Domingo Egaña]], gipuzkoar buruzagi [[karlista]] (h. [[1876]]). * [[1836]] &ndash; [[Jose Maria Lertxundi]], euskal [[frantziskotar]] misiolaria eta [[arabista]] (h. [[1896]]). * [[1888]] &ndash; [[Francisco Sagarzazu]], gipuzkoar politikaria (h. [[1975]]). * [[1897]] &ndash; [[Alejandro Alberdi]], donostiar musikaria, txistularia, organista, irakaslea eta zinegotzia (h. [[1982]]). * [[1898]] &ndash; [[Tomas Agirre]], ''Barrensoro'', euskal idazlea (h. [[1982]]). * [[1907]] &ndash; [[Primi Erostarbe]], Euskal Herriko emakume [[pandero]]jole eta irrintzilaririk ezagunenetako bat (h. [[1995]]). * [[1924]] &ndash; [[Jokin Inza]], [[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJko]] militante abertzalea eta [[Radio Euskadi]]ren sortzaileetakoa (h. [[2008]]). * [[1944]] &ndash; ** [[Esteban Azkue]], gipuzkoar kirolari ohia, plater-tiroan aditua. ** [[Jose Luis Lakuntza]], nafar apaiza, [[Panama]]ko [[David (Panama)|David]] udalerriko artzapezpikua. * [[1950]] &ndash; ** [[Javier Otadui]], bizkaitar apaiz eta legelaria. ** [[Daniel Txopitea]], euskal herritar margolaria eta eskultorea (h. [[1997]]). * [[1951]] &ndash; [[Jose Ramon Soroiz]], gipuzkoar aktorea. * [[1954]] &ndash; [[Atxo Apellaniz]], euskal alpinista eta TVEko ''[[Al filo de lo imposible]]'' saioko kolaboratzailea (h. [[1994]]). * [[1960]] &ndash; [[Begoña Aretxaga]], donostiar antropologoa (h. [[2002]]). * [[1961]] &ndash; [[Miguel Ángel Gómez Garro]], gipuzkoar Boccia paralinpiar jokalaria. * [[1965]] &ndash; [[Frédéric Pelle]], lapurtar [[euskal Herriko zinema|euskal zinema]] zuzendari eta gidoigilea. * [[1966]] &ndash; [[Pedro Arotzarena]], nafar futbolari ohia. * [[1969]] &ndash; ** [[Jesus Maria Arruti]], gipuzkoar golfaria. ** [[Idoia Montón]], gipuzkoar margolaria. * [[1970]] &ndash; [[Óscar López Uriarte]], bizkaitar txirrindulari ohia. * [[1973]] &ndash; [[Anthony Dupuis]], lapurtar tenislaria. * [[1974]] - [[Arantxa Hirigoien]], lapurtar hizkuntzalaria, bertsozalea, euskara-irakaslea eta antzerkilaria. * [[1975]] &ndash; ** [[Itziar Aranburu]], gipuzkoar sortzailea. ** [[Begoña Pedrosa]], bizkaitar hizkuntzalaria, irakaslea eta ikerlaria. * [[1982]] &ndash; [[Aiora Jaka]], gipuzkoar itzultzailea, irakaslea eta ikertzailea. * [[1987]] &ndash; [[Imanol Agirretxe]], gipuzkoar futbolaria. * [[1988]] &ndash; [[Eneritz Borinaga]], bizkaitar boxeolaria. * [[1990]] &ndash; [[Galder Dwomoh]], bizkaitar futbolaria. * [[1991]] &ndash; [[Laura Arroyo]], gipuzkoar saskibaloi-jokalaria. * [[1994]] &ndash; [[Aia Kruse]], gipuzkoar aktorea. === Mundua === * [[1463]] &ndash; [[Giovanni Pico della Mirandola]], italiar filosofoa eta pentsalaria (h. [[1494]]). * [[1500]] &ndash; [[Karlos Habsburgokoa]], [[Germaniako Erromatar Inperio Santua|Germaniako Erromatar Inperio Santuko]] enperadorea (h. [[1558]]). * [[1536]] &ndash; [[Klemente VIII.a]], [[Aita santu]]a (h. [[1605]]). * [[1557]] &ndash; [[Matias Germaniako Erromatar Inperio Santukoa|Matias]], [[Germaniako Erromatar Inperio Santua|Germaniako Erromatar Inperio Santuko]] enperadorea (h. [[1619]]). * [[1613]] &ndash; [[Mattia Preti]], italiar margolaria (h. [[1699]]). * [[1619]] &ndash; [[Charles Le Brun]], frantziar margolaria eta dekoratzailea (h. [[1690]]). * [[1694]] &ndash; [[Bartolomeo Altomonte]], austriar margolari barrokoa (h. [[1783]]). * [[1722]] &ndash; [[John Burgoyne]], britainiar jeneral, antzerkigile eta politikaria (h. [[1792]]). * [[1743]] &ndash; [[Joseph Banks]], ingeles naturalista, botanikoa eta esploratzailea (h. [[1820]]). * [[1767]] &ndash; [[Rama II.a]], [[Siam]]go erregea (h. [[1824]]). * [[1788]] &ndash; [[Johan Christian Dahl]], norvegiar margolari erromantikoa, "Norvegiako paisaien margolaritzaren aita" (h. [[1857]]). * [[1804]] &ndash; [[Heinrich Lenz]], errusiar fisikaria, [[Lenzen legea]] argitaratzeagatik ospetsua (h. [[1865]]). * [[1826]] &ndash; [[Theo van Lynden van Sandenburg]], [[Herbehereak|Herbehereetako]] lehen ministroa (h. [[1885]]). * [[1829]] &ndash; [[Friedrich Spielhagen]], alemaniar idazlea (h. [[1911]]). * [[1831]] &ndash; [[Leo von Caprivi]], [[Alemania]]ko kantzilerra (h. [[1899]]). * [[1835]] &ndash; [[Julius Vogel]], [[Zeelanda Berri]]ko lehen ministroa (h. [[1899]]). * [[1836]] &ndash; [[Winslow Homer]], estatubatuar margolaria (h. [[1910]]). * [[1842]] &ndash; [[Arrigo Boito]], italiar olerkari, kazetari, eleberrigile, libretogile eta musikagilea (h. [[1918]]). * [[1843]] &ndash; [[Teófilo Braga]], [[Portugal]]go presidentea (h. [[1924]]). * [[1851]] &ndash; [[Hermann Paasche]], alemaniar ekonomialari eta estatistikaria (h. [[1925]]). * [[1852]] &ndash; [[George Moore]], ingelesezko irlandar idazlea (h. [[1933]]). * [[1878]] &ndash; [[Felix Bernstein]], alemaniar matematikaria (h. [[1956]]). * [[1883]] &ndash; [[Manolita Piña]], espainiar margolari eta supermendebetekoa (h. [[1994]]). * [[1885]] &ndash; ** [[Juliusz Kaden-Bandrowski]], poloniar idazle eta kazetaria (h. [[1944]]). ** [[Chester Nimitz]], estatubatuar almirantea (h. [[1966]]). ** [[Stanisław Ignacy Witkiewicz]], poloniar idazle, margolari, filosofo eta argazkilaria (h. [[1939]]). * [[1889]] &ndash; [[Mariano Ruiz-Funes]], espainiar legelari eta politikaria (h. [[1953]]). * [[1895]] &ndash; ** [[Vsievolod Ivanov]], errusiar antzerkigilea (h. [[1963]]). ** [[Julia Lajos]], espainiar aktorea (h. [[1963]]). * [[1896]] &ndash; ** [[Harumi Hanayagi]], japoniar aktorea (h. [[1962]]). ** [[Richard Thorpe]], estatubatuar zinema zuzendaria (h. [[1991]]). * [[1902]] &ndash; [[Gladys Aylward]], ingeles misiolari ebanjelikoa (h. [[1970]]). * [[1903]] &ndash; [[Irène Némirovsky]], idazle [[judu]] ukrainarra (h. [[1942]]). * [[1912]] &ndash; ** [[René Portocarrero]], kubatar margolari, eskultore eta ilustratzailea, XX. mendeko Kubako artista handienetarikoa (h. [[1985]]). ** [[Jiří Trnka]], txekiar zinemagilea (h. [[1969]]). * [[1920]] &ndash; [[Ernst Reiss]], suitzar alpinista, [[Lhotse]] mendiaren lehen igoera egin zuenetako bat (h. [[2010]]). * [[1922]] &ndash; [[Richard Hamilton]], ingeles margolaria, [[pop art]] britainiarraren aitzindarietako bat (h. [[2011]]). * [[1924]]a &ndash; ** [[Chikage Awashima]], japoniar aktorea (h. [[2012]]). ** [[Maria Golubnitxaia]], sobietar atleta, [[80 metroko hesi-lasterketa|80 m-ko hesiko proban]] aditua (h. [[2015]]). * [[1925]] &ndash; [[Etel Adnan]], estatubatuar nazionalizatua frantses-libanoar artista bisuala, margolaria, poeta, idazlea, egillea eta marrazkilaria (h. [[2021]]). * [[1927]] &ndash; ** [[David Mourão-Ferreira]], portugaldar idazlea (h. [[1996]]). ** [[Emmanuelle Riva]], frantziar aktorea (h. [[2017]]). * [[1929]] &ndash; [[Modesta Lavana]], mexikar sendalari, aktibista, ehule eta itzultzailea (h. [[2010]]). * [[1931]] &ndash; ** [[Eladia Blázquez]], argentinar tango-abeslari eta konpositorea (h. [[2005]]). ** [[Uri Orlev]], haur literaturako israeldar idazle eta itzultzailea. * [[1932]] &ndash; [[Michel Legrand]], frantziar konpositore, zuzendari, eta jazz piano-jotzailea (h. [[2019]]). * [[1934]] &ndash; ** [[Bettino Craxi]], [[Italiako lehen ministroen zerrenda|Italiako lehen ministroa]] (h. [[2000]]). ** [[Bingu wa Mutharika]], [[Malawi]]ko presidentea (h. [[2012]]). ** [[Renata Scotto]], italiar sopranoa (h. [[2023]]). * [[1936]] &ndash; [[Helios Mendiburu]], eusko-alemaniar politikari eta ingeniaria. * [[1939]] &ndash; [[John Neumeier]], estatubatuar dantzaria eta koreografoa. * [[1940]] &ndash; [[Denis Law]], eskoziar futbolari ohia. * [[1942]] &ndash; [[Gayatri Chakravorty Spivak]], indiar filosofoa, literatura-teorialaria eta kritikari feminista. * [[1943]] &ndash; ** [[Catherine Cesarsky]], frantziar-argentinar astronomoa, [[Nazioarteko Astronomia Elkartea|Nazioarteko Astronomia Elkarteko]] presidente ohia. ** [[Pablo Milanés]], kubatar musikagilea, abeslaria, kantautorea, gitarrajolea eta pianojolea (h. [[2022]]). * [[1944]] &ndash; ** [[Ivica Račan]], [[Kroazia]]ko lehen ministroa (h. [[2007]]). ** [[David J. Wineland]], estatubatuar fisikaria, 2012ko [[Fisikako Nobel Saria]]. * [[1945]] &ndash; [[Barry Bostwick]], estatubatuar aktorea. * [[1946]] &ndash; ** [[Gérard Longuet]], frantziar politikaria. ** [[Gregori Margulis]], errusiar matematikaria. * [[1947]] &ndash; ** [[Margarida Minguillón]], kataluniar aktorea. ** [[Edward James Olmos]], estatubatuar aktorea. * [[1948]] &ndash; ** [[Marica Campo]], galiziar idazlea. ** [[Julieta Fierro]], mexikar fisikari, astronomo eta dibulgatzailea. ** [[Bahiyyih Nakhjavani]], irandar idazle, irakasle eta itzultzailea. ** [[David Quammen]], estatubatuar zientzia dibulgatzaile eta naturari eta bidaiei buruzko idazlea. * [[1949]] &ndash; [[Benedita Barata da Rocha]], portugaldar-frantziar immunologoa (h. [[2021]]). * [[1954]] &ndash; ** [[Bernardo Alfonsel]], espainiar txirrindulari ohia. ** [[Plastic Bertrand]], belgikar musikari, abeslari, kantautore, ekoizle eta telebista aurkezlea. * [[1955]] &ndash; ** [[Joan Fontcuberta]], katalan argazkilaria. ** [[Steve Jobs]], estatubatuar enpresaburua eta informatikaria, [[Apple Inc.|Apple]] enpresaren sortzaileetako bat eta lehendakaria (h. [[2011]]). ** [[Alain Prost]], [[1 Formula]]ko frantziar pilotu ohia, historiako hoberenetakoa. * [[1956]] &ndash; [[Judith Butler]], estatubatuar filosofo [[Postestrukturalismo|postestrukturalista]]. * [[1957]] - [[Dolores Gorostiaga]], espainiar politikaria. * [[1961]] &ndash; ** [[Éric Rochant]], frantziar zinema-zuzendaria. ** [[Erna Solberg]], [[Norvegia]]ko lehen ministroa. * [[1964]] &ndash; [[Victor Ferreyra]], argentinar futbolari ohia. * [[1965]] &ndash; ** [[Kristin Davis]], estatubatuar aktorea. ** [[Estela Estévez Barreiro]], galiziar atleta paralinpiko ohia. * [[1967]] &ndash; ** [[Brian Schmidt]], estatubatuar-australiar astrofisikaria, 2011ko [[Fisikako Nobel Saria]]. ** [[Fernando Tejero]], espainiar antzezlea. * [[1968]] &ndash; [[Mitch Hedberg]], estatubatuar aktore eta umorista (h. [[2005]]). * [[1971]] &ndash; [[Pedro de la Rosa]], 1 Formulako espainiar pilotu ohia. * [[1975]] &ndash; [[Laura Gómez-Lacueva]], espainiar aktorea (h. [[2023]]). * [[1976]] &ndash; [[Yuval Noah Harari]], israeldar historialaria. * [[1977]] &ndash; [[Floyd Mayweather, Jr.]], estatubatuar boxeolaria, XXI. mendeko boxeolari onenetakotzat hartua. * [[1979]] &ndash; [[Ainhoa Arbizu]], kataluniar kazetaria. * [[1981]] &ndash; ** [[Lleyton Hewitt]], australiar tenislari ohia. ** [[Jean de Villiers (errugbilaria)|Jean de Villiers]], hegoafrikar errugbilari ohia. * [[1983]] &ndash; ** [[Isabelle Ithurburu]], frantziar kazetari eta telebista-aurkezlea. ** [[Patricia Simón Carrasco]], espainiar kazetari, idazle eta irakaslea. * [[1989]] &ndash; [[Daniel Kaluuya]], ingeles aktorea eta idazlea. * [[1990]] &ndash; [[Carma Citrawati]], indonesiar idazle eta wikilaria. * [[1991]] &ndash; ** [[Jordan Evans (politikaria)|Jordan Evans]], estatubatuar emakumezko politikari transgeneroa. ** [[Melissa Hoskins]], australiar pistako eta errepideko txirrindulari profesionala (h. [[2023]]). * [[1996]] &ndash; [[Darío Gómez]], errioxar pilotaria. * [[1998]] &ndash; [[Asato Miyagawa]], japoniar futbolaria. * [[2000]] &ndash; [[Antony Matheus dos Santos]], brasildar futbolaria. == Heriotzak == === Euskal Herria === * [[1940]] &ndash; ** [[Teodoro Iradier]], arabar militarra, [[Madril]]en (j. [[1869]]). ** [[Ascensión Nicol]], nafar [[domingotar]] moja, [[Peru]]n misiolari zela [[Arrosarioko Domingotar Misiolari Ahizpak]] ordena sortu zuena (j. [[1868]]). ** [[Ricardo Zabaltza]], euskal sindikalista eta politikaria, [[Madril]]en (j. [[1898]]). * [[1948]] &ndash; ** [[Frantzisko Apalategi]], donostiar idazlea, historialaria, jesuita eta irakazlea (j. [[1867]]). ** [[José Otalora]], gasteiztar abokatu eta politikari kontserbadorea, [[Gasteizko alkateen zerrenda|Gasteizko alkatea]] (j. [[1870]]). * [[1975]] &ndash; [[Antonio Rueda Sánchez-Malo]], nafar fiskal eta politikaria, [[Nafarroa]]ko gobernadore zibila, [[Madril]]en (j. [[1911]]). * [[1983]] &ndash; [[Pello Irujo]], nafar politikari abertzalea (j. [[1910]]). * [[1987]] &ndash; [[Esteban Etxebarria]], bizkaitar futbolaria (j. [[1923]]). * [[1993]] &ndash; [[Estitxu|Estibalitz Robles Arangiz, ''Estitxu'']], euskal abeslaria (j. [[1944]]). * [[2012]] &ndash; [[Maria Adelaida Bragançakoa]], [[Donibane Lohizune]]n jaiotako [[Portugal]]go infanta, [[Lisboa]]n (j. [[1912]]). * [[2016]] &ndash; [[Rafael Iriondo]], [[Bilboko Athletic Kluba|Bilboko Athletic Klubeko]] eta [[Real Sociedad]]eko entrenatzaile eta jokalaria (j. [[1918]]). === Mundua === * [[1520]] &ndash; [[Alonso Aragoikoa]], [[Zaragoza]]ko artzapezpikua eta [[Aragoi]]ko erregeordea (j. [[1470]]). * [[1525]] &ndash; ** [[Guillaume Gouffier]], Bonniveteko jauna, frantziar almirantea. ** [[Jacques de la Palice]], [[Lapalisse]]ko jauna, frantziar almirantea (j. [[1470]]). * [[1563]] &ndash; [[Frantzisko I.a Lorrenakoa]], [[Guise leinua|Guiseko etxeko]] soldadu eta [[politika]]ria (j. [[1519]]). * [[1628]] &ndash; [[Juan de Mendoza]], espainiar noble eta militarra, [[Nafarroako erregeorde]]a. * [[1704]] &ndash; [[Marc-Antoine Charpentier]], frantziar musikagilea (j. [[1643]]). * [[1721]] &ndash; [[John Sheffield]], estatu gizon eta olerkari ingelesa (j. [[1648]]). * [[1777]] &ndash; [[Josef I.a Portugalgoa]], ''Erreformatzailea'', [[Portugalgo Erresuma|Portugalgo erregea]] (j. [[1714]]). * [[1785]] &ndash; [[Carlo Buonaparte]], [[Napoleon Bonaparte|Napoleonen]] aita, nekazari eta merkataria (j. [[1746]]). * [[1810]] &ndash; [[Henry Cavendish]], britainiar fisikari eta kimikaria (h. [[1810]]). * [[1811]] &ndash; [[György Bessenyei]], hungariar idazlea (j. [[1747]]). * [[1812]] &ndash; [[Étienne-Louis Malus]], frantziar fisikaria (j. [[1775]]). * [[1815]] &ndash; [[Robert Fulton]], estatubatuar ingeniari eta asmatzailea, [[lurrunontzi]]aren asmatzailea (j. [[1765]]). * [[1856]] &ndash; [[Nikolai Lobatxevski]], errusiar matematikari eta geometra (j. [[1792]]). * [[1875]] &ndash; [[Marc Seguin]], frantziar ingeniaria (j. [[1786]]). * [[1876]] &ndash; [[Joseph Jenkins Roberts]], [[Liberia]]ko lehendabiziko presidentea (j. [[1809]]). * [[1905]] &ndash; [[Fanny Cochrane Smith]], Tasmaniako aborigena, [[Tasmaniako hizkuntzak|Tasmaniako hizkuntzen]] azken hiztuna (j. [[1834]]). * [[1921]] &ndash; [[Gustav Killian]], alemaniar sendagilea (j. [[1860]]). * [[1922]] &ndash; [[Alfred Espinas]], frantziar soziologoa (j. [[1844]]). * [[1925]] &ndash; [[Hjalmar Branting]], suediar politikaria, 1921eko [[Bakearen Nobel Saria]] (j. [[1860]]). * [[1943]] &ndash; [[Helene Stöcker]], alemaniar bakezalea, feminista eta publizista (j. [[1869]]). * [[1947]] &ndash; [[Pierre Janet]], frantziar filosofoa, psikologoa eta neurozientzialaria (j. [[1859]]). * [[1953]] &ndash; ** [[Gerd von Rundstedt]], nazien [[Wehrmacht]]eko mariskal alemaniarra (j. [[1875]]). ** [[Sergei Vinogradski]], [[mikrobiologia]]n nabarmendutako errusiar zientzialaria (j. [[1856]]). * [[1960]] &ndash; [[Léon Bérard]], frantziar abokatu eta politikaria, [[Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko lehendakarien zerrenda|Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko presidentea]] (j. [[1876]]). * [[1964]] &ndash; [[William Garbutt]], ingeles futbolari eta entrenatzailea, [[Bilboko Athletic Kluba|Athletic Clubeko]] entrenatzailea (j. [[1883]]). * [[1975]] &ndash; [[Nikolai Bulganin]], sobietar politikaria, [[SESB]]eko lehen ministroa (j. [[1895]]). * [[1986]] &ndash; [[Ana Antúnez]] jostuna, brodatzailea (j. 1836) * [[1990]] &ndash; [[Sandro Pertini]], [[Italiako presidenteen zerrenda|Italiako 7. Presidentea]] (j. [[1896]]). * [[1993]] &ndash; [[Bobby Moore]], ingeles futbolaria, herrialdeko inoizko hoberenetarikoa (j. [[1941]]). * [[1994]] &ndash; [[Dinah Shore]], estatubatuar jazz eta herri-musikako abeslaria (j. [[1916]]). * [[2001]] &ndash; [[Claude Shannon]], estatubatuar matematikaria, informazioaren teoriaren aitatzat hartua (j. [[1916]]). * [[2003]] &ndash; [[Alberto Sordi]], italiar aktorea, zine zuzendaria eta gidoigilea (j. [[1920]]). * [[2004]] &ndash; [[Antonio Garrigues Díaz-Cañabate]], espainiar legegizon eta diplomatikoa (j. [[1904]]). * [[2006]] &ndash; ** [[Octavia E. Butler]], zientzia fikzioko estatubatuar idazlea (j. [[1947]]). ** [[Don Knotts]], estatubatuar aktore eta umorista (j. [[1924]]). ** [[Dennis Weaver]], estatubatuar aktorea (j. [[1924]]). * [[2012]] &ndash; [[Yon de Luisa Saseta]], Mexikoko [[euskal diaspora]]ko kide nabarmena (j. [[1937]]). * [[2013]] &ndash; [[Farideh Lashai]], irandar artista, margolaria, pentsalari eta ekintzaile politikoa (j. [[1944]]). * [[2014]] &ndash; ** [[Petra Cuevas]], [[PCE]]ko militante eta sindikalista espainiarra (j. [[1908]]). ** [[Harold Ramis]], estatubatuar aktorea, zinema zuzendaria eta gidoigilea (j. [[1944]]). * [[2016]] &ndash; [[Peter Kenilorea]], [[Solomon Uharteak|Solomon Uharteetako]] lehen ministroa (j. [[1943]]). * [[2017]] &ndash; [[Miriam Tlali]], eleberri bat argitaratu zuen Hego Afrikako lehenengo emakume beltza (j. [[1933]]). * [[2019]] &ndash; [[Antoine Gizenga]], [[Kongoko Errepublika Demokratiko]]ko lehen ministroa (j. [[1925]]). * [[2020]] &ndash; ** [[Mario Bunge]], argentinar fisikari eta [[Zientziaren filosofia|zientziaren filosofoa]], errealismoa aldezteagatik eta [[sasizientzia|pseudozientzien]] aurkako jarreragatik ezaguna (j. [[1919]]). ** [[Katherine Johnson]], estatubatuar psikologoa, espazio zientzialaria eta matematikaria (j. [[1918]]). ** [[Juan Eduardo Zúñiga]], espainiar idazlea, eslavista, lusista, literatura-kritikaria eta itzultzailea (j. [[1919]]). * [[2021]] &ndash; ** [[Gary Halpin]], irlandar errugbilaria (j. [[1966]]). ** [[Philippe Jaccottet]], suitzar poeta, prosagile eta itzultzailea (j. [[1925]]). ** [[Joseph Untube N'singa Udjuu]], [[Zaire]]ko lehen ministroa (j. [[1934]]). * [[2022]] &ndash; ** [[Sally Kellerman]], estatubatuar aktore eta abeslaria (j. [[1937]]). ** [[Ivanka Khristova]], bulgariar [[pisu jaurtiketa|pisu jaurtitzailea]] (j. [[1941]]). ** [[John Landy]], australiar atleta eta politikaria (j. [[1930]]). ** [[Kathleen Nord]], alemaniar igerilaria (j. [[1965]]). ** [[Nida Patcharaveerapong]], thailandiar aktorea (j. [[1984]]). * [[2023]] &ndash; [[Walter Mirisch]], estatubatuar zinema ekoizlea (j. [[1921]]). * [[2024]] &ndash; [[Juana Bacallao|Neris Amelia Martínez Salazar, ''Juana Bacallao'']], kubatar abeslari eta musikaria (j. [[1925]]). == Jaiak eta urteurrenak == * [[Seaska (ikastolen elkartea)|Sehaska egutegiko izendegia]]: Aio/Aiora eta Garate. == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Hil aurkibidea}} <center>[[Otsailaren 23]] | [[Urteko egutegia|Urteko egutegi]] | [[Otsailaren 25]]</center> [[Kategoria:Urteko egunak]] 7hvzy590gbta1gl8ly4qd3nolgzq93s 0 750 9998465 9983660 2024-12-13T13:11:02Z Artegia 65203 /* Mundua */ 9998465 wikitext text/x-wiki '''Otsailaren 28'''a [[gregoriotar egutegia]]ren [[urte]]ko berrogeita hemeretzigarren [[egun]]a da. 306 egun falta dira urtea amaitzeko, 307 egun [[bisurte]]etan. {{eguneko-goiburua|2|28}} {{egungertaerak}} == Gertaerak == === Euskal Herria === * [[2008]] &ndash; [[Euskal Autonomia Erkidegoko Ekonomia Ituna]] auzitan jarri zuten [[Europako Justizia Auzitegia]]n. * [[2010]] &ndash; 228&nbsp;km/h-ko [[haize]] bufadek [[Euskal Herria]]n eta alerta gorria piztu zuten. 57 pertsona hil ziren [[Europa]] osoan [[Xynthia ekaitza|ziklogenesi lehergarrian]]. * [[2015]] &ndash; [[Donostia]]n milaka pertsona manifestatu ziren, ''Oztopoen gainetik euskaraz biziko gara'' goiburuarekin, azken hilabeteetan Espainiako eta Frantziako gobernuen ordezkariek euskara sustatzearen aurka abiarazitako auzibideak salatzeko, [[Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseilua|Kontseiluak]] deituta. === Mundua === * [[364]] &ndash; [[Valentiniano I.a]] [[Erromatar Inperioa|Erroma]]ko enperadore izendatu zuten. * [[1525]] &ndash; [[Hernán Cortés|Hernan Cortesek]] [[Cuauhtémoc]] buruzagi [[azteka]] exekutatzea agindu zuen. * [[1922]] &ndash; [[Egipto]] [[Erresuma Batua|Erresuma Batutik]] independizatu zen. * [[1948]] &ndash; [[Accra]]ko istiluak hasi ziren egungo [[Ghana]]n, garai hartan [[Gold Coast]] izeneko kolonia britainiarrean. Poliziak tiro egin eta hiru lider hil zituenean istilu erraldoiak lehertu ziren. Bost egunez luzatu zen kale borroka hiriburutik beste herrietara ere zabaldu zen. * [[1969]] &ndash; [[1969ko San Bizente lurmuturreko lurrikara|7,8 magnitudeko lurrikara batek]] Portugal, Espainia eta Maroko astindu zituen. * [[1986]] &ndash; [[Olof Palme]], [[Suedia]]ko lehen ministro eta Alderdi Sozialdemokrataren buruzagia hil zuten [[Stockholm]]en. * [[2010]] &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAko]] hiru kide atxilotu zituzten [[Normandia]]n. * [[2013]] &ndash; [[Benedikto XVI.a]] Aita Santuak kargua utzi zuen. == Arte eta kultura == === Euskal Herria === === Mundua === * [[1986]] &ndash; ''[[Salvador (filma)|Salvador]]'' filma estreinatu zen, [[Oliver Stone]]k zuzendu eta [[James Woods]], [[Jim Belushi]], [[Michael Murphy (aktorea)|Michael Murphy]], [[John Savage (aktorea)|John Savage]], [[Elpidia Carrillo]] eta [[Cynthia Gibb|Cindy Gibb]] aktoreek antzeztu zuten. * [[1997]] &ndash; ''[[Donnie Brasco (filma)|Donnie Brasco]]'' filma estreinatu zen, [[Mike Newell]]ek zuzendu eta [[Al Pacino]] and [[Johnny Depp]]. [[Michael Madsen]], [[Bruno Kirby]], [[James Russo]] eta [[Anne Heche]] aktoreek antzeztu zutelarik. == Zientzia eta teknologia == === Euskal Herria === === Mundua === == Kirolak == === Euskal Herria === === Mundua === * [[2018]] &ndash; [[2018ko Neguko Olinpiar Jokoak|Neguko Olinpiar Jokoetan]] Urrezko 14 domina, zilarrezko beste 14 eta brontzezko 11 dominakin [[Norvegia]]k garaipen gehien lortu zituen. == Jaiotzak == === Euskal Herria === * [[1763]] &ndash; [[Pierre-Léon Basterretxe]], lapurtar bankari eta armadorea (h. [[1801]]). * [[1878]] &ndash; [[Beltran Pagola]], euskal musikagile, piano-jole eta musikako irakaslea (h. [[1950]]). * [[1880]] &ndash; [[Aureliano López Becerra]], gipuzkoar kazetaria (h. [[1956]]). * [[1883]] &ndash; [[Roman Oiartzabal]], gipuzkoar abesbatza-zuzendaria (h. [[1971]]). * [[1895]] &ndash; [[Lorenzo Bereziartua]], euskal apezpikua, [[Donostiako elizbarrutia|Donostiako elizbarrutiko]] bigarren apezpikua (h. [[1968]]). * [[1896]] &ndash; [[Jaime Camps]], euskal atleta (h. [[1921]]). * [[1902]] &ndash; [[Jose Maria Garate]], euskal politikari jeltzale eta abertzalea, ''[[Eusko gudariak (abestia)|Eusko Gudariak]]'' ereserkiaren egilea (h. [[1988]]). * [[1911]] &ndash; [[Valeriano Markina]], bizkaitar politikari eta miliziano komunista. * [[1918]] &ndash; ** [[Pepita Enbil]], gipuzkoar zarzuela, opereta eta opera abeslaria, sopranoa (h. [[1994]]). ** [[José Ángel Zubiaur]], nafar politikari eta abokatua (h. [[2012]]). * [[1920]] &ndash; [[Eduardo Aznar Coste]], euskal kirolari eta enpresaburua (h. [[1981]]). * [[1936]] &ndash; [[Sigfrido Koch]], donostiar argazkilaria eta idazlea (h. [[1992]]). * [[1939]] &ndash; [[María José Lafuente]], arabar politikari ohia. * [[1950]] &ndash; [[Imanol Uribe]], zinema zuzendari, gidoilari, aktore eta ekoizle euskalduna, [[San Salvador]]ren. * [[1952]] &ndash; [[Patxi Iturregi]], arabar idazlea. * [[1962]] &ndash; [[Ana Rioja]], nafar kazetari eta idazlea. * [[1969]] &ndash; ** [[Ander Garitano]], bizkaitar futbolari ohia eta entrenatzailea. ** [[Miren Larrion]], ingeniaritzako irakaslea eta [[Euskal Herria Bildu|EH Bilduko]] politikari ohia. * [[1972]] &ndash; [[Olatz Ferran]], gipuzkoar atleta eta txirrindulari ohia. * [[1973]] &ndash; [[Zigor Aranalde]], gipuzkoar futbolari ohia. * [[1974]] &ndash; [[Izaskun Gaztelu]], bizkaitar futbolaria. * [[1984]] &ndash; [[Unai Uribarri]], bizkaitar txirrindularia. * [[1987]] &ndash; [[Ibon Pérez]], bizkaitar kazetari eta aurkezlea. * [[1993]] &ndash; [[Néstor Salinas]], euskal herritar futbolaria. * [[1994]] &ndash; [[Karmele Gisasola]], bizkaitar herri-kirolaria. * [[1995]] &ndash; ** [[Jon Guridi]], gipuzkoar futbolaria. ** [[Maider Galardi|Maider Galardi,]] kazetaria eta itzultzailea. * [[1997]] &ndash; [[Aitor Arego]], bizkaitar futbolaria. * [[2001]] &ndash; [[Jorge Herrando]], nafar futbolaria. === Mundua === * [[1183]] &ndash; [[Henrike Gaztea]], [[Normandiako dukerria|Normandiako dukea]] eta [[Anjou]], [[Turena]] eta [[Maine (eskualde historikoa)|Maineko]] kondea (h. [[1183]]). * [[1462]] &ndash; [[Joana Beltraneja]], [[Gaztelako Erresuma|Gaztelako]] infanta eta [[Portugalgo Erresuma|Portugalgo]] erregina ezkontidea (h. [[1530]]). * [[1533]] &ndash; [[Michel de Montaigne]], frantziar idazlea (h. [[1592]]). * [[1645]]ean baitatua &ndash; [[François de Troy]], frantziar margolaria (h. [[1730]]). * [[1683]] &ndash; [[René Antoine Ferchault de Réaumur]], frantziar naturalista, entomologo, meteorologo eta idazlea (h. [[1757]]). * [[1735]] &ndash; [[Alexandre-Théophile Vandermonde]], frantziar musikari, matematikari eta kimikaria (h. [[1796]]). * [[1742]] &ndash; [[William Pars]], ingeles erretratu eta paisaia margolaria (h. [[1782]]). * [[1743]] &ndash; [[René Just Haüy]], frantziar apaiz katoliko eta mineralogoa (h. [[1822]]). * [[1784]] &ndash; [[Isabella Colbran]], espainiar opera-abeslaria, bere garaiko mezzosoprano eta soprano dramatiko-koloratura hoberenentzat hartua (h. [[1845]]). * [[1792]] &ndash; [[Karl von Baer]], estoniar sendagilea eta biologoa (h. [[1876]]). * [[1814]] &ndash; [[Edmond Frémy]], frantziar kimikaria (h. [[1894]]). * [[1820]] &ndash; [[John Tenniel|Sir John Tenniel]], ingeles marrazkilaria (h. [[1914]]). * [[1823]] &ndash; [[Ernest Renan]], frantziar filosofoa, historiolaria eta idazlea (h. [[1892]]). * [[1829]] &ndash; [[Antonio Guzmán Blanco]], [[Venezuela]]ko presidentea (h. [[1899]]). * [[1830]] &ndash; [[Whitley Stokes]], irlandar abokatu eta [[zelta hizkuntzak|zelta hizkuntzen]] ikerlaria (h. [[1909]]). * [[1833]] &ndash; [[Alfred von Schlieffen]], alemaniar mariskala (h. [[1913]]). * [[1840]] &ndash; [[Carl Menger]], [[austriar eskola]] sortu zuen ekonomialaria (h. [[1921]]). * [[1861]] &ndash; [[Clotilde Cerdá Bosch]], ''Esmeralda Cervantes'', espainiar harpajotzailea (h. [[1926]]). * [[1873]] &ndash; [[Georges Theunis]], [[Belgika]]ko lehen ministroa (h. [[1966]]). * [[1877]] &ndash; [[Henri Breuil]], frantziar arkeologoa (h. [[1961]]). * [[1878]] &ndash; [[Gumersindo de Azcárate Gómez]], espainiar militarra, [[Euzko Gudarostea|Euzko Gudarosteko]] operazio-inspektorea (h. [[1937]]). * [[1880]] &ndash; [[Martiros Sarian]], armeniar margolaria (h. [[1972]]). * [[1883]] &ndash; [[Seán Mac Diarmada]], irlandar iraultzailea (h. [[1916]]). * [[1884]] &ndash; [[Ants Piip]], [[Estonia]]ko estatuburu eta lehen ministroa (h. [[1942]]). * [[1886]] &ndash; [[José Gutiérrez Solana]], espainiar margolaria eta idazlea (h. [[1945]]). * [[1887]] &ndash; [[Willy Adolf Theodor Ramme]], alemaniar entomologoa (h. [[1953]]). * [[1889]] &ndash; [[Pavel Dibenko]], erruso-ukrainar marinel boltxebikea (h. [[1938]]). * [[1891]] &ndash; [[Éamonn Ó Dálaigh]], irlandar iraultzailea (h. [[1916]]). * [[1893]] &ndash; [[Vsevolod Pudovkin]], sobietar antzerki eta zinema zuzendaria (h. [[1953]]). * [[1894]] &ndash; [[Ben Hecht]], estatubatuar gidoilari, zuzendari, ekoizle, antzerkigile eta eleberrigilea (h. [[1964]]). * [[1895]] &ndash; [[Marcel Pagnol]], frantziar idazlea (h. [[1974]]). * [[1896]] &ndash; [[Philip Showalter Hench]], estatubatuar sendagilea, 1950eko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (h. [[1965]]). * [[1901]] &ndash; [[Linus Pauling]], estatubatuar kimikaria, 1954ko [[Kimikako Nobel Saria]] eta 1962ko [[Bakearen Nobel Saria]] (h. [[1994]]). * [[1903]] &ndash; [[Vincente Minnelli]], estatubatuar zinemagilea (h. [[1986]]). * [[1904]] &ndash; [[Alfred Bohrmann]], alemaniar astronomoa (h. [[2000]]). * [[1907]] &ndash; [[Milton Caniff]], estatubatuar komikigilea (h. [[1988]]). * [[1909]] &ndash; ** [[Teiichi Matsumaru]], japoniar futbolaria (h. [[1997]]). ** [[Stephen Harold Spender]], ingeles poeta eta kritikaria (h. [[1995]]). * [[1912]] &ndash; [[Clara Petacci]], [[Benito Mussolini]]ren azken amorantea (h. [[1945]]). * [[1915]] &ndash; [[Peter Brian Medawar]], brasildar-britainiar medikua, 1960ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (h. [[1987]]). * [[1921]] &ndash; [[Antonio Ferrandis]], espainiar zinema, telebista eta antzerkiko aktorea (h. [[2000]]). * [[1923]] &ndash; [[Charles Durning]], estatubatuar aktorea (h. [[2012]]). * [[1924]] - [[Susanna Amatuni]], armeniar arte kritikaria, musikologoa, arte irakaslea eta doktorea, eta SESBeko ohorezko irakaslea (h. [[2010]]). * [[1925]] &ndash; [[Odón Alonso]], espainiar orkestra-zuzendaria (h. [[2011]]). * [[1926]] &ndash; [[Svetlana Alliluieva]], [[sobiet]]ar idazlea eta [[Iosif Stalin]]en alaba (h. [[2011]]). * [[1927]] &ndash; [[Pierrette Prat i Galindo]], kataluniar moja klaratarra (h. [[2014]]). * [[1928]] &ndash; [[Walter Tevis]], estatubatuar eleberrigilea (h. [[1984]]). * [[1929]] &ndash; ** [[Frank Gehry]], kanadar-estatubatuar arkitektoa. ** [[John Montague]], irlandar poeta. * [[1930]] &ndash; [[Leon Cooper]], estatubatuar fisikaria eta unibertsitateko irakaslea, 1972ko [[Fisikako Nobel Saria]] (h. [[2024]]). * [[1931]] &ndash; [[Gavin MacLeod]], estatubatuar aktorea (h. [[2021]]). * [[1932]] &ndash; [[Jean-Paul Benzécri]], frantziar estatistikaria, [[korrespondentzia-analisi]]aren sortzailea izateagatik ezaguna (h. [[2019]]). * [[1939]] &ndash; [[Daniel Chee Tsui]], txinatar-estatubatuar fisikaria, 1998ko [[Fisikako Nobel Saria]]. * [[1940]] &ndash; [[Mario Andretti]], [[1 Formula]]ko eta beste lehiaketa batzuetako italiar-estatubatuar pilotu ohia. * [[1942]] &ndash; ** [[Gisela Bock]], alemaniar historialaria. ** [[Brian Jones]], ingeles musikari eta gitarra-jotzailea, ''[[The Rolling Stones]]'' taldearen kide sortzailea (h. [[1969]]). ** [[Dino Zoff]], italiar futbolari ohia. * [[1944]] &ndash; [[Sepp Maier]], alemaniar futbol atezaina. * [[1945]] &ndash; ** [[Aleksei Jekimov]], errusiar fisikaria, 2023ko [[Kimikako Nobel Saria]]. ** [[Linda Preiss Rothschild]], estatubatuar matematikaria. * [[1946]] &ndash; ** [[Robin Cook]], eskoziar politikaria (h. [[2005]]). ** [[Hiroshi Ochiai]], japoniar futbolari ohia. * [[1948]] &ndash; ** [[Steven Chu]], estatubatuar fisikari teorikoa, 1997ko [[Fisikako Nobel Saria]]. ** [[Mike Figgis]], ingeles zinema zuzendaria, gidoigilea eta musikagilea. ** [[Mercedes Ruehl]], estatubatuar telebista eta zinemako aktorea. * [[1951]] &ndash; ** [[José María Lidón]], kataluniar epailea (h. [[2001]]). ** [[Gustav Thöni]], italiar eskiatzaile ohia. * [[1953]] &ndash; ** [[Monika Cassens]], alemaniar badminton jokalari ohia. ** [[Levir Culpi]], brasildar futbolari ohia eta entrenatzailea. ** [[Paul Krugman]], estatubatuar ekonomialaria, dibulgatzailea eta kazetaria, 2008ko [[Ekonomiako Nobel Saria]]. * [[1954]] &ndash; [[Jean Bourgain]], belgikar matematikaria (h. [[2018]]). * [[1955]] &ndash; [[Gilbert Gottfried]], estatubatuar aktorea (h. [[2022]]). * [[1956]] &ndash; ** [[Francis Hughes]], [[Behin-behineko Irlandako Armada Errepublikarra|Behin-Behineko IRAko]] kidea (h. [[1981]]). ** [[Thomas Remengesau Jr.]], [[Palau]]ko presidentea. ** [[Lloyd Sherr]], estatubatuar ahots-aktorea. * [[1957]] &ndash; ** [[Jan Ceulemans]], [[flandriar]] futbolari ohia, Belgikako historiako hoberenetakoa. ** [[John Turturro]], estatubatuar aktorea, zinema zuzendaria eta idazlea. * [[1958]] &ndash; ** [[Natalia Estemirova]], errusiar kazetari eta giza-eskubideen aldeko aktibista (h. [[2009]]). ** [[Jeanne Mas]], frantziar abeslaria. * [[1961]] &ndash; ** [[Rae Dawn Chong]], kanadar-estatubatuar aktorea. ** [[Barry McGuigan]], irlandar boxeolaria. * [[1963]] &ndash; [[Claudio Chiappucci]], ''Deabrua'', italiar txirrindulari ohia. * [[1964]] &ndash; [[Djamolidine Abdoujaparov]], uzbekistandar txirrindulari ohia. * [[1966]] &ndash; ** [[Paulo Futre]], portugaldar futbolari ohia. ** [[Philip Reeve]], ingeles eleberrigilea. * [[1967]] &ndash; ** [[Jaldia Abubakra]], palestinar ekintzailea, espainiar Estatuan Palestinako borrokaren erreferentea. ** [[Alberto Camargo]], kolonbiar txirrindulari ohia. ** [[Galab Donev]], [[Bulgaria]]ko lehen ministroa. * [[1969]] &ndash; ** [[Robert Sean Leonard]], estatubatuar aktorea. ** [[Huw Marshall]], galestar aktore, telebista ekoizle eta [[S4C]] [[gales hizkuntza|galesezko]] telebista publikoaren arlo digitaleko buru ohia. * [[1971]] &ndash; [[Eshkol Nevo]], israeldar idazlea. * [[1972]] &ndash; [[Ville Haapasalo]], finlandiar aktorea eta telebistako aurkezlea. * [[1976]] &ndash; [[Ali Larter]], estatubatuar aktorea eta modeloa. * [[1978]] &ndash; [[Mariano Zabaleta]], argentinar tenislaria. * [[1979]] &ndash; ** [[Sébastien Bourdais]], automobilismoko frantziar pilotua. ** [[Primož Peterka]], esloveniar eskiatzaile ohia, jauzietan espezializatua. * [[1981]] &ndash; [[Roberto Trashorras]], espainiar futbolaria. * [[1982]] &ndash; [[Natalia Vodianova]], errusiar modeloa. * [[1984]] &ndash; ** [[Laura Asadauskaitė]], lituaniar [[Pentatloi moderno|pentatleta modernoa]]. ** [[Karolína Kurková]], txekiar top-modela. * [[1985]] &ndash; [[Jelena Janković]], serbiar tenislaria. * [[1990]] &ndash; [[Anna Muzytxuk]], ukrainar xake jokalaria. * [[1993]] &ndash; [[Emmelie de Forest]], danimarkar abeslaria. * [[1996]] &ndash; [[Karsten Warholm]], norvegiar atleta, [[400 metro hesidunak|400 metro hesietan]] aditua. * [[1999]] &ndash; [[Luka Dončić]], esloveniar saskibaloi jokalaria. * [[2000]] &ndash; [[Paula del Rio]], kataluniar aktorea. * [[2006]] - [[Claudia Fernández Sánchez]], espainiar padel-jokalaria. == Heriotzak == === Euskal Herria === * [[1890]] &ndash; [[Pedro Luro]], baxenafar enpresaria, [[Cannes]]en (j. [[1820]]). * [[1903]] &ndash; [[Cosme Etxebarrieta]], bizkaitar enpresaburu eta politikari errepublikanoa (j. [[1842]]). * [[1954]] &ndash; [[Juana Aiestaran Mendiluze]], EAJko militantea eta Oiartzungo Emakume Abertzale Batzako lehendakaria (j. [[1885]]). * [[1955]] &ndash; [[Bixente Eskisabel]], gipuzkoar sustatzailea eta enpresaburua (j. [[1899]]). * [[1984]] &ndash; [[Hortensio Bidaurreta]], euskal txirrindularia (j. [[1928]]). * [[1987]] &ndash; [[Txomin Iturbe]], [[Euskadi Ta Askatasuna|ETA]] erakunde armatuko kide eta buruzagi historikoa, [[Aljeria]]n (j. [[1943]]). * [[1992]] &ndash; [[Juanita Ibaibarriaga]], bizkaitar euskaltzalea eta gizarte ekintzailea (j. [[1934]]) * [[1994]] &ndash; [[Jesús Lasterra]], nafar margolari eta grabatzailea (j. [[1931]]). * [[2019]] &ndash; [[Xabier Arzalluz]], gipuzkoar politikaria, [[Euzkadi Buru Batzarra|Euzkadi Buru Batzarreko]] presidentea (j. [[1932]]). === Mundua === * [[1105]] &ndash; [[Raimundo IV.a Tolosakoa]], [[Okzitania]]ko [[Tolosa Okzitania|Tolosako]] kondea, [[Narbona]]ko dukea eta [[Proventza]]ko margravea. * [[1510]] &ndash; [[Juan de La Cosa]], kantabriar itsasgizon eta kosmografoa. * [[1551]] &ndash; [[Martin Bucer]], [[Erreforma protestantea|Erreforma]]-garaiko alemaniar erlijio-berritzailea (j. [[1491]]). * [[1621]] &ndash; [[Cosimo II.a Medici]], [[Toscanako Dukerri Handia|Toskanako IV. Duke Handia]] (j. [[1590]]). * [[1648]] &ndash; [[Kristian IV.a Danimarkakoa]], [[Danimarka]] eta [[Norvegia]]ko erregea (j. [[1577]]). * [[1818]] &ndash; [[Anne Vallayer-Coster]], frantziar margolaria, Frantziako natura hilen margolari garrantzitsuenetakoa (j. [[1744]]). * [[1857]] &ndash; [[Andre Hubert Dumont]], belgikar geologoa (j. [[1809]]). * [[1869]] &ndash; [[Alphonse de Lamartine]], frantziar idazle eta politikaria (j. [[1790]]). * [[1903]] &ndash; ** [[Laureano Figuerola]], espainiar ekonomilari eta politikaria (j. [[1816]]). ** [[Emily Warren Roebling]], estatubatuar ingeniaria, [[Brooklyn zubia|Brooklyneko]] zubiaren amaieran egin zituen ekarpenengatik ezaguna (j. [[1843]]). * [[1905]] &ndash; ** [[Clément Juglar]], frantziar medikua eta ekonomialaria (j. [[1819]]). ** [[Jane Stanford]], estatubatuar filantropoa eta [[Stanford Unibertsitatea|Stanford Unibertsitatearen]] fundatzailea (j. [[1828]]). * [[1916]] &ndash; [[Henry James]], estatubatuar idazlea (j. [[1843]]). * [[1922]] &ndash; [[Agnes Blake Poor]], estatubatuar idazle eta itzultzailea (j. [[1842]]). * [[1925]] &ndash; [[Friedrich Ebert]], [[Weimarko Errepublika]]ko lehen lehendakaria (j. [[1871]]). * [[1926]] &ndash; [[Alphonse Louis Nicolas Borrelly]], frantziar astronomoa (j. [[1842]]). * [[1928]] &ndash; [[Oscar Chajes]], austriar xakelaria (j. [[1873]]). * [[1935]] &ndash; [[Tsubouchi Shōyō]], japoniar idazlea eta itzultzailea (j. [[1859]]). * [[1936]] &ndash; [[Charles Nicolle]], frantziar bakteriologoa, 1928ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1866]]). * [[1941]] &ndash; [[Alfontso XIII.a Espainiakoa]], [[Espainiako errege-erreginen zerrenda|Espainiako erregea]] (j. [[1886]]). * [[1956]] &ndash; [[Frigyes Riesz]], hungariar matematikaria (j. [[1880]]). * [[1959]] &ndash; [[Maxwell Anderson]], estatubatuar antzerkigile, olerkari, kazetari eta abesti egilea (j. [[1888]]). * [[1963]] &ndash; [[Rajendra Prasad]], [[India]]ko lehen lehendakaria (j. [[1884]]). * [[1965]] &ndash; [[Adolf Schärf]], [[Austria]]ko presidentea (j. [[1890]]). * [[1981]] &ndash; [[Álvaro Cunqueiro]], galiziar idazle eta kazetaria (j. [[1911]]). * [[1985]] &ndash; [[Ferdinand Alquié]], frantziar filosofoa (j. [[1906]]). * [[1986]] &ndash; ** [[Edith Ditmas]], britainiar liburuzain, dokumentalista eta informatologoa (j. [[1896]]). ** [[Olof Palme]], [[Suedia]]ko lehen ministroa, tiroz eraila (j. [[1927]]). * [[1992]] &ndash; [[Rosa Maria Arquimbau i Cardil]], kataluniar idazle eta kazetaria (j. [[1909]]). * [[1994]] &ndash; [[Olivier Alain]], frantziar konpositore, organista eta musikologoa (j. [[1918]]). * [[1998]] &ndash; ** [[Elsy Jacobs]], pista eta errepideko luxenburgoar txirrindularia (j. [[1933]]). ** [[Dermot Morgan]], irlandar aktore eta umorista (j. [[1952]]). * [[2004]] &ndash; [[Carmen Laforet]], kataluniar idazlea (j. [[1921]]). * [[2006]] &ndash; [[Owen Chamberlain]], estatubatuar fisikaria, 1959ko [[Fisikako Nobel Saria]] (j. [[1920]]). * [[2007]] &ndash; [[Arthur Meier Schlesinger]], estatubatuar historialaria (j. [[1917]]). * [[2008]] &ndash; [[Joseph Juran]], errumaniar-estatubatuar ikertzailea, kalitatearen hobekuntzan nabarmendua (j. [[1904]]). * [[2011]] &ndash; ** [[Annie Girardot]], frantziar antzezlea (j. [[1931]]). ** [[Sven Lidman (lexikografoa)|Sven Lidman]], suediar lexikografoa, hainbat entziklopediatako editore nagusia (j. [[1921]]). ** [[Jane Russell]], estatubatuar aktorea (j. [[1921]]). * [[2013]] &ndash; [[Donald A. Glaser]], estatubatuar fisikaria, 1960ko [[Fisikako Nobel Saria]] (j. [[1926]]). * [[2014]] &ndash; [[Ana María Moix]], espainiar poeta, eleberrigilea, ipuin idazlea, itzultzailea eta editorea (j. [[1947]]). * [[2015]] &ndash; [[Yaşar Kemal]], [[turkiera]]zko idazlerik ezagunenetarikoa (j. [[1923]]). * [[2016]] &ndash; [[George Kennedy]], estatubatuar aktorea (j. [[1925]]). * [[2018]] &ndash; [[Antonio García-Trevijano]], ideologia errepublikanoko espainiar politikari eta pentsalaria (j. [[1927]]). * [[2019]] &ndash; [[André Previn]], alemaniar-estatubatuar musikagile, pianista eta orkestra zuzendaria (j. [[1929]]). * [[2020]] &ndash; [[Freeman Dyson]], britainiar fisika teorialaria eta astrofisikaria (j. [[1923]]). * [[2022]] &ndash; ** [[Abuzed Omar Dorda]], [[Libia]]ko lehen ministroa (j. [[1944]]). ** [[Andrei Sukhovetski]], sobietar-errusiar maior jenerala, [[Ukrainako inbasioa (2022)|Ukrainako inbasioan]] (j. [[1974]]). * [[2024]] &ndash; [[Nikolai Ryzhkov]], [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasuneko]] lehen ministroa (j. [[1929]]). == Jaiak eta urteurrenak == * [[Seaska (ikastolen elkartea)|Sehaska egutegiko izendegia]]: Aitor eta Sembe/Seme/Semen/Semeko/Semera/Semeno/Semendi. == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Hil aurkibidea}} <center>[[Otsailaren 27]] | [[Urteko egutegia|Urteko egutegi]] | [[Otsailaren 29]]</center> [[Kategoria:Urteko egunak]] 2y941s4ggbja9zchnanj7xnorgcnmhl 0 1127 9998978 9944030 2024-12-13T19:52:37Z Eliatxo 96586 /* Jaiotzak */ 9998978 wikitext text/x-wiki {{urte aurkibide probak}} {{urtegertaerak}} == Gertaerak == === Arte eta kultura === === Zientzia eta teknologia === === Kirolak === == Jaiotzak == * [[Urtarrilaren 7]]a &ndash; [[Millard Fillmore]], [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetako]] 13. presidentea (h. [[1874]]). * [[Urtarrilaren 15]]a &ndash; [[Adelheid Reinbold]], alemaniar idazlea (h. [[1839]]). * [[Otsailaren 6]]a &ndash; [[Achille Devéria]], frantziar margolaria (h. [[1857]]). * [[Otsailaren 12]]a &ndash; [[John Edward Gray]], ingeles zoologo, naturalista eta [[mikologia|mikologoa]] (h. [[1875]]). * [[Martxoaren 3]]a &ndash; [[Heinrich Georg Bronn]], alemaniar geologo eta [[paleontologia|paleontologoa]] (h. [[1862]]). * [[Apirilaren 15]]a &ndash; [[James Clark Ross]], britainiar itsasgizon eta esploratzailea (h. [[1862]]). * [[Maiatzaren 9]]a &ndash; [[John Brown]], estatubatuar abolizionista (h. [[1859]]). * [[Maiatzaren 10]]a &ndash; [[Joseph Basterretxe]], lapurtar politikaria (h. [[1843]]). * [[Maiatzaren 19]]a &ndash; [[Sarah Peale]], estatubatuar erretratugilea, Estatu Batuetako lehen emakume artista profesionaltzat hartua (h. [[1885]]). * [[Ekainaren 17]]a &ndash; [[William Parsons]], irlandar astronomoa eta parlamentuko ordezkaria (h. [[1867]]). * [[Uztailaren 14]]a &ndash; [[Jean Baptiste Dumas]], frantziar kimikaria (h. [[1884]]). * [[Uztailaren 26]]a &ndash; [[Octave Tassaert]], frantziar margolari, litografo eta grabatzailea (h. [[1874]]). * [[Uztailaren 31]] &ndash; [[Friedrich Wöhler]], alemaniar kimikaria (h. [[1882]]). * [[Abuztuaren 5]]a &ndash; [[Ramón Narváez]], [[Valentzia]]ko duke, politikari eta militar espainiarra (h. [[1868]]). * [[Abuztuaren 12]]a &ndash; [[Jean-Jacques Ampère]], frantziar filologoa (h. [[1864]]). * [[Abuztuaren 14]]a - [[Francisco Arzuaga]], Bilboko Danbolintero Nagusia 53 urtez (h. [[1881]]). * [[Abuztuaren 17]]a &ndash; [[Charles Rogier]], [[Belgika]]ko lehen ministroa (h. [[1885]]). * [[Abuztuaren 22]]a &ndash; [[Edward Bouverie Pusey]], ingeles teologo anglikanoa (h. [[1882]]). * [[Irailaren 12]]a &ndash; [[Pierre Charles Fournier de Saint-Amant]], frantziar xakelaria (h. [[1872]]). * [[Irailaren 26]]a &ndash; [[José María Mathé]], gipuzkoar militarra (h. [[1875]]). * [[Urriaren 26]]a &ndash; [[Helmuth Karl Bernhard von Moltke]], [[prusia]]r militarra (h. [[1891]]). * [[Abenduaren 1]]a &ndash; [[Mihály Vörösmarty]], hungariar idazlea (h. [[1855]]). * [[Abenduaren 3]]a &ndash; [[Pereire anaiak|Émile Pereire]], [[Frantziako Bigarren Inperio]]ko industria-garapenean rol erabakigarria izandako negozio-gizona (h. [[1875]]). * [[Abenduaren 3]]a &ndash; [[France Prešeren]], [[Eslovenia]]ko poeta erromantiko handiena (h. [[1849]]). * [[Abenduaren 23]]a &ndash; [[Frédéric Soulié]], frantziar eleberrigile, antzerkigile, kritikari eta kazetaria (h. [[1847]]). * [[Abenduaren 29]]a &ndash; [[Charles Goodyear]], estatubatuar asmatzailea (h. [[1860]]). * [[Auguste Belloc]], frantziar argazkikaria, bere argazki erotikoegatik ospetsua (h. [[1867]]). * [[Florencio Sanz Baeza]], nafar politikari [[karlismo|karlista]] (h. [[1888]]). == Heriotzak == * [[Otsailaren 13]]a &ndash; [[Martin Barkaiztegi|Martin Barkaiztegi, ''Martintxo'']], gipuzkoar zezenketaria. * [[Apirilaren 14]]a &ndash; [[Jose Lorentzo Goikoetxea]], gipuzkoar itsasgizona (j. [[1744]]). * [[Apirilaren 25]]a &ndash; [[William Cowper]], ingeles poeta eta [[erromantizismo]]aren aitzindaria (j. [[1731]]). * [[Maiatzaren 7]]a &ndash; [[Niccolò Piccinni]], italiar musikagilea (j. [[1728]]). * [[Maiatzaren 18]]a &ndash; [[Aleksandr Suvorov]], errusiar militarra (j. [[1729]]/[[1730|30]]). * [[Ekainaren 14]]a &ndash; [[Jean-Baptiste Kléber]], frantziar jeneral eta arkitektoa (j. [[1753]]). * [[Ekainaren 20]]a &ndash; [[Abraham Gotthelf Kästner]], alemaniar matematikaria (j. [[1719]]). * [[Ekainaren 27]]a &ndash; [[Théophile-Malo de La Tour d'Auvergne-Corret]], frantziar militarra (j. [[1743]]). * [[Uztailaren 14]]a &ndash; [[Lorenzo Mascheroni]], italiar matematikaria (j. [[1750]]). * [[Uztailaren 19]]a &ndash; [[José Rezabal]], euskal abokatu, legelari eta politikaria (j. [[1747]]). * [[Azaroaren 5]]a &ndash; [[Jesse Ramsden]], ingeles teknikari eta asmatzailea (j. [[1735]]). * [[Diego Borika]], euskal herritar politikari eta militarra (j. [[1742]]). ---- == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Denbora unitate aurkibidea}} [[Kategoria:1800| ]] 517b0yushcz6hculwa4h5c8y8mij1e8 0 1155 9998704 9818015 2024-12-13T15:39:25Z Eliatxo 96586 /* Jaiotzak */ 9998704 wikitext text/x-wiki {{urte aurkibide probak}} {{urtegertaerak}} == Gertaerak == * [[Gerra Beltza]] hasi zen. === Arte eta kultura === === Zientzia eta teknologia === === Kirolak === == Jaiotzak == * [[Urtarrilaren 4]]a &ndash; [[Jean Espagnolle]], frantziar apaiza (h. [[1918]]). * [[Otsailaren 2]]a &ndash; [[Juan Maria Blas Altuna]], bizkaitar konpositorea eta organista (h. [[1868]]). * [[Otsailaren 8]]a &ndash; [[Jules Verne]], frantziar idazlea (h. [[1905]]). * [[Otsailaren 8]]a &ndash; [[Antonio Cánovas del Castillo]], espainiar politikaria (h. [[1897]]). * [[Otsailaren 12]]a &ndash; [[George Meredith]], britainiar idazlea (h. [[1090]]). * [[Martxoaren 3]]a &ndash; [[Raimundo António de Bulhão Pato]], bilbotar-portugaldar poeta eta saiakeragilea (h. [[1912]]). * [[Martxoaren 13]]a &ndash; [[Sébastien Lespès]], lapurtar almirantea (h. [[1897]]). * [[Martxoaren 18]]a &ndash; [[William Randal Cremer]], bakezalea eta [[Ingalaterra]]ko parlamentaria (h. [[1908]]). * [[Martxoaren 20]]a &ndash; [[Henrik Ibsen]], norvegiar antzerkigile eta idazlea (h. [[1906]]). * [[Martxoaren 27]]a &ndash; [[Julia Perkins Ballard]], estatubatuar idazle eta poeta (h. [[1894]]). * [[Apirilaren 13]]a &ndash; [[Josephine Butler]], Viktoriar Aroko feminista eta gizarte-erreformista britainiarra (h. [[1906]]). * [[Apirilaren 14]]a &ndash; [[Grazian Adema]], euskal idazlea (h. [[1907]]). * [[Apirilaren 21]]a &ndash; [[Hyppolyte-Adolphe Taine]], frantziar historialaria (h. [[1893]]). * [[Apirilaren 23]]a &ndash; [[Alberto Saxoniakoa]], [[Saxoniako erresuma|Saxoniako]] erregea (h. [[1902]]). * [[Apirilaren 26]]a &ndash; [[Martha Finley]], estatubatuar irakasle eta idazlea (h. [[1909]]). * [[Maiatzaren 5]]a &ndash; [[Hanna Barvinok]], ukrainar idazle eta folklorista, Ukrainako idazlerik garrantzitsuenetakotzat joa (h. [[1911]]). * [[Maiatzaren 5]]a &ndash; [[Albert Marth]], alemaniar astronomoa (h. [[1897]]). * [[Maiatzaren 8]]a &ndash; [[Henri Dunant|Jean Henri Dunant]], [[Gurutze Gorria]]ren sortzaile eta 1901eko [[Bakearen Nobel Saria]] (h. [[1910]]). * [[Maiatzaren 10]]a &ndash; [[James McDougal Hart]], [[Eskozia]]n jaiotako estatubatuar margolaria, [[Hudson Ibaiaren Eskola]]ko kidea (h. [[1901]]). * [[Maiatzaren 12]]a &ndash; [[Dante Gabriel Rossetti]], ingeles idazle eta margolaria (h. [[1882]]). * [[Maiatzaren 21]]a &ndash; [[Rudolf Koller]], suitzar margolaria (h. [[1905]]). * [[Ekainaren 7]]a &ndash; [[Adrien Barthe]], lapurtar musikagilea (h. [[1898]]). * [[Ekainaren 13]]a &ndash; [[Jules-Élie Delaunay]], bretainiar margolaria, eragin handiduna (h. [[1891]]). * [[Ekainaren 16]]a &ndash; [[Wentworth Webster]], Euskal Herrian bizitako idazle britaniar euskaltzalea (h. [[1907]]). * [[Uztailaren 12]]a &ndash; [[Nikolai Txernishevski]], errusiar idazlea (h. [[1889]]). * [[Uztailaren 14]]a &ndash; [[Jervis McEntee]], estatubatuar margolaria (h. [[1891]]). * [[Abuztuaren 14]]a &ndash; [[Joan Batista Elizanburu]], lapurtar idazlea (h. [[1891]]). * [[Abuztuaren 25]]a &ndash; [[Jane Stanford]], estatubatuar filantropoa eta [[Stanford Unibertsitatea|Stanford Unibertsitatearen]] fundatzailea (h. [[1905]]). * [[Irailaren 3]]a &ndash; [[Caroline de Barrau]], frantziar hezitzailea, feminista, aktibista eta filantropoa (h. [[1888]]). * [[Irailaren 8]]a &ndash; [[Margaret Olivia Slocum Sage]], estatubatuar irakaslea eta filantropoa (h. [[1918]]). * [[Irailaren 9]]a &ndash; [[Lev Tolstoi|Leo Tolstoi]], errusiar idazlea (h. [[1910]]). * [[Urriaren 2]]a &ndash; [[Charles Floquet]], euskal herritar politikaria, [[Frantziako gobernuburuen zerrenda|Frantziako Lehen Ministroa]] (h. [[1896]]). * [[Urriaren 14]]a &ndash; Manuel Frantzisko Lekuona ''[[Urtxalle]]'', gipuzkoar pilotaria, bertsolaria, gitarra-jotzailea, artista, bohemioa eta plaza gizon ezaguna (h. [[1901]]). * [[Urriaren 31]] &ndash; [[Joseph Wilson Swan]], britainiar kimikaria (h. [[1914]]). * [[Azaroaren 7]]a &ndash; [[Paul Baudry]], frantziar margolaria, [[akademizismo]]aren ordezkari ospetsuenetako bat (h. [[1886]]). * [[Azaroaren 14]] &ndash; [[Charles de Freycinet]], [[Frantziako lehen ministro]]a (h. [[1923]]). * [[Azaroaren 19]]a &ndash; [[Lakshmibai]], Indiako iparraldeko Jhansi estatuko erregina eta gudaria, [[Zipaioen matxinada]]ko pertsona esanguratsuenetakoa (h. [[1858]]). * [[Azaroaren 23]]a &ndash; [[Clemente Aguirre]], mexikar konpositore eta musika irakaslea (h. [[1900]]). * [[Azaroaren 26]]a &ndash; [[René Goblet]], [[Frantziako lehen ministro]]a (h. [[1905]]). * [[Abenduaren 18]]a &ndash; [[Viktor Rydberg]], suediar idazle eta filosofoa (h. [[1895]]). * [[Juan Benanzio Arakistain]], euskal idazlea (h. [[1906]]). * [[Juan María Eguren]], gipuzkoar hiztegigilea (h. [[1880]]). * [[Ignacio Bauer]], Espainian aritu zen banku agentea (h. [[1895]]). * [[Staka Skenderova]], bosniar irakasle, gizarte-langile, idazle, folklorista eta moja (h. [[1891]]). == Heriotzak == * [[Urtarrilaren 10]]a &ndash; [[François de Neufchâteau]], ''konde François'', frantses [[idazle]] eta [[politika]]ria (j. [[1750]]). * [[Urtarrilaren 31]] &ndash; [[Alexandros Ypsilantis]], greziar politikari abertzalea (j. [[1792]]). * [[Apirilaren 16]]a &ndash; [[Francisco Goya]], espainiar pintore, marrazkilari eta grabatzailea (j. [[1746]]). * [[Maiatzaren 14]]a &ndash; [[Étienne-Jean Georget]], frantziar psikiatra aitzindaria (j. [[1795]]). * [[Maiatzaren 28]]a &ndash; [[Anne Seymour Damer]], ingeles eskultorea (j. [[1749]]). * [[Ekainaren 8]]a &ndash; [[William Coxe]], ingeles historialari eta apaiza (j. [[1748]]). * [[Ekainaren 21]]a &ndash; [[Leandro Fernández de Moratín]], espainiar poeta, antzerkigile eta jakituna (j. [[1760]]). * [[Uztailaren 9]]a &ndash; [[Gilbert Stuart]], estatubatuar margolaria, AEBetako erretratugile nagusia (j. [[1755]]). * [[Uztailaren 15]]a &ndash; [[Jean-Antoine Houdon]], frantziar eskultorea (j. [[1741]]). * [[Irailaren 23]]a &ndash; [[Richard Parkes Bonington]], ingeles pintore eta litografoa (j. [[1802]]). * [[Urriaren 17]]a - [[Ana María Campos]], Venezuelako Independentzia Gerrako heroia (j. [[1796]]). * [[Azaroaren 3]]a &ndash; [[Jean-Joseph Dessolles]], [[Frantziako lehen ministro]]a (j. [[1767]]). * [[Azaroaren 5]]a &ndash; [[Maria Feodorovna (Sofia Dorotea Württembergekoa)|Maria Feodorovna]], [[Errusia]]ko enperatriz ezkontidea (j. [[1759]]). * [[Azaroaren 19]]a &ndash; [[Franz Schubert]], austriar musikagilea (j.[[1797]]). * [[Abenduaren 4]]a &ndash; [[Robert Jenkinson (Liverpoolgo II. kondea)]], [[Erresuma Batua|Erresuma Batuko]] lehen ministroa (j. [[1770]]). * [[Abenduaren 22]]a &ndash; [[William Hyde Wollaston]], britainiar kimikaria (j. [[1766]]). * [[Gratien Etxeberri]], baxenafar idazle eta misiolaria (j. [[1747]]). * [[Victor Aveyrongoa]], [[baso]]an bakarrik bizitako [[nerabezaro|nerabea]], bere garaiko kasu aztertuena. ---- == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Denbora unitate aurkibidea}} [[Kategoria:1828| ]] j1im2cstsaa2su572h3h87vs4s86d6w 0 1164 9998833 9997771 2024-12-13T17:04:46Z Lainobeltz 56334 /* Heriotzak */ 9998833 wikitext text/x-wiki {{urte aurkibide probak}} {{urtegertaerak}} == Gertaerak == === Euskal Herria === * [[Irailaren 14]]a &ndash; [[Andoaingo gudua]] borrokatu zuten armada liberalak eta karlistak. Egun batzuetan borrokaldia parekatuta egon ostean, karlistek erasoaldia jo zuten gaurko egunez, eta liberalek atzera egin behar izan zuten, Donostiara. === Mundua === === Arte eta kultura === === Zientzia eta teknologia === === Kirolak === == Jaiotzak == * [[Urtarrilaren 2]]a &ndash; [[Mili Alekseievitx Balakirev]], errusiar musikagilea (h. [[1910]]). * [[Otsailaren 5]]a &ndash; [[Felipe Dugiols]], gipuzkoar militarra (h. [[1900]]). * [[Otsailaren 12]]a &ndash; [[Emilia Calé]], galiziar idazlea (h. [[1908]]). * [[Otsailaren 12]]a &ndash; [[Thomas Moran]], [[Hudson Ibaiaren Eskola]]ko margolari estatubatuarra (h. [[1926]]). * [[Otsailaren 13]]a &ndash; [[Valentin Zubiaurre Urionabarrenetxea]], bizkaitar musikagilea (h. [[1914]]). * [[Otsailaren 17]]a &ndash; [[Pierre Auguste Cot]], frantziar margolari [[akademizismo|akademizista]] (h. [[1883]]). * [[Otsailaren 23]]a &ndash; [[Rosalía de Castro|Rosalia de Castro]], galiziar idazlea (h. [[1885]]). * [[Otsailaren 23]]a &ndash; [[Horace de Choiseul-Praslin]], frantziar diplomatiko eta politikaria (h. [[1915]]). * [[Martxoaren 1]]a &ndash; [[William Dean Howells]], estatubatuar eleberrigile, literatura kritikari eta antzerkigilea (h. [[1920]]). * [[Martxoaren 7]]a &ndash; [[Henry Draper]], estatubatuar astronomoa (h. [[1882]]). * [[Martxoaren 15]]a - [[Matilde Orbegozo]], bizkaitar poeta (h. [[1891]]). * [[Martxoaren 18]]a &ndash; [[Grover Cleveland]], [[Ameriketako Estatu Batuetako presidenteen zerrenda|Ameriketako Estatu Batuetako 22. Presidentea]] (h. [[1908]]). * [[Martxoaren 21]]a &ndash; [[Theodore Gill]], estatubatuar liburuzain eta zoologoa, arrainetan aditua (h. [[1914]]). * [[Martxoaren 27]]a &ndash; [[Wild Bill Hickok]], esploratzailea, abenturazalea, jokalaria, ehiztaria, pistolaria eta [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetako]] marshalla (h. [[1876]]). * [[Apirilaren 3]]a &ndash; [[Paul Robin]], frantziar pedagogo eta hezitzaile anarkista (h. [[1912]]). * [[Apirilaren 5]]a &ndash; [[Algernon Charles Swinburne]], ingeles poeta eta kritikaria (h. [[1909]]). * [[Apirilaren 9]]a &ndash; [[Eugénia Câmara]], portugaldar aktore, poeta, idazle eta itzultzailea (h. [[1874]]). * [[Apirilaren 13]]a &ndash; [[Joséphine Marchais]], frantziar jornalaria, [[Parisko Komuna]]n parte hartu zuena (h. [[1874]]). * [[Apirilaren 21]]a &ndash; [[Fredrik Bajer]], danimarkar idazle, irakasle eta politikari bakezalea, [[1908]]ko [[Bakearen Nobel Saria]] (h. [[1922]]). * [[Apirilaren 29]]a &ndash; [[Georges Boulanger]], frantziar jeneral eta politikaria (h. [[1891]]). * [[Maiatzaren 5]]a &ndash; [[Georges Lafenestre]], frantziar arte kritikaria, historialaria eta poeta (h. [[1919]]). * [[Maiatzaren 9]]a &ndash; [[Maria Mazzarello]], italiar lekaimea, [[Andre Maria Laguntzailearen Alaben Institutua]]ren sortzailea (h. [[1881]]). * [[Maiatzaren 9]]a &ndash; [[Adam Opel]], alemaniar ingeniaria, [[Opel]] auto lantegiaren sortzailea (h. [[1895]]). * [[Maiatzaren 16]]a &ndash; [[Jean Dominique Julien Sallaberri]], euskal legegizona eta idazlea (h. [[1903]]). * [[Ekainaren 1]]a &ndash; [[Hilary R. W. Johnson]], [[Liberia]]ko presidentea (h. [[1901]]). * [[Ekainaren 8]]a &ndash; [[Ivan Kramskoi]], errusiar margolari eta arte-kritikaria (h. [[1887]]). * [[Ekainaren 17]]a &ndash; [[Alexander Skene]], eskoziar ginekologoa (h. [[1900]]). * [[Ekainaren 22]]a &ndash; [[Paul Morphy]], estatubatuar xakelaria, garai guztietako onenetakotzat joa (h. [[1884]]). * [[Uztailaren 4]]a &ndash; [[Carolus-Duran]], frantziar margolaria (h. [[1917]]). * [[Uztailaren 9]]a &ndash; [[Luis Zirilo Iza]], bizkaitar idazlea (h. [[1892]]). * [[Uztailaren 17]]a &ndash; [[Wilhelm Lexis]], alemaniar estatistikari, ekonomialari eta demografoa (h. [[1914]]). * [[Uztailaren 18]]a &ndash; [[Vasil Levski]], bulgariar iraultzailea (h. [[1873]]). * [[Abuztuaren 1]]ean bataiatua &ndash; [[Mary Harris]], ''Mother Jones'', gizarte-mugimenduen eta sindikatuen aldeko borrokalari irlandar-amerikarra (h. [[1930]]). * [[Abuztuaren 11]] &ndash; [[Marie François Sadi Carnot]], [[Frantziako Hirugarren Errepublika]]ko 4. presidentea (h. [[1894]]). * [[Abuztuaren 25]]a &ndash; [[Luisa Pérez de Zambrana]], kubatar poeta (h. [[1922]]). * [[Abuztuaren 31]] &ndash; [[Édouard Stephan]], frantziar astronomoa (h. [[1923]]). * [[Irailaren 16]]a &ndash; [[Petri V.a Portugalgoa]], [[Portugalgo Erresuma|Portugalgo erregea]] (h. [[1861]]). * [[Urriaren 28]]a &ndash; [[Tokugawa Yoshinobu]], [[Tokugawa shogunerria|Tokugawa shogunerriko]] hamabosgarren eta azken [[shogun]]a (h. [[1913]]). * [[Urriaren 29]]a &ndash; [[Maria Abbadia-Ürrüstoi]], frantziar ekintzaile feminista (h. [[1913]]). * [[Urriaren 29]]a &ndash; [[Abraham Kuyper]], [[Herbehereak|Herbehereetako]] lehen ministroa (h. [[1920]]). * [[Azaroaren 8]]a &ndash; [[Ilia Txavtxavadze]], georgiar idazlea eta politikaria (h. [[1907]]). * [[Azaroaren 9]]a &ndash; [[Antonio López Ferreiro]], [[galiziera]]zko idazle nabarmen eta historialaria (h. [[1910]]). * [[Azaroaren 23]]a &ndash; [[Johannes Diderik van der Waals]], herbeheretar fisikaria, 1910eko [[Fisikako Nobel Saria]] (h. [[1923]]). * [[Azaroaren 28]]a &ndash; [[John Wesley Hyatt]], estatubatuar asmatzailea, [[plastiko]]aren sortzailetzat hartua (h. [[1920]]). * [[Abenduaren 2]]a &ndash; [[Joseph Bell]], eskoziar doktorea eta zientzialaria (h. [[1911]]). * [[Abenduaren 9]]a &ndash; [[Émile Waldteufel]], frantziar muikagilea (h. [[1915]]). * [[Abenduaren 11]] &ndash; [[Esther Saville Allen]], estatubatuar idazlea (h. [[1913]]). * [[Abenduaren 24]]a &ndash; [[Hans von Marées]], alemaniar margolaria (h. [[1887]]). * [[Abenduaren 24]]a &ndash; [[Sissi]], [[Austria]]ko enperadorearen emaztea eta [[Hungaria]]ko erregina ezkontidea (h. [[1898]]). * [[Bazilio Joanategi]], baxenafar idazlea (h. [[1921]]). * [[Juan Cruz Untzeta]], bizkaitar apaiz katolikoa, [[Begoñako basilika|Begoñako Andra Mari]] elizako parrokoa 40 urtez (h. [[1921]]). * [[Manuela Zubiaurre]], ''Doña Manuela Bertsolari'', gipuzkoar bertsolaria (h. [[1916]]). * [[Amalia López Cabrera]], espainiar dagerrotipista eta argazkilaria, Espainiako lehen argazki estudio propioa ireki zuen emakumea (h. [[1899]]). == Heriotzak == * [[Urtarrilaren 11]] &ndash; [[François Gérard]], frantziar margolaria (j. [[1770]]). * [[Urtarrilaren 20]]a &ndash; [[John Soane]], ingeles arkitekto neoklasikoa (j. [[1753]]). * [[Urtarrilaren 23]]a &ndash; [[John Field]], irlandar musikaria eta piano-jotzailea (j. [[1782]]). * [[Urtarrilaren 27]]a &ndash; [[Jose Maria Fagoaga]], gipuzkoar matxinatua eta konspiratzailea, Mexikoko independentziaren alde borrokatu zuena (j. [[1764]]). * [[Otsailaren 7]]a &ndash; [[Gustavo IV.a Adolfo Suediakoa]], [[Suedia]]ko erregea (j. [[1778]]). * [[Otsailaren 10]]a &ndash; [[Aleksandr Puxkin]], errusiar poeta, nobelagile, dramagile eta istorio motzen idazlea (j. [[1799]]). * [[Otsailaren 12]]a &ndash; [[Ludwig Börne]], alemaniar idazlea (j. [[1786]]). * [[Otsailaren 13]]a &ndash; [[Mariano Jose de Larra]], espainiar idazlea (j. [[1809]]). * [[Otsailaren 19]]a &ndash; [[Georg Büchner]], alemaniar antzerkigile, olerkari, itzultzaile eta iraultzailea (j. [[1813]]). * [[Martxoaren 16]]a &ndash; [[François-Xavier Fabre]], frantziar margolaria (j. [[1766]]). * [[Martxoaren 31]] &ndash; [[John Constable]], ingeles margolari [[erromantizismo|erromantikoa]] (h. [[1776]]). * [[Maiatzaren 18]]a &ndash; [[Marguerite Gérard]], frantziar margolaria, [[rokoko]] estilokoa (j. [[1761]]). * [[Maiatzaren 27]]a &ndash; [[Vicente Ignacio Iturbe]], paraguaitar borrokalaria (j. [[1786]]). * [[Maiatzaren 29]]a &ndash; [[Manuel Gurrea]], nafar militarra (j. [[1790]]). * [[Ekainaren 6]]a &ndash; [[Diego Portales]], [[Txile]]ko diktadorea (j. [[1793]]). * [[Ekainaren 14]]a &ndash; [[José Aznárez Navarro]], espainiar politikaria (j. [[1759]]). * [[Ekainaren 14]]a &ndash; [[Giacomo Leopardi]], italierazko idazlea (j. [[1798]]). * [[Ekainaren 20]]a &ndash; [[Gilen IV.a Erresuma Batukoa]], [[Erresuma Batua]] eta Britainiar Jabegoen erregea (j. [[1765]]). * [[Uztailaren 19]]a &ndash; [[Agustín Eyzaguirre]], [[Txile]]ko behin-behineko lehendakaria izandakoa (j. [[1768]]). * [[Abuztuaren 13]]a &ndash; [[Joaquín María Barroeta]], gipuzkoar politikaria (j. [[1763]]). * [[Abuztuaren 25]]a &ndash; [[Pedro Sarsfield]], espainiar militarra, [[Nafarroa]]ko erregeordea (j. [[1779]]). * [[Irailaren 21]]a &ndash; [[Amália Bezerédj]], hungariar idazlea (j. [[1804]]). * [[Urriaren 5]]a &ndash; [[Hortense de Beauharnais]], Holandako erregina ezkontidea (j. [[1783]]). * [[Urriaren 10]]a &ndash; [[Charles Fourier]], frantziar filosofoa (j. [[1772]]). * [[Urriaren 17]]a &ndash; [[Johann Nepomuk Hummel]], austriar musikagile eta piano-jotzailea (j. [[1778]]). * Agustin Arruti Larragoien, [[Izuela Artzaina]], gipuzkoar bertsolaria (j. [[1780]]). * [[Azaroaren 16]]a - [[Leon Iriarte]], ''Zarandaja'', nafar militar liberala. * [[Tsultrim Gyatso]], [[Tibet]]eko 10. [[Dalai Lama]] (j. [[1816]]). ---- == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Denbora unitate aurkibidea}} [[Kategoria:1837| ]] 1m2tx7qm1dp13d0gs018zvqyve8tamc 0 1166 9998980 9989473 2024-12-13T19:54:13Z Eliatxo 96586 /* Heriotzak */ 9998980 wikitext text/x-wiki {{urte aurkibide probak}} {{urtegertaerak}} == Gertaerak == * [[Urtarrilaren 6]] eta 7a &ndash; [[Irlanda]]n gertatu zen "Haize handiaren gaua", 185 km/h arteko haizeteekin, Dublinen eta herrialde osoan triskantza handiak eragin zituztenak, ehundaka hildakoekin. Aurreko 300 urteko hindamendirik handiena izan zen. * [[Martxoaren 9]]a &ndash; [[Mexiko]] eta [[Frantzia]]ren arteko bake ituna sinatu zuten [[Veracruz]]en (Mexiko), [[Pastelen Gerra]] amaitutzat jotzen. * [[Abuztuaren 23]]a – [[Qing dinastia]]ren aurkako gerra prestatzen, gerora [[Lehen Opio Gerra]] izango zena, [[Britainia Handia]]ren armadak [[Hong Kong]]eko itsas portua bereganatu zuen. * [[Abuztuaren 31]] &ndash; "[[Bergarako besarkada]]ren" bidez, Espartero eta Maroto jeneralen artekoa, [[Lehen Karlistaldia|Lehen Gerra Karlistari]] amaiera eman zioten. * [[Irailaren 20]]a &ndash; Liberalek [[karlistaldiak|karlistak]] garaitu zituzten, eta [[Lizarra]] bereganatzea lortu zuten. === Arte eta kultura === === Zientzia eta teknologia === * [[Urtarrilaren 2]]a &ndash; [[Louis Daguerre]]k Ilargiaren lehenengo argazkia atera zuen, [[Frantzia]]tik. * [[Apirilaren 7]]a &ndash; [[Leipzig]] eta [[Dresde]] ([[Alemania]]) artean inauguratu zuten ibilbide luzeko lehenengo burdinbidea, 115 kilometrorekin. * [[Azaroaren 10]]a &ndash; "El Constitucional" egunkari bartzelonarrean argitaratu zuten Espainian egindako lehendabiziko argazkiaren albistea, Pedro Felipe Monlauk Bartzelonako lonja batean egindako [[dagerrotipo]]a. === Kirolak === == Jaiotzak == * [[Urtarrilaren 1]]a &ndash; [[Ouida]], ingeles idazlea (h. [[1908]]). * [[Urtarrilaren 19]]a &ndash; [[Paul Cézanne|Paul Cezanne]], frantziar margolaria (h. [[1906]]). * [[Otsailaren 7]]a &ndash; [[Nicolaas Pierson]], [[Herbehereak|Herbehereetako]] lehen ministroa (h. [[1909]]). * [[Otsailaren 11]] &ndash; [[Josiah Willard Gibbs]], estatubatuar fisikarian, [[termodinamika]]ren oinarrien finkatzaileetako bat (h. [[1903]]). * [[Otsailaren 18]]a &ndash; [[Pascual Cervera y Topete]], Espainiako Itsas Armadaren almirantea (h. [[1909]]). * [[Martxoaren 1]]a &ndash; [[Luigi Pelloux]], [[Italia]]ko lehen ministroa (h. [[1924]]). * [[Martxoaren 7]]a &ndash; [[Adolf Dygasiński]], poloniar eleberrigilea, liburuzaina, naturalista eta pedagogoa (h. [[1902]]). * [[Martxoaren 8]]a &ndash; [[Josephine Cochrane]], estatubatuar asmatzailea, [[ontzi-garbigailu]]aren asmatzailea (h. [[1913]]). * [[Martxoaren 9]]a &ndash; [[Františka Stránecká]], txekiar idazle eta folklorista (h. [[1888]]). * [[Martxoaren 13]]a &ndash; [[Tage Reedtz-Thott]], [[Danimarka]]ko lehen ministroa (h. [[1923]]). * [[Martxoaren 16]]a &ndash; [[Sully Prudhomme]], frantziar poeta, 1901eko [[Literaturako Nobel Saria]] (h. [[1907]]). * [[Martxoaren 16]]a &ndash; [[John Butler Yeats]], irlandar margolaria (h. [[1922]]). * [[Martxoaren 17]]a &ndash; [[Josef Rheinberger]], liechtensteindar musikagile eta organista (h. [[1901]]). * [[Martxoaren 21]]a &ndash; [[Modest Musorgski]], errusiar musikagilea (h. [[1881]]). * [[Apirilaren 12]]a &ndash; [[Nikolai Przhevalski]], errusiar geografoa (h. [[1888]]). * [[Apirilaren 16]]a &ndash; [[Antonio Starabba]], [[Italia]]ko lehen ministroa (h. [[1908]]). * [[Apirilaren 20]]a &ndash; [[Karlos I.a Errumaniakoa]], [[Errumaniako Erresuma|Errumaniako lehenengo erregea]] (h. [[1914]]). * [[Maiatzaren 14]]a &ndash; [[Paul Laffitte]], [[Bizkaia]]n jaiotako ekonomialari eta kazetari politikoa (h. [[1909]]). * [[Maiatzaren 21]]a &ndash; [[Robert Mitchell]], lapurtar kazetari eta politikaria (h. [[1916]]). * [[Ekainaren 10]]a &ndash; [[Ludvig Holstein-Ledreborg]], [[Danimarka]]ko lehen ministroa (h. [[1912]]). * [[Ekainaren 21]]a &ndash; [[Joaquim Maria Machado de Assis]], brasildar idazlea, Brasilgo literaturaren maisu nagusitzat hartua (h. [[1908]]). * [[Uztailaren 8]]a &ndash; [[John Davidson Rockefeller]], estatubatuar industria-enpresaburua, [[Standard Oil]]-en fundatzailea (h. [[1937]]). * [[Uztailaren 31]] &ndash; [[Ignacio Andrade]], [[Venezuela]]ko presidentea (h. [[1925]]). * [[Abuztuaren 3]]a &ndash; [[Martin Gilbeau]], euskal idazlea, medikua eta Donibane Lohizuneko [[alkate|auzapeza]] (h. [[1912]]). * [[Abuztuaren 4]]a &ndash; [[Walter Pater]], ingeles idazlea (h. [[1894]]). * [[Abuztuaren 9]]a &ndash; [[Gaston Paris]], frantziar jakituna (h. [[1903]]). * [[Abuztuaren 22]]a &ndash; [[Johann Georg Mezger]], herbeheretar medikua, [[fisioterapia]]ren aitzindaria (h. [[1909]]). * [[Abuztuaren 23]]a &ndash; [[Felipe Gorriti]], nafar musikagilea (h. [[1896]]). * [[Abuztuaren 24]]a &ndash; [[Philipp Meitner]], austriar abokatua eta xakelaria (h. [[1910]]). * [[Abuztuaren 29]]a &ndash; [[Valborg Platou]], norvegiar liburuzain, idazle eta arte kritikaria (h. [[1928]]). * [[Irailaren 10]]a &ndash; [[Charles Sanders Peirce]], estatubatuar zientzialaria, filosofoa eta logikaria (h. [[1914]]). * [[Irailaren 18]]a &ndash; [[John Aitken (geofisikaria)|John Aitken]], eskoziar meteorologo, fisikari eta itsas ingeniaria, hodei fisikaren eta [[aerosol]] zientziaren sortzaileetako bat (h. [[1919]]). * [[Urriaren 2]]a &ndash; [[Hans Thoma]], alemaniar margolaria (h. [[1924]]). * [[Urriaren 9]]a &ndash; [[Georges Leclanché]], frantziar kimikaria (h. [[1882]]). * [[Urriaren 10]]a &ndash; [[Francisco Giner de los Ríos]], espainiar pedagogoa eta idazlea (h. [[1915]]). * [[Urriaren 30]]a &ndash; [[Manuel Juambeltz]], euskal apaiz, foruzale eta karlista (h. [[1892]]). * [[Urriaren 30]]a &ndash; [[Alfred Sisley]], frantziar-ingeles margolaria (h. [[1899]]). * [[Azaroaren 9]]a &ndash; [[Paule Minck]], frantziar idazle, kazetari eta hizlari sozialista, komunista eta feminista (h. [[1901]]). * [[Azaroaren 9]]a &ndash; [[Anna Roparzh]], bretainiar poeta eta aktibista erregionalista (h. [[1913]]). * [[Azaroaren 11]] &ndash; [[Martina de Zuricalday]], bilbotar enpresaburua, pasteldegi-txokolategien aitzindaritzat hartua Euskal Herrian (h. [[1932]]). * [[Azaroaren 16]]a &ndash; [[Louis-Honoré Fréchette]], kanadiar idazlea eta politikaria (h. [[1908]]). * [[Abenduaren 5]]a &ndash; [[George Armstrong Custer]], estatubatuar jenerala (h. [[1876]]). * [[Abenduaren 12]]a &ndash; [[Caroline Ingalls]], estatubatuar irakaslea eta autobiografialaria (h. [[1924]]). * [[Abenduaren 18]]a &ndash; [[Théodule-Armand Ribot]], frantziar psikologoa (h. [[1916]]). * [[Jose Arana Elortza]], [[Madrilgo Errege Antzokia|Madrilgo Errege Antzokiko]] enpresaburu eta [[Donostiako Aste Nagusia]]ren sortzailea (h. [[1908]]). * [[Paulino Caballero]], nafar kimikari, fisikari, irakasle eta katedraduna (h. [[1933]]). * [[Peadar Ua Laoghaire]], irlandar idazle eta apaiz katolikoa, irlanderazko literatura modernoaren sortzaileetako bat (h. [[1920]]). == Heriotzak == * [[Urtarrilaren 12]]a &ndash; [[Joseph Anton Koch]], [[erromantizismo]]ko austriar margolaria, [[Alpeak|Alpetar]] margo-paisaia erraldoien sortzailetzat joa (j. [[1768]]). * [[Urtarrilaren 26]]a &ndash; [[Azantza (pilotaria)|Azantza]], lapurtar pilotaria (j. [[1760]]). * [[Urtarrilaren 28]]a &ndash; [[William Beechey]], ingeles margolari erretratugilea (j. [[1753]]). * [[Otsailaren 7]]a &ndash; [[Prosper Ménière]], frantziar medikua (j. [[1799]]). * [[Otsailaren 10]]a &ndash; [[Pedro Romero]], espainiar zezen-hiltzailea (j. [[1754]]). * [[Otsailaren 14]]a &ndash; [[Adelheid Reinbold]], alemaniar idazlea (j. [[1800]]). * [[Otsailaren 18]]an, [[Lizarra]]n fusilatuak: ** [[Francisco García]], nafar militarra (j. [[1795]]). ** [[Juan Antonio Guergué]], nafar militarra (j. [[1789]]). ** [[Pablo Sanz]], nafar militarra (j. [[1801]]). * [[Apirilaren 21]]a &ndash; [[Isabel Riquelme]], [[Txileko Independentzia Gerra|Txileko Independentzia prozesuko]] protagonistetako bat (j. [[1758]]). * [[Maiatza]] &ndash; [[José María Heredia y Heredia]], kubatar [[idazle]]a (j. [[1803]]). * [[Maiatzaren 3]]a &ndash; [[Ferdinando Paër]], [[italia]]r musikagilea (j. [[1771]]). * [[Maiatzaren 3]]a &ndash; [[Pehr Henrik Ling]], [[suediera]]zko poeta eta suediar [[gimnastika]]ren sortzailea (j. [[1776]]). * [[Maiatzaren 13]]a &ndash; [[Hugues-Bernard Maret]], [[Frantziako lehen ministro]]a (j. [[1763]]). * [[Maiatzaren 18]]a &ndash; [[Caroline Bonaparte]], [[Napoleon I.a]]ren arreba eta [[Napoliko Erresuma]]ko erregina ezkontidea (j. [[1782]]). * [[Maiatzaren 24]]a &ndash; [[Ana Pak Agi]], korear martiri katolikoa (j. [[1782]]). * [[Ekainaren 27]]a &ndash; [[Ranjit Singh]], [[Punjab]]eko Sikh Erresumaren sortzailea eta lehen maharaja (j. [[1780]]). * [[Uztailaren 1]]a &ndash; [[Mahmud II.a]], Otomandar Inperioko sultana (j. [[1785]]). * [[Irailaren 6]]a &ndash; [[Vicente González Moreno]], Espainiako militar [[karlismo|karlista]] (j. [[1778]]). * [[Irailaren 26]]a &ndash; [[Perpetua Hong Kum-ju]], korear martiri katolikoa (j. [[1804]]). * [[Irailaren 29]]a &ndash; [[Friedrich Mohs]], alemaniar mineralogoa eta [[geologo]]a (j. [[1773]]). * [[Abenduaren 3]]a &ndash; [[Frederiko VI.a Danimarkakoa]], [[Danimarka]]ko eta [[Norvegia]]ko erregea (j. [[1768]]). * [[Marie Paradis]], [[Mont Blanc]]era igo zen lehen emakumea, historiako lehen emakumezko mendigoizaletzat joa (j. [[1778]]). ---- == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Denbora unitate aurkibidea}} [[Kategoria:1839| ]] 6p4a83tvo45nwm30dv64x0tnlmix70h 0 1184 9998909 9993048 2024-12-13T18:34:09Z Eliatxo 96586 /* Jaiotzak */ 9998909 wikitext text/x-wiki {{urte aurkibide probak}} {{urtegertaerak}} == Gertaerak == * [[Martxoaren 21]]a &ndash; Lurrikara batek 100.000 hildako baino gehiago utzi zituen [[Tokio]]n ([[Japonia]]). * [[Abenduaren 16]]a &ndash; Lurrikara batek 13.000 hildako utzi zituen [[Napoli]]n ([[Italia]]). === Arte eta kultura === === Zientzia eta teknologia === === Kirolak === == Jaiotzak == * [[Urtarrilaren 3]]a &ndash; [[Emma Ihrer]], alemaniar feminista eta sindikalista, Alemaniako emakumeen mugimendu proletarioaren sortzaile nagusia (h. [[1911]]). * [[Urtarrilaren 14]]a &ndash; [[Alice Pike Barney]], [[Washington|Washington Hiriko]] margolaria, hiria arteen erdigune bihurtzeko lan egin zuena (h. [[1931]]). * [[Urtarrilaren 20]]a &ndash; [[Ramon de la Sota]], euskal enpresaburu, abokatu eta politikari abertzalea (h. [[1936]]). * [[Urtarrilaren 23]]a &ndash; [[Andrija Mohorovicic]], kroaziar geologoa, [[Mohorovičić etenunea]] aurkitu zuena (h. [[1936]]). * [[Urtarrilaren 26]]a &ndash; [[Trinle Gyatso]], hamabigarren [[Dalai Lama]] (h. [[1875]]). * [[Urtarrilaren 26]]a &ndash; [[Pedro Mari Otaño]], bertsolaria eta euskal idazlea (h. [[1910]]). * [[Urtarrilaren 30]]a - [[Eva Canel]], espainiar idazlea, hizlaria, eleberrigilea eta kazetaria (h. [[1932]]). * [[Otsailaren 3]]a &ndash; [[Francisco Garate Aranguren|Francisco Garate]], gipuzkoar elizgizon jesuita (h. [[1929]]). * [[Otsailaren 3]]a &ndash; [[Wilhelm Johannsen]], danimarkar botanikoa (h. [[1927]]). * [[Otsailaren 12]]a &ndash; [[Eugène Atget]], frantziar argazkilaria (h. [[1927]]). * [[Otsailaren 18]]a &ndash; [[Martha A. Boughton]], estatubatuar irakasle, idazle, poeta eta kantugilea (h. [[1928]]). * [[Otsailaren 18]]a &ndash; [[Max Klinger]], alemaniar margolari, eskultore, imprimatzaile eta grabatzailea (h. [[1920]]). * [[Otsailaren 21]]a &ndash; [[Jules de Trooz]], [[Belgika]]ko lehen ministroa (h. [[1907]]). * [[Otsailaren 22]]a &ndash; [[Robert Baden-Powell]], ingeles militar eta idazlea (h. [[1941]]). * [[Otsailaren 22]]a &ndash; [[Heinrich Hertz]], alemaniar fisikaria (h. [[1894]]). * [[Martxoaren 7]]a &ndash; [[Julius Wagner-Jauregg]], austriar medikua (h. [[1940]]). * [[Martxoaren 15]]a &ndash; [[Christian Michelsen]], [[Norvegia]]ko lehen ministroa (h. [[1925]]). * [[Martxoaren 19]]a &ndash; [[Maria Josefa Portugalgoa]], [[Portugal]]go infanta (h. [[1943]]). * [[Martxoaren 22]]a &ndash; [[Paul Doumer]], [[Frantziako Hirugarren Errepublika]]ko presidentea (h. [[1932]]). * [[Martxoaren 27]]a &ndash; [[Karl Pearson]], ingeles zientzialaria (h. [[1936]]). * [[Martxoaren 31]] &ndash; [[Balbino Garitaonaindia]], bizkaitar idazlea (h. [[1916]]). * [[Apirilaren 5]]a &ndash; [[Alexandro Ia Bulgariakoa]], [[Bulgaria]]ko Printzerriko lehenbiziko printzea (h. [[1893]]). * [[Apirilaren 7]]a &ndash; [[Dolores Aleu Riera]], kataluniar medikua, Medikuntzan lizentziatutako Espainiako lehen emakumea (h. [[1913]]). * [[Apirilaren 10]]a &ndash; [[Lucien Lévy-Bruhl]], frantziar filosofo, soziologo eta antropologoa (h. [[1939]]). * [[Apirilaren 23]]a &ndash; [[Ruggiero Leoncavallo]], italiar musikagilea eta libreto-egilea (h. [[1919]]). * [[Apirilaren 30]]a &ndash; [[Eugen Bleuler]], suitzar psikiatra (h. [[1939]]). * [[Maiatzaren 1]]a &ndash; [[Theo van Gogh (arte-merkataria)|Theo van Gogh]], herbeheretar arte-merkataria, [[Vincent van Gogh]]en anaia (h. [[1891]]). * [[Maiatzaren 13]]a &ndash; [[Ronald Ross]], ingeles sendagilea eta bakteriologoa (h. [[1932]]). * [[Maiatzaren 15]]a &ndash; [[Williamina Fleming]], ezkoziar jatorriko estatubatuar astronomoa (h. [[1911]]). * [[Maiatzaren 31]] &ndash; [[Pio XI.a]], [[Aita santu]]a (h. [[1939]]). * [[Ekainaren 2]]a &ndash; [[Edward Elgar]], ingeles musikagile eta orkestra-zuzendaria (h. [[1934]]). * [[Ekainaren 2]]a &ndash; [[Karl Adolph Gjellerup]], danimarkar idazlea, 1917ko [[Literaturako Nobel Saria]] (h. [[1919]]). * [[Ekainaren 12]]a &ndash; [[Kate Lester]] , britainiar aktorea (h. [[1924]]) * [[Ekainaren 17]]a &ndash; [[Leopold eta Rudolf Blaschka|Rudolf Blaschka]], alemaniar eskultorea, [[beira]]z egindako itsas animaliengatik eta [[Harvard Unibertsitatea|Harvard Unibertsitateko]] loreen beirazko eskulturengatik ezaguna (h. [[1939]]). * [[Uztailaren 5]]a &ndash; [[Clara Zetkin]], alemaniar politikari sozialista, emakumeen eskubideen defendatzailea (h. [[1933]]). * [[Uztailaren 8]]a &ndash; [[Josephine White Bates]], kanadar-estatubatuar idazlea (h. [[1934]]). * [[Uztailaren 8]]a &ndash; [[Alfred Binet]], frantziar psikologo eta pedagogoa (h. [[1911]]). * [[Uztailaren 14]]a &ndash; [[Juan Jose Telleria Aiesta]], gipuzkoar musikagilea (h. [[1895]]). * [[Uztailaren 24]]a &ndash; [[Juan Vicente Gómez]], [[Venezuela]]ko presidentea (h. [[1935]]). * [[Uztailaren 24]]a &ndash; [[Henrik Pontoppidan]], danimarkar idazlea, [[1917]]ko [[Literaturako Nobel Saria]] (h. [[1943]]). * [[Uztailaren 28]]a &ndash; [[Tomás Zubiria]], bilbotar ingeniari eta enpresaburua (h. [[1932]]). * [[Uztailaren 30]]a &ndash; [[Thorstein Veblen]], estatubatuar ekonomialaria eta soziologoa (h. [[1929]]). * [[Uztailaren 31]] &ndash; [[Ernest Chuard]], [[Suitza]]ko presidentea (h. [[1942]]). * [[Abuztuaren 8]]a &ndash; [[Cécile Chaminade]], frantziar musikagile eta piano-jotzailea (h. [[1944]]). * [[Abuztuaren 30]]a &ndash; [[Alexandra Gripenberg]], Finlandiako gizarte aktibista, egile, editore, egunkari argitaratzailea eta politikaria (h. [[1913]]). * [[Irailaren 7]]a &ndash; [[Charles Malato]], italiar jatorriko frantziar anarkista, idazlea eta kazetaria (h. [[1938]]). * [[Irailaren 8]]a &ndash; [[Ida Henrietta Hyde]], estatubatuar fisiologoa (h. [[1945]]). * [[Irailaren 8]]a &ndash; [[Georg Michaelis]], [[Alemaniako kantziler]]ra (h. [[1936]]). * [[Irailaren 12]]a &ndash; [[George Hendrik Breitner]], herbeheretar margolari eta argazkilaria (h. [[1923]]). * [[Irailaren 14]]a &ndash; [[Alice Stone Blackwell]], estatubatuar feminista, sufragista, kazetari, sozialista erradikal eta giza eskubideen defendatzailea (h. [[1950]]). * [[Irailaren 15]]a &ndash; [[William Howard Taft]], [[Ameriketako Estatu Batuetako presidenteen zerrenda|Ameriketako Estatu Batuetako 27. presidentea]] (h. [[1930]]). * [[Irailaren 17]]a &ndash; [[Konstantin Tsiolkovski]], errusiar zientzialaria eta asmatzailea (h. [[1935]]). * [[Urriaren 22]]a &ndash; [[Michael Pedersen Friis]], [[Danimarka]]ko lehen ministroa (h. [[1944]]). * [[Urriaren 29]]a &ndash; [[Georges Leygues]], [[Frantziako lehen ministro]]a (h. [[1933]]). * [[Urriaren 31]] &ndash; [[Axel Munthe]], suediar psikiatra eta idazlea (h. [[1949]]). * [[Azaroaren 1]]a &ndash; [[Darío Regoyos]], espainiar pintorea (h. [[1913]]). * [[Azaroaren 17]]a &ndash; [[Joseph Babinski]], poloniar jatorriko frantziar medikua (h. [[1932]]). * [[Azaroaren 17]]a &ndash; [[Eva Bonnier]], suediar margolari eta filantropoa (h. [[1909]]). * [[Azaroaren 19]]a &ndash; [[Edward Spencer Dodgson]], ingeles [[euskal hizkuntzalaritza|euskalaria]] (h. [[1922]]). * [[Azaroaren 21]]a &ndash; [[Manuel Estrada Cabrera]], [[Guatemala]]ko Errepublikako presidentea (h. [[1924]]). * [[Azaroaren 22]]a &ndash; [[George Gissing]], ingeles idazlea (h. [[1903]]). * [[Azaroaren 26]]a &ndash; [[Ferdinand de Saussure|Ferdinand Saussure]], suitzar hizkuntzalaria (h. [[1913]]). * [[Azaroaren 27]]a &ndash; [[Charles Scott Sherrington]], ingeles fisiologoa (h. [[1952]]). * [[Azaroaren 28]]a &ndash; [[Alfontso XII.a Espainiakoa]], [[Espainiako errege-erreginen zerrenda|Espainiako erregea]] (h. [[1885]]). * [[Abenduaren 3]]a &ndash; [[Joseph Conrad]], poloniar-ingeles idazlea (h. [[1924]]). * [[Abenduaren 3]]a &ndash; [[Salvador Rueda]], espainiar poeta (h. [[1933]]). * [[Abenduaren 15]]a &ndash; [[Julio Popper]], errumaniar-argentinar hiltzaile eta kriminala, [[selknam]] herriaren aurkako genozdioaren arduradun nagusienetakoa (h. [[1893]]). * [[Abenduaren 16]]a &ndash; [[Edward Emerson Barnard]], estatubatuar astronomoa (h. [[1923]]). * [[Abenduaren 23]]a &ndash; [[Helen Abbott Michael]], estatubatuar zientzialaria (h. [[1904]]). * [[Abenduaren 30]]a &ndash; [[Santiago Altolagirre|Santiago Altolagirre, ''Mariano de San José'']], bizkaitar apaiz trinitarioa (h. [[1936]]). * [[Gregorio de la Revilla]], politikaria eta [[Bilboko alkateen zerrenda|Bilboko alkatea]] (h. [[1928]]). * [[Ethel Penrose]], irlandar idazlea (h. [[1938]]). * [[Isidoro León]], bizkaitar politikari eta albaitaria (h. [[1937]]). * [[Juan Kruz Goienetxe Elorga]], nafar apaiz eta idazlea (h. [[1925]]). * [[Juana Whitney]], frantziar-euskal irakaslea eta emakumeen aldeko ekintzailea (h. [[1945]]). * [[Nadia Kybaltxytx]], ukrainar idazle eta itzultzailea (h. [[1918]]). == Heriotzak == * [[Otsailaren 3]]a &ndash; [[Manuel Mazarredo]], bizkaitar militar eta politikaria (j. [[1807]]). * [[Otsailaren 9]]a &ndash; [[Dionysios Solomos]], [[Grezia]]ko poeta nazionala (j. [[1798]]). * [[Otsailaren 15]]a &ndash; [[Mikhail Glinka]], errusiar musikagilea (j. [[1804]]). * [[Otsailaren 28]]a &ndash; [[Andre Hubert Dumont]], belgikar geologoa (j. [[1809]]). * [[Martxoaren 3]]a &ndash; [[William Brown (almirantea)|William Brown]], irlandar jaiotzako argentinar almirantea, ''Argentinako Armadaren Aita'' bezala ezagutua (j. [[1777]]). * [[Martxoaren 11]] &ndash; [[Manuel José Quintana]], espainiar idazle eta politikaria, XIX. mendeko literatura espainiarraren garrantzitsuenetakoa (j. [[1772]]). * [[Martxoaren 14]]a &ndash; [[Vicenta Juaristi Eguino]], Amerikako independentziaren heroia (j. [[1780]]). * [[Martxoaren 20]]a &ndash; [[Pierre Armand Dufrenoy]], frantziar geologoa (j. [[1792]]). * [[Apirilaren 13]]a &ndash; [[Delfina Benigna da Cunha]], brasildar poeta (j. [[1791]]). * [[Apirilaren 19]]a &ndash; [[Augustinos Kapodistrias]], [[Grezia]]ko estatuburua (j. [[1778]]). * [[Apirilaren 26]]a &ndash; [[Antonio Urbiztondo]], gipuzkoar militar eta politikaria (j. [[1803]]). * [[Maiatzaren 2]]a &ndash; [[Alfred de Musset]], frantziar idazlea (j. [[1810]]). * [[Maiatzaren 11]] &ndash; [[Eugène-François Vidocq]], frantziar abenturazalea eta detektibea (j. [[1775]]). * [[Maiatzaren 23]]a &ndash; [[Augustin-Louis Cauchy]], frantziar matematikaria eta [[permutazioen teoria]]ren sortzailea. (j. [[1789]]). * [[Maiatzaren 29]]a &ndash; [[Agustina Aragoikoa]], [[Iberiar Penintsulako Gerra]]n [[Zaragoza]] defendatu zuen heroia (j. [[1786]]). * [[Ekainaren 30]]a &ndash; [[Alcide d'Orbigny]], frantziar (edo [[bretainia]]r) naturalista (j. [[1802]]). * [[Uztailaren 15]]a &ndash; [[Carl Czerny]], austriar musikagile, irakaslea eta piano-jotzailea (j. [[1791]]). * [[Uztailaren 29]]a &ndash; [[Charles Lucien Bonaparte]], frantziar naturalista eta [[ornitologia|ornitologoa]] (j. [[1803]]). * [[Abuztuaren 3]]a &ndash; [[Eugène Sue]], frantziar eleberrigilea (j. [[1804]]). * [[Abuztuaren 12]]a &ndash; [[William Conybeare]], britainiar geologo eta paleontologoa (j. [[1787]]). * [[Abuztuaren 26]]a &ndash; [[Jacques Bergeret]], [[Frantziako Itsas Armada]]ko almirante lapurtarra (j. [[1771]]). * [[Irailaren 5]]a &ndash; [[Auguste Comte]], [[soziologia]]ren sortzailea eta [[positibismo]]aren sortzailea (j. [[1798]]). * [[Urriaren 7]]a &ndash; [[Louis McLane]], estatubatuar abokatu eta politikaria (j. [[1786]]). * [[Urriaren 14]]a &ndash; [[Johan Christian Dahl]], norvegiar margolari erromantikoa, "Norvegiako paisaien margolaritzaren aita" (j. [[1788]]). * [[Urriaren 28]]a &ndash; [[Louis-Eugène Cavaignac]], [[Zerrenda:Frantziako presidenteak|Frantziako Estatuburua]] (j. [[1802]]). * [[Azaroaren 12]]a &ndash; [[Manuel Oribe]], [[Uruguai]]ko presidentea (j. [[1792]]). * [[Azaroaren 26]]a &ndash; [[Joseph Eichendorff]], alemaniar poeta (j. [[1788]]). * [[Abenduaren 3]]a &ndash; [[Christian Daniel Rauch]], alemaniar eskultorea (j. [[1777]]). * [[Abenduaren 17]]a &ndash; [[Francis Beaufort]], irlandar hidrografo eta almirantea, [[Beaufort eskala]]ren sortzailea (j. [[1774]]). * [[Abenduaren 23]]a &ndash; [[Concepción Argüello]], [[Nikolai Rezanov]] ekin izan zuen maitasunezko historia tragikoaren ondorioz ezaguna (j. [[1791]]). *[[Abenduaren 23]]a &ndash; [[Achille Devéria]], frantziar margolaria (j. [[1800]]). * [[Bonkoro I.a]], Corisco badiako [[Benga]] herriko erregea. ---- == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Denbora unitate aurkibidea}} [[Kategoria:1857| ]] k0z44plulyysqzcqcatamjej1bp3ajx 0 1221 9998709 9976346 2024-12-13T15:41:02Z Eliatxo 96586 /* Urtarriletik ekainera */ 9998709 wikitext text/x-wiki {{urte aurkibide probak}} {{urtegertaerak}} == Gertaerak == === Euskal Herria === * [[Uztailaren 7]]a &ndash; [[Zurbaran]]en [[1894ko Zurbarango errailetik irtetea|tren bat errailetatik irten]] zen eta 13 hildako izan ziren. * [[Uztailaren 14]]a &ndash; Bilboko Euzkeldun Batzokijan jaso zen lehen aldiz [[Sabin Arana]] marraztutako [[ikurrina]]. === Mundua === * [[Ekainaren 24]] &ndash; [[Lyon]]en [[Sante Geronimo Caserio]] anarkista italiarrak [[Frantzia]]ko presidente [[Marie François Sadi Carnot]] hil zuen, jendaurreko ekitaldi batean bularrean labana sartuta. == Arte eta kultura == * [[Otsailaren 17]]a &ndash; ''[[La verbena de la Paloma]]'' (euskaraz: ''Usoaren erromeria''), [[Tomás Bretón]]en musika eta [[Ricardo de la Vega]]ren libretoa duen [[zarzuela]] estreinatu zen [[Madril]]go Teatro Apolon. * [[Ekainaren 20]]a &ndash; ''[[La Navarraise]]'' (euskaraz: ''Nafar emakumea''), [[Jules Massenet]]en musika eta [[Jules Claretie]] eta [[Henri Cain]]en libretoa duen [[opera]] estreinatu zen [[Londres]]ko [[Royal Opera House|Covent Gardenen]]. == Zientzia eta teknologia == == Kirolak == * [[Martxoaren 17]]a &ndash; [[1894ko Home Nations Txapelketa]] bukatu zen: [[Irlandako errugbi selekzioa|Irlanda]] izan zen txapelduna lehenengo aldiz, partida guztiak irabaziz gainera. == Jaiotzak == ==== Urtarrila ==== * [[Urtarrilaren 1]]a &ndash; [[Satyendra Nath Bose]], [[bengala]]r fisikaria (h. [[1974]]). * [[Urtarrilaren 1]]a &ndash; [[Alvaro de Orriols]], kataluniar idazlea (h. [[1976]]). * [[Urtarrilaren 4]]a &ndash; [[Évariste Lévi-Provençal]], frantziar historialari, idazle eta orientalista (h. [[1956]]). * [[Urtarrilaren 8]]a &ndash; [[Maximiliano Kolbe]], poloniar komentu-frantziskotarra (h. [[1941]]). * [[Urtarrilaren 8]]a &ndash; [[Roger Vercel]], frantziar idazlea (h. [[1957]]). * [[Urtarrilaren 12]]a &ndash; [[Georges Carpentier]], frantziar boxeolaria (h. [[1975]]). * [[Urtarrilaren 18]]a &ndash; [[Lucia Moholy]], txekiar argazkilaria (h. [[1989]]). * [[Urtarrilaren 20]]a &ndash; [[Walter Piston]], estatubatuar musikagilea (h. [[1976]]). * [[Urtarrilaren 20]]a &ndash; [[Fabiana Zudaire]], gipuzkoar musikaria eta musika irakaslea (h. [[1970]]). * [[Urtarrilaren 21]]a &ndash; [[Alfredo Donnay]], gasteiztar poeta eta Arabako herri-abestien konpositorea (h. [[1986]]). * [[Urtarrilaren 22]]a &ndash; [[Charles Langbridge Morgan]], ingeles eleberrigilea (h. [[1958]]). * [[Urtarrilaren 23]]a &ndash; [[Jaume Font]], kataluniar apezpikua, [[Donostiako elizbarrutia|Donostiako elizbarrutiko]] lehendabiziko apezpikua (h. [[1963]]). * [[Urtarrilaren 25]]a &ndash; [[Aino Aalto]], finlandiar diseinatzaile eta arkitektoa, Finlandiako arkitekturaren aitzindaria (h. [[1949]]). * [[Urtarrilaren 27]]a &ndash; [[Manuel Carrasco]], euskal herritar futbolaria. * [[Urtarrilaren 27]]a &ndash; [[Juan de Landa]], gipuzkoar abeslari eta aktorea (h. [[1968]]). * [[Urtarrilaren 30]]a &ndash; [[Boris III.a Bulgariakoa]], [[Bulgaria]]ko erregea (h. [[1943]]). ==== Otsaila ==== * [[Otsailaren 1]]a &ndash; [[John Ford]], irlandar-estatubatuar zinema zuzendaria (h. [[1973]]). * [[Otsailaren 1]]a &ndash; [[James P. Johnson]], estatubatuar piano-jotzaile eta musikagilea (h. [[1955]]). * [[Otsailaren 3]]a &ndash; [[Norman Rockwell]], estatubatuar margolari eta ilustratzailea (h. [[1978]]). * [[Otsailaren 6]]a &ndash; [[Zoe Rosinach Pedrol]], Espainiako lehen emakumea Farmazian doktorea (h. [[1973]]). * [[Otsailaren 7]]a &ndash; [[Juan Zabaleta]], euskal idazlea eta bertsolaria (h. [[1950]]). * [[Otsailaren 8]]a &ndash; [[King Vidor]], estatubatuar zinema zuzendaria (h. [[1982]]). * [[Otsailaren 9]]a &ndash; [[Manuel Lekuona]], gipuzkoar idazlea, apaiza eta [[euskaltzainen zerrenda|euskaltzaina]] (h. [[1987]]). * [[Otsailaren 9]]a &ndash; [[Alejandro María Olazaran]], ''Hilario Olazaran de Estella'', nafar organo-jotzailea, musikagilea eta piano, txistu eta danbolineko irakaslea (h. [[1973]]). * [[Otsailaren 10]]a &ndash; [[Harold Macmillan]], [[Erresuma Batu]]ko Lehen Ministroa (h. [[1986]]). * [[Otsailaren 14]]a &ndash; [[Dionisio Olano]], gipuzkoar idazlea (h. [[1964]]). * [[Otsailaren 17]]a &ndash; [[André Capagorry]], lapurtar politikaria (h. [[1981]]). * [[Otsailaren 18]]a &ndash; [[Rafael Sánchez Mazas]], espainiar idazle eta politikaria, [[Ofentsiba Nazional-Sindikalistako Batzarren Espainiako Falangea|Falange Españolaren]] sortzaileetako bat (h. [[1966]]). * [[Otsailaren 26]]a &ndash; [[Andrei Zhdanov]], sobietar politikaria (h. [[1948]]). * [[Otsailaren 27]]a &ndash; [[Robert Siohan]], frantziar musikagilea (h. [[1985]]). * [[Otsailaren 28]]a &ndash; [[Ben Hecht]], estatubatuar gidoilari, zuzendari, ekoizle, antzerkigile eta eleberrigilea (h. [[1964]]). ==== Martxoa ==== * [[Martxoaren 2]]a &ndash; [[Aleksandr Oparin]], [[sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|sobietar]] biokimikaria, [[biziaren jatorria]]ri buruzko ikerketetan aitzindaria (h. [[1980]]). * [[Martxoaren 3]]a &ndash; [[Goro Yamada]], japoniar futbolari eta entrenatzailea (h. [[1958]]). * [[Martxoaren 5]]a &ndash; [[Josep Obiols]], katalan margolaria (h. [[1967]]). * [[Martxoaren 6]]a &ndash; [[Victor Eusa]], nafar arkitektoa (h. [[1990]]). * [[Martxoaren 8]]a &ndash; [[Wäinö Aaltonen]], finlandiar artista eta eskultorea (h. [[1966]]). * [[Martxoaren 9]]a &ndash; [[Domingo Mitxelena]], euskal arraunlaria, [[Kontxako Bandera|Kontxako 8 Bandera]] irabazi zituena (h. [[1959]]). * [[Martxoaren 11]] &ndash; [[Otto Grotewohl]], [[Ekialdeko Alemania]]ko lehendabiziko lehen ministroa (h. [[1964]]). * [[Martxoaren 18]]a &ndash; [[Eric Hultén]], suediar botanikaria (h. [[1981]]). * [[Martxoaren 26]]a &ndash; [[Viorica Ursuleac]], errumaniar opera kantaria (h. [[1985]]). * [[Martxoaren 30]]a &ndash; [[Sergei Iliuxin]], sobietar hegazkinen diseinatzailea (h. [[1977]]). * [[Martxoaren 31]] &ndash; [[Anatol Josepho]], siberiar-estatubatuar asmatzailea, lehen [[fotomatoi]] automatikoa asmatu eta patentatu zuena (h. [[1980]]). ==== Apirila ==== * [[Apirilaren 2]]a &ndash; [[Charles Osborne]], 69 urtez jarraian [[zotin]]a izan zuen estatubatuarra (h. [[1991]]). * [[Apirilaren 10]]a &ndash; [[Ben Nicholson]], ingeles margolaria (h. [[1982]]). * [[Apirilaren 12]]a &ndash; [[Francisco Craveiro Lopes]], [[Portugal]]go presidentea (h. [[1964]]). * [[Apirilaren 12]]a &ndash; [[Bitor Gaubeka]], euskal idazle eta inprimagilea (h. [[1979]]). * [[Apirilaren 13]]a &ndash; [[Arthur Fadden]], [[Australia]]ko 13. lehen ministroa (h. [[1973]]). * [[Apirilaren 15]]a &ndash; [[Nikita Khrustxev]], [[Sobietar Batasuna|Sobietar Batasuneko]] burua (h. [[1971]]). * [[Apirilaren 16]]a &ndash; [[Jerzy Neyman]], poloniar-estatubatuar matematikari eta estatistikaria (h. [[1981]]). * [[Apirilaren 23]]a &ndash; [[Aurora Abasolo]], bizkaitar sopranoa (h. [[1965]]). * [[Apirilaren 23]]a &ndash; [[Frank Borzage]], estatubatuar zinema zuzendari eta aktorea (h. [[1962]]). * [[Apirilaren 24]]a &ndash; [[Trinidad Urtasun]], nafar bertsolari eta okina, [[Perpetua Saragueta]] idazlearen senarra (h. [[1978]]). * [[Apirilaren 26]]a &ndash; [[Rudolph Hess]], [[Alemania Nazi]]ko politikaria (h. [[1987]]). * [[Apirilaren 27]]a &ndash; [[Marcel Gimond]], frantziar eskultorea (h. [[1961]]). ==== Maiatza ==== * [[Maiatzaren 2]]a &ndash; [[Norma Talmadge]], estatubatuar aktorea (h. [[1957]]). * [[Maiatzaren 3]]a &ndash; [[Felix Zubizarreta]], bizkaitar futbolaria (h. [[1943]]). * [[Maiatzaren 7]]a &ndash; [[Sotero Aranguren]], gipuzkoar futbolaria (h. [[1922]]). * [[Maiatzaren 8]]a &ndash; [[Miguel Pérez Torres]], nafar margolaria (h. [[1951]]). * [[Maiatzaren 9]]a &ndash; [[Benjamin Graham]], britainiar inbertsorea, irakaslea eta idazlea (h. [[1976]]). * [[Maiatzaren 10]]a &ndash; [[Dimitri Tiomkin]], Ukrainan jaiotako estatubatuar zinemarako musikaren konpositore eta orkestra zuzendaria (h. [[1979]]). * [[Maiatzaren 11]] &ndash; [[Marta Graham]], estatubatuar dantzari eta koreografoa (h. [[1991]]). * [[Maiatzaren 12]]a &ndash; [[Jesús Etaio Zalduendo|Jesús Etaio]], nafar kazetari [[karlista]] (h. [[1951]]). * [[Maiatzaren 13]]a &ndash; [[Ásgeir Ásgeirsson]], [[Islandia]]ko 2. presidentea (h. [[1972]]). * [[Maiatzaren 26]]a &ndash; [[Paul Lukas]], hungariar aktorea (h. [[1971]]). * [[Maiatzaren 27]]a &ndash; [[Louis-Ferdinand Céline]], frantziar idazle eta medikua (h. [[1961]]). * [[Maiatzaren 27]]a &ndash; [[Dashiell Hammett]], estatubatuar idazlea (h. [[1961]]). * [[Maiatzaren 29]]a &ndash; [[Josef von Sternberg]], austriar-estatubatuar zinema zuzendaria (h. [[1960]]). ==== Ekaina ==== * [[Ekainaren 2]]a &ndash; [[Jesus Doxandabaratz]], nafar politikari abertzale eta jeltzalea (h. [[1969]]). * [[Ekainaren 6]]a &ndash; [[Luis Rodríguez Gal]], ''Luis de Uranzu'', gipuzkoar margolari eta idazlea (h. [[1968]]). * [[Ekainaren 6]]a &ndash; [[Violet Trefusis]], ingeles socialite eta idazlea (h. [[1972]]). * [[Ekainaren 8]]a &ndash; [[Henri Lapuyade]], frantziar politikaria, [[Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko lehendakarien zerrenda|Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko presidentea]] (h. [[1956]]). * [[Ekainaren 8]]a &ndash; [[Abílio Augusto Vaz das Neves]], portugaldar apezpikua (h. [[1980]]). * [[Ekainaren 12]]a - [[Leonor Izquierdo]], [[Antonio Machado]] poeta andaluziarraren emaztea (h. [[1912]]). * [[Ekainaren 13]]a &ndash; [[Jacques Henri Lartigue]], frantziar argazkilaria (h. [[1986]]). * [[Ekainaren 13]]a &ndash; [[Francis Pelissier]], frantziar txirrindularia, [[Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzuliko]] lehen ekitaldiaren irabazlea (h. [[1959]]). * [[Ekainaren 14]]a &ndash; [[Maria-Adelaida Luxenburgokoa]], [[Luxenburgo]]ko dukesa-handia (h. [[1924]]). * [[Ekainaren 14]]a &ndash; [[José Carlos Mariátegui]], Peruko Alderdi Sozialistaren sortzailea (h. [[1930]]). * [[Ekainaren 15]]a &ndash; [[Nikolai Txebotariov]], [[sobiet]]ar matematikaria (h. [[1947]]). * [[Ekainaren 16]]a &ndash; [[Fiodor Tolbukhin]], [[Armada Gorria|Armada Gorriko]] mariskala (h. [[1949]]). * [[Ekainaren 18]]a &ndash; [[Fernando Sasiain]], gipuzkoar politikaria, [[Donostiako alkateen zerrenda|Donostiako alkatea]] [[Espainiako Bigarren Errepublika|Bigarren Errepublikan]] (h. [[1957]]). * [[Ekainaren 23]]a &ndash; [[Eduardo VIII.a Erresuma Batukoa]], [[Erresuma Batua|Erresuma Batuko]] erregea (h. [[1972]]). * [[Ekainaren 23]]a &ndash; [[Alfred Kinsey]], estatubatuar biologoa, [[sexologia]] arloan egindako lanarengatik ospetsua (h. [[1956]]). * [[Ekainaren 24]]a &ndash; [[Bedita Larrakoetxea]], bizkaitar idazlea eta itzultzailea (h. [[1990]]). * [[Ekainaren 25]]a &ndash; [[Hermann Oberth]], alemaniar fisikari eta ingeniaria, [[astronautika]]ren aitzindarietako bat (h. [[1989]]). ==== Uztaila ==== * [[Uztailaren 1]]a &ndash; [[Casto Intza]], nafar musikologoa (h. [[1992]]). * [[Uztailaren 2]]a &ndash; [[André Kertész]], hungariar argazkilaria (h. [[1985]]). * [[Uztailaren 4]]a &ndash; [[William Ambrose Bebb]], galestar idazle eta politikaria, [[Plaid Cymru]] alderdi politikoaren sortzaileetako bat (h. [[1955]]). * [[Uztailaren 5]]a &ndash; [[Margarita Nelken]], espainiar feminista, margolaria eta literatura eta arte-kritikako artikuluen egilea (h. [[1968]]). * [[Uztailaren 5]]a &ndash; [[Pierre de Vizcaya]], euskal automobil-gidari profesionala (h. [[1933]]). * [[Uztailaren 7]]a &ndash; [[Benjamín Palencia]], espainiar margolaria (h. [[1980]]). * [[Uztailaren 8]]a &ndash; [[Piotr Kapitsa]], errusiar fisikaria, 1978ko [[Fisikako Nobel Saria]] (h. [[1984]]). * [[Uztailaren 11]] &ndash; [[Ignacio Hidalgo de Cisneros]], arabar militarra (h. [[1966]]). * [[Uztailaren 13]]a &ndash; [[Isaac Babel]], errusiar idazlea (h. [[1940]]). * [[Uztailaren 17]]a &ndash; [[Georges Lemaître]], belgikar apaiz katoliko, matematikari, astronomo eta fisika irakaslea (h. [[1966]]). * [[Uztailaren 25]]a &ndash; [[Walter Brennan]], estatubatuar aktorea (h. [[1974]]). * [[Uztailaren 25]]a &ndash; [[Gavrilo Princip]], [[Franz Ferdinand Austriakoa]] eta honen emazte [[Sophie Chotek]] hil zituen serbobosniar abertzalea (h. [[1918]]). * [[Uztailaren 26]]a &ndash; [[Aldous Huxley]], ingeles idazlea (h. [[1963]]). ==== Abuztua ==== * [[Abuztuaren 1]]a &ndash; [[Ottavio Bottecchia]], italiar txirrindularia (h. [[1927]]). * [[Abuztuaren 2]]a &ndash; [[Bertha Lutz]], naturalista, zoologoa, irakaslea eta Brasilgo feminismoaren aitzindaria (h. [[1976]]). * [[Abuztuaren 3]]a &ndash; [[Jose Muxika Muxika]], gipuzkoar legegizona eta politikaria (h. [[1981]]). * [[Abuztuaren 9]]a &ndash; [[Joseph Urtasun]], lapurtar apaiza, [[Valence]]ko apezpikua eta [[Avignon]]go artzapezpikua (h. [[1980]]). * [[Abuztuaren 10]]a &ndash; [[Manuel Fal Conde]], espainiar abokatu, politikari karlista eta idazlea (h. [[1975]]). * [[Abuztuaren 10]]a &ndash; [[V. V. Giri]], [[India]]ko 4. presidentea (h. [[1980]]). * [[Abuztuaren 11]] &ndash; [[Wilhelm Grosz]], austriar musikaria (h. [[1939]]). * [[Abuztuaren 12]]a &ndash; [[Albert Leo Schlageter]], ''freikorps'' paramilitar alemanen partaidea (h. [[1923]]). * [[Abuztuaren 15]]a &ndash; [[María Vázquez Suárez]], galiziar maistra (h. [[1936]]). * [[Abuztuaren 16]]a - [[Sante Geronimo Caserio]], italiar anarkista, [[Marie François Sadi Carnot]] Frantziako presidentearen hiltzailea (j. [[1873]]). * [[Abuztuaren 23]]a &ndash; [[Àurea Cuadrado Castillón]], espainiar militante anarkista feminista (h. [[1969]]). * [[Abuztuaren 25]]a &ndash; [[Revekka Galperina]], sobietar itzultzailea (h. [[1974]]). * [[Abuztuaren 26]]a &ndash; [[Richard Wallace (zuzendaria)|Richard Wallace]], estatubatuar zinema zuzendaria eta gidoilaria (h. [[1951]]). * [[Abuztuaren 27]]a &ndash; [[Josefina Oloriz]], ideologia kontserbadoreko argentinar-gipuzkoar irakaslea, Primo de Rivera diktadura garaian karrera politikoa egin zuena. * [[Abuztuaren 28]]a &ndash; [[Bernard Artigau]], zuberotar hegazkinlaria, Lehen eta Bigarren Mundu Gerretan Frantziaren alde borrokatu zuena (h. [[1968]]). * [[Abuztuaren 28]]a &ndash; [[Karl Böhm]], austriar orkestra zuzendaria (h. [[1981]]). * [[Abuztuaren 28]]a &ndash; [[Jose Maria Franku]], gipuzkoar musikagile eta orkestra-zuzendaria (h. [[1971]]). ==== Iraila ==== * [[Irailaren 2]]a &ndash; [[Joseph Roth]], austriar idazlea (h. [[1939]]). * [[Irailaren 3]]a &ndash; [[Luigi Platé]], italiar auto gidaria (h. [[1975]]). * [[Irailaren 6]]a &ndash; [[Eugenio Zendoia]], gipuzkoar arkitektoa (h. [[1975]]). * [[Irailaren 10]]a &ndash; [[Aleksandr Petrovitx Dovjenko]], ukrainar zinemagilea, zine sobietarraren sortzaile handienetakoa (h. [[1956]]). * [[Irailaren 12]]a &ndash; [[Friedrich Ebert junior]], alemaniar politikaria (h. [[1979]]). * [[Irailaren 13]]a &ndash; [[John Boynton Priestley]], ingeles eleberrigile eta antzerkigilea (h. [[1984]]). * [[Irailaren 13]]a &ndash; [[Julian Tuwim]], poloniar olerkaria (h. [[1953]]). * [[Irailaren 15]]a &ndash; [[Jean Renoir]], frantziar zinema zuzendari, aktore eta idazlea (h. [[1979]]). * [[Irailaren 23]]a &ndash; [[Cesáreo Galíndez]], bizkaitar enpresaburua, [[Atlético de Madrid]]eko presidentea izandakoa (h. [[1990]]). * [[Irailaren 28]]a &ndash; [[Gregorio Beorlegi]], gipuzkoar antzerki eta zinema antzezlea (h. [[1959]]). * [[Irailaren 29]]a &ndash; [[Miguel Gisasola|Miguel Gisasola, ''Begoñés II.a'']], bizkaitar pilotaria. * [[Irailaren 30]]a &ndash; [[Eloísa Muro]], espainiar aktorea (h. [[1979]]). ==== Urria ==== * [[Urriaren 8]]a &ndash; [[Vicente Rojo Lluch]], espainiar militarra eta [[[[Errepublikako Herri Armada||Errepublikako Armadako]] Estatu Nagusiko burua (h. [[1966]]). * [[Urriaren 11]] &ndash; [[Boris Pilnyak]], [[sobiet]]ar idazlea (h. [[1938]]). * [[Urriaren 12]]a &ndash; [[Elisabet Errumaniakoa]], [[Grezia]]ko erregina ezkontidea (h. [[1956]]). * [[Urriaren 14]]a &ndash; [[Edward Estlin Cummings]], estatubatuar olerkaria (h. [[1962]]). * [[Urriaren 14]]a &ndash; [[Heinrich Lübke]], [[Alemania|Alemaniako Errepublika Federaleko]] presidentea (h. [[1972]]). * [[Urriaren 16]]a &ndash; [[Moshe Sharett]], [[Israelgo Lehen Ministroen zerrenda|Israelgo lehen ministroa]] (h. [[1965]]). * [[Urriaren 17]]a &ndash; [[Blanquita Suárez]], gipuzkoar aktore eta abeslaria (h. [[1983]]). * [[Urriaren 18]]a &ndash; [[H. L. Davis]], estatubatuar eleberrigile eta olerkaria (h. [[1960]]). * [[Urriaren 23]]a &ndash; [[Emma Vyssotsky]], estatubatuar astronomoa (h. [[1975]]). * [[Urriaren 27]]a &ndash; [[Fritz Sauckel]], alemaniar politikari [[nazismo|nazia]] (h. [[1946]]). * [[Urriaren 30]]a &ndash; [[Jean Rostand]], frantziar biologo eta filosofoa (h. [[1977]]). ==== Azaroa ==== * [[Azaroaren 3]]a &ndash; [[Sofoklis Venizelos]], [[Grezia]]ko lehen ministroa (h. [[1964]]). * [[Azaroaren 5]]a &ndash; [[Varvara Stepanova]], errusiar margolari [[konstruktibismo (artea)|konstruktibista]] (h. [[1958]]). * [[Azaroaren 9]]a &ndash; [[Dietrich von Choltitz]], alemaniar militarra, Parisko gobernadore militar [[Parisen liberazioa]] zutenean (h. [[1966]]). * [[Azaroaren 14]]a &ndash; [[Samuel Eichelbaum]], argentinar antzerkigilea (h. [[1967]]). * [[Azaroaren 18]]a &ndash; [[Manuel Aznar]], espainiar kazetari, politikari eta diplomatikoa (h. [[1975]]). * [[Azaroaren 19]]a &ndash; [[Américo Tomás]], [[Portugal]]go presidentea (h. [[1987]]). * [[Azaroaren 26]]a &ndash; [[Norbert Wiener]], estatubatuar matematikaria, [[zibernetika]]ren sortzailea (h. [[1964]]). ==== Abendua ==== * [[Abenduaren 3]]a &ndash; [[Javier Garriz]], nafar apaiza eta idazlea (h. [[1977]]). * [[Abenduaren 4]]a &ndash; [[Jesus Ioldi Bereau]], nafar kimikari eta politikaria (h. [[1936]]). * [[Abenduaren 5]]a &ndash; [[Charles Robberts Swart]], [[Hegoafrika]]ko azken gobernadore orokorra eta lehendabiziko presidentea (h. [[1982]]). * [[Abenduaren 8]]a &ndash; [[Florbela Espanca]], portugaldar idazlea (h. [[1930]]). * [[Abenduaren 8]]a &ndash; [[Elzie Crisler Segar]], estatubatuar marrazkilari eta komikilaria (h. [[1938]]). * [[Abenduaren 8]]a &ndash; [[James Grover Thurber]], estatubatuar idazlea eta marrazkilaria (h. [[1961]]). * [[Abenduaren 13]]a &ndash; [[René Fontenelle]], frantziar apezpikua (h. [[1957]]). * [[Abenduaren 17]]a &ndash; [[Willem Schermerhorn]], [[Herbehereak|Herbehereetako]] lehen ministroa (h. [[1977]]). * [[Abenduaren 20]]a &ndash; [[Robert Menzies]], [[Australia]]ko lehen ministroa (h. [[1978]]). * [[Abenduaren 31]] - [[Isabel Millé Giménez]], espainiar ikertzaile, liburuzain eta poetisa (h. [[1990]]). ==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ==== * [[Esteban Uriarte]], ''Utarre '', bizkaitar bertsolaria (h. [[1947]]). * [[Jose Zabala Arana]], bizkaitar idazlea (h. [[1936]]). * [[Lázaro Ibarretxe]], arabar futbolaria (h. [[circa|c.]] [[1950]]). * [[Mayi Elizagarai]], euskal idazlea (h. [[1983]]). * [[Ramón Untzaga]], bizkaitar futbolaria, ''atzerako artazia''ren asmatzailea (h. [[1923]]). * [[Salvador Napal]], nafar apaiza eta idazlea (h. [[1968]]). * [[Luis Antonio Bolín]], espainiar abokatu eta kazetari faxista (h. [[1969]]). * [[Pelageya Shajn]], sobietar-errusiar astronomoa (h. [[1956]]). == Heriotzak == ==== Urtarriletik ekainera ==== * [[Urtarrilaren 1]]a &ndash; [[Heinrich Hertz]], alemaniar fisikaria (j. [[1857]]). * [[Urtarrilaren 1]]a &ndash; [[Nedelia Petkova]], bulgariar emakume hezitzailea, emakumeentzako hezkuntzan aitzindaria Bulgarian (j. [[1826]]). * [[Urtarrilaren 5]]a &ndash; [[Manuel Antonio Antia]], gipuzkoar idazlea (j. [[1830]]). * [[Urtarrilaren 13]]a &ndash; [[William Waddington]], [[Frantziako lehen ministroa]] (j. [[1826]]). * [[Urtarrilaren 21]]a &ndash; [[Guillaume Lekeu]], belgikar musikagilea (j. [[1870]]). * [[Otsailaren 3]]a &ndash; [[Edmond Frémy]], frantziar kimikaria (j. [[1814]]). * [[Otsailaren 4]]a &ndash; [[Adolphe Sax]], belgikar musikaria eta musika-tresnen egilea (j. [[1814]]). * [[Otsailaren 9]]a &ndash; [[Maxime Du Camp]], frantziar idazle eta argazkilaria (j. [[1822]]). * [[Otsailaren 11]] &ndash; [[Emilio Arrieta]], nafar musikagilea (j. [[1821]]). * [[Otsailaren 12]]a &ndash; [[Hans von Bülow]], alemaniar musikagile, piano-jotzaile eta orkestra-zuzendaria (j. [[1830]]). * [[Otsailaren 14]]a &ndash; [[Eugène Charles Catalan]], belgikar matematikaria (j. [[1814]]). * [[Otsailaren 19]]a &ndash; [[Francisco Asenjo Barbieri]], espainiar konpositore eta musikologoa (j. [[1823]]). * [[Otsailaren 19]]a &ndash; [[Anna Ella Carroll]], estatubatuar panfletista, politikari teoriko konstituzionala (j. [[1815]]). * [[Otsailaren 21]]a &ndash; [[Gustave Caillebotte]], frantziar margolaria (n. [[1848]]). * [[Otsailaren 22]]a &ndash; [[Heinrich Hertz]], alemaniar fisikaria (j. [[1857]]). * [[Otsailaren 27]]a &ndash; [[Damaso Zabaltza]], nafar piano-jotzaile eta musikagilea (j. [[1835]]). * [[Martxoaren 20]]a &ndash; [[Lajos Kossuth]], hungariar politikaria (j. [[1802]]). * [[Martxoaren 20]]a &ndash; [[Fidel Sagarminaga]], bizkaitar politikaria eta idazlea (j. [[1830]]). * [[Martxoaren 24]]a &ndash; [[Verney Lovett Cameron]], ingeles bidaiaria (j. [[1844]]). * [[Martxoaren 31]] &ndash; [[William Robertson Smith]], eskoziar antropologoa (j. [[1846]]). * [[Apirilaren 3]]a &ndash; [[Martin Lapeire]], lapurtar idazlea (j. [[1842]]). * [[Apirilaren 8]]a &ndash; [[Bankim Chandra Chatterji]], indiar eleberrigilea (j. [[1838]]). * [[Apirilaren 14]]a &ndash; [[Paskual Harriaga]], lapurtar mahastizaina (j. [[1819]]). * [[Apirilaren 21]]a &ndash; [[Julia Perkins Ballard]], estatubatuar idazle eta poeta (j. [[1828]]). * [[Apirilaren 28]]a &ndash; [[Felix Aramendia]], nafar medikua (j. [[1856]]). * [[Maiatzaren 7]]a &ndash; [[Frances Elizabeth Barrow]], estatubatuar haur literaturako idazlea (j. [[1822]]). * [[Maiatzaren 7]]a &ndash; [[Charles Jacque]], [[Barbizongo eskola]]ko frantziar margolari eta irarlea (j. [[1813]]). * [[Maiatzaren 24]]a &ndash; [[Verney Lovett Cameron]], ingeles bidaiaria (j. [[1844]]). * [[Ekainaren 7]]a &ndash; [[William Dwight Whitney]], estatubatuar hizkuntzalaria (j. [[1827]]). * [[Ekainaren 9]]a &ndash; [[Karl Friedrich Louis Dobermann]], [[Doberman]] Pinscher txakur arrazaren lehen hazlea (j. [[1834]]). * [[Ekainaren 13]]a &ndash; [[Nikolai Ge]], errusiar margolaria (j. [[1831]]). * [[Ekainaren 17]]a &ndash; [[William Hart]], [[Eskozia]]n jaiotako estatubatuar margolaria, [[Hudson Ibaiaren Eskola]]ko kidea (j. [[1823]]). * [[Ekainaren 24]]a &ndash; [[George Peter Alexander Healy]], estatubatuar erretratuen margolaria (j. [[1813]]). * [[Ekainaren 25]]a &ndash; [[Marie François Sadi Carnot]], [[Frantziako Hirugarren Errepublika]]ko 4. presidentea (j. [[1837]]). ==== Uztailetik abendura ==== * [[Uztailaren 1]]a &ndash; [[Julius van Zuylen van Nijevelt]], [[Herbehereak|Herbehereetako]] lehen ministroa (j. [[1819]]). * [[Uztailaren 17]]a &ndash; [[Leconte de Lisle]], frantziar olerkaria (j. [[1818]]). * [[Uztailaren 30]]a &ndash; [[Walter Pater]], ingeles idazlea (j. [[1839]]). * [[Abuztuaren 3]]a &ndash; [[George Inness]], estatubatuar paisaien margolaria (j. [[1825]]). * [[Abuztuaren 24]]a &ndash; [[Joaquim Pedro de Oliveira Martins]], portugaldar politikaria eta idazlea (j. [[1845]]). * [[Irailaren 8]]a &ndash; [[Hermann von Helmholtz]], alemaniar fisikari eta fisiologoa (j. [[1821]]). * [[Irailaren 13]]a &ndash; [[Emmanuel Chabrier]], frantziar musikagile [[Erromantizismoko musika|erromantikoa]] (j. [[1841]]). * [[Irailaren 21]]a &ndash; [[Emma Fursch-Madi]], lapurtar sopranoa (j. [[1847]]). * [[Irailaren 24]]a &ndash; [[Laureano Pérez Arcas]], espainiar zoologoa (j. [[1824]]). * [[Urriaren 7]]a &ndash; [[Oliver Wendell Holmes]], estatubatuar sendagile, olerkari eta saiakeragilea (j. [[1809]]). * [[Urriaren 20]]a &ndash; [[James Anthony Froude]], ingeles historialari, eleberrigile, biografo eta argiratzailea (j. [[1818]]). * [[Azaroaren 1]]a &ndash; [[Alexandro III.a Errusiakoa]], [[Errusia]]ko Tsarra (j. [[1845]]). * [[Azaroaren 16]]a &ndash; [[Maria Peregrina de Souza]], portugaldar poeta, eleberrigile eta folklorista (j. [[1809]]). * [[Azaroaren 20]]a &ndash; [[Anton Rubinstein]], errusiar pianista (j. [[1829]]). * [[Azaroaren 21]]a &ndash; [[Santiago Salvador]], [[El Liceu|Bartzelonako Lizeoaren]] audientziaren kontrako bi lehergailu bota zituen anarkista, exekutatua (j. [[1862]]). * [[Abenduaren 3]]a &ndash; [[Robert Louis Stevenson]], eskoziar idazlea (j. [[1850]]). * [[Abenduaren 7]]a &ndash; [[Ferdinand Marie Lesseps]], frantziar diplomatikoa (j. [[1805]]). * [[Abenduaren 8]]a &ndash; [[Pafnuti Txebixev]], errusiar matematikaria (j. [[1821]]). * [[Abenduaren 27]]a &ndash; [[Frantzisko II.a Bi Sizilietakoa]], [[Bi Sizilietako Erresuma|Bi Sizilietako erregea]] (j. [[1836]]). * [[Abenduaren 29]]a &ndash; [[Christina Rossetti]], ingeles poeta eta idazlea (j. [[1830]]). ==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ==== * [[Pedro Maria Lasarte]], ''Portuetxeko apaiza'', gipuzkoar apaiz karlista, [[Karlos Maria Borboi Austria-Estekoa|Karlos VII.a]] erregegaiaren kapilaua. * [[Salustiano Aseginolaza]], gipuzkoar farmazilaria, ikerlaria eta [[Santiago de Compostelako Unibertsitatea|Santiago de Compostelako Unibertsitateko]] dekanoa (j. [[1822]]). ---- == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Denbora unitate aurkibidea}} [[Kategoria:1894| ]] 865fiyvvsp7st42soo7j7a326eyozgg 0 1229 9998496 9986547 2024-12-13T13:30:30Z Eliatxo 96586 /* Otsaila */ 9998496 wikitext text/x-wiki {{urte aurkibide probak}} {{urtegertaerak}} == Gertaerak == === Euskal Herria === * [[Irailaren 3]]a &ndash; [[Bilbo]]ko [[Euskalduna ontziola]]n lehen [[itsasontzi]]a ureratu zuten. === Mundua === * [[Otsailaren 14]]a &ndash; [[AEB]]etan [[Emakumeen Sufragioaren Aldeko Nazioarteko Aliantza]] sortu zuten [[Washington]]en. Bederatzi herrialdetako ordezkariak batu ziren eta emakumearen boto eskubidearen alde borrokatzeko nazioarte mailan antolatzea erabaki zuten. * [[Maiatzaren 8]]a &ndash; [[Martinika]]ko [[Pelée mendia]]k [[1902ko Pelée mendiaren erupzioa|erupzioa izan zuen]], 30.000 hildako eraginez. * [[Urriaren 16]]a &ndash; [[Venezuela]]n Gerra Zibila hasi zen. == Arte eta kultura == * [[Uztailaren 14]]a &ndash; [[Venezia]]ko [[San Marko plaza]]ko kanpandorrea (''campanile'') behera erori zen, [[Jacopo Sansovino|Sansovinoren]] Loggetta eta Libreria eraikinaren ertza suntsituz. 10 urte geroago berdin-berdin berreraiki zuten. == Zientzia eta teknologia == == Kirolak == == Jaiotzak == ==== Urtarrila ==== * [[Urtarrilaren 1]]a &ndash; [[Manuel Prats]], ''Pachuco'', bizkaitar futbolari eta entrenatzailea (h. [[1976]]). * [[Urtarrilaren 1]]a &ndash; [[Manuel Ziarsolo]], ''Abeletxe'', bilbotar idazlea (h. [[1987]]). * [[Urtarrilaren 5]]a &ndash; [[Maruja Mallo]], espainiar margolari surrealista (h. [[1995]]). * [[Urtarrilaren 5]]a &ndash; [[Jean Pierre Zubiria]], lapurtar poeta (h. [[1992]]). * [[Urtarrilaren 7]]a &ndash; [[George Kingsley Zipf]], estatubatuar hizkuntzalaria (h. [[1950]]). * [[Urtarrilaren 8]]a &ndash; [[Georgi Malenkov]], sobietar politikaria (h. [[1988]]). * [[Urtarrilaren 8]]a &ndash; [[Carl Rogers]], estatubatuar psikologoa eta apaiza (h. [[1987]]). * [[Urtarrilaren 9]]a &ndash; [[José María Escrivá]], espainiar apaiza, [[Opus Dei]]aren eta [[Nafarroako Unibertsitatea]]ren fundatzailea (h. [[1975]]). * [[Urtarrilaren 9]]a &ndash; [[Emmi Pikler]], hungariar pediatra, autorea eta mintzalaria, Pikler Institutuko haurtzaindegiaren fundatzailea (h. [[1984]]). * [[Urtarrilaren 10]]a &ndash; [[Manuel García Sesma]], nafar irakaslea, idazlea, historiagilea eta poeta (h. [[1991]]). * [[Urtarrilaren 11]] &ndash; [[Higinio Gisasola|Higinio Gisasola, ''Begoñés IV.a'']], bizkaitar pilotaria. * [[Urtarrilaren 13]]a &ndash; [[Raymond Ruyer]], frantziar filosofoa (h. [[1987]]). * [[Urtarrilaren 15]]a &ndash; [[Nâzım Hikmet]], turkiar idazlea (h. [[1963]]). * [[Urtarrilaren 15]]a &ndash; [[Saud Saudi Arabiakoa]], [[Saudi Arabia]]ko erregea (h. [[1969]]). * [[Urtarrilaren 16]]a &ndash; [[Eric Liddell]], eskoziar korrikalari, errugbi jokalari eta misiolaria (h. [[1945]]). * [[Urtarrilaren 18]]a &ndash; [[Émile Aillaud]], frantziar arkitektoa (h. [[1988]]). * [[Urtarrilaren 18]]a &ndash; [[Mariano Doporto]], espainiar fisikari eta meteorologoa (h. [[1964]]). * [[Urtarrilaren 20]]a &ndash; [[Fabián Velasco]], euskal atleta (h. [[1953]]). * [[Urtarrilaren 21]]a &ndash; [[Agnès Souret]], lapurtar modelo, dantzari eta aktorea, lehenengo Miss Frantzia (h. [[1928]]). * [[Urtarrilaren 24]]a &ndash; [[Heinosuke Gosho]], japoniar zinemagilea (h. [[1981]]). * [[Urtarrilaren 27]]a &ndash; [[Margaret Mayall]], estatubatuar astronomoa (h. [[1995]]). * [[Urtarrilaren 29]]a &ndash; [[Julia Klaudia Gabilondo]], bizkaitar idazlea (h. [[1994]]). * [[Urtarrilaren 29]]a &ndash; [[Lyubov Orlova]], [[sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|sovietar]] zinemako lehen izar handia, antzerki aktorea eta abeslaria (h. [[1975]]). * [[Urtarrilaren 30]]a &ndash; [[Nikolaus Pevsner]], britainiar arte eta arkitekturaren historialaria (h. [[1983]]). * [[Urtarrilaren 31]] &ndash; [[Salvador Araneta]], euskal jatorriko filipinar politikari nazionalista eta enpresaburua (h. [[1982]]). * [[Urtarrilaren 31]] &ndash; [[Tallulah Bankhead]], estatubatuar aktorea (h. [[1968]]). * [[Urtarrilaren 31]] &ndash; [[Alva Myrdal]], suediar diplomatiko, idazle eta soziologoa, 1982ko [[Bakearen Nobel Saria]] (h. [[1986]]). * [[Urtarrilaren 31]] &ndash; [[Willy Spühler]], [[Suitzako Konfederazioko presidente]]a (h. [[1990]]). ==== Otsaila ==== * [[Otsailaren 1]]a &ndash; [[Langston Hughes]], estatubatuar poeta, eleberrigile, antzerkigile eta kazetaria (h. [[1967]]). * [[Otsailaren 2]]a &ndash; [[Jesús Oiarbide]], euskal atleta (h. [[1933]]). * [[Otsailaren 3]]a &ndash; [[Martín Agüero]], bizkaitar toreatzailea (h. [[1977]]). * [[Otsailaren 4]]a &ndash; [[Manuel Álvarez Bravo]], mexikar argazkilaria (h. [[2002]]). * [[Otsailaren 4]]a &ndash; [[Charles Lindbergh]], estatubatuar hegazkin pilotu eta ingenieria, [[Ozeano Atlantikoa]] bakarrik eta geldiunerik gabe gurutzatu zuen lehenbiziko pilotua (h. [[1974]]). * [[Otsailaren 5]]a &ndash; [[Juan Antonio Salutregi|Juan Antonio Salutregi, ''Frai Antonio de Jesús y María'']], bizkaitar apaiz [[hirukoiztar]]ra (h. [[1936]]). * [[Otsailaren 6]]a &ndash; [[Jean-Baptiste Bédère]], lapurtar errugbilaria (h. [[1969]]). * [[Otsailaren 9]]a &ndash; [[Léon M´Ba]], [[Gabon]]go lehenengo presidentea (h. [[1967]]). * [[Otsailaren 9]]a &ndash; [[Ofelia Rodríguez Acosta]], kubatar idazle, kazetari, feminista eta ekintzailea (h. [[1975]]). * [[Otsailaren 10]]a &ndash; [[Walter Houser Brattain]], estatubatuar fisikaria, [[transistore|trantsistorearen]] asmatzaileetako bat eta 1956ko [[Fisikako Nobel Saria]] (h. [[1987]]). * [[Otsailaren 11]] &ndash; [[Arne Jacobsen]], danimarkar arkitektoa (h. [[1971]]). * [[Otsailaren 14]]a &ndash; [[Thelma Ritter]], estatubatuar aktorea (h. [[1969]]). * [[Otsailaren 20]]a &ndash; [[Ansel Adams]], estatubatuar paisaien-argazkilari eta ingurugiroko ekintzailea (h. [[1984]]). * [[Otsailaren 20]]a &ndash; [[Katharine Way]], estatubatuar fisikaria, ''Nuclear Data Project''-en egindako lanagatik ezaguna (h. [[1995]]). * [[Otsailaren 22]]a &ndash; [[Fritz Strassmann]], alemaniar kimikaria, [[Otto Hahn]]ekin batera [[bario]]aren aurkitzailea (h. [[1980]]). * [[Otsailaren 24]]a &ndash; [[Gladys Aylward]], ingeles misiolari ebanjelikoa (h. [[1970]]). * [[Otsailaren 25]]a &ndash; [[André Lafond]], lapurtar errugbilaria (h. [[1988]]). * [[Otsailaren 26]]a &ndash; [[Jean Bruller]], frantziar idazle eta irudigilea (h. [[1991]]). * [[Otsailaren 27]]a &ndash; [[Ethelda Bleibtrey]], estatubatuar igerilaria (h. [[1978]]). * [[Otsailaren 27]]a &ndash; [[Lucio Costa]], brasildar arkitekto eta hirigilea (h. [[1998]]). * [[Otsailaren 27]]a &ndash; [[Gene Sarazen]], estatubatuar golfaria (h. [[1999]]). * [[Otsailaren 27]]a &ndash; [[John Steinbeck]], estatubatuar idazlea, 1962ko [[Literaturako Nobel Saria]] (h. [[1968]]). * [[Otsailaren 28]]a &ndash; [[Jose Maria Garate]], euskal politikari jeltzale eta abertzalea, ''[[Eusko gudariak (abestia)|Eusko Gudariak]]'' ereserkiaren egilea (h. [[1988]]). ==== Martxoa ==== * [[Martxoaren 1]]a &ndash; [[Carlos de Haya]], bizkaitar hegazkinlaria, [[Espainiako Gerra Zibila Euskal Herrian|Gerra Zibil]] garaian matxinoen alde egin zuena (h. [[1938]]). * [[Martxoaren 8]]a &ndash; [[Arno Arthur Wachmann]], alemaniar astronomoa (h. [[1990]]). * [[Martxoaren 9]]a &ndash; [[Luis Barragán]], mexikar arkitektoa (h. [[1988]]). * [[Martxoaren 9]]a &ndash; [[Ludwig Landgrebe]], austriar filosofoa (h. [[1991]]). * [[Martxoaren 10]]a &ndash; [[Pedro Maria Irurtzun]], nafar argazkilaria (h. [[1958]]). * [[Martxoaren 14]]a &ndash; [[Micaela Feldman de Etchebehere]], argentinar militante anarkista eta feminista (h. [[1992]]). * [[Martxoaren 15]]a &ndash; [[Sumiko Kurishima]], japoniar aktore eta dantzaria (h. [[1987]]). * [[Martxoaren 17]]a &ndash; [[Bobby Jones (golflaria)|Bobby Jones]], estatubatuar [[golf]] jokalaria, garai guztietako onenetakotzat hartua (h. [[1971]]). * [[Martxoaren 24]]a &ndash; [[Perpetua Barjau Martín]], espainiar jostun eta maistra (h. [[1991]]). * [[Martxoaren 27]]a &ndash; [[Charles Lang]], estatubatuar zinema argazkilaria (h. [[1998]]). * [[Martxoaren 29]]a &ndash; [[Marcelino Agirrezabala]], ''Txirri I.a'', bizkaitar futbolaria (h. [[1975]]). * [[Martxoaren 29]]a &ndash; [[Marcel Aymé]], frantziar idazlea (h. [[1967]]). * [[Martxoaren 29]]a &ndash; [[William Walton]], ingeles musikagilea (h. [[1983]]). ==== Apirila ==== * [[Apirilaren 6]]a &ndash; [[Asunción Bastida]], goi-joskintzako moda-diseinatzaile kataluniarra (h. [[1995]]). * [[Apirilaren 8]]a &ndash; [[Andrew Irvine]], britainiar mendizalea, agian [[Everest]] mendia eskalatzen lehena (h. [[1924]]). * [[Apirilaren 9]]a &ndash; [[Théodore Monod]], frantziar naturalista, esploratzaile, zoologo, botaniko eta humanista (h. [[2000]]). * [[Apirilaren 12]]a &ndash; [[Louis Beel]], [[Herbehereak|Herbehereetako]] lehen ministroa (h. [[1977]]). * [[Apirilaren 13]]a &ndash; [[Jesus Aranbarri Garate|Jesus Aranbarri]], bizkaitar musikagilea (h. [[1960]]). * [[Apirilaren 13]]a &ndash; [[Marguerite Henry]], estatubatuar idazlea (h. [[1997]]). * [[Apirilaren 15]]a &ndash; [[Gloria Guzmán]], arabar aktorea (h. [[1979]]). * [[Apirilaren 15]]a &ndash; [[Maria Otxoa Laiana]], 106 urte bizi izandako nafarra (h. [[2009]]). * [[Apirilaren 18]]a &ndash; [[Giuseppe Pella]], [[Italia]]ko lehen ministroa (h. [[1981]]). * [[Apirilaren 23]]a &ndash; [[Halldór Laxness]], islandiar idazlea, 1955eko [[Literaturako Nobel Saria]] (h. [[1998]]). * [[Apirilaren 28]]a &ndash; [[Alexandre Kojève]], errusiar jatorriko frantziar filosofoa (h. [[1968]]). * [[Apirilaren 30]]a &ndash; [[Theodore William Schultz]], estatubatuar ekonomista, 1979ko [[Ekonomiako Nobel Saria]] (h. [[1998]]). ==== Maiatza ==== * [[Maiatzaren 2]]a &ndash; [[Werner Finck]], alemaniar aktore, kabareteko artista, eta idazlea (h. [[1978]]). * [[Maiatzaren 2]]a &ndash; [[Alan Marshall]], australiar idazlea (h. [[1984]]). * [[Maiatzaren 3]]a &ndash; [[Alfred Kastler]], frantziar fisikaria, 1966ko [[Fisikako Nobel Saria]] (h. [[1984]]). * [[Maiatzaren 6]]a &ndash; [[Max Ophüls]], frantziar zinema zuzendaria (h. [[1957]]). * [[Maiatzaren 8]]a &ndash; [[André Lwoff]], frantziar mikrobiologoa, 1965eko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (h. [[1994]]). * [[Maiatzaren 10]]a &ndash; [[David O. Selznick]], estatubatuar zinema ekoizle eta gidoilaria (h. [[1965]]). * [[Maiatzaren 12]]a &ndash; [[Juan Gomez de Lekube]], bizkaitar futbolaria, [[Jose Antonio Agirre]]ren lehengusu eta [[nazi]]en espioia (h. [[1966]]). * [[Maiatzaren 13]]a &ndash; [[Georges Philippe Friedmann]], frantziar soziologoa (h. [[1977]]). * [[Maiatzaren 21]] &ndash; [[Marcel Breuer]], hungariar-estatubatuar arkitekto eta altzarien diseinatzailea (h. [[1981]]). * [[Maiatzaren 21]]a &ndash; [[Anatole Litvak]], ukrainar jatorriko estatubatuar zinema zuzendaria (h. [[1974]]). * [[Maiatzaren 25]]a &ndash; [[Jesús Serrano]], nafar apaiza (h. [[1997]]). * [[Maiatzaren 27]]a &ndash; [[Émile Benveniste]], frantziar hizkuntzalaria (h. [[1976]]). * [[Maiatzaren 29]]a &ndash; [[Eva May]], austriar aktorea (h. [[1924]]). ==== Ekaina ==== * [[Ekainaren 1]]a &ndash; [[Lauriston Taylor]], estatubatuar ikertzailea (h. [[2004]]). * [[Ekainaren 2]]a &ndash; [[Eugenio Asensio]], nafar hizkuntzalari eta literatura-kritikaria (h. [[1996]]). * [[Ekainaren 2]]a &ndash; [[Marcelino Usatorre]], bizkaitar miliziano komunista (h. [[1966]]). * [[Ekainaren 11]] &ndash; [[Felisa Areitioaurtena]], bizkaitar antzezlea (h. [[1990]]). * [[Ekainaren 16]]a &ndash; [[Barbara McClintock]], estatubatuar genetista eta botanikaria, 1983ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (h. [[1992]]). * [[Ekainaren 16]]a &ndash; [[George Gaylord Simpson]], estatubatuar paleontologoa, [[Eboluzioaren Teoria Sintetiko]]aren egileetako bat (h. [[1984]]). * [[Ekainaren 23]]a &ndash; [[Juan Arakistain]], palazko pilotari bizkaitarra. * [[Ekainaren 28]]a &ndash; [[Richard Rodgers]], estatubatuar musikagilea (h. [[1979]]). ==== Uztaila ==== * [[Uztailaren 1]]a &ndash; [[Josep Lluís Sert|Josep Lluis Sert]], kataluniar arkitekto eta hirigilea (h. [[1983]]). * [[Uztailaren 1]]a &ndash; [[William Wyler]], suitzar-estatubatuar film zuzendaria (h. [[1981]]). * [[Uztailaren 5]]a &ndash; [[Henry Cabot Lodge, Jr.]], estatubatuar politikaria (h. [[1985]]). * [[Uztailaren 9]]a &ndash; [[Ricardo Montero]], euskal txirrindularia (h. [[1974]]). * [[Uztailaren 10]]a &ndash; [[Kurt Alder]], alemaniar kimikaria, 1950eko [[Kimikako Nobel Saria]] (h. [[1958]]). * [[Uztailaren 10]]a &ndash; [[Nicolás Guillén]], kubatar poeta (h. [[1989]]). * [[Uztailaren 13]]a &ndash; [[Eugenio Beitia]], bizkaitar apaiz katolikoa (h. [[1985]]). * [[Uztailaren 15]]a &ndash; [[Jean Rey (politikaria)|Jean Rey]], belgikar politikaria, [[Europako Batzorde]]ko 2. lehendakaria (h. [[1983]]). * [[Uztailaren 16]]a &ndash; [[Umandi|Andoni Urrestarazu]], ''Umandi'', euskal idazlea (h. [[1993]]). * [[Uztailaren 28]]a &ndash; [[Albert Namatjira]], australiar margolaria, Australiako arte indigenaren aitzindaria (h. [[1959]]). * [[Uztailaren 28]]a &ndash; [[Karl Popper]], austriar jatorriko britainiar filosofoa (h. [[1994]]). ==== Abuztua ==== * [[Abuztuaren 1]]a &ndash; [[Lola Iturbe]], espainiar anarkosindikalista eta feminista libertarioa (h. [[1990]]). * [[Abuztuaren 3]]a &ndash; [[Regina Jonas]], alemaniar errabino erreformista, munduko lehen emakume errabinoa (h. [[1944]]). * [[Abuztuaren 6]]a &ndash; [[Sylvain Arend]], belgikar astronomoa (h. [[1992]]). * [[Abuztuaren 8]]a &ndash; [[Paul Dirac]], britainiar fisikaria, 1933ko [[Fisikako Nobel Saria]] (h. [[1984]]). * [[Abuztuaren 9]]a &ndash; [[Zino Francescatti]], frantziar biolin-jotzaile eta irakaslea (h. [[1991]]). * [[Abuztuaren 10]]a &ndash; [[Norma Shearer]], [[quebec]]tar aktorea (h. [[1983]]). * [[Abuztuaren 10]]a &ndash; [[Arne Tiselius]], suediar biokimikaria, 1948ko [[Kimikako Nobel Saria]] (h. [[1971]]). * [[Abuztuaren 11]] &ndash; [[Alfredo Binda]], italiar txirrindularia (h. [[1986]]). * [[Abuztuaren 11]] &ndash; [[Christian de Castries]], frantziar jenerala (h. [[1991]]). * [[Abuztuaren 13]]a &ndash; [[Felix Wankel]], alemaniar ingeniari mekaniko eta asmatzailea, [[Wankel motor]]raren sortzailea (h. [[1988]]). * [[Abuztuaren 14]]a &ndash; [[Amador Palma]], euskal atleta (h. [[1958]]). * [[Abuztuaren 15]]a &ndash; [[María Laffitte]], espainiar aristokrata, idazlea, saiakeragilea, arte-kritikaria eta emakumeen eskubideen defendatzailea (h. [[1986]]). * [[Abuztuaren 22]]a &ndash; [[Leni Riefenstahl]], alemaniar atleta, aktore, zinema zuzendaria eta argazkilaria (h. [[2003]]). * [[Abuztuaren 23]]a &ndash; [[Ildefonso Gurrutxaga]], gipuzkoar historialaria eta abokatua (h. [[1974]]). * [[Abuztuaren 23]]a &ndash; [[Virgilio Leret]], nafar hegazkinlari eta ingeniaria, [[1936ko uztaileko Espainiako estatu-kolpea|1936ko estatu-kolpean]] fusilaturiko lehendabiziko ofiziala (h. [[1936]]). * [[Abuztuaren 24]]a &ndash; [[Felipe Alfau]], kataluniar idazlea (h. [[1999]]). * [[Abuztuaren 24]]a &ndash; [[Fernand Braudel]], frantziar historialaria (h. [[1985]]). * [[Abuztuaren 28]]a - [[Julia Caba Alba]], espainiar aktorea (h. [[1988]]). * [[Abuztuaren 31]] &ndash; [[Maria Dolors Bargalló]], kataluniar politikaria eta feminista (h. [[1980]]). ==== Iraila ==== * [[Irailaren 1]]a &ndash; [[Trino Arizkorreta]], euskal herritar futbolaria (h. [[1964]]). * [[Irailaren 5]]a &ndash; [[Darryl F. Zanuck]], estatubatuar zinema-produktorea (h. [[1979]]). * [[Irailaren 6]]a &ndash; [[Cristina Arteaga]], gipuzkoar moja, poeta eta historialaria (h. [[1984]]). * [[Irailaren 6]]a &ndash; [[Sylvanus Olympio]], [[Togo]]ko lehen presidentea (h. [[1963]]). * [[Irailaren 12]]a &ndash; [[Juscelino Kubitschek de Oliveira]], [[Brasil]]go presidentea (h. [[1976]]). * [[Irailaren 16]]a &ndash; [[Germaine Richier]], frantziar eskultorea (h. [[1959]]). * [[Irailaren 19]]a &ndash; [[Jenara Vicenta Arnal Yarza]], kimikaria, ikertzailea eta Espainiako Zientzia Kimikoetako lehen doktorea (h. [[1960]]). * [[Irailaren 20]]a &ndash; [[Denise Bellon]], Ipar Euskal Herrian bizi izandako frantziar argazkilaria (h. [[1999]]). * [[Irailaren 20]]a &ndash; [[Cesare Zavattini]], italiar gidoilaria (h. [[1989]]). * [[Irailaren 21]]a &ndash; [[Luis Cernuda]], espainiar poeta, kritikaria eta itzultzailea (h. [[1963]]). * [[Irailaren 21]]a &ndash; [[Edward Evan Evans-Pritchard]], ingeles antropologo eta etnologoa (h. [[1973]]). * [[Irailaren 22]]a &ndash; [[John Houseman]], Errumanian jaiotako britainiar-estatubatuar aktore eta ekoizlea (h. [[1988]]). * [[Irailaren 24]]a &ndash; [[Ruhola Khomeini]], Irango [[xiismo|xiiten]] buruzagia (h. [[1989]]). * [[Irailaren 25]]a &ndash; [[Mercedes Diaz Morales]], Arabako [[Laminoria]]ko tren geltokiburua (h. [[1982]]). * [[Irailaren 25]]a &ndash; [[Gonzalo Manso de Zúñiga]], [[Errioxako Autonomia Erkidegoa|errioxar]] idazle eta argitaratzailea, euskal historiaz, etnografiaz eta folkloreaz arduratua (h. [[1982]]). * [[Irailaren 25]]a &ndash; [[Ernst von Salomon]], alemaniar idazlea (h. [[1972]]). * [[Irailaren 30]]a &ndash; [[Ryuzo Shimizu]], japoniar futbolaria. ==== Urria ==== * [[Urriaren 1]]a &ndash; [[Ángel María Rousse]], bizkaitar futbolaria (h. [[1977]]). * [[Urriaren 2]]a &ndash; [[Leopold Figl]], [[Austria]]ko kantzilerra (h. [[1965]]). * [[Urriaren 8]]a &ndash; [[Lauchlin Currie]], kanadar-kolonbiar ekonomialaria, [[Franklin Delano Roosevelt|Roosevelt]] AEBetako presidentearen aholkularia (h. [[1993]]). * [[Urriaren 13]]a &ndash; [[Shigeyoshi Suzuki]], japoniar futbolaria (h. [[1971]]). * [[Urriaren 14]]a &ndash; [[Learco Guerra]], ''giza tren makina'', italiar txirrindularia (h. [[1963]]). * [[Urriaren 15]]a &ndash; [[Amparo Poch y Gascón]], espainar idazle eta mediku aktibista antifaxista eta libertarioa (h. [[1968]]). * [[Urriaren 18]]a &ndash; [[Miriam Hopkins]], estatubatuar aktorea (h. [[1972]]). * [[Urriaren 20]]a &ndash; [[Felisberto Hernández]], uruguaitar idazlea (h. [[1964]]). * [[Urriaren 20]]a &ndash; [[Máximo Ruiz Gaona]], nafar elizgizona eta paleontologoa (h. [[1971]]). * [[Urriaren 26]]a &ndash; [[Beryl Markham]], britainiar-kenar hegazkinlaria, abenturazalea eta zaldien entrenatzailea, [[Ozeano Atlantikoa]] ekialdetik mendebaldera zeharkatu zuen lehen emakumea (h. [[1986]]). * [[Urriaren 26]]a &ndash; [[Jack Sharkey]], estatubatuar boxeolaria (h. [[1994]]). * [[Urriaren 26]]a &ndash; [[Henrietta Hill Swope]], estatubatuar astronomoa (h. [[1980]]). * [[Urriaren 28]]a &ndash; [[Elsa Lanchester]], ingeles aktorea (h. [[1986]]). * [[Urriaren 29]]a &ndash; [[Susie Cooper]], zeramika diseinatzaile ingelesa (h. [[1995]]). * [[Urriaren 30]]a &ndash; [[Angela Figuera Aymerich]], gaztelaniaz idatzi zuen bilbotar olerkaria (h. [[1984]]). * [[Urriaren 31]] &ndash; [[Carlos Drummond de Andrade]], brasildar olerkaria (h. [[1987]]). * [[Urriaren 31]] &ndash; [[Abraham Wald]], errumaniar estatistikari nabarmena (h. [[1950]]). ==== Azaroa ==== * [[Azaroaren 1]]a &ndash; [[Eugen Jochum]], alemaniar orkestra-zuzendaria (h. [[1987]]). * [[Azaroaren 1]]a &ndash; [[Nordahl Grieg]], norvegiar idazle eta kazetaria (h. [[1943]]). * [[Azaroaren 2]]a &ndash; [[Gyula Illyés]], hungariar idazlea (h. [[1983]]). * [[Azaroaren 7]]a &ndash; [[Florentzio Bustintza]], euskal farmazialaria, zientzialaria eta unibertsitateko irakaslea (h. [[1982]]). * [[Azaroaren 8]]a &ndash; [[Lucila Palacios]], venezuelar idazlea (h. [[1994]]). * [[Azaroaren 16]]a &ndash; [[Alfonso Sánchez Portela]], espainiar argazkilaria (h. [[1990]]). * [[Azaroaren 17]]a &ndash; [[Eugene Wigner]], estatubatuar fisikaria, 1963ko [[Fisikako Nobel Saria]] (h. [[1995]]). * [[Azaroaren 20]]a &ndash; [[Erik Eriksen]], [[Danimarka]]ko lehen ministroa (h. [[1972]]). * [[Azaroaren 21]]a &ndash; [[Isaac Bashevis Singer]], estatubatuar idazlea, 1978ko [[Literaturako Nobel Saria]] (h. [[1991]]). * [[Azaroaren 21]]a &ndash; [[Mikhail Suslov]], sobietar politikaria (h. [[1982]]). * [[Azaroaren 22]]a &ndash; [[Philippe Leclerc de Hautecloque]], [[Frantziako mariskal]]a (h. [[1947]]). * [[Azaroaren 22]]a &ndash; [[André Patry]], frantziar astronomoa (h. [[1960]]). * [[Azaroaren 29]]a &ndash; [[Carlo Levi]], XX. mendeko idazle eta margolari italiarrik garrantzitsuenetako bat (h. [[1975]]). * [[Azaroaren 29]]a &ndash; [[Georges Poulet]], belgikar idazlea (h. [[1991]]). * [[Azaroaren 30]]a &ndash; [[Alberto Onaindia]], bizkaitar apaiza (h. [[1988]]). ==== Abendua ==== * [[Abenduaren 1]]a &ndash; [[Manuel Iribarren]], nafar idazle eta kritikaria (h. [[1973]]). * [[Abenduaren 2]]a &ndash; [[Milagros Leal]], espainiar aktorea (h. [[1975]]). * [[Abenduaren 6]]a &ndash; [[Arcadio Arteaga]], bizkaitar futbolari eta entrenatzailea. * [[Abenduaren 8]]a &ndash; [[Wifredo Lam]], kubatar margolari eta eskultorea (h. [[1982]]). * [[Abenduaren 10]]a &ndash; [[Dulce María Loynaz]], kubatar idazlea (h. [[1997]]). * [[Abenduaren 13]]a &ndash; [[Panagiotis Kanellopoulos]], [[Grezia]]ko lehen ministroa (h. [[1986]]). * [[Abenduaren 13]]a &ndash; [[Talcott Parsons]], estatubatuar soziologoa (h. [[1979]]). * [[Abenduaren 16]]a &ndash; [[Rafael Alberti]], espainiar olerkaria (h. [[1999]]). * [[Abenduaren 18]]a &ndash; [[Paco Martínez Soria]], espainiar aktore, antzerki enpresari eta zinema izarra (h. [[1982]]). * [[Abenduaren 19]]a &ndash; [[Ralph Richardson]], ingeles antzezlea (h. [[1983]]). * [[Abenduaren 20]]a &ndash; [[Jurgi Kentekoa]], [[Erresuma Batu]]ko printzea (h. [[1942]]). * [[Abenduaren 23]]a &ndash; [[Norman Maclean]], estatubatuar idazlea (h. [[1990]]). * [[Abenduaren 28]]a &ndash; [[Mortimer Jerome Adler]], estatubatuar filosofoa (h. [[2001]]). * [[Abenduaren 29]]a &ndash; [[Horacio Martínez|Horacio Martínez Prieto]], bizkaitar anarkista (h. [[1985]]). * [[Abenduaren 30]]a &ndash; [[Vicente Uribe]], bizkaitar politikari komunista (h. [[1961]]). ==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ==== * [[Ángel Rodríguez Herrero]], bizkaitar historialaria (h. [[1990]]). * [[Eugène-Henri Duler]], lapurtar eskultorea (h. [[1981]]). * [[Gloria Vignau de Duñabeitia]], gipuzkoar piano-jotzailea (h. [[1990]]). * [[Gregorio Hombrados]], gipuzkoar margolaria (h. [[1978]]). * [[Ignacio Mokoroa]], gipuzkoar organista eta musikagilea (h. [[1979]]). * [[Jose Manuel Aizpurua]], donostiar arkitektoa (h. [[1936]]). * [[Juan Granell]], espainiar ingeniari eta politikari karlista, [[Bizkai]]ko gobernadore zibila (h. [[1962]]). * [[Modesto Aranbarri]], bizkaitar militarra, [[Eusko Gudarostea|Euzko Gudarosteko]] Operazio Burua (h. [[1988]]). * [[Ricardo Izagirre]], ''Tristán de Izaro'', gipuzkoar idazle eta kazetaria (h. [[1971]]). * [[Zoilo Moso]], [[zaraitzu]]ar artzaina (h. [[1970]]). * [[Frank Ryan]], irlandar ezkertiar ekintzaile errepublikarra (h. [[1944]]). * [[Romà Perpinyà]], kataluniar ekonomista (h. [[1991]]). * [[Manuel Martínez Gargallo]], espainiar idazle, umorista eta epaile frankista. * [[Mara Buneva]], bulgariar-mazedoniar nazionalista (h. [[1928]]) * [[Miriam Burland]], kanadar astronomoa (h. [[1996]]). == Heriotzak == ==== Urtarrila ==== * [[Urtarrilaren 20]]a &ndash; [[Carlos Albán]], kolonbiar asmatzailea, matematikaria, militarra, medikua, politikaria, kazetaria, abokatua, ingeniari zibila eta polizia (j. [[1844]]). ==== Otsaila ==== * [[Otsailaren 1]]a &ndash; [[Ricardo Becerro de Bengoa]], arabar ikerlari eta idazlea (j. [[1845]]). * [[Otsailaren 18]]a &ndash; [[Albert Bierstadt]], alemaniar jatorriko estatubatuar margolaria (j. [[1830]]). ==== Martxoa ==== * [[Martxoaren 3]]a &ndash; [[Isaäc Dignus Fransen van de Putte]], [[Herbehereak|Herbehereetako]] lehen ministroak (j. [[1822]]). * [[Martxoaren 9]]a &ndash; [[Marion Kirkland Reid]], eskoziar idazle feminista (j. [[1815]]). * [[Martxoaren 17]]a &ndash; [[Avelina Valladares]], galiziar idazlea (j. [[1825]]). * [[Martxoaren 21]]a &ndash; [[Vincenzo Cabianca]], italiar margolaria (j. [[1827]]). * [[Martxoaren 26]]a &ndash; [[Cecil Rhodes]], britainiar enpresaburua (j. [[1853]]). * [[Martxoaren 30]]a &ndash; [[Julius Koch]], [[akromegalia]]ren ondorioz, 2,459 metro garai izatera heldu zen belgikar gizasemea (j. [[1872]]). ==== Apirila ==== * [[Apirilaren 7]]a &ndash; [[Isidoro Fernández Flórez]], ''Fernanflor'', madrildar idazle eta umorista (j. [[1840]]). * [[Apirilaren 12]]a &ndash; [[Buenaventura Iñigitz]], nafar organo-jotzaile eta musikagilea (j. [[1840]]). * [[Apirilaren 13]]a &ndash; [[Felipa Zurikaldai]], bizkaitar filantropoa (j. [[1849]]). * [[Apirilaren 15]]a &ndash; [[Jules Dalou]], frantziar eskultorea (j. [[1838]]). * [[Apirilaren 17]]a &ndash; [[Frantzisko Asiskoa Borboikoa]], Espainiako errege ezkontidea (j. [[1822]]). ==== Maiatza ==== * [[Maiatzaren 5]]a &ndash; [[Bret Harte]], estatubatuar idazlea (j. [[1836]]). * [[Maiatzaren 22]]a &ndash; [[Lilly Martin Spencer]], XIX. mendeako erdialdeko Estatu Batuetako margolari ezagunenetakoa (j. [[1822]]). * [[Maiatzaren 26]]a &ndash; [[Jean-Joseph Benjamin-Constant]], frantziar margolari eta grabatzailea (j. [[1845]]). ==== Ekaina ==== * [[Ekainaren 3]]a &ndash; [[Adolf Dygasiński]], poloniar eleberrigilea, liburuzaina, naturalista eta pedagogoa (j. [[1839]]). * [[Ekainaren 8]]a &ndash; [[Amado Lázaro]], espainiar ingeniaria (j. [[1831]]). * [[Ekainaren 10]]a &ndash; [[Jacint Verdaguer]], kataluniar idazlea (j. [[1845]]). * [[Ekainaren 15]]a &ndash; [[Eduardo Aznar de la Sota]], euskal enpresaburu eta politikaria, Bizkaiko iraultza industrialaren bultzatzaileetako bat (j. [[1830]]). * [[Ekainaren 16]]a &ndash; [[François-Antoine Jauffret]], frantziar apaiz katolikoa, [[Baionako elizbarrutia|Baionako apezpikua]] izandakoa (j. [[1833]]). * [[Ekainaren 18]]a &ndash; [[Samuel Butler (eleberrigilea)|Samuel Butler]], ingeles eleberrigilea (j. [[1835]]). * [[Ekainaren 19]]a &ndash; [[Alberto Saxoniakoa]], [[Saxoniako erresuma|Saxoniako]] erregea (j. [[1828]]). * [[Ekainaren 19]]a &ndash; [[John Dalberg-Acton (Acton I. baroia)]], ingeles historialari, politikari eta idazlea (j. [[1834]]). * [[Ekainaren 28]]a &ndash; [[Eusebio Gurrutxaga]], gipuzkoar industrialari, enpresaburu eta politikaria (j. [[1827]]). ==== Uztaila ==== * [[Uztailaren 4]]a &ndash; [[Hervé Faye]], frantziar astronomoa (j. [[1814]]). * [[Uztailaren 4]]a &ndash; [[Swami Vivekananda]], buruzagi eta erlijio-eraberritzaile hindua (j. [[1863]]). * [[Uztailaren 20]]a &ndash; [[Martzelino Soroa]], donostiar antzerkigilea (j. [[1848]]). ==== Abuztua ==== * [[Abuztuaren 8]]a &ndash; [[James Tissot]], frantziar margolaria (j. [[1836]]). * [[Abuztuaren 23]]a &ndash; [[Henryk Siemiradzki]], poloniar margolaria (j. [[1843]]). * [[Abuztuaren 24]]a &ndash; [[Juan Bautista Egusquiza]], [[Paraguai]]ko presidentea (j. [[1845]]). ==== Iraila ==== * [[Irailaren 5]]a &ndash; [[Rudolf Virchow]], alemaniar mediku, antropologo, biologialari eta politikaria (j. [[1821]]). * [[Irailaren 7]]a &ndash; [[Enrique Gaspar y Rimbau]], espainiar diplomatiko eta idazlea (j. [[1842]]). * [[Irailaren 19]]a &ndash; [[Maria Henriketa Austriakoa]], [[Belgika]]ko erregina ezkontidea (j. [[1836]]). * [[Irailaren 23]]a &ndash; [[John Wesley Powell]], estatubatuar geologo eta etnologoa (j. [[1834]]). * [[Irailaren 25]]a &ndash; [[Emmanuel Intxauspe]], euskal idazle eta itzultzailea (j. [[1815]]). * [[Irailaren 26]]a &ndash; [[Levi Strauss]], estatubatuar-alemaniar enpresaburua eta [[Levi Strauss & Co.]] enpresaren sortzailea (j. [[1829]]). * [[Irailaren 27]]a &ndash; [[Horacio Espondaburu]], uruguaiar margolaria (j. [[1855]]). * [[Irailaren 29]]a &ndash; [[Émile Zola|Emile Zola]], frantziar idazlea (j. [[1840]]). ==== Urria ==== * [[Urriaren 16]]a - [[Amalia Heredia Livermore]], espainiar bildumagilea, ikertzailea, mezenasa, filantropoa eta arteen eta kulturaren sustatzailea (j. [[1830]]). * [[Urriaren 20]]a &ndash; [[Julie Wilhelmine Hagen-Schwarz]], alemaniar erretratu-margolaria (j. [[1824]]). * [[Urriaren 25]]a &ndash; [[Frank Norris]], estatubatuar eleberrigilea eta kazetaria (j. [[1870]]). * [[Urriaren 26]]a &ndash; [[Elizabeth Cady Stanton]], estatubatuar ekintzaile, abolizionista eta emakumeen mugimenduko erreferente nabaria (j. [[1815]]). ==== Azaroa ==== * [[Azaroaren 17]]a &ndash; [[Damaso Legaz]], euskal idazlea eta apaiza (j. [[1838]]). * [[Azaroaren 23]]a &ndash; [[Walter Reed]], estatubatuar kirurgialaria, patologoa eta bakteriologoa (j. [[1851]]). ==== Abendua ==== * [[Abenduaren 14]]a &ndash; [[Julia Grant|Julia Dent-Grant]], Ameriketako Estatu Batuetako [[lehen dama]] (j. [[1826]]). ==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ==== * [[Laurent Diharasarri]], euskal idazle eta itzultzailea (j. [[1848]]). * [[Salvador Elio]], Nafarroako politikaria (j. [[1816]]). * [[Luis Aladrén]], bere lanaren parte handiena Euskal Herrian burutu zuen espainiar arkitektoa (j. [[1852]]). == [[Nobel Sariak|Nobel saridunak]]: == * [[Fisikako Nobel Saria|Fisika]]: [[Hendrik Lorentz|Hendrik Antoon Lorentz]], [[Pieter Zeeman]] * [[Kimikako Nobel Saria|Kimika]]: [[Hermann Emil Fischer]] * [[Literaturako Nobel Saria|Literatura]]: [[Theodor Mommsen]] * [[Medikuntzako Nobel Saria|Medikuntza]]: [[Ronald Ross]] * [[Bakearen Nobel Saria|Bakea]]: [[Élie Ducommun]], [[Charles Albert Gobat]] ---- == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Denbora unitate aurkibidea}} [[Kategoria:1902| ]] c1my9klxspcjnxu24ge8v7tmsqq3yuo 0 1245 9998911 9996013 2024-12-13T18:35:03Z Eliatxo 96586 /* Abendua */ 9998911 wikitext text/x-wiki {{urte aurkibide probak |irudia=[[Fitxategi:Le Figaro du 12 novembre 1918 annoncé la capitulation de l'Allemagne. Objet exposé à l'Historial de la Grande Guerre à Péronne (Somme).jpg|260px]] |caption = 1918ko azaroaren 12ko egunkaria, Lehen Mundu Gerraren amaiera iragartzen.}} '''1918''' (MCMXVIII) [[asteartez hasitako urte arrunt]] bat izan zen [[Egutegi gregoriano]]an, eta [[astelehenez hasitako urte arrunt]] bat [[egutegi juliar]]rean. [[Kristo]]ren ondorengo 1918. urtea izan zen, [[2. milurteko]]ko 918. urtea, [[XX. mende]]ko 18. urtea eta [[1910eko hamarkada]]ko 9. urtea. 1918 hasi zenean egutegi gregorianoaren eta juliarraren artean 13 eguneko aldea zegoen. Bigarren hau 1923ra arte erabili zen munduko leku batzuetan. 1918. urtea [[Lehen Mundu Gerra]]ren amaieragatik da ezaguna, urte horretako hamaikagarren hilabeteko hamaikagarren eguneko hamaikagarren orduan. [[1918ko gripe pandemia]]k 50 eta 100 milioi pertsona artean hil zituen. {{urtegertaerak}} == Gertaerak == === Euskal Herria === * [[Martxoaren 1]]a &ndash; [[Norteko Konpainia]]k [[Babcock & Wilcox]] estatubatuar multinazionalaren parte-hartzearekin [[Sociedad Española de Construcciones Babcock y Wilcox]] sortu zuen. * [[Irailaren 5]]a &ndash; [[Eusko Ikaskuntza]]k [[Oñati]]n egin zuen batzarra eta [[Euskaltzaindia]] sortzea erabaki zuten. === Mundua === ==== Urtarrila ==== * [[Urtarrilaren 3]]a &ndash; [[Errusia]]k independentzia onartu zion [[Finlandia]]ri. * [[Urtarrilaren 6]]a &ndash; [[Alemania|Alemaniar Inperioak]] ere Finlandiaren independentzia onartu zuen. ==== Otsaila ==== * [[Otsailaren 2]]a &ndash; [[Errusia]]k independentzia onartu zion [[Estonia]]ri. ==== Martxoa ==== * [[Martxoaren 4]]a &ndash; [[1918ko gripe pandemia]] data honetan ofizialki hasi zen, [[Kansas]]en ([[AEB]]). Lehenengo olatua leunagoa izan zen hurrengoak baino. * [[Martxoaren 5]]a &ndash; [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasunaren]] hiriburua [[San Petersburgo|Petrogradotik]] [[Mosku]]ra aldatu zuten. ==== Apirila ==== * [[Apirilaren 23]]an &ndash; Irlandako langile mugimenduak greba orokorra egin zuen [[Lehen Mundu Gerra]]ra bidali nahi zituen derrigorrezko erreklutamenduaren aurka. Guda betean, [[Britainia Handia]]k nahitaezko erreklutamendua ezarri nahi izan zuen [[Irlanda]]n. ==== Maiatza ==== * '''[[Maiatzaren 1]]''' ** [[Egiptoko Indar Espedizionarioa]]k [[Sunet Nimrun eta Es Salten aurkako bigarren transjordaniar erasoa|Sunet Nimrun eta Es Salt]] hiriak konkistatu zituen [[Jordania]]n, baina [[Otomandar Inperioa|otomandar]] eta [[Alemaniar Inperioa|alemaniar]] indarren kontraerasoa izan zuten. ** [[Lahtiko gudua]]: [[Finlandiako Armada Gorria]]k [[Hennala]]n ([[Finlandia]]) zituen indarrak utzi zituen, gudua amaituz. 30.000 Guardia Gorri eta bere jarraitzaileak errenditu ziren [[Finlandiako Armada Zuria]]ren aurrean. ** [[Erresuma Batu]]ko [[Royal Air Force]]k [[252. aireko eskuadroia]] sortu zuen. ** [[Seulgo Unibertsitatea]] izango zenaren aitzindaria sortu zen, Kyung Sung Nekazaritza Publikoaren Kolegioa. ** [[Sozialismo]]aren alde egiten hasi zen [[Ipar Dakota]]ko [[Ez Partisanoen Liga]]ren aurka egiteko [[Boto-emaile Independenteen Elkartea]] sortu zen, [[kapitalismo]]aren defendatzaileak eta [[kontserbadurismo|kontserbadoreak]]. * '''[[Maiatzaren 2]]''' ** [[Vyborgeko sarraskia]]: [[Finlandiako Armada Zuria]]k [[Vyborg]]en egindako [[Finlandiako Armada Gorria]]ren aurkako sarraskia [[Carl Gustaf Emil Mannerheim]] komandantearen belarrietara iritsi zen, eta sarraskia gelditzeko eskatu zuen. ** [[SM UB-31|SM ''UB-31'']] alemaniar [[urpekari]]a suntsitu zuten [[Royal Navy]]ko barkuek eta 22 soldadu hil ziren. * '''[[Maiatzaren 3]]''' ** [[Vyborgeko sarraskia]]: Carl Gustaf Emil Mannerheim komandantearen [[telegrama]] Vyborgeko komandantziara iritsi zen, sarraskia gelditzeko ekatuz. Dagoeneko 1.200 pertsona exekutatu zituzten Armada Zuriko militarrek, horien artean 800 [[Finlandiako Armada Gorria|Armada Gorriko]] militarrak ziren eta beste 360 eta 420 artean [[errusiar]] edo [[eslaviar]] etnietako zibilak. ** [[Ahvenkoskiko gudua]]: [[Kymi bailara]]n geratzen ziren azken Finlandkoa Armada Gorriko soldaduek errendizio negoziazioak hasi zituzten Alemaniarekin. ** [[SESB|Sobietarren]] [[Armada Gorria]] [[Errifleen 6. Dibisioa]] sortu zuen [[Gdov]]en, [[Errusia]]. ** [[William Orpen]] artistak ''War'' erakusketa mustu zuen [[Londres]]en. ** [[Katherine Mansfield]] idazle zeelandarra [[John Middleton Murry]]rekin ezkondu zen. ** [[Cebu]]n [[Filipinetako Cebu Unibertsitatea]] ireki zen. * '''[[Maiatzaren 4]]''' ** [[Egiptoko Indar Espedizionarioa]] [[Jordan Bailara]]ra erretiratu zen, [[Sunet Nimrun]] eta [[Es Salt]] mantendu ezinda. 1.784 hil ziren. ** [[Sobietar Batasuna]]k [[Belomorski]], [[Ipar Kaukaso]] eta [[Volga]]ko barruti militarrak sortu zituen. ** [[Finlandiako Senatua]] berrezarri zen [[Vaasa]]n. ** [[Ontario Beisbol]] sortu zen [[Hamilton (Ontario)|Hamiltonen]]. * '''[[Maiatzaren 5]]''' ** [[Ahvenkoskiko gudua]]: Finlandiako Armada Gorriko 800 soldaduak errenditu ziren. [[Finlandiako Gerra Zibila]]ren azken ekintza militarra izan zen. ** [[Sinn Féin]]eko [[Éamon de Valera]]k eta [[Irlandako Alderdi Parlamentario]]ko [[John Dillon]]ek gidatuta 15.000 pertsona bildu ziren [[soldaduska]]ren aurkako ekimen batean. [[1918ko soldaduskaren krisia]]ren baitan plataforma bat sortu zuten. ** [[SM UB-119|SM ''UB-119'']] urpekari bat suntsitu zuten [[Ozeano Atlantiko]]an. 34 hildako izan ziren. ** [[SM UB-70|SM ''UB-70'']] desagertu zen [[Gibraltar]]ren azken aldiz ikusi ostean. 33 soldadu desagertu ziren. * '''[[Maiatzaren 6]]''' ** [[Nikaragua]]k [[Erdialdeko Inperioak|Erdialdeko Inperioei]] gerra deklaratu zien ** [[Piotr Krasnov]]ek gidatutako [[Don ibaiko kosakoak|Don ibaiko kosakoek]] [[Rostov Don]] konkistatu zuten, garaiko [[Don ibaiko Sobietar Errepublika]]n. Ondorioz, bi egun beranduago Alemaniako indarrek hiria okupatu zuten. Beranduago [[Don ibaiko Errepublika]]n barneratu zen hiria. ** [[Ameriketako Estatu Batuetako Itsas Armada]]k [[Coco Solo]] itsas-estazioa ireki zuen [[Cativá]]n, [[Panama]], [[Panamako Kanala]] gordetzeko helburuarekin. * '''[[Maiatzaren 7]]''': [[Errumania]]k ituna sinatu zuen Erdialdeko Inperioekin Lehen Mundu Gerran zuen papera amaituz. Ituna ez zuen [[Fernando I.a Errumania]]koak sinatu. Alemaniak armistizioa azaroaren 11n sinatu zuenean itun hau ezeztatu zen. * '''[[Maiatzaren 8]]''': ** Lehen [[Musulman-Kristau Elkartea]] bildu zen [[Jaffa]]n, [[Palestina]]. ** [[SM U-32|SM ''U-32'']] urpekaria [[Malta]]ko mendebaldean suntsitu zuten, 41 soldadu hilaz. * '''[[Maiatzaren 9]]''': ** [[Royal Navy]]k ez zuen lortu [[Ostende]]ko alemaniar urpekarien basea setiatzea. ** [[John French]] [[Erresuma Batuko Armada]]ko komandante goren izendatu zuten [[Irlanda]]n. ** Alemania [[Dover (Ingalaterra)|Dover]] bonbardatzen saiatu zen, baina [[Ipar Itsasoa]]n zegoen haizea zela eta buelta eman behar izan zuten. ** Alemaniar [[SM UC-78|SM ''UC-78'']] urpekaria [[Mantxako Kanala|Mantxako Kanalean]] urperatu zuen ''[[Queen Alexandra]]'' itsasontziak. ** [[René Fonck]] frantziar pilotuak sei hegazkin alemaniar suntsitu zituen egun berean. ** [[Edgar Sisson]] amerikar espioiak ''The German-Bolshevik Conspiracy'' liburua argitaratu zuen [[Petrograd]]en. Bere esanetan [[Vladimir Lenin]] eta [[Leon Trotski]]k konspiartu zuten Alemaniarekin Errusia gerratik aldentzeko. Dokumentuak faltsuak ziren. ** Royal Air Forcek [[Aireko 158. eskoadroia]] sortu zuen. * '''[[Maiatzaren 10]]''' ** [[Kanioweko gudua]]: [[Józef Haller]]rek gidatzen zituen [[Poloniako II. Korpusa Errusia]]n Alemaniako Armada Inperialak inguratu zituen. Poloniar 8.000 soldadu eta alemaniar 12.000 soldadu zeuden gaur egungo [[Ukraina]]n dagoen [[Kaniów]] hirian. ** Alemaniako ''[[L 62]]'' [[zeppelin]]ak eztanda egin zuen Ipar Itsasoaren gainean. Alemaniak istripua izan zela esan zuen, Erresuma Batuak bere eraso baten ondorio izan zela. ** [[Torpedo]]ek [[SM UB-16|SM ''UB-16'']] urpekari alemaniarra deuseztu zuten Ipar Itsasoan. 14 soldadutik 13 hil ziren. ** ''[[Inverted Jenny]]'' [[zigilu]]a sortu zen. [[Curtiss JN-4]] hegazkin bat alderantziz agertzen zen, istripuz. [[AEB]]ko [[filatelia]]ko akatsik ezagunena da, eta zigilu bakarra 997.500 [[dolar]]retan saldu zen. * '''[[Maiatzaren 11]]''' ** [[Ipar Kaukasoko Errepublika Menditsua]] ofizialki sortu zen. ** [[Kanióweko gudua]]: Poloniar indarren erresistentziaren ostean, alemaniar agintari militarrek su-etena eskaini zuten. Alemaniak 1.500 hildako eta Poloniak 1.000 hildako zituzten, gutxi gorabehera, une hartan. 3.250 poloniar soldadu preso hartu zituzten, eta beste milaka batzuek ihes egieta lortu zuten. ** Alemaniako [[SM UC-52|SM ''UC-52'']] urpekariak Italiako ''Verona'' itsasontzia urperatu zuen, 880 hildako eraginez. ** [[SM UC-54|SM ''UC-54'']] urpekariak ''Sant Anna'' frantziar itsasontzia urperatu zuen, 605 hildako eraginez. * '''[[Maiatzaren 12]]''' ** Erresuma Batuko [[HMS D4|HMS ''D4'']] urpekariak Alemaniako [[SM UB-72|SM ''UB-72'']] urpekariak hondoratu zuen, bertan zeuden 34 militarrak hilaz. ** Erresuma Batuko ''[[RMS Olympic]]'' itsasontziak Alemaniako [[SM UB-72|SM ''UB-72'']] urpekariak hondoratu zuen, bertan zeuden 40 militarretatik 9 hilez. Bizirik atera zirenak AEBko ''[[USS Davis]]'' itsasontziak jaso zituen. * '''[[Maiatzaren 13]]''' ** Ameriketako Estatu Batuetako Zerbitzu Potalak lehenengo hegazkin bidezko [[zigilu]]a inprimatu zuen, [[Curtiss JN-4]] "Jenny" hegazkina zuen zigilu bat. ** Alemaniako [[SM UB-114|SM ''UB-114'']] urpekaria [[Kiel]]etik gertu hondartu zen. Zazpi militar hil ziren. ** [[Frantziako Armada]]k [[Gerra Tankeen 501. Erregimendua]] sortu zuen. * '''[[Maiatzaren 14]]''' ** [[Austria-Hungariako Inperioa]]ren [[SM U-27|SM ''U-27'']] urpekariak ''[[HMS Phoenix]]'' itsasontzia urperatu zuen [[Adriatikoa]]n. Bi hildako izan ziren. ** [[Hego Afrika]]ko [[Harry Hands]] alkateak "Hiru Minutuko Geldiunea" ezarri zuen, eguerdiro egiten zena [[Lurmutur Hiria]]n dagoen [[Signal Hill]]eko kanoiaren tiro hotsa eta gero. 1919ko azaroan sortu zen bi [[minutuko isilune]]aren aurrekaria izan zen. ** [[Iowa]]ko [[William L. Harding]] gobernadoreak Alemaniaren aurkako proklamazio gogorra egin zuen, beranduago [[Babelgo Proklamazioa]] izenarekin ezagutuko zena. Proklamazioak zioen [[ingeles]]a zela eskola publiko eta pribatuetan, eztabaida publikoetan, trenetan, telefonoan eta bilera eta erlijio-ekitaldi guztietan erabili zitekeen hizkuntza bakarra. * '''[[Maiatzaren 15]]''' ** [[Finlandiako Armada Zuria]]k [[Neva Badia]]ko [[Ino gotorlekua]] konkistatu zien [[errusiar]]rei, [[Finlandiako Gerra Zibila]] formalki amaituz. ** Ameriketako Estatu Batuetako Zerbitzu Postalak zerbitzu erregularra hasi zuen [[New York]], [[Filadelfia]] eta [[Washington]]en artean, munduan mota honetako hirugarren zerbitzua. ** [[Royal Air Force]]k [[Aireko 145. Eskuadroia]] sortu zuen. ** [[Packar-Le Peré LUSAC-11]] hegazkinak lehen aldiz egin zuen hegaz. * '''[[Maiatzaren 16]]''' ** [[Ameriketako Estatu Batuetako Kongresua]]k [[1918ko Sedizio Legea]] onartu zuen, [[1917ko Espioitza Legea]]ren jarraipen bat. AEBko gobernuaren zein bere gerra ekimenaren aurka hitz egiten zutenen aurkako neurriak hartzea ahalbidetzen zuen. ** [[Carl Gustaf Emil Mannerheim]] Finlandiako Armada Zuriko komandanteak garaipenaren desfilea antolatu zuen [[Helsinki]]n. ** [[Alemaniako Itsas Armada Inperiala]]k ''[[SMS Stuttgart]]'' itsasontzia hegazkinak garraiatzeko prestatu zuen. Bi mundu gerratan zerbitzu hori eskaini zuen itsasontzi bakarra izan zen. ** [[Ukrainako Alderdi Sozialista Iraultzailea]] bitan zaittu zen bere laugarren kongresuan. ** [[Ukrinform]] albiste agentzia ofiziala sortu zen. [[Dmitro Dontsov]] izan zen bere lehenengo zuzendaria. ** [[Hazel Turner]] nekazari beltzaren aurkako [[lintxamendi]]a [[Georgia]]n, [[Hampton Smith]] nekazariaren heriotzan parte hartu zuela pentsatuz. Turner izan zen Smith familiak eskatuta hil zituzten 13 gizon beltzetako bat. ** Gaur egun [[George Washington eta Jefferson Baso Nazionala]]ren parte den Shenandoan Baso Nazionala sortu zen [[Apalatxe]]etan. * '''[[Maiatzaren 17]]''' ** Frantziako barku batek Alemaniako [[SM UC-35|SM ''UC-35'']] urpekaria hondoratu zuen. Bertan zeuden 20 militar hil ziren. ** [[Evanston (Illinois)|Evanstoneko]] Ipar-Mendebaldeko Unibertsitatean [[Pi Kappa Lambda]] fraternitatea sortu zen, musika hezkuntzan zentratuz. ** [[Japonia]]n [[Kansai Paint]] enpresa sortu zen. ==== Ekaina ==== ==== Uztaila ==== * [[Uztailaren 17]]a &ndash; Alderdi [[Boltxebike]]aren aginduz, Errusiako tsar [[Nikolas II.a Errusiakoa|Nikolas II.a]] eta senide hurbilak hil zituzten Ipatiev Etxean, Ekaterinburgo hirian. ==== Abuztua ==== * Abuztuaren erdialdean hasi zen [[1918ko gripe pandemia|gripe pandemiaren]] bigarren olatua, [[Boston]]era (AEB) eta [[Freetown]]era ([[Sierra Leona]]) zabaldurik, [[Brest]]eko portutik ([[Frantzia]]) abiatuta. Izan ere estatubatuar soldaduen mugimenduak egon ziren itsasontzietan. ==== Iraila ==== * [[Irailaren 8]]a &ndash; [[1918ko Río Muniko zigor-espedizioa|Río Muniko zigor-espedizioak]] [[Mawomo]] eta inguruko herriak erasotzeari ekin zion. * [[Irailaren 22]]a &ndash; [[Lehenengo Mundu Gerra]]n [[Bulgaria]]ko soldaduak gerraren bultzatzaileen aurka matxinatu eta Dobro Poljeko frontea utzi zuten. ==== Urria ==== * [[Urriaren 17]]a &ndash; [[Jugoslavia]] errepublika bihurtu zen. * [[Urriaren 28]]a &ndash; [[Txekia]] eta [[Eslovakia]] independizatu ziren [[Austria]] eta [[Hungaria]]ko inperiotik. ==== Azaroa ==== * [[Azaroaren 11]] &ndash; [[Lehen Mundu Gerra]] amaitu zen, [[Alemania]]k armistizioa sinatu eta [[Frantzia]]ri [[Alsazia]] eta [[Lorrena]] itzuliz. ** [[Polonia]]k independentzia lortu zuen. * [[Azaroaren 14]]a &ndash; [[Txekoslovakia]]r Errepublika sortu zen. Gaur egungo [[Txekia]]r Errepublika eta [[Eslovakia]] bateraturik. * [[Azaroaren 16]]a &ndash; [[Hungaria]]ren independentzia aldarrikatu zen. ==== Abendua ==== == Arte eta kultura == * [[Maiatzaren 5]]a &ndash; [[Mary Pickford]] ''[[M'Liss]]'' filman agertu zen, 1915eko filmaren ''remake'' bat. [[Marshall Neilan]]ek zuzendu zuen eta [[Frances Marion]]ek idatzi. * [[Maiatzaren 11]] &ndash; [[Paul Nash]] artistak ''The Void of War'' erakusketa ireki zuen Londresen. * [[Maiatzaren 13]]: ** [[L. Frank Baum]] haur literatura idazleak [[Ozeko Lurraldea|Ozeko]] 12. liburua argitaratu zuen, ''[[The Tin Woodman of Oz]]'', gainbeheran zegoen seriean arrakasta handia. ** [[Desmond Taylor]] zinemagileak ''[[Huck and Tom]]'' filma estreinatu zuen, ''[[Tom Sawyer (1917ko filma)|Tom Sawyer]]'' filmaren sekuela. [[Jack Pickford]] eta [[Robert Gordon]]ek paper berdinak izan zituzten. ** [[Fatty Arbuckle]]k zuzendu eta antzeztutako ''[[Moonshine (1918ko filma)|Moonshine]]'' filma estreinatu zen. Gaur egun zati batzuk bakarrik daude. * [[Maiatzaren 24]]a &ndash; ''[[Bizarrurdinen gaztelua]]'' ({{lang-hu|A kékszakállú herceg vára}}), [[Béla Balázs]]en [[opera]] estreinatu zen [[Budapest]]eko [[Hungariako Opera Nazionala|Hungariako Opera Nazionalean]]. == Zientzia eta teknologia == == Kirolak == * [[Maiatzaren 11]]: ** [[Willie Knapp]] jockeyak bere Exterminator zaldiarekin [[Kentuckyko Derbia]]ren 44. edizioa irabazi zuen. ** [[Club Universitario de Buenos Aires]] sortu zen [[Buenos Aires]]en. Hainbat kiroletan aritu ziren. * [[Maiatzaren 12]] &ndash; [[Sport Club Gaúcho]] futbol taldea sortu zen [[Passo Fundo]], [[Brasil]]. * [[Maiatzaren 15]] &ndash; [[Violette AC]] futbol taldea sortu zen [[Port-au-Prince]]n, [[Haiti]]. * [[Maiatzaren 17]] &ndash; [[Club Atlético Banco de la Provincia de Buenos Aires]] sortu zen [[Argentina]]n. * [[Irailaren 15]] &ndash; [[1918ko Kontxako Bandera|Kontxako Banderan]] txapelduna [[Donostiako arraunketa|Donostia]] eta txapeldunordea [[Zarautz Arraun Elkartea|Zarautz]] izan ziren. == Jaiotzak == ==== Urtarrila ==== * [[Urtarrilaren 2]]a &ndash; [[María Luisa Cresta de Leguizamón]], argentinar idazlea eta irakaslea (h. [[2008]]). * [[Urtarrilaren 2]]a &ndash; [[Gudrun Zapf von Hesse]], alemaniar tipografiagile, kaligrafiagile eta liburugilea (h. [[2019]]). * [[Urtarrilaren 3]]a - [[Constance Reid]], matematiken dibulgatzaile estatubatuarra (h. [[2010]]). * [[Urtarrilaren 7]]a &ndash; [[Mentxu Gal]], gipuzkoar margolaria (h. [[2008]]). * [[Urtarrilaren 8]]a &ndash; [[Frank John Kerr]], australiar astronomoa (h. [[2000]]). * [[Urtarrilaren 10]]a &ndash; [[Arthur Chung]], [[Guyana]]ko lehenbiziko presidentea (h. [[2008]]). * [[Urtarrilaren 12]]a &ndash; [[Maharishi Mahesh Yogi]], indiar yogia, gogoeta transzendentalaren mugimenduaren sortzailea (h. [[2008]]). * [[Urtarrilaren 15]]a &ndash; [[Gamal Abdel Nasser]], [[Egipto]]ko presidentea eta bere garaiko [[arabiar mundua|arabiar]] buruzagirik garrantzitsuena (h. [[1970]]). * [[Urtarrilaren 15]]a &ndash; [[João Baptista da Oliveira Figueiredo]], [[Brasil]]go presidentea (h. [[1999]]). * [[Urtarrilaren 16]]a - [[Inga Fischer-Hjalmars]], suediar fisikari, farmazialari eta humanista, kimika kuantikoan aitzindaria (h. [[2008]]). * [[Urtarrilaren 17]]a &ndash; [[Eva González Fernández]], [[leones]]ezko idazlea (h. [[2007]]). * [[Urtarrilaren 19]]a &ndash; [[Jesus Maria Arozamena]], euskal herritar kazetari eta gidoilaria (h. [[1972]]). * [[Urtarrilaren 19]]a &ndash; [[Luciano Emmer]], italiar zinemagilea (h. [[2009]]). * [[Urtarrilaren 21]]a &ndash; [[Marcelino Camacho]], espainiar sindikalista eta politikaria (h. [[2010]]). * [[Urtarrilaren 21]]a &ndash; [[Antonio Janigro]], italiar biolontxelo-jotzaile eta orkestra-zuzendaria (h. [[1989]]). * [[Urtarrilaren 23]]a - [[Genoveva Dawson]], argentinar botanikari, kontserbatzaile, irakasle eta esploratzailea (h. [[2012]]). * [[Urtarrilaren 23]]a &ndash; [[Gertrude Belle Elion]], estatubatuar biokimikari eta farmakologista, 1988ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (h. [[1999]]). * [[Urtarrilaren 26]]a &ndash; [[Nicolae Ceaușescu]], [[Errumania]]ko presidente eta diktadorea (h. [[1989]]). * [[Urtarrilaren 26]]a &ndash; [[Philip José Farmer]], estatubatuar idazlea (h. [[2009]]). * [[Urtarrilaren 27]]a &ndash; [[Antonín Mrkos]], [[txekoslovakia]]r astronomoa (h. [[1996]]). * [[Urtarrilaren 28]]a &ndash; [[Louis-René des Forêts]], frantziar idazlea (h. [[2000]]). ==== Otsaila ==== * [[Otsailaren 1]]a &ndash; [[Montserrat Abelló]], katalanezko poeta eta itzultzailea (h. [[2014]]). * [[Otsailaren 1]]a &ndash; [[Muriel Spark]], ingelesezko eskoziar idazlea (h. [[2006]]). * [[Otsailaren 2]]a &ndash; [[Hella Haasse]], herbehereetar idazlea (h. [[2011]]). * [[Otsailaren 3]]a &ndash; [[Joey Bishop]], estatubatuar umorista eta aktorea (h. [[2007]]). * [[Otsailaren 3]]a &ndash; [[Moira Dunbar]], eskoziar-kanadar [[glaziologo]]a eta [[Artikoa|Artikoko]] izotzen ikerlaria (h. [[1999]]). * [[Otsailaren 4]]a &ndash; [[Ida Lupino]], britainiar-estatubatuar aktore eta zinema zuzendaria (h. [[1995]]). * [[Otsailaren 5]]a &ndash; [[Edith Alice Müller]], suitzar matematikari eta astronomoa (h. [[1995]]). * [[Otsailaren 7]]a - [[Ruth Sager]], estatubatuar genetista (h. [[1997]]). * [[Otsailaren 8]]a &ndash; [[Enrique Tierno Galván]], espainiar politikari, soziologo, jurista eta entsegugilea (h. [[1986]]). * [[Otsailaren 9]]a &ndash; [[Irene Ibaibarriaga]], bizkaitar erraketista (h. [[2014]]). * [[Otsailaren 12]]a &ndash; [[Julian Seymour Schwinger]], estatubatuar fisikaria, 1965eko [[Fisikako Nobel Saria]] (h. [[1994]]). * [[Otsailaren 17]]a &ndash; [[Jacqueline Ferrand]], frantziar matematikaria (h. [[2014]]). * [[Otsailaren 25]]a &ndash; [[Migel Gallastegi]], esku huskako gipuzkoar pilotaria (h. [[2018]]). * [[Otsailaren 26]]a &ndash; [[Ana López Gallego]], [[13 arrosak]] taldeko emakumea (h. [[1939]]). * [[Otsailaren 26]]a &ndash; [[Theodore Sturgeon]], estatubatuar zientzia-fikzio, fantasia eta beldurrezko idazlea (h. [[1985]]). * [[Otsailaren 28]]a &ndash; [[Pepita Enbil]], gipuzkoar zarzuela, opereta eta opera abeslaria, sopranoa (h. [[1994]]). * [[Otsailaren 28]]a &ndash; [[José Ángel Zubiaur]], nafar politikari eta abokatua (h. [[2012]]). ==== Martxoa ==== * [[Martxoaren 1]]a &ndash; [[João Goulart]], [[Brasil]]go 24. presidentea (h. [[1976]]). * [[Martxoaren 3]]a &ndash; [[Arthur Kornberg]], estatubatuar biologoa, 1959ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (h. [[2007]]). * [[Martxoaren 4]]a &ndash; [[Jose Maria Larrauri]], [[Gasteizko elizbarrutia|Gasteizko gotzaina]] (h. [[2008]]). * [[Martxoaren 5]]a &ndash; [[James Tobin]], estatubatuar ekonomista, 1981eko [[Ekonomiako Nobel Saria]] (h. [[2002]]). * [[Martxoaren 9]]a &ndash; [[George Lincoln Rockwell]], estatubatuar militarra, ''American Nazi Party'' alderdiaren fundatzailea (h. [[1967]]). * [[Martxoaren 9]]a &ndash; [[Mickey Spillane]], estatubatuar idazlea (h. [[2006]]). * [[Martxoaren 12]]a &ndash; [[Elaine de Kooning]], estatubatuar margolaria (h. [[1989]]). * [[Martxoaren 16]]a &ndash; [[Frederick Reines]], estatubatuar fisikaria, 1995eko [[Fisikako Nobel Saria]] (h. [[1998]]). * [[Martxoaren 16]]a &ndash; [[Aldo van Eyck]], nederlandar arkitektoa, Herbehereetako estrukturalismoaren aitzindaria (h. [[1999]]). * [[Martxoaren 22]]a &ndash; [[Edward Van Dijck]], belgikar txirrindularia (h. [[1977]]). * [[Martxoaren 23]]a &ndash; [[Kazu Naoki]], japoniar futbolaria. * [[Martxoaren 23]]a &ndash; [[Émile Derlin Zinsou]], [[Dahomey]]ko presidentea (h. [[2016]]). * [[Martxoaren 31]]a &ndash; [[Pura Vázquez]], galizierazko eta espainierazko poeta (h. [[2006]]). * [[Martxoaren 31]]a &ndash; [[Selfixhe Ciu]], albaniar idazle eta itzultzailea (h. [[2003]]). ==== Apirila ==== * [[Apirilaren 1]]a &ndash; [[Manuel de Pedrolo]], kataluniar idazlea (h. [[1990]]). * [[Apirilaren 5]]a &ndash; [[Vicente Valle]], bizkaitar futbolaria (h. [[1993]]). * [[Apirilaren 6]]a &ndash; [[Hans Hürlimann]], [[Suitzako Konfederazioko presidente]]a (h. [[1994]]). * [[Apirilaren 6]]a &ndash; [[Alfredo Ovando Candía]], [[Bolivia]]ko presidente eta diktadorea (h. [[1982]]). * [[Apirilaren 8]]a &ndash; [[Roberta Cowell]], britainiar ingeniaria, auto-pilotu eta borrokarako-hegazkin-pilotua, [[sexua berresleitzeko ebakuntza]] egin zuen Britainia Handiko lehen emakume transa (h. [[2011]]). * [[Apirilaren 8]]a &ndash; [[Betty Ford]], Ameriketako Estatu Batuetako [[Lehen Dama]] (h. [[2011]]). * [[Apirilaren 8]]a &ndash; [[Sonja Sekula]], suitzar artista (h. [[1963]]). * [[Apirilaren 9]]a &ndash; [[Jørn Utzon]], daniar arkitektoa (h. [[2008]]). * [[Apirilaren 14]]a &ndash; [[Said Mohamed Jaffar]], [[Komoreak|Komoreetako]] 2. presidentea (h. [[1993]]). * [[Apirilaren 17]]a &ndash; [[William Holden]], estatubatuar aktorea (h. [[1981]]). * [[Apirilaren 17]]a &ndash; [[Carol Rama]], italiar margolaria (h. [[2015]]). * [[Apirilaren 17]]a &ndash; [[Mario Salegi]], gipuzkoar idazle, kazetari eta ezkerreko aktibista abertzalea (h. [[2005]]). * [[Apirilaren 17]]a &ndash; [[Anne Shirley (aktorea)|Anne Shirley]], estatubatuar aktorea (h. [[1993]]). * [[Apirilaren 19]]a &ndash; [[Luis Maria Larrea]], bizkaitar apezpikua, [[Bilboko elizbarrutia|Bilboko elizbarrutiko]] apezpikua izandakoa (h. [[2009]]). * [[Apirilaren 19]]a &ndash; [[Mark Légasse]], Euskal Herriko idazle eta historialari anarko-abertzalea (h. [[1997]]). * [[Apirilaren 20]]a &ndash; [[Kai Manne Borje Siegbahn]], suediar fisikaria, 1981eko [[Fisikako Nobel Saria]] (h. [[2007]]). * [[Apirilaren 23]]a &ndash; [[Maurice Druon]], frantziar eleberrigilea (h. [[2009]]). * [[Apirilaren 24]]a &ndash; [[Fernando Díaz-Plaja]], kataluniar historialaria, saiakeragilea eta narratzailea (h. [[2012]]). * [[Apirilaren 26]]a &ndash; [[Fanny Blankers-Koen|Fanny Blankers-Koen, ''Etxekoandre hegalaria'']], herbehereetar atleta, [[1948ko Udako Olinpiar Jokoak|1948ko Olinpiar Jokoetan]] lau urrezko dominaren irabazle (h. [[2004]]). * [[Apirilaren 27]]a &ndash; [[Dora Ibarburu]], euskal uruguaitar erizain eta irakaslea (h. [[1992]]). * [[Apirilaren 28]]a &ndash; [[Eli Eduardo de Gortari]], mexikar filosofo eta politikaria (h. [[1991]]). ==== Maiatza ==== * [[Maiatzaren 2]]a &ndash; [[Miquel Siguan i Soler]], kataluniar psikologo eta idazlea (h. [[2010]]). * [[Maiatzaren 4]]a &ndash; [[Susan McFarland Parkhurst]], estatubatuar idazle eta konpositorea (j. [[1836]]). * [[Maiatzaren 4]]a &ndash; [[Kakuei Tanaka]], [[Japoniako Lehen Ministro|Japoniako lehen ministroa]] (h. [[1993]]). * [[Maiatzaren 4]]a &ndash; [[Ramon Urmeneta]], iruindar arkitektoa eta artista (h. [[1998]]). * [[Maiatzaren 6]]a &ndash; [[Zayed bin Sultan Al Nahyan]], [[Abu Dhabi]]ko emirra eta [[Arabiar Emirerri Batu]]etako aita sortzailea eta lehen estatuburua (h. [[2004]]). * [[Maiatzaren 11]] &ndash; [[Richard Feynman]], estatubatuar fisikaria, XX. mendeko fisikaririk garrantzitsuenetariko bat eta 1965eko [[Fisikako Nobel Saria]] (h. [[1998]]). * [[Maiatzaren 14]]a &ndash; [[Juan Esteban Belza]], euskal jatorriko argentinar apaiza (h. [[1989]]). * [[Maiatzaren 14]]a &ndash; [[Marie Smith Jones]], [[Alaska]] hego-erdialdealdean mintzatzen zen [[Eyakera|Eyak hizkuntzaren]] azken hiztuna (h. [[2008]]). * [[Maiatzaren 14]]a &ndash; [[Raquel Payá]], valentziar pedagogoa (h. [[1972]]). * [[Maiatzaren 17]]a &ndash; [[Birgit Nilsson]], suediar sopranoa (h. [[2005]]). * [[Maiatzaren 20]]a &ndash; [[Edward B. Lewis]], estatubatuar genetikaria, 1995eko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (h. [[2004]]). * [[Maiatzaren 20]]a &ndash; [[Fernando Loizu Irigoien]], nafar pilotaria. * [[Maiatzaren 20]]a &ndash; [[María Malla]], kataluniar idazle, poeta eta militante anarkista eta anarkosindikalista (h. [[1995]]). * [[Maiatzaren 27]]a &ndash; [[Yasuhiro Nakasone]], [[Japoniako Lehen Ministro|Japoniako lehen ministroa]] (h. [[2019]]). ==== Ekaina ==== * [[Ekainaren 1]]a &ndash; [[Gunnel Ahlin]], suediar idazle eta maistra (h. [[2007]]). * [[Ekainaren 6]]a &ndash; [[Edwin Krebs]], estatubatuar biokimikaria, 1992ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (h. [[2009]]). * [[Ekainaren 13]]a &ndash; [[Ben Johnson (aktorea)|Ben Johnson]], estatubatuar aktorea (h. [[1996]]). * [[Ekainaren 15]]a &ndash; [[François Tombalbaye]], lehendabiziko [[Txad]]eko presidentea (h. [[1975]]). * [[Ekainaren 17]]a &ndash; [[Bernard Marie]], [[okzitania]]r politikaria, errugbi arbitroa eta [[Biarritz]]eko auzapeza (h. [[2015]]). * [[Ekainaren 18]]a &ndash; [[Aída Cartagena Portalatín]], dominikar idazlea, poeta, kontalari eta saiakeragilea (h. [[1994]]). * [[Ekainaren 18]]a &ndash; [[Jerome Karle]], estatubatuar kimikaria, 1985eko [[Kimikako Nobel Saria]] (h. [[2013]]). * [[Ekainaren 18]]a &ndash; [[Antonio Martín Egia]], arabar txirrindularia. * [[Ekainaren 18]]a &ndash; [[Franco Modigliani]], italiar-estatubatuar ekonomista, 1985eko [[Ekonomiako Nobel Saria]] (h. [[2003]]). * [[Ekainaren 21]]a - [[María Luisa Ponte]], espainiar aktorea (h. [[1996]]). * [[Ekainaren 22]]a - [[Anixeta Agirrezabala Lekuona]], gipuzkoar sukaldaria eta tabernaria (h. [[1998]]). * [[Ekainaren 22]]a &ndash; [[Cicely Saunders]], erizain eta idazle [[anglikanismo|anglikano]] ingeles nabarmena (h. [[2005]]). ==== Uztaila ==== * [[Uztailaren 4]]a &ndash; [[Taufa'ahau Tupou IV.a]], [[Tonga]]ko erregea (h. [[2006]]). * [[Uztailaren 5]]a &ndash; [[Miguel Ángel Sanz Bocos]], [[Espainiako Gerra Zibila|Espainiako Gerra Zibilean]] ehiza hegazkineko pilotua, heriotza momentuan bizirik zegoen gerra garaiko azken pilotua (h. [[2018]]). * [[Uztailaren 8]]a &ndash; [[Jakobína Sigurðardóttir]], islandiar idazlea (h. [[1994]]). * [[Uztailaren 11]] &ndash; [[Venetia Burney]], ingeles emakumea, [[Pluton]] izena lehen aldiz proposatu zuena, 11 urte zituela (h. [[2009]]). * [[Uztailaren 12]]a &ndash; [[Doris Grumbach]], estatubatuar idazlea (h. [[2022]]). * [[Uztailaren 13]]a &ndash; [[Alberto Ascari]], 1 Formulako italiar pilotua (h. [[1955]]). * [[Uztailaren 13]]a &ndash; [[Marcia Brown]], estatubatuar idazle eta ilustratzailea, 30 haur liburu baino gehiagoduna (h. [[2015]]). * [[Uztailaren 13]]a &ndash; [[Helen Lines]], estatubatuar astronomo amateurra (h. [[2001]]). * [[Uztailaren 14]]a &ndash; [[Ingmar Bergman]], suediar antzerki eta zinemako zuzendari, gidoigile eta ekoizle eta idazlea (h. [[2007]]). * [[Uztailaren 15]]a &ndash; [[Bertram Brockhouse]], kanadar zientzialaria, 1994ko [[Fisikako Nobel Saria]] (h. [[2003]]). * [[Uztailaren 15]]a - [[Brenda Milner]], britainiar-kanadiar neuropsikologoa, batzuetan "neuropsikologiaren sortzaile" gisa aipatua. * [[Uztailaren 17]]a &ndash; [[Angel Zubieta]], euskal herritar futbolari eta entrenatzailea (h. [[1985]]). * [[Uztailaren 18]]a &ndash; [[Nelson Mandela]], [[apartheid]]aren aurkako ekintzailea, [[Hegoafrika]]ko lehendakaria eta 1993ko [[Bakearen Nobel Saria]] (h. [[2013]]). * [[Uztailaren 19]]a &ndash; [[Edith Shain]], Alfred Eisenstaedten [[Times Square]]ko musuaren argazki ospetsuan agertzen den erizaina (h. [[2010]]). * [[Uztailaren 20]]a &ndash; [[Olga Ramos (aktorea)|Olga Ramos]], espainiar aktorea, biolin-jotzailea eta kupletista (h. [[2005]]). * [[Uztailaren 22]]a &ndash; [[Adelaida Las Santas]], espainiar kazetari eta poeta (h. [[2006]]). * [[Uztailaren 24]]a &ndash; [[Antonio Candido]], brasildar idazle, irakasle, soziologo eta literatura kritikaria (h. [[2017]]). * [[Uztailaren 28]]a &ndash; [[Penaia Ganilau]], [[Fiji]]ko azken gobernadore orokorra eta lehenbiziko presidentea (h. [[1993]]). * [[Uztailaren 29]]a - [[Fili Chillón]], espainiar idazle, margolari eta eskultorea (h. [[2012]]). * [[Uztailaren 29]]a &ndash; [[Edwin O'Connor]], estatubatuar kazetari eta eleberrigile (h. [[1968]]). * [[Uztailaren 31]] &ndash; [[Paul D. Boyer]], estatubatuar biokimikari eta kimika irakaslea, 1997ko [[Kimikako Nobel Saria]] (h. [[2018]]). * [[Uztailaren 31]] &ndash; [[Hank Jones]], estatubatuar jazz pianista eta musikagilea (h. [[2010]]). * [[Uztailaren 31]] &ndash; [[Jaime Kerexeta]], euskal idazle eta itzultzailea (h. [[1998]]). ==== Abuztua ==== * [[Abuztuaren 3]]a &ndash; [[Olivier Alain]], frantziar konpositore, organista eta musikologoa (h. [[1994]]). * [[Abuztuaren 3]]a &ndash; [[Maria Aurèlia Capmany]], kataluniar eleberrigile, antzerkigile eta saiogilea, feminista, kultur ekintzaile eta antifrankista (h. [[1991]]). * [[Abuztuaren 4]]a &ndash; [[Maria Teresa Bonilla i Elias]], kataluniar albaitaria (h. [[1992]]). * [[Abuztuaren 5]]a &ndash; [[Olivier Lefèvre d'Ormesson]], frantziar politikaria (h. [[2012]]). * [[Abuztuaren 8]]a &ndash; [[José Luis Ortega Monasterio]], euskal jatorriko kataluniar musikagilea, habanera konpositore handienetako bat (h. [[2004]]). * [[Abuztuaren 9]]a &ndash; [[Robert Aldrich]], estatubatuar zinema zuzendari, gidoilari eta ekoizlea (h. [[1983]]). * [[Abuztuaren 13]]a &ndash; [[Mildred Dolson]], kanadar atleta, 4x100 metroko proban aditua (h. [[2004]]). * [[Abuztuaren 13]]a &ndash; [[Georges Laplace]], frantziar arkeologoa, [[Goi Paleolitoa]]n aditua (h. [[2004]]). * [[Abuztuaren 13]]a &ndash; [[Frederick Sanger]], ingeles biokimikaria, 1980ko [[Kimikako Nobel Saria]] (h. [[2013]]). * [[Abuztuaren 14]]a &ndash; [[Alice eta Martin Provensen|Alice Provensen]], umeentzako liburuen estatubatuar ilustratzailea (h. [[2018]]). * [[Abuztuaren 18]]a &ndash; [[Elsa Morante]], italiar idazlea (h. [[1985]]). * [[Abuztuaren 19]]a &ndash; [[Shankar Sharma]], [[India]]ko presidentea (h. [[1999]]). * [[Abuztuaren 23]]a &ndash; [[Anna Mani]], indiar fisikari eta meteorologoa (h. [[2001]]). * [[Abuztuaren 24]]a &ndash; [[Abdallah Ibrahim]], [[Maroko]]ko lehen ministroa (h. [[2005]]). * [[Abuztuaren 25]]a &ndash; [[Leonard Bernstein]], estatubatuar musikagilea (h. [[1990]]). * [[Abuztuaren 26]]a &ndash; [[Eladia Altuna|Eladia Altuna, ''Irura'']], gipuzkoar erraketista (h. [[2009]]). * [[Abuztuaren 26]]a &ndash; [[Katherine Johnson]], estatubatuar psikologoa, espazio zientzialaria eta matematikaria (h. [[2020]]). * [[Abuztuaren 27]]a &ndash; [[Jelle Zijlstra]], [[Herbehereak|Herbehereetako]] lehen ministroa (h. [[2001]]). * [[Abuztuaren 28]]a &ndash; [[Alejandro Agustín Lanusse]], [[Argentina]]ko ''[[de facto]]''-ko presidentea (h. [[1996]]). * [[Abuztuaren 31]] &ndash; [[Alan Jay Lerner]], estatubatuar abesti-idazle, libreto egile eta zinema gidoilaria (h. [[1986]]). ==== Iraila ==== * [[Irailaren 2]]a &ndash; [[Allen Drury]], estatubatuar eleberrigilea (h. [[1998]]). * [[Irailaren 5]]a &ndash; [[Ghislaine de Polignac]], frantziar ''bon vivant'' eta idazlea (h. [[2011]]). * [[Irailaren 8]]a &ndash; [[Derek Harold Richard Barton]], britainiar kimikaria, 1969 [[Kimikako Nobel Saria]] (h. [[1998]]). * [[Irailaren 9]]a &ndash; [[Guy de Montlaur]], lapurtar margolaria (h. [[1977]]). * [[Irailaren 9]]a &ndash; [[Oscar Luigi Scalfaro]], [[Italiako presidenteen zerrenda|Italiako 9. Presidentea]] (h. [[2012]]). * [[Irailaren 14]]a &ndash; [[Cachao]], kubatar musikari eta musikagilea (h. [[2008]]). * [[Irailaren 15]]a &ndash; [[Margot Loyola]], txiletar folklorearen musikaria, folk-abeslaria eta ikertzailea (h. [[2015]]). * [[Irailaren 16]]a &ndash; [[Branka Veselinović]], serbiar aktorea, 80 urtetik gorako aktore ibilbideduna (h. [[2023]]). * [[Irailaren 17]]a &ndash; [[Chaim Herzog]], [[Israel]]go presidentea (h. [[1997]]). * [[Irailaren 17]]a &ndash; [[Vincenzo Torriani]], ''Patroia'', [[Italiako Giroa|Italiako Giroko]] zuzendaria 1949tik 1992ra (h. [[1996]]). * [[Irailaren 19]]a - [[Josefina Guerendiain Caro]], nafar ekintzailea (h. [[2011]]). * [[Irailaren 20]]a &ndash; [[Peg Phillips]], estatubatuar aktorea (h. [[2002]]). * [[Irailaren 21]]a &ndash; [[Juan José Arreola]], mexikar idazle eta antzezlea (h. [[2001]]). * [[Irailaren 22]]a &ndash; [[Archibald James Potter]], irlandar musikagilea (h. [[1980]]). * [[Irailaren 22]]a &ndash; [[Hans Scholl]], [[Hirugarren Reicha|Alemania naziaren]] aurka eratutako [[Arrosa Zuria]] erresistentzia mugimendu baketsuko kide eta oinarrietako bat (h. [[1943]]). * [[Irailaren 22]]a &ndash; [[Henryk Szeryng]], poloniar biolin-jotzailea (h. [[1988]]). * [[Irailaren 24]]a &ndash; [[Richard Hoggart]], britainiar soziologo eta pertsonai publiko ezaguna (h. [[2014]]). * [[Irailaren 25]]a &ndash; [[Simon Aldazabal]], bizkaitar atleta, [[kros]]ean aditua (h. [[1999]]). * [[Irailaren 27]]a &ndash; [[Martin Ryle]], britainiar astronomoa, 1974ko [[Fisikako Nobel Saria]] (h. [[1984]]). * [[Irailaren 28]]a &ndash; [[Willi Ritschard]], [[Suitzako Konfederazioko presidente]]a (h. [[1983]]). ==== Urria ==== * [[Urriaren 3]]a &ndash; [[Pedro Lazaga]], kataluniar zinema zuzendari eta gidoilaria (h. [[1979]]). * [[Urriaren 4]]a &ndash; [[Kenichi Fukui]], japoniar kimikaria, 1981eko [[Kimikako Nobel Saria]] (h. [[1998]]). * [[Urriaren 7]]a &ndash; [[Luís Pinto Ferreira]], brasildar abokatu eta politikaria (h. [[2009]]). * [[Urriaren 8]]a &ndash; [[Jens Christian Skou]], daniar kimikaria, 1997ko [[Kimikako Nobel saria]] (h. [[2018]]). * [[Urriaren 9]]a &ndash; [[Ala Masevich]], sobietar irakaslea eta astronomoa (h. [[2008]]). * [[Urriaren 9]]a &ndash; [[Bebo Valdés]], kubatar musikari eta piano-jotzailea (h. [[2013]]). * [[Urriaren 10]]a &ndash; [[Yigal Allon]], [[Israel]]go lehen ministroa (h. [[1980]]). * [[Urriaren 10]]a &ndash; [[Jean Gimpel]], frantziar historialaria (h. [[1996]]). * [[Urriaren 11]] &ndash; [[Jerome Robbins]], estatubatuar koreografoa eta antzerki-zuzendaria (h. [[1998]]). * [[Urriaren 12]]a &ndash; [[Francisco Javier Saenz de Oiza]], nafar arkitektoa (h. [[2000]]). * [[Urriaren 13]]a &ndash; [[Jack MacGowran]], irlandar zinema eta antzerkiko aktorea (h. [[1973]]). * [[Urriaren 16]]a &ndash; [[Louis Althusser]], frantziar filosofoa (h. [[1990]]). * [[Urriaren 16]]a &ndash; [[Henri Vernes]], belgikar zientzia-fikziozko eleberrigile eta komikigilea (h. [[2021]]). * [[Urriaren 17]]a &ndash; [[Rita Hayworth]], estatubatuar aktore eta [[sex symbol]]a (h. [[1987]]). * [[Urriaren 18]]a &ndash; [[Konstantinos Mitsotakis]], [[Grezia]]ko lehen ministroa (h. [[2017]]). * [[Urriaren 22]]a &ndash; [[René de Obaldia]], frantziar idazlea (h. [[2022]]). * [[Urriaren 23]]a &ndash; [[C. Walton Lillehei]], estatubatuar kirurgialaria, pertsona bati [[Bihotzeko kirurgia|bihotza irekita ebakuntza]] egin zion lehen kirurgialaria (h. [[1999]]). * [[Urriaren 23]]a &ndash; [[Paul Rudolph]], estatubatuar arkitektoa (h. [[1997]]). * [[Urriaren 24]]a &ndash; [[Rafael Iriondo]], [[Bilboko Athletic Kluba|Bilboko Athletic Klubeko]] eta [[Real Sociedad]]eko entrenatzaile eta jokalaria (h. [[2016]]). * [[Urriaren 25]]a &ndash; [[David Ausubel]], estatubatuar psikologoa, hezkuntza eta pedagogia arloan berezitua (h. [[2008]]). * [[Urriaren 27]]a &ndash; [[José Luis Duque]], bizkaitar futbolaria (h. [[1991]]). * [[Urriaren 27]]a &ndash; [[Teresa Wright]], estatubatuar aktorea (h. [[2005]]). ==== Azaroa ==== * [[Azaroaren 2]]a &ndash; [[Carmen Amaya]], kataluniar dantzari, abeslari eta aktorea (h. [[1963]]). * [[Azaroaren 2]]a &ndash; [[Raimon Pannikar]], kataluniar teologoa (h. [[2010]]). * [[Azaroaren 4]]a &ndash; [[Art Carney]], estatubatuar aktorea (h. [[2003]]). * [[Azaroaren 4]]a &ndash; [[Ángel Galíndez]], bizkaitar ingeniari agronomoa, [[Bilboalde]]ko ur-horniduran funtsezko papera izan zuena, eta [[Banco Bilbao Vizcaya Argentaria|Bizkaiko Bankuko]] presidentea (h. [[2003]]). * [[Azaroaren 8]]a &ndash; [[Hermann Zapf]], alemaniar diseinatzailea (h. [[2015]]). * [[Azaroaren 9]]a &ndash; [[Spiro Agnew]], estatubatuar politikaria (h. [[1996]]). * [[Azaroaren 10]]a &ndash; [[Ernst Otto Fischer]], alemaniar kimikaria, 1973ko [[Kimikako Nobel Saria]] (h. [[2007]]). * [[Azaroaren 10]]a &ndash; [[José Moreno]], [[Eusko Gudarostea|Eusko Gudarosteko]] gudaria, armada hartako azken beteranoa (h. [[2019]]). * [[Azaroaren 11]] &ndash; [[Stubby Kaye]], estatubatuar aktore eta umorista (h. [[1997]]). * [[Azaroaren 11]] &ndash; [[Florencia Pérez Padilla]], ''Rosario'', sevillar flamenko-dantzaria, aktorea, enpresaburua eta irakaslea (h. [[2000]]). * [[Azaroaren 17]]a &ndash; [[Ángeles Flórez Peón]], Asturiasko Gazte Sozialisten lehendakaria, bizirik dagoen [[Espainia|Espainiako]] azken [[Milizia|miliziano]] sozialistatzat joa (h. [[2024]]). * [[Azaroaren 19]]a - [[Margarita Landi]], espainiar kazetaria (h. [[2004]]). * [[Azaroaren 22]]a &ndash; [[Blas Piñar]], espainiar eskuin muturreko politikari eta idazlea (h. [[2014]]). * [[Azaroaren 24]]a &ndash; [[Wild Bill Davis]], jazz pianista, organista eta moldatzaile estatubatuarra (h. [[1995]]). * [[Azaroaren 26]]a &ndash; [[Patricio Aylwin]], [[Txile]]ko presidentea (h. [[2016]]). * [[Azaroaren 27]]a &ndash; [[Milagros Uranga]], ''Milagros I'', gipuzkoar erraketista (h. [[1992]]). * [[Azaroaren 27]]a &ndash; [[Jean-Pierre Urkia]], lapurtar apezpikua (h. [[2011]]). ==== Abendua ==== * [[Abenduaren 1]]a &ndash; [[José Joaquín Arazuri]], nafar medikua eta historialaria (h. [[2000]]). * [[Abenduaren 3]]a &ndash; [[Abdul Haris Nasution]], indonesiar militarra, Indonesiaren Independentziaren Aldeko Iraultzaren heroietako bat (h. [[2000]]). * [[Abenduaren 7]]a &ndash; [[Carla Capponi]], italiar [[partisano]]a eta politikaria (h. [[2000]]). * [[Abenduaren 7]]a &ndash; [[André Dumas]], frantziar teologoa eta idazlea (h. [[1996]]). * [[Abenduaren 8]]a &ndash; [[Juan Manuel Alonso-Allende]], euskal kirolaria, [[Bela (kirola)|belaren]] Snipe eta Star klasetan aditua (h. [[1984]]). * [[Abenduaren 11]] &ndash; [[Aleksandr Solzhenitsin]], errusiar eleberrigile, antzerkigile eta historialaria, 1970eko [[Literaturako Nobel Saria]] (h. [[2008]]). * [[Abenduaren 12]]a &ndash; [[Igor Ansoff]], errusiar-estatubatuar matematekari eta enpresa-kudeatzailea (h. [[2002]]). * [[Abenduaren 13]]a &ndash; [[Teresa Rovira i Comas]], kataluniar liburuzaina (h. [[2014]]). * [[Abenduaren 14]]a &ndash; [[B. K. S. Iyengar]], ''Iyengar Yoga'' yoga estiloaren sortzailea, munduko yoga irakasle garrantzitsuenetakotzat hartua (h. [[2014]]). * [[Abenduaren 17]]a &ndash; [[Juana Doña]], espainiar buruzagi komunista, feminista, sindikalista eta idazlea (h. [[2003]]). * [[Abenduaren 17]]a &ndash; [[Rosario Zubizarreta]], ''Ermua I'', bizkatar erraketista (h. [[2002]]). * [[Abenduaren 18]]a &ndash; [[Fidelis Atienza]], filipinar moja, okin eta gozogilea (h. [[2021]]). * [[Abenduaren 21]]a &ndash; [[Kurt Waldheim]], [[Austria]]ko presidentea eta [[Nazio Batuen Erakundeko idazkari nagusia]] (h. [[2007]]). * [[Abenduaren 23]]a &ndash; [[Helmut Schmidt]], [[Alemaniako kantziler]]ra (h. [[2015]]). * [[Abenduaren 25]]a &ndash; [[Carmen Bravo-Villasante]], espainiar filologoa, folklorista eta itzultzailea, aitzindaria unibertsitateko haur-literatura ikasten (h. [[1994]]). * [[Abenduaren 25]]a &ndash; [[Anuar as Sadat]], [[Egipto]]ko presidentea (h. [[1981]]). * [[Abenduaren 26]]a &ndash; [[Georgios Rallis]], [[Grezia]]ko lehen ministroa (h. [[2006]]). * [[Abenduaren 28]]a &ndash; [[Constance Cummings-John]], sierraleondar hezitzailea eta politikaria, Afrikan udal kontseilu batean sartu zen lehen emakumea (h. [[2000]]). * [[Abenduaren 30]]a &ndash; [[Al Purdy]], kanadar poeta (h. [[2000]]). * [[Abenduaren 31]] &ndash; [[Gunder Hägg]], suediar atleta (h. [[2004]]). ==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ==== * [[Angel Berazadi]], gipuzkoar enpresaburua (h. [[1976]]). * [[Dionisio Onaindia]], bizkaitar pilotaria, esku pilotako aurrelaririk hoberenetakotzat hartua. * [[German Aldama]], bizkaian aritutako arabar apaiz katolikoa (h. [[1994]]). * [[Jesus Prados Casadamon]], ''Txomin del Regato'', bilbotar irrati-esataria, pailazoa, umorista, aktorea eta idazlea (h. [[2001]]). * [[Maryse Lafont]], lapurtar poeta (h. [[2001]]). * [[Migel Laburu]], gipuzkoar idazlea, ikertzailea, historialaria eta itsas-modelogilea (h. [[1999]]). * [[Paco Gómez Martínez]], nafar argazkilaria (h. [[1998]]). * [[Pilar Claver]], nafar aktibista errepublikarra (h. [[2000]]). * [[Teri Ibarrola]], bizkaitar ipuin-kontalaria (h. [[1987]]). * [[Carmen Arrojo]], espainiar maistra eta Espainiako Memoria Historikoaren defendatzailea (h. [[2017]]). * [[Concha Carretero]], kataluniar militante komunista antifrankista (h. [[2014]]). * [[Nieves Torres]], [[PCE]]ko militante nabarmena (h. [[2013]]). * [[Patricia Rex]], niuetar politikaria (h. [[2004]]). * [[Vicente Otero Pérez|Vicente Otero Pérez, ''Terito'']], espainiar kontrabandista, enpresaburu eta droga-trafikatzailea (h. [[1995]]). == Heriotzak == ==== Urtarrila ==== * [[Urtarrilaren 3]]a &ndash; [[Pepe Sánchez (musikaria)|Pepe Sánchez]], kubatar musikari, abeslari eta musikagilea (j. [[1856]]). * [[Urtarrilaren 6]]a &ndash; [[Georg Cantor]], alemaniar matematikaria (j. [[1845]]). * [[Urtarrilaren 15]]a &ndash; [[Adolfo Areizaga]], bizkaitar eskultorea (j. [[1848]]). * [[Urtarrilaren 23]]a &ndash; [[Vasili Txernetzov]], [[Kosako]]en errusiar ofiziala (j. [[1890]]). ==== Otsaila ==== * [[Otsailaren 6]]a &ndash; [[Gustav Klimt]], austriar margolari sinbolista (j. [[1862]]). * [[Otsailaren 8]]a &ndash; [[Louis Renault (legegilea)|Louis Renault]], frantziar legegilea eta hezitzailea, 1907ko [[Bakearen Nobel Saria]] (j. [[1843]]). * [[Otsailaren 10]]a &ndash; [[Abdulhamid II.a]], [[Otomandar Inperioa|Otomandar Inperioko]] 34. [[sultan]]a (j. [[1842]]). * [[Otsailaren 10]]a &ndash; [[Ernesto Teodoro Moneta]], italiar kazetari, abertzale, iraultzaile eta bakezalea, 1907ko [[Bakearen Nobel Saria]] (j. [[1833]]). * [[Otsailaren 11]] &ndash; [[Aleksei Kaledin]], errusiar militarra, [[Don (ibaia)|Don]] ibaiaren arroko eskualdeko [[kosako]]a (j. [[1861]]). * [[Otsailaren 25]]a &ndash; [[Federico Baraibar]], arabar idazle, itzultzaile eta arkeologoa (j. [[1851]]). ==== Martxoa ==== * [[Martxoaren 6]]a &ndash; [[John Redmond]], irlandar politikari nazionalista eta abokatua, [[Irlandako Alderdi Parlamentarioa]]ren buruzagia (j. [[1856]]). * [[Martxoaren 9]]a &ndash; [[Frank Wedekind]], alemaniar antzezle eta antzerkigilea (j. [[1864]]). * [[Martxoaren 13]]a &ndash; [[César Cui]], Lituanian jaiotako errusiar musikagilea (j. [[1835]]). * [[Martxoaren 14]]a &ndash; [[Lucretia Rudolph Garfield]], [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetako]] lehen dama (j. [[1832]]). * [[Martxoaren 15]]a &ndash; [[Lili Boulanger]], frantziar musikagilea (j. [[1893]]). * [[Martxoaren 17]]a &ndash; [[John-Antoine Nau]], frantsesez idazten zuen frantziar-estatubatuar idazlea (j. [[1860]]). * [[Martxoaren 22]]a &ndash; [[Aureliano Valle]], bizkaitar musikagilea, abesbatzen zuzendaria eta organista (j. [[1846]]). * [[Martxoaren 24]]a &ndash; [[Chung Ling Soo]], estatubatuar ilusionista (j. [[1861]]). * [[Martxoaren 25]]a &ndash; [[Claude Debussy]], frantziar musikagilea (j. [[1862]]). ==== Apirila ==== * [[Apirilaren 5]]a &ndash; [[Paul Vidal de la Blache]], frantziar geografoa (j. [[1845]]). * [[Apirilaren 7]]a &ndash; [[Jan Derk Huibers]], holandar margolaria, artista grafikoa eta arte irakaslea (j. [[1829]]). * [[Apirilaren 8]]a &ndash; [[Grigori Txudnovski]], Ukrainan jaiotako boltxebike judua (j. [[1890]]). * [[Apirilaren 11]] &ndash; [[Otto Wagner]], austriar arkitektoa (j. [[1841]]). * [[Apirilaren 13]]a &ndash; [[Lavr Kornilov]], Errusiar Inperioko Armadako jenerala (j. [[1870]]). * [[Apirilaren 15]]a &ndash; [[Frederick Kempster]], ''ingeles erraldoia'', [[akromegalia]]ren ondorioz 2,37 metro garai izatera heldu zen gizasemea (j. [[1889]]). * [[Apirilaren 20]]a &ndash; [[Karl Ferdinand Braun]], alemaniar fisikaria, 1909ko [[Fisikako Nobel Saria]] (j. [[1850]]). * [[Apirilaren 20]]a &ndash; [[Niko Pirosmani]], georgiar margolari primitibista (j. [[1862]]). * [[Apirilaren 21]]a &ndash; [[Manfred von Richthofen]], ''Baroi Gorria'', alemaniar militar eta hegazkin pilotua (j. [[1892]]). * [[Apirilaren 23]]a &ndash; [[Nikolas Atxukarro]], euskal neuropsikiatra (j. [[1880]]). * [[Apirilaren 28]]a &ndash; [[Gavrilo Princip]], [[Franz Ferdinand Austriakoa]] eta honen emazte [[Sophie Chotek]] hil zituen serbobosniar abertzalea (j. [[1894]]). ==== Maiatza ==== * [[Maiatzaren 5]]a &ndash; [[Georges Ohnet]], frantziar eleberrigilea (j. [[1848]]). * [[Maiatzaren 19]]a &ndash; [[Ferdinand Hodler]], suitzar margolaria (j. [[1853]]). * [[Maiatzaren 23]]a &ndash; [[Maxime Maufra]], frantziar margolari, grabatzaile eta litografoa (j. [[1861]]). * [[Maiatzaren 30]]a &ndash; [[Georgi Plekhanov]], errusiar sozialista, errusiar [[marxismo]]aren sortzailea (j. [[1856]]). ==== Ekaina ==== * [[Ekainaren 4]]a &ndash; [[Charles W. Fairbanks]], Ameriketako Estatu Batuetako presidenteordea (j. [[1852]]). * [[Ekainaren 8]]a &ndash; [[Jose Cadena]], nafar elizgizona (j. [[1855]]). * [[Ekainaren 13]]a &ndash; [[Mikel Aleksandrovitx Romanov]], Errusiako Duke Handia (j. [[1878]]). * [[Ekainaren 20]]a &ndash; [[V. Volodarski]], Ukrainan jaiotako boltxebike judua (j. [[1891]]). * [[Ekainaren 26]]a &ndash; [[Peter Rosegger]], alemanezko austriar idazlea (j. [[1943]]). ==== Uztaila ==== * [[Uztailaren 3]]a &ndash; [[Mehmed V.a]], [[Otomandar Inperioa|Otomandar Inperioko]] 39. [[sultan]]a (j. [[1844]]). * [[Uztailaren 10]]a &ndash; [[Arrigo Boito]], italiar olerkari, kazetari, eleberrigile, libretogile eta musikagilea (j. [[1842]]). * [[Uztailaren 17]]a, [[Uralak|Uraletako]] herrixka batean [[boltxebike]]ek erailda: ** [[Aleksei Nikolaevitx Errusiakoa]], Errusiako tsarevitxa (j. [[1904]]). ** [[Alexandra Feodorovna]], [[Errusia]]ko enperatriza eta [[Errusiako Inperio]]ko azken agintaria (j. [[1872]]). ** [[Anastasia Nikolaevna Errusiakoa]], Errusiako Dukesa Handia (h. [[1901]]). ** [[Nikolas II.a Errusiakoa]], errusiako azken [[tsar]]ra (j. [[1868]]). ** [[Olga Nikolaevna Errusiakoa]], [[Errusia]]ko Dukesa Handia (j. [[1895]]). ** [[Tatiana Nikolaevna Errusiakoa]], [[Errusia]]ko Dukesa Handia (j. [[1897]]). ==== Abuztua ==== * [[Abuztuaren 21]]a &ndash; [[Sabino Izeta]], gipuzkoar margolaria (j. [[1876]]). * [[Abuztuaren 30]]a &ndash; [[Moisei Uritski]], Ukrainan jaiotako [[boltxebike]] judua (j. [[1873]]). ==== Iraila ==== * [[Irailaren 2]]a &ndash; [[John Forrest]], [[Australia]]ren esploratzailea, politikaria, eta Australiako estreinako lehen ministroa (j. [[1847]]). * [[Irailaren 3]]a &ndash; [[Fania Kaplan]], judu jatorriko militante [[eserista]], [[Vladimir Lenin|Lenin]] hiltzen saiatzearren ospetsua (j. [[1890]]). * [[Irailaren 10]]a &ndash; [[Karl Peters]], alemaniar esploratzailea eta politikaria (j. [[1856]]). * [[Irailaren 12]]a &ndash; [[George Reid]], [[Australia]]ko 4. lehen ministroa (j. [[1854]]). * [[Irailaren 16]]a &ndash; [[Estanislao Arantzadi]], nafar abokatua eta kulturgizona (j. [[1841]]). * [[Irailaren 20]]a &ndash; [[Stepan Xaumian]], Georgian jaiotako armeniar [[boltxebike]]a (j. [[1878]]). * [[Irailaren 28]]a &ndash; [[Georg Simmel]], alemaniar filosofo eta soziologoa (j. [[1858]]). * [[Irailaren 28]]a &ndash; [[Jean Espagnolle]], frantziar apaiza (j. [[1828]]). ==== Urria ==== * [[Urriaren 5]]a &ndash; [[Roland Garros]], frantziar pilotua, [[Mediterraneoa]] alderik alde zeharkatu zuen lehen pertsona (j. [[1888]]). * [[Urriaren 7]]a &ndash; [[Charles Hubert Hastings Parry]], ingeles musikagile eta musikologoa (j. [[1848]]). * [[Urriaren 9]]a &ndash; [[Raymond Duchamp-Villon]], frantziar eskultorea (j. [[1876]]). * [[Urriaren 9]]a &ndash; [[Rudolf Trebitsh]], austriar antrolopologoa (j. [[1876]]). * [[Urriaren 10]]a &ndash; [[Maria Katalina Irigoien]], ''María Desposorios'', iruindar moja, 2011n [[dohatsu]] izendatua (j. [[1848]]). * [[Urriaren 13]]a &ndash; [[Hjørdis Grøntoft Raknerud]], norvegiar arkitektoa, Eskandinaviako lehen emakume arkitektoetako bat (j. [[1878]]). * [[Urriaren 18]]a &ndash; [[Koloman Moser]], austriar artista (j. [[1868]]). * [[Urriaren 24]]a &ndash; [[César Ritz]], suitzar ostalaria (j. [[1850]]). * [[Urriaren 31]] &ndash; [[Egon Schiele]], austriar margolaria (j. [[1890]]). ==== Azaroa ==== * [[Azaroaren 4]]a &ndash; [[Wilfred Owen]], ingeles olerkaria (j. [[1893]]). * [[Azaroaren 4]]a &ndash; [[Margaret Olivia Slocum Sage]], estatubatuar irakaslea eta filantropoa (j. [[1828]]). * [[Azaroaren 7]]a &ndash; [[Olga Rozanova]], errusiar abangoardiako artista (j. [[1886]]). * [[Azaroaren 9]]a &ndash; [[Guillaume Apollinaire]], frantziar idazlea (j. [[1880]]). * [[Azaroaren 11]] &ndash; [[Leonardo Rucabado]], kantabriar arkitektoa (j. [[1875]]). * [[Azaroaren 11]] &ndash; [[Augustin Trébuchon]], [[Lehen Mundu Gerra]]n hil zen azken soldadu frantsesa (j. [[1878]]). * [[Azaroaren 16]]a &ndash; [[Johan Henrik Deuntzer]], [[Danimarka]]ko lehen ministroa (j. [[1845]]). * [[Azaroaren 22]]a &ndash; [[Rose Elizabeth Cleveland]], [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetako]] lehen dama (j. [[1845]]). * [[Azaroaren 28]]a &ndash; [[Margaret Cruickshank]], Zeelanda Berrian erregistratutako lehenengo emakume medikua (j. [[1873]]). * [[Azaroaren 29]]a &ndash; [[Antonio Gaston Orleans-Bragantzakoa]], [[Brasilgo printzea]] (j. [[1881]]). ==== Abendua ==== * [[Abenduaren 2]]a &ndash; [[Edmond Rostand]], frantziar poeta eta antzerkigilea (j. [[1868]]). * [[Abenduaren 4]]a &ndash; [[Nadia Kybaltxytx]], ukrainar idazle eta itzultzailea (j. [[1857]]). * [[Abenduaren 7]]a &ndash; [[Marie Célestine Amélie d'Armaillé]], frantziar historialari eta idazlea (j. [[1830]]). * [[Abenduaren 11]] &ndash; [[Ivan Cankar]], esloveniar eleberrigile eta dramagilea (j. [[1876]]). * [[Abenduaren 17]]a &ndash; [[Fermin Lasala Collado]], gipuzkoar politikaria eta historialaria (j. [[1832]]). * [[Abenduaren 21]]a &ndash; [[Harvey du Cros]], britainiar finantzaria, [[pneumatiko]]en industriaren sortzailea (j. [[1846]]). * [[Abenduaren 27]]a &ndash; [[Birt Acres]], estatubatuar-britainiar argazkilari eta filmen aintzindaria (j. [[1854]]). * [[Abenduaren 29]]a &ndash; [[Dmitri Miontxinski]], Errusiar Inperioaren koronel eta Errusiako Gerra Zibilean [[Txernetzoven Partisanoak|Txernetzoven Partisanoen]] parte (j. [[1889]]). ==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ==== * [[Bartolomé Feliú]], nafar zientzialari eta politikaria (j. [[1843]]). * [[Blaise Gueraçague Soules]], baxenafar abokatu eta politikaria (j. [[1884]]). * [[Hetty Kelly]], irlandar dantzari eta musikagilea, [[Charlie Chaplin]]en lehen amodioa (j. [[1893]]). == [[Nobel Sariak|Nobel saridunak]] == * [[Fisikako Nobel Saria|Fisika]]: [[Max Planck|Max Karl Ernst Ludwig Planck]] * [[Kimikako Nobel Saria|Kimika]]: [[Fritz Haber]] * [[Literaturako Nobel Saria|Literatura]]: Eman gabe. * [[Medikuntzako Nobel Saria|Medikuntza]]: Eman gabe. * [[Bakearen Nobel Saria|Bakea]]: Eman gabe. == Kanpo estekak == {{clear}} {{autoritate kontrola}} {{Denbora unitate aurkibidea}} [[Kategoria:1918| ]] q9lgszclowojl8s69l93593ba8bkqff 0 1264 9998358 9995024 2024-12-13T11:59:11Z Eliatxo 96586 /* Otsaila */ 9998358 wikitext text/x-wiki {{urte aurkibide probak}} {{urtegertaerak}} == Gertaerak == === Euskal Herria === * [[Urtarrilaren 4]]a &ndash; [[Bilbo]] bonbardatu zuten hegazkin alemaniarrek, bost hildako eraginez. * [[Urtarrilaren 16]]a &ndash; [[Etxauri]] inguruko bide bazter batean frankistek [[Eladio Zilbeti]] futbolari eta politikari hil zuten. * [[Otsailaren 17]]a &ndash; Frontetik guda-trofeo gisa eramandako etsaiaren [[misil]] bat lehertu zen ezustean Bilboko JSU Gazteria Komunista eta Sozialisten Batasunaren egoitzan. Agustin Zapirain euskal herritarra eta Trifón Medrano eta Rodríguez Cuesta [[Madril]]eko delegatuak hil ziren ezbeharrean. * [[Martxoaren 5]]a &ndash; [[Matxitxakoko itsas gudua|Matxitxako lurmuturreko itsas-gudua]] izan zen armada frankistaren eta gudarien artean. * [[Martxoaren 31]]a &ndash; ** [[Italia]]ko armadako hegazkinek [[Elorrio]] eta [[Durangoko bonbardaketa|Durango bonbardatu]] zituzten. ** [[Azazetako sarraskia]] eragin zuten [[frankismo|frankistek]], [[Araba]]n egin zuten handiena. Gasteizko espetxetik 16 preso politiko atera, mendatera eraman eta bertan tiroz hil zituzten. * [[Apirilaren 4]]a &ndash; [[Otxandio]] tropa frankisten eskuetan erori zen. Martxoaren 31n hasi zuten erasoa, [[Emilio Mola]] jeneralaren aginduz. * [[Apirilaren 6]]a &ndash; ** Francoren gobernuak [[Bilboren itsas blokeoa]] iragarri zuen. ** Egun horretan bertan izan zen lehen gertakaria: [[SS Thorpehall]] ontzi ingelesa gerarazten saiatu ziren frankistak, baina hiru destruktore ingelesen laguntzarekin Bilbora iristea lortu zuen. * [[Apirilaren 9]]a &ndash; ** Tropa frankistek [[Bilbo]] bonbardatu zuten. [[Alemania]]ko eta [[Italia]]ko abiazioek hartu zuten parte bonbardaketan, eta 30 lagun hil zituzten. ** [[Uribarri (Bilboko barrutia)|Uribarri]] auzoko tunelean 16 hildako eta 40 zauritu izan ziren, bonbardaketaren aurrean babes hartutako herritarrak harrapatu zituenean tren batek. ** Egun berean frankistek ondorengo herriak ere bonbardatu zituzten: [[Amorebieta-Etxano]], [[Areatza]], [[Arrigorriaga]], [[Bedia]], [[Bermeo]], [[Etxebarri]], [[Galdakao]], [[Gorbeia]], [[Leioa]], [[Ugao-Miraballes]] eta [[Zeanuri]]. * [[Apirilaren 23]]a &ndash; [[Eibar]] bonbardatu zuen abiazio frankistak. Bonbardaketan bi hildako izan ziren. Egun berean [[Barakaldo]], [[Bilbo]], [[Elgeta]] eta [[Erandio]]ko hiriguneak bonbardatu zituzten. Hiru egunera frankisten eskuetan erori zen Eibar. * [[Apirilaren 26]]a &ndash; [[Kondor Legioa]]k eta [[Aviazione Legionaria]]k [[Gernikako bonbardaketa]] egin zuten. Herria suntsitu eta hildako asko eragiteaz gain, nazioarteko kondena izan zuen. * [[Maiatzaren 4]]a &ndash; Euskararen aurkako ortografia arauak inposatu zituzten [[Hego Euskal Herria]]n. [[Gipuzkoa]]ko eta [[Bizkaia|Bizkaiko]] [[gobernadore zibil]]ak agindu zuen, ''[[El Diario Vasco]]''n argitaratutako ohar batean. “Ortografia onargarria” erabiltzea exijitu zuten, “zapore separatista” zuten izenetatik "tx" ordeztuz "ch"-rekin. * [[Maiatzaren 14]]a &ndash; [[Sollubeko gudua]] amaitu zen, tropa frankisten garaipenarekin. * [[Maiatzaren 31]]a &ndash; [[Ertzaintza]]k eta [[Eusko Itsas Gudarostea]]k [[Espainia]]ko bi ontzi konfiskatu zituzten. [[José Luis Díez (destruktorea)|José Luis Díez]] eta [[Císcar (destruktorea)|Císcar]] destruktoreak ziren, eta agintari errepublikarrek eskatuta bereganatu zituzten. * [[Ekainaren 14]]a &ndash; [[Mungia]] hartu zuten tropa frankistek, hilabete eta erdiz erasoan aritu ostean. * [[Ekainaren 19]]a &ndash; [[Francisco Franco|Francoren]] armadak [[Bilboko gudua|Bilbo bereganatu]] zuen, [[Bilboko Burdin Hesia]]ren defentsa-sistema suntsitu ondoren. * [[Abuztuaren 5]]a &ndash; Frankistek [[Juanita Mir|Juana Mir Garcia]] kazetari eta idazle iruindarra fusilatu zuten [[Derio]]n. === Mundua === * [[Urtarrilaren 5]]a &ndash; [[Falange|Falangistek]] jostunen sindikatuko bost emakume hil zituzten [[Mallorca]]n. Espetxetik Montuïriko komentura eraman, torturatu eta fusilatu egin zituzten. * [[Urtarrilaren 6]]a &ndash; [[AEB]]etatik [[Espainia]]ko Estatura 1936ko Gudan [[faxismo]]aren aurka borrokara joateko, [[Abraham Lincoln Batailoia|Abraham Lincoln Batailoi Internazionalista]] osatu zuten. * [[Urtarrilaren 8]]a &ndash; [[AEB]]etako Kongresuak [[Espainia]]ra gudako materiala saltzea debekatu zuen. * [[Otsailaren 8]]a &ndash; [[Malaga-Almeria errepideko sarraskia]]. * [[Otsailaren 19]]a &ndash; Bi gazte [[eritrea]]r Italiak Etiopian inposatutako [[Rodolfo Graziani]] erregeordea hiltzen saiatu ziren. Ekitaldi batean hamar bat granada jaurti zizkioten. 50 lagun zauritu ziren erasoan. * [[Otsailaren 21]]a &ndash; [[Espainiako Gerra Zibilean Ez-Interbentzio Komiteak]] Espainiako Gerra Zibilean nazioarteko interbentzioa debekatu zuen. * [[Martxoaren 21]]a &ndash; [[Puerto Rico]]n, [[AEB]]etako polizia independentisten protesta baketsuaren aurka oldartu zen eta 19 lagun hil eta ehunka zauritu zituen. * [[Martxoaren 31]] &ndash; [[Italia]]ko ''Aviazione Legionaria'' deitutakoak [[Durangoko bonbardaketa|Durango bonbardatu]] zuen, 336 hildako eraginez. * [[Apirilaren 13]]a &ndash; [[Franco]]k [[Irlandar Brigada]] faxista desegin zuen. Brigada arazo handiak sortzen ari zen. * [[Maiatzaren 6]]a &ndash; [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetako]] [[New Jersey]] estatuan [[LZ 129 Hindenburg]] baloi gidatuak lur hartzean su hartu eta 35 pertsona hil ziren. * [[Maiatzaren 7]]a &ndash; Kondor Legioaren Borrokalari Taldea Espainia osoan hedatzen da [[Falangista]]k laguntzeko. * [[Maiatzaren 17]]a &ndash; [[Francisco Largo|Largo Caballeroren]] gobernu errepublikanoa ([[Espainia]]) erori zen. * [[Maiatzaren 28]]a &ndash; [[Neville Chamberlain]] Erresuma Batuko Lehen Ministro izendatu zuten. * [[Ekainaren 21]]a &ndash; [[Léon Blum]]en koalizio gobernuaren erorketa Frantzian. * [[Uztailaren 7]]a &ndash; [[Marco Polo Zubiaren gertakaria]], [[Bigarren Txina-Japonia Gerra]]ren hasiera. Aditu batzuek uste dute Bigarren Mundu Gerraren hasiera hor jarri beharko litzatekeela<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Liberation in China and the Pacific|hizkuntza=en|url=https://www.nationalww2museum.org/war/articles/liberation-china-and-pacific|aldizkaria=The National WWII Museum {{!}} New Orleans|sartze-data=2023-10-03}}</ref>. * [[Abuztuaren 8]]a &ndash; Japoniako indarrek [[Beiping-Tianjingo gudua|Beijing okupatu zuten]]. * [[Abuztuaren 13]]a &ndash; [[Shanghaiko gudua]]ren hasieran Bigarren Txina-Japonia Gerran. * [[Abuztuaren 26]]a &ndash; [[Laredo]] eta [[Santoña]]n ([[Kantabria]]) eusko [[gudari]]ek [[Santoñako hitzarmena|azkena eman zioten beren borrokari]]. * [[Urriaren 5]]a &ndash; Rooseveltek ''[[Berrogeialdiko Hitzaldia]]'' eskaini zuen, bere herrialdea erasotzaileen arureko neutraltasunetik "berrogeialdira" pasako zela esanez. * [[Urriaren 13]]a &ndash; Alemaniak Belgikari esan zion bere burujabetza errespetatutako zela ez bazuen Alemaniaren aurkako neurri militarrik hartzen. * [[Urriaren 15]]a &ndash; [[Frankismo|Frankistek]] hamalau euskal preso fusilatu zituzten [[El Duesoko espetxea]]n, [[Santoña]]n. [[Euzko Gudarostea]] Santoñan errenditu zen, bizia barkatu eta ebakuatzearen truke. Frankistek, ordea, ez zuten hitza bete. * [[Urriaren 20]]a &ndash; [[Gijón]] harrapatu zuten matxinoek, "[[Iparraldeko frontea (Espainiako Gerra Zibila)|Iparraldeko Frontea]]" kanpainari amaiera ematen. * [[Azaroaren 5]]a &ndash; Adolf Hitlerrek bilera sekretua egin zuen "[[lebensraum]]" kontzeptua eztabaidatzeko. * [[Azaroaren 6]]a &ndash; Italiak bat egin zuen [[Antikomintern Ituna]]rekin. * [[Azaroaren 19]]a &ndash; [[Sevilla]]n esklabo lanak egitera bidalitako 57 euskal preso errepublikar hil ziren [[Alaníseko tren istripua (1937)|tren istripuan]]. [[Alanís]] herrian izan zen, eta guztira 72 lagun hil ziren. * [[Azaroaren 26]]a &ndash; Shanghaiko guduaren amaiera, Japoniar garaipenarekin. Txinatarrek hiria ebakuatu zuten. * [[Abenduaren 1]]a &ndash; Bigarren Txina-Japonia gerran [[Nankingo gudua]] hasi zen. * [[Abenduaren 8]]a &ndash; Japoniak [[Mengjiang]] txotxongilo-estatua sortu zuen [[Barne Mongolia]]n. * [[Abenduaren 11]]a &ndash; Italiak Nazioen Liga utzi zuen. * [[Abenduaren 12]]a &ndash; [[USS Panay gertakaria|USS ''Panay'' gertakaria]]. Japoniako hegazkinek ''Panay'' ontzi estatubatuarra eraso zuten, petrolio ontziak babesten ari zena. Hiru hildako egon ziren eta 11 zauritu. Japoniaren eta AEBren arteko krisi diplomatikoa. * [[Abenduaren 13]]a &ndash; [[Nankingo sarraskia]]ren hasiera Japoniak gudua irabazi ostean. * [[Abenduaren 15]]a &ndash; Espainiako [[Teruel]]go bataila hasi zen, 36ko Gerrako handienetakoa. Frankisten aurrerakadak Errepublika behartu zuen kontraerasoa jotzera, eta Teruel berreskuratzera bideratu zituen indarrak. == Arte eta kultura == * [[Urtarrilaren 1]]a &ndash; Euskarazko historiako lehen egunkaria argitaratzen hasi ziren: ''[[Eguna]]''. == Zientzia eta teknologia == == Kirolak == == Jaiotzak == ==== Urtarrila ==== * [[Urtarrilaren 1]]a &ndash; [[Willy Kuijpers]], flandiar politikaria, 1975eko Aberri Egunean ikurrina erakusteagatik atxilotua izan zena (h. [[2020]]). * [[Urtarrilaren 1]]a &ndash; [[Petros Márkaris]], greziar itzultzailea, dramaturgoa, gidoilaria eta idazlea. * [[Urtarrilaren 2]]a &ndash; [[Imerio Massignan]], italiar txirrindularia (h. [[2024]]). * [[Urtarrilaren 6]]a &ndash; [[Paolo Conte]], italiar kantautore, abeslari eta musikagilea. * [[Urtarrilaren 6]]a &ndash; [[Harri Holkeri]], [[Finlandia]]ko lehen ministroa (h. [[2011]]). * [[Urtarrilaren 7]]a &ndash; [[Ali Soilih]], [[Komoreak|Komoreetako]] 3. presidentea (h. [[1978]]). * [[Urtarrilaren 8]]a &ndash; [[Shirley Bassey]], galestar abeslaria. * [[Urtarrilaren 8]]a &ndash; [[Carmen Miranda Zubieta]], bizkaitar kultur-ekintzailea, [[Gerediaga Elkartea]]ren sortzaileetako bat (h. [[2021]]). * [[Urtarrilaren 9]]a &ndash; [[Javier Retegi]], gipuzkoar politikaria eta [[Eusko Ikaskuntza]]ko lehendakari ohia. * [[Urtarrilaren 10]]a &ndash; [[Gianni Celati]], italiar idazle, itzultzaile eta literatura kritikaria (h. [[2022]]). * [[Urtarrilaren 10]]a &ndash; [[Esmeralda Mallada]], uruguaitar astronomo eta irakaslea. * [[Urtarrilaren 10]]a &ndash; [[Juan Antonio Rodríguez Duflox]], gipuzkoar futbolari ohia. * [[Urtarrilaren 16]]a &ndash; [[Koxme Lizaso]], gipuzkoar bertsolaria (h. [[2013]]). * [[Urtarrilaren 17]]a &ndash; [[Emeterio Sorazu]], gipuzkoar apaiza, irakaslea eta ikertzailea (h. [[2010]]). * [[Urtarrilaren 18]]a &ndash; [[John Hume]], Ipar Irlandako politikaria, 1998ko [[Bakearen Nobel Saria]] (h. [[2020]]). * [[Urtarrilaren 20]]a &ndash; [[Amando de Miguel]], espainiar soziologoa (h. [[2023]]). * [[Urtarrilaren 21]]a &ndash; [[Ernest Lluch]], kataluniar ekonomista eta [[Kataluniako Sozialisten Alderdia|PSCri]] loturiko politikaria (h. [[2000]]). * [[Urtarrilaren 25]]a &ndash; [[Ange-Félix Patassé]], [[Afrika Erdiko Errepublika]]ko presidentea (h. [[2011]]). * [[Urtarrilaren 26]]a &ndash; [[Joseph Saidu Momoh]], [[Sierra Leona]]ko presidentea (h. [[2003]]). * [[Urtarrilaren 30]]a &ndash; [[Robert Etcheverry]], frantziar aktorea (h. [[2007]]). * [[Urtarrilaren 30]]a &ndash; [[Vanessa Redgrave]], britainiar aktorea. * [[Urtarrilaren 30]]a &ndash; [[Boris Spassky]], errusiar xake-jokalaria. * [[Urtarrilaren 31]] &ndash; [[Philip Glass]], estatubatuar musikagilea. * [[Urtarrilaren 31]] &ndash; [[Luis del Olmo]], espainiar kazetaria, irratian ibilitakoa. * [[Urtarrilaren 31]] &ndash; [[Suzanne Pleshette]], estatubatuar aktorea (h. [[2008]]).. ==== Otsaila ==== * [[Otsailaren 1]]a &ndash; [[The Everly Brothers|Don Everly]], estatubatuar abeslari eta abesti egilea (h. [[2021]]). * [[Otsailaren 1]]a &ndash; [[Maryan Wisniewski]], frantziar futbolaria (h. [[2022]]). * [[Otsailaren 1]]a &ndash; [[Jose Agustin Orbegozo]], gipuzkoar idazlea. * [[Otsailaren 2]]a &ndash; [[Eric Arturo Delvalle]], [[Panama]]ko presidentea (h. [[2015]]). * [[Otsailaren 3]]a &ndash; [[Carlos Falcó]], espainiar nobleziako-kide eta enpresaburua (h. [[2020]]). * [[Otsailaren 4]]a &ndash; [[John Devitt]], australiar igerilaria (h. [[2023]]). * [[Otsailaren 4]]a &ndash; [[Félix Grande]], espainiar poeta eta kritikaria (h. [[2014]]). * [[Otsailaren 6]]a &ndash; [[Ana Orantes]], [[genero-indarkeria]]ren granadar biktima (h. [[1997]]). * [[Otsailaren 10]]a &ndash; [[Roberta Flack]], estatubatuar kantaria. * [[Otsailaren 11]] &ndash; [[Pantaleon Errandonea]], nafar [[trontza]]laria eta [[herri kirol]]en sustatzailea (h. [[2020]]). * [[Otsailaren 12]]a &ndash; [[Viktor Emanuel Savoiakoa]], [[Italiako Erresuma]]ko azken printze oinordekoa (h. [[2024]]). * [[Otsailaren 13]]a &ndash; [[Sigmund Jähn]], Ekialdeko Alemaniako aireko indarreko kidea, lehen alemaniar austronauta (h. [[2019]]). * [[Otsailaren 13]]a &ndash; [[Hiroshi Ninomiya]], japoniar futbolaria. * [[Otsailaren 15]]a &ndash; [[Eladio Viñuela]], espainiar kimikari eta biologo molekularra, [[biologia molekular]]raren aitzindarietako bat Espainian (h. [[1999]]). * [[Otsailaren 16]]a &ndash; [[Nur Hassan Hussein]], [[Somalia]]ko lehen ministroa (h. [[2020]]). * [[Otsailaren 17]]a &ndash; [[Janbattitt Dirassar]], lapurtar idazlea eta kazetaria. * [[Otsailaren 18]]a &ndash; [[Manuel Clemente Ochoa]], nafar eskultore eta irarlea. * [[Otsailaren 19]]a &ndash; [[Rupiah Banda]], [[Zambia]]ko 4. presidentea (h. [[2022]]). * [[Otsailaren 19]]a &ndash; [[Jean Pierre Curutchet]], baxenafar idazlea. * [[Otsailaren 20]]a &ndash; [[Robert Huber]], alemaniar biokimikaria, 1988ko [[Kimikako Nobel Saria]]. * [[Otsailaren 20]]a &ndash; [[Manuel Ibarburu]], gipuzkoar arraunlaria (h. [[2021]]). * [[Otsailaren 20]]a &ndash; [[Nancy Wilson (abeslaria)|Nancy Wilson]], estatubatuar abeslari melodikoa, garaiko bokalistarik dotore eta beroenetakoa (h. [[2018]]). * [[Otsailaren 21]]a &ndash; [[Harald V.a Norvegiakoa]], [[Norvegia]]ko erregea. * [[Otsailaren 22]]a &ndash; [[Joanna Russ]], estatubatuar idazle, akademiako kide eta feminista (h. [[2011]]). * [[Otsailaren 25]]a &ndash; [[Tom Courtenay]], britainiar aktorea. * [[Otsailaren 25]]a &ndash; [[Severo Sarduy]], kubatar idazlea (h. [[1993]]). * [[Otsailaren 26]]a &ndash; [[Eduardo Arroyo]], espainiar margolari eta idazlea (h. [[2018]]). ==== Martxoa ==== * [[Martxoaren 1]]a &ndash; [[Tupuola Tufuga Efi]], Samoako estatuburua. * [[Martxoaren 2]]a &ndash; [[Abdelaziz Bouteflika]], [[Aljeria]]ko presidentea (h. [[2021]]). * [[Martxoaren 2]]a &ndash; [[Yehoshua Kenaz]], israeldar eleberrigilea (h. [[2020]]). * [[Martxoaren 3]]a &ndash; [[Tsukasa Hosaka]], japoniar futbolaria (h. [[2018]]). * [[Martxoaren 4]]a &ndash; [[Jose Arakistain]], gipuzkoar futbolari eta entrenatzaile ohia. * [[Martxoaren 6]]a &ndash; [[Guy Boniface]], frantziar errugbilaria (h. [[1968]]). * [[Martxoaren 6]]a &ndash; [[Valentina Terexkova]], [[sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|sobietar]] [[astronauta|kosmonauta]], historian lehen aldiz espaziora irtendako emakumea. * [[Martxoaren 8]]a &ndash; [[Juvénal Habyarimana]], [[Ruanda]]ko presidentea (h. [[1994]]). * [[Martxoaren 9]]a &ndash; [[Isabel Aguirre]], galiziar arkitekto eta paisajista. * [[Martxoaren 9]]a &ndash; [[Azio Corghi]], italiar musikagilea (h. [[2022]]). * [[Martxoaren 10]]a &ndash; [[María Kodama]], argentinar idazle, itzultzaile eta literatura-irakaslea (h. [[2023]]). * [[Martxoaren 11]] &ndash; [[Carlos Larrañaga]], kataluniar aktorea (h. [[2012]]). * [[Martxoaren 18]]a &ndash; [[Rudi Altig]], alemaniar txirrindularia, Alemanian inoiz izan den onenetakotzat joa (h. [[2016]]). * [[Martxoaren 19]]a &ndash; [[Egon Krenz]], Ekialdeko Alemaniako politikari ohia. * [[Martxoaren 20]]a &ndash; [[Lois Lowry]], estatubatuar idazlea. * [[Martxoaren 21]]a &ndash; [[Fred Akuffo]], [[Ghana]]ko estatuburua (h. [[1979]]). * [[Martxoaren 22]]a &ndash; [[Angelo Badalamenti]], estatubatuar abestien eta soinu-banden musikagilea (h. [[2022]]). * [[Martxoaren 22]]a &ndash; [[Antonio Bilbao Monasterio]], bizkaitar euskalari eta euskal idazlea. * [[Martxoaren 23]]a &ndash; [[Maria Pilar Busquet i Medan]], kataluniar politikari eta ekintzailea (h. [[2016]]). * [[Martxoaren 23]]a &ndash; [[José Cantón]], bizkaitar futbolari eta entrenatzailea (h. [[2013]]). * [[Martxoaren 23]]a &ndash; [[Robert Gallo]], estatubatuar ikertzaile biomedikoa, [[GIB]]aren aurkikuntzagatik ezaguna. * [[Martxoaren 23]]a &ndash; [[Moacyr Scliar]], brasildar narratzailea (h. [[2011]]). * [[Martxoaren 24]]a &ndash; [[Rudolf de Rijk]], herbehereetar hizkuntzalaria, euskal gramatikan aditua (h. [[2003]]). * [[Martxoaren 24]]a &ndash; [[Lloyd Erskine Sandiford]], [[Barbados]]ko 4. lehen ministroa (h. [[2023]]). * [[Martxoaren 26]]a &ndash; [[Roberto Morales]], bizkaitar txirrindulari ohia. * [[Martxoaren 27]]a &ndash; [[Lourdes Iriondo]], euskal kantaria (h. [[2005]]). * [[Martxoaren 29]]a &ndash; [[Gordon Milne]], ingeles futbolari ohi eta entrenatzailea. * [[Martxoaren 30]]a &ndash; [[Warren Beatty]], estatubatuar zinema zuzendaria, aktorea eta ekoizlea. * [[Martxoaren 31]] &ndash; [[Claude Allègre]], frantziar geokimikaria eta politikaria. ==== Apirila ==== * [[Apirilaren 1]]a &ndash; [[Jose Antonio Irulegi]], gipuzkoar futbolari eta futbol entrenatzaile ohia. * [[Apirilaren 1]]a &ndash; [[Angela Pagano]], italiar aktore eta abeslaria (h. [[2024]]). * [[Apirilaren 1]]a &ndash; [[Teresa del Valle]], gipuzkoar antropologo, irakasle eta ikertzailea. * [[Apirilaren 2]]a &ndash; [[Antoni Ros-Marbà]], kataluniar orkestra-zuzendaria. * [[Apirilaren 3]]a &ndash; [[John Arrillaga]], estatubatuar enpresaburua, [[Silicon Valley]]ko lur-jaberik nagusienetariko bat (h. [[2022]]). * [[Apirilaren 5]]a &ndash; [[Colin Powell]], estatubatuar jenerala, [[Golkoko Gerra]]ko operazio militarraren arduradun nagusia (h. [[2021]]). * [[Apirilaren 6]]a &ndash; [[Merle Haggard]], estatubatuar country abeslari eta gitarrista (h. [[2016]]). * [[Apirilaren 10]]a &ndash; [[Bella Akhmadulina]], sobietar eta errusiar olerkari, idazle, itzultzaile, gidoilari eta aktorea (h. [[2010]]). * [[Apirilaren 13]]a &ndash; [[Edward Fox]], ingeles aktorea. * [[Apirilaren 14]]a &ndash; [[Lucy R. Lippard]], estatubatuar idazle, arte-kritikari, ekintzaile eta komisarioa. * [[Apirilaren 17]]a &ndash; [[Ferdinand Piëch]], automobilgintzari lotutako austriar enpresaburua (h. [[2019]]). * [[Apirilaren 18]]a &ndash; [[Joaquim Carvalho]], portugaldar futbolaria (h. [[2022]]). * [[Apirilaren 18]]a &ndash; [[Jose Maria Cobo]], bizkaitar futbolaria (h. [[1991]]). * [[Apirilaren 18]]a &ndash; [[Natalia LL]], poloniar artista kontzeptualista (h. [[2022]]). * [[Apirilaren 20]]a &ndash; [[George Takei]], telebistako estatubatuar aktorea. * [[Apirilaren 21]]a &ndash; [[Patxi Iturriotz]], donostiar politikari, irakasle eta [[ETA]]kidea (h. [[2024]]). * [[Apirilaren 21]]a &ndash; [[Philippe Madrelle]], frantziar politikaria, [[Akitaniako Eskualde Kontseilua|Akitaniako Eskualde Kontseiluko presidentea]] (h. [[2019]]). * [[Apirilaren 22]]a &ndash; [[Jack Nicholson]], estatubatuar aktorea. * [[Apirilaren 24]]a &ndash; [[Grace Oladunni Taylor]], nigeriar biokimikaria. * [[Apirilaren 27]]a &ndash; [[Sandy Dennis]], estatubatuar aktorea (h. [[1992]]). * [[Apirilaren 28]]a &ndash; [[Saddam Hussein]], [[Irak]]eko diktadorea (h. [[2006]]). ==== Maiatza ==== * [[Maiatzaren 1]]a &ndash; [[Bo Nilsson]], suediar musikagilea (h. [[2018]]). * [[Maiatzaren 3]]a &ndash; [[Nélida Piñon]], brasildar idazle eta kazetaria (h. [[2022]]). * [[Maiatzaren 4]]a &ndash; [[Dick Dale]], estatubatuar rock gitarra-jotzailea (h. [[2019]]). * [[Maiatzaren 5]]a &ndash; [[Olusegun Obasanjo]], [[Nigeria]]ko presidente ohia. * [[Maiatzaren 6]]a &ndash; [[Rubin Carter|Rubin ''Hurricane'' Carter]], estatubatuar boxeolaria (h. [[2014]]). * [[Maiatzaren 6]]a &ndash; [[Olivia Martínez|Olivia Martínez, ''La Greca'']], bizkaitar toreatzailea. * [[Maiatzaren 7]]a &ndash; [[Domitila Barrios de Chungara]], Boliviako feminismoaren buruzagi nabarmena (h. [[2012]]). * [[Maiatzaren 7]]a &ndash; [[Montserrat Moreno]], kataluniar psikologoa, pedagogoa, unibertsitateko irakaslea eta idazlea. * [[Maiatzaren 8]]a &ndash; [[Thomas Pynchon]], estatubatuar idazlea. * [[Maiatzaren 9]]a &ndash; [[Rafael Moneo]], nafar arkitektoa, [[Pritzker Saria|Pritzker sariduna]]. * [[Maiatzaren 10]]a &ndash; [[Tamara Press]], [[pisu jaurtiketa|pisu]] eta [[disko jaurtiketa]]n espezializatutako [[sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|sobietar]] atleta (h. [[2021]]). * [[Maiatzaren 12]]a &ndash; [[George Carlin]], estatubatuar aktore, umorista eta idazlea (h. [[2008]]). * [[Maiatzaren 13]]a - [[Esteban Kadarso]], bizkaitar teknikaria, metalografian aditua. * [[Maiatzaren 13]]a &ndash; [[Roger Zelazny]], estatubatuar idazlea (h. [[1995]]). * [[Maiatzaren 15]]a &ndash; [[Madeleine Albright]], estatubatuar politikaria (h. [[2022]]). * [[Maiatzaren 16]]a &ndash; [[Yvonne Craig]], estatubatuar aktore eta dantzaria (h. [[2015]]). * [[Maiatzaren 16]]a &ndash; [[Robert B. Wilson]], estatubatuar ekonomialaria, 2020ko [[Ekonomiako Nobel Saria]]. * [[Maiatzaren 18]]a &ndash; [[Jacques Santer]], [[Luxemburg]]eko lehen ministro ohia eta [[Europako Ekonomia Erkidegoa|Europako Ekonomia Erkidegoko]] Batzordeko presidente ohia. * [[Maiatzaren 19]]a &ndash; [[Víctor Aurre]], bizkaitar futbolari ohia. * [[Maiatzaren 19]]a &ndash; [[Luzmaría Jiménez Faro]], espainiar idazlea, saiakeragilea, antologoa, poeta eta editorea (h. [[2015]]). * [[Maiatzaren 20]]a - [[Jose Mari Madariaga Zugadi]], bizkaitar apaiza, politikaria eta aktibista, [[Zamorako konkordatu-espetxea]]n egondako euskal apaiz historikoetako bat (h. [[2014]]). * [[Maiatzaren 20]]a &ndash; [[Maria Teresa Horta]], portugaldar idazlea, kazetaria eta feminista. * [[Maiatzaren 21]]a &ndash; [[Mengistu Haile Mariam]], [[Etiopia]]ko presidente eta diktadorea. * [[Maiatzaren 22]]a &ndash; [[Facundo Cabral]], argentinar idazle eta kantautorea (h. [[2011]]). * [[Maiatzaren 22]]a &ndash; [[Viktor Ponedelnik]], errusiar futbolari eta entrenatzailea (h. [[2020]]). * [[Maiatzaren 23]]a &ndash; [[Xabier Elosegi]], gipuzkoar idazle eta historialaria. * [[Maiatzaren 24]]a &ndash; [[Archie Shepp]], estatubatuar saxofoi-jotzailea eta musikagilea. * [[Maiatzaren 26]]a &ndash; [[Piarres Aintziart]], baxenafar idazlea. * [[Maiatzaren 27]]a &ndash; [[Theo Vennemann]], alemaniar hizkuntzalaria. * [[Maiatzaren 28]]a &ndash; [[Freddie Roman]], estatubatuar umorista (h. [[2022]]). * [[Maiatzaren 30]]a &ndash; [[Claes Andersson]], finlandiar idazle, musikagile, psikiatra eta politikaria (h. [[2019]]). ==== Ekaina ==== * [[Ekainaren 1]]a &ndash; [[Morgan Freeman]], estatubatuar aktorea eta zinema zuzendaria. * [[Ekainaren 1]]a &ndash; [[Colleen McCullough]], australiar eleberrigilea (h. [[2015]]). * [[Ekainaren 2]]a &ndash; [[Sally Kellerman]], estatubatuar aktore eta abeslaria (h. [[2022]]). * [[Ekainaren 5]]a &ndash; [[Hélène Cixous]], frantziar unibertsitate irakaslea, idazlea, poeta, antzerkigilea, filosofoa eta kritikaria. * [[Ekainaren 11]] &ndash; [[David Mumford]], estatubatuar matematikaria. * [[Ekainaren 11]] &ndash; [[Robin Warren]], australiar patologoa, 2005eko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (h. [[2024]]). * [[Ekainaren 12]]a &ndash; [[Vladimir Arnold]], munduko matematikari emankorrenetako bat (h. [[2010]]). * [[Ekainaren 13]]a &ndash; [[Irina Kiritxenko]], sobietar pistako txirrindularia (h. [[2020]]). * [[Ekainaren 14]]a &ndash; [[Jørgen Leth]], daniar poeta eta zinema zuzendaria. * [[Ekainaren 16]]a &ndash; [[José Antonio Pagola]], gipuzkoar apaiza eta idazlea. * [[Ekainaren 16]]a &ndash; [[Erich Segal]], estatubatuar idazlea (h. [[2010]]). * [[Ekainaren 16]]a &ndash; [[Simeon II.a Bulgariakoa]], [[Bulgariako Erresuma|Bulgariako erregea]]. * [[Ekainaren 18]]a &ndash; [[Xavier Le Pichon]], frantziar geofisikaria. * [[Ekainaren 18]]a &ndash; [[Vitali Zholobov]], [[sobiet]]ar kosmonauta. * [[Ekainaren 19]]a &ndash; [[André Glucksmann]], frantziar filosofo, ekintzaile eta idazlea (h. [[2015]]). * [[Ekainaren 21]]a - [[Carlos Ibarra]], bizkaitar piano-jotzaile, musika zuzendari eta musikaria (h. [[2024]]). * [[Ekainaren 23]]a &ndash; [[Martti Ahtisaari]], [[Finlandia]]ko presidentea eta 2008ko [[Bakearen Nobel Saria]] (h. [[2023]]). * [[Ekainaren 25]]a &ndash; [[Nawaf Al-Ahmad Al-Jaber Al-Sabah]], [[Kuwait]]eko emirra (h. [[2023]]). * [[Ekainaren 25]]a &ndash; [[Keizō Obuchi]], [[Japoniako lehen ministro]]a (h. [[2000]]). * [[Ekainaren 26]]a &ndash; [[João Cutileiro]], portugaldar eskultorea (h. [[2021]]). * [[Ekainaren 26]]a &ndash; [[Robert Richardson]], estatubatuar fisikaria, 1996ko [[Fisikako Nobel Saria]] (h. [[2013]]). * [[Ekainaren 27]]a &ndash; [[Jesús Hermida]], espainiar kazetaria (h. [[2015]]). * [[Ekainaren 28]]a &ndash; [[Juan Jose Saer]], argentinar idazlea (h. [[2005]]). ==== Uztaila ==== * [[Uztailaren 3]]a &ndash; [[Tom Stoppard]], britainiar antzerkigile eta gidoi-idazlea. * [[Uztailaren 4]]a &ndash; [[Sonja Norvegiakoa]], [[Norvegia]]ko erregina ezkontidea. * [[Uztailaren 6]]a &ndash; [[Vladimir Askenazi]], errusiar jatorriko piano-jotzaile eta orkestra zuzendaria. * [[Uztailaren 6]]a &ndash; [[Ned Beatty]], estatubatuar aktorea (h. [[2021]]). * [[Uztailaren 6]]a &ndash; [[Dong Yansheng]], txinatar hizkuntzalari eta itzultzailea (h. [[2024]]). * [[Uztailaren 6]]a &ndash; [[Michael Sata]], [[Zambia]]ko presidentea (h. [[2014]]). * [[Uztailaren 7]]a &ndash; [[Belén Balerdi]], ''Irura III'', gipuzkoar erraketista (h. [[1982]]). * [[Uztailaren 9]]a &ndash; [[David Hockney]], britainiar margolaria. * [[Uztailaren 11]] &ndash; [[Gonzalo Díaz Beitia]], bizkaitar futbolaria. * [[Uztailaren 12]]a &ndash; [[Bill Cosby]], estatubatuar komiko eta aktorea. * [[Uztailaren 12]]a &ndash; [[Lionel Jospin]], [[Frantziako Lehen Ministro]]a. * [[Uztailaren 13]]a &ndash; [[Kitty Courbois]], herbeheretar aktorea (h. [[2017]]). * [[Uztailaren 15]]a &ndash; [[Lilian Camberabero]], frantziar errugbilaria (h. [[2015]]). * [[Uztailaren 16]]a &ndash; [[Felix Beristain]], bizkaitar margolaria. * [[Uztailaren 16]]a &ndash; [[Lídia Quinan]], brasildar erizain, enpresaburu eta politikaria (h. [[2024]]). * [[Uztailaren 18]]a &ndash; [[Roald Hoffmann]], estatubatuar kimikari teorikoa, 1981eko [[Kimikako Nobel Saria]]. * [[Uztailaren 18]]a &ndash; [[Hunter S. Thompson]], estatubatuar kazetari eta idazlea (h. [[2005]]). * [[Uztailaren 21]]a &ndash; [[Eduard Streltsov]], ''Pelé errusiarra'', [[sobiet]]ar futbolaria, Errusiako garai guztietako futbolaririk onenetarikoa (h. [[1990]]). * [[Uztailaren 24]]a &ndash; [[Fernando Aínsa]], espainiar jatorriko uruguaiar kazetari, kritikari eta saiakera-idazlea (h. [[2019]]). * [[Uztailaren 25]]a &ndash; [[Colin Renfrew]], ingeles arkeologoa (h. [[2024]]). * [[Uztailaren 26]]a &ndash; [[Wilton G.S. Sankawulo]], [[Liberia]]ko estatuburua (h. [[2009]]). * [[Uztailaren 27]]a &ndash; [[Detto Mariano]], italiar musikagile, moldatzaile, abesti-idazle, piano-jotzaile, grabazio-ekoizle eta musika argitaratzailea (h. [[2020]]). * [[Uztailaren 29]]a &ndash; [[Victoriano Bilbao]], bizkaitar futbolaria, atezaina (h. [[2005]]). * [[Uztailaren 29]]a &ndash; [[Ryutaro Hashimoto]], [[Japoniako Lehen Ministro]]a (h. [[2006]]). * [[Uztailaren 29]]a &ndash; [[Daniel McFadden]], estatubatuar ekonomialaria, [[ekonometria]]n aditua, 2000ko [[Ekonomiako Nobel Saria]]. ==== Abuztua ==== * [[Abuztuaren 3]]a &ndash; [[Andrés Gimeno]], kataluniar tenislaria (h. [[2019]]). * [[Abuztuaren 4]]a &ndash; [[María Esther Vázquez]], argentinar idazlea (h. [[2017]]). * [[Abuztuaren 5]]a &ndash; [[Manuel Pinto da Costa]], [[Sao Tome eta Principe]]ko lehenbiziko presidentea. * [[Abuztuaren 5]]a &ndash; [[Brian G. Marsden]], britainiar astronomoa (h. [[2010]]). * [[Abuztuaren 8]]a &ndash; [[Jorge Cafrune]], argentinar abeslari folklorikoa eta bertako herri kulturaren ikertzaile, biltzaile eta zabaltzailea (h. [[1978]]). * [[Abuztuaren 8]]a &ndash; [[Dustin Hoffman]], estatubatuar aktorea. * [[Abuztuaren 9]]a &ndash; [[Hans Burmann]], alemaniarko espainiar zinema argazkilaria. * [[Abuztuaren 9]]a &ndash; [[Renato Longo]], italiar ziklo-kroslaria (h. [[2023]]). * [[Abuztuaren 15]]a &ndash; [[Živko Radišić]], [[Bosnia-Herzegovina]]ko presidentea (h. [[2021]]). * [[Abuztuaren 15]]a &ndash; ''[[La Repompa de Málaga]]'', andaluziar ijito-kantaria (h. [[1959]]). * [[Abuztuaren 17]]a &ndash; [[Richard Møller Nielsen]], daniar futbolari eta entrenatzailea (h. [[2014]]). * [[Abuztuaren 18]]a &ndash; [[Purita Campos]], kataluniar komikigile, marrazkilari eta margolaria (h. [[2019]]). * [[Abuztuaren 18]]a &ndash; [[José María Corella]], nafar idazlea. * [[Abuztuaren 20]]a &ndash; Jose Luis Cantero, ''[[El Fary]]'', espainiar abeslari eta aktorea (h. [[2007]]). * [[Abuztuaren 20]]a &ndash; [[Andrei Kontxalovski]], errusiar zinema zuzendaria. * [[Abuztuaren 21]]a &ndash; [[Donald Dewar]], [[Eskoziako lehen ministroa]] (h. [[2000]]). * [[Abuztuaren 21]]a &ndash; [[Gustavo Noboa]], [[Ekuador]]ko presidentea (h. [[2021]]). * [[Abuztuaren 21]]a &ndash; [[Robert Stone]], estatubatuar idazlea (h. [[2015]]). * [[Abuztuaren 22]]a &ndash; [[Enrique García Asensio]], espainiar orkestra-zuzendaria. * [[Abuztuaren 22]]a &ndash; [[Phyllis O'Donnell]], australiar surflaria (h. [[2024]]). * [[Abuztuaren 24]]a &ndash; [[Moshood Abiola]], [[joruba]] etniaren buruzagia eta Nigeriako erregimen militarraren aurkaria (h. [[1998]]). * [[Abuztuaren 26]]a &ndash; [[Ventura Díaz]], espainiar txirrindulari ohia. * [[Abuztuaren 26]]a &ndash; [[Otto Schaden]], estatubatuar [[egiptologia|egiptologoa]] (h. [[2015]]). * [[Abuztuaren 27]]a &ndash; [[Alice Coltrane]], estatubatuar konpositore, pianista, organo-jotzaile eta jazz harpa- jotzailea (h. [[2007]]). * [[Abuztuaren 30]]a &ndash; [[Didier Borotra]], [[Frantziako Demokraziaren Aldeko Batasuna|UDF]] alderdiko euskal herritar politikaria (h. [[2024]]). * [[Abuztuaren 30]]a &ndash; [[Mpinga Kasenda]], [[Zaire]]ko lehen ministroa (h. [[1994]]). * [[Abuztuaren 30]]a &ndash; [[Bruce McLaren]], zeelandaberritar lasterketa-autoen diseinatzaile, pilotu, ingeniari eta asmatzailea (h. [[1970]]). ==== Iraila ==== * [[Irailaren 1]]a &ndash; [[Allen Jones]], britainiar margolaria eta eskultorea. * [[Irailaren 1]]a &ndash; [[Francisco Pinto Balsemão]], [[Portugal]]go lehen ministro ohia. * [[Irailaren 2]]a &ndash; [[Derek Fowlds]], ingeles aktorea (h. [[2020]]). * [[Irailaren 3]]a &ndash; [[Miguel Iguaran]], gipuzkoar futbolari ohia. * [[Irailaren 9]]a &ndash; [[Txomin Ezponda]], baxenafar bertsolaria. * [[Irailaren 10]]a &ndash; [[Jared Diamond]], estatubatuar biologoa, fisologoa eta biogeografoa. * [[Irailaren 11]] &ndash; [[Paola Belgikakoa]], [[Belgika]]ko erregina ezkontidea. * [[Irailaren 12]]a &ndash; [[Henri Lopes]], [[Kongoko Errepublika]]ko lehen ministroa (h. [[2023]]). * [[Irailaren 12]]a &ndash; [[Ana María Rodas]], guatemalar poeta, narratzailea, kazetaria, irakaslea eta literatur kritikaria. * [[Irailaren 13]]a &ndash; [[Jose Antonio Urbiola]], nafar abokatu eta politikari jeltzalea (h. [[2019]]). * [[Irailaren 14]]a &ndash; [[Renzo Piano]], italiar arkitektoa. * [[Irailaren 15]]a &ndash; [[Lacy Duarte]], uruguaitar artista bisuala (h. [[2015]]). * [[Irailaren 15]]a &ndash; [[Robert Lucas, Jr.]], estatubatuar ekonomista, 1995eko [[Ekonomiako Nobel Saria]] (h. [[2023]]). * [[Irailaren 15]]a &ndash; [[Fernando de la Rúa]], [[Argentina]]ko presidentea (h. [[2019]]). * [[Irailaren 16]]a &ndash; [[Aleksandr Medved]], sobietar-bielorrusiar borrokalaria (h. [[2024]]). * [[Irailaren 18]]a &ndash; [[Ivy Matsepe-Casaburri]], [[Hegoafrika]]ko jarduneko presidentea (h. [[2009]]). * [[Irailaren 19]]a &ndash; [[Ignacio Alkorta]], gipuzkoar arraunlari ohia. * [[Irailaren 21]]a &ndash; [[Amparo Baró]], espainiar aktorea (h. [[2015]]). * [[Irailaren 22]]a &ndash; [[Richard Marquand]], galestar zinema zuzendaria (h. [[1987]]). * [[Irailaren 22]]a &ndash; [[Don Rutherford]], ingeles errugbi jokalari eta administratzailea (h. [[2016]]). * [[Irailaren 25]]a &ndash; [[Mary Allen Wilkes]], estatubatuar programatzailea eta konputagailuen ingeniaria. * [[Irailaren 25]]a &ndash; [[Amina Sow Mbaye]], senegaldar idazlea (h. [[2021]]). * [[Irailaren 27]]a &ndash; [[Feliciano Matute]], [[Real Sociedad]]eko futbolaria (h. [[2013]]). * [[Irailaren 27]]a &ndash; [[Valentin Pavlov]], [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasuneko]] lehen ministroa (h. [[2003]]). * [[Irailaren 27]]a &ndash; [[José Sacristán]], espainiar antzezlea eta zinema-zuzendaria. * [[Irailaren 28]]a &ndash; [[Paz Fernández Felgueroso]], asturiar abokatu eta politikaria, [[Gijón]]go alkate ohia. * [[Irailaren 28]]a &ndash; [[Bob Schul]], estatubatuar atleta, olinpiar txapelduna (h. [[2024]]). * [[Irailaren 29]]a &ndash; [[Koichiro Matsuura]], japoniar diplomatikoa, [[UNESCO]] erakundeko presidente ohia. * [[Irailaren 29]]a &ndash; [[Wim Udenhout]], [[Surinam]]go lehen ministroa (h. [[2023]]). * [[Irailaren 30]]a &ndash; [[Jurek Becker]], poloniar-alemaniar idazlea (h. [[1997]]). ==== Urria ==== * [[Urriaren 1]]a &ndash; [[Peter Stein]], alemaniar antzerkigilea. * [[Urriaren 4]]a &ndash; [[Franz Vranitzky]], [[Austria]]ko kantzilerra. * [[Urriaren 6]]a &ndash; [[Mario Capecchi]], italo-estatubatuar genetikalaria, 2007ko [[Medikuntzako Nobel Saria]]. * [[Urriaren 8]]a &ndash; [[Lourdes Beneria]], kataluniar ekonomialaria eta unibertsitateko irakaslea. * [[Urriaren 11]] &ndash; [[Bobby Charlton]], ingeles futbolaria (h. [[2023]]). * [[Urriaren 12]]a &ndash; [[Robert Mangold]], estatubatuar margolari [[minimalismo|minimalista]]. * [[Urriaren 13]]a - [[Teté Caturla]], kubatar maistra eta kantaria (h. [[2023]]). * [[Urriaren 19]]a &ndash; [[Peter Max]], germano-estatubatuar artista. * [[Urriaren 20]]a &ndash; [[Giuseppe Pericu]], italiar politikaria, [[Genova]]ko alkatea (h. [[2022]]). * [[Urriaren 21]]a &ndash; [[Pilar Alonso Ibañez]], arabar etnografoa, historialaria, idazlea, poeta eta pedagogoa. * [[Urriaren 22]]a &ndash; [[José Larralde]], argentinar kantautore eta poeta. * [[Urriaren 23]]a &ndash; [[Francisco Javier Ansuátegui]], gipuzkoar politikaria. * [[Urriaren 27]]a &ndash; [[Auke de Vries]], herbeheretar eskultore eta marrazkilaria. * [[Urriaren 28]]a &ndash; [[Lenny Wilkens]], estatubatuar saskibaloi jokalari eta entrenatzaile ohia. * [[Urriaren 30]]a &ndash; [[Claude Lelouch]], frantziar zinema-zuzendaria. * [[Urriaren 30]]a &ndash; [[Brian Price]], galestar errugbilaria (h. [[2023]]). * [[Urriaren 31]] &ndash; [[Jaime Etxebarria]], gipuzkoar belar hockey jokalari ohia. * [[Urriaren 31]] &ndash; [[Jean Etxepare Landerretxe]], euskal idazlea (h. [[1961]]). * [[Urriaren 31]] &ndash; [[Jean-Louis Servan-Schreiber]], frantziar kazetaria, saikeragilea eta giza eskubideen aldeko aktibista (h. [[2020]]). ==== Azaroa ==== * [[Azaroaren 9]]a &ndash; [[Roger McGough]], britainiar poeta eta abesti-idazlea. * [[Azaroaren 11]] &ndash; [[Juan Jose Etxabe]], [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAko]] buruzagia eta lehen ekintzaileetako bat (h. [[1996]]). * [[Azaroaren 14]]a &ndash; [[Vittorio Adorni]], italiar txirrindularia (h. [[2022]]). * [[Azaroaren 14]]a &ndash; [[Ignacio Barandiaran]], gipuzkoar historialaria. * [[Azaroaren 15]]a &ndash; [[Fernando Schwartz]], espainiar idazle eta kazetaria. * [[Azaroaren 16]]a &ndash; [[Amelia Quintanal Martínez-Conde]], kantabriar jostuna eta futbol entrenatzailea, Espainiako emakumezkoen lehen entrenatzailea. * [[Azaroaren 18]]a &ndash; [[Koldo Larrañaga]], gipuzkoar historialaria. * [[Azaroaren 19]]a &ndash; [[Tamara Bunke]], ''Tania'', argentinar iraultzaile komunista eta espioia (h. [[1967]]). * [[Azaroaren 21]]a &ndash; [[Ingrid Pitt]], poloniar-britainiar aktore eta idazlea (h. [[2010]]). * [[Azaroaren 30]]a &ndash; [[Eduard Artemiev]], errusiar musikagilea (h. [[2022]]). * [[Azaroaren 30]]a &ndash; [[Miúcha]], brasildar abeslaria eta musikagilea (h. [[2018]]). * [[Azaroaren 30]]a &ndash; [[Ridley Scott]], britainiar zinema zuzendaria eta ekoizlea. * [[Azaroaren 30]]a &ndash; [[Tom Simpson]], ingeles txirrindularia (h. [[1967]]). ==== Abendua ==== * [[Abenduaren 1]]a &ndash; [[Bruce Brown]], estatubatuar dokumental zinema zuzendaria (h. [[2017]]). * [[Abenduaren 1]]a - [[Concepción García Gainza]], nafar arte-historialaria. * [[Abenduaren 1]]a &ndash; [[Vaira Vīķe-Freiberga]], [[Letonia]]ko presidentea. * [[Abenduaren 8]]a &ndash; [[Concha Chaos]], [[Donostiako Haur Liburuaren Dokumentaziogunea]]ren sortzailea (h. [[2014]]). * [[Abenduaren 8]]a &ndash; [[Malcolm Price]], galestar errugbilaria (h. [[2024]]). * [[Abenduaren 12]]a &ndash; [[Michael Jeffery]], [[Australia]]ko 24. Gobernadore Orokorra (h. [[2020]]). * [[Abenduaren 12]]a &ndash; [[Anthony Francis Sharma]], nepaldar elizgizon eta irakaslea (h. [[2015]]). * [[Abenduaren 12]]a &ndash; [[Jesús Yagüe]], bizkaitar zinema zuzendari eta gidoilaria (h. [[2021]]). * [[Abenduaren 14]]a &ndash; [[Franz De Mulder]], belgikar txirrindularia (h. [[2001]]). * [[Abenduaren 15]]a &ndash; [[Alfredo Goienetxe]], euskal noble, ingeniari eta [[hipika|zaldizkoa]] (h. [[2002]]). * [[Abenduaren 16]]a &ndash; [[Mitsuo Kamata]], japoniar futbolaria. * [[Abenduaren 16]]a &ndash; [[Edward Ruscha]], estatubatuar artista. * [[Abenduaren 17]]a &ndash; [[John Kennedy Toole]], estatubatuar idazlea (h. [[1969]]). * [[Abenduaren 19]]a &ndash; [[Esther Ferrer]], gipuzkoar artista. * [[Abenduaren 20]]a &ndash; [[Joaquín Gómez Peruyera]], bizkaitar futbolaria (h. [[2013]]). * [[Abenduaren 21]]a &ndash; [[Jane Fonda]], estatubatuar aktore, idazle eta ekintzaile-politikoa. * [[Abenduaren 22]]a &ndash; [[Eduard Uspensky]], errusiar haur-literatura idazle, olerkari, antzerkigile, gidoigile eta telebista aurkezlea (h. [[2018]]). * [[Abenduaren 24]]a &ndash; [[Jaume Alomar Florit]], espainiar txirrindulari ohia. * [[Abenduaren 24]]a &ndash; [[Nicolás García Uriburu]], argentinar pintorea eta arkitektoa (h. [[2016]]). * [[Abenduaren 26]]a &ndash; [[Javier Atutxa]], bizkaitar politikari jeltzalea (h. [[2013]]). * [[Abenduaren 26]]a &ndash; [[John Horton Conway]], ingeles matematikaria (h. [[2020]]). * [[Abenduaren 30]]a &ndash; [[Gordon Banks]], ingeles futbolaria, XX. mendeko atezain hoberenetakoa (h. [[2019]]). * [[Abenduaren 31]] &ndash; [[Francisco Gabika]], bizkaitar txirrindularia (h. [[2014]]). * [[Abenduaren 31]] &ndash; [[Juan García Such]], espainiar txirrindularia (h. [[2009]]). * [[Abenduaren 31]] &ndash; [[Avram Hershko]], israeldar biokimikaria, 2004ko [[Kimikako Nobel Saria]]. * [[Abenduaren 31]] &ndash; [[Anthony Hopkins]], galestar aktorea. * [[Abenduaren 31]] &ndash; [[Larry Larrañaga]], estatubatuar politikaria (h. [[2018]]). * [[Abenduaren 31]] &ndash; [[Milutin Šoškić]], serbiar futbol atezaina (h. [[2022]]). ==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ==== * [[Maiatza]] &ndash; [[Abu Nidal]], [[palestina]]r politikari eta gerrillaria (h. [[2002]]). * [[Begoña Uriarte]], bizkaitar piano-jotzailea. * [[Elvira Gangutia]], gipuzkoar helenista eta lexikografoa. * [[Eusebio Igarza Akizu]], gipuzkoar idazlea. * [[Felix Soto]], euskal herritar politikari eta eskubaloi entrenatzailea. * [[Irkus Robles-Arangiz]], euskal artista. * [[Jean Irigarai]], baxenafar idazlea. * [[Jimena Alonso]], gipuzkoar aktibista, pentsalari feminista eta arabierako irakaslea (h. [[2021]]). * [[Lutxi Mancisidor]], gipuzkoar musikologoa. * [[Maitere Mujika]], gipuzkoar margolaria. * [[Martín José Zelaia]], nafar txirrindularia (h. [[2022]]). * [[Tomas Alba Irazusta]], Donostiako [[Herri Batasuna|Herri Batasuneko]] zinegotzia (h. [[1979]]). * [[Valentin Solagaistua]], [[getxo]]ztar politikari abertzalea (h. [[2011]]). * [[Yon de Luisa Saseta]], (h. [[2012]]). * [[Andrés Sorel]], espainiar idazle eta kritikaria (h. [[2019]]). * [[Harold Good]], irlandar apaiz metodista. * [[Klaus Niebel]], alemaniar industrialari eta euskaltzalea (h. [[2012]]). * [[Marta Harnecker]], txiletar soziologo, kazetari eta ekintzailea (h. [[2019]]). * [[Tomás Mac Eoin]], irlandar [[Sean-nós abestia|Sean-nós abeslaria]], aktorea, abeslari, abesti idazlea eta olerkaria. == Heriotzak == ==== Urtarrila ==== * [[Urtarrilaren 1]]a &ndash; [[Grafton Elliot Smith]], ingeles anatomista, arkeologo eta etnologoa (j. [[1871]]). * [[Urtarrilaren 4]]a &ndash; [[Adolfo Gonzalez de Kareaga]], [[Bilboko alkateen zerrenda|Bilboko alkatea]], fusilatua (j. [[1897]]). * [[Urtarrilaren 4]]a &ndash; [[Juan Olazabal]], euskal herritar politikari tradizionalista eskuindarra (j. [[1860]]). * [[Urtarrilaren 5]]a &ndash; ''Roges des Molinar'' taldeko emakumeak, Porreresko hilerrian fusilatuta: ** [[Belarmina González Rodríguez]], espainiar komunista. ** [[Catalina Flaquer]], espainiar aktibista politikoa (j. [[1876]]). ** [[Antònia Pascual Flaquer]], balear militante komunista (j. [[circa|c.]] [[1911]]). ** [[Maria Pascual Flaquer]], balear militante komunista (j. [[1914]]). ** [[Aurora Picornell]], balear lider sindikalista eta feminista (h. [[1912]]). * [[Urtarrilaren 16]]a &ndash; [[Eladio Zilbeti]], nafar politikaria, [[EAE-ANV]] alderdiaren bultzatzailea eta [[Osasuna futbol kluba]]ren sortzaileetako bat, fusilatua (j. [[1898]]). * [[Urtarrilaren 31]] &ndash; [[Marguerite Audoux]], frantziar eleberrigilea (j. [[1863]]). ==== Otsaila ==== * [[Otsailaren 5]]a &ndash; [[Lou Andreas-Salomé]], errusiar idazle, psikoanalista eta intelektuala, [[liberalismo]]aren jarraitzailea (j. [[1861]]). * [[Otsailaren 7]]a &ndash; [[Elihu Root]], estatubatuar legegizona eta politikaria (j. [[1845]]). * [[Otsailaren 10]]a &ndash; [[Mariano Sáez]], espainiar abokatu eta politikaria (j. [[1897]]). * [[Otsailaren 12]]a &ndash; [[Engrazio Arantzadi|Engrazio Arantzadi, ''Kizkitza'']], euskal herritar politikari jeltzalea eta idazlea (j. [[1873]]). * [[Otsailaren 18]]a &ndash; [[Grigory Konstantinovitx Ordzonikidze|Sergo Ordzonikidze]], errusiar politikaria, Alderdi [[boltxebike]]ko kidea (j. [[1886]]). * [[Otsailaren 19]]a &ndash; [[Horacio Quiroga]], uruguaitar idazlea (j. [[1878]]). * [[Otsailaren 23]]a &ndash; [[Alice Balch Abbot]], estatubatuar idazlea (j. [[1867]]). * [[Otsailaren 23]]a &ndash; [[Kandido Saseta|Cándido Saseta]], [[Eusko Gudarostea|Eusko Gudarosteko]] komandantea (j. [[1904]]). ==== Martxoa ==== * [[Martxoaren 3]]a &ndash; [[Serafín Ajuria]], arabar enpresaburua (j. [[1879]]). * [[Martxoaren 5]]a &ndash; [[Enrique Moreno Plaza]], espainiar merkataritzarako-itsasgizona, [[Matxitxakoko itsas gudua]]n ''[[Nabarra (boua)|Nabarra]]'' bouaren kapitaina (j. [[1906]]). * [[Martxoaren 6]]a &ndash; [[Rudolf Otto]], alemaniar filosofo eta teologo luteranoa (j. [[1869]]). * [[Martxoaren 7]]a &ndash; [[Ignacio Díaz Olano]], euskal herritar margolaria (j. [[1860]]). * [[Martxoaren 7]]a &ndash; [[Tomás Ó Criomhthain]], [[Irlandako Errepublika|irlandar]] [[idazle]]a (j. [[1856]]). * [[Martxoaren 10]]a &ndash; [[Yevgeny Zamyatin]], errusiar idazlea (j. [[1884]]). * [[Martxoaren 12]]a &ndash; [[Charles-Marie Widor]], frantses musikagilea, organo-jotzailea eta irakaslea (j. [[1844]]). * [[Martxoaren 13]]a &ndash; [[Elihu Thomson]], ingeles ingeniari eta asmatzailea (j. [[1853]]). * [[Martxoaren 15]]a &ndash; [[Howard Phillips Lovecraft]], zientzia-fikziozko estatubatuar eleberrigilea (j. [[1890]]). * [[Martxoaren 17]]a &ndash; [[Austen Chamberlain]], Erresuma Batuko politikaria, 1925ean [[Bakearen Nobel Saria|Bakearen Nobel sariduna]] (j. [[1863]]). * [[Martxoaren 18]]a &ndash; [[Clémentine Hélène Dufau]], frantziar margolaria (j. [[1869]]). * [[Martxoaren 18]]a &ndash; [[Lidia Txarskaia]], errusiar idazlea eta aktorea (j. [[1875]]). * [[Martxoaren 25]]a &ndash; [[John Drinkwater]], ingeles olerkari eta dramagilea (j. [[1882]]). * [[Martxoaren 29]]a &ndash; [[Karol Szymanowski]], poloniar musikagilea (j. [[1882]]). * [[Martxoaren 31]] - [[Escolástica Antonia Martina Astibia Iturbe]], nafar moja, [[Durangoko bonbardaketa]]n (j. [[1881]]). * [[Martxoaren 31]] &ndash; [[Teodoro Gonzalez de Zarate]], arabar enpresaburu eta politikaria (j. [[1882]]). * [[Martxoaren 31]] &ndash; [[Pauleta Pamies]], bartzelonar dantzaria, irakaslea, zuzendaria eta koreografoa (j. [[1851]]). ==== Apirila ==== * [[Apirilaren 3]]a &ndash; [[Juan Otazua]], bizkaitar apaiz [[trinitario]]a, fusilatua (j. [[1895]]). * [[Apirilaren 5]]a &ndash; [[José Benlliure]], espainiar margolaria (j. [[1858]]). * [[Apirilaren 5]]a &ndash; [[Alejandro Lizaso]], gipuzkoar txistularia (j. [[1909]]). * [[Apirilaren 9]]a &ndash; [[Jesus Martínez de Aragón]], arabar abokatu eta militarra (j. [[1899]]). * [[Apirilaren 15]]a &ndash; [[Esperanza Zuloaga]], espainiar zeramikaria (j. [[1881]]). * [[Apirilaren 22]]a &ndash; [[Felipe del Río]], bilbotar hegazkinlaria, [[Espainiako Gerra Zibila Euskal Herrian|Gerra Zibil]] garaian [[aparteko hegazkinlari]] izandakoa (j. [[1912]]). * [[Apirilaren 23]]a &ndash; [[François Gieure]], [[Frantzia]]ko artzapezpikua, [[Baionako elizbarrutia|Baionako apezpikua]] izandakoa (j. [[1851]]). * [[Apirilaren 27]]a &ndash; [[Antonio Gramsci]], italiar politikaria eta pentsalaria (j. [[1891]]). * [[Apirilaren 29]]a &ndash; [[Wallace Carothers]], estatubatuar kimikaria (j. [[1896]]). * [[Apirilaren 30]]a &ndash; [[Eugenie Hirschberg-Pucher]], letoniar poeta eta idazlea (j. [[1862]]). ==== Maiatza ==== * [[Maiatzaren 5]]a &ndash; [[Juan Mugertza]], euskal herritar atleta (j. [[1900]]). * [[Maiatzaren 13]]a &ndash; [[Cecil Meares]], [[Terra Nova espedizioa|Terra Nova espedizioko]] txakurren hezitzaile burua eta [[errusiera]]ko interpretea (j. [[1877]]). * [[Maiatzaren 17]]a &ndash; [[Remigio Gandasegi]], euskal artzapezpikua (j. [[1871]]). * [[Maiatzaren 23]]a &ndash; [[John Davidson Rockefeller]], estatubatuar industria-enpresaburua, [[Standard Oil]]-en fundatzailea (j. [[1839]]). * [[Maiatzaren 26]]a &ndash; [[Shobhanasundari Mukhopadhyay]], indiar idazle eta folklorista (j. [[1877]]). * [[Maiatzaren 28]]a &ndash; [[Alfred Adler]], austriar sendagile eta psikologoa (j. [[1870]]). * [[Maiatzaren 28]]a &ndash; [[Víctor Barguilla]], Barakaldon bizi izandako errioxar bizargina eta aktorea, fusilatua (j. [[1899]]). ==== Ekaina ==== * [[Ekainaren 2]]a &ndash; [[Gregorio Angulo]], euskal sindikalista eta politikaria (j. [[1868]]). * [[Ekainaren 2]]a &ndash; [[Louis Vierne]], frantziar organojole eta konposatzailea (j. [[1870]]). * [[Ekainaren 3]]a &ndash; [[Emilio Mola]], espainiar militarra, [[Espainiako Gerra Zibila]] sortu zuen altxamenduaren zuzendaria (j. [[1887]]). * [[Ekainaren 7]]a &ndash; [[Jean Harlow]], estatubatuar aktorea (j. [[1911]]). * [[Ekainaren 9]]a &ndash; [[Antoni Rubió i Lluch]], kataluniar historialaria (j. [[1856]]). * [[Ekainaren 11]] &ndash; [[Nikolas Lekuona]], gipuzkoar margolari, marrazkilari, argazkilari, arkitekto eta artista abangoardista (j. [[1913]]). * [[Ekainaren 12]]a &ndash; [[Mikhail Tukhatxevski]], [[sobiet]]ar mariskala (j. [[1893]]). * [[Ekainaren 12]]a &ndash; [[Maria Ulianova]], errusiar militante [[boltxebike]]a, [[Vladimir Lenin]]en arreba gazteena (j. [[1878]]). * [[Ekainaren 14]]a &ndash; [[Serapio Mendarte]], politikari jeltzale, [[Errenteria]]ko zinegotzi eta [[Eusko Gudarostea|Eusko Gudarosteko]] gudaria, tiroz eraila (j. [[1889]]). * [[Ekainaren 16]]a &ndash; [[Álvaro Arana]], euskal kirolaria (j. [[1904]]). * [[Ekainaren 18]]a &ndash; [[Gaston Doumergue]], [[Frantziako Hirugarren Errepublika]]ko presidentea (j. [[1863]]). * [[Ekainaren 19]]a &ndash; [[James Matthew Barrie]], idazle [[eskozia]]rra (j. [[1860]]). * [[Ekainaren 20]]a &ndash; [[Andreu Nin]], kataluniar politikaria (j. [[1892]]). * [[Ekainaren 25]]a &ndash; [[Juan Cueto]], arabar militarra, fusilatua (j. [[1881]]). * [[Ekainaren 25]]a &ndash; [[Lauaxeta]], bizkaitar idazle eta kazetaria (j. [[1905]]). * [[Ekainaren 26]]a &ndash; [[Alfredo Espinosa]], euskal herritar politikari errepublikarra eta medikua, [[frankismo|frankistek]] eraila (j. [[1903]]). ==== Uztaila ==== * [[Uztailaren 2]]an desagertua &ndash; [[Amelia Earhart]], estatubatuar hegazkinlaria, hegazkinez [[Ozeano Atlantikoa|Atlantikoa]] eta [[Ozeano Barea|Pazifikoa]] zeharkatu zituen lehen emakumea (j. [[1897]]). * [[Uztailaren 3]]a &ndash; [[May Sybil Leslie]], [[Marie Curie]] eta [[Ernest Rutherford]]ekin lan egin zuen ingeles kimikaria (j. [[1887]]). * [[Uztailaren 5]]a &ndash; [[Jose Placer Martinez de Lezea]], arabar politikari eta [[Eusko Abertzale Ekintza]]ko kidea, fusilatua (j. [[1896]]). * [[Uztailaren 8]]a &ndash; [[Buenaventura Zapirain]], euskal konposatzailea eta organista (j. [[1873]]). * [[Uztailaren 11]] &ndash; [[George Gershwin]], estatubatuar musikagile eta pianista (j. [[1898]]). * [[Uztailaren 17]]a &ndash; [[Gabriel Pierné]], frantses musikagilea (j. [[1863]]). * [[Uztailaren 19]]a &ndash; [[Nino Nanetti]], italiar komunista (j. [[1906]]). * [[Uztailaren 20]]a &ndash; [[Guglielmo Marconi]], italiar ingeniari elektrikoa, 1909ko [[Fisikako Nobel Saria]] (j. [[1874]]). * [[Uztailaren 25]]a &ndash; [[Leon Intxausti]], bizkaitar elizgizon [[agustindar]] errekoletoa (j. [[1859]]). * [[Uztailaren 26]]a &ndash; [[Gerda Taro]], gerrako argazkilari eta kazetari alemaniarra (j. [[1910]]). ==== Abuztua ==== * [[Abuztuaren 5]]a &ndash; [[Juanita Mir]], nafar kazetaria eta idazlea, fusilatua (j. [[1893]]). * [[Abuztuaren 7]]a &ndash; [[Takeo Wakabayashi]], japoniar futbolaria (j. [[1907]]). * [[Abuztuaren 10]]a &ndash; [[Eustaquio Ilundain]], Nafarroako elizgizona, [[Eusko Ikaskuntza]] Elkarteko sortzaileetako bat (j. [[1862]]). * [[Abuztuaren 11]] &ndash; [[Edith Wharton]], estatubatuar idazle eta diseinatzailea (j. [[1862]]). * [[Abuztuaren 16]]a &ndash; [[Justo Etxeguren]], arabar apaiza (j. [[1884]]). * [[Abuztuaren 18]]a &ndash; [[Arturo Kanpion]], iruindar idazle, hizkuntzalari eta politikaria (j.[[1854]]). * [[Abuztuaren 23]]a &ndash; [[Albert Roussel]], frantziar musikagilea (j. [[1869]]). * [[Abuztuaren 27]]a &ndash; [[Walter Rothschild (Rothschildeko II. baroia)]], britainiar bankari, politikari eta zoologoa (j. [[1868]]). ==== Iraila ==== * [[Irailaren 2]]a &ndash; [[Pierre de Coubertin]], [[Olinpiar Jokoak|Olinpiar Joko modernoen]] sortzailea (j. [[1863]]). * [[Irailaren 2]]a &ndash; [[Aleksandr Xliapnikov]], errusiar militante [[boltxebike]]a (j. [[1885]]). * [[Irailaren 5]]a &ndash; [[Alejandro Mallona]], [[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJko]] politikari eskuindar, katoliko eta abertzalea, [[Mundaka]]ko alkatea, fusilatua (j. [[1878]]). * [[Irailaren 7]]a &ndash; [[Aniceto Alonso|Aniceto Alonso, ''Toralpy'']], bizkaitar doitzaile eta futbolaria, fusilatua. * [[Irailaren 9]]an [[Derio]]n fusilatuak: ** [[María Fernández García]], espainiar etxekoandrea (j. [[1884]]). ** [[Elvira Martínez Porres]], bizkaitar etxekoandrea (j. [[1883]]). * [[Irailaren 12]]a &ndash; [[Joxe Mendiaga]], euskal idazlea (j. [[1845]]). * [[Irailaren 14]]a &ndash; [[Tomáš Masaryk]], [[Txekoslovakia]]ko presidentea (j. [[1850]]). * [[Irailaren 16]]a &ndash; [[Juan Santiago Aranburu]], arabar musika-irakaslea eta organo-jolea (j. [[1860]]). * [[Irailaren 18]]a &ndash; [[Domitila García de Coronado]], kubatar idazlea, kazetaria, editorea eta irakaslea (j. [[1847]]). * [[Irailaren 25]]a &ndash; [[Francisco Mula Castro]], [[Izquierda Republicana (Espainia)|''Izquierda Republicana'']] alderdiko nafar kidea, fusilatua (j. [[1893]]). * [[Irailaren 26]]a &ndash; [[E. Lilian Todd]], estatubatuar asmatzailea, zenbait aeroplanoren diseinatzailea (j. [[1865]]). * [[Irailaren 29]]a &ndash; [[Genaro Estrada]], mexikar diplomatikoa eta idazlea (j. [[1887]]). ==== Urria ==== * [[Urriaren 4]]a &ndash; [[Mikhail Liber]], lituaniar [[mentxebike]] judua (j. [[1880]]). * [[Urriaren 11]] &ndash; [[Aniela Wolberg]], poloniar anarkista (j. [[1907]]). * [[Urriaren 13]]a &ndash; [[Kazimierz Nowak]], poloniar bidaiaria, korrespontsala, erreportaria eta argazkilaria (j. [[1897]]). * [[Urriaren 15]]a &ndash; [[Florentzio Markiegi]], gipuzkoar politikari abertzalea, fusilatua (j. [[1898]]). * [[Urriaren 16]]a &ndash; [[William Sealy Gosset]], ''Student '', ingeles estatistikaria (j. [[1876]]). * [[Urriaren 17]]a &ndash; [[Antônio Parreiras]], brasildar margolaria (j. [[1860]]). * [[Urriaren 19]]a &ndash; [[Ernest Rutherford]], zeelandaberritar fisikari eta kimikaria, [[fisika nuklear]]raren aita eta 1908ko [[Kimikako Nobel Saria]] (j. [[1871]]). * [[Urriaren 22]]a &ndash; [[Chūya Nakahara]], japoniar idazle eta poeta (j. [[1907]]). * [[Urriaren 27]]a &ndash; [[Kamilla Kruxelnitskaia]], bielorrusiar-errusiar disidente sobietar katolikoa (j. [[1892]]). * [[Urriaren 30]]a &ndash; [[Vladimir Miliutin]], sobietar politikaria (j. [[1884]]) ==== Azaroa ==== * [[Azaroaren 9]]a &ndash; [[Ramsay MacDonald]], Erresuma Batuko lehen ministroa (j. [[1866]]). * [[Azaroaren 9]]a &ndash; [[Anita Orejas]], asturiar etxeko-langilea, erizaina eta sozialista, Gijongo bando nazionalak fusilatutako lehen emakumea (j. [[1914]]). * [[Azaroaren 23]]a &ndash; [[Jagadish Chandra Bose]], [[bengala]]r botaniko eta fisikaria (j. [[1858]]). * [[Azaroaren 23]]a &ndash; [[George Albert Boulenger]], belgikar-britainiar zoologoa (j. [[1858]]). * [[Azaroaren 25]]a &ndash; [[Alberto Novión]], euskal jatorriko argentinar antzerkigilea (j. [[1881]]). * [[Azaroaren 26]]a &ndash; [[Silvestras Žukauskas]], [[Errusiar Inperioa]]ren armadako jenerala (j. [[1861]]). * [[Azaroaren 28]]a &ndash; [[Myroslava Sopilka]], ukrainar poeta eta eleberrigilea (j. [[1897]]). ==== Abendua ==== * [[Abenduaren 3]] &ndash; [[Attila József]], hungariar idazlea, XX. mendeko hungariar poeta nagusietako bat (j. [[1905]]). * [[Abenduaren 3]]a &ndash; [[Prosper Poullet]], [[Belgika]]ko lehen ministroa (j. [[1868]]). * [[Abenduaren 9]]a &ndash; [[Gustaf Dalén]], suediar ingeniari eta fisikaria, 1912ko [[Fisikako Nobel Saria]] (j. [[1869]]). * [[Abenduaren 13]]an, [[Derio]]n fusilatuak; ** [[Teresa Chiches Ledesma]], leondar langilea (j. [[1911]]). ** [[Cecilia Idirin Garabieta]], bizkaitar etxekoandrea(j. [[1913]]). ** [[Ana Naranjo Marín]], sevillar-bizkaitar etxekoandrea (j. [[1883]]). * [[Abenduaren 15]]a &ndash; [[Juana Álvarez Molina]], espainiar etxekoandrea, fusilatua (j. [[circa|c.]] [[1897]]). * [[Abenduaren 16]]a &ndash; Jose Mari Azkarraga Mozo, ''[[Lurgorri]]'', euskal herritar politikaria (j. [[1916]]). * [[Abenduaren 18]]a &ndash; [[Jose Luis Arenillas]], euskal mediku eta politikaria, fusilatua (j. [[1904]]). * [[Abenduaren 18]]a &ndash; [[Gumersindo de Azcárate Gómez]], espainiar militarra, [[Euzko Gudarostea|Euzko Gudarosteko]] operazio-inspektorea, fusilatua (j. [[1878]]). * [[Abenduaren 18]]a &ndash; [[Ernesto de la Fuente]], espainiar militarra, [[Euzko Gudarostea|Euzko Gudarosteko]] komandantea, fusilatua. * [[Abenduaren 18]]a &ndash; [[Daniel Irezabal]], bizkaitar militarra, fusilatua (j. [[1879]]). * [[Abenduaren 19]]a &ndash; [[Fernando Espinosa de los Monteros]], gipuzkoar politikari eta diplomazialaria (j. [[1884]]). * [[Abenduaren 20]]a &ndash; [[Erich Ludendorff]], alemaniar jenerala (j. [[1865]]). * [[Abenduaren 21]]a &ndash; [[Frank B. Kellogg]], estatubatuar abokatu eta politikaria, 1929ko [[Bakearen Nobel Saria]] (j. [[1856]]). * [[Abenduaren 21]]a &ndash; [[Teresa Santianes Giménez]], asturiar emakumea, fusilatua. * [[Abenduaren 28]]a &ndash; [[Maurice Ravel]], [[ziburu]]tar musikagilea (j. [[1875]]). * [[Abenduaren 29]]a &ndash; [[Eladia García Palacios]], espainiar maistra, sozialista eta sindikalista, fusilatua (j. [[1904]]). ==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ==== * [[Abendua]] &ndash; [[Alfonso Olaso]], gipuzkoar futbolaria (j. [[1905]]). * [[Andrés Jaso]], nafar futbolaria (j. [[1912]]). * [[Eugenio Urrotz]], gipuzkoar elizgizon eta idazlea (j. [[1883]]). * [[Isidoro León]], bizkaitar politikari eta albaitaria (j. [[1857]]). * [[Jaime Delclaux]], gaztelaniazko idazle eta poeta bilbotarra (j. [[1912]]). * [[Jean Baptiste Daranatz]], lapurtar historialaria eta idazlea. * [[Juan Artola]], euskal herritar futbolaria (j. [[1895]]). == [[Nobel Sariak|Nobel saridunak]]: == * [[Fisikako Nobel Saria|Fisika]]: [[Clinton Joseph Davisson]] eta [[George Paget Thomson]] * [[Kimikako Nobel Saria|Kimika]]: [[Norman Haworth]] eta [[Paul Karrer]] * [[Literaturako Nobel Saria|Literatura]]: [[Roger Martin du Gard]] * [[Medikuntzako Nobel Saria|Medikuntza]]: [[Albert von Szent-Györgyi Nagyrapolt]] * [[Bakearen Nobel Saria|Bakea]]: [[Robert Cecil (Cecil of Chelwood I. bizkondea)|Robert Cecil]] ---- == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Denbora unitate aurkibidea}} [[Kategoria:1937| ]] 22prim5e2avt4le2j3a19rm3bd9d4rb 0 1271 9998449 9995119 2024-12-13T13:02:25Z Artegia 65203 /* Otsaila */ 9998449 wikitext text/x-wiki {{urte aurkibide probak}} {{urtegertaerak}} == Gertaerak == === Euskal Herria === * [[Martxoaren 27]]a &ndash; [[Angelu]] eta [[Biarritzeko bonbardaketa|Biarrizko bonbardaketa]]. Hegazkin estatubatuarrek nazien kontrolpeko azpiegiturak kaltetu nahi zituzten. 150 zibil hil zituzten, 250 zauritu eta 375 etxe suntsitu zituzten. * [[Ekainaren 27]]a &ndash; [[Nazi]]ek [[Ospitalepeko sarekada|sarekada]] egin zuten Zuberoako [[Ospitalepea]] herrian. === Mundua === * [[Martxoaren 25]]a &ndash; 76 presok ihes egin zuten [[Polonia]]ko nazien [[Stalag Luft III]] gerra-presoen kanpalekutik. Ihesbiderako tunel bat egin zuten. Guardiek, ordea, tunela topatu zuten. Ihes egitea lortu zutenetatik 73 harrapatu zituzten, eta horietatik 50 berehala exekutatu. Hiruk bakarrik lortu zuten naziek ez harrapatzea. * [[Apirilaren 21]]a &ndash; Emakumeen boto eskubidea onartu zuten [[Frantzia]]ko Estatuan. Oraindik [[nazi]]en okupaziopean zegoela, [[Charles de Gaulle]]ren behin-behineko gobernuak hartu zuen erabakia [[Aljer]]ren. * [[Maiatzaren 5]]a &ndash; [[Mohandas Karamchand Gandhi|Mahatma Gandhi]] askatu zuten, 21 hilabetez preso egon ondoren. * [[Ekainaren 6]]a &ndash; [[Bigarren Mundu Gerra]]ko "[[E eguna]]" izan zen: 150.000 gudari [[Bigarren Mundu Gerrako aliatuak|aliatu]] [[Normandia]]ko hondartzetan lehorreratu ziren ("[[Overlord operazioa]]"). * [[Ekainaren 10]]a &ndash; [[Waffen-SS]] konpainia batek [[Oradour-sur-Glaneko sarraskia|642 zibil sarraskitu]] zituen [[Oradour-sur-Glane]]n. * [[Ekainaren 17]]a &ndash; [[Islandia]] [[errepublika]] independente bilakatu zen. * [[Uztailaren 3]]a &ndash; [[Minskeko ghettoa]]n sartu zen [[Armada Gorria]]. Ghettoa naziek sortu zuten, Sobietar Batasuna inbaditu zutenean 1941ean, eta 100.000 judu hartu zituen. Gehienak Holokaustoan hil zituzten. * [[Abuztuaren 10]]a &ndash; [[Daniel Argote]] [[erresistentzia]]ko kide [[baiona]]rra atxilotu eta exekutatu zuten [[nazi]]ek [[Orthez]]en. [[Faxismo]]aren aurkako [[Isilpeko Armada]]ren buruzagia zen. * [[Urriaren 7]]a &ndash; [[Auschwitz]]eko ehunka preso matxinatu egin zen hiltzera zihoazela jakin zutenean. * [[Abenduaren 10]]a &ndash; [[Guardia zibil]] eta soldadu [[frankismo|frankista]] ohiek bederatzi [[Maki (frankismoaren aurkako gerrilla)|maki]] hil zituzten [[Katalunia]]n; [[Sant Mateu de Bages]] udalerrian zeuden eta [[Bartzelona]]ra bidean ziren. * [[Abenduaren 19]]a &ndash; "[[Le Monde]]" egunkari [[frantziar]]raren lehen alea kaleratu zuten. == Arte eta kultura == == Zientzia eta teknologia == == Kirolak == * [[Bigarren Mundu Gerra]] zela eta, hurrengo ekitaldiak ez ziren ospatu: ** [[1944ko Neguko Olinpiar Jokoak]], [[Cortina d'Ampezzo]]n ([[Italia]]) ospatu beharrekoak. ** [[1944ko Udako Olinpiar Jokoak]], [[Londres]]en ([[Erresuma Batua]]) ospatu beharrekoak. * [[Martxoaren 26]]a &ndash; [[Frantziako errugbi txapelketa]]ren finala: U.S.A.Perpignan taldeak [[Aviron Bayonnais]] 20-5 menderatu zuen. == Jaiotzak == ==== Urtarrila ==== * [[Urtarrilaren 1]]a &ndash; [[Omar al-Bashir]], [[Sudan]]go diktadorea. * [[Urtarrilaren 1]]a &ndash; [[Eloy de la Iglesia]], gipuzkoar zinema zuzendaria (h. [[2006]]). * [[Urtarrilaren 1]]a &ndash; [[Elena Uriz]], nafar irakasle ohia, abeslaria, dantzaria eta aktorea. * [[Urtarrilaren 1]]a &ndash; [[Zafarullah Khan Jamali]], [[Pakistan]]go lehen ministroa (h. [[2020]]). * [[Urtarrilaren 2]]a &ndash; [[Péter Eötvös]], hungariar konpositore, orkestra zuzendari eta irakaslea (h. [[2024]]). * [[Urtarrilaren 2]]a &ndash; [[Norodom Ranariddh]], kanbodiar printze eta politikaria, [[Kanbodia]]ko lehen ministroa (h. [[2021]]). * [[Urtarrilaren 3]]a &ndash; [[Raewyn Connell|R.W. Connell]], australiar soziologoa. * [[Urtarrilaren 4]]a &ndash; [[Xabier Albistur]], nafar politikari abertzalea eta [[Donostiako alkateen zerrenda|Donostiako alkatea]]. * [[Urtarrilaren 4]]a &ndash; [[Alan Sutherland]], zeelandaberritar errugbilaria (h. [[2020]]). * [[Urtarrilaren 6]]a &ndash; [[Alan Stivell]], [[bretainia]]r musikaria. * [[Urtarrilaren 6]]a &ndash; [[Rolf Zinkernagel]], suitzar immunologoa, 1996ko [[Medikuntzako Nobel Saria]]. * [[Urtarrilaren 9]]a &ndash; [[Jimmy Page]], britainiar rock gitarra-jotzailea, ''[[Led Zeppelin]]'' taldearen sortzaleetakoa. * [[Urtarrilaren 12]]a &ndash; [[Joe Frazier]], ''Smokin' Joe'', pisu astuneko estatubatuar boxeolaria (h. [[2011]]). * [[Urtarrilaren 14]]a &ndash; [[Peter Fechter]], [[Berlingo harresia]] zeharkatzen saiatzen hil zen gaztea (h. [[1962]]). * [[Urtarrilaren 16]]a &ndash; [[Jill Tarter]], estatubatuar astronomoa eta [[SETI]]ko zuzendaria. * [[Urtarrilaren 17]]a &ndash; [[Concha Cuetos]], espainiar aktorea. * [[Urtarrilaren 17]]a &ndash; [[Françoise Hardy]], frantziar abeslari eta antzezlea (h. [[2024]]). * [[Urtarrilaren 18]]a &ndash; [[Paul Keating]], [[Australia]]ko lehen ministro ohia. * [[Urtarrilaren 18]]a &ndash; [[Alexander Van der Bellen]], [[Austria]]ko presidentea. * [[Urtarrilaren 19]]a &ndash; [[Thom Mayne]], estatubatuar arkitekto dekonstruktibista. * [[Urtarrilaren 19]]a - [[Ana Maria Vidal]], espainiar aktorea. * [[Urtarrilaren 20]]a &ndash; [[Nancy Chodorow]], estatubatuar psikoanalista eta soziologoa. * [[Urtarrilaren 20]]a &ndash; [[José Luis Garci]], espainiar zinemagilea. * [[Urtarrilaren 22]]a &ndash; [[Juan Manuel Basurko]], gipuzkoar futbolari eta apaiz katolikoa (h. [[2014]]). * [[Urtarrilaren 22]]a &ndash; [[Julio Santamaría]], nafar futbolari ohia. * [[Urtarrilaren 23]]a &ndash; [[Sergei Belov]], sobietar saskibaloi jokalari eta entrenatzailea, historiako hoberenetakotzat hartua (h. [[2013]]). * [[Urtarrilaren 23]]a &ndash; [[Rutger Hauer]], herbeheretar telebista eta zinemako aktorea (h. [[2019]]). * [[Urtarrilaren 24]]a - [[Valentin Redín Flamarique]], nafar aktore, antzerkigile eta antzerki-zuzendaria (h. [[2010]]). * [[Urtarrilaren 25]]a &ndash; [[Bernard Tschumi]], suitzar arkitektoa. * [[Urtarrilaren 26]]a &ndash; [[Angela Davis]], estatubatuar politikari marxista eta Filosofiako irakaslea. * [[Urtarrilaren 26]]a &ndash; [[Maria Lugones]], argentinar filosofo feminista, aktibista, abeslari eta irakaslea (h. [[2020]]). * [[Urtarrilaren 27]]a &ndash; [[Mairead Corrigan]], irlandar bakezalea, 1976ko [[Bakearen Nobel Saria]]. * [[Urtarrilaren 27]]a &ndash; [[Nick Mason]], britainiar bateria-jotzailea, [[Pink Floyd]] taldeko sortzaileetako bat. * [[Urtarrilaren 28]]a &ndash; [[Rosalía Mera]], espainiar jostuna eta enpresaburua (h. [[2013]]). * [[Urtarrilaren 28]]a - [[Miren Odriozola Uzkudun]], ''Laura'', gipuzkoar ekintzailea. * [[Urtarrilaren 28]]a &ndash; [[John Tavener]], ingeles musikagilea (h. [[2013]]). * [[Urtarrilaren 29]]a &ndash; [[Álvaro de Rújula]], espainiar zientzialaria, ikertzailea eta fisikaria. ==== Otsaila ==== * [[Otsailaren 1]]a &ndash; [[Ignacio Sola]], bizkaitar atleta ohia, [[pertika-jauzi]]an aditua. * [[Otsailaren 2]]a &ndash; [[Sandy Carmichael]], eskoziar errugbilaria (h. [[2021]]). * [[Otsailaren 4]]a &ndash; [[Candida Höfer]], alemaniar argazkilaria. * [[Otsailaren 5]]a &ndash; [[Francisco Letamendia|Francisco Letamendia, ''Ortzi'']], gipuzkoar politikaria eta irakaslea. * [[Otsailaren 6]]a &ndash; [[Pilar Arostegi]], gasteiztar agirizaina, Gasteizko Udal Artxiboko lehenengo emakumezko artxibozaina (h. [[2006]]). * [[Otsailaren 7]]a &ndash; [[Witi Ihimaera]], ingelesezko idazle [[maori]]a. * [[Otsailaren 8]]a &ndash; [[Sebastião Salgado]], brasildar argazkilaria, zuri-beltzeko argazkilaritzaren maisutzat hartua. * [[Otsailaren 9]]a &ndash; [[Manuela Carmena]], espainiar politikari eta epaile ohia, [[Madril]]go alkatea. * [[Otsailaren 9]]a &ndash; [[Alice Malsenior Walker]], estatubatuar idazlea. * [[Otsailaren 10]]a &ndash; [[Alain Lamassoure]], frantses estatuko eta Euskal Herriko politikaria, [[Angelu (Lapurdi)|Angeluko]] alkate ohia. * [[Otsailaren 11]] &ndash; [[Segundo Azpiazu]], gipuzkoar saskibaloi jokalari eta entrenatzailea (h. [[2016]]). * [[Otsailaren 12]]a - [[Claudia Mori]], italiar aktorea eta abeslaria. * [[Otsailaren 13]]a &ndash; [[Stockard Channing]], estatubatuar aktorea. * [[Otsailaren 14]]a &ndash; [[Carl Bernstein]], estatubatuar ikerketa-kazetari eta idazlea. * [[Otsailaren 14]]a &ndash; [[Alan Parker]], ingeles zinema zuzendaria, ekoizlea, gidoigilea eta aktorea (h. [[2020]]). * [[Otsailaren 14]]a &ndash; [[Ronnie Peterson]], suediar [[1 Formula]]ko gidaria (h. [[1978]]). * [[Otsailaren 14]]a &ndash; [[José Luis Rico]], bizkaitar futbolari ohia. * [[Otsailaren 15]]a &ndash; [[Faustino Amiano]], gipuzkoar arraunlari ohia (h. [[2020]]). * [[Otsailaren 15]]a &ndash; [[Dzhojar Dudaiev]], Itxkeriako Txetxeniar Errepublikako lehenengo presidentea (h. [[1996]]). * [[Otsailaren 16]]a &ndash; [[Richard Ford]], estatubatuar eleberrigile eta ipuingilea. * [[Otsailaren 16]]a &ndash; [[António Mascarenhas Monteiro]], [[Cabo Verde]]ko presidentea (h. [[2016]]). * [[Otsailaren 16]]a &ndash; [[José Antonio Pérez Gabarain]], [[Andoain]]go alkatea. * [[Otsailaren 17]]a &ndash; [[Karl Jenkins]], galestar musikagilea. * [[Otsailaren 18]]a &ndash; [[Luis Bandres]], gipuzkoar politikaria, unibertsitateko irakaslea eta euskararen bultzatzailea (h. [[2009]]). * [[Otsailaren 18]]a &ndash; [[Margaret H. Wright]], estatubatuar informatikari eta matematikaria. * [[Otsailaren 22]]a &ndash; [[Jonathan Demme]], estatubatuar zinema zuzendaria, ekoizlea eta gidoigilea (h. [[2017]]). * [[Otsailaren 23]]a &ndash; [[Johnny Winter]], estatubatuar blues eta rock gitarra-jotzailea (h. [[2014]]). * [[Otsailaren 24]]a &ndash; [[Esteban Azkue]], gipuzkoar kirolari ohia, plater-tiroan aditua. * [[Otsailaren 24]]a &ndash; [[Jose Luis Lakuntza]], nafar apaiza, [[Panama]]ko [[David (Panama)|David]] udalerriko artzapezpikua. * [[Otsailaren 24]]a &ndash; [[Ivica Račan]], [[Kroazia]]ko lehen ministroa (h. [[2007]]). * [[Otsailaren 24]]a &ndash; [[David J. Wineland]], estatubatuar fisikaria, 2012ko [[Fisikako Nobel Saria]]. * [[Otsailaren 25]]a &ndash; [[Carlos Pachamé]], argentinar futbolari ohi eta entrenatzailea. * [[Otsailaren 26]]a &ndash; [[Christopher Hope]], hegoafrikar poeta eta kontalaria, arraza beltzaren eta zuriaren arteko gorabeherez idatzi duen idazle nagusietako bat. * [[Otsailaren 27]]a &ndash; [[Roger Scruton]], ingeles filosofo eta idazlea (h. [[2020]]). * [[Otsailaren 28]]a &ndash; [[Sepp Maier]], alemaniar futbol atezaina. * [[Otsailaren 29]]a &ndash; [[Dennis Farina]], estatubatuar aktorea (h. [[2013]]). * [[Otsailaren 29]]a &ndash; [[Paolo Eleuteri Serpieri]], italiar komikigilea. ==== Martxoa ==== * [[Martxoaren 1]]a &ndash; [[Roger Daltrey]], ingeles musikari, abeslari eta aktorea, ''[[The Who]]'' rock taldeko kide sortzailea. * [[Martxoaren 2]]a &ndash; [[Leif Segerstam]], finlandiar musikagile eta orkestra-zuzendaria (h. [[2024]]). * [[Martxoaren 6]]a &ndash; [[Kiri Te Kanawa]], zeelandaberritar sopranoa. * [[Martxoaren 7]]a &ndash; [[Michael Rosbash]], estatubatuar genetikalari eta kronobiologoa, 2017ko [[Medikuntzako Nobel Saria]]. * [[Martxoaren 11]] &ndash; [[Jean-Jacques Lasserre]], [[Bidaxune]]ko alkatea eta [[Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko lehendakarien zerrenda|Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko lehendakaria]]. * [[Martxoaren 13]]a &ndash; [[Valmir Louruz]], brasildar futbolari eta entrenatzailea (h. [[2015]]). * [[Martxoaren 15]]a &ndash; [[Nebahat Çehre]], turkiar aktore, modelo eta abeslaria. * [[Martxoaren 16]]a &ndash; [[Frank Fernández Tamayo]], kubatar piano-jotzaile, musikagile eta pedagogoa. * [[Martxoaren 16]]a &ndash; [[Andrew Stuart Tanenbaum]], estatubatuar informatikaria, MINIX sistema eragilea sortzeagatik eta [[informatika]]ko liburuegatik ezaguna. * [[Martxoaren 17]]a &ndash; [[Felipe Uriarte]], gipuzkoar mendigoizalea eta goi mendietako gidaria. * [[Martxoaren 20]]a &ndash; [[Erwin Neher]], alemaniar sendagile eta biofisikaria, 1991ko [[Medikuntzako Nobel Saria]]. * [[Martxoaren 21]]a &ndash; [[Marie-Christine Barrault]], frantziar zinema eta telebistako aktorea. * [[Martxoaren 23]]a &ndash; [[James H. Clark]], estatubatuar informatikaria eta enpresaburua, ''Silicon Graphics, Inc.'' (SGI) eta ''Netscape'' enpresen sortzailea. * [[Martxoaren 23]]a &ndash; [[Michael Nyman]], ingeles musikagile [[minimalismo|minimalista]] eta piano-jotzailea. * [[Martxoaren 23]]a &ndash; [[Ric Ocasek]], estatubatuar egile abeslari, musikari, musika ekoizle eta margolaria (h. [[2019]]). * [[Martxoaren 24]]a &ndash; [[R. Lee Ermey]], estatubatuar aktorea (h. [[2018]]). * [[Martxoaren 24]]a &ndash; [[Vojislav Koštunica]], [[Jugoslavia]]ko azken presidentea eta [[Serbia]]ko lehen ministro ohia. * [[Martxoaren 26]]a &ndash; [[Diana Ross]], estatubatuar aktore eta abeslaria, ''The Supremes'' taldeko abeslaria. * [[Martxoaren 27]]a &ndash; [[Enrique Barón]], espainiar politikari sozialista, [[Europako Parlamentu]]ko lehendakaria. * [[Martxoaren 27]]a &ndash; [[Miguel Enríquez]], txiletar medikua, Ezkerreko Mugimendu Iraultzailea alderdiaren sortzaile eta zuzendaria (h. [[1974]]). * [[Martxoaren 29]]a &ndash; [[Nana Akufo-Addo]], [[Ghana]]ko presidentea. * [[Martxoaren 29]]a &ndash; [[Jane Hawking]], ingeles idazle eta hezitzailea. * [[Martxoaren 30]]a &ndash; [[Ahmad Shah Ahmadzai]], [[Afganistan]]go lehen ministroa (h. [[2021]]). * [[Martxoaren 30]]a &ndash; [[Javier Krahe]], espainiar kantautore satirikoa (h. [[2015]]). ==== Apirila ==== * [[Apirilaren 1]]a &ndash; [[Xabier Elorriaga]], Venezuelan jaiotako euskal herritar aktorea. * [[Apirilaren 1]]a &ndash; [[Julen Urkiza]], euskal idazle eta karmeldarra. * [[Apirilaren 3]]a &ndash; [[José Folgado]], [[PP]]ko espainiar politikaria (h. [[2020]]). * [[Apirilaren 4]]a &ndash; [[Abuzed Omar Dorda]], [[Libia]]ko lehen ministroa (h. [[2022]]). * [[Apirilaren 5]]a &ndash; [[Xabier Lete]], euskal idazle, poeta eta kantaria, eta politikaria (h. [[2010]]). * [[Apirilaren 6]]a &ndash; [[John Huarte]], futbol amerikarreko quarterback ohia. * [[Apirilaren 7]]a &ndash; [[Makoto Kobayashi]], japoniar fisikaria, 2008ko [[Fisikako Nobel Saria]]. * [[Apirilaren 7]]a &ndash; [[Gerhard Schröder]], [[Alemaniako kantziler]] ohia. * [[Apirilaren 8]]a &ndash; [[Masanobu Izumi]], japoniar futbolari ohia. * [[Apirilaren 8]]a &ndash; [[Julissa]], mexikar aktore, abeslari, antzerki-ekoizle eta film-zuzendaria. * [[Apirilaren 9]]a &ndash; [[Leila Khaled]], [[Palestinaren Askapenerako Herri Frontea|Palestinaren Askapenerako Herri Fronteko]] aktibista politikoa eta militantea. * [[Apirilaren 11]] &ndash; [[John Milius]], estatubatuar zinema zuzendari, gidoilari eta ekoizlea. * [[Apirilaren 13]]a &ndash; [[Brian Pendleton]], ingeles gitarra-jotzailea, ''[[Pretty Things]]'' taldeko kide sortzailea (h. [[2001]]). * [[Apirilaren 13]]a &ndash; [[Pedro Mari Zabalza]], nafar futbolari eta entrenatzaile ohia. * [[Apirilaren 14]]a &ndash; [[José María Guelbenzu]], espainiar literatura kritikari eta eleberrigilea, [[polizia eleberri]]etan aditua. * [[Apirilaren 14]]a &ndash; [[Nguyễn Phú Trọng]], [[Vietnam]]go presidentea (h. [[2024]]). * [[Apirilaren 15]]a &ndash; [[Kunishige Kamamoto]], japoniar futbolari ohia. * [[Apirilaren 18]]a &ndash; [[Robert Hanssen]], estatubatuar espioia (h. [[2023]]). * [[Apirilaren 19]]a &ndash; [[James Heckman]], estatubatuar ekonomialaria, [[mikroekonomia]]n aditua, 2000ko [[Ekonomiako Nobel Saria]]. * [[Apirilaren 20]]a &ndash; [[Antton Merikaetxebarria]], bizkaitar zinemagilea. * [[Apirilaren 21]]a &ndash; [[Ramon Saizarbitoria]], euskal idazlea, [[euskal literatura]] modernoaren aintzidaritzat joa. * [[Apirilaren 22]]a &ndash; [[Mari Tere Alberdi]], bizkaitar tabernaria, sukaldaria, aktorea eta ekintzailea. * [[Apirilaren 22]]a &ndash; [[Steve Fossett]], estatubatuar milionario eta abenturazalea (h. [[2007]]). * [[Apirilaren 22]]a &ndash; [[Elias Pierola|Elias Pierola, ''Pierola II.a'']], nafar pilotari ohia. * [[Apirilaren 25]]a &ndash; [[Eugene Richards]], estatubatuar argazkilari eta kazetaria. * [[Apirilaren 29]]a - [[Benedikte Danimarkakoa]], [[Danimarka]]ko printzesa. * [[Apirilaren 30]] &ndash; [[María Eugenia Aubet]], kataluniar arkeologo eta historialaria, arkeologia feniziar-punikoan espezializatua (h. [[2024]]). * [[Apirilaren 30]]a &ndash; [[Félix de Azúa]], espainar idazle eta unibertsitate irakaslea. * [[Apirilaren 30]]a &ndash; [[Jill Clayburgh]], estatubatuar aktorea (h. [[2010]]). * [[Apirilaren 30]]a &ndash; [[Peter Dixon]], ingeles errugbilaria (h. [[2023]]). ==== Maiatza ==== * [[Maiatzaren 1]]a &ndash; [[Jose Manuel Pagoaga]], ''Peixoto'', gipuzkoar [[ETA]]kide ohi historikoa. * [[Maiatzaren 1]]a &ndash; [[Arantxa Vega]], gipuzkoar atleta ohia. * [[Maiatzaren 5]]a &ndash; [[Mixel Aire|Mixel Aire, ''Xalbador II.a'']], baxenafar bertsolaria, hiru aldiz [[Nafarroako Bertsolari Txapelketa]]ren irabazlea. * [[Maiatzaren 5]]a &ndash; [[Christian de Portzamparc]], frantziar arkitekto eta hirigilea. * [[Maiatzaren 5]]a &ndash; [[John Rhys-Davies]], galestar jatorriko ingeles aktorea. * [[Maiatzaren 6]]a &ndash; [[Ana Higueras]], espainiar sopranoa. * [[Maiatzaren 6]]a &ndash; [[Fernando Méndez-Leite]], espainiar zinema-zuzendaria. * [[Maiatzaren 7]]a &ndash; [[Rafael de Diego]], gipuzkoar futbolaria (h. [[1982]]). * [[Maiatzaren 9]]a &ndash; [[Dorita Ruiz]], Euskal Herrian aritutako espainiar maistra eta pedagogoa, [[adimen-urritasun]]dun ikasleak eskoletan integratzen aitzindaria. * [[Maiatzaren 10]]a &ndash; [[Jim Abrahams]], estatubatuar zinema zuzendaria (h. [[2024]]). * [[Maiatzaren 10]]a &ndash; [[Txaro Arteaga]], donostiar kazetaria, [[Emakunde]] erakundearen zuzendari ohia. * [[Maiatzaren 11]] &ndash; [[Jean Clareboudt]], frantziar eskultore eta diseinatzailea (h. [[1997]]). * [[Maiatzaren 12]]a &ndash; [[Chris Patten]], britainiar politikaria. * [[Maiatzaren 13]]a &ndash; [[Carolyn Franklin]], estatubatuar soul-abeslaria, [[Aretha Franklin|Aretha Franklinen]] ahizpa gazteena (h. [[1988]]). * [[Maiatzaren 14]]a &ndash; [[George Lucas]], estatubatuar zinema zuzendaria, ekoizlea eta gidoigilea. * [[Maiatzaren 15]]a &ndash; [[Ulrich Beck]], alemaniar soziologoa (h. [[2015]]). * [[Maiatzaren 15]]a - [[Zulma Brandoni de Gasparini]], Hego Amerikako [[Mesozoiko]] eta [[Zenozoiko]]ko narrastiak aztertzen dituen paleontologo argentinarra. * [[Maiatzaren 16]]a &ndash; [[Danny Trejo]], mexikar jatorriko estatubatuar aktorea. * [[Maiatzaren 18]]a &ndash; [[Celia Amoros]], valentziar [[Emakume filosofoak|filosofoa]], [[Idazle|idazlea]] eta [[Saiakera|saiakeragilea]]. * [[Maiatzaren 18]]a &ndash; [[James Arthur]], kanadar matematikaria, analisi harmonikoan aditua. * [[Maiatzaren 18]]a &ndash; [[W. G. Sebald]], alemaniar idazlea (h. [[2001]]). * [[Maiatzaren 19]]a &ndash; [[Peter Mayhew]], ingeles-estatubatuar aktorea, [[Star Wars]] film sagan [[Chewbacca]] pertsonaiaren antzezlea (h. [[2019]]). * [[Maiatzaren 20]]a &ndash; [[Ibon Areso]], bizkaitar politikari jeltzalea, [[Bilboko alkateen zerrenda|Bilboko alkate]] ohia. * [[Maiatzaren 20]]a &ndash; [[Joe Cocker]], britainiar rock abeslaria (h. [[2014]]). * [[Maiatzaren 21]]a &ndash; [[Manuel Piña]], espainiar moda-diseinatzailea (h. [[1994]]). * [[Maiatzaren 21]]a &ndash; [[Mary Robinson]], [[Irlandako Errepublika]]ko zazpigarren presidentea. * [[Maiatzaren 23]]a &ndash; [[John Newcombe]], australiar tenislari ohia. * [[Maiatzaren 25]]a &ndash; [[Frank Oz]], estatubatuar aktore, zinema zuzendari eta txotxongilolaria. * [[Maiatzaren 27]]a &ndash; [[Alain Souchon]], frantziar abeslaria eta antzezlea. * [[Maiatzaren 27]]a &ndash; [[Pleun Strik]], herbeheretar futbolaria (h. [[2023]]). * [[Maiatzaren 28]]a &ndash; [[Rudy Giuliani]], estatubatuar abokatua eta politikaria, [[New York]]eko alkate ohia. * [[Maiatzaren 28]]a &ndash; [[Sondra Locke]], estatubatuar aktore, zinema zuzendari eta abeslaria (h. [[2018]]). * [[Maiatzaren 28]]a &ndash; [[Carlos Soltxaga]], nafar ekonomialaria eta politikaria. * [[Maiatzaren 29]]a &ndash; [[Helmut Berger]], austriar aktorea (h. [[2023]]). * [[Maiatzaren 29]]a &ndash; [[Maurice Bishop]], [[Grenada]]ko lehen ministroa (h. [[1983]]). * [[Maiatzaren 30]]a &ndash; [[Katsuyoshi Kuwahara]], japoniar futbolari ohia. * [[Maiatzaren 31]] &ndash; [[Camille Cabral]], franko-brasildar politikari eta dermatologoa, Frantzian ordezkari politiko hautatutako lehenengo emakumezko transexuala. ==== Ekaina ==== * [[Ekainaren 2]]a &ndash; [[Bittor Egurrola]], bizkaitar abeslaria. * [[Ekainaren 4]]a &ndash; [[Serge Daney]], frantziar kazetari eta zinema-kritikaria (h. [[1992]]). * [[Ekainaren 4]]a &ndash; [[Michelle Phillips]], estatubatuar musikari, abeslari eta aktorea, ''[[The Mamas & the Papas]]'' taldeko kidea. * [[Ekainaren 4]]a &ndash; [[Estitxu|Estibalitz Robles Arangiz, ''Estitxu'']], euskal abeslaria (h. [[1993]]). * [[Ekainaren 5]]a &ndash; [[Jerardo Elortza]], gipuzkoar euskaltzalea, etnografoa, hizkuntzalaria, historialaria eta idazlea. * [[Ekainaren 5]]a &ndash; [[Hartmut Esslinger]], alemaniar-estatubatuar diseinatzaile eta asmatzailea. * [[Ekainaren 6]]a &ndash; [[Phillip Sharp]], estatubatuar biologoa, 1993ko [[Medikuntzako Nobel Saria]]. * [[Ekainaren 7]]a &ndash; [[Miguel Ríos]], espainiar musikaria, Espainiako [[rock]]-musikaren aitzindarietakoa. * [[Ekainaren 8]]a &ndash; [[María Ostiz]], nafar abeslaria. * [[Ekainaren 13]]a &ndash; [[Ban Ki-moon]], [[Nazio Batuen Erakundeko idazkari nagusia|Nazio Batuen Erakundeko 8. idazkari nagusia]]. * [[Ekainaren 13]]a &ndash; [[Tuna Mascarenhas]], caboverdetar laborategi medikoko aktibista eta zientifikoa (h. [[2009]]). * [[Ekainaren 16]]a &ndash; [[Annie Famose]], frantziar eskiatzaile alpino ohi eta enpresaburua. * [[Ekainaren 17]]a &ndash; [[Maria Jesus Aranburu Arbelaitz]], gipuzkoar ''sasi-maistra'' ohia eta emakumeen berdintasunaren aldeko ekintzailea. * [[Ekainaren 18]]a &ndash; [[Xabier Añoveros]], nafar abokatu, historialari eta idazlea (h. [[2024]]). * [[Ekainaren 18]]a &ndash; [[Ömer Kavur]], turkiar zinema zuzendaria (h. [[2005]]). * [[Ekainaren 18]]a &ndash; [[Salvador Sánchez Cerén]], [[El Salvador]]ko presidentea. * [[Ekainaren 19]]a &ndash; [[Chico Buarque]], brasildar musikari, aktore eta idazlea. * [[Ekainaren 21]]a &ndash; [[Tony Scott]], ingeles zinema zuzendaria (h. [[2012]]). * [[Ekainaren 22]]a &ndash; [[Gérard Mourou]], frantziar fisikari eta ingeniari elektrikoa, 2018ko [[Fisikako Nobel Saria]]. * [[Ekainaren 23]]a &ndash; [[Begoña Sopelana]], bizkaitar maistra eta soziologoa, emakume aitzindaria lankidetzan (h. [[1999]]). * [[Ekainaren 24]]a &ndash; [[Jeff Beck]], [[blues]] zein [[rock]] musikako britainiar gitarra-jotzailea (h. [[2023]]). * [[Ekainaren 24]]a &ndash; [[Petra Martínez]], espainiar aktorea eta zuzendaria. * [[Ekainaren 24]]a &ndash; [[Chris Wood]], ingeles musikaria, ''[[Traffic (musika taldea)|Traffic]]'' taldeko kide sortzailea (h. [[1983]]). * [[Ekainaren 25]]a &ndash; [[Robert Charlebois]], [[quebec]]ar antzezle eta musikagilea. * [[Ekainaren 26]]a &ndash; [[David Barbero]], gaztelar jatorriko euskal herritar idazle eta kazetaria. * [[Ekainaren 28]]a &ndash; [[Sohrab Shahid-Saless]], irandar zinema-zuzendaria (h. [[1998]]). * [[Ekainaren 29]]a &ndash; [[Gary Busey]], estatubatuar zinema eta telebistako aktorea. ==== Uztaila ==== * [[Uztailaren 4]]a &ndash; [[Mari Abrego]], nafar mendigoizalea eta Euskal Herriko [[Himalaia|himalaismoaren]] aitzindaria (h. [[2018]]). * [[Uztailaren 5]]a &ndash; [[Enrique Irazoqui]], kataluniar aktore, ekonomilari, xake jokalari eta literatura irakaslea (h. [[2020]]). * [[Uztailaren 6]]a &ndash; [[Bernhard Schlink]], alemaniar epaile, irakasle eta eleberrigilea. * [[Uztailaren 7]]a &ndash; [[Jürgen Grabowski]], alemaniar futbolaria (h. [[2022]]). * [[Uztailaren 7]]a &ndash; [[Tony Jacklin]], ingeles golf jokalari ohia. * [[Uztailaren 8]]a &ndash; [[Mourid Barghouti]], palestinar poeta eta idazlea (h. [[2021]]). * [[Uztailaren 9]]a &ndash; [[Dorotea Bárcena]], galiziar aktorea, antzerkigile eta antzerki zuzendaria (h. [[2016]]). * [[Uztailaren 11]] &ndash; [[Fernando Egidazu]], bizkaitar ekonomialaria, [[Espainiako Bankua]]n lan egiten duena. * [[Uztailaren 11]] &ndash; [[Valdeir Vieira]], brasildar futbolari ohia eta entrenatzailea. * [[Uztailaren 13]]a &ndash; [[Ernő Rubik]], hungariar asmatzaile, arkitekto eta arkitektura irakaslea, [[Rubiken kuboa]]ren asmatzailea. * [[Uztailaren 14]]a &ndash; [[Javier Reverte]], espainiar bidaiari, idazle eta kazetaria (h. [[2020]]). * [[Uztailaren 15]]a &ndash; [[Jan-Michael Vincent]], estatubatuar aktorea (h. [[2019]]). * [[Uztailaren 17]]a &ndash; [[Jean-Claude Brisseau]], frantziar zinemagilea (h. [[2019]]). * [[Uztailaren 17]]a &ndash; [[Carlos Alberto Torres]], brasildar futbolari eta entrenatzailea (h. [[2016]]). * [[Uztailaren 21]]a &ndash; [[Buchi Emecheta]], nigeriar-britainiar idazlea (h. [[2017]]). * [[Uztailaren 21]]a &ndash; [[John Atta-Mills]], [[Ghana]]ko presidentea (h. [[2012]]). * [[Uztailaren 22]]a &ndash; [[Christiane Rimbaud]], frantziar historialari eta idazlea (h. [[2023]]). * [[Uztailaren 22]]a &ndash; [[Jaime Yoshiyama Tanaka]], perutar ingeniaria eta politikaria. * [[Uztailaren 23]]a &ndash; [[Maria João Pires]], portugaldar piano-jotzailea. * [[Uztailaren 24]]a &ndash; [[Cristina Almeida]], espainiar abokatu eta ezkerreko politikaria. * [[Uztailaren 24]]a &ndash; [[Eva Syková]], txekiar neurozientzialaria. * [[Uztailaren 24]]a &ndash; [[Onneyn Tahi]], [[Vanuatu]]ko presidentea (h. [[1998]]). * [[Uztailaren 26]]a &ndash; [[Betty Davis]], estatubatuar funk eta soul musikaren emakume abeslaria (h. [[2022]]). * [[Uztailaren 27]]a &ndash; [[Bunji Kimura]], japoniar futbolari ohia eta entrenatzailea. * [[Uztailaren 28]]a &ndash; [[Jean-Marie Leblanc]], [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] zuzendari ohia. * [[Uztailaren 29]]a &ndash; [[Eusebio Hernández]], nafar apaiz agustindar errekoletoa, [[Tarazona]]ko apezpikua. * [[Uztailaren 31]] &ndash; [[Eugenio Aguirre (idazlea)|Eugenio Aguirre]], euskal jatorriko mexikar idazlea. * [[Uztailaren 31]] &ndash; [[Geraldine Chaplin]], britainiar aktorea. * [[Uztailaren 31]] &ndash; [[Robert C. Merton]], estatubatuar ekonomilaria, 1997ko [[Ekonomiako Nobel Saria]]. ==== Abuztua ==== * [[Abuztuaren 1]]a - [[Iuri Romanenko]], sobietar kosmonauta ohia, bi aldiz Sobietar Batasuneko heroia. * [[Abuztuaren 1]]a &ndash; [[Carme Solé Vendrell]], kataluniar marrazkilari eta ilustratzailea. * [[Abuztuaren 2]]a &ndash; [[Jim Capaldi]], ingeles musikari, ''[[Traffic (musika taldea)|Traffic]]'' taldeko kide sortzailea (h. [[2005]]). * [[Abuztuaren 3]]a &ndash; [[Nino Bravo]], espainiar abeslaria (h. [[1973]]). * [[Abuztuaren 4]]a &ndash; [[Susana Agüero]], argentinar dantzaria eta aktorea (h. [[2012]]). * [[Abuztuaren 4]]a &ndash; [[Richard Belzer]], estatubatuar aktorea (h. [[2023]]). * [[Abuztuaren 7]]a &ndash; [[Nancy Morejón]], kubatar poeta, dramagile, ensaiolari eta itzultzailea. * [[Abuztuaren 8]]a &ndash; [[Joaquín Arozamena]], espainiar kazetaria. * [[Abuztuaren 9]]a &ndash; [[Sam Elliott]], estatubatuar aktorea. * [[Abuztuaren 11]] &ndash; [[Ian McDiarmid]], eskoziar antzerki, telebista eta zinemako aktorea. * [[Abuztuaren 14]]a &ndash; [[Magüi Mira]], espainiar aktore, idazle, zinema-ekoizle eta antzerki-zuzendaria. * [[Abuztuaren 15]]a &ndash; [[Sylvie Vartan]], bulgariar-frantziar abeslari eta antzezlea. * [[Abuztuaren 16]]a &ndash; [[Rafael Camiña]], bizkaitar belar hockey jokalari ohia. * [[Abuztuaren 17]]a &ndash; [[Larry Ellison]], estatubatuar ekintzaile eta informatikari teorikoa, [[Oracle]] enpresaren sortzailea. * [[Abuztuaren 17]]a &ndash; [[Michel Noël]], Quebeceko [[Algonkin]] jatorriko funtzionarioa eta idazle kanadarra (h. [[2021]]). * [[Abuztuaren 17]]a &ndash; [[Margarita Rivière]], kataluniar kazetari eta idazlea (h. [[2015]]). * [[Abuztuaren 19]]a &ndash; [[Hugo Gatti|Hugo Gatti, ''El Loco'']], argentinar futbolaria, Argentinako inoizko atezain onenenetakoa. * [[Abuztuaren 20]]a &ndash; [[Rajiv Gandhi]], [[India]]ko lehen ministroa (h. [[1991]]). * [[Abuztuaren 21]]a &ndash; [[Peter Weir]], australiar zinema zuzendaria. * [[Abuztuaren 25]]a &ndash; [[Florentino Eskisabel]], nafar pilotari ohia. * [[Abuztuaren 25]]a &ndash; [[Pat Martino]], estatubatuar jazz-gitarrista (h. [[2021]]). * [[Abuztuaren 26]]a &ndash; [[Libe Enbeita]], bizkaitar bertsolaria. * [[Abuztuaren 26]]a &ndash; [[María del Carmen Farías]], mexikar aktorea (h. [[2024]]). * [[Abuztuaren 27]]a &ndash; [[Karin Gundersen]], norvegiar itzultzaile eta irakaslea (h. [[2024]]). * [[Abuztuaren 27]]a &ndash; [[Catherine Leroy]], frantziar gerra-fotokazetaria (h. [[2006]]). * [[Abuztuaren 30]]a &ndash; [[Carmen Sarmiento]], espainiar kazetari feminista. * [[Abuztuaren 31]] &ndash; [[Anna Lizaran]], kataluniar aktorea (h. [[2013]]). ==== Iraila ==== * [[Irailaren 5]]a &ndash; [[Marta Cárdenas]], gipuzkoar margolari eta grabatzailea. * [[Irailaren 6]]a &ndash; [[Donna Haraway]], [[Kaliforniako Unibertsitatea|Kaliforniako Unibertsitateko]] irakasle emeritua Kontzientziaren Historia programan. * [[Irailaren 9]]a &ndash; [[Neil French]], britainiar enpresaburua. * [[Irailaren 10]]a &ndash; [[Thomas Allen (baritonoa)|Thomas Allen]], britainiar baritonoa. * [[Irailaren 11]] &ndash; [[Serge Haroche]], frantziar fisikaria, 2012ko [[Fisikako Nobel Saria]]. * [[Irailaren 12]]a &ndash; [[Yoshio Kikugawa]], japoniar futbolaria (h. [[2022]]). * [[Irailaren 12]]a &ndash; [[Leonard Peltier]], [[amerindiar]] ekintzailea, preso politikoa eta Amerikar Indiar Mugimeduko kidea. * [[Irailaren 12]]a &ndash; [[Barry White]], estatubatuar abeslaria (h. [[2003]]). * [[Irailaren 13]]a &ndash; [[Jacqueline Bisset]], ingeles aktorea. * [[Irailaren 13]]a &ndash; [[Midget Farrelly]] australiar surflaria, surfeko lehen munduko txapelduna (h. [[2016]]). * [[Irailaren 13]]a &ndash; [[Teodora Inácia Gomes]], gineabissautar politikari eta aktibista. * [[Irailaren 15]]a &ndash; [[Yoweri Museveni]], [[Uganda]]ko presidentea. * [[Irailaren 16]]a &ndash; [[Ana María Stekelman]], argentinar dantzari eta koreografoa. * [[Irailaren 17]]a &ndash; [[Reinhold Messner]], alemaniar hizkuntzadun italiar alpinista, hamalau [[zortzimilako]]ak igo dituen munduko lehen pertsona. * [[Irailaren 18]]a &ndash; [[Tsuyoshi Kunieda]], japoniar futbolari ohia. * [[Irailaren 19]]a &ndash; [[Jean Succar Kuri]], mexikar enpresaburua (h. [[2024]]). * [[Irailaren 20]]a &ndash; [[José Eulogio Garate]], gipuzkoar futbolari ohia. * [[Irailaren 23]]a &ndash; [[Eric Bogle]], eskoziar jatorriko australiar [[folk musika|folk]] kantautore eta abeslaria. * [[Irailaren 23]]a &ndash; [[Norbert Walter]], alemaniar ekonomialaria (h. [[2012]]). * [[Irailaren 24]]a &ndash; [[Gilles Lipovetsky]], frantziar idazle, filosofo eta soziologoa. * [[Irailaren 25]]a &ndash; [[Michael Douglas]], estatubatuar zinemako aktorea eta ekoizlea. * [[Irailaren 27]]a &ndash; [[Ana María López Colomé]], mexikar biokimikaria. * [[Irailaren 28]]a &ndash; [[Yoshitada Yamaguchi]], japoniar futbolaria. * [[Irailaren 28]]a &ndash; [[Miloš Zeman]], [[Txekia|Txekiar Errepublikako]] presidentea. * [[Irailaren 30]]a &ndash; [[Jimmy Johnstone]], eskoziar futbolaria (h. [[2006]]). ==== Urria ==== * [[Urriaren 1]]a &ndash; [[Antti Tuuri]], finlandiar idazle, gidoilari eta itzultzailea. * [[Urriaren 2]]a &ndash; [[Alzhan Zharmukhamedov]], sobietar saskibaloi jokalaria (h. [[2022]]). * [[Urriaren 3]]a &ndash; [[Pierre Deligne]], belgikar matematikaria. * [[Urriaren 3]]a &ndash; [[Denis Haughey]], irlandar politikaria, [[Ipar Irlanda]]ko [[Alderdi Sozialdemokrata eta Laborista|SDLPko]] arduradun nagusietakoa izandakoa. * [[Urriaren 3]]a &ndash; Uwe Ludwig Horn, [[Siegfried & Roy]] bikoteko alemaniar-estatubatuar aktore eta ilusionista (h. [[2020]]). * [[Urriaren 4]]a &ndash; [[Rocío Dúrcal]], espainiar aktorea eta abeslaria (h. [[2006]]). * [[Urriaren 6]]a &ndash; [[Merzak Allouache]], aljeriar zinema-zuzendaria. * [[Urriaren 9]]a &ndash; [[John Entwistle]], [[The Who]] taldeko baxu-jotzailea (h. [[2002]]). * [[Urriaren 9]]a &ndash; [[Eustakio Mendizabal]], gipuzkoar euskaltzalea, poeta eta [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAkidea]] (h. [[1973]]). * [[Urriaren 9]]a &ndash; [[Manuel Urtizberea]], gipuzkoar idazlea. * [[Urriaren 10]]a &ndash; [[Tudor Parfitt]], britainiar esploratzailea, historialaria eta idazlea. * [[Urriaren 10]]a &ndash; [[Petar Zhekov]], bulgariar futbolaria (h. [[2023]]). * [[Urriaren 12]]a &ndash; [[Kuniya Daini]], japoniar futbolari ohia. * [[Urriaren 13]]a &ndash; [[Luis Maria Zugazaga]], bizkaitar futbolaria ohia. * [[Urriaren 14]]a &ndash; [[Xabier Etxebarrieta]], bizkaitar [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAkide]] nabarmena (h. [[1968]]). * [[Urriaren 14]]a &ndash; [[Serif Gören]], turkiar zinema-zuzendaria (h. [[2024]]). * [[Urriaren 14]]a &ndash; [[Udo Kier]], alemaniar zinema eta telebistako aktorea. * [[Urriaren 15]]a &ndash; [[Sali Berisha]], [[Albania]]ko presidente ohia . * [[Urriaren 15]]a &ndash; [[David Trimble]], [[Ipar Irlanda]]ko lehen ministroa eta 1998ko [[Bakearen Nobel Saria]] (h. [[2022]]). * [[Urriaren 16]]a &ndash; [[Elizabeth Loftus]], estatubatuar psikologo eta matematikaria, giza [[oroimen]]ean aditua. * [[Urriaren 16]]a &ndash; [[Patsy Watchorn]], irlandar folk abeslaria. * [[Urriaren 18]]a &ndash; [[Katherine Kurtz]], eleberri fantastikoen estatubatuar idazlea, ''Deryni'' buruzko serieagatik ezaguna. * [[Urriaren 18]]a &ndash; [[Xabier Zubizarreta Lasagabaster]], gipuzkoar politikari eta idazlea, [[Arrasate]]ko alkate ohia. * [[Urriaren 19]]a &ndash; [[Begoña Arregi]], gipuzkoar irakaslea, kazetaria eta idazlea. * [[Urriaren 19]]a &ndash; ''[[El Cabrero]]'', espainiar abeslaria. * [[Urriaren 19]]a &ndash; [[Anton Martínez]], bizkaitar futbolari ohia. * [[Urriaren 19]]a &ndash; [[Agustín Tamames]], espainiar txirrindulari ohia. * [[Urriaren 19]]a &ndash; [[Peter Tosh]], jamaikar [[reggae]] musikaria (h. [[1987]]). * [[Urriaren 21]]a &ndash; [[Jean-Pierre Sauvage]], frantziar kimikaria, 2016ko [[Kimikako Nobel Saria]]. * [[Urriaren 25]]a &ndash; [[Juan Manuel Santisteban]], kantabriar txirrindularia (h. [[1976]]). * [[Urriaren 26]]a &ndash; [[Jim McCann (musikaria)|Jim McCann]], irlandar plazagizon eta folk abeslaria (h. [[2015]]). * [[Urriaren 29]]a &ndash; [[Vita Andersen]], daniar idazlea (h. [[2021]]). * [[Urriaren 29]]a &ndash; [[Eukene Lacarra]], nafar literatura-kritikari eta mediebalista (h. [[2023]]). * [[Urriaren 29]]a &ndash; [[Denny Laine]], ingeles musikari, abeslari eta egile abeslaria, ''[[The Moody Blues]]'' eta ''[[Wings]]'' taldeko kidea (h. [[2023]]). * [[Urriaren 30]]a &ndash; [[José-Miguel Ullán]], espainiar poeta eta prosalaria (h. [[2009]]). ==== Azaroa ==== * [[Azaroaren 1]]a &ndash; [[Rafik al-Hariri]], [[Libano]]ko lehen ministroa (h. [[2005]]). * [[Azaroaren 1]]a &ndash; [[Manuel Pérez (Arenas)|Manuel Pérez Martínez, ''Camarada Arenas'']], [[Espainiako Alderdi Komunista (berrosatua)]] PCE (r)-ko idazkari nagusia. * [[Azaroaren 2]]a &ndash; [[Patrice Chéreau]], frantziar zinemagilea (h. [[2013]]). * [[Azaroaren 2]]a &ndash; [[Keith Emerson]], ingeles teklatu jotzaile, abesti egile eta zinema soinu-banda konpositorea, ''[[Emerson, Lake & Palmer]]'' taldearen sortzaileetakoa (h. [[2016]]). * [[Azaroaren 3]]a &ndash; [[Arantxa Gurmendi]], gipuzkoar aktorea (h. [[2023]]). * [[Azaroaren 4]]a &ndash; [[Jokin Gorostidi]], euskal politikaria (h. [[2006]]). * [[Azaroaren 5]]a &ndash; [[Marisa Naranjo]], kanariar esataria, aktorea eta aurkezlea. * [[Azaroaren 7]]a &ndash; [[Luigi Riva]], ''Rombo di Tuono'', italiar futbolaria (h. [[2024]]). * [[Azaroaren 9]]a &ndash; [[Phil May]], ingeles abeslaria, ''[[Pretty Things]]'' taldeko kide sortzailea (h. [[2020]]). * [[Azaroaren 10]]a &ndash; [[Askar Akaiev]], lehendabiziko [[Kirgizistan]]go presidentea. * [[Azaroaren 10]]a &ndash; [[Larry Trask]], [[Euskal hizkuntzalaritza|euskal hizkuntzalari]] estatubatuarra (h. [[2004]]). * [[Azaroaren 11]] &ndash; [[Eugenio Arellano]], nafar apaiz katolikoa. * [[Azaroaren 11]] &ndash; [[Pepe Sancho]], espainiar aktorea (h. [[2013]]). * [[Azaroaren 13]]a &ndash; [[José María Montesinos]], gipuzkoar matematikaria. * [[Azaroaren 13]]a &ndash; [[Timmy Thomas]], estatubatuar R&B abeslaria, teklatu-jotzailea, musikagilea eta disko-ekoizlea (h. [[2022]]). * [[Azaroaren 17]]a &ndash; [[Gene Clark]], estatubatuar abeslari eta egile abeslaria, [[The Byrds]] taldeko kide sortzailea (h. [[1991]]). * [[Azaroaren 17]]a &ndash; [[Danny DeVito]], estatubatuar aktore, umorista, zinema zuzendari eta ekoizlea. * [[Azaroaren 17]]a &ndash; [[Rem Koolhaas]], herbehereetar arkitekto, hirigile, kazetari eta gidoilaria. * [[Azaroaren 19]]a &ndash; [[Agnes Baltsa]], greziar mezzosopranoa. * [[Azaroaren 19]]a &ndash; [[Josep Maria Pou]], kataluniar aktore eta antzerki zuzendaria. * [[Azaroaren 21]]a &ndash; [[Harold Ramis]], estatubatuar aktorea, zinema zuzendaria eta gidoigilea (h. [[2014]]). * [[Azaroaren 22]]a &ndash; [[Carlos Ferrater]], kataluniar arkitektoa. * [[Azaroaren 22]]a &ndash; [[Takeshi Ono]], japoniar futbolaria. * [[Azaroaren 24]]a &ndash; [[Candy Darling]], estatubatuar emakumezko aktore transgeneroa (h. [[1974]]). * [[Azaroaren 25]]a &ndash; [[Ben Stein]], estatubatuar gidoigile eta idazlea. * [[Azaroaren 26]]a &ndash; [[Fontanarrosa]], ''El Negro'', argentinar komikigilea (h. [[2007]]). * [[Azaroaren 29]]a &ndash; [[Javier Hormaza]], bizkaitar futbolari ohia. * [[Azaroaren 30]]a &ndash; [[Joseph Boakai]], [[Liberia]]ko presidentea. ==== Abendua ==== * [[Abenduaren 1]]a &ndash; [[Tahar Ben Jelloun]], frantsesez idazten duen marokoar idazle eta poeta. * [[Abenduaren 1]]a &ndash; [[Daniel Pennac]], marokoar jatorriko frantziar idazlea. * [[Abenduaren 2]]a &ndash; [[Ibrahim Rugova]], [[Kosovo]]ko presidentea (h. [[2006]]). * [[Abenduaren 3]]a &ndash; [[Salvador Moncada]], hondurastar sendagilea. * [[Abenduaren 4]]a &ndash; [[Dennis Wilson]], estatubatuar musikari eta abeslaria, [[The Beach Boys]] taldeko kide sortzailea (h. [[1983]]). * [[Abenduaren 6]]a &ndash; [[Kontxi Laso]], gipuzkoar atleta ohia, [[Pisu jaurtiketa|pisu]] eta [[Disko jaurtiketa|disko]] jaurtiketan aditua. * [[Abenduaren 9]]a &ndash; [[Giacomo dalla Torre del Tempio di Sanguinetto]], [[Maltako Ordena]]ko Printze eta Maisu Nagusia (h. [[2020]]). * [[Abenduaren 9]]a &ndash; [[Neil Innes]], ingeles idazle, umorista eta musikaria (h. [[2019]]). * [[Abenduaren 11]] &ndash; [[Teri Garr]], estatubatuar aktorea (h. [[2024]]). * [[Abenduaren 14]]a &ndash; [[Nicolae Zamfir]], errumianiar futbolari ohia eta entrenatzailea. * [[Abenduaren 16]]a &ndash; [[Alan Yates]], ingeles hizkuntzalari katalanzalea. * [[Abenduaren 17]]a &ndash; [[Bernard Hill]], ingeles aktorea (h. [[2024]]). * [[Abenduaren 19]]a &ndash; [[William Christie]], estatubatuar orkestra zuzendaria eta klabezin-jotzailea. * [[Abenduaren 19]]a &ndash; [[Sata Isobe]], japoniar boleibol jolakaria (h. [[2016]]). * [[Abenduaren 19]]a &ndash; [[Richard Leakey]], kenyar antropologoa (h. [[2022]]). * [[Abenduaren 19]]a &ndash; [[Alvin Lee]], ingeles abeslari, egile abeslari eta gitarra-jotzailea, ''[[Ten Years After]]'' [[blues rock]] taldeko kidea (h. [[2013]]). * [[Abenduaren 19]]a &ndash; [[Zal Yanovsky]], kanadar folk-rock musikaria, ''The Lovin' Spoonful'' taldeko kidea (h. [[2002]]). * [[Abenduaren 20]]a &ndash; [[Rinatu Coti]], [[korsika]]r idazlea. * [[Abenduaren 20]]a &ndash; [[Carmelo Ortiz de Elgea]], gipuzkoar margolaria. * [[Abenduaren 21]]a &ndash; [[Teresa Aranguren]], arabar kazetaria. * [[Abenduaren 22]]a &ndash; [[Norberto Torres]], bizkaitar traineru-patroia, [[Kaiku Arraunaren Kirol Elkartea|Kaikurekin]] 4 [[Kontxako Bandera]] eta [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako 3 Txapelketa]] irabazitakoa. * [[Abenduaren 23]]a &ndash; [[Jesús Bueno]], nafar ekonomialari eta politikaria (h. [[2006]]). * [[Abenduaren 25]]a &ndash; [[Nigel Starmer-Smith]], ingeles errugbilari, esatari eta kazetaria. * [[Abenduaren 25]]a &ndash; [[Sam Strahan]], zeelandaberritar errugbilaria (h. [[2019]]). * [[Abenduaren 25]]a &ndash; [[Henry Vestine]], estatubatuar gitarra-jotzailea, [[Canned Heat]] taldeko kidea (h. [[1997]]). * [[Abenduaren 26]]a &ndash; [[Jesus Aranguren|Txutxi Aranguren]], euskal herritar futbolari eta entrenatzailea (h. [[2011]]). * [[Abenduaren 28]]a &ndash; [[Sandra Faber]], estatubatuar astrofifikaria, galaxien eboluzioan aditua. * [[Abenduaren 28]]a &ndash; [[Kary Mullis]], estatubatuar biologoa, 1983ko [[Kimikako Nobel Saria]] (h. [[2019]]). * [[Abenduaren 30]]a &ndash; [[Anjana Bhowmik]], indiar aktorea (h. [[2024]]). ==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ==== * [[Anne-Marie Lagarde]], zuberoar idazlea, ikertzailea eta feminista. * [[Antton Elosegi Aldasoro]], gipuzkoar itzultzailea, abokatua, eta filologoa. * [[Blanca Estrella Ruiz Ungo]], bizkaitar maistra eta Clara Campoamor elkartearen sortzailea eta presidentea (h. [[2024]]). * [[Empar Pineda]], Euskal Herrian jaio, Katalunian hazi eta Madrilen bizi den militante feminista eta lesbiana. * [[Euxebio Igartzabal]], gipuzkoar bertsolaria. * [[Iñaki Garmendia|Iñaki Garmendia, ''Laja'']], gipuzkoar trikitilaria (h. [[2019]]). * [[Iñaki Olaizola Eizagirre]], gipuzkoar ingeniari eta antropologoa. * [[Jose Antonio Azpiazu]], gipuzkoar historialaria, antropologoa eta idazlea. * [[Jose Maria Eskubi]], nafar [[ETA]]kide buruzagia (h. [[2016]]). * [[Josean Díez de Quevedo]], gipuzkoar artista. * [[Josette Dacosta]], euskal herritar margolaria. * [[Juan Bautista Oreja|Juan Bautista Oreja, ''Oreja III.a'']], nafar esku pilotaria (h. [[1985]]). * [[Juan Luis Arregui]], bizkaitar enpresaburu eta akzionista. * [[Juan Maria Orbe]], euskal enpresaburua eta [[EHNE]] sindikatuko sortzaileetako bat (h. [[2012]]). * [[Lola Sarratea]], nafar artista eta idazlea. * [[Luis Iturri]], bizkaitar aktore eta antzerki-zuzendaria (h. [[1998]]). * [[Mari Carmen Ruiz]], bizkaitar aktore ohia. * [[Maria Jose Azurmendi]], gipuzkoar soziolinguista. * [[Marian Arregi]], gipuzkoar musikaria eta dantzaria, euskal dantza eta musika tradizionala berreskuratzen lan handia egin zuena (h. [[2018]]). * [[Miguel Madariaga]], [[Euskaltel-Euskadi|Euskadiko Txirrindularitza Iraskundearen]] sortzaile eta presidentea. * [[Patxi Noblia]], lapurtar enpresaburua eta euskal kulturaren sustatzailea (h. [[2023]]). * [[Ricardo Uztarroz]], zuberoar idazle eta kazetaria, Latinomerikaren prentsan ezaguna. * [[Xabier Etxeberria Mauleon]], nafar filosofo eta katedraduna. * [[Julio Eugi]], nafar apaiz katolikoa, Opus Deiko Prelaturaren partaidea, idazlea eta eliz epailea (h. [[2024]]). * [[Elías Torres Tur]], balear arkitektoa. * [[Félix Anaut]], Aragoiko artista, margolari, zeramikari eta eskultorea. * [[Luis María de Iturri y Sojo]], espainiar antzezle eta antzerki-zuzendaria (h. [[1998]]). * [[María Catrileo]], hizkuntzalari [[maputxe]]a. * [[Roger Lewin]], ingeles biokimikaria eta zientzia gaietako idazlea. * [[Víctor Gómez Pin]], kataluniar filosofoa. * [[Voltaire Schilling]], brasildar irakaslea eta historialaria (h. [[2022]]). == Heriotzak == ==== Urtarrila ==== * [[Urtarrilaren 1]]a &ndash; [[Edwin Lutyens]], ingeles arkitektoa (j. [[1869]]). * [[Urtarrilaren 2]]a &ndash; [[Emilio Altzugarai]], nafar militarra, [[Espainiako Indar Armatuak|Espainiako Armadako]] koronela (j. [[1880]]). * [[Urtarrilaren 3]]a &ndash; [[Jurgis Baltrušaitis]], lituanierazko eta errusierazko olerkaria (j. [[1873]]). * [[Urtarrilaren 7]]a &ndash; [[Louise Henry Hoover]], Ameriketako Estatu Batuetako [[Lehen Dama]] (j. [[1874]]). * [[Urtarrilaren 9]]a &ndash; [[Antanas Smetona]], [[Lituania]]ko lehenbiziko presidentea (j. [[1874]]). * [[Urtarrilaren 11]] &ndash; [[Galeazzo Ciano]], italiar buruzagi [[Faxismo|faxista]] (j. [[1903]]). * [[Urtarrilaren 14]]a - [[Aliya Moldagulova]], sobietar frankotiratzailea, Sobietar Batasuneko heroia (j. [[1925]]). * [[Urtarrilaren 15]]a &ndash; [[Zinaida Portnova]], sobietar partisanoa, ehun nazi baino gehiago pozoitu zituelako ezaguna (j. [[1926]]). * [[Urtarrilaren 23]]a &ndash; [[Edvard Munch]], norvegiar margolari eta grabatzailea (j. [[1863]]). * [[Urtarrilaren 24]]a &ndash; [[Bernardo Gabiola Lazpita]], bizkaitar organo-irakasle eta musikagilea (j. [[1880]]). * [[Urtarrilaren 31]] &ndash; [[Jean Giraudoux]], frantziar idazlea (j. [[1882]]). ==== Otsaila ==== * [[Otsailaren 1]]a &ndash; [[Piet Mondrian]], herbehereetar margolaria (j. [[1872]]). * [[Otsailaren 7]]a &ndash; [[Robert Ezra Park]], estatubatuar [[Hiri soziologia|hiri-soziologoa]] (j. [[1864]]). * [[Otsailaren 12]]a &ndash; [[Margaret Woodrow Wilson]], [[AEB]]etako lehen dama (j. [[1886]]). * [[Otsailaren 16]]a &ndash; [[Dhundiraj Govind Phalke]], indiar zinemagilea (j. [[1870]]). * [[Otsailaren 22]]a - [[Kasturba Makhanji]], [[Mahatma Gandhi]]ren emaztea (j. [[1869]]). * [[Otsailaren 23]]a &ndash; [[Leo Baekeland]], belgikar kimikaria (j. [[1863]]). * [[Otsailaren 29]]a &ndash; [[Pehr Evind Svinhufvud]], [[Finlandia]]ko presidentea (j. [[1861]]). ==== Martxoa ==== * [[Martxoaren 3]]a &ndash; [[Paul-Émile Janson]], [[Belgika]]ko lehen ministroa (j. [[1872]]). * [[Martxoaren 5]]a &ndash; [[Max Jacob]], frantziar margolari eta idazlea (j. [[1876]]). * [[Martxoaren 7]]a &ndash; [[Maria Soledad Moral Santa Cruz]], bizkaitar arrain saltzaile, "sardinera", eta ekintzailea (j. [[1882]]). * [[Martxoaren 9]]a &ndash; [[Ignazio Agirregoikoa Benito|Ignazio Agirregoikoa Benito, ''Benito Agirre'']], Bigarren Mundu Gerran Sobietar Batasuna defendatzen hil zen hegazkinlari euskalduna (j. [[1923]]). * [[Martxoaren 9]]a &ndash; [[Victor Ardisson]], ''Vampire du Muy'', frantziar [[nekrofilia|nekrofilo]] ospetsua (j. [[1872]]). * [[Martxoaren 19]]a &ndash; [[Édouard de Castelnau]], frantziar politikari eta militarra (j. [[1851]]). * [[Martxoaren 20]]a - [[Eugenio Hilario]], gipuzkoar futbolaria (j. [[1909]]). * [[Martxoaren 29]]a &ndash; [[Grace Chisholm Young]], ingeles matematikaria (j. [[1868]]). * [[Martxoaren 30]]a &ndash; [[Isidoro Gaztañaga]], ''Ibarrako mailua'', euskal boxeolaria (j. [[1905]]). ==== Apirila ==== * [[Apirilaren 2]]a &ndash; [[Daria Diachenko]], sobietar partisanoa, Sobietar Batasuneko Heroia (j. [[1924]]). * [[Apirilaren 5]]a: ** [[Juan Larburu]], gipuzkoar [[mugalari]]a, [[Flossenbürg|Flossenbürgeko]] kontzentrazio esparruan (j. [[1912]]). ** [[Alime Abdenanova]], sobietar espioia (j. [[1924]]). * [[Apirilaren 8]]a &ndash; [[Alberto Arrue]], euskal margolaria (j. [[1878]]). * [[Apirilaren 11]] &ndash; [[Gabriel Hanotaux]], frantziar diplomazialari, politikari eta historialaria (j. [[1853]]). * [[Apirilaren 13]]a &ndash; [[Cécile Chaminade]], frantziar musikagile eta piano-jotzailea (j. [[1857]]). * [[Apirilaren 13]]a &ndash; [[Paul Hazard]], frantziar letragizon, historialari eta saiakera idazlea (j. [[1878]]). * [[Apirilaren 14]]a &ndash; [[Mary Adela Blagg]], britainiar astronomoa, Ilargiko izendegiaren egilea (j. [[1858]]). * [[Apirilaren 15]]a &ndash; [[Giovanni Gentile]], italiar filosofo idealista neo-[[hegelianismo|hegeliarra]] eta politikari faxista (j. [[1875]]). * [[Apirilaren 17]]a &ndash; [[Max Josef Metzger]], alemaniar apaiz katoliko, bakezale eta martiria (j. [[1887]]). * [[Apirilaren 19]]a &ndash; [[Abelino Barriola]], euskal idazle eta antzerkigilea (j. [[1885]]). * [[Apirilaren 24]]a &ndash; [[Michael Pedersen Friis]], [[Danimarka]]ko lehen ministroa (j. [[1857]]). * [[Apirilaren 29]]a &ndash; [[Bernardino Machado]], [[Portugal]]go presidentea (j. [[1851]]). * [[Apirilaren 30]]a &ndash; [[Paul Poiret]], frantziar moda diseinatzailea (j. [[1879]]). ==== Maiatza ==== * [[Maiatzaren 3]]a &ndash; [[Margaret Eliza Maltby]], estatubatuar fisikari eta hezitzailea (j. [[1860]]). * [[Maiatzaren 5]]a &ndash; [[Bertha Benz]], automobilgintzako alemaniar industriaren aitzindaria eta automobilen balazta-pastillen asmatzailea (j. [[1849]]). * [[Maiatzaren 8]]a &ndash; [[Ethel Smyth]], ingeles konpositorea eta emakumeen sufragismoaren buruetako bat (j. [[1858]]). * [[Maiatzaren 17]]a &ndash; [[Milena Jesenská]], txekiar idazle, kazetari eta itzultzailea (h. [[1896]]). * [[Maiatzaren 19]]a &ndash; [[Ignacio Telleria]], gipuzkoar konpositore eta itzultzailea, musikari entzutetsua Kuban (j. [[1880]]). * [[Maiatzaren 21]]a &ndash; [[Enrike Orueta]], bizkaitar abertzalea (j. [[1887]]). * [[Maiatzaren 22]]a &ndash; [[Ricardo Tejedor]], nafar margolari eta marrakilaria (j. [[1882]]). * [[Maiatzaren 23]]a &ndash; [[Bixente Retegi]], nazien kontzentrazio esparru batean hildako euskal herritarra (j. [[1908]]). ==== Ekaina ==== * [[Ekainaren 6]]a &ndash; [[Paul Cornu]], frantziar ingeniari eta asmatzailea, errotorea erabiliz eginiko lehen hegaldi librearen autorea (j. [[1881]]). * [[Ekainaren 6]]a &ndash; [[Ker-Xavier Roussel]], frantziar margolaria (j. [[1867]]). * [[Ekainaren 7]]a &ndash; [[Enrique Díez Canedo]], espainiar idazle eta itzultzailea (j. [[1879]]). * [[Ekainaren 10]]a &ndash; [[Frank Ryan]], irlandar ezkertiar ekintzaile errepublikarra (j. [[1902]]). * [[Ekainaren 16]]a &ndash; [[Marc Bloch]], frantziar historialaria, [[Annaleen eskola]]ren sortzaileetako bat (j. [[1888]]). * [[Ekainaren 16]]a - [[George Stinney]], 14 urterekin, XX. mendean Estatu Batuetan exekutatu zuten pertsonarik gazteena (j. [[1929]]). * [[Ekainaren 18]]a &ndash; [[Violeta Jakova]], bulgariar partisano eta militante komunista (j. [[1923]] * [[Ekainaren 24]]a &ndash; [[Hubert Loutsch]], [[Luxenburgo]]ko lehen ministroa (j. [[1878]]). * [[Ekainaren 27]]a &ndash; [[Milan Hodža]], [[Txekoslovakia]]ko lehen ministroa (j. [[1878]]). * [[Ekainaren 27]]a &ndash; [[Vera Mentxik]], errusiar-txekiar-brinainiar xake jokalaria, emakumezkoen lehenengo [[Emakumezkoen Munduko Xake Txapelketa|munduko xake txapelduna]] (j. [[1906]]). ==== Uztaila ==== * [[Uztailaren 1]]a &ndash; [[Tatiana Savitxeva]], Bigarren Mundu Gerran [[Leningradeko setioa]]n egunerokoa idatzi zuen [[sobiet]]ar nerabea (j. [[1930]]). * [[Uztailaren 4]]a &ndash; [[Lawrence Erburu]], AEBetako Marineen Gorputzean aritu zen eusko-estatubatuarra (j. [[1922]]). * [[Uztailaren 6]]a &ndash; [[Chuichi Nagumo]], japoniar almirantea (j. [[1887]]). * [[Uztailaren 10]]a &ndash; [[Lucien Pissarro]], frantziar margolari, grabatzaile eta liburuen diseinatzaile eta ilustratzailea (j. [[1863]]). * [[Uztailaren 14]]a &ndash; [[Enrique Eguren]], arabar zientzialaria (j. [[1888]]). * [[Uztailaren 17]]a &ndash; [[William James Sidis]], estatubatuar haur prodijioa, matematika eta hizkuntzalaritzarako dohai bikainak zituena (j. [[1898]]). * [[Uztailaren 20]]a &ndash; [[Ludwig Beck]], alemaniar militarra, [[Adolf Hitler|Hitler]] hiltzeko konplot bateko buruzagietako bat (j. [[1880]]). * [[Uztailaren 21]]a &ndash; [[Claus von Stauffenberg]], alemaniar militarra, [[Adolf Hitler|Hitler]] hiltzeko konplot bateko buruzagietako bat (j. [[1907]]). * [[Uztailaren 26]]a &ndash; [[Reza Shah Pahlavi]], Irango shah edo enperadorea (j. [[1878]]). * [[Uztailaren 31]] &ndash; [[Antoine de Saint-Exupéry|Antoine de Saint-Exupery]], idazle eta hegazkinlari [[frantzia]]rra (j. [[1900]]). ==== Abuztua ==== * [[Abuztuaren 1]]a &ndash; [[Jean Prévost]], frantziar idazle, kazetari eta Frantziako Erresistentziaren kidea (j. [[1901]]). * [[Abuztuaren 1]]a &ndash; [[Manuel Quezón]], [[Filipinak|filipinetako]] burujabetasunaren aldeko mugimenduaren buruzagia (j. [[1878]]). * [[Abuztuaren 4]]a &ndash; [[Krzysztof Kamil Baczyński]], poloniar olerlari eta militarra (j. [[1921]]). * [[Abuztuaren 7]]a &ndash; [[Antonio Trueba Aginagalde]], euskal konpositore eta organo-jolea (j. [[1955]]). * [[Abuztuaren 8]]a &ndash; [[Albrecht von Hagen]], alemaniar legelaria eta erresistentziako kidea, [[Hitler]] hiltzeko atentatu eta huts egin zuena, urkatua (j. [[1904]]). * [[Abuztuaren 8]]a &ndash; [[Juliusz Kaden-Bandrowski]], poloniar idazle eta kazetaria (j. [[1885]]). * [[Abuztuaren 9]]a &ndash; [[Ernst Lossa]], 14 urtedun gazte [[yeniche]]a, [[nazi]]ek eraila (j. [[1929]]). * [[Abuztuaren 10]]a &ndash; [[Daniel Argote]], lapurtar irakaslea (j. [[1910]]). * [[Abuztuaren 15]]a &ndash; [[Ștefania Mărăcineanu]], errumaniar fisikaria (j. [[1882]]). * [[Abuztuaren 18]]a &ndash; [[Jacques Roumain]], haitiar saiakeragilea, poeta eta kontakizun-idazlea (j. [[1907]]). * [[Abuztuaren 18]]a &ndash; [[Ernst Thälmann]], alemaniar politikaria (j. [[1886]]). * [[Abuztuaren 19]]a &ndash; [[Günther von Kluge]], alemaniar landa mariskala Bigarren Mundu Gerran (j. [[1882]]). * [[Abuztuaren 19]]a &ndash; [[Marcel Pinte]], ''Quinquin'', [[Frantziako Erresistentzia]]ko kidea, ezagutzen den gazteena (j. [[1938]]). * [[Abuztuaren 23]]a &ndash; [[Abdulmezid II.a]], azken [[Osmanliar Dinastia|osmanliar]] [[kalifa]] eta ''[[de iure]]''zko azken [[Otomandar Inperioa|otomandar]] sultana (j. [[1868]]). * [[Abuztuaren 25]]a &ndash; [[Bittor Iturria]], lapurtar esku huskako pilotaria eta gudaria, [[Bigarren Mundu Gerra]]n famatua (j. [[1914]]). ==== Iraila ==== * [[Irailaren 1]]a &ndash; [[Liviu Rebreanu]], errumaniar eleberrigilea (j. [[1885]]). * [[Irailaren 16]]a &ndash; [[Gustav Bauer]], [[Alemaniako kantziler]]ra (j. [[1870]]). * [[Irailaren 18]]a &ndash; [[Hendrikus Colijn]], [[Herbehereak|Herbehereetako]] lehen ministroa (j. [[1869]]). * [[Irailaren 25]]a &ndash; [[Walter Breisky]], [[Austria]]ko kantzilerra (j. [[1871]]). * [[Irailaren 25]]a &ndash; [[Eugeniusz Lokajski]], poloniar atleta, gimnasta eta argazkilaria (j. [[1908]]). * [[Irailaren 27]]a &ndash; [[Aristide Maillol]], frantziar margolari eta eskultorea (j. [[1861]]). * [[Irailaren 30]]a &ndash; [[John Trunley]], britainiar [[Music hall|music Halleko]] artista, bere [[obesitate]]agatik famatua (j. [[1898]]). ==== Urria ==== * [[Urriaren 9]]a &ndash; [[Friedl Dicker-Brandeis]], [[Auschwitz-Birkenau Alemania naziko kontzentrazio eta sarraski esparrua|Auschwitzen]] eraildako judu emakume artista eta hezitzailea (j. [[1898]]). * [[Urriaren 10]]a &ndash; [[Théodore Tissier]], frantziar legelari eta politikaria (j. [[1866]]). * [[Urriaren 14]]a &ndash; [[Rufino Laiseka]], [[PSE-EE|PSEko]] buruzagi eta [[Bilboko alkateen zerrenda|Bilboko alkatea]] (j. [[1872]]). * [[Urriaren 14]]a &ndash; [[Erwin Rommel]], Bigarren Mundu Gerran Alemaniako zelai-jenerala (j. [[1891]]). * [[Urriaren 20]]a &ndash; [[Hermann Maaß]], erregimen naziaren aurkako erresistentzia alemaniarreko kidea, urkatua (j. [[1897]]). * [[Urriaren 21]]a &ndash; [[Hilma af Klint]], suediar artista eta arte abstraktuaren aitzindarietako bat (j. [[1862]]). * [[Urriaren 23]]a &ndash; [[Charles Glover Barkla]], britainiar fisikaria, 1917ko [[Fisikako Nobel Saria]] (j. [[1877]]). * [[Urriaren 24]]a &ndash; [[Louis Renault (enpresaburua)|Louis Renault]], frantziar automobilgintzako enpresaburua eta [[Renault]] etxearen sortzailea (j. [[1877]]). ==== Azaroa ==== * [[Azaroaren 1]]a &ndash; [[Joseph Abeberri]], lapurtar politikaria, [[Mauthausen-Gusen kontzentrazio-esparrua|Mauthausen kontzentrazio-esparruan]] (j. [[1895]]). * [[Azaroaren 5]]a &ndash; [[Alexis Carrel]], frantziar kirurgialari eta fisiologoa, 1912ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1873]]). * [[Azaroaren 7]]a &ndash; [[Richard Sorge]], alemaniar kazetari eta sobietar espioia (j. [[1895]]). * [[Azaroaren 8]]a &ndash; [[André Abegglen]], suitzar futbolaria (j. [[1909]]). * [[Azaroaren 10]]a &ndash; [[Wang Jingwei]], [[Txinako Errepublika (1912–1949)|Txinako Errepublikako]] presidentea (j. [[1883]]). * [[Azaroaren 13]]a &ndash; [[Maria Josefa Sansberro Echeverria]], Bigarren mundu gerran nazien kontzentrazio eremuan hildako oiartzuar bakarra (j. [[1895]]). * [[Azaroaren 15]]a &ndash; [[Edith Durham]], britainiar margolaria, ilustratzaile zientifikoa, antropologo , bidaia-idazlea eta Balkanetako esploratzailea (j. [[1863]]). * [[Azaroaren 15]]a &ndash; [[Petiso Orejudo]], argentinar serieko hiltzailea (j. [[1896]]). * [[Azaroaren 17]]a - [[Alfonso del Valle de Lersundi]], gipuzkoar historialaria (j. [[1875]]). * [[Azaroaren 19]]a &ndash; [[Ignacio Bolívar Urrutia]], espainiar naturalista eta entomologoa, Espainian Natura Zientzien bultzatzaile nagusietako bat (j. [[1850]]). * [[Azaroaren 22]]a &ndash; [[Joseph Caillaux]], [[Frantziako lehen ministro]]a (j. [[1863]]). * [[Azaroaren 22]]a &ndash; [[Arthur Stanley Eddington]], ingeles astronomo eta fisikaria (j. [[1882]]). * [[Azaroaren 30]]a &ndash; [[Eoin O'Duffy]], irlandar errepublikar, militar eta polizia burua (j. [[1890]]). ==== Abendua ==== * [[Abenduaren 2]]a &ndash; [[Filippo Tommaso Marinetti]], Egipton jaiotako italiar idazlea (j. [[1876]]). * [[Abenduaren 3]]a &ndash; [[Andres Greziakoa]], greziar printzea (j. [[1882]]). * [[Abenduaren 13]]a &ndash; [[Vasili Kandinski|Wassily Kandinsky]], jatorri [[errusia]]rreko margolari [[frantzia]]rra (j. [[1866]]). * [[Abenduaren 15]]a &ndash; [[Glenn Miller]], estatubatuar musikagile, tronboi-jotzaile eta orkestra-zuzendaria (j. [[1904]]). * [[Abenduaren 17]]a &ndash; [[Viktor Bernedo Zubiaurre]], gipuzkoar enpresari eta politikari sozialista (j. [[1876]]). * [[Abenduaren 23]]a &ndash; [[Charles Dana Gibson]], estatubatuar marrazkilaria (j. [[1867]]). * [[Abenduaren 25]]a &ndash; [[George Steer]], britainiar kazetari eta gerra-korrespontsala (j. [[1909]]). * [[Abenduaren 27]]a &ndash; [[Amy Beach]], estatubatuar musikagile eta piano-jolea (j. [[1867]]). * [[Abenduaren 27]]a &ndash; [[Sára Salkaházi]], hungariar moja katolikoa, Bigarren Mundu Gerran gutxi gorabehera ehun judu salbatu zituena (j. [[1899]]). * [[Abenduaren 28]]a &ndash; [[Joseph Garat]], Baionako alkatea (j. [[1872]]). * [[Abenduaren 28]]a &ndash; [[Klavdia Nikolaieva]], errusiar [[boltxebike]]a (j. [[1893]]). * [[Abenduaren 30]]a &ndash; [[Romain Rolland]], idazle [[frantzia]]rra, [[Literaturako Nobel Saria|Literaturako Nobel Sariduna]] (j. [[1866]]). ==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ==== * [[Martxoa]] &ndash; [[Tokutaro Ukon]], japoniar futbolaria (j. [[1913]]). * [[Abendua]] &ndash; [[Rodrigo Soriano]], gipuzkoar abokatu, kazetari eta politikaria (j. [[1868]]). * [[Enrique Ginea]], arabar argazkilaria (j. [[1874]]). * [[François Bibal]], lapurtar margolaria (j. [[1877]]). * [[Jose Maria Berra|Jose Maria Berra, ''Tellaetxipi'']], gipuzkoar bertsolaria (j. [[1875]]). * [[Luis Zaloña]], gipuzkoar [[frantziskotar]]ra eta idazlea. * [[Regina Jonas]], alemaniar errabino erreformista, munduko lehen emakume errabinoa (j. [[1902]]). * [[Reysa Bernson]], frantziar astronomoa, ''Association Astronomique du Nord''en sortzailea (j. [[1904]]). == [[Nobel Sariak|Nobel saridunak]]: == * [[Fisikako Nobel Saria|Fisika]]: [[Isidor Isaac Rabi]] * [[Kimikako Nobel Saria|Kimika]]: [[Otto Hahn]] * [[Literaturako Nobel Saria|Literatura]]: [[Johannes Vilhelm Jensen]] * [[Medikuntzako Nobel Saria|Medikuntza]]: [[Joseph Erlanger]], [[Herbert Spencer Gasser]] * [[Bakearen Nobel Saria|Bakea]]: [[Gurutze Gorriaren Nazioarteko Batzordea]]. ---- == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Denbora unitate aurkibidea}} [[Kategoria:1944| ]] hk2vpxz8thjdwc3aswqas9upu46yrrl 0 1288 9998878 9956284 2024-12-13T17:46:28Z Lainobeltz 56334 /* Abuztua */ 9998878 wikitext text/x-wiki {{urte aurkibide probak}} {{urtegertaerak}} == Gertaerak == === Euskal Herria === * [[Martxoaren 27]]a -Javier Batarrita Elexpuru hil zuen Espainiako Guardia Zibilak errepideko kontrol batean. Buruan tiroa eman eta ondoren beste 48 tiroz josi zuten. Auto berean zihoan Martin Ballesteros larri zauritu zuten. Jendartean [[Boluetako krimena]] izendatu zen hilketa. * [[Uztailaren 18]]a &ndash; [[ETA]] bere lehen ekintza handia egiten saiatu zen: soldadu frankista ohiak garraiatzen zituen tren bat bidetik ateratzen saiatu zen, Donostiatik gertu. Era berean, Donostian zenbait Espainiako bandera erre zituzten publikoki. 110 lagun atxilotu zituen poliziak hurrengo egunetan. === Mundua === * [[Urtarrilaren 17]]a &ndash; [[Patrice Lumumba]] [[Kongoko Errepublika Demokratikoa|Kongoko Errepublika Demokratikoko]] lehen ministroa hil zuten. * [[Urtarrilaren 23]]a &ndash; Bi bonba nuklear askatu zituen hegazkin batek nahigabe, [[AEB]]etako [[Ipar Karolina]]n, [[Goldsboro]] gainean. * [[Apirilaren 12]]a &ndash; [[Juri Gagarin]] kosmonauta sobietarra espaziora bidaiatu zuen lehen gizakia bilakatu zen, [[Vostok-1]] espazio-ontzian. * [[Apirilaren 17]]a &ndash; [[Cochinos badiako inbasioa]] izan zen [[Kuba]]n. * [[Apirilaren 27]]a &ndash; [[Sierra Leona]]k independentzia lortzen du. * [[Ekainaren 4]]a &ndash; Vienako goi-bileran, [[John F. Kennedy]]rekin biltzean, [[Nikita Khrustxov]]ev [[Ekialdeko Alemania]]rekin bake itun bereizi bat sinatzeko [[ultimatum]]a eman eta [[1961eko Berlingo krisialdia|Berlingo krisialdia]] hasi zen. * [[Ekainaren 23]]a &ndash; [[Bizertako krisialdia]]ren ondorioz [[Bizerta|hiria]] frantziarren eskuetan erori zen. * [[Abuztuaren 13]]a &ndash; [[Berlingo harresia]] eraikitzen hasi ziren [[Alemania]]n. * [[Urriaren 17]]a &ndash; [[1961eko Parisko sarraskia]]. [[Paris]]en poliziak 200 [[aljeria]]rretik gora hil zituen Aljeriaren askatasunaren alde eta aljeriarrei ezarri zitzaien etxeratze-aginduen aurka manifestazio baketsuaren egiten ari zirela. Asko itota hil ziren, poliziak [[Sena]] ibaira jaurti ostean. * [[Urriaren 27]]a &ndash; [[Berlingo harresia|Berlingo Harresiko]] [[Checkpoint Charlie]] kontrol puntuaren alde banatan tanke sobietar eta estatubatuarrak parez pare jarri ziren. Biharamunean bi aldeek adostasuna lortu eta tankeak erretiratu zituzten. [[Gerra Hotza]] berotzen ari zen. == Arte eta kultura == === Euskal Herria === * [[1961eko Bizkaiko Bertsolari Txapelketa]]ko garailea [[Jon Azpillaga]] izan zen. * [[Urriaren 29]]a &ndash; [[1961eko Nafarroako Bertsolari Txapelketa]]n [[Bautista Madariaga]]k jantzi zuen txapela. === Mundua === * [[Irailaren 26]]a &ndash; [[Bob Dylan]]ek publikoki debutatu zuen [[New York]]en. == Zientzia eta teknologia == * [[Apirilaren 12]]a &ndash; [[Juri Gagarin|Yuri Gagarin]] [[astronauta|kosmonauta]] sobietarra historian espazioratu den lehen [[gizaki]] bihurtu zen [[Kazakhstan|Kazakstanen]] dagoen [[Baikonur]]go [[jaurtigune|kosmodromotik]] orbitaratu zutenean. * Urte hartan bertan [[kolera]]ren seigarren [[pandemia]]k [[Indonesia]]n, Indian eta Errusian eragina eduki zuen, 5 urtez. == Kirolak == * [[Uztailaren 16]]a &ndash; [[Jacques Anquetil]]ek [[Frantziako Tourra]] irabazi zuen laugarren aldiz. == Jaiotzak == ==== Urtarrila ==== * [[Urtarrilaren 3]]a &ndash; [[Vladimir Potanin]], [[oligarka errusiar]]ra. * [[Urtarrilaren 4]]a &ndash; [[Kiyotaka Matsui]], japoniar futbolari ohia. * [[Urtarrilaren 5]]a &ndash; [[Fernando Boada]], gipuzkoar politikaria. * [[Urtarrilaren 5]]a &ndash; [[Isabel Gemio]], espainiar kazetari eta telebistako eta irratiko aurkezlea. * [[Urtarrilaren 6]]a &ndash; [[José María Lumbreras|Txema Lumbreras]], nafar futbolari ohia. * [[Urtarrilaren 9]]a &ndash; [[Didier Camberabero]], frantziar errugbilari ohia. * [[Urtarrilaren 9]]a &ndash; [[Sandra Myers]], estatubatuar-espainiar atleta ohia, musikologo eta politikaria. * [[Urtarrilaren 10]]a &ndash; [[Encarna Salazar]], espainiar ijito, flamenko eta pop abeslaria eta konpositorea, ''[[Azúcar Moreno]]'' bikoteko kidea. * [[Urtarrilaren 11]] &ndash; [[Miguel Abia Biteo Boricó]], [[Ekuatore Ginea]]ko lehen ministroa (h. [[2012]]). * [[Urtarrilaren 12]]a &ndash; [[Maribel Aizarna]], gipuzkoar kazetari eta telebista aurkezlea. * [[Urtarrilaren 12]]a &ndash; [[Francisco Marhuenda]], espainiar kazetari eta politikari ohia. * [[Urtarrilaren 14]]a &ndash; [[Juan Antonio Aznárez]], gipuzkoar apaiza, [[Iruñeko eta Tuterako artxidiozesia|Iruñeko eta Tuterako artxidiozesiko]] apezpiku laguntzailea. * [[Urtarrilaren 16]]a &ndash; [[Juan Matute]], bizkaitar [[hipika|zaldizko]] ohia. * [[Urtarrilaren 16]]a &ndash; [[José Manuel Otxotorena]], donostiar futbolari ohia. * [[Urtarrilaren 17]]a &ndash; [[Maia Txiburdanidze]], georgiar xake jokalaria. * [[Urtarrilaren 19]]a &ndash; [[David Latxaga]], [[EAJ]]ko bizkaitar politikaria. * [[Urtarrilaren 19]]a &ndash; [[Jean-Patrick Lescarboura]], frantziar errugbilari ohi eta entrenatzailea. * [[Urtarrilaren 19]]a &ndash; [[Mercedes Marrero]], saskibaloi-jokalaria eta merkataritza-nabigazioko kapitain titulua lortu zuen lehen emakume espainiarra. * [[Urtarrilaren 20]]a &ndash; [[Yolanda González]], bilbotar ikasle eta militante komunista (h. [[1980]]). * [[Urtarrilaren 21]]a &ndash; [[Nazanín Armanian]], irandar idazle eta politologoa, 1983tik Espainian erbesteratua. * [[Urtarrilaren 21]]a &ndash; [[Marie-Laure de Lorenzi]], lapurtar golflari ohia. * [[Urtarrilaren 21]]a &ndash; [[Piotr Ugrumov]], letoniar txirrindulari ohia. * [[Urtarrilaren 22]]a &ndash; [[Daniel Johnston]], estatubatuar kantautore, abeslari eta musikagilea (h. [[2019]]). * [[Urtarrilaren 23]]a &ndash; [[Fausto Gresini]], italiar motoziklista (h. [[2021]]). * [[Urtarrilaren 24]]a &ndash; [[Beatriz Arzamendi]], gipuzkoar musikagilea. * [[Urtarrilaren 24]]a &ndash; [[Guido Buchwald]], alemaniar futbolari ohia. * [[Urtarrilaren 24]]a &ndash; [[Nastassja Kinski]], alemaniar aktorea. * [[Urtarrilaren 26]]a &ndash; [[Wayne Gretzky]], kanadar izotz hockey jokalari ohia, garai guztietako [[izotz hockey]] jokalari onenatzat hartua. * [[Urtarrilaren 28]]a &ndash; [[Arnaldur Indriðason]], islandiar fikziozko krimen liburu idazlea. * [[Urtarrilaren 30]]a &ndash; [[Liu Gang]], txinatar matematikaria, fisikaria eta ordenagailu zientzialaria, Txinako intelektual eta buruzagia [[Tiananmen plazako protestak|Tiananmen plazako protestatan]]. * [[Urtarrilaren 30]]a &ndash; [[Galina Kurliandskaia]], errusiar fisikaria, magnetoinpedantzia erraldoian aditua. * [[Urtarrilaren 31]] &ndash; [[Ander Iturriotz]], gipuzkoar idazlea eta Soziologiako doktorea, [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHUn]] irakaslea. ==== Otsaila ==== * [[Otsailaren 4]]a &ndash; [[Mark Simpson]], estatubatuar saskibaloi jokalari ohia. * [[Otsailaren 10]]a &ndash; [[Alexander Payne]], estatubatuar zinema zuzendaria. * [[Otsailaren 11]] &ndash; [[Sikivu Hutchinson]], estatubatuar idazle eta ekintzaile afroamerikarra. * [[Otsailaren 12]]a &ndash; [[David Graeber]], estatubatuar antropologo, anarkista, ekintzaile eta idazlea (h. [[2020]]). * [[Otsailaren 13]]a &ndash; [[Joseba Macías]], bizkaitar kazetari, idazle, soziologo, zinema zuzendari eta unibertsitateko irakaslea (h. [[2013]]). * [[Otsailaren 16]]a - [[Maritza Sayalero]], venezuelar diseinatzailea, enpresaburua, modeloa eta edertasun-erregina ohia, 1979ko ''Miss Unibertso''. * [[Otsailaren 18]]a &ndash; [[Xabier Etxaniz Erle]], gipuzkoar idazlea eta [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHUko]] irakaslea. * [[Otsailaren 18]]a &ndash; [[Josefina Vidal]], [[Kuba]]ren Atzerri Ministerioko [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBetarako]] arduraduna. * [[Otsailaren 20]]a &ndash; [[Jose Maria Etaio]], jauzian trebatutako nafar atleta-ohia. * [[Otsailaren 21]]a &ndash; [[Abhijit Banerjee]], indiar ekonomialaria, 2019ko [[Ekonomiako Nobel Saria]]. * [[Otsailaren 23]]a &ndash; [[Rosaura Andazabal Cayllahua]], perutar historialaria, irakaslea eta ikerlaria (h. [[2021]]). * [[Otsailaren 23]]a &ndash; [[Tere Irastortza]], gipuzkoar idazlea. * [[Otsailaren 24]]a &ndash; [[Miguel Ángel Gómez Garro]], gipuzkoar Boccia paralinpiar jokalaria. * [[Otsailaren 24]]a &ndash; [[Éric Rochant]], frantziar zinema-zuzendaria. * [[Otsailaren 24]]a &ndash; [[Erna Solberg]], [[Norvegia]]ko lehen ministroa. * [[Otsailaren 26]]a &ndash; [[Joxemari Urteaga]], euskal idazlea. * [[Otsailaren 27]]a &ndash; [[James Worthy]], NBAko estatubatuar saskibaloi jokalari ohia. * [[Otsailaren 28]]a &ndash; [[Rae Dawn Chong]], kanadar-estatubatuar aktorea. ==== Martxoa ==== * [[Martxoaren 1]]a &ndash; [[Lourdes Bedia]], gipuzkoar aktorea. * [[Martxoaren 1]]a &ndash; [[David Cantero]], espainiar kazetari eta telebista aurkezlea. * [[Martxoaren 1]]a &ndash; [[Koichi Hashiratani]], japoniar futbolari ohia. * [[Martxoaren 2]]a &ndash; [[Emma Ozores]], espainiar aktorea. * [[Martxoaren 3]]a &ndash; [[Fatima Whitbread]], britainiar atleta ohia, [[xabalina-jaurtiketa]]n aditua. * [[Martxoaren 4]]a &ndash; [[Catherine M. Russell]], [[Haurren Laguntzarako Nazio Batuen Funtsa|UNICEFeko]] zuzendari exekutiboa. * [[Martxoaren 9]]a &ndash; [[Kike Elizalde|Kike Elizalde, ''Elizalde II.a'']], erremonteko nafar pilotari ohia. * [[Martxoaren 19]]a &ndash; [[Laurel Blair Salton Clark]], estatubatuar zirujaua eta astronauta (h. [[2003]]) * [[Martxoaren 11]] &ndash; [[Mohamed bin Zayed Al Nahyan]], [[Arabiar Emirerri Batu]]etako presidentea eta [[Abu Dhabi]]ko emirra. * [[Martxoaren 14]]a &ndash; [[Jose Luis Mendilibar]], bizkaitar futbolari ohia eta futbol entrenatzailea. * [[Martxoaren 14]]a &ndash; [[José Ángel Urien]], bizkaitar txirrindularia (h. [[1987]]). * [[Martxoaren 14]]a &ndash; [[Juan Jose Zubiri]], gipuzkoar [[euskal hizkuntzalaritza|euskalaria]]. * [[Martxoaren 15]]a &ndash; [[Inma Arias]], bizkaitar politikaria. * [[Martxoaren 15]]a &ndash; [[Moungi Bawendi]], tunisiar-frantziar-estatubatuar kimikaria, 2023ko [[Kimikako Nobel Saria]]. * [[Martxoaren 16]]a &ndash; [[Madhumala Chattopadhyay]], indiar antropologoa. * [[Martxoaren 17]]a &ndash; [[Umayya Abu-Hanna]], finlandiar-palestinar poeta eta filologoa. * [[Martxoaren 20]]a &ndash; [[Blanca Busquets i Oliu]], katalan idazle, hizkuntzalari eta gidoilaria. * [[Martxoaren 20]]a &ndash; [[Martín Lasarte]], uruguaiar futbolari-ohia eta entrenatzailea. * [[Martxoaren 21]]a &ndash; [[Lothar Matthäus]], alemaniar futbolari ohia eta entrenatzailea, [[Munduko Futbol Txapelketa]] gehienetan parte hartu duen jokalaria. * [[Martxoaren 21]]a &ndash; [[Dionisio Muñoz]], euskal kirolari ohia, [[halterofilia]]n aritua. * [[Martxoaren 22]]a &ndash; [[Jabier Kaltzakorta]], euskal idazlea, euskal herri-literaturako aditua eta Deustuko Unibertsitateko irakaslea. * [[Martxoaren 23]]a &ndash; [[Tomás Saldaña]], bizkaitar pilotu ohia. * [[Martxoaren 24]]a &ndash; [[Anna Azcárate]], euskal jatorriko suediar aktorea. * [[Martxoaren 24]]a &ndash; [[Gianis Varufakis]], Greziako finantza ministro ohia eta [[Demokrazia Europan 2025 Mugimendua]]ren sortzailea. * [[Martxoaren 26]]a &ndash; [[Amanda Simpson]], estatubatuar politikaria. * [[Martxoaren 27]]a &ndash; [[Izaskun Bilbao]], bizkaitar politikaria, [[Eusko Legebiltzarreko mahaiburu]] ohia. * [[Martxoaren 27]]a &ndash; [[Tony Rominger]], suitzar txirrindulari ohia. * [[Martxoaren 28]]a &ndash; [[Juan Mari Aburto]], bizkaitar politikaria, [[Bilboko alkateen zerrenda|Bilboko alkatea]]. * [[Martxoaren 28]]a &ndash; [[Byron Scott]], NBAko estatubatuar saskibaloi jokalari ohia. * [[Martxoaren 29]]a &ndash; [[Michael Winterbottom]], britainiar film editore, ekoizle eta zuzendaria. * [[Martxoaren 31]] &ndash; [[Belén Cruz]], gipuzkoar aktorea. ==== Apirila ==== * [[Apirilaren 1]]a &ndash; [[Ascensión Badiola]], gaztelaniazko bizkaitar idazlea. * [[Apirilaren 1]]a &ndash; [[Susan Boyle]], eskoziar abeslaria. * [[Apirilaren 1]]a &ndash; [[Juan Echanove]], euskal jatorriko espainiar aktorea. * [[Apirilaren 2]]a &ndash; [[Emmanuel Issoze Ngondet]], [[Gabon]]go lehen ministroa (h. [[2020]]). * [[Apirilaren 2]]a &ndash; [[Keren Woodward]], ingeles pop abeslari eta musikagilea. * [[Apirilaren 3]]a &ndash; [[Eddie Murphy]], estatubatuar aktore, zinema zuzendari, abeslari, idazle eta umorista. * [[Apirilaren 3]]a &ndash; [[Ajam Boujarari Mohammed|''Samir'']], marokoar futbolari ohia eta entrenatzailea. * [[Apirilaren 5]]a &ndash; [[Andrea Arnold]], britainiar zine zuzendari, gidoilari eta aktorea. * [[Apirilaren 5]]a &ndash; [[Teodoro Rastrojo]], madrildar futbolari ohia, [[Athletic|Athletic Clubean]] aritutakoa. * [[Apirilaren 6]]a &ndash; [[José Antonio Alonso Vázquez]], gipuzkoar saskibaloi jokalari ohia. * [[Apirilaren 6]]a &ndash; [[Aitor Ortiz de Pinedo]], bizkaitar literatura-kritikaria eta [[IRALE]]ko irakaslea. * [[Apirilaren 8]]a &ndash; [[Mila Aierbe]], gipuzkoar astrologo-iragarlea. * [[Apirilaren 11]] &ndash; [[Laurent Cantet]], frantziar zinema zuzendari, argazkilari eta gidoigilea (h. [[2024]]). * [[Apirilaren 12]]a &ndash; [[Lisa Gerrard]], australiar abeslari eta konpositorea. * [[Apirilaren 12]]a &ndash; [[Maddi Zubeldia]], gipuzkoar kantari, idazle eta antzerkilaria. * [[Apirilaren 13]]a &ndash; [[Jon Salaberri]], [[Hartutako Immuno Eskasiaren Sindromea|HIES]] gaixoa eta gaixotasunaren kontrako ekintzaile ezaguna Euskal Herrian (h. [[1995]]). * [[Apirilaren 14]]a &ndash; [[Robert Carlyle]], eskoziar aktorea. * [[Apirilaren 14]]a &ndash; [[Yuji Sugano]], japoniar futbolari ohia. * [[Apirilaren 15]]a &ndash; [[Carol W. Greider]], estatubatuar biologo molekularra, 2009ko [[Zerrenda:Medikuntzako Nobel Saria|Medikuntzako Nobel Saria]]. * [[Apirilaren 15]]a &ndash; [[Tiina Lillak]], finlandiar atleta, [[Xabalina jaurtiketa]]n aditua. * [[Apirilaren 17]]a &ndash; [[Alfred Bosch]], kataluniar unibertsitate irakaslea, idazlea, saiakeragilea eta politikaria. * [[Apirilaren 19]]a &ndash; [[Pilar Bellver]], espainiar idazlea eta feminista. * [[Apirilaren 23]]a &ndash; [[George Lopez]], estatubatuar aktore eta umorista. * [[Apirilaren 24]]a &ndash; [[Tetsuya Totsuka]], japoniar futbolari ohia. * [[Apirilaren 25]]a &ndash; [[Soledad Iparragirre]], ''Marisol'', '' Anboto'', gipuzkoar [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAkidea]]. * [[Apirilaren 25]]a &ndash; [[Álvaro de Marichalar]], nafar abenturazale eta enpresaburua. * [[Apirilaren 26]]a &ndash; [[Anthony Cumia]], estatubatuar irrati esatari eta umorista. * [[Apirilaren 27]]a &ndash; [[Euken Ostolaza]], gipuzkoar [[kontratenore]]a (h. [[2023]]). * [[Apirilaren 30]]a &ndash; [[Eva Illouz]], frantziar-israeldar soziologo eta irakaslea, sentimenduen eta kulturaren soziologian berezitua. * [[Apirilaren 30]]a &ndash; [[Iñaki Kijera Zelarain]], manifestazio batean Espainiako [[Espainiako Polizia Nazionala|Polizia Nazional]] batek tiroz hildako donostiar gaztea (h. [[1979]]). * [[Apirilaren 30]]a &ndash; [[Isiah Thomas]], NBAko estatubatuar saskibaloi jokalari ohia, bere garaiko saskibaloi antolatzaile onenetakoa. ==== Maiatza ==== * [[Maiatzaren 1]]a &ndash; [[Daniel García Jiménez]], ''Daniel'', errioxar palari ohia. * [[Maiatzaren 3]]a &ndash; [[Leyla Zana]], [[kurdu]]-[[turkia]]r idazle eta politikaria. * [[Maiatzaren 4]]a &ndash; [[Lucho Herrera]], kolonbiar txirrindularia. * [[Maiatzaren 6]]a &ndash; [[George Clooney]], estatubatuar aktore, zine-zuzendari, ekoizle eta gidoilaria. * [[Maiatzaren 7]]a &ndash; [[Alejandro Sagardui]], bizkaitar futbolaria (h. [[2018]]). * [[Maiatzaren 8]]a &ndash; [[Michael Azerrad]], estatubatuar idazlea, kazetaria eta musikaria. * [[Maiatzaren 8]]a &ndash; [[Pedro Reyes]], espainiar umorista, idazlea eta telebista eta zinemako aktorea (h. [[2015]]). * [[Maiatzaren 9]]a &ndash; [[John Corbett]], estatubatuar aktorea eta country abeslaria. * [[Maiatzaren 9]]a &ndash; [[Fuensanta Coves]], [[Andaluziako Parlamentua|Andaluziako Parlamentuko]] lehendakaria. * [[Maiatzaren 11]]a &ndash; [[Igone Zabala Unzalu]], bizkaitar euskal-hizkuntzalaria. * [[Maiatzaren 12]]a &ndash; [[Patricia Urquiola]], espainiar arkitekto eta diseinatzailea. * [[Maiatzaren 13]]a &ndash; [[Luis Azanza]], nafar argazkilaria (h. [[2021]]). * [[Maiatzaren 13]]a &ndash; [[Marta González Gómez]], bizkaitar medikua eta [[FMLN]]ko kidea (h. [[1990]]). * [[Maiatzaren 13]]a &ndash; [[Roberto Gonzalez de Viñaspre]], euskal filologoa eta euskaltzain urgazlea. * [[Maiatzaren 13]]a &ndash; [[Dennis Rodman]], estatubatuar saskibaloi jokalari ohia, 1990eko hamarkadako [[NBA]]ko handienetakoa. * [[Maiatzaren 14]]a &ndash; [[Tim Roth]], ingeles aktorea. * [[Maiatzaren 16]]a &ndash; [[Kevin McDonald]], [[quebec]]ar aktore eta umorista. * [[Maiatzaren 17]]a &ndash; [[Enya]], irlandar abeslaria. * [[Maiatzaren 20]]a &ndash; [[Maurizio Milani]], italiar umorista, italierazko idazlea, antzerki aktorea eta kazetaria. * [[Maiatzaren 21]]a - [[Helene Legrais]], ipar-katalan historialaria, kazetaria eta idazlea, frantsesez idazten duena. * [[Maiatzaren 22]]a &ndash; [[Antonia San Juan]], espainiar aktore, zuzendari eta gidoilaria. * [[Maiatzaren 23]]a - [[Lucía Galán]], argentinar abeslaria eta aktorea, ''Pimpinela'' bikoteko kidea. * [[Maiatzaren 23]]a &ndash; [[Daniele Massaro]], italiar futbolari ohia. * [[Maiatzaren 24]]a &ndash; [[Ismael Urtubi]], bizkaitar futbolari ohia eta entrenatzailea. * [[Maiatzaren 25]]a &ndash; [[Jesús Llano]], arabar saskibaloi jokalari ohia. * [[Maiatzaren 25]]a - [[Mónica Oriol Icaza]], espainiar ekonomialaria, unibertsitate irakaslea eta enpresaburua. * [[Maiatzaren 28]]a &ndash; [[María Bayo]], nafar sopranoa. * [[Maiatzaren 28]]a &ndash; [[Elisabeth Ohlson Wallin]], suediar argazkilaria (h. [[2024]]). * [[Maiatzaren 29]]a &ndash; [[Iñaki Fernández Arnaiz]], ''[[Glutamato Ye-Yé]]'' taldeko abeslaria. ==== Ekaina ==== * [[Ekainaren 1]]a &ndash; [[Jevgeni Prigozhin]], ''Putinen chef'', errusiar oligarka, mertzenario-burua, [[Vladimir Putin]]en konfidantzazko laguna eta [[Wagner Taldea|Wagner Taldeko]] sortzailea (h. [[2023]]). * [[Ekainaren 2]]a &ndash; [[Liam Cunningham]], irlandar aktorea. * [[Ekainaren 3]]a &ndash; [[Josep Vicent Egea]], euskal herritar musikagilea, [[Alacanteko probintzia|Alacanten]] jaioa. * [[Ekainaren 3]]a &ndash; [[Lawrence Lessig]], estatubatuar abokatu eta informatikaria, [[Creative Commons]] erakundearen sortzailea. * [[Ekainaren 4]]a &ndash; [[Ferenc Gyurcsány]], [[Hungaria]]ko lehen ministro ohia. * [[Ekainaren 5]]a &ndash; [[Libe Agirre]], bizkaitar kazetaria. * [[Ekainaren 6]]a &ndash; [[Tom Araya]], txiletar-estatubatuar musikaria, ''[[Slayer]]'' taldeko abeslari eta baxu-jolea. * [[Ekainaren 7]]a &ndash; [[Mikel Albisu|Mikel Albisu, ''Mikel Antza'']], euskal idazlea eta antzerkigilea, [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAren]] arduradun politikotzat hartua. * [[Ekainaren 8]]a &ndash; [[Dunia Ayaso eta Felix Sabroso|Dunia Ayaso]], espainiar zinema- eta antzerki-zuzendari eta gidoilaria (h. [[2014]]). * [[Ekainaren 9]]a &ndash; [[Michael J. Fox]], estatubatuar aktorea. * [[Ekainaren 9]]a &ndash; [[Aaron Sorkin]], estatubatuar gidoilaria, zinema zuzendaria, ekoizlea, eta antzerkigilea. * [[Ekainaren 10]]a &ndash; [[Joxe Mari Arbelaitz]], gipuzkoar sukaldaria. * [[Ekainaren 10]]a &ndash; [[Kim Deal]], estatubatuar musikari eta abeslaria. * [[Ekainaren 10]]a &ndash; [[Juan Fernando López|Juan Fernando López Aguilar]], [[Espainiako Langile Alderdi Sozialista|PSOE]] espainiar politikaria. * [[Ekainaren 11]] &ndash; [[María Barranco]], espainiar aktorea. * [[Ekainaren 12]]a &ndash; [[Kristian Pielhoff]], gipuzkoar telebistako aurkezlea. * [[Ekainaren 15]]a &ndash; [[Txetxo Bengoetxea]], gipuzkoar abeslari eta musikagilea, ''[[21 Japonesas]]'' taldearen sortzailea. * [[Ekainaren 15]]a &ndash; [[Juan José Díaz de Gereñu]], gipuzkoar futbolari ohia. * [[Ekainaren 15]]a &ndash; [[Jim Hanks]], estatubatuar aktorea. * [[Ekainaren 16]]a &ndash; [[Imanol Zubero]], gipuzkoar soziologoa eta politikaria. * [[Ekainaren 18]]a &ndash; [[Alison Moyet]], ingeles abeslaria. * [[Ekainaren 19]]a &ndash; [[Bidhya Devi Bhandari]], [[Nepal]]go presidentea. * [[Ekainaren 20]]a &ndash; [[Manuel Agirrezabala|Manuel Agirrezabala, Matxin II.a]], gipuzkoar erremonte pilotari ohia. * [[Ekainaren 20]]a &ndash; [[Javivi]], espainiar aktorea. * [[Ekainaren 21]]a &ndash; [[Rafael Catalá]], [[PP]]ko espainiar politikaria. * [[Ekainaren 21]]a &ndash; [[Manu Chao]], euskaldun eta galiziar jatorriko musikari, sortzaile eta abeslaria. * [[Ekainaren 21]]a &ndash; [[Luis de la Fuente]], errioxar futbolari ohi eta entrenatzailea, [[Athletic|Athletic Clubean]] aritutakoa. * [[Ekainaren 21]]a &ndash; [[Joko Widodo]], [[Jakarta]]ko gobernadore ohia eta [[Indonesia]]ko presidentea. * [[Ekainaren 23]]a &ndash; [[Andrea Borella]], italiar eskrimalaria, florete modalitatekoa. * [[Ekainaren 23]]a &ndash; [[Ignacio Ugartetxe]], [[Zerrenda:Athletic Clubeko presidenteak|Bilboko Athletic Clubeko presidentea]]. * [[Ekainaren 24]]a &ndash; [[Sylvie Fleury]], suitzar pop artista garaikidea. * [[Ekainaren 24]]a &ndash; [[Iain Glen]], eskoziar aktorea. * [[Ekainaren 24]]a &ndash; [[Rebecca Solnit]], estatubatuar idazle, historialari eta aktibista. * [[Ekainaren 25]]a &ndash; [[Ricky Gervais]], ingeles umorista, aktore eta gidoigilea. * [[Ekainaren 26]]a &ndash; [[Greg LeMond]], estatubatuar txirrindulari ohia, [[Frantziako Tourra]] irabazten zuen lehen ez-europarra. * [[Ekainaren 29]]a &ndash; [[Mari Karmen Menika]], bizkaitar kudeatzailea, [[UEU]]ren Ikastetxe Nagusiaren arduraduna. ==== Uztaila ==== * [[Uztailaren 1]]a &ndash; [[Diana Galeskoa]], ''Lady Di'', [[Gales]]ko printzesa (h. [[1997]]). * [[Uztailaren 1]]a &ndash; [[Malcolm Elliott]], ingeles txirrindulari ohia. * [[Uztailaren 1]]a &ndash; [[Carl Lewis]], estatubatuar atleta ohia, distantzia laburrean eta luzerako jauzian inoizko hoberenetakoa. * [[Uztailaren 2]]a &ndash; [[Samy Naceri]], frantziar aktorea. * [[Uztailaren 5]]a &ndash; [[Iker Diaz]], bizkaitar aktorea. * [[Uztailaren 8]]a &ndash; [[Andrew Fletcher]], ingeles musikaria, ''[[Depeche Mode]]'' taldearen sortzaileetako bat (h. [[2022]]). * [[Uztailaren 11]] &ndash; [[Esperanza Elipe]], espainiar aktorea. * [[Uztailaren 11]] &ndash; [[Felipe Rius]], nafar idazle eta kazetaria (h. [[2018]]). * [[Uztailaren 12]]a - [[Esther Corral Diaz]], galiziar filologoa. * [[Uztailaren 13]]a &ndash; [[Kike Fernandez de Pinedo]], arabar irakaslea eta [[EH Bildu]]ko politikaria. * [[Uztailaren 15]]a &ndash; [[Forest Whitaker]], estatubatuar aktore eta zinema zuzendaria. * [[Uztailaren 17]]a &ndash; [[António Costa]], portugaldar politikari eta abokatua. * [[Uztailaren 18]]a &ndash; [[Elizabeth McGovern]], estatubatuar aktore eta abeslaria. * [[Uztailaren 20]]a &ndash; [[Iñaki Aldekoa Beitia]], gipuzkoar [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHUko]] irakaslea eta idazlea. * [[Uztailaren 22]]a &ndash; [[Ifor ap Glyn]], telebista aurkezlea eta [[Gales (hizkuntza)|galeserazko]] poeta. * [[Uztailaren 22]]a &ndash; [[Fanny Tur Riera]], espainiar historialaria, artxibozaina, kultura-ekintzailea eta politikaria. * [[Uztailaren 23]]a &ndash; [[Gonzalo Arconada]], gipuzkoar futbol entrenatzailea. * [[Uztailaren 23]]a &ndash; [[Woody Harrelson]], estatubatuar aktorea. * [[Uztailaren 23]]a &ndash; [[David Kaufman]], estatubatuar aktore eta bikoiztailea. * [[Uztailaren 26]]a &ndash; [[Robert Verbeek]], herbeheretar futbolari ohia eta entrenatzailea. * [[Uztailaren 28]]a &ndash; [[Iñaki Bijandi]], bizkaitar txirrindulari ohia. * [[Uztailaren 28]]a &ndash; [[Nieves Ibeas]], aragoiar politikari eta unibertsitateko irakaslea. * [[Uztailaren 28]]a &ndash; [[Aitor Mazo]], bilbotar aktorea eta zinema zuzendaria (h. [[2015]]). * [[Uztailaren 30]]a &ndash; [[Laurence Fishburne]], estatubatuar aktorea. * [[Uztailaren 31]] &ndash; [[Bittor Elizagoien]], nafar bertsolaria. ==== Abuztua ==== * [[Abuztuaren 1]]a &ndash; [[Nieves Concostrina]], espainiar kazetaria. * [[Abuztuaren 3]]a &ndash; [[Felix Izeta]], gipuzkoar xake-jokalaria. * [[Abuztuaren 3]]a &ndash; [[Eva Lesmes]], asturiar zinema-zuzendaria, telebistako errealizadorea eta zinema eta telebistako gidoilaria. * [[Abuztuaren 4]]a &ndash; [[Pumpuang Duangjan]], thailandiar abeslari eta aktorea (h. [[1992]]). * [[Abuztuaren 4]]a &ndash; [[Barack Obama]], [[Ameriketako Estatu Batuetako presidenteen zerrenda|Ameriketako Estatu Batuetako 44. presidentea]]. * [[Abuztuaren 5]]a &ndash; [[Iñaki Altzelai]], gipuzkoar futbolari ohia. * [[Abuztuaren 7]]a &ndash; [[Carlos Vives]], kolonbiar abeslari, aktore eta musikagilea. * [[Abuztuaren 7]]a &ndash; [[Maggie Wheeler]], estatubatuar aktorea. * [[Abuztuaren 8]]a &ndash; [[The Edge]], irlandar musikaria, ''[[U2]]'' taldeko gitarrajolea. * [[Abuztuaren 9]]a &ndash; [[John Key]], [[Zeelanda Berri]]ko lehen ministroa. * [[Abuztuaren 10]]a &ndash; [[Juan Carlos Herrero]], bizkaitar futbolari ohia. * [[Abuztuaren 11]] &ndash; [[Luis Garde]], euskal idazlea. * [[Abuztuaren 12]]a &ndash; [[Violeta Bermúdez]], [[Peru]]ko lehen ministroa. * [[Abuztuaren 13]]a &ndash; [[Borjana Krišto]], [[Bosnia-Herzegovinako Federazioa|Bosnia-Herzegovinako]] lehenendabiziko emakumezko presidentea. * [[Abuztuaren 14]]a &ndash; [[Satoshi Tsunami]], japoniar futbolari ohia. * [[Abuztuaren 15]]a &ndash; [[Pedro Alegre]], gipuzkoar piraguista ohia, ur lasaietako [[kayak]]en aritua. * [[Abuztuaren 17]]a &ndash; [[Ángel Norzagaray]], antzerkigile, aktore, poeta, irakasle eta zuzendari mexikarra (h. [[2021]]). * [[Abuztuaren 17]]a &ndash; [[Jun Suzuki]], japoniar futbolari ohia. * [[Abuztuaren 19]]a &ndash; [[Ernesto Alava]], bizkaitar musikaria, ''[[Zarama]]'' taldeko bateria-jotzailea. * [[Abuztuaren 19]]a &ndash; [[Frédéric Antonetti]], frantziar futbolari ohia eta entrenatzailea. * [[Abuztuaren 19]]a &ndash; [[Fernando Arretxe|Fernando Arretxe, ''Arretxe I.a'']], nafar pilotari ohia. * [[Abuztuaren 20]]a &ndash; [[Manuel Merino]], [[Peru]]ko presidentea. * [[Abuztuaren 20]]a &ndash; [[Alberto Zerain]], euskal mendizalea, [[Everest]] mendia igo zuen lehen arabarra (h. [[2017]]). * [[Abuztuaren 21]]a &ndash; [[Stephen Hillenburg]], estatubatuar animatzailea, ekoizlea eta biologoa, ''[[Bob Belaki]]'' marrazki bizidun telesailaren sortzailea (h. [[2018]]) * [[Abuztuaren 22]]a &ndash; [[Andrés Calamaro]], argentinar rock musikagile, abeslari eta ekoizlea. * [[Abuztuaren 22]]a &ndash; [[Roland Orzabal]], britainiar musikaria. * [[Abuztuaren 23]]a &ndash; [[Alexandre Desplat]], frantziar zinema-musikagilea. * [[Abuztuaren 24]]a &ndash; [* [[]]a &ndash; [[]], .[Sophie Andouin-Mamikonian]], lapurtar idazlea, armeniar jatorriduna. * [[Abuztuaren 24]]a &ndash; [[Jared Harris]], britainiar aktorea. * [[Abuztuaren 24]]a &ndash; [[Seán Keane (abeslaria)|Seán Keane]], irlandar musikari eta abeslaria. * [[Abuztuaren 25]]a &ndash; [[Billy Ray Cyrus]], estatubatuar country abeslaria, musikaria, konposatzailea eta aktorea. * [[Abuztuaren 25]]a &ndash; [[Yutaka Ikeuchi]], japoniar futbolari ohia. * [[Abuztuaren 27]]a &ndash; [[Yolanda Adams]], estatubatuar esataria, zinema aktorea eta gospel abeslaria. * [[Abuztuaren 28]]a &ndash; [[Garbiñe Mendizabal]], gipuzkoar politikari eta eusko legebiltzarkidea. * [[Abuztuaren 29]]a - [[Argia Ituarte Arkotxa]], [[Ondarroa]]ko emakumezko lehen alkatea. ==== Iraila ==== * [[Irailaren 1]]a &ndash; [[Andrés Lima]], espainiar aktore eta antzerki zuzendaria. * [[Irailaren 1]]a &ndash; [[Kateryna Justxenko]], ukrainar ekonomialaria eta Ukrainako lehen dama ohia. * [[Irailaren 2]]a &ndash; [[Toshinobu Katsuya]], japoniar futbolari ohia. * [[Irailaren 6]]a &ndash; [[Pablo Juantegi]], gipuzkoar exekutiboa, ''Telepizza''ren exekutibo nagusia. * [[Irailaren 7]]a &ndash; [[Jakes Ahamendaburu]], baxenafar idazlea (h. [[2022]]). * [[Irailaren 7]]a &ndash; [[Gabi Mouesca]], [[Iparretarrak]] erakundeko lapurtar ekintzaile historikoa. * [[Irailaren 9]]a &ndash; [[Issam Zahreddine]], Siriako Errepublikar Guardiaren maior jenerala (h. [[2017]]). * [[Irailaren 10]]a &ndash; [[Alberto Núñez Feijóo]], [[Galiziako Xunta]]ren zazpigarren presidentea. * [[Irailaren 11]] &ndash; [[Dolores Sanchez Palomino]], galiziar irakaslea eta filologoa. * [[Irailaren 12]]a &ndash; [[Mylène Farmer]], frantziar abeslaria. * [[Irailaren 12]]a &ndash; [[Malva Flores]], mexikar poeta, narratzailea eta saiakeragilea. * [[Irailaren 13]]a &ndash; [[Javier Caballero Martínez]], [[Unión del Pueblo Navarro|UPNko]] nafar politikaria. * [[Irailaren 13]]a &ndash; [[Dave Mustaine]], estatubatuar musikaria, ''[[Megadeth]]'' taldeko gitarra-jotzailea, konposatzailea eta abeslaria. * [[Irailaren 15]]a &ndash; [[Lidia Jusupova]], txetxeniar abokatu eta giza eskubideen aldeko ekintzailea. * [[Irailaren 16]]a &ndash; [[Iñaki Uranga]], bizkaitar abeslaria. * [[Irailaren 17]]a &ndash; [[Nives Meroi]], italiar alpinista. * [[Irailaren 17]]a &ndash; [[Mari Carmen Rubio]], nafar [[Arkularitza|arkulari]] paralinpikoa, arku-konposatuan aditua. * [[Irailaren 17]]a &ndash; [[Isabel Salud]], kataluniar funtzionario eta politikaria. * [[Irailaren 18]]a &ndash; [[James Gandolfini]], estatubatuar aktorea (h. [[2013]]). * [[Irailaren 18]]a &ndash; [[Lori eta George Schappell]], estatubatuar biki siamdarrak (h. [[2024]]). * [[Irailaren 18]]a &ndash; [[Iñigo Urkullu]], [[Eusko Jaurlaritzako lehendakaria|Eusko Jaurlaritzako 7. lehendakaria]]. * [[Irailaren 19]]a &ndash; [[Rafael Álvarez Ibarra]], bizkaitar xakelaria. * [[Irailaren 25]]a &ndash; [[Lierni Fresnedo]], gipuzkoar antzerki eta telebistako aktorea. * [[Irailaren 25]]a &ndash; [[Heather Locklear]], estatubatuar aktore eta ekoizlea. * [[Irailaren 26]]a &ndash; [[Carlos Mario Alzate Urquijo]], [[Medellingo kartela|Medellíneko karteleko]] sikario ohia. * [[Irailaren 26]]a &ndash; [[Jeanie Buss]], estatubatuar enpresaburua, [[NBA]]ko eraztun bat irabazi zuen lehenengo emakume jabea. * [[Irailaren 27]]a &ndash; [[Stephen M. Shore]], estatubatuar irakaslea. * [[Irailaren 28]]a &ndash; [[Nerea Txapartegi]], [[Bildu]]ko donostiar politikaria. * [[Irailaren 28]]a &ndash; [[Enrique Zuazua]], gipuzkoar matematikaria eta unibertsitateko irakaslea. * [[Irailaren 29]]a &ndash; [[Julia Gillard]], [[Australia]]ko lehen ministro ohia. * [[Irailaren 30]]a &ndash; [[Kike Amonarriz]], gipuzkoar soziolinguista, umorista eta telebista-aurkezlea. * [[Irailaren 30]]a &ndash; [[Eric Stoltz]], estatubatuar zinema zuzendari, ekoizle eta aktorea. ==== Urria ==== * [[Urriaren 2]]a &ndash; [[Andoni Egaña]], gipuzkoar bertsolaria, lau aldiz [[Bertsolari Txapelketa Nagusia|Euskal Herriko Bertsolari Txapelketa Nagusiaren]] irabazle, euskal idazlea, gidoilaria eta [[Zerrenda:Euskaltzain urgazleak|Euskaltzain urgazlea]]. * [[Urriaren 3]]a &ndash; [[Amaia Vazquez]], psikologo kliniko eta sexologo euskalduna. * [[Urriaren 5]]a &ndash; [[Guillermo Calabrese]], argentinar sukaldari eta telebista-aurkezlea (h. [[2023]]). * [[Urriaren 5]]a &ndash; [[Silvia Soler]], kataluniar idazle eta kazetaria. * [[Urriaren 7]]a &ndash; [[Hanaa Al-Ramli]], jordaniar-palestinar ingeniaria, idazlea, ikertzailea, hizlaria eta aktibista. * [[Urriaren 7]]a &ndash; [[Juan Mari Lujanbio]], gipuzkoar traineru estropadetako patroia. * [[Urriaren 8]]a &ndash; [[Mixel Etxebest]], zuberoar enpresaburu eta politikaria eta [[Maule-Lextarre]]ko auzapeza. * [[Urriaren 9]]a &ndash; [[Josu Etxaburu]], bizkaitar irakaslea, [[Gure Esku Dago]]ko bozeramailea. * [[Urriaren 10]]a &ndash; [[Amparo Alonso Betanzos]], galiziar ingeniari kimikoa eta adimen artifizialeko ikertzailea. * [[Urriaren 12]]a &ndash; [[Diego Garcia (atleta)|Diego Garcia]], euskal atleta, maratoietan espezializatua (h. [[2001]]). * [[Urriaren 13]]a &ndash; [[Doc Rivers|''Doc'' Rivers]], NBAko estatubatuar saskibaloi jokalari ohia. * [[Urriaren 15]]a &ndash; [[Benito Elizalde]], euskal arraunlari ohia. * [[Urriaren 16]]a &ndash; [[Yahiro Kazama]], japoniar futbolari ohia. * [[Urriaren 18]]a &ndash; [[Mikel Cuadra]], bizkaitar saskibaloi jokalari ohia. * [[Urriaren 18]]a &ndash; [[Wynton Marsalis]], estatubatuar musika klasikoko eta jazz-musikako tronpeta-jotzailea. * [[Urriaren 20]]a &ndash; [[Dragiša Binić]], serbiar futbolari ohia. * [[Urriaren 20]]a &ndash; [[Ian Rush]], galestar futbolari ohia, [[Galesko futbol selekzio nazionala|Galesko selekzioaren]] inoizko golegilerik hoberena. * [[Urriaren 22]]a &ndash; [[Philippe Decouflé]], frantziar koreografoa eta antzerki-zuzendaria. * [[Urriaren 23]]a &ndash; [[Andoni Zubizarreta]], euskal herritar futbolari ohia eta kirol zuzendari teknikoa. * [[Urriaren 24]]a &ndash; [[Lita Cabellut]], espainiar artista. * [[Urriaren 25]]a &ndash; [[Chimo Bayo]], espainiar DJ eta musika-ekoizlea. * [[Urriaren 26]]a &ndash; [[Endika Guarrotxena]], bizkaitar futbolari ohia. * [[Urriaren 26]]a &ndash; [[Uhuru Kenyatta]], [[Kenya]]ko presidentea. * [[Urriaren 26]]a &ndash; [[Ana de Miguel]], espainiar filosofoa eta feminista. * [[Urriaren 27]]a &ndash; [[Jesús Glaria Yetano]], nafar futbolari ohia. * [[Urriaren 28]]a &ndash; [[Lluïsa Cunillé]], kataluniar dramaturgoa. * [[Urriaren 30]]a &ndash; [[Dmitri Muratov]], errusiar kazetari eta telebista aurkezlea, 2021eko [[Bakearen Nobel Saria]]. * [[Urriaren 30]]a &ndash; [[Rosa Talavera]], gipuzkoar atleta. * [[Urriaren 31]] - [[Anna Güell Torne]], kataluniar aktorea eta antzerki zuzendaria. * [[Urriaren 31]] &ndash; [[Peter Jackson]], zeelandaberritar zinema zuzendaria. * [[Urriaren 31]] &ndash; [[Larry Mullen Jr.]], irlandar musikaria, ''[[U2]]'' taldeko bateriajolea.. ==== Azaroa ==== * [[Azaroaren 1]]a &ndash; [[Petr Pavel]], [[Txekiar Errepublika]]ko presidentea. * [[Azaroaren 2]]a &ndash; [[k.d. lang]], kanadar pop eta country kantautorea. * [[Azaroaren 4]]a &ndash; [[Ralph Macchio]], estatubatuar aktorea. * [[Azaroaren 5]]a &ndash; [[Antonio Gorriaran]], bizkaitar futbolari ohia. * [[Azaroaren 7]]a &ndash; [[Sergei Aleinikov]], bielorrusiar futbolari ohia. * [[Azaroaren 9]]a &ndash; [[Antoni Bassas]], kataluniar kazetaria eta irrati eta telebistako gidoilaria. * [[Azaroaren 12]]a &ndash; [[Nadia Comăneci]], errumaniar gimnasta ohia, sekula izan den gimnasta onenetako bat. * [[Azaroaren 12]]a &ndash; [[Enzo Francescoli]], uruguaiar futbolaria, 1980 eta 1990eko hamarkadetako hegoamerikar futbolaririk onenetarikoa. * [[Azaroaren 12]]a &ndash; [[Atsushi Natori]], japoniar futbolari ohia. * [[Azaroaren 13]]a &ndash; [[Mahamat Kamoun]], [[Afrika Erdiko Errepublika]]ko lehen ministro ohia. * [[Azaroaren 13]]a &ndash; [[José Ignacio Munilla]], euskal apezpikua, [[Donostiako elizbarrutia|Donostiako elizbarrutiko]] apezpikua.ç * [[Azaroaren 14]]a - [[Reyes Calderón]], espainiar idazle, ekonomialari eta unibertsitateko irakaslea. * [[Azaroaren 14]]a &ndash; [[Antonio Flores]], espainiar kantautore eta abeslari ijitoa (h. [[1995]]). * [[Azaroaren 14]]a &ndash; [[Nagui]], frantziar kazetaria. * [[Azaroaren 18]]a &ndash; [[Elixabete Perez]], gipuzkoar euskalaria. * [[Azaroaren 19]]a &ndash; [[Meg Ryan]], estatubatuar aktore eta ekoizlea. * [[Azaroaren 19]]a &ndash; [[Bogdan Wenta]], poloniar eskubaloi jokalari ohia, Poloniar eskubaloiaren historiako jokalaririk hoberenetakoa. * [[Azaroaren 20]]a &ndash; [[Joaquín Trincado]], bizkaitar zinema zuzendari eta ekoizlea. * [[Azaroaren 21]]a &ndash; [[Jon Mikel Arano Aramendi]], gipuzkoar idazlea, kazetaritzan eta olerkigintzan nabarmendua. * [[Azaroaren 21]]a &ndash; [[Manu Lopez]], euskal idazlea eta [[EHU]]ko irakaslea. * [[Azaroaren 24]]a &ndash; [[Arundhati Roy]], indiar idazle, pentsalari eta ekintzailea. * [[Azaroaren 26]]a &ndash; [[Tom Carroll]], australiar surflari ohia. * [[Azaroaren 27]]a &ndash; [[Laura del Sol]], kataluniar aktore eta dantzaria. * [[Azaroaren 28]]a &ndash; [[Alfonso Cuarón]], mexikar zinema zuzendari, ekoizle, gidoigile eta eleberrigilea. * [[Azaroaren 28]]a &ndash; [[Ramón García]], bizkaitar telebista aurkezlea. * [[Azaroaren 29]]a &ndash; [[Tom Sizemore]], estatubatuar aktorea (h. [[2023]]). * [[Azaroaren 30]]a &ndash; [[Javier Cillero]], bizkaitar idazle eta itzultzailea. ==== Abendua ==== * [[Abenduaren 1]]a &ndash; [[Txema Portillo]], euskal historialaria, [[Ermuko Foroa]]ren sortzaileetako bat. * [[Abenduaren 1]]a &ndash; [[Lito Vitale]], argentinar musikagile eta piano-jotzailea. * [[Abenduaren 3]]a &ndash; [[Daniel Cassany]], Diskurtsoaren analisi alorreko kataluniar irakaslea. * [[Abenduaren 6]]a &ndash; [[José Javier Lasarte]], arabar ekonomialari eta politikaria. * [[Abenduaren 11]] &ndash; [[Marta García Gómez]], espainiar kazetaria, telebistako aurkezlea, bikoizketako aktorea eta publizitate-esataria (h. [[2013]]). * [[Abenduaren 11]] &ndash; [[Macky Sall]], [[Senegal]]go presidentea. * [[Abenduaren 12]]a &ndash; [[Daniel O'Donnell]], irlandar abeslaria. * [[Abenduaren 13]]a &ndash; [[Sergio Elguezábal]], irrati eta telebistako kazetari eta argitaratzaile argentinarra. * [[Abenduaren 13]]a - [[Irene Sáez]], venezuelar politologoa, politikaria, alkatea, diputatua, aktorea eta modelo ohia. * [[Abenduaren 17]]a &ndash; [[Sara Dallin]], ingeles pop abeslari eta musikagilea. * [[Abenduaren 17]]a &ndash; [[Inés Fernández-Ordoñez]], espainiar filologoa eta Espainiako Errege Akademiako akademikoa. * [[Abenduaren 17]]a &ndash; [[Arantza Manterola Odriozola]], ikastola mugimenduko gipuzkoar ekintzailea. * [[Abenduaren 18]]a -[[Martin Alustiza]], gipuzkoar esku pilotari ohia. * [[Abenduaren 18]]a &ndash; [[Joanna Jet]], britainiar emakumezko aktore pornografiko, zine-zuzendari eta modelo transexuala. * [[Abenduaren 18]]a &ndash; [[Félix Taberna]], [[Nafarroako Ezker Batua|IUN-NEBko]] nafar politikaria. * [[Abenduaren 19]]a &ndash; [[Eric Allin Cornell]], estatubatuar fisikaria, 2001eko [[Fisikako Nobel Saria]]. * [[Abenduaren 20]]a &ndash; [[Pablo Villamar]], [[Galiziako Bloke Nazionalista|BNGko]] galiziar politikaria. * [[Abenduaren 24]]a &ndash; [[Ilham Aliyev]], [[Azerbaijan]]go presidentea. * [[Abenduaren 24]]a &ndash; [[Patxi Bolaños]], bizkaitar futbolari ohia. * [[Abenduaren 25]]a &ndash; [[Ingrid Betancourt]], kolonbiar-frantziar politikaria. * [[Abenduaren 25]]a - [[Ghislaine Maxwell]], britainiar-frantziar-estatubatuar ''socialite'' ohia eta delinkuente sexual konbiktua. * [[Abenduaren 25]]a &ndash; [[David Thompson]], [[Barbados]]ko lehen ministroa (h. [[2010]]). * [[Abenduaren 26]]a &ndash; [[Andrew Lock]], australiar alpinista. * [[Abenduaren 27]]a &ndash; [[Guido Westerwelle]], alemaniar politikaria (h. [[2016]]). * [[Abenduaren 28]]a &ndash; [[Adolfo Araiz]], nafar politikaria. * [[Abenduaren 28]]a &ndash; [[Boško Gjurovski]], mazedoniar futbolari ohia. * [[Abenduaren 29]]a &ndash; [[Juan Ramon Makuso]], gipuzkoar idazlea eta filosofia irakaslea. * [[Abenduaren 30]]a &ndash; [[Douglas Coupland]], kanadar idazle, diseinatzaile eta artista bisuala. * [[Abenduaren 30]]a &ndash; [[Bill English (politikaria)|Bill English]], [[Zeelanda Berri]]ko lehen ministroa. * [[Abenduaren 30]]a &ndash; [[Ben Johnson (atleta)|Ben Johnson]], jamaikar-kanadar atletismo lasterkaria. * [[Abenduaren 30]]a &ndash; [[Asun Matilla]], Salamancan jaiotako bizkaitar euskaltzalea (h. [[2020]]). ==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ==== * [[Amaia Iriondo Aristondo]], bizkaitar idazlea. * [[Amaia Iturbide]], bizkaitar idazlea. * [[Amaia Otsoa]], nafar bertsolaria (h. [[2018]]). * [[Ana Aguiriano]], arabar saskibaloi eta atletismo kirolari ohia. * [[Ana Murugarren]], nafar zinema zuzendari eta muntatzailea. * [[Ana Teresa Berroeta]], [[Batallón Vasco Español]]ek bahitu, bortxatu eta erail zuen bizkaitar gaztea (h. [[1980]]). * [[Angel Katarain]], gipuzkoar musikari, ekoizle eta soinu teknikaria. * [[Arturo Izarzelaia Izagirre]], bizkaitar hezitzaile eta idazlea. * [[Beatriz Zabalondo]], gipuzkoar euskalari eta euskaltzalea. * [[Bingen Zupiria]], gipuzkoar kazetari eta politikaria, [[Euskal Irrati Telebista|EITBko]] zuzendari ohi eta [[Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Saila|Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politika eta Kultura Sailburua]]. * [[Blanca Uriarte]], arabar poeta. * [[Carlos Villasol]], bizkaitar musikagilea eta musika-kritikaria. * [[Cristina Uriarte]], [[Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Saila|Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Sailburua]]. * [[Edorta Gonzalez]], bizkaitar idazlea. * [[Elene Lizarralde]], gipuzkoar aktore ohi eta kazetaria. * [[Eliseo Gil]], arabar arkeologoa. * [[Enrique Goñi]], nafar enpresaburua. * [[Fernando Bernués]], gipuzkoar zinema zuzendaria. * [[Fernando Rey Escalera]], nafar itzultzailea. * [[Gontzal Díez]], gaztelaniazko bilbotar kazetaria, idazlea, arte kritikaria eta poeta (h. [[2013]]). * [[Idoia Sagarzazu]], euskal aktorea (h. [[2007]]). * [[Imanol Zurutuza]], gipuzkoar idazlea. * [[Ionan Marigomez]], [[EHU]]ko irakaslea eta [[Plentziako Itsas Estazioa]]ren sustatzeilea, zuzendaria eta ikertzailea. * [[Isabel Herguera]], gipuzkoar artista bisuala, animazio-zuzendaria, ekoizlea eta irakaslea. * [[Ixabel Alkain Etxeberria]], hondarribiar irakaslea, bidaiaria eta Jaizkibel konpainiako kapitain ohia. * [[Jaime Berrade]], nafar musikagilea. * [[Jakoba Errekondo]], gipuzkoar agronomo eta paisajista. * [[Jon Gaztelumendi]], gipuzkoar idazlea. * [[Jon Lazkano Alzaga]], bizkaitar irakasle eta politikaria. * [[Jose Antonio Carril]], gipuzkoar opera-kantaria, baritonoa. * [[Jose Luis Rebordinos]], [[Donostiako Zinemaldia|Donostiako Zinemaldiko]] zuzendaria. * [[Juan Manuel Iglesias Sánchez]], [[Sestao]]n polizia karga bortitz batetik ihesean zegoelarik bihotz-gutxiegitasunak jota hil zen gaztea (h. [[1977]]). * [[Juanjo Hidalgo]], arabar historialari, arkeologoa eta irakaslea. * [[Juankar Lopez-Mugartza]], nafar idazlea. * [[Kaki Arkarazo]], gipuzkoar musikaria eta ekoizlea. * [[Mauricio Antón]], bizkaitar ilustratzailea, [[paleontologia]]n aditua. * [[Mari Jose Kerejeta]], gipuzkoar idazlea. * [[Marije Goikoetxea]], bizkaitar unibetsitateko-irakasle eta giza eskubideen alorrean doktorea. * [[Matías Múgica]], nafar itzultzaile eta editorea. * [[Arrieta ahizpak|Mentxu Arrieta]], bere ahizpa Lourdesekin batera begien mugimenduen bidez komunikatzeko ''Arrieta metodoa''ren asmatzailea. * [[Miguel Bilbao Beraza]], gipuzkoar margolaria. * [[Mikel Garmendia Ugarte]], gipuzkoar idazlea, itzultzailea eta interpretea. * [[Mikel Olazabal (kazetaria)|Mikel Olazabal]], gipuzkoar kirol kazetaria. * [[Nerea Aresti]], bizkaitar historialaria eta [[EHU]]ko irakaslea. * [[Nerea Azurmendi]], gipuzkoar kazetaria. * [[Peio Zabaleta]], nafar musikagilea. * [[Pello Urzelai]], bizkaitar kazetaria. * [[Rafa Ugalde]], bizkaitar idazlea. * [[Rosa Arburua]], pedagogian doktore, [[EHU]]ko irakasle eta historia ikertzaile gipuzkoarra. * [[Ruper Lekue]], bizkaitar musikari eta musikagilea. * [[Susana Talayero]], abangoardia plastiko garaikideko artista bizkaitarra. * [[Txema Urkijo]], bizkaitar abokatua eta [[Euskal Herriko Bakearen Aldeko Koordinakundea]] erakundeko sortzaileetako bat. * [[Txusa Padrones]], bizkaitar geografo, irakasle eta politikaria. * [[Xabier Galarreta]], gipuzkoar idazlea eta itzultzailea. * [[Gloria Totoricagüena]], euskal jatorriko estatubatuar ikertzailea, euskal [[diaspora]]ri buruzko lan ugari plazaratu dituena. * [[Serge Arrieta]], Baionan bizi den frantsesezko idazlea. * [[Amadeu Abril]], kataluniar abokatua, ''.ct'' eta ''[[.cat]]'' Interneteko domeinuen sustatzailea. * [[Ana Juan]], valentziar ilustratzailea. * [[Begoña Muñoz]], galiziar irakasle eta antzerkigilea (h. [[2010]]). * [[Belen Feliu]], galiziar irakaslea eta idazlea (h. [[1997]]). * [[Carmen Lamela]], espainiar epailea. * [[Demet Demir]], transexualen eskubideen aldeko turkiar ekintzailea. * [[Dominick Arduin]], frantziar esploratzailea, [[Iparburu]]ra eskiatzen joaten saiatu baina bidean desagertu zena (h. [[2004]]). * [[Haibatullah Akhundzada]], [[Taliban]] mugimenduaren buruzagia. * [[Jesús Aguado]], espainiar poeta. * [[José Ribagorda]], espainiar kazetaria. * [[Michelle Dawson]], kanadar ikertzaile eta aktibista. * [[Pauline Alphen]], frantziar-brasildar idazlea. * [[Ramona Maneiro]], [[eutanasia]]ren aldeko borrokan aktibista, aitzindaria eta erreferentea. * [[Ricardo Mangue Obama Nfubea]], [[Ekuatore Ginea]]ko lehen ministroa. * [[Teresa Laplana]], [[Mossos d'Esquadra]]ko intendentea. * [[Rochelle Costi]], brasildar artista plastikoa eta argazkilaria (h. [[2022]]). == Heriotzak == ==== Urtarrila ==== * [[Urtarrilaren 4]]a &ndash; [[Erwin Schrödinger]], austriar fisikaria, 1933ko [[Fisikako Nobel Saria]] (j. [[1887]]). * [[Urtarrilaren 9]]a &ndash; [[Emily Greene Balch]], estatubatuar idazle, sindikalista eta bakezalea, 1946ko [[Bakearen Nobel Saria]] (j. [[1867]]). * [[Urtarrilaren 10]]a &ndash; [[Dashiell Hammett]], estatubatuar idazlea (j. [[1894]]). * [[Urtarrilaren 12]]a &ndash; [[André de Chastenet]], lapurtar eskultorea (j. [[1879]]). * [[Urtarrilaren 14]]a &ndash; [[Barry Fitzgerald]], irlandar aktorea (j. [[1888]]). * [[Urtarrilaren 17]]a &ndash; [[Patrice Lumumba]], [[Kongoko Errepublika Demokratikoa|Kongoko Errepublika Demokratikoko]] estreinako gobernuburu demokratikoa (j. [[1925]]). * [[Urtarrilaren 21]]a &ndash; [[Blaise Cendrars]], suitzar jatorriko frantziar idazlea (j. [[1887]]). * [[Urtarrilaren 22]]a &ndash; [[Ángel Larroque]], bizkaitar margolaria (j. [[1874]]). * [[Urtarrilaren 25]]a &ndash; [[Nadezhda Udaltsova]], errusiar abangoardiako artista, margolari eta irakaslea (j. [[1886]]). * [[Urtarrilaren 30]]a &ndash; [[Maud Wagner]], zirkuko artista eta ezagutzen den lehenengo estatubatuar emakume tatuatzaile profesionala (j. [[1877]]). ==== Otsaila ==== * [[Otsailaren 1]]a &ndash; [[István Csók]], hungariar margolari inpresionista (j. [[1865]]). * [[Otsailaren 3]]a &ndash; [[Anna May Wong]], estatubatuar aktorea, Hollywoodeko lehen aktore izar txinatar-amerikarra (j. [[1905]]). * [[Otsailaren 12]]a &ndash; [[Richmond K. Turner]], estatubatuar almirantea (j. [[1885]]). * [[Otsailaren 16]]a &ndash; [[Julia Fernandez]], nafar maistra (j. [[1898]]). * [[Otsailaren 20]]a &ndash; [[Percy Grainger]], estatubatuar musikagilea (j. [[1882]]). * [[Otsailaren 26]]a &ndash; [[Mohammed V.a Marokokoa]], [[Maroko]]ko erregea (j. [[1909]]). ==== Martxoa ==== * [[Martxoaren 1]]a &ndash; [[Manuel Arrillaga]], [[traineru]] estropadetako patroi ospetsuenetakoa (j. [[1879]]). * [[Martxoaren 8]]a &ndash; [[Thomas Beecham]], britainiar orkestra zuzendaria (j. [[1879]]). * [[Martxoaren 20]]a &ndash; [[Gregorio Maidagan]], euskal idazle eta euskaltzalea (j. [[1891]]). * [[Martxoaren 23]]a &ndash; [[Eladio Espartza]], [[lesaka]]r kazetari, idazle eta politikari [[frankismo|frankista]] (j. [[1888]]). ==== Apirila ==== * [[Apirilaren 6]]a &ndash; [[Jules Bordet]], belgikar mediku eta mikrobiologoa, 1919ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1870]]). * [[Apirilaren 7]]a &ndash; [[Jesus Guridi]], arabar musikaria, Euskal Herriak eman duen musikagilerik ospetsuenetakoa (j. [[1886]]). * [[Apirilaren 7]]a &ndash; [[Vanessa Bell]], ingeles artista [[Inpresionismo ondokoa|postinpresionista]] (j. [[1879]]). * [[Apirilaren 9]]a &ndash; [[Zog I.a Albaniakoa]], [[Albania]]ko erregea (j. [[1895]]). * [[Apirilaren 17]]a &ndash; [[Manuel Maria Ynchausti]], euskal jatorriko estatubatuar enpresaburu, kristau filantropo eta euskal kulturaren ekintzailea (j. [[1900]]). * [[Apirilaren 19]]a &ndash; [[Esperanza Abot Barge]], espainiar margolaria (j. [[1886]]). * [[Apirilaren 24]]a &ndash; [[Élie Lambert]], lapurtar arte-historialaria (j. [[1888]]). * [[Apirilaren 30]]a &ndash; [[Jessie Fauset]], afroamerikar editorea, poeta, saiakeragilea eta eleberrigilea (j. [[1882]]). ==== Maiatza ==== * [[Maiatzaren 2]]a &ndash; [[Cecilio Ibarretxe]], [[Athletic]]eko bizkaitar futbolaria (j. [[1892]]). * [[Maiatzaren 3]]a &ndash; [[Maurice Merleau-Ponty]], frantziar filosofoa (j. [[1908]]). * [[Maiatzaren 5]]a &ndash; [[Jean Elizalde]], euskal idazle eta apaiza (j. [[1883]]). * [[Maiatzaren 6]]a &ndash; [[Lucian Blaga]], errumaniar olerkaria (j. [[1895]]). * [[Maiatzaren 6]]a &ndash; [[Jose Egino]], gipuzkoar apezpikua (j. [[1880]]). * [[Maiatzaren 13]]a &ndash; [[Gary Cooper]], estatubatuar aktorea (j.[[1901]]). * [[Maiatzaren 20]]a &ndash; [[Céline Laguarde]], lapurtar argazkilaria (j. [[1873]]). * [[Maiatzaren 30]]a &ndash; [[Rafael Leónidas Trujillo]], [[Dominikar Errepublika]]ko dikatadorea (j. [[1891]]). ==== Ekaina ==== * [[Ekainaren 2]]a &ndash; [[George S. Kaufman]], estatubatuar antzerkigilea, antzerki zuzendaria eta ekoizlea, umorista eta drama kritikaria (j. [[1889]]). * [[Ekainaren 6]]a &ndash; [[Carl Gustav Jung]], suitzar psikiatra eta filosofoa, psikologia analitikoa sortzailea (j. [[1875]]). * [[Ekainaren 6]]a &ndash; [[Ioannis Theotokis]], [[Grezia]]ko lehen ministroa (j. [[1880]]). * [[Ekainaren 7]]a &ndash; [[Chester Barnard]], estatubatuar ekonomialaria, [[kudeaketa]] eta [[antolakuntza]] arloetan berritzailea (j. [[1886]]). * [[Ekainaren 9]]a &ndash; [[Arnstein Arneberg]], norvegiar arkitektoa, bere garaiko erangikorrenetarikoa (j. [[1882]]). * [[Ekainaren 9]]a &ndash; [[Jeannie Gunn]], australiar idazlea (j. [[1870]]). * [[Ekainaren 9]]a &ndash; [[Pablo Zabalo]], gipuzkoar arkitekto eta margolaria (j. [[1893]]). * [[Ekainaren 15]]a &ndash; [[Luther Reed]], estatubatuar gidoilari eta zinema zuzendaria (j. [[1888]]). * [[Ekainaren 19]]a &ndash; [[Augusto Barcia Trelles]], espainiar abokatu, idazle, kazetari eta politikari errepublikanoa (j. [[1881]]). * [[Ekainaren 26]]a &ndash; [[Hélène Dutrieu]], belgikar-frantziar txirrindularia eta hegazkinlaria (j. [[1877]]). ==== Uztaila ==== * [[Uztailaren 1]]a &ndash; [[Louis-Ferdinand Céline]], frantziar idazle eta medikua (j. [[1894]]). * [[Uztailaren 2]]a &ndash; [[Ernest Hemingway]], estatubatuar idazle eta kazetaria (j. [[1899]]). * [[Uztailaren 11]] &ndash; [[Vicente Uribe]], bizkaitar politikari komunista (j. [[1902]]). * [[Uztailaren 17]]a &ndash; [[Ty Cobb]], estatubatuar beisbol jokalaria, bere garaiko [[beisbol]]eko izarrik handientzat hartua (j. [[1886]]). * [[Uztailaren 18]]a - [[Maria Mercedes Antxeta]], venezuelar emakumea, [[Meliton Manzanas]]ek torturatu eta egun batzuren ondoren. * [[Uztailaren 19]]a &ndash; [[Paul W. Merrill]], estatubatuar astronomoa (j. [[1887]]). ==== Abuztua ==== * [[Abuztuaren 3]]a &ndash; [[Zoltán Tildy]], [[Hungaria]]ko presidentea (j. [[1889]]). * [[Abuztuaren 4]]a &ndash; [[Maurice Tourneur]], frantziar zinemagilea, zinemaren aitzindarietako bat (j. [[1876]]). * [[Abuztuaren 5]]a &ndash; [[Sidney Holland]], [[Zeelanda Berri]]ko 25. lehen ministroa (j. [[1893]]). * [[Abuztuaren 9]]a &ndash; [[Orixe]], gipuzkoar idazlea (j. [[1888]]). * [[Abuztuaren 10]]a &ndash; [[Jean Etxepare Landerretxe]], euskal idazlea (j. [[1937]]). * [[Abuztuaren 10]]a &ndash; [[Julia Peterkin]], estatubatuar idazlea (j. [[1880]]). * [[Abuztuaren 14]]a &ndash; [[Henri Breuil]], frantziar arkeologoa (j. [[1877]]). * [[Abuztuaren 15]]a &ndash; [[Anne Sewell Young]], estatubatuar astronomia-irakaslea (j. [[1871]]). * [[Abuztuaren 18]]a &ndash; [[Leonhard Frank]], alemaniar eleberrigilea (j. [[1882]]). * [[Abuztuaren 20]]a &ndash; [[Percy Williams Bridgman]], estatubatuar fisikaria, 1946ko [[Fisikako Nobel Saria]] (j. [[1882]]). * [[Abuztuaren 25]]a &ndash; [[Morris Travers]], britainiar kimikaria (j. [[1872]]). * [[Abuztuaren 30]]a &ndash; [[Charles Coburn]], estatubatuar aktorea (j. [[1877]]). ==== Iraila ==== * [[Irailaren 1]]a &ndash; [[Eero Saarinen]], finlandiar arkitektoa eta diseinatzailea (j. [[1910]]). * [[Irailaren 4]]a &ndash; [[Charles D. B. King]], [[Liberia]]ko presidentea (j. [[1875]]). * [[Irailaren 7]]a &ndash; [[Pieter Sjoerds Gerbrandy]], [[Herbeheretar|Herbehereetako]] lehen ministroa (j. [[1885]]). * [[Irailaren 17]]a &ndash; [[Adnan Menderes]], [[Turkia]]ko lehen ministroa (j. [[1899]]). * [[Irailaren 18]]a &ndash; [[Dag Hammarskjöld]], [[Nazio Batuen Erakundeko idazkari nagusia]] (j. [[1905]]). * [[Irailaren 20]]a &ndash; [[Andrzej Munk]], poloniar zinema zuzendari eta gidoilaria (j. [[1921]]). * [[Irailaren 20]]a &ndash; [[Martín Rodríguez Seminario]], nafar musikagile eta ganberako maisua (j. [[1871]]). * [[Irailaren 22]]a &ndash; [[Marion Davies]], estatubatuar aktorea (j. [[1897]]). * [[Irailaren 23]]a &ndash; [[Elmer Diktonius]], suediera eta finlandieraz idazten zuen finlandiar poeta (j. [[1896]]). * [[Irailaren 23]]a &ndash; [[Pilar Montaner Maturana]], espainiar margolaria (j. [[1876]]). * [[Irailaren 27]]a &ndash; [[H.D.]], estatubatuar olerkari, eleberrigile eta saiakeragilea (j. [[1886]]). ==== Urria ==== * [[Urriaren 1]]a &ndash; [[Rosa Sensat]], kataluniar hezitzailea eta hezkuntza publikoaren aldeko eragilea (j. [[1873]]). * [[Urriaren 4]]a &ndash; [[Max Weber (margolaria)|Max Weber]], estatubatuar margolaria (j. [[1881]]). * [[Urriaren 11]] &ndash; [[Chico Marx]], estatubatuar umorista eta aktorea (j. [[1887]]). * [[Urriaren 13]]a &ndash; [[Maya Deren]], ukrainar-estatubatuar zinema zuzendaria, dantzaria, koreografoa, poeta eta idazlea (j. [[1917]]). * [[Urriaren 13]]a &ndash; [[Marcel Gimond]], frantziar eskultorea (j. [[1894]]). * [[Urriaren 14]]a &ndash; [[Paul Ramadier]], [[Frantziako gobernuburuen zerrenda|Frantziako lehen ministroa]] (j. [[1888]]). * [[Urriaren 14]]a &ndash; [[Harriet Shaw Weaver]], ingeles feminista, sufragista, ekintzaile politiko eta ''The Egoist'' aldizkariko editorea (j. [[1876]]). * [[Urriaren 19]]a &ndash; [[Mihail Sadoveanu]], errumaniar idazlea (j. [[1880]]). * [[Urriaren 21]]a &ndash; [[Karl Korsch]], alemaniar politikari eta filosofo marxista (j. [[1886]]). * [[Urriaren 22]]a &ndash; [[Aloys Van de Vyvere]], [[Belgika]]ko lehen ministroa (j. [[1871]]). * [[Urriaren 23]]a &ndash; [[Raul Cancio]], gipuzkoar aktorea (j. [[1911]]). * [[Urriaren 25]]a &ndash; [[Santiago Meabe]], bizkaitar politikaria, ezker abertzalearen aitzindaria (j. [[1878]]). * [[Urriaren 30]]a &ndash; [[Luigi Einaudi]], [[Italia]]ko presidentea (j. [[1874]]). * [[Urriaren 31]] &ndash; [[Augustus John]], galestar margolari, marrazkilari eta grabatzailea (j. [[1878]]). ==== Azaroa ==== * [[Azaroaren 2]]a &ndash; [[Nina Subbotina]], errusiar astronomoa (j. [[1877]]). * [[Azaroaren 2]]a &ndash; [[James Grover Thurber]], estatubatuar idazlea eta marrazkilaria (j. [[1894]]). * [[Azaroaren 8]]a &ndash; [[María Villén]], espainiar pedagogoa eta irakaslea, Bigarren Errepublikako maistra (j. [[1871]]). * [[Azaroaren 15]]a &ndash; [[Maja Fjæstad]], suediar artista (j. [[1873]]). * [[Azaroaren 26]]a &ndash; [[Luis Ureña]], gipuzkoar kazetari eta antzerkigilea (j. [[1899]]/[[1900]]). * [[Azaroaren 28]]a &ndash; [[Agustin Eizagirre]], euskal herritar futbolaria (j. [[1897]]). * [[Azaroaren 29]]a &ndash; [[Mikel Urreta Etxebeste]], gipuzkoar politikari eta euskaltzalea (j. [[1881]]). ==== Abendua ==== * [[Abenduaren 5]]a &ndash; [[Nazario Oleaga]], euskal legegile eta euskaltzalea (j. [[1884]]). * [[Abenduaren 6]]a &ndash; [[Frantz Fanon]], [[Antillak|Antilletako]] psikiatra eta iraultzailea (j. [[1925]]). * [[Abenduaren 14]]a &ndash; [[Manolín Fernández]], bizkaitar futbolaria (j. [[1914]]). * [[Abenduaren 20]]a &ndash; [[Earle Page]], [[Australia]]ko 11. lehen ministroa (j. [[1880]]). * [[Abenduaren 24]]a &ndash; [[Lluís Nicolau d'Olwer]], kataluniar politikari eta idazlea (j. [[1888]]). * [[Abenduaren 25]]a &ndash; [[Otto Loewi]], alemaniar fisiologoa, 1936ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1873]]). * [[Abenduaren 26]]a &ndash; [[Otto Baumberger]], suitzar margolari eta kartel-egilea (j. [[1889]]). * [[Abenduaren 28]]a &ndash; [[Edith Bolling Galt Wilson]], [[AEB]]etako lehen dama (j. [[1872]]). ==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ==== * [[Inazio Maria Manzisidor]], gipuzkoar idazlea (j. [[1907]]). * [[Iñaki Urreiztieta]], bizkaitar idazlea, euskal gaien ikerlaria (j. [[1911]]). * [[Leon Lassalle]], lapurtar idazlea (j. [[1881]]). == [[Nobel Sariak|Nobel saridunak]]: == * [[Fisikako Nobel Saria|Fisika]]: [[Robert Hofstadter]] eta [[Rudolf Mössbauer]] * [[Kimikako Nobel Saria|Kimika]]: [[Melvin Calvin]] * [[Literaturako Nobel Saria|Literatura]]: [[Ivo Andritx]] * [[Medikuntzako Nobel Saria|Medikuntza]]: [[Georg von Békésy]] * [[Bakearen Nobel Saria|Bakea]]: [[Dag Hammarskjöld]] (hil ostean) ---- == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Denbora unitate aurkibidea}} [[Kategoria:1961| ]] mmbeftx45kvxcgneemsq33dgav3506t 0 1297 9998500 9943530 2024-12-13T13:32:38Z Eliatxo 96586 /* Urtarrila */ 9998500 wikitext text/x-wiki {{urte aurkibide probak}} {{urtegertaerak}} == Gertaerak == === Euskal Herria === * [[Apirilaren 3]]a &ndash; [[Urtain]] [[Europa]]ko txapeldun bilakatu zen. * [[Ekainaren 15]]a &ndash; Espainiako [[Goardia Zibila]]k [[Jose Migel Andueza Elizalde]] (1931-1970) nafarra tirokatu eta hil zuen auto istripu batean, Donostiako [[Infernua (Donostia)|Infernu auzoan]]. * [[Abuztuaren 9]]a &ndash; [[1970eko Urdulizko tren istripua]]: 33 pertsona hil ziren [[Urduliz]]en bi trenek elkar jotzean. * [[Irailaren 18]]an &ndash; [[Joseba Elosegi]] euskal gudari jeltzaleak bere buruari su eman eta [[Francisco Franco]]ren aurrean bota zuen protesta moduan. * [[Urriaren 19]]a &ndash; [[Burgosko prozesua]] zela eta, [[Eusko Jaurlaritza erbestean|Erbesteko Eusko Jaurlaritzak]] greba orokorrera deitu zuen. * [[Abenduaren 1]]a &ndash; [[Eugen Beihl]] ohorezko kontsul alemaniarra [[ETA]]k [[Donostia]]n bahitu zuen. Haren automobila erabilizi [[Ipar Euskal Herria|Ipar Euskal Herrira]] eraman zuten. Burgosko Prozesu betean, presioa eragiteko ekintza izan zen. * [[Abenduaren 3]]a &ndash; [[Burgos]]en auzitegi militar batek [[ETA]]ko hamasei kideri egindako epaiketa guztiz sumarioa izan zen. [[Burgosko prozesua]] izan zen [[Francoren diktadura|Diktaduraren]] historian mobilizazio handienak sortarazi zituen gertaera. * [[Abenduaren 8]]a &ndash; Poliziak Roberto Perez Jauregi hil zuen tiroz Eibarren egindako manifestazio batean. * [[Abenduaren 21]]a &ndash; [[Antonio Goñi Igoa]] (1931-1970) nafarrak bere buruaz beste egin zuen [[Martuteneko espetxea|Martuteneko espetxetik]] atera ondoren. Aurretik Espainiako poliziak 18 egun inkomunikatuta eduki zuen. === Mundua === * [[Apirilaren 8]]a &ndash; [[K8 sobietar itsaspekoa|K8 sobietar itsaspeko nuklearra]]k istripu larria izan zuen [[Bizkaiko Golkoa]]n. * [[Apirilaren 12]]a &ndash; [[K8 sobietar itsaspekoa]] erabat hondoratu zen, 52 tripulantekin. * [[Maiatzaren 4]]a &ndash; [[Ohio]]n: [[Kent Estatuko Unibertsitateko tiroketa|lau ikasle hil eta bederatzi zauritu ziren Guardia Nazionalak Kent State Unibertsitatean]] [[Vietnamgo Gerra|Vietnamgo gerraren]] kontrako manifestazio bat desegitean. * [[Ekainaren 17]]a &ndash; [[Zemlako matxinada]] [[Aaiun]]en. * [[Urriaren 24]]a &ndash; [[Salvador Allende]] [[sozialismo|sozialista]] [[Txile]]ko presidente izendatu zuten. * [[Abenduaren 25]]a &ndash; [[Eugen Beihl]] ohorezko kontsul alemaniarra aske azaldu zen [[Wiesbaden]], ETA V.-k bahituta izan ostean. [[Burgosko prozesua|Burgosko Prozesu]] betean, presioa eragiteko ekintza bat burutu zuen [[ETA]]k. == Arte eta kultura == * "[[Egan (musika taldea)|Egan]]" euskal [[musika]] talde ospetsu eta beteranoa sortu zuten. == Zientzia eta teknologia == * [[Urtarrilaren 22]]a &ndash; [[Boeing 747]] [[hegazkin]] batek lehenengo hegaldia egin zuen. * [[Otsailaren 23]]a &ndash; [[Ernalketa artifiziala]] lehen aldiz erabili zuten [[Londres]]en. == Kirolak == * [[Apirilaren 3]]a &ndash; [[Urtain]] [[Europa]]ko txapeldun bilakatu zen. == Jaiotzak == ==== Urtarrila ==== * [[Urtarrilaren 1]]a &ndash; [[Rónán Ó Snodaigh]], irlandar folk abeslari, olerkari eta musikaria, ''[[Kíla]]'' taldeko abeslari nagusia. * [[Urtarrilaren 2]]a &ndash; [[Crescencio Cuéllar]], nafar futbolari ohia. * [[Urtarrilaren 3]]a &ndash; [[Álvaro González de Galdeano]], arabar txirrindulari ohia eta kirol zuzendaria. * [[Urtarrilaren 3]]a &ndash; [[Olga Mostepanova]], errusiar gimnasta artistikoa. * [[Urtarrilaren 5]]a &ndash; [[Goizalde Landabaso]], bizkaitar kazetaria eta euskal idazlea. * [[Urtarrilaren 5]]a &ndash; [[Iñaki del Moral]], nafar kazetaria. * [[Urtarrilaren 6]]a - [[Nancy Obregon]], perutar koka-buruzagia eta politikaria. * [[Urtarrilaren 9]]a &ndash; [[Axel Rodrigues de Arruda]], brasildar futbolari ohia. * [[Urtarrilaren 9]]a &ndash; [[Tonino Carotone]], nafar abeslaria. * [[Urtarrilaren 9]]a &ndash; [[Lara Fabian]], belgikar abeslari eta piano jotzailea. * [[Urtarrilaren 10]]a &ndash; [[David Martínez de Aguirre]], arabar domingotar apaiza. * [[Urtarrilaren 12]]a &ndash; [[Zack de la Rocha]], estatubatuar musikari, poeta eta ekintzailea. * [[Urtarrilaren 12]]a &ndash; [[Masaaki Sawanobori]], japoniar futbolari ohia. * [[Urtarrilaren 13]]a &ndash; [[Marco Pantani]], italiar txirrindularia, historiako igotzailerik onenetakoa (h. [[2004]]). * [[Urtarrilaren 13]]a &ndash; [[Shonda Rhimes]], estatubatuar gidoilari, film-zuzendari eta ekoizlea. * [[Urtarrilaren 14]]a &ndash; [[Sunny Garcia]], hawaiiar surflaria. * [[Urtarrilaren 14]]a &ndash; [[Edin Mujčin]], bosniar futbolari ohia. * [[Urtarrilaren 16]]a &ndash; [[Mikel Roteta]], gipuzkoar futbolari ohi eta entrenatzailea. * [[Urtarrilaren 17]]a &ndash; [[Xabier Eskurza]], bizkaitar futbolari ohia. * [[Urtarrilaren 21]]a &ndash; [[Marina Foïs]], frantziar aktorea. * [[Urtarrilaren 21]]a &ndash; [[Ángel Lekunberri]], nafar futbolari ohia. * [[Urtarrilaren 21]]a &ndash; [[Ken Leung]], estatubatuar aktorea. * [[Urtarrilaren 21]]a &ndash; [[Txus di Fellatio]], bizkaitar rock musikaria. * [[Urtarrilaren 22]]a &ndash; [[Abraham Olano]], gipuzkoar txirrindulari ohia. * [[Urtarrilaren 24]]a &ndash; [[Maria Naredo Molero]], espainiar legelaria eta ikertzailea, giza eskubideetan eta generoan espezializatua. * [[Urtarrilaren 25]]a &ndash; [[Jone Miren Hernandez]], gipuzkoar antropologo eta irakaslea. * [[Urtarrilaren 26]]a &ndash; [[Bjarni Benediktsson (1970)|Bjiarni Benediktsson]], [[Islandia]]ko lehen ministroa. * [[Urtarrilaren 27]]a &ndash; [[Patricia Ruiz de Irizar]], nafar farmazialaria eta kooperantea. * [[Urtarrilaren 29]]a &ndash; [[Heather Graham]], estatubatuar aktorea. * [[Urtarrilaren 31]] &ndash; [[Minnie Driver]], ingeles aktore eta kantautorea. ==== Otsaila ==== * [[Otsailaren 1]]a &ndash; [[Luis Mari Ormaetxea]], gipuzkoar politikaria, [[Usurbil]]go alkate ohia. * [[Otsailaren 2]]a &ndash; [[Aitor Gorosabel]], [[Su Ta Gar]] taldeko gitarra-jotzaile eta kantaria. * [[Otsailaren 2]]a &ndash; [[Xabier Lazpiur]], gipuzkoar txirrindulari ohia. * [[Otsailaren 3]]a &ndash; [[Warwick Davis]], estatubatuar aktorea. * [[Otsailaren 5]]a &ndash; [[Pello Otxoteko]], gipuzkoar idazlea. * [[Otsailaren 7]]a &ndash; [[Karlos Barrutia]], bizkaitar futbolari ohia eta futbol entrenatzailea. * [[Otsailaren 10]]a &ndash; [[Robert Shearman]], ingeles fantasiazko-literatura idazlea. * [[Otsailaren 12]]a &ndash; [[Ainhoa Aizpuru]], gipuzkoar politikaria, [[Gabiria]]ko alkate ohia. * [[Otsailaren 12]]a &ndash; [[Maite R. Ochotorena]], gipuzkoar idazlea. * [[Otsailaren 13]]a &ndash; [[Elmer Bennett]], estatubatuar saskibaloi jokalari ohia. * [[Otsailaren 14]]a &ndash; [[Simon Pegg]], ingeles aktorea. * [[Otsailaren 15]]a &ndash; [[Antoni Daimiel]], espainiar kazetaria, saskibaloia eta [[NBA]]n aditua. * [[Otsailaren 17]]a &ndash; [[Thomas Frischknecht]], mendiko bizikleta eta ziklo-kroseko suitzar txirrindularia. * [[Otsailaren 18]]a &ndash; [[Núria Cadenes i Alabèrnia]], kataluniar kazetari eta idazlea. * [[Otsailaren 22]]a &ndash; [[Estibaliz Urrutia]], bizkaitar atleta ohia, 5.000 metroko lasterketan aditua. * [[Otsailaren 23]]a &ndash; [[Nathalie Arthaud]], frantziar politikaria, [[Langile Borroka]] alderdiko bozeramailea. * [[Otsailaren 24]]a &ndash; [[Óscar López Uriarte]], bizkaitar txirrindulari ohia. * [[Otsailaren 25]]a &ndash; [[Koldo Azpitarte]], bizkaitar mediku eta komiki-kritikaria. * [[Otsailaren 25]]a &ndash; [[Beatriz Rico]], espainiar aktorea, aurkezlea, abeslaria eta idazlea. * [[Otsailaren 26]]a &ndash; [[José Ángel Balanza|José Ángel Balanza, ''Gorostiza'']], errioxar pilotari ohia eta [[Asegarce]]ko entrenatzailea. * [[Otsailaren 27]]a &ndash; [[Simone Tebet]], brasildar abokatua, irakaslea, idazlea eta politikaria. ==== Martxoa ==== * [[Martxoaren 1]]a &ndash; [[Manuel García (kantautorea)|Manuel García]], txiletar abeslari eta musikagilea. * [[Martxoaren 1]]a &ndash; [[Fernando Sapo]], aragoiar abeslaria. * [[Martxoaren 1]]a &ndash; [[Paco Vidarte]], espainiar filosofoa, idazlea eta LGTBQ eskubideen aldeko ekintzailea (h. [[2008]]). * [[Martxoaren 3]]a &ndash; [[Julie Bowen]], estatubatuar aktorea. * [[Martxoaren 4]]a &ndash; [[Àlex Crivillé]], kataluniar motoziklismoko pilotu ohia. * [[Martxoaren 5]]a &ndash; [[John Frusciante]], estatubatuar abeslari eta gitarra-jotzailea, ''[[Red Hot Chili Peppers]]'' taldeko kide ohia. * [[Martxoaren 5]]a &ndash; [[Aleksandar Vučić]], [[Serbia]]ko presidentea. * [[Martxoaren 6]]a &ndash; [[Pablo Goncálvez]], uruguaitar serie-hiltzailea. * [[Martxoaren 7]]a &ndash; [[Rachel Weisz]], ingeles aktorea. * [[Martxoaren 9]]a &ndash; [[Claudia López Hernández]], [[Bogota]]ko alkatea. * [[Martxoaren 9]]a - [[María Eugenia Rodríguez Palop]], espainiar legelaria eta politikaria. * [[Martxoaren 13]]a &ndash; [[Jeanne d’Arc Mujawamariya]], ruandar politikari eta diplomazialaria. * [[Martxoaren 14]]a - [[Mariam Budia]], espainiar irakaslea, antzerkigilea, idazlea ea ikertzailea. * [[Martxoaren 14]]a &ndash; [[Migel Mari Elosegi|Migel Mari Elosegi, ''Luze'']], nafar bertsolaria. * [[Martxoaren 15]]a &ndash; [[Xabier Gurutzeta]], gipuzkoar futbolari ohia. * [[Martxoaren 18]]a &ndash; [[Olatz Fernández de Arroyabe]], bizkaitar errugbilari ohia. * [[Martxoaren 18]]a &ndash; [[Queen Latifah]], estatubatuar rapeatzaile, abeslari eta aktorea. * [[Martxoaren 19]]a &ndash; [[Karmele Jaio]], euskal idazlea, kazetaria eta komunikazio arduraduna. * [[Martxoaren 21]]a &ndash; [[Asier Hormaza]], bizkaitar aktore eta bikoiztailea. * [[Martxoaren 21]]a &ndash; [[Moacir Rodrigues Santos]], brasildar futbolaria (h. [[2024]]). * [[Martxoaren 22]]a &ndash; [[Leontien van Moorsel]], herbeheretar txirrindulari ohia. * [[Martxoaren 24]]a &ndash; [[Lara Flynn Boyle]], estatubatuar aktore eta ekoizlea. * [[Martxoaren 24]]a &ndash; [[Sharon Corr]], irlandar musikari, abeslari eta ''celebrity''a, ''[[The Corrs]]'' taldeko kidea. * [[Martxoaren 26]]a &ndash; [[Amaia Garbaio]], nafar igerilari ohia. * [[Martxoaren 26]]a &ndash; [[Martin McDonagh]], irlandar-ingeles antzerkigile, zinema gidoilari eta zuzendaria. * [[Martxoaren 26]]a &ndash; [[Araceli Segarra]], kataluniar alpinista, mendigoizale eta modeloa, [[Everest]] mendia igo zuen Espainiar Estatuko lehenbiziko emakumea. * [[Martxoaren 26]]a &ndash; [[Juan Vallejo]], arabar alpinista eta eskalatzailea, hainbat [[zortzimilako]] igo dituena. * [[Martxoaren 27]]a &ndash; [[Santi Martín]], gipuzkoar futbolari ohia. * [[Martxoaren 27]]a &ndash; [[Elizabeth Mitchell]], estatubatuar aktorea. * [[Martxoaren 28]]a &ndash; [[Joxemiel Bidador]], euskal dantzaria, idazlea, ikertzailea, filologoa, irakaslea eta historialaria (h. [[2010]]). * [[Martxoaren 28]]a &ndash; [[Cristina Cerrada]], espainiar idazlea eta sorkuntza-idazketako irakaslea. * [[Martxoaren 28]]a &ndash; [[Belén López]], espainiar aktorea. * [[Martxoaren 28]]a &ndash; [[Vince Vaughn]], estatubatuar aktorea. * [[Martxoaren 30]]a &ndash; [[Ruben Kruger]], hegoafrikar errubilaria (h. [[2010]]). * [[Martxoaren 31]] &ndash; [[Urko Aiartza]], gipuzkoar abokatu eta politikaria. ==== Apirila ==== * [[Apirilaren 1]]a &ndash; [[Antonio López-Istúriz]], nafar politikari eta abokatua. * [[Apirilaren 1]]a - [[Silvia Rodríguez González]], kanariar poeta. * [[Apirilaren 3]]a &ndash; [[Beatriz Artolazabal]], arabar politikari jeltzalea. * [[Apirilaren 3]]a &ndash; [[Elena Calvillo]], gipuzkoar mendi-korrikalaria. * [[Apirilaren 3]]a &ndash; [[Evelio Gil]], [[Nafar Herriaren Batasuna|UPNko]] nafar politikaria. * [[Apirilaren 3]]a &ndash; [[Donald-Olivier Sié]], bolikostar futbolaria. * [[Apirilaren 3]]a &ndash; [[Paul Zubillaga]], gipuzkoar aktorea. * [[Apirilaren 4]]a &ndash; [[Rebekka Bakken]], norvegiar jazz-abeslara. * [[Apirilaren 4]]a &ndash; [[Iñigo Cabo]], bizkaitar margolaria. * [[Apirilaren 4]]a &ndash; [[Mix Master Mike]], estatubatuar DJa eta turntablista. * [[Apirilaren 6]]a &ndash; [[Iryna Bilyk]], ukrainar abeslaria. * [[Apirilaren 6]]a &ndash; [[Iñaki Izagirre (izotz-hockeyko jokalaria)|Iñaki Izagirre]], gipuzkoar izotz hockey jokalalari ohia. * [[Apirilaren 8]]a &ndash; [[Amaia Cía Abascal]], gaztelaniazko haur literaturaren idazle nafarra. * [[Apirilaren 8]]a &ndash; [[Care Santos]], kataluniar idazle eta literatura kritikaria, gaztelaniaz eta katalanez. * [[Apirilaren 11]] &ndash; [[Javier Etxaniz]], gipuzkoar piraguista ohia, ur bizietako [[kayak]]en aritua. * [[Apirilaren 11]] &ndash; [[David García Markina]], nafar txirrindulari ohia. * [[Apirilaren 11]] - [[Mar Regueras]], kataluniar aktorea, dantzaria eta gimnasia erritmoko entrenatzailea. * [[Apirilaren 13]]a &ndash; [[Szilveszter Csollány]], hungariar gimnasta (h. [[2022]]). * [[Apirilaren 17]]a &ndash; [[Pascale Arbillot]], frantziar aktorea. * [[Apirilaren 18]]a &ndash; [[Saad Hariri]], [[Libano]]ko lehen ministroa. * [[Apirilaren 18]]a &ndash; [[Jorge Zabaleta]], txiletar telebista-aktorea, irrati-aurkezlea eta enpresaburua. * [[Apirilaren 19]]a &ndash; [[Abelardo Fernández]], espainiar futbolari ohi eta entrenatzailea. * [[Apirilaren 19]]a - [[Kelly Holmes]], britainiar atleta, iraupen-erdiko probetan aditua. * [[Apirilaren 19]]a &ndash; [[Luis Miguel]], mexikar abeslari eta aktorea. * [[Apirilaren 20]]a &ndash; [[José David Carracedo]], espainiar soziologo eta politikaria. * [[Apirilaren 20]]a &ndash; [[Abdelmalek Drukdel]], aljeriar buruzagi [[jihadista]] (h. [[2020]]). * [[Apirilaren 20]]a &ndash; [[Ainhoa Gozategi]], gipuzkoar musikaria, [[Gozategi]] taldearen sortzaile eta kidea. * [[Apirilaren 20]]a &ndash; [[Jose Luis Padron]], euskal poeta. * [[Apirilaren 21]]a &ndash; [[Jokin Etxaniz]], gipuzkoar pilotari ohia. * [[Apirilaren 21]]a &ndash; [[Nicole Sullivan]], estatubatuar aktorea. * [[Apirilaren 22]]a &ndash; [[Felix Urkola]], gipuzkoar politikaria, [[Lazkao]]ko alkatea. * [[Apirilaren 25]]a &ndash; [[Jason Lee]], estatubatuar aktorea. * [[Apirilaren 26]]a &ndash; [[Melania Trump]], Ameriketako Estatu Batuetako [[lehen dama]]. * [[Apirilaren 28]]a &ndash; [[José Ramón Cuspinera]], bizkaitar saskibaloi entrenatzailea. * [[Apirilaren 28]]a &ndash; [[Diego Simeone|''Cholo'' Simeone]], argentinar futbolari ohia eta entrenatzailea. * [[Apirilaren 29]]a &ndash; [[Andre Agassi]], estatubatuar tenislari ohia, historiako hoberenetakoa. * [[Apirilaren 29]]a &ndash; [[Uma Thurman]], estatubatuar aktorea. * [[Apirilaren 30]]a &ndash; [[Halit Ergenç]], turkiar aktorea. ==== Maiatza ==== * [[Maiatzaren 1]]a &ndash; [[Javi Gracia]], nafar futbolari ohi eta entrenatzailea. * [[Maiatzaren 1]]a &ndash; [[Juan Manuel Moreno]], [[Andaluziako Junta]]ko presidentea. * [[Maiatzaren 1]]a &ndash; [[Antonio Turiel Martínez]], espainiar fisikaria, matematikaria, zientzialaria eta zientzia-dibulgatzailea. * [[Maiatzaren 3]]a &ndash; [[Bobby Cannavale]], estatubatuar aktorea. * [[Maiatzaren 4]]a &ndash; [[Karla Homolka]], kanadar serieko-hiltzailea. * [[Maiatzaren 4]]a &ndash; [[Céline Orgelle Kentsop]], kamerundar aktorea (h. [[2024]]). * [[Maiatzaren 4]]a &ndash; [[Blanca Riestra]], galiziar idazlea. * [[Maiatzaren 5]]a &ndash; [[Iñaki Aizpurua]], gipuzkoar futbolari ohia. * [[Maiatzaren 5]]a &ndash; [[Wilfried Nelissen]], belgikar txirrindulari ohia. * [[Maiatzaren 6]]a &ndash; [[Tristán Ulloa]], galiziar aktorea. * [[Maiatzaren 8]]a &ndash; [[Naomi Klein]], kanadar idazlea eta aktibista. * [[Maiatzaren 8]]a &ndash; [[Luis Enrique]], espainiar futbolari ohia eta entrenatzailea. * [[Maiatzaren 8]]a &ndash; [[Olga Margallo]], espainiar aktorea, antzerki-zuzendaria, zuzendari artistikoa, youtuber eta idazlea. * [[Maiatzaren 12]]a &ndash; [[Jim Furyk]], estatubatuar golfaria. * [[Maiatzaren 12]]a &ndash; [[Cristina López Barrio]], espainiar idazle eta abokatua. * [[Maiatzaren 12]]a &ndash; [[David A. R. White]], estatubatuar aktore, zinema zuzendari eta gidoigilea. * [[Maiatzaren 13]]a &ndash; [[Ana Otero]], Donostian jaiotako espainiar aktorea. * [[Maiatzaren 14]]a &ndash; [[Kenichi Shimokawa]], japoniar futbolari ohia. * [[Maiatzaren 14]]a &ndash; [[Mikel Zarrabeitia]], bizkaitar txirrindulari ohia. * [[Maiatzaren 15]]a &ndash; [[Asier Barandiaran]], bizkaitar filologoa. * [[Maiatzaren 15]]a &ndash; [[Frank de Boer]], herbeheretar futbolari ohia. * [[Maiatzaren 15]]a &ndash; [[Ronald de Boer]], herbeheretar futbolari ohia. * [[Maiatzaren 15]]a &ndash; [[Asier Guenetxea]], gipuzkoar txirrindulari ohia. * [[Maiatzaren 15]]a &ndash; [[Anuska Lasa]], gipuzkoar aktorea. * [[Maiatzaren 16]]a &ndash; [[Gabriela Sabatini]], argentinar tenis-jokalari ohia. * [[Maiatzaren 17]]a &ndash; [[Iñaki Elizalde]], nafar zinema zuzendari eta gidoigilea. * [[Maiatzaren 17]]a &ndash; [[Giovanna Trillini]], florete modalitateko italiar eskrimalaria. * [[Maiatzaren 18]]a &ndash; [[Tina Fey]], estatubatuar aktore eta komediantea. * [[Maiatzaren 18]]a &ndash; [[Tim Horan]], australiar errugbilari ohia. * [[Maiatzaren 20]]a - [[Hengameh Ghaziani]], iraniar aktore eta itzultzailea. * [[Maiatzaren 21]]a &ndash; [[José Luis Baroja]], arabar futbolari ohia. * [[Maiatzaren 21]]a &ndash; [[Rade Bogdanović]], serbiar futbolari ohia. * [[Maiatzaren 21]]a &ndash; [[María Gimeno]], diziplina anitzeko zamorar artista garaikidea. * [[Maiatzaren 21]]a &ndash; [[Pablo Gómez Ortiz de Guzmán]], arabar futbolari ohia. * [[Maiatzaren 21]]a &ndash; [[Pauline Menczer]], australiar surflari ohia. * [[Maiatzaren 21]]a &ndash; [[Unai Ziarreta]], bizkaitar politikaria. * [[Maiatzaren 22]]a &ndash; [[Naomi Campbell]], ingeles top-modela, bere belaunaldiaren modelorik ospetsuenetarikoa. * [[Maiatzaren 22]]a &ndash; [[Guillermo Toledo|Guillermo ''Willy'' Toledo]], espainiar aktorea eta antzerki ekoizlea. * [[Maiatzaren 23]]a &ndash; [[Dj Makala|Mikel Unzurrunzaga, ''Dj Makala'']], gipuzkoar DJ, musikagile eta ''Gaztea'' irratiko esataria. * [[Maiatzaren 24]]a &ndash; [[Xabier Mantzizidor]], gipuzkoar futbolari ohia. * [[Maiatzaren 25]]a &ndash; [[Kaoru Kadohara]], japoniar futbolari ohia. * [[Maiatzaren 26]]a &ndash; [[Maribel Vaquero]], [[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJko]] gipuzkoar politikaria. * [[Maiatzaren 27]]a &ndash; [[Michele Bartoli]], italiar txirrindulari ohia. * [[Maiatzaren 27]]a &ndash; [[Joseph Fiennes]], ingeles aktorea. * [[Maiatzaren 31]] &ndash; [[Paolo Sorrentino]], italiar zine zuzendaria eta gidoigilea. ==== Ekaina ==== * [[Ekainaren 3]]a &ndash; [[Jevgeni Berzin]], errusiar txirrindulari ohia. * [[Ekainaren 3]]a &ndash; [[Jorge Elordui]], bizkaitar saskibaloi entrenatzailea. * [[Ekainaren 4]]a &ndash; [[David Barrufet]], kataluniar eskubaloi jokalaria. * [[Ekainaren 4]]a &ndash; [[Toru Kawashima]], japoniar futbolaria (h. [[2024]]). * [[Ekainaren 4]]a &ndash; [[Izabella Scorupco]], poloniar-suediar aktorea, abeslaria eta modeloa. * [[Ekainaren 7]]a &ndash; [[Cafu]], brasildar futbolari ohia, [[Brasilgo futbol selekzio nazionala|Brasilgo selekzioarekin]] partida gehien jokatu dituen futbolaria. * [[Ekainaren 7]]a &ndash; [[Naroa Gorostiaga]], [[Euskararen Erakunde Publikoa|Euskararen Erakunde Publikoko]] hizkuntza kargudunetako bat. * [[Ekainaren 10]]a &ndash; [[Chris Coleman (futbolaria)|Chris Coleman]], galestar futbolari ohia eta entrenatzailea. * [[Ekainaren 10]]a &ndash; [[Imanol Mugarza]], bizkaitar txirrindulari ohia. * [[Ekainaren 10]]a &ndash; [[Miguel Ángel Rodríguez «El Sevilla»|Miguel Ángel Rodríguez, ''El Sevilla'']], ''[[Mojinos Escozíos]]'' taldeko abeslari eta burua. * [[Ekainaren 14]]a &ndash; [[Brad Will]], estatubatuar dokumentalista independente eta militante anarkista (h. [[2006]]). * [[Ekainaren 15]]a &ndash; [[José Manuel Galdames]], bizkaitar futbolari ohia. * [[Ekainaren 16]]a &ndash; [[Phil Mickelson]], estatubatuar golflaria. * [[Ekainaren 19]]a &ndash; [[David Gistau]], espainiar telebista-gidoilaria, bidaia berri-emailea, zutabegilea eta eleberrigilea (h. [[2020]]). * [[Ekainaren 21]]a &ndash; [[Carmen Domingo]], kataluniar filologo eta idazle feminista. * [[Ekainaren 22]]a &ndash; [[Ainhoa Elordi]], bizkaitar poeta. * [[Ekainaren 23]]a &ndash; [[Yann Tiersen]], bretainiar musikagilea. * [[Ekainaren 24]]a &ndash; [[Silvia Bel]], kataluniar aktorea. * [[Ekainaren 24]]a &ndash; [[Goizalde Núñez]], bizkaitar aktorea. * [[Ekainaren 24]]a &ndash; [[Daniel Sánchez Arévalo]], espainiar zinema zuzendari eta gidoigilea. * [[Ekainaren 25]]a &ndash; [[Mónica Nepote]], mexikar idazlea, editorea eta kudeatzailea. * [[Ekainaren 26]]a &ndash; [[Paul Thomas Anderson]], estatubatuar zinema zuzendari, ekoizle eta gidoigilea. * [[Ekainaren 26]]a &ndash; [[Hanna Arsenych-Baran]], ukrainar eleberrigile, olerkari, eskola-irakasle eta idazlea (h. [[2021]]). * [[Ekainaren 26]]a &ndash; [[Sean Hayes]], estatubatuar aktorea. * [[Ekainaren 26]]a &ndash; [[Fernando Iglesias García]], arabar soziologo eta politikaria. * [[Ekainaren 26]]a &ndash; [[Chris O'Donnell]], estatubatuar telebista eta zinemako aktorea. * [[Ekainaren 27]]a &ndash; [[John Eales]], australiar errugbilari ohia. * [[Ekainaren 29]]a &ndash; [[Joxe Mari Aizega]], Mondragon Unibertsitateko [[Basque Culinary Center]]reko zuzendaria. * [[Ekainaren 29]]a &ndash; [[Miguel Capellán]], errioxar pilotari ohia. * [[Ekainaren 30]]a &ndash; [[Leonardo Sbaraglia]], argentinar aktorea. ==== Uztaila ==== * [[Uztailaren 2]]a &ndash; [[Yumi Watanabe]], japoniar futbolari ohia. * [[Uztailaren 2]]a &ndash; [[Amy Weber]], estatubatuar aktore, WWE borrokalari eta modelo ohia. * [[Uztailaren 3]]a &ndash; [[Lolita Bosch]], kataluniar idazlea. * [[Uztailaren 3]]a &ndash; [[Serhiy Honchar]], ukrainar txirrindulari ohia. * [[Uztailaren 4]]a &ndash; [[Mercedes Gallego]], kataluniar kazetari eta idazlea. * [[Uztailaren 4]]a &ndash; [[Doddie Weir]], eskoziar errugbilaria (h. [[2022]]). * [[Uztailaren 6]]a &ndash; [[Gemma Sanginés]], bizkaitar psikologoa. * [[Uztailaren 7]]a &ndash; [[Erik Zabel]], alemaniar txirrindulari ohia. * [[Uztailaren 8]]a &ndash; [[Beck]], estatubatuar musikaria eta konposatzailea. * [[Uztailaren 8]]a &ndash; [[Miguel Ángel Peña]], espainiar txirrindulari ohia. * [[Uztailaren 8]]a - [[Pablo Zuluaga]], bizkaitar futbolari ohia. * [[Uztailaren 9]]a &ndash; [[Carlos Delgado]], bizkaitar futbol arbitroa. * [[Uztailaren 11]] &ndash; [[Idoia Mariezkurrena]], gipuzkoar atleta ohia, [[xabalina jaurtiketa]]n nabarmendu zena. * [[Uztailaren 12]]a &ndash; [[Mayumi Omatsu]], japoniar futbolari ohia. * [[Uztailaren 17]]a &ndash; [[Arlene Foster]], [[Ipar Irlanda]]ko lehen ministroa. * [[Uztailaren 17]]a &ndash; [[Gavin McInnes]], estatubatuar aktorea. * [[Uztailaren 17]]a &ndash; [[Marie-Andrée Ouret]], baxenafar liburuzaina, euskaltzalea, eta euskaltzain urgazlea. * [[Uztailaren 19]]a - [[Anna Cardús Flaqué]], espainiar saskibaloi-arbitro ohia, ACB ligako bigarren emakume arbitroa. * [[Uztailaren 19]]a &ndash; [[Christopher Luxon]], [[Zeelanda Berri]]ko lehen ministroa. * [[Uztailaren 19]]a &ndash; [[Nicola Sturgeon]], [[Eskoziako lehen ministro]]a. * [[Uztailaren 20]]a &ndash; [[José Javier Esparza]], [[Unión del Pueblo Navarro|UPNko]] nafar politikaria. * [[Uztailaren 20]]a &ndash; [[Mikel Torres]], bizkaitar politikaria, [[Portugalete]]ko alkatea. * [[Uztailaren 22]]a &ndash; [[Yuriko Mizuma]], japoniar futbolari ohia. * [[Uztailaren 23]]a &ndash; [[Charisma Carpenter]], estatubatuar aktorea. * [[Uztailaren 25]]a &ndash; [[Ernesto Alterio]], argentinar aktorea. * [[Uztailaren 25]]a &ndash; [[Jorge Javier Vázquez]], kataluniar telebista aurkezle, aktore, idazle eta antzerki enpresaria. * [[Uztailaren 27]]a &ndash; [[Nikolaj Coster-Waldau]], danimarkar aktorea. * [[Uztailaren 28]]a &ndash; [[Carlos Docando]], bizkaitar futbolari ohia eta futbol entrenatzailea. * [[Uztailaren 30]]a &ndash; [[Dean Edwards]], estatubatuar aktore eta abeslaria. * [[Uztailaren 30]]a &ndash; [[Christopher Nolan]], ingeles-estatubatuar zinema zuzendari, ekoizle eta gidoigilea. * [[Uztailaren 31]] &ndash; [[Alejo Mancisidor]], gipuzkoar tenislari ohia eta entrenatzailea. ==== Abuztua ==== * [[Abuztuaren 1]]a &ndash; [[Helena Maleno]], giza eskubideen defendatzaile, kazetari, idazle eta ikerlari espainiarra. * [[Abuztuaren 2]]a &ndash; [[José Antonio Sánchez Medina]], bizkaitar atleta paralinpiar ohia. * [[Abuztuaren 3]]a &ndash; [[Masaharu Suzuki]], japoniar futbolari ohia. * [[Abuztuaren 4]]a &ndash; [[Ainhoa Aznarez]], [[Nafarroako Parlamentua|Nafarroako Parlamentuko]] lehendakaria. * [[Abuztuaren 5]]a &ndash; [[Xeni Jardin]], estatubatuar blogari eta kazetaria, [[Informazio eta komunikazio teknologiak|IKT]] gaietan aditua. * [[Abuztuaren 5]]a &ndash; [[Jose Antonio Sasiain]], gipuzkoar bertsolaria. * [[Abuztuaren 6]]a &ndash; [[Yutaka Akita]], japoniar futbolari ohia. * [[Abuztuaren 6]]a &ndash; [[M. Night Shyamalan]], indiar jatorriko estatubatuar zinema zuzendaria, gidoigilea eta ekoizlea. * [[Abuztuaren 8]]a &ndash; [[Chester Williams]], hegoafrikar errugbilaria (h. [[2019]]). * [[Abuztuaren 13]]a &ndash; [[Casiano Delvalle]], paraguaitar futbolari ohia. * [[Abuztuaren 13]]a &ndash; [[Carlos García García]], bizkaitar futbolari ohia. * [[Abuztuaren 13]]a &ndash; [[Alan Shearer]], britainiar futbolari ohia. * [[Abuztuaren 14]]a &ndash; [[Ivan Ferreiro]], galiziar indie abeslaria. * [[Abuztuaren 14]]a &ndash; [[Angélica Morales]], espainiar idazle, aktore eta antzerki-zuzendaria. * [[Abuztuaren 15]]a - [[Iñaki Zabala]], gipuzkoar futbolari ohia. * [[Abuztuaren 16]]a &ndash; [[Fabio Casartelli]], italiar txirrindularia (h. [[1995]]). * [[Abuztuaren 17]]a &ndash; [[Jim Courier]], estatubatuar tenislari ohia. * [[Abuztuaren 17]]a &ndash; [[Ophélie Koering]], lapurtar aktorea. * [[Abuztuaren 21]]a &ndash; [[Erik Dekker]], herbeherear txirrindulari ohia. * [[Abuztuaren 21]]a &ndash; [[Nanaia Mahuta]], zeelandaberritar politikari [[maori]]a. * [[Abuztuaren 22]]a &ndash; [[Santiago Crespo]], nafar txirrindulari ohia. * [[Abuztuaren 22]]a &ndash; [[Tímea Nagy]], hungariar eskrimalari ohia, ezpata modalitatekoa. * [[Abuztuaren 23]]a &ndash; [[Jay Mohr]], estatubatuar aktore eta umorista. * [[Abuztuaren 23]]a &ndash; [[River Phoenix]], estatubatuar aktorea (h. [[1993]]). * [[Abuztuaren 24]]a &ndash; [[Guido Alvarenga]], paraguaiar futbolari ohia. * [[Abuztuaren 25]]a &ndash; [[Claudia Schiffer]], alemaniar modeloa, 1990eko hamarkadan ospe handiduna. * [[Abuztuaren 26]]a &ndash; [[Ana Locking]], espainiar moda-diseinatzailea , enpresaburua eta argazkilaria. * [[Abuztuaren 26]]a &ndash; [[Melissa McCarthy]], estatubatuar aktore, idaizle, zinema ekoizlea, eta umorista. * [[Abuztuaren 31]] &ndash; [[Rania Jordaniakoa]], [[Jordania]]ko erregina ezkontidea. ==== Iraila ==== * [[Irailaren 3]]a &ndash; [[Iosune Cousillas Aramendi]], gipuzkoar Irakaslea, euskal ekintzailea eta feminista. * [[Irailaren 4]]a &ndash; [[Koldo Alvarez de Eulate|Koldo Alvarez de Eulate, ''Koldo'']], euskal herritar futbolaria, nazioartean [[Andorra]] ordezkatu zuena. * [[Irailaren 6]]a &ndash; [[Leonora Áquilla]], brasildar kazetaria. * [[Irailaren 9]]a &ndash; [[Nerea Onaindia]], bizkaitar futbolari ohia. * [[Irailaren 11]] &ndash; [[Paul B. Preciado]], espainiar filosofoa eta queer aktibista. * [[Irailaren 13]]a &ndash; [[Martín Herrera]], argentinar futbolari ohia, [[Deportivo Alavés|Alaveseko]] inoizko jokalari hoberenetakoa. * [[Irailaren 14]]a &ndash; [[Francesco Casagrande]], italiar txirrindulari ohia. * [[Irailaren 16]]a &ndash; [[Juri Nikiforov]], errusiar futbolari ohia. * [[Irailaren 17]]a &ndash; [[Edílson da Silva Ferreira]], brasildar futbolari ohia. * [[Irailaren 18]]a &ndash; [[Alejandro Agag]], espainiar politikari ohi eta negozio-gizona, [[1 Formula]]ko negozioetan aritzeagatik ezaguna. * [[Irailaren 21]]a &ndash; [[Thelma Cabrera]], guatemalar politikaria eta giza-eskubideen defendatzailea. * [[Irailaren 23]]a &ndash; [[Ani DiFranco]], estatubatuar egile abeslaria. * [[Irailaren 24]]a &ndash; [[Gabriella Lantos-Romacz]], florete modalitateko hungariar eskrimalaria. * [[Irailaren 26]]a &ndash; [[Joseba Ituarte]], gipuzkoar futbolari ohia. * [[Irailaren 26]]a &ndash; [[Jose Antonio Pikabea|''Kote'' Pikabea]], gipuzkoar futbolari ohia. * [[Irailaren 28]]a &ndash; [[Vicente Uritz]], nafar futbolari ohia. * [[Irailaren 30]]a &ndash; [[Tony Hale]], estatubatuar bikoiztaile eta aktorea. * [[Irailaren 30]]a &ndash; [[Agustin Sagasti]], euskal txirrindularia (h. [[2009]]). * [[Irailaren 30]]a ==== Urria ==== * [[Urriaren 1]]a &ndash; [[Moses Kiptanui]], kenyar atleta ohia, munduko iraupen lasterkari onenetakoa. * [[Urriaren 2]]a &ndash; [[Maribel Verdú]], espainiar aktorea. * [[Urriaren 4]]a &ndash; [[David de Jorge]], ''Robin Food'', gipuzkoar sukaldaria. * [[Urriaren 5]]a &ndash; [[Laura Borràs]], kataluniar filologo eta politikaria. * [[Urriaren 5]]a &ndash; [[Kirmen Uribe]], euskal idazlea. * [[Urriaren 6]]a &ndash; [[Rawdna Carita Eira]], Norvegia aldeko [[Laponia]]ko idazlea. * [[Urriaren 6]]a &ndash; [[Rober Gutiérrez]], [[Bai Euskarari Elkartea]]ren zuzendaria. * [[Urriaren 8]]a &ndash; [[Matt Damon]], estatubatuar aktore eta gidoigilea. * [[Urriaren 8]]a &ndash; [[Sadiq Khan]], [[Londres]]ko alkatea. * [[Urriaren 8]]a &ndash; [[Ángel Ruiz]], nafar aktorea. * [[Urriaren 9]]a &ndash; [[Annika Sörenstam]], suediar golflaria. * [[Urriaren 10]]a - [[Rosana Alonso]], espainiar maistra eta politikaria. * [[Urriaren 11]] &ndash; [[Pilar Kaltzada]], gipuzkoar idazle eta kazetaria. * [[Urriaren 12]]a &ndash; [[Cody Cameron]], estatubatuar aktorea. * [[Urriaren 12]]a &ndash; [[Kirk Cameron]], estatubatuar aktorea. * [[Urriaren 12]]a &ndash; [[Pilar Castro]], espainiar aktore eta dantzaria. * [[Urriaren 14]]a &ndash; [[Begoña García-Zapirain]], gipuzkoar ingeniari eta unibertsitateko irakaslea. * [[Urriaren 18]]a &ndash; [[Manuel Indiano Azaustre]], gipuzkoar politikaria (h. [[2000]]). * [[Urriaren 18]]a &ndash; [[Ferran Latorre]], kataluniar alpinista eta mendizalea, [[Zortzimilako|14 Zortzimilakoak]] igo dituen lehenbiziko kataluniarra. * [[Urriaren 19]]a &ndash; [[Martín Gervasoni]], argentinar aktore eta gidoigilea. * [[Urriaren 19]]a &ndash; [[Fabián Roncero]], espainiar atleta ohia. * [[Urriaren 24]]a &ndash; [[Raúl Ojeda]], arabar futbolari ohia. * [[Urriaren 26]]a &ndash; [[Bittor Alkiza]], gipuzkoar futbolari ohia. * [[Urriaren 29]]a &ndash; [[Phillip Cocu]], herbeheretar futbolari ohi eta entrenatzailea. * [[Urriaren 29]]a &ndash; [[Edwin van der Sar]], herbeheretar futbolari ohia. * [[Urriaren 30]]a &ndash; [[Xie Jun]], txinatar xake jokalaria. * [[Urriaren 30]]a &ndash; [[Nia Long]], estatubatuar aktorea. ==== Azaroa ==== * [[Azaroaren 1]]a &ndash; [[Arantxa Argüelles]], espainiar dantzaria eta zuzendaria. * [[Azaroaren 1]]a &ndash; [[Igor Cvitanović]], kroaziar futbolari ohia. * [[Azaroaren 3]]a &ndash; [[Yolanda Alzola]], bizkaitar telebista-aurkezlea eta aktorea. * [[Azaroaren 3]]a &ndash; [[Almir Turković]], bosniar futbolari ohia. * [[Azaroaren 6]]a &ndash; [[Ethan Hawke]], estatubatuar aktore, idazle eta zuzendaria. * [[Azaroaren 7]]a &ndash; [[Olatz Arbelaitz]], gipuzkoar informatikaria, [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHUko]] irakaslea eta [[Udako Euskal Unibertsitatea|UEUko]] Informatikako sailburua. * [[Azaroaren 7]]a &ndash; [[Morgan Spurlock]], estatubatuar dokumental egile, umorista, telebista ekoizle eta gidoigilea (h. [[2024]]). * [[Azaroaren 9]]a &ndash; [[Susan Tedeschi]], estatubatuar blues eta soul abeslari eta gitarrista. * [[Azaroaren 10]]a &ndash; [[Marta Reina Izquiano]], kataluniar LGBT ekintzaile eta ikertzailea. * [[Azaroaren 11]] &ndash; [[Idurre Eskisabel]], gipuzkoar kazetaria eta antropologoa, [[EHU]]ko kazetaritza irakaslea. * [[Azaroaren 11]] &ndash; [[José Tomás Toro]], bizkaitar [[judo]]ka ohia. * [[Azaroaren 12]]a &ndash; [[Tonya Harding]], estatubatuar izotz gaineko patinatzaile artistikoa eta boxeolaria. * [[Azaroaren 12]]a &ndash; [[Alina María Hernández|Alina María Hernández, ''Cachita'']], kubatar telebistako aktorea (h. [[2016]]). * [[Azaroaren 13]]a &ndash; [[Neus Munté]], kataluniar abokatu, sindikalista eta politikaria. * [[Azaroaren 15]]a &ndash; [[Patrick M'Boma]], kamerundar futbolari ohia. * [[Azaroaren 16]]a &ndash; [[Juan Kruz Lakasta]], nafar kazetaria. * [[Azaroaren 18]]a &ndash; [[Mike Epps]], estatubatuar aktorea eta raperoa. * [[Azaroaren 18]]a &ndash; [[Peta Wilson]], australiar aktore eta modeloa. * [[Azaroaren 19]]a &ndash; [[Rachael Dunlop]], ''Dr. Rachie'', australiar biokimikari, mediku ikerlari, blogari eta zientzialari eszeptikoa. * [[Azaroaren 22]]a &ndash; [[Pascual Tamburri]], euskal herritar historialaria eta irakaslea (h. [[2017]]). * [[Azaroaren 24]]a &ndash; [[Julieta Venegas]], mexikar abeslaria eta kantugilea. * [[Azaroaren 25]]a &ndash; [[Eluana Englaro]], auto istripu larri baten ondorioz hamazazpi urtez koman egon zen italiar emakumea (h. [[2009]]). * [[Azaroaren 27]]a &ndash; [[Han Kang]], hegokorear idazlea, 2024ko [[Literaturako Nobel Saria]]. * [[Azaroaren 27]]a &ndash; [[Kelly Loeffler]], estatubatuar enpresaburua eta politikaria. * [[Azaroaren 28]]a &ndash; [[Édouard Philippe]], [[Frantziako Lehen Ministro]]a. ==== Abendua ==== * [[Abenduaren 1]]a &ndash; [[Antonio Casado da Rocha]], gipuzkoar filosofoa eta [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHUko]] irakaslea, [[Henry David Thoreau]]ren bizitza eta filosofian eta [[bioetika]]n aditua. * [[Abenduaren 1]]a &ndash; [[Jonathan Coulton]], estatubatuar abeslaria. * [[Abenduaren 2]]a &ndash; [[Dmitri Radtxenko]], errusiar futbolari ohia. * [[Abenduaren 3]]a &ndash; [[Amy Helm]], estatubatuar abeslari eta konpositorea. * [[Abenduaren 4]]a &ndash; [[Kevin Sussman]], estatubatuar aktorea. * [[Abenduaren 4]]a &ndash; [[Jesús María Toral]], gipuzkoar kazetari eta idazlea. * [[Abenduaren 5]]a &ndash; [[Walt Dohrn]], estatubatuar ahots-aktore eta gidoigilea. * [[Abenduaren 5]]a &ndash; [[Nacho Guerreros]], espainiar aktorea. * [[Abenduaren 5]]a &ndash; [[Francisco José Sánchez]], bizkaitar kirolaria, [[borroka libre]]an aditua. * [[Abenduaren 6]]a &ndash; [[Amaia Merino]], gipuzkoar aktorea. * [[Abenduaren 8]]a &ndash; [[Magda Bandera]], kataluniar kazetari eta idazlea. * [[Abenduaren 8]]a &ndash; [[Juan Manuel de Prada]], gaztelerazko bizkaitar idazle eta artikulista. * [[Abenduaren 9]]a &ndash; [[Djalminha]], brasildar futbolari ohia. * [[Abenduaren 9]]a &ndash; [[Anna Gavalda]], frantziar idazlea. * [[Abenduaren 10]]a &ndash; [[Luisa Larraga Cacho]], aragoiar atleta, iraupen eta erdi-iraupen lasterketetan espezializatua. * [[Abenduaren 12]]a &ndash; [[Jennifer Connelly]], estatubatuar aktorea. * [[Abenduaren 13]]a &ndash; [[Gerlinde Kaltenbrunner]], austriar alpinista, hamalau [[zortzimilako]]etatik hamar igo dituen munduko lehen emakumea. * [[Abenduaren 14]]a &ndash; [[Mikel Abrego]], gipuzkoar musikaria. * [[Abenduaren 14]]a &ndash; [[Anna Maria Jopek]], poloniar pop/jazz-abeslari, konpositore eta piano-jotzailea. * [[Abenduaren 15]]a &ndash; [[Stefano Secco]], italiar tenorra. * [[Abenduaren 16]]a &ndash; [[José Javier Pascual]], nafar futbolari ohia. * [[Abenduaren 16]]a &ndash; [[Jo Planckaert]], belgikar txirrindulari ohia. * [[Abenduaren 17]]a &ndash; [[Gustavo Huete]], argentinar palari ohia. * [[Abenduaren 17]]a &ndash; [[Silvia Vidal]], kataluniar eskalatzaile, esploratzaile eta alpinista. * [[Abenduaren 20]]a &ndash; [[Todd Phillips]], estatubatuar zinemagilea eta aktorea. * [[Abenduaren 22]]a &ndash; [[Mutiu Adepoju]], nigeriar futbolari ohia. * [[Abenduaren 22]]a &ndash; [[Joxean Fernández|Joxean Fernández, ''Matxín'']], bizkaitar kirol zuzendaria. * [[Abenduaren 22]]a &ndash; [[Gloria Gray]], alemaniar aktore, abeslari, idazle eta modeloa. * [[Abenduaren 25]]a &ndash; [[Laura Garrido]], arabar politikaria. * [[Abenduaren 26]]a &ndash; [[Danielle Cormack]], zeelandaberritar aktorea. * [[Abenduaren 26]]a &ndash; [[Jon Odriozola]], euskal txirrindulari ohia eta [[Euskaltel-Euskadi]]ko kirol zuzendaria. * [[Abenduaren 29]]a &ndash; [[Bernardo Hernández]], arlo teknologikoko ekintzaile, exekutibo eta inbertitzaile espainiarra. * [[Abenduaren 29]]a &ndash; [[Cesar Solaun]], bizkaitar txirrindulari ohia. ==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ==== * [[Aitor Arozena]], gipuzkoar txistularia. * [[Aitor Frantzesena]], gipuzkoar surflari eta surf-entrenatzailea. * [[Aitor Furundarena]], gipuzkoar soinu-jotzaile eta musikagilea. * [[Aitor Pescador]], nafar historialaria eta dokumentalista. * [[Aitor Zabaleta]], [[Madril]]en erail zuten gipuzkoar [[Real Sociedad|errealzalea]] (h. [[1998]]). * [[Alberto Berzal]], gipuzkoar aktorea. * [[Alberto Irazu]], gipuzkoar kazetaria. * [[Alberto J. Gorritiberea]], arabar zinema zuzendari eta gidoigilea. * [[Alvaro Arrizabalaga]], gipuzkoar arkeologoa, ikerketzailea eta irakaslea. * [[Amaia Madinabeitia]], nafar telebista aurkezlea. * [[Ana Galarraga]], gipuzkoar kazetaria, zientzia-komunikatzailea [[Elhuyar Fundazioa|Elhuyarren]]. * [[Anari]], gipuzkoar egile abeslaria. * [[Asier Leoz]], gipuzkoar irakasle eta irrati esataria. * [[Bakarne Jorge]], gipuzkoar aktorea eta musikaria (h. [[2018]]). * [[Begoña Divar]], arabar klarinete-jotzailea, Gasteizko Udal Musika Bandan sartu zen lehen emakumezkoa. * [[Bruno Oteiza]], gipuzkoar sukaldaria. * [[Cecilia Solaguren]], bizkaitar aktorea. * [[Christel Teruel]], nafar musikaria (h. [[2022]]). * [[Idoia Bilbao]], bizkaitar gidoilari eta kazetaria. * [[Ignazio Aiestaran]], nafar idazlea. * [[Igor San Juan]], gipuzkoar abeslari bakarlaria. * [[Inmaculada Jurío]], nafar politikaria. * [[Irene Larraza]], gipuzkoar kultura eragilea, [[Etxepare Euskal Institutua|Etxepare Euskal Institutuko]] zuzendaria. * [[Jokin Oregi]], gipuzkoar aktorea, antzerki-zuzendaria eta antzerkigilea. * [[Jon Eizmendi]], gipuzkoar bertsolaria. * [[Jose Maria Sarriegi]], gipuzkoar unibertsitateko ingeniari, ikertzaile eta irakaslea [[Tecnum]]en (h. [[2018]]). * [[Josune Escota Bisbal]], bizkaitar abokatua. * [[Josune Irabien]], [[Amurrio]]ko alkatea. * [[Julieta Itoiz|Julieta Itoiz, ''La Chula Potra'']], nafar rap abeslaria. * [[Kepa del Hoyo]], bizkaitar [[ETA]]kidea (h. [[2017]]). * [[Manuela Igartua Olaechea]], gipuzkoar farmazialaria. * [[Markos Untzeta]], gipuzkoar abeslaria eta gitarra-jotzailea. * [[Marta Luxán]], bizkaitar soziologo eta demografoa, [[EHU]]ko irakaslea. * [[Mikel Huarte Alzueta]], nafar suhiltzailea, kirolzalea eta [[Osasuna futbol kluba]]ren historiaren ikertzailea. * [[Mikel Lizarralde (kazetaria)|Mikel Lizarralde]], gipuzkoar kazetaria. * [[Mikel Salas]], nafar musikagilea da, zinemarako soinu-bandak egiten dituena. * [[Miren Dobaran]], bizkaitar irakasle eta politikaria. * [[Nerea Melgosa]], arabar politikaria. * [[Mixu|Patrick Mixelena, ''Mixu'']], euskal abeslaria (h. [[2009]]). * [[Sara Mazkiaran]], nafar zinemagilea. * [[Telmo Aldaz]], nafar abenturazale eta itsasgizona. * [[Adriana Dias]], brasildar antropologo eta aktibista (h. [[2023]]). * [[Amaya Arzuaga]], espainiar moda-diseinatzailea eta enpresaburua. * [[Carlos Busqued]], argentinar idazlea, irratsaio-ekoizlea, ingeniaria eta unibertsitate irakaslea (h. [[2021]]). * [[Cristina Durán Costell]], espainiar ilustratzailea eta marrazkilaria. * [[Eva Yerbabuena]], espainiar flamenko-dantzari eta koreografoa. * [[Jaime Rosales]], kataluniar zinema zuzendaria. * [[Joanne Limburg]], ingeles idazlea. * [[Juana Perea Plata]], hispano-kolonbiar aktibista, ekintzailea eta enpresaria (h. [[2020]]). * [[Julia Leigh]], australiar eleberrigile eta zinema zuzendaria. * [[Julie Mehretu]], etiopiar-estatubatuar artista bisual garaikidea. * [[Kate Raworth]], ingeles ekonomialaria. * [[Manchán Magan]], irlandar kazetari, bidaiari eta idazlea. * [[Marta Velasco]], bizkaitar saxofoi-jole eta abeslari klasikoa. * [[Niko Gutiérrez]], bizkaitar poltikaria. * [[Kami Rita]], nepaldar alpinista eta [[xerpa]], [[Everest]] mendira igoera gehien egin dituen gizakia. * [[Rob Warner]], mendi-bizikletako ingeles txirrindulari ohia. * [[Roberto Álamo]], espainiar aktorea. * [[Tolo Calafat]], baleartar mendizalea (h. [[2010]]). == Heriotzak == ==== Urtarrila ==== * [[Urtarrilaren 3]]a &ndash; [[Gladys Aylward]], ingeles misiolari ebanjelikoa (j. [[1902]]). * [[Urtarrilaren 5]]a &ndash; [[Max Born]], alemaniar fisikaria, 1954ko [[Fisikako Nobel Saria]] (j. [[1882]]). * [[Urtarrilaren 5]]a &ndash; [[Robert Gerhard]], musika klasikoko katalan musikagilea (j. [[1896]]). * [[Urtarrilaren 10]]a &ndash; [[Nicanor Narbarte]], gipuzkoar kirolzale eta euskalzalea, euskal abizenei buruzko liburu baten idazlea (j. [[1892]]). * [[Urtarrilaren 10]]a &ndash; [[Charles Olson]], [[abangoardismo|abangoardiako]] estatubatuar olerkaria (j. [[1910]]). * [[Urtarrilaren 12]]a &ndash; [[Blanche Stuart Scott]], Estatu Batuetako lehen emakume hegazkinlaria (j. [[1884]]). * [[Urtarrilaren 14]]a &ndash; [[William Feller]], kroaziar-estatubatuar matematikaria, [[probabilitate teoria|probabilitate-teorian]] ekarpen handiak egin zituena (j. [[1906]]). * [[Urtarrilaren 27]]a &ndash; [[Erich Heckel]], alemaniar margolari eta grabatzailea (j. [[1983]]). * [[Urtarrilaren 29]]a &ndash; [[Basil Liddell Hart]], britainiar militar , historialari militarra eta teoriko militarra (j. [[1895]]). ==== Otsaila ==== * [[Otsailaren 1]]a &ndash; [[Alice Săvulescu]], errumaniar botanikaria (j. [[1905]]). * [[Otsailaren 2]]a &ndash; [[Victor Ruiz Añibarro]], gipuzkoar kazetari eta idazlea (j. [[1900]]). * [[Otsailaren 2]]a &ndash; [[Bertrand Russell]], galestar idazle, filosofo eta matematikaria, 1950eko [[Literaturako Nobel Saria]] (j. [[1872]]). * [[Otsailaren 5]]a &ndash; [[José Landazabal|José Landazabal, ''Lakatos'']], bizkaitar futbolaria (j. [[1899]]). * [[Otsailaren 6]]a &ndash; [[Gloria Giner de los Ríos García]], Maistren Eskola Normal Nagusiko eta [[Institución Libre de Enseñanza|Irakaskuntza Erakunde Libreko]] irakaslea (j. [[1886]]). * [[Otsailaren 16]]a &ndash; [[Francis Peyton Rous]], estatubatuar medikuntza-ikertzailea, 1966ko [[Medikuntzako Nobel Saria|Medikuntzako Nobel saria]] (j. [[1879]]). * [[Otsailaren 17]]a &ndash; [[Shmuel Yosef Agnon]], israeldar eleberrigilea, 1966ko [[Literaturako Nobel Saria]] (j. [[1888]]). * [[Otsailaren 17]]a &ndash; [[Alfred Newman]], estatubatuar musikagile eta orkestra-zuzendaria (j. [[1900]]). * [[Otsailaren 25]]a &ndash; [[Mark Rothko]], errusiar-estatubatuar margolaria (j. [[1903]]). * [[Otsailaren 27]]a &ndash; [[Reizo Fukuhara]], japoniar futbolaria (j. [[1931]]). ==== Martxoa ==== * [[Martxoaren 1]]a &ndash; [[Toshio Iwatani]], japoniar futbolaria (j. [[1925]]). * [[Martxoaren 8]]a &ndash; [[Hans Hansen]], [[Faroeak|Faroe]] uharteetako margolaria (j. [[1920]]). * [[Martxoaren 8]]a &ndash; [[René Labat]], lapurtar atleta (j. [[1892]]). * [[Martxoaren 11]] &ndash; [[Erle Stanley Gardner]], estatubatuar eleberrigilea (j. [[1889]]). * [[Martxoaren 14]]a &ndash; [[Fritz Perls]], alemaniar medikua eta psikiatra, ''Gestalt Terapia''ren sortzailea (j. [[1893]]). * [[Martxoaren 15]]a &ndash; [[Arthur Adamov]], armeniar-frantziar antzerkigile surrealista, absurduaren antzerkiaren bultzatzailea (j. [[1908]]). * [[Martxoaren 15]]a &ndash; [[Tarjei Vesaas]], norvegiar olerkari eta eleberrigilea (j. [[1897]]). * [[Martxoaren 16]]a &ndash; [[Tammi Terrell]], estatubatuar abeslaria, [[Marvin Gaye]] abeslariarekin duetoan abesteagatik ezaguna (j. [[1945]]). * [[Martxoaren 22]]a &ndash; [[Vicente Moriones]], nafar anarkista (j. [[1913]]). * [[Martxoaren 29]]a &ndash; [[Vera Brittain]], ingeles idazlea, anglikanoa, feminista eta bakezalea (j. [[1893]]). * [[Martxoaren 29]]a &ndash; [[Lev Kulexov]], [[sobiet]]ar zinema teoriko eta pedagogoa, [[sobietar zinema]]ren aitzindarietakoa (j. [[1899]]). * [[Martxoaren 29]]a &ndash; [[Anna Louise Strong]], estatubatuar kazetari, idazle eta aktibista (j. [[1885]]). * [[Martxoaren 30]]a &ndash; [[Heinrich Brüning]], [[Alemaniako kantziler]]ra (j. [[1885]]). * [[Martxoaren 31]] &ndash; [[Semion Timoxenko]], [[sobiet]]ar mariskala (j. [[1895]]). ==== Apirila ==== * [[Apirilaren 5]]a &ndash; [[Manuel Egileor]], bizkaitar politikari abertzale eta jeltzalea (j. [[1884]]). * [[Apirilaren 6]]an desagertua &ndash; [[Sean Flynn]], estatubatuar aktore eta fotokazetaria (j. [[1941]]). * [[Apirilaren 8]]a &ndash; [[Felix Borboi-Parmakoa]], [[Luxenburgo]]ko duke handi ezkontidea (j. [[1893]]). * [[Apirilaren 11]] &ndash; [[John O'Hara]], estatubatuar idazlea (j. [[1905]]). * [[Apirilaren 16]]a &ndash; [[Richard Neutra]], austriar-estatubatuar arkitektoa (j. [[1892]]). * [[Apirilaren 18]]a &ndash; [[Michał Kalecki]], poloniar ekonomialaria (j. [[1899]]). * [[Apirilaren 18]]a &ndash; [[Luis Usatorre]], [[Mondragon (korporazioa)|Mondragon korporazioaren]] sortzaileetako bat (j. [[1923]]). * [[Apirilaren 20]]a &ndash; [[Paul Celan]], errumaniar jatorriko austriar poeta lirikoa (j. [[1920]]). * [[Apirilaren 27]]a &ndash; [[Genaro Sánchez Martín]], [[sestao]]ar militantea, goi-tentsioko dorre batean bandera bat ipintzen ari zela elektrokutatuta (j. [[1952]]). * [[Apirilaren 28]]a &ndash; [[Ed Begley]], estatubatuar aktorea (j. [[1901]]). ==== Maiatza ==== * [[Maiatzaren 9]]a &ndash; [[Walter Reuther]], estatubatuar sindikalista (j. [[1907]]). * [[Maiatzaren 10]]a &ndash; [[Valentin Larrea]], gipuzkoar piano-jotzaile eta musikagilea (j. [[1876]]). * [[Maiatzaren 12]]a &ndash; [[Władysław Anders]], poloniar militar eta politikaria (j. [[1892]]). * [[Maiatzaren 12]]a &ndash; [[Nelly Leonie Sachs]], alemaniar idazlea, 1966ko [[Literaturako Nobel Saria]] (j. [[1891]]). * [[Maiatzaren 14]]a &ndash; [[Billie Burke]], estatubatuar aktorea (j. [[1884]]). * [[Maiatzaren 21]]a &ndash; [[Miguel Ángel Olano]], gipuzkoar misiolari [[kaputxino]]a (j. [[1891]]). * [[Maiatzaren 31]]a &ndash; [[Clare Sheridan]], ingeles eskultore, kazetari eta idazlea (j. [[1885]]). ==== Ekaina ==== * [[Ekainaren 1]]a &ndash; [[Pedro Eugenio Aramburu]], euskal jatorriko politikaria, [[Argentina]]ko presidentea (j. [[1903]]). * [[Ekainaren 1]]a &ndash; [[Giuseppe Ungaretti]], italiar olerkaria (j. [[1888]]). * [[Ekainaren 2]]a &ndash; [[Bruce McLaren]], zeelandaberritar lasterketa-autoen diseinatzaile, pilotu, ingeniari eta asmatzailea (j. [[1937]]). * [[Ekainaren 2]]a &ndash; [[Lucía Sánchez Saornil]], espainiar olerkari ultraista, militante anarkista eta humanista integrala (j. [[1895]]). * [[Ekainaren 3]]a &ndash; [[Hjalmar Schacht]], alemaniar politikaria eta finantzaria (j. [[1877]]). * [[Ekainaren 4]]a &ndash; [[Josep Carner]], ''poeta katalanen printzea'', kataluniar poeta, kazetari, antzerkigile eta itzultzailea (j. [[1884]]). * [[Ekainaren 7]]a &ndash; [[Manuel Gómez-Moreno]], espainiar historialaria eta arkeologoa (j. [[1870]]). * [[Ekainaren 7]]a &ndash; [[Edward Morgan Forster]], ingeles idazlea (j. [[1879]]). * [[Ekainaren 8]]a &ndash; [[Abraham Maslow]], estatubatuar psikologo humanista, [[Maslow piramidea]]ren asmatzailea (j. [[1908]]). * [[Ekainaren 11]] &ndash; [[Joseph Campot]], lapurtar arraunlaria (j. [[1886]]). * [[Ekainaren 11]] &ndash; [[Aleksandr Kerenski]], errusiar politikari sozialdemokrata iraultzailea (j. [[1881]]). * [[Ekainaren 15]]a &ndash; [[Jose Migel Andueza Elizalde]], nafar langilea, istripu bat izan ondoren Goardia Zibilak tirokatua (j. [[1931]]). * [[Ekainaren 15]]a &ndash; [[Henri Queuille]], [[Frantzia]]ko lehen ministroa (j. [[1884]]). * [[Ekainaren 16]]a &ndash; [[Elsa Triolet]], errusiar frantesezko-idazlea, [[Goncourt saria]] irabazi zuen lehen emakumea (j. [[1896]]). * [[Ekainaren 21]]a &ndash; [[Sukarno]], [[Indonesia]]ko aurreneko presidentea (j. [[1901]]). * [[Ekainaren 24]]a &ndash; [[Pilar Zubiaurre]], gaztelaniazko idazle, feminista eta piano jotzaile bizkaitarra (j. [[1884]]). * [[Ekainaren 26]]a &ndash; [[Veremunda Olasagarre]], iruindar sozialista, [[UGT]]ko burua (j. [[1912]]). * [[Ekainaren 27]]a &ndash; [[Pierre MacOrlan]], frantziar idazlea (j. [[1882]]). * [[Ekainaren 29]]a &ndash; [[Günther Messner]], Hegoaldeko Tiroleko italiar mendizalea (j. [[1946]]). ==== Uztaila ==== * [[Uztailaren 2]]a &ndash; [[Jessie Street]], bakearen eta giza eskubideen aldeko sufragista eta ekintzaile australiarra (j. [[1889]]). * [[Uztailaren 4]]a &ndash; [[Barnett Newman]], estatubatuar margolaria (j. [[1905]]). * [[Uztailaren 7]]a - [[Laura Knight]], britainiar margolaria (j. [[1877]]). * [[Uztailaren 10]]a &ndash; [[Félix Gaillard]], [[Frantziako gobernuburuen zerrenda|Frantziako lehen ministroa]] (j. [[1919]]). * [[Uztailaren 11]] &ndash; [[Agustín Muñoz Grandes]], espainiar militar eta politikaria, Espainiako Gerra Zibilean [[Nafarroako II. Brigada]]ren agintaria (j. [[1896]]). * [[Uztailaren 11]] &ndash; [[Secundino Zuazo]], bilbotar arkitekto eta hirigile [[Arkitektura arrazionalista|arrazionalista]] (j. [[1887]]). * [[Uztailaren 12]]a &ndash; [[Nicasia Madariaga]], bizkaitar paisaia eta erretratu margolaria (j. [[1875]]). * [[Uztailaren 13]]a &ndash; [[Leslie Groves]], estatubatuar militarra, [[Manhattan Proiektua]]ren arduraduna (j. [[1896]]). * [[Uztailaren 14]]a &ndash; [[Luis Mariano]], [[irun]]dar tenorra (j. [[1914]]). * [[Uztailaren 19]]a &ndash; [[Panagiotis Pipinelis]], [[Grezia]]ko lehen ministroa (j. [[1899]]). * [[Uztailaren 21]]a &ndash; [[Galina Tiurina]], errusiar matematikaria, [[geometria aljebraiko]]an espezialista (j. [[1938]]). * [[Uztailaren 22]]a &ndash; [[George Johnston]], australiar kazetari, gerra berriemaile eta idazlea (j. [[1912]]). * [[Uztailaren 27]]a &ndash; [[António de Oliveira Salazar]], [[Portugal]]eko lehen ministro eta diktadorea (j. [[1889]]). * [[Uztailaren 28]]a &ndash; [[Dominique Soubelet]], lapurtar apaiza eta euskal idazlea (j. [[1897]]). * [[Uztailaren 28]]a &ndash; [[Antonio Valverde]], gipuzkoar margolaria, grabatzailea, publizista, industrialaria eta euskal idazlea (j. [[1915]]). * [[Uztailaren 30]]a ** [[George Szell]], hungariar-estatubatuar orkestra-zuzendari eta musikagilea (j. [[1897]]). ** [[Victor Txabarri Anduiza]], bizkaitar enpresaburu eta politikaria (j. [[1888]]). ==== Abuztua ==== * [[Abuztuaren 1]]a &ndash; [[Frances Farmer]], estatubatuar aktorea eta telebista eta irratiko aurkezlea (j. [[1913]]). * [[Abuztuaren 1]]a &ndash; [[Otto Heinrich Warburg]], alemaniar biokimikaria, 1931ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1883]]). * [[Abuztuaren 18]]a - [[Soledad Miranda]], espainiar aktorea eta abeslaria (j. [[1943]]). * [[Abuztuaren 22]]a &ndash; [[Vladimir Propp]], errusiar ipuinen oinarrizko osagaiak analizatu zituen [[sobiet]]ar eruditua (j. [[1895]]). ==== Iraila ==== * [[Irailaren 1]]a &ndash; [[François Mauriac]], frantziar idazlea, 1952ko [[Literaturako Nobel Saria]] (j. [[1885]]). * [[Irailaren 1]]a &ndash; [[Luis Migel Zulategi]], nafar idazlea, musikagilea, organojolea eta folklorista (j. [[1898]]). * [[Irailaren 2]]a &ndash; [[Mercedes Llopart]], kataluniar abeslari liriko sopranoa (j. [[1895]]). * [[Irailaren 2]]a &ndash; [[Marie-Pierre Kœnig]], frantziar jenerala (j. [[1898]]). * [[Irailaren 3]]a &ndash; [[Saturnino Legarda]], nafar organista eta musikagilea (j. [[1896]]). * [[Irailaren 3]]a &ndash; [[Alan Wilson]], estatubatuar abeslari eta egile abeslaria, ''[[Canned Heat]]'' taldeko kidea (j. [[1943]]). * [[Irailaren 5]]a &ndash; [[Jochen Rindt]], 1 Formulako austriar pilotua, munduko txapelketa hil ostean irabazi duen gidari bakarra (j. [[1942]]). * [[Irailaren 13]]a &ndash; [[Martín Domínguez]], gipuzkoar arkitektoa (j. [[1897]]). * [[Irailaren 14]]a &ndash; [[Rudolf Carnap]], alemaniar filosofoa, [[Vienako Zirkulua]]ren burutzat hartua (j. [[1891]]). * [[Irailaren 18]]a &ndash; [[Jimi Hendrix]], estatubatuar musikaria eta kantautorea, [[Rock]] musikaren historiako [[gitarra elektriko|gitarrista elektriko]] handienetakoa (j. [[1942]]). * [[Irailaren 22]]a &ndash; [[Alice Hamilton]], estatubatuar mediku eta ikertzailea, industria toxikologian aitzindaria (j. [[1869]]). * [[Irailaren 23]]a &ndash; [[Esteban Bilbao]], euskal herritar politikari [[karlismo|karlista]] eskuindarra (j. [[1879]]). * [[Irailaren 23]]a &ndash; [[Bourvil]], frantziar aktore eta abeslaria (j. [[1917]]). * [[Irailaren 25]]a &ndash; [[Erich Maria Remarque]], alemaniar eleberrigilea (j. [[1898]]). * [[Irailaren 28]]a &ndash; [[Gamal Abdel Nasser]], [[Egipto]]ko presidentea eta bere garaiko [[arabiar mundua|arabiar]] buruzagirik garrantzitsuena (j. [[1918]]). * [[Irailaren 28]]a &ndash; [[John Dos Passos]], estatubatuar idazle eta margolaria (j. [[1896]]). * [[Irailaren 30]]a &ndash; [[Izaskun Zubizarreta]], gipuzkoar [[mendi-zeharkako eski]]atzailea (h. [[2024]]). ==== Urria ==== * [[Urriaren 4]]a &ndash; [[Janis Joplin]], estatubatuar rock and roll eta blues abeslaria, [[rock]]aren historian izartzat hartzen den lehenengo emakumea (j. [[1943]]). * [[Urriaren 4]]a &ndash; [[Fabiana Zudaire]], gipuzkoar musikaria eta musika irakaslea (j. [[1894]]). * [[Urriaren 8]]a edo [[Urriaren 9|9a]] &ndash; [[Jean Giono]], frantziar idazlea (j. [[1895]]). * [[Urriaren 10]]a &ndash; [[Édouard Daladier]], [[Frantziako gobernuburuen zerrenda|Frantziako lehen ministroa]] (j. [[1884]]). * [[Urriaren 15]]a &ndash; [[Gotzon Garitaonaindia]], bizkaitar idazlea (j. [[1936]]). * [[Urriaren 17]]a &ndash; [[Rosa Oteiza]], nafar emagina eta [[Foruen monumentua|Nafarroako Foruen monumentuko]] irudiaren modeloa (j. [[1883]]). * [[Urriaren 18]]a &ndash; [[Ignacio Errandonea]], nafar elizgizona eta idazlea (j. [[1886]]). * [[Urriaren 18]]a &ndash; [[Mairtin O Cadhain]], [[irlandako gaelera|gaelerazko]] irlandar idazlea (j. [[1906]]). * [[Urriaren 19]]a &ndash; [[Lázaro Cárdenas]], [[Mexiko]]ko presidentea (j. [[1895]]). * [[Urriaren 19]]a &ndash; [[Jose Emilio Esparza Viela]], nafar abokatua eta funtzionarioa (j. [[1919]]). * [[Urriaren 21]]a &ndash; [[John T. Scopes]], estatubatuar irakaslea, 1925ean [[eboluzioaren teoria]] eskolan irakasteagatik epaitua (j. [[1900]]). ==== Azaroa ==== * [[Azaroaren 2]]a &ndash; [[Abram Samoilovitx Besikovitx]], errusiar matematikaria (j. [[1891]]). * [[Azaroaren 2]]a &ndash; [[Johannes Urzidil]], alemanezko idazle, olerkari eta kazetari txekiarra (j. [[1896]]). * [[Azaroaren 3]]a &ndash; [[Petri II.a Jugoslaviakoa]], [[Jugoslaviako Erresuma|Jugoslaviako azken erregea]] (j. [[1923]]). * [[Azaroaren 9]]a &ndash; [[Charles de Gaulle]], [[Frantziako presidenteen zerrenda|Frantziako presidentea]] (j. [[1890]]). * [[Azaroaren 11]] &ndash; [[Víctor Zubizarreta]], bizkaitar musikagile, organo-jole eta pedagogoa (j. [[1899]]). * [[Azaroaren 15]]a &ndash; [[Konstantinos Tsaldaris]], [[Grezia]]ko lehen ministroa (j. [[1884]]). * [[Azaroaren 17]]a &ndash; [[Felix Arrarats]], nafar kalonjea (j. [[1883]]). * [[Azaroaren 20]]a &ndash; [[María Barbeito]], galiziar pedagogoa, idazlea, itzultzailea, hizkuntzalaria eta irakaslea (j. [[1880]]). * [[Azaroaren 21]]a &ndash; [[Chandrasekhara Venkata Raman]], indiar fisikaria, 1930eko [[Fisikako Nobel Saria]] (j. [[1888]]). * [[Azaroaren 23]]a &ndash; [[Yusof Ishak]], [[Singapur]]reko lehendabiziko presidentea (j. [[1910]]). * [[Azaroaren 25]]a &ndash; [[Yukio Mishima]], japoniar idazlea, poeta, aktorea eta zinema zuzendaria, XX. mendeko japoniar idazlerik garrantzitsuenetakoa (j. [[1925]]). * [[Azaroaren 28]]a &ndash; [[Fritz von Unruh]], alemaniar poeta eta antzerkigilea (j. [[1885]]). * [[Azaroaren 29]]a &ndash; [[Nina Ricci]], italiar jatorriko frantziar jostuna (j. [[1883]]). ==== Abendua ==== * [[Abenduaren 7]]a &ndash; [[Norberto Almandoz]], gipuzkoar apaiza, musikagilea, organista eta musika kritikaria (j. [[1893]]). * [[Abenduaren 7]]a &ndash; [[Romaine Brooks]], estatubatuar margolaria (j. [[1874]]). * [[Abenduaren 7]]a &ndash; [[Édith Thomas]], frantziar nobelagile, artxibozain, historialari eta kazetaria (j. [[1909]]). * [[Abenduaren 8]]a &ndash; [[Roberto Pérez Jauregi]], [[eibar]]tar gaztea, [[Burgosko prozesua|Burgosko Prozesuaren]] aurkako manifestazio batean poliziak emandako tiroen ondorioz (j. [[1949]]). * [[Abenduaren 14]]a &ndash; [[Esther Chapa]], mexikar mediku zirujaua, idazlea, feminista, sufragista, sindikalista eta aktibista (j. [[1904]]). * [[Abenduaren 20]]a &ndash; [[Sara Benoliel]], brasildar-portugaldar mediku eta ekintzaile feminista, Portugalen lan egin zuen lehen emakume pediatra (j. [[1898]]). * [[Abenduaren 30]]a &ndash; [[Sonny Liston]], estatubatuar pisu astunetako boxeolaria. ==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ==== * [[Ceferino Yanguas]], nafar argazkilaria (j. [[1889]]). * [[Etienne Durruti]], [[trinket]]eko esku huskako pilotaria (j. [[1907]]). * [[Jose Irigoien]], ''El león navarro'', nafar pilotaria, bere garaiko [[erremonte]]-jokalari hoberenetakoa (j. [[1893]]). * [[Jose Ramon Agirretxe]], gipuzkoar politikaria [[Karlismo|karlista]], [[Irun]]go alkatea (j. [[1896]]). * [[Pierre Ibarrondo]], baxenafar euskaltzalea (j. [[1905]]). * [[Pilar Zubiaurre]], gaztelaniazko idazle, feminista eta piano jotzaile bizkaitarra (j. [[1884]]). * [[Zoilo Moso]], nafar artzaina (j. [[1902]]). * [[Syra Alonso]], galiziar idazlea (j. [[1899]]). == [[Nobel Sariak|Nobel saridunak]]: == * [[Fisikako Nobel Saria|Fisika]]: [[Hannes Alfvén|Hannes Olof Gösta Alfvén]] eta [[Louis Néel]]. * [[Kimikako Nobel Saria|Kimika]]: [[Luis Federico Leloir]] * [[Literaturako Nobel Saria|Literatura]]: [[Aleksandr Solzhenitsin]]. * [[Medikuntzako Nobel Saria|Medikuntza]]: Sir [[Bernard Katz]], [[Ulf von Euler]] eta [[Julius Axelrod]]. * [[Ekonomiako Nobel Saria|Ekonomia]]: [[Paul Samuelson]]. * [[Bakearen Nobel Saria|Bakea]]: [[Norman E. Borlaug]]. ---- == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Denbora unitate aurkibidea}} [[Kategoria:1970| ]] c8fadbf4dixd9m7tyz92178ozia0imh 0 1303 9999365 9973354 2024-12-14T11:25:13Z Lainobeltz 56334 /* Iraila */ 9999365 wikitext text/x-wiki {{urte aurkibide probak}} {{Beste erabilpenak|urteari|filma|1976 (eleberria)}} {{urtegertaerak}} == Gertaerak == === Euskal Herria === * [[Urtarrilaren 17]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] Manuel Vergara Jiménez goardia zibila hil zuen [[Ordizia]]n. * [[Otsailaren 9]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] Víctor Legorburu Ibarreche [[Galdakao]]ko alkatea hil zuen. * [[Otsailaren 10]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] Julián Galarza Ayastury mekanikoa hil zuen [[Zizurkil]]en. * [[Martxoaren 1]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] Emilio Guezala Aramburu autobusetako inspektorea hil zuen [[Lezo]]n. * [[Martxoaren 3]]a &ndash; [[Gasteizko martxoaren 3ko sarraskia]]: Espainiako poliziak San Frantzisko elizan ([[Zaramaga]]) bildutako grebalariei tiro egin zien. Balez 5 lagun hil eta 150 zauritu zituzten. * [[Martxoaren 4]]a &ndash; ** Grebari eutsi zioten [[Gasteiz]]en [[Cegasa]]ko langileek, bezperan Espainiako Poliziak eragindako sarraskia salatzeko. ** Andoni Txasko Díaz [[Gasteiz]]ko [[Zaramaga]] inguruak nola gelditu ziren ikustera joan zen hiru lagunekin batera. Hainbat [[polizia]]k jipoitu egin zuten. Ikusmena zuen begi bakarrean jaso zituen kolpeak eta itsu utzi zuten ia. * [[Martxoaren 8]]a &ndash; Guardia zibilak Vicente Anton Ferrero hil zuen [[Basauri]]n manifestazio batean. * [[Martxoaren 13]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] Manuel Albizu Idiáquez taxilaria hil zuen [[Getaria (Gipuzkoa)|Getarian]]. * [[Martxoaren 18]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] Angel Berazadi Urbe, [[Donostia]]ko Sigma lantegiko industriala, bahitu zuen. * [[Martxoaren 26]]an [[24 orduak euskaraz]] ekimena egin zen, euskal hedabideen historian benetako mugarria. * [[Martxoaren 30]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] Vicente Soria Blasco langilea hil zuen [[Soraluze]]n. * [[Apirilaren 4]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] poliziako bi inspektore bahitu eta hil zituen [[Hendaia]]n. * [[Apirilaren 5]]a &ndash; 29 preso politikok, gehienak [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAko]] militanteak, ihes egin zuten [[Segovia]]ko kartzelatik, "[[Segoviako ihesa]]" izenarekin ezagutzen den ekintzan. * [[Apirilaren 8]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] [[Angel Berazadi|Angel Berazadi Urbe]], [[Donostia]]ko Sigma lantegiko industriala hil zuen [[Elgoibar]]ren. ETAk hildako lehenengo bahitua izan zen. * [[Apirilaren 10]]a &ndash; Guardia zibilak Felipe Suárez Correosko langilea hil zuen [[Zarautz]]ko errepide kontrol batean. * [[Apirilaren 11]] &ndash; Miguel Gordo Garcia goardia zibila elektrokutaturik hil zen [[Barakaldo]]n. * [[Apirilaren 18]]a &ndash; Guardia zibilak Imanol Garmendia [[ETA]]ko kidea hil zuen [[Bera]]n. * [[Apirilaren 25]]a &ndash; Guardia zibilak Jose Bernardo Bidaola "Txirrita" hil zuen [[Etxalar]]ren. * [[Maiatzaren 3]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] jarritako bonba batek Antonio De Frutos Sualdea goardia zibila hil zuen [[Legazpi]]n. * [[Maiatzaren 9]]a &ndash; [[Jurramendi]]n atentatua egin zuten [[Francisco Franco|Francoren]] aldekoek manifestari [[karlismo|karlisten]] aurka, Ricardo García Pellejero eta Aniano Jiménez Santos hilez eta hainbat zauritu eraginez. * [[Ekainaren 9]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] Luis Carlos Albo Llamosas zibila hil zuen [[Basauri]]n. * [[Ekainaren 12]]a &ndash; Alberto Soliño Mazas [[Pasaia|pasaitarra]] hil zuen [[Eibar]]ren kalez jantzitako [[guardia zibil]] batek. * [[Ekainaren 18]]a &ndash; [[1976ko Etxarri Aranazko eztanda|Etxarri Aranatzen eztanda]] izan zen. [[Urbasa]]n Espainaiko militarrek utzitako lehergailu batek bost pertsona hil zituen. * [[Uztailaren 9]]a &ndash; [[Norma Mentxaka]] 42 urteko emakumea ultraeskuindar batek tiroz hil zuen [[Santurtzi]]n manifestazio batean. * [[Irailaren 2]]a- [[Iruña Oka]] udalerri [[araba]]rra sortu zen, Langraiz Oka eta Iruñakoak batu ondoren. * [[Irailaren 8]]a &ndash; [[Guardia Zibila]]k [[Josu Zabala Eraso|Josu Zabala]] gaztea hil zuen [[Hondarribia|Hondarribiko]] jaietan. Gertaeren ondorioz, [[Mercedes Iridoi Olaskoaga]] alkateak dimisioa aurkeztu zuen. * [[Urriaren 4]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] [[Juan Maria Araluze]] ahaldun nagusia, haren txofer eta hiru polizia hil zituen Donostian. * [[Urriaren 17]]a &ndash; Ikurrina eskuetan zutela atera ziren kantxara [[Baskonia Kirol Kluba|Baskonia]] eta [[Askatuak Saski-Baloi Taldea|Askatuak]] saskibaloi taldeak, Gasteizko Mendizorrotzan. Ikurrina [[saskibaloi]] lehiaketa ofizial batean publikoki erakutsi zen lehen aldia zen. * [[Abenduaren 10]]a &ndash; Bost preso desagertu ziren [[Basauriko espetxea|Basauriko espetxetik]]. Ihes egin zutela pentsatu zuten guztiek. Preso hauek, ordea, 52 egunez egon ziren teilatuan ezkutatuta, behin betiko ihesa prestatzen. === Mundua === * [[Urtarrilaren 18]]a &ndash; [[Eskoziako Alderdi Laborista]] (SLP) alderdi politikoa eratu zuten [[Eskozia]]n. * [[Martxoaren 4]]a &ndash; [[Brusela]]n [[Emakumeen Aurkako Delituen Nazioarteko Epaitegia]] ireki zen. * [[Martxoaren 6]]a &ndash; [[Espainiako Polizia Nazionala|Espainiako Poliziak]] Juan Gabriel Rodrigo Knafo gaztea hil zuen [[Tarragona]]n. [[Gasteiz]]ko sarraskien aurkako protesta zegoen, baina Poliziak hasi aurretik kargatu zuen. Polizia atzetik zuela, eraikin baten azken solairutik erori zen, oraindik argitu gabeko arrazoiengatik. * [[Martxoaren 29]]a &ndash; [[Jorge Videla]] jeneralak boterea hartu zuen [[Argentina]]n. * [[Maiatzaren 12]]a &ndash; [[Urquiola (itsasontzia)|''Urquiola'']] [[petrolio-ontzi]]a, 100.000 tona [[petrolio]] zeramatzala, [[Coruñako portua]]n [[Urquiolaren hondamena|hondoratu eta marea beltza erraldoia sortu zen]]. * [[Ekainaren 16]]a &ndash; [[Hegoafrika|Hego Afrikan]], [[Johannesburgo|Johannesburg]] hiriko [[Soweto]] auzoan gatazka handiak egon ziren kalean, [[apartheid]] garaiaren amaiera markatu zutenak. * [[Ekainaren 29]]a &ndash; [[Seychelleak]] uharteek independentzia lortu zuten [[Erresuma Batua|Erresuma Batutik]]. * [[Uztailaren 4]]a &ndash; [[Israelgo Defentsa Indarrak|Israelgo Defentsa Indarrek]] [[Entebbeko nazioarteko aireportua|Entebbeko aireportuan]], [[Kampala]]tik gertu (Uganda), [[Entebbe Operazioa]] burutu zuten, 105 bahitu israeldar zituzten lau palestinar terrorista hil zirelarik. * [[Uztailaren 26]]a &ndash; Txinako [[Tangshan]] hirian 7,8 graduko [[1976ko Tangshango lurrikara|lurrikara gertatu zen]]. 240.000 hildako eragin zituen, XX. mendeko lurrikararik hilgarriena izanik. * [[Abuztuaren 4]]a &ndash; [[Legionelosi]]a izeneko gaixotasunaren lehenengo [[izurri|epidemiak]] 29 pertsona hil zuen, [[Filadelfia]]n ospatutako "Ameriketako Legioa"ren bilera baten ostean. * [[Urriaren 6]]a &ndash; [[Barbados]] uhartetik [[Jamaika]]ra zihoan [[Cubanaren 455 hegaldia]]n zihoazen 73 pertsonak hilik gertatu ziren garaiko eraso terrorista bortitzenenan. * [[Azaroaren 2]]a &ndash; [[Jimmy Carter]] [[Zerrenda:Ameriketako Estatu Batuetako presidenteak|AEBetako presidente]] izendatu zuten. * [[Azaroaren 24]]a &ndash; [[Turkia]]n lurrikara batek 60.000 hildakotik gora utzi zituen. * [[Azaroaren 26]]a &ndash; [[Willy Brandt]] politikari [[alemaniar]]ra [[Internazional Sozialista]]ko presidente hautatu zuten. == Arte eta kultura == * [[Martxoaren 27]]a &ndash; [[Anoetako belodromoa]]n ([[Donostia]]) ''24 ordu euskaraz'' ekimenaren ospatu zuten, 100.000 lagun bilduz. * [[Otsailaren 20]]a &ndash; [[Euskaltzaindia]] era ofizialean onartu zuen [[Espainia]]ko erregeak, hortik aurrera "Real Academia de la Lengua Vasca/Académie de la Langue Basque/Euskaltzaindia" izena hartuz. * [[Apirilaren 23]]a &ndash; [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBetako]] "[[The Ramones]]" [[punk]]-[[rock]] taldeak lehenengo diskoa kaleratu zuen. ** "[[Avui]]" [[katalan|katalunierazko]] egunkaria kaleratu zuten lehen aldiz. * [[Maiatza]] &ndash; [[Antonia Anaut]], [[Izaba]] udalerrian bertako euskararen ([[Erronkariera]]ren) azken hiztuna hil zen. * [[Irailaren 25]]a &ndash; [[U2]] musika talde [[irlanda]]r arrakastatsua izango zena [[Dublin]]en sortu zuten. * [[Ramon Saizarbitoria|Ramón Saizarbitoriak]] [[Ehun metro|''Ehun'' ''metro'']] liburua argitaratu zuen, urte batzuk geroago [[zinema]]ra eraman zutena. == Zientzia eta teknologia == * [[Urtarrilaren 21]]a &ndash; [[Concorde]] hegazkin komertzial ezagunak lehendabiziko hegaldia egin zuen. * [[Apirilaren 1]]a &ndash; [[Apple Computer]] ordenagailuen konpainia sortu zuten [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBetan]]. * [[Azaroaren 26]]a &ndash; [[Microsoft]] konpainia erregistratu zuten. * [[Ebola birus]]a deskubritu zuten [[Kongoko Errepublika Demokratikoa|Zairen]]. == Kirolak == * [[1976ko Neguko Olinpiar Jokoak]] ([[Innsbruck]], [[Austria]]; [[otsailaren 4]]a &ndash; [[otsailaren 15]]a). ** Joko hauetan ez zen izan euskal herritar kirolaririk. * [[1976ko Udako Olinpiar Jokoak]] ([[Montreal]], [[Kanada]]; [[uztailaren 17]]a &ndash; [[abuztuaren 1]]a). ** [[1976ko Udako Olinpiar Jokoetan parte hartutako euskal herritar kirolariak|12 Euskal herritarrek hartu zuten parte]] 7 kiroletan, [[Espainia]] eta [[Frantzia]]ko selekzioekin. * [[Ekainaren 20]]a &ndash; [[Txekoslovakiako futbol selekzio nazionala|Txekoslovakiak]] [[Europako Futbol Txapelketa]]n [[Alemaniako futbol selekzio nazionala|Alemania]] garaitu zuen finalean. * [[Abuztuaren 5]]a &ndash; [[Niki Lauda]] lasterketako kotxe gidari txapeldunak [[Alemania]]ko Grand Prix-en erredura handiak pairatu zituen istripua eduki eta gero. Horren ondorioz, 9 hilabetez karreretan parte hartu barik egon zen. == Jaiotzak == ==== Urtarrila ==== * [[Urtarrilaren 1]]a &ndash; [[Harue Sato]], japoniar futbolari ohia. * [[Urtarrilaren 2]]a &ndash; [[Laura Alonso Padín]], galiziar sopranoa. * [[Urtarrilaren 2]]a &ndash; [[Danilo Di Luca]], italiar txirrindularia. * [[Urtarrilaren 2]]a &ndash; [[Paz Vega]], espainiar aktorea. * [[Urtarrilaren 3]]a &ndash; [[Angelos Basinas]], greziar futbolari ohia. * [[Urtarrilaren 3]]a &ndash; [[Sonsoles Echavarren Roselló]], nafar idazlea eta kazetaria. * [[Urtarrilaren 3]]a &ndash; [[Karmen Joller]], estoniar mediku eta politikaria. * [[Urtarrilaren 8]]a &ndash; [[Raffaëla Anderson]], frantziar aktore porno ohia. * [[Urtarrilaren 8]]a &ndash; [[Ainhoa Güemes]], bizkaitar kazetaria eta berdintasun-teknikaria. * [[Urtarrilaren 10]]a &ndash; [[Borja Sémper]], [[PP]]ko gipuzkoar politikaria. * [[Urtarrilaren 11]] &ndash; [[Eduardo Madina]], bilbotar politikaria, [[PSE-EE]] alderdikoa. * [[Urtarrilaren 12]]a &ndash; [[Eloy Moreno]], espainiar idazlea. * [[Urtarrilaren 13]]a &ndash; [[Magno Alves]], brasildar futbolaria. * [[Urtarrilaren 13]]a &ndash; [[Michael Peña]], mexikar jatorriko estatubatuar aktore eta musikaria. * [[Urtarrilaren 14]]a &ndash; [[Andrei Mordvitxev]], errusiar teniente jenerala (h. [[2022]]). * [[Urtarrilaren 15]]a &ndash; [[Leire Artola]], gipuzkoar politikaria, [[Beasain|Beasaingo]] alkatea. * [[Urtarrilaren 15]]a &ndash; [[Carles Durán]], kataluniar saskibaloi entrenatzailea. * [[Urtarrilaren 15]]a &ndash; [[Mamen Mendizábal]], espainiar kazetaria eta telebistako aurkezlea. * [[Urtarrilaren 15|Urtarrilaren 15a]] &ndash; [[Leire Artola]], gipuzkoar politikaria. * [[Urtarrilaren 16]]a &ndash; [[America Vera-Zavala]], txiletar eta perutar jatorriko suediar politikari eta idazle politikoa. * [[Urtarrilaren 17]]a &ndash; [[María José Escalona]], espainiar ingeniari informatikoa. * [[Urtarrilaren 19]]a &ndash; [[Marsha Thomason]], ingeles aktorea. * [[Urtarrilaren 20]]a &ndash; [[Maria Merino]], bizkaitar EHUko irakaslea, matematikaria eta ikertzailea. * [[Urtarrilaren 21]]a &ndash; [[Emma Bunton]], ingeles abeslaria, aktorea, irrati-esataria eta telebista-aurkezlea, ''[[Spice Girls]]'' musika-boskoteko kideetako bat. * [[Urtarrilaren 23]]a &ndash; [[Haritz Garde]], gipuzkoar bateria-jotzailea. * [[Urtarrilaren 24]]a &ndash; [[Iñaki Lafuente]], bizkaitar futbolari ohia. * [[Urtarrilaren 25]]a &ndash; [[Mito Isaka]], japoniar futbolari ohia. * [[Urtarrilaren 25]]a &ndash; [[Carmen Ruiz Repullo]], espainiar soziologo feminista, aktibista eta ikerlaria. * [[Urtarrilaren 29]]a &ndash; [[Saúl Martínez]], hondurastar futbolari ohia. ==== Otsaila ==== * [[Otsailaren 1]]a &ndash; [[Katrín Jakobsdóttir]], [[Islandia]]ko lehen ministroa. * [[Otsailaren 3]]a &ndash; [[Daddy Yankee]], puertorricar abeslari, aktore, zinema-ekoizlea, irrati esataria eta enpresaria. * [[Otsailaren 3]]a &ndash; [[Isla Fisher]], australiar aktorea eta idazlea. * [[Otsailaren 3]]a &ndash; [[Rocío Orsi]], espainiar filosofo, saiakeragile, irakasle eta itzultzailea (h. [[2014]]). * [[Otsailaren 5]]a &ndash; [[John Aloisi]], australiar futbolari ohi eta entrenatzailea. * [[Otsailaren 5]]a &ndash; [[Abhishek Bachchan]], indiar aktore eta playback abeslaria. * [[Otsailaren 6]]a &ndash; [[Kim Zmeskal]], estatubatuar gimnasta artistikoa. * [[Otsailaren 7]]a &ndash; [[Daisuke Oku]], japoniar futbolaria (h. [[2014]]). * [[Otsailaren 8]]a &ndash; [[Eva Mirones]], gipuzkoar arraunlaria. * [[Otsailaren 11]] &ndash; [[Alexandra Neldel]], alemaniar aktorea. * [[Otsailaren 12]]a &ndash; [[Christian Cullen]], zeelandaberritar errugbilari ohia. * [[Otsailaren 12]]a &ndash; [[Miguel Morrás]], nafar txirrindulari ohia. * [[Otsailaren 12]]a &ndash; [[Silvia Saint]], txekiar aktore pornografiko ohia. * [[Otsailaren 12]]a &ndash; [[Silvia Trigueros]], bizkaitar mendi-lasterkaria. * [[Otsailaren 15]]a &ndash; [[Óscar Freire]], espainiar txirrindularia. * [[Otsailaren 23]]a &ndash; [[Katia Guerreiro]], portugaldar [[fado]] abeslaria. * [[Otsailaren 23]]a &ndash; [[Kelly Macdonald]], eskoziar aktorea. * [[Otsailaren 23]]a &ndash; [[Susumu Oki]], japoniar futbolari ohia. * [[Otsailaren 24]]a &ndash; [[Yuval Noah Harari]], israeldar historialaria. * [[Otsailaren 25]]a &ndash; [[Seiji Honda]], japoniar futbolari ohia. * [[Otsailaren 26]]a &ndash; [[Ander Izagirre]], gipuzkoar kazetaria eta idazlea. * [[Otsailaren 26]]a &ndash; [[Iratxe Jaio]], bizkaitar disziplina-anitzeko artista eta ikertzailea. * [[Otsailaren 26]]a &ndash; [[Ruth Mateu Vinent]], espainiar politikaria. * [[Otsailaren 27]]a &ndash; [[Hanna Kosonen]], finlandiar orientazio-eskiatzaile eta politikaria. * [[Otsailaren 28]]a &ndash; [[Ali Larter]], estatubatuar aktorea eta modeloa. ==== Martxoa ==== * [[Martxoaren 2]]a &ndash; [[França]], brasildar futbolari ohia. * [[Martxoaren 2]]a &ndash; [[Alaitz Telletxea]], gipuzkoar abeslari eta trikitilaria, ''[[Alaitz eta Maider]]'' bikoteko kidea. * [[Martxoaren 2]]a &ndash; [[Benjamín Zarandona]], euskal-ekuatoreginear futbolari ohia. * [[Martxoaren 3]]a &ndash; [[Mohamed al-Menfi]], [[Libia]]ko estatuburua. * [[Martxoaren 3]]a &ndash; [[Carles Mundó]], kataluniar abokatu eta politikaria. * [[Martxoaren 4]]a &ndash; [[Ángel Arrieta]], nafar txirrindulari ohia. * [[Martxoaren 8]]a &ndash; [[Freddie Prinze Jr.]], estatubatuar aktorea. * [[Martxoaren 9]]a &ndash; [[Anier García]], kubatar atleta, 110 metroko hesi-lasterketan aditua. * [[Martxoaren 9]]a &ndash; [[Carmen Montón]], [[PSOE]]ko politikari eta mediku espainiarra. * [[Martxoaren 9]]a &ndash; [[Ilaski Serrano]], bizkaitar telebista-aurkezle eta irrati-esataria. * [[Martxoaren 10]]a &ndash; [[Vanessa Atkinson]], herbehereetar squash-jokalari ohia. * [[Martxoaren 10]]a &ndash; [[Eladio Jiménez]], espainiar txirrindularia. * [[Martxoaren 11]] &ndash; [[Juan José Fuertes]], nafar igerilaria, [[Paralinpiar Jokoak|Paralinpiar Jokoetan]] zazpi domina lortu zituena. * [[Martxoaren 12]]a &ndash; [[María Adánez]], espainiar aktorea. * [[Martxoaren 14]]a &ndash; ''[[Jimmy Jump]]'', kirol ospakizunetan zein ekitaldi jendetsuetan bat-batean sartzeagatik ezagun egin den kataluniarra. * [[Martxoaren 15]]a &ndash; [[Miryam Gallego]], galiziar aktorea. * [[Martxoaren 16]]a &ndash; [[Zhu Chen]], sino-qatartar xake jokalaria. * [[Martxoaren 16]]a &ndash; [[Aiora Errenteria]], bizkaitar abeslari, kantagile eta irakaslea, ''[[Zea Mays]]'' taldeko kidea. * [[Martxoaren 16]]a &ndash; [[Susanne Ljungskog]], suediar txirrindulari ohia. * [[Martxoaren 18]]a &ndash; [[Aitor Fresán]], nafar futbolari ohia. * [[Martxoaren 19]]a &ndash; [[Rachel Blanchard]], kanadar aktorea. * [[Martxoaren 19]]a &ndash; [[Nino Bule]], kroaziar futbolari ohia. * [[Martxoaren 20]]a &ndash; [[Chester Bennington]], ''[[Linkin Park]]'' eta ''Dead By Sunrise'' taldeetako abeslari eta musikagilea (h. [[2017]]). * [[Martxoaren 20]]a &ndash; [[Luz Cristina López]], kolonbiar irakasle eta politikaria. * [[Martxoaren 21]]a &ndash; [[Laura Camps]], kataluniar saskibaloi jokalari ohia. * [[Martxoaren 21]]a &ndash; [[Jeff Lemire]], kanadar komikilaria. * [[Martxoaren 22]]a &ndash; [[Iker Garai]], gipuzkoar futbolari ohia. * [[Martxoaren 22]]a &ndash; [[Reese Witherspoon]], estatubatuar aktorea. * [[Martxoaren 23]]a &ndash; [[Michelle Monaghan]], estatubatuar aktorea. * [[Martxoaren 24]]a &ndash; [[Aitor Tornavaca]], arabar futbolaria. * [[Martxoaren 25]]a &ndash; [[Volodimir Klitxko]], ukrainar boxeolari eta militarra. * [[Martxoaren 25]]a &ndash; [[Ramon Te Wake]], zeelandaberritar dokumental-egile, abesti-idazle eta telebista aurkezle transexuala. * [[Martxoaren 27]]a &ndash; [[Carlos Areces]], espainiar aktorea. * [[Martxoaren 29]]a &ndash; [[Igor Astarloa]], bizkaitar txirrindulari ohia. * [[Martxoaren 29]]a &ndash; [[Jennifer Capriati]], estatubatuar tenislari ohia, historiako onenetakoa. * [[Martxoaren 30]]a &ndash; [[Alejandro Barrenetxea]], bizkaitar gimnasta ohia. * [[Martxoaren 30]]a &ndash; [[Alexandra Olaya-Castro]], kolonbiar fisikari teorikoa, fisika kuantiko biomolekularrean egindako lanagatik ezaguna. * [[Martxoaren 31]] &ndash; [[Ayta Sözeri]], turkiar aktore eta musikaria. * [[Martxoaren 31]] &ndash; [[Juan Zunzunegui]], galiziar arraunlari ohi eta entrenatzailea. ==== Apirila ==== * [[Apirilaren 1]]a &ndash; [[Emma Ríos Maneiro]], galiziar istoriotxo-marrazkigilea eta ilustratzailea. * [[Apirilaren 1]]a &ndash; [[Clarence Seedorf]], herbeheretar futbolari ohia. * [[Apirilaren 2]]a &ndash; [[Rory Sabbatini]], hegoafrikar-eslovakiar golfaria. * [[Apirilaren 2]]a &ndash; [[Takahiro Yamanishi]], japoniar futbolari ohia. * [[Apirilaren 6]]a &ndash; [[Askoa Etxebarrieta]], arabar flamenko dantzaria. * [[Apirilaren 6]]a &ndash; [[Jorge Ordóñez]], bizkaitar futbolari ohia. * [[Apirilaren 8]]a &ndash; [[Ricardo Sanzol]], nafar futbolari ohia. * [[Apirilaren 11]] &ndash; [[Saiko Takahashi]], japoniar futbolari ohia. * [[Apirilaren 14]]a &ndash; [[Santiago Abascal Conde]], euskal herritar politikaria, [[Vox (alderdi politikoa)|Vox]] alderdiko presidentea. * [[Apirilaren 15]]a &ndash; [[Seigo Narazaki]], japoniar futbolaria. * [[Apirilaren 16]]a &ndash; [[Roberto Urroz]], nafar futbolari ohia. * [[Apirilaren 18]]a &ndash; [[Melissa Joan Hart]], estatubatuar aktore, bikoizlari, abeslari, moda-diseinatzaile eta enpresaburua. * [[Apirilaren 20]]a &ndash; [[Sotaro Yasunaga]], japoniar futbolari ohia. * [[Apirilaren 22]]a &ndash; [[Albano Dante Fachin]], argentinar politikari eta ustelkeriaren aurkako aktibista. * [[Apirilaren 23]]a &ndash; [[Garbiñe Basarte]], nafar artista, muralista. * [[Apirilaren 23]]a &ndash; [[Pasión Vega]], espainiar abeslaria. * [[Apirilaren 24]]a &ndash; [[Juanma Garate]], gipuzkoar txirrindularia. * [[Apirilaren 24]]a &ndash; [[Oihana Olaberria Jaka]], nafar arkeologo teknikaria eta politikaria. * [[Apirilaren 24]]a &ndash; [[Ana Afonso]], portugaldar aktore eta modeloa (h. [[2024]]). * [[Apirilaren 25]]a &ndash; [[Tim Duncan]], NBAko estatubatuar saskibaloi jokalari ohia. * [[Apirilaren 25]]a &ndash; [[Edurne Larraza]], gipuzkoar informatikaria eta unibertsitateko irakaslea. * [[Apirilaren 27]]a &ndash; [[Walter Pandiani]], uruguaiar futbolari ohia. * [[Apirilaren 27]]a &ndash; [[Adaora Ukoh]], nigeriar aktorea. * [[Apirilaren 29]]a &ndash; [[Gorka Hermosa]], gipuzkoar konpositore, akordeoilari, irakasle eta idazlea. * [[Apirilaren 30]]a &ndash; [[Ibon Navarro]], arabar saskibaloi entrenatzailea. ==== Maiatza ==== * [[Maiatzaren 1]]a &ndash; [[Zuriñe López de Sabando Sainz]], arabar okumentalgilea. * [[Maiatzaren 1]]a &ndash; [[Violante Placido]], italiar aktore eta abeslaria. * [[Maiatzaren 2]]a &ndash; [[Mitsunori Yabuta]], japoniar futbolari ohia. * [[Maiatzaren 3]]a &ndash; [[Alexander Gerst]], [[Europako Espazio Agentzia]]ko alemaniar astronauta. * [[Maiatzaren 3]]a &ndash; [[Eduard Heger]], [[Eslovakia]]ko lehen ministroa. * [[Maiatzaren 4]]a &ndash; [[Yasuhiro Hato]], japoniar futbolari ohia. * [[Maiatzaren 5]]a &ndash; [[Natália Pasternak]], brasildar mikrobiologista. * [[Maiatzaren 9]]a &ndash; [[Chema Jiménez]], nafar futbolari ohia. * [[Maiatzaren 10]]a &ndash; [[Mitxel Lakuntza]], nafar sindikalista, [[Eusko Langileen Alkartasuna|ELAko]] idazkari nagusia. * [[Maiatzaren 10]]a &ndash; [[Ana Otadui]], bizkaitar politikaria, [[Bizkaiko Batzar Nagusiak|Bizkaiko Batzar Nagusietako]] lehendakaria. * [[Maiatzaren 14]]a - [[Martine McCutcheon]], britainiar aktore eta abeslaria. * [[Maiatzaren 15]]a &ndash; [[Enrike Galartza|Enrike Galartza, ''Galartza V.a'']], nafar pilotari ohia. * [[Maiatzaren 15]]a &ndash; [[Jacek Krzynówek]], poloniar futbolari ohia. * [[Maiatzaren 15]]a &ndash; [[Ibone Lallana]], bizkaitar kirolari ohia, [[taekwondo]]n aritua. * [[Maiatzaren 16]]a &ndash; [[Lourdes Peláez]], kanariar saskibaloi jokalaria. * [[Maiatzaren 17]]a - [[Rochelle Aytes]], estatubatuar aktorea, ahots-aktorea eta modeloa. * [[Maiatzaren 17]]a &ndash; [[Endry Cardeño]], kolonbiar emakumezko aktore transgeneroa. * [[Maiatzaren 17]]a &ndash; [[Mayte Martínez]], espainiar atleta ohia, 800 metrotan aditua. * [[Maiatzaren 19]]a &ndash; [[Kevin Garnett]], NBAko estatubatuar saskibaloi jokalari ohia. * [[Maiatzaren 21]]a &ndash; [[Predrag Savović]], serbiar saskibaloi jokalari ohia. * [[Maiatzaren 22]]a &ndash; [[Fernando Andina]], espainiar aktorea. * [[Maiatzaren 24]]a &ndash; [[Ekai Txapartegi]], gipuzkoar filosofoa eta EHUko irakaslea. * [[Maiatzaren 25]]a &ndash; [[Rubén Díaz de Cerio]], arabar txirrindulari ohia. * [[Maiatzaren 25]]a &ndash; [[Nadine Heredia]], perutar kazetaria eta politikaria. * [[Maiatzaren 25]]a &ndash; [[Cillian Murphy]], irlandar zinema, telebista eta antzerkiko aktorea. * [[Maiatzaren 25]]a &ndash; [[Ethan Suplee]], estatubatuar aktorea. * [[Maiatzaren 26]]a &ndash; [[Xabier San Sebastian (aktorea)|Xabier San Sebastian]], gipuzkoar aktorea. * [[Maiatzaren 28]]a &ndash; [[Xabier Berzosa]], gipuzkoar zinema ekoizlea. * [[Maiatzaren 28]]a &ndash; [[Aitziber Juaristi|Aitziber Juaristi, ''Tzibi'']], bizkaitar futbolaria. * [[Maiatzaren 31]] &ndash; [[Colin Farrell]], irlandar aktorea. * [[Maiatzaren 31]] &ndash; [[Tonka Tomicic]], txiletar modeloa eta telebistako aurkezlea. * [[Maiatzaren 31]] &ndash; [[Nahia Urrutxua]], bizkaitar irakaslea, ekintzailea eta politikaria. ==== Ekaina ==== * [[Ekainaren 2]]a &ndash; [[Yoshinobu Minowa]], japoniar futbolari ohia. * [[Ekainaren 4]]a &ndash; [[Aleksei Navalni]], errusiar politikaria eta ustelkeriaren aurkako ekintzailea (h. [[2024]]). * [[Ekainaren 5]]a &ndash; [[Aitzol Astigarraga]], gipuzkoar informatikaria, robotika-ikertzailea eta [[Goi-mailako Online Institutua|Goi-mailako Online Institutuko]] irakaslea eta zuzendaria. * [[Ekainaren 5]]a &ndash; [[Lauren Beukes]], hegoafrikar nobelagile, ipuin-idazlea, kazetaria eta telebistako gidoilaria. * [[Ekainaren 5]]a &ndash; [[Takayuki Suzuki]], japoniar futbolari ohia. * [[Ekainaren 6]]a &ndash; [[Ainara Maia]], gipuzkoar idazle eta itzultzailea. * [[Ekainaren 8]]a &ndash; [[Montse Castellà]], kataluniar egile abeslaria, gizarte-ekintzailea eta kultura-kazetaria. * [[Ekainaren 8]]a &ndash; [[Lindsay Davenport]], estatubatuar tenislari ohia. * [[Ekainaren 9]]a &ndash; [[Aziza Brahim]], [[saharar]] abeslari eta aktorea da. * [[Ekainaren 10]]a &ndash; [[Jurgi Frederiko Prusiakoa]], [[Prusia]]ko Errege Printzea, [[Alemania]]ko Printze Inperiala eta [[Hohenzollern dinastia]]ren nagusia. * [[Ekainaren 11]] - [[Asier Gerrikaetxebarria]], bizkaitar gidoigilea. * [[Ekainaren 11]] &ndash; [[Castillo Suarez]], euskal poeta eta idazlea. * [[Ekainaren 15]]a &ndash; [[Tina Vallès]], kataluniar idazle, zuzentzaile, itzultzaile eta blogaria. * [[Ekainaren 17]]a &ndash; [[María de la Purificación de la Aldea y Ruiz de Castañeda]], PCEko militantea, Madrilgo lehen emagin eta erizain kolegiatuetakoa (j. [[1889]]). * [[Ekainaren 17]]a &ndash; [[Sven Nys]], mendi bizikleta eta ziklo-krosseko flandriar txirrindularia. * [[Ekainaren 18]]a &ndash; [[Alana de la Garza]], telesailetako estatubatuar aktorea. * [[Ekainaren 18]]a &ndash; [[Tatsuhiko Kubo]], japoniar futbolari ohia. * [[Ekainaren 18]]a &ndash; [[Akinori Nishizawa]], japoniar futbolari ohia. * [[Ekainaren 20]]a &ndash; [[Iratxe Ansa]], gipuzkoar dantzaria eta koreografoa. * [[Ekainaren 21]]a &ndash; [[Pablo Benegas]], gipuzkoar gitarra-jotzaile eta musikagilea. * [[Ekainaren 23]]a &ndash; [[Paola Suárez]], argentinar tenislari-ohia. * [[Ekainaren 24]]a &ndash; [[Alika Kinan]], emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea, sexu-esplotaziorako [[Gizakien salerosketa|gizakien salerosketatik]] bizirik ateratakoa. * [[Ekainaren 24]]a &ndash; [[Ricardo Alexandre dos Santos|Ricardinho]], brasildar futbolari ohia. * [[Ekainaren 25]]a &ndash; [[Axelle Guiguet]], lapurtar atleta ohia, proba konbinatuetan espezialista. * [[Ekainaren 27]]a &ndash; [[Cristina Spínola]], Kanarietako kazetaria, kirolaria, telebistako kazetaria, idazlea eta youtuberra. * [[Ekainaren 28]]a &ndash; [[Aitor Calle]], bizkaitar futbolari ohia eta futbol entrenatzailea. * [[Ekainaren 28]]a &ndash; [[Sheila Herrero]], aragoitar patinatzailea. * [[Ekainaren 30]]a &ndash; [[Raúl García Fernández]], gipuzkoar futbolari ohia. ==== Uztaila ==== * [[Uztailaren 1]]a &ndash; [[Patrick Kluivert]], herbehereetar futbolari ohia eta entrenatzailea. * [[Uztailaren 1]]a &ndash; [[Garbiñe Larrea]], gipuzkoar naturopata. * [[Uztailaren 1]]a &ndash; [[Ruud van Nistelrooy]], herbeheretar futbolaria. * [[Uztailaren 2]]a &ndash; [[Ľudovít Ódor]], [[Eslovakia]]ko lehen ministroa. * [[Uztailaren 3]]a - [[Laura Vilagra]], kataluniar politologoa eta politikaria. * [[Uztailaren 4]]a &ndash; [[Aritz Berraondo]], gipuzkoar pilotari ohia. * [[Uztailaren 5]]a &ndash; [[María do Cebreiro]], galiziar poeta, saiakeragilea eta Literaturaren Teorian doktorea. * [[Uztailaren 5]]a &ndash; [[Claudia Salazar Jiménez]], perutar idazlea eta unibertsitate irakaslea. * [[Uztailaren 7]]a &ndash; [[Bérénice Bejo]], franko-argentinar aktorea. * [[Uztailaren 8]]a &ndash; [[Maider Etxebarria]], [[PSE-EE]]ko arabar politikaria. * [[Uztailaren 8]]a &ndash; [[Ellen MacArthur]], britainiar distantzia luzeko nabigatzailea, estropadalari ohia. * [[Uztailaren 8]]a &ndash; [[Odile Vuillemin]], telesailetako frantziar aktorea. * [[Uztailaren 10]]a &ndash; [[Iker Iturbe]], gasteiztar saskibaloi jokalari ohia. * [[Uztailaren 11]] &ndash; [[Rose-Maïté Erkoreka]], euskal jatorriko [[quebec]]tar aktorea. * [[Uztailaren 11]] &ndash; [[Egoitz Lasa]], euskal aktorea. * [[Uztailaren 13]]a &ndash; [[Oleg Sentsov]], ukrainar zinemagile, idazle eta ekintzailea. * [[Uztailaren 13]]a &ndash; [[Diana Vishneva]], errusiar ballet-dantzaria. * [[Uztailaren 15]]a &ndash; [[Diane Kruger]], alemaniar aktore eta modeloa. * [[Uztailaren 17]]a &ndash; [[Natxo López]], nafar telebista zuzendari eta gidoigilea. * [[Uztailaren 17]]a &ndash; [[Aitor Oroza]], bizkaitar txirrindulari paralinpikoa. * [[Uztailaren 18]]a &ndash; [[Elsa Pataky]], espainiar aktorea. * [[Uztailaren 19]]a &ndash; [[Benedict Cumberbatch]], ingeles aktorea. * [[Uztailaren 20]]a &ndash; [[Maiorga Ramirez]], [[Eusko Alkartasuna|EAko]] nafar politikaria. * [[Uztailaren 21]]a &ndash; [[Jaime Murray]], ingeles aktorea. * [[Uztailaren 22]]a &ndash; [[Janek Tombak]], estoniar txirrindulari ohia. * [[Uztailaren 23]]a &ndash; [[Judith Arndt]], alemaniar txirrindulari ohia. * [[Uztailaren 23]]a &ndash; [[Estitxu Estremo]], gipuzkoar surflari ohia, [[longboard]]en aditua,. * [[Uztailaren 23]]a &ndash; [[Judit Polgár]], hungariar xake jokalaria, inoizko emakumezko xakelaririk hoberenetakoa. * [[Uztailaren 23]]a &ndash; [[Bhavatharini]], indiar abeslaria (h. [[2024]]). * [[Uztailaren 24]]a - [[Julia Navalnaia]], errusiar ekonomialaria eta politikaria, 2024an eraildako [[Aleksei Navalni]] oposizio errusiarreko liderraren emaztea. * [[Uztailaren 25]]a &ndash; [[Unai Hualde]], [[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJko]] nafar politikaria. * [[Uztailaren 26]]a &ndash; [[Lorea Perosanz]], bizkaitar diseinatzailea eta ilustratzailea. * [[Uztailaren 26]]a &ndash; [[Ana Roldán]], espainiar kazetari eta aurkezlea. * [[Uztailaren 27]]a &ndash; [[Demis Hassabis]], ingeles informatikari eta [[adimen artifizial]]ari buruzko ikertzailea, 2024ko [[Kimikako Nobel Saria]]. * [[Uztailaren 28]]a &ndash; [[Iker Flores]], nafar txirrindularia. * [[Uztailaren 29]]a &ndash; [[Fernando González «Gonzo»|Fernando González, ''Gonzo'']], espainiar kazetari eta telebistako aurkezle eta erreportaria. * [[Uztailaren 29]]a &ndash; [[Federico Mena]], mexikar programatzailea, [[GNOME]]n sortzaileetakoa. * [[Uztailaren 31]] &ndash; [[Shigenori Hagimura]], japoniar futbolari ohia. * [[Uztailaren 31]] &ndash; [[Paulo Wanchope]], costarricar futbolari ohia. ==== Abuztua ==== * [[Abuztuaren 1]]a &ndash; [[Iván Duque Márquez]], [[Kolonbia]]ko presidentea. * [[Abuztuaren 1]]a &ndash; [[Sultan Saeed]], maldivar atleta, 100 m-ko proban espezializatua. * [[Abuztuaren 2]]a &ndash; [[Claudia Ancapán]], txiletar emagina eta trans aktibista. * [[Abuztuaren 2]]a &ndash; [[Reyes Estévez]], kataluniar atleta, [[1.500 metroko lasterketa]]n espezialista. * [[Abuztuaren 2]]a &ndash; [[Sam Worthington]], australiar aktorea. * [[Abuztuaren 3]]a &ndash; [[Maider Castillo]], gipuzkoar futbolaria. * [[Abuztuaren 7]]a &ndash; [[Silvia Albert Sopale]], gipuzkoar aktore, antzerki-zuzendari, sortzaile eta arrazakeriaren kontrako ekintzaile feminista. * [[Abuztuaren 8]]a &ndash; [[Tawny Cypress]], estatubatuar aktorea eta modeloa. * [[Abuztuaren 8]]a &ndash; [[Samah Jabr]], palestinar psikiatra, psikoterapeuta eta idazlea. * [[Abuztuaren 9]]a &ndash; [[Rhona Mitra]], britainiar aktorea, modelo-ohia eta abeslaria. * [[Abuztuaren 9]]a &ndash; [[Audrey Tautou]], frantziar aktorea. * [[Abuztuaren 14]]a &ndash; [[Fabrizio Donato]], italiar atleta, [[jauzi hirukoitz]]ean aditua. * [[Abuztuaren 15]]a &ndash; [[Abiy Ahmed]], [[Etiopia]]ko lehen ministroa eta 2019ko [[Bakearen Nobel saria]]. * [[Abuztuaren 15]]a &ndash; [[Boudewijn Zenden]], herbeheretar futbolaria. * [[Abuztuaren 15]]a &ndash; [[Éric Irastorza]], lapurtar zestalaria. * [[Abuztuaren 16]]a &ndash; [[Nuria Fernández]], espainiar atleta, 1.500 metroko lasterketan aditua. * [[Abuztuaren 18]]a &ndash; [[Bernardo Atorrasagastegi]], gipuzkoar [[ETA]]kidea. * [[Abuztuaren 18]]a &ndash; [[Amaya Valdemoro]], espainiar saskibaloi-jokalari ohia. * [[Abuztuaren 19]]a &ndash; [[Elsa Artadi]], kataluniar ekonomialari eta politikaria. * [[Abuztuaren 19]]a &ndash; [[Pablo Larraín]], txiletar zinemagilea. * [[Abuztuaren 24]]a &ndash; [[Susana Etxeberria]], nafar atleta ohia. * [[Abuztuaren 24]]a &ndash; [[Alex O'Loughlin]], australiar aktorea. * [[Abuztuaren 25]]a &ndash; [[Iñaki Descarga Retegi]], gipuzkoar futbolari ohia. * [[Abuztuaren 25]]a &ndash; [[Zihara Enbeita]], bizkaitar bertsolaria, gai-jartzaile eta bertso-eskolako irakaslea eta kazetaria. * [[Abuztuaren 25]]a &ndash; [[Susana Seivane]], galiziar gaitajolea. * [[Abuztuaren 26]]a &ndash; [[Amaia Montero]], euskal herritar abeslaria eta ''[[La Oreja de Van Gogh]]'' taldeko abeslari ohia. * [[Abuztuaren 26]]a &ndash; [[Zemfira]], errusiar rock musikaria. * [[Abuztuaren 27]]a &ndash; [[Sarah Chalke]], kanadar aktorea. * [[Abuztuaren 27]]a &ndash; [[Audrey C. Delsanti]], txiletar astronomoa, [[planeta txiki]]en aurkitzailea. * [[Abuztuaren 28]]a &ndash; [[Raquel Calvo Larralde]], bizkaitar kazetaria eta dokumentalgilea. * [[Abuztuaren 29]]a &ndash; [[Thierry Biscary]], baxenafar abeslari eta txalapartaria. ==== Iraila ==== * [[Irailaren 1]]a &ndash; [[Takashi Fukunishi]], japoniar futbolari ohia. * [[Irailaren 2]]a &ndash; [[Momodu Mutairu]], nigeriar futbolari ohia. * [[Irailaren 4]]a - [[Aratz Gallastegi]], bizkaitar errgbilari ohia. * [[Irailaren 4]]a - [[Pablo Lusarreta]], nafar futbolari ohia. * [[Irailaren 4]]a &ndash; [[Ivan Massagué]], kataluniar aktorea. * [[Irailaren 5]]a &ndash; [[Tatiana Gutsu]], ukrainar gimnasta ohia. * [[Irailaren 5]]a &ndash; [[Carice van Houten]], herbeheretar aktorea. * [[Irailaren 6]]a &ndash; [[Naomie Harris]], ingeles aktorea. * [[Irailaren 6]]a &ndash; [[Jon Ander Lopez Maquiera]], bizkaitar futbolaria (h. [[2013]]). * [[Irailaren 8]]a &ndash; [[Marcela Topor]], errumaniar kazetaria, [[Carles Puigdemont]]en emaztea. * [[Irailaren 9]]a &ndash; [[Jose Maria Goenaga]], euskal zinemagilea. * [[Irailaren 9]]a &ndash; [[Hanno Möttölä]], finlandiar saskibaloi jokalaria. * [[Irailaren 9]]a &ndash; [[Gorka Orive]], Farmazian doktorea, ikerlaria eta unibertsitate irakaslea. * [[Irailaren 11]] - [[Esti Ansotegi Guruziaga]], bizkaitar psikologoa. * [[Irailaren 12]]a &ndash; [[Maciej Żurawski]], poloniar futbolari ohia. * [[Irailaren 14]]a &ndash; [[Arturo Igoroin|Arturo Igoroin, ''Sivori'']], arabar futbolaria. * [[Irailaren 15]]a &ndash; [[Roberto Martínez|Roberto Martinez Ripodas, ''Tiko'']], nafar futbolari ohia. * [[Irailaren 16]]a &ndash; [[Elina Garanca]], letoniar mezzosopranoa. * [[Irailaren 16]]a &ndash; [[Mónica Carrillo]], espainiar kazetaria eta idazlea. * [[Irailaren 16]]a &ndash; [[Jonathan Page]], estatubatuar errepideko eta ziklo-krosseko txirrindularia. * [[Irailaren 16]]a &ndash; [[Leire Pajín]], Donostian jaiotako espainiar politikaria. * [[Irailaren 18]]a &ndash; [[Joana Mendiboure Garaiar]], lapurtar euskalzale eta kulturzalea. * [[Irailaren 18]]a &ndash; [[Denis Ménochet]], frantziar aktorea. * [[Irailaren 19]]a &ndash; [[Joli Pascualena]], nafar aktore eta abeslaria. * [[Irailaren 20]]a &ndash; [[Gorka Soria]], bizkaitar futbolari ohia. * [[Irailaren 22]]a &ndash; [[Ronaldo]], brasildar futbolaria. * [[Irailaren 24]]a &ndash; [[Reneé Acosta]], mexikar poeta, filosofoa eta saiakeragilea. * [[Irailaren 24]]a &ndash; [[Mikel Artetxe]], bizkaitar txirrindulari ohia. * [[Irailaren 25]]a &ndash; [[Aitziber Makatzaga]], gipuzkoar bolaria. * [[Irailaren 26]]a &ndash; [[Michael Ballack]], alemaniar futbolari ohia. * [[Irailaren 27]]a &ndash; [[Francesco Totti]], italiar futbolaria. * [[Irailaren 29]]a - [[Óscar Sevilla]], espainiar txirrindularia. * [[Irailaren 29]]a &ndash; [[Andrii Xevtxenko]], ukrainar futbolari ohi eta politikaria. ==== Urria ==== * [[Urriaren 3]]a &ndash; [[Seann William Scott]], estatubatuar aktore, komediante eta ekoizlea. * [[Urriaren 4]]a &ndash; [[Vito Rogado]], gipuzkoar aktorea. * [[Urriaren 4]]a &ndash; [[Alicia Silverstone]], estatubatuar aktorea. * [[Urriaren 4]]a &ndash; [[Ueli Steck]], suitzar alpinista (h. [[2017]]). * [[Urriaren 5]]a &ndash; [[Ramzan Kadirov]], [[Txetxenia]]ko presidentea. * [[Urriaren 7]]a &ndash; [[Edwin Congo]], kolonbiar-espainiar futbolari ohia eta telebistako kirol tertuliakidea. * [[Urriaren 11]] &ndash; [[Emily Deschanel]], telesailetako estatubatuar aktorea. * [[Urriaren 11]] &ndash; [[Salman Khan]], estatubatuar hezitzaile eta enpresaria, Khan Academy doako onlineko hezkuntza-plataformaren sortzailea. * [[Urriaren 12]]a &ndash; [[Kajsa Bergqvist]], suediar atleta, altuera jauzian aditua. * [[Urriaren 14]]a &ndash; [[Ben Pridmore]], britainiar kontulari eta [[mnemonista]]. * [[Urriaren 15]]a - [[Elisa Aguilar]], espainiar saskibaloi jokalari ohi eta zuzendaria. * [[Urriaren 15]]a &ndash; [[Iñigo Pascual]], nafar pilotari ohi eta politikaria. * [[Urriaren 16]]a &ndash; [[Jon Ander Izkoa]], bizkaitar futbolari ohia. * [[Urriaren 17]]a &ndash; [[Sebastián Abreu]], uruguaiar futbolaria. * [[Urriaren 17]]a &ndash; [[Desirée Ndjambo]], espainiar kazetaria eta aurkezlea. * [[Urriaren 18]]a &ndash; [[Trinidad Lucea Ferrer]], nafar idazlea. * [[Urriaren 19]]a &ndash; [[Joseph Duplantier]], lapurtar musikaria, [[Gojira]] ''[[death metal]]'' taldeko kidea. * [[Urriaren 19]]a &ndash; [[Xabi Fernández]], euskal herritar kirolaria, [[Iker Martinez de Lizardui]]rekin batera [[bela]]ko 49er klaseko txapeldun olinpikoa. * [[Urriaren 20]]a &ndash; [[Petr Dlask]], txekiar ziklokros txirrindulari ohia. * [[Urriaren 20]]a &ndash; [[Dan Fogler]], estatubatuar aktore eta umorista. * [[Urriaren 22]]a - [[Itsaso Güemes Oiarbide]], gipuzkoar kazetaria eta irrati-esataria. * [[Urriaren 23]]a &ndash; [[Ryan Reynolds]], kanadar-estatubatuar aktorea. * [[Urriaren 28]]a &ndash; [[Kenji Uematsu]], bizkaitar [[judo]]ka. * [[Urriaren 29]]a &ndash; [[Xu Yuhua]], txinatar xake jokalaria. * [[Urriaren 31]] &ndash; [[Piper Perabo]], estatubatuar aktorea. ==== Azaroa ==== * [[Azaroaren 1]]a &ndash; [[Macarena Gelman]], uruguaitar giza eskubideen aldeko ekintzaile eta politikaria. * [[Azaroaren 1]]a &ndash; [[Xabier Silveira]], nafar bertsolaria, zazpi aldiz [[Nafarroako Bertsolari Txapelketa]]ren irabazle. * [[Azaroaren 2]]a &ndash; [[Chloé Cruchaudet]], frantziar komiki-marrazkilari, gidoilari eta koloratzailea. * [[Azaroaren 3]]a &ndash; [[Agnès Busquets]], kataluniar aktore eta idazlea. * [[Azaroaren 3]]a &ndash; [[Irakoitz Etxeberria]], gipuzkoar traineru estropadetako patroia. * [[Azaroaren 5]]a &ndash; [[Raúl Cimas]], espainiar aktore eta umorista. * [[Azaroaren 6]]a &ndash; [[Saúl Cepeda]], gipuzkoar kazetari, idazle eta gourmanda. * [[Azaroaren 6]]a &ndash; [[Lluvia Rojo]], espainiar aktore eta abeslaria. * [[Azaroaren 12]]a &ndash; [[Karmele Artetxe]], bizkaitar historialaria, [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHUko]] irakaslea eta [[Udako Euskal Unibertsitatea|UEUko]] zuzendari ohia. * [[Azaroaren 15]]a &ndash; [[Christian Andreu]], lapurtar musikaria, [[Gojira]] ''[[death metal]]'' taldekoa. * [[Azaroaren 15]]a &ndash; [[Iker Begoña]], bizkaitar futbolari ohia. * [[Azaroaren 15]]a &ndash; [[Virginie Ledoyen]], frantziar modelo eta aktorea. * [[Azaroaren 16]]a &ndash; [[Estibaliz Gabilondo]], euskal aktore eta kazetaria. * [[Azaroaren 16]]a &ndash; [[Kazuhiro Suzuki]], japoniar futbolari ohia. * [[Azaroaren 17]]a &ndash; [[Brian T. Delaney]], estatubatuar bikoiztaile eta umorista. * [[Azaroaren 19]]a &ndash; [[Ilze Jaunalksne]], letoniar kazetaria eta idazlea. * [[Azaroaren 20]]a &ndash; [[Ana Estrada]], perutar psikologo eta aktibista (h. [[2024]]). * [[Azaroaren 20]]a &ndash; [[Atsushi Yoneyama]], japoniar futbolari ohia. * [[Azaroaren 21]]a &ndash; [[Yaël Nazé]], belgikar astrofisikaria eta ikertzailea. * [[Azaroaren 22]]a &ndash; [[Regina Halmich]], alemaniar boxeolaria eta kickboxingeko borrokalaria. * [[Azaroaren 22]]a &ndash; [[Fernando Velázquez]], bizkaitar musikagile eta orkestra zuzendaria. * [[Azaroaren 23]]a &ndash; [[Takayuki Chano]], japoniar futbolari ohia. * [[Azaroaren 24]]a &ndash; [[Maider Zabalegi]], gipuzkoar abeslari eta konpositorea, ''[[Alaitz eta Maider]]'' bikoteko kidea. * [[Azaroaren 26]]a &ndash; [[Maialen Lujanbio]], gipuzkoar bertsolaria, bi aldiz [[Bertsolari Txapelketa Nagusia]]ren irabazle eta txapel hau lortu duen lehen emakumea. * [[Azaroaren 28]]a &ndash; [[Juana Acosta]], hispano-kolonbiar zinema, antzerki eta telebistako aktorea. * [[Azaroaren 28]]a &ndash; [[Aitor Ocio]], arabar futbolari ohia. * [[Azaroaren 29]]a &ndash; [[Chadwick Boseman]], estatubatuar aktorea, gidoilari eta dramagilea (h. [[2020]]). * [[Azaroaren 29]]a &ndash; [[Anna Faris]], estatubatuar aktore eta abeslaria. * [[Azaroaren 29]]a &ndash; [[Inés Santé Riveira]], galiziar irakasle, asmatzaile eta ikertzailea. * [[Azaroaren 30]]a &ndash; [[Eneko Llanos]], gasteiztar triatleta. ==== Abendua ==== * [[Abenduaren 1]]a &ndash; [[Pablo Chiapella]], espainiar aktorea. * [[Abenduaren 3]]a - [[Lola Arias]], argentinar idazle, aktore, performer eta antzerki zuzendaria. * [[Abenduaren 6]]a - [[Alicia Machado]], venezuelar aktorea, aurkezlea, ekoizlea, enpresaburua eta modeloa. * [[Abenduaren 7]]a &ndash; [[Martina Klein]], argentinar modelo, telebista aurkezle eta umorista. * [[Abenduaren 8]]a &ndash; [[Dominic Monaghan]], ingeles aktorea. * [[Abenduaren 8]]a &ndash; [[Camille Raymond]], frantziar aktorea. * [[Abenduaren 8]]a &ndash; [[Stanislav Kozlovski]], errusiar psikologo, irakasle eta wikilaria. * [[Abenduaren 11]] &ndash; [[László Bodrogi]], hungariar-frantziar txirrindularia. * [[Abenduaren 14]]a &ndash; [[Santi Ezquerro]], errioxar futbolari ohia. * [[Abenduaren 14]]a &ndash; [[Peter Gade]], danimarkar badminton-jokalaria, historiako [[badminton]]-jokalariarrakastsuenetakoa. * [[Abenduaren 15]]a &ndash; [[Iosu Iglesias]], bizkaitar futbolari ohia * [[Abenduaren 22]]a &ndash; [[Itsaso Bengoetxea]], bizkaitar medikua. * [[Abenduaren 22]]a - [[Lola Pons Rodríguez]], kataluniar filologoa eta irakaslea. * [[Abenduaren 23]]a &ndash; [[Aleksandra Arkhipova]], errusiar antropologo, folklorista eta irakaslea. * [[Abenduaren 24]]a &ndash; [[Iñaki Esain]], nafar pilotari ohia. * [[Abenduaren 24]]a &ndash; [[Iker Lastra]], bizkaitar aktorea. * [[Abenduaren 25]]a - [[Sheila Heti]], kanadar idazlea. * [[Abenduaren 26]]a &ndash; [[Aitor Sarriegi]], gipuzkoar bertsolaria, gai-jartzailea eta eragilea. * [[Abenduaren 27]]a &ndash; [[Asier Antona]], bizkaitar politikaria. * [[Abenduaren 27]]a &ndash; [[Montxu Miranda]], bizkaitar atleta, [[pertika jauzi]]an aditua. * [[Abenduaren 29]]a &ndash; [[Kate Ford]], ingeles aktorea. ==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ==== * [[Ainara Legardon]], bizkaitar abeslaria eta musikaria. * [[Alberto Alonso Martín]], gipuzkoar sindikalista, historialaria eta [[PSE-EE]]ko politikaria. * [[Alizia Iribarren]], [[Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea|AEK-ko]] irakaslea eta pertsona helduak Alfabetatzeko eta Euskalduntzeko koordinatzaile nagusia. * [[Andoni Mutiloa]], gipuzkoar kazetari eta antzezlea. * [[Arantza Ruiz]], bizkaitar kazetaria eta telebista aurkezlea. * [[Arkaitz Miner]], gipuzkoar musikaria. * [[Beñat Gaztelurrutia]], bizkaitar bertsolaria. * [[Birkite Alonso]], arabar abeslaria. * [[Diego Garate]], bizkaitar arkeologoa, [[labar-arte]]an espezializatua. * [[Eneko Abasolo|Eneko Abasolo, ''Abarkas'']], bizkaitar bertsolaria. * [[Eneko Aizpurua]], gipuzkoar euskal idazlea eta itzultzailea. * [[Esther Apraiz]], [[Derio]]ko alkatea eta [[EUDEL]]eko presidentea. * [[Esther Cruz]], murtziar-gipuzkoar eskalatzailea, Euskal Herrian txapelketa gehien irabazitakoen artekoa. * [[Ibon Cabo]], bizkaitar politikaria eta Euskadiko Federazioko areto futboleko batzordearen presidentea. * [[Ibon Martín]], gipuzkoar kazetaria eta idazlea. * [[Igor Arzuaga]], arabar musikari eta bakarlaria. * [[Iker Álvarez]], gipuzkoar zinema-zuzendaria. * [[Iñigo Roque]], euskal itzultzailea. * [[Ion Fiz]], gipuzkoar moda diseinatzailea. * [[Irantzu Mendia Azkue]], arabar irakasle, ikerlaria eta ekintzailea. * [[Itziar Alduntzin]], nafar aurkezle eta irrati-esataria. * [[Iván Giménez]], nafar kazetari eta sindikalista. * [[Jaione Arregi Urizar]], bizkaitar itzultzailea eta interpretea. * [[Joseba Rios]], bizkaitar arkeologo eta historiaurrelaria. * [[Josu Elberdin]], gipuzkoar musikaria. * [[Josu Zabala Salegi]], ''Basajaun'', iruindar [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAkidea]] (h. [[1997]]). * [[Larraitz Ugarte]], gipuzkoar legelaria, politikaria, unibertsitateko irakaslea eta aktibista. * [[Leire Pinedo]], bizkaitar ekonomialari eta politikaria. * [[Maider Garcia de Bikuña]], arabar sexologoa eta politikaria. * [[Maider Morras Azpiazu]], gipuzkoar abokatua, Unibertsitateko irakaslea eta politikaria. * [[Maider Oleaga]], bizkaitar dokumental-zuzendaria eta gidoilaria. * [[Maria Mentxaka]], bizkaitar kirol argazkilaria da eta tiro olinplikoko txapelduna. * [[Merche Oses Urricelqui]], nafar irakaslea, historian doktorea. * [[Mikel Mendibil]], nafar ilustratzaile eta diseinatzailea. * [[Nagore Aranburu]], gipuzkoar aktore eta gidoilaria. * [[Naroa Iturri]], gipuzkoar kazetaria. * [[Natalia Astrain]], nafar futbol-entrenatzailea. * [[Nerea Arrien]], bizkaitar idazlea. * [[Oihana Lekuona Rekalde]], gipuzkoar abeslaria eta antzezlea. * [[Óscar Hernández]], gipuzkoar idazle eta kazetaria. * [[Richard Sahagún]], bizkaitar aktorea. * [[Sonia Pérez Ezquerra]], bizkaitar politikaria. * [[Xabier Legarreta|Xabier Legarreta, ''Arano'']], nafar bertsolaria. * [[Xabier Sukia]], gipuzkoar bertsolaria, bertso-irakaslea, irrati-esataria eta telebista-aurkezlea. * [[Raul Perez Martinez]], euskal kazetaria. * [[Andrew Ng]], estatubatuar informatikaria, [[adimen artifizial]]ean aditua. * [[Apolline Traoré]], burkinafasoar zinemagilea. * [[Bouroullec anaiak|Erwan Bouroullec]], [[bretainia]]r diseinatzailea. * [[Cristina Aranda]], espainiar hizkuntzalaria eta irakaslea, adimen artifizialean aditua. * [[Donal Ryan]], irlandar idazlea. * [[Eduardo Maragoto]], galiziar filologo eta irakaslea. * [[Jorge Carrión]], gaztelaniazko kataluniar idazlea. * [[Kalpona Akter]], giza eskubideen aldeko bangladeshtar ekintzailea, Bangladesh Center for Worker Solidarity (BCWS)ko zuzendari exekutiboa. * [[María Oruña]], espainiar abokatua, eleberrigilea eta zutabegilea. * [[Mitra Farazandeh]], irandar artista eta aktibista. * [[Sara Mesa]], espainiar idazlea eta poeta. * [[Sara Morante]], espainiar ilustratzailea. * [[Víctor García León]], espainiar zinema zuzendari, aktore eta gidoigilea. == Heriotzak == ==== Urtarrila ==== * [[Urtarrilaren 5]]a &ndash; [[John A. Costello]], [[Irlandako Errepublika]]ko [[Taoiseach]]a (j. [[1891]]). * [[Urtarrilaren 5]]a &ndash; [[Georges Migot]], frantziar musikagilea, idazlea eta margolaria (j. [[1891]]). * [[Urtarrilaren 6]]a &ndash; [[Óscar Esplá]], espainiar musikagilea (j. [[1886]]). * [[Urtarrilaren 8]]a &ndash; [[Zhou Enlai]], [[Txinako Herri Errepublika]]ko gobernuburua (j. [[1898]]). * [[Urtarrilaren 8]]a &ndash; [[Pierre Jean Jouve]], frantziar poeta, eleberrigilea eta kritikaria (j. [[1887]]). * [[Urtarrilaren 10]]a &ndash; [[Pedro Ispizua]], [[Bermeo]] eta [[Bilbo]]ko udal arkitektoa (j. [[1895]]). * [[Urtarrilaren 12]]a &ndash; [[Agatha Christie]], 66 misterio- eta hilketa-eleberriren ingeles idazlea (j. [[1890]]). * [[Urtarrilaren 14]]a &ndash; [[Abdul Razak Hussein]], [[Malaysia]]ko lehen ministroa (j. [[1922]]). * [[Urtarrilaren 17]]a &ndash; [[Juan Martínez Gutiérrez]], Bilbon jaiotako Txiletar arkitektoa (j. [[1901]]). * [[Urtarrilaren 23]]a &ndash; [[Paul Robeson]], estatubatuar abeslari, antzezle eta beltzen eskubideen aldeko ekintzailea (j. [[1898]]). * [[Urtarrilaren 24]]a &ndash; [[Juan José Pradera]], gipuzkoar kazetari eta diplomazialaria (j. [[1914]]). * [[Urtarrilaren 25]]a &ndash; [[Alejandro Larrakoetxea]], bizkaitar idazlea (j. [[1892]]). * [[Urtarrilaren 28]]a &ndash; [[Marcel Broodthaers]], belgikar olerkari, zinemagile eta artista (j. [[1924]]). * [[Urtarrilaren 30]]a &ndash; [[Arnold Gehlen]], alemaniar antropologo eta soziologoa (j. [[1904]]). ==== Otsaila ==== * [[Otsailaren 1]]a &ndash; [[Werner Heisenberg]], alemaniar fisikaria, 1932ko [[Fisikako Nobel Saria]] (j. [[1901]]). * [[Otsailaren 1]]a &ndash; [[Benito Loigorri]], gipuzkoar ingeniari eta hegazkinlaria, euskal hegazkinlaritzaren aitzindarietako bat (j. [[1885]]). * [[Otsailaren 1]]a &ndash; [[George Whipple]], estatubatuar medikua, 1934ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1878]]). * [[Otsailaren 11]] &ndash; [[Lee J. Cobb]], estatubatuar aktorea (j. [[1911]]). * [[Otsailaren 12]]a &ndash; [[Sal Mineo]], estatubatuar aktorea (j. [[1939]]). * [[Otsailaren 13]]a &ndash; [[Murtala Mohammed]], [[Nigeria]]ko presidentea (j. [[1938]]). * [[Otsailaren 13]]a &ndash; [[Lily Pons]], frantziar-estatubatuar sopranoa (j. [[1898]]). * [[Otsailaren 15]]a &ndash; [[Vasili Xulgin]], Ukrainan jaiotako errusiar identifikazioko politikari, filosofo eta kazetari kontserbakorra (j. [[1878]]). * [[Otsailaren 17]]a &ndash; [[Clementina Arderiu i Voltas]], katalan poeta (j. [[1889]]). * [[Otsailaren 20]]a &ndash; [[René Cassin]], euskal zuzenbide irakaslea, 1968ko [[Bakearen Nobel Saria]] (j. [[1887]]). * [[Otsailaren 25]]a &ndash; [[Eustakia Altzola]], bizkaitar lekaimea (j. [[1899]]). ==== Martxoa ==== * [[Martxoaren 4]]a &ndash; [[Antonio Iturmendi]], euskal herritar politikari karlista (j. [[1903]]). * [[Martxoaren 4]]a &ndash; [[Walter Schottky]], alemaniar fisikaria (j. [[1886]]). * [[Martxoaren 12]]a &ndash; [[Antonio Ortiz Alonso]], bizkaitar futbolaria (j. [[1917]]). * [[Martxoaren 16]]a &ndash; [[Isidoro Fagoaga]], nafar opera-abeslaria eta idazlea (j. [[1893]]). * [[Martxoaren 17]]a &ndash; [[Luchino Visconti]], italiar antzerki eta zinema zuzendaria (j. [[1906]]). * [[Martxoaren 19]]a &ndash; [[Paul Kossoff]], ingeles gitarra-jotzailea, ''[[Free (musika taldea|Free]]'' taldeko kidea (j. [[1950]]). * [[Martxoaren 24]]a &ndash; [[Bernard Montgomery]], ingeles ofiziala (j. [[1887]]). * [[Martxoaren 24]]a &ndash; [[E. H. Shepard]], ingeles artista eta liburuen ilustratzailea (j. [[1879]]). * [[Martxoaren 24]]a &ndash; [[Maria Lorena Barros]] [[Filipinak|Filipinetako]] ekintzailea militarrek hil zuten. * [[Martxoaren 25]]a &ndash; [[Josef Albers]], alemaniar artista eta irakaslea (j. [[1888]]). * [[Martxoaren 29]]a &ndash; [[Margarita Fofanova]], errusiar militante [[boltxebike]]a (j. [[1883]]). * [[Martxoaren 31]] &ndash; [[Paul Strand]], estatubatuar argazkilari eta zinemagilea (j. [[1890]]). ==== Apirila ==== * [[Apirilaren 1]]a &ndash; [[Max Ernst]], alemaniar artista (j. [[1891]]). * [[Apirilaren 1]]a &ndash; [[Roger Rivière]], frantziar txirrindularia (j. [[1936]]). * [[Apirilaren 2]]a - [[Taos Amrouche]], aljeriar idazle eta abeslaria, eleberri bat argitaratu zuen lehen emakume aljeriarra (j. [[1913]]). * [[Apirilaren 5]]a &ndash; [[Howard Hughes]], munduko gizon aberatsenetakoa, ingeniari autodidakta, pilotu, zinemagile, zinema-ekoizle eta industria-gizona (j. [[1905]]). * [[Apirilaren 6]]a &ndash; [[Oriol Solé Sugranyes]], kataluniar ekintzaile anarkista eta autonomoa, [[Segoviako ihesa|Segoviako ihesean]] Guardia Zibilak tiroz hila (j. [[1948]]). * [[Apirilaren 8]]a &ndash; [[Angel Berazadi]], gipuzkoar enpresaburua, 20 egunez bahituta eduki ondoren [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] eraila (j. [[1918]]). * [[Apirilaren 10]]a &ndash; [[Ramón Otero Pedrayo]], galiziar idazle eta politikaria (j. [[1888]]). * [[Apirilaren 11]] &ndash; [[Félix Valdés]], bizkaintar enpresaburua, bankaria eta arte-bildumagilea (j. [[1895]]). * [[Apirilaren 13]]a &ndash; [[Esteban Arrizabalo]], ''Deva'', gipuzkoar futbolaria (j. [[1910]]). * [[Apirilaren 14]]a &ndash; [[Louis Dassance]], euskal idazlea eta euskaltzaina (j. [[1888]]). * [[Apirilaren 17]]a &ndash; [[Henrik Dam]], daniar biokimikari eta fisiologoa, 1943ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1895]]). * [[Apirilaren 23]]a &ndash; [[José Antonio Elola-Olaso]], gipuzkoar politikari falangista (j. [[1909]]). * [[Apirilaren 23]]a &ndash; [[Renata Viganò]], italiar idazle, poeta eta partisanoa (j. [[1900]]). * [[Apirilaren 24]]a &ndash; [[Mark Tobey]], estatubatuar margolaria (j. [[1890]]). * [[Apirilaren 25]]a &ndash; [[Carol Reed]], ingeles zinema zuzendaria (j. [[1906]]). ==== Maiatza ==== * [[Maiatzaren 3]]a &ndash; [[Mariano Iurrita]], gipuzkoar futbolaria (j. [[1904]]). * [[Maiatzaren 6]]a &ndash; [[Sixta Barrenetxea]], [[Galdakao]]ko Bengoetxe auzo-eskolako irakaslea (j. [[1893]]). * [[Maiatzaren 9]]a &ndash; [[Ulrike Meinhof]], [[Alemania]]ko ezker erradikaleko militantea, [[Armada Gorriaren Frakzioa]]ren (RAF) sortzaileetariko bat (j. [[1934]]). * [[Maiatzaren 11]] &ndash; [[Alvar Aalto]], finlandiar arkitekto eta altzari diseinatzailea (j. [[1898]]). * [[Maiatzaren 21]]a &ndash; [[Juan Manuel Santisteban]], kantabriar txirrindularia (j. [[1944]]). * [[Maiatzaren 22]]a &ndash; [[Oscar Bonavena]], pisu astunetako argentinar boxeolaria (j. [[1942]]). * [[Maiatzaren 26]]a &ndash; [[Martin Heidegger]], alemaniar filosofoa (j. [[1889]]). * [[Maiatzaren 31]] &ndash; [[Jacques Monod]], frantziar biologoa, 1965eko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1910]]). ==== Ekaina ==== * [[Ekainaren 2]]a &ndash; [[Juan José Torres]], [[Bolivia]]ko presidentea (j. [[1920]]). * [[Ekainaren 3]]a &ndash; [[Viggo Kampmann]], [[Danimarka]]ko lehen ministroa (j. [[1910]]). * [[Ekainaren 5]]a &ndash; [[María Ruanova]], argentinar dantzari, koreografo, irakasle eta baleteko maistra (j. [[1912]]). * [[Ekainaren 10]]a &ndash; [[Marguerite Laugier]], frantziar astronomoa (j. [[1896]]). * [[Ekainaren 10]]a &ndash; [[Adolph Zukor]], Estatu Batuetako zinema-produktorea (j. [[1873]]). * [[Ekainaren 23]]a &ndash; [[Imogen Cunningham]], estatubatuar argazkilaria, landareetan, biluzietan eta industria paisaietan berezitua (j. [[1883]]). ==== Uztaila ==== * [[Uztailaren 6]]a &ndash; [[Zhu De]], txinatar militarra eta politikaria (j. [[1886]]). * [[Uztailaren 7]]a &ndash; [[Gustav Heinemann]], [[Alemania|Alemaniako Errepublika Federaleko]] presidentea (j. [[1899]]). * [[Uztailaren 9]]a &ndash; [[Norma Mentxaka]], Santurtziar emakumea, ultraeskuindar batek kalean tiroz eraila (j. [[1932]]). * [[Uztailaren 11]] &ndash; [[Eric Baker]], britainiar aktibista bakezalea, [[Amnistia Internazionala]]ren sortzailetariko bat (j. [[1920]]). * [[Uztailaren 13]]a &ndash; [[Jesús Rubio]], nafar legelaria eta politikari [[falangista]] (j. [[1908]]). * [[Uztailaren 23]]an desagertua &ndash; [[Eduardo Moreno Bergaretxe|Eduardo Moreno Bergaretxe, ''Pertur'']], gipuzkoar [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAkidea]] (j. [[1950]]) * [[Uztailaren 24]]a &ndash; [[Paul Morand]], frantziar diplomazialari eta idazlea (j. [[1888]]). * [[Uztailaren 30]]a &ndash; [[Rudolf Bultmann]], alemaniar teologo protestantea (j. [[1884]]). ==== Abuztua ==== * [[Abuztuaren 2]]a &ndash; [[Fritz Lang]], austriar-alemanir zinema zuzendaria, gidoigilea eta noizbehinkako ekoizlea (j. [[1890]]). * [[Abuztuaren 3]]a &ndash; [[Olimpio Bizzi]], italiar txirrindularia (j. [[1916]]). * [[Abuztuaren 3]]a &ndash; [[Luis Olariaga Puiana]], arabar ekonomialaria (j. [[1885]]). * [[Abuztuaren 9]]a &ndash; [[José Lezama Lima]], kubatar poeta, eleberrigilea eta saiakera-idazlea (j. [[1910]]). * [[Abuztuaren 10]]a &ndash; [[Karl Schmidt-Rottluff]], alemaniar margolari espresionista eta marrazkilaria, ''Die Brücke'' artista taldearen lau sortzaileetako bat (j. [[1884]]). * [[Abuztuaren 12]]a &ndash; [[Sofia Pomba Guerra]], portugaldar farmazialaria eta ekintzaile politikoa (j. [[1906]]). * [[Abuztuaren 15]]a &ndash; [[María Sánchez Arbós]], espainiar maistra eta pedagogoa (j. [[1889]]). * [[Abuztuaren 22]]a &ndash; [[Juscelino Kubitschek de Oliveira]], [[Brasil]]go presidentea (j. [[1902]]). * [[Abuztuaren 23]]a &ndash; [[Lúcia Lambertini]], brasildar aktore, zuzendari, ekoizle eta gidoilaria (j. [[1926]]). * [[Abuztuaren 25]]a &ndash; [[Eyvind Johnson]], suediar eleberrigilea, 1974ko [[Literaturako Nobel Saria]] (j. [[1900]]). * [[Abuztuaren 28]]a &ndash; [[Juan Ibarrola]], arabar guardia zibila (j. [[1900]]). ==== Iraila ==== * [[Irailaren 9]]a &ndash; [[Eduarda Lapa]], portugaldar margolaria eta pintura-irakaslea (j. [[1895]]). * [[Irailaren 9]]a &ndash; [[Mao Zedong]], [[Txinako Herri Errepublika]]ko presidentea (j. [[1893]]). * [[Irailaren 10]]a &ndash; [[Dalton Trumbo]], estatubatuar idazlea, gidoigilea eta zinemagilea (j. [[1905]]). * [[Irailaren 15]]a &ndash; [[Vicente Cobreros]], gipuzkoar pintore eta arte-kritikaria (j. [[1898]]). * [[Irailaren 15]]a &ndash; [[Josef Sudek]], txekiar argazkilaria (j. [[1896]]). * [[Irailaren 16]]a &ndash; [[Bertha Lutz]], naturalista, zoologoa, irakaslea eta Brasilgo feminismoaren aitzindaria (j. [[1894]]). * [[Irailaren 21]]a &ndash; [[Benjamin Graham]], britainiar inbertsorea, irakaslea eta idazlea (j. [[1894]]). * [[Irailaren 21]]a &ndash; [[Orlando Letelier]], txiletar politikari, ekonomialari eta enbaxadorea (j. [[1932]]). * [[Irailaren 22]]a &ndash; [[Manuel Prats]], ''Pachuco'', bizkaitar futbolari eta entrenatzailea (j. [[1902]]). * [[Irailaren 26]]a &ndash; [[Leopold Ružička]], kroaziar kimikaria, 1939ko [[Kimikako Nobel Saria]] (j. [[1887]]). * [[Irailaren 28]]a - [[Margherita Piazzola Beloch]], italiar matematikaria, geometria aljebraikoan, topologia aljebraikoan eta fotogrametrian aditua (j. [[1879]]). ==== Urria ==== * [[Urriaren 2]]a &ndash; [[Tomás López Sellés]], nafar etnologoa, monumentu megalitikoetan aditua (j. [[1906]]). * [[Urriaren 3]]a &ndash; [[Émile Benveniste]], frantziar hizkuntzalaria (j. [[1902]]). * [[Urriaren 4]]a &ndash; [[Juan Maria Araluze]], bizkaitar notario eta politikaria, [[ETA militar]]rak eraila (j. [[1917]]). * [[Urriaren 5]]a &ndash; [[Lars Onsager]], estatubatuar kimikaria, 1968ko [[Kimikako Nobel Saria]] (j. [[1903]]). * [[Urriaren 14]]a &ndash; [[Edith Evans]], britainiar aktorea, ibilbide luze eta oparoduna (j. [[1888]]). * [[Urriaren 17]]a &ndash; [[Enrique Soladrero]], bizkaitar futbolaria (j. [[1913]]). * [[Urriaren 18]]a &ndash; [[Pedro Sanjuan]], gipuzkoar musikagile, musika irakasle eta orkestra zuzendaria (j. [[1886]]). * [[Urriaren 21]]a &ndash; [[Mercedes Pinto]], espainiar-mexikar idazlea (j. [[1889]]). * [[Urriaren 22]]a &ndash; [[Edward Burra]], ingeles margolari, marrazkilari eta grabatzailea (j. [[1905]]). * [[Urriaren 25]]a &ndash; [[Raymond Queneau]], frantziar idazlea (j. [[1903]]). * [[Urriaren 30]]a &ndash; [[Teodora Zuloaga]], espainiar zeramikaria (j. [[1886]]). * [[Urriaren 31]] &ndash; [[Eileen Gray]], irlandar arkitekto, artista eta altzari diseinatzailea, arkitektura modernoaren aitzindarietako bat (j. [[1878]]). ==== Azaroa ==== * [[Azaroaren 7]]a &ndash; [[Xalbador|Fernando Aire Etxart, ''Xalbador'']], baxenafar bertsolaria eta artzaina (j. [[1920]]). * [[Azaroaren 8]]a &ndash; [[Carlos Fonseca]], nikaraguar irakaslea, politikaria eta iraultzailea, [[Nazio Askapenerako Fronte Sandinista|Askatasun Nazionalerako Fronte Sandinistaren]] (FSLN) sortzailea (j. [[1936]]). * [[Azaroaren 10]]a &ndash; [[Félix Burriel]], aragoiar eskultorea (j. [[1888]]). * [[Azaroaren 11]] &ndash; [[Alexander Calder]], estatubatuar eskultore, marrazkilari eta pintorea (j. [[1898]]). * [[Azaroaren 12]]a &ndash; [[Walter Piston]], estatubatuar musikagilea (j. [[1894]]). * [[Azaroaren 15]]a &ndash; [[Maurice Champreux]], frantziar zinema zuzendaria (j. [[1893]]). * [[Azaroaren 15]]a &ndash; [[Jean Gabin]], frantziar antzezlea (j. [[1904]]). * [[Azaroaren 16]]a &ndash; [[Antonio Arrue]], euskal idazlea (j. [[1903]]). * [[Azaroaren 18]]a &ndash; [[Alvaro de Orriols]], kataluniar idazlea (j. [[1894]]). * [[Azaroaren 18]]a &ndash; [[Man Ray]], estatubatuar artista [[art Nouveau|modernista]] (j. [[1890]]). * [[Azaroaren 18]]a &ndash; [[Marisa Roesset Velasco]], espainiar margolari figuratiboa eta irudigilea (j. [[1904]]). * [[Azaroaren 19]]a &ndash; [[Elisa Bachofen]], argentinar ingeniaria, Hego Amerikan Ingeniaritza zibilean diplomatutako lehen emakumea (j. [[1891]]). * [[Azaroaren 20]]a &ndash; [[Trofim Lisenko]], sobietar agronomoa, '' lisenkoismo'' sasi zientzia kanpaina zuzendu zuena (j. [[1898]]). * [[Azaroaren 22]]a - [[Candido Bolivar Pieltain]], espainiar entomologo, espeleologo eta politikaria (j. [[1897]]). * [[Azaroaren 23]]a &ndash; [[André Malraux]], frantziar idazle eta politikaria (j. [[1901]]). * [[Azaroaren 25]]a &ndash; [[Fernando María Castiella]], bilbotar abokatu eta politikaria (j. [[1907]]). * [[Azaroaren 27]]a - [[Sarah Stewart]], mexikar-estatubatuar ikertzailea, onkologia birikoaren ikerketaren alorrean aitzindaria (j. [[1905]]). * [[Azaroaren 28]]a &ndash; [[Rosalind Russell]], estatubatuar aktorea (j. [[1907]]). * [[Azaroaren 29]]a &ndash; [[Jose Maria Arizmendiarrieta]], [[Mondragon (korporazioa)|Mondragon Corporacion Cooperativa]] [[kooperatiba]]ren sortzailea (j. [[1915]]). ==== Abendua ==== * [[Abenduaren 4]]a &ndash; [[Benjamin Britten]], ingeles musikagilea (j. [[1913]]). * [[Abenduaren 6]]a &ndash; [[Jalón Ángel]], nafar argazkilaria (j. [[1898]]). * [[Abenduaren 6]]a &ndash; [[Antonio Ferrer Bolart]], bizkaitar espeleologoa (j. [[1900]]). * [[Abenduaren 6]]a &ndash; [[João Goulart]], [[Brasil]]go 24. presidentea (j. [[1918]]). * [[Abenduaren 10]]a &ndash; [[Jesus Ariño Maruri]], [[Zalla]]ko alkatea (j. [[1900]]). * [[Abenduaren 10]]a &ndash; [[Harold F. Dodge]], kalitatearen kontrol estatistikoaren aitzindaria (j. [[1893]]). * [[Abenduaren 15]]a &ndash; [[Grégoire Kayibanda]], [[Ruanda]]ko lehen presidente hautatua (j. [[1924]]). * [[Abenduaren 19]]a &ndash; [[Giuseppe Caselli]], italiar margolaria (j. [[1893]]). * [[Abenduaren 24]]a &ndash; [[Mikel Arozamena]], nafar bertsolaria (j. [[1930]]). * [[Abenduaren 28]]a &ndash; [[Manuel Aldai]], gipuzkoar mediku eta futbolaria (j. [[1917]]). ==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ==== * [[Maiatza]] &ndash; [[Antonia Anaut]], [[Izaba]] udalerrian bertako euskararen ([[Erronkariera]]ren) azken hiztuna (j. [[1888]]). * [[Antonio Elortza Muxika]], kirolen -bereziki txirrindularitzaren- gipuzkoar sustatzailea (j. [[1911]]). * [[Emilia Elias Herrando]], espainiar maistra eta pedagogoa (j. [[1898]]). * [[Enrique Abril]], gipuzkoar palaria (j. [[1908]]). * [[Maria Majoral]], Vansa haraneko [[Trementinaireak|trementinairea]] (j. [[1887]]). * [[Sebastian Sasiain]], Paraguaira lanera joandako gipuzkoar nekazaria, ''batiburrillo'' jakiaren eta ''siriki'' edariaren sortzailea (j. [[circa|c.]] [[1900]]). * [[Yukio Goto]], japoniar futbolaria. == [[Nobel Sariak|Nobel saridunak]]: == * [[Fisikako Nobel Saria|Fisika]]: [[Burton Richter]] eta [[Samuel Chao Chung Ting]]. * [[Kimikako Nobel Saria|Kimika]]: [[William Nunn Lipscomb]] * [[Literaturako Nobel Saria|Literatura]]: [[Saul Bellow]] * [[Medikuntzako Nobel Saria|Medikuntza]]: [[Baruch S. Blumberg]] eta [[D. Carleton Gajdusek]] * [[Ekonomiako Nobel Saria|Ekonomia]]: [[Milton Friedman]] * [[Bakearen Nobel Saria|Bakea]]: [[Betty Williams]] eta [[Mairead Corrigan]] ---- == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Denbora unitate aurkibidea}} [[Kategoria:1976| ]] r4sicyuodki5yc4v88adzkjbhqigx5l 0 1306 9998749 9986405 2024-12-13T15:56:21Z Artegia 65203 /* Abuztua */ 9998749 wikitext text/x-wiki {{urte aurkibide probak}} {{urtegertaerak}} == Gertaerak == === Euskal Herria === * [[Urtarrilaren 2]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Jose Maria Herrera Hernandez armadako komandantea erail zuen [[Donostia]]n, eta Francisco Berlanga Robles polizia armatuko kidea [[Iruñea]]n. * [[Urtarrilaren 3]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Constantino Ortin Gil militarra erail zuen [[Madril]]en. * [[Urtarrilaren 6]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Antonio Ramirez Gallardo guardia zibila eta bere neska-laguna erail zituen [[Beasain]]en. * [[Urtarrilaren 9]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Ciriaco Sanz Garcia guardia zibila erail zuen [[Laudio]]n. * [[Urtarrilaren 12]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Bienvenido Romero Montejo polizia munizipala erail zuen [[Madril]]en. * [[Urtarrilaren 13]]a &ndash;: ** [[Batallon Vasco Español]]eko bi gizonek [[Jose Manuel Pagoaga]] 'Peixoto' [[ETA]]ren errefuxiatua tirokatu eta larri zauritu zuten [[Donibane Lohizune]]n. ** [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], bi guardia zibil erail zituen [[Azpeitia]]n. * [[Urtarrilaren 15]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Francisco Mota Calvo goardia zibila erail zuen [[Donostia]]n. * [[Urtarrilaren 25]]a &ndash; [[Guardia Zibila]]k Juan Luis Etxebarria Agirre lekeitiarra, [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAko]] militantea, hil zuen [[Tutera]]n. * [[Urtarrilaren 27]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Jesus Ulayar Liliaga [[Etxarri Aranatz|Etxarri-Aranazeko]] alkate-ohia erail zuen. * [[Urtarrilaren 30]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Jose Fernando Artola Goicoechea saltzailea erail zuen [[Antzuola]]n. * [[Urtarrilaren 31]] &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Felix De Diego Martínez guardia zibila erail zuen. * [[Otsailaren 3]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Jose Diez Perez guardia zibila erail zuen [[Andoain]]en. * [[Otsailaren 4]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Esteban Saez Gomez guardia zibila erail zuen [[Donostia]]n. * [[Otsailaren 6]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Jose Antonio Vivo Undabarrena [[Olaberria]]ko alkatea erail zuen. * [[Otsailaren 7]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Vicente Irusta Altamira zibila erail zuen [[Muxika]]n. * [[Otsailaren 12]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Cesar Pinilla Sanz [[Mungia]]ko polizia munizipaleko burua erail zuen. * [[Otsailaren 14]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Sergio Borrajo Palacin militarra erail zuen [[Gasteiz]]en, eta Benito Arroyo Gutiérrez guardia zibila [[Deba]]n. * [[Martxoaren 1]]a &ndash; [[1979ko Espainiako hauteskunde orokorrak]]. * [[Martxoaren 5]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Agustin Muñoz Vazquez jenerala erail zuen [[Madril]]en. * [[Martxoaren 9]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Miguel Chavarri Isasi [[Beasain]]go polizia munizipaleko burua erail zuen. * [[Martxoaren 16]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Jose Maria Maderal Oleaga zibila erail zuen [[Bilbo]]n. * [[Martxoaren 23]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Antonio Recio Claver poliziako inspektorea erail zuen [[Gasteiz]]en. * [[Apirilaren 3]]a &ndash; [[1979ko Nafarroako Parlamenturako hauteskundeak]]. * [[Apirilaren 5]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Pedro Fernandez Serrano enpresaburua erail zuen [[Iruñea]]n. * [[Apirilaren 7]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], bi polizia nazional erail zituen [[Donostia]]n. * [[Apirilaren 9]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Dionisio Imaz Gorostiza enpresaburua erail zuen [[Ordizia]]n. * [[Apirilaren 17]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Juan Bautista Garcia guardia zibila erail zuen [[Ordizia]]n. * [[Apirilaren 28]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Pedro Ruiz Rodriguez polizia munizipala erail zuen [[Durango]]n. * [[Apirilaren 30]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Juan A. Diaz Roman guardia zibila erail zuen [[Oñati]]n. * [[Maiatzaren 2]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], bi guardia zibil erail zituen [[Ordizia]]ko herrian. * [[Maiatzaren 4]]a &ndash; [[Txomin Iturbe]] [[ETA]]ko buruzagiari metrailetaz tiro egin zioten [[Biarritz]]en, autoan zihoala. Besoan eta hankan zauritu zuten, baina ez zuten hil. * [[Maiatzaren 6]]a &ndash; [[Jarrai]] gazte erakunde [[Abertzaletasun|abertzale]] [[Sozialismo|sozialistaren]] sorrera [[Beasain]]en. * [[Maiatzaren 6]]an &ndash; [[Triple A (Espainia)|Triple A]] eskuin muturreko taldeak [[Jose Ramon Ansa]] Echevarria 17 urteko gazte andoaindarra bahitu eta hil zuten. [[Andoain|Andoaindik]] [[Urnieta]]ra doan errepidean hilda agertu zen, buruan tiro bat zuela. * [[Maiatzaren 10]]a &ndash; [[Jarrai]]ren aurkezpen publikoa [[Bilbo]]n. * [[Maiatzaren 17]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Antonio Perez Garcia taberna bateko jabea erail zuen [[Lemoa]]n. * [[Maiatzaren 25]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] jarritako bonba batek hiru militar eta zibil bat erail zituen [[Madril]]en. * [[Ekainaren 3]]a &ndash; [[Tutera]]n [[guardia zibil]] batek [[Gladys del Estal]] ekintzaile ekologista buruan tiro egin eta hil zuen. Energia Nuklearraren Kontrako Nazioarteko Ekintza Egunaren harira mobilizazio antinuklearra zegoen deituta. * [[Ekainaren 6]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Luis Berasategui Mendizabal enpresaburua erail zuen [[Bergara]]n. * [[Ekainaren 7]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Andres Varela Rua militar erretiratua erail zuen [[Tolosa]]n. * [[Ekainaren 13]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] jarritako bonba batek, Angel Baños Espada [[Lemoizko zentral nuklearra|Lemoizko zentral nuklearreko]] langilea erail zuen. * [[Ekainaren 10]]a &ndash; [[Errenteria]]n kalez jantzitako polizia batek [[Vicente Vadillo Santamaría]] "Francis" hil zuen. Euskaldun bat hil nahi zuela oihukatuz sartu zen agentea dantzaleku batean. Hilketa homofoboa izan zen. * [[Ekainaren 19]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Hector Muñoz Espinoza enpresaburua erail zuen [[Irun]]en. * [[Ekainaren 22]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Diego Alfaro Orihuela saltzailea erail zuen [[Donostia]]n, eta Francisco Medina Albala zibila [[Basauri]]n. * [[Ekainaren 26]]a &ndash; ''[[Egin (egunkaria)|Egin]]'' egunkariko zuzendari [[Mirentxu Purroy]] eta zuzendari komertzial [[Mikel Lakasta]] atxilotu zituen [[Guardia Zibil]]ak. * [[Uztailaren 1]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Emeterio De La Fuente Aller guardia zibila erail zuen [[León (Espainia)|Leonen]]. * [[Uztailaren 2]]a &ndash; [[Gipuzkoako armarria|Gipuzkoako armarri]] berria legeztatu zen, erregearen irudia eta [[1513]]tik zeuden 12 [[kanoi]]ak kenduz, [[nafarroa|nafarren]] gaineko garaipena ospatzeko baitziren. * [[Uztailaren 22]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Jesus Maria Colomo taberna bateko langilea erail zuen [[Beasain]]en. * [[Uztailaren 28]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], bi polizia nazional erail zituen [[Bilbo]]n. * [[Uztailaren 29]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], bi guardia nazional erail zituen [[Donostia]]ko [[Herrera (argipena)|Herrera]] auzoan, eta [[1979ko uztaileko Madrilgo atentatuak|bonba ezberdinekin zazpi pertsona erail zituen Madrilen]]. * [[Abuztuaren 2]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Dionisio Gonzalo Rey Amez polizia nazional erretiratua erail zuen [[Madril]]en. * [[Abuztuaren 4]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Juan Tauste Sanchez guardia zibila erail zuen [[Eibar]]ren. * [[Abuztuaren 8]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Antonio Nieves Cañuelo erail zuen [[Bizkaia]]n. * [[Abuztuaren 13]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Manuel Ferreira Simoes polizia munizipala erail zuen [[Portugalete]]n. * [[Abuztuaren 16]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Antonio López Carreras erail zuen [[Bilbo]]n. * [[Abuztuaren 18]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Jose Manuel Boix erail zuen [[Madril]]en. * [[Abuztuaren 30]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], polizia nazional bat erail zuen [[Zumarraga]]n, eta beste polizia nazional bat [[Donostia]]n. * [[Irailaren 13]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Modesto Carriega Perez banku zuzendaria erail zuen [[Barakaldo]]n. * [[Irailaren 19]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], bi militar erail zituen [[Bilbo]]n. * [[Irailaren 23]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Lorenzo Gonzalez Valles militarra erail zuen [[Donostia]]n. * [[Irailaren 26]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Sixto Holgado Martin taxi gidaria erail zuen [[Errenteria]]n. * [[Irailaren 30]]a &ndash; [[Guardia Zibila]]k Santos Sampedro Lozano polizia inspektorea erail zuen [[Donostia]]n, uniformerik gabe zihoala, gaizkiletzat hartuta. [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] polizia munizipaleko buru Adolfo Vilariño Doce hil zuen [[Gernika-Lumo|Gernikan]], eta taberna bateko zerbitzari Pedro Gori Rovira erail zuen [[Getxo]]ko [[Areeta]] auzoan. * [[Urriaren 5]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], [[Bilbo]]ko alkate izandako Jose Maria Uriarte Alvain erail zuen. * [[Urriaren 7]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], bi guardia zibil erail zituen [[Kantabria]]ko Puente Arce herrian. * [[Urriaren 8]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], ikerkuntza kriminaleko Carlos Sanz Biurrum ikertzailea erail zuen [[Iruñea]]n. * [[Urriaren 25]]a &ndash; [[1979ko Euskal Autonomia Erkidegoko Estatutua|Gernikako Estatutua]] erreferendum bidez onartu zuten. Egun berean, [[Katalunia]]ko estatutua ere aurrera atera zuten. * [[Urriaren 30]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Manuel Fuentes Fontan guardia zibila erail zuen [[Portugalete]]n. * [[Azaroaren 2]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Antonio Mesa Murillo polizia komisarioa erail zuen [[Bilbo]]n. * [[Azaroaren 11]]a &ndash; [[Guardia Zibil]]ek [[Mikel Arregi Marin]] hil zuten errepidean [[Etxarri Aranatz]]en. Bidean ez zen ez kontrolik, ez seinalerik. Arregi HBko kidea zen, eta zinegotzia [[Lakuntza]]n * [[Azaroaren 12]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Fernando Rodriguez Espinola basozaina erail zuen [[Bilbo]]n. * [[Azaroaren 16]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Juan Luis Aguirreurreta Arzamendi zibila erail zuen [[Arrasate]]n. * [[Azaroaren 28]]a &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], hiru guardia zibil erail zituen [[Azpeitia]]n. * [[Abenduaren 15]]a &ndash; [[Bizkaiko Abesbatzen Elkartea]] [[Bilbo]]n sortu zen. Elkarteak 131 talde lotzen ditu. Elkartea arduratzen da abesbatzen jarduerak koordinatzeaz eta antolatzeaz. ** [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Juan Cruz Montoya Ortueta zibila erail zuen [[Gasteiz]]en. * [[Abenduaren 19]]a &ndash; [[Jesus Maria Leizaola]] [[lehendakari]]a erbestetik bueltatu zen. === Mundua === * [[Irango Iraultza]] [[islam]]iarra * [[Otsailaren 3]]a &ndash; [[Lemoiz]]tik Ascó II [[zentral nuklear]]rera zihoan konboi bat geratzea lortu zuten [[Greenpeace]]ko ekologistek [[Tarragona]]n. * [[Otsailaren 12]]a &ndash; [[Munduko Klimaren Konferentzia]] bildu zen lehen aldiz, [[Geneva]]n. [[Munduko Meteorologia Erakundea]]k antolatu zuen, [[klima aldaketa]] eta beroketa globala ardatz hartuta. * [[Otsailaren 22]]a &ndash; [[Santa Luzia]] [[Erresuma Batua|Erresuma Batutik]] independizatu zen. * [[Martxoaren 3]]a &ndash; [[Soriako espetxea]]n zeuden 23 euskal presok zainak moztu zituzten. Dispertsioa eta kartzelan jasaten zituzten erasoen aurkako ekintza izan zen. * [[Uztailaren 12]]a &ndash; [[Kiribati]] [[Erresuma Batua|Erresuma Batutik]] independizatu zen. * [[Urriaren 27]]a &ndash; [[Saint Vincent eta Grenadinak]] [[Erresuma Batua|Erresuma Batutik]] independizatu ziren. * [[Abenduaren 18]]a &ndash; [[Katalunia]]ko Estatutua indarrean sartu zuten. * [[Abenduaren 24]]a &ndash; [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasunak]] [[Afganistan]]go inbasioari ekin zion, ia hamar urte iraun zuena. == Arte eta kultura == * [[Ekainaren 19]]a &ndash; [[1979ko Nafarroako Bertsolari Txapelketa]]n [[Joxe Migel Argiñarena]]k bere lehen txapela jantzi zuen. == Zientzia eta teknologia == * [[ISO espazio teleskopioa]] sortzea helburu zuen proiektua proposatu zen. == Kirolak == * [[Uztailaren 22]]a &ndash; [[Bernard Hinault]]ek [[Frantziako Tourra]] bigarren aldiz irabazi zuen. == Jaiotzak == ==== Urtarrila ==== * [[Urtarrilaren 1]]a &ndash; [[Andoni Aranaga]], gipuzkoar txirrindularia. * [[Urtarrilaren 1]]a &ndash; [[Eufrosina Cruz]], mexikar aktibista eta politikaria. * [[Urtarrilaren 1]]a &ndash; [[Gisela Lladó|Gisela]], kataluniar abeslaria. * [[Urtarrilaren 3]]a &ndash; [[Aurore Martin]], zuberoar politikari abertzalea. * [[Urtarrilaren 8]]a &ndash; [[Íñigo Domínguez]], gipuzkoar futbol entrenatzailea. * [[Urtarrilaren 8]]a - [[Itxaso Mardones]], arabar kazetaria (h. [[2024]]). * [[Urtarrilaren 8]]a &ndash; [[Paula Ortiz]], espainiar zuzendari, gidoilari eta ekoizlea. * [[Urtarrilaren 8]]a &ndash; [[Sarah Polley]], kanadar aktore, zinema zuzendari eta aktibista. * [[Urtarrilaren 11]] &ndash; [[Siti Nurhaliza]], malaysiar abeslaria, aktorea, idazle, kantautorea, disko ekoizlea eta ekintzailea. * [[Urtarrilaren 13]]a &ndash; [[Hasier Oleaga]], euskal bateria-jotzailea. * [[Urtarrilaren 13]]a &ndash; [[Gorka Otxoa]], euskal aktore eta umorista. * [[Urtarrilaren 15]]a &ndash; [[Muntadhar al-Zaidi]], irakiar kazetaria. * [[Urtarrilaren 15]]a &ndash; [[Iker Zabala]], bizkaitar traineru-estropadetako arraunlari eta entrenatzailea. * [[Urtarrilaren 16]]a &ndash; [[Aaliyah]], estatubatuar abeslari, aktore eta modeloa (h. [[2001]]). * [[Urtarrilaren 16]]a &ndash; [[Mélanie Joly]], kanadar abokatua, politikaria eta estatistikaria. * [[Urtarrilaren 17]]a &ndash; [[Micaela Ramazzotti]], italiar aktorea. * [[Urtarrilaren 18]]a &ndash; [[Roberta Metsola]], maltar legelari eta politikaria. * [[Urtarrilaren 18]]a &ndash; [[Leo Varadkar]], [[Irlanda]]ko [[Taoiseach]]a. * [[Urtarrilaren 19]]a &ndash; [[Svetlana Khorkina]], errusiar gimnasta ohia eta parlamentaria. * [[Urtarrilaren 19]]a &ndash; [[Eneko Romo]], nafar futbolaria. * [[Urtarrilaren 19]]a &ndash; [[Josu Sarriegi]], ''Sarri'', gipuzkoar futbolaria. * [[Urtarrilaren 20]]a &ndash; [[Hindi Zahra]], marokoar-frantziar abeslari eta aktorea, ingelesez eta [[amazigera]]z abesten duena. * [[Urtarrilaren 21]]a &ndash; [[Melendi]], espainiar abeslaria. * [[Urtarrilaren 21]]a &ndash; [[Élodie Navarre]], franko-austriar aktorea. * [[Urtarrilaren 21]]a &ndash; [[Brian O'Driscoll]], irlandar errugbi jokalari ohia. * [[Urtarrilaren 24]]a &ndash; [[Tatyana Ali]], estatubatuar aktore eta abeslaria. * [[Urtarrilaren 24]]a &ndash; [[Juantxo Elia]], nafar futbolaria. * [[Urtarrilaren 25]]a &ndash; [[Roberto Fernández Alvalleros]], espainiar futbolari ohia. * [[Urtarrilaren 27]]a &ndash; [[Naoshi Nakamura]], japoniar futbolari ohia. * [[Urtarrilaren 27]]a &ndash; [[Rosamund Pike]], ingeles aktorea. * [[Urtarrilaren 28]]a &ndash; [[Maite Maruri]], bizkaitar opera eta zarzuela abeslaria, mezzosopranoa. * [[Urtarrilaren 29]]a &ndash; [[Christina Koch]], estatubatuar ingeniaria eta astronauta, espazioan jarraian denbora gehien egondako emakumea. * [[Urtarrilaren 30]]a &ndash; [[Carlos Latre]], espainiar imitatzaile, umorista, aktore eta ahots bikoiztailea. * [[Urtarrilaren 31]] &ndash; [[Daniel Tammet]], britainiar ''[[savant sindromea|savant autista]]'', matematika eta hizkuntzak ikasteko gaitasun handiduna. ==== Otsaila ==== * [[Otsailaren 1]]a &ndash; [[Valentín Elizalde|Valentín Elizalde, ''El Gallo de Oro'']], ''norteño'' estiloko mexikar abeslari eta abestigilea (h. [[2006]]). * [[Otsailaren 1]]a &ndash; [[Nur Levi]], espainiar aktorea. * [[Otsailaren 1]]a &ndash; [[Arkaitz Rodriguez]], gipuzkoar politikaria, [[Sortu]]ko bozeramailea. * [[Otsailaren 3]]a &ndash; [[Asier Santana]], gipuzkoar futbol entrenatzailea. * [[Otsailaren 4]]a &ndash; [[Iñaki Guridi]], gipuzkoar kazetaria. * [[Otsailaren 5]]a - [[Arrate Gisasola]], gipuzkoar futbolari ohia, idazlea, irakaslea eta bertsolaria. * [[Otsailaren 5]]a &ndash; [[Mirko Hrgović]], bosniar futbolari ohia. * [[Otsailaren 6]]a - [[Doaa el-Adl]], egiptoar karikaturagilea. * [[Otsailaren 6]]a &ndash; [[Pablo Orbaiz]], nafar futbolaria. * [[Otsailaren 7]]a &ndash; [[Tawakkol Karman]], yemendar kazetari, politikari eta ekintzailea, 2011ko [[Bakearen Nobel Saria]]. * [[Otsailaren 9]]a &ndash; [[Álvaro Martínez Aginaga]], nafar futbolaria. * [[Otsailaren 9]]a &ndash; [[Zhang Ziyi]], txinatar aktorea. * [[Otsailaren 10]]a &ndash; [[Igor Gabilondo]], gipuzkoar futbolaria. * [[Otsailaren 11]] &ndash; [[Maya Lauqué]], lapurtar telebista aurkezlea. * [[Otsailaren 12]]a &ndash; [[Lur Basterretxea]], bizkaitar mendi-eskiatzailea, korrikalaria eta alpinista. * [[Otsailaren 13]]a &ndash; [[Eriz Alberdi]], bizkaitar zinema eta telebistako aktorea. * [[Otsailaren 13]]a &ndash; [[Fawzi Al-Shammari]], kuwaitar atleta, [[200 metroko lasterketa|200 metro]] eta [[400 metroko lasterketa|400 metrotako]] kategorietan aditua. * [[Otsailaren 13]]a &ndash; [[Anders Behring Breivik]], norvegiar herritarra, [[2011ko Norvegiako atentatuak|Norvegiako 2011ko uztailaren 22ko atentatuen]] egilea. * [[Otsailaren 14]]a &ndash; [[Yuichiro Nagai]], japoniar futbolaria. * [[Otsailaren 16]]a &ndash; [[Valentino Rossi]], motoziklismoko italiar pilotu ohia, historiako hoberenetakoa. * [[Otsailaren 18]]a &ndash; [[Mikel Aranburu]], gipuzkoar futbolari ohia. * [[Otsailaren 18]]a &ndash; [[Román Montañez]], kataluniar saskibaloi jokalaria. * [[Otsailaren 19]]a &ndash; [[Romina Belluscio]], argentinar kazetaria, aurkezlea eta modeloa. * [[Otsailaren 19]]a &ndash; [[Luis Prieto]], bizkaitar futbolari ohia. * [[Otsailaren 21]]a &ndash; [[Jon Barberena]], nafar idazlea eta bertsolaria (h. [[2019]]). * [[Otsailaren 21]]a &ndash; [[Ayumi Hara]], japoniar futbolari ohia. * [[Otsailaren 21]]a &ndash; [[Jennifer Love Hewitt]], estatubatuar aktore eta abeslaria. * [[Otsailaren 21]]a &ndash; [[Jordan Peele]], estatubatuar zinema eta telebista zuzendaria, gidoigilea, ekoizlea, aktorea eta umorista. * [[Otsailaren 22]]a &ndash; [[Débora Falabella]], brasildar aktorea. * [[Otsailaren 23]]a &ndash; [[Amazon Eve]], estatubatuar modelo, fitness-entrenatzaile eta aktorea. * [[Otsailaren 23]]a &ndash; [[Hideyuki Ujiie]], japoniar futbolari ohia. * [[Otsailaren 24]]a &ndash; [[Ainhoa Arbizu]], kataluniar kazetaria. * [[Otsailaren 26]]a &ndash; [[Corinne Bailey Rae]], britainiar abeslari eta musikagilea. * [[Otsailaren 27]]a - [[Jandro Castro]], espainiar futbolari ohi eta entrenatzailea. * [[Otsailaren 28]]a &ndash; [[Sébastien Bourdais]], automobilismoko frantziar pilotua. * [[Otsailaren 28]]a &ndash; [[Primož Peterka]], esloveniar eskiatzaile ohia, jauzietan espezializatua. ==== Martxoa ==== * [[Martxoaren 4]]a &ndash; [[Amaia Apalauza]], nafar itzultzaile eta hizkuntzalaria. * [[Martxoaren 4]]a &ndash; [[Óscar García Burón]], espainiar saskibaloi jokalari ohia. * [[Martxoaren 4]]a &ndash; [[Juan Cruz Otxoa]], nafar futbolari ohia. * [[Martxoaren 5]]a &ndash; [[Marwán (abeslaria eta poeta)|Marwán]], palestinar jatorriko espainiar abeslari eta poeta. * [[Martxoaren 6]]a &ndash; [[Tim Howard]], estatubatuar futbolaria. * [[Martxoaren 8]]a &ndash; [[Susana Garabatos]], galiziar igerilari ohia. * [[Martxoaren 9]]a &ndash; [[Adrian Angelico]], sami jatorriko norvegiar opera abeslaria. * [[Martxoaren 9]]a &ndash; [[Oscar Isaac]], guatemalar eta estatubatuar aktorea. * [[Martxoaren 9]]a &ndash; [[Adrian Angelico]], sami jatorriko norvegiar opera abeslaria. * [[Martxoaren 10]]a &ndash; [[Unai Barazabal]], nafar txirrindulari ohia. * [[Martxoaren 13]]a - [[Itxaso Quintana]], bizkaitar aktorea. * [[Martxoaren 14]]a &ndash; [[Iker Camaño]], bizkaitar txirrindulari ohia. * [[Martxoaren 15]]a &ndash; [[Pollyanna McIntosh]], eskoziar aktore eta modeloa. * [[Martxoaren 16]]a &ndash; [[Tatsuya Enomoto]], japoniar futbolari ohia. * [[Martxoaren 17]]a &ndash; [[Stormy Daniels]], estatubatuar aktore pornografiko, gidoilari eta zuzendaria. * [[Martxoaren 19]]a &ndash; [[Jon Belaustegi]], gipuzkoar eskubaloi jokalari ohia. * [[Martxoaren 19]]a &ndash; [[Marta Espinós]], espainiar piano-jotzailea eta musika-komisarioa. * [[Martxoaren 19]]a &ndash; [[Sergio Francisco]], gipuzkoar futbolari ohia. * [[Martxoaren 19]]a &ndash; [[María Vázquez]], galiziar aktorea. * [[Martxoaren 19]]a &ndash; [[Joseba Zubeldia]], gipuzkoar txirrindulari ohia. * [[Martxoaren 20]]a &ndash; [[Silvia Abascal]], espainiar aktorea. * [[Martxoaren 20]]a &ndash; [[Freema Agyeman]], ingeles aktorea. * [[Martxoaren 20]]a &ndash; [[Uguzne Mezo]], bizkaitar futbolari ohia. * [[Martxoaren 20]]a &ndash; [[John Saldivar]], mexikar-estatubatuar moda diseinatzailea. * [[Martxoaren 21]]a &ndash; [[Oihane Uribeetxebarria Garmendia]], nafar kultura teknikaria eta politikaria. * [[Martxoaren 22]]a &ndash; [[Zeltia Montes Muñoz]], espainiar musikagilea, filmetako soinu-bandetan espezializatua. * [[Martxoaren 23]]a &ndash; [[Lírio Negro]], brasildar aktibista eta artista. * [[Martxoaren 24]]a &ndash; [[Nata Moreno]], espainiar zuzendari, ekoizle, aktore eta dramaturgoa. * [[Martxoaren 25]]a &ndash; [[David González]], bizkaitar musikaria, ''[[Berri Txarrak]]'' taldeko baxu jolea. * [[Martxoaren 26]]a - [[Hiromi Uehara]], japoniar jazz konpositorea eta piano-jotzailea. * [[Martxoaren 27]]a &ndash; [[Louise Brealey]], britainiar aktorea, idazlea, editorea eta kazetaria. * [[Martxoaren 28]]a &ndash; [[Jon Iñarritu]], bizkaitar politikaria. * [[Martxoaren 29]]a &ndash; [[Estela Giménez]], espainiar gimnasia-erritmiko ohia, entrenatzailea, publizitate-modeloa eta telebistako aurkezlea. * [[Martxoaren 30]]a &ndash; [[Norah Jones]], estatubatuar konpositore, abeslari eta piano-jotzailea. * [[Martxoaren 30]]a &ndash; [[Adriana Lastra]], espainiar politikaria. ==== Apirila ==== * [[Apirilaren 1]]a &ndash; [[Ivano Balić]], kroaziar eskubaloi jokalari ohia, munduko jokalari onenetarikotzat hartua. * [[Apirilaren 1]]a &ndash; [[Ruth Beitia]], espainiar atleta ohia, [[altuera jauzi]]an aditua. * [[Apirilaren 2]]a &ndash; [[Lindy Booth]], kanadar aktorea. * [[Apirilaren 3]]a &ndash; [[Nuria Espallargas]], kataluniar ikertzailea, ekintzaile teknologikoa eta irakaslea. * [[Apirilaren 4]]a &ndash; [[Heath Ledger]], australiar aktorea (h. [[2008]]). * [[Apirilaren 5]]a &ndash; [[Vlada Avramov]], serbiar futbolari ohia. * [[Apirilaren 5]]a &ndash; [[Nisha Ayub]], pertsona transgeneroen eskubideen aldeko malaysiar ekintzailea. * [[Apirilaren 5]]a &ndash; [[Mitsuo Ogasawara]], japoniar futbolari ohia. * [[Apirilaren 5]]a &ndash; [[Cristina Urgel]], espainiar aktorea eta telebista-aurkezlea. * [[Apirilaren 7]]a &ndash; [[Isabel Fernández Reviriego]], bizkaitar musikagile eta artista grafikoa. * [[Apirilaren 7]]a &ndash; [[Iñaki Font]], gipuzkoar aktorea. * [[Apirilaren 7]]a &ndash; [[Maite Zabala]], euskal jatorriko estatubatuar futbolari ohia. * [[Apirilaren 8]]a &ndash; [[Alexi Laiho]], finlandiar gitarra-jotzaile, musikagile eta abeslaria , [[Children of Bodom]] taldeko kide sortzailea (h. [[2020]]). * [[Apirilaren 9]]a &ndash; [[Agurtzane Obregozo]], nafar errugbilari-ohia . * [[Apirilaren 10]]a &ndash; [[Shemekia Copeland]], estatubatuar blues-abeslaria. * [[Apirilaren 10]]a &ndash; [[Rachel Corrie]], Nazioarteko Elkartasuneko Mugimenduko estatubatuar kidea (h. [[2003]]). * [[Apirilaren 10]]a &ndash; [[Sophie Ellis-Bextor]], ingeles abeslaria eta modeloa. * [[Apirilaren 10]]a &ndash; [[Pavlos Fyssas]], ''Killah P'', greziar rap abeslaria eta faxismoaren aurkako militantea (h. [[2013]]). * [[Apirilaren 10]]a &ndash; [[Sara Codina]], kataluniar musika-irakasle eta pertsona autisten eskubideen aldeko ekintzailea. * [[Apirilaren 11]] &ndash; [[Antxon Iturbe]], arabar saskibaloi jokalari ohia. * [[Apirilaren 11]] &ndash; [[Livia López]], arabar saskibaloi jokalari ohi eta managerra, [[Araski AES]] taldeko presidentea. * [[Apirilaren 12]]a &ndash; [[Claire Danes]], estatubatuar aktorea. * [[Apirilaren 12]]a &ndash; [[Jennifer Morrison]], estatubatuar aktore eta modeloa. * [[Apirilaren 12]]a &ndash; [[Monica Romano]], italiar idazle eta [[LGBT]] kolektiboaren eskubideen aldeko ekintzailea. * [[Apirilaren 12]]a &ndash; [[Eneritz Sein]], gipuzkoar korrikalaria, distantzia ertain eta luzeetan nabarmendua. * [[Apirilaren 12]]a &ndash; [[Aintzane Uria]], bizkaitar abeslaria, soinularia eta musika irakaslea. * [[Apirilaren 14]]a &ndash; [[María Lado]], galiziar idazlea. * [[Apirilaren 15]]a &ndash; [[Luke Evans (aktorea)|Luke Evans]], galestar aktorea. * [[Apirilaren 18]]a &ndash; [[Orkatz Beitia]], bizkaitar atleta, 100 metrotan aditua. * [[Apirilaren 18]]a &ndash; [[Kourtney Kardashian]], estatubatuar socialitéa eta modeloa. * [[Apirilaren 18]]a &ndash; [[Sergio Pelegrín]], kataluniar futbolari ohia. * [[Apirilaren 19]]a &ndash; [[Kate Hudson]], estatubatuar aktorea. * [[Apirilaren 19]]a &ndash; [[Antoaneta Stefanova]], bulgariar xake jokalaria. * [[Apirilaren 20]]a &ndash; [[Camila de Castro]], brasildar aktore pornografiko eta modelo transexuala (h. [[2005]]). * [[Apirilaren 21]]a &ndash; [[James McAvoy]], eskoziar aktorea. * [[Apirilaren 22]]a &ndash; [[John Gadret]], frantziar txirrindulari ohia. * [[Apirilaren 22]]a &ndash; [[Javier Rodríguez Pérez]], espainiar saskibaloi jokalari ohia. * [[Apirilaren 23]]a &ndash; [[Jaime King]], estatubatuar aktore eta modeloa. * [[Apirilaren 23]]a &ndash; [[Nicolas Portal]], frantziar txirrindularia (h. [[2020]]). * [[Apirilaren 25]]a &ndash; [[Manal Al Sharif]], saudiarabiar informatikoa eta akbista, emakumeen gidatzeko eskubideen aldeko borrokatzailea. * [[Apirilaren 26]]a &ndash; [[Bea Salaberri]], baxenabartar idazlea. * [[Apirilaren 27]]a &ndash; [[Jose Javier Barkero]], gipuzkoar futbolaria. * [[Apirilaren 27]]a &ndash; [[Savitri Ceballos]], gipuzkoar aktorea. * [[Apirilaren 28]]a &ndash; [[Maider Esparza]], nafar gimnasta ohia. ==== Maiatza ==== * [[Maiatzaren 3]]a &ndash; [[Mikel Amantegi]], gipuzkoar futbolari ohia. * [[Maiatzaren 4]]a &ndash; [[Gurutze Fernández]], gipuzkoar futbolaria. * [[Maiatzaren 4]]a &ndash; [[Anni-Kristiina Juuso]], aktore eta kazetari [[sami etnia|samia]]. * [[Maiatzaren 5]]a - [[Joseba Kortina]], bizkaitar futbolari ohia. * [[Maiatzaren 5]]a &ndash; [[Mio Otani]], japoniar futbolari ohia. * [[Maiatzaren 5]]a &ndash; [[Nadia Zakamska]], errusiar-estatubatuar astronomoa. * [[Maiatzaren 7]]a &ndash; [[Fernando Esparza]], nafar futbolari ohia. * [[Maiatzaren 9]]a &ndash; [[Rosario Dawson]], estatubatuar aktore eta abeslaria. * [[Maiatzaren 9]]a &ndash; [[Artur Małek]], poloniar alpinista eta eskalatzailea. * [[Maiatzaren 9]]a &ndash; [[Sonia Ruiz de Azua]], [[EHU]]ko psikiatria irakasle bizkaitarra. * [[Maiatzaren 10]]a &ndash; [[Sokoa Azkarate]], gipuzkoar futbolaria. * [[Maiatzaren 10]]a &ndash; [[Marieke Vervoort]], belgikar atleta paralinpikoa (h. [[2019]]). * [[Maiatzaren 12]]a &ndash; [[Agurtzane Elguren]], gipuzkoar arkitektoa. * [[Maiatzaren 12]]a &ndash; [[Ainhoa Murua Ugarte]], gipuzkoar ikertzaile biokimikaria (h. [[2012]]). * [[Maiatzaren 12]]a &ndash; [[Joaquim Rodríguez]], kataluniar txirrindularia. * [[Maiatzaren 14]]a &ndash; [[Macarena Olona]], espainiar politikaria, [[Vox (alderdi politikoa)|Vox]] talde parlamentarioko idazkari nagusia eta bozeramailea. * [[Maiatzaren 15]]a &ndash; [[Naroa Agirre]], gipuzkoar [[pertika-jauzi]]laria eta aktorea.. * [[Maiatzaren 15]]a &ndash; [[Amalur Mendizabal]], gipuzkoar politikaria. * [[Maiatzaren 16]]a &ndash; [[Barbara Nedeljáková]], eslovakiar aktorea. * [[Maiatzaren 18]]a &ndash; [[Milivoje Novaković]], esloveniar futbolaria. * [[Maiatzaren 19]]a &ndash; [[Onintza Enbeita]], bizkaitar bertsolaria eta [[Amaiur (koalizioa)|Amaiurreko]] diputatu ohia. * [[Maiatzaren 19]]a &ndash; [[Diego Forlán]], euskal jatorriko uruguaiar futbolaria, Uruguaiko inoizko hoberenetakoa. * [[Maiatzaren 19]]a &ndash; [[Esther Horvath]], hungariar argazkilaria, Artikoan eta Antartikan egindako argazkiengatik ezaguna. * [[Maiatzaren 19]]a &ndash; [[Bérénice Marlohe]], frantziar aktorea. * [[Maiatzaren 19]]a &ndash; [[Andrea Pirlo]], italiar futbolari ohia. * [[Maiatzaren 20]]a - [[Peio Dufau]], lapurtar politikaria. * [[Maiatzaren 20]]a - [[Jana Pallaske]], alemaniar aktorea, abeslaria eta musikaria. * [[Maiatzaren 21]]a &ndash; [[Hideo Hashimoto]], japoniar futbolaria. * [[Maiatzaren 22]]a &ndash; [[Maggie Q]], estatubatuar aktore eta modeloa. * [[Maiatzaren 25]]a &ndash; [[Jonny Wilkinson]], ingeles errugbilaria. * [[Maiatzaren 29]]a &ndash; [[Jéssica Albiach Satorres]], kataluniar kazetari, aktibista eta politikaria. * [[Maiatzaren 29]]a &ndash; [[Juan Fernando Fonseca]], kolonbiar abeslari, egile abeslari eta ekoizlea. * [[Maiatzaren 29]]a &ndash; [[Elena S. Sánchez]], espainiar kazetaria eta telebistako aurkezlea. ==== Ekaina ==== * [[Ekainaren 1]]a &ndash; [[Dani Mateo]], kataluniar umorista, aktore, irrati esatari eta telebista aurkezlea. * [[Ekainaren 2]]a &ndash; [[Morena Baccarin]], brasildar jatorriko estatubatuar aktorea. * [[Ekainaren 2]]a &ndash; [[Anaiz Funosas]], lapurtar politikaria. * [[Ekainaren 2]]a &ndash; [[Natalia Rodríguez]], kataluniar atleta, 1.500 metrotan aditua. * [[Ekainaren 3]]a &ndash; [[Mato Neretljak]], kroaziar futbolari ohia. * [[Ekainaren 4]]a &ndash; [[Naohiro Takahara]], japoniar futbolaria. * [[Ekainaren 4]]a &ndash; [[Daniel Vickerman]], Hegoafrikan jaiotako australiar errugbilaria (h. [[2017]]). * [[Ekainaren 5]]a &ndash; [[David Bisbal]], espainiar abeslaria. * [[Ekainaren 7]]a &ndash; [[Ana Ruiz]], espainiar aktorea. * [[Ekainaren 7]]a &ndash; [[Kazuki Teshima]], japoniar futbolari ohia. * [[Ekainaren 7]]a &ndash; [[Anna Torv]], australiar aktorea. * [[Ekainaren 8]]a &ndash; [[Oihane Zabaleta Mujika]], gipuzkoar politikaria. * [[Ekainaren 9]]a &ndash; [[David Muñoz Bañón]], espainiar txirrindularia. * [[Ekainaren 10]]a &ndash; [[Svetlana Zakharova]], errusiar ballet-dantzaria. * [[Ekainaren 11]] &ndash; [[Eneko Andueza]], gipuzkoar politikaria. * [[Ekainaren 11]] &ndash; [[Alaitz Eguren]], gipuzkoar aktorea. * [[Ekainaren 12]]a &ndash; [[Àlex Mumbrú]], kataluniar saskibaloi jokalaria. * [[Ekainaren 12]]a &ndash; [[Markel Robles]], bizkaitar futbolaria. * [[Ekainaren 16]]a &ndash; [[Zigor Goikuria]], bizkaitar futbolaria. * [[Ekainaren 20]]a &ndash; [[Masashi Motoyama]], japoniar futbolaria. * [[Ekainaren 21]]a &ndash; [[Chris Pratt]], estatubatuar aktorea. * [[Ekainaren 22]]a &ndash; [[Leire Martínez]], euskal abeslari eta aktorea. * [[Ekainaren 23]]a &ndash; [[Shigeki Tsujimoto]], japoniar futbolari ohia. * [[Ekainaren 28]]a &ndash; [[Roberto Leal]], espainiar erreportaria eta telebista aurkezlea. * [[Ekainaren 29]]a &ndash; [[Wilant van Gils]], herbeheretar ziklo-kroslaria. * [[Ekainaren 29]]a &ndash; [[Tomoyuki Sakai]], japoniar futbolari ohia. * [[Ekainaren 29]]a &ndash; [[Alejo Sauras]], espainiar aktorea. * [[Ekainaren 30]]a &ndash; [[Matisyahu]], estatubatuar reggae abeslari judua. ==== Uztaila ==== * [[Uztailaren 1]]a &ndash; [[Xavier de Le Rue]], lapurtar [[snowboard]] kirolaria. * [[Uztailaren 2]]a &ndash; [[Najat El Hachmi]], [[katalan]]ez idazten duen idazle [[berbere|amazigha]]. * [[Uztailaren 2]]a &ndash; [[Jon García Aristegi]], gipuzkoar patinatzaile ohia, bost aldiz Espainiako txapeldun izotz gaineko patinaje artistikoan. * [[Uztailaren 3]]a &ndash; [[Berta Collado]], espainiar aurkezlea, kazetaria eta komediantea. * [[Uztailaren 3]]a &ndash; [[Philippe Etxegarai]], baxenafar errugbilari ohia. * [[Uztailaren 3]]a &ndash; [[Ludivine Sagnier]], frantziar aktorea. * [[Uztailaren 5]]a &ndash; [[Amélie Mauresmo]], frantziar tenislaria. * [[Uztailaren 6]]a &ndash; [[Kevin Hart]], estatubatuar umorista eta aktorea. * [[Uztailaren 6]]a &ndash; [[C. J. Hobgood]], estatubatuar surflaria. * [[Uztailaren 6]]a &ndash; [[Sergio Sayas]], [[UPN]]ko nafar politikaria. * [[Uztailaren 7]]a &ndash; [[Amanda Françozo]], brasildar telebista aurkezle eta kazetaria. * [[Uztailaren 9]]a &ndash; [[Koji Nakata]], japoniar futbolaria. * [[Uztailaren 10]]a &ndash; [[Asier Antonio]], gipuzkoar eskubaloi jokalaria. * [[Uztailaren 15]]a &ndash; [[Itziar Urretabizkaia]], gipuzkoar aktorea. * [[Uztailaren 16]]a &ndash; [[Zugaitz Ayuso]], gipuzkoar ziklo-kros eta mendi bizikletako txirrindulari ohia. * [[Uztailaren 16]]a - [[Elsa Donaire Malagelada]], kataluniar saskibaloi-jokalari ohia eta erizaina. * [[Uztailaren 16]]a &ndash; [[María Escoté]], kataluniar jostun eta arropa diseinatzailea. * [[Uztailaren 17]]a &ndash; [[Àlex Pastor López]], kataluniar politikaria, [[Badalona]]ko alkatea. * [[Uztailaren 18]]a &ndash; [[Jaska Raatikainen]], ''[[Children of Bodom]]'' taldeko bateriajolea. * [[Uztailaren 19]]a &ndash; [[Laura de la Calle]], euskal aktore eta modeloa. * [[Uztailaren 19]]a &ndash; [[Roger Torrent]], Kataluniako Parlamentuko presidentea. * [[Uztailaren 21]]a &ndash; [[Joseba Eceolaza]], nafar idazle, ekintzaile eta politikaria. * [[Uztailaren 21]]a &ndash; [[Tania Llasera]], bizkaitar aktore eta telebista aurkezlea. * [[Uztailaren 22]]a - [[Agnès Martin-Lugand]], frantziar idazlea. * [[Uztailaren 23]]a &ndash; [[Natasha Jarovenko]], ukrainar modelo eta aktorea. * [[Uztailaren 24]]a &ndash; [[Rose Byrne]], australiar aktorea. * [[Uztailaren 26]]a &ndash; [[Txema Añibarro]], bizkaitar futbolari ohia eta entrenatzailea. * [[Uztailaren 26]]a &ndash; [[Idurre Bideguren]], bizkaitar politikaria, [[Bermeo]]ko alkatea. * [[Uztailaren 27]]a &ndash; [[Marielle Franco]], brasildar soziologoa, feminista, politikaria eta giza eskubideen aldeko ekintzailea (h. [[2018]]). * [[Uztailaren 28]]a &ndash; [[Mireia Boya]], okzitaniar-kataluniar ingurumen hezitzailea eta politikaria. * [[Uztailaren 28]]a &ndash; [[Shahzoda]], uzbekistandar abeslaria eta aktorea. * [[Uztailaren 29]]a &ndash; [[Sandra Sabatés]], kataluniar kazetari eta telebista-aurkezlea. ==== Abuztua ==== * [[Abuztuaren 1]]a &ndash; [[Lyona]], kataluniar artista multifazetikoa. * [[Abuztuaren 1]]a &ndash; [[Jason Momoa]], estatubatuar aktorea. * [[Abuztuaren 2]]a &ndash; [[Ryuji Bando]], japoniar futbolaria. * [[Abuztuaren 2]]a &ndash; [[Hitoshi Sogahata]], japoniar futbolaria. * [[Abuztuaren 3]]a &ndash; [[Miren Gaztañaga]], gipuzkoar aktorea. * [[Abuztuaren 3]]a &ndash; [[Evangeline Lilly]], kanadar modelo eta aktorea. * [[Abuztuaren 6]]a &ndash; [[Denisse Buendía]], mexikar idazlea eta margolaria. * [[Abuztuaren 6]]a &ndash; [[Javi Lezaun]], nafar futbolari ohia. * [[Abuztuaren 7]]a &ndash; [[Nenad Đorđević]], serbiar futbolari ohia. * [[Abuztuaren 8]]a &ndash; [[Gorka Zubeldia]], gipuzkoar aktorea. * [[Abuztuaren 13]]a &ndash; [[Kateryna Buzhynska]], ukrainar abeslaria. * [[Abuztuaren 13]]a - [[Nancy Peña]], frantziar komikigile eta ilustratzailea. * [[Abuztuaren 14]]a &ndash; [[Karen Martínez]], kolonbiar aktore eta modeloa. * [[Abuztuaren 14]]a &ndash; [[Ekaitz Saralegi]], gipuzkoar pilotari ohia. * [[Abuztuaren 15]]a &ndash; [[María Mercedes Cagigas Amedo]], kantabriar txirrindulari ohia. * [[Abuztuaren 16]]a &ndash; [[Maite Larburu]], gipuzkoar biolin-jotzailea. * [[Abuztuaren 17]]a &ndash; [[Peio Martinez de Eulate]], nafar esku huskako pilotari ohia eta politikaria. * [[Abuztuaren 19]]a &ndash; [[Gintautas Paluckas]], [[Lituania]]ko lehen ministroa. * [[Abuztuaren 20]]a &ndash; [[Jamie Cullum]], ingeles jazz-pop abeslari, kantautore eta irrati esataria. * [[Abuztuaren 20]]a &ndash; [[Judith Uwizeye]], ruandar legelari, irakasle eta politikaria. * [[Abuztuaren 21]]a &ndash; [[Lierni Azkargorta]], gipuzkoar erizaina eta idazlea. * [[Abuztuaren 21]]a &ndash; [[Joel Griffiths]], australiar futbolari ohia. * [[Abuztuaren 21]]a &ndash; [[Kelis]], estatubatuar abeslari, kantautore eta sukaldaria. * [[Abuztuaren 22]]a &ndash; [[Natalia Barbu]], moldaviar abeslaria. * [[Abuztuaren 28]]a &ndash; [[Shaila Dúrcal]], espainiar abeslaria. * [[Abuztuaren 30]]a &ndash; [[Sergio Mora]], espainiar futbolaria. * [[Abuztuaren 31]] &ndash; [[Noelia]], puertorricar abeslaria. ==== Iraila ==== * [[Irailaren 3]]a &ndash; [[Alazne Etxeberria]], gipuzkoar antzezlea. * [[Irailaren 3]]a &ndash; [[Melissa Mars]], frantziar abeslaria. * [[Irailaren 8]]a &ndash; [[Péter Lékó]], hungariar xake-jokalaria. * [[Irailaren 8]]a &ndash; [[Pink]], estatubatuar abeslari, konposatzaile, dantzari, akrobata eta aktorea. * [[Irailaren 10]]a &ndash; [[Laia Palau]], kataluniar saskibaloi-jokalari ohia. * [[Irailaren 14]]a &ndash; [[Otalazt|Peio Jorajuria, ''Otalazt'']], lapurtar idazlea. * [[Irailaren 16]]a &ndash; [[Keisuke Tsuboi]], japoniar futbolaria. * [[Irailaren 17]]a - [[Anna R. Figueiredo]], galiziar irakaslea eta idazlea. * [[Irailaren 17]]a &ndash; [[Ana Moura]], portugaldar fado abeslaria. * [[Irailaren 18]]a &ndash; [[Daniel Aranzubia]], errioxar futbolaria. * [[Irailaren 18]]a &ndash; [[Junichi Inamoto]], japoniar futbolaria. * [[Irailaren 19]]a &ndash; [[Ledicia Costas]], galiziar idazlea. * [[Irailaren 20]]a &ndash; [[Aurélie Trouvé]], frantziar ingeniari agronomo eta aktibista. * [[Irailaren 21]]a &ndash; [[Garazi Kamio]], gipuzkoar idazlea. * [[Irailaren 22]]a &ndash; [[Roberto Saviano]], italiar kazetari eta idazlea. * [[Irailaren 23]]a &ndash; [[Refaat Alareer]], [[Gazako Zerrenda]]ko idazle, poeta, irakasle eta aktibista palestinarra (h. [[2023]]). * [[Irailaren 23]]a &ndash; [[Fábio Simplício]], brasildar futbolari ohia. * [[Irailaren 24]]a &ndash; [[Beñat San Jose]], gipuzkoar futbol entrenatzailea. * [[Irailaren 25]]a &ndash; [[June Baonza Pagaldai]], bizkaitar diseinatzailea eta ilustratzailea. * [[Irailaren 25]]a &ndash; [[Michele Scarponi]], italiar txirrindularia (h. [[2017]]). * [[Irailaren 26]]a &ndash; [[Ainere Tolosa]], euskal aktorea. * [[Irailaren 27]]a &ndash; [[Shinji Ono]], japoniar futbolaria. * [[Irailaren 29]]a &ndash; [[Zaruhi Batoian]], armeniar politikari, kazetari eta aktibista. * [[Irailaren 30]]a &ndash; [[Primož Kozmus]], esloveniar atleta, [[mailu jaurtiketa]]n aditua. * [[Irailaren 30]]a &ndash; [[Yuta Minami]], japoniar futbolari ohia. ==== Urria ==== * [[Urriaren 2]]a - [[José Antonio Morante Camacho]], ''Morante de La Puebla'', espainiar toreatzailea. * [[Urriaren 3]]a &ndash; [[Aritz Laskurain]], gipuzkoar pilotari ohia. * [[Urriaren 5]]a &ndash; [[Patricia Conde]], espainiar aktore, modelo eta telebista aurkezlea. * [[Urriaren 7]]a &ndash; [[Simona Amânar]], errumaniar gimnasta artistikoa, azken hamarkadetako gimnastarik onenetakoa. * [[Urriaren 8]]a &ndash; [[Mikel Elgezabal]], bizkaitar txirrindulari ohi eta triatloilaria. * [[Urriaren 10]]a &ndash; [[Mýa]], estatubatuar abeslaria, abestigilea, dantzaria, musika-ekoizlea eta aktorea. * [[Urriaren 15]]a &ndash; [[Olalla Cociña]], galiziar kazetaria, poeta eta abeslaria. * [[Urriaren 15]]a &ndash; [[David Heinemeier Hansson]], daniar programatzailea, [[Ruby on Rails]] frameworkaren eta Instiki wikien sortzailea. * [[Urriaren 17]]a &ndash; [[Kimi Räikkönen]], 1 Formulako finlandiar pilotua. * [[Urriaren 18]]a &ndash; [[David Herrero]], bizkaitar txirrindularia. * [[Urriaren 20]]a &ndash; [[Oier Aldekoa]], bizkaitar musikari eta musikagilea. * [[Urriaren 21]]a &ndash; [[Eva Llorach]], espainiar antzerki, zinema eta telebistako aktorea. * [[Urriaren 24]]a &ndash; [[Alberto Alejandro]], gipuzkoar futbolari ohia. * [[Urriaren 24]]a &ndash; [[Silvia Intxaurrondo]], bizkaitar kazetari eta telebista-aurkezlea. * [[Urriaren 29]]a &ndash; [[Nerea Garmendia]], euskal aktorea. * [[Urriaren 30]]a &ndash; [[Eriko Arakawa]], japoniar futbolari ohia. * [[Urriaren 31]]a &ndash; [[Soraya Prieto Fernández]], arabar kimikaria. ==== Azaroa ==== * [[Azaroaren 1]]a &ndash; [[David Cuéllar]], nafar futbolaria. * [[Azaroaren 2]]a &ndash; [[María Larrea]], bizkaitar gidoilaria, zinema-zuzendaria eta idazlea. * [[Azaroaren 2]]a &ndash; [[Javier Ruiz de Larrinaga]], arabar errepideko txirrindulari ohia eta ziklo-kroslaria. * [[Azaroaren 6]]a &ndash; [[Lamar Odom]], NBAko estatubatuar saskibaloi jokalari ohia. * [[Azaroaren 6]]a &ndash; [[Ander Vilariño]], gipuzkoar auto pilotua. * [[Azaroaren 8]]a &ndash; [[Ibon Idigoras]], gipuzkoar snowboardlaria. * [[Azaroaren 8]]a &ndash; [[Ana Morgade]], espainiar umorista, telebista aurkezle eta aktorea. * [[Azaroaren 9]]a &ndash; [[Aitor Galdos]], bizkaitar txirrindularia. * [[Azaroaren 11]] &ndash; [[Maider del Río Larramendi]], bizkaitar osasun psikologoa. * [[Azaroaren 13]]a &ndash; [[Aimar Olaizola|Aimar Olaizola, ''Olaizola II.a'']], nafar pilotaria. * [[Azaroaren 13]]a &ndash; [[Metta World Peace]], NBAko estatubatuar saskibaloi jokalari ohia. * [[Azaroaren 14]]a &ndash; [[Olga Kurylenko]], franko-ukrainar modeloa eta aktorea. * [[Azaroaren 14]]a - [[Mpule Kwelagobe]], botswanar aktibista eta modeloa, 1999ko ''Miss Unibertso''. * [[Azaroaren 14]]a &ndash; [[Yves Salaberri|Yves Salaberri "Xala"]], [[lekuine|lekuindar]] eskuzko pilotaria. * [[Azaroaren 15]]a &ndash; [[Albert Rivera]], kataluniar abokatu eta politikaria, ''[[Herritarrak &ndash; Herritarron Alderdia]]'' alderdi politikoaren sortzailea. * [[Azaroaren 17]]a &ndash; [[Mikel Astarloza]], gipuzkoar txirrindularia. * [[Azaroaren 19]]a &ndash; [[Barry Jenkins]], estatubatuar zinema zuzendari, ekoizle eta gidoigilea. * [[Azaroaren 20]]a &ndash; [[Arpad Šterbik]], serbiar-espainiar eskubaloi jokalaria, munduko atezainen hoberenetarikoa. * [[Azaroaren 22]]a &ndash; [[Raúl Arévalo]], espainiar aktorea. * [[Azaroaren 23]]a &ndash; [[Nihat Kahveci]], turkiar futbolari ohia. * [[Azaroaren 24]]a &ndash; [[Carmelita Jeter]], [[100 metroko lasterketa|100]] eta [[200 metroko lasterketa|200 metroko]] estatubatuar atleta ohia. * [[Azaroaren 24]]a &ndash; [[Joseba Llorente]], gipuzkoar futbolari ohia. * [[Azaroaren 27]]a &ndash; [[Danielle Foxxx]], brasildar emakumezko aktore pornografiko transexuala. * [[Azaroaren 28]]a &ndash; [[Xabier Burgueña]], bizkaitar futbolari ohia. * [[Azaroaren 28]]a &ndash; [[Yasuyo Yamagishi]], japoniar futbolari ohia. * [[Azaroaren 29]]a &ndash; [[Vanessa Rodríguez]], bizkaitar futbolaria. * [[Azaroaren 30]]a &ndash; [[Francisco Jusué]], nafar futbolari ohia. * [[Azaroaren 30]]a &ndash; [[Andrés Nocioni]], argentinar saskibaloi jokalari ohia. ==== Abendua ==== * [[Abenduaren 1]]a &ndash; [[Morodo]], espainiar reggae abeslaria. * [[Abenduaren 1]]a &ndash; [[Shinji Murai]], japoniar futbolari ohia. * [[Abenduaren 4]]a &ndash; [[Miwa Yonetsu]], japoniar futbolari ohia. * [[Abenduaren 5]]a &ndash; [[Rustam Kasimdzhanov]], uzbekistandar xake jokalaria. * [[Abenduaren 6]]a &ndash; [[Francisco Javier Yeste]], bizkaitar futbolari ohia. * [[Abenduaren 7]]a &ndash; [[Sara Bareilles]], estatubatuar abeslari, piano-jotzaile eta aktorea. * [[Abenduaren 7]]a &ndash; [[Jennifer Carpenter]], estatubatuar aktorea. * [[Abenduaren 10]]a &ndash; [[Ekaitz Maiz]], nafar eskalatzailea. * [[Abenduaren 11]] &ndash; [[Estitxu Eizagirre]], gipuzkoar kazetari, bertsolari, gai jartzaile eta bertso-eskolako irakaslea. * [[Abenduaren 11]] &ndash; [[Fernando Medina]], ''Momo'' Medina, esku huskako mexikar pilotaria, Euskal Herrian profesional izandakoa (h. [[2015]]). * [[Abenduaren 14]]a &ndash; [[Sophie Monk]], ingeles-australiar abeslaria eta aktorea. * [[Abenduaren 14]]a &ndash; [[Michael Owen]], ingeles futbolaria. * [[Abenduaren 15]]a &ndash; [[Marcelline Basigayabo]], ruandar agronomo eta politikaria. * [[Abenduaren 15]]a &ndash; [[Swan Fyahbwoy]], espainiar ''[[reggae]]'' eta ''[[dancehall]]'' abeslaria. * [[Abenduaren 16]]a &ndash; [[Iraitz Lizarraga]], gipuzkoar aktore eta telebista aurkezlea. * [[Abenduaren 19]]a &ndash; [[Paola Rey]], kolonbiar aktorea eta modeloa. * [[Abenduaren 21]]a &ndash; [[Tuva Novotny]], suediar aktorea. * [[Abenduaren 21]]a &ndash; [[Iban Uberuaga]], bizkaitar txirrindulari ohia. * [[Abenduaren 22]]a &ndash; [[Arianne Kareaga]], gipuzkoar irakasle eta ikertzailea. * [[Abenduaren 22]]a &ndash; [[Naotake Hanyu]], japoniar futbolari ohia. * [[Abenduaren 23]]a &ndash; [[Paul Pen]], espainiar idazle eta telebista-gidoigilea. * [[Abenduaren 25]]a &ndash; [[Tatsuya Ishikawa]], japoniar futbolari ohia. * [[Abenduaren 27]]a &ndash; [[Txemi Talledo]], bizkaitar futbolaria. * [[Abenduaren 28]]a &ndash; [[Claudia Presăcan]], errumaniar gimnasta artistikoa. * [[Abenduaren 28]]a &ndash; [[Noomi Rapace]], suediar aktorea. * [[Abenduaren 29]]a &ndash; [[Diego Luna]], mexikar zinema zuzendaria eta aktorea. * [[Abenduaren 30]]a &ndash; [[Tona Brown]], estatubatuar biolinista eta mezzosopranoa, [[Carnegie Hall]] musika-aretoan interpretatu zuen lehen emakume transgeneroa. * [[Abenduaren 30]]a &ndash; [[Mikel Gaztañaga]], gipuzkoar txirrindularia. ==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ==== * [[Aduna Badiola Lekue]], bizkaitar irakaslea eta ikerlaria. * [[Agurtzane Solaberrieta Mesa]], [[Usurbil]]go alkatea. * [[Aida Torres]], gipuzkoar bateria-jotzailea eta abeslaria. * [[Amagoia Mujika Telleria]], gipuzkoar kazetaria, editorea eta iritzi zutabegilea. * [[Ander Fuentes|Ander Fuentes, ''Itturri'']], nafar bertsolaria. * [[Antton Aranburu]], bizkaitar musikaria, ''[[Hotzikara (musika taldea)|Hotzikara]]'' taldeko kidea. * [[Arantza Santesteban]], nafar historialari eta zinemagilea. * [[Beñat Ugartetxea]], bizkaitar bertsolaria. * [[Diego Martin-Etxebarria]], arabar orkestra zuzendaria. * [[Ekain Rico]], bizkaitar politikari sozialista eta abokatua. * [[Ekaitz Agirre]], euskal komiki-kolorista. * [[Elur Ulibarrena]], kontserbatzailea, Iruñeko Erresumako Museo Etnografikoan kudeatzailea. * [[Gorka Igartua]], gipuzkoar aktorea. * [[Gorka Pastor]], nafar musikari eta musikagilea. * [[Haizea Ziluaga]], bizkaitar abokatua. * [[Harkaitz Millan]], gipuzkoar politikaria. * [[Hibai Arbide]], bizkaitar abokatu eta kazetaria. * [[Ianire Estébanez]], bizkaitar psikologo, ziberaktibista eta blogari feminista, gazteen artean [[emakumeen aurkako indarkeria|genero-indarkeriaren]] prebentzioan aditua. * [[Íñigo Alfonso]], nafar kazetaria. * [[Irati Elorrieta]], bizkaitar idazlea. * [[Ion Garmendia Anfurrutia]], gipuzkoar musikaria. * [[Jon Zarate]], bizkaitar farmazialaria, unibertsitateko irakaslea eta ikertzailea. * [[Josetxu Obregón]], bizkaitar biolontxelista. * [[Josu Bergara (abeslaria)|Josu Bergara]], bizkaitar abeslaria. * [[Judith Montero]], gipuzkoar saxofoi-jolea. * [[Kemen Lertxundi]], bizkaitar abeslari eta olerkigilea. * [[Kerman Orbegozo Uribe|Kerman Orbegozo]], gipuzkoar politikari eta abokatua, [[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJko]] legebiltzarkidea. * [[Leire Ibarguren]], gipuzkoar irakaslea eta idazlea. * [[Lierni Azkargorta]], gipuzkoar erizaina eta idazlea. * [[Maia Duguine]], lapurtar euskalaria, sintaxian espezializatua. * [[Maitane Segurola]], gipuzkoar modelo eta telebista aurkezlea. * [[Maite Ibarra Goti]], [[Arrigorriaga]]ko alkatea. * [[María López Belloso]], bizkaitar legelari, ikerlari eta unibertsitate irakaslea. * [[Maria Rivero]], bizkaitar abeslaria. * [[Miren Iza]], gipuzkoar abeslaria. * [[Nadia Nemeh Shomaly]], [[Bermeo]]ko alkatea. * [[Naroa Gaintza]], bizkaitar musikaria eta euskal eskola publikoko irakaslea. * [[Oxel Erostarbe]], gipuzkoar politikaria, [[Elgeta]]ko alkatea. * [[Paloma Zorrilla]], nafar abokatu eta telebista tertuliakidea. * [[Peio Cachenaut]], baxenafar eragile kulturala. * [[Pello Gutierrez]], gipuzkoar ekoizle eta zinemagilea. * [[Sergio Pereira]], gipuzkoar idazlea. * [[Ula Iruretagoiena]], bizkaitar akitekto hirigilea, [[Donostiako Arkitektura Goi Eskola Teknikoa|Donostiako Arkitektura Eskolan]] irakaslea. * [[Ura Iturralde]], gipuzkoar argazkilaria. * [[Urko Apaolaza]], gipuzkoar historialari eta kazetaria. * [[Zuriñe Soto]], bizkaitar artista. * [[Maud Combarieu]], frantziar-euskal mendi korrikalaria. * [[Paula Arbide]], eusko-argentinar argazkilaria. * [[Silvia Bonoli]], astrofisikaria eta Ikerbasqueko ikertzailea. * [[Chakir El Homrani Lesfar]], kataluniar soziologo eta politikaria. * [[David Bonvehí]], kataluniar politikaria. * [[Eulàlia Reguant]], kataluniar politikaria, matematikaria eta ekintzaile politikoa. * [[Faith47]], hegoafrikar diziplina arteko artista. * [[Graham Hughes]], britainiar abenturazalea, zinemagilea, telebista aurkezlea. * [[Irene Vallejo Moreu]], espainiar filologoa eta idazlea. * [[Manuel Bartual]], valentziar diseinatzaile grafiko, marrazkilari eta editorea. * [[Rafeef Ziadah]], palestinar jatorriko libanoar kazetaria, poeta eta giza eskubideen aldeko ekintzailea. * [[Tchinda Andrade]], [[Cabo Verde]]ko trans aktibista (. [[2024]]). == Heriotzak == ==== Urtarrila ==== * [[Urtarrilaren 5]]a &ndash; [[Charles Mingus]], estatubatuar jazz-musikagilea eta kontrabaxu-jotzailea (j. [[1922]]). * [[Urtarrilaren 9]]a &ndash; [[Pier Luigi Nervi]], [[italia]]r ingeniari eta arkitektoa (j. [[1891]]). * [[Urtarrilaren 15]]a &ndash; [[Jean-Baptiste Urrutia]], [[Nafarroa Beherea|baxenafar]] apezpiku-misiolaria (j. [[1901]]). * [[Urtarrilaren 16]]a &ndash; [[Fred Elizalde]], euskal jatorriko filipinar musikagile eta orkestra-zuzendaria (j. [[1907]]). * [[Urtarrilaren 18]]a &ndash; [[Maurice Challe]], frantziar jenerala (j. [[1905]]). * [[Urtarrilaren 24]]a &ndash; [[Johannes de Klerk]], [[Hegoafrika]]ko jarduneko presidentea (j. [[1903]]). * [[Urtarrilaren 26]]a &ndash; [[Ahti Hammar]], [[Finlandia]]ko udalerrietako hainbat armarri marraztu zituen gizona (j. [[1911]]). * [[Urtarrilaren 26]]a &ndash; [[Nelson Rockefeller]], [[AEB]]etako 41. presidenteordea (j. [[1908]]). * [[Urtarrilaren 27]]a &ndash; [[Victoria Ocampo]], argentinar idazlea, itzultzailea, saiakeragilea, intelektuala, editorea eta filantropoa (j. [[1890]]). * [[Urtarrilaren 29]]a &ndash; [[Martí Marcó]], [[Terra Lliure]]ko militantea, Espainiako segurtasun indarren tiroen ondorioz (j. [[1959]]). ==== Otsaila ==== * [[Otsailaren 2]]a &ndash; [[Sid Vicious]], [[Sex Pistols]] taldeko baxu-jotzailea, ingalaterrako punk mugimenduaren ikurretako bat (j. [[1957]]). * [[Otsailaren 4]]a &ndash; [[Mercedes Muñoz Sampedro]], espainiar aktorea (j. [[1896]]). * [[Otsailaren 6]]a &ndash; [[Margaret Harwood]], estatubatuar astronomoa, Maria Mitchell Behatokiko lehen zuzendaria (j. [[1885]]). * [[Otsailaren 6]]a &ndash; [[José Antonio Vivó]], gipuzkoar politikaria, [[ETA]]k eraila (j. [[1930]]). * [[Otsailaren 7]]a &ndash; [[Josef Mengele]], ''Heriotzaren aingerua'', alemaniar gerra kriminal [[nazionalsozialismo|nazia]] (j. [[1911]]). * [[Otsailaren 8]]a &ndash; [[Nikolai Semionovitx Tikhonov]], errusiar idazlea, sobietar poeta nagusietako bat (j. [[1896]]). * [[Otsailaren 9]]a &ndash; [[Dennis Gabor]], hungariar-britainiar fisikaria, 1971ko [[Fisikako Nobel Saria]] (j. [[1900]]). * [[Otsailaren 10]]a &ndash; [[Edvard Kardelj]], esloveniar politiko eta publizista komunista (j. [[1910]]). * [[Otsailaren 12]]a &ndash; [[Jean Renoir]], frantziar zinema zuzendari, aktore eta idazlea (j. [[1894]]). ==== Martxoa ==== * [[Martxoaren 1]]a &ndash; [[Mustafa Barzani]], ''Mullah Mustafa'', buruzagi [[kurdu]]a (j. [[1903]]). * [[Martxoaren 4]]a &ndash; [[José María Alonso]], euskal tenislaria (j. [[1890]]). * [[Martxoaren 5]]a &ndash; [[Leland John Haworth]], [[partikulen fisika]]ri estatubatuarra (j. [[1904]]). * [[Martxoaren 16]]a - [[Carmen de Icaza]], espainiar kazetari eta idazlea (j. [[1899]]). * [[Martxoaren 16]]a &ndash; [[Jean Monnet]], frantziar ekonomialari eta diplomatikoa, [[Europar Batasuna]]ren arkitekto nagusienetariko bat (j. [[1888]]). * [[Martxoaren 18]]a &ndash; [[Juan Cabanas]], gipuzkoar margolaria (j. [[1907]]). * [[Martxoaren 20]]a &ndash; [[Henri Hell]], lapurtar saskibaloi jokalaria (j. [[1911]]). * [[Martxoaren 20]]a &ndash; [[Ángel Mariscal]], euskal herritar futbolaria (j. [[1904]]). * [[Martxoaren 21]]a &ndash; [[Maryse Choisy]], lapurtar kazetari eta saiakeragilea (j. [[1903]]). * [[Martxoaren 26]]a &ndash; [[Jean Stafford]], estatubatuar eleberrigile eta ipuingilea (j. [[1915]]). * [[Martxoaren 29]]a &ndash; [[Yahya Petra Kelantangoa]], [[Malaysia]]ko erregea (j. [[1917]]). ==== Apirila ==== * [[Apirilaren 4]]a &ndash; [[Zulfikar Ali Bhutto]], [[Pakistan]]go presidentea (j. [[1928]]). * [[Apirilaren 5]]a &ndash; [[Luis Seoane]], galiziar pintorea, poeta eta saiakera-idazlea (j. [[1910]]). * [[Apirilaren 10]]a &ndash; [[Nino Rota]], italiar konpositorea (j. [[1911]]). * [[Apirilaren 10]]a &ndash; [[Mikel Zarate]], [[lezama]]r idazlea eta apaiza (j. [[1933]]). * [[Apirilaren 17]]a &ndash; [[Julia Irazu Gartzia]], arabar maistra aitzindaria (j. [[1892]]). * [[Apirilaren 23]]a &ndash; [[Blair Peach]], zeelandaberritar [[hezkuntza berezi]]ko irakaslea, manifestaldi batean polizia batzuei aurre egiten (j. [[1946]]). ==== Maiatza ==== * [[Maiatzaren 1]]a &ndash; [[Eloísa Muro]], espainiar aktorea (j. [[1894]]). * [[Maiatzaren 1]]a &ndash; [[Luis Urkiri]], gipuzkoar futbolari eta entrenatzailea (j. [[1906]]). * [[Maiatzaren 2]]a &ndash; [[Giulio Natta]], italiar kimikaria, 1963ko [[Kimikako Nobel Saria]] (j. [[1903]]). * [[Maiatzaren 6]]a &ndash; [[Karl Wilhelm Reinmuth]], alemaniar astronomoa (j. [[1892]]). * [[Maiatzaren 8]]a &ndash; [[Talcott Parsons]], estatubatuar soziologoa (j. [[1902]]). * [[Maiatzaren 9]]a &ndash; [[Gabriel Ramanantsoa]], [[Madagaskar]]go 2. presidentea (j. [[1906]]). * [[Maiatzaren 10]]a &ndash; [[Louis Paul Boon]], belgikar idazle eta margolaria (j. [[1912]]). * [[Maiatzaren 10]]a &ndash; [[Ita Rina]], esloveniar aktorea (j. [[1907]]). * [[Maiatzaren 11]] &ndash; [[Barbara Hutton]], estatubatuar prentsa arrosako pertsonai ezaguna eta XX. mendeko lehenbiziko emakume aberatsetako bat (j. [[1912]]). * [[Maiatzaren 14]]a &ndash; [[José Camón Aznar]], espainiar katedraduna, historialaria, idazlea eta pentsalaria (j. [[1898]]). * [[Maiatzaren 14]]a &ndash; [[Jean Rhys]], [[Antillak|antillar]] idazlea (j. [[1890]]). * [[Maiatzaren 16]]a &ndash; [[William Stephen Finsen]], hegoafrikar astronomoa (j. [[1905]]). * [[Maiatzaren 17]]a &ndash; [[Ximon Ibarra]], ''Zubikoa'', nafar bertsolaria (j. [[1905]]). * [[Maiatzaren 19]]a &ndash; [[Santiago Aznar]], euskal herritar politikari sozialista (j. [[1903]]). * [[Maiatzaren 22]]a &ndash; [[Kurt Jooss]], alemaniar dantzari eta koreografoa (j. [[1901]]). * [[Maiatzaren 23]]a &ndash; [[Gillermo Amutxastegi]], ondarroar puntista (j. [[1910]]). * [[Maiatzaren 28]]a &ndash; [[Miguel Intxaurrondo]], euskal idazle eta apaiza (j. [[1879]]). * [[Maiatzaren 28]]a &ndash; [[Consuelo de Saint Exupéry]], salvadortar-frantziar idazle eta artista (j. [[1901]]). * [[Maiatzaren 29]]a &ndash; [[Mary Pickford]], kanadar-estatubatuar aktorea eta [[United Artists]] estudioaren fundatzailea (j. [[1892]]). ==== Ekaina ==== * [[Ekainaren 1]]a &ndash; [[Werner Forßmann]], alemaniar kirurgialaria, 1956ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1904]]). * [[Ekainaren 3]]a &ndash; [[Gladys del Estal]], venezuelar jatorriko euskal ekologista eta ekintzailea, protesta antinuklear baten [[Guardia Zibila]]k tiroz eraila (j. [[1956]]). * [[Ekainaren 5]]a &ndash; [[Ricardo Untzue Belloso]], nafar pilotaria (j. [[1910]]). * [[Ekainaren 10]]a &ndash; [[Vicente Vadillo Santamaría, Francis|Vicente Vadillo Santamaría, ''Francis'']], gipuzkoar [[trabesti]] ezaguna, [[Espainiako Polizia Nazional]] batek tiroz hila (j. [[1946]]/[[1947]]). * [[Ekainaren 11]] &ndash; [[John Wayne]], estatubatuar aktorea (j. [[1907]]). * [[Ekainaren 13]]a &ndash; [[Demetrio Stratos]], greko-italiar lirista, multi-instrumentalista, musika ikertzailea, eta italiar rock talde progresiboko abeslaria (j. [[1945]]). * [[Ekainaren 16]]a &ndash; [[Ignatius Kutu Acheampong]], [[Ghana]]ko estatuburua (j. [[1931]]). * [[Ekainaren 16]]a &ndash; [[Nicholas Ray]], estatubatuar zinema zuzendaria (j. [[1911]]). * [[Ekainaren 22]]a &ndash; [[Louis Chiron]], monakoar auto gidaria, 1 Formulako lasterketa batean parte hartu duen gidaririk zaharrena (j. [[1899]]). * [[Ekainaren 25]]a &ndash; [[Enrique Gomez Alvarez]], gasteiztar [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAkidea]], [[Batallón Vasco Español]]ek eraila (j. [[1954]]). * [[Ekainaren 26]]a - ** [[Akwasi Afrifa]], [[Ghana]]ko estatuburua, fusilatua (j. [[1936]]). ** [[Fred Akuffo]], [[Ghana]]ko estatuburua, fusilatua (j. [[1937]]). * [[Ekainaren 29]]a &ndash; [[Joaquín Gómez de Llarena]], espainiar geologoa, ikerkuntzan eta irakaskuntzan nabarmendua (j. [[1891]]). * [[Ekainaren 29]]a &ndash; [[Blas Otero]], gaztelaniaz idatzi zuen bilbotar olerkaria (j. [[1916]]). * [[Ekainaren 30]]a &ndash; [[Jon Oñatibia]], euskal idazle eta gipuzkoar txistularia (j. [[1911]]). ==== Uztaila ==== * [[Uztailaren 8]]a &ndash; [[Tommaso Landolfi]], italiar idazlea (j. [[1908]]). * [[Uztailaren 8]]a &ndash; [[Sin-Itiro Tomonaga]], japoniar fisikaria, 1965eko [[Fisikako Nobel Saria]] (j. [[1906]]). * [[Uztailaren 8]]a &ndash; [[Robert Burns Woodward]], estatubatuar kimikaria, 1965eko [[Kimikako Nobel Saria]] (j. [[1917]]). * [[Uztailaren 15]]a &ndash; [[Gustavo Díaz Ordaz]], [[Mexiko]]ko presidentea (j. [[1911]]). * [[Uztailaren 15]]a &ndash; [[Juana de Ibarbourou]], uruguaitar idazlea (j. [[1892]]). * [[Uztailaren 17]]a &ndash; [[Edward Akufo-Addo]], [[Ghana]]ko presidentea (j. [[1906]]). * [[Uztailaren 17]]a &ndash; [[Xavier Bueno]], nafar margolaria (j. [[1915]]). * [[Uztailaren 18]]a &ndash; [[Rita Montagnana]], italiar politikaria, [[Italiako Alderdi Komunista|Italiako Alderdi Komunistaren]] buruzagia eta parlamentaria (j. [[1895]]). * [[Uztailaren 22]]a &ndash; [[Sándor Kocsis]], hungariar futbolaria (j. [[1929]]). * [[Uztailaren 22]]a &ndash; [[Stein Rokkan]], norbegiar soziolinguista eta politika zientzian aditua (j. [[1921]]). * [[Uztailaren 23]]a &ndash; [[Joseph Kessel]], frantziar idazlea eta kazetaria (j. [[1898]]). * [[Uztailaren 28]]a &ndash; [[George Seaton]], estatubatuar antzerkigile, zinema gidoilari, zuzendari eta ekoizle, eta antzerki zuzendaria (j. [[1911]]). * [[Uztailaren 29]]a &ndash; [[Herbert Marcuse]], alemaniar filosofoa eta soziologoa (j. [[1898]]). * [[Uztailaren 31]] &ndash; [[Karl Bouda]], alemaniar euskalaria (j. [[1901]]). ==== Abuztua ==== * [[Abuztuaren 2]]a &ndash; [[Víctor Raúl Haya de la Torre]], perutar politikaria, Herritarren Batasun Iraultzaile Amerikarraren (APRA) sortzailea (j. [[1895]]). * [[Abuztuaren 3]]a &ndash; [[Bertil Ohlin]], suediar politikaria eta ekonomista, 1977ko [[Ekonomiako Nobel Saria]] (j. [[1899]]). * [[Abuztuaren 6]]a &ndash; [[Feodor Lynen]], alemaniar biokimikaria, 1974ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1911]]). * [[Abuztuaren 8]]a &ndash; [[Lionel Cooper]], hegoafrikar matematikaria (j. [[1915]]). * [[Abuztuaren 11]] &ndash; [[J. G. Farrell]], Ingalaterran jaiotako irlandar idazlea (j. [[1935]]). * [[Abuztuaren 12]]a &ndash; [[Ernst Chain]], germano-britainiar biokimikaria, 1945eko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1906]]). * [[Abuztuaren 16]]a &ndash; [[John George Diefenbaker]], [[Kanada]]ko lehen ministroa (j. [[1895]]). * [[Abuztuaren 17]]a &ndash; [[Jokin Zaitegi|Iokin Zaitegi]], [[arrasate]]ar apaiz, idazle, itzultzaile eta irakaslea (j. [[1906]]). * [[Abuztuaren 21]]a &ndash; [[Giuseppe Meazza]], italiar futbolari eta entrenatzailea (j. [[1910]]). * [[Abuztuaren 22]]a &ndash; [[James T. Farrell]], estatubatuar idazlea (j. [[1904]]). * [[Abuztuaren 24]]a &ndash; [[Hanna Reitsch]], alemaniar hegazkinlaria, nazien garaian hegazkin probatzailea, hegaldi errekor asko ezarri zituena (j. [[1912]]). * [[Abuztuaren 26]]a &ndash; [[Mika Waltari]], finlandiar idazlea (j. [[1908]]). * [[Abuztuaren 27]]a &ndash; [[Louis Mountbatten]], britainiar amirala, [[Behin-behineko Irlandako Armada Errepublikarra|Behin-behineko IRAk]] eraila (j. [[1900]]). * [[Abuztuaren 28]]a &ndash; [[Konstantin Simonov]], sobietar olerkari, antzerkigile eta gerra-berriemailea (j. [[1915]]). * [[Abuztuaren 30]]a &ndash; [[Jean Seberg]], estatubatuar aktorea (j. [[1938]]). * [[Abuztuaren 31]] &ndash; [[René Delzangles]], lapurtar politikaria, [[Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorra|Pirinio Atlantikoetako Kontseilari Nagusia]] (j. [[1889]]). * [[Abuztuaren 31]] &ndash; [[Celso Emilio Ferreiro]], galiziar idazlea (j. [[1912]]). ==== Iraila ==== * [[Irailaren 1]]a &ndash; [[Iñaki Kijera Zelarain]], donostiar gaztea, Espainiako [[Espainiako Polizia Nazionala|Polizia Nazional]] batek manifestazio batean tiroz hilda (j. [[1961]]). * [[Irailaren 10]]a &ndash; [[Agostinho Neto]], lehendabiziko [[Angola]]ko presidentea (j. [[1922]]). * [[Irailaren 12]]a &ndash; [[Laly Soldevila]], kataluniar aktorea (j. [[1933]]). * [[Irailaren 13]]a &ndash; [[Modesto Carriegas]], bizkaitar politikaria, [[ETA]]k eraila (j. [[1932]]). * [[Irailaren 14]]a &ndash; [[Pastora Imperio]], espainiar "bailaora gitana", [[folklore]] [[Flamenko|flamenkoaren]] irudirik adierazgarrienetako bat (j. [[1887]]). * [[Irailaren 16]]a &ndash; [[Gio Ponti]], italiar arkitekto eta diseinatzaidea (j. [[1891]]). * [[Irailaren 18]]a &ndash; [[Gloria Guzmán]], arabar aktorea (j. [[1902]]). * [[Irailaren 18]]a &ndash; [[André Zeller]], frantziar jenerala (j. [[1898]]). * [[Irailaren 20]]a &ndash; [[Ismail Nasiruddin Terengganukoa]], [[Terengganu]]ko sultan eta [[Malaysia]]ko erregea (j. [[1907]]). * [[Irailaren 20]]a &ndash; [[Ludvík Svoboda]], [[Txekoslovakia]]ko presidentea (j. [[1895]]). * [[Irailaren 22]]a &ndash; [[Otto Robert Frisch]], austriar-britainiar zientzialaria (j. [[1904]]). * [[Irailaren 24]]a &ndash; [[Vasco Bergamaschi]], italiar txirrindularia (j. [[1909]]). * [[Irailaren 24]]a &ndash; [[Ricardo Urgoiti]], bizkaitar enpresaria (j. [[1900]]). * [[Irailaren 28]]a &ndash; [[Tomas Alba Irazusta]], Donostiako [[Herri Batasuna|Herri Batasuneko]] zinegotzia, [[Batallón Vasco Español]]ek eraila (j. [[1937]]). * [[Irailaren 29]]a &ndash; [[Francisco Macías Nguema]], [[Ekuatore Ginea]]ko diktadorea (j. [[1924]]). * [[Irailaren 30]]a &ndash; [[Verinha Darcy]], brasildar aktorea (j. [[1945]]). ==== Urria ==== * [[Urriaren 1]]a &ndash; [[Dorothy Arzner]], estatubatuar zinema-zuzendaria, aitzindaria emakumeak zinemaren industrian sartzeko lanean (j. [[1897]]). * [[Urriaren 1]]a &ndash; [[Pierre Bordazarre]], ''Etxahun-Iruri'', euskal idazlea, musikaria, eta [[pastoral]]gilea (j. [[1908]]). * [[Urriaren 6]]a &ndash; [[Elizabeth Bishop]], estatubatuar poeta (j. [[1911]]). * [[Urriaren 6]]a &ndash; [[Ľudmila Pajdušáková]], eslovakiar astronomo eta fisikaria (j. [[1916]]). * [[Urriaren 12]]a &ndash; [[Katharine Burr Blodgett]], estatubatuar fisikari eta asmatzaile aitzindaria (j. [[1898]]). * [[Urriaren 17]]a &ndash; [[Francisco Aldanondo Badiola]], ''Ondarru'', [[Euskadi Ta Askatasuna|ETA]] eta [[Komando Autonomo Antikapitalistak|Komando Autonomoak]] erakunde armatuetako bizkaitar kidea, Guardia Zibilak tirokatua (j. [[1949]]). * [[Urriaren 17]]a &ndash; [[Lil Milagro Ramírez]], salvadortar poeta eta iraultzailea (j. [[1946]]). * [[Urriaren 22]]a &ndash; [[Nadia Boulanger]], frantziar musikagilea (j. [[1887]]). * [[Urriaren 26]]a &ndash; [[Park Chung-hee]], [[Hego Korea]]ko presidentea (j. [[1917]]). * [[Urriaren 26]]a &ndash; [[Pedro Joxe Iguain]], gipuzkoar musikagilea (j. [[1896]]). * [[Urriaren 29]]a &ndash; [[Felisa Martín]], gipuzkoar fisikari eta meteorologoa (j. [[1898]]). * [[Urriaren 30]]a &ndash; [[Barnes Wallis]], ingeles zientzialari, ingeniari eta asmatzailea, [[errebote-bonba]] asmatzeagatik ezaguna (j. [[1887]]). ==== Azaroa ==== * [[Azaroaren 1]]a &ndash; [[Mamie Eisenhower]], [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetako]] lehen dama (j. [[1896]]). * [[Azaroaren 5]]a &ndash; [[Al Capp]], estatubatuar komikigilea (j. [[1909]]). * [[Azaroaren 9]]a &ndash; [[Celestino Uriarte]], gipuzkoar miliziano komunista (j. [[1909]]). * [[Azaroaren 11]] &ndash; [[Mikel Arregi Marin]], nafar politikaria, [[Guardia Zibila]]k eraila (j. [[1947]]). * [[Azaroaren 11]] &ndash; [[Dimitri Tiomkin]], Ukrainan jaiotako [[estatubatuar]] zinemarako musikaren konpositore eta orkestra zuzendaria (j. [[1894]]). * [[Azaroaren 19]]a &ndash; [[Francisco Larrañaga]], ''Txikito Iraetakoa'', esku huskako gipuzkoar pilotaria (j. [[1913]]). * [[Azaroaren 23]]a &ndash; [[Merle Oberon]], indiar-britainiar aktorea (j. [[1911]]). * [[Azaroaren 26]]a &ndash; [[Marcel L'Herbier]], frantziar zinema zuzendaria (j. [[1888]]). * [[Azaroaren 30]]a &ndash; [[Pedro Lazaga]], kataluniar zinema zuzendari eta gidoilaria (j. [[1918]]). * [[Azaroaren 30]]a &ndash; [[Zeppo Marx]], estatubatuar umorista eta aktorea (j. [[1901]]). ==== Abendua ==== * [[Abenduaren 1]]a &ndash; [[Eduardo Blanco Amor]], galiziar idazlea (j. [[1905]]). * [[Abenduaren 3]]a &ndash; [[Dhyan Chand]], indiar [[belar hockey]] jokalaria, historiako handienetako bat (j. [[1905]]). * [[Abenduaren 3]]a &ndash; [[Juana Teresa Juega López]], galiziar poeta (j. [[1885]]). * [[Abenduaren 4]]a &ndash; [[Friedrich Ebert junior]], alemaniar politikaria (j. [[1894]]). * [[Abenduaren 5]]a &ndash; [[Sonia Delaunay Terk]], ukrainar margolaria (j. [[1885]]). * [[Abenduaren 7]]a &ndash; [[Cecilia Helena Payne-Gaposchkin]], anglo-estatubatuar astronomoa (j. [[1900]]). * [[Abenduaren 9]]a &ndash; [[Jesus Solaun]], euskal herritar politikari abertzale eta jeltzalea (j. [[1903]]). * [[Abenduaren 22]]a &ndash; [[Darryl F. Zanuck]], estatubatuar zinema-produktorea (j. [[1902]]). * [[Abenduaren 23]]a &ndash; [[Peggy Guggenheim]], estatubatuar bildumazale eta mezenasa (j. [[1898]]). * [[Abenduaren 23]]a &ndash; [[Ernest B. Schoedsack]], estatubatuar zinema zuzendari, argazkilari eta ekoizlea (j. [[1893]]). * [[Abenduaren 23]]a &ndash; [[Dirk Stikker]], herbeheretar diplomazialari eta politikaria, [[NATO]]ren 3. Idazkari orokorra (j. [[1897]]). * [[Abenduaren 24]]a &ndash; [[Rudi Dutschke]], alemaniar soziologo eta ekintzaile ezkertiarra (j. [[1940]]). * [[Abenduaren 24]]a &ndash; [[Jesus Elosegi]], gipuzkoar arkeologoa eta [[Aranzadi Zientzia Elkartea]]ren sortzailea (j. [[1907]]). * [[Abenduaren 24]]a &ndash; [[Jose Maria Uzelai]], bizkaitar margolaria (j. [[1903]]). * [[Abenduaren 25]]a &ndash; [[Joan Blondell]], zinemako eta telebistako estatubatuar aktorea (j. [[1906]]). * [[Abenduaren 29]]a &ndash; [[Manuel de la Sota]], ''Txanka'', euskal kulturaren bultzatzailea, idazlea eta politikari abertzalea (j. [[1897]]). * [[Abenduaren 30]]a &ndash; [[Richard Rodgers]], estatubatuar musikagilea (j. [[1902]]). ==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ==== * [[Bitor Gaubeka]], euskal idazle eta inprimagilea (j. [[1894]]). * [[Elisa Uritz]], nafar andereño, pedagogo eta ekintzailea (j. [[1893]]). * [[Ignacio Mokoroa]], gipuzkoar organista eta musikagilea (j. [[1902]]). * [[Jacques Delarüe-Caron de Beaumarchais]], lapurtar diplomazialaria (j. [[1913]]). * [[Joakin Irizar]], gipuzkoar arkitektoa eta gaztelaniazko idazlea (j. [[1893]]). * [[Juan Jose Narbaiza]], ''Luxia'', gipuzkoar aizkolaria (j. [[1921]]). * [[Léon Dongaitz]], lapurtar pilotaria (j. [[1886]]). * [[Santiago Uranga]], bizkaitar pintorea (j. [[1913]]). * [[Lee Sun Chau]], Txinan mendebaldeko medikuntzan jardun zuten lehen emakumezko mediku txinatarretakoa (j. [[1890]]). * [[Louis Charpentier]], frantziar kazetari, bidaiari, idazle [[esoterismo|esoterikoa]] eta argitaratzailea (j. [[1905]]). * [[Toshiko Higuchi]], japoniar aktorea (j. [[1940]]). * [[Ribhi Kamal]], palestinar idazlea, irakaslea eta irratiko esataria (j. [[1913]]). == [[Nobel Sariak|Nobel saridunak]]: == * [[Fisikako Nobel Saria|Fisika]]: [[Sheldon Lee Glashow]], [[Abdus Salam]] eta [[Steven Weinberg]] * [[Kimikako Nobel Saria|Kimika]]: [[Herbert C. Brown]] eta [[Georg Wittig]] * [[Literaturako Nobel Saria|Literatura]]: [[Odysseas Elytis]] * [[Medikuntzako Nobel Saria|Medikuntza]]: [[Allan McLeod Cormack]] eta [[Godfrey N. Hounsfield]] * [[Ekonomiako Nobel Saria|Ekonomia]]: [[Theodore Schultz]] eta [[Arthur Lewis]] * [[Bakearen Nobel Saria|Bakea]]: [[Teresa Kalkutakoa]] ---- == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Denbora unitate aurkibidea}} [[Kategoria:1979| ]] sp8xlt6f67bgjioikwnir6e65quulhv 0 1308 9999040 9969094 2024-12-13T22:45:30Z Artegia 65203 /* Urtarrila */ 9999040 wikitext text/x-wiki {{urte aurkibide probak}} {{urtegertaerak}} == Gertaerak == === Euskal Herria === * [[Urtarrilaren 13]]a &ndash; Kioskoetara ''[[El Pensamiento Navarro]]''ren azken alea alea atera zen. 1897ko urriaren 17an "La Lealtad Navarra" ren ondorengo moderno gisa sortu zen egunkari karlista. * [[Urtarrilaren 29]]a &ndash; [[Jose María Ryan]] [[Lemoizko zentral nuklearra|Lemoizko zentral nuklearreko]] ingeniari nagusia bahitu zuen [[ETA]] militarrak. Astebeteko epean lanak gelditu ezean, Ryan hilko zutela mehatxu egin zuten. * [[Otsailaren 4]]a &ndash; [[Espainia]]ko erregeak, [[Gernika-Lumo|Gernikako]] foruak zin egin zituen. [[Herri Batasuna]]ko eta [[Langile Abertzale Iraultzaileen Alderdia|Langile Abertzale Iraultzaileen Alderdiko]] (LAIA) kideek "[[Eusko gudariak]]" abestu zioten. * [[Otsailaren 13]]a &ndash; [[Joxe Arregi Izagirre]], [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAkide]] [[zizurkil]]darra hil zen pairatutako [[tortura|torturen]] ondorioz. * [[Otsailaren 27]]a &ndash; Victor Fernandez Otxoa tabernari hernaniarrari tiro egin zion [[Batallon Vasco Español]]ek, betirako tetraplegiko utziz. * [[Apirilaren 27]]a &ndash; [[Maule]]n [[Charles Etchandy]] industrial aberatsaren helikopteroa lehergailuarekin lehertu zuen [[Iparretarrak]] talde armatuak. * [[Irailaren 7]]a &ndash; Nafarroa Garaian [[Otsagabi]]ko dantzariek militarren aurrean dantzatzeari uko egin zioten. === Mundua === * [[1981eko Irlandako gose greba]]: [[Ipar Irlandako gatazka]] garaian [[irlandar errepublikanismo|irlandar errepublikar]] presoek burututako protestaldien ondorioz burutako [[gose-greba]]; 10 gose grebalari hil ziren, tartean [[Bobby Sands]], [[Erresuma Batuko Legebiltzarra|Erresuma Batuko Parlamenturako]] legebiltzarkide hautatua. * [[Urtarrilaren 8]]a &ndash; [[Andorra]]n lehen aldiz presidente bat aukeratu zuten. * [[Urtarrilaren 18]]a &ndash; [[New Cross etxeko sua|New Crosseko sutea]] piztu zen [[Londres]] ekialdeko etxebizitza batean, beltzen komunitatearen aurkako ustezko eraso arrazista larria. 14 eta 22 urte arteko 13 gazte beltz erreta hil ziren. * [[Urtarrilaren 20]]a &ndash; [[Ronald Reagan]] [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBetako]] presidente izendatu zuten, [[Jimmy Carter]] ordezkatuz. * [[Otsailaren 23]]a &ndash; [[Espainia]]ko militar talde batek estatu kolpea eman zuen. Kolpearen ekintza nagusia [[Madril]]go Kongresua, kongresukideekin batera, armaz hartzea izan zen. Kongresua guardia zibil talde batek hartu zuen [[Antonio Tejero|Antonio Tejero Molina]] teniente koronela buru zutela. Kolpeak egonezin handia sortarazi zuen 23tik 24rako gauean. [[Joan Karlos I.a Espainiakoa|Juan Karlos I.aren]] interbentzioaren ondoren, kolpeak porrot egin zuen. Kongresukideak 24ko goizean geratu ziren aske, [[Guardia Zibila|guardia zibilen]] errendizioarekin batera. * [[Apirilaren 11]] &ndash; [[Brixton]]en, XX. mendean Londresen izan zen istilu larrienetakoan, [[1981eko Brixtongo istilua|279 polizia eta 45 lagun zaurituak]] izan ziren. * [[Maiatzaren 5]]a &ndash; [[Bobby Sands]], [[IRA]]ko kidea, hil zen gose grebaren 66. egunean. Gobernu britainiarrak beren preso politiko izaera onar zezala lortzeko borroka luzearen parte izan zen greba. * [[Maiatzaren 7]]a &ndash; Irlanda Iparraldean 100.000 lagunetik gora batu ziren [[Bobby Sands]] [[IRA]]ko militantearen hiletan. * [[Maiatzaren 10]]a - ** [[Guardia Zibila]]k Juan Mañas Morales, Luis Montero García eta Luis Manuel Cobo Mier [[Santander]]ko gazteak [[tortura]]tu eta hil zituen [[Almería]]n, [[Almeria afera|ETAko kideak zirelakoan]]. ** [[François Mitterrand]] [[Frantzia]]ko presidente izendatu zuten. * [[Maiatzaren 13]]a &ndash; [[Mehmet Ali Ağca]]k [[Joan Paulo II.a]] Aita Santuaren aurka atentatua egin zuen Erroman ([[Italia]]). * [[Ekainaren 4]]a &ndash; [[Hartutako Immuno Eskasiaren Sindromea|HIESaren]] birusak eragindako lehen heriotza, [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetan]]. * [[Abuztuaren 8]]a &ndash; [[1981eko Irlandako gose greba]]n ari zen [[Thomas McElwee]] [[IRA]]ko presoa hil zen [[Maze espetxea]]n. * [[Irailaren 21]]a &ndash; [[Belize]] [[Britainiar Inperioa|Britainiar Inperiotik]] independizatu zen. * [[Azaroaren 1]]a &ndash; [[Antigua eta Barbuda]]k independentzia lortu zuen. * [[Abenduaren 9]]a &ndash; [[Mumia Abu-Jamal]] kazetaria atxilotu zuten. [[Pantera Beltza Alderdia|Pantera Beltza Alderdiko]] kide izandakoa, Kazetari Beltzen Elkarteko lehendakaria zen. == Arte eta kultura == * [[Uztailaren 5]]a &ndash; [[1981eko Nafarroako Bertsolari Txapelketa]]n [[Jean Pier Mendiburu]]k bere lehenengo txapela jantzi zuen. * [[Irailaren 10]]a &ndash; "[[Gernika (margolana)|Gernika]]" margolana [[Espainia]]ra eraman zuten [[New York]]eko [[New Yorkeko Arte Modernoaren Museoa|Museum of Modern Art]] (MoMA) museotik, beste 23 irudirekin batera. == Zientzia eta teknologia == * [[Abuztuaren 12]]a &ndash; [[IBM]]k [[PC]]-a edo ''Personal Computer''-a ([[Ordenagailu Pertsonal]]a) merkaturatu zuen. * [[Irailaren 22]]a &ndash; [[Frantzia]]ko abiadura handiko trenak, TGVak, lehen bidaia egin zuen [[Paris]] eta [[Lyon]] bitartean. == Kirolak == * [[Apirilaren 26]]a &ndash; [[Real Sociedad]] [[Donostia]]ko futbol taldeak bere historian lehenengo aldiz [[Espainiako futbol ligako lehen maila|Espainiako Liga txapelketa]] irabaztea lortu zuen, [[Luis Miguel Arconada|Arconada]], [[Jesus Maria Zamora|Zamora]], [[Roberto Lopez Ufarte|Lopez Ufarte]] eta [[Jesus Mari Satrustegi|Satrustegi]] bezalako jokalariek talde mitikoa osatzen zutela. Hurrengo denboraldian arrakasta bera errepikatuko zuten. * [[Ekainaren 7]]a &ndash; [[1981eko Nafarroako Itzulia]]: [[Iñaki López Arregi]] irabazle. * [[Uztailaren 19]]a &ndash; [[Bernard Hinault]]ek [[Frantziako Tourra]] hirugarren aldiz irabazi zuen. == Jaiotzak == ==== Urtarrila ==== * [[Urtarrilaren 1]]a &ndash; [[Sandra Vilanova]], kataluniar futbolari ohia. * [[Urtarrilaren 2]]a &ndash; [[María Isabel Moreno]], kataluniar txirrindularia. * [[Urtarrilaren 2]]a &ndash; [[Pedrie Wannenburg]], hegoafrikar errugbilaria (h. [[2022]]). * [[Urtarrilaren 3]]a &ndash; [[Saioa Villanueva]], [[Sopela]]ko alkate ohia. * [[Urtarrilaren 4]]a &ndash; [[Diana Trujillo]], kolonbiar ingeniari aeroespaziala, [[NASA]]ren [[Curiosity]] misioaren burua. * [[Urtarrilaren 5]]a &ndash; [[Israel Nash]], estatubatuar abesti egile, abeslari eta gitarra jotzailea. * [[Urtarrilaren 5]]a &ndash; [[Tom Voyce]], ingeles errugbilaria (h. [[2024]]). * [[Urtarrilaren 6]]a &ndash; [[Rinko Kikuchi]], japoniar aktorea. * [[Urtarrilaren 8]]a &ndash; [[Lourdes Pastor]], espainiar abeslari, soziologo eta aktibista feminista. * [[Urtarrilaren 9]]a &ndash; [[Yren Rotela]], pertsona transgeneroen, LGBTI+ kolektiboaren eta sexu-langileen eskubideen aldeko paraguaitar ekintzailea. * [[Urtarrilaren 9]]a &ndash; [[Euzebiusz Smolarek]], poloniar futbolari ohia. * [[Urtarrilaren 10]]a &ndash; [[Tamta]], georgiar jatorriko greziar abeslaria. * [[Urtarrilaren 13]]a &ndash; [[Luis Zubeldía]], argentinar futbolari ohia eta futbol entrenatzailea. * [[Urtarrilaren 14]]a &ndash; [[Rosa López]], andaluziar abeslaria. * [[Urtarrilaren 14]]a &ndash; [[Sven Vanthourenhout]], belgikar ziklo-kroseko eta errepideko txirrindulari ohia. * [[Urtarrilaren 15]]a &ndash; [[Pitbull (abeslaria)|Pitbull]], kubatar jatorriko estatubatuar produktore eta abeslaria. * [[Urtarrilaren 16]]a &ndash; [[Marta Roure]], andorratar abeslaria, [[Eurovision Abesti Lehiaketa]]n [[katalan]]ez abestu zuen lehen artista. * [[Urtarrilaren 17]]a &ndash; [[Antton Luengo]], arabar txirrindulari ohia. * [[Urtarrilaren 19]]a &ndash; [[Asier del Horno]], bizkaitar futbolaria. * [[Urtarrilaren 19]]a &ndash; [[Chris Warren]], estatubatuar saskibaloi jokalaria. * [[Urtarrilaren 20]]a &ndash; [[Iker Gimeno]], kantabriar traineru-estropadetako patroia. * [[Urtarrilaren 21]]a &ndash; [[Michel Teló]], brasildar abeslari eta konpositorea. * [[Urtarrilaren 25]]a &ndash; [[Alicia Keys]], estatubatuar abeslari eta aktorea. * [[Urtarrilaren 26]]a &ndash; [[Amaia Egidazu]], bizkaitar idazlea eta ilustratzailea. * [[Urtarrilaren 28]]a &ndash; [[Elijah Wood]], estatubatuar aktorea. * [[Urtarrilaren 29]]a &ndash; [[Álex Ubago]], gipuzkoar abeslari eta konpositorea. * [[Urtarrilaren 30]]a &ndash; [[Roberto Cuevas]], bizkaitar futbolaria. * [[Urtarrilaren 31]] &ndash; [[Lucía Lapiedra]], espainiar aktore porno ohia. * [[Urtarrilaren 31]] &ndash; [[Danilo Napolitano]], italiar txirrindularia. * [[Urtarrilaren 31]] &ndash; [[Justin Timberlake]], estatubatuar abeslari, aktore eta enpresaria. ==== Otsaila ==== * [[Otsailaren 1]]a &ndash; [[Pablo Casado]], [[PP]]ko espainiar politikaria. * [[Otsailaren 3]]a &ndash; [[Estela Navascués]], nafar atleta, maratoian aditua. * [[Otsailaren 4]]a &ndash; [[Lorena Castell]], kataluniar irrati-esatari, telebista aurkezle eta aktorea. * [[Otsailaren 4]]a &ndash; [[Sonia García Galán]], espainiar ikertzailea, historian doktorea eta irakaslea. * [[Otsailaren 5]]a &ndash; [[Mia Hansen-Løve]], frantziar zinema zuzendari, gidoilari eta aktorea. * [[Otsailaren 7]]a &ndash; [[Éva Bisséni]], lapurtar judoka. * [[Otsailaren 9]]a &ndash; [[Tom Hiddleston]], ingeles zinema, telebista eta antzerkiko aktorea. * [[Otsailaren 10]]a &ndash; [[Uzo Aduba]], estatubatuar aktorea. * [[Otsailaren 10]]a &ndash; [[Natasha St-Pier]], kanadar abeslaria. * [[Otsailaren 11]] &ndash; [[Aritz Aduriz]], gipuzkoar futbolari ohia, [[Athletic]]eko historiako aurrelari eraginkorrenetakoa. * [[Otsailaren 11]] &ndash; [[Juan José Cobo]], espainiar txirrindulari ohia. * [[Otsailaren 11]] &ndash; [[Ivan Nikčević]], serbiar eskubaloi jokalaria. * [[Otsailaren 11]] &ndash; [[Sonia Rolland]], franko-ruandar modelo eta antzezlea. * [[Otsailaren 12]]a &ndash; [[Ana Ibáñez Llorente]], errioxar kazetaria eta telebista aurkezlea. * [[Otsailaren 13]]a &ndash; [[Yosuke Fujigaya]], japoniar futbolari ohia. * [[Otsailaren 13]]a &ndash; [[Jonathan González]], bizkaitar txirrindulari ohia. * [[Otsailaren 13]]a &ndash; [[Gonzalo Miró]], espainiar kazetari eta telebista aurkezlea. * [[Otsailaren 14]]a &ndash; [[Randy de Puniet]], motoziklismoko frantziar pilotua. * [[Otsailaren 17]]a &ndash; [[Anna Fernandez de Paco]], kataluniar zinegilea. * [[Otsailaren 17]]a &ndash; [[Paris Hilton]], estatubatuar modelo, aktore, diseinatzaile eta abeslaria. * [[Otsailaren 21]]a &ndash; [[Floor Jansen]], herbeheretar musikaria, ''[[Nightwish]]'' taldeko abeslaria. * [[Otsailaren 22]]a &ndash; [[Arantza Loureiro]], bizkaitar atleta, 100 metroko hesidunean aditua. * [[Otsailaren 22]]a &ndash; [[Élodie Yung]], frantziar aktorea. * [[Otsailaren 24]]a &ndash; [[Lleyton Hewitt]], australiar tenislari ohia. * [[Otsailaren 24]]a &ndash; [[Jean de Villiers (errugbilaria)|Jean de Villiers]], hegoafrikar errugbilari ohia. * [[Otsailaren 26]]a &ndash; [[Pamela Díaz]], ''La Fiera'', txiletar modelo eta hedabideetako ospetsua. * [[Otsailaren 26]]a &ndash; [[Getari Etxegarai]], arabar aktore eta zuzendaria. * [[Otsailaren 27]]a &ndash; [[Ander Azpitarte]], bizkaitar txirrindulari ohia. * [[Otsailaren 27]]a &ndash; [[Kepa Peñagarikano]], gipuzkoar pilotari ohia. * [[Otsailaren 28]]a &ndash; [[Roberto Trashorras]], espainiar futbolaria. ==== Martxoa ==== * [[Martxoaren 1]]a &ndash; [[Párvusz]], hungariar artista grafikoa. * [[Martxoaren 2]]a &ndash; [[Bryce Dallas Howard]], estatubatuar aktorea. * [[Martxoaren 3]]a &ndash; [[Ainara Ortega]], gipuzkoar aktore eta abeslaria. * [[Martxoaren 4]]a &ndash; [[Aketza Peña]], bizkaitar txirrindularia. * [[Martxoaren 5]]a &ndash; [[Ainhoa Lendinez]], gipuzkoar mendi-lasterkari eta kazetaria. * [[Martxoaren 6]]a &ndash; [[Gorka Iraizoz]], nafar futbolari ohia. * [[Martxoaren 9]]a &ndash; [[Ainara Urrutia]], gipuzkoar mendi lasterkaria. * [[Martxoaren 10]]a &ndash; [[Samuel Eto'o]], kamerundar futbolaria. * [[Martxoaren 11]] - [[Romina Ressia]], argentinar artista eta argazkilaria. * [[Martxoaren 12]]a &ndash; [[Xavier Daramy]], lapurtar izotz hockey jokalaria. * [[Martxoaren 12]]a &ndash; [[Katarina Srebotnik]], esloveniar tenislaria. * [[Martxoaren 17]]a &ndash; [[Nicky Jam]], estatubatuar abeslari eta aktorea. * [[Martxoaren 18]]a &ndash; [[Fabian Cancellara]], suitzar txirrindularia. * [[Martxoaren 20]]a &ndash; [[Márcio Miranda Freitas Rocha da Silva|Marcinho]], brasildar futbolari ohia. * [[Martxoaren 23]]a &ndash; [[Oinatz Aulestia]], bizkaitar futbolaria. * [[Martxoaren 25]]a - [[Francisco José Terciado]], espainiar txirrindulari ohia. * [[Martxoaren 26]]a &ndash; [[Naroa Intxausti]], bizkaitar sopranoa. * [[Martxoaren 26]]a &ndash; [[Xabier Ormazabal]], gipuzkoar alpinista (h. [[2004]]). * [[Martxoaren 27]]a &ndash; [[Cacau]], alemaniar-brasildar futbolaria. * [[Martxoaren 27]]a &ndash; [[Liliana Colanzi]], boliviar idazle, editore eta kazetaria. * [[Martxoaren 28]]a &ndash; [[Javier Hurtado]], madrildar politikaria, Eusko Jaurlaritzako Turismo, Komertzio eta Kontsumoko sailburua. * [[Martxoaren 28]]a &ndash; [[Julia Stiles]], estatubatuar aktorea. * [[Martxoaren 29]]a &ndash; [[Kepa Errasti]], gipuzkoar aktorea. ==== Apirila ==== * [[Apirilaren 2]]a &ndash; [[Julien Peyrelongue]], lapurtar errugbilari ohia. * [[Apirilaren 7]]a &ndash; [[Beñat Marmissolle]], zuberotar atleta, [[Ultra-trail]]etan aditua. * [[Apirilaren 7]]a &ndash; [[Óscar Pérez]], venezuelar poliziakide, aktore eta disidente politikoa, [[Nicolás Maduro]] presidentearen aurkako polizia-disidentziaren burua (h. [[2018]]). * [[Apirilaren 9]]a &ndash; [[Albin Pelak]], bosniar futbolari ohia. * [[Apirilaren 9]]a &ndash; [[Sergi Vidal]], kataluniar saskibaloi jokalaria. * [[Apirilaren 10]]a &ndash; [[Joel Parkinson]], australiar surflaria. * [[Apirilaren 11]] &ndash; [[Alessandra Ambrosio]], brasildar modelo eta aktorea. * [[Apirilaren 11]] &ndash; [[Miyuki Yanagita]], japoniar futbolari ohia. * [[Apirilaren 12]]a &ndash; [[govy|Angélique Adrianna Govy, ''govy'']], frantziar artista (h. [[2023]]). * [[Apirilaren 13]]a &ndash; [[Laida Lertxundi]], bizkaitar zinemagile eta unibertsitateko irakaslea. * [[Apirilaren 15]]a &ndash; [[Filiz Ahmet]], turko-mazedoniar aktorea. * [[Apirilaren 15]]a &ndash; [[Patricia López Arnaiz]], arabar aktorea. * [[Apirilaren 17]]a &ndash; [[Lea T]], brasildar emakumezko modelo transexuala. * [[Apirilaren 17]]a &ndash; [[Hanna Pakarinen]], finlandiar pop eta pop-rock abeslaria. * [[Apirilaren 17]]a &ndash; [[Viktória Varga]], hungariar haltera. * [[Apirilaren 17]]a &ndash; [[Bolatta Silis-Høegh]], groenlandiar artista eta idazlea. * [[Apirilaren 18]]a &ndash; [[Aintzane Gamiz]], gipuzkoar aktorea. * [[Apirilaren 18]]a &ndash; [[Aritz Itxisoa]], arabar kirolari ohia, [[taekwondo]]n aritua. * [[Apirilaren 18]]a &ndash; [[Eduardo Maura]], bizkaitar irakasle eta politikaria. * [[Apirilaren 18]]a &ndash; [[Audrey Tang]], taiwandar [[software aske]] programatzailea eta munduko lehen ministro transgeneroa. * [[Apirilaren 19]]a &ndash; [[Hayden Christensen]], kanadar aktorea. * [[Apirilaren 19]]a &ndash; [[Laura García]], nafar judoka paralinpikoa. * [[Apirilaren 19]]a &ndash; [[Catalina Sandino Moreno]], kolonbiar aktorea. * [[Apirilaren 20]]a &ndash; [[Uxue Apaolaza]], gipuzkoar idazlea. * [[Apirilaren 20]]a &ndash; [[Laura Mora]], kolonbiar zinema-zuzendaria eta gidoilaria. * [[Apirilaren 21]]a &ndash; [[Natxo Garro]], arabar futbolaria. * [[Apirilaren 23]]a &ndash; [[Valmiro Lopes]], espainiar futbolaria. * [[Apirilaren 24]]a &ndash; [[Xavier Aldekoa]], Afrikako gaietan berezitutako kataluniar kazetaria. * [[Apirilaren 24]]a &ndash; [[Marcus Tulio Tanaka]], japoniar futbolaria. * [[Apirilaren 24]]a &ndash; [[Jasmine Trinca]], italiar aktorea. * [[Apirilaren 25]]a &ndash; [[Leixuri Arrizabalaga]], bizkaitar politikaria. * [[Apirilaren 25]]a - [[Mariam Hernandez]], kanariar aktorea. * [[Apirilaren 25]]a &ndash; [[Felipe Massa]], [[1 Formula]]ko brasildar pilotua. * [[Apirilaren 27]]a - [[Montse Pena]], galiziar literatur kritikaria, idazlea eta irakaslea. * [[Apirilaren 28]]a &ndash; [[Jessica Alba]], estatubatuar aktorea. * [[Apirilaren 30]]a &ndash; [[Kunal Nayyar]], indiar jatorriko britainiar aktorea. ==== Maiatza ==== * [[Maiatzaren 2]]a &ndash; [[Benito Ros]], nafar txirrindularia, trial modalitatean aditua. * [[Maiatzaren 2]]a &ndash; [[Duda Salabert]], brasildar politikari, ekologista eta irakaslea. * [[Maiatzaren 4]]a &ndash; [[Miren Larrea]], bizkaitar antzezlea, gizarte hezitzailea eta ipuin kontalaria. * [[Maiatzaren 5]]a &ndash; [[Craig David]], britainiar abeslaria. * [[Maiatzaren 5]]a &ndash; [[Danielle Fishel]], estatubatuar aktore, idazle, sukaldari eta telebista zuzendaria. * [[Maiatzaren 7]]a &ndash; [[Irati Eguren]], bizkaitar arkitekto eta ilustratzailea. * [[Maiatzaren 7]]a &ndash; [[Iratxe Esnaola Arribillaga]], gipuzkoar informatika-ingeniaria eta unibertsitateko irakaslea, [[.eus|PuntuEus]] proiektuko koordinatzailea. * [[Maiatzaren 7]]a &ndash; [[Lorena Guréndez]], arabar gimnasta ohia, [[1996ko Udako Olinpiar Jokoak|Atlantako Jokoetan]] urrezko domina lortutakoa eta bitan munduko txapelduna izandakoa. * [[Maiatzaren 7]]a &ndash; [[Igor Oka]], bizkaitar futbol entrenatzailea. * [[Maiatzaren 9]]a - ** [[Kazuyuki Morisaki]], japoniar futbolari ohia. ** [[Koji Morisaki]], japoniar futbolari ohia. * [[Maiatzaren 10]]a &ndash; [[Belén Arjona]], espainiar abeslaria. * [[Maiatzaren 11]] &ndash; [[Juan José Martín]], arabar izotz hockey jokalari ohia. * [[Maiatzaren 11]] &ndash; [[Daisuke Matsui]], japoniar futbolaria. * [[Maiatzaren 12]]a &ndash; [[Nerea Barros]], galiziar aktorea. * [[Maiatzaren 12]]a &ndash; [[Lorena Bernal]], euskal herritar modelo eta aktorea. * [[Maiatzaren 12]]a &ndash; [[Naohiro Ishikawa]], japoniar futbolari ohia. * [[Maiatzaren 12]]a &ndash; [[Rami Malek]], estatubatuar aktorea. * [[Maiatzaren 13]]a &ndash; [[David López García]], bizkaitar txirrindularia. * [[Maiatzaren 13]]a &ndash; [[Elisabeth Pinedo]], arabar eskubaloi jokalari ohia eta enpresaburua. * [[Maiatzaren 13]]a &ndash; [[Patricia Pinedo|Patri Pinedo]], arabar eskubaloi jokalari ohia. * [[Maiatzaren 15]]a &ndash; [[Diego Beaskoetxea]], bizkaitar puntista. * [[Maiatzaren 15]]a &ndash; [[Carlos Nozal]], Euskal Herrian jaiotako espainiar txirrindularia. * [[Maiatzaren 16]]a &ndash; [[Oihana Muga Zuriarrain]], nafar medikua. * [[Maiatzaren 16]]a &ndash; [[Iker Zubeldia]], gipuzkoar bertsolaria. * [[Maiatzaren 17]]a &ndash; [[Beñat Albizuri]], bizkaitar txirrindularia. * [[Maiatzaren 17]]a &ndash; [[Laura Hojman]], espainiar dokumentalista, gidoilaria, produktorea eta film-zuzendaria. * [[Maiatzaren 19]]a &ndash; [[Maritxu Housset]], lapurtar gomazko paleta pilotaria. * [[Maiatzaren 20]]a &ndash; [[Iker Casillas]], espainiar futbolaria. * [[Maiatzaren 20]]a &ndash; [[Rachel Platten]], estatubatuar abeslari eta abesti-idazlea. * [[Maiatzaren 21]]a &ndash; [[Mikel Azparren Arizkuren]], nafar futbolari ohia. * [[Maiatzaren 22]]a &ndash; [[Iker Cobo]], gipuzkoar toreatzailea. * [[Maiatzaren 22]]a &ndash; [[Bassel Khartabil]], siriar palestinar software irekiko garatzailea eta kultura librearen defendatzailea (h. [[2015]]). * [[Maiatzaren 23]]a &ndash; [[Josu Agirre]], gipuzkoar txirrindulari ohia. * [[Maiatzaren 23]]a &ndash; [[Erika Lagoma]], nafar bertsolaria eta feminista. * [[Maiatzaren 23]]a &ndash; [[Gwenno Saunders]], galestar abeslaria. * [[Maiatzaren 24]]a &ndash; [[Jon Benito]], gipuzkoar idazlea. * [[Maiatzaren 26]]a &ndash; [[Eda-Ines Etti]], estoniar abeslaria. * [[Maiatzaren 26]]a &ndash; [[Pastora Filigrana García]], ijito jatorriko abokatu, sindikalista, feminista, idazle eta giza eskubideen aldeko ekintzailea. * [[Maiatzaren 28]]a &ndash; [[Iñaki Narros]], nafar saskibaloi jokalaria. * [[Maiatzaren 30]]a &ndash; [[Celia Flores]], espainiar abeslaria. ==== Ekaina ==== * [[Ekainaren 1]]a &ndash; [[Iñaki Gurrutxaga]], gipuzkoar idazlea eta bertsolaria. * [[Ekainaren 1]]a &ndash; [[Amy Schumer]], estatubatuar komediagile, idazle, aktore eta ekoizlea. * [[Ekainaren 2]]a &ndash; [[Eneko Zarrabeitia]], bizkaitar aktibista. * [[Ekainaren 3]]a &ndash; [[Xabier Madariaga]], bizkaitar kazetaria. * [[Ekainaren 4]]a &ndash; [[Xabier Urberuaga]], bizkaitar pilotari ohia. * [[Ekainaren 5]]a &ndash; [[Isabel Rodríguez García]], espainiar abokatua eta politikaria. * [[Ekainaren 7]]a &ndash; [[Juncal Alzugaray]], bizkaitar fisioterapeuta eta osteopata. * [[Ekainaren 7]]a &ndash; [[Anna Kournikova]], errusiar tenislaria. * [[Ekainaren 9]]a &ndash; [[Parinya Charoenphol]], thailandiar boxeolari, modelo eta aktore kathoeya. * [[Ekainaren 9]]a &ndash; [[Natalie Portman]], israeldar-estatubatuar aktorea. * [[Ekainaren 9]]a &ndash; [[Julen Ribas]], gipuzkoar ilustratzaile, marrazkigile eta komikigilea. * [[Ekainaren 9]]a &ndash; [[Anoushka Shankar]], bengalar-ingeles abeslari, artista eta sitar konpositorea. * [[Ekainaren 11]] &ndash; [[Asier García Pereiro]], bizkaitar saskibaloi jokalari paralinpikoa. * [[Ekainaren 12]]a &ndash; [[Klemen Lavrič]], esloveniar futbolari ohia. * [[Ekainaren 12]]a &ndash; [[Adriana Lima]], brasildar modeloa. * [[Ekainaren 13]]a &ndash; [[Chris Evans]], estatubatuar aktorea. * [[Ekainaren 13]]a &ndash; [[Mick Fanning]], australiar surflaria. * [[Ekainaren 17]]a &ndash; [[Jaione Munarriz]], gipuzkoar meteorologoa. * [[Ekainaren 17]]a &ndash; [[Eduardo Prieto Iglesias]], nafar futbol arbitroa. * [[Ekainaren 19]]a &ndash; [[Mario Duplantier]], lapurtar musikaria, [[Gojira]] ''[[death metal]]'' taldekoa. * [[Ekainaren 20]]a &ndash; [[Joseba del Olmo]], bizkaitar futbolaria. * [[Ekainaren 25]]a &ndash; [[Simon Ammann]], suitzar eski-jauzilaria. * [[Ekainaren 26]]a &ndash; [[Panmela Castro]], brasildar artista eta ekintzailea. * [[Ekainaren 27]]a &ndash; [[Rubén Castro]], espainair futbolaria. * [[Ekainaren 27]]a &ndash; [[Raphaël Larrieu]], lapurtar izotz hockey jokalari ohia. * [[Ekainaren 29]]a &ndash; [[Elixabet Ibarra]], gipuzkoar futbolaria. * [[Ekainaren 30]]a &ndash; [[Àlex Casademunt]], kataluniar abeslaria, aktorea eta aurkezlea (h. [[2021]]). * [[Ekainaren 30]]a &ndash; [[Barbora Špotáková]], txekiar kirolaria, [[xabalina jaurtiketa]]n espezializatua. ==== Uztaila ==== * [[Uztailaren 2]]a &ndash; [[Jimmy Barnatán]], espainiar aktorea. * [[Uztailaren 3]]a &ndash; [[Inés Arrimadas]], kataluniar politikari eta abokatua. * [[Uztailaren 4]]a &ndash; [[Holly Sweet]], estatubatuar emakumezko aktore pornografiko transexuala. * [[Uztailaren 5]]a &ndash; [[Laura Fernández (idazlea)|Laura Fernández]], kataluniar kazetaria eta idazlea. * [[Uztailaren 6]]a &ndash; [[Elena Ballesteros]], espainiar aktorea. * [[Uztailaren 7]]a &ndash; [[Jon Juaristi Ostolaza]], gipuzkoar erremontelaria. * [[Uztailaren 8]]a &ndash; [[Keita Suzuki]], japoniar futbolari ohia. * [[Uztailaren 9]]a &ndash; [[Zar Amir Ebrahimi]], irandar-frantziar aktorea. * [[Uztailaren 9]]a &ndash; [[Lee Chun-Soo]], hegokorear futbolari ohia. * [[Uztailaren 9]]a &ndash; [[Xabi Pascual]], euskal herritar futbolaria. * [[Uztailaren 13]]a - [[Niveen Khashab]], libanoar kimikaria. * [[Uztailaren 14]]a - [[Gimena Llamedo]], asturiar psikologoa eta politikaria. * [[Uztailaren 16]]a &ndash; [[Angelica Ross]], estatubatuar enpresaburu, aktorea eta transgeneroen eskubideen aldeko ekintzailea. * [[Uztailaren 17]]a &ndash; [[Gorka Amuriza]], bizkaitar txirrindulari ohia. * [[Uztailaren 17]]a &ndash; [[Mélanie Thierry]], frantziar modelo eta aktorea. * [[Uztailaren 18]]a &ndash; [[Michiel Huisman]], nederlandar aktorea, musikaria eta abeslaria. * [[Uztailaren 21]]a &ndash; [[Romeo Santos]], estatubatuar abeslari eta aktorea. * [[Uztailaren 22]]a &ndash; [[Sara Gandara]], bizkaitar kazetaria. * [[Uztailaren 22]]a &ndash; [[Ager Imaz]], bizkaitar futbolari ohia. * [[Uztailaren 24]]a &ndash; [[Nayib Bukele]], salvadortar enpresaburu eta politikaria. * [[Uztailaren 24]]a &ndash; [[Summer Glau]], estatubatuar aktore eta dantzaria. * [[Uztailaren 25]]a &ndash; [[Yuichi Komano]], japoniar futbolaria. * [[Uztailaren 27]]a &ndash; [[Francesc Cabeza]], kataluniar saskibaloi jokalari ohia. * [[Uztailaren 29]]a &ndash; [[Fernando Alonso]], 1 Formulako asturiar pilotua. * [[Uztailaren 30]]a &ndash; [[Nicky Hayden]], motoziklismoko estatubatuar pilotua (h. [[2017]]). * [[Uztailaren 30]]a &ndash; [[Hope Solo]], estatubatuar futbol atezain ohia. ==== Abuztua ==== * [[Abuztuaren 4]]a &ndash; [[Manuel Lloret]], espainiar txirrindularia. * [[Abuztuaren 4]]a &ndash; [[Meghan Markle]], Sussexeko dukesa, estatubatuar aktorea. * [[Abuztuaren 5]]a - [[Laura Baena]], espainiar publizitate-sortzailea, ekintzailea eta influencerra. * [[Abuztuaren 5]]a &ndash; [[Xabier Landabidea]], [[Deustuko Unibertsitatea|Deustuko Unibertsitateko]] irakasle eta ikertzaile bizkaitarra, [[Ikus-entzunezko komunikazio|ikus-entzunezko komunikazioan]] aditua. * [[Abuztuaren 6]]a &ndash; [[David Doblas]], espainiar saskibaloi jokalaria. * [[Abuztuaren 6]]a &ndash; [[Leslie Odom Jr.]], estatubatuar aktore eta abeslaria. * [[Abuztuaren 7]]a &ndash; [[Lorena Roldán]], kataluniar abokatu eta politikaria. * [[Abuztuaren 8]]a &ndash; [[Roger Federer]], suitzar tenislaria, historiako inoizko hoberenetarikoa. * [[Abuztuaren 8]]a &ndash; [[Mirjana Povic]], serbiar astrofisikaria eta aktibista. * [[Abuztuaren 9]]a &ndash; [[Julián Cerdá Vicente]], espainiar futbolaria. * [[Abuztuaren 10]]a &ndash; [[Fumino Sugiyama]], japoniar trans aktibista eta eskrimalari ohia. * [[Abuztuaren 11]] &ndash; [[Urko Otegi]], gipuzkoar saskibaloi jokalaria. * [[Abuztuaren 13]]a &ndash; [[Dady]], caboverdetar-portugaldar futbolari ohia. * [[Abuztuaren 14]]a &ndash; [[Ray William Johnson]], estatubatuar aktorea. * [[Abuztuaren 15]]a &ndash; [[Ella Thomas]], eritrear-estatubatuar aktore, modelo eta ekoizlea. * [[Abuztuaren 17]]a &ndash; [[Helen Lindes]], espainiar modeloa. * [[Abuztuaren 18]]a &ndash; [[Iñaki Garmendia Larrea]], arabar futbolaria. * [[Abuztuaren 18]]a &ndash; [[Kazuki Hiramoto]], japoniar futbolari ohia. * [[Abuztuaren 20]]a &ndash; [[Patxi Garat]], euskal kantautore eta abeslaria. * [[Abuztuaren 20]]a - [[Pablo de Rojas Sanchez-Franco]], eskuin muturreko apaiz eskumikatua. * [[Abuztuaren 21]]a &ndash; [[Eder Salas]], bizkaitar txirrindulari ohia. * [[Abuztuaren 21]]a &ndash; [[Silvio Spann]], trinitatear futbolaria. * [[Abuztuaren 21]]a &ndash; [[Madelen Urieta]], arabar saskibaloi jokalari ohi eta entrenatzailea. * [[Abuztuaren 21]]a &ndash; [[Oihan Vega]], gipuzkoar aurkezle, esatari eta musikaria. * [[Abuztuaren 22]]a &ndash; [[Nancy Langat]], kenyar atleta, [[1.500 metroko lasterketa]]n espezialista. * [[Abuztuaren 22]]a &ndash; [[Christina Obergföll]], alemaniar [[Xabalina jaurtiketa|xabalina jaurtitzaile]] ohia. * [[Abuztuaren 23]]a &ndash; [[Carlos Cuéllar]], espainiar futbolaria. * [[Abuztuaren 24]]a &ndash; [[Charlie Christina Martin]], britainiar auto-lasterketa pilotua eta pertsona transgeneroen eskubideen aldeko ekintzailea. * [[Abuztuaren 25]]a &ndash; [[Alberto del Rey]], errioxar pilotaria. * [[Abuztuaren 28]]a - [[Catherine Apalat]], ugandar argazkilaria eta kazetaria. * [[Abuztuaren 28]]a &ndash; [[Oihana Azkorbebeitia]], bizkaitar mendi lasterkaria. * [[Abuztuaren 29]]a &ndash; [[Émilie Dequenne]], [[valoniar]] aktorea. * [[Abuztuaren 29]]a &ndash; [[Yuliana Peniche]], mexikar aktorea. * [[Abuztuaren 30]]a &ndash; [[Diodato]], italiar kantagilea. * [[Abuztuaren 31]] - [[Maite Guevara]], arabar aktorea eta pailazoa. ==== Iraila ==== * [[Irailaren 1]]a &ndash; [[Arantzazu Azpiroz]], gipuzkoar txirrindulari ohia. * [[Irailaren 3]]a &ndash; [[Bracha van Doesburgh]], herbehereetar aktorea. * [[Irailaren 4]]a &ndash; [[Beyoncé Knowles]], estatubatuar abeslari, konpositore, dantzari, aktore eta enpresaria. * [[Irailaren 4]]a &ndash; [[Jamila Medina Ríos]], kubatar irakasle, poeta, kontalari, saiakeragile eta editorea. * [[Irailaren 6]]a &ndash; [[Yuki Abe]], japoniar futbolaria. * [[Irailaren 6]]a &ndash; [[Santiago Salcedo]], paraguaiar futbolaria. * [[Irailaren 8]]a &ndash; [[Kate Abdo]], britainiar aurkezle eta kazetaria. * [[Irailaren 8]]a &ndash; [[Teruyuki Moniwa]], japoniar futbolaria. * [[Irailaren 8]]a &ndash; [[Daiki Takamatsu]], japoniar futbolari ohia. * [[Irailaren 10]]a &ndash; [[Xabi Borda]], gipuzkoar idazlea. * [[Irailaren 12]]a &ndash; [[Jennifer Hudson]], estatubatuar aktore eta abeslaria. * [[Irailaren 13]]a &ndash; [[Koldo Fernandez de Larrea]], arabar txirrindularia. * [[Irailaren 14]]a &ndash; [[Gurutze Frades]], bizkaitar triatloilaria. * [[Irailaren 15]]a &ndash; [[Sara Carracelas]], gipuzkoar igerilari paralinpikoa. * [[Irailaren 15]]a &ndash; [[Nerea Elustondo]], gipuzkoar bertsolaria. * [[Irailaren 16]]a &ndash; [[Fan Bingbing]], txinatar aktore eta abeslaria. * [[Irailaren 16]]a &ndash; [[Alexis Bledel]], estatubatuar aktore eta modeloa. * [[Irailaren 16]]a &ndash; [[Sandra Sánchez (karateka)|Sandra Sánchez]], espainiar karateka. * [[Irailaren 16]]a &ndash; [[Rodrigo Sorogoyen]], espainiar zinema zuzendari eta gidoigilea. * [[Irailaren 18]]a &ndash; [[Aitor Luna]], gipuzkoar aktorea. * [[Irailaren 18]]a &ndash; [[Teresa Rodríguez]], andaluziar irakaslea eta politikaria. * [[Irailaren 18]]a - [[Mikel Urkixo Aierdi]], Euskara eta Literatura irakaslea eta idazle bizkaitarra. * [[Irailaren 19]]a &ndash; [[Damiano Cunego]], italiar txirrindulari ohia. * [[Irailaren 20]]a &ndash; [[Feliciano López]], espainiar tenislaria. * [[Irailaren 22]]a &ndash; [[Koji Yamase]], japoniar futbolaria. * [[Irailaren 23]]a &ndash; [[Rosa Catrileo]], Txileko etnia maputxearen mestizoa, giza eskubideen defendatzailea. * [[Irailaren 23]]a &ndash; [[Natalie Horler]], alemaniar abeslaria. * [[Irailaren 25]]a &ndash; [[Dan Mintz]], estatubatuar aktorea. * [[Irailaren 25]]a &ndash; [[Anartz Ormaza]], bizkaitar arkitektoa, hezitzailea eta dantzaria. * [[Irailaren 26]]a &ndash; [[Jaime Penedo]], panamar futbolaria. * [[Irailaren 26]]a &ndash; [[Serena Williams]], estatubatuar tenislaria, historiako jokalari onenen artean sailkatua. * [[Irailaren 27]]a &ndash; [[Uxue Juárez]], nafar literatura irakasle eta eleberrigilea. * [[Irailaren 28]]a &ndash; [[Nihan Büyükağaç]], turkiar aktorea. * [[Irailaren 28]]a &ndash; [[José Manuel Calderón]], espainiar saskibaloi jokalari ohia. * [[Irailaren 28]]a &ndash; [[Carlos Coloma]], espainiar mendi-txirrindulari ohia. * [[Irailaren 29]]a &ndash; [[Manu Herrera]], espainiar futbolaria. * [[Irailaren 30]]a &ndash; [[Iban Mayoz]], gipuzkoar txirrindularia. ==== Urria ==== * [[Urriaren 1]]a &ndash; [[Satoshi Ōtomo]], japoniar-filipinar futbolaria. * [[Urriaren 3]]a &ndash; [[Zlatan Ibrahimović]], suediar futbolaria. * [[Urriaren 4]]a &ndash; [[Joseba Usabiaga]], gipuzkoar aktorea. * [[Urriaren 5]]a &ndash; [[Mikel Aurrekoetxea]], bizkaitar futbolari ohia. * [[Urriaren 9]]a &ndash; [[Ryoichi Maeda]], japoniar futbolaria. * [[Urriaren 9]]a &ndash; [[Sergi Romero]], gipuzkoar aktorea. * [[Urriaren 10]]a &ndash; [[Daisuke Nasu]], japoniar futbolaria. * [[Urriaren 11]] &ndash; [[Patricia Ribeiro]], portugaladar emakumezko abeslari transgeneroa. * [[Urriaren 12]]a &ndash; [[D'or Fischer]], estatubatuar saskibaloi jokalaria. * [[Urriaren 13]]a &ndash; [[Juan Jose Aranburu]], gipuzkoar [[Tiro (kirola)|tiratzailea]], ''skeet'' modalitatean aditua. * [[Urriaren 13]]a &ndash; [[Josu Mondelo]], gipuzkoar txirrindulari ohia. * [[Urriaren 16]]a &ndash; [[Yásnaya Elena Aguilar Gil]], hizkuntzalaria, idazlea, itzultzailea, hizkuntza-eskubideen ekintzailea eta ayuujk hizkuntzako ikertzailea. * [[Urriaren 16]]a &ndash; [[Jon Martin]], gipuzkoar bertsolaria, idazlea eta abeslaria. * [[Urriaren 21]]a &ndash; [[Nemanja Vidić]], serbiar futbolaria. * [[Urriaren 23]]a &ndash; [[Leticia Dolera]], kataluniar aktorea. * [[Urriaren 24]]a &ndash; [[Tila Tequila]], estatubatuar abeslari, aktore eta modeloa. * [[Urriaren 26]]a &ndash; [[Miren Zabaleta]], nafar politikaria, [[Sortu]]ko Nafarroako arduradun politikoa. * [[Urriaren 27]]a &ndash; [[Katixa Agirre]], arabar idazlea, [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHUko]] irakaslea eta Ikus-entzunezko komunikazioan doktorea. * [[Urriaren 28]]a &ndash; [[Ignacio Azpilikueta]], gipuzkoar futbolari ohia. * [[Urriaren 28]]a &ndash; [[Milan Baroš]], txekiar futbolari ohia. * [[Urriaren 30]]a &ndash; [[Rubén Pérez]], bizkaitar txirrundularia. * [[Urriaren 30]]a &ndash; [[Ivanka Trump]], estatubatuar enpresaburu, socialité eta modeloa. * [[Urriaren 31]] &ndash; [[Igotz Garde]], nafar futbolari ohia. ==== Azaroa ==== * [[Azaroaren 2]]a &ndash; [[Ander Alaña]], bizkaitar futbolaria. * [[Azaroaren 4]]a &ndash; [[Juan Martinez de Irujo]], nafar pilotari ohia, hiru txapel nagusiak urte berean janztea bi aldiz lortu duen pilotari bakarra. * [[Azaroaren 9]]a &ndash; [[Natacha Bustos]], espainiar komiki-marrazkilaria. * [[Azaroaren 9]]a &ndash; [[Javier Urriza]], nafar erremontelaria. * [[Azaroaren 11]]a &ndash; [[Abril Zamora]], kataluniar aktorea eta zuzendaria. * [[Azaroaren 13]]a &ndash; [[Greg Minnaar]], mendi-bizikletako hegoafrikar txirrindularia, downhill modalitatean munduko txapelduna izandakoa. * [[Azaroaren 13]]a &ndash; [[Haritz Mujika]], gipuzkoar futbolaria. * [[Azaroaren 14]]a &ndash; [[Verónica Gerber Bicecci]], mexikar artista eta idazlea. * [[Azaroaren 15]]a &ndash; [[Lorena Ochoa]], mexikar golflaria. * [[Azaroaren 17]]a &ndash; [[Sarah Harding]], ingeles abeslaria, modeloa eta aktorea (h. [[2021]]). * [[Azaroaren 17]]a &ndash; [[Iker Piedrafita]], nafar abeslari eta gitarrista, konpositore eta ekoizlea. * [[Azaroaren 18]]a &ndash; [[Thierry Dusautoir]], bolikostar-frantziar errugbi jokalari ohia. * [[Azaroaren 18]]a - [[Maral Yazarloo-Pattrick]], irandar artista eta moda diseinatzailea. * [[Azaroaren 20]]a &ndash; [[Tamara Falcó]], espainiar moda-diseinatzailea, telebistako aurkezlea eta laguntzailea, aristokrata eta ''sozialitea''. * [[Azaroaren 20]]a &ndash; [[Erica Malunguinho]], brasildar hezitzailea, artista plastikoa eta politikaria, São Pauloko legebiltzarreko lehen diputatu transgeneroa. * [[Azaroaren 25]]a &ndash; [[Xabier Alonso|Xabi Alonso]], gipuzkoar futbolaria, 2000ko hamarkadako ezagunenetarikoa Europa mailan. * [[Azaroaren 28]]a &ndash; [[Louise Bourgoin]], bretainiar aktore, modelo eta telebista-aurkezlea. * [[Azaroaren 30]]a &ndash; [[Swann Arlaud]], frantziar aktorea. ==== Abendua ==== * [[Abenduaren 1]]a &ndash; [[Kenji Haneda]], japoniar futbolari ohia. * [[Abenduaren 1]]a &ndash; [[Aleksa Lundberg]], suediar emakumezko aktore eta kazetari transgeneroa. * [[Abenduaren 2]]a &ndash; [[Britney Spears]], estatubatuar pop abeslari, aktore eta dantzaria. * [[Abenduaren 3]]a &ndash; [[David Villa]], espainiar futbolaria. * [[Abenduaren 4]]a &ndash; [[Florencia de Saracho]], mexikar aktorea. * [[Abenduaren 9]]a - [[Nani Jiménez]], espainiar aktorea eta modeloa. * [[Abenduaren 9]]a - [[Dia Mirza]], indiar modeloa, aktorea eta ekoizlea. * [[Abenduaren 10]]a &ndash; [[Jenni Alvarado]], bizkaitar artista. * [[Abenduaren 11]] &ndash; [[Javier Saviola]], argentinar futbolari ohia. * [[Abenduaren 12]]a &ndash; [[Alex Txikon]], bizkaitar mendizalea, alpinista, aizkolaria eta kirolaria. * [[Abenduaren 13]]a &ndash; [[Tania Elosegi]], gipuzkoar golf-jokalaria. * [[Abenduaren 13]]a &ndash; [[Jule Goikoetxea Mentxaka]], gipuzkoar filosofo politikoa eta irakaslea. * [[Abenduaren 13]]a &ndash; [[Amy Lee]], estatubatuar abeslari eta musikaria, ''[[Evanescence]]'' taldearen sortzailetako bat. * [[Abenduaren 14]]a &ndash; [[Itziar Mendizabal]], gipuzkoar ballet-dantzaria. * [[Abenduaren 15]]a &ndash; [[Michelle Dockery]], ingeles aktorea. * [[Abenduaren 18]]a &ndash; [[Lucy Prebble]], britainiar antzerkigilea, gidoilaria eta idazlea. * [[Abenduaren 19]]a &ndash; [[Beth Ditto]], estatubatuar abeslari eta moda diseinatzailea. * [[Abenduaren 20]]a &ndash; [[Lia (abeslaria)|Lia]], japoniar abeslaria. * [[Abenduaren 20]]a &ndash; [[María Elisa Quinteros]], txiletar odontologoa, zirujau dentista, epidemiologoa, ikertzailea eta politikaria. * [[Abenduaren 21]]a - [[Marta Fernández (saskibaloi-jokalaria)|Marta Fernández]], kataluniar saskibaloi-jokalaria. * [[Abenduaren 22]]a &ndash; [[Ander Lanbarri]], bizkaitar futbolaria. * [[Abenduaren 23]]a &ndash; [[Beth (abeslaria)|Beth]], kataluniar abeslaria eta aktorea. * [[Abenduaren 23]]a &ndash; [[Angelo Kelly]], irlandar musikaria, ''[[The Kelly Family]]'' taldeko kidea. * [[Abenduaren 24]]a &ndash; [[Dima Bilan]], errusiar egile abeslaria eta aktorea. * [[Abenduaren 24]]a &ndash; [[Josu Larrazabal]], bizkaitar txirrindularitzako prestatzaile fisiko eta kirol zuzendaria. * [[Abenduaren 25]]a - [[Sonia Jontxeva]], bulgariar opera sopranoa. * [[Abenduaren 27]]a &ndash; [[Emilie de Ravin]], australiar aktorea. * [[Abenduaren 28]]a &ndash; [[Sienna Miller]], estatubatuar aktore, modelo eta moda diseinatzailea. * [[Abenduaren 31]] &ndash; [[Deniz Çakır]], turkiar aktorea. ==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ==== * [[Ainara Gorostitzu]], gipuzkoar idazle eta kazetaria. * [[Ainhoa Unanue]], bizkaitar idazle eta olerkigilea. * [[Alaitz Zabala]], bizkaitar politikari jeltzale eta kontularia. * [[Alfonso Zapico]], asturiar komikigilea. * [[Ana Goitia]], bizkaitar moda munduko profesionala eta telebistako aurkezlea. * [[Borja Barragué]], gipuzkoar irakasle, idazle eta ikertzailea. * [[Céline Mounole]], [[Paueko eta Aturrialdeko Unibertsitatea|Paueko eta Aturrialdeko herrialdeetako unibertsitatean]] gramatika ikerlaria. * [[Eider Conde]], [[Aranzadi Zientzia Elkartea|Aranzadi Zientzia Elkarteko]] komunikazio-arduraduna. * [[Estibaliz Larrauri]], arabar abokatu, funtzionario, [[EHU]]ko irakasle eta [[EAJ]]ko politikaria. * [[Fredi Paia]], bizkaitar bertsolari eta kazetaria. * [[Gaizka Fernández Soldevilla]], bizkaitar historialaria, [[eusko abertzaletasun]]ean aditua. * [[Garbiñe Ortega]], arabar zinema-komisarioa. * [[Haizea Barcenilla]], gipuzkoar unibertsitate irakaslea, ikerlaria eta arte-kritikaria. * [[Idoia Buruaga]], [[Elorrio]]ko alkatea. * [[Iñaki Rikarte]], arabar antzezlea. * [[Iñaki Sanz Azkue]], gipuzkoar biologo eta Bigarren Hezkuntzako irakaslea. * [[Iñigo Izagirre]], gipuzkoar bertsolaria. * [[Iosu Zapata]], nafar artista plastikoa eta musikaria. * [[Itxaro Perez Urzelai]], gipuzkoar biokimikaria, [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHUko]] irakaslea eta ikertzailea. * [[Itxaso Martin]], gipuzkoar idazle eta antropologoa. * [[Iván Redondo]], gipuzkoar aholkulari politikoa. * [[Ixone Azkorra]], bizkaitar artista eta aktibista. * [[Jose Luis Barberia Villabona]], nafar bertsolaria (h. [[2023]]). * [[Josu Estarrona Elizondo]], arabar musikari, irakasle eta [[EH Bildu]]ko politikaria. * [[Kepa Urbieta]], gipuzkoar kazetari eta idazlea. * [[Libe Garcia de Cortazar]], bizkaitar abeslaria. * [[Lohitzune Zuloaga]], gipuzkoar soziologo eta ikertzailea. * [[Maider Maraña]], gipuzkoar gizarte-ekintzailea, [[Baketik]] erakundeko zuzendaria. * [[Maitane Arnoso]], [[EHU]]ko irakaslea eta ikerlari gipuzkoarra. * [[Matxus Perugorria]], nafar biokimikaria. * [[Miren Gorrotxategi Azkune|Miren Gorrotxategi]], gipuzkoar idazlea. * [[Miren Tirapu]], nafar antzerkigilea. * [[Nere Gabantxo]], bizkaitar ilustratzailea eta diseinatzaile grafikoa. * [[Oihane Perez]], gipuzkoar kazetaria. * [[Pascal Ezkurra]], lapurtar trinketelaria. * [[Pili Aguado]], gipuzkoar ilustratzailea. * [[Xabier Maia]], nafar bertsolaria. * [[Xabier Terreros]], nafar bertsolaria. * [[Xabier Uribe-Etxebarria]], bizkaitar enpresaburua, [[Sherpa (enpresa)|Sherpa]], Anboto group, BestFarmers.eco eta Web Summit enpresen sortzailea. * [[Maider Uriarte]], bizkaitar arkitektoa eta [[EHU]]ko irakaslea (h. [[2016]]). * [[Aroa Moreno Durán]], espainiar kazetaria eta idazlea. * [[Emilia Landaluce]], espainiar kazetaria eta idazlea. * [[María Pachón]], [[Espainiako Aireko Armada]]ko emakume militarra, [[Espainiako Indar Armatuak|Espainiako Indar Armatuetako]] lehen emakume transexuala. * [[Marta Olazabal]], bizkaitar ikertzailea. * [[Miriam Rivera]], mexikar emakumezko aktore pornografiko eta modelo transexuala (h. [[2019]]). * [[Nacho Carretero]], espainiar idazle eta kazetaria. * [[Nancy Porsia]], italiar kazetaria eta analista, [[Afrika iparralde]]ko eta [[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbileko]] gatazketan aditua. * [[Nerea Irigoyen]], espainiar birologoa. * [[Rosa García-Malea López]], [[Espainiako Indar Armatuak|Espainiako armadako]] lehen emakume ehiza-[[Hegazkinlari|pilotua]]. * [[Wendy Flores]], nicaraguar abokatua eta giza eskubideen defendatzailea. == Heriotzak == ==== Urtarrila ==== * [[Urtarrilaren 1]]a &ndash; [[Ramon Belaustegigoitia]], ''Rabel'', arabar idazle eta futbolaria (j. [[1891]]). * [[Urtarrilaren 1]]a &ndash; [[Manuel Irujo|Manuel de Irujo]], nafar abokatu eta politikari jeltzalea (j. [[1891]]). * [[Urtarrilaren 2]]a &ndash; [[Cora Ratto de Sadosky]], matematikaria, giza eskubideen eta Argentinako emakumeen eskubideen aldeko aktibista (j. [[1912]]). * [[Urtarrilaren 5]]a &ndash; [[Harold Clayton Urey]], estatubatuar kimikaria, 1934ko [[Kimikako Nobel Saria]] (j. [[1893]]). * [[Urtarrilaren 5]]a &ndash; [[Lanza del Vasto]], italiar-frantziar pentsalari eta idazlea (j. [[1901]]). * [[Urtarrilaren 6]]a &ndash; [[Archibald Joseph Cronin]], ingeles eleberrigilea (j. [[1896]]). * [[Urtarrilaren 6]]a &ndash; [[Antonio Suárez]], espainiar txirrindularia (j. [[1932]]). * [[Urtarrilaren 10]]a &ndash; [[Richard Boone]], estatubatuar aktorea (j. [[1917]]). * [[Urtarrilaren 14]]a &ndash; [[José Caeiro]], gipuzkoar futbolaria (j. [[1925]]). * [[Urtarrilaren 19]]a &ndash; [[Francesca Woodman]], estatubatuar argazkilari feminista (j. [[1958]]). * [[Urtarrilaren 22]]a &ndash; [[Maria Moliner]], espainiar filologoa (j. [[1900]]). * [[Urtarrilaren 23]]a &ndash; [[Samuel Barber]], estatubatuar konpositorea (j. [[1910]]). * [[Urtarrilaren 24]]a &ndash; [[Martha Betz Shapley]], estatubatuar astronomoa, [[Izar bitar itzaltzaile|izar bitar eklipsatzaileei]] buruzko ikerketarengatik ezaguna (j. [[1890]]). ==== Otsaila ==== * [[Otsailaren 1]]a &ndash; [[Eric Hultén]], suediar botanikaria (j. [[1894]]). * [[Otsailaren 6]]a &ndash; [[Frederika Hannoverkoa]], [[Grezia]]ko erregina ezkontidea (j. [[1917]]). * [[Otsailaren 6]]an hilik aurkitua &ndash; [[José María Ryan]], [[Lemoizko zentral nuklearra|Lemoizko zentral nukelarreko]] eraikuntzen ingeniari burua, [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] bahitu eta eraila (j. [[1943]]). * [[Otsailaren 9]]a &ndash; [[Bill Haley]], estatubatuar musikaria, [[rock and roll]]aren sortzaileetako bat (j. [[1925]]). * [[Otsailaren 10]]a &ndash; [[Julio Jauregi Lasanta]], bizkaitar politikaria (j. [[1910]]). * [[Otsailaren 13]]a &ndash; [[Joxe Arregi Izagirre]], gipuzkoar [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAkidea]], [[Espainia]]ko Polizia Nazionalak egindako torturen ondorioz (j. [[1951]]). * [[Otsailaren 17]]a &ndash; [[Roberto Etxebarria]], euskal herritar futbolaria (j. [[1908]]). * [[Otsailaren 19]]a &ndash; [[Juan Thalamas Labandibar]], gipuzkoar apaiza, filosofo, idazle, poeta eta soziologoa (j. [[1906]]). * [[Otsailaren 28]]a &ndash; [[Álvaro Cunqueiro]], galiziar idazle eta kazetaria (j. [[1911]]). ==== Martxoa ==== * [[Martxoaren 1]]a &ndash; [[Consuelo Rubio]], espainiar soprano eta mezzosopranoa (j. [[1927]]). * [[Martxoaren 3]]a &ndash; [[Miguel Ángel Alonso Samaniego]], errioxar farmazialari eta politikaria, [[Araba]]ko gobernadore zibila (j. [[1921]]). * [[Martxoaren 8]]a &ndash; [[Juan Agustin Zumalabe]], euskal olerkaria eta itzultzailea (j. [[1914]]). * [[Martxoaren 9]]a &ndash; [[Max Delbruck]], estatubatuar biologoa, 1969ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1906]]). * [[Martxoaren 9]]a- [[Telesforo Monzón|Telesforo Monzon]], [[bergara]]r idazle, euskaltzain eta politikaria, buruzagi [[jeltzale|jelkidea]] eta ondoren [[Herri Batasuna]]ren sortzaileetako bat (j. [[1904]]). * [[Martxoaren 12]]a &ndash; [[Ángeles Ottein]], espainiar sopranoa (j. [[1895]]). * [[Martxoaren 15]]a &ndash; [[René Clair]], frantziar zinemagilea (j. [[1898]]). * [[Martxoaren 19]]a &ndash; [[André Capagorry]], lapurtar politikaria (j. [[1894]]). * [[Martxoaren 19]]a &ndash; [[Margarita Lecuona]], kubatar kantari eta konpositorea (j. [[1910]]). * [[Martxoaren 23]]a &ndash; [[Claude Auchinleck]], britainiar militarra (j. [[1884]]). * [[Martxoaren 23]]a &ndash; [[Beatrice Tinsley]], britainiar-zeelandaberritar kosmologoa eta astronomoa (j. [[1941]]). ==== Apirila ==== * [[Apirilaren 5]]a &ndash; [[Bob Hite]], estatubatuar abeslaria, ''[[Canned Heat]]'' taldeko abeslaria (j. [[1943]]). * [[Apirilaren 7]]a &ndash; [[Norman Taurog]], estatubatuar zinema zuzendari eta gidoigilea (j. [[1899]]). * [[Apirilaren 8]]a &ndash; [[Omar Bradley]], estatubatuar militarra (j. [[1893]]). * [[Apirilaren 10]]a &ndash; [[Ignacio Untzeta]], euskal herritar politikaria, [[Euzkadi Buru Batzarra|EBBko presidentea]]. * [[Apirilaren 12]]a &ndash; [[Luis Aranaz]], nafar futbolari eta entrenatzailea (j. [[1914]]). * [[Apirilaren 12]]a &ndash; [[Joe Louis]], estatubatuar boxeolaria, ondoz ondoko 140 hilabetez pisu astunetako munduko txapelduna (j. [[1914]]). * [[Apirilaren 18]]a &ndash; [[Jose Muxika Muxika]], gipuzkoar legegizona eta politikaria (j. [[1894]]). * [[Apirilaren 23]]a &ndash; [[Josep Pla]], kataluniar idazlea (j. [[1897]]). * [[Apirilaren 25]]a &ndash; [[Joaquina Eguaras]], nafarroan jaiotako andaluziar hebraista eta arabista, [[Granadako Unibertsitatea|Granadako Unibertsitateko]] lehenengo emakume irakaslea (j. [[1897]]). * [[Apirilaren 26]]a &ndash; [[Francisco Belaustegigoitia]], [[Athletic|Bilboko Athletic Klubeko]] jokalaria (j. [[1897]]). * [[Apirilaren 27]]a &ndash; [[Demetrio Beriain]], Kataluniako nafar anarkista eta idazlea (j. [[1911]]). * [[Apirilaren 30]]a &ndash; [[Paco Bienzobas]], euskal herritar futbolaria (j. [[1909]]). * [[Apirilaren 30]]a &ndash; [[María Josefa Cerrato Rodríguez]], Espainian albaitaritzako unibertsitate-titulua lortu zuen lehen emakumea (j. [[1897]]). ==== Maiatza ==== * [[Maiatzaren 1]]a &ndash; [[Rafael Aizpun]], nafar legelari eta politikaria (j. [[1889]]). * [[Maiatzaren 1]]a &ndash; [[Heinosuke Gosho]], japoniar zinemagilea (j. [[1902]]). * [[Maiatzaren 2]]a &ndash; [[René Kalisky]], belgikar idazlea (j. [[1936]]). * [[Maiatzaren 3]]a &ndash; [[Nargis Dutt]], indiar zinema aktore eta abeslaria (j. [[1929]]). * [[Maiatzaren 3]]a &ndash; [[Rafael Eguskiza Aurrekoetxea]], bizkaitar futbolaria (j. [[1912]]). * [[Maiatzaren 5]]a &ndash; [[Bobby Sands]], [[Irlandako Armada Errepublikarra|IRAko]] kide mitikoa, [[1981eko Irlandako gose greba]]n (j. [[1954]]). * [[Maiatzaren 9]]a &ndash; [[Nelson Algren]], estatubatuar idazlea (j. [[1909]]). * [[Maiatzaren 9]]a &ndash; [[Margaret Lindsay]], estatubatuar aktorea (j. [[1910]]). * [[Maiatzaren 9]]a &ndash; [[Lezo Urreztieta]], euskal itsasgizon, abertzale, mugalari eta kontrabandista (j. [[1907]]). * [[Maiatzaren 11]] &ndash; [[Odd Hassel]], norvegiar kimikaria, 1969ko [[Kimikako Nobel Saria]] (j. [[1897]]). * [[Maiatzaren 11]] &ndash; [[Bob Marley]], jamaikar abeslari eta musikagilea, [[reggae]] musikari ezagunena (j. [[1945]]). * [[Maiatzaren 12]]a &ndash; [[Francis Hughes]], [[Behin-behineko Irlandako Armada Errepublikarra|Behin-Behineko IRAko]] kidea, [[1981eko Irlandako gose greba]]n (j. [[1956]]). * [[Maiatzaren 12]]a &ndash; [[Benjamin Sheares]], [[Singapur]]reko 2. presidentea (j. [[1907]]). * [[Maiatzaren 18]]a &ndash; [[Juana Cruz]], madrildar toreatzailea, Espainiako emakume [[toreatzaile]] aitzindarietako bat (j. [[1917]]). * [[Maiatzaren 18]]a &ndash; [[William Saroyan]], estatubatuar idazlea (j. [[1908]]). * [[Maiatzaren 21]]a &ndash; [[Raymond McCreesh]], [[Behin-behineko Irlandako Armada Errepublikarra|Behin-Behineko IRAko]] kidea, [[1981eko Irlandako gose greba]]n (j. [[1957]]). * [[Maiatzaren 21]]a &ndash; [[Patsy O'Hara]], [[INLA]]ko kidea, [[1981eko Irlandako gose greba]]n (j. [[1957]]). * [[Maiatzaren 23]]a &ndash; [[Joaquín Roa]], euskal aktorea (j. [[1895]]). * [[Maiatzaren 24]]a - [[Marie-Andrée Schwindenhammer]], trans pertsonen eskubideen aldeko ekintzaile frantziarra (j. [[1909]]). * [[Maiatzaren 25]]a &ndash; [[Ruby Payne-Scott]], australiar fisikari eta astronomoa, erradiofisikan eta irrati-astronomian aitzindarietako bat (j. [[1912]]). * [[Maiatzaren 26]]a &ndash; [[Alberto Schommer Koch]], alemaniar argazkilaria, [[Alberto Schommer|Alberto Schommer García]] arabar argazkilariaren aita (j. [[1897]]). * [[Maiatzaren 28]]a &ndash; [[Mary Lou Williams]], estatubatuar jazz piano-jotzaile eta musikagilea (j. [[1910]]). * [[Maiatzaren 28]]a &ndash; [[Stefan Wyszyński]], poloniar kardinala (j. [[1901]]). * [[Maiatzaren 31]] &ndash; [[Giuseppe Pella]], [[Italia]]ko lehen ministroa (j. [[1902]]). ==== Ekaina ==== * [[Ekainaren 2]]a &ndash; [[Nikolas Alzola]], ''Bitaño'', euskal idazle, margolari, fraide eta [[Euskaltzain urgazleen zerrenda|euskaltzain urgazlea]] (j. [[1922]]). * [[Ekainaren 2]]a &ndash; [[Andres Azkarate]], nafar apaiz eta monjea (j. [[1891]]). * [[Ekainaren 4]]a &ndash; [[Augustin Anabitarte]], gipuzkoar idazlea eta [[Euskaltzain urgazleen zerrenda|euskaltzain urgazlea]] (j. [[1891]]). * [[Ekainaren 11]] &ndash; [[María Martos]], espainiar feminista, [[Lyceum Club Femenino|Lyceum]] Clubaren sortzaileetako bat (j. [[1888]]). * [[Ekainaren 14]]a &ndash; [[Crescente Olariaga]], gipuzkoar futbolaria (j. [[1903]]). * [[Ekainaren 19]]a &ndash; [[Juan José Crespo Galende]], [[Espainiako Alderdi Komunista (berrosatua)|PCE (r)]]-ko eta [[GRAPO]]ko bizkaitar militantea, 97 egun [[gose-greba]]n igaro ondoren (j. [[1953]]). * [[Ekainaren 19]]a &ndash; [[Lotte Reiniger]], alemaniar zinema zuzendaria, marrazki bizidunen egilea (j. [[1899]]). * [[Ekainaren 28]]a &ndash; [[Terry Fox]], kanadar kirolaria eta minbiziaren ikerketa-ekintzailea (j. [[1958]]). ==== Uztaila ==== * [[Uztailaren 1]]a &ndash; [[Marcel Breuer]], hungariar-estatubatuar arkitekto eta altzarien diseinatzailea (j. [[1902]]). * [[Uztailaren 1]]a &ndash; [[Rushton Moreve]], estatubatuar baxu-jotzailea, ''[[Steppenwolf (musika taldea)|Steppenwolf]]'' taldeko kidea (j. [[1948]]). * [[Uztailaren 2]]a &ndash; [[Mercedes Prendes]], asturiar aktorea (j. [[1903]]). * [[Uztailaren 5]]a &ndash; [[Jorge Urrutia]], txiletar musikagilea eta irakaslea (j. [[1903]]). * [[Uztailaren 8]]a &ndash; [[Joe McDonnell]], [[Behin-behineko Irlandako Armada Errepublikarra|Behin-Behineko IRAko]] kidea, [[1981eko Irlandako gose greba]]n (j. [[1951]]). * [[Uztailaren 12]]a &ndash; [[Boris Nikolaievitx Polevoi]], errusiar idazlea (j. [[1908]]). * [[Uztailaren 13]]a &ndash; [[Martin Hurson]], [[Behin-behineko Irlandako Armada Errepublikarra|Behin-Behineko IRAko]] kidea, [[1981eko Irlandako gose greba]]n (j. [[1956]]). * [[Uztailaren 16]]a &ndash; [[Jacob Wolfowitz]], poloniar-estatubatuar estatistikaria (j. [[1910]]). * [[Uztailaren 19]]a &ndash; [[José María Pemán]], espainiar idazle, politikari eta intelektuala (j. [[1897]]). * [[Uztailaren 21]]a &ndash; [[José Daniel Lacalle]], euskal herritar militarra, Espainiako Aire Ministroa (j. [[1897]]). * [[Uztailaren 22]]a &ndash; [[Mattin Treku]], euskal idazle eta bertsolaria (j. [[1916]]). * [[Uztailaren 26]]a &ndash; [[Etienne Salaberri]], ''So egilea'', euskal apaiz, idazle eta kazetaria (j. [[1903]]). * [[Uztailaren 27]]a &ndash; [[William Wyler]], suitzar-estatubatuar film zuzendaria (j. [[1902]]). * [[Uztailaren 31]] &ndash; [[Omar Torrijos]], panamar militarra eta politikaria (j. [[1929]]). ==== Abuztua ==== * [[Abuztuaren 1]]a &ndash; [[Paddy Chayefsky]], estatubatuar antzerkigile, gidoilari eta eleberrigilea (j. [[1923]]). * [[Abuztuaren 1]]a &ndash; [[Álvaro de Laiglesia]], gipuzkoar eleberrigilea, antzerkigilea eta kazetaria (j. [[1922]]). * [[Abuztuaren 1]]a &ndash; [[Kevin Lynch]], [[INLA]]ko kidea, [[1981eko Irlandako gose greba]]n (j. [[1956]]). * [[Abuztuaren 2]]a &ndash; [[Kieran Doherty]], [[Behin-behineko Irlandako Armada Errepublikarra|Behin-behineko IRAko]] kidea, [[1981eko Irlandako gose greba]]n (j. [[1955]]). * [[Abuztuaren 4]]a &ndash; [[Melvyn Douglas]], estatubatuar aktorea (j. [[1901]]). * [[Abuztuaren 5]]a &ndash; [[Jerzy Neyman]], poloniar-estatubatuar matematikari eta estatistikaria (j. [[1894]]). * [[Abuztuaren 8]]a &ndash; [[Thomas McElwee]], irlandar errepublikarra, [[Behin-behineko Irlandako Armada Errepublikarra|Behin-behineko IRAko]] kidea, [[1981eko Irlandako gose greba]]n (j. [[1957]]). * [[Abuztuaren 10]]a &ndash; [[Carlos Iturraspe]], gipuzkoar futbolaria (j. [[1910]]). * [[Abuztuaren 14]]a &ndash; [[Karl Böhm]], austriar orkestra zuzendaria (j. [[1894]]). * [[Abuztuaren 17]]a &ndash; [[Mariama Bâ]], senegaldar eleberrigilea, irakaslea eta feminista (j. [[1929]]). * [[Abuztuaren 18]]a &ndash; [[Anita Loos]], estatubatuar aktore, eleberrigile, antzerkigile eta gidoilaria (j. [[1888]]). * [[Abuztuaren 20]]a &ndash; [[Michael Devine]], [[INLA]]ko kide sortzaileetako bat, [[1981eko Irlandako gose greba]]n (j. [[1954]]). * [[Abuztuaren 22]]a &ndash; [[Glauber Rocha]], brasildar zinemagilea (j. [[1939]]). * [[Abuztuaren 27]]a &ndash; [[Valeri Kharlamov]], euskal jatorriko [[izotz hockey]] jokalari sobietarra, historiako jokalari onenetakotzat hartua (j. [[1948]]). * [[Abuztuaren 29]]a &ndash; [[Mariano Ansó]], [[Iruñeko alkateen zerrenda|Iruñeko lehen alkate]] errepublikarra (j. [[1889]]). ==== Iraila ==== * [[Irailaren 1]]a - [[Benita Gorostizu Imaz]], gipuzkoar baserritar eta idazlea (j. [[1915]]). * [[Irailaren 1]]a &ndash; [[Juanito Lope]], gipuzkoar eskultorea eta marrazkilaria (j. [[1917]]). * [[Irailaren 1]]a &ndash; [[Albert Speer]], alemaniar arkitektoa, [[Hirugarren Reicha]]ren garaian [[Adolf Hitler]]ren arkitekto pertsonala (j. [[1905]]). * [[Irailaren 2]]a &ndash; [[Tadeusz Baird]], poloniar musikagilea (j. [[1928]]). * [[Irailaren 3]]a &ndash; [[Rensis Likert]], estatubatuar psikologo eta [[kudeaketa]]-aditua, [[Likert eskala]]ren sortzailea (j. [[1903]]). * [[Irailaren 7]]a &ndash; [[Christy Brown]], irlandar margolari eta idazlea (j. [[1932]]). * [[Irailaren 8]]a &ndash; [[Patricio Caicedo]], euskal herritar futbolari eta entrenatzailea (j. [[1899]]). * [[Irailaren 8]]a &ndash; [[Bill Shankly]], futbol manager [[eskozia]]rra (j. [[1913]]). * [[Irailaren 8]]a &ndash; [[Hideki Yukawa]], japoniar fisikaria, 1949ko [[Fisikako Nobel Saria]] (j. [[1907]]). * [[Irailaren 9]]a &ndash; [[Jacques Lacan]], frantziar psikiatra (j. [[1901]]). * [[Irailaren 12]]a &ndash; [[Eugenio Montale]], italiar olerkaria, 1975eko [[Literaturako Nobel Saria]] (j. [[1896]]). * [[Irailaren 15]]a &ndash; [[Imanol Berriatua]], euskal idazle, fraide frantziskotar eta [[Euskaltzainen zerrenda|euskaltzaina]] (j. [[1914]]). * [[Irailaren 16]]a &ndash; [[Robustiana Mujika Egaña|''Tene'' Mujika]], [[deba]]r idazlea (j. [[1888]]). * [[Irailaren 16]]a &ndash; [[Émile Seitz]], lapurtar politikaria (j. [[1896]]). * [[Irailaren 21]]a &ndash; [[Tony Aubin]], frantziar konpositorea (j. [[1907]]). * [[Irailaren 25]]a &ndash; [[Hélène Elizaga]], lapurtar margolaria (j. [[1896]]). * [[Irailaren 25]]a &ndash; [[Elena Mederos]], giza eskubideen defendatzailea eta emakumeen eskubideen aldeko aktibista kubatarra (j. [[1900]]). * [[Irailaren 27]]a &ndash; [[Robert Montgomery]], estatubatuar zinema aktore, zuzendari eta ekoizlea (j. [[1904]]). * [[Irailaren 28]]a &ndash; [[Rómulo Betancourt]], [[Venezuela]]ko presidentea (j. [[1908]]). * [[Irailaren 29]]a &ndash; [[Bill Shankly]], eskoziar futbolari eta entrenatzailea (j. [[1913]]). ==== Urria ==== * [[Urriaren 5]]a &ndash; [[Gloria Grahame]], estatubatuar aktorea (j. [[1923]]). * [[Urriaren 6]]a &ndash; [[Anuar as Sadat]], [[Egipto]]ko presidentea (j. [[1918]]). * [[Urriaren 16]]a &ndash; [[Moshe Dayan]], israeldar jenerala eta politikaria (j. [[1915]]). * [[Urriaren 17]]a &ndash; [[Luis Bernaola]], bizkaitar jesuita eta ekonomialaria (j. [[1903]]). * [[Urriaren 17]]a &ndash; [[Albert Cohen]], suitzar eleberrigilea (j. [[1895]]). * [[Urriaren 24]]a &ndash; [[Edith Head]], estatubatuar jantzi-diseinugilea (j. [[1897]]). * [[Urriaren 29]]a &ndash; [[Georges Brassens]], frantziar abeslari eta musikagilea, herrialde hartako ezagunenetarikoa (j. [[1921]]). * [[Urriaren 29]]a &ndash; [[Stylianos Mavromichalis]], [[Grezia]]ko lehen ministroa (j. [[1899]]). ==== Azaroa ==== * [[Azaroaren 1]]a &ndash; [[Joan Iturralde]], euskal apaiza (j. [[1897]]). * [[Azaroaren 3]]a &ndash; [[Jean Eustache]], frantziar idazle, aktore eta zinemagilea (j. [[1938]]). * [[Azaroaren 3]]a &ndash; [[Eraldo Monzeglio]], italiar futbolaria (j. [[1906]]). * [[Azaroaren 7]]a &ndash; [[Will Durant]], estatubatuar idazle, historialari eta filosofoa (j. [[1885]]). * [[Azaroaren 7]]a &ndash; [[Anjela Duval]], bretainiar poeta (j. [[1905]]). * [[Azaroaren 10]]a &ndash; [[Abel Gance]], frantziar zinemagilea (j. [[1889]]). * [[Azaroaren 12]]a &ndash; [[William Holden]], estatubatuar aktorea (j. [[1918]]). * [[Azaroaren 13]]a &ndash; [[Gerhard Marcks]], alemaniar eskultorea (j. [[1889]]). * [[Azaroaren 19]]a &ndash; [[Lorenzo Albizua]], bizkaitar futbolaria (j. [[1920]]). * [[Azaroaren 19]]a &ndash; [[Alphonse De Waelhens]], belgikar filosofo neoeskolastikoa (j. [[1911]]). * [[Azaroaren 20]]a &ndash; [[Eduardo Aznar Coste]], euskal kirolari eta enpresaburua (j. [[1920]]). * [[Azaroaren 21]]a - [[Maritxu Egiguren]], bizkaitar erraketista (j. [[1921]]). * [[Azaroaren 22]]a &ndash; [[Hans Adolf Krebs]], alemaniar biokimikaria, 1953ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1900]]). * [[Azaroaren 25]]a &ndash; [[Jack Albertson]], estatubatuar aktore, komediante, dantzari eta abeslaria (j. [[1907]]). * [[Azaroaren 26]]a &ndash; [[Max Euwe]], nederlandar xake jokalaria eta [[Nazioarteko Xake Federakuntza|FIDEko]] presidentea (j. [[1901]]). * [[Azaroaren 27]]a &ndash; [[Lotte Lenya]], austriar abeslari eta aktorea (j. [[1898]]). * [[Azaroaren 29]]a &ndash; [[Natalie Wood]], estatubatuar aktorea (j. [[1938]]). ==== Abendua ==== * [[Abenduaren 6]]a &ndash; [[Luis Olaso]], gipuzkoar futbolari eta palaria (j. [[1900]]). * [[Abenduaren 6]]a &ndash; [[Aurora Villar Buceta]], kubatar idazle, kazetari eta ekintzailea (j. [[1907]]). * [[Abenduaren 8]]a &ndash; [[Big Walter Horton]], estatubatuar abeslari eta harmonika-jotzailea (j. [[1917]]). * [[Abenduaren 8]]a &ndash; [[Ferruccio Parri]], [[Italia]]ko lehen ministroa (j. [[1890]]). * [[Abenduaren 10]]a &ndash; [[Fermin Izurdiaga]], eskuin muturreko nafar apaiza (j. [[1903]]). * [[Abenduaren 19]]a &ndash; [[María Dolores de Pablos]], espainiar poeta eta astrologoa (j. [[1917]]). * [[Abenduaren 29]]a &ndash; [[Miroslav Krleža]], kroaziar idazlea (j. [[1893]]). ==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ==== * [[Otsail]]a &ndash; [[Milton Sirotta]], [[Edward Kasner]] matematikariaren iloba, 10¹⁰⁰ zenbakia izendatzeko [[googol]] izena proposatu zuena (j. [[1911]]). * [[Abuztua]] &ndash; [[Jose Lorenzo-Solís]], bilbotar margolaria (j. [[1916]]). * [[Arsenio Merodio|Arsenio Merodio, ''Gallartako Txikitoa'']], bizkaitar palaria (j. [[1897]]). * [[Daniel Aranguren Mendizabal]], gipuzkoar politikari jelkidea (j. [[1905]]). * [[Eduardo Baeza]], arabar mediku eta politikaria, [[FET y de las JONS]]eko buruzagia (j. [[1901]]). * [[Eugène-Henri Duler]], lapurtar eskultorea (j. [[1902]]). * [[Jan Gaztelu-Etxegorri]], [[okzitaniera]]zko zuberoar idazlea (j. [[1896]]). * [[Ramon Belaustegigoitia]], ''Rabel'', arabar idazle eta futbolaria (j. [[1891]]). * [[Salvador Arqueta]], bizkaitar futbolaria (j. [[1914]]). * [[Petar Đurkovic]], serbiar astronomoa (j. [[1908]]). == [[Nobel Sariak|Nobel saridunak]]: == * [[Fisikako Nobel Saria|Fisika]]: [[Nicolaas Bloembergen]], [[Arthur Leonard Schawlow]] eta [[Kai M. Siegbahn]]. * [[Kimikako Nobel Saria|Kimika]]: [[Kenichi Fukui]] eta [[Roald Hoffmann]]. * [[Literaturako Nobel Saria|Literatura]]: [[Elias Canetti]]. * [[Medikuntzako Nobel Saria|Medikuntza]]: [[Roger W. Sperry]], [[David H. Hubel]] eta [[Torsten Wiesel]]. * [[Ekonomiako Nobel Saria|Ekonomia]]: [[James Tobin]]. * [[Bakearen Nobel Saria|Bakea]]: [[Iheslarientzako Nazio Batuen Goi Mandataria]]. ---- == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Denbora unitate aurkibidea}} [[Kategoria:1981| ]] atry0e0huwa8xziq6qxh8t47m5nvs1d 0 1320 9998830 9978421 2024-12-13T17:01:48Z Lainobeltz 56334 /* Azaroa */ 9998830 wikitext text/x-wiki {{urte aurkibide probak}} {{urtegertaerak}} == Gertaerak == === Euskal Herria === * [[Ekainaren 7]]a &ndash; [[Zuberoa]] zeharkatu asmo zuen [[gasbide]]aren lanak gelditzea lortu zuten [[Larraine]]n. * [[Ekainaren 21]]a &ndash; [[ETA]]k [[bonba-auto]] baten bidez [[López de Hoyos kaleko atentatua|Madrilen zazpi pertsona hil zituen]]. * [[Ekainaren 23]]a &ndash; [[Itoizko urtegia]]ren eraikuntza lanak oztopatu asmoz, kamioiei herrian sartzea debekatu zien [[Longida]]ko Udalak. * [[Abuztuaren 20]]a &ndash; [[Juan Calvo|Juan Calvo Azabal]] [[Arkauti]]ko komisaldegian Ertzainek hil zuten. * [[Abenduaren 1]] &ndash; [[Ertzaintza]] [[Egin (egunkaria)|''Egin'' egunkariaren]] [[Hernani]]ko egoitzetan sartu zen eta ikerketa saileko ordenagailuak eraman zituen. * [[Abenduaren 12]]a &ndash; [[Nafarroa Garaia|Nafarroa]]ko eta [[Bizkaia|Bizkai]]ko 38 insumisok hirugarren graduari uko egin eta lotara kartzelara ez itzultzea erabaki zuten. Nafarrek San Cristobal elizan itxialdia abiatu zuten, eta bizkaitarrek [[EHUko Ekonomia eta Enpresa Zientzien Fakultatea|Sarrikoko fakultatean]]. Poliziak guztiak atxilotu zituen. === Mundua === * [[Otsailaren 26]]a &ndash; talde terrorista [[islamismo|islamista]] batek [[1993ko World Trade Centerreko atentatua|kamioi-bonba bat zartatu zuen]] [[World Trade Center]]reko Ipar dorrean, 6 hildako eta mila zauritu eraginez. * [[Ekainaren 6]]a &ndash; [[1993ko Espainiako hauteskunde orokorrak|Espainiako hauteskunde orokorretan]] eskuinak gorakada izugarria izan zuen, [[Espainiako Langile Alderdi Sozialista|Espainiako Langileen Alderdi Sozialista]] mehatxatzen. [[Espainiako Langile Alderdi Sozialista|PSOEk]], gehiengo osotik urrun, beste alderdi txikien laguntza behar izan zuen hurrengo hiru urteetan. * [[Irailaren 9]]a &ndash; [[Palestinaren Askapenerako Erakundea]]k ofizialki onartu zuen [[Israel]] estatu legitimoa dela. * [[Irailaren 21]]a &ndash; [[Boris Jeltsin]]ek Errusiako Herriko Diputatuen Kongresua eta Errusiako Sobiet Gorena desegitea erabaki zuen, [[1993ko Errusiako konstituzio-krisia]] hasiz. * [[Urriaren 4]] &ndash; [[Boris Jeltsin]] presidentearen aginduz militarrek Errusiako Etxe Zuria bonbardatu zuten. == Arte eta kultura == * "[[Betagarri]]" euskal [[musika]] talde ospetsu eta beteranoa sortu zuten. * [[Martxoaren 26]]tik [[apirilaren 4]]ra [[1993ko Korrika|8. Korrika]] ospatu zen, [[Iruñea]] eta [[Bilbo]] artean. * [[Apirilaren 4]]a &ndash; [[1993ko Nafarroako Bertsolari Txapelketa]]n [[Manolo Arozena]]k bere laugarren txapela jantzi zuen. * [[Apirilaren 25]]a &ndash; [[1993ko Prudentzio Deuna Bertso Saria]]n [[Zigor Enbeita]] izan zen irabazlea. * [[Ekain]]a &ndash; [[Segundo Otazu Jaurrieta]]k, [[Santo Domingo de Silos (Burgos)|Silos]]-eko Monastegian, [[Pedro Agramontekoa eta Zaldibar]]rek [[1632]]. urtean idatzitako Nafarroako historiaren eskuizkribua aurkitu zuen, eta [[2002]]. urtean argitaratu zuen [[facsimile]] moduan. * [[Abenduaren 19]]a &ndash; [[1993ko Bertsolari Txapelketa Nagusia]]ren finala [[Andoni Egaña]]k irabazi zuen, bere lehen txapela lortuz. === Musika === {{Zutabe-zerrenda|kopurua = 3| * [[Ace of Base]] &ndash; ''The Sign'' * [[Aerosmith]] &ndash; ''[[Get A Grip]]'' * [[Alejandro Sanz]]- '' Si tú me miras '' * [[A.N.I.M.A.L.]] &ndash; ''(A.N.I.M.A.L.)'' * [[Anahí]] &ndash; ''Anahí'' * [[Atheist]] &ndash; ''Elements'' * [[Beck]] &ndash; ''[[Mellow Gold]]'' * [[Bob Dylan]] &ndash; ''The 30th Anniversary Concert Celebration'' (tributo), ''World Gone Wrong'' * [[Brujería]] &ndash; ''Matando Güeros'' * [[Björk]] &ndash; ''[[Debut]]'' * [[Bryan Adams]] &ndash; ''So Far So Good'' * [[Carcass]] &ndash; ''Heartwork'' * [[Carmen Electra]] &ndash; ''Carmen Electra'' * [[Celia Cruz]] &ndash; ''Azúcar Negra'' * [[Collective Soul]] &ndash; ''[[Hints, Allegations, and Things Left Unsaid]]'' * [[Cyndi Lauper]] &ndash; '' Hat Full Of Stars'' * [[Def Leppard]] &ndash; ''Retro Active'' * [[Depeche Mode]] &ndash; ''[[Songs of Faith and Devotion (álbum)]]'' * [[Dire Straits]] &ndash; ''On The Night'' (directo) * [[Dream Theater]] &ndash; ''Images & Words'' * [[Duran Duran]] &ndash; ''Duran Duran (The wedding album)'' * [[El Último de la Fila]] &ndash; ''Astronomía razonable'' * [[Eros Ramazzotti]] &ndash; ''Todo Historias'' * [[Gloria Trevi]] &ndash; ''Me Siento tan Sola'' * [[Guns N' Roses]] &ndash; ''The Spaghetti Incident?'' * [[Jamiroquai]] &ndash; ''[[Emergency On Planet Earth]]'' * [[L'arc en Ciel]] &ndash; ''Dune'' * [[La Sonora de Tommy Rey]] &ndash; ''[[Déjate Querer]]'' * [[Laura Pausini]] &ndash; ''Laura Pausini'' * [[Lenny Kravitz]] &ndash; ''Are You Gonna Go My Way'' * [[Los Piratas]] &ndash; ''Quiero Hacerte Gritar'' * [[Los Tigres Del Norte]] &ndash; ''16 Kilates Musicales'' * [[Los Tigres Del Norte]] &ndash; ''La Garra'' * [[Los Tigres Del Norte]] &ndash; ''Más Zarpasos'' * [[Marc Anthony]] &ndash; ''Otra Nota'' * [[Mariah Carey]] &ndash; ''Music Box'' * [[Morbid Angel]] &ndash; ''Covenant'' * [[Miguel Bosé]] &ndash; ''Bajo el signo de Caín'' * [[Negu Gorriak]] &ndash; ''[[Borreroak Baditu Milaka Aurpegi]]'' * [[Nirvana (banda)|Nirvana]] &ndash; ''[[In Utero]]'' * [[Orquesta Salserín]] &ndash; ''La Orquesta Infantil del Mundo'' * [[Paul McCartney]] &ndash; ''Off The Ground'' * [[Paulina Rubio]] &ndash; ''24 Kilates'' * [[Pearl Jam]] &ndash; ''Vs'' * [[Pet Shop Boys]] &ndash; ''Very'' * [[Quicksand]] &ndash; ''Slip'' * [[Radiohead]] &ndash; ''[[Pablo Honey]]'' * [[Rush]] &ndash; ''[[Counterparts]]'' * [[Sepultura]] &ndash; ''Chaos A. D.'' * [[Shakira]] &ndash; ''Peligro'' * [[Siniestro Total]] &ndash; ''Ojalá estuvieras aquí'' y ''Made in Japan'' * [[Sofiya Rotaru]] &ndash; ''Lavanda'' * [[Sofiya Rotaru]] &ndash; ''Название песен'' * [[Soundgarden]] &ndash; ''Superunknown'' * [[Sting]] &ndash; ''Ten Summoner´s Tales'' * [[Tears for Fears]] &ndash; ''Elemental'' * [[Timbiriche (banda)|Timbiriche]] &ndash; ''Timbiriche XII'' * [[The Cranberries]] &ndash; ''Everybody Else Is Doing It, So Why Can´t We?'' * [[The Smashing Pumpkins]] &ndash; ''[[Siamese Dream]]'' * [[Uncle Slam]] &ndash; ''Will Work for Food'' * [[Underworld]] &ndash; ''Dubnobasswithmyheadman'' * [[Van Halen]] &ndash; ''Live: Right Here, Right Now'' * [[Whigfield]] &ndash; ''Whigfield'' * [[X Japan]] &ndash; ''Art of Life'' * [[Yngwie J. Malmsteen]] &ndash; ''Fire and Ice'' }} == Zientzia eta teknologia == * [[Abuztuaren 21]] &ndash; [[Kwajalein atoloia]]k ordua aldatu zuen eta [[Nazioarteko egun aldaketa lerroa]]ren beste aldean jarri zen. Beraz, egun hau ez zen existitu uharte horretan. == Kirolak == * [[Martxoaren 20]]a &ndash; [[1993ko Bost Nazioen Txapelketa]]ren bukatu zen. [[Frantziako errugbi selekzioa|Frantziak]] 10. txapelketa eskuratu zuen. * [[Maiatzaren 30]]a &ndash; [[1993ko Nafarroako Itzulia]]: [[Óscar López Uriarte]] irabazle. * [[Abuztuaren 13]]a &ndash; [[Anoeta estadioa|Anoeta]] estadioa inauguratu zuten [[Donostia]]n. == Jaiotzak == ==== Urtarrila ==== * [[Urtarrilaren 1]]a &ndash; [[Sifan Hassan]], etiopiar-herbeheretar korrikalaria, [[Distantzia ertaineko lasterketa|distantzia ertaineko]] eta [[Distantzia luzeko lasterketa|luzeko]] lasterketetan aditua. * [[Urtarrilaren 2]]a - [[Ángela Cervantes]], kataluniar aktorea. * [[Urtarrilaren 3]]a &ndash; [[Evelis Aguilar]], kolonbiar atleta, lasterketa konbinatuetan espezialista. * [[Urtarrilaren 5]]a &ndash; [[Ander Artabe]], bizkaitar futbolaria. * [[Urtarrilaren 5]]a &ndash; [[Jolanda Neff]], suitzar cross country txirrindularia. * [[Urtarrilaren 7]]a &ndash; [[Jan Oblak]], esloveniar futbolaria. * [[Urtarrilaren 9]]a &ndash; [[Carlos Txokarro Ibáñez|Carlos Txokarro]], nafar futbolari ohia. * [[Urtarrilaren 9]]a &ndash; [[Carolina Díaz Pimentel]], perutar kazetaria. * [[Urtarrilaren 11]] &ndash; [[Imanol Estévez]], arabar txirrindularia. * [[Urtarrilaren 12]]a &ndash; [[Eve Lindley]], estatubatuar aktorea eta modeloa. * [[Urtarrilaren 12]]a &ndash; [[Maxime Lucu]], lapurtar errugbilaria. * [[Urtarrilaren 12]]a &ndash; [[Zayn Malik]], britainiar abeslari eta konpositorea. * [[Urtarrilaren 13]]a &ndash; [[Nahikari Rodríguez]], bizkaitar aktorea eta abeslaria. * [[Urtarrilaren 15]]a &ndash; [[Jon Madrazo]], bizkaitar futbolaria. * [[Urtarrilaren 15]]a - [[Paulina Vega]], kolonbiar enpresaburua, aurkezlea eta modeloa, 2014ko ''Miss Unibertso''. * [[Urtarrilaren 19]]a &ndash; [[Jesús Castro Romero]], andaluziar aktorea. * [[Urtarrilaren 20]]a &ndash; [[Mikel Fernández]], bizkaitar futbolaria. * [[Urtarrilaren 22]]a &ndash; [[Netta Barzilai]], israeldar abeslaria. * [[Urtarrilaren 23]]a &ndash; [[Erik Polanco]], gipuzkoar futbolaria. * [[Urtarrilaren 26]]a &ndash; [[Sonja Sajzor]], serbiar artista bisual transgeneroa eta transfeminista. * [[Urtarrilaren 25]]a - [[Iris Mittenaere]], frantziar aristokrata, gizarte-ekintzailea eta modeloa, 2016ko ''Miss Unibertso''. * [[Urtarrilaren 27]]a &ndash; [[Nyakim Gatwech]], etiopiar modeloa. * [[Urtarrilaren 29]]a &ndash; [[Masatoshi Kushibiki]], japoniar futbolaria. * [[Urtarrilaren 30]]a &ndash; [[Mikel Motos]], gipuzkoar saskibaloi jokalaria. ==== Otsaila ==== * [[Otsailaren 1]]a &ndash; [[Mikel Larunbe]], bizkaitar pilotaria. * [[Otsailaren 8]]a - [[Shelby Houlihan]], estatubatuar atleta, distantzia ertain eta luzeetan aditua. * [[Otsailaren 9]]a &ndash; [[Wataru Endo]], japoniar futbolaria. * [[Otsailaren 10]]a &ndash; [[Adrián Guemes]], bizkaitar futbolaria. * [[Otsailaren 10]]a &ndash; [[Mia Khalifa]], Libanon jaiotako estatubatuar aktore pornografiko ohia, ziber-izarra, kirol esataria eta web kamera aurreko modeloa. * [[Otsailaren 12]]a &ndash; [[Jose Antonio Martinez]], espainiar futbolaria. * [[Otsailaren 12]]a &ndash; [[Eneko Saralegi]], nafar aizkolaria. * [[Otsailaren 13]]a &ndash; [[Beñat Rezusta]], gipuzkoar pilotaria. * [[Otsailaren 14]]a &ndash; [[Mamadou Diop]], senegaldar saskibaloi jokalaria. * [[Otsailaren 15]]a &ndash; [[Elida Almeida]], caboverdetar abeslaria. * [[Otsailaren 15]]a &ndash; [[Facu Díaz]], espainiar-uruguaiar aurkezle eta komikoa. * [[Otsailaren 15]]a &ndash; [[Geoffrey Kondogbia]], frantziar-afrikaerditar futbolaria. * [[Otsailaren 17]]a &ndash; [[Marc Márquez]], kataluniar motoziklismoko pilotua. * [[Otsailaren 19]]a &ndash; [[Victoria Justice]], estatubatuar aktore, modelo, abeslari eta kantugilea. * [[Otsailaren 21]]a &ndash; [[Ana Rubio]], gipuzkoar igerilari paralinpikoa. * [[Otsailaren 21]]a &ndash; [[Jon Tena]], gipuzkoar futbolaria. * [[Otsailaren 23]]a &ndash; [[Diego Rico]], espainiar futbolaria. * [[Otsailaren 25]]a &ndash; [[Arene Altonaga]], bizkaitar futbolaria. * [[Otsailaren 28]]a &ndash; [[Emmelie de Forest]], danimarkar abeslaria. * [[Otsailaren 28]]a &ndash; [[Néstor Salinas]], euskal herritar futbolaria. ==== Martxoa ==== * [[Martxoaren 2]]a &ndash; [[Maria Jaremtxuk]], ukrainar abeslari eta musikagilea. * [[Martxoaren 4]]a &ndash; [[Julen Olaizola]], gipuzkoar saskibaloi jokalaria. * [[Martxoaren 5]]a &ndash; [[Leire Elustondo]], bizkaitar abeslaria, musika konposatzailea eta kazetaria. * [[Martxoaren 6]]a &ndash; [[Sergio Llamas]], arabar futbolaria. * [[Martxoaren 7]]a &ndash; [[Asier Unanue]], gipuzkoar txirrindulari ohia. * [[Martxoaren 8]]a &ndash; [[Jorge Luis García Salmón]], kantabriar futbolaria. * [[Martxoaren 8]]a &ndash; [[Pablo Hervías]], espainiar futbolaria. * [[Martxoaren 9]]a &ndash; [[Junya Ito]], japoniar futbolaria. * [[Martxoaren 10]]a &ndash; [[Tatiana Calderón]], 1 Formulako kolonbiar pilotua. * [[Martxoaren 10]]a &ndash; [[Eneko Undabarrena]], bizkaitar futbolaria. * [[Martxoaren 11]] &ndash; [[Jodie Comer]], britainiar aktorea. * [[Martxoaren 14]]a &ndash; [[Cecilio G]], kataluniar trap abeslaria. * [[Martxoaren 14]]a &ndash; [[Bárbara Latorre]], espainiar futbolaria. * [[Martxoaren 14]]a - [[Cristina Martín-Prieto]], espainiar futbolaria. * [[Martxoaren 16]]a &ndash; [[Víctor Esteban]], errioxar pilotaria. * [[Martxoaren 17]]a &ndash; [[Andrea Khalfaoui]], gipuzkoar feminista ijitoa, [[amazigh]]a eta ikertzailea. * [[Martxoaren 18]]a &ndash; [[Maziah Mahusin]], bruneitar hesi-lasterkaria, Olinpiar Jokoetan Brunei ordezkatu zuen lehen emakumea. * [[Martxoaren 18]]a &ndash; [[Urassaya Sperbund|Urassaya Sperbund, ''Yaya '']], thailandiar aktorea eta modeloa. * [[Martxoaren 19]]a &ndash; [[Hakim Ziyech]], herbehereetar-marokoar jatorriko futbolaria. * [[Martxoaren 22]]a &ndash; [[Leila Ouahabi]], kataluniar futbolaria. * [[Martxoaren 23]]a - [[Anabel Colazo]], espainiar ilustratzailea eta komikigilea. * [[Martxoaren 24]]a &ndash; [[Víctor Etxebarria]], nafar txirrindularia. * [[Martxoaren 24]]a &ndash; [[Xabier Cortezon]], bizkaitar futbolaria. * [[Martxoaren 25]]a &ndash; [[Marina Mathey]], brasildar aktorea, film-zuzendaria eta abeslaria. * [[Martxoaren 26]]a &ndash; [[Aitor Etxebarriazarraga]], bizkaitar futbolaria. * [[Martxoaren 27]]a - [[Sita Abellán]], espainiar DJa, modeloa, diseinatzailea eta estilista. * [[Martxoaren 30]]a &ndash; [[Anitta]], brasildar abeslari, abesti-idazle eta modeloa. * [[Martxoaren 31]] &ndash; [[Idoia Agirre]], gipuzkoar futbolaria. * [[Martxoaren 31]] &ndash; [[Jon Iruarrizaga]], bizkaitar futbolaria. ==== Apirila ==== * [[Apirilaren 1]]a &ndash; [[Sergio Fernández Roda]], nafar atleta, [[400 metro hesidunak|400 metro hesidunetan]] aditua. * [[Apirilaren 2]]a &ndash; [[Ander Okamika]], bizkaitar txirrindularia. * [[Apirilaren 4]]a &ndash; [[Kevin Calle]], arabar futbolaria. * [[Apirilaren 8]]a &ndash; [[Danilo Nikolić]], montenegrotar saskibaloi jokalaria. * [[Apirilaren 8]]a &ndash; [[Mikel Vesga]], arabar futbolaria. * [[Apirilaren 10]]a &ndash; [[Jon Aranda Goenaga]], gipuzkoar futbolaria. * [[Apirilaren 11]] &ndash; [[Becky Soundy]], salvadortar irakasle eta youtuberra. * [[Apirilaren 11]] &ndash; [[Josu Zabala López]], nafar txirrindularia. * [[Apirilaren 12]]a &ndash; [[Lander Olaetxea]], bizkaitar futbolaria. * [[Apirilaren 12]]a &ndash; [[Iván Pérez Cuevas]], arabar futbolaria. * [[Apirilaren 17]]a &ndash; [[Aitor Castro]], gipuzkoar futbolaria. * [[Apirilaren 20]]a &ndash; [[Shayne Gostisbehere]], euskal jatorriko estatubatuar izotz-hockey jokalaria. * [[Apirilaren 20]]a &ndash; [[Ryosuke Yamanaka]], japoniar futbolaria. * [[Apirilaren 23]]a &ndash; [[Leire Aramendia]], nafar eskubaloi jokalaria. * [[Apirilaren 25]]a &ndash; [[Unai Elgezabal]], bizkaitar futbolaria. * [[Apirilaren 25]]a &ndash; [[Bushra al-Tawil]], palestinar kazetaria, preso palestinarra eta [[Ramallah|Ramallahko]] presoen eskubideen aldeko aktibista. * [[Apirilaren 25]]a &ndash; [[Raphaël Varane]], frantziar futbolaria. * [[Apirilaren 29]]a &ndash; [[Edurne Azkarate]], arabar aktore, aurkezle eta bertsolaria. * [[Apirilaren 29]]a &ndash; [[Justin Thomas (golfaria)|Justin Thomas]], estatubatuar golfaria. ==== Maiatza ==== * [[Maiatzaren 1]]a &ndash; [[Urtzi Erleaga]], bizkaitar futbolaria. * [[Maiatzaren 3]]a &ndash; [[Andrea Ros]], kataluniar aktorea. * [[Maiatzaren 4]]a &ndash; [[Maialen Axpe]], gipuzkoar atleta, [[pertika jauzi]]an aditua. * [[Maiatzaren 4]]a &ndash; [[Itziar Gastearena]], gipuzkoar futbolaria. * [[Maiatzaren 4]]a &ndash; [[Iñigo Lekue]], bizkaitar futbolaria. * [[Maiatzaren 4]]a - [[Shygirl]], britainiar DJ raperoa, abeslaria, konpositorea eta NUXXE diskoetxe eta kolektiboaren zuzendarikidea. * [[Maiatzaren 6]]a &ndash; [[Naomi Scott]], ingeles aktore, abeslari, dantzari eta musikagilea. * [[Maiatzaren 9]]a &ndash; [[Laura Muir]], eskoziar atleta, distantzia ertain eta luzeetan aditua. * [[Maiatzaren 9]]a &ndash; Guillermo Díaz Ibáñez, ''[[Willyrex]]'', espainiar youtuberra. * [[Maiatzaren 10]]a &ndash; [[Erik Balentziaga]], gipuzkoar eskubaloi jokalaria. * [[Maiatzaren 10]]a &ndash; [[Jason Geria]], australiar futbolaria. * [[Maiatzaren 11]] &ndash; [[Charles Ollivon]], lapurtar errugbilaria. * [[Maiatzaren 12]]a &ndash; [[Weverson Leandro Oliveira Moura|Leandro]], brasildar futbolaria. * [[Maiatzaren 12]]a &ndash; [[Pauliena Rooijakkers]], herbeheretar txirrindularia. * [[Maiatzaren 13]]a &ndash; [[Romelu Lukaku]], belgikar futbolaria. * [[Maiatzaren 13]]a &ndash; [[Debby Ryan]], estatubatuar aktore eta abeslaria. * [[Maiatzaren 14]]a &ndash; [[Miranda Cosgrove]], estatubatuar aktore, abeslari eta musikagilea. * [[Maiatzaren 15]]a &ndash; [[Tomas Lizarazu]], gipuzkoar musikaria, ''[[Bulego (musika taldea)|Bulego]]'' taldeko ahotsa eta gitarra. * [[Maiatzaren 15]]a &ndash; [[Sergio Pérez Leyva]], arabar futbolaria. * [[Maiatzaren 16]]a &ndash; [[IU (abeslaria)|IU]], hegokorear abeslari, musikagile, aktore eta telebista aurkezlea. * [[Maiatzaren 18]]a &ndash; [[Gabriela Loran]], brasildar emakumezko aktore eta modelo transgeneroa. * [[Maiatzaren 18]]a &ndash; [[Jessica Watson]], hamasei urterekin mundu osotik bakarrik nabigatzea erabaki zuen australiar nabigatzailea. * [[Maiatzaren 20]]a &ndash; [[Juanmi Jiménez]], espainiar futbolaria. * [[Maiatzaren 21]]a - [[Laura Loomer]], estatubatuar kazetaria, politikaria eta eskuin muturreko ekintzailea. * [[Maiatzaren 23]]a &ndash; [[Guillermo Fernández]], bizkaitar futbolaria. * [[Maiatzaren 26]]a &ndash; [[Sanni Kurkisuo]], finlandiar abeslari eta aktorea. * [[Maiatzaren 26]]a &ndash; [[Rayderley Zapata]], dominikar-espainiar gimnasta artistikoa. * [[Maiatzaren 28]]a &ndash; [[Mikel Aristi]], gipuzkoar txirrindularia. * [[Maiatzaren 28]]a &ndash; [[Joy Alexis Brown-Adams]], guyanar saskibaloi-jokalaria. * [[Maiatzaren 29]]a &ndash; [[Richard Carapaz]], ekuadortar txirrindularia. ==== Ekaina ==== * [[Ekainaren 3]]a &ndash; [[Jonathan Lastra]], bizkaitar txirrindularia. * [[Ekainaren 5]]a &ndash; [[Sergio Herrera]], arabar futbolaria. * [[Ekainaren 5]]a &ndash; [[Alejandro Sanz Sainz]], nafar futbolaria. * [[Ekainaren 6]]a &ndash; [[Kaze (MC)]], espainiar rap abeslari eta musika-ekoizlea. * [[Ekainaren 10]]a &ndash; [[Lola Gallardo]], espainiar futbolaria. * [[Ekainaren 10]]a &ndash; [[Germain Garcia]], lapurtar errugbilari ohia. * [[Ekainaren 10]]a &ndash; [[Jonás Ramalho]], bizkaitar futbolaria. * [[Ekainaren 12]]a &ndash; [[Sergio Mendigutxia]], asturiar futbolaria. * [[Ekainaren 15]]a &ndash; [[Sonoko Chiba]], japoniar futbolaria. * [[Ekainaren 15]]a &ndash; [[Carolina Marín]], espainiar [[badminton]] jokalaria, palmares oparoduna. * [[Ekainaren 16]]a &ndash; [[Park Bo-gum]], hegokorear aktorea. * [[Ekainaren 21]]a &ndash; [[Nerea Pagaldai]], gipuzkoar biologoa, [[Etologia|etologian]] espezializatua. * [[Ekainaren 23]]a &ndash; [[Mariam Barghouti]], palestinar-estatubatuar idazle, blogari, ikertzaile, iruzkingile eta kazetaria. * [[Ekainaren 26]]a &ndash; [[Ariana Grande]], estatubatuar abeslari, aktore eta kanta-idazlea. * [[Ekainaren 26]]a &ndash; [[Amanda Sampedro]], espainiar futbolaria. * [[Ekainaren 28]]a &ndash; [[Olatz Retegi Rekalde]], gipuzkoar gizarte antropologoa eta giza eskubideen aldeko ekintzailea. ==== Uztaila ==== * [[Uztailaren 2]]a &ndash; [[Jairo Morillas]], espainiar futbolaria. * [[Uztailaren 14]]a &ndash; [[Florencia Bonsegundo]], argentinar futbolaria. * [[Uztailaren 15]]a &ndash; [[Iñigo Urbieta]], gipuzkoar futbolaria. * [[Uztailaren 16]]a &ndash; [[Ainhoa Artetxe]], euskal aktorea. * [[Uztailaren 17]]a &ndash; [[Ainhoa Etxebarria]], bizkaitar irrati-esataria eta antzezlea. * [[Uztailaren 17]]a &ndash; [[Kevin Larsen (saskibaloi jokalaria)|Kevin Larsen]], daniar saskibaloi jokalaria. * [[Uztailaren 18]]a &ndash; [[Fernando Rubio]], nafar futbolaria. * [[Uztailaren 20]]a &ndash; [[Ander Gayoso]], bizkaitar futbolaria. * [[Uztailaren 20]]a &ndash; [[Mikel Zarrabeitia Ipiña]], bizkaitar futbolaria. * [[Uztailaren 20]]a &ndash; [[Stephanie de Zorzi]], italo-euskal jatorriko venezuelar modeloa. * [[Uztailaren 24]]a &ndash; [[Aitor Rey]], arabar txirrindularia. * [[Uztailaren 25]]a &ndash; [[Sara Curruchich]], [[Maya]] [[Kaktxikelera|Kaktxikel]] herriko abeslari, sortzaile eta musikaria. * [[Uztailaren 26]]a &ndash; [[Aaron Jones]], estatubatuar saskibaloi jokalaria. * [[Uztailaren 26]]a &ndash; [[Taylor Momsen]], estatubatuar aktore, konpositore eta modeloa. * [[Uztailaren 27]]a &ndash; [[Jordan Spieth]], estatubatuar golfaria. * [[Uztailaren 28]]a &ndash; [[Arrate Agirre]], arabar saskibaloi jokalaria. * [[Uztailaren 28]]a &ndash; [[Harry Kane]], ingeles futbolaria. * [[Uztailaren 28]]a &ndash; [[Cher Lloyd]], britainiar abeslaria. * [[Uztailaren 29]]a &ndash; [[Mathieu Ospital]], lapurtar trinketa pilotaria. * [[Uztailaren 29]]a &ndash; [[Xavier Ouellet]], kanadar izotz hockey jokalaria. * [[Uztailaren 30]]a &ndash; [[Yoko Tanaka]], japoniar futbolaria. ==== Abuztua ==== * [[Abuztuaren 3]]a &ndash; [[Iñaki Olartua]], gipuzkoar futbolaria. * [[Abuztuaren 6]]a &ndash; [[Iñigo Ruiz de Galarreta]], gipuzkoar futbolaria. * [[Abuztuaren 7]]a &ndash; [[Baptiste Chouzenoux]], lapurtar errugbilaria. * [[Abuztuaren 8]]a &ndash; [[Carolina Iglesias]], ''Percebes y Grelos'' galiziar umoregilea, gidoilaria eta youtuberra. * [[Abuztuaren 11]] &ndash; [[Jone Elorriaga]], bizkaitar artista. * [[Abuztuaren 11]] &ndash; [[Alyson Stoner]], estatubatuar aktorea, dantzaria eta marrazki bizidunen bikoiztalea. * [[Abuztuaren 12]]a &ndash; [[Julen Amezketa]], nafar txirrindularia. * [[Abuztuaren 13]]a &ndash; [[Aitor Ortega]], bizkaitar futbolaria. * [[Abuztuaren 13]]a &ndash; [[Kumi Yokoyama]], japoniar futbolaria. * [[Abuztuaren 16]]a - [[Paula Dalli]], espainiar abeslaria, aktorea, ahots aktorea, idazlea eta esataria. * [[Abuztuaren 16]]a &ndash; [[Diego Llorente Ríos]], madrildar futbolaria. * [[Abuztuaren 17]]a &ndash; [[Cinta Laura]], indonesiar aktorea, abeslaria, konpositorea, aurkezlea, dantzaria eta modeloa. * [[Abuztuaren 18]]a &ndash; [[Riki Harakawa]], japoniar futbolaria. * [[Abuztuaren 19]]a &ndash; [[Kenan Kodro]], gipuzkoar futbolaria. * [[Abuztuaren 20]]a &ndash; [[Adrián Ortolá]], espainiar futbolaria. * [[Abuztuaren 24]]a &ndash; [[Peio Larralde]], lapurtar esku-huskako pilotaria. * [[Abuztuaren 26]]a &ndash; [[Keke Palmer]], estatubatuar aktore eta abeslaria. * [[Abuztuaren 28]]a &ndash; [[Nadeth Agirre]], gipuzkoar traineru-patroia. * [[Abuztuaren 29]]a &ndash; [[Liam Payne]], britainiar abeslari, konpositore eta gitarra jolea (h. [[2024]]). * [[Abuztuaren 31]] &ndash; [[Rémi Fraisseren heriotza|Rémi Fraisse]], frantziar botanikaria (h. [[2014]]). ==== Iraila ==== * [[Irailaren 1]]a &ndash; [[Thitiphan Puangjan]], tailandiar futbolaria. * [[Irailaren 2]]a &ndash; [[Iñaki Etxaniz]], frantziar politikaria. * [[Irailaren 3]]a &ndash; [[Jone Guarrotxena]], bizkaitar futbolaria. * [[Irailaren 3]]a &ndash; [[Dominic Thiem]], austriar tenislaria. * [[Irailaren 6]]a - [[Xulia Vicente]], galiziar irudigilea. * [[Irailaren 7]]a &ndash; [[Sandra Garaioa]], gipuzkoar ilustratzailea. * [[Irailaren 13]]a &ndash; [[Alice Merton]], alemaniar pop abeslaria. * [[Irailaren 14]]a &ndash; [[Blaire White]], estatubatuar emakume blogari transgeneroa. * [[Irailaren 17]]a &ndash; [[Antton Telleria]], tolosar kazetaria, musikaria, aurkezlea eta umoregilea. * [[Irailaren 18]]a &ndash; [[Gabriel Appelt Pires]], brasildar futbolaria. * [[Irailaren 18]]a &ndash; [[Teddy Thomas]], lapurtar errugbilaria. * [[Irailaren 22]]a &ndash; [[Leonie Dorado]], boliviar emakumezko telebista aurkezle eta abeslari transgeneroa. * [[Irailaren 22]]a &ndash; [[Irene Usabiaga]], gipuzkoar txirrindularia. * [[Irailaren 25]]a &ndash; [[Rosalia Vila]], kataluniar flamenko abeslaria. * [[Irailaren 27]]a &ndash; [[Samu Kerevi]], australiar errugbilaria . * [[Irailaren 27]]a &ndash; [[Alain Oiartzun]], gipuzkoar futbolaria. * [[Irailaren 27]]a &ndash; [[Álex Suárez]], espainiar saskibaloi jokalaria. * [[Irailaren 30]]a - [[Charlotte Abramow]], belgikar argazkilari eta zuzendaria. * [[Sogto Otxirov]], errusiar arkulari, artzain eta aktibista. ==== Urria ==== * [[Urriaren 1]]a &ndash; [[Ibon Barandiaran]], bizkaitar futbolaria. * [[Urriaren 5]]a &ndash; [[Chanathip Songkrasin]], thailandiar futbolaria. * [[Urriaren 8]]a &ndash; [[Garbiñe Muguruza]], euskal venezuelar tenislaria. * [[Urriaren 8]]a &ndash; [[Koldo Obieta]], bizkaitar futbolaria. * [[Urriaren 8]]a &ndash; [[Iñigo Orozko]], gipuzkoar futbolaria. * [[Urriaren 8]]a &ndash; [[Jorge Ureña]], espainiar atleta, proba konbinatuetan aditua. * [[Urriaren 9]]a &ndash; [[Anna Castillo]], kataluniar antzezlea. * [[Urriaren 9]]a &ndash; [[Julián Montoya]], argentinar errugbilaria. * [[Urriaren 11]] &ndash; [[Lide Leibar Eraso]], gipuzkoar mendizalea eta prestatzaile fisikoa. * [[Urriaren 11]] - [[Auriane Mallo]], frantziar eskrimalaria, ezpata proban aditua. * [[Urriaren 13]]a &ndash; [[Bingen Elortza]], gipuzkoar aktorea. * [[Urriaren 13]]a &ndash; [[Tiffany Trump]], estatubatuar ''socialite'' eta modeloa. * [[Urriaren 14]]a &ndash; [[Ardie Savea]], zeelandaberritar errugbilaria. * [[Urriaren 16]]a &ndash; [[Gentzane Aldai]], bizkaitar pilotaria eta telebista aurkezlea. * [[Urriaren 18]]a &ndash; [[Iñaki Etxegoin]], baxenafar esku huskako pilotaria. * [[Urriaren 18]]a &ndash; [[Miha Lapornik]], esloveniar saskibaloi jokalaria. * [[Urriaren 18]]a &ndash; [[Sergio Rodríguez Febles]], espainiar saskibaloi jokalaria. * [[Urriaren 19]]a &ndash; [[Alazne Gomez]], bizkaitar futbolaria. * [[Urriaren 20]]a &ndash; [[nixelpixel|Veranika Vodvud, ''nixelpixel'']], errusiar feminista eta youtuberra. * [[Urriaren 23]]a &ndash; [[Jessica Gleeson]], irlandar futbolaria. * [[Urriaren 23]]a &ndash; [[Eneko Lizarralde]], gipuzkoar txirrindularia. * [[Urriaren 25]]a &ndash; [[Xander Schauffele]], estatubatuar golfaria. * [[Urriaren 28]]a &ndash; [[Nienke Brinkman]], herbeheretar atleta, maratoian eta mendi-lasterketatan aditua. ==== Azaroa ==== * [[Azaroaren 2]]a &ndash; [[Tobias Borg]], suediar saskibaloi jokalaria. * [[Azaroaren 9]]a &ndash; [[Bianca Buitendag]], hegoafrikar surflaria. * [[Azaroaren 13]]a &ndash; [[Julia Michaels]], estatubatuar abeslaria eta abesti-idazlea. * [[Azaroaren 17]]a - [[Ryan Edwards]], australiar futbolaria. * [[Azaroaren 22]]a &ndash; [[Amaia Miranda]], bizkaitar abeslaria da eta aktorea. * [[Azaroaren 22]]a &ndash; [[Adèle Exarchopoulos]], frantziar aktorea. * [[Azaroaren 24]]a &ndash; [[Ivi Adamou]], greziar-zipretar abeslari eta pianista. * [[Azaroaren 24]]a &ndash; [[Hande Erçel]], turkiar aktorea eta modeloa. * [[Azaroaren 24]]a &ndash; [[Fridolina Rolfö]], suediar futbolaria. * [[Azaroaren 26]]a &ndash; [[María Cerezuela]], arabar aktorea. * [[Azaroaren 28]]a &ndash; [[Lukhanyo Am]], hegoafrikar errugbilaria. * [[Azaroaren 29]]a &ndash; [[Mina El Hammani]], espainiar aktorea eta modeloa. * [[Azaroaren 29]]a - [[Garazi Etxaburu Aulestia]], bizkaitar dantzaria, sortzailea eta irakaslea. ==== Abendua ==== * [[Abenduaren 1]]a &ndash; [[Gotzon Udondo]], bizkaitar txirrindularia. * [[Abenduaren 5]]a &ndash; [[Luciano Vietto]], argentinar futbolaria. * [[Abenduaren 8]]a &ndash; [[AnnaSophia Robb]], estatubatuar aktore, abeslari eta modeloa. * [[Abenduaren 11]] &ndash; [[Yalitza Aparicio]], mexikar aktorea. * [[Abenduaren 15]]a &ndash; [[Sharon Firisua]], salomondar atleta. * [[Abenduaren 15]]a - [[Miri Perez-Cabrero]], kataluniar aktorea, modeloa eta sukaldaria. * [[Abenduaren 16]]a &ndash; [[Jyoti Amge]], 2011n munduko emakume txikiena, 58 cmko altuera eta 5.25 kgko pisuarekin. * [[Abenduaren 16]]a &ndash; [[Cazzu]], argentinar abeslaria, rapeatzailea eta trap abestigilea. * [[Abenduaren 17]]a &ndash; [[Álex Reyes]], espainiar saskibaloi jokalaria. * [[Abenduaren 18]]a &ndash; [[Valtònyc]], espainiar [[rap]] abeslaria. * [[Abenduaren 22]]a &ndash; [[Meghan Trainor]], estatubatuar abeslari eta musikagilea. * [[Abenduaren 24]]a &ndash; [[Yuya Kubo]], japoniar futbolaria. * [[Abenduaren 26]]a &ndash; [[Buru Arin (abeslaria)|''Buru Arin'']], bizkaitar [[rap]] abeslaria. * [[Abenduaren 27]]a &ndash; [[Olivia Cooke]], ingeles aktorea. * [[Abenduaren 28]]a &ndash; [[Mai Kyokawa]], japoniar futbolari ohia. * [[Abenduaren 30]]a &ndash; [[Ager Aketxe]], bilbotar futbolaria. * [[Abenduaren 30]]a &ndash; [[Miriam Saavedra]], perutar-espainiar telebistako aktore eta laguntzailea. * [[Abenduaren 31]] &ndash; [[Izaro Andres]], ''Izaro'', bizkaitar abeslaria. ==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ==== * [[Adriana Gaultier]], gipuzkoar musikari eta modeloa. * [[Alaia Gaztelumendi Mendarte]], ''Alaiart'', gipuzkoar margolaria, muralista eta arte plastikoetan irakaslea. * [[Alazne López]], bizkaitar dantzaria (h. [[2015]]). * [[Amaia Iturriotz]], gipuzkoar bertsolaria eta familia-medikua. * [[Amaia Telleria]], gipuzkoar idazlea eta irakaslea. * [[Andoni Iruretagoiena]], ''Izeta VI.a'', gipuzkoar herri-kirolaria. * [[Eder Aurre]], bizkaitar moda diseinatzailea. * [[Eki Fanlo]], nazioarteko errugbi epailea eta jokalari ohia. * [[Eneritz Furyak]], gipuzkoar egile abeslari eta musikaria. * [[Garazi Falcon]], gipuzkoar aktorea. * [[Iker Beñaran|Iker Beñaran, ''Beñaranks'']], gipuzkoar abeslaria. * [[Imanol Uria]], bizkaitar bertsolaria. * [[Irati Majuelo]], nafar bertsolaria. * [[Izar Agirresarobe]], zientziaren arloko filosofo gipuzkoarra. * [[Josu Sanjurjo]], nafar bertsolaria. * [[Julen Azkona]], nafar abeslaria. * [[Kepa Luzarraga]], bizkaitar idazlea. * [[Maialen Urbieta]], gipuzkoar irakasle, unibertsitate-irakasle eta ikerlaria. * [[Naima El Bani]], bizkaitar paleozenografoa, sedimentologoa eta geologoa. * [[Nerea Martínez Martín]], bizkaitar dantzaria. * [[Oihane Zuberoa]], nafar idazlea, poeta eta filosofia-irakaslea. * [[Onintza Etxebeste]], gipuzkoar artista eta ikerlaria. * [[Uxue Pilar]], bizkaitar abokatu, abokatu defendatzaile eta legelari penalista. * [[Xabier Crehuet]], gipuzkoar abeslaria. * [[Yago Mateo]], arabar aktorea eta zinemagilea. * [[Lydia X. Z. Brown]], pertsona autisten eskubideen aldeko estatubatuar ekintzailea. * [[Mahasen Al-Khatib]], Gazako artista palestinarra (h. [[2024]]). * [[Mursal Nabizada]], afganistandar emakume politikari eta parlamentaria (h. [[2023]]). * [[Nadia Murad]], giza eskubideen aldeko ekintzaile [[yezidi]]a, 2018ko [[Bakearen Nobel Saria]]. * [[Oh Mu]], italiar-suitzar abeslari, irudigile eta pertsona autisten eskubideen aldeko ekintzailea. * [[Raquel Fernández Menéndez]], asturieraz idazten duen idazle eta ikertzailea. * [[Solongo Batsukh]], mongoliar emakumezko modelo eta makillaje-artista transgeneroa. == Heriotzak == ==== Urtarrila ==== * [[Urtarrilaren 4]]a &ndash; [[Danie Craven]], hegoafrikar errugbi jokalari, entrenatzaile eta buruzagia (j. [[1910]]). * [[Urtarrilaren 5]]a &ndash; [[Juan Benet]], espainiar idazlea (j. [[1927]]). * [[Urtarrilaren 6]]a &ndash; [[Dizzy Gillespie]], estatubatuar jazz musikaria, "bebop" eta jazz modernoaren bultzatzaile nagusietako bat (j. [[1917]]). * [[Urtarrilaren 6]]a &ndash; [[Rudolf Nureiev]], errusiar dantzaria eta koreografoa (j. [[1938]]). * [[Urtarrilaren 9]]a &ndash; [[Paul Hasluck]], [[Australia]]ko 17. gobernadore orokorra (j. [[1905]]). * [[Urtarrilaren 10]]a &ndash; [[Luther Gulick (kudeaketa aditua)|Luther Gulick]], estatubatuar kudeaketa aditua (j. [[1892]]). * [[Urtarrilaren 11]] &ndash; [[Lilian Harrison]], argentinar igerilaria, [[Rio de la Plata]] igerian zeharkatu zuen lehen pertsona (j. [[1904]]). * [[Urtarrilaren 12]]a &ndash; [[Joxemi Zumalabe]], donostiar kazetari eta enpresaburu euskaltzalea, euskalgintzako eragile funtsezkoenetako bat (j. [[1950]]). * [[Urtarrilaren 13]]a &ndash; [[Mozart Camargo Guarnieri]], brasildar musikagilea (j. [[1907]]). * [[Urtarrilaren 13]]a &ndash; [[Edivaldo Martins Fonseca]], brasildar futbolaria (j. [[1962]]). * [[Urtarrilaren 13]]a &ndash; [[René Pleven]], [[Frantziako gobernuburuen zerrenda|Frantziako lehen ministroa]] (j. [[1901]]). * [[Urtarrilaren 19]]a &ndash; [[José Antonio Santamaría]], gipuzkoar futbolari eta ostalaritza-enpresaburua, [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] eraila (j. [[1946]]). * [[Urtarrilaren 20]]a &ndash; [[Audrey Hepburn]], belgikar-ingeles aktorea (j. [[1929]]). * [[Urtarrilaren 22]]a &ndash; [[Kōbō Abe]], japoniar eleberrigile eta antzerkigilea (j. [[1924]]). * [[Urtarrilaren 22]]a &ndash; [[Mezo Bigarrena]], bizkaitar kantautorea (j. [[1951]]). * [[Urtarrilaren 23]]a &ndash; [[Thomas Dorsey]], estatubatuar kantaria, [[Gospel]]-kantari gisa ezaguna (j. [[1899]]). * [[Urtarrilaren 25]]a &ndash; [[Hédi Nouira]], [[Tunisia]]ko lehen ministroa (j. [[1911]]). * [[Urtarrilaren 26]]a &ndash; [[Robert Jacobsen]], danimarkar eskultore eta margolaria (j. [[1912]]). * [[Urtarrilaren 28]]a &ndash; [[Helen Sawyer Hogg]], estatubatuar-kanadar astronomoa (j. [[1905]]). * [[Urtarrilaren 28]]a &ndash; [[Hannah Wilke]], estatubatuar margolari, eskultore, argazkilari, bideoartista, performancelaria eta irakaslea (j. [[1940]]). * [[Urtarrilaren 29]]a &ndash; [[Ángel Garma]], bizkaitar psikiatra eta psikoanalista (j. [[1904]]). * [[Urtarrilaren 29]]a &ndash; [[Gustav Hasford]], estatubatuar idazle, gidoilari eta gerra-berriemailea (j. [[1947]]). * [[Urtarrilaren 29]]a &ndash; [[Vicente Valle]], bizkaitar futbolaria (j. [[1918]]). * [[Urtarrilaren 30]]a - [[Dorothy Miles]], galestar idazlea, olerkaria eta [[keinu hizkuntza]]n aitzindaria (j. [[1931]]). ==== Otsaila ==== * [[Otsailaren 2]]a &ndash; [[Alexander Schneider]], lituaniar-estatubatuar biolin-jotzailea (j. [[1908]]). * [[Otsailaren 5]]a &ndash; [[Joseph L. Mankiewicz]], estatubatuar zinema zuzendaria, gidoigilea eta ekoizlea (j. [[1909]]). * [[Otsailaren 6]]a &ndash; [[Arthur Ashe]], estatubatuar tenislaria (j. [[1943]]). * [[Otsailaren 8]]a &ndash; [[Eliot Janeway]], Estatu Batuetako [[ekonomia politiko|ekonomista politiko]] garrantzitsuenetako bat (j. [[1913]]). * [[Otsailaren 8]]a &ndash; [[Ismael Quiles]], espainiar filosofoa (j. [[1906]]). * [[Otsailaren 10]]a &ndash; [[Maurice Bourgès-Maunoury]], [[Frantziako lehen ministroa]] (j. [[1914]]). * [[Otsailaren 10]]a &ndash; [[Fred Hollows]], australiar oftalmologoa (j. [[1929]]). * [[Otsailaren 11]] &ndash; [[Robert William Holley]], estatubatuar biokimikaria, 1968ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1922]]). * [[Otsailaren 11]] &ndash; [[Félix Ruiz Gabari|Félix Ruiz Gabari, ''Gato'']], nafar futbolaria (j. [[1940]]). * [[Otsailaren 17]]a &ndash; [[Araceli Gilbert]], ekuadortar margolaria (j. [[1913]]). * [[Otsailaren 20]]a &ndash; [[Ferruccio Lamborghini]], italiar industria gizona, [[Lamborghini]] automobil-enpresaren sortzailea (j. [[1916]]). * [[Otsailaren 21]]a &ndash; [[Inge Lehmann]], daniar sismologoa (j. [[1888]]). * [[Otsailaren 22]]a &ndash; [[Eusebio Osa Unamuno]], euskal idazlea (j. [[1936]]). * [[Otsailaren 24]]a &ndash; [[Bobby Moore]], ingeles futbolaria, herrialdeko inoizko hoberenetarikoa (j. [[1941]]). * [[Otsailaren 24]]a &ndash; [[Estitxu|Estibalitz Robles Arangiz, ''Estitxu'']], euskal abeslaria (j. [[1944]]). * [[Otsailaren 27]]a &ndash; [[Lillian Gish]], estatubatuar aktorea (j. [[1893]]). ==== Martxoa ==== * [[Martxoaren 2]] &ndash; [[André Bareau]], frantziar filosofoa eta [[budismo]]aren ikertzailea (j. [[1921]]). * [[Martxoaren 2]]a &ndash; [[Jean Tortel]], frantziar poeta (j. [[1904]]). * [[Martxoaren 3]]a &ndash; [[Albert Bruce Sabin]], poloniar-estatubatuar sendagilea eta mikrobiologoa (j. [[1906]]). * [[Martxoaren 4]]a &ndash; [[Adelina Zendejas Gómez]], mexikar irakasle, kazetari eta aktibista (j. [[1909]]). * [[Martxoaren 6]]a &ndash; [[Valentina Borisenko]], sobietar xakelaria (j. [[1920]]). * [[Martxoaren 8]]a &ndash; [[Billy Eckstine]], estatubatuar kantaria (j. [[1914]]). * [[Martxoaren 9]]a &ndash; [[C. Northcote Parkinson]], britainiar itsas historialaria, erakunde burokratikoetatik duen satiragatik ezaguna (j. [[1909]]). * [[Martxoaren 10]]a &ndash; [[Libe Altuna]], bizkaitar irakaslea eta euskaltzalea, Bizkaiko ikastolen mugimenduaren bultzatzailea (j. [[1916]]). * [[Martxoaren 11]] &ndash; [[Simón Berasaluze Aginagalde]], gipuzkoar beira-egilea (j. [[1912]]). * [[Martxoaren 12]]a &ndash; [[Jacinto Argaia]], euskal apezpikua, [[Donostiako elizbarrutia|Donostiako elizbarrutiko]] apezpikua izandakoa (j. [[1903]]). * [[Martxoaren 14]]a &ndash; [[Sylvain Floirat]], frantziar enpresaburua (j. [[1899]]). * [[Martxoaren 15]]a &ndash; [[Ricardo Arias]], [[Panama]]ko presidentea (j. [[1912]]). * [[Martxoaren 16]]a &ndash; [[Natália Correia]], portugaldar idazlea (j. [[1923]]). * [[Martxoaren 16]]a &ndash; [[Emilio Sánchez Cayuela]], ''Gutxi'', nafar margolaria eta marrazkilaria (j. [[1907]]). * [[Martxoaren 17]]a &ndash; [[Helen Hayes]], estatubatuar antzezlea, Estatu Batuen historiako antzerki-antzezle onenetakoa (j. [[1900]]). * [[Martxoaren 18]]a &ndash; [[Kenneth Boulding]], britainiar-estatubatuar ekonomialaria (j. [[1910]]). * [[Martxoaren 20]]a &ndash; [[Polykarp Kusch]], estatubatuar fisikaria, 1955eko [[Fisikako Nobel Saria]] (j. [[1911]]). * [[Martxoaren 23]]a &ndash; [[Julian Ajuriagerra]], frantzian aritutako bilbotar neuropsikiatra eta psikoanalista (j. [[1911]]). * [[Martxoaren 24]]a &ndash; [[John Hersey]], estatubatuar idazlea (j. [[1914]]). * [[Martxoaren 24]]a &ndash; [[Txomin Jakakortajarena]], euskal idazlea, itzultzailea, apaiza eta erlezaina (j. [[1906]]). * [[Martxoaren 27]]a &ndash; [[Vicent Andrés i Estellés]], kazetaria, idazlea eta XX. mendeko poeta valentziar garrantzitsuenetako bat (j. [[1924]]). * [[Martxoaren 31]] &ndash; [[Brandon Lee]], estatubatuar aktore eta borroka arteetako artista (j. [[1965]]). * [[Martxoaren 31]] &ndash; [[Nicanor Zabaleta]], donostiar musikaria, harpa-jotzaile gisa mundu osoan famatua (j. [[1907]]). ==== Apirila ==== * [[Apirilaren 1]]a &ndash; [[Joan Borboikoa eta Battenbergekoa]], [[Joan Karlos I.a Espainiakoa|Joan Karlos I.a Espainiako]] erregearen aita (j. [[1913]]). * [[Apirilaren 3]]a &ndash; Joxe Miel Iztueta, ''[[Lazkao Txiki]]'', gipuzkoar bertsolari eta txiste-kontalaria (j. [[1926]]). * [[Apirilaren 4]]a &ndash; [[Maritxu Güller]], ''[[Ulia]]ko sorgina'', ustez ahalmen paranormalak zituen Donostiako emakumea (j. [[1908]]). * [[Apirilaren 5]]a &ndash; [[Divya Bharti]], indiar aktorea (j. [[1974]]). * [[Apirilaren 8]]a &ndash; [[Marian Anderson]], estatubatuar kontraltoa, XX. mendeko ahotsik onenetarikoa (j. [[1897]]). * [[Apirilaren 10]]a &ndash; [[Chris Hani]], hegoafrikar politikari eta ekintzailea (j. [[1942]]). * [[Apirilaren 11]] &ndash; [[Guillem Agulló i Salvador-en hilketa|Guillem Agulló i Salvador]], valentziar gaztea, eskuin muturreko militante talde batek eraila (j. [[1974]]). * [[Apirilaren 12]]a &ndash; [[Rafael Aguilar Guajardo]], mexikar droga trafikatzailea, [[Ciudad Juarez]]ko [[kartel]]aren sortzaile bat (j. [[1950]]). * [[Apirilaren 15]]a &ndash; [[John Tuzo Wilson]], kanadar geologo eta geofisikaria (j. [[1908]]). * [[Apirilaren 17]]a &ndash; [[Turgut Özal]], [[Turkia]]ko presidentea (j. [[1927]]). * [[Apirilaren 18]]a &ndash; [[Cosme Cortazar]], bizkaitar aktorea (j. [[1947]]). * [[Apirilaren 19]]a &ndash; [[David Koresh]], [[Davidiarrak|Davidiar sektaren]] burua (j. [[1959]]). * [[Apirilaren 20]]a &ndash; [[Cantinflas|Mario Moreno, ''Cantinflas'']], mexikar aktore eta umorista (j. [[1911]]). * [[Apirilaren 23]]a &ndash; [[César Chávez]], estatubatuar sindikatu-buruzagia (j. [[1927]]). * [[Apirilaren 24]]a &ndash; [[Oliver Tambo]], hegoafrikar politikaria eta giza eskubideen aldeko ekintzailea (j. [[1917]]). * [[Apirilaren 28]]a &ndash; [[Dominique Bozo]], frantziar museo-arduraduna (j. [[1935]]). * [[Apirilaren 28]]a - [[Valentina Grizodubova]], Sobietar Batasuneko lehen emakume pilotuetako bat, Sobietar Batasuneko Heroia (j. [[1909]]). * [[Apirilaren 28]]a &ndash; [[Enrique Txabarri]], euskal belar hockey jokalaria (j. [[1903]]). * [[Apirilaren 30]]a &ndash; [[Waruhiu Itote]], [[Mau Mau matxinada]]ko buruzagietako bat (j. [[1922]]). ==== Maiatza ==== * [[Maiatzaren 1]]a &ndash; [[Pierre Bérégovoy]], [[Frantzia]]ko lehen ministroa (j. [[1925]]). * [[Maiatzaren 1]]a &ndash; [[Ranasinghe Premadasa]], [[Sri Lanka]]ko presidentea (j. [[1924]]). * [[Maiatzaren 3]]a &ndash; [[Maria Etxabe Aldai]], gipuzkoar idazle, politikari eta kultur eragilea (j. [[1903]]). * [[Maiatzaren 6]]a &ndash; [[Dorothy B. Hughes]], estatubatuar poeta eta eleberrigilea (j. [[1904]]). * [[Maiatzaren 8]]a &ndash; [[Enrique Larrinaga]], bizkaitar futbolaria (j. [[1910]]). * [[Maiatzaren 8]]a &ndash; [[Alwin Nikolais]], estatubatuar koreografoa (j. [[1912]]). * [[Maiatzaren 9]]a - [[Carolina Henriette MacGillavry]], holandar kimikari eta kristalografoa (j. [[1904]]). * [[Maiatzaren 9]]a &ndash; [[Freya Stark]], britainiar esploratzaile eta idazlea (j. [[1893]]). * [[Maiatzaren 12]]a &ndash; [[Manuel Laborde]], gipuzkoar ingeniaria (j. [[1899]]). * [[Maiatzaren 15]]a &ndash; [[Pello Mariñelarena]], nafar [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAkidea]] (j. [[1963]]). * [[Maiatzaren 22]]a &ndash; [[Velia Martínez]], estatubatuar aktorea, abeslaria eta diskoteka-dantzaria, [[Mayra Gómez Kemp]]en ama (j. [[1920]]). * [[Maiatzaren 26]]a &ndash; [[Leonor Lambertini]], brasildar aktore eta gidoilaria (j. [[1920]]). * [[Maiatzaren 30]]a &ndash; [[Sun Ra]], estatubatuar musikagilea eta piano-jotzailea (j. [[1914]]). * [[Maiatzaren 31]]a &ndash; [[Eusebio Erkiaga]], euskal idazle bizkaitarra eta [[Euskaltzainen zerrenda|euskaltzaina]] (j. [[1912]]). ==== Ekaina ==== * [[Ekainaren 1]]a &ndash; [[Jesús María Zubiarraín Argiñano]], gipuzkoar futbol atezaina (j. [[1945]]). * [[Ekainaren 2]]a &ndash; [[Tahar Djaout]], aljeriar idazlea, [[Islamiar Talde Armatua]]k eraila (j. [[1954]]). * [[Ekainaren 4]]a &ndash; [[Manuel Elexpuru]], bizkaitar kazetaria, sukaldaritzan aditua (j. [[1930]]). * [[Ekainaren 7]]a &ndash; [[Dražen Petrović]], kroaziar saskibaloi jokalaria, Europak eman duen jokalaririk handienetakoa (j. [[1964]]). * [[Ekainaren 8]]a &ndash; [[Severo Sarduy]], kubatar idazlea (j. [[1937]]). * [[Ekainaren 10]]a &ndash; [[Arleen Augér]], estatubatuar sopranoa (j. [[1939]]). * [[Ekainaren 10]]a &ndash; [[Francis Ebejer]], maltar eleberrigilea, poeta eta antzerkigilea, malteraz eta ingelesez idatzi zuena (j. [[1925]]). * [[Ekainaren 10]]a &ndash; [[Pilar Kareaga]], Espainiako lehendabiziko emakume ingeniari titulatua eta [[Bilboko alkateen zerrenda|Bilboko alkatea]] (j. [[1908]]). * [[Ekainaren 13]]a &ndash; [[Deke Slayton]], estatubatuar astronauta (j. [[1924]]). * [[Ekainaren 14]]a &ndash; [[Étienne Borne]], frantziar filosofoa (j. [[1907]]). * [[Ekainaren 15]]a &ndash; [[Tahirou Congacou]], [[Dahomey]]ko presidentea (j. [[1911]]/[[1913|13]]). * [[Ekainaren 15]]a &ndash; [[James Hunt]], 1 Formulako britainiar pilotua (j. [[1947]]). * [[Ekainaren 17]]a &ndash; [[Ramón Salas]], burgostar hegazkinlaria, [[Espainiako Gerra Zibila Euskal Herrian|Gerra Zibil]] garaian matxinoen alde izandakoa (j. [[1916]]). * [[Ekainaren 18]]a &ndash; [[Jean Cau]], frantziar kazetari eta idazlea (j. [[1925]]). * [[Ekainaren 19]]a &ndash; [[Marcel Béalu]], frantziar poeta (j. [[1908]]). * [[Ekainaren 19]]a &ndash; [[William Golding]], ingeles idazle, saiolari eta poeta, 1983ko [[Literaturako Nobel Saria]] (j. [[1911]]). * [[Ekainaren 20]]a &ndash; [[György Sárosi]], hungariar futbolari eta entrenatzailea (j. [[1912]]). * [[Ekainaren 21]]a &ndash; [[André Frénaud]], frantziar poeta (j. [[1907]]). * [[Ekainaren 22]]a &ndash; [[Patricia Ryan Nixon]], Ameriketako Estatu Batuetako [[lehen dama]] (j. [[1912]]). * [[Ekainaren 28]]a &ndash; [[Boris Christoff]], bulgariar opera abeslaria, XX. mendeko [[baxu (ahotsa)|baxurik]] onenetakoa (j. [[1914]]). * [[Ekainaren 29]]a &ndash; [[Beñat Dagorret]], lapurtar idazle eta irakasle euskaltzalea (j. [[1927]]). * [[Ekainaren 30]]a &ndash; [[German Barkin]], bizkaitar arrantzalea eta traineru estropadetako patroia (j. [[1903]]). ==== Uztaila ==== * [[Uztailaren 1]]a &ndash; [[Gert Hofmann]], alemaniar idazlea (j. [[1931]]). * [[Uztailaren 2]]a &ndash; [[Weary Dunlop]], australiar errugbilari, kirurgialari eta gerra-presoa (j. [[1907]]). * [[Uztailaren 4]]a &ndash; [[Lola Gaos]], espainiar aktorea eta ekintzailea (j. [[1921]]). * [[Uztailaren 4]]a &ndash; [[Anne Shirley (aktorea)|Anne Shirley]], estatubatuar aktorea (j. [[1918]]). * [[Uztailaren 6]]a &ndash; [[John Gatenby Bolton]], britainiar-australiar astronomoa (j. [[1922]]). * [[Uztailaren 7]]a &ndash; [[Mia Zapata]], ''The Gits'' taldeko abeslaria (j. [[1965]]). * [[Uztailaren 8]]a &ndash; [[Martin Barré]], frantziar margolaria (j. [[1924]]). * [[Uztailaren 10]]a &ndash; [[Masuji Ibuse]], japoniar idazlea (j. [[1898]]). * [[Uztailaren 10]]a &ndash; [[Armand Vaquerin]], frantziar errugbilaria (j. [[1951]]). * [[Uztailaren 12]]a &ndash; [[Jesus Insausti]], ''Uzturre'', gipuzkoar politikari eta idazlea (j. [[1912]]). * [[Uztailaren 13]]a &ndash; [[Abdullah Afeef]], [[Suvadivako Errepublika]]ko presidentea (j. [[1916]]). * [[Uztailaren 14]]a &ndash; [[Léo Ferré]], ''[[chanson]]'' estilo barruan Frantziako kantagintzaren izen handienetarikoa (j. [[1916]]). * [[Uztailaren 18]]a &ndash; [[Jean Negulesco]], errumaniar-estatubatuar zinema-zuzendaria (j. [[1900]]). * [[Uztailaren 20]]a &ndash; [[Jacqueline Lamba]], frantziar margolari [[Surrealismo|surrealista]] (j. [[1910]]). * [[Uztailaren 22]]a &ndash; [[Ivà]], kataluniar komikigilea (j. [[1941]]). * [[Uztailaren 26]]a &ndash; [[Matthew Ridgway]], estatubatuar militarra (j. [[1895]]). * [[Uztailaren 31]] &ndash; [[Balduin I.a Belgikakoa]], [[Belgika]]ko erregea (j. [[1930]]). ==== Abuztua ==== * [[Abuztuaren 1]]a &ndash; [[Abraham Guillén]], espainiar militante anarkista, sozialismo autogestionarioaren teorikoetako bat (j. [[1913]]). * [[Abuztuaren 1]]a &ndash; [[Alfred Manessier]], frantziar margolaria (j. [[1911]]). * [[Abuztuaren 3]]a &ndash; [[Rafael Olaetxea]], nafar apaiz katoliko eta historialaria (j. [[1922]]). * [[Abuztuaren 15]]a &ndash; [[Patricia St. John]], ingeles idazle ets misiolari ebanjelikoa (j. [[1919]]). * [[Abuztuaren 16]]a &ndash; [[Stewart Granger]], ingeles-estatubatuar aktorea (j. [[1913]]). * [[Abuztuaren 16]]a &ndash; [[Alison Smithson]], britainiar arkitektoa (j. [[1928]]). * [[Abuztuaren 19]]a &ndash; [[Donald William Kerst]], estatubatuar fisikaria (j. [[1911]]). * [[Abuztuaren 20]]a &ndash; [[Juan Calvo]] hil zuten Ertzaintzaren Arkautiko komisaldegian. * [[Abuztuaren 21]]a &ndash; [[Tatiana Troyanos]], estatubatuar mezzo-sopranoa (j. [[1938]]). * [[Abuztuaren 25]]a &ndash; [[Paul Guilsou]], euskal idazle eta itzultzailea (j. [[1920]]). * [[Abuztuaren 27]]a &ndash; [[Michel Brézillon]], frantziar arkeologoa (j. [[1924]]). * [[Abuztuaren 28]]a &ndash; [[E. P. Thompson]], britainiar historialari eta idazlea (j. [[1924]]). * [[Abuztuaren 30]]a &ndash; [[Pedro Miralles]], espainiar industria-diseinatzaile eta arkitektoa (j. [[1955]]). ==== Iraila ==== * [[Irailaren 2]]a &ndash; [[Eduardo García Máynez]], mexikar filosofo eta legegizona (j. [[1908]]). * [[Irailaren 4]]a &ndash; [[Baltasar Lobo]], espainiar margolari eta eskultorea (j. [[1910]]). * [[Irailaren 4]]a &ndash; [[Luciano Rincón]], bizkaitar kazetaria (j. [[1931]]). * [[Irailaren 7]]a &ndash; [[Bruno Giorgi]], brasildar eskultorea (j. [[1905]]). * [[Irailaren 11]] &ndash; [[Erich Leinsdorf]], austriar-estatubatuar orkestra-zuzendaria (j. [[1912]]). * [[Irailaren 12]]a &ndash; [[Raymond Burr]], estatubatuar aktorea (j. [[1917]]). * [[Irailaren 15]]a &ndash; [[Maurice Yaméogo]], [[Volta Garaia]]ko lehen presidentea (j. [[1921]]). * [[Irailaren 16]]a &ndash; [[Oodgeroo Noonuccal]], australiar poeta, politikari, ekintzaile, artista eta hezitzailea (j. [[1920]]). * [[Irailaren 20]]a &ndash; [[Erich Hartmann]], alemaniar ehiza-pilotua izan zen Bigarren Mundu Gerran, hegazkingintzako onenentzat hartua (j. [[1922]]). * [[Irailaren 22]]a &ndash; [[Maurice Abravanel]], estatubatuar orkestra-zuzendaria (j. [[1903]]). * [[Irailaren 22]]a &ndash; [[Jon Beistegi]], ''Axola'', euskal idazlea (j. [[1911]]). * [[Irailaren 24]]a &ndash; [[Gurutze Iantzi]], [[Herri Batasuna|Herri Batasuneko]] gipuzkoar zinegotzia, [[Guardia Zibila]]ren Tres Cantosko egoitzan (j. [[1962]]). * [[Irailaren 24]]a &ndash; [[Bruno Pontecorvo]], italiar fisikaria (j. [[1913]]). * [[Irailaren 26]]a &ndash; [[Nina Berberova]], errusiar-estatubatuar idazlea (j. [[1901]]). * [[Irailaren 26]]a &ndash; [[Xabier Kalparsoro]], gipuzkoar [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAkidea]], bertsio ofizialaren arabera "bere burua leihotik behera bota" ondoren (j. [[1966]]). * [[Irailaren 29]]a &ndash; [[Andres Irujo]], nafar politikari abertzalea (j. [[1907]]). ==== Urria ==== * [[Urriaren 1]]a - [[Vera Peters]], kanadar zirujaua, onkologoa eta ikertzaile klinikoa (j. [[1911]]). * [[Urriaren 1]]a &ndash; [[Federico Zabala]], gipuzkoar historialaria eta politikaria (j. [[1916]]). * [[Urriaren 7]]a &ndash; [[Agnes de Mille]], estatubatuar dantzari eta koreografoa (j. [[1905]]). * [[Urriaren 15]]a &ndash; [[Paolo Bortoluzzi]], italiar dantzaria (j. [[1938]]). * [[Urriaren 21]]a &ndash; [[Melchior Ndadaye]], [[Burundi]]ko presidentea (j. [[1953]]). * [[Urriaren 22]]a &ndash; [[Jiří Hájek]], txekiar politikaria, nazien aurkako erresistentzian jardundakoa (j. [[1913]]). * [[Urriaren 22]]a &ndash; [[Said Mohamed Jaffar]], [[Komoreak|Komoreetako]] 2. presidentea (j. [[1918]]). * [[Urriaren 25]]a &ndash; [[Vincent Price]], estatubatuar aktorea (j. [[1911]]). * [[Urriaren 26]]a &ndash; [[Albert Hyzler]], [[Malta]]ko jarduneko presidentea (j. [[1916]]). * [[Urriaren 29]]a &ndash; [[Lipman Bers]], [[Riga]]n jaiotako estatubatuar matematikaria (j. [[1914]]). * [[Urriaren 31]] &ndash; [[Ramon Campabadal]], kataluniar futbolari eta esku huskako pilotaria (j. [[1909]]). * [[Urriaren 31]] &ndash; [[Federico Fellini]], italiar zinema zuzendaria, XX. mendeko ospe handienetakoa (j. [[1920]]). * [[Urriaren 31]] &ndash; [[River Phoenix]], estatubatuar aktorea (j. [[1970]]). ==== Azaroa ==== * [[Azaroaren 1]]a &ndash; [[Severo Ochoa]], asturiar medikua, 1959ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1905]]). * [[Azaroaren 3]]a &ndash; [[Lev Theremin]], errusiar asmatzailea, lehen musika instrumentu elektronikoaren asmatzailea (j. [[1896]]). * [[Azaroaren 6]]a - [[Juan Francisco Lezama]], bizkaitar futbolaria (j. [[1916]]). * [[Azaroaren 6]]a &ndash; [[Joseph Serchuk]], judu partisanoen unitate bateko komandantea [[Holokaustoa]]ren garaian (j. [[1919]]). * [[Azaroaren 7]]a &ndash; [[Adelaide Hall]], estatubatuar kantaria (j. [[1904]]). * [[Azaroaren 7]]a &ndash; [[Igor Turtxin]], ukrainar eskubaloi entrenatzailea (j. [[1936]]). * [[Azaroaren 12]]a &ndash; [[Manuel Granell]], espainiar saiakeragile eta kritikaria (j. [[1906]]). * [[Azaroaren 16]]a &ndash; [[Tomàs Garcés]], kataluniar olerkari eta kazetaria (j. [[1901]]). * [[Azaroaren 16]]a &ndash; [[Lucia Popp]], eslovakiar sopranoa (j. [[1939]]). * [[Azaroaren 18]]a &ndash; [[André Robert]], kanadar zientzialaria (j. [[1929]]). * [[Azaroaren 21]]a &ndash; [[Umandi|Andoni Urrestarazu]], ''Umandi'', euskal idazlea (j. [[1902]]). * [[Azaroaren 22]]a &ndash; [[Anthony Burgess]], ingeles idazle, poeta, dramatzaile, konpositore, hizkuntzalari, itzultzaile eta literatura kritikoa (j. [[1917]]). * [[Azaroaren 22]]a &ndash; [[Tatiana Nikolayeva]], errusiar piano-jotzaile klasikoa, konpositorea eta pedagogoa (j. [[1924]]). * [[Azaroaren 24]]a &ndash; [[Francisco Gorritxo]], bizkaitar politikari abertzalea (j. [[1906]]). * [[Azaroaren 28]]a &ndash; [[Jerry Edmonton]], estatubatuar bateria jotzailea, ''[[Steppenwolf (musika taldea)|Steppenwolf]]'' taldeko kidea (j. [[1946]]). * [[Azaroaren 29]]a &ndash; [[Ana Ruiz Mitxelena]], gipuzkoar futbolaria, emakumezkoen Espainiako selekzioan parte hartzen zuen lehen jokalaria (j. [[1967]]). ==== Abendua ==== * [[Abenduaren 2]]a &ndash; [[Pablo Escobar]], kolonbiar politikari eta narkotrafikatzailea (j. [[1949]]). * [[Abenduaren 4]]a &ndash; [[Frank Zappa]], estatubatuar kantari, musikagile eta gitarra-jotzailea (j. [[1940]]). * [[Abenduaren 5]]a &ndash; [[Rita Macedo]], mexikar aktorea, gidoilaria, ekoizlea eta jostuna (j. [[1925]]). * [[Abenduaren 5]]a &ndash; [[Alexandre Trauner]], frantziar zinema-dekoratzailea (j. [[1906]]). * [[Abenduaren 6]]a &ndash; [[Don Ameche]], estatubatuar aktore eta bikoiztailea (j. [[1908]]). * [[Abenduaren 7]]a &ndash; [[Félix Houphouët-Boigny]], [[Boli Kosta]]ko lehendabiziko presidentea (j. [[1908]]). * [[Abenduaren 7]]a &ndash; [[Wolfgang Paul]], alemaniar fisikaria, 1989ko [[Fisikako Nobel Saria]] (j. [[1913]]). * [[Abenduaren 12]]a &ndash; [[József Antall]], [[Hungaria]]ko lehen ministroa (j. [[1932]]). * [[Abenduaren 14]]a &ndash; [[Myrna Loy]], estatubatuar aktorea (j. [[1905]]). * [[Abenduaren 14]]a &ndash; [[Silvina Ocampo]], gaztelaniazko eta frantsesezko argentinar idazlea (j. [[1903]]). * [[Abenduaren 15]]a &ndash; [[Penaia Ganilau]], [[Fiji]]ko azken gobernadore orokorra eta lehenbiziko presidentea (j. [[1918]]). * [[Abenduaren 16]]a &ndash; [[Klaudio Harluxet]], baxenafar informatikaria, politikaria eta euskaltzalea, euskarazko informatikan aitzindaria (j. [[1939]]). * [[Abenduaren 16]]a &ndash; [[Charles Willard Moore]], estatubatuar arkitektoa (j. [[1925]]). * [[Abenduaren 16]]a &ndash; [[Kakuei Tanaka]], [[Japoniako Lehen Ministro|Japoniako lehen ministroa]] (j. [[1918]]). * [[Abenduaren 19]]a &ndash; [[Michael Clarke]], estatubatuar bateria-jotzailea, [[The Byrds]] taldeko kidea (j. [[1946]]). * [[Abenduaren 20]]a &ndash; [[William Edwards Deming]], kalitatearen arloan lan egin zuen estatubatuar estatistikaria (j. [[1900]]). * [[Abenduaren 22]]a &ndash; [[Alexander Mackendrick]], eskoziar-estatubatuar film zuzendaria (j. [[1912]]). * [[Abenduaren 23]]a &ndash; [[Braulia Cánovas]], Frantziako Erresistentzian nazien aurka borrokatu zen espainiar errepublikanoa (j. [[1920]]). * [[Abenduaren 23]]a &ndash; [[Lauchlin Currie]], kanadar-kolonbiar ekonomialaria, [[Franklin Delano Roosevelt|Roosevelt]] AEBetako presidentearen aholkularia (j. [[1902]]). * [[Abenduaren 28]]a &ndash; [[William L. Shirer]], estatubatuar kazetari eta gerra-berriemailea (j. [[1904]]). * [[Abenduaren 31]] &ndash; [[Zviad Gamsakhurdia]], [[Georgia]]ko presidentea (j. [[1939]]). ==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ==== * [[Abuztua]] &ndash; [[Luciano Montero Hernández]], [[Ávilako probintzia|Ávilan]] jaiotako euskal txirrindularia (j. [[1908]]). * [[Anjel Aldaz]], nafar bertsolaria (j. [[1914]]). * [[Ignacio Elizalde]], nafar idazlea eta jesuita (j. [[1913]]). * [[Jean-Baptiste Etxeberri (idazlea)|Jean-Baptiste Etxeberri]], baxenafar apaiza eta euskal idazlea (j. [[1903]]). * [[José Ignacio Lasa Esnaola]], gipuzkoar idazle eta ikerlaria (j. [[1903]]). * [[Kepa Ordoki]], [[Eusko Gudarostea|Eusko Gudarosteko]] gipuzkoar gudaria eta [[Euskal Autonomia Erkidegoa|EAE]] alderdiko kidea (j. [[1912]]). * [[Enrique Oltra]], valentziar ingeniari eta legelaria, [[Araba]] eta [[Gipuzkoa]]ko gobernadore zibila (j. [[1921]]). * Jennifer Gibbons, ''[[Jennifer eta June Gibbons|biki mutuetako]]'' bat (j. [[1963]]). * [[Mitka Grbtxeva]], bulgariar politikari komunista, bulgariar partisanoen talka-ekintza taldeko kidea (j. [[1916]]). * [[Roger Devauchelle]], frantziar liburu egilea (j. [[1915]]). == [[Nobel Sariak|Nobel saridunak]]: == * [[Fisikako Nobel Saria|Fisika]]: [[Russell Alan Hulse]] eta [[Joseph Hooton Taylor Jr.]] * [[Kimikako Nobel Saria|Kimika]]: [[Kary Mullis]] eta [[Michael Smith]] * [[Literaturako Nobel Saria|Literatura]]: [[Toni Morrison]] * [[Medikuntzako Nobel Saria|Medikuntza]]: [[Richard J. Roberts]] eta [[Philip Allen Sharp]] * [[Ekonomiako Nobel Saria|Ekonomia]]: [[Robert Fogel]] eta [[Douglass North|Douglas North]] * [[Bakearen Nobel Saria|Bakea]]: [[Nelson Mandela]] eta [[Frederik de Klerk]] ---- == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Denbora unitate aurkibidea}} [[Kategoria:1993| ]] joiekgz5nhm8pq35ylab47k8atdpcoa 0 2851 9998706 9995629 2024-12-13T15:40:16Z Eliatxo 96586 /* Mundua */ 9998706 wikitext text/x-wiki '''Martxoaren 27'''a [[gregoriotar egutegia]]ren [[urte]]ko laurogeita seigarren [[egun]]a da, 87.a [[bisurte]]etan. 279 egun falta dira urtea amaitzeko. {{eguneko-goiburua|3|27}} {{egungertaerak}} == Gertaerak == === Euskal Herria === * [[1932]] &ndash; Lehen [[Aberri Eguna]] ospatu zen, [[Bilbo]]n. * [[1944]] &ndash; [[Angelu]] eta [[Biarritzeko bonbardaketa|Biarrizko bonbardaketa]]. Hegazkin estatubatuarrek nazien kontrolpeko azpiegiturak kaltetu nahi zituzten. 150 zibil hil zituzten, 250 zauritu eta 375 etxe suntsitu zituzten. * [[1961]] &ndash; Javier Batarrita Elexpuru hil zuen Espainiako Guardia Zibilak errepideko kontrol batean. Buruan tiroa eman eta ondoren beste 48 tiroz josi zuten. Auto berean zihoan Martin Ballesteros larri zauritu zuten. Jendartean [[Boluetako krimena]] izendatu zen hilketa. * [[1976]] &ndash; [[24 orduak euskaraz]] ekimena. Donostia, Loiola, Iruñea eta Bilboko Herri Irratiek, egun osoko euskarazko irratsaioa egin zuten * [[2006]] &ndash; [[Roman Knörr]], [[Araba]]ko Merkataritza Ganberaren buru aukeratu zuten. * [[2016]] &ndash; [[Aberri Eguna]]: [[EAJ]]ak [[Bilbo]]n, [[EH Bildu]]k [[Iruñea]]n eta [[Ahal Dugu]]k [[Donostia]]n ospatu zuten. === Mundua === * [[1952]] &ndash; [[Konrad Adenauer]] [[Alemania]]ko politikaria erailtzen saiatu ziren. * [[1964]] &ndash; [[Alaska]]ko [[Anchorage]] herritik gertu 9,2 graduko [[1964ko Alaskako lurrikara|lurrikara izan zen]]. Lurrikarak hainbat [[tsunami]] eragin zituen, [[Kalifornia]]ko [[Crescent City (Kalifornia)|Crescent City]] hirian 12 pertsona hil zirelarik. * [[1973]] &ndash; [[Marlon Brando]]k uko egin zion [[Oscar Sariak|Oscar saria]] jasotzeari, [[AEB]]etako jatorrizko herriei ematen zitzaien tratuagatik. * [[1977]] &ndash; [[Los Rodeosko istripua]]n 583 lagun hil ziren. * [[2006]] &ndash; [[Espainia]]n [[LaSexta]] telebista kate berriaren emisioak hasi ziren. * [[2008]] &ndash; [[Mumia Abu-Jamal]] [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBetako]] ekintzaile [[afroamerikar]]raren aurkako heriotza zigorra bertan behera utzi zuten. == Arte eta kultura == === Euskal Herria === * [[1994ko Nafarroako Bertsolari Txapelketa]]n [[Bittor Elizagoien]]ek bere lehen txapela jantzi zuen. === Mundua === * [[1952]] &ndash; ''[[Singin' in the Rain]]'' ("Euripean Abestuz") filma estreinatu zen, [[Gene Kelly]] eta [[Stanley Donen]]ek zuzendu eta [[Gene Kelly]] berak, [[Donald O'Connor]], [[Debbie Reynolds]], [[Jean Hagen]] eta [[Millard Mitchell]] aktoreek antzeztu zutelarik. * [[1992]] &ndash; ''[[White Men Can't Jump]]'' ("Zuriek Ez Dakite Jauzi Egiten") filma estreinatu zen, [[Ron Shelton]]ek zuzendu eta [[Wesley Snipes]] eta [[Woody Harrelson]] aktoreek antzeztu zuten. * [[2003]] &ndash; ''[[Ned Kelly (2003ko filma)|Ned Kelly]]'' filma estreinatu zen, [[Gregor Jordan]]ek zuzendu eta [[Heath Ledger]], [[Orlando Bloom]], [[Naomi Watts]] eta [[Geoffrey Rush]] aktoreek antzeztu zutelarik. == Zientzia eta teknologia == === Euskal Herria === === Mundua === == Kirolak == === Euskal Herria === * [[2004ko Sei Nazioen Txapelketa]] amaitu zen. [[Frantziako errugbi selekzioa|Frantziak]] bere 14. txapelketa eskuratu zuen partida denak irabazita. [[Imanol Hariñordoki]] baionarrak lau entsegu lortu zituen. === Mundua === * [[1871]] &ndash; [[Nazioarteko lehen errugbi partida]] historian jokatu zuten [[Eskoziako errugbi selekzioa|Eskozia]]k eta [[Ingalaterrako errugbi selekzioa|Ingalaterra]]k. Eskoziak irabazi zuen. * [[1956]] &ndash; Madrilgo [[Recoletos pilotalekua]]n Txikito Aurizkoa eta Ituarte II.ak [[Luis Zenotz|Alsua II.a]] eta Sarasola II.aren kontra jokatu zuten. Alsuak pilotakada bat buruan jaso ondoren frontoian bertan hil zen. * [[2016]] &ndash; [[Oxford-Cambridge estropada]]: [[Cambridgeko Unibertsitatea|Cambridge]] garaile 18 minutu eta 41 segundoko denboraz. == Jaiotzak == === Euskal Herria === * [[1306]] &ndash; [[Filipe III.a Nafarroakoa]], [[Evreuxko kondeen zerrenda|Évreuxko konde]] eta [[Nafarroako Erresuma|Nafarroako errege]] (h. [[1343]]). * [[1708]]an bataiatua &ndash; [[José Vicente Díaz Bravo]], nafar karmeldarra, [[Inkisizioa|Inkisizioko Ofizio Santuko]] kalifikatzailea eta [[Durango (Mexiko)|Mexikoko Durangoko]] apezpikua (h. [[1772]]). * [[1844]] &ndash; [[Joakin Maria Jauregi]], ''Panderi'', gipuzkoar bertsolaria (h. [[1921]]). * [[1846]] &ndash; [[Juan Pascual Esteban]], gaztelaniazko nafar idazlea (h. [[1940]]). * [[1873]] &ndash; [[Mario Muslera]], gipuzkoar militarra (h. [[1936]]). * [[1897]] &ndash; [[Alexandre Camino]], lapurtar politikaria (h. [[1972]]). * [[1915]] &ndash; ** [[Anastasio Albisu]], euskal idazlea (h. [[1997]]). ** [[Maria Arrillaga Garate|Maria Arrillaga, ''Arane I.a'']], gipuzkoar erraketista (h. [[2015]]). * [[1920]] &ndash; [[Yon Etxaide]], donostiar idazle oparoa (h. [[1998]]). * [[1926]] &ndash; [[Pilar Iragorri Iriarte]], gipuzkoar misiolari sekularra (h. [[2026]]). * [[1933]] &ndash; [[Joxe Mari Aranalde]], [[gaztelu]]ar idazlea, irakasle, bertsozale eta [[Zerrenda:Euskaltzainak|euskaltzain]] urgazlea (h. [[2005]]). * [[1936]] &ndash; [[Eusebio Osa Unamuno]], euskal idazlea (h. [[1993]]). * [[1937]] &ndash; [[Lourdes Iriondo]], euskal kantaria (h. [[2005]]). * [[1941]] &ndash; [[José Miguel Arregi Aranzegi]], gipuzkoar futbolari ohia. * [[1946]] &ndash; [[Joseba Arregi Erostarbe]], [[ETA]]ko militante historiko gipuzkoarra. * [[1955]] &ndash; [[Ramón Andrés]], nafar idazlea, poeta eta literaturari nahiz musikari buruzko hainbat idatziren egilea. * [[1961]] &ndash; [[Izaskun Bilbao]], bizkaitar politikaria, [[Eusko Legebiltzarreko mahaiburu]] ohia. * [[1965]] &ndash; [[Santiago Cervera]], nafar politikaria. * [[1966]] &ndash; [[Cristina Gutiérrez Meurs]], madrildar-bizkaitar artista, idazlea eta aktibista, [[Madril]]en. * [[1970]] &ndash; [[Xanti Martín]], gipuzkoar futbolari ohia. * [[1973]] &ndash; [[Imanol Etxeberria]], gipuzkoar futbolari ohi eta entrenatzailea. * [[1974]] &ndash; [[Gaizka Mendieta]], bizkaitar futbolari ohia. * [[1977]] &ndash; [[Daniel Rodríguez Pérez|Daniel Rodríguez Pérez, ''Txiki'']], gipuzkoar futbolari ohia. * [[1978]] &ndash; [[Mitxelko Uranga]], bizkaitar idazlea eta irakaslea. * [[1983]] &ndash; [[Aitor Gorostegi]], gipuzkoar futbol-arbitroa. * [[1984]] &ndash; ** [[Naiara Arnedo]], gipuzkoar antzezlea. ** [[Iñigo Lezertua]], gipuzkoar gidoilaria eta arraunlaria. * [[1987]] &ndash; [[Alvar Gordejuela]], bizkaitar zinema zuzendari eta aktorea. * [[1994]] &ndash; [[Oihana Zubikoa|Oihana Zubikoa Paniagua]], arabar aktorea. * [[1996]] &ndash; [[Jokin Altuna|Jokin Altuna, ''Altuna III.a'']], gipuzkoar pilotaria. * [[1997]] &ndash; [[Joanes Bakaikoa]], nafar pilotaria. * [[1998]] &ndash; [[Leia Zarate]], bizkaitar futbolaria. * [[1999]] &ndash; [[Txaber Ajuriagoikoa]], bizkaitar futbolaria. * [[2001]] - [[Anartz Peña]], bizkaitar futbolaria. === Mundua === * [[972]] &ndash; [[Roberto II.a Frantziakoa]], [[Kapeto leinua|kapetar leinuko]] bigarrengo [[Frantzia]]ko erregea (h. [[1031]]). * [[1416]] &ndash; San [[Frantzisko Paolakoa]], italiar [[aszeta]] (h. [[1507]]). * [[1662]] &ndash; [[Maria Luisa Orleanskoa]], Espainiako erregina ezkontidea (h. [[1689]]). * [[1676]] &ndash; [[Ferenc II.a Rákóczi]], [[Transilvania]]ko printzea (h. [[1735]]). * [[1724]] &ndash; [[Jane Colden]], estatubatuar botanikaria, Estatu Batuetako lehendabiziko emakumezko botanikaritzat hartua (h. [[1766]]). * [[1781]] &ndash; [[Charles Joseph Minard]], frantziar injinari zibila (h. [[1870]]). * [[1784]] &ndash; [[Sándor Kőrösi Csoma]], hungariar esploratzailea, tibetologiaren sortzailetzat hartua (h. [[1842]]). * [[1785]] &ndash; [[Luis XVII.a Frantziakoa]], ''[[de iure]]'' [[Nafarroako Erresuma|Nafarroako]] eta [[Frantzia]]ko erregea (h. [[1795]]). * [[1797]] &ndash; [[Alfred de Vigny]], frantziar idazlea (h. [[1863]]). * [[1802]] &ndash; ** [[Félix-Jacques Moulin]], frantziar argazkilaria (h. [[1875]]). ** [[Charles-Mathias Simons]], [[Luxenburgo]]ko lehen ministroa (h. [[1874]]). * [[1809]] &ndash; [[Georges Eugène Haussmann]], frantziar politikaria (h. [[1891]]). * [[1822]] &ndash; [[Henri Murger]], frantziar idazlea (h. [[1861]]). * [[1824]] &ndash; [[Antonio de Pirala]], espainiar historialaria (h. [[1903]]). * [[1828]] &ndash; [[Julia Perkins Ballard]], estatubatuar idazle eta poeta (h. [[1894]]). * [[1837]] &ndash; [[Wild Bill Hickok]], esploratzailea, abenturazalea, jokalaria, ehiztaria, pistolaria eta [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetako]] marshalla (h. [[1876]]). * [[1845]] &ndash; [[Wilhelm Conrad Roentgen|Wilhelm Röntgen]], alemaniar fisikaria, 1901eko [[Fisikako Nobel Saria]] (h. [[1923]]). * [[1847]] &ndash; [[Otto Wallach]], alemaniar kimikaria, 1910eko [[Kimikako Nobel Saria]] (h. [[1931]]). * [[1851]] &ndash; ** [[Ruperto Chapí]], espainiar musikagilea (h. [[1909]]). ** [[Vincent d'Indy]], frantziar musikagilea eta pedagogoa (h. [[1931]]). * [[1857]] &ndash; [[Karl Pearson]], ingeles zientzialaria (h. [[1936]]). * [[1863]] &ndash; [[Henri Royce]], ingeles industrialaria, [[Rolls-Royce]] enpresaren sortzailea (h. [[1933]]). * [[1871]] &ndash; [[Heinrich Mann]], alemaniar idazlea (h. [[1950]]). * [[1875]] &ndash; [[Albert Marquet]], frantziar margolaria (h. [[1947]]). * [[1879]] &ndash; ** [[Sándor Garbai]], [[Hungaria]]ko estatuburua (h. [[1947]]). ** [[Edward Steichen]], luxenburgoar estatubatuar argazkilaria (h. [[1973]]). * [[1883]] &ndash; [[Marie Under]], estoniar poeta, Estoniako literaturan figura garrantzitsuenetako bat (h. [[1980]]). * [[1886]] &ndash; ** [[Sergei Kirov]], sobietar poltikaria (h. [[1934]]). ** [[Ludwig Mies van der Rohe]], alemaniar arkitektoa (h. [[1969]]). * [[1891]] &ndash; ** [[Herminia Gómez Serra]], espainiar opera abeslaria izan, sopranoa (h. [[1977]]). ** [[Lajos Zilahy]], hungariar idazlea (h. [[1974]]). * [[1893]] &ndash; [[Karl Mannheim]], hungariar jatorriko soziologoa (h. [[1947]]). * [[1899]] &ndash; ** [[Francis Ponge]], frantziar olerkari eta saio-idazlea (h. [[1988]]). ** [[Gloria Swanson]], estatubatuar aktorea (h. [[1983]]). * [[1901]] &ndash; ** [[Carl Barks]], estatubatuar marrazkilari eta animatzailea (h. [[2000]]). ** [[Enrique Santos Discépolo]], argentinar musikagile, musikari, antzerkigile eta zinemagilea (h. [[1951]]). ** [[Eisaku Satō]], [[Japoniako Lehen Ministro|Japoniako lehen ministroa]] eta 1974ko [[Bakearen Nobel Saria]] (h. [[1975]]). * [[1902]] &ndash; [[Charles Lang]], estatubatuar zinema argazkilaria (h. [[1998]]). * [[1903]] &ndash; [[Antonio Arraiz]], venezuelar idazlea (h. [[1962]]). * [[1905]] &ndash; ** [[Elsie MacGill]], munduko aireontzien lehen emakume-diseinatzailea (h. [[1980]]). ** [[Carlota O'Neill]], espainiar idazle eta kazetari feminista (h. [[2000]]). ** [[Raúl Soldi]], argentinar margolaria, Argentinako [[espresionismo]]aren ordezkari nagusietako bat (h. [[1994]]). * [[1909]] &ndash; ** [[Rosa Maria Arquimbau i Cardil]], kataluniar idazle eta kazetaria (h. [[1992]]). ** [[Golo Mann]], alemaniar historialari eta saiakeragilea (h. [[1994]]). ** [[Enriqueta O'Neill]], ''Regina Flavio'', espainiar aktorea eta idazlea (h. [[1972]]). * [[1910]] &ndash; [[John Robinson Pierce]], estatubatuar ingeniaria, satelite bidezko komunikazioen aitzindaria (h. [[2002]]). * [[1912]] &ndash; [[James Callaghan]], [[Erresuma Batua|Erresuma Batuko]] lehen ministroa (h. [[2005]]). * [[1917]] &ndash; [[Cyrus Vance]], estatubatuar politikaria (h. [[2002]]). * [[1923]] &ndash; ** [[Shūsaku Endō]], japoniar idazlea, Japoniako literatura modernoan ikuspegi katolikoa sartu zuena (h. [[1996]]). ** [[Jack O'Neill]], estatubatuar enpresaburua, [[neopreno]]ko bainujantziaren asmatzailea (h. [[2017]]). * [[1924]] &ndash; [[Sarah Vaughan]], estatubatuar jazz abeslaria (h. [[1990]]). * [[1925]] &ndash; [[Henry Plumb]], britainiar nekazari eta politikaria, [[Europako Parlamentu]]ko lehendakaria (h. [[2022]]). * [[1926]] &ndash; [[Rafael Usón]], espainiar kimikaria (h. [[2016]]). * [[1927]] &ndash; ** [[François Furet]], frantziar historialaria (h. [[1997]]). ** [[Miguel Picazo]], espainiar zinema zuzendaria (h. [[2016]]). ** [[Mstislav Rostropovitx]], errusiar biolontxelo-jotzailea (h. [[2007]]). * [[1928]] &ndash; [[Jean Dotto]], frantziar txirrindularia (h. [[2000]]). * [[1929]] &ndash; [[Anne Ramsey]], estatubatuar aktorea (h. [[1988]]). * [[1930]] &ndash; [[Daniel Spoerri]], errumaniar artista (h. [[2024]]). * [[1932]] &ndash; ** [[Bailey Olter]], [[Mikronesiako Estatu Federatuak|Mikronesiako Eststu Federatuetako]] presidentea (h. [[1999]]). ** [[Agustín Rodríguez Sahagún]], espainiar enpresaburu eta politikaria, [[Madril]]go Alkatea (h. [[1991]]). * [[1933]] &ndash; [[Robert Castel]], frantziar soziologoa (h. [[2013]]). * [[1934]] &ndash; [[Arthur Mitchell (dantzaria)|Arthur Mitchell]], estatubatuar dantzari, maisu, koreografo eta zuzendari artistikoa (h. [[2018]]). * [[1936]] &ndash; [[Jan Ptaszyn Wróblewski]], poloniar musikari eta musikagile, saxofoi-jotzaile eta big band zuzendaria (h. [[2024]]). * [[1941]] &ndash; ** [[Ivan Gašparovič]], [[Eslovakia]]ko presidente ohia. ** [[Antònia Vicens]], katalanezko idazle mallorcarra. * [[1942]] &ndash; ** [[John E. Sulston]], ingeles biologoa, [[Medikuntzako Nobel Saria]] (h. [[2018]]). ** [[Michael York]], ingeles aktorea. * [[1943]] &ndash; [[Károly Morvay]], hungariar filologo eta unibertsitate irakaslea, [[euskara]]ri buruzko zenbait lan idatzi dituena. * [[1944]] &ndash; ** [[Enrique Barón]], espainiar politikari sozialista, [[Europako Parlamentu]]ko lehendakaria. ** [[Miguel Enríquez]], txiletar medikua, Ezkerreko Mugimendu Iraultzailea alderdiaren sortzaile eta zuzendaria (h. [[1974]]). * [[1947]] &ndash; ** [[Oliver Friggieri]], maltar idazlea, poeta, kritikaria, kazetaria, hiztegigilea eta literatura irakaslea (h. [[2020]]). ** [[Aad de Mos]], herbeheretar futbolari ohia eta entrenatzailea. * [[1948]] &ndash; [[Maud Molyneux]], frantziar emakumezko aktore, kazetari eta zinema figuringile transgeneroa (h. [[2008]]). * [[1949]] &ndash; [[Dubravka Ugrešić]], kroaziar idazlea (h. [[2023]]). * [[1952]] &ndash; ** [[Josep Antoni Duran i Lleida]], kataluniar politikari eta abokatua. ** [[Maria Schneider (aktorea)|Maria Schneider]], frantziar aktorea (h. [[2011]]). * [[1955]] &ndash; [[Mariano Rajoy]], [[Espainiako Gobernuko presidente]] ohia. * [[1956]] &ndash; [[Michael Harney]], estatubatuar aktorea. * [[1957]] &ndash; [[Stephen Dillane]], britainiar aktorea. * [[1961]] &ndash; [[Tony Rominger]], suitzar txirrindulari ohia. * [[1962]] &ndash; [[Carmen García de Merlo]], espainiar abokatu, erizain eta funtzionarioa. * [[1963]] &ndash; ** [[Quentin Tarantino]], estatubatuar zinema zuzendari, aktore eta gidoigilea. ** [[Xuxa]], brasildar telebista-aurkezlea, aktore, modelo eta abeslaria. * [[1968]] - [[Stacey Kent]], estatubatuar jazz abeslaria. * [[1969]] &ndash; [[Mariah Carey]], estatubatuar abeslari eta aktorea. * [[1970]] &ndash; [[Elizabeth Mitchell]], estatubatuar aktorea. * [[1971]] &ndash; [[Nathan Fillion]], kanadar aktorea. * [[1974]] &ndash; [[Joan Horrach]], espainiar txirrindularia. * [[1975]] &ndash; ** [[Kenny Doughty]], britainiar aktorea. ** [[Fergie]], estatubatuar abeslari, abestigile eta aktorea. * [[1976]] &ndash; [[Carlos Areces]], espainiar aktorea. * [[1978]] &ndash; [[Ledicia Sola]], galiziar aktorea. * [[1979]] - [[Louise Brealey]], britainiar aktorea, idazlea, editorea eta kazetaria. * [[1981]] &ndash; ** [[Cacau]], alemaniar-brasildar futbolaria. ** [[Liliana Colanzi]], boliviar idazle, editore eta kazetaria. * [[1986]] &ndash; [[Manuel Neuer]], alemaniar futbolaria, atezaina. * [[1987]] &ndash; [[Polina Gagarina]], errusiar abeslari, aktore eta modeloa. * [[1988]] &ndash; ** [[Jessie J]], ingeles abeslaria. ** [[Brenda Song]], estatubatuar aktore, abeslari eta modeloa. ** [[Atsuto Uchida]], japoniar futbolaria. * [[1989]] &ndash; [[Manuel Castellano Castro|Manuel Castellano Castro, ''Lillo'']], valentziar futbolaria. * [[1991]] &ndash; [[Judit Neddermann]], kataluniar abeslaria. * [[1993]] - [[Sita Abellán]], espainiar DJa, modeloa, diseinatzailea eta estilista. * [[1995]] &ndash; [[Villano Antillano]], puertoricar rap-gile, abeslari eta musikagilea. * [[1996]] - [[Julen Guerrero Calvo]], kantabriar aktore, antzerki zuzendari eta dramaturgoa. * [[1997]] &ndash; [[Lisa (abeslaria)|Lisa]], thailandiar rap-kantari, modelo, abeslari eta dantzaria. * [[2000]] - ** [[Sophie Nélisse]], kanadar aktorea. ** [[Pelayo Sánchez]], espainiar txirrrindularia. == Heriotzak == === Euskal Herria === * [[1487]] &ndash; [[Joan Beaumont]], [[Nafarroako Erresuma]]ko kantzilerra (j. [[1419]]). * [[1682]] &ndash; [[Juan Ignazio Karrera Iturgoien]], espainiar militar eta politikaria eta Carrera sendiaren sortzailea Txilen, [[Santiago (Txile)|Txileko Santiagon]] (j. [[1620]]). * [[1868]] &ndash; [[Louis-Édouard Cestac]], lapurtar apaiza, ''Servantes de Marie'' ordena sortu zuena (j. [[1801]]). * [[1905]] &ndash; [[Francisco Javier Los Arcos]], nafar ingeniari militar eta politikaria, [[Badalona]]n (j. [[1847]]). * [[1920]] &ndash; [[Saturnino Bellido]], nafar bide, ubide eta portuetako ingeniaria, [[Zaragoza]]n (j. [[1840]]). * [[1953]] &ndash; [[Jose Maritorena]], nafar bertsolaria (j. [[1882]]). * [[1956]] &ndash; [[Luis Zenotz|Luis Zenotz, '' Alsua II.a'']], nafar palaria, pilotakada bat buruan jaso ondoren, [[Madril]]en (j. [[circa|c.]] [[1929]]). * [[1988]] &ndash; [[Nikolas Barrenetxea]], bizkaitar misiolari eta euskal idazlea (j. [[1898]]). * [[1992]] &ndash; [[Casto Intza]], nafar musikologoa (j. [[1894]]). * [[1997]] &ndash; [[Josu Zabala Salegi]], ''Basajaun'', iruindar [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAkidea]], bihotzean tiro bat zuela hilik aurkitua (j. [[1976]]). * [[1999]] &ndash; [[Ernestina Champourcin]], [[27ko Belaunaldia|27ko belaunaldiko]] gasteiztar idazlea, [[Madril]]en (j. [[1905]]). * [[2001]] &ndash; [[Josetxo Etxebeste]], ''Errenteriako basagizona'', baserriko ukuiluan -animalien artean- hazitako gizabanako gaigabea (j. [[1935]]). * [[2003]] &ndash; [[Jose Maria Satrustegi]], nafar etnografoa, idazlea, itzultzailea, euskalaria eta apaiza (j. [[1930]]). * [[2009]] &ndash; [[Jacques d'Arribehaude]], lapurtar idazlea, [[Niza]]n (j. [[1925]]). * [[2013]] &ndash; [[Pascual Aldabe Rodríguez]], nafar musikagilea (j. [[1924]]). === Mundua === * [[1378]] &ndash; [[Gregorio XI.a]], [[Aita santu]]a (j. [[circa|c.]] [[1329]]). * [[1462]] &ndash; [[Vasili II.a Moskukoa]], [[Moskuko Printzerria|Moskuko Printze Handia]] (j. [[1415]]). * [[1482]] &ndash; [[Maria Borgoinakoa]], [[Borgoinako dukerria|Borgoinako dukesa]] (j. [[1457]]). * [[1598]] &ndash; [[Theodor de Bry]], estatubatuar urregile, grabatzaile, idazle eta editorea (j. [[1528]]). * [[1625]] &ndash; [[Jakue I.a Ingalaterrakoa eta VI.a Eskoziakoa]], [[Eskoziako Erresuma|Eskoziako erregea]] eta [[Ingalaterrako errege-erreginen zerrenda|Ingalaterra]] eta [[Irlandako Erresuma|Irlandako erregea]] (j. [[1556]]). * [[1715]] &ndash; [[Josep Moragues i Mas]], [[Espainiako Ondorengotza Gerra]]n [[Borboi]]en kontrako borrokan gailendu zen militar katalana (j. [[1669]]). * [[1757]] &ndash; [[Johann Stamitz]], txekiar musikagilea eta biolinista (j. [[1717]]). * [[1770]] &ndash; [[Giambattista Tiepolo]], italiar margolari barrokoa (j. [[1696]]). * [[1809]] &ndash; [[Joseph-Marie Vien]], frantziar margolaría (j. [[1716]]). * [[1864]] &ndash; [[Jean-Jacques Ampère]], frantziar filologoa (j. [[1800]]). * [[1875]] &ndash; [[Edgar Quinet]], frantziar historialaria, politikaria eta idazlea (j. [[1803]]). * [[1884]] &ndash; [[Marie Colban]], norvegiar eleberrigile, ipuingile eta itzultzailea (j. [[1814]]). * [[1893]] &ndash; [[Alphonse Beau de Rochas]], [[lau denborako motor]]ra asmatu zuen frantziar ingeniaria (j. [[1815]]). * [[1898]] &ndash; [[Francisca de Braganza]], brasildar aristokrata (j. [[1824]]). * [[1905]] &ndash; [[Heranux Arxakean]], armeniar poeta (j. [[1887]]). * [[1906]] &ndash; [[Eugène Carrière]], [[Fin de siècle]] garaiko frantziar margolari [[inpresionismo|inpresionista]] (j. [[1849]]). * [[1916]] &ndash; [[Victor Emmanuel Largeau]], frantziar militarra (j. [[1867]]). * [[1923]] &ndash; [[James Dewar]], eskoziar fisikari eta kimikaria (j. [[1842]]). * [[1927]] &ndash; [[Klaus Berntsen]], [[Danimarka]]ko lehen ministroa (j. [[1844]]). * [[1931]] &ndash; [[Arnold Bennett]], ingeles idazlea (j. [[1867]]). * [[1938]] &ndash; [[William Stern]], alemaniar filosofoa eta psikologoa (j. [[1871]]). * [[1940]] &ndash; ** [[Assumpció Puigdelloses Vila]], kataluniar errepublikanoa, fusilatua (j. [[1906]]). ** [[Michael Joseph Savage]], [[Zeelanda Berri]]ko lehen ministroa (j. [[1878]]). * [[1942]] &ndash; [[Julio González]], espainiar eskultore eta margolaria (j. [[1876]]). * [[1957]] &ndash; [[René Fontenelle]], frantziar apezpikua (j. [[1894]]). * [[1960]] &ndash; [[Gregorio Marañón]], espainiar mediku, zientzialari, idazle eta pentsatzailea (j. [[1887]]). * [[1967]] &ndash; [[Jaroslav Heyrovský]], txekoslovakiar kimikari eta asmatzailea, 1959ko [[Kimikako Nobel Saria]] (j. [[1890]]). * [[1968]] &ndash; [[Juri Gagarin]], [[sobiet]]ar [[astronauta|kosmonauta]], espaziora bidaiatu zuen lehen gizakia (j. [[1934]]). * [[1972]] &ndash; [[M. C. Escher]], herbeheretar artista, bere grabatu [[xilografia|xilografikoegatik]] ospetsua (j. [[1898]]). * [[1985]] &ndash; [[Pierino Baffi]], italiar txirrindularia (j. [[1930]]). * [[1987]] &ndash; ** [[Alice eta Martin Provensen|Martin Provensen]], umeentzako liburuen estatubatuar ilustratzailea (j. [[1916]]). ** [[Olha Franko]], ukrainar idazle eta sukaldaria (j. [[1896]]). * [[1989]] &ndash; [[Claudio Santoro]], brasildar musikagilea (j. [[1919]]). * [[1993]] &ndash; [[Vicent Andrés i Estellés]], kazetaria, idazlea eta XX. mendeko poeta valentziar garrantzitsuenetako bat (j. [[1924]]). * [[1996]] &ndash; [[André Lefevere]], belgikar itzulpen teorialaria (j. [[1945]]). * [[1998]] &ndash; [[Margarita Michelena]], mexikar idazle, itzultzaile eta kazetaria (j. [[1917]]). * [[2000]] &ndash; [[Ian Dury]], ingeles abeslaria (j. [[1942]]). * [[2002]] &ndash; ** [[Alicia Cañas Zañartu]], txiletar politikaria, Txileko historian hauteskundeen bitartez hautatutako lehen emakume alkatea (j. [[1901]]). ** [[Dudley Moore]], ingeles aktorea, umorista eta musikagilea (j. [[1935]]). ** [[Billy Wilder]], austriar-estatubatuar film gidoigile, zuzendari eta ekoizlea (j. [[1906]]). * [[2003]] &ndash; [[Elisa Mújica]], kolonbiar idazlea (j. [[1928]]). * [[2004]] &ndash; [[Larry Trask]], [[Euskal hizkuntzalaritza|euskal hizkuntzalari]] estatubatuarra (j. [[1944]]). * [[2005]] &ndash; [[Fernando Jiménez del Oso]], espainiar psikiatra eta kazetaria (j. [[1941]]). * [[2006]] &ndash; [[Stanisław Lem]], zientzia fikzioko poloniar idazlea (j. [[1921]]). * [[2007]] &ndash; [[Paul Lauterbur]], estatubatuar kimikaria, 2003ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1929]]). * [[2010]] &ndash; [[Vasili Smyslov]], errusiar xake-jokalaria (j. [[1921]]). * [[2011]] &ndash; ** [[Clement Arrindell]], [[Saint Kitts eta Nevis]]ko lehendabiziko gobernadore orokorra (j. [[1931]]). ** [[Farley Granger]], estatubatuar aktorea (j. [[1925]]). * [[2012]] &ndash; ** [[Millôr Fernandes]], brasildar marrazkilari, umorista, antzerkigile, idazle eta itzultzailea (j. [[1923]]). ** [[Adrienne Rich]], estatubatuar idazle feminista (j. [[1929]]). * [[2013]] &ndash; [[Yvonne Brill]], kanadiar propultsio ingeniaria (j. [[1924]]). * [[2015]] &ndash; [[Olga Syahputra]], indonesiar aktore, umorista eta abeslaria (j. [[1983]]). * [[2016]] &ndash; [[Alain Decaux]], frantziar historialaria eta idazlea (j. [[1925]]). * [[2018]] &ndash; [[Stéphane Audran]], frantziar aktorea (j. [[1932]]). * [[2019]] &ndash; [[Abdul Latif Dayfallah]], [[Ipar Yemen]]go lehen ministroa (j. [[1930]]). * [[2020]] &ndash; [[Hamed Karoui]], [[Tunisia]]ko lehen ministroa (j. [[1927]]). * [[2022]] &ndash; ** [[Titus Buberník]], eslovakiar futbolaria (j. [[1933]]). ** [[Ayaz Mutallibov]], [[Azerbaijan]]go lehendabiziko presidentea (j. [[1938]]). ** [[Mario Muchnik]], argentinar-espainiar idazle, argitaratzaile, argazkilari eta fisikaria (j. [[1931]]). * [[2024]] &ndash; ** [[Daniel Kahneman]], estatubatuar psikologo, ekonomista eta unibertsitateko irakaslea, 2002ko [[Ekonomiako Nobel Saria]] (j. [[1934]]). ** [[Anita Dolly Panek]], poloniar-brasildar biokimikaria (j. [[1930]]). == Jaiak eta urteurrenak == * [[Antzerkiaren Nazioarteko Eguna]] * [[Seaska (ikastolen elkartea)|Sehaska egutegiko izendegia]]: Itzale/Itzal eta Xuban. == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Hil aurkibidea}} <center>[[Martxoaren 26]] | [[Urteko egutegia|Urteko egutegi]] | [[Martxoaren 28]]</center> [[Kategoria:Urteko egunak]] ophxz7lzgixrb0i13mfaesuhfqs4kk8 0 2877 9998712 9994496 2024-12-13T15:41:50Z Eliatxo 96586 /* Mundua */ 9998712 wikitext text/x-wiki '''Apirilaren 21'''a [[gregoriotar egutegia]]ren [[urte]]ko ehun eta hamaikagarren [[egun]]a da, 112garrena [[bisurte]]etan. 254 egun falta dira urtea amaitzeko. {{eguneko-goiburua|4|21}} {{egungertaerak}} == Gertaerak == === Euskal Herria === * [[1935]] &ndash; [[Iruñea]]n laugarren [[Aberri Eguna]] ospatu zen. * [[1978]] &ndash; [[Komando Autonomo Antikapitalistak|Komando Autonomoek]] lehergailu bat ipini zuten [[ADEGI]]ren aurka. * [[2008]] &ndash; [[Askatasuna (erakundea)|Amnistiaren aldeko mugimenduko]] 27 kideren aurkako [[33/01 auzia|epaiketa]] hasi zen [[Madril]]en. === Mundua === * [[1944]] &ndash; Emakumeen boto eskubidea onartu zuten [[Frantzia]]ko Estatuan. Oraindik [[nazi]]en okupaziopean zegoela, [[Charles de Gaulle]]ren behin-behineko gobernuak hartu zuen erabakia [[Aljer]]ren. * [[2019]] &ndash; [[Sri Lanka]]n lehergailu bidez egindako eraso koordinatu batzuk [[2019ko Sri Lankako atentatuak|253 hildako eta 500etik gora zauritu utzi zituzten]]. * [[2021]] &ndash; ''[[KRI Nanggala (402)]]'' [[Indonesia]]ren Armadako eraso-itsaspekoa itsas azpian desagertu zen. Barruan 53 militar zihoazten eta guztiak hil ziren. == Arte eta kultura == === Euskal Herria === * [[1913]] &ndash; ''[[Black, el payaso]]'' (euskaraz: ''Black, pailazoa''), [[Pablo Sorozabal]]en musika eta [[Francisco Serrano Anguita]]ren libretoa duen [[opereta]] estreinatu zen [[Bartzelona]]ko Coliseum antzokian. * [[1991ko Prudentzio Deuna Bertso Saria]]n [[Pedro Bizkarguenaga]] ''Bizkar'' izan zen irabazlea. * [[2007ko Arabako Bertsolari Txapelketa]]ko finala [[Oihane Perea]]k irabazi zuen. Arabako txapelketen historian lehenengo emakumezko bertsolari txapelduna izan zen. === Mundua === * [[1995]] &ndash; ''[[While You Were Sleeping]]'' ("Lotan Zeunden Bitartean") filma estreinatu zen, [[Jon Turteltaub]]ek zuzendu eta [[Sandra Bullock]], [[Bill Pullman]], [[Peter Gallagher]], [[Peter Boyle]], [[Glynis Johns]] eta [[Jack Warden]] aktoreek antzeztu zuten. == Zientzia eta teknologia == === Euskal Herria === === Mundua === == Kirolak == === Euskal Herria === === Mundua === * [[2010]] &ndash; [[Cadel Evans]] txirrindulari [[australia]]rrak [[La Flèche Wallonne|Fleche Wallone]] itzulia irabazi zuen. == Jaiotzak == === Euskal Herria === * [[1624]] &ndash; [[Juan Bautista Zelaiaran]], gipuzkoar aitoren seme eta politikaria (h. [[1690]]). * [[1781]] &ndash; [[José Alonso Ruiz de Conejares]], nafar epaile eta politikaria (h. [[1855]]). * [[1815]] &ndash; [[Anselma de Salces]], Bilboko ongilea (h. [[1885]]). * [[1829]] &ndash; [[Anselmo María Coyné]], nafar argazkilaria (h. [[1896]]). * [[1884]] - [[Ramón Silva]], bizkaitar futbolaria (h. [[1954]]). * [[1893]] &ndash; [[Simeon Diaz de Ilarraza]], nafar misiolaria (h. [[1980]]). * [[1921]] &ndash; [[Cándido Gardoi]], ''Makala'', euskal herritar futbolari eta pilotaria, [[Bartzelona]]n (h. [[1994]]). * [[1928]] &ndash; [[Luis Etxebeste]], gipuzkoar futbolaria (h. [[2019]]). * [[1937]] &ndash; [[Patxi Iturriotz]], donostiar politikari, irakasle eta [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAkidea]] (h. [[2024]]). * [[1941]] &ndash; [[Bruno Sermonne]], lapurtar aktorea (h. [[2013]]). * [[1942]] &ndash; [[José Luis Mentxaka]], bizkaitar futbolari ohia. * [[1944]] &ndash; [[Ramon Saizarbitoria]], euskal idazlea, [[euskal literatura]] modernoaren aintzidaritzat joa. * [[1948]] &ndash; [[Roberto Uranga]], euskal abeslaria, ''[[Mocedades]]'' taldearen sortzaileetako bat (h. [[2005]]). * [[1958]] &ndash; ** [[Kepa Altonaga]], bizkaitar biologoa, idazlea eta [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHUko]] irakaslea. ** [[Javier Obregón|Javier Obregón, ''Tarzi'']], bizkaitar eszenografoa. * [[1965]] &ndash; [[Itziar Okariz]], New Yorken bizi den euskal artista. * [[1966]] &ndash; [[Gema Gonzalez de Txabarri]], gipuzkoar politikaria. * [[1970]] &ndash; [[Jokin Etxaniz]], gipuzkoar pilotari ohia. * [[1971]] &ndash; ** [[Ainhoa Domaica]], arabar abokatu, familia bitartekari eta politikaria. ** [[Oskar Tabuenka]], bizkaitar futbolari ohia. * [[1973]] &ndash; [[Iñigo Alli]], nafar politikaria. * [[1975]] &ndash; [[Imanol Pradales]], bizkaitar politikaria. * [[1981]] &ndash; [[Natxo Garro]], arabar futbolaria. * [[1982]] &ndash; [[Iker Gereñu]], arabar futbolari ohia. * [[1987]] &ndash; [[Beatriz Recari]], nafar golfaria. * [[1989]] &ndash; [[Saioa Jaurena]], nafar errugbilaria. * [[1997]] &ndash; [[Mikel Oiartzabal|Mikel Oiarzabal]], gipuzkoar futbolaria. * [[1999]] &ndash; [[Xabier Naveira]], bizkaitar futbolaria. * [[2000]] &ndash; [[Eneko Aguilar]], nafar futbolaria. === Mundua === * [[1397]] &ndash; [[Paolo dal Pozzo Toscanelli]], italiar geografoa eta sendagilea (h. [[1482]]). * [[1555]] &ndash; [[Ludovico Carracci]], italiar [[Barroko]]ko margolari, akuafortegile eta grabatzailea (h. [[1619]]). * [[1594]] &ndash; [[Joan Sala i Ferrer]], kataluniar bidelapurra (h. [[1634]]). * [[1619]] &ndash; [[Jan van Riebeeck]], herbeheretar nabigatzaile eta administratzaile koloniala (h. [[1677]]). * [[1661]] &ndash; [[Georg Joseph Kamel]], austriar botikaria eta botanikoa (h. [[1706]]). * [[1673]] &ndash; [[Amalia Gilemina Brunswick-Lüneburgekoa]], [[Brunswick-Lüneburg]]eko dukesa eta [[Germaniako Erromatar Inperio Santua|Germaniako Erromatar Inperio Santuko]] enperatriz ezkontidea (h. [[1742]]). * [[1767]] &ndash; [[Étienne-Denis Pasquier]], frantziar politikaria (h. [[1862]]). * [[1774]] &ndash; [[Jean-Baptiste Biot]], frantziar astronomo, fisikari eta matematikaria (h. [[1862]]). * [[1782]] &ndash; [[Friedrich Fröbel]], alemaniar pedagogoa (h. [[1852]]). * [[1790]] &ndash; [[Manuel Blanco Encalada]], [[Txile]]ko presidentea (h. [[1876]]). * [[1814]] &ndash; [[Angela Burdett-Coutts]], britainiar filantropoa eta pintura-bildumagilea (h. [[1906]]). * [[1816]] &ndash; [[Charlotte Brontë]], ingeles eleberrigilea (h. [[1855]]). * [[1828]] &ndash; [[Hyppolyte-Adolphe Taine]], frantziar historialaria (h. [[1893]]). * [[1837]] &ndash; [[Fredrik Bajer]], danimarkar idazle, irakasle eta politikari bakezalea, [[1908]]ko [[Bakearen Nobel Saria]] (h. [[1922]]). * [[1838]] &ndash; ** [[Jevgenia Konradi]], errusiar idazle, itzultzaile, kazetari eta feminista (h. [[1898]]). ** [[John Muir]], eskoziar-estatubatuar naturzale eta idazlea (h. [[1914]]). * [[1840]] &ndash; [[Cora L. V. Scott]], estatubatuar espiritista eta mediuma (h. [[1923]]). * [[1841]] &ndash; [[Anselmo Lorenzo]], espainiar [[anarkosindikalismo|anarkosindikalista]] eta idazlea (h. [[1914]]). * [[1848]] &ndash; [[Carl Stumpf]], alemaniar filosofo, psikologo eta musikologoa (h. [[1936]]). * [[1848]] &ndash; [[Johanne Cathrine Krebs|Johanne Cathrine Kreebs]], daniar margolaria (h. [[1924]]) * [[1850]] &ndash; [[Pasquale Cinquegrana]], [[napoliera]]zko poeta eta abesti-idazle napolitarra (h. [[1939]]). * [[1864]] &ndash; [[Max Weber]], alemaniar ekonomilari eta soziologoa (h. [[1920]]). * [[1870]] &ndash; [[Edwin Stanton Porter]], estatubatuar zinema-zuzendaria (h. [[1941]]). * [[1879]] &ndash; [[Maurice Walsh]], irlandar idazlea (h. [[1964]]). * [[1882]] &ndash; [[Percy Williams Bridgman]], estatubatuar fisikaria, 1946ko [[Fisikako Nobel Saria]] (h. [[1961]]). * [[1889]] &ndash; ** [[Paul Karrer]], suitzar kimikaria, 1937ko [[Kimikako Nobel Saria]] (h. [[1971]]). ** [[Manuel Prado Ugarteche]], [[Peru]]ko presidentea (h. [[1967]]). * [[1900]] &ndash; ** [[Dumarsais Estimé]], [[Haiti]]ko presidentea (h. [[1953]]). ** [[Hans Fritzsche]], alemaniar kazetari eta politikaria nazia (h. [[1953]]). * [[1903]] &ndash; ** [[Hans Hedtoft]], [[Danimarka]]ko lehen ministroa (h. [[1955]]). ** [[Pilar Madariaga Rojo]], espainiar kimikaria (h. [[1995]]). * [[1904]] &ndash; ** [[Odilo Globocnik]], austriar gerra-kriminala, [[holokausto]] Juduaren egile exekutibo garrantzitsuenetako bat (h. [[1945]]). ** [[Anna Murià]], kataluniar idazlea (h. [[2002]]). * [[1907]] &ndash; [[Enrique Líster]], galiziar militar eta politikari komunista (h. [[1994]]). * [[1915]] &ndash; [[Anthony Quinn]], mexikar-estatubatuar aktore, idazle eta margolaria (h. [[2001]]). * [[1919]] &ndash; [[Rosario Dinamitera|Rosario Sanchez Mora, ''La Dinamitera'']], [[Espainiako Gerra Zibila|Espainiako Gerra Zibilean]] borrokatu zuen milizianoa (h. [[2008]]). * [[1920]] &ndash; [[Bruno Maderna]], italiar musikagilea eta orkestra-zuzendaria (h. [[1973]]). * [[1922]] &ndash; [[Alistair MacLean]], eskoziar eleberrigilea (h. [[1987]]). * [[1924]] &ndash; [[Claude Lefort]], frantziar filosofoa (h. [[2010]]). * [[1925]] &ndash; ** [[Rita Macedo]], mexikar aktorea, gidoilaria, ekoizlea eta jostuna (h. [[1993]]). ** [[Sibghatullah Mojaddedi]], [[Afganistan]]go presidentea (h. [[2019]]). * [[1926]] &ndash; [[Elisabet II.a Erresuma Batukoa|Elisabet II.a Ingalaterrakoa]], [[Erresuma Batua|Erresuma Batuko]] eta [[Commonwealth|Commonwealtheko erresumetako]] erregina (h. [[2022]]). * [[1930]] &ndash; ** [[Hilda Hilst]], brasildar poeta, kronista, eleberrigile eta antzerkigilea (h. [[2004]]). ** [[Silvana Mangano]], italiar aktorea (h. [[1989]]). * [[1931]] &ndash; [[Gabriel de Broglie]], frantziar historialaria. * [[1934]] &ndash; ** [[Kenzo Ohashi]], japoniar futbolaria (h. [[2015]]). ** [[Masao Uchino]], japoniar futbolaria (h. [[2013]]). * [[1937]] &ndash; [[Philippe Madrelle]], frantziar politikaria, [[Akitaniako Eskualde Kontseilua|Akitaniako Eskualde Kontseiluko presidentea]] (h. [[2019]]). * [[1939]] &ndash; ** [[Ian Gibson]], irlandar idazlea, historialaria eta hispanista. ** [[Helen Prejean]], estatubatuar moja katolikoa eta [[heriotza zigor]]raren aurkako ekintzaile nabarmena. * [[1940]] &ndash; ** [[Francesc Buscató]], kataluniar saskibaloi jokalaria, inoizko jokalari kataluniarrik hoberenetarikoa. ** [[Maria Angelica Motta-Maués]], brasildar antropologo eta irakaslea. * [[1942]] &ndash; ** [[Vitus Huonder]], suitzar elizgizona (h. [[2024]]). ** [[Geoffrey Palmer (politikaria)|Geoffrey Palmer]], [[Zeelanda Berri]]ko lehen ministroa. * [[1943]] &ndash; [[Philippe Séguin]], frantziar politikaria, Nazio Biltzarreko presidentea (h. [[2010]]). * [[1946]] &ndash; [[Patrick Rambaud]], frantziar eleberrigile eta antzerkigilea. * [[1947]] &ndash; [[Iggy Pop]], estatubatuar abeslaria, [[punk rock]] munduko ikonoa. * [[1951]] &ndash; [[Michael Freedman]], estatubatuar matematikaria. * [[1955]] &ndash; ** [[Toninho Cerezo]], brasildar futbolari ohia. ** [[Erick Mombaerts]], frantziar futbolari ohia eta entrenatzailea. ** [[Tūheitia Paki]], maori erregea (h. [[2024]]). * [[1956]] &ndash; [[Soledad Murillo]], espainiar soziologo feminista, ikertzailea eta politikaria. * [[1957]] &ndash; [[Faustin-Archange Touadéra]], [[Afrika Erdiko Errepublika]]ko presidentea. * [[1958]] &ndash; ** [[Greer Lankton]], estatubatuar artista, panpina artistikoak sortzeagatik ezaguna (h. [[1996]]). ** [[Andie MacDowell]], estatubatuar modelo eta aktorea. ** [[Yoshito Usui]], japoniar marrazkilaria. * [[1965]] &ndash; [[Dora García (artista)|Dora García]], espainiar-belgikar artista. * [[1969]] &ndash; [[Andrei Babkin]], errusiar ingeniari eta kosmonauta. * [[1970]] &ndash; [[Nicole Sullivan]], estatubatuar aktorea. * [[1972]] &ndash; [[Narges Mohammadi]], giza eskubideen arloko irandar ekintzailea, 2023ko [[Bakearen Nobel Saria]]. * [[1973]] &ndash; [[Yoshiharu Ueno]], japoniar futbolari ohia. * [[1978]] &ndash; ** [[Diana Navarro]], espainiar abeslaria. ** [[Jukka Nevalainen|''Julius'' Nevalainen]], ''[[Nightwish]]'' metal sinfoniko eta ''Sethian'' progressive metal finlandiar banden bateria-jolea. ** [[Julia Petxonkina]], errusiar atleta, 4x400 metroko hesi-lasterketan eta 4x400 metroko erreleboetan aditua. * [[1979]] &ndash; [[James McAvoy]], eskoziar aktorea. * [[1989]] &ndash; [[Víctor Ibáñez]], kataluniar futbolaria. * [[1990]] - ** [[Camila Kater]], brasildar film-zuzendaria, gidoilaria eta animatzailea. ** [[Lalachus]], espainiar aktore eta komediantea. * [[1995]] &ndash; ** [[Josh Adams]], galestar errugbilaria. ** [[Ruahei Demant]], zeelandaberritar errugbilaria. * [[1996]] &ndash; [[Luisa Neubauer]], [[Klima aldaketa (kontzeptua)|klima aldaketaren]] aurkako alemaniar ekintzailea. * [[2004]] - [[Félix Garreta]], kataluniar futbolaria. * [[2007]] - [[Isabella Danimarkakoa]], [[Danimarka]]ko printzesa. == Heriotzak == === Euskal Herria === * [[1696]] &ndash; [[Andrés de Sola]], nafar musikagilea, [[Zaragoza]]n (j. [[1634]]). * [[1716]] &ndash; [[Louis-Armand de Lom d'Arce]], Lahontango baroia, lapurtar antropologo eta esploratzailea (j. [[1666]]). * [[1873]] &ndash; [[François Eugène Garai de Monglave]], lapurtar idazlea (j. [[1796]]). * [[1891]] &ndash; [[Juan Nepomuceno Orbe Mariaka]], bizkaitar jeneral eta politikari [[karlista]] (j. [[1817]]). * [[1968]] &ndash; [[Benita Asas Manterola]], donostiar irakasle eta [[Sufragismo|sufragista]], [[Madril]]en (j. [[1873]]). * [[2002]] &ndash; [[Jose Maria Palacios|Jose Maria Palacios, ''Ogeta'']], gasteiztar pilotaria (j. [[1935]]). * [[2006]] &ndash; [[Joxe Mari Urbieta|Joxe Mari Urbieta, ''Egañazpi'']], gipuzkoar panderojotzailea eta abeslaria (j. [[1920]]). * [[2011]] &ndash; [[Martin Mancisidor]], euskal txirrindularia (j. [[1924]]). * [[2015]] &ndash; [[Javier Gorosabel|Javier Gorosabel Urkia]], [[eibar]]tar astrofisikaria (j. [[1969]]). * [[2023]] &ndash; [[Patxi Izko]], nafar enpresaburua, [[Osasuna futbol kluba|Osasunako]] presidentea (j. [[1946]]). === Mundua === * [[1073]] &ndash; [[Alexandro II.a]], [[Aita santu]]a. * [[1109]] &ndash; [[Anselmo Canterburykoa]], italiar teologo eta [[beneditar]] fraidea (j. [[1033]]/[[1034|34]]). * [[1142]] &ndash; [[Petri Abelardo]], frantziar filosofo eta teologoa (j. [[1079]]). * [[1509]] &ndash; [[Henrike VII.a Ingalaterrakoa|Henrike VII.a]], [[Ingalaterra]]ko erregea (j. [[1457]]). * [[1552]] &ndash; [[Petrus Apianus]], alemaniar humanista, matematikari, kartografo, astronomo eta kosmografoa (j. [[1495]]). * [[1561]] &ndash; [[Lukrezia Medici]], Florentziako II. Dukea (j. [[1545]]). * [[1574]] &ndash; [[Cosimo I.a Medici]], [[Toskanako Dukerri Handia|Toskanako Duke Handia]] (j. [[1519]]). * [[1699]] &ndash; [[Jean Racine]], frantziar poeta eta dramagilea (j. [[1639]]). * [[1736]] &ndash; [[Eugenio Savoiakoa]], austriar militar eta politikaria, historiako gerra gizonik handienetakoa (j. [[1663]]). * [[1793]] &ndash; [[John Michell]], ingeles naturaren filosofo eta geologoa (j. [[1724]]). * [[1827]] &ndash; [[Thomas Rowlandson]], britainiar karikaturagilea (j. [[1757]]). * [[1839]] &ndash; [[Isabel Riquelme]], [[Txileko Independentzia Gerra|Txileko Independentzia prozesuko]] protagonistetako bat (j. [[1758]]). * [[1894]] &ndash; [[Julia Perkins Ballard]], estatubatuar idazle eta poeta (j. [[1828]]). * [[1896]] &ndash; [[Teodora Lamadrid]], espainiar aktore eta kantaria, XIX. mendeko antzerki [[Erromantizismo|erromantikoan]] nabarmendua (j. [[1820]]). * [[1909]] &ndash; [[José Higinio Uriarte García del Barrio]], [[Paraguai]]ko presidentea (j. [[1843]]). * [[1910]] &ndash; [[Mark Twain]], estatubatuar idazlea (j.[[1835]]). * [[1915]] &ndash; [[Federico Loygorri]], andaluziar militar eta politikaria (j. [[1849]]). * [[1918]] &ndash; [[Manfred von Richthofen]], ''Baroi Gorria'', alemaniar militar eta hegazkin pilotua (j. [[1892]]). * [[1922]] &ndash; [[Louis Duchesne]], [[Erromatar Eliza Katolikoa|Erromatar Eliza Katolikoko]] prelatua eta jakituna (j. [[1843]]). * [[1924]] &ndash; [[Eleonora Duse]], italiar aktorea, bere garaiko aktore hoberenetakotzat hartua (j. [[1858]]). * [[1927]] &ndash; [[Hugo Schuchardt]], alemaniar hizkuntzalaria (j. [[1842]]). * [[1930]] &ndash; [[Robert Bridges]], ingeles olerkaria (j. [[1844]]). * [[1938]] &ndash; ** [[Muhammad Iqbal]], pakistandar poeta, abokatu, filosofo eta politikaria (j. [[1877]]). ** [[Boris Pilnyak]], [[sobiet]]ar idazlea (j. [[1894]]). * [[1940]] &ndash; [[Margaret Fountaine]], britainiar [[entomologia|entomologoa]] (j. [[1862]]). * [[1945]] &ndash; [[Walter Model]], Alemaniako landa mariskala izan zen Bigarren Mundu Gerran (j. [[1891]]). * [[1946]] &ndash; [[John Maynard Keynes]], ingeles ekonomialaria, XX. mendeko garrantzitsuenetakoa (j. [[1883]]). * [[1948]] &ndash; [[Arturo Farinelli]], italiar literatura kritikaria (j. [[1867]]). * [[1965]] &ndash; ** [[Edward Victor Appleton]], ingeles fisikaria, 1947ko [[Fisikako Nobel Saria]] (j. [[1892]]). ** [[Nina M. Davies]], britainiar marrazkilaria eta egiptologoa (j. [[1881]]). * [[1971]] &ndash; [[François Duvalier]], ''Papa Doc'', [[Haiti]]ko presidentea (j. [[1907]]). * [[1973]] &ndash; ** [[Merian C. Cooper]], estatubatuar hegazkinlari, zinema zuzendari, gidoilari eta ekoizlea (j. [[1893]]). ** [[Arthur Fadden]], [[Australia]]ko 13. lehen ministroa (j. [[1894]]). * [[1977]] &ndash; [[Gummo Marx]], estatubatuar umorista eta aktorea (j. [[1892]]). * [[1980]] &ndash; [[Aleksandr Oparin]], [[sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|sobietar]] biokimikaria, [[biziaren jatorria]]ri buruzko ikerketetan aitzindaria (j. [[1894]]). * [[1984]] &ndash; [[Manuel Mujica Láinez]], argentinar idazlea (j. [[1910]]). * [[1985]] &ndash; ** [[Astrid Hjertenæs Andersen]], norvegiar idazlea eta poeta (j. [[1915]]). ** [[Tancredo Neves]], brasildar politikaria (j. [[1910]]). * [[1989]] &ndash; [[Uichiro Hatta]], japoniar futbolaria (j. [[1903]]). * [[1991]] &ndash; [[Willi Boskovsky]], austriar musikagilea (j. [[1909]]). * [[1992]] &ndash; [[Väinö Linna]], finlandiar idazle eta hizkuntzalaria (j. [[1920]]). * [[1994]] &ndash; [[Raúl Soldi]], argentinar margolaria, Argentinako [[espresionismo]]aren ordezkari nagusietako bat (j. [[1905]]). * [[1996]] &ndash; ** [[Dzhojar Dudaiev]], Itxkeriako Txetxeniar Errepublikako lehenengo presidentea (j. [[1944]]). ** [[Luigi Pistilli]], italiar aktorea (j. [[1929]]). * [[1997]] &ndash; ** [[Diosdado Macapagal]], [[Filipinak|Filipinetako]] 9. presidentea (j. [[1910]]). ** [[Andrés Rodríguez Pedotti]], [[Paraguai]]ko presidentea (j. [[1923]]). * [[1998]] &ndash; [[Jean François Lyotard]], frantziar filosofoa (j. [[1924]]). * [[2000]] &ndash; [[Al Purdy]], kanadar poeta (j. [[1918]]). * [[2003]] &ndash; [[Nina Simone]], estatubatuar abeslari, konpositore, piano jotzaile eta giza eskubideen aldeko aktibista (j. [[1933]]). * [[2005]] &ndash; ** [[Gwynfor Evans]], galestar politikaria, [[Plaid Cymru]] alderdiko lehenengo parlamentaria (j. [[1912]]). ** [[William Kruskal]], estatubatuar estatistikaria (j. [[1919]]). ** [[Asunción Linares]], espainiar paleontologoa, irakaskuntzan eta ikerketan nabarmendua (j. [[1921]]). * [[2009]] &ndash; [[Vivian Maier]], estatubatuar ume zaintzaile eta argazkilaria (j. [[1926]]). * [[2010]] &ndash; [[Juan Antonio Samaranch]], kataluniar hockey jokalari, politikari eta enpresaburua eta [[Nazioarteko Olinpiar Batzordea|Nazioarteko Olinpiar Batzordeko]] presidentea (j. [[1920]]). * [[2011]] &ndash; [[Harold Garfinkel]], estatubatuar soziologoa, [[etnometodologia]] adarraren sortzaile nagusia (j. [[1917]]). * [[2013]] &ndash; [[Shakuntala Devi]], ''Emakume konputagailua'', indiar idazlea giza kalkulagailua (j. [[1929]]). * [[2016]] &ndash; [[Prince]], estatubatuar abeslari, konposatzaile eta musikaria (j. [[1958]]). * [[2018]] &ndash; ** [[Nelson Pereira Dos Santos]], brasildar zinemagilea (j. [[1928]]). ** [[Verne Troyer]], estatubatear aktorea (j. [[1969]]). * [[2019]] &ndash; ** [[Gaspar Castellano y de Gastón]], [[Aragoi]]ko Gobernuaren Presidentea (j. [[1928]]). ** [[Polly Higgins]], eskoziar abokatua, idazlea eta ingurumen ekintzailea (j. [[1968]]). * [[2020]] &ndash; ** [[José María Calleja]], espainiar kazetari eta idazlea (j. [[1955]]). ** [[Abdurrahim El-Keib]], [[Libia]]ko lehen ministroa (j. [[1950]]). ** [[Jacques Pellen]], [[bretainia]]r jazz gitarra-jotzailea (j. [[1957]]). ** [[Laisenia Qarase]], [[Fiji]]ko lehen ministroa (j. [[1941]]). ** [[Teresa Rodrigo Anoro]], espainiar fisikaria (j. [[1956]]). ** [[Florian Schneider]], alemaniar musikaria, ''[[Kraftwerk]]'' taldeko kide sortzailea (j. [[1947]]). * [[2021]] &ndash; [[Mercedes Colás]], ''Porota'', Giza Eskubideen aldeko argentinar ekintzailea, [[Maiatzaren Plazako Amak]] elkarteko lehendakariordea (j. [[1925]]). * [[2022]] &ndash; ** [[Mwai Kibaki]], [[Kenya]]ko presidentea (j. [[1931]]). ** [[Jacques Perrin]], frantziar aktore eta ekoizlea (j. [[1941]]). * [[2023]] &ndash; [[Guillermo Calabrese]], argentinar sukaldari eta telebista-aurkezlea (j. [[1961]]). * [[2024]] &ndash; [[Ana Estrada]], perutar psikologo eta aktibista (j. [[1976]]). == Jaiak eta urteurrenak == * [[Seaska (ikastolen elkartea)|Sehaska egutegiko izendegia]]: Alaia/Alai/Alaine, Eunate eta Harriet. == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Hil aurkibidea}} <center>[[Apirilaren 20]] | [[Urteko egutegia|Urteko egutegi]] | [[Apirilaren 22]]</center> [[Kategoria:Urteko egunak]] pe3g1836cfy7fegdyhh5t0zf32vrbbt 0 2957 9998488 9913490 2024-12-13T13:28:01Z Artegia 65203 /* V. Errepublika */ 9998488 wikitext text/x-wiki {{Infotaula|bodystyle=width:25em;|data6=lehen ministro (informala)<br>Beroren Gorentasun (dipl.)|subheader=''Premier ministre de la République française''|abovestyle=background:#002395; color:#ffffff; text-align: center;|headerstyle=background:#002395; color:#ffffff; text-align: center;|subheaderstyle=background:#002395; color:#ffffff; text-align: center;|image=[[Fitxategi:Armoiries_république_française.svg|100px]]|header1=Orain karguan|data2=[[Fitxategi:Brexit_debate_-_Michel_Barnier,_EU_Brexit_negotiator_(cropped).jpg|200px]] |label3=Titularra|data3=[[Michel Barnier]]|label4=Hasiera|data4=[[2024]]ko [[irailaren 5]]a|header5=Karguduna|label6=Trataera|above=Frantziako lehen ministroa|data7=[[Frantziako Gobernua|Ministro Kontseilua]]<br>[[Estatu Kontseilua (Frantzia)|Estatu Kontseilua]]<br>[[Nazio Defentsa eta Segurtasuneko Kontseilua]]|label7=Honen kide|label8=Egoitza|data8=[[Hôtel de Matignon]]|label9=Izendatzailea|data9=[[Frantziako presidentea]]|label10=Kargualdia|data10=Limite gabea|label11=Lehen titularra|data11=[[Michel Debré]]|label12=Sorrera|data12=[[1958]]ko [[urriaren 4]]a|label14=Webgunea|data14=[https://www.gouvernement.fr gouvernement.fr]}} '''Frantziako lehen ministroa''' ({{lang-fr|Premier ministre Français}}), ofizialki '''Frantziako Errepublikako lehen ministroa''', [[Frantziako Gobernua|Frantziako Gobernuko]] burua da. [[Frantziako Hirugarren Errepublika|Hirugarren]] eta [[Frantziako Laugarren Errepublika|Laugarren Errepubliken]] garaian, gobernuburua '''Ministro Kontseiluko presidentea''' ({{lang-fr|président du Conseil des Ministres}}) zen. [[Frantziako Bosgarren Errepublika|Bosgarren Errepublikaren]] ezarpenarekin, Ministro Kontseiluko Presidentetza abolitu zen, eta lehen ministroaren kargua ezarri. [[Zerrenda:Frantziako presidenteak|Frantziako presidentearen]] atzetik, lehen ministroaren kargua da Frantziako Errepublikako bigarren kargurik garrantzitsuena. Presidenteak izendatzen du lehen ministroa, eta haren dimisioa eska dezake. [[Frantziako Nazio Biltzarra]]k lehen ministroa eta Gobernuko kideak kargutik ken ditzake. Izendatua izan ostean, lehen ministroak Ministro Kontseiluaren konposaketa proposatzen dio presidenteari. == Izendapena == Lehen ministroa Frantziako presidenteak izendatzen du, eta teorian, presidenteak nahiko lukeen edonor aukera dezake. Praktikan, berriz, [[Frantziako Nazio Biltzarra|Nazio Biltzarrak]] [[zentsura mozio]]aren bidez Gobernuko kideak kargutik ken ditzakeenez, lehen ministroaren izendapenak Biltzarreko gehiengoaren babesa izan behar du. Hori dela eta, 1986. urteko hauteskundeen ostean, [[François Mitterrand]] presidenteak [[Jacques Chirac]] izendatu behar izan zuen lehen ministro, nahiz eta biak alderdi politiko banatakoak izan. Lehen ministroak Nazio Biltzarreko kideak izan ohi dira, baina gertatu izan da biltzarkideak ez ziren pertsonak lehen ministro izendatzea, aintzat hartuta zer esperientzia zuten [[Burokrazia|burokrazian]], atzerriko harremanetan eta abarretan. Nahiz eta lehen ministroaren izendapena praktikoki Nazio Biltzarreko gehiengoaren araberakoa den, Gobernua eratzean ez da beharrezkoa lehen ministroak konfiantza mozio bat gainditzea, eta hortaz posible izango litzateke Parlamentuko gehiengoen aurkako Gobernu bat eratzea. Dena dela, tradizioz, lehen ministroak konfiantza mozio bat eskatzen du gobernua eratzean. == Lehen ministroen zerrenda == === [[Frantziako Bosgarren Errepublika|V. Errepublika]] === * [[2024]] - . [[François Bayrou]] * [[2024]] - [[2024]]. [[Michel Barnier]] * [[2024]] - [[2024]]. [[Gabriel Attal]] * [[2022]] - [[2024]]. [[Élisabeth Borne]] * [[2020]] - [[2022]]. [[Jean Castex]] * [[2017]] - [[2020]]. [[Édouard Philippe]] * [[2016]] - [[2017]]. [[Bernard Cazeneuve]] * [[2014]] - [[2016]]. [[Manuel Valls]] * [[2012]] - [[2014]]. [[Jean-Marc Ayrault]] * [[2007]] - [[2012]]. [[François Fillon]] * [[2005]] - [[2007]]. [[Dominique de Villepin]] * [[2002]] - [[2005]]. [[Jean-Pierre Raffarin]] * [[1997]] - [[2002]]. [[Lionel Jospin]] * [[1995]] - [[1997]]. [[Alain Juppé]] * [[1993]] - [[1995]]. [[Édouard Balladur|Edouard Balladur]] * [[1992]] - [[1993]]. [[Pierre Bérégovoy]] * [[1991]] - [[1992]]. [[Édith Cresson]] * [[1988]] - [[1991]]. [[Michel Rocard]] * [[1986]] - [[1988]]. [[Jacques Chirac]] * [[1984]] - [[1986]]. [[Laurent Fabius]] * [[1981]] - [[1984]]. [[Pierre Mauroy]] * [[1976]] - [[1981]]. [[Raymond Barre]] * [[1974]] - [[1976]]. [[Jacques Chirac]] * [[1972]] - [[1974]]. [[Pierre Messmer]] * [[1969]] - [[1972]]. [[Jacques Chaban-Delmas]] * [[1968]] - [[1969]]. [[Maurice Couve de Murville]] * [[1962]] - [[1968]]. [[Georges Pompidou]] * [[1959]] - [[1962]]. [[Michel Debré]] === [[Frantziako Laugarren Errepublika|IV. Errepublika]] === * [[1958]] - [[1959]]. [[Charles de Gaulle]] * [[1958]] - [[1958]]. [[Pierre Pflimlin]] * [[1957]] - [[1958]]. [[Félix Gaillard]] * [[1957]] - [[1957]]. [[Maurice Bourgès-Maunoury]] * [[1956]] - [[1957]]. [[Guy Mollet]] * [[1955]] - [[1956]]. [[Edgar Faure]] * [[1954]] - [[1955]]. [[Pierre Mendès France|Pierre Mendès-France]] * [[1953]] - [[1954]]. [[Joseph Laniel]] * [[1953]] - [[1953]]. [[René Mayer]] * [[1952]] - [[1953]]. [[Antoine Pinay]] * [[1952]] - [[1952]]. [[Edgar Faure]] * [[1951]] - [[1952]]. [[René Pleven]] * [[1951]] - [[1951]]. [[Henri Queuille]] * [[1950]] - [[1951]]. [[René Pleven]] * [[1950]] - [[1950]]. [[Henri Queuille]] * [[1949]] - [[1950]]. [[Georges Bidault]] * [[1948]] - [[1949]]. [[Henri Queuille]] * [[1948]] - [[1948]]. [[Robert Schuman]] * [[1948]] - [[1948]]. [[André Marie]] * [[1947]] - [[1948]]. [[Robert Schuman]] * [[1947]] - [[1947]]. [[Paul Ramadier]] === [[Frantziar Errepublikaren behin-behineko gobernua|Behin-behineko gobernua]] === * [[1946]] - [[1947]]. [[Léon Blum]] * [[1946]] - [[1946]]. [[Georges Bidault]] * [[1946]] - [[1946]]. [[Félix Gouin]] * [[1944]] - [[1946]]. [[Charles de Gaulle]] === [[Vichyko gobernua|Vichyko Gobernua]] === * [[1942]] - [[1944]]. [[Pierre Laval]] * [[1941]] - [[1942]]. [[François Darlan]] * [[1940]] - [[1941]]. [[Pierre-Étienne Flandin]] * [[1940]] - [[1940]]. [[Pierre Laval]] === [[Frantziako Hirugarren Errepublika|III. Errepublika]] === * [[1940]] - [[1940]]. [[Philippe Pétain|Henri Philippe Pétain]] * [[1940]] - [[1940]]. [[Paul Reynaud]] * [[1938]] - [[1940]]. [[Édouard Daladier|Edouard Daladier]] * [[1938]] - [[1938]]. [[Léon Blum]] * [[1937]] - [[1938]]. [[Camille Chautemps]] * [[1936]] - [[1937]]. [[Léon Blum]] * [[1936]] - [[1936]]. [[Albert Sarraut]] * [[1935]] - [[1936]]. [[Pierre Laval]] * [[1935]] - [[1935]]. [[Fernand Bouisson]] * [[1934]] - [[1935]]. [[Pierre-Étienne Flandin]] * [[1934]] - [[1934]]. [[Gaston Doumergue]] * [[1934]] - [[1934]]. [[Édouard Daladier|Edouard Daladier]] * [[1933]] - [[1934]]. [[Camille Chautemps]] * [[1933]] - [[1933]]. [[Albert Sarraut]] * [[1933]] - [[1933]]. [[Édouard Daladier|Edouard Daladier]] * [[1932]] - [[1933]]. [[Joseph Paul-Boncour]] * [[1932]] - [[1932]]. [[Édouard Herriot|Edouard Herriot]] * [[1932]] - [[1932]]. [[André Tardieu]] * [[1931]] - [[1932]]. [[Pierre Laval]] * [[1930]] - [[1931]]. [[Théodore Steeg]] * [[1930]] - [[1930]]. [[André Tardieu]] * [[1930]] - [[1930]]. [[Camille Chautemps]] * [[1929]] - [[1930]]. [[André Tardieu]] * [[1929]] - [[1929]]. [[Aristide Briand]] * [[1926]] - [[1929]]. [[Raymond Poincaré]] * [[1926]] - [[1926]]. [[Édouard Herriot|Edouard Herriot]] * [[1925]] - [[1926]]. [[Aristide Briand]] * [[1925]] - [[1925]]. [[Paul Painlevé]] * [[1924]] - [[1925]]. [[Édouard Herriot|Edouard Herriot]] * [[1924]] - [[1924]]. [[Frédéric François-Marsal]] * [[1922]] - [[1924]]. [[Raymond Poincaré]] * [[1921]] - [[1922]]. [[Aristide Briand]] * [[1920]] - [[1921]]. [[Georges Leygues]] * [[1920]] - [[1920]]. [[Alexandre Millerand]] * [[1917]] - [[1920]]. [[Georges Clemenceau]] * [[1917]] - [[1917]]. [[Paul Painlevé]] * [[1917]] - [[1917]]. [[Alexandre Ribot]] * [[1915]] - [[1917]]. [[Aristide Briand]] * [[1914]] - [[1915]]. [[René Viviani]] * [[1914]] - [[1914]]. [[Alexandre Ribot]] * [[1913]] - [[1914]]. [[Gaston Doumergue]] * [[1913]] - [[1913]]. [[Louis Barthou]] * [[1913]] - [[1913]]. [[Aristide Briand]] * [[1912]] - [[1913]]. [[Raymond Poincaré]] * [[1911]] - [[1912]]. [[Joseph Caillaux]] * [[1911]] - [[1911]]. [[Ernest Monis]] * [[1909]] - [[1911]]. [[Aristide Briand]] * [[1906]] - [[1909]]. [[Georges Clemenceau]] * [[1906]] - [[1906]]. [[Ferdinand Sarrien]] * [[1905]] - [[1906]]. [[Maurice Rouvier]] * [[1902]] - [[1905]]. [[Émile Combes|Emile Combes]] * [[1899]] - [[1902]]. [[Pierre Waldeck-Rousseau]] * [[1898]] - [[1899]]. [[Charles Dupuy]] * [[1898]] - [[1898]]. [[Henri Brisson]] * [[1896]] - [[1898]]. [[Jules Méline]] * [[1895]] - [[1896]]. [[Léon Bourgeois]] * [[1895]] - [[1895]]. [[Alexandre Ribot]] * [[1894]] - [[1895]]. [[Charles Dupuy]] * [[1893]] - [[1894]]. [[Jean Casimir-Perier]] * [[1893]] - [[1893]]. [[Charles Dupuy]] * [[1892]] - [[1893]]. [[Alexandre Ribot]] * [[1892]] - [[1892]]. [[Emile Loubet]] * [[1890]] - [[1892]]. [[Charles de Freycinet]] * [[1889]] - [[1890]]. [[Pierre Tirard]] * [[1888]] - [[1889]]. [[Charles Floquet]] * [[1887]] - [[1888]]. [[Pierre Tirard]] * [[1887]] - [[1887]]. [[Maurice Rouvier]] * [[1886]] - [[1887]]. [[René Goblet]] * [[1886]] - [[1886]]. [[Charles de Freycinet]] * [[1885]] - [[1886]]. [[Henri Brisson]] * [[1883]] - [[1885]]. [[Jules Ferry]] * [[1883]] - [[1883]]. [[Armand Fallières]] * [[1882]] - [[1883]]. [[Charles Duclerc]] * [[1882]] - [[1882]]. [[Charles de Freycinet]] * [[1881]] - [[1882]]. [[Léon Gambetta]] * [[1880]] - [[1881]]. [[Jules Ferry]] * [[1879]] - [[1880]]. [[Charles de Freycinet]] * [[1879]] - [[1879]]. [[William Waddington]] * [[1877]] - [[1879]]. [[Jules Dufaure]] * [[1877]] - [[1877]]. [[Gaëtan de Rochebouët]] * [[1877]] - [[1877]]. [[Albert de Broglie|Jacques Albert, ''Duc de Broglie'']] * [[1876]] - [[1877]]. [[Jules Simon]] * [[1876]] - [[1876]]. [[Jules Dufaure]] * [[1875]] - [[1876]]. [[Louis Buffet]] * [[1874]] - [[1875]]. [[Ernest Courtot de Cissey]] * [[1873]] - [[1874]]. [[Albert de Broglie|Jacques Albert, ''Duc de Broglie'']] * [[1871]] - [[1873]]. [[Jules Dufaure]] === Behin-behineko gobernua === * [[1870]] - [[1871]]. [[Louis Jules Trochu]] === [[Frantziako Bigarren Inperioa|II. Inperio]] === * [[1870]] - [[1870]]. [[Charles Cousin-Montauban|Charles Cousin-Montauban]] * [[1870]] - [[1870]]. [[Émile Ollivier]] * [[1851]] - [[1870]]. Inor === [[Frantziako Bigarren Errepublika|II. Errepublika]] === * [[1851]] - [[1851]]. [[Léon Faucher]] * [[1849]] - [[1851]]. [[Alphonse Henri d'Hautpoul]] * [[1848]] - [[1849]]. [[Odilon Barrot]] * [[1848]] - [[1848]]. [[Louis-Eugène Cavaignac]] * [[1848]] - [[1848]]. [[François Arago]] * [[1848]] - [[1848]]. [[Jacques-Charles Dupont de l'Eure]] === [[Uztaileko monarkia]] === * [[1848]] - [[1848]]. [[Adolphe Thiers]] * [[1848]] - [[1848]]. [[Louis-Mathieu Molé]] * [[1847]] - [[1848]]. [[Guizot|François Guizot]] * [[1840]] - [[1847]]. [[Nicolas Jean de Dieu Soult]], ''Duc de Dalmatie'' * [[1840]] - [[1840]]. [[Adolphe Thiers]] * [[1839]] - [[1840]]. [[Nicolas Jean de Dieu Soult]], ''Duc de Dalmatie'' * [[1836]] - [[1839]]. [[Louis-Mathieu Molé]] * [[1836]] - [[1836]]. [[Adolphe Thiers]] * [[1835]] - [[1836]]. [[Victor de Broglie]] * [[1834]] - [[1835]]. [[Édouard Mortier]] ''Duc de Treviso'' * [[1834]] - [[1834]]. [[Hugues-Bernard Maret]], ''Duc de Bassano'' * [[1834]] - [[1834]]. [[Étienne Maurice Gérard]] * [[1832]] - [[1834]]. [[Nicolas Jean de Dieu Soult]], ''Duc de Dalmatie'' * [[1831]] - [[1832]]. [[Casimir Perier]] * [[1830]] - [[1831]]. [[Jacques Laffitte]] * [[1830]] - [[1830]]. [[Victor de Broglie]] === [[Borboien berrezarkuntza (Frantzia)|Borboien berrezarpena]] === * [[1829]] - [[1830]]. [[Jules de Polignac]] * [[1828]] - [[1829]]. [[Jean-Baptiste Gaye de Martignac]] * [[1821]] - [[1828]]. [[Jean-Baptiste de Villèle]] * [[1820]] - [[1821]]. [[Armand Emmanuel du Plessis de Chinon|Armand-Emmanuel du Plessis, Duc de Richelieu]] * [[1819]] - [[1820]]. [[Élie Decazes]] * [[1818]] - [[1819]]. [[Jean-Joseph Dessolles]] * [[1815]] - [[1818]]. [[Armand Emmanuel du Plessis de Chinon|Armand-Emmanuel du Plessis, Duc de Richelieu]] * [[1815]] - [[1815]]. [[Charles Maurice de Talleyrand-Périgord|Charles-Maurice de Talleyrand-Périgord]], Prince de Benevente == Ikus, gainera == * [[Frantziako Gobernua]] * [[Frantziako historia]] * [[Frantziako presidenteen zerrenda]] * [[Frantziako errege-erreginen zerrenda]] == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Frantziako lehen ministroak| ]] [[Kategoria:Frantziako historia]] 5q1z936l4f5k69odzgriwarjhlqm2sh 0 3002 9999385 9914076 2024-12-14T11:30:49Z 95.22.82.104 9999385 wikitext text/x-wiki {{Wikipedia1000}} {{artikulu nabarmendua}} {{HezkuntzaPrograma|Kultura zientifikoa}} {{beste erabilpenak|Eguzkiak osatutako sistemari|edozein izarrek osatutako sistemari|Izar-sistema}} [[Fitxategi:Solar System true color.jpg|thumb|upright=1.5|Eguzki sistemaren errepresentazio bat. Gorputzen tamaina eskalan dago, ez ordea distantziak]] '''Eguzki-sistema''' da [[Eguzkia]]ren inguruan [[orbita]] ezberdinetan jirabiran dabiltzan objektu ezberdinak ([[planeta]]k, [[planeta nano]]ak, [[satelite natural|sateliteak]], [[asteroide]]ak, [[kometa]]k...) biltzen dituen [[Unibertso]]aren zatia. Zentzu hertsian, Eguzkia eta bere inguruan [[grabitazio]]ak itxita biratzen duten gorputzen multzoa da, eta biraketa hori zuzenekoa edo zeharkakoa izan daiteke.<ref group="oh">Zeharkakoak dira, adibidez, planeten inguruan biratzen duten satelite naturalak. Eguzkiaren inguruan biratzen dute, baina ez zuzenean, planeta ere inguratzen dutelako bide horretan</ref> Eguzkiaren inguruan zuzenean biratzen duten objekturik handienak zortzi [[planeta]]k dira.<ref group="oh">Historian zehar beste planeta batzuk izan dira, adibidez 1930etik 2006ra Pluton planetatzat hartzen zen</ref> Beste objektuak nabarmen txikiagoak dira, izan [[planeta nano]] edo [[Eguzki-sistemako gorputz txiki]]ak. Modu ez zuzenean Eguzkiaren inguruan biratzen ari diren objektuetatik, planeten ilargiak, bi planetarik txikiena den [[Merkurio (planeta)|Merkurio]] baino handiagoak dira.<ref group="oh">Merkurio baino handiagoak diren bi ilargiak [[Ganimedes]] (Jupiterren inguruan biratzen duena) eta [[Titan (satelitea)|Titan]] (Saturnoren inguruan biratzen duena) daude. Hala ere, Merkurioren masaren erdia baino gutxiago dute.</ref> Eguzki-sistema [[Eguzki sistemaren sorrera eta garapena|orain dela 2 urte sortu zen]], [[molekula laino]] baten [[grabitazio-kolapso]]aren ondorioz. Sistemaren masaren zatirik handiena Eguzkian dago eta, ondoren, geratzen denaren gehiengoa [[Jupiter]]ren. Barneko lau planetak, [[Merkurio (planeta)|Merkurio]], [[Artizarra]], [[Lurra]] eta [[Marte]] [[planeta teluriko]]ak dira, batez ere [[arroka]] eta [[metal]]ez osatuak. Beste lau planetak [[planeta erraldoi]]ak dira, telurikoak baino nabarmen handiago. Bi handienak, Jupiter eta [[Saturno]] gasezko erraldoiak dira, batez ere [[hidrogeno]] eta [[helio]]z osatuak. Kanpoko bi planetak, [[Urano]] eta [[Neptuno]] [[izotz]]ezko erraldoiak dira, batez ere [[ur]]a, [[amoniako]] eta [[metano]]z osatuak. Zortzi planetek [[orbita]] ia zirkularrak dituzte, [[ekliptika]] deitzen den planoa ia laua jarraituz. Eguzki-sistemak beste objektu txikiago batzuk ere baditu.<ref name="IAU" group="oh">IAUren definizioaren arabera, Eguzkiaren inguruan orbitan ari diren objektuak hiru kategoriatan sailkatzen dira: [[planeta]]k, [[planeta nano]]ak eta [[Eguzki-sistemako gorputz txiki]]ak. Planeta bat Eguzkiaren inguruan biratzen ari den objektu bat da, zeinen masa nahikoa den grabitateak (ia-)[[esfera|esferikoa]] den objetu bat izateraino eraman duena, eta bere ibilbidean dauden objektuak garbitu dituena. Definizio honen arabera Eguzki-sisteman zortzi planeta daude: Merkurio, Artizarra, Lurra, Marte, Jupiter, Saturno, Urano eta Neptuno. Bere orbita Kuiper gerrikoko beste objektuetatik garbitu ez duelako, Plutonek ez du definizio hau betetzen. Pluton planeta nano bat da, beraz, Eguzkiaren inguruan orbita egiten duen eta ia-esferikoa den objektua bere grabitate propioa dela eta, baina ez dituenak bere auzoko planetesimalak garbitu eta ez dena satelite bat. Plutonez gain IAUk beste lau planeta nano onartzen ditu Eguzki-sisteman: Zeres, Haumea, Makemake eta Eris. Beste objetu batzuk ez-ofizialki ere planeta nano gisa izendatu dira, hala nola 2007 OR10, Sedna, Orkus eta Quaoar. Plutoni erreferentzia eginez, Neptunoz haraindiko orbita duten planeta nanoei "plutoide" izena eman ohi zaie. Eguzkiaren inguruan biratzen duten beste objektu txikiak [[Eguzki-sistemako gorputz txiki]] izena hartzen dute.</ref> [[Asteroide gerrikoa]] Marte eta Jupiterren artean orbitatzen duten milaka objektuk osatzen dute. Objektu hauek, planeta telurikoek bezala, arroka eta metalak dituzte osagai. Neptunoren orbita igaro ondoren [[Kuiperren gerrikoa]] dago, [[Neptunoz haraindiko objetu|Neptunoz haraindiko objektuz]] osatua. Hauek, batez ere, [[izotz]]ez osaturik daude eta disko sakabanatu bat osatzen dute. Gerriko honen ostean berriki aurkitutako [[sednoide]]ak daude. Populazio hauen artean dozena batzuek, eta agian hamarnaka mila objektu daude euren [[grabitate]]ak biribildu dituenak. Objektu hauei [[planeta nano]] izena ematen zaie. Ezagutzen diren planeta nano batzuk [[Zeres (planeta nanoa)|Zeres]] asteroidea edo [[Pluton (planeta nanoa)|Pluton]] eta [[Eris (planeta nanoa)|Eris]] dira. Bi eskualde hauez gain, badira beste populazio batzuk gorputz-txikien artean sailkatzen direnak, hala nola [[kometa]]k, [[zentauro (astronomia)|zentauroak]] edo [[planetarteko hauts-hodei]]ak. Guzti hauek eremu ezberdinen artean bidaiatzen dute, orbita [[Elipse|eliptiko]] ezberdinekin. Sei planetek, gutxienez lau planeta nanok, eta beste gorputz-txiki batzuek [[satelite]] naturalak dituzte, askotan "[[ilargi]]" izena hartzen dutenak [[Ilargia]] dela eta. Kanpoko lau planeta erraldoiek [[eraztun planetario]]a dute, hautsez eta objektu txikiz osatuak. [[Eguzki haize]]ak, Eguzkiaren goi-atmosferatik kargatutako partikula (plasma) isuriak, burbuila itxurako gune bat sortzen du izar-arteko espazioan. Espazio honi [[heliosfera]] izena ematen zio. [[Heliopausa]] Eguzki haizearen presioa eta izar-arteko ingurunean presioa berdina den lekua da, eta disko sakabanatu baten mugaraino hedatzen da. [[Oorten hodeia]], periodo handiko kometen iturritzat hartzen dena, heliosfera baino mila aldiz handiagoa den eremu bateraino heda daiteke. Eguzki-sistema [[Esne Bidea]] izeneko [[galaxia]]n kokatuta dago, bere zentrotik 26.000 [[argi urte]]ra, [[Orion besoa]] deitzen den eremuan. == Aurkikuntza eta esplorazioa == [[Fitxategi:Heliocentric.jpg|thumb|[[Andreas Cellarius]]en (1708) ''Harmonia Macrocosmica'' lana. Bertan deskribatzen da sistema [[heliozentrismo|heliozentrikoa]], hainbat planeten orbitak azaltzen Eguzkitik ikusita]] [[Fitxategi:Pale Blue Dot.png|thumb|[[Puntu urdin margul bat]] (''Pale Blue Dot''). Irudiaren eskuinaldean dagoen lerro marroiaren barnean, [[Lur]]ra txuri-urdin tankerako argi-puntu nimino baten moduan ikusgai dago. Argazkia [[1990]]an [[Voyager 1]] espazio-zundak Lurretik 6000 milioi kilometroko distantziatik atera zuen.]] Eguzkia, Ilargia eta bost [[planeta klasiko]]ak, begi bistaz ikusten direnak, Antzinarotik izan dira ezagunak, eta eragin nabarmena izan dute [[mitologia]]n, [[kosmologia erlijioso]]an eta antzinako [[Astronomia|astronomian.]] Antzinaroko astronomoek ikusi zuten nola argi batzuk zeruan zehar mugitzen ziren, "[[izar finko]]ek" egiten ez zutena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ancient Greek Astronomy and Cosmology - Finding Our Place in the Cosmos: From Galileo to Sagan and Beyond|hizkuntza=en|url=https://www.loc.gov/collections/finding-our-place-in-the-cosmos-with-carl-sagan/articles-and-essays/modeling-the-cosmos/ancient-greek-astronomy-and-cosmology|aldizkaria=The Library of Congress|sartze-data=2017-10-12}}</ref> [[Antzinako Grezia]]n argi hauei {{Lang|grc|πλάνητες ἀστέρες}} izena eman zieten, hau da, "mugitzen diren izarrak".<ref>{{Erreferentzia|izenburua=πλανήτης|egilea=Henry George Liddell, Robert Scott|lana=An Intermediate Greek-English Lexicon|url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.04.0058:entry=planh/ths|sartze-data=2017-10-12}}</ref> Hortik eratorri zen gaur egungo "planeta" hitza.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Definition of PLANET|hizkuntza=en|url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/planet|sartze-data=2017-10-12}}</ref> Antzinako Grezian, [[Txinako historia#Antzinaroa|Antzinako Txinan]] eta [[Babiloniar Inperioa]]n, eta zentzu zabalean modernoak ez diren zibilizazio guztietan,<ref>{{Erreferentzia|izena=O.|abizena=Neugebauer|izenburua=The History of Ancient Astronomy Problems and Methods|orrialdeak=1–38|data=1945-01-01|url=http://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/370729|aldizkaria=Journal of Near Eastern Studies|alea=1|zenbakia=4|issn=0022-2968|doi=10.1086/370729|sartze-data=2017-10-12}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Dick|abizena=Teresi|izenburua=Lost Discoveries: The Ancient Roots of Modern Science--from the Baby|argitaletxea=Simon and Schuster|hizkuntza=en|data=2010-05-11|url=https://books.google.es/books?id=pheL_ubbXD0C&pg=PA389&lpg=PA389&dq=Astronomy+in+China,+Korea+and+Japan+colin&source=bl&ots=w9OmGA3RJe&sig=0_EIXetsJE_2bCqfIlYLB1olqrY&hl=eu&sa=X&ved=0ahUKEwih-oqAgezWAhWGuRQKHXKTBZIQ6AEIJjAA#v=onepage&q=Astronomy%20in%20China,%20Korea%20and%20Japan%20colin&f=false|isbn=9781439128602|sartze-data=2017-10-12}}</ref> Eguzki-sistemaren zentroa Lurra zela uste zuten. Teoria honi [[teoria geozentriko]] izena ematen zaio.<ref>{{Erreferentzia|izena=Solís Santos,|abizena=Carlos.|izenburua=Historia de la ciencia|argitaletxea=Espasa|data=2005|url=https://www.worldcat.org/oclc/63696226|isbn=8467017414}}</ref> Teoria geozentrikoaren inguruan garapen ezberdinak egon dira historian zehar. Adibidez, [[Anaximandro]] [[presokratiko]]ak adierazi zuen Lurra Unibertsoaren zentroa zela, eta danbor baten itxura zuela, lau puntu kardinaletan zutabe batean jarrita.<ref>{{Erreferentzia|izena=González Ochoa,|abizena=César.|izenburua=La polis : ensayo sobre el concepto de ciudad en la Grecia antigua|argitaletxea=Universidad Nacional Autónoma de México|data=2004|url=https://www.worldcat.org/oclc/630726044|isbn=9703220428}}</ref> [[Pitagoras]]ek, ordea, Lurra esfera bat zela uste zuen, [[eklipse]]en forma ikusita.<ref>{{Erreferentzia|izena=Reyes, Alfonso,|abizena=1889-1959.|izenburua=Obras completas.|argitaletxea=Fondo de Cultura Económica|data=1955-<1991>|url=https://www.worldcat.org/oclc/4300096|edizioa=1. ed|isbn=9681610350}}</ref> [[K. a. IV. mendea]]n [[Platon]]ek bere ikasle [[Aristoteles]]ekin Anaximandro eta Pitagorasen teoriak batzeko testuak egin zituen. [[Klaudio Ptolomeo]] astronomoak bere [[II. mende]]ko [[Almagesto|''Almagesto'']] obran 1.300 urtez iraungo zuten astronomiaren arauak ezarri zituen, astronomo europar zein islamikoek jarraituko zituztenak.<ref group="oh">Almagesto liburuaren bertsioa irakur daiteke, latinez, [https://archive.org/details/syntaxismathema01ptolgoog hemen]. Wikisourcen badago gaztelaniazko bertsio bat [https://es.wikisource.org/wiki/Almagesto hemen]</ref> [[Aristarko Samoskoa]]k jada [[K. a. III. mende]]an [[heliozentrismo]]a proposatu zuen, eta [[Aryabhata]] matematikari [[hindu]]ak berdina egin zuen aurrerago. Hala ere ez zen egon astronomorik eredu geozentrikoa benetan zalantzan jarri zuenik ahalik eta [[Nikolas Koperniko]] iritsi zen arte. Honen iraultza mundu osoraino heldu zen eta, horregatik, astronomia modernoaren aitatzat hartzen da.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jackson J.|abizena=Spielvogel|izenburua=Civilizaciones de Occidente Vol. B|argitaletxea=International Thomson editores|hizkuntza=es|data=2004-06-30|url=http://books.google.com.ar/books?id=YX4ZLAF8x4YC&pg=PA444&lpg=PA444&dq=e+las+revoluciones+de+las+esferas+celestes&source=bl&ots=i21A41AB5a&sig=uGFNTfNcEYBSHbQ0GDQgqvHXAjs&hl=es&sa=X&ei=2ZpnUIWXAZGK9gT_8oCADg&ved=0CDIQ6AEwAQ#v=onepage&q=e%20las%20revoluciones%20de%20las%20esferas%20celestes&f=false|isbn=9789706863331|sartze-data=2017-10-12}}</ref> Bere obra, hasiera batean, pribatuan lantzeko lan bat izan zen, baina laster lortu zuen oihartzun publiko handia. [[Klemente VII.a]] aita-santuak testuaren inguruko informazioa eskatu zuen [[1533]]an, eta [[1539]]an [[Lutero]]k "Lurra dela benetan biratzen duena desmotratu nahi duen astronomo gazte bat" zela esan zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Elena,|abizena=Alberto.|izenburua=La revolución astronómica|argitaletxea=Akal|data=1995|url=https://www.worldcat.org/oclc/629808788|isbn=8446003805}}</ref> Kopernikoren lanak bi mugimendu eman zizkion Lurrari, [[errotazio]]a bere ardatzaren gainean 24 orduan behin eta [[translazio]]a Eguzkiaren inguruan urtero. Bere biraketa eredua zirkunferentzia perfektu batena zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kopernik, Mikolaj - Zientzia.eus|url=http://zientzia.eus/artikuluak/kopernik-mikolaj/|sartze-data=2017-10-12}}</ref> [[XVII. mende]]an Kopernikoren lanari eutsi zion [[Galileo Galilei]]k, asmakuntza berri bat baliatuz: [[teleskopio]]a. Bere lehenengo behaketetan ikusi zuen [[Jupiter]]ren inguruan lau satelite naturalek biratzen zutela.{{#tag:ref|Galileok ikusi zituen lau sateliteak [[Ganimedes (satelitea)|Ganimedes]], [[Io]], [[Europa (satelitea)|Europa]] eta [[Kalisto]] ziren. Gaur egun Jupiterrek gutxienez 69 ilargi dituela dakigu<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Jupiter Irregular Satellite Moon Page Saturn Uranus Neptune|url=http://home.dtm.ciw.edu/users/sheppard/satellites/|sartze-data=2017-10-12}}</ref>, baina asko ez ziren aurkitu 1975a baino lehen. Gorputz hauek ez zutenez Lurraren inguruan orbitatzen, teoria geozentrikoa kolokan geratu zen.|group=oh}} Aurkikuntza honek [[Eliza katolikoa]]ren eta zientzialarien arteko gatazka sortu zuen; [[Inkisizioa]]k Galileo atxilotu zuen eta kondenatu, bere ideia erlijioaren ereduaren aurkako [[heresia]] zelako.<ref group="oh">Epaiketa famatu horretan esan omen zituen Galileok ''Eppur si muove'' (hala ere, mugitu egiten da) esaldia.</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eppur si non muove - Zientzia.eus|url=http://zientzia.eus/artikuluak/eppur-si-inoni-muove/|sartze-data=2017-10-12}}</ref> Garai berdinean [[Johannes Kepler]]rek orbita zirkularrarekin planeten mugimendua azaltzeko saiakera egin zuen, baina ez zuen emaitzarik lortu. [[1609]]an [[Keplerren legeak]] aurkeztu zituen bere ''[[Astronomia Nova]]'' obraren baitan. Liburu horretan planeten orbita [[elipse]] bat zela proposatu zuen, eta [[1631]]ko Artizarraren trantsituan demostratu zen hala zela.<ref>{{Erreferentzia|izena=Giancoli, Douglas|abizena=C.|izenburua=Fisica : principios con aplicaciones|argitaletxea=Pearson educación|data=2006|url=https://www.worldcat.org/oclc/991736702|edizioa=6 ed|isbn=9702606950}}</ref> Mende horretan bertan [[Isaac Newton]]ek planeten mugimenduaren azalpen matematikoa eman zuen, [[grabitazio unibertsalaren legea]] aurkeztuz.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Newton, Isaac - Zientzia.eus|url=http://zientzia.eus/artikuluak/newton-isaac/|sartze-data=2017-10-12}}</ref> [[1704]]an lehen aldiz agertu zen "Eguzki-sistema" kontzeptua.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=solar {{!}} Origin and meaning of solar by Online Etymology Dictionary|url=http://www.etymonline.com/word/solar|sartze-data=2017-10-12}}</ref> [[1705]]ean [[Edmund Halley]] konturatu zen [[Halley kometa|kometa baten agerpenak]] zikloak erakusten zituela eta, beraz, objektu berdina zela behin eta berriz ikusten ari zena.<ref>{{Erreferentzia|izena=Lancaster Brown, Peter,|abizena=1927-|izenburua=Halley & his comet|argitaletxea=Blanford Press|data=1985|url=https://www.worldcat.org/oclc/12749934|isbn=0713714476}}</ref> Hau izan zen planetak ez ziren beste objektu batzuek ere Eguzkiaren inguruan biratzen zutenaren lehen konfirmazioa. Teleskopioen hobekuntzak planeten eta bestelako objektuen ezaugarriak hobeto ulertzea ekarri zuen. [[1781]]ean [[William Herschel]] [[Taurus (konstelazioa)]] behatzen ari zela kometa berri bat aurkitu zuela pentsatu zuen,<ref>{{Erreferentzia|izena=Miner, Ellis D.,|abizena=1937-|izenburua=Uranus : the planet, rings, and satellites|argitaletxea=Wiley|data=1998|url=https://www.worldcat.org/oclc/36074508|edizioa=2nd ed|isbn=9780471973980}}</ref> baina [[Urano (planeta)|Urano]] zen aurkitu zuena, historiaurretik aurkitutako lehen planeta.<ref>{{Erreferentzia|izena=Imperatorskai︠a︡ akademīi︠a︡ nauk|abizena=(Russia)|izenburua=Nova acta Academiae Scientiarum Imperialis Petropolitanae|argitaletxea=typis Academiae Scientiarum|hizkuntza=fr|data=1787|url=https://books.google.es/books?id=UkDoAAAAMAAJ&pg=PA69&lpg=PA69&dq=Recherches+sur+la+nouvelle+Plan%C3%A8te,+d%C3%A9couverte+par+M.+Herschel+&+nomm%C3%A9e+par+lui+Georgium+Sidus&source=bl&ots=R1EOjcDG0G&sig=RR-POCaSxNTyHrB9Ct4bKu27ZCY&hl=eu&sa=X&ved=0ahUKEwjY_pu9jezWAhVKlxQKHc4IDAIQ6AEIOjAC#v=onepage&q=Recherches%20sur%20la%20nouvelle%20Plan%C3%A8te,%20d%C3%A9couverte%20par%20M.%20Herschel%20&%20nomm%C3%A9e%20par%20lui%20Georgium%20Sidus&f=false|sartze-data=2017-10-12}}</ref> [[1801]]ean [[Giuseppe Pazzi]]k [[Zeres (planeta nanoa)]] aurkitu zuen. Hasiera batean Marte eta Jupiterren arteko planeta bat zela pentsatu zuen, baina beste ehunka objektu aurkitu ostean [[asteroide]]en kontzeptua definitu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=OAPa INAF Osservatorio Astronomico – "Giuseppe Salvatore Vaiana"|hizkuntza=it|url=http://www.astropa.unipa.it/Asteroids2001/|sartze-data=2017-10-12}}</ref> [[1846]]an Uranoren orbitan zeuden diskordantzia batzuek beste planeta handi baten existentzia teorizatzera eraman zuen [[Urbain Le Verrier]] astronomoa. Bere kalkuluetan oinarrituta aurkitu zen [[Neptuno (planeta)|Neptuno (planeta).]]<ref name="math">{{Erreferentzia|izenburua=Neptune and Pluto|url=http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/~history/HistTopics/Neptune_and_Pluto.html|sartze-data=2017-10-12}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Neptuno - ZT Hiztegia - Artikuluak|hizkuntza=eu|url=http://zthiztegiberria.elhuyar.org/artikuluak/Neptuno|sartze-data=2017-10-12}}{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> [[1859]]an [[Robert Bunsen]] eta [[Gustav Kirchhoff]]ek asmatu berria zen [[espektroskopio]]a erabili zuten Eguzkia ikertzeko eta aurkitu zuten Lurrean aurki daitezkeen material berberez osatua dagoela eta, beraz lotura bat zegoela Lurra eta zeruko objektuen artean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Cosmic Journey: A History of Scientific Cosmology|url=http://www.aip.org/history/cosmology/tools/tools-spectroscopy.htm|sartze-data=2017-10-12}}</ref> Ondoren, [[Angelo Secchi]] apaizak proposatu zuen Eguzkia izar bat bazen, beste izarrek ere sistemak eduki zitzaketela.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=stellar classification {{!}} astronomy|hizkuntza=en|url=https://www.britannica.com/topic/stellar-classification#ref288666|aldizkaria=Encyclopedia Britannica|sartze-data=2017-10-12}}</ref> 140 urte pasa behar izan ziren baieztapen honen konfirmazioa izateko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Extrasolar Planet Encyclopaedia — Catalog Listing|url=http://exoplanet.eu/catalog.php|sartze-data=2017-10-12}}</ref> [[1930]]ean [[Percival Lowell]]en kalkuluak jarraituta [[Clyde Tombaugh]]ek Pluton aurkitu zuen.<ref name="math" /> Hasiera batean planeta gisa izendatu bazen ere, [[2006]]an [[IAU]]k planeta nano izaera eman zion, berriki aurkituak izan ziren beste batzuekin eta aspalditik ezagutzen zen Zeresekin batera. [[2005]]ean [[Eris (planeta nanoa)]] aurkitu zen, Pluton baino pisutsuagoa baina pixka bat txikiagoa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eris (2003 UB313) and Dysnomia|url=http://www.solstation.com/stars/ub313.htm|sartze-data=2017-10-12}}</ref> [[1961]]eko [[apirilaren 21]]ean [[Juri Gagarin]] ''[[Vostok 1]]'' espazio-ontzian Lurretik ateratzen zen lehen gizakia izan zen. [[1969]]ko [[uztailaren 21]]ean ''[[Apollo 11]]'' espazio-ontziak [[gizaki]]a lehen aldiz eraman zuen Ilargira. Gizakia gaur egun espazioan etengabe bizi da, lehenago [[Mir (espazio estazioa)|Mir]] erabilita eta, gaur egun, [[Nazioarteko Espazio Estazioa]]. Gizakirik gabeko [[satelite artifizial]]ak Eguzki-sistemako planeta guztietara eta hainbat satelite, asteroide eta kometatara bidali dira, baita Pluton baino harantzago dauden objektuak behatzera. Marte, Ilargia eta Artizarra behatzen dituzten ibilgailuak ere bidali dira. == Egitura == [[Fitxategi:Size_planets_comparison.jpg|thumb|Eguzkiaren inguruan biratzen duten zortzi planetak, eskalan.]] Eguzki-sistemaren gorputz nagusia [[Eguzkia]] da, [[G motako sekuentzia nagusiko izarra]]. Eguzki-sisteman ezagutzen dugun masa osoaren %99,86 bertan dago eta bere grabitateak dominatzen du guztiz<ref>{{Erreferentzia|izena=Michael|abizena=Woolfson|izenburua=The origin and evolution of the solar system|orrialdeak=1.12–1.19|data=2000-02-01|url=https://academic.oup.com/astrogeo/article/41/1/1.12/182262/The-origin-and-evolution-of-the-solar-system|aldizkaria=Astronomy & Geophysics|alea=1|zenbakia=41|issn=1366-8781|doi=10.1046/j.1468-4004.2000.00012.x|sartze-data=2017-10-12}}</ref>. Eguzkiaren inguruan dauden lau objektu nagusiak, [[planeta erraldoi]]ak, geratzen den masaren %99 dira, Jupiter eta Saturno %90 direlarik. Beste lau planeta telurikoak, planeta nanoak, ilargi, asteroide eta kometek Eguzki-sistemaren masaren %0,002 baino ez dira{{#tag:ref|Eguzki-sistemaren masa kalkulatzeko, Eguzkia, Jupiter eta Saturno kenduta, beste objetu guztien masen kalkulua eta ditugun masa estimazioak gehitzen lor daiteke. Oort lainoak 3 Lur masa dituela kalkulatzen dugu<ref>{{Erreferentzia|izena=Alessandro|abizena=Morbidelli|izenburua=Origin and Dynamical Evolution of Comets and their Reservoirs|data=2005-12-09|url=http://arxiv.org/abs/astro-ph/0512256|aldizkaria=arXiv:astro-ph/0512256|sartze-data=2017-10-12}}</ref>, Kuiperren eraztunak 0,1<ref>{{Erreferentzia|izena=Audrey|abizena=Delsanti|izenburua=The Solar System Beyond The Planets|argitaletxea=Springer, Berlin, Heidelberg|orrialdeak=267–293|hizkuntza=en|abizena2=Jewitt|izena2=David|data=2006|url=https://link.springer.com/chapter/10.1007/3-540-37683-6_11|isbn=3540376836|doi=10.1007/3-540-37683-6_11|sartze-data=2017-10-12|serie=Springer Praxis Books}}</ref> eta asteroide gerrikoak 0,0005 Lurraren masa<ref name="Krasinsky">{{Erreferentzia|izena=G|abizena=Krasinsky|izenburua=Hidden Mass in the Asteroid Belt|orrialdeak=98–105|url=https://doi.org/10.1006/icar.2002.6837|aldizkaria=Icarus|alea=1|zenbakia=158|doi=10.1006/icar.2002.6837|sartze-data=2017-10-12}}</ref>. Guztia gehituz eta gorantz biribilduz, ~37 Lur masa daude Eguzkia, Jupiter eta Saturno ez diren objektuen artean. Urano eta Neptunoko masak ~31 Lur masa dira, beraz ~6 Lur masa geratzen dira guztira. Honek esan nahi du %1aren %10aren %1,3 baino ez direla kanpo planetak ez diren beste objektu guztiak batera.|group="oh"}} Objektu handi gehienek Eguzkiaren inguruko orbita Lurraren orbitaren plano berean egiten dute, [[ekliptika]] gisa ezaguna. Planetak ekliptikatik oso gertu daude, baina [[Kuiper gerrikoa]]n dauden objektuek angelu handiagoa izan ohi dute<ref>{{Erreferentzia|izena=Harold F.|abizena=Levison|izenburua=The formation of the Kuiper belt by the outward transport of bodies during Neptune's migration|orrialdeak=419–421|abizena2=Morbidelli|izena2=Alessandro|url=https://doi.org/10.1038/nature02120|aldizkaria=Nature|alea=6965|zenbakia=426|doi=10.1038/nature02120}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=H|abizena=Levison|izenburua=From the Kuiper Belt to Jupiter-Family Comets: The Spatial Distribution of Ecliptic Comets|orrialdeak=13–32|url=https://doi.org/10.1006/icar.1996.5637|aldizkaria=Icarus|alea=1|zenbakia=127|doi=10.1006/icar.1996.5637|sartze-data=2017-10-12}}</ref>. Planeta guztiek, eta objektu gehienek, Eguzkiaren biraketaren norabide berean egiten duten euren orbita ([[Erloju orratzen noranzko|erlojuaren aurka]] Lurraren Ipar Polotik ikusita)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Planet found orbiting its star backwards for first time|hizkuntza=en-US|url=https://www.newscientist.com/article/dn17603-planet-found-orbiting-its-star-backwards-for-first-time.html|aldizkaria=New Scientist|sartze-data=2017-10-12}}</ref>. Badira batzuk kontrako noranzkoan biratzen dutenak, [[Halley kometa]] kasu<ref>{{Erreferentzia|izenburua=NK 866|url=http://www.oaa.gr.jp/~oaacs/nk/nk866.htm|sartze-data=2017-10-12}}</ref>. Eguzki-sistema ezagunaren egitura basikoa honakoa da: Eguzkia dago bere erdigunean, erlatiboki txikiak diren lau planeta daude berarengandik hurbil, asteroide gerriko batez inguratuta, eta beste lau planeta erraldoi daude gerriko horren eta Kuiperren gerrikoaren artean; azken hau batez ere izotzezko objektuz eratuta dago. Astronomoek, batzuetan, eskualde hauei banaketa izaera ematen diote, era informalean bada ere. Barneko Eguzki-sisteman egongo lirateke lau planeta harritsuak eta asteroide gerrikoa; kanpoko Eguzki-sisteman lau planeta erraldoiak<ref>{{Erreferentzia|izenburua=An Overview of the Solar System, it's alignment and pictures|url=http://www.nineplanets.org/overview.html|sartze-data=2017-10-13}}</ref>. Kuiper gerrikoaren aurkikuntzatik, Eguzki-sistemaren kanpoko eremuak eskualde gisa hartzen dira, eta han dauden objektuei ''Neptunoz haraindiko'' izena ematen zaie.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=New Horizons to Launch on Journey to Pluto - Planetary News {{!}} The Planetary Society|data=2006-02-22|url=https://web.archive.org/web/20060222080327/http://www.planetary.org/news/2006/0116_New_Horizons_Set_to_Launch_on_9_Year.html|sartze-data=2017-10-13}}</ref> Eguzki-sistemako planeta gehienak azpisistemak dira, bere baitan. Planeta gehienek satelite naturalak, ilargi ere deituak, dituzte euren inguruan. Bi satelite, [[Titan (satelitea)|Titan]] eta [[Ganimedes (satelitea)|Ganimedes]] [[Merkurio (planeta)|Merkurio]] baino handiagoak dira. Lau planeta erraldoiek eta<ref>{{Erreferentzia|izena=Bradford A.|abizena=Smith|izenburua=The Jupiter System Through the Eyes of Voyager 1|orrialdeak=951–972|hizkuntza=en|abizena2=Soderblom|abizena3=Johnson|abizena4=Ingersoll|abizena5=Collins|abizena6=Shoemaker|abizena7=Hunt|abizena8=Masursky|abizena9=Carr|izena2=Laurence A.|izena3=Torrence V.|izena4=Andrew P.|izena5=Stewart A.|izena6=Eugene M.|izena7=G. E.|izena8=Harold|izena9=Michael H.|data=1979-06-01|url=http://science.sciencemag.org/content/204/4396/951|aldizkaria=Science|alea=4396|zenbakia=204|issn=0036-8075|pmid=17800430|doi=10.1126/science.204.4396.951|sartze-data=2017-10-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Historical Background of Saturn's Rings|url=http://www.solarviews.com/eng/saturnbg.htm|sartze-data=2017-10-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=J. L.|abizena=Elliot|izenburua=The rings of Uranus|orrialdeak=328–330|hizkuntza=en|abizena2=Dunham|abizena3=Mink|izena2=E.|izena3=D.|data=1977-05-26|url=http://www.nature.com/nature/journal/v267/n5609/abs/267328a0.html?foxtrotcallback=true|aldizkaria=Nature|alea=5609|zenbakia=267|doi=10.1038/267328a0|sartze-data=2017-10-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=B. A.|abizena=Smith|izenburua=Voyager 2 at Neptune: Imaging Science Results|orrialdeak=1422–1449|hizkuntza=en|abizena2=Soderblom|abizena3=Banfield|abizena4=Barnet|abizena5=Basilevsky|abizena6=Beebe|abizena7=Bollinger|abizena8=Boyce|abizena9=Brahic|izena2=L. A.|izena3=D.|izena4=C|izena5=A. T.|izena6=R. F.|izena7=K.|izena8=J. M.|izena9=A.|data=1989-12-15|url=http://science.sciencemag.org/content/246/4936/1422|aldizkaria=Science|alea=4936|zenbakia=246|issn=0036-8075|pmid=17755997|doi=10.1126/science.246.4936.1422|sartze-data=2017-10-13}}</ref>, gutxienez, [[Haumea (planeta nanoa)|Haumea]] planeta nanoak<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Haumea planeta nanoak eraztun bat duela ikusi dute - Zientzia.eus|url=http://zientzia.eus/artikuluak/haumea-planeta-nanoak-eraztun-bat-duela-ikusi-dute/|sartze-data=2017-10-13}}</ref>, hautsez eta partikula txikiz osatutako [[eraztun planetario|eraztunak]] dituzte inguruan. Satelite natural handi gehienek [[errotazio sinkrono]]a dute, euren sistemako planetari aurpegi bera erakusten denbora guztian. [[Keplerren legeak]] objektuek Eguzkiaren inguruan duten orbitak definitzen ditu. Lege hori jarraituz, objektu guztiek foku batean Eguzkia duten [[elipse]] bat deskribatzen dute. Eguzkitik gertuago dauden objektuek ([[ardatzerdi handi]] txikiagoa dutenak) azkarrago mugitzen dira Eguzkiaren grabitatearen eragina handiagoa delako. Orbita eliptiko batean gorputz batek Eguzkiarekiko duen distantzia urtean zehar aldatzen da. Eguzkitik gertuen dagoen momentuari [[perihelio]] deitzen zaio, eta urrunen dagoen momentuari [[afelio]]. Orbita hauek ia zirkularrak dira, baina kometa, asteroide eta Kuiper gerrikoko objektuek orbita oso eliptikoak izan ohi dituzte. Eguzki-sisteman dauden gorputz ezberdinen posizioa matematikoki kalkulatzea posible da. Eguzkiak sistema osoa dominatzen badu ere, bere [[momentu angular|momentu angeluarra]] %2 baino ez da<ref name="momentu">{{Erreferentzia|izenburua=Progress in the search for extraterrestrial life : 1993 Bioastronomy Symposium, Santa Cruz, California, 16-20 August 1993|argitaletxea=Astronomical Society of the Pacific|data=1995|url=https://www.worldcat.org/oclc/32232716|isbn=0937707937}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Shaolan|abizena=Bi|izenburua=Solar Models with Revised Abundance|orrialdeak=L42|abizena2=Li|abizena3=Li|abizena4=Yang|izena2=Tanda|izena3=Linghuai|izena4=Wuming|data=2011-04-20|url=http://arxiv.org/abs/1104.1032|aldizkaria=The Astrophysical Journal|alea=2|zenbakia=731|issn=2041-8205|doi=10.1088/2041-8205/731/2/L42|sartze-data=2017-10-13}}</ref>. Planetek eta, bereziki, Jupiterrek, momentu angeluar gehiena dute, euren masa, orbita eta Eguzkiarekiko distantzia dela eta. Baliteke kometek ere momentu angeluar handiarekin laguntzea<ref name="momentu" />. == Konposizioa == Konposizioaren aldetik gradiente bat dago Eguzki-sisteman, Eguzkiaren beraren beroaren eta [[erradiazio presioa|argiaren presioak]] sortua. Eguzkitik gertuen dauden objektuek beroaren eta argiaren presio handiagoa dute, eta [[urtze-puntu]] altua duten elementuz osaturik daude. Eguzkitik urrunago dauden beste objektuak urtze-puntu baxuagoa duten materialez osaturik daude<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Encyclopedia of the solar system|argitaletxea=Academic Press|data=2007|url=https://www.worldcat.org/oclc/76797928|edizioa=2nd ed|isbn=0120885891}}</ref>. Substantzia hegazkorren kondentsazioa ematen den puntuari [[izozte lerro]] deitzen zaio, eta gutxi gorabehera Eguzkitik 5 [[Unitate Astronomiko|UAra]] dago<ref>{{Erreferentzia|izena=M.J.|abizena=Mumma|izenburua=Remote infrared observations of parent volatiles in comets: A window on the early solar system|orrialdeak=2563–2575|abizena2=DiSanti|abizena3=Russo|abizena4=Magee-Sauer|abizena5=Gibb|abizena6=Novak|izena2=M.A.|izena3=N. Dello|izena4=K.|izena5=E.|izena6=R.|url=https://doi.org/10.1016/S0273-1177(03)00578-7|aldizkaria=Advances in Space Research|alea=12|zenbakia=31|doi=10.1016/s0273-1177(03)00578-7|sartze-data=2017-10-14}}</ref>. Eguzkia da Eguzki-sistemako materia zatirik gehiena duen gorputza, eta %98an [[hidrogeno]] eta [[helio]]z osatua dago<ref>{{Erreferentzia|izenburua=contents|url=https://history.nasa.gov/SP-402/contents.htm|sartze-data=2017-10-13}}</ref>. Jupiter eta Saturno, geratzen den materiaren zatirik handiena dutenak, batez ere hidrogeno eta helioz osaturik daude<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Saturn Fact Sheet|hizkuntza=en|url=http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/saturnfact.html|sartze-data=2017-10-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Jupiter Fact Sheet|hizkuntza=en|url=http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/jupiterfact.html|sartze-data=2017-10-13}}</ref>. Jupiterren aurkitu dira beste material batzuk, ehuneko oso txikietan, baita [[hidrokarburo]] edo [[amoniako]]a ere<ref>{{Erreferentzia|izena=S|abizena=Kim|izenburua=Infrared polar brightening on Jupiter III. Spectrometry from the Voyager 1 IRIS experiment|orrialdeak=233–248|url=https://doi.org/10.1016/0019-1035(85)90088-0|aldizkaria=Icarus|alea=2|zenbakia=64|doi=10.1016/0019-1035(85)90201-5|sartze-data=2017-10-13}}</ref>. Jupiterren eta Saturnoren barnealdean harrizko nukleo bat dago, Lurraren konposizio antzekoa izan dezakeena<ref>{{Erreferentzia|izena=Tristan|abizena=Guillot|izenburua=New Constraints on the Composition of Jupiter from Galileo Measurements and Interior Models|orrialdeak=534–539|abizena2=Gautier|abizena3=Hubbard|izena2=Daniel|izena3=William B.|url=http://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0019103597958127|aldizkaria=Icarus|alea=2|zenbakia=130|doi=10.1006/icar.1997.5812|sartze-data=2017-10-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Tristan|abizena=Guillot|izenburua=Saturn's Exploration Beyond Cassini-Huygens|argitaletxea=Springer, Dordrecht|orrialdeak=745–761|hizkuntza=en|abizena2=Atreya|abizena3=Charnoz|abizena4=Dougherty|abizena5=Read|izena2=Sushil|izena3=Sébastien|izena4=Michele K.|izena5=Peter|data=2009|url=https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-1-4020-9217-6_23|isbn=9781402092169|doi=10.1007/978-1-4020-9217-6_23|sartze-data=2017-10-13}}</ref>. Eguzkitik gertuen dauden gorputzak batez ere [[arroka]]z osaturik daude<ref name="podolak">{{Erreferentzia|izena=M.|abizena=Podolak|izenburua=Comparative models of Uranus and Neptune|orrialdeak=1517–1522|abizena2=Weizman|abizena3=Marley|izena2=A.|izena3=M.|url=https://doi.org/10.1016/0032-0633(95)00061-5|aldizkaria=Planetary and Space Science|alea=12|zenbakia=43|doi=10.1016/0032-0633(95)00061-5|sartze-data=2017-10-14}}</ref>, urtze-puntu altua duten konposatuekin, hala nola [[silikato]]ak, [[burdin]]a eta [[nikel]]a. [[Nebulosa protoplanetario]]an gai guzti hauek egoera solidoan mantendu ziren<ref name="podolak2">{{Erreferentzia|izena=M|abizena=Podolak|izenburua=Further investigations of random models of Uranus and Neptune|orrialdeak=143–151|abizena2=Podolak|abizena3=Marley|izena2=J.I|izena3=M.S|url=https://doi.org/10.1016/S0032-0633(99)00088-4|aldizkaria=Planetary and Space Science|alea=2-3|zenbakia=48|doi=10.1016/s0032-0633(99)00088-4|sartze-data=2017-10-14}}</ref>. Lehen esan bezala Jupiter eta Saturno gasez osaturik daude, hein handi batean. Gas hauek fase horretan egon ziren nebulosan<ref name="podolak2" />. Izotzek, izan [[ur]]arenak, [[metano]], [[amoniako]], [[azido sulfidriko|azido sulfhidriko]] edo [[karbono dioxido]]arenak<ref name="podolak" />, oso tenperatura baxuetan dute urtze-puntua<ref name="podolak2" />. Izotz, likido edo gas gisa aurki daitezke Eguzki-sistemako hainbat lekutan, eta nebulosan egoera ezberdinetan egongo ziren. Substantzia hauek dira Jupiter eta Saturnoren sateliteen osagai nagusiak, eta Urano zein Neptunorenak. Neptunoz haraindiko objektuen orbitan kokatzen diren gorputz gehienak ere izotzez osaturik daude<ref name="podolak" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Zeilik,|abizena=Michael.|izenburua=Astronomy : the evolving universe|argitaletxea=Cambridge University Press|data=2002|url=https://www.worldcat.org/oclc/46685453|edizioa=9th ed|isbn=0521800900}}</ref>. == Distantziak eta eskalak == {{irudi zabala|Solar System planets, dual scale.jpg|3000px|Eguzkia eta planeten orbitak. Distantziak eskalan daude, planetak ez.}} Eguzkitik Lurreraino dagoen distantziari [[unitate astronomiko]] deitzen zaio, eta 150.000.000 kilometro ingurukoa da. Alderatzeko, Eguzkiaren erradioa 0,0047 UA da, hau da, 700.000 km. Beraz, Eguzkiak Lurraren orbitaren erradioa duen [[esfera]] baten bolumenaren 0,00001% (10⁻⁵ %) betetzen ditu. Lurraren bolumena, aldiz, Eguzkiaren milioiren bat da (10⁻⁶). Jupiter, planetarik handiena, Eguzkitik 5,2 unitate astronomikora dago, 780.000.000 km, eta bere erradioa 71.000 kilometrokoa da. Neptuno, planetarik urrunena, 30 unitate astronomikora dago, 4,5×10⁹ km. Salbuespen batzuk kenduta, Eguzkitik urrunago, orduan eta distantzia handiago bere orbitatik hurrengo objektuaren orbitaraino. Adibidez, Artizarra Merkurio baino 0,33 UA urrunago dago Eguzkitik, eta Saturno 4,3 UA urrunago dago Jupiter baino; Neptuno Urano baino 10,5 UA urrunago dago. Saiakerak izan dira objektuen orbiten distantzien arteko harremanak aurkitzeko, adibidez [[Titius-Bode legea]], baina teoria horiek ez dute onarpen osorik<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Dawn: Background|data=2012-05-24|url=https://archive.today/20120524184638/http://www-ssc.igpp.ucla.edu/dawn/background.html|aldizkaria=archive.is|sartze-data=2017-10-14}}</ref>. Eguzkia eta Neptunoren arteko distantzia futbol zelai baten luzera izango balitz, Eguzkiak 3 zentimetroko diametroa izango luke ([[golf pilota]] baten bi heren), planeta erraldoiek 3 milimetroko tamaina izango lukete eta [[Lurra]]ren diametroa eta beste barneko planeten tamaina [[arkakuso]] baten tamaina izango lukete (0,3 mm)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=NASA - Solar System Scale|hizkuntza=en|url=http://www.nasa.gov/audience/foreducators/5-8/features/F_Solar_System_Scale.html|sartze-data=2017-10-15}}</ref>. == Sorrera eta eboluzioa == [[Fitxategi:Orion Nebula with proplyd highlights (captured by the Hubble Space Telescope).jpg|thumb|Diska protoplanetarioak [[Orioneko nebulosa]]n. ''[https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Orion_Nebula_with_proplyd_highlights_(captured_by_the_Hubble_Space_Telescope).jpg Egin klik zehaztasun gehiago ikusteko]'']] Eguzki sistema orain dela 4.658 milioi urte sortu zen [[molekula laino]] baten eskualde oso baten kolapso grabitazionala dela eta<ref group="oh">Data hau [[meteorito]] batean aurkitutako [[Inklusio (mineral)|inklusiorik]] zaharrenarena da, {{val|4568.2|+0.2|-0.4}} milioi urte dituela. Uste denez molekula lainoan sortutako lehen material solidoen formazioaren datari dagokio.{{Erreferentzia|izena=Audrey|abizena=Bouvier|izenburua=The age of the Solar System redefined by the oldest Pb–Pb age of a meteoritic inclusion|orrialdeak=637–641|hizkuntza=en|abizena2=Wadhwa|izena2=Meenakshi|data=2010-08-22|url=http://www.nature.com/doifinder/10.1038/ngeo941|aldizkaria=Nature Geoscience|alea=9|zenbakia=3|issn=1752-0908|doi=10.1038/ngeo941|sartze-data=2017-10-14}}</ref> Hasierako laino honek hainbat argi-urteko tamaina izango zuen, eta hainbat izarren jaiolekua izango litzateke<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The formation of the solar system|url=http://atropos.as.arizona.edu/aiz/teaching/nats102/mario/solar_system.html|sartze-data=2017-10-14}}{{Apurtutako esteka|date=urria 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Molekula lainoetan ohikoa denez, gehiengoa [[hidrogeno]]a zen, [[helio]] kopuru nabarmen batekin, eta aurreko [[izarren hauts]]etik etorritako elementu astunagoen kopuru txikiekin. Eguzki-sistema osatuko zuen eskualdeari ''Eguzki-aurreko nebulosa''<ref group="oh">{{lang-en|Pre-solar nebula}}</ref> izena ematen zaio<ref>{{Erreferentzia|izena=W. M.|abizena=Irvine|izenburua=The chemical composition of the pre-solar nebula|orrialdeak=3–12|data=1983|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1983coex....1....3I|zenbakia=1|sartze-data=2017-10-14}}</ref>. Eskualde honek kolapsoa izan zuenean, momentu angeluarraren kontserbazioaren ondorioz biraketa azkarrean sartuko zen. Zentroa, masa gehiena metatu zen gunea, geroz eta beroago zegoen, inguruan zuen disko baino nabarmen beroago. Uzkurtzen ari zen hodeiaren biraketa azkartzen zoan heinean, lauago egiten hasi zen, [[disko protoplanetario]] bat eratuz, gutxi gorabehera 200 UA zituena, [[protoizar]] bero eta dentso batekin bere erdialdean<ref>{{Erreferentzia|izena=Jane S.|abizena=Greaves|izenburua=Disks Around Stars and the Growth of Planetary Systems|orrialdeak=68–71|hizkuntza=en|data=2005-01-07|url=http://science.sciencemag.org/content/307/5706/68|aldizkaria=Science|alea=5706|zenbakia=307|issn=0036-8075|pmid=15637266|doi=10.1126/science.1101979|sartze-data=2017-10-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=3. Present Understanding of the Origin of Planetary Systems {{!}} Strategy for the Detection and Study of Other Planetary Systems and Extrasolar Planetary Materials: 1990-2000 {{!}} The National Academies Press|hizkuntza=en|url=http://www.nap.edu/openbook.php?record_id=1732&page=21|doi=10.17226/1732|sartze-data=2017-10-14}}</ref>. Planetak disko honen [[akrezio]]z sortu ziren, [[grabitazio]] indarrak hautsa eta gasa elkartzen joan ahala, gorputz geroz eta handiagoa sortzeko elkartuz<ref>{{Erreferentzia|izena=A. P.|abizena=Boss|izenburua=Chondrule-forming Shock Fronts in the Solar Nebula: A Possible Unified Scenario for Planet and Chondrite Formation|orrialdeak=L137|hizkuntza=en|abizena2=Durisen|izena2=R. H.|data=2005|url=http://stacks.iop.org/1538-4357/621/i=2/a=L137|aldizkaria=The Astrophysical Journal Letters|alea=2|zenbakia=621|issn=1538-4357|doi=10.1086/429160|sartze-data=2017-10-14}}{{Apurtutako esteka|date=maiatza 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Eguzki-sistemaren hasieran ehunka protoplaneta egongo ziren, baina gehienak batu edo suntsitu ziren, gaur egun dauden planeta, planeta-nano eta bestelako gorputz txikiak baino ez utziz. Urtze-puntua dela eta, bakarrik metalak eta [[silikato]]ak egon zitezkeen era solidoan Eguzki-sistemaren barnealdean, Eguzkitik gertu. Material solido horiek sortuko zituzten, gerora, Merkurio, Artizarra, Lurra eta Marte. Elementu metalikoak lainoaren ehuneko txiki bat zirenez gero planeta hauek ezin izan zuten gehiago hazi. Jupiter, Saturno, Urano eta Neptuno Eguzkitik urrunago sortu ziren, [[Antzigar lerroa|izozte-lerroa]] pasata. Lerro hau Marte eta Jupiterren orbiten tartean dago eta izotza eratzen duten konposatuak egoera solidoan mantentzea posible den eremua adierazteko erabiltzen da. Izotz hauek eratzeko behar ziren molekulak ugariagoak ziren nebulosan eta, horregatik, planeta hauek nahiko hazteko aukera zuten, euren grabitate indarrarekin inguruan zuten hidrogeno eta helioa harrapatuz. Planetak sortu ez zituen materiak hainbat eraztun sortu zituen, asteroidez, zein izotzez (Kuiperren gerrikoa gisa). Eguzki-sistemaren mugan Oorten lainoa eratu zen. Planeten sorrera eta mugimenduen inguruko teoria interesgarria [[Nice eredua]]k eskaintzen du. Protoizarraren lehenengo 50 milioi urteetan presioa eta dentsitatea handituz joan zen, ahalik eta [[fusio termonuklear]]ra emateko nahikoa materia izan zuen arte<ref>{{Erreferentzia|izena=Sukyoung|abizena=Yi|izenburua=Toward Better Age Estimates for Stellar Populations: The Y2 Isochrones for Solar Mixture|orrialdeak=417|hizkuntza=en|abizena2=Demarque|abizena3=Kim|abizena4=Lee|abizena5=Ree|abizena6=Lejeune|abizena7=Sydney Barnes|izena2=Pierre|izena3=Yong-Cheol|izena4=Young-Wook|izena5=Chang H.|izena6=Thibault|data=2001|url=http://stacks.iop.org/0067-0049/136/i=2/a=417|aldizkaria=The Astrophysical Journal Supplement Series|alea=2|zenbakia=136|issn=0067-0049|doi=10.1086/321795|sartze-data=2017-10-14}}{{Apurtutako esteka|date=maiatza 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. [[Tenperatura]], erreakzio kopurua, presioa eta dentsitatea handitzen joan ziren ahalik eta [[oreka hidrostatiko]]a lortu zen arte: presio termikoak grabitatearena berdindu zuen. Puntu honetan, Eguzkia [[sekuentzia nagusia]]ren baitako izar bilakatu zen<ref>{{Erreferentzia|izena=Antonio|abizena=Chrysostomou|izenburua=The formation of stars|orrialdeak=29–40|abizena2=Lucas|izena2=Phil|data=2005-01-01|url=http://dx.doi.org/10.1080/0010751042000275277|aldizkaria=Contemporary Physics|alea=1|zenbakia=46|issn=0010-7514|doi=10.1080/0010751042000275277|sartze-data=2017-10-14}}</ref>. Eguzkia sekuentzia nagusian 10.000 milioi urtez egongo da, eta [[izar-konpakto]] gisa beste 2.000 milioi urte inguru<ref name="etorkizuna">{{Erreferentzia|izena=K.-P.|abizena=Schröder|izenburua=Distant future of the Sun and Earth revisited|orrialdeak=155–163|abizena2=Connon Smith|izena2=Robert|data=2008-05-01|url=https://academic.oup.com/mnras/article/386/1/155/977315/Distant-future-of-the-Sun-and-Earth-revisited|aldizkaria=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society|alea=1|zenbakia=386|issn=0035-8711|doi=10.1111/j.1365-2966.2008.13022.x|sartze-data=2017-10-14}}</ref>. Eguzkiaren jarduerak sortzen duen Eguzki-haizeak [[heliosfera]] sortu zuen eta protoplanetetan ez zegoen gas eta hautsaren gehiengoa izarren-arteko espaziora jaurtiki zuen, planeten osaera fasearekin amaituz. Geroztik, Eguzkia hazi eta distiratsuago egin da. Bere sekuentzia nagusiaren hasierako fasean gaur egungo argiaren %70a zuen<ref>{{Erreferentzia|izena=Nir J.|abizena=Shaviv|izenburua=Toward a solution to the early faint Sun paradox: A lower cosmic ray flux from a stronger solar wind|orrialdeak=1437|data=2003-12-01|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2003JGRA..108.1437S|aldizkaria=Journal of Geophysical Research (Space Physics)|zenbakia=108|issn=0148-0227|doi=10.1029/2003JA009997|sartze-data=2017-10-14}}</ref>. Eguzki-sistema gaur egun ezagutzen dugun bezala mantenduko da (aurreikusten ez dugu zerbait gertatu ezean) Eguzkiak bere hidrogeno guztia helioan bilakatzen duen arte, hemendik 5.000 milioi urtera. Honen ostean sekuentzia-nagusiaren amaiera izango da. Momentu horretan Eguzkiaren nukleoaren kolapsoa gertatuko da eta bere energia sorrera gaur egungoa baino askoz handiagoa izango da. Eguzkiaren kanpo geruzak hedatuko dira, gaur egungo diametroa baino 260 aldiz handiago egin arte, eta Eguzkia [[erraldoi gorri]]a izango da. Bere azalera handiagoa izango denez, gainazala hoztuko da, 2.600 [[Kelvin]] arte<ref name="etorkizuna" />. Eguzki erraldoi horrek Merkurio lurrinduko du eta bizitza ezinezko egingo du Lurrean. Momenturen batean, nukleoan ez da egongo helio nahikorik [[fusio nuklear]]ra emateko, helioa hidrogenoa baino askoz azkarrago bukatuko baitu. Eguzkiaren tamaina ez da nahikoa izango elementu pisutsuagoak sortzen hasteko eta, beraz, erreakzio nuklearrak murriztuko dira. Bere kanpo geruzek alde egingo dute espazioan, [[nano zuri]] bat utziz: objektu oso dentsoa, Eguzkiak gaur egun duen masaren erdiarekin, baina Lurraren tamainarekin<ref>{{Erreferentzia|izenburua=New Vistas in Astronomy - 2005 Series|data=2005-05-27|url=https://web.archive.org/web/20050527094435/http://www-astronomy.mps.ohio-state.edu/Vistas/|sartze-data=2017-10-14}}</ref>. Kanpoko geruzen jaurtiketa horrek nebulosa planetario berria sortuko dute, hasierako elementuez gain [[karbono]]a bezalako elementu ugari espaziora itzuliz. == Eguzkia == {{nagusia|Eguzkia}} [[Fitxategi:Sun in February (transparent).png|ezkerrera|upright|frameless]] [[Eguzkia]] (edo ''ekia''; [[Fitxategi:Sun_symbol (fixed width).svg|18px]]) [[plasma]] beroz osatutako [[esfera]] ia perfektua da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=How Round is the Sun? {{!}} Science Mission Directorate|hizkuntza=en|url=https://science.nasa.gov/science-news/science-at-nasa/2008/02oct_oblatesun/|sartze-data=2017-10-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=First Ever STEREO Images of the Entire Sun {{!}} Science Mission Directorate|hizkuntza=en|url=https://science.nasa.gov/science-news/science-at-nasa/2011/06feb_fullsun/|sartze-data=2017-10-14}}</ref>, barne mugimendu [[konbekzio|konbektiboarekin]], [[dinamo]] batek duen prozesu berarekin [[eremu magnetiko]]a sortzen duena<ref>{{Erreferentzia|izena=Paul|abizena=Charbonneau|izenburua=Solar Dynamo Theory|orrialdeak=251–290|data=2014-08-18|url=http://www.annualreviews.org/doi/10.1146/annurev-astro-081913-040012|aldizkaria=Annual Review of Astronomy and Astrophysics|alea=1|zenbakia=52|issn=0066-4146|doi=10.1146/annurev-astro-081913-040012|sartze-data=2017-10-14}}</ref>. 1.390 milioi kilometroko diametroa du, hau da, Lurrarena baino 109 aldiz handiagoa. Bere masa Lurrarena baino 330.000 aldiz handiagoa da, Eguzki-sistema osoaren masaren %99,86<ref>{{Erreferentzia|izena=Michael|abizena=Woolfson|izenburua=The origin and evolution of the solar system|orrialdeak=1.12–1.19|data=2000-02-01|url=https://academic.oup.com/astrogeo/article/41/1/1.12/182262/The-origin-and-evolution-of-the-solar-system|aldizkaria=Astronomy & Geophysics|alea=1|zenbakia=41|issn=1366-8781|doi=10.1046/j.1468-4004.2000.00012.x|sartze-data=2017-10-14}}</ref>. Eguzkiaren hiru laurden inguru (~%73) [[hidrogeno]]a da; gainontzeko ia guztia [[helio]]a da (~%25), eta kopuru txikiagotan beste elementu batzuk aurki daitezke, hala nola [[oxigeno]]a, [[karbono]]a, [[neoi]]a eta [[burdin]]a<ref>{{Erreferentzia|izena=Sarbani|abizena=Basu|izenburua=Helioseismology and solar abundances|orrialdeak=217–283|abizena2=Antia|izena2=H.M.|url=https://doi.org/10.1016/j.physrep.2007.12.002|aldizkaria=Physics Reports|alea=5-6|zenbakia=457|doi=10.1016/j.physrep.2007.12.002|sartze-data=2017-10-14}}</ref>. Eguzkia [[G motako sekuentzia nagusiko izarra]] da (G2V), bere klase espektralean oinarrituta. Informalki [[nano hori]] gisa izendatzen da. Bere tenperatura ertaina da, izar beroagoak eta hotzagoak daudelarik. Hala ere, beroago eta distiratsuagoak diren izarrak ez dira hotzagoak direnak bezain beste. [[Esne Bidea]]n dauden izarren %85 [[nano gorri]]ak dira, Eguzkia baino hotzagoak<ref>{{Erreferentzia|izena=R. L.|abizena=Smart|izenburua=The Second Guide Star Catalogue and Cool Stars|orrialdeak=119|abizena2=Carollo|abizena3=Lattanzi|abizena4=McLean|abizena5=Spagna|izena2=D.|izena3=M. G.|izena4=B.|izena5=A.|data=2001|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2001udns.conf..119S|sartze-data=2017-10-15}}</ref>. Eguzkia [[I biztanleria izarra]] da, hau da, helioa baino pisutsuagoak diren materialen ehuneko erlatiboki handia du<ref>{{Erreferentzia|izena=T. S.|abizena=van Albada|izenburua=On the Two Oosterhoff Groups of Globular Clusters|orrialdeak=477–498|hizkuntza=en|abizena2=Baker|izena2=Norman|data=October 1973|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1973ApJ...185..477V|aldizkaria=The Astrophysical Journal|zenbakia=185|issn=0004-637X|doi=10.1086/152434|sartze-data=2017-10-15}}</ref>. Orain dela 4.600 milioi urte inguru sortu zen<ref>{{Erreferentzia|izena=A.|abizena=Bonanno|izenburua=The age of the Sun and the relativistic corrections in the EOS|orrialdeak=1115–1118|hizkuntza=en|abizena2=Schlattl|abizena3=Paternò|izena2=H.|izena3=L.|data=2002-08-01|url=https://doi.org/10.1051/0004-6361:20020749|aldizkaria=Astronomy & Astrophysics|alea=3|zenbakia=390|issn=0004-6361|doi=10.1051/0004-6361:20020749|sartze-data=2017-10-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=James N.|abizena=Connelly|izenburua=The Absolute Chronology and Thermal Processing of Solids in the Solar Protoplanetary Disk|orrialdeak=651–655|hizkuntza=en|abizena2=Bizzarro|abizena3=Krot|abizena4=Nordlund|abizena5=Wielandt|abizena6=Ivanova|izena2=Martin|izena3=Alexander N.|izena4=Åke|izena5=Daniel|izena6=Marina A.|data=2012-11-02|url=http://science.sciencemag.org/content/338/6107/651|aldizkaria=Science|alea=6107|zenbakia=338|issn=0036-8075|pmid=23118187|doi=10.1126/science.1226919|sartze-data=2017-10-14}}</ref> eta bere bizitzaren erdialdean dago; ez du aldaketa nabarmenik izan azken lau mila milioi urtetan, eta nahiko egonkor egongo da hurrengo bost mila milioi urtetan. [[Lurra|Lurrean]] dagoen [[bizitza]]ren energia iturri ia bakarra da. Bere barnealdeko hidrogeno guztia fusionatzen denean eta, beraz, [[oreka hidrostatiko]]a hausten denean, Eguzkiaren muinak dentsitate eta tenperatura igoera nabarmena izango du, kanpo geruzak hedatuz [[erraldoi gorri]] bat izan arte. Kalkuluen arabera nahikoa handia izango da [[Merkurio (planeta)|Merkurio]] eta [[Artizarra]] irensteko, eta bizitza ezinezkoa izango da [[Lurra|Lurrean]]. == Barne Eguzki-sistema == '''Barne Eguzki-sistema''' [[planeta teluriko]]ak eta [[asteroide gerrikoa]] barnebiltzen duen eskualdea da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Inner Solar System - Science Mission Directorate|data=2009-05-11|url=https://web.archive.org/web/20090511182050/http://nasascience.nasa.gov/planetary-science/exploring-the-inner-solar-system|sartze-data=2017-10-16}}</ref>. Batez ere silikato eta metalez osatua, objektu guztiak erlatiboki gertu daude Eguzkitik. Eskualde honen erradioa Jupiter eta Saturnoren arteko distantzia baino txikiagoa da. Eskualde hau ere izozte-lerroa baino gertuago dago, hau da, 700 milioi kilometro baino txikiagoa da<ref>{{Erreferentzia|izena=Christian|abizena=Simoes|izenburua=Frost line or snow line or ice line in the solar system — Astronoo|url=http://www.astronoo.com/en/articles/frost-line.html|sartze-data=2017-10-16}}</ref>. === Barne-planetak === {{nagusia|Planeta teluriko}} [[Fitxategi:Eu.Video-Planeta teluriko.webm|thumb|{{VW}} Planeta telurikoen inguruko bideoa.]] Lau '''barne planeta''' edo [[planeta teluriko]]ak dentsoak, [[arroka]]tsuak, [[satelite natural|ilargi]] gutxi edo ilargirik gabekoak eta [[eraztun planetario|eraztun]] sistemarik gabekoak dira. Batez ere urtze-tenperatura oso altua duten [[mineral]]ez osaturik daude, [[silikato]]ak gehien bat, [[lurrazal]]a eta [[mantu]]a osatzen dutenak. Barneko nukleoa batez ere [[burdin]] eta [[nikel]]ez osatua dago. Lau planetetatik hiru (Artizarra, Lurra eta Marte) [[klima]] sortzeko gaitasuna duten [[atmosfera]]k dituzte. Guztiek dituzte [[inpaktu krater]]rak eta [[tektonika]]k eragindako gainazaleko ezaugarriak, hala nola [[rift]] bailarak eta [[sumendi]]ak. ''Barne planeta'' terminoa erabiltzen da maiz, eta ez da ''behe planeta''rekin nahastu behar. Azken honekin Eguzkitik gertuago dauden Merkurio eta Artizarra izendatzeko erabiltzen da. ==== Merkurio ==== {{nagusia|Merkurio (planeta)}} [[Fitxategi:Mercury In Color-Prockter07 centered- by Merlin2525.svg|upright|frameless|ezkerrera]] Merkurio (0,4 UA; [[Fitxategi:Mercury_symbol (fixed width).svg|18px]]) Eguzkitik gertuen dagoen planeta da, eta Eguzki-sistemako txikiena, 0,055 Lurraren masa baino ez ditu. Merkuriok ez du satelite naturalik. Bere inpaktuzko kraterrez gain, [[rupes]] deituriko hegi batzuk baino ez ditu ezaugarri geologiko gisa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lobate Thrust Scarps and the Thickness of Mercury's Lithosphere|url=http://adsabs.harvard.edu/full/1994LPI....25.1203S|sartze-data=2017-10-16}}</ref>. Rupes deritzon hauek, ziurrenik, planetaren uzkurtzeagatik sortuko ziren. Merkurioren atmosfera oso txikia da, Eguzki-haizeak bere gainazaletik kentzen dituen [[atomo]]z osatua<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mercury - Educational facts and history of the planet Mercury.|url=http://www.nineplanets.org/mercury.html|sartze-data=2017-10-16}}</ref>. Mantu oso txikia du, eta burdinazko nukleo handia, eta honen arrazoia oraindik ezezaguna da. Hipotesi baten arabera, kanpo geruza oso bat galdu zuen inpaktu erraldoi baten ondorioz; edo ezin izan zela gehiago hazi Eguzkiaren eragina zela eta<ref>{{Erreferentzia|izena=Willy|abizena=Benz|izenburua=Collisional stripping of Mercury's mantle|orrialdeak=516–528|abizena2=Slattery|abizena3=Cameron|izena2=Wayne L.|izena3=A.G.W.|url=https://doi.org/10.1016/0019-1035(88)90118-2|aldizkaria=Icarus|alea=3|zenbakia=74|doi=10.1016/0019-1035(88)90118-2|sartze-data=2017-10-16}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=A.G.W.|abizena=Cameron|izenburua=The partial volatilization of Mercury|orrialdeak=285–294|url=https://doi.org/10.1016/0019-1035(85)90091-0|aldizkaria=Icarus|alea=2|zenbakia=64|doi=10.1016/0019-1035(85)90091-0|sartze-data=2017-10-16}}</ref>. ==== Artizarra ==== {{nagusia|Artizarra}} [[Fitxategi:Venus globe - transparent background.png|ezkerrera|upright|frameless]] Artizarra (0,7 UA; [[Fitxategi:Venus_symbol (fixed width).svg|18px]]) Lurraren antzekoa da tamainari dagokionez eta 0,815 Lurraren-masa ditu. Lurra bezala [[silikato]]zko mantu bat du burdinazko nukleo bat inguratzen, atmosfera nabarmena eta barne geologia jardueraren ebidentzia. Lurra baino lehorragoa da eta bere atmosfera 90 aldiz dentsoagoa da. Artizarrak ez du satelite naturalik. Planetarik beroena da, bere gainazala 400&nbsp;°Cra dago, gehien bat atmosferan dauden [[berotegi-efektu]]zko gasen ondorioz<ref>{{Erreferentzia|izena=Mark A.|abizena=Bullock|izenburua=The stability of climate on Venus|orrialdeak=7521–7529|hizkuntza=en|abizena2=Grinspoon|izena2=David H.|data=1996-03-25|url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1029/95JE03862/abstract|aldizkaria=Journal of Geophysical Research: Planets|alea=E3|zenbakia=101|issn=2156-2202|doi=10.1029/95JE03862|sartze-data=2017-10-21}}</ref>. Artizarrean ez da aurkitu jarduera geologikorik, baina ez du atmosfera desagertzeaz babestuko zuen eremu-magnetikorik, beraz sumendien leherketek atmosfera berritzen dutela pentsatzen da<ref>{{Erreferentzia|izena=S. C.|abizena=Solomon|izenburua=Climate change as a regulator of tectonics on Venus|orrialdeak=87–90|abizena2=Bullock|abizena3=Grinspoon|izena2=M. A.|izena3=D. H.|data=1999-10-01|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10506565|aldizkaria=Science (New York, N.Y.)|alea=5437|zenbakia=286|issn=0036-8075|pmid=10506565|sartze-data=2017-10-21}}</ref>. ==== Lurra ==== {{nagusia|Lurra}} [[Fitxategi:The Earth seen from Apollo 17 with transparent background.png|ezkerrera|upright|frameless]] [[Lurra]] ([[Fitxategi:Earth symbol (fixed width).svg|18px|Lurraren ikur astronomikoa]]) Eguzki-sistemako hirugarren [[planeta]] da, [[dentsitate (fisika)|dentsoena]] eta [[bizi]]a duen [[planeta]] ezagun bakarra. Eguzkitik 150.000.000 kilometrora dago, hau da, [[Unitate Astronomiko]] batera (1 UA). [[Satelite natural]] bat du, [[Ilargia]]. Ezagutzen dugun planeta bakarra da [[bizitza]] duena<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Solar System Exploration|url=https://science.nasa.gov/planetary-science/big-questions/what-are-the-characteristics-of-the-solar-system-that-lead-to-the-origins-of-life-1/|sartze-data=2017-10-15}}</ref>. Lurreko [[bioaniztasun|biodibertsitatea]] milioika urtetan garatu da, era jarraituan hedatuz [[iraungipen masibo]]etan izan ezik<ref name="SahneyBentonFerry2010">{{erreferentzia | url=http://rsbl.royalsocietypublishing.org/content/6/4/544.full.pdf+html | author=Sahney, S., Benton, M.J. and Ferry, P.A. | year=2010 | title=Links between global taxonomic diversity, ecological diversity and the expansion of vertebrates on land | journal=Biology Letters | doi=10.1098/rsbl.2009.1024 | volume = 6 | pages = 544–547 |format=PDF | issue=4 | pmid=20106856 | pmc=2936204}}</ref>. Bertan 8 milioi [[espezie]] baino gehiago bizi dira eta 7.200 milioi [[gizaki]], haren [[biosfera]]ren eta [[mea|mineralen]] mende. Lurraren [[litosfera]] milioika urtetan gainazalean zehar higitzen diren [[plaken tektonika|plaka tektoniko]] izeneko hainbat atal zurrunetan banatuta dago. Lurraren gainazalaren % 71 [[ur]]ez estalita dago. Beste guztia kontinente eta uharteak dira, bertako aintzira eta ur-ibilguak kontuan hartuta. [[Polo geografiko|Poloak]] gehienbat [[izotz]]ez daude estaliak, [[bankisa|itsas-izotzak]] eta [[Antartikako izotz-geruza]] barne. Lurraren barnea oraindik ere aktibo dago, [[burdina]]zko barne-nukleo solidoarekin, [[eremu magnetiko]]a eragiten duen kanpo-nukleo likidoarekin eta [[mantu]] osatzen duen geruza lodi eta nahiko solidoarekin. <br clear="all" /> ==== Marte ==== {{nagusia|Marte}} [[Fitxategi:Mars (16716283421) - Transparent background.png|ezkerrera|upright|frameless]] [[Marte]] (1,5 UA; [[Fitxategi:Mars_symbol (fixed width).svg|18px]]) Lurra eta Artizarra baino txikiagoa da (0,107 Lurraren masa). Bere atmosferan batez ere [[karbono dioxido]]a dago, eta [[presio atmosferiko]]a zoruan 6,1 [[milibar]]rekoa da, Lurrarenaren %0,6 inguru<ref>{{Erreferentzia|izena=David C.|abizena=Catling|izenburua=Mars Atmosphere. History and Surface Interactions|orrialdeak=301–314|abizena2=Leovy|izena2=Conway|data=2007|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2007ess..book..301C|sartze-data=2017-10-21}}</ref>. Bere gainazalean [[sumendi]] handiak daude, hala nola Eguzki-sistemako mendirik altuena den [[Olympus Mons]], eta [[rift]] bailara handiak [[Valles Marineris]] gisa; ezaugarri hauek jarduera geologikoa erakusten dute, orain dela 2 milioi urtera arte, gutxienez, iraun zuena<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Feature Stories Archives - Astrobiology Magazine|hizkuntza=en-US|url=http://www.astrobio.net/news/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=1360&mode=thread&order=0&thold=0|sartze-data=2017-10-21}}</ref>. Bere kolore gorria [[burdin oxido]]tik datorkio<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mars - Basic Facts {{!}} Planets - NASA Solar System Exploration|url=http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Mars&Display=Kids|sartze-data=2017-10-21}}</ref>. Martek bi satelite natural txiki ditu, [[Fobos]] eta [[Deimos]]. Uste denez kapturatutako asteroideak izango lirateke<ref>{{Erreferentzia|izena=Scott S.|abizena=Sheppard|izenburua=A Survey for Outer Satellites of Mars: Limits to Completeness|orrialdeak=2542–2546|abizena2=Jewitt|abizena3=Kleyna|izena2=David|izena3=Jan|data=November 2004|url=http://arxiv.org/abs/astro-ph/0409522|aldizkaria=The Astronomical Journal|alea=5|zenbakia=128|issn=0004-6256|doi=10.1086/424541|sartze-data=2017-10-21}}</ref>. <br clear="all" /> === Asteroide gerrikoa === {{nagusia|Asteroide gerrikoa}} Planeta nano gisa sailkatua dagoen Zeres kenduta, asteroide gerrikoko objektu guztiak [[Eguzki-sistemako gorputz txiki]] gisa sailkatzen dira. Batez ere [[arroka]] eta [[mineral]] metalikoz osatuak daude, [[izotz]] pixka batekin<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Articles in the Newspaper (iau0601) {{!}} IAU|data=2009-06-03|url=https://web.archive.org/web/20090603001603/http://www.iau.org/public_press/news/release/iau0601/newspaper/|sartze-data=2017-10-16}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Curious About Astronomy: Are Kuiper Belt Objects asteroids? Are large Kuiper Belt Objects planets?|data=2009-01-03|url=https://web.archive.org/web/20090103110110/http://curious.astro.cornell.edu/question.php?number=601|sartze-data=2017-10-16}}</ref>. Metro gutxi batzuk dituzte txikienek, eta ehunka kilometro handienek. Metro bat baino txikiagoak diren asteroideei meteoroide edo mikro-meteoroide izena ematen zaie, definizio nahiko arbitrarioen arabera. Asteroide gerrikoak Marte eta Jupiterren arteko orbita hartzen du, 2,3 eta 3,3 UA artean Eguzkitik. Uste denez Eguzki-sistemaren formaziotik geratzen diren hondakinak dira, ez zutenak bat egitea lortu Jupiterren grabitatea handiegia delako<ref>{{Erreferentzia|izena=J|abizena=Petit|izenburua=The Primordial Excitation and Clearing of the Asteroid Belt|orrialdeak=338–347|url=https://doi.org/10.1006/icar.2001.6702|aldizkaria=Icarus|alea=2|zenbakia=153|doi=10.1006/icar.2001.6702|sartze-data=2017-10-16}}</ref>. Asteroide gerrikoan hamarnaka mila, eta baliteke milioika, objetu daude kilometro bateko tamaina baino handiago direnak<ref>{{Erreferentzia|abizena=esa|izenburua=New study reveals twice as many asteroids as previously believed|hizkuntza=en-GB|url=http://www.esa.int/esaCP/ESAASPF18ZC_index_0.html|aldizkaria=European Space Agency|sartze-data=2017-10-16}}</ref>. Hala ere, asteroide gerrikoaren masa Lurraren milarena inguru izango litzateke<ref name="Krasinsky" />. Asteroide gerrikoaren dentsitatea oso txikia da, eta asteroideen arteko distantziak handiak dira; [[zientzia fikzio]]an ohikoak diren asteroideen irudikapenaren ordez, sateliteak arazorik gabe pasa dira gerrikoa zeharkatuz. ==== Zeres ==== {{nagusia|Zeres (planeta nanoa)}} :Zeres (2,77 UA, [[Fitxategi:Ceres_symbol (fixed width).svg|18px]]) [[asteroide]]rik handiena, [[protoplaneta]] bat eta [[planeta nano]] bat da. Gutxigatik bada ere, 1.000 kilometro baino diametro txikiagoa du, baina bere masa nahikoa handia da grabitateak itxura esferikoa emateko. Zeres planetatzat hartu zen [[1801]]ean aurkitu zenean, baina 1850ean asteroide gisa sailkatu zen, beste asteroide batzuk aurkitu zirenean. 2006an planeta nano gisa sailkatu zen, [[planetaren definizioa]] sortu zenean. ==== Asteroide-taldeak ==== :Asteroide-gerrikoko [[asteroide]]ak hainbat [[asteroide-talde]] eta [[asteroide-familia|familiatan]] banatzen dira, euren orbitaren ezaugarrien arabera. [[Asteroide-ilargi]]ak asteroide handiagoen inguruan orbitatzen duten asteroide txikiak dira. Ez dira planeten ilargiak bezain argi nabarmentzen, batzuetan euren bikotea bezain handiak direlako. Asteroide gerrikoan [[gerriko nagusiko kometa]]k daude, Lurraren [[ur]]ren jatorria izan daitezkeenak<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Main-Belt Comets May Have Been Source Of Earths Water|url=http://www.spacedaily.com/reports/Main_Belt_Comets_May_Have_Been_Source_Of_Earths_Water.html|sartze-data=2017-10-21}}</ref>. : :[[Jupiterren troiano]]ak Jupiterren [[Lagrangeren puntu|L₄ edo L₅ puntuetan]] aurkitzen dira, Planeta baten orbitaren eta Eguzkiaren artean grabitatearen eragin antzekoa duten puntuak. ''Troiano'' izena edozein [[Lagrangeren puntu]]an dagoen edozein gorputz txikiri ematen zaio. [[Hilda familia]]ko asteroideek 2:3ko erresonantzia dute Jupiterrekiko; hau da, Eguzkiaren inguruan hiru biraketa egiten dituzte Jupiterren bi orbita egiten diren bakoitzean<ref>{{Erreferentzia|izena=I. G.|abizena=Slyusarev|izenburua=Jupiter’s Trojans: Physical properties and origin|orrialdeak=139–157|hizkuntza=en|abizena2=Belskaya|izena2=I. N.|data=2014-03-01|url=https://link.springer.com/article/10.1134/S0038094614020063|aldizkaria=Solar System Research|alea=2|zenbakia=48|issn=0038-0946|doi=10.1134/S0038094614020063|sartze-data=2017-10-21}}</ref>. Asteroide-gerrikoaz gain, badira ere barne planeten artean [[Lurretik gertu dauden objektu]]ak, horietako askok planeten orbitak gurutzatzen dituztenak<ref>{{Erreferentzia|izena=A.|abizena=Morbidelli|izenburua=Origin and Evolution of Near-Earth Objects|orrialdeak=409–422|abizena2=Bottke|abizena3=Froeschlé|abizena4=Michel|izena2=W. F., Jr.|izena3=Ch.|izena4=P.|data=2002-03-01|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2002aste.book..409M|sartze-data=2017-10-21}}</ref>. Horietako batzuk [[objektu potentzialki arriskutsu]]ak dira. == Kanpo Eguzki-sistema == === Kanpo-planetak === ==== Jupiter ==== {{nagusia|Jupiter}} [[Fitxategi:Jupiter.png|ezkerrera|upright|frameless]] [[Jupiter]] ([[Fitxategi:Jupiter_symbol (fixed width).svg|18px]] 5,2 UA) planetarik handiena da. Beste planeta guztiak batera baino 2,5 aldiz handiagoa da, eta 318 Lurraren masa ditu. Batez ere [[hidrogeno]] eta [[helio]]z osaturik dago, eta 69 satelite ezagutzen ditugu. Lau handienak [[Ganimedes (satelitea)|Ganimedes]], [[Kalisto]], [[Io]] eta [[Europa (satelitea)|Europa]] dira, planeta telurikoekin hainbat antzekotasunekin, hala nola [[sumendi]]ak eta barne beroketa<ref>{{Erreferentzia|izenburua="P11C-10" in fm99|data=2007-09-30|url=https://web.archive.org/web/20070930165551/http://www.agu.org/cgi-bin/SFgate/SFgate?&listenv=table&multiple=1&range=1&directget=1&application=fm99&database=/data/epubs/wais/indexes/fm99/fm99&maxhits=200&=%22P11C-10%22|sartze-data=2017-11-05}}</ref>. Ganimedes, Eguzki-sistemako sateliterik handiena, Merkurio baino handiagoa da.<br clear="all" /> ==== Saturno ==== {{nagusia|Saturno (planeta)}} [[Fitxategi:3D Saturn.png|ezkerrera|upright|frameless]] [[Saturno (planeta)|Saturno]] ([[Fitxategi:Saturn_symbol (fixed width).svg|18px]] 9,5 UA) Jupiterrekin antzekotasun handiak dituen planeta da, baina bere [[Saturnoren eraztunak|eraztun-sistema]] dela eta nabarmena da. Konposaketa eta magnetosfera Jupiterrenaren antzekoa da, baina bere bolumena txikiagoa da, %60a, hiru aldiz txikiagoa da eta 95 aldiz Lurraren masa ditu. Eguzki-sistemako planeta bakarra da [[ur]]ak baino dentsitate txikiagoa duena<ref>{{Erreferentzia|izena=Akhila|abizena=Mol|izenburua=Saturn- The Most Beautiful Planet of our solar system|hizkuntza=en-gb|url=http://www.preservearticles.com/201101233659/saturn-the-most-beautiful-planet-of-our-solar-system.html|sartze-data=2017-11-08}}</ref>. Eraztunak izotz eta arroka partikula txikiz osaturik daude. Batez ere izotzezko 62 satelite ezagun ditu. Horietatik bitan, [[Titan (satelitea)|Titan]] eta [[Entzelado (satelitea)|Entzelako]], jarduera geologikoa dago<ref>{{Erreferentzia|izena=J. S.|abizena=Kargel|izenburua=Cryovolcanism on the icy satellites|orrialdeak=101–113|hizkuntza=en|data=1994-01-01|url=https://link.springer.com/article/10.1007/BF00613296|aldizkaria=Earth, Moon, and Planets|alea=1-3|zenbakia=67|issn=0167-9295|doi=10.1007/BF00613296|sartze-data=2017-11-08}}</ref>. Titan da Eguzki-sistemako bigarren ilargirik handiena, [[Merkurio (planeta)|Merkurio]] baino handiagoa da eta atmosfera nabarmena duen satelite bakarra da.<br clear="all" /> ==== Urano ==== {{nagusia|Urano (planeta)}} [[Fitxategi:Uranus2-transparent.png|ezkerrera|upright|frameless]] [[Urano]] ([[Fitxategi:Uranus_symbol (fixed width).svg|18px]] 19,2 UA) Lurrak baino 18 aldiz masa gehiago du, baina kanpoko planetetatik txikiena da. Eguzki-sistemako planeta bakarra da alboz biratzen duena Eguzkiarekiko; bere [[makurdura axial]]a 90º baino handiagoa da [[ekliptika]]rekiko. Bere barneko nukleoa beste planeta handiena baino hotzagoa da, eta ez du ia erradiaziorik jaurtitzen espaziora<ref>{{Erreferentzia|izena=David|abizena=Hawksett|izenburua=Ten mysteries of the Solar System|orrialdeak=65–75|abizena2=Longstaff|abizena3=Cooper|abizena4=Clark|izena2=Alan|izena3=Keith|izena4=Stuart|data=2005-08-01|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2005AsNow..19h..65H|aldizkaria=Astronomy Now|zenbakia=19|sartze-data=2017-11-08}}</ref>. 27 satelite ezagun ditu, handienak [[Titania]], [[Oberon (satelitea)|Oberon]], [[Umbriel (satelitea)|Umbriel]], [[Ariel (satelitea)|Ariel]] eta [[Miranda (satelitea)|Miranda]].<br clear="all" /> ==== Neptuno ==== {{nagusia|Neptuno (planeta)}} [[Fitxategi:Neptune cutout.png|ezkerrera|upright|frameless]] [[Neptuno (planeta)|Neptuno]] ([[Fitxategi:Neptune symbol (fixed width).svg|18px]] 30,1 UA) Urano baino pixka bat txikiagoa da, baina dentsoagoa eta masa handiago du, 17 Lurraren masa. Barne-bero gehiago irradiatzen du, baina ez Jupiterrek edo Saturnok bezain beste<ref>{{Erreferentzia|izena=M.|abizena=Podolak|izenburua=Post Voyager comparisons of the interiors of Uranus and Neptune|orrialdeak=1737–1740|hizkuntza=en|abizena2=Reynolds|abizena3=Young|izena2=R. T.|izena3=R.|data=1990-09-01|url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1029/GL017i010p01737/abstract|aldizkaria=Geophysical Research Letters|alea=10|zenbakia=17|issn=1944-8007|doi=10.1029/GL017i010p01737|sartze-data=2017-11-15}}</ref>. 14 satelite ezagutzen ditugu, horietatik handiena [[Triton (satelitea)|Triton]] da, [[nitrogeno]] likidozko [[geiser]]rekin<ref>{{Erreferentzia|izenburua=BEACON eSpace at Jet Propulsion Laboratory: The Plausibility of Boiling Geysers on Triton|data=2009-04-26|url=https://web.archive.org/web/20090426005806/http://trs-new.jpl.nasa.gov/dspace/handle/2014/28034?mode=full|sartze-data=2017-11-15}}</ref>. Triton da satelite handi bakarra [[orbita erretrogrado]]a duena. Neptunoren orbitan hainbat [[planeta nano]] daude, [[Neptunotar troiano]] izenarekin, berarekiko 1:1 erresonantzia dutenak. <br clear="all" /> === Zentauroak === [[Zentauro (planeta nanoak)|Zentauroak]] Jupiterren [[ardatzerdi handi]]a baino orbita handiagoa eta Neptunorena baino txikiagoa duten [[kometa|kometen]] antzeko gorputz izoztuak dira. Ezagutzen den zentaurorik handiena [[10199 Chariclo]] 250 kilometroko diametroko objektu bat da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Solar System|hizkuntza=en|data=2017-11-12|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Solar_System&oldid=810009744|sartze-data=2017-11-15}}</ref>. Aurkitu zen lehenengoa, [[2060 Chiron]] kometa gisa ere identifikatua izan da (95P), koma bat garatzen duelako Eguzkira gerturatzen denean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Chiron biography|data=2009-05-02|url=https://web.archive.org/web/20090502122306/http://www.vub.ac.be/STER/www.astro/chibio.htm|sartze-data=2017-11-15}}</ref>. == Kometak == {{nagusia|Kometa}} [[Kometa]]k Eguzki-sistemako gorputz txikiak dira, normalki kilometro gutxi batzuetako zabalerarekin, [[izotz]] bolatilez batez ere osatuak. Orbita oso eszentrikoak dituzte, normalki [[perihelio]]a barne planeten orbiten barruan eta [[afelio]]a Plutonen orbita baino urrunago dutelarik. Kometa bat barne Eguzki-sisteman sartzen denean Eguzkiaren gertu egoteagatik bere izotzezko gainazala [[Sublimazio|sublimatzen]] eta [[ionizazio|ionizatzen]] da, [[Koma (astronomia)|koma]] bat sortuz: gas eta hautsezko isats luze bat, askotan begi hutsez ikus daitekeena. Periodo motza duten kometek berrehun urte baino txikiagoak diren orbitak dituzte. Periodo-luzeko kometek milaka urteko orbitak dituzte. Periodo-motzeko kometak [[Kuiper gerrikoa]]n sortu direla uste da, periodo-luzekoak, [[Hale-Bopp]] gisa, [[Oorten hodeia]]n sortu direla usten den bitartean. Kometa talde batzuk, adibidez [[Kreutz Eguzki-arraseko kometak]] kasu, gorputz bakarraren hausturaz sortu ziren<ref>{{Erreferentzia|izena=Zdenek|abizena=Sekanina|izenburua=Kreutz sungrazers: the ultimate case of cometary fragmentation and disintegration?|orrialdeak=78–93|data=2001|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2001PAICz..89...78S|aldizkaria=Publications of the Astronomical Institute of the Czechoslovak Academy of Sciences|zenbakia=89|sartze-data=2017-11-15}}</ref>. Kometa batzuek orbita hiperbolikoak dituzte, eta Eguzki-sistematik kanpo sortu ziren, baina euren orbita zehaztea oso zaila da<ref>{{Erreferentzia|izena=M.|abizena=Królikowska|izenburua=A study of the original orbits of "hyperbolic" comets|orrialdeak=316–324|hizkuntza=en|data=2001-09-01|url=https://doi.org/10.1051/0004-6361:20010945|aldizkaria=Astronomy & Astrophysics|alea=1|zenbakia=376|issn=0004-6361|doi=10.1051/0004-6361:20010945|sartze-data=2017-11-15}}</ref>. Kometa zahar batzuen gas eta likido bolatil guztiak Eguzkiak kendu ditu jada, eta [[asteroide]] gisa sailkatzen dira<ref>{{Erreferentzia|izena=Fred L.|abizena=Whipple|izenburua=The activities of comets related to their aging and origin|orrialdeak=1–11|hizkuntza=en|data=1992-03-01|url=https://link.springer.com/article/10.1007/BF00049540|aldizkaria=Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy|alea=1-3|zenbakia=54|issn=0923-2958|doi=10.1007/BF00049540|sartze-data=2017-11-15}}</ref>. <gallery mode="packed" heights="180"> Fitxategi:Deep Impact HRI.jpeg|[[Deep Impact]] zundak talka egin zuen [[Tempel kometa]]rekin. Fitxategi:Comet 67P on 19 September 2014 NavCam mosaic.jpg|[[Txuriumov-Gerasimenko]] kometa, [[Rosetta (satelitea)|Rosettak]] orbitatua. Fitxategi:17pHolmes 071104 eder vga.jpg|[[17P/Holmes]] eta bere isats ionizatua. Fitxategi:Comet Wild2.jpg|[[Wild 2]] kometa, Stardust misioak bisitatua. Fitxategi:Comet-Hale-Bopp-29-03-1997 hires adj.jpg|Hale–Bopp [[Kroazia]]tik ikusia, 1997an Fitxategi:Iss030e015472 Edit.jpg|[[Lovejoy kometa]], orbitatik ikusia. </gallery> == Neptunoz haraindiko eskualdea == {{sakontzeko|Neptunoz haraindiko objektu}} [[Neptunoz haraindiko objektuak]], osotasunean edo zati batean [[Neptuno (planeta)|Neptunotik]] harago [[Eguzkia]] orbitatzen duten gorputzak dira. Neptunoz haraindiko objektuen artean banaketa batzuk daude; horietan nagusienak dira [[Kuiper gerrikoa]] eta [[Oorten hodeia]]. [[2008]]ko [[ekainaren 11]]ean [[Nazioarteko Astronomia Elkartea]]k onartutako ebazpenari esker, gaur egun, Neptunoz haraindiko planeta nanoak ''[[plutoide]]'' deitzen dira. Neptunoz haraindiko objektuak TNO ({{lang-en|trans neptunian object}}) siglekin ere adierazten dira, bestalde, KBO ({{lang-en|Kuiper belt object}}) siglekin ezin dira Neptunoz haraindiko objektu guztiak adierazi, Kuiper gerrikoan daudenak bakarrik adierazteko balio baitu. Gogoratu, Neptunoz haraindiko objektuak [[Kuiper gerriko]]koan daudenez gain, [[Oorten hodeia]]n daudenak ere berdin deitzen direla. Lehen aipatutako banaketez gain, TNOek, [[plutino]]ak eta [[Cubewtar|cubewanoak]] deritzen banaketak ere badituzte. 90. hamarkadan ezagutzen ziren planeten orbiten inguruan egin ziren ikerketetatik orain arte, pentsatzen da Neptunotik harago beste planeta bat egon daitekeela hainbat gorputzen orbitak aldatzen edo modu batean edo bestean eragina egiten (Ikus, [[Bederatzigarren planeta]]). Aipatzekoa da, Neptuno aurkitu aurretik planeta honen inguruan egon ziren teoriek bere aurkikuntza erraztu zutela. === Kuiperren gerrikoa === {{nagusia|Kuiper gerrikoa}} [[Kuiper gerrikoa]] asteroide gerrikoaren antzeko hondakinez beteriko gerriko bat da, baina batez ere izotzez osaturiko objektuekin<ref>{{Erreferentzia|izena=Stephen C.|abizena=Tegler|izenburua=Kuiper Belt Objects: Physical Studies|hizkuntza=en|data=2007|url=https://nau.pure.elsevier.com/en/publications/kuiper-belt-objects-physical-studies|doi=10.1016/B978-012088589-3/50037-2|sartze-data=2017-11-15}}</ref>. 30 eta 50 UA artean hedatzen da. Uste da hamarnaka mila [[planeta nano]] daudela bertan, baina Eguzki-sistemako gorputz txikiz osaturik dago. Kuiper gerrikoko objekturik handienak [[50000 Quaoar]], [[20000 Varuna]] eta [[90482 Orcus]] dira, eta planeta nanoak izango lirateke bestelakorik frogatu ezean. 50 kilometroko diametroa baino gehiago duten 100.000 objektu inguru daudela uste da, baina masa osoa Lurraren hamarrena edo ehunena dela uste da. Kuiper gerrikoko objektu askok sateliteak dituzte<ref>{{Erreferentzia|izena=M. E.|abizena=Brown|izenburua=Satellites of the Largest Kuiper Belt Objects|orrialdeak=L43|hizkuntza=en|abizena2=Dam|abizena3=Bouchez|abizena4=Mignant|abizena5=Campbell|abizena6=Chin|abizena7=Conrad|abizena8=Hartman|abizena9=Johansson|izena2=M. A. van|izena3=A. H.|izena4=D. Le|izena5=R. D.|izena6=J. C. Y.|izena7=A.|izena8=S. K.|izena9=E. M.|data=2006|url=http://stacks.iop.org/1538-4357/639/i=1/a=L43|aldizkaria=The Astrophysical Journal Letters|alea=1|zenbakia=639|issn=1538-4357|doi=10.1086/501524|sartze-data=2017-11-15}}{{Apurtutako esteka|date=maiatza 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>, eta gehienen orbitak ekliptikaren planotik kanpo daude<ref>{{Erreferentzia|izena=E. I.|abizena=Chiang|izenburua=Resonance Occupation in the Kuiper Belt: Case Examples of the 5:2 and Trojan Resonances|orrialdeak=430|hizkuntza=en|abizena2=Jordan|abizena3=Millis|abizena4=Buie|abizena5=Wasserman|abizena6=Elliot|abizena7=Kern|abizena8=Trilling|abizena9=Meech|izena2=A. B.|izena3=R. L.|izena4=M. W.|izena5=L. H.|izena6=J. L.|izena7=S. D.|izena8=D. E.|izena9=K. J.|data=2003|url=http://stacks.iop.org/1538-3881/126/i=1/a=430|aldizkaria=The Astronomical Journal|alea=1|zenbakia=126|issn=1538-3881|doi=10.1086/375207|sartze-data=2017-11-15}}</ref>. Kuiper gerrikoa objektu "klasiko" eta "erresonanteen" artean sailkatzen da. Erresonantziak Neptunoren orbitarekin lotutako orbitak dituzten objektuak dira (adibidez, bi bira Neptunoren hiru orbitako, edo bakarra bi orbitako...). Lehenengo erresonantzia Neptunoren orbitan bertan hasten da. Gerriko klasikoan dauden objektuek ez dute harremanik Neptunoren orbitarekin, eta 39,4 eta 47,7 UA artean hedatzen da<ref>{{Erreferentzia|izena=M. W.|abizena=Buie|izenburua=Procedures, Resources and Selected Results of the Deep Ecliptic Survey|orrialdeak=113–124|hizkuntza=en|abizena2=Millis|abizena3=Wasserman|abizena4=Elliot|abizena5=Kern|abizena6=Clancy|abizena7=Chiang|abizena8=Jordan|abizena9=Meech|izena2=R. L.|izena3=L. H.|izena4=J. L.|izena5=S. D.|izena6=K. B.|izena7=E. I.|izena8=A. B.|izena9=K. J.|data=2003-06-01|url=https://link.springer.com/article/10.1023/B:MOON.0000031930.13823.be|aldizkaria=Earth, Moon, and Planets|alea=1-4|zenbakia=92|issn=0167-9295|doi=10.1023/B:MOON.0000031930.13823.be|sartze-data=2017-11-15}}</ref>. Kuiper gerrikoko objektu klasikoak [[cubewano]] gisa izendatzen dira, aurkitu zen lehenaren omenez, [[(15760) 1992 QB1|(15760) 1992 QB₁]], eta eszentrikotasun txikiko orbitak dituzte<ref>{{Erreferentzia|izena=E.|abizena=Dotto|izenburua=Beyond Neptune, the new frontier of the Solar System|orrialdeak=20|abizena2=Barucci|abizena3=Fulchignoni|izena2=M. A.|izena3=M.|data=2003|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2003MSAIS...3...20D|aldizkaria=Memorie della Societa Astronomica Italiana Supplementi|zenbakia=3|issn=0037-8720|sartze-data=2017-11-15}}</ref>. ==== Pluton eta Karonte ==== {{sakontzeko|Pluton (planeta nanoa)|Karonte (satelitea)}} [[Fitxategi:Pluto-Charon System.gif|thumb|Pluton eta Karonteren orbita, sistema binario gisa erakutsiz]] :[[Pluton (planeta nanoa)|Pluton]] ([[Fitxategi:Pluto symbol (large orb, fixed width).svg|18px]] 39 UA) Kuiper gerrikoan ezagutzen dugun objekturik handiena da. [[1930]]ean aurkitu zenean, bederatzigarren planeta zela ondorioztatu zen; hau aldatu zen 2006an, [[planetaren definizioa]] ezarri zenean. Plutonen orbita eszentrikoa da, eta bere planoa ekliptikarekiko 17º okertua dago. Perihelioan 29,7 UAko distantziara jartzen da, Neptunoren orbitaren barruan, eta afelioan 49,5 UAraino iristen da. 3:2 [[erresonantzia]] du Neptunorekin, hau da, Neptunok Eguzkiaren inguruan hiru bira egiten dituenean Plutonek zehazki bi egiten ditu. Kuiper gerrikoan orbitaren ezaugarri bera duten objektuei [[plutino]] deitzen zaie<ref>{{Erreferentzia|izena=J.|abizena=Fajans|izenburua=Autoresonant (nonstationary) excitation of pendulums, Plutinos, plasmas, and other nonlinear oscillators|orrialdeak=1096–1102|abizena2=Frièdland|izena2=L.|data=2001-09-13|url=http://aapt.scitation.org/doi/10.1119/1.1389278|aldizkaria=American Journal of Physics|alea=10|zenbakia=69|issn=0002-9505|doi=10.1119/1.1389278|sartze-data=2017-11-21}}</ref>. :[[Karonte (satelitea)|Karonte]], Plutonen sateliterik handiena, askotan Plutonekin batera [[Sistema bitar (astronomia)|sistema bitar]] baten parte gisa aipatzen da, bi gorputzen grabitate [[barizentro]]a ez dagoelako Plutonen barruan, eta bi gorputzek bata bestea orbitatzen dutela ematen duelako. [[Stix]], [[Nix (satelitea)|Nix]], [[Zerbero (satelitea)|Zerbero]] eta [[Hidra (satelitea)|Hidra]] ere sistemaren parte dira. ==== Makemake eta Haumea ==== {{sakontzeko|Makemake (planeta nanoa)|Haumea (planeta nanoa)}} :[[Makemake]] ([[Fitxategi:Makemake symbol (fixed width).svg|18px]]) [[planeta nano]] bat da, Eguzki-sisteman hirugarren handiena eta [[Kuiper gerrikoa|Kuiperren gerrikoko]] bi gorputz handienetariko bat. Plutonen diametroaren hiru laurdenak ditu.<ref>{{erreferentzia|izenburua=The discovery of 313 Eris,the 10^th planet largest known dwarf planet|izena=Michael E. |abizena= Brown|argitaletxea=California Institute of Technology|urtea=2006|url= http://web.gps.caltech.edu/~mbrown/planetlila/}}</ref> Makemakek satelite bat dauka. Bere bataz besteko azal-tenperatura hotza da oso, −243,2&nbsp;°C (30 K) inguru, eta litekeena da bere azalean izoztutako [[metano]], [[etano]] eta ziur asko [[nitrogeno]] izatea<ref name="Schaller2007">{{erreferentzia|izena1=E.L.|abizena1= Schaller|izena2= M.E.|abizena2= Brown|izenburua= Volatile Loss and Retention on Kuiper Belt Objects|data=2007-04-10|aldizkaria=The Astrophysical Journal|liburukia=659|alea=1| orrialdea=L61–L64|doi=10.1086/516709|bibcode=2007ApJ...659L..61S}}</ref>. Plutonek baino orbita okertuagoa du, 29ºkoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Orbit and Astrometry for 136472|url=http://www.boulder.swri.edu/~buie/kbo/astrom/136472.html|sartze-data=2017-11-21}}</ref>. :[[Haumea (planeta nanoa)|Haumea]] ([[Fitxategi:Haumea_symbol (fixed width).svg|18px]] 43 UA batezbesteko) Makemakeren antzeko orbita du, baina 7:12ko erresonantzia du Neptunorekiko. Makemakeren tamaina antzekoa du, eta bi [[Haumearen sateliteak|satelite natural ditu]]. 3,9 orduko errotazioa du, eta horregatik forma luzanga du. 2008an izendatu eta planeta nano gisa sailkatu zuten<ref>{{Erreferentzia|izenburua=International Astronomical Union {{!}} IAU|url=http://www.iau.org/news/pressreleases/detail/iau0807/|sartze-data=2017-11-21}}</ref>. === Disko sakabanatua === {{nagusia|Disko sakabanatu}} [[Disko sakabanatua]] edota ''disko lausoa'', bere zatirik barnealdekoenean [[Kuiper gerrikoa]]rekin gainezartzen dena ([[Eguzki]]tik 30 [[Unitate astronomiko|UAra]]), ehunka UA izan ditzakeen distantzia ezezagun bateraino hedatzen da. Beste [[makurdura orbital]]ekin ere gainezartzen da eta [[ekliptika]]ren azpitik dago. [[Planetoide]] kopuru ezezagun batez osatua dago (oraingoz 90 inguru topatu dira), hauek objektu sakabanatu edota soilik disko sakabanatuko objektuak izendapenez ezagutzen dira ([[ingeles]]ez ''scattered-disk objects'' edo ''SDO''), eta [[Neptunoz haraindiko objektu]]en artean daude. Gorputz izoztuak dira, batzuk 1000 kilometro baino gehiagoko diametroa dute, hauetako lehenbizikoa [[1995]]ean aurkitu zen. Multzo honetako objekturik handiena [[2005]]ean topatutako [[Eris (planeta nanoa)|Eris]] planeta nanoa da. [[Fitxategi:2006-16-a-full-1-.jpg|thumb|Eris eta Disnomia (goian ezkerrean) gorputzak agertzen dira irudikapen artistiko honetan. ]] ==== Eris ==== {{nagusia|Eris (planeta nanoa)}}Eris ([[Fitxategi:Eris_symbol (fixed width).svg|18px]]) Eguzki-sistemako planeta nanorik masiboena da, [[Pluton (planeta nanoa)|Plutonen]] masa baino handiagoa duen planeta nano bakarra izanik. Zehazki, Plutonen [[masa]] baino %27 gehiago du eta 2326±12km-ko [[diametro]]a. Hasiera batean Eris Eguzki-sistemako hamargarren planeta bezala izendatu zuen [[NASA]]k eta hainbat aldizkari zein telebista kateek, hala ere, handik gutxira, 2006ean, Eris eta Pluton [[planeta nano]]ak zirela ebatzi zuen [[Nazioarteko Astronomia Elkartea]]k. Eris, [[Chadwick A. Trujillo|Chad Trujillo]], [[Michael E. Brown]] eta [[David Lincoln Rabinowitz]] astronomoek aurkitu zuten [[2005]]eko [[urriaren 21]]ean. Gorputz bitxi honek [[Disnomia (satelitea)|Disnomia]] izeneko satelite bat du, sateliteak 350km inguruko diametroa duela uste da. Izenei dagokienez, Eris greziar elkarte bat zen, [[latin]]ez, ''Diskordia'' izena hartu zuena. Disnomia aldiz, Anarkiaren jainkosa zen [[greziar mitologia]]n. == Urrunagoko eskualdeak == Heliosfera amaitzen den lekuan ez da [[Eguzkia]]ren [[Grabitazio|grabitate indarra]] amaitzen, grabitate indar hau Eguzkitik heliosferara dagoen distantzia baino ehun aldiz urrunago iritsi daiteke. Egia da, heliosfera amaitzen den lekutik aurrera (Eguzkitik 100 UA inguru) ez dagoela [[erradiazio kosmiko]]arengandik babesteko bide naturalik, hau da, Eguzkiak ez ditu eskualde horiek babesten. Jarraian aurki dezakezue urruneko eskualde hauei buruzko informazio gehiago. === Heliosfera === {{nagusia|Heliosfera}}[[Heliosfera]] [[Eguzki haize]]aren eraginpean dagoen eremua da, Eguzki atmosferatik datozen [[ioi]]ez osatua dago eta [[Pluton]]eko orbitatik harago hedatzen da. Heliosfera burbuila magnetiko bat dela esan daiteke, barnean, gaur arte ezagutzen ditugun [[planeta]], [[asteroide]], [[kometa]] eta bestelako gorputzak dituena. Gaur egun, gizakiak eginiko eta heliosferatik atera diren zunda bakarrak [[Voyager 1]] eta [[Voyager 2]]a dira.<ref>[http://science.sciencemag.org/content/341/6142/150 Science aldizkarian agertu zen berria.]</ref> Hauek egingo dituzten azterketak oso garrantzitsuak izango dira heliosfera hobeto ulertzeko eta baita ere, [[kanpo-espazio]]ari buruz gehiago jakiteko. Heliosferak, besteak beste, kanpo-espazioan dagoen [[erradiazio kosmiko]]tik babesten gaitu. Oraindik zehazki ez dakigun arren, litekeena da, heliosfera [[Eguzkia|Eguzkitik]] 100 [[Unitate astronomiko|UA]] ingurura kokatzea. [[Fitxategi:Solarmap.png|thumb|Irudi honetan Eguzki-sistemaren mapa ikus daiteke eta bertan Heliosfera kokaturik, bera baino urrunago eta hurbilago dauden eskualdeekin batera. ]] === Loturarik gabeko objektuak === {{nagusia|Sednoide}}[[Neptuno (planeta)|Neptunok]] eraginik egiten ez dien [[Neptunoz haraindiko objektu|Neptunoz haraindiko edozein gorputz]] loturarik gabeko objektu (ingelesez, ''detached object'') edo sednoide izenarekin ezagutzen dira. Objektu hauen [[perihelio]]a (Eguzkiarengandik hurbilen dauden puntua) Neptunorengandik nahiko distantziara dago planeta honek inolako eraginik ez egiteko. 2014. urteko datuei erreparatuta, bakarrik mota honetako bi gorputz aurkitu ziren urte horretaraino (aurkitu eta egiaztatu), [[(90377) Sedna|Sedna]] eta [[2012 VP113|2012 VP₁₁₃]]. Bi objektuen perihelioa, bataz bestean, Eguzkitik 75 UAra dago. === Oorten hodeia === {{nagusia|Oorten hodeia}}[[Oorten hodeia]] Eguzki-sistemaren kanpoaldean kokatzen diren gorputzen multzoa da, [[Kuiper gerrikoa|Kuiperren gerrikoa]] baino harago. Bere baitatik kometa gehienak sortu zirela uste da, eragin [[Grabitazio|grabitatorioengatik]] Eguzki-sistemaren barne aldera mugiarazirik. [[Argi-urte|Argi urte]] baten diametroa du, hau da, gure izarretik hurbilen dagoen izar, [[Proxima Centauri]]ra dagoen distantziaren laurdena. Azkeneko kalkulu estatistikoek diotenez, Oorten hodeiak bilioi bat eta ehun bilioi objektu artean eduki beharko lituzke, hau da, objektu guztien masa baturik, Lurrarenaren masaren boskoitza edukiko luke eskualde honek. [[Fitxategi:Kuiper belt - Oort cloud numbered.svg|thumb|[[Oorten hodeia]]ri buruzko eskema, bertan barne eta kanpo hodeiak ageri dira. ]] Nahiz eta Oorten hodeia ezin izan den inoiz zuzenean behatu, astronomoek uste dute periodo luzeko kometa gehienek, [[Zentauro (astronomia)|zentauro]] eta [[Halley kometa|Halley]] motakoekin batera, bertan dutela jatorria. Gune honetan kokatzen diren objektu nagusiak hurrenak dira: [[(90377) Sedna|Sedna]], [[(148209) 2000 CR105|(148209) 2000 CR₁₀₅]], [[2008 KV42|2008 KV₄₂]] eta [[(308933) 2006 SQ372|(308933) 2006 SQ₃₇₂.]] Aipatutako objektuak [[Neptunoz haraindiko objektu]] gisa ere sailkatzen dira. === Kanpo mugak === {{sakontzeko|Bederatzigarren planeta}}Gaur egun, Eguzki-sistemaren zati oso txiki bat baino ez dugu ezagutzen, zientzialariek eginiko azken kalkuluek diotenez, Eguzkiaren grabitate indarrak bi [[Argi-urte|argi urte]] ingurura iristeko ahalmena izango luke, hau da, 125.000 [[Unitate astronomiko|UAraino]] iristeko ahalmena. [[Oorten hodeia]] aldiz laburragoa dela dirudi, 50.000 UA inguruan kokatuko litzake bere amaiera, zientzialarien ustetan. Hainbat hipotesi egin izan dira eskualde urrun eta ezezagun horien inguruan, adibidez, [[Nemesis hipotesia]] edo [[Bederatzigarren planeta]]ren hipotesia, azken hau frogatzeko bidean dago. Gaur arte ditugun jakintzak erabiliz, urrunena iristen den objektua [[West kometa]] da, bere [[afelio]]a Eguzkitik 70.000 UAra dago. Esan beharra dago, urte batzuk barru datu hau aldatu daitekeela eta agian, askoz urrunago dauden objektuak aurkituko direla. == Eguzki-sistema Esne Bidean == {{sakontzeko|Esne Bidea}} [[Fitxategi:Eguzki Sistema Esnebidearen barruan, kontestu galaktikoa erakutsiz eta bere orbita.svg|thumb|Eguzki sistemaren kokapena eta orbita Esne Bidean]] Eguzki-sistema [[Esne Bidea]]n kokaturik dago, 100.000 [[argi-urte]] inguruko diametroa duen [[galaxia espiral barratu]] bat. Esne Bidean 100.000 milioi izar daude <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Astronomy Images: Canadian Galactic Plane Survey Map 1 of the Milky Way Galaxy|url=http://www.ras.ucalgary.ca/CGPS/press/aas00/pr/pr_14012000/pr_14012000map1.html|sartze-data=2017-12-01}}</ref> . Eguzkia Esne Bidearen kanpoko espiraletako baten adarrean dago, [[Orionen Besoa]] gisa ezagutzen dena<ref>{{Erreferentzia|izena=Ronald|abizena=Drimmel|izenburua=Three-dimensional Structure of the Milky Way Disk: The Distribution of Stars and Dust beyond 0.35 R☉|orrialdeak=181|hizkuntza=en|abizena2=Spergel|izena2=David N.|data=2001|url=http://stacks.iop.org/0004-637X/556/i=1/a=181|aldizkaria=The Astrophysical Journal|alea=1|zenbakia=556|issn=0004-637X|doi=10.1086/321556|sartze-data=2017-12-01}}{{Apurtutako esteka|date=maiatza 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Eguzkia [[Zentro Galaktikoa|Zentro Galaktikotik]] 25.000 eta 28.000 argi-urte ingurura dago<ref>{{Erreferentzia|izena=F.|abizena=Eisenhauer|izenburua=A Geometric Determination of the Distance to the Galactic Center|orrialdeak=L121|hizkuntza=en|abizena2=Schödel|abizena3=Genzel|abizena4=Ott|abizena5=Tecza|abizena6=Abuter|abizena7=Eckart|abizena8=Alexander|izena2=R.|izena3=R.|izena4=T.|izena5=M.|izena6=R.|izena7=A.|izena8=T.|data=2003|url=http://stacks.iop.org/1538-4357/597/i=2/a=L121|aldizkaria=The Astrophysical Journal Letters|alea=2|zenbakia=597|issn=1538-4357|doi=10.1086/380188|sartze-data=2017-12-01}}{{Apurtutako esteka|date=maiatza 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>, eta 220 kilometro segunduko abiaduran mugitzen ari da bere orbitan. 225-250 milioi urtero orbita oso bat egiten du. Bira honi [[urte galaktiko]] izena ematen zaio<ref>{{Erreferentzia|izena=Glenn|abizena=Elert|izenburua=Period of the Sun's Orbit around the Galaxy (Cosmic Year) - The Physics Factbook|hizkuntza=en|url=http://hypertextbook.com/facts/2002/StacyLeong.shtml|sartze-data=2017-12-01}}</ref>. [[Eguzkiaren apexa]], hau da, Eguzkiak espazio interestelarrean duen ibilbidearen norabidea, [[Hercules (konstelazioa)|Hercules konstelaziotik]] gertu dago, gaur egun [[Vega (izarra)|Vega]] izarrak duen norabidean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=|data=2005-05-14|url=https://web.archive.org/web/20050514103931/http://dipastro.pd.astro.it/planets/barbieri/Lezioni-AstroAstrofIng04_05-Prima-Settimana.ppt|sartze-data=2017-12-01}}</ref>. Ekliptikaren planoak [[plano galaktiko]]arekiko 60ºko angelua osatzen du. Eguzki-sistemak Esne Bidean duen posizioak [[bizi]]aren [[eboluzio]]an garrantzia izan duela uste da. Bere orbita ia zirkularrak adar espiralen abiadura ia berbera du eta, beraz, gutxitan gurutzatzen du beso horietako bat<ref>{{Erreferentzia|izena=O.|abizena=Gerhard|izenburua=Pattern speeds in the Milky Way.|orrialdeak=185|data=2011|url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2011MSAIS..18..185G|aldizkaria=Memorie della Societa Astronomica Italiana Supplementi|zenbakia=18|issn=0037-8720|sartze-data=2017-12-01}}</ref>. Beso espiralak [[supernoba|supernoben]] kontzentrazio guneak dira, baita desegonkortasun grabitazionalena eta [[erradiazio]]arena, baina Eguzki-sistemak gutxitan jasan ditu horiek eta, horregatik, Lurrak bizitza mantendu ahal izan du denbora luzez<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Galactic Habitable Zones - Astrobiology Magazine|hizkuntza=en-US|data=2001-05-18|url=http://www.astrobio.net/news-exclusive/galactic-habitable-zones-2/|aldizkaria=Astrobiology Magazine|sartze-data=2017-12-01}}</ref>. Esne Bidearen zentrotik urrun egoteak ere egonkortasuna eman dio bizitzari, grabitate, erradiazioa eta partikulen erasoa ekidin duelako<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Supernova Explosion May Have Caused Mammoth Extinction|url=http://www.physorg.com/news6734.html|sartze-data=2017-12-01}}</ref>. === Talde lokala === Eguzki-sistema [[Izarrarteko Hodei Lokal]]ean kokaturik dago<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eguzki-sistemaren muga - Zientzia.eus|url=http://zientzia.eus/artikuluak/Eguzki-sistemaren-muga/|sartze-data=2017-12-01}}</ref>. Uste da [[G-Hodeia]]ren auzoan dagoela<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Into the Interstellar Void|hizkuntza=en-US|url=http://www.centauri-dreams.org/?p=14203|sartze-data=2017-12-01}}</ref>, baina ez dakigu Eguzki-sistema Izarrarteko Hodei Lokalaren parte den, edo azken hau G-Hodeiarekin batera dagoen eremuan ote dagoen. Izarrarteko Hodei Lokala hodei dentsoagoa duen eremu bat da, [[Burbuila Lokala]] deitzen den eremu nahiko hutsaren barruan, 300 argi-urte inguru dituen hutsune moduko bat. Burbuilaren barruan tenperatura altuko [[plasma]] dago, eta horregatik [[supernoba]]k gertatu direla pentsatzen da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Near-Earth Supernovas|data=2006-08-13|url=https://web.archive.org/web/20060813160705/https://science.nasa.gov/headlines/y2003/06jan_bubble.htm|sartze-data=2017-12-01}}</ref>. Eguzkitik hamar argi-urtera erlatiboki izar gutxi daude. Gertuena [[Alpha Centauri]] izar-sistema hirukoitza da, Eguzkitik 4,4 argi urtera. Alpha Centauri A eta B elkarrekiko gertu dagoen Eguzkiaren tamaina antzeko bikote bat da, [[Proxima Centauri]] [[nano gorri]] bat da, bikotearengandik 0,2 argi-urtera orbitatzen duena. [[2016]]an bizitzarako gai izan daitekeen [[exoplaneta]] bat aurkitu zen Proxima Centaurin, [[Proxima Centauri b]] izena eman zaiona, Eguzkitik gertuen dagoen exoplaneta<ref>{{Erreferentzia|izena=Guillem|abizena=Anglada-Escudé|izenburua=A terrestrial planet candidate in a temperate orbit around Proxima Centauri|orrialdeak=437–440|hizkuntza=En|abizena2=Amado|abizena3=Barnes|abizena4=Berdiñas|abizena5=Butler|abizena6=Coleman|abizena7=Cueva|abizena8=Dreizler|abizena9=Endl|izena2=Pedro J.|izena3=John|izena4=Zaira M.|izena5=R. Paul|izena6=Gavin A. L.|izena7=Ignacio de la|izena8=Stefan|izena9=Michael|data=2016/08|url=https://doi.org/10.1038/nature19106|aldizkaria=Nature|alea=7617|zenbakia=536|issn=1476-4687|doi=10.1038/nature19106|sartze-data=2017-12-02}}</ref>. Hurrengo izarrik gertuenak [[Barnarden izarra]] (5,9 au), [[Wolf 359]] (7,8 au) eta [[Lalande 21185]] (8,3 au) dira. Gertuen dagoen izarrik handiena [[Sirius]] da, [[Sekuentzia nagusia|sekuentzia nagusiko]] izar bat, Eguzkitik 8,6 argi urtera eta bere masaren bikoitza duena. Siriusen inguruan [[Sirius B]] izeneko [[nano zuri]] bat dago orbitan. Gertuen dagoen [[nano marroi]]a [[Luhman 16]] sistema bitarra da, 6,6 argi urtera. Hamar argi urtera dauden izarren artean [[Luyten 726-8]] nano gorriaren sistema dago (8,7 au) eta [[Ross 154]] nano gorri bakartia (9,7 au)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Stars within 10 light-years|url=http://www.solstation.com/stars/s10ly.htm|sartze-data=2017-12-02}}</ref>. Eguzkiaren antzekoa den izar bakartirik gertuena [[Tau Ceti]] da, 11,9 argi urtera<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Tau Ceti|url=http://www.solstation.com/stars/tau-ceti.htm|sartze-data=2017-12-02}}</ref>. Eguzkiaren masaren %80 du eta bere argitasunaren %60. Planeta baten masa duen objeturi librerik gertukoena [[WISE 0855-0714]] da<ref>{{Erreferentzia|izena=K. L.|abizena=Luhman|izenburua=Discovery of a 250 K Brown Dwarf at 2 pc from the Sun|orrialdeak=L18|hizkuntza=en|data=2014|url=http://stacks.iop.org/2041-8205/786/i=2/a=L18|aldizkaria=The Astrophysical Journal Letters|alea=2|zenbakia=786|issn=2041-8205|doi=10.1088/2041-8205/786/2/L18|sartze-data=2017-12-02}}{{Apurtutako esteka|date=maiatza 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>, Jupiterrek baino 10 aldiz masiboagoa den planeta (7 au). === Eskala === <center>{{irudi zabala|Earth's_Location_in_the_Universe.jpg|4000px}}</center> === Beste izar-sistema batzuekin alderaketa === Beste [[izar-sistema]] batzuk ezagutzeko aukera izan dugu azkeneko hamarkadan, eta horrekin batera alderaketa batzuk egiteko aukera dago. Eguzki-sistemak, beste sistema planetario bat zuek ez bezala, ez du Merkuriorena baino orbita txikiagoa duen planetarik<ref>{{Erreferentzia|izena=Rebecca G.|abizena=Martin|izenburua=The Solar System as an Exoplanetary System|orrialdeak=105|abizena2=Livio|izena2=Mario|data=2015-09-03|url=http://arxiv.org/abs/1508.00931|aldizkaria=The Astrophysical Journal|alea=2|zenbakia=810|issn=1538-4357|doi=10.1088/0004-637X/810/2/105|sartze-data=2017-12-02}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=How Normal is Our Solar System?|hizkuntza=en-US|url=http://aasnova.org/2015/09/25/how-normal-is-our-solar-system/|sartze-data=2017-12-02}}</ref>. Ezagutzen dugun Eguzki-sistemak ez du [[super-Lurra|super-Lurrik]], ez bada [[Bederatzigarren planeta]] badela eta super-Lurra bat dela. Beste berezitasun bat da Lurraren eta Neptunoren tamainen arteko erdibidekorik ez izatea, planeta harritsu txikiak eta gas-erraldoiak bakarrik daudelarik; beste sistema batzuetan maila ertaineko planetan ohikoak direla ikusi da. Gainera, super-Lurrak dituzten planetek Merkurio baino orbita gertuagokoak dituzte; horregatik uste da Eguzki-sisteman kolisioek planeta horiek suntsitu edo lekuz atera zituztela<ref>{{Erreferentzia|izena=Kathryn|abizena=Volk|izenburua=Consolidating and Crushing Exoplanets: Did it happen here?|abizena2=Gladman|izena2=Brett|data=2015-02-23|url=http://arxiv.org/abs/1502.06558|aldizkaria=arXiv:1502.06558 [astro-ph]|sartze-data=2017-12-02}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mercury Sole Survivor of Close Orbiting Planets - Astrobiology Magazine|hizkuntza=en-US|data=2015-06-08|url=http://www.astrobio.net/news-exclusive/mercury-sole-survivor-of-close-orbiting-planets|aldizkaria=Astrobiology Magazine|sartze-data=2017-12-02}}</ref>. Eguzki-sistemako orbitak ia zirkularrak dira. Beste sistema batzuetan eszentrikotasun orbitala handiagoa da. Honen arrazoiak azaltzeko eredu ezberdinak badaude ere, zergatia oraindik ezezaguna da<ref>{{Erreferentzia|izena=Peter|abizena=Goldreich|izenburua=Final Stages of Planet Formation|orrialdeak=497–507|abizena2=Lithwick|abizena3=Sari|izena2=Yoram|izena3=Re'em|data=2004-10-10|url=http://arxiv.org/abs/astro-ph/0404240|aldizkaria=The Astrophysical Journal|alea=1|zenbakia=614|issn=0004-637X|doi=10.1086/423612|sartze-data=2017-12-02}}</ref>. == Iruditegia == Eguzki-sistemako gorputzak, handienetik txikira antolaturik: {| class="wikitable" style="font-weight: bold; margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;" |+ Eguzki sistema |- style="background: black;" | [[Fitxategi:Sun in February (black version).jpg|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:Jupiter and its shrunken Great Red Spot (cropped).jpg|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:Saturn closeup.jpg|erdian|100x100px]]<!---[[Fitxategi:Saturn during Equinox.jpg|center|100x100px]]--><!-- [[Fitxategi:Saturn (planet) large.jpg|center|100x100px]]--> | [[Fitxategi:Uranus2 (cropped)-1.jpg|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:Neptune Voyager2 color calibrated.png|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:Africa and Europe from a Million Miles Away (cropped).png|100x100px]] | [[Fitxategi:Venus-real color.jpg|100x100px]] |- | [[Eguzkia]]<br><small>(izarra)</small> | [[Jupiter]]<br><small>(planeta)</small> | [[Saturno]]<br><small>(planeta)</small> | [[Urano]]<br><small>(planeta)</small> | [[Neptuno]]<br><small>(planeta)</small> | [[Lurra]]<br><small>(planeta)</small> | [[Artizarra]]<br><small>(planeta)</small> |- style="background: black;" | [[Fitxategi:Mars 23 aug 2003 hubble (cropped).jpg|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:Ganymede g1 true-edit1.jpg|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:Two Halves of Titan.png|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:Mercury in color - Prockter07-edit1.jpg|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:Callisto (cropped)-1.jpg|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:Io highest resolution true color.jpg|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:FullMoon2010 (cropped)-1.jpg|erdian|100x100px]] |- | [[Marte]]<br><small>(planeta)</small> | [[Ganimedes (satelitea)|Ganimedes]]<br><small>(Jupiterren satelitea)</small> | [[Titan (satelitea)|Titan]]<br><small>(Saturnoren satelitea)</small> | [[Merkurio (planeta)|Merkurio]]<br><small>(planeta)</small> | [[Kalisto]]<br><small>(Jupiterren satelitea)</small> | [[Io]]<br><small>(Jupiterren satelitea)</small> | [[Ilargia]]<br><small>(Lurraren satelitea)</small> |- style="background: black;" | [[Fitxategi:Europa-moon.jpg|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:Neptune’s Moon Triton Fosters Rare Icy Union (gemini1903a) (square crop).jpg|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:Nh-pluto-in-true-color 2x JPEG-edit.jpg|100x100px]] | [[Fitxategi:Titania (moon) color cropped.jpg|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:PIA07763 Rhea full globe5.jpg|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:Voyager 2 picture of Oberon.jpg|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:Iapetus as seen by the Cassini probe - 20071008 (cropped).jpg|erdian|100x100px]] |- | [[Europa (satelitea)|Europa]]<br><small>(Jupiterren satelitea)</small> | [[Triton (satelitea)|Triton]]<br><small>(Neptunoren satelitea)</small> | [[Pluton]]<br><small>(Kuiper gerrikoko objektua)</small> | [[Titania (satelitea)|Titania]]<br><small>(Uranoren satelitea)</small> | [[Rhea (satelitea)|Rhea]]<br><small>(Saturnoren satelitea)</small> | [[Oberon (satelitea)|Oberon]]<br><small>(Uranoren satelitea)</small> | [[Japeto (satelitea)|Japeto]]<br><small>(Saturnoren satelitea)</small> |- style="background: black;" | [[Fitxategi:Charon in Color (HQ).jpg|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:PIA00040_Umbrielx2.47.jpg|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:Ariel in monochrome.jpg|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:Dione color south.jpg|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:PIA18317-SaturnMoon-Tethys-Cassini-20150411.jpg|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:PIA19562-Ceres-DwarfPlanet-Dawn-RC3-image19-20150506.jpg|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:Vesta full mosaic.jpg|erdian|100x100px]] |- | [[Karonte (satelitea)|Satelitea]]<br><small>(Plutonen satelitea)</small> | [[Umbriel (satelitea)]]<br><small>(Uranoren satelitea)</small> | [[Ariel (satelitea)|Ariel]]<br><small>(Uranoren satelitea)</small> | [[Dione (satelitea)|Dione]]<br><small>(Saturnoren satelitea)</small> | [[Tetis (satelitea)|Tetis]]<br><small>(Saturnoren satelitea)</small> | [[Zeres (planeta nanoa)|zeres]]<br><small>(gerrikoko asteroidea)</small> | [[4 Vesta|Vesta]]<br><small>(gerrikoko asteroidea)</small> |- style="background: black;" | [[Fitxategi:PIA17202-SaturnMoon-Enceladus-ApproachingFlyby-20151028-cropped.jpg|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:Miranda.jpg|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:Proteus Voyager 2 cropped.jpg|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:Mimas PIA12568.jpg|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:Hyperion in natural colours.jpg|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:Phoebe cassini.jpg|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:PIA12714 Janus crop.jpg|erdian|100x100px]] |- | [[Entzelado (satelitea)|Entzelado]]<br><small>(Saturnoren satelitea)</small> | [[Miranda (satelitea)|Miranda]]<br><small>(Uranoren satelitea)</small> | [[Proteo (satelitea)|Proteo]]<br><small>(Neptunoren satelitea)</small> | [[Mimas (satelitea)|Mimas]]<br><small>(Saturnoren satelitea)</small> | [[Hiperion (satelitea)|Hiperion]]<br><small>(Saturnoren satelitea)</small> |[[Febe (satelitea)|Febe]]<br><small>(Saturnoren satelitea)</small> | [[Jano (satelitea)|Jano]]<br><small>(Saturnoren satelitea)</small> |- style="background: black;" | [[Fitxategi:PIA09813 Epimetheus S. polar region.jpg|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:Rosetta triumphs at asteroid Lutetia.jpg|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:Prometheus 12-26-09a.jpg|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:PIA21055 - Pandora Up Close (cropped).jpg|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:(253) mathilde crop.jpg|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:Leading hemisphere of Helene - 20110618.jpg|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:243 Ida large.jpg|erdian|100x100px]] |- | [[Epimetheo (satelitea)|Epimeteo]]<br><small>(Saturnoren satelitea)</small> | [[21 Lutetia|Lutetia]]<br><small>(gerrikoko asteroidea)</small> | [[Prometeo (satelitea)|Prometeo]]<br><small>(Saturnoren satelitea)</small> | [[Pandora (satelitea)|Pandora]]<br><small>(Saturnoren satelitea)</small> | [[253 Mathilde|Mathilde]]<br><small>(gerrikoko asteroidea)</small> | [[Helene (satelitea)|Helene]]<br><small>(Saturnoren satelitea)</small> | [[243 Ida|Ida]]<br><small>(gerrikoko asteroidea)</small> |- style="background: black;" | [[Fitxategi:Phobos_colour_2008.jpg|erdian|100x100px]] | [[Fitxategi:Deimos-MRO.jpg|erdian|100x100px]] |- | [[Phobos (satelitea)|Phobos]]<br><small>(Marteren satelitea)</small> | [[Deimos (satelitea)|Deimos]]<br><small>(Marteren satelitea)</small> |-style="font-weight: normal" | colspan=7| |- |} == Oharrak == {{erreferentzia zerrenda|taldea="oh"|3}} == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Nebulosa]] * [[Zulo beltz]] * [[Eguzki masa]] == Kanpo estekak == {{Atari|Eguzki-sistema|Eguzki-sistema}} * [http://www.argia.com/argia-astekaria/2190/Eguzki-sistema Eguzki-sistemaren egonkortasunaz ARGIA aldizkarian] * [http://www.argia.com/argia-astekaria/2214/Eguzki-sistemaren-adina-berriz-kalkulatu-beharko-da/osoa Eguzki-sistemaren adinaz ARGIA aldizkarian] {{autoritate kontrola}} {{Eguzki sistema aurkibidea}} {{Lurraren kokalekua}} {{Bizia Eguzki-sisteman}} [[Kategoria:Eguzki-sistema| ]] [[Kategoria:Lurraren kokalekua unibertsoan]] [[Kategoria:Espazio-zientziak]] [[Kategoria:Ziurtatutako zortzi planeta dituzten sistema-planetarioak]] 81l8dpg9rp4s4b44ouucpcjanemh7w6 0 3967 9998775 9989907 2024-12-13T16:21:21Z Artegia 65203 9998775 wikitext text/x-wiki '''Abuztuaren 19'''a [[gregoriotar egutegia]]ren [[urte]]ko berrehun eta hogeita hamaikagarren [[egun]]a da, 232.a [[bisurte]]etan. 134 egun falta dira urtea amaitzeko. {{eguneko-goiburua|8|19}} {{egungertaerak}} == Gertaerak == === Euskal Herria === * [[1957]] – [[Kontxako badiaren istripua (1957)|Kontxako badiaren istripua]] gertatu zen. [[Franco]] [[Azor yatea (A-91)|Azor yatean]] Kontxako Badian nabigatzen ari zela, [[Santa Klara uhartea|Santa Klara uhartetik]] kaira zihoan txalupa baten kontra talka egin zuen. Bost bidaiariak hil ziren. Frankismoak gertaera gutxitzen saiatu zen. === Mundua === * [[1919]] – [[Afganistan]] [[Erresuma Batua]]rekiko independizatu zen. * [[1936]] – [[Federico García Lorca]] olerkari granadarra fusilatu zuten militar frankistek, homosexuala eta errepublikanoa izateagatik. * [[1942]] – [[Bigarren Mundu Gerra]]: [[Dieppe]]-ko ([[Frantzia]]) portuko bataila. * [[1943]] – Bigarren Mundu Gerra: aliatuek Tambu mendiko ([[Papua Ginea Berria]]) [[japonia]]rren babeslekua hartu zuten. * [[1949]] – [[1949ko Landetako basoaren sutea|Landetako basoaren sutearen]] hasiera, 52.000 [[hektarea|ha]] erre eta 82 lagun hil zituena. * [[1966]] – Lurrikara baten ondorioz 25.000 lagun hil ziren [[Turkia]]n. * [[1978]] – Rex zinema aretoan ([[Teheran]], [[Iran]]) piztutako sutearen ondoren, 477 pertsona hil ziren. * [[1998]] – [[Harare]]ko konferentzia ospatu zen, bertan [[Laurent Kabila]] [[Kongo]]ko presidenteak zenbait herrialde [[afrika]]rren laguntza lortu zuen [[Kongoko Bigarren Gerra]]rako. * [[2009]] – 101 pertsona hil eta 536 zauritu ziren, [[Bagdad]] erdian egondako atentatu odoltsuetan. * [[2010]] – [[Txinako Herri Errepublika|Txinako]] [[Xinjiang]] eskualdeko [[Aksu prefektura]]n egindako atentatuan bederatzi pertsona hil ziren. == Arte eta kultura == === Euskal Herria === === Mundua === * [[1839]] – [[Argazkigintza|Argazkilaritzaren]] sorreraren egun ofiziala izendatu zuen Frantziak. == Zientzia eta teknologia == === Euskal Herria === === Mundua === == Kirolak == === Euskal Herria === * [[2012]] – [[Emakumezkoen Traineru Ligako 2012ko denboraldia]]: [[Telmo Deun Arraun Kirol Elkartea#Emakumezkoen trainerua|Zumaia]] txapeldun. === Mundua === == Jaiotzak == === Euskal Herria === * [[1806]] – [[Joaquín Elio]], nafar militarra (h. [[1876]]). * [[1866]] – [[Joaquín Trincado Mateo]], nafar idazle [[Espiritismo|espiritista]] (h. [[1935]]). * [[1869]] – [[Mikaela Elizegi]], ''Mikela Zintzarri'', gipuzkoar bertsolari eta idazlea (h. [[1967]]). * [[1876]] – [[Manuel Irurita]], nafar apaiz eta gotzaina (h. [[1936]]). * [[1886]] – [[Antonio Juan Onieva Santamaría]], nafar legegizona eta idazlea (h. [[1977]]). * [[1913]] – [[Paul Maye]], euskal txirrindularia, historian Paris-Tours gehien irabazi duena (h. [[1987]]). * [[1914]] – [[Luis Aranaz]], nafar futbolari eta entrenatzailea (h. [[1981]]). * [[1917]] – [[Enrique Sáinz]], euskal belar hockey jokalaria, [[Madril]]en (h. [[1999]]). * [[1923]] – [[Luis Usatorre]], [[Mondragon (korporazioa)|Mondragon korporazioaren]] sortzaileetako bat (h. [[1970]]). * [[1947]] – [[Javier Nart]], bilbotar kazetari, abokatu eta politikaria. * [[1956]] – [[Rosa Barasoain]], nafar editorea eta idazlea. * [[1957]] – [[Ludger Mees]], alemaniar jatorriko euskal historialaria, [[Essen]]en. * [[1959]] – [[Tomas Orbegozo]], gipuzkoar futbolari ohia. * [[1961]] – ** [[Ernesto Alava]], bizkaitar musikaria, ''[[Zarama]]'' taldeko bateria-jotzailea. ** [[Fernando Arretxe|Fernando Arretxe, ''Arretxe I.a'']], nafar pilotari ohia. * [[1963]] – [[Patxi Alonso]], bilbotar kazetaria, telebista aurkezlea eta irrati esataria. * [[1974]] – [[Bakarne Atxukarro]], gipuzkoar umeentzako istorioen idazlea eta kazetaria. * [[1977]] – ** [[Iban Mayo]], bizkaitar txirrindulari ohia. ** [[Iker Urbina]], arabar abokatua eta politikaria. * [[1980]] – [[Carlos Gurpegi]], nafar futbolari ohia, [[Athletic]]en aritutakoa. * [[1984]] – ** [[Javier Flaño]], nafar futbolaria. ** [[Miguel Flaño]], nafar futbolaria. * [[1989]] – [[Aritz Bagües]], gipuzkoar txirrindularia. * [[1993]] – [[Kenan Kodro]], gipuzkoar futbolaria. * [[1999]] – [[Andrea Astudillo]], bizkaitar traineru-estropadetako patroia. === Mundua === * [[1398]] – [[Iñigo López de Mendoza]], Gaztelako poeta eta [[humanismo|humanista]] (h. [[1458]]). * [[1558]] – [[Frantzisko I.a Contikoa]], Contiko printzea (h. [[1614]]). * [[1596]] – [[Elisabet Stuart]], [[Bohemiako Erresuma|Bohemiako]] erregina ezkontidea (h. [[1662]]). * [[1621]] – [[Gerbrand van den Eeckhout]], [[Herbehereetako Urrezko Aroa|Herbehereetako Urrezko Aroko]] margolaria (h. [[1674]]). * [[1631]] – [[John Dryden]], ingeles idazlea (h. [[1700]]). * [[1646]] – [[John Flamsteed]], ingeles astronomoa (h. [[1719]]). * [[1676]] – [[Geneviève Boucher]], kanadar moja urtsulatarra (h. [[1766]]). * [[1689]] – [[Samuel Richardson]], ingeles eleberrigilea (h. [[1761]]). * [[1743]] – [[Madame du Barry]], frantziar dama, [[Luis XV.a Frantziakoa]]ren maitalea (h. [[1793]]). * [[1761]] – [[Rose-Adélaïde Ducreux]], frantziar musikari eta margolaria (h. [[1802]]). * [[1777]] – [[Auguste de Forbin]], frantziar noblea, margolaria eta [[Louvre museoa|Louvre museoko]] zuzendaria (h. [[1841]]). * [[1780]] – [[Benoît Chassériau]], Frantziako kontsul nagusia Puerto Ricon, espioi frantsesa eta [[Cartagena de Indias]]eko barne ministroa (h. [[1844]]). * [[1796]] – [[Agnes Strickland]], ingeles historiagile eta poeta (h. [[1874]]). * [[1814]] – [[Mary Ellen Pleasant]], estatubatuar ekintzaile, finantzari, ondasun higiezinen handikin eta abolizionista (h. [[1904]]). * [[1819]] – [[Julius van Zuylen van Nijevelt]], [[Herbehereak|Herbehereetako]] lehen ministroa (h. [[1894]]). * [[1840]] – [[Jeanna Bauck]], suediar-alemaniar margolaria (h. [[1926]]). * [[1848]] – [[Gustave Caillebotte]], frantziar margolaria (h. [[1894]]). * [[1851]] – [[Frans Schollaert]], [[Belgika]]ko lehen ministroa (h. [[1917]]). * [[1862]] – [[Maurice Barrès]], frantziar idazle eta politikaria (h. [[1923]]). * [[1869]] – [[Isidro Gomá]], kataluniar apaiza (h. [[1940]]). * [[1871]] – [[Orville Wright]], estatubatuar hegazkin egile eta hegazkin pilotua, bere anaia [[Wilbur Wright|Wilburrekin]] batera hegazkinaren asmatzailetzat hartua (h. [[1948]]). * [[1878]] – [[Manuel Quezón]], [[Filipinak|filipinetako]] burujabetasunaren aldeko mugimenduaren buruzagia (h. [[1944]]). * [[1881]] – [[George Enescu]], errumaniar musikagilea (h. [[1955]]). * [[1883]] – ** [[Coco Chanel]], frantziar moda diseinatzailea (h. [[1971]]). ** [[José Mendes Cabeçadas]], [[Portugal]]go presidentea (h. [[1965]]). * [[1897]] – ** [[Norbert Casteret]], frantziar mendizale, espeleologo eta idazlea (h. [[1987]]). ** [[Roman Vishniac]], errusiar-estatubatuar argazkilaria (h. [[1990]]). * [[1903]] – [[James Gould Cozzens]], estatubatuar eleberrigilea (h. [[1978]]). * [[1908]] – [[Petra Cuevas]], [[PCE]]ko militante eta sindikalista espainiarra (h. [[2014]]). * [[1914]] – [[Maurice Bourgès-Maunoury]], [[Frantziako lehen ministroa]] (h. [[1993]]). * [[1916]] – [[Mariano Aguilar Navarro]], espainiar legelari, irakasle eta politikaria (h. [[1992]]). * [[1918]] – [[Shankar Sharma]], [[India]]ko presidentea (h. [[1999]]). * [[1920]] – [[Abraham Moles]], frantziar komunikazioaren-teorialaria (h. [[1992]]). * [[1921]] – [[Gene Roddenberry]], estatubatuar zinema zuzendaria, gidoigilea eta ekoizlea, [[Star Trek]] telesailaren sortzailea (h. [[1991]]). * [[1924]] – [[Willard Boyle]], kanadar fisikaria, CCD gailuaren asmatzailea eta 2009ko [[Fisikako Nobel Saria]] (h. [[2011]]). * [[1927]] – [[L.Q. Jones]], estatubatuar aktorea (h. [[2022]]). * [[1930]] – [[Frank McCourt]], irlandar jatorriko estatubatuar idazlea (h. [[2009]]). * [[1931]] - [[Dorothy Miles]], galestar idazlea, olerkaria eta [[keinu hizkuntza]]n aitzindaria (h. [[1993]]). * [[1934]] – [[Monique Jacot]], suitzar fotokazetaria (h. [[2024]]). * [[1939]] – ** [[Alan Baker]], britainiar matematikaria (h. [[2018]]). ** [[Ginger Baker]], ingeles musikari eta bateria-jotzailea (h. [[2019]]). * [[1940]] – [[José Luis Balbín]], espainiar kazetaria (h. [[2022]]). * [[1943]] – [[Sid Going]], zeelandaberritar errugbilaria (h. [[2024]]). * [[1944]] – [[Hugo Gatti|Hugo Gatti, ''El Loco'']], argentinar futbolaria, Argentinako inoizko atezain onenenetakoa. * [[1945]] – [[Ian Gillan]], ingeles musikaria, ''[[Deep Purple]]'' taldeko abeslaria. * [[1946]] – [[Bill Clinton]], [[Ameriketako Estatu Batuetako presidenteen zerrenda|Ameriketako Estatu Batuetako 42. Presidentea]]. * [[1948]] – [[Ian McElhinney]], ipar irlandar aktorea. * [[1951]] – ** [[John Deacon]], britainiar musikaria, ''[[Queen]]'' taldeko baxu-jotzaile ohia. ** [[Jean-Luc Mélenchon]], frantziar politikaria, [[Frantzia Intsumisoa]] alderdiko buruzagia. * [[1953]] – [[Nanni Moretti]], italiar zinema-zuzendari, gidoilari eta antzezlea. * [[1955]] – [[Apisai Ielemia]], [[Tuvalu]]ko lehen ministroa (h. [[2018]]). * [[1956]] – [[Désiré Kolingba]], [[Afrika Erdiko Errepublika]]ko politikaria (h. [[2021]]). * [[1961]] – [[Frédéric Antonetti]], frantziar futbolari ohia eta entrenatzailea. * [[1963]] – [[John Stamos]], estatubatuar aktorea. * [[1965]] – ** [[Maria de Medeiros]], portugaldar aktorea, zuzendaria eta abeslaria. ** [[Kyra Sedgwick]], estatubatuar aktorea. * [[1969]] – [[Matthew Perry (aktorea)|Matthew Perry]], kanadar estatubatuar aktorea (h. [[2023]]). * [[1973]] – ** [[Marco Materazzi]], italiar futbolari ohia. ** [[Olga Holtz]], errusiar matematikaria, zenbakizko analisian aditua. ** [[Mette-Marit Norvegiakoa]], [[Norvegia]]ko printzesa ezkontidea. * [[1974]] – [[Yoshika Matsubara]], japoniar futbolari ohia. * [[1975]] – [[Francisco Fernández Torrejón]], txiletar futbolari ohia. * [[1976]] – ** [[Elsa Artadi]], kataluniar ekonomialari eta politikaria. ** [[Pablo Larraín]], txiletar zinemagilea. * [[1977]] – [[Sara Martins]], portugaldar aktorea. * [[1978]] – ** [[Luis von Ahn]], guatemalar informatikaria, enpresaria eta informatika-irakaslea, [[Duolingo]], [[Captcha]] eta Recaptcha enpresen sortzailea eta [[Crowdsourcing]] ideiaren aitzindarietako bat. ** [[Jekaterina Xulman]], errusiar politologo eta kazetaria. * [[1979]] – [[Gintautas Paluckas]], [[Lituania]]ko lehen ministroa. * [[1989]] – [[Romeo Miller]], estatubatuar aktore, saskibaloi jokalari eta rap abeslaria. * [[1991]] – [[Osvaldas Matulionis]], lituaniar saskibaloi jokalaria. * [[1994]] – [[Fernando Gaviria]], kolonbiar txirrindularia. * [[1997]] – [[Florian Wellbrock]], alemaniar igerilaria. == Heriotzak == === Euskal Herria === * [[1632]] – [[Migel Aiala]], arabar apaiza, [[Calahorrako eta La Calzada-Logroñoko elizbarrutia|Calahorrako eta La Calzadako apezpikua]] (j. [[1565]]). * [[1911]] – [[Manuel Iradier]], gasteiztar zientzialari eta esploratzailea, [[Segoviako probintzia|Segovian]] (j. [[1854]]). * [[1936]] – [[Francisca Ametzua]], euskal moja [[karmeldar]]ra, [[Valentzia]]n (j. [[1881]]). * [[1941]] – ** [[Mayi Elizaga]], frantsesezko lapurtar idazlea (j. [[1899]]). ** [[Fernando Elosu]], lapurtar idazle eta mediku anarkista (j. [[1875]]). * [[1965]] – [[Félix Lasserre]], euskal errugbilaria, [[Saint-Avold]]en (j. [[1895]]). * [[1987]] – [[Gloria Zubia]], bizkaitar abertzalea eta euskaltzalea, [[Alacant]]en (j. [[1906]]). * [[2002]] – ** [[Antonio Barrios]], euskal herritar futbolari eta entrenatzailea (j. [[1910]]). ** [[Eduardo Txillida|Eduardo Chillida]], donostiar eskultorea, euskal herritar eskultore famatuena (j. [[1924]]). * [[2005]] – [[Alberto Fernández-Ibarburu]], gipuzkoar argazkilaria (j. [[1917]]). * [[2018]] – ** [[Miguel Irizar]], gipuzkoar apaiz pasiotarra, misiolari eta apezpikua [[Peru]]n (j. [[1934]]). ** [[Pedro Roncal]], nafar kazetari eta irakaslea (j. [[1962]]). === Mundua === * [[14]] – [[Zesar Augusto]], lehen [[erromatar enperadoreen zerrenda|erromatar enperadorea]]. * [[1284]] – [[Alfontso (Chesterreko kondea)]], ingeles infantea (j. [[1273]]). * [[1457]] – [[Andrea del Castagno]], [[Quattrocento]]ko italiar margolaria (j. {{circa|[[1421]]}}). * [[1493]] – [[Frederiko III.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa|Frederiko III.a]], [[Germaniako Erromatar Inperio Santua|Germaniako Erromatar Inperio Santuko]] enperadorea (j. [[1415]]). * [[1506]] – [[Alexandro Jagiellon]], [[Poloniako Erresuma|Poloniako erregea]] eta [[Lituania]]ko duke handia (j. [[1461]]). * [[1580]] – Andrea di Pietro dalla Gondola, [[Andrea Palladio]] izenez ezaguna, Pizkundeko italiar arkitekto ospetsua (j. [[1508]]). * [[1632]] – [[Valentin de Boulogne]], frantziar margolaria (j. [[1591]]). * [[1657]] – [[Frans Snyders]], flandriar margolaria (j. [[1579]]). * [[1662]] – [[Blaise Pascal]], frantziar fisikaria eta [[prentsa hidrauliko]]aren asmatzailea. * [[1692]] – [[Martha Carrier]], sorginkeria egotzita salatu eta exekutatu zuten emakumea. * [[1753]] – [[Balthasar Neumann]], alemaniar arkitekto eta artilleria militarreko ingeniaria (j. [[1687]]). * [[1822]] – [[Jean-Baptiste Joseph Delambre]], frantziar astronomo eta astronomiaren historialaria (j. [[1749]]). * [[1863]] – [[Marie Tourte-Cherbuliez]], suitzar idazle, itzultzaile eta literatura kritikaria (j. [[1793]]). * [[1887]] – [[Alvan Clark]], estatubatuar astronomoa (j. [[1804]]). * [[1889]] – [[Auguste de Villiers de L'Isle-Adam]], frantziar idazlea (j. [[1838]]). * [[1905]] – [[William-Adolphe Bouguereau]], frantziar margolari [[Akademizismo|akademizista]] eta tradizionalista (j. [[1825]]). * [[1915]] – [[Carlos Juan Finlay]], kubatar epidemiologoa, [[sukar hori]]a transmititzen den modua aurkitu zuena (j. [[1833]]). * [[1922]] – [[Felip Pedrell]], espainiar musikagilea eta musikalaria (j. [[1841]]). * [[1923]] – [[Vilfredo Pareto]], frantziar jatorriko italiar ekonomialari eta soziologoa (j. [[1848]]). * [[1929]] – [[Sergei Pavlovitx Diagilev]], errusiar artista (j. [[1872]]). * [[1932]] – [[Johannes Schober]], [[Austria]]ko kantzilerra (j. [[1874]]). * [[1936]] – [[María Vázquez Suárez]], galiziar maistra, fusilatua (j. [[1894]]). * [[1939]] – [[Frank Wild]], [[Antartika]]ko hainbat espedizioetan parte hartu zuen britainiar esploratzailea (j. [[1873]]). * [[1944]] – ** [[Günther von Kluge]], alemaniar landa mariskala Bigarren Mundu Gerran (j. [[1882]]). ** [[Marcel Pinte]], ''Quinquin'', [[Frantziako Erresistentzia]]ko kidea, ezagutzen den gazteena (j. [[1938]]). * [[1950]] – [[Orein Beltz]], oglala leinuko [[siux]] tribu indiarreko buruzagia (j. [[1863]]). * [[1954]] – [[Alcide de Gasperi]], [[Italiako lehen ministroen zerrenda|Italiako lehen ministroa]] (j. [[1881]]). * [[1957]] – [[Carl-Gustav Rossby]], suediar-estatubatuar meteorologoa, meteorologiaren aitzindarietakoa (j. [[1898]]). * [[1959]] – [[Jacob Epstein]], ingeles eskultorea (j. [[1880]]). * [[1967]] – [[Isaac Deutscher]], poloniar politikari eta historialaria (j. [[1907]]). * [[1968]] – [[George Gamow]], errusiar-estatubatuar fisikari teoriko eta kosmologoa (j. [[1904]]). * [[1974]] – [[Anna Arena]], italiar aktorea (j. [[1919]]). * [[1977]] – [[Groucho Marx]], estatubatuar aktore eta umorista (j. [[1890]]). * [[1980]] – [[Otto Heinrich Frank]], alemaniar judua, [[Anne Frank]]en aita (j. [[1889]]). * [[1984]] – [[Marianne Beth]], austriar abokatu eta feminista judua, zuzenbidean doktoratu zen lehen austriar emakumea (j. [[1899]]). * [[1987]] - [[Margot Moles]], kataluniar kirolaria, hainbat kiroletan aritutakoa (j. [[1910]]). * [[1992]] – ** [[Jean-Albert Grégoire]], [[automobilgintza]]ren sustatzaile eta idazle frantziarra (j. [[1899]]). ** [[Jean Hubeau]], frantziar musikagile, irakasle eta piano-jotzailea (j. [[1917]]). * [[1993]] – [[Donald William Kerst]], estatubatuar fisikaria (j. [[1911]]). * [[1994]] – ** [[Linus Pauling]], estatubatuar kimikaria, 1954ko [[Kimikako Nobel Saria]] eta 1962ko [[Bakearen Nobel Saria]] (j. [[1901]]). ** [[Manuel Valencia Remón]], espainiar militar, abokatu eta politikari frankista (j. [[1914]]). * [[1995]] – ** [[Antonio Sánchez Barbudo]], espainiar idazlea (j. [[1910]]). ** [[Pierre Schaeffer]], frantziar musikagilea eta ingeniaria, musika konkretuaren sortzailea (j. [[1910]]). * [[1998]] – [[Vasili Arkhipov (almiranteordea)|Vasili Arkhipov]], sobietar armadako ofiziala, sobietar eraso nuklear bat saihesteko meritua eman zitzaiona (j. [[1926]]). * [[1999]] – [[Irene Falcón]], espainiar kazetaria, [[Dolores Ibarruri]]ren idazkari pertsonala (j. [[1907]]). * [[2003]] – [[Carlos Roberto Reina]], [[Honduras]]ko presidentea (j. [[1926]]). * [[2005]] – [[Mo Mowlam]], [[Erresuma Batuko Alderdi Laborista|Ingalaterrako Alderdi Laboristaren]] kidea (j. [[1949]]). * [[2008]] – [[Levy Mwanawasa]], [[Zambia]]ko presidentea (j. [[1948]]). * [[2010]] – [[David D. Kpormakpor]], [[Liberia]]ko estatuburua (j. [[1935]]). * [[2012]] – [[Tony Scott]], ingeles zinema zuzendaria (j. [[1944]]). * [[2013]] – [[Donna Hightower]], estatubatuar abeslaria (j. [[1926]]). * [[2015]] – [[Lina Morgan]], espainiar ''[[vedette]]'' komiko eta aktorea (j. [[1937]]). * [[2016]] – ** [[Donald Henderson]], estatubatuar epidemiologoa (j. [[1928]]). ** [[Nina Romaxkova]], disko jaurtiketan espezializatutako [[sobiet]]ar atleta (j. [[1929]]). * [[2019]] – ** [[Larry Taylor]], estatubatuar musikaria (j. [[1942]]). ** [[Dulce Almada Duarte]], caboverdetar hizkuntzalari, irakasle eta ekintzaile politikoa (j. [[1933]]). * [[2021]] – ** [[Raoul Cauvin]], belgikar komikigilea (j. [[1938]]). ** [[Chuck Close]], estatubatuar artista (j. [[1940]]). * [[2024]] – [[Maria Branyas Morera]], 117 urte eta 168 egun bizi izandako espainiarra, heriotza momentuan munduan [[Bizirik dauden munduko pertsonarik zaharrenen zerrenda|bizirik irauten zuen pertsona zaharrena]] (j. [[1907]]). == Jaiak eta urteurrenak == * [[Seaska (ikastolen elkartea)|Sehaska egutegiko izendegia]]: Ziortza eta Herkizia. == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Hil aurkibidea}} <center>[[Abuztuaren 18]] | [[Urteko egutegia|Urteko egutegi]] | [[Abuztuaren 20]]</center> [[Kategoria:Urteko egunak]] 6tt3o2qcopyxzwj54wb5j5taszegeu7 0 3978 9998882 9989475 2024-12-13T17:46:53Z Lainobeltz 56334 /* Euskal Herria */ 9998882 wikitext text/x-wiki '''Abuztuaren 29'''a [[gregoriotar egutegia]]ren [[urte]]ko berrehun eta berrogeita batgarren [[egun]]a da, 242.a [[bisurte]]etan. 124 egun falta dira urtea amaitzeko. {{eguneko-goiburua|8|29}} {{egungertaerak}} == Gertaerak == === Euskal Herria === * [[1794]] - Armada frantsesak [[Eibar]] erre zuen. * [[1858]] – [[Jose Maria Iparragirre]]k bigarren aldiz hartu zuen Ameriketarako itsasontzia, [[Baiona]]n. * [[1972]] – [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] Eloy Garcia Cambra udaltzaina erail zuen [[Galdakao]]n. === Mundua === * [[1261]] – [[Urbano IV.a]] [[Erromatar Eliza Katolikoa|Eliza Katolikoaren]] [[Aita santu|Aita Santu]] aukeratu zuten. * [[1484]] – Giovanni Battista Cibo [[kardinal (argipena)|kardinala]] Aita Santu aukeratu zuten [[Inozentzio VIII.a]] izenez. * [[1533]] – [[Espainia]]r konkistatzaileek [[Atahualpa]] enperadore [[inka Inperioa|inka]] exekutatu zuten [[Cajamarca]] herrian, [[garrote]]a erabiliz. * [[1825]] – [[Portugal]]ek [[Brasil]]go inperioaren independentzia onartu zuen, milioi bat [[libera esterlina|libra esterlina]] ordaintzearen truke. * [[1987]] – [[Londres]]en [[Naji al-Ali]] komikigile kritiko palestinarra tiroz hil zuten. * [[2004]] – Atenas 2004ko [[Olinpiar Jokoak|Joko Olinpikoak]] bukatu ziren; [[Hicham El Guerrouj]] [[maroko]]arrak historia egin zuen 5.000 metroko proba eta 1.500ekoa irabaziz. * [[2005]] – ''[[Katrina urakana|Katrina]]'' [[zikloi tropikal|urakanak]] sekulako hondamendia eragin zuen [[New Orleans]]en, hiriaren %80a ur azpian utziz. 1.600 hildakotik gora [[Mississippi|Misisipiko]] estatuan. == Arte eta kultura == === Euskal Herria === * [[2016]] – [[Doneztebe monasterioa (Larunbe)|Larunbeko Doneztebe monasterioaren]] aztarnak topatu ziren, larunbetarren eta [[Aranzadi Zientzia Elkartea|Aranzadi Zientzia Elkarteko]] kideen sei urteko auzolanean burututako indusketa lanei esker. === Mundua === == Zientzia eta teknologia == === Euskal Herria === === Mundua === * [[1831]] – [[Michael Faraday]] ingelesak [[dinamo]]a asmatu zuen. * [[1929]] – ''Graf Zeppelin'' [[zepelin]] [[alemania]]rrak lehen aldiz eman zion munduari bira airez. == Kirolak == === Euskal Herria === === Mundua === == Jaiotzak == === Euskal Herria === * [[1751]] – [[José Agustín Ibáñez de la Rentería]], bizkaitar idazle eta politikaria (h. [[1826]]). * [[1754]] – [[Stephen Cabarrus]], lapurtar jatorriko estatubatuar politikaria, [[Baiona]]n (h. [[1808]]). * [[1786]] – [[Juan Antonio Jandiola]], bizkaitar politikaria (h. [[1830]]). * [[1873]] – [[Maria Goiri]], bizkaitar idazlea, Filologiako ikerlaria, irakaslea eta emakumeen eskubideen aldezlea, [[Madril]]en (h. [[1954]]). * [[1883]] – [[Jean Elizalde]], euskal idazle eta apaiza (h. [[1961]]). * [[1901]] – [[Michel Olzomendi]], Euskal Herrian jaiotako artzapezpikua (h. [[1977]]). * [[1908]] – [[Frantxia Haltzuet]], nafar emakumea, [[Comète sarea]]ren laguntzaile nagusietako bat (h. [[1945]]). * [[1919]] – [[Rudy Hirigoien]], Lapurdin jaiotako abeslari lirikoa (h. [[2000]]). * [[1934]] – [[Sabin Ipiña]], bizkaitar teknikari kimiko, ekintzaile, euskaltzale eta politikaria (h. [[2017]]). * [[1940]] – [[Valentín Uriona]], euskal txirrindularia (h. [[1967]]). * [[1941]] – [[Jean-Pierre Destrade]], [[Frantziako Alderdi Sozialista|PSF]] alderdi sozialdemokratako euskal herritar politikaria (h. [[2013]]). * [[1943]] – [[Xosé Estévez]], euskal-galiziar historialaria, [[Quiroga]]n. * [[1947]] – [[Patrick Vajda]], lapurtar eskrimalari ohia eta arbitroa, [[florete]]tan aditua. * [[1949]] – [[Manolo Arozena]], nafar bertsolaria, lau aldiz [[Nafarroako Bertsolari Txapelketa]]ren irabazlea. * [[1958]] – [[Irune Arbide Urdanpilleta]], gipuzkoar musikaria, [[Oiartzun]]go Ibargain Musika Eskolaren sortzailea (h. [[1999]]). * [[1959]] – [[Patxi Barko]], gipuzkoar antzezle eta zuzendaria. * [[1960]] – [[José Ramón Eizmendi]], gipuzkoar futbolari ohi eta entrenatzailea. * [[1961]] - [[Argia Ituarte Arkotxa]], [[Ondarroa]]ko emakumezko lehen alkatea. * [[1976]] – [[Thierry Biscary]], baxenafar abeslari eta txalapartaria. * [[1983]] – ** [[Damaris Pan]], bizkaitar artista, ikertzailea eta EHUko Pintura Saileko irakaslea. ** [[Xabi Prieto]], gipuzkoar futbolari ohia. * [[1996]] – [[Jurgi Oteo]], bizkaitar futbolaria. * [[1999]] – [[Iker Salaberria]], nafar pilotaria. === Mundua === * [[1347]] – [[Joan Hastings]], ingeles noble eta militarra (h. [[1375]]). * [[1619]] – [[Jean-Baptiste Colbert]], [[Frantzia]]ko finantza-ministroa (h. [[1683]]). * [[1632]] – [[John Locke]], ingeles filosofo eta teoriko liberala (h. [[1704]]). * [[1724]] – [[Giovanni Battista Casti]], italiar idazlea (h. [[1803]]). * [[1738]] – [[Aleijadinho]], brasildar arkitekto eta eskultorea (h. [[1814]]). * [[1756]] – [[Jan Śniadecki]], poloniar matematikari, astronomo eta filosofoa (h. [[1830]]). * [[1780]] – [[Jean Auguste Dominique Ingres]], frantziar margolari [[neoklasizismo|neoklasikoa]] (h. [[1867]]). * [[1794]] – [[Léon Cogniet]], frantziar historia eta erretratuen margolaria (h. [[1880]]). * [[1803]] – [[José Agustín Arrieta]], mexikar margolaria (h. [[1874]]). * [[1809]] – [[Oliver Wendell Holmes]], estatubatuar sendagile, olerkari eta saiakeragilea (h. [[1894]]). * [[1815]] – [[Anna Ella Carroll]], estatubatuar panfletista, politikari teoriko konstituzionala (h. [[1894]]). * [[1826]] – [[Émile Lévy]], frantziar margolari eta ilustratzailea (h. [[1890]]). * [[1834]] – [[Hermann Sprengel]], alemaniar fisikari eta kimikaria (h. [[1906]]). * [[1839]] – [[Valborg Platou]], norvegiar liburuzain, idazle eta arte kritikaria (h. [[1928]]). * [[1862]] – ** [[Andrew Fisher]], [[Australia]]ko lehen ministroa (h. [[1928]]). ** [[Maurice Maeterlinck]], frantsesezko idazle belgikarra, 1911ko [[Literaturako Nobel Saria]] (h. [[1949]]). * [[1865]] – [[Thomas Kent]], irlandar errepublikarra, [[Pazko matxinada|1916ko Pazko Matxinadako]] buruzagietako bat (h. [[1916]]). * [[1868]] – [[Mikhail Pokrovski]], errusiar historialaria eta politikaria (h. [[1932]]). * [[1871]] – ** [[Albert Lebrun]], [[Frantziako presidenteen zerrenda|Frantziako Errepublikako 15. presidentea]] (h. [[1950]]). ** [[Jack Butler Yeats]], irlandar margolaria (h. [[1957]]). * [[1874]] – [[Manuel Machado]], espainiar poeta (h. [[1947]]). * [[1875]] – [[Leonardo De Lorenzo]], italiar flautista (h. [[1962]]). * [[1881]] – [[Valery Larbaud]], frantziar idazlea (h. [[1957]]). * [[1897]] – [[Myroslava Sopilka]], ukrainar poeta eta eleberrigilea (h. [[1937]]). * [[1898]] – ** [[Louis-Raymond Fischer]], frantziar arkitektoa (h. [[1988]]). ** [[Preston Sturges]], estatubatuar zinema zuzendaria (h. [[1959]]). * [[1900]] – [[Oscar Nitzchke]], alemaniar arkitektoa (h. [[1991]]). * [[1904]] – [[Werner Forßmann]], alemaniar kirurgialaria, 1956ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (h. [[1979]]). * [[1905]] – [[Dhyan Chand]], indiar [[belar hockey]] jokalaria, historiako handienetako bat (h. [[1979]]). * [[1907]] – [[Takeo Wakabayashi]], japoniar futbolaria (h. [[1937]]). * [[1915]] – [[Ingrid Bergman]], suediar aktorea (h. [[1982]]). * [[1920]] – [[Charlie Parker]], estatubatuar jazz saxofoi-jolea (h. [[1955]]). * [[1921]] – [[Iris Apfel]], estatubatuar enpresaburu, barne-diseinatzaile eta moda ikonoa (h. [[2024]]). * [[1923]] – [[Richard Attenborough]], ingeles aktore, zinema zuzendari eta ekoizlea (h. [[2014]]). * [[1924]] – ** [[Gianfranco Baruchello]], italiar marrazkilari, idazle eta zinemagilea (h. [[2023]]). ** [[Dinah Washington]], estatubatuar abeslaria, musika beltzeko emakume-ahots nagusienetakoa (h. [[1963]]). * [[1924]]/[[1926|26]] – [[María Dolores Pradera]], espainiar abeslari eta aktorea (h. [[2018]]). * [[1926]] – [[René Depestre]], haitiar idazlea. * [[1928]] – [[Aaron Cicourel]], estatubatuar soziologoa (h. [[2023]]). * [[1930]] – [[Carlos Loyzaga]], euskal jatorriko filipinar saskibaloi jokalaria (h. [[2016]]). * [[1933]] – [[Arnold Koller]], [[Suitzako Konfederazioko presidente]]a. * [[1935]] – [[William Friedkin]], estatubatuar zinema eta telebista zuzendaria zein ekoizlea (h. [[2023]]). * [[1936]] – ** [[Gilbert Amy]], frantziar musikagile eta orkestra-zuzendaria. ** [[John McCain]], estatubatuar politikaria (h. [[2018]]). ** [[Ken Scotland]], eskoziar errugbilari eta kriket-jokalaria (h. [[2023]]). * [[1938]] – ** [[Gerry Byrne]], ingeles futbolaria (h. [[2015]]). ** [[Elliott Gould]], estatubatuar aktorea. * [[1939]] – [[Joel Schumacher]], estatubatuar zinema zuzendaria (h. [[2020]]). * [[1942]] – [[Sterling Morrison]], estatubatuar gitarra-jotzailea, [[The Velvet Underground]] taldeko kide sortzailea (h. [[1995]]). * [[1943]] – [[Arthur B. McDonald]], kanadar astrofisikaria, 2015eko [[Fisikako Nobel Saria]]. * [[1945]] – [[Wyomia Tyus]], estatubatuar atleta ohia, abiadurako probetan aditua. * [[1946]] – ** [[Jean-Baptiste Bagaza]], [[Burundi]]ko presidentea (h. [[2016]]). ** [[Bob Beamon]], estatubatuar kirolari ohia, [[luzera jauzi]]an espezializatua. ** [[Dimitris Jristofias]], [[Zipre]]ko presidentea (h. [[2019]]). ** [[Augusta La Torre]], ''Camarada Norah'', perutar iraultzailea, [[Sendero Luminoso]]ko bigarren burua (h. [[1988]]). ** [[Lucia Valentini Terrani]], italiar koloratura-mezzosopranoa (h. [[1998]]). * [[1947]] – ** [[Temple Grandin]], estatubatuar zientzialari eta aktibista. ** [[James Hunt]], 1 Formulako britainiar pilotua (h. [[1993]]). * [[1949]] – ** [[Igor eta Grichka Bogdanoff|Grichka Bogdanoff]], frantziar telebistako-aurkezle, ekoizle eta saiogile zientifikoa (h. [[2021]]). ** [[Igor eta Grichka Bogdanoff|Igor Bogdanoff]], frantziar telebistako-aurkezle, ekoizle eta saiogile zientifikoa (h. [[2022]]). * [[1952]] – [[Greg Cornelsen]], australiar errugbilari ohia. * [[1955]] – [[Chus Pato]], galiziar idazlea eta [[Real Academia Galega]]ko akademiko osoa. * [[1958]] – [[Michael Jackson]], ''[[Pop]]aren Erregea'', estatubatuar pop-abeslaria, historiako disko salduenaren (''Thriller'', 1982) egilea (h. [[2009]]). * [[1959]] – ** [[Rebecca De Mornay]], estatubatuar aktorea. ** [[Ramón Ángel Díaz]], argentinar futbolari ohia. ** [[Chris Hadfield]], kanadar astronauta ohia, espaziora joandako lehen kanadarra. * [[1960]] – [[Thomas Marshburn]], estatubatuar astronauta eta medikua. * [[1962]] – [[Jutta Kleinschmidt]], alemaniar, kazetari eta rally pilotua, [[Dakar rallya]] lehen aldiz irabazi zuen emakumea. * [[1963]] - [[Belinda Washington]], britainiar-espainiar aktorea, telebista aurkezlea eta abeslaria. * [[1965]] – [[Gerhard Rodax]], austriar futbolaria (h. [[2022]]). * [[1966]] – [[Celsa Barja]], galiziar idazlea, editorea, saiakeragilea eta poeta. * [[1971]] – ** [[Candis Cayne]], estatubatuar aktore eta performance antzezlea. ** [[Carla Gugino]], estatubatuar aktorea. ** [[Nicola Mendelsohn]], britainiar publizitate-exekutiboa. * [[1973]] – [[Thomas Tuchel]], alemaniar futbolari-ohia eta entrenatzailea. * [[1975]] – [[Juan Diego Botto]], argentinar-espainiar aktorea. * [[1977]] – [[Kei Mikuriya]], japoniar futbolari ohia. * [[1980]] – [[Dona Sarkar]], estatubatuar informatikaria. * [[1981]] – ** [[Émilie Dequenne]], [[valoniar]] aktorea. ** [[Yuliana Peniche]], mexikar aktorea. * [[1983]] – ** [[Saadet Aksoy]], turkiar aktorea. ** [[Jennifer Landon]], estatubatuar aktorea. * [[1984]] – [[Borja Gómez]], kantabriar traineru-estropadetako patroia. * [[1986]] – ** [[Lea Michele]], estatubatuar aktore, abeslari eta idazlea. ** [[Alex Ruoff]], estatubatuar saskibaloi jokalaria. * [[1992]] – [[Elena Rivera]], espainiar aktorea eta abeslaria. * [[1993]] – [[Liam Payne]], britainiar abeslari, konpositore eta gitarra jolea (h. [[2024]]). * [[1997]] – [[Rocío García Martínez]], espainiar txirrindularia. == Heriotzak == === Euskal Herria === * [[1363]] – [[Filipe Nafarroakoa]], [[Nafarroako Erresuma]]ko infantea eta Longuevilleko kondea (j. [[1336]]). * [[1743]] – [[Juan Antonio Urrutia Arana]], II. Villar del Águilako markesa, arabar noblea, [[Mexiko Hiria]]n (j. [[1670]]). * [[1895]] – [[Francisco Navarro Villoslada]], nafar idazle eta ideologoa (j. [[1818]]). * [[1936]] – ** [[Pedro Asua]], bizkaitar apaiza eta arkitektoa, [[Kantabria]]n fusilatua (j. [[1890]]). ** [[Gabriela Lorente Sáenz]], errioxar etxekoandrea, [[Azkoien]]en fusilatua (h. [[1936]]). * [[1942]] – [[Guillermo Torrijos Goyarzu]], bilbotar militante sozialista, [[Paris]]en (j. [[1876]]). * [[1951]] – [[Ignacio Rotaetxe]], euskal ingeniari eta politikari abertzale eta jeltzalea (j. [[1888]]). * [[1981]] – [[Mariano Ansó]], [[Iruñeko alkateen zerrenda|Iruñeko lehen alkate]] errepublikarra (j. [[1889]]). * [[1986]] – [[Maria Dolores Goya Mendiola]], gipuzkoar irakaslea (j. [[1913]]). * [[2000]] – ** [[José Ignacio Bilbao Iturburu]], bizkaitar musikagilea (j. [[1958]]). ** [[Manuel Indiano Azaustre]], gipuzkoar politikaria, [[ETA]]k eraila (j. [[1970]]). * [[2001]] – [[Juan Garizurieta]], bizkaitar futbolaria (j. [[1908]]). * [[2015]] – [[Carlos María Aritz]], nafar apaiz klaretarra, [[Panamá]]n misiolari aritutakoa (j. [[1928]]). * [[2019]] – [[Miguel Angel Lamata]], gipuzkoar futbolaria (j. [[1947]]). === Mundua === * [[886]] – [[Basilio I.a]], enperadore [[Bizantzio|bizantziarra]]. * [[1300]] – [[Guido Cavalcanti]], italiar poeta eta filosofoa. * [[1442]] – [[Joan VI.a Bretainiakoa]], [[Bretainiako dukerria|Bretainiako dukea]] (j. [[1389]]). * [[1533]] – [[Atahualpa]], enperadore [[inka Inperioa|inka]]. * [[1542]] – [[Kristobal Gamakoa]], portugalgo militarra. * [[1543]] – [[Maria Jülich-Bergekoa]], Jülich-Cleves-Bergeko dukerri batuen lehen agintaria (j. [[1491]]). * [[1726]] – [[Antonio Bellucci]], italiar margolaria (j. [[1654]]). * [[1762]] – [[Stanisław Poniatowski]], poloniar militarra (j. [[1676]]). * [[1797]] – [[Joseph Wright Derbykoa]], ingeles margolaria (j. [[1734]]). * [[1799]] – [[Pio VI.a]], [[Aita santu]]a (j. [[1717]]). * [[1866]] – [[Tokugawa Iemochi]], [[Tokugawa shogunerria|Tokugawa shogunerriko]] hamalaugarren [[shogun]]a (j. [[1846]]). * [[1880]] – [[Sanford Robinson Gifford]], estatubatuar margolaria (h. [[1880]]). * [[1891]] – [[Pierre Lallement]], batzuen ustez [[bizikleta]]ren asmatzailea (j. [[1843]]). * [[1898]] – [[Agustina Ortiz de Rozas]], argentinar politikaria eta filantropoa (j. [[1816]]). * [[1899]] – [[Catharine Parr Traill]], ingelesez idazten zuen kanadar idazle, botanikari eta naturalista (j. [[1802]]). * [[1904]] – [[Murad V.a]], [[Otomandar Inperio]]ko sultana (j. [[1840]]). * [[1922]] – [[Georges Sorel]], frantziar idazlea eta soziologoa (j. [[1847]]). * [[1935]] – ** [[Astrid Suediakoa]], [[Belgika]]ko erregina ezkontidea (j. [[1905]]). ** [[Childe Hassam]], estatubatuar margolari inpresionista (j. [[1859]]). * [[1938]] – [[Frigyes Karinthy]], hungariar idazle, kazetari eta itzultzailea (j. [[1887]]). * [[1939]] – [[Estefania Cueto Puertas]], jostuna eta Espainiako lider komunista, Gijonen fusilatutako azken emakumea (j. [[1899]]). * [[1947]] – [[Manolete]], 1940ko hamarkadako espainiar zezenketaririk garrantzitsuenetakoa (j. [[1917]]). * [[1948]] – [[Nicolás Esandi Nicolao]], euskal jatorriko argentinar elizgizona, Buenos Airesko [[Eusko Ikaskuntza]]ko lehenengo lehendakaria (j. [[1876]]). * [[1959]] – [[Ziza Massika]], aljeriar erizaina eta militante nazionalista, [[Aljeriako gerra]]n nabarmendu zena (j. [[1934]]). * [[1960]] – [[Vicki Baum]], estatubatuar eleberrigilea (j. [[1888]]). * [[1965]] – [[George Erskine]], [[Britainiar Armada]]ko jenerala (j. [[1899]]). * [[1972]] – [[Kentaro Hayashi]], japoniar futbolari ohia. * [[1975]] – [[Éamon de Valera]], [[Irlandako presidente]]a (j. [[1882]]). * [[1978]] - [[Natividad Zaro]], espainiar aktorea, gidoilaria, antzerkigilea, itzultzailea eta zinema ekoizlea (j. [[1901]]). * [[1980]] – ** [[Franco Basaglia]], italiar psikiatra (j. [[1924]]). ** [[Louis Darquier de Pellepoix]], frantziar politikaria eta antisemita (j. [[1897]]). * [[1982]] – [[Ingrid Bergman]], suediar aktorea (j. [[1915]]). * [[1987]] – [[Lee Marvin]], estatubatuar aktorea (j. [[1924]]). * [[2001]] – [[Francisco Rabal]], espainiar aktorea (j. [[1926]]). * [[2002]] – [[Luis Carandell]], espainiar idazle eta kazetaria. * [[2003]] – ** [[Ricardo Muruzabal]], espainiar futbolaria (j. [[1951]]). ** [[Vladimír Vašíček]], txekiar margolaria, pintura moderno eta pintura abstraktuan aitzindari bere herrialdean (j. [[1919]]). * [[2006]] – [[Youenn Gwernig]], bretoi idazle eta abeslaria (j. [[1925]]). * [[2007]] – [[Pierre Messmer]], [[Frantziako lehen ministro]]a (j. [[1916]]). * [[2013]] – ** [[Jack Beal]], estatubatuar margolaria (j. [[1931]]). ** [[Cliff Morgan]], galestar errugbilaria (j. [[1930]]). * [[2016]] – [[Gene Wilder]], estatubatuar aktore, zuzendari eta gidoilaria (j. [[1933]]). * [[2018]] – [[James Mirrlees]], eskoziar ekonomista, 1996ko [[Ekonomiako Nobel Saria]] (j. [[1936]]). * [[2021]] – ** [[Ed Asner]], estatubatuar aktorea (j. [[1929]]). ** [[Ron Bushy]], estatubatuar bateria-jotzailea, ''[[Iron Butterfly]]'' taldeko kidea (j. [[1941]]). ** [[Jacques Rogge]], belgikar sendagile eta kirolaria, [[Nazioarteko Olinpiar Batzordea|Nazioarteko Olinpiar Batzordeko]] 8. lehendakaria (j. [[1942]]). * [[2023]] – [[Taiwo Akinkunmi]], nigeriar funtzionarioa, [[Nigeria]]ko banderaren diseinatzailea (j. [[1936]]). * [[2024]] – ** [[Kurt Bendlin]], alemaniar dekatleta (j. [[1943]]). ** [[Mihaela Peneş]], errumaniar atleta, [[xabalina jaurtiketa]]n aditua (j. [[1947]]). ** [[Jean-Charles Tacchella]] zinema-zuzendari frantsesa (j. [[1925]]). ** [[Ēvī Upeniece]], letoniar eskultorea (j. [[1925]]). == Jaiak eta urteurrenak == * [[Seaska (ikastolen elkartea)|Sehaska egutegiko izendegia]]: Ugutz/Uguzne eta Keltsa/Keltse/Keltze/Zeltsa. == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Hil aurkibidea}} <center>[[Abuztuaren 28]] | [[Urteko egutegia|Urteko egutegi]] | [[Abuztuaren 30]]</center> [[Kategoria:Urteko egunak]] 7cbuus49eh54wpgnhwybn5o88um4rcm 0 3994 9999366 9981495 2024-12-14T11:25:37Z Lainobeltz 56334 /* Euskal Herria */ 9999366 wikitext text/x-wiki '''Irailaren 11''' [[gregoriotar egutegia]]ren [[urte]]ko berrehun eta berrogeita hamalaugarren [[egun]]a da, 255.a [[bisurte]]etan. 111 egun falta dira urtea amaitzeko. {{eguneko-goiburua|9|11}} {{egungertaerak}} == Gertaerak == === Euskal Herria === * [[1974]] &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] Martin Durán Grande goardia zibila hil zuen [[Nafarroa]]n. * [[2007]] &ndash; [[Espainiako Auzitegi Nazionala|Espainiako Auzitegi Nazionaleko]] [[Baltasar Garzón|Baltasar Garzon]] epaileak [[Juan Mari Olano]] ''[[Askatasuna (argipena)|Askatasuna]]ren''<nowiki/> eleduna kartzelara bidali zuen. * [[2008]] &ndash; [[Europako Justizia Auzitegia|Europar Batasuneko Justizia Auzitegiak]] [[Euskal Autonomia Erkidegoa|EAEko]] foru ogasun sistema onartu eta babesteko erabakia hartu zuen. === Mundua === * [[1297]] &ndash; [[Stirling zubiko gudua]]: [[William Wallace]]-en agindupean, eskoziarrek ingelesak garaitu zituzten. * [[1973]] &ndash; [[Augusto Pinochet]]ek zuzendutako armadak [[1973ko Txileko estatu kolpea|Txileko herrialdearen kontrola hartu zuen]] eta [[Salvador Allende|Salvador Allendek]] bere buruaz beste egin zuen La Monedan. * [[2001]] &ndash; [[2001eko irailaren 11ko atentatuak]]: [[New York]]eko [[World Trade Center]] eta [[Washington]]go [[Pentagonoa]] eraikinek, hegazkin bidezko atentuak jasan zituzten inoiz inork [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBetako]] lurraldean jo duen erasorik larriena sorraraziz. * [[2005]] &ndash; [[Junichiro Koizumi]], [[Japonia]]ko lehen ministro berraukeratu zuten. * [[2006]] &ndash; 736 etorkin ailegatu ziren Kanarietara Mauritaniatik itsasoz etorriak. * [[2012]] &ndash; [[2012ko "Catalunya, nou estat d'Europa" manifestazioa|"Catalunya, nou estat d'Europa" manifestazioa]]: [[Bartzelona]]n milioi bat eta erdi lagun [[Katalunia]]ren independentziaren alde manisfestatu ziren. * [[2013]] &ndash; [[Kataluniako Egun Nazionala]]: [[Kataluniar independentismoa|Kataluniako independentismoa]] aldarrikatuz 400 kilometro luze zituen [[Via Catalana]] izeneko giza-katea egin zen. * [[2014]] &ndash; [[2014ko Kataluniako Egun Nazionala|Kataluniako Egun Nazionalean]] jendetza handiak [[Kataluniaren independentziarako kontsulta|Kataluniaren autodeterminaziorako erreferendumaren]] eta [[independentzia]]ren alde [[V]] erraldoi bat osatuz [[Bartzelona]]ko kaleak bete zituen. * [[2018]] &ndash; [[Fem la República Catalana]] (Kataluniako Errepublika egin dezagun) manifestazioak miloi bat inguru lagun bildu zituen [[Bartzelona]]n. == Arte eta kultura == === Euskal Herria === * [[2008]] &ndash; ''Ekainberri'', [[Ekain (leizea)|Ekaingo leizearen]] erreplika zabaldu zuten. === Mundua === * [[1962]] &ndash; [[Ingalaterra]]: [[The Beatles]] taldeak lehen singlea bukatu zuten: ''[[Love Me Do]]''. * [[1987]] &ndash; ''[[Hellraiser]]'' filma estreinatu zen, [[Clive Barker]]ek zuzendu eta [[Andrew Robinson (aktorea)|Andrew Robinson]], [[Clare Higgins]], [[Sean Chapman]], [[Ashley Laurence]], [[Doug Bradley]], [[Nicholas Vince]], [[Simon Bamford]], [[Grace Kirby]] eta [[Oliver Smith (aktorea)|Oliver Smith]] aktoreek antzeztu zuten. * [[1992]] &ndash; ''[[Sneakers]]'' (''Begiluzeak'') filma estreinatu zen, [[Phil Alden Robinson]]ek zuzendu eta [[Robert Redford]], [[Dan Aykroyd]], [[Ben Kingsley]], [[Mary McDonnell]], [[River Phoenix]], [[Sidney Poitier]] eta [[David Strathairn]] aktoreek antzeztu zuten. * [[1998]] &ndash; ''[[Rounders]]'' filma estreinatu zen, [[John Dahl]]ek zuzendu eta [[Matt Damon]], [[Edward Norton]], [[John Turturro]], [[Famke Janssen]], [[Gretchen Mol]], [[John Malkovich]] eta [[Martin Landau]] aktoreek antzeztu zutelarik. == Zientzia eta teknologia == === Euskal Herria === === Mundua === == Kirolak == === Euskal Herria === * [[2011]] &ndash; [[Urdaibai Arraun Elkartea|Urdaibaik]] [[Kontxako Bandera|Kontxako CXVI. Bandera]] irabazi zuen; [[bermeo]]tarrek lortzen zuten ondoz ondoko bigarrena zen. * [[2016]] &ndash; [[Kontxako Bandera|Kontxako CXXI. Bandera]]: Gizonezkoetan [[Urdaibai Arraun Elkartea|Urdaibai (Bermeo)]] garaile eta emakumezkoetan [[Pasai Donibane Koxtape Arraun Elkartea|San Juan (Pasai Donibane)]]. * [[2022]] &ndash; [[2022ko Kontxako Bandera]]: [[Bermeo Urdaibai Arraun Elkartea|Urdaibai (Bermeo)k]] 6. bandera eskuratu zuen, eta [[Orio Arraunketa Elkartea#Emakumezkoen trainerua|Oriok]] hirugarrena emakumezkoetan. === Mundua === == Jaiotzak == === Euskal Herria === * [[1710]] &ndash; [[Juan Kastañiza]], bizkaitar militarra (h. [[1770]]). * [[1811]] &ndash; [[Joan Batista Artxu]], euskal idazlea (h. [[1881]]). * [[1868]] &ndash; [[Migel Muñoa]], gipuzkoar irakaslea, gaur egungo ikastolen aitzindaria (h. [[1953]]). * [[1875]] &ndash; [[Adolfo Sáenz-Alonso]], [[Real Sociedad]] futbol klubeko lehenengo presidentea (h. [[1964]]). * [[1885]] &ndash; [[Pedro Mourlane Mitxelena]], gipuzkoar idazle eta kazetaria (h. [[1955]]). * [[1892]] &ndash; [[Jose Antonio Uharte]], nafar biolinista (h. [[1968]]). * [[1911]] &ndash; [[Conchita Montenegro]], euskal herritar aktore eta dantzaria (h. [[2007]]). * [[1916]] &ndash; [[Faustino Azpiazu]], ''Sakabi'', euskal trikilaria, [[Sakabi eta Egañazpi]] bikoteko kidea (h. [[1995]]). * [[1923]] &ndash; [[Jose Luis Akarregi]], esku huskako euskal pilotaria (h. [[2012]]). * [[1924]] &ndash; [[Julien Arrieta]], gipuzkoar errugbilaria (h. [[2017]]). * [[1925]] &ndash; [[Agustín Argote]], bizkaitar boxeolaria (h. [[1996]]). * [[1926]] &ndash; [[Imanol Lertxundi]], militante ezkertiar eta abertzalea (h. [[1995]]). * [[1935]] &ndash; [[Jazinto Sagarna|Jazinto Sagarna, ''Gorbeiako artzaina'']], bizkaitar artzain eta eguraldi iragarlea (h. [[2018]]). * [[1939]] &ndash; ** [[Mariano Ferrer]], gipuzkoar kazetaria (h. [[2019]]). ** [[Klaudio Harluxet]], baxenafar informatikaria, politikaria eta euskaltzalea, euskarazko informatikan aitzindaria (h. [[1993]]). * [[1947]] &ndash; ** [[José Antonio Nielfa|José Antonio Nielfa, ''La Otxoa'']], bizkaitar transformista eta musikaria, 1970-80 hamarkadan Hego Euskal Herrian publiko orokorrarentzat ezaguna izan zen lehen [[LGBT]] artista. ** [[Amaia Zubiria]], gipuzkoar abeslaria, [[Euskal Kantagintza Berria|Euskal Abestigintza Berriak]] emandako emakumezko abeslaririk garrantzitsuena. * [[1953]] &ndash; [[Juan José Crespo Galende]], [[Espainiako Alderdi Komunista (berrosatua)|PCE (r)]]-ko eta [[GRAPO]]ko bizkaitar militantea (h. [[1981]]). * [[1960]] &ndash; [[Pantxoa Etxegoin]], baxenafar kultura-eragilea. * [[1962]] &ndash; [[Julio Salinas]], bizkaitar futbolari ohia eta kirol esataria. * [[1967]] &ndash; [[Javier Vizcaino]], bizkaitar kazetaria eta irrati esataria. * [[1973]] &ndash; [[Maite Ruiz de Larramendi]], nafar palaria. * [[1976]] - [[Esti Ansotegi Guruziaga]], bizkaitar psikologoa. * [[1977]] &ndash; [[Katia Reimberg]], brasildar-gipuzkoar Giza Eskubideen aldeko ekintzailea eta feminista, [[São Paulo]]n. * [[1986]] &ndash; [[Fabrice Martin]], lapurtar tenislaria. * [[1989]] &ndash; [[Enrique Sanz]], nafar txirrindularia. * [[1997]] &ndash; [[Andrea Monrocle]], bizkaitar artista plastikoa. * [[2005]] &ndash; [[Udane Ostolaza]], gipuzkoar harri-jasotzailea. === Mundua === * [[1182]] &ndash; [[Minamoto no Yoriie]], [[Japonia]]ko [[Kamakura shogunerria|Kamakura shogunerriko]] bigarren [[shogun]]a (h. [[1204]]). * [[1470]] &ndash; [[Martin Waldseemüller]], alemaniar kartografoa, ''Amerika'' izena erabiltzen lehenengoa (h. [[1520]]). * [[1476]] &ndash; [[Luisa Savoiakoa]], [[Frantzisko I.a Frantziakoa]]ren ama (h. [[1531]]). * [[1494]] &ndash; [[Elixabete Brunswick-Lüneburgekoa]], [[Brunswick-Lüneburg]]eko dukesa jaiotzez eta [[Guelders]]eko dukesa ezkontzaz (h. [[1572]]). * [[1522]] &ndash; [[Ulisse Aldrovandi]], italiar naturalista, [[historia natural]]eko ikasketen aita (h. [[1605]]). * [[1524]] &ndash; [[Pierre de Ronsard]], frantziar poeta (h. [[1585]]). * [[1557]] &ndash; [[Josef Calasanz]], espainiar apaiz eta hezitzailea, [[Eskolapio]]ak kongregazioaren fundatzailea (h. [[1648]]). * [[1611]] &ndash; [[Henri de La Tour d'Auvergne (Turenneko bizkondea)]], Frantziako mariskal jenerala (h. [[1675]]). * [[1656]] &ndash; [[Ulrika Eleonor Danimarkakoa]], [[Suedia]]ko erregina ezkontidea (h. [[1693]]). * [[1741]] &ndash; [[Arthur Young]], britainiar ekonomialaria (h. [[1820]]). * [[1743]] &ndash; [[Nicolai Abildgaard]], daniar margolari, eskultore, arkitekto eta irakaslea (h. [[1809]]). * [[1762]] &ndash; [[Joanna Baillie]], eskoziar poeta eta dramagilea (h. [[1851]]). * [[1769]] &ndash; [[Johann Erdmann Hummel]], alemaniar margolaria (h. [[1852]]). * [[1771]] &ndash; [[Mungo Park]], eskoziar esploratzailea, botanikoa eta naturalista (h. [[1808]]). * [[1798]] &ndash; [[Franz Ernst Neumann]], alemaniar mineralogo eta fisikaria (h. [[1895]]). * [[1815]] &ndash; [[Karl Zeiss]], alemaniar optikoa (h. [[1888]]). * [[1829]] &ndash; [[Thomas Hill (margolaria)|Thomas Hill]], estatubatuar margolaria (h. [[1908]]). * [[1838]] &ndash; [[Adam Asnyk]], poloniar olerkari eta antzerkigilea (h. [[1897]]). * [[1861]] &ndash; [[Erich von Falkenhayn]], Alemaniako Estatu Nagusiaren nagusia (h. [[1922]]). * [[1862]] &ndash; [[O. Henry]], estatubatuar idazle eta kazetaria (h. [[1910]]). * [[1865]] &ndash; [[Rainis]], letonierazko olerkaria (h. [[1929]]). * [[1869]] &ndash; [[Víctor Català]], kataluniar eleberrigilea (h. [[1966]]). * [[1870]] &ndash; [[Nils Kjær]], norvegiar idazlea (h. [[1924]]). * [[1875]] &ndash; [[Edith Humphrey]], ustez Kimikako doktoretza lortu zuen lehen emakume britainiarra (h. [[1978]]). * [[1877]] &ndash; ** [[Feliks Dzerzhinski|Feliks Dzerzhinski, ''Burdinezko Feliks'']], poloniar [[boltxebike]]a (h. [[1926]]). ** [[James Hopwood Jeans]], ingeles fisikari eta astronomoa (h. [[1946]]). ** [[Rosika Schwimmer]], hungariar aktibista feminista, bakezale eta sufragista (h. [[1948]]). * [[1881]] &ndash; [[Asta Nielsen]], danimarkar aktorea (h. [[1972]]). * [[1883]] &ndash; [[William Llewellyn Dyer]], ingeles enpresaburu eta futbolaria (h. [[1936]]). * [[1885]] &ndash; [[D. H. Lawrence|D.H. Lawrence]], ingeles idazle eta poeta (h. [[1930]]). * [[1889]] &ndash; [[Pierre Reverdy]], frantziar olerkaria (h. [[1960]]). * [[1890]] &ndash; [[Euphemia Haynes]], estatubatuar matematikari eta irakaslea (h. [[1980]]). * [[1891]] &ndash; [[Noël Gallon]], frantziar konpositore eta musika irakaslea (h. [[1966]]). * [[1892]] &ndash; [[Lucien Buysse]], belgikar txirrindularia (h. [[1980]]). * [[1903]] &ndash; [[Theodor Wiesengrund Adorno|Theodor Adorno]], alemaniar filosofo, soziologo eta musikologoa (h. [[1969]]). * [[1904]] &ndash; [[José María Bueno]], espainiar kardinala, [[Gasteizko elizbarrutia|Gasteizko gotzaina]] izandakoa (h. [[1987]]). * [[1910]] &ndash; [[Manuel Mujica Láinez]], argentinar idazlea (h. [[1984]]). * [[1913]] &ndash; [[Johanne Andersen]], daniar apaiz luterotarra (h. [[1999]]). * [[1917]] &ndash; [[Ferdinand Marcos]], [[Filipinak|Filipinetako]] diktadorea (h. [[1989]]). * [[1919]] &ndash; [[Ota Šik]], txekiar ekonomialaria, [[Pragako Udaberria|Pragako 1968ko Udaberriko]] buruzagietako bat (h. [[2004]]). * [[1927]] &ndash; [[Abel San Martín|Abel San Martín, ''Barberito I.a'']], esku huskako errioxar pilotaria (h. [[1980]]). * [[1928]] &ndash; [[Earl Holliman]], estatubatuar antzezlea, animalien eskubideen aldeko ekintzailea eta abeslaria (h. [[2024]]). * [[1930]] &ndash; ** [[Jean-Claude Forest]], frantziar komikigilea (h. [[1998]]). ** [[Primi Nécega]], galiziar idazlea (h. [[2024]]). ** [[Vera T. Sós]], hungariar matematikaria, [[zenbakien teoria]]n eta [[konbinatoria]]n espezializatua (h. [[2023]]). * [[1933]] &ndash; ** [[Rachid Sfar]], [[Tunisia]]ko lehen ministroa (h. [[2023]]). ** [[Mátyás Szűrös]], [[Hungaria]]ko presidentea. * [[1935]] &ndash; ** [[Arvo Pärt]], estoniar musikagilea. ** [[German Titov]], sobietar kosmonauta, Lurra orbitatu zuen bigarren gizakia (h. [[2000]]). * [[1937]] &ndash; [[Paola Belgikakoa]], [[Belgika]]ko erregina ezkontidea. * [[1940]] &ndash; [[Brian De Palma]], estatubatuar zinema-zuzendari eta gidoigilea. * [[1943]] &ndash; [[Michel Herjean]], bretoi sindikalista eta independentista (h. [[2022]]). * [[1944]] &ndash; [[Serge Haroche]], frantziar fisikaria, 2012ko [[Fisikako Nobel Saria]]. * [[1945]] &ndash; [[Franz Beckenbauer|Franz Beckenbauer, ''Kaiserra'']], alemaniar futbolaren historiako jokalaririk onentzat hartua (h. [[2024]]). * [[1946]] &ndash; [[Anthony Browne]], Haur eta Gazte Liburuen ilustratzaile eta idazle britainiarra. * [[1947]] &ndash; [[Gerry Conway (musikaria)|Gerry Conway]], ingeles musikaria, [[Jethro Tull]] eta [[Fairport Convention]] taldeetako kidea (h. [[2024]]). * [[1950]] &ndash; [[Eijun Kiyokumo]], japoniar futbolari ohia. * [[1951]] &ndash; [[Hugo Porta]], argentinar arkitekto eta errugbilari ohia. * [[1956]] &ndash; [[Roger Subirats|Roger Subirats, ''Roger'']], kataluniar komikilaria (h. [[2017]]). * [[1960]] &ndash; [[Hiroshi Amano]], japoniar ingeniaria, 2014ko [[Fisikako Nobel Saria]]. * [[1961]] - [[Dolores Sanchez Palomino]], galiziar irakaslea eta filologoa. * [[1963]] &ndash; [[Carmen Ybarra Careaga]], espainiar enpresaburua da, Ybarrako Arriluce III. markesa. * [[1965]] &ndash; ** [[Baxar al-Assad]], [[Siria]]ko presidentea. ** [[Pablo Granados]], argentinar aktore, musikagile eta umorista. * [[1967]] &ndash; [[Sung Jae-gi]], Hego Koreako feminismoaren aurkako ekintzailea (h. [[2013]]). * [[1970]] &ndash; [[Paul B. Preciado]], espainiar filosofoa eta queer aktibista. * [[1972]] &ndash; [[Eoin Ó Broin]], irlandar politikari eta idazlea. * [[1982]] &ndash; ** [[Sviatlana Tsikhanouskaia]], bielorrusiar giza eskubideen aldeko ekintzailea eta politikaria. ** [[Lieuwe Westra]], Herbehereetako txirrindularia (h. [[2023]]). * [[1983]] - [[Vivian Cheruiyot]], kenyar atleta, distantzia ertainetan eta maratoian aditua. * [[1987]] &ndash; [[Munroe Bergdorf]], britainiar emakumezko modelo transgenero, DJ eta transexualen aldeko eta arrazakeriaren aurkako ekintzailea. * [[1988]] &ndash; [[Juan Francisco Moreno Fuertes|Juanfran]], espainiar futbolaria. * [[1994]] &ndash; ** [[Jaylon Brown]], estatubatuar saskibaloi jokalaria. ** [[Jordi el Niño Polla]], espainiar aktore pornografikoa. * [[1995]] &ndash; [[Matilda De Angelis]], italiar musikagilea, abeslaria eta aktorea. * [[1999]] &ndash; [[Samantha Hudson]], espainiar artista, abeslari, aktore, interneteko ospetsu eta LGBT kolektiboko aktibista. * [[2001]] &ndash; [[Jovan Kljajić]], montenegroar saskibaloi jokalaria. * [[2006]] - [[Rikuto Tamai]], japoniar tranpolin jauzilaria. == Heriotzak == === Euskal Herria === * [[1951]] &ndash; [[Gabriel Ybarra]], bizkaitar merkatari, enpresaburu eta industrialaria (j. [[1877]]). * [[1969]] &ndash; [[Julio Beobide]], zumaiar eskultorea (j. [[1891]]). * [[1973]] &ndash; [[Manuel Iribarren]], nafar idazle eta kritikaria (j. [[1902]]). * [[1974]] &ndash; [[Krispin Sorarrain]], [[Alkiza]]ko alkatea eta kronista (j. [[1889]]). * [[1980]] &ndash; [[Ignacio Agirrezabala]], ''Txirri II.a'', euskal herritar futbolari eta ingeniaria (j. [[1909]]). * [[1992]] &ndash; [[Fernando Otazu]], gipuzkoar abokatu eta politikaria (j. [[1920]]). * [[2002]] &ndash; ** [[Resurrección Hernández Gil]], 109 urte bizi izan zen euskal herritarra (j. [[1893]]). ** [[Rosario Zubizarreta]], ''Ermua I'', bizkatar erraketista (j. [[1918]]). * [[2012]] - [[José Javier Etaio Mikeo]], nafar matematikaria (j. [[1926]]). === Mundua === * [[1161]] &ndash; [[Melisenda Jerusalemgoa]], [[Jerusalemgo Erresuma Latindarra|Jerusalemgo]] erregina (j. [[1105]]). * [[1227]] &ndash; [[Luis IV.a Turingiakoa]], [[Turingia]]ko ''landgraf'' edo jauna (j. [[1200]]). * [[1596]] &ndash; [[Pieter Dirkszoon Keyser]], herbeheretar itsasgizon, kartografo, esploratzaile eta astronomoa (j. [[circa|c.]] [[1540]]). * [[1661]] &ndash; [[Jan Fyt]], flandestar margolaria (j. [[1611]]). * [[1721]] &ndash; [[Rudolf Jakob Camerarius]], Alemaniako [[naturalista]] (j. [[1665]]). * [[1733]] &ndash; [[François Couperin]] ''Handia'', [[Frantziako Erresuma|frantziar]] musikagile [[barrokoa]] (j. [[1668]]). * [[1823]] &ndash; [[David Ricardo]], [[britainiar]] [[ekonomialari]] politikoa (j. [[1772]]). * [[1888]] &ndash; [[Domingo Faustino Sarmiento]], idazle, politikari eta presidente [[argentina]]rra (j. [[1811]]). * [[1891]] &ndash; ** [[Antero de Quental]], [[portugal]]eko olerkaria (j. [[1842]]). ** [[Augustin Théodule Ribot]], frantziar margolaria (j. [[1823]]). * [[1939]] &ndash; [[Konstantin Korovin]], errusiar margolaria (j. [[1861]]). * [[1941]] &ndash; [[Khristian Rakovski]], bulgariar iraultzailea (j. [[1873]]). * [[1943]] &ndash; [[Oswald Teichmüller]], alemaniar matematikaria (j. [[1913]]). * [[1948]] &ndash; [[Muhammad Ali Jinnah]], [[Pakistan]]go buruzagi musulmana eta lehendabiziko lehen gobernaria (j. [[1876]]). * [[1949]] &ndash; [[Henri Rabaud]], frantziar musikagilea (j. [[1873]]). * [[1950]] &ndash; ** [[Jan Christian Smuts]], Hegoafrikako politikari eta militarra, Hego Afrikaren batasunaren aitzindaria (j. [[1870]]). ** [[Romanonesko kondea]], espainiar lurjabe agintetsua eta Espainiako presidentea (j. [[1863]]). * [[1956]] &ndash; [[Lucien Febvre]], frantziar historialaria (j. [[1878]]). * [[1957]] &ndash; [[Mary Proctor]], britaniar-estatubatuar astronomia-zabaltzailea (j. [[1862]]). * [[1971]] &ndash; [[Nikita Khrustxev|Nikita Khrustxov]], [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|SESBeko]] burua (j. [[1894]]). * [[1973]] &ndash; ** [[Salvador Allende]], [[Txile]]ko presidentea, munduko demokratikoki aukeratutako lehenengo presidente [[marxismo|marxista]] (j. [[1908]]). ** [[Edward Evan Evans-Pritchard]], ingeles antropologo eta etnologoa (j. [[1902]]). * [[1975]] &ndash; [[Pedro Antequera Azpiri]], espainiar margolaria, marrazkilaria eta artista grafikoa (j. [[1892]]). * [[1978]] &ndash; [[Ronnie Peterson]], suediar [[1 Formula]]ko gidaria (j. [[1944]]). * [[1982]] &ndash; [[Wifredo Lam]], kubatar margolari eta eskultorea (j. [[1902]]). * [[1986]] &ndash; [[Panagiotis Kanellopoulos]], [[Grezia]]ko lehen ministroa (j. [[1902]]). * [[1987]] &ndash; ** [[Lorne Greene]], kanadar aktore eta abeslaria (j. [[1915]]). ** [[Peter Tosh]], jamaikar [[reggae]] musikaria (j. [[1944]]). * [[1990]] &ndash; [[Myrna Mack]], guatemalar antropologoa (j. [[1949]]). * [[1993]] &ndash; [[Erich Leinsdorf]], austriar-estatubatuar orkestra-zuzendaria (j. [[1912]]). * [[1994]] &ndash; ** [[Luciano Sgrizzi]], italiar klabe-jotzailea, pianista, musikagilea eta musikologoa (j. [[1910]]). ** [[Jessica Tandy]], estatubatuar aktorea (j. [[1909]]). * [[1995]] &ndash; [[Georges Canguilhem]], frantziar filosofoa, [[epistemologia]]ren sortzaileetako bat (j. [[1904]]). * [[1996]] &ndash; [[Koichi Oita]], japoniar futbolaria (j. [[1914]]). * [[1998]] &ndash; [[Claudia López Benaiges]], txiletar militante feminista eta anarkista (j. [[1972]]). * [[2001]] &ndash; [[Berry Berenson]], estatubatuar modeloa, argazkilaria eta aktorea, [[2001eko irailaren 11ko atentatuak|irailaren 11ko]] erasoetan eraila (j. [[1948]]). * [[2002]] &ndash; [[Kim Hunter]], estatubatuar zine, antzerki eta telebista aktorea (j. [[1922]]). * [[2003]] &ndash; ** [[Anna Lindh]], suediar politikaria (j. [[1957]]). ** [[John Ritter]], estatubatuar aktorea (j. [[1948]]). * [[2005]] &ndash; [[Abdallah Ibrahim]], [[Maroko]]ko lehen ministroa (j. [[1918]]). * [[2006]] &ndash; ** [[Solange Fernex]], frantziar ekintzaile politiko eta bakezalea, Europako mugimendu ekologistaren aitzindarietako bat (j. [[1934]]). ** [[Joachim Fest]], alemaniar historialari, kazetari, kritikari eta argitaratzailea (j. [[1926]]). * [[2009]] &ndash; [[Juan Almeida Bosque]], kubatar politikari, militar, konpositore eta iraultzaile komunista (j. [[1927]]). * [[2011]] &ndash; [[Andy Whitfield]], galestar aktorea (j. [[1971]]). * [[2013]] &ndash; ** [[Jimmy Fontana]], italiar kantautore, abeslari eta musikagilea (j. [[1934]]). ** [[Lesley Sibner]], estatubatuar matematikaria (j. [[1934]]). * [[2016]] &ndash; [[Alexis Arquette]], estatubatuar aktore, kabaret-artista, marrazkilari underground eta ekintzaile transexuala (j. [[1969]]). * [[2017]] &ndash; ** [[Abdul Halim Kedahkoa]], Kedahko sultana eta [[Malaysia]]ko erregea (j. [[1927]]). ** [[Peter Hall]], britainiar antzerki zuzendaria (j. [[1930]]). * [[2019]] &ndash; [[B. J. Habibie]], [[Indonesia]]ko presidentea (j. [[1936]]). * [[2020]] &ndash; [[Christian Poncelet]], frantziar politikaria (j. [[1928]]). * [[2021]] &ndash; [[Abimael Guzmán|Abimael Guzmán, ''Presidente Gonzalo'']], [[Peru]]ko iraultzailea (j. [[1934]]). * [[2022]] &ndash; ** [[Javier Marías]], espainiar idazle eta itzultzailea (j. [[1951]]). ** [[Alain Tanner]], suitzar zinemagilea (j. [[1929]]). * [[2024]] &ndash; ** [[Alberto Fujimori]], [[Peru]]ko presidentea (j. [[1938]]). ** [[Chad McQueen]], estatubatuar aktorea (j. [[1960]]). == Jaiak eta urteurrenak == * [[Seaska (ikastolen elkartea)|Sehaska egutegiko izendegia]]: Koro, Koru eta Adur. * [[Kataluniako Egun Nazionala]]. == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Hil aurkibidea}} <center>[[Irailaren 10]] | [[Urteko egutegia|Urteko egutegi]] | [[Irailaren 12]]</center> [[Kategoria:Urteko egunak]] fh25oedkgha3fxd2r308fq3w6ax6svh 0 4032 9999133 9832871 2024-12-14T06:24:15Z Treuiller 59723 /* Maileguak */ 9999133 wikitext text/x-wiki {{Wikipedia1000}} {{hizkuntza infotaula}} '''Sanskrito'''a<ref>{{Web erref|izenburua=47. araua - Hizkuntza hilak eta klasikoak|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0047.pdf|argitaletxea=Euskaltzaindia|sartze-data=2010-12-23}}</ref> (sanskritoz: संस्कृता वाक्, ''saṃskṛtā vāk'', edo laburtuta संस्कृतम्, ''saṃskṛtam''), [[Indoariar hizkuntzak|hizkuntza indoariar]] historiko bat da, [[hinduismo]]aren eta [[budismo]]aren liturgietako bat eta [[India]]ko 22 hizkuntza ofizialetako bat.{{lur erref}} Haren aurreneko forma [[vediko]]a da, K.a. 1500 inguruan jadanik ''[[Rig-veda]]'' testuan erabilia, egungo [[India]]ko eta [[Pakistan]]go iparraldean mintzo zen hizkuntzan oinarritua. K.a. V. mende inguruan Paninik eta beste [[gramatika]]ri batzuek arautu eta finkatu zuten.{{lur erref}} Geroztik, sanskrito klasikoa, Paniniren eredutik zerbait aldendua, K.a. V. mendetik K.o. X.era loratu zen, eta goi klaseen artean ohiko kultura hizkuntza izan zen. Hartatik eratorri zen [[prakrito]] edo hizkuntza arrunta. Egun, sanskritoa, gutxi bada ere, ''[[devanagari]]'' idazkeran erabiltzen da, jakintza gizonen arteko komunikabide gisa, eta baita zenbait literatur testutan ere. Sanskrito klasikoaz idatzitako testu anitz gorde direnez, antzinako hizkuntzen arteko ezagunenetakoa da.{{lur erref}} == Ezaugarri historiko, sozial eta kulturalak == === Historia eta garapena === Ez dago ongi jakiterik Indiako iparraldean noiz hasi ziren [[Indoeuropar hizkuntzak|hizkuntza indoeuroparrak]] hitz egiten. Normalean, [[Harappa]] kultura bezalako lehen erresumak indoeuroparrak ez ziren herriek osatu zituztela uste da. ''Rig-veda'' izeneko ereserki sakratuen liburuan, ariarrek utzi zuten aberria deskribatu zuten. [[K.a. II. milurteko]]aren uneren batean, indoeuropar herriak India iparraldean sartu ziren. Hizkuntza indoeuroparretan idatzitako lehen lekukotasunetako bat, [[Vedak]] izeneko testuak, [[Vediko|sanskrito vedikoan]] daude. Testu horiek, gutxienez, [[K.a. 1. milurtekoa|K.a. I. milurtekoan]] Indiako iparraldeko herenean hedatu ziren, [[Brahmi idazkera|brahmi]] izeneko idazkera batean. [[Fitxategi:Devimahatmya Sanskrit MS Nepal 11c.jpg|thumb|650px|erdian|Sanskritoz idatzitako taulatxoak: ''[[Devi-mahatmya|Devi-majatmia]]'' edo "[[Sakti|Devi]]’ jainkosaren loriak", antzinako idazkera [[bhujimol]]ean ahur orriaren gainean idatzia ([[Bihar]] edo [[Nepal]]en, XI. mendea).]] Sanskritoa ez da, zehazki, [[hizkuntza hil]]a, testuinguru jakin batzuetan Indiako hamarnaka mila lagunen ohiko komunikazio-hizkuntza baita. Izan ere, gaur egun India osoko eskola eta etxeetan irakasten, irakurtzen eta idazten dute, baina [[bigarren hizkuntza]] gisa. Gainera, [[Brahman (kasta)|brahman]] batzuek [[ama hizkuntza]]tzat hartzen dute. Eguneratutako txostenen arabera, tokiko hizkuntza gisa berbizitzen ari dira [[Shimoga]] hiritik gertu dagoen Mattur herrian ([[Karnataka]]n).<ref>[http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/msid-1199965,curpg-1.cms TimesOfIndia.IndiaTimes.com] {{en}}</ref> Hala ere, sanskritoz erraz egiten duten pertsona gehienek bigarren hizkuntzatzat dute. === Arkaismoak === Sanskritoan [[arkaismo]]ak, bereziki sistema kontsonantikoan, antzinako beste hizkuntza batzuekin alderatzen denean antzematen dira, [[latin]]a, [[greziera]] edo baita arkaismo ugari gordetzen dituzten hizkuntza modernoak ere, [[lituaniera]] kasu. Hizkuntza horiek guztiek aldaketa fonetiko eta gramatikal nabariak izan badituzte ere, egitura [[Aitzinindoeuropera|aitzinindoeuropar klasikotik]] aldendu dutenak, antzekotasun esanguratsuak dituzte. J. P. Malloryk lituaniar esaera zahar bat erabiltzen du (sanskritoz, lituanieraz eta latinez idatzia) dituzten antz handia erakusteko:<ref>{{erreferentzia|abizena=Mallory | izena=J. P. | izenburua=In Search of the Indo-Europeans / Language, Archaeology and Myth | aldizkaria=Praehistorische Zeitschrift | argitaletxea=Walter de Gruyter GmbH | liburukia=67 | alea=1 | urtea=1992 | issn=1613-0804 | doi=10.1515/pz-1992-0118}}</ref> :Sanskritoz: ''«Devas adadāt datás, Devas dat dhānās»''. :Lituanieraz: ''«Dievas davė dantis, Dievas duos duonos»''. :Latinez: ''«Deus dedit dentes, Deus dabit panem»''. :Euskaraz: «Jainkoak hortzak eman zituen, Jainkoak ogia emango du». == Sailkapena == [[Fitxategi:Phrase sanskrite.png|thumb|400px|Hainbat alfabetotan idatzitako sanskritozko testua: «[[Shiva]]k jainkoen hizkuntzaz atsegin hartzen dutenak bedeinka bitza» ([[Kālidāsa]])]] Sanskritoa, beste indo-ariar hizkuntzak bezala, [[Irandar hizkuntzak|irandar hizkuntzekin]] hertsiki lotua denez, [[Indo-irandar hizkuntzak|indo-irandar]] edo [[Indo-ariar hizkuntzak|indo-ariar]] hizkuntzen adartzat jotzen da. Zenbait alderditan, hizkuntza kontserbatzailetzat hartzen da, [[aitzinindoeuropera]] berrienaren zenbait ezaugarri bereziki ongi islatzen dituena. Sanskritoa Indiako indo-ariar hizkuntza modernoen aurrekotik hurbil dagoen hizkuntzatzat har dezakegu. Kronologikoki, hona hemen sanskritoaren ondorengo beste hizkuntza indo-ariar batzuk: antzinako Indiako [[prakrito]]a<ref>{{erreferentzia|izena=Alfred C. |abizena= Woolner|izenburua=Introduction to Prakrit|url=https://books.google.com/books?id=IwE16UFBfdEC|urtea=1986|argitaletxea=Motilal Banarsidass |isbn=978-81-208-0189-9|orrialdea=6}}</ref> —Pāli kanonaren hizkuntza—, [[hindi]]-[[urdu]]a, [[bengalera]], [[nepalera]] eta Indiako beste eskualde hizkuntza batzuk (horien artean, [[kaxmirera]], [[marathera]], [[gujaratera]], [[assamera]] edo [[punjabera]], besteak beste). Jatorrian Europa eta Ipar Afrikako ijitoek hitz egiten zuten [[erromaniera]] ere oso lotuta zegoen aurreko hizkuntzekin. Denbora luzez, sanskritoa hizkuntza horien jatorria zela pentsatu zuten, baina gaur egungo frogek sanskritoa ez dela hizkuntza indo-ariar modernoen aurrekari zuzena edo ama hizkuntza: aitzitik, adar paralelo batena iradokitzen dute (nolabait esateko, hizkuntza modernoenen "ama-izeba" moduko bat da). Hizkuntza moderno gehienak tokiko [[prakrito]]aren ondorio bide dira. == Linguistika == === Fonologia === Sanskritoak 36 [[fonema]] inguru bereizten ditu. Hala ere, [[alofonia]] batzuk daudenez, devanagari alfabetoak 48 soinu bereizten ditu (ez denak oposizio fonologikoan, noski). Hona hemen ordena alfabetiko tradizionala: bokalak, [[diptongo]]ak, [[anusvāra]] eta [[visarga]], oklusiboak (a espartzua) eta sudurkariak (azken bi talde horietan aho-traktuaren atzealdetik aurrealderantz hasita) dira, eta, azkenik, urkariak eta frikariak. IAST sisteman ([[Transliterazio Sanskritozko Nazioarteko Alfabetoa]]) idazkeran transkribaturiko soinuak honakoak dira: :a ā i ī u ū ṛ ṝ ḷ ḹ ; e ai o au :ṃ ḥ :k kh g gh ṅ; c ch j jh ñ; ṭ ṭh ḍ ḍh ṇ; t th d dh n; p ph b bh m :y r l v; ś ṣ s h Beste ordena alfabetiko tradizional bat ere badago, [[Pāṇini]] gramatikariaren ''Shiva-sutra'' izenekoa. === Bokalak === Hona hemen devanagarizko bokal-inbentarioa: lehen zutabean, letra zehatzak, hitzaren hasieran erabiltzeko; bigarrenean, प् (/p/) kontsonantearen marka diakritikoa; hirugarrenean, [[Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa|NAF]] alfabetoaren araberako ahoskera; eta laugarrenean, IAST sistemara egindako transliterazioa: {|class="wikitable" |- ! Letra !! प् !! [[Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa|NAF]] !! [[Transliterazio Sanskritozko Nazioarteko Alfabetoa|IAST]] |- | {{Unicode|अ}}||{{Unicode|प}}||{{IPA|/ɐ/}} o {{IPA|/ə/}}||a |- | {{Unicode|आ}}||{{Unicode|पा}}||{{IPA|/äː/}}||ā |- | {{Unicode|इ}}||{{Unicode|पि}}||{{IPA|/i/}}||i |- | {{Unicode|ई}}||{{Unicode|पी}}||{{IPA|/iː/}}||ī |- | {{Unicode|उ}}||{{Unicode|पु}}||{{IPA|/u/}}||u |- | {{Unicode|ऊ}}||{{Unicode|पू}}||{{IPA|/uː/}}||ū |- | {{Unicode|ऋ}}||{{Unicode|पृ}}||{{IPA|/ɽ/}}||{{Unicode|ṛ}} |- | {{Unicode|ॠ}}||{{Unicode|पॄ}}||{{IPA|/ɽː/}}||{{Unicode|ṝ}} |- | {{Unicode|ऌ}} ||{{Unicode|पॢ}}||{{IPA|/l̪/}}||{{Unicode|ḷ}} |- | {{Unicode|ॡ}} ||{{Unicode|पॣ}}||{{IPA|/l̪ː/}}||{{Unicode|ḹ}} |- | {{Unicode|ए}}||{{Unicode|पे}}||{{IPA|/eː/}}||e |- | {{Unicode|ऐ}}||{{Unicode|पै}}||{{IPA|/(aːɪ)/}}||ai |- | {{Unicode|ओ}}||{{Unicode|पो}}||{{IPA|/oː/}}||o |- | {{Unicode|औ}}||{{Unicode|पौ}}||{{IPA|/(aːʊ)/}}||au |} === Kontsonanteak === Hona hemen sanskritoaren inbentario kontsonantikoa, devanagarizko alfabetoan irudikatua, haren ohiko transkripzioan IAST (Transliterazio Sanskritozko Nazioarteko Alfabetoa), NAFko baliokidearekin batera, Stiehlek emana: {|class="wikitable" |- !colspan="2"| !colspan="2"| [[Kontsonante ezpainkari|Ezpainkaria]]<br>ओष्ठ्य<br>oṣṭhya !colspan="2"| [[Kontsonante horzkari|Horzkaria]]<br>दन्त्य<br>dantya !colspan="2"| [[Kontsonante erretroflexu|Erretroflexua]]<br>मूर्धन्य<br>mūrdhanya !colspan="2"| [[Kontsonante sabaikari|Sabaikaria]]<br>तालव्य<br>tālavya !colspan="2"| [[Kontsonante belar|Belarra]]<br>कण्ठ्य<br>kaṇṭhya !colspan="2"| [[Kontsonante glotal|Glotala]] |- !rowspan="2"| [[Kontsonante herskari|Herskaria]]<br>स्पर्श<br>sparśa ! [[hasperen (fonetika)|Hasperengabea]]<br>अल्पप्राण <br>alpaprāṇa | {{Unicode|p}} {{Unicode|प}} {{IPA|[p]}} || {{Unicode|b}} {{Unicode|ब}} {{IPA|[b]}} || {{Unicode|t}} {{Unicode|त}} {{IPA|[t̪]}} || {{Unicode|d}} {{Unicode|द}} {{IPA|[d̪]}} || {{Unicode|ṭ}} {{Unicode|ट}} {{IPA|[ʈ ]}} || {{Unicode|ḍ}} {{Unicode|ड}} {{IPA|[ɖ ]}} || {{Unicode|c}} {{Unicode|च}} {{IPA|[ʨ]}} || {{Unicode|j}} {{Unicode|ज}} {{IPA|[ʥ]}} || {{Unicode|k}} {{Unicode|क}} {{IPA|[k]}} || {{Unicode|g}} {{Unicode|ग}} {{IPA|[ɡ]}} |colspan="2"| |- ! [[hasperen (fonetika)|Hasperenduna]]<br>महाप्राण<br>mahāprāṇa | {{Unicode|ph}} {{Unicode|फ}} {{IPA|[pʰ]}} || {{Unicode|bh}} {{Unicode|भ}} {{IPA|[bʱ]}} || {{Unicode|th}} {{Unicode|थ}} {{IPA|[t̪ʰ]}} || {{Unicode|dh}} {{Unicode|ध}} {{IPA|[d̪ʱ]}} || {{Unicode|ṭh}} {{Unicode|ठ}} {{IPA|[ʈʰ]}} || {{Unicode|ḍh}} {{Unicode|ढ}} {{IPA|[ɖʱ]}} || {{Unicode|ch}} {{Unicode|छ}} {{IPA|[ʨʰ]}} || {{Unicode|jh}} {{Unicode|झ}} {{IPA|[ʥʱ]}} || {{Unicode|kh}} {{Unicode|ख}} {{IPA|[kʰ]}} || {{Unicode|gh}} {{Unicode|घ}} {{IPA|[ɡʱ]}} |colspan="2"| |- !colspan="2"| [[kontsonante sudurkari|Sudurkaria]]<br>अनुनासिक<br>anunāsika |colspan="2" style="font-weight: normal"| m {{Unicode|म}} {{IPA|[m]}} |colspan="2" style="font-weight: normal"| {{Unicode|n}} {{Unicode|न}} {{IPA|[n̪]}} |colspan="2" style="font-weight: normal"| {{Unicode|ṇ}} {{Unicode|ण}} {{IPA|[ɳ ]}} |colspan="2" style="font-weight: normal"| ({{Unicode|ñ}} {{Unicode|ञ}} {{IPA|[ ɲ]}}) |colspan="2" style="font-weight: normal"| {{Unicode|ṅ}} {{Unicode|ङ}} {{IPA|[ŋ]}} |colspan="2"| |- !colspan="2"| [[Erdibokal]]a<br>अन्तस्थ<br>antastha |colspan="2" style="font-weight: normal"| v {{Unicode|व}} {{IPA|[v]}} |colspan="2"| |colspan="2"| |colspan="2" style="font-weight: normal"| y {{Unicode|य}} {{IPA|[j]}} |colspan="2"| |colspan="2"| |- !colspan="2"| [[kontsonante urkari|Urkaria]]<br>ढ्रव<br>drava |colspan="2"| |colspan="2" style="font-weight: normal"| l {{Unicode|ल}} {{IPA|[l̪]}} |colspan="2" style="font-weight: normal"| r {{Unicode|र}} {{IPA|[ɽ]}} |colspan="2"| |colspan="2"| |colspan="2"| |- !colspan="2"| [[Kontsonante frikari|Frikaria]]<br>ऊष्मन्<br>ūṣman |colspan="2"| |colspan="2" style="font-weight: normal"| {{Unicode|s}} {{Unicode|स}} {{IPA|[s̪]}} |colspan="2" style="font-weight: normal"| {{unicode|ṣ}} {{Unicode|ष}} {{IPA|[ʂ]}} |colspan="2" style="font-weight: normal"| {{unicode|ś}} {{Unicode|श}} {{IPA|[ɕ]}} |colspan="2"|ḥः[x] |style="font-weight: normal"| {{unicode|h}} {{Unicode|ह}} {{IPA|[ɦ]}} |} === Gramatika === Sanskritoa, K.a. I. milurtekoko beste indoeuropar hizkuntza batzuk bezala, [[hizkuntza malgukari]] eta [[hizkuntza sintetiko|sintetikoa]] da, [[subjektu-objektu-aditz|SOV]] eta [[preposizio]]aren oinarrizko ordena duena (nahiz eta [[postposizio]] gutxi batzuk egon). Izenek eta adjektiboek zortzi [[Kasu (gramatika)|kasu morfologiko]] ([[nominatibo]]a, [[bokatibo]]a, [[akusatibo]]a, [[genitibo]]a, [[datibo]]a, [[ablatibo]]a, [[lokatibo]]a eta [[instrumental (gramatika)|instrumentala]]), hiru numero gramatikal ([[singular]]ra, duala eta [[plural]]a) eta hiru [[Genero gramatikal|genero]] (maskulinoa, femeninoa eta neutroa) bereizten dituzte. Aditzak [[antzinako greziera]]ren ia kategoria flexibo berberak ditu. == Maileguak == Euskaraz ere, Indiako erlijio eta kulturekin lotutako hitz asko sanskritotik hartu ditugu: [[asana]] (yoga-posizioa), [[avatar]] (''ava-tara'', ‘jaisten duena’), [[ayurveda]] (Indiako tradiziozko medikuntza), [[bodhisattva]], [[Brahman (kasta)|brahman]] (hinduismoko apaiza), [[Buda]], [[guru]] (maisua), [[karma]], [[mandala]], [[mantra]], [[Nirvana]], [[svastika]] (''su astika'', igarpen onekoa), [[txakra]] (energia-gune)... == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Sanskritoa| ]] [[Kategoria:Hizkuntza sakratuak]] [[Kategoria:Nepalgo hizkuntzak]] pc1gy4ldquws3b8x0eta72elae1sgkb 9999135 9999133 2024-12-14T06:44:20Z Treuiller 59723 /* Maileguak */ 9999135 wikitext text/x-wiki {{Wikipedia1000}} {{hizkuntza infotaula}} '''Sanskrito'''a<ref>{{Web erref|izenburua=47. araua - Hizkuntza hilak eta klasikoak|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0047.pdf|argitaletxea=Euskaltzaindia|sartze-data=2010-12-23}}</ref> (sanskritoz: संस्कृता वाक्, ''saṃskṛtā vāk'', edo laburtuta संस्कृतम्, ''saṃskṛtam''), [[Indoariar hizkuntzak|hizkuntza indoariar]] historiko bat da, [[hinduismo]]aren eta [[budismo]]aren liturgietako bat eta [[India]]ko 22 hizkuntza ofizialetako bat.{{lur erref}} Haren aurreneko forma [[vediko]]a da, K.a. 1500 inguruan jadanik ''[[Rig-veda]]'' testuan erabilia, egungo [[India]]ko eta [[Pakistan]]go iparraldean mintzo zen hizkuntzan oinarritua. K.a. V. mende inguruan Paninik eta beste [[gramatika]]ri batzuek arautu eta finkatu zuten.{{lur erref}} Geroztik, sanskrito klasikoa, Paniniren eredutik zerbait aldendua, K.a. V. mendetik K.o. X.era loratu zen, eta goi klaseen artean ohiko kultura hizkuntza izan zen. Hartatik eratorri zen [[prakrito]] edo hizkuntza arrunta. Egun, sanskritoa, gutxi bada ere, ''[[devanagari]]'' idazkeran erabiltzen da, jakintza gizonen arteko komunikabide gisa, eta baita zenbait literatur testutan ere. Sanskrito klasikoaz idatzitako testu anitz gorde direnez, antzinako hizkuntzen arteko ezagunenetakoa da.{{lur erref}} == Ezaugarri historiko, sozial eta kulturalak == === Historia eta garapena === Ez dago ongi jakiterik Indiako iparraldean noiz hasi ziren [[Indoeuropar hizkuntzak|hizkuntza indoeuroparrak]] hitz egiten. Normalean, [[Harappa]] kultura bezalako lehen erresumak indoeuroparrak ez ziren herriek osatu zituztela uste da. ''Rig-veda'' izeneko ereserki sakratuen liburuan, ariarrek utzi zuten aberria deskribatu zuten. [[K.a. II. milurteko]]aren uneren batean, indoeuropar herriak India iparraldean sartu ziren. Hizkuntza indoeuroparretan idatzitako lehen lekukotasunetako bat, [[Vedak]] izeneko testuak, [[Vediko|sanskrito vedikoan]] daude. Testu horiek, gutxienez, [[K.a. 1. milurtekoa|K.a. I. milurtekoan]] Indiako iparraldeko herenean hedatu ziren, [[Brahmi idazkera|brahmi]] izeneko idazkera batean. [[Fitxategi:Devimahatmya Sanskrit MS Nepal 11c.jpg|thumb|650px|erdian|Sanskritoz idatzitako taulatxoak: ''[[Devi-mahatmya|Devi-majatmia]]'' edo "[[Sakti|Devi]]’ jainkosaren loriak", antzinako idazkera [[bhujimol]]ean ahur orriaren gainean idatzia ([[Bihar]] edo [[Nepal]]en, XI. mendea).]] Sanskritoa ez da, zehazki, [[hizkuntza hil]]a, testuinguru jakin batzuetan Indiako hamarnaka mila lagunen ohiko komunikazio-hizkuntza baita. Izan ere, gaur egun India osoko eskola eta etxeetan irakasten, irakurtzen eta idazten dute, baina [[bigarren hizkuntza]] gisa. Gainera, [[Brahman (kasta)|brahman]] batzuek [[ama hizkuntza]]tzat hartzen dute. Eguneratutako txostenen arabera, tokiko hizkuntza gisa berbizitzen ari dira [[Shimoga]] hiritik gertu dagoen Mattur herrian ([[Karnataka]]n).<ref>[http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/msid-1199965,curpg-1.cms TimesOfIndia.IndiaTimes.com] {{en}}</ref> Hala ere, sanskritoz erraz egiten duten pertsona gehienek bigarren hizkuntzatzat dute. === Arkaismoak === Sanskritoan [[arkaismo]]ak, bereziki sistema kontsonantikoan, antzinako beste hizkuntza batzuekin alderatzen denean antzematen dira, [[latin]]a, [[greziera]] edo baita arkaismo ugari gordetzen dituzten hizkuntza modernoak ere, [[lituaniera]] kasu. Hizkuntza horiek guztiek aldaketa fonetiko eta gramatikal nabariak izan badituzte ere, egitura [[Aitzinindoeuropera|aitzinindoeuropar klasikotik]] aldendu dutenak, antzekotasun esanguratsuak dituzte. J. P. Malloryk lituaniar esaera zahar bat erabiltzen du (sanskritoz, lituanieraz eta latinez idatzia) dituzten antz handia erakusteko:<ref>{{erreferentzia|abizena=Mallory | izena=J. P. | izenburua=In Search of the Indo-Europeans / Language, Archaeology and Myth | aldizkaria=Praehistorische Zeitschrift | argitaletxea=Walter de Gruyter GmbH | liburukia=67 | alea=1 | urtea=1992 | issn=1613-0804 | doi=10.1515/pz-1992-0118}}</ref> :Sanskritoz: ''«Devas adadāt datás, Devas dat dhānās»''. :Lituanieraz: ''«Dievas davė dantis, Dievas duos duonos»''. :Latinez: ''«Deus dedit dentes, Deus dabit panem»''. :Euskaraz: «Jainkoak hortzak eman zituen, Jainkoak ogia emango du». == Sailkapena == [[Fitxategi:Phrase sanskrite.png|thumb|400px|Hainbat alfabetotan idatzitako sanskritozko testua: «[[Shiva]]k jainkoen hizkuntzaz atsegin hartzen dutenak bedeinka bitza» ([[Kālidāsa]])]] Sanskritoa, beste indo-ariar hizkuntzak bezala, [[Irandar hizkuntzak|irandar hizkuntzekin]] hertsiki lotua denez, [[Indo-irandar hizkuntzak|indo-irandar]] edo [[Indo-ariar hizkuntzak|indo-ariar]] hizkuntzen adartzat jotzen da. Zenbait alderditan, hizkuntza kontserbatzailetzat hartzen da, [[aitzinindoeuropera]] berrienaren zenbait ezaugarri bereziki ongi islatzen dituena. Sanskritoa Indiako indo-ariar hizkuntza modernoen aurrekotik hurbil dagoen hizkuntzatzat har dezakegu. Kronologikoki, hona hemen sanskritoaren ondorengo beste hizkuntza indo-ariar batzuk: antzinako Indiako [[prakrito]]a<ref>{{erreferentzia|izena=Alfred C. |abizena= Woolner|izenburua=Introduction to Prakrit|url=https://books.google.com/books?id=IwE16UFBfdEC|urtea=1986|argitaletxea=Motilal Banarsidass |isbn=978-81-208-0189-9|orrialdea=6}}</ref> —Pāli kanonaren hizkuntza—, [[hindi]]-[[urdu]]a, [[bengalera]], [[nepalera]] eta Indiako beste eskualde hizkuntza batzuk (horien artean, [[kaxmirera]], [[marathera]], [[gujaratera]], [[assamera]] edo [[punjabera]], besteak beste). Jatorrian Europa eta Ipar Afrikako ijitoek hitz egiten zuten [[erromaniera]] ere oso lotuta zegoen aurreko hizkuntzekin. Denbora luzez, sanskritoa hizkuntza horien jatorria zela pentsatu zuten, baina gaur egungo frogek sanskritoa ez dela hizkuntza indo-ariar modernoen aurrekari zuzena edo ama hizkuntza: aitzitik, adar paralelo batena iradokitzen dute (nolabait esateko, hizkuntza modernoenen "ama-izeba" moduko bat da). Hizkuntza moderno gehienak tokiko [[prakrito]]aren ondorio bide dira. == Linguistika == === Fonologia === Sanskritoak 36 [[fonema]] inguru bereizten ditu. Hala ere, [[alofonia]] batzuk daudenez, devanagari alfabetoak 48 soinu bereizten ditu (ez denak oposizio fonologikoan, noski). Hona hemen ordena alfabetiko tradizionala: bokalak, [[diptongo]]ak, [[anusvāra]] eta [[visarga]], oklusiboak (a espartzua) eta sudurkariak (azken bi talde horietan aho-traktuaren atzealdetik aurrealderantz hasita) dira, eta, azkenik, urkariak eta frikariak. IAST sisteman ([[Transliterazio Sanskritozko Nazioarteko Alfabetoa]]) idazkeran transkribaturiko soinuak honakoak dira: :a ā i ī u ū ṛ ṝ ḷ ḹ ; e ai o au :ṃ ḥ :k kh g gh ṅ; c ch j jh ñ; ṭ ṭh ḍ ḍh ṇ; t th d dh n; p ph b bh m :y r l v; ś ṣ s h Beste ordena alfabetiko tradizional bat ere badago, [[Pāṇini]] gramatikariaren ''Shiva-sutra'' izenekoa. === Bokalak === Hona hemen devanagarizko bokal-inbentarioa: lehen zutabean, letra zehatzak, hitzaren hasieran erabiltzeko; bigarrenean, प् (/p/) kontsonantearen marka diakritikoa; hirugarrenean, [[Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa|NAF]] alfabetoaren araberako ahoskera; eta laugarrenean, IAST sistemara egindako transliterazioa: {|class="wikitable" |- ! Letra !! प् !! [[Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa|NAF]] !! [[Transliterazio Sanskritozko Nazioarteko Alfabetoa|IAST]] |- | {{Unicode|अ}}||{{Unicode|प}}||{{IPA|/ɐ/}} o {{IPA|/ə/}}||a |- | {{Unicode|आ}}||{{Unicode|पा}}||{{IPA|/äː/}}||ā |- | {{Unicode|इ}}||{{Unicode|पि}}||{{IPA|/i/}}||i |- | {{Unicode|ई}}||{{Unicode|पी}}||{{IPA|/iː/}}||ī |- | {{Unicode|उ}}||{{Unicode|पु}}||{{IPA|/u/}}||u |- | {{Unicode|ऊ}}||{{Unicode|पू}}||{{IPA|/uː/}}||ū |- | {{Unicode|ऋ}}||{{Unicode|पृ}}||{{IPA|/ɽ/}}||{{Unicode|ṛ}} |- | {{Unicode|ॠ}}||{{Unicode|पॄ}}||{{IPA|/ɽː/}}||{{Unicode|ṝ}} |- | {{Unicode|ऌ}} ||{{Unicode|पॢ}}||{{IPA|/l̪/}}||{{Unicode|ḷ}} |- | {{Unicode|ॡ}} ||{{Unicode|पॣ}}||{{IPA|/l̪ː/}}||{{Unicode|ḹ}} |- | {{Unicode|ए}}||{{Unicode|पे}}||{{IPA|/eː/}}||e |- | {{Unicode|ऐ}}||{{Unicode|पै}}||{{IPA|/(aːɪ)/}}||ai |- | {{Unicode|ओ}}||{{Unicode|पो}}||{{IPA|/oː/}}||o |- | {{Unicode|औ}}||{{Unicode|पौ}}||{{IPA|/(aːʊ)/}}||au |} === Kontsonanteak === Hona hemen sanskritoaren inbentario kontsonantikoa, devanagarizko alfabetoan irudikatua, haren ohiko transkripzioan IAST (Transliterazio Sanskritozko Nazioarteko Alfabetoa), NAFko baliokidearekin batera, Stiehlek emana: {|class="wikitable" |- !colspan="2"| !colspan="2"| [[Kontsonante ezpainkari|Ezpainkaria]]<br>ओष्ठ्य<br>oṣṭhya !colspan="2"| [[Kontsonante horzkari|Horzkaria]]<br>दन्त्य<br>dantya !colspan="2"| [[Kontsonante erretroflexu|Erretroflexua]]<br>मूर्धन्य<br>mūrdhanya !colspan="2"| [[Kontsonante sabaikari|Sabaikaria]]<br>तालव्य<br>tālavya !colspan="2"| [[Kontsonante belar|Belarra]]<br>कण्ठ्य<br>kaṇṭhya !colspan="2"| [[Kontsonante glotal|Glotala]] |- !rowspan="2"| [[Kontsonante herskari|Herskaria]]<br>स्पर्श<br>sparśa ! [[hasperen (fonetika)|Hasperengabea]]<br>अल्पप्राण <br>alpaprāṇa | {{Unicode|p}} {{Unicode|प}} {{IPA|[p]}} || {{Unicode|b}} {{Unicode|ब}} {{IPA|[b]}} || {{Unicode|t}} {{Unicode|त}} {{IPA|[t̪]}} || {{Unicode|d}} {{Unicode|द}} {{IPA|[d̪]}} || {{Unicode|ṭ}} {{Unicode|ट}} {{IPA|[ʈ ]}} || {{Unicode|ḍ}} {{Unicode|ड}} {{IPA|[ɖ ]}} || {{Unicode|c}} {{Unicode|च}} {{IPA|[ʨ]}} || {{Unicode|j}} {{Unicode|ज}} {{IPA|[ʥ]}} || {{Unicode|k}} {{Unicode|क}} {{IPA|[k]}} || {{Unicode|g}} {{Unicode|ग}} {{IPA|[ɡ]}} |colspan="2"| |- ! [[hasperen (fonetika)|Hasperenduna]]<br>महाप्राण<br>mahāprāṇa | {{Unicode|ph}} {{Unicode|फ}} {{IPA|[pʰ]}} || {{Unicode|bh}} {{Unicode|भ}} {{IPA|[bʱ]}} || {{Unicode|th}} {{Unicode|थ}} {{IPA|[t̪ʰ]}} || {{Unicode|dh}} {{Unicode|ध}} {{IPA|[d̪ʱ]}} || {{Unicode|ṭh}} {{Unicode|ठ}} {{IPA|[ʈʰ]}} || {{Unicode|ḍh}} {{Unicode|ढ}} {{IPA|[ɖʱ]}} || {{Unicode|ch}} {{Unicode|छ}} {{IPA|[ʨʰ]}} || {{Unicode|jh}} {{Unicode|झ}} {{IPA|[ʥʱ]}} || {{Unicode|kh}} {{Unicode|ख}} {{IPA|[kʰ]}} || {{Unicode|gh}} {{Unicode|घ}} {{IPA|[ɡʱ]}} |colspan="2"| |- !colspan="2"| [[kontsonante sudurkari|Sudurkaria]]<br>अनुनासिक<br>anunāsika |colspan="2" style="font-weight: normal"| m {{Unicode|म}} {{IPA|[m]}} |colspan="2" style="font-weight: normal"| {{Unicode|n}} {{Unicode|न}} {{IPA|[n̪]}} |colspan="2" style="font-weight: normal"| {{Unicode|ṇ}} {{Unicode|ण}} {{IPA|[ɳ ]}} |colspan="2" style="font-weight: normal"| ({{Unicode|ñ}} {{Unicode|ञ}} {{IPA|[ ɲ]}}) |colspan="2" style="font-weight: normal"| {{Unicode|ṅ}} {{Unicode|ङ}} {{IPA|[ŋ]}} |colspan="2"| |- !colspan="2"| [[Erdibokal]]a<br>अन्तस्थ<br>antastha |colspan="2" style="font-weight: normal"| v {{Unicode|व}} {{IPA|[v]}} |colspan="2"| |colspan="2"| |colspan="2" style="font-weight: normal"| y {{Unicode|य}} {{IPA|[j]}} |colspan="2"| |colspan="2"| |- !colspan="2"| [[kontsonante urkari|Urkaria]]<br>ढ्रव<br>drava |colspan="2"| |colspan="2" style="font-weight: normal"| l {{Unicode|ल}} {{IPA|[l̪]}} |colspan="2" style="font-weight: normal"| r {{Unicode|र}} {{IPA|[ɽ]}} |colspan="2"| |colspan="2"| |colspan="2"| |- !colspan="2"| [[Kontsonante frikari|Frikaria]]<br>ऊष्मन्<br>ūṣman |colspan="2"| |colspan="2" style="font-weight: normal"| {{Unicode|s}} {{Unicode|स}} {{IPA|[s̪]}} |colspan="2" style="font-weight: normal"| {{unicode|ṣ}} {{Unicode|ष}} {{IPA|[ʂ]}} |colspan="2" style="font-weight: normal"| {{unicode|ś}} {{Unicode|श}} {{IPA|[ɕ]}} |colspan="2"|ḥः[x] |style="font-weight: normal"| {{unicode|h}} {{Unicode|ह}} {{IPA|[ɦ]}} |} === Gramatika === Sanskritoa, K.a. I. milurtekoko beste indoeuropar hizkuntza batzuk bezala, [[hizkuntza malgukari]] eta [[hizkuntza sintetiko|sintetikoa]] da, [[subjektu-objektu-aditz|SOV]] eta [[preposizio]]aren oinarrizko ordena duena (nahiz eta [[postposizio]] gutxi batzuk egon). Izenek eta adjektiboek zortzi [[Kasu (gramatika)|kasu morfologiko]] ([[nominatibo]]a, [[bokatibo]]a, [[akusatibo]]a, [[genitibo]]a, [[datibo]]a, [[ablatibo]]a, [[lokatibo]]a eta [[instrumental (gramatika)|instrumentala]]), hiru numero gramatikal ([[singular]]ra, duala eta [[plural]]a) eta hiru [[Genero gramatikal|genero]] (maskulinoa, femeninoa eta neutroa) bereizten dituzte. Aditzak [[antzinako greziera]]ren ia kategoria flexibo berberak ditu. == Maileguak == Euskaraz ere, Indiako erlijio eta kulturei lotutako hitz asko sanskritotik hartu ditugu: [[asana]] (yoga-posizioa), [[avatar]] (''ava-tara'', ‘jaisten duena’), [[ayurveda]] (Indiako tradiziozko medikuntza), [[bodhisattva]], [[Brahman (kasta)|brahman]] (hinduismoko apaiza), [[Buda]], [[guru]] (maisua), [[karma]], [[mandala]], [[mantra]], [[Nirvana]], [[svastika]] (''su astika'', igarpen onekoa), [[txakra]] (energia-gune)... == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Sanskritoa| ]] [[Kategoria:Hizkuntza sakratuak]] [[Kategoria:Nepalgo hizkuntzak]] qxck3laxu8pwcrerusl0r5q9gvqo2sy 9999138 9999135 2024-12-14T06:58:22Z Treuiller 59723 /* Sailkapena */ 9999138 wikitext text/x-wiki {{Wikipedia1000}} {{hizkuntza infotaula}} '''Sanskrito'''a<ref>{{Web erref|izenburua=47. araua - Hizkuntza hilak eta klasikoak|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0047.pdf|argitaletxea=Euskaltzaindia|sartze-data=2010-12-23}}</ref> (sanskritoz: संस्कृता वाक्, ''saṃskṛtā vāk'', edo laburtuta संस्कृतम्, ''saṃskṛtam''), [[Indoariar hizkuntzak|hizkuntza indoariar]] historiko bat da, [[hinduismo]]aren eta [[budismo]]aren liturgietako bat eta [[India]]ko 22 hizkuntza ofizialetako bat.{{lur erref}} Haren aurreneko forma [[vediko]]a da, K.a. 1500 inguruan jadanik ''[[Rig-veda]]'' testuan erabilia, egungo [[India]]ko eta [[Pakistan]]go iparraldean mintzo zen hizkuntzan oinarritua. K.a. V. mende inguruan Paninik eta beste [[gramatika]]ri batzuek arautu eta finkatu zuten.{{lur erref}} Geroztik, sanskrito klasikoa, Paniniren eredutik zerbait aldendua, K.a. V. mendetik K.o. X.era loratu zen, eta goi klaseen artean ohiko kultura hizkuntza izan zen. Hartatik eratorri zen [[prakrito]] edo hizkuntza arrunta. Egun, sanskritoa, gutxi bada ere, ''[[devanagari]]'' idazkeran erabiltzen da, jakintza gizonen arteko komunikabide gisa, eta baita zenbait literatur testutan ere. Sanskrito klasikoaz idatzitako testu anitz gorde direnez, antzinako hizkuntzen arteko ezagunenetakoa da.{{lur erref}} == Ezaugarri historiko, sozial eta kulturalak == === Historia eta garapena === Ez dago ongi jakiterik Indiako iparraldean noiz hasi ziren [[Indoeuropar hizkuntzak|hizkuntza indoeuroparrak]] hitz egiten. Normalean, [[Harappa]] kultura bezalako lehen erresumak indoeuroparrak ez ziren herriek osatu zituztela uste da. ''Rig-veda'' izeneko ereserki sakratuen liburuan, ariarrek utzi zuten aberria deskribatu zuten. [[K.a. II. milurteko]]aren uneren batean, indoeuropar herriak India iparraldean sartu ziren. Hizkuntza indoeuroparretan idatzitako lehen lekukotasunetako bat, [[Vedak]] izeneko testuak, [[Vediko|sanskrito vedikoan]] daude. Testu horiek, gutxienez, [[K.a. 1. milurtekoa|K.a. I. milurtekoan]] Indiako iparraldeko herenean hedatu ziren, [[Brahmi idazkera|brahmi]] izeneko idazkera batean. [[Fitxategi:Devimahatmya Sanskrit MS Nepal 11c.jpg|thumb|650px|erdian|Sanskritoz idatzitako taulatxoak: ''[[Devi-mahatmya|Devi-majatmia]]'' edo "[[Sakti|Devi]]’ jainkosaren loriak", antzinako idazkera [[bhujimol]]ean ahur orriaren gainean idatzia ([[Bihar]] edo [[Nepal]]en, XI. mendea).]] Sanskritoa ez da, zehazki, [[hizkuntza hil]]a, testuinguru jakin batzuetan Indiako hamarnaka mila lagunen ohiko komunikazio-hizkuntza baita. Izan ere, gaur egun India osoko eskola eta etxeetan irakasten, irakurtzen eta idazten dute, baina [[bigarren hizkuntza]] gisa. Gainera, [[Brahman (kasta)|brahman]] batzuek [[ama hizkuntza]]tzat hartzen dute. Eguneratutako txostenen arabera, tokiko hizkuntza gisa berbizitzen ari dira [[Shimoga]] hiritik gertu dagoen Mattur herrian ([[Karnataka]]n).<ref>[http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/msid-1199965,curpg-1.cms TimesOfIndia.IndiaTimes.com] {{en}}</ref> Hala ere, sanskritoz erraz egiten duten pertsona gehienek bigarren hizkuntzatzat dute. === Arkaismoak === Sanskritoan [[arkaismo]]ak, bereziki sistema kontsonantikoan, antzinako beste hizkuntza batzuekin alderatzen denean antzematen dira, [[latin]]a, [[greziera]] edo baita arkaismo ugari gordetzen dituzten hizkuntza modernoak ere, [[lituaniera]] kasu. Hizkuntza horiek guztiek aldaketa fonetiko eta gramatikal nabariak izan badituzte ere, egitura [[Aitzinindoeuropera|aitzinindoeuropar klasikotik]] aldendu dutenak, antzekotasun esanguratsuak dituzte. J. P. Malloryk lituaniar esaera zahar bat erabiltzen du (sanskritoz, lituanieraz eta latinez idatzia) dituzten antz handia erakusteko:<ref>{{erreferentzia|abizena=Mallory | izena=J. P. | izenburua=In Search of the Indo-Europeans / Language, Archaeology and Myth | aldizkaria=Praehistorische Zeitschrift | argitaletxea=Walter de Gruyter GmbH | liburukia=67 | alea=1 | urtea=1992 | issn=1613-0804 | doi=10.1515/pz-1992-0118}}</ref> :Sanskritoz: ''«Devas adadāt datás, Devas dat dhānās»''. :Lituanieraz: ''«Dievas davė dantis, Dievas duos duonos»''. :Latinez: ''«Deus dedit dentes, Deus dabit panem»''. :Euskaraz: «Jainkoak hortzak eman zituen, Jainkoak ogia emango du». == Sailkapena == [[Fitxategi:Phrase sanskrite.png|thumb|400px|Hainbat alfabetotan idatzitako sanskritozko testua: «[[Shiva]]k jainkoen hizkuntzaz atsegin hartzen dutenak bedeinka bitza» ([[Kālidāsa]])]] Sanskritoa, beste indo-ariar hizkuntzak bezala, [[Irandar hizkuntzak|irandar hizkuntzekin]] hertsiki lotua denez, [[Indo-irandar hizkuntzak|indo-irandar]] edo [[Indo-ariar hizkuntzak|indo-ariar]] hizkuntzen adartzat jotzen da. Zenbait alderditan, hizkuntza kontserbatzailetzat hartzen da, [[aitzinindoeuropera]] berrienaren zenbait ezaugarri bereziki ongi islatzen dituena. Sanskritoa Indiako indo-ariar hizkuntza modernoen aurrekotik hurbil dagoen hizkuntzatzat har daiteke. Kronologikoki, hona hemen sanskritoaren ondorengo beste hizkuntza indo-ariar batzuk: antzinako Indiako [[prakrito]]a<ref>{{erreferentzia|izena=Alfred C. |abizena= Woolner|izenburua=Introduction to Prakrit|url=https://books.google.com/books?id=IwE16UFBfdEC|urtea=1986|argitaletxea=Motilal Banarsidass |isbn=978-81-208-0189-9|orrialdea=6}}</ref> —Pāli kanonaren hizkuntza—, [[hindi]]-[[urdu]]a, [[bengalera]], [[nepalera]] eta Indiako beste eskualde hizkuntza batzuk (horien artean, [[kaxmirera]], [[marathera]], [[gujaratera]], [[assamera]] eta [[punjabera]], besteak beste). Europa eta Ipar Afrikako ijitoek jatorrian hitz egiten zuten [[erromaniera]] ere oso lotuta zegoen aurreko hizkuntzekin. Denbora luzez, sanskritoa hizkuntza horien jatorria zela pentsatu zuten, baina gaur egungo frogek sanskritoa ez dela hizkuntza indo-ariar modernoen aurrekari zuzena edo ama hizkuntza: aitzitik, adar paralelo batena iradokitzen dute (nolabait esateko, hizkuntza modernoenen "ama-izeba" moduko bat da). Hizkuntza moderno gehienak tokiko [[prakrito]]aren ondorio bide dira. == Linguistika == === Fonologia === Sanskritoak 36 [[fonema]] inguru bereizten ditu. Hala ere, [[alofonia]] batzuk daudenez, devanagari alfabetoak 48 soinu bereizten ditu (ez denak oposizio fonologikoan, noski). Hona hemen ordena alfabetiko tradizionala: bokalak, [[diptongo]]ak, [[anusvāra]] eta [[visarga]], oklusiboak (a espartzua) eta sudurkariak (azken bi talde horietan aho-traktuaren atzealdetik aurrealderantz hasita) dira, eta, azkenik, urkariak eta frikariak. IAST sisteman ([[Transliterazio Sanskritozko Nazioarteko Alfabetoa]]) idazkeran transkribaturiko soinuak honakoak dira: :a ā i ī u ū ṛ ṝ ḷ ḹ ; e ai o au :ṃ ḥ :k kh g gh ṅ; c ch j jh ñ; ṭ ṭh ḍ ḍh ṇ; t th d dh n; p ph b bh m :y r l v; ś ṣ s h Beste ordena alfabetiko tradizional bat ere badago, [[Pāṇini]] gramatikariaren ''Shiva-sutra'' izenekoa. === Bokalak === Hona hemen devanagarizko bokal-inbentarioa: lehen zutabean, letra zehatzak, hitzaren hasieran erabiltzeko; bigarrenean, प् (/p/) kontsonantearen marka diakritikoa; hirugarrenean, [[Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa|NAF]] alfabetoaren araberako ahoskera; eta laugarrenean, IAST sistemara egindako transliterazioa: {|class="wikitable" |- ! Letra !! प् !! [[Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa|NAF]] !! [[Transliterazio Sanskritozko Nazioarteko Alfabetoa|IAST]] |- | {{Unicode|अ}}||{{Unicode|प}}||{{IPA|/ɐ/}} o {{IPA|/ə/}}||a |- | {{Unicode|आ}}||{{Unicode|पा}}||{{IPA|/äː/}}||ā |- | {{Unicode|इ}}||{{Unicode|पि}}||{{IPA|/i/}}||i |- | {{Unicode|ई}}||{{Unicode|पी}}||{{IPA|/iː/}}||ī |- | {{Unicode|उ}}||{{Unicode|पु}}||{{IPA|/u/}}||u |- | {{Unicode|ऊ}}||{{Unicode|पू}}||{{IPA|/uː/}}||ū |- | {{Unicode|ऋ}}||{{Unicode|पृ}}||{{IPA|/ɽ/}}||{{Unicode|ṛ}} |- | {{Unicode|ॠ}}||{{Unicode|पॄ}}||{{IPA|/ɽː/}}||{{Unicode|ṝ}} |- | {{Unicode|ऌ}} ||{{Unicode|पॢ}}||{{IPA|/l̪/}}||{{Unicode|ḷ}} |- | {{Unicode|ॡ}} ||{{Unicode|पॣ}}||{{IPA|/l̪ː/}}||{{Unicode|ḹ}} |- | {{Unicode|ए}}||{{Unicode|पे}}||{{IPA|/eː/}}||e |- | {{Unicode|ऐ}}||{{Unicode|पै}}||{{IPA|/(aːɪ)/}}||ai |- | {{Unicode|ओ}}||{{Unicode|पो}}||{{IPA|/oː/}}||o |- | {{Unicode|औ}}||{{Unicode|पौ}}||{{IPA|/(aːʊ)/}}||au |} === Kontsonanteak === Hona hemen sanskritoaren inbentario kontsonantikoa, devanagarizko alfabetoan irudikatua, haren ohiko transkripzioan IAST (Transliterazio Sanskritozko Nazioarteko Alfabetoa), NAFko baliokidearekin batera, Stiehlek emana: {|class="wikitable" |- !colspan="2"| !colspan="2"| [[Kontsonante ezpainkari|Ezpainkaria]]<br>ओष्ठ्य<br>oṣṭhya !colspan="2"| [[Kontsonante horzkari|Horzkaria]]<br>दन्त्य<br>dantya !colspan="2"| [[Kontsonante erretroflexu|Erretroflexua]]<br>मूर्धन्य<br>mūrdhanya !colspan="2"| [[Kontsonante sabaikari|Sabaikaria]]<br>तालव्य<br>tālavya !colspan="2"| [[Kontsonante belar|Belarra]]<br>कण्ठ्य<br>kaṇṭhya !colspan="2"| [[Kontsonante glotal|Glotala]] |- !rowspan="2"| [[Kontsonante herskari|Herskaria]]<br>स्पर्श<br>sparśa ! [[hasperen (fonetika)|Hasperengabea]]<br>अल्पप्राण <br>alpaprāṇa | {{Unicode|p}} {{Unicode|प}} {{IPA|[p]}} || {{Unicode|b}} {{Unicode|ब}} {{IPA|[b]}} || {{Unicode|t}} {{Unicode|त}} {{IPA|[t̪]}} || {{Unicode|d}} {{Unicode|द}} {{IPA|[d̪]}} || {{Unicode|ṭ}} {{Unicode|ट}} {{IPA|[ʈ ]}} || {{Unicode|ḍ}} {{Unicode|ड}} {{IPA|[ɖ ]}} || {{Unicode|c}} {{Unicode|च}} {{IPA|[ʨ]}} || {{Unicode|j}} {{Unicode|ज}} {{IPA|[ʥ]}} || {{Unicode|k}} {{Unicode|क}} {{IPA|[k]}} || {{Unicode|g}} {{Unicode|ग}} {{IPA|[ɡ]}} |colspan="2"| |- ! [[hasperen (fonetika)|Hasperenduna]]<br>महाप्राण<br>mahāprāṇa | {{Unicode|ph}} {{Unicode|फ}} {{IPA|[pʰ]}} || {{Unicode|bh}} {{Unicode|भ}} {{IPA|[bʱ]}} || {{Unicode|th}} {{Unicode|थ}} {{IPA|[t̪ʰ]}} || {{Unicode|dh}} {{Unicode|ध}} {{IPA|[d̪ʱ]}} || {{Unicode|ṭh}} {{Unicode|ठ}} {{IPA|[ʈʰ]}} || {{Unicode|ḍh}} {{Unicode|ढ}} {{IPA|[ɖʱ]}} || {{Unicode|ch}} {{Unicode|छ}} {{IPA|[ʨʰ]}} || {{Unicode|jh}} {{Unicode|झ}} {{IPA|[ʥʱ]}} || {{Unicode|kh}} {{Unicode|ख}} {{IPA|[kʰ]}} || {{Unicode|gh}} {{Unicode|घ}} {{IPA|[ɡʱ]}} |colspan="2"| |- !colspan="2"| [[kontsonante sudurkari|Sudurkaria]]<br>अनुनासिक<br>anunāsika |colspan="2" style="font-weight: normal"| m {{Unicode|म}} {{IPA|[m]}} |colspan="2" style="font-weight: normal"| {{Unicode|n}} {{Unicode|न}} {{IPA|[n̪]}} |colspan="2" style="font-weight: normal"| {{Unicode|ṇ}} {{Unicode|ण}} {{IPA|[ɳ ]}} |colspan="2" style="font-weight: normal"| ({{Unicode|ñ}} {{Unicode|ञ}} {{IPA|[ ɲ]}}) |colspan="2" style="font-weight: normal"| {{Unicode|ṅ}} {{Unicode|ङ}} {{IPA|[ŋ]}} |colspan="2"| |- !colspan="2"| [[Erdibokal]]a<br>अन्तस्थ<br>antastha |colspan="2" style="font-weight: normal"| v {{Unicode|व}} {{IPA|[v]}} |colspan="2"| |colspan="2"| |colspan="2" style="font-weight: normal"| y {{Unicode|य}} {{IPA|[j]}} |colspan="2"| |colspan="2"| |- !colspan="2"| [[kontsonante urkari|Urkaria]]<br>ढ्रव<br>drava |colspan="2"| |colspan="2" style="font-weight: normal"| l {{Unicode|ल}} {{IPA|[l̪]}} |colspan="2" style="font-weight: normal"| r {{Unicode|र}} {{IPA|[ɽ]}} |colspan="2"| |colspan="2"| |colspan="2"| |- !colspan="2"| [[Kontsonante frikari|Frikaria]]<br>ऊष्मन्<br>ūṣman |colspan="2"| |colspan="2" style="font-weight: normal"| {{Unicode|s}} {{Unicode|स}} {{IPA|[s̪]}} |colspan="2" style="font-weight: normal"| {{unicode|ṣ}} {{Unicode|ष}} {{IPA|[ʂ]}} |colspan="2" style="font-weight: normal"| {{unicode|ś}} {{Unicode|श}} {{IPA|[ɕ]}} |colspan="2"|ḥः[x] |style="font-weight: normal"| {{unicode|h}} {{Unicode|ह}} {{IPA|[ɦ]}} |} === Gramatika === Sanskritoa, K.a. I. milurtekoko beste indoeuropar hizkuntza batzuk bezala, [[hizkuntza malgukari]] eta [[hizkuntza sintetiko|sintetikoa]] da, [[subjektu-objektu-aditz|SOV]] eta [[preposizio]]aren oinarrizko ordena duena (nahiz eta [[postposizio]] gutxi batzuk egon). Izenek eta adjektiboek zortzi [[Kasu (gramatika)|kasu morfologiko]] ([[nominatibo]]a, [[bokatibo]]a, [[akusatibo]]a, [[genitibo]]a, [[datibo]]a, [[ablatibo]]a, [[lokatibo]]a eta [[instrumental (gramatika)|instrumentala]]), hiru numero gramatikal ([[singular]]ra, duala eta [[plural]]a) eta hiru [[Genero gramatikal|genero]] (maskulinoa, femeninoa eta neutroa) bereizten dituzte. Aditzak [[antzinako greziera]]ren ia kategoria flexibo berberak ditu. == Maileguak == Euskaraz ere, Indiako erlijio eta kulturei lotutako hitz asko sanskritotik hartu ditugu: [[asana]] (yoga-posizioa), [[avatar]] (''ava-tara'', ‘jaisten duena’), [[ayurveda]] (Indiako tradiziozko medikuntza), [[bodhisattva]], [[Brahman (kasta)|brahman]] (hinduismoko apaiza), [[Buda]], [[guru]] (maisua), [[karma]], [[mandala]], [[mantra]], [[Nirvana]], [[svastika]] (''su astika'', igarpen onekoa), [[txakra]] (energia-gune)... == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Sanskritoa| ]] [[Kategoria:Hizkuntza sakratuak]] [[Kategoria:Nepalgo hizkuntzak]] pwn39v9iixzmx66g2yu086qv7dd8uo9 0 4096 9998834 9997924 2024-12-13T17:05:10Z Lainobeltz 56334 /* Euskal Herria */ 9998834 wikitext text/x-wiki '''Azaroaren 16'''a [[gregoriotar egutegia]]ren [[urte]]ko hirurehun eta hogeigarren [[egun]]a da, 321.a [[bisurte]]etan. 45 egun falta dira urtea amaitzeko. {{eguneko-goiburua|11|16}} {{egungertaerak}} == Gertaerak == === Euskal Herria === * [[1508]] &ndash; [[Maria San Juan de Garonda]] emagina bizirik erre zuen [[Inkisizio]]ak [[Mungia]]n. [[Bizkaiko Jaurerria]]n egindako sorgin-ehizan atxilotu zuten. Mariaren ama 50 urte lehenago (1478an) ere erre egin zuten sorginkeria leporatuta. * [[1979]] &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] Juan Luis Agirreurreta Arzamendi zibila hil zuen [[Arrasate]]n ([[Gipuzkoa]]). * [[2006]] &ndash; Haize indartsuek suteak piztu zituzten [[Zalduondo]]n (Araba) eta [[Azpeitia]]n (Gipuzkoa). Zalduondoko udaletxea eta Azpeitiko baserri bat erre ziren. * [[2007]] &ndash; [[Eusko Abertzale Ekintza]]ko [[zinegotzi]]ak baztertu zituen [[Iruñea|Iruñeko Udalak]], [[Nafar Herriaren Batasuna|UPNren]] eta [[Nafarroako Alderdi Sozialista|PSNren]] botoek hala erabakita. === Mundua === * [[1724]] &ndash; [[Willem Mons]], [[Katalina I.a Errusiakoa]]ren amorantea, exekutatu zuten, eta bere burua alkoholetan kontserbatu zuten. * [[1978]] &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] Francisco Mateu Canovas [[Madril]]go audientzia probintzialeko epailea hil zuen. * [[2006]] &ndash; ** [[Joseph Kabila]]k [[Kongoko Errepublika Demokratikoa|Kongoko Errepublika Demokratikoko]] hauteskunde presidentzialak irabazi zituen, behin botu kontaketa amaituta. ** 300 bat etorkin ailegatu ziren pateretan [[Kanariak|Kanariar uharteetara]]. * [[2007]] &ndash; [[Bangladesh]]en 3.000tik gora hildako eta milioika lekualdatu izan ziren, Sidr [[zikloi]]aren eraginez. * [[2010]] &ndash; ** [[Shanghai]]ko 28 solairuko etxe orratz batean izandako sutean 53 pertsona hil ziren. ** [[India]]ko [[Delhi]] hirian, eraikin bat behera erortzean 64 pertsona hil ziren. == Arte eta kultura == === Euskal Herria === === Mundua === * [[1977]] &ndash; ''[[Close Encounters of the Third Kind]]'' ("Aurrez-Aurreko Topaketak Hirugarren Fasean") filma estreinatu zen, [[Steven Spielberg]]ek zuzendu eta [[Richard Dreyfuss]] eta [[François Truffaut]] aktoreek antzeztu zutelarik. * [[1990]] &ndash; ''[[Home Alone]]'' ("Etxean Bakarrik") filma estreinatu zen, [[Chris Columbus (zinemagilea)|Chris Columbusek]] zuzendu eta [[Macaulay Culkin]], [[Joe Pesci]], [[Daniel Stern (aktorea)|Daniel Stern]], [[John Heard (aktorea)|John Heard]] eta [[Catherine O'Hara]] aktoreak antzeztu zuten. * [[1999]] &ndash; ''[[End of Days (filma)|End of Days]]'' ("Egunen Amaiera") filma estreinatu zen, [[Peter Hyams]]ek zuzendu eta [[Arnold Schwarzenegger]], [[Gabriel Byrne]], [[Kevin Pollak]], [[Robin Tunney]], [[Rod Steiger]], [[Udo Kier]] eta [[CCH Pounder]] aktoreek antzeztu zutelarik. * [[2003]] &ndash; ''[[Monster (filma)|Monster]]'' ("Mustruoa") filma estreinatu zen, [[Patty Jenkins]]ek zuzendu eta [[Charlize Theron]], [[Christina Ricci]], [[Bruce Dern]] eta [[Lee Tergesen]] aktoreek antzeztu zutelarik. * [[2004]] &ndash; ''[[Alexander (filma)|Alexander]]'' ("Alexandro") filma estreinatu zen, [[Oliver Stone]]k zuzendu eta [[Colin Farrell]], [[Angelina Jolie]], [[Val Kilmer]], [[Jared Leto]], [[Rosario Dawson]], [[Anthony Hopkins]] eta [[Christopher Plummer]] aktoreek antzeztu zutelarik. * [[2005]] &ndash; ''[[Cuarto milenio]]'' telebista saioa [[Iker Jiménez]] kazetari gasteiztarrak [[Cuatro]] espainiar telebista katean estreinatu zuen. == Zientzia eta teknologia == === Euskal Herria === === Mundua === == Kirolak == === Euskal Herria === === Mundua === == Jaiotzak == === Euskal Herria === * [[1528]] &ndash; [[Joana III.a Nafarroakoa|Joana Albretekoa]], [[Nafarroako errege-erreginen zerrenda|Nafarroako erregina]] (h. [[1572]]). * [[1802]] &ndash; [[Bernard-Romain Julien]], lapurtar litografo eta grabatzailea (h. [[1871]]). * [[1842]] &ndash; [[Jean Jaurgain]], zuberotar historialari eta literatura-kritikaria, [[Zazpiak Bat]] armarriaren sortzailea (h. [[1920]]). * [[1850]] &ndash; [[Federico Errazuriz Echaurren]], [[Txile]]ko presidentea (h. [[1901]]). * [[1919]] &ndash; [[Victoriana Aizpuru]], ''Vichori'', ''Pitxirri'', gipuzkoar erraketista. * [[1920]] &ndash; [[Joseba Aldamiz-Etxebarria]], bizkaitar misiolari eta abiadorea (h. [[1966]]). * [[1925]] &ndash; [[Jose Javier Uranga Santesteban|Jose Javier Uranga]], ''Oilarra'', nafar kazetaria (h. [[2016]]). * [[1927]] &ndash; [[Mercedes Luzuriaga]], bizkaitar aktorea (h. [[2023]]). * [[1932]] &ndash; [[Fernando Sáenz Lacalle]], nafar apaiza, [[San Salvador]]reko artzapezpikua (h. [[2022]]). * [[1936]] &ndash; [[Fidencio Berrade]], nafar apaiza, [[Sestao]]ko abadea (h. [[2022]]). * [[1945]] &ndash; [[Rufino Iraola]], gipuzkoar idazle, kazetari eta bertsozalea (h. [[2019]]). * [[1947]] &ndash; [[Iñaki Anasagasti]], eusko-venezuelar politikari [[Euzko Alderdi Jeltzalea|jeltzalea]], [[Venezuela]]n. * [[1956]] &ndash; [[Víctor García Hidalgo]], arabar politikaria, [[Almendralejo]]n. * [[1968]] &ndash; [[Serafín Llamas]], [[Ezker Batua-Berdeak]] alderdiko gipuzkoar politikaria. * [[1970]] &ndash; [[Juan Kruz Lakasta]], nafar kazetaria, [[Jaka]]n. * [[1973]] &ndash; [[Garikoitz Mendizabal]], gipuzkoar musikari eta txistularia. * [[1976]] &ndash; [[Estibaliz Gabilondo]], euskal aktore eta kazetaria. * [[1983]] &ndash; [[Iñigo Díaz]], nafar pilotari ohia. * [[1984]] &ndash; [[Eriz Ruiz de Erentxun]], arabar txirrindulari ohia. * [[2000]] &ndash; [[Ander Martín Odriozola]], gipuzkoar futbolaria. === Mundua === * [[K. a. 42]] &ndash; [[Tiberio]], [[Antzinako Erroma|Erromako]] bigarren enperadorea (h. [[37]]). * [[1538]] &ndash; [[Toribio de Mogrovejo]], espainiar erlijioso katolikoa (h. [[1606]]). * [[1717]] &ndash; [[Jean le Rond d'Alembert]], frantziar matematikaria, fisikaria eta filosofoa (h. [[1783]]). * [[1810]] &ndash; [[Karel Hynek Mácha]], txekiar olerkara (h. [[1836]]). * [[1825]] &ndash; [[Eudoxie Dupuis]], frantziar idazle eta itzultzailea (h. [[1912]]). * [[1832]] &ndash; [[Hermann Ottomar Herzog]], alemaniar estatubatuar margolaria (h. [[1932]]). * [[1836]] &ndash; [[Kalākaua]], [[Hawaiiko Erresuma]]ren azken erregea (h. [[1891]]). * [[1839]] &ndash; [[Louis-Honoré Fréchette]], kanadiar idazlea eta politikaria (h. [[1908]]). * [[1841]] &ndash; [[Jules Violle]], frantziar fisikaria eta asmatzailea (h. [[1923]]). * [[1842]] &ndash; [[Hannibal Sehested]], [[Danimarka]]ko lehen ministroa (h. [[1924]]). * [[1843]] &ndash; [[Louise Jopling]], ingeles margolaria, bere belaunaldiko emakume artista nabarmenetakoa (h. [[1933]]). * [[1850]] &ndash; [[Federico Errázuriz]], [[Txile]]ko presidentea (h. [[1901]]). * [[1855]] &ndash; [[Tommaso Tittoni]], [[Italia]]ko lehen ministroa (h. [[1931]]). * [[1867]] &ndash; [[Léon Daudet]], frantziar kazetari eta idazlea (h. [[1942]]). * [[1874]] &ndash; [[Alexander Koltxak]], errusiar ozeanografo, itsas armadako almirante eta politikaria (h. [[1920]]). * [[1878]] &ndash; [[Nikolai Avksentiev]], errusiar eseristen buruetako bat (h. [[1943]]). * [[1886]] &ndash; [[Leila Ross-Shier]], kaimandar liburuzain, irakasle eta musikagilea (h. [[1968]]). * [[1889]] &ndash; [[George S. Kaufman]], estatubatuar antzerkigilea, antzerki zuzendaria eta ekoizlea, umorista eta drama kritikaria (h. [[1961]]). * [[1890]] &ndash; [[Elpidio Quirino]], [[Filipinak|Filipinetako]] presidentea (h. [[1956]]). * [[1895]] &ndash; [[Paul Hindemith]], alemaniar musikagile eta teorikoa (h. [[1963]]). * [[1896]] &ndash; ** [[Joan Lindsay]], australiar idazlea (h. [[1984]]). ** [[Oswald Mosley]], britainiar politikari faxista (h. [[1980]]). * [[1900]] &ndash; [[Eliška Junková]], txekoslovakiar pilotua, automobilismoaren historian emakume nabarmenetakoa (h. [[1994]]). * [[1902]] &ndash; [[Alfonso Sánchez Portela]], espainiar argazkilaria (h. [[1990]]). * [[1904]] &ndash; [[Nnamdi Azikiwe]], ''Zik'', [[Nigeria]]ko aurreneko presidentea (h. [[1996]]). * [[1906]] &ndash; [[Henri Charrière]], frantziar gaizkile eta idazlea (h. [[1973]]). * [[1907]] &ndash; [[Burgess Meredith]], estatubatuar aktore, zinema zuzendari, ekoizle eta idazlea (h. [[1997]]). * [[1922]] &ndash; ** [[Gene Amdahl]], informatikako proiektuen estatubatuar diseinatzailea, [[informatika]]ko aitzindarietako bat (h. [[2015]]). ** [[José Saramago]], portugaldar idazlea, 1998ko [[Literaturako Nobel Saria]] (h. [[2010]]). * [[1930]] &ndash; ** [[Chinua Achebe]], nigeriar eleberrigile eta poeta (h. [[2013]]). ** [[Salvatore Riina]], ''U curtu'', siziliar [[mafia]]ko buruzagi ohia eta garai guztietako kide ospetsuenetakoa (h. [[2017]]). * [[1932]] &ndash; [[Robert Gurik]], kanadar antzerkigilea. * [[1935]] &ndash; [[France-Albert René]], [[Seychelleak|Seychelleetako]] presidentea (h. [[2019]]). * [[1936]] &ndash; ** [[Joaquín Navarro-Valls]], espainiar mediku eta kazetaria, [[Egoitza Santua]]ren bozeramailea (h. [[2017]]). ** [[Igor Turtxin]], ukrainar eskubaloi entrenatzailea (h. [[1993]]). * [[1937]] &ndash; [[Amelia Quintanal Martínez-Conde]], kantabriar jostuna eta futbol entrenatzailea, Espainiako emakumezkoen lehen entrenatzailea. * [[1946]] &ndash; [[Colin Burgess]], australiar musikaria, ''[[AC/DC]]'' taldeko kidea (h. [[2023]]). * [[1947]] - [[Rosa Navarro Durán]], kataluniar filologoa, unibertsitateko irakaslea eta idazlea. * [[1950]] &ndash; ** [[Beatriz Escudero]], asturiar aktorea, kantaria eta telebista aurkezlea. ** [[Amelia Valcárcel]], espainiar filosofoa. * [[1951]] &ndash; [[Pepe Navarro]], espainiar aurkezle, kazetari, ekoizle eta idazlea. * [[1952]] &ndash; [[Shigeru Miyamoto]], ''Mario'' ordenagailuetako bideo-jokoaren sortzailea. * [[1954]] &ndash; [[Ramón Luis Valcárcel]], [[Murtziako Eskualdea|Murtziako Autonomia Erkidegoko]] presidentea. * [[1955]] &ndash; [[Guillermo Lasso]], [[Ekuador]]ko presidentea. * [[1958]] &ndash; [[Sooronbay Jeenbekov]], [[Kirgizistan]]go presidentea. * [[1964]] &ndash; ** [[Valeria Bruni Tedeschi]], frantziar-italiar aktore, gidoilari eta zuzendaria. ** [[Midori Honda]], japoniar futbolaria. ** [[Diana Krall]], kanadar piano-jotzailea eta jazz-abeslaria. ** [[Paco Liaño]], espainiar futbol atezain ohia. * [[1967]] &ndash; [[Lisa Bonet]], estatubatuar aktorea. * [[1968]] &ndash; [[Luis Pazos Rodriguez]], traineru estropadetako arraunlari galiziarra. * [[1969]] &ndash; [[Helga Tawil-Souri]], palestinar dokumentalgile, ikertzaile eta idazlea. * [[1973]] &ndash; [[Lucrecia Hernández Mack]], guatemalar mediku zirujau eta politikaria (h. [[2023]]). * [[1974]] &ndash; ** [[Mónica van Campen]], kataluniar aktorea eta modeloa. ** [[Paul Scholes]], britainiar futbolari ohia. * [[1976]] &ndash; [[Kazuhiro Suzuki]], japoniar futbolari ohia. * [[1977]] &ndash; ** [[Maggie Gyllenhall]], estatubatuar aktorea. ** [[Naoko Kawakami]], japoniar futbolari ohia. * [[1980]] &ndash; [[Germán Gabriel]], espainiar saskibaloi jokalari ohia. * [[1985]] &ndash; [[Sanna Marin]], [[Finlandia]]ko lehen ministroa. * [[1986]] &ndash; [[Maxime Médard]], frantziar errugbi jokalaria. * [[1988]] - [[Samantha Bailly]], frantziar idazle, gidoilari eta bideogilea. * [[1994]] &ndash; [[Moses Kingsley]], nigeriar saskibaloi jokalaria. == Heriotzak == === Euskal Herria === * [[1508]] &ndash; [[Maria San Juan de Garonda]], bizkaitar emagina, [[Inkisizioa]]k sorginkeria leporatuta errea. * [[1533]] &ndash; [[Diego Martinez de Alaba]], arabar aitoren seme eta politikaria. * [[1799]] &ndash; [[Dominique Garat Hiriarte]], lapurtar politikaria (j. [[1735]]). * [[1837]] - [[Leon Iriarte]], ''Zarandaja'', nafar militar liberala. * [[1891]] &ndash; [[Paulina Harriet]], lapurtar enpresaburu eta filantropoa, [[Valladolid]]en (j. [[circa|c.]] [[1811]]). * [[1936]] &ndash; [[Wilhelm Wakonigg]], austriar jatorriko bilbotar enpresari, ingeniari eta diplomatikoa, fusilatua (j. [[1875]]). * [[1963]] &ndash; [[Pedro Landeta]], bizkaitar karmeldar misiolaria, [[India]]n (j. [[1887]]). * [[1975]] &ndash; [[Agustín Gómez Pagola]], gipuzkoar politikaria eta futbolaria, [[Mosku]]n (j. [[1922]]). * [[1976]] &ndash; [[Antonio Arrue]], euskal idazlea (j. [[1903]]). * [[1989]] &ndash; [[Ignacio Ellakuria]], bizkaitar jesuita, filosofo eta teologoa, [[askapenaren teologia]]ren ekintzailerik handienetarikoa, [[El Salvador]]ren (j. [[1930]]). * [[1991]] &ndash; [[Jose Maria Cobo]], bizkaitar futbolaria (j. [[1937]]). * [[2005]] &ndash; [[Frantzisko Garmendia Aiestaran]], gipuzkoar elizgizona, [[New York]]eko Apezpiku Laguntzaile izandakoa, New Yorken (j. [[1924]]). * [[2007]] &ndash; [[Javier Eskalza]], euskal herritar futbolaria (j. [[1952]]). * [[2013]] &ndash; ** [[Jaime Eraña]], bizkaitar futbolaria (j. [[1930]]). ** [[Bruno Sermonne]], lapurtar aktorea, [[Villejuif]]en (j. [[1941]]). * [[2014]] &ndash; [[Javier Azagra]], nafar apaiza, [[Cartagena]]ko apezpikua, [[Murtzia]]n (j. [[1923]]). * [[2015]] &ndash; [[Alberto Albistegi Arizmendiarrieta]], gipuzkoar futbolaria (j. [[1933]]). * [[2017]] &ndash; [[Belen Gonzalez Peñalva]], gipuzkoar [[ETA]]kidea, erakundearen [[Zerrenda:ETAko buruzagiak|buruzagi historikoa]] (j. [[1957]]). * [[2020]] &ndash; ** [[Ignazio Arregi]], gipuzkoar erlijio-gizon eta kazetaria (j. [[1931]]). ** [[Manolo Legina]], bilbotar musikaria, [[Trikiti musika|trikitilaria]] (j. [[1925]]). * [[2023]] &ndash; [[Maria Dolores Larramendi]], gipuzkoar erraketista (j. [[1926]]). === Mundua === * [[1093]] &ndash; [[Santa Margarita Eskoziakoa]], [[Eskoziako Erresuma]]ko erregina (j. [[circa|c.]] [[1045]]). * [[1240]] &ndash; [[Ibn al-Arabi]], [[Al Andalus|andalustar]] filosofo, teosofo eta mistikoa (j. [[1165]]). * [[1253]] &ndash; [[Aines Asiskoa]], Italiako santu katolikoa (j. [[1197]]/[[1198|98]]). * [[1272]] &ndash; [[Henrike III.a Ingalaterrakoa]], [[Ingalaterrako Erresuma|Ingalaterrako erregea]] (j. [[1207]]). * [[1328]] &ndash; [[Hisaaki Printzea]], Japoniako [[Kamakura shogunerria|Kamakura shogunerriko]] zortzigarren [[shogun]]a (j. [[1276]]). * [[1603]] &ndash; [[Pierre Charron]], frantziar teologoa (j. [[1541]]). * [[1625]] &ndash; [[Sofonisba Anguissola]], [[Pizkundea|pizkunde]] garaiko italiar margolaria. * [[1688]] &ndash; [[Ann Glover]], Bostonen [[Sorgin-ehiza|sorgintzat]] hartu eta [[Urkamendi|urkatu]] zuten azken pertsona. * [[1706]] &ndash; [[Godfried Schalcken]], holandar genero eta erretratu margolaria (j. [[1643]]). * [[1794]] &ndash; [[Rudolf Erich Raspe]], alemaniar idazle, liburuzain eta zientzialaria (j. [[1736]]). * [[1797]] &ndash; [[Frederiko Gilen II.a Prusiakoa]], [[Prusia]]ko erregea (j. [[1744]]). * [[1808]] &ndash; [[Mustafa IV.a]], [[Otomandar Inperioa|Otomandar Inperioko]] [[sultan]]a (j. [[1779]]). * [[1820]] &ndash; [[Jean-Lambert Tallien]], frantziar politikaria eta kazetaria (j. [[1767]]). * [[1831]] &ndash; [[Karl von Clausewitz]], [[prusia]]r jenerala (j. [[1780]]). * [[1836]] &ndash; [[Christiaan Hendrik Persoon]], herbeheretar mikologoa (j. [[1761]]). * [[1878]] &ndash; [[Đura Jakšić]], serbiar idazlea (j. [[1832]]). * [[1885]] &ndash; [[Louis Riel]], kanadar buruzagi [[mestizo]]a (j. [[1844]]). * [[1888]] &ndash; [[Arsène Darmesteter]], frantziar hizkuntzalaria (j. [[1846]]). * [[1894]] &ndash; [[Maria Peregrina de Souza]], portugaldar poeta, eleberrigile eta folklorista (j. [[1809]]). * [[1918]] &ndash; [[Johan Henrik Deuntzer]], [[Danimarka]]ko lehen ministroa (j. [[1845]]). * [[1919]] &ndash; [[Pierre Forsans]], frantziar politikaria, [[Biarritz|Biarrizko]] alkatea (j. [[1853]]). * [[1925]] &ndash; [[Gerhard Hessenberg]], alemaniar matematikaria (j. [[1874]]). * [[1952]] &ndash; ** [[Solomija Kruxelnytska]], ukrainar sopranoa, XX. mendearen lehen erdiko opera-izarrik distiratsuenetakotzat joa (j. [[1872]]). ** [[Charles Maurras]], frantziar idazle eta politikaria, ''[[Action Française]]'' mugimenduaren antolatzaile eta ideologoa (j. [[1868]]). * [[1953]] &ndash; [[T. F. O'Rahilly]], irlandar hizkuntalaria (j. [[1883]]). * [[1960]] &ndash; [[Clark Gable]], estatubatuar aktorea, soinudun zinemako hastapenetako izar handienetakoa (j. [[1901]]). * [[1965]] &ndash; [[William T. Cosgrave]], irlandar politikaria (j. [[1880]]). * [[1982]] &ndash; ** [[Pavel Aleksandrov]], errusiar matematikaria (j. [[1896]]). ** [[Lenny Murphy]], [[Ipar Irlanda]]ko paramilitar [[Ulstergo loialismo|loialista]], ''[[Shankill Butchers]]'' hiltzaile taldeko buruzagia izateagatik ospetsua, eraila (j. [[1952]]). * [[1985]] &ndash; [[Omayra Sánchez]], [[Nevado del Ruiz]] sumendiaren erupzioaren ondorioz hiru egunez bere etxeko lokatz eta hondarren artean harrapatuta egon ondoren hil zen 13 urteko neska kolonbiarra (j. [[1972]]). * [[1991]] &ndash; [[Alberto Girri]], argentinar olerkari, itzultzaile eta kontalaria (j. [[1919]]). * [[1993]] &ndash; ** [[Tomàs Garcés]], kataluniar olerkari eta kazetaria (j. [[1901]]). ** [[Lucia Popp]], eslovakiar sopranoa (j. [[1939]]). * [[1997]] &ndash; [[Georges Marchais]], frantziar politikaria (j. [[1920]]). * [[1999]] &ndash; [[Daniel Nathans]], estatubatuar mikrobiologo eta sendagilea, 1978ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1928]]). * [[2005]] &ndash; [[Henry Taube]], kanadar kimikaria, 1983ko [[Kimikako Nobel Saria]] (j. [[1915]]). * [[2006]] &ndash; ** [[Milton Friedman]], estatubatuar ekonomialari eta intelektuala, 1976ko [[Ekonomiako Nobel Saria]] (j. [[1912]]). ** [[Jordi Sarsanedas|Jordi Sarsanedas i Vives]], kataluniar idazlea (j. [[1924]]). ** [[Joaquim Xicoy i Bassegoda]], kataluniar politikaria. * [[2013]] &ndash; [[Zbyněk Hejda]], [[Txekia]]ko idazle garrantzitsua (j. [[1930]]). * [[2014]] &ndash; ** [[Antoni Maria Badia]], kataluniar filologo eta hizkuntzalaria (j. [[1920]]). ** [[José Luis Viejo]], espainiar txirrindularia (j. [[1949]]). * [[2018]] &ndash; [[William Goldman]], estatubatuar eleberrigile, antzerki-idazle eta gidoigilea (j. [[1931]]). * [[2020]] &ndash; [[María Salvo]], espainiar ekintzaile antifrankista, frankismo garaiko errepresioaren biktima (j. [[1920]]). * [[2022]] &ndash; ** [[Carol Leigh]], estatubatuar artista, idazlea, zinemagilea eta sexu langileen eskubideen aldeko ekintzailea (j. [[1951]]). ** [[Gerhard Rodax]], austriar futbolaria (j. [[1965]]). ** [[Isabel Salgado]], brasildar boleibol jokalaria eta entrenatzailea (j. [[1960]]). ** [[Wen Tsai Wang]], txinatar botanikaria (j. [[1926]]). * [[2023]] &ndash; [[A. S. Byatt]], ingeles eleberrigilea (j. [[1936]]). * [[2024]] &ndash; [[Gerry Weil]], austriar-venezuelar jazzeko piano jotzailea (j. [[1939]]). == Jaiak eta urteurrenak == * [[Seaska (ikastolen elkartea)|Sehaska egutegiko izendegia]]: Atxuri, Atxuria eta Aitxuri. == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Hil aurkibidea}} <center>[[Azaroaren 15]] | [[Urteko egutegia|Urteko egutegi]] | [[Azaroaren 17]]</center> [[Kategoria:Urteko egunak]] 3qr7z5yil33ggy3nx41w950cjtzalm5 0 4108 9998832 9989539 2024-12-13T17:02:59Z Lainobeltz 56334 /* Euskal Herria */ 9998832 wikitext text/x-wiki '''Azaroaren 29'''a [[gregoriotar egutegia]]ren [[urte]]ko hirurehun eta hogeita hamairugarren [[egun]]a da, 334.a [[bisurte]]etan. 32 egun falta dira urtea amaitzeko. {{eguneko-goiburua|11|29}} {{egungertaerak}} == Gertaerak == === Euskal Herria === * [[1978]] &ndash; [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] Alejandro Hernandez Cuesta zibila hil zuen [[Irun]]en. * [[2006]] &ndash; [[Euskal Autonomia Erkidegoa|Euskal Autonomi Erkidegoko]] lehen hezkuntzako irakasleek greba egin zuten. * [[2009]] &ndash; [[Guardia Zibila|Goardia zibil]] batek bere burua zauritu zuen, [[Leitza]]ko koartelaren aurka egindako erasoa asmatuz. === Mundua === * [[524]] &ndash; [[Ahkal Moʼ Nahb I]], [[Maien zibilizazioa|maien]] [[Palenque]] hiriko agintaria, 23 urteko erregetzaren ostean hil zen. Lau urte iraun zuen errege-arteko aldia hasi zen. * [[1878]] &ndash; Espainiar Ejerzitoa eratzeko baimena ematen duen legea onartu zen. * [[1944]] &ndash; [[Albania]] [[Alemania]]rren okupaziotik askatu zen eta [[komunismo]]a ezarri zuen. * [[1945]] &ndash; [[Jugoslavia|Jugoslaviako Errepublika Federal Sozialistaren]] sorrera. * [[1982]] &ndash; [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|SESBk]], [[Afganistan]] okupatu zuen. * [[1984]] &ndash; [[Jassir Arafat|Yasser Arafat]] berriro hautatu zuten [[Palestinaren Askapenerako Erakundea|PAE]] zuzentzeko. * [[2006]] &ndash; [[Benedikto XVI.a]]k [[Turkia]]rako bidaia hasi zuen, mehatxu eta kritika askoren artean, hilabete batzuk lehenago islameko buruzagiak irain moduan hartu zuten hitzaldiaren ondoren. * [[2008]] &ndash; Ehunka hildako izan ziren [[Nigeria]]ko Jos hirian [[kristautasun|kristauen]] eta [[musulman]]en arteko liskarren ondorioz. == Arte eta kultura == === Euskal Herria === * [[1949]] &ndash; [[Duguna dantza taldea]] lehen aldiz publikoki agertu zen [[Iruñea]]n, [[San Zernin]] festan. * [[1980]] &ndash; Egun honetatik [[abenduaren 7]]rarte [[Oñati]]n hasi eta [[Bilbo]]n amaitu zen [[1980ko Korrika|Korrikaren lehenbiziko ekitaldiari]] hasiera eman zitzaion. === Mundua === * [[1898]] &ndash; ''[[Gigantes y cabezudos]]'' (euskaraz: ''[[Erraldoiak (folklorea)|Erraldoiak eta buruhandiak]]''), [[Manuel Fernández Caballero]]ren musika eta [[Miguel Echegaray]]ren libretoa duen [[opera]] estreinatu zen [[Madril]]go [[Zarzuelako Antzokia]]n. * [[1973]] &ndash; ''[[Catholics (filma)|Catholics]]'' ("Katolikoak") filma estreinatu zen, [[Jack Gold]]ek zuzendu eta [[Martin Sheen]], [[Trevor Howard]], [[Raf Vallone]] eta [[Cyril Cusack]] aktoreek antzeztu zuten. * [[2005]] &ndash; ''[[Memoirs of a Geisha (filma)|Memoirs of a Geisha]]'' ("Geisha Baten Oroimenak") filmaren estreinaldia [[Tokio]] hirian, [[Rob Marshall]]ek zuzendu eta [[Zhang Ziyi]], [[Ken Watanabe]], [[Gong Li]] eta [[Michelle Yeoh]] aktoreek antzeztu zutelarik. == Zientzia eta teknologia == === Euskal Herria === === Mundua === * [[1877]] &ndash; [[Thomas Alva Edison|Thomas Edisonek]], berak asmatutako [[fonografo]]a nola zebilen erakutsi zuen lehen aldiz. == Kirolak == === Euskal Herria === * [[2006]] &ndash; [[Athletic]]ek [[José Manuel Esnal|Jose Manuel Esnal "Mane"]] entrenatzailearen fitxaketa ofiziala egin zuen [[Félix Sarriugarte|Felix Sarriugarte]] entrenatzailea ordezka zezan. * [[Esku Huskako Lau eta Erdiko Pilota Txapelketa Nagusia, 2015ekoa|2015eko Esku Huskako Lau eta Erdiko Pilota Txapelketako finala]]: [[Mikel Urrutikoetxea|Urrutikoetxeak]] [[Martinez de Irujo]]ri 22-20 irabazi zion, 12 tanto jarraian egin eta partiduari modu ikusgarrian buelta eman ostean. === Mundua === * [[1899]] &ndash; [[Joan Gamper]]rek eta futbolista talde batek [[Bartzelona Futbol Kluba|FC Barcelona]] sortu zuten. == Jaiotzak == === Euskal Herria === * [[1767]] &ndash; [[Joan Inazio Iztueta]], gipuzkoar idazlea (h. [[1845]]). * [[1832]] &ndash; [[Joaquín Jamar]], nafar ekonomialari, enpresaburu eta politikaria (h. [[1887]]). * [[1853]] &ndash; [[Francisca Sarasate]], nafar idazlea, [[Coruña]]n (h. [[1922]]). * [[1878]] &ndash; [[Micaela Díaz Rabaneda]], nafar maistra, pedagogoa eta politikaria. * [[1897]] &ndash; [[Pedro Vallana]], euskal herritar futbolari, entrenatzaile eta arbitroa (h. [[1980]]). * [[1903]] &ndash; [[Pilar Prieto Rubio]], 111 urte eta 59 egun bizi izandako Euskal Herritarra (h. [[2015]]). * [[1904]] &ndash; [[Eloy Erentxun]], gipuzkoar margolaria (h. [[1987]]). * [[1907]] &ndash; [[Andres Irujo]], nafar politikari abertzalea (h. [[1993]]). * [[1920]] &ndash; ** [[Jesús Larralde]], nafar farmakologoa (h. [[2018]]). ** [[Pio Lindegaard]], [[Zornotza]]ko daniarra, [[Danimarka]]ko kontsula Bilbon eta [[jazz]] musikan aditua (h. [[1999]]). * [[1922]] &ndash; ** [[Rafael Olaetxea]], nafar apaiz katoliko eta historialaria (h. [[1993]]). ** [[Raimundo Pérez Lezama]], euskal herritar futbolaria, 16 urtez [[Athletic]]en jokatu zuena (h. [[2007]]). * [[1930]] &ndash; [[Serafin Areta|Serafin Areta, ''Areta I'']], nafar futbolaria (h. [[1997]]). * [[1940]] &ndash; ** [[José Antonio González Salazar]], arabar etnografoa eta apaiza. ** [[Jesus Isasi]], euskal txirrindularia, [[Luanco]]n (h. [[2005]]). * [[1944]] &ndash; [[Javier Hormaza]], bizkaitar futbolari ohia. * [[1947]] &ndash; [[Cecilio Ugarte]], arabar gimnasta ohia. * [[1965]] &ndash; [[Miren Irigoien Aizarna]], gipuzkoar euskaltzale eragilea. * [[1974]] &ndash; [[Esther López]], gipuzkoar boleibol jokalaria. * [[1979]] &ndash; [[Vanessa Rodríguez]], bizkaitar futbolaria. * [[1982]] &ndash; ** [[Ane Ibarzabal]], bizkaitar kazetari eta telebista aurkezlea. ** [[Paula Oribe]], arabar gimnasta erritmiko ohia. * [[1993]] - [[Garazi Etxaburu Aulestia]], bizkaitar dantzaria, sortzailea eta irakaslea. * [[1994]] &ndash; [[Amaia Elizagoien]], nafar bertsolaria, idazlea eta ipuin-kontalaria. * [[1995]] &ndash; [[Uxue Ansorregi]], gipuzkoar herri-kirolaria. * [[1996]] &ndash; [[Leire Baños]], gipuzkoar futbolaria. * [[2001]] &ndash; ** [[Markel Arana]], bizkaitar futbolaria. ** [[Javier Ibáñez]], arabar txirrindularia. === Mundua === * [[1206]] &ndash; [[Béla IV.a Hungariakoa]], [[Hungaria]] eta [[Kroazia]]ko erregea eta [[Estiria]]ko dukea (h. [[1270]]). * [[1627]] &ndash; [[John Ray]], britainiar naturista (h. [[1705]]). * [[1725]] &ndash; [[Nicolas Guibal]], [[Würtemberg]] dukerriko frantziar gorteko margolaria (h. [[1784]]). * [[1766]] &ndash; [[Maine de Biran]], frantziar filosofoa (h. [[1824]]). * [[1781]] &ndash; [[Andrés Bello]], venezuelar humanista, diplomatikoa, poeta, legegilea, filosofoa, hezitzailea eta filologoa (h. [[1865]]). * [[1797]] &ndash; [[Gaetano Donizetti]], italiar musikagilea (h.[[1848]]). * [[1803]] &ndash; ** [[Christian Andreas Doppler]], austriar fisikari eta matematikaria (h. [[1853]]). ** [[Gottfried Semper]], alemaniar arkitektoa (h. [[1879]]). * [[1805]] &ndash; [[Friedrich Kasiski]], [[prusia]]r ofiziala, kriptografoa eta arkeologoa (h. [[1881]]). * [[1823]] &ndash; [[Manuel Duran]], kataluniar politikari eta legegizona (h. [[1907]]). * [[1825]] &ndash; [[Jean Martin Charcot]], frantziar neurologoa (h. [[1893]]). * [[1832]] &ndash; [[Louisa May Alcott]], estatubatuar eleberrigile, ipuin idazle eta poeta (h. [[1888]]). * [[1835]] &ndash; [[Cixi]], [[Txinako Herri Errepublika|Txinako]] enperatriz erregeordea edo enperatriz alarguna (h. [[1908]]). * [[1836]] &ndash; [[Eugène Le Roy]], frantziar idazlea (h. [[1907]]). * [[1838]] &ndash; [[Æneas Mackay]], [[Herbehereak|Herbehereetako]] lehen ministroa (h. [[1909]]). * [[1843]] &ndash; [[Gertrude Jekyll]], ingeles lorezain, taxonomo, paisaia arkitekto, artista eta idazlea (h. [[1932]]). * [[1849]] &ndash; [[John Ambrose Fleming]], ingeles fisikaria. * [[1856]] &ndash; [[Theobald von Bethmann-Hollweg]], [[Alemaniako kantziler]]ra (h. [[1921]]). * [[1862]] &ndash; [[Gustav von Kahr]], bavariar politikaria (h. [[1934]]). * [[1863]] &ndash; [[Alina de Brito]], brasildar irakaslea (h. [[1934]]). * [[1865]] &ndash; [[Teresa Mañé]], espainiar irakasle, editore eta idazlea (h. [[1939]]). * [[1870]] &ndash; [[Enric Prat de la Riba]], kataluniar politikari eta abokatua (h. [[1917]]). * [[1874]] &ndash; [[António Egas Moniz]], portugaldar neurologo, politikari eta diplomazialaria, 1949ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (h. [[1955]]). * [[1879]] &ndash; [[Mateu Morral]], kataluniar anarkista, [[Alfontso XIII.a Borboikoa (Espainia)|Alfontso XIIIa]]ren eta [[Viktoria Eugenia Battenbergekoa]]ren aurkako atentatuagatik ezaguna (h. [[1906]]). * [[1881]] &ndash; [[Hermann Ehrhardt]], alemaniar militarra (h. [[1971]]). * [[1890]] &ndash; [[Maurice Genevoix]], frantziar idazlea (h. [[1980]]). * [[1891]] &ndash; [[Julius Raab]], [[Austria]]ko kantzilerra (h. [[1964]]). * [[1893]] &ndash; [[María Y. Orosa]], filipinar mediku eta farmazia ikertzailea, elikagaien teknologian espezializatua (h. [[1945]]). * [[1895]] &ndash; [[William Tubman]], [[Liberia]]ko 19. presidentea (h. [[1971]]). * [[1898]] &ndash; ** [[C. S. Lewis]], irlandar idazlea (h. [[1963]]). ** [[Marià Manent]], kataluniar poeta, prosista, literatur kritikaria, memorialista, itzultzailea eta kultur ekintzailea (h. [[1988]]). * [[1899]] &ndash; [[Emma Morano]], 117 urte eta 137 egun bizi izandako italiar emakumea (h. [[2017]]). * [[1902]] &ndash; ** [[Carlo Levi]], XX. mendeko idazle eta margolari italiarrik garrantzitsuenetako bat (h. [[1975]]). ** [[Georges Poulet]], belgikar idazlea (h. [[1991]]). * [[1905]] &ndash; [[Marcel Lefebvre]], frantziar elizgizona (h. [[1991]]). * [[1906]] &ndash; ** [[Roman Karmen]], [[sobiet]]ar zinemagilea, zinemagintzaren historiako dokumentalgile handienetakoa (h. [[1978]]). ** [[Rodrigo Vivar]], espainiar magistratu eta politikaria, [[Bizkai]]ko gobernadore zibila (h. [[1991]]). * [[1910]] &ndash; [[Máirtín O'Díreáin]], [[irlandako gaelera|irlanderazko]] idazle eta olerkaria (h. [[1987]]). * [[1912]] &ndash; [[Ai Xia]], txinatar aktore eta gidoilaria (h. [[1934]]). * [[1913]] &ndash; [[Georges Spénale]], frantziar politikaria, [[Europako Legebiltzarra]]ko presidentea (h. [[1983]]). * [[1914]] &ndash; [[Taisen Deshimaru]], japoniar [[Sōtō Zen]] maisu [[budismo|budista]] (h. [[1982]]). * [[1915]] &ndash; [[Eugene Polley]], estatubatuar ingeniari eta asmatzailea, telebistarako urrutiko agintea asmatzeagatik ospetsua (h. [[2012]]). * [[1920]] &ndash; [[Eva Børresen]], alemaniar-norvegiar zeramikaria (h. [[2022]]). * [[1925]] &ndash; ** [[Ernst Happel]], austriar futbolari eta entrenatzailea (h. [[1992]]). ** [[Ascensión Mendieta]], [[memoria historiko]]aren aldeko borrokalari espainiarra (h. [[2019]]). * [[1926]] &ndash; ** [[Beji Caid Essebsi]], [[Tunisia]]ko presidentea (h. [[2019]]). ** [[Dilhan Eryurt]], turkiar astrofisikari, astronomo eta ikerlari zientifikoa (h. [[2012]]). * [[1931]] &ndash; [[Fernando Guillén]], espainiar zinema, telebista eta antzerkiko aktorea (h. [[2013]]). * [[1932]] &ndash; ** [[Jacques Chirac]], [[Frantziako gobernuburuen zerrenda|Frantziako presidentea]] (h. [[2019]]). ** [[Antoine Tisné]], frantziar musikagilea (h. [[1998]]). * [[1933]] &ndash; ** [[John Mayall]], ingeles blues eta pop rock abeslari, instrumentista eta musikagilea (h. [[2024]]). ** [[James Rosenquist]], estatubatuar margolaria (h. [[2017]]). * [[1934]] &ndash; [[Nicéphore Soglo]], [[Benin]]go presidentea. * [[1939]] &ndash; [[Concha Velasco]], espainiar aktore eta abeslaria (h. [[2023]]). * [[1940]] &ndash; ** [[Seán Cannon]], irlandar musikaria, ''[[The Dubliners]]'' taldeko kidea. ** [[Denny Doherty]], kanadar musikari, abeslari eta aktorea, ''[[The Mamas & the Papas]]'' taldeko kidea (h. [[2007]]). * [[1942]] &ndash; [[Manuel Saturnino da Costa]], [[Ginea-Bissau]]ko lehen ministroa (h. [[2021]]). * [[1945]] &ndash; [[Martha Cerda]], mexikar idazlea. * [[1946]] &ndash; ** [[Eamonn Campbell]], irlandar gitarrajole eta abeslaria, ''[[The Dubliners]]'' taldeko kidea (h. [[2017]]). ** [[Silvio Rodríguez]], kubatar kantautore, gitarra-jotzaile eta olerkaria. * [[1947]] &ndash; ** [[Petra Kelly]], alemaniar feminista, bakezale eta aktibista (h. [[1992]]). ** [[George Kobayashi]], japoniar futbolari ohia. * [[1949]] &ndash; ** [[Bigote Arrocet]], argentinar jatorriko txiletar umorista eta aktorea. ** [[Philippe Meirieu]], frantziar pedagogo eta ezkerreko politikari ekologista, pedagogia diferentziatua garatzeagatik ezaguna. ** [[Garry Shandling]], estatubatuar aktore eta umorista (h. [[2016]]). * [[1954]] &ndash; [[Coen anaiak|Joel Coen (Coen anaiak)]], estatubatuar zinemagilea. * [[1957]] &ndash; [[Tetsuo Sugamata]], japoniar futbolari ohia. * [[1958]] &ndash; [[John Mahama]], [[Ghana]]ko presidente ohia. * [[1959]] &ndash; [[Richard Borcherds]], ingeles matematikaria. * [[1961]] &ndash; [[Tom Sizemore]], estatubatuar aktorea (h. [[2023]]). * [[1967]] &ndash; [[Farian Sabahi]], italo-iraniar historialaria, idazlea eta irakaslea. * [[1971]] &ndash; ** [[Geena Lee Nolin]], estatubatuar aktorea. ** [[Laura Seco]], espainiar politikaria. * [[1973]] &ndash; [[Ryan Giggs]], galestar futbolari ohia. * [[1974]] &ndash; ** [[Cyril Dessel]], frantziar txirrindulari ohia. ** [[Risto Mejide]], kataluniar telebista aurkezle, publizista eta idazlea. * [[1975]] &ndash; [[Fallon Fox]], estatubatuar emakumezko askotariko borroka-arteetako (MMA) borrokalari transgeneroa. * [[1976]] &ndash; ** [[Chadwick Boseman]], estatubatuar aktorea, gidoilari eta dramagilea (h. [[2020]]). ** [[Anna Faris]], estatubatuar aktore eta abeslaria. ** [[Inés Santé Riveira]], galiziar irakasle, asmatzaile eta ikertzailea. * [[1977]] &ndash; ** [[Andy Panko]], estatubatuar saskibaloi jokalaria. ** [[Maria Petrova]], errusiar irristalaria. * [[1978]] - [[Ludwika Paleta]], poloniar aktorea. * [[1980]] &ndash; [[Chun Jung-myung]], hegokorear aktorea. * [[1990]] &ndash; [[Harnaam Kaur]], britainiar modelo, anti-bullying aktibista, hizlaria eta body positive aktibista. * [[1993]] &ndash; [[Mina El Hammani]], espainiar aktorea eta modeloa. * [[1996]] &ndash; [[Gonçalo Guedes]], portugaldar futbolaria. == Heriotzak == === Euskal Herria === * [[1314]] &ndash; [[Filipe I.a Nafarroakoa]], [[Frantziako errege-erreginen zerrenda|Frantziako erregea]], [[Nafarroako Erresuma|Nafarroako erregea]] eta [[Champagne (eskualde historikoa)|Champagneko kondea]] (j. [[1268]]). * [[1939]] &ndash; [[Javier Agirre Iturralde]], gipuzkoar arkitektoa (j. [[1853]]). * [[1943]] &ndash; [[Francisco Cotarelo]], arabar pianista eta musikagilea (j. [[1884]]). * [[1945]] - [[Pedro Garmendia]], lapurtar ilustratzailea (j. [[1890]]). * [[1947]] &ndash; [[Ramon Intzagarai|Ramon Intzagarai, ''Elurmendi'']], euskal idazlea (j. [[1878]]). * [[1961]] &ndash; [[Mikel Urreta Etxebeste]], gipuzkoar politikari eta euskaltzalea (j. [[1881]]). * [[1976]] &ndash; [[Jose Maria Arizmendiarrieta]], [[Mondragon (korporazioa)|Mondragon Corporacion Cooperativa]] [[kooperatiba]]ren sortzailea (j. [[1915]]). * [[1978]] &ndash; [[Baltasar Albeniz]], gipuzkoar futbolari eta entrenatzailea (j. [[1905]]). * [[1993]] &ndash; [[Ana Ruiz Mitxelena]], gipuzkoar futbolaria, emakumezkoen Espainiako selekzioan parte hartzen zuen lehen jokalaria (j. [[1967]]). * [[1998]] &ndash; [[Fermín Sanz-Orrio]], nafar politikari [[falangista]], [[Madril]]en (j. [[1901]]). * [[2009]] &ndash; [[Xole Erbiti]], nafar irakasle eta euskara sustatzailea (j. [[1942]]). * [[2014]] &ndash; [[Anamari Martinez]], [[Martin Ugalde]]ren bikotekidea (j. [[1932]]). * [[2022]] &ndash; ** [[Jakes Abeberri]], lapurtar politikari eta abokatua (j. [[1930]]). ** [[Pilar Iparragirre]], gipuzkoar idazlea eta kazetaria (j. [[1951]]). === Mundua === * [[524]] &ndash; [[Ahkal Moʼ Nahb I]], Palenqueko erregea. (j. [[465]]) * [[561]] &ndash; [[Klotario I.a]], [[Merovingiar leinua|Merovingiar leinuko]] [[frankoak|frankoen]] [[errege]]a. * [[1268]] &ndash; [[Klemente IV.a]], [[Aita santu]]a. * [[1378]] &ndash; [[Karlos IV.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa|Karlos IV.a]], [[Germaniako Erromatar Inperio Santua|Germaniako Erromatar Inperio Santuko]] enperadorea (j. [[1316]]). * [[1530]] &ndash; [[Thomas Wolsey]], ingeles elizgizona eta politikaria (j. [[1473]]). * [[1594]] &ndash; [[Alonso Ertzilla]], espainiar olerkaria (j. [[1533]]). * [[1626]] &ndash; [[Ernst von Mansfeld]], alemaniar militarra. * [[1632]] &ndash; [[Frederiko V.a Palatinatukoa]], [[Palatinatu]]ko printze-hautatzailea eta [[Bohemia]]ko erregea (j. [[1596]]). * [[1643]] &ndash;[[Claudio Monteverdi]], italiar musikagilea (j. [[1567]]). * [[1780]] &ndash; [[Maria Teresa I.a Austriakoa]], [[Hungariako Erresuma|Hungariako]] eta [[Bohemiako Erresuma|Bohemiako]] erregina eta [[Germaniako Erromatar Inperio Santua|Germaniako Erromatar Inperio Santuko]] enperatriz ezkontidea (j. [[1717]]). * [[1861]] &ndash; [[Nikolai Dobroliubov]], errusiar iraultzailea, filosofoa eta literatura-kritikaria (j. [[1836]]). * [[1898]] &ndash; [[Ángel Ganivet]], espainiar idazlea (j. [[1865]]). * [[1901]] &ndash; [[Francesc Pi i Margall|Francisco Pi y Margall]], [[Espainiako Lehen Errepublika]]ko presidentea (j. [[1824]]). * [[1904]] &ndash; [[Helen Abbott Michael]], estatubatuar zientzialaria (j. [[1857]]). * [[1918]] &ndash; [[Antonio Gaston Orleans-Bragantzakoa]], [[Brasilgo printzea]] (j. [[1881]]). * [[1924]] &ndash; [[Giacomo Puccini]], italiar musikagilea (j. [[1858]]). * [[1939]] &ndash; [[Philipp Scheidemann]], [[Alemaniako kantziler]]ra (j. [[1865]]). * [[1963]] &ndash; [[Ernesto Lecuona]], kubatar musikagile eta piano-jotzailea (j. [[1896]]). * [[1970]] &ndash; [[Nina Ricci]], italiar jatorriko frantziar jostuna (j. [[1883]]). * [[1973]] &ndash; [[José Bedia]], [[Santander]]tar traineru patroia, historiako handienetakoa (j. [[1890]]). * [[1974]] &ndash; ** [[James J. Braddock]], estatubatuar boxeolaria (j. [[1905]]). ** [[Peng Dehuai]], txinatar militar eta politikaria (j. [[1898]]). * [[1975]] &ndash; [[Graham Hill]], ingeles auto pilotua, [[Hiruko Koroa (automobilismoa)|Hiruko Koroa]] irabazi duen pilotu bakarra (j. [[1929]]). * [[1981]] &ndash; [[Natalie Wood]], estatubatuar aktorea (j. [[1938]]). * [[1986]] &ndash; [[Cary Grant]], ingeles-estatubatuar aktorea (j. [[1904]]). * [[1991]] &ndash; ** [[Ralph Bellamy]], estatubatuar antzezlea (j. [[1904]]). ** [[Rodrigo Vivar]], espainiar magistratu eta politikaria, [[Bizkai]]ko gobernadore zibila (j. [[1906]]). * [[1992]] &ndash; [[Jean Dieudonné]], frantziar matematikaria, [[Nicolas Bourbaki|Bourbaki]] taldearen sortzaileetariko bat (j. [[1906]]). * [[1996]] &ndash; [[Dan Flavin]], estatubatuar artista [[Minimalismo|minimalista]] (. [[1933]]). * [[1998]] &ndash; [[Živojin Pavlović]], serbiar zinemagile eta idazlea (j. [[1933]]). * [[1999]] &ndash; ** [[Carmen Díez de Rivera]], espainiar politikaria eta eurodiputatua (h. [[1942]]). ** [[Andrée Grandjean]], belgikar abokatu eta erresistentea, Euskal Herrian bizi izandakoa (j. [[1910]]). * [[2001]] &ndash; ** [[George Harrison]], ingeles musikaria, ''[[The Beatles]]'' taldeko gitarrajolea (j. [[1943]]). ** [[Awang Usman]], malaysiar idazle eta poeta (j. [[1929]]). * [[2002]] &ndash; [[Saburo Ienaga]], japoniar historialaria (j.[[1913]]). * [[2004]] &ndash; [[Ugo Ferrante]], italiar futbolaria (j. [[1945]]). * [[2008]] &ndash; [[Jørn Utzon]], daniar arkitektoa (j. [[1918]]). * [[2010]] &ndash; ** [[Bella Akhmadulina]], sobietar eta errusiar olerkari, idazle, itzultzaile, gidoilari eta aktorea (j. [[1937]]). ** [[Mario Monicelli]], italiar zinema zuzendari eta gidoigilea (j. [[1915]]). * [[2014]] &ndash; [[Rocío Orsi]], espainiar filosofo, saiakeragile, irakasle eta itzultzailea (j. [[1976]]). * [[2016]] &ndash; [[Luis Alberto Monge]], [[Costa Rica]]ko presidentea (j. [[1925]]). * [[2017]] &ndash; ** [[Slobodan Praljak]], Bosnia-Herzegovinako kroaziar gerra-kriminala, politikaria, idazlea eta zinema zuzendaria (j. [[1945]]). ** [[Mary Lee Woods]], matematikari eta ordenagailu programatzaile ingelesa (j. [[1924]]). ** [[Maria Luisa Altieri Biagi]], italiar hizkuntzalaria (j. [[1930]]). * [[2019]] &ndash; [[Yasuhiro Nakasone]], [[Japoniako Lehen Ministro|Japoniako lehen ministroa]] (j. [[1918]]). * [[2021]] &ndash; ** [[Kinza Clodumar]], [[Nauru]]ko presidentea (h. [[2021]]). ** [[Arlene Dahl]], estatubatuar aktorea (j. [[1925]]). * [[2023]] &ndash; ** [[Elliott Erwitt]], estatubatuar argazkilari dokumentala eta publizista (j. [[1928]]). ** [[Henry Kissinger]], estatubatuar politikaria, 1973ko [[Bakearen Nobel Saria]] (j. [[1923]]). ** [[Michèle Rivasi]], frantziar politikaria (j. [[1953]]). ** [[Perla Santalla]], argentinar aktorea (j. [[1928]]). * [[2024]] &ndash; ** [[Tchinda Andrade]], Cabo Verdeko trans aktibista (j. [[1979]]). ** [[Josef Jelínek]], txekiar futbolaria (j. [[1941]]). == Jaiak eta urteurrenak == * [[Seaska (ikastolen elkartea)|Sehaska egutegiko izendegia]]: Saturdi, Zernin, Satordi, Goiztiri, Goizargi eta Eguantza. * [[Palestinako Herriarekiko Elkartasunaren Nazioarteko Eguna]]. == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Hil aurkibidea}} <center>[[Azaroaren 28]] | [[Urteko egutegia|Urteko egutegi]] | [[Azaroaren 30]]</center> [[Kategoria:Urteko egunak]] tvfz9jm7dcek1dd8vz1heckv8q45b75 0 4113 9998913 9994643 2024-12-13T18:36:01Z Eliatxo 96586 /* Mundua */ 9998913 wikitext text/x-wiki '''Abenduaren 4'''a [[gregoriotar egutegia]]ren [[urte]]ko hirurehun eta hogeita hamazortzigarren [[egun]]a da, 339.a [[bisurte]]etan. 27 egun falta dira urtea amaitzeko. {{eguneko-goiburua|12|4}} {{egungertaerak}} == Gertaerak == === Euskal Herria === * [[1983]] – Espainiar poliziak kontratatutako mertzenariek Segundo Marey bahitu zuten, ETAko kide bat zelakoan. Urrian atxilotutako poliziak askatzea eskatu zuten, eta abenduaren 8an askatu zituzten. Segundo Marey 13an. * [[1984]] – [[ETA politiko-militarra]]k (ETA-pm) armak utzi zituen. === Mundua === * [[1563]] – [[Trentoko Kontzilioa]]ren azken ekitaldia hasi zen [[Trento]]n. * [[1945]] – [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuek]] [[Nazio Batuen Erakundea|NBEn]] sartzea erabaki zuten. * [[1953]] – Bilbo-Madril ibilbidea egiten zuen [[Aviaco]]ko Bristol 170 Freighter Mk21 (EC-AEG) hegazkinak [[Peña Cebollera]]n istripua izan eta 22 hildako izan zituen. * [[1991]] – [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetako]] PanAm hegazkin konpainia itxi zuten. * [[1999]] – Bost pertsona hil ziren [[Austria]]ko [[Innsbruck]]eko eski estazioan egindako txapelketa bat amaitzean egondako jende pilaketan. * [[2007]] – [[Espainiako Auzitegi Nazionala]]ren alboan, [[Madril]]en, bertan entregatuko ziren [[Donostia]]ko 15 gazte atxilotu zituen [[Espainiako Polizia Nazionala|Poliziak]]. * [[2009]] – 113 pertsona hil ziren [[Errusia]]ko [[Perm]] hiriko diskoteka batean egondako sutean. * [[2010]] – [[Espainiako Gobernua]]k [[alarma (egoera)|alarma egoera]] ezarri zuen aire-kontrolatzaileen bat-bateko grebarengatik. [[Espainiako Indar Armatuak|Militarrek]] aire-kontrola hartu zuten. * [[2011]] – ** [[Mario Monti]]ren [[Italia]]ko Gobernuak krisiaren aurkako lehen paketea onartu zuen. Bertan besteak beste [[Kotizazio (gizarte segurantza)|kotizazio]] urte kopuru minimoa 42 urtetara igo zen. ** [[Errusia]] parlamenturako hauteskundeak ospatu eta [[Vladimir Putin]]en [[Errusia Batua]] alderdiak gehiengo osoa mantendu zuen. Hala ere, aurrekoan bozka kopuru eta eserleku kopuru baxuagoa lortu zuen alderdiak. Bestalde, protestak izan ziren iruzur elektorala salatu baitzuen jendeak. == Arte eta kultura == === Euskal Herria === * [[2007]] – [[Javier Vizcaino]], [[Radio Euskadi]]ko "[[Mas Que Palabras]]" irratsaioa aurkezten duen kazetariak, [[Ondas Sariak|Ondas saria]] irabazi zuen. === Mundua === * [[1924]] &ndash; [[Erich von Stroheim]]ek ''[[Greed (1924ko filma)|Greed]]'' ("diruzalekeria") film dramatiko mutua estreinatu zuen. * [[1981]] &ndash; ''[[Reds]]'' ("Gorriak") filma estreinatu zen, [[Warren Beatty]]k zuzendu eta berak, [[Diane Keaton]], [[Jack Nicholson]] eta [[Maureen Stapleton]] aktoreek antzeztu zuten. * [[1981]] &ndash; ''[[Falcon Crest]]'' telesaila [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBtako]] [[CBS]] telebista katean estreinatu zen. * [[1981]] &ndash; ''[[On Golden Pond]]'' ("Urrezko Urmaelan") filma estreinatu zen, [[Mark Rydell]]ek zuzendu eta [[Katharine Hepburn]], [[Henry Fonda]], [[Jane Fonda]], [[Doug McKeon]] eta [[Dabney Coleman]] aktoreek antzeztu zuten. * [[1985]] &ndash; ''[[Young Sherlock Holmes]]'' ("Sherlock Holmes Gaztea") filma estreinatu zen, [[Barry Levinson]]ek zuzendu eta [[Nicholas Rowe (aktorea)|Nicholas Rowe]], [[Alan Cox (aktorea)|Alan Cox]], [[Sophie Ward]] eta [[Anthony Higgins (aktorea)|Anthony Higgins]] aktoreek antzeztu zutelarik. == Zientzia eta teknologia == === Euskal Herria === === Mundua === * [[1996]] – [[Marte]] aztertzeko ''[[Mars Pathfinder]]'' espaziontzia abiatu zen. == Kirolak == === Euskal Herria === === Mundua === == Jaiotzak == === Euskal Herria === * [[1675]] – [[Antonio Jose Mazarredo Salazar de Muñatones]], bizkaitar politikaria, [[Madril]]en. * [[1891]] – [[Kepa Ormaetxea]], bizkaitar elizgizona eta euskal idazlea (h. [[1949]]). * [[1894]] – [[Jesus Ioldi Bereau]], nafar kimikari eta politikaria (h. [[1936]]). * [[1897]] – [[Jose Maria Nabatz]], euskal herritar [[ozeanografia|ozeanografoa]] (h. [[1975]]). * [[1898]] – ** [[Eladio Zilbeti]], nafar politikaria, [[Eusko Abertzale Ekintza|EAE-ANV]] alderdiaren bultzatzailea eta [[Osasuna futbol kluba]]ren sortzaileetako bat (h. [[1937]]). ** [[Xabier Zubiri]], donostiar zientzialari eta filosofoa (h. [[1983]]). * [[1900]] – [[Eduardo Arbide]], euskal-argentinar futbolaria, [[Rosario]]n (h. [[1987]]). * [[1907]] – ** [[Camille Dussarthou]], lapurtar politikaria (h. [[1965]]). ** [[Jesus Elosegi]], gipuzkoar arkeologoa eta [[Aranzadi Zientzia Elkartea]]ren sortzailea (h. [[1979]]). * [[1930]] – [[Carmelo Morales]], euskal txirrindularia (h. [[2003]]). * [[1948]] – [[Manuel Giménez Abad]], espainiar politikaria, [[Iruñea]]n (h. [[2001]]). * [[1952]] – ** [[Arturo Alcoceba]], bizkaitar aktibista politikoa. ** [[Angel Maria Unzueta]], bizkaitar apaiz katolikoa, [[Bilboko elizbarrutia|Bilboko Elizbarrutiko]] bikario nagusia (h. [[2020]]). * [[1954]] – [[José Ignacio Salazar Arechalde]], bizkaitar legelari eta historialaria, [[Mexiko Hiria]]n. * [[1959]] – [[Daniel Garbizu]], gipuzkoar idazlea. * [[1962]] – ** [[Arturo Elosegi]], gipuzkoar [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHUko]] irakasle katedraduna eta nazioarteko aditua ibaien ekologia arloan. ** [[Luis Marías]], bizkaitar zinema zuzendari eta gidoigilea. * [[1965]] – [[Álex de la Iglesia|Alex de la Iglesia]], bilbotar zinema zuzendaria. * [[1966]] – [[Jaime Otamendi]], gipuzkoar irrati esataria eta telebista aurkezlea. * [[1967]] – [[Jesús García Castilla]], bizkaitar bateria-jotzailea. * [[1968]] – [[Juan José López Azpilikueta]], nafar aizkolaria. * [[1970]] – [[Jesús María Toral]], gipuzkoar kazetari eta idazlea. * [[1974]] – ** [[Xabier Etxabe]], gipuzkoar idazlea. ** [[Txema Garcia Luena]], gipuzkoar futbolari ohia. * [[1975]] – [[Sito Alonso]], espainiar saskibaloi entrenatzailea. * [[1996]] – [[Andoni Zubiaurre]], gipuzkoar futbolaria. * [[1997]] – [[Jaime Busto]], bizkaitar trial-motoziklista. * [[2004]] – [[Ekaitz Redondo]], bizkaitar futbolaria. === Mundua === * [[1512]] – [[Jerónimo Zurita]], espainiar historialaria (h. [[1580]]). * [[1596]] – [[Orsola Maddalena Caccia]], italiar moja margolaria (h. [[1676]]). * [[1655]] – [[Karlos XI.a Suediakoa]], [[Suedia]]ko erregea (h. [[1697]]). * [[1660]]an bataiatua – [[André Campra]], frantziar [[barroko]]ko musikagile eta zuzendaria (h. [[1744]]). * [[1711]] – [[Barbara Portugalgoa]] (edo Barbara Bragançakoa), Espainiako erregina ezkontidea (h. [[1758]]). * [[1715]] – [[Wolfgang José Bournonville eta Urselekoa]], [[Valonia]]ko militarra, Espainiaren zerbitzura aritutakoa eta Gipuzkoako kapitan orokorra izandakoa (h. [[1784]]). * [[1750]] – [[Henri Grégoire]], frantses apaiz katoliko, [[Blois]]ko apezpiku konstituzionala eta buruzagi iraultzailea (h. [[1831]]). * [[1795]] – [[Thomas Carlyle]], eskoziar historialari, kritikari eta filosofoa (h. [[1881]]). * [[1798]] – [[Jules Dufaure]], [[Frantziako lehen ministro]]a (h. [[1881]]). * [[1821]] – [[Ernst Wilhelm Leberecht Tempel]], alemaniar astronomoa (h. [[1889]]). * [[1833]] – [[François-Antoine Jauffret]], frantziar apaiz katolikoa, [[Baionako elizbarrutia|Baionako apezpikua]] izandakoa (h. [[1902]]). * [[1835]] – [[Samuel Butler (eleberrigilea)|Samuel Butler]], ingeles eleberrigilea (h. [[1902]]). * [[1841]] – ** [[María del Pilar Maspons y Labrós]], Kataluniako herri-kulturaren idazle, poeta eta nobelagilea (h. [[1907]]). ** [[Anna Tuschinski]], [[Danzig Hiri Askea|Danzig Hiri Askeko]] esperantista eta irakaslea (h. [[1939]]). * [[1860]] – [[Charles de Broqueville]], [[Belgika]]ko lehen ministroa (h. [[1940]]). * [[1865]] – [[Edith Cavell]], britainiar erizaina, erizaintza modernoaren aintzindaria Belgikan eta Lehen Mundu Gerran heriotzera kondenatua (h. [[1915]]). * [[1875]] – [[Rainer Maria Rilke]], austriar-hungariar poeta (h. [[1926]]). * [[1878]] – [[Mikel Aleksandrovitx Romanov]], Errusiako Duke Handia (h. [[1918]]). * [[1883]] – [[Katharine Susannah Prichard]], australiar idazlea (h. [[1969]]). * [[1886]] – [[Ludwig Bieberbach]], alemaniar matematikaria (h. [[1982]]). * [[1889]] – [[Abdelhamid Ben Badis]], aljeriar erreformismo musulmanaren lider esanguratsuenetako bat (h. [[1940]]). * [[1892]] – [[Francisco Franco]], espainiar militar eta diktadorea (h. [[1975]]). * [[1893]] – [[Herbert Read]], ingeles arte-historialari, olerkari, literatura-kritikari, filosofo eta anarkista (h. [[1968]]). * [[1895]] – [[Fung Yu-Lan]], Txinako XX. mendeko filosofo garrantzitsuena (h. [[1990]]). * [[1896]] – [[Nikolai Semionovitx Tikhonov]], errusiar idazlea, sobietar poeta nagusietako bat (h. [[1979]]). * [[1903]] – [[Cornell Woolrich]], estatubatuar idazlea (h. [[1968]]). * [[1904]] – [[Guido Calogero]], italiar filosofoa (h. [[1986]]). * [[1908]] – [[Alfred Hershey]], estatubatuar bakteriologo eta genetista, 1969ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (h. [[1997]]). * [[1910]] – [[Alex North]], estatubatuar zinema-musikagilea (h. [[1991]]). * [[1913]] – ** [[Matías Prats Cañete]], espainiar kazetaria, [[NO-DO]]ren ahotsa izateagatik eta [[futbol]]ean eta [[tauromakia]]n egindako lanengatik ezaguna (h. [[2004]]). ** [[Mark Robson]], kanadar zinema zuzendari, ekoizle eta muntatzailea (h. [[1978]]). * [[1914]] - [[Augusto Aboitiz Baroja]], euskal jatorriko filipinar-uruguaiar enpresaria (h. [[1995]]). * [[1919]] – [[Inder Kumar Gujral]], [[India]]ko lehen ministroa (h. [[2012]]). * [[1921]] – [[Deanna Durbin]], kanadar-estatubatuar aktore eta abeslaria (h. [[2013]]). * [[1922]] – [[Gérard Philipe]], frantziar aktore eta zinemagilea (h. [[1959]]). * [[1925]] – ** [[Albert Bandura]], kanadar psikologoa (h. [[2021]]). ** [[Lino Lacedelli]], italiar mendigoizalea, [[K2]] mendiaren tontorrera lehen aldiz igo zen espedizioko kideetako bat (h. [[2009]]). ** [[Andrés Trobat]], espainiar txirrindularia (h. [[2011]]). * [[1926]] – [[Shigeo Sugimoto]], japoniar futbolaria (h. [[2002]]). * [[1927]] – ** [[Gae Aulenti]], italiar arkitektoa (h. [[2012]]). ** [[Rafael Sánchez Ferlosio]], espainiar idazlea (h. [[2019]]). * [[1928]] – [[Hebe de Bonafini]], giza eskubideen aldeko argentinar ekintzailea, [[Maiatzaren Plazako Amak|Maiatzaren Plazako Amen]] elkartearen sortzailetako bat (h. [[2022]]). * [[1932]] – [[Roh Tae-woo]], [[Hego Korea]]ko presidentea (h. [[2021]]). * [[1934]] – [[José Morales Marín]], espainiar apaiz katolikoa, unibertsitate-irakasle, teologia doktore eta Opus Deiko partaidea (h. [[2022]]). * [[1938]] – [[Yvonne Minton]], australiar opera-abeslaria, mezzosopranoa. * [[1944]] – [[Dennis Wilson]], estatubatuar musikari eta abeslaria, [[The Beach Boys]] taldeko kide sortzailea (h. [[1983]]). * [[1945]] – [[Roberta Bondar]], Kanadako lehen emakume astronauta eta espaziora bidaiatu duen lehen neurologoa. * [[1946]] – [[Maria Antònia Oliver i Cabrer]], katalanezko idazlea (h. [[2022]]). * [[1947]] – [[Terry Woods]], irlandar folk musikaria. * [[1949]] – ** [[Jeff Bridges]], estatubatuar aktorea. ** [[Wilma Labate]], italiar zinema-zuzendaria eta gidoilaria. * [[1950]] – [[Vladimir Bure]], errusiar igerilaria (h. [[2024]]). * [[1951]] – ** [[Islah Jad]], palestinar ikertzaile eta unibertsitate-irakaslea. ** [[Gary Rossington]], estatubatuar musikari eta egile abeslaria, [[Lynyrd Skynyrd]] [[Southern rock]] taldeko kidea (h. [[2023]]). * [[1952]] – [[Susú Pecoraro]], argentinar aktorea. * [[1956]] – [[Anaclet Mwumvaneza]], ruandar apezpiku katolikoa. * [[1957]] – ** [[Lauren Foster]], hegoafrikar emakumezko modelo transgeneroa. ** [[Eric S. Raymond]], estatubatuar informatikaria, [[Open Source]] mugimenduko pertsonai garrantzitsua. * [[1958]] – [[Luis García Montero]], andaluziar olerkigilea. * [[1959]] – [[Athaliah Molokomme]], botswanar legelaria, zuzenbideko irakaslea eta giza eskubideen eta emakumeen eskubideen aktibista. * [[1962]] – [[Kevin Richardson]], britainiar futbolari ohia. * [[1963]] – [[Sergei Bubka]], ukrainiar [[pertika jauzi]]lari ohia, historiako hoberenatakoa. * [[1964]] – ** [[Sertab Erener]], turkiar pop abeslaria eta musikagilea. ** [[Marisa Tomei]], estatubatuar aktorea. * [[1969]] – [[Jay-Z]], estatubatuar hip-hop abeslari eta ekoizlea. * [[1970]] – [[Kevin Sussman]], estatubatuar aktorea. * [[1971]] – [[Marta Jaumandreu]], espainiar kazetaria eta aurkezlea. * [[1973]] – ** [[Tyra Banks]], estatubatuar top-model ohia, 1990ko hamarkadako modelorik ospetsuenetariko bat. ** [[Kate Rusby]], ingeles abeslari eta kantautorea. * [[1975]] - [[Remedios Sanchez]], kataluniar idazlea, literatura-kritikaria, ikertzailea eta irakaslea. * [[1979]] – [[Miwa Yonetsu]], japoniar futbolari ohia. * [[1980]] – [[Carles Francino Navarro]], kataluniar aktorea. * [[1981]] – [[Florencia de Saracho]], mexikar aktorea. * [[1982]] – [[Nick Vujicic]], motibazio-gaiei buruzko hizlari eta sermoilaria, beso eta hankarik gabe jaioa. * [[1984]] – [[Mini Han]], hegokorear emakumezko modelo eta moda diseinatzaile transgeneroa. * [[1991]] – ** [[Carolina Robles]], espainiar atleta, lasterketaria. ** [[Reality Winner]], estatubatuar militar eta hizkuntzalaria, [[barneko salatzaile|barne-salatzaile]] izateagatik atxilotua. * [[1994]] – [[Francine Garcia]], filipinar emakumezko aktore eta modelo transgeneroa. * [[1996]] – [[Urška Žigart]], esloveniar txirrindularia. * [[2002]] – [[María Dueñas (biolin-jotzailea)|María Dueñas]], espainiar biolin-jotzailea. == Heriotzak == === Euskal Herria === * [[1270]] – [[Tibalt II.a Nafarroakoa|Tibalt II.a]], Nafarroako erregea [[Trapani]] hirian, [[Sizilia]]n. * [[1594]] – [[Domingo Salazar]], arabar apaiza, [[Madril]]en (j. [[1512]]). * [[1611]] – [[Lorenzo Otadui]], gipuzkoar apaiz eta teologoa, [[Ávila]]n. * [[1757]] – [[María Josefa de Larumbe Goñi]], nafar inprimatzailea eta liburu-saltzailea (j. [[circa|c.]] [[1700]]). * [[1943]] – [[Juan Estefanía]], bizkaitar enpresaburua, [[Atlético de Madrid]]eko eta [[Recreativo de Huelva]]ko presidentea izandakoa, [[Huelva]]n (j. [[1884]]). * [[1953]] – [[Rafael Escudero]], bizkaitar futbolaria (j. [[1919]]). * [[1962]] – [[Luis Orotz Zabaleta]], Nafarroako Foru Aldundiko eta Eusko Ikaskuntzako zuzenbide-aholkularia (j. [[1885]]). * [[2006]] - [[Henri Lenaerts]], belgikar-nafar artista (j. [[1923]]). * [[2010]] – [[Xabier Lete]], euskal idazle, poeta eta kantaria, eta politikaria (j. [[1944]]). * [[2017]] – [[Lurdes Zubeldia]], gipuzkoar idazlea (j. [[1923]]). * [[2018]] – [[Idoia Aierbe]], [[Mikel Zabaltza Garate|Mikel Zabalzaren]] neska-laguna zena berau erail zutenean (j. [[1962]]). * [[2019]] – [[Javier Aguirre Fernández]], gipuzkoar zinema zuzendari eta gidoigilea (j. [[1935]]), [[Madril]]en. * [[2024]] &ndash; [[Ignacio Olabarri]], bizkaitar historialaria eta [[Nafarroako Unibertsitatea|Nafarroako Unibertsitateko]] katedraduna (j. [[1950]]). === Mundua === * [[749]] – [[Joan Damaskokoa]], [[Siria]]ko idazle eta teologoa. * [[771]] – [[Karloman I.a]], [[frankoak|frankoen]] erregea (j. [[751]]). * [[1131]] – [[Omar Khayyam]], [[persia|pertsiar]] matematikari, filosofo, astronomo, mediku, [[Sufismo|sufi]] eta poeta (j. [[1048]]). * [[1137]] – [[Lotario II.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa|Lotario II.a]], [[Germaniako Erromatar Inperio Santua|Germaniako Erromatar Inperio Santuko]] enperadorea (j. [[1075]]). * [[1204]] – [[Gilen I.a Eskoziakoa]], [[Eskoziako Erresuma]]ko erregea. * [[1242]] – [[Abd al-Wahid II.a]], [[almohade dinastia|almohadeen]], Inperioko [[kalifa]]. * [[1334]] – [[Joan XXII.a]], [[Aita santu]]a (j. [[circa|c.]] [[1244]]). * [[1576]] – [[Georg Joachim Rheticus]], austriar astronomoa eta matematikaria (j. [[1514]]). * [[1603]] – [[Maerten de Vos]], flandriar margolaria (j. [[1532]]). * [[1642]] – [[Richelieu kardinala]], frantziar elizgizona eta ministroburua (j. [[1585]]). * [[1696]] - [[Meishō]], Japoniako 109. monarka (j. [[1624]]) * [[1679]] – [[Thomas Hobbes]], ingeles filosofoa (j. [[1588]]). * [[1680]] – [[Thomas Bartholin]], daniar sendagile, matematikari eta teologoa (j. [[1616]]). * [[1732]] – [[John Gay]], ingeles olerkari eta antzerkigilea (j. [[1685]]). * [[1749]] – [[Claudine Guérin de Tencin]], frantziar moja eta eleberrigilea (j. [[1682]]). * [[1788]] – [[Joaquín de Eleta]], espainiar frantziskotarra, [[Karlos III.a Espainiakoa|Karlos III.aren]] aitorlea (j. [[1707]]). * [[1798]] – [[Luigi Galvani]], italiar sendagile eta fisikaria (j. [[1737]]). * [[1828]] – [[Robert Jenkinson (Liverpoolgo II. kondea)]], [[Erresuma Batua|Erresuma Batuko]] lehen ministroa (j. [[1770]]). * [[1865]] – [[Adolph Kolping]], alemaniar apaiz katolikoa (j. [[1813]]). * [[1891]] – [[Frederick Whitaker]], [[Zeelanda Berri]]ko lehen ministroa (j. [[1812]]). * [[1893]] – ** [[Heinrich Göbel]], alemaniar mekanikari eta asmatzailea (j. [[1818]]). ** [[John Tyndall]], irlandar fisikaria (j. [[1820]]). * [[1900]] – [[Wilhelm Leibl]], alemaniar margolaria (j. [[1844]]). * [[1904]] – [[Cristiano Banti]], italiar margolaria (j. [[1824]]). * [[1905]] – [[Elena Maseras]], kataluniar medikua, pedagogoa eta irakaslea (j. [[1853]]). * [[1909]] – [[Alessandro Fortis]], [[Italia]]ko lehen ministroa (j. [[1841]]). * [[1918]] – [[Nadia Kybaltxytx]], ukrainar idazle eta itzultzailea (j. [[1857]]). * [[1923]] – [[Maurice Barrès]], frantziar idazle eta politikaria (j. [[1862]]). * [[1924]] – [[Cipriano Castro]], [[Venezuela]]ko presidentea (j. [[1858]]). * [[1926]] – [[Ivana Kobilca]], esloveniar margolari errealista (j. [[1861]]). * [[1932]] – [[Gustav Meyrink]], austriar idazlea (j. [[1868]]). * [[1933]] – [[Stefan George]], alemaniar olerkari eta itzultzailea (j. [[1868]]). * [[1934]] – [[Paul-Albert Besnard]], frantziar margolaria (h. [[1934]]). * [[1935]] – [[Charles Richet]], frantziar fisiologoa, [[immunologia]]ren aitzindaria eta 1913ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1850]]). * [[1945]] – [[Thomas Hunt Morgan]], estatubatuar biologoa (j. [[1866]]). * [[1946]] – [[Maria de la Paz Borboikoa]], Espainiako infanta (j. [[1862]]). * [[1951]] – [[Pedro Salinas]], espainiar olerkaria (j. [[1891]]). * [[1952]] – [[Karen Horney]], alemaniar psikologo eta psikoanalista (j. [[1885]]). * [[1960]] – [[Azucena Hernández]], espainiar modeloa eta aktorea (j. [[1960]]). * [[1964]] – [[Pina Pellicer]], mexikar aktorea (j. [[1934]]). * [[1969]] – [[Achille Chavée]], belgikar poeta (j. [[1906]]). * [[1975]] – ** [[Hannah Arendt]], judu jatorriko politika ikertzaile alemaniarra (j. [[1906]]). ** [[Guadalupe Muñoz Sampedro]], espainiar aktorea eta enpresaburua (j. [[1896]]). * [[1976]] – [[Benjamin Britten]], ingeles musikagilea (j. [[1913]]). * [[1977]] – [[Manuel José García Caparrós]], andaluziar langile gaztea, [[Polizia Armatua]]k eraila (j. [[1960]]). * [[1978]] – [[Julia Peguero Sanz]], espainiar maistra eta feminista, [[Espainiako Emakumeen Elkarte Nazionala]]ren sortzaileetako bat (j. [[1880]]). * [[1979]] – [[Friedrich Ebert junior]], alemaniar politikaria (j. [[1894]]). * [[1980]] – [[Francisco Sá Carneiro]], [[Portugal]]go lehen ministroa (j. [[1934]]). * [[1987]] – [[Rouben Mamoulian]], estatubatuar zinema zuzendaria (j. [[1897]]). * [[1993]] – [[Frank Zappa]], estatubatuar kantari, musikagile eta gitarra-jotzailea (j. [[1940]]). * [[1994]] – [[Julio Ramón Ribeyro]], perutar idazlea, XX. mendeko perutar idazle gailenetako bat (j. [[1929]]). * [[1999]] - [[Nélida Roca]], argentinar vedettea eta errebistako aktorea (j. [[1929]]). * [[2000]] – [[Henck Arron]], [[Surinam]]go lehen ministroa (j. [[1936]]). * [[2008]] - [[Marlyn Wescoff Meltzer]], estatubatuar matematikaria, ingeniaria eta informatikaria, [[ENIAC]] ordenagailuaren jatorrizko sei programatzaileetako bat (j. [[1922]]). * [[2009]] – ** [[Jordi Solé Tura]], kataluniar politikari eta legelaria (j. [[1930]]). ** Edward Fatu, ''[[Umaga]]'', estatubatuar borrokalari profesionala (j. [[1973]]). * [[2011]] – [[Sócrates]], brasildar futbolari eta sendagilea (j. [[1954]]). * [[2012]] - [[Besse Cooper]], estatubatuar maistra eta sufragista, 116 urtera arte bizi izandakoa (j. [[1896]]). * [[2013]] – [[Joana Raspall i Juanola]], kataluniar idazle, lexikologo eta liburuzaina (j. [[1913]]). * [[2015]] – ** [[Jaime Camino]], kataluniar idazlea, gidoilaria, eta zinema zuzendaria (j. [[1936]]). ** [[Robert Loggia]], estatubatuar aktorea (j. [[1930]]). ** [[Eric De Vlaeminck]], flandriar txirrindularia, [[Ziklo-kroseko Munduko Txapelketa|Munduko Ziklo-Krosseko]] txapelketa gehien irabazi dituena (j. [[1945]]). * [[2016]] – [[Ferreira Gullar]], brasildar olerkari, antzerkigile, saiakeragile, ipuingile, kazetari eta arte-kritikaria (j. [[1930]]). * [[2017]] – ** [[Christine Keeler]], ingeles modelo eta kabaret-dantzaria (j. [[1942]]). ** [[Manuel Marín]], espainiar politikaria, [[Espainiako Diputatuen Kongresua]]ren presidentea (j. [[1949]]). ** [[Gabriela Morreale]], italoespainiar kimikaria, Espainiako [[endokrinologia]] modernoaren aintzindaria (j. [[1930]]). ** [[Ali Abdullah Saleh]], [[Ipar Yemen]] eta [[Yemen]]go presidentea (j. [[1947]]). * [[2020]] – ** [[Alfredo Grimaldos]], espainiar ikerketa-kazetari eta idazlea (j. [[1956]]). ** [[François Leterrier]], frantziar zinema zuzendaria eta aktorea (j. [[1929]]). * [[2022]] – ** [[Bob McGrath]], estatubatuar aktorea, abeslaria, musikaria eta haurrentzako liburuen egilea (j. [[1932]]). ** [[Patrick Tambay]], frantziar [[1 Formula]]ko gidaria (j. [[1949]]). == Jaiak eta urteurrenak == * [[Seaska (ikastolen elkartea)|Sehaska egutegiko izendegia]]: Inhar, Inar eta Lezo. == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Hil aurkibidea}} <center>[[Abenduaren 3]] | [[Urteko egutegia|Urteko egutegi]] | [[Abenduaren 5]]</center> [[Kategoria:Urteko egunak]] jmebtsfeg48rkv9xmwdtebtk6s7e85r 0 4116 9999293 9996014 2024-12-14T10:14:28Z Artegia 65203 /* Mundua */ 9999293 wikitext text/x-wiki '''Abenduaren 7'''a [[gregoriotar egutegia]]ren [[urte]]ko hirurehun eta berrogeita batgarren [[egun]]a da, 342.a [[bisurte]]etan. 24 egun falta dira urtea amaitzeko. {{eguneko-goiburua|12|7}} {{egungertaerak}} == Gertaerak == === Euskal Herria === * [[1512]] - Gaztelaren aldeko Gipuzkoako bandokide talde batek, Nafarroako beaumontarren talde batekin batera, Nafar legitimisten armadari eraso egin zion [[Belateko gudua|Belate]]n. * [[1984]] – [[Urdaibai]] biosfera erreserba izendatu zuen [[UNESCO]]k. * [[2009]] – [[Osakidetza]]k lehendabiziko [[sexu-aldaketa]] ebakuntza egin zuen [[Gurutzetako Unibertsitate Ospitalea|Gurutzetako ospitalean]]. * [[2010]] – [[Barakaldo]]n gizon batek bere 25 urteko neskalagun ohia hil zuen. === Mundua === * [[1724]] [[Abenduaren 7]] – [[Johann Gottfried Rösner]] eta [[Prusia]]ko [[Thorn]] hiriko beste [[luterotar]] batuzek [[jesuita|jesuiten]] aurka egindako erasoaren ondorioz [[Thorneko sarraskia|hamar luterotar exekutatu zituzten]] hiriko plazan. Rösnerri eta beste zazpiri burua moztu zieten aizkora bat erabilita, eta beste bi [[urkatua, herrestatua eta zatikatua|urkatu, herrestatu eta zatikatu]] zituzten, [[blasfemia]] egotzita. * [[1941]] – [[Pearl Harborko erasoa]]: [[Japoniar Inperioa|Japoniako Itsas Armadak]] [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuen]] [[Hawaii]]ko [[Pearl Harbor]]ko base militarrari eraso zion. Ondoren, Estatu Batuek [[Bigarren Mundu Gerra]]n parte hartzea erabaki zuten. * [[1975]] – [[Indonesia]]k [[Ekialdeko Timor]] inbaditu zuen. * [[1988]] – ** [[Jassir Arafat|Yasser Arafatek]] [[Israel]]ek existitzeko duen eskubidea onartu zuen. ** Iparraldeko [[Armenia]]n (garai hartan [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasuna]]) 6,8 graduko [[1988ko Armeniako lurrikara|lurrikara izan zen]]. 30.000 pertsona hil, hamar milaka zauritu eta 500.000 etxerik gabe gelditu ziren. [[Giumri]], Armeniako bigarren hiririk handienaren %60 suntsitu zen * [[2004]] – ** [[Hamid Karzai]] [[Afganistan]]go presidente izendatu zuten. ** [[John Kufuor]] [[Ghana]]ko presidente berrautatu zuten. * [[2008]] – [[Grezia]]ko poliziak gazte bat tiroz hil ostean, [[2008ko Greziako istiluak|liskarrak hedatu ziren]] herrialdeko hiri desberdinetan. * [[2010]] – [[Julian Assange]] [[WikiLeaks|Wikileaks]] webgunearen arduraduna [[Erresuma Batua]]n atxilotu zuten. * [[2011]] – [[Mumia Abu-Jamal]] ekintzaileari ez zioten azkenean [[heriotza zigor]]ra ezarri. <small>[http://www.berria.info/albisteak/58095/mumia_abu_jamal_ekintzaileari_ez_diote_heriotza_zigorra_ezarriko.htm berria.info]{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</small> == Arte eta kultura == === Euskal Herria === * [[1980]] – [[Azaroaren 29]]an [[Oñati]]n hasitako [[1980ko Korrika|Korrikaren lehenbiziko ekitaldia]] bukatu zen [[Bilbo]]n. * [[2007]] – 40 urteren ostean [[Nestor Basterretxea]] eta [[Fernando Larrukert]]ek eginiko ''[[Ama Lur]]'' filma [[Durangoko Azoka]]n berriro estreinatu zuten. === Mundua === * [[1950]] – ''[[Kim (filma)|Kim]]'' filma estreinatu zen, [[Victor Saville]]k zuzendu eta [[Errol Flynn]], [[Dean Stockwell]] eta [[Paul Lukas]] aktoreek antzeztu zuten. * [[1979]] – ''[[Star Trek: The Motion Picture]]'' (''Star Trek: Filma'') filma estreinatu zen, [[Robert Wise]]k zuzendu eta [[William Shatner]], [[Leonard Nimoy]], [[DeForest Kelley]], [[James Doohan]], [[Walter Koenig]], [[Nichelle Nichols]], [[George Takei]], [[Persis Khambatta]] eta [[Stephen Collins]] aktoreek antzeztu zuten. * [[2001]] – ''[[Ocean's Eleven]]'' (''Oceanen Haimaikak'') filma estreinatu zen, [[Steven Soderbergh]]ek zuzendu eta [[Brad Pitt]], [[George Clooney]], [[Julia Roberts]], [[Matt Damon]] eta [[Andy García]] aktoreek antzeztu zuten. == Zientzia eta teknologia == === Euskal Herria === === Mundua === * [[1920]] Max eta Harold Stoehrerrek [[autotxokeak]] patentatu zituzten. == Kirolak == === Euskal Herria === === Mundua === == Jaiotzak == === Euskal Herria === * [[1710]] – [[Ambrosio Meabe]], bizkaitar filantropoa, [[Mexiko]]ko [[Ilustrazio]]aren mugimenduaren sortzailetariko bat (h. [[1781]]). * [[1768]] – [[Jean Isidore Harizpe]], [[Frantzia]]ko Armadan aritutako euskal militarra, [[Frantziako mariskal]]a izandakoa (h. [[1855]]). * [[1777]] – [[Joaquín María Ferrer]], euskal herritar politikari liberala eta militarra (h. [[1861]]). * [[1797]] – [[Ambrosio Orbegozo]], bizkaitar politikari eta enpresaburua (h. [[1864]]). * [[1841]] – [[Mariano Zuaznabar]], gipuzkoar meatze-ingeniaria, [[La Robla trenbidea]]ren sortzailea (h. [[1916]]). * [[1870]] – [[Nicolasa Pradera]], euskal sukaldaria (h. [[1959]]). * [[1886]] – ** [[Urbano Mantxobas]], bizkaitar arkitekto eta marrazkilaria (h. [[1968]]). ** [[Joakin Eugenio Perez de Senosiain]], ''Buenabentura Oyeregi'', nafar idazlea eta [[kaputxino]]a (h. [[1956]]). * [[1887]] – [[Joseba Altuna]], euskal idazlea (h. [[1971]]). * [[1888]] – [[Juan Martin Pertika]], euskal idazlea (h. [[1971]]). * [[1891]] – [[Teresa Eskoriatza]], gipuzkoar kazetari eta idazlea (h. [[1968]]). * [[1895]] – [[Elvira Iñurrieta]], bizkaitar emagina, [[Elorrio]]n 2400 ume baino gehiagori lagundu ziena jaiotzen, [[Bartzelona]]n (h. [[1980]]). * [[1897]] – [[Eusebio Irujo Ollo]], nafar farmazialaria eta politikaria (h. [[1968]]). * [[1917]] – [[Koldobike Gezala]], ''Luisa'', ''Luisita'', ''Guezala'', gipuzkoar erraketista (h. [[2002]]). * [[1921]] – [[Jesús Urteaga]], gipuzkoar kazetari eta apaiza (h. [[2009]]). * [[1923]] – [[Joxe Arratibel]], gipuzkoar beneditarra, ipuin biltzailea eta euskal idazlea (h. [[2011]]). * [[1933]] – [[José María Portell]], bizkaitar kazetaria (h. [[1978]]). * [[1934]] – [[Martin Orbe]], bizkaitar apaiza eta euskal kulturgilea. * [[1943]] – [[Txomin Iturbe]], [[Euskadi Ta Askatasuna|ETA]] erakunde armatuko kide eta buruzagi historikoa (h. [[1987]]). * [[1945]] – [[Francisco Javier Ederra]], nafar futbolari eta entrenatzaile ohia. * [[1949]] – [[Francisco Javier Galdeano]], nafar txirrindulari ohia. * [[1950]] – [[Fernando Muniozguren]], gipuzkoar pentsalaria eta euskalgintzako eragilea (h. [[2006]]). * [[1954]] – [[Raymond Hernando]], ''Ramuntxo'', laupurtar txirrindularia (h. [[2012]]). * [[1957]] – [[María Elósegui]], gipuzkoar legelaria, [[Zaragozako Unibertsitatea]]n zuzenbidearen filosofian katedraduna. * [[1966]] – ** [[Lucía Etxebarria]], gaztelaniaz idazten duen Euskal Herriko idazlea, [[Valentzia]]n. ** [[Xabier Kalparsoro]], gipuzkoar [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAkidea]] (h. [[1993]]). ** [[Xabier Ramos Garate]], bizkaitar futbolari ohia. * [[1967]] – [[Jesús Merino]], nafar futbolari ohia. * [[1973]] – ** [[Aitor Bugallo]], euskal txirrindularia (h. [[2016]]). ** [[Gorka Gerrikagoitia]], bizkaitar txirrindulari ohia. * [[1984]] – [[June Fernández]], bilbotar kazetaria. * [[1989]] – [[Odei Onaindia]], bizkaitar futbolaria. === Mundua === * [[521]] – [[Kolunba Ionakoa|San Kolunba]], fraile misiolari gaelikoa (h. [[597]]). * [[903]] – [[Abd ar-Rahman as-Sufi]], persiar astronomoa (h. [[986]]). * [[1302]] – [[Azzone Visconti]], [[Milan]]go jauna (h. [[1339]]). * [[1545]] – [[Henrike Estuardo, Lord Darnley]], [[Estuardo etxea|Estuardo leinu]] eskoziarreko noble ingelesa (h. [[1567]]). * [[1598]] – [[Gian Lorenzo Bernini]], italiar arkitekto, eskultore eta margolari [[barroko]]a (h. [[1680]]). * [[1615]] – [[Nicodemus Tessin Zaharra]], suediar arkitektoa (h. [[1681]]). * [[1764]] – [[Claude-Victor Perrin]], frantziar mariskala eta Belluneko dukea (h. [[1841]]). * [[1786]] – [[Marie Walewska]], [[Napoleon Bonaparte]] enperadorearen maitaleetako bat (h. [[1817]]). * [[1801]] – [[Johann Nestroy]], [[Biedermeier]] garaiko austriar abeslari, aktore eta antzerkigilea (h. [[1862]]). * [[1803]] – [[Maria Josefa Amalia Saxoniakoa]], Espainiako erregina ezkontidea (h. [[1829]]). * [[1805]] – [[Jean-Eugène Robert-Houdin]], frantziar erlojugile, ilusionista eta magoa (h. [[1871]]). * [[1810]] – [[Theodor Schwann]], alemaniar zientzialaria (h. [[1882]]). * [[1843]] – [[Helena Nyblom]], suediar idazlea (h. [[1926]]). * [[1849]] – [[Saionji Kinmochi]], [[Japonia]]ko lehen ministroa (h. [[1940]]). * [[1860]] – [[Joseph Cook]], [[Australia]]ko 6. lehen ministroa (h. [[1947]]). * [[1863]] – [[Pietro Mascagni]], italiar musikagile eta orkestra-zuzendaria (h. [[1945]]). * [[1869]] – [[Jānis Alksnis]], letoniar arkitektoa (h. [[1939]]). * [[1872]] – [[Johan Huizinga]], herbeheretar filosofo eta historialaria (h. [[1945]]). * [[1873]] – ** [[Willa Cather]], estatubatuar eleberrigilea (h. [[1947]]). ** [[Viktor Txernov]], errusiar politikaria, [[eseristak]] alderdikoa (h. [[1952]]). * [[1878]] – [[Akiko Yosano]], japoniar idazle, poeta, feminista pionero, bakezale eta aktibista (h. [[1942]]). * [[1879]] – [[Austin Stack]], [[irlandar errepublikanismo|irlandar errepublikarra]] (h. [[1929]]). * [[1888]] – [[Joyce Cary]], irlandar eleberrigilea (h. [[1957]]). * [[1889]] – [[Gabriel Marcel]], frantziar filosofo, antzerkigile, literatura-kritikari, musikari eta existentzialista kristaua (h. [[1973]]). * [[1892]] – [[Stuart Davis]], estatubatuar margolaria eta marrazkigilea, Ameriketako [[arte abstraktu]]aren aitzindaritzat hartua (h. [[1964]]). * [[1893]] – [[Fay Bainter]], estatubatuar aktorea (h. [[1968]]). * [[1895]] – [[Milton Margai]], [[Sierra Leona]]ko aurreneko lehen ministroa (h. [[1964]]). * [[1905]] – [[Gerard Peter Kuiper]], holandar astronomoa (h. [[1973]]). * [[1915]] – ** [[Leigh Brackett]], estatubatuar gidoilari eta zientzia fikzio idazlea (h. [[1978]]). ** [[Eli Wallach]], estatubatuar aktorea (h. [[2014]]). * [[1918]] – ** [[Carla Capponi]], italiar [[partisano]]a eta politikaria (h. [[2000]]). ** [[André Dumas]], frantziar teologoa eta idazlea (h. [[1996]]). * [[1920]] – [[Fiorenzo Magni]], italiar txirrindularia, hiru [[Itzuli Handiak|Itzuli Handietan]] etapa garaipenak lortu zituen lehena (h. [[2012]]). * [[1921]] – [[Valerie Hunter Gordon]], PADDI [[pixoihal]] iraunkorren sistemaren asmatzailea (h. [[2016]]). * [[1924]] – ** [[Mary Ellen Rudin]], estatubatuar matematikaria (h. [[2013]]). ** [[Mário Soares]], [[Portugal]]go presidentea (h. [[2017]]). * [[1925]] – [[Sydney Samuelson]], britainiar zinema-zuzendaria eta argazki-zuzendaria (h. [[2022]]). * [[1928]] – [[Noam Chomsky]], estatubatuar hizkuntzalaria, filosofoa, zientzialari kognitiboa eta aktibista. * [[1930]] – [[Lupe Serrano]], txiletar balleteko dantzaria eta dantza-irakaslea (h. [[2023]]). * [[1932]] – ** [[Ellen Burstyn]], estatubatuar aktorea. ** [[Pentti Linkola]], finlandiar ekologista (h. [[2020]]). * [[1935]] – [[Armando Manzanero]], mexikar abeslari, musikagile eta aktorea (h. [[2020]]). * [[1942]] – [[Anna Maria Bietti Sestieri]], italiar arkeologoa (h. [[2023]]). * [[1943]] – [[František Veselý]], txekiar futbolaria (h. [[2009]]). * [[1945]] – [[Mohamed Osman Jawari]], [[Somalia]]ko bitarteko presidentea (h. [[2024]]). * [[1948]] – ** [[Francisco Algora]], espainiar aktorea (h. [[2016]]). ** [[Mark Kurlansky]], estatubatuar kazetari eta idazlea, elikagaien historian aditua. ** [[Gertrud Leutenegger]], suitzar idazlea. ** [[Andrés Oliva]], espainiar txirrindularia (h. [[2023]]). * [[1949]] – [[Tom Waits]], estatubatuar abeslari, musikagile eta aktorea. * [[1954]] – [[Bertín Osborne]], espainiar abeslari, aurkezle eta aktorea. * [[1956]] – ** [[Larry Bird]], [[NBA]]ko estatubatuar saskibaloi jokalaria, historiako onenetakoa. ** [[Iveta Radičová]], [[Eslovakia]]ko lehen ministroa, herrialdearen historiako lehendabizko emakumezkoa. * [[1957]] – [[Hiroshi Mori (Idazlea)|Hiroshi Mori]], japoniar ingeniari eta idazlea. * [[1958]] – [[Marie-Louise Coleiro Preca]], [[Malta]]ko presidentea. * [[1960]] – [[Abdellatif Kechiche]], frantziar-tunisiar zinema zuzendari eta aktorea. * [[1963]] – [[Mark Bowen]], galestar futbolari ohia. * [[1964]] – [[Roberta Close]], brasildar modelo, aktore eta telebista aurkezlea. * [[1967]] - [[Arcelia Ramirez]], mexikar aktorea. * [[1972]] – ** [[Hermann Maier]] "Herminator", austriar eskiatzaile ohia. ** [[Kae Nishina]], japoniar futbolari ohia. * [[1973]] – [[Junko Ozawa]], japoniar futbolari ohia. * [[1974]] – ** [[Gerardo García León]], espainiar futbolaria. ** [[Manuel Martínez Gutiérrez]], espainiar pisu jaurtitzaile ohia. * [[1976]] – [[Martina Klein]], argentinar modelo, telebista aurkezle eta umorista. * [[1977]] – [[Luke Donald]], australiar golfaria. * [[1979]] – ** [[Sara Bareilles]], estatubatuar abeslari, piano-jotzaile eta aktorea. ** [[Jennifer Carpenter]], estatubatuar aktorea. * [[1980]] – [[John Terry]], ingeles futbolari ohi eta entrenatzailea. * [[1982]] – [[Vanesa Amorós]], espainiar eskubaloi jokalari ohia eta entrenatzailea. * [[1984]] – ** [[Brequette Cassie]], hegoafrikar-espainiar abeslari, musikagile eta dantzaria. ** [[Robert Kubica]], automobilismoko poloniar pilotua. * [[1986]] – [[Jakov Milatović]], [[Montenegro]]ko presidentea. * [[1989]] – ** [[Zita Hanrot]], frantziar aktorea. ** [[Nicholas Hoult]], britainiar aktorea. * [[1991]] – [[Diego Royo]], espainiar futbolaria. * [[1994]] – [[Yuzuru Hanyu]], japoniar patinatzaile artistikoa. * [[1996]] – [[Paola Soldevila]], kataluniar futbolaria. * [[1998]] – [[Moeka Minami]], japoniar futbolaria. * [[2006]] - [[Baptiste Addis]], frantziar arkularia. == Heriotzak == === Euskal Herria === * [[1618]] – [[Bernardo de Sandoval]], [[Espainia]]ko kardinala, [[Iruñe eta Tuterako artxidiozesia|Iruñeko apezpikua]] izandakoa (j. [[1546]]). * [[1897]] – [[Salustiano Asenjo]], nafar margolari eta karikaturagilea, [[Valentzia]]n (j. [[1834]]). * [[1903]] – [[Ramón Fernandez Garaialde]], gaztelerazko poeta eta [[Donostiako alkateen zerrenda|Donostiako alkatea]] (j. [[1814]]). * [[1913]] – [[Juana María Ruiz de Gámiz]], [[Arabako markesgoa|Arabako markesa]], esklabotzarekin lortutako diruaren zati bat ongintzan inbertitu zuena, [[Segovia]]n (j. [[1841]]). * [[1938]] – [[Daría Imbert]], arabar marrazkilaria, margolaria eta irakaslea (j. [[1846]]). * [[1953]] – [[Migel Muñoa]], gipuzkoar irakaslea, gaur egungo ikastolen aitzindaria (j. [[1868]]). * [[1970]] – [[Norberto Almandoz]], gipuzkoar apaiza, musikagilea, organista eta musika kritikaria, [[Sevilla]]n (j. [[1893]]). * [[1982]] – ** [[José Etxebeste]], gipuzkoar futbolaria (j. [[1899]]). ** [[José Antonio Gasca]], gipuzkoar saskibaloi entrenatzailea, [[Askatuak Saski-Baloi Taldea]]ren sortzailea (j. [[1936]]). * [[1983]] – [[José María Cagigal]], bizkaitar kirol-irakaslea, [[Madril-Barajas aireportua|Barajasko]] istripuan (j. [[1928]]). * [[1987]] – [[Antonio Odriozola]], arabar bibliografoa (j. [[1911]]). * [[2011]] - [[Isabel Garbayo]], nafar erlijiosoa, Villa Teresita erakundearen sortzailea (j. [[1905]]). * [[2012]] – [[Franz Duboscq]], euskal herritar politikaria, [[Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko lehendakarien zerrenda|Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko Presidentea]] (j. [[1924]]). * [[2014]] – [[Javier Gato]], gipuzkoar futbolaria, [[Pontevedra]]n (j. [[1935]]). * [[2015]] – [[Vicente Zaragueta]], gipuzkoar enpresaburua eta ozeanografoa (j. [[1926]]). * [[2017]] – [[Peyuco Duhart]], lapurtar politikaria, [[Donibane Lohizune]]ko auzapeza eta [[Euskal Hirigune Elkargoa]]ren lehendakariordea (j. [[1947]]). * [[2018]] – [[Markos Gimeno]], gipuzkoar artista polifazetikoa eta hitz-joko egilea (j. [[1974]]). * [[2022]] – [[Arnaud Etxandi]], lapurtar eskiatzaile eta marinela, elur jauzi batean Alpeetan (j. [[1984]]). === Mundua === * [[K. a. 43]] – [[Zizeron]] hil zuten [[Marko Antonio]]ren jarraitzaileek. * [[283]] – [[Eutikiano]], [[Aita santu]]a. * [[983]] – [[Oton II.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa|Oton II.a Gorria]], Alemaniako eta Italiako errege eta [[Germaniako Erromatar Inperio Santua|Germaniako Erromatar Inperio Santuko]] enperadorea (j. [[circa|c.]] [[955]]). * [[1254]] – [[Inozentzio IV.a]], [[Aita santu]]a (j. [[circa|c.]] [[1195]]). * [[1353]] – [[Dieudonné de Gozon]], [[Maltako Ordena|Jerusalemgo San Joanen Ordenako]] 27. maisu handia. * [[1528]] – [[Margarita Saxoniakoa (1469-1528)|Margarita Saxoniakoa]], [[Saxoniako Hauteslerria|Saxoniako Hauteslerriko]] printzesa eta [[Brunswick-Lüneburg]]eko dukesa ezkontidea (j. [[1469]]). * [[1655]] – [[Ukita Hideie]], japoniar [[samurai]] eta [[daimyō]]a (j. [[1573]]). * [[1709]] – [[Meindert Hobbema]], holandar margolari eta marrazkilaria (j. [[1638]]). * [[1815]] – [[Michel Ney]], frantziar [[mariskal]]a, Elchingengo dukea eta [[Moskova]]ko printzea (j. [[1769]]). * [[1817]] – [[William Bligh]], britainiar [[Royal Navy]]ko ofizial eta administratzaile koloniala (j. [[1754]]). * [[1826]] – [[John Flaxman]], ingeles eskultore, diseinatzaile eta grabatzailea (j. [[1755]]). * [[1894]] – [[Ferdinand Marie Lesseps]], frantziar diplomatikoa (j. [[1805]]). * [[1896]] – ** [[Luis Ricardo Falero]], andaluziar margolaria (j. [[1851]]). ** [[Antonio Maceo]], Kubako militarra (j. [[1845]]). * [[1906]] – [[Élie Ducommun]], suitzar kazetaria, 1902ko [[Bakearen Nobel Saria]] (j. [[1833]]). * [[1912]] – [[George Darwin]], ingeles matematikaria, astronomoa, abokatua eta eugenista (j. [[1845]]). * [[1918]] – [[Marie Célestine Amélie d'Armaillé]], frantziar historialari eta idazlea (j. [[1830]]). * [[1930]] – [[Lupe Serrano]], txiletar ballet-dantzari ohia eta dantza irakaslea. * [[1931]] – [[Félix Galipaux]], frantziar idazlea, antzerkigile, aktore, biolin-jotzailea eta umorista (j. [[1860]]). * [[1941]] – [[Lluís Millet i Pages]], kataluniar musikagilea eta abesbatza zuzendaria (j. [[1867]]). * [[1943]] – [[Ruth Belville|Ruth Belville, ''Greenwicheko Denboraren Emakumea'']], Londreseko negozio-emakumea (j. [[1854]]). * [[1947]] – [[Nicholas Murray Butler]], estatubatuar filosofo, diplomazialari eta irakaslea, 1931ko [[Bakearen Nobel Saria]] (j. [[1862]]). * [[1956]] – [[Reşat Nuri Güntekin]], turkiar idazlea (j. [[1889]]). * [[1958]] – [[Vidyagauri Nilkanth]], indiar gizarte-erreformatzailea, hezitzailea eta idazlea, [[Gujarat]]eko lehen bi emakume lizentziadunetako bat (j. [[1876]]). * [[1960]] – [[Ethel Bellamy]], britainiar astronomia-informatikaria eta sismologoa (j. [[1881]]). * [[1970]] – ** [[Romaine Brooks]], estatubatuar margolaria (j. [[1874]]). ** [[Édith Thomas]], frantziar nobelagile, artxibozain, historialari eta kazetaria (j. [[1909]]). * [[1975]] – [[Thornton Wilder]], estatubatuar antzezlan eta eleberri idazlea (j. [[1897]]). * [[1979]] – [[Cecilia Helena Payne-Gaposchkin]], anglo-estatubatuar astronomoa (j. [[1900]]). * [[1982]] – ** [[Harry Jerome]], kanadar atleta (j. [[1940]]). ** [[George Kistiakowsky]], ukrainar-estatubatuar kimikaria, lehen [[bonba atomiko]]aren lehergaiaren diseinatzailea (j. [[1900]]). * [[1985]] – [[Robert Graves]], ingeles idazlea (j. [[1895]]). * [[1987]] – [[Helen Porter]], britainiar botanikoa eta Imperial Collegeko lehen emakume-irakaslea (j. [[1899]]). * [[1989]] – [[Hans Hartung]], germano-alemaniar margolaria (j. [[1904]]). * [[1990]] – ** [[Reinaldo Arenas]], kubatar nobelagile, poeta eta antzerki idazlea (j. [[1943]]). ** [[Joan Bennett]], estatubatuar aktorea (j. [[1910]]). * [[1993]] – ** [[Félix Houphouët-Boigny]], [[Boli Kosta]]ko lehendabiziko presidentea (j. [[1908]]). ** [[Wolfgang Paul]], alemaniar fisikaria, 1989ko [[Fisikako Nobel Saria]] (j. [[1913]]). * [[1995]] – [[Masashi Watanabe]], japoniar futbolaria (j. [[1936]]). * [[1996]] – ** [[Julio Cano Lasso]], espainiar arkitektoa (j. [[1920]]). ** [[José Donoso Yáñez]], txiletar eleberrigilea (j. [[1924]]). * [[1997]] – [[Félix Candela]], espainiar-mexikar arkitekto eta ingeniaria, egitura [[Paraboloide#Paraboloide hiperbolikoa|paraboloide hiperbolikoak]] sortzeagatik ezaguna (j. [[1910]]). * [[1998]] – [[Martin Rodbell]], estatubatuar biokimikaria, 1994ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1925]]). * [[1999]] – [[Catalina Valls]], mallorcar antzerki-aktore, antzerki-zuzendari eta idazlea (j. [[1906]]). * [[2002]] – [[R. Orin Cornett]], estatubatuar fisikaria (j. [[1913]]). * [[2007]] – [[Roger Mpungu]], burundiar elizgizona (j. [[1924]]). * [[2008]] – [[John Ellis Williams]], galestar eleberrigile elebiduna, nagusiki [[gales (hizkuntza)|galeseraz]] idatzi izan zuena (j. [[1924]]). * [[2016]] – [[Greg Lake]], ingeles abeslari, abesti egile, baxu jotzaile eta gitarra jotzailea, ''[[Emerson, Lake & Palmer]]'' taldearen sortzaileetakoa (j. [[1947]]). * [[2018]] – [[Belisario Betancur]], [[Kolonbia]]ko presidentea (j. [[1923]]). * [[2019]] – ** [[Denis Lalanne]], frantziar kirol-kazetari eta idazlea (j. [[1926]]). ** [[Vigdis Ystad]], norvegiar literatura historialari eta irakaslea (j. [[1942]]). * [[2020]] – ** [[Doug Scott]], britainiar alpinista (j. [[1941]]). ** [[Chuck Yeager]], Ameriketako Estatu Batuetako Aireko Armadako pilotu militarra (j. [[1923]]). * [[2021]] – [[Mustafa Ben Halim]], [[Libia]]ko lehen ministroa (j. [[1921]]). * [[2023]] – [[Vera Molnár]], hungariar artista (j. [[1924]]). * [[2024]] – [[Tom Voyce]], ingeles errugbilaria (j. [[1981]]). == Jaiak eta urteurrenak == * [[Seaska (ikastolen elkartea)|Sehaska egutegiko izendegia]]: Anbrox, Arin eta Ariñe. * [[Nazioarteko Hegazkintza Zibilaren Eguna]] == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Hil aurkibidea}} <center>[[Abenduaren 6]] | [[Urteko egutegia|Urteko egutegi]] | [[Abenduaren 8]]</center> [[Kategoria:Urteko egunak]] kags7b81nceqdvdwvza7tpez7jxn1nq 0 5568 9998361 9605667 2024-12-13T12:00:48Z Eliatxo 96586 /* Newyorktar ospetsuak */ 9998361 wikitext text/x-wiki {{Wikipedia1000}} {{hiri infotaula}} '''New York'''<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0170.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|data = 2012-05-25|izenburua= 170. araua: Amerikako toponimia}}</ref> ([[ingeles]]ez ''New York City'' eta ofizialki ''The City of New York'') [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetan]] bizilagun gehien (8.200.000) dituen hiria da. [[New York (estatua)|Izen bereko estatuan]] dago, [[Ozeano Atlantikoa]]ren ertzean, [[Hudson ibaia]]ren bokalean. Herbeheretarrek eratu zuten [[1625]]ean, merkataritza-helburuetarako gune gisa, eta Estatu Batuetako [[Hiriburu (politika)|hiriburua]] izan zen [[1785]]etik [[1790]]era. Estatu Batuetako hiririk handiena izan da [[1790]]ez geroztik. Hasieran hiria [[Manhattan]] uharteko hegoaldean eraiki zen, baina [[XIX. mendea]]n hiri-bilbea etengabe hedatu zen. Munduko portu natural aproposenetako batean dago kokatuta, eta merkataritza eta finantza gune nagusietako bat da. Horrez gain, New Yorkek mundu osoan eragin itzela dauka hedabide, hezkuntza, entretenimendu, arte, moda eta publizitate arloetan. Halaber, nazioarteko arazoak aztertzeko gune oso garrantzitsua da, eta bertan dago [[Nazio Batuen Erakundea]]ren egoitza nagusia. ''"The City that Never Sleeps"'' ezizena eman diote, "Inoiz lo egiten ez duen hiria", alegia, hiriak gauez duen bizitza dela-eta. Era berean, [[Big Apple|Sagar Handia ("''The Big Apple''")]] ezizena ere jaso ohi du. Hiriko auzune eta ikur asko arras ezagunak dira mundu osoan zehar. [[Askatasunaren Estatua]] izaten zen milioika eta milioika etorkinek [[XIX. mendea]]ren bukaeran eta [[XX. mendea]]ren hasieran Estatu Batuetara itsasontziz iristean ikusten zuten lehenbiziko erreferentzia. Wall Street, [[Manhattan]] uhartearen hegoaldean, finantza-zentro global nagusia izan da [[Bigarren Mundu Gerra]]z geroztik, eta bertan dago New Yorkeko Burtsa. Bestalde, New York hiriaren ezaugarri bereizgarrienetakoa da bertako etxe orratzen ugaritasuna: munduko eraikinik garaienetako asko hiri hartan daude, esate baterako, [[Empire State eraikina|Empire State Building]]. New York kultur mugimendu askoren sorlekua da; besteak beste, Harlem Renaissance, literaturaren eta ikusizko artearen esparruan; espresionismo abstraktua ("New Yorkeko Eskola" gisa ere ezagutua), margolaritzan; eta [[hip hop]], [[punk]], [[salsa]] eta [[Tin Pan Alley]], musikan. [[Fitxategi:Statue-de-la-liberte-new-york.jpg|160px|thumb|ezkerrera|[[Askatasunaren Estatua|Askatasunaren estatua]].]] == Geografia == New York [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetako]] ipar-ekialdean, [[New York (estatua)|New York estatuko]] hego-ekialdean eta [[Washington]] eta [[Boston]] arteko bide erdian dago<ref>[http://maps.google.com/ Google Maps: New York]</ref> [[Hudson ibaia]]ren bokalean kokatuta, honek[[Ozeano Atlantikoa|Ozeano Atlantikora]] itsasoratzean babesturiko portua sortzen du, hiriaren hazkunde ekonomikoa hobetzeko laguntzen duena. Hiriaren gehiena hiru [[uharte]]etan banatuta dago: Manhattan, [[Staten Island]] eta [[Long Island]], eraikitzeko lur urria baita. [[Harlem ibaia]]<nowiki/>k, Ekialdekoa eta Hudson ibaien artean, Manhattan eta Bronx auzoak banatzen ditu. Ibaiei lur-eremu batzuk irabazi eta gero<ref>{{Erreferentzia|izena1=Phillip|abizena1=Lopate |izenburua=Waterfront: A Walk Around Manhattan |argitaletxea=Anchor Press |urtea=[[2004]] |isbn=0385497148}}</ref>, hiriak 831,4 [[kilometro koadro|km²]] azalera du<ref name="NYC land area">{{Erreferentzia| izenburua=Land Use Facts |url=http://home2.nyc.gov/html/dcp/html/landusefacts/landusefactshome.shtml|egilea=New York City Department of City Planning}}</ref>: lekurik garaiena Staten Island dagoen Todt muinoa da (124,9&nbsp;metro)<ref>{{Erreferentzia |izenburua=Outside Magazine's Urban Adventure New York City |url=https://archive.org/details/outsidemagazines0000howa |abizena1=Howard|izena1=David |argitaletxea=W. W. Norton & Company |urtea=[[2002]]|isbn= 0393322122 |orrialdea= [https://archive.org/details/outsidemagazines0000howa/page/35 35]}}</ref>. === Klima === [[Napoli]] edo [[Madril]] hirien [[latitude]] berean izan arren, New Yorkek klima heze kontinentala du, kontinentearen barnealdetik aire hotza dakarten [[haize]]ak direla eta<ref name="klima">{{Erreferentzia|izenburua=The Climate of New York|egilea=New York State Climate Office|url=http://nysc.eas.cornell.edu/climate_of_ny.html}}</ref>. Kostaldean dagoenez, negu hotzak ez dira barnealdean bezain hotzak eta urtean ia 63,5 eta 88,9&nbsp;zm [[elur]]ra du<ref name="klima" />; aro epela batez bestean 199 egunekoa da. Uda beroa eta hezea da: urtean, batez besteko 18 eta 25 egunen artean 30&nbsp;°C baino gehiago du<ref name="klima" />. Ezohikoak badira ere, New Yorken [[Zikloi tropikal|haize-erauntsiak]] badaude. [[1981]]ean batek Manhattango hegoaldea urez bete zuen eta [[1938]]an beste batek 700 hildako utzi zituen. {{Graph:Weather monthly history | width=540 | table=ncei.noaa.gov/weather/New York City.tab | title=New York hiriko eguraldia }} {{klima |name = New York |location = New York ([[Central Park]], 1981-2010) |single line = Y |collapsed = {{{collapsed|}}} |Jan record high C = 22.9 |Feb record high C = 24.3 |Mar record high C = 30.6 |Apr record high C = 36.3 |May record high C = 37.7 |Jun record high C = 38.0 |Jul record high C = 41.1 |Aug record high C = 40.5 |Sep record high C = 39.6 |Oct record high C = 34.3 |Nov record high C = 29.4 |Dec record high C = 24.5. |year record high C = 41.4 |Jan high C = 3.5 |Feb high C = 5.3 |Mar high C = 9.8 |Apr high C = 16.2 |May high C = 21.6 |Jun high C = 26.3 |Jul high C = 28.9 |Aug high C = 28.1 |Sep high C = 24.0 |Oct high C = 17.7 |Nov high C = 12.1 |Dec high C = 6.1 |year high C = 16.7 |Jan mean C= -0.6 |Feb mean C= 0.8 |Mar mean C= 5.8 |Apr mean C= 11.7 |May mean C= 16.9 |Jun mean C= 21.9 |Jul mean C= 24.7 |Aug mean C= 24.0 |Sep mean C= 20.0 |Oct mean C= 13.8 |Nov mean C= 8.7 |Dec mean C= 3.1 |year mean C= |Jan low C = −4.6 |Feb low C = −3.7 |Mar low C = 1.8 |Apr low C = 7.1 |May low C = 12.2 |Jun low C = 17.6 |Jul low C = 20.4 |Aug low C = 19.9 |Sep low C = 16.0 |Oct low C = 10.0 |Nov low C = 5.3 |Dec low C = 0.0 |year low C = 9.2 |Jan record low C = −21.3 |Feb record low C = −26.7 |Mar record low C = −16.9 |Apr record low C = −11.4 |May record low C = 0.8 |Jun record low C = 7.8 |Jul record low C = 11.1 |Aug record low C = 10.6 |Sep record low C = 4.9 |Oct record low C = −2.4 |Nov record low C = −14.3 |Dec record low C = −25 |year record low C = −26 |precipitation colour= green |Jan precipitation inch = 3.65 |Feb precipitation inch = 3.09 |Mar precipitation inch = 4.36 |Apr precipitation inch = 4.49 |May precipitation inch = 4.19 |Jun precipitation inch = 4.41 |Jul precipitation inch = 4.60 |Aug precipitation inch = 4.44 |Sep precipitation inch = 4.28 |Oct precipitation inch = 4.40 |Nov precipitation inch = 4.02 |Dec precipitation inch = 4.00 |year precipitation inch=49.92 <!--due to rounding--> |Jan snow inch = 9.0 |Feb snow inch = 9.4 |Mar snow inch = 3.7 |Apr snow inch = .6 |May snow inch = 0 |Jun snow inch = 0 |Jul snow inch = 0 |Aug snow inch = 0 |Sep snow inch = 0 |Oct snow inch = 0 |Nov snow inch = .3 |Dec snow inch = 4.8 |year snow inch=27.7 <!--due to rounding--> |unit precipitation days = 0.25&nbsp;mm |Jan precipitation days = 10.4 |Feb precipitation days = 9.2 |Mar precipitation days = 10.9 |Apr precipitation days = 11.5 |May precipitation days = 11.1 |Jun precipitation days = 11.2 |Jul precipitation days = 10.4 |Aug precipitation days = 9.5 |Sep precipitation days = 8.7 |Oct precipitation days = 8.9 |Nov precipitation days = 9.6 |Dec precipitation days = 10.6 |year precipitation days = 121.9 <!--due to rounding--> |unit snow days = 0.25&nbsp;cm |Jan snow days = 4.1 |Feb snow days = 2.9 |Mar snow days = 1.8 |Apr snow days = 0.3 |May snow days = 0 |Jun snow days = 0 |Jul snow days = 0 |Aug snow days = 0 |Sep snow days = 0 |Oct snow days = 0 |Nov snow days = 0.2 |Dec snow days = 2.3 |year snow days = 11.5 <!--due to rounding--> |Jan sun = 162.7 |Feb sun = 163.1 |Mar sun = 212.5 |Apr sun = 225.6 |May sun = 256.6 |Jun sun = 257.3 |Jul sun = 268.2 |Aug sun = 268.2 |Sep sun = 219.3 |Oct sun = 211.2 |Nov sun = 151.10 |Dec sun = 139.10 |source 1 = NOAA (1981–2010 normales, extremas 1876–presente, horas de sol 1961–1990)<ref name="NOAA ">{{Cita web |url=http://www.nws.noaa.gov/climate/xmacis.php?wfo=okx |título=NowData - NOAA Online Weather Data |fechaacceso=14 de diciembre de 2011 |editorial=[[National Oceanic and Atmospheric Administration]]}}</ref><ref>{{Cita web |url=ftp://dossier.ogp.noaa.gov/GCOS/WMO-Normals/RA-IV/US/GROUP2/00305801.TXT |título=NOAA}}</ref> |source 2 = The Weather Channel (extremas)<ref name="Weather.com ">{{Cita web |url=http://www.weather.com/weather/wxclimatology/monthly/USNY0996 |título=Monthly Averages for New York, NY |fechaacceso=27 de noviembre de 2013 |editorial=[[The Weather Channel, LLC]]}}</ref> }} == Historia == {{sakontzeko|New Yorkeko historia}} [[Fitxategi:Castelloplan.jpg|thumb|ezkerrera|''Lower Manhattan'' [[1660]]an, New Amsterdam hiriko zati zenean (iparra eskuinean).]] New Yorkeko inguruetan gutxi gorabehera 5000 [[amerindiar]] bizi ziren (lenapetarrak), gaur egungo hiriaren kokalekua [[Giovanni da Verrazano|Giovanni da Verrazzano]] italiarrak [[1524]]an<ref>[http://www.gothamcenter.org/ "Gotham Center for New York City History"] Timeline 1500 - 1700</ref> deskubritu zuenean. Esploratzaile hark [[Frantzia]]ko koroaren zerbitzuan ziharduen eta tokiari "''Nouvelle Angoulême''" ("[[Angulema]] Berria") deitu zion. Toki hori biztanle europarrez populatzen hasi zen [[Herbehereak|herbeheretarrek]] 1614an larru-merkataritzarako gune bat sortu zutenean Manhattanen hegoaldeko muturrean, "''Nieuw Amsterdam''" ("''[[Amsterdam]] Berria''") deitu zutena. [[1626]]an [[Peter Minuit]]ek, [[Herbehereak|Herbehereetako]] kolonia haren zuzendariak, Manhattan uhartea lenapetarrei erosi zien, 60 florinen balioaren truke. [[1664]]an [[Ingalaterra|ingelesek]] hiria konkistatu eta "''New York''" izena jarri zioten, [[York]] and Albanyko duke ingelesaren omenez. Ingelesen eta herbeheretarren arteko bigarren gerraren amaieran, herbeheretarrek Run uhartearen gaineko kontrola lortu zuten, ingelesek New York kontrolatzearen truke. Run [[Indonesia]]ko uharte txiki bat da, eta garai hartan New York baino askoz ere ondasun baliotsuagoa zen, bertako zuhaitzetatik lorturiko [[espezie]]ei esker. [[Ameriketako Estatu Batuen Independentzia Gerra|Independentzia Gerran]], hiria zenbait borroka garrantzitsuren gertalekua izan zen. Manhattan iparraldeko Fort Washingtoneko guduaren ondoren ([[1776]]), britainiarrek [[Ipar Amerika]]n zeukaten egoitza politiko eta militar nagusia bihurtu zen, okupazio militarra [[1783]]an amaitu zen arte. Handik gutxira, Estatu Batuetako [[Hiriburu (politika)|hiriburu]] bilakatu zen, Estatu Batuetako Konstituzioa berretsi zen eta, [[1789]]an, Estatu Batuetako lehen presidenteak, [[George Washington]]ek, bertan hartu zuen bere karguaren jabetza. [[1790]]erako, New York Estatu Batuetako hiririk handiena bihurtu zen, [[Filadelfia|Philadelphia]]<nowiki/>ren aurretik. [[XIX. mendea]]n hiriak eraldaketa handiak izan zituen, [[immigrazio]]aren eta garapenaren ondorioz. [[1811ko Commissioners' Plan|1811ko plana]] jarraituz, hiriko kale-sarea hedatu egin zen, Manhattan uhartearen osotasuna hartzeraino. [[1819]]an Erie ubidea ireki zen eta, horren bitartez, Ipar Amerikaren barrualdeko lurralde eta nekazaritza-merkatu handiak [[Ozeano Atlantikoa]]rekin komunikatuta geratu ziren. [[Fitxategi:Mulberry Street NYC c1900 LOC 3g04637u edit.jpg|thumb|320px|Mulberry Street, [[Lower East Side]] auzoan, 1900 inguru.]] [[XX. mendea|XX. mendeko]] lehen erdian zehar, New York nazioarteko zentroa bihurtu zen [[industria]], [[merkataritza]] eta [[komunikazio]]aren alorretan. [[1920ko hamarkada]]n New York City helmuga nagusitzat hartu zuten [[afrika]]r jatorriko amerikar herritar askok eta askok, Estatu Batuen hegoaldetik abiaturiko migrazio handiaren ([[Afro-amerikar Migrazio Handia|''Great Migration'']]) garaian. [[1916]]rako, [[Afrika]]ko diasporak [[Ipar Amerika]]n zeukan hiri-kokagune handiena zen New York. ''Harlem Renaissance'' mugimendua [[Lege lehorra Ameriketako Estatu Batuetan|alkohol-debekualdiaren]] garaian loratu zen: horrek denboran bat egin zuen loraldi ekonomiko batekin eta horren ildotik [[etxe orratz|etxe-orratz]]en eraikuntzan pizturiko norgehiagokarekin. [[1948]]an New York hiria munduko hiririk jendetsuena izatera iritsi zen, [[Londres]]<nowiki/>en aurrertik (azken horrek ehun urtez eutsi zion bere nagusitasunari). Gerraren suntsipenik jasan gabe, munduan New York nagusitu zen hiri aitzindari gisa, ''[[Wall Street]]'' izanik Estatu Batuak munduko botere ekonomiko izaterainoko igoeraren gidari, [[Nazio Batuen Erakundea]]ren egoitza nagusia (1959an bukatua) izanik New York hiriaren eragin politikoaren erakusgarri, eta New Yorkeko [[espresionismo abstraktu]]ak [[Paris]]en ordez New York ipiniz [[arte]]aren munduaren zentro gisa. [[1980ko hamarkada]]n finantzen industria indarberritu egin zen, eta horrek hoberantz bultzatu zuen hiriaren zerga-egoera. [[1990eko hamarkada]]n arrazen arteko tirabirak baretuta zeuden, delitu-tasek beherakada ikusgarria izan zuten, eta etorkin-sorta berriak iritsi ziren [[Latinoamerika]] eta [[Asia]]tik. New York izan zen [[2001eko irailaren 11ko atentatuak|2001eko irailaren 11ko atentatuen]] gertalekuetako bat: ia 3000 pertsona hil ziren ''[[World Trade Center]]'' negozio-gunearen suntsipenean. Orube horretan "''[[One World Trade Center|Freedom Tower]]''" ("Askatasunaren Dorrea") eraikiko da. [[2013]]an bukatuta egongo dela aurreikusita dago. == Demografia == [[Fitxategi:Lenape01.jpg|thumb|upright|ezkerrera|[[Lenape]] etniako emakumezkoak (Oklahoma, 1910), New York eskualdeko jatorrizko biztanleen ondorengoak]] {| border="1" align="right" cellpadding="3px" style="margin:7px; border: 1px solid #999; background-color:#FFFFFF;border-collapse:collapse; font-size:90%;" |+ '''Biztanleriaren bilakaera'''<ref>{{Erreferentzia|izena1= Campbell|abizena1=Gibson|izenburua=Population of the 100 Largest Cities and Other Urban Places in the United States:1790 to 1990|url=http://www.census.gov/population/www/documentation/twps0027.html|Editor=Bureau du recensement|urtea=[[1998]]}}</ref> | valign="top" | {| ! style="background:#efefef;" | [[Urte]]a ! style="background:#efefef;" | Biztanleria |----- | [[1750]] || align="right" | 22.000 |----- | [[1790]] || align="right" | 49.400 |----- | [[1800]] || align="right" | 79.200 |----- | [[1810]] || align="right" | 119.700 |----- | [[1820]] || align="right" | 152.100 |----- | [[1830]] || align="right" | 242.300 |----- | [[1840]] || align="right" | 391.100 |----- | [[1850]] || align="right" | 696.100 |----- | [[1860]] || align="right" | 1.174.800 |----- | [[1870]] || align="right" | 1.478.100 |----- | [[1880]] || align="right" | 1.911.700 |----- | [[1890]] || align="right" | 2.507.400 |----- | [[1900]] || align="right" | 3.437.200 |} | valign="top" | {| ! style="background:#efefef;" | [[Urte]]a ! style="background:#efefef;" | Biztanleria |----- | [[1910]] || align="right" | 4.766.900 |----- | [[1920]] || align="right" | 5.620.000 |----- | [[1930]] || align="right" | 6.930.400 |----- | [[1940]] || align="right" | 7.455.000 |----- | [[1950]] || align="right" | 7.892.000 |----- | [[1960]] || align="right" | 7.782.000 |----- | [[1970]] || align="right" | 7.894.900 |----- | [[1980]] || align="right" | 7.071.600 |----- | [[1990]] || align="right" | 7.322.600 |----- | [[2000]] || align="right" | 8.008.000 |----- | [[2003]] || align="right" | 8.085.700 |----- | [[2004]] || align="right" | 8.091.700 |----- | ''[[2005]]'' ||align="right"|8.143.200<ref>{{Erreferentzia |izenburua=2005 population estimate for New York city |egilea=Bureau du recensement |url=http://factfinder.census.gov/servlet/SAFFPopulation?_event=Search&geo_id=16000US3403940&_geoContext=01000US%7C04000US34%7C16000US3403940&_street=&_county=new+york+city&_cityTown=new+york+city&_state=04000US36&_zip=&_lang=en&_sse=on&ActiveGeoDiv=geoSelect&_useEV=&pctxt=fph&pgsl=160&_submenuId=population_0&ds_name=null&_ci_nbr=null&qr_name=null&reg=null%3Anull&_keyword=&_industry=Census}}</ref> |} |- |} New York Estatu Batuetako hiririk jendetsuena da: [[2005]]ean 8.213.839 biztanle zituen<ref name="census" />, hots, estatuaren eta gune metropolitarren % 40 da. Azken hamarkadan, hiriaren biztanleria handitzen ari denez, demografoek 2030. urterako 9,2 eta 9,5 milioi biztanle artean izango dituela uste dute<ref>{{Erreferentzia|izenburua=New York City Population Projections by Age/Sex and Borough, 2000-2030 |egilea=New York City Department of City Planning |data=2006-12|url=http://www.nyc.gov/html/dcp/pdf/census/projections_report.pdf}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena1=Roberts|izena1=Sam |izenburua=By 2025, Planners See a Million New Stories in the Crowded City |egunkaria=[[The New York Times|New York Times]] |data=2006-2-19|url=http://www.nytimes.com/2006/02/19/nyregion/19population.html?ex=1298005200&en=c586d38abbd16541&ei=5090&partner=rssuserland&emc=rss}}</ref>. Hiriko demografiaren ezaugarri nagusi biak [[biztanle dentsitate]] eta aniztasun kulturala dira. 100.000 biztanle baino gehiago dituzten estatubatuar hirien artean dentsitaterik handiena du, 10.194 bizt/[[kilometro koadro|km²]] hain zuzen ere<ref>{{Erreferentzia|url=http://factfinder.census.gov/servlet/GCTTable?_bm=y&-geo_id=&-ds_name=DEC_2000_SF1_U&-_lang=en&-mt_name=DEC_2000_SF1_U_GCTPH1R_US13S&-format=US-13|US-13S&-CONTEXT=gct|izenburua=United States -- Places and (in selected states) County Subdivisions with 50,000 or More Population; and for Puerto Rico|egilea=United States}}</ref>. Aniztasuna ere handia da. Historian zehar, hainbat etorkin bertaratu ziren bere portua ezen ''Melting Pot'' ([[euskara]]z: "arragoa") izeneko politika lehendabizikoz [[Lower East Side]] auzoan erabili baitzuten. Jatorriaren arabera, etorkin-multzo handienak herrialde hauetakoak dira: [[Dominikar Errepublika]], [[Txinako Herri Errepublika|Txina]], [[Jamaika]], [[Guyana]], [[Pakistan]], [[Ekuador]], [[Haiti]], [[Trinidad eta Tobago]], [[Kolonbia]] eta [[Errusia]]<ref>{{erreferentzia|izenburua=Appendix Table 5-4: Ten Largest Sources of the Foreign-Born by County New York Metropolitan Region, 2000 |egilea=New York City Department of City Planning |urtea=[[2005]] |url=http://home2.nyc.gov/html/dcp/pdf/census/nny_table_5_4.pdf}}</ref>. Gune metropolitarrean, [[Israel]]dik at dagoen munduko [[judu]] komunitaterik handiena dago: izan ere, newyorktarren % 12k judu jatorria du<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Jewish Community Study of New York |egilea=United Jewish Appeal-Federation of New York |urtea=[[2002]] |url=http://www.ujafedny.org/atf/cf/%7BAD848866-09C4-482C-9277-51A5D9CD6246%7D/JCommStudyIntro.pdf}}</ref> Estatu Batuetako [[amerindiar]]ren laurden bat<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Census Profile:New York City's Indian American Population |egilea=Asian American Federation of New York |urtea=[[2004]] |url=http://www.aafny.org/cic/briefs/indianamer.pdf}}</ref> eta [[afroamerikar]] komunitaterik handiena ere baditu. === Euskaldunak New Yorken === Hiriak [[Euskal etxeak|Euskal Etxea]] badu<ref>[http://www.eeny.org/ NYeko Euskal Etxearen webgunea]</ref>, eta Estatu Batuetako 44etako bat da. [[1913]]an sortua, [[Ipar Amerika]]ko lehendabizikoa izan zen. Euskal Etxeak hainbat ekitaldi antolatu ditu, adibidez [[2009]]an [[Korrika]]<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.euskalkultura.com/albisteak/korrika-new-yorkeko-centralparkera-heldu-zen-lehen-aldiz-eusko-etxeari-esker|izenburua='Alkate entzun, New York euskaldun' oihuarekin heldu zen Korrika 16 Central Park-era, Eusko Etxeari esker|data=2009/04/07|egilea=www.euskalkultura.com}}</ref>. [[Euskal estatubatuarrak|Ameriketako Estatu Batuetako beste euskaldunak]] ez bezala, New Yorkeko gehienak ez dira aspalditik joandako etorkinak edo haien senideak, baizik eta azken hamarkadetan lana dela-eta bertara joandakoak. Munduko kultura-[[Hiriburu (politika)|hiriburuetako]] bat izanik, hainbat euskal artistak bertan etxebizitza dute, bai [[euskaldun]]ek ([[Ainhoa Arteta]]<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.revistasculturales.com/articulos/58/opera-actual/165/1/entrevista-a-ainhoa-arteta-me-siento-libre-de-equipaje.html|abizena1=García Rosado|izena1= Francisco|aldizkaria=Ópera Actual|alea=74|data=2004-10|izenburua=Entrevista a Ainhoa Arteta: "Me siento libre de equipaje"}}</ref>, [[Mikel Urmeneta]], eta abar) bai euskaldunekin lotura duten amerikarrek (adibidez, [[Julian Schnabel]]<ref name=DT080119>{{Erreferentzia | url=http://www.telegraph.co.uk/arts/main.jhtml?xml=/arts/2008/01/19/sm_julianschnabel119.xml&page=3 | izenburua=Julian Schanbel: Larging It | data=2008-1-19 | egunkaria=''[[The Daily Telegraph]]'' | lekua=[[Londres]] | izena1=Mick | abizena1=Brown}}</ref>). == Gobernua == [[Fitxategi:Municipal Building - New York City.jpg|thumb|250px|Manhattango udal eraikina.]] [[1898]]an eratu zenetik, New York hiria metropolitar udalerria da, alkatea eta hiri batzarra duen aginte sistema, alegia. Lau urtetik behin hautatzen dituzte eta agintaldi bi baino ezin dituzte bete<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.nyccouncil.info/tools/about_council.cfm |izenburua=About the Council |egilea=New York City Council}}</ref>. Egungo alkatea [[Michael Bloomberg]] da, [[ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Demokrata|demokrata]] ohia eta [[Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Errepublikanoa|Estatu Batuetako Alderdi Errepublikarrari]] esker, [[2001]]ean eta [[2005]]ean independente hautatua<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Statement and Return Report for Certification: General Election 2005 |egilea=New York City Board of Elections |data=2005-11-8|url=http://www.vote.nyc.ny.us/pdf/results/2005/general/Manhattan/New%20York%20Mayor%20NY%20Recap.pdf}}</ref>. Hona hemen [[1898]] eta geroko alkateen zerrenda: {| class="taulapolita" ! Izena ! Agintaldia ! Alderdi politikoa |- |[[Robert A. Van Wyck]] |[[1898]] – [[1901]] |[[Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Demokrata|Demokrata]] |- |[[Seth Low]] |[[1902]] – [[1903]] |[[Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Errepublikanoa|Errepublikarra]]/[[Citizens Union]] |- |[[George Brinton McClellan Jr.|George B. McClellan Jr.]] |[[1904]] – [[1909]] |[[Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Demokrata|Demokrata]] |- |[[William Jay Gaynor]] |[[1910]] – [[1913]] |[[Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Demokrata|Demokrata]] |- |[[Ardolph Loges Kline]] |[[1913]] – [[1913]] |[[Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Errepublikanoa|Errepublikarra]] |- |[[John Purroy Mitchel]] |[[1914]] – [[1917]] |Independentea |- |[[John F. Hylan]] |[[1918]] – [[1925]] |[[Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Demokrata|Demokrata]] |- |[[Jimmy Walker|James J. Walker]] |[[1926]] – [[1932]] |[[Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Demokrata|Demokrata]] |- |[[Joseph V. McKee]] |[[1932]] - [[1932]] |[[Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Demokrata|Demokrata]] |- |[[John P. O'Brien]] |[[1933]] - [[1933]] |[[Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Demokrata|Demokrata]] |- |[[Fiorello H. La Guardia]] |[[1934]] – [[1945]] |[[Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Demokrata|Demokrata]] |- |[[William O'Dwyer]] |[[1946]] – [[1950]] |[[Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Demokrata|Demokrata]] |- |[[Vincent R. Impellitteri]] |[[1950]] – [[1953]] |[[Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Demokrata|Demokrata]] |- |[[Robert Ferdinand Wagner, Jr.|Robert F. Wagner Jr.]] |[[1954]] – [[1965]] |[[Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Demokrata|Demokrata]] |- |[[John Lindsay|John V. Lindsay]] |[[1966]] – [[1973]] |[[Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Errepublikanoa|Errepublikarra]]/Liberala 1966–69;<br />Liberala 1969-70;<br />[[Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Demokrata|Demokrata]]/Liberala 1970–73<br /> |- |[[Abraham D. Beame]] |[[1974]] – [[1977]] |[[Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Demokrata|Demokrata]] |- |[[Ed Koch|Edward I. Koch]] |[[1978]] – [[1989]] |[[Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Demokrata|Demokrata]] |- |[[David Dinkins|David N. Dinkins]] |[[1990]] – [[1993]] |[[Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Demokrata|Demokrata]] |- |[[Rudy Giuliani|Rudolph W. Giuliani]] |[[1994]] – [[2001]] |[[Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Errepublikanoa|Errepublikarra]] |- |[[Michael Bloomberg|Michael R. Bloomberg]] |[[2002]] - [[galdera-marka|?]] |[[Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Errepublikanoa|Errepublikarra]] 2002-07;<br />Independentea 2007. |} Batzarra hautatzeko, hiria bost barrutitan banatuta dago, hots, hiriko bost auzoetan. === Barrutiak === [[Fitxategi:5 Boroughs Labels New York City Map Julius Schorzman.png|350px|thumb|Bost barruti nagusiak:'''<font color="#2a3d94">1:&nbsp;Manhattan</font>''', '''<font color="#f4cc0b">2:&nbsp;Brooklyn</font>''', '''<font color="ef7b2c">3:&nbsp;Queens</font>''', '''<font color="#dc382c">4:&nbsp;The Bronx</font>''', '''<font color="#8a3687">5:&nbsp;Staten Island</font>''']] New York City bost auzo edo barrutik (ingelesez, "boroughs") osatzen dute: [[Brooklyn]], [[Queens]], [[Bronx]], [[Manhattan]] eta [[Staten Island]] (''"The Five Boroughs"''). Barruti bakoitzaren barruan gune oso ezberdinak daude, eta jatorri askotako bizilagunak: [[txinako Herri Errepublika|txinatarrak]], [[latinoamerika]]rrak, [[Ekialdeko Europa|ekialdeko europarrak]]... Dena dela, auzo askoren mugak ez daude oso zehazturik. * [[Manhattan]]: New Yorkeko auzorik ezagunena da eta finantza, merkataritza eta ikusgai turistiko gehienen kokalekua. 1.564.798 biztanle<ref name="census" /> eta 59,5 km²-ko azalera dauka. Uharte bat da, 21,5 kilometroko luzera duena (iparraldetik hegoaldera) eta zabalera, berriz, 3,7 kilometrokoa (punturik zabalenean) eta 1,3 kilometrokoa (punturik estuenean). Mendebaldeko muga Hudson ibaia du (ibaiaz bestaldeko lurraldea New Jersey estatua da), eta ekialdekoa, East River. Ikuskizunen artean: :* Central Park parke zabala. :* Ellis uhartea, garai batean etorkinen sarrera bideratzen zuen uhartea. :* Chinatown, txinatar giroa, dendak eta jatetxeak gozatzeko. :* Etxe orratzak, hiriaren ikurra bihurtu diren eraikin handiak, Chrysler Building, Empire State Building edo Flat Iron Building, triangelu formako, New Yorkeko lehen etxe orratza. :* Fifth Avenue, eraikin garrantzitsuenak eta dendarik garestienak dituena. :* Harlem, afroamerikar kultura eta musikaren sorterria. :Horretaz gain, museo anitz (Guggenheim adibidez) ditu, kultur guneak (Lincoln Center), antzerki aretoak, Soho, etab. * [[Brooklyn]]: Hiriko hego-ekialdean dago, Long Island uharte handiaren mendebaldeko muturrean. 2.472.523 biztanle dauzka<ref name="census">{{Erreferentzia |egilea=New York City Department of City Planning |izenburua=The Current Population of NYC (2005) |url=http://www.nyc.gov/html/dcp/pdf/census/detailed_narrative_2005.pdf}}</ref>, eta New Yorkeko auzorik populatuena da. Herbehereetako Breukelen hiriaren izenetik eratorria da haren izena. 182,9 km²-ko azalera dauka. ''"City of Churches"'' (Elizen hiria) izenpean ere ezaguna da eta nortasun berezkoa mantendu du. Telebistari eta zinemari esker, lekurik ezagunena Brooklyn Zubia da, Manhattanekin lotzen duena. [[1870]]ean eraiki zenean, haren 1.825 metroekin, bere garaiko zubi esekirik luzeena zen eta altzairuzko kablez zintzilikako lehena. * [[Queens]]: New Yorkeko bost auzoetatik lurralde handiena hartzen duena da, 282,9 km² baitauzka. Populazioa 2.225.486 biztanlekoa du<ref name="census" />. Auzo hura ere Long Island uhartearen mendebaldeko muturrean dago, Brooklynen ipar-ekialdean. Hiriko aireportu handienetakoak han daude, hots, John F. Kennedy International Airport eta La Guardia Airport. Greziatiko eta Indiatiko komunitate handiak ditu, beren jatetxeak, dendak eta guzti<ref name="queensdiverse">{{Erreferentzia|url=http://www.nytimes.com/2006/07/04/nyregion/04fourth.html |abizena1=O'Donnell|izena1=Michelle |izenburua=In Queens, It's the Glorious 4th, and 6th, and 16th, and 25th...|egunkaria=[[The New York Times|New York Times]]|data=2006-7-4}}</ref>. Antzerki eta museoaz gain, Corona Park parke handia du: bertan dago munduko bolaren eskultura handia, Queenseko irudirik ezagunena. * [[Bronx]]: 1.363.198 biztanle<ref name="census" /> eta 108,9 km² ditu. New Yorkeko bost auzoetako iparraldekoena da. Halaber, beste lau auzoak ez bezala, ez dago uharte batean. Izena Jonas Bronck-i zor dio: Suediatik iritsitako etorkina zen, lurralde horretako lehenbiziko biztanlea. Bronx auzoak, nahiz eta entzute txarra izan, leku arriskutsua delako, ikuskizunak ditu. Haien artean, Bronxeko zoologikoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=New York City Museum Guide |url=https://archive.org/details/newyorkcitymuseu0000unse |abizena1=Ward|izena1=Candace |argitaletxea=Dover Publications |urtea=[[2000]] |isbn= 0-486-41000-5 |orrialdea=[https://archive.org/details/newyorkcitymuseu0000unse/page/72 72]}}</ref> eta Lorategi Botanikoa, 47 lorategi dituena, munduko larrosa lorategirik handiena barne. Gainera, Yankee Stadium famatua Bronx-en dago * [[Staten Island]]: 459.737 biztanle<ref name="census" /> eta 151,5 kilometro koadro dauzka. Uharte bat da, Manhattanen hego-ekialdean eta Brooklynen mendebaldean kokatua. Brooklynekin lotuta dago Verrazano-Narrows zubiaren bitartez (bidesaria ordaindu behar da). Staten Islandeko punturik altuena, Todt Hill, era berean New York hiriko punturik garaiena da. Ez dauka eraikin famatuenik baina bai parke eta leku historiko ugari<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.nyc.gov/html/dcp/pdf/fkl/dmp.pdf|izenburua=Fresh Kills Park: Lifescape - Draft Master Plan |data=2006-03 |egilea=New York City Department of City Planning}}</ref>. Haien artean, Estatu Batuetako gotorleku zaharretariko bat, "Ford Warsworh" alegia, 200 urteetan portua defendatu zuena eta askatutako lehen esklaboen komunitatea, bertan nekazaritzan aritu zena. Horretaz gain, Manhattan eta Askatasunaren Estatuaren ikuspegi famatuenak bertatik lortzen dira. == Ekonomia == New York nazioarteko merkataritza gune eta munduko ekonomiaren hiriburuetako bat ([[Paris]], [[Londres]] eta [[Tokio]]rekin batera) da<ref>{{Erreferentzia|izena1= Saskia|abizena1=Sassen|izenburua=The Global City: New York, London, Tokyo|url= https://archive.org/details/globalcitynewyor00unse|urtea=[[2001]]|argitaletxea=Princeton University Press|isbn=0691070636}}</ref>. [[2005]]ean bere gune metropolitarraren metropolitar produktu gordina ([[Barne produktu gordin|BPG]] moduko magnitudea) 952,6 milioi [[estatubatuar dolar]]rekoa zen, Estatu Batuetan handiena izanik<ref name="NYC economy">{{Erreferentzia|url=http://www.usmayors.org/74thWinterMeeting/metroeconreport_January2006.pdf |egilea=The United States Conference of Mayors|izenburua=The role of metro areas in the U.S. economy |data=2006-1-13}}</ref>. Bertan enpresa nagusi askok dute bere egoitza, tartean [[Fortune (aldizkaria)|Fortune]] aldizkariak argitaratutako 500 aberatsenen zerrendaren 44k<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.nycedc.com/Web/NYCBusinessClimate/FactsFigures/FactsFigures.htm |izenburua=NYC Business Climate - Facts & Figures |argitaletxea=New York City Economic Development Corporation}}</ref>. Herrialde independentea balitz, munduko 15 nagusien artean egonen litzateke. [[Wall Street]]<nowiki/>eko [[New Yorkeko burtsa]] eta [[NASDAQ]] munduko lehendabiziko eta bigarren burtsarik handienak dira, kapitalizazioa kontuan hartuta<ref>{{Erreferentzia|abizena1=Claessens|izena1=Stjin |izenburua=Electronic Finance: Reshaping the Financial Landscape Around the World |argitaletxea=The World Bank |data=2000-9|url=http://www.worldbank.org/research/interest/confs/upcoming/papersjuly11/E-finance.pdf}}</ref>. === Turismoa === Hiriko jarduera ekonomikorik nagusienetariko bat [[turismo]]a da, New Yorkek urtero 40 milioi bisitari inguru dituelako<ref>{{Erreferentzia|izenburua=NYC Statistics |egilea=NYC & Company |url=http://www.nycvisit.com/content/index.cfm?pagePkey=57}}</ref>. [[Empire State eraikina|Empire State]], [[Ellis uhartea]], [[Broadway]]eko antzerkiak, [[Metropolitan Museum of Art|Met museoa]], [[Central Park]], [[Rockefeller Center]], [[Times Square]], [[Bronxeko zoologikoa]] edo [[New York Botanical Garden|Lorategi Botanikoa]] lekurik bisitatuenak dira. Bosgarren eta Madison etorbideetan daude hiriko saltoki garestienetako batzuk. {{irudi zabala|NYC Top of the Rock Pano.jpg|1200px|Gaueko ikuspegia. Erdian, [[Empire State eraikina|Empire State Building]]}} == Hezkuntza == Hiriko eskola publikoen sistema udalerriak ustiatzen du. Haren 1.200 eskoletan 1,1 milioi ikasle daude<ref>{{Erreferentzia|url=http://home2.nyc.gov/html/dcp/download/census/sf3edp302.xls |izenburua=School Enrollment by Level of School and Type of School for Population 3 Years and Over |egilea=New York City Department of City Planning |urtea=[[2000]]}}</ref>: Gainera, badaude beste 900 eskola pribatu, tartean Estatu Batuetako nagusietariko batzuk<ref>{{Erreferentzia|url=http://nces.ed.gov/surveys/pss/ |izenburua=Private School Universe Survey |egilea=National Center for Education Statistics}}</ref> Hirian, [[Barnard College]]k, [[Columbia Unibertsitatea|Columbiak]], [[Fordhamgo Unibertsitatea|Fordham]]<nowiki/>ek eta [[New Yorkeko Unibertsitatea]]k beren egoitzak dituzte. == Garraioa == [[Fitxategi:NYC subway-4D.svg|200px|thumb|[[New Yorkeko metroa]]ren mapa.]] Newyorkarrek garraio publikoa erabiltzen dute<ref name=2001summary>{{Erreferentzia|izenburua=NHTS 2001 Highlights Report, BTS03-05 |egilea=U.S. Department of Transportation, Bureau of Transportation Statistics |urtea=[[2001]] |url=http://www.bts.gov/publications/highlights_of_the_2001_national_household_travel_survey/pdf/entire.pdf}}</ref>, izan ere, familia gehienek ez baitute [[automobil]]ik. [[New Yorkeko metroa]] New York eta inguruko herriak batzen dituen garraiobidea da. [[1904]]ko [[urriaren 27]]an inauguratu zuten eta gaur egun, munduko luzeenetakoa da, guztira 370 km baititu. Metroa 27 lineak eta 468 geltokik osatzen dute. Hiriak 12.000 [[taxi]] baino gehiago<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.nyc.gov/html/tlc/downloads/pdf/state_of_taxi.pdf |izenburua=The State of the NYC Taxi |egilea=New York City Taxi and Limousine Commission |data=2006-3-9}}</ref> ditu eta autobus eta trenbide asko<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Facts at a Glance |egilea=NJ Transit |urtea=[[2005]] |url=http://www.njtransit.com/pdf/an_factsataGlance_FY.pdf}}</ref>. Hiru [[aireportu]] nagusi ditu: [[John F. Kennedy nazioarteko aireportua|John F. Kennedy]], [[Newark-Askatasuna nazioarteko aireportua|Newark-Askatasuna]] eta [[LaGuardia aireportua]], urtero 100 miloi bidaiarik baino gehiagok erabiliak<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.panynj.gov/CommutingTravel/airports/pdfs/traffic/Air_Traffic_2005.pdf |izenburua=2005 Annual Airport Traffic Report |egilea=The Port Authority of New York and New Jersey |data=2006-11-2}}</ref>. == Kultura == [[Fitxategi:MET entrance.jpg|thumb|250px|ezkerrera|[[Metropolitan Museum of Art]]]] [[Tom Wolfe]] idazleak New Yorken «kultura airean dagoela ematen du, klimaren ezaugarri bat izango balitz» esan zuen<ref>{{Erreferentzia|título=Speeches: Tom Christopher Exhibit Opening|egilea=Consulate General of the United States: Frankfurt, Germany|data=2007-5-9|url =http://frankfurt.usconsulate.gov/frankfurt/speech05092007.html}}</ref>. Hirian hainbat mugimendu kulturalek izan zuten bere jaioterria, tartean Harlemen berpizkundea. Musikan [[1940ko hamarkada]]n [[jazz]], [[1970eko hamarkada]]n [[hip hop]] eta [[1980ko hamarkada]]n [[punk]] eta [[hardcore punk|hardcore]] mugimenduen hiriburu bilakatu zen. [[Metropolitan Opera|Metropolitan Opera House]] eta [[Carnegie Hall]] [[opera]] aretoak izateaz gain, [[1880ko hamarkada]]n [[Broadway]] eta 42. kaleko antzerkiek genero berria sortu zuten, [[musikal]]a, hain zuzen ere. Hiriko [[gastronomia]] bere biztanleen bezalako aniztasuna du, italiar eta juduen ''[[bagel]]'', ''[[cheesecake]]'' edo [[pizza]] famatuak lekuko. Egun, gero eta [[falafel]] eta [[kebab]] gehiago badaude, halaber, eta kaleetan oraindik ''[[hot dog]]''ak eta ''[[pretzel]]''ak dira nagusi<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kebabs on the Night Shift|izena1=Jennifer|abizena1=Bleyer|egunkaria=[[The New York Times]]|data=2006-5-14|url=http://www.nytimes.com/2006/05/14/nyregion/thecity/14vend.html}}</ref>. Hirian ere hainbat ''[[haute cuisine]]'' jatetxe daude<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Michelin Takes on the City, Giving Some a Bad Taste|izena1=Glenn|abizena1=Collins|egunkaria=[[The New York Times]]|data=2005-11-3 |url=http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F30911F83D5A0C708CDDA80994DD404482}}</ref>. === Arkitektura === [[Fitxategi:Seagrambuilding.jpg|ezkerrera|250px|[[Seagram Building]]]] New York hiriarekin loturarik estuena duen eraikin-mota [[etxe orratz]]a da. Hain zuzen ere, etxe orratzaren agerpenaren ondorioz aldatu zen bertako hiri-paisaia, Europako tradizioaren ildoko etxe txikiz osaturiko hirigune bat izatetik negozio-auzoetan gailenduriko bertikaltasunera<ref>{{Erreferentzia|egilea=Emporis|izenburua=About New York City|url=http://www.emporis.com/en/wm/ci/?id=newyorkcity-ny-usa}}</ref>. [[2008]]ko abuztuan, New Yorkek garaiera handiko 5.694 [[eraikin]] zeuzkan eta haietako 48k 200 metro baino gehiagoko garaiera dute: hortaz, munduko beste edozein hirik baino gehiago dauzka. Arkitekturaren ikuspegitik, New Yorkeko eraikinak estilo askotakoak dira. Horien artean, aipatzekoa da ''[[Woolworth Building]]'' (1913), "Gothic Revival" estiloko etxe orratza, espaloitik ikus daitezkeen xehetasun gotiko ugariz hornitua.<ref>http://www.wdl.org/en/item/11376/</ref> ''[[Equitable Building]]'' eraikitzean sortu zen arazo larriari aurre egiteko asmoz 1916an onetsiriko arau batek ("Zoning Resolution") ezarri zuenez, handik aurrera eraikitzekoak ziren etxe guztiek "atzeraguneak" behar zituzten izan; hau da, eraikin batek, bere garaierako puntuetan, "lodiera" ezberdina behar zuen izan, halako moduan non goragoko solairuen azalera txikiagoa izango baitzen beheragokoena baino. Horren ondorioz, eraikin garaiek harturiko itxura da hainbat "koskaz" osatuta egotearena. Antolaketa horren helburua zera zen, modua egotea [[eguzkia]]ren [[argi]]a espaloietaraino iritsi ahal izateko. [[Art Déco]] estiloko ''[[Chrysler Building]]'' (1930) eraikinaren diseinuak (zenbat eta garaiago iritsi, hainbat eta estuago bilakatzen da eraikina, gailurrean daukan [[altzairu]]zko orratz batean amaitzeraino) baldintza horiek betetzen ditu. Eraikin horixe bera da, historialari eta arkitekto ugariren iritziz, New Yorkeko eraikinik onena, dituen apaingarri bereizgarri-bereizgarriak kontuan harturik<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Favorites! 100 Experts Pick Their top 10 New York Towers |egilea=The Skyscraper Museum |data=2006-1-22 |url=http://www.skyscraper.org/EXHIBITIONS/FAVORITES/fav_exhibits.htm#}}</ref>. [[Nazioarteko estiloa|Nazioarteko estiloko]] eraikinei dagokienez, Estatu Batuetako adibiderik argienak ''[[Lever House]]'' (1952) eta ''[[Seagram Building]]'' (1957) dira, azken hori [[Ludwig Mies van der Rohe]] arkitektoarena. === Kirola === [[Fitxategi:Yankee Stadium II.JPG|thumb|[[Yankee Stadium]], non [[New York Yankees]] taldeak[[2009]]tik aurrera jokatzen duen.]] New Yorken Estatu Batuetako lau kirol-liga profesionalen taldeetako batek du egoitza. Hona hemen hiriko talde nagusiak: {| |- ! scope="col" | Izena ! scope="col" | Liga ! scope="col" | Estadioa ! scope="col" | Sorrera ! scope="col" | Txapelketak |- ! scope="row" style="font-weight: normal;" | [[New York Yankees]] | [[Major League Baseball|MLB]] [[beisbol]]<nowiki/>a | [[Yankee Stadium]] | 1901 | 26 |- ! scope="row" style="font-weight: normal;" | [[New York Mets]] | [[Major League Baseball|MLB]] beisbola | [[Citi Field]] | 1962 | 2 |- ! scope="row" style="font-weight: normal;" | [[New York Rangers]] | [[National Hockey League|NHL]] [[izotz hockey]]a | [[Madison Square Garden]] | 1926 | 4 |- ! scope="row" style="font-weight: normal;" | [[New York Islanders]] | [[National Hockey League|NHL]] izotz hockeya | [[Nassau Veterans Memorial Coliseum]] | 1972 | 4 |- ! scope="row" style="font-weight: normal;" | [[New Jersey Devils]] | [[National Hockey League|NHL]] izotz hockeya | [[Prudential Center]] | 1982 | 3 |- ! scope="row" style="font-weight: normal;" | [[New York Giants]] | [[National Football League|NFL]] [[amerikar futbol]]a | [[Giants Stadium]] | 1925 | 7 |- ! scope="row" style="font-weight: normal;" | [[New York Jets]] | [[National Football League|NFL]] amerikar futbola | [[Giants Stadium]] | 1960 | 1 |- ! scope="row" style="font-weight: normal;" | [[New York Knicks]] | [[NBA]] [[saskibaloi]]a | [[Madison Square Garden]] | 1946 | 2 |- ! scope="row" style="font-weight: normal;" | [[Brooklyn Nets|New Jersey Nets]] | [[NBA]] saskibaloia | [[Izod Center]] | 1967 | 2 |} Zenbait lehiaketa ospetsu ere ospatzen dituzte hirian: ezagunenak [[AEBetako Irekia]] [[tenis]]ean eta [[New Yorkeko maratoia]] dira. == Ondarea == === Museoak === Manhattango [[Metropolitan Museum of Art]]ek bi milioi artelan ditu<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Works of Art: Permanent Collections|egilea=Metropolitan Museum of Art|urtea=[[2007]]|url=http://www.metmuseum.org/Works_of_Art/collection.asp?HomePageLink=permanentcollection_l}}</ref>. Urtero 4,5 milioi bisitari izanik<ref>{{Erreferentzia|izenburua=3 Out of 4 Visitors to the Met Never Make It to the Front Door|izena1=Carol|abizena1=Vogel|data=2006-3-29|egunkaria=[[The New York Times]]|url=http://www.nytimes.com/2006/03/29/arts/artsspecial/29web.html?ex=1187323200&en=39ee799cd8fd2084&ei=5070}}</ref> , munduko museo nagusietariko bat da. Hiriko beste museo garrantzitsu bat [[New Yorkeko Arte Modernoaren Museoa|Museum of Modern Art]] da, ingelesezko haren siglekin ezaguna (MoMA). Beste hainbat [[museo]] ere badaude: Frick Bilduma, [[Brooklyn museoa]], [[Queenseko Arte Museoa]], [[The Cloisters]] edo [[Solomon R. Guggenheim Museum|Solomon R. Guggenheim museoa]]. New York Hall of Science, Skyscraper Museum eta Staten Island Institute of Arts & Sciences zientzia museoak izan arren, famatuena [[Estatu Batuetako Historia Naturalaren Museoa]] da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Overview and Programs 2006-2007|egilea=American Museum of Natural History|url=http://www.amnh.org/about/programs.php}}</ref>. === Parkeak === [[Fitxategi:Central Park, November 2001.png|thumb|250px|[[Central Park]].]] New Yorkek 113 [[kilometro koadro|km²]]-ko azalerako parkeak eta 22&nbsp;[[kilometro]]ko hondartza publikoak ditu<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.nyc.gov/html/om/html/99a/pr042-99.html |izenburua=Mayor Giuliani Announces Amount of Parkland in New York City has Passed 28,000 acres Mark |data=1999-2-3 |egilea=New York City Mayor's Office}}</ref><ref>{{Erreferentzia|url=http://www.nycgovparks.org/sub_things_to_do/facilities/af_beaches.html |izenburua=Beaches |egilea=New York City Department of Parks & Recreation}}</ref>. Natura-gune nagusiak honako hauek dira: * [[Central Park]], 3,41 [[kilometro koadro|km²]] [[laukizuzen]]a da (4 [[kilometro|km]] x 800 [[m]]). [[Manhattan]]en dago eta Estatu Batuetako parkerik bisitatuena da, urtero 25 milioi turista baititu. [[Frederick Law Olmsted]]<nowiki/>ek eta [[Calvert Vaux]]ek diseinatu zuten. * [[Flushing Meadows-Corona Park]], [[Queens]]en kokatuta. Bertan [[1939]] eta [[1964]]ko Nazioarteko Erakustaldiak ospatu zituzten. * Prospect Park-ek, [[Brooklyn]]en, 2,1 [[kilometro koadro|km²]] azalera du<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.prospectpark.org/general/main.cfm?target=home |izenburua=General Information |egilea=Prospect Park Alliance |fechaacceso=6-6-2007}}</ref>. == Hedabideak == New Yorken munduko telebista, publizitate, musika eta hedabide industriaren talderik nagusietariko batzuk daude, adibidez [[Time Warner]], [[News Corporation]], [[Hearst Corporation]] edo [[Viacom]]. Estatu Batuetako hiru egunkari nazionaletako bi newyorkarrak dira: ''[[The Wall Street Journal]]'' eta ''[[The New York Times]]'' hain zuzen ere. Beste egunkari asko daude halaber: esaterako, ''[[The New York Daily News]]'' eta ''[[New York Post|The New York Post]]''. [[American Broadcasting Company|ABC]]<nowiki/>k, [[CBS]]<nowiki/>k, [[Fox Broadcasting Company|FOXek]] eta [[NBC]]<nowiki/>k, Estatu Batuetako telebista-kate nagusiek, egoitza <nowiki/>bertan dute, [[MTV]], [[Fox News Channel|Fox News]], [[HBO]] eta [[Comedy Central]] kablezko kanalek bezala. == Newyorktar ospetsuak == <div style="-moz-column-count: 2; column-count: 2;"> * [[Washington Irving]] ([[1783]]-[[1859]]), idazlea. * [[Herman Melville]] ([[1819]]–[[1891]]), idazlea. * [[Theodore Roosevelt]] ([[1858]]-[[1919]]), [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBetako]] presidentea ([[1901]]-[[1909]]). * [[Alice Balch Abbot]] ([[1867]]-[[1937]]), idazlea. * [[Franklin Delano Roosevelt|Franklin D. Roosevelt]] ([[1882]]-[[1945]]), [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBetako]] presidentea ([[1933]]-[[1945]]). * [[Marx anaiak]] ([[1887]]-[[1979]]), aktore eta umoristak. * [[Al Capone]] ([[1899]]-[[1947]]), gangsterra. * [[Humphrey Bogart]] ([[1899]]-[[1957]]), aktorea. * [[Lou Gehrig]] ([[1903]]-[[1941]]), beisbol jokalaria. * [[Stanley Kramer]] ([[1913]]-[[2001]]), zinemalaria. * [[Arthur Miller]] ([[1915]]-[[2005]]), idazlea. * [[Susan Hayward]] ([[1917]]-[[1975]]), aktorea. * [[Will Eisner]] ([[1917]]-[[2005]]), komikigilea. * [[Florence Wald]] ([[1917]]-[[2008]]), erizaina. * [[Richard Feynman]] ([[1918]]-[[1988]]), fisikaria. * [[Jerome Robbins]] ([[1918]]-[[1998]]), zinemalaria. * [[Jerome David Salinger]] ([[1919]]-), idazlea. * [[Red Holzman]] ([[1920]]-[[1988]]), saskibaloi entrenatzailea. * [[Judy Holliday]] ([[1921]]-[[1965]]), aktorea. * [[Maria Callas]] ([[1923]]-[[1977]]), sopranoa. * [[Geraldine Page]] ([[1924]]-[[1987]]), aktorea. * [[Baruch Blumberg]] ([[1925]]-), medikua. * [[Roy J. Glauber]] ([[1925]]-), fisikaria. * [[Mel Brooks]] ([[1926]]), zinemagilea. * [[Herbert Ross]] ([[1927]]-[[2001]]), zinemalaria. * [[Stanley Kubrick]] ([[1928]]-[[1999]]), zinemalaria. * [[Eric Cassell]] ([[1928]]-[[2021]]), medikua. * [[Bob Cousy]] ([[1928]]-), saskibaloilaria. * [[Dolph Schayes]] ([[1928]]-), saskibaloilaria. * [[William Safire]] ([[1929]]-[[2009]]), idazlea. * [[Melvin Schwartz]] ([[1932]]-[[2006]]), fisikaria. * [[Sheldon Lee Glashow]] ([[1932]]-), fisikaria. * [[Steven Weinberg]] ([[1933]]-), fisikaria. * [[Woody Allen]] ([[1935]]-), zinemalaria. * [[Jack Nicholson]] ([[1937]]-), aktorea. * [[Lenny Wilkens]] ([[1937]]-), saskibaloilaria. * [[George A. Romero]] ([[1940]]-), zinemalaria. * [[Al Pacino]] ([[1940]]-), aktorea. * [[Art Garfunkel]] ([[1941]]-), abeslaria. * [[Stephen Jay Gould]] ([[1942]]-[[2002]]), paleontologoa. * [[Connie Hawkins]] ([[1942]]-), saskibaloilaria. * [[Martin Scorsese]] ([[1942]]-), zinemalaria. * [[Robert De Niro]] ([[1943]]-), aktorea. * [[Billy Cunningham]] ([[1943]]-), saskibaloilaria. * [[Jon Kabat-Zinn]] ([[1944]]-), ''mindfulness'' tekniken bultzatzailea. * [[Sylvester Stallone]] ([[1946]]-), aktorea. * [[Oliver Stone]] ([[1946]]-), zinemalaria. * [[Paul Auster]] ([[1947]]-), idazlea. * [[Kareem Abdul-Jabbar]] ([[1947]]-), saskibaloilaria. * [[Art Spiegelman]] ([[1948]]-), komikigilea. * [[Nate Archibald]] ([[1948]]-), saskibaloilaria. * [[David Politzer|H. David Politzer]] ([[1949]]-), fisikaria. * [[Sigourney Weaver]] ([[1949]]-), aktorea. * [[Russell Alan Hulse|Russell Hulse]] ([[1950]]-), astrofisikaria. * [[Spike Lee]] ([[1957]]-), zinemalaria. * [[Steve Buscemi]] ([[1957]]-), aktorea. * [[John Patrick MacEnroe|John McEnroe]] ([[1959]]-), tenislaria. * [[Michael Jordan]] ([[1963]]-), saskibaloilaria. * [[David Schwimmer]] ([[1966]]-), aktorea. * [[Lindsay Lohan]] ([[1966]]-), aktorea. * [[Sean Combs|Diddy]] ([[1969]]), abeslaria. * [[Alex Rodriguez]] ([[1975]]-), beisbol jokalaria. * [[Claire Danes]] ([[1979]]-), aktorea. * [[Scarlett Johansson]] ([[1984]]-), aktorea. * [[Carmelo Anthony]] ([[1985]]-), saskibaloilaria. * [[Lady Gaga]] ([[1986]]-), abeslaria, ekintzailea. </div> == Herri eta hiri senidetuak == New York ondorengo herri eta hiriekin senidetuta dago: {| class="wikitable" | * {{banderaikur|Etiopia}} [[Addis Abeba]] ([[Etiopia]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Ghana}} [[Akkra]] ([[Ghana]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Aljeria}} [[Aljer]] ([[Aljeria]]) * {{banderaikur|Herbehereak}} [[Amsterdam]] ([[Herbehereak]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Belgika}} [[Anberes]] ([[Belgika]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Azerbaijan}} [[Baku]] ([[Azerbaijan]]) * {{banderaikur|AEB}} [[Baltimore]] ([[Maryland]]) ([[Ameriketako Estatu Batuak]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|India}} [[Bangalore]] ([[India]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Thailandia}} [[Bangkok]] ([[Thailandia]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Katalunia}} [[Bartzelona]] ([[Kataluniako Autonomia Erkidegoa|Katalunia]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Txina}} [[Beijing]] ([[Txina]]) ([[1980]])<ref name=":1" /><ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=The New York City Partners|egilea=New Yorkeko Udala|url=http://www.nyc.gov/html/unccp/scp/html/sc/main.shtml}}</ref> * {{banderaikur|Erresuma Batua}} [[Belfast]] ([[Ipar Irlanda]]) ([[Erresuma Batua]]) * {{banderaikur|Alemania}} [[Berlin]] ([[Alemania]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Kolonbia}} [[Bogota]] ([[Kolonbia]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Suedia}} [[Borås]] ([[Suedia]]) * {{banderaikur|AEB}} [[Boston]] ([[Massachusetts]]) (Ameriketako Estatu Batuak)<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Brasil}} [[Brasilia]] ([[Brasil]]) * {{banderaikur|Belgika}} [[Brusela]] (Belgika)<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Errumania}} [[Bukarest]] ([[Errumania]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Hungaria}} [[Budapest]] ([[Hungaria]]) ([[1992]])<ref name=":1" /><ref name=":0" /> * {{banderaikur|Argentina}} [[Buenos Aires]] ([[Argentina]])<ref name=":1" /> | * {{banderaikur|Kanada}} [[Calgary]] ([[Kanada]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Venezuela}} [[Caracas]] ([[Venezuela]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|AEB}} [[Chicago]] ([[Illinois]]) (Ameriketako Estatu Batuak)<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Txina}} [[Chongqing]] (Txina)<ref>{{erreferentzia|url=https://www.nysenate.gov/legislation/resolutions/2011/k1084|izenburua=The New York State Senate|sartze-data=2018-08-16|egunkaria=|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=en|formatua=}}</ref> * {{banderaikur|Argentina}} [[Córdoba (Argentina)|Córdoba]] (Argentina)<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Mexiko}} [[Cuernavaca]] ([[Mexiko]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Brasil}} [[Curitiba]] (Brasil)<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Bangladesh}} [[Dhaka]] ([[Bangladesh]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|India}} [[Delhi]] (India)<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Arabiar Emirerri Batuak}} [[Dubai]] ([[Arabiar Emirerri Batuak]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Irlandako Errepublika}} [[Dublin]] ([[Irlandako Errepublika]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Alemania}} [[Dusseldorf|Düsseldorf]] (Alemania)<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Erresuma Batua}} [[Edinburgh]] ([[Eskozia]]) (Erresuma Batua) * {{banderaikur|Kanada}} [[Edmonton]] (Kanada)<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Italia}} [[Erroma]] ([[Italia]]) (1992)<ref name=":1" /><ref name=":0" /> * {{banderaikur|AEB}} [[Filadelfia]] ([[Pennsylvania]]) (Ameriketako Estatu Batuak)<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Suitza}} [[Geneva]] ([[Suitza]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Erresuma Batua}} [[Glasgow]] (Eskozia) (Erresuma Batua)<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Txina}} [[Guangzhou]] (Txina)<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Herbehereak}} [[Haga]] (Herbehereak)<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Alemania}} [[Hanburgo]] (Alemania)<ref name=":1" /> | * {{banderaikur|Alemania}} [[Heidelberg]] (Alemania)<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Finlandia}} [[Helsinki]] ([[Finlandia]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Vietnam}} [[Ho Chi Minh Hiria]] ([[Vietnam]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Hong Kong}} [[Hong Kong]] ([[Hong Kong]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Turkia}} [[Istanbul]] ([[Turkia]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Indonesia}} [[Jakarta]] ([[Indonesia]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Israel}} [[Jerusalem]] ([[Israel]]) ([[1993]])<ref name=":1" /><ref name=":0" /> * {{banderaikur|Hegoafrika}} [[Johannesburgo]] ([[Hegoafrika]]) ([[2003]])<ref name=":1" /><ref name=":0" /> * {{banderaikur|Egipto}} [[Kairo]] ([[Egipto]]) ([[1982]])<ref name=":1" /><ref name=":0" /> * {{banderaikur|Pakistan}} [[Karatxi]] ([[Pakistan]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Ukraina}} [[Kiev]] ([[Ukraina]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Danimarka}} [[Kopenhage]] ([[Danimarka]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Malaysia}} [[Kuala Lumpur]] ([[Malaysia]])<ref>{{erreferentzia|url=https://web.archive.org/web/20130830201710/http://poskod.my/features/kls-sister-cities/|izenburua=Poskod|sartze-data=2018-08-16|egunkaria=|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=en|formatua=}}</ref> * {{banderaikur|Nigeria}} [[Lagos]] ([[Nigeria]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Peru}} [[Lima]] ([[Peru]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Portugal}} [[Lisboa]] ([[Portugal]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Erresuma Batua}} [[Londres]] ([[Ingalaterra]]) (Erresuma Batua) ([[2001]])<ref name=":1" /><ref name=":0" /> * {{banderaikur|AEB}} [[Los Angeles]] ([[Kalifornia]]) (Ameriketako Estatu Batuak)<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Hegoafrika}} [[Lurmutur Hiria]] ([[Hegoafrika]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Luxenburgo}} [[Luxenburgo (hiria)|Luxenburgo]] ([[Luxenburgo]]) <ref name=":1" /> * {{banderaikur|Frantzia}} [[Lyon]] ([[Frantzia]])<ref name=":1" /> | * {{banderaikur|Espainia}} [[Madril]] ([[Espainia]]) (1982)<ref name=":1">{{erreferentzia|url=https://web.archive.org/web/20130814165415/http://www.nyc.gov/html/ia/gp/html/partner/partner.shtml|izenburua=New York City Global Partners|sartze-data=2018-08-09|egunkaria=|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=en|formatua=}}</ref><ref name=":0" /><ref>{{erreferentzia|url=https://web.archive.org/web/20120616185024/http://www.madrid.es/portales/munimadrid/es/Inicio/Ayuntamiento/Madrid-Global/Ciudades-Hermanadas/Mapa-Mundi-de-las-ciudades-hermanadas?vgnextfmt=especial1&vgnextoid=4e84399a03003110VgnVCM2000000c205a0aRCRD&vgnextchannel=4e98823d3a37a010VgnVCM100000d90ca8c0RCRD&idContenido=208ac435a6b5b010VgnVCM100000d90ca8c0RCRD|izenburua=Portal web del Ayuntamiento de Madrid|sartze-data=2018-08-09|egunkaria=|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=es|formatua=}}</ref> * {{banderaikur|Filipinak}} [[Manila]] ([[Filipinak]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Maroko}} [[Marrakex]] ([[Maroko]]) * {{banderaikur|Kolonbia}} [[Medellín]] (Kolonbia)<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Australia}} [[Melbourne]] ([[Australia]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Mexiko}} [[Mexiko Hiria]] (Mexiko)<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Italia}} [[Milan]] ([[Italia]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Mexiko}} [[Monterrey]] (Mexiko)<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Kanada}} [[Montreal]] (Kanada)<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Errusia}} [[Mosku]] ([[Errusia]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|India}} [[Mumbai]] (India)<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Alemania}} [[Munich]] (Alemania)<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Kenya}} [[Nairobi]] ([[Kenya]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Norvegia}} [[Oslo]] ([[Norvegia]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Kanada}} [[Ottawa]] (Kanada)<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Panama}} [[Panama Hiria]] ([[Panama]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Frantzia}} [[Paris]] (Frantzia)<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Txekia}} [[Praga]] ([[Txekia]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Kosovo}} [[Pristina]] ([[Kosovo]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Brasil}} [[Rio de Janeiro]] (Brasil)<ref name=":1" /> | * {{banderaikur|Herbehereak}} [[Rotterdam]] (Herbehereak)<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Errusia}} [[San Petersburgo]] (Errusia)<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Txile}} [[Santiago (Txile)|Santiago]] ([[Txile]]) * {{banderaikur|Kolonbia}} [[Santiago de Cali]] ([[Kolonbia]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Dominikar Errepublika}} [[Santo Domingo]] ([[Dominikar Errepublika]]) ([[1983]])<ref name=":1" /><ref name=":0" /> * {{banderaikur|Brasil}} [[São Paulo]] (Brasil)<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Hego Korea}} [[Seul]] ([[Hego Korea]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Txina}} [[Shanghai]] (Txina)<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Txina}} [[Shenyang]] (Txina)<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Singapur}} [[Singapur]] ([[Singapur]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Suedia}} [[Stockholm]] ([[Suedia]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Australia}} [[Sydney]] (Australia)<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Taiwan}} [[Taipei]] ([[Taiwan]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Israel}} [[Tel Aviv]] (Israel) ([[1996]])<ref name=":1" /><ref name=":0" /> * {{banderaikur|Japonia}} [[Tokio]] ([[Japonia]]) ([[1960]])<ref name=":1" /><ref name=":0" /> * {{banderaikur|Kanada}} [[Toronto]] (Kanada)<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Kanada}} [[Vancouver]] (Kanada)<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Polonia}} [[Varsovia]] ([[Polonia]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Austria}} [[Viena]] ([[Austria]])<ref name=":1" /> * {{banderaikur|Kanada}} [[Winnipeg]] (Kanada)<ref name=":1" /> |} == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|2}} == Bibliografia == {{Erreferentzia |izenburua=American Metropolis: A History of New York City |url=https://archive.org/details/americanmetropol00lank |abizena1=Lankevich|izena1=George L. |argitaletxea=NYU Press |urtea=[[1998]] |isbn= 0814751865}} {{Erreferentzia |izena1=Edwin G.|abizena1=Burrows|izena2=Mike|abizena2=Wallace|urtea=[[1998]]|izenburua=Gotham: A History of New York City to 1898|url=https://archive.org/details/isbn_9780195140491|argitaletxea=Oxford University Press}} {{Erreferentzia |izena1=Anthony|abizena1=Burgess|urtea=[[1976]]|izenburua=New York|argitaletxea=Little, Brown & Co.}} {{Erreferentzia |egilea=Federal Writers' Project|urtea=[[1939]]|izenburua=The WPA Guide to New York City|argitaletxea=The New Press}} {{Erreferentzia |izena1=Kenneth T.|abizena1=Jackson|urtea=[[1995]]|izenburua=The Encyclopedia of New York City|argitaletxea=Yale University Press}} {{Erreferentzia |izena1=Kenneth T.|abizena1=Jackson|izena2=David S.|abizena2=Dunbar|urtea=[[2005]]|izenburua=Empire City: New York Through the Centuries|url=https://archive.org/details/isbn_9780231109086|argitaletxea=Columbia University Press}} {{Erreferentzia |izena1=E. B.|abizena1=White|urtea=[[1949]]|izenburua=Here is New York|argitaletxea=Little Bookroom}} {{Erreferentzia |izena1=Colson|abizena1=Whitehead|urtea=[[2003]]|izenburua=The Colossus of New York: A City in 13 Parts|url=https://archive.org/details/colossusofnewyor00whit|argitaletxea=Doubleday}} {{Erreferentzia |izena1=E. Porter|abizena1=Belden|urtea=[[1849]]|url=http://books.google.com/books?id=Jv-nXd8W8b0C&printsec=titlepage|izenburua=New York, Past, Present, and Future: Comprising a History of the City of New York, a Description of its Present Condition, and an Estimate of its Future Increase|argitaletxea=G.P. Putnam}} == Ikus, gainera == * [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]] * [[New York (estatua)|New York estatua]] == Kanpo estekak == * [http://www.nyc.gov/ New Yorkeko Udalaren webgune ofiziala] * [http://nycvisit.com/ New Yorkeko turismo webgunea] {{autoritate kontrola}} {{nabarmendutako artikulua}} [[Kategoria:New York| ]] [[Kategoria:New Yorkeko hiriak]] gxralhqy6boc55u9hu6ne98sjy7d1kg 0 5620 9998464 9998052 2024-12-13T13:10:36Z Iker Etxebarria Bilbao 168986 9998464 wikitext text/x-wiki {{Euskal Herriko eskualde infotaula | izena = Mungialdea | irudia = Bakio jata menditik.JPG | irudiaren testua = Bakio Jata menditik. | bandera = | lurraldea = Bizkaia | kokapena = Bizkaia - Mungialdearen kokapena.svg | azalera = 158,23 | biztanleria = 26562 | urtea = 2013 | udalerriak = [[Arrieta (Bizkaia)|Arrieta]], [[Bakio]], [[Fruiz]], [[Gamiz-Fika]], [[Gatika]], [[Laukiz]], [[Maruri-Jatabe]], [[Meñaka]] eta [[Mungia]]) | herririk handiena = Mungia | herriaren biztanleak = 17022 | web = }}[[Mungialdea]] edo '''Plentzia-Mungia''' [[Bizkaiko eskualdeak|Bizkaiko eskualdetako]] bat da, hain zuzen herrialdearen iparraldean dagoena. [[Mungia]] du hiriburu, eta [[Uribe]] banaketa administratibo historikoaren parte da. Gaur egun, bi azpieskualdetan banatu daiteke, guztira 15 udalerriz osatutako eskualdea izanik: * Mungialdea, barrualdeko udalerriak hartuz ([[Arrieta (Bizkaia)|Arrieta]], [[Bakio]], [[Fruiz]], [[Gamiz-Fika]], [[Gatika]], [[Laukiz]], [[Maruri-Jatabe]], [[Meñaka]] eta [[Mungia]]). * [[Uribe Kosta]], kostaldeko udalerriak bere gain hartuz ([[Barrika (herria)|Barrika]], [[Gorliz]], [[Lemoiz]], [[Plentzia]], [[Sopela]] eta [[Urduliz]]). Uribe Kosta azpieskualdean [[Berango]] udalerria ere sartu ohi da, baina ofizialki Berango [[Bilboaldea]] eskualdearen parte da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bizkaiko eskualdeak|hizkuntza=eu|data=2023-06-10|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Bizkaiko_eskualdeak|sartze-data=2024-12-12|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref> == Geografia == === Mugakideak === Iparraldera [[Kantauri|Kantauri itsasoa]], hegoaldera [[Bilboaldea]], ekialdera [[Busturialdea]] eta mendebaldera [[Bilboaldea]] mugakide ditu. === Udalerriak === {| class="wikitable" cellpadding="3" style="text-align: center;" |- ! !Herria !Biztanleria (2013) !Lurraldea km² !Alderdi politikoa (2019) |- |[[Fitxategi:Escudo de Arrieta.svg|20px]] |align="left"|[[Arrieta (Bizkaia)|Arrieta]] |545 |14.5 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Bakio.svg|20px]] |align="left"|[[Bakio]] |2.628 |16.78 |[[Euskal Herria Bildu|EH Bildu]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Fruiz.svg|20px]] |align="left"|[[Fruiz]] |547 |5.73 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Gamiz Fika.svg|20px]] |align="left"|[[Gamiz-Fika]] |1.348 |15.5 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Gatika.svg|20px]] |align="left"|[[Gatika]] |1.611 |17 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Laukiz.svg|20px]] |align="left"|[[Laukiz]] |1.148 |8.1 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Maruri Jatabe.svg|20px]] |align="left"|[[Maruri-Jatabe]] |948 |15.8 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Meñaka.svg|20px]] |align="left"|[[Meñaka]] |745 |12.7 |[[Euskal Herria Bildu|EH Bildu]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Mungia.svg|20px]] |align="left"|'''[[Mungia]]''' |17.022 |52.12 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |} === Mendiak === [[Fitxategi:Sollube 2.jpg|thumb|150x150px|Sollube]] [[Arrieta (Bizkaia)|Arrieta]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Arrieta (Bizkaia)|hizkuntza=eu|data=2023-12-14|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Arrieta_(Bizkaia)|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref> udalerriaren %10 [[Urdaibai|Urdaibaiko]] lurraldean egoteaz gain, [[Sollube|Sollube (684 m)]] mendiaren magalean hedatzen da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Meñaka|hizkuntza=eu|data=2024-10-16|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Me%C3%B1aka|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref> [[Meñaka|Meñakarekin]] batera. Sollubera igotzeko hainbat modu daude, horien artean aipatutako bi herrien bitartez. Mendi honen gailurra Arrietan dago<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sollube|hizkuntza=eu|data=2023-07-05|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Sollube|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Fitxategi:Unbe mendia.jpg|thumb|150x150px|Unbe]] [[Fitxategi:INDALECIO Ojanguren Bizkargin 113101.jpg|thumb|150x150px|Bizkargi]] [[Jata (mendia)|Jata (592 m)]] mendiak [[Maruri-Jatabe|Maruri-Jataberi]] izena ematen dio, baita [[Mungia|Mungiako]] jaietako [[Mari Jata|Mari-Jatari]] ere. Jatak Maruri-Jatabe udalerriaren ekialdeko mugarriarena egiten du. Inguruan badaude altuera txikiagoko beste muino batzuk, hala nola: [[Artebakarra mendatea|Artebakarra]], Irutxurre, Kurtzegana, Garbi-mendi, Iruarteta, Santakurtze, Amezti eta Txarola mendiak <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Jatabe|hizkuntza=eu|data=2024-01-30|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Jatabe|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Laukiz|Laukizetik]] gertu dagoen mendia [[Unbe|Unbe (302 m)]] da; ezaguna dena bertan [[Felisia Sistiagak]] 1941ean [[Ama birjina|Ama Birjina]] ikusi zuelako <ref name=":04">{{Erreferentzia|izenburua=Virgen de Umbe|hizkuntza=es|data=2024-01-22|url=https://es.wikipedia.org/wiki/Virgen_de_Umbe|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref> ([[Unbeko Birjinia|Unbeko Birjina]]). Ordutik, hainbat agerpen egon dira, azkena 1988an <ref name=":04" />. [[Berreaga|Berreagari (366 m)]] dagokionez, Mungia eta [[Gamiz-Fika|Gamiz-Fikarekin]] muga egiten du, baita [[Derio]] eta [[Zamudio|Zamudiorekin]] ere. 2013ko uztailaren 16an [[Eusko Jaurlaritza|Eusko Jaurlaritzak]] bertoko [[Herrixka Gotortuaren eta Nekropoliaren Gune Arkeologikoa]] ''monumentu'' izendatu zuen, Sailkatutako Kultura Ondasuna, monumentu-multzo kategoriarekin <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Berreaga|hizkuntza=eu|data=2022-04-09|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Berreaga|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kultura i Wychowanie|data=2021-02-12|url=https://doi.org/10.25312/2083-2923.18/2020|aldizkaria=Kultura i Wychowanie|alea=2(18)/2020|zenbakia=18|issn=2544-9427|doi=10.25312/2083-2923.18/2020|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. [[Bizkargi|Bizkargi (536 m)]], hortaz, [[Butroe (ibaia)|Butroe ibaiaren]] sortzailea da eta bere tontorrean [[Santa Kurtzi|Santa Kurtziri]] eskainitako baseliza dago<ref name=":14">{{Erreferentzia|izenburua=Bizkargi|hizkuntza=eu|data=2024-05-03|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Bizkargi|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Mendi horretan hainbat borroka odoltsuak eman ziren [[Espainiako Gerra Zibila|Espainiako Gerra Zibilean]], eta horregatik maiatzako lehen igandean [[Bizkargi Eguna]] ospatzen da; tontorrean gudariei omenaldia eginez <ref name=":14" />. Mungialdeko beste bi mendi [[Tallu (342 m)]] eta [[Gondramendi|Gondramendi (217 m)]] dira. [[Fitxategi:Mungialde zabal barruko mendi guztiak.png|border|erdian|thumb|435x435px|Mungialde zabal barruko mendi guztiak]] === Hidrologia === [[Fitxategi:Butroe ibaia Gamizen.jpg|thumb|302x302px|Butroe ibaia Gamizen]] [[Gamiz-Fika|Gamiz-Fikatik]] pasatzen da [[Butroe (ibaia)|Butroe ibaia]], eta Anbieta, Atxispe<ref>{{Erreferentzia|izena=Francis|abizena=Deng|izenburua=Operculum diagram (wikimedia commons)|argitaletxea=Radiopaedia.org|abizena2=Cheng|izena2=Jeffrey|data=2017-06-20|url=https://doi.org/10.53347/rid-54033|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Radiopaedia.org}}</ref> eta Kaperiaga<ref>{{Erreferentzia|izena=Francis|abizena=Deng|izenburua=Operculum diagram (wikimedia commons)|argitaletxea=Radiopaedia.org|abizena2=Cheng|izena2=Jeffrey|data=2017-06-20|url=https://doi.org/10.53347/rid-54033|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Radiopaedia.org}}</ref> [[Erreka|errekek]] elikatzen dute. Mungiako inguruan ere badira hainbat iturri Butroi ibaiaren ibaiadarrak direnak: Atxuri, Trobika, Lauromendi, Atebarri edo Mantzorriko erreka esaterako; antzinean 20 [[Errotarri|errotari]] eragiteko gauza zirenak <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mungia|hizkuntza=eu|data=2023-11-28|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Mungia|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Gainera, Laukizetik aurkitu dezakegun mendixketatik [[Butroe (ibaia)|Butroe]] ibaira doazen hainbat erreka txiki jaisten dira, besteak beste, Amazkarai, Goiartzu eta Erreskondo. Erreka horiek igarotzen diren lekuetako baserrien izenak daramatzate <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Laukiz|hizkuntza=eu|data=2023-11-10|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Laukiz|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Bakio|Bakion]] bi ibaik zeharkatzen dute: [[Estepona (ibaia)|Estepona]] ibaiak mendebaldean, eta [[Ondarre ibaia|Ondarre]] ibaia ekialdean <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bakio|hizkuntza=eu|data=2024-03-06|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Bakio|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Fruiz|Fruizen]], berriz, udalerriaren erdigunetik zeharkatzen den [[Oka]] ibaia dago <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Fruiz|hizkuntza=eu|data=2024-08-24|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Fruiz|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. == Demografia == {| class="wikitable" width="450" border="0" style="float: right; border: 1px solid #999; background-color:#FFFFFF;" !Biztanleria udalerrika |- |{{#tag:mapframe|[{ "type": "ExternalData", "service": "geoline", "ids": "Q15222897" }, { "type": "ExternalData", "properties": { "stroke": "#666", "stroke-opacity": 1, "stroke-width": 0.4, "fill-opacity": 0.9 }, "service": "geoshape", "query": "SELECT ?Udalerria ?UdalerriaLabel ?biztanleria (?Udalerria as ?id) (SAMPLE(?fill) as ?fill) (concat(str(?biztanleria)) as ?biztanle) (concat('[[:eu:', ?UdalerriaLabel, '|', ?UdalerriaLabel, ']]: ', ?biztanle) as ?title) WHERE { ?Udalerria wdt:P276 wd:Q15222897;. ?Udalerria wdt:P1082 ?biztanleria. BIND( if(?biztanleria>=20000, '#440154', if(?biztanleria>= 10000, '#443983', if(?biztanleria>= 5000, '#31688e', if(?biztanleria>= 2500, '#21918c', if(?biztanleria>= 1000, '#35b779', if(?biztanleria>= 500, '#90d743', if(?biztanleria>= 100, '#fde725', '#fdb525')))))) ) as ?fill). SERVICE wikibase:label { bd:serviceParam wikibase:language 'eu,en'. } } GROUP BY ?Udalerria ?UdalerriaLabel ?biztanleria"}]|width=450|height=400|align=center<noinclude>|latitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=latitude}}|longitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=longitude}}|zoom=10</noinclude>}} |- |<small> {{zutabe-zerrenda|{{plainlist| *{{Color box|#440154|border=darkgray}} > 20000 *{{Color box|#443983|border=darkgray}} 10000-20000 *{{Color box|#31688e|border=darkgray}} 5000-10000 *{{Color box|#21918c|border=darkgray}} 2500-5000 *{{Color box|#35b779|border=darkgray}} 1000-2500 *{{Color box|#90d743|border=darkgray}} 500-1000 *{{Color box|#fde725|border=darkgray}} 100-500 *{{Color box|#fdb525|border=darkgray}} < 100 }}|kopurua=4}}</small> |} '''Mungialdea''' eskualdeak, [[Bizkaia|Bizkaiko]] [[Foru lurralde|lurralde historikoan]] kokatua, 60.749 biztanle ditu guztira (2024), 29.908 gizon eta 30.841 emakume, eta horrek adierazten du emakumeen gehiengoa txikia dela. Biztanle-dentsitatea 291,6 biztanlekoa da kilometro koadroko, Bizkaiko batez bestekoa baino pixka bat txikiagoa, 520,2 bizt./km² baita.<ref name=":6">{{Erreferentzia|abizena=Eustat|izenburua=Población de la C.A. de Euskadi por ámbitos territoriales, según sexo y densidad de población. 01/01/2023|url=https://www.eustat.eus/elementos/ele0011400/poblacion-de-la-ca-de-euskadi-por-ambitos-territoriales-segun-sexo-y-densidad-de-poblacion/tbl0011429_c.html|aldizkaria=www.eustat.eus|sartze-data=2024-12-12}}</ref> Biztanleriaren banaketa etarioak erakusten duenez, % 20,1 0-19 urtekoei dagokie, % 60,5 20-64 urtekoei, eta % 19,4k 65 urte edo gehiago dituzte. Datu horiek adierazten dute biztanleria gehienak aktiboak direla, baina adinekoen proportzio esanguratsua dutela.<ref name=":7">{{erreferentzia|abizena=Eustat|izenburua=Población de la C.A. de Euskadi por ámbitos territoriales, según sexo y densidad de población. 01/01/2024|url=https://www.eustat.eus/elementos/ele0011400/poblacion-de-la-ca-de-euskadi-por-ambitos-territoriales-segun-grandes-grupos-de-edad-y-sexo/tbl0011427_c.html|aldizkaria=www.eustat.eus|sartze-data=2024-12-12}}</ref> Udalerriei dagokienez, biztanle gehien dituztenak Sopela (13.917 biztanle) eta Mungia (17.654 biztanle) dira, biak batera eskualdeko biztanleria osoaren % 50 baino gehiago osatzen baitute. Bestalde, biztanle gutxien dituzten udalerriak Arrieta (568 biztanle) eta Meñaka (751 biztanle) dira. Sopela eta Urduliz biztanle-dentsitate handiagatik nabarmentzen dira, 1.674,7 biz./km² eta 721,3 biz./km², hurrenez hurren. Maruri-Jatabe (65,5 biz./km²) eta Meñaka (60,2 biz./km²) udalerriek, berriz, dentsitate askoz baxuagoak dituzte, landa-eremukoak.<ref name=":6" /> Generoaren araberako azterketak erakusten duenez, emakumeak gehiengoa dira eskualdeko udalerri guztietan, eta ordezkaritza bereziki nabarmena da Urdulizen ( % 51,7) eta Gorlizen ( % 51,8). Joera horrek eredu orokorra erakusten du Bizkaian, non emakumeen bizi-itxaropena altuagoa den, eta horrek emakumeen proportzioa handiagoa izatea eragiten du, batez ere adin handieneko taldeetan. Udalerri txikienetan, hala nola Meñakan eta Arrietan, emakumeen proportzioa zertxobait txikiagoa da, baina gizonena baino pixka bat handiagoa da oraindik, eta horrek lurralde osoan joera horren sendotasuna azpimarratzen du.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> {| class="wikitable sortable mw-collapsible mw-collapsed" |- | colspan="14"|Euskal Aeko biztanleria, lurralde-eremuen, adin-talde handien, sexuaren eta biztanleria-dentsitatearen arabera. 2024/01/01<ref name=":6" /><ref name=":7" /> |- | rowspan="3" | ! colspan="3" rowspan="2" |'''Biztanleria sexuaren arabera''' ! colspan="9" |'''Adin-talde handiak''' ! rowspan="3" |'''Biztanledentsitatea (bizt./km²)''' |- ! colspan="3" |'''0 – 19''' ! colspan="3" |'''20 – 64''' ! colspan="3" |'''>= 65''' |- !'''Guztira''' !'''Gizonak''' !'''Emakumeak''' !'''Guztira''' !'''Gizonak''' !'''Emakumeak''' !'''Guztira''' !'''Gizonak''' !'''Emakumeak''' !'''Guztira''' !'''Gizonak''' !'''Emakumeak''' |- !'''Euskal AE''' |2208007 |1071155 |1136852 |391302 |201472 |189830 |1287750 |642290 |645460 |528955 |227393 |301562 |305,4 |- !'''Lurralde historikoak''' ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! |- |Araba |335146 |164469 |170677 |63452 |32790 |30662 |195446 |97869 |97577 |76248 |33810 |42438 |110,2 |- |Bizkaia |1150037 |553841 |596196 |194874 |100361 |94513 |674664 |334755 |339909 |280499 |118725 |161774 |520,2 |- |Gipuzkoa |722824 |352845 |369979 |132976 |68321 |64655 |417640 |209666 |207974 |172208 |74858 |97350 |365,4 |- !'''Eskualdea''' ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! |- |Mungialdea |60749 |29908 |30841 |12194 |6285 |5909 |36747 |18194 |18553 |11808 |5429 |6379 |291,6 |- !'''Udalerriak''' ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! |- |Arrieta |568 |294 |274 |82 |40 |42 |363 |198 |165 |123 |56 |67 |38,9 |- |Bakio |2828 |1396 |1432 |520 |261 |259 |1753 |886 |867 |555 |249 |306 |171,8 |- |Barrika |1599 |821 |778 |274 |152 |122 |961 |503 |458 |364 |166 |198 |210,7 |- |Fruiz |576 |271 |305 |129 |56 |73 |342 |165 |177 |105 |50 |55 |102,3 |- |Gamiz-Fika |1375 |687 |688 |227 |114 |113 |815 |406 |409 |333 |167 |166 |90,3 |- |Gatika |1631 |821 |810 |324 |164 |160 |930 |472 |458 |377 |185 |192 |94,4 |- |Gorliz |6071 |2974 |3097 |1096 |570 |526 |3667 |1794 |1873 |1308 |610 |698 |602,3 |- |Laukiz |1253 |603 |650 |274 |133 |141 |742 |366 |376 |237 |104 |133 |154,7 |- |Lemoiz |1362 |713 |649 |273 |150 |123 |864 |449 |415 |225 |114 |111 |73,4 |- |Maruri-Jatabe |1045 |534 |511 |210 |117 |93 |626 |314 |312 |209 |103 |106 |65,5 |- |Meñaka |751 |395 |356 |134 |75 |59 |415 |214 |201 |202 |106 |96 |60,2 |- |Mungia |17654 |8519 |9135 |3693 |1892 |1801 |10586 |5115 |5471 |3375 |1512 |1863 |397,3 |- |Plentzia |4493 |2177 |2316 |774 |397 |377 |2761 |1356 |1405 |958 |424 |534 |765,4 |- |Sopela |13917 |6931 |6986 |3039 |1594 |1445 |8392 |4196 |4196 |2486 |1141 |1345 |1674,7 |- |Urduliz |5626 |2772 |2854 |1145 |570 |575 |3530 |1760 |1770 |951 |442 |509 |721,3 |} == Ekonomia == === Industria sektorea === Mungialdeak [[Mungia|Mungiako]] poligonoetan eta [[Ugarte (Gatika)|Ugarte-Gatikan]] biltzen du bere [[Jarduera industria|jarduera industriala]]. Eskualdeko [[Industrialde|industrialdea]] Mungian biltzen da, eta jarduera ekonomikoetarako 1.125.918,8 metro koadroko azalera urbanizatu osoa du, bost industrialdetan banatuta.<ref name=":5" /> Poligono horiek 308 enpresak sortutako jarduera ekonomikoa hartzen dute. [[Belako]] industrialdea da azalera urbanizatu handiena duena, 501.011,14 metro karratu eta 114 enpresa ezarrita, eskualdeko poligonoetan ezarritako jarduera ekonomikoaren % 39,86.<ref name=":5" /> Ezarritako jarduera ekonomikotik, 124 izaera industrialeko enpresak dira; horien atzetik, 78 enpresa dituzten zerbitzu-negozioak daude; [[Merkataritza|merkataritza-arlokoak]] 68 enpresa dira; eta, azkenik, eraikuntza-arlokoak 38 dira. Nabarmentzekoa da azken ekitaldietan industrialdeetan ezarritako enpresen kopuruak gora egin duela [[pandemia]] aurreko uneekin alderatuta: 2018an 291 enpresa izatetik 2024an 308 izatera igaro da (% 5,84ko hazkundea). Bestalde, [[Industria sarea|industria-sareak]] enpleguaren % 26,5 sortu zuen [[Mungialdea|Mungialdean]] 2024ko apirilean, [[Gizarte segurantza|Gizarte Segurantzako]] [[Institutu naziona|Institutu Nazionalaren]] arabera, eta 3.096 lanpostu adar horri lotuta zeuden.<ref name=":5">{{Erreferentzia|izenburua=Mungialdeko Behargintza pone en marcha el proyecto Match Mungialdea con el objetivo de facilitar la conexión entre empresas locales - Ayuntamiento de Mungia - mungia.eus|hizkuntza=es-ES|url=https://www.mungia.eus/es/noticias/-/asset_publisher/A8xrZI2uUhKE/content/mungialdeko-behargintza-pone-en-marcha-el-proyecto-match-mungialdea-con-el-objetivo-de-facilitar-la-conexi%25C3%25B3n-entre-empresas-locales|aldizkaria=Ayuntamiento de Mungia|sartze-data=2024-12-11}}</ref> == Historia == == Ondareak == === Butroeko gaztelua === [[Fitxategi:Butroiko_(Butroe)_gaztelua_06.jpg|thumb|Butroeko gaztelua]] '''[[Butroeko gaztelua]]''' Erdi Aroko gaztelua da, Butroe familiak eraikia. [[Gatika|Gatikan]] kokatuta dago eta denbora luzez itxita egon den arren, bisita ugari jasotzen ditu. 1989tik 1992ra ''Estudios Arriagak'' konponketak egin zituen <ref>{{Erreferentzia|izena=IRANTZU|abizena=ATIENZA|izenburua=Butrón y otros castillos de Bizkaia|hizkuntza=es|data=2014-09-24|url=https://www.elcorreo.com/bizkaia/201409/24/butron-otros-castillos-bizkaia-20140923181223.html|aldizkaria=El Correo|sartze-data=2024-12-05}}</ref> eta gaur egun errusiar inbertsore batek du jabe gisa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Inbertsore errusiar batek Butroeko gaztelua erosi du 4 milioi euroren truke|hizkuntza=eu|data=2021-12-21|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/gizartea/bideoak/osoa/8533632/bideoa-inbertsore-errusiar-batek-butroeko-gaztelua-erosi-du-4-milioi-euroren-truke/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-05}}</ref>. === Landetxo Goikoa === '''[[Landetxo Goikoa baserria|Landetxo Goikoa]]''' [[Mungia|Mungian]] dagoen baserria, XVI.mendean eraikia. Euskal Herriko baserri zaharrenetarikoa da, eta [[Izenaduba Basoa]] parke mitologikoaren barnean dago, non [[Olentzero|Olentzeroren]] etxearena egiten du. Bertan hainbat ekintza egin ahal dira <ref>{{erreferentzia|izena=Mungia Udala|urtea=2007|izenburua=Informe de gestión (1999-2007) y situación actual (Mayo 2007)|argitaletxea=Mungia Udala|hizkuntza=es}}</ref>: * Baserriari buruzko ikus-entzunezkoa * Bisita gidatua * Hainbat gairi buruzko erakusketak * Umeentzako jolasak * Ipuin interaktiboak * Kanpoko jarduerak === Torrebillela Kultur Elkartea === XIV.mendearen inguruan sortutako harrizko dorretxea da <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Torrebillela - Ayuntamiento de Mungia - mungia.eus|hizkuntza=es-ES|url=https://www.mungia.eus/es/torrebillela2|aldizkaria=Ayuntamiento de Mungia|sartze-data=2024-12-05}}</ref> eta Mungiako udalerriko arkitektura zibileko eraikinik zaharrena. Eraikinak aldaketa asko izan ditu gaur egun duen itxuraraino, baina badirudi jatorrizko eraikina harrizko dorre soil bat zela, apaindurarik gabea, bost solairuko altuerakoa, defentsarako zein etxebizitzarako erabiliko zena <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Torrebillela - Ayuntamiento de Mungia - mungia.eus|hizkuntza=es-ES|url=https://www.mungia.eus/es/torrebillela|aldizkaria=Ayuntamiento de Mungia|sartze-data=2024-12-05}}</ref>. === Mesterikako burua === [[Fitxategi:Mesterikako burua (cropped).jpg|thumb|Mesterikako buruaren argazkia]] [[Mesterika|Mesterikako]] ([[Meñaka|Meñakako]]) San Lorenzo baselizan aurkitutako hareharrizko eskultura da, gizon edo emakume baten burua irudikatzen duena <ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Mesterikako burua|hizkuntza=eu|data=2024-04-28|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Mesterikako_burua|sartze-data=2024-12-05|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Bere funtzioa ezezaguna da, hileta edo erlijio errituetan erabili ahal izan zuten, babesa emateko objektua izan zitekeen edota gerla trofeoa <ref>{{Erreferentzia|abizena=triskelpablo|izenburua=Ermita SAN LORENZO de MESTERIKA (Meñaka. Bizkaia).|hizkuntza=es|data=2020-04-08|url=https://arkeohistoriatriskel.wordpress.com/2020/04/08/ermita-san-lorenzo-de-mesterika-menaka-bizkaia/|aldizkaria=ARKEOHISTORIA TRISKEL|sartze-data=2024-12-05}}</ref>. Gaur egun [[Bilboko Arkeologia Museoa|Bizkaiko Arkeologia Museoan]] dago, [[Burdin Aroa Euskal Herrian|Burdin Aroaren]] gelan <ref name=":0" />. === San Pelaio Baseliza === Bakion dagoen ermita erromanikoa da, [[Bermeo|Bermeoko]] [[Gaztelugatxe]] uhartetik gertu <ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=San Pelaio baseliza (Bakio)|hizkuntza=eu|data=2021-03-27|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/San_Pelaio_baseliza_(Bakio)|sartze-data=2024-12-05|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Eraikin txikia da eta bi ezaugarri interesgarri ditu: sarrera eta absideko lehioa <ref name=":1" />. Bizkaian kontserbatzen diren elizarik zaharrenetarikoa da, [[Zumetxaga|Zumetxagako San Migelgo]] (Mungia) eta [[Abrisketako San Pedro ermita|Abrisketako San Pedro]] (Arrigorriaga) elizekin batera <ref name=":1" />. === Garaizarreko errota === Denbora luzez, [[Maruri-Jatabe]] udalerri bizkaitarreko industria bakarra [[Errota|errotak]] ziren. Oraindik ere, iraganeko oroitzapen tradizionalak mantentzen ditugu '''[[Garaizarreko errota|Garaizarreko errotarekin]]''' <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maruri|hizkuntza=es|data=2024-08-20|url=https://es.wikipedia.org/wiki/Maruri|sartze-data=2024-12-05|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref>. Harri grisez egina, leihoetan egur pixka bat du eta teila gorriz egindako estalki batez errematatua dago <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Molino Garaizar en Maruri-Jatabe - Curiosidades y planes relacionados {{!}} Guía Repsol|hizkuntza=es-ES|url=https://www.guiarepsol.com/es/fichas/monumento/molino-garaizar-20719/|aldizkaria=REPSOL|sartze-data=2024-12-05}}</ref>. === Beste ondare batzuk === * [[Mungiako tren zaharra]] * [[Fruizeko eliza]] == Kultura == === Hezkuntza-zentroak === === Euskara === Mungialdeko euskara [[Mendebaleko euskara|mendebaldeko bizkaieraren]] parte da, sartaldeko hizkeran kokatzen dena<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mendebaleko euskara|hizkuntza=eu|data=2024-06-19|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Mendebaleko_euskara|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Mendebaldeko euskara gainontzeko euskalkiak baino lehenago sortu zen, VIII.mendearen inguruan <ref>{{Erreferentzia|izena=Koldo|abizena=Zuazo Zelaieta|izenburua=El iceberg navarro. Euskera y castellano en la Navarra del siglo XVI. (Peio J. Monteano)|data=2019-10-22|url=https://doi.org/10.35462/flv124.7|aldizkaria=Fontes Linguae Vasconum|alea=124|issn=2530-5832|doi=10.35462/flv124.7|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. [[Fitxategi:729-Udalerri euskaldunak eta Uema.svg|alt=Geroago ez, baina 2016ean UEMAn egon zen Gamiz-Fika|thumb|290x290px|Udalerri euskaldunak eta Uema]] Mungialdeko zenbait udalerrik euskararen arnasguneak dira, [[Arrieta (Bizkaia)|Arrieta]] eta [[Fruiz]] esaterako <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Arrieta (Bizkaia)|hizkuntza=eu|data=2023-12-14|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Arrieta_(Bizkaia)#cite_note-18|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref><ref name=":03">{{Erreferentzia|izenburua=Fruiz|hizkuntza=eu|data=2024-08-24|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Fruiz|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>; haien herritar gehienak euskaraz mintzatzen baitira. [[Jon Andoni Uriarte]] fruiztar hizkuntzalariak bere herriko euskara aztertu zuen alde fonetiko, fonologiko-morfologiko eta sintaktikoetatik, [[Alfonso Irigoien|Alfonso Irigoiren]] zuzendaritzapean<ref>{{Erreferentzia|abizena=Endika Uriarte Orbañanos|izenburua=Ergatiboaren erabilera euskara-gaztelania kode-alternantzian: kasu-azterketa bat|orrialdeak=207–252|data=2024-04-30|url=https://doi.org/10.59866/eia.v1i69.279|aldizkaria=Euskera ikerketa aldizkaria|issn=2792-2278|doi=10.59866/eia.v1i69.279|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. 2010eko datuen arabera Fruizen %81 euskaldunak dira, eta euskararen erabilera %58,1ekoa da<ref name=":03" />. [[Mungia]] ere euskaldun kopuru handia duen herria da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mungia|hizkuntza=eu|data=2023-11-28|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Mungia|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Gamiz-Fika|Gamiz-Fikan]], bestalde, %71,9 euskaldunak dira, eta euskararen erabilera %43,3koa da<ref name=":13">{{Erreferentzia|izenburua=Gamiz-Fika|hizkuntza=eu|data=2024-10-03|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Gamiz-Fika|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Udalerri honek, beste batzuk bezala, ez dira [[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|Udalerri Euskaldunen Mankomunitateko]] kideak, baina parte-hartzaileak izateko baldintzak betetzen dituzte. Izan ere, udalerri euskalduntzat jotzen dituzte euskal hiztunen portzentajea %70etik gorakoak duten herriak egon daitezke [[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|UEMA]] Mankomunitatean<ref name=":13" />. [[Meñaka|Meñakari]] dagokionez, bere azentu-sistema Bizkaiko iparraldeko azentu-barietateen eremuan kokatzen da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Meñaka|hizkuntza=eu|data=2024-10-16|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Me%C3%B1aka|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Iñaki Gaminde|Iñaki Gamindek]] artikulu<ref>{{Erreferentzia|izena=Iñaki|abizena=Gaminde|izenburua=Meñakako berba konposatuen azentuaz|orrialdeak=33–47|data=2001-04-30|url=https://revistas.navarra.es/index.php/FLV/article/view/3042|aldizkaria=Fontes Linguae Vasconum|alea=86|issn=2530-5832|doi=10.35462/flv86.3|sartze-data=2024-12-09}}</ref> bat idatzi zuen honi buruz [[Fontes Linguae Vasconum|Fontes linguae-vasconum]] aldizkarian. ==== Ahotsak.eus ataria ==== Badira Ahotsak.eus atarian Mungialdeko hizkeraz jasotzen dituzten zenbait elkarrizketa <ref>{{erreferentzia|izena=Euskal Herriko Ahotsak|abizena=Badihardugu Euskara Elkartea|izenburua=Mungialdekoa (Hizkera)|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sartaldekoa-m/mungialdekoa/}}</ref>. Horien artean Maria Andikoetxea<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Fruiz (Bizkaia). PDFa. - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/pdf/herria/fruiz|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref>,Manu Zugazaga<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gamiz-Fika (Bizkaia). PDFa. - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/pdf/herria/gamiz-fika|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref>, Balentina Elortegi <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Meñaka (Bizkaia). PDFa. - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/pdf/herria/menaka|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref>, Luis Asla <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Arrieta (Bizkaia). PDFa. - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/pdf/herria/arrieta|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref> eta Anartz Ormaza <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bakio (Bizkaia). PDFa. - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/pdf/herria/bakio|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref> daude. === Ekitaldiak === ==== Lore-jokoak ==== [[Mungia]] XX.mendearen hasierara itzultzen da tradizioa eta kultura uztartzen dituen herri-ekimenarekin: [[Euskal Lore Jokoak|'''Lore Jokoak''']]. Garai hartako bizitza soziala eta ohiturak islatzen dituzten hainbat jarduera ematen dira, hala nola: herri antzerkia, euskal dantzak, gastronomia, bertsolaritza eta musika<ref>{{Erreferentzia|izena=C.|abizena=Zárate|izenburua=Mungia regresa a principios del siglo XX este domingo|hizkuntza=es|data=2023-10-24|url=https://www.deia.eus/bizkaia/2023/10/24/mungia-regresa-domingo-principios-siglo-7421792.html|aldizkaria=Deia|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. ==== Sukalkiak ==== [[Fitxategi:2011-016_Euskal_Jaiak_3.jpg|thumb|Gizon bat jaian sukaldatzen]] '''Sukalkiak''' edo '''sukalki eguna''' Mungian egiten den bazkari-lehiaketa da. Lehenengo edizioa 1964an egin zen, Frankismo garaian murgilduta. Identitate bat ospatzeko eta adierazteko premia zegoenez, herritarrek herria elkartzeko helburuarekin sukalki eguna sortu zuten <ref name=":9">{{Erreferentzia|izenburua=Un documental desvela el origen del Sukalki Eguna de Mungia|hizkuntza=es|url=https://www.eitb.eus/es/radio/radio-euskadi/programas/graffiti/detalle/4198994/un-documental-desvela-origen-sukalki-eguna-mungia/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. [[Ondarroa|Ondarroako]] [[Arrantzale Eguna|Arrantzale Egunean]] prestatzen den [[Marmitako|marmitakoa]] ardatz hartuta, Mungiako [[baserri]]-historiarekin lotura izango duen errezeta garatu zen; gaur egun ezagutzen den haragizko sukalkia sortuz<ref name=":9" />. ==== Bendejerak ==== ''Bendeja'' baserritarrak, edo '''''bendejerak,''''' baserriko produktuak saltzen dituzten emakumeak dira. [[Saski]] handietan azokara edo plazara saltzeko baratzako barazki eta frutak eramaten dituzte <ref name=":10">{{Erreferentzia|izenburua=Bendejerak: sorotik plazara {{!}} Labayru Fundazioa|hizkuntza=eu|data=2021-12-03|url=https://www.labayru.eus/etnografia-atalak/bendejerak-sorotik-plazara|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. Mungiako Plazan ostiralero egoten dira goizean antolatzen den azokan. [[Fitxategi:Ordizia_azoka_0001.jpg|thumb|Bi emakume sagarrak saltzen azoka batean]] Bendejaren eta esnearen salmenta maiz estuki lotuta egon dira. Emakumeak, lehenengo esneak banatzen zituzten etxerik etxe, eta gero bendeja saltzen zuten plazan. Lanbide edo zeregin horretan hasteko, gazte horiek batzuetan amaren edo auzoko andreren baten laguntza izaten zuten; baina beste batzuetan, haien kabuz joan behar izaten zuten <ref name=":10" />. Mungiaz gain, hainbat herrietan egon ziren bendejerak: [[Bilbo|Bilbon]], [[Gernika-Lumo|Gernikan]], [[Bermeo|Bermeon]], [[Areeta|Areetan]] eta [[Portugalete|Portugaleten]], esaterako <ref name=":10" />. ==== Baserritar eguna ==== '''Baserritar eguna''' Mungiako [[San Pedroko jaietan]] ospatzen den ekitaldia da. Egun horretan, euskal nekazaritza eta baserritarrak protagonista dira, eta hainbat produktu dastatzeko aukera ematen da, horien artean: barazkiak, gaztak, txakolina, eztia eta taloa<ref name=":11">{{Erreferentzia|izena=C.|abizena=Zárate|izenburua=Mungia celebra un gran Baserritarren Eguna mientras aguarda el txupinazo|hizkuntza=es|data=2023-06-26|url=https://www.deia.eus/bizkaia/2023/06/26/mungia-celebra-gran-baserritarren-eguna-6972190.html|aldizkaria=Deia|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. Baserriko produktuen salmentaz gain, animalien eta herri kirolen erakustaldiak ere antolatzen dira <ref name=":11" />. ==== Gabonetako kabalkada ==== Mungiako [[Udal|Udalak]] eta [[Izenaduba Basoa]] parke mitologikoak antolatuta, [[Olentzero]] eta bestelako pertsonai mitologikoek osatutako kabalkada egiten da abenduaren 24an. [[Landetxo Goikoa baserria|Landetxo Goikotik]] hasita, herri guztitik ibilbide bat egiten da [[Udaletxe|udaletxera]] heldu arte. === Jaiak === * Arrietako San Martin jaiak * Bakioko San Juan Dolozak, [[Abuztuaren 29|Abuztuak 29]] * Fruizeko Lorentzo Deuna, [[Abuztuaren 10|Abuztuak 10]] * Gamiz-Fikako San Isidro jaiak * Gatikako San Marko jaiak * Laukizeko Mikel Deunaren jaiak, iraileko azken astetik urriko lehen astera * Maruri-Jataben Laurentzi Deunaren egunean ospatzen dira herriko jaiak, [[Abuztuaren 10|Abuztuak 10]] * Meñakako San Roqueak [[Abuztuaren 16|Abuztuak 16]] * Mungiako San Pedroak, [[Ekainaren 29|Ekainak 29]] == Pertsonaia ezagunak == * [[Lauaxeta|Estepan Urkiaga "Lauaxeta"]] ([[1905]]-[[1937]]), poeta [[laukiz]]tarra. * [[Telmo Zarraonandia|Telmo Zarraonaindia "Zarra"]] ([[1921]]-[[2006]]), [[futbol]]ari [[mungia]]rra. * [[Miguel Angel Lotina|Miguel Anjel Lotina]] ([[1957]]-), entrenatzaile [[meñaka]]rra. * [[Ikerne Goikoetxea]] ([[1967]]-), aktore mungiarra. * [[Unai Ziarreta]]- ([[1970]]-), [[Eusko Alkartasuna]]ko presidente mungiarra. * [[Rafa Rueda]]- ([[1972]]-), abeslari eta [[gitarra]]-jole mungiarra. * [[José Ramón Goienetxe|José Ramón Goienetxe Bilbao]] ([[1940]]-) txirrindulari arrietarra <ref name=":02">{{Erreferentzia|izenburua=Arrieta (Bizkaia)|hizkuntza=eu|data=2023-12-14|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Arrieta_(Bizkaia)|sartze-data=2024-12-05|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. * [[Santiago Arriaga|Santiago Arriaga Arrien]] ([[1903]] - [[1936]]), apaiz [[Hirukoiztar|hirukoiztarra]] [[Arrieta (Bizkaia)|Arrietakoa]] <ref name=":02" />. * [[Patxi Gondra|Biktoriano Gondra Muruaga]] ([[1910]]-[[1974]]), apaiz [[Pasiotar|pasiotarra]] [[Arrieta (Bizkaia)|Arrietakoa]] <ref name=":02" />. * [[Juan Maria Uriarte]] ([[1933]]-), apaiza eta apezpikua izandakoa Fruizekoa <ref name=":12">{{Erreferentzia|izenburua=Fruiz|hizkuntza=eu|data=2024-08-24|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Fruiz|sartze-data=2024-12-05|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. * [[Andoni Gerrikaetxebarria]] (Begoña, 1934), Bilboko Elizbarrutiko Bikario Nagusia(1989-2006) fruiztarra <ref name=":12" />.. * [[Jon Andoni Uriarte|Jon Andoni Uriarte Garai]] hizkuntzalari fruiztarra. 1995ean bere doktorego-tesian herriko euskara aztertu zuen <ref name=":12" />.. * [[Inmaculada Arostegi]] ([[1966]]-), matematikaria, irakaslea eta ikertzailea Euskal Herriko Unibertsitatean ([[Gamiz-Fika]])<ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Gamiz-Fika|hizkuntza=eu|data=2024-10-03|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Gamiz-Fika|sartze-data=2024-12-05|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. * [[Amaia Goirigolzarri Alegria]] ([[1978]]-[[2023]]) [[Abokatu|abokatua]], [[Sare (mugimendua)|Sare Herritarreko]] eta Erabakizaleak taldeko kidea (Gamiz-Fika)<ref name=":2" />. * [[Jon Barrenetxea]] (2000), txirrindularia Gamiz-Fikarra<ref name=":2" />. * [[Joana Butroekoa]] (c. [[1440]] - ?), XV. mendeko euskal idazlea. [[Gomez Gonzalez Butroe|Gomez Gonzalez Butroeren]] alaba zen, Butroeko jauna eta oinaztarren buruzagia (Gatika) <ref name=":3">{{Erreferentzia|izenburua=Gatika|hizkuntza=eu|data=2023-11-15|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Gatika|sartze-data=2024-12-05|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. * [[Angel Sertutxa]] ([[1931]]-), futbolaria (Gatika) <ref name=":3" />. * [[Gabino Ereñozaga]] ([[1942]]-), txirrindularia (Gatika)<ref name=":3" />. * [[Leixuri Arrizabalaga]] ([[1981]]-), abokatu eta politikari jelkidea (Gatika)<ref name=":3" />. * [[Amaia Cayero]] ([[1984]]-), kazetaria (Gatika)<ref name=":3" />. * [[Alejandro Bilbao]] ([[1884]]-[[1966]]), ''Erramun Maruri'' ezizenez ezaguna, euskal idazlea (Maruri-Jatabe)<ref name=":4">{{Erreferentzia|izenburua=Jatabe|hizkuntza=eu|data=2024-01-30|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Jatabe|sartze-data=2024-12-05|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. * [[Iñigo Urrutia]] ([[1966]]-), [[Euskal Herriko Unibertsitatea|Euskal Herriko Unibertsitateko]] [[Administrazio-Zuzenbidea|Administrazio-Zuzenbideko]] irakaslea (Maruri-Jatabe) <ref name=":4" />. * [[Valentín Uriona]] ([[1940]]-[[1967]]), txirrindulari mungiarra. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Bizkaiko eskualdeen zerrenda]] == Kanpo estekak == * {{eu}}[http://www.mungia.org/euskara/ciudad/amplia/mungialdea.htm Eskualdeko datu orokorrak Mungiako Udalaren webgunean] {{autoritate kontrola}} {{Bizkaiko eskualdeak}} {{Euskal Herriko eskualde aurkibidea}} [[Kategoria:Mungialdea| ]] s46lefd6mhz52q28ffp00byid2lqqde 9998518 9998464 2024-12-13T13:41:46Z Whitespotbeluga 169003 9998518 wikitext text/x-wiki {{Euskal Herriko eskualde infotaula | izena = Mungialdea | irudia = Bakio jata menditik.JPG | irudiaren testua = Bakio Jata menditik. | bandera = | lurraldea = Bizkaia | kokapena = Bizkaia - Mungialdearen kokapena.svg | azalera = 158,23 | biztanleria = 26562 | urtea = 2013 | udalerriak = [[Arrieta (Bizkaia)|Arrieta]], [[Bakio]], [[Fruiz]], [[Gamiz-Fika]], [[Gatika]], [[Laukiz]], [[Maruri-Jatabe]], [[Meñaka]] eta [[Mungia]]) | herririk handiena = Mungia | herriaren biztanleak = 17022 | web = }}[[Mungialdea]] edo '''Plentzia-Mungia''' [[Bizkaiko eskualdeak|Bizkaiko eskualdetako]] bat da, hain zuzen herrialdearen iparraldean dagoena. [[Mungia]] du hiriburu, eta [[Uribe]] banaketa administratibo historikoaren parte da. Gaur egun, bi azpieskualdetan banatu daiteke, guztira 15 udalerriz osatutako eskualdea izanik: * Mungialdea, barrualdeko udalerriak hartuz ([[Arrieta (Bizkaia)|Arrieta]], [[Bakio]], [[Fruiz]], [[Gamiz-Fika]], [[Gatika]], [[Laukiz]], [[Maruri-Jatabe]], [[Meñaka]] eta [[Mungia]]). * [[Uribe Kosta]], kostaldeko udalerriak bere gain hartuz ([[Barrika (herria)|Barrika]], [[Gorliz]], [[Lemoiz]], [[Plentzia]], [[Sopela]] eta [[Urduliz]]). Uribe Kosta azpieskualdean [[Berango]] udalerria ere sartu ohi da, baina ofizialki Berango [[Bilboaldea]] eskualdearen parte da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bizkaiko eskualdeak|hizkuntza=eu|data=2023-06-10|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Bizkaiko_eskualdeak|sartze-data=2024-12-12|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref> == Geografia == === Mugakideak === Iparraldera [[Kantauri|Kantauri itsasoa]], hegoaldera [[Bilboaldea]], ekialdera [[Busturialdea]] eta mendebaldera [[Bilboaldea]] mugakide ditu. === Udalerriak === {| class="wikitable" cellpadding="3" style="text-align: center;" |- ! !Herria !Biztanleria (2013) !Lurraldea km² !Alderdi politikoa (2019) |- |[[Fitxategi:Escudo de Arrieta.svg|20px]] |align="left"|[[Arrieta (Bizkaia)|Arrieta]] |545 |14.5 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Bakio.svg|20px]] |align="left"|[[Bakio]] |2.628 |16.78 |[[Euskal Herria Bildu|EH Bildu]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Fruiz.svg|20px]] |align="left"|[[Fruiz]] |547 |5.73 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Gamiz Fika.svg|20px]] |align="left"|[[Gamiz-Fika]] |1.348 |15.5 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Gatika.svg|20px]] |align="left"|[[Gatika]] |1.611 |17 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Laukiz.svg|20px]] |align="left"|[[Laukiz]] |1.148 |8.1 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Maruri Jatabe.svg|20px]] |align="left"|[[Maruri-Jatabe]] |948 |15.8 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Meñaka.svg|20px]] |align="left"|[[Meñaka]] |745 |12.7 |[[Euskal Herria Bildu|EH Bildu]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Mungia.svg|20px]] |align="left"|'''[[Mungia]]''' |17.022 |52.12 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |} === Mendiak === [[Fitxategi:Sollube 2.jpg|thumb|150x150px|Sollube]] [[Arrieta (Bizkaia)|Arrieta]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Arrieta (Bizkaia)|hizkuntza=eu|data=2023-12-14|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Arrieta_(Bizkaia)|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref> udalerriaren %10 [[Urdaibai|Urdaibaiko]] lurraldean egoteaz gain, [[Sollube|Sollube (684 m)]] mendiaren magalean hedatzen da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Meñaka|hizkuntza=eu|data=2024-10-16|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Me%C3%B1aka|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref> [[Meñaka|Meñakarekin]] batera. Sollubera igotzeko hainbat modu daude, horien artean aipatutako bi herrien bitartez. Mendi honen gailurra Arrietan dago<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sollube|hizkuntza=eu|data=2023-07-05|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Sollube|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Fitxategi:Unbe mendia.jpg|thumb|150x150px|Unbe]] [[Fitxategi:INDALECIO Ojanguren Bizkargin 113101.jpg|thumb|150x150px|Bizkargi]] [[Jata (mendia)|Jata (592 m)]] mendiak [[Maruri-Jatabe|Maruri-Jataberi]] izena ematen dio, baita [[Mungia|Mungiako]] jaietako [[Mari Jata|Mari-Jatari]] ere. Jatak Maruri-Jatabe udalerriaren ekialdeko mugarriarena egiten du. Inguruan badaude altuera txikiagoko beste muino batzuk, hala nola: [[Artebakarra mendatea|Artebakarra]], Irutxurre, Kurtzegana, Garbi-mendi, Iruarteta, Santakurtze, Amezti eta Txarola mendiak <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Jatabe|hizkuntza=eu|data=2024-01-30|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Jatabe|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Laukiz|Laukizetik]] gertu dagoen mendia [[Unbe|Unbe (302 m)]] da; ezaguna dena bertan [[Felisia Sistiagak]] 1941ean [[Ama birjina|Ama Birjina]] ikusi zuelako <ref name=":04">{{Erreferentzia|izenburua=Virgen de Umbe|hizkuntza=es|data=2024-01-22|url=https://es.wikipedia.org/wiki/Virgen_de_Umbe|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref> ([[Unbeko Birjinia|Unbeko Birjina]]). Ordutik, hainbat agerpen egon dira, azkena 1988an <ref name=":04" />. [[Berreaga|Berreagari (366 m)]] dagokionez, Mungia eta [[Gamiz-Fika|Gamiz-Fikarekin]] muga egiten du, baita [[Derio]] eta [[Zamudio|Zamudiorekin]] ere. 2013ko uztailaren 16an [[Eusko Jaurlaritza|Eusko Jaurlaritzak]] bertoko [[Herrixka Gotortuaren eta Nekropoliaren Gune Arkeologikoa]] ''monumentu'' izendatu zuen, Sailkatutako Kultura Ondasuna, monumentu-multzo kategoriarekin <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Berreaga|hizkuntza=eu|data=2022-04-09|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Berreaga|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kultura i Wychowanie|data=2021-02-12|url=https://doi.org/10.25312/2083-2923.18/2020|aldizkaria=Kultura i Wychowanie|alea=2(18)/2020|zenbakia=18|issn=2544-9427|doi=10.25312/2083-2923.18/2020|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. [[Bizkargi|Bizkargi (536 m)]], hortaz, [[Butroe (ibaia)|Butroe ibaiaren]] sortzailea da eta bere tontorrean [[Santa Kurtzi|Santa Kurtziri]] eskainitako baseliza dago<ref name=":14">{{Erreferentzia|izenburua=Bizkargi|hizkuntza=eu|data=2024-05-03|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Bizkargi|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Mendi horretan hainbat borroka odoltsuak eman ziren [[Espainiako Gerra Zibila|Espainiako Gerra Zibilean]], eta horregatik maiatzako lehen igandean [[Bizkargi Eguna]] ospatzen da; tontorrean gudariei omenaldia eginez <ref name=":14" />. Mungialdeko beste bi mendi [[Tallu (342 m)]] eta [[Gondramendi|Gondramendi (217 m)]] dira. [[Fitxategi:Mungialde zabal barruko mendi guztiak.png|border|erdian|thumb|435x435px|Mungialde zabal barruko mendi guztiak]] === Hidrologia === [[Fitxategi:Butroe ibaia Gamizen.jpg|thumb|302x302px|Butroe ibaia Gamizen]] [[Gamiz-Fika|Gamiz-Fikatik]] pasatzen da [[Butroe (ibaia)|Butroe ibaia]], eta Anbieta, Atxispe<ref>{{Erreferentzia|izena=Francis|abizena=Deng|izenburua=Operculum diagram (wikimedia commons)|argitaletxea=Radiopaedia.org|abizena2=Cheng|izena2=Jeffrey|data=2017-06-20|url=https://doi.org/10.53347/rid-54033|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Radiopaedia.org}}</ref> eta Kaperiaga<ref>{{Erreferentzia|izena=Francis|abizena=Deng|izenburua=Operculum diagram (wikimedia commons)|argitaletxea=Radiopaedia.org|abizena2=Cheng|izena2=Jeffrey|data=2017-06-20|url=https://doi.org/10.53347/rid-54033|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Radiopaedia.org}}</ref> [[Erreka|errekek]] elikatzen dute. Mungiako inguruan ere badira hainbat iturri Butroi ibaiaren ibaiadarrak direnak: Atxuri, Trobika, Lauromendi, Atebarri edo Mantzorriko erreka esaterako; antzinean 20 [[Errotarri|errotari]] eragiteko gauza zirenak <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mungia|hizkuntza=eu|data=2023-11-28|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Mungia|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Gainera, Laukizetik aurkitu dezakegun mendixketatik [[Butroe (ibaia)|Butroe]] ibaira doazen hainbat erreka txiki jaisten dira, besteak beste, Amazkarai, Goiartzu eta Erreskondo. Erreka horiek igarotzen diren lekuetako baserrien izenak daramatzate <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Laukiz|hizkuntza=eu|data=2023-11-10|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Laukiz|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Bakio|Bakion]] bi ibaik zeharkatzen dute: [[Estepona (ibaia)|Estepona]] ibaiak mendebaldean, eta [[Ondarre ibaia|Ondarre]] ibaia ekialdean <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bakio|hizkuntza=eu|data=2024-03-06|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Bakio|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Fruiz|Fruizen]], berriz, udalerriaren erdigunetik zeharkatzen den [[Oka]] ibaia dago <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Fruiz|hizkuntza=eu|data=2024-08-24|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Fruiz|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. == Demografia == {| class="wikitable" width="450" border="0" style="float: right; border: 1px solid #999; background-color:#FFFFFF;" !Biztanleria udalerrika |- |{{#tag:mapframe|[{ "type": "ExternalData", "service": "geoline", "ids": "Q15222897" }, { "type": "ExternalData", "properties": { "stroke": "#666", "stroke-opacity": 1, "stroke-width": 0.4, "fill-opacity": 0.9 }, "service": "geoshape", "query": "SELECT ?Udalerria ?UdalerriaLabel ?biztanleria (?Udalerria as ?id) (SAMPLE(?fill) as ?fill) (concat(str(?biztanleria)) as ?biztanle) (concat('[[:eu:', ?UdalerriaLabel, '|', ?UdalerriaLabel, ']]: ', ?biztanle) as ?title) WHERE { ?Udalerria wdt:P276 wd:Q15222897;. ?Udalerria wdt:P1082 ?biztanleria. BIND( if(?biztanleria>=20000, '#440154', if(?biztanleria>= 10000, '#443983', if(?biztanleria>= 5000, '#31688e', if(?biztanleria>= 2500, '#21918c', if(?biztanleria>= 1000, '#35b779', if(?biztanleria>= 500, '#90d743', if(?biztanleria>= 100, '#fde725', '#fdb525')))))) ) as ?fill). SERVICE wikibase:label { bd:serviceParam wikibase:language 'eu,en'. } } GROUP BY ?Udalerria ?UdalerriaLabel ?biztanleria"}]|width=450|height=400|align=center<noinclude>|latitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=latitude}}|longitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=longitude}}|zoom=10</noinclude>}} |- |<small> {{zutabe-zerrenda|{{plainlist| *{{Color box|#440154|border=darkgray}} > 20000 *{{Color box|#443983|border=darkgray}} 10000-20000 *{{Color box|#31688e|border=darkgray}} 5000-10000 *{{Color box|#21918c|border=darkgray}} 2500-5000 *{{Color box|#35b779|border=darkgray}} 1000-2500 *{{Color box|#90d743|border=darkgray}} 500-1000 *{{Color box|#fde725|border=darkgray}} 100-500 *{{Color box|#fdb525|border=darkgray}} < 100 }}|kopurua=4}}</small> |} '''Mungialdea''' eskualdeak, [[Bizkaia|Bizkaiko]] [[Foru lurralde|lurralde historikoan]] kokatua, 60.749 biztanle ditu guztira (2024), 29.908 gizon eta 30.841 emakume, eta horrek adierazten du emakumeen gehiengoa txikia dela. Biztanle-dentsitatea 291,6 biztanlekoa da kilometro koadroko, Bizkaiko batez bestekoa baino pixka bat txikiagoa, 520,2 bizt./km² baita.<ref name=":6">{{Erreferentzia|abizena=Eustat|izenburua=Población de la C.A. de Euskadi por ámbitos territoriales, según sexo y densidad de población. 01/01/2023|url=https://www.eustat.eus/elementos/ele0011400/poblacion-de-la-ca-de-euskadi-por-ambitos-territoriales-segun-sexo-y-densidad-de-poblacion/tbl0011429_c.html|aldizkaria=www.eustat.eus|sartze-data=2024-12-12}}</ref> Biztanleriaren banaketa etarioak erakusten duenez, % 20,1 0-19 urtekoei dagokie, % 60,5 20-64 urtekoei, eta % 19,4k 65 urte edo gehiago dituzte. Datu horiek adierazten dute biztanleria gehienak aktiboak direla, baina adinekoen proportzio esanguratsua dutela.<ref name=":7">{{erreferentzia|abizena=Eustat|izenburua=Población de la C.A. de Euskadi por ámbitos territoriales, según sexo y densidad de población. 01/01/2024|url=https://www.eustat.eus/elementos/ele0011400/poblacion-de-la-ca-de-euskadi-por-ambitos-territoriales-segun-grandes-grupos-de-edad-y-sexo/tbl0011427_c.html|aldizkaria=www.eustat.eus|sartze-data=2024-12-12}}</ref> Udalerriei dagokienez, biztanle gehien dituztenak Sopela (13.917 biztanle) eta Mungia (17.654 biztanle) dira, biak batera eskualdeko biztanleria osoaren % 50 baino gehiago osatzen baitute. Bestalde, biztanle gutxien dituzten udalerriak Arrieta (568 biztanle) eta Meñaka (751 biztanle) dira. Sopela eta Urduliz biztanle-dentsitate handiagatik nabarmentzen dira, 1.674,7 biz./km² eta 721,3 biz./km², hurrenez hurren. Maruri-Jatabe (65,5 biz./km²) eta Meñaka (60,2 biz./km²) udalerriek, berriz, dentsitate askoz baxuagoak dituzte, landa-eremukoak.<ref name=":6" /> Generoaren araberako azterketak erakusten duenez, emakumeak gehiengoa dira eskualdeko udalerri guztietan, eta ordezkaritza bereziki nabarmena da Urdulizen ( % 51,7) eta Gorlizen ( % 51,8). Joera horrek eredu orokorra erakusten du Bizkaian, non emakumeen bizi-itxaropena altuagoa den, eta horrek emakumeen proportzioa handiagoa izatea eragiten du, batez ere adin handieneko taldeetan. Udalerri txikienetan, hala nola Meñakan eta Arrietan, emakumeen proportzioa zertxobait txikiagoa da, baina gizonena baino pixka bat handiagoa da oraindik, eta horrek lurralde osoan joera horren sendotasuna azpimarratzen du.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> {| class="wikitable sortable mw-collapsible mw-collapsed" |- | colspan="14"|Euskal Aeko biztanleria, lurralde-eremuen, adin-talde handien, sexuaren eta biztanleria-dentsitatearen arabera. 2024/01/01<ref name=":6" /><ref name=":7" /> |- | rowspan="3" | ! colspan="3" rowspan="2" |'''Biztanleria sexuaren arabera''' ! colspan="9" |'''Adin-talde handiak''' ! rowspan="3" |'''Biztanledentsitatea (bizt./km²)''' |- ! colspan="3" |'''0 – 19''' ! colspan="3" |'''20 – 64''' ! colspan="3" |'''>= 65''' |- !'''Guztira''' !'''Gizonak''' !'''Emakumeak''' !'''Guztira''' !'''Gizonak''' !'''Emakumeak''' !'''Guztira''' !'''Gizonak''' !'''Emakumeak''' !'''Guztira''' !'''Gizonak''' !'''Emakumeak''' |- !'''Euskal AE''' |2208007 |1071155 |1136852 |391302 |201472 |189830 |1287750 |642290 |645460 |528955 |227393 |301562 |305,4 |- !'''Lurralde historikoak''' ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! |- |Araba |335146 |164469 |170677 |63452 |32790 |30662 |195446 |97869 |97577 |76248 |33810 |42438 |110,2 |- |Bizkaia |1150037 |553841 |596196 |194874 |100361 |94513 |674664 |334755 |339909 |280499 |118725 |161774 |520,2 |- |Gipuzkoa |722824 |352845 |369979 |132976 |68321 |64655 |417640 |209666 |207974 |172208 |74858 |97350 |365,4 |- !'''Eskualdea''' ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! |- |Mungialdea |60749 |29908 |30841 |12194 |6285 |5909 |36747 |18194 |18553 |11808 |5429 |6379 |291,6 |- !'''Udalerriak''' ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! |- |Arrieta |568 |294 |274 |82 |40 |42 |363 |198 |165 |123 |56 |67 |38,9 |- |Bakio |2828 |1396 |1432 |520 |261 |259 |1753 |886 |867 |555 |249 |306 |171,8 |- |Barrika |1599 |821 |778 |274 |152 |122 |961 |503 |458 |364 |166 |198 |210,7 |- |Fruiz |576 |271 |305 |129 |56 |73 |342 |165 |177 |105 |50 |55 |102,3 |- |Gamiz-Fika |1375 |687 |688 |227 |114 |113 |815 |406 |409 |333 |167 |166 |90,3 |- |Gatika |1631 |821 |810 |324 |164 |160 |930 |472 |458 |377 |185 |192 |94,4 |- |Gorliz |6071 |2974 |3097 |1096 |570 |526 |3667 |1794 |1873 |1308 |610 |698 |602,3 |- |Laukiz |1253 |603 |650 |274 |133 |141 |742 |366 |376 |237 |104 |133 |154,7 |- |Lemoiz |1362 |713 |649 |273 |150 |123 |864 |449 |415 |225 |114 |111 |73,4 |- |Maruri-Jatabe |1045 |534 |511 |210 |117 |93 |626 |314 |312 |209 |103 |106 |65,5 |- |Meñaka |751 |395 |356 |134 |75 |59 |415 |214 |201 |202 |106 |96 |60,2 |- |Mungia |17654 |8519 |9135 |3693 |1892 |1801 |10586 |5115 |5471 |3375 |1512 |1863 |397,3 |- |Plentzia |4493 |2177 |2316 |774 |397 |377 |2761 |1356 |1405 |958 |424 |534 |765,4 |- |Sopela |13917 |6931 |6986 |3039 |1594 |1445 |8392 |4196 |4196 |2486 |1141 |1345 |1674,7 |- |Urduliz |5626 |2772 |2854 |1145 |570 |575 |3530 |1760 |1770 |951 |442 |509 |721,3 |} == Ekonomia == === Industria sektorea === Mungialdeak [[Mungia|Mungiako]] poligonoetan eta [[Ugarte (Gatika)|Ugarte-Gatikan]] biltzen du bere [[Jarduera industria|jarduera industriala]]. Eskualdeko [[Industrialde|industrialdea]] Mungian biltzen da, eta jarduera ekonomikoetarako 1.125.918,8 metro koadroko azalera urbanizatu osoa du, bost industrialdetan banatuta.<ref name=":5" /> Poligono horiek 308 enpresak sortutako jarduera ekonomikoa hartzen dute. [[Belako]] industrialdea da azalera urbanizatu handiena duena, 501.011,14 metro karratu eta 114 enpresa ezarrita, eskualdeko poligonoetan ezarritako jarduera ekonomikoaren % 39,86.<ref name=":5" /> Ezarritako jarduera ekonomikotik, 124 izaera industrialeko enpresak dira; horien atzetik, 78 enpresa dituzten zerbitzu-negozioak daude; [[Merkataritza|merkataritza-arlokoak]] 68 enpresa dira; eta, azkenik, eraikuntza-arlokoak 38 dira. Nabarmentzekoa da azken ekitaldietan industrialdeetan ezarritako enpresen kopuruak gora egin duela [[pandemia]] aurreko uneekin alderatuta: 2018an 291 enpresa izatetik 2024an 308 izatera igaro da (% 5,84ko hazkundea). Bestalde, [[Industria sarea|industria-sareak]] enpleguaren % 26,5 sortu zuen [[Mungialdea|Mungialdean]] 2024ko apirilean, [[Gizarte segurantza|Gizarte Segurantzako]] [[Institutu naziona|Institutu Nazionalaren]] arabera, eta 3.096 lanpostu adar horri lotuta zeuden.<ref name=":5">{{Erreferentzia|izenburua=Mungialdeko Behargintza pone en marcha el proyecto Match Mungialdea con el objetivo de facilitar la conexión entre empresas locales - Ayuntamiento de Mungia - mungia.eus|hizkuntza=es-ES|url=https://www.mungia.eus/es/noticias/-/asset_publisher/A8xrZI2uUhKE/content/mungialdeko-behargintza-pone-en-marcha-el-proyecto-match-mungialdea-con-el-objetivo-de-facilitar-la-conexi%25C3%25B3n-entre-empresas-locales|aldizkaria=Ayuntamiento de Mungia|sartze-data=2024-12-11}}</ref> == Historia == == Ondareak == === Butroeko gaztelua === [[Fitxategi:Butroiko_(Butroe)_gaztelua_06.jpg|thumb|Butroeko gaztelua]] '''[[Butroeko gaztelua]]''' Erdi Aroko gaztelua da, Butroe familiak eraikia. [[Gatika|Gatikan]] kokatuta dago eta denbora luzez itxita egon den arren, bisita ugari jasotzen ditu. 1989tik 1992ra ''Estudios Arriagak'' konponketak egin zituen <ref>{{Erreferentzia|izena=IRANTZU|abizena=ATIENZA|izenburua=Butrón y otros castillos de Bizkaia|hizkuntza=es|data=2014-09-24|url=https://www.elcorreo.com/bizkaia/201409/24/butron-otros-castillos-bizkaia-20140923181223.html|aldizkaria=El Correo|sartze-data=2024-12-05}}</ref> eta gaur egun errusiar inbertsore batek du jabe gisa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Inbertsore errusiar batek Butroeko gaztelua erosi du 4 milioi euroren truke|hizkuntza=eu|data=2021-12-21|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/gizartea/bideoak/osoa/8533632/bideoa-inbertsore-errusiar-batek-butroeko-gaztelua-erosi-du-4-milioi-euroren-truke/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-05}}</ref>. === Landetxo Goikoa === '''[[Landetxo Goikoa baserria|Landetxo Goikoa]]''' [[Mungia|Mungian]] dagoen baserria, XVI.mendean eraikia. Euskal Herriko baserri zaharrenetarikoa da, eta [[Izenaduba Basoa]] parke mitologikoaren barnean dago, non [[Olentzero|Olentzeroren]] etxearena egiten du. Bertan hainbat ekintza egin ahal dira <ref>{{erreferentzia|izena=Mungia Udala|urtea=2007|izenburua=Informe de gestión (1999-2007) y situación actual (Mayo 2007)|argitaletxea=Mungia Udala|hizkuntza=es}}</ref>: * Baserriari buruzko ikus-entzunezkoa * Bisita gidatua * Hainbat gairi buruzko erakusketak * Umeentzako jolasak * Ipuin interaktiboak * Kanpoko jarduerak === Torrebillela Kultur Elkartea === XIV.mendearen inguruan sortutako harrizko dorretxea da <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Torrebillela - Ayuntamiento de Mungia - mungia.eus|hizkuntza=es-ES|url=https://www.mungia.eus/es/torrebillela2|aldizkaria=Ayuntamiento de Mungia|sartze-data=2024-12-05}}</ref> eta Mungiako udalerriko arkitektura zibileko eraikinik zaharrena. Eraikinak aldaketa asko izan ditu gaur egun duen itxuraraino, baina badirudi jatorrizko eraikina harrizko dorre soil bat zela, apaindurarik gabea, bost solairuko altuerakoa, defentsarako zein etxebizitzarako erabiliko zena <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Torrebillela - Ayuntamiento de Mungia - mungia.eus|hizkuntza=es-ES|url=https://www.mungia.eus/es/torrebillela|aldizkaria=Ayuntamiento de Mungia|sartze-data=2024-12-05}}</ref>. === Mesterikako burua === [[Fitxategi:Mesterikako burua (cropped).jpg|thumb|Mesterikako buruaren argazkia]] [[Mesterika|Mesterikako]] ([[Meñaka|Meñakako]]) San Lorenzo baselizan aurkitutako hareharrizko eskultura da, gizon edo emakume baten burua irudikatzen duena <ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Mesterikako burua|hizkuntza=eu|data=2024-04-28|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Mesterikako_burua|sartze-data=2024-12-05|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Bere funtzioa ezezaguna da, hileta edo erlijio errituetan erabili ahal izan zuten, babesa emateko objektua izan zitekeen edota gerla trofeoa <ref>{{Erreferentzia|abizena=triskelpablo|izenburua=Ermita SAN LORENZO de MESTERIKA (Meñaka. Bizkaia).|hizkuntza=es|data=2020-04-08|url=https://arkeohistoriatriskel.wordpress.com/2020/04/08/ermita-san-lorenzo-de-mesterika-menaka-bizkaia/|aldizkaria=ARKEOHISTORIA TRISKEL|sartze-data=2024-12-05}}</ref>. Gaur egun [[Bilboko Arkeologia Museoa|Bizkaiko Arkeologia Museoan]] dago, [[Burdin Aroa Euskal Herrian|Burdin Aroaren]] gelan <ref name=":0" />. === San Pelaio Baseliza === Bakion dagoen ermita erromanikoa da, [[Bermeo|Bermeoko]] [[Gaztelugatxe]] uhartetik gertu <ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=San Pelaio baseliza (Bakio)|hizkuntza=eu|data=2021-03-27|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/San_Pelaio_baseliza_(Bakio)|sartze-data=2024-12-05|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Eraikin txikia da eta bi ezaugarri interesgarri ditu: sarrera eta absideko lehioa <ref name=":1" />. Bizkaian kontserbatzen diren elizarik zaharrenetarikoa da, [[Zumetxaga|Zumetxagako San Migelgo]] (Mungia) eta [[Abrisketako San Pedro ermita|Abrisketako San Pedro]] (Arrigorriaga) elizekin batera <ref name=":1" />. === Garaizarreko errota === Denbora luzez, [[Maruri-Jatabe]] udalerri bizkaitarreko industria bakarra [[Errota|errotak]] ziren. Oraindik ere, iraganeko oroitzapen tradizionalak mantentzen ditugu '''[[Garaizarreko errota|Garaizarreko errotarekin]]''' <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maruri|hizkuntza=es|data=2024-08-20|url=https://es.wikipedia.org/wiki/Maruri|sartze-data=2024-12-05|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref>. Harri grisez egina, leihoetan egur pixka bat du eta teila gorriz egindako estalki batez errematatua dago <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Molino Garaizar en Maruri-Jatabe - Curiosidades y planes relacionados {{!}} Guía Repsol|hizkuntza=es-ES|url=https://www.guiarepsol.com/es/fichas/monumento/molino-garaizar-20719/|aldizkaria=REPSOL|sartze-data=2024-12-05}}</ref>. === Beste ondare batzuk === * [[Mungiako tren zaharra]] * [[Fruizeko eliza]] * [[San Pedro Atxispe]] == Kultura == === Hezkuntza-zentroak === === Euskara === Mungialdeko euskara [[Mendebaleko euskara|mendebaldeko bizkaieraren]] parte da, sartaldeko hizkeran kokatzen dena<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mendebaleko euskara|hizkuntza=eu|data=2024-06-19|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Mendebaleko_euskara|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Mendebaldeko euskara gainontzeko euskalkiak baino lehenago sortu zen, VIII.mendearen inguruan <ref>{{Erreferentzia|izena=Koldo|abizena=Zuazo Zelaieta|izenburua=El iceberg navarro. Euskera y castellano en la Navarra del siglo XVI. (Peio J. Monteano)|data=2019-10-22|url=https://doi.org/10.35462/flv124.7|aldizkaria=Fontes Linguae Vasconum|alea=124|issn=2530-5832|doi=10.35462/flv124.7|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. [[Fitxategi:729-Udalerri euskaldunak eta Uema.svg|alt=Geroago ez, baina 2016ean UEMAn egon zen Gamiz-Fika|thumb|290x290px|Udalerri euskaldunak eta Uema]] Mungialdeko zenbait udalerrik euskararen arnasguneak dira, [[Arrieta (Bizkaia)|Arrieta]] eta [[Fruiz]] esaterako <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Arrieta (Bizkaia)|hizkuntza=eu|data=2023-12-14|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Arrieta_(Bizkaia)#cite_note-18|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref><ref name=":03">{{Erreferentzia|izenburua=Fruiz|hizkuntza=eu|data=2024-08-24|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Fruiz|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>; haien herritar gehienak euskaraz mintzatzen baitira. [[Jon Andoni Uriarte]] fruiztar hizkuntzalariak bere herriko euskara aztertu zuen alde fonetiko, fonologiko-morfologiko eta sintaktikoetatik, [[Alfonso Irigoien|Alfonso Irigoiren]] zuzendaritzapean<ref>{{Erreferentzia|abizena=Endika Uriarte Orbañanos|izenburua=Ergatiboaren erabilera euskara-gaztelania kode-alternantzian: kasu-azterketa bat|orrialdeak=207–252|data=2024-04-30|url=https://doi.org/10.59866/eia.v1i69.279|aldizkaria=Euskera ikerketa aldizkaria|issn=2792-2278|doi=10.59866/eia.v1i69.279|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. 2010eko datuen arabera Fruizen %81 euskaldunak dira, eta euskararen erabilera %58,1ekoa da<ref name=":03" />. [[Mungia]] ere euskaldun kopuru handia duen herria da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mungia|hizkuntza=eu|data=2023-11-28|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Mungia|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Gamiz-Fika|Gamiz-Fikan]], bestalde, %71,9 euskaldunak dira, eta euskararen erabilera %43,3koa da<ref name=":13">{{Erreferentzia|izenburua=Gamiz-Fika|hizkuntza=eu|data=2024-10-03|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Gamiz-Fika|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Udalerri honek, beste batzuk bezala, ez dira [[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|Udalerri Euskaldunen Mankomunitateko]] kideak, baina parte-hartzaileak izateko baldintzak betetzen dituzte. Izan ere, udalerri euskalduntzat jotzen dituzte euskal hiztunen portzentajea %70etik gorakoak duten herriak egon daitezke [[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|UEMA]] Mankomunitatean<ref name=":13" />. [[Meñaka|Meñakari]] dagokionez, bere azentu-sistema Bizkaiko iparraldeko azentu-barietateen eremuan kokatzen da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Meñaka|hizkuntza=eu|data=2024-10-16|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Me%C3%B1aka|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Iñaki Gaminde|Iñaki Gamindek]] artikulu<ref>{{Erreferentzia|izena=Iñaki|abizena=Gaminde|izenburua=Meñakako berba konposatuen azentuaz|orrialdeak=33–47|data=2001-04-30|url=https://revistas.navarra.es/index.php/FLV/article/view/3042|aldizkaria=Fontes Linguae Vasconum|alea=86|issn=2530-5832|doi=10.35462/flv86.3|sartze-data=2024-12-09}}</ref> bat idatzi zuen honi buruz [[Fontes Linguae Vasconum|Fontes linguae-vasconum]] aldizkarian. 2012.urtean [[Uribe Kostako Mankomunitatea|Uribe Kostako mankomunitateak]] egindako inkesta baten arabera, [[Sopela]] [[Uribe Kosta|Uribe Kostako]] herririk euskaldunena izendatu zuen <ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Sopela|hizkuntza=eu|data=2024-06-17|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Sopela#cite_note-#2-7|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Horrez gain, [[Euskaltzaindia|Euskaltzaindiaren]] ikerketek erakutsi dute Sopelako hizkerak, bizkaieraren barruan, forma berezia duela; zehatzago, sartaldeko Uribe Kostako hizkera<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sartaldekoa (M) - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sartaldekoa-m/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sopela, euskara eta ahozko ondarea - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/sopela/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. 1987an ''Sopelako euskararen nondik norakoak'' dokumentua kaleratu zen<ref name=":2" />. [[Urduliz]] udalerriak ere, Uribe Kostako bizkaiera erabiltzen du <ref name=":3">{{Erreferentzia|izenburua=Urduliz|hizkuntza=eu|data=2024-04-12|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Urduliz#cite_note-8|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Iñaki Gaminde|Iñaki Gamindek]] hizkuntzalariak bere doktorego-tesian Urduliz eta [[Gatika|Gatikako]] herri hizkerak linguistikoki aztertu zituen 1992an<ref name=":3" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Iñaki|abizena=Gaminde|izenburua=Tonuak eta etenak Gatikako intonazioan|orrialdeak=519–536|data=2004-12-31|url=https://doi.org/10.35462/flv97.4|aldizkaria=Fontes Linguae Vasconum|alea=97|issn=2530-5832|doi=10.35462/flv97.4|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. ==== Ahotsak.eus ataria ==== Badira Ahotsak.eus atarian Mungialdeko hizkeraz jasotzen dituzten zenbait elkarrizketa <ref>{{erreferentzia|izena=Euskal Herriko Ahotsak|abizena=Badihardugu Euskara Elkartea|izenburua=Mungialdekoa (Hizkera)|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sartaldekoa-m/mungialdekoa/}}</ref>. Horien artean Maria Andikoetxea<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Fruiz (Bizkaia). PDFa. - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/pdf/herria/fruiz|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref>,Manu Zugazaga<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gamiz-Fika (Bizkaia). PDFa. - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/pdf/herria/gamiz-fika|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref>, Balentina Elortegi <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Meñaka (Bizkaia). PDFa. - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/pdf/herria/menaka|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref>, Luis Asla <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Arrieta (Bizkaia). PDFa. - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/pdf/herria/arrieta|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref> eta Anartz Ormaza <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bakio (Bizkaia). PDFa. - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/pdf/herria/bakio|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref> daude. === Ekitaldiak === ==== Lore-jokoak ==== [[Mungia]] XX.mendearen hasierara itzultzen da tradizioa eta kultura uztartzen dituen herri-ekimenarekin: [[Euskal Lore Jokoak|'''Lore Jokoak''']]. Garai hartako bizitza soziala eta ohiturak islatzen dituzten hainbat jarduera ematen dira, hala nola: herri antzerkia, euskal dantzak, gastronomia, bertsolaritza eta musika<ref>{{Erreferentzia|izena=C.|abizena=Zárate|izenburua=Mungia regresa a principios del siglo XX este domingo|hizkuntza=es|data=2023-10-24|url=https://www.deia.eus/bizkaia/2023/10/24/mungia-regresa-domingo-principios-siglo-7421792.html|aldizkaria=Deia|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. ==== Sukalkiak ==== [[Fitxategi:2011-016_Euskal_Jaiak_3.jpg|thumb|Gizon bat jaian sukaldatzen]] '''Sukalkiak''' edo '''sukalki eguna''' Mungian egiten den bazkari-lehiaketa da. Lehenengo edizioa 1964an egin zen, Frankismo garaian murgilduta. Identitate bat ospatzeko eta adierazteko premia zegoenez, herritarrek herria elkartzeko helburuarekin sukalki eguna sortu zuten <ref name=":9">{{Erreferentzia|izenburua=Un documental desvela el origen del Sukalki Eguna de Mungia|hizkuntza=es|url=https://www.eitb.eus/es/radio/radio-euskadi/programas/graffiti/detalle/4198994/un-documental-desvela-origen-sukalki-eguna-mungia/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. [[Ondarroa|Ondarroako]] [[Arrantzale Eguna|Arrantzale Egunean]] prestatzen den [[Marmitako|marmitakoa]] ardatz hartuta, Mungiako [[baserri]]-historiarekin lotura izango duen errezeta garatu zen; gaur egun ezagutzen den haragizko sukalkia sortuz<ref name=":9" />. ==== Bendejerak ==== ''Bendeja'' baserritarrak, edo '''''bendejerak,''''' baserriko produktuak saltzen dituzten emakumeak dira. [[Saski]] handietan azokara edo plazara saltzeko baratzako barazki eta frutak eramaten dituzte <ref name=":10">{{Erreferentzia|izenburua=Bendejerak: sorotik plazara {{!}} Labayru Fundazioa|hizkuntza=eu|data=2021-12-03|url=https://www.labayru.eus/etnografia-atalak/bendejerak-sorotik-plazara|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. Mungiako Plazan ostiralero egoten dira goizean antolatzen den azokan. [[Fitxategi:Ordizia_azoka_0001.jpg|thumb|Bi emakume sagarrak saltzen azoka batean]] Bendejaren eta esnearen salmenta maiz estuki lotuta egon dira. Emakumeak, lehenengo esneak banatzen zituzten etxerik etxe, eta gero bendeja saltzen zuten plazan. Lanbide edo zeregin horretan hasteko, gazte horiek batzuetan amaren edo auzoko andreren baten laguntza izaten zuten; baina beste batzuetan, haien kabuz joan behar izaten zuten <ref name=":10" />. Mungiaz gain, hainbat herrietan egon ziren bendejerak: [[Bilbo|Bilbon]], [[Gernika-Lumo|Gernikan]], [[Bermeo|Bermeon]], [[Areeta|Areetan]] eta [[Portugalete|Portugaleten]], esaterako <ref name=":10" />. ==== Baserritar eguna ==== '''Baserritar eguna''' Mungiako [[San Pedroko jaietan]] ospatzen den ekitaldia da. Egun horretan, euskal nekazaritza eta baserritarrak protagonista dira, eta hainbat produktu dastatzeko aukera ematen da, horien artean: barazkiak, gaztak, txakolina, eztia eta taloa<ref name=":11">{{Erreferentzia|izena=C.|abizena=Zárate|izenburua=Mungia celebra un gran Baserritarren Eguna mientras aguarda el txupinazo|hizkuntza=es|data=2023-06-26|url=https://www.deia.eus/bizkaia/2023/06/26/mungia-celebra-gran-baserritarren-eguna-6972190.html|aldizkaria=Deia|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. Baserriko produktuen salmentaz gain, animalien eta herri kirolen erakustaldiak ere antolatzen dira <ref name=":11" />. ==== Gabonetako kabalkada ==== Mungiako [[Udal|Udalak]] eta [[Izenaduba Basoa]] parke mitologikoak antolatuta, [[Olentzero]] eta bestelako pertsonai mitologikoek osatutako kabalkada egiten da abenduaren 24an. [[Landetxo Goikoa baserria|Landetxo Goikotik]] hasita, herri guztitik ibilbide bat egiten da [[Udaletxe|udaletxera]] heldu arte. === Jaiak === * Arrietako San Martin jaiak * Bakioko San Juan Dolozak, [[Abuztuaren 29|Abuztuak 29]] * Fruizeko Lorentzo Deuna, [[Abuztuaren 10|Abuztuak 10]] * Gamiz-Fikako San Isidro jaiak * Gatikako San Marko jaiak * Laukizeko Mikel Deunaren jaiak, iraileko azken astetik urriko lehen astera * Maruri-Jataben Laurentzi Deunaren egunean ospatzen dira herriko jaiak, [[Abuztuaren 10|Abuztuak 10]] * Meñakako San Roqueak [[Abuztuaren 16|Abuztuak 16]] * Mungiako eta Sopelako San Pedroak, [[Ekainaren 29|Ekainak 29]] * Plentziako San Antolinak == Pertsonaia ezagunak == * [[Lauaxeta|Estepan Urkiaga "Lauaxeta"]] ([[1905]]-[[1937]]), poeta [[laukiz]]tarra. * [[Miguel Angel Lotina|Miguel Anjel Lotina]] ([[1957]]-), entrenatzaile [[meñaka]]rra. * [[Ikerne Goikoetxea]] ([[1967]]-), aktore mungiarra. * [[Armando Ribeiro]] ([[1971]]-), futbol jokalaria sopeloztarra eta [[Athletic Club|Athletic Clubeko]] atezain ohia. * [[Jenaro Urrutia]] ([[1893]]-[[1965]]), Plentziako margolaria. * [[Rafa Rueda]]- ([[1972]]-), abeslari eta [[gitarra]]-jole mungiarra. * [[José Ramón Goienetxe|José Ramón Goienetxe Bilbao]] ([[1940]]-) txirrindulari arrietarra. * [[Jon Andoni Uriarte|Jon Andoni Uriarte Garai]] hizkuntzalari fruiztarra. * [[Jon Rahm]] ([[1964]]-), Barrikako golf-jokalaria. * [[Jon Barrenetxea]] ([[2000]]-), Gamiz-Fikako txirrindularia . * [[Joana Butroekoa]] (c. [[1440]] - ?), XV. mendeko euskal idazle gatikarra. * [[Gabino Ereñozaga]] ([[1942]]-), txirrindularia gatikarra. * [[Alejandro Bilbao]] ([[1884]]-[[1966]]), ''Erramun Maruri'' ezizenez ezaguna, euskal idazlea (Maruri-Jatabe)<ref name=":4">{{Erreferentzia|izenburua=Jatabe|hizkuntza=eu|data=2024-01-30|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Jatabe|sartze-data=2024-12-05|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. * [[Prudentzio Abarrategi]] (?-?), bertsolari urduliztarra. * [[Valentín Uriona]] ([[1940]]-[[1967]]), txirrindulari mungiarra. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Bizkaiko eskualdeen zerrenda]] == Kanpo estekak == * {{eu}}[http://www.mungia.org/euskara/ciudad/amplia/mungialdea.htm Eskualdeko datu orokorrak Mungiako Udalaren webgunean] {{autoritate kontrola}} {{Bizkaiko eskualdeak}} {{Euskal Herriko eskualde aurkibidea}} [[Kategoria:Mungialdea| ]] 1qjiyel3pq1ibh3lqliluhrq8i891ar 9998519 9998518 2024-12-13T13:43:30Z Iker Etxebarria Bilbao 168986 9998519 wikitext text/x-wiki {{Euskal Herriko eskualde infotaula | izena = Mungialdea | irudia = Bakio jata menditik.JPG | irudiaren testua = Bakio Jata menditik. | bandera = | lurraldea = Bizkaia | kokapena = Bizkaia - Mungialdearen kokapena.svg | azalera = 158,23 | biztanleria = 26562 | urtea = 2013 | udalerriak = [[Arrieta (Bizkaia)|Arrieta]], [[Bakio]], [[Fruiz]], [[Gamiz-Fika]], [[Gatika]], [[Laukiz]], [[Maruri-Jatabe]], [[Meñaka]] eta [[Mungia]]) | herririk handiena = Mungia | herriaren biztanleak = 17022 | web = }}[[Mungialdea]] edo '''Plentzia-Mungia''' [[Bizkaiko eskualdeak|Bizkaiko eskualdetako]] bat da, hain zuzen herrialdearen iparraldean dagoena. [[Mungia]] du hiriburu, eta [[Uribe]] banaketa administratibo historikoaren parte da. Gaur egun, bi azpieskualdetan banatu daiteke, guztira 15 udalerriz osatutako eskualdea izanik: * Mungialdea, barrualdeko udalerriak hartuz ([[Arrieta (Bizkaia)|Arrieta]], [[Bakio]], [[Fruiz]], [[Gamiz-Fika]], [[Gatika]], [[Laukiz]], [[Maruri-Jatabe]], [[Meñaka]] eta [[Mungia]]). * [[Uribe Kosta]], kostaldeko udalerriak bere gain hartuz ([[Barrika (herria)|Barrika]], [[Gorliz]], [[Lemoiz]], [[Plentzia]], [[Sopela]] eta [[Urduliz]]). Uribe Kosta azpieskualdean [[Berango]] udalerria ere sartu ohi da, baina ofizialki Berango [[Bilboaldea]] eskualdearen parte da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bizkaiko eskualdeak|hizkuntza=eu|data=2023-06-10|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Bizkaiko_eskualdeak|sartze-data=2024-12-12|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref> == Geografia == === Mugakideak === Iparraldera [[Kantauri|Kantauri itsasoa]], hegoaldera [[Bilboaldea]], ekialdera [[Busturialdea]] eta mendebaldera [[Bilboaldea]] mugakide ditu. === Udalerriak === {| class="wikitable" cellpadding="3" style="text-align: center;" |- ! !Herria !Biztanleria (2013) !Lurraldea km² !Alderdi politikoa (2019) |- |[[Fitxategi:Escudo de Arrieta.svg|20px]] |align="left"|[[Arrieta (Bizkaia)|Arrieta]] |545 |14.5 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Bakio.svg|20px]] |align="left"|[[Bakio]] |2.628 |16.78 |[[Euskal Herria Bildu|EH Bildu]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Fruiz.svg|20px]] |align="left"|[[Fruiz]] |547 |5.73 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Gamiz Fika.svg|20px]] |align="left"|[[Gamiz-Fika]] |1.348 |15.5 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Gatika.svg|20px]] |align="left"|[[Gatika]] |1.611 |17 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Laukiz.svg|20px]] |align="left"|[[Laukiz]] |1.148 |8.1 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Maruri Jatabe.svg|20px]] |align="left"|[[Maruri-Jatabe]] |948 |15.8 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Meñaka.svg|20px]] |align="left"|[[Meñaka]] |745 |12.7 |[[Euskal Herria Bildu|EH Bildu]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Mungia.svg|20px]] |align="left"|'''[[Mungia]]''' |17.022 |52.12 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |} {{mapa marraztu|frameless|width=350|height=370|zoom=10|align=center|text=Mungialdeko mapa|latitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=latitude}}|longitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=longitude}}|geotype1=geoshape|title1=Arrieta|ids1=Q699830|stroke-width1=1|fill1=#8dd3c7|geotype2=geoshape|title2=Bakio|ids2=Q804466|stroke-width2=1|fill2=#ffffb3|geotype3=geoshape|title3=Fruiz|ids3=Q648519|stroke-width3=1|fill3=#bebada|geotype4=geoshape|title4=Gamiz-Fika|ids4=Q1228072|stroke-width4=1|fill4=#fb8072|geotype5=geoshape|title5=Gatika|ids5=Q611647|stroke-width5=1|fill5=#80b1d3|geotype6=geoshape|title6=Laukiz|ids6=Q1246777|stroke-width6=1|fill6=#fdb462|geotype7=geoshape|title7=Maruri-Jatabe|ids7=Q678721|stroke-width7=1|fill7=#b3de69|geotype8=geoshape|title8=Meñaka|ids8=Q647357|stroke-width8=1|fill8=#fccde5|geotype9=geoshape|title9=Mungia|ids9=Q1228780|stroke-width9=1|fill9=#d9d9d9|geotype10=geoshape|title10=Barrika|ids10=Q4481|stroke-width10=1|fill10=#bc80bd|geotype11=geoshape|title11=Gorliz|ids11=Q763669|stroke-width11=1|fill11=#ccebc5|geotype12=geoshape|title12=Lemoiz|ids12=Q936264|stroke-width12=1|fill12=#A49639|geotype13=geoshape|title13=Plentzia|ids13=Q1228773|stroke-width13=1|fill13=#C72B0C|geotype14=geoshape|title14=Sopela|ids14=Q657407|stroke-width14=1|fill14=#407407|geotype15=geoshape|title15=Urduliz|ids15=Q734099|stroke-width15=1|fill15=#9DB302}} === Mendiak === [[Fitxategi:Sollube 2.jpg|thumb|150x150px|Sollube]] [[Arrieta (Bizkaia)|Arrieta]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Arrieta (Bizkaia)|hizkuntza=eu|data=2023-12-14|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Arrieta_(Bizkaia)|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref> udalerriaren %10 [[Urdaibai|Urdaibaiko]] lurraldean egoteaz gain, [[Sollube|Sollube (684 m)]] mendiaren magalean hedatzen da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Meñaka|hizkuntza=eu|data=2024-10-16|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Me%C3%B1aka|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref> [[Meñaka|Meñakarekin]] batera. Sollubera igotzeko hainbat modu daude, horien artean aipatutako bi herrien bitartez. Mendi honen gailurra Arrietan dago<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sollube|hizkuntza=eu|data=2023-07-05|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Sollube|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Fitxategi:Unbe mendia.jpg|thumb|150x150px|Unbe]] [[Fitxategi:INDALECIO Ojanguren Bizkargin 113101.jpg|thumb|150x150px|Bizkargi]] [[Jata (mendia)|Jata (592 m)]] mendiak [[Maruri-Jatabe|Maruri-Jataberi]] izena ematen dio, baita [[Mungia|Mungiako]] jaietako [[Mari Jata|Mari-Jatari]] ere. Jatak Maruri-Jatabe udalerriaren ekialdeko mugarriarena egiten du. Inguruan badaude altuera txikiagoko beste muino batzuk, hala nola: [[Artebakarra mendatea|Artebakarra]], Irutxurre, Kurtzegana, Garbi-mendi, Iruarteta, Santakurtze, Amezti eta Txarola mendiak <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Jatabe|hizkuntza=eu|data=2024-01-30|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Jatabe|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Laukiz|Laukizetik]] gertu dagoen mendia [[Unbe|Unbe (302 m)]] da; ezaguna dena bertan [[Felisia Sistiagak]] 1941ean [[Ama birjina|Ama Birjina]] ikusi zuelako <ref name=":04">{{Erreferentzia|izenburua=Virgen de Umbe|hizkuntza=es|data=2024-01-22|url=https://es.wikipedia.org/wiki/Virgen_de_Umbe|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref> ([[Unbeko Birjinia|Unbeko Birjina]]). Ordutik, hainbat agerpen egon dira, azkena 1988an <ref name=":04" />. [[Berreaga|Berreagari (366 m)]] dagokionez, Mungia eta [[Gamiz-Fika|Gamiz-Fikarekin]] muga egiten du, baita [[Derio]] eta [[Zamudio|Zamudiorekin]] ere. 2013ko uztailaren 16an [[Eusko Jaurlaritza|Eusko Jaurlaritzak]] bertoko [[Herrixka Gotortuaren eta Nekropoliaren Gune Arkeologikoa]] ''monumentu'' izendatu zuen, Sailkatutako Kultura Ondasuna, monumentu-multzo kategoriarekin <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Berreaga|hizkuntza=eu|data=2022-04-09|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Berreaga|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kultura i Wychowanie|data=2021-02-12|url=https://doi.org/10.25312/2083-2923.18/2020|aldizkaria=Kultura i Wychowanie|alea=2(18)/2020|zenbakia=18|issn=2544-9427|doi=10.25312/2083-2923.18/2020|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. [[Bizkargi|Bizkargi (536 m)]], hortaz, [[Butroe (ibaia)|Butroe ibaiaren]] sortzailea da eta bere tontorrean [[Santa Kurtzi|Santa Kurtziri]] eskainitako baseliza dago<ref name=":14">{{Erreferentzia|izenburua=Bizkargi|hizkuntza=eu|data=2024-05-03|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Bizkargi|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Mendi horretan hainbat borroka odoltsuak eman ziren [[Espainiako Gerra Zibila|Espainiako Gerra Zibilean]], eta horregatik maiatzako lehen igandean [[Bizkargi Eguna]] ospatzen da; tontorrean gudariei omenaldia eginez <ref name=":14" />. Mungialdeko beste bi mendi [[Tallu (342 m)]] eta [[Gondramendi|Gondramendi (217 m)]] dira. [[Fitxategi:Mungialde zabal barruko mendi guztiak.png|border|erdian|thumb|435x435px|Mungialde zabal barruko mendi guztiak]] === Hidrologia === [[Fitxategi:Butroe ibaia Gamizen.jpg|thumb|302x302px|Butroe ibaia Gamizen]] [[Gamiz-Fika|Gamiz-Fikatik]] pasatzen da [[Butroe (ibaia)|Butroe ibaia]], eta Anbieta, Atxispe<ref>{{Erreferentzia|izena=Francis|abizena=Deng|izenburua=Operculum diagram (wikimedia commons)|argitaletxea=Radiopaedia.org|abizena2=Cheng|izena2=Jeffrey|data=2017-06-20|url=https://doi.org/10.53347/rid-54033|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Radiopaedia.org}}</ref> eta Kaperiaga<ref>{{Erreferentzia|izena=Francis|abizena=Deng|izenburua=Operculum diagram (wikimedia commons)|argitaletxea=Radiopaedia.org|abizena2=Cheng|izena2=Jeffrey|data=2017-06-20|url=https://doi.org/10.53347/rid-54033|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Radiopaedia.org}}</ref> [[Erreka|errekek]] elikatzen dute. Mungiako inguruan ere badira hainbat iturri Butroi ibaiaren ibaiadarrak direnak: Atxuri, Trobika, Lauromendi, Atebarri edo Mantzorriko erreka esaterako; antzinean 20 [[Errotarri|errotari]] eragiteko gauza zirenak <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mungia|hizkuntza=eu|data=2023-11-28|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Mungia|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Gainera, Laukizetik aurkitu dezakegun mendixketatik [[Butroe (ibaia)|Butroe]] ibaira doazen hainbat erreka txiki jaisten dira, besteak beste, Amazkarai, Goiartzu eta Erreskondo. Erreka horiek igarotzen diren lekuetako baserrien izenak daramatzate <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Laukiz|hizkuntza=eu|data=2023-11-10|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Laukiz|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Bakio|Bakion]] bi ibaik zeharkatzen dute: [[Estepona (ibaia)|Estepona]] ibaiak mendebaldean, eta [[Ondarre ibaia|Ondarre]] ibaia ekialdean <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bakio|hizkuntza=eu|data=2024-03-06|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Bakio|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Fruiz|Fruizen]], berriz, udalerriaren erdigunetik zeharkatzen den [[Oka]] ibaia dago <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Fruiz|hizkuntza=eu|data=2024-08-24|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Fruiz|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. == Demografia == {| class="wikitable" width="450" border="0" style="float: right; border: 1px solid #999; background-color:#FFFFFF;" !Biztanleria udalerrika |- |{{#tag:mapframe|[{ "type": "ExternalData", "service": "geoline", "ids": "Q15222897" }, { "type": "ExternalData", "properties": { "stroke": "#666", "stroke-opacity": 1, "stroke-width": 0.4, "fill-opacity": 0.9 }, "service": "geoshape", "query": "SELECT ?Udalerria ?UdalerriaLabel ?biztanleria (?Udalerria as ?id) (SAMPLE(?fill) as ?fill) (concat(str(?biztanleria)) as ?biztanle) (concat('[[:eu:', ?UdalerriaLabel, '|', ?UdalerriaLabel, ']]: ', ?biztanle) as ?title) WHERE { ?Udalerria wdt:P276 wd:Q15222897;. ?Udalerria wdt:P1082 ?biztanleria. BIND( if(?biztanleria>=20000, '#440154', if(?biztanleria>= 10000, '#443983', if(?biztanleria>= 5000, '#31688e', if(?biztanleria>= 2500, '#21918c', if(?biztanleria>= 1000, '#35b779', if(?biztanleria>= 500, '#90d743', if(?biztanleria>= 100, '#fde725', '#fdb525')))))) ) as ?fill). SERVICE wikibase:label { bd:serviceParam wikibase:language 'eu,en'. } } GROUP BY ?Udalerria ?UdalerriaLabel ?biztanleria"}]|width=450|height=400|align=center<noinclude>|latitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=latitude}}|longitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=longitude}}|zoom=10</noinclude>}} |- |<small> {{zutabe-zerrenda|{{plainlist| *{{Color box|#440154|border=darkgray}} > 20000 *{{Color box|#443983|border=darkgray}} 10000-20000 *{{Color box|#31688e|border=darkgray}} 5000-10000 *{{Color box|#21918c|border=darkgray}} 2500-5000 *{{Color box|#35b779|border=darkgray}} 1000-2500 *{{Color box|#90d743|border=darkgray}} 500-1000 *{{Color box|#fde725|border=darkgray}} 100-500 *{{Color box|#fdb525|border=darkgray}} < 100 }}|kopurua=4}}</small> |} '''Mungialdea''' eskualdeak, [[Bizkaia|Bizkaiko]] [[Foru lurralde|lurralde historikoan]] kokatua, 60.749 biztanle ditu guztira (2024), 29.908 gizon eta 30.841 emakume, eta horrek adierazten du emakumeen gehiengoa txikia dela. Biztanle-dentsitatea 291,6 biztanlekoa da kilometro koadroko, Bizkaiko batez bestekoa baino pixka bat txikiagoa, 520,2 bizt./km² baita.<ref name=":6">{{Erreferentzia|abizena=Eustat|izenburua=Población de la C.A. de Euskadi por ámbitos territoriales, según sexo y densidad de población. 01/01/2023|url=https://www.eustat.eus/elementos/ele0011400/poblacion-de-la-ca-de-euskadi-por-ambitos-territoriales-segun-sexo-y-densidad-de-poblacion/tbl0011429_c.html|aldizkaria=www.eustat.eus|sartze-data=2024-12-12}}</ref> Biztanleriaren banaketa etarioak erakusten duenez, % 20,1 0-19 urtekoei dagokie, % 60,5 20-64 urtekoei, eta % 19,4k 65 urte edo gehiago dituzte. Datu horiek adierazten dute biztanleria gehienak aktiboak direla, baina adinekoen proportzio esanguratsua dutela.<ref name=":7">{{erreferentzia|abizena=Eustat|izenburua=Población de la C.A. de Euskadi por ámbitos territoriales, según sexo y densidad de población. 01/01/2024|url=https://www.eustat.eus/elementos/ele0011400/poblacion-de-la-ca-de-euskadi-por-ambitos-territoriales-segun-grandes-grupos-de-edad-y-sexo/tbl0011427_c.html|aldizkaria=www.eustat.eus|sartze-data=2024-12-12}}</ref> Udalerriei dagokienez, biztanle gehien dituztenak Sopela (13.917 biztanle) eta Mungia (17.654 biztanle) dira, biak batera eskualdeko biztanleria osoaren % 50 baino gehiago osatzen baitute. Bestalde, biztanle gutxien dituzten udalerriak Arrieta (568 biztanle) eta Meñaka (751 biztanle) dira. Sopela eta Urduliz biztanle-dentsitate handiagatik nabarmentzen dira, 1.674,7 biz./km² eta 721,3 biz./km², hurrenez hurren. Maruri-Jatabe (65,5 biz./km²) eta Meñaka (60,2 biz./km²) udalerriek, berriz, dentsitate askoz baxuagoak dituzte, landa-eremukoak.<ref name=":6" /> Generoaren araberako azterketak erakusten duenez, emakumeak gehiengoa dira eskualdeko udalerri guztietan, eta ordezkaritza bereziki nabarmena da Urdulizen ( % 51,7) eta Gorlizen ( % 51,8). Joera horrek eredu orokorra erakusten du Bizkaian, non emakumeen bizi-itxaropena altuagoa den, eta horrek emakumeen proportzioa handiagoa izatea eragiten du, batez ere adin handieneko taldeetan. Udalerri txikienetan, hala nola Meñakan eta Arrietan, emakumeen proportzioa zertxobait txikiagoa da, baina gizonena baino pixka bat handiagoa da oraindik, eta horrek lurralde osoan joera horren sendotasuna azpimarratzen du.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> {| class="wikitable sortable mw-collapsible mw-collapsed" |- | colspan="14"|Euskal Aeko biztanleria, lurralde-eremuen, adin-talde handien, sexuaren eta biztanleria-dentsitatearen arabera. 2024/01/01<ref name=":6" /><ref name=":7" /> |- | rowspan="3" | ! colspan="3" rowspan="2" |'''Biztanleria sexuaren arabera''' ! colspan="9" |'''Adin-talde handiak''' ! rowspan="3" |'''Biztanledentsitatea (bizt./km²)''' |- ! colspan="3" |'''0 – 19''' ! colspan="3" |'''20 – 64''' ! colspan="3" |'''>= 65''' |- !'''Guztira''' !'''Gizonak''' !'''Emakumeak''' !'''Guztira''' !'''Gizonak''' !'''Emakumeak''' !'''Guztira''' !'''Gizonak''' !'''Emakumeak''' !'''Guztira''' !'''Gizonak''' !'''Emakumeak''' |- !'''Euskal AE''' |2208007 |1071155 |1136852 |391302 |201472 |189830 |1287750 |642290 |645460 |528955 |227393 |301562 |305,4 |- !'''Lurralde historikoak''' ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! |- |Araba |335146 |164469 |170677 |63452 |32790 |30662 |195446 |97869 |97577 |76248 |33810 |42438 |110,2 |- |Bizkaia |1150037 |553841 |596196 |194874 |100361 |94513 |674664 |334755 |339909 |280499 |118725 |161774 |520,2 |- |Gipuzkoa |722824 |352845 |369979 |132976 |68321 |64655 |417640 |209666 |207974 |172208 |74858 |97350 |365,4 |- !'''Eskualdea''' ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! |- |Mungialdea |60749 |29908 |30841 |12194 |6285 |5909 |36747 |18194 |18553 |11808 |5429 |6379 |291,6 |- !'''Udalerriak''' ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! |- |Arrieta |568 |294 |274 |82 |40 |42 |363 |198 |165 |123 |56 |67 |38,9 |- |Bakio |2828 |1396 |1432 |520 |261 |259 |1753 |886 |867 |555 |249 |306 |171,8 |- |Barrika |1599 |821 |778 |274 |152 |122 |961 |503 |458 |364 |166 |198 |210,7 |- |Fruiz |576 |271 |305 |129 |56 |73 |342 |165 |177 |105 |50 |55 |102,3 |- |Gamiz-Fika |1375 |687 |688 |227 |114 |113 |815 |406 |409 |333 |167 |166 |90,3 |- |Gatika |1631 |821 |810 |324 |164 |160 |930 |472 |458 |377 |185 |192 |94,4 |- |Gorliz |6071 |2974 |3097 |1096 |570 |526 |3667 |1794 |1873 |1308 |610 |698 |602,3 |- |Laukiz |1253 |603 |650 |274 |133 |141 |742 |366 |376 |237 |104 |133 |154,7 |- |Lemoiz |1362 |713 |649 |273 |150 |123 |864 |449 |415 |225 |114 |111 |73,4 |- |Maruri-Jatabe |1045 |534 |511 |210 |117 |93 |626 |314 |312 |209 |103 |106 |65,5 |- |Meñaka |751 |395 |356 |134 |75 |59 |415 |214 |201 |202 |106 |96 |60,2 |- |Mungia |17654 |8519 |9135 |3693 |1892 |1801 |10586 |5115 |5471 |3375 |1512 |1863 |397,3 |- |Plentzia |4493 |2177 |2316 |774 |397 |377 |2761 |1356 |1405 |958 |424 |534 |765,4 |- |Sopela |13917 |6931 |6986 |3039 |1594 |1445 |8392 |4196 |4196 |2486 |1141 |1345 |1674,7 |- |Urduliz |5626 |2772 |2854 |1145 |570 |575 |3530 |1760 |1770 |951 |442 |509 |721,3 |} == Ekonomia == === Industria sektorea === Mungialdeak [[Mungia|Mungiako]] poligonoetan eta [[Ugarte (Gatika)|Ugarte-Gatikan]] biltzen du bere [[Jarduera industria|jarduera industriala]]. Eskualdeko [[Industrialde|industrialdea]] Mungian biltzen da, eta jarduera ekonomikoetarako 1.125.918,8 metro koadroko azalera urbanizatu osoa du, bost industrialdetan banatuta.<ref name=":5" /> Poligono horiek 308 enpresak sortutako jarduera ekonomikoa hartzen dute. [[Belako]] industrialdea da azalera urbanizatu handiena duena, 501.011,14 metro karratu eta 114 enpresa ezarrita, eskualdeko poligonoetan ezarritako jarduera ekonomikoaren % 39,86.<ref name=":5" /> Ezarritako jarduera ekonomikotik, 124 izaera industrialeko enpresak dira; horien atzetik, 78 enpresa dituzten zerbitzu-negozioak daude; [[Merkataritza|merkataritza-arlokoak]] 68 enpresa dira; eta, azkenik, eraikuntza-arlokoak 38 dira. Nabarmentzekoa da azken ekitaldietan industrialdeetan ezarritako enpresen kopuruak gora egin duela [[pandemia]] aurreko uneekin alderatuta: 2018an 291 enpresa izatetik 2024an 308 izatera igaro da (% 5,84ko hazkundea). Bestalde, [[Industria sarea|industria-sareak]] enpleguaren % 26,5 sortu zuen [[Mungialdea|Mungialdean]] 2024ko apirilean, [[Gizarte segurantza|Gizarte Segurantzako]] [[Institutu naziona|Institutu Nazionalaren]] arabera, eta 3.096 lanpostu adar horri lotuta zeuden.<ref name=":5">{{Erreferentzia|izenburua=Mungialdeko Behargintza pone en marcha el proyecto Match Mungialdea con el objetivo de facilitar la conexión entre empresas locales - Ayuntamiento de Mungia - mungia.eus|hizkuntza=es-ES|url=https://www.mungia.eus/es/noticias/-/asset_publisher/A8xrZI2uUhKE/content/mungialdeko-behargintza-pone-en-marcha-el-proyecto-match-mungialdea-con-el-objetivo-de-facilitar-la-conexi%25C3%25B3n-entre-empresas-locales|aldizkaria=Ayuntamiento de Mungia|sartze-data=2024-12-11}}</ref> == Historia == == Ondareak == === Butroeko gaztelua === [[Fitxategi:Butroiko_(Butroe)_gaztelua_06.jpg|thumb|Butroeko gaztelua]] '''[[Butroeko gaztelua]]''' Erdi Aroko gaztelua da, Butroe familiak eraikia. [[Gatika|Gatikan]] kokatuta dago eta denbora luzez itxita egon den arren, bisita ugari jasotzen ditu. 1989tik 1992ra ''Estudios Arriagak'' konponketak egin zituen <ref>{{Erreferentzia|izena=IRANTZU|abizena=ATIENZA|izenburua=Butrón y otros castillos de Bizkaia|hizkuntza=es|data=2014-09-24|url=https://www.elcorreo.com/bizkaia/201409/24/butron-otros-castillos-bizkaia-20140923181223.html|aldizkaria=El Correo|sartze-data=2024-12-05}}</ref> eta gaur egun errusiar inbertsore batek du jabe gisa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Inbertsore errusiar batek Butroeko gaztelua erosi du 4 milioi euroren truke|hizkuntza=eu|data=2021-12-21|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/gizartea/bideoak/osoa/8533632/bideoa-inbertsore-errusiar-batek-butroeko-gaztelua-erosi-du-4-milioi-euroren-truke/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-05}}</ref>. === Landetxo Goikoa === '''[[Landetxo Goikoa baserria|Landetxo Goikoa]]''' [[Mungia|Mungian]] dagoen baserria, XVI.mendean eraikia. Euskal Herriko baserri zaharrenetarikoa da, eta [[Izenaduba Basoa]] parke mitologikoaren barnean dago, non [[Olentzero|Olentzeroren]] etxearena egiten du. Bertan hainbat ekintza egin ahal dira <ref>{{erreferentzia|izena=Mungia Udala|urtea=2007|izenburua=Informe de gestión (1999-2007) y situación actual (Mayo 2007)|argitaletxea=Mungia Udala|hizkuntza=es}}</ref>: * Baserriari buruzko ikus-entzunezkoa * Bisita gidatua * Hainbat gairi buruzko erakusketak * Umeentzako jolasak * Ipuin interaktiboak * Kanpoko jarduerak === Torrebillela Kultur Elkartea === XIV.mendearen inguruan sortutako harrizko dorretxea da <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Torrebillela - Ayuntamiento de Mungia - mungia.eus|hizkuntza=es-ES|url=https://www.mungia.eus/es/torrebillela2|aldizkaria=Ayuntamiento de Mungia|sartze-data=2024-12-05}}</ref> eta Mungiako udalerriko arkitektura zibileko eraikinik zaharrena. Eraikinak aldaketa asko izan ditu gaur egun duen itxuraraino, baina badirudi jatorrizko eraikina harrizko dorre soil bat zela, apaindurarik gabea, bost solairuko altuerakoa, defentsarako zein etxebizitzarako erabiliko zena <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Torrebillela - Ayuntamiento de Mungia - mungia.eus|hizkuntza=es-ES|url=https://www.mungia.eus/es/torrebillela|aldizkaria=Ayuntamiento de Mungia|sartze-data=2024-12-05}}</ref>. === Mesterikako burua === [[Fitxategi:Mesterikako burua (cropped).jpg|thumb|Mesterikako buruaren argazkia]] [[Mesterika|Mesterikako]] ([[Meñaka|Meñakako]]) San Lorenzo baselizan aurkitutako hareharrizko eskultura da, gizon edo emakume baten burua irudikatzen duena <ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Mesterikako burua|hizkuntza=eu|data=2024-04-28|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Mesterikako_burua|sartze-data=2024-12-05|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Bere funtzioa ezezaguna da, hileta edo erlijio errituetan erabili ahal izan zuten, babesa emateko objektua izan zitekeen edota gerla trofeoa <ref>{{Erreferentzia|abizena=triskelpablo|izenburua=Ermita SAN LORENZO de MESTERIKA (Meñaka. Bizkaia).|hizkuntza=es|data=2020-04-08|url=https://arkeohistoriatriskel.wordpress.com/2020/04/08/ermita-san-lorenzo-de-mesterika-menaka-bizkaia/|aldizkaria=ARKEOHISTORIA TRISKEL|sartze-data=2024-12-05}}</ref>. Gaur egun [[Bilboko Arkeologia Museoa|Bizkaiko Arkeologia Museoan]] dago, [[Burdin Aroa Euskal Herrian|Burdin Aroaren]] gelan <ref name=":0" />. === San Pelaio Baseliza === Bakion dagoen ermita erromanikoa da, [[Bermeo|Bermeoko]] [[Gaztelugatxe]] uhartetik gertu <ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=San Pelaio baseliza (Bakio)|hizkuntza=eu|data=2021-03-27|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/San_Pelaio_baseliza_(Bakio)|sartze-data=2024-12-05|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Eraikin txikia da eta bi ezaugarri interesgarri ditu: sarrera eta absideko lehioa <ref name=":1" />. Bizkaian kontserbatzen diren elizarik zaharrenetarikoa da, [[Zumetxaga|Zumetxagako San Migelgo]] (Mungia) eta [[Abrisketako San Pedro ermita|Abrisketako San Pedro]] (Arrigorriaga) elizekin batera <ref name=":1" />. === Garaizarreko errota === Denbora luzez, [[Maruri-Jatabe]] udalerri bizkaitarreko industria bakarra [[Errota|errotak]] ziren. Oraindik ere, iraganeko oroitzapen tradizionalak mantentzen ditugu '''[[Garaizarreko errota|Garaizarreko errotarekin]]''' <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maruri|hizkuntza=es|data=2024-08-20|url=https://es.wikipedia.org/wiki/Maruri|sartze-data=2024-12-05|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref>. Harri grisez egina, leihoetan egur pixka bat du eta teila gorriz egindako estalki batez errematatua dago <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Molino Garaizar en Maruri-Jatabe - Curiosidades y planes relacionados {{!}} Guía Repsol|hizkuntza=es-ES|url=https://www.guiarepsol.com/es/fichas/monumento/molino-garaizar-20719/|aldizkaria=REPSOL|sartze-data=2024-12-05}}</ref>. === Beste ondare batzuk === * [[Mungiako tren zaharra]] * [[Fruizeko eliza]] * [[San Pedro Atxispe]] == Kultura == === Hezkuntza-zentroak === === Euskara === Mungialdeko euskara [[Mendebaleko euskara|mendebaldeko bizkaieraren]] parte da, sartaldeko hizkeran kokatzen dena<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mendebaleko euskara|hizkuntza=eu|data=2024-06-19|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Mendebaleko_euskara|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Mendebaldeko euskara gainontzeko euskalkiak baino lehenago sortu zen, VIII.mendearen inguruan <ref>{{Erreferentzia|izena=Koldo|abizena=Zuazo Zelaieta|izenburua=El iceberg navarro. Euskera y castellano en la Navarra del siglo XVI. (Peio J. Monteano)|data=2019-10-22|url=https://doi.org/10.35462/flv124.7|aldizkaria=Fontes Linguae Vasconum|alea=124|issn=2530-5832|doi=10.35462/flv124.7|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. [[Fitxategi:729-Udalerri euskaldunak eta Uema.svg|alt=Geroago ez, baina 2016ean UEMAn egon zen Gamiz-Fika|thumb|290x290px|Udalerri euskaldunak eta Uema]] Mungialdeko zenbait udalerrik euskararen arnasguneak dira, [[Arrieta (Bizkaia)|Arrieta]] eta [[Fruiz]] esaterako <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Arrieta (Bizkaia)|hizkuntza=eu|data=2023-12-14|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Arrieta_(Bizkaia)#cite_note-18|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref><ref name=":03">{{Erreferentzia|izenburua=Fruiz|hizkuntza=eu|data=2024-08-24|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Fruiz|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>; haien herritar gehienak euskaraz mintzatzen baitira. [[Jon Andoni Uriarte]] fruiztar hizkuntzalariak bere herriko euskara aztertu zuen alde fonetiko, fonologiko-morfologiko eta sintaktikoetatik, [[Alfonso Irigoien|Alfonso Irigoiren]] zuzendaritzapean<ref>{{Erreferentzia|abizena=Endika Uriarte Orbañanos|izenburua=Ergatiboaren erabilera euskara-gaztelania kode-alternantzian: kasu-azterketa bat|orrialdeak=207–252|data=2024-04-30|url=https://doi.org/10.59866/eia.v1i69.279|aldizkaria=Euskera ikerketa aldizkaria|issn=2792-2278|doi=10.59866/eia.v1i69.279|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. 2010eko datuen arabera Fruizen %81 euskaldunak dira, eta euskararen erabilera %58,1ekoa da<ref name=":03" />. [[Mungia]] ere euskaldun kopuru handia duen herria da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mungia|hizkuntza=eu|data=2023-11-28|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Mungia|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Gamiz-Fika|Gamiz-Fikan]], bestalde, %71,9 euskaldunak dira, eta euskararen erabilera %43,3koa da<ref name=":13">{{Erreferentzia|izenburua=Gamiz-Fika|hizkuntza=eu|data=2024-10-03|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Gamiz-Fika|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Udalerri honek, beste batzuk bezala, ez dira [[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|Udalerri Euskaldunen Mankomunitateko]] kideak, baina parte-hartzaileak izateko baldintzak betetzen dituzte. Izan ere, udalerri euskalduntzat jotzen dituzte euskal hiztunen portzentajea %70etik gorakoak duten herriak egon daitezke [[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|UEMA]] Mankomunitatean<ref name=":13" />. [[Meñaka|Meñakari]] dagokionez, bere azentu-sistema Bizkaiko iparraldeko azentu-barietateen eremuan kokatzen da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Meñaka|hizkuntza=eu|data=2024-10-16|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Me%C3%B1aka|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Iñaki Gaminde|Iñaki Gamindek]] artikulu<ref>{{Erreferentzia|izena=Iñaki|abizena=Gaminde|izenburua=Meñakako berba konposatuen azentuaz|orrialdeak=33–47|data=2001-04-30|url=https://revistas.navarra.es/index.php/FLV/article/view/3042|aldizkaria=Fontes Linguae Vasconum|alea=86|issn=2530-5832|doi=10.35462/flv86.3|sartze-data=2024-12-09}}</ref> bat idatzi zuen honi buruz [[Fontes Linguae Vasconum|Fontes linguae-vasconum]] aldizkarian. 2012.urtean [[Uribe Kostako Mankomunitatea|Uribe Kostako mankomunitateak]] egindako inkesta baten arabera, [[Sopela]] [[Uribe Kosta|Uribe Kostako]] herririk euskaldunena izendatu zuen <ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Sopela|hizkuntza=eu|data=2024-06-17|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Sopela#cite_note-#2-7|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Horrez gain, [[Euskaltzaindia|Euskaltzaindiaren]] ikerketek erakutsi dute Sopelako hizkerak, bizkaieraren barruan, forma berezia duela; zehatzago, sartaldeko Uribe Kostako hizkera<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sartaldekoa (M) - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sartaldekoa-m/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sopela, euskara eta ahozko ondarea - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/sopela/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. 1987an ''Sopelako euskararen nondik norakoak'' dokumentua kaleratu zen<ref name=":2" />. [[Urduliz]] udalerriak ere, Uribe Kostako bizkaiera erabiltzen du <ref name=":3">{{Erreferentzia|izenburua=Urduliz|hizkuntza=eu|data=2024-04-12|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Urduliz#cite_note-8|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Iñaki Gaminde|Iñaki Gamindek]] hizkuntzalariak bere doktorego-tesian Urduliz eta [[Gatika|Gatikako]] herri hizkerak linguistikoki aztertu zituen 1992an<ref name=":3" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Iñaki|abizena=Gaminde|izenburua=Tonuak eta etenak Gatikako intonazioan|orrialdeak=519–536|data=2004-12-31|url=https://doi.org/10.35462/flv97.4|aldizkaria=Fontes Linguae Vasconum|alea=97|issn=2530-5832|doi=10.35462/flv97.4|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. ==== Ahotsak.eus ataria ==== Badira Ahotsak.eus atarian Mungialdeko hizkeraz jasotzen dituzten zenbait elkarrizketa <ref>{{erreferentzia|izena=Euskal Herriko Ahotsak|abizena=Badihardugu Euskara Elkartea|izenburua=Mungialdekoa (Hizkera)|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sartaldekoa-m/mungialdekoa/}}</ref>. Horien artean Maria Andikoetxea<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Fruiz (Bizkaia). PDFa. - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/pdf/herria/fruiz|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref>,Manu Zugazaga<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gamiz-Fika (Bizkaia). PDFa. - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/pdf/herria/gamiz-fika|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref>, Balentina Elortegi <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Meñaka (Bizkaia). PDFa. - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/pdf/herria/menaka|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref>, Luis Asla <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Arrieta (Bizkaia). PDFa. - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/pdf/herria/arrieta|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref> eta Anartz Ormaza <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bakio (Bizkaia). PDFa. - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/pdf/herria/bakio|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref> daude. === Ekitaldiak === ==== Lore-jokoak ==== [[Mungia]] XX.mendearen hasierara itzultzen da tradizioa eta kultura uztartzen dituen herri-ekimenarekin: [[Euskal Lore Jokoak|'''Lore Jokoak''']]. Garai hartako bizitza soziala eta ohiturak islatzen dituzten hainbat jarduera ematen dira, hala nola: herri antzerkia, euskal dantzak, gastronomia, bertsolaritza eta musika<ref>{{Erreferentzia|izena=C.|abizena=Zárate|izenburua=Mungia regresa a principios del siglo XX este domingo|hizkuntza=es|data=2023-10-24|url=https://www.deia.eus/bizkaia/2023/10/24/mungia-regresa-domingo-principios-siglo-7421792.html|aldizkaria=Deia|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. ==== Sukalkiak ==== [[Fitxategi:2011-016_Euskal_Jaiak_3.jpg|thumb|Gizon bat jaian sukaldatzen]] '''Sukalkiak''' edo '''sukalki eguna''' Mungian egiten den bazkari-lehiaketa da. Lehenengo edizioa 1964an egin zen, Frankismo garaian murgilduta. Identitate bat ospatzeko eta adierazteko premia zegoenez, herritarrek herria elkartzeko helburuarekin sukalki eguna sortu zuten <ref name=":9">{{Erreferentzia|izenburua=Un documental desvela el origen del Sukalki Eguna de Mungia|hizkuntza=es|url=https://www.eitb.eus/es/radio/radio-euskadi/programas/graffiti/detalle/4198994/un-documental-desvela-origen-sukalki-eguna-mungia/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. [[Ondarroa|Ondarroako]] [[Arrantzale Eguna|Arrantzale Egunean]] prestatzen den [[Marmitako|marmitakoa]] ardatz hartuta, Mungiako [[baserri]]-historiarekin lotura izango duen errezeta garatu zen; gaur egun ezagutzen den haragizko sukalkia sortuz<ref name=":9" />. ==== Bendejerak ==== ''Bendeja'' baserritarrak, edo '''''bendejerak,''''' baserriko produktuak saltzen dituzten emakumeak dira. [[Saski]] handietan azokara edo plazara saltzeko baratzako barazki eta frutak eramaten dituzte <ref name=":10">{{Erreferentzia|izenburua=Bendejerak: sorotik plazara {{!}} Labayru Fundazioa|hizkuntza=eu|data=2021-12-03|url=https://www.labayru.eus/etnografia-atalak/bendejerak-sorotik-plazara|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. Mungiako Plazan ostiralero egoten dira goizean antolatzen den azokan. [[Fitxategi:Ordizia_azoka_0001.jpg|thumb|Bi emakume sagarrak saltzen azoka batean]] Bendejaren eta esnearen salmenta maiz estuki lotuta egon dira. Emakumeak, lehenengo esneak banatzen zituzten etxerik etxe, eta gero bendeja saltzen zuten plazan. Lanbide edo zeregin horretan hasteko, gazte horiek batzuetan amaren edo auzoko andreren baten laguntza izaten zuten; baina beste batzuetan, haien kabuz joan behar izaten zuten <ref name=":10" />. Mungiaz gain, hainbat herrietan egon ziren bendejerak: [[Bilbo|Bilbon]], [[Gernika-Lumo|Gernikan]], [[Bermeo|Bermeon]], [[Areeta|Areetan]] eta [[Portugalete|Portugaleten]], esaterako <ref name=":10" />. ==== Baserritar eguna ==== '''Baserritar eguna''' Mungiako [[San Pedroko jaietan]] ospatzen den ekitaldia da. Egun horretan, euskal nekazaritza eta baserritarrak protagonista dira, eta hainbat produktu dastatzeko aukera ematen da, horien artean: barazkiak, gaztak, txakolina, eztia eta taloa<ref name=":11">{{Erreferentzia|izena=C.|abizena=Zárate|izenburua=Mungia celebra un gran Baserritarren Eguna mientras aguarda el txupinazo|hizkuntza=es|data=2023-06-26|url=https://www.deia.eus/bizkaia/2023/06/26/mungia-celebra-gran-baserritarren-eguna-6972190.html|aldizkaria=Deia|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. Baserriko produktuen salmentaz gain, animalien eta herri kirolen erakustaldiak ere antolatzen dira <ref name=":11" />. ==== Gabonetako kabalkada ==== Mungiako [[Udal|Udalak]] eta [[Izenaduba Basoa]] parke mitologikoak antolatuta, [[Olentzero]] eta bestelako pertsonai mitologikoek osatutako kabalkada egiten da abenduaren 24an. [[Landetxo Goikoa baserria|Landetxo Goikotik]] hasita, herri guztitik ibilbide bat egiten da [[Udaletxe|udaletxera]] heldu arte. === Jaiak === * Arrietako San Martin jaiak * Bakioko San Juan Dolozak, [[Abuztuaren 29|Abuztuak 29]] * Fruizeko Lorentzo Deuna, [[Abuztuaren 10|Abuztuak 10]] * Gamiz-Fikako San Isidro jaiak * Gatikako San Marko jaiak * Laukizeko Mikel Deunaren jaiak, iraileko azken astetik urriko lehen astera * Maruri-Jataben Laurentzi Deunaren egunean ospatzen dira herriko jaiak, [[Abuztuaren 10|Abuztuak 10]] * Meñakako San Roqueak [[Abuztuaren 16|Abuztuak 16]] * Mungiako eta Sopelako San Pedroak, [[Ekainaren 29|Ekainak 29]] * Plentziako San Antolinak == Pertsonaia ezagunak == * [[Lauaxeta|Estepan Urkiaga "Lauaxeta"]] ([[1905]]-[[1937]]), poeta [[laukiz]]tarra. * [[Miguel Angel Lotina|Miguel Anjel Lotina]] ([[1957]]-), entrenatzaile [[meñaka]]rra. * [[Ikerne Goikoetxea]] ([[1967]]-), aktore mungiarra. * [[Armando Ribeiro]] ([[1971]]-), futbol jokalaria sopeloztarra eta [[Athletic Club|Athletic Clubeko]] atezain ohia. * [[Jenaro Urrutia]] ([[1893]]-[[1965]]), Plentziako margolaria. * [[Rafa Rueda]]- ([[1972]]-), abeslari eta [[gitarra]]-jole mungiarra. * [[José Ramón Goienetxe|José Ramón Goienetxe Bilbao]] ([[1940]]-) txirrindulari arrietarra. * [[Jon Andoni Uriarte|Jon Andoni Uriarte Garai]] hizkuntzalari fruiztarra. * [[Jon Rahm]] ([[1964]]-), Barrikako golf-jokalaria. * [[Jon Barrenetxea]] ([[2000]]-), Gamiz-Fikako txirrindularia . * [[Joana Butroekoa]] (c. [[1440]] - ?), XV. mendeko euskal idazle gatikarra. * [[Gabino Ereñozaga]] ([[1942]]-), txirrindularia gatikarra. * [[Alejandro Bilbao]] ([[1884]]-[[1966]]), ''Erramun Maruri'' ezizenez ezaguna, euskal idazlea (Maruri-Jatabe)<ref name=":4">{{Erreferentzia|izenburua=Jatabe|hizkuntza=eu|data=2024-01-30|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Jatabe|sartze-data=2024-12-05|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. * [[Prudentzio Abarrategi]] (?-?), bertsolari urduliztarra. * [[Valentín Uriona]] ([[1940]]-[[1967]]), txirrindulari mungiarra. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Bizkaiko eskualdeen zerrenda]] == Kanpo estekak == * {{eu}}[http://www.mungia.org/euskara/ciudad/amplia/mungialdea.htm Eskualdeko datu orokorrak Mungiako Udalaren webgunean] {{autoritate kontrola}} {{Bizkaiko eskualdeak}} {{Euskal Herriko eskualde aurkibidea}} [[Kategoria:Mungialdea| ]] gtxp4ms2uy0yxnfb9xxlu3mxlgjokiw 9998601 9998519 2024-12-13T14:48:16Z Whitespotbeluga 169003 9998601 wikitext text/x-wiki {{Euskal Herriko eskualde infotaula | izena = Mungialdea | irudia = Bakio jata menditik.JPG | irudiaren testua = Bakio Jata menditik. | bandera = | lurraldea = Bizkaia | kokapena = Bizkaia - Mungialdearen kokapena.svg | azalera = 158,23 | biztanleria = 26562 | urtea = 2013 | udalerriak = [[Arrieta (Bizkaia)|Arrieta]], [[Bakio]], [[Fruiz]], [[Gamiz-Fika]], [[Gatika]], [[Laukiz]], [[Maruri-Jatabe]], [[Meñaka]] eta [[Mungia]]) | herririk handiena = Mungia | herriaren biztanleak = 17022 | web = }}[[Mungialdea]] edo '''Plentzia-Mungia''' [[Bizkaiko eskualdeak|Bizkaiko eskualdetako]] bat da, hain zuzen herrialdearen iparraldean dagoena. [[Mungia]] du hiriburu, eta [[Uribe]] banaketa administratibo historikoaren parte da. Gaur egun, bi azpieskualdetan banatu daiteke, guztira 15 udalerriz osatutako eskualdea izanik: * Mungialdea, barrualdeko udalerriak hartuz ([[Arrieta (Bizkaia)|Arrieta]], [[Bakio]], [[Fruiz]], [[Gamiz-Fika]], [[Gatika]], [[Laukiz]], [[Maruri-Jatabe]], [[Meñaka]] eta [[Mungia]]). * [[Uribe Kosta]], kostaldeko udalerriak bere gain hartuz ([[Barrika (herria)|Barrika]], [[Gorliz]], [[Lemoiz]], [[Plentzia]], [[Sopela]] eta [[Urduliz]]). Uribe Kosta azpieskualdean [[Berango]] udalerria ere sartu ohi da, baina ofizialki Berango [[Bilboaldea]] eskualdearen parte da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bizkaiko eskualdeak|hizkuntza=eu|data=2023-06-10|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Bizkaiko_eskualdeak|sartze-data=2024-12-12|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref> == Geografia == === Mugakideak === Iparraldera [[Kantauri|Kantauri itsasoa]], hegoaldera [[Bilboaldea]], ekialdera [[Busturialdea]] eta mendebaldera [[Bilboaldea]] mugakide ditu. === Udalerriak === {| class="wikitable" cellpadding="3" style="text-align: center;" |- ! !Herria !Biztanleria (2013) !Lurraldea km² !Alderdi politikoa (2019) |- |[[Fitxategi:Escudo de Arrieta.svg|20px]] |align="left"|[[Arrieta (Bizkaia)|Arrieta]] |545 |14.5 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Bakio.svg|20px]] |align="left"|[[Bakio]] |2.628 |16.78 |[[Euskal Herria Bildu|EH Bildu]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Fruiz.svg|20px]] |align="left"|[[Fruiz]] |547 |5.73 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Gamiz Fika.svg|20px]] |align="left"|[[Gamiz-Fika]] |1.348 |15.5 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Gatika.svg|20px]] |align="left"|[[Gatika]] |1.611 |17 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Laukiz.svg|20px]] |align="left"|[[Laukiz]] |1.148 |8.1 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Maruri Jatabe.svg|20px]] |align="left"|[[Maruri-Jatabe]] |948 |15.8 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Meñaka.svg|20px]] |align="left"|[[Meñaka]] |745 |12.7 |[[Euskal Herria Bildu|EH Bildu]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Mungia.svg|20px]] |align="left"|'''[[Mungia]]''' |17.022 |52.12 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |} {{mapa marraztu|frameless|width=350|height=370|zoom=10|align=center|text=Mungialdeko mapa|latitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=latitude}}|longitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=longitude}}|geotype1=geoshape|title1=Arrieta|ids1=Q699830|stroke-width1=1|fill1=#8dd3c7|geotype2=geoshape|title2=Bakio|ids2=Q804466|stroke-width2=1|fill2=#ffffb3|geotype3=geoshape|title3=Fruiz|ids3=Q648519|stroke-width3=1|fill3=#bebada|geotype4=geoshape|title4=Gamiz-Fika|ids4=Q1228072|stroke-width4=1|fill4=#fb8072|geotype5=geoshape|title5=Gatika|ids5=Q611647|stroke-width5=1|fill5=#80b1d3|geotype6=geoshape|title6=Laukiz|ids6=Q1246777|stroke-width6=1|fill6=#fdb462|geotype7=geoshape|title7=Maruri-Jatabe|ids7=Q678721|stroke-width7=1|fill7=#b3de69|geotype8=geoshape|title8=Meñaka|ids8=Q647357|stroke-width8=1|fill8=#fccde5|geotype9=geoshape|title9=Mungia|ids9=Q1228780|stroke-width9=1|fill9=#d9d9d9|geotype10=geoshape|title10=Barrika|ids10=Q4481|stroke-width10=1|fill10=#bc80bd|geotype11=geoshape|title11=Gorliz|ids11=Q763669|stroke-width11=1|fill11=#ccebc5|geotype12=geoshape|title12=Lemoiz|ids12=Q936264|stroke-width12=1|fill12=#A49639|geotype13=geoshape|title13=Plentzia|ids13=Q1228773|stroke-width13=1|fill13=#C72B0C|geotype14=geoshape|title14=Sopela|ids14=Q657407|stroke-width14=1|fill14=#407407|geotype15=geoshape|title15=Urduliz|ids15=Q734099|stroke-width15=1|fill15=#9DB302}} === Mendiak === [[Fitxategi:Sollube 2.jpg|thumb|150x150px|Sollube]] [[Arrieta (Bizkaia)|Arrieta]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Arrieta (Bizkaia)|hizkuntza=eu|data=2023-12-14|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Arrieta_(Bizkaia)|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref> udalerriaren %10 [[Urdaibai|Urdaibaiko]] lurraldean egoteaz gain, [[Sollube|Sollube (684 m)]] mendiaren magalean hedatzen da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Meñaka|hizkuntza=eu|data=2024-10-16|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Me%C3%B1aka|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref> [[Meñaka|Meñakarekin]] batera. Sollubera igotzeko hainbat modu daude, horien artean aipatutako bi herrien bitartez. Mendi honen gailurra Arrietan dago<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sollube|hizkuntza=eu|data=2023-07-05|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Sollube|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Fitxategi:Unbe mendia.jpg|thumb|150x150px|Unbe]] [[Fitxategi:INDALECIO Ojanguren Bizkargin 113101.jpg|thumb|150x150px|Bizkargi]] [[Jata (mendia)|Jata (592 m)]] mendiak [[Maruri-Jatabe|Maruri-Jataberi]] izena ematen dio, baita [[Mungia|Mungiako]] jaietako [[Mari Jata|Mari-Jatari]] ere. Jatak Maruri-Jatabe udalerriaren ekialdeko mugarriarena egiten du. Inguruan badaude altuera txikiagoko beste muino batzuk, hala nola: [[Artebakarra mendatea|Artebakarra]], Irutxurre, Kurtzegana, Garbi-mendi, Iruarteta, Santakurtze, Amezti eta Txarola mendiak <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Jatabe|hizkuntza=eu|data=2024-01-30|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Jatabe|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Laukiz|Laukizetik]] gertu dagoen mendia [[Unbe|Unbe (302 m)]] da; ezaguna dena bertan [[Felisia Sistiagak]] 1941ean [[Ama birjina|Ama Birjina]] ikusi zuelako <ref name=":04">{{Erreferentzia|izenburua=Virgen de Umbe|hizkuntza=es|data=2024-01-22|url=https://es.wikipedia.org/wiki/Virgen_de_Umbe|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref> ([[Unbeko Birjinia|Unbeko Birjina]]). Ordutik, hainbat agerpen egon dira, azkena 1988an <ref name=":04" />. [[Berreaga|Berreagari (366 m)]] dagokionez, Mungia eta [[Gamiz-Fika|Gamiz-Fikarekin]] muga egiten du, baita [[Derio]] eta [[Zamudio|Zamudiorekin]] ere. 2013ko uztailaren 16an [[Eusko Jaurlaritza|Eusko Jaurlaritzak]] bertoko [[Herrixka Gotortuaren eta Nekropoliaren Gune Arkeologikoa]] ''monumentu'' izendatu zuen, Sailkatutako Kultura Ondasuna, monumentu-multzo kategoriarekin <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Berreaga|hizkuntza=eu|data=2022-04-09|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Berreaga|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kultura i Wychowanie|data=2021-02-12|url=https://doi.org/10.25312/2083-2923.18/2020|aldizkaria=Kultura i Wychowanie|alea=2(18)/2020|zenbakia=18|issn=2544-9427|doi=10.25312/2083-2923.18/2020|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. [[Bizkargi|Bizkargi (536 m)]], hortaz, [[Butroe (ibaia)|Butroe ibaiaren]] sortzailea da eta bere tontorrean [[Santa Kurtzi|Santa Kurtziri]] eskainitako baseliza dago<ref name=":14">{{Erreferentzia|izenburua=Bizkargi|hizkuntza=eu|data=2024-05-03|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Bizkargi|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Mendi horretan hainbat borroka odoltsuak eman ziren [[Espainiako Gerra Zibila|Espainiako Gerra Zibilean]], eta horregatik maiatzako lehen igandean [[Bizkargi Eguna]] ospatzen da; tontorrean gudariei omenaldia eginez <ref name=":14" />. Mungialdeko beste bi mendi [[Tallu (342 m)]] eta [[Gondramendi|Gondramendi (217 m)]] dira. [[Fitxategi:Mungialde zabal barruko mendi guztiak.png|border|erdian|thumb|435x435px|Mungialde zabal barruko mendi guztiak]] === Hidrologia === [[Fitxategi:Butroe ibaia Gamizen.jpg|thumb|302x302px|Butroe ibaia Gamizen]] [[Gamiz-Fika|Gamiz-Fikatik]] pasatzen da [[Butroe (ibaia)|Butroe ibaia]], eta Anbieta, Atxispe<ref>{{Erreferentzia|izena=Francis|abizena=Deng|izenburua=Operculum diagram (wikimedia commons)|argitaletxea=Radiopaedia.org|abizena2=Cheng|izena2=Jeffrey|data=2017-06-20|url=https://doi.org/10.53347/rid-54033|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Radiopaedia.org}}</ref> eta Kaperiaga<ref>{{Erreferentzia|izena=Francis|abizena=Deng|izenburua=Operculum diagram (wikimedia commons)|argitaletxea=Radiopaedia.org|abizena2=Cheng|izena2=Jeffrey|data=2017-06-20|url=https://doi.org/10.53347/rid-54033|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Radiopaedia.org}}</ref> [[Erreka|errekek]] elikatzen dute. Mungiako inguruan ere badira hainbat iturri Butroi ibaiaren ibaiadarrak direnak: Atxuri, Trobika, Lauromendi, Atebarri edo Mantzorriko erreka esaterako; antzinean 20 [[Errotarri|errotari]] eragiteko gauza zirenak <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mungia|hizkuntza=eu|data=2023-11-28|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Mungia|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Gainera, Laukizetik aurkitu dezakegun mendixketatik [[Butroe (ibaia)|Butroe]] ibaira doazen hainbat erreka txiki jaisten dira, besteak beste, Amazkarai, Goiartzu eta Erreskondo. Erreka horiek igarotzen diren lekuetako baserrien izenak daramatzate <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Laukiz|hizkuntza=eu|data=2023-11-10|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Laukiz|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Bakio|Bakion]] bi ibaik zeharkatzen dute: [[Estepona (ibaia)|Estepona]] ibaiak mendebaldean, eta [[Ondarre ibaia|Ondarre]] ibaia ekialdean <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bakio|hizkuntza=eu|data=2024-03-06|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Bakio|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Fruiz|Fruizen]], berriz, udalerriaren erdigunetik zeharkatzen den [[Oka]] ibaia dago <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Fruiz|hizkuntza=eu|data=2024-08-24|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Fruiz|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. == Demografia == {| class="wikitable" width="450" border="0" style="float: right; border: 1px solid #999; background-color:#FFFFFF;" !Biztanleria udalerrika |- |{{#tag:mapframe|[{ "type": "ExternalData", "service": "geoline", "ids": "Q15222897" }, { "type": "ExternalData", "properties": { "stroke": "#666", "stroke-opacity": 1, "stroke-width": 0.4, "fill-opacity": 0.9 }, "service": "geoshape", "query": "SELECT ?Udalerria ?UdalerriaLabel ?biztanleria (?Udalerria as ?id) (SAMPLE(?fill) as ?fill) (concat(str(?biztanleria)) as ?biztanle) (concat('[[:eu:', ?UdalerriaLabel, '|', ?UdalerriaLabel, ']]: ', ?biztanle) as ?title) WHERE { ?Udalerria wdt:P276 wd:Q15222897;. ?Udalerria wdt:P1082 ?biztanleria. BIND( if(?biztanleria>=20000, '#440154', if(?biztanleria>= 10000, '#443983', if(?biztanleria>= 5000, '#31688e', if(?biztanleria>= 2500, '#21918c', if(?biztanleria>= 1000, '#35b779', if(?biztanleria>= 500, '#90d743', if(?biztanleria>= 100, '#fde725', '#fdb525')))))) ) as ?fill). SERVICE wikibase:label { bd:serviceParam wikibase:language 'eu,en'. } } GROUP BY ?Udalerria ?UdalerriaLabel ?biztanleria"}]|width=450|height=400|align=center<noinclude>|latitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=latitude}}|longitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=longitude}}|zoom=10</noinclude>}} |- |<small> {{zutabe-zerrenda|{{plainlist| *{{Color box|#440154|border=darkgray}} > 20000 *{{Color box|#443983|border=darkgray}} 10000-20000 *{{Color box|#31688e|border=darkgray}} 5000-10000 *{{Color box|#21918c|border=darkgray}} 2500-5000 *{{Color box|#35b779|border=darkgray}} 1000-2500 *{{Color box|#90d743|border=darkgray}} 500-1000 *{{Color box|#fde725|border=darkgray}} 100-500 *{{Color box|#fdb525|border=darkgray}} < 100 }}|kopurua=4}}</small> |} '''Mungialdea''' eskualdeak, [[Bizkaia|Bizkaiko]] [[Foru lurralde|lurralde historikoan]] kokatua, 60.749 biztanle ditu guztira (2024), 29.908 gizon eta 30.841 emakume, eta horrek adierazten du emakumeen gehiengoa txikia dela. Biztanle-dentsitatea 291,6 biztanlekoa da kilometro koadroko, Bizkaiko batez bestekoa baino pixka bat txikiagoa, 520,2 bizt./km² baita.<ref name=":6">{{Erreferentzia|abizena=Eustat|izenburua=Población de la C.A. de Euskadi por ámbitos territoriales, según sexo y densidad de población. 01/01/2023|url=https://www.eustat.eus/elementos/ele0011400/poblacion-de-la-ca-de-euskadi-por-ambitos-territoriales-segun-sexo-y-densidad-de-poblacion/tbl0011429_c.html|aldizkaria=www.eustat.eus|sartze-data=2024-12-12}}</ref> Biztanleriaren banaketa etarioak erakusten duenez, % 20,1 0-19 urtekoei dagokie, % 60,5 20-64 urtekoei, eta % 19,4k 65 urte edo gehiago dituzte. Datu horiek adierazten dute biztanleria gehienak aktiboak direla, baina adinekoen proportzio esanguratsua dutela.<ref name=":7">{{erreferentzia|abizena=Eustat|izenburua=Población de la C.A. de Euskadi por ámbitos territoriales, según sexo y densidad de población. 01/01/2024|url=https://www.eustat.eus/elementos/ele0011400/poblacion-de-la-ca-de-euskadi-por-ambitos-territoriales-segun-grandes-grupos-de-edad-y-sexo/tbl0011427_c.html|aldizkaria=www.eustat.eus|sartze-data=2024-12-12}}</ref> Udalerriei dagokienez, biztanle gehien dituztenak Sopela (13.917 biztanle) eta Mungia (17.654 biztanle) dira, biak batera eskualdeko biztanleria osoaren % 50 baino gehiago osatzen baitute. Bestalde, biztanle gutxien dituzten udalerriak Arrieta (568 biztanle) eta Meñaka (751 biztanle) dira. Sopela eta Urduliz biztanle-dentsitate handiagatik nabarmentzen dira, 1.674,7 biz./km² eta 721,3 biz./km², hurrenez hurren. Maruri-Jatabe (65,5 biz./km²) eta Meñaka (60,2 biz./km²) udalerriek, berriz, dentsitate askoz baxuagoak dituzte, landa-eremukoak.<ref name=":6" /> Generoaren araberako azterketak erakusten duenez, emakumeak gehiengoa dira eskualdeko udalerri guztietan, eta ordezkaritza bereziki nabarmena da Urdulizen ( % 51,7) eta Gorlizen ( % 51,8). Joera horrek eredu orokorra erakusten du Bizkaian, non emakumeen bizi-itxaropena altuagoa den, eta horrek emakumeen proportzioa handiagoa izatea eragiten du, batez ere adin handieneko taldeetan. Udalerri txikienetan, hala nola Meñakan eta Arrietan, emakumeen proportzioa zertxobait txikiagoa da, baina gizonena baino pixka bat handiagoa da oraindik, eta horrek lurralde osoan joera horren sendotasuna azpimarratzen du.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> {| class="wikitable sortable mw-collapsible mw-collapsed" |- | colspan="14"|Euskal Aeko biztanleria, lurralde-eremuen, adin-talde handien, sexuaren eta biztanleria-dentsitatearen arabera. 2024/01/01<ref name=":6" /><ref name=":7" /> |- | rowspan="3" | ! colspan="3" rowspan="2" |'''Biztanleria sexuaren arabera''' ! colspan="9" |'''Adin-talde handiak''' ! rowspan="3" |'''Biztanledentsitatea (bizt./km²)''' |- ! colspan="3" |'''0 – 19''' ! colspan="3" |'''20 – 64''' ! colspan="3" |'''>= 65''' |- !'''Guztira''' !'''Gizonak''' !'''Emakumeak''' !'''Guztira''' !'''Gizonak''' !'''Emakumeak''' !'''Guztira''' !'''Gizonak''' !'''Emakumeak''' !'''Guztira''' !'''Gizonak''' !'''Emakumeak''' |- !'''Euskal AE''' |2208007 |1071155 |1136852 |391302 |201472 |189830 |1287750 |642290 |645460 |528955 |227393 |301562 |305,4 |- !'''Lurralde historikoak''' ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! |- |Araba |335146 |164469 |170677 |63452 |32790 |30662 |195446 |97869 |97577 |76248 |33810 |42438 |110,2 |- |Bizkaia |1150037 |553841 |596196 |194874 |100361 |94513 |674664 |334755 |339909 |280499 |118725 |161774 |520,2 |- |Gipuzkoa |722824 |352845 |369979 |132976 |68321 |64655 |417640 |209666 |207974 |172208 |74858 |97350 |365,4 |- !'''Eskualdea''' ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! |- |Mungialdea |60749 |29908 |30841 |12194 |6285 |5909 |36747 |18194 |18553 |11808 |5429 |6379 |291,6 |- !'''Udalerriak''' ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! |- |Arrieta |568 |294 |274 |82 |40 |42 |363 |198 |165 |123 |56 |67 |38,9 |- |Bakio |2828 |1396 |1432 |520 |261 |259 |1753 |886 |867 |555 |249 |306 |171,8 |- |Barrika |1599 |821 |778 |274 |152 |122 |961 |503 |458 |364 |166 |198 |210,7 |- |Fruiz |576 |271 |305 |129 |56 |73 |342 |165 |177 |105 |50 |55 |102,3 |- |Gamiz-Fika |1375 |687 |688 |227 |114 |113 |815 |406 |409 |333 |167 |166 |90,3 |- |Gatika |1631 |821 |810 |324 |164 |160 |930 |472 |458 |377 |185 |192 |94,4 |- |Gorliz |6071 |2974 |3097 |1096 |570 |526 |3667 |1794 |1873 |1308 |610 |698 |602,3 |- |Laukiz |1253 |603 |650 |274 |133 |141 |742 |366 |376 |237 |104 |133 |154,7 |- |Lemoiz |1362 |713 |649 |273 |150 |123 |864 |449 |415 |225 |114 |111 |73,4 |- |Maruri-Jatabe |1045 |534 |511 |210 |117 |93 |626 |314 |312 |209 |103 |106 |65,5 |- |Meñaka |751 |395 |356 |134 |75 |59 |415 |214 |201 |202 |106 |96 |60,2 |- |Mungia |17654 |8519 |9135 |3693 |1892 |1801 |10586 |5115 |5471 |3375 |1512 |1863 |397,3 |- |Plentzia |4493 |2177 |2316 |774 |397 |377 |2761 |1356 |1405 |958 |424 |534 |765,4 |- |Sopela |13917 |6931 |6986 |3039 |1594 |1445 |8392 |4196 |4196 |2486 |1141 |1345 |1674,7 |- |Urduliz |5626 |2772 |2854 |1145 |570 |575 |3530 |1760 |1770 |951 |442 |509 |721,3 |} == Ekonomia == === Industria sektorea === Mungialdeak [[Mungia|Mungiako]] poligonoetan eta [[Ugarte (Gatika)|Ugarte-Gatikan]] biltzen du bere [[Jarduera industria|jarduera industriala]]. Eskualdeko [[Industrialde|industrialdea]] Mungian biltzen da, eta jarduera ekonomikoetarako 1.125.918,8 metro koadroko azalera urbanizatu osoa du, bost industrialdetan banatuta.<ref name=":5" /> Poligono horiek 308 enpresak sortutako jarduera ekonomikoa hartzen dute. [[Belako]] industrialdea da azalera urbanizatu handiena duena, 501.011,14 metro karratu eta 114 enpresa ezarrita, eskualdeko poligonoetan ezarritako jarduera ekonomikoaren % 39,86.<ref name=":5" /> Ezarritako jarduera ekonomikotik, 124 izaera industrialeko enpresak dira; horien atzetik, 78 enpresa dituzten zerbitzu-negozioak daude; [[Merkataritza|merkataritza-arlokoak]] 68 enpresa dira; eta, azkenik, eraikuntza-arlokoak 38 dira. Nabarmentzekoa da azken ekitaldietan industrialdeetan ezarritako enpresen kopuruak gora egin duela [[pandemia]] aurreko uneekin alderatuta: 2018an 291 enpresa izatetik 2024an 308 izatera igaro da (% 5,84ko hazkundea). Bestalde, [[Industria sarea|industria-sareak]] enpleguaren % 26,5 sortu zuen [[Mungialdea|Mungialdean]] 2024ko apirilean, [[Gizarte segurantza|Gizarte Segurantzako]] [[Institutu naziona|Institutu Nazionalaren]] arabera, eta 3.096 lanpostu adar horri lotuta zeuden.<ref name=":5">{{Erreferentzia|izenburua=Mungialdeko Behargintza pone en marcha el proyecto Match Mungialdea con el objetivo de facilitar la conexión entre empresas locales - Ayuntamiento de Mungia - mungia.eus|hizkuntza=es-ES|url=https://www.mungia.eus/es/noticias/-/asset_publisher/A8xrZI2uUhKE/content/mungialdeko-behargintza-pone-en-marcha-el-proyecto-match-mungialdea-con-el-objetivo-de-facilitar-la-conexi%25C3%25B3n-entre-empresas-locales|aldizkaria=Ayuntamiento de Mungia|sartze-data=2024-12-11}}</ref> == Historia == == Ondareak == === Butroeko gaztelua === [[Fitxategi:Butroiko_(Butroe)_gaztelua_06.jpg|thumb|Butroeko gaztelua]] '''[[Butroeko gaztelua]]''' Erdi Aroko gaztelua da, Butroe familiak eraikia. [[Gatika|Gatikan]] kokatuta dago eta denbora luzez itxita egon den arren, bisita ugari jasotzen ditu. 1989tik 1992ra ''Estudios Arriagak'' konponketak egin zituen <ref>{{Erreferentzia|izena=IRANTZU|abizena=ATIENZA|izenburua=Butrón y otros castillos de Bizkaia|hizkuntza=es|data=2014-09-24|url=https://www.elcorreo.com/bizkaia/201409/24/butron-otros-castillos-bizkaia-20140923181223.html|aldizkaria=El Correo|sartze-data=2024-12-05}}</ref> eta gaur egun errusiar inbertsore batek du jabe gisa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Inbertsore errusiar batek Butroeko gaztelua erosi du 4 milioi euroren truke|hizkuntza=eu|data=2021-12-21|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/gizartea/bideoak/osoa/8533632/bideoa-inbertsore-errusiar-batek-butroeko-gaztelua-erosi-du-4-milioi-euroren-truke/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-05}}</ref>. === Landetxo Goikoa === '''[[Landetxo Goikoa baserria|Landetxo Goikoa]]''' [[Mungia|Mungian]] dagoen baserria, XVI.mendean eraikia. Euskal Herriko baserri zaharrenetarikoa da, eta [[Izenaduba Basoa]] parke mitologikoaren barnean dago, non [[Olentzero|Olentzeroren]] etxearena egiten du. Bertan hainbat ekintza egin ahal dira <ref>{{erreferentzia|izena=Mungia Udala|urtea=2007|izenburua=Informe de gestión (1999-2007) y situación actual (Mayo 2007)|argitaletxea=Mungia Udala|hizkuntza=es}}</ref>: * Baserriari buruzko ikus-entzunezkoa * Bisita gidatua * Hainbat gairi buruzko erakusketak * Umeentzako jolasak * Ipuin interaktiboak * Kanpoko jarduerak === Torrebillela Kultur Elkartea === XIV.mendearen inguruan sortutako harrizko dorretxea da <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Torrebillela - Ayuntamiento de Mungia - mungia.eus|hizkuntza=es-ES|url=https://www.mungia.eus/es/torrebillela2|aldizkaria=Ayuntamiento de Mungia|sartze-data=2024-12-05}}</ref> eta Mungiako udalerriko arkitektura zibileko eraikinik zaharrena. Eraikinak aldaketa asko izan ditu gaur egun duen itxuraraino, baina badirudi jatorrizko eraikina harrizko dorre soil bat zela, apaindurarik gabea, bost solairuko altuerakoa, defentsarako zein etxebizitzarako erabiliko zena <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Torrebillela - Ayuntamiento de Mungia - mungia.eus|hizkuntza=es-ES|url=https://www.mungia.eus/es/torrebillela|aldizkaria=Ayuntamiento de Mungia|sartze-data=2024-12-05}}</ref>. === Mesterikako burua === [[Fitxategi:Mesterikako burua (cropped).jpg|thumb|Mesterikako buruaren argazkia]] [[Mesterika|Mesterikako]] ([[Meñaka|Meñakako]]) San Lorenzo baselizan aurkitutako hareharrizko eskultura da, gizon edo emakume baten burua irudikatzen duena <ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Mesterikako burua|hizkuntza=eu|data=2024-04-28|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Mesterikako_burua|sartze-data=2024-12-05|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Bere funtzioa ezezaguna da, hileta edo erlijio errituetan erabili ahal izan zuten, babesa emateko objektua izan zitekeen edota gerla trofeoa <ref>{{Erreferentzia|abizena=triskelpablo|izenburua=Ermita SAN LORENZO de MESTERIKA (Meñaka. Bizkaia).|hizkuntza=es|data=2020-04-08|url=https://arkeohistoriatriskel.wordpress.com/2020/04/08/ermita-san-lorenzo-de-mesterika-menaka-bizkaia/|aldizkaria=ARKEOHISTORIA TRISKEL|sartze-data=2024-12-05}}</ref>. Gaur egun [[Bilboko Arkeologia Museoa|Bizkaiko Arkeologia Museoan]] dago, [[Burdin Aroa Euskal Herrian|Burdin Aroaren]] gelan <ref name=":0" />. === San Pelaio Baseliza === Bakion dagoen ermita erromanikoa da, [[Bermeo|Bermeoko]] [[Gaztelugatxe]] uhartetik gertu <ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=San Pelaio baseliza (Bakio)|hizkuntza=eu|data=2021-03-27|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/San_Pelaio_baseliza_(Bakio)|sartze-data=2024-12-05|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Eraikin txikia da eta bi ezaugarri interesgarri ditu: sarrera eta absideko lehioa <ref name=":1" />. Bizkaian kontserbatzen diren elizarik zaharrenetarikoa da, [[Zumetxaga|Zumetxagako San Migelgo]] (Mungia) eta [[Abrisketako San Pedro ermita|Abrisketako San Pedro]] (Arrigorriaga) elizekin batera <ref name=":1" />. === Plentziako ateak eta harresiak === Plentziako hiribilduak harresi bat izan zuen, bere osotasunean inguratzen zuena, eta gaur egun Elizako plazan dagoen [[Santiagoko atea plentzia|Santiagoko atea]] bakarrik kontserbatzen da. Beste hiru ateren dokumentazioa ere dago: Santa Barbarako Atea, Erribera eta Udaletxearen aldaparen arteko bidegurutzean zegoena; [[Concepción atea plentzia|Concepción atea]], Kristoren eskaileren ondoan zegoena, eta beste bat Ospitalearen eta Guruztokiaren ondoan<ref>{{Erreferentzia|izena=Gerardo|abizena=García León|izenburua=La parroquia de Santa Bárbara de Écija como centro de difusión devocional|orrialdeak=455–482|data=2017|url=https://doi.org/10.12795/la.2017.i29.25|aldizkaria=Laboratorio de Arte|alea=29|issn=1130-5762|doi=10.12795/la.2017.i29.25|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. === Garaizarreko errota === Denbora luzez, [[Maruri-Jatabe]] udalerri bizkaitarreko industria bakarra [[Errota|errotak]] ziren. Oraindik ere, iraganeko oroitzapen tradizionalak mantentzen ditugu '''[[Garaizarreko errota|Garaizarreko errotarekin]]''' <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maruri|hizkuntza=es|data=2024-08-20|url=https://es.wikipedia.org/wiki/Maruri|sartze-data=2024-12-05|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref>. Harri grisez egina, leihoetan egur pixka bat du eta teila gorriz egindako estalki batez errematatua dago <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Molino Garaizar en Maruri-Jatabe - Curiosidades y planes relacionados {{!}} Guía Repsol|hizkuntza=es-ES|url=https://www.guiarepsol.com/es/fichas/monumento/molino-garaizar-20719/|aldizkaria=REPSOL|sartze-data=2024-12-05}}</ref>. === Gorlizko itsasargia === [[Fitxategi:Gorliz itsasargia.jpg|thumb|226x226px|Gorlizko itsasargia]] Bilboko portuko agintaritzak kudeatzen duen [[Itsasargi|itsasargia]] da<ref name=":8">{{Erreferentzia|izenburua=Faro de Gorliz|hizkuntza=es|data=2019-10-19|url=https://es.wikipedia.org/wiki/Faro_de_Gorliz|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref>, Billano lurmuturrean kokatua, [[Gorliz]] eta [[Armintza|Armintzaren]] artean. Euskal Herriko itsasargirik berrienetarikoa da <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gorlizko itsasargia|hizkuntza=eu|data=2023-07-11|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Gorlizko_itsasargia|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref> eta bi egitura bertikal ditu: bata, oinplano zilindrikokoa, barraskilo-eskailera duena, eta, bestea, prismatikoa, oinarri oktogonalekoa. Gorlizko hondartzatik baino ezin da sartu, [[Bizkaiko Foru Aldundia|Bizkaiko Foru Aldundiaren]] finka zeharkatzen duen bidezidor batetik. Hala ere, itsasargia ezin da bisitatu <ref name=":8" />. === Munarrikolandako Estazio Megalitikoa === [[Munarrikolandako Estazio Megalitikoa|Munarrikolandako Estazio Megalitikoan]] oso multzokatuta dauden [[monumentu]] asko daude; gizakiak eragin handia duen zonaldean kokatua<ref name=":12">{{Erreferentzia|izena=Eusko Jaurlaritza - Gobierno|abizena=Vasco|izenburua=Estacion Megalitica de Munarrikolanda. Ondarea. Sistema de información del Patrimonio Cultural Vasco|hizkuntza=es|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/patrimonio-arqueologico/estacion-megalitica-de-munarrikolanda/berango/sopela/urduliz/fichaconsulta/100326|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Honek arazo bat suposatzen du monumentuen kontserbazio-egoeran. [[Txorierri]] eta [[Ibaizabal]] banatzen dituen mendilerroaren azken mendi-adarrak dira, ia itsasoa ukitzen dutenak eta mendi-kategoria galtzen dutenak; altitude erlatiboak eta absolutuak 100 eta 200 metro artean oso baxuak baitira<ref name=":12" />. Estazio horretakoak dira monumentu megalitiko hauek <ref name=":12" />: * [[Trikuharri|Trikuharriak]]: Goikogana (M2), Munarrikolanda 1 eta Saierrikolanda 1. * [[Tumulu|Tumuluak]]: Munarrikolanda 2, Saierrikolanda, Saierri Munioa eta Saierrikolanda 2. === Plentziako hirigune historikoa === Butroetarren dorreak eta merkatuaren plazan dauden guneak mugatzen dute [[Plentzia|Plentziako]] hirigune historikoa<ref name=":15">{{Erreferentzia|izenburua=Plentzia|hizkuntza=eu|data=2024-05-21|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Plentzia|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Bere oinplanoa [[Bastida (Araba)|Bastidako]] eredua jarraitzen du eta hiru kale paralelo ditu<ref name=":15" />: Goienkale, Artekale eta Barrenkale. XIX.mendean hirigunea estua zenez, zenbait zabalgune egin behar izan ziren aipatutako hiru kaleetan<ref name=":15" />. === Beste ondare batzuk === * [[Mungiako tren zaharra]] * [[Fruizeko eliza]] * [[San Pedro Atxispe]] Gamiz-Fikan * [[Santa Maria Magdalena eliza (Plentzia)|Plentziako Santa Maria Madalena eliza]] * Urdulizeko [[Mentxakaena jauregia|Mentxakaena Jauregia]] * Sopelako [[San Pedro eliza (Sopela)|San Pedro eliza]] == Kultura == === Hezkuntza-zentroak === === Euskara === Mungialdeko euskara [[Mendebaleko euskara|mendebaldeko bizkaieraren]] parte da, sartaldeko hizkeran kokatzen dena<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mendebaleko euskara|hizkuntza=eu|data=2024-06-19|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Mendebaleko_euskara|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Mendebaldeko euskara gainontzeko euskalkiak baino lehenago sortu zen, VIII.mendearen inguruan <ref>{{Erreferentzia|izena=Koldo|abizena=Zuazo Zelaieta|izenburua=El iceberg navarro. Euskera y castellano en la Navarra del siglo XVI. (Peio J. Monteano)|data=2019-10-22|url=https://doi.org/10.35462/flv124.7|aldizkaria=Fontes Linguae Vasconum|alea=124|issn=2530-5832|doi=10.35462/flv124.7|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. [[Fitxategi:729-Udalerri euskaldunak eta Uema.svg|alt=Geroago ez, baina 2016ean UEMAn egon zen Gamiz-Fika|thumb|290x290px|Udalerri euskaldunak eta Uema]] Mungialdeko zenbait udalerrik euskararen arnasguneak dira, [[Arrieta (Bizkaia)|Arrieta]] eta [[Fruiz]] esaterako <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Arrieta (Bizkaia)|hizkuntza=eu|data=2023-12-14|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Arrieta_(Bizkaia)#cite_note-18|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref><ref name=":03">{{Erreferentzia|izenburua=Fruiz|hizkuntza=eu|data=2024-08-24|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Fruiz|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>; haien herritar gehienak euskaraz mintzatzen baitira. [[Jon Andoni Uriarte]] fruiztar hizkuntzalariak bere herriko euskara aztertu zuen alde fonetiko, fonologiko-morfologiko eta sintaktikoetatik, [[Alfonso Irigoien|Alfonso Irigoiren]] zuzendaritzapean<ref>{{Erreferentzia|abizena=Endika Uriarte Orbañanos|izenburua=Ergatiboaren erabilera euskara-gaztelania kode-alternantzian: kasu-azterketa bat|orrialdeak=207–252|data=2024-04-30|url=https://doi.org/10.59866/eia.v1i69.279|aldizkaria=Euskera ikerketa aldizkaria|issn=2792-2278|doi=10.59866/eia.v1i69.279|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. 2010eko datuen arabera Fruizen %81 euskaldunak dira, eta euskararen erabilera %58,1ekoa da<ref name=":03" />. [[Mungia]] ere euskaldun kopuru handia duen herria da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mungia|hizkuntza=eu|data=2023-11-28|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Mungia|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Gamiz-Fika|Gamiz-Fikan]], bestalde, %71,9 euskaldunak dira, eta euskararen erabilera %43,3koa da<ref name=":13">{{Erreferentzia|izenburua=Gamiz-Fika|hizkuntza=eu|data=2024-10-03|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Gamiz-Fika|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Udalerri honek, beste batzuk bezala, ez dira [[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|Udalerri Euskaldunen Mankomunitateko]] kideak, baina parte-hartzaileak izateko baldintzak betetzen dituzte. Izan ere, udalerri euskalduntzat jotzen dituzte euskal hiztunen portzentajea %70etik gorakoak duten herriak egon daitezke [[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|UEMA]] Mankomunitatean<ref name=":13" />. [[Meñaka|Meñakari]] dagokionez, bere azentu-sistema Bizkaiko iparraldeko azentu-barietateen eremuan kokatzen da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Meñaka|hizkuntza=eu|data=2024-10-16|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Me%C3%B1aka|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Iñaki Gaminde|Iñaki Gamindek]] artikulu<ref>{{Erreferentzia|izena=Iñaki|abizena=Gaminde|izenburua=Meñakako berba konposatuen azentuaz|orrialdeak=33–47|data=2001-04-30|url=https://revistas.navarra.es/index.php/FLV/article/view/3042|aldizkaria=Fontes Linguae Vasconum|alea=86|issn=2530-5832|doi=10.35462/flv86.3|sartze-data=2024-12-09}}</ref> bat idatzi zuen honi buruz [[Fontes Linguae Vasconum|Fontes linguae-vasconum]] aldizkarian. 2012.urtean [[Uribe Kostako Mankomunitatea|Uribe Kostako mankomunitateak]] egindako inkesta baten arabera, [[Sopela]] [[Uribe Kosta|Uribe Kostako]] herririk euskaldunena izendatu zuen <ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Sopela|hizkuntza=eu|data=2024-06-17|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Sopela#cite_note-#2-7|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Horrez gain, [[Euskaltzaindia|Euskaltzaindiaren]] ikerketek erakutsi dute Sopelako hizkerak, bizkaieraren barruan, forma berezia duela; zehatzago, sartaldeko Uribe Kostako hizkera<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sartaldekoa (M) - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sartaldekoa-m/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sopela, euskara eta ahozko ondarea - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/sopela/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. 1987an ''Sopelako euskararen nondik norakoak'' dokumentua kaleratu zen<ref name=":2" />. [[Urduliz]] udalerriak ere, Uribe Kostako bizkaiera erabiltzen du <ref name=":3">{{Erreferentzia|izenburua=Urduliz|hizkuntza=eu|data=2024-04-12|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Urduliz#cite_note-8|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Iñaki Gaminde|Iñaki Gamindek]] hizkuntzalariak bere doktorego-tesian Urduliz eta [[Gatika|Gatikako]] herri hizkerak linguistikoki aztertu zituen 1992an<ref name=":3" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Iñaki|abizena=Gaminde|izenburua=Tonuak eta etenak Gatikako intonazioan|orrialdeak=519–536|data=2004-12-31|url=https://doi.org/10.35462/flv97.4|aldizkaria=Fontes Linguae Vasconum|alea=97|issn=2530-5832|doi=10.35462/flv97.4|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. ==== Ahotsak.eus ataria ==== Badira Ahotsak.eus atarian Mungialdeko hizkeraz jasotzen dituzten zenbait elkarrizketa <ref>{{erreferentzia|izena=Euskal Herriko Ahotsak|abizena=Badihardugu Euskara Elkartea|izenburua=Mungialdekoa (Hizkera)|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sartaldekoa-m/mungialdekoa/}}</ref>. Horien artean Maria Andikoetxea<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Fruiz (Bizkaia). PDFa. - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/pdf/herria/fruiz|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref>,Manu Zugazaga<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gamiz-Fika (Bizkaia). PDFa. - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/pdf/herria/gamiz-fika|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref>, Balentina Elortegi <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Meñaka (Bizkaia). PDFa. - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/pdf/herria/menaka|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref>, Luis Asla <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Arrieta (Bizkaia). PDFa. - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/pdf/herria/arrieta|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref> eta Anartz Ormaza <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bakio (Bizkaia). PDFa. - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/pdf/herria/bakio|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref> daude. === Ekitaldiak === ==== Lore-jokoak ==== [[Mungia]] XX.mendearen hasierara itzultzen da tradizioa eta kultura uztartzen dituen herri-ekimenarekin: [[Euskal Lore Jokoak|'''Lore Jokoak''']]. Garai hartako bizitza soziala eta ohiturak islatzen dituzten hainbat jarduera ematen dira, hala nola: herri antzerkia, euskal dantzak, gastronomia, bertsolaritza eta musika<ref>{{Erreferentzia|izena=C.|abizena=Zárate|izenburua=Mungia regresa a principios del siglo XX este domingo|hizkuntza=es|data=2023-10-24|url=https://www.deia.eus/bizkaia/2023/10/24/mungia-regresa-domingo-principios-siglo-7421792.html|aldizkaria=Deia|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. ==== Txopel sariak ==== Sopelako udalak urtero banatzen dituen sariak dira. Hauek Euskal Herriko arlo kultural, sozial edo politikoko pertsona esanguratsuei banatzen zaizkie, egindako lana goraipatzeko asmoz<ref name=":16">{{Erreferentzia|izenburua=Sopela|hizkuntza=eu|data=2024-06-17|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Sopela#cite_note-#2-7|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. 2006an banatu ziren lehenengo aldiz, eta hortik aurrera ohitura mantendu egin da. Sariak bi mailatan banatzen dira: Txopelen estatua eta Sopelako udal lantza<ref name=":16" />. ==== Sukalkiak ==== [[Fitxategi:2011-016_Euskal_Jaiak_3.jpg|thumb|Gizon bat jaian sukaldatzen]] '''Sukalkiak''' edo '''sukalki eguna''' Mungian egiten den bazkari-lehiaketa da. Lehenengo edizioa 1964an egin zen, Frankismo garaian murgilduta. Identitate bat ospatzeko eta adierazteko premia zegoenez, herritarrek herria elkartzeko helburuarekin sukalki eguna sortu zuten <ref name=":9">{{Erreferentzia|izenburua=Un documental desvela el origen del Sukalki Eguna de Mungia|hizkuntza=es|url=https://www.eitb.eus/es/radio/radio-euskadi/programas/graffiti/detalle/4198994/un-documental-desvela-origen-sukalki-eguna-mungia/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. [[Ondarroa|Ondarroako]] [[Arrantzale Eguna|Arrantzale Egunean]] prestatzen den [[Marmitako|marmitakoa]] ardatz hartuta, Mungiako [[baserri]]-historiarekin lotura izango duen errezeta garatu zen; gaur egun ezagutzen den haragizko sukalkia sortuz<ref name=":9" />. ==== Bendejerak ==== ''Bendeja'' baserritarrak, edo '''''bendejerak,''''' baserriko produktuak saltzen dituzten emakumeak dira. [[Saski]] handietan azokara edo plazara saltzeko baratzako barazki eta frutak eramaten dituzte <ref name=":10">{{Erreferentzia|izenburua=Bendejerak: sorotik plazara {{!}} Labayru Fundazioa|hizkuntza=eu|data=2021-12-03|url=https://www.labayru.eus/etnografia-atalak/bendejerak-sorotik-plazara|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. Mungiako Plazan ostiralero egoten dira goizean antolatzen den azokan. [[Fitxategi:Ordizia_azoka_0001.jpg|thumb|Bi emakume sagarrak saltzen azoka batean]] Bendejaren eta esnearen salmenta maiz estuki lotuta egon dira. Emakumeak, lehenengo esneak banatzen zituzten etxerik etxe, eta gero bendeja saltzen zuten plazan. Lanbide edo zeregin horretan hasteko, gazte horiek batzuetan amaren edo auzoko andreren baten laguntza izaten zuten; baina beste batzuetan, haien kabuz joan behar izaten zuten <ref name=":10" />. Mungiaz gain, hainbat herrietan egon ziren bendejerak: [[Bilbo|Bilbon]], [[Gernika-Lumo|Gernikan]], [[Bermeo|Bermeon]], [[Areeta|Areetan]] eta [[Portugalete|Portugaleten]], esaterako <ref name=":10" />. ==== Baserritar eguna ==== '''Baserritar eguna''' Mungiako [[San Pedroko jaietan]] ospatzen den ekitaldia da. Egun horretan, euskal nekazaritza eta baserritarrak protagonista dira, eta hainbat produktu dastatzeko aukera ematen da, horien artean: barazkiak, gaztak, txakolina, eztia eta taloa<ref name=":11">{{Erreferentzia|izena=C.|abizena=Zárate|izenburua=Mungia celebra un gran Baserritarren Eguna mientras aguarda el txupinazo|hizkuntza=es|data=2023-06-26|url=https://www.deia.eus/bizkaia/2023/06/26/mungia-celebra-gran-baserritarren-eguna-6972190.html|aldizkaria=Deia|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. Baserriko produktuen salmentaz gain, animalien eta herri kirolen erakustaldiak ere antolatzen dira <ref name=":11" />. ==== Sopela Kosta Fest ==== Irailean ospatzen den surf festibala da; natura, surfa eta kultura nahasten dituena. Eskainitako programak hainbat jarduera ditu, kirola eta ingurumenarekiko errespetua batzen dituena. Musika talde anitzekin uda agurtzeko jaialdia da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kosta Fest - Bizkaia Gazteak - Bizkaia.eus|hizkuntza=es-ES|url=https://gazteak.bizkaia.eus/es/-/kosta-fest|aldizkaria=Bizkaia Gazteak|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. ==== Gabonetako kabalkada ==== Mungiako [[Udal|Udalak]] eta [[Izenaduba Basoa]] parke mitologikoak antolatuta, [[Olentzero]] eta bestelako pertsonai mitologikoek osatutako kabalkada egiten da abenduaren 24an. [[Landetxo Goikoa baserria|Landetxo Goikotik]] hasita, herri guztitik ibilbide bat egiten da [[Udaletxe|udaletxera]] heldu arte. === Jaiak === * Arrietako San Martin jaiak * Bakioko San Juan Dolozak, [[Abuztuaren 29|Abuztuak 29]] * Fruizeko Lorentzo Deuna, [[Abuztuaren 10|Abuztuak 10]] * Gamiz-Fikako San Isidro jaiak * Gatikako San Marko jaiak * Laukizeko Mikel Deunaren jaiak, iraileko azken astetik urriko lehen astera * Maruri-Jataben Laurentzi Deunaren egunean ospatzen dira herriko jaiak, [[Abuztuaren 10|Abuztuak 10]] * Meñakako San Roqueak [[Abuztuaren 16|Abuztuak 16]] * Mungiako eta Sopelako San Pedroak, [[Ekainaren 29|Ekainak 29]] * Plentziako San Antolinak == Pertsonaia ezagunak == * [[Lauaxeta|Estepan Urkiaga "Lauaxeta"]] ([[1905]]-[[1937]]), poeta [[laukiz]]tarra. * [[Miguel Angel Lotina|Miguel Anjel Lotina]] ([[1957]]-), entrenatzaile [[meñaka]]rra. * [[Ikerne Goikoetxea]] ([[1967]]-), aktore mungiarra. * [[Armando Ribeiro]] ([[1971]]-), futbol jokalaria sopeloztarra eta [[Athletic Club|Athletic Clubeko]] atezain ohia. * [[Jenaro Urrutia]] ([[1893]]-[[1965]]), Plentziako margolaria. * [[Rafa Rueda]]- ([[1972]]-), abeslari eta [[gitarra]]-jole mungiarra. * [[José Ramón Goienetxe|José Ramón Goienetxe Bilbao]] ([[1940]]-) txirrindulari arrietarra. * [[Jon Andoni Uriarte|Jon Andoni Uriarte Garai]] hizkuntzalari fruiztarra. * [[Jon Rahm]] ([[1964]]-), Barrikako golf-jokalaria. * [[Jon Barrenetxea]] ([[2000]]-), Gamiz-Fikako txirrindularia . * [[Joana Butroekoa]] (c. [[1440]] - ?), XV. mendeko euskal idazle gatikarra. * [[Gabino Ereñozaga]] ([[1942]]-), txirrindularia gatikarra. * [[Alejandro Bilbao]] ([[1884]]-[[1966]]), ''Erramun Maruri'' ezizenez ezaguna, euskal idazlea (Maruri-Jatabe)<ref name=":4">{{Erreferentzia|izenburua=Jatabe|hizkuntza=eu|data=2024-01-30|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Jatabe|sartze-data=2024-12-05|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. * [[Prudentzio Abarrategi]] (?-?), bertsolari urduliztarra. * [[Valentín Uriona]] ([[1940]]-[[1967]]), txirrindulari mungiarra. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Bizkaiko eskualdeen zerrenda]] == Kanpo estekak == * {{eu}}[http://www.mungia.org/euskara/ciudad/amplia/mungialdea.htm Eskualdeko datu orokorrak Mungiako Udalaren webgunean] {{autoritate kontrola}} {{Bizkaiko eskualdeak}} {{Euskal Herriko eskualde aurkibidea}} [[Kategoria:Mungialdea| ]] e0wyaxk26t659eygum9e8x8eg2feaou 9998665 9998601 2024-12-13T15:14:48Z Whitespotbeluga 169003 Hondartzak gehitu 9998665 wikitext text/x-wiki {{Euskal Herriko eskualde infotaula | izena = Mungialdea | irudia = Bakio jata menditik.JPG | irudiaren testua = Bakio Jata menditik. | bandera = | lurraldea = Bizkaia | kokapena = Bizkaia - Mungialdearen kokapena.svg | azalera = 158,23 | biztanleria = 26562 | urtea = 2013 | udalerriak = [[Arrieta (Bizkaia)|Arrieta]], [[Bakio]], [[Fruiz]], [[Gamiz-Fika]], [[Gatika]], [[Laukiz]], [[Maruri-Jatabe]], [[Meñaka]] eta [[Mungia]]) | herririk handiena = Mungia | herriaren biztanleak = 17022 | web = }}[[Mungialdea]] edo '''Plentzia-Mungia''' [[Bizkaiko eskualdeak|Bizkaiko eskualdetako]] bat da, hain zuzen herrialdearen iparraldean dagoena. [[Mungia]] du hiriburu, eta [[Uribe]] banaketa administratibo historikoaren parte da. Gaur egun, bi azpieskualdetan banatu daiteke, guztira 15 udalerriz osatutako eskualdea izanik: * Mungialdea, barrualdeko udalerriak hartuz ([[Arrieta (Bizkaia)|Arrieta]], [[Bakio]], [[Fruiz]], [[Gamiz-Fika]], [[Gatika]], [[Laukiz]], [[Maruri-Jatabe]], [[Meñaka]] eta [[Mungia]]). * [[Uribe Kosta]], kostaldeko udalerriak bere gain hartuz ([[Barrika (herria)|Barrika]], [[Gorliz]], [[Lemoiz]], [[Plentzia]], [[Sopela]] eta [[Urduliz]]). Uribe Kosta azpieskualdean [[Berango]] udalerria ere sartu ohi da, baina ofizialki Berango [[Bilboaldea]] eskualdearen parte da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bizkaiko eskualdeak|hizkuntza=eu|data=2023-06-10|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Bizkaiko_eskualdeak|sartze-data=2024-12-12|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref> == Geografia == === Mugakideak === Iparraldera [[Kantauri|Kantauri itsasoa]], hegoaldera [[Bilboaldea]], ekialdera [[Busturialdea]] eta mendebaldera [[Bilboaldea]] mugakide ditu. === Udalerriak === {| class="wikitable" cellpadding="3" style="text-align: center;" |- ! !Herria !Biztanleria (2013) !Lurraldea km² !Alderdi politikoa (2019) |- |[[Fitxategi:Escudo de Arrieta.svg|20px]] |align="left"|[[Arrieta (Bizkaia)|Arrieta]] |545 |14.5 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Bakio.svg|20px]] |align="left"|[[Bakio]] |2.628 |16.78 |[[Euskal Herria Bildu|EH Bildu]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Fruiz.svg|20px]] |align="left"|[[Fruiz]] |547 |5.73 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Gamiz Fika.svg|20px]] |align="left"|[[Gamiz-Fika]] |1.348 |15.5 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Gatika.svg|20px]] |align="left"|[[Gatika]] |1.611 |17 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Laukiz.svg|20px]] |align="left"|[[Laukiz]] |1.148 |8.1 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Maruri Jatabe.svg|20px]] |align="left"|[[Maruri-Jatabe]] |948 |15.8 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Meñaka.svg|20px]] |align="left"|[[Meñaka]] |745 |12.7 |[[Euskal Herria Bildu|EH Bildu]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Mungia.svg|20px]] |align="left"|'''[[Mungia]]''' |17.022 |52.12 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |} {{mapa marraztu|frameless|width=350|height=370|zoom=10|align=center|text=Mungialdeko mapa|latitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=latitude}}|longitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=longitude}}|geotype1=geoshape|title1=Arrieta|ids1=Q699830|stroke-width1=1|fill1=#8dd3c7|geotype2=geoshape|title2=Bakio|ids2=Q804466|stroke-width2=1|fill2=#ffffb3|geotype3=geoshape|title3=Fruiz|ids3=Q648519|stroke-width3=1|fill3=#bebada|geotype4=geoshape|title4=Gamiz-Fika|ids4=Q1228072|stroke-width4=1|fill4=#fb8072|geotype5=geoshape|title5=Gatika|ids5=Q611647|stroke-width5=1|fill5=#80b1d3|geotype6=geoshape|title6=Laukiz|ids6=Q1246777|stroke-width6=1|fill6=#fdb462|geotype7=geoshape|title7=Maruri-Jatabe|ids7=Q678721|stroke-width7=1|fill7=#b3de69|geotype8=geoshape|title8=Meñaka|ids8=Q647357|stroke-width8=1|fill8=#fccde5|geotype9=geoshape|title9=Mungia|ids9=Q1228780|stroke-width9=1|fill9=#d9d9d9|geotype10=geoshape|title10=Barrika|ids10=Q4481|stroke-width10=1|fill10=#bc80bd|geotype11=geoshape|title11=Gorliz|ids11=Q763669|stroke-width11=1|fill11=#ccebc5|geotype12=geoshape|title12=Lemoiz|ids12=Q936264|stroke-width12=1|fill12=#A49639|geotype13=geoshape|title13=Plentzia|ids13=Q1228773|stroke-width13=1|fill13=#C72B0C|geotype14=geoshape|title14=Sopela|ids14=Q657407|stroke-width14=1|fill14=#407407|geotype15=geoshape|title15=Urduliz|ids15=Q734099|stroke-width15=1|fill15=#9DB302}} === Mendiak === [[Fitxategi:Sollube 2.jpg|thumb|150x150px|Sollube]] [[Arrieta (Bizkaia)|Arrieta]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Arrieta (Bizkaia)|hizkuntza=eu|data=2023-12-14|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Arrieta_(Bizkaia)|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref> udalerriaren %10 [[Urdaibai|Urdaibaiko]] lurraldean egoteaz gain, [[Sollube|Sollube (684 m)]] mendiaren magalean hedatzen da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Meñaka|hizkuntza=eu|data=2024-10-16|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Me%C3%B1aka|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref> [[Meñaka|Meñakarekin]] batera. Sollubera igotzeko hainbat modu daude, horien artean aipatutako bi herrien bitartez. Mendi honen gailurra Arrietan dago<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sollube|hizkuntza=eu|data=2023-07-05|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Sollube|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Fitxategi:Unbe mendia.jpg|thumb|150x150px|Unbe]] [[Fitxategi:INDALECIO Ojanguren Bizkargin 113101.jpg|thumb|150x150px|Bizkargi]] [[Jata (mendia)|Jata (592 m)]] mendiak [[Maruri-Jatabe|Maruri-Jataberi]] izena ematen dio, baita [[Mungia|Mungiako]] jaietako [[Mari Jata|Mari-Jatari]] ere. Jatak Maruri-Jatabe udalerriaren ekialdeko mugarriarena egiten du. Inguruan badaude altuera txikiagoko beste muino batzuk, hala nola: [[Artebakarra mendatea|Artebakarra]], Irutxurre, Kurtzegana, Garbi-mendi, Iruarteta, Santakurtze, Amezti eta Txarola mendiak <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Jatabe|hizkuntza=eu|data=2024-01-30|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Jatabe|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Laukiz|Laukizetik]] gertu dagoen mendia [[Unbe|Unbe (302 m)]] da; ezaguna dena bertan [[Felisia Sistiagak]] 1941ean [[Ama birjina|Ama Birjina]] ikusi zuelako <ref name=":04">{{Erreferentzia|izenburua=Virgen de Umbe|hizkuntza=es|data=2024-01-22|url=https://es.wikipedia.org/wiki/Virgen_de_Umbe|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref> ([[Unbeko Birjinia|Unbeko Birjina]]). Ordutik, hainbat agerpen egon dira, azkena 1988an <ref name=":04" />. [[Berreaga|Berreagari (366 m)]] dagokionez, Mungia eta [[Gamiz-Fika|Gamiz-Fikarekin]] muga egiten du, baita [[Derio]] eta [[Zamudio|Zamudiorekin]] ere. 2013ko uztailaren 16an [[Eusko Jaurlaritza|Eusko Jaurlaritzak]] bertoko [[Herrixka Gotortuaren eta Nekropoliaren Gune Arkeologikoa]] ''monumentu'' izendatu zuen, Sailkatutako Kultura Ondasuna, monumentu-multzo kategoriarekin <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Berreaga|hizkuntza=eu|data=2022-04-09|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Berreaga|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kultura i Wychowanie|data=2021-02-12|url=https://doi.org/10.25312/2083-2923.18/2020|aldizkaria=Kultura i Wychowanie|alea=2(18)/2020|zenbakia=18|issn=2544-9427|doi=10.25312/2083-2923.18/2020|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. [[Bizkargi|Bizkargi (536 m)]], hortaz, [[Butroe (ibaia)|Butroe ibaiaren]] sortzailea da eta bere tontorrean [[Santa Kurtzi|Santa Kurtziri]] eskainitako baseliza dago<ref name=":14">{{Erreferentzia|izenburua=Bizkargi|hizkuntza=eu|data=2024-05-03|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Bizkargi|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Mendi horretan hainbat borroka odoltsuak eman ziren [[Espainiako Gerra Zibila|Espainiako Gerra Zibilean]], eta horregatik maiatzako lehen igandean [[Bizkargi Eguna]] ospatzen da; tontorrean gudariei omenaldia eginez <ref name=":14" />. Mungialdeko beste bi mendi [[Tallu (342 m)]] eta [[Gondramendi|Gondramendi (217 m)]] dira. [[Fitxategi:Mungialde zabal barruko mendi guztiak.png|border|erdian|thumb|435x435px|Mungialde zabal barruko mendi guztiak]] === Hidrologia === [[Fitxategi:Butroe ibaia Gamizen.jpg|thumb|302x302px|Butroe ibaia Gamizen]] [[Gamiz-Fika|Gamiz-Fikatik]] pasatzen da [[Butroe (ibaia)|Butroe ibaia]], eta Anbieta, Atxispe<ref>{{Erreferentzia|izena=Francis|abizena=Deng|izenburua=Operculum diagram (wikimedia commons)|argitaletxea=Radiopaedia.org|abizena2=Cheng|izena2=Jeffrey|data=2017-06-20|url=https://doi.org/10.53347/rid-54033|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Radiopaedia.org}}</ref> eta Kaperiaga<ref>{{Erreferentzia|izena=Francis|abizena=Deng|izenburua=Operculum diagram (wikimedia commons)|argitaletxea=Radiopaedia.org|abizena2=Cheng|izena2=Jeffrey|data=2017-06-20|url=https://doi.org/10.53347/rid-54033|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Radiopaedia.org}}</ref> [[Erreka|errekek]] elikatzen dute. Mungiako inguruan ere badira hainbat iturri Butroi ibaiaren ibaiadarrak direnak: Atxuri, Trobika, Lauromendi, Atebarri edo Mantzorriko erreka esaterako; antzinean 20 [[Errotarri|errotari]] eragiteko gauza zirenak <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mungia|hizkuntza=eu|data=2023-11-28|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Mungia|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Gainera, Laukizetik aurkitu dezakegun mendixketatik [[Butroe (ibaia)|Butroe]] ibaira doazen hainbat erreka txiki jaisten dira, besteak beste, Amazkarai, Goiartzu eta Erreskondo. Erreka horiek igarotzen diren lekuetako baserrien izenak daramatzate <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Laukiz|hizkuntza=eu|data=2023-11-10|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Laukiz|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Bakio|Bakion]] bi ibaik zeharkatzen dute: [[Estepona (ibaia)|Estepona]] ibaiak mendebaldean, eta [[Ondarre ibaia|Ondarre]] ibaia ekialdean <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bakio|hizkuntza=eu|data=2024-03-06|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Bakio|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Fruiz|Fruizen]], berriz, udalerriaren erdigunetik zeharkatzen den [[Oka]] ibaia dago <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Fruiz|hizkuntza=eu|data=2024-08-24|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Fruiz|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. === Hondartzak === [[Fitxategi:2016 08 25 Muriola Barrika.jpg|thumb|150x150px|Barrikako hondartza]] Plentzia-Mungiak hainbat hondartza hartzen ditu bere gain, hala nola: [[Barinatxe]], [[Arriatera|Arrietara]]-[[Atxabiribil]], [[Meñakotz|Meñakoz]], [[Muriola]] eta beste. Ezagunetarikoa, Barinatxe edo [[Barinatxe|La Salvaje]] hondartza da, surfa eta [[Nudismo|nudismoa]] praktikatzeko hondartza ospetsua. Bertan [[parapente]] enpresa batzuk daude, gune erakargarria bihurtzen duena. [[Fitxategi:Plentzia, Gorliz eta Astondo.jpg|thumb|150x150px|Plentzia-Gorlizeko hondartza]] [[Barrikako hondartza|Barrikako hondartzaren]] zati bat ere erdi-nudista da, bestea, berriz, guztiz nudista. 302 maila dituen harrizko eskailera bat du, eta bertan taberna, dutxak eta sorosleak bezalako zerbitzuak aurkitu ahal dira. [[Itsasgora|Itsasgorarekin]] desagertzen den hareazko eta arrokazko hondartza honek, [[itsaslabar]] ikusgarri batek inguratzen du; eta, gainera, euskal kostaldeko tokirik fotografiatuenetako bat da <ref name=":17">{{Erreferentzia|izenburua=Las 8 Playas de Uribe Kosta más visitadas|hizkuntza=es|data=2024-10-17|url=https://bilbaoclick.com/las-8-playas-de-uribe-kosta-mas-visitadas/|aldizkaria=bilbaoclick|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. [[Fitxategi:Arrietara2.jpg|thumb|150x150px|Sopelako hondartzak]] [[Gorliz (hondartza)|Gorlizeko hondartza]], bestalde, oso aproposa da umeak dituzten familientzako. Udako hilabeteetan ohikoa da ur gaineko ur parke bat ikustea hondartzaren eskuin muturrean<ref name=":17" />. Gorlizko hondartza, [[Plentziako hondartza|Plentziako hondartzaren]] jarraipena da; biak eraikin batek banatzen ditu ([[Plentziako Itsas Estazioa]]). Aparkaleku bat dago errepidearen beste aldean. == Demografia == {| class="wikitable" width="450" border="0" style="float: right; border: 1px solid #999; background-color:#FFFFFF;" !Biztanleria udalerrika |- |{{#tag:mapframe|[{ "type": "ExternalData", "service": "geoline", "ids": "Q15222897" }, { "type": "ExternalData", "properties": { "stroke": "#666", "stroke-opacity": 1, "stroke-width": 0.4, "fill-opacity": 0.9 }, "service": "geoshape", "query": "SELECT ?Udalerria ?UdalerriaLabel ?biztanleria (?Udalerria as ?id) (SAMPLE(?fill) as ?fill) (concat(str(?biztanleria)) as ?biztanle) (concat('[[:eu:', ?UdalerriaLabel, '|', ?UdalerriaLabel, ']]: ', ?biztanle) as ?title) WHERE { ?Udalerria wdt:P276 wd:Q15222897;. ?Udalerria wdt:P1082 ?biztanleria. BIND( if(?biztanleria>=20000, '#440154', if(?biztanleria>= 10000, '#443983', if(?biztanleria>= 5000, '#31688e', if(?biztanleria>= 2500, '#21918c', if(?biztanleria>= 1000, '#35b779', if(?biztanleria>= 500, '#90d743', if(?biztanleria>= 100, '#fde725', '#fdb525')))))) ) as ?fill). SERVICE wikibase:label { bd:serviceParam wikibase:language 'eu,en'. } } GROUP BY ?Udalerria ?UdalerriaLabel ?biztanleria"}]|width=450|height=400|align=center<noinclude>|latitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=latitude}}|longitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=longitude}}|zoom=10</noinclude>}} |- |<small> {{zutabe-zerrenda|{{plainlist| *{{Color box|#440154|border=darkgray}} > 20000 *{{Color box|#443983|border=darkgray}} 10000-20000 *{{Color box|#31688e|border=darkgray}} 5000-10000 *{{Color box|#21918c|border=darkgray}} 2500-5000 *{{Color box|#35b779|border=darkgray}} 1000-2500 *{{Color box|#90d743|border=darkgray}} 500-1000 *{{Color box|#fde725|border=darkgray}} 100-500 *{{Color box|#fdb525|border=darkgray}} < 100 }}|kopurua=4}}</small> |} '''Mungialdea''' eskualdeak, [[Bizkaia|Bizkaiko]] [[Foru lurralde|lurralde historikoan]] kokatua, 60.749 biztanle ditu guztira (2024), 29.908 gizon eta 30.841 emakume, eta horrek adierazten du emakumeen gehiengoa txikia dela. Biztanle-dentsitatea 291,6 biztanlekoa da kilometro koadroko, Bizkaiko batez bestekoa baino pixka bat txikiagoa, 520,2 bizt./km² baita.<ref name=":6">{{Erreferentzia|abizena=Eustat|izenburua=Población de la C.A. de Euskadi por ámbitos territoriales, según sexo y densidad de población. 01/01/2023|url=https://www.eustat.eus/elementos/ele0011400/poblacion-de-la-ca-de-euskadi-por-ambitos-territoriales-segun-sexo-y-densidad-de-poblacion/tbl0011429_c.html|aldizkaria=www.eustat.eus|sartze-data=2024-12-12}}</ref> Biztanleriaren banaketa etarioak erakusten duenez, % 20,1 0-19 urtekoei dagokie, % 60,5 20-64 urtekoei, eta % 19,4k 65 urte edo gehiago dituzte. Datu horiek adierazten dute biztanleria gehienak aktiboak direla, baina adinekoen proportzio esanguratsua dutela.<ref name=":7">{{erreferentzia|abizena=Eustat|izenburua=Población de la C.A. de Euskadi por ámbitos territoriales, según sexo y densidad de población. 01/01/2024|url=https://www.eustat.eus/elementos/ele0011400/poblacion-de-la-ca-de-euskadi-por-ambitos-territoriales-segun-grandes-grupos-de-edad-y-sexo/tbl0011427_c.html|aldizkaria=www.eustat.eus|sartze-data=2024-12-12}}</ref> Udalerriei dagokienez, biztanle gehien dituztenak Sopela (13.917 biztanle) eta Mungia (17.654 biztanle) dira, biak batera eskualdeko biztanleria osoaren % 50 baino gehiago osatzen baitute. Bestalde, biztanle gutxien dituzten udalerriak Arrieta (568 biztanle) eta Meñaka (751 biztanle) dira. Sopela eta Urduliz biztanle-dentsitate handiagatik nabarmentzen dira, 1.674,7 biz./km² eta 721,3 biz./km², hurrenez hurren. Maruri-Jatabe (65,5 biz./km²) eta Meñaka (60,2 biz./km²) udalerriek, berriz, dentsitate askoz baxuagoak dituzte, landa-eremukoak.<ref name=":6" /> Generoaren araberako azterketak erakusten duenez, emakumeak gehiengoa dira eskualdeko udalerri guztietan, eta ordezkaritza bereziki nabarmena da Urdulizen ( % 51,7) eta Gorlizen ( % 51,8). Joera horrek eredu orokorra erakusten du Bizkaian, non emakumeen bizi-itxaropena altuagoa den, eta horrek emakumeen proportzioa handiagoa izatea eragiten du, batez ere adin handieneko taldeetan. Udalerri txikienetan, hala nola Meñakan eta Arrietan, emakumeen proportzioa zertxobait txikiagoa da, baina gizonena baino pixka bat handiagoa da oraindik, eta horrek lurralde osoan joera horren sendotasuna azpimarratzen du.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> {| class="wikitable sortable mw-collapsible mw-collapsed" |- | colspan="14"|Euskal Aeko biztanleria, lurralde-eremuen, adin-talde handien, sexuaren eta biztanleria-dentsitatearen arabera. 2024/01/01<ref name=":6" /><ref name=":7" /> |- | rowspan="3" | ! colspan="3" rowspan="2" |'''Biztanleria sexuaren arabera''' ! colspan="9" |'''Adin-talde handiak''' ! rowspan="3" |'''Biztanledentsitatea (bizt./km²)''' |- ! colspan="3" |'''0 – 19''' ! colspan="3" |'''20 – 64''' ! colspan="3" |'''>= 65''' |- !'''Guztira''' !'''Gizonak''' !'''Emakumeak''' !'''Guztira''' !'''Gizonak''' !'''Emakumeak''' !'''Guztira''' !'''Gizonak''' !'''Emakumeak''' !'''Guztira''' !'''Gizonak''' !'''Emakumeak''' |- !'''Euskal AE''' |2208007 |1071155 |1136852 |391302 |201472 |189830 |1287750 |642290 |645460 |528955 |227393 |301562 |305,4 |- !'''Lurralde historikoak''' ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! |- |Araba |335146 |164469 |170677 |63452 |32790 |30662 |195446 |97869 |97577 |76248 |33810 |42438 |110,2 |- |Bizkaia |1150037 |553841 |596196 |194874 |100361 |94513 |674664 |334755 |339909 |280499 |118725 |161774 |520,2 |- |Gipuzkoa |722824 |352845 |369979 |132976 |68321 |64655 |417640 |209666 |207974 |172208 |74858 |97350 |365,4 |- !'''Eskualdea''' ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! |- |Mungialdea |60749 |29908 |30841 |12194 |6285 |5909 |36747 |18194 |18553 |11808 |5429 |6379 |291,6 |- !'''Udalerriak''' ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! |- |Arrieta |568 |294 |274 |82 |40 |42 |363 |198 |165 |123 |56 |67 |38,9 |- |Bakio |2828 |1396 |1432 |520 |261 |259 |1753 |886 |867 |555 |249 |306 |171,8 |- |Barrika |1599 |821 |778 |274 |152 |122 |961 |503 |458 |364 |166 |198 |210,7 |- |Fruiz |576 |271 |305 |129 |56 |73 |342 |165 |177 |105 |50 |55 |102,3 |- |Gamiz-Fika |1375 |687 |688 |227 |114 |113 |815 |406 |409 |333 |167 |166 |90,3 |- |Gatika |1631 |821 |810 |324 |164 |160 |930 |472 |458 |377 |185 |192 |94,4 |- |Gorliz |6071 |2974 |3097 |1096 |570 |526 |3667 |1794 |1873 |1308 |610 |698 |602,3 |- |Laukiz |1253 |603 |650 |274 |133 |141 |742 |366 |376 |237 |104 |133 |154,7 |- |Lemoiz |1362 |713 |649 |273 |150 |123 |864 |449 |415 |225 |114 |111 |73,4 |- |Maruri-Jatabe |1045 |534 |511 |210 |117 |93 |626 |314 |312 |209 |103 |106 |65,5 |- |Meñaka |751 |395 |356 |134 |75 |59 |415 |214 |201 |202 |106 |96 |60,2 |- |Mungia |17654 |8519 |9135 |3693 |1892 |1801 |10586 |5115 |5471 |3375 |1512 |1863 |397,3 |- |Plentzia |4493 |2177 |2316 |774 |397 |377 |2761 |1356 |1405 |958 |424 |534 |765,4 |- |Sopela |13917 |6931 |6986 |3039 |1594 |1445 |8392 |4196 |4196 |2486 |1141 |1345 |1674,7 |- |Urduliz |5626 |2772 |2854 |1145 |570 |575 |3530 |1760 |1770 |951 |442 |509 |721,3 |} == Ekonomia == === Industria sektorea === Mungialdeak [[Mungia|Mungiako]] poligonoetan eta [[Ugarte (Gatika)|Ugarte-Gatikan]] biltzen du bere [[Jarduera industria|jarduera industriala]]. Eskualdeko [[Industrialde|industrialdea]] Mungian biltzen da, eta jarduera ekonomikoetarako 1.125.918,8 metro koadroko azalera urbanizatu osoa du, bost industrialdetan banatuta.<ref name=":5" /> Poligono horiek 308 enpresak sortutako jarduera ekonomikoa hartzen dute. [[Belako]] industrialdea da azalera urbanizatu handiena duena, 501.011,14 metro karratu eta 114 enpresa ezarrita, eskualdeko poligonoetan ezarritako jarduera ekonomikoaren % 39,86.<ref name=":5" /> Ezarritako jarduera ekonomikotik, 124 izaera industrialeko enpresak dira; horien atzetik, 78 enpresa dituzten zerbitzu-negozioak daude; [[Merkataritza|merkataritza-arlokoak]] 68 enpresa dira; eta, azkenik, eraikuntza-arlokoak 38 dira. Nabarmentzekoa da azken ekitaldietan industrialdeetan ezarritako enpresen kopuruak gora egin duela [[pandemia]] aurreko uneekin alderatuta: 2018an 291 enpresa izatetik 2024an 308 izatera igaro da (% 5,84ko hazkundea). Bestalde, [[Industria sarea|industria-sareak]] enpleguaren % 26,5 sortu zuen [[Mungialdea|Mungialdean]] 2024ko apirilean, [[Gizarte segurantza|Gizarte Segurantzako]] [[Institutu naziona|Institutu Nazionalaren]] arabera, eta 3.096 lanpostu adar horri lotuta zeuden.<ref name=":5">{{Erreferentzia|izenburua=Mungialdeko Behargintza pone en marcha el proyecto Match Mungialdea con el objetivo de facilitar la conexión entre empresas locales - Ayuntamiento de Mungia - mungia.eus|hizkuntza=es-ES|url=https://www.mungia.eus/es/noticias/-/asset_publisher/A8xrZI2uUhKE/content/mungialdeko-behargintza-pone-en-marcha-el-proyecto-match-mungialdea-con-el-objetivo-de-facilitar-la-conexi%25C3%25B3n-entre-empresas-locales|aldizkaria=Ayuntamiento de Mungia|sartze-data=2024-12-11}}</ref> == Historia == == Ondareak == === Butroeko gaztelua === [[Fitxategi:Butroiko_(Butroe)_gaztelua_06.jpg|thumb|Butroeko gaztelua]] '''[[Butroeko gaztelua]]''' Erdi Aroko gaztelua da, Butroe familiak eraikia. [[Gatika|Gatikan]] kokatuta dago eta denbora luzez itxita egon den arren, bisita ugari jasotzen ditu. 1989tik 1992ra ''Estudios Arriagak'' konponketak egin zituen <ref>{{Erreferentzia|izena=IRANTZU|abizena=ATIENZA|izenburua=Butrón y otros castillos de Bizkaia|hizkuntza=es|data=2014-09-24|url=https://www.elcorreo.com/bizkaia/201409/24/butron-otros-castillos-bizkaia-20140923181223.html|aldizkaria=El Correo|sartze-data=2024-12-05}}</ref> eta gaur egun errusiar inbertsore batek du jabe gisa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Inbertsore errusiar batek Butroeko gaztelua erosi du 4 milioi euroren truke|hizkuntza=eu|data=2021-12-21|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/gizartea/bideoak/osoa/8533632/bideoa-inbertsore-errusiar-batek-butroeko-gaztelua-erosi-du-4-milioi-euroren-truke/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-05}}</ref>. === Landetxo Goikoa === '''[[Landetxo Goikoa baserria|Landetxo Goikoa]]''' [[Mungia|Mungian]] dagoen baserria, XVI.mendean eraikia. Euskal Herriko baserri zaharrenetarikoa da, eta [[Izenaduba Basoa]] parke mitologikoaren barnean dago, non [[Olentzero|Olentzeroren]] etxearena egiten du. Bertan hainbat ekintza egin ahal dira <ref>{{erreferentzia|izena=Mungia Udala|urtea=2007|izenburua=Informe de gestión (1999-2007) y situación actual (Mayo 2007)|argitaletxea=Mungia Udala|hizkuntza=es}}</ref>: * Baserriari buruzko ikus-entzunezkoa * Bisita gidatua * Hainbat gairi buruzko erakusketak * Umeentzako jolasak * Ipuin interaktiboak * Kanpoko jarduerak === Torrebillela Kultur Elkartea === XIV.mendearen inguruan sortutako harrizko dorretxea da <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Torrebillela - Ayuntamiento de Mungia - mungia.eus|hizkuntza=es-ES|url=https://www.mungia.eus/es/torrebillela2|aldizkaria=Ayuntamiento de Mungia|sartze-data=2024-12-05}}</ref> eta Mungiako udalerriko arkitektura zibileko eraikinik zaharrena. Eraikinak aldaketa asko izan ditu gaur egun duen itxuraraino, baina badirudi jatorrizko eraikina harrizko dorre soil bat zela, apaindurarik gabea, bost solairuko altuerakoa, defentsarako zein etxebizitzarako erabiliko zena <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Torrebillela - Ayuntamiento de Mungia - mungia.eus|hizkuntza=es-ES|url=https://www.mungia.eus/es/torrebillela|aldizkaria=Ayuntamiento de Mungia|sartze-data=2024-12-05}}</ref>. === Mesterikako burua === [[Fitxategi:Mesterikako burua (cropped).jpg|thumb|Mesterikako buruaren argazkia]] [[Mesterika|Mesterikako]] ([[Meñaka|Meñakako]]) San Lorenzo baselizan aurkitutako hareharrizko eskultura da, gizon edo emakume baten burua irudikatzen duena <ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Mesterikako burua|hizkuntza=eu|data=2024-04-28|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Mesterikako_burua|sartze-data=2024-12-05|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Bere funtzioa ezezaguna da, hileta edo erlijio errituetan erabili ahal izan zuten, babesa emateko objektua izan zitekeen edota gerla trofeoa <ref>{{Erreferentzia|abizena=triskelpablo|izenburua=Ermita SAN LORENZO de MESTERIKA (Meñaka. Bizkaia).|hizkuntza=es|data=2020-04-08|url=https://arkeohistoriatriskel.wordpress.com/2020/04/08/ermita-san-lorenzo-de-mesterika-menaka-bizkaia/|aldizkaria=ARKEOHISTORIA TRISKEL|sartze-data=2024-12-05}}</ref>. Gaur egun [[Bilboko Arkeologia Museoa|Bizkaiko Arkeologia Museoan]] dago, [[Burdin Aroa Euskal Herrian|Burdin Aroaren]] gelan <ref name=":0" />. === San Pelaio Baseliza === Bakion dagoen ermita erromanikoa da, [[Bermeo|Bermeoko]] [[Gaztelugatxe]] uhartetik gertu <ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=San Pelaio baseliza (Bakio)|hizkuntza=eu|data=2021-03-27|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/San_Pelaio_baseliza_(Bakio)|sartze-data=2024-12-05|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Eraikin txikia da eta bi ezaugarri interesgarri ditu: sarrera eta absideko lehioa <ref name=":1" />. Bizkaian kontserbatzen diren elizarik zaharrenetarikoa da, [[Zumetxaga|Zumetxagako San Migelgo]] (Mungia) eta [[Abrisketako San Pedro ermita|Abrisketako San Pedro]] (Arrigorriaga) elizekin batera <ref name=":1" />. === Plentziako ateak eta harresiak === Plentziako hiribilduak harresi bat izan zuen, bere osotasunean inguratzen zuena, eta gaur egun Elizako plazan dagoen [[Santiagoko atea plentzia|Santiagoko atea]] bakarrik kontserbatzen da. Beste hiru ateren dokumentazioa ere dago: Santa Barbarako Atea, Erribera eta Udaletxearen aldaparen arteko bidegurutzean zegoena; [[Concepción atea plentzia|Concepción atea]], Kristoren eskaileren ondoan zegoena, eta beste bat Ospitalearen eta Guruztokiaren ondoan<ref>{{Erreferentzia|izena=Gerardo|abizena=García León|izenburua=La parroquia de Santa Bárbara de Écija como centro de difusión devocional|orrialdeak=455–482|data=2017|url=https://doi.org/10.12795/la.2017.i29.25|aldizkaria=Laboratorio de Arte|alea=29|issn=1130-5762|doi=10.12795/la.2017.i29.25|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. === Garaizarreko errota === Denbora luzez, [[Maruri-Jatabe]] udalerri bizkaitarreko industria bakarra [[Errota|errotak]] ziren. Oraindik ere, iraganeko oroitzapen tradizionalak mantentzen ditugu '''[[Garaizarreko errota|Garaizarreko errotarekin]]''' <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maruri|hizkuntza=es|data=2024-08-20|url=https://es.wikipedia.org/wiki/Maruri|sartze-data=2024-12-05|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref>. Harri grisez egina, leihoetan egur pixka bat du eta teila gorriz egindako estalki batez errematatua dago <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Molino Garaizar en Maruri-Jatabe - Curiosidades y planes relacionados {{!}} Guía Repsol|hizkuntza=es-ES|url=https://www.guiarepsol.com/es/fichas/monumento/molino-garaizar-20719/|aldizkaria=REPSOL|sartze-data=2024-12-05}}</ref>. === Gorlizko itsasargia === [[Fitxategi:Gorliz itsasargia.jpg|thumb|226x226px|Gorlizko itsasargia]] Bilboko portuko agintaritzak kudeatzen duen [[Itsasargi|itsasargia]] da<ref name=":8">{{Erreferentzia|izenburua=Faro de Gorliz|hizkuntza=es|data=2019-10-19|url=https://es.wikipedia.org/wiki/Faro_de_Gorliz|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref>, Billano lurmuturrean kokatua, [[Gorliz]] eta [[Armintza|Armintzaren]] artean. Euskal Herriko itsasargirik berrienetarikoa da <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gorlizko itsasargia|hizkuntza=eu|data=2023-07-11|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Gorlizko_itsasargia|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref> eta bi egitura bertikal ditu: bata, oinplano zilindrikokoa, barraskilo-eskailera duena, eta, bestea, prismatikoa, oinarri oktogonalekoa. Gorlizko hondartzatik baino ezin da sartu, [[Bizkaiko Foru Aldundia|Bizkaiko Foru Aldundiaren]] finka zeharkatzen duen bidezidor batetik. Hala ere, itsasargia ezin da bisitatu <ref name=":8" />. === Munarrikolandako Estazio Megalitikoa === [[Munarrikolandako Estazio Megalitikoa|Munarrikolandako Estazio Megalitikoan]] oso multzokatuta dauden [[monumentu]] asko daude; gizakiak eragin handia duen zonaldean kokatua<ref name=":12">{{Erreferentzia|izena=Eusko Jaurlaritza - Gobierno|abizena=Vasco|izenburua=Estacion Megalitica de Munarrikolanda. Ondarea. Sistema de información del Patrimonio Cultural Vasco|hizkuntza=es|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/patrimonio-arqueologico/estacion-megalitica-de-munarrikolanda/berango/sopela/urduliz/fichaconsulta/100326|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Honek arazo bat suposatzen du monumentuen kontserbazio-egoeran. [[Txorierri]] eta [[Ibaizabal]] banatzen dituen mendilerroaren azken mendi-adarrak dira, ia itsasoa ukitzen dutenak eta mendi-kategoria galtzen dutenak; altitude erlatiboak eta absolutuak 100 eta 200 metro artean oso baxuak baitira<ref name=":12" />. Estazio horretakoak dira monumentu megalitiko hauek <ref name=":12" />: * [[Trikuharri|Trikuharriak]]: Goikogana (M2), Munarrikolanda 1 eta Saierrikolanda 1. * [[Tumulu|Tumuluak]]: Munarrikolanda 2, Saierrikolanda, Saierri Munioa eta Saierrikolanda 2. === Plentziako hirigune historikoa === Butroetarren dorreak eta merkatuaren plazan dauden guneak mugatzen dute [[Plentzia|Plentziako]] hirigune historikoa<ref name=":15">{{Erreferentzia|izenburua=Plentzia|hizkuntza=eu|data=2024-05-21|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Plentzia|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Bere oinplanoa [[Bastida (Araba)|Bastidako]] eredua jarraitzen du eta hiru kale paralelo ditu<ref name=":15" />: Goienkale, Artekale eta Barrenkale. XIX.mendean hirigunea estua zenez, zenbait zabalgune egin behar izan ziren aipatutako hiru kaleetan<ref name=":15" />. === Beste ondare batzuk === * [[Mungiako tren zaharra]] * [[Fruizeko eliza]] * [[San Pedro Atxispe]] Gamiz-Fikan * [[Santa Maria Magdalena eliza (Plentzia)|Plentziako Santa Maria Madalena eliza]] * Urdulizeko [[Mentxakaena jauregia|Mentxakaena Jauregia]] * Sopelako [[San Pedro eliza (Sopela)|San Pedro eliza]] == Kultura == === Hezkuntza-zentroak === === Euskara === Mungialdeko euskara [[Mendebaleko euskara|mendebaldeko bizkaieraren]] parte da, sartaldeko hizkeran kokatzen dena<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mendebaleko euskara|hizkuntza=eu|data=2024-06-19|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Mendebaleko_euskara|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Mendebaldeko euskara gainontzeko euskalkiak baino lehenago sortu zen, VIII.mendearen inguruan <ref>{{Erreferentzia|izena=Koldo|abizena=Zuazo Zelaieta|izenburua=El iceberg navarro. Euskera y castellano en la Navarra del siglo XVI. (Peio J. Monteano)|data=2019-10-22|url=https://doi.org/10.35462/flv124.7|aldizkaria=Fontes Linguae Vasconum|alea=124|issn=2530-5832|doi=10.35462/flv124.7|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. [[Fitxategi:729-Udalerri euskaldunak eta Uema.svg|alt=Geroago ez, baina 2016ean UEMAn egon zen Gamiz-Fika|thumb|290x290px|Udalerri euskaldunak eta Uema]] Mungialdeko zenbait udalerrik euskararen arnasguneak dira, [[Arrieta (Bizkaia)|Arrieta]] eta [[Fruiz]] esaterako <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Arrieta (Bizkaia)|hizkuntza=eu|data=2023-12-14|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Arrieta_(Bizkaia)#cite_note-18|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref><ref name=":03">{{Erreferentzia|izenburua=Fruiz|hizkuntza=eu|data=2024-08-24|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Fruiz|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>; haien herritar gehienak euskaraz mintzatzen baitira. [[Jon Andoni Uriarte]] fruiztar hizkuntzalariak bere herriko euskara aztertu zuen alde fonetiko, fonologiko-morfologiko eta sintaktikoetatik, [[Alfonso Irigoien|Alfonso Irigoiren]] zuzendaritzapean<ref>{{Erreferentzia|abizena=Endika Uriarte Orbañanos|izenburua=Ergatiboaren erabilera euskara-gaztelania kode-alternantzian: kasu-azterketa bat|orrialdeak=207–252|data=2024-04-30|url=https://doi.org/10.59866/eia.v1i69.279|aldizkaria=Euskera ikerketa aldizkaria|issn=2792-2278|doi=10.59866/eia.v1i69.279|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. 2010eko datuen arabera Fruizen %81 euskaldunak dira, eta euskararen erabilera %58,1ekoa da<ref name=":03" />. [[Mungia]] ere euskaldun kopuru handia duen herria da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mungia|hizkuntza=eu|data=2023-11-28|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Mungia|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Gamiz-Fika|Gamiz-Fikan]], bestalde, %71,9 euskaldunak dira, eta euskararen erabilera %43,3koa da<ref name=":13">{{Erreferentzia|izenburua=Gamiz-Fika|hizkuntza=eu|data=2024-10-03|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Gamiz-Fika|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Udalerri honek, beste batzuk bezala, ez dira [[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|Udalerri Euskaldunen Mankomunitateko]] kideak, baina parte-hartzaileak izateko baldintzak betetzen dituzte. Izan ere, udalerri euskalduntzat jotzen dituzte euskal hiztunen portzentajea %70etik gorakoak duten herriak egon daitezke [[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|UEMA]] Mankomunitatean<ref name=":13" />. [[Meñaka|Meñakari]] dagokionez, bere azentu-sistema Bizkaiko iparraldeko azentu-barietateen eremuan kokatzen da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Meñaka|hizkuntza=eu|data=2024-10-16|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Me%C3%B1aka|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Iñaki Gaminde|Iñaki Gamindek]] artikulu<ref>{{Erreferentzia|izena=Iñaki|abizena=Gaminde|izenburua=Meñakako berba konposatuen azentuaz|orrialdeak=33–47|data=2001-04-30|url=https://revistas.navarra.es/index.php/FLV/article/view/3042|aldizkaria=Fontes Linguae Vasconum|alea=86|issn=2530-5832|doi=10.35462/flv86.3|sartze-data=2024-12-09}}</ref> bat idatzi zuen honi buruz [[Fontes Linguae Vasconum|Fontes linguae-vasconum]] aldizkarian. 2012.urtean [[Uribe Kostako Mankomunitatea|Uribe Kostako mankomunitateak]] egindako inkesta baten arabera, [[Sopela]] [[Uribe Kosta|Uribe Kostako]] herririk euskaldunena izendatu zuen <ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Sopela|hizkuntza=eu|data=2024-06-17|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Sopela#cite_note-#2-7|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Horrez gain, [[Euskaltzaindia|Euskaltzaindiaren]] ikerketek erakutsi dute Sopelako hizkerak, bizkaieraren barruan forma berezia duela; zehatzago, sartaldeko Uribe Kostako hizkera<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sartaldekoa (M) - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sartaldekoa-m/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sopela, euskara eta ahozko ondarea - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/sopela/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. 1987an ''Sopelako euskararen nondik norakoak'' dokumentua kaleratu zen<ref name=":2" />. [[Urduliz]] udalerriak ere Uribe Kostako bizkaiera erabiltzen du <ref name=":3">{{Erreferentzia|izenburua=Urduliz|hizkuntza=eu|data=2024-04-12|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Urduliz#cite_note-8|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Iñaki Gaminde|Iñaki Gamindek]] hizkuntzalariak bere doktorego-tesian Urduliz eta [[Gatika|Gatikako]] herri hizkerak linguistikoki aztertu zituen 1992an<ref name=":3" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Iñaki|abizena=Gaminde|izenburua=Tonuak eta etenak Gatikako intonazioan|orrialdeak=519–536|data=2004-12-31|url=https://doi.org/10.35462/flv97.4|aldizkaria=Fontes Linguae Vasconum|alea=97|issn=2530-5832|doi=10.35462/flv97.4|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. ==== Ahotsak.eus ataria ==== Badira Ahotsak.eus atarian Mungialdeko hizkeraz jasotzen dituzten zenbait elkarrizketa <ref>{{erreferentzia|izena=Euskal Herriko Ahotsak|abizena=Badihardugu Euskara Elkartea|izenburua=Mungialdekoa (Hizkera)|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sartaldekoa-m/mungialdekoa/}}</ref>. Horien artean Maria Andikoetxea<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Fruiz (Bizkaia). PDFa. - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/pdf/herria/fruiz|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref>,Manu Zugazaga<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gamiz-Fika (Bizkaia). PDFa. - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/pdf/herria/gamiz-fika|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref>, Balentina Elortegi <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Meñaka (Bizkaia). PDFa. - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/pdf/herria/menaka|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref>, Luis Asla <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Arrieta (Bizkaia). PDFa. - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/pdf/herria/arrieta|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref> eta Anartz Ormaza <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bakio (Bizkaia). PDFa. - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/pdf/herria/bakio|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref> daude. === Ekitaldiak === ==== Lore-jokoak ==== [[Mungia]] XX.mendearen hasierara itzultzen da tradizioa eta kultura uztartzen dituen herri-ekimenarekin: [[Euskal Lore Jokoak|'''Lore Jokoak''']]. Garai hartako bizitza soziala eta ohiturak islatzen dituzten hainbat jarduera ematen dira, hala nola: herri antzerkia, euskal dantzak, gastronomia, bertsolaritza eta musika<ref>{{Erreferentzia|izena=C.|abizena=Zárate|izenburua=Mungia regresa a principios del siglo XX este domingo|hizkuntza=es|data=2023-10-24|url=https://www.deia.eus/bizkaia/2023/10/24/mungia-regresa-domingo-principios-siglo-7421792.html|aldizkaria=Deia|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. ==== Txopel sariak ==== Sopelako udalak urtero banatzen dituen sariak dira. Hauek Euskal Herriko arlo kultural, sozial edo politikoko pertsona esanguratsuei banatzen zaizkie, egindako lana goraipatzeko asmoz<ref name=":16">{{Erreferentzia|izenburua=Sopela|hizkuntza=eu|data=2024-06-17|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Sopela#cite_note-#2-7|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. 2006an banatu ziren lehenengo aldiz, eta hortik aurrera ohitura mantendu egin da. Sariak bi mailatan banatzen dira: Txopelen estatua eta Sopelako udal lantza<ref name=":16" />. ==== Sukalkiak ==== [[Fitxategi:2011-016_Euskal_Jaiak_3.jpg|thumb|Gizon bat jaian sukaldatzen]] '''Sukalkiak''' edo '''sukalki eguna''' Mungian egiten den bazkari-lehiaketa da. Lehenengo edizioa 1964an egin zen, Frankismo garaian murgilduta. Identitate bat ospatzeko eta adierazteko premia zegoenez, herritarrek herria elkartzeko helburuarekin sukalki eguna sortu zuten <ref name=":9">{{Erreferentzia|izenburua=Un documental desvela el origen del Sukalki Eguna de Mungia|hizkuntza=es|url=https://www.eitb.eus/es/radio/radio-euskadi/programas/graffiti/detalle/4198994/un-documental-desvela-origen-sukalki-eguna-mungia/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. [[Ondarroa|Ondarroako]] [[Arrantzale Eguna|Arrantzale Egunean]] prestatzen den [[Marmitako|marmitakoa]] ardatz hartuta, Mungiako [[baserri]]-historiarekin lotura izango duen errezeta garatu zen; gaur egun ezagutzen den haragizko sukalkia sortuz<ref name=":9" />. ==== Bendejerak ==== ''Bendeja'' baserritarrak, edo '''''bendejerak,''''' baserriko produktuak saltzen dituzten emakumeak dira. [[Saski]] handietan azokara edo plazara saltzeko baratzako barazki eta frutak eramaten dituzte <ref name=":10">{{Erreferentzia|izenburua=Bendejerak: sorotik plazara {{!}} Labayru Fundazioa|hizkuntza=eu|data=2021-12-03|url=https://www.labayru.eus/etnografia-atalak/bendejerak-sorotik-plazara|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. Mungiako Plazan ostiralero egoten dira goizean antolatzen den azokan. [[Fitxategi:Ordizia_azoka_0001.jpg|thumb|Bi emakume sagarrak saltzen azoka batean]] Bendejaren eta esnearen salmenta maiz estuki lotuta egon dira. Emakumeak, lehenengo esneak banatzen zituzten etxerik etxe, eta gero bendeja saltzen zuten plazan. Lanbide edo zeregin horretan hasteko, gazte horiek batzuetan amaren edo auzoko andreren baten laguntza izaten zuten; baina beste batzuetan, haien kabuz joan behar izaten zuten <ref name=":10" />. Mungiaz gain, hainbat herrietan egon ziren bendejerak: [[Bilbo|Bilbon]], [[Gernika-Lumo|Gernikan]], [[Bermeo|Bermeon]], [[Areeta|Areetan]] eta [[Portugalete|Portugaleten]], esaterako <ref name=":10" />. ==== Baserritar eguna ==== '''Baserritar eguna''' Mungiako [[San Pedroko jaietan]] ospatzen den ekitaldia da. Egun horretan, euskal nekazaritza eta baserritarrak protagonista dira, eta hainbat produktu dastatzeko aukera ematen da, horien artean: barazkiak, gaztak, txakolina, eztia eta taloa<ref name=":11">{{Erreferentzia|izena=C.|abizena=Zárate|izenburua=Mungia celebra un gran Baserritarren Eguna mientras aguarda el txupinazo|hizkuntza=es|data=2023-06-26|url=https://www.deia.eus/bizkaia/2023/06/26/mungia-celebra-gran-baserritarren-eguna-6972190.html|aldizkaria=Deia|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. Baserriko produktuen salmentaz gain, animalien eta herri kirolen erakustaldiak ere antolatzen dira <ref name=":11" />. ==== Sopela Kosta Fest ==== Irailean ospatzen den surf festibala da; natura, surfa eta kultura nahasten dituena. Eskainitako programak hainbat jarduera ditu, kirola eta ingurumenarekiko errespetua batzen dituena. Musika talde anitzekin uda agurtzeko jaialdia da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kosta Fest - Bizkaia Gazteak - Bizkaia.eus|hizkuntza=es-ES|url=https://gazteak.bizkaia.eus/es/-/kosta-fest|aldizkaria=Bizkaia Gazteak|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. ==== Gabonetako kabalkada ==== Mungiako [[Udal|Udalak]] eta [[Izenaduba Basoa]] parke mitologikoak antolatuta, [[Olentzero]] eta bestelako pertsonai mitologikoek osatutako kabalkada egiten da abenduaren 24an. [[Landetxo Goikoa baserria|Landetxo Goikotik]] hasita, herri guztitik ibilbide bat egiten da [[Udaletxe|udaletxera]] heldu arte. === Jaiak === * Arrietako San Martin jaiak * Bakioko San Juan Dolozak, [[Abuztuaren 29|Abuztuak 29]] * Fruizeko Lorentzo Deuna, [[Abuztuaren 10|Abuztuak 10]] * Gamiz-Fikako San Isidro jaiak * Gatikako San Marko jaiak * Laukizeko Mikel Deunaren jaiak, iraileko azken astetik urriko lehen astera * Maruri-Jataben Laurentzi Deunaren egunean ospatzen dira herriko jaiak, [[Abuztuaren 10|Abuztuak 10]] * Meñakako San Roqueak [[Abuztuaren 16|Abuztuak 16]] * Mungiako eta Sopelako San Pedroak, [[Ekainaren 29|Ekainak 29]] * Plentziako San Antolinak == Pertsonaia ezagunak == * [[Lauaxeta|Estepan Urkiaga "Lauaxeta"]] ([[1905]]-[[1937]]), poeta [[laukiz]]tarra. * [[Miguel Angel Lotina|Miguel Anjel Lotina]] ([[1957]]-), entrenatzaile [[meñaka]]rra. * [[Ikerne Goikoetxea]] ([[1967]]-), aktore mungiarra. * [[Armando Ribeiro]] ([[1971]]-), futbol jokalaria sopeloztarra eta [[Athletic Club|Athletic Clubeko]] atezain ohia. * [[Jenaro Urrutia]] ([[1893]]-[[1965]]), Plentziako margolaria. * [[Rafa Rueda]]- ([[1972]]-), abeslari eta [[gitarra]]-jole mungiarra. * [[José Ramón Goienetxe|José Ramón Goienetxe Bilbao]] ([[1940]]-) txirrindulari arrietarra. * [[Jon Andoni Uriarte|Jon Andoni Uriarte Garai]] hizkuntzalari fruiztarra. * [[Jon Rahm]] ([[1964]]-), Barrikako golf-jokalaria. * [[Jon Barrenetxea]] ([[2000]]-), Gamiz-Fikako txirrindularia . * [[Joana Butroekoa]] (c. [[1440]] - ?), XV. mendeko euskal idazle gatikarra. * [[Gabino Ereñozaga]] ([[1942]]-), txirrindularia gatikarra. * [[Alejandro Bilbao]] ([[1884]]-[[1966]]), ''Erramun Maruri'' ezizenez ezaguna, euskal idazlea (Maruri-Jatabe)<ref name=":4">{{Erreferentzia|izenburua=Jatabe|hizkuntza=eu|data=2024-01-30|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Jatabe|sartze-data=2024-12-05|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. * [[Prudentzio Abarrategi]] (?-?), bertsolari urduliztarra. * [[Valentín Uriona]] ([[1940]]-[[1967]]), txirrindulari mungiarra. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Bizkaiko eskualdeen zerrenda]] == Kanpo estekak == * {{eu}}[http://www.mungia.org/euskara/ciudad/amplia/mungialdea.htm Eskualdeko datu orokorrak Mungiako Udalaren webgunean] {{autoritate kontrola}} {{Bizkaiko eskualdeak}} {{Euskal Herriko eskualde aurkibidea}} [[Kategoria:Mungialdea| ]] ohx9v55dpsq6j6a8nhiej1r40p0nzbj 9998707 9998665 2024-12-13T15:40:47Z Whitespotbeluga 169003 9998707 wikitext text/x-wiki {{Euskal Herriko eskualde infotaula | izena = Mungialdea | irudia = Bakio jata menditik.JPG | irudiaren testua = Bakio Jata menditik. | bandera = | lurraldea = Bizkaia | kokapena = Bizkaia - Mungialdearen kokapena.svg | azalera = 158,23 | biztanleria = 26562 | urtea = 2013 | udalerriak = [[Arrieta (Bizkaia)|Arrieta]], [[Bakio]], [[Fruiz]], [[Gamiz-Fika]], [[Gatika]], [[Laukiz]], [[Maruri-Jatabe]], [[Meñaka]] eta [[Mungia]]) | herririk handiena = Mungia | herriaren biztanleak = 17022 | web = }}[[Mungialdea]] edo '''Plentzia-Mungia''' [[Bizkaiko eskualdeak|Bizkaiko eskualdetako]] bat da, hain zuzen herrialdearen iparraldean dagoena. [[Mungia]] du hiriburu, eta [[Uribe]] banaketa administratibo historikoaren parte da. Gaur egun, bi azpieskualdetan banatu daiteke, guztira 15 udalerriz osatutako eskualdea izanik: * Mungialdea, barrualdeko udalerriak hartuz ([[Arrieta (Bizkaia)|Arrieta]], [[Bakio]], [[Fruiz]], [[Gamiz-Fika]], [[Gatika]], [[Laukiz]], [[Maruri-Jatabe]], [[Meñaka]] eta [[Mungia]]). * [[Uribe Kosta]], kostaldeko udalerriak bere gain hartuz ([[Barrika (herria)|Barrika]], [[Gorliz]], [[Lemoiz]], [[Plentzia]], [[Sopela]] eta [[Urduliz]]). Uribe Kosta azpieskualdean [[Berango]] udalerria ere sartu ohi da, baina ofizialki Berango [[Bilboaldea]] eskualdearen parte da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bizkaiko eskualdeak|hizkuntza=eu|data=2023-06-10|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Bizkaiko_eskualdeak|sartze-data=2024-12-12|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref> == Geografia == === Mugakideak === Iparraldera [[Kantauri|Kantauri itsasoa]], hegoaldera [[Bilboaldea]], ekialdera [[Busturialdea]] eta mendebaldera [[Bilboaldea]] mugakide ditu. === Udalerriak === {| class="wikitable" cellpadding="3" style="text-align: center;" |- ! !Herria !Biztanleria (2013) !Lurraldea km² !Alderdi politikoa (2019) |- |[[Fitxategi:Escudo de Arrieta.svg|20px]] |align="left"|[[Arrieta (Bizkaia)|Arrieta]] |545 |14.5 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Bakio.svg|20px]] |align="left"|[[Bakio]] |2.628 |16.78 |[[Euskal Herria Bildu|EH Bildu]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Fruiz.svg|20px]] |align="left"|[[Fruiz]] |547 |5.73 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Gamiz Fika.svg|20px]] |align="left"|[[Gamiz-Fika]] |1.348 |15.5 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Gatika.svg|20px]] |align="left"|[[Gatika]] |1.611 |17 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Laukiz.svg|20px]] |align="left"|[[Laukiz]] |1.148 |8.1 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Maruri Jatabe.svg|20px]] |align="left"|[[Maruri-Jatabe]] |948 |15.8 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Meñaka.svg|20px]] |align="left"|[[Meñaka]] |745 |12.7 |[[Euskal Herria Bildu|EH Bildu]] |- |[[Fitxategi:Escudo de Mungia.svg|20px]] |align="left"|'''[[Mungia]]''' |17.022 |52.12 |[[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] |} {{mapa marraztu|frameless|width=350|height=370|zoom=10|align=center|text=Mungialdeko mapa|latitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=latitude}}|longitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=longitude}}|geotype1=geoshape|title1=Arrieta|ids1=Q699830|stroke-width1=1|fill1=#8dd3c7|geotype2=geoshape|title2=Bakio|ids2=Q804466|stroke-width2=1|fill2=#ffffb3|geotype3=geoshape|title3=Fruiz|ids3=Q648519|stroke-width3=1|fill3=#bebada|geotype4=geoshape|title4=Gamiz-Fika|ids4=Q1228072|stroke-width4=1|fill4=#fb8072|geotype5=geoshape|title5=Gatika|ids5=Q611647|stroke-width5=1|fill5=#80b1d3|geotype6=geoshape|title6=Laukiz|ids6=Q1246777|stroke-width6=1|fill6=#fdb462|geotype7=geoshape|title7=Maruri-Jatabe|ids7=Q678721|stroke-width7=1|fill7=#b3de69|geotype8=geoshape|title8=Meñaka|ids8=Q647357|stroke-width8=1|fill8=#fccde5|geotype9=geoshape|title9=Mungia|ids9=Q1228780|stroke-width9=1|fill9=#d9d9d9|geotype10=geoshape|title10=Barrika|ids10=Q4481|stroke-width10=1|fill10=#bc80bd|geotype11=geoshape|title11=Gorliz|ids11=Q763669|stroke-width11=1|fill11=#ccebc5|geotype12=geoshape|title12=Lemoiz|ids12=Q936264|stroke-width12=1|fill12=#A49639|geotype13=geoshape|title13=Plentzia|ids13=Q1228773|stroke-width13=1|fill13=#C72B0C|geotype14=geoshape|title14=Sopela|ids14=Q657407|stroke-width14=1|fill14=#407407|geotype15=geoshape|title15=Urduliz|ids15=Q734099|stroke-width15=1|fill15=#9DB302}} === Mendiak === [[Fitxategi:Sollube 2.jpg|thumb|150x150px|Sollube]] [[Arrieta (Bizkaia)|Arrieta]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Arrieta (Bizkaia)|hizkuntza=eu|data=2023-12-14|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Arrieta_(Bizkaia)|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref> udalerriaren %10 [[Urdaibai|Urdaibaiko]] lurraldean egoteaz gain, [[Sollube|Sollube (684 m)]] mendiaren magalean hedatzen da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Meñaka|hizkuntza=eu|data=2024-10-16|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Me%C3%B1aka|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref> [[Meñaka|Meñakarekin]] batera. Sollubera igotzeko hainbat modu daude, horien artean aipatutako bi herrien bitartez. Mendi honen gailurra Arrietan dago<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sollube|hizkuntza=eu|data=2023-07-05|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Sollube|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Fitxategi:Unbe mendia.jpg|thumb|150x150px|Unbe]] [[Fitxategi:INDALECIO Ojanguren Bizkargin 113101.jpg|thumb|150x150px|Bizkargi]] [[Jata (mendia)|Jata (592 m)]] mendiak [[Maruri-Jatabe|Maruri-Jataberi]] izena ematen dio, baita [[Mungia|Mungiako]] jaietako [[Mari Jata|Mari-Jatari]] ere. Jatak Maruri-Jatabe udalerriaren ekialdeko mugarriarena egiten du. Inguruan badaude altuera txikiagoko beste muino batzuk, hala nola: [[Artebakarra mendatea|Artebakarra]], Irutxurre, Kurtzegana, Garbi-mendi, Iruarteta, Santakurtze, Amezti eta Txarola mendiak <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Jatabe|hizkuntza=eu|data=2024-01-30|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Jatabe|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Laukiz|Laukizetik]] gertu dagoen mendia [[Unbe|Unbe (302 m)]] da; ezaguna dena bertan [[Felisia Sistiagak]] 1941ean [[Ama birjina|Ama Birjina]] ikusi zuelako <ref name=":04">{{Erreferentzia|izenburua=Virgen de Umbe|hizkuntza=es|data=2024-01-22|url=https://es.wikipedia.org/wiki/Virgen_de_Umbe|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref> ([[Unbeko Birjinia|Unbeko Birjina]]). Ordutik, hainbat agerpen egon dira, azkena 1988an <ref name=":04" />. [[Berreaga|Berreagari (366 m)]] dagokionez, Mungia eta [[Gamiz-Fika|Gamiz-Fikarekin]] muga egiten du, baita [[Derio]] eta [[Zamudio|Zamudiorekin]] ere. 2013ko uztailaren 16an [[Eusko Jaurlaritza|Eusko Jaurlaritzak]] bertoko [[Herrixka Gotortuaren eta Nekropoliaren Gune Arkeologikoa]] ''monumentu'' izendatu zuen, Sailkatutako Kultura Ondasuna, monumentu-multzo kategoriarekin <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Berreaga|hizkuntza=eu|data=2022-04-09|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Berreaga|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kultura i Wychowanie|data=2021-02-12|url=https://doi.org/10.25312/2083-2923.18/2020|aldizkaria=Kultura i Wychowanie|alea=2(18)/2020|zenbakia=18|issn=2544-9427|doi=10.25312/2083-2923.18/2020|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. [[Bizkargi|Bizkargi (536 m)]], hortaz, [[Butroe (ibaia)|Butroe ibaiaren]] sortzailea da eta bere tontorrean [[Santa Kurtzi|Santa Kurtziri]] eskainitako baseliza dago<ref name=":14">{{Erreferentzia|izenburua=Bizkargi|hizkuntza=eu|data=2024-05-03|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Bizkargi|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Mendi horretan hainbat borroka odoltsuak eman ziren [[Espainiako Gerra Zibila|Espainiako Gerra Zibilean]], eta horregatik maiatzako lehen igandean [[Bizkargi Eguna]] ospatzen da; tontorrean gudariei omenaldia eginez <ref name=":14" />. Mungialdeko beste bi mendi [[Tallu (342 m)]] eta [[Gondramendi|Gondramendi (217 m)]] dira. [[Fitxategi:Mungialde zabal barruko mendi guztiak.png|border|erdian|thumb|435x435px|Mungialde zabal barruko mendi guztiak]] === Hidrologia === [[Fitxategi:Butroe ibaia Gamizen.jpg|thumb|302x302px|Butroe ibaia Gamizen]] [[Gamiz-Fika|Gamiz-Fikatik]] pasatzen da [[Butroe (ibaia)|Butroe ibaia]], eta Anbieta, Atxispe<ref>{{Erreferentzia|izena=Francis|abizena=Deng|izenburua=Operculum diagram (wikimedia commons)|argitaletxea=Radiopaedia.org|abizena2=Cheng|izena2=Jeffrey|data=2017-06-20|url=https://doi.org/10.53347/rid-54033|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Radiopaedia.org}}</ref> eta Kaperiaga<ref>{{Erreferentzia|izena=Francis|abizena=Deng|izenburua=Operculum diagram (wikimedia commons)|argitaletxea=Radiopaedia.org|abizena2=Cheng|izena2=Jeffrey|data=2017-06-20|url=https://doi.org/10.53347/rid-54033|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Radiopaedia.org}}</ref> [[Erreka|errekek]] elikatzen dute. Mungiako inguruan ere badira hainbat iturri Butroi ibaiaren ibaiadarrak direnak: Atxuri, Trobika, Lauromendi, Atebarri edo Mantzorriko erreka esaterako; antzinean 20 [[Errotarri|errotari]] eragiteko gauza zirenak <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mungia|hizkuntza=eu|data=2023-11-28|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Mungia|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Gainera, Laukizetik aurkitu dezakegun mendixketatik [[Butroe (ibaia)|Butroe]] ibaira doazen hainbat erreka txiki jaisten dira, besteak beste, Amazkarai, Goiartzu eta Erreskondo. Erreka horiek igarotzen diren lekuetako baserrien izenak daramatzate <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Laukiz|hizkuntza=eu|data=2023-11-10|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Laukiz|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Bakio|Bakion]] bi ibaik zeharkatzen dute: [[Estepona (ibaia)|Estepona]] ibaiak mendebaldean, eta [[Ondarre ibaia|Ondarre]] ibaia ekialdean <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bakio|hizkuntza=eu|data=2024-03-06|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Bakio|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Fruiz|Fruizen]], berriz, udalerriaren erdigunetik zeharkatzen den [[Oka]] ibaia dago <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Fruiz|hizkuntza=eu|data=2024-08-24|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Fruiz|sartze-data=2024-12-10|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. === Hondartzak === [[Fitxategi:2016 08 25 Muriola Barrika.jpg|thumb|150x150px|Barrikako hondartza]] Plentzia-Mungiak hainbat hondartza hartzen ditu bere gain, hala nola: [[Barinatxe]], [[Arriatera|Arrietara]]-[[Atxabiribil]], [[Meñakotz|Meñakoz]], [[Muriola]] eta beste. Ezagunetarikoa, Barinatxe edo [[Barinatxe|La Salvaje]] hondartza da, surfa eta [[Nudismo|nudismoa]] praktikatzeko hondartza ospetsua. Bertan [[parapente]] enpresa batzuk daude, gune erakargarria bihurtzen duena. [[Fitxategi:Plentzia, Gorliz eta Astondo.jpg|thumb|150x150px|Plentzia-Gorlizeko hondartza]] [[Barrikako hondartza|Barrikako hondartzaren]] zati bat ere erdi-nudista da, bestea, berriz, guztiz nudista. 302 maila dituen harrizko eskailera bat du, eta bertan taberna, dutxak eta sorosleak bezalako zerbitzuak aurkitu ahal dira. [[Itsasgora|Itsasgorarekin]] desagertzen den hareazko eta arrokazko hondartza honek, [[itsaslabar]] ikusgarri batek inguratzen du; eta, gainera, euskal kostaldeko tokirik fotografiatuenetako bat da <ref name=":17">{{Erreferentzia|izenburua=Las 8 Playas de Uribe Kosta más visitadas|hizkuntza=es|data=2024-10-17|url=https://bilbaoclick.com/las-8-playas-de-uribe-kosta-mas-visitadas/|aldizkaria=bilbaoclick|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. [[Fitxategi:Arrietara2.jpg|thumb|150x150px|Sopelako hondartzak]] [[Gorliz (hondartza)|Gorlizeko hondartza]], bestalde, oso aproposa da umeak dituzten familientzako. Udako hilabeteetan ohikoa da ur gaineko ur parke bat ikustea hondartzaren eskuin muturrean<ref name=":17" />. Gorlizko hondartza, [[Plentziako hondartza|Plentziako hondartzaren]] jarraipena da; biak eraikin batek banatzen ditu ([[Plentziako Itsas Estazioa]]). Aparkaleku bat dago errepidearen beste aldean. == Demografia == {| class="wikitable" width="450" border="0" style="float: right; border: 1px solid #999; background-color:#FFFFFF;" !Biztanleria udalerrika |- |{{#tag:mapframe|[{ "type": "ExternalData", "service": "geoline", "ids": "Q15222897" }, { "type": "ExternalData", "properties": { "stroke": "#666", "stroke-opacity": 1, "stroke-width": 0.4, "fill-opacity": 0.9 }, "service": "geoshape", "query": "SELECT ?Udalerria ?UdalerriaLabel ?biztanleria (?Udalerria as ?id) (SAMPLE(?fill) as ?fill) (concat(str(?biztanleria)) as ?biztanle) (concat('[[:eu:', ?UdalerriaLabel, '|', ?UdalerriaLabel, ']]: ', ?biztanle) as ?title) WHERE { ?Udalerria wdt:P276 wd:Q15222897;. ?Udalerria wdt:P1082 ?biztanleria. BIND( if(?biztanleria>=20000, '#440154', if(?biztanleria>= 10000, '#443983', if(?biztanleria>= 5000, '#31688e', if(?biztanleria>= 2500, '#21918c', if(?biztanleria>= 1000, '#35b779', if(?biztanleria>= 500, '#90d743', if(?biztanleria>= 100, '#fde725', '#fdb525')))))) ) as ?fill). SERVICE wikibase:label { bd:serviceParam wikibase:language 'eu,en'. } } GROUP BY ?Udalerria ?UdalerriaLabel ?biztanleria"}]|width=450|height=400|align=center<noinclude>|latitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=latitude}}|longitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=longitude}}|zoom=10</noinclude>}} |- |<small> {{zutabe-zerrenda|{{plainlist| *{{Color box|#440154|border=darkgray}} > 20000 *{{Color box|#443983|border=darkgray}} 10000-20000 *{{Color box|#31688e|border=darkgray}} 5000-10000 *{{Color box|#21918c|border=darkgray}} 2500-5000 *{{Color box|#35b779|border=darkgray}} 1000-2500 *{{Color box|#90d743|border=darkgray}} 500-1000 *{{Color box|#fde725|border=darkgray}} 100-500 *{{Color box|#fdb525|border=darkgray}} < 100 }}|kopurua=4}}</small> |} '''Mungialdea''' eskualdeak, [[Bizkaia|Bizkaiko]] [[Foru lurralde|lurralde historikoan]] kokatua, 60.749 biztanle ditu guztira (2024), 29.908 gizon eta 30.841 emakume, eta horrek adierazten du emakumeen gehiengoa txikia dela. Biztanle-dentsitatea 291,6 biztanlekoa da kilometro koadroko, Bizkaiko batez bestekoa baino pixka bat txikiagoa, 520,2 bizt./km² baita.<ref name=":6">{{Erreferentzia|abizena=Eustat|izenburua=Población de la C.A. de Euskadi por ámbitos territoriales, según sexo y densidad de población. 01/01/2023|url=https://www.eustat.eus/elementos/ele0011400/poblacion-de-la-ca-de-euskadi-por-ambitos-territoriales-segun-sexo-y-densidad-de-poblacion/tbl0011429_c.html|aldizkaria=www.eustat.eus|sartze-data=2024-12-12}}</ref> Biztanleriaren banaketa etarioak erakusten duenez, % 20,1 0-19 urtekoei dagokie, % 60,5 20-64 urtekoei, eta % 19,4k 65 urte edo gehiago dituzte. Datu horiek adierazten dute biztanleria gehienak aktiboak direla, baina adinekoen proportzio esanguratsua dutela.<ref name=":7">{{erreferentzia|abizena=Eustat|izenburua=Población de la C.A. de Euskadi por ámbitos territoriales, según sexo y densidad de población. 01/01/2024|url=https://www.eustat.eus/elementos/ele0011400/poblacion-de-la-ca-de-euskadi-por-ambitos-territoriales-segun-grandes-grupos-de-edad-y-sexo/tbl0011427_c.html|aldizkaria=www.eustat.eus|sartze-data=2024-12-12}}</ref> Udalerriei dagokienez, biztanle gehien dituztenak Sopela (13.917 biztanle) eta Mungia (17.654 biztanle) dira, biak batera eskualdeko biztanleria osoaren % 50 baino gehiago osatzen baitute. Bestalde, biztanle gutxien dituzten udalerriak Arrieta (568 biztanle) eta Meñaka (751 biztanle) dira. Sopela eta Urduliz biztanle-dentsitate handiagatik nabarmentzen dira, 1.674,7 biz./km² eta 721,3 biz./km², hurrenez hurren. Maruri-Jatabe (65,5 biz./km²) eta Meñaka (60,2 biz./km²) udalerriek, berriz, dentsitate askoz baxuagoak dituzte, landa-eremukoak.<ref name=":6" /> Generoaren araberako azterketak erakusten duenez, emakumeak gehiengoa dira eskualdeko udalerri guztietan, eta ordezkaritza bereziki nabarmena da Urdulizen ( % 51,7) eta Gorlizen ( % 51,8). Joera horrek eredu orokorra erakusten du Bizkaian, non emakumeen bizi-itxaropena altuagoa den, eta horrek emakumeen proportzioa handiagoa izatea eragiten du, batez ere adin handieneko taldeetan. Udalerri txikienetan, hala nola Meñakan eta Arrietan, emakumeen proportzioa zertxobait txikiagoa da, baina gizonena baino pixka bat handiagoa da oraindik, eta horrek lurralde osoan joera horren sendotasuna azpimarratzen du.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> {| class="wikitable sortable mw-collapsible mw-collapsed" |- | colspan="14"|Euskal Aeko biztanleria, lurralde-eremuen, adin-talde handien, sexuaren eta biztanleria-dentsitatearen arabera. 2024/01/01<ref name=":6" /><ref name=":7" /> |- | rowspan="3" | ! colspan="3" rowspan="2" |'''Biztanleria sexuaren arabera''' ! colspan="9" |'''Adin-talde handiak''' ! rowspan="3" |'''Biztanledentsitatea (bizt./km²)''' |- ! colspan="3" |'''0 – 19''' ! colspan="3" |'''20 – 64''' ! colspan="3" |'''>= 65''' |- !'''Guztira''' !'''Gizonak''' !'''Emakumeak''' !'''Guztira''' !'''Gizonak''' !'''Emakumeak''' !'''Guztira''' !'''Gizonak''' !'''Emakumeak''' !'''Guztira''' !'''Gizonak''' !'''Emakumeak''' |- !'''Euskal AE''' |2208007 |1071155 |1136852 |391302 |201472 |189830 |1287750 |642290 |645460 |528955 |227393 |301562 |305,4 |- !'''Lurralde historikoak''' ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! |- |Araba |335146 |164469 |170677 |63452 |32790 |30662 |195446 |97869 |97577 |76248 |33810 |42438 |110,2 |- |Bizkaia |1150037 |553841 |596196 |194874 |100361 |94513 |674664 |334755 |339909 |280499 |118725 |161774 |520,2 |- |Gipuzkoa |722824 |352845 |369979 |132976 |68321 |64655 |417640 |209666 |207974 |172208 |74858 |97350 |365,4 |- !'''Eskualdea''' ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! |- |Mungialdea |60749 |29908 |30841 |12194 |6285 |5909 |36747 |18194 |18553 |11808 |5429 |6379 |291,6 |- !'''Udalerriak''' ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! |- |Arrieta |568 |294 |274 |82 |40 |42 |363 |198 |165 |123 |56 |67 |38,9 |- |Bakio |2828 |1396 |1432 |520 |261 |259 |1753 |886 |867 |555 |249 |306 |171,8 |- |Barrika |1599 |821 |778 |274 |152 |122 |961 |503 |458 |364 |166 |198 |210,7 |- |Fruiz |576 |271 |305 |129 |56 |73 |342 |165 |177 |105 |50 |55 |102,3 |- |Gamiz-Fika |1375 |687 |688 |227 |114 |113 |815 |406 |409 |333 |167 |166 |90,3 |- |Gatika |1631 |821 |810 |324 |164 |160 |930 |472 |458 |377 |185 |192 |94,4 |- |Gorliz |6071 |2974 |3097 |1096 |570 |526 |3667 |1794 |1873 |1308 |610 |698 |602,3 |- |Laukiz |1253 |603 |650 |274 |133 |141 |742 |366 |376 |237 |104 |133 |154,7 |- |Lemoiz |1362 |713 |649 |273 |150 |123 |864 |449 |415 |225 |114 |111 |73,4 |- |Maruri-Jatabe |1045 |534 |511 |210 |117 |93 |626 |314 |312 |209 |103 |106 |65,5 |- |Meñaka |751 |395 |356 |134 |75 |59 |415 |214 |201 |202 |106 |96 |60,2 |- |Mungia |17654 |8519 |9135 |3693 |1892 |1801 |10586 |5115 |5471 |3375 |1512 |1863 |397,3 |- |Plentzia |4493 |2177 |2316 |774 |397 |377 |2761 |1356 |1405 |958 |424 |534 |765,4 |- |Sopela |13917 |6931 |6986 |3039 |1594 |1445 |8392 |4196 |4196 |2486 |1141 |1345 |1674,7 |- |Urduliz |5626 |2772 |2854 |1145 |570 |575 |3530 |1760 |1770 |951 |442 |509 |721,3 |} == Ekonomia == === Industria sektorea === Mungialdeak [[Mungia|Mungiako]] poligonoetan eta [[Ugarte (Gatika)|Ugarte-Gatikan]] biltzen du bere [[Jarduera industria|jarduera industriala]]. Eskualdeko [[Industrialde|industrialdea]] Mungian biltzen da, eta jarduera ekonomikoetarako 1.125.918,8 metro koadroko azalera urbanizatu osoa du, bost industrialdetan banatuta.<ref name=":5" /> Poligono horiek 308 enpresak sortutako jarduera ekonomikoa hartzen dute. [[Belako]] industrialdea da azalera urbanizatu handiena duena, 501.011,14 metro karratu eta 114 enpresa ezarrita, eskualdeko poligonoetan ezarritako jarduera ekonomikoaren % 39,86.<ref name=":5" /> Ezarritako jarduera ekonomikotik, 124 izaera industrialeko enpresak dira; horien atzetik, 78 enpresa dituzten zerbitzu-negozioak daude; [[Merkataritza|merkataritza-arlokoak]] 68 enpresa dira; eta, azkenik, eraikuntza-arlokoak 38 dira. Nabarmentzekoa da azken ekitaldietan industrialdeetan ezarritako enpresen kopuruak gora egin duela [[pandemia]] aurreko uneekin alderatuta: 2018an 291 enpresa izatetik 2024an 308 izatera igaro da (% 5,84ko hazkundea). Bestalde, [[Industria sarea|industria-sareak]] enpleguaren % 26,5 sortu zuen [[Mungialdea|Mungialdean]] 2024ko apirilean, [[Gizarte segurantza|Gizarte Segurantzako]] [[Institutu naziona|Institutu Nazionalaren]] arabera, eta 3.096 lanpostu adar horri lotuta zeuden.<ref name=":5">{{Erreferentzia|izenburua=Mungialdeko Behargintza pone en marcha el proyecto Match Mungialdea con el objetivo de facilitar la conexión entre empresas locales - Ayuntamiento de Mungia - mungia.eus|hizkuntza=es-ES|url=https://www.mungia.eus/es/noticias/-/asset_publisher/A8xrZI2uUhKE/content/mungialdeko-behargintza-pone-en-marcha-el-proyecto-match-mungialdea-con-el-objetivo-de-facilitar-la-conexi%25C3%25B3n-entre-empresas-locales|aldizkaria=Ayuntamiento de Mungia|sartze-data=2024-12-11}}</ref> == Historia == == Ondareak == === Butroeko gaztelua === [[Fitxategi:Butroiko_(Butroe)_gaztelua_06.jpg|thumb|Butroeko gaztelua]] '''[[Butroeko gaztelua]]''' Erdi Aroko gaztelua da, Butroe familiak eraikia. [[Gatika|Gatikan]] kokatuta dago eta denbora luzez itxita egon den arren, bisita ugari jasotzen ditu. 1989tik 1992ra ''Estudios Arriagak'' konponketak egin zituen <ref>{{Erreferentzia|izena=IRANTZU|abizena=ATIENZA|izenburua=Butrón y otros castillos de Bizkaia|hizkuntza=es|data=2014-09-24|url=https://www.elcorreo.com/bizkaia/201409/24/butron-otros-castillos-bizkaia-20140923181223.html|aldizkaria=El Correo|sartze-data=2024-12-05}}</ref> eta gaur egun errusiar inbertsore batek du jabe gisa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Inbertsore errusiar batek Butroeko gaztelua erosi du 4 milioi euroren truke|hizkuntza=eu|data=2021-12-21|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/gizartea/bideoak/osoa/8533632/bideoa-inbertsore-errusiar-batek-butroeko-gaztelua-erosi-du-4-milioi-euroren-truke/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-05}}</ref>. === Landetxo Goikoa === '''[[Landetxo Goikoa baserria|Landetxo Goikoa]]''' [[Mungia|Mungian]] dagoen baserria, XVI.mendean eraikia. Euskal Herriko baserri zaharrenetarikoa da, eta [[Izenaduba Basoa]] parke mitologikoaren barnean dago, non [[Olentzero|Olentzeroren]] etxearena egiten du. Bertan hainbat ekintza egin ahal dira <ref>{{erreferentzia|izena=Mungia Udala|urtea=2007|izenburua=Informe de gestión (1999-2007) y situación actual (Mayo 2007)|argitaletxea=Mungia Udala|hizkuntza=es}}</ref>: * Baserriari buruzko ikus-entzunezkoa * Bisita gidatua * Hainbat gairi buruzko erakusketak * Umeentzako jolasak * Ipuin interaktiboak * Kanpoko jarduerak === Torrebillela Kultur Elkartea === '''[[Torrebillela]]''' XIV.mendearen inguruan sortutako harrizko dorretxea da <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Torrebillela - Ayuntamiento de Mungia - mungia.eus|hizkuntza=es-ES|url=https://www.mungia.eus/es/torrebillela2|aldizkaria=Ayuntamiento de Mungia|sartze-data=2024-12-05}}</ref> eta Mungiako udalerriko arkitektura zibileko eraikinik zaharrena. Eraikinak aldaketa asko izan ditu gaur egun duen itxuraraino, baina badirudi jatorrizko eraikina harrizko dorre soil bat zela, apaindurarik gabea, bost solairuko altuerakoa, defentsarako zein etxebizitzarako erabiliko zena <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Torrebillela - Ayuntamiento de Mungia - mungia.eus|hizkuntza=es-ES|url=https://www.mungia.eus/es/torrebillela|aldizkaria=Ayuntamiento de Mungia|sartze-data=2024-12-05}}</ref>. === Mesterikako burua === [[Fitxategi:Mesterikako burua (cropped).jpg|thumb|Mesterikako buruaren argazkia]] [[Mesterika|Mesterikako]] ([[Meñaka|Meñakako]]) San Lorenzo baselizan aurkitutako hareharrizko eskultura da, gizon edo emakume baten burua irudikatzen duena <ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Mesterikako burua|hizkuntza=eu|data=2024-04-28|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Mesterikako_burua|sartze-data=2024-12-05|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Bere funtzioa ezezaguna da, hileta edo erlijio errituetan erabili ahal izan zuten, babesa emateko objektua izan zitekeen edota gerla trofeoa <ref>{{Erreferentzia|abizena=triskelpablo|izenburua=Ermita SAN LORENZO de MESTERIKA (Meñaka. Bizkaia).|hizkuntza=es|data=2020-04-08|url=https://arkeohistoriatriskel.wordpress.com/2020/04/08/ermita-san-lorenzo-de-mesterika-menaka-bizkaia/|aldizkaria=ARKEOHISTORIA TRISKEL|sartze-data=2024-12-05}}</ref>. Gaur egun [[Bilboko Arkeologia Museoa|Bizkaiko Arkeologia Museoan]] dago, [[Burdin Aroa Euskal Herrian|Burdin Aroaren]] gelan <ref name=":0" />. === San Pelaio Baseliza === Bakion dagoen ermita erromanikoa da, [[Bermeo|Bermeoko]] [[Gaztelugatxe]] uhartetik gertu <ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=San Pelaio baseliza (Bakio)|hizkuntza=eu|data=2021-03-27|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/San_Pelaio_baseliza_(Bakio)|sartze-data=2024-12-05|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Eraikin txikia da eta bi ezaugarri interesgarri ditu: sarrera eta absideko lehioa <ref name=":1" />. Bizkaian kontserbatzen diren elizarik zaharrenetarikoa da, [[Zumetxaga|Zumetxagako San Migelgo]] (Mungia) eta [[Abrisketako San Pedro ermita|Abrisketako San Pedro]] (Arrigorriaga) elizekin batera <ref name=":1" />. === Plentziako ateak eta harresiak === Plentziako hiribilduak harresi bat izan zuen, bere osotasunean inguratzen zuena, eta gaur egun Elizako plazan dagoen [[Santiagoko atea plentzia|Santiagoko atea]] bakarrik kontserbatzen da. Beste hiru ateren dokumentazioa ere dago: Santa Barbarako Atea, Erribera eta Udaletxearen aldaparen arteko bidegurutzean zegoena; [[Concepción atea plentzia|Concepción atea]], Kristoren eskaileren ondoan zegoena, eta beste bat Ospitalearen eta Guruztokiaren ondoan<ref>{{Erreferentzia|izena=Gerardo|abizena=García León|izenburua=La parroquia de Santa Bárbara de Écija como centro de difusión devocional|orrialdeak=455–482|data=2017|url=https://doi.org/10.12795/la.2017.i29.25|aldizkaria=Laboratorio de Arte|alea=29|issn=1130-5762|doi=10.12795/la.2017.i29.25|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. === Garaizarreko errota === Denbora luzez, [[Maruri-Jatabe]] udalerri bizkaitarreko industria bakarra [[Errota|errotak]] ziren. Oraindik ere, iraganeko oroitzapen tradizionalak mantentzen ditugu '''[[Garaizarreko errota|Garaizarreko errotarekin]]''' <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maruri|hizkuntza=es|data=2024-08-20|url=https://es.wikipedia.org/wiki/Maruri|sartze-data=2024-12-05|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref>. Harri grisez egina, leihoetan egur pixka bat du eta teila gorriz egindako estalki batez errematatua dago <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Molino Garaizar en Maruri-Jatabe - Curiosidades y planes relacionados {{!}} Guía Repsol|hizkuntza=es-ES|url=https://www.guiarepsol.com/es/fichas/monumento/molino-garaizar-20719/|aldizkaria=REPSOL|sartze-data=2024-12-05}}</ref>. === Gorlizko itsasargia === [[Fitxategi:Gorliz itsasargia.jpg|thumb|226x226px|Gorlizko itsasargia]] Bilboko portuko agintaritzak kudeatzen duen [[Itsasargi|itsasargia]] da<ref name=":8">{{Erreferentzia|izenburua=Faro de Gorliz|hizkuntza=es|data=2019-10-19|url=https://es.wikipedia.org/wiki/Faro_de_Gorliz|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref>, Billano lurmuturrean kokatua, [[Gorliz]] eta [[Armintza|Armintzaren]] artean. Euskal Herriko itsasargirik berrienetarikoa da <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gorlizko itsasargia|hizkuntza=eu|data=2023-07-11|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Gorlizko_itsasargia|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref> eta bi egitura bertikal ditu: bata, oinplano zilindrikokoa, barraskilo-eskailera duena, eta, bestea, prismatikoa, oinarri oktogonalekoa. Gorlizko hondartzatik baino ezin da sartu, [[Bizkaiko Foru Aldundia|Bizkaiko Foru Aldundiaren]] finka zeharkatzen duen bidezidor batetik. Hala ere, itsasargia ezin da bisitatu <ref name=":8" />. === Munarrikolandako Estazio Megalitikoa === [[Munarrikolandako Estazio Megalitikoa|Munarrikolandako Estazio Megalitikoan]] oso multzokatuta dauden [[monumentu]] asko daude; gizakiak eragin handia duen zonaldean kokatua<ref name=":12">{{Erreferentzia|izena=Eusko Jaurlaritza - Gobierno|abizena=Vasco|izenburua=Estacion Megalitica de Munarrikolanda. Ondarea. Sistema de información del Patrimonio Cultural Vasco|hizkuntza=es|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/patrimonio-arqueologico/estacion-megalitica-de-munarrikolanda/berango/sopela/urduliz/fichaconsulta/100326|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Honek arazo bat suposatzen du monumentuen kontserbazio-egoeran. [[Txorierri]] eta [[Ibaizabal]] banatzen dituen mendilerroaren azken mendi-adarrak dira, ia itsasoa ukitzen dutenak eta mendi-kategoria galtzen dutenak; altitude erlatiboak eta absolutuak 100 eta 200 metro artean oso baxuak baitira<ref name=":12" />. Estazio horretakoak dira monumentu megalitiko hauek <ref name=":12" />: * [[Trikuharri|Trikuharriak]]: Goikogana (M2), Munarrikolanda 1 eta Saierrikolanda 1. * [[Tumulu|Tumuluak]]: Munarrikolanda 2, Saierrikolanda, Saierri Munioa eta Saierrikolanda 2. === Plentziako hirigune historikoa === Butroetarren dorreak eta merkatuaren plazan dauden guneak mugatzen dute [[Plentzia|Plentziako]] hirigune historikoa<ref name=":15">{{Erreferentzia|izenburua=Plentzia|hizkuntza=eu|data=2024-05-21|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Plentzia|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Bere oinplanoa [[Bastida (Araba)|Bastidako]] eredua jarraitzen du eta hiru kale paralelo ditu<ref name=":15" />: Goienkale, Artekale eta Barrenkale. XIX.mendean hirigunea estua zenez, zenbait zabalgune egin behar izan ziren aipatutako hiru kaleetan<ref name=":15" />. === Beste ondare batzuk === * [[Mungiako tren zaharra]] * [[Fruizeko eliza]] * [[San Pedro Atxispe]] Gamiz-Fikan * [[Santa Maria Magdalena eliza (Plentzia)|Plentziako Santa Maria Madalena eliza]] * Urdulizeko [[Mentxakaena jauregia|Mentxakaena Jauregia]] * Sopelako [[San Pedro eliza (Sopela)|San Pedro eliza]] == Kultura == === Hezkuntza-zentroak === === Euskara === Mungialdeko euskara [[Mendebaleko euskara|mendebaldeko bizkaieraren]] parte da, sartaldeko hizkeran kokatzen dena<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mendebaleko euskara|hizkuntza=eu|data=2024-06-19|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Mendebaleko_euskara|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Mendebaldeko euskara gainontzeko euskalkiak baino lehenago sortu zen, VIII.mendearen inguruan <ref>{{Erreferentzia|izena=Koldo|abizena=Zuazo Zelaieta|izenburua=El iceberg navarro. Euskera y castellano en la Navarra del siglo XVI. (Peio J. Monteano)|data=2019-10-22|url=https://doi.org/10.35462/flv124.7|aldizkaria=Fontes Linguae Vasconum|alea=124|issn=2530-5832|doi=10.35462/flv124.7|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. [[Fitxategi:729-Udalerri euskaldunak eta Uema.svg|alt=Geroago ez, baina 2016ean UEMAn egon zen Gamiz-Fika|thumb|290x290px|Udalerri euskaldunak eta Uema]] Mungialdeko zenbait udalerrik euskararen arnasguneak dira, [[Arrieta (Bizkaia)|Arrieta]] eta [[Fruiz]] esaterako <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Arrieta (Bizkaia)|hizkuntza=eu|data=2023-12-14|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Arrieta_(Bizkaia)#cite_note-18|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref><ref name=":03">{{Erreferentzia|izenburua=Fruiz|hizkuntza=eu|data=2024-08-24|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Fruiz|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>; haien herritar gehienak euskaraz mintzatzen baitira. [[Jon Andoni Uriarte]] fruiztar hizkuntzalariak bere herriko euskara aztertu zuen alde fonetiko, fonologiko-morfologiko eta sintaktikoetatik, [[Alfonso Irigoien|Alfonso Irigoiren]] zuzendaritzapean<ref>{{Erreferentzia|abizena=Endika Uriarte Orbañanos|izenburua=Ergatiboaren erabilera euskara-gaztelania kode-alternantzian: kasu-azterketa bat|orrialdeak=207–252|data=2024-04-30|url=https://doi.org/10.59866/eia.v1i69.279|aldizkaria=Euskera ikerketa aldizkaria|issn=2792-2278|doi=10.59866/eia.v1i69.279|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. 2010eko datuen arabera Fruizen %81 euskaldunak dira, eta euskararen erabilera %58,1ekoa da<ref name=":03" />. [[Mungia]] ere euskaldun kopuru handia duen herria da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mungia|hizkuntza=eu|data=2023-11-28|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Mungia|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Gamiz-Fika|Gamiz-Fikan]], bestalde, %71,9 euskaldunak dira, eta euskararen erabilera %43,3koa da<ref name=":13">{{Erreferentzia|izenburua=Gamiz-Fika|hizkuntza=eu|data=2024-10-03|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Gamiz-Fika|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Udalerri honek, beste batzuk bezala, ez dira [[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|Udalerri Euskaldunen Mankomunitateko]] kideak, baina parte-hartzaileak izateko baldintzak betetzen dituzte. Izan ere, udalerri euskalduntzat jotzen dituzte euskal hiztunen portzentajea %70etik gorakoak duten herriak egon daitezke [[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|UEMA]] Mankomunitatean<ref name=":13" />. [[Meñaka|Meñakari]] dagokionez, bere azentu-sistema Bizkaiko iparraldeko azentu-barietateen eremuan kokatzen da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Meñaka|hizkuntza=eu|data=2024-10-16|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Me%C3%B1aka|sartze-data=2024-12-09|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Iñaki Gaminde|Iñaki Gamindek]] artikulu<ref>{{Erreferentzia|izena=Iñaki|abizena=Gaminde|izenburua=Meñakako berba konposatuen azentuaz|orrialdeak=33–47|data=2001-04-30|url=https://revistas.navarra.es/index.php/FLV/article/view/3042|aldizkaria=Fontes Linguae Vasconum|alea=86|issn=2530-5832|doi=10.35462/flv86.3|sartze-data=2024-12-09}}</ref> bat idatzi zuen honi buruz [[Fontes Linguae Vasconum|Fontes linguae-vasconum]] aldizkarian. 2012.urtean [[Uribe Kostako Mankomunitatea|Uribe Kostako mankomunitateak]] egindako inkesta baten arabera, [[Sopela]] [[Uribe Kosta|Uribe Kostako]] herririk euskaldunena izendatu zuen <ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Sopela|hizkuntza=eu|data=2024-06-17|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Sopela#cite_note-#2-7|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. Horrez gain, [[Euskaltzaindia|Euskaltzaindiaren]] ikerketek erakutsi dute Sopelako hizkerak, bizkaieraren barruan forma berezia duela; zehatzago, sartaldeko Uribe Kostako hizkera<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sartaldekoa (M) - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sartaldekoa-m/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sopela, euskara eta ahozko ondarea - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/sopela/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. 1987an ''Sopelako euskararen nondik norakoak'' dokumentua kaleratu zen<ref name=":2" />. [[Urduliz]] udalerriak ere Uribe Kostako bizkaiera erabiltzen du <ref name=":3">{{Erreferentzia|izenburua=Urduliz|hizkuntza=eu|data=2024-04-12|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Urduliz#cite_note-8|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. [[Iñaki Gaminde|Iñaki Gamindek]] hizkuntzalariak bere doktorego-tesian Urduliz eta [[Gatika|Gatikako]] herri hizkerak linguistikoki aztertu zituen 1992an<ref name=":3" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Iñaki|abizena=Gaminde|izenburua=Tonuak eta etenak Gatikako intonazioan|orrialdeak=519–536|data=2004-12-31|url=https://doi.org/10.35462/flv97.4|aldizkaria=Fontes Linguae Vasconum|alea=97|issn=2530-5832|doi=10.35462/flv97.4|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. ==== Ahotsak.eus ataria ==== Badira Ahotsak.eus atarian Mungialdeko hizkeraz jasotzen dituzten zenbait elkarrizketa <ref>{{erreferentzia|izena=Euskal Herriko Ahotsak|abizena=Badihardugu Euskara Elkartea|izenburua=Mungialdekoa (Hizkera)|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sartaldekoa-m/mungialdekoa/}}</ref>. Horien artean Maria Andikoetxea<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Fruiz (Bizkaia). PDFa. - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/pdf/herria/fruiz|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref>,Manu Zugazaga<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gamiz-Fika (Bizkaia). PDFa. - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/pdf/herria/gamiz-fika|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref>, Balentina Elortegi <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Meñaka (Bizkaia). PDFa. - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/pdf/herria/menaka|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref>, Luis Asla <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Arrieta (Bizkaia). PDFa. - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/pdf/herria/arrieta|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref> eta Anartz Ormaza <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bakio (Bizkaia). PDFa. - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/pdf/herria/bakio|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref> daude. === Ekitaldiak === ==== Lore-jokoak ==== [[Mungia]] XX.mendearen hasierara itzultzen da tradizioa eta kultura uztartzen dituen herri-ekimenarekin: [[Euskal Lore Jokoak|'''Lore Jokoak''']]. Garai hartako bizitza soziala eta ohiturak islatzen dituzten hainbat jarduera ematen dira, hala nola: herri antzerkia, euskal dantzak, gastronomia, bertsolaritza eta musika<ref>{{Erreferentzia|izena=C.|abizena=Zárate|izenburua=Mungia regresa a principios del siglo XX este domingo|hizkuntza=es|data=2023-10-24|url=https://www.deia.eus/bizkaia/2023/10/24/mungia-regresa-domingo-principios-siglo-7421792.html|aldizkaria=Deia|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. ==== Txopel sariak ==== Sopelako udalak urtero banatzen dituen sariak dira. Hauek Euskal Herriko arlo kultural, sozial edo politikoko pertsona esanguratsuei banatzen zaizkie, egindako lana goraipatzeko asmoz<ref name=":16">{{Erreferentzia|izenburua=Sopela|hizkuntza=eu|data=2024-06-17|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Sopela#cite_note-#2-7|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. 2006an banatu ziren lehenengo aldiz, eta hortik aurrera ohitura mantendu egin da. Sariak bi mailatan banatzen dira: Txopelen estatua eta Sopelako udal lantza<ref name=":16" />. ==== Sukalkiak ==== [[Fitxategi:2011-016_Euskal_Jaiak_3.jpg|thumb|Gizon bat jaian sukaldatzen]] '''Sukalkiak''' edo '''sukalki eguna''' Mungian egiten den bazkari-lehiaketa da. Lehenengo edizioa 1964an egin zen, Frankismo garaian murgilduta. Identitate bat ospatzeko eta adierazteko premia zegoenez, herritarrek herria elkartzeko helburuarekin sukalki eguna sortu zuten <ref name=":9">{{Erreferentzia|izenburua=Un documental desvela el origen del Sukalki Eguna de Mungia|hizkuntza=es|url=https://www.eitb.eus/es/radio/radio-euskadi/programas/graffiti/detalle/4198994/un-documental-desvela-origen-sukalki-eguna-mungia/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. [[Ondarroa|Ondarroako]] [[Arrantzale Eguna|Arrantzale Egunean]] prestatzen den [[Marmitako|marmitakoa]] ardatz hartuta, Mungiako [[baserri]]-historiarekin lotura izango duen errezeta garatu zen; gaur egun ezagutzen den haragizko sukalkia sortuz<ref name=":9" />. ==== Bendejerak ==== ''Bendeja'' baserritarrak, edo '''''bendejerak,''''' baserriko produktuak saltzen dituzten emakumeak dira. [[Saski]] handietan azokara edo plazara saltzeko baratzako barazki eta frutak eramaten dituzte <ref name=":10">{{Erreferentzia|izenburua=Bendejerak: sorotik plazara {{!}} Labayru Fundazioa|hizkuntza=eu|data=2021-12-03|url=https://www.labayru.eus/etnografia-atalak/bendejerak-sorotik-plazara|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. Mungiako Plazan ostiralero egoten dira goizean antolatzen den azokan. [[Fitxategi:Ordizia_azoka_0001.jpg|thumb|Bi emakume sagarrak saltzen azoka batean]] Bendejaren eta esnearen salmenta maiz estuki lotuta egon dira. Emakumeak, lehenengo esneak banatzen zituzten etxerik etxe, eta gero bendeja saltzen zuten plazan. Lanbide edo zeregin horretan hasteko, gazte horiek batzuetan amaren edo auzoko andreren baten laguntza izaten zuten; baina beste batzuetan, haien kabuz joan behar izaten zuten <ref name=":10" />. Mungiaz gain, hainbat herrietan egon ziren bendejerak: [[Bilbo|Bilbon]], [[Gernika-Lumo|Gernikan]], [[Bermeo|Bermeon]], [[Areeta|Areetan]] eta [[Portugalete|Portugaleten]], esaterako <ref name=":10" />. ==== Baserritar eguna ==== '''Baserritar eguna''' Mungiako [[San Pedroko jaietan]] ospatzen den ekitaldia da. Egun horretan, euskal nekazaritza eta baserritarrak protagonista dira, eta hainbat produktu dastatzeko aukera ematen da, horien artean: barazkiak, gaztak, txakolina, eztia eta taloa<ref name=":11">{{Erreferentzia|izena=C.|abizena=Zárate|izenburua=Mungia celebra un gran Baserritarren Eguna mientras aguarda el txupinazo|hizkuntza=es|data=2023-06-26|url=https://www.deia.eus/bizkaia/2023/06/26/mungia-celebra-gran-baserritarren-eguna-6972190.html|aldizkaria=Deia|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. Baserriko produktuen salmentaz gain, animalien eta herri kirolen erakustaldiak ere antolatzen dira <ref name=":11" />. ==== Sopela Kosta Fest ==== Irailean ospatzen den surf festibala da; natura, surfa eta kultura nahasten dituena. Eskainitako programak hainbat jarduera ditu, kirola eta ingurumenarekiko errespetua batzen dituena. Musika talde anitzekin uda agurtzeko jaialdia da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kosta Fest - Bizkaia Gazteak - Bizkaia.eus|hizkuntza=es-ES|url=https://gazteak.bizkaia.eus/es/-/kosta-fest|aldizkaria=Bizkaia Gazteak|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. ==== Gabonetako kabalkada ==== Mungiako [[Udal|Udalak]] eta [[Izenaduba Basoa]] parke mitologikoak antolatuta, [[Olentzero]] eta bestelako pertsonai mitologikoek osatutako kabalkada egiten da abenduaren 24an. [[Landetxo Goikoa baserria|Landetxo Goikotik]] hasita, herri guztitik ibilbide bat egiten da [[Udaletxe|udaletxera]] heldu arte. === Jaiak === * Arrietako San Martin jaiak * Bakioko San Juan Dolozak, [[Abuztuaren 29|Abuztuak 29]] * Fruizeko Lorentzo Deuna, [[Abuztuaren 10|Abuztuak 10]] * Gamiz-Fikako San Isidro jaiak * Gatikako San Marko jaiak * Laukizeko Mikel Deunaren jaiak, iraileko azken astetik urriko lehen astera * Maruri-Jataben Laurentzi Deunaren egunean ospatzen dira herriko jaiak, [[Abuztuaren 10|Abuztuak 10]] * Meñakako San Roqueak [[Abuztuaren 16|Abuztuak 16]] * Mungiako eta Sopelako San Pedroak, [[Ekainaren 29|Ekainak 29]] * Plentziako San Antolinak == Pertsonaia ezagunak == * [[Lauaxeta|Estepan Urkiaga "Lauaxeta"]] ([[1905]]-[[1937]]), poeta [[laukiz]]tarra. * [[Miguel Angel Lotina|Miguel Anjel Lotina]] ([[1957]]-), entrenatzaile [[meñaka]]rra. * [[Ikerne Goikoetxea]] ([[1967]]-), aktore mungiarra. * [[Armando Ribeiro]] ([[1971]]-), futbol jokalaria sopeloztarra eta [[Athletic Club|Athletic Clubeko]] atezain ohia. * [[Jenaro Urrutia]] ([[1893]]-[[1965]]), Plentziako margolaria. * [[Rafa Rueda]]- ([[1972]]-), abeslari eta [[gitarra]]-jole mungiarra. * [[José Ramón Goienetxe|José Ramón Goienetxe Bilbao]] ([[1940]]-) txirrindulari arrietarra. * [[Jon Andoni Uriarte|Jon Andoni Uriarte Garai]] hizkuntzalari fruiztarra. * [[Jon Rahm]] ([[1964]]-), Barrikako golf-jokalaria. * [[Jon Barrenetxea]] ([[2000]]-), Gamiz-Fikako txirrindularia . * [[Joana Butroekoa]] (c. [[1440]] - ?), XV. mendeko euskal idazle gatikarra. * [[Gabino Ereñozaga]] ([[1942]]-), txirrindularia gatikarra. * [[Alejandro Bilbao]] ([[1884]]-[[1966]]), ''Erramun Maruri'' ezizenez ezaguna, euskal idazlea (Maruri-Jatabe)<ref name=":4">{{Erreferentzia|izenburua=Jatabe|hizkuntza=eu|data=2024-01-30|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Jatabe|sartze-data=2024-12-05|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>. * [[Prudentzio Abarrategi]] (?-?), bertsolari urduliztarra. * [[Valentín Uriona]] ([[1940]]-[[1967]]), txirrindulari mungiarra. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Bizkaiko eskualdeen zerrenda]] == Kanpo estekak == * {{eu}}[http://www.mungia.org/euskara/ciudad/amplia/mungialdea.htm Eskualdeko datu orokorrak Mungiako Udalaren webgunean] {{autoritate kontrola}} {{Bizkaiko eskualdeak}} {{Euskal Herriko eskualde aurkibidea}} [[Kategoria:Mungialdea| ]] drabuhrajgm4661mxe10ioo8pfc0gbi 0 6450 9998502 9965134 2024-12-13T13:34:13Z Eliatxo 96586 /* Londrestar ezagunak */ 9998502 wikitext text/x-wiki {{Wikipedia1000}} {{hiri infotaula}} [[Fitxategi:Houses.of.parliament.overall.arp.jpg|thumb|300px|Erresuma Batuko legebiltzarra]] '''Londres'''<ref name="euskaltzaindia">'''Londres''' da era arautua, eta ez *''London'' ([https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0038.pdf Euskaltzaindiaren 38. araua])</ref> ({{lang-en|London}}) [[Ingalaterra]] eta [[Erresuma Batua|Erresuma Batuko]] hiriburua da. [[Tamesis]] ibaiaren ertzetan eta Britainia Handiko hegoaldean kokatuta, [[43]]an fundatu zuten erromatarrek, ''Londinium'' izenpean. 7.500.000 biztanle edukita, Londres [[Europa]]ko hiririk handienetarikoa da. [[Gizateriaren ondare]] izendatutako lau gune ditu: [[Londresko dorrea]], [[Keweko Errege Lorategi Botanikoa|Kew Gardens]], [[Westminster jauregia]] eta ingurukoak eta [[Greenwich]]eko gunea. Horietaz gain, kultura ondare zabala dauka hiriak, bisitari ugari erakartzen dituena. Bertako aireportuak munduko erabilienen artean ditugu, izan ere. [[2012]]an, London bilakatu zen lehenengo hiria [[Olinpiar Jokoak]] hiru aldiz antolatu dituena. == Geografia == [[Tamesis]] ibaiak zeharkatzen du hiria, eta bitan banatzen. Ibaiak izugarrizko eragina izan du hiriaren garapenean. Ibai horren ipar-ertzean fundatu zen Londres, eta mende askotan zehar zubi bakarra egon zen, Londresko zubia (''London bridge''), hain zuzen ere. Hori dela-eta, Londresko hirigunerik garrantzitsuena iparraldean kokatuta dago, baita zinema, antzerki, gune historiko eta turistikorik inportanteenak ere. [[XVIII. mendea]]n zubi gehiago eraiki zirenean, hiria norabide guztietan zabaldu zen. Londresek [[klima]] ozeaniko eta epela du. Udak oso gutxitan izaten dira beroak (uztaileko batez besteko tenperatura 18 º C da) eta neguak ere nahiko epelak izaten dira (urtarrileko batez besteko tenperatura 6 º C). Udan tenperaturak ez dira 33&nbsp;°C-tik igotzen. Tenperaturarik altuena [[2003]]ko beroaldian neurtu zen: 38,1&nbsp;°C. Londres [[Europa]] osoko hiririk [[kutsadura|kutsatuena]] da, berdegune handiak izan arren. Auto eta industriek ke handia isurtzen dute hiri barnean. === Klima === {{Klima |location = Londres ([[Greenwich]]) |metric first = Y |single line = Y |Jan record high C = 14.0 |Feb record high C = 19.7 |Mar record high C = 21.0 |Apr record high C = 26.9 |May record high C = 31.0 |Jun record high C = 35.0 |Jul record high C = 35.5 |Aug record high C = 37.9 |Sep record high C = 30.0 |Oct record high C = 28.8 |Nov record high C = 19.0 |Dec record high C = 15.0 |year record high C = 37.9 |Jan high C = 8.1 |Feb high C = 8.4 |Mar high C = 11.4 |Apr high C = 14.2 |May high C = 17.9 |Jun high C = 21.1 |Jul high C = 23.5 |Aug high C = 23.2 |Sep high C = 19.9 |Oct high C = 15.6 |Nov high C = 11.2 |Dec high C = 8.3 |year high C = 15.2 |Jan humidity= 91 |Feb humidity= 89 |Mar humidity= 91 |Apr humidity= 90 |May humidity= 92 |Jun humidity= 92 |Jul humidity= 93 |Aug humidity= 95 |Sep humidity= 96 |Oct humidity= 95 |Nov humidity= 93 |Dec humidity= 91 |Jan snow days= 4 |Feb snow days= 4 |Mar snow days= 3 |Apr snow days= 1 |May snow days= 0 |Jun snow days= 0 |Jul snow days= 0 |Aug snow days= 0 |Sep snow days= 0 |Oct snow days= 0 |Nov snow days= 1 |Dec snow days= 3 |Jan snow cm= 24.4 |Feb snow cm= 10.8 |Mar snow cm= 2.7 |Apr snow cm= 0.4 |May snow cm= 0 |Jun snow cm= 0 |Jul snow cm= 0 |Aug snow cm= 0 |Sep snow cm= 0 |Oct snow cm= 0 |Nov snow cm= 0.2 |Dec snow cm= 8.2 |Jan low C = 2.3 |Feb low C = 2.1 |Mar low C = 3.9 |Apr low C = 5.5 |May low C = 8.7 |Jun low C = 11.7 |Jul low C = 13.9 |Aug low C = 13.7 |Sep low C = 11.4 |Oct low C = 8.4 |Nov low C = 4.9 |Dec low C = 2.7 |year low C = 7.4 |Jan record low C = -10.0 |Feb record low C = -9.0 |Mar record low C = -8.0 |Apr record low C = -2.0 |May record low C = -1.0 |Jun record low C = 5.0 |Jul record low C = 7.0 |Aug record low C = 6.0 |Sep record low C = 3.0 |Oct record low C = -4.0 |Nov record low C = -5.0 |Dec record low C = -7.0 |year record low C = -10.0 |Jan precipitation mm = 55.2 |Feb precipitation mm = 40.8 |Mar precipitation mm = 41.6 |Apr precipitation mm = 43.6 |May precipitation mm = 49.3 |Jun precipitation mm = 44.9 |Jul precipitation mm = 44.5 |Aug precipitation mm = 49.5 |Sep precipitation mm = 49.1 |Oct precipitation mm = 68.5 |Nov precipitation mm = 59.0 |Dec precipitation mm = 55.0 |year precipitation mm = 601.5 |Jan rain days = 10.9 |Feb rain days = 8.1 |Mar rain days = 9.8 |Apr rain days = 9.3 |May rain days = 8.5 |Jun rain days = 8.4 |Jul rain days = 7.0 |Aug rain days = 7.2 |Sep rain days = 8.7 |Oct rain days = 9.3 |Nov rain days = 9.3 |Dec rain days = 10.1 |unit rain days = 1&nbsp;mm |Jan sun = 45.9 |Feb sun = 66.1 |Mar sun = 103.2 |Apr sun = 147.0 |May sun = 185.4 |Jun sun = 180.6 |Jul sun = 190.3 |Aug sun = 194.4 |Sep sun = 139.2 |Oct sun = 109.7 |Nov sun = 60.6 |Dec sun = 37.8 |year sun = |source 2 = Datuak: Met Office,<ref name = GreenwichStats>{{Erreferentzia | url = http://www.metoffice.gov.uk/climate/uk/averages/19712000/sites/greenwich.html | izenburua = Met Office: Climate averages 1971-2000 | egilea = Met Office }}</ref>. Prezipitazioa eta elurra: NOAA<ref>{{Erreferentzia|izenburua=NOAA|url=ftp://dossier.ogp.noaa.gov/GCOS/WMO-Normals/RA-VI/UK/03776.TXT|argitaletxea=NOAA}}</ref> |source 1 = Errekorrak [[BBC]] Weather,<ref name="AverageWeatherLondon">{{Erreferentzia | url = http://news.bbc.co.uk/weather/forecast/8?type=node&clear=ABCD&state=fo:D | izenburua = London, Greater London: Average conditions | egilea = [[BBC]] Weather}}</ref> eta Met Office<ref name="Met_Aug_2003_Hot_Spell">{{Erreferentzia | izenburua = August 2003 — Hot spell | url = http://www.metoffice.gov.uk/climate/uk/interesting/aug03maxtemps.html#maxtemps10aug | egilea = Met Office}}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20120206164520/http://www.metoffice.gov.uk/climate/uk/extremes/monthly_temperature_country.html#highest_daily_maximum_england www.metoffice.gov.uk]</ref> | data =2010eko abuztua }} == Historia == === Antzinatea === Britainia hegoaldeko tribuak mendean hartu ondoren, erromatar osteak [[Colchester]]rera aurreratzen ari zirela, Tamesis ibaia aurkitu zuten oztopo eta, hura zeharkatzeko, zubia eraiki zuten jatorriz eremu zingiratsuz inguratutako herrixka [[zelta]] baten aldamenean. Finkalekua ''Londinium'' izendatu zuten K. o. 43. urtean. Zubiaren kokapen estrategikoa baliatuz, [[Antzinako Erroma|erromatarrek]] merkataritza-gune dinamiko bat sortu zuten bertan. Cityko egungo ''Gracechurch Street''ek antzinako Basilika zaharra eta foroa (merkatu-plaza) zeharkatzen ditu bete-betean. K.o. 200. urtean orduko hiria gotortu egin zuten, harresiz inguratuz; egun, laukizuzen trazako esparru horri Square Mile ere deitzen zaio, eta [[City of London|City]] finantza-guneari dagokio. Garai horretan, Londres Britainiako hiriburu bihurtu zen, baita merkataritza-gune garrantzitsu ere. Londresek II. mendean jo zuen bere gaina eta 45.000-60.000 biztanle inguru izatera heldu zen. Bertako britainiarrak eta erromatarrak elkarrekin bizi ziren, ahalik eta Erromatar Inperioa [[V. mendea]]n gainbehera etorri arte. [[410]]. urtean erromatar armadak utzi egin zuen Londinium eta Britainia eta hiriguneek, Erromatar Inperioko joerarekin bat etorriz, indarra galdu zuten, biztanle ugarik ere mendi-zelaietara alde egin zuten, baita Londresen ere. Erromatar boterea ahultzearekin batera, gainera, beste herri bat, germaniar saxoiak, hiriaren inguruaren aldameneko lurretan finkatu ziren, batzuetan britainiar biztanle-guneen artean eta beste batzuetan horiek mendebalderantz kanporatuz. === Erdi Aroa === Aldiz, [[saxoi]]ak ez ziren Londinium esparru erromatarraren barnean finkatu eta, mende batzuen buruan, anglosaxoiek beste finkaleku bat sortu zuten [[Tamesis]] ibaian 2&nbsp;km inguru gorago, ''Lundenwic'' deitutakoa ([[VII. mendea|VII]]–[[VIII. mendea]]k). Oraindik orain egindako indusketek frogatu dutenez, egungo ''Covent Garden'' aldean zegoen kokatuta. [[IX. mendea|IX. mendetik]] aurrera, berriz, areagotu egin ziren lehenago ere danimarkarrek (bikingoek) egiten zituzten erasoak, eta anglosaxoiek ''Lundenwic''etik antzinako Londiniumera lekualdatzeko hautua egin zuten, harresiz hobe babestuta zegoelakoan ([[886]] urtea). Anglosaxoien finkaleku izandakoari izena aldatu zioten, ''Ealdwic'' jarri ("finkaleku zaharra" ingeles zaharrean); egun izen horren aztarna dugu ''Adlwych'' Londresko kalea. [[1066]]an [[Gilen I.a Konkistatzailea|Gilen normandiar dukea]] [[Harold II.a Ingalaterrakoa|Harold II]] anglosaxoiari gailendu ondoren, Westminsterreko Abadia eta aldameneko jauregia erregetzaren egoitza bihurtu ziren Gilenez geroztik. Abadia horretan koroatu zuten Gilen [[Ingalaterra]]ko errege, eta [[Ingalaterra]]ko errege guztiak bertan koroatzen hasi ziren gerora ere. Garaipenaren ostean, Gilenek pribilegio batzuk bermatu zizkien londrestarrei eta [[Londresko dorrea|Londresko dorre]]<nowiki/>a eraiki, londrestar anglosaxoiak zainpean edukitzeko batez ere. Westminsterren, Londresen bigarren gune bat hazten hasi zen, erregetzari eta gobernuari lotuta; [[XVI. mendea|XVI. mende]] aldera bi guneak, merkataritza-gunea ("Square Mile" zaharra) eta gobernu-gunea (''Westminster''), elkartuta geratu ziren fisikoki. [[Erdi Aroa|Erdi Aroko]] Londresek handitzen jarraitu zuen. Londrestarrek [[Tamesis]] hegoaldeko ibaiertzera igarotzeko zubi bakarra zeukaten: Londresko Zubia delakoa, hegoaldeko ibaiertzean ''Southwark'' auzoa zuela. Kaleak estuak eta bihurriak ziren, etxeak egurrez egindakoak, eta teilatuak maiz lastoz osatutakoak. Hainbat sute gertatu ziren, eta 16 aldiz zabaldu zen izurri beltza [[1348]] eta [[1665]] artean. === Aro Modernoa === [[1665]]an [[Izurri Beltza|Izurrite Handia]] gertatu zen eta, horren ondorioz, 70.000-100.000 londrestar hil zirela uste da. [[1666]]an [[Londresko Sute Handia]] izan zen, [[irailaren 2]]tik [[irailaren 5|5era]] bitartean. Gertakari hori Ingalaterrako historiako mugarri bat da. Txikizioa eragin zuen [[Erdi Aroa|Erdi Aroko]] hirian, alegia, erromatar-harresiaren barrenean kokaturiko esparruan ([[City of London|''City of London'']] gisa ezaguna). Westminster auzo aristokratikoa mehatxatu zuen, baina ez zen bertaraino iritsi. 13.200 etxe, 87 eliza, San Pauloren katedrala eta hiriko agintaritza-eraikin gehienak kiskali zituen. Berreraikuntza hamarkadetan luzatu zen, eta [[Christopher Wren]] arkitektoa izan zuen buru. Arkitekto ospetsu horrek eliza asko berreraiki zituen, San Paulo katedrala, besteak beste. Londresko kale-matazaren diseinua aldatzeko ahalegina egin zuten arren, lehengo horretan geratu zen gehienean; aldiz, etxeak eraikitzeko materialak behin betiko aldatu zituzten, adibidez, etxeen lastozko estalkiak teilaz aldatu ziren. Egun, ''Monument'' zutabe oroigarriak urte horretako gertaera lazgarria ekartzen digu gogora. [[XVIII. mendea|XVIII. mende]]<nowiki/>aren hasieran, egunkariak hasi ziren argitaratzen (''Spectator'' lehena izan zen) eta geroko egunkari sortu berri askok ''Fleet Street''en jarri zituzten egoitzak (egun, oraindik, Britainia Handiko prentsaren sinonimotzat erabiltzen da kale-izen hori). Bestalde, arkitekturan estilo klasikoa indarberrituta hasi zen Londresen errotzen (ia mende osoan iraun zuen joera), eta horrelako lehenengo eraikina Picadillyko ''Burlington House'' izan zen, ''Chiswick House'' gero. Arkitektura-lan handien ildoari jarraiki, [[1750]]ean [[Tamesis]] gaineko bigarren zubia eraiki zuten: harrizko Westminsterreko Zubia. [[1759]]an, berriz, [[British Museum]] ireki zen: museoa Sir Hans Sloane nobleak handik eta hemendik bildutako bitxikeriek osatzen zuten eta, bera hil zenean, gobernuak erosi zuen bilduma, baita erakusgai jarri ere. George Erregearen aroko gizartean izandako benetako iraultza lasaia [[kafetegi|kafe-etxeen]] hedakuntza izan zen. Harrera beroa izan zuten, eta gizarte-, entretenimendu- eta negozio-gaien eztabaidagune bihurtu ere. Kafe-etxe batzuk ikuspegi politiko batzuei lotuta ikusten hasi ziren eta beste batzuk, berriz, merkataritza-jarduera jakin batzuei, esate baterako, ''New Jonathan's'' delakoan merkatari ekintzaileak biltzen ziren eta haiek sortu zuten Londresko Burtsa. === Aro Garaikidea === [[Fitxategi:London from above MLD 051002 003.jpg|thumb|400px|Londresko ekialdearen ikuspegi bat, [[Canary Wharf]] finantza gunea eta Greenwich tartean direla.]] Londresek norabide guztietan zabaltzen jarraitu zen [[ordoki|zabaldiak]], [[baso]]ak, herriak eta abar barneratzen. [[Paris]]en Frantses Iraultza egosten zen bitartean, [[1780]]. urtean joan den mendetako erlijio-gerrek utzitako lorratz goria berpiztu egin zen Londresko kaleetan, Gordon Istiluak edo ''Gordon Riots'' direlakoetan: Lord George Gordon lider ahoberoak xaxatuta, lapurreta-, triskantza- eta hilketa-aste beldurgarri batek astindu zuen Londres astebetez, katolikoei oinarrizko eskubide batzuk onartzen zizkien lege baten kontrako martxa batean hasi zena. Harrezkero, ordea, agintariek edozein protestaren kontrako errepresioa areagotu egin zuten. ==== XIX. mendea ==== {{Sakontzeko|XIX. mendea Londresen}} [[XVIII. mendea|XVIII. mendetik]] [[XX. mendea|XX. mendeko]] lehenengo erdialdera, Londres [[Britainiar Inperioa]]ren hiriburu izan zen, eta Victoria Erreginaren Aroan bereziki Inperioak bere gorena jo zuen. Garai horren atarian, George IV.aren Aroan, John Nash diseinatzaileak itzal handiko ingeniaritza-lanak itxuratu zituen: ''Regent Street'', ''Piccadilly Circus'' eta beste hainbat eraikin nabarmen. Londres hiria, berriz, kontraesan latzez betetako hiria zen. Eraikuntza eta ingeniaritza-garapen berriekin batera, herri xehea auzo txiroetan metatuta bizi zen egoera lazgarrietan. [[1800]]. urtean, Londresen milioi bat pertsona bizi ziren; mende bat geroago, ordea, 6 milioi, baina oinarrizko beharrizanei aurre egin ezinik zeuden horietako asko eta asko. Hori da, hain zuzen, [[Charles Dickens]] idazlearen garaiko Londres txiroa eta latza: industriaren garapen bete-betean, 5 urteko umeak ere eskale egoten ziren kalean, edo tximinia-garbiketan. [[1870]]ean egoera hori zer-edo-zer hobetu zen, 5-12 urte arteko haurrak nahitaez eskolatu beharra ezartzen zuten legeei esker. XIX. mendean, Londreseko kutsadura bere gorenera heldu zen, ur zikin guztiak Tamesisera botatzen ziren, eta horrek higiene publikoko arazo larriak sortu zituen, ''The Great Stink'' izanik kutsadura ezbehar larriena, 1858an. Bestalde, Britainia Handiaren inperialismoaren une gorena izan zen eta, kolonietako salgai isuri handi batekin batera, etorkinak ugari bertaratu ziren. Garai honetan, samaldan heldutako talde nabarmenena irlandarrak izan ziren, bereziki 1850 urteetako Patataren Gosetearekin batera. Langile klaseko talde txiroa ziren, eta haien kontrako arrazakeria hedatu zen. Teknika aldetik, ibaiko garraioa gainezka zebilenean, metroaren lehenengo linea jarri zen martxan 1863an, munduan aitzindaria: ''Paddington''etik ''Farringdon Road''era. Geroztik, metro sarea zabalduz joan zen. Horretaz aparte, artean, errepideko garraioa zaldizkoa izaten jarraitu zuen. ==== 1900–1939 ==== Aldiz, [[XX. mendea|XX. mende]] hasieran lehenengo motordun bus linea hasi zen arte, [[1904]]ean; hiru urte geroago, berriz, lehenengo metro elektrikoa. [[1915]]ean [[Lehen Mundu Gerra|Lehenengo Mundu Gerra]] Londresera heldu zen zeppelin bidez jaurtitako bonben bidez; alemaniarren aire bidezko bonba-erasoen ondorioz, 615 pertsona hil ziren guztira Londresen gerrak iraun bitartean. Guztiz gogoratzekoa da aldi horretan, ''Silvertown''go (West Ham) munizio-fabrikako 50 tona [[Trinitrotolueno|TNTren]] leherketa (1917) sute batek eraginda; zarta lazgarri horren ondorioz, 73 pertsona hil ziren, eta 400 bat zauritu, eta txikizio handia eragin zuen inguruan. Langile-biztanleria, batez ere Ekialdean kokatuta, asko hazi zen; horietako askok Londres ekialdeko kaietan lan egiten zuten. [[Lehen Mundu Gerra|I. Mundu Gerra]] amaitu ondoko urteetan, langabezia handitu egin zen, eta tentsio-giroa sortu. [[1926]]an Greba Orokorra deitu zuten, langile ugariren partaidetzaz, eta armadak esku hartu zuen greba zapuzteko. [[Depresio Handia]]k gogor astindu zuen 30eko hamarkadako Londres, eta bereziki East End. Inmigrazioa ere oso handia zen Londresko alderdi horretan, batez ere [[Alemania]]tik ihesi etorritako juduena. Muturreko posizio politikoak, nola eskuinekoak hala ezkerrekoak, sendotu egin ziren horrenbestez. Horren erakusgarri, [[1936]]an piztutako ''Cable Street''eko istiluak aipatu behar dira: ezkerreko indarrek eta langileriak (juduak eta irlandar etorkinak ere tartean), barrikadak baliatuz, aurre egin zioten poliziak babestutako eskuin-muturraren (BUFen) martxa bati, baita egitea eragotzi ere. ==== Bigarren Mundu Gerra ==== [[Bigarren Mundu Gerra]]n, ''[[Luftwaffe]]'' [[Alemania]]ko aire armadak sarritan bonbardatu zuen Londres, ''Blitz'' izeneko bonbardaketetan, [[Ingalaterra]]ko Batailan. Erasoak hasi baino lehen, umeak hiritik atera zituzten Londres inguruko eremuetara; biztanleriak, berriz, metro-geltokietan hartzen zuen aterpe. [[1940]]ko [[irailaren 7]]aren eta [[1941]]eko [[maiatzaren 10]]aren artean gertatu zen bonbardaketa-aldi gordinena, hiriko eraikinen herena eraitsi baitzen eta kaialdea (''Docklands'') birrindua. Gerra bukaera aldera, Alemaniatik jaurtitako V1 eta [[V-2 (misila)|V2 misilen]] jomuga izan zen. Gerrak 32.000 hildako utzi zituen, baita 50.000 zauritu eta ehun milaka pertsona etxerik gabe ere. ==== 1945–2000 ==== Behin gerra bukatuta, etxe-horniketaren auzia puri-purian zegoen, gerran izandako triskantza zela eta. Suntsitutakoa atondu eta berreraiki behar zen. Agintariek Londresko kanpo-ikuspegia aldatu zuten etxe-bloke altuak egiteari helduz, politika horrek gero biztanleen kontrako jarrera piztu bazuen ere. Jende-pilaketa hori saihestearren, agintariek Londres inguruko herrietara mugitzea sustatzeko politika jarri zuten indarrean. Garai horretan ere, Britainiar Inperioko etorkin ugari heldu ziren, eta hiriburuaren izaera aldatu zuten: ''Notting Hill''ek karibetarrak hartu zituen bere baitan, ''Honk Kong''eko etorkinak, berriz, [[Soho]]n finkatu ziren, sijak ''Southall''en eta zipretarrak ''Finsbury''n. [[Fitxategi:London Blitz 791940.jpg|thumb|Londres, [[Blitz]]ean bonbardatua.]] Bestalde, artean gerraren orbaina agerian zela, [[1948]]an Olinpiar Jokoak egin zituzten Londresen. [[1951]]ean, gainera, Britainiako Festibala ospatu zuten. Horrelako ospakizunek poz berria ekarri zuten, eta baikortasuna piztu. Aldiz, [[1952]]ko [[abendu]]an, Londresek gaur egun "''Great Smog''" izenaz ezagutzen dena pairatu zuen, lau egunez. Berez, ''smog''a aireko kutsaduraren eta hiriko behe-lainoaren nahasketa da, eta historian zehar, neurri handiagoan edo txikiagoan, Londresen maiz agertu den fenomenoa da. Hala ere, [[1952]]koa bereziki larria izan zen: hotza zela-eta, londrestarrak ohi baino ikatz gehiago erretzen hasi ziren, baina ke hori harrapatuta geratu zen aire hotzezko geruza baten azpian. Hori horrela, kutsagaien kontzentrazioa izugarri hazi zen, eta horrek birika-infekzio ugari eragin zituen. Horren ondorioz, 4.000 pertsona hil ziren (gehienbat, oso gazteak edo oso zaharrak, edo lehenagotik ere arnasa-arazoak zituztenak). Hurrengo hilabeteetan, beste 8.000 hil ziren. Gertatutakoa ikusirik, aireko kutsadurari aurre egiteko zenbait arau onetsi ziren, erregai kutsagarri batzuen erabilera debekatu zutenak. [[1997]]an su-etena iragarri arte, [[Irlandako Armada Errepublikarra|IRAk]] gogor eraso zuen Londres, Britainia Handiko gobernuari eta Ipar Irlandako [[Sinn Féin|''Sinn Féin'']] alderdiari negoziatzeko presioa egiteko. ==== XXI. mendea ==== 2005eko uztailaren 6an, [[Nazioarteko Olinpiar Batzordea|Nazioarteko Batzorde Olinpikoak]] Londres aukeratu zuen [[2012ko Udako Olinpiar Jokoak|2012ko Joko Olinpikoen]] egoitza izateko. Hortaz, Joko Olinpikoak hiru bider antolatu dituen munduko hiri bakarra da, [[1908ko Udako Olinpiar Jokoak|1908]] eta [[1948ko Udako Olinpiar Jokoak|1948]] urteetan antolatu ostean. Biharamunean, [[2005eko uztailaren 7ko atentatuak|atentatu gogorrak]] izan ziren hirian, garraiobide sistemaren aurka burututako eraso terroristak izan ziren. Lau erasotzaileek beren buruaz beste egin zuten eta beraiez gain, 52 pertsona hil ziren eta 700 inguru zauriturik suertatu. Hala ere, Londresko Olinpiar Jokoak oso arrakastatsuak izan ziren eta hiriari bultzada handia eman zioten. 2014ko azaroaren 11n, zeramikazko 888.246 [[mitxoleta]] gorri jarri zituzten, [[Lehen Mundu Gerra]] amaitu zen egunean, hildako soldadu britainiar bakoitzeko bat<ref>[http://www.berria.eus/paperekoa/5201847/020/005/2014-11-12/888246.htm «888.246»], ''Berria'', 2014-11-12</ref>. 2016an [[Sadiq Khan]] politikari laborista hautatu zuten Londresko alkate, hiriak izan duen lehen alkate [[musulman]]a da. Urte bereko ekainaren 23an, [[Erresuma Batua Europar Batasunetik irtetea|Brexitaren]] erreferenduma gertatu zen. Erresuma Batuak Europar Batasunetik ateratzea erabaki zuen arren, Londresek geratzearen aldeko bozka eman zuen. 2017a urte beltza da, bi atentatu jasan baititu, [[2017ko Westminsterreko atentatua|Westminsterrekoa]] (martxoaren 22an) eta [[2017ko ekaineko Londresko atentatua|Borough merkatukoa]] (ekainaren 3an). == Demografia == [[Industrializazio]] prozesuarekin batera, Londresko biztanleria agudo hazi zen [[XIX. mendea]]n eta [[XX. mendea]]ren hasieran, eta mundu osoko hiririk populatuena izan zen, harik eta [[New York]] [[1925]]ean gailendu zitzaion arte. Londresko populazioak [[1939]]an jo zuen goia, 8.615.245 biztanle izatera iritsi zenean. [[2006]]. urtearen erdialdean, [[Londres Handia]]k (''Greater London'') 7.512.400 egoiliar zeuzkan ofizialki. Dena den, Londresen hiri-esparruak gainditu egiten ditu Londres Handiaren mugak, eta [[2001]]ean 8.278.251 biztanle zeuzkan. Londresen metropoli-eskualdeak 12 eta 14 milioi biztanle bitarteko populazioa dauka, zenbaketa egitean erabilitako irizpidearen arabera. [[Eurostat]]eko datuen arabera, Londres da, hain zuzen ere, [[Europar Batasuna|Europar Batasuneko]] hiririk eta metropoli-eremurik populatuena, eta [[Europa]]ko bigarren populatuena (edo hirugarrena, baldin eta Istanbul Europako hiri gisa hartzen bada). Londresko lurraldeak 1.579 kilometro koadroko azalera dauka. Biztanleriaren ikuspegitik, munduko 25. hiririk handiena da eta 17. metropoli-eremurik handiena. {{biztanleria grafiko automatikoa}} == Barrutiak == {{sakontzeko|Londresen banaketa administratiboa}} [[Fitxategi:London-boroughs.svg|thumb|250px|ezkerrera|Barrutien mapa]] Londresek gaur egun duen egitura administratiboan [[1965]]ean ezarri zen, aurretiko auzoen egituraketa bertan behera geratzean. Gaur egun 32 barruti daude, [[City of London|''The City'']] ez da barruti bat, nahiz eta askotan barruti bezala zenbatzen den. * '''Barrualdeko barrutiak''': [[Camden]], [[Greenwich]], [[Hackney]], [[Hammersmith eta Fulham|Hammersmith]], [[Islington]], [[Kensington eta Chelsea|Kensington and Chelsea]], [[Lambeth]], [[Lewisham]], [[Southwark]], [[Tower Hamlets]], [[Wandsworth]] eta [[Westminster Hiria|Westminster]] * '''Kanpoaldeko barrutiak''': [[Barking eta Dagenham|Barking]], [[Barnet]], [[Bexley]], [[Brent (Londres)|Brent]], [[Bromley]], [[Croydon]], [[Ealing]], [[Enfield]], [[Haringey]], [[Harrow]], [[Havering]], [[Hillingdon]], [[Hounslow]], [[Kingston upon Thames]], [[Merton]], [[Newham]], [[Redbridge]], [[Richmond upon Thames]], [[Sutton]] eta [[Waltham Forest]] '''Bestelako gune garrantzitsu batzuk''': [[West End (Londres)|West End]], [[City of London|The City of London]], [[East End (Londres)|East End]], [[Docklands (Londres)|Docklands]] === West End === {{sakontzeko|West End (Londres)}} [[Fitxategi:Nelson's Column Looking Towards Westminster - Trafalgar Square - London - 240404.jpg|thumb|300px|Trafalgar Square: Nelson-en Zutabea, [[National Gallery]]-tik ikusia.]] West End aisialdi eta erosketetarako auzo nagusia da, eta Europako erosleku nagusia da, beste hainbat hiribururen aurretik ([[Paris]], [[Madril]], [[Milan]] edo [[Berlin]]). Bertako leku nabarmenen artean dago '''[[Trafalgar Square]]''', Nelson-en zutabea erdi-erdian duela; plaza hori ezaguna da, besteak beste, '''[[National Gallery]]''' margolan-museoa bertan dagoelako, eta, horrez gain, Londresen manifestazio asko eta asko egiteko aukeratu ohi den plaza delako. West End-en dago '''Oxford Street''' erosketa-kale ospetsua ere. Azken kale hori zeharkatzen du '''Regent Street''' etorbide dotoreak, elektronika, jostailu, ordenagailu edota Hi-Fi produktuetan espezializatua, eta famatua, besteak beste, bertan Eguberrietan pizten dituzten argiengatik. Regent Street-etik behera joanez, kalea kurbatu egiten da '''[[Piccadilly Circus]]''' plaza famatura iritsi aurretik. Zalantzarik gabe, Londresek dituen bihotz ugarietako bat da Piccadilly Circus, bere neoi-iragarki erraldoiekin eta jendearen etengabeko joan-etorriekin. === The City === {{sakontzeko|The City (Londres)}} ''The City'' auzoa Erresuma Batuko finantzen udalbarruti garrantzitsuena da, bai eta munduko nagusietakoa ere. Historian zehar, Londres hiria Cityaren eta West Enden inguruan egituratu da. Azken hamarkadetan, izugarrizko eraikinak jaso dituzte Cityan; adibidez, ''Tower 42'' ("''Nat West Tower''" izenaz ezaguna, [[1990]]era arte [[Ingalaterra]]ko eraikinik altuena izan zena) eta ''30 St Axe'', [[2003]]an egindakoa eta, bere itxura dela eta, ''the Gherkin'' edo "(Ozpinetako) Pepinoa" ere deitua. Cityan daude, besteak beste, San Paulo katedrala, Londresko Dorrea eta ''Tower Bridge'' ("Dorreko zubia") zubi ezaguna, hiriaren ikur bereizgarrietako bat. Bestalde, Londresko alde horretako biztanleria oso eskasa da (7.000 biztanle inguru), baina lanegunetan 300.000 pertsona baino gehiago biltzen dira bertan. Horrenbestez, asteburuetan nahiko toki bakartia izaten da. Azkenengo urteotan, hainbesteko pilaketa dela eta, Canary Wharf auzoa nabarmendu da City-aren ordezko finantza-gune izateko. [[Fitxategi:30-St-Mary-Axe.jpg|thumb|250px|[[30 St Mary Axe]] eraikin berria.]] === East End === {{sakontzeko|East End (Londres)}} East End deitu izan zaio Cityaz ekialdera geratzen den hiri-eremuari. [[XIX. mendea|XIX. mende]] erdialdera, East Endek Whitechapel, Bethnal Green, Stepney eta Hackney hegoaldea ematen zituen aditzera, Cityaren mugakide gehienean. Dena den, Londresen hedatzeko oldar etengabea zela eta, izendapenak adierazten zuen esparrua gainditu egin zen [[XIX. mendea|XIX. mende]] amaierarako, eta biztanle-gune berriak sortu West eta East Hamen. Ordu arte Lea ibaia jotzen zen East Enden ekialdeko mugatzat. Bada, kanporago geratu zen eremu horri East London izena eman zaio, mugak lausoak diren arren. East End Londresko ingeles langileriaren bizilekua izan da, kaiak eta fabrika ugari ere hor kokatzen baitziren. Hori dela eta, [[Bigarren Mundu Gerra]]n, alemaniarren erasoek gogor astindu zuten ingurune hau. Bestalde, etorkin ugari ingurune honetan finkatu da azken mende honetan eta egun jatorri askotako jendea aurki daiteke bertan. === Docklands === {{sakontzeko|Docklands (Londres)}} [[1980ko hamarkada]]tik aurrera garatu zen hiriaren parte hori. Hasieran biltegiz beteta zegoen, baina artistek eta bestelakoek estudiio izateko birmoldatu zituztenez, horrek sare kultural handia sortu du. Ondoren, inmobiliariek parte hartu zuten eta geroztik etengabeko aldaketan murgildurik dago. Prozesua aurrera eramateko, London Docklands Development Corporation (LDDC) korporazioa sortu zen, eta urte batzuk geroxeago, [[Canary Wharf]] gunea inauguratu zen: hantxe dago eta Europako eraikinik altuena. [[City of London|Cityarekin]] batera, Docklands Londresko [[finantza barrutia|finantza barrutietako]] bat da, eta bertan hiriko etxe orratzik garaienak daude. Horien artean dago [[Erresuma Batua|Erresuma Batuko]] dorrerik garaiena, [[One Canada Square]]. == Ekonomia == [[Fitxategi:London.bankofengland.arp.jpg|thumb|225px|ezkerrera| The Bank of England.]] Londres munduko negozio-gunerik garrantzitsuenetarikoa da, eta munduko lau leku nagusien artean dago, [[New York]], [[Tokio]] eta [[Paris]]ekin batera. Europako bigarren gune ekonomikoa izanda, urtez urte, Londresko ekonomiak [[Erresuma Batua|Erresuma Batuko]] [[Barne produktu gordin|Barne Produktu Gordina]] % 30 sortzen du, 345 bilioi libera (£) 2005ean. Londresko arrakasta ekonomikoa hainbat eta hainbat faktoreri lotuta dago. Alde batetik, [[ingeles]]a munduko hizkuntza globala erabiltzeak erraztu du Londres ekonomikoki haztea, [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuekin]] erlazio handia baitauka. Bestalde, trenbide eta aireportu sare eraginkor eta zabal bat edukitzea oso onuragarria izan da hiriarentzat. Gobernuak oso eragin apala du ekonomian, eta zergak nahiko txikiak dira. Horretaz aparte, historikoki, Londres munduko ekonomia gunerik nagusienetarikoa izan da, eta bere horretan mantentzen da. Biztanleriaren % 85ek (3,2 milioi pertsona) zerbitzuen sektorean dihardu, eta beste milioi erdi biztanlek mantentze-lanetan eta eraikuntzan egiten du lan. Finantza-gune nagusiak City, Westminster, Canary Wharf, Camden & Islington eta Lamberth & Southwark dira. Finantza esportazioak garrantzia handikoak dira Erresuma Batuko ekonomiarako, 300.000 pertsona baino gehiago aritzen baitira hiriko finantza-gunean. Londresek 480 banku baino gehiago ditu, munduko beste edozein hirik baino gehiago. ''Stock Exchange'' munduko [[burtsa]] handiena da, New York eta Tokiok batera sortzen dutena baino handiagoa. Egunez egun, transferentziak 683 milioi dolarrekoak dira. Turismoa ere diru-iturri inportantea da Londresen, 2003. urtean 35.000 pertsona baino gehiago aritu zirelako sektore horretan. Urtero 27 milioi turista erakartzen ditu Londresek. == Garraioa == Londresko garraiobide publikoak ez dira soilik garraiobide bat, benetako nazio-sinboloak baizik. Hortaz, munduko elementu publizitariorik garrantzitsuenetarikoak eta ezagunenetarikoak dira. Garraiobide-sarea ''Transport for London'' sozietate publikoak kudeatzen du. Herriarteko garraioak ([[tren]]ak eta [[hegazkin]]ak), beste sozietate pribatu batzuek kontrolatzen dituzte, eta haien artean '''''British Airports Authority''''' (BAA) da nagusiena, Londresko [[Londres-Heathrow aireportua|Heathrow]], [[Londres-Gatwick aireportua|Gatwick]] eta [[Londres-Stansted aireportua|Stansted]] aireportuak kudeatzen dituena. Udala ahalegin berezia egiten ari da auto pribatuaren Londres barneko erabilera murrizteko. Horretarako, garraiobide publikoak sustatzen ditu, baita bizikletaren aldeko kanpaina ere, tartean "bidegorriak" eginez, horiek artean urriak eta eskasak diren arren. Beste neurri batzuk zergei lotuta daude. Udalak ''congestion charge'' delako zerga ezarri du zentroan (City eta West End) lanegunetan; ez, ordea, asteburuan. Horren arabera, baimen bat ordaindu behar da autoz ingurune horretara sartzeko. Kontrako iritziak harrotuta bada ere, aparkatze-arauak ere Londresko erdialdetik inguruko udal-barrutietara hedatzen joan da gero eta gehiago. === Metroa (''The Tube'') === {{sakontzeko|Londresko metroa}} [[Fitxategi:London_Underground_Symbol.jpg|thumb|250px|Metroaren ikurra Wensminster geltokian.]] [[Fitxategi:Green.park.tube.london.arp.jpg|thumb|250px|Londresko metroa, Green Park geltokia.]] Londresko metroa, ''The Underground'' edo askotan ''The Tube'' ere deitua, [[mundu]] osoan inauguratutako lehenengo metro-sarea izan zen, eta egun munduko sarerik handienetariko eta luzeenetarikoa da. [[1863]]ko [[urtarrilaren 10]]ean hasi zen ibiltzen, Metropolitan Railway izenpean. Hortik, hain zuzen ere, "metro" edota "metropolitar" izena. Lurrazpiko lehen garraiobidea izan zen. Gaur egun, jatorrizko ibilbide hori "''Hammersmith & City''" lineak osatzen du. Londresko metroak 274 geltoki ditu, 12 lineatan banatuta, eta 408 [[kilometro]]tan zehar ibiltzen da. Sareak Londres Handi osoa hartzen du bere baitan eta 6 zona zentrokidetan banatzen da, urruntasunaren arabera. 2004–2005. urteetan, metroak bidaiari-errekorra lortu zuen, 976 milioi pertsona mugitu baitzituen, 2,67 milioi bidaiari eguneko, gutxi gora-behera. Ez da harritzekoa, pertsona ugarik lanerako erabiltzen baitute egunero, udala ere ahalegin horretan ari da auto-trafikoa arindu nahian (''Congestion Charge'' delako zerga ezarri du autoentzat). === Hiri barneko trena (''The Overground'') === Metroen sarean txertatuta, bada ekialdetik mendebaldera luzatzen den trenbidea, lurrazal gainetik. ''Overground'' deitzen zaio eta [[Stratford (Londres)|Stratfordetik]] abiatzen da, Olinpiar Jokoen eremua zeharkatuz, [[Hackney]]n barrena gero, [[Camden]] eta 4. zonan dagoen Richmonderaino (hego-mendebaldea). Olinpiar Jokoen eremuaren eraikuntza-lanak direla eta, hainbat eten eta ordutegi aldaketa izaten ditu 2009n, asteburuetan bereziki. Tarifak metroarenaren antzekoak dira, zonen arabera sailkatuta. === Hiri barneko autobusak === {{sakontzeko|Londresko autobusak}} Londresek autobus-sare zabala dauka, gehienetan ''double-decker'' edo bi solairuko busez hornituta. 1956ean hasi ziren zirkulazioan. Linea jakin batzuek, ordea, solairu bakarreko busak eta artikulatuak baliatzen dituzte: 25. linea, adibidez. Zenbait lineak Londres Erdialdea (Citya eta ''West End'') eta inguruko udal-barrutiak lotzen dituzte; beste batzuek, berriz, udal-barruti arteko eta barneko komunikazioetan dihardute. === DLR === DLR (''Docklands Light Railway'') Citytik (Bank estazioa) eta Stratfordetik abiatzen den tren arina da, eta London City aireportua, Beckton eta Lewisham ditu hiru helburuak (azkenak Canary Wharf finantza-gunea eta Greenwich zeharkatzen ditu). Batzuetan lur gainetik eta besteetan lurpetik joaten da, eta erabat automatizatuta dago: ez du gidaririk. === Trenbideak eta geltokiak === Londres Erresuma Batuko [[tren]]bide sareari lotuta dago, baita Europako sareari eta aireportuei ere. 50 tren-geltoki ditu hiri osoan zehar sakabanatuta. Geltokirik handienak eta ospetsuenak honako hauek dira: * ''Charing Cross'' * ''London Bridge'' * ''Paddington'' (Heathrow aireportuarekin lotura zuzena) * ''Victoria'' (Gatwick aireportuarekin lotura zuzena) * ''Liverpool Street'' (Stansted, Southend eta City aireportuekin lotura zuzena) * ''King's Cross'' (Luton aireportuarekin lotura zuzena) * ''Waterloo'' (Eurotunela, Londres Paris eta Europarekin lotzen du) === Taxiak === Londresko taxi (''cab'') tradizionalak beltzak dira eta kanpo-itxura zaharrari eustea dute ezaugarri, eguneratu gabe. Hala ere, badira ''minicab'' direlakoak, taxi arruntak. Horrelako taxiak merkeagoak dira, telefonoz deitu ohi zaie (prozedura ohikoena, telefono-zenbakia erregistratuta gera dadin) eta legez bulego bat eduki behar dute kalean; hartara, konpainiaren egoitzaren kokapena ezagutu dezakegu. Debekatuta dago minicab direlakoak kalean eskatuta hartzea. === Aireportuak === Sei [[aireportu]] ditu Londresek: * [[Londres-Heathrow aireportua|Heathrow]]: nazioarteko hegaldietarako aireporturik nagusiena, hiritik 24 kilometrora dago kokatuta. Munduko konpainia handienen egoitza eta eskalabide da (''British Airways'', ''Virgin Atlantic'', bmi (''British Midland''). Lau terminal ditu, eta bosgarren bat abian da. 2005.urtean, 67,9 milioi bidaiarik erabili zuten, eta horrek Europako aireporturik erabiliena bihurtzen du. * [[Londres-Gatwick aireportua|Gatwick]]: bigarrena garrantziari begira, munta handiko konpainien egoitza da. Londresetik 48 kilometrora kokatuta dago eta 2 terminal ditu. 2005ean 31,5 milioi bidaiarik erabili zuten aireportu hau. * [[Londres-Stansted aireportua|Stansted]]: hiritik 56 kilometrora dago, eta Ryanair bezalako behe-kostuko konpainietarako erabiltzen da batez ere. 2005ean 20,9 milioi bidaiarik erabili zuten aireportu hau. * [[Londres-Luton aireportua|Luton]]: behe-kostuko hegaldietarako erabilia. Londresetik 56 kilometrora kokatuta, 7 milioi bidaiarik erabili dute dagoeneko. 2030erako bidaiari-kopurua laukoizteko proiektua abian da. * [[City of London|City]]: jet pribatuentzat erabilia batez ere, aireportu txiki hori hiritik 10 kilometrora dago. 1,19 milioi pertsona ibili dira City-tik. * [[Southend]]: txikiena eta urrunena, hiriburutik 64 kilometrora dago, kostaldetik gertu. Aireportu militar gisa sortua, hegaldi gutxi kudeatzen ditu eta ez du oraindik mila bidaiariko kopurua lortu. Hala ere, zabalkuntza handi bat eraikitzeko proiektua burutuko da datozen urteotan, 2 milioira hel dadin. === Londresko portua === {{sakontzeko|Londresko portua}} Londresko portua [[Erresuma Batua|Erresuma Batuko]] itsas-porturik garrantzitsuenetako bat da. 2008an portuak 53 milioi tona eta bi milioi kontainer (TEU) mugitu zituen. Historian zehar, portuaren kokapena Tamesis ibaiaren bokalerantz mugitu da, hiriaren hazkundearekin batera. == Kultura == {{Irudi zabala|London 360 from St Paul's Cathedral - Sept 2007.jpg|3000px|Londresko ikuspegi orokorra San Paulo katedraletik|Pano360}} === Musika === [[Royal Albert Hall|''Royal Albert Hall'']] eta [[Royal Opera House|''Royal Opera House'']] areto londrestar ezagunak dira nazioartean [[musika klasiko]]aren arloan. Halaber, [[London Symphony Orchestra|''London Symphony Orchestra'']] eta [[Royal Philarmonic Orchestra|''Royal Philarmonic Orchestra'']] onenen artean daude. Musika modernoari dagokienez, hiri horretan sortu ziren [[The Rolling Stones|''The Rolling Stones'']] ([[rock]]<nowiki/>a), [[Iron Maiden|''Iron Maiden'']] ([[heavy metal]]<nowiki/>a), [[Led Zeppelin|''Led Zeppelin'']] ([[Hard Rock|hard rocka]]) eta [[Sex Pistols|''Sex Pistols'']] ([[punk]]<nowiki/>a) talde famatuak. === Museoak === Nazioarteko ospea duten museoak daude Londresen. Museo handiena, zaharrena eta garrantzitsuena [[British Museum]] da, kontinente guztietatik jasotako zazpi milioi objektu baino gehiago dauzka erakusgai eta urtero bost milioi bisitari izaten ditu. Arteari dagokionez, aipatzekoak dira [[National Gallery|''National Gallery'']], [[Victoria and Albert Museum|''Victoria and Albert Museum'']] eta [[Tate Modern|''Tate Modern'']] museoak. [[Historia Naturalaren Museoa (Londres)|''Natural History Museum'']] eta [[Zientziaren Museoa (Londres)|''Science Museum'']] elkarren ondoan daude, [[Kensington eta Chelsea|Kensington]] auzoan. === Aisia === [[West End (Londres)|West End]] barrutian, ikuskizunetarako eta entretenimendurako gunea [[Leicester Square]]-ren inguruan dago kokatuta. Leicester Squaren egiten dira, hain zuzen, hainbat eta hainbat filmen mundu-mailako estreinaldiak. [[Piccadilly Circus]] da beste gune bat, bere iragarki elektroniko erraldoiekin. Inguru honetan dago Londresko antzoki-auzoa, bai eta zinema, taberna, klub eta jatetxe ugari ere (hiriko Chinatown eremua barne). Auzo horretatik ekialdera abiatuz gero, [[Covent Garden]] dago: han, denda espezializatuak daude. Erresuma Batuko [[Royal Ballet|''Royal Ballet'']]<nowiki/>ek eta [[English National Ballet|''English National Balle''t]]<nowiki/>ek egoitza nagusia Londresen daukate eta haien emanaldiak [[Royal Opera House|''Royal Opera House'']], ''[[Coliseum]]'', [[Sadler's Wells Theatre|''Sadler's Wells Theatre'']] eta [[Royal Albert Hall|''Royal Albert Hall'']] antzokietan ikus daitezke. [[East End (Londres)|East End]] auzoan [[Shoreditch]] eta [[Hoxton]] daude, taberna, nightclub, jatetxe eta arte-galeria pila batekin. [[Islington]] auzoan dago [[Upper Street]]: kale hori bi kilometro luze da eta Erresuma Batuko beste edozein kalek baino jatetxe gehiago dauzka. <nowiki/><nowiki/>[[Fitxategi:Oxford Street December 2006.jpeg|thumb|300px|Oxford Street-eko ikuspegi bat.]] Europako salerosketa-zonarik handiena da [[Oxford Street]]: ia bi kilometroko luzera du —munduko salerosketa-kalerik luzeena da—, eta hor makina bat denda daude, adibidez, Selfridges. Zona horren aldamenean dago [[Bond Street]]: goi-mailako merkataritza-gunea da, eta moda, bitxitegi eta modako elementu osagarrien diseinu-etxe askorekin egin daiteke topo hemen. Zona horretatik hego-mendebalderantz abiatuz, [[Knightsbridge]]-ra iristen da, non Harrods saltoki entzutetsua baitago. Aipaturiko horiekin guztiekin batera, [[Sloane Street]] eta [[Kings Road]] erosketa-guneak, sona handikoak, Londresek moda-munduan daukan zeresan handiaren lekuko dira. Londresen daukate egoitza, besteak beste, [[Vivienne Westwood]], [[Galliano]], [[Stella McCartney]], [[Manolo Blahnik]] eta [[Jimmy Choo]] diseinatzaileek. Bestalde, Londresen kaleko azoka asko daude; adibidez, [[Camden Market|''Camden Market'']], moda eta produktu alternatiboetarako; [[Portobello Road]], antzinako salgaietarako; eta [[Borough Market|''Borough Market'']], jaki biologiko eta espezializatuetarako. Sukaldaritzaren ikuspegitik, Londresek aukera paregabea eskaintzen du, askotariko jatorri etnikoko populazioa daukanez gero. Gastronomia-guneak dira, adibidez, [[Brick Lane]]-ko jatetxe bangladeshtarrak, bai eta Chinatowneko jatetxe txinarrak ere. [[Soho]]ko jatetxe-eskaintza zabalean daude, besteak beste, [[Italia]]ko eta [[Grezia]]ko sukaldaritzen eraginekoak eta, horiez gain, era guztietako berritasun eta bitxitasunak eskaintzen dituztenak. Ordainketa-ahalmen handiagoa daukatenentzat, aukera zabalagoa aurki daiteke Londresko erdigunean sakabanatuta, baina bereziki [[Mayfair]], [[Knightsbridge]] eta [[Notting Hill]]-en. Urtero anitz ospakizun antolatzen dira. Jatorri karibearreko biztanleek Notting Hilleko inauteri koloreduna antolatzen dute udan, Europako handiena, hain zuzen. Urtearen hasieran, Urte Berriko Desfilea, aski berria, antolatzen da. Desfile tradizionalagoak dira ''Lord Mayor's Show'', azaroan, orain dela mende askotatik antolatua, Londresko Cityko alkatearen urteroko izendapena ospatzeko (Cityko kaleetan zehar prozesioa egiten da), bai eta ekaineko Trooping the Colour ere (desfile militar hagitz formala, Erreginaren urtebetetze ofiziala ospatzekoa). === Kirolak === * [[Futbol]] taldeak: [[Arsenal Football Club|Arsenal FC]], [[Tottenham Hotspur Football Club|Tottenham Hotspur]], [[Chelsea Football Club|Chelsea FC]], [[West Ham United F.C.|West Ham United]], [[Fulham Football Club|Fulham]], [[Crystal Palace Football Club|Crystal Palace]], [[Queens Park Rangers Football Club|Queens Park Rangers]]. * [[1908ko Udako Olinpiar Jokoak|1908ko]], [[1948ko Udako Olinpiar Jokoak|1948ko]] eta [[2012ko Udako Olinpiar Jokoak|2012ko Olinpiar Jokoak]] Londresen izan ziren. * [[Wimbledongo txapelketa]] munduko tenis txapelketa nagusien artean zaharrena da eta [[Grand Slam (tenisa)|Grand Slam]] delakoa osatzen du. * [[Errugbi]] taldeak: [[Harlequin FC]], [[London Irish]] eta [[Saracens FC]]. * [[Frantziako Tourra]] hirira ailegatu zen 2014. urteko ekitaldian, [[Vincenzo Nibali]] lider zelarik. == Euskal Diaspora == * [[Londresko Euskal Etxea|Londresko Euskal Etxea - Basque Society-Euskal Elkartea: Oxford House. Derbyshire Street, Bethnal Green]]. == Hedabideak == ''[[The Guardian]]'', ''[[The Times]]'' eta ''[[The Daily Telegraph]]'' dira hiriko [[egunkari]] garrantzitsuenak. == Londrestar ezagunak == * [[Daniel Defoe]] ([[1660]]–[[1731]]), idazle eta kazetaria. * [[William Watson]] ([[1715]]–[[1787]]), fisikari eta medikua. * [[William Blake]] ([[1757]]–[[1827]]), idazlea. * [[Lord Byron]] ([[1788]]–[[1824]]), idazlea. * [[Virginia Woolf]] ([[1882]]–[[1941]]), idazlea. * [[Gladys Aylward]] ([[1902]]–[[1970]]), misiolaria. * [[Harold Pinter]] ([[1930]]–[[2008]]), idazlea. * [[Elizabeth Taylor]] ([[1932]]–), aktorea. * [[Alan Parker]] ([[1944]]–), zinema zuzendaria. * [[Sebastian Coe]] ([[1956]]–), atleta. * [[Jonathan Edwards]] ([[1966]]–), atleta. == Hiri senidetuak == Londres ondorengo hiriekin senidetuta dago: {{Div col|cols=3|small=yes}} * {{herria|Peru|Arequipa}} * {{herria|Alemania|Berlin}} * {{herria|India|Delhi}}<ref name="Mayor of London">{{erreferentzia|url=http://legacy.london.gov.uk/view_press_release.jsp?releaseid=1329|izenburua=Friendship agreement to be signed between London and Delhi|data=25-7-2002|argitaletxea=Mayor of London|sartze-data=23 February 2010}}</ref> * {{herria|Kolonbia|Bogotá}} * {{herria|Hegoafrika|Johannesburgo}}<ref>{{erreferentzia|url=http://www.joburg.org.za/content/view/833/131/#ixzz0PU5ypfol|izenburua=Twinning agreements|work=Making Joburg an entry point into Africa|argitaletxea=City of Johannesburg|sartze-data=28 August 2009}}</ref> * {{herria|Malaysia|Kuala Lumpur}} * {{herria|Kuwait|Kuwait Hiria}} * {{herria|Errusia|Mosku}} * {{herria|AEB|New York}}<ref>{{erreferentzia|url=http://www.london.gov.uk/mayor/international/city_partnerships/docs/new_york_partnership_agreement.pdf|izenburua=THE NEW YORK CITY-LONDON SISTER CITY PARTNERSHIP|abizena=Barfield|izena=M|data=March 2001|formatua=PDF|argitaletxea=Greater London Authority|sartze-data=2009-10-26}}{{Apurtutako esteka|date=azaroa 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> * {{herria|Norvegia|Oslo}} * {{herria|Txina|Shanghai}}<ref>{{erreferentzia|url=http://www.shfao.gov.cn/wsb/english/Sister_Cities/u1a14240.html |izenburua=Shanghai Foreign Affairs |argitaletxea=Shfao.gov.cn |data=2009-07-27 |sartze-data=2010-05-23}}</ref> * {{herria|Iran|Teheran}} {{Div col end}} Halaber lankide-hitzarmenak ere baditu ondorengo hiriekin: {{Div col|cols=3|small=yes}} * {{herria|Aljeria|Aljer}} * {{herria|Azerbaijan|Baku}} * {{herria|Txina|Pekin}}<ref>{{erreferentzia|url=http://www.gov.cn/misc/2006-04/10/content_250542.htm |izenburua=Pekin, London establish sister city ties |argitaletxea=Gov.cn |data=2006-04-10 |sartze-data=2010-05-23}}</ref> * {{herria|Errumania|Bukarest}} * {{herria|Argentina|Buenos Aires}} * {{herria|Bangladesh|Dhaka}}<ref>{{erreferentzia|url=http://legacy.london.gov.uk/view_press_release.jsp?releaseid=1971|izenburua=Mayors of London and Dhaka, Bangladesh sign friendship agreement|data=10-9-2003|argitaletxea=Mayor of London|sartze-data=23 February 2010}}</ref> * {{herria|Turkia|Istanbul}} * {{herria|AEB|Los Angeles}}<ref>{{erreferentzia|url=http://sistercitiesofla.com/page1/page57/page57.html}}</ref> * {{herria|India|Mumbai}} * {{herria|Frantzia|Paris}}<ref>{{erreferentzia|url=http://www.paris.fr/portail/politiques/Portal.lut?page_id=6587&document_type_id=5&document_id=16468&portlet_id=14974 |izenburua=Les pactes d'amitié et de coopération |argitaletxea=Paris.fr | data = |sartze-data=2010-05-23}}</ref> * {{herria|Montenegro|Podgorica}} * {{herria|Italia|Erroma}} * {{herria|Bulgaria|Sofia}} * {{herria|Japonia|Tokio}} * {{herria|Kroazia|Zagreb}} {{Div col end}} == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|2}} == Kanpo estekak == * [http://www.london.gov.uk/ Londresko Udal Kontseiluko webgunea] {{en}} * [http://www.zintzilik.org/ Londresko Euskal Etxearen webgunea] {{eu}} {{autoritate kontrola}} {{artikulu ona}} {{Londresko barruti aurkibidea}} {{Erresuma Batuko hiriak}} [[Kategoria:Londres| ]] [[Kategoria:Britainiar hiriburuak]] fdd5xfqg6mxtz8scsrgayuar2nlgozk 0 6491 9999014 9998346 2024-12-13T21:13:17Z EnekoPanamá 71145 9999014 wikitext text/x-wiki {{Gipuzkoako udalerri infotaula | izena = Leintz Gatzaga | nongo = Leintz Gatzagako | irudia = Leintz Gatzaga.jpg | irudiaren testua = Leintz-Gatzagako ikuspegia. | garaiera = 365-1002 (455 [[Leintz Gatzagako udaletxea|udaletxean]]) | distantzia = 81 }} '''Leintz Gatzaga''' [[Gipuzkoa]]ko hego-mendebaldean dagoen udalerri txikia da, [[Araba]]ko mugan, [[Debagoiena]] eskualdean biztanle gutxien daukan udalerria dena. 14.7&nbsp;km²-ko azalera du eta {{Gipuzkoako_udalerrien_biztanleria|Leintz Gatzaga}} biztanle zituen {{Gipuzkoako udalerrien biztanleria|urtea}}. urtean. Bi auzune nagusi ditu, Goiherri eta Olaun izenekoak. == Izena == '''Leintz Gatzaga''' izenak herriaren inguruan dauden [[gatzaga]] garrantzitsu batzuetan du jatorria. [[Dorletako Gatzagak|Dorletako gatzaga]] horiek izan ziren herriaren sorreraren arrazoi Erdi Aroan. Gaur egun ez dira komertzialki esplotatzen eta museo baten egoitza osatzen dute. Izenaren beste zatiak, '''Leintz''', [[Leintz|herria kokatuta dagoen haranean]] du jatorria. Haranaren izenaren jatorria ez dago argi, ordea. Filologo batzuek diotenez latinetiko jatorria izan lezake. '''Gatzaga''' hitzak berriz, gatza dagoen tokia esan nahi du. Antzinako dokumentuek diotenez, herriaren [[gaztelania]]zko lehen izena '''Salinas de Léniz''' izan zen. 1087an herriaren sorrera ofizialaren aurretik, Galindo Iñigez, Iñigo Lopez Bizkaiko kondearen semeak, donazio hori egin zion [[Donemiliaga Kukula|Donemiliagako monasterioari]].<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa.|urtea=1862|abizena=Gorosábel|izena=Pablo de|orrialdeak=430–431|orrialdea=|argitaletxea=Tolosa: Imprenta de Pedro Gurruchaga.|ISBN=}}</ref> 1980ko hamarkadan, herriak bere izen ofiziala gaztelaniatik euskarara aldatu zuen, Leintz Gatzaga izenera alegia. == Geografia == Leintz Gatzaga [[hiribildu]]a [[Deba (ibaia)|Deba ibaiaren]] goi-ibarrean dago kokatua, ibaiaren iturburutik oso hurbil eta ibarra ixten duten mendien ekialdeko hegala leuntzen den leku batean. [[Arlaban]] mendatetik oso hurbil dago eta, horregatik, hauxe da Gipuzkoan [[Erdi Aroa]]n fundatutako hiribilduetatik garaiena (600 m). Leku oso aproposa da, gainera, Deba ibarra [[Arabako lautada]]rekin eta [[Iberiar goi-lautada|Gaztelako goi-ordokiarekin]] komunikatzeko. Iparraldean [[Eskoriatza]], hegoaldean [[Arratzua-Ubarrundia|Arratzu-Ubarrundia]] ([[Araba]]), ekialdean [[Barrundia]] (Araba) eta mendebaldean [[Aramaio]] eta [[Legutio]] (Araba) mugakide ditu. Hauek dira herriko auzoak: Goierri, Olaun, Andra Mari eta Iñurrieta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=981&nombre=981&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Historia == Izena ematen dioten gatzagak [[Erromatar Inperioa|erromatarren]] garaitik ezagunak ziren, [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] gutxienez ustiatu ziren, eta eurak dira hiribilduaren sorreraren arrazoi nagusia, [[1331]]an gertatu zena, Alfontso XI.ak hiri-gutuna sinatu ondoren. Garai hori baino lehen, [[Aitzorrotzeko gaztelua]]ren menpe zeuden baserriak eta herrixkak zeuden (Zuritza, Labidea, Gaztelueta eta Beginarro). Gatzagen kontrolak garrantzi ekonomiko handia zuen, eta hainbat borroka piztu zuen. [[1374]]an, Beltrán de Guevara Oñatiko konte boteretsuak bereganatu zituen, [[leinu gerrak|oinaztar eta ganboatarren arteko gerraren]] baitan. Horren ondorioz, 1334, 1371, 1492 eta 1498an suteak izan ziren. Jaun feudalen menpe egon zen herria [[1493]] arte, errege-erreginen eskuetara itzuli zenenean. Kontearen dorretxea bota eta bere ordez Elexalde jauregia eraiki zuten. Mugakidea izanik, [[Gipuzkoa]]ren zati bihurtu zen 1496an, [[Arabako ermandadeak|Arabako Ermandadearen]] barruan egon eta gero. [[XVII. mendea]]n Errege-erreginen Bidea eraiki zuten, Espainia eta Frantzia lotzen zituena. Honek aurrerabidea ekarri zion herriari, bertatik errege-erreginak eta handikiak igaro zirelarik. Ostatuak, bentak eta bestelako zerbitzuak eskaini ahal izan zituzten. Horren lekukoa da hein handi batean gaur egun herriak duen itxura. Hala ere, egoera estrategiko honek guduak ekarri zizkion herriari [[XVIII. mendea]]ren amaieratik [[XIX. mendea]]n zehar, [[Konbentzio Gerra]]n, [[Iberiar Penintsulako Gerra|Espainiako Independentziaren Gerran]] eta [[Karlistaldiak|Karlistaldietan]]. Besteak beste, Santa Kruz apaizak frantziarren aurka egindakoa 1811an edo Arlabango Gudua 1836an. Etxegarateko mendatearen errepidea [[1851]]an zabaltzeak gainbehera ekarri zion herriari, [[1864]]an zabaldutako Madril-Irun trenbideak areagotuta. Krisialdi ekonomiko latza suposatu zuen honek guztiak. == Azpiegiturak == * Liburutegia<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Leintz-Gatzaga - Udal Liburutegia|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2018-01-24|url=https://opendata.euskadi.eus/katalogoa/-/liburutegia/leintz-gatzaga-udal-liburutegia/|aldizkaria=opendata.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ireki zenetik hona, harrera bikaina izan du Leintz Gatzagako liburutegiak - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1524128347142-ireki-zenetik-hona-harrera-bikaina-izan-du-liburutegiak|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Frontoia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilotalekua berrituko dute eta San Milixan feriarako prest izango da - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609004395-pilotalekua-berrituko-dute-eta-san-milixan-feriarako-prest-izango-da|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Bolatokia * Gatz museoa<ref>{{Erreferentzia|abizena=Leniz 2015|izenburua=Museo de la Sal de Leintz Gatzaga|hizkuntza=es|url=http://el/%20Museo%20de%20la%20Sal%20de%20Leintz%20Gatzaga%20muestra%20las%20instalaciones%20utilizadas%20durante%20siglos%20para%20la%20producción%20de%20sal%20en%20la%20localidad%20de%20Leintz%20Gatzagak.|aldizkaria=el|sartze-data=2020-05-23}}{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Arkitektura == Hiribilduaren planoa oso erregularra da, jendea bertara bizitzera joan aurretik planifikatu baitzen. [[Lauki]] itxura du eta kale batek elkarzutik mozten dituen beste kale paralelo batzuen inguruan egituratua dago. Hiru kale nagusi ditu, ipar-ekialde zentzuan orientaturik eta [[sestra-kurba|sestra-kurbekiko]] paralelo antolaturik: Arrosario kalea, Santiago kalea eta horren jarraipena den Pilar kalea eta oso aldatua dagoen Gurutze kalea. Garai batean Araba aldera joateko bide zaharrak, ''Errepidea'' izenekoak, kale horiek mozten ditu, hiribildu osoa ere ekialde-mendebalde norabidean mozten duela. {| style="width: 50%; margin-bottom: 0px; align: "left" | [[Fitxategi:2424 o Salinas de Leniz Ojanguren.jpg |thumb|150px|Kale bat 1915ean]] | [[Fitxategi:2010 Leintz Gatzagako herrigunea.jpg |thumb|150px|Kale bera 2010ean]] |} Eremu honen mugak hauek dira: iparraldean gaur egun [[Gasteiz]]era doan errepidea. Mendebaldean Arrosario kaleko etxeen atzeko aldeak, Gebara jauregia barne, eta, hortik, San Inazio ateak eta aipatutako etxeen atzeko aldeek markatzen duten lerroa. Hegoaldean hirigunea eta [[baratze]]ak banatzen dituen bidearen bazterrean dagoen pareta. Eta ekialdean eskola publiko zaharrak eta udaletxeak eratzen duten etxadiaren atzeko aldeko muga. Hiribilduaren barruko aldea [[mehelin]]dun etxez osatua dago. Etxe horien neurriak erregularrak dira eta etxadi bikoitzak osatzen dituzte hirigunearen erdian (Arrosario kalea eta Santiago/Pilar kale arteko etxadia) eta bakunak, berriz, aldeetan. Etxe hauek, garai honetako guztiak bezala, fatxada estua dute eta sakonera handiko lurzatietan eraikiak daude. Beren atzeko aldeak [[karkaba]]ra ematen dute eta bertatik argia sartzen zaie. Hiribilduaren beheko aldea ez dator bat eskema horrekin (Gurutze kalea). Bertan izandako [[hirigintza]] aldaketak handiagoak izan dira eta, ondorioz, jatorrizko planoa hondatu egin da eremu horretan: etxadi oso batzuk desagertu eta beste zenbait berri eratu dira. Era berean ipar-ekialdeko izkina ere asko aldatu da, orubearen egonkortasun eza dela eta. Bertan garai bateko [[harresi]]aren zati bat ere berreraiki da, baina Erdi Aroko hiribildu zaharraren planoa asko aldatu da. Elizaren kokapenak ere hausten du eskema ortogonala; erdi-erdian dago, ardatza IE-HM aldera desbideratua duela. Beharbada, hiribilduak bizi izan dituen berreraikuntza ugarietakoren baten hirigintza-plangintzari egokitzeko egingo zuten horrela. Hiribilduetan oso espazio libre gutxi izaten dira, baina hor ia-ia hutsaren hurrengoak dira. Salbuespen bakarra Pilar kalea eta San Millan elizaren atzeko aldea elkartzen diren gunea da. Bertan [[plaza]]txo bat dago, kaleak eta elizak orientazio desberdina dutenez, angelu bat eratzen da eta. == Demografia == [[XX. mendea]]n gainbehera demografikoa jasan du herriak industrializaziotik kanpo gelditu baitzen. Hori dela-eta, eskualdeko inguruko udalerrietara joan ziren biztanle ugari lan bila. Azken urteotan Gatzagak biztanle igoera txiki bat eduki duen arren, oso jendarte zahartua dauka herriak gaur egun. 2019an 250 biztanle zeuzkan herriak. Horietatik %22k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %6,4 ziren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Web Eustat. Leintz-Gatzagako datu estatistikoak|url=https://eu.eustat.eus/municipal/datos_estadisticos/leintz_gatzaga.html|aldizkaria=eu.eustat.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Leintz Gatzagako biztanleria |altuera=300 |zabalera=500 | 1900 | 503 | 1910 | 473 | 1920 | 424 | 1930 | 394 | 1940 | 353 | 1950 | 392 | 1960 | 408 | 1970 | 293 | 1981 | 232 | 1991 | 207 | 2000 | 254 | 2011 | 272 | 2021 | 211 | |oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_padron.htm www.ine.es] }} == Politika == {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2015eko maiatzaren 24a |data_a = 2011ko maiatzaren 22a |alderdia1 = Agrupación de Electores de Leintz Gatzaga |kolorea1 = #aaa |zinegotziak1 = 5 |botoak1 = 67 |ehunekoa1 = 82,72 |zinegotziak1_a = 7 |botoak1_a = 121 |ehunekoa1_a = 99,18 |informazioa = |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] }} [[2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2019ko apirileko udal hauteskunde]]<nowiki/>etan zerrendarik ez zen aurkeztu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gatzagan ez da zerrendarik aurkeztu eta hauteskundeak deituko dituzte berriro - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1556097891001-gatzagan-ez-da-zerrendarik-aurkeztu-eta-sei-hilabete-barru-hauteskundeak-deituko-dituzte-berriro|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Sei hilabete beranduago ospatu ziren hauteskundeak, eta Gatzagako Hautesle Elkartea izan zen aukera bakarra<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Udal hauteskundeak domekan egingo dira Gatzagan - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1573816105285-udal-hauteskundeak-domekan-egingo-dira-gatzagan|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Euskal Irrati|abizena=Telebista|izenburua=Udal hauteskundeak Nafarroako 21 herritan eta Gipuzkoako batean, igande honetan|hizkuntza=eu|data=2019-11-16|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/6822115/udal-hauteskundeak-leintz-gatzagan-eta-nafarroako-21-herritan-2019-azaroak-17/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> eta 99 boto lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/ab12aAREWar/resultado/maint|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>. Eugenio Otsoa izendatu zuten alkate.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> === Alkateak === Hauek izan dira Leintz Gatzagako azken alkateak: {| class="wikitable" |- bgcolor="#D8D8D8" |'''[[Alkate|Alkatea]]''' |'''Agintaldi hasiera''' |'''Agintaldi amaiera''' | colspan="2" |'''Alderdia<ref name=":02">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2022-05-16}}</ref>''' |- | [[Jesus Fernandez de Arroyabe Beitia]]<ref name=":02" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/leintz-gatzaga/ar-99783-53746/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | [[1979]] | [[1983]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Maria Idigoras Arregui]]16 | 1983 | [[1987]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | | 1987 | [[1991]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | |- | [[Eugenio Otsoa Ugalde]] | 1991 | [[1995]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde | 1995 | [[1999]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde | 1999 | [[2000]] ^a | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Ramon Aguirreurreta Ceciaga]] | 2000 | [[2003]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Ramon Perez Lizarralde]] | 2003 | [[2007]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eusebio Villar Azkarate]] | 2007 | [[2011]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde | 2011 | [[2015]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eneka Zancada Rementeria]] | 2015 | [[2019]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde | 2019 | [[2023]] ^b | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Ion Sasiain Larrucea]] | 2023 | 2023 | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Dorleta Elkorobarrutia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=72 botorekin Dorleta Elkorobarrutia izango da Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-05-28|url=https://goiena.eus/gatzaga/1684850367861-leintz-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | 2023 | Jardunean | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | [[Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea]] |} ^a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. ^b Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. == Ekonomia == 2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %7,3. Bigarren sektorea %7,4. Hirugarren sektorea %84,5. Eraikuntza %0,8.<ref name=":0" /> == Euskara == [[Fitxategi:Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola.webm|thumb|Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Debagoienekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sortaldekoa-m/debagoienekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|hizkuntza=eu|url=http://www.ahotsak.eus|aldizkaria=www.ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref><ref name="#2">{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/leintz-gatzaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> proiekturako)]] Leintz Gatzagan<ref name="#2"/> Debagoieneko euskara<ref name="#1"/> hitz egiten da, mendebaldeko euskalkiaren aldaera. 2016an herritarren %80 euskalduna zen.<ref name=":0" /> == Ondasun nabarmenak == {{Sakontzeko|Zerrenda:Leintz Gatzagako kultura ondasunak}} [[Fitxategi:DorletakoSantutegia.jpg|thumb|300px|[[Dorletako santutegia]]]] [[Fitxategi:Santa-Maria-Patroness-of-bicyclists-4606.jpg|thumb|GI-627 errepideko estatua: Dorletako ama, txirrindularien zaindari. Leintz-Gatzaga.]] Hiribilduaren planoan bi eraikin aipagarri baino ez daude: batetik, '''Soran etxea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Soran jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/soran-jauregia/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/31885&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, gaur egun jauregi urbanoa, atzeko aldeko karkaba hausten duena kale txiki bat eratzeko eta; bestetik, '''Gebara jauregia''', mugen barruan sartu dena, nahiz eta harresiz kanpo egon, hiribildua babesteko egituretako bat baita, gaur egun baserri eta kale giro artean dagoen jauregia izan arren. [[1996]]ko [[martxoaren 12]]an, [[Eusko Jaurlaritza]]k ''monumentu-multzo'' izendatu zuen Leintz Gatzagako Hirigune Historikoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzagako Hiri Historikoa. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/leintz-gatzagako-hiri-historikoa/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/57018&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, Sailkatutako [[Kultura-ondasun|Kultura Ondasuna]]<ref name = "EHAA">[https://web.archive.org/web/20140512225937/http://www.euskadi.net/cgi-bin_k54/concor?e=&FRASE=1996%2F03%2F27an%20argitaratutako%201996%2F03%2F12ko%20199600054%20DEKRETUA%20aldatzen%20du%20&BOTON.x=5&BOTON.y=7 Monumentu-multzo izendapena EHAAn]</ref>. Monumentu zibilen artean aipatzekoak dira: * [[Urigoen etxea|'''Kapitangoa jauregia''']] (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=1007&nombre=1007&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baltasar García de Olaberen etxea''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Olabe etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/olabe-etxea/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32089&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Torrekua''' edo [[Elexalde etxea|'''Elexalde jauregia''']] (XVII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elexalde etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/elexalde-etxea/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32078&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=899&nombre=899&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Garro jauregia|'''Garro jauregia''']] (XVII. mende amaierakoa, gaur egun Kultura Etxea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Garro jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/garro-jauregia/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32071&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=897&nombre=897&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Barandapea atea''' (XVII. mendekoa) * '''"Doce Caños"''' edo '''"As de Copas"-eko iturria''' (1715koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iturria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/iturria/iturria/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/34760&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=901&nombre=901&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''San Inazio atea''' (1760koa, sarbide nagusia izandakoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Ignacioko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-ignacioko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32081&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Ostatua jauregia''' (1766koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=900&nombre=900&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Indianokua''' edo [[Soran jauregia|'''Soran jauregia''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=898&nombre=898&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Errosario Ama Birjinaren atea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errosarioko Amabirjinaren Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/errosarioko-amabirjinaren-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32096&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Leintz Gatzagako udaletxea|'''Udaletxea''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Consistorial etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/consistorial-etxea/udaletxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/35064&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=896&nombre=896&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Harresia''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Harresia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/harresia/harresia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32098&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Pilarreko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilarreko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/pilarreko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32095&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Santiagoko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santiagoko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santiagoko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32097&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Herrigunetik kanpo, azkenik, badaude hiru leku interesgarri: * [[Elgea-Artiako Estazio Megalitikoa]] * [[Dorletako santutegia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=950&nombre=950&nodo=&orden=True&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=SANTUARIO DE DORLETA. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santuario-de-dorleta/eliza-/leintz-gatzaga/-dorleta/fichaconsulta/31811&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Gatzaren Museoa]] Aipagarriak diren beste eraikin batzuk: * '''San Millan eliza'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=914&nombre=914&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Millango Eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-millango-eliza/eliza-/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32084&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baselizak''': Zurtitzako San Martin, Iñurrietako San Joan Bataiatzailearen monasterioa, San Joan Ebanjelaria, Santi Kurtz, Santiago Nagusia, Santa Engrazia eta Santa Kolunba<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antcatalogo.asp?nombre=792&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baserriak''': San Juan Zahar baserria<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Juan Zahar baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-juan-zahar-baserria/baserria/leintz-gatzaga/-olaun-auzoa/fichaconsulta/34612&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Argazki galeria == <gallery> Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio de Kapitangoa 1.JPG|[[Urigoen etxea|Kapitangoa jauregiaren]] aurrealdea. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Elexalde 1.JPG|[[Elexalde etxea|Torrekua edo Elexalde jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Garro (Kultur Etxea) 1.JPG|[[Garro jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Hotel Palacio Soran 1.JPG|[[Soran jauregia|Indianokua edo Soran jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz.Gatzaga) - Ayuntamiento 1.JPG|[[Leintz Gatzagako udaletxea]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Iglesia de San Millán 4.JPG|San Millan eliza. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Museo de la sal 3.JPG|[[Gatzaren Museoa]]. Fitxategi:Leintz gatzaga bolatokia.jpg|Bolatokia Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 2.JPG|San Inazio atea Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 6.JPG|Errosarioko Ama Birjinaren atea Fitxategi:Vista general de la localidad de Leintz-Gatzaga (1 de 1) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|Herria 1940an Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Fuente de los doce Caños 1.JPG|"As de Copas"/Bateko kopa iturria </gallery> == Gatzagar ezagunak == * Juan Ochoa de Elexalde Heredia ([[XVI. mendea]]): [[Mexiko]]n aritutako militarra. * Martín de Zumarraga Murgia (XVI): merkataria. * Andrés de Elejalde ([[XVII. mendea]]): militarra. * [[Melchor de Santa Inés Oianguren]] ([[1688]]-[[1747]]): [[frantziskotar]]ra. ''"Arte de la Lengua Japona"'' idatzi zuen 1738an, gazteleraz idatzitako lehenengo japonieraren gramatika. * Francisco de Astaburuaga Etxeberria (1737?-?): [[Txile]]n aritutako militar eta merkataria. * Juan Esteban de Izaga ([[1796]]-[[1837]]): musikaria eta politikaria, Madrilgo Gorteetan diputatu. * Ciriaco de Izaga (?-[[1866]]): herriko elizen aldeko ongilea. * [[Jesús José Sagredo]] Zuloaga ([[1874]]-[[1923]]): apaiz, historialari, organista eta musikagilea. * Pedro Lafuente ([[1891]]-?): [[Argentina]]n ibilitako tenorea. * Gregorio Altube Izaga (?-[[1969]]): kazetari eta politikaria. * [[Sebastian Sasiain|Sebastian Sasiain Zubillaga]] (1900-1976): [[Paraguai]]ra lanera joandako nekazaria, [[Misionesko departamendua|Misionesko departamenduko]] bi jan-edan tipikoren sortzailea. * Eduardo Aparicio Zamarreño ([[1916]]-[[2007]]): [[Espainiako Alderdi Komunista|PCEren]] politikaria. == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Gesaltza Añana]] == Kanpo estekak == {{Atari|Gipuzkoa|Gipuzkoa}} * [http://www.leintzgatzaga.eus/ Leintz Gatzagako Udalaren webgunea] * [http://www.goiena.net/gatzaga Herriko albisteak Goiena.net-en] {{autoritate kontrola}} {{Debagoieneko udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako hiribilduak}} [[Kategoria:Leintz Gatzaga]] [[Kategoria:Gipuzkoako udalerriak]] 9w0uk48u8dkeg7fqof8daelj6im0lxh 9999209 9999014 2024-12-14T08:54:19Z EnekoPanamá 71145 9999209 wikitext text/x-wiki {{Gipuzkoako udalerri infotaula | izena = Leintz Gatzaga | nongo = Leintz Gatzagako | irudia = Leintz Gatzaga.jpg | irudiaren testua = Leintz-Gatzagako ikuspegia. | garaiera = 365-1002 (455 [[Leintz Gatzagako udaletxea|udaletxean]]) | distantzia = 81 }} '''Leintz Gatzaga''' [[Gipuzkoa]]ko hego-mendebaldean dagoen udalerri txikia da, [[Araba]]ko mugan, [[Debagoiena]] eskualdean biztanle gutxien daukan udalerria dena. 14.7&nbsp;km²-ko azalera du eta {{Gipuzkoako_udalerrien_biztanleria|Leintz Gatzaga}} biztanle zituen {{Gipuzkoako udalerrien biztanleria|urtea}}. urtean. Bi auzune nagusi ditu, Goiherri eta Olaun izenekoak. == Izena == '''Leintz Gatzaga''' izenak herriaren inguruan dauden [[gatzaga]] garrantzitsu batzuetan du jatorria. [[Dorletako Gatzagak|Dorletako gatzaga]] horiek izan ziren herriaren sorreraren arrazoi Erdi Aroan. Gaur egun ez dira komertzialki esplotatzen eta museo baten egoitza osatzen dute. Izenaren beste zatiak, '''Leintz''', [[Leintz|herria kokatuta dagoen haranean]] du jatorria. Haranaren izenaren jatorria ez dago argi, ordea. Filologo batzuek diotenez latinetiko jatorria izan lezake. '''Gatzaga''' hitzak berriz, gatza dagoen tokia esan nahi du. Antzinako dokumentuek diotenez, herriaren [[gaztelania]]zko lehen izena '''Salinas de Léniz''' izan zen. 1087an herriaren sorrera ofizialaren aurretik, Galindo Iñigez, Iñigo Lopez Bizkaiko kondearen semeak, donazio hori egin zion [[Donemiliaga Kukula|Donemiliagako monasterioari]].<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa.|urtea=1862|abizena=Gorosábel|izena=Pablo de|orrialdeak=430–431|orrialdea=|argitaletxea=Tolosa: Imprenta de Pedro Gurruchaga.|ISBN=}}</ref> 1980ko hamarkadan, herriak bere izen ofiziala gaztelaniatik euskarara aldatu zuen, Leintz Gatzaga izenera alegia. == Geografia == Leintz Gatzaga [[hiribildu]]a [[Deba (ibaia)|Deba ibaiaren]] goi-ibarrean dago kokatua, ibaiaren iturburutik oso hurbil eta ibarra ixten duten mendien ekialdeko hegala leuntzen den leku batean. [[Arlaban]] mendatetik oso hurbil dago eta, horregatik, hauxe da Gipuzkoan [[Erdi Aroa]]n fundatutako hiribilduetatik garaiena (600 m). Leku oso aproposa da, gainera, Deba ibarra [[Arabako lautada]]rekin eta [[Iberiar goi-lautada|Gaztelako goi-ordokiarekin]] komunikatzeko. Iparraldean [[Eskoriatza]], hegoaldean [[Arratzua-Ubarrundia|Arratzu-Ubarrundia]] ([[Araba]]), ekialdean [[Barrundia]] (Araba) eta mendebaldean [[Aramaio]] eta [[Legutio]] (Araba) mugakide ditu. Hauek dira herriko auzoak: Goierri, Olaun, Andra Mari eta Iñurrieta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=981&nombre=981&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Historia == Izena ematen dioten gatzagak [[Erromatar Inperioa|erromatarren]] garaitik ezagunak ziren, [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] gutxienez ustiatu ziren, eta eurak dira hiribilduaren sorreraren arrazoi nagusia, [[1331]]an gertatu zena, Alfontso XI.ak hiri-gutuna sinatu ondoren. Garai hori baino lehen, [[Aitzorrotzeko gaztelua]]ren menpe zeuden baserriak eta herrixkak zeuden (Zuritza, Labidea, Gaztelueta eta Beginarro). Gatzagen kontrolak garrantzi ekonomiko handia zuen, eta hainbat borroka piztu zuen. [[1374]]an, Beltrán de Guevara Oñatiko konte boteretsuak bereganatu zituen, [[leinu gerrak|oinaztar eta ganboatarren arteko gerraren]] baitan. Horren ondorioz, 1334, 1371, 1492 eta 1498an suteak izan ziren. Jaun feudalen menpe egon zen herria [[1493]] arte, errege-erreginen eskuetara itzuli zenenean. Kontearen dorretxea bota eta bere ordez Elexalde jauregia eraiki zuten. Mugakidea izanik, [[Gipuzkoa]]ren zati bihurtu zen 1496an, [[Arabako ermandadeak|Arabako Ermandadearen]] barruan egon eta gero. [[XVII. mendea]]n Errege-erreginen Bidea eraiki zuten, Espainia eta Frantzia lotzen zituena. Honek aurrerabidea ekarri zion herriari, bertatik errege-erreginak eta handikiak igaro zirelarik. Ostatuak, bentak eta bestelako zerbitzuak eskaini ahal izan zituzten. Horren lekukoa da hein handi batean gaur egun herriak duen itxura. Hala ere, egoera estrategiko honek guduak ekarri zizkion herriari [[XVIII. mendea]]ren amaieratik [[XIX. mendea]]n zehar, [[Konbentzio Gerra]]n, [[Iberiar Penintsulako Gerra|Espainiako Independentziaren Gerran]] eta [[Karlistaldiak|Karlistaldietan]]. Besteak beste, Santa Kruz apaizak frantziarren aurka egindakoa 1811an edo Arlabango Gudua 1836an. Etxegarateko mendatearen errepidea [[1851]]an zabaltzeak gainbehera ekarri zion herriari, [[1864]]an zabaldutako Madril-Irun trenbideak areagotuta. Krisialdi ekonomiko latza suposatu zuen honek guztiak. == Azpiegiturak == * Liburutegia<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Leintz-Gatzaga - Udal Liburutegia|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2018-01-24|url=https://opendata.euskadi.eus/katalogoa/-/liburutegia/leintz-gatzaga-udal-liburutegia/|aldizkaria=opendata.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ireki zenetik hona, harrera bikaina izan du Leintz Gatzagako liburutegiak - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1524128347142-ireki-zenetik-hona-harrera-bikaina-izan-du-liburutegiak|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Frontoia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilotalekua berrituko dute eta San Milixan feriarako prest izango da - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609004395-pilotalekua-berrituko-dute-eta-san-milixan-feriarako-prest-izango-da|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Bolatokia * Gatz museoa<ref>{{Erreferentzia|abizena=Leniz 2015|izenburua=Museo de la Sal de Leintz Gatzaga|hizkuntza=es|url=http://el/%20Museo%20de%20la%20Sal%20de%20Leintz%20Gatzaga%20muestra%20las%20instalaciones%20utilizadas%20durante%20siglos%20para%20la%20producción%20de%20sal%20en%20la%20localidad%20de%20Leintz%20Gatzagak.|aldizkaria=el|sartze-data=2020-05-23}}{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Arkitektura == Hiribilduaren planoa oso erregularra da, jendea bertara bizitzera joan aurretik planifikatu baitzen. [[Lauki]] itxura du eta kale batek elkarzutik mozten dituen beste kale paralelo batzuen inguruan egituratua dago. Hiru kale nagusi ditu, ipar-ekialde zentzuan orientaturik eta [[sestra-kurba|sestra-kurbekiko]] paralelo antolaturik: Arrosario kalea, Santiago kalea eta horren jarraipena den Pilar kalea eta oso aldatua dagoen Gurutze kalea. Garai batean Araba aldera joateko bide zaharrak, ''Errepidea'' izenekoak, kale horiek mozten ditu, hiribildu osoa ere ekialde-mendebalde norabidean mozten duela. {| style="width: 50%; margin-bottom: 0px; align: "left" | [[Fitxategi:2424 o Salinas de Leniz Ojanguren.jpg |thumb|150px|Kale bat 1915ean]] | [[Fitxategi:2010 Leintz Gatzagako herrigunea.jpg |thumb|150px|Kale bera 2010ean]] |} Eremu honen mugak hauek dira: iparraldean gaur egun [[Gasteiz]]era doan errepidea. Mendebaldean Arrosario kaleko etxeen atzeko aldeak, Gebara jauregia barne, eta, hortik, San Inazio ateak eta aipatutako etxeen atzeko aldeek markatzen duten lerroa. Hegoaldean hirigunea eta [[baratze]]ak banatzen dituen bidearen bazterrean dagoen pareta. Eta ekialdean eskola publiko zaharrak eta udaletxeak eratzen duten etxadiaren atzeko aldeko muga. Hiribilduaren barruko aldea [[mehelin]]dun etxez osatua dago. Etxe horien neurriak erregularrak dira eta etxadi bikoitzak osatzen dituzte hirigunearen erdian (Arrosario kalea eta Santiago/Pilar kale arteko etxadia) eta bakunak, berriz, aldeetan. Etxe hauek, garai honetako guztiak bezala, fatxada estua dute eta sakonera handiko lurzatietan eraikiak daude. Beren atzeko aldeak [[karkaba]]ra ematen dute eta bertatik argia sartzen zaie. Hiribilduaren beheko aldea ez dator bat eskema horrekin (Gurutze kalea). Bertan izandako [[hirigintza]] aldaketak handiagoak izan dira eta, ondorioz, jatorrizko planoa hondatu egin da eremu horretan: etxadi oso batzuk desagertu eta beste zenbait berri eratu dira. Era berean ipar-ekialdeko izkina ere asko aldatu da, orubearen egonkortasun eza dela eta. Bertan garai bateko [[harresi]]aren zati bat ere berreraiki da, baina Erdi Aroko hiribildu zaharraren planoa asko aldatu da. Elizaren kokapenak ere hausten du eskema ortogonala; erdi-erdian dago, ardatza IE-HM aldera desbideratua duela. Beharbada, hiribilduak bizi izan dituen berreraikuntza ugarietakoren baten hirigintza-plangintzari egokitzeko egingo zuten horrela. Hiribilduetan oso espazio libre gutxi izaten dira, baina hor ia-ia hutsaren hurrengoak dira. Salbuespen bakarra Pilar kalea eta San Millan elizaren atzeko aldea elkartzen diren gunea da. Bertan [[plaza]]txo bat dago, kaleak eta elizak orientazio desberdina dutenez, angelu bat eratzen da eta. == Demografia == [[XX. mendea]]n gainbehera demografikoa jasan du herriak industrializaziotik kanpo gelditu baitzen. Hori dela-eta, eskualdeko inguruko udalerrietara joan ziren biztanle ugari lan bila. Azken urteotan Gatzagak biztanle igoera txiki bat eduki duen arren, oso jendarte zahartua dauka herriak gaur egun. 2019an 250 biztanle zeuzkan herriak. Horietatik %22k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %6,4 ziren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Web Eustat. Leintz-Gatzagako datu estatistikoak|url=https://eu.eustat.eus/municipal/datos_estadisticos/leintz_gatzaga.html|aldizkaria=eu.eustat.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Leintz Gatzagako biztanleria |altuera=300 |zabalera=500 | 1900 | 503 | 1910 | 473 | 1920 | 424 | 1930 | 394 | 1940 | 353 | 1950 | 392 | 1960 | 408 | 1970 | 293 | 1981 | 232 | 1991 | 207 | 2000 | 254 | 2011 | 272 | 2021 | 211 | |oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_padron.htm www.ine.es] }} == Politika == {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2015eko maiatzaren 24a |data_a = 2011ko maiatzaren 22a |alderdia1 = Agrupación de Electores de Leintz Gatzaga |kolorea1 = #aaa |zinegotziak1 = 5 |botoak1 = 67 |ehunekoa1 = 82,72 |zinegotziak1_a = 7 |botoak1_a = 121 |ehunekoa1_a = 99,18 |informazioa = |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] }} [[2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2019ko apirileko udal hauteskunde]]<nowiki/>etan zerrendarik ez zen aurkeztu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gatzagan ez da zerrendarik aurkeztu eta hauteskundeak deituko dituzte berriro - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1556097891001-gatzagan-ez-da-zerrendarik-aurkeztu-eta-sei-hilabete-barru-hauteskundeak-deituko-dituzte-berriro|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Sei hilabete beranduago ospatu ziren hauteskundeak, eta Gatzagako Hautesle Elkartea izan zen aukera bakarra<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Udal hauteskundeak domekan egingo dira Gatzagan - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1573816105285-udal-hauteskundeak-domekan-egingo-dira-gatzagan|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Euskal Irrati|abizena=Telebista|izenburua=Udal hauteskundeak Nafarroako 21 herritan eta Gipuzkoako batean, igande honetan|hizkuntza=eu|data=2019-11-16|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/6822115/udal-hauteskundeak-leintz-gatzagan-eta-nafarroako-21-herritan-2019-azaroak-17/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> eta 99 boto lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/ab12aAREWar/resultado/maint|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>. Eugenio Otsoa izendatu zuten alkate.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> === Alkateak === Hauek izan dira Leintz Gatzagako azken alkateak: {| class="wikitable" |- bgcolor="#D8D8D8" |'''[[Alkate|Alkatea]]''' |'''Agintaldi hasiera''' |'''Agintaldi amaiera''' | colspan="2" |'''Alderdia<ref name=":02">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2022-05-16}}</ref>''' |- | [[Jesus Fernandez de Arroyabe Beitia]]<ref name=":02" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/leintz-gatzaga/ar-99783-53746/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | [[1979]] | [[1983]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Maria Idigoras Arregui]]16 | 1983 | [[1987]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | | 1987 | [[1991]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | |- | [[Eugenio Otsoa Ugalde]] | 1991 | [[1995]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde | 1995 | [[1999]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde | 1999 | [[2000]] ^a | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Ramon Aguirreurreta Ceciaga]] | 2000 | [[2003]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Ramon Perez Lizarralde]] | 2003 | [[2007]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eusebio Villar Azkarate]] | 2007 | [[2011]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde | 2011 | [[2015]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eneka Zancada Rementeria]] | 2015 | [[2019]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2019-00-00|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref> | 2019 | [[2023]] ^b | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Ion Sasiain Larrucea]] | 2023 | 2023 | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Dorleta Elkorobarrutia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=72 botorekin Dorleta Elkorobarrutia izango da Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-05-28|url=https://goiena.eus/gatzaga/1684850367861-leintz-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | 2023 | Jardunean | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | [[Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea]] |} ^a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. ^b Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. == Ekonomia == 2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %7,3. Bigarren sektorea %7,4. Hirugarren sektorea %84,5. Eraikuntza %0,8.<ref name=":0" /> == Euskara == [[Fitxategi:Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola.webm|thumb|Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Debagoienekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sortaldekoa-m/debagoienekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|hizkuntza=eu|url=http://www.ahotsak.eus|aldizkaria=www.ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref><ref name="#2">{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/leintz-gatzaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> proiekturako)]] Leintz Gatzagan<ref name="#2"/> Debagoieneko euskara<ref name="#1"/> hitz egiten da, mendebaldeko euskalkiaren aldaera. 2016an herritarren %80 euskalduna zen.<ref name=":0" /> == Ondasun nabarmenak == {{Sakontzeko|Zerrenda:Leintz Gatzagako kultura ondasunak}} [[Fitxategi:DorletakoSantutegia.jpg|thumb|300px|[[Dorletako santutegia]]]] [[Fitxategi:Santa-Maria-Patroness-of-bicyclists-4606.jpg|thumb|GI-627 errepideko estatua: Dorletako ama, txirrindularien zaindari. Leintz-Gatzaga.]] Hiribilduaren planoan bi eraikin aipagarri baino ez daude: batetik, '''Soran etxea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Soran jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/soran-jauregia/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/31885&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, gaur egun jauregi urbanoa, atzeko aldeko karkaba hausten duena kale txiki bat eratzeko eta; bestetik, '''Gebara jauregia''', mugen barruan sartu dena, nahiz eta harresiz kanpo egon, hiribildua babesteko egituretako bat baita, gaur egun baserri eta kale giro artean dagoen jauregia izan arren. [[1996]]ko [[martxoaren 12]]an, [[Eusko Jaurlaritza]]k ''monumentu-multzo'' izendatu zuen Leintz Gatzagako Hirigune Historikoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzagako Hiri Historikoa. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/leintz-gatzagako-hiri-historikoa/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/57018&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, Sailkatutako [[Kultura-ondasun|Kultura Ondasuna]]<ref name = "EHAA">[https://web.archive.org/web/20140512225937/http://www.euskadi.net/cgi-bin_k54/concor?e=&FRASE=1996%2F03%2F27an%20argitaratutako%201996%2F03%2F12ko%20199600054%20DEKRETUA%20aldatzen%20du%20&BOTON.x=5&BOTON.y=7 Monumentu-multzo izendapena EHAAn]</ref>. Monumentu zibilen artean aipatzekoak dira: * [[Urigoen etxea|'''Kapitangoa jauregia''']] (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=1007&nombre=1007&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baltasar García de Olaberen etxea''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Olabe etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/olabe-etxea/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32089&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Torrekua''' edo [[Elexalde etxea|'''Elexalde jauregia''']] (XVII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elexalde etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/elexalde-etxea/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32078&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=899&nombre=899&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Garro jauregia|'''Garro jauregia''']] (XVII. mende amaierakoa, gaur egun Kultura Etxea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Garro jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/garro-jauregia/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32071&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=897&nombre=897&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Barandapea atea''' (XVII. mendekoa) * '''"Doce Caños"''' edo '''"As de Copas"-eko iturria''' (1715koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iturria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/iturria/iturria/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/34760&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=901&nombre=901&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''San Inazio atea''' (1760koa, sarbide nagusia izandakoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Ignacioko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-ignacioko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32081&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Ostatua jauregia''' (1766koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=900&nombre=900&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Indianokua''' edo [[Soran jauregia|'''Soran jauregia''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=898&nombre=898&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Errosario Ama Birjinaren atea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errosarioko Amabirjinaren Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/errosarioko-amabirjinaren-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32096&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Leintz Gatzagako udaletxea|'''Udaletxea''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Consistorial etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/consistorial-etxea/udaletxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/35064&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=896&nombre=896&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Harresia''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Harresia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/harresia/harresia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32098&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Pilarreko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilarreko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/pilarreko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32095&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Santiagoko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santiagoko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santiagoko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32097&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Herrigunetik kanpo, azkenik, badaude hiru leku interesgarri: * [[Elgea-Artiako Estazio Megalitikoa]] * [[Dorletako santutegia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=950&nombre=950&nodo=&orden=True&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=SANTUARIO DE DORLETA. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santuario-de-dorleta/eliza-/leintz-gatzaga/-dorleta/fichaconsulta/31811&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Gatzaren Museoa]] Aipagarriak diren beste eraikin batzuk: * '''San Millan eliza'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=914&nombre=914&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Millango Eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-millango-eliza/eliza-/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32084&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baselizak''': Zurtitzako San Martin, Iñurrietako San Joan Bataiatzailearen monasterioa, San Joan Ebanjelaria, Santi Kurtz, Santiago Nagusia, Santa Engrazia eta Santa Kolunba<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antcatalogo.asp?nombre=792&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baserriak''': San Juan Zahar baserria<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Juan Zahar baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-juan-zahar-baserria/baserria/leintz-gatzaga/-olaun-auzoa/fichaconsulta/34612&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Argazki galeria == <gallery> Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio de Kapitangoa 1.JPG|[[Urigoen etxea|Kapitangoa jauregiaren]] aurrealdea. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Elexalde 1.JPG|[[Elexalde etxea|Torrekua edo Elexalde jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Garro (Kultur Etxea) 1.JPG|[[Garro jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Hotel Palacio Soran 1.JPG|[[Soran jauregia|Indianokua edo Soran jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz.Gatzaga) - Ayuntamiento 1.JPG|[[Leintz Gatzagako udaletxea]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Iglesia de San Millán 4.JPG|San Millan eliza. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Museo de la sal 3.JPG|[[Gatzaren Museoa]]. Fitxategi:Leintz gatzaga bolatokia.jpg|Bolatokia Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 2.JPG|San Inazio atea Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 6.JPG|Errosarioko Ama Birjinaren atea Fitxategi:Vista general de la localidad de Leintz-Gatzaga (1 de 1) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|Herria 1940an Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Fuente de los doce Caños 1.JPG|"As de Copas"/Bateko kopa iturria </gallery> == Gatzagar ezagunak == * Juan Ochoa de Elexalde Heredia ([[XVI. mendea]]): [[Mexiko]]n aritutako militarra. * Martín de Zumarraga Murgia (XVI): merkataria. * Andrés de Elejalde ([[XVII. mendea]]): militarra. * [[Melchor de Santa Inés Oianguren]] ([[1688]]-[[1747]]): [[frantziskotar]]ra. ''"Arte de la Lengua Japona"'' idatzi zuen 1738an, gazteleraz idatzitako lehenengo japonieraren gramatika. * Francisco de Astaburuaga Etxeberria (1737?-?): [[Txile]]n aritutako militar eta merkataria. * Juan Esteban de Izaga ([[1796]]-[[1837]]): musikaria eta politikaria, Madrilgo Gorteetan diputatu. * Ciriaco de Izaga (?-[[1866]]): herriko elizen aldeko ongilea. * [[Jesús José Sagredo]] Zuloaga ([[1874]]-[[1923]]): apaiz, historialari, organista eta musikagilea. * Pedro Lafuente ([[1891]]-?): [[Argentina]]n ibilitako tenorea. * Gregorio Altube Izaga (?-[[1969]]): kazetari eta politikaria. * [[Sebastian Sasiain|Sebastian Sasiain Zubillaga]] (1900-1976): [[Paraguai]]ra lanera joandako nekazaria, [[Misionesko departamendua|Misionesko departamenduko]] bi jan-edan tipikoren sortzailea. * Eduardo Aparicio Zamarreño ([[1916]]-[[2007]]): [[Espainiako Alderdi Komunista|PCEren]] politikaria. == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Gesaltza Añana]] == Kanpo estekak == {{Atari|Gipuzkoa|Gipuzkoa}} * [http://www.leintzgatzaga.eus/ Leintz Gatzagako Udalaren webgunea] * [http://www.goiena.net/gatzaga Herriko albisteak Goiena.net-en] {{autoritate kontrola}} {{Debagoieneko udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako hiribilduak}} [[Kategoria:Leintz Gatzaga]] [[Kategoria:Gipuzkoako udalerriak]] 2dnzl7iyck9t7of624o01py3i7hro89 9999213 9999209 2024-12-14T08:56:04Z EnekoPanamá 71145 /* Alkateak */ 9999213 wikitext text/x-wiki {{Gipuzkoako udalerri infotaula | izena = Leintz Gatzaga | nongo = Leintz Gatzagako | irudia = Leintz Gatzaga.jpg | irudiaren testua = Leintz-Gatzagako ikuspegia. | garaiera = 365-1002 (455 [[Leintz Gatzagako udaletxea|udaletxean]]) | distantzia = 81 }} '''Leintz Gatzaga''' [[Gipuzkoa]]ko hego-mendebaldean dagoen udalerri txikia da, [[Araba]]ko mugan, [[Debagoiena]] eskualdean biztanle gutxien daukan udalerria dena. 14.7&nbsp;km²-ko azalera du eta {{Gipuzkoako_udalerrien_biztanleria|Leintz Gatzaga}} biztanle zituen {{Gipuzkoako udalerrien biztanleria|urtea}}. urtean. Bi auzune nagusi ditu, Goiherri eta Olaun izenekoak. == Izena == '''Leintz Gatzaga''' izenak herriaren inguruan dauden [[gatzaga]] garrantzitsu batzuetan du jatorria. [[Dorletako Gatzagak|Dorletako gatzaga]] horiek izan ziren herriaren sorreraren arrazoi Erdi Aroan. Gaur egun ez dira komertzialki esplotatzen eta museo baten egoitza osatzen dute. Izenaren beste zatiak, '''Leintz''', [[Leintz|herria kokatuta dagoen haranean]] du jatorria. Haranaren izenaren jatorria ez dago argi, ordea. Filologo batzuek diotenez latinetiko jatorria izan lezake. '''Gatzaga''' hitzak berriz, gatza dagoen tokia esan nahi du. Antzinako dokumentuek diotenez, herriaren [[gaztelania]]zko lehen izena '''Salinas de Léniz''' izan zen. 1087an herriaren sorrera ofizialaren aurretik, Galindo Iñigez, Iñigo Lopez Bizkaiko kondearen semeak, donazio hori egin zion [[Donemiliaga Kukula|Donemiliagako monasterioari]].<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa.|urtea=1862|abizena=Gorosábel|izena=Pablo de|orrialdeak=430–431|orrialdea=|argitaletxea=Tolosa: Imprenta de Pedro Gurruchaga.|ISBN=}}</ref> 1980ko hamarkadan, herriak bere izen ofiziala gaztelaniatik euskarara aldatu zuen, Leintz Gatzaga izenera alegia. == Geografia == Leintz Gatzaga [[hiribildu]]a [[Deba (ibaia)|Deba ibaiaren]] goi-ibarrean dago kokatua, ibaiaren iturburutik oso hurbil eta ibarra ixten duten mendien ekialdeko hegala leuntzen den leku batean. [[Arlaban]] mendatetik oso hurbil dago eta, horregatik, hauxe da Gipuzkoan [[Erdi Aroa]]n fundatutako hiribilduetatik garaiena (600 m). Leku oso aproposa da, gainera, Deba ibarra [[Arabako lautada]]rekin eta [[Iberiar goi-lautada|Gaztelako goi-ordokiarekin]] komunikatzeko. Iparraldean [[Eskoriatza]], hegoaldean [[Arratzua-Ubarrundia|Arratzu-Ubarrundia]] ([[Araba]]), ekialdean [[Barrundia]] (Araba) eta mendebaldean [[Aramaio]] eta [[Legutio]] (Araba) mugakide ditu. Hauek dira herriko auzoak: Goierri, Olaun, Andra Mari eta Iñurrieta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=981&nombre=981&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Historia == Izena ematen dioten gatzagak [[Erromatar Inperioa|erromatarren]] garaitik ezagunak ziren, [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] gutxienez ustiatu ziren, eta eurak dira hiribilduaren sorreraren arrazoi nagusia, [[1331]]an gertatu zena, Alfontso XI.ak hiri-gutuna sinatu ondoren. Garai hori baino lehen, [[Aitzorrotzeko gaztelua]]ren menpe zeuden baserriak eta herrixkak zeuden (Zuritza, Labidea, Gaztelueta eta Beginarro). Gatzagen kontrolak garrantzi ekonomiko handia zuen, eta hainbat borroka piztu zuen. [[1374]]an, Beltrán de Guevara Oñatiko konte boteretsuak bereganatu zituen, [[leinu gerrak|oinaztar eta ganboatarren arteko gerraren]] baitan. Horren ondorioz, 1334, 1371, 1492 eta 1498an suteak izan ziren. Jaun feudalen menpe egon zen herria [[1493]] arte, errege-erreginen eskuetara itzuli zenenean. Kontearen dorretxea bota eta bere ordez Elexalde jauregia eraiki zuten. Mugakidea izanik, [[Gipuzkoa]]ren zati bihurtu zen 1496an, [[Arabako ermandadeak|Arabako Ermandadearen]] barruan egon eta gero. [[XVII. mendea]]n Errege-erreginen Bidea eraiki zuten, Espainia eta Frantzia lotzen zituena. Honek aurrerabidea ekarri zion herriari, bertatik errege-erreginak eta handikiak igaro zirelarik. Ostatuak, bentak eta bestelako zerbitzuak eskaini ahal izan zituzten. Horren lekukoa da hein handi batean gaur egun herriak duen itxura. Hala ere, egoera estrategiko honek guduak ekarri zizkion herriari [[XVIII. mendea]]ren amaieratik [[XIX. mendea]]n zehar, [[Konbentzio Gerra]]n, [[Iberiar Penintsulako Gerra|Espainiako Independentziaren Gerran]] eta [[Karlistaldiak|Karlistaldietan]]. Besteak beste, Santa Kruz apaizak frantziarren aurka egindakoa 1811an edo Arlabango Gudua 1836an. Etxegarateko mendatearen errepidea [[1851]]an zabaltzeak gainbehera ekarri zion herriari, [[1864]]an zabaldutako Madril-Irun trenbideak areagotuta. Krisialdi ekonomiko latza suposatu zuen honek guztiak. == Azpiegiturak == * Liburutegia<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Leintz-Gatzaga - Udal Liburutegia|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2018-01-24|url=https://opendata.euskadi.eus/katalogoa/-/liburutegia/leintz-gatzaga-udal-liburutegia/|aldizkaria=opendata.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ireki zenetik hona, harrera bikaina izan du Leintz Gatzagako liburutegiak - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1524128347142-ireki-zenetik-hona-harrera-bikaina-izan-du-liburutegiak|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Frontoia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilotalekua berrituko dute eta San Milixan feriarako prest izango da - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609004395-pilotalekua-berrituko-dute-eta-san-milixan-feriarako-prest-izango-da|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Bolatokia * Gatz museoa<ref>{{Erreferentzia|abizena=Leniz 2015|izenburua=Museo de la Sal de Leintz Gatzaga|hizkuntza=es|url=http://el/%20Museo%20de%20la%20Sal%20de%20Leintz%20Gatzaga%20muestra%20las%20instalaciones%20utilizadas%20durante%20siglos%20para%20la%20producción%20de%20sal%20en%20la%20localidad%20de%20Leintz%20Gatzagak.|aldizkaria=el|sartze-data=2020-05-23}}{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Arkitektura == Hiribilduaren planoa oso erregularra da, jendea bertara bizitzera joan aurretik planifikatu baitzen. [[Lauki]] itxura du eta kale batek elkarzutik mozten dituen beste kale paralelo batzuen inguruan egituratua dago. Hiru kale nagusi ditu, ipar-ekialde zentzuan orientaturik eta [[sestra-kurba|sestra-kurbekiko]] paralelo antolaturik: Arrosario kalea, Santiago kalea eta horren jarraipena den Pilar kalea eta oso aldatua dagoen Gurutze kalea. Garai batean Araba aldera joateko bide zaharrak, ''Errepidea'' izenekoak, kale horiek mozten ditu, hiribildu osoa ere ekialde-mendebalde norabidean mozten duela. {| style="width: 50%; margin-bottom: 0px; align: "left" | [[Fitxategi:2424 o Salinas de Leniz Ojanguren.jpg |thumb|150px|Kale bat 1915ean]] | [[Fitxategi:2010 Leintz Gatzagako herrigunea.jpg |thumb|150px|Kale bera 2010ean]] |} Eremu honen mugak hauek dira: iparraldean gaur egun [[Gasteiz]]era doan errepidea. Mendebaldean Arrosario kaleko etxeen atzeko aldeak, Gebara jauregia barne, eta, hortik, San Inazio ateak eta aipatutako etxeen atzeko aldeek markatzen duten lerroa. Hegoaldean hirigunea eta [[baratze]]ak banatzen dituen bidearen bazterrean dagoen pareta. Eta ekialdean eskola publiko zaharrak eta udaletxeak eratzen duten etxadiaren atzeko aldeko muga. Hiribilduaren barruko aldea [[mehelin]]dun etxez osatua dago. Etxe horien neurriak erregularrak dira eta etxadi bikoitzak osatzen dituzte hirigunearen erdian (Arrosario kalea eta Santiago/Pilar kale arteko etxadia) eta bakunak, berriz, aldeetan. Etxe hauek, garai honetako guztiak bezala, fatxada estua dute eta sakonera handiko lurzatietan eraikiak daude. Beren atzeko aldeak [[karkaba]]ra ematen dute eta bertatik argia sartzen zaie. Hiribilduaren beheko aldea ez dator bat eskema horrekin (Gurutze kalea). Bertan izandako [[hirigintza]] aldaketak handiagoak izan dira eta, ondorioz, jatorrizko planoa hondatu egin da eremu horretan: etxadi oso batzuk desagertu eta beste zenbait berri eratu dira. Era berean ipar-ekialdeko izkina ere asko aldatu da, orubearen egonkortasun eza dela eta. Bertan garai bateko [[harresi]]aren zati bat ere berreraiki da, baina Erdi Aroko hiribildu zaharraren planoa asko aldatu da. Elizaren kokapenak ere hausten du eskema ortogonala; erdi-erdian dago, ardatza IE-HM aldera desbideratua duela. Beharbada, hiribilduak bizi izan dituen berreraikuntza ugarietakoren baten hirigintza-plangintzari egokitzeko egingo zuten horrela. Hiribilduetan oso espazio libre gutxi izaten dira, baina hor ia-ia hutsaren hurrengoak dira. Salbuespen bakarra Pilar kalea eta San Millan elizaren atzeko aldea elkartzen diren gunea da. Bertan [[plaza]]txo bat dago, kaleak eta elizak orientazio desberdina dutenez, angelu bat eratzen da eta. == Demografia == [[XX. mendea]]n gainbehera demografikoa jasan du herriak industrializaziotik kanpo gelditu baitzen. Hori dela-eta, eskualdeko inguruko udalerrietara joan ziren biztanle ugari lan bila. Azken urteotan Gatzagak biztanle igoera txiki bat eduki duen arren, oso jendarte zahartua dauka herriak gaur egun. 2019an 250 biztanle zeuzkan herriak. Horietatik %22k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %6,4 ziren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Web Eustat. Leintz-Gatzagako datu estatistikoak|url=https://eu.eustat.eus/municipal/datos_estadisticos/leintz_gatzaga.html|aldizkaria=eu.eustat.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Leintz Gatzagako biztanleria |altuera=300 |zabalera=500 | 1900 | 503 | 1910 | 473 | 1920 | 424 | 1930 | 394 | 1940 | 353 | 1950 | 392 | 1960 | 408 | 1970 | 293 | 1981 | 232 | 1991 | 207 | 2000 | 254 | 2011 | 272 | 2021 | 211 | |oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_padron.htm www.ine.es] }} == Politika == {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2015eko maiatzaren 24a |data_a = 2011ko maiatzaren 22a |alderdia1 = Agrupación de Electores de Leintz Gatzaga |kolorea1 = #aaa |zinegotziak1 = 5 |botoak1 = 67 |ehunekoa1 = 82,72 |zinegotziak1_a = 7 |botoak1_a = 121 |ehunekoa1_a = 99,18 |informazioa = |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] }} [[2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2019ko apirileko udal hauteskunde]]<nowiki/>etan zerrendarik ez zen aurkeztu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gatzagan ez da zerrendarik aurkeztu eta hauteskundeak deituko dituzte berriro - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1556097891001-gatzagan-ez-da-zerrendarik-aurkeztu-eta-sei-hilabete-barru-hauteskundeak-deituko-dituzte-berriro|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Sei hilabete beranduago ospatu ziren hauteskundeak, eta Gatzagako Hautesle Elkartea izan zen aukera bakarra<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Udal hauteskundeak domekan egingo dira Gatzagan - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1573816105285-udal-hauteskundeak-domekan-egingo-dira-gatzagan|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Euskal Irrati|abizena=Telebista|izenburua=Udal hauteskundeak Nafarroako 21 herritan eta Gipuzkoako batean, igande honetan|hizkuntza=eu|data=2019-11-16|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/6822115/udal-hauteskundeak-leintz-gatzagan-eta-nafarroako-21-herritan-2019-azaroak-17/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> eta 99 boto lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/ab12aAREWar/resultado/maint|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>. Eugenio Otsoa izendatu zuten alkate.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> === Alkateak === Hauek izan dira Leintz Gatzagako azken alkateak: {| class="wikitable" |- bgcolor="#D8D8D8" |'''[[Alkate|Alkatea]]''' |'''Agintaldi hasiera''' |'''Agintaldi amaiera''' | colspan="2" |'''Alderdia<ref name=":02">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2022-05-16}}</ref>''' |- | [[Jesus Fernandez de Arroyabe Beitia]]<ref name=":02" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/leintz-gatzaga/ar-99783-53746/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | [[1979]] | [[1983]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Maria Idigoras Arregui]]16 | 1983 | [[1987]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eugenio Otsoa Ugalde]] | 1987 | [[1991]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde | 1991 | [[1995]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde | 1995 | [[1999]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde | 1999 | [[2000]] ^a | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Ramon Aguirreurreta Ceciaga]] | 2000 | [[2003]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Ramon Perez Lizarralde]] | 2003 | [[2007]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eusebio Villar Azkarate]] | 2007 | [[2011]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde | 2011 | [[2015]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eneka Zancada Rementeria]] | 2015 | [[2019]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2019-00-00|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref> | 2019 | [[2023]] ^b | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Ion Sasiain Larrucea]] | 2023 | 2023 | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Dorleta Elkorobarrutia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=72 botorekin Dorleta Elkorobarrutia izango da Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-05-28|url=https://goiena.eus/gatzaga/1684850367861-leintz-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | 2023 | Jardunean | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | [[Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea]] |} ^a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. ^b Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. == Ekonomia == 2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %7,3. Bigarren sektorea %7,4. Hirugarren sektorea %84,5. Eraikuntza %0,8.<ref name=":0" /> == Euskara == [[Fitxategi:Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola.webm|thumb|Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Debagoienekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sortaldekoa-m/debagoienekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|hizkuntza=eu|url=http://www.ahotsak.eus|aldizkaria=www.ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref><ref name="#2">{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/leintz-gatzaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> proiekturako)]] Leintz Gatzagan<ref name="#2"/> Debagoieneko euskara<ref name="#1"/> hitz egiten da, mendebaldeko euskalkiaren aldaera. 2016an herritarren %80 euskalduna zen.<ref name=":0" /> == Ondasun nabarmenak == {{Sakontzeko|Zerrenda:Leintz Gatzagako kultura ondasunak}} [[Fitxategi:DorletakoSantutegia.jpg|thumb|300px|[[Dorletako santutegia]]]] [[Fitxategi:Santa-Maria-Patroness-of-bicyclists-4606.jpg|thumb|GI-627 errepideko estatua: Dorletako ama, txirrindularien zaindari. Leintz-Gatzaga.]] Hiribilduaren planoan bi eraikin aipagarri baino ez daude: batetik, '''Soran etxea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Soran jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/soran-jauregia/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/31885&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, gaur egun jauregi urbanoa, atzeko aldeko karkaba hausten duena kale txiki bat eratzeko eta; bestetik, '''Gebara jauregia''', mugen barruan sartu dena, nahiz eta harresiz kanpo egon, hiribildua babesteko egituretako bat baita, gaur egun baserri eta kale giro artean dagoen jauregia izan arren. [[1996]]ko [[martxoaren 12]]an, [[Eusko Jaurlaritza]]k ''monumentu-multzo'' izendatu zuen Leintz Gatzagako Hirigune Historikoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzagako Hiri Historikoa. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/leintz-gatzagako-hiri-historikoa/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/57018&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, Sailkatutako [[Kultura-ondasun|Kultura Ondasuna]]<ref name = "EHAA">[https://web.archive.org/web/20140512225937/http://www.euskadi.net/cgi-bin_k54/concor?e=&FRASE=1996%2F03%2F27an%20argitaratutako%201996%2F03%2F12ko%20199600054%20DEKRETUA%20aldatzen%20du%20&BOTON.x=5&BOTON.y=7 Monumentu-multzo izendapena EHAAn]</ref>. Monumentu zibilen artean aipatzekoak dira: * [[Urigoen etxea|'''Kapitangoa jauregia''']] (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=1007&nombre=1007&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baltasar García de Olaberen etxea''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Olabe etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/olabe-etxea/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32089&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Torrekua''' edo [[Elexalde etxea|'''Elexalde jauregia''']] (XVII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elexalde etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/elexalde-etxea/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32078&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=899&nombre=899&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Garro jauregia|'''Garro jauregia''']] (XVII. mende amaierakoa, gaur egun Kultura Etxea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Garro jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/garro-jauregia/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32071&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=897&nombre=897&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Barandapea atea''' (XVII. mendekoa) * '''"Doce Caños"''' edo '''"As de Copas"-eko iturria''' (1715koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iturria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/iturria/iturria/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/34760&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=901&nombre=901&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''San Inazio atea''' (1760koa, sarbide nagusia izandakoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Ignacioko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-ignacioko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32081&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Ostatua jauregia''' (1766koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=900&nombre=900&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Indianokua''' edo [[Soran jauregia|'''Soran jauregia''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=898&nombre=898&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Errosario Ama Birjinaren atea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errosarioko Amabirjinaren Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/errosarioko-amabirjinaren-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32096&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Leintz Gatzagako udaletxea|'''Udaletxea''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Consistorial etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/consistorial-etxea/udaletxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/35064&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=896&nombre=896&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Harresia''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Harresia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/harresia/harresia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32098&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Pilarreko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilarreko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/pilarreko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32095&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Santiagoko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santiagoko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santiagoko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32097&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Herrigunetik kanpo, azkenik, badaude hiru leku interesgarri: * [[Elgea-Artiako Estazio Megalitikoa]] * [[Dorletako santutegia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=950&nombre=950&nodo=&orden=True&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=SANTUARIO DE DORLETA. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santuario-de-dorleta/eliza-/leintz-gatzaga/-dorleta/fichaconsulta/31811&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Gatzaren Museoa]] Aipagarriak diren beste eraikin batzuk: * '''San Millan eliza'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=914&nombre=914&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Millango Eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-millango-eliza/eliza-/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32084&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baselizak''': Zurtitzako San Martin, Iñurrietako San Joan Bataiatzailearen monasterioa, San Joan Ebanjelaria, Santi Kurtz, Santiago Nagusia, Santa Engrazia eta Santa Kolunba<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antcatalogo.asp?nombre=792&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baserriak''': San Juan Zahar baserria<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Juan Zahar baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-juan-zahar-baserria/baserria/leintz-gatzaga/-olaun-auzoa/fichaconsulta/34612&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Argazki galeria == <gallery> Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio de Kapitangoa 1.JPG|[[Urigoen etxea|Kapitangoa jauregiaren]] aurrealdea. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Elexalde 1.JPG|[[Elexalde etxea|Torrekua edo Elexalde jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Garro (Kultur Etxea) 1.JPG|[[Garro jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Hotel Palacio Soran 1.JPG|[[Soran jauregia|Indianokua edo Soran jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz.Gatzaga) - Ayuntamiento 1.JPG|[[Leintz Gatzagako udaletxea]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Iglesia de San Millán 4.JPG|San Millan eliza. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Museo de la sal 3.JPG|[[Gatzaren Museoa]]. Fitxategi:Leintz gatzaga bolatokia.jpg|Bolatokia Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 2.JPG|San Inazio atea Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 6.JPG|Errosarioko Ama Birjinaren atea Fitxategi:Vista general de la localidad de Leintz-Gatzaga (1 de 1) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|Herria 1940an Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Fuente de los doce Caños 1.JPG|"As de Copas"/Bateko kopa iturria </gallery> == Gatzagar ezagunak == * Juan Ochoa de Elexalde Heredia ([[XVI. mendea]]): [[Mexiko]]n aritutako militarra. * Martín de Zumarraga Murgia (XVI): merkataria. * Andrés de Elejalde ([[XVII. mendea]]): militarra. * [[Melchor de Santa Inés Oianguren]] ([[1688]]-[[1747]]): [[frantziskotar]]ra. ''"Arte de la Lengua Japona"'' idatzi zuen 1738an, gazteleraz idatzitako lehenengo japonieraren gramatika. * Francisco de Astaburuaga Etxeberria (1737?-?): [[Txile]]n aritutako militar eta merkataria. * Juan Esteban de Izaga ([[1796]]-[[1837]]): musikaria eta politikaria, Madrilgo Gorteetan diputatu. * Ciriaco de Izaga (?-[[1866]]): herriko elizen aldeko ongilea. * [[Jesús José Sagredo]] Zuloaga ([[1874]]-[[1923]]): apaiz, historialari, organista eta musikagilea. * Pedro Lafuente ([[1891]]-?): [[Argentina]]n ibilitako tenorea. * Gregorio Altube Izaga (?-[[1969]]): kazetari eta politikaria. * [[Sebastian Sasiain|Sebastian Sasiain Zubillaga]] (1900-1976): [[Paraguai]]ra lanera joandako nekazaria, [[Misionesko departamendua|Misionesko departamenduko]] bi jan-edan tipikoren sortzailea. * Eduardo Aparicio Zamarreño ([[1916]]-[[2007]]): [[Espainiako Alderdi Komunista|PCEren]] politikaria. == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Gesaltza Añana]] == Kanpo estekak == {{Atari|Gipuzkoa|Gipuzkoa}} * [http://www.leintzgatzaga.eus/ Leintz Gatzagako Udalaren webgunea] * [http://www.goiena.net/gatzaga Herriko albisteak Goiena.net-en] {{autoritate kontrola}} {{Debagoieneko udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako hiribilduak}} [[Kategoria:Leintz Gatzaga]] [[Kategoria:Gipuzkoako udalerriak]] afmi5sgygnuwa6fv7lwxvr2gsiw2ng5 9999215 9999213 2024-12-14T08:58:51Z EnekoPanamá 71145 9999215 wikitext text/x-wiki {{Gipuzkoako udalerri infotaula | izena = Leintz Gatzaga | nongo = Leintz Gatzagako | irudia = Leintz Gatzaga.jpg | irudiaren testua = Leintz-Gatzagako ikuspegia. | garaiera = 365-1002 (455 [[Leintz Gatzagako udaletxea|udaletxean]]) | distantzia = 81 }} '''Leintz Gatzaga''' [[Gipuzkoa]]ko hego-mendebaldean dagoen udalerri txikia da, [[Araba]]ko mugan, [[Debagoiena]] eskualdean biztanle gutxien daukan udalerria dena. 14.7&nbsp;km²-ko azalera du eta {{Gipuzkoako_udalerrien_biztanleria|Leintz Gatzaga}} biztanle zituen {{Gipuzkoako udalerrien biztanleria|urtea}}. urtean. Bi auzune nagusi ditu, Goiherri eta Olaun izenekoak. == Izena == '''Leintz Gatzaga''' izenak herriaren inguruan dauden [[gatzaga]] garrantzitsu batzuetan du jatorria. [[Dorletako Gatzagak|Dorletako gatzaga]] horiek izan ziren herriaren sorreraren arrazoi Erdi Aroan. Gaur egun ez dira komertzialki esplotatzen eta museo baten egoitza osatzen dute. Izenaren beste zatiak, '''Leintz''', [[Leintz|herria kokatuta dagoen haranean]] du jatorria. Haranaren izenaren jatorria ez dago argi, ordea. Filologo batzuek diotenez latinetiko jatorria izan lezake. '''Gatzaga''' hitzak berriz, gatza dagoen tokia esan nahi du. Antzinako dokumentuek diotenez, herriaren [[gaztelania]]zko lehen izena '''Salinas de Léniz''' izan zen. 1087an herriaren sorrera ofizialaren aurretik, Galindo Iñigez, Iñigo Lopez Bizkaiko kondearen semeak, donazio hori egin zion [[Donemiliaga Kukula|Donemiliagako monasterioari]].<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa.|urtea=1862|abizena=Gorosábel|izena=Pablo de|orrialdeak=430–431|orrialdea=|argitaletxea=Tolosa: Imprenta de Pedro Gurruchaga.|ISBN=}}</ref> 1980ko hamarkadan, herriak bere izen ofiziala gaztelaniatik euskarara aldatu zuen, Leintz Gatzaga izenera alegia. == Geografia == Leintz Gatzaga [[hiribildu]]a [[Deba (ibaia)|Deba ibaiaren]] goi-ibarrean dago kokatua, ibaiaren iturburutik oso hurbil eta ibarra ixten duten mendien ekialdeko hegala leuntzen den leku batean. [[Arlaban]] mendatetik oso hurbil dago eta, horregatik, hauxe da Gipuzkoan [[Erdi Aroa]]n fundatutako hiribilduetatik garaiena (600 m). Leku oso aproposa da, gainera, Deba ibarra [[Arabako lautada]]rekin eta [[Iberiar goi-lautada|Gaztelako goi-ordokiarekin]] komunikatzeko. Iparraldean [[Eskoriatza]], hegoaldean [[Arratzua-Ubarrundia|Arratzu-Ubarrundia]] ([[Araba]]), ekialdean [[Barrundia]] (Araba) eta mendebaldean [[Aramaio]] eta [[Legutio]] (Araba) mugakide ditu. Hauek dira herriko auzoak: Goierri, Olaun, Andra Mari eta Iñurrieta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=981&nombre=981&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Historia == Izena ematen dioten gatzagak [[Erromatar Inperioa|erromatarren]] garaitik ezagunak ziren, [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] gutxienez ustiatu ziren, eta eurak dira hiribilduaren sorreraren arrazoi nagusia, [[1331]]an gertatu zena, Alfontso XI.ak hiri-gutuna sinatu ondoren. Garai hori baino lehen, [[Aitzorrotzeko gaztelua]]ren menpe zeuden baserriak eta herrixkak zeuden (Zuritza, Labidea, Gaztelueta eta Beginarro). Gatzagen kontrolak garrantzi ekonomiko handia zuen, eta hainbat borroka piztu zuen. [[1374]]an, Beltrán de Guevara Oñatiko konte boteretsuak bereganatu zituen, [[leinu gerrak|oinaztar eta ganboatarren arteko gerraren]] baitan. Horren ondorioz, 1334, 1371, 1492 eta 1498an suteak izan ziren. Jaun feudalen menpe egon zen herria [[1493]] arte, errege-erreginen eskuetara itzuli zenenean. Kontearen dorretxea bota eta bere ordez Elexalde jauregia eraiki zuten. Mugakidea izanik, [[Gipuzkoa]]ren zati bihurtu zen 1496an, [[Arabako ermandadeak|Arabako Ermandadearen]] barruan egon eta gero. [[XVII. mendea]]n Errege-erreginen Bidea eraiki zuten, Espainia eta Frantzia lotzen zituena. Honek aurrerabidea ekarri zion herriari, bertatik errege-erreginak eta handikiak igaro zirelarik. Ostatuak, bentak eta bestelako zerbitzuak eskaini ahal izan zituzten. Horren lekukoa da hein handi batean gaur egun herriak duen itxura. Hala ere, egoera estrategiko honek guduak ekarri zizkion herriari [[XVIII. mendea]]ren amaieratik [[XIX. mendea]]n zehar, [[Konbentzio Gerra]]n, [[Iberiar Penintsulako Gerra|Espainiako Independentziaren Gerran]] eta [[Karlistaldiak|Karlistaldietan]]. Besteak beste, Santa Kruz apaizak frantziarren aurka egindakoa 1811an edo Arlabango Gudua 1836an. Etxegarateko mendatearen errepidea [[1851]]an zabaltzeak gainbehera ekarri zion herriari, [[1864]]an zabaldutako Madril-Irun trenbideak areagotuta. Krisialdi ekonomiko latza suposatu zuen honek guztiak. == Azpiegiturak == * Liburutegia<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Leintz-Gatzaga - Udal Liburutegia|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2018-01-24|url=https://opendata.euskadi.eus/katalogoa/-/liburutegia/leintz-gatzaga-udal-liburutegia/|aldizkaria=opendata.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ireki zenetik hona, harrera bikaina izan du Leintz Gatzagako liburutegiak - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1524128347142-ireki-zenetik-hona-harrera-bikaina-izan-du-liburutegiak|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Frontoia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilotalekua berrituko dute eta San Milixan feriarako prest izango da - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609004395-pilotalekua-berrituko-dute-eta-san-milixan-feriarako-prest-izango-da|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Bolatokia * Gatz museoa<ref>{{Erreferentzia|abizena=Leniz 2015|izenburua=Museo de la Sal de Leintz Gatzaga|hizkuntza=es|url=http://el/%20Museo%20de%20la%20Sal%20de%20Leintz%20Gatzaga%20muestra%20las%20instalaciones%20utilizadas%20durante%20siglos%20para%20la%20producción%20de%20sal%20en%20la%20localidad%20de%20Leintz%20Gatzagak.|aldizkaria=el|sartze-data=2020-05-23}}{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Arkitektura == Hiribilduaren planoa oso erregularra da, jendea bertara bizitzera joan aurretik planifikatu baitzen. [[Lauki]] itxura du eta kale batek elkarzutik mozten dituen beste kale paralelo batzuen inguruan egituratua dago. Hiru kale nagusi ditu, ipar-ekialde zentzuan orientaturik eta [[sestra-kurba|sestra-kurbekiko]] paralelo antolaturik: Arrosario kalea, Santiago kalea eta horren jarraipena den Pilar kalea eta oso aldatua dagoen Gurutze kalea. Garai batean Araba aldera joateko bide zaharrak, ''Errepidea'' izenekoak, kale horiek mozten ditu, hiribildu osoa ere ekialde-mendebalde norabidean mozten duela. {| style="width: 50%; margin-bottom: 0px; align: "left" | [[Fitxategi:2424 o Salinas de Leniz Ojanguren.jpg |thumb|150px|Kale bat 1915ean]] | [[Fitxategi:2010 Leintz Gatzagako herrigunea.jpg |thumb|150px|Kale bera 2010ean]] |} Eremu honen mugak hauek dira: iparraldean gaur egun [[Gasteiz]]era doan errepidea. Mendebaldean Arrosario kaleko etxeen atzeko aldeak, Gebara jauregia barne, eta, hortik, San Inazio ateak eta aipatutako etxeen atzeko aldeek markatzen duten lerroa. Hegoaldean hirigunea eta [[baratze]]ak banatzen dituen bidearen bazterrean dagoen pareta. Eta ekialdean eskola publiko zaharrak eta udaletxeak eratzen duten etxadiaren atzeko aldeko muga. Hiribilduaren barruko aldea [[mehelin]]dun etxez osatua dago. Etxe horien neurriak erregularrak dira eta etxadi bikoitzak osatzen dituzte hirigunearen erdian (Arrosario kalea eta Santiago/Pilar kale arteko etxadia) eta bakunak, berriz, aldeetan. Etxe hauek, garai honetako guztiak bezala, fatxada estua dute eta sakonera handiko lurzatietan eraikiak daude. Beren atzeko aldeak [[karkaba]]ra ematen dute eta bertatik argia sartzen zaie. Hiribilduaren beheko aldea ez dator bat eskema horrekin (Gurutze kalea). Bertan izandako [[hirigintza]] aldaketak handiagoak izan dira eta, ondorioz, jatorrizko planoa hondatu egin da eremu horretan: etxadi oso batzuk desagertu eta beste zenbait berri eratu dira. Era berean ipar-ekialdeko izkina ere asko aldatu da, orubearen egonkortasun eza dela eta. Bertan garai bateko [[harresi]]aren zati bat ere berreraiki da, baina Erdi Aroko hiribildu zaharraren planoa asko aldatu da. Elizaren kokapenak ere hausten du eskema ortogonala; erdi-erdian dago, ardatza IE-HM aldera desbideratua duela. Beharbada, hiribilduak bizi izan dituen berreraikuntza ugarietakoren baten hirigintza-plangintzari egokitzeko egingo zuten horrela. Hiribilduetan oso espazio libre gutxi izaten dira, baina hor ia-ia hutsaren hurrengoak dira. Salbuespen bakarra Pilar kalea eta San Millan elizaren atzeko aldea elkartzen diren gunea da. Bertan [[plaza]]txo bat dago, kaleak eta elizak orientazio desberdina dutenez, angelu bat eratzen da eta. == Demografia == [[XX. mendea]]n gainbehera demografikoa jasan du herriak industrializaziotik kanpo gelditu baitzen. Hori dela-eta, eskualdeko inguruko udalerrietara joan ziren biztanle ugari lan bila. Azken urteotan Gatzagak biztanle igoera txiki bat eduki duen arren, oso jendarte zahartua dauka herriak gaur egun. 2019an 250 biztanle zeuzkan herriak. Horietatik %22k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %6,4 ziren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Web Eustat. Leintz-Gatzagako datu estatistikoak|url=https://eu.eustat.eus/municipal/datos_estadisticos/leintz_gatzaga.html|aldizkaria=eu.eustat.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Leintz Gatzagako biztanleria |altuera=300 |zabalera=500 | 1900 | 503 | 1910 | 473 | 1920 | 424 | 1930 | 394 | 1940 | 353 | 1950 | 392 | 1960 | 408 | 1970 | 293 | 1981 | 232 | 1991 | 207 | 2000 | 254 | 2011 | 272 | 2021 | 211 | |oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_padron.htm www.ine.es] }} == Politika == {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2015eko maiatzaren 24a |data_a = 2011ko maiatzaren 22a |alderdia1 = Agrupación de Electores de Leintz Gatzaga |kolorea1 = #aaa |zinegotziak1 = 5 |botoak1 = 67 |ehunekoa1 = 82,72 |zinegotziak1_a = 7 |botoak1_a = 121 |ehunekoa1_a = 99,18 |informazioa = |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] }} [[2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2019ko apirileko udal hauteskunde]]<nowiki/>etan zerrendarik ez zen aurkeztu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gatzagan ez da zerrendarik aurkeztu eta hauteskundeak deituko dituzte berriro - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1556097891001-gatzagan-ez-da-zerrendarik-aurkeztu-eta-sei-hilabete-barru-hauteskundeak-deituko-dituzte-berriro|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Sei hilabete beranduago ospatu ziren hauteskundeak, eta Gatzagako Hautesle Elkartea izan zen aukera bakarra<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Udal hauteskundeak domekan egingo dira Gatzagan - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1573816105285-udal-hauteskundeak-domekan-egingo-dira-gatzagan|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Euskal Irrati|abizena=Telebista|izenburua=Udal hauteskundeak Nafarroako 21 herritan eta Gipuzkoako batean, igande honetan|hizkuntza=eu|data=2019-11-16|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/6822115/udal-hauteskundeak-leintz-gatzagan-eta-nafarroako-21-herritan-2019-azaroak-17/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> eta 99 boto lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/ab12aAREWar/resultado/maint|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>. Eugenio Otsoa izendatu zuten alkate.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> === Alkateak === Hauek izan dira Leintz Gatzagako azken alkateak: {| class="wikitable" |- bgcolor="#D8D8D8" |'''[[Alkate|Alkatea]]''' |'''Agintaldi hasiera''' |'''Agintaldi amaiera''' | colspan="2" |'''Alderdia<ref name=":02">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2022-05-16}}</ref>''' |- | [[Jesus Fernandez de Arroyabe Beitia]]<ref name=":02" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/leintz-gatzaga/ar-99783-53746/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | [[1979]] | [[1983]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Maria Idigoras Arregui]]16 | 1983 | [[1987]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eugenio Otsoa Ugalde]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2019-12-07|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref> | 1987 | [[1991]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde | 1991 | [[1995]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde | 1995 | [[1999]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde | 1999 | [[2000]] ^a | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Ramon Aguirreurreta Ceciaga]] | 2000 | [[2003]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Ramon Perez Lizarralde]] | 2003 | [[2007]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eusebio Villar Azkarate]] | 2007 | [[2011]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde | 2011 | [[2015]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eneka Zancada Rementeria]] | 2015 | [[2019]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2019-00-00|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref> | 2019 | [[2023]] ^b | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Ion Sasiain Larrucea]] | 2023 | 2023 | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Dorleta Elkorobarrutia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=72 botorekin Dorleta Elkorobarrutia izango da Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-05-28|url=https://goiena.eus/gatzaga/1684850367861-leintz-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | 2023 | Jardunean | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | [[Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea]] |} ^a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. ^b Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. == Ekonomia == 2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %7,3. Bigarren sektorea %7,4. Hirugarren sektorea %84,5. Eraikuntza %0,8.<ref name=":0" /> == Euskara == [[Fitxategi:Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola.webm|thumb|Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Debagoienekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sortaldekoa-m/debagoienekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|hizkuntza=eu|url=http://www.ahotsak.eus|aldizkaria=www.ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref><ref name="#2">{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/leintz-gatzaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> proiekturako)]] Leintz Gatzagan<ref name="#2"/> Debagoieneko euskara<ref name="#1"/> hitz egiten da, mendebaldeko euskalkiaren aldaera. 2016an herritarren %80 euskalduna zen.<ref name=":0" /> == Ondasun nabarmenak == {{Sakontzeko|Zerrenda:Leintz Gatzagako kultura ondasunak}} [[Fitxategi:DorletakoSantutegia.jpg|thumb|300px|[[Dorletako santutegia]]]] [[Fitxategi:Santa-Maria-Patroness-of-bicyclists-4606.jpg|thumb|GI-627 errepideko estatua: Dorletako ama, txirrindularien zaindari. Leintz-Gatzaga.]] Hiribilduaren planoan bi eraikin aipagarri baino ez daude: batetik, '''Soran etxea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Soran jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/soran-jauregia/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/31885&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, gaur egun jauregi urbanoa, atzeko aldeko karkaba hausten duena kale txiki bat eratzeko eta; bestetik, '''Gebara jauregia''', mugen barruan sartu dena, nahiz eta harresiz kanpo egon, hiribildua babesteko egituretako bat baita, gaur egun baserri eta kale giro artean dagoen jauregia izan arren. [[1996]]ko [[martxoaren 12]]an, [[Eusko Jaurlaritza]]k ''monumentu-multzo'' izendatu zuen Leintz Gatzagako Hirigune Historikoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzagako Hiri Historikoa. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/leintz-gatzagako-hiri-historikoa/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/57018&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, Sailkatutako [[Kultura-ondasun|Kultura Ondasuna]]<ref name = "EHAA">[https://web.archive.org/web/20140512225937/http://www.euskadi.net/cgi-bin_k54/concor?e=&FRASE=1996%2F03%2F27an%20argitaratutako%201996%2F03%2F12ko%20199600054%20DEKRETUA%20aldatzen%20du%20&BOTON.x=5&BOTON.y=7 Monumentu-multzo izendapena EHAAn]</ref>. Monumentu zibilen artean aipatzekoak dira: * [[Urigoen etxea|'''Kapitangoa jauregia''']] (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=1007&nombre=1007&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baltasar García de Olaberen etxea''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Olabe etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/olabe-etxea/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32089&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Torrekua''' edo [[Elexalde etxea|'''Elexalde jauregia''']] (XVII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elexalde etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/elexalde-etxea/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32078&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=899&nombre=899&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Garro jauregia|'''Garro jauregia''']] (XVII. mende amaierakoa, gaur egun Kultura Etxea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Garro jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/garro-jauregia/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32071&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=897&nombre=897&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Barandapea atea''' (XVII. mendekoa) * '''"Doce Caños"''' edo '''"As de Copas"-eko iturria''' (1715koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iturria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/iturria/iturria/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/34760&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=901&nombre=901&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''San Inazio atea''' (1760koa, sarbide nagusia izandakoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Ignacioko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-ignacioko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32081&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Ostatua jauregia''' (1766koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=900&nombre=900&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Indianokua''' edo [[Soran jauregia|'''Soran jauregia''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=898&nombre=898&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Errosario Ama Birjinaren atea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errosarioko Amabirjinaren Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/errosarioko-amabirjinaren-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32096&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Leintz Gatzagako udaletxea|'''Udaletxea''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Consistorial etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/consistorial-etxea/udaletxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/35064&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=896&nombre=896&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Harresia''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Harresia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/harresia/harresia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32098&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Pilarreko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilarreko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/pilarreko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32095&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Santiagoko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santiagoko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santiagoko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32097&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Herrigunetik kanpo, azkenik, badaude hiru leku interesgarri: * [[Elgea-Artiako Estazio Megalitikoa]] * [[Dorletako santutegia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=950&nombre=950&nodo=&orden=True&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=SANTUARIO DE DORLETA. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santuario-de-dorleta/eliza-/leintz-gatzaga/-dorleta/fichaconsulta/31811&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Gatzaren Museoa]] Aipagarriak diren beste eraikin batzuk: * '''San Millan eliza'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=914&nombre=914&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Millango Eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-millango-eliza/eliza-/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32084&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baselizak''': Zurtitzako San Martin, Iñurrietako San Joan Bataiatzailearen monasterioa, San Joan Ebanjelaria, Santi Kurtz, Santiago Nagusia, Santa Engrazia eta Santa Kolunba<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antcatalogo.asp?nombre=792&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baserriak''': San Juan Zahar baserria<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Juan Zahar baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-juan-zahar-baserria/baserria/leintz-gatzaga/-olaun-auzoa/fichaconsulta/34612&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Argazki galeria == <gallery> Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio de Kapitangoa 1.JPG|[[Urigoen etxea|Kapitangoa jauregiaren]] aurrealdea. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Elexalde 1.JPG|[[Elexalde etxea|Torrekua edo Elexalde jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Garro (Kultur Etxea) 1.JPG|[[Garro jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Hotel Palacio Soran 1.JPG|[[Soran jauregia|Indianokua edo Soran jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz.Gatzaga) - Ayuntamiento 1.JPG|[[Leintz Gatzagako udaletxea]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Iglesia de San Millán 4.JPG|San Millan eliza. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Museo de la sal 3.JPG|[[Gatzaren Museoa]]. Fitxategi:Leintz gatzaga bolatokia.jpg|Bolatokia Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 2.JPG|San Inazio atea Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 6.JPG|Errosarioko Ama Birjinaren atea Fitxategi:Vista general de la localidad de Leintz-Gatzaga (1 de 1) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|Herria 1940an Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Fuente de los doce Caños 1.JPG|"As de Copas"/Bateko kopa iturria </gallery> == Gatzagar ezagunak == * Juan Ochoa de Elexalde Heredia ([[XVI. mendea]]): [[Mexiko]]n aritutako militarra. * Martín de Zumarraga Murgia (XVI): merkataria. * Andrés de Elejalde ([[XVII. mendea]]): militarra. * [[Melchor de Santa Inés Oianguren]] ([[1688]]-[[1747]]): [[frantziskotar]]ra. ''"Arte de la Lengua Japona"'' idatzi zuen 1738an, gazteleraz idatzitako lehenengo japonieraren gramatika. * Francisco de Astaburuaga Etxeberria (1737?-?): [[Txile]]n aritutako militar eta merkataria. * Juan Esteban de Izaga ([[1796]]-[[1837]]): musikaria eta politikaria, Madrilgo Gorteetan diputatu. * Ciriaco de Izaga (?-[[1866]]): herriko elizen aldeko ongilea. * [[Jesús José Sagredo]] Zuloaga ([[1874]]-[[1923]]): apaiz, historialari, organista eta musikagilea. * Pedro Lafuente ([[1891]]-?): [[Argentina]]n ibilitako tenorea. * Gregorio Altube Izaga (?-[[1969]]): kazetari eta politikaria. * [[Sebastian Sasiain|Sebastian Sasiain Zubillaga]] (1900-1976): [[Paraguai]]ra lanera joandako nekazaria, [[Misionesko departamendua|Misionesko departamenduko]] bi jan-edan tipikoren sortzailea. * Eduardo Aparicio Zamarreño ([[1916]]-[[2007]]): [[Espainiako Alderdi Komunista|PCEren]] politikaria. == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Gesaltza Añana]] == Kanpo estekak == {{Atari|Gipuzkoa|Gipuzkoa}} * [http://www.leintzgatzaga.eus/ Leintz Gatzagako Udalaren webgunea] * [http://www.goiena.net/gatzaga Herriko albisteak Goiena.net-en] {{autoritate kontrola}} {{Debagoieneko udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako hiribilduak}} [[Kategoria:Leintz Gatzaga]] [[Kategoria:Gipuzkoako udalerriak]] 3r4f637ksr6cqho1zntr0lopw670kwk 9999217 9999215 2024-12-14T08:59:30Z EnekoPanamá 71145 9999217 wikitext text/x-wiki {{Gipuzkoako udalerri infotaula | izena = Leintz Gatzaga | nongo = Leintz Gatzagako | irudia = Leintz Gatzaga.jpg | irudiaren testua = Leintz-Gatzagako ikuspegia. | garaiera = 365-1002 (455 [[Leintz Gatzagako udaletxea|udaletxean]]) | distantzia = 81 }} '''Leintz Gatzaga''' [[Gipuzkoa]]ko hego-mendebaldean dagoen udalerri txikia da, [[Araba]]ko mugan, [[Debagoiena]] eskualdean biztanle gutxien daukan udalerria dena. 14.7&nbsp;km²-ko azalera du eta {{Gipuzkoako_udalerrien_biztanleria|Leintz Gatzaga}} biztanle zituen {{Gipuzkoako udalerrien biztanleria|urtea}}. urtean. Bi auzune nagusi ditu, Goiherri eta Olaun izenekoak. == Izena == '''Leintz Gatzaga''' izenak herriaren inguruan dauden [[gatzaga]] garrantzitsu batzuetan du jatorria. [[Dorletako Gatzagak|Dorletako gatzaga]] horiek izan ziren herriaren sorreraren arrazoi Erdi Aroan. Gaur egun ez dira komertzialki esplotatzen eta museo baten egoitza osatzen dute. Izenaren beste zatiak, '''Leintz''', [[Leintz|herria kokatuta dagoen haranean]] du jatorria. Haranaren izenaren jatorria ez dago argi, ordea. Filologo batzuek diotenez latinetiko jatorria izan lezake. '''Gatzaga''' hitzak berriz, gatza dagoen tokia esan nahi du. Antzinako dokumentuek diotenez, herriaren [[gaztelania]]zko lehen izena '''Salinas de Léniz''' izan zen. 1087an herriaren sorrera ofizialaren aurretik, Galindo Iñigez, Iñigo Lopez Bizkaiko kondearen semeak, donazio hori egin zion [[Donemiliaga Kukula|Donemiliagako monasterioari]].<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa.|urtea=1862|abizena=Gorosábel|izena=Pablo de|orrialdeak=430–431|orrialdea=|argitaletxea=Tolosa: Imprenta de Pedro Gurruchaga.|ISBN=}}</ref> 1980ko hamarkadan, herriak bere izen ofiziala gaztelaniatik euskarara aldatu zuen, Leintz Gatzaga izenera alegia. == Geografia == Leintz Gatzaga [[hiribildu]]a [[Deba (ibaia)|Deba ibaiaren]] goi-ibarrean dago kokatua, ibaiaren iturburutik oso hurbil eta ibarra ixten duten mendien ekialdeko hegala leuntzen den leku batean. [[Arlaban]] mendatetik oso hurbil dago eta, horregatik, hauxe da Gipuzkoan [[Erdi Aroa]]n fundatutako hiribilduetatik garaiena (600 m). Leku oso aproposa da, gainera, Deba ibarra [[Arabako lautada]]rekin eta [[Iberiar goi-lautada|Gaztelako goi-ordokiarekin]] komunikatzeko. Iparraldean [[Eskoriatza]], hegoaldean [[Arratzua-Ubarrundia|Arratzu-Ubarrundia]] ([[Araba]]), ekialdean [[Barrundia]] (Araba) eta mendebaldean [[Aramaio]] eta [[Legutio]] (Araba) mugakide ditu. Hauek dira herriko auzoak: Goierri, Olaun, Andra Mari eta Iñurrieta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=981&nombre=981&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Historia == Izena ematen dioten gatzagak [[Erromatar Inperioa|erromatarren]] garaitik ezagunak ziren, [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] gutxienez ustiatu ziren, eta eurak dira hiribilduaren sorreraren arrazoi nagusia, [[1331]]an gertatu zena, Alfontso XI.ak hiri-gutuna sinatu ondoren. Garai hori baino lehen, [[Aitzorrotzeko gaztelua]]ren menpe zeuden baserriak eta herrixkak zeuden (Zuritza, Labidea, Gaztelueta eta Beginarro). Gatzagen kontrolak garrantzi ekonomiko handia zuen, eta hainbat borroka piztu zuen. [[1374]]an, Beltrán de Guevara Oñatiko konte boteretsuak bereganatu zituen, [[leinu gerrak|oinaztar eta ganboatarren arteko gerraren]] baitan. Horren ondorioz, 1334, 1371, 1492 eta 1498an suteak izan ziren. Jaun feudalen menpe egon zen herria [[1493]] arte, errege-erreginen eskuetara itzuli zenenean. Kontearen dorretxea bota eta bere ordez Elexalde jauregia eraiki zuten. Mugakidea izanik, [[Gipuzkoa]]ren zati bihurtu zen 1496an, [[Arabako ermandadeak|Arabako Ermandadearen]] barruan egon eta gero. [[XVII. mendea]]n Errege-erreginen Bidea eraiki zuten, Espainia eta Frantzia lotzen zituena. Honek aurrerabidea ekarri zion herriari, bertatik errege-erreginak eta handikiak igaro zirelarik. Ostatuak, bentak eta bestelako zerbitzuak eskaini ahal izan zituzten. Horren lekukoa da hein handi batean gaur egun herriak duen itxura. Hala ere, egoera estrategiko honek guduak ekarri zizkion herriari [[XVIII. mendea]]ren amaieratik [[XIX. mendea]]n zehar, [[Konbentzio Gerra]]n, [[Iberiar Penintsulako Gerra|Espainiako Independentziaren Gerran]] eta [[Karlistaldiak|Karlistaldietan]]. Besteak beste, Santa Kruz apaizak frantziarren aurka egindakoa 1811an edo Arlabango Gudua 1836an. Etxegarateko mendatearen errepidea [[1851]]an zabaltzeak gainbehera ekarri zion herriari, [[1864]]an zabaldutako Madril-Irun trenbideak areagotuta. Krisialdi ekonomiko latza suposatu zuen honek guztiak. == Azpiegiturak == * Liburutegia<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Leintz-Gatzaga - Udal Liburutegia|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2018-01-24|url=https://opendata.euskadi.eus/katalogoa/-/liburutegia/leintz-gatzaga-udal-liburutegia/|aldizkaria=opendata.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ireki zenetik hona, harrera bikaina izan du Leintz Gatzagako liburutegiak - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1524128347142-ireki-zenetik-hona-harrera-bikaina-izan-du-liburutegiak|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Frontoia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilotalekua berrituko dute eta San Milixan feriarako prest izango da - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609004395-pilotalekua-berrituko-dute-eta-san-milixan-feriarako-prest-izango-da|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Bolatokia * Gatz museoa<ref>{{Erreferentzia|abizena=Leniz 2015|izenburua=Museo de la Sal de Leintz Gatzaga|hizkuntza=es|url=http://el/%20Museo%20de%20la%20Sal%20de%20Leintz%20Gatzaga%20muestra%20las%20instalaciones%20utilizadas%20durante%20siglos%20para%20la%20producción%20de%20sal%20en%20la%20localidad%20de%20Leintz%20Gatzagak.|aldizkaria=el|sartze-data=2020-05-23}}{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Arkitektura == Hiribilduaren planoa oso erregularra da, jendea bertara bizitzera joan aurretik planifikatu baitzen. [[Lauki]] itxura du eta kale batek elkarzutik mozten dituen beste kale paralelo batzuen inguruan egituratua dago. Hiru kale nagusi ditu, ipar-ekialde zentzuan orientaturik eta [[sestra-kurba|sestra-kurbekiko]] paralelo antolaturik: Arrosario kalea, Santiago kalea eta horren jarraipena den Pilar kalea eta oso aldatua dagoen Gurutze kalea. Garai batean Araba aldera joateko bide zaharrak, ''Errepidea'' izenekoak, kale horiek mozten ditu, hiribildu osoa ere ekialde-mendebalde norabidean mozten duela. {| style="width: 50%; margin-bottom: 0px; align: "left" | [[Fitxategi:2424 o Salinas de Leniz Ojanguren.jpg |thumb|150px|Kale bat 1915ean]] | [[Fitxategi:2010 Leintz Gatzagako herrigunea.jpg |thumb|150px|Kale bera 2010ean]] |} Eremu honen mugak hauek dira: iparraldean gaur egun [[Gasteiz]]era doan errepidea. Mendebaldean Arrosario kaleko etxeen atzeko aldeak, Gebara jauregia barne, eta, hortik, San Inazio ateak eta aipatutako etxeen atzeko aldeek markatzen duten lerroa. Hegoaldean hirigunea eta [[baratze]]ak banatzen dituen bidearen bazterrean dagoen pareta. Eta ekialdean eskola publiko zaharrak eta udaletxeak eratzen duten etxadiaren atzeko aldeko muga. Hiribilduaren barruko aldea [[mehelin]]dun etxez osatua dago. Etxe horien neurriak erregularrak dira eta etxadi bikoitzak osatzen dituzte hirigunearen erdian (Arrosario kalea eta Santiago/Pilar kale arteko etxadia) eta bakunak, berriz, aldeetan. Etxe hauek, garai honetako guztiak bezala, fatxada estua dute eta sakonera handiko lurzatietan eraikiak daude. Beren atzeko aldeak [[karkaba]]ra ematen dute eta bertatik argia sartzen zaie. Hiribilduaren beheko aldea ez dator bat eskema horrekin (Gurutze kalea). Bertan izandako [[hirigintza]] aldaketak handiagoak izan dira eta, ondorioz, jatorrizko planoa hondatu egin da eremu horretan: etxadi oso batzuk desagertu eta beste zenbait berri eratu dira. Era berean ipar-ekialdeko izkina ere asko aldatu da, orubearen egonkortasun eza dela eta. Bertan garai bateko [[harresi]]aren zati bat ere berreraiki da, baina Erdi Aroko hiribildu zaharraren planoa asko aldatu da. Elizaren kokapenak ere hausten du eskema ortogonala; erdi-erdian dago, ardatza IE-HM aldera desbideratua duela. Beharbada, hiribilduak bizi izan dituen berreraikuntza ugarietakoren baten hirigintza-plangintzari egokitzeko egingo zuten horrela. Hiribilduetan oso espazio libre gutxi izaten dira, baina hor ia-ia hutsaren hurrengoak dira. Salbuespen bakarra Pilar kalea eta San Millan elizaren atzeko aldea elkartzen diren gunea da. Bertan [[plaza]]txo bat dago, kaleak eta elizak orientazio desberdina dutenez, angelu bat eratzen da eta. == Demografia == [[XX. mendea]]n gainbehera demografikoa jasan du herriak industrializaziotik kanpo gelditu baitzen. Hori dela-eta, eskualdeko inguruko udalerrietara joan ziren biztanle ugari lan bila. Azken urteotan Gatzagak biztanle igoera txiki bat eduki duen arren, oso jendarte zahartua dauka herriak gaur egun. 2019an 250 biztanle zeuzkan herriak. Horietatik %22k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %6,4 ziren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Web Eustat. Leintz-Gatzagako datu estatistikoak|url=https://eu.eustat.eus/municipal/datos_estadisticos/leintz_gatzaga.html|aldizkaria=eu.eustat.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Leintz Gatzagako biztanleria |altuera=300 |zabalera=500 | 1900 | 503 | 1910 | 473 | 1920 | 424 | 1930 | 394 | 1940 | 353 | 1950 | 392 | 1960 | 408 | 1970 | 293 | 1981 | 232 | 1991 | 207 | 2000 | 254 | 2011 | 272 | 2021 | 211 | |oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_padron.htm www.ine.es] }} == Politika == {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2015eko maiatzaren 24a |data_a = 2011ko maiatzaren 22a |alderdia1 = Agrupación de Electores de Leintz Gatzaga |kolorea1 = #aaa |zinegotziak1 = 5 |botoak1 = 67 |ehunekoa1 = 82,72 |zinegotziak1_a = 7 |botoak1_a = 121 |ehunekoa1_a = 99,18 |informazioa = |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] }} [[2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2019ko apirileko udal hauteskunde]]<nowiki/>etan zerrendarik ez zen aurkeztu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gatzagan ez da zerrendarik aurkeztu eta hauteskundeak deituko dituzte berriro - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1556097891001-gatzagan-ez-da-zerrendarik-aurkeztu-eta-sei-hilabete-barru-hauteskundeak-deituko-dituzte-berriro|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Sei hilabete beranduago ospatu ziren hauteskundeak, eta Gatzagako Hautesle Elkartea izan zen aukera bakarra<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Udal hauteskundeak domekan egingo dira Gatzagan - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1573816105285-udal-hauteskundeak-domekan-egingo-dira-gatzagan|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Euskal Irrati|abizena=Telebista|izenburua=Udal hauteskundeak Nafarroako 21 herritan eta Gipuzkoako batean, igande honetan|hizkuntza=eu|data=2019-11-16|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/6822115/udal-hauteskundeak-leintz-gatzagan-eta-nafarroako-21-herritan-2019-azaroak-17/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> eta 99 boto lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/ab12aAREWar/resultado/maint|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>. Eugenio Otsoa izendatu zuten alkate.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> === Alkateak === Hauek izan dira Leintz Gatzagako azken alkateak: {| class="wikitable" |- bgcolor="#D8D8D8" |'''[[Alkate|Alkatea]]''' |'''Agintaldi hasiera''' |'''Agintaldi amaiera''' | colspan="2" |'''Alderdia<ref name=":02">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2022-05-16}}</ref>''' |- | [[Jesus Fernandez de Arroyabe Beitia]]<ref name=":02" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/leintz-gatzaga/ar-99783-53746/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | [[1979]] | [[1983]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Maria Idigoras Arregui]]16 | 1983 | [[1987]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eugenio Otsoa Ugalde]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2019-12-07|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref> | 1987 | [[1991]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde | 1991 | [[1995]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde | 1995 | [[1999]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde | 1999 | [[2000]] ^a | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Ramon Aguirreurreta Ceciaga]] | 2000 | [[2003]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Ramon Perez Lizarralde]] | 2003 | [[2007]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eusebio Villar Azkarate]] | 2007 | [[2011]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde | 2011 | [[2015]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eneka Zancada Rementeria]] | 2015 | [[2019]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde17 | 2019 | [[2023]] ^b | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Ion Sasiain Larrucea]] | 2023 | 2023 | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Dorleta Elkorobarrutia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=72 botorekin Dorleta Elkorobarrutia izango da Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-05-28|url=https://goiena.eus/gatzaga/1684850367861-leintz-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | 2023 | Jardunean | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | [[Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea]] |} ^a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. ^b Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. == Ekonomia == 2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %7,3. Bigarren sektorea %7,4. Hirugarren sektorea %84,5. Eraikuntza %0,8.<ref name=":0" /> == Euskara == [[Fitxategi:Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola.webm|thumb|Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Debagoienekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sortaldekoa-m/debagoienekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|hizkuntza=eu|url=http://www.ahotsak.eus|aldizkaria=www.ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref><ref name="#2">{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/leintz-gatzaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> proiekturako)]] Leintz Gatzagan<ref name="#2"/> Debagoieneko euskara<ref name="#1"/> hitz egiten da, mendebaldeko euskalkiaren aldaera. 2016an herritarren %80 euskalduna zen.<ref name=":0" /> == Ondasun nabarmenak == {{Sakontzeko|Zerrenda:Leintz Gatzagako kultura ondasunak}} [[Fitxategi:DorletakoSantutegia.jpg|thumb|300px|[[Dorletako santutegia]]]] [[Fitxategi:Santa-Maria-Patroness-of-bicyclists-4606.jpg|thumb|GI-627 errepideko estatua: Dorletako ama, txirrindularien zaindari. Leintz-Gatzaga.]] Hiribilduaren planoan bi eraikin aipagarri baino ez daude: batetik, '''Soran etxea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Soran jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/soran-jauregia/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/31885&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, gaur egun jauregi urbanoa, atzeko aldeko karkaba hausten duena kale txiki bat eratzeko eta; bestetik, '''Gebara jauregia''', mugen barruan sartu dena, nahiz eta harresiz kanpo egon, hiribildua babesteko egituretako bat baita, gaur egun baserri eta kale giro artean dagoen jauregia izan arren. [[1996]]ko [[martxoaren 12]]an, [[Eusko Jaurlaritza]]k ''monumentu-multzo'' izendatu zuen Leintz Gatzagako Hirigune Historikoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzagako Hiri Historikoa. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/leintz-gatzagako-hiri-historikoa/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/57018&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, Sailkatutako [[Kultura-ondasun|Kultura Ondasuna]]<ref name = "EHAA">[https://web.archive.org/web/20140512225937/http://www.euskadi.net/cgi-bin_k54/concor?e=&FRASE=1996%2F03%2F27an%20argitaratutako%201996%2F03%2F12ko%20199600054%20DEKRETUA%20aldatzen%20du%20&BOTON.x=5&BOTON.y=7 Monumentu-multzo izendapena EHAAn]</ref>. Monumentu zibilen artean aipatzekoak dira: * [[Urigoen etxea|'''Kapitangoa jauregia''']] (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=1007&nombre=1007&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baltasar García de Olaberen etxea''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Olabe etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/olabe-etxea/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32089&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Torrekua''' edo [[Elexalde etxea|'''Elexalde jauregia''']] (XVII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elexalde etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/elexalde-etxea/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32078&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=899&nombre=899&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Garro jauregia|'''Garro jauregia''']] (XVII. mende amaierakoa, gaur egun Kultura Etxea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Garro jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/garro-jauregia/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32071&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=897&nombre=897&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Barandapea atea''' (XVII. mendekoa) * '''"Doce Caños"''' edo '''"As de Copas"-eko iturria''' (1715koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iturria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/iturria/iturria/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/34760&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=901&nombre=901&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''San Inazio atea''' (1760koa, sarbide nagusia izandakoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Ignacioko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-ignacioko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32081&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Ostatua jauregia''' (1766koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=900&nombre=900&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Indianokua''' edo [[Soran jauregia|'''Soran jauregia''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=898&nombre=898&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Errosario Ama Birjinaren atea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errosarioko Amabirjinaren Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/errosarioko-amabirjinaren-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32096&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Leintz Gatzagako udaletxea|'''Udaletxea''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Consistorial etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/consistorial-etxea/udaletxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/35064&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=896&nombre=896&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Harresia''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Harresia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/harresia/harresia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32098&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Pilarreko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilarreko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/pilarreko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32095&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Santiagoko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santiagoko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santiagoko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32097&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Herrigunetik kanpo, azkenik, badaude hiru leku interesgarri: * [[Elgea-Artiako Estazio Megalitikoa]] * [[Dorletako santutegia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=950&nombre=950&nodo=&orden=True&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=SANTUARIO DE DORLETA. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santuario-de-dorleta/eliza-/leintz-gatzaga/-dorleta/fichaconsulta/31811&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Gatzaren Museoa]] Aipagarriak diren beste eraikin batzuk: * '''San Millan eliza'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=914&nombre=914&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Millango Eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-millango-eliza/eliza-/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32084&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baselizak''': Zurtitzako San Martin, Iñurrietako San Joan Bataiatzailearen monasterioa, San Joan Ebanjelaria, Santi Kurtz, Santiago Nagusia, Santa Engrazia eta Santa Kolunba<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antcatalogo.asp?nombre=792&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baserriak''': San Juan Zahar baserria<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Juan Zahar baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-juan-zahar-baserria/baserria/leintz-gatzaga/-olaun-auzoa/fichaconsulta/34612&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Argazki galeria == <gallery> Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio de Kapitangoa 1.JPG|[[Urigoen etxea|Kapitangoa jauregiaren]] aurrealdea. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Elexalde 1.JPG|[[Elexalde etxea|Torrekua edo Elexalde jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Garro (Kultur Etxea) 1.JPG|[[Garro jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Hotel Palacio Soran 1.JPG|[[Soran jauregia|Indianokua edo Soran jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz.Gatzaga) - Ayuntamiento 1.JPG|[[Leintz Gatzagako udaletxea]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Iglesia de San Millán 4.JPG|San Millan eliza. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Museo de la sal 3.JPG|[[Gatzaren Museoa]]. Fitxategi:Leintz gatzaga bolatokia.jpg|Bolatokia Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 2.JPG|San Inazio atea Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 6.JPG|Errosarioko Ama Birjinaren atea Fitxategi:Vista general de la localidad de Leintz-Gatzaga (1 de 1) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|Herria 1940an Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Fuente de los doce Caños 1.JPG|"As de Copas"/Bateko kopa iturria </gallery> == Gatzagar ezagunak == * Juan Ochoa de Elexalde Heredia ([[XVI. mendea]]): [[Mexiko]]n aritutako militarra. * Martín de Zumarraga Murgia (XVI): merkataria. * Andrés de Elejalde ([[XVII. mendea]]): militarra. * [[Melchor de Santa Inés Oianguren]] ([[1688]]-[[1747]]): [[frantziskotar]]ra. ''"Arte de la Lengua Japona"'' idatzi zuen 1738an, gazteleraz idatzitako lehenengo japonieraren gramatika. * Francisco de Astaburuaga Etxeberria (1737?-?): [[Txile]]n aritutako militar eta merkataria. * Juan Esteban de Izaga ([[1796]]-[[1837]]): musikaria eta politikaria, Madrilgo Gorteetan diputatu. * Ciriaco de Izaga (?-[[1866]]): herriko elizen aldeko ongilea. * [[Jesús José Sagredo]] Zuloaga ([[1874]]-[[1923]]): apaiz, historialari, organista eta musikagilea. * Pedro Lafuente ([[1891]]-?): [[Argentina]]n ibilitako tenorea. * Gregorio Altube Izaga (?-[[1969]]): kazetari eta politikaria. * [[Sebastian Sasiain|Sebastian Sasiain Zubillaga]] (1900-1976): [[Paraguai]]ra lanera joandako nekazaria, [[Misionesko departamendua|Misionesko departamenduko]] bi jan-edan tipikoren sortzailea. * Eduardo Aparicio Zamarreño ([[1916]]-[[2007]]): [[Espainiako Alderdi Komunista|PCEren]] politikaria. == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Gesaltza Añana]] == Kanpo estekak == {{Atari|Gipuzkoa|Gipuzkoa}} * [http://www.leintzgatzaga.eus/ Leintz Gatzagako Udalaren webgunea] * [http://www.goiena.net/gatzaga Herriko albisteak Goiena.net-en] {{autoritate kontrola}} {{Debagoieneko udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako hiribilduak}} [[Kategoria:Leintz Gatzaga]] [[Kategoria:Gipuzkoako udalerriak]] mdw5ufcgty60vyqe0ozfjf0fnhe8cvz 9999221 9999217 2024-12-14T09:05:31Z EnekoPanamá 71145 9999221 wikitext text/x-wiki {{Gipuzkoako udalerri infotaula | izena = Leintz Gatzaga | nongo = Leintz Gatzagako | irudia = Leintz Gatzaga.jpg | irudiaren testua = Leintz-Gatzagako ikuspegia. | garaiera = 365-1002 (455 [[Leintz Gatzagako udaletxea|udaletxean]]) | distantzia = 81 }} '''Leintz Gatzaga''' [[Gipuzkoa]]ko hego-mendebaldean dagoen udalerri txikia da, [[Araba]]ko mugan, [[Debagoiena]] eskualdean biztanle gutxien daukan udalerria dena. 14.7&nbsp;km²-ko azalera du eta {{Gipuzkoako_udalerrien_biztanleria|Leintz Gatzaga}} biztanle zituen {{Gipuzkoako udalerrien biztanleria|urtea}}. urtean. Bi auzune nagusi ditu, Goiherri eta Olaun izenekoak. == Izena == '''Leintz Gatzaga''' izenak herriaren inguruan dauden [[gatzaga]] garrantzitsu batzuetan du jatorria. [[Dorletako Gatzagak|Dorletako gatzaga]] horiek izan ziren herriaren sorreraren arrazoi Erdi Aroan. Gaur egun ez dira komertzialki esplotatzen eta museo baten egoitza osatzen dute. Izenaren beste zatiak, '''Leintz''', [[Leintz|herria kokatuta dagoen haranean]] du jatorria. Haranaren izenaren jatorria ez dago argi, ordea. Filologo batzuek diotenez latinetiko jatorria izan lezake. '''Gatzaga''' hitzak berriz, gatza dagoen tokia esan nahi du. Antzinako dokumentuek diotenez, herriaren [[gaztelania]]zko lehen izena '''Salinas de Léniz''' izan zen. 1087an herriaren sorrera ofizialaren aurretik, Galindo Iñigez, Iñigo Lopez Bizkaiko kondearen semeak, donazio hori egin zion [[Donemiliaga Kukula|Donemiliagako monasterioari]].<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa.|urtea=1862|abizena=Gorosábel|izena=Pablo de|orrialdeak=430–431|orrialdea=|argitaletxea=Tolosa: Imprenta de Pedro Gurruchaga.|ISBN=}}</ref> 1980ko hamarkadan, herriak bere izen ofiziala gaztelaniatik euskarara aldatu zuen, Leintz Gatzaga izenera alegia. == Geografia == Leintz Gatzaga [[hiribildu]]a [[Deba (ibaia)|Deba ibaiaren]] goi-ibarrean dago kokatua, ibaiaren iturburutik oso hurbil eta ibarra ixten duten mendien ekialdeko hegala leuntzen den leku batean. [[Arlaban]] mendatetik oso hurbil dago eta, horregatik, hauxe da Gipuzkoan [[Erdi Aroa]]n fundatutako hiribilduetatik garaiena (600 m). Leku oso aproposa da, gainera, Deba ibarra [[Arabako lautada]]rekin eta [[Iberiar goi-lautada|Gaztelako goi-ordokiarekin]] komunikatzeko. Iparraldean [[Eskoriatza]], hegoaldean [[Arratzua-Ubarrundia|Arratzu-Ubarrundia]] ([[Araba]]), ekialdean [[Barrundia]] (Araba) eta mendebaldean [[Aramaio]] eta [[Legutio]] (Araba) mugakide ditu. Hauek dira herriko auzoak: Goierri, Olaun, Andra Mari eta Iñurrieta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=981&nombre=981&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Historia == Izena ematen dioten gatzagak [[Erromatar Inperioa|erromatarren]] garaitik ezagunak ziren, [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] gutxienez ustiatu ziren, eta eurak dira hiribilduaren sorreraren arrazoi nagusia, [[1331]]an gertatu zena, Alfontso XI.ak hiri-gutuna sinatu ondoren. Garai hori baino lehen, [[Aitzorrotzeko gaztelua]]ren menpe zeuden baserriak eta herrixkak zeuden (Zuritza, Labidea, Gaztelueta eta Beginarro). Gatzagen kontrolak garrantzi ekonomiko handia zuen, eta hainbat borroka piztu zuen. [[1374]]an, Beltrán de Guevara Oñatiko konte boteretsuak bereganatu zituen, [[leinu gerrak|oinaztar eta ganboatarren arteko gerraren]] baitan. Horren ondorioz, 1334, 1371, 1492 eta 1498an suteak izan ziren. Jaun feudalen menpe egon zen herria [[1493]] arte, errege-erreginen eskuetara itzuli zenenean. Kontearen dorretxea bota eta bere ordez Elexalde jauregia eraiki zuten. Mugakidea izanik, [[Gipuzkoa]]ren zati bihurtu zen 1496an, [[Arabako ermandadeak|Arabako Ermandadearen]] barruan egon eta gero. [[XVII. mendea]]n Errege-erreginen Bidea eraiki zuten, Espainia eta Frantzia lotzen zituena. Honek aurrerabidea ekarri zion herriari, bertatik errege-erreginak eta handikiak igaro zirelarik. Ostatuak, bentak eta bestelako zerbitzuak eskaini ahal izan zituzten. Horren lekukoa da hein handi batean gaur egun herriak duen itxura. Hala ere, egoera estrategiko honek guduak ekarri zizkion herriari [[XVIII. mendea]]ren amaieratik [[XIX. mendea]]n zehar, [[Konbentzio Gerra]]n, [[Iberiar Penintsulako Gerra|Espainiako Independentziaren Gerran]] eta [[Karlistaldiak|Karlistaldietan]]. Besteak beste, Santa Kruz apaizak frantziarren aurka egindakoa 1811an edo Arlabango Gudua 1836an. Etxegarateko mendatearen errepidea [[1851]]an zabaltzeak gainbehera ekarri zion herriari, [[1864]]an zabaldutako Madril-Irun trenbideak areagotuta. Krisialdi ekonomiko latza suposatu zuen honek guztiak. == Azpiegiturak == * Liburutegia<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Leintz-Gatzaga - Udal Liburutegia|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2018-01-24|url=https://opendata.euskadi.eus/katalogoa/-/liburutegia/leintz-gatzaga-udal-liburutegia/|aldizkaria=opendata.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ireki zenetik hona, harrera bikaina izan du Leintz Gatzagako liburutegiak - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1524128347142-ireki-zenetik-hona-harrera-bikaina-izan-du-liburutegiak|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Frontoia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilotalekua berrituko dute eta San Milixan feriarako prest izango da - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609004395-pilotalekua-berrituko-dute-eta-san-milixan-feriarako-prest-izango-da|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Bolatokia * Gatz museoa<ref>{{Erreferentzia|abizena=Leniz 2015|izenburua=Museo de la Sal de Leintz Gatzaga|hizkuntza=es|url=http://el/%20Museo%20de%20la%20Sal%20de%20Leintz%20Gatzaga%20muestra%20las%20instalaciones%20utilizadas%20durante%20siglos%20para%20la%20producción%20de%20sal%20en%20la%20localidad%20de%20Leintz%20Gatzagak.|aldizkaria=el|sartze-data=2020-05-23}}{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Arkitektura == Hiribilduaren planoa oso erregularra da, jendea bertara bizitzera joan aurretik planifikatu baitzen. [[Lauki]] itxura du eta kale batek elkarzutik mozten dituen beste kale paralelo batzuen inguruan egituratua dago. Hiru kale nagusi ditu, ipar-ekialde zentzuan orientaturik eta [[sestra-kurba|sestra-kurbekiko]] paralelo antolaturik: Arrosario kalea, Santiago kalea eta horren jarraipena den Pilar kalea eta oso aldatua dagoen Gurutze kalea. Garai batean Araba aldera joateko bide zaharrak, ''Errepidea'' izenekoak, kale horiek mozten ditu, hiribildu osoa ere ekialde-mendebalde norabidean mozten duela. {| style="width: 50%; margin-bottom: 0px; align: "left" | [[Fitxategi:2424 o Salinas de Leniz Ojanguren.jpg |thumb|150px|Kale bat 1915ean]] | [[Fitxategi:2010 Leintz Gatzagako herrigunea.jpg |thumb|150px|Kale bera 2010ean]] |} Eremu honen mugak hauek dira: iparraldean gaur egun [[Gasteiz]]era doan errepidea. Mendebaldean Arrosario kaleko etxeen atzeko aldeak, Gebara jauregia barne, eta, hortik, San Inazio ateak eta aipatutako etxeen atzeko aldeek markatzen duten lerroa. Hegoaldean hirigunea eta [[baratze]]ak banatzen dituen bidearen bazterrean dagoen pareta. Eta ekialdean eskola publiko zaharrak eta udaletxeak eratzen duten etxadiaren atzeko aldeko muga. Hiribilduaren barruko aldea [[mehelin]]dun etxez osatua dago. Etxe horien neurriak erregularrak dira eta etxadi bikoitzak osatzen dituzte hirigunearen erdian (Arrosario kalea eta Santiago/Pilar kale arteko etxadia) eta bakunak, berriz, aldeetan. Etxe hauek, garai honetako guztiak bezala, fatxada estua dute eta sakonera handiko lurzatietan eraikiak daude. Beren atzeko aldeak [[karkaba]]ra ematen dute eta bertatik argia sartzen zaie. Hiribilduaren beheko aldea ez dator bat eskema horrekin (Gurutze kalea). Bertan izandako [[hirigintza]] aldaketak handiagoak izan dira eta, ondorioz, jatorrizko planoa hondatu egin da eremu horretan: etxadi oso batzuk desagertu eta beste zenbait berri eratu dira. Era berean ipar-ekialdeko izkina ere asko aldatu da, orubearen egonkortasun eza dela eta. Bertan garai bateko [[harresi]]aren zati bat ere berreraiki da, baina Erdi Aroko hiribildu zaharraren planoa asko aldatu da. Elizaren kokapenak ere hausten du eskema ortogonala; erdi-erdian dago, ardatza IE-HM aldera desbideratua duela. Beharbada, hiribilduak bizi izan dituen berreraikuntza ugarietakoren baten hirigintza-plangintzari egokitzeko egingo zuten horrela. Hiribilduetan oso espazio libre gutxi izaten dira, baina hor ia-ia hutsaren hurrengoak dira. Salbuespen bakarra Pilar kalea eta San Millan elizaren atzeko aldea elkartzen diren gunea da. Bertan [[plaza]]txo bat dago, kaleak eta elizak orientazio desberdina dutenez, angelu bat eratzen da eta. == Demografia == [[XX. mendea]]n gainbehera demografikoa jasan du herriak industrializaziotik kanpo gelditu baitzen. Hori dela-eta, eskualdeko inguruko udalerrietara joan ziren biztanle ugari lan bila. Azken urteotan Gatzagak biztanle igoera txiki bat eduki duen arren, oso jendarte zahartua dauka herriak gaur egun. 2019an 250 biztanle zeuzkan herriak. Horietatik %22k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %6,4 ziren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Web Eustat. Leintz-Gatzagako datu estatistikoak|url=https://eu.eustat.eus/municipal/datos_estadisticos/leintz_gatzaga.html|aldizkaria=eu.eustat.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Leintz Gatzagako biztanleria |altuera=300 |zabalera=500 | 1900 | 503 | 1910 | 473 | 1920 | 424 | 1930 | 394 | 1940 | 353 | 1950 | 392 | 1960 | 408 | 1970 | 293 | 1981 | 232 | 1991 | 207 | 2000 | 254 | 2011 | 272 | 2021 | 211 | |oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_padron.htm www.ine.es] }} == Politika == {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2015eko maiatzaren 24a |data_a = 2011ko maiatzaren 22a |alderdia1 = Agrupación de Electores de Leintz Gatzaga |kolorea1 = #aaa |zinegotziak1 = 5 |botoak1 = 67 |ehunekoa1 = 82,72 |zinegotziak1_a = 7 |botoak1_a = 121 |ehunekoa1_a = 99,18 |informazioa = |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] }} [[2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2019ko apirileko udal hauteskunde]]<nowiki/>etan zerrendarik ez zen aurkeztu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gatzagan ez da zerrendarik aurkeztu eta hauteskundeak deituko dituzte berriro - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1556097891001-gatzagan-ez-da-zerrendarik-aurkeztu-eta-sei-hilabete-barru-hauteskundeak-deituko-dituzte-berriro|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Sei hilabete beranduago ospatu ziren hauteskundeak, eta Gatzagako Hautesle Elkartea izan zen aukera bakarra<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Udal hauteskundeak domekan egingo dira Gatzagan - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1573816105285-udal-hauteskundeak-domekan-egingo-dira-gatzagan|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Euskal Irrati|abizena=Telebista|izenburua=Udal hauteskundeak Nafarroako 21 herritan eta Gipuzkoako batean, igande honetan|hizkuntza=eu|data=2019-11-16|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/6822115/udal-hauteskundeak-leintz-gatzagan-eta-nafarroako-21-herritan-2019-azaroak-17/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> eta 99 boto lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/ab12aAREWar/resultado/maint|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>. Eugenio Otsoa izendatu zuten alkate.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> === Alkateak === Hauek izan dira Leintz Gatzagako azken alkateak: {| class="wikitable" |- bgcolor="#D8D8D8" |'''[[Alkate|Alkatea]]''' |'''Agintaldi hasiera''' |'''Agintaldi amaiera''' | colspan="2" |'''Alderdia<ref name=":02">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2022-05-16}}</ref>''' |- | [[Jesus Fernandez de Arroyabe Beitia]]<ref name=":02" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/leintz-gatzaga/ar-99783-53746/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | [[1979]] | [[1983]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Maria Idigoras Arregui]]16 | 1983 | [[1987]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eugenio Otsoa Ugalde]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2019-12-07|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref> | 1987 | [[1991]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde18 | 1991 | [[1995]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde18 | 1995 | [[1999]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde18 | 1999 | [[2000]] ^a | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Ramon Aguirreurreta Ceciaga]]18 | 2000 | [[2003]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Ramon Perez Lizarralde]] | 2003 | [[2007]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eusebio Villar Azkarate]] | 2007 | [[2011]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde | 2011 | [[2015]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eneka Zancada Rementeria]] | 2015 | [[2019]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde17 | 2019 | [[2023]] ^b | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Ion Sasiain Larrucea]] | 2023 | 2023 | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Dorleta Elkorobarrutia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=72 botorekin Dorleta Elkorobarrutia izango da Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-05-28|url=https://goiena.eus/gatzaga/1684850367861-leintz-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | 2023 | Jardunean | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | [[Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea]] |} ^a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. ^b Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. == Ekonomia == 2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %7,3. Bigarren sektorea %7,4. Hirugarren sektorea %84,5. Eraikuntza %0,8.<ref name=":0" /> == Euskara == [[Fitxategi:Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola.webm|thumb|Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Debagoienekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sortaldekoa-m/debagoienekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|hizkuntza=eu|url=http://www.ahotsak.eus|aldizkaria=www.ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref><ref name="#2">{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/leintz-gatzaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> proiekturako)]] Leintz Gatzagan<ref name="#2"/> Debagoieneko euskara<ref name="#1"/> hitz egiten da, mendebaldeko euskalkiaren aldaera. 2016an herritarren %80 euskalduna zen.<ref name=":0" /> == Ondasun nabarmenak == {{Sakontzeko|Zerrenda:Leintz Gatzagako kultura ondasunak}} [[Fitxategi:DorletakoSantutegia.jpg|thumb|300px|[[Dorletako santutegia]]]] [[Fitxategi:Santa-Maria-Patroness-of-bicyclists-4606.jpg|thumb|GI-627 errepideko estatua: Dorletako ama, txirrindularien zaindari. Leintz-Gatzaga.]] Hiribilduaren planoan bi eraikin aipagarri baino ez daude: batetik, '''Soran etxea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Soran jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/soran-jauregia/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/31885&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, gaur egun jauregi urbanoa, atzeko aldeko karkaba hausten duena kale txiki bat eratzeko eta; bestetik, '''Gebara jauregia''', mugen barruan sartu dena, nahiz eta harresiz kanpo egon, hiribildua babesteko egituretako bat baita, gaur egun baserri eta kale giro artean dagoen jauregia izan arren. [[1996]]ko [[martxoaren 12]]an, [[Eusko Jaurlaritza]]k ''monumentu-multzo'' izendatu zuen Leintz Gatzagako Hirigune Historikoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzagako Hiri Historikoa. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/leintz-gatzagako-hiri-historikoa/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/57018&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, Sailkatutako [[Kultura-ondasun|Kultura Ondasuna]]<ref name = "EHAA">[https://web.archive.org/web/20140512225937/http://www.euskadi.net/cgi-bin_k54/concor?e=&FRASE=1996%2F03%2F27an%20argitaratutako%201996%2F03%2F12ko%20199600054%20DEKRETUA%20aldatzen%20du%20&BOTON.x=5&BOTON.y=7 Monumentu-multzo izendapena EHAAn]</ref>. Monumentu zibilen artean aipatzekoak dira: * [[Urigoen etxea|'''Kapitangoa jauregia''']] (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=1007&nombre=1007&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baltasar García de Olaberen etxea''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Olabe etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/olabe-etxea/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32089&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Torrekua''' edo [[Elexalde etxea|'''Elexalde jauregia''']] (XVII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elexalde etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/elexalde-etxea/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32078&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=899&nombre=899&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Garro jauregia|'''Garro jauregia''']] (XVII. mende amaierakoa, gaur egun Kultura Etxea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Garro jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/garro-jauregia/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32071&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=897&nombre=897&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Barandapea atea''' (XVII. mendekoa) * '''"Doce Caños"''' edo '''"As de Copas"-eko iturria''' (1715koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iturria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/iturria/iturria/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/34760&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=901&nombre=901&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''San Inazio atea''' (1760koa, sarbide nagusia izandakoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Ignacioko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-ignacioko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32081&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Ostatua jauregia''' (1766koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=900&nombre=900&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Indianokua''' edo [[Soran jauregia|'''Soran jauregia''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=898&nombre=898&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Errosario Ama Birjinaren atea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errosarioko Amabirjinaren Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/errosarioko-amabirjinaren-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32096&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Leintz Gatzagako udaletxea|'''Udaletxea''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Consistorial etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/consistorial-etxea/udaletxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/35064&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=896&nombre=896&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Harresia''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Harresia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/harresia/harresia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32098&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Pilarreko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilarreko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/pilarreko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32095&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Santiagoko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santiagoko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santiagoko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32097&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Herrigunetik kanpo, azkenik, badaude hiru leku interesgarri: * [[Elgea-Artiako Estazio Megalitikoa]] * [[Dorletako santutegia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=950&nombre=950&nodo=&orden=True&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=SANTUARIO DE DORLETA. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santuario-de-dorleta/eliza-/leintz-gatzaga/-dorleta/fichaconsulta/31811&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Gatzaren Museoa]] Aipagarriak diren beste eraikin batzuk: * '''San Millan eliza'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=914&nombre=914&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Millango Eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-millango-eliza/eliza-/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32084&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baselizak''': Zurtitzako San Martin, Iñurrietako San Joan Bataiatzailearen monasterioa, San Joan Ebanjelaria, Santi Kurtz, Santiago Nagusia, Santa Engrazia eta Santa Kolunba<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antcatalogo.asp?nombre=792&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baserriak''': San Juan Zahar baserria<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Juan Zahar baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-juan-zahar-baserria/baserria/leintz-gatzaga/-olaun-auzoa/fichaconsulta/34612&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Argazki galeria == <gallery> Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio de Kapitangoa 1.JPG|[[Urigoen etxea|Kapitangoa jauregiaren]] aurrealdea. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Elexalde 1.JPG|[[Elexalde etxea|Torrekua edo Elexalde jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Garro (Kultur Etxea) 1.JPG|[[Garro jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Hotel Palacio Soran 1.JPG|[[Soran jauregia|Indianokua edo Soran jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz.Gatzaga) - Ayuntamiento 1.JPG|[[Leintz Gatzagako udaletxea]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Iglesia de San Millán 4.JPG|San Millan eliza. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Museo de la sal 3.JPG|[[Gatzaren Museoa]]. Fitxategi:Leintz gatzaga bolatokia.jpg|Bolatokia Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 2.JPG|San Inazio atea Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 6.JPG|Errosarioko Ama Birjinaren atea Fitxategi:Vista general de la localidad de Leintz-Gatzaga (1 de 1) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|Herria 1940an Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Fuente de los doce Caños 1.JPG|"As de Copas"/Bateko kopa iturria </gallery> == Gatzagar ezagunak == * Juan Ochoa de Elexalde Heredia ([[XVI. mendea]]): [[Mexiko]]n aritutako militarra. * Martín de Zumarraga Murgia (XVI): merkataria. * Andrés de Elejalde ([[XVII. mendea]]): militarra. * [[Melchor de Santa Inés Oianguren]] ([[1688]]-[[1747]]): [[frantziskotar]]ra. ''"Arte de la Lengua Japona"'' idatzi zuen 1738an, gazteleraz idatzitako lehenengo japonieraren gramatika. * Francisco de Astaburuaga Etxeberria (1737?-?): [[Txile]]n aritutako militar eta merkataria. * Juan Esteban de Izaga ([[1796]]-[[1837]]): musikaria eta politikaria, Madrilgo Gorteetan diputatu. * Ciriaco de Izaga (?-[[1866]]): herriko elizen aldeko ongilea. * [[Jesús José Sagredo]] Zuloaga ([[1874]]-[[1923]]): apaiz, historialari, organista eta musikagilea. * Pedro Lafuente ([[1891]]-?): [[Argentina]]n ibilitako tenorea. * Gregorio Altube Izaga (?-[[1969]]): kazetari eta politikaria. * [[Sebastian Sasiain|Sebastian Sasiain Zubillaga]] (1900-1976): [[Paraguai]]ra lanera joandako nekazaria, [[Misionesko departamendua|Misionesko departamenduko]] bi jan-edan tipikoren sortzailea. * Eduardo Aparicio Zamarreño ([[1916]]-[[2007]]): [[Espainiako Alderdi Komunista|PCEren]] politikaria. == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Gesaltza Añana]] == Kanpo estekak == {{Atari|Gipuzkoa|Gipuzkoa}} * [http://www.leintzgatzaga.eus/ Leintz Gatzagako Udalaren webgunea] * [http://www.goiena.net/gatzaga Herriko albisteak Goiena.net-en] {{autoritate kontrola}} {{Debagoieneko udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako hiribilduak}} [[Kategoria:Leintz Gatzaga]] [[Kategoria:Gipuzkoako udalerriak]] 4gj3svossz1vuj5z59iwa4z8e4c3mua 9999222 9999221 2024-12-14T09:06:20Z EnekoPanamá 71145 /* Alkateak */ 9999222 wikitext text/x-wiki {{Gipuzkoako udalerri infotaula | izena = Leintz Gatzaga | nongo = Leintz Gatzagako | irudia = Leintz Gatzaga.jpg | irudiaren testua = Leintz-Gatzagako ikuspegia. | garaiera = 365-1002 (455 [[Leintz Gatzagako udaletxea|udaletxean]]) | distantzia = 81 }} '''Leintz Gatzaga''' [[Gipuzkoa]]ko hego-mendebaldean dagoen udalerri txikia da, [[Araba]]ko mugan, [[Debagoiena]] eskualdean biztanle gutxien daukan udalerria dena. 14.7&nbsp;km²-ko azalera du eta {{Gipuzkoako_udalerrien_biztanleria|Leintz Gatzaga}} biztanle zituen {{Gipuzkoako udalerrien biztanleria|urtea}}. urtean. Bi auzune nagusi ditu, Goiherri eta Olaun izenekoak. == Izena == '''Leintz Gatzaga''' izenak herriaren inguruan dauden [[gatzaga]] garrantzitsu batzuetan du jatorria. [[Dorletako Gatzagak|Dorletako gatzaga]] horiek izan ziren herriaren sorreraren arrazoi Erdi Aroan. Gaur egun ez dira komertzialki esplotatzen eta museo baten egoitza osatzen dute. Izenaren beste zatiak, '''Leintz''', [[Leintz|herria kokatuta dagoen haranean]] du jatorria. Haranaren izenaren jatorria ez dago argi, ordea. Filologo batzuek diotenez latinetiko jatorria izan lezake. '''Gatzaga''' hitzak berriz, gatza dagoen tokia esan nahi du. Antzinako dokumentuek diotenez, herriaren [[gaztelania]]zko lehen izena '''Salinas de Léniz''' izan zen. 1087an herriaren sorrera ofizialaren aurretik, Galindo Iñigez, Iñigo Lopez Bizkaiko kondearen semeak, donazio hori egin zion [[Donemiliaga Kukula|Donemiliagako monasterioari]].<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa.|urtea=1862|abizena=Gorosábel|izena=Pablo de|orrialdeak=430–431|orrialdea=|argitaletxea=Tolosa: Imprenta de Pedro Gurruchaga.|ISBN=}}</ref> 1980ko hamarkadan, herriak bere izen ofiziala gaztelaniatik euskarara aldatu zuen, Leintz Gatzaga izenera alegia. == Geografia == Leintz Gatzaga [[hiribildu]]a [[Deba (ibaia)|Deba ibaiaren]] goi-ibarrean dago kokatua, ibaiaren iturburutik oso hurbil eta ibarra ixten duten mendien ekialdeko hegala leuntzen den leku batean. [[Arlaban]] mendatetik oso hurbil dago eta, horregatik, hauxe da Gipuzkoan [[Erdi Aroa]]n fundatutako hiribilduetatik garaiena (600 m). Leku oso aproposa da, gainera, Deba ibarra [[Arabako lautada]]rekin eta [[Iberiar goi-lautada|Gaztelako goi-ordokiarekin]] komunikatzeko. Iparraldean [[Eskoriatza]], hegoaldean [[Arratzua-Ubarrundia|Arratzu-Ubarrundia]] ([[Araba]]), ekialdean [[Barrundia]] (Araba) eta mendebaldean [[Aramaio]] eta [[Legutio]] (Araba) mugakide ditu. Hauek dira herriko auzoak: Goierri, Olaun, Andra Mari eta Iñurrieta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=981&nombre=981&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Historia == Izena ematen dioten gatzagak [[Erromatar Inperioa|erromatarren]] garaitik ezagunak ziren, [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] gutxienez ustiatu ziren, eta eurak dira hiribilduaren sorreraren arrazoi nagusia, [[1331]]an gertatu zena, Alfontso XI.ak hiri-gutuna sinatu ondoren. Garai hori baino lehen, [[Aitzorrotzeko gaztelua]]ren menpe zeuden baserriak eta herrixkak zeuden (Zuritza, Labidea, Gaztelueta eta Beginarro). Gatzagen kontrolak garrantzi ekonomiko handia zuen, eta hainbat borroka piztu zuen. [[1374]]an, Beltrán de Guevara Oñatiko konte boteretsuak bereganatu zituen, [[leinu gerrak|oinaztar eta ganboatarren arteko gerraren]] baitan. Horren ondorioz, 1334, 1371, 1492 eta 1498an suteak izan ziren. Jaun feudalen menpe egon zen herria [[1493]] arte, errege-erreginen eskuetara itzuli zenenean. Kontearen dorretxea bota eta bere ordez Elexalde jauregia eraiki zuten. Mugakidea izanik, [[Gipuzkoa]]ren zati bihurtu zen 1496an, [[Arabako ermandadeak|Arabako Ermandadearen]] barruan egon eta gero. [[XVII. mendea]]n Errege-erreginen Bidea eraiki zuten, Espainia eta Frantzia lotzen zituena. Honek aurrerabidea ekarri zion herriari, bertatik errege-erreginak eta handikiak igaro zirelarik. Ostatuak, bentak eta bestelako zerbitzuak eskaini ahal izan zituzten. Horren lekukoa da hein handi batean gaur egun herriak duen itxura. Hala ere, egoera estrategiko honek guduak ekarri zizkion herriari [[XVIII. mendea]]ren amaieratik [[XIX. mendea]]n zehar, [[Konbentzio Gerra]]n, [[Iberiar Penintsulako Gerra|Espainiako Independentziaren Gerran]] eta [[Karlistaldiak|Karlistaldietan]]. Besteak beste, Santa Kruz apaizak frantziarren aurka egindakoa 1811an edo Arlabango Gudua 1836an. Etxegarateko mendatearen errepidea [[1851]]an zabaltzeak gainbehera ekarri zion herriari, [[1864]]an zabaldutako Madril-Irun trenbideak areagotuta. Krisialdi ekonomiko latza suposatu zuen honek guztiak. == Azpiegiturak == * Liburutegia<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Leintz-Gatzaga - Udal Liburutegia|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2018-01-24|url=https://opendata.euskadi.eus/katalogoa/-/liburutegia/leintz-gatzaga-udal-liburutegia/|aldizkaria=opendata.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ireki zenetik hona, harrera bikaina izan du Leintz Gatzagako liburutegiak - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1524128347142-ireki-zenetik-hona-harrera-bikaina-izan-du-liburutegiak|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Frontoia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilotalekua berrituko dute eta San Milixan feriarako prest izango da - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609004395-pilotalekua-berrituko-dute-eta-san-milixan-feriarako-prest-izango-da|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Bolatokia * Gatz museoa<ref>{{Erreferentzia|abizena=Leniz 2015|izenburua=Museo de la Sal de Leintz Gatzaga|hizkuntza=es|url=http://el/%20Museo%20de%20la%20Sal%20de%20Leintz%20Gatzaga%20muestra%20las%20instalaciones%20utilizadas%20durante%20siglos%20para%20la%20producción%20de%20sal%20en%20la%20localidad%20de%20Leintz%20Gatzagak.|aldizkaria=el|sartze-data=2020-05-23}}{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Arkitektura == Hiribilduaren planoa oso erregularra da, jendea bertara bizitzera joan aurretik planifikatu baitzen. [[Lauki]] itxura du eta kale batek elkarzutik mozten dituen beste kale paralelo batzuen inguruan egituratua dago. Hiru kale nagusi ditu, ipar-ekialde zentzuan orientaturik eta [[sestra-kurba|sestra-kurbekiko]] paralelo antolaturik: Arrosario kalea, Santiago kalea eta horren jarraipena den Pilar kalea eta oso aldatua dagoen Gurutze kalea. Garai batean Araba aldera joateko bide zaharrak, ''Errepidea'' izenekoak, kale horiek mozten ditu, hiribildu osoa ere ekialde-mendebalde norabidean mozten duela. {| style="width: 50%; margin-bottom: 0px; align: "left" | [[Fitxategi:2424 o Salinas de Leniz Ojanguren.jpg |thumb|150px|Kale bat 1915ean]] | [[Fitxategi:2010 Leintz Gatzagako herrigunea.jpg |thumb|150px|Kale bera 2010ean]] |} Eremu honen mugak hauek dira: iparraldean gaur egun [[Gasteiz]]era doan errepidea. Mendebaldean Arrosario kaleko etxeen atzeko aldeak, Gebara jauregia barne, eta, hortik, San Inazio ateak eta aipatutako etxeen atzeko aldeek markatzen duten lerroa. Hegoaldean hirigunea eta [[baratze]]ak banatzen dituen bidearen bazterrean dagoen pareta. Eta ekialdean eskola publiko zaharrak eta udaletxeak eratzen duten etxadiaren atzeko aldeko muga. Hiribilduaren barruko aldea [[mehelin]]dun etxez osatua dago. Etxe horien neurriak erregularrak dira eta etxadi bikoitzak osatzen dituzte hirigunearen erdian (Arrosario kalea eta Santiago/Pilar kale arteko etxadia) eta bakunak, berriz, aldeetan. Etxe hauek, garai honetako guztiak bezala, fatxada estua dute eta sakonera handiko lurzatietan eraikiak daude. Beren atzeko aldeak [[karkaba]]ra ematen dute eta bertatik argia sartzen zaie. Hiribilduaren beheko aldea ez dator bat eskema horrekin (Gurutze kalea). Bertan izandako [[hirigintza]] aldaketak handiagoak izan dira eta, ondorioz, jatorrizko planoa hondatu egin da eremu horretan: etxadi oso batzuk desagertu eta beste zenbait berri eratu dira. Era berean ipar-ekialdeko izkina ere asko aldatu da, orubearen egonkortasun eza dela eta. Bertan garai bateko [[harresi]]aren zati bat ere berreraiki da, baina Erdi Aroko hiribildu zaharraren planoa asko aldatu da. Elizaren kokapenak ere hausten du eskema ortogonala; erdi-erdian dago, ardatza IE-HM aldera desbideratua duela. Beharbada, hiribilduak bizi izan dituen berreraikuntza ugarietakoren baten hirigintza-plangintzari egokitzeko egingo zuten horrela. Hiribilduetan oso espazio libre gutxi izaten dira, baina hor ia-ia hutsaren hurrengoak dira. Salbuespen bakarra Pilar kalea eta San Millan elizaren atzeko aldea elkartzen diren gunea da. Bertan [[plaza]]txo bat dago, kaleak eta elizak orientazio desberdina dutenez, angelu bat eratzen da eta. == Demografia == [[XX. mendea]]n gainbehera demografikoa jasan du herriak industrializaziotik kanpo gelditu baitzen. Hori dela-eta, eskualdeko inguruko udalerrietara joan ziren biztanle ugari lan bila. Azken urteotan Gatzagak biztanle igoera txiki bat eduki duen arren, oso jendarte zahartua dauka herriak gaur egun. 2019an 250 biztanle zeuzkan herriak. Horietatik %22k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %6,4 ziren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Web Eustat. Leintz-Gatzagako datu estatistikoak|url=https://eu.eustat.eus/municipal/datos_estadisticos/leintz_gatzaga.html|aldizkaria=eu.eustat.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Leintz Gatzagako biztanleria |altuera=300 |zabalera=500 | 1900 | 503 | 1910 | 473 | 1920 | 424 | 1930 | 394 | 1940 | 353 | 1950 | 392 | 1960 | 408 | 1970 | 293 | 1981 | 232 | 1991 | 207 | 2000 | 254 | 2011 | 272 | 2021 | 211 | |oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_padron.htm www.ine.es] }} == Politika == {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2015eko maiatzaren 24a |data_a = 2011ko maiatzaren 22a |alderdia1 = Agrupación de Electores de Leintz Gatzaga |kolorea1 = #aaa |zinegotziak1 = 5 |botoak1 = 67 |ehunekoa1 = 82,72 |zinegotziak1_a = 7 |botoak1_a = 121 |ehunekoa1_a = 99,18 |informazioa = |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] }} [[2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2019ko apirileko udal hauteskunde]]<nowiki/>etan zerrendarik ez zen aurkeztu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gatzagan ez da zerrendarik aurkeztu eta hauteskundeak deituko dituzte berriro - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1556097891001-gatzagan-ez-da-zerrendarik-aurkeztu-eta-sei-hilabete-barru-hauteskundeak-deituko-dituzte-berriro|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Sei hilabete beranduago ospatu ziren hauteskundeak, eta Gatzagako Hautesle Elkartea izan zen aukera bakarra<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Udal hauteskundeak domekan egingo dira Gatzagan - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1573816105285-udal-hauteskundeak-domekan-egingo-dira-gatzagan|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Euskal Irrati|abizena=Telebista|izenburua=Udal hauteskundeak Nafarroako 21 herritan eta Gipuzkoako batean, igande honetan|hizkuntza=eu|data=2019-11-16|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/6822115/udal-hauteskundeak-leintz-gatzagan-eta-nafarroako-21-herritan-2019-azaroak-17/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> eta 99 boto lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/ab12aAREWar/resultado/maint|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>. Eugenio Otsoa izendatu zuten alkate.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> === Alkateak === Hauek izan dira Leintz Gatzagako azken alkateak: {| class="wikitable" |- bgcolor="#D8D8D8" |'''[[Alkate|Alkatea]]''' |'''Agintaldi hasiera''' |'''Agintaldi amaiera''' | colspan="2" |'''Alderdia<ref name=":02">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2022-05-16}}</ref>''' |- | [[Jesus Fernandez de Arroyabe Beitia]]<ref name=":02" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/leintz-gatzaga/ar-99783-53746/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | [[1979]] | [[1983]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Maria Idigoras Arregui]]16 | 1983 | [[1987]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eugenio Otsoa Ugalde]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2019-12-07|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref> | 1987 | [[1991]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde18 | 1991 | [[1995]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde18 | 1995 | [[1999]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde18 | 1999 | [[2000]] ^a | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Ramon Agirreurreta Ceciaga]]18 | 2000 | [[2003]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Ramon Perez Lizarralde]] | 2003 | [[2007]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eusebio Villar Azkarate]] | 2007 | [[2011]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde | 2011 | [[2015]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eneka Zancada Rementeria]] | 2015 | [[2019]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde17 | 2019 | [[2023]] ^b | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Ion Sasiain Larrucea]] | 2023 | 2023 | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Dorleta Elkorobarrutia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=72 botorekin Dorleta Elkorobarrutia izango da Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-05-28|url=https://goiena.eus/gatzaga/1684850367861-leintz-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | 2023 | Jardunean | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | [[Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea]] |} ^a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. ^b Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. == Ekonomia == 2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %7,3. Bigarren sektorea %7,4. Hirugarren sektorea %84,5. Eraikuntza %0,8.<ref name=":0" /> == Euskara == [[Fitxategi:Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola.webm|thumb|Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Debagoienekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sortaldekoa-m/debagoienekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|hizkuntza=eu|url=http://www.ahotsak.eus|aldizkaria=www.ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref><ref name="#2">{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/leintz-gatzaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> proiekturako)]] Leintz Gatzagan<ref name="#2"/> Debagoieneko euskara<ref name="#1"/> hitz egiten da, mendebaldeko euskalkiaren aldaera. 2016an herritarren %80 euskalduna zen.<ref name=":0" /> == Ondasun nabarmenak == {{Sakontzeko|Zerrenda:Leintz Gatzagako kultura ondasunak}} [[Fitxategi:DorletakoSantutegia.jpg|thumb|300px|[[Dorletako santutegia]]]] [[Fitxategi:Santa-Maria-Patroness-of-bicyclists-4606.jpg|thumb|GI-627 errepideko estatua: Dorletako ama, txirrindularien zaindari. Leintz-Gatzaga.]] Hiribilduaren planoan bi eraikin aipagarri baino ez daude: batetik, '''Soran etxea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Soran jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/soran-jauregia/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/31885&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, gaur egun jauregi urbanoa, atzeko aldeko karkaba hausten duena kale txiki bat eratzeko eta; bestetik, '''Gebara jauregia''', mugen barruan sartu dena, nahiz eta harresiz kanpo egon, hiribildua babesteko egituretako bat baita, gaur egun baserri eta kale giro artean dagoen jauregia izan arren. [[1996]]ko [[martxoaren 12]]an, [[Eusko Jaurlaritza]]k ''monumentu-multzo'' izendatu zuen Leintz Gatzagako Hirigune Historikoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzagako Hiri Historikoa. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/leintz-gatzagako-hiri-historikoa/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/57018&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, Sailkatutako [[Kultura-ondasun|Kultura Ondasuna]]<ref name = "EHAA">[https://web.archive.org/web/20140512225937/http://www.euskadi.net/cgi-bin_k54/concor?e=&FRASE=1996%2F03%2F27an%20argitaratutako%201996%2F03%2F12ko%20199600054%20DEKRETUA%20aldatzen%20du%20&BOTON.x=5&BOTON.y=7 Monumentu-multzo izendapena EHAAn]</ref>. Monumentu zibilen artean aipatzekoak dira: * [[Urigoen etxea|'''Kapitangoa jauregia''']] (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=1007&nombre=1007&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baltasar García de Olaberen etxea''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Olabe etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/olabe-etxea/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32089&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Torrekua''' edo [[Elexalde etxea|'''Elexalde jauregia''']] (XVII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elexalde etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/elexalde-etxea/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32078&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=899&nombre=899&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Garro jauregia|'''Garro jauregia''']] (XVII. mende amaierakoa, gaur egun Kultura Etxea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Garro jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/garro-jauregia/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32071&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=897&nombre=897&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Barandapea atea''' (XVII. mendekoa) * '''"Doce Caños"''' edo '''"As de Copas"-eko iturria''' (1715koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iturria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/iturria/iturria/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/34760&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=901&nombre=901&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''San Inazio atea''' (1760koa, sarbide nagusia izandakoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Ignacioko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-ignacioko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32081&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Ostatua jauregia''' (1766koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=900&nombre=900&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Indianokua''' edo [[Soran jauregia|'''Soran jauregia''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=898&nombre=898&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Errosario Ama Birjinaren atea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errosarioko Amabirjinaren Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/errosarioko-amabirjinaren-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32096&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Leintz Gatzagako udaletxea|'''Udaletxea''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Consistorial etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/consistorial-etxea/udaletxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/35064&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=896&nombre=896&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Harresia''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Harresia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/harresia/harresia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32098&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Pilarreko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilarreko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/pilarreko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32095&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Santiagoko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santiagoko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santiagoko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32097&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Herrigunetik kanpo, azkenik, badaude hiru leku interesgarri: * [[Elgea-Artiako Estazio Megalitikoa]] * [[Dorletako santutegia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=950&nombre=950&nodo=&orden=True&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=SANTUARIO DE DORLETA. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santuario-de-dorleta/eliza-/leintz-gatzaga/-dorleta/fichaconsulta/31811&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Gatzaren Museoa]] Aipagarriak diren beste eraikin batzuk: * '''San Millan eliza'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=914&nombre=914&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Millango Eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-millango-eliza/eliza-/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32084&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baselizak''': Zurtitzako San Martin, Iñurrietako San Joan Bataiatzailearen monasterioa, San Joan Ebanjelaria, Santi Kurtz, Santiago Nagusia, Santa Engrazia eta Santa Kolunba<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antcatalogo.asp?nombre=792&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baserriak''': San Juan Zahar baserria<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Juan Zahar baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-juan-zahar-baserria/baserria/leintz-gatzaga/-olaun-auzoa/fichaconsulta/34612&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Argazki galeria == <gallery> Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio de Kapitangoa 1.JPG|[[Urigoen etxea|Kapitangoa jauregiaren]] aurrealdea. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Elexalde 1.JPG|[[Elexalde etxea|Torrekua edo Elexalde jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Garro (Kultur Etxea) 1.JPG|[[Garro jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Hotel Palacio Soran 1.JPG|[[Soran jauregia|Indianokua edo Soran jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz.Gatzaga) - Ayuntamiento 1.JPG|[[Leintz Gatzagako udaletxea]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Iglesia de San Millán 4.JPG|San Millan eliza. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Museo de la sal 3.JPG|[[Gatzaren Museoa]]. Fitxategi:Leintz gatzaga bolatokia.jpg|Bolatokia Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 2.JPG|San Inazio atea Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 6.JPG|Errosarioko Ama Birjinaren atea Fitxategi:Vista general de la localidad de Leintz-Gatzaga (1 de 1) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|Herria 1940an Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Fuente de los doce Caños 1.JPG|"As de Copas"/Bateko kopa iturria </gallery> == Gatzagar ezagunak == * Juan Ochoa de Elexalde Heredia ([[XVI. mendea]]): [[Mexiko]]n aritutako militarra. * Martín de Zumarraga Murgia (XVI): merkataria. * Andrés de Elejalde ([[XVII. mendea]]): militarra. * [[Melchor de Santa Inés Oianguren]] ([[1688]]-[[1747]]): [[frantziskotar]]ra. ''"Arte de la Lengua Japona"'' idatzi zuen 1738an, gazteleraz idatzitako lehenengo japonieraren gramatika. * Francisco de Astaburuaga Etxeberria (1737?-?): [[Txile]]n aritutako militar eta merkataria. * Juan Esteban de Izaga ([[1796]]-[[1837]]): musikaria eta politikaria, Madrilgo Gorteetan diputatu. * Ciriaco de Izaga (?-[[1866]]): herriko elizen aldeko ongilea. * [[Jesús José Sagredo]] Zuloaga ([[1874]]-[[1923]]): apaiz, historialari, organista eta musikagilea. * Pedro Lafuente ([[1891]]-?): [[Argentina]]n ibilitako tenorea. * Gregorio Altube Izaga (?-[[1969]]): kazetari eta politikaria. * [[Sebastian Sasiain|Sebastian Sasiain Zubillaga]] (1900-1976): [[Paraguai]]ra lanera joandako nekazaria, [[Misionesko departamendua|Misionesko departamenduko]] bi jan-edan tipikoren sortzailea. * Eduardo Aparicio Zamarreño ([[1916]]-[[2007]]): [[Espainiako Alderdi Komunista|PCEren]] politikaria. == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Gesaltza Añana]] == Kanpo estekak == {{Atari|Gipuzkoa|Gipuzkoa}} * [http://www.leintzgatzaga.eus/ Leintz Gatzagako Udalaren webgunea] * [http://www.goiena.net/gatzaga Herriko albisteak Goiena.net-en] {{autoritate kontrola}} {{Debagoieneko udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako hiribilduak}} [[Kategoria:Leintz Gatzaga]] [[Kategoria:Gipuzkoako udalerriak]] prsdi4dixefz1zsyqxc4s1hulmbhfrt 9999225 9999222 2024-12-14T09:06:57Z EnekoPanamá 71145 9999225 wikitext text/x-wiki {{Gipuzkoako udalerri infotaula | izena = Leintz Gatzaga | nongo = Leintz Gatzagako | irudia = Leintz Gatzaga.jpg | irudiaren testua = Leintz-Gatzagako ikuspegia. | garaiera = 365-1002 (455 [[Leintz Gatzagako udaletxea|udaletxean]]) | distantzia = 81 }} '''Leintz Gatzaga''' [[Gipuzkoa]]ko hego-mendebaldean dagoen udalerri txikia da, [[Araba]]ko mugan, [[Debagoiena]] eskualdean biztanle gutxien daukan udalerria dena. 14.7&nbsp;km²-ko azalera du eta {{Gipuzkoako_udalerrien_biztanleria|Leintz Gatzaga}} biztanle zituen {{Gipuzkoako udalerrien biztanleria|urtea}}. urtean. Bi auzune nagusi ditu, Goiherri eta Olaun izenekoak. == Izena == '''Leintz Gatzaga''' izenak herriaren inguruan dauden [[gatzaga]] garrantzitsu batzuetan du jatorria. [[Dorletako Gatzagak|Dorletako gatzaga]] horiek izan ziren herriaren sorreraren arrazoi Erdi Aroan. Gaur egun ez dira komertzialki esplotatzen eta museo baten egoitza osatzen dute. Izenaren beste zatiak, '''Leintz''', [[Leintz|herria kokatuta dagoen haranean]] du jatorria. Haranaren izenaren jatorria ez dago argi, ordea. Filologo batzuek diotenez latinetiko jatorria izan lezake. '''Gatzaga''' hitzak berriz, gatza dagoen tokia esan nahi du. Antzinako dokumentuek diotenez, herriaren [[gaztelania]]zko lehen izena '''Salinas de Léniz''' izan zen. 1087an herriaren sorrera ofizialaren aurretik, Galindo Iñigez, Iñigo Lopez Bizkaiko kondearen semeak, donazio hori egin zion [[Donemiliaga Kukula|Donemiliagako monasterioari]].<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa.|urtea=1862|abizena=Gorosábel|izena=Pablo de|orrialdeak=430–431|orrialdea=|argitaletxea=Tolosa: Imprenta de Pedro Gurruchaga.|ISBN=}}</ref> 1980ko hamarkadan, herriak bere izen ofiziala gaztelaniatik euskarara aldatu zuen, Leintz Gatzaga izenera alegia. == Geografia == Leintz Gatzaga [[hiribildu]]a [[Deba (ibaia)|Deba ibaiaren]] goi-ibarrean dago kokatua, ibaiaren iturburutik oso hurbil eta ibarra ixten duten mendien ekialdeko hegala leuntzen den leku batean. [[Arlaban]] mendatetik oso hurbil dago eta, horregatik, hauxe da Gipuzkoan [[Erdi Aroa]]n fundatutako hiribilduetatik garaiena (600 m). Leku oso aproposa da, gainera, Deba ibarra [[Arabako lautada]]rekin eta [[Iberiar goi-lautada|Gaztelako goi-ordokiarekin]] komunikatzeko. Iparraldean [[Eskoriatza]], hegoaldean [[Arratzua-Ubarrundia|Arratzu-Ubarrundia]] ([[Araba]]), ekialdean [[Barrundia]] (Araba) eta mendebaldean [[Aramaio]] eta [[Legutio]] (Araba) mugakide ditu. Hauek dira herriko auzoak: Goierri, Olaun, Andra Mari eta Iñurrieta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=981&nombre=981&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Historia == Izena ematen dioten gatzagak [[Erromatar Inperioa|erromatarren]] garaitik ezagunak ziren, [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] gutxienez ustiatu ziren, eta eurak dira hiribilduaren sorreraren arrazoi nagusia, [[1331]]an gertatu zena, Alfontso XI.ak hiri-gutuna sinatu ondoren. Garai hori baino lehen, [[Aitzorrotzeko gaztelua]]ren menpe zeuden baserriak eta herrixkak zeuden (Zuritza, Labidea, Gaztelueta eta Beginarro). Gatzagen kontrolak garrantzi ekonomiko handia zuen, eta hainbat borroka piztu zuen. [[1374]]an, Beltrán de Guevara Oñatiko konte boteretsuak bereganatu zituen, [[leinu gerrak|oinaztar eta ganboatarren arteko gerraren]] baitan. Horren ondorioz, 1334, 1371, 1492 eta 1498an suteak izan ziren. Jaun feudalen menpe egon zen herria [[1493]] arte, errege-erreginen eskuetara itzuli zenenean. Kontearen dorretxea bota eta bere ordez Elexalde jauregia eraiki zuten. Mugakidea izanik, [[Gipuzkoa]]ren zati bihurtu zen 1496an, [[Arabako ermandadeak|Arabako Ermandadearen]] barruan egon eta gero. [[XVII. mendea]]n Errege-erreginen Bidea eraiki zuten, Espainia eta Frantzia lotzen zituena. Honek aurrerabidea ekarri zion herriari, bertatik errege-erreginak eta handikiak igaro zirelarik. Ostatuak, bentak eta bestelako zerbitzuak eskaini ahal izan zituzten. Horren lekukoa da hein handi batean gaur egun herriak duen itxura. Hala ere, egoera estrategiko honek guduak ekarri zizkion herriari [[XVIII. mendea]]ren amaieratik [[XIX. mendea]]n zehar, [[Konbentzio Gerra]]n, [[Iberiar Penintsulako Gerra|Espainiako Independentziaren Gerran]] eta [[Karlistaldiak|Karlistaldietan]]. Besteak beste, Santa Kruz apaizak frantziarren aurka egindakoa 1811an edo Arlabango Gudua 1836an. Etxegarateko mendatearen errepidea [[1851]]an zabaltzeak gainbehera ekarri zion herriari, [[1864]]an zabaldutako Madril-Irun trenbideak areagotuta. Krisialdi ekonomiko latza suposatu zuen honek guztiak. == Azpiegiturak == * Liburutegia<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Leintz-Gatzaga - Udal Liburutegia|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2018-01-24|url=https://opendata.euskadi.eus/katalogoa/-/liburutegia/leintz-gatzaga-udal-liburutegia/|aldizkaria=opendata.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ireki zenetik hona, harrera bikaina izan du Leintz Gatzagako liburutegiak - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1524128347142-ireki-zenetik-hona-harrera-bikaina-izan-du-liburutegiak|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Frontoia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilotalekua berrituko dute eta San Milixan feriarako prest izango da - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609004395-pilotalekua-berrituko-dute-eta-san-milixan-feriarako-prest-izango-da|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Bolatokia * Gatz museoa<ref>{{Erreferentzia|abizena=Leniz 2015|izenburua=Museo de la Sal de Leintz Gatzaga|hizkuntza=es|url=http://el/%20Museo%20de%20la%20Sal%20de%20Leintz%20Gatzaga%20muestra%20las%20instalaciones%20utilizadas%20durante%20siglos%20para%20la%20producción%20de%20sal%20en%20la%20localidad%20de%20Leintz%20Gatzagak.|aldizkaria=el|sartze-data=2020-05-23}}{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Arkitektura == Hiribilduaren planoa oso erregularra da, jendea bertara bizitzera joan aurretik planifikatu baitzen. [[Lauki]] itxura du eta kale batek elkarzutik mozten dituen beste kale paralelo batzuen inguruan egituratua dago. Hiru kale nagusi ditu, ipar-ekialde zentzuan orientaturik eta [[sestra-kurba|sestra-kurbekiko]] paralelo antolaturik: Arrosario kalea, Santiago kalea eta horren jarraipena den Pilar kalea eta oso aldatua dagoen Gurutze kalea. Garai batean Araba aldera joateko bide zaharrak, ''Errepidea'' izenekoak, kale horiek mozten ditu, hiribildu osoa ere ekialde-mendebalde norabidean mozten duela. {| style="width: 50%; margin-bottom: 0px; align: "left" | [[Fitxategi:2424 o Salinas de Leniz Ojanguren.jpg |thumb|150px|Kale bat 1915ean]] | [[Fitxategi:2010 Leintz Gatzagako herrigunea.jpg |thumb|150px|Kale bera 2010ean]] |} Eremu honen mugak hauek dira: iparraldean gaur egun [[Gasteiz]]era doan errepidea. Mendebaldean Arrosario kaleko etxeen atzeko aldeak, Gebara jauregia barne, eta, hortik, San Inazio ateak eta aipatutako etxeen atzeko aldeek markatzen duten lerroa. Hegoaldean hirigunea eta [[baratze]]ak banatzen dituen bidearen bazterrean dagoen pareta. Eta ekialdean eskola publiko zaharrak eta udaletxeak eratzen duten etxadiaren atzeko aldeko muga. Hiribilduaren barruko aldea [[mehelin]]dun etxez osatua dago. Etxe horien neurriak erregularrak dira eta etxadi bikoitzak osatzen dituzte hirigunearen erdian (Arrosario kalea eta Santiago/Pilar kale arteko etxadia) eta bakunak, berriz, aldeetan. Etxe hauek, garai honetako guztiak bezala, fatxada estua dute eta sakonera handiko lurzatietan eraikiak daude. Beren atzeko aldeak [[karkaba]]ra ematen dute eta bertatik argia sartzen zaie. Hiribilduaren beheko aldea ez dator bat eskema horrekin (Gurutze kalea). Bertan izandako [[hirigintza]] aldaketak handiagoak izan dira eta, ondorioz, jatorrizko planoa hondatu egin da eremu horretan: etxadi oso batzuk desagertu eta beste zenbait berri eratu dira. Era berean ipar-ekialdeko izkina ere asko aldatu da, orubearen egonkortasun eza dela eta. Bertan garai bateko [[harresi]]aren zati bat ere berreraiki da, baina Erdi Aroko hiribildu zaharraren planoa asko aldatu da. Elizaren kokapenak ere hausten du eskema ortogonala; erdi-erdian dago, ardatza IE-HM aldera desbideratua duela. Beharbada, hiribilduak bizi izan dituen berreraikuntza ugarietakoren baten hirigintza-plangintzari egokitzeko egingo zuten horrela. Hiribilduetan oso espazio libre gutxi izaten dira, baina hor ia-ia hutsaren hurrengoak dira. Salbuespen bakarra Pilar kalea eta San Millan elizaren atzeko aldea elkartzen diren gunea da. Bertan [[plaza]]txo bat dago, kaleak eta elizak orientazio desberdina dutenez, angelu bat eratzen da eta. == Demografia == [[XX. mendea]]n gainbehera demografikoa jasan du herriak industrializaziotik kanpo gelditu baitzen. Hori dela-eta, eskualdeko inguruko udalerrietara joan ziren biztanle ugari lan bila. Azken urteotan Gatzagak biztanle igoera txiki bat eduki duen arren, oso jendarte zahartua dauka herriak gaur egun. 2019an 250 biztanle zeuzkan herriak. Horietatik %22k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %6,4 ziren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Web Eustat. Leintz-Gatzagako datu estatistikoak|url=https://eu.eustat.eus/municipal/datos_estadisticos/leintz_gatzaga.html|aldizkaria=eu.eustat.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Leintz Gatzagako biztanleria |altuera=300 |zabalera=500 | 1900 | 503 | 1910 | 473 | 1920 | 424 | 1930 | 394 | 1940 | 353 | 1950 | 392 | 1960 | 408 | 1970 | 293 | 1981 | 232 | 1991 | 207 | 2000 | 254 | 2011 | 272 | 2021 | 211 | |oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_padron.htm www.ine.es] }} == Politika == {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2015eko maiatzaren 24a |data_a = 2011ko maiatzaren 22a |alderdia1 = Agrupación de Electores de Leintz Gatzaga |kolorea1 = #aaa |zinegotziak1 = 5 |botoak1 = 67 |ehunekoa1 = 82,72 |zinegotziak1_a = 7 |botoak1_a = 121 |ehunekoa1_a = 99,18 |informazioa = |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] }} [[2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2019ko apirileko udal hauteskunde]]<nowiki/>etan zerrendarik ez zen aurkeztu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gatzagan ez da zerrendarik aurkeztu eta hauteskundeak deituko dituzte berriro - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1556097891001-gatzagan-ez-da-zerrendarik-aurkeztu-eta-sei-hilabete-barru-hauteskundeak-deituko-dituzte-berriro|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Sei hilabete beranduago ospatu ziren hauteskundeak, eta Gatzagako Hautesle Elkartea izan zen aukera bakarra<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Udal hauteskundeak domekan egingo dira Gatzagan - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1573816105285-udal-hauteskundeak-domekan-egingo-dira-gatzagan|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Euskal Irrati|abizena=Telebista|izenburua=Udal hauteskundeak Nafarroako 21 herritan eta Gipuzkoako batean, igande honetan|hizkuntza=eu|data=2019-11-16|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/6822115/udal-hauteskundeak-leintz-gatzagan-eta-nafarroako-21-herritan-2019-azaroak-17/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> eta 99 boto lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/ab12aAREWar/resultado/maint|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>. Eugenio Otsoa izendatu zuten alkate.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> === Alkateak === Hauek izan dira Leintz Gatzagako azken alkateak: {| class="wikitable" |- bgcolor="#D8D8D8" |'''[[Alkate|Alkatea]]''' |'''Agintaldi hasiera''' |'''Agintaldi amaiera''' | colspan="2" |'''Alderdia<ref name=":02">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2022-05-16}}</ref>''' |- | [[Jesus Fernandez de Arroyabe Beitia]]<ref name=":02" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/leintz-gatzaga/ar-99783-53746/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | [[1979]] | [[1983]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Maria Idigoras Arregui]]16 | 1983 | [[1987]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eugenio Otsoa Ugalde]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2019-12-07|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref> | 1987 | [[1991]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde18 | 1991 | [[1995]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde18 | 1995 | [[1999]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde18 | 1999 | [[2000]] ^a | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Ramon Agirreurreta Ceciaga]]18 | 2000 | [[2003]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Ramon Perez Lizarralde]] | 2003 | [[2007]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eusebio Villar Azkarate]] | 2007 | [[2011]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde18 | 2011 | [[2015]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eneka Zancada Rementeria]]18 | 2015 | [[2019]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde17 | 2019 | [[2023]] ^b | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Ion Sasiain Larrucea]] | 2023 | 2023 | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Dorleta Elkorobarrutia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=72 botorekin Dorleta Elkorobarrutia izango da Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-05-28|url=https://goiena.eus/gatzaga/1684850367861-leintz-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | 2023 | Jardunean | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | [[Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea]] |} ^a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. ^b Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. == Ekonomia == 2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %7,3. Bigarren sektorea %7,4. Hirugarren sektorea %84,5. Eraikuntza %0,8.<ref name=":0" /> == Euskara == [[Fitxategi:Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola.webm|thumb|Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Debagoienekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sortaldekoa-m/debagoienekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|hizkuntza=eu|url=http://www.ahotsak.eus|aldizkaria=www.ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref><ref name="#2">{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/leintz-gatzaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> proiekturako)]] Leintz Gatzagan<ref name="#2"/> Debagoieneko euskara<ref name="#1"/> hitz egiten da, mendebaldeko euskalkiaren aldaera. 2016an herritarren %80 euskalduna zen.<ref name=":0" /> == Ondasun nabarmenak == {{Sakontzeko|Zerrenda:Leintz Gatzagako kultura ondasunak}} [[Fitxategi:DorletakoSantutegia.jpg|thumb|300px|[[Dorletako santutegia]]]] [[Fitxategi:Santa-Maria-Patroness-of-bicyclists-4606.jpg|thumb|GI-627 errepideko estatua: Dorletako ama, txirrindularien zaindari. Leintz-Gatzaga.]] Hiribilduaren planoan bi eraikin aipagarri baino ez daude: batetik, '''Soran etxea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Soran jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/soran-jauregia/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/31885&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, gaur egun jauregi urbanoa, atzeko aldeko karkaba hausten duena kale txiki bat eratzeko eta; bestetik, '''Gebara jauregia''', mugen barruan sartu dena, nahiz eta harresiz kanpo egon, hiribildua babesteko egituretako bat baita, gaur egun baserri eta kale giro artean dagoen jauregia izan arren. [[1996]]ko [[martxoaren 12]]an, [[Eusko Jaurlaritza]]k ''monumentu-multzo'' izendatu zuen Leintz Gatzagako Hirigune Historikoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzagako Hiri Historikoa. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/leintz-gatzagako-hiri-historikoa/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/57018&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, Sailkatutako [[Kultura-ondasun|Kultura Ondasuna]]<ref name = "EHAA">[https://web.archive.org/web/20140512225937/http://www.euskadi.net/cgi-bin_k54/concor?e=&FRASE=1996%2F03%2F27an%20argitaratutako%201996%2F03%2F12ko%20199600054%20DEKRETUA%20aldatzen%20du%20&BOTON.x=5&BOTON.y=7 Monumentu-multzo izendapena EHAAn]</ref>. Monumentu zibilen artean aipatzekoak dira: * [[Urigoen etxea|'''Kapitangoa jauregia''']] (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=1007&nombre=1007&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baltasar García de Olaberen etxea''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Olabe etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/olabe-etxea/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32089&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Torrekua''' edo [[Elexalde etxea|'''Elexalde jauregia''']] (XVII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elexalde etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/elexalde-etxea/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32078&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=899&nombre=899&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Garro jauregia|'''Garro jauregia''']] (XVII. mende amaierakoa, gaur egun Kultura Etxea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Garro jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/garro-jauregia/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32071&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=897&nombre=897&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Barandapea atea''' (XVII. mendekoa) * '''"Doce Caños"''' edo '''"As de Copas"-eko iturria''' (1715koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iturria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/iturria/iturria/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/34760&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=901&nombre=901&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''San Inazio atea''' (1760koa, sarbide nagusia izandakoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Ignacioko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-ignacioko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32081&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Ostatua jauregia''' (1766koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=900&nombre=900&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Indianokua''' edo [[Soran jauregia|'''Soran jauregia''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=898&nombre=898&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Errosario Ama Birjinaren atea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errosarioko Amabirjinaren Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/errosarioko-amabirjinaren-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32096&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Leintz Gatzagako udaletxea|'''Udaletxea''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Consistorial etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/consistorial-etxea/udaletxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/35064&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=896&nombre=896&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Harresia''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Harresia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/harresia/harresia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32098&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Pilarreko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilarreko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/pilarreko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32095&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Santiagoko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santiagoko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santiagoko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32097&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Herrigunetik kanpo, azkenik, badaude hiru leku interesgarri: * [[Elgea-Artiako Estazio Megalitikoa]] * [[Dorletako santutegia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=950&nombre=950&nodo=&orden=True&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=SANTUARIO DE DORLETA. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santuario-de-dorleta/eliza-/leintz-gatzaga/-dorleta/fichaconsulta/31811&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Gatzaren Museoa]] Aipagarriak diren beste eraikin batzuk: * '''San Millan eliza'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=914&nombre=914&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Millango Eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-millango-eliza/eliza-/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32084&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baselizak''': Zurtitzako San Martin, Iñurrietako San Joan Bataiatzailearen monasterioa, San Joan Ebanjelaria, Santi Kurtz, Santiago Nagusia, Santa Engrazia eta Santa Kolunba<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antcatalogo.asp?nombre=792&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baserriak''': San Juan Zahar baserria<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Juan Zahar baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-juan-zahar-baserria/baserria/leintz-gatzaga/-olaun-auzoa/fichaconsulta/34612&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Argazki galeria == <gallery> Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio de Kapitangoa 1.JPG|[[Urigoen etxea|Kapitangoa jauregiaren]] aurrealdea. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Elexalde 1.JPG|[[Elexalde etxea|Torrekua edo Elexalde jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Garro (Kultur Etxea) 1.JPG|[[Garro jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Hotel Palacio Soran 1.JPG|[[Soran jauregia|Indianokua edo Soran jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz.Gatzaga) - Ayuntamiento 1.JPG|[[Leintz Gatzagako udaletxea]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Iglesia de San Millán 4.JPG|San Millan eliza. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Museo de la sal 3.JPG|[[Gatzaren Museoa]]. Fitxategi:Leintz gatzaga bolatokia.jpg|Bolatokia Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 2.JPG|San Inazio atea Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 6.JPG|Errosarioko Ama Birjinaren atea Fitxategi:Vista general de la localidad de Leintz-Gatzaga (1 de 1) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|Herria 1940an Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Fuente de los doce Caños 1.JPG|"As de Copas"/Bateko kopa iturria </gallery> == Gatzagar ezagunak == * Juan Ochoa de Elexalde Heredia ([[XVI. mendea]]): [[Mexiko]]n aritutako militarra. * Martín de Zumarraga Murgia (XVI): merkataria. * Andrés de Elejalde ([[XVII. mendea]]): militarra. * [[Melchor de Santa Inés Oianguren]] ([[1688]]-[[1747]]): [[frantziskotar]]ra. ''"Arte de la Lengua Japona"'' idatzi zuen 1738an, gazteleraz idatzitako lehenengo japonieraren gramatika. * Francisco de Astaburuaga Etxeberria (1737?-?): [[Txile]]n aritutako militar eta merkataria. * Juan Esteban de Izaga ([[1796]]-[[1837]]): musikaria eta politikaria, Madrilgo Gorteetan diputatu. * Ciriaco de Izaga (?-[[1866]]): herriko elizen aldeko ongilea. * [[Jesús José Sagredo]] Zuloaga ([[1874]]-[[1923]]): apaiz, historialari, organista eta musikagilea. * Pedro Lafuente ([[1891]]-?): [[Argentina]]n ibilitako tenorea. * Gregorio Altube Izaga (?-[[1969]]): kazetari eta politikaria. * [[Sebastian Sasiain|Sebastian Sasiain Zubillaga]] (1900-1976): [[Paraguai]]ra lanera joandako nekazaria, [[Misionesko departamendua|Misionesko departamenduko]] bi jan-edan tipikoren sortzailea. * Eduardo Aparicio Zamarreño ([[1916]]-[[2007]]): [[Espainiako Alderdi Komunista|PCEren]] politikaria. == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Gesaltza Añana]] == Kanpo estekak == {{Atari|Gipuzkoa|Gipuzkoa}} * [http://www.leintzgatzaga.eus/ Leintz Gatzagako Udalaren webgunea] * [http://www.goiena.net/gatzaga Herriko albisteak Goiena.net-en] {{autoritate kontrola}} {{Debagoieneko udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako hiribilduak}} [[Kategoria:Leintz Gatzaga]] [[Kategoria:Gipuzkoako udalerriak]] ohyzk7nnahdjivl9zpkp1uguf5lpr9y 9999230 9999225 2024-12-14T09:15:11Z EnekoPanamá 71145 9999230 wikitext text/x-wiki {{Gipuzkoako udalerri infotaula | izena = Leintz Gatzaga | nongo = Leintz Gatzagako | irudia = Leintz Gatzaga.jpg | irudiaren testua = Leintz-Gatzagako ikuspegia. | garaiera = 365-1002 (455 [[Leintz Gatzagako udaletxea|udaletxean]]) | distantzia = 81 }} '''Leintz Gatzaga''' [[Gipuzkoa]]ko hego-mendebaldean dagoen udalerri txikia da, [[Araba]]ko mugan, [[Debagoiena]] eskualdean biztanle gutxien daukan udalerria dena. 14.7&nbsp;km²-ko azalera du eta {{Gipuzkoako_udalerrien_biztanleria|Leintz Gatzaga}} biztanle zituen {{Gipuzkoako udalerrien biztanleria|urtea}}. urtean. Bi auzune nagusi ditu, Goiherri eta Olaun izenekoak. == Izena == '''Leintz Gatzaga''' izenak herriaren inguruan dauden [[gatzaga]] garrantzitsu batzuetan du jatorria. [[Dorletako Gatzagak|Dorletako gatzaga]] horiek izan ziren herriaren sorreraren arrazoi Erdi Aroan. Gaur egun ez dira komertzialki esplotatzen eta museo baten egoitza osatzen dute. Izenaren beste zatiak, '''Leintz''', [[Leintz|herria kokatuta dagoen haranean]] du jatorria. Haranaren izenaren jatorria ez dago argi, ordea. Filologo batzuek diotenez latinetiko jatorria izan lezake. '''Gatzaga''' hitzak berriz, gatza dagoen tokia esan nahi du. Antzinako dokumentuek diotenez, herriaren [[gaztelania]]zko lehen izena '''Salinas de Léniz''' izan zen. 1087an herriaren sorrera ofizialaren aurretik, Galindo Iñigez, Iñigo Lopez Bizkaiko kondearen semeak, donazio hori egin zion [[Donemiliaga Kukula|Donemiliagako monasterioari]].<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa.|urtea=1862|abizena=Gorosábel|izena=Pablo de|orrialdeak=430–431|orrialdea=|argitaletxea=Tolosa: Imprenta de Pedro Gurruchaga.|ISBN=}}</ref> 1980ko hamarkadan, herriak bere izen ofiziala gaztelaniatik euskarara aldatu zuen, Leintz Gatzaga izenera alegia. == Geografia == Leintz Gatzaga [[hiribildu]]a [[Deba (ibaia)|Deba ibaiaren]] goi-ibarrean dago kokatua, ibaiaren iturburutik oso hurbil eta ibarra ixten duten mendien ekialdeko hegala leuntzen den leku batean. [[Arlaban]] mendatetik oso hurbil dago eta, horregatik, hauxe da Gipuzkoan [[Erdi Aroa]]n fundatutako hiribilduetatik garaiena (600 m). Leku oso aproposa da, gainera, Deba ibarra [[Arabako lautada]]rekin eta [[Iberiar goi-lautada|Gaztelako goi-ordokiarekin]] komunikatzeko. Iparraldean [[Eskoriatza]], hegoaldean [[Arratzua-Ubarrundia|Arratzu-Ubarrundia]] ([[Araba]]), ekialdean [[Barrundia]] (Araba) eta mendebaldean [[Aramaio]] eta [[Legutio]] (Araba) mugakide ditu. Hauek dira herriko auzoak: Goierri, Olaun, Andra Mari eta Iñurrieta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=981&nombre=981&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Historia == Izena ematen dioten gatzagak [[Erromatar Inperioa|erromatarren]] garaitik ezagunak ziren, [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] gutxienez ustiatu ziren, eta eurak dira hiribilduaren sorreraren arrazoi nagusia, [[1331]]an gertatu zena, Alfontso XI.ak hiri-gutuna sinatu ondoren. Garai hori baino lehen, [[Aitzorrotzeko gaztelua]]ren menpe zeuden baserriak eta herrixkak zeuden (Zuritza, Labidea, Gaztelueta eta Beginarro). Gatzagen kontrolak garrantzi ekonomiko handia zuen, eta hainbat borroka piztu zuen. [[1374]]an, Beltrán de Guevara Oñatiko konte boteretsuak bereganatu zituen, [[leinu gerrak|oinaztar eta ganboatarren arteko gerraren]] baitan. Horren ondorioz, 1334, 1371, 1492 eta 1498an suteak izan ziren. Jaun feudalen menpe egon zen herria [[1493]] arte, errege-erreginen eskuetara itzuli zenenean. Kontearen dorretxea bota eta bere ordez Elexalde jauregia eraiki zuten. Mugakidea izanik, [[Gipuzkoa]]ren zati bihurtu zen 1496an, [[Arabako ermandadeak|Arabako Ermandadearen]] barruan egon eta gero. [[XVII. mendea]]n Errege-erreginen Bidea eraiki zuten, Espainia eta Frantzia lotzen zituena. Honek aurrerabidea ekarri zion herriari, bertatik errege-erreginak eta handikiak igaro zirelarik. Ostatuak, bentak eta bestelako zerbitzuak eskaini ahal izan zituzten. Horren lekukoa da hein handi batean gaur egun herriak duen itxura. Hala ere, egoera estrategiko honek guduak ekarri zizkion herriari [[XVIII. mendea]]ren amaieratik [[XIX. mendea]]n zehar, [[Konbentzio Gerra]]n, [[Iberiar Penintsulako Gerra|Espainiako Independentziaren Gerran]] eta [[Karlistaldiak|Karlistaldietan]]. Besteak beste, Santa Kruz apaizak frantziarren aurka egindakoa 1811an edo Arlabango Gudua 1836an. Etxegarateko mendatearen errepidea [[1851]]an zabaltzeak gainbehera ekarri zion herriari, [[1864]]an zabaldutako Madril-Irun trenbideak areagotuta. Krisialdi ekonomiko latza suposatu zuen honek guztiak. == Azpiegiturak == * Liburutegia<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Leintz-Gatzaga - Udal Liburutegia|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2018-01-24|url=https://opendata.euskadi.eus/katalogoa/-/liburutegia/leintz-gatzaga-udal-liburutegia/|aldizkaria=opendata.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ireki zenetik hona, harrera bikaina izan du Leintz Gatzagako liburutegiak - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1524128347142-ireki-zenetik-hona-harrera-bikaina-izan-du-liburutegiak|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Frontoia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilotalekua berrituko dute eta San Milixan feriarako prest izango da - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609004395-pilotalekua-berrituko-dute-eta-san-milixan-feriarako-prest-izango-da|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Bolatokia * Gatz museoa<ref>{{Erreferentzia|abizena=Leniz 2015|izenburua=Museo de la Sal de Leintz Gatzaga|hizkuntza=es|url=http://el/%20Museo%20de%20la%20Sal%20de%20Leintz%20Gatzaga%20muestra%20las%20instalaciones%20utilizadas%20durante%20siglos%20para%20la%20producción%20de%20sal%20en%20la%20localidad%20de%20Leintz%20Gatzagak.|aldizkaria=el|sartze-data=2020-05-23}}{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Arkitektura == Hiribilduaren planoa oso erregularra da, jendea bertara bizitzera joan aurretik planifikatu baitzen. [[Lauki]] itxura du eta kale batek elkarzutik mozten dituen beste kale paralelo batzuen inguruan egituratua dago. Hiru kale nagusi ditu, ipar-ekialde zentzuan orientaturik eta [[sestra-kurba|sestra-kurbekiko]] paralelo antolaturik: Arrosario kalea, Santiago kalea eta horren jarraipena den Pilar kalea eta oso aldatua dagoen Gurutze kalea. Garai batean Araba aldera joateko bide zaharrak, ''Errepidea'' izenekoak, kale horiek mozten ditu, hiribildu osoa ere ekialde-mendebalde norabidean mozten duela. {| style="width: 50%; margin-bottom: 0px; align: "left" | [[Fitxategi:2424 o Salinas de Leniz Ojanguren.jpg |thumb|150px|Kale bat 1915ean]] | [[Fitxategi:2010 Leintz Gatzagako herrigunea.jpg |thumb|150px|Kale bera 2010ean]] |} Eremu honen mugak hauek dira: iparraldean gaur egun [[Gasteiz]]era doan errepidea. Mendebaldean Arrosario kaleko etxeen atzeko aldeak, Gebara jauregia barne, eta, hortik, San Inazio ateak eta aipatutako etxeen atzeko aldeek markatzen duten lerroa. Hegoaldean hirigunea eta [[baratze]]ak banatzen dituen bidearen bazterrean dagoen pareta. Eta ekialdean eskola publiko zaharrak eta udaletxeak eratzen duten etxadiaren atzeko aldeko muga. Hiribilduaren barruko aldea [[mehelin]]dun etxez osatua dago. Etxe horien neurriak erregularrak dira eta etxadi bikoitzak osatzen dituzte hirigunearen erdian (Arrosario kalea eta Santiago/Pilar kale arteko etxadia) eta bakunak, berriz, aldeetan. Etxe hauek, garai honetako guztiak bezala, fatxada estua dute eta sakonera handiko lurzatietan eraikiak daude. Beren atzeko aldeak [[karkaba]]ra ematen dute eta bertatik argia sartzen zaie. Hiribilduaren beheko aldea ez dator bat eskema horrekin (Gurutze kalea). Bertan izandako [[hirigintza]] aldaketak handiagoak izan dira eta, ondorioz, jatorrizko planoa hondatu egin da eremu horretan: etxadi oso batzuk desagertu eta beste zenbait berri eratu dira. Era berean ipar-ekialdeko izkina ere asko aldatu da, orubearen egonkortasun eza dela eta. Bertan garai bateko [[harresi]]aren zati bat ere berreraiki da, baina Erdi Aroko hiribildu zaharraren planoa asko aldatu da. Elizaren kokapenak ere hausten du eskema ortogonala; erdi-erdian dago, ardatza IE-HM aldera desbideratua duela. Beharbada, hiribilduak bizi izan dituen berreraikuntza ugarietakoren baten hirigintza-plangintzari egokitzeko egingo zuten horrela. Hiribilduetan oso espazio libre gutxi izaten dira, baina hor ia-ia hutsaren hurrengoak dira. Salbuespen bakarra Pilar kalea eta San Millan elizaren atzeko aldea elkartzen diren gunea da. Bertan [[plaza]]txo bat dago, kaleak eta elizak orientazio desberdina dutenez, angelu bat eratzen da eta. == Demografia == [[XX. mendea]]n gainbehera demografikoa jasan du herriak industrializaziotik kanpo gelditu baitzen. Hori dela-eta, eskualdeko inguruko udalerrietara joan ziren biztanle ugari lan bila. Azken urteotan Gatzagak biztanle igoera txiki bat eduki duen arren, oso jendarte zahartua dauka herriak gaur egun. 2019an 250 biztanle zeuzkan herriak. Horietatik %22k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %6,4 ziren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Web Eustat. Leintz-Gatzagako datu estatistikoak|url=https://eu.eustat.eus/municipal/datos_estadisticos/leintz_gatzaga.html|aldizkaria=eu.eustat.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Leintz Gatzagako biztanleria |altuera=300 |zabalera=500 | 1900 | 503 | 1910 | 473 | 1920 | 424 | 1930 | 394 | 1940 | 353 | 1950 | 392 | 1960 | 408 | 1970 | 293 | 1981 | 232 | 1991 | 207 | 2000 | 254 | 2011 | 272 | 2021 | 211 | |oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_padron.htm www.ine.es] }} == Politika == {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2015eko maiatzaren 24a |data_a = 2011ko maiatzaren 22a |alderdia1 = Agrupación de Electores de Leintz Gatzaga |kolorea1 = #aaa |zinegotziak1 = 5 |botoak1 = 67 |ehunekoa1 = 82,72 |zinegotziak1_a = 7 |botoak1_a = 121 |ehunekoa1_a = 99,18 |informazioa = |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] }} [[2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2019ko apirileko udal hauteskunde]]<nowiki/>etan zerrendarik ez zen aurkeztu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gatzagan ez da zerrendarik aurkeztu eta hauteskundeak deituko dituzte berriro - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1556097891001-gatzagan-ez-da-zerrendarik-aurkeztu-eta-sei-hilabete-barru-hauteskundeak-deituko-dituzte-berriro|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Sei hilabete beranduago ospatu ziren hauteskundeak, eta Gatzagako Hautesle Elkartea izan zen aukera bakarra<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Udal hauteskundeak domekan egingo dira Gatzagan - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1573816105285-udal-hauteskundeak-domekan-egingo-dira-gatzagan|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Euskal Irrati|abizena=Telebista|izenburua=Udal hauteskundeak Nafarroako 21 herritan eta Gipuzkoako batean, igande honetan|hizkuntza=eu|data=2019-11-16|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/6822115/udal-hauteskundeak-leintz-gatzagan-eta-nafarroako-21-herritan-2019-azaroak-17/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> eta 99 boto lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/ab12aAREWar/resultado/maint|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>. Eugenio Otsoa izendatu zuten alkate.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> === Alkateak === Hauek izan dira Leintz Gatzagako azken alkateak: {| class="wikitable" |- bgcolor="#D8D8D8" |'''[[Alkate|Alkatea]]''' |'''Agintaldi hasiera''' |'''Agintaldi amaiera''' | colspan="2" |'''Alderdia<ref name=":02">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2022-05-16}}</ref>''' |- | [[Jesus Fernandez de Arroyabe Beitia]]<ref name=":02" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/leintz-gatzaga/ar-99783-53746/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | [[1979]] | [[1983]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Maria Idigoras Arregui]]16 | 1983 | [[1987]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eugenio Otsoa Ugalde]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2019-12-07|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref> | 1987 | [[1991]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde18 | 1991 | [[1995]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde18 | 1995 | [[1999]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde18 | 1999 | [[2000]] ^a | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Ramon Agirreurreta Ceciaga]]18 | 2000 | [[2003]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Ramon Perez Lizarralde]] | 2003 | [[2007]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eusebio Villar Azkarate]] | 2007 | [[2011]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde18 | 2011 | [[2015]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eneka Zancada Rementeria]]18 | 2015 | [[2019]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde1718 | 2019 | [[2023]] ^b | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Ion Sasiain Larrucea]] | 2023 | 2023 | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Dorleta Elkorobarrutia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=72 botorekin Dorleta Elkorobarrutia izango da Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-05-28|url=https://goiena.eus/gatzaga/1684850367861-leintz-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | 2023 | Jardunean | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | [[Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea]] |} ^a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. ^b Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. == Ekonomia == 2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %7,3. Bigarren sektorea %7,4. Hirugarren sektorea %84,5. Eraikuntza %0,8.<ref name=":0" /> == Euskara == [[Fitxategi:Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola.webm|thumb|Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Debagoienekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sortaldekoa-m/debagoienekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|hizkuntza=eu|url=http://www.ahotsak.eus|aldizkaria=www.ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref><ref name="#2">{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/leintz-gatzaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> proiekturako)]] Leintz Gatzagan<ref name="#2"/> Debagoieneko euskara<ref name="#1"/> hitz egiten da, mendebaldeko euskalkiaren aldaera. 2016an herritarren %80 euskalduna zen.<ref name=":0" /> == Ondasun nabarmenak == {{Sakontzeko|Zerrenda:Leintz Gatzagako kultura ondasunak}} [[Fitxategi:DorletakoSantutegia.jpg|thumb|300px|[[Dorletako santutegia]]]] [[Fitxategi:Santa-Maria-Patroness-of-bicyclists-4606.jpg|thumb|GI-627 errepideko estatua: Dorletako ama, txirrindularien zaindari. Leintz-Gatzaga.]] Hiribilduaren planoan bi eraikin aipagarri baino ez daude: batetik, '''Soran etxea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Soran jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/soran-jauregia/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/31885&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, gaur egun jauregi urbanoa, atzeko aldeko karkaba hausten duena kale txiki bat eratzeko eta; bestetik, '''Gebara jauregia''', mugen barruan sartu dena, nahiz eta harresiz kanpo egon, hiribildua babesteko egituretako bat baita, gaur egun baserri eta kale giro artean dagoen jauregia izan arren. [[1996]]ko [[martxoaren 12]]an, [[Eusko Jaurlaritza]]k ''monumentu-multzo'' izendatu zuen Leintz Gatzagako Hirigune Historikoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzagako Hiri Historikoa. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/leintz-gatzagako-hiri-historikoa/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/57018&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, Sailkatutako [[Kultura-ondasun|Kultura Ondasuna]]<ref name = "EHAA">[https://web.archive.org/web/20140512225937/http://www.euskadi.net/cgi-bin_k54/concor?e=&FRASE=1996%2F03%2F27an%20argitaratutako%201996%2F03%2F12ko%20199600054%20DEKRETUA%20aldatzen%20du%20&BOTON.x=5&BOTON.y=7 Monumentu-multzo izendapena EHAAn]</ref>. Monumentu zibilen artean aipatzekoak dira: * [[Urigoen etxea|'''Kapitangoa jauregia''']] (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=1007&nombre=1007&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baltasar García de Olaberen etxea''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Olabe etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/olabe-etxea/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32089&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Torrekua''' edo [[Elexalde etxea|'''Elexalde jauregia''']] (XVII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elexalde etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/elexalde-etxea/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32078&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=899&nombre=899&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Garro jauregia|'''Garro jauregia''']] (XVII. mende amaierakoa, gaur egun Kultura Etxea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Garro jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/garro-jauregia/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32071&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=897&nombre=897&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Barandapea atea''' (XVII. mendekoa) * '''"Doce Caños"''' edo '''"As de Copas"-eko iturria''' (1715koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iturria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/iturria/iturria/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/34760&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=901&nombre=901&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''San Inazio atea''' (1760koa, sarbide nagusia izandakoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Ignacioko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-ignacioko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32081&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Ostatua jauregia''' (1766koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=900&nombre=900&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Indianokua''' edo [[Soran jauregia|'''Soran jauregia''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=898&nombre=898&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Errosario Ama Birjinaren atea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errosarioko Amabirjinaren Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/errosarioko-amabirjinaren-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32096&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Leintz Gatzagako udaletxea|'''Udaletxea''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Consistorial etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/consistorial-etxea/udaletxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/35064&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=896&nombre=896&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Harresia''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Harresia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/harresia/harresia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32098&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Pilarreko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilarreko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/pilarreko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32095&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Santiagoko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santiagoko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santiagoko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32097&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Herrigunetik kanpo, azkenik, badaude hiru leku interesgarri: * [[Elgea-Artiako Estazio Megalitikoa]] * [[Dorletako santutegia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=950&nombre=950&nodo=&orden=True&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=SANTUARIO DE DORLETA. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santuario-de-dorleta/eliza-/leintz-gatzaga/-dorleta/fichaconsulta/31811&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Gatzaren Museoa]] Aipagarriak diren beste eraikin batzuk: * '''San Millan eliza'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=914&nombre=914&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Millango Eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-millango-eliza/eliza-/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32084&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baselizak''': Zurtitzako San Martin, Iñurrietako San Joan Bataiatzailearen monasterioa, San Joan Ebanjelaria, Santi Kurtz, Santiago Nagusia, Santa Engrazia eta Santa Kolunba<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antcatalogo.asp?nombre=792&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baserriak''': San Juan Zahar baserria<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Juan Zahar baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-juan-zahar-baserria/baserria/leintz-gatzaga/-olaun-auzoa/fichaconsulta/34612&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Argazki galeria == <gallery> Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio de Kapitangoa 1.JPG|[[Urigoen etxea|Kapitangoa jauregiaren]] aurrealdea. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Elexalde 1.JPG|[[Elexalde etxea|Torrekua edo Elexalde jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Garro (Kultur Etxea) 1.JPG|[[Garro jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Hotel Palacio Soran 1.JPG|[[Soran jauregia|Indianokua edo Soran jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz.Gatzaga) - Ayuntamiento 1.JPG|[[Leintz Gatzagako udaletxea]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Iglesia de San Millán 4.JPG|San Millan eliza. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Museo de la sal 3.JPG|[[Gatzaren Museoa]]. Fitxategi:Leintz gatzaga bolatokia.jpg|Bolatokia Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 2.JPG|San Inazio atea Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 6.JPG|Errosarioko Ama Birjinaren atea Fitxategi:Vista general de la localidad de Leintz-Gatzaga (1 de 1) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|Herria 1940an Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Fuente de los doce Caños 1.JPG|"As de Copas"/Bateko kopa iturria </gallery> == Gatzagar ezagunak == * Juan Ochoa de Elexalde Heredia ([[XVI. mendea]]): [[Mexiko]]n aritutako militarra. * Martín de Zumarraga Murgia (XVI): merkataria. * Andrés de Elejalde ([[XVII. mendea]]): militarra. * [[Melchor de Santa Inés Oianguren]] ([[1688]]-[[1747]]): [[frantziskotar]]ra. ''"Arte de la Lengua Japona"'' idatzi zuen 1738an, gazteleraz idatzitako lehenengo japonieraren gramatika. * Francisco de Astaburuaga Etxeberria (1737?-?): [[Txile]]n aritutako militar eta merkataria. * Juan Esteban de Izaga ([[1796]]-[[1837]]): musikaria eta politikaria, Madrilgo Gorteetan diputatu. * Ciriaco de Izaga (?-[[1866]]): herriko elizen aldeko ongilea. * [[Jesús José Sagredo]] Zuloaga ([[1874]]-[[1923]]): apaiz, historialari, organista eta musikagilea. * Pedro Lafuente ([[1891]]-?): [[Argentina]]n ibilitako tenorea. * Gregorio Altube Izaga (?-[[1969]]): kazetari eta politikaria. * [[Sebastian Sasiain|Sebastian Sasiain Zubillaga]] (1900-1976): [[Paraguai]]ra lanera joandako nekazaria, [[Misionesko departamendua|Misionesko departamenduko]] bi jan-edan tipikoren sortzailea. * Eduardo Aparicio Zamarreño ([[1916]]-[[2007]]): [[Espainiako Alderdi Komunista|PCEren]] politikaria. == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Gesaltza Añana]] == Kanpo estekak == {{Atari|Gipuzkoa|Gipuzkoa}} * [http://www.leintzgatzaga.eus/ Leintz Gatzagako Udalaren webgunea] * [http://www.goiena.net/gatzaga Herriko albisteak Goiena.net-en] {{autoritate kontrola}} {{Debagoieneko udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako hiribilduak}} [[Kategoria:Leintz Gatzaga]] [[Kategoria:Gipuzkoako udalerriak]] 3cm7oapwdkne0zjowzmwlsrlerhj6y0 9999233 9999230 2024-12-14T09:16:52Z EnekoPanamá 71145 9999233 wikitext text/x-wiki {{Gipuzkoako udalerri infotaula | izena = Leintz Gatzaga | nongo = Leintz Gatzagako | irudia = Leintz Gatzaga.jpg | irudiaren testua = Leintz-Gatzagako ikuspegia. | garaiera = 365-1002 (455 [[Leintz Gatzagako udaletxea|udaletxean]]) | distantzia = 81 }} '''Leintz Gatzaga''' [[Gipuzkoa]]ko hego-mendebaldean dagoen udalerri txikia da, [[Araba]]ko mugan, [[Debagoiena]] eskualdean biztanle gutxien daukan udalerria dena. 14.7&nbsp;km²-ko azalera du eta {{Gipuzkoako_udalerrien_biztanleria|Leintz Gatzaga}} biztanle zituen {{Gipuzkoako udalerrien biztanleria|urtea}}. urtean. Bi auzune nagusi ditu, Goiherri eta Olaun izenekoak. == Izena == '''Leintz Gatzaga''' izenak herriaren inguruan dauden [[gatzaga]] garrantzitsu batzuetan du jatorria. [[Dorletako Gatzagak|Dorletako gatzaga]] horiek izan ziren herriaren sorreraren arrazoi Erdi Aroan. Gaur egun ez dira komertzialki esplotatzen eta museo baten egoitza osatzen dute. Izenaren beste zatiak, '''Leintz''', [[Leintz|herria kokatuta dagoen haranean]] du jatorria. Haranaren izenaren jatorria ez dago argi, ordea. Filologo batzuek diotenez latinetiko jatorria izan lezake. '''Gatzaga''' hitzak berriz, gatza dagoen tokia esan nahi du. Antzinako dokumentuek diotenez, herriaren [[gaztelania]]zko lehen izena '''Salinas de Léniz''' izan zen. 1087an herriaren sorrera ofizialaren aurretik, Galindo Iñigez, Iñigo Lopez Bizkaiko kondearen semeak, donazio hori egin zion [[Donemiliaga Kukula|Donemiliagako monasterioari]].<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa.|urtea=1862|abizena=Gorosábel|izena=Pablo de|orrialdeak=430–431|orrialdea=|argitaletxea=Tolosa: Imprenta de Pedro Gurruchaga.|ISBN=}}</ref> 1980ko hamarkadan, herriak bere izen ofiziala gaztelaniatik euskarara aldatu zuen, Leintz Gatzaga izenera alegia. == Geografia == Leintz Gatzaga [[hiribildu]]a [[Deba (ibaia)|Deba ibaiaren]] goi-ibarrean dago kokatua, ibaiaren iturburutik oso hurbil eta ibarra ixten duten mendien ekialdeko hegala leuntzen den leku batean. [[Arlaban]] mendatetik oso hurbil dago eta, horregatik, hauxe da Gipuzkoan [[Erdi Aroa]]n fundatutako hiribilduetatik garaiena (600 m). Leku oso aproposa da, gainera, Deba ibarra [[Arabako lautada]]rekin eta [[Iberiar goi-lautada|Gaztelako goi-ordokiarekin]] komunikatzeko. Iparraldean [[Eskoriatza]], hegoaldean [[Arratzua-Ubarrundia|Arratzu-Ubarrundia]] ([[Araba]]), ekialdean [[Barrundia]] (Araba) eta mendebaldean [[Aramaio]] eta [[Legutio]] (Araba) mugakide ditu. Hauek dira herriko auzoak: Goierri, Olaun, Andra Mari eta Iñurrieta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=981&nombre=981&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Historia == Izena ematen dioten gatzagak [[Erromatar Inperioa|erromatarren]] garaitik ezagunak ziren, [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] gutxienez ustiatu ziren, eta eurak dira hiribilduaren sorreraren arrazoi nagusia, [[1331]]an gertatu zena, Alfontso XI.ak hiri-gutuna sinatu ondoren. Garai hori baino lehen, [[Aitzorrotzeko gaztelua]]ren menpe zeuden baserriak eta herrixkak zeuden (Zuritza, Labidea, Gaztelueta eta Beginarro). Gatzagen kontrolak garrantzi ekonomiko handia zuen, eta hainbat borroka piztu zuen. [[1374]]an, Beltrán de Guevara Oñatiko konte boteretsuak bereganatu zituen, [[leinu gerrak|oinaztar eta ganboatarren arteko gerraren]] baitan. Horren ondorioz, 1334, 1371, 1492 eta 1498an suteak izan ziren. Jaun feudalen menpe egon zen herria [[1493]] arte, errege-erreginen eskuetara itzuli zenenean. Kontearen dorretxea bota eta bere ordez Elexalde jauregia eraiki zuten. Mugakidea izanik, [[Gipuzkoa]]ren zati bihurtu zen 1496an, [[Arabako ermandadeak|Arabako Ermandadearen]] barruan egon eta gero. [[XVII. mendea]]n Errege-erreginen Bidea eraiki zuten, Espainia eta Frantzia lotzen zituena. Honek aurrerabidea ekarri zion herriari, bertatik errege-erreginak eta handikiak igaro zirelarik. Ostatuak, bentak eta bestelako zerbitzuak eskaini ahal izan zituzten. Horren lekukoa da hein handi batean gaur egun herriak duen itxura. Hala ere, egoera estrategiko honek guduak ekarri zizkion herriari [[XVIII. mendea]]ren amaieratik [[XIX. mendea]]n zehar, [[Konbentzio Gerra]]n, [[Iberiar Penintsulako Gerra|Espainiako Independentziaren Gerran]] eta [[Karlistaldiak|Karlistaldietan]]. Besteak beste, Santa Kruz apaizak frantziarren aurka egindakoa 1811an edo Arlabango Gudua 1836an. Etxegarateko mendatearen errepidea [[1851]]an zabaltzeak gainbehera ekarri zion herriari, [[1864]]an zabaldutako Madril-Irun trenbideak areagotuta. Krisialdi ekonomiko latza suposatu zuen honek guztiak. == Azpiegiturak == * Liburutegia<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Leintz-Gatzaga - Udal Liburutegia|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2018-01-24|url=https://opendata.euskadi.eus/katalogoa/-/liburutegia/leintz-gatzaga-udal-liburutegia/|aldizkaria=opendata.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ireki zenetik hona, harrera bikaina izan du Leintz Gatzagako liburutegiak - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1524128347142-ireki-zenetik-hona-harrera-bikaina-izan-du-liburutegiak|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Frontoia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilotalekua berrituko dute eta San Milixan feriarako prest izango da - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609004395-pilotalekua-berrituko-dute-eta-san-milixan-feriarako-prest-izango-da|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Bolatokia * Gatz museoa<ref>{{Erreferentzia|abizena=Leniz 2015|izenburua=Museo de la Sal de Leintz Gatzaga|hizkuntza=es|url=http://el/%20Museo%20de%20la%20Sal%20de%20Leintz%20Gatzaga%20muestra%20las%20instalaciones%20utilizadas%20durante%20siglos%20para%20la%20producción%20de%20sal%20en%20la%20localidad%20de%20Leintz%20Gatzagak.|aldizkaria=el|sartze-data=2020-05-23}}{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Arkitektura == Hiribilduaren planoa oso erregularra da, jendea bertara bizitzera joan aurretik planifikatu baitzen. [[Lauki]] itxura du eta kale batek elkarzutik mozten dituen beste kale paralelo batzuen inguruan egituratua dago. Hiru kale nagusi ditu, ipar-ekialde zentzuan orientaturik eta [[sestra-kurba|sestra-kurbekiko]] paralelo antolaturik: Arrosario kalea, Santiago kalea eta horren jarraipena den Pilar kalea eta oso aldatua dagoen Gurutze kalea. Garai batean Araba aldera joateko bide zaharrak, ''Errepidea'' izenekoak, kale horiek mozten ditu, hiribildu osoa ere ekialde-mendebalde norabidean mozten duela. {| style="width: 50%; margin-bottom: 0px; align: "left" | [[Fitxategi:2424 o Salinas de Leniz Ojanguren.jpg |thumb|150px|Kale bat 1915ean]] | [[Fitxategi:2010 Leintz Gatzagako herrigunea.jpg |thumb|150px|Kale bera 2010ean]] |} Eremu honen mugak hauek dira: iparraldean gaur egun [[Gasteiz]]era doan errepidea. Mendebaldean Arrosario kaleko etxeen atzeko aldeak, Gebara jauregia barne, eta, hortik, San Inazio ateak eta aipatutako etxeen atzeko aldeek markatzen duten lerroa. Hegoaldean hirigunea eta [[baratze]]ak banatzen dituen bidearen bazterrean dagoen pareta. Eta ekialdean eskola publiko zaharrak eta udaletxeak eratzen duten etxadiaren atzeko aldeko muga. Hiribilduaren barruko aldea [[mehelin]]dun etxez osatua dago. Etxe horien neurriak erregularrak dira eta etxadi bikoitzak osatzen dituzte hirigunearen erdian (Arrosario kalea eta Santiago/Pilar kale arteko etxadia) eta bakunak, berriz, aldeetan. Etxe hauek, garai honetako guztiak bezala, fatxada estua dute eta sakonera handiko lurzatietan eraikiak daude. Beren atzeko aldeak [[karkaba]]ra ematen dute eta bertatik argia sartzen zaie. Hiribilduaren beheko aldea ez dator bat eskema horrekin (Gurutze kalea). Bertan izandako [[hirigintza]] aldaketak handiagoak izan dira eta, ondorioz, jatorrizko planoa hondatu egin da eremu horretan: etxadi oso batzuk desagertu eta beste zenbait berri eratu dira. Era berean ipar-ekialdeko izkina ere asko aldatu da, orubearen egonkortasun eza dela eta. Bertan garai bateko [[harresi]]aren zati bat ere berreraiki da, baina Erdi Aroko hiribildu zaharraren planoa asko aldatu da. Elizaren kokapenak ere hausten du eskema ortogonala; erdi-erdian dago, ardatza IE-HM aldera desbideratua duela. Beharbada, hiribilduak bizi izan dituen berreraikuntza ugarietakoren baten hirigintza-plangintzari egokitzeko egingo zuten horrela. Hiribilduetan oso espazio libre gutxi izaten dira, baina hor ia-ia hutsaren hurrengoak dira. Salbuespen bakarra Pilar kalea eta San Millan elizaren atzeko aldea elkartzen diren gunea da. Bertan [[plaza]]txo bat dago, kaleak eta elizak orientazio desberdina dutenez, angelu bat eratzen da eta. == Demografia == [[XX. mendea]]n gainbehera demografikoa jasan du herriak industrializaziotik kanpo gelditu baitzen. Hori dela-eta, eskualdeko inguruko udalerrietara joan ziren biztanle ugari lan bila. Azken urteotan Gatzagak biztanle igoera txiki bat eduki duen arren, oso jendarte zahartua dauka herriak gaur egun. 2019an 250 biztanle zeuzkan herriak. Horietatik %22k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %6,4 ziren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Web Eustat. Leintz-Gatzagako datu estatistikoak|url=https://eu.eustat.eus/municipal/datos_estadisticos/leintz_gatzaga.html|aldizkaria=eu.eustat.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Leintz Gatzagako biztanleria |altuera=300 |zabalera=500 | 1900 | 503 | 1910 | 473 | 1920 | 424 | 1930 | 394 | 1940 | 353 | 1950 | 392 | 1960 | 408 | 1970 | 293 | 1981 | 232 | 1991 | 207 | 2000 | 254 | 2011 | 272 | 2021 | 211 | |oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_padron.htm www.ine.es] }} == Politika == {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2015eko maiatzaren 24a |data_a = 2011ko maiatzaren 22a |alderdia1 = Agrupación de Electores de Leintz Gatzaga |kolorea1 = #aaa |zinegotziak1 = 5 |botoak1 = 67 |ehunekoa1 = 82,72 |zinegotziak1_a = 7 |botoak1_a = 121 |ehunekoa1_a = 99,18 |informazioa = |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] }} [[2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2019ko apirileko udal hauteskunde]]<nowiki/>etan zerrendarik ez zen aurkeztu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gatzagan ez da zerrendarik aurkeztu eta hauteskundeak deituko dituzte berriro - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1556097891001-gatzagan-ez-da-zerrendarik-aurkeztu-eta-sei-hilabete-barru-hauteskundeak-deituko-dituzte-berriro|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Sei hilabete beranduago ospatu ziren hauteskundeak, eta Gatzagako Hautesle Elkartea izan zen aukera bakarra<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Udal hauteskundeak domekan egingo dira Gatzagan - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1573816105285-udal-hauteskundeak-domekan-egingo-dira-gatzagan|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Euskal Irrati|abizena=Telebista|izenburua=Udal hauteskundeak Nafarroako 21 herritan eta Gipuzkoako batean, igande honetan|hizkuntza=eu|data=2019-11-16|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/6822115/udal-hauteskundeak-leintz-gatzagan-eta-nafarroako-21-herritan-2019-azaroak-17/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> eta 99 boto lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/ab12aAREWar/resultado/maint|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>. Eugenio Otsoa izendatu zuten alkate.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> === Alkateak === Hauek izan dira Leintz Gatzagako azken alkateak: {| class="wikitable" |- bgcolor="#D8D8D8" |'''[[Alkate|Alkatea]]''' |'''Agintaldi hasiera''' |'''Agintaldi amaiera''' | colspan="2" |'''Alderdia<ref name=":02">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2022-05-16}}</ref>''' |- | [[Jesus Fernandez de Arroyabe Beitia]]<ref name=":02" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/leintz-gatzaga/ar-99783-53746/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | [[1979]] | [[1983]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Maria Idigoras Arregui]]16 | 1983 | [[1987]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eugenio Otsoa Ugalde]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2019-12-07|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa hil da, Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-02-22|url=https://goiena.eus/gatzaga/1675705494470-eugenio-otsoa-hil-da|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref> | 1987 | [[1991]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde18 | 1991 | [[1995]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde18 | 1995 | [[1999]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde18 | 1999 | [[2000]] ^a | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Ramon Agirreurreta Ceciaga]]18 | 2000 | [[2003]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Ramon Perez Lizarralde]] | 2003 | [[2007]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eusebio Villar Azkarate]] | 2007 | [[2011]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde18 | 2011 | [[2015]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eneka Zancada Rementeria]]18 | 2015 | [[2019]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde1718 | 2019 | [[2023]] ^b | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Ion Sasiain Larrucea]] | 2023 | 2023 | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Dorleta Elkorobarrutia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=72 botorekin Dorleta Elkorobarrutia izango da Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-05-28|url=https://goiena.eus/gatzaga/1684850367861-leintz-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | 2023 | Jardunean | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | [[Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea]] |} ^a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. ^b Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. == Ekonomia == 2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %7,3. Bigarren sektorea %7,4. Hirugarren sektorea %84,5. Eraikuntza %0,8.<ref name=":0" /> == Euskara == [[Fitxategi:Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola.webm|thumb|Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Debagoienekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sortaldekoa-m/debagoienekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|hizkuntza=eu|url=http://www.ahotsak.eus|aldizkaria=www.ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref><ref name="#2">{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/leintz-gatzaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> proiekturako)]] Leintz Gatzagan<ref name="#2"/> Debagoieneko euskara<ref name="#1"/> hitz egiten da, mendebaldeko euskalkiaren aldaera. 2016an herritarren %80 euskalduna zen.<ref name=":0" /> == Ondasun nabarmenak == {{Sakontzeko|Zerrenda:Leintz Gatzagako kultura ondasunak}} [[Fitxategi:DorletakoSantutegia.jpg|thumb|300px|[[Dorletako santutegia]]]] [[Fitxategi:Santa-Maria-Patroness-of-bicyclists-4606.jpg|thumb|GI-627 errepideko estatua: Dorletako ama, txirrindularien zaindari. Leintz-Gatzaga.]] Hiribilduaren planoan bi eraikin aipagarri baino ez daude: batetik, '''Soran etxea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Soran jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/soran-jauregia/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/31885&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, gaur egun jauregi urbanoa, atzeko aldeko karkaba hausten duena kale txiki bat eratzeko eta; bestetik, '''Gebara jauregia''', mugen barruan sartu dena, nahiz eta harresiz kanpo egon, hiribildua babesteko egituretako bat baita, gaur egun baserri eta kale giro artean dagoen jauregia izan arren. [[1996]]ko [[martxoaren 12]]an, [[Eusko Jaurlaritza]]k ''monumentu-multzo'' izendatu zuen Leintz Gatzagako Hirigune Historikoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzagako Hiri Historikoa. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/leintz-gatzagako-hiri-historikoa/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/57018&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, Sailkatutako [[Kultura-ondasun|Kultura Ondasuna]]<ref name = "EHAA">[https://web.archive.org/web/20140512225937/http://www.euskadi.net/cgi-bin_k54/concor?e=&FRASE=1996%2F03%2F27an%20argitaratutako%201996%2F03%2F12ko%20199600054%20DEKRETUA%20aldatzen%20du%20&BOTON.x=5&BOTON.y=7 Monumentu-multzo izendapena EHAAn]</ref>. Monumentu zibilen artean aipatzekoak dira: * [[Urigoen etxea|'''Kapitangoa jauregia''']] (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=1007&nombre=1007&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baltasar García de Olaberen etxea''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Olabe etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/olabe-etxea/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32089&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Torrekua''' edo [[Elexalde etxea|'''Elexalde jauregia''']] (XVII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elexalde etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/elexalde-etxea/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32078&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=899&nombre=899&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Garro jauregia|'''Garro jauregia''']] (XVII. mende amaierakoa, gaur egun Kultura Etxea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Garro jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/garro-jauregia/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32071&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=897&nombre=897&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Barandapea atea''' (XVII. mendekoa) * '''"Doce Caños"''' edo '''"As de Copas"-eko iturria''' (1715koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iturria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/iturria/iturria/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/34760&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=901&nombre=901&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''San Inazio atea''' (1760koa, sarbide nagusia izandakoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Ignacioko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-ignacioko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32081&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Ostatua jauregia''' (1766koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=900&nombre=900&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Indianokua''' edo [[Soran jauregia|'''Soran jauregia''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=898&nombre=898&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Errosario Ama Birjinaren atea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errosarioko Amabirjinaren Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/errosarioko-amabirjinaren-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32096&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Leintz Gatzagako udaletxea|'''Udaletxea''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Consistorial etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/consistorial-etxea/udaletxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/35064&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=896&nombre=896&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Harresia''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Harresia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/harresia/harresia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32098&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Pilarreko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilarreko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/pilarreko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32095&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Santiagoko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santiagoko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santiagoko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32097&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Herrigunetik kanpo, azkenik, badaude hiru leku interesgarri: * [[Elgea-Artiako Estazio Megalitikoa]] * [[Dorletako santutegia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=950&nombre=950&nodo=&orden=True&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=SANTUARIO DE DORLETA. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santuario-de-dorleta/eliza-/leintz-gatzaga/-dorleta/fichaconsulta/31811&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Gatzaren Museoa]] Aipagarriak diren beste eraikin batzuk: * '''San Millan eliza'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=914&nombre=914&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Millango Eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-millango-eliza/eliza-/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32084&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baselizak''': Zurtitzako San Martin, Iñurrietako San Joan Bataiatzailearen monasterioa, San Joan Ebanjelaria, Santi Kurtz, Santiago Nagusia, Santa Engrazia eta Santa Kolunba<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antcatalogo.asp?nombre=792&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baserriak''': San Juan Zahar baserria<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Juan Zahar baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-juan-zahar-baserria/baserria/leintz-gatzaga/-olaun-auzoa/fichaconsulta/34612&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Argazki galeria == <gallery> Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio de Kapitangoa 1.JPG|[[Urigoen etxea|Kapitangoa jauregiaren]] aurrealdea. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Elexalde 1.JPG|[[Elexalde etxea|Torrekua edo Elexalde jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Garro (Kultur Etxea) 1.JPG|[[Garro jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Hotel Palacio Soran 1.JPG|[[Soran jauregia|Indianokua edo Soran jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz.Gatzaga) - Ayuntamiento 1.JPG|[[Leintz Gatzagako udaletxea]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Iglesia de San Millán 4.JPG|San Millan eliza. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Museo de la sal 3.JPG|[[Gatzaren Museoa]]. Fitxategi:Leintz gatzaga bolatokia.jpg|Bolatokia Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 2.JPG|San Inazio atea Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 6.JPG|Errosarioko Ama Birjinaren atea Fitxategi:Vista general de la localidad de Leintz-Gatzaga (1 de 1) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|Herria 1940an Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Fuente de los doce Caños 1.JPG|"As de Copas"/Bateko kopa iturria </gallery> == Gatzagar ezagunak == * Juan Ochoa de Elexalde Heredia ([[XVI. mendea]]): [[Mexiko]]n aritutako militarra. * Martín de Zumarraga Murgia (XVI): merkataria. * Andrés de Elejalde ([[XVII. mendea]]): militarra. * [[Melchor de Santa Inés Oianguren]] ([[1688]]-[[1747]]): [[frantziskotar]]ra. ''"Arte de la Lengua Japona"'' idatzi zuen 1738an, gazteleraz idatzitako lehenengo japonieraren gramatika. * Francisco de Astaburuaga Etxeberria (1737?-?): [[Txile]]n aritutako militar eta merkataria. * Juan Esteban de Izaga ([[1796]]-[[1837]]): musikaria eta politikaria, Madrilgo Gorteetan diputatu. * Ciriaco de Izaga (?-[[1866]]): herriko elizen aldeko ongilea. * [[Jesús José Sagredo]] Zuloaga ([[1874]]-[[1923]]): apaiz, historialari, organista eta musikagilea. * Pedro Lafuente ([[1891]]-?): [[Argentina]]n ibilitako tenorea. * Gregorio Altube Izaga (?-[[1969]]): kazetari eta politikaria. * [[Sebastian Sasiain|Sebastian Sasiain Zubillaga]] (1900-1976): [[Paraguai]]ra lanera joandako nekazaria, [[Misionesko departamendua|Misionesko departamenduko]] bi jan-edan tipikoren sortzailea. * Eduardo Aparicio Zamarreño ([[1916]]-[[2007]]): [[Espainiako Alderdi Komunista|PCEren]] politikaria. == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Gesaltza Añana]] == Kanpo estekak == {{Atari|Gipuzkoa|Gipuzkoa}} * [http://www.leintzgatzaga.eus/ Leintz Gatzagako Udalaren webgunea] * [http://www.goiena.net/gatzaga Herriko albisteak Goiena.net-en] {{autoritate kontrola}} {{Debagoieneko udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako hiribilduak}} [[Kategoria:Leintz Gatzaga]] [[Kategoria:Gipuzkoako udalerriak]] inrxzfw5s9d2vodah8uruwjeajzi77a 9999237 9999233 2024-12-14T09:19:53Z EnekoPanamá 71145 /* Alkateak */ 9999237 wikitext text/x-wiki {{Gipuzkoako udalerri infotaula | izena = Leintz Gatzaga | nongo = Leintz Gatzagako | irudia = Leintz Gatzaga.jpg | irudiaren testua = Leintz-Gatzagako ikuspegia. | garaiera = 365-1002 (455 [[Leintz Gatzagako udaletxea|udaletxean]]) | distantzia = 81 }} '''Leintz Gatzaga''' [[Gipuzkoa]]ko hego-mendebaldean dagoen udalerri txikia da, [[Araba]]ko mugan, [[Debagoiena]] eskualdean biztanle gutxien daukan udalerria dena. 14.7&nbsp;km²-ko azalera du eta {{Gipuzkoako_udalerrien_biztanleria|Leintz Gatzaga}} biztanle zituen {{Gipuzkoako udalerrien biztanleria|urtea}}. urtean. Bi auzune nagusi ditu, Goiherri eta Olaun izenekoak. == Izena == '''Leintz Gatzaga''' izenak herriaren inguruan dauden [[gatzaga]] garrantzitsu batzuetan du jatorria. [[Dorletako Gatzagak|Dorletako gatzaga]] horiek izan ziren herriaren sorreraren arrazoi Erdi Aroan. Gaur egun ez dira komertzialki esplotatzen eta museo baten egoitza osatzen dute. Izenaren beste zatiak, '''Leintz''', [[Leintz|herria kokatuta dagoen haranean]] du jatorria. Haranaren izenaren jatorria ez dago argi, ordea. Filologo batzuek diotenez latinetiko jatorria izan lezake. '''Gatzaga''' hitzak berriz, gatza dagoen tokia esan nahi du. Antzinako dokumentuek diotenez, herriaren [[gaztelania]]zko lehen izena '''Salinas de Léniz''' izan zen. 1087an herriaren sorrera ofizialaren aurretik, Galindo Iñigez, Iñigo Lopez Bizkaiko kondearen semeak, donazio hori egin zion [[Donemiliaga Kukula|Donemiliagako monasterioari]].<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa.|urtea=1862|abizena=Gorosábel|izena=Pablo de|orrialdeak=430–431|orrialdea=|argitaletxea=Tolosa: Imprenta de Pedro Gurruchaga.|ISBN=}}</ref> 1980ko hamarkadan, herriak bere izen ofiziala gaztelaniatik euskarara aldatu zuen, Leintz Gatzaga izenera alegia. == Geografia == Leintz Gatzaga [[hiribildu]]a [[Deba (ibaia)|Deba ibaiaren]] goi-ibarrean dago kokatua, ibaiaren iturburutik oso hurbil eta ibarra ixten duten mendien ekialdeko hegala leuntzen den leku batean. [[Arlaban]] mendatetik oso hurbil dago eta, horregatik, hauxe da Gipuzkoan [[Erdi Aroa]]n fundatutako hiribilduetatik garaiena (600 m). Leku oso aproposa da, gainera, Deba ibarra [[Arabako lautada]]rekin eta [[Iberiar goi-lautada|Gaztelako goi-ordokiarekin]] komunikatzeko. Iparraldean [[Eskoriatza]], hegoaldean [[Arratzua-Ubarrundia|Arratzu-Ubarrundia]] ([[Araba]]), ekialdean [[Barrundia]] (Araba) eta mendebaldean [[Aramaio]] eta [[Legutio]] (Araba) mugakide ditu. Hauek dira herriko auzoak: Goierri, Olaun, Andra Mari eta Iñurrieta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=981&nombre=981&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Historia == Izena ematen dioten gatzagak [[Erromatar Inperioa|erromatarren]] garaitik ezagunak ziren, [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] gutxienez ustiatu ziren, eta eurak dira hiribilduaren sorreraren arrazoi nagusia, [[1331]]an gertatu zena, Alfontso XI.ak hiri-gutuna sinatu ondoren. Garai hori baino lehen, [[Aitzorrotzeko gaztelua]]ren menpe zeuden baserriak eta herrixkak zeuden (Zuritza, Labidea, Gaztelueta eta Beginarro). Gatzagen kontrolak garrantzi ekonomiko handia zuen, eta hainbat borroka piztu zuen. [[1374]]an, Beltrán de Guevara Oñatiko konte boteretsuak bereganatu zituen, [[leinu gerrak|oinaztar eta ganboatarren arteko gerraren]] baitan. Horren ondorioz, 1334, 1371, 1492 eta 1498an suteak izan ziren. Jaun feudalen menpe egon zen herria [[1493]] arte, errege-erreginen eskuetara itzuli zenenean. Kontearen dorretxea bota eta bere ordez Elexalde jauregia eraiki zuten. Mugakidea izanik, [[Gipuzkoa]]ren zati bihurtu zen 1496an, [[Arabako ermandadeak|Arabako Ermandadearen]] barruan egon eta gero. [[XVII. mendea]]n Errege-erreginen Bidea eraiki zuten, Espainia eta Frantzia lotzen zituena. Honek aurrerabidea ekarri zion herriari, bertatik errege-erreginak eta handikiak igaro zirelarik. Ostatuak, bentak eta bestelako zerbitzuak eskaini ahal izan zituzten. Horren lekukoa da hein handi batean gaur egun herriak duen itxura. Hala ere, egoera estrategiko honek guduak ekarri zizkion herriari [[XVIII. mendea]]ren amaieratik [[XIX. mendea]]n zehar, [[Konbentzio Gerra]]n, [[Iberiar Penintsulako Gerra|Espainiako Independentziaren Gerran]] eta [[Karlistaldiak|Karlistaldietan]]. Besteak beste, Santa Kruz apaizak frantziarren aurka egindakoa 1811an edo Arlabango Gudua 1836an. Etxegarateko mendatearen errepidea [[1851]]an zabaltzeak gainbehera ekarri zion herriari, [[1864]]an zabaldutako Madril-Irun trenbideak areagotuta. Krisialdi ekonomiko latza suposatu zuen honek guztiak. == Azpiegiturak == * Liburutegia<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Leintz-Gatzaga - Udal Liburutegia|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2018-01-24|url=https://opendata.euskadi.eus/katalogoa/-/liburutegia/leintz-gatzaga-udal-liburutegia/|aldizkaria=opendata.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ireki zenetik hona, harrera bikaina izan du Leintz Gatzagako liburutegiak - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1524128347142-ireki-zenetik-hona-harrera-bikaina-izan-du-liburutegiak|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Frontoia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilotalekua berrituko dute eta San Milixan feriarako prest izango da - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609004395-pilotalekua-berrituko-dute-eta-san-milixan-feriarako-prest-izango-da|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Bolatokia * Gatz museoa<ref>{{Erreferentzia|abizena=Leniz 2015|izenburua=Museo de la Sal de Leintz Gatzaga|hizkuntza=es|url=http://el/%20Museo%20de%20la%20Sal%20de%20Leintz%20Gatzaga%20muestra%20las%20instalaciones%20utilizadas%20durante%20siglos%20para%20la%20producción%20de%20sal%20en%20la%20localidad%20de%20Leintz%20Gatzagak.|aldizkaria=el|sartze-data=2020-05-23}}{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Arkitektura == Hiribilduaren planoa oso erregularra da, jendea bertara bizitzera joan aurretik planifikatu baitzen. [[Lauki]] itxura du eta kale batek elkarzutik mozten dituen beste kale paralelo batzuen inguruan egituratua dago. Hiru kale nagusi ditu, ipar-ekialde zentzuan orientaturik eta [[sestra-kurba|sestra-kurbekiko]] paralelo antolaturik: Arrosario kalea, Santiago kalea eta horren jarraipena den Pilar kalea eta oso aldatua dagoen Gurutze kalea. Garai batean Araba aldera joateko bide zaharrak, ''Errepidea'' izenekoak, kale horiek mozten ditu, hiribildu osoa ere ekialde-mendebalde norabidean mozten duela. {| style="width: 50%; margin-bottom: 0px; align: "left" | [[Fitxategi:2424 o Salinas de Leniz Ojanguren.jpg |thumb|150px|Kale bat 1915ean]] | [[Fitxategi:2010 Leintz Gatzagako herrigunea.jpg |thumb|150px|Kale bera 2010ean]] |} Eremu honen mugak hauek dira: iparraldean gaur egun [[Gasteiz]]era doan errepidea. Mendebaldean Arrosario kaleko etxeen atzeko aldeak, Gebara jauregia barne, eta, hortik, San Inazio ateak eta aipatutako etxeen atzeko aldeek markatzen duten lerroa. Hegoaldean hirigunea eta [[baratze]]ak banatzen dituen bidearen bazterrean dagoen pareta. Eta ekialdean eskola publiko zaharrak eta udaletxeak eratzen duten etxadiaren atzeko aldeko muga. Hiribilduaren barruko aldea [[mehelin]]dun etxez osatua dago. Etxe horien neurriak erregularrak dira eta etxadi bikoitzak osatzen dituzte hirigunearen erdian (Arrosario kalea eta Santiago/Pilar kale arteko etxadia) eta bakunak, berriz, aldeetan. Etxe hauek, garai honetako guztiak bezala, fatxada estua dute eta sakonera handiko lurzatietan eraikiak daude. Beren atzeko aldeak [[karkaba]]ra ematen dute eta bertatik argia sartzen zaie. Hiribilduaren beheko aldea ez dator bat eskema horrekin (Gurutze kalea). Bertan izandako [[hirigintza]] aldaketak handiagoak izan dira eta, ondorioz, jatorrizko planoa hondatu egin da eremu horretan: etxadi oso batzuk desagertu eta beste zenbait berri eratu dira. Era berean ipar-ekialdeko izkina ere asko aldatu da, orubearen egonkortasun eza dela eta. Bertan garai bateko [[harresi]]aren zati bat ere berreraiki da, baina Erdi Aroko hiribildu zaharraren planoa asko aldatu da. Elizaren kokapenak ere hausten du eskema ortogonala; erdi-erdian dago, ardatza IE-HM aldera desbideratua duela. Beharbada, hiribilduak bizi izan dituen berreraikuntza ugarietakoren baten hirigintza-plangintzari egokitzeko egingo zuten horrela. Hiribilduetan oso espazio libre gutxi izaten dira, baina hor ia-ia hutsaren hurrengoak dira. Salbuespen bakarra Pilar kalea eta San Millan elizaren atzeko aldea elkartzen diren gunea da. Bertan [[plaza]]txo bat dago, kaleak eta elizak orientazio desberdina dutenez, angelu bat eratzen da eta. == Demografia == [[XX. mendea]]n gainbehera demografikoa jasan du herriak industrializaziotik kanpo gelditu baitzen. Hori dela-eta, eskualdeko inguruko udalerrietara joan ziren biztanle ugari lan bila. Azken urteotan Gatzagak biztanle igoera txiki bat eduki duen arren, oso jendarte zahartua dauka herriak gaur egun. 2019an 250 biztanle zeuzkan herriak. Horietatik %22k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %6,4 ziren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Web Eustat. Leintz-Gatzagako datu estatistikoak|url=https://eu.eustat.eus/municipal/datos_estadisticos/leintz_gatzaga.html|aldizkaria=eu.eustat.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Leintz Gatzagako biztanleria |altuera=300 |zabalera=500 | 1900 | 503 | 1910 | 473 | 1920 | 424 | 1930 | 394 | 1940 | 353 | 1950 | 392 | 1960 | 408 | 1970 | 293 | 1981 | 232 | 1991 | 207 | 2000 | 254 | 2011 | 272 | 2021 | 211 | |oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_padron.htm www.ine.es] }} == Politika == {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2015eko maiatzaren 24a |data_a = 2011ko maiatzaren 22a |alderdia1 = Agrupación de Electores de Leintz Gatzaga |kolorea1 = #aaa |zinegotziak1 = 5 |botoak1 = 67 |ehunekoa1 = 82,72 |zinegotziak1_a = 7 |botoak1_a = 121 |ehunekoa1_a = 99,18 |informazioa = |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] }} [[2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2019ko apirileko udal hauteskunde]]<nowiki/>etan zerrendarik ez zen aurkeztu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gatzagan ez da zerrendarik aurkeztu eta hauteskundeak deituko dituzte berriro - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1556097891001-gatzagan-ez-da-zerrendarik-aurkeztu-eta-sei-hilabete-barru-hauteskundeak-deituko-dituzte-berriro|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Sei hilabete beranduago ospatu ziren hauteskundeak, eta Gatzagako Hautesle Elkartea izan zen aukera bakarra<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Udal hauteskundeak domekan egingo dira Gatzagan - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1573816105285-udal-hauteskundeak-domekan-egingo-dira-gatzagan|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Euskal Irrati|abizena=Telebista|izenburua=Udal hauteskundeak Nafarroako 21 herritan eta Gipuzkoako batean, igande honetan|hizkuntza=eu|data=2019-11-16|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/6822115/udal-hauteskundeak-leintz-gatzagan-eta-nafarroako-21-herritan-2019-azaroak-17/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> eta 99 boto lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/ab12aAREWar/resultado/maint|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>. Eugenio Otsoa izendatu zuten alkate.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> === Alkateak === Hauek izan dira Leintz Gatzagako azken alkateak: {| class="wikitable" |- bgcolor="#D8D8D8" |'''[[Alkate|Alkatea]]''' |'''Agintaldi hasiera''' |'''Agintaldi amaiera''' | colspan="2" |'''Alderdia<ref name=":02">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2022-05-16}}</ref>''' |- | [[Jesus Fernandez de Arroyabe Beitia]]<ref name=":02" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/leintz-gatzaga/ar-99783-53746/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | [[1979]] | [[1983]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Maria Idigoras Arregui]]16 | 1983 | [[1987]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eugenio Otsoa|Eugenio Otsoa Ugalde]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2019-12-07|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa hil da, Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-02-22|url=https://goiena.eus/gatzaga/1675705494470-eugenio-otsoa-hil-da|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref> | 1987 | [[1991]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde18 | 1991 | [[1995]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde18 | 1995 | [[1999]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde18 | 1999 | [[2000]] ^a | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Ramon Agirreurreta Ceciaga]]18 | 2000 | [[2003]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Ramon Perez Lizarralde]] | 2003 | [[2007]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eusebio Villar Azkarate]] | 2007 | [[2011]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde18 | 2011 | [[2015]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eneka Zancada Rementeria]]18 | 2015 | [[2019]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde1718 | 2019 | [[2023]] ^b | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Ion Sasiain Larrucea]] | 2023 | 2023 | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Dorleta Elkorobarrutia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=72 botorekin Dorleta Elkorobarrutia izango da Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-05-28|url=https://goiena.eus/gatzaga/1684850367861-leintz-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | 2023 | Jardunean | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | [[Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea]] |} ^a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. ^b Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. == Ekonomia == 2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %7,3. Bigarren sektorea %7,4. Hirugarren sektorea %84,5. Eraikuntza %0,8.<ref name=":0" /> == Euskara == [[Fitxategi:Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola.webm|thumb|Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Debagoienekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sortaldekoa-m/debagoienekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|hizkuntza=eu|url=http://www.ahotsak.eus|aldizkaria=www.ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref><ref name="#2">{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/leintz-gatzaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> proiekturako)]] Leintz Gatzagan<ref name="#2"/> Debagoieneko euskara<ref name="#1"/> hitz egiten da, mendebaldeko euskalkiaren aldaera. 2016an herritarren %80 euskalduna zen.<ref name=":0" /> == Ondasun nabarmenak == {{Sakontzeko|Zerrenda:Leintz Gatzagako kultura ondasunak}} [[Fitxategi:DorletakoSantutegia.jpg|thumb|300px|[[Dorletako santutegia]]]] [[Fitxategi:Santa-Maria-Patroness-of-bicyclists-4606.jpg|thumb|GI-627 errepideko estatua: Dorletako ama, txirrindularien zaindari. Leintz-Gatzaga.]] Hiribilduaren planoan bi eraikin aipagarri baino ez daude: batetik, '''Soran etxea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Soran jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/soran-jauregia/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/31885&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, gaur egun jauregi urbanoa, atzeko aldeko karkaba hausten duena kale txiki bat eratzeko eta; bestetik, '''Gebara jauregia''', mugen barruan sartu dena, nahiz eta harresiz kanpo egon, hiribildua babesteko egituretako bat baita, gaur egun baserri eta kale giro artean dagoen jauregia izan arren. [[1996]]ko [[martxoaren 12]]an, [[Eusko Jaurlaritza]]k ''monumentu-multzo'' izendatu zuen Leintz Gatzagako Hirigune Historikoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzagako Hiri Historikoa. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/leintz-gatzagako-hiri-historikoa/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/57018&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, Sailkatutako [[Kultura-ondasun|Kultura Ondasuna]]<ref name = "EHAA">[https://web.archive.org/web/20140512225937/http://www.euskadi.net/cgi-bin_k54/concor?e=&FRASE=1996%2F03%2F27an%20argitaratutako%201996%2F03%2F12ko%20199600054%20DEKRETUA%20aldatzen%20du%20&BOTON.x=5&BOTON.y=7 Monumentu-multzo izendapena EHAAn]</ref>. Monumentu zibilen artean aipatzekoak dira: * [[Urigoen etxea|'''Kapitangoa jauregia''']] (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=1007&nombre=1007&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baltasar García de Olaberen etxea''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Olabe etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/olabe-etxea/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32089&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Torrekua''' edo [[Elexalde etxea|'''Elexalde jauregia''']] (XVII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elexalde etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/elexalde-etxea/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32078&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=899&nombre=899&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Garro jauregia|'''Garro jauregia''']] (XVII. mende amaierakoa, gaur egun Kultura Etxea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Garro jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/garro-jauregia/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32071&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=897&nombre=897&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Barandapea atea''' (XVII. mendekoa) * '''"Doce Caños"''' edo '''"As de Copas"-eko iturria''' (1715koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iturria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/iturria/iturria/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/34760&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=901&nombre=901&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''San Inazio atea''' (1760koa, sarbide nagusia izandakoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Ignacioko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-ignacioko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32081&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Ostatua jauregia''' (1766koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=900&nombre=900&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Indianokua''' edo [[Soran jauregia|'''Soran jauregia''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=898&nombre=898&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Errosario Ama Birjinaren atea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errosarioko Amabirjinaren Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/errosarioko-amabirjinaren-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32096&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Leintz Gatzagako udaletxea|'''Udaletxea''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Consistorial etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/consistorial-etxea/udaletxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/35064&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=896&nombre=896&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Harresia''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Harresia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/harresia/harresia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32098&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Pilarreko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilarreko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/pilarreko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32095&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Santiagoko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santiagoko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santiagoko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32097&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Herrigunetik kanpo, azkenik, badaude hiru leku interesgarri: * [[Elgea-Artiako Estazio Megalitikoa]] * [[Dorletako santutegia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=950&nombre=950&nodo=&orden=True&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=SANTUARIO DE DORLETA. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santuario-de-dorleta/eliza-/leintz-gatzaga/-dorleta/fichaconsulta/31811&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Gatzaren Museoa]] Aipagarriak diren beste eraikin batzuk: * '''San Millan eliza'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=914&nombre=914&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Millango Eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-millango-eliza/eliza-/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32084&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baselizak''': Zurtitzako San Martin, Iñurrietako San Joan Bataiatzailearen monasterioa, San Joan Ebanjelaria, Santi Kurtz, Santiago Nagusia, Santa Engrazia eta Santa Kolunba<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antcatalogo.asp?nombre=792&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baserriak''': San Juan Zahar baserria<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Juan Zahar baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-juan-zahar-baserria/baserria/leintz-gatzaga/-olaun-auzoa/fichaconsulta/34612&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Argazki galeria == <gallery> Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio de Kapitangoa 1.JPG|[[Urigoen etxea|Kapitangoa jauregiaren]] aurrealdea. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Elexalde 1.JPG|[[Elexalde etxea|Torrekua edo Elexalde jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Garro (Kultur Etxea) 1.JPG|[[Garro jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Hotel Palacio Soran 1.JPG|[[Soran jauregia|Indianokua edo Soran jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz.Gatzaga) - Ayuntamiento 1.JPG|[[Leintz Gatzagako udaletxea]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Iglesia de San Millán 4.JPG|San Millan eliza. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Museo de la sal 3.JPG|[[Gatzaren Museoa]]. Fitxategi:Leintz gatzaga bolatokia.jpg|Bolatokia Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 2.JPG|San Inazio atea Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 6.JPG|Errosarioko Ama Birjinaren atea Fitxategi:Vista general de la localidad de Leintz-Gatzaga (1 de 1) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|Herria 1940an Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Fuente de los doce Caños 1.JPG|"As de Copas"/Bateko kopa iturria </gallery> == Gatzagar ezagunak == * Juan Ochoa de Elexalde Heredia ([[XVI. mendea]]): [[Mexiko]]n aritutako militarra. * Martín de Zumarraga Murgia (XVI): merkataria. * Andrés de Elejalde ([[XVII. mendea]]): militarra. * [[Melchor de Santa Inés Oianguren]] ([[1688]]-[[1747]]): [[frantziskotar]]ra. ''"Arte de la Lengua Japona"'' idatzi zuen 1738an, gazteleraz idatzitako lehenengo japonieraren gramatika. * Francisco de Astaburuaga Etxeberria (1737?-?): [[Txile]]n aritutako militar eta merkataria. * Juan Esteban de Izaga ([[1796]]-[[1837]]): musikaria eta politikaria, Madrilgo Gorteetan diputatu. * Ciriaco de Izaga (?-[[1866]]): herriko elizen aldeko ongilea. * [[Jesús José Sagredo]] Zuloaga ([[1874]]-[[1923]]): apaiz, historialari, organista eta musikagilea. * Pedro Lafuente ([[1891]]-?): [[Argentina]]n ibilitako tenorea. * Gregorio Altube Izaga (?-[[1969]]): kazetari eta politikaria. * [[Sebastian Sasiain|Sebastian Sasiain Zubillaga]] (1900-1976): [[Paraguai]]ra lanera joandako nekazaria, [[Misionesko departamendua|Misionesko departamenduko]] bi jan-edan tipikoren sortzailea. * Eduardo Aparicio Zamarreño ([[1916]]-[[2007]]): [[Espainiako Alderdi Komunista|PCEren]] politikaria. == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Gesaltza Añana]] == Kanpo estekak == {{Atari|Gipuzkoa|Gipuzkoa}} * [http://www.leintzgatzaga.eus/ Leintz Gatzagako Udalaren webgunea] * [http://www.goiena.net/gatzaga Herriko albisteak Goiena.net-en] {{autoritate kontrola}} {{Debagoieneko udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako hiribilduak}} [[Kategoria:Leintz Gatzaga]] [[Kategoria:Gipuzkoako udalerriak]] er0xoinurc8qp8tr5j5jj3vffjyno7l 9999243 9999237 2024-12-14T09:29:27Z EnekoPanamá 71145 9999243 wikitext text/x-wiki {{Gipuzkoako udalerri infotaula | izena = Leintz Gatzaga | nongo = Leintz Gatzagako | irudia = Leintz Gatzaga.jpg | irudiaren testua = Leintz-Gatzagako ikuspegia. | garaiera = 365-1002 (455 [[Leintz Gatzagako udaletxea|udaletxean]]) | distantzia = 81 }} '''Leintz Gatzaga''' [[Gipuzkoa]]ko hego-mendebaldean dagoen udalerri txikia da, [[Araba]]ko mugan, [[Debagoiena]] eskualdean biztanle gutxien daukan udalerria dena. 14.7&nbsp;km²-ko azalera du eta {{Gipuzkoako_udalerrien_biztanleria|Leintz Gatzaga}} biztanle zituen {{Gipuzkoako udalerrien biztanleria|urtea}}. urtean. Bi auzune nagusi ditu, Goiherri eta Olaun izenekoak. == Izena == '''Leintz Gatzaga''' izenak herriaren inguruan dauden [[gatzaga]] garrantzitsu batzuetan du jatorria. [[Dorletako Gatzagak|Dorletako gatzaga]] horiek izan ziren herriaren sorreraren arrazoi Erdi Aroan. Gaur egun ez dira komertzialki esplotatzen eta museo baten egoitza osatzen dute. Izenaren beste zatiak, '''Leintz''', [[Leintz|herria kokatuta dagoen haranean]] du jatorria. Haranaren izenaren jatorria ez dago argi, ordea. Filologo batzuek diotenez latinetiko jatorria izan lezake. '''Gatzaga''' hitzak berriz, gatza dagoen tokia esan nahi du. Antzinako dokumentuek diotenez, herriaren [[gaztelania]]zko lehen izena '''Salinas de Léniz''' izan zen. 1087an herriaren sorrera ofizialaren aurretik, Galindo Iñigez, Iñigo Lopez Bizkaiko kondearen semeak, donazio hori egin zion [[Donemiliaga Kukula|Donemiliagako monasterioari]].<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa.|urtea=1862|abizena=Gorosábel|izena=Pablo de|orrialdeak=430–431|orrialdea=|argitaletxea=Tolosa: Imprenta de Pedro Gurruchaga.|ISBN=}}</ref> 1980ko hamarkadan, herriak bere izen ofiziala gaztelaniatik euskarara aldatu zuen, Leintz Gatzaga izenera alegia. == Geografia == Leintz Gatzaga [[hiribildu]]a [[Deba (ibaia)|Deba ibaiaren]] goi-ibarrean dago kokatua, ibaiaren iturburutik oso hurbil eta ibarra ixten duten mendien ekialdeko hegala leuntzen den leku batean. [[Arlaban]] mendatetik oso hurbil dago eta, horregatik, hauxe da Gipuzkoan [[Erdi Aroa]]n fundatutako hiribilduetatik garaiena (600 m). Leku oso aproposa da, gainera, Deba ibarra [[Arabako lautada]]rekin eta [[Iberiar goi-lautada|Gaztelako goi-ordokiarekin]] komunikatzeko. Iparraldean [[Eskoriatza]], hegoaldean [[Arratzua-Ubarrundia|Arratzu-Ubarrundia]] ([[Araba]]), ekialdean [[Barrundia]] (Araba) eta mendebaldean [[Aramaio]] eta [[Legutio]] (Araba) mugakide ditu. Hauek dira herriko auzoak: Goierri, Olaun, Andra Mari eta Iñurrieta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=981&nombre=981&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Historia == Izena ematen dioten gatzagak [[Erromatar Inperioa|erromatarren]] garaitik ezagunak ziren, [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] gutxienez ustiatu ziren, eta eurak dira hiribilduaren sorreraren arrazoi nagusia, [[1331]]an gertatu zena, Alfontso XI.ak hiri-gutuna sinatu ondoren. Garai hori baino lehen, [[Aitzorrotzeko gaztelua]]ren menpe zeuden baserriak eta herrixkak zeuden (Zuritza, Labidea, Gaztelueta eta Beginarro). Gatzagen kontrolak garrantzi ekonomiko handia zuen, eta hainbat borroka piztu zuen. [[1374]]an, Beltrán de Guevara Oñatiko konte boteretsuak bereganatu zituen, [[leinu gerrak|oinaztar eta ganboatarren arteko gerraren]] baitan. Horren ondorioz, 1334, 1371, 1492 eta 1498an suteak izan ziren. Jaun feudalen menpe egon zen herria [[1493]] arte, errege-erreginen eskuetara itzuli zenenean. Kontearen dorretxea bota eta bere ordez Elexalde jauregia eraiki zuten. Mugakidea izanik, [[Gipuzkoa]]ren zati bihurtu zen 1496an, [[Arabako ermandadeak|Arabako Ermandadearen]] barruan egon eta gero. [[XVII. mendea]]n Errege-erreginen Bidea eraiki zuten, Espainia eta Frantzia lotzen zituena. Honek aurrerabidea ekarri zion herriari, bertatik errege-erreginak eta handikiak igaro zirelarik. Ostatuak, bentak eta bestelako zerbitzuak eskaini ahal izan zituzten. Horren lekukoa da hein handi batean gaur egun herriak duen itxura. Hala ere, egoera estrategiko honek guduak ekarri zizkion herriari [[XVIII. mendea]]ren amaieratik [[XIX. mendea]]n zehar, [[Konbentzio Gerra]]n, [[Iberiar Penintsulako Gerra|Espainiako Independentziaren Gerran]] eta [[Karlistaldiak|Karlistaldietan]]. Besteak beste, Santa Kruz apaizak frantziarren aurka egindakoa 1811an edo Arlabango Gudua 1836an. Etxegarateko mendatearen errepidea [[1851]]an zabaltzeak gainbehera ekarri zion herriari, [[1864]]an zabaldutako Madril-Irun trenbideak areagotuta. Krisialdi ekonomiko latza suposatu zuen honek guztiak. == Azpiegiturak == * Liburutegia<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Leintz-Gatzaga - Udal Liburutegia|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2018-01-24|url=https://opendata.euskadi.eus/katalogoa/-/liburutegia/leintz-gatzaga-udal-liburutegia/|aldizkaria=opendata.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ireki zenetik hona, harrera bikaina izan du Leintz Gatzagako liburutegiak - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1524128347142-ireki-zenetik-hona-harrera-bikaina-izan-du-liburutegiak|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Frontoia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilotalekua berrituko dute eta San Milixan feriarako prest izango da - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609004395-pilotalekua-berrituko-dute-eta-san-milixan-feriarako-prest-izango-da|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Bolatokia * Gatz museoa<ref>{{Erreferentzia|abizena=Leniz 2015|izenburua=Museo de la Sal de Leintz Gatzaga|hizkuntza=es|url=http://el/%20Museo%20de%20la%20Sal%20de%20Leintz%20Gatzaga%20muestra%20las%20instalaciones%20utilizadas%20durante%20siglos%20para%20la%20producción%20de%20sal%20en%20la%20localidad%20de%20Leintz%20Gatzagak.|aldizkaria=el|sartze-data=2020-05-23}}{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Arkitektura == Hiribilduaren planoa oso erregularra da, jendea bertara bizitzera joan aurretik planifikatu baitzen. [[Lauki]] itxura du eta kale batek elkarzutik mozten dituen beste kale paralelo batzuen inguruan egituratua dago. Hiru kale nagusi ditu, ipar-ekialde zentzuan orientaturik eta [[sestra-kurba|sestra-kurbekiko]] paralelo antolaturik: Arrosario kalea, Santiago kalea eta horren jarraipena den Pilar kalea eta oso aldatua dagoen Gurutze kalea. Garai batean Araba aldera joateko bide zaharrak, ''Errepidea'' izenekoak, kale horiek mozten ditu, hiribildu osoa ere ekialde-mendebalde norabidean mozten duela. {| style="width: 50%; margin-bottom: 0px; align: "left" | [[Fitxategi:2424 o Salinas de Leniz Ojanguren.jpg |thumb|150px|Kale bat 1915ean]] | [[Fitxategi:2010 Leintz Gatzagako herrigunea.jpg |thumb|150px|Kale bera 2010ean]] |} Eremu honen mugak hauek dira: iparraldean gaur egun [[Gasteiz]]era doan errepidea. Mendebaldean Arrosario kaleko etxeen atzeko aldeak, Gebara jauregia barne, eta, hortik, San Inazio ateak eta aipatutako etxeen atzeko aldeek markatzen duten lerroa. Hegoaldean hirigunea eta [[baratze]]ak banatzen dituen bidearen bazterrean dagoen pareta. Eta ekialdean eskola publiko zaharrak eta udaletxeak eratzen duten etxadiaren atzeko aldeko muga. Hiribilduaren barruko aldea [[mehelin]]dun etxez osatua dago. Etxe horien neurriak erregularrak dira eta etxadi bikoitzak osatzen dituzte hirigunearen erdian (Arrosario kalea eta Santiago/Pilar kale arteko etxadia) eta bakunak, berriz, aldeetan. Etxe hauek, garai honetako guztiak bezala, fatxada estua dute eta sakonera handiko lurzatietan eraikiak daude. Beren atzeko aldeak [[karkaba]]ra ematen dute eta bertatik argia sartzen zaie. Hiribilduaren beheko aldea ez dator bat eskema horrekin (Gurutze kalea). Bertan izandako [[hirigintza]] aldaketak handiagoak izan dira eta, ondorioz, jatorrizko planoa hondatu egin da eremu horretan: etxadi oso batzuk desagertu eta beste zenbait berri eratu dira. Era berean ipar-ekialdeko izkina ere asko aldatu da, orubearen egonkortasun eza dela eta. Bertan garai bateko [[harresi]]aren zati bat ere berreraiki da, baina Erdi Aroko hiribildu zaharraren planoa asko aldatu da. Elizaren kokapenak ere hausten du eskema ortogonala; erdi-erdian dago, ardatza IE-HM aldera desbideratua duela. Beharbada, hiribilduak bizi izan dituen berreraikuntza ugarietakoren baten hirigintza-plangintzari egokitzeko egingo zuten horrela. Hiribilduetan oso espazio libre gutxi izaten dira, baina hor ia-ia hutsaren hurrengoak dira. Salbuespen bakarra Pilar kalea eta San Millan elizaren atzeko aldea elkartzen diren gunea da. Bertan [[plaza]]txo bat dago, kaleak eta elizak orientazio desberdina dutenez, angelu bat eratzen da eta. == Demografia == [[XX. mendea]]n gainbehera demografikoa jasan du herriak industrializaziotik kanpo gelditu baitzen. Hori dela-eta, eskualdeko inguruko udalerrietara joan ziren biztanle ugari lan bila. Azken urteotan Gatzagak biztanle igoera txiki bat eduki duen arren, oso jendarte zahartua dauka herriak gaur egun. 2019an 250 biztanle zeuzkan herriak. Horietatik %22k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %6,4 ziren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Web Eustat. Leintz-Gatzagako datu estatistikoak|url=https://eu.eustat.eus/municipal/datos_estadisticos/leintz_gatzaga.html|aldizkaria=eu.eustat.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Leintz Gatzagako biztanleria |altuera=300 |zabalera=500 | 1900 | 503 | 1910 | 473 | 1920 | 424 | 1930 | 394 | 1940 | 353 | 1950 | 392 | 1960 | 408 | 1970 | 293 | 1981 | 232 | 1991 | 207 | 2000 | 254 | 2011 | 272 | 2021 | 211 | |oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_padron.htm www.ine.es] }} == Politika == {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2015eko maiatzaren 24a |data_a = 2011ko maiatzaren 22a |alderdia1 = Agrupación de Electores de Leintz Gatzaga |kolorea1 = #aaa |zinegotziak1 = 5 |botoak1 = 67 |ehunekoa1 = 82,72 |zinegotziak1_a = 7 |botoak1_a = 121 |ehunekoa1_a = 99,18 |informazioa = |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] }} [[2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2019ko apirileko udal hauteskunde]]<nowiki/>etan zerrendarik ez zen aurkeztu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gatzagan ez da zerrendarik aurkeztu eta hauteskundeak deituko dituzte berriro - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1556097891001-gatzagan-ez-da-zerrendarik-aurkeztu-eta-sei-hilabete-barru-hauteskundeak-deituko-dituzte-berriro|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Sei hilabete beranduago ospatu ziren hauteskundeak, eta Gatzagako Hautesle Elkartea izan zen aukera bakarra<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Udal hauteskundeak domekan egingo dira Gatzagan - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1573816105285-udal-hauteskundeak-domekan-egingo-dira-gatzagan|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Euskal Irrati|abizena=Telebista|izenburua=Udal hauteskundeak Nafarroako 21 herritan eta Gipuzkoako batean, igande honetan|hizkuntza=eu|data=2019-11-16|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/6822115/udal-hauteskundeak-leintz-gatzagan-eta-nafarroako-21-herritan-2019-azaroak-17/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> eta 99 boto lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/ab12aAREWar/resultado/maint|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>. Eugenio Otsoa izendatu zuten alkate.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> === Alkateak === Hauek izan dira Leintz Gatzagako azken alkateak: {| class="wikitable" |- bgcolor="#D8D8D8" |'''[[Alkate|Alkatea]]''' |'''Agintaldi hasiera''' |'''Agintaldi amaiera''' | colspan="2" |'''Alderdia<ref name=":02">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2022-05-16}}</ref>''' |- | [[Jesus Fernandez de Arroyabe Beitia]]<ref name=":02" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/leintz-gatzaga/ar-99783-53746/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | [[1979]] | [[1983]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Maria Idigoras Arregui]]16 | 1983 | [[1987]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eugenio Otsoa|Eugenio Otsoa Ugalde]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2019-12-07|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa, Gatzagako Hautesle Elkarteko alkategaia: "Edozein gustura egongo den herri erakargarria gura dut izatea Gatzaga" - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609106296-eugenio-otsoa-gatzagako-hautesle-elkarteko-alkategaia-edozein-gustura-egongo-den-herri-erakargarria-gura-dut-izatea-gatzaga|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa hil da, Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-02-22|url=https://goiena.eus/gatzaga/1675705494470-eugenio-otsoa-hil-da|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref> | 1987 | [[1991]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde18 | 1991 | [[1995]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde18 | 1995 | [[1999]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde18 | 1999 | [[2000]] ^a | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Ramon Agirreurreta Ceciaga]]18 | 2000 | [[2003]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Ramon Perez Lizarralde]] | 2003 | [[2007]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eusebio Villar Azkarate]] | 2007 | [[2011]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde18 | 2011 | [[2015]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eneka Zancada Rementeria]]18 | 2015 | [[2019]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde1718 | 2019 | [[2023]] ^b | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Ion Sasiain Larrucea]] | 2023 | 2023 | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Dorleta Elkorobarrutia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=72 botorekin Dorleta Elkorobarrutia izango da Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-05-28|url=https://goiena.eus/gatzaga/1684850367861-leintz-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | 2023 | Jardunean | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | [[Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea]] |} ^a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. ^b Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. == Ekonomia == 2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %7,3. Bigarren sektorea %7,4. Hirugarren sektorea %84,5. Eraikuntza %0,8.<ref name=":0" /> == Euskara == [[Fitxategi:Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola.webm|thumb|Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Debagoienekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sortaldekoa-m/debagoienekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|hizkuntza=eu|url=http://www.ahotsak.eus|aldizkaria=www.ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref><ref name="#2">{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/leintz-gatzaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> proiekturako)]] Leintz Gatzagan<ref name="#2"/> Debagoieneko euskara<ref name="#1"/> hitz egiten da, mendebaldeko euskalkiaren aldaera. 2016an herritarren %80 euskalduna zen.<ref name=":0" /> == Ondasun nabarmenak == {{Sakontzeko|Zerrenda:Leintz Gatzagako kultura ondasunak}} [[Fitxategi:DorletakoSantutegia.jpg|thumb|300px|[[Dorletako santutegia]]]] [[Fitxategi:Santa-Maria-Patroness-of-bicyclists-4606.jpg|thumb|GI-627 errepideko estatua: Dorletako ama, txirrindularien zaindari. Leintz-Gatzaga.]] Hiribilduaren planoan bi eraikin aipagarri baino ez daude: batetik, '''Soran etxea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Soran jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/soran-jauregia/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/31885&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, gaur egun jauregi urbanoa, atzeko aldeko karkaba hausten duena kale txiki bat eratzeko eta; bestetik, '''Gebara jauregia''', mugen barruan sartu dena, nahiz eta harresiz kanpo egon, hiribildua babesteko egituretako bat baita, gaur egun baserri eta kale giro artean dagoen jauregia izan arren. [[1996]]ko [[martxoaren 12]]an, [[Eusko Jaurlaritza]]k ''monumentu-multzo'' izendatu zuen Leintz Gatzagako Hirigune Historikoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzagako Hiri Historikoa. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/leintz-gatzagako-hiri-historikoa/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/57018&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, Sailkatutako [[Kultura-ondasun|Kultura Ondasuna]]<ref name = "EHAA">[https://web.archive.org/web/20140512225937/http://www.euskadi.net/cgi-bin_k54/concor?e=&FRASE=1996%2F03%2F27an%20argitaratutako%201996%2F03%2F12ko%20199600054%20DEKRETUA%20aldatzen%20du%20&BOTON.x=5&BOTON.y=7 Monumentu-multzo izendapena EHAAn]</ref>. Monumentu zibilen artean aipatzekoak dira: * [[Urigoen etxea|'''Kapitangoa jauregia''']] (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=1007&nombre=1007&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baltasar García de Olaberen etxea''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Olabe etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/olabe-etxea/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32089&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Torrekua''' edo [[Elexalde etxea|'''Elexalde jauregia''']] (XVII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elexalde etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/elexalde-etxea/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32078&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=899&nombre=899&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Garro jauregia|'''Garro jauregia''']] (XVII. mende amaierakoa, gaur egun Kultura Etxea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Garro jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/garro-jauregia/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32071&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=897&nombre=897&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Barandapea atea''' (XVII. mendekoa) * '''"Doce Caños"''' edo '''"As de Copas"-eko iturria''' (1715koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iturria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/iturria/iturria/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/34760&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=901&nombre=901&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''San Inazio atea''' (1760koa, sarbide nagusia izandakoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Ignacioko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-ignacioko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32081&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Ostatua jauregia''' (1766koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=900&nombre=900&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Indianokua''' edo [[Soran jauregia|'''Soran jauregia''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=898&nombre=898&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Errosario Ama Birjinaren atea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errosarioko Amabirjinaren Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/errosarioko-amabirjinaren-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32096&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Leintz Gatzagako udaletxea|'''Udaletxea''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Consistorial etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/consistorial-etxea/udaletxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/35064&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=896&nombre=896&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Harresia''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Harresia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/harresia/harresia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32098&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Pilarreko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilarreko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/pilarreko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32095&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Santiagoko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santiagoko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santiagoko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32097&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Herrigunetik kanpo, azkenik, badaude hiru leku interesgarri: * [[Elgea-Artiako Estazio Megalitikoa]] * [[Dorletako santutegia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=950&nombre=950&nodo=&orden=True&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=SANTUARIO DE DORLETA. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santuario-de-dorleta/eliza-/leintz-gatzaga/-dorleta/fichaconsulta/31811&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Gatzaren Museoa]] Aipagarriak diren beste eraikin batzuk: * '''San Millan eliza'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=914&nombre=914&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Millango Eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-millango-eliza/eliza-/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32084&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baselizak''': Zurtitzako San Martin, Iñurrietako San Joan Bataiatzailearen monasterioa, San Joan Ebanjelaria, Santi Kurtz, Santiago Nagusia, Santa Engrazia eta Santa Kolunba<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antcatalogo.asp?nombre=792&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baserriak''': San Juan Zahar baserria<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Juan Zahar baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-juan-zahar-baserria/baserria/leintz-gatzaga/-olaun-auzoa/fichaconsulta/34612&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Argazki galeria == <gallery> Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio de Kapitangoa 1.JPG|[[Urigoen etxea|Kapitangoa jauregiaren]] aurrealdea. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Elexalde 1.JPG|[[Elexalde etxea|Torrekua edo Elexalde jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Garro (Kultur Etxea) 1.JPG|[[Garro jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Hotel Palacio Soran 1.JPG|[[Soran jauregia|Indianokua edo Soran jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz.Gatzaga) - Ayuntamiento 1.JPG|[[Leintz Gatzagako udaletxea]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Iglesia de San Millán 4.JPG|San Millan eliza. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Museo de la sal 3.JPG|[[Gatzaren Museoa]]. Fitxategi:Leintz gatzaga bolatokia.jpg|Bolatokia Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 2.JPG|San Inazio atea Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 6.JPG|Errosarioko Ama Birjinaren atea Fitxategi:Vista general de la localidad de Leintz-Gatzaga (1 de 1) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|Herria 1940an Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Fuente de los doce Caños 1.JPG|"As de Copas"/Bateko kopa iturria </gallery> == Gatzagar ezagunak == * Juan Ochoa de Elexalde Heredia ([[XVI. mendea]]): [[Mexiko]]n aritutako militarra. * Martín de Zumarraga Murgia (XVI): merkataria. * Andrés de Elejalde ([[XVII. mendea]]): militarra. * [[Melchor de Santa Inés Oianguren]] ([[1688]]-[[1747]]): [[frantziskotar]]ra. ''"Arte de la Lengua Japona"'' idatzi zuen 1738an, gazteleraz idatzitako lehenengo japonieraren gramatika. * Francisco de Astaburuaga Etxeberria (1737?-?): [[Txile]]n aritutako militar eta merkataria. * Juan Esteban de Izaga ([[1796]]-[[1837]]): musikaria eta politikaria, Madrilgo Gorteetan diputatu. * Ciriaco de Izaga (?-[[1866]]): herriko elizen aldeko ongilea. * [[Jesús José Sagredo]] Zuloaga ([[1874]]-[[1923]]): apaiz, historialari, organista eta musikagilea. * Pedro Lafuente ([[1891]]-?): [[Argentina]]n ibilitako tenorea. * Gregorio Altube Izaga (?-[[1969]]): kazetari eta politikaria. * [[Sebastian Sasiain|Sebastian Sasiain Zubillaga]] (1900-1976): [[Paraguai]]ra lanera joandako nekazaria, [[Misionesko departamendua|Misionesko departamenduko]] bi jan-edan tipikoren sortzailea. * Eduardo Aparicio Zamarreño ([[1916]]-[[2007]]): [[Espainiako Alderdi Komunista|PCEren]] politikaria. == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Gesaltza Añana]] == Kanpo estekak == {{Atari|Gipuzkoa|Gipuzkoa}} * [http://www.leintzgatzaga.eus/ Leintz Gatzagako Udalaren webgunea] * [http://www.goiena.net/gatzaga Herriko albisteak Goiena.net-en] {{autoritate kontrola}} {{Debagoieneko udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako hiribilduak}} [[Kategoria:Leintz Gatzaga]] [[Kategoria:Gipuzkoako udalerriak]] hr0sblrbildh8zprb7oef07gcb3aqjg 9999244 9999243 2024-12-14T09:31:01Z EnekoPanamá 71145 9999244 wikitext text/x-wiki {{Gipuzkoako udalerri infotaula | izena = Leintz Gatzaga | nongo = Leintz Gatzagako | irudia = Leintz Gatzaga.jpg | irudiaren testua = Leintz-Gatzagako ikuspegia. | garaiera = 365-1002 (455 [[Leintz Gatzagako udaletxea|udaletxean]]) | distantzia = 81 }} '''Leintz Gatzaga''' [[Gipuzkoa]]ko hego-mendebaldean dagoen udalerri txikia da, [[Araba]]ko mugan, [[Debagoiena]] eskualdean biztanle gutxien daukan udalerria dena. 14.7&nbsp;km²-ko azalera du eta {{Gipuzkoako_udalerrien_biztanleria|Leintz Gatzaga}} biztanle zituen {{Gipuzkoako udalerrien biztanleria|urtea}}. urtean. Bi auzune nagusi ditu, Goiherri eta Olaun izenekoak. == Izena == '''Leintz Gatzaga''' izenak herriaren inguruan dauden [[gatzaga]] garrantzitsu batzuetan du jatorria. [[Dorletako Gatzagak|Dorletako gatzaga]] horiek izan ziren herriaren sorreraren arrazoi Erdi Aroan. Gaur egun ez dira komertzialki esplotatzen eta museo baten egoitza osatzen dute. Izenaren beste zatiak, '''Leintz''', [[Leintz|herria kokatuta dagoen haranean]] du jatorria. Haranaren izenaren jatorria ez dago argi, ordea. Filologo batzuek diotenez latinetiko jatorria izan lezake. '''Gatzaga''' hitzak berriz, gatza dagoen tokia esan nahi du. Antzinako dokumentuek diotenez, herriaren [[gaztelania]]zko lehen izena '''Salinas de Léniz''' izan zen. 1087an herriaren sorrera ofizialaren aurretik, Galindo Iñigez, Iñigo Lopez Bizkaiko kondearen semeak, donazio hori egin zion [[Donemiliaga Kukula|Donemiliagako monasterioari]].<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa.|urtea=1862|abizena=Gorosábel|izena=Pablo de|orrialdeak=430–431|orrialdea=|argitaletxea=Tolosa: Imprenta de Pedro Gurruchaga.|ISBN=}}</ref> 1980ko hamarkadan, herriak bere izen ofiziala gaztelaniatik euskarara aldatu zuen, Leintz Gatzaga izenera alegia. == Geografia == Leintz Gatzaga [[hiribildu]]a [[Deba (ibaia)|Deba ibaiaren]] goi-ibarrean dago kokatua, ibaiaren iturburutik oso hurbil eta ibarra ixten duten mendien ekialdeko hegala leuntzen den leku batean. [[Arlaban]] mendatetik oso hurbil dago eta, horregatik, hauxe da Gipuzkoan [[Erdi Aroa]]n fundatutako hiribilduetatik garaiena (600 m). Leku oso aproposa da, gainera, Deba ibarra [[Arabako lautada]]rekin eta [[Iberiar goi-lautada|Gaztelako goi-ordokiarekin]] komunikatzeko. Iparraldean [[Eskoriatza]], hegoaldean [[Arratzua-Ubarrundia|Arratzu-Ubarrundia]] ([[Araba]]), ekialdean [[Barrundia]] (Araba) eta mendebaldean [[Aramaio]] eta [[Legutio]] (Araba) mugakide ditu. Hauek dira herriko auzoak: Goierri, Olaun, Andra Mari eta Iñurrieta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=981&nombre=981&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Historia == Izena ematen dioten gatzagak [[Erromatar Inperioa|erromatarren]] garaitik ezagunak ziren, [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] gutxienez ustiatu ziren, eta eurak dira hiribilduaren sorreraren arrazoi nagusia, [[1331]]an gertatu zena, Alfontso XI.ak hiri-gutuna sinatu ondoren. Garai hori baino lehen, [[Aitzorrotzeko gaztelua]]ren menpe zeuden baserriak eta herrixkak zeuden (Zuritza, Labidea, Gaztelueta eta Beginarro). Gatzagen kontrolak garrantzi ekonomiko handia zuen, eta hainbat borroka piztu zuen. [[1374]]an, Beltrán de Guevara Oñatiko konte boteretsuak bereganatu zituen, [[leinu gerrak|oinaztar eta ganboatarren arteko gerraren]] baitan. Horren ondorioz, 1334, 1371, 1492 eta 1498an suteak izan ziren. Jaun feudalen menpe egon zen herria [[1493]] arte, errege-erreginen eskuetara itzuli zenenean. Kontearen dorretxea bota eta bere ordez Elexalde jauregia eraiki zuten. Mugakidea izanik, [[Gipuzkoa]]ren zati bihurtu zen 1496an, [[Arabako ermandadeak|Arabako Ermandadearen]] barruan egon eta gero. [[XVII. mendea]]n Errege-erreginen Bidea eraiki zuten, Espainia eta Frantzia lotzen zituena. Honek aurrerabidea ekarri zion herriari, bertatik errege-erreginak eta handikiak igaro zirelarik. Ostatuak, bentak eta bestelako zerbitzuak eskaini ahal izan zituzten. Horren lekukoa da hein handi batean gaur egun herriak duen itxura. Hala ere, egoera estrategiko honek guduak ekarri zizkion herriari [[XVIII. mendea]]ren amaieratik [[XIX. mendea]]n zehar, [[Konbentzio Gerra]]n, [[Iberiar Penintsulako Gerra|Espainiako Independentziaren Gerran]] eta [[Karlistaldiak|Karlistaldietan]]. Besteak beste, Santa Kruz apaizak frantziarren aurka egindakoa 1811an edo Arlabango Gudua 1836an. Etxegarateko mendatearen errepidea [[1851]]an zabaltzeak gainbehera ekarri zion herriari, [[1864]]an zabaldutako Madril-Irun trenbideak areagotuta. Krisialdi ekonomiko latza suposatu zuen honek guztiak. == Azpiegiturak == * Liburutegia<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Leintz-Gatzaga - Udal Liburutegia|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2018-01-24|url=https://opendata.euskadi.eus/katalogoa/-/liburutegia/leintz-gatzaga-udal-liburutegia/|aldizkaria=opendata.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ireki zenetik hona, harrera bikaina izan du Leintz Gatzagako liburutegiak - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1524128347142-ireki-zenetik-hona-harrera-bikaina-izan-du-liburutegiak|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Frontoia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilotalekua berrituko dute eta San Milixan feriarako prest izango da - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609004395-pilotalekua-berrituko-dute-eta-san-milixan-feriarako-prest-izango-da|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Bolatokia * Gatz museoa<ref>{{Erreferentzia|abizena=Leniz 2015|izenburua=Museo de la Sal de Leintz Gatzaga|hizkuntza=es|url=http://el/%20Museo%20de%20la%20Sal%20de%20Leintz%20Gatzaga%20muestra%20las%20instalaciones%20utilizadas%20durante%20siglos%20para%20la%20producción%20de%20sal%20en%20la%20localidad%20de%20Leintz%20Gatzagak.|aldizkaria=el|sartze-data=2020-05-23}}{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Arkitektura == Hiribilduaren planoa oso erregularra da, jendea bertara bizitzera joan aurretik planifikatu baitzen. [[Lauki]] itxura du eta kale batek elkarzutik mozten dituen beste kale paralelo batzuen inguruan egituratua dago. Hiru kale nagusi ditu, ipar-ekialde zentzuan orientaturik eta [[sestra-kurba|sestra-kurbekiko]] paralelo antolaturik: Arrosario kalea, Santiago kalea eta horren jarraipena den Pilar kalea eta oso aldatua dagoen Gurutze kalea. Garai batean Araba aldera joateko bide zaharrak, ''Errepidea'' izenekoak, kale horiek mozten ditu, hiribildu osoa ere ekialde-mendebalde norabidean mozten duela. {| style="width: 50%; margin-bottom: 0px; align: "left" | [[Fitxategi:2424 o Salinas de Leniz Ojanguren.jpg |thumb|150px|Kale bat 1915ean]] | [[Fitxategi:2010 Leintz Gatzagako herrigunea.jpg |thumb|150px|Kale bera 2010ean]] |} Eremu honen mugak hauek dira: iparraldean gaur egun [[Gasteiz]]era doan errepidea. Mendebaldean Arrosario kaleko etxeen atzeko aldeak, Gebara jauregia barne, eta, hortik, San Inazio ateak eta aipatutako etxeen atzeko aldeek markatzen duten lerroa. Hegoaldean hirigunea eta [[baratze]]ak banatzen dituen bidearen bazterrean dagoen pareta. Eta ekialdean eskola publiko zaharrak eta udaletxeak eratzen duten etxadiaren atzeko aldeko muga. Hiribilduaren barruko aldea [[mehelin]]dun etxez osatua dago. Etxe horien neurriak erregularrak dira eta etxadi bikoitzak osatzen dituzte hirigunearen erdian (Arrosario kalea eta Santiago/Pilar kale arteko etxadia) eta bakunak, berriz, aldeetan. Etxe hauek, garai honetako guztiak bezala, fatxada estua dute eta sakonera handiko lurzatietan eraikiak daude. Beren atzeko aldeak [[karkaba]]ra ematen dute eta bertatik argia sartzen zaie. Hiribilduaren beheko aldea ez dator bat eskema horrekin (Gurutze kalea). Bertan izandako [[hirigintza]] aldaketak handiagoak izan dira eta, ondorioz, jatorrizko planoa hondatu egin da eremu horretan: etxadi oso batzuk desagertu eta beste zenbait berri eratu dira. Era berean ipar-ekialdeko izkina ere asko aldatu da, orubearen egonkortasun eza dela eta. Bertan garai bateko [[harresi]]aren zati bat ere berreraiki da, baina Erdi Aroko hiribildu zaharraren planoa asko aldatu da. Elizaren kokapenak ere hausten du eskema ortogonala; erdi-erdian dago, ardatza IE-HM aldera desbideratua duela. Beharbada, hiribilduak bizi izan dituen berreraikuntza ugarietakoren baten hirigintza-plangintzari egokitzeko egingo zuten horrela. Hiribilduetan oso espazio libre gutxi izaten dira, baina hor ia-ia hutsaren hurrengoak dira. Salbuespen bakarra Pilar kalea eta San Millan elizaren atzeko aldea elkartzen diren gunea da. Bertan [[plaza]]txo bat dago, kaleak eta elizak orientazio desberdina dutenez, angelu bat eratzen da eta. == Demografia == [[XX. mendea]]n gainbehera demografikoa jasan du herriak industrializaziotik kanpo gelditu baitzen. Hori dela-eta, eskualdeko inguruko udalerrietara joan ziren biztanle ugari lan bila. Azken urteotan Gatzagak biztanle igoera txiki bat eduki duen arren, oso jendarte zahartua dauka herriak gaur egun. 2019an 250 biztanle zeuzkan herriak. Horietatik %22k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %6,4 ziren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Web Eustat. Leintz-Gatzagako datu estatistikoak|url=https://eu.eustat.eus/municipal/datos_estadisticos/leintz_gatzaga.html|aldizkaria=eu.eustat.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Leintz Gatzagako biztanleria |altuera=300 |zabalera=500 | 1900 | 503 | 1910 | 473 | 1920 | 424 | 1930 | 394 | 1940 | 353 | 1950 | 392 | 1960 | 408 | 1970 | 293 | 1981 | 232 | 1991 | 207 | 2000 | 254 | 2011 | 272 | 2021 | 211 | |oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_padron.htm www.ine.es] }} == Politika == {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2015eko maiatzaren 24a |data_a = 2011ko maiatzaren 22a |alderdia1 = Agrupación de Electores de Leintz Gatzaga |kolorea1 = #aaa |zinegotziak1 = 5 |botoak1 = 67 |ehunekoa1 = 82,72 |zinegotziak1_a = 7 |botoak1_a = 121 |ehunekoa1_a = 99,18 |informazioa = |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] }} [[2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2019ko apirileko udal hauteskunde]]<nowiki/>etan zerrendarik ez zen aurkeztu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gatzagan ez da zerrendarik aurkeztu eta hauteskundeak deituko dituzte berriro - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1556097891001-gatzagan-ez-da-zerrendarik-aurkeztu-eta-sei-hilabete-barru-hauteskundeak-deituko-dituzte-berriro|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Sei hilabete beranduago ospatu ziren hauteskundeak, eta Gatzagako Hautesle Elkartea izan zen aukera bakarra<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Udal hauteskundeak domekan egingo dira Gatzagan - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1573816105285-udal-hauteskundeak-domekan-egingo-dira-gatzagan|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Euskal Irrati|abizena=Telebista|izenburua=Udal hauteskundeak Nafarroako 21 herritan eta Gipuzkoako batean, igande honetan|hizkuntza=eu|data=2019-11-16|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/6822115/udal-hauteskundeak-leintz-gatzagan-eta-nafarroako-21-herritan-2019-azaroak-17/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> eta 99 boto lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/ab12aAREWar/resultado/maint|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>. Eugenio Otsoa izendatu zuten alkate.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> === Alkateak === Hauek izan dira Leintz Gatzagako azken alkateak: {| class="wikitable" |- bgcolor="#D8D8D8" |'''[[Alkate|Alkatea]]''' |'''Agintaldi hasiera''' |'''Agintaldi amaiera''' | colspan="2" |'''Alderdia<ref name=":02">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2022-05-16}}</ref>''' |- | [[Jesus Fernandez de Arroyabe Beitia]]<ref name=":02" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/leintz-gatzaga/ar-99783-53746/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | [[1979]] | [[1983]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Maria Idigoras Arregui]]16 | 1983 | [[1987]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eugenio Otsoa|Eugenio Otsoa Ugalde]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2019-12-07|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa, Gatzagako Hautesle Elkarteko alkategaia: "Edozein gustura egongo den herri erakargarria gura dut izatea Gatzaga" - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609106296-eugenio-otsoa-gatzagako-hautesle-elkarteko-alkategaia-edozein-gustura-egongo-den-herri-erakargarria-gura-dut-izatea-gatzaga|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa hil da, Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-02-22|url=https://goiena.eus/gatzaga/1675705494470-eugenio-otsoa-hil-da|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref> | 1987 | [[1991]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 1991 | [[1995]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 1995 | [[1999]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 1999 | [[2000]] ^a | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Ramon Agirreurreta Ceciaga]]18 | 2000 | [[2003]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Ramon Perez Lizarralde]] | 2003 | [[2007]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eusebio Villar Azkarate]] | 2007 | [[2011]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 2011 | [[2015]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eneka Zancada Rementeria]]19 | 2015 | [[2019]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde1719 | 2019 | [[2023]] ^b | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Ion Sasiain Larrucea]] | 2023 | 2023 | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Dorleta Elkorobarrutia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=72 botorekin Dorleta Elkorobarrutia izango da Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-05-28|url=https://goiena.eus/gatzaga/1684850367861-leintz-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | 2023 | Jardunean | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | [[Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea]] |} ^a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. ^b Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. == Ekonomia == 2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %7,3. Bigarren sektorea %7,4. Hirugarren sektorea %84,5. Eraikuntza %0,8.<ref name=":0" /> == Euskara == [[Fitxategi:Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola.webm|thumb|Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Debagoienekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sortaldekoa-m/debagoienekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|hizkuntza=eu|url=http://www.ahotsak.eus|aldizkaria=www.ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref><ref name="#2">{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/leintz-gatzaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> proiekturako)]] Leintz Gatzagan<ref name="#2"/> Debagoieneko euskara<ref name="#1"/> hitz egiten da, mendebaldeko euskalkiaren aldaera. 2016an herritarren %80 euskalduna zen.<ref name=":0" /> == Ondasun nabarmenak == {{Sakontzeko|Zerrenda:Leintz Gatzagako kultura ondasunak}} [[Fitxategi:DorletakoSantutegia.jpg|thumb|300px|[[Dorletako santutegia]]]] [[Fitxategi:Santa-Maria-Patroness-of-bicyclists-4606.jpg|thumb|GI-627 errepideko estatua: Dorletako ama, txirrindularien zaindari. Leintz-Gatzaga.]] Hiribilduaren planoan bi eraikin aipagarri baino ez daude: batetik, '''Soran etxea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Soran jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/soran-jauregia/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/31885&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, gaur egun jauregi urbanoa, atzeko aldeko karkaba hausten duena kale txiki bat eratzeko eta; bestetik, '''Gebara jauregia''', mugen barruan sartu dena, nahiz eta harresiz kanpo egon, hiribildua babesteko egituretako bat baita, gaur egun baserri eta kale giro artean dagoen jauregia izan arren. [[1996]]ko [[martxoaren 12]]an, [[Eusko Jaurlaritza]]k ''monumentu-multzo'' izendatu zuen Leintz Gatzagako Hirigune Historikoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzagako Hiri Historikoa. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/leintz-gatzagako-hiri-historikoa/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/57018&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, Sailkatutako [[Kultura-ondasun|Kultura Ondasuna]]<ref name = "EHAA">[https://web.archive.org/web/20140512225937/http://www.euskadi.net/cgi-bin_k54/concor?e=&FRASE=1996%2F03%2F27an%20argitaratutako%201996%2F03%2F12ko%20199600054%20DEKRETUA%20aldatzen%20du%20&BOTON.x=5&BOTON.y=7 Monumentu-multzo izendapena EHAAn]</ref>. Monumentu zibilen artean aipatzekoak dira: * [[Urigoen etxea|'''Kapitangoa jauregia''']] (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=1007&nombre=1007&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baltasar García de Olaberen etxea''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Olabe etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/olabe-etxea/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32089&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Torrekua''' edo [[Elexalde etxea|'''Elexalde jauregia''']] (XVII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elexalde etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/elexalde-etxea/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32078&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=899&nombre=899&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Garro jauregia|'''Garro jauregia''']] (XVII. mende amaierakoa, gaur egun Kultura Etxea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Garro jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/garro-jauregia/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32071&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=897&nombre=897&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Barandapea atea''' (XVII. mendekoa) * '''"Doce Caños"''' edo '''"As de Copas"-eko iturria''' (1715koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iturria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/iturria/iturria/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/34760&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=901&nombre=901&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''San Inazio atea''' (1760koa, sarbide nagusia izandakoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Ignacioko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-ignacioko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32081&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Ostatua jauregia''' (1766koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=900&nombre=900&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Indianokua''' edo [[Soran jauregia|'''Soran jauregia''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=898&nombre=898&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Errosario Ama Birjinaren atea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errosarioko Amabirjinaren Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/errosarioko-amabirjinaren-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32096&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Leintz Gatzagako udaletxea|'''Udaletxea''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Consistorial etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/consistorial-etxea/udaletxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/35064&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=896&nombre=896&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Harresia''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Harresia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/harresia/harresia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32098&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Pilarreko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilarreko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/pilarreko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32095&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Santiagoko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santiagoko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santiagoko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32097&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Herrigunetik kanpo, azkenik, badaude hiru leku interesgarri: * [[Elgea-Artiako Estazio Megalitikoa]] * [[Dorletako santutegia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=950&nombre=950&nodo=&orden=True&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=SANTUARIO DE DORLETA. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santuario-de-dorleta/eliza-/leintz-gatzaga/-dorleta/fichaconsulta/31811&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Gatzaren Museoa]] Aipagarriak diren beste eraikin batzuk: * '''San Millan eliza'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=914&nombre=914&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Millango Eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-millango-eliza/eliza-/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32084&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baselizak''': Zurtitzako San Martin, Iñurrietako San Joan Bataiatzailearen monasterioa, San Joan Ebanjelaria, Santi Kurtz, Santiago Nagusia, Santa Engrazia eta Santa Kolunba<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antcatalogo.asp?nombre=792&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baserriak''': San Juan Zahar baserria<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Juan Zahar baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-juan-zahar-baserria/baserria/leintz-gatzaga/-olaun-auzoa/fichaconsulta/34612&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Argazki galeria == <gallery> Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio de Kapitangoa 1.JPG|[[Urigoen etxea|Kapitangoa jauregiaren]] aurrealdea. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Elexalde 1.JPG|[[Elexalde etxea|Torrekua edo Elexalde jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Garro (Kultur Etxea) 1.JPG|[[Garro jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Hotel Palacio Soran 1.JPG|[[Soran jauregia|Indianokua edo Soran jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz.Gatzaga) - Ayuntamiento 1.JPG|[[Leintz Gatzagako udaletxea]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Iglesia de San Millán 4.JPG|San Millan eliza. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Museo de la sal 3.JPG|[[Gatzaren Museoa]]. Fitxategi:Leintz gatzaga bolatokia.jpg|Bolatokia Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 2.JPG|San Inazio atea Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 6.JPG|Errosarioko Ama Birjinaren atea Fitxategi:Vista general de la localidad de Leintz-Gatzaga (1 de 1) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|Herria 1940an Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Fuente de los doce Caños 1.JPG|"As de Copas"/Bateko kopa iturria </gallery> == Gatzagar ezagunak == * Juan Ochoa de Elexalde Heredia ([[XVI. mendea]]): [[Mexiko]]n aritutako militarra. * Martín de Zumarraga Murgia (XVI): merkataria. * Andrés de Elejalde ([[XVII. mendea]]): militarra. * [[Melchor de Santa Inés Oianguren]] ([[1688]]-[[1747]]): [[frantziskotar]]ra. ''"Arte de la Lengua Japona"'' idatzi zuen 1738an, gazteleraz idatzitako lehenengo japonieraren gramatika. * Francisco de Astaburuaga Etxeberria (1737?-?): [[Txile]]n aritutako militar eta merkataria. * Juan Esteban de Izaga ([[1796]]-[[1837]]): musikaria eta politikaria, Madrilgo Gorteetan diputatu. * Ciriaco de Izaga (?-[[1866]]): herriko elizen aldeko ongilea. * [[Jesús José Sagredo]] Zuloaga ([[1874]]-[[1923]]): apaiz, historialari, organista eta musikagilea. * Pedro Lafuente ([[1891]]-?): [[Argentina]]n ibilitako tenorea. * Gregorio Altube Izaga (?-[[1969]]): kazetari eta politikaria. * [[Sebastian Sasiain|Sebastian Sasiain Zubillaga]] (1900-1976): [[Paraguai]]ra lanera joandako nekazaria, [[Misionesko departamendua|Misionesko departamenduko]] bi jan-edan tipikoren sortzailea. * Eduardo Aparicio Zamarreño ([[1916]]-[[2007]]): [[Espainiako Alderdi Komunista|PCEren]] politikaria. == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Gesaltza Añana]] == Kanpo estekak == {{Atari|Gipuzkoa|Gipuzkoa}} * [http://www.leintzgatzaga.eus/ Leintz Gatzagako Udalaren webgunea] * [http://www.goiena.net/gatzaga Herriko albisteak Goiena.net-en] {{autoritate kontrola}} {{Debagoieneko udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako hiribilduak}} [[Kategoria:Leintz Gatzaga]] [[Kategoria:Gipuzkoako udalerriak]] jpdnyvabnn856ikmrwqkxgxpxps0b51 9999245 9999244 2024-12-14T09:31:39Z EnekoPanamá 71145 9999245 wikitext text/x-wiki {{Gipuzkoako udalerri infotaula | izena = Leintz Gatzaga | nongo = Leintz Gatzagako | irudia = Leintz Gatzaga.jpg | irudiaren testua = Leintz-Gatzagako ikuspegia. | garaiera = 365-1002 (455 [[Leintz Gatzagako udaletxea|udaletxean]]) | distantzia = 81 }} '''Leintz Gatzaga''' [[Gipuzkoa]]ko hego-mendebaldean dagoen udalerri txikia da, [[Araba]]ko mugan, [[Debagoiena]] eskualdean biztanle gutxien daukan udalerria dena. 14.7&nbsp;km²-ko azalera du eta {{Gipuzkoako_udalerrien_biztanleria|Leintz Gatzaga}} biztanle zituen {{Gipuzkoako udalerrien biztanleria|urtea}}. urtean. Bi auzune nagusi ditu, Goiherri eta Olaun izenekoak. == Izena == '''Leintz Gatzaga''' izenak herriaren inguruan dauden [[gatzaga]] garrantzitsu batzuetan du jatorria. [[Dorletako Gatzagak|Dorletako gatzaga]] horiek izan ziren herriaren sorreraren arrazoi Erdi Aroan. Gaur egun ez dira komertzialki esplotatzen eta museo baten egoitza osatzen dute. Izenaren beste zatiak, '''Leintz''', [[Leintz|herria kokatuta dagoen haranean]] du jatorria. Haranaren izenaren jatorria ez dago argi, ordea. Filologo batzuek diotenez latinetiko jatorria izan lezake. '''Gatzaga''' hitzak berriz, gatza dagoen tokia esan nahi du. Antzinako dokumentuek diotenez, herriaren [[gaztelania]]zko lehen izena '''Salinas de Léniz''' izan zen. 1087an herriaren sorrera ofizialaren aurretik, Galindo Iñigez, Iñigo Lopez Bizkaiko kondearen semeak, donazio hori egin zion [[Donemiliaga Kukula|Donemiliagako monasterioari]].<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa.|urtea=1862|abizena=Gorosábel|izena=Pablo de|orrialdeak=430–431|orrialdea=|argitaletxea=Tolosa: Imprenta de Pedro Gurruchaga.|ISBN=}}</ref> 1980ko hamarkadan, herriak bere izen ofiziala gaztelaniatik euskarara aldatu zuen, Leintz Gatzaga izenera alegia. == Geografia == Leintz Gatzaga [[hiribildu]]a [[Deba (ibaia)|Deba ibaiaren]] goi-ibarrean dago kokatua, ibaiaren iturburutik oso hurbil eta ibarra ixten duten mendien ekialdeko hegala leuntzen den leku batean. [[Arlaban]] mendatetik oso hurbil dago eta, horregatik, hauxe da Gipuzkoan [[Erdi Aroa]]n fundatutako hiribilduetatik garaiena (600 m). Leku oso aproposa da, gainera, Deba ibarra [[Arabako lautada]]rekin eta [[Iberiar goi-lautada|Gaztelako goi-ordokiarekin]] komunikatzeko. Iparraldean [[Eskoriatza]], hegoaldean [[Arratzua-Ubarrundia|Arratzu-Ubarrundia]] ([[Araba]]), ekialdean [[Barrundia]] (Araba) eta mendebaldean [[Aramaio]] eta [[Legutio]] (Araba) mugakide ditu. Hauek dira herriko auzoak: Goierri, Olaun, Andra Mari eta Iñurrieta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=981&nombre=981&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Historia == Izena ematen dioten gatzagak [[Erromatar Inperioa|erromatarren]] garaitik ezagunak ziren, [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] gutxienez ustiatu ziren, eta eurak dira hiribilduaren sorreraren arrazoi nagusia, [[1331]]an gertatu zena, Alfontso XI.ak hiri-gutuna sinatu ondoren. Garai hori baino lehen, [[Aitzorrotzeko gaztelua]]ren menpe zeuden baserriak eta herrixkak zeuden (Zuritza, Labidea, Gaztelueta eta Beginarro). Gatzagen kontrolak garrantzi ekonomiko handia zuen, eta hainbat borroka piztu zuen. [[1374]]an, Beltrán de Guevara Oñatiko konte boteretsuak bereganatu zituen, [[leinu gerrak|oinaztar eta ganboatarren arteko gerraren]] baitan. Horren ondorioz, 1334, 1371, 1492 eta 1498an suteak izan ziren. Jaun feudalen menpe egon zen herria [[1493]] arte, errege-erreginen eskuetara itzuli zenenean. Kontearen dorretxea bota eta bere ordez Elexalde jauregia eraiki zuten. Mugakidea izanik, [[Gipuzkoa]]ren zati bihurtu zen 1496an, [[Arabako ermandadeak|Arabako Ermandadearen]] barruan egon eta gero. [[XVII. mendea]]n Errege-erreginen Bidea eraiki zuten, Espainia eta Frantzia lotzen zituena. Honek aurrerabidea ekarri zion herriari, bertatik errege-erreginak eta handikiak igaro zirelarik. Ostatuak, bentak eta bestelako zerbitzuak eskaini ahal izan zituzten. Horren lekukoa da hein handi batean gaur egun herriak duen itxura. Hala ere, egoera estrategiko honek guduak ekarri zizkion herriari [[XVIII. mendea]]ren amaieratik [[XIX. mendea]]n zehar, [[Konbentzio Gerra]]n, [[Iberiar Penintsulako Gerra|Espainiako Independentziaren Gerran]] eta [[Karlistaldiak|Karlistaldietan]]. Besteak beste, Santa Kruz apaizak frantziarren aurka egindakoa 1811an edo Arlabango Gudua 1836an. Etxegarateko mendatearen errepidea [[1851]]an zabaltzeak gainbehera ekarri zion herriari, [[1864]]an zabaldutako Madril-Irun trenbideak areagotuta. Krisialdi ekonomiko latza suposatu zuen honek guztiak. == Azpiegiturak == * Liburutegia<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Leintz-Gatzaga - Udal Liburutegia|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2018-01-24|url=https://opendata.euskadi.eus/katalogoa/-/liburutegia/leintz-gatzaga-udal-liburutegia/|aldizkaria=opendata.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ireki zenetik hona, harrera bikaina izan du Leintz Gatzagako liburutegiak - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1524128347142-ireki-zenetik-hona-harrera-bikaina-izan-du-liburutegiak|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Frontoia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilotalekua berrituko dute eta San Milixan feriarako prest izango da - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609004395-pilotalekua-berrituko-dute-eta-san-milixan-feriarako-prest-izango-da|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Bolatokia * Gatz museoa<ref>{{Erreferentzia|abizena=Leniz 2015|izenburua=Museo de la Sal de Leintz Gatzaga|hizkuntza=es|url=http://el/%20Museo%20de%20la%20Sal%20de%20Leintz%20Gatzaga%20muestra%20las%20instalaciones%20utilizadas%20durante%20siglos%20para%20la%20producción%20de%20sal%20en%20la%20localidad%20de%20Leintz%20Gatzagak.|aldizkaria=el|sartze-data=2020-05-23}}{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Arkitektura == Hiribilduaren planoa oso erregularra da, jendea bertara bizitzera joan aurretik planifikatu baitzen. [[Lauki]] itxura du eta kale batek elkarzutik mozten dituen beste kale paralelo batzuen inguruan egituratua dago. Hiru kale nagusi ditu, ipar-ekialde zentzuan orientaturik eta [[sestra-kurba|sestra-kurbekiko]] paralelo antolaturik: Arrosario kalea, Santiago kalea eta horren jarraipena den Pilar kalea eta oso aldatua dagoen Gurutze kalea. Garai batean Araba aldera joateko bide zaharrak, ''Errepidea'' izenekoak, kale horiek mozten ditu, hiribildu osoa ere ekialde-mendebalde norabidean mozten duela. {| style="width: 50%; margin-bottom: 0px; align: "left" | [[Fitxategi:2424 o Salinas de Leniz Ojanguren.jpg |thumb|150px|Kale bat 1915ean]] | [[Fitxategi:2010 Leintz Gatzagako herrigunea.jpg |thumb|150px|Kale bera 2010ean]] |} Eremu honen mugak hauek dira: iparraldean gaur egun [[Gasteiz]]era doan errepidea. Mendebaldean Arrosario kaleko etxeen atzeko aldeak, Gebara jauregia barne, eta, hortik, San Inazio ateak eta aipatutako etxeen atzeko aldeek markatzen duten lerroa. Hegoaldean hirigunea eta [[baratze]]ak banatzen dituen bidearen bazterrean dagoen pareta. Eta ekialdean eskola publiko zaharrak eta udaletxeak eratzen duten etxadiaren atzeko aldeko muga. Hiribilduaren barruko aldea [[mehelin]]dun etxez osatua dago. Etxe horien neurriak erregularrak dira eta etxadi bikoitzak osatzen dituzte hirigunearen erdian (Arrosario kalea eta Santiago/Pilar kale arteko etxadia) eta bakunak, berriz, aldeetan. Etxe hauek, garai honetako guztiak bezala, fatxada estua dute eta sakonera handiko lurzatietan eraikiak daude. Beren atzeko aldeak [[karkaba]]ra ematen dute eta bertatik argia sartzen zaie. Hiribilduaren beheko aldea ez dator bat eskema horrekin (Gurutze kalea). Bertan izandako [[hirigintza]] aldaketak handiagoak izan dira eta, ondorioz, jatorrizko planoa hondatu egin da eremu horretan: etxadi oso batzuk desagertu eta beste zenbait berri eratu dira. Era berean ipar-ekialdeko izkina ere asko aldatu da, orubearen egonkortasun eza dela eta. Bertan garai bateko [[harresi]]aren zati bat ere berreraiki da, baina Erdi Aroko hiribildu zaharraren planoa asko aldatu da. Elizaren kokapenak ere hausten du eskema ortogonala; erdi-erdian dago, ardatza IE-HM aldera desbideratua duela. Beharbada, hiribilduak bizi izan dituen berreraikuntza ugarietakoren baten hirigintza-plangintzari egokitzeko egingo zuten horrela. Hiribilduetan oso espazio libre gutxi izaten dira, baina hor ia-ia hutsaren hurrengoak dira. Salbuespen bakarra Pilar kalea eta San Millan elizaren atzeko aldea elkartzen diren gunea da. Bertan [[plaza]]txo bat dago, kaleak eta elizak orientazio desberdina dutenez, angelu bat eratzen da eta. == Demografia == [[XX. mendea]]n gainbehera demografikoa jasan du herriak industrializaziotik kanpo gelditu baitzen. Hori dela-eta, eskualdeko inguruko udalerrietara joan ziren biztanle ugari lan bila. Azken urteotan Gatzagak biztanle igoera txiki bat eduki duen arren, oso jendarte zahartua dauka herriak gaur egun. 2019an 250 biztanle zeuzkan herriak. Horietatik %22k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %6,4 ziren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Web Eustat. Leintz-Gatzagako datu estatistikoak|url=https://eu.eustat.eus/municipal/datos_estadisticos/leintz_gatzaga.html|aldizkaria=eu.eustat.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Leintz Gatzagako biztanleria |altuera=300 |zabalera=500 | 1900 | 503 | 1910 | 473 | 1920 | 424 | 1930 | 394 | 1940 | 353 | 1950 | 392 | 1960 | 408 | 1970 | 293 | 1981 | 232 | 1991 | 207 | 2000 | 254 | 2011 | 272 | 2021 | 211 | |oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_padron.htm www.ine.es] }} == Politika == {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2015eko maiatzaren 24a |data_a = 2011ko maiatzaren 22a |alderdia1 = Agrupación de Electores de Leintz Gatzaga |kolorea1 = #aaa |zinegotziak1 = 5 |botoak1 = 67 |ehunekoa1 = 82,72 |zinegotziak1_a = 7 |botoak1_a = 121 |ehunekoa1_a = 99,18 |informazioa = |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] }} [[2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2019ko apirileko udal hauteskunde]]<nowiki/>etan zerrendarik ez zen aurkeztu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gatzagan ez da zerrendarik aurkeztu eta hauteskundeak deituko dituzte berriro - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1556097891001-gatzagan-ez-da-zerrendarik-aurkeztu-eta-sei-hilabete-barru-hauteskundeak-deituko-dituzte-berriro|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Sei hilabete beranduago ospatu ziren hauteskundeak, eta Gatzagako Hautesle Elkartea izan zen aukera bakarra<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Udal hauteskundeak domekan egingo dira Gatzagan - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1573816105285-udal-hauteskundeak-domekan-egingo-dira-gatzagan|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Euskal Irrati|abizena=Telebista|izenburua=Udal hauteskundeak Nafarroako 21 herritan eta Gipuzkoako batean, igande honetan|hizkuntza=eu|data=2019-11-16|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/6822115/udal-hauteskundeak-leintz-gatzagan-eta-nafarroako-21-herritan-2019-azaroak-17/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> eta 99 boto lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/ab12aAREWar/resultado/maint|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>. Eugenio Otsoa izendatu zuten alkate.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> === Alkateak === Hauek izan dira Leintz Gatzagako azken alkateak: {| class="wikitable" |- bgcolor="#D8D8D8" |'''[[Alkate|Alkatea]]''' |'''Agintaldi hasiera''' |'''Agintaldi amaiera''' | colspan="2" |'''Alderdia<ref name=":02">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2022-05-16}}</ref>''' |- | [[Jesus Fernandez de Arroyabe Beitia]]<ref name=":02" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/leintz-gatzaga/ar-99783-53746/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | [[1979]] | [[1983]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Maria Idigoras Arregui]]16 | 1983 | [[1987]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eugenio Otsoa|Eugenio Otsoa Ugalde]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2019-12-07|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa, Gatzagako Hautesle Elkarteko alkategaia: "Edozein gustura egongo den herri erakargarria gura dut izatea Gatzaga" - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609106296-eugenio-otsoa-gatzagako-hautesle-elkarteko-alkategaia-edozein-gustura-egongo-den-herri-erakargarria-gura-dut-izatea-gatzaga|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa hil da, Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-02-22|url=https://goiena.eus/gatzaga/1675705494470-eugenio-otsoa-hil-da|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref> | 1987 | [[1991]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 1991 | [[1995]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 1995 | [[1999]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 1999 | [[2000]] ^a | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Ramon Agirreurreta Ceciaga]]19 | 2000 | [[2003]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Ramon Perez Lizarralde]] | 2003 | [[2007]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eusebio Villar Azkarate]] | 2007 | [[2011]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 2011 | [[2015]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eneka Zancada Rementeria]]19 | 2015 | [[2019]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde1719 | 2019 | [[2023]] ^b | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Ion Sasiain Larrucea]] | 2023 | 2023 | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Dorleta Elkorobarrutia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=72 botorekin Dorleta Elkorobarrutia izango da Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-05-28|url=https://goiena.eus/gatzaga/1684850367861-leintz-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | 2023 | Jardunean | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | [[Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea]] |} ^a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. ^b Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. == Ekonomia == 2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %7,3. Bigarren sektorea %7,4. Hirugarren sektorea %84,5. Eraikuntza %0,8.<ref name=":0" /> == Euskara == [[Fitxategi:Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola.webm|thumb|Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Debagoienekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sortaldekoa-m/debagoienekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|hizkuntza=eu|url=http://www.ahotsak.eus|aldizkaria=www.ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref><ref name="#2">{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/leintz-gatzaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> proiekturako)]] Leintz Gatzagan<ref name="#2"/> Debagoieneko euskara<ref name="#1"/> hitz egiten da, mendebaldeko euskalkiaren aldaera. 2016an herritarren %80 euskalduna zen.<ref name=":0" /> == Ondasun nabarmenak == {{Sakontzeko|Zerrenda:Leintz Gatzagako kultura ondasunak}} [[Fitxategi:DorletakoSantutegia.jpg|thumb|300px|[[Dorletako santutegia]]]] [[Fitxategi:Santa-Maria-Patroness-of-bicyclists-4606.jpg|thumb|GI-627 errepideko estatua: Dorletako ama, txirrindularien zaindari. Leintz-Gatzaga.]] Hiribilduaren planoan bi eraikin aipagarri baino ez daude: batetik, '''Soran etxea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Soran jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/soran-jauregia/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/31885&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, gaur egun jauregi urbanoa, atzeko aldeko karkaba hausten duena kale txiki bat eratzeko eta; bestetik, '''Gebara jauregia''', mugen barruan sartu dena, nahiz eta harresiz kanpo egon, hiribildua babesteko egituretako bat baita, gaur egun baserri eta kale giro artean dagoen jauregia izan arren. [[1996]]ko [[martxoaren 12]]an, [[Eusko Jaurlaritza]]k ''monumentu-multzo'' izendatu zuen Leintz Gatzagako Hirigune Historikoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzagako Hiri Historikoa. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/leintz-gatzagako-hiri-historikoa/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/57018&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, Sailkatutako [[Kultura-ondasun|Kultura Ondasuna]]<ref name = "EHAA">[https://web.archive.org/web/20140512225937/http://www.euskadi.net/cgi-bin_k54/concor?e=&FRASE=1996%2F03%2F27an%20argitaratutako%201996%2F03%2F12ko%20199600054%20DEKRETUA%20aldatzen%20du%20&BOTON.x=5&BOTON.y=7 Monumentu-multzo izendapena EHAAn]</ref>. Monumentu zibilen artean aipatzekoak dira: * [[Urigoen etxea|'''Kapitangoa jauregia''']] (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=1007&nombre=1007&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baltasar García de Olaberen etxea''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Olabe etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/olabe-etxea/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32089&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Torrekua''' edo [[Elexalde etxea|'''Elexalde jauregia''']] (XVII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elexalde etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/elexalde-etxea/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32078&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=899&nombre=899&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Garro jauregia|'''Garro jauregia''']] (XVII. mende amaierakoa, gaur egun Kultura Etxea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Garro jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/garro-jauregia/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32071&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=897&nombre=897&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Barandapea atea''' (XVII. mendekoa) * '''"Doce Caños"''' edo '''"As de Copas"-eko iturria''' (1715koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iturria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/iturria/iturria/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/34760&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=901&nombre=901&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''San Inazio atea''' (1760koa, sarbide nagusia izandakoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Ignacioko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-ignacioko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32081&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Ostatua jauregia''' (1766koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=900&nombre=900&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Indianokua''' edo [[Soran jauregia|'''Soran jauregia''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=898&nombre=898&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Errosario Ama Birjinaren atea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errosarioko Amabirjinaren Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/errosarioko-amabirjinaren-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32096&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Leintz Gatzagako udaletxea|'''Udaletxea''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Consistorial etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/consistorial-etxea/udaletxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/35064&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=896&nombre=896&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Harresia''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Harresia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/harresia/harresia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32098&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Pilarreko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilarreko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/pilarreko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32095&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Santiagoko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santiagoko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santiagoko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32097&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Herrigunetik kanpo, azkenik, badaude hiru leku interesgarri: * [[Elgea-Artiako Estazio Megalitikoa]] * [[Dorletako santutegia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=950&nombre=950&nodo=&orden=True&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=SANTUARIO DE DORLETA. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santuario-de-dorleta/eliza-/leintz-gatzaga/-dorleta/fichaconsulta/31811&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Gatzaren Museoa]] Aipagarriak diren beste eraikin batzuk: * '''San Millan eliza'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=914&nombre=914&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Millango Eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-millango-eliza/eliza-/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32084&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baselizak''': Zurtitzako San Martin, Iñurrietako San Joan Bataiatzailearen monasterioa, San Joan Ebanjelaria, Santi Kurtz, Santiago Nagusia, Santa Engrazia eta Santa Kolunba<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antcatalogo.asp?nombre=792&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baserriak''': San Juan Zahar baserria<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Juan Zahar baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-juan-zahar-baserria/baserria/leintz-gatzaga/-olaun-auzoa/fichaconsulta/34612&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Argazki galeria == <gallery> Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio de Kapitangoa 1.JPG|[[Urigoen etxea|Kapitangoa jauregiaren]] aurrealdea. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Elexalde 1.JPG|[[Elexalde etxea|Torrekua edo Elexalde jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Garro (Kultur Etxea) 1.JPG|[[Garro jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Hotel Palacio Soran 1.JPG|[[Soran jauregia|Indianokua edo Soran jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz.Gatzaga) - Ayuntamiento 1.JPG|[[Leintz Gatzagako udaletxea]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Iglesia de San Millán 4.JPG|San Millan eliza. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Museo de la sal 3.JPG|[[Gatzaren Museoa]]. Fitxategi:Leintz gatzaga bolatokia.jpg|Bolatokia Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 2.JPG|San Inazio atea Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 6.JPG|Errosarioko Ama Birjinaren atea Fitxategi:Vista general de la localidad de Leintz-Gatzaga (1 de 1) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|Herria 1940an Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Fuente de los doce Caños 1.JPG|"As de Copas"/Bateko kopa iturria </gallery> == Gatzagar ezagunak == * Juan Ochoa de Elexalde Heredia ([[XVI. mendea]]): [[Mexiko]]n aritutako militarra. * Martín de Zumarraga Murgia (XVI): merkataria. * Andrés de Elejalde ([[XVII. mendea]]): militarra. * [[Melchor de Santa Inés Oianguren]] ([[1688]]-[[1747]]): [[frantziskotar]]ra. ''"Arte de la Lengua Japona"'' idatzi zuen 1738an, gazteleraz idatzitako lehenengo japonieraren gramatika. * Francisco de Astaburuaga Etxeberria (1737?-?): [[Txile]]n aritutako militar eta merkataria. * Juan Esteban de Izaga ([[1796]]-[[1837]]): musikaria eta politikaria, Madrilgo Gorteetan diputatu. * Ciriaco de Izaga (?-[[1866]]): herriko elizen aldeko ongilea. * [[Jesús José Sagredo]] Zuloaga ([[1874]]-[[1923]]): apaiz, historialari, organista eta musikagilea. * Pedro Lafuente ([[1891]]-?): [[Argentina]]n ibilitako tenorea. * Gregorio Altube Izaga (?-[[1969]]): kazetari eta politikaria. * [[Sebastian Sasiain|Sebastian Sasiain Zubillaga]] (1900-1976): [[Paraguai]]ra lanera joandako nekazaria, [[Misionesko departamendua|Misionesko departamenduko]] bi jan-edan tipikoren sortzailea. * Eduardo Aparicio Zamarreño ([[1916]]-[[2007]]): [[Espainiako Alderdi Komunista|PCEren]] politikaria. == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Gesaltza Añana]] == Kanpo estekak == {{Atari|Gipuzkoa|Gipuzkoa}} * [http://www.leintzgatzaga.eus/ Leintz Gatzagako Udalaren webgunea] * [http://www.goiena.net/gatzaga Herriko albisteak Goiena.net-en] {{autoritate kontrola}} {{Debagoieneko udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako hiribilduak}} [[Kategoria:Leintz Gatzaga]] [[Kategoria:Gipuzkoako udalerriak]] njkii79pjyimc37uw1pafjh5s1e4ttn 9999246 9999245 2024-12-14T09:33:43Z EnekoPanamá 71145 9999246 wikitext text/x-wiki {{Gipuzkoako udalerri infotaula | izena = Leintz Gatzaga | nongo = Leintz Gatzagako | irudia = Leintz Gatzaga.jpg | irudiaren testua = Leintz-Gatzagako ikuspegia. | garaiera = 365-1002 (455 [[Leintz Gatzagako udaletxea|udaletxean]]) | distantzia = 81 }} '''Leintz Gatzaga''' [[Gipuzkoa]]ko hego-mendebaldean dagoen udalerri txikia da, [[Araba]]ko mugan, [[Debagoiena]] eskualdean biztanle gutxien daukan udalerria dena. 14.7&nbsp;km²-ko azalera du eta {{Gipuzkoako_udalerrien_biztanleria|Leintz Gatzaga}} biztanle zituen {{Gipuzkoako udalerrien biztanleria|urtea}}. urtean. Bi auzune nagusi ditu, Goiherri eta Olaun izenekoak. == Izena == '''Leintz Gatzaga''' izenak herriaren inguruan dauden [[gatzaga]] garrantzitsu batzuetan du jatorria. [[Dorletako Gatzagak|Dorletako gatzaga]] horiek izan ziren herriaren sorreraren arrazoi Erdi Aroan. Gaur egun ez dira komertzialki esplotatzen eta museo baten egoitza osatzen dute. Izenaren beste zatiak, '''Leintz''', [[Leintz|herria kokatuta dagoen haranean]] du jatorria. Haranaren izenaren jatorria ez dago argi, ordea. Filologo batzuek diotenez latinetiko jatorria izan lezake. '''Gatzaga''' hitzak berriz, gatza dagoen tokia esan nahi du. Antzinako dokumentuek diotenez, herriaren [[gaztelania]]zko lehen izena '''Salinas de Léniz''' izan zen. 1087an herriaren sorrera ofizialaren aurretik, Galindo Iñigez, Iñigo Lopez Bizkaiko kondearen semeak, donazio hori egin zion [[Donemiliaga Kukula|Donemiliagako monasterioari]].<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa.|urtea=1862|abizena=Gorosábel|izena=Pablo de|orrialdeak=430–431|orrialdea=|argitaletxea=Tolosa: Imprenta de Pedro Gurruchaga.|ISBN=}}</ref> 1980ko hamarkadan, herriak bere izen ofiziala gaztelaniatik euskarara aldatu zuen, Leintz Gatzaga izenera alegia. == Geografia == Leintz Gatzaga [[hiribildu]]a [[Deba (ibaia)|Deba ibaiaren]] goi-ibarrean dago kokatua, ibaiaren iturburutik oso hurbil eta ibarra ixten duten mendien ekialdeko hegala leuntzen den leku batean. [[Arlaban]] mendatetik oso hurbil dago eta, horregatik, hauxe da Gipuzkoan [[Erdi Aroa]]n fundatutako hiribilduetatik garaiena (600 m). Leku oso aproposa da, gainera, Deba ibarra [[Arabako lautada]]rekin eta [[Iberiar goi-lautada|Gaztelako goi-ordokiarekin]] komunikatzeko. Iparraldean [[Eskoriatza]], hegoaldean [[Arratzua-Ubarrundia|Arratzu-Ubarrundia]] ([[Araba]]), ekialdean [[Barrundia]] (Araba) eta mendebaldean [[Aramaio]] eta [[Legutio]] (Araba) mugakide ditu. Hauek dira herriko auzoak: Goierri, Olaun, Andra Mari eta Iñurrieta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=981&nombre=981&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Historia == Izena ematen dioten gatzagak [[Erromatar Inperioa|erromatarren]] garaitik ezagunak ziren, [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] gutxienez ustiatu ziren, eta eurak dira hiribilduaren sorreraren arrazoi nagusia, [[1331]]an gertatu zena, Alfontso XI.ak hiri-gutuna sinatu ondoren. Garai hori baino lehen, [[Aitzorrotzeko gaztelua]]ren menpe zeuden baserriak eta herrixkak zeuden (Zuritza, Labidea, Gaztelueta eta Beginarro). Gatzagen kontrolak garrantzi ekonomiko handia zuen, eta hainbat borroka piztu zuen. [[1374]]an, Beltrán de Guevara Oñatiko konte boteretsuak bereganatu zituen, [[leinu gerrak|oinaztar eta ganboatarren arteko gerraren]] baitan. Horren ondorioz, 1334, 1371, 1492 eta 1498an suteak izan ziren. Jaun feudalen menpe egon zen herria [[1493]] arte, errege-erreginen eskuetara itzuli zenenean. Kontearen dorretxea bota eta bere ordez Elexalde jauregia eraiki zuten. Mugakidea izanik, [[Gipuzkoa]]ren zati bihurtu zen 1496an, [[Arabako ermandadeak|Arabako Ermandadearen]] barruan egon eta gero. [[XVII. mendea]]n Errege-erreginen Bidea eraiki zuten, Espainia eta Frantzia lotzen zituena. Honek aurrerabidea ekarri zion herriari, bertatik errege-erreginak eta handikiak igaro zirelarik. Ostatuak, bentak eta bestelako zerbitzuak eskaini ahal izan zituzten. Horren lekukoa da hein handi batean gaur egun herriak duen itxura. Hala ere, egoera estrategiko honek guduak ekarri zizkion herriari [[XVIII. mendea]]ren amaieratik [[XIX. mendea]]n zehar, [[Konbentzio Gerra]]n, [[Iberiar Penintsulako Gerra|Espainiako Independentziaren Gerran]] eta [[Karlistaldiak|Karlistaldietan]]. Besteak beste, Santa Kruz apaizak frantziarren aurka egindakoa 1811an edo Arlabango Gudua 1836an. Etxegarateko mendatearen errepidea [[1851]]an zabaltzeak gainbehera ekarri zion herriari, [[1864]]an zabaldutako Madril-Irun trenbideak areagotuta. Krisialdi ekonomiko latza suposatu zuen honek guztiak. == Azpiegiturak == * Liburutegia<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Leintz-Gatzaga - Udal Liburutegia|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2018-01-24|url=https://opendata.euskadi.eus/katalogoa/-/liburutegia/leintz-gatzaga-udal-liburutegia/|aldizkaria=opendata.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ireki zenetik hona, harrera bikaina izan du Leintz Gatzagako liburutegiak - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1524128347142-ireki-zenetik-hona-harrera-bikaina-izan-du-liburutegiak|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Frontoia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilotalekua berrituko dute eta San Milixan feriarako prest izango da - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609004395-pilotalekua-berrituko-dute-eta-san-milixan-feriarako-prest-izango-da|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Bolatokia * Gatz museoa<ref>{{Erreferentzia|abizena=Leniz 2015|izenburua=Museo de la Sal de Leintz Gatzaga|hizkuntza=es|url=http://el/%20Museo%20de%20la%20Sal%20de%20Leintz%20Gatzaga%20muestra%20las%20instalaciones%20utilizadas%20durante%20siglos%20para%20la%20producción%20de%20sal%20en%20la%20localidad%20de%20Leintz%20Gatzagak.|aldizkaria=el|sartze-data=2020-05-23}}{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Arkitektura == Hiribilduaren planoa oso erregularra da, jendea bertara bizitzera joan aurretik planifikatu baitzen. [[Lauki]] itxura du eta kale batek elkarzutik mozten dituen beste kale paralelo batzuen inguruan egituratua dago. Hiru kale nagusi ditu, ipar-ekialde zentzuan orientaturik eta [[sestra-kurba|sestra-kurbekiko]] paralelo antolaturik: Arrosario kalea, Santiago kalea eta horren jarraipena den Pilar kalea eta oso aldatua dagoen Gurutze kalea. Garai batean Araba aldera joateko bide zaharrak, ''Errepidea'' izenekoak, kale horiek mozten ditu, hiribildu osoa ere ekialde-mendebalde norabidean mozten duela. {| style="width: 50%; margin-bottom: 0px; align: "left" | [[Fitxategi:2424 o Salinas de Leniz Ojanguren.jpg |thumb|150px|Kale bat 1915ean]] | [[Fitxategi:2010 Leintz Gatzagako herrigunea.jpg |thumb|150px|Kale bera 2010ean]] |} Eremu honen mugak hauek dira: iparraldean gaur egun [[Gasteiz]]era doan errepidea. Mendebaldean Arrosario kaleko etxeen atzeko aldeak, Gebara jauregia barne, eta, hortik, San Inazio ateak eta aipatutako etxeen atzeko aldeek markatzen duten lerroa. Hegoaldean hirigunea eta [[baratze]]ak banatzen dituen bidearen bazterrean dagoen pareta. Eta ekialdean eskola publiko zaharrak eta udaletxeak eratzen duten etxadiaren atzeko aldeko muga. Hiribilduaren barruko aldea [[mehelin]]dun etxez osatua dago. Etxe horien neurriak erregularrak dira eta etxadi bikoitzak osatzen dituzte hirigunearen erdian (Arrosario kalea eta Santiago/Pilar kale arteko etxadia) eta bakunak, berriz, aldeetan. Etxe hauek, garai honetako guztiak bezala, fatxada estua dute eta sakonera handiko lurzatietan eraikiak daude. Beren atzeko aldeak [[karkaba]]ra ematen dute eta bertatik argia sartzen zaie. Hiribilduaren beheko aldea ez dator bat eskema horrekin (Gurutze kalea). Bertan izandako [[hirigintza]] aldaketak handiagoak izan dira eta, ondorioz, jatorrizko planoa hondatu egin da eremu horretan: etxadi oso batzuk desagertu eta beste zenbait berri eratu dira. Era berean ipar-ekialdeko izkina ere asko aldatu da, orubearen egonkortasun eza dela eta. Bertan garai bateko [[harresi]]aren zati bat ere berreraiki da, baina Erdi Aroko hiribildu zaharraren planoa asko aldatu da. Elizaren kokapenak ere hausten du eskema ortogonala; erdi-erdian dago, ardatza IE-HM aldera desbideratua duela. Beharbada, hiribilduak bizi izan dituen berreraikuntza ugarietakoren baten hirigintza-plangintzari egokitzeko egingo zuten horrela. Hiribilduetan oso espazio libre gutxi izaten dira, baina hor ia-ia hutsaren hurrengoak dira. Salbuespen bakarra Pilar kalea eta San Millan elizaren atzeko aldea elkartzen diren gunea da. Bertan [[plaza]]txo bat dago, kaleak eta elizak orientazio desberdina dutenez, angelu bat eratzen da eta. == Demografia == [[XX. mendea]]n gainbehera demografikoa jasan du herriak industrializaziotik kanpo gelditu baitzen. Hori dela-eta, eskualdeko inguruko udalerrietara joan ziren biztanle ugari lan bila. Azken urteotan Gatzagak biztanle igoera txiki bat eduki duen arren, oso jendarte zahartua dauka herriak gaur egun. 2019an 250 biztanle zeuzkan herriak. Horietatik %22k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %6,4 ziren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Web Eustat. Leintz-Gatzagako datu estatistikoak|url=https://eu.eustat.eus/municipal/datos_estadisticos/leintz_gatzaga.html|aldizkaria=eu.eustat.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Leintz Gatzagako biztanleria |altuera=300 |zabalera=500 | 1900 | 503 | 1910 | 473 | 1920 | 424 | 1930 | 394 | 1940 | 353 | 1950 | 392 | 1960 | 408 | 1970 | 293 | 1981 | 232 | 1991 | 207 | 2000 | 254 | 2011 | 272 | 2021 | 211 | |oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_padron.htm www.ine.es] }} == Politika == {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2015eko maiatzaren 24a |data_a = 2011ko maiatzaren 22a |alderdia1 = Agrupación de Electores de Leintz Gatzaga |kolorea1 = #aaa |zinegotziak1 = 5 |botoak1 = 67 |ehunekoa1 = 82,72 |zinegotziak1_a = 7 |botoak1_a = 121 |ehunekoa1_a = 99,18 |informazioa = |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] }} [[2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2019ko apirileko udal hauteskunde]]<nowiki/>etan zerrendarik ez zen aurkeztu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gatzagan ez da zerrendarik aurkeztu eta hauteskundeak deituko dituzte berriro - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1556097891001-gatzagan-ez-da-zerrendarik-aurkeztu-eta-sei-hilabete-barru-hauteskundeak-deituko-dituzte-berriro|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Sei hilabete beranduago ospatu ziren hauteskundeak, eta Gatzagako Hautesle Elkartea izan zen aukera bakarra<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Udal hauteskundeak domekan egingo dira Gatzagan - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1573816105285-udal-hauteskundeak-domekan-egingo-dira-gatzagan|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Euskal Irrati|abizena=Telebista|izenburua=Udal hauteskundeak Nafarroako 21 herritan eta Gipuzkoako batean, igande honetan|hizkuntza=eu|data=2019-11-16|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/6822115/udal-hauteskundeak-leintz-gatzagan-eta-nafarroako-21-herritan-2019-azaroak-17/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> eta 99 boto lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/ab12aAREWar/resultado/maint|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>. Eugenio Otsoa izendatu zuten alkate.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> === Alkateak === Hauek izan dira Leintz Gatzagako azken alkateak: {| class="wikitable" |- bgcolor="#D8D8D8" |'''[[Alkate|Alkatea]]''' |'''Agintaldi hasiera''' |'''Agintaldi amaiera''' | colspan="2" |'''Alderdia<ref name=":02">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2022-05-16}}</ref>''' |- | [[Jesus Fernandez de Arroyabe Beitia]]<ref name=":02" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/leintz-gatzaga/ar-99783-53746/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | [[1979]] | [[1983]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Maria Idigoras Arregui]]16 | 1983 | [[1987]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eugenio Otsoa|Eugenio Otsoa Ugalde]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2019-12-07|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa, Gatzagako Hautesle Elkarteko alkategaia: "Edozein gustura egongo den herri erakargarria gura dut izatea Gatzaga"|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2011-12-19|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609106296-eugenio-otsoa-gatzagako-hautesle-elkarteko-alkategaia-edozein-gustura-egongo-den-herri-erakargarria-gura-dut-izatea-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa hil da, Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-02-22|url=https://goiena.eus/gatzaga/1675705494470-eugenio-otsoa-hil-da|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref> | 1987 | [[1991]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 1991 | [[1995]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 1995 | [[1999]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 1999 | [[2000]] ^a | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Ramon Agirreurreta Ceciaga]]19 | 2000 | [[2003]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Ramon Perez Lizarralde]] | 2003 | [[2007]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eusebio Villar Azkarate]] | 2007 | [[2011]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 2011 | [[2015]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eneka Zancada Rementeria]]19 | 2015 | [[2019]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde1719 | 2019 | [[2023]] ^b | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Ion Sasiain Larrucea]] | 2023 | 2023 | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Dorleta Elkorobarrutia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=72 botorekin Dorleta Elkorobarrutia izango da Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-05-28|url=https://goiena.eus/gatzaga/1684850367861-leintz-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | 2023 | Jardunean | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | [[Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea]] |} ^a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. ^b Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. == Ekonomia == 2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %7,3. Bigarren sektorea %7,4. Hirugarren sektorea %84,5. Eraikuntza %0,8.<ref name=":0" /> == Euskara == [[Fitxategi:Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola.webm|thumb|Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Debagoienekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sortaldekoa-m/debagoienekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|hizkuntza=eu|url=http://www.ahotsak.eus|aldizkaria=www.ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref><ref name="#2">{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/leintz-gatzaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> proiekturako)]] Leintz Gatzagan<ref name="#2"/> Debagoieneko euskara<ref name="#1"/> hitz egiten da, mendebaldeko euskalkiaren aldaera. 2016an herritarren %80 euskalduna zen.<ref name=":0" /> == Ondasun nabarmenak == {{Sakontzeko|Zerrenda:Leintz Gatzagako kultura ondasunak}} [[Fitxategi:DorletakoSantutegia.jpg|thumb|300px|[[Dorletako santutegia]]]] [[Fitxategi:Santa-Maria-Patroness-of-bicyclists-4606.jpg|thumb|GI-627 errepideko estatua: Dorletako ama, txirrindularien zaindari. Leintz-Gatzaga.]] Hiribilduaren planoan bi eraikin aipagarri baino ez daude: batetik, '''Soran etxea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Soran jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/soran-jauregia/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/31885&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, gaur egun jauregi urbanoa, atzeko aldeko karkaba hausten duena kale txiki bat eratzeko eta; bestetik, '''Gebara jauregia''', mugen barruan sartu dena, nahiz eta harresiz kanpo egon, hiribildua babesteko egituretako bat baita, gaur egun baserri eta kale giro artean dagoen jauregia izan arren. [[1996]]ko [[martxoaren 12]]an, [[Eusko Jaurlaritza]]k ''monumentu-multzo'' izendatu zuen Leintz Gatzagako Hirigune Historikoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzagako Hiri Historikoa. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/leintz-gatzagako-hiri-historikoa/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/57018&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, Sailkatutako [[Kultura-ondasun|Kultura Ondasuna]]<ref name = "EHAA">[https://web.archive.org/web/20140512225937/http://www.euskadi.net/cgi-bin_k54/concor?e=&FRASE=1996%2F03%2F27an%20argitaratutako%201996%2F03%2F12ko%20199600054%20DEKRETUA%20aldatzen%20du%20&BOTON.x=5&BOTON.y=7 Monumentu-multzo izendapena EHAAn]</ref>. Monumentu zibilen artean aipatzekoak dira: * [[Urigoen etxea|'''Kapitangoa jauregia''']] (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=1007&nombre=1007&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baltasar García de Olaberen etxea''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Olabe etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/olabe-etxea/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32089&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Torrekua''' edo [[Elexalde etxea|'''Elexalde jauregia''']] (XVII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elexalde etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/elexalde-etxea/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32078&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=899&nombre=899&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Garro jauregia|'''Garro jauregia''']] (XVII. mende amaierakoa, gaur egun Kultura Etxea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Garro jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/garro-jauregia/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32071&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=897&nombre=897&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Barandapea atea''' (XVII. mendekoa) * '''"Doce Caños"''' edo '''"As de Copas"-eko iturria''' (1715koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iturria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/iturria/iturria/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/34760&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=901&nombre=901&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''San Inazio atea''' (1760koa, sarbide nagusia izandakoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Ignacioko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-ignacioko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32081&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Ostatua jauregia''' (1766koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=900&nombre=900&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Indianokua''' edo [[Soran jauregia|'''Soran jauregia''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=898&nombre=898&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Errosario Ama Birjinaren atea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errosarioko Amabirjinaren Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/errosarioko-amabirjinaren-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32096&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Leintz Gatzagako udaletxea|'''Udaletxea''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Consistorial etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/consistorial-etxea/udaletxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/35064&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=896&nombre=896&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Harresia''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Harresia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/harresia/harresia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32098&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Pilarreko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilarreko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/pilarreko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32095&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Santiagoko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santiagoko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santiagoko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32097&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Herrigunetik kanpo, azkenik, badaude hiru leku interesgarri: * [[Elgea-Artiako Estazio Megalitikoa]] * [[Dorletako santutegia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=950&nombre=950&nodo=&orden=True&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=SANTUARIO DE DORLETA. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santuario-de-dorleta/eliza-/leintz-gatzaga/-dorleta/fichaconsulta/31811&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Gatzaren Museoa]] Aipagarriak diren beste eraikin batzuk: * '''San Millan eliza'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=914&nombre=914&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Millango Eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-millango-eliza/eliza-/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32084&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baselizak''': Zurtitzako San Martin, Iñurrietako San Joan Bataiatzailearen monasterioa, San Joan Ebanjelaria, Santi Kurtz, Santiago Nagusia, Santa Engrazia eta Santa Kolunba<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antcatalogo.asp?nombre=792&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baserriak''': San Juan Zahar baserria<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Juan Zahar baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-juan-zahar-baserria/baserria/leintz-gatzaga/-olaun-auzoa/fichaconsulta/34612&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Argazki galeria == <gallery> Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio de Kapitangoa 1.JPG|[[Urigoen etxea|Kapitangoa jauregiaren]] aurrealdea. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Elexalde 1.JPG|[[Elexalde etxea|Torrekua edo Elexalde jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Garro (Kultur Etxea) 1.JPG|[[Garro jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Hotel Palacio Soran 1.JPG|[[Soran jauregia|Indianokua edo Soran jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz.Gatzaga) - Ayuntamiento 1.JPG|[[Leintz Gatzagako udaletxea]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Iglesia de San Millán 4.JPG|San Millan eliza. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Museo de la sal 3.JPG|[[Gatzaren Museoa]]. Fitxategi:Leintz gatzaga bolatokia.jpg|Bolatokia Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 2.JPG|San Inazio atea Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 6.JPG|Errosarioko Ama Birjinaren atea Fitxategi:Vista general de la localidad de Leintz-Gatzaga (1 de 1) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|Herria 1940an Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Fuente de los doce Caños 1.JPG|"As de Copas"/Bateko kopa iturria </gallery> == Gatzagar ezagunak == * Juan Ochoa de Elexalde Heredia ([[XVI. mendea]]): [[Mexiko]]n aritutako militarra. * Martín de Zumarraga Murgia (XVI): merkataria. * Andrés de Elejalde ([[XVII. mendea]]): militarra. * [[Melchor de Santa Inés Oianguren]] ([[1688]]-[[1747]]): [[frantziskotar]]ra. ''"Arte de la Lengua Japona"'' idatzi zuen 1738an, gazteleraz idatzitako lehenengo japonieraren gramatika. * Francisco de Astaburuaga Etxeberria (1737?-?): [[Txile]]n aritutako militar eta merkataria. * Juan Esteban de Izaga ([[1796]]-[[1837]]): musikaria eta politikaria, Madrilgo Gorteetan diputatu. * Ciriaco de Izaga (?-[[1866]]): herriko elizen aldeko ongilea. * [[Jesús José Sagredo]] Zuloaga ([[1874]]-[[1923]]): apaiz, historialari, organista eta musikagilea. * Pedro Lafuente ([[1891]]-?): [[Argentina]]n ibilitako tenorea. * Gregorio Altube Izaga (?-[[1969]]): kazetari eta politikaria. * [[Sebastian Sasiain|Sebastian Sasiain Zubillaga]] (1900-1976): [[Paraguai]]ra lanera joandako nekazaria, [[Misionesko departamendua|Misionesko departamenduko]] bi jan-edan tipikoren sortzailea. * Eduardo Aparicio Zamarreño ([[1916]]-[[2007]]): [[Espainiako Alderdi Komunista|PCEren]] politikaria. == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Gesaltza Añana]] == Kanpo estekak == {{Atari|Gipuzkoa|Gipuzkoa}} * [http://www.leintzgatzaga.eus/ Leintz Gatzagako Udalaren webgunea] * [http://www.goiena.net/gatzaga Herriko albisteak Goiena.net-en] {{autoritate kontrola}} {{Debagoieneko udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako hiribilduak}} [[Kategoria:Leintz Gatzaga]] [[Kategoria:Gipuzkoako udalerriak]] jzq3qmkfq90yfew6g96i0bjzvdh997e 9999252 9999246 2024-12-14T09:38:41Z EnekoPanamá 71145 /* Alkateak */ 9999252 wikitext text/x-wiki {{Gipuzkoako udalerri infotaula | izena = Leintz Gatzaga | nongo = Leintz Gatzagako | irudia = Leintz Gatzaga.jpg | irudiaren testua = Leintz-Gatzagako ikuspegia. | garaiera = 365-1002 (455 [[Leintz Gatzagako udaletxea|udaletxean]]) | distantzia = 81 }} '''Leintz Gatzaga''' [[Gipuzkoa]]ko hego-mendebaldean dagoen udalerri txikia da, [[Araba]]ko mugan, [[Debagoiena]] eskualdean biztanle gutxien daukan udalerria dena. 14.7&nbsp;km²-ko azalera du eta {{Gipuzkoako_udalerrien_biztanleria|Leintz Gatzaga}} biztanle zituen {{Gipuzkoako udalerrien biztanleria|urtea}}. urtean. Bi auzune nagusi ditu, Goiherri eta Olaun izenekoak. == Izena == '''Leintz Gatzaga''' izenak herriaren inguruan dauden [[gatzaga]] garrantzitsu batzuetan du jatorria. [[Dorletako Gatzagak|Dorletako gatzaga]] horiek izan ziren herriaren sorreraren arrazoi Erdi Aroan. Gaur egun ez dira komertzialki esplotatzen eta museo baten egoitza osatzen dute. Izenaren beste zatiak, '''Leintz''', [[Leintz|herria kokatuta dagoen haranean]] du jatorria. Haranaren izenaren jatorria ez dago argi, ordea. Filologo batzuek diotenez latinetiko jatorria izan lezake. '''Gatzaga''' hitzak berriz, gatza dagoen tokia esan nahi du. Antzinako dokumentuek diotenez, herriaren [[gaztelania]]zko lehen izena '''Salinas de Léniz''' izan zen. 1087an herriaren sorrera ofizialaren aurretik, Galindo Iñigez, Iñigo Lopez Bizkaiko kondearen semeak, donazio hori egin zion [[Donemiliaga Kukula|Donemiliagako monasterioari]].<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa.|urtea=1862|abizena=Gorosábel|izena=Pablo de|orrialdeak=430–431|orrialdea=|argitaletxea=Tolosa: Imprenta de Pedro Gurruchaga.|ISBN=}}</ref> 1980ko hamarkadan, herriak bere izen ofiziala gaztelaniatik euskarara aldatu zuen, Leintz Gatzaga izenera alegia. == Geografia == Leintz Gatzaga [[hiribildu]]a [[Deba (ibaia)|Deba ibaiaren]] goi-ibarrean dago kokatua, ibaiaren iturburutik oso hurbil eta ibarra ixten duten mendien ekialdeko hegala leuntzen den leku batean. [[Arlaban]] mendatetik oso hurbil dago eta, horregatik, hauxe da Gipuzkoan [[Erdi Aroa]]n fundatutako hiribilduetatik garaiena (600 m). Leku oso aproposa da, gainera, Deba ibarra [[Arabako lautada]]rekin eta [[Iberiar goi-lautada|Gaztelako goi-ordokiarekin]] komunikatzeko. Iparraldean [[Eskoriatza]], hegoaldean [[Arratzua-Ubarrundia|Arratzu-Ubarrundia]] ([[Araba]]), ekialdean [[Barrundia]] (Araba) eta mendebaldean [[Aramaio]] eta [[Legutio]] (Araba) mugakide ditu. Hauek dira herriko auzoak: Goierri, Olaun, Andra Mari eta Iñurrieta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=981&nombre=981&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Historia == Izena ematen dioten gatzagak [[Erromatar Inperioa|erromatarren]] garaitik ezagunak ziren, [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] gutxienez ustiatu ziren, eta eurak dira hiribilduaren sorreraren arrazoi nagusia, [[1331]]an gertatu zena, Alfontso XI.ak hiri-gutuna sinatu ondoren. Garai hori baino lehen, [[Aitzorrotzeko gaztelua]]ren menpe zeuden baserriak eta herrixkak zeuden (Zuritza, Labidea, Gaztelueta eta Beginarro). Gatzagen kontrolak garrantzi ekonomiko handia zuen, eta hainbat borroka piztu zuen. [[1374]]an, Beltrán de Guevara Oñatiko konte boteretsuak bereganatu zituen, [[leinu gerrak|oinaztar eta ganboatarren arteko gerraren]] baitan. Horren ondorioz, 1334, 1371, 1492 eta 1498an suteak izan ziren. Jaun feudalen menpe egon zen herria [[1493]] arte, errege-erreginen eskuetara itzuli zenenean. Kontearen dorretxea bota eta bere ordez Elexalde jauregia eraiki zuten. Mugakidea izanik, [[Gipuzkoa]]ren zati bihurtu zen 1496an, [[Arabako ermandadeak|Arabako Ermandadearen]] barruan egon eta gero. [[XVII. mendea]]n Errege-erreginen Bidea eraiki zuten, Espainia eta Frantzia lotzen zituena. Honek aurrerabidea ekarri zion herriari, bertatik errege-erreginak eta handikiak igaro zirelarik. Ostatuak, bentak eta bestelako zerbitzuak eskaini ahal izan zituzten. Horren lekukoa da hein handi batean gaur egun herriak duen itxura. Hala ere, egoera estrategiko honek guduak ekarri zizkion herriari [[XVIII. mendea]]ren amaieratik [[XIX. mendea]]n zehar, [[Konbentzio Gerra]]n, [[Iberiar Penintsulako Gerra|Espainiako Independentziaren Gerran]] eta [[Karlistaldiak|Karlistaldietan]]. Besteak beste, Santa Kruz apaizak frantziarren aurka egindakoa 1811an edo Arlabango Gudua 1836an. Etxegarateko mendatearen errepidea [[1851]]an zabaltzeak gainbehera ekarri zion herriari, [[1864]]an zabaldutako Madril-Irun trenbideak areagotuta. Krisialdi ekonomiko latza suposatu zuen honek guztiak. == Azpiegiturak == * Liburutegia<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Leintz-Gatzaga - Udal Liburutegia|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2018-01-24|url=https://opendata.euskadi.eus/katalogoa/-/liburutegia/leintz-gatzaga-udal-liburutegia/|aldizkaria=opendata.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ireki zenetik hona, harrera bikaina izan du Leintz Gatzagako liburutegiak - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1524128347142-ireki-zenetik-hona-harrera-bikaina-izan-du-liburutegiak|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Frontoia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilotalekua berrituko dute eta San Milixan feriarako prest izango da - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609004395-pilotalekua-berrituko-dute-eta-san-milixan-feriarako-prest-izango-da|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Bolatokia * Gatz museoa<ref>{{Erreferentzia|abizena=Leniz 2015|izenburua=Museo de la Sal de Leintz Gatzaga|hizkuntza=es|url=http://el/%20Museo%20de%20la%20Sal%20de%20Leintz%20Gatzaga%20muestra%20las%20instalaciones%20utilizadas%20durante%20siglos%20para%20la%20producción%20de%20sal%20en%20la%20localidad%20de%20Leintz%20Gatzagak.|aldizkaria=el|sartze-data=2020-05-23}}{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Arkitektura == Hiribilduaren planoa oso erregularra da, jendea bertara bizitzera joan aurretik planifikatu baitzen. [[Lauki]] itxura du eta kale batek elkarzutik mozten dituen beste kale paralelo batzuen inguruan egituratua dago. Hiru kale nagusi ditu, ipar-ekialde zentzuan orientaturik eta [[sestra-kurba|sestra-kurbekiko]] paralelo antolaturik: Arrosario kalea, Santiago kalea eta horren jarraipena den Pilar kalea eta oso aldatua dagoen Gurutze kalea. Garai batean Araba aldera joateko bide zaharrak, ''Errepidea'' izenekoak, kale horiek mozten ditu, hiribildu osoa ere ekialde-mendebalde norabidean mozten duela. {| style="width: 50%; margin-bottom: 0px; align: "left" | [[Fitxategi:2424 o Salinas de Leniz Ojanguren.jpg |thumb|150px|Kale bat 1915ean]] | [[Fitxategi:2010 Leintz Gatzagako herrigunea.jpg |thumb|150px|Kale bera 2010ean]] |} Eremu honen mugak hauek dira: iparraldean gaur egun [[Gasteiz]]era doan errepidea. Mendebaldean Arrosario kaleko etxeen atzeko aldeak, Gebara jauregia barne, eta, hortik, San Inazio ateak eta aipatutako etxeen atzeko aldeek markatzen duten lerroa. Hegoaldean hirigunea eta [[baratze]]ak banatzen dituen bidearen bazterrean dagoen pareta. Eta ekialdean eskola publiko zaharrak eta udaletxeak eratzen duten etxadiaren atzeko aldeko muga. Hiribilduaren barruko aldea [[mehelin]]dun etxez osatua dago. Etxe horien neurriak erregularrak dira eta etxadi bikoitzak osatzen dituzte hirigunearen erdian (Arrosario kalea eta Santiago/Pilar kale arteko etxadia) eta bakunak, berriz, aldeetan. Etxe hauek, garai honetako guztiak bezala, fatxada estua dute eta sakonera handiko lurzatietan eraikiak daude. Beren atzeko aldeak [[karkaba]]ra ematen dute eta bertatik argia sartzen zaie. Hiribilduaren beheko aldea ez dator bat eskema horrekin (Gurutze kalea). Bertan izandako [[hirigintza]] aldaketak handiagoak izan dira eta, ondorioz, jatorrizko planoa hondatu egin da eremu horretan: etxadi oso batzuk desagertu eta beste zenbait berri eratu dira. Era berean ipar-ekialdeko izkina ere asko aldatu da, orubearen egonkortasun eza dela eta. Bertan garai bateko [[harresi]]aren zati bat ere berreraiki da, baina Erdi Aroko hiribildu zaharraren planoa asko aldatu da. Elizaren kokapenak ere hausten du eskema ortogonala; erdi-erdian dago, ardatza IE-HM aldera desbideratua duela. Beharbada, hiribilduak bizi izan dituen berreraikuntza ugarietakoren baten hirigintza-plangintzari egokitzeko egingo zuten horrela. Hiribilduetan oso espazio libre gutxi izaten dira, baina hor ia-ia hutsaren hurrengoak dira. Salbuespen bakarra Pilar kalea eta San Millan elizaren atzeko aldea elkartzen diren gunea da. Bertan [[plaza]]txo bat dago, kaleak eta elizak orientazio desberdina dutenez, angelu bat eratzen da eta. == Demografia == [[XX. mendea]]n gainbehera demografikoa jasan du herriak industrializaziotik kanpo gelditu baitzen. Hori dela-eta, eskualdeko inguruko udalerrietara joan ziren biztanle ugari lan bila. Azken urteotan Gatzagak biztanle igoera txiki bat eduki duen arren, oso jendarte zahartua dauka herriak gaur egun. 2019an 250 biztanle zeuzkan herriak. Horietatik %22k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %6,4 ziren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Web Eustat. Leintz-Gatzagako datu estatistikoak|url=https://eu.eustat.eus/municipal/datos_estadisticos/leintz_gatzaga.html|aldizkaria=eu.eustat.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Leintz Gatzagako biztanleria |altuera=300 |zabalera=500 | 1900 | 503 | 1910 | 473 | 1920 | 424 | 1930 | 394 | 1940 | 353 | 1950 | 392 | 1960 | 408 | 1970 | 293 | 1981 | 232 | 1991 | 207 | 2000 | 254 | 2011 | 272 | 2021 | 211 | |oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_padron.htm www.ine.es] }} == Politika == {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2015eko maiatzaren 24a |data_a = 2011ko maiatzaren 22a |alderdia1 = Agrupación de Electores de Leintz Gatzaga |kolorea1 = #aaa |zinegotziak1 = 5 |botoak1 = 67 |ehunekoa1 = 82,72 |zinegotziak1_a = 7 |botoak1_a = 121 |ehunekoa1_a = 99,18 |informazioa = |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] }} [[2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2019ko apirileko udal hauteskunde]]<nowiki/>etan zerrendarik ez zen aurkeztu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gatzagan ez da zerrendarik aurkeztu eta hauteskundeak deituko dituzte berriro - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1556097891001-gatzagan-ez-da-zerrendarik-aurkeztu-eta-sei-hilabete-barru-hauteskundeak-deituko-dituzte-berriro|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Sei hilabete beranduago ospatu ziren hauteskundeak, eta Gatzagako Hautesle Elkartea izan zen aukera bakarra<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Udal hauteskundeak domekan egingo dira Gatzagan - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1573816105285-udal-hauteskundeak-domekan-egingo-dira-gatzagan|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Euskal Irrati|abizena=Telebista|izenburua=Udal hauteskundeak Nafarroako 21 herritan eta Gipuzkoako batean, igande honetan|hizkuntza=eu|data=2019-11-16|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/6822115/udal-hauteskundeak-leintz-gatzagan-eta-nafarroako-21-herritan-2019-azaroak-17/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> eta 99 boto lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/ab12aAREWar/resultado/maint|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>. Eugenio Otsoa izendatu zuten alkate.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> === Alkateak === Hauek izan dira Leintz Gatzagako azken alkateak: {| class="wikitable" |- bgcolor="#D8D8D8" |'''[[Alkate|Alkatea]]''' |'''Agintaldi hasiera''' |'''Agintaldi amaiera''' | colspan="2" |'''Alderdia<ref name=":02">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2022-05-16}}</ref>''' |- | [[Jesus Fernandez de Arroyabe Beitia]]<ref name=":02" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/leintz-gatzaga/ar-99783-53746/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | [[1979]] | [[1983]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Maria Idigoras Arregui]]16 | 1983 | [[1987]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eugenio Otsoa|Eugenio Otsoa Ugalde]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2019-12-07|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa, Gatzagako Hautesle Elkarteko alkategaia: "Edozein gustura egongo den herri erakargarria gura dut izatea Gatzaga"|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2011-12-19|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609106296-eugenio-otsoa-gatzagako-hautesle-elkarteko-alkategaia-edozein-gustura-egongo-den-herri-erakargarria-gura-dut-izatea-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa hil da, Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-02-22|url=https://goiena.eus/gatzaga/1675705494470-eugenio-otsoa-hil-da|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref> | 1987 | [[1991]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | [[Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea]] |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 1991 | [[1995]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 1995 | [[1999]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 1999 | [[2000]] ^a | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Jose Ramon Agirreurreta Ceciaga]]19 | 2000 | [[2003]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Jose Ramon Perez Lizarralde]] | 2003 | [[2007]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eusebio Villar Azkarate]] | 2007 | [[2011]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 2011 | [[2015]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Eneka Zancada Rementeria]]19 | 2015 | [[2019]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde1719 | 2019 | [[2023]] ^b | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Ion Sasiain Larrucea]] | 2023 | 2023 | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Dorleta Elkorobarrutia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=72 botorekin Dorleta Elkorobarrutia izango da Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-05-28|url=https://goiena.eus/gatzaga/1684850367861-leintz-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | 2023 | Jardunean | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |} ^a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. ^b Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. == Ekonomia == 2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %7,3. Bigarren sektorea %7,4. Hirugarren sektorea %84,5. Eraikuntza %0,8.<ref name=":0" /> == Euskara == [[Fitxategi:Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola.webm|thumb|Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Debagoienekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sortaldekoa-m/debagoienekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|hizkuntza=eu|url=http://www.ahotsak.eus|aldizkaria=www.ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref><ref name="#2">{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/leintz-gatzaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> proiekturako)]] Leintz Gatzagan<ref name="#2"/> Debagoieneko euskara<ref name="#1"/> hitz egiten da, mendebaldeko euskalkiaren aldaera. 2016an herritarren %80 euskalduna zen.<ref name=":0" /> == Ondasun nabarmenak == {{Sakontzeko|Zerrenda:Leintz Gatzagako kultura ondasunak}} [[Fitxategi:DorletakoSantutegia.jpg|thumb|300px|[[Dorletako santutegia]]]] [[Fitxategi:Santa-Maria-Patroness-of-bicyclists-4606.jpg|thumb|GI-627 errepideko estatua: Dorletako ama, txirrindularien zaindari. Leintz-Gatzaga.]] Hiribilduaren planoan bi eraikin aipagarri baino ez daude: batetik, '''Soran etxea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Soran jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/soran-jauregia/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/31885&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, gaur egun jauregi urbanoa, atzeko aldeko karkaba hausten duena kale txiki bat eratzeko eta; bestetik, '''Gebara jauregia''', mugen barruan sartu dena, nahiz eta harresiz kanpo egon, hiribildua babesteko egituretako bat baita, gaur egun baserri eta kale giro artean dagoen jauregia izan arren. [[1996]]ko [[martxoaren 12]]an, [[Eusko Jaurlaritza]]k ''monumentu-multzo'' izendatu zuen Leintz Gatzagako Hirigune Historikoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzagako Hiri Historikoa. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/leintz-gatzagako-hiri-historikoa/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/57018&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, Sailkatutako [[Kultura-ondasun|Kultura Ondasuna]]<ref name = "EHAA">[https://web.archive.org/web/20140512225937/http://www.euskadi.net/cgi-bin_k54/concor?e=&FRASE=1996%2F03%2F27an%20argitaratutako%201996%2F03%2F12ko%20199600054%20DEKRETUA%20aldatzen%20du%20&BOTON.x=5&BOTON.y=7 Monumentu-multzo izendapena EHAAn]</ref>. Monumentu zibilen artean aipatzekoak dira: * [[Urigoen etxea|'''Kapitangoa jauregia''']] (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=1007&nombre=1007&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baltasar García de Olaberen etxea''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Olabe etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/olabe-etxea/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32089&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Torrekua''' edo [[Elexalde etxea|'''Elexalde jauregia''']] (XVII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elexalde etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/elexalde-etxea/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32078&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=899&nombre=899&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Garro jauregia|'''Garro jauregia''']] (XVII. mende amaierakoa, gaur egun Kultura Etxea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Garro jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/garro-jauregia/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32071&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=897&nombre=897&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Barandapea atea''' (XVII. mendekoa) * '''"Doce Caños"''' edo '''"As de Copas"-eko iturria''' (1715koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iturria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/iturria/iturria/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/34760&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=901&nombre=901&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''San Inazio atea''' (1760koa, sarbide nagusia izandakoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Ignacioko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-ignacioko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32081&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Ostatua jauregia''' (1766koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=900&nombre=900&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Indianokua''' edo [[Soran jauregia|'''Soran jauregia''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=898&nombre=898&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Errosario Ama Birjinaren atea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errosarioko Amabirjinaren Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/errosarioko-amabirjinaren-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32096&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Leintz Gatzagako udaletxea|'''Udaletxea''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Consistorial etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/consistorial-etxea/udaletxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/35064&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=896&nombre=896&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Harresia''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Harresia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/harresia/harresia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32098&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Pilarreko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilarreko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/pilarreko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32095&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Santiagoko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santiagoko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santiagoko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32097&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Herrigunetik kanpo, azkenik, badaude hiru leku interesgarri: * [[Elgea-Artiako Estazio Megalitikoa]] * [[Dorletako santutegia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=950&nombre=950&nodo=&orden=True&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=SANTUARIO DE DORLETA. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santuario-de-dorleta/eliza-/leintz-gatzaga/-dorleta/fichaconsulta/31811&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Gatzaren Museoa]] Aipagarriak diren beste eraikin batzuk: * '''San Millan eliza'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=914&nombre=914&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Millango Eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-millango-eliza/eliza-/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32084&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baselizak''': Zurtitzako San Martin, Iñurrietako San Joan Bataiatzailearen monasterioa, San Joan Ebanjelaria, Santi Kurtz, Santiago Nagusia, Santa Engrazia eta Santa Kolunba<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antcatalogo.asp?nombre=792&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baserriak''': San Juan Zahar baserria<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Juan Zahar baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-juan-zahar-baserria/baserria/leintz-gatzaga/-olaun-auzoa/fichaconsulta/34612&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Argazki galeria == <gallery> Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio de Kapitangoa 1.JPG|[[Urigoen etxea|Kapitangoa jauregiaren]] aurrealdea. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Elexalde 1.JPG|[[Elexalde etxea|Torrekua edo Elexalde jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Garro (Kultur Etxea) 1.JPG|[[Garro jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Hotel Palacio Soran 1.JPG|[[Soran jauregia|Indianokua edo Soran jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz.Gatzaga) - Ayuntamiento 1.JPG|[[Leintz Gatzagako udaletxea]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Iglesia de San Millán 4.JPG|San Millan eliza. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Museo de la sal 3.JPG|[[Gatzaren Museoa]]. Fitxategi:Leintz gatzaga bolatokia.jpg|Bolatokia Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 2.JPG|San Inazio atea Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 6.JPG|Errosarioko Ama Birjinaren atea Fitxategi:Vista general de la localidad de Leintz-Gatzaga (1 de 1) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|Herria 1940an Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Fuente de los doce Caños 1.JPG|"As de Copas"/Bateko kopa iturria </gallery> == Gatzagar ezagunak == * Juan Ochoa de Elexalde Heredia ([[XVI. mendea]]): [[Mexiko]]n aritutako militarra. * Martín de Zumarraga Murgia (XVI): merkataria. * Andrés de Elejalde ([[XVII. mendea]]): militarra. * [[Melchor de Santa Inés Oianguren]] ([[1688]]-[[1747]]): [[frantziskotar]]ra. ''"Arte de la Lengua Japona"'' idatzi zuen 1738an, gazteleraz idatzitako lehenengo japonieraren gramatika. * Francisco de Astaburuaga Etxeberria (1737?-?): [[Txile]]n aritutako militar eta merkataria. * Juan Esteban de Izaga ([[1796]]-[[1837]]): musikaria eta politikaria, Madrilgo Gorteetan diputatu. * Ciriaco de Izaga (?-[[1866]]): herriko elizen aldeko ongilea. * [[Jesús José Sagredo]] Zuloaga ([[1874]]-[[1923]]): apaiz, historialari, organista eta musikagilea. * Pedro Lafuente ([[1891]]-?): [[Argentina]]n ibilitako tenorea. * Gregorio Altube Izaga (?-[[1969]]): kazetari eta politikaria. * [[Sebastian Sasiain|Sebastian Sasiain Zubillaga]] (1900-1976): [[Paraguai]]ra lanera joandako nekazaria, [[Misionesko departamendua|Misionesko departamenduko]] bi jan-edan tipikoren sortzailea. * Eduardo Aparicio Zamarreño ([[1916]]-[[2007]]): [[Espainiako Alderdi Komunista|PCEren]] politikaria. == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Gesaltza Añana]] == Kanpo estekak == {{Atari|Gipuzkoa|Gipuzkoa}} * [http://www.leintzgatzaga.eus/ Leintz Gatzagako Udalaren webgunea] * [http://www.goiena.net/gatzaga Herriko albisteak Goiena.net-en] {{autoritate kontrola}} {{Debagoieneko udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako hiribilduak}} [[Kategoria:Leintz Gatzaga]] [[Kategoria:Gipuzkoako udalerriak]] d4t0301mq310kkbjenefx15ydqbdj79 9999253 9999252 2024-12-14T09:40:04Z EnekoPanamá 71145 /* Alkateak */ 9999253 wikitext text/x-wiki {{Gipuzkoako udalerri infotaula | izena = Leintz Gatzaga | nongo = Leintz Gatzagako | irudia = Leintz Gatzaga.jpg | irudiaren testua = Leintz-Gatzagako ikuspegia. | garaiera = 365-1002 (455 [[Leintz Gatzagako udaletxea|udaletxean]]) | distantzia = 81 }} '''Leintz Gatzaga''' [[Gipuzkoa]]ko hego-mendebaldean dagoen udalerri txikia da, [[Araba]]ko mugan, [[Debagoiena]] eskualdean biztanle gutxien daukan udalerria dena. 14.7&nbsp;km²-ko azalera du eta {{Gipuzkoako_udalerrien_biztanleria|Leintz Gatzaga}} biztanle zituen {{Gipuzkoako udalerrien biztanleria|urtea}}. urtean. Bi auzune nagusi ditu, Goiherri eta Olaun izenekoak. == Izena == '''Leintz Gatzaga''' izenak herriaren inguruan dauden [[gatzaga]] garrantzitsu batzuetan du jatorria. [[Dorletako Gatzagak|Dorletako gatzaga]] horiek izan ziren herriaren sorreraren arrazoi Erdi Aroan. Gaur egun ez dira komertzialki esplotatzen eta museo baten egoitza osatzen dute. Izenaren beste zatiak, '''Leintz''', [[Leintz|herria kokatuta dagoen haranean]] du jatorria. Haranaren izenaren jatorria ez dago argi, ordea. Filologo batzuek diotenez latinetiko jatorria izan lezake. '''Gatzaga''' hitzak berriz, gatza dagoen tokia esan nahi du. Antzinako dokumentuek diotenez, herriaren [[gaztelania]]zko lehen izena '''Salinas de Léniz''' izan zen. 1087an herriaren sorrera ofizialaren aurretik, Galindo Iñigez, Iñigo Lopez Bizkaiko kondearen semeak, donazio hori egin zion [[Donemiliaga Kukula|Donemiliagako monasterioari]].<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa.|urtea=1862|abizena=Gorosábel|izena=Pablo de|orrialdeak=430–431|orrialdea=|argitaletxea=Tolosa: Imprenta de Pedro Gurruchaga.|ISBN=}}</ref> 1980ko hamarkadan, herriak bere izen ofiziala gaztelaniatik euskarara aldatu zuen, Leintz Gatzaga izenera alegia. == Geografia == Leintz Gatzaga [[hiribildu]]a [[Deba (ibaia)|Deba ibaiaren]] goi-ibarrean dago kokatua, ibaiaren iturburutik oso hurbil eta ibarra ixten duten mendien ekialdeko hegala leuntzen den leku batean. [[Arlaban]] mendatetik oso hurbil dago eta, horregatik, hauxe da Gipuzkoan [[Erdi Aroa]]n fundatutako hiribilduetatik garaiena (600 m). Leku oso aproposa da, gainera, Deba ibarra [[Arabako lautada]]rekin eta [[Iberiar goi-lautada|Gaztelako goi-ordokiarekin]] komunikatzeko. Iparraldean [[Eskoriatza]], hegoaldean [[Arratzua-Ubarrundia|Arratzu-Ubarrundia]] ([[Araba]]), ekialdean [[Barrundia]] (Araba) eta mendebaldean [[Aramaio]] eta [[Legutio]] (Araba) mugakide ditu. Hauek dira herriko auzoak: Goierri, Olaun, Andra Mari eta Iñurrieta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=981&nombre=981&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Historia == Izena ematen dioten gatzagak [[Erromatar Inperioa|erromatarren]] garaitik ezagunak ziren, [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] gutxienez ustiatu ziren, eta eurak dira hiribilduaren sorreraren arrazoi nagusia, [[1331]]an gertatu zena, Alfontso XI.ak hiri-gutuna sinatu ondoren. Garai hori baino lehen, [[Aitzorrotzeko gaztelua]]ren menpe zeuden baserriak eta herrixkak zeuden (Zuritza, Labidea, Gaztelueta eta Beginarro). Gatzagen kontrolak garrantzi ekonomiko handia zuen, eta hainbat borroka piztu zuen. [[1374]]an, Beltrán de Guevara Oñatiko konte boteretsuak bereganatu zituen, [[leinu gerrak|oinaztar eta ganboatarren arteko gerraren]] baitan. Horren ondorioz, 1334, 1371, 1492 eta 1498an suteak izan ziren. Jaun feudalen menpe egon zen herria [[1493]] arte, errege-erreginen eskuetara itzuli zenenean. Kontearen dorretxea bota eta bere ordez Elexalde jauregia eraiki zuten. Mugakidea izanik, [[Gipuzkoa]]ren zati bihurtu zen 1496an, [[Arabako ermandadeak|Arabako Ermandadearen]] barruan egon eta gero. [[XVII. mendea]]n Errege-erreginen Bidea eraiki zuten, Espainia eta Frantzia lotzen zituena. Honek aurrerabidea ekarri zion herriari, bertatik errege-erreginak eta handikiak igaro zirelarik. Ostatuak, bentak eta bestelako zerbitzuak eskaini ahal izan zituzten. Horren lekukoa da hein handi batean gaur egun herriak duen itxura. Hala ere, egoera estrategiko honek guduak ekarri zizkion herriari [[XVIII. mendea]]ren amaieratik [[XIX. mendea]]n zehar, [[Konbentzio Gerra]]n, [[Iberiar Penintsulako Gerra|Espainiako Independentziaren Gerran]] eta [[Karlistaldiak|Karlistaldietan]]. Besteak beste, Santa Kruz apaizak frantziarren aurka egindakoa 1811an edo Arlabango Gudua 1836an. Etxegarateko mendatearen errepidea [[1851]]an zabaltzeak gainbehera ekarri zion herriari, [[1864]]an zabaldutako Madril-Irun trenbideak areagotuta. Krisialdi ekonomiko latza suposatu zuen honek guztiak. == Azpiegiturak == * Liburutegia<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Leintz-Gatzaga - Udal Liburutegia|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2018-01-24|url=https://opendata.euskadi.eus/katalogoa/-/liburutegia/leintz-gatzaga-udal-liburutegia/|aldizkaria=opendata.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ireki zenetik hona, harrera bikaina izan du Leintz Gatzagako liburutegiak - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1524128347142-ireki-zenetik-hona-harrera-bikaina-izan-du-liburutegiak|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Frontoia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilotalekua berrituko dute eta San Milixan feriarako prest izango da - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609004395-pilotalekua-berrituko-dute-eta-san-milixan-feriarako-prest-izango-da|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Bolatokia * Gatz museoa<ref>{{Erreferentzia|abizena=Leniz 2015|izenburua=Museo de la Sal de Leintz Gatzaga|hizkuntza=es|url=http://el/%20Museo%20de%20la%20Sal%20de%20Leintz%20Gatzaga%20muestra%20las%20instalaciones%20utilizadas%20durante%20siglos%20para%20la%20producción%20de%20sal%20en%20la%20localidad%20de%20Leintz%20Gatzagak.|aldizkaria=el|sartze-data=2020-05-23}}{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Arkitektura == Hiribilduaren planoa oso erregularra da, jendea bertara bizitzera joan aurretik planifikatu baitzen. [[Lauki]] itxura du eta kale batek elkarzutik mozten dituen beste kale paralelo batzuen inguruan egituratua dago. Hiru kale nagusi ditu, ipar-ekialde zentzuan orientaturik eta [[sestra-kurba|sestra-kurbekiko]] paralelo antolaturik: Arrosario kalea, Santiago kalea eta horren jarraipena den Pilar kalea eta oso aldatua dagoen Gurutze kalea. Garai batean Araba aldera joateko bide zaharrak, ''Errepidea'' izenekoak, kale horiek mozten ditu, hiribildu osoa ere ekialde-mendebalde norabidean mozten duela. {| style="width: 50%; margin-bottom: 0px; align: "left" | [[Fitxategi:2424 o Salinas de Leniz Ojanguren.jpg |thumb|150px|Kale bat 1915ean]] | [[Fitxategi:2010 Leintz Gatzagako herrigunea.jpg |thumb|150px|Kale bera 2010ean]] |} Eremu honen mugak hauek dira: iparraldean gaur egun [[Gasteiz]]era doan errepidea. Mendebaldean Arrosario kaleko etxeen atzeko aldeak, Gebara jauregia barne, eta, hortik, San Inazio ateak eta aipatutako etxeen atzeko aldeek markatzen duten lerroa. Hegoaldean hirigunea eta [[baratze]]ak banatzen dituen bidearen bazterrean dagoen pareta. Eta ekialdean eskola publiko zaharrak eta udaletxeak eratzen duten etxadiaren atzeko aldeko muga. Hiribilduaren barruko aldea [[mehelin]]dun etxez osatua dago. Etxe horien neurriak erregularrak dira eta etxadi bikoitzak osatzen dituzte hirigunearen erdian (Arrosario kalea eta Santiago/Pilar kale arteko etxadia) eta bakunak, berriz, aldeetan. Etxe hauek, garai honetako guztiak bezala, fatxada estua dute eta sakonera handiko lurzatietan eraikiak daude. Beren atzeko aldeak [[karkaba]]ra ematen dute eta bertatik argia sartzen zaie. Hiribilduaren beheko aldea ez dator bat eskema horrekin (Gurutze kalea). Bertan izandako [[hirigintza]] aldaketak handiagoak izan dira eta, ondorioz, jatorrizko planoa hondatu egin da eremu horretan: etxadi oso batzuk desagertu eta beste zenbait berri eratu dira. Era berean ipar-ekialdeko izkina ere asko aldatu da, orubearen egonkortasun eza dela eta. Bertan garai bateko [[harresi]]aren zati bat ere berreraiki da, baina Erdi Aroko hiribildu zaharraren planoa asko aldatu da. Elizaren kokapenak ere hausten du eskema ortogonala; erdi-erdian dago, ardatza IE-HM aldera desbideratua duela. Beharbada, hiribilduak bizi izan dituen berreraikuntza ugarietakoren baten hirigintza-plangintzari egokitzeko egingo zuten horrela. Hiribilduetan oso espazio libre gutxi izaten dira, baina hor ia-ia hutsaren hurrengoak dira. Salbuespen bakarra Pilar kalea eta San Millan elizaren atzeko aldea elkartzen diren gunea da. Bertan [[plaza]]txo bat dago, kaleak eta elizak orientazio desberdina dutenez, angelu bat eratzen da eta. == Demografia == [[XX. mendea]]n gainbehera demografikoa jasan du herriak industrializaziotik kanpo gelditu baitzen. Hori dela-eta, eskualdeko inguruko udalerrietara joan ziren biztanle ugari lan bila. Azken urteotan Gatzagak biztanle igoera txiki bat eduki duen arren, oso jendarte zahartua dauka herriak gaur egun. 2019an 250 biztanle zeuzkan herriak. Horietatik %22k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %6,4 ziren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Web Eustat. Leintz-Gatzagako datu estatistikoak|url=https://eu.eustat.eus/municipal/datos_estadisticos/leintz_gatzaga.html|aldizkaria=eu.eustat.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Leintz Gatzagako biztanleria |altuera=300 |zabalera=500 | 1900 | 503 | 1910 | 473 | 1920 | 424 | 1930 | 394 | 1940 | 353 | 1950 | 392 | 1960 | 408 | 1970 | 293 | 1981 | 232 | 1991 | 207 | 2000 | 254 | 2011 | 272 | 2021 | 211 | |oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_padron.htm www.ine.es] }} == Politika == {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2015eko maiatzaren 24a |data_a = 2011ko maiatzaren 22a |alderdia1 = Agrupación de Electores de Leintz Gatzaga |kolorea1 = #aaa |zinegotziak1 = 5 |botoak1 = 67 |ehunekoa1 = 82,72 |zinegotziak1_a = 7 |botoak1_a = 121 |ehunekoa1_a = 99,18 |informazioa = |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] }} [[2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2019ko apirileko udal hauteskunde]]<nowiki/>etan zerrendarik ez zen aurkeztu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gatzagan ez da zerrendarik aurkeztu eta hauteskundeak deituko dituzte berriro - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1556097891001-gatzagan-ez-da-zerrendarik-aurkeztu-eta-sei-hilabete-barru-hauteskundeak-deituko-dituzte-berriro|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Sei hilabete beranduago ospatu ziren hauteskundeak, eta Gatzagako Hautesle Elkartea izan zen aukera bakarra<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Udal hauteskundeak domekan egingo dira Gatzagan - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1573816105285-udal-hauteskundeak-domekan-egingo-dira-gatzagan|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Euskal Irrati|abizena=Telebista|izenburua=Udal hauteskundeak Nafarroako 21 herritan eta Gipuzkoako batean, igande honetan|hizkuntza=eu|data=2019-11-16|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/6822115/udal-hauteskundeak-leintz-gatzagan-eta-nafarroako-21-herritan-2019-azaroak-17/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> eta 99 boto lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/ab12aAREWar/resultado/maint|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>. Eugenio Otsoa izendatu zuten alkate.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> === Alkateak === Hauek izan dira Leintz Gatzagako azken alkateak: {| class="wikitable" |- bgcolor="#D8D8D8" |'''[[Alkate|Alkatea]]''' |'''Agintaldi hasiera''' |'''Agintaldi amaiera''' | colspan="2" |'''Alderdia<ref name=":02">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2022-05-16}}</ref>''' |- | [[Jesus Fernandez de Arroyabe Beitia]]<ref name=":02" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/leintz-gatzaga/ar-99783-53746/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | [[1979]] | [[1983]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Maria Idigoras Arregui]]16 | 1983 | [[1987]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eugenio Otsoa|Eugenio Otsoa Ugalde]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2019-12-07|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa, Gatzagako Hautesle Elkarteko alkategaia: "Edozein gustura egongo den herri erakargarria gura dut izatea Gatzaga"|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2011-12-19|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609106296-eugenio-otsoa-gatzagako-hautesle-elkarteko-alkategaia-edozein-gustura-egongo-den-herri-erakargarria-gura-dut-izatea-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa hil da, Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-02-22|url=https://goiena.eus/gatzaga/1675705494470-eugenio-otsoa-hil-da|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref> | 1987 | [[1991]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | [[Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea]] |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 1991 | [[1995]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 1995 | [[1999]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 1999 | [[2000]] ^a | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Jose Ramon Agirreurreta Ceciaga]]19 | 2000 | [[2003]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Jose Ramon Perez Lizarralde]] | 2003 | [[2007]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eusebio Villar Azkarate]] | 2007 | [[2011]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 2011 | [[2015]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Eneka Zancada Rementeria]]19 | 2015 | [[2019]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde1719 | 2019 | [[2023]] ^b | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Ion Sasiain Larrucea]] | 2023 | 2023 | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Dorleta Elkorobarrutia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=72 botorekin Dorleta Elkorobarrutia izango da Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-05-28|url=https://goiena.eus/gatzaga/1684850367861-leintz-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | 2023 | Jardunean | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |} ^a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. ^b Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. == Ekonomia == 2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %7,3. Bigarren sektorea %7,4. Hirugarren sektorea %84,5. Eraikuntza %0,8.<ref name=":0" /> == Euskara == [[Fitxategi:Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola.webm|thumb|Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Debagoienekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sortaldekoa-m/debagoienekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|hizkuntza=eu|url=http://www.ahotsak.eus|aldizkaria=www.ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref><ref name="#2">{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/leintz-gatzaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> proiekturako)]] Leintz Gatzagan<ref name="#2"/> Debagoieneko euskara<ref name="#1"/> hitz egiten da, mendebaldeko euskalkiaren aldaera. 2016an herritarren %80 euskalduna zen.<ref name=":0" /> == Ondasun nabarmenak == {{Sakontzeko|Zerrenda:Leintz Gatzagako kultura ondasunak}} [[Fitxategi:DorletakoSantutegia.jpg|thumb|300px|[[Dorletako santutegia]]]] [[Fitxategi:Santa-Maria-Patroness-of-bicyclists-4606.jpg|thumb|GI-627 errepideko estatua: Dorletako ama, txirrindularien zaindari. Leintz-Gatzaga.]] Hiribilduaren planoan bi eraikin aipagarri baino ez daude: batetik, '''Soran etxea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Soran jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/soran-jauregia/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/31885&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, gaur egun jauregi urbanoa, atzeko aldeko karkaba hausten duena kale txiki bat eratzeko eta; bestetik, '''Gebara jauregia''', mugen barruan sartu dena, nahiz eta harresiz kanpo egon, hiribildua babesteko egituretako bat baita, gaur egun baserri eta kale giro artean dagoen jauregia izan arren. [[1996]]ko [[martxoaren 12]]an, [[Eusko Jaurlaritza]]k ''monumentu-multzo'' izendatu zuen Leintz Gatzagako Hirigune Historikoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzagako Hiri Historikoa. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/leintz-gatzagako-hiri-historikoa/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/57018&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, Sailkatutako [[Kultura-ondasun|Kultura Ondasuna]]<ref name = "EHAA">[https://web.archive.org/web/20140512225937/http://www.euskadi.net/cgi-bin_k54/concor?e=&FRASE=1996%2F03%2F27an%20argitaratutako%201996%2F03%2F12ko%20199600054%20DEKRETUA%20aldatzen%20du%20&BOTON.x=5&BOTON.y=7 Monumentu-multzo izendapena EHAAn]</ref>. Monumentu zibilen artean aipatzekoak dira: * [[Urigoen etxea|'''Kapitangoa jauregia''']] (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=1007&nombre=1007&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baltasar García de Olaberen etxea''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Olabe etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/olabe-etxea/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32089&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Torrekua''' edo [[Elexalde etxea|'''Elexalde jauregia''']] (XVII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elexalde etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/elexalde-etxea/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32078&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=899&nombre=899&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Garro jauregia|'''Garro jauregia''']] (XVII. mende amaierakoa, gaur egun Kultura Etxea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Garro jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/garro-jauregia/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32071&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=897&nombre=897&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Barandapea atea''' (XVII. mendekoa) * '''"Doce Caños"''' edo '''"As de Copas"-eko iturria''' (1715koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iturria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/iturria/iturria/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/34760&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=901&nombre=901&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''San Inazio atea''' (1760koa, sarbide nagusia izandakoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Ignacioko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-ignacioko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32081&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Ostatua jauregia''' (1766koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=900&nombre=900&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Indianokua''' edo [[Soran jauregia|'''Soran jauregia''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=898&nombre=898&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Errosario Ama Birjinaren atea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errosarioko Amabirjinaren Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/errosarioko-amabirjinaren-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32096&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Leintz Gatzagako udaletxea|'''Udaletxea''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Consistorial etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/consistorial-etxea/udaletxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/35064&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=896&nombre=896&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Harresia''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Harresia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/harresia/harresia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32098&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Pilarreko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilarreko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/pilarreko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32095&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Santiagoko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santiagoko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santiagoko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32097&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Herrigunetik kanpo, azkenik, badaude hiru leku interesgarri: * [[Elgea-Artiako Estazio Megalitikoa]] * [[Dorletako santutegia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=950&nombre=950&nodo=&orden=True&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=SANTUARIO DE DORLETA. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santuario-de-dorleta/eliza-/leintz-gatzaga/-dorleta/fichaconsulta/31811&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Gatzaren Museoa]] Aipagarriak diren beste eraikin batzuk: * '''San Millan eliza'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=914&nombre=914&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Millango Eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-millango-eliza/eliza-/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32084&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baselizak''': Zurtitzako San Martin, Iñurrietako San Joan Bataiatzailearen monasterioa, San Joan Ebanjelaria, Santi Kurtz, Santiago Nagusia, Santa Engrazia eta Santa Kolunba<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antcatalogo.asp?nombre=792&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baserriak''': San Juan Zahar baserria<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Juan Zahar baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-juan-zahar-baserria/baserria/leintz-gatzaga/-olaun-auzoa/fichaconsulta/34612&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Argazki galeria == <gallery> Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio de Kapitangoa 1.JPG|[[Urigoen etxea|Kapitangoa jauregiaren]] aurrealdea. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Elexalde 1.JPG|[[Elexalde etxea|Torrekua edo Elexalde jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Garro (Kultur Etxea) 1.JPG|[[Garro jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Hotel Palacio Soran 1.JPG|[[Soran jauregia|Indianokua edo Soran jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz.Gatzaga) - Ayuntamiento 1.JPG|[[Leintz Gatzagako udaletxea]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Iglesia de San Millán 4.JPG|San Millan eliza. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Museo de la sal 3.JPG|[[Gatzaren Museoa]]. Fitxategi:Leintz gatzaga bolatokia.jpg|Bolatokia Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 2.JPG|San Inazio atea Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 6.JPG|Errosarioko Ama Birjinaren atea Fitxategi:Vista general de la localidad de Leintz-Gatzaga (1 de 1) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|Herria 1940an Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Fuente de los doce Caños 1.JPG|"As de Copas"/Bateko kopa iturria </gallery> == Gatzagar ezagunak == * Juan Ochoa de Elexalde Heredia ([[XVI. mendea]]): [[Mexiko]]n aritutako militarra. * Martín de Zumarraga Murgia (XVI): merkataria. * Andrés de Elejalde ([[XVII. mendea]]): militarra. * [[Melchor de Santa Inés Oianguren]] ([[1688]]-[[1747]]): [[frantziskotar]]ra. ''"Arte de la Lengua Japona"'' idatzi zuen 1738an, gazteleraz idatzitako lehenengo japonieraren gramatika. * Francisco de Astaburuaga Etxeberria (1737?-?): [[Txile]]n aritutako militar eta merkataria. * Juan Esteban de Izaga ([[1796]]-[[1837]]): musikaria eta politikaria, Madrilgo Gorteetan diputatu. * Ciriaco de Izaga (?-[[1866]]): herriko elizen aldeko ongilea. * [[Jesús José Sagredo]] Zuloaga ([[1874]]-[[1923]]): apaiz, historialari, organista eta musikagilea. * Pedro Lafuente ([[1891]]-?): [[Argentina]]n ibilitako tenorea. * Gregorio Altube Izaga (?-[[1969]]): kazetari eta politikaria. * [[Sebastian Sasiain|Sebastian Sasiain Zubillaga]] (1900-1976): [[Paraguai]]ra lanera joandako nekazaria, [[Misionesko departamendua|Misionesko departamenduko]] bi jan-edan tipikoren sortzailea. * Eduardo Aparicio Zamarreño ([[1916]]-[[2007]]): [[Espainiako Alderdi Komunista|PCEren]] politikaria. == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Gesaltza Añana]] == Kanpo estekak == {{Atari|Gipuzkoa|Gipuzkoa}} * [http://www.leintzgatzaga.eus/ Leintz Gatzagako Udalaren webgunea] * [http://www.goiena.net/gatzaga Herriko albisteak Goiena.net-en] {{autoritate kontrola}} {{Debagoieneko udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako hiribilduak}} [[Kategoria:Leintz Gatzaga]] [[Kategoria:Gipuzkoako udalerriak]] 6llpjjunu80doi6f1fpv7c50hz4kkqb 9999254 9999253 2024-12-14T09:42:49Z EnekoPanamá 71145 9999254 wikitext text/x-wiki {{Gipuzkoako udalerri infotaula | izena = Leintz Gatzaga | nongo = Leintz Gatzagako | irudia = Leintz Gatzaga.jpg | irudiaren testua = Leintz-Gatzagako ikuspegia. | garaiera = 365-1002 (455 [[Leintz Gatzagako udaletxea|udaletxean]]) | distantzia = 81 }} '''Leintz Gatzaga''' [[Gipuzkoa]]ko hego-mendebaldean dagoen udalerri txikia da, [[Araba]]ko mugan, [[Debagoiena]] eskualdean biztanle gutxien daukan udalerria dena. 14.7&nbsp;km²-ko azalera du eta {{Gipuzkoako_udalerrien_biztanleria|Leintz Gatzaga}} biztanle zituen {{Gipuzkoako udalerrien biztanleria|urtea}}. urtean. Bi auzune nagusi ditu, Goiherri eta Olaun izenekoak. == Izena == '''Leintz Gatzaga''' izenak herriaren inguruan dauden [[gatzaga]] garrantzitsu batzuetan du jatorria. [[Dorletako Gatzagak|Dorletako gatzaga]] horiek izan ziren herriaren sorreraren arrazoi Erdi Aroan. Gaur egun ez dira komertzialki esplotatzen eta museo baten egoitza osatzen dute. Izenaren beste zatiak, '''Leintz''', [[Leintz|herria kokatuta dagoen haranean]] du jatorria. Haranaren izenaren jatorria ez dago argi, ordea. Filologo batzuek diotenez latinetiko jatorria izan lezake. '''Gatzaga''' hitzak berriz, gatza dagoen tokia esan nahi du. Antzinako dokumentuek diotenez, herriaren [[gaztelania]]zko lehen izena '''Salinas de Léniz''' izan zen. 1087an herriaren sorrera ofizialaren aurretik, Galindo Iñigez, Iñigo Lopez Bizkaiko kondearen semeak, donazio hori egin zion [[Donemiliaga Kukula|Donemiliagako monasterioari]].<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa.|urtea=1862|abizena=Gorosábel|izena=Pablo de|orrialdeak=430–431|orrialdea=|argitaletxea=Tolosa: Imprenta de Pedro Gurruchaga.|ISBN=}}</ref> 1980ko hamarkadan, herriak bere izen ofiziala gaztelaniatik euskarara aldatu zuen, Leintz Gatzaga izenera alegia. == Geografia == Leintz Gatzaga [[hiribildu]]a [[Deba (ibaia)|Deba ibaiaren]] goi-ibarrean dago kokatua, ibaiaren iturburutik oso hurbil eta ibarra ixten duten mendien ekialdeko hegala leuntzen den leku batean. [[Arlaban]] mendatetik oso hurbil dago eta, horregatik, hauxe da Gipuzkoan [[Erdi Aroa]]n fundatutako hiribilduetatik garaiena (600 m). Leku oso aproposa da, gainera, Deba ibarra [[Arabako lautada]]rekin eta [[Iberiar goi-lautada|Gaztelako goi-ordokiarekin]] komunikatzeko. Iparraldean [[Eskoriatza]], hegoaldean [[Arratzua-Ubarrundia|Arratzu-Ubarrundia]] ([[Araba]]), ekialdean [[Barrundia]] (Araba) eta mendebaldean [[Aramaio]] eta [[Legutio]] (Araba) mugakide ditu. Hauek dira herriko auzoak: Goierri, Olaun, Andra Mari eta Iñurrieta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=981&nombre=981&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Historia == Izena ematen dioten gatzagak [[Erromatar Inperioa|erromatarren]] garaitik ezagunak ziren, [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] gutxienez ustiatu ziren, eta eurak dira hiribilduaren sorreraren arrazoi nagusia, [[1331]]an gertatu zena, Alfontso XI.ak hiri-gutuna sinatu ondoren. Garai hori baino lehen, [[Aitzorrotzeko gaztelua]]ren menpe zeuden baserriak eta herrixkak zeuden (Zuritza, Labidea, Gaztelueta eta Beginarro). Gatzagen kontrolak garrantzi ekonomiko handia zuen, eta hainbat borroka piztu zuen. [[1374]]an, Beltrán de Guevara Oñatiko konte boteretsuak bereganatu zituen, [[leinu gerrak|oinaztar eta ganboatarren arteko gerraren]] baitan. Horren ondorioz, 1334, 1371, 1492 eta 1498an suteak izan ziren. Jaun feudalen menpe egon zen herria [[1493]] arte, errege-erreginen eskuetara itzuli zenenean. Kontearen dorretxea bota eta bere ordez Elexalde jauregia eraiki zuten. Mugakidea izanik, [[Gipuzkoa]]ren zati bihurtu zen 1496an, [[Arabako ermandadeak|Arabako Ermandadearen]] barruan egon eta gero. [[XVII. mendea]]n Errege-erreginen Bidea eraiki zuten, Espainia eta Frantzia lotzen zituena. Honek aurrerabidea ekarri zion herriari, bertatik errege-erreginak eta handikiak igaro zirelarik. Ostatuak, bentak eta bestelako zerbitzuak eskaini ahal izan zituzten. Horren lekukoa da hein handi batean gaur egun herriak duen itxura. Hala ere, egoera estrategiko honek guduak ekarri zizkion herriari [[XVIII. mendea]]ren amaieratik [[XIX. mendea]]n zehar, [[Konbentzio Gerra]]n, [[Iberiar Penintsulako Gerra|Espainiako Independentziaren Gerran]] eta [[Karlistaldiak|Karlistaldietan]]. Besteak beste, Santa Kruz apaizak frantziarren aurka egindakoa 1811an edo Arlabango Gudua 1836an. Etxegarateko mendatearen errepidea [[1851]]an zabaltzeak gainbehera ekarri zion herriari, [[1864]]an zabaldutako Madril-Irun trenbideak areagotuta. Krisialdi ekonomiko latza suposatu zuen honek guztiak. == Azpiegiturak == * Liburutegia<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Leintz-Gatzaga - Udal Liburutegia|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2018-01-24|url=https://opendata.euskadi.eus/katalogoa/-/liburutegia/leintz-gatzaga-udal-liburutegia/|aldizkaria=opendata.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ireki zenetik hona, harrera bikaina izan du Leintz Gatzagako liburutegiak - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1524128347142-ireki-zenetik-hona-harrera-bikaina-izan-du-liburutegiak|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Frontoia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilotalekua berrituko dute eta San Milixan feriarako prest izango da - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609004395-pilotalekua-berrituko-dute-eta-san-milixan-feriarako-prest-izango-da|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Bolatokia * Gatz museoa<ref>{{Erreferentzia|abizena=Leniz 2015|izenburua=Museo de la Sal de Leintz Gatzaga|hizkuntza=es|url=http://el/%20Museo%20de%20la%20Sal%20de%20Leintz%20Gatzaga%20muestra%20las%20instalaciones%20utilizadas%20durante%20siglos%20para%20la%20producción%20de%20sal%20en%20la%20localidad%20de%20Leintz%20Gatzagak.|aldizkaria=el|sartze-data=2020-05-23}}{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Arkitektura == Hiribilduaren planoa oso erregularra da, jendea bertara bizitzera joan aurretik planifikatu baitzen. [[Lauki]] itxura du eta kale batek elkarzutik mozten dituen beste kale paralelo batzuen inguruan egituratua dago. Hiru kale nagusi ditu, ipar-ekialde zentzuan orientaturik eta [[sestra-kurba|sestra-kurbekiko]] paralelo antolaturik: Arrosario kalea, Santiago kalea eta horren jarraipena den Pilar kalea eta oso aldatua dagoen Gurutze kalea. Garai batean Araba aldera joateko bide zaharrak, ''Errepidea'' izenekoak, kale horiek mozten ditu, hiribildu osoa ere ekialde-mendebalde norabidean mozten duela. {| style="width: 50%; margin-bottom: 0px; align: "left" | [[Fitxategi:2424 o Salinas de Leniz Ojanguren.jpg |thumb|150px|Kale bat 1915ean]] | [[Fitxategi:2010 Leintz Gatzagako herrigunea.jpg |thumb|150px|Kale bera 2010ean]] |} Eremu honen mugak hauek dira: iparraldean gaur egun [[Gasteiz]]era doan errepidea. Mendebaldean Arrosario kaleko etxeen atzeko aldeak, Gebara jauregia barne, eta, hortik, San Inazio ateak eta aipatutako etxeen atzeko aldeek markatzen duten lerroa. Hegoaldean hirigunea eta [[baratze]]ak banatzen dituen bidearen bazterrean dagoen pareta. Eta ekialdean eskola publiko zaharrak eta udaletxeak eratzen duten etxadiaren atzeko aldeko muga. Hiribilduaren barruko aldea [[mehelin]]dun etxez osatua dago. Etxe horien neurriak erregularrak dira eta etxadi bikoitzak osatzen dituzte hirigunearen erdian (Arrosario kalea eta Santiago/Pilar kale arteko etxadia) eta bakunak, berriz, aldeetan. Etxe hauek, garai honetako guztiak bezala, fatxada estua dute eta sakonera handiko lurzatietan eraikiak daude. Beren atzeko aldeak [[karkaba]]ra ematen dute eta bertatik argia sartzen zaie. Hiribilduaren beheko aldea ez dator bat eskema horrekin (Gurutze kalea). Bertan izandako [[hirigintza]] aldaketak handiagoak izan dira eta, ondorioz, jatorrizko planoa hondatu egin da eremu horretan: etxadi oso batzuk desagertu eta beste zenbait berri eratu dira. Era berean ipar-ekialdeko izkina ere asko aldatu da, orubearen egonkortasun eza dela eta. Bertan garai bateko [[harresi]]aren zati bat ere berreraiki da, baina Erdi Aroko hiribildu zaharraren planoa asko aldatu da. Elizaren kokapenak ere hausten du eskema ortogonala; erdi-erdian dago, ardatza IE-HM aldera desbideratua duela. Beharbada, hiribilduak bizi izan dituen berreraikuntza ugarietakoren baten hirigintza-plangintzari egokitzeko egingo zuten horrela. Hiribilduetan oso espazio libre gutxi izaten dira, baina hor ia-ia hutsaren hurrengoak dira. Salbuespen bakarra Pilar kalea eta San Millan elizaren atzeko aldea elkartzen diren gunea da. Bertan [[plaza]]txo bat dago, kaleak eta elizak orientazio desberdina dutenez, angelu bat eratzen da eta. == Demografia == [[XX. mendea]]n gainbehera demografikoa jasan du herriak industrializaziotik kanpo gelditu baitzen. Hori dela-eta, eskualdeko inguruko udalerrietara joan ziren biztanle ugari lan bila. Azken urteotan Gatzagak biztanle igoera txiki bat eduki duen arren, oso jendarte zahartua dauka herriak gaur egun. 2019an 250 biztanle zeuzkan herriak. Horietatik %22k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %6,4 ziren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Web Eustat. Leintz-Gatzagako datu estatistikoak|url=https://eu.eustat.eus/municipal/datos_estadisticos/leintz_gatzaga.html|aldizkaria=eu.eustat.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Leintz Gatzagako biztanleria |altuera=300 |zabalera=500 | 1900 | 503 | 1910 | 473 | 1920 | 424 | 1930 | 394 | 1940 | 353 | 1950 | 392 | 1960 | 408 | 1970 | 293 | 1981 | 232 | 1991 | 207 | 2000 | 254 | 2011 | 272 | 2021 | 211 | |oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_padron.htm www.ine.es] }} == Politika == {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2015eko maiatzaren 24a |data_a = 2011ko maiatzaren 22a |alderdia1 = Agrupación de Electores de Leintz Gatzaga |kolorea1 = #aaa |zinegotziak1 = 5 |botoak1 = 67 |ehunekoa1 = 82,72 |zinegotziak1_a = 7 |botoak1_a = 121 |ehunekoa1_a = 99,18 |informazioa = |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] }} [[2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2019ko apirileko udal hauteskunde]]<nowiki/>etan zerrendarik ez zen aurkeztu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gatzagan ez da zerrendarik aurkeztu eta hauteskundeak deituko dituzte berriro - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1556097891001-gatzagan-ez-da-zerrendarik-aurkeztu-eta-sei-hilabete-barru-hauteskundeak-deituko-dituzte-berriro|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Sei hilabete beranduago ospatu ziren hauteskundeak, eta Gatzagako Hautesle Elkartea izan zen aukera bakarra<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Udal hauteskundeak domekan egingo dira Gatzagan - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1573816105285-udal-hauteskundeak-domekan-egingo-dira-gatzagan|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Euskal Irrati|abizena=Telebista|izenburua=Udal hauteskundeak Nafarroako 21 herritan eta Gipuzkoako batean, igande honetan|hizkuntza=eu|data=2019-11-16|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/6822115/udal-hauteskundeak-leintz-gatzagan-eta-nafarroako-21-herritan-2019-azaroak-17/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> eta 99 boto lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/ab12aAREWar/resultado/maint|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>. Eugenio Otsoa izendatu zuten alkate.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> === Alkateak === Hauek izan dira Leintz Gatzagako azken alkateak: {| class="wikitable" |- bgcolor="#D8D8D8" |'''[[Alkate|Alkatea]]''' |'''Agintaldi hasiera''' |'''Agintaldi amaiera''' | colspan="2" |'''Alderdia<ref name=":02">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2022-05-16}}</ref>''' |- | [[Jesus Fernandez de Arroyabe Beitia]]<ref name=":02" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/leintz-gatzaga/ar-99783-53746/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | [[1979]] | [[1983]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Maria Idigoras Arregui]]16 | 1983 | [[1987]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eugenio Otsoa|Eugenio Otsoa Ugalde]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2019-12-07|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Otsoa Ugalde, Eugenio|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/otsoa-ugalde-eugenio/ar-113218/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa, Gatzagako Hautesle Elkarteko alkategaia: "Edozein gustura egongo den herri erakargarria gura dut izatea Gatzaga"|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2011-12-19|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609106296-eugenio-otsoa-gatzagako-hautesle-elkarteko-alkategaia-edozein-gustura-egongo-den-herri-erakargarria-gura-dut-izatea-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa hil da, Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-02-22|url=https://goiena.eus/gatzaga/1675705494470-eugenio-otsoa-hil-da|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref> | 1987 | [[1991]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | [[Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea]] |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 1991 | [[1995]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 1995 | [[1999]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 1999 | [[2000]] ^a | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Jose Ramon Agirreurreta Ceciaga]]19 | 2000 | [[2003]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Jose Ramon Perez Lizarralde]] | 2003 | [[2007]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eusebio Villar Azkarate]] | 2007 | [[2011]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 2011 | [[2015]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Eneka Zancada Rementeria]]19 | 2015 | [[2019]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde1719 | 2019 | [[2023]] ^b | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Ion Sasiain Larrucea]] | 2023 | 2023 | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Dorleta Elkorobarrutia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=72 botorekin Dorleta Elkorobarrutia izango da Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-05-28|url=https://goiena.eus/gatzaga/1684850367861-leintz-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | 2023 | Jardunean | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |} ^a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. ^b Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. == Ekonomia == 2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %7,3. Bigarren sektorea %7,4. Hirugarren sektorea %84,5. Eraikuntza %0,8.<ref name=":0" /> == Euskara == [[Fitxategi:Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola.webm|thumb|Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Debagoienekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sortaldekoa-m/debagoienekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|hizkuntza=eu|url=http://www.ahotsak.eus|aldizkaria=www.ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref><ref name="#2">{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/leintz-gatzaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> proiekturako)]] Leintz Gatzagan<ref name="#2"/> Debagoieneko euskara<ref name="#1"/> hitz egiten da, mendebaldeko euskalkiaren aldaera. 2016an herritarren %80 euskalduna zen.<ref name=":0" /> == Ondasun nabarmenak == {{Sakontzeko|Zerrenda:Leintz Gatzagako kultura ondasunak}} [[Fitxategi:DorletakoSantutegia.jpg|thumb|300px|[[Dorletako santutegia]]]] [[Fitxategi:Santa-Maria-Patroness-of-bicyclists-4606.jpg|thumb|GI-627 errepideko estatua: Dorletako ama, txirrindularien zaindari. Leintz-Gatzaga.]] Hiribilduaren planoan bi eraikin aipagarri baino ez daude: batetik, '''Soran etxea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Soran jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/soran-jauregia/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/31885&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, gaur egun jauregi urbanoa, atzeko aldeko karkaba hausten duena kale txiki bat eratzeko eta; bestetik, '''Gebara jauregia''', mugen barruan sartu dena, nahiz eta harresiz kanpo egon, hiribildua babesteko egituretako bat baita, gaur egun baserri eta kale giro artean dagoen jauregia izan arren. [[1996]]ko [[martxoaren 12]]an, [[Eusko Jaurlaritza]]k ''monumentu-multzo'' izendatu zuen Leintz Gatzagako Hirigune Historikoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzagako Hiri Historikoa. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/leintz-gatzagako-hiri-historikoa/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/57018&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, Sailkatutako [[Kultura-ondasun|Kultura Ondasuna]]<ref name = "EHAA">[https://web.archive.org/web/20140512225937/http://www.euskadi.net/cgi-bin_k54/concor?e=&FRASE=1996%2F03%2F27an%20argitaratutako%201996%2F03%2F12ko%20199600054%20DEKRETUA%20aldatzen%20du%20&BOTON.x=5&BOTON.y=7 Monumentu-multzo izendapena EHAAn]</ref>. Monumentu zibilen artean aipatzekoak dira: * [[Urigoen etxea|'''Kapitangoa jauregia''']] (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=1007&nombre=1007&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baltasar García de Olaberen etxea''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Olabe etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/olabe-etxea/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32089&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Torrekua''' edo [[Elexalde etxea|'''Elexalde jauregia''']] (XVII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elexalde etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/elexalde-etxea/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32078&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=899&nombre=899&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Garro jauregia|'''Garro jauregia''']] (XVII. mende amaierakoa, gaur egun Kultura Etxea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Garro jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/garro-jauregia/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32071&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=897&nombre=897&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Barandapea atea''' (XVII. mendekoa) * '''"Doce Caños"''' edo '''"As de Copas"-eko iturria''' (1715koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iturria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/iturria/iturria/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/34760&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=901&nombre=901&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''San Inazio atea''' (1760koa, sarbide nagusia izandakoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Ignacioko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-ignacioko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32081&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Ostatua jauregia''' (1766koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=900&nombre=900&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Indianokua''' edo [[Soran jauregia|'''Soran jauregia''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=898&nombre=898&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Errosario Ama Birjinaren atea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errosarioko Amabirjinaren Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/errosarioko-amabirjinaren-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32096&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Leintz Gatzagako udaletxea|'''Udaletxea''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Consistorial etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/consistorial-etxea/udaletxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/35064&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=896&nombre=896&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Harresia''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Harresia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/harresia/harresia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32098&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Pilarreko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilarreko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/pilarreko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32095&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Santiagoko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santiagoko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santiagoko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32097&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Herrigunetik kanpo, azkenik, badaude hiru leku interesgarri: * [[Elgea-Artiako Estazio Megalitikoa]] * [[Dorletako santutegia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=950&nombre=950&nodo=&orden=True&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=SANTUARIO DE DORLETA. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santuario-de-dorleta/eliza-/leintz-gatzaga/-dorleta/fichaconsulta/31811&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Gatzaren Museoa]] Aipagarriak diren beste eraikin batzuk: * '''San Millan eliza'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=914&nombre=914&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Millango Eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-millango-eliza/eliza-/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32084&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baselizak''': Zurtitzako San Martin, Iñurrietako San Joan Bataiatzailearen monasterioa, San Joan Ebanjelaria, Santi Kurtz, Santiago Nagusia, Santa Engrazia eta Santa Kolunba<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antcatalogo.asp?nombre=792&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baserriak''': San Juan Zahar baserria<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Juan Zahar baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-juan-zahar-baserria/baserria/leintz-gatzaga/-olaun-auzoa/fichaconsulta/34612&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Argazki galeria == <gallery> Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio de Kapitangoa 1.JPG|[[Urigoen etxea|Kapitangoa jauregiaren]] aurrealdea. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Elexalde 1.JPG|[[Elexalde etxea|Torrekua edo Elexalde jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Garro (Kultur Etxea) 1.JPG|[[Garro jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Hotel Palacio Soran 1.JPG|[[Soran jauregia|Indianokua edo Soran jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz.Gatzaga) - Ayuntamiento 1.JPG|[[Leintz Gatzagako udaletxea]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Iglesia de San Millán 4.JPG|San Millan eliza. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Museo de la sal 3.JPG|[[Gatzaren Museoa]]. Fitxategi:Leintz gatzaga bolatokia.jpg|Bolatokia Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 2.JPG|San Inazio atea Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 6.JPG|Errosarioko Ama Birjinaren atea Fitxategi:Vista general de la localidad de Leintz-Gatzaga (1 de 1) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|Herria 1940an Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Fuente de los doce Caños 1.JPG|"As de Copas"/Bateko kopa iturria </gallery> == Gatzagar ezagunak == * Juan Ochoa de Elexalde Heredia ([[XVI. mendea]]): [[Mexiko]]n aritutako militarra. * Martín de Zumarraga Murgia (XVI): merkataria. * Andrés de Elejalde ([[XVII. mendea]]): militarra. * [[Melchor de Santa Inés Oianguren]] ([[1688]]-[[1747]]): [[frantziskotar]]ra. ''"Arte de la Lengua Japona"'' idatzi zuen 1738an, gazteleraz idatzitako lehenengo japonieraren gramatika. * Francisco de Astaburuaga Etxeberria (1737?-?): [[Txile]]n aritutako militar eta merkataria. * Juan Esteban de Izaga ([[1796]]-[[1837]]): musikaria eta politikaria, Madrilgo Gorteetan diputatu. * Ciriaco de Izaga (?-[[1866]]): herriko elizen aldeko ongilea. * [[Jesús José Sagredo]] Zuloaga ([[1874]]-[[1923]]): apaiz, historialari, organista eta musikagilea. * Pedro Lafuente ([[1891]]-?): [[Argentina]]n ibilitako tenorea. * Gregorio Altube Izaga (?-[[1969]]): kazetari eta politikaria. * [[Sebastian Sasiain|Sebastian Sasiain Zubillaga]] (1900-1976): [[Paraguai]]ra lanera joandako nekazaria, [[Misionesko departamendua|Misionesko departamenduko]] bi jan-edan tipikoren sortzailea. * Eduardo Aparicio Zamarreño ([[1916]]-[[2007]]): [[Espainiako Alderdi Komunista|PCEren]] politikaria. == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Gesaltza Añana]] == Kanpo estekak == {{Atari|Gipuzkoa|Gipuzkoa}} * [http://www.leintzgatzaga.eus/ Leintz Gatzagako Udalaren webgunea] * [http://www.goiena.net/gatzaga Herriko albisteak Goiena.net-en] {{autoritate kontrola}} {{Debagoieneko udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako hiribilduak}} [[Kategoria:Leintz Gatzaga]] [[Kategoria:Gipuzkoako udalerriak]] ap2ji5acgodaiva4by9dw0bar9tz4p1 9999255 9999254 2024-12-14T09:44:43Z EnekoPanamá 71145 9999255 wikitext text/x-wiki {{Gipuzkoako udalerri infotaula | izena = Leintz Gatzaga | nongo = Leintz Gatzagako | irudia = Leintz Gatzaga.jpg | irudiaren testua = Leintz-Gatzagako ikuspegia. | garaiera = 365-1002 (455 [[Leintz Gatzagako udaletxea|udaletxean]]) | distantzia = 81 }} '''Leintz Gatzaga''' [[Gipuzkoa]]ko hego-mendebaldean dagoen udalerri txikia da, [[Araba]]ko mugan, [[Debagoiena]] eskualdean biztanle gutxien daukan udalerria dena. 14.7&nbsp;km²-ko azalera du eta {{Gipuzkoako_udalerrien_biztanleria|Leintz Gatzaga}} biztanle zituen {{Gipuzkoako udalerrien biztanleria|urtea}}. urtean. Bi auzune nagusi ditu, Goiherri eta Olaun izenekoak. == Izena == '''Leintz Gatzaga''' izenak herriaren inguruan dauden [[gatzaga]] garrantzitsu batzuetan du jatorria. [[Dorletako Gatzagak|Dorletako gatzaga]] horiek izan ziren herriaren sorreraren arrazoi Erdi Aroan. Gaur egun ez dira komertzialki esplotatzen eta museo baten egoitza osatzen dute. Izenaren beste zatiak, '''Leintz''', [[Leintz|herria kokatuta dagoen haranean]] du jatorria. Haranaren izenaren jatorria ez dago argi, ordea. Filologo batzuek diotenez latinetiko jatorria izan lezake. '''Gatzaga''' hitzak berriz, gatza dagoen tokia esan nahi du. Antzinako dokumentuek diotenez, herriaren [[gaztelania]]zko lehen izena '''Salinas de Léniz''' izan zen. 1087an herriaren sorrera ofizialaren aurretik, Galindo Iñigez, Iñigo Lopez Bizkaiko kondearen semeak, donazio hori egin zion [[Donemiliaga Kukula|Donemiliagako monasterioari]].<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa.|urtea=1862|abizena=Gorosábel|izena=Pablo de|orrialdeak=430–431|orrialdea=|argitaletxea=Tolosa: Imprenta de Pedro Gurruchaga.|ISBN=}}</ref> 1980ko hamarkadan, herriak bere izen ofiziala gaztelaniatik euskarara aldatu zuen, Leintz Gatzaga izenera alegia. == Geografia == Leintz Gatzaga [[hiribildu]]a [[Deba (ibaia)|Deba ibaiaren]] goi-ibarrean dago kokatua, ibaiaren iturburutik oso hurbil eta ibarra ixten duten mendien ekialdeko hegala leuntzen den leku batean. [[Arlaban]] mendatetik oso hurbil dago eta, horregatik, hauxe da Gipuzkoan [[Erdi Aroa]]n fundatutako hiribilduetatik garaiena (600 m). Leku oso aproposa da, gainera, Deba ibarra [[Arabako lautada]]rekin eta [[Iberiar goi-lautada|Gaztelako goi-ordokiarekin]] komunikatzeko. Iparraldean [[Eskoriatza]], hegoaldean [[Arratzua-Ubarrundia|Arratzu-Ubarrundia]] ([[Araba]]), ekialdean [[Barrundia]] (Araba) eta mendebaldean [[Aramaio]] eta [[Legutio]] (Araba) mugakide ditu. Hauek dira herriko auzoak: Goierri, Olaun, Andra Mari eta Iñurrieta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=981&nombre=981&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Historia == Izena ematen dioten gatzagak [[Erromatar Inperioa|erromatarren]] garaitik ezagunak ziren, [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] gutxienez ustiatu ziren, eta eurak dira hiribilduaren sorreraren arrazoi nagusia, [[1331]]an gertatu zena, Alfontso XI.ak hiri-gutuna sinatu ondoren. Garai hori baino lehen, [[Aitzorrotzeko gaztelua]]ren menpe zeuden baserriak eta herrixkak zeuden (Zuritza, Labidea, Gaztelueta eta Beginarro). Gatzagen kontrolak garrantzi ekonomiko handia zuen, eta hainbat borroka piztu zuen. [[1374]]an, Beltrán de Guevara Oñatiko konte boteretsuak bereganatu zituen, [[leinu gerrak|oinaztar eta ganboatarren arteko gerraren]] baitan. Horren ondorioz, 1334, 1371, 1492 eta 1498an suteak izan ziren. Jaun feudalen menpe egon zen herria [[1493]] arte, errege-erreginen eskuetara itzuli zenenean. Kontearen dorretxea bota eta bere ordez Elexalde jauregia eraiki zuten. Mugakidea izanik, [[Gipuzkoa]]ren zati bihurtu zen 1496an, [[Arabako ermandadeak|Arabako Ermandadearen]] barruan egon eta gero. [[XVII. mendea]]n Errege-erreginen Bidea eraiki zuten, Espainia eta Frantzia lotzen zituena. Honek aurrerabidea ekarri zion herriari, bertatik errege-erreginak eta handikiak igaro zirelarik. Ostatuak, bentak eta bestelako zerbitzuak eskaini ahal izan zituzten. Horren lekukoa da hein handi batean gaur egun herriak duen itxura. Hala ere, egoera estrategiko honek guduak ekarri zizkion herriari [[XVIII. mendea]]ren amaieratik [[XIX. mendea]]n zehar, [[Konbentzio Gerra]]n, [[Iberiar Penintsulako Gerra|Espainiako Independentziaren Gerran]] eta [[Karlistaldiak|Karlistaldietan]]. Besteak beste, Santa Kruz apaizak frantziarren aurka egindakoa 1811an edo Arlabango Gudua 1836an. Etxegarateko mendatearen errepidea [[1851]]an zabaltzeak gainbehera ekarri zion herriari, [[1864]]an zabaldutako Madril-Irun trenbideak areagotuta. Krisialdi ekonomiko latza suposatu zuen honek guztiak. == Azpiegiturak == * Liburutegia<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Leintz-Gatzaga - Udal Liburutegia|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2018-01-24|url=https://opendata.euskadi.eus/katalogoa/-/liburutegia/leintz-gatzaga-udal-liburutegia/|aldizkaria=opendata.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ireki zenetik hona, harrera bikaina izan du Leintz Gatzagako liburutegiak - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1524128347142-ireki-zenetik-hona-harrera-bikaina-izan-du-liburutegiak|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Frontoia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilotalekua berrituko dute eta San Milixan feriarako prest izango da - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609004395-pilotalekua-berrituko-dute-eta-san-milixan-feriarako-prest-izango-da|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Bolatokia * Gatz museoa<ref>{{Erreferentzia|abizena=Leniz 2015|izenburua=Museo de la Sal de Leintz Gatzaga|hizkuntza=es|url=http://el/%20Museo%20de%20la%20Sal%20de%20Leintz%20Gatzaga%20muestra%20las%20instalaciones%20utilizadas%20durante%20siglos%20para%20la%20producción%20de%20sal%20en%20la%20localidad%20de%20Leintz%20Gatzagak.|aldizkaria=el|sartze-data=2020-05-23}}{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Arkitektura == Hiribilduaren planoa oso erregularra da, jendea bertara bizitzera joan aurretik planifikatu baitzen. [[Lauki]] itxura du eta kale batek elkarzutik mozten dituen beste kale paralelo batzuen inguruan egituratua dago. Hiru kale nagusi ditu, ipar-ekialde zentzuan orientaturik eta [[sestra-kurba|sestra-kurbekiko]] paralelo antolaturik: Arrosario kalea, Santiago kalea eta horren jarraipena den Pilar kalea eta oso aldatua dagoen Gurutze kalea. Garai batean Araba aldera joateko bide zaharrak, ''Errepidea'' izenekoak, kale horiek mozten ditu, hiribildu osoa ere ekialde-mendebalde norabidean mozten duela. {| style="width: 50%; margin-bottom: 0px; align: "left" | [[Fitxategi:2424 o Salinas de Leniz Ojanguren.jpg |thumb|150px|Kale bat 1915ean]] | [[Fitxategi:2010 Leintz Gatzagako herrigunea.jpg |thumb|150px|Kale bera 2010ean]] |} Eremu honen mugak hauek dira: iparraldean gaur egun [[Gasteiz]]era doan errepidea. Mendebaldean Arrosario kaleko etxeen atzeko aldeak, Gebara jauregia barne, eta, hortik, San Inazio ateak eta aipatutako etxeen atzeko aldeek markatzen duten lerroa. Hegoaldean hirigunea eta [[baratze]]ak banatzen dituen bidearen bazterrean dagoen pareta. Eta ekialdean eskola publiko zaharrak eta udaletxeak eratzen duten etxadiaren atzeko aldeko muga. Hiribilduaren barruko aldea [[mehelin]]dun etxez osatua dago. Etxe horien neurriak erregularrak dira eta etxadi bikoitzak osatzen dituzte hirigunearen erdian (Arrosario kalea eta Santiago/Pilar kale arteko etxadia) eta bakunak, berriz, aldeetan. Etxe hauek, garai honetako guztiak bezala, fatxada estua dute eta sakonera handiko lurzatietan eraikiak daude. Beren atzeko aldeak [[karkaba]]ra ematen dute eta bertatik argia sartzen zaie. Hiribilduaren beheko aldea ez dator bat eskema horrekin (Gurutze kalea). Bertan izandako [[hirigintza]] aldaketak handiagoak izan dira eta, ondorioz, jatorrizko planoa hondatu egin da eremu horretan: etxadi oso batzuk desagertu eta beste zenbait berri eratu dira. Era berean ipar-ekialdeko izkina ere asko aldatu da, orubearen egonkortasun eza dela eta. Bertan garai bateko [[harresi]]aren zati bat ere berreraiki da, baina Erdi Aroko hiribildu zaharraren planoa asko aldatu da. Elizaren kokapenak ere hausten du eskema ortogonala; erdi-erdian dago, ardatza IE-HM aldera desbideratua duela. Beharbada, hiribilduak bizi izan dituen berreraikuntza ugarietakoren baten hirigintza-plangintzari egokitzeko egingo zuten horrela. Hiribilduetan oso espazio libre gutxi izaten dira, baina hor ia-ia hutsaren hurrengoak dira. Salbuespen bakarra Pilar kalea eta San Millan elizaren atzeko aldea elkartzen diren gunea da. Bertan [[plaza]]txo bat dago, kaleak eta elizak orientazio desberdina dutenez, angelu bat eratzen da eta. == Demografia == [[XX. mendea]]n gainbehera demografikoa jasan du herriak industrializaziotik kanpo gelditu baitzen. Hori dela-eta, eskualdeko inguruko udalerrietara joan ziren biztanle ugari lan bila. Azken urteotan Gatzagak biztanle igoera txiki bat eduki duen arren, oso jendarte zahartua dauka herriak gaur egun. 2019an 250 biztanle zeuzkan herriak. Horietatik %22k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %6,4 ziren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Web Eustat. Leintz-Gatzagako datu estatistikoak|url=https://eu.eustat.eus/municipal/datos_estadisticos/leintz_gatzaga.html|aldizkaria=eu.eustat.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Leintz Gatzagako biztanleria |altuera=300 |zabalera=500 | 1900 | 503 | 1910 | 473 | 1920 | 424 | 1930 | 394 | 1940 | 353 | 1950 | 392 | 1960 | 408 | 1970 | 293 | 1981 | 232 | 1991 | 207 | 2000 | 254 | 2011 | 272 | 2021 | 211 | |oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_padron.htm www.ine.es] }} == Politika == {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2015eko maiatzaren 24a |data_a = 2011ko maiatzaren 22a |alderdia1 = Agrupación de Electores de Leintz Gatzaga |kolorea1 = #aaa |zinegotziak1 = 5 |botoak1 = 67 |ehunekoa1 = 82,72 |zinegotziak1_a = 7 |botoak1_a = 121 |ehunekoa1_a = 99,18 |informazioa = |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] }} [[2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2019ko apirileko udal hauteskunde]]<nowiki/>etan zerrendarik ez zen aurkeztu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gatzagan ez da zerrendarik aurkeztu eta hauteskundeak deituko dituzte berriro - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1556097891001-gatzagan-ez-da-zerrendarik-aurkeztu-eta-sei-hilabete-barru-hauteskundeak-deituko-dituzte-berriro|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Sei hilabete beranduago ospatu ziren hauteskundeak, eta Gatzagako Hautesle Elkartea izan zen aukera bakarra<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Udal hauteskundeak domekan egingo dira Gatzagan - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1573816105285-udal-hauteskundeak-domekan-egingo-dira-gatzagan|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Euskal Irrati|abizena=Telebista|izenburua=Udal hauteskundeak Nafarroako 21 herritan eta Gipuzkoako batean, igande honetan|hizkuntza=eu|data=2019-11-16|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/6822115/udal-hauteskundeak-leintz-gatzagan-eta-nafarroako-21-herritan-2019-azaroak-17/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> eta 99 boto lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/ab12aAREWar/resultado/maint|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>. Eugenio Otsoa izendatu zuten alkate.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> === Alkateak === Hauek izan dira Leintz Gatzagako azken alkateak: {| class="wikitable" |- bgcolor="#D8D8D8" |'''[[Alkate|Alkatea]]''' |'''Agintaldi hasiera''' |'''Agintaldi amaiera''' | colspan="2" |'''Alderdia<ref name=":02">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2022-05-16}}</ref>''' |- | [[Jesus Fernandez de Arroyabe Beitia]]<ref name=":02" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/leintz-gatzaga/ar-99783-53746/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | [[1979]] | [[1983]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Maria Idigoras Arregui]]16 | 1983 | [[1987]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eugenio Otsoa|Eugenio Otsoa Ugalde]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2019-12-07|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Otsoa Ugalde, Eugenio|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/otsoa-ugalde-eugenio/ar-113218/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa, Gatzagako Hautesle Elkarteko alkategaia: "Edozein gustura egongo den herri erakargarria gura dut izatea Gatzaga"|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2011-12-19|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609106296-eugenio-otsoa-gatzagako-hautesle-elkarteko-alkategaia-edozein-gustura-egongo-den-herri-erakargarria-gura-dut-izatea-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa hil da, Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-02-22|url=https://goiena.eus/gatzaga/1675705494470-eugenio-otsoa-hil-da|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref> | 1987 | [[1991]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | [[Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea]] |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 1991 | [[1995]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 1995 | [[1999]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 1999 | [[2000]] ^a | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Jose Ramon Agirreurreta Ceciaga]]19 | 2000 | [[2003]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Jose Ramon Perez Lizarralde]] | 2003 | [[2007]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eusebio Villar Azkarate]] | 2007 | [[2011]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 2011 | [[2015]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Eneka Zancada Rementeria]]19 | 2015 | [[2019]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2019-12-07|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref>19 | 2019 | [[2023]] ^b | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Ion Sasiain Larrucea]] | 2023 | 2023 | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Dorleta Elkorobarrutia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=72 botorekin Dorleta Elkorobarrutia izango da Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-05-28|url=https://goiena.eus/gatzaga/1684850367861-leintz-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | 2023 | Jardunean | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |} ^a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. ^b Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. == Ekonomia == 2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %7,3. Bigarren sektorea %7,4. Hirugarren sektorea %84,5. Eraikuntza %0,8.<ref name=":0" /> == Euskara == [[Fitxategi:Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola.webm|thumb|Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Debagoienekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sortaldekoa-m/debagoienekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|hizkuntza=eu|url=http://www.ahotsak.eus|aldizkaria=www.ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref><ref name="#2">{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/leintz-gatzaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> proiekturako)]] Leintz Gatzagan<ref name="#2"/> Debagoieneko euskara<ref name="#1"/> hitz egiten da, mendebaldeko euskalkiaren aldaera. 2016an herritarren %80 euskalduna zen.<ref name=":0" /> == Ondasun nabarmenak == {{Sakontzeko|Zerrenda:Leintz Gatzagako kultura ondasunak}} [[Fitxategi:DorletakoSantutegia.jpg|thumb|300px|[[Dorletako santutegia]]]] [[Fitxategi:Santa-Maria-Patroness-of-bicyclists-4606.jpg|thumb|GI-627 errepideko estatua: Dorletako ama, txirrindularien zaindari. Leintz-Gatzaga.]] Hiribilduaren planoan bi eraikin aipagarri baino ez daude: batetik, '''Soran etxea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Soran jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/soran-jauregia/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/31885&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, gaur egun jauregi urbanoa, atzeko aldeko karkaba hausten duena kale txiki bat eratzeko eta; bestetik, '''Gebara jauregia''', mugen barruan sartu dena, nahiz eta harresiz kanpo egon, hiribildua babesteko egituretako bat baita, gaur egun baserri eta kale giro artean dagoen jauregia izan arren. [[1996]]ko [[martxoaren 12]]an, [[Eusko Jaurlaritza]]k ''monumentu-multzo'' izendatu zuen Leintz Gatzagako Hirigune Historikoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzagako Hiri Historikoa. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/leintz-gatzagako-hiri-historikoa/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/57018&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, Sailkatutako [[Kultura-ondasun|Kultura Ondasuna]]<ref name = "EHAA">[https://web.archive.org/web/20140512225937/http://www.euskadi.net/cgi-bin_k54/concor?e=&FRASE=1996%2F03%2F27an%20argitaratutako%201996%2F03%2F12ko%20199600054%20DEKRETUA%20aldatzen%20du%20&BOTON.x=5&BOTON.y=7 Monumentu-multzo izendapena EHAAn]</ref>. Monumentu zibilen artean aipatzekoak dira: * [[Urigoen etxea|'''Kapitangoa jauregia''']] (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=1007&nombre=1007&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baltasar García de Olaberen etxea''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Olabe etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/olabe-etxea/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32089&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Torrekua''' edo [[Elexalde etxea|'''Elexalde jauregia''']] (XVII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elexalde etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/elexalde-etxea/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32078&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=899&nombre=899&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Garro jauregia|'''Garro jauregia''']] (XVII. mende amaierakoa, gaur egun Kultura Etxea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Garro jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/garro-jauregia/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32071&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=897&nombre=897&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Barandapea atea''' (XVII. mendekoa) * '''"Doce Caños"''' edo '''"As de Copas"-eko iturria''' (1715koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iturria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/iturria/iturria/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/34760&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=901&nombre=901&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''San Inazio atea''' (1760koa, sarbide nagusia izandakoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Ignacioko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-ignacioko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32081&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Ostatua jauregia''' (1766koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=900&nombre=900&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Indianokua''' edo [[Soran jauregia|'''Soran jauregia''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=898&nombre=898&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Errosario Ama Birjinaren atea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errosarioko Amabirjinaren Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/errosarioko-amabirjinaren-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32096&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Leintz Gatzagako udaletxea|'''Udaletxea''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Consistorial etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/consistorial-etxea/udaletxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/35064&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=896&nombre=896&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Harresia''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Harresia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/harresia/harresia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32098&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Pilarreko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilarreko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/pilarreko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32095&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Santiagoko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santiagoko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santiagoko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32097&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Herrigunetik kanpo, azkenik, badaude hiru leku interesgarri: * [[Elgea-Artiako Estazio Megalitikoa]] * [[Dorletako santutegia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=950&nombre=950&nodo=&orden=True&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=SANTUARIO DE DORLETA. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santuario-de-dorleta/eliza-/leintz-gatzaga/-dorleta/fichaconsulta/31811&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Gatzaren Museoa]] Aipagarriak diren beste eraikin batzuk: * '''San Millan eliza'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=914&nombre=914&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Millango Eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-millango-eliza/eliza-/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32084&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baselizak''': Zurtitzako San Martin, Iñurrietako San Joan Bataiatzailearen monasterioa, San Joan Ebanjelaria, Santi Kurtz, Santiago Nagusia, Santa Engrazia eta Santa Kolunba<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antcatalogo.asp?nombre=792&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baserriak''': San Juan Zahar baserria<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Juan Zahar baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-juan-zahar-baserria/baserria/leintz-gatzaga/-olaun-auzoa/fichaconsulta/34612&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Argazki galeria == <gallery> Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio de Kapitangoa 1.JPG|[[Urigoen etxea|Kapitangoa jauregiaren]] aurrealdea. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Elexalde 1.JPG|[[Elexalde etxea|Torrekua edo Elexalde jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Garro (Kultur Etxea) 1.JPG|[[Garro jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Hotel Palacio Soran 1.JPG|[[Soran jauregia|Indianokua edo Soran jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz.Gatzaga) - Ayuntamiento 1.JPG|[[Leintz Gatzagako udaletxea]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Iglesia de San Millán 4.JPG|San Millan eliza. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Museo de la sal 3.JPG|[[Gatzaren Museoa]]. Fitxategi:Leintz gatzaga bolatokia.jpg|Bolatokia Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 2.JPG|San Inazio atea Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 6.JPG|Errosarioko Ama Birjinaren atea Fitxategi:Vista general de la localidad de Leintz-Gatzaga (1 de 1) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|Herria 1940an Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Fuente de los doce Caños 1.JPG|"As de Copas"/Bateko kopa iturria </gallery> == Gatzagar ezagunak == * Juan Ochoa de Elexalde Heredia ([[XVI. mendea]]): [[Mexiko]]n aritutako militarra. * Martín de Zumarraga Murgia (XVI): merkataria. * Andrés de Elejalde ([[XVII. mendea]]): militarra. * [[Melchor de Santa Inés Oianguren]] ([[1688]]-[[1747]]): [[frantziskotar]]ra. ''"Arte de la Lengua Japona"'' idatzi zuen 1738an, gazteleraz idatzitako lehenengo japonieraren gramatika. * Francisco de Astaburuaga Etxeberria (1737?-?): [[Txile]]n aritutako militar eta merkataria. * Juan Esteban de Izaga ([[1796]]-[[1837]]): musikaria eta politikaria, Madrilgo Gorteetan diputatu. * Ciriaco de Izaga (?-[[1866]]): herriko elizen aldeko ongilea. * [[Jesús José Sagredo]] Zuloaga ([[1874]]-[[1923]]): apaiz, historialari, organista eta musikagilea. * Pedro Lafuente ([[1891]]-?): [[Argentina]]n ibilitako tenorea. * Gregorio Altube Izaga (?-[[1969]]): kazetari eta politikaria. * [[Sebastian Sasiain|Sebastian Sasiain Zubillaga]] (1900-1976): [[Paraguai]]ra lanera joandako nekazaria, [[Misionesko departamendua|Misionesko departamenduko]] bi jan-edan tipikoren sortzailea. * Eduardo Aparicio Zamarreño ([[1916]]-[[2007]]): [[Espainiako Alderdi Komunista|PCEren]] politikaria. == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Gesaltza Añana]] == Kanpo estekak == {{Atari|Gipuzkoa|Gipuzkoa}} * [http://www.leintzgatzaga.eus/ Leintz Gatzagako Udalaren webgunea] * [http://www.goiena.net/gatzaga Herriko albisteak Goiena.net-en] {{autoritate kontrola}} {{Debagoieneko udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako hiribilduak}} [[Kategoria:Leintz Gatzaga]] [[Kategoria:Gipuzkoako udalerriak]] p7swtbj7cbukqutq8xfemtlwp2r1p4o 9999256 9999255 2024-12-14T09:45:06Z EnekoPanamá 71145 9999256 wikitext text/x-wiki {{Gipuzkoako udalerri infotaula | izena = Leintz Gatzaga | nongo = Leintz Gatzagako | irudia = Leintz Gatzaga.jpg | irudiaren testua = Leintz-Gatzagako ikuspegia. | garaiera = 365-1002 (455 [[Leintz Gatzagako udaletxea|udaletxean]]) | distantzia = 81 }} '''Leintz Gatzaga''' [[Gipuzkoa]]ko hego-mendebaldean dagoen udalerri txikia da, [[Araba]]ko mugan, [[Debagoiena]] eskualdean biztanle gutxien daukan udalerria dena. 14.7&nbsp;km²-ko azalera du eta {{Gipuzkoako_udalerrien_biztanleria|Leintz Gatzaga}} biztanle zituen {{Gipuzkoako udalerrien biztanleria|urtea}}. urtean. Bi auzune nagusi ditu, Goiherri eta Olaun izenekoak. == Izena == '''Leintz Gatzaga''' izenak herriaren inguruan dauden [[gatzaga]] garrantzitsu batzuetan du jatorria. [[Dorletako Gatzagak|Dorletako gatzaga]] horiek izan ziren herriaren sorreraren arrazoi Erdi Aroan. Gaur egun ez dira komertzialki esplotatzen eta museo baten egoitza osatzen dute. Izenaren beste zatiak, '''Leintz''', [[Leintz|herria kokatuta dagoen haranean]] du jatorria. Haranaren izenaren jatorria ez dago argi, ordea. Filologo batzuek diotenez latinetiko jatorria izan lezake. '''Gatzaga''' hitzak berriz, gatza dagoen tokia esan nahi du. Antzinako dokumentuek diotenez, herriaren [[gaztelania]]zko lehen izena '''Salinas de Léniz''' izan zen. 1087an herriaren sorrera ofizialaren aurretik, Galindo Iñigez, Iñigo Lopez Bizkaiko kondearen semeak, donazio hori egin zion [[Donemiliaga Kukula|Donemiliagako monasterioari]].<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa.|urtea=1862|abizena=Gorosábel|izena=Pablo de|orrialdeak=430–431|orrialdea=|argitaletxea=Tolosa: Imprenta de Pedro Gurruchaga.|ISBN=}}</ref> 1980ko hamarkadan, herriak bere izen ofiziala gaztelaniatik euskarara aldatu zuen, Leintz Gatzaga izenera alegia. == Geografia == Leintz Gatzaga [[hiribildu]]a [[Deba (ibaia)|Deba ibaiaren]] goi-ibarrean dago kokatua, ibaiaren iturburutik oso hurbil eta ibarra ixten duten mendien ekialdeko hegala leuntzen den leku batean. [[Arlaban]] mendatetik oso hurbil dago eta, horregatik, hauxe da Gipuzkoan [[Erdi Aroa]]n fundatutako hiribilduetatik garaiena (600 m). Leku oso aproposa da, gainera, Deba ibarra [[Arabako lautada]]rekin eta [[Iberiar goi-lautada|Gaztelako goi-ordokiarekin]] komunikatzeko. Iparraldean [[Eskoriatza]], hegoaldean [[Arratzua-Ubarrundia|Arratzu-Ubarrundia]] ([[Araba]]), ekialdean [[Barrundia]] (Araba) eta mendebaldean [[Aramaio]] eta [[Legutio]] (Araba) mugakide ditu. Hauek dira herriko auzoak: Goierri, Olaun, Andra Mari eta Iñurrieta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=981&nombre=981&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Historia == Izena ematen dioten gatzagak [[Erromatar Inperioa|erromatarren]] garaitik ezagunak ziren, [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] gutxienez ustiatu ziren, eta eurak dira hiribilduaren sorreraren arrazoi nagusia, [[1331]]an gertatu zena, Alfontso XI.ak hiri-gutuna sinatu ondoren. Garai hori baino lehen, [[Aitzorrotzeko gaztelua]]ren menpe zeuden baserriak eta herrixkak zeuden (Zuritza, Labidea, Gaztelueta eta Beginarro). Gatzagen kontrolak garrantzi ekonomiko handia zuen, eta hainbat borroka piztu zuen. [[1374]]an, Beltrán de Guevara Oñatiko konte boteretsuak bereganatu zituen, [[leinu gerrak|oinaztar eta ganboatarren arteko gerraren]] baitan. Horren ondorioz, 1334, 1371, 1492 eta 1498an suteak izan ziren. Jaun feudalen menpe egon zen herria [[1493]] arte, errege-erreginen eskuetara itzuli zenenean. Kontearen dorretxea bota eta bere ordez Elexalde jauregia eraiki zuten. Mugakidea izanik, [[Gipuzkoa]]ren zati bihurtu zen 1496an, [[Arabako ermandadeak|Arabako Ermandadearen]] barruan egon eta gero. [[XVII. mendea]]n Errege-erreginen Bidea eraiki zuten, Espainia eta Frantzia lotzen zituena. Honek aurrerabidea ekarri zion herriari, bertatik errege-erreginak eta handikiak igaro zirelarik. Ostatuak, bentak eta bestelako zerbitzuak eskaini ahal izan zituzten. Horren lekukoa da hein handi batean gaur egun herriak duen itxura. Hala ere, egoera estrategiko honek guduak ekarri zizkion herriari [[XVIII. mendea]]ren amaieratik [[XIX. mendea]]n zehar, [[Konbentzio Gerra]]n, [[Iberiar Penintsulako Gerra|Espainiako Independentziaren Gerran]] eta [[Karlistaldiak|Karlistaldietan]]. Besteak beste, Santa Kruz apaizak frantziarren aurka egindakoa 1811an edo Arlabango Gudua 1836an. Etxegarateko mendatearen errepidea [[1851]]an zabaltzeak gainbehera ekarri zion herriari, [[1864]]an zabaldutako Madril-Irun trenbideak areagotuta. Krisialdi ekonomiko latza suposatu zuen honek guztiak. == Azpiegiturak == * Liburutegia<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Leintz-Gatzaga - Udal Liburutegia|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2018-01-24|url=https://opendata.euskadi.eus/katalogoa/-/liburutegia/leintz-gatzaga-udal-liburutegia/|aldizkaria=opendata.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ireki zenetik hona, harrera bikaina izan du Leintz Gatzagako liburutegiak - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1524128347142-ireki-zenetik-hona-harrera-bikaina-izan-du-liburutegiak|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Frontoia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilotalekua berrituko dute eta San Milixan feriarako prest izango da - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609004395-pilotalekua-berrituko-dute-eta-san-milixan-feriarako-prest-izango-da|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Bolatokia * Gatz museoa<ref>{{Erreferentzia|abizena=Leniz 2015|izenburua=Museo de la Sal de Leintz Gatzaga|hizkuntza=es|url=http://el/%20Museo%20de%20la%20Sal%20de%20Leintz%20Gatzaga%20muestra%20las%20instalaciones%20utilizadas%20durante%20siglos%20para%20la%20producción%20de%20sal%20en%20la%20localidad%20de%20Leintz%20Gatzagak.|aldizkaria=el|sartze-data=2020-05-23}}{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Arkitektura == Hiribilduaren planoa oso erregularra da, jendea bertara bizitzera joan aurretik planifikatu baitzen. [[Lauki]] itxura du eta kale batek elkarzutik mozten dituen beste kale paralelo batzuen inguruan egituratua dago. Hiru kale nagusi ditu, ipar-ekialde zentzuan orientaturik eta [[sestra-kurba|sestra-kurbekiko]] paralelo antolaturik: Arrosario kalea, Santiago kalea eta horren jarraipena den Pilar kalea eta oso aldatua dagoen Gurutze kalea. Garai batean Araba aldera joateko bide zaharrak, ''Errepidea'' izenekoak, kale horiek mozten ditu, hiribildu osoa ere ekialde-mendebalde norabidean mozten duela. {| style="width: 50%; margin-bottom: 0px; align: "left" | [[Fitxategi:2424 o Salinas de Leniz Ojanguren.jpg |thumb|150px|Kale bat 1915ean]] | [[Fitxategi:2010 Leintz Gatzagako herrigunea.jpg |thumb|150px|Kale bera 2010ean]] |} Eremu honen mugak hauek dira: iparraldean gaur egun [[Gasteiz]]era doan errepidea. Mendebaldean Arrosario kaleko etxeen atzeko aldeak, Gebara jauregia barne, eta, hortik, San Inazio ateak eta aipatutako etxeen atzeko aldeek markatzen duten lerroa. Hegoaldean hirigunea eta [[baratze]]ak banatzen dituen bidearen bazterrean dagoen pareta. Eta ekialdean eskola publiko zaharrak eta udaletxeak eratzen duten etxadiaren atzeko aldeko muga. Hiribilduaren barruko aldea [[mehelin]]dun etxez osatua dago. Etxe horien neurriak erregularrak dira eta etxadi bikoitzak osatzen dituzte hirigunearen erdian (Arrosario kalea eta Santiago/Pilar kale arteko etxadia) eta bakunak, berriz, aldeetan. Etxe hauek, garai honetako guztiak bezala, fatxada estua dute eta sakonera handiko lurzatietan eraikiak daude. Beren atzeko aldeak [[karkaba]]ra ematen dute eta bertatik argia sartzen zaie. Hiribilduaren beheko aldea ez dator bat eskema horrekin (Gurutze kalea). Bertan izandako [[hirigintza]] aldaketak handiagoak izan dira eta, ondorioz, jatorrizko planoa hondatu egin da eremu horretan: etxadi oso batzuk desagertu eta beste zenbait berri eratu dira. Era berean ipar-ekialdeko izkina ere asko aldatu da, orubearen egonkortasun eza dela eta. Bertan garai bateko [[harresi]]aren zati bat ere berreraiki da, baina Erdi Aroko hiribildu zaharraren planoa asko aldatu da. Elizaren kokapenak ere hausten du eskema ortogonala; erdi-erdian dago, ardatza IE-HM aldera desbideratua duela. Beharbada, hiribilduak bizi izan dituen berreraikuntza ugarietakoren baten hirigintza-plangintzari egokitzeko egingo zuten horrela. Hiribilduetan oso espazio libre gutxi izaten dira, baina hor ia-ia hutsaren hurrengoak dira. Salbuespen bakarra Pilar kalea eta San Millan elizaren atzeko aldea elkartzen diren gunea da. Bertan [[plaza]]txo bat dago, kaleak eta elizak orientazio desberdina dutenez, angelu bat eratzen da eta. == Demografia == [[XX. mendea]]n gainbehera demografikoa jasan du herriak industrializaziotik kanpo gelditu baitzen. Hori dela-eta, eskualdeko inguruko udalerrietara joan ziren biztanle ugari lan bila. Azken urteotan Gatzagak biztanle igoera txiki bat eduki duen arren, oso jendarte zahartua dauka herriak gaur egun. 2019an 250 biztanle zeuzkan herriak. Horietatik %22k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %6,4 ziren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Web Eustat. Leintz-Gatzagako datu estatistikoak|url=https://eu.eustat.eus/municipal/datos_estadisticos/leintz_gatzaga.html|aldizkaria=eu.eustat.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Leintz Gatzagako biztanleria |altuera=300 |zabalera=500 | 1900 | 503 | 1910 | 473 | 1920 | 424 | 1930 | 394 | 1940 | 353 | 1950 | 392 | 1960 | 408 | 1970 | 293 | 1981 | 232 | 1991 | 207 | 2000 | 254 | 2011 | 272 | 2021 | 211 | |oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_padron.htm www.ine.es] }} == Politika == {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2015eko maiatzaren 24a |data_a = 2011ko maiatzaren 22a |alderdia1 = Agrupación de Electores de Leintz Gatzaga |kolorea1 = #aaa |zinegotziak1 = 5 |botoak1 = 67 |ehunekoa1 = 82,72 |zinegotziak1_a = 7 |botoak1_a = 121 |ehunekoa1_a = 99,18 |informazioa = |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] }} [[2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2019ko apirileko udal hauteskunde]]<nowiki/>etan zerrendarik ez zen aurkeztu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gatzagan ez da zerrendarik aurkeztu eta hauteskundeak deituko dituzte berriro - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1556097891001-gatzagan-ez-da-zerrendarik-aurkeztu-eta-sei-hilabete-barru-hauteskundeak-deituko-dituzte-berriro|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Sei hilabete beranduago ospatu ziren hauteskundeak, eta Gatzagako Hautesle Elkartea izan zen aukera bakarra<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Udal hauteskundeak domekan egingo dira Gatzagan - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1573816105285-udal-hauteskundeak-domekan-egingo-dira-gatzagan|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Euskal Irrati|abizena=Telebista|izenburua=Udal hauteskundeak Nafarroako 21 herritan eta Gipuzkoako batean, igande honetan|hizkuntza=eu|data=2019-11-16|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/6822115/udal-hauteskundeak-leintz-gatzagan-eta-nafarroako-21-herritan-2019-azaroak-17/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> eta 99 boto lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/ab12aAREWar/resultado/maint|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>. Eugenio Otsoa izendatu zuten alkate.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> === Alkateak === Hauek izan dira Leintz Gatzagako azken alkateak: {| class="wikitable" |- bgcolor="#D8D8D8" |'''[[Alkate|Alkatea]]''' |'''Agintaldi hasiera''' |'''Agintaldi amaiera''' | colspan="2" |'''Alderdia<ref name=":02">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2022-05-16}}</ref>''' |- | [[Jesus Fernandez de Arroyabe Beitia]]<ref name=":02" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/leintz-gatzaga/ar-99783-53746/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | [[1979]] | [[1983]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Maria Idigoras Arregui]]16 | 1983 | [[1987]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eugenio Otsoa|Eugenio Otsoa Ugalde]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Otsoa Ugalde, Eugenio|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/otsoa-ugalde-eugenio/ar-113218/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa, Gatzagako Hautesle Elkarteko alkategaia: "Edozein gustura egongo den herri erakargarria gura dut izatea Gatzaga"|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2011-12-19|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609106296-eugenio-otsoa-gatzagako-hautesle-elkarteko-alkategaia-edozein-gustura-egongo-den-herri-erakargarria-gura-dut-izatea-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa hil da, Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-02-22|url=https://goiena.eus/gatzaga/1675705494470-eugenio-otsoa-hil-da|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref> | 1987 | [[1991]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | [[Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea]] |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 1991 | [[1995]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 1995 | [[1999]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 1999 | [[2000]] ^a | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Jose Ramon Agirreurreta Ceciaga]]19 | 2000 | [[2003]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Jose Ramon Perez Lizarralde]] | 2003 | [[2007]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eusebio Villar Azkarate]] | 2007 | [[2011]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 2011 | [[2015]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Eneka Zancada Rementeria]]19 | 2015 | [[2019]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2019-12-07|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref>19 | 2019 | [[2023]] ^b | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Ion Sasiain Larrucea]] | 2023 | 2023 | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Dorleta Elkorobarrutia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=72 botorekin Dorleta Elkorobarrutia izango da Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-05-28|url=https://goiena.eus/gatzaga/1684850367861-leintz-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | 2023 | Jardunean | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |} ^a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. ^b Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. == Ekonomia == 2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %7,3. Bigarren sektorea %7,4. Hirugarren sektorea %84,5. Eraikuntza %0,8.<ref name=":0" /> == Euskara == [[Fitxategi:Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola.webm|thumb|Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Debagoienekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sortaldekoa-m/debagoienekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|hizkuntza=eu|url=http://www.ahotsak.eus|aldizkaria=www.ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref><ref name="#2">{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/leintz-gatzaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> proiekturako)]] Leintz Gatzagan<ref name="#2"/> Debagoieneko euskara<ref name="#1"/> hitz egiten da, mendebaldeko euskalkiaren aldaera. 2016an herritarren %80 euskalduna zen.<ref name=":0" /> == Ondasun nabarmenak == {{Sakontzeko|Zerrenda:Leintz Gatzagako kultura ondasunak}} [[Fitxategi:DorletakoSantutegia.jpg|thumb|300px|[[Dorletako santutegia]]]] [[Fitxategi:Santa-Maria-Patroness-of-bicyclists-4606.jpg|thumb|GI-627 errepideko estatua: Dorletako ama, txirrindularien zaindari. Leintz-Gatzaga.]] Hiribilduaren planoan bi eraikin aipagarri baino ez daude: batetik, '''Soran etxea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Soran jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/soran-jauregia/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/31885&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, gaur egun jauregi urbanoa, atzeko aldeko karkaba hausten duena kale txiki bat eratzeko eta; bestetik, '''Gebara jauregia''', mugen barruan sartu dena, nahiz eta harresiz kanpo egon, hiribildua babesteko egituretako bat baita, gaur egun baserri eta kale giro artean dagoen jauregia izan arren. [[1996]]ko [[martxoaren 12]]an, [[Eusko Jaurlaritza]]k ''monumentu-multzo'' izendatu zuen Leintz Gatzagako Hirigune Historikoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzagako Hiri Historikoa. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/leintz-gatzagako-hiri-historikoa/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/57018&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, Sailkatutako [[Kultura-ondasun|Kultura Ondasuna]]<ref name = "EHAA">[https://web.archive.org/web/20140512225937/http://www.euskadi.net/cgi-bin_k54/concor?e=&FRASE=1996%2F03%2F27an%20argitaratutako%201996%2F03%2F12ko%20199600054%20DEKRETUA%20aldatzen%20du%20&BOTON.x=5&BOTON.y=7 Monumentu-multzo izendapena EHAAn]</ref>. Monumentu zibilen artean aipatzekoak dira: * [[Urigoen etxea|'''Kapitangoa jauregia''']] (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=1007&nombre=1007&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baltasar García de Olaberen etxea''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Olabe etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/olabe-etxea/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32089&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Torrekua''' edo [[Elexalde etxea|'''Elexalde jauregia''']] (XVII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elexalde etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/elexalde-etxea/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32078&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=899&nombre=899&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Garro jauregia|'''Garro jauregia''']] (XVII. mende amaierakoa, gaur egun Kultura Etxea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Garro jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/garro-jauregia/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32071&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=897&nombre=897&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Barandapea atea''' (XVII. mendekoa) * '''"Doce Caños"''' edo '''"As de Copas"-eko iturria''' (1715koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iturria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/iturria/iturria/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/34760&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=901&nombre=901&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''San Inazio atea''' (1760koa, sarbide nagusia izandakoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Ignacioko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-ignacioko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32081&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Ostatua jauregia''' (1766koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=900&nombre=900&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Indianokua''' edo [[Soran jauregia|'''Soran jauregia''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=898&nombre=898&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Errosario Ama Birjinaren atea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errosarioko Amabirjinaren Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/errosarioko-amabirjinaren-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32096&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Leintz Gatzagako udaletxea|'''Udaletxea''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Consistorial etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/consistorial-etxea/udaletxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/35064&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=896&nombre=896&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Harresia''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Harresia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/harresia/harresia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32098&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Pilarreko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilarreko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/pilarreko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32095&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Santiagoko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santiagoko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santiagoko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32097&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Herrigunetik kanpo, azkenik, badaude hiru leku interesgarri: * [[Elgea-Artiako Estazio Megalitikoa]] * [[Dorletako santutegia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=950&nombre=950&nodo=&orden=True&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=SANTUARIO DE DORLETA. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santuario-de-dorleta/eliza-/leintz-gatzaga/-dorleta/fichaconsulta/31811&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Gatzaren Museoa]] Aipagarriak diren beste eraikin batzuk: * '''San Millan eliza'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=914&nombre=914&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Millango Eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-millango-eliza/eliza-/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32084&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baselizak''': Zurtitzako San Martin, Iñurrietako San Joan Bataiatzailearen monasterioa, San Joan Ebanjelaria, Santi Kurtz, Santiago Nagusia, Santa Engrazia eta Santa Kolunba<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antcatalogo.asp?nombre=792&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baserriak''': San Juan Zahar baserria<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Juan Zahar baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-juan-zahar-baserria/baserria/leintz-gatzaga/-olaun-auzoa/fichaconsulta/34612&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Argazki galeria == <gallery> Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio de Kapitangoa 1.JPG|[[Urigoen etxea|Kapitangoa jauregiaren]] aurrealdea. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Elexalde 1.JPG|[[Elexalde etxea|Torrekua edo Elexalde jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Garro (Kultur Etxea) 1.JPG|[[Garro jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Hotel Palacio Soran 1.JPG|[[Soran jauregia|Indianokua edo Soran jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz.Gatzaga) - Ayuntamiento 1.JPG|[[Leintz Gatzagako udaletxea]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Iglesia de San Millán 4.JPG|San Millan eliza. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Museo de la sal 3.JPG|[[Gatzaren Museoa]]. Fitxategi:Leintz gatzaga bolatokia.jpg|Bolatokia Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 2.JPG|San Inazio atea Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 6.JPG|Errosarioko Ama Birjinaren atea Fitxategi:Vista general de la localidad de Leintz-Gatzaga (1 de 1) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|Herria 1940an Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Fuente de los doce Caños 1.JPG|"As de Copas"/Bateko kopa iturria </gallery> == Gatzagar ezagunak == * Juan Ochoa de Elexalde Heredia ([[XVI. mendea]]): [[Mexiko]]n aritutako militarra. * Martín de Zumarraga Murgia (XVI): merkataria. * Andrés de Elejalde ([[XVII. mendea]]): militarra. * [[Melchor de Santa Inés Oianguren]] ([[1688]]-[[1747]]): [[frantziskotar]]ra. ''"Arte de la Lengua Japona"'' idatzi zuen 1738an, gazteleraz idatzitako lehenengo japonieraren gramatika. * Francisco de Astaburuaga Etxeberria (1737?-?): [[Txile]]n aritutako militar eta merkataria. * Juan Esteban de Izaga ([[1796]]-[[1837]]): musikaria eta politikaria, Madrilgo Gorteetan diputatu. * Ciriaco de Izaga (?-[[1866]]): herriko elizen aldeko ongilea. * [[Jesús José Sagredo]] Zuloaga ([[1874]]-[[1923]]): apaiz, historialari, organista eta musikagilea. * Pedro Lafuente ([[1891]]-?): [[Argentina]]n ibilitako tenorea. * Gregorio Altube Izaga (?-[[1969]]): kazetari eta politikaria. * [[Sebastian Sasiain|Sebastian Sasiain Zubillaga]] (1900-1976): [[Paraguai]]ra lanera joandako nekazaria, [[Misionesko departamendua|Misionesko departamenduko]] bi jan-edan tipikoren sortzailea. * Eduardo Aparicio Zamarreño ([[1916]]-[[2007]]): [[Espainiako Alderdi Komunista|PCEren]] politikaria. == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Gesaltza Añana]] == Kanpo estekak == {{Atari|Gipuzkoa|Gipuzkoa}} * [http://www.leintzgatzaga.eus/ Leintz Gatzagako Udalaren webgunea] * [http://www.goiena.net/gatzaga Herriko albisteak Goiena.net-en] {{autoritate kontrola}} {{Debagoieneko udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako hiribilduak}} [[Kategoria:Leintz Gatzaga]] [[Kategoria:Gipuzkoako udalerriak]] lu9160jcandont6kjkztrwacy6bkpm1 9999265 9999256 2024-12-14T09:51:42Z EnekoPanamá 71145 /* Alkateak */ 9999265 wikitext text/x-wiki {{Gipuzkoako udalerri infotaula | izena = Leintz Gatzaga | nongo = Leintz Gatzagako | irudia = Leintz Gatzaga.jpg | irudiaren testua = Leintz-Gatzagako ikuspegia. | garaiera = 365-1002 (455 [[Leintz Gatzagako udaletxea|udaletxean]]) | distantzia = 81 }} '''Leintz Gatzaga''' [[Gipuzkoa]]ko hego-mendebaldean dagoen udalerri txikia da, [[Araba]]ko mugan, [[Debagoiena]] eskualdean biztanle gutxien daukan udalerria dena. 14.7&nbsp;km²-ko azalera du eta {{Gipuzkoako_udalerrien_biztanleria|Leintz Gatzaga}} biztanle zituen {{Gipuzkoako udalerrien biztanleria|urtea}}. urtean. Bi auzune nagusi ditu, Goiherri eta Olaun izenekoak. == Izena == '''Leintz Gatzaga''' izenak herriaren inguruan dauden [[gatzaga]] garrantzitsu batzuetan du jatorria. [[Dorletako Gatzagak|Dorletako gatzaga]] horiek izan ziren herriaren sorreraren arrazoi Erdi Aroan. Gaur egun ez dira komertzialki esplotatzen eta museo baten egoitza osatzen dute. Izenaren beste zatiak, '''Leintz''', [[Leintz|herria kokatuta dagoen haranean]] du jatorria. Haranaren izenaren jatorria ez dago argi, ordea. Filologo batzuek diotenez latinetiko jatorria izan lezake. '''Gatzaga''' hitzak berriz, gatza dagoen tokia esan nahi du. Antzinako dokumentuek diotenez, herriaren [[gaztelania]]zko lehen izena '''Salinas de Léniz''' izan zen. 1087an herriaren sorrera ofizialaren aurretik, Galindo Iñigez, Iñigo Lopez Bizkaiko kondearen semeak, donazio hori egin zion [[Donemiliaga Kukula|Donemiliagako monasterioari]].<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa.|urtea=1862|abizena=Gorosábel|izena=Pablo de|orrialdeak=430–431|orrialdea=|argitaletxea=Tolosa: Imprenta de Pedro Gurruchaga.|ISBN=}}</ref> 1980ko hamarkadan, herriak bere izen ofiziala gaztelaniatik euskarara aldatu zuen, Leintz Gatzaga izenera alegia. == Geografia == Leintz Gatzaga [[hiribildu]]a [[Deba (ibaia)|Deba ibaiaren]] goi-ibarrean dago kokatua, ibaiaren iturburutik oso hurbil eta ibarra ixten duten mendien ekialdeko hegala leuntzen den leku batean. [[Arlaban]] mendatetik oso hurbil dago eta, horregatik, hauxe da Gipuzkoan [[Erdi Aroa]]n fundatutako hiribilduetatik garaiena (600 m). Leku oso aproposa da, gainera, Deba ibarra [[Arabako lautada]]rekin eta [[Iberiar goi-lautada|Gaztelako goi-ordokiarekin]] komunikatzeko. Iparraldean [[Eskoriatza]], hegoaldean [[Arratzua-Ubarrundia|Arratzu-Ubarrundia]] ([[Araba]]), ekialdean [[Barrundia]] (Araba) eta mendebaldean [[Aramaio]] eta [[Legutio]] (Araba) mugakide ditu. Hauek dira herriko auzoak: Goierri, Olaun, Andra Mari eta Iñurrieta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=981&nombre=981&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Historia == Izena ematen dioten gatzagak [[Erromatar Inperioa|erromatarren]] garaitik ezagunak ziren, [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] gutxienez ustiatu ziren, eta eurak dira hiribilduaren sorreraren arrazoi nagusia, [[1331]]an gertatu zena, Alfontso XI.ak hiri-gutuna sinatu ondoren. Garai hori baino lehen, [[Aitzorrotzeko gaztelua]]ren menpe zeuden baserriak eta herrixkak zeuden (Zuritza, Labidea, Gaztelueta eta Beginarro). Gatzagen kontrolak garrantzi ekonomiko handia zuen, eta hainbat borroka piztu zuen. [[1374]]an, Beltrán de Guevara Oñatiko konte boteretsuak bereganatu zituen, [[leinu gerrak|oinaztar eta ganboatarren arteko gerraren]] baitan. Horren ondorioz, 1334, 1371, 1492 eta 1498an suteak izan ziren. Jaun feudalen menpe egon zen herria [[1493]] arte, errege-erreginen eskuetara itzuli zenenean. Kontearen dorretxea bota eta bere ordez Elexalde jauregia eraiki zuten. Mugakidea izanik, [[Gipuzkoa]]ren zati bihurtu zen 1496an, [[Arabako ermandadeak|Arabako Ermandadearen]] barruan egon eta gero. [[XVII. mendea]]n Errege-erreginen Bidea eraiki zuten, Espainia eta Frantzia lotzen zituena. Honek aurrerabidea ekarri zion herriari, bertatik errege-erreginak eta handikiak igaro zirelarik. Ostatuak, bentak eta bestelako zerbitzuak eskaini ahal izan zituzten. Horren lekukoa da hein handi batean gaur egun herriak duen itxura. Hala ere, egoera estrategiko honek guduak ekarri zizkion herriari [[XVIII. mendea]]ren amaieratik [[XIX. mendea]]n zehar, [[Konbentzio Gerra]]n, [[Iberiar Penintsulako Gerra|Espainiako Independentziaren Gerran]] eta [[Karlistaldiak|Karlistaldietan]]. Besteak beste, Santa Kruz apaizak frantziarren aurka egindakoa 1811an edo Arlabango Gudua 1836an. Etxegarateko mendatearen errepidea [[1851]]an zabaltzeak gainbehera ekarri zion herriari, [[1864]]an zabaldutako Madril-Irun trenbideak areagotuta. Krisialdi ekonomiko latza suposatu zuen honek guztiak. == Azpiegiturak == * Liburutegia<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Leintz-Gatzaga - Udal Liburutegia|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2018-01-24|url=https://opendata.euskadi.eus/katalogoa/-/liburutegia/leintz-gatzaga-udal-liburutegia/|aldizkaria=opendata.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ireki zenetik hona, harrera bikaina izan du Leintz Gatzagako liburutegiak - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1524128347142-ireki-zenetik-hona-harrera-bikaina-izan-du-liburutegiak|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Frontoia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilotalekua berrituko dute eta San Milixan feriarako prest izango da - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609004395-pilotalekua-berrituko-dute-eta-san-milixan-feriarako-prest-izango-da|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Bolatokia * Gatz museoa<ref>{{Erreferentzia|abizena=Leniz 2015|izenburua=Museo de la Sal de Leintz Gatzaga|hizkuntza=es|url=http://el/%20Museo%20de%20la%20Sal%20de%20Leintz%20Gatzaga%20muestra%20las%20instalaciones%20utilizadas%20durante%20siglos%20para%20la%20producción%20de%20sal%20en%20la%20localidad%20de%20Leintz%20Gatzagak.|aldizkaria=el|sartze-data=2020-05-23}}{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Arkitektura == Hiribilduaren planoa oso erregularra da, jendea bertara bizitzera joan aurretik planifikatu baitzen. [[Lauki]] itxura du eta kale batek elkarzutik mozten dituen beste kale paralelo batzuen inguruan egituratua dago. Hiru kale nagusi ditu, ipar-ekialde zentzuan orientaturik eta [[sestra-kurba|sestra-kurbekiko]] paralelo antolaturik: Arrosario kalea, Santiago kalea eta horren jarraipena den Pilar kalea eta oso aldatua dagoen Gurutze kalea. Garai batean Araba aldera joateko bide zaharrak, ''Errepidea'' izenekoak, kale horiek mozten ditu, hiribildu osoa ere ekialde-mendebalde norabidean mozten duela. {| style="width: 50%; margin-bottom: 0px; align: "left" | [[Fitxategi:2424 o Salinas de Leniz Ojanguren.jpg |thumb|150px|Kale bat 1915ean]] | [[Fitxategi:2010 Leintz Gatzagako herrigunea.jpg |thumb|150px|Kale bera 2010ean]] |} Eremu honen mugak hauek dira: iparraldean gaur egun [[Gasteiz]]era doan errepidea. Mendebaldean Arrosario kaleko etxeen atzeko aldeak, Gebara jauregia barne, eta, hortik, San Inazio ateak eta aipatutako etxeen atzeko aldeek markatzen duten lerroa. Hegoaldean hirigunea eta [[baratze]]ak banatzen dituen bidearen bazterrean dagoen pareta. Eta ekialdean eskola publiko zaharrak eta udaletxeak eratzen duten etxadiaren atzeko aldeko muga. Hiribilduaren barruko aldea [[mehelin]]dun etxez osatua dago. Etxe horien neurriak erregularrak dira eta etxadi bikoitzak osatzen dituzte hirigunearen erdian (Arrosario kalea eta Santiago/Pilar kale arteko etxadia) eta bakunak, berriz, aldeetan. Etxe hauek, garai honetako guztiak bezala, fatxada estua dute eta sakonera handiko lurzatietan eraikiak daude. Beren atzeko aldeak [[karkaba]]ra ematen dute eta bertatik argia sartzen zaie. Hiribilduaren beheko aldea ez dator bat eskema horrekin (Gurutze kalea). Bertan izandako [[hirigintza]] aldaketak handiagoak izan dira eta, ondorioz, jatorrizko planoa hondatu egin da eremu horretan: etxadi oso batzuk desagertu eta beste zenbait berri eratu dira. Era berean ipar-ekialdeko izkina ere asko aldatu da, orubearen egonkortasun eza dela eta. Bertan garai bateko [[harresi]]aren zati bat ere berreraiki da, baina Erdi Aroko hiribildu zaharraren planoa asko aldatu da. Elizaren kokapenak ere hausten du eskema ortogonala; erdi-erdian dago, ardatza IE-HM aldera desbideratua duela. Beharbada, hiribilduak bizi izan dituen berreraikuntza ugarietakoren baten hirigintza-plangintzari egokitzeko egingo zuten horrela. Hiribilduetan oso espazio libre gutxi izaten dira, baina hor ia-ia hutsaren hurrengoak dira. Salbuespen bakarra Pilar kalea eta San Millan elizaren atzeko aldea elkartzen diren gunea da. Bertan [[plaza]]txo bat dago, kaleak eta elizak orientazio desberdina dutenez, angelu bat eratzen da eta. == Demografia == [[XX. mendea]]n gainbehera demografikoa jasan du herriak industrializaziotik kanpo gelditu baitzen. Hori dela-eta, eskualdeko inguruko udalerrietara joan ziren biztanle ugari lan bila. Azken urteotan Gatzagak biztanle igoera txiki bat eduki duen arren, oso jendarte zahartua dauka herriak gaur egun. 2019an 250 biztanle zeuzkan herriak. Horietatik %22k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %6,4 ziren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Web Eustat. Leintz-Gatzagako datu estatistikoak|url=https://eu.eustat.eus/municipal/datos_estadisticos/leintz_gatzaga.html|aldizkaria=eu.eustat.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Leintz Gatzagako biztanleria |altuera=300 |zabalera=500 | 1900 | 503 | 1910 | 473 | 1920 | 424 | 1930 | 394 | 1940 | 353 | 1950 | 392 | 1960 | 408 | 1970 | 293 | 1981 | 232 | 1991 | 207 | 2000 | 254 | 2011 | 272 | 2021 | 211 | |oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_padron.htm www.ine.es] }} == Politika == {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2015eko maiatzaren 24a |data_a = 2011ko maiatzaren 22a |alderdia1 = Agrupación de Electores de Leintz Gatzaga |kolorea1 = #aaa |zinegotziak1 = 5 |botoak1 = 67 |ehunekoa1 = 82,72 |zinegotziak1_a = 7 |botoak1_a = 121 |ehunekoa1_a = 99,18 |informazioa = |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] }} [[2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2019ko apirileko udal hauteskunde]]<nowiki/>etan zerrendarik ez zen aurkeztu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gatzagan ez da zerrendarik aurkeztu eta hauteskundeak deituko dituzte berriro - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1556097891001-gatzagan-ez-da-zerrendarik-aurkeztu-eta-sei-hilabete-barru-hauteskundeak-deituko-dituzte-berriro|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Sei hilabete beranduago ospatu ziren hauteskundeak, eta Gatzagako Hautesle Elkartea izan zen aukera bakarra<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Udal hauteskundeak domekan egingo dira Gatzagan - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1573816105285-udal-hauteskundeak-domekan-egingo-dira-gatzagan|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Euskal Irrati|abizena=Telebista|izenburua=Udal hauteskundeak Nafarroako 21 herritan eta Gipuzkoako batean, igande honetan|hizkuntza=eu|data=2019-11-16|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/6822115/udal-hauteskundeak-leintz-gatzagan-eta-nafarroako-21-herritan-2019-azaroak-17/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> eta 99 boto lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/ab12aAREWar/resultado/maint|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>. Eugenio Otsoa izendatu zuten alkate.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> === Alkateak === Hauek izan dira Leintz Gatzagako azken alkateak: {| class="wikitable" |- bgcolor="#D8D8D8" |'''[[Alkate|Alkatea]]''' |'''Agintaldi hasiera''' |'''Agintaldi amaiera''' | colspan="2" |'''Alderdia<ref name=":02">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2022-05-16}}</ref>''' |- | [[Jesus Fernandez de Arroyabe Beitia]]<ref name=":02" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/leintz-gatzaga/ar-99783-53746/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | [[1979]] | [[1983]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Maria Idigoras Arregui]]16 | 1983 | [[1987]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eugenio Otsoa|Eugenio Otsoa Ugalde]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Otsoa Ugalde, Eugenio|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/otsoa-ugalde-eugenio/ar-113218/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa, Gatzagako Hautesle Elkarteko alkategaia: "Edozein gustura egongo den herri erakargarria gura dut izatea Gatzaga"|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2011-12-19|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609106296-eugenio-otsoa-gatzagako-hautesle-elkarteko-alkategaia-edozein-gustura-egongo-den-herri-erakargarria-gura-dut-izatea-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa hil da, Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-02-22|url=https://goiena.eus/gatzaga/1675705494470-eugenio-otsoa-hil-da|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref> | 1987 | [[1991]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | [[Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea]] |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 1991 | [[1995]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 1995 | [[1999]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 1999 | [[2000]] ^a | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Jose Ramon Agirreurreta Ceciaga]]19 | 2000 | [[2003]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Jose Ramon Perez Lizarralde]] | 2003 | [[2007]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eusebio Villar Azkarate]] | 2007 | [[2011]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 2011 | [[2015]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Eneka Zancada Rementeria]]19 | 2015 | [[2019]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2019-12-07|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref>19 | 2019 | [[2023]] ^b | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Ion Sasiain Larrucea]] | 2023 | 2023 | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Dorleta Elkorobarrutia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=72 botorekin Dorleta Elkorobarrutia izango da Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-05-28|url=https://goiena.eus/gatzaga/1684850367861-leintz-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | 2023 | Jardunean | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |} ^a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. ^b Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. == Ekonomia == 2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %7,3. Bigarren sektorea %7,4. Hirugarren sektorea %84,5. Eraikuntza %0,8.<ref name=":0" /> == Euskara == [[Fitxategi:Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola.webm|thumb|Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Debagoienekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sortaldekoa-m/debagoienekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|hizkuntza=eu|url=http://www.ahotsak.eus|aldizkaria=www.ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref><ref name="#2">{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/leintz-gatzaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> proiekturako)]] Leintz Gatzagan<ref name="#2"/> Debagoieneko euskara<ref name="#1"/> hitz egiten da, mendebaldeko euskalkiaren aldaera. 2016an herritarren %80 euskalduna zen.<ref name=":0" /> == Ondasun nabarmenak == {{Sakontzeko|Zerrenda:Leintz Gatzagako kultura ondasunak}} [[Fitxategi:DorletakoSantutegia.jpg|thumb|300px|[[Dorletako santutegia]]]] [[Fitxategi:Santa-Maria-Patroness-of-bicyclists-4606.jpg|thumb|GI-627 errepideko estatua: Dorletako ama, txirrindularien zaindari. Leintz-Gatzaga.]] Hiribilduaren planoan bi eraikin aipagarri baino ez daude: batetik, '''Soran etxea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Soran jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/soran-jauregia/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/31885&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, gaur egun jauregi urbanoa, atzeko aldeko karkaba hausten duena kale txiki bat eratzeko eta; bestetik, '''Gebara jauregia''', mugen barruan sartu dena, nahiz eta harresiz kanpo egon, hiribildua babesteko egituretako bat baita, gaur egun baserri eta kale giro artean dagoen jauregia izan arren. [[1996]]ko [[martxoaren 12]]an, [[Eusko Jaurlaritza]]k ''monumentu-multzo'' izendatu zuen Leintz Gatzagako Hirigune Historikoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzagako Hiri Historikoa. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/leintz-gatzagako-hiri-historikoa/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/57018&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, Sailkatutako [[Kultura-ondasun|Kultura Ondasuna]]<ref name = "EHAA">[https://web.archive.org/web/20140512225937/http://www.euskadi.net/cgi-bin_k54/concor?e=&FRASE=1996%2F03%2F27an%20argitaratutako%201996%2F03%2F12ko%20199600054%20DEKRETUA%20aldatzen%20du%20&BOTON.x=5&BOTON.y=7 Monumentu-multzo izendapena EHAAn]</ref>. Monumentu zibilen artean aipatzekoak dira: * [[Urigoen etxea|'''Kapitangoa jauregia''']] (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=1007&nombre=1007&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baltasar García de Olaberen etxea''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Olabe etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/olabe-etxea/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32089&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Torrekua''' edo [[Elexalde etxea|'''Elexalde jauregia''']] (XVII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elexalde etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/elexalde-etxea/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32078&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=899&nombre=899&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Garro jauregia|'''Garro jauregia''']] (XVII. mende amaierakoa, gaur egun Kultura Etxea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Garro jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/garro-jauregia/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32071&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=897&nombre=897&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Barandapea atea''' (XVII. mendekoa) * '''"Doce Caños"''' edo '''"As de Copas"-eko iturria''' (1715koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iturria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/iturria/iturria/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/34760&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=901&nombre=901&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''San Inazio atea''' (1760koa, sarbide nagusia izandakoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Ignacioko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-ignacioko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32081&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Ostatua jauregia''' (1766koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=900&nombre=900&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Indianokua''' edo [[Soran jauregia|'''Soran jauregia''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=898&nombre=898&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Errosario Ama Birjinaren atea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errosarioko Amabirjinaren Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/errosarioko-amabirjinaren-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32096&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Leintz Gatzagako udaletxea|'''Udaletxea''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Consistorial etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/consistorial-etxea/udaletxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/35064&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=896&nombre=896&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Harresia''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Harresia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/harresia/harresia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32098&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Pilarreko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilarreko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/pilarreko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32095&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Santiagoko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santiagoko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santiagoko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32097&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Herrigunetik kanpo, azkenik, badaude hiru leku interesgarri: * [[Elgea-Artiako Estazio Megalitikoa]] * [[Dorletako santutegia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=950&nombre=950&nodo=&orden=True&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=SANTUARIO DE DORLETA. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santuario-de-dorleta/eliza-/leintz-gatzaga/-dorleta/fichaconsulta/31811&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Gatzaren Museoa]] Aipagarriak diren beste eraikin batzuk: * '''San Millan eliza'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=914&nombre=914&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Millango Eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-millango-eliza/eliza-/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32084&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baselizak''': Zurtitzako San Martin, Iñurrietako San Joan Bataiatzailearen monasterioa, San Joan Ebanjelaria, Santi Kurtz, Santiago Nagusia, Santa Engrazia eta Santa Kolunba<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antcatalogo.asp?nombre=792&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baserriak''': San Juan Zahar baserria<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Juan Zahar baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-juan-zahar-baserria/baserria/leintz-gatzaga/-olaun-auzoa/fichaconsulta/34612&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Argazki galeria == <gallery> Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio de Kapitangoa 1.JPG|[[Urigoen etxea|Kapitangoa jauregiaren]] aurrealdea. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Elexalde 1.JPG|[[Elexalde etxea|Torrekua edo Elexalde jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Garro (Kultur Etxea) 1.JPG|[[Garro jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Hotel Palacio Soran 1.JPG|[[Soran jauregia|Indianokua edo Soran jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz.Gatzaga) - Ayuntamiento 1.JPG|[[Leintz Gatzagako udaletxea]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Iglesia de San Millán 4.JPG|San Millan eliza. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Museo de la sal 3.JPG|[[Gatzaren Museoa]]. Fitxategi:Leintz gatzaga bolatokia.jpg|Bolatokia Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 2.JPG|San Inazio atea Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 6.JPG|Errosarioko Ama Birjinaren atea Fitxategi:Vista general de la localidad de Leintz-Gatzaga (1 de 1) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|Herria 1940an Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Fuente de los doce Caños 1.JPG|"As de Copas"/Bateko kopa iturria </gallery> == Gatzagar ezagunak == * Juan Ochoa de Elexalde Heredia ([[XVI. mendea]]): [[Mexiko]]n aritutako militarra. * Martín de Zumarraga Murgia (XVI): merkataria. * Andrés de Elejalde ([[XVII. mendea]]): militarra. * [[Melchor de Santa Inés Oianguren]] ([[1688]]-[[1747]]): [[frantziskotar]]ra. ''"Arte de la Lengua Japona"'' idatzi zuen 1738an, gazteleraz idatzitako lehenengo japonieraren gramatika. * Francisco de Astaburuaga Etxeberria (1737?-?): [[Txile]]n aritutako militar eta merkataria. * Juan Esteban de Izaga ([[1796]]-[[1837]]): musikaria eta politikaria, Madrilgo Gorteetan diputatu. * Ciriaco de Izaga (?-[[1866]]): herriko elizen aldeko ongilea. * [[Jesús José Sagredo]] Zuloaga ([[1874]]-[[1923]]): apaiz, historialari, organista eta musikagilea. * Pedro Lafuente ([[1891]]-?): [[Argentina]]n ibilitako tenorea. * Gregorio Altube Izaga (?-[[1969]]): kazetari eta politikaria. * [[Sebastian Sasiain|Sebastian Sasiain Zubillaga]] (1900-1976): [[Paraguai]]ra lanera joandako nekazaria, [[Misionesko departamendua|Misionesko departamenduko]] bi jan-edan tipikoren sortzailea. * Eduardo Aparicio Zamarreño ([[1916]]-[[2007]]): [[Espainiako Alderdi Komunista|PCEren]] politikaria. == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Gesaltza Añana]] == Kanpo estekak == {{Atari|Gipuzkoa|Gipuzkoa}} * [http://www.leintzgatzaga.eus/ Leintz Gatzagako Udalaren webgunea] * [http://www.goiena.net/gatzaga Herriko albisteak Goiena.net-en] {{autoritate kontrola}} {{Debagoieneko udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako hiribilduak}} [[Kategoria:Leintz Gatzaga]] [[Kategoria:Gipuzkoako udalerriak]] cp0n1p5zefeomqxwz2ygbhwfpbzb68x 9999272 9999265 2024-12-14T09:57:46Z EnekoPanamá 71145 /* Alkateak */ 9999272 wikitext text/x-wiki {{Gipuzkoako udalerri infotaula | izena = Leintz Gatzaga | nongo = Leintz Gatzagako | irudia = Leintz Gatzaga.jpg | irudiaren testua = Leintz-Gatzagako ikuspegia. | garaiera = 365-1002 (455 [[Leintz Gatzagako udaletxea|udaletxean]]) | distantzia = 81 }} '''Leintz Gatzaga''' [[Gipuzkoa]]ko hego-mendebaldean dagoen udalerri txikia da, [[Araba]]ko mugan, [[Debagoiena]] eskualdean biztanle gutxien daukan udalerria dena. 14.7&nbsp;km²-ko azalera du eta {{Gipuzkoako_udalerrien_biztanleria|Leintz Gatzaga}} biztanle zituen {{Gipuzkoako udalerrien biztanleria|urtea}}. urtean. Bi auzune nagusi ditu, Goiherri eta Olaun izenekoak. == Izena == '''Leintz Gatzaga''' izenak herriaren inguruan dauden [[gatzaga]] garrantzitsu batzuetan du jatorria. [[Dorletako Gatzagak|Dorletako gatzaga]] horiek izan ziren herriaren sorreraren arrazoi Erdi Aroan. Gaur egun ez dira komertzialki esplotatzen eta museo baten egoitza osatzen dute. Izenaren beste zatiak, '''Leintz''', [[Leintz|herria kokatuta dagoen haranean]] du jatorria. Haranaren izenaren jatorria ez dago argi, ordea. Filologo batzuek diotenez latinetiko jatorria izan lezake. '''Gatzaga''' hitzak berriz, gatza dagoen tokia esan nahi du. Antzinako dokumentuek diotenez, herriaren [[gaztelania]]zko lehen izena '''Salinas de Léniz''' izan zen. 1087an herriaren sorrera ofizialaren aurretik, Galindo Iñigez, Iñigo Lopez Bizkaiko kondearen semeak, donazio hori egin zion [[Donemiliaga Kukula|Donemiliagako monasterioari]].<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa.|urtea=1862|abizena=Gorosábel|izena=Pablo de|orrialdeak=430–431|orrialdea=|argitaletxea=Tolosa: Imprenta de Pedro Gurruchaga.|ISBN=}}</ref> 1980ko hamarkadan, herriak bere izen ofiziala gaztelaniatik euskarara aldatu zuen, Leintz Gatzaga izenera alegia. == Geografia == Leintz Gatzaga [[hiribildu]]a [[Deba (ibaia)|Deba ibaiaren]] goi-ibarrean dago kokatua, ibaiaren iturburutik oso hurbil eta ibarra ixten duten mendien ekialdeko hegala leuntzen den leku batean. [[Arlaban]] mendatetik oso hurbil dago eta, horregatik, hauxe da Gipuzkoan [[Erdi Aroa]]n fundatutako hiribilduetatik garaiena (600 m). Leku oso aproposa da, gainera, Deba ibarra [[Arabako lautada]]rekin eta [[Iberiar goi-lautada|Gaztelako goi-ordokiarekin]] komunikatzeko. Iparraldean [[Eskoriatza]], hegoaldean [[Arratzua-Ubarrundia|Arratzu-Ubarrundia]] ([[Araba]]), ekialdean [[Barrundia]] (Araba) eta mendebaldean [[Aramaio]] eta [[Legutio]] (Araba) mugakide ditu. Hauek dira herriko auzoak: Goierri, Olaun, Andra Mari eta Iñurrieta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=981&nombre=981&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Historia == Izena ematen dioten gatzagak [[Erromatar Inperioa|erromatarren]] garaitik ezagunak ziren, [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] gutxienez ustiatu ziren, eta eurak dira hiribilduaren sorreraren arrazoi nagusia, [[1331]]an gertatu zena, Alfontso XI.ak hiri-gutuna sinatu ondoren. Garai hori baino lehen, [[Aitzorrotzeko gaztelua]]ren menpe zeuden baserriak eta herrixkak zeuden (Zuritza, Labidea, Gaztelueta eta Beginarro). Gatzagen kontrolak garrantzi ekonomiko handia zuen, eta hainbat borroka piztu zuen. [[1374]]an, Beltrán de Guevara Oñatiko konte boteretsuak bereganatu zituen, [[leinu gerrak|oinaztar eta ganboatarren arteko gerraren]] baitan. Horren ondorioz, 1334, 1371, 1492 eta 1498an suteak izan ziren. Jaun feudalen menpe egon zen herria [[1493]] arte, errege-erreginen eskuetara itzuli zenenean. Kontearen dorretxea bota eta bere ordez Elexalde jauregia eraiki zuten. Mugakidea izanik, [[Gipuzkoa]]ren zati bihurtu zen 1496an, [[Arabako ermandadeak|Arabako Ermandadearen]] barruan egon eta gero. [[XVII. mendea]]n Errege-erreginen Bidea eraiki zuten, Espainia eta Frantzia lotzen zituena. Honek aurrerabidea ekarri zion herriari, bertatik errege-erreginak eta handikiak igaro zirelarik. Ostatuak, bentak eta bestelako zerbitzuak eskaini ahal izan zituzten. Horren lekukoa da hein handi batean gaur egun herriak duen itxura. Hala ere, egoera estrategiko honek guduak ekarri zizkion herriari [[XVIII. mendea]]ren amaieratik [[XIX. mendea]]n zehar, [[Konbentzio Gerra]]n, [[Iberiar Penintsulako Gerra|Espainiako Independentziaren Gerran]] eta [[Karlistaldiak|Karlistaldietan]]. Besteak beste, Santa Kruz apaizak frantziarren aurka egindakoa 1811an edo Arlabango Gudua 1836an. Etxegarateko mendatearen errepidea [[1851]]an zabaltzeak gainbehera ekarri zion herriari, [[1864]]an zabaldutako Madril-Irun trenbideak areagotuta. Krisialdi ekonomiko latza suposatu zuen honek guztiak. == Azpiegiturak == * Liburutegia<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Leintz-Gatzaga - Udal Liburutegia|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2018-01-24|url=https://opendata.euskadi.eus/katalogoa/-/liburutegia/leintz-gatzaga-udal-liburutegia/|aldizkaria=opendata.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ireki zenetik hona, harrera bikaina izan du Leintz Gatzagako liburutegiak - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1524128347142-ireki-zenetik-hona-harrera-bikaina-izan-du-liburutegiak|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Frontoia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilotalekua berrituko dute eta San Milixan feriarako prest izango da - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609004395-pilotalekua-berrituko-dute-eta-san-milixan-feriarako-prest-izango-da|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Bolatokia * Gatz museoa<ref>{{Erreferentzia|abizena=Leniz 2015|izenburua=Museo de la Sal de Leintz Gatzaga|hizkuntza=es|url=http://el/%20Museo%20de%20la%20Sal%20de%20Leintz%20Gatzaga%20muestra%20las%20instalaciones%20utilizadas%20durante%20siglos%20para%20la%20producción%20de%20sal%20en%20la%20localidad%20de%20Leintz%20Gatzagak.|aldizkaria=el|sartze-data=2020-05-23}}{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Arkitektura == Hiribilduaren planoa oso erregularra da, jendea bertara bizitzera joan aurretik planifikatu baitzen. [[Lauki]] itxura du eta kale batek elkarzutik mozten dituen beste kale paralelo batzuen inguruan egituratua dago. Hiru kale nagusi ditu, ipar-ekialde zentzuan orientaturik eta [[sestra-kurba|sestra-kurbekiko]] paralelo antolaturik: Arrosario kalea, Santiago kalea eta horren jarraipena den Pilar kalea eta oso aldatua dagoen Gurutze kalea. Garai batean Araba aldera joateko bide zaharrak, ''Errepidea'' izenekoak, kale horiek mozten ditu, hiribildu osoa ere ekialde-mendebalde norabidean mozten duela. {| style="width: 50%; margin-bottom: 0px; align: "left" | [[Fitxategi:2424 o Salinas de Leniz Ojanguren.jpg |thumb|150px|Kale bat 1915ean]] | [[Fitxategi:2010 Leintz Gatzagako herrigunea.jpg |thumb|150px|Kale bera 2010ean]] |} Eremu honen mugak hauek dira: iparraldean gaur egun [[Gasteiz]]era doan errepidea. Mendebaldean Arrosario kaleko etxeen atzeko aldeak, Gebara jauregia barne, eta, hortik, San Inazio ateak eta aipatutako etxeen atzeko aldeek markatzen duten lerroa. Hegoaldean hirigunea eta [[baratze]]ak banatzen dituen bidearen bazterrean dagoen pareta. Eta ekialdean eskola publiko zaharrak eta udaletxeak eratzen duten etxadiaren atzeko aldeko muga. Hiribilduaren barruko aldea [[mehelin]]dun etxez osatua dago. Etxe horien neurriak erregularrak dira eta etxadi bikoitzak osatzen dituzte hirigunearen erdian (Arrosario kalea eta Santiago/Pilar kale arteko etxadia) eta bakunak, berriz, aldeetan. Etxe hauek, garai honetako guztiak bezala, fatxada estua dute eta sakonera handiko lurzatietan eraikiak daude. Beren atzeko aldeak [[karkaba]]ra ematen dute eta bertatik argia sartzen zaie. Hiribilduaren beheko aldea ez dator bat eskema horrekin (Gurutze kalea). Bertan izandako [[hirigintza]] aldaketak handiagoak izan dira eta, ondorioz, jatorrizko planoa hondatu egin da eremu horretan: etxadi oso batzuk desagertu eta beste zenbait berri eratu dira. Era berean ipar-ekialdeko izkina ere asko aldatu da, orubearen egonkortasun eza dela eta. Bertan garai bateko [[harresi]]aren zati bat ere berreraiki da, baina Erdi Aroko hiribildu zaharraren planoa asko aldatu da. Elizaren kokapenak ere hausten du eskema ortogonala; erdi-erdian dago, ardatza IE-HM aldera desbideratua duela. Beharbada, hiribilduak bizi izan dituen berreraikuntza ugarietakoren baten hirigintza-plangintzari egokitzeko egingo zuten horrela. Hiribilduetan oso espazio libre gutxi izaten dira, baina hor ia-ia hutsaren hurrengoak dira. Salbuespen bakarra Pilar kalea eta San Millan elizaren atzeko aldea elkartzen diren gunea da. Bertan [[plaza]]txo bat dago, kaleak eta elizak orientazio desberdina dutenez, angelu bat eratzen da eta. == Demografia == [[XX. mendea]]n gainbehera demografikoa jasan du herriak industrializaziotik kanpo gelditu baitzen. Hori dela-eta, eskualdeko inguruko udalerrietara joan ziren biztanle ugari lan bila. Azken urteotan Gatzagak biztanle igoera txiki bat eduki duen arren, oso jendarte zahartua dauka herriak gaur egun. 2019an 250 biztanle zeuzkan herriak. Horietatik %22k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %6,4 ziren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Web Eustat. Leintz-Gatzagako datu estatistikoak|url=https://eu.eustat.eus/municipal/datos_estadisticos/leintz_gatzaga.html|aldizkaria=eu.eustat.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Leintz Gatzagako biztanleria |altuera=300 |zabalera=500 | 1900 | 503 | 1910 | 473 | 1920 | 424 | 1930 | 394 | 1940 | 353 | 1950 | 392 | 1960 | 408 | 1970 | 293 | 1981 | 232 | 1991 | 207 | 2000 | 254 | 2011 | 272 | 2021 | 211 | |oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_padron.htm www.ine.es] }} == Politika == {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2015eko maiatzaren 24a |data_a = 2011ko maiatzaren 22a |alderdia1 = Agrupación de Electores de Leintz Gatzaga |kolorea1 = #aaa |zinegotziak1 = 5 |botoak1 = 67 |ehunekoa1 = 82,72 |zinegotziak1_a = 7 |botoak1_a = 121 |ehunekoa1_a = 99,18 |informazioa = |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] }} [[2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2019ko apirileko udal hauteskunde]]<nowiki/>etan zerrendarik ez zen aurkeztu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gatzagan ez da zerrendarik aurkeztu eta hauteskundeak deituko dituzte berriro - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1556097891001-gatzagan-ez-da-zerrendarik-aurkeztu-eta-sei-hilabete-barru-hauteskundeak-deituko-dituzte-berriro|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Sei hilabete beranduago ospatu ziren hauteskundeak, eta Gatzagako Hautesle Elkartea izan zen aukera bakarra<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Udal hauteskundeak domekan egingo dira Gatzagan - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1573816105285-udal-hauteskundeak-domekan-egingo-dira-gatzagan|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Euskal Irrati|abizena=Telebista|izenburua=Udal hauteskundeak Nafarroako 21 herritan eta Gipuzkoako batean, igande honetan|hizkuntza=eu|data=2019-11-16|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/6822115/udal-hauteskundeak-leintz-gatzagan-eta-nafarroako-21-herritan-2019-azaroak-17/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> eta 99 boto lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/ab12aAREWar/resultado/maint|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>. Eugenio Otsoa izendatu zuten alkate.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> === Alkateak === Hauek izan dira Leintz Gatzagako azken alkateak: {| class="wikitable" |- bgcolor="#D8D8D8" |'''[[Alkate|Alkatea]]''' |'''Agintaldi hasiera''' |'''Agintaldi amaiera''' | colspan="2" |'''Alderdia<ref name=":02">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2022-05-16}}</ref>''' |- | [[Jesus Fernandez de Arroyabe Beitia]]<ref name=":02" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/leintz-gatzaga/ar-99783-53746/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | [[1979]] | [[1983]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Maria Idigoras Arregui]]16 | 1983 | [[1987]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eugenio Otsoa|Eugenio Otsoa Ugalde]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Otsoa Ugalde, Eugenio|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/otsoa-ugalde-eugenio/ar-113218/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa, Gatzagako Hautesle Elkarteko alkategaia: "Edozein gustura egongo den herri erakargarria gura dut izatea Gatzaga"|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2011-12-19|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609106296-eugenio-otsoa-gatzagako-hautesle-elkarteko-alkategaia-edozein-gustura-egongo-den-herri-erakargarria-gura-dut-izatea-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa hil da, Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-02-22|url=https://goiena.eus/gatzaga/1675705494470-eugenio-otsoa-hil-da|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref> | 1987 | [[1991]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | [[Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea]] |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 1991 | [[1995]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 1995 | [[1999]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 1999 | [[2000]] ^a | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Jose Ramon Agirreurreta Ceciaga]]19 | 2000 | [[2003]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Jose Ramon Perez Lizarralde]] | 2003 | [[2007]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eusebio Villar Azkarate]] | 2007 | [[2011]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde1819 | 2011 | [[2015]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Eneka Zancada Rementeria]]19 | 2015 | [[2019]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2019-12-07|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref>19 | 2019 | [[2023]] ^c | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Ion Sasiain Larrucea]] | 2023 | 2023 | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Dorleta Elkorobarrutia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=72 botorekin Dorleta Elkorobarrutia izango da Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-05-28|url=https://goiena.eus/gatzaga/1684850367861-leintz-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | 2023 | Jardunean | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |} ^a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. ^b ^c 2023ko Otsailak 21ean Eugenio Otsoa Ugalde Alkatea zendu zen. == Ekonomia == 2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %7,3. Bigarren sektorea %7,4. Hirugarren sektorea %84,5. Eraikuntza %0,8.<ref name=":0" /> == Euskara == [[Fitxategi:Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola.webm|thumb|Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Debagoienekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sortaldekoa-m/debagoienekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|hizkuntza=eu|url=http://www.ahotsak.eus|aldizkaria=www.ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref><ref name="#2">{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/leintz-gatzaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> proiekturako)]] Leintz Gatzagan<ref name="#2"/> Debagoieneko euskara<ref name="#1"/> hitz egiten da, mendebaldeko euskalkiaren aldaera. 2016an herritarren %80 euskalduna zen.<ref name=":0" /> == Ondasun nabarmenak == {{Sakontzeko|Zerrenda:Leintz Gatzagako kultura ondasunak}} [[Fitxategi:DorletakoSantutegia.jpg|thumb|300px|[[Dorletako santutegia]]]] [[Fitxategi:Santa-Maria-Patroness-of-bicyclists-4606.jpg|thumb|GI-627 errepideko estatua: Dorletako ama, txirrindularien zaindari. Leintz-Gatzaga.]] Hiribilduaren planoan bi eraikin aipagarri baino ez daude: batetik, '''Soran etxea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Soran jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/soran-jauregia/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/31885&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, gaur egun jauregi urbanoa, atzeko aldeko karkaba hausten duena kale txiki bat eratzeko eta; bestetik, '''Gebara jauregia''', mugen barruan sartu dena, nahiz eta harresiz kanpo egon, hiribildua babesteko egituretako bat baita, gaur egun baserri eta kale giro artean dagoen jauregia izan arren. [[1996]]ko [[martxoaren 12]]an, [[Eusko Jaurlaritza]]k ''monumentu-multzo'' izendatu zuen Leintz Gatzagako Hirigune Historikoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzagako Hiri Historikoa. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/leintz-gatzagako-hiri-historikoa/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/57018&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, Sailkatutako [[Kultura-ondasun|Kultura Ondasuna]]<ref name = "EHAA">[https://web.archive.org/web/20140512225937/http://www.euskadi.net/cgi-bin_k54/concor?e=&FRASE=1996%2F03%2F27an%20argitaratutako%201996%2F03%2F12ko%20199600054%20DEKRETUA%20aldatzen%20du%20&BOTON.x=5&BOTON.y=7 Monumentu-multzo izendapena EHAAn]</ref>. Monumentu zibilen artean aipatzekoak dira: * [[Urigoen etxea|'''Kapitangoa jauregia''']] (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=1007&nombre=1007&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baltasar García de Olaberen etxea''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Olabe etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/olabe-etxea/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32089&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Torrekua''' edo [[Elexalde etxea|'''Elexalde jauregia''']] (XVII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elexalde etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/elexalde-etxea/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32078&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=899&nombre=899&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Garro jauregia|'''Garro jauregia''']] (XVII. mende amaierakoa, gaur egun Kultura Etxea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Garro jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/garro-jauregia/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32071&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=897&nombre=897&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Barandapea atea''' (XVII. mendekoa) * '''"Doce Caños"''' edo '''"As de Copas"-eko iturria''' (1715koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iturria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/iturria/iturria/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/34760&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=901&nombre=901&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''San Inazio atea''' (1760koa, sarbide nagusia izandakoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Ignacioko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-ignacioko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32081&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Ostatua jauregia''' (1766koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=900&nombre=900&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Indianokua''' edo [[Soran jauregia|'''Soran jauregia''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=898&nombre=898&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Errosario Ama Birjinaren atea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errosarioko Amabirjinaren Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/errosarioko-amabirjinaren-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32096&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Leintz Gatzagako udaletxea|'''Udaletxea''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Consistorial etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/consistorial-etxea/udaletxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/35064&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=896&nombre=896&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Harresia''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Harresia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/harresia/harresia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32098&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Pilarreko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilarreko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/pilarreko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32095&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Santiagoko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santiagoko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santiagoko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32097&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Herrigunetik kanpo, azkenik, badaude hiru leku interesgarri: * [[Elgea-Artiako Estazio Megalitikoa]] * [[Dorletako santutegia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=950&nombre=950&nodo=&orden=True&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=SANTUARIO DE DORLETA. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santuario-de-dorleta/eliza-/leintz-gatzaga/-dorleta/fichaconsulta/31811&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Gatzaren Museoa]] Aipagarriak diren beste eraikin batzuk: * '''San Millan eliza'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=914&nombre=914&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Millango Eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-millango-eliza/eliza-/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32084&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baselizak''': Zurtitzako San Martin, Iñurrietako San Joan Bataiatzailearen monasterioa, San Joan Ebanjelaria, Santi Kurtz, Santiago Nagusia, Santa Engrazia eta Santa Kolunba<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antcatalogo.asp?nombre=792&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baserriak''': San Juan Zahar baserria<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Juan Zahar baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-juan-zahar-baserria/baserria/leintz-gatzaga/-olaun-auzoa/fichaconsulta/34612&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Argazki galeria == <gallery> Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio de Kapitangoa 1.JPG|[[Urigoen etxea|Kapitangoa jauregiaren]] aurrealdea. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Elexalde 1.JPG|[[Elexalde etxea|Torrekua edo Elexalde jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Garro (Kultur Etxea) 1.JPG|[[Garro jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Hotel Palacio Soran 1.JPG|[[Soran jauregia|Indianokua edo Soran jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz.Gatzaga) - Ayuntamiento 1.JPG|[[Leintz Gatzagako udaletxea]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Iglesia de San Millán 4.JPG|San Millan eliza. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Museo de la sal 3.JPG|[[Gatzaren Museoa]]. Fitxategi:Leintz gatzaga bolatokia.jpg|Bolatokia Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 2.JPG|San Inazio atea Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 6.JPG|Errosarioko Ama Birjinaren atea Fitxategi:Vista general de la localidad de Leintz-Gatzaga (1 de 1) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|Herria 1940an Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Fuente de los doce Caños 1.JPG|"As de Copas"/Bateko kopa iturria </gallery> == Gatzagar ezagunak == * Juan Ochoa de Elexalde Heredia ([[XVI. mendea]]): [[Mexiko]]n aritutako militarra. * Martín de Zumarraga Murgia (XVI): merkataria. * Andrés de Elejalde ([[XVII. mendea]]): militarra. * [[Melchor de Santa Inés Oianguren]] ([[1688]]-[[1747]]): [[frantziskotar]]ra. ''"Arte de la Lengua Japona"'' idatzi zuen 1738an, gazteleraz idatzitako lehenengo japonieraren gramatika. * Francisco de Astaburuaga Etxeberria (1737?-?): [[Txile]]n aritutako militar eta merkataria. * Juan Esteban de Izaga ([[1796]]-[[1837]]): musikaria eta politikaria, Madrilgo Gorteetan diputatu. * Ciriaco de Izaga (?-[[1866]]): herriko elizen aldeko ongilea. * [[Jesús José Sagredo]] Zuloaga ([[1874]]-[[1923]]): apaiz, historialari, organista eta musikagilea. * Pedro Lafuente ([[1891]]-?): [[Argentina]]n ibilitako tenorea. * Gregorio Altube Izaga (?-[[1969]]): kazetari eta politikaria. * [[Sebastian Sasiain|Sebastian Sasiain Zubillaga]] (1900-1976): [[Paraguai]]ra lanera joandako nekazaria, [[Misionesko departamendua|Misionesko departamenduko]] bi jan-edan tipikoren sortzailea. * Eduardo Aparicio Zamarreño ([[1916]]-[[2007]]): [[Espainiako Alderdi Komunista|PCEren]] politikaria. == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Gesaltza Añana]] == Kanpo estekak == {{Atari|Gipuzkoa|Gipuzkoa}} * [http://www.leintzgatzaga.eus/ Leintz Gatzagako Udalaren webgunea] * [http://www.goiena.net/gatzaga Herriko albisteak Goiena.net-en] {{autoritate kontrola}} {{Debagoieneko udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako hiribilduak}} [[Kategoria:Leintz Gatzaga]] [[Kategoria:Gipuzkoako udalerriak]] ixjscldk6s3rexzr109bzjkxg3lasgg 9999275 9999272 2024-12-14T10:02:00Z EnekoPanamá 71145 9999275 wikitext text/x-wiki {{Gipuzkoako udalerri infotaula | izena = Leintz Gatzaga | nongo = Leintz Gatzagako | irudia = Leintz Gatzaga.jpg | irudiaren testua = Leintz-Gatzagako ikuspegia. | garaiera = 365-1002 (455 [[Leintz Gatzagako udaletxea|udaletxean]]) | distantzia = 81 }} '''Leintz Gatzaga''' [[Gipuzkoa]]ko hego-mendebaldean dagoen udalerri txikia da, [[Araba]]ko mugan, [[Debagoiena]] eskualdean biztanle gutxien daukan udalerria dena. 14.7&nbsp;km²-ko azalera du eta {{Gipuzkoako_udalerrien_biztanleria|Leintz Gatzaga}} biztanle zituen {{Gipuzkoako udalerrien biztanleria|urtea}}. urtean. Bi auzune nagusi ditu, Goiherri eta Olaun izenekoak. == Izena == '''Leintz Gatzaga''' izenak herriaren inguruan dauden [[gatzaga]] garrantzitsu batzuetan du jatorria. [[Dorletako Gatzagak|Dorletako gatzaga]] horiek izan ziren herriaren sorreraren arrazoi Erdi Aroan. Gaur egun ez dira komertzialki esplotatzen eta museo baten egoitza osatzen dute. Izenaren beste zatiak, '''Leintz''', [[Leintz|herria kokatuta dagoen haranean]] du jatorria. Haranaren izenaren jatorria ez dago argi, ordea. Filologo batzuek diotenez latinetiko jatorria izan lezake. '''Gatzaga''' hitzak berriz, gatza dagoen tokia esan nahi du. Antzinako dokumentuek diotenez, herriaren [[gaztelania]]zko lehen izena '''Salinas de Léniz''' izan zen. 1087an herriaren sorrera ofizialaren aurretik, Galindo Iñigez, Iñigo Lopez Bizkaiko kondearen semeak, donazio hori egin zion [[Donemiliaga Kukula|Donemiliagako monasterioari]].<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa.|urtea=1862|abizena=Gorosábel|izena=Pablo de|orrialdeak=430–431|orrialdea=|argitaletxea=Tolosa: Imprenta de Pedro Gurruchaga.|ISBN=}}</ref> 1980ko hamarkadan, herriak bere izen ofiziala gaztelaniatik euskarara aldatu zuen, Leintz Gatzaga izenera alegia. == Geografia == Leintz Gatzaga [[hiribildu]]a [[Deba (ibaia)|Deba ibaiaren]] goi-ibarrean dago kokatua, ibaiaren iturburutik oso hurbil eta ibarra ixten duten mendien ekialdeko hegala leuntzen den leku batean. [[Arlaban]] mendatetik oso hurbil dago eta, horregatik, hauxe da Gipuzkoan [[Erdi Aroa]]n fundatutako hiribilduetatik garaiena (600 m). Leku oso aproposa da, gainera, Deba ibarra [[Arabako lautada]]rekin eta [[Iberiar goi-lautada|Gaztelako goi-ordokiarekin]] komunikatzeko. Iparraldean [[Eskoriatza]], hegoaldean [[Arratzua-Ubarrundia|Arratzu-Ubarrundia]] ([[Araba]]), ekialdean [[Barrundia]] (Araba) eta mendebaldean [[Aramaio]] eta [[Legutio]] (Araba) mugakide ditu. Hauek dira herriko auzoak: Goierri, Olaun, Andra Mari eta Iñurrieta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=981&nombre=981&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Historia == Izena ematen dioten gatzagak [[Erromatar Inperioa|erromatarren]] garaitik ezagunak ziren, [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] gutxienez ustiatu ziren, eta eurak dira hiribilduaren sorreraren arrazoi nagusia, [[1331]]an gertatu zena, Alfontso XI.ak hiri-gutuna sinatu ondoren. Garai hori baino lehen, [[Aitzorrotzeko gaztelua]]ren menpe zeuden baserriak eta herrixkak zeuden (Zuritza, Labidea, Gaztelueta eta Beginarro). Gatzagen kontrolak garrantzi ekonomiko handia zuen, eta hainbat borroka piztu zuen. [[1374]]an, Beltrán de Guevara Oñatiko konte boteretsuak bereganatu zituen, [[leinu gerrak|oinaztar eta ganboatarren arteko gerraren]] baitan. Horren ondorioz, 1334, 1371, 1492 eta 1498an suteak izan ziren. Jaun feudalen menpe egon zen herria [[1493]] arte, errege-erreginen eskuetara itzuli zenenean. Kontearen dorretxea bota eta bere ordez Elexalde jauregia eraiki zuten. Mugakidea izanik, [[Gipuzkoa]]ren zati bihurtu zen 1496an, [[Arabako ermandadeak|Arabako Ermandadearen]] barruan egon eta gero. [[XVII. mendea]]n Errege-erreginen Bidea eraiki zuten, Espainia eta Frantzia lotzen zituena. Honek aurrerabidea ekarri zion herriari, bertatik errege-erreginak eta handikiak igaro zirelarik. Ostatuak, bentak eta bestelako zerbitzuak eskaini ahal izan zituzten. Horren lekukoa da hein handi batean gaur egun herriak duen itxura. Hala ere, egoera estrategiko honek guduak ekarri zizkion herriari [[XVIII. mendea]]ren amaieratik [[XIX. mendea]]n zehar, [[Konbentzio Gerra]]n, [[Iberiar Penintsulako Gerra|Espainiako Independentziaren Gerran]] eta [[Karlistaldiak|Karlistaldietan]]. Besteak beste, Santa Kruz apaizak frantziarren aurka egindakoa 1811an edo Arlabango Gudua 1836an. Etxegarateko mendatearen errepidea [[1851]]an zabaltzeak gainbehera ekarri zion herriari, [[1864]]an zabaldutako Madril-Irun trenbideak areagotuta. Krisialdi ekonomiko latza suposatu zuen honek guztiak. == Azpiegiturak == * Liburutegia<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Leintz-Gatzaga - Udal Liburutegia|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2018-01-24|url=https://opendata.euskadi.eus/katalogoa/-/liburutegia/leintz-gatzaga-udal-liburutegia/|aldizkaria=opendata.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ireki zenetik hona, harrera bikaina izan du Leintz Gatzagako liburutegiak - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1524128347142-ireki-zenetik-hona-harrera-bikaina-izan-du-liburutegiak|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Frontoia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilotalekua berrituko dute eta San Milixan feriarako prest izango da - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609004395-pilotalekua-berrituko-dute-eta-san-milixan-feriarako-prest-izango-da|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Bolatokia * Gatz museoa<ref>{{Erreferentzia|abizena=Leniz 2015|izenburua=Museo de la Sal de Leintz Gatzaga|hizkuntza=es|url=http://el/%20Museo%20de%20la%20Sal%20de%20Leintz%20Gatzaga%20muestra%20las%20instalaciones%20utilizadas%20durante%20siglos%20para%20la%20producción%20de%20sal%20en%20la%20localidad%20de%20Leintz%20Gatzagak.|aldizkaria=el|sartze-data=2020-05-23}}{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Arkitektura == Hiribilduaren planoa oso erregularra da, jendea bertara bizitzera joan aurretik planifikatu baitzen. [[Lauki]] itxura du eta kale batek elkarzutik mozten dituen beste kale paralelo batzuen inguruan egituratua dago. Hiru kale nagusi ditu, ipar-ekialde zentzuan orientaturik eta [[sestra-kurba|sestra-kurbekiko]] paralelo antolaturik: Arrosario kalea, Santiago kalea eta horren jarraipena den Pilar kalea eta oso aldatua dagoen Gurutze kalea. Garai batean Araba aldera joateko bide zaharrak, ''Errepidea'' izenekoak, kale horiek mozten ditu, hiribildu osoa ere ekialde-mendebalde norabidean mozten duela. {| style="width: 50%; margin-bottom: 0px; align: "left" | [[Fitxategi:2424 o Salinas de Leniz Ojanguren.jpg |thumb|150px|Kale bat 1915ean]] | [[Fitxategi:2010 Leintz Gatzagako herrigunea.jpg |thumb|150px|Kale bera 2010ean]] |} Eremu honen mugak hauek dira: iparraldean gaur egun [[Gasteiz]]era doan errepidea. Mendebaldean Arrosario kaleko etxeen atzeko aldeak, Gebara jauregia barne, eta, hortik, San Inazio ateak eta aipatutako etxeen atzeko aldeek markatzen duten lerroa. Hegoaldean hirigunea eta [[baratze]]ak banatzen dituen bidearen bazterrean dagoen pareta. Eta ekialdean eskola publiko zaharrak eta udaletxeak eratzen duten etxadiaren atzeko aldeko muga. Hiribilduaren barruko aldea [[mehelin]]dun etxez osatua dago. Etxe horien neurriak erregularrak dira eta etxadi bikoitzak osatzen dituzte hirigunearen erdian (Arrosario kalea eta Santiago/Pilar kale arteko etxadia) eta bakunak, berriz, aldeetan. Etxe hauek, garai honetako guztiak bezala, fatxada estua dute eta sakonera handiko lurzatietan eraikiak daude. Beren atzeko aldeak [[karkaba]]ra ematen dute eta bertatik argia sartzen zaie. Hiribilduaren beheko aldea ez dator bat eskema horrekin (Gurutze kalea). Bertan izandako [[hirigintza]] aldaketak handiagoak izan dira eta, ondorioz, jatorrizko planoa hondatu egin da eremu horretan: etxadi oso batzuk desagertu eta beste zenbait berri eratu dira. Era berean ipar-ekialdeko izkina ere asko aldatu da, orubearen egonkortasun eza dela eta. Bertan garai bateko [[harresi]]aren zati bat ere berreraiki da, baina Erdi Aroko hiribildu zaharraren planoa asko aldatu da. Elizaren kokapenak ere hausten du eskema ortogonala; erdi-erdian dago, ardatza IE-HM aldera desbideratua duela. Beharbada, hiribilduak bizi izan dituen berreraikuntza ugarietakoren baten hirigintza-plangintzari egokitzeko egingo zuten horrela. Hiribilduetan oso espazio libre gutxi izaten dira, baina hor ia-ia hutsaren hurrengoak dira. Salbuespen bakarra Pilar kalea eta San Millan elizaren atzeko aldea elkartzen diren gunea da. Bertan [[plaza]]txo bat dago, kaleak eta elizak orientazio desberdina dutenez, angelu bat eratzen da eta. == Demografia == [[XX. mendea]]n gainbehera demografikoa jasan du herriak industrializaziotik kanpo gelditu baitzen. Hori dela-eta, eskualdeko inguruko udalerrietara joan ziren biztanle ugari lan bila. Azken urteotan Gatzagak biztanle igoera txiki bat eduki duen arren, oso jendarte zahartua dauka herriak gaur egun. 2019an 250 biztanle zeuzkan herriak. Horietatik %22k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %6,4 ziren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Web Eustat. Leintz-Gatzagako datu estatistikoak|url=https://eu.eustat.eus/municipal/datos_estadisticos/leintz_gatzaga.html|aldizkaria=eu.eustat.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Leintz Gatzagako biztanleria |altuera=300 |zabalera=500 | 1900 | 503 | 1910 | 473 | 1920 | 424 | 1930 | 394 | 1940 | 353 | 1950 | 392 | 1960 | 408 | 1970 | 293 | 1981 | 232 | 1991 | 207 | 2000 | 254 | 2011 | 272 | 2021 | 211 | |oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_padron.htm www.ine.es] }} == Politika == {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2015eko maiatzaren 24a |data_a = 2011ko maiatzaren 22a |alderdia1 = Agrupación de Electores de Leintz Gatzaga |kolorea1 = #aaa |zinegotziak1 = 5 |botoak1 = 67 |ehunekoa1 = 82,72 |zinegotziak1_a = 7 |botoak1_a = 121 |ehunekoa1_a = 99,18 |informazioa = |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] }} [[2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2019ko apirileko udal hauteskunde]]<nowiki/>etan zerrendarik ez zen aurkeztu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gatzagan ez da zerrendarik aurkeztu eta hauteskundeak deituko dituzte berriro - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1556097891001-gatzagan-ez-da-zerrendarik-aurkeztu-eta-sei-hilabete-barru-hauteskundeak-deituko-dituzte-berriro|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Sei hilabete beranduago ospatu ziren hauteskundeak, eta Gatzagako Hautesle Elkartea izan zen aukera bakarra<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Udal hauteskundeak domekan egingo dira Gatzagan - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1573816105285-udal-hauteskundeak-domekan-egingo-dira-gatzagan|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Euskal Irrati|abizena=Telebista|izenburua=Udal hauteskundeak Nafarroako 21 herritan eta Gipuzkoako batean, igande honetan|hizkuntza=eu|data=2019-11-16|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/6822115/udal-hauteskundeak-leintz-gatzagan-eta-nafarroako-21-herritan-2019-azaroak-17/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> eta 99 boto lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/ab12aAREWar/resultado/maint|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>. Eugenio Otsoa izendatu zuten alkate.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> === Alkateak === Hauek izan dira Leintz Gatzagako azken alkateak: {| class="wikitable" |- bgcolor="#D8D8D8" |'''[[Alkate|Alkatea]]''' |'''Agintaldi hasiera''' |'''Agintaldi amaiera''' | colspan="2" |'''Alderdia<ref name=":02">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2022-05-16}}</ref>''' |- | [[Jesus Fernandez de Arroyabe Beitia]]<ref name=":02" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/leintz-gatzaga/ar-99783-53746/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | [[1979]] | [[1983]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Maria Idigoras Arregui]]1316 | 1983 | [[1987]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eugenio Otsoa|Eugenio Otsoa Ugalde]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Otsoa Ugalde, Eugenio|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/otsoa-ugalde-eugenio/ar-113218/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa, Gatzagako Hautesle Elkarteko alkategaia: "Edozein gustura egongo den herri erakargarria gura dut izatea Gatzaga"|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2011-12-19|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609106296-eugenio-otsoa-gatzagako-hautesle-elkarteko-alkategaia-edozein-gustura-egongo-den-herri-erakargarria-gura-dut-izatea-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa hil da, Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-02-22|url=https://goiena.eus/gatzaga/1675705494470-eugenio-otsoa-hil-da|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref> | 1987 | [[1991]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | [[Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea]] |- | Eugenio Otsoa Ugalde131819 | 1991 | [[1995]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde131819 | 1995 | [[1999]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde131819 | 1999 | [[2000]] ^a | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Jose Ramon Agirreurreta Ceciaga]]1319 | 2000 | [[2003]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Jose Ramon Perez Lizarralde]]13 | 2003 | [[2007]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eusebio Villar Azkarate]]13 | 2007 | [[2011]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde131819 | 2011 | [[2015]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Eneka Zancada Rementeria]]1319 | 2015 | [[2019]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2019-12-07|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref>19 | 2019 | [[2023]] ^c | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Ion Sasiain Larrucea]] | 2023 | 2023 | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Dorleta Elkorobarrutia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=72 botorekin Dorleta Elkorobarrutia izango da Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-05-28|url=https://goiena.eus/gatzaga/1684850367861-leintz-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | 2023 | Jardunean | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |} ^a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. ^b ^c 2023ko Otsailak 21ean Eugenio Otsoa Ugalde Alkatea zendu zen. == Ekonomia == 2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %7,3. Bigarren sektorea %7,4. Hirugarren sektorea %84,5. Eraikuntza %0,8.<ref name=":0" /> == Euskara == [[Fitxategi:Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola.webm|thumb|Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Debagoienekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sortaldekoa-m/debagoienekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|hizkuntza=eu|url=http://www.ahotsak.eus|aldizkaria=www.ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref><ref name="#2">{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/leintz-gatzaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> proiekturako)]] Leintz Gatzagan<ref name="#2"/> Debagoieneko euskara<ref name="#1"/> hitz egiten da, mendebaldeko euskalkiaren aldaera. 2016an herritarren %80 euskalduna zen.<ref name=":0" /> == Ondasun nabarmenak == {{Sakontzeko|Zerrenda:Leintz Gatzagako kultura ondasunak}} [[Fitxategi:DorletakoSantutegia.jpg|thumb|300px|[[Dorletako santutegia]]]] [[Fitxategi:Santa-Maria-Patroness-of-bicyclists-4606.jpg|thumb|GI-627 errepideko estatua: Dorletako ama, txirrindularien zaindari. Leintz-Gatzaga.]] Hiribilduaren planoan bi eraikin aipagarri baino ez daude: batetik, '''Soran etxea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Soran jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/soran-jauregia/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/31885&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, gaur egun jauregi urbanoa, atzeko aldeko karkaba hausten duena kale txiki bat eratzeko eta; bestetik, '''Gebara jauregia''', mugen barruan sartu dena, nahiz eta harresiz kanpo egon, hiribildua babesteko egituretako bat baita, gaur egun baserri eta kale giro artean dagoen jauregia izan arren. [[1996]]ko [[martxoaren 12]]an, [[Eusko Jaurlaritza]]k ''monumentu-multzo'' izendatu zuen Leintz Gatzagako Hirigune Historikoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzagako Hiri Historikoa. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/leintz-gatzagako-hiri-historikoa/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/57018&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, Sailkatutako [[Kultura-ondasun|Kultura Ondasuna]]<ref name = "EHAA">[https://web.archive.org/web/20140512225937/http://www.euskadi.net/cgi-bin_k54/concor?e=&FRASE=1996%2F03%2F27an%20argitaratutako%201996%2F03%2F12ko%20199600054%20DEKRETUA%20aldatzen%20du%20&BOTON.x=5&BOTON.y=7 Monumentu-multzo izendapena EHAAn]</ref>. Monumentu zibilen artean aipatzekoak dira: * [[Urigoen etxea|'''Kapitangoa jauregia''']] (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=1007&nombre=1007&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baltasar García de Olaberen etxea''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Olabe etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/olabe-etxea/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32089&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Torrekua''' edo [[Elexalde etxea|'''Elexalde jauregia''']] (XVII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elexalde etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/elexalde-etxea/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32078&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=899&nombre=899&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Garro jauregia|'''Garro jauregia''']] (XVII. mende amaierakoa, gaur egun Kultura Etxea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Garro jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/garro-jauregia/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32071&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=897&nombre=897&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Barandapea atea''' (XVII. mendekoa) * '''"Doce Caños"''' edo '''"As de Copas"-eko iturria''' (1715koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iturria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/iturria/iturria/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/34760&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=901&nombre=901&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''San Inazio atea''' (1760koa, sarbide nagusia izandakoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Ignacioko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-ignacioko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32081&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Ostatua jauregia''' (1766koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=900&nombre=900&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Indianokua''' edo [[Soran jauregia|'''Soran jauregia''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=898&nombre=898&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Errosario Ama Birjinaren atea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errosarioko Amabirjinaren Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/errosarioko-amabirjinaren-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32096&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Leintz Gatzagako udaletxea|'''Udaletxea''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Consistorial etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/consistorial-etxea/udaletxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/35064&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=896&nombre=896&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Harresia''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Harresia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/harresia/harresia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32098&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Pilarreko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilarreko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/pilarreko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32095&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Santiagoko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santiagoko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santiagoko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32097&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Herrigunetik kanpo, azkenik, badaude hiru leku interesgarri: * [[Elgea-Artiako Estazio Megalitikoa]] * [[Dorletako santutegia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=950&nombre=950&nodo=&orden=True&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=SANTUARIO DE DORLETA. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santuario-de-dorleta/eliza-/leintz-gatzaga/-dorleta/fichaconsulta/31811&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Gatzaren Museoa]] Aipagarriak diren beste eraikin batzuk: * '''San Millan eliza'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=914&nombre=914&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Millango Eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-millango-eliza/eliza-/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32084&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baselizak''': Zurtitzako San Martin, Iñurrietako San Joan Bataiatzailearen monasterioa, San Joan Ebanjelaria, Santi Kurtz, Santiago Nagusia, Santa Engrazia eta Santa Kolunba<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antcatalogo.asp?nombre=792&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baserriak''': San Juan Zahar baserria<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Juan Zahar baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-juan-zahar-baserria/baserria/leintz-gatzaga/-olaun-auzoa/fichaconsulta/34612&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Argazki galeria == <gallery> Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio de Kapitangoa 1.JPG|[[Urigoen etxea|Kapitangoa jauregiaren]] aurrealdea. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Elexalde 1.JPG|[[Elexalde etxea|Torrekua edo Elexalde jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Garro (Kultur Etxea) 1.JPG|[[Garro jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Hotel Palacio Soran 1.JPG|[[Soran jauregia|Indianokua edo Soran jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz.Gatzaga) - Ayuntamiento 1.JPG|[[Leintz Gatzagako udaletxea]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Iglesia de San Millán 4.JPG|San Millan eliza. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Museo de la sal 3.JPG|[[Gatzaren Museoa]]. Fitxategi:Leintz gatzaga bolatokia.jpg|Bolatokia Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 2.JPG|San Inazio atea Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 6.JPG|Errosarioko Ama Birjinaren atea Fitxategi:Vista general de la localidad de Leintz-Gatzaga (1 de 1) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|Herria 1940an Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Fuente de los doce Caños 1.JPG|"As de Copas"/Bateko kopa iturria </gallery> == Gatzagar ezagunak == * Juan Ochoa de Elexalde Heredia ([[XVI. mendea]]): [[Mexiko]]n aritutako militarra. * Martín de Zumarraga Murgia (XVI): merkataria. * Andrés de Elejalde ([[XVII. mendea]]): militarra. * [[Melchor de Santa Inés Oianguren]] ([[1688]]-[[1747]]): [[frantziskotar]]ra. ''"Arte de la Lengua Japona"'' idatzi zuen 1738an, gazteleraz idatzitako lehenengo japonieraren gramatika. * Francisco de Astaburuaga Etxeberria (1737?-?): [[Txile]]n aritutako militar eta merkataria. * Juan Esteban de Izaga ([[1796]]-[[1837]]): musikaria eta politikaria, Madrilgo Gorteetan diputatu. * Ciriaco de Izaga (?-[[1866]]): herriko elizen aldeko ongilea. * [[Jesús José Sagredo]] Zuloaga ([[1874]]-[[1923]]): apaiz, historialari, organista eta musikagilea. * Pedro Lafuente ([[1891]]-?): [[Argentina]]n ibilitako tenorea. * Gregorio Altube Izaga (?-[[1969]]): kazetari eta politikaria. * [[Sebastian Sasiain|Sebastian Sasiain Zubillaga]] (1900-1976): [[Paraguai]]ra lanera joandako nekazaria, [[Misionesko departamendua|Misionesko departamenduko]] bi jan-edan tipikoren sortzailea. * Eduardo Aparicio Zamarreño ([[1916]]-[[2007]]): [[Espainiako Alderdi Komunista|PCEren]] politikaria. == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Gesaltza Añana]] == Kanpo estekak == {{Atari|Gipuzkoa|Gipuzkoa}} * [http://www.leintzgatzaga.eus/ Leintz Gatzagako Udalaren webgunea] * [http://www.goiena.net/gatzaga Herriko albisteak Goiena.net-en] {{autoritate kontrola}} {{Debagoieneko udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako hiribilduak}} [[Kategoria:Leintz Gatzaga]] [[Kategoria:Gipuzkoako udalerriak]] tai8tq47oye3njxupl9lya6a0p7bnga 9999277 9999275 2024-12-14T10:03:16Z EnekoPanamá 71145 9999277 wikitext text/x-wiki {{Gipuzkoako udalerri infotaula | izena = Leintz Gatzaga | nongo = Leintz Gatzagako | irudia = Leintz Gatzaga.jpg | irudiaren testua = Leintz-Gatzagako ikuspegia. | garaiera = 365-1002 (455 [[Leintz Gatzagako udaletxea|udaletxean]]) | distantzia = 81 }} '''Leintz Gatzaga''' [[Gipuzkoa]]ko hego-mendebaldean dagoen udalerri txikia da, [[Araba]]ko mugan, [[Debagoiena]] eskualdean biztanle gutxien daukan udalerria dena. 14.7&nbsp;km²-ko azalera du eta {{Gipuzkoako_udalerrien_biztanleria|Leintz Gatzaga}} biztanle zituen {{Gipuzkoako udalerrien biztanleria|urtea}}. urtean. Bi auzune nagusi ditu, Goiherri eta Olaun izenekoak. == Izena == '''Leintz Gatzaga''' izenak herriaren inguruan dauden [[gatzaga]] garrantzitsu batzuetan du jatorria. [[Dorletako Gatzagak|Dorletako gatzaga]] horiek izan ziren herriaren sorreraren arrazoi Erdi Aroan. Gaur egun ez dira komertzialki esplotatzen eta museo baten egoitza osatzen dute. Izenaren beste zatiak, '''Leintz''', [[Leintz|herria kokatuta dagoen haranean]] du jatorria. Haranaren izenaren jatorria ez dago argi, ordea. Filologo batzuek diotenez latinetiko jatorria izan lezake. '''Gatzaga''' hitzak berriz, gatza dagoen tokia esan nahi du. Antzinako dokumentuek diotenez, herriaren [[gaztelania]]zko lehen izena '''Salinas de Léniz''' izan zen. 1087an herriaren sorrera ofizialaren aurretik, Galindo Iñigez, Iñigo Lopez Bizkaiko kondearen semeak, donazio hori egin zion [[Donemiliaga Kukula|Donemiliagako monasterioari]].<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa.|urtea=1862|abizena=Gorosábel|izena=Pablo de|orrialdeak=430–431|orrialdea=|argitaletxea=Tolosa: Imprenta de Pedro Gurruchaga.|ISBN=}}</ref> 1980ko hamarkadan, herriak bere izen ofiziala gaztelaniatik euskarara aldatu zuen, Leintz Gatzaga izenera alegia. == Geografia == Leintz Gatzaga [[hiribildu]]a [[Deba (ibaia)|Deba ibaiaren]] goi-ibarrean dago kokatua, ibaiaren iturburutik oso hurbil eta ibarra ixten duten mendien ekialdeko hegala leuntzen den leku batean. [[Arlaban]] mendatetik oso hurbil dago eta, horregatik, hauxe da Gipuzkoan [[Erdi Aroa]]n fundatutako hiribilduetatik garaiena (600 m). Leku oso aproposa da, gainera, Deba ibarra [[Arabako lautada]]rekin eta [[Iberiar goi-lautada|Gaztelako goi-ordokiarekin]] komunikatzeko. Iparraldean [[Eskoriatza]], hegoaldean [[Arratzua-Ubarrundia|Arratzu-Ubarrundia]] ([[Araba]]), ekialdean [[Barrundia]] (Araba) eta mendebaldean [[Aramaio]] eta [[Legutio]] (Araba) mugakide ditu. Hauek dira herriko auzoak: Goierri, Olaun, Andra Mari eta Iñurrieta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=981&nombre=981&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Historia == Izena ematen dioten gatzagak [[Erromatar Inperioa|erromatarren]] garaitik ezagunak ziren, [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] gutxienez ustiatu ziren, eta eurak dira hiribilduaren sorreraren arrazoi nagusia, [[1331]]an gertatu zena, Alfontso XI.ak hiri-gutuna sinatu ondoren. Garai hori baino lehen, [[Aitzorrotzeko gaztelua]]ren menpe zeuden baserriak eta herrixkak zeuden (Zuritza, Labidea, Gaztelueta eta Beginarro). Gatzagen kontrolak garrantzi ekonomiko handia zuen, eta hainbat borroka piztu zuen. [[1374]]an, Beltrán de Guevara Oñatiko konte boteretsuak bereganatu zituen, [[leinu gerrak|oinaztar eta ganboatarren arteko gerraren]] baitan. Horren ondorioz, 1334, 1371, 1492 eta 1498an suteak izan ziren. Jaun feudalen menpe egon zen herria [[1493]] arte, errege-erreginen eskuetara itzuli zenenean. Kontearen dorretxea bota eta bere ordez Elexalde jauregia eraiki zuten. Mugakidea izanik, [[Gipuzkoa]]ren zati bihurtu zen 1496an, [[Arabako ermandadeak|Arabako Ermandadearen]] barruan egon eta gero. [[XVII. mendea]]n Errege-erreginen Bidea eraiki zuten, Espainia eta Frantzia lotzen zituena. Honek aurrerabidea ekarri zion herriari, bertatik errege-erreginak eta handikiak igaro zirelarik. Ostatuak, bentak eta bestelako zerbitzuak eskaini ahal izan zituzten. Horren lekukoa da hein handi batean gaur egun herriak duen itxura. Hala ere, egoera estrategiko honek guduak ekarri zizkion herriari [[XVIII. mendea]]ren amaieratik [[XIX. mendea]]n zehar, [[Konbentzio Gerra]]n, [[Iberiar Penintsulako Gerra|Espainiako Independentziaren Gerran]] eta [[Karlistaldiak|Karlistaldietan]]. Besteak beste, Santa Kruz apaizak frantziarren aurka egindakoa 1811an edo Arlabango Gudua 1836an. Etxegarateko mendatearen errepidea [[1851]]an zabaltzeak gainbehera ekarri zion herriari, [[1864]]an zabaldutako Madril-Irun trenbideak areagotuta. Krisialdi ekonomiko latza suposatu zuen honek guztiak. == Azpiegiturak == * Liburutegia<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Leintz-Gatzaga - Udal Liburutegia|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2018-01-24|url=https://opendata.euskadi.eus/katalogoa/-/liburutegia/leintz-gatzaga-udal-liburutegia/|aldizkaria=opendata.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ireki zenetik hona, harrera bikaina izan du Leintz Gatzagako liburutegiak - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1524128347142-ireki-zenetik-hona-harrera-bikaina-izan-du-liburutegiak|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Frontoia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilotalekua berrituko dute eta San Milixan feriarako prest izango da - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609004395-pilotalekua-berrituko-dute-eta-san-milixan-feriarako-prest-izango-da|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Bolatokia * Gatz museoa<ref>{{Erreferentzia|abizena=Leniz 2015|izenburua=Museo de la Sal de Leintz Gatzaga|hizkuntza=es|url=http://el/%20Museo%20de%20la%20Sal%20de%20Leintz%20Gatzaga%20muestra%20las%20instalaciones%20utilizadas%20durante%20siglos%20para%20la%20producción%20de%20sal%20en%20la%20localidad%20de%20Leintz%20Gatzagak.|aldizkaria=el|sartze-data=2020-05-23}}{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Arkitektura == Hiribilduaren planoa oso erregularra da, jendea bertara bizitzera joan aurretik planifikatu baitzen. [[Lauki]] itxura du eta kale batek elkarzutik mozten dituen beste kale paralelo batzuen inguruan egituratua dago. Hiru kale nagusi ditu, ipar-ekialde zentzuan orientaturik eta [[sestra-kurba|sestra-kurbekiko]] paralelo antolaturik: Arrosario kalea, Santiago kalea eta horren jarraipena den Pilar kalea eta oso aldatua dagoen Gurutze kalea. Garai batean Araba aldera joateko bide zaharrak, ''Errepidea'' izenekoak, kale horiek mozten ditu, hiribildu osoa ere ekialde-mendebalde norabidean mozten duela. {| style="width: 50%; margin-bottom: 0px; align: "left" | [[Fitxategi:2424 o Salinas de Leniz Ojanguren.jpg |thumb|150px|Kale bat 1915ean]] | [[Fitxategi:2010 Leintz Gatzagako herrigunea.jpg |thumb|150px|Kale bera 2010ean]] |} Eremu honen mugak hauek dira: iparraldean gaur egun [[Gasteiz]]era doan errepidea. Mendebaldean Arrosario kaleko etxeen atzeko aldeak, Gebara jauregia barne, eta, hortik, San Inazio ateak eta aipatutako etxeen atzeko aldeek markatzen duten lerroa. Hegoaldean hirigunea eta [[baratze]]ak banatzen dituen bidearen bazterrean dagoen pareta. Eta ekialdean eskola publiko zaharrak eta udaletxeak eratzen duten etxadiaren atzeko aldeko muga. Hiribilduaren barruko aldea [[mehelin]]dun etxez osatua dago. Etxe horien neurriak erregularrak dira eta etxadi bikoitzak osatzen dituzte hirigunearen erdian (Arrosario kalea eta Santiago/Pilar kale arteko etxadia) eta bakunak, berriz, aldeetan. Etxe hauek, garai honetako guztiak bezala, fatxada estua dute eta sakonera handiko lurzatietan eraikiak daude. Beren atzeko aldeak [[karkaba]]ra ematen dute eta bertatik argia sartzen zaie. Hiribilduaren beheko aldea ez dator bat eskema horrekin (Gurutze kalea). Bertan izandako [[hirigintza]] aldaketak handiagoak izan dira eta, ondorioz, jatorrizko planoa hondatu egin da eremu horretan: etxadi oso batzuk desagertu eta beste zenbait berri eratu dira. Era berean ipar-ekialdeko izkina ere asko aldatu da, orubearen egonkortasun eza dela eta. Bertan garai bateko [[harresi]]aren zati bat ere berreraiki da, baina Erdi Aroko hiribildu zaharraren planoa asko aldatu da. Elizaren kokapenak ere hausten du eskema ortogonala; erdi-erdian dago, ardatza IE-HM aldera desbideratua duela. Beharbada, hiribilduak bizi izan dituen berreraikuntza ugarietakoren baten hirigintza-plangintzari egokitzeko egingo zuten horrela. Hiribilduetan oso espazio libre gutxi izaten dira, baina hor ia-ia hutsaren hurrengoak dira. Salbuespen bakarra Pilar kalea eta San Millan elizaren atzeko aldea elkartzen diren gunea da. Bertan [[plaza]]txo bat dago, kaleak eta elizak orientazio desberdina dutenez, angelu bat eratzen da eta. == Demografia == [[XX. mendea]]n gainbehera demografikoa jasan du herriak industrializaziotik kanpo gelditu baitzen. Hori dela-eta, eskualdeko inguruko udalerrietara joan ziren biztanle ugari lan bila. Azken urteotan Gatzagak biztanle igoera txiki bat eduki duen arren, oso jendarte zahartua dauka herriak gaur egun. 2019an 250 biztanle zeuzkan herriak. Horietatik %22k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %6,4 ziren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Web Eustat. Leintz-Gatzagako datu estatistikoak|url=https://eu.eustat.eus/municipal/datos_estadisticos/leintz_gatzaga.html|aldizkaria=eu.eustat.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Leintz Gatzagako biztanleria |altuera=300 |zabalera=500 | 1900 | 503 | 1910 | 473 | 1920 | 424 | 1930 | 394 | 1940 | 353 | 1950 | 392 | 1960 | 408 | 1970 | 293 | 1981 | 232 | 1991 | 207 | 2000 | 254 | 2011 | 272 | 2021 | 211 | |oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_padron.htm www.ine.es] }} == Politika == {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2015eko maiatzaren 24a |data_a = 2011ko maiatzaren 22a |alderdia1 = Agrupación de Electores de Leintz Gatzaga |kolorea1 = #aaa |zinegotziak1 = 5 |botoak1 = 67 |ehunekoa1 = 82,72 |zinegotziak1_a = 7 |botoak1_a = 121 |ehunekoa1_a = 99,18 |informazioa = |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] }} [[2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2019ko apirileko udal hauteskunde]]<nowiki/>etan zerrendarik ez zen aurkeztu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gatzagan ez da zerrendarik aurkeztu eta hauteskundeak deituko dituzte berriro - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1556097891001-gatzagan-ez-da-zerrendarik-aurkeztu-eta-sei-hilabete-barru-hauteskundeak-deituko-dituzte-berriro|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Sei hilabete beranduago ospatu ziren hauteskundeak, eta Gatzagako Hautesle Elkartea izan zen aukera bakarra<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Udal hauteskundeak domekan egingo dira Gatzagan - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1573816105285-udal-hauteskundeak-domekan-egingo-dira-gatzagan|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Euskal Irrati|abizena=Telebista|izenburua=Udal hauteskundeak Nafarroako 21 herritan eta Gipuzkoako batean, igande honetan|hizkuntza=eu|data=2019-11-16|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/6822115/udal-hauteskundeak-leintz-gatzagan-eta-nafarroako-21-herritan-2019-azaroak-17/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> eta 99 boto lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/ab12aAREWar/resultado/maint|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>. Eugenio Otsoa izendatu zuten alkate.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> === Alkateak === Hauek izan dira Leintz Gatzagako azken alkateak: {| class="wikitable" |- bgcolor="#D8D8D8" |'''[[Alkate|Alkatea]]''' |'''Agintaldi hasiera''' |'''Agintaldi amaiera''' | colspan="2" |'''Alderdia<ref name=":02">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2022-05-16}}</ref>''' |- | [[Jesus Fernandez de Arroyabe Beitia]]<ref name=":02" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/leintz-gatzaga/ar-99783-53746/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | [[1979]] | [[1983]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Maria Idigoras Arregui]]1516 | 1983 | [[1987]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eugenio Otsoa|Eugenio Otsoa Ugalde]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Otsoa Ugalde, Eugenio|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/otsoa-ugalde-eugenio/ar-113218/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa, Gatzagako Hautesle Elkarteko alkategaia: "Edozein gustura egongo den herri erakargarria gura dut izatea Gatzaga"|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2011-12-19|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609106296-eugenio-otsoa-gatzagako-hautesle-elkarteko-alkategaia-edozein-gustura-egongo-den-herri-erakargarria-gura-dut-izatea-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa hil da, Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-02-22|url=https://goiena.eus/gatzaga/1675705494470-eugenio-otsoa-hil-da|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref> | 1987 | [[1991]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | [[Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea]] |- | Eugenio Otsoa Ugalde151819 | 1991 | [[1995]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde151819 | 1995 | [[1999]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde151819 | 1999 | [[2000]] ^a | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Jose Ramon Agirreurreta Ceciaga]]1519 | 2000 | [[2003]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Jose Ramon Perez Lizarralde]]15 | 2003 | [[2007]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eusebio Villar Azkarate]]15 | 2007 | [[2011]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde151819 | 2011 | [[2015]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Eneka Zancada Rementeria]]1519 | 2015 | [[2019]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2019-12-07|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref>19 | 2019 | [[2023]] ^c | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Ion Sasiain Larrucea]]15 | 2023 | 2023 | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Dorleta Elkorobarrutia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=72 botorekin Dorleta Elkorobarrutia izango da Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-05-28|url=https://goiena.eus/gatzaga/1684850367861-leintz-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | 2023 | Jardunean | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |} ^a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. ^b ^c 2023ko Otsailak 21ean Eugenio Otsoa Ugalde Alkatea zendu zen. == Ekonomia == 2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %7,3. Bigarren sektorea %7,4. Hirugarren sektorea %84,5. Eraikuntza %0,8.<ref name=":0" /> == Euskara == [[Fitxategi:Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola.webm|thumb|Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Debagoienekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sortaldekoa-m/debagoienekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|hizkuntza=eu|url=http://www.ahotsak.eus|aldizkaria=www.ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref><ref name="#2">{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/leintz-gatzaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> proiekturako)]] Leintz Gatzagan<ref name="#2"/> Debagoieneko euskara<ref name="#1"/> hitz egiten da, mendebaldeko euskalkiaren aldaera. 2016an herritarren %80 euskalduna zen.<ref name=":0" /> == Ondasun nabarmenak == {{Sakontzeko|Zerrenda:Leintz Gatzagako kultura ondasunak}} [[Fitxategi:DorletakoSantutegia.jpg|thumb|300px|[[Dorletako santutegia]]]] [[Fitxategi:Santa-Maria-Patroness-of-bicyclists-4606.jpg|thumb|GI-627 errepideko estatua: Dorletako ama, txirrindularien zaindari. Leintz-Gatzaga.]] Hiribilduaren planoan bi eraikin aipagarri baino ez daude: batetik, '''Soran etxea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Soran jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/soran-jauregia/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/31885&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, gaur egun jauregi urbanoa, atzeko aldeko karkaba hausten duena kale txiki bat eratzeko eta; bestetik, '''Gebara jauregia''', mugen barruan sartu dena, nahiz eta harresiz kanpo egon, hiribildua babesteko egituretako bat baita, gaur egun baserri eta kale giro artean dagoen jauregia izan arren. [[1996]]ko [[martxoaren 12]]an, [[Eusko Jaurlaritza]]k ''monumentu-multzo'' izendatu zuen Leintz Gatzagako Hirigune Historikoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzagako Hiri Historikoa. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/leintz-gatzagako-hiri-historikoa/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/57018&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, Sailkatutako [[Kultura-ondasun|Kultura Ondasuna]]<ref name = "EHAA">[https://web.archive.org/web/20140512225937/http://www.euskadi.net/cgi-bin_k54/concor?e=&FRASE=1996%2F03%2F27an%20argitaratutako%201996%2F03%2F12ko%20199600054%20DEKRETUA%20aldatzen%20du%20&BOTON.x=5&BOTON.y=7 Monumentu-multzo izendapena EHAAn]</ref>. Monumentu zibilen artean aipatzekoak dira: * [[Urigoen etxea|'''Kapitangoa jauregia''']] (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=1007&nombre=1007&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baltasar García de Olaberen etxea''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Olabe etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/olabe-etxea/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32089&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Torrekua''' edo [[Elexalde etxea|'''Elexalde jauregia''']] (XVII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elexalde etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/elexalde-etxea/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32078&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=899&nombre=899&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Garro jauregia|'''Garro jauregia''']] (XVII. mende amaierakoa, gaur egun Kultura Etxea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Garro jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/garro-jauregia/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32071&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=897&nombre=897&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Barandapea atea''' (XVII. mendekoa) * '''"Doce Caños"''' edo '''"As de Copas"-eko iturria''' (1715koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iturria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/iturria/iturria/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/34760&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=901&nombre=901&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''San Inazio atea''' (1760koa, sarbide nagusia izandakoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Ignacioko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-ignacioko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32081&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Ostatua jauregia''' (1766koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=900&nombre=900&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Indianokua''' edo [[Soran jauregia|'''Soran jauregia''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=898&nombre=898&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Errosario Ama Birjinaren atea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errosarioko Amabirjinaren Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/errosarioko-amabirjinaren-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32096&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Leintz Gatzagako udaletxea|'''Udaletxea''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Consistorial etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/consistorial-etxea/udaletxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/35064&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=896&nombre=896&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Harresia''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Harresia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/harresia/harresia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32098&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Pilarreko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilarreko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/pilarreko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32095&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Santiagoko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santiagoko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santiagoko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32097&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Herrigunetik kanpo, azkenik, badaude hiru leku interesgarri: * [[Elgea-Artiako Estazio Megalitikoa]] * [[Dorletako santutegia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=950&nombre=950&nodo=&orden=True&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=SANTUARIO DE DORLETA. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santuario-de-dorleta/eliza-/leintz-gatzaga/-dorleta/fichaconsulta/31811&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Gatzaren Museoa]] Aipagarriak diren beste eraikin batzuk: * '''San Millan eliza'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=914&nombre=914&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Millango Eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-millango-eliza/eliza-/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32084&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baselizak''': Zurtitzako San Martin, Iñurrietako San Joan Bataiatzailearen monasterioa, San Joan Ebanjelaria, Santi Kurtz, Santiago Nagusia, Santa Engrazia eta Santa Kolunba<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antcatalogo.asp?nombre=792&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baserriak''': San Juan Zahar baserria<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Juan Zahar baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-juan-zahar-baserria/baserria/leintz-gatzaga/-olaun-auzoa/fichaconsulta/34612&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Argazki galeria == <gallery> Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio de Kapitangoa 1.JPG|[[Urigoen etxea|Kapitangoa jauregiaren]] aurrealdea. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Elexalde 1.JPG|[[Elexalde etxea|Torrekua edo Elexalde jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Garro (Kultur Etxea) 1.JPG|[[Garro jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Hotel Palacio Soran 1.JPG|[[Soran jauregia|Indianokua edo Soran jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz.Gatzaga) - Ayuntamiento 1.JPG|[[Leintz Gatzagako udaletxea]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Iglesia de San Millán 4.JPG|San Millan eliza. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Museo de la sal 3.JPG|[[Gatzaren Museoa]]. Fitxategi:Leintz gatzaga bolatokia.jpg|Bolatokia Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 2.JPG|San Inazio atea Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 6.JPG|Errosarioko Ama Birjinaren atea Fitxategi:Vista general de la localidad de Leintz-Gatzaga (1 de 1) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|Herria 1940an Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Fuente de los doce Caños 1.JPG|"As de Copas"/Bateko kopa iturria </gallery> == Gatzagar ezagunak == * Juan Ochoa de Elexalde Heredia ([[XVI. mendea]]): [[Mexiko]]n aritutako militarra. * Martín de Zumarraga Murgia (XVI): merkataria. * Andrés de Elejalde ([[XVII. mendea]]): militarra. * [[Melchor de Santa Inés Oianguren]] ([[1688]]-[[1747]]): [[frantziskotar]]ra. ''"Arte de la Lengua Japona"'' idatzi zuen 1738an, gazteleraz idatzitako lehenengo japonieraren gramatika. * Francisco de Astaburuaga Etxeberria (1737?-?): [[Txile]]n aritutako militar eta merkataria. * Juan Esteban de Izaga ([[1796]]-[[1837]]): musikaria eta politikaria, Madrilgo Gorteetan diputatu. * Ciriaco de Izaga (?-[[1866]]): herriko elizen aldeko ongilea. * [[Jesús José Sagredo]] Zuloaga ([[1874]]-[[1923]]): apaiz, historialari, organista eta musikagilea. * Pedro Lafuente ([[1891]]-?): [[Argentina]]n ibilitako tenorea. * Gregorio Altube Izaga (?-[[1969]]): kazetari eta politikaria. * [[Sebastian Sasiain|Sebastian Sasiain Zubillaga]] (1900-1976): [[Paraguai]]ra lanera joandako nekazaria, [[Misionesko departamendua|Misionesko departamenduko]] bi jan-edan tipikoren sortzailea. * Eduardo Aparicio Zamarreño ([[1916]]-[[2007]]): [[Espainiako Alderdi Komunista|PCEren]] politikaria. == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Gesaltza Añana]] == Kanpo estekak == {{Atari|Gipuzkoa|Gipuzkoa}} * [http://www.leintzgatzaga.eus/ Leintz Gatzagako Udalaren webgunea] * [http://www.goiena.net/gatzaga Herriko albisteak Goiena.net-en] {{autoritate kontrola}} {{Debagoieneko udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako hiribilduak}} [[Kategoria:Leintz Gatzaga]] [[Kategoria:Gipuzkoako udalerriak]] qj22plhj3p5xsiopmgsx7ettzfeb5ls 9999280 9999277 2024-12-14T10:03:47Z EnekoPanamá 71145 /* Alkateak */ 9999280 wikitext text/x-wiki {{Gipuzkoako udalerri infotaula | izena = Leintz Gatzaga | nongo = Leintz Gatzagako | irudia = Leintz Gatzaga.jpg | irudiaren testua = Leintz-Gatzagako ikuspegia. | garaiera = 365-1002 (455 [[Leintz Gatzagako udaletxea|udaletxean]]) | distantzia = 81 }} '''Leintz Gatzaga''' [[Gipuzkoa]]ko hego-mendebaldean dagoen udalerri txikia da, [[Araba]]ko mugan, [[Debagoiena]] eskualdean biztanle gutxien daukan udalerria dena. 14.7&nbsp;km²-ko azalera du eta {{Gipuzkoako_udalerrien_biztanleria|Leintz Gatzaga}} biztanle zituen {{Gipuzkoako udalerrien biztanleria|urtea}}. urtean. Bi auzune nagusi ditu, Goiherri eta Olaun izenekoak. == Izena == '''Leintz Gatzaga''' izenak herriaren inguruan dauden [[gatzaga]] garrantzitsu batzuetan du jatorria. [[Dorletako Gatzagak|Dorletako gatzaga]] horiek izan ziren herriaren sorreraren arrazoi Erdi Aroan. Gaur egun ez dira komertzialki esplotatzen eta museo baten egoitza osatzen dute. Izenaren beste zatiak, '''Leintz''', [[Leintz|herria kokatuta dagoen haranean]] du jatorria. Haranaren izenaren jatorria ez dago argi, ordea. Filologo batzuek diotenez latinetiko jatorria izan lezake. '''Gatzaga''' hitzak berriz, gatza dagoen tokia esan nahi du. Antzinako dokumentuek diotenez, herriaren [[gaztelania]]zko lehen izena '''Salinas de Léniz''' izan zen. 1087an herriaren sorrera ofizialaren aurretik, Galindo Iñigez, Iñigo Lopez Bizkaiko kondearen semeak, donazio hori egin zion [[Donemiliaga Kukula|Donemiliagako monasterioari]].<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa.|urtea=1862|abizena=Gorosábel|izena=Pablo de|orrialdeak=430–431|orrialdea=|argitaletxea=Tolosa: Imprenta de Pedro Gurruchaga.|ISBN=}}</ref> 1980ko hamarkadan, herriak bere izen ofiziala gaztelaniatik euskarara aldatu zuen, Leintz Gatzaga izenera alegia. == Geografia == Leintz Gatzaga [[hiribildu]]a [[Deba (ibaia)|Deba ibaiaren]] goi-ibarrean dago kokatua, ibaiaren iturburutik oso hurbil eta ibarra ixten duten mendien ekialdeko hegala leuntzen den leku batean. [[Arlaban]] mendatetik oso hurbil dago eta, horregatik, hauxe da Gipuzkoan [[Erdi Aroa]]n fundatutako hiribilduetatik garaiena (600 m). Leku oso aproposa da, gainera, Deba ibarra [[Arabako lautada]]rekin eta [[Iberiar goi-lautada|Gaztelako goi-ordokiarekin]] komunikatzeko. Iparraldean [[Eskoriatza]], hegoaldean [[Arratzua-Ubarrundia|Arratzu-Ubarrundia]] ([[Araba]]), ekialdean [[Barrundia]] (Araba) eta mendebaldean [[Aramaio]] eta [[Legutio]] (Araba) mugakide ditu. Hauek dira herriko auzoak: Goierri, Olaun, Andra Mari eta Iñurrieta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=981&nombre=981&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Historia == Izena ematen dioten gatzagak [[Erromatar Inperioa|erromatarren]] garaitik ezagunak ziren, [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] gutxienez ustiatu ziren, eta eurak dira hiribilduaren sorreraren arrazoi nagusia, [[1331]]an gertatu zena, Alfontso XI.ak hiri-gutuna sinatu ondoren. Garai hori baino lehen, [[Aitzorrotzeko gaztelua]]ren menpe zeuden baserriak eta herrixkak zeuden (Zuritza, Labidea, Gaztelueta eta Beginarro). Gatzagen kontrolak garrantzi ekonomiko handia zuen, eta hainbat borroka piztu zuen. [[1374]]an, Beltrán de Guevara Oñatiko konte boteretsuak bereganatu zituen, [[leinu gerrak|oinaztar eta ganboatarren arteko gerraren]] baitan. Horren ondorioz, 1334, 1371, 1492 eta 1498an suteak izan ziren. Jaun feudalen menpe egon zen herria [[1493]] arte, errege-erreginen eskuetara itzuli zenenean. Kontearen dorretxea bota eta bere ordez Elexalde jauregia eraiki zuten. Mugakidea izanik, [[Gipuzkoa]]ren zati bihurtu zen 1496an, [[Arabako ermandadeak|Arabako Ermandadearen]] barruan egon eta gero. [[XVII. mendea]]n Errege-erreginen Bidea eraiki zuten, Espainia eta Frantzia lotzen zituena. Honek aurrerabidea ekarri zion herriari, bertatik errege-erreginak eta handikiak igaro zirelarik. Ostatuak, bentak eta bestelako zerbitzuak eskaini ahal izan zituzten. Horren lekukoa da hein handi batean gaur egun herriak duen itxura. Hala ere, egoera estrategiko honek guduak ekarri zizkion herriari [[XVIII. mendea]]ren amaieratik [[XIX. mendea]]n zehar, [[Konbentzio Gerra]]n, [[Iberiar Penintsulako Gerra|Espainiako Independentziaren Gerran]] eta [[Karlistaldiak|Karlistaldietan]]. Besteak beste, Santa Kruz apaizak frantziarren aurka egindakoa 1811an edo Arlabango Gudua 1836an. Etxegarateko mendatearen errepidea [[1851]]an zabaltzeak gainbehera ekarri zion herriari, [[1864]]an zabaldutako Madril-Irun trenbideak areagotuta. Krisialdi ekonomiko latza suposatu zuen honek guztiak. == Azpiegiturak == * Liburutegia<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Leintz-Gatzaga - Udal Liburutegia|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2018-01-24|url=https://opendata.euskadi.eus/katalogoa/-/liburutegia/leintz-gatzaga-udal-liburutegia/|aldizkaria=opendata.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ireki zenetik hona, harrera bikaina izan du Leintz Gatzagako liburutegiak - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1524128347142-ireki-zenetik-hona-harrera-bikaina-izan-du-liburutegiak|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Frontoia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilotalekua berrituko dute eta San Milixan feriarako prest izango da - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609004395-pilotalekua-berrituko-dute-eta-san-milixan-feriarako-prest-izango-da|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Bolatokia * Gatz museoa<ref>{{Erreferentzia|abizena=Leniz 2015|izenburua=Museo de la Sal de Leintz Gatzaga|hizkuntza=es|url=http://el/%20Museo%20de%20la%20Sal%20de%20Leintz%20Gatzaga%20muestra%20las%20instalaciones%20utilizadas%20durante%20siglos%20para%20la%20producción%20de%20sal%20en%20la%20localidad%20de%20Leintz%20Gatzagak.|aldizkaria=el|sartze-data=2020-05-23}}{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Arkitektura == Hiribilduaren planoa oso erregularra da, jendea bertara bizitzera joan aurretik planifikatu baitzen. [[Lauki]] itxura du eta kale batek elkarzutik mozten dituen beste kale paralelo batzuen inguruan egituratua dago. Hiru kale nagusi ditu, ipar-ekialde zentzuan orientaturik eta [[sestra-kurba|sestra-kurbekiko]] paralelo antolaturik: Arrosario kalea, Santiago kalea eta horren jarraipena den Pilar kalea eta oso aldatua dagoen Gurutze kalea. Garai batean Araba aldera joateko bide zaharrak, ''Errepidea'' izenekoak, kale horiek mozten ditu, hiribildu osoa ere ekialde-mendebalde norabidean mozten duela. {| style="width: 50%; margin-bottom: 0px; align: "left" | [[Fitxategi:2424 o Salinas de Leniz Ojanguren.jpg |thumb|150px|Kale bat 1915ean]] | [[Fitxategi:2010 Leintz Gatzagako herrigunea.jpg |thumb|150px|Kale bera 2010ean]] |} Eremu honen mugak hauek dira: iparraldean gaur egun [[Gasteiz]]era doan errepidea. Mendebaldean Arrosario kaleko etxeen atzeko aldeak, Gebara jauregia barne, eta, hortik, San Inazio ateak eta aipatutako etxeen atzeko aldeek markatzen duten lerroa. Hegoaldean hirigunea eta [[baratze]]ak banatzen dituen bidearen bazterrean dagoen pareta. Eta ekialdean eskola publiko zaharrak eta udaletxeak eratzen duten etxadiaren atzeko aldeko muga. Hiribilduaren barruko aldea [[mehelin]]dun etxez osatua dago. Etxe horien neurriak erregularrak dira eta etxadi bikoitzak osatzen dituzte hirigunearen erdian (Arrosario kalea eta Santiago/Pilar kale arteko etxadia) eta bakunak, berriz, aldeetan. Etxe hauek, garai honetako guztiak bezala, fatxada estua dute eta sakonera handiko lurzatietan eraikiak daude. Beren atzeko aldeak [[karkaba]]ra ematen dute eta bertatik argia sartzen zaie. Hiribilduaren beheko aldea ez dator bat eskema horrekin (Gurutze kalea). Bertan izandako [[hirigintza]] aldaketak handiagoak izan dira eta, ondorioz, jatorrizko planoa hondatu egin da eremu horretan: etxadi oso batzuk desagertu eta beste zenbait berri eratu dira. Era berean ipar-ekialdeko izkina ere asko aldatu da, orubearen egonkortasun eza dela eta. Bertan garai bateko [[harresi]]aren zati bat ere berreraiki da, baina Erdi Aroko hiribildu zaharraren planoa asko aldatu da. Elizaren kokapenak ere hausten du eskema ortogonala; erdi-erdian dago, ardatza IE-HM aldera desbideratua duela. Beharbada, hiribilduak bizi izan dituen berreraikuntza ugarietakoren baten hirigintza-plangintzari egokitzeko egingo zuten horrela. Hiribilduetan oso espazio libre gutxi izaten dira, baina hor ia-ia hutsaren hurrengoak dira. Salbuespen bakarra Pilar kalea eta San Millan elizaren atzeko aldea elkartzen diren gunea da. Bertan [[plaza]]txo bat dago, kaleak eta elizak orientazio desberdina dutenez, angelu bat eratzen da eta. == Demografia == [[XX. mendea]]n gainbehera demografikoa jasan du herriak industrializaziotik kanpo gelditu baitzen. Hori dela-eta, eskualdeko inguruko udalerrietara joan ziren biztanle ugari lan bila. Azken urteotan Gatzagak biztanle igoera txiki bat eduki duen arren, oso jendarte zahartua dauka herriak gaur egun. 2019an 250 biztanle zeuzkan herriak. Horietatik %22k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %6,4 ziren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Web Eustat. Leintz-Gatzagako datu estatistikoak|url=https://eu.eustat.eus/municipal/datos_estadisticos/leintz_gatzaga.html|aldizkaria=eu.eustat.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Leintz Gatzagako biztanleria |altuera=300 |zabalera=500 | 1900 | 503 | 1910 | 473 | 1920 | 424 | 1930 | 394 | 1940 | 353 | 1950 | 392 | 1960 | 408 | 1970 | 293 | 1981 | 232 | 1991 | 207 | 2000 | 254 | 2011 | 272 | 2021 | 211 | |oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_padron.htm www.ine.es] }} == Politika == {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2015eko maiatzaren 24a |data_a = 2011ko maiatzaren 22a |alderdia1 = Agrupación de Electores de Leintz Gatzaga |kolorea1 = #aaa |zinegotziak1 = 5 |botoak1 = 67 |ehunekoa1 = 82,72 |zinegotziak1_a = 7 |botoak1_a = 121 |ehunekoa1_a = 99,18 |informazioa = |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] }} [[2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2019ko apirileko udal hauteskunde]]<nowiki/>etan zerrendarik ez zen aurkeztu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gatzagan ez da zerrendarik aurkeztu eta hauteskundeak deituko dituzte berriro - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1556097891001-gatzagan-ez-da-zerrendarik-aurkeztu-eta-sei-hilabete-barru-hauteskundeak-deituko-dituzte-berriro|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Sei hilabete beranduago ospatu ziren hauteskundeak, eta Gatzagako Hautesle Elkartea izan zen aukera bakarra<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Udal hauteskundeak domekan egingo dira Gatzagan - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1573816105285-udal-hauteskundeak-domekan-egingo-dira-gatzagan|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Euskal Irrati|abizena=Telebista|izenburua=Udal hauteskundeak Nafarroako 21 herritan eta Gipuzkoako batean, igande honetan|hizkuntza=eu|data=2019-11-16|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/6822115/udal-hauteskundeak-leintz-gatzagan-eta-nafarroako-21-herritan-2019-azaroak-17/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> eta 99 boto lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/ab12aAREWar/resultado/maint|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>. Eugenio Otsoa izendatu zuten alkate.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> === Alkateak === Hauek izan dira Leintz Gatzagako azken alkateak: {| class="wikitable" |- bgcolor="#D8D8D8" |'''[[Alkate|Alkatea]]''' |'''Agintaldi hasiera''' |'''Agintaldi amaiera''' | colspan="2" |'''Alderdia<ref name=":02">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2022-05-16}}</ref>''' |- | [[Jesus Fernandez de Arroyabe Beitia]]<ref name=":02" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/leintz-gatzaga/ar-99783-53746/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | [[1979]] | [[1983]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Maria Idigoras Arregui]]1516 | 1983 | [[1987]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eugenio Otsoa|Eugenio Otsoa Ugalde]]15<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Otsoa Ugalde, Eugenio|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/otsoa-ugalde-eugenio/ar-113218/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa, Gatzagako Hautesle Elkarteko alkategaia: "Edozein gustura egongo den herri erakargarria gura dut izatea Gatzaga"|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2011-12-19|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609106296-eugenio-otsoa-gatzagako-hautesle-elkarteko-alkategaia-edozein-gustura-egongo-den-herri-erakargarria-gura-dut-izatea-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa hil da, Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-02-22|url=https://goiena.eus/gatzaga/1675705494470-eugenio-otsoa-hil-da|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref> | 1987 | [[1991]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | [[Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea]] |- | Eugenio Otsoa Ugalde151819 | 1991 | [[1995]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde151819 | 1995 | [[1999]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde151819 | 1999 | [[2000]] ^a | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Jose Ramon Agirreurreta Ceciaga]]1519 | 2000 | [[2003]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Jose Ramon Perez Lizarralde]]15 | 2003 | [[2007]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eusebio Villar Azkarate]]15 | 2007 | [[2011]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde151819 | 2011 | [[2015]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Eneka Zancada Rementeria]]1519 | 2015 | [[2019]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2019-12-07|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref>19 | 2019 | [[2023]] ^c | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Ion Sasiain Larrucea]]15 | 2023 | 2023 | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Dorleta Elkorobarrutia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=72 botorekin Dorleta Elkorobarrutia izango da Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-05-28|url=https://goiena.eus/gatzaga/1684850367861-leintz-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | 2023 | Jardunean | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |} ^a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. ^b ^c 2023ko Otsailak 21ean Eugenio Otsoa Ugalde Alkatea zendu zen. == Ekonomia == 2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %7,3. Bigarren sektorea %7,4. Hirugarren sektorea %84,5. Eraikuntza %0,8.<ref name=":0" /> == Euskara == [[Fitxategi:Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola.webm|thumb|Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Debagoienekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sortaldekoa-m/debagoienekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|hizkuntza=eu|url=http://www.ahotsak.eus|aldizkaria=www.ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref><ref name="#2">{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/leintz-gatzaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> proiekturako)]] Leintz Gatzagan<ref name="#2"/> Debagoieneko euskara<ref name="#1"/> hitz egiten da, mendebaldeko euskalkiaren aldaera. 2016an herritarren %80 euskalduna zen.<ref name=":0" /> == Ondasun nabarmenak == {{Sakontzeko|Zerrenda:Leintz Gatzagako kultura ondasunak}} [[Fitxategi:DorletakoSantutegia.jpg|thumb|300px|[[Dorletako santutegia]]]] [[Fitxategi:Santa-Maria-Patroness-of-bicyclists-4606.jpg|thumb|GI-627 errepideko estatua: Dorletako ama, txirrindularien zaindari. Leintz-Gatzaga.]] Hiribilduaren planoan bi eraikin aipagarri baino ez daude: batetik, '''Soran etxea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Soran jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/soran-jauregia/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/31885&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, gaur egun jauregi urbanoa, atzeko aldeko karkaba hausten duena kale txiki bat eratzeko eta; bestetik, '''Gebara jauregia''', mugen barruan sartu dena, nahiz eta harresiz kanpo egon, hiribildua babesteko egituretako bat baita, gaur egun baserri eta kale giro artean dagoen jauregia izan arren. [[1996]]ko [[martxoaren 12]]an, [[Eusko Jaurlaritza]]k ''monumentu-multzo'' izendatu zuen Leintz Gatzagako Hirigune Historikoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzagako Hiri Historikoa. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/leintz-gatzagako-hiri-historikoa/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/57018&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, Sailkatutako [[Kultura-ondasun|Kultura Ondasuna]]<ref name = "EHAA">[https://web.archive.org/web/20140512225937/http://www.euskadi.net/cgi-bin_k54/concor?e=&FRASE=1996%2F03%2F27an%20argitaratutako%201996%2F03%2F12ko%20199600054%20DEKRETUA%20aldatzen%20du%20&BOTON.x=5&BOTON.y=7 Monumentu-multzo izendapena EHAAn]</ref>. Monumentu zibilen artean aipatzekoak dira: * [[Urigoen etxea|'''Kapitangoa jauregia''']] (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=1007&nombre=1007&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baltasar García de Olaberen etxea''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Olabe etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/olabe-etxea/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32089&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Torrekua''' edo [[Elexalde etxea|'''Elexalde jauregia''']] (XVII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elexalde etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/elexalde-etxea/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32078&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=899&nombre=899&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Garro jauregia|'''Garro jauregia''']] (XVII. mende amaierakoa, gaur egun Kultura Etxea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Garro jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/garro-jauregia/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32071&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=897&nombre=897&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Barandapea atea''' (XVII. mendekoa) * '''"Doce Caños"''' edo '''"As de Copas"-eko iturria''' (1715koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iturria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/iturria/iturria/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/34760&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=901&nombre=901&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''San Inazio atea''' (1760koa, sarbide nagusia izandakoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Ignacioko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-ignacioko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32081&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Ostatua jauregia''' (1766koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=900&nombre=900&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Indianokua''' edo [[Soran jauregia|'''Soran jauregia''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=898&nombre=898&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Errosario Ama Birjinaren atea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errosarioko Amabirjinaren Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/errosarioko-amabirjinaren-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32096&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Leintz Gatzagako udaletxea|'''Udaletxea''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Consistorial etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/consistorial-etxea/udaletxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/35064&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=896&nombre=896&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Harresia''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Harresia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/harresia/harresia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32098&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Pilarreko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilarreko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/pilarreko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32095&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Santiagoko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santiagoko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santiagoko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32097&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Herrigunetik kanpo, azkenik, badaude hiru leku interesgarri: * [[Elgea-Artiako Estazio Megalitikoa]] * [[Dorletako santutegia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=950&nombre=950&nodo=&orden=True&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=SANTUARIO DE DORLETA. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santuario-de-dorleta/eliza-/leintz-gatzaga/-dorleta/fichaconsulta/31811&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Gatzaren Museoa]] Aipagarriak diren beste eraikin batzuk: * '''San Millan eliza'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=914&nombre=914&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Millango Eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-millango-eliza/eliza-/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32084&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baselizak''': Zurtitzako San Martin, Iñurrietako San Joan Bataiatzailearen monasterioa, San Joan Ebanjelaria, Santi Kurtz, Santiago Nagusia, Santa Engrazia eta Santa Kolunba<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antcatalogo.asp?nombre=792&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baserriak''': San Juan Zahar baserria<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Juan Zahar baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-juan-zahar-baserria/baserria/leintz-gatzaga/-olaun-auzoa/fichaconsulta/34612&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Argazki galeria == <gallery> Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio de Kapitangoa 1.JPG|[[Urigoen etxea|Kapitangoa jauregiaren]] aurrealdea. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Elexalde 1.JPG|[[Elexalde etxea|Torrekua edo Elexalde jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Garro (Kultur Etxea) 1.JPG|[[Garro jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Hotel Palacio Soran 1.JPG|[[Soran jauregia|Indianokua edo Soran jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz.Gatzaga) - Ayuntamiento 1.JPG|[[Leintz Gatzagako udaletxea]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Iglesia de San Millán 4.JPG|San Millan eliza. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Museo de la sal 3.JPG|[[Gatzaren Museoa]]. Fitxategi:Leintz gatzaga bolatokia.jpg|Bolatokia Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 2.JPG|San Inazio atea Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 6.JPG|Errosarioko Ama Birjinaren atea Fitxategi:Vista general de la localidad de Leintz-Gatzaga (1 de 1) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|Herria 1940an Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Fuente de los doce Caños 1.JPG|"As de Copas"/Bateko kopa iturria </gallery> == Gatzagar ezagunak == * Juan Ochoa de Elexalde Heredia ([[XVI. mendea]]): [[Mexiko]]n aritutako militarra. * Martín de Zumarraga Murgia (XVI): merkataria. * Andrés de Elejalde ([[XVII. mendea]]): militarra. * [[Melchor de Santa Inés Oianguren]] ([[1688]]-[[1747]]): [[frantziskotar]]ra. ''"Arte de la Lengua Japona"'' idatzi zuen 1738an, gazteleraz idatzitako lehenengo japonieraren gramatika. * Francisco de Astaburuaga Etxeberria (1737?-?): [[Txile]]n aritutako militar eta merkataria. * Juan Esteban de Izaga ([[1796]]-[[1837]]): musikaria eta politikaria, Madrilgo Gorteetan diputatu. * Ciriaco de Izaga (?-[[1866]]): herriko elizen aldeko ongilea. * [[Jesús José Sagredo]] Zuloaga ([[1874]]-[[1923]]): apaiz, historialari, organista eta musikagilea. * Pedro Lafuente ([[1891]]-?): [[Argentina]]n ibilitako tenorea. * Gregorio Altube Izaga (?-[[1969]]): kazetari eta politikaria. * [[Sebastian Sasiain|Sebastian Sasiain Zubillaga]] (1900-1976): [[Paraguai]]ra lanera joandako nekazaria, [[Misionesko departamendua|Misionesko departamenduko]] bi jan-edan tipikoren sortzailea. * Eduardo Aparicio Zamarreño ([[1916]]-[[2007]]): [[Espainiako Alderdi Komunista|PCEren]] politikaria. == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Gesaltza Añana]] == Kanpo estekak == {{Atari|Gipuzkoa|Gipuzkoa}} * [http://www.leintzgatzaga.eus/ Leintz Gatzagako Udalaren webgunea] * [http://www.goiena.net/gatzaga Herriko albisteak Goiena.net-en] {{autoritate kontrola}} {{Debagoieneko udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako hiribilduak}} [[Kategoria:Leintz Gatzaga]] [[Kategoria:Gipuzkoako udalerriak]] f8i7kz5dlw0ao8yp7meg9aoeavzjvxt 9999282 9999280 2024-12-14T10:04:33Z EnekoPanamá 71145 /* Alkateak */ 9999282 wikitext text/x-wiki {{Gipuzkoako udalerri infotaula | izena = Leintz Gatzaga | nongo = Leintz Gatzagako | irudia = Leintz Gatzaga.jpg | irudiaren testua = Leintz-Gatzagako ikuspegia. | garaiera = 365-1002 (455 [[Leintz Gatzagako udaletxea|udaletxean]]) | distantzia = 81 }} '''Leintz Gatzaga''' [[Gipuzkoa]]ko hego-mendebaldean dagoen udalerri txikia da, [[Araba]]ko mugan, [[Debagoiena]] eskualdean biztanle gutxien daukan udalerria dena. 14.7&nbsp;km²-ko azalera du eta {{Gipuzkoako_udalerrien_biztanleria|Leintz Gatzaga}} biztanle zituen {{Gipuzkoako udalerrien biztanleria|urtea}}. urtean. Bi auzune nagusi ditu, Goiherri eta Olaun izenekoak. == Izena == '''Leintz Gatzaga''' izenak herriaren inguruan dauden [[gatzaga]] garrantzitsu batzuetan du jatorria. [[Dorletako Gatzagak|Dorletako gatzaga]] horiek izan ziren herriaren sorreraren arrazoi Erdi Aroan. Gaur egun ez dira komertzialki esplotatzen eta museo baten egoitza osatzen dute. Izenaren beste zatiak, '''Leintz''', [[Leintz|herria kokatuta dagoen haranean]] du jatorria. Haranaren izenaren jatorria ez dago argi, ordea. Filologo batzuek diotenez latinetiko jatorria izan lezake. '''Gatzaga''' hitzak berriz, gatza dagoen tokia esan nahi du. Antzinako dokumentuek diotenez, herriaren [[gaztelania]]zko lehen izena '''Salinas de Léniz''' izan zen. 1087an herriaren sorrera ofizialaren aurretik, Galindo Iñigez, Iñigo Lopez Bizkaiko kondearen semeak, donazio hori egin zion [[Donemiliaga Kukula|Donemiliagako monasterioari]].<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa.|urtea=1862|abizena=Gorosábel|izena=Pablo de|orrialdeak=430–431|orrialdea=|argitaletxea=Tolosa: Imprenta de Pedro Gurruchaga.|ISBN=}}</ref> 1980ko hamarkadan, herriak bere izen ofiziala gaztelaniatik euskarara aldatu zuen, Leintz Gatzaga izenera alegia. == Geografia == Leintz Gatzaga [[hiribildu]]a [[Deba (ibaia)|Deba ibaiaren]] goi-ibarrean dago kokatua, ibaiaren iturburutik oso hurbil eta ibarra ixten duten mendien ekialdeko hegala leuntzen den leku batean. [[Arlaban]] mendatetik oso hurbil dago eta, horregatik, hauxe da Gipuzkoan [[Erdi Aroa]]n fundatutako hiribilduetatik garaiena (600 m). Leku oso aproposa da, gainera, Deba ibarra [[Arabako lautada]]rekin eta [[Iberiar goi-lautada|Gaztelako goi-ordokiarekin]] komunikatzeko. Iparraldean [[Eskoriatza]], hegoaldean [[Arratzua-Ubarrundia|Arratzu-Ubarrundia]] ([[Araba]]), ekialdean [[Barrundia]] (Araba) eta mendebaldean [[Aramaio]] eta [[Legutio]] (Araba) mugakide ditu. Hauek dira herriko auzoak: Goierri, Olaun, Andra Mari eta Iñurrieta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=981&nombre=981&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Historia == Izena ematen dioten gatzagak [[Erromatar Inperioa|erromatarren]] garaitik ezagunak ziren, [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] gutxienez ustiatu ziren, eta eurak dira hiribilduaren sorreraren arrazoi nagusia, [[1331]]an gertatu zena, Alfontso XI.ak hiri-gutuna sinatu ondoren. Garai hori baino lehen, [[Aitzorrotzeko gaztelua]]ren menpe zeuden baserriak eta herrixkak zeuden (Zuritza, Labidea, Gaztelueta eta Beginarro). Gatzagen kontrolak garrantzi ekonomiko handia zuen, eta hainbat borroka piztu zuen. [[1374]]an, Beltrán de Guevara Oñatiko konte boteretsuak bereganatu zituen, [[leinu gerrak|oinaztar eta ganboatarren arteko gerraren]] baitan. Horren ondorioz, 1334, 1371, 1492 eta 1498an suteak izan ziren. Jaun feudalen menpe egon zen herria [[1493]] arte, errege-erreginen eskuetara itzuli zenenean. Kontearen dorretxea bota eta bere ordez Elexalde jauregia eraiki zuten. Mugakidea izanik, [[Gipuzkoa]]ren zati bihurtu zen 1496an, [[Arabako ermandadeak|Arabako Ermandadearen]] barruan egon eta gero. [[XVII. mendea]]n Errege-erreginen Bidea eraiki zuten, Espainia eta Frantzia lotzen zituena. Honek aurrerabidea ekarri zion herriari, bertatik errege-erreginak eta handikiak igaro zirelarik. Ostatuak, bentak eta bestelako zerbitzuak eskaini ahal izan zituzten. Horren lekukoa da hein handi batean gaur egun herriak duen itxura. Hala ere, egoera estrategiko honek guduak ekarri zizkion herriari [[XVIII. mendea]]ren amaieratik [[XIX. mendea]]n zehar, [[Konbentzio Gerra]]n, [[Iberiar Penintsulako Gerra|Espainiako Independentziaren Gerran]] eta [[Karlistaldiak|Karlistaldietan]]. Besteak beste, Santa Kruz apaizak frantziarren aurka egindakoa 1811an edo Arlabango Gudua 1836an. Etxegarateko mendatearen errepidea [[1851]]an zabaltzeak gainbehera ekarri zion herriari, [[1864]]an zabaldutako Madril-Irun trenbideak areagotuta. Krisialdi ekonomiko latza suposatu zuen honek guztiak. == Azpiegiturak == * Liburutegia<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Leintz-Gatzaga - Udal Liburutegia|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2018-01-24|url=https://opendata.euskadi.eus/katalogoa/-/liburutegia/leintz-gatzaga-udal-liburutegia/|aldizkaria=opendata.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ireki zenetik hona, harrera bikaina izan du Leintz Gatzagako liburutegiak - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1524128347142-ireki-zenetik-hona-harrera-bikaina-izan-du-liburutegiak|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Frontoia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilotalekua berrituko dute eta San Milixan feriarako prest izango da - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609004395-pilotalekua-berrituko-dute-eta-san-milixan-feriarako-prest-izango-da|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Bolatokia * Gatz museoa<ref>{{Erreferentzia|abizena=Leniz 2015|izenburua=Museo de la Sal de Leintz Gatzaga|hizkuntza=es|url=http://el/%20Museo%20de%20la%20Sal%20de%20Leintz%20Gatzaga%20muestra%20las%20instalaciones%20utilizadas%20durante%20siglos%20para%20la%20producción%20de%20sal%20en%20la%20localidad%20de%20Leintz%20Gatzagak.|aldizkaria=el|sartze-data=2020-05-23}}{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Arkitektura == Hiribilduaren planoa oso erregularra da, jendea bertara bizitzera joan aurretik planifikatu baitzen. [[Lauki]] itxura du eta kale batek elkarzutik mozten dituen beste kale paralelo batzuen inguruan egituratua dago. Hiru kale nagusi ditu, ipar-ekialde zentzuan orientaturik eta [[sestra-kurba|sestra-kurbekiko]] paralelo antolaturik: Arrosario kalea, Santiago kalea eta horren jarraipena den Pilar kalea eta oso aldatua dagoen Gurutze kalea. Garai batean Araba aldera joateko bide zaharrak, ''Errepidea'' izenekoak, kale horiek mozten ditu, hiribildu osoa ere ekialde-mendebalde norabidean mozten duela. {| style="width: 50%; margin-bottom: 0px; align: "left" | [[Fitxategi:2424 o Salinas de Leniz Ojanguren.jpg |thumb|150px|Kale bat 1915ean]] | [[Fitxategi:2010 Leintz Gatzagako herrigunea.jpg |thumb|150px|Kale bera 2010ean]] |} Eremu honen mugak hauek dira: iparraldean gaur egun [[Gasteiz]]era doan errepidea. Mendebaldean Arrosario kaleko etxeen atzeko aldeak, Gebara jauregia barne, eta, hortik, San Inazio ateak eta aipatutako etxeen atzeko aldeek markatzen duten lerroa. Hegoaldean hirigunea eta [[baratze]]ak banatzen dituen bidearen bazterrean dagoen pareta. Eta ekialdean eskola publiko zaharrak eta udaletxeak eratzen duten etxadiaren atzeko aldeko muga. Hiribilduaren barruko aldea [[mehelin]]dun etxez osatua dago. Etxe horien neurriak erregularrak dira eta etxadi bikoitzak osatzen dituzte hirigunearen erdian (Arrosario kalea eta Santiago/Pilar kale arteko etxadia) eta bakunak, berriz, aldeetan. Etxe hauek, garai honetako guztiak bezala, fatxada estua dute eta sakonera handiko lurzatietan eraikiak daude. Beren atzeko aldeak [[karkaba]]ra ematen dute eta bertatik argia sartzen zaie. Hiribilduaren beheko aldea ez dator bat eskema horrekin (Gurutze kalea). Bertan izandako [[hirigintza]] aldaketak handiagoak izan dira eta, ondorioz, jatorrizko planoa hondatu egin da eremu horretan: etxadi oso batzuk desagertu eta beste zenbait berri eratu dira. Era berean ipar-ekialdeko izkina ere asko aldatu da, orubearen egonkortasun eza dela eta. Bertan garai bateko [[harresi]]aren zati bat ere berreraiki da, baina Erdi Aroko hiribildu zaharraren planoa asko aldatu da. Elizaren kokapenak ere hausten du eskema ortogonala; erdi-erdian dago, ardatza IE-HM aldera desbideratua duela. Beharbada, hiribilduak bizi izan dituen berreraikuntza ugarietakoren baten hirigintza-plangintzari egokitzeko egingo zuten horrela. Hiribilduetan oso espazio libre gutxi izaten dira, baina hor ia-ia hutsaren hurrengoak dira. Salbuespen bakarra Pilar kalea eta San Millan elizaren atzeko aldea elkartzen diren gunea da. Bertan [[plaza]]txo bat dago, kaleak eta elizak orientazio desberdina dutenez, angelu bat eratzen da eta. == Demografia == [[XX. mendea]]n gainbehera demografikoa jasan du herriak industrializaziotik kanpo gelditu baitzen. Hori dela-eta, eskualdeko inguruko udalerrietara joan ziren biztanle ugari lan bila. Azken urteotan Gatzagak biztanle igoera txiki bat eduki duen arren, oso jendarte zahartua dauka herriak gaur egun. 2019an 250 biztanle zeuzkan herriak. Horietatik %22k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %6,4 ziren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Web Eustat. Leintz-Gatzagako datu estatistikoak|url=https://eu.eustat.eus/municipal/datos_estadisticos/leintz_gatzaga.html|aldizkaria=eu.eustat.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Leintz Gatzagako biztanleria |altuera=300 |zabalera=500 | 1900 | 503 | 1910 | 473 | 1920 | 424 | 1930 | 394 | 1940 | 353 | 1950 | 392 | 1960 | 408 | 1970 | 293 | 1981 | 232 | 1991 | 207 | 2000 | 254 | 2011 | 272 | 2021 | 211 | |oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_padron.htm www.ine.es] }} == Politika == {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2015eko maiatzaren 24a |data_a = 2011ko maiatzaren 22a |alderdia1 = Agrupación de Electores de Leintz Gatzaga |kolorea1 = #aaa |zinegotziak1 = 5 |botoak1 = 67 |ehunekoa1 = 82,72 |zinegotziak1_a = 7 |botoak1_a = 121 |ehunekoa1_a = 99,18 |informazioa = |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] }} [[2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2019ko apirileko udal hauteskunde]]<nowiki/>etan zerrendarik ez zen aurkeztu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gatzagan ez da zerrendarik aurkeztu eta hauteskundeak deituko dituzte berriro - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1556097891001-gatzagan-ez-da-zerrendarik-aurkeztu-eta-sei-hilabete-barru-hauteskundeak-deituko-dituzte-berriro|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Sei hilabete beranduago ospatu ziren hauteskundeak, eta Gatzagako Hautesle Elkartea izan zen aukera bakarra<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Udal hauteskundeak domekan egingo dira Gatzagan - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1573816105285-udal-hauteskundeak-domekan-egingo-dira-gatzagan|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Euskal Irrati|abizena=Telebista|izenburua=Udal hauteskundeak Nafarroako 21 herritan eta Gipuzkoako batean, igande honetan|hizkuntza=eu|data=2019-11-16|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/6822115/udal-hauteskundeak-leintz-gatzagan-eta-nafarroako-21-herritan-2019-azaroak-17/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> eta 99 boto lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/ab12aAREWar/resultado/maint|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>. Eugenio Otsoa izendatu zuten alkate.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> === Alkateak === Hauek izan dira Leintz Gatzagako azken alkateak: {| class="wikitable" |- bgcolor="#D8D8D8" |'''[[Alkate|Alkatea]]''' |'''Agintaldi hasiera''' |'''Agintaldi amaiera''' | colspan="2" |'''Alderdia<ref name=":02">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2022-05-16}}</ref>''' |- | [[Jesus Fernandez de Arroyabe Beitia]]<ref name=":02" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/leintz-gatzaga/ar-99783-53746/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | [[1979]] | [[1983]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Maria Idigoras Arregui]]1516 | 1983 | [[1987]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eugenio Otsoa|Eugenio Otsoa Ugalde]]15<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Otsoa Ugalde, Eugenio|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/otsoa-ugalde-eugenio/ar-113218/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa, Gatzagako Hautesle Elkarteko alkategaia: "Edozein gustura egongo den herri erakargarria gura dut izatea Gatzaga"|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2011-12-19|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609106296-eugenio-otsoa-gatzagako-hautesle-elkarteko-alkategaia-edozein-gustura-egongo-den-herri-erakargarria-gura-dut-izatea-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa hil da, Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-02-22|url=https://goiena.eus/gatzaga/1675705494470-eugenio-otsoa-hil-da|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref> | 1987 | [[1991]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | [[Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea]] |- | Eugenio Otsoa Ugalde151819 | 1991 | [[1995]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde151819 | 1995 | [[1999]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde151819 | 1999 | [[2000]] ^a | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Jose Ramon Agirreurreta Ceciaga]]1519 | 2000 | [[2003]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Jose Ramon Perez Lizarralde]]15 | 2003 | [[2007]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eusebio Villar Azkarate]]15 | 2007 | [[2011]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde151819 | 2011 | [[2015]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Eneka Zancada Rementeria]]1519 | 2015 | [[2019]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde15<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2019-12-07|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref>19 | 2019 | [[2023]] ^c | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Ion Sasiain Larrucea]]15 | 2023 | 2023 | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Dorleta Elkorobarrutia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=72 botorekin Dorleta Elkorobarrutia izango da Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-05-28|url=https://goiena.eus/gatzaga/1684850367861-leintz-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | 2023 | Jardunean | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |} ^a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. ^b ^c 2023ko Otsailak 21ean Eugenio Otsoa Ugalde Alkatea zendu zen. == Ekonomia == 2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %7,3. Bigarren sektorea %7,4. Hirugarren sektorea %84,5. Eraikuntza %0,8.<ref name=":0" /> == Euskara == [[Fitxategi:Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola.webm|thumb|Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Debagoienekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sortaldekoa-m/debagoienekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|hizkuntza=eu|url=http://www.ahotsak.eus|aldizkaria=www.ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref><ref name="#2">{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/leintz-gatzaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> proiekturako)]] Leintz Gatzagan<ref name="#2"/> Debagoieneko euskara<ref name="#1"/> hitz egiten da, mendebaldeko euskalkiaren aldaera. 2016an herritarren %80 euskalduna zen.<ref name=":0" /> == Ondasun nabarmenak == {{Sakontzeko|Zerrenda:Leintz Gatzagako kultura ondasunak}} [[Fitxategi:DorletakoSantutegia.jpg|thumb|300px|[[Dorletako santutegia]]]] [[Fitxategi:Santa-Maria-Patroness-of-bicyclists-4606.jpg|thumb|GI-627 errepideko estatua: Dorletako ama, txirrindularien zaindari. Leintz-Gatzaga.]] Hiribilduaren planoan bi eraikin aipagarri baino ez daude: batetik, '''Soran etxea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Soran jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/soran-jauregia/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/31885&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, gaur egun jauregi urbanoa, atzeko aldeko karkaba hausten duena kale txiki bat eratzeko eta; bestetik, '''Gebara jauregia''', mugen barruan sartu dena, nahiz eta harresiz kanpo egon, hiribildua babesteko egituretako bat baita, gaur egun baserri eta kale giro artean dagoen jauregia izan arren. [[1996]]ko [[martxoaren 12]]an, [[Eusko Jaurlaritza]]k ''monumentu-multzo'' izendatu zuen Leintz Gatzagako Hirigune Historikoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzagako Hiri Historikoa. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/leintz-gatzagako-hiri-historikoa/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/57018&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, Sailkatutako [[Kultura-ondasun|Kultura Ondasuna]]<ref name = "EHAA">[https://web.archive.org/web/20140512225937/http://www.euskadi.net/cgi-bin_k54/concor?e=&FRASE=1996%2F03%2F27an%20argitaratutako%201996%2F03%2F12ko%20199600054%20DEKRETUA%20aldatzen%20du%20&BOTON.x=5&BOTON.y=7 Monumentu-multzo izendapena EHAAn]</ref>. Monumentu zibilen artean aipatzekoak dira: * [[Urigoen etxea|'''Kapitangoa jauregia''']] (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=1007&nombre=1007&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baltasar García de Olaberen etxea''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Olabe etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/olabe-etxea/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32089&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Torrekua''' edo [[Elexalde etxea|'''Elexalde jauregia''']] (XVII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elexalde etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/elexalde-etxea/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32078&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=899&nombre=899&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Garro jauregia|'''Garro jauregia''']] (XVII. mende amaierakoa, gaur egun Kultura Etxea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Garro jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/garro-jauregia/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32071&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=897&nombre=897&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Barandapea atea''' (XVII. mendekoa) * '''"Doce Caños"''' edo '''"As de Copas"-eko iturria''' (1715koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iturria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/iturria/iturria/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/34760&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=901&nombre=901&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''San Inazio atea''' (1760koa, sarbide nagusia izandakoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Ignacioko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-ignacioko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32081&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Ostatua jauregia''' (1766koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=900&nombre=900&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Indianokua''' edo [[Soran jauregia|'''Soran jauregia''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=898&nombre=898&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Errosario Ama Birjinaren atea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errosarioko Amabirjinaren Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/errosarioko-amabirjinaren-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32096&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Leintz Gatzagako udaletxea|'''Udaletxea''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Consistorial etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/consistorial-etxea/udaletxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/35064&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=896&nombre=896&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Harresia''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Harresia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/harresia/harresia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32098&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Pilarreko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilarreko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/pilarreko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32095&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Santiagoko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santiagoko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santiagoko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32097&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Herrigunetik kanpo, azkenik, badaude hiru leku interesgarri: * [[Elgea-Artiako Estazio Megalitikoa]] * [[Dorletako santutegia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=950&nombre=950&nodo=&orden=True&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=SANTUARIO DE DORLETA. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santuario-de-dorleta/eliza-/leintz-gatzaga/-dorleta/fichaconsulta/31811&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Gatzaren Museoa]] Aipagarriak diren beste eraikin batzuk: * '''San Millan eliza'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=914&nombre=914&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Millango Eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-millango-eliza/eliza-/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32084&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baselizak''': Zurtitzako San Martin, Iñurrietako San Joan Bataiatzailearen monasterioa, San Joan Ebanjelaria, Santi Kurtz, Santiago Nagusia, Santa Engrazia eta Santa Kolunba<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antcatalogo.asp?nombre=792&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baserriak''': San Juan Zahar baserria<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Juan Zahar baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-juan-zahar-baserria/baserria/leintz-gatzaga/-olaun-auzoa/fichaconsulta/34612&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Argazki galeria == <gallery> Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio de Kapitangoa 1.JPG|[[Urigoen etxea|Kapitangoa jauregiaren]] aurrealdea. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Elexalde 1.JPG|[[Elexalde etxea|Torrekua edo Elexalde jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Garro (Kultur Etxea) 1.JPG|[[Garro jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Hotel Palacio Soran 1.JPG|[[Soran jauregia|Indianokua edo Soran jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz.Gatzaga) - Ayuntamiento 1.JPG|[[Leintz Gatzagako udaletxea]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Iglesia de San Millán 4.JPG|San Millan eliza. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Museo de la sal 3.JPG|[[Gatzaren Museoa]]. Fitxategi:Leintz gatzaga bolatokia.jpg|Bolatokia Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 2.JPG|San Inazio atea Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 6.JPG|Errosarioko Ama Birjinaren atea Fitxategi:Vista general de la localidad de Leintz-Gatzaga (1 de 1) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|Herria 1940an Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Fuente de los doce Caños 1.JPG|"As de Copas"/Bateko kopa iturria </gallery> == Gatzagar ezagunak == * Juan Ochoa de Elexalde Heredia ([[XVI. mendea]]): [[Mexiko]]n aritutako militarra. * Martín de Zumarraga Murgia (XVI): merkataria. * Andrés de Elejalde ([[XVII. mendea]]): militarra. * [[Melchor de Santa Inés Oianguren]] ([[1688]]-[[1747]]): [[frantziskotar]]ra. ''"Arte de la Lengua Japona"'' idatzi zuen 1738an, gazteleraz idatzitako lehenengo japonieraren gramatika. * Francisco de Astaburuaga Etxeberria (1737?-?): [[Txile]]n aritutako militar eta merkataria. * Juan Esteban de Izaga ([[1796]]-[[1837]]): musikaria eta politikaria, Madrilgo Gorteetan diputatu. * Ciriaco de Izaga (?-[[1866]]): herriko elizen aldeko ongilea. * [[Jesús José Sagredo]] Zuloaga ([[1874]]-[[1923]]): apaiz, historialari, organista eta musikagilea. * Pedro Lafuente ([[1891]]-?): [[Argentina]]n ibilitako tenorea. * Gregorio Altube Izaga (?-[[1969]]): kazetari eta politikaria. * [[Sebastian Sasiain|Sebastian Sasiain Zubillaga]] (1900-1976): [[Paraguai]]ra lanera joandako nekazaria, [[Misionesko departamendua|Misionesko departamenduko]] bi jan-edan tipikoren sortzailea. * Eduardo Aparicio Zamarreño ([[1916]]-[[2007]]): [[Espainiako Alderdi Komunista|PCEren]] politikaria. == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Gesaltza Añana]] == Kanpo estekak == {{Atari|Gipuzkoa|Gipuzkoa}} * [http://www.leintzgatzaga.eus/ Leintz Gatzagako Udalaren webgunea] * [http://www.goiena.net/gatzaga Herriko albisteak Goiena.net-en] {{autoritate kontrola}} {{Debagoieneko udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako hiribilduak}} [[Kategoria:Leintz Gatzaga]] [[Kategoria:Gipuzkoako udalerriak]] 1ob6ccbzo6omkcdglwnrrg58ate4msm 9999294 9999282 2024-12-14T10:15:35Z EnekoPanamá 71145 /* Alkateak */ 9999294 wikitext text/x-wiki {{Gipuzkoako udalerri infotaula | izena = Leintz Gatzaga | nongo = Leintz Gatzagako | irudia = Leintz Gatzaga.jpg | irudiaren testua = Leintz-Gatzagako ikuspegia. | garaiera = 365-1002 (455 [[Leintz Gatzagako udaletxea|udaletxean]]) | distantzia = 81 }} '''Leintz Gatzaga''' [[Gipuzkoa]]ko hego-mendebaldean dagoen udalerri txikia da, [[Araba]]ko mugan, [[Debagoiena]] eskualdean biztanle gutxien daukan udalerria dena. 14.7&nbsp;km²-ko azalera du eta {{Gipuzkoako_udalerrien_biztanleria|Leintz Gatzaga}} biztanle zituen {{Gipuzkoako udalerrien biztanleria|urtea}}. urtean. Bi auzune nagusi ditu, Goiherri eta Olaun izenekoak. == Izena == '''Leintz Gatzaga''' izenak herriaren inguruan dauden [[gatzaga]] garrantzitsu batzuetan du jatorria. [[Dorletako Gatzagak|Dorletako gatzaga]] horiek izan ziren herriaren sorreraren arrazoi Erdi Aroan. Gaur egun ez dira komertzialki esplotatzen eta museo baten egoitza osatzen dute. Izenaren beste zatiak, '''Leintz''', [[Leintz|herria kokatuta dagoen haranean]] du jatorria. Haranaren izenaren jatorria ez dago argi, ordea. Filologo batzuek diotenez latinetiko jatorria izan lezake. '''Gatzaga''' hitzak berriz, gatza dagoen tokia esan nahi du. Antzinako dokumentuek diotenez, herriaren [[gaztelania]]zko lehen izena '''Salinas de Léniz''' izan zen. 1087an herriaren sorrera ofizialaren aurretik, Galindo Iñigez, Iñigo Lopez Bizkaiko kondearen semeak, donazio hori egin zion [[Donemiliaga Kukula|Donemiliagako monasterioari]].<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa.|urtea=1862|abizena=Gorosábel|izena=Pablo de|orrialdeak=430–431|orrialdea=|argitaletxea=Tolosa: Imprenta de Pedro Gurruchaga.|ISBN=}}</ref> 1980ko hamarkadan, herriak bere izen ofiziala gaztelaniatik euskarara aldatu zuen, Leintz Gatzaga izenera alegia. == Geografia == Leintz Gatzaga [[hiribildu]]a [[Deba (ibaia)|Deba ibaiaren]] goi-ibarrean dago kokatua, ibaiaren iturburutik oso hurbil eta ibarra ixten duten mendien ekialdeko hegala leuntzen den leku batean. [[Arlaban]] mendatetik oso hurbil dago eta, horregatik, hauxe da Gipuzkoan [[Erdi Aroa]]n fundatutako hiribilduetatik garaiena (600 m). Leku oso aproposa da, gainera, Deba ibarra [[Arabako lautada]]rekin eta [[Iberiar goi-lautada|Gaztelako goi-ordokiarekin]] komunikatzeko. Iparraldean [[Eskoriatza]], hegoaldean [[Arratzua-Ubarrundia|Arratzu-Ubarrundia]] ([[Araba]]), ekialdean [[Barrundia]] (Araba) eta mendebaldean [[Aramaio]] eta [[Legutio]] (Araba) mugakide ditu. Hauek dira herriko auzoak: Goierri, Olaun, Andra Mari eta Iñurrieta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=981&nombre=981&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Historia == Izena ematen dioten gatzagak [[Erromatar Inperioa|erromatarren]] garaitik ezagunak ziren, [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] gutxienez ustiatu ziren, eta eurak dira hiribilduaren sorreraren arrazoi nagusia, [[1331]]an gertatu zena, Alfontso XI.ak hiri-gutuna sinatu ondoren. Garai hori baino lehen, [[Aitzorrotzeko gaztelua]]ren menpe zeuden baserriak eta herrixkak zeuden (Zuritza, Labidea, Gaztelueta eta Beginarro). Gatzagen kontrolak garrantzi ekonomiko handia zuen, eta hainbat borroka piztu zuen. [[1374]]an, Beltrán de Guevara Oñatiko konte boteretsuak bereganatu zituen, [[leinu gerrak|oinaztar eta ganboatarren arteko gerraren]] baitan. Horren ondorioz, 1334, 1371, 1492 eta 1498an suteak izan ziren. Jaun feudalen menpe egon zen herria [[1493]] arte, errege-erreginen eskuetara itzuli zenenean. Kontearen dorretxea bota eta bere ordez Elexalde jauregia eraiki zuten. Mugakidea izanik, [[Gipuzkoa]]ren zati bihurtu zen 1496an, [[Arabako ermandadeak|Arabako Ermandadearen]] barruan egon eta gero. [[XVII. mendea]]n Errege-erreginen Bidea eraiki zuten, Espainia eta Frantzia lotzen zituena. Honek aurrerabidea ekarri zion herriari, bertatik errege-erreginak eta handikiak igaro zirelarik. Ostatuak, bentak eta bestelako zerbitzuak eskaini ahal izan zituzten. Horren lekukoa da hein handi batean gaur egun herriak duen itxura. Hala ere, egoera estrategiko honek guduak ekarri zizkion herriari [[XVIII. mendea]]ren amaieratik [[XIX. mendea]]n zehar, [[Konbentzio Gerra]]n, [[Iberiar Penintsulako Gerra|Espainiako Independentziaren Gerran]] eta [[Karlistaldiak|Karlistaldietan]]. Besteak beste, Santa Kruz apaizak frantziarren aurka egindakoa 1811an edo Arlabango Gudua 1836an. Etxegarateko mendatearen errepidea [[1851]]an zabaltzeak gainbehera ekarri zion herriari, [[1864]]an zabaldutako Madril-Irun trenbideak areagotuta. Krisialdi ekonomiko latza suposatu zuen honek guztiak. == Azpiegiturak == * Liburutegia<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Leintz-Gatzaga - Udal Liburutegia|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2018-01-24|url=https://opendata.euskadi.eus/katalogoa/-/liburutegia/leintz-gatzaga-udal-liburutegia/|aldizkaria=opendata.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ireki zenetik hona, harrera bikaina izan du Leintz Gatzagako liburutegiak - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1524128347142-ireki-zenetik-hona-harrera-bikaina-izan-du-liburutegiak|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Frontoia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilotalekua berrituko dute eta San Milixan feriarako prest izango da - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609004395-pilotalekua-berrituko-dute-eta-san-milixan-feriarako-prest-izango-da|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Bolatokia * Gatz museoa<ref>{{Erreferentzia|abizena=Leniz 2015|izenburua=Museo de la Sal de Leintz Gatzaga|hizkuntza=es|url=http://el/%20Museo%20de%20la%20Sal%20de%20Leintz%20Gatzaga%20muestra%20las%20instalaciones%20utilizadas%20durante%20siglos%20para%20la%20producción%20de%20sal%20en%20la%20localidad%20de%20Leintz%20Gatzagak.|aldizkaria=el|sartze-data=2020-05-23}}{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Arkitektura == Hiribilduaren planoa oso erregularra da, jendea bertara bizitzera joan aurretik planifikatu baitzen. [[Lauki]] itxura du eta kale batek elkarzutik mozten dituen beste kale paralelo batzuen inguruan egituratua dago. Hiru kale nagusi ditu, ipar-ekialde zentzuan orientaturik eta [[sestra-kurba|sestra-kurbekiko]] paralelo antolaturik: Arrosario kalea, Santiago kalea eta horren jarraipena den Pilar kalea eta oso aldatua dagoen Gurutze kalea. Garai batean Araba aldera joateko bide zaharrak, ''Errepidea'' izenekoak, kale horiek mozten ditu, hiribildu osoa ere ekialde-mendebalde norabidean mozten duela. {| style="width: 50%; margin-bottom: 0px; align: "left" | [[Fitxategi:2424 o Salinas de Leniz Ojanguren.jpg |thumb|150px|Kale bat 1915ean]] | [[Fitxategi:2010 Leintz Gatzagako herrigunea.jpg |thumb|150px|Kale bera 2010ean]] |} Eremu honen mugak hauek dira: iparraldean gaur egun [[Gasteiz]]era doan errepidea. Mendebaldean Arrosario kaleko etxeen atzeko aldeak, Gebara jauregia barne, eta, hortik, San Inazio ateak eta aipatutako etxeen atzeko aldeek markatzen duten lerroa. Hegoaldean hirigunea eta [[baratze]]ak banatzen dituen bidearen bazterrean dagoen pareta. Eta ekialdean eskola publiko zaharrak eta udaletxeak eratzen duten etxadiaren atzeko aldeko muga. Hiribilduaren barruko aldea [[mehelin]]dun etxez osatua dago. Etxe horien neurriak erregularrak dira eta etxadi bikoitzak osatzen dituzte hirigunearen erdian (Arrosario kalea eta Santiago/Pilar kale arteko etxadia) eta bakunak, berriz, aldeetan. Etxe hauek, garai honetako guztiak bezala, fatxada estua dute eta sakonera handiko lurzatietan eraikiak daude. Beren atzeko aldeak [[karkaba]]ra ematen dute eta bertatik argia sartzen zaie. Hiribilduaren beheko aldea ez dator bat eskema horrekin (Gurutze kalea). Bertan izandako [[hirigintza]] aldaketak handiagoak izan dira eta, ondorioz, jatorrizko planoa hondatu egin da eremu horretan: etxadi oso batzuk desagertu eta beste zenbait berri eratu dira. Era berean ipar-ekialdeko izkina ere asko aldatu da, orubearen egonkortasun eza dela eta. Bertan garai bateko [[harresi]]aren zati bat ere berreraiki da, baina Erdi Aroko hiribildu zaharraren planoa asko aldatu da. Elizaren kokapenak ere hausten du eskema ortogonala; erdi-erdian dago, ardatza IE-HM aldera desbideratua duela. Beharbada, hiribilduak bizi izan dituen berreraikuntza ugarietakoren baten hirigintza-plangintzari egokitzeko egingo zuten horrela. Hiribilduetan oso espazio libre gutxi izaten dira, baina hor ia-ia hutsaren hurrengoak dira. Salbuespen bakarra Pilar kalea eta San Millan elizaren atzeko aldea elkartzen diren gunea da. Bertan [[plaza]]txo bat dago, kaleak eta elizak orientazio desberdina dutenez, angelu bat eratzen da eta. == Demografia == [[XX. mendea]]n gainbehera demografikoa jasan du herriak industrializaziotik kanpo gelditu baitzen. Hori dela-eta, eskualdeko inguruko udalerrietara joan ziren biztanle ugari lan bila. Azken urteotan Gatzagak biztanle igoera txiki bat eduki duen arren, oso jendarte zahartua dauka herriak gaur egun. 2019an 250 biztanle zeuzkan herriak. Horietatik %22k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %6,4 ziren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Web Eustat. Leintz-Gatzagako datu estatistikoak|url=https://eu.eustat.eus/municipal/datos_estadisticos/leintz_gatzaga.html|aldizkaria=eu.eustat.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Leintz Gatzagako biztanleria |altuera=300 |zabalera=500 | 1900 | 503 | 1910 | 473 | 1920 | 424 | 1930 | 394 | 1940 | 353 | 1950 | 392 | 1960 | 408 | 1970 | 293 | 1981 | 232 | 1991 | 207 | 2000 | 254 | 2011 | 272 | 2021 | 211 | |oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_padron.htm www.ine.es] }} == Politika == {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2015eko maiatzaren 24a |data_a = 2011ko maiatzaren 22a |alderdia1 = Agrupación de Electores de Leintz Gatzaga |kolorea1 = #aaa |zinegotziak1 = 5 |botoak1 = 67 |ehunekoa1 = 82,72 |zinegotziak1_a = 7 |botoak1_a = 121 |ehunekoa1_a = 99,18 |informazioa = |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] }} [[2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2019ko apirileko udal hauteskunde]]<nowiki/>etan zerrendarik ez zen aurkeztu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gatzagan ez da zerrendarik aurkeztu eta hauteskundeak deituko dituzte berriro - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1556097891001-gatzagan-ez-da-zerrendarik-aurkeztu-eta-sei-hilabete-barru-hauteskundeak-deituko-dituzte-berriro|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Sei hilabete beranduago ospatu ziren hauteskundeak, eta Gatzagako Hautesle Elkartea izan zen aukera bakarra<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Udal hauteskundeak domekan egingo dira Gatzagan - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1573816105285-udal-hauteskundeak-domekan-egingo-dira-gatzagan|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Euskal Irrati|abizena=Telebista|izenburua=Udal hauteskundeak Nafarroako 21 herritan eta Gipuzkoako batean, igande honetan|hizkuntza=eu|data=2019-11-16|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/6822115/udal-hauteskundeak-leintz-gatzagan-eta-nafarroako-21-herritan-2019-azaroak-17/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> eta 99 boto lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/ab12aAREWar/resultado/maint|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>. Eugenio Otsoa izendatu zuten alkate.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> === Alkateak === Hauek izan dira Leintz Gatzagako azken alkateak: {| class="wikitable" |- bgcolor="#D8D8D8" |'''[[Alkate|Alkatea]]''' |'''Agintaldi hasiera''' |'''Agintaldi amaiera''' | colspan="2" |'''Alderdia<ref name=":02">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2022-05-16}}</ref>''' |- | [[Jesus Fernandez de Arroyabe Beitia]]<ref name=":02" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/leintz-gatzaga/ar-99783-53746/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | [[1979]] | [[1983]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Maria Idigoras Arregui]]1516 | 1983 | [[1987]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eugenio Otsoa|Eugenio Otsoa Ugalde]]15<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Otsoa Ugalde, Eugenio|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/otsoa-ugalde-eugenio/ar-113218/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa, Gatzagako Hautesle Elkarteko alkategaia: "Edozein gustura egongo den herri erakargarria gura dut izatea Gatzaga"|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2011-12-19|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609106296-eugenio-otsoa-gatzagako-hautesle-elkarteko-alkategaia-edozein-gustura-egongo-den-herri-erakargarria-gura-dut-izatea-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa hil da, Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-02-22|url=https://goiena.eus/gatzaga/1675705494470-eugenio-otsoa-hil-da|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref> | 1987 | [[1991]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | [[Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea]] |- | Eugenio Otsoa Ugalde151819 | 1991 | [[1995]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde151819 | 1995 | [[1999]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde151819 | 1999 | [[2000]] ^a | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Jose Ramon Agirreurreta Ceciaga]]1519 | 2000 | [[2003]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Jose Ramon Perez Lizarralde]]15 | 2003 | [[2007]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eusebio Villar Azkarate]]15 | 2007 | [[2011]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde151819 | 2011 | [[2015]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Eneka Zancada Rementeria]]1519 | 2015 | [[2019]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde15<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2019-12-07|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref>19 | 2019 | [[2023]] ^c | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Ion Sasiain Larrucea]]15 | 2023 | 2023 | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Dorleta Elkorobarrutia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=72 botorekin Dorleta Elkorobarrutia izango da Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-05-28|url=https://goiena.eus/gatzaga/1684850367861-leintz-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | 2023 | Jardunean | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |} ^a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu, lan kontuak zirela eta. ^b ^c 2023ko Otsailak 21ean Eugenio Otsoa Ugalde Alkatea zendu zen. == Ekonomia == 2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %7,3. Bigarren sektorea %7,4. Hirugarren sektorea %84,5. Eraikuntza %0,8.<ref name=":0" /> == Euskara == [[Fitxategi:Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola.webm|thumb|Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Debagoienekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sortaldekoa-m/debagoienekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|hizkuntza=eu|url=http://www.ahotsak.eus|aldizkaria=www.ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref><ref name="#2">{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/leintz-gatzaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> proiekturako)]] Leintz Gatzagan<ref name="#2"/> Debagoieneko euskara<ref name="#1"/> hitz egiten da, mendebaldeko euskalkiaren aldaera. 2016an herritarren %80 euskalduna zen.<ref name=":0" /> == Ondasun nabarmenak == {{Sakontzeko|Zerrenda:Leintz Gatzagako kultura ondasunak}} [[Fitxategi:DorletakoSantutegia.jpg|thumb|300px|[[Dorletako santutegia]]]] [[Fitxategi:Santa-Maria-Patroness-of-bicyclists-4606.jpg|thumb|GI-627 errepideko estatua: Dorletako ama, txirrindularien zaindari. Leintz-Gatzaga.]] Hiribilduaren planoan bi eraikin aipagarri baino ez daude: batetik, '''Soran etxea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Soran jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/soran-jauregia/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/31885&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, gaur egun jauregi urbanoa, atzeko aldeko karkaba hausten duena kale txiki bat eratzeko eta; bestetik, '''Gebara jauregia''', mugen barruan sartu dena, nahiz eta harresiz kanpo egon, hiribildua babesteko egituretako bat baita, gaur egun baserri eta kale giro artean dagoen jauregia izan arren. [[1996]]ko [[martxoaren 12]]an, [[Eusko Jaurlaritza]]k ''monumentu-multzo'' izendatu zuen Leintz Gatzagako Hirigune Historikoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzagako Hiri Historikoa. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/leintz-gatzagako-hiri-historikoa/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/57018&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, Sailkatutako [[Kultura-ondasun|Kultura Ondasuna]]<ref name = "EHAA">[https://web.archive.org/web/20140512225937/http://www.euskadi.net/cgi-bin_k54/concor?e=&FRASE=1996%2F03%2F27an%20argitaratutako%201996%2F03%2F12ko%20199600054%20DEKRETUA%20aldatzen%20du%20&BOTON.x=5&BOTON.y=7 Monumentu-multzo izendapena EHAAn]</ref>. Monumentu zibilen artean aipatzekoak dira: * [[Urigoen etxea|'''Kapitangoa jauregia''']] (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=1007&nombre=1007&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baltasar García de Olaberen etxea''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Olabe etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/olabe-etxea/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32089&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Torrekua''' edo [[Elexalde etxea|'''Elexalde jauregia''']] (XVII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elexalde etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/elexalde-etxea/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32078&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=899&nombre=899&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Garro jauregia|'''Garro jauregia''']] (XVII. mende amaierakoa, gaur egun Kultura Etxea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Garro jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/garro-jauregia/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32071&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=897&nombre=897&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Barandapea atea''' (XVII. mendekoa) * '''"Doce Caños"''' edo '''"As de Copas"-eko iturria''' (1715koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iturria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/iturria/iturria/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/34760&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=901&nombre=901&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''San Inazio atea''' (1760koa, sarbide nagusia izandakoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Ignacioko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-ignacioko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32081&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Ostatua jauregia''' (1766koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=900&nombre=900&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Indianokua''' edo [[Soran jauregia|'''Soran jauregia''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=898&nombre=898&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Errosario Ama Birjinaren atea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errosarioko Amabirjinaren Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/errosarioko-amabirjinaren-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32096&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Leintz Gatzagako udaletxea|'''Udaletxea''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Consistorial etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/consistorial-etxea/udaletxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/35064&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=896&nombre=896&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Harresia''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Harresia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/harresia/harresia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32098&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Pilarreko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilarreko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/pilarreko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32095&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Santiagoko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santiagoko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santiagoko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32097&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Herrigunetik kanpo, azkenik, badaude hiru leku interesgarri: * [[Elgea-Artiako Estazio Megalitikoa]] * [[Dorletako santutegia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=950&nombre=950&nodo=&orden=True&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=SANTUARIO DE DORLETA. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santuario-de-dorleta/eliza-/leintz-gatzaga/-dorleta/fichaconsulta/31811&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Gatzaren Museoa]] Aipagarriak diren beste eraikin batzuk: * '''San Millan eliza'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=914&nombre=914&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Millango Eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-millango-eliza/eliza-/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32084&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baselizak''': Zurtitzako San Martin, Iñurrietako San Joan Bataiatzailearen monasterioa, San Joan Ebanjelaria, Santi Kurtz, Santiago Nagusia, Santa Engrazia eta Santa Kolunba<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antcatalogo.asp?nombre=792&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baserriak''': San Juan Zahar baserria<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Juan Zahar baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-juan-zahar-baserria/baserria/leintz-gatzaga/-olaun-auzoa/fichaconsulta/34612&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Argazki galeria == <gallery> Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio de Kapitangoa 1.JPG|[[Urigoen etxea|Kapitangoa jauregiaren]] aurrealdea. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Elexalde 1.JPG|[[Elexalde etxea|Torrekua edo Elexalde jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Garro (Kultur Etxea) 1.JPG|[[Garro jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Hotel Palacio Soran 1.JPG|[[Soran jauregia|Indianokua edo Soran jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz.Gatzaga) - Ayuntamiento 1.JPG|[[Leintz Gatzagako udaletxea]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Iglesia de San Millán 4.JPG|San Millan eliza. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Museo de la sal 3.JPG|[[Gatzaren Museoa]]. Fitxategi:Leintz gatzaga bolatokia.jpg|Bolatokia Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 2.JPG|San Inazio atea Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 6.JPG|Errosarioko Ama Birjinaren atea Fitxategi:Vista general de la localidad de Leintz-Gatzaga (1 de 1) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|Herria 1940an Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Fuente de los doce Caños 1.JPG|"As de Copas"/Bateko kopa iturria </gallery> == Gatzagar ezagunak == * Juan Ochoa de Elexalde Heredia ([[XVI. mendea]]): [[Mexiko]]n aritutako militarra. * Martín de Zumarraga Murgia (XVI): merkataria. * Andrés de Elejalde ([[XVII. mendea]]): militarra. * [[Melchor de Santa Inés Oianguren]] ([[1688]]-[[1747]]): [[frantziskotar]]ra. ''"Arte de la Lengua Japona"'' idatzi zuen 1738an, gazteleraz idatzitako lehenengo japonieraren gramatika. * Francisco de Astaburuaga Etxeberria (1737?-?): [[Txile]]n aritutako militar eta merkataria. * Juan Esteban de Izaga ([[1796]]-[[1837]]): musikaria eta politikaria, Madrilgo Gorteetan diputatu. * Ciriaco de Izaga (?-[[1866]]): herriko elizen aldeko ongilea. * [[Jesús José Sagredo]] Zuloaga ([[1874]]-[[1923]]): apaiz, historialari, organista eta musikagilea. * Pedro Lafuente ([[1891]]-?): [[Argentina]]n ibilitako tenorea. * Gregorio Altube Izaga (?-[[1969]]): kazetari eta politikaria. * [[Sebastian Sasiain|Sebastian Sasiain Zubillaga]] (1900-1976): [[Paraguai]]ra lanera joandako nekazaria, [[Misionesko departamendua|Misionesko departamenduko]] bi jan-edan tipikoren sortzailea. * Eduardo Aparicio Zamarreño ([[1916]]-[[2007]]): [[Espainiako Alderdi Komunista|PCEren]] politikaria. == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Gesaltza Añana]] == Kanpo estekak == {{Atari|Gipuzkoa|Gipuzkoa}} * [http://www.leintzgatzaga.eus/ Leintz Gatzagako Udalaren webgunea] * [http://www.goiena.net/gatzaga Herriko albisteak Goiena.net-en] {{autoritate kontrola}} {{Debagoieneko udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako hiribilduak}} [[Kategoria:Leintz Gatzaga]] [[Kategoria:Gipuzkoako udalerriak]] khbiaiegylw245lr94tc7x9z9388022 9999307 9999294 2024-12-14T10:27:51Z EnekoPanamá 71145 /* Alkateak */ 9999307 wikitext text/x-wiki {{Gipuzkoako udalerri infotaula | izena = Leintz Gatzaga | nongo = Leintz Gatzagako | irudia = Leintz Gatzaga.jpg | irudiaren testua = Leintz-Gatzagako ikuspegia. | garaiera = 365-1002 (455 [[Leintz Gatzagako udaletxea|udaletxean]]) | distantzia = 81 }} '''Leintz Gatzaga''' [[Gipuzkoa]]ko hego-mendebaldean dagoen udalerri txikia da, [[Araba]]ko mugan, [[Debagoiena]] eskualdean biztanle gutxien daukan udalerria dena. 14.7&nbsp;km²-ko azalera du eta {{Gipuzkoako_udalerrien_biztanleria|Leintz Gatzaga}} biztanle zituen {{Gipuzkoako udalerrien biztanleria|urtea}}. urtean. Bi auzune nagusi ditu, Goiherri eta Olaun izenekoak. == Izena == '''Leintz Gatzaga''' izenak herriaren inguruan dauden [[gatzaga]] garrantzitsu batzuetan du jatorria. [[Dorletako Gatzagak|Dorletako gatzaga]] horiek izan ziren herriaren sorreraren arrazoi Erdi Aroan. Gaur egun ez dira komertzialki esplotatzen eta museo baten egoitza osatzen dute. Izenaren beste zatiak, '''Leintz''', [[Leintz|herria kokatuta dagoen haranean]] du jatorria. Haranaren izenaren jatorria ez dago argi, ordea. Filologo batzuek diotenez latinetiko jatorria izan lezake. '''Gatzaga''' hitzak berriz, gatza dagoen tokia esan nahi du. Antzinako dokumentuek diotenez, herriaren [[gaztelania]]zko lehen izena '''Salinas de Léniz''' izan zen. 1087an herriaren sorrera ofizialaren aurretik, Galindo Iñigez, Iñigo Lopez Bizkaiko kondearen semeak, donazio hori egin zion [[Donemiliaga Kukula|Donemiliagako monasterioari]].<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa.|urtea=1862|abizena=Gorosábel|izena=Pablo de|orrialdeak=430–431|orrialdea=|argitaletxea=Tolosa: Imprenta de Pedro Gurruchaga.|ISBN=}}</ref> 1980ko hamarkadan, herriak bere izen ofiziala gaztelaniatik euskarara aldatu zuen, Leintz Gatzaga izenera alegia. == Geografia == Leintz Gatzaga [[hiribildu]]a [[Deba (ibaia)|Deba ibaiaren]] goi-ibarrean dago kokatua, ibaiaren iturburutik oso hurbil eta ibarra ixten duten mendien ekialdeko hegala leuntzen den leku batean. [[Arlaban]] mendatetik oso hurbil dago eta, horregatik, hauxe da Gipuzkoan [[Erdi Aroa]]n fundatutako hiribilduetatik garaiena (600 m). Leku oso aproposa da, gainera, Deba ibarra [[Arabako lautada]]rekin eta [[Iberiar goi-lautada|Gaztelako goi-ordokiarekin]] komunikatzeko. Iparraldean [[Eskoriatza]], hegoaldean [[Arratzua-Ubarrundia|Arratzu-Ubarrundia]] ([[Araba]]), ekialdean [[Barrundia]] (Araba) eta mendebaldean [[Aramaio]] eta [[Legutio]] (Araba) mugakide ditu. Hauek dira herriko auzoak: Goierri, Olaun, Andra Mari eta Iñurrieta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=981&nombre=981&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Historia == Izena ematen dioten gatzagak [[Erromatar Inperioa|erromatarren]] garaitik ezagunak ziren, [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] gutxienez ustiatu ziren, eta eurak dira hiribilduaren sorreraren arrazoi nagusia, [[1331]]an gertatu zena, Alfontso XI.ak hiri-gutuna sinatu ondoren. Garai hori baino lehen, [[Aitzorrotzeko gaztelua]]ren menpe zeuden baserriak eta herrixkak zeuden (Zuritza, Labidea, Gaztelueta eta Beginarro). Gatzagen kontrolak garrantzi ekonomiko handia zuen, eta hainbat borroka piztu zuen. [[1374]]an, Beltrán de Guevara Oñatiko konte boteretsuak bereganatu zituen, [[leinu gerrak|oinaztar eta ganboatarren arteko gerraren]] baitan. Horren ondorioz, 1334, 1371, 1492 eta 1498an suteak izan ziren. Jaun feudalen menpe egon zen herria [[1493]] arte, errege-erreginen eskuetara itzuli zenenean. Kontearen dorretxea bota eta bere ordez Elexalde jauregia eraiki zuten. Mugakidea izanik, [[Gipuzkoa]]ren zati bihurtu zen 1496an, [[Arabako ermandadeak|Arabako Ermandadearen]] barruan egon eta gero. [[XVII. mendea]]n Errege-erreginen Bidea eraiki zuten, Espainia eta Frantzia lotzen zituena. Honek aurrerabidea ekarri zion herriari, bertatik errege-erreginak eta handikiak igaro zirelarik. Ostatuak, bentak eta bestelako zerbitzuak eskaini ahal izan zituzten. Horren lekukoa da hein handi batean gaur egun herriak duen itxura. Hala ere, egoera estrategiko honek guduak ekarri zizkion herriari [[XVIII. mendea]]ren amaieratik [[XIX. mendea]]n zehar, [[Konbentzio Gerra]]n, [[Iberiar Penintsulako Gerra|Espainiako Independentziaren Gerran]] eta [[Karlistaldiak|Karlistaldietan]]. Besteak beste, Santa Kruz apaizak frantziarren aurka egindakoa 1811an edo Arlabango Gudua 1836an. Etxegarateko mendatearen errepidea [[1851]]an zabaltzeak gainbehera ekarri zion herriari, [[1864]]an zabaldutako Madril-Irun trenbideak areagotuta. Krisialdi ekonomiko latza suposatu zuen honek guztiak. == Azpiegiturak == * Liburutegia<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Leintz-Gatzaga - Udal Liburutegia|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2018-01-24|url=https://opendata.euskadi.eus/katalogoa/-/liburutegia/leintz-gatzaga-udal-liburutegia/|aldizkaria=opendata.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ireki zenetik hona, harrera bikaina izan du Leintz Gatzagako liburutegiak - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1524128347142-ireki-zenetik-hona-harrera-bikaina-izan-du-liburutegiak|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Frontoia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilotalekua berrituko dute eta San Milixan feriarako prest izango da - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609004395-pilotalekua-berrituko-dute-eta-san-milixan-feriarako-prest-izango-da|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Bolatokia * Gatz museoa<ref>{{Erreferentzia|abizena=Leniz 2015|izenburua=Museo de la Sal de Leintz Gatzaga|hizkuntza=es|url=http://el/%20Museo%20de%20la%20Sal%20de%20Leintz%20Gatzaga%20muestra%20las%20instalaciones%20utilizadas%20durante%20siglos%20para%20la%20producción%20de%20sal%20en%20la%20localidad%20de%20Leintz%20Gatzagak.|aldizkaria=el|sartze-data=2020-05-23}}{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Arkitektura == Hiribilduaren planoa oso erregularra da, jendea bertara bizitzera joan aurretik planifikatu baitzen. [[Lauki]] itxura du eta kale batek elkarzutik mozten dituen beste kale paralelo batzuen inguruan egituratua dago. Hiru kale nagusi ditu, ipar-ekialde zentzuan orientaturik eta [[sestra-kurba|sestra-kurbekiko]] paralelo antolaturik: Arrosario kalea, Santiago kalea eta horren jarraipena den Pilar kalea eta oso aldatua dagoen Gurutze kalea. Garai batean Araba aldera joateko bide zaharrak, ''Errepidea'' izenekoak, kale horiek mozten ditu, hiribildu osoa ere ekialde-mendebalde norabidean mozten duela. {| style="width: 50%; margin-bottom: 0px; align: "left" | [[Fitxategi:2424 o Salinas de Leniz Ojanguren.jpg |thumb|150px|Kale bat 1915ean]] | [[Fitxategi:2010 Leintz Gatzagako herrigunea.jpg |thumb|150px|Kale bera 2010ean]] |} Eremu honen mugak hauek dira: iparraldean gaur egun [[Gasteiz]]era doan errepidea. Mendebaldean Arrosario kaleko etxeen atzeko aldeak, Gebara jauregia barne, eta, hortik, San Inazio ateak eta aipatutako etxeen atzeko aldeek markatzen duten lerroa. Hegoaldean hirigunea eta [[baratze]]ak banatzen dituen bidearen bazterrean dagoen pareta. Eta ekialdean eskola publiko zaharrak eta udaletxeak eratzen duten etxadiaren atzeko aldeko muga. Hiribilduaren barruko aldea [[mehelin]]dun etxez osatua dago. Etxe horien neurriak erregularrak dira eta etxadi bikoitzak osatzen dituzte hirigunearen erdian (Arrosario kalea eta Santiago/Pilar kale arteko etxadia) eta bakunak, berriz, aldeetan. Etxe hauek, garai honetako guztiak bezala, fatxada estua dute eta sakonera handiko lurzatietan eraikiak daude. Beren atzeko aldeak [[karkaba]]ra ematen dute eta bertatik argia sartzen zaie. Hiribilduaren beheko aldea ez dator bat eskema horrekin (Gurutze kalea). Bertan izandako [[hirigintza]] aldaketak handiagoak izan dira eta, ondorioz, jatorrizko planoa hondatu egin da eremu horretan: etxadi oso batzuk desagertu eta beste zenbait berri eratu dira. Era berean ipar-ekialdeko izkina ere asko aldatu da, orubearen egonkortasun eza dela eta. Bertan garai bateko [[harresi]]aren zati bat ere berreraiki da, baina Erdi Aroko hiribildu zaharraren planoa asko aldatu da. Elizaren kokapenak ere hausten du eskema ortogonala; erdi-erdian dago, ardatza IE-HM aldera desbideratua duela. Beharbada, hiribilduak bizi izan dituen berreraikuntza ugarietakoren baten hirigintza-plangintzari egokitzeko egingo zuten horrela. Hiribilduetan oso espazio libre gutxi izaten dira, baina hor ia-ia hutsaren hurrengoak dira. Salbuespen bakarra Pilar kalea eta San Millan elizaren atzeko aldea elkartzen diren gunea da. Bertan [[plaza]]txo bat dago, kaleak eta elizak orientazio desberdina dutenez, angelu bat eratzen da eta. == Demografia == [[XX. mendea]]n gainbehera demografikoa jasan du herriak industrializaziotik kanpo gelditu baitzen. Hori dela-eta, eskualdeko inguruko udalerrietara joan ziren biztanle ugari lan bila. Azken urteotan Gatzagak biztanle igoera txiki bat eduki duen arren, oso jendarte zahartua dauka herriak gaur egun. 2019an 250 biztanle zeuzkan herriak. Horietatik %22k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %6,4 ziren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Web Eustat. Leintz-Gatzagako datu estatistikoak|url=https://eu.eustat.eus/municipal/datos_estadisticos/leintz_gatzaga.html|aldizkaria=eu.eustat.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Leintz Gatzagako biztanleria |altuera=300 |zabalera=500 | 1900 | 503 | 1910 | 473 | 1920 | 424 | 1930 | 394 | 1940 | 353 | 1950 | 392 | 1960 | 408 | 1970 | 293 | 1981 | 232 | 1991 | 207 | 2000 | 254 | 2011 | 272 | 2021 | 211 | |oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_padron.htm www.ine.es] }} == Politika == {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2015eko maiatzaren 24a |data_a = 2011ko maiatzaren 22a |alderdia1 = Agrupación de Electores de Leintz Gatzaga |kolorea1 = #aaa |zinegotziak1 = 5 |botoak1 = 67 |ehunekoa1 = 82,72 |zinegotziak1_a = 7 |botoak1_a = 121 |ehunekoa1_a = 99,18 |informazioa = |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] }} [[2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2019ko apirileko udal hauteskunde]]<nowiki/>etan zerrendarik ez zen aurkeztu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gatzagan ez da zerrendarik aurkeztu eta hauteskundeak deituko dituzte berriro - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1556097891001-gatzagan-ez-da-zerrendarik-aurkeztu-eta-sei-hilabete-barru-hauteskundeak-deituko-dituzte-berriro|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Sei hilabete beranduago ospatu ziren hauteskundeak, eta Gatzagako Hautesle Elkartea izan zen aukera bakarra<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Udal hauteskundeak domekan egingo dira Gatzagan - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1573816105285-udal-hauteskundeak-domekan-egingo-dira-gatzagan|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Euskal Irrati|abizena=Telebista|izenburua=Udal hauteskundeak Nafarroako 21 herritan eta Gipuzkoako batean, igande honetan|hizkuntza=eu|data=2019-11-16|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/6822115/udal-hauteskundeak-leintz-gatzagan-eta-nafarroako-21-herritan-2019-azaroak-17/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> eta 99 boto lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/ab12aAREWar/resultado/maint|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>. Eugenio Otsoa izendatu zuten alkate.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> === Alkateak === Hauek izan dira Leintz Gatzagako azken alkateak: {| class="wikitable" |- bgcolor="#D8D8D8" |'''[[Alkate|Alkatea]]''' |'''Agintaldi hasiera''' |'''Agintaldi amaiera''' | colspan="2" |'''Alderdia<ref name=":02">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2022-05-16}}</ref>''' |- | [[Jesus Fernandez de Arroiabe Beitia]]<ref name=":02" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/leintz-gatzaga/ar-99783-53746/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | [[1979]] | [[1983]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Maria Idigoras Arregi]]1516 | 1983 | [[1987]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eugenio Otsoa|Eugenio Otsoa Ugalde]]15<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Otsoa Ugalde, Eugenio|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/otsoa-ugalde-eugenio/ar-113218/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa, Gatzagako Hautesle Elkarteko alkategaia: "Edozein gustura egongo den herri erakargarria gura dut izatea Gatzaga"|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2011-12-19|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609106296-eugenio-otsoa-gatzagako-hautesle-elkarteko-alkategaia-edozein-gustura-egongo-den-herri-erakargarria-gura-dut-izatea-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa hil da, Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-02-22|url=https://goiena.eus/gatzaga/1675705494470-eugenio-otsoa-hil-da|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref> | 1987 | [[1991]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | [[Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea]] |- | Eugenio Otsoa Ugalde151819 | 1991 | [[1995]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde151819 | 1995 | [[1999]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde151819 | 1999 | [[2000]] ^a | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Jose Ramon Agirreurreta Zeziaga]]1519 | 2000 | [[2003]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Jose Ramon Perez Lizarralde]]15 | 2003 | [[2007]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eusebio Villar Azkarate]]15 | 2007 | [[2011]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde151819 | 2011 | [[2015]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Eneka Zankada Rementeria]]1519 | 2015 | [[2018]] ^b | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Juan Bengoa Pagalday]] | 2018 | [[2019]] | width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde15<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2019-12-07|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref>19 | 2019 | [[2023]] ^c | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Jon Sasiain Larrucea]]15 | 2023 | 2023 | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Dorleta Elkorobarrutia Pagoaga]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=72 botorekin Dorleta Elkorobarrutia izango da Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-05-28|url=https://goiena.eus/gatzaga/1684850367861-leintz-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | 2023 | Jardunean | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |} ^a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu, lan kontuak zirela eta. ^b ^c 2023ko Otsailak 21ean Eugenio Otsoa Ugalde Alkatea zendu zen. == Ekonomia == 2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %7,3. Bigarren sektorea %7,4. Hirugarren sektorea %84,5. Eraikuntza %0,8.<ref name=":0" /> == Euskara == [[Fitxategi:Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola.webm|thumb|Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Debagoienekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sortaldekoa-m/debagoienekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|hizkuntza=eu|url=http://www.ahotsak.eus|aldizkaria=www.ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref><ref name="#2">{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/leintz-gatzaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> proiekturako)]] Leintz Gatzagan<ref name="#2"/> Debagoieneko euskara<ref name="#1"/> hitz egiten da, mendebaldeko euskalkiaren aldaera. 2016an herritarren %80 euskalduna zen.<ref name=":0" /> == Ondasun nabarmenak == {{Sakontzeko|Zerrenda:Leintz Gatzagako kultura ondasunak}} [[Fitxategi:DorletakoSantutegia.jpg|thumb|300px|[[Dorletako santutegia]]]] [[Fitxategi:Santa-Maria-Patroness-of-bicyclists-4606.jpg|thumb|GI-627 errepideko estatua: Dorletako ama, txirrindularien zaindari. Leintz-Gatzaga.]] Hiribilduaren planoan bi eraikin aipagarri baino ez daude: batetik, '''Soran etxea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Soran jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/soran-jauregia/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/31885&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, gaur egun jauregi urbanoa, atzeko aldeko karkaba hausten duena kale txiki bat eratzeko eta; bestetik, '''Gebara jauregia''', mugen barruan sartu dena, nahiz eta harresiz kanpo egon, hiribildua babesteko egituretako bat baita, gaur egun baserri eta kale giro artean dagoen jauregia izan arren. [[1996]]ko [[martxoaren 12]]an, [[Eusko Jaurlaritza]]k ''monumentu-multzo'' izendatu zuen Leintz Gatzagako Hirigune Historikoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzagako Hiri Historikoa. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/leintz-gatzagako-hiri-historikoa/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/57018&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, Sailkatutako [[Kultura-ondasun|Kultura Ondasuna]]<ref name = "EHAA">[https://web.archive.org/web/20140512225937/http://www.euskadi.net/cgi-bin_k54/concor?e=&FRASE=1996%2F03%2F27an%20argitaratutako%201996%2F03%2F12ko%20199600054%20DEKRETUA%20aldatzen%20du%20&BOTON.x=5&BOTON.y=7 Monumentu-multzo izendapena EHAAn]</ref>. Monumentu zibilen artean aipatzekoak dira: * [[Urigoen etxea|'''Kapitangoa jauregia''']] (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=1007&nombre=1007&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baltasar García de Olaberen etxea''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Olabe etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/olabe-etxea/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32089&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Torrekua''' edo [[Elexalde etxea|'''Elexalde jauregia''']] (XVII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elexalde etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/elexalde-etxea/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32078&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=899&nombre=899&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Garro jauregia|'''Garro jauregia''']] (XVII. mende amaierakoa, gaur egun Kultura Etxea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Garro jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/garro-jauregia/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32071&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=897&nombre=897&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Barandapea atea''' (XVII. mendekoa) * '''"Doce Caños"''' edo '''"As de Copas"-eko iturria''' (1715koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iturria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/iturria/iturria/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/34760&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=901&nombre=901&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''San Inazio atea''' (1760koa, sarbide nagusia izandakoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Ignacioko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-ignacioko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32081&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Ostatua jauregia''' (1766koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=900&nombre=900&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Indianokua''' edo [[Soran jauregia|'''Soran jauregia''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=898&nombre=898&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Errosario Ama Birjinaren atea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errosarioko Amabirjinaren Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/errosarioko-amabirjinaren-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32096&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Leintz Gatzagako udaletxea|'''Udaletxea''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Consistorial etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/consistorial-etxea/udaletxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/35064&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=896&nombre=896&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Harresia''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Harresia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/harresia/harresia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32098&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Pilarreko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilarreko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/pilarreko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32095&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Santiagoko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santiagoko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santiagoko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32097&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Herrigunetik kanpo, azkenik, badaude hiru leku interesgarri: * [[Elgea-Artiako Estazio Megalitikoa]] * [[Dorletako santutegia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=950&nombre=950&nodo=&orden=True&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=SANTUARIO DE DORLETA. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santuario-de-dorleta/eliza-/leintz-gatzaga/-dorleta/fichaconsulta/31811&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Gatzaren Museoa]] Aipagarriak diren beste eraikin batzuk: * '''San Millan eliza'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=914&nombre=914&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Millango Eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-millango-eliza/eliza-/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32084&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baselizak''': Zurtitzako San Martin, Iñurrietako San Joan Bataiatzailearen monasterioa, San Joan Ebanjelaria, Santi Kurtz, Santiago Nagusia, Santa Engrazia eta Santa Kolunba<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antcatalogo.asp?nombre=792&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baserriak''': San Juan Zahar baserria<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Juan Zahar baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-juan-zahar-baserria/baserria/leintz-gatzaga/-olaun-auzoa/fichaconsulta/34612&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Argazki galeria == <gallery> Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio de Kapitangoa 1.JPG|[[Urigoen etxea|Kapitangoa jauregiaren]] aurrealdea. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Elexalde 1.JPG|[[Elexalde etxea|Torrekua edo Elexalde jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Garro (Kultur Etxea) 1.JPG|[[Garro jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Hotel Palacio Soran 1.JPG|[[Soran jauregia|Indianokua edo Soran jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz.Gatzaga) - Ayuntamiento 1.JPG|[[Leintz Gatzagako udaletxea]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Iglesia de San Millán 4.JPG|San Millan eliza. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Museo de la sal 3.JPG|[[Gatzaren Museoa]]. Fitxategi:Leintz gatzaga bolatokia.jpg|Bolatokia Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 2.JPG|San Inazio atea Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 6.JPG|Errosarioko Ama Birjinaren atea Fitxategi:Vista general de la localidad de Leintz-Gatzaga (1 de 1) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|Herria 1940an Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Fuente de los doce Caños 1.JPG|"As de Copas"/Bateko kopa iturria </gallery> == Gatzagar ezagunak == * Juan Ochoa de Elexalde Heredia ([[XVI. mendea]]): [[Mexiko]]n aritutako militarra. * Martín de Zumarraga Murgia (XVI): merkataria. * Andrés de Elejalde ([[XVII. mendea]]): militarra. * [[Melchor de Santa Inés Oianguren]] ([[1688]]-[[1747]]): [[frantziskotar]]ra. ''"Arte de la Lengua Japona"'' idatzi zuen 1738an, gazteleraz idatzitako lehenengo japonieraren gramatika. * Francisco de Astaburuaga Etxeberria (1737?-?): [[Txile]]n aritutako militar eta merkataria. * Juan Esteban de Izaga ([[1796]]-[[1837]]): musikaria eta politikaria, Madrilgo Gorteetan diputatu. * Ciriaco de Izaga (?-[[1866]]): herriko elizen aldeko ongilea. * [[Jesús José Sagredo]] Zuloaga ([[1874]]-[[1923]]): apaiz, historialari, organista eta musikagilea. * Pedro Lafuente ([[1891]]-?): [[Argentina]]n ibilitako tenorea. * Gregorio Altube Izaga (?-[[1969]]): kazetari eta politikaria. * [[Sebastian Sasiain|Sebastian Sasiain Zubillaga]] (1900-1976): [[Paraguai]]ra lanera joandako nekazaria, [[Misionesko departamendua|Misionesko departamenduko]] bi jan-edan tipikoren sortzailea. * Eduardo Aparicio Zamarreño ([[1916]]-[[2007]]): [[Espainiako Alderdi Komunista|PCEren]] politikaria. == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Gesaltza Añana]] == Kanpo estekak == {{Atari|Gipuzkoa|Gipuzkoa}} * [http://www.leintzgatzaga.eus/ Leintz Gatzagako Udalaren webgunea] * [http://www.goiena.net/gatzaga Herriko albisteak Goiena.net-en] {{autoritate kontrola}} {{Debagoieneko udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako hiribilduak}} [[Kategoria:Leintz Gatzaga]] [[Kategoria:Gipuzkoako udalerriak]] cc427jd3rp842t4bfqvrnrr78gz89zq 9999313 9999307 2024-12-14T10:31:15Z EnekoPanamá 71145 9999313 wikitext text/x-wiki {{Gipuzkoako udalerri infotaula | izena = Leintz Gatzaga | nongo = Leintz Gatzagako | irudia = Leintz Gatzaga.jpg | irudiaren testua = Leintz-Gatzagako ikuspegia. | garaiera = 365-1002 (455 [[Leintz Gatzagako udaletxea|udaletxean]]) | distantzia = 81 }} '''Leintz Gatzaga''' [[Gipuzkoa]]ko hego-mendebaldean dagoen udalerri txikia da, [[Araba]]ko mugan, [[Debagoiena]] eskualdean biztanle gutxien daukan udalerria dena. 14.7&nbsp;km²-ko azalera du eta {{Gipuzkoako_udalerrien_biztanleria|Leintz Gatzaga}} biztanle zituen {{Gipuzkoako udalerrien biztanleria|urtea}}. urtean. Bi auzune nagusi ditu, Goiherri eta Olaun izenekoak. == Izena == '''Leintz Gatzaga''' izenak herriaren inguruan dauden [[gatzaga]] garrantzitsu batzuetan du jatorria. [[Dorletako Gatzagak|Dorletako gatzaga]] horiek izan ziren herriaren sorreraren arrazoi Erdi Aroan. Gaur egun ez dira komertzialki esplotatzen eta museo baten egoitza osatzen dute. Izenaren beste zatiak, '''Leintz''', [[Leintz|herria kokatuta dagoen haranean]] du jatorria. Haranaren izenaren jatorria ez dago argi, ordea. Filologo batzuek diotenez latinetiko jatorria izan lezake. '''Gatzaga''' hitzak berriz, gatza dagoen tokia esan nahi du. Antzinako dokumentuek diotenez, herriaren [[gaztelania]]zko lehen izena '''Salinas de Léniz''' izan zen. 1087an herriaren sorrera ofizialaren aurretik, Galindo Iñigez, Iñigo Lopez Bizkaiko kondearen semeak, donazio hori egin zion [[Donemiliaga Kukula|Donemiliagako monasterioari]].<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa.|urtea=1862|abizena=Gorosábel|izena=Pablo de|orrialdeak=430–431|orrialdea=|argitaletxea=Tolosa: Imprenta de Pedro Gurruchaga.|ISBN=}}</ref> 1980ko hamarkadan, herriak bere izen ofiziala gaztelaniatik euskarara aldatu zuen, Leintz Gatzaga izenera alegia. == Geografia == Leintz Gatzaga [[hiribildu]]a [[Deba (ibaia)|Deba ibaiaren]] goi-ibarrean dago kokatua, ibaiaren iturburutik oso hurbil eta ibarra ixten duten mendien ekialdeko hegala leuntzen den leku batean. [[Arlaban]] mendatetik oso hurbil dago eta, horregatik, hauxe da Gipuzkoan [[Erdi Aroa]]n fundatutako hiribilduetatik garaiena (600 m). Leku oso aproposa da, gainera, Deba ibarra [[Arabako lautada]]rekin eta [[Iberiar goi-lautada|Gaztelako goi-ordokiarekin]] komunikatzeko. Iparraldean [[Eskoriatza]], hegoaldean [[Arratzua-Ubarrundia|Arratzu-Ubarrundia]] ([[Araba]]), ekialdean [[Barrundia]] (Araba) eta mendebaldean [[Aramaio]] eta [[Legutio]] (Araba) mugakide ditu. Hauek dira herriko auzoak: Goierri, Olaun, Andra Mari eta Iñurrieta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=981&nombre=981&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Historia == Izena ematen dioten gatzagak [[Erromatar Inperioa|erromatarren]] garaitik ezagunak ziren, [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] gutxienez ustiatu ziren, eta eurak dira hiribilduaren sorreraren arrazoi nagusia, [[1331]]an gertatu zena, Alfontso XI.ak hiri-gutuna sinatu ondoren. Garai hori baino lehen, [[Aitzorrotzeko gaztelua]]ren menpe zeuden baserriak eta herrixkak zeuden (Zuritza, Labidea, Gaztelueta eta Beginarro). Gatzagen kontrolak garrantzi ekonomiko handia zuen, eta hainbat borroka piztu zuen. [[1374]]an, Beltrán de Guevara Oñatiko konte boteretsuak bereganatu zituen, [[leinu gerrak|oinaztar eta ganboatarren arteko gerraren]] baitan. Horren ondorioz, 1334, 1371, 1492 eta 1498an suteak izan ziren. Jaun feudalen menpe egon zen herria [[1493]] arte, errege-erreginen eskuetara itzuli zenenean. Kontearen dorretxea bota eta bere ordez Elexalde jauregia eraiki zuten. Mugakidea izanik, [[Gipuzkoa]]ren zati bihurtu zen 1496an, [[Arabako ermandadeak|Arabako Ermandadearen]] barruan egon eta gero. [[XVII. mendea]]n Errege-erreginen Bidea eraiki zuten, Espainia eta Frantzia lotzen zituena. Honek aurrerabidea ekarri zion herriari, bertatik errege-erreginak eta handikiak igaro zirelarik. Ostatuak, bentak eta bestelako zerbitzuak eskaini ahal izan zituzten. Horren lekukoa da hein handi batean gaur egun herriak duen itxura. Hala ere, egoera estrategiko honek guduak ekarri zizkion herriari [[XVIII. mendea]]ren amaieratik [[XIX. mendea]]n zehar, [[Konbentzio Gerra]]n, [[Iberiar Penintsulako Gerra|Espainiako Independentziaren Gerran]] eta [[Karlistaldiak|Karlistaldietan]]. Besteak beste, Santa Kruz apaizak frantziarren aurka egindakoa 1811an edo Arlabango Gudua 1836an. Etxegarateko mendatearen errepidea [[1851]]an zabaltzeak gainbehera ekarri zion herriari, [[1864]]an zabaldutako Madril-Irun trenbideak areagotuta. Krisialdi ekonomiko latza suposatu zuen honek guztiak. == Azpiegiturak == * Liburutegia<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Leintz-Gatzaga - Udal Liburutegia|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2018-01-24|url=https://opendata.euskadi.eus/katalogoa/-/liburutegia/leintz-gatzaga-udal-liburutegia/|aldizkaria=opendata.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ireki zenetik hona, harrera bikaina izan du Leintz Gatzagako liburutegiak - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1524128347142-ireki-zenetik-hona-harrera-bikaina-izan-du-liburutegiak|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Frontoia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilotalekua berrituko dute eta San Milixan feriarako prest izango da - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609004395-pilotalekua-berrituko-dute-eta-san-milixan-feriarako-prest-izango-da|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * Bolatokia * Gatz museoa<ref>{{Erreferentzia|abizena=Leniz 2015|izenburua=Museo de la Sal de Leintz Gatzaga|hizkuntza=es|url=http://el/%20Museo%20de%20la%20Sal%20de%20Leintz%20Gatzaga%20muestra%20las%20instalaciones%20utilizadas%20durante%20siglos%20para%20la%20producción%20de%20sal%20en%20la%20localidad%20de%20Leintz%20Gatzagak.|aldizkaria=el|sartze-data=2020-05-23}}{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Arkitektura == Hiribilduaren planoa oso erregularra da, jendea bertara bizitzera joan aurretik planifikatu baitzen. [[Lauki]] itxura du eta kale batek elkarzutik mozten dituen beste kale paralelo batzuen inguruan egituratua dago. Hiru kale nagusi ditu, ipar-ekialde zentzuan orientaturik eta [[sestra-kurba|sestra-kurbekiko]] paralelo antolaturik: Arrosario kalea, Santiago kalea eta horren jarraipena den Pilar kalea eta oso aldatua dagoen Gurutze kalea. Garai batean Araba aldera joateko bide zaharrak, ''Errepidea'' izenekoak, kale horiek mozten ditu, hiribildu osoa ere ekialde-mendebalde norabidean mozten duela. {| style="width: 50%; margin-bottom: 0px; align: "left" | [[Fitxategi:2424 o Salinas de Leniz Ojanguren.jpg |thumb|150px|Kale bat 1915ean]] | [[Fitxategi:2010 Leintz Gatzagako herrigunea.jpg |thumb|150px|Kale bera 2010ean]] |} Eremu honen mugak hauek dira: iparraldean gaur egun [[Gasteiz]]era doan errepidea. Mendebaldean Arrosario kaleko etxeen atzeko aldeak, Gebara jauregia barne, eta, hortik, San Inazio ateak eta aipatutako etxeen atzeko aldeek markatzen duten lerroa. Hegoaldean hirigunea eta [[baratze]]ak banatzen dituen bidearen bazterrean dagoen pareta. Eta ekialdean eskola publiko zaharrak eta udaletxeak eratzen duten etxadiaren atzeko aldeko muga. Hiribilduaren barruko aldea [[mehelin]]dun etxez osatua dago. Etxe horien neurriak erregularrak dira eta etxadi bikoitzak osatzen dituzte hirigunearen erdian (Arrosario kalea eta Santiago/Pilar kale arteko etxadia) eta bakunak, berriz, aldeetan. Etxe hauek, garai honetako guztiak bezala, fatxada estua dute eta sakonera handiko lurzatietan eraikiak daude. Beren atzeko aldeak [[karkaba]]ra ematen dute eta bertatik argia sartzen zaie. Hiribilduaren beheko aldea ez dator bat eskema horrekin (Gurutze kalea). Bertan izandako [[hirigintza]] aldaketak handiagoak izan dira eta, ondorioz, jatorrizko planoa hondatu egin da eremu horretan: etxadi oso batzuk desagertu eta beste zenbait berri eratu dira. Era berean ipar-ekialdeko izkina ere asko aldatu da, orubearen egonkortasun eza dela eta. Bertan garai bateko [[harresi]]aren zati bat ere berreraiki da, baina Erdi Aroko hiribildu zaharraren planoa asko aldatu da. Elizaren kokapenak ere hausten du eskema ortogonala; erdi-erdian dago, ardatza IE-HM aldera desbideratua duela. Beharbada, hiribilduak bizi izan dituen berreraikuntza ugarietakoren baten hirigintza-plangintzari egokitzeko egingo zuten horrela. Hiribilduetan oso espazio libre gutxi izaten dira, baina hor ia-ia hutsaren hurrengoak dira. Salbuespen bakarra Pilar kalea eta San Millan elizaren atzeko aldea elkartzen diren gunea da. Bertan [[plaza]]txo bat dago, kaleak eta elizak orientazio desberdina dutenez, angelu bat eratzen da eta. == Demografia == [[XX. mendea]]n gainbehera demografikoa jasan du herriak industrializaziotik kanpo gelditu baitzen. Hori dela-eta, eskualdeko inguruko udalerrietara joan ziren biztanle ugari lan bila. Azken urteotan Gatzagak biztanle igoera txiki bat eduki duen arren, oso jendarte zahartua dauka herriak gaur egun. 2019an 250 biztanle zeuzkan herriak. Horietatik %22k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %6,4 ziren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Web Eustat. Leintz-Gatzagako datu estatistikoak|url=https://eu.eustat.eus/municipal/datos_estadisticos/leintz_gatzaga.html|aldizkaria=eu.eustat.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Leintz Gatzagako biztanleria |altuera=300 |zabalera=500 | 1900 | 503 | 1910 | 473 | 1920 | 424 | 1930 | 394 | 1940 | 353 | 1950 | 392 | 1960 | 408 | 1970 | 293 | 1981 | 232 | 1991 | 207 | 2000 | 254 | 2011 | 272 | 2021 | 211 | |oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_padron.htm www.ine.es] }} == Politika == {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2015eko maiatzaren 24a |data_a = 2011ko maiatzaren 22a |alderdia1 = Agrupación de Electores de Leintz Gatzaga |kolorea1 = #aaa |zinegotziak1 = 5 |botoak1 = 67 |ehunekoa1 = 82,72 |zinegotziak1_a = 7 |botoak1_a = 121 |ehunekoa1_a = 99,18 |informazioa = |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] }} [[2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2019ko apirileko udal hauteskunde]]<nowiki/>etan zerrendarik ez zen aurkeztu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gatzagan ez da zerrendarik aurkeztu eta hauteskundeak deituko dituzte berriro - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1556097891001-gatzagan-ez-da-zerrendarik-aurkeztu-eta-sei-hilabete-barru-hauteskundeak-deituko-dituzte-berriro|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Sei hilabete beranduago ospatu ziren hauteskundeak, eta Gatzagako Hautesle Elkartea izan zen aukera bakarra<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Udal hauteskundeak domekan egingo dira Gatzagan - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1573816105285-udal-hauteskundeak-domekan-egingo-dira-gatzagan|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Euskal Irrati|abizena=Telebista|izenburua=Udal hauteskundeak Nafarroako 21 herritan eta Gipuzkoako batean, igande honetan|hizkuntza=eu|data=2019-11-16|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/6822115/udal-hauteskundeak-leintz-gatzagan-eta-nafarroako-21-herritan-2019-azaroak-17/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> eta 99 boto lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/ab12aAREWar/resultado/maint|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>. Eugenio Otsoa izendatu zuten alkate.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta - Leintz gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> === Alkateak === Hauek izan dira Leintz Gatzagako azken alkateak: {| class="wikitable" |- bgcolor="#D8D8D8" |'''[[Alkate|Alkatea]]''' |'''Agintaldi hasiera''' |'''Agintaldi amaiera''' | colspan="2" |'''Alderdia<ref name=":02">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2022-05-16}}</ref>''' |- | [[Jesus Fernandez de Arroiabe Beitia]]<ref name=":02" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzaga|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/leintz-gatzaga/ar-99783-53746/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | [[1979]] | [[1983]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Jose Maria Idigoras Arregi]]1516 | 1983 | [[1987]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eugenio Otsoa|Eugenio Otsoa Ugalde]]15<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Otsoa Ugalde, Eugenio|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/otsoa-ugalde-eugenio/ar-113218/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa, Gatzagako Hautesle Elkarteko alkategaia: "Edozein gustura egongo den herri erakargarria gura dut izatea Gatzaga"|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2011-12-19|url=https://goiena.eus/gatzaga/1386609106296-eugenio-otsoa-gatzagako-hautesle-elkarteko-alkategaia-edozein-gustura-egongo-den-herri-erakargarria-gura-dut-izatea-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa hil da, Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-02-22|url=https://goiena.eus/gatzaga/1675705494470-eugenio-otsoa-hil-da|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref> | 1987 | [[1991]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | [[Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea]] |- | Eugenio Otsoa Ugalde151819 | 1991 | [[1995]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde151819 | 1995 | [[1999]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde151819 | 1999 | [[2000]] ^a | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Jose Ramon Agirreurreta Zeziaga]]1519 | 2000 | [[2003]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Jose Ramon Perez Lizarralde]]15 | 2003 | [[2007]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | [[Eusebio Villar Azkarate]]15 | 2007 | [[2011]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Independenteak |- | Eugenio Otsoa Ugalde151819 | 2011 | [[2015]] | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Eneka Zankada Rementeria]]1519 | 2015 | [[2018]] ^b | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Juan Bengoa Pagalday]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Alkate eta Zinegotzien Historikoa|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=1113&nombre=1113&sesion=14|aldizkaria=Leintz Gatzagako Udala|sartze-data=2024-12-14}}</ref>19 | 2018 | [[2019]] | width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | Eugenio Otsoa Ugalde15<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eugenio Otsoa da Leintz Gatzagako alkate berria, zumitzezko txibita eta makila hartuta|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2019-12-07|url=https://goiena.eus/gatzaga/1575722686552-leintz-gatzagako-udal-ordezkariek-kargua-hartu-dute|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-14}}</ref>19 | 2019 | [[2023]] ^c | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Jon Sasiain Larrucea]]15 | 2023 | 2023 | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |- | [[Dorleta Elkorobarrutia Pagoaga]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=72 botorekin Dorleta Elkorobarrutia izango da Leintz Gatzagako alkatea|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2023-05-28|url=https://goiena.eus/gatzaga/1684850367861-leintz-gatzaga|aldizkaria=Goiena|sartze-data=2024-12-13}}</ref> | 2023 | Jardunean | width="2" bgcolor={{Independenteak/kolorea}}| | Leintz Gatzagako Hautesleen Elkartea |} ^a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu, lan kontuak zirela eta. ^b ^c 2023ko Otsailak 21ean Eugenio Otsoa Ugalde Alkatea zendu zen. == Ekonomia == 2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %7,3. Bigarren sektorea %7,4. Hirugarren sektorea %84,5. Eraikuntza %0,8.<ref name=":0" /> == Euskara == [[Fitxategi:Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola.webm|thumb|Leintz Gatzagako Maria Dolores Plazaola<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Debagoienekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sortaldekoa-m/debagoienekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|hizkuntza=eu|url=http://www.ahotsak.eus|aldizkaria=www.ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref><ref name="#2">{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/leintz-gatzaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-05}}</ref> proiekturako)]] Leintz Gatzagan<ref name="#2"/> Debagoieneko euskara<ref name="#1"/> hitz egiten da, mendebaldeko euskalkiaren aldaera. 2016an herritarren %80 euskalduna zen.<ref name=":0" /> == Ondasun nabarmenak == {{Sakontzeko|Zerrenda:Leintz Gatzagako kultura ondasunak}} [[Fitxategi:DorletakoSantutegia.jpg|thumb|300px|[[Dorletako santutegia]]]] [[Fitxategi:Santa-Maria-Patroness-of-bicyclists-4606.jpg|thumb|GI-627 errepideko estatua: Dorletako ama, txirrindularien zaindari. Leintz-Gatzaga.]] Hiribilduaren planoan bi eraikin aipagarri baino ez daude: batetik, '''Soran etxea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Soran jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/soran-jauregia/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/31885&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, gaur egun jauregi urbanoa, atzeko aldeko karkaba hausten duena kale txiki bat eratzeko eta; bestetik, '''Gebara jauregia''', mugen barruan sartu dena, nahiz eta harresiz kanpo egon, hiribildua babesteko egituretako bat baita, gaur egun baserri eta kale giro artean dagoen jauregia izan arren. [[1996]]ko [[martxoaren 12]]an, [[Eusko Jaurlaritza]]k ''monumentu-multzo'' izendatu zuen Leintz Gatzagako Hirigune Historikoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz-Gatzagako Hiri Historikoa. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/leintz-gatzagako-hiri-historikoa/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/57018&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref>, Sailkatutako [[Kultura-ondasun|Kultura Ondasuna]]<ref name = "EHAA">[https://web.archive.org/web/20140512225937/http://www.euskadi.net/cgi-bin_k54/concor?e=&FRASE=1996%2F03%2F27an%20argitaratutako%201996%2F03%2F12ko%20199600054%20DEKRETUA%20aldatzen%20du%20&BOTON.x=5&BOTON.y=7 Monumentu-multzo izendapena EHAAn]</ref>. Monumentu zibilen artean aipatzekoak dira: * [[Urigoen etxea|'''Kapitangoa jauregia''']] (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=1007&nombre=1007&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baltasar García de Olaberen etxea''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Olabe etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/olabe-etxea/etxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32089&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Torrekua''' edo [[Elexalde etxea|'''Elexalde jauregia''']] (XVII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elexalde etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/elexalde-etxea/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32078&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=899&nombre=899&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Garro jauregia|'''Garro jauregia''']] (XVII. mende amaierakoa, gaur egun Kultura Etxea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Garro jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/garro-jauregia/jauregia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32071&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=897&nombre=897&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Barandapea atea''' (XVII. mendekoa) * '''"Doce Caños"''' edo '''"As de Copas"-eko iturria''' (1715koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iturria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/iturria/iturria/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/34760&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=901&nombre=901&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''San Inazio atea''' (1760koa, sarbide nagusia izandakoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Ignacioko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-ignacioko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32081&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Ostatua jauregia''' (1766koa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=900&nombre=900&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Indianokua''' edo [[Soran jauregia|'''Soran jauregia''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=898&nombre=898&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Errosario Ama Birjinaren atea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errosarioko Amabirjinaren Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/errosarioko-amabirjinaren-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32096&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Leintz Gatzagako udaletxea|'''Udaletxea''']] (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Consistorial etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/consistorial-etxea/udaletxea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/35064&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=896&nombre=896&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Harresia''' (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Harresia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/harresia/harresia/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32098&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Pilarreko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilarreko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/pilarreko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32095&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Santiagoko ataria''' (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santiagoko Ataria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santiagoko-ataria/hiribilduaren-atea/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32097&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Herrigunetik kanpo, azkenik, badaude hiru leku interesgarri: * [[Elgea-Artiako Estazio Megalitikoa]] * [[Dorletako santutegia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=950&nombre=950&nodo=&orden=True&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=SANTUARIO DE DORLETA. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santuario-de-dorleta/eliza-/leintz-gatzaga/-dorleta/fichaconsulta/31811&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * [[Gatzaren Museoa]] Aipagarriak diren beste eraikin batzuk: * '''San Millan eliza'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antbuspre.asp?cod=914&nombre=914&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Millango Eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-millango-eliza/eliza-/leintz-gatzaga/-casco-historico/fichaconsulta/32084&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baselizak''': Zurtitzako San Martin, Iñurrietako San Joan Bataiatzailearen monasterioa, San Joan Ebanjelaria, Santi Kurtz, Santiago Nagusia, Santa Engrazia eta Santa Kolunba<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leintz Gatzaga|url=http://www.leintzgatzaga.eus/antcatalogo.asp?nombre=792&sesion=14|aldizkaria=www.leintzgatzaga.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> * '''Baserriak''': San Juan Zahar baserria<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Juan Zahar baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-juan-zahar-baserria/baserria/leintz-gatzaga/-olaun-auzoa/fichaconsulta/34612&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> == Argazki galeria == <gallery> Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio de Kapitangoa 1.JPG|[[Urigoen etxea|Kapitangoa jauregiaren]] aurrealdea. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Elexalde 1.JPG|[[Elexalde etxea|Torrekua edo Elexalde jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Palacio Garro (Kultur Etxea) 1.JPG|[[Garro jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Hotel Palacio Soran 1.JPG|[[Soran jauregia|Indianokua edo Soran jauregia]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz.Gatzaga) - Ayuntamiento 1.JPG|[[Leintz Gatzagako udaletxea]]. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Iglesia de San Millán 4.JPG|San Millan eliza. Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Museo de la sal 3.JPG|[[Gatzaren Museoa]]. Fitxategi:Leintz gatzaga bolatokia.jpg|Bolatokia Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 2.JPG|San Inazio atea Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - puertas 6.JPG|Errosarioko Ama Birjinaren atea Fitxategi:Vista general de la localidad de Leintz-Gatzaga (1 de 1) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|Herria 1940an Fitxategi:Salinas de Léniz (Leintz-Gatzaga) - Fuente de los doce Caños 1.JPG|"As de Copas"/Bateko kopa iturria </gallery> == Gatzagar ezagunak == * Juan Ochoa de Elexalde Heredia ([[XVI. mendea]]): [[Mexiko]]n aritutako militarra. * Martín de Zumarraga Murgia (XVI): merkataria. * Andrés de Elejalde ([[XVII. mendea]]): militarra. * [[Melchor de Santa Inés Oianguren]] ([[1688]]-[[1747]]): [[frantziskotar]]ra. ''"Arte de la Lengua Japona"'' idatzi zuen 1738an, gazteleraz idatzitako lehenengo japonieraren gramatika. * Francisco de Astaburuaga Etxeberria (1737?-?): [[Txile]]n aritutako militar eta merkataria. * Juan Esteban de Izaga ([[1796]]-[[1837]]): musikaria eta politikaria, Madrilgo Gorteetan diputatu. * Ciriaco de Izaga (?-[[1866]]): herriko elizen aldeko ongilea. * [[Jesús José Sagredo]] Zuloaga ([[1874]]-[[1923]]): apaiz, historialari, organista eta musikagilea. * Pedro Lafuente ([[1891]]-?): [[Argentina]]n ibilitako tenorea. * Gregorio Altube Izaga (?-[[1969]]): kazetari eta politikaria. * [[Sebastian Sasiain|Sebastian Sasiain Zubillaga]] (1900-1976): [[Paraguai]]ra lanera joandako nekazaria, [[Misionesko departamendua|Misionesko departamenduko]] bi jan-edan tipikoren sortzailea. * Eduardo Aparicio Zamarreño ([[1916]]-[[2007]]): [[Espainiako Alderdi Komunista|PCEren]] politikaria. == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Gesaltza Añana]] == Kanpo estekak == {{Atari|Gipuzkoa|Gipuzkoa}} * [http://www.leintzgatzaga.eus/ Leintz Gatzagako Udalaren webgunea] * [http://www.goiena.net/gatzaga Herriko albisteak Goiena.net-en] {{autoritate kontrola}} {{Debagoieneko udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako hiribilduak}} [[Kategoria:Leintz Gatzaga]] [[Kategoria:Gipuzkoako udalerriak]] 9maqc9jz06devcqsc222a9kxchwoyam 0 6495 9998729 9997707 2024-12-13T15:46:30Z Iñazio Irizar 69454 Artikulua osatzen 9998729 wikitext text/x-wiki {{Gipuzkoako udalerri infotaula | izena = Oñati | nongo = Oñatiko | irudia = Oñati Aloñatik corrected.jpg | irudiaren testua = Oñati [[Aloña]]tik. | garaiera = 175-1.360 (230 [[Oñatiko udaletxea|udaletxean]]) | distantzia = 68 |webgunea=www.onati.eus|alkatea=Izaro Elorza Arregi|biztanleria=12497}} '''Oñati''' [[Gipuzkoa]]ko hego-mendebaldeko [[udalerri]] bat da, [[Debagoiena]] eskualdekoa. 11.549 biztanle zituen 2024ko azaroan. Gipuzkoako herririk handiena da hedaduraren aldetik, 108,2 kilometro koadroko azalerarekin. <ref>{{erreferentzia|izenburua=«Oñati»|argitaletxea=Oñatiko udala|url=https://www.xn--oati-gqa.eus/eu/onati}}</ref>. Herriguneak maila handiko monumentu asko ditu, batez ere [[Pizkundea|Pizkundekoak]] eta [[Barrokoa]]k. Han dago [[Oñatiko Unibertsitatea|Sancti Spiritus Unibertsitatea]], berariaz unibertsitate izateko eraiki zen eraikin platereskoa.<ref>{{erreferentzia|abizena=Fornells Angelats, Montserrat|urtea=1995|izenburua=La Universidad de Oñati y el Renacimiento|argitaletxea=Gipuzkoako Foru Aldundia. Hirigintza eta Arkitektura Departamentua|orrialdea=21|ISBN=84-7907-151-6..|hizkuntza=Es}}</ref> Herrigunetik kanpo [[Aizkorri]]ren magalean dago [[Arantzazuko santutegia]], Gipuzkoako zaindaria den Arantzazuko Ama Birjinaren omenez eraikia, [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] XX. mendearen erdialdeko lan [[arkitektura|arkitektoniko]]-[[arte|artistiko]] osoena.<ref>{{erreferentzia|abizena=Monforte García, Isabel|urtea=1994|izenburua=Arantzazu, arquitectura para una vanguardia|argitaletxea=Hirigintza eta Arkitektura Departamendua. Gipuzkoako Foru Aldundia|orrialdea=27|ISBN=84-7097141-9|hizkuntza=Es}}</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=de Anasagasti, Fray Pedro|urtea=1975|izenburua=Aránzazu|argitaletxea=Guipúzcoa: Editorial Franciscana Aránzazu|orrialdeak=57-61|ISBN=84-7240-086-7.|hizkuntza=En}}</ref> Oñatiarrek ''txantxiku'' («[[igel]]») ezizen herrikoia dute.<ref>{{erreferentzia|abizena=Zumalde, Iñaki,|urtea=1957|izenburua=Historia de Oñate, San Sebastián|argitaletxea=Diputación Provincial de Gipuzkoa|orrialdeak=12, 359-362|hizkuntza=Es}}</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=Ugarte, Felix Mari|urtea=1976|izenburua=¿Txantxiku, rana o sapo?|argitaletxea=Boletín de la Biblioteca Municipal de Oñate, Ayuntamiento de Oñate|orrialdeak=11-15|hizkuntza=Es}}</ref> Oñatiko ezaugarririk nagusienetako bat bere izaera unibertsitarioa da. [[Rodrigo Mercado Zuatzola|Rodrigo Merkado Zuatzola]]<nowiki/>k 1545ean Sancti Spiritus Unibertsitatea eraiki zuen, bere jarduera 1901raino iraun zuena.<ref>{{erreferentzia|abizena=R. P. José A. Lizarralde. O.F.M.|urtea=1930|izenburua=Historia de la Universidad de Sancti Spiritus de Oñate|argitaletxea=Convento de San Francisco de Tolosa|orrialdeak=3-4|hizkuntza=Es}}</ref> Eta tradizioari jarraituz, kooperatiben sortzailea izan zen [[Jose Maria Arizmendiarrieta|Don Jose Maria Arizmendiarrieta]]<nowiki/>k 1960an gaur egun [[Mondragon Unibertsitatea]]<nowiki/>ren barnean dagoen Enpresagintza Fakultatea sortu zuen.<ref>{{erreferentzia|abizena=Irizar, Iñazio; MacLeod, Greg|urtea=2010|izenburua=32 claves empresariales de Mondragon|argitaletxea=Garaia P.T.|orrialdea=101|ISBN=LG. SS-10-2010|hizkuntza=Es}}</ref> Eta bigarren ezaugarria erdi arotik Oñatin [[industria]]<nowiki/>k izan duen garrantzia da, hasieran [[burdina]]<nowiki/>ren arloan eta ibai ondoko olen bidez, eta XIX. mendetik hona [[enpresa]] [[kapitalista]] zein kooperatiben eraginez.<ref>{{erreferentzia|abizena=Garai Letamendi, Garbiñe|urtea=1987|izenburua=Oñatiko industrializazioaren lehenengo urratsak (1860-1936)|argitaletxea=Deustuko Unibertsitatea|orrialdeak=11-19}}</ref> Izan ere, 2024an atzerrian filialak dituzten enpresa sendoak daude, gehienak metal mekanika arlokoak, hala nola Garay SA, [[ULMA Taldea|ULMA taldea]] K.E., Natra Oñati SA, ONNERA Group K.E., Lana K.E, etab.<ref>{{erreferentzia|abizena=2024|urtea=|izenburua=Kooperatibak. Elkarrekin lanean aurrera askotariko sektoreetan|argitaletxea=Goiena Aldizkaria|url=https://goiena.eus/debagoiena/1730302895350-kooperatibismoa-debagoienetik-bultzada-jaso-eta-eskualdea-indartu}}</ref> Horrela, 2015ean 10.000 biztanletik gorako Espainiako langabezia txikienaren herria izan zen.<ref>{{erreferentzia|abizena=Hernández, María Jesús|urtea=2015|izenburua=El pueblo con menos paro|argitaletxea=Cambio 16 – Economía y Finanzas.|hizkuntza=Es|url=https://www.cambio16.com/el-pueblo-con-menos-paro/}}</ref> == Geografia == === Inguru naturala === Udalerria ingurune menditsuan dago, eta [[Aizkorriko mendilerroa|Aizkorri]], [[Aloña]], [[Zaraiako mendilerroa|Zaraia]] eta [[Elgeako mendilerroa|Elgeako]] mendilerroek mugatzen dute. Iturburua bertan duen [[Oñati (ibaia)|Oñati ibaia]] Debaren ibaiadar nagusienetakoa da.<ref>{{erreferentzia|izena=Iñazio|abizena=Irizar|urtea=2001|izenburua=Aloña mendikatea eta gurutzearen mendeurrena|argitaletxea=Oñatiko udala|orrialdeak=218|ISBN=L.G.: SS-1262/01}}</ref> === Mugakideak === Iparraldean [[Bergara]] eta [[Antzuola]]; hegoaldean [[Barrundia]] eta [[Donemiliaga]], ([[Araba]]); ekialdean [[Legazpi]]; eta mendebaldean [[Arrasate]] eta [[Aretxabaleta]]. === Auzoak === Herriguneaz gain, beste 16 baserri-auzo ere ditu: [[Arantzazu (Oñati)|Arantzazu]], [[Araotz]], [[Uribarri (Oñati)|Uribarri]], [[Lezesarri]], [[Urrexola]], [[Murgia (Oñati)|Murgia]], [[Olabarrieta (Oñati)|Olabarrieta]], [[Berezao]], [[Garagaltza]], [[Goribar]], [[Zañartu]], [[Torreauzo]], [[Garibai]], [[Santxolopetegi]], [[Zubillaga (Oñati)|Zubillaga]] eta [[Larraña]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oñati — Oñatiko udala|url=https://www.xn--oati-gqa.eus/eu/onati|aldizkaria=www.xn--oati-gqa.eus|sartze-data=2021-01-13}}</ref>. Auzo hauetatik historikoki [[Elizate|elizate]] izena Urrexolak eta Araotzek dute. Era berean, Araotzek hainbat auzune ditu: [[Elizondo (Araotz)|Elizondo]], [[Ugaran (Oñati)|Ugaran]], [[Jausoro (Oñati)|Jausoro]], [[Zubia (Oñati)|Zubia]], [[Madina (Oñati)|Madina]] edo Maiña, [[Araotz Urruti]] edo Aratzurti, [[Agerre (Oñati)|Agerre]], [[Aizkorbe (Oñati)|Aizkorbe]], [[Uriarte (Oñati)|Uriarte]] eta [[Gerneta]].<ref>{{erreferentzia|abizena=Mendizabal, Martin|urtea=1993|izenburua=Araotz. Albiste eta ohiturak|argitaletxea=Pedro Oleaga. Grafo. Bilbo|orrialdea=|orrialdeak=94-141}}</ref> <gallery> Fitxategi:Elizondo_Araozko_herrigunea.jpg|Araotz. Fitxategi:Zañartu.jpg|Zañartu. Fitxategi:Urrexola.jpg|Urrexola. Fitxategi:Araotz-210304-61.jpg|Murgia. </gallery> == Historia == === Historiaurrea === Oñatin azaltzen diren historiaurreko [[Arkeologia-aztarnategi|aztarna]] zaharrenak (erramintak bakarrik, ez giza aztarnak) Erdi Paleolitikokoak dira, duela 80.000 urtekoak. Ondorengo garaikoak, Goi Paleolitikotik aurrera, ugariagoak dira. ===== Erdi Paleolitiko ===== * Datazioa: Kristo aurreko (k.a) 35.000 urte Euskal Herrian. * Gizakia: [[Neandertal]]: izen zientifikoaz ezagutzen dugu garai hartako gizakia Oñatin ez dugu bere arrastorik aurkitu; bai, ordea bertatik oso gertu, Arrasaten, [[Lezetxiki]] kobazuloan hain zuzen ere. Berau da Euskal Herrian aurkitu den giza aztarnarik zaharrena. ===== Goi Paleolitiko ===== * Datazioa: Kristo aurreko (k.a) 35.000-9.500 urte Euskal Herrian. * Gizakia: [[Cro Magnon|Cro-Magnon]] izeneko gizaki mota dugu garai honetakoa. Oñatin ere bizi izan zen, bere erremintak aurkitu baitira. Gizaki honek, egungo gizonaren antza zeukan. Hezurrezko erremintak egiten zituzten; baita haitzuloetako pinturak margotu ere. ===== Goi Paleolitikotik Brontze Garairaino ===== * Datazioa: Kristo aurreko (k.a) 9.500-1.200 urte Euskal Herrian. * Gizakia: Egungoa. Abeltzantzaren hasiera mendi gainetan. [[Brontze]]<nowiki/>a erabiltzen zuten. Monumentu megalitikoak jasotzen zituzten, hala nola [[trikuharri]]<nowiki/>ak, [[iruñarri]]<nowiki/>ak eta [[harrespil]]<nowiki/>ak.<ref name=":1" /> [[Fitxategi:Mugarriluze zutarria - Elgea.jpg|thumb|Mugarriluze iruinarria]] === Historiaurreko aztarnak === * [[Haitzulo]]<nowiki/>ak: Txomen koba erdikoa, [[Zabalaitz (Altzania)|Zabalaitz]], Iritegi, Aizkirri, [[Arrikrutzeko kobak|Arrikrutz]], Arantzazu, Gaztiasoro, [[Anton Koba|Anton koba]], Hartzen koba, [[Sandaili leizea|Sandaili]], [[Orkatzategi]], Madina-zubieta, Urtao II<ref>{{erreferentzia|abizena=Agirre-Mauleón, Juantxo|urtea=2018|izenburua=Arrikrutz. Arrikruzko lehoia|argitaletxea=Aranzadi Zientzia Elkartea|orrialdeak=72-91|ISBN=978-84-947343-9-7}}</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=Arrizabalaga, Iñigo|urtea=1993|izenburua=Introducción al estudio de los depósitos cuaternarios en el complejo kárstico de Arrktrutz|argitaletxea=Eusko Ikaskuntza|orrialdeak=55-68|ISBN=84-87471-47-1|hizkuntza=Es}}</ref> * Agerian: Arenazarko korta, Erroitegi, Otzarritza. * [[Megalitismo]]<nowiki/>a: [[Elgea-Artiako Estazio Megalitikoa]], [[Brinkola-Zegamako Estazio Megalitikoa|Brinkola-Zegamakoa]], [[Orkatzategiko Estazio Megalitikoa|Orkatzategikoa]], [[Satui-Arrolamendiko Estazio Megalitikoa|Satui-Arrolamendiko]].<ref>{{erreferentzia|izenburua=Oñatiko kultura ondasunak|argitaletxea=Eusko Jaurlaritza|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Zerrenda:O%C3%B1atiko_kultura_ondasunak}}</ref> * [[Tumulu]]<nowiki/>ak: Aitzgain, Gallerdi, Linatza, [[Jentiletxe]], Urtao, Urtapotolueta II, Malla * [[Trikuharri]]<nowiki/>ak: Artaso, [[Artzanburu]], Urtapotolueta I<ref>{{erreferentzia|abizena=Fr. Lasa, Jose Ignacio|urtea=1977|izenburua=Tejiendo historia. Contribución a la pequeña historia de Guipuzcoa. La cueva de Artzanburu|argitaletxea=Caja de Ahorros Municipal de San Sebastian|orrialdea=417|ISBN=84-7173.052-9|hizkuntza=Es}}</ref> * [[Iruñarri|Iruinarri]]<nowiki/>a: [[Mugarriaundi (mendia)|Mugarriaundi]] * Aurkikuntza isolatuak: Arritxikietako harkaitza, [[Petrinaitz|Petrinatz]]<nowiki/>eko harkaitza, [[Arrikrutzeko kobak|Arrikrutz]]<nowiki/>eko lehoia<ref name=":1">{{erreferentzia|abizena=Elortza, Jerardo|urtea=2002|izenburua=Oñatiko historia|argitaletxea=Oñatiko Udala|url=https://www.xn--oati-gqa.eus/eu/onati/historia}}</ref> [[Fitxategi:Escudo Condado de Oñate.svg|thumb|Gebaratar kondeen armarria]] === Oñatiko Jaurerria === Oñatiko Jaurerria XII. mendetik XIX. mendera arte Oñati eta inguruko herrietan garatu zuten [[Erdi Aroa|Erdi Aroko]] aginte sistema izan zen.{{Sakontzeko|Oñatiko Jaurerria}} === Erdi Aroa === Oñati mende luzez jaurerri ''burujabea'' izan zen, eta gero konderria, 1845 arte ez baitzen Gipuzkoan sartu. Ez dago Oñatiko oraingo hirigune historikoaren ezarpenaren jatorria doitasunez zehazten duen agiririk. Nahiz eta bibliografiak jatorri goiztiarra baiesten duen, dela Oñatiko antzinako gunearena, dela hango [[Gebara (leinua)|Gebara]] etxearena —ustez 1149koa den agiri baten aipamena errepikatzen da, eta haren bidez Ladron Eneko kondeak, Gebara eta Oñati etxeko jaunak, bere ondasun guztien dohaintza egin zion bere semeari—, gaur badakigu testu horren ustezko antzinatasuna ez dela egiazkoa.<ref>{{erreferentzia|abizena=Ayerbe Iribar, Mº Rosa|urtea=1999|izenburua=Oñatiko historia: XIV-XIX mendeak. El señorío de Oñati. Fundación y consolidación de un señorío medieval en tierras vascas.|argitaletxea=Oñatiko Udala-Kutxa|orrialdea=231|ISBN=LG. SS-421/99.|hizkuntza=Es}}</ref> Dena dela, zentzuzkoa dirudi hirigunearen jatorria [[San Migel eliza (Oñati)|San Migel elizaren]] inguruan kokatzeak. Eliza horren lehenengo erreferentzia dokumentalak 1200ra garamatza, urte horretan Juan de Prejanok, [[Calahorra]]ko apezpikuak, bere aurrekoak «''Ecclesiam sancti michaeli de Onati''» elizari emandako induljentzia batzuk berretsi baitzituen. Oñatik berezitasun bat ere bazuen, jaurgoko udalerri gutxietako bat zelako, nahiz eta gero konderri izatera pasa zen (XIII. mendeko dokumentu batzuen arabera, titulu hori [[Gebara (leinua)|gebaratarrek]] erabiltzen zuten, geroago Oñatiko konde izan zirenek). Gebaratarrek [[Gaztelako Erresuma|Gaztelako]] erregeak emandako eskubide eta pribilegio batzuk zeuzkaten, eta haien bidez, [[Botere judizial|botere judizial,]] politiko, ekonomiko eta erlijiosoa kontrolatzen zuten. Oñatiko biztanleek etengabe egin zituzten saioak jaunaren boteretik askatzeko.<ref>{{erreferentzia|abizena=Díaz de Durana, Jose Ramón|urtea=1999|izenburua=Luchas sociales en el señorío de los Guevara al final de la Edad Media|argitaletxea=Oñatiko historia: XIV-XIX mendeak. Oñatiko Udala-Kutxa|orrialdea=259|ISBN=LG. SS-421/99.|hizkuntza=Es}}</ref> 1338an hasi ziren eta [[Gipuzkoa]]rekiko anexioa 1540an eskatu zen arren, lotura hori ez zen 1845 arte behin betiko gauzatu.<ref>{{erreferentzia|izena=Iñazio|abizena=Irizar|urtea=2002|izenburua=Oñatiko anexiñua|argitaletxea=Olaitturi K.E.|orrialdeak=173|ISBN=84-921814-2-7}}</ref> === Izurri atlantikoa === 1597 eta 1598ko udak gogorrak izan ziren Oñatin. Urte horietan kostatik sartu zen [[Izurri Atlantikoa|Izurri atlantikoa]] herrira iritsi zen, eta 1.200 pertsona inguru hil zituela kalkulatzen da. Gainera, denbora horretan inguruko herrietatik isolatuta egon zen, bizirauteko beharrezkoa zen garirik gabe, eta gaixotzeko beldurrez ziren askok mendira jo zuten, aziendak hiltzen utzita edo zuhaitzetako fruituak jaso gabe. Goseak, izurriarekin batera, biztanleriaren herena inguru hil zituen. [[Arantzazuko Santutegia]]k ere egoera gogorra izan zuen, heriotzaz gain ez baitzuen bizirauteko nahiko janari lortzen<ref>{{Erreferentzia|abizena=Azpiazu|izena=José Antonio|izenburua=Esa enfermedad tan negra : la peste que asoló Euskal Herria (1597-1600)|argitaletxea=Ttarttalo|data=2011|url=https://www.worldcat.org/oclc/743393897|isbn=978-84-9843-316-6|pmc=743393897|sartze-data=2021-01-31}}</ref>. [[Fitxategi:Tomás Zumalacárregui (portrait).jpg|thumb|[[Tomas Zumalakarregi]] jenerala.]] === XVI. mendetik gaurdaino === '''- 1836-1839:''' '''Euskal Herrian [[Lehen Karlistaldia|Lehen Karlistaldiak]] amaiera "''[[Bergarako besarkada|Oñatiko ituna]]''"''' ezarriz izan zuen. Hainbat negoziaketen ondoren, [[Lazarraga dorrea eta jauregia (Oñati)|Lazarraga jauregian]] 1839.eko abuztuaren 29an, hamar ataleko ituna sinatu zuten, karlisten aldetik Iturbe eta Egia jeneralek<ref>{{erreferentzia|abizena=Pardo San Gil, Juan|urtea=1990|izenburua=Ejército carlista, 1839|argitaletxea=Zumalakarregi Museoa. Gipuzkoako Foru aldundia|orrialdea=151|ISBN=84-7907-015-3|hizkuntza=Es}}</ref> eta liberalen aldetik [[Baldomero Espartero]]<nowiki/>k. Handik bi egunera armada bietako hainbat[[Bergara]]<nowiki/>n batu ziren, eta bertan Espartero eta [[Rafael Maroto]] jeneralek "''[[Bergarako besarkada]]''"rekin eszenifikatu zuten Lehen Karlistaldiaren amaiera.<ref>{{erreferentzia|abizena=Irizar, Iñazio|urtea=2019|izenburua=1839ko Oñatiko ituna Lehen Karlistaldian|argitaletxea=Olaitturri Kultur Elkartea|url=https://olaitturri.blogspot.com/search/label/11-%20O%C3%B1atiko%20ituna%20Lehen%20karlistaldian}}</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=Zumalde Romero, Iñaki|urtea=1999|izenburua=Sobre el convenio y los abrazos de Vergara|argitaletxea=Oñatiko historia: XIV-XIX mendeak. Oñatiko Udala-Kutxa|orrialdea=45|ISBN=LG. SS-421/99.|hizkuntza=Es}}</ref> '''- 1845:''' '''[[Gipuzkoa]]<nowiki/>ko probintzian sartzea''': Oñati urtero gonbidatzen zuten [[Gipuzkoako Batzar Nagusiak|Gipuzkoako Batzar Nagusi]]<nowiki/>ko batzarretara, eta 1845ko abuztuan Ordizian izan zen bileran sei ordezkariko komisio bat joan zen, Bixente Artazkotz buru zela. Baldintzok konako hauek izan ziren: * 1. [[Ormaiztegi]]<nowiki/>tik [[Gatzaga]]<nowiki/>ra zabaltzekotan zen erregebideak probintziaren gain joan behar zuela. Bi urteren epe barruan egin behar zen bide hori [[Udana]]<nowiki/>tik behera etorriko zen, eta herri barrutik pasatu ondoren, [[Elorregi|San Prudentzio]]<nowiki/>ko bide gurutzeraino ailegatu. * 2. Probintziak, duela gutxi arte [[Sancti Spiritus Unibertsitatea]] zenari eta Karlistaldiaren ondoren zoritxarrez institutu moduan zegoenari, urtero 20.000 errealen bidez lagunduko zion. * 3. Egunen batean institutu hori berriz unibertsitate bihurtuko balitz, laguntza hori neurri egokian gehitu beharko litzateke.<ref>{{erreferentzia|abizena=Zumalde, Iñaki|urtea=1996|izenburua=Oñati eta Gipuzkoaren bategitea 1845. Transcripción de la escritura de unión e incorporación de Oñati a la provincia de Gipuzkoa|argitaletxea=Oñatiko Udala eta Eusko Ikaskuntza|orrialdeak=139-140|ISBN=84-89516- 18-9|hizkuntza=Es}}</ref> Eragozpenik gabe onartuak izan zirenez, aurrerantzean Oñati probintziako partaide izan zen gauza eta kontu guztietarako, inguruko herrien maila berean.<ref>{{erreferentzia|abizena=Irizar, Iñazio|urtea=2011|izenburua=Anexioa|argitaletxea=Olaitturri Kultur Elkartea|url=https://olaitturri.blogspot.com/search/label/03-%20%22Anexioa%22}}</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=Elortza, Jerardo|urtea=1996|izenburua=Oñati eta Gipuzkoaren bategitea 1845. Unibertsitate mailako ikasketak|argitaletxea=Oñatiko Udala eta Eusko Ikaskuntza|orrialdeak=37-40|ISBN=84-89516- 18-9}}</ref> '''- 1872-1876:''' '''[[Bigarren Karlistaldia]] eta Monetaren Errege Etxea'''. Bigarren Karlistaldian (Euskal Herriaz kanpora sarritan Hirugarren Karlistaldia deitua) [[Karlos Maria Borboi Austria-Estekoa|Karlos VII]]. erregegaiak gorte “ibiltari” antolatu zuen, horietako bat [[Lazarraga dorrea eta jauregia (Oñati)|Lazarraga jauregia]] izanik. Oñatiko alkate Kornelio Garai [[Liberalismo|liberal]] sutsua zenez, 1873an bere Garai pospolo fabrika itxi eta Donostiara joan zen bizitzera. Karlos VII.a estatu paralelo bat eratzen saiatu zen, bost "ministerio" sortuz: Guda, Kanpo-Harremanak eta Estatua eta Grazia, Justizia eta Ogasuna, hainbat erakunde eta baliabide propioekin, hala nola Kode Penala, Auzitegi Gorena, Aduanak eta Posta zerbitzua.<ref>{{erreferentzia|abizena=Ferrer, Melchor.|urtea=1979|izenburua=Historia del tradicionalismo español|hizkuntza=Es}}</ref> Ondorioz, Oñatik bi eratako aldaketak izan zuen: * [[Lehen Karlistaldia|Lehen Karlistaldiar]]<nowiki/>en garaitik [[Sancti Spiritus Unibertsitatea]]<nowiki/>k bere maila galdua zuelako, Karlos VII.a [[Euskal Herria|Euskal Herri]] osorako Unibertsitate berri bat eratzen hasi zen, Oñatikoa ardatz hartuz,<ref>{{erreferentzia|abizena=Estornes Lasa, Jose|urtea=1970|izenburua=Los Vascos y la Universidad|argitaletxea=Ed. Auñamendi, San Sebastián|orrialdeak=39-41|ISBN=DL SS. 522-68..|hizkuntza=Es}}</ref> * Hutsik geratu zen Garai fabrikan eraikinean eta bertako makineria erabiliz ipini zuen txanpon-fabrika. Bertan egin zituzten zilarrezko eta kobrezko txanpon karlistak, honako inskripzioarekin “Monetaren Errege Etxea - Oñati - 1875.eko urria” (''Real Casa de la Moneda - Oñate - Octubre de 1875)''.<ref>{{erreferentzia|abizena=Azpiazu Elorza, José Antonio; Creixell Garay, José Luis|urtea=2016|izenburua=Los Garay. Una saga industrial en Oñati durante 150 años|argitaletxea=Juan Garairen Semeak SA|orrialdea=58|hizkuntza=Es}}</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=Garai Letamendi, Garbiñe|urtea=1987|izenburua=Oñatiko industrializazioaren lehenengo urratsak (1860-1936)|argitaletxea=Deustuko Unibertsitatea|orrialdea=79}}</ref> [[Fitxategi:Garay aretoa.jpg|thumb|280x280px|Garai fabrikan 900 pertsonentzat prestatutako Areto Nagusia.]] '''- 1918:''' '''[[Eusko Ikaskuntza]]<nowiki/>ren eta [[Euskaltzaindia]]<nowiki/>ren sorrera.''' [[Gipuzkoako Foru Aldundia]]<nowiki/>k eta Udalak antolatuta, Oñatin [[Euskal Lore Jokoak]] ospatu ziren 1902ko San Migel egunaren bueltan, eta literatura, musika, kirola eta artisautza uztartu ziren hiru egunetan zehar.<ref>{{erreferentzia|abizena=Zumalde, Iñaki|urtea=2001|izenburua=Miscelánea histórica sobre Oñati|argitaletxea=Oñatiko Udala|orrialdeak=159-166|ISBN=L.G: SS-1177/01|hizkuntza=Es}}</ref> Arrakastatsuak izan ziren, eta 1918an Aldundiak, Oñatin euskal ikasketei buruzko kongresu bat egiteko deia luzatu zien Araba, Bizkaia, Nafarroako Aldundien patronatuei. Horrela, 1918ko irailaren 1etik 8ra Eusko Ikaskuntzaren I. Kongresura deitu zuten,<ref>{{erreferentzia|abizena=Douglass William A|urtea=1999|izenburua=Basque Cultural Studies|argitaletxea=Basque Studies Program, University of Nevada|orrialdea=277|ISBN=978-1877802034..|hizkuntza=En}}</ref> Sancti Spiritus Unibertsitatean egiteko.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Resurreccion Maria Azkue, Euskaltzain osoa. Hildako euskaltzain osoak..|argitaletxea=Euskaltzaindia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/euskaltzaindia/euskaltzainak/hildakoak/osoak/6340-resurreccion-maria-azkue}}</ref> Partehartzaile gehienak herriko etxe partikularretan hartu zuten ostatu, eta Sancti Spiritusen aretorik ez zegoenez 900 pertsonentzat, Garai fabrikako pabiloi nagusitik makinak kendu eta kongresuko Areto Nagusia izateko prestatu zuten, hasiera eta amaiera ekitaldi nagusiak egiteko.<ref>{{erreferentzia|urtea=1920|izenburua=Crónica general del Primer Congreso de Estudios Vascos|argitaletxea=Euskalerriaren Alde aldizkaria. Donostia|orrialdeak=21-25|hizkuntza=Es}}</ref> Kongresua antolatzerakoan 200 partehartzailera ailegatuz gero arrakastatsua izango zela zioten.<ref>{{erreferentzia|abizena=Zubía, Juan: Azpiazu José Antonio|urtea=2002|izenburua=Memorias de aquél Oñati|argitaletxea=Oñatiko Udala|orrialdeak=133-138|ISBN=L.G. SS-963/02|hizkuntza=Es}}</ref> Azkenean bakarkako 783 kongresu-kidek ordaindu zuten matrikula, gehi 96 babeslek, horien artean 67 udaleko ordezkarik. Han egon ziren baita 54 txostengile eta hainbat gotzain. Eta lau [[Ahaldun nagusi|Ahaldun Nagusi]]<nowiki/>ak mikelete, forale, miñoi, mazolan, danbolintero eta musikoekin joan ziren.<ref>{{erreferentzia|urtea=1920|izenburua=Crónica general del Primer Congreso de Estudios Vascos|argitaletxea=Euskalerriaren Alde aldizkaria. Donostia,|orrialdea=26|hizkuntza=Es}}</ref> Oñatiko alkateak euskaraz eman zien ongi etorria bildutakoei, ondoren Gipuzkoako Aldundiko presidentea aritu zen, gero [[Gasteiz]]<nowiki/>ko eta [[Baiona]]<nowiki/>ko gotzainak, eta amaieran [[Alfontso XIII.a Borboikoa (Espainia)|Alfontso XIII]] Espainiako erregeak hitzaldi enpatiko batekin inauguratu zuen Kongresua.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Crónica general del Primer Congreso de Estudios Vascos|argitaletxea=Euskalerriaren Alde aldizkaria. Donostia|orrialdeak=26-29|hizkuntza=Es}}</ref> '''- 1953:''' '''[[Ziklo-kroseko Munduko Txapelketa|Ziklo-kroseko munduko txapelketa]]:''' Lehen edizioa 1950 urtean [[Paris]]<nowiki/>en izan zen. Garia hartan Oñatin elkarte bakarra zegoen, 1927an sortutako  “''Txantxiku txoko''” izenekoa, eta kirolean zein kulturan dinamismo handia zuen.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Txantxiku Txoko Elkartea|url=https://www.xn--oatiekintzakomunitarioa-shc.eus/es/entidad/868fa983-8905-49c5-ac3a-4a496fe1108e}}</ref> 1949an [[Aloña Mendi Kirol Elkartea|Aloña Mendi]] futbol taldea sortu zen, eta Parisen egindako edizioak zuzendaritzakoen arreta erakarri zuen. Helburu horren atzetik, hurrengo urteetan inguruko eta nazioarteko hainbat txirrindularitza txapelketa eratu zuten, [[Txirrindularitzaren Nazioarteko Batasuna]]<nowiki/>ri antolakuntza ahalmena erakusteko. Horrela, 1951an [[Luxenburgo]]<nowiki/>n eta 1952an [[Geneva]]<nowiki/>n egin ondoren, 1953an Oñati antolatu zen arrakasta handiz, [[Jean Robic]] frantziarra izan zela irabazlea.<ref>{{erreferentzia|abizena=Irizar, Iñazio|urtea=2001|izenburua=Aloña Mendi Kirol Elkartea. 50. urteurrena 1949-1999|argitaletxea=Aloña Mendi K.E.|orrialdeak=122-129|ISBN=D.L.SS 451/2000}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Ziklo-kroseko munduko txapelketa|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Ziklo-kroseko_Munduko_Txapelketa}}</ref> [[Fitxategi:Euskaltzaindiaren Arantzazuko Batzarra 1968.jpg|thumb|320x320px|Euskaltzaindiaren Arantzazuko Batzarra, 1986]] '''- 1968:''' [[Arantzazuko Batzarra]] eta [[euskara batua]]: 1918ko Oñatiko Kongresuan [[Euskaltzaindia]] sortu zenean,<ref>{{erreferentzia|abizena=|urtea=2020|izenburua=Crónica general del Primer Congreso de Estudios Vascos|argitaletxea=Euskalerriaren Alde aldizkaria|orrialdeak=48-55}}</ref> [[Resurreccion Maria Azkue|Resurreción Maria Azkue]]<nowiki/>k eta beste hizkuntzalari batzuk urteetan zuten helburua gauzatzeko aukera ikusi zuten.<ref>{{erreferentzia|abizena=Kintana Goiriena, Jurgi|urtea=2008|izenburua=Intelektuala nazioa eraikitzen. R.M. Azkueren pentsaera eta obra|argitaletxea=Iker 22, Euskaltzaindia|orrialdea=509|ISBN=978-84-95438-39-3}}</ref> Baina gorabehera politikoengatik bereziki ez zuten finkatzerik lortu. 1956an Euskaltzaindiak Arantzazun [[Gerraoste]]<nowiki/>ko lehen Batzar bat egin zuen, berriro ekin zitzaion euskara batua sortzeari. 1964an [[Txillardegi]]<nowiki/>k bultzatuta [[Baiona|Baionan]] euskaltzale talde batek [[Euskal Idazkaritza]] sortu zuen, eta hainbat bilera egin ondoren euskara batuaren oinarritzat jo litekeen testua onartu zuten.<ref>{{erreferentzia|abizena=Alvarez Enparantza "Txillardegi", Jose Luis|urtea=2019|izenburua=Txillardegi eta euskara batua. Testu hautatuak|argitaletxea=Jakin|orrialdeak=3-140|ISBN=978-84-949758-3-7}}</ref> Testu hori erabili zen '''Arantzazuko Batzarra'''k 1968ko urriaren 3tik 5era eman zuen txostenaren aurrekari nagusia.<ref>{{erreferentzia|abizena=Rubio, Miren. Txillardegi. Batasunaren pentsalaria. ISBN 978-84-949758-2-0|urtea=2019|izenburua=Txillardegi. Batasunaren pentsalaria. ISBN 978-84-949758-2-0|argitaletxea=Jakin|ISBN=978-84-949758-2-0}}</ref> Guztira 37 hizkuntzalari elkart ziren, eta [[Euskara batu|euskara batzeko]] lehen arau-multzoa finkatu zuten, hizkuntza idatzian erabili beharreko [[Ortografia|ortografiaren]], [[Morfologia (argipena)|morfologiaren]], [[Euskal deklinabide|deklinabidearen]] eta [[Neologismo|neologismoen]] buruz, eta ''Arantzazuko txostena'' izenarekin argitaratu zen.<ref>{{erreferentzia|abizena=Torrealdai, Juan Mari|urtea=2014|izenburua=Batasunaren bidea urratzen. Txillardegiren eragintza praktikoa|argitaletxea=Jakin, 204|orrialdeak=11-96}}</ref> Ondoren [[Koldo Mitxelena]] arduratu zen txostena garatzen, eta 1973an osatu zuten aditz batuaren taula.<ref>{{erreferentzia|abizena=Koldo Zuazo|urtea=2005|izenburua=Euskara Batua: Ezina ekinez egina|argitaletxea=Elkar. Donostia|orrialdea=154|ISBN=978-84-9027-698-3}}</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=Biain-Berraondo, Iñigo|urtea=2018|izenburua=Jerardo Elortzarekin berbetan|argitaletxea=Oñatiko Udala|orrialdea=118|ISBN=L.G. SS 1382-2018}}</ref> == Egitura == === '''Gizarte zerbitzuak''': === * San Martin egoitza<ref>https://www.oñati.eus/eu/udal-zerbitzuak</ref>, Pake Leku Elkartea<ref>{{erreferentzia|izenburua=Pake Leku Jubilatuen Elkartea|url=https://www.xn--oatiekintzakomunitarioa-shc.eus/es/entidad/7d177a3d-d172-481d-b79a-730d66445ca1}}</ref>, Lagun Leku Elkartea<ref>{{erreferentzia|izenburua=Lagun Leku Elkartea|url=https://www.xn--oatiekintzakomunitarioa-shc.eus/es/entidad/4c7c855b-b697-4c67-b8e4-ec5534259f72}}</ref> [[Fitxategi:Oñatiko Ur Jauziak, Olateko ekoizpen zentroa. Olate, Saratxo eta Arantzazuko hodiak.jpg|thumb|Oñatiko Ur Jauziak, Olateko ekoizpen zentroa. Olate, Saratxo eta Arantzazuko hodiak]] === Hezkuntza === * '''Arautua:''' [[Mondragon Unibertsitate]]<nowiki/>ko Enpresagintza Fakultatea Koop. E.<ref>{{erreferentzia|izenburua=https://www.mondragon.edu/eu/enpresagintza-fakultatea|url=https://www.mondragon.edu/eu/enpresagintza-fakultatea}}</ref>, Txantxiku Ikastola, Koop. E.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Txantxiku ikastola|url=https://txantxikuikastola.eus/}}</ref>, Urgain Eskola <ref>{{erreferentzia|izenburua=Urgain Eskola|url=http://urgain.eus/}}</ref>, Elkar Hezi Ikastetxea<ref>{{erreferentzia|izenburua=Elkar Hezi Ikastetxea|url=https://elkarhezi.eus/}}</ref>, Oñatiko Lege Soziologiako Nazioarteko Erakundea<ref>{{erreferentzia|izenburua=Oñatiko Lege Soziologiako Nazioarteko Erakundea|url=https://www.iisj.net/eu}}</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=Ramírez de Okariz Tellería, Iñigo|urtea=1994|izenburua=Oñati. Gure herria|argitaletxea=Oñatiko Udala|orrialdeak=71,72|ISBN=84-606-1903-6}}</ref> * '''Ez arautua:''' [https://jazpiazumusikaeskola.com/ Jose de Azpiazu Musika Eskola]<ref>{{erreferentzia|izenburua=Jose de Azpiazu Musika Eskola|url=https://jazpiazumusikaeskola.com/}}</ref>, Bedita Larrakoetxea Udal Euskaltegia<ref>https://www.oñati.eus/eu/udal-zerbitzuak/euskara-eta-hezkuntza/bedita-larrakoetxea-udal-euskaltegia</ref>, Natur eskola<ref>http://natureskola.eus/</ref>, Txinparta Bertso Eskola, <ref>{{erreferentzia|abizena=Egaña Calderón, Urko|urtea=2014|izenburua=Oñatiko hitzen altxorra|argitaletxea=Oñatiko Bertso Eskola|orrialdeak=199-232|ISBN=978-84-617-3193-0}}</ref>Jabetze Eskola<ref>{{erreferentzia|izenburua=Jabetze Eskola|url=https://www.xn--oati-gqa.eus/eu/udala/zerbitzuak/jabetze-eskola}}</ref> === '''Kultura:''' === * '''Herrikoia:''' Oñatz Kultur Elkartea eta Oñatz dantza taldea<ref>{{erreferentzia|urtea=1974|izenburua=Oñatz Dantza Taldea|url=https://www.xn--oatiekintzakomunitarioa-shc.eus/es/entidad/6a80f264-a2f6-4788-82e8-0894f08ac227}}</ref>, Olaiturri Kultur Elkartea<ref>{{erreferentzia|urtea=1977|izenburua=Olaitturri Kultur Elkartea|url=https://www.xn--oatiekintzakomunitarioa-shc.eus/es/entidad/6a80f264-a2f6-4788-82e8-0894f08ac227}}</ref>, Artixa Kultur Elkartea<ref>{{erreferentzia|urtea=2014|izenburua=Artixa Kultur Elkartea|url=https://www.xn--oatiekintzakomunitarioa-shc.eus/es/entidad/cad04a6a-ed2f-4813-905e-71df9c860b7b}}</ref>. * '''Udalak antolatuta''': Kultur Etxea, Liburutegia, Santa Ana antzokia, Arrikrutz interpretazio gunea, San Migel Errota Interpretazio Gunea, Gaztelekua, Ludoteka<ref>{{erreferentzia|izenburua=Udal Zerbitzuak|argitaletxea=Oñatiko Udala|url=https://web.archive.org/web/20201105120040/https://www.o%C3%B1ati.eus/eu/udal-zerbitzuak}}</ref> * '''Musika''': Oñatiko Musika Banda, Ganbara eta Hots Abesbatzak,<ref>{{erreferentzia|izenburua=Ganbara Faktoria|url=https://www.ganbarafaktoria.eus/es/es-ganbara-abesbatza}}</ref> Oñati Abesbatza, Pake Lekuko Aloña Abesbatza, San Migel Parrokiako bi koruak, Aita Madina Txistulari Taldea<ref>{{erreferentzia|izenburua=Aita Madina Txistulari Taldea|url=https://www.xn--oatiekintzakomunitarioa-shc.eus/es/entidad/977187f3-b321-468e-b7fa-3c9917368bfe}}</ref> Lizargarate Trikitizale Elkartea.<ref>{{erreferentzia|abizena=Elorza Gorostiza, Oihana|urtea=2022|izenburua=Gustura ibili dira Lizargarate egunean|argitaletxea=Goiena|url=https://goiena.eus/oinati/1661928058056-gustura-ibili-dira-lizargarate-egunean}}</ref> Eltziako 20 rock musika talde<ref>{{erreferentzia|abizena=Bikuña, Mireia|urtea=2016|izenburua=Ekainetik dihardute Oñatiko musika taldeak Eltziako lokalak erabiltzen|argitaletxea=Goiena|url=https://goiena.eus/oinati/1478780106751-ekainetik-dihardute-onatiko-musika-taldeak-eltziako-lokalak-erabiltzen}}</ref> === Kirola === * '''Elkarteak:''' [[Aloña Mendi Kirol Elkartea|Aloña Mendi Kirol Elkartea (]][[Mendizaletasun|alpinismo]], [[atletismo]], [[Saskibaloi|saskibaloia]], [[Eskubaloi|eskubaloia]], [[txirrindularitza]], [[negu kirolak]], [[espeleologia]], [[Areto-futbol|areto futbola]], [[kirol]]-[[Gimnastika|gimnasia]], [[karate]], [[Kenpo kai|kenpo]], [[igeriketa]], [[pilota]], eta [[Triatloi|triatloia]].) (1949)<ref>{{erreferentzia|abizena=Irizar, Iñazio|urtea=2001|izenburua=Aloña Mendi Kirol Elkartea. 50. urteurrena 1949-1999|argitaletxea=Aloña Mendi K.E.|orrialdea=39|ISBN=D.L.SS 451/2000..}}</ref>, Atxintxika Taldea, Bizi Hadi Kirol Talde inklusiboa,<ref>{{erreferentzia|abizena=Arana Begiristain, Goiatz|urtea=2024|izenburua=Bizi Hadi kirol talde inklusiboa|argitaletxea=Goiena|url=https://goiena.eus/oinati/1731777413517-bizi-hadi-kirol-talde-inklusiboa-aurkeztu-dute-onatin}}</ref> * '''Azpiegiturak:''' [https://zubikoakiroldegia.xn--oati-gqa.eus/ Zubikoa kiroldegia]<ref>{{erreferentzia|izenburua=Zubikoa Kiroldegia|url=https://zubikoakiroldegia.xn--oati-gqa.eus/}}</ref>, Futbol zelaiak: Azkoagain (1949) eta Larraña (1966)<ref>{{erreferentzia|abizena=Irizar, Iñazio|urtea=2001|izenburua=Aloña Mendi Kirol Elkartea. 50. urteurrena 1949-1999|argitaletxea=Aloña Mendi K.E.|orrialdea=33|ISBN=D.L.SS 451/2000}}</ref>, Pilotalekuak: Arantzazukoa (1761) Herrikoa (1860), Garaikoa (1910), Araozkoa (1953), Zubillagakoa (1960), San Lorentzokoa (1965), Zubikoa (1984), Olabarrietakoa eta Madalenakoa.<ref name=":4">{{erreferentzia|abizena=Uribetxeberria, Gerardo|urtea=1992|izenburua=Oñati, pilota eta pilotariak|argitaletxea=Aloña Mendi Kirol Elkartea. Pilota saila|orrialdeak=117-122|ISBN=D.L. 775/92}}</ref> === Energia: === * [[Oñatiko Ur Jauziak]]<ref>{{erreferentzia|izenburua=Oñatiko Ur Jauziak|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/O%C3%B1atiko_Ur_Jauziak}}</ref> * [[Elgeako parke eolikoa|Elgeako Parke Eolikoa]]<ref>{{erreferentzia|izenburua=Elgeako parke eolikoa|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Elgeako_parke_eolikoa}}</ref> == Hirigintza == [[Fitxategi:Oñate - Universidad Sancti Spiritus 8.jpg|thumb|250px|[[Oñatiko Unibertsitatea]].]] Hirigunea monumentu multzo berezia da, ibarreko erdialdean kokatua, eta morfologia berezia eta perimetro zehaztua dituena. Gunearen egiturapena ''barrendik'' egiten da, denborarekin erantsiz joan diren bideen arabera. Jatorrizko gunea XIII. mendekoa da, eta inguru horretan itxuratzen da: Kale Zaharreko zati bat —San Migel elizaren ondoan igarotzen da, eta Errege Bideak Oñatitik pasatzean egiten duen trazatua markatuz—, San Anton kalea, Santa Marina enparantza eta Mendiko kalea, hau dena [[Zumeltzegi dorrea|Zumeltzegi muinoaren]] inguruan, Arranoaitz errekaren eskuineko ertzean, Santa Marina izan ezik.<ref>{{erreferentzia|abizena=Zumalde, Iñaki|urtea=1970|izenburua=Oñate|argitaletxea=Caja de Ahorros Municipal de San Sebastián|orrialdea=|orrialdeak=33-42|ISBN=D.L.S.S.103/70|hizkuntza=Es}}</ref> XIII. mendearen amaieran edo XIV. mendearen hasieran zabalgunea sortu zen, hiriaren hiri bilbea beste aldera zabaldu, eta banaketa eta okupazioko modu ordenatu bat ezarri. Bat dator Kale Barriarekin eta Atzeko Kalearekin, kale horietan nagusi baitira eraikuntza zainduak, material onekoak eta lerro soilekoak. Hala ere, sute bat piztu zen 1488an, eta egurrezko etxe asko suntsitu ziren, berreraiki egin behar izan zituztenak.<ref>{{erreferentzia|abizena=Zumalde Igartua, Irune|urtea=1994|izenburua=Fuentes documentales medievales del País Vasco. Colección documental del archivo municipal de Oñati (1149-1492): "Ordenanza para el reparto de los robles comunales entre los vecinos, para reedificar las casas destruidas por el incendio de 1488"|argitaletxea=Eusko Ikaskuntza|orrialdeak=240-273|ISBN=84-87471-60-9|hizkuntza=Es}}</ref> XV. mendean, beste bi [[habearte|nabe]], [[gotiko (argipena)|gotikoak]], erantsi zitzaizkion San Migel parrokiari, eta haren inguruan «''Zazpibideta''» aldea egituratu zen.<ref>{{erreferentzia|abizena=Elortza, Jerardo|urtea=1996|izenburua=Oñati eta Gipuzkoaren bategitea, 1845|argitaletxea=Oñatiko Udala eta Eusko Ikaskuntza|orrialdeak=42-44|ISBN=84-89516-18-9}}</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=Zelaia Arza, Xabier|urtea=2022|izenburua=Oñati XIX. mendean. Hirigintza eta etxegintza|argitaletxea=Oñatiko Udala|orrialdea=67|orrialdeak=|ISBN=978-84-921814-5-2}}</ref> XVI. mendean [[Oñatiko Unibertsitatea|Unibertsitatea]] eraiki izanak eta merkataritzaren eta eskulangintzaren garapenak hazkundeko dinamikari eustea ahalbidetu zuen, eta ondoz ondo beste hiri-espazio batzuk egituratzea. Urbanizatze-prozesuak XVII. eta XVIII. mendeetan jarraitu zuen, eta Kale Barria Kale Zaharrarekin batu zen zubi batzuen bidez, eta, [[XIX. mendea]]ren amaieran, [[Foruen enparantza|Foruen Enparantza]] eta Santa Marina Enparantza sortu ziren.<ref>{{erreferentzia|abizena=Zelaia Arza, Xabier|urtea=2022|izenburua=Oñati XIX. men dean. Hirigintza eta etxegintza|argitaletxea=Oñatiko Udala|orrialdea=31|ISBN=978-84-921814-5-2}}</ref> Eskema lineala nagusitzen da, Kale Zaharraren, Kale Barriaren eta Atzeko Kalean inguruan, eraikuntza atxikiko orube estu eta sakonak dituena. Foruen Enparantzako espazioa topaleku moduan sortu zen, ''Zazpibideta'' aldeko bilgune txikia hobetzeko. Eskema lineal horren adarkatzeak ibilbide irregular batzuetan gauzatzen dira, Kale Zaharra Kale Barriarekin batuz, eta hego-ekialdean bide-zati isolatu batzuetan, [[errebal]]ek zati batean desitxuratu egiten baitute egitura hori.<ref>{{erreferentzia|abizena=Zelaia Arza, Xabier|urtea=2022|izenburua=Oñati XIX. Mendean. Hirigintza eta Etxegintza|argitaletxea=Oñatiko Udala|orrialdea=163|ISBN=978-84-921814-5-2}}</ref> Hala ere, ardatzen indarrak eta adarkatzeak egituratzen dituen Foruen Enparantzaren eskalak irakurketa argia ematen diote hiri bilbearen multzoari. Aipatu behar da irregulartasun horiek ematen diotela bilbeari bategite zeiharren eta eskala txikien berezitasuna.<ref>{{erreferentzia|abizena=Zelaia Arza, Xabier|urtea=2022|izenburua=Oñati XIX. Mendean. Hirigintza eta Etxegintza|argitaletxea=Oñatiko Udala|orrialdea=172|ISBN=978-84-921814-5-2}}</ref> == Demografia == [[Fitxategi:Gerrako garrak Oñatin.webm|thumb|250px|Espainiako Gerra Zibila, Oñatiko testigantzak]]2024ean 11.549 biztanle zituen Oñatik, horietatik % 22,99k 65 urte edo gehiago zituen, eta atzerrian jaiotakoak % 7,49 ziren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Web Eustat. Oñatiko datu estatistikoak|url=https://eu.eustat.eus/municipal/datos_estadisticos/onati.html|aldizkaria=eu.eustat.eus|sartze-data=}}</ref>{{Barra bertikalen grafikoa |izena=Oñatiko biztanleria |altuera=300 |zabalera=500 | 1900 | 6083 | 1910 | 6300 | 1920 | 6242 | 1930 | 6728 | 1940 | 6841 | 1950 | 7172 | 1960 | 8367 | 1970 | 10525 | 1981 | 10893 | 1991 | 10695 | 2001 | 10705 | 2011 | 11033 | 2019 | 11380 | }} 2001eko San Migel parrokiako pastoral-orriak Oñatiko [[abizen]] ohikoenen honako zerrenda zekarren: 292 Ugarte, 214 Igartua, 202 Guridi, 186 Elortza, 182 Kortabarria, 176 Arregi, 157 Urzelai, 153 Biain, 140 Anduaga, 133 Zubia, 122 Liarralde, 121 Agirre, 114 Aiastui eta 108 Aranburu.<ref>{{erreferentzia|abizena=Zubía, Juan: Azpiazu José Antonio|urtea=2002|izenburua=Memorias de aquél Oñati|argitaletxea=Oñatiko Udala|orrialdea=23|ISBN=L.G. SS-963/02|hizkuntza=Es}}</ref> == Izaera unibertsitarioa == [[Fitxategi:Enpresagintza.jpg|thumb|280x280px|Enpresagintza Fakultatea.]] Kooperatiben sortzailea izan zen Don [[Jose Maria Arizmendiarrieta]]<nowiki/>k 1943an [[Arrasate]]<nowiki/>n eskola tekniko bat sortu zuen''',''' gerora [[Mondragon Goi Eskola Politeknikoa]] izena hartuko zuena.<ref>{{erreferentzia|abizena=Leibar, Juan; Azkarate, Joxemi|urtea=1994|izenburua=Historia de Eskola Politeknikoa José Mª Arizmendiarrieta. 50. urteurrena|argitaletxea=Laboral Kutxa|orrialdea=181|ISBN=84-606-1940-0|hizkuntza=Es}}</ref> Eta hura osatzeko 1960an Oñatin administrazio eta kudeaketa eskola bat sortu zuen, ETEO izenekoa eta kooperatiba izaerakoa baita, gerora Enpresagintza Fakultatea izena hartuko zuena.<ref>{{erreferentzia|abizena=Molina, Fernando|urtea=2005|izenburua=Jose María Arizmendiarrieta. Biografia|argitaletxea=Laboral Kutxa, Mondragon|orrialdeak=427-428|ISBN=84-920246-1-5|hizkuntza=Es}}</ref> Arizmendiarrietak 1961eko urtarriletik martxora bitartean, MEDUO - Oñatiko Unibertsitateko Hezkuntza Mankomunitatea (''Mancomunidad Escolar de la Universidad de Oñati'') proiektu berria ondu eta [[Madril]]<nowiki/>go Hezkuntza Ministerioan aurkeztu zuen. [[Debagoiena]]<nowiki/>ko Haraneko hainbat herriren ekintza bat zen, 50.000 biztanle batzen zituena, Oñatiko [[Sancti Spiritus Unibertsitatea|Sancti Spiritus Unibertsitate]] zaharraren tradizio historikoari jarraituz,<ref>{{erreferentzia|abizena=Fornells Angelat, Montserrat|urtea=1995|izenburua=La Universidad de Oñati y el Renacimiento|argitaletxea=Gipuzkoako Foru Aldundia. Hirigintza eta Arkitektura Departamentua|orrialdeak=151-178|ISBN=84-7907-151-6..|hizkuntza=Es}}</ref> Unibertsitate Zentro Kooperatibo sare bat sortzeko, [[Irabazteko asmorik gabeko erakunde|irabazi-asmorik gabe]]<nowiki/>ko eta onura publikoko unibertsitate kooperatibo pribatu gisa. 1991ean estatuan unibertsitate pribatuak sortzeko legea onartu zenean, [[Eusko Jaurlaritza]]<nowiki/>ren eskumenen artean kokatu zen, eta [[Eusko Legebiltzarra|Eusko Legebiltzar]]<nowiki/>rean proiektua aurkeztu ondoren, 1997an [[Mondragon Unibertsitatea]] berria gauzatu zen, Legebiltzarreko alderdi guztiek aho batez onartuta.<ref>{{erreferentzia|abizena=Irizar, Iñazio; MacLeod, Greg|urtea=2010|izenburua=32 claves empresariales de Mondragon|argitaletxea=Garaia P.T.|orrialdea=101|ISBN=LG. SS-10-2010|hizkuntza=Es}}</ref> == Ekonomia == === Datuak sektoreka === [[Fitxategi:PSM V38 D183 A forge trip hammer.jpg|thumb|Burdinola.]] 2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lurrari lotutako [[Lehen sektore|lehen sektorea]] BEGaren % 0,8; Artisautzari eta Industriari lotutako [[Bigarren sektore|bigarren sektorea]], % 66,1; Zerbitzuei lotutako [[Hirugarren sektore|hirugarren sektorea]], % 29,9; eta [[Eraikuntza]], % 3,2.<ref name=":0" /> XIX. mendearen hasieran, biztanleen erdia baino gehiago [[Nekazaritza|nekazaritzan]] eta [[Artzaintza|artzaintzan]] aritzen zen, baina gaur egun baserrietako gazteak herriko fabriketara joaten dira lanera, eta ordu libreetan landa-lanetan laguntzen dute. <ref>{{erreferentzia|abizena=Zumalde, Iñaki|urtea=1970|izenburua=Oñate|argitaletxea=Caja de Ahorros Municipal de San Sebastiá|orrialdeak=49-50|ISBN=D.L.S.S.103/70|hizkuntza=Es}}</ref> ==== Bigarren sektoreko lanbideak historian zehar ==== * [[Burdingintza]]: [[Iltze|iltzeginak]], [[Sarrailagile|sarrailagileak]], [[Errementari|errementariak]], [[Galdara|galdaragileak]], [[Ontzi|ontzigileak]], [[Olagizon|olagizonak]].<ref>{{erreferentzia|abizena=Zumalde, Iñaki|urtea=1970|izenburua=Miscelánea histórica sobre Oñati|argitaletxea=Oñatiko Udala|orrialdeak=167-170|ISBN=L.G: SS-1177/01..|hizkuntza=Es}}</ref> * [[Ehungintza]]/[[Jantzi|Jantzigintza]]/[[Larru|Larrugintza]]: [[Zapatari|zapatariak]], [[Ehule (lanbidea)|ehuleak]], [[Joskintza|jostunak]], zurratzaileak, marrageroak, [[lehengai]]<nowiki/>en maisuak.<ref>{{erreferentzia|abizena=Isazelaia, Jaione|urtea=1997|izenburua=Linua, Ehuna, Artilea|argitaletxea=Bergarako Udala|orrialdea=51|ISBN=84-920247-5-5}}</ref> * [[Eraikuntza]]: [[Hargintza|harginak]], [[Arotzak|arotzak,]] [[Igeltsero|igeltseoak]], [[Teila|teilagileak]].<ref>{{erreferentzia|abizena=Arrazola Urquiaga, José Ramón|urtea=2020|izenburua=Las tejerías en la Villa de Oñati|argitaletxea=José Ramón Arrázola. Grafo. Bilbo|orrialdea=18-20|ISBN=LG. D. 01184-2020|hizkuntza=Es}}</ref> * [[Elikadura]]: [[Errota|errotariak]], [[Txokolate|txokolategileak]], [[Gozogile|gozogileak]], [[Okin|okinak]]. * Beste batzuk: [[Saski|saskigileak]], [[Ontzi|ontzigileak]], [[Erloju|erlojugileak]], [[Zilar|zilargileak]].<ref>{{erreferentzia|abizena=Madariaga, Juan|urtea=1996|izenburua=Oñati eta Gipuzkoaren bategitea 1845. Las manufacturas: fabricantes y artesanos|argitaletxea=Oñatiko Udala eta Eusko Ikaskuntza|orrialdea=117|ISBN=84-89516- 18-9|hizkuntza=Es}}</ref> === Industriaren bilakaera XV. mendean === Historikoki Oñatin siderurgia izan da pertsona gehien enplegatu izan duen azpisektorea, eta horrela XV.mendean [[olagizon]] eta [[errementari]] ugari zeuden hainbat armadatarako [[lantza]]<nowiki/>k, zolak eta [[Bonbarda (arma)|bonbarda]]<nowiki/>k egiten ziren. XVI. mendearen hasieran bi [[burdinola]] handi zeuden, non burdin minerala urtzen zen lingote bihurtuz, ondoren 79 [[Forjaketa|sutegie]]<nowiki/>tan eraldatzeko.<ref>{{erreferentzia|abizena=Ramírez de Okariz Tellería, Iñigo|urtea=1994|izenburua=Oñati. Gure herria|argitaletxea=Oñatiko udala|orrialdeak=54,55|ISBN=84-606-1903-6}}</ref> Bertan [[Zartagin|zartagina]]<nowiki/>k, [[burdineria]], [[iltze]]<nowiki/>ak eta abar egiten ziren.<ref>{{erreferentzia|abizena=Azpiazu Elorza, Jose Antonio|urtea=1999|izenburua=Sistemas de vida y producción en el siglo XVI en Oñati: importante presencia de la industria en áreas rurales y urbanas|argitaletxea=Oñatiko historia: XIV-XIX mendeak. Oñatiko Udala-Kutxa|orrialdea=27|ISBN=LG. SS-421/99.|hizkuntza=Es}}</ref> Minerala gaur egun desagertuta dauden [[Arrasate]]<nowiki/>ko [[Udala (Arrasate)|Udala]]<nowiki/>ko meategietatik zetorren. XVII. mendean burdineria, [[arkabuz]]<nowiki/>ak, [[aihotz]]<nowiki/>ak, [[aizkora]]<nowiki/>k, guraizeak, iltzeak eta abar egiten ziren.<ref>{{erreferentzia|abizena=Garai Letamendi, Garbiñe|urtea=1987|izenburua=Oñatiko industrializazioaren lehenengo urratsak (1860-1936)|argitaletxea=Deustuko Unibertsitatea|orrialdeak=50-62}}</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=Madariaga, Juan|urtea=1996|izenburua=Oñati eta Gipuzkoaren bategitea 1845. Las manufacturas: fabricantes y artesanos|argitaletxea=Oñatiko Udala eta Eusko Ikaskuntza|orrialdea=79|ISBN=84-89516- 18-9|hizkuntza=Es}}</ref> Produktu horietako batzuk [[Amerika|Amerike]]<nowiki/>tara, [[Portugal]]<nowiki/>era, [[Sevilla]]<nowiki/>ra eta abarretara esportatzen ziren, batez ere elikagaien, espezien eta abarren truke.<ref>{{erreferentzia|abizena=Zumalde, Iñaki|urtea=1970|izenburua=Oñate|argitaletxea=Caja de Ahorros Municipal de San Sebastián|orrialdea=47|ISBN=D.L.S.S.103/70|hizkuntza=Es}}</ref> [[Fitxategi:Cornelio Garay.jpg|thumb|Kornelio Garai]] Oñatira ehunka pretsona dira egunero industria-lantegietan lan egitera, txanda bateko edo hainbat txandetako lanaldietan, lan-kargen arabera. Epresa lehiakor txiki eta ertain ugari dago, eta enpresa nagusienak honakoak dira: - “'''Juan Garairen Semeak SA'''”. Enpresaren jatorria 1864. urtekoa da, Kornelio Garai Zuazubizkar aretxabaletarrak 21 urterekin [[pospolo]] fabrika bat eraiki zuenean Oñatin, herriari bultzada ekonomiko nabarmena eta etorkizunerako perspektiba berriak jasoz.<ref>{{erreferentzia|abizena=Azpiazu Elorza, José Antonio; Creixell Garay, José Luis|urtea=2016|izenburua=Los Garay. Una saga industrial en Oñati durante 150 años|argitaletxea=“Juan Garairen Semeak SA”|orrialdea=39|hizkuntza=Es}}</ref> Oñatiren alde egindako lana eskertua izan zen bertako bizilagunengatik, eta behin baino gehiagotan aukeratu zuten alkate.<ref>{{erreferentzia|abizena=Garai Letamendi, Garbiñe|urtea=1987|izenburua=Oñatiko industrializazioaren lehenengo urratsak (1860-1936)|argitaletxea=Deustuko Unibertsitatea|orrialdeak=78-80}}</ref> Bere ibilbide luzean [[txanpon]]<nowiki/>ak ekoiztu ditu, euritakoen hagaxkak, soldatutako [[altzairu]]<nowiki/>zko [[hodi]]<nowiki/>ak, beroan luzatutako eta kalibratutako [[letoi]]<nowiki/>zko barra eta profilak, hotzean kalibratutako [[Doitasun (teknologia)|doitasun]]<nowiki/>ezko altzairuzko hodiak, eta automobilgintzarako osagai tubularrak. 2024an Oñatiko enpresan 400 langile ditu, eta Eslovakiako zein Mexikoko beste bi lantegietan 90 eta 200.<ref>{{erreferentzia|abizena=Zelaia Arza, Xabier|urtea=2022|izenburua=Oñati XIX. Mendean. Hirigintza eta Etxegintza, Oñatiko Udala, 237-241, 978-84-921814-5-2|argitaletxea=Oñatiko Udala|orrialdeak=237-241|ISBN=978-84-921814-5-2}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Hijos de Juan de Garay S.A.|hizkuntza=Es|url=https://www.hjgaray.es/la-empresa/}}</ref> - “'''[[ULMA Taldea]] Koop. E.'''” bederatzi kooperatibak osatzen dute 2024an: ULMA Agrícola, [[ULMA Architectural Solutions]], [[ULMA Construction]], ULMA Conveyor Componets, ULMA Embedded Solutions, ULMA Forged Solutions, ULMA Handling Systems, ULMA Lifting Solutions eta ULMA Packaging.<ref>{{erreferentzia|izenburua=ULMA Taldeko negozioak|url=https://www.ulma.com/eu/negozioak/}}</ref> Jatorria 1957an du, zenbait gaztek inguruko txokolatearen industriari zerbitzu emateko tailer mekaniko bat sortu zutenean. 1961ean lehen kooperatiba industrial  bilakatu zen, Talleres ULMA S.C.I. Ondoren beste enpresa batzuk ere kooperatiba bilakatu zirenez, 1989an hiruren artean ULMA taldea eratu zuten, guztira 678 langile zirela.<ref>{{erreferentzia|abizena=Ramírez de Okariz Tellería, Iñigo|urtea=1994|izenburua=Oñati. Gure herria|argitaletxea=Oñatiko udala|orrialdeak=60-61|ISBN=84-606-1903-6}}</ref> Gerora beste kooperatiba batzuk sortu ziren, taldea handituz, eta 2023an Oñatin zein kanpoan guztira 5.600 langile batzen zituen.<ref>{{erreferentzia|izenburua=ULMA Taldea|url=https://www.ulma.com/eu/ulma-gara/}}</ref>[[Fitxategi:ULMA egoitza zentrala.jpg|thumb|ULMA Taldearen egoitza zentrala. Kooperatiba hau herriko enpresa handiena da.|280x280px]] - “'''ONNERA Group'''” taldea zazpi enpresak osatzen dute 2024an: FAGOR PROFESSIONAL Koop. E., Edenox, Asber, Efficold, DANUBE, DOMUS, eta Primer. Halaber hiru ekoizpen filial ditu Frantzian, Polonian eta Mexicon, eta 35 ordezkaritza komertzial. Jatorria 1960an du, [[Fagor Industrial]] Koop. E. sortu zenean [[Arrasate]]<nowiki/>ko [[Fagor (etxetresnak)|Fagor Etxetresnak]] Koop. E.aren adar bezala, ostalaritzarako eta talde handientzako sukaldaritzako [[makina]]<nowiki/>k ekoizten. 2024an Oñatin zein kanpoan guztira 2.200 langile batzen zituen. <ref>{{erreferentzia|izenburua=ONNERA Group|url=https://www.fagorprofessional.com/eu/ezagut-gaitzazu}}</ref> - "'''Natra Oñati''' '''S.A.'''" [[txokolate]] ekoizlea Natra talde multinazionaleko sei fabriketatik bat da, hain zuzen 2004an [[Zahor]] S.A. erosi zuenetik. Gerora 2011an Arluy enpresak “Zahor” marka komertziala erosi zion Natrari, eta Oñatin “Zahor” izena desagertu egin zen. Jatorria 1946an zuen, Ignacio Egañak enpresa eraiki zuenean. Hasiera apal hartatik handitzen joan zen, eta 2024an Natra Oñatik 500 langile ditu.<ref>{{erreferentzia|izenburua=NATRA Oñati|url=https://natra.com/es/sobre-nosotros/nuestra-historia/}}</ref> - "'''Lana''' '''K.E."''' 1960 sortu zuten Arrasaten nekazarien hiru arlo garatzeko: basoa, esnekia eta abeltzaintza. 1973an Oñatin [[zerrategi]] bat zabaldu zuten, eta 1994an zuraren bigarren eraldaketako produktuen fabrikazioan oinarritzen hasi zen, hurrengo urtean hiru geruzako [[Kofratu|kofratze]] taula ekoitziz. 2007an Txekian beste fabrika bat eraiki zuten. 2024an guztira 300 langile ditu.<ref>{{erreferentzia|izenburua=LANA Koop. E.|url=https://www.lana.eu/eu/historia/}}</ref> - "'''Txintxurreta Taldea S.A.'''” 1963an sortu zuten Jose eta Juan Txintxurreta anaiak doitasun-[[hodi]]<nowiki/>ak fabrikatzeko. 2005ean Aranda de Dueron beste fabrika eraiki zuten, eta 2024an guztira 230 langile ditu.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Txintxurreta Taldea S.A.|url=https://www.chinchurreta.com/nosotros/}}</ref> [[Fitxategi:Euskal Espedizioa, Everest, 1980.jpg|thumb|311x311px|CEGASA [[Everest]]<nowiki/>eko 1974ko eta 1980ko euskal espedizioen babesle nagusia izan zen. ]] Badira baita, garai baten enpresa handiak zirenak, arrazoi ezberdinengatik jadanik ez direnak: - '''CEGASA SA''' (Celaya, Enparanza y Galdós) [[pila]] ekoizlea, bere “Tximist” izen komertziala ezaguna zela, oso errotuta zegoen herrian, baina 1960. hamarkadan zati bat [[Gasteiz]]<nowiki/>era lekualdatu zuen, beste enpresa ugarik bezala, [[Arabako Foru Aldundia]]<nowiki/>k lur-baldintza bereziki onak eskaintzen zituelako pabiloi berriak eraikitzeko. Horrela [[Cegasa]] Taldea sortu zen, Oñatin manganesoko ekoizpena soilik geratuz. [[Juan Zelaia]] zendu aurretik Mexikoko AUTLANek erosi zuen enpresa. 2024an Oñatin 50 langile ditu<ref>{{erreferentzia|izenburua=CEGASA|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Cegasa}}</ref> - “'''Enparanza y Cía S.A.'''”rekin antzerako kasua gertatu zen, Oñatitik Gasteizera lekualdatu zenean “''Esmaltaciones San Ignacio''” izena hartuz.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Esmaltaciones San Ignacio|url=http://www.patrimonioindustrialvasco.com/patrimonio/los-pucheros-y-cazuelas-fabricados-por-esmaltaciones-san-ignacio-en-vitoria-gasteiz/}}</ref> Badira baita garai batean lehiakorrak ziren hainbat enpresa txiki eta ertain desagertu egin direnak, beerziki atzerriko konpetentziagatik edo familiakoen jarraipen faltagatik. == Gizarte kapitala == Gizarte-kapitala gizartearen antolakuntzarako ezaugarriei dagokie, hau da, [[Afektu|afektua]], elkarrekiko [[konfiantza]], [[Arau sozial|arau]] eraginkorrak eta [[sare sozialak]] bezalakoak. Gizartearen maila [[Sozioekonomia|sozio-ekonomiko]]<nowiki/>a hobetu dezakete.<ref>{{erreferentzia|abizena=Cardenal de la Nuez, María Eugenia|urtea=2006|izenburua=Sociología (1a. ed edición)|argitaletxea=Universidad de Las Palmas de Gran Canaria, Vicerrectorado de Planificación y Calidad|ISBN=84-96718-21-2. OCLC 433673085|hizkuntza=Es}}</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=Putnam, Robert D.|urtea=1993|izenburua="The prosperous community. Social capital and public life"|argitaletxea=The American Prospect, vol.4, nº13|orrialdeak=35-42|hizkuntza=En}}</ref> Oñatiko ezaugarri nagusiak honakoak lirateke: * Erdi Aroan [[artisau]]<nowiki/>en [[Gremio|gremioak]] eta [[kofradia]]<nowiki/>k” sortu ziren. Gre<nowiki/>mioak maisu-elkarteak ziren, lanbide bereko artisauen interesak babesteko, hala nola, lehengaiak eta horien banaketa, produktu-mota eta kalitatea, lan-kategoriak eta abar.<ref>{{erreferentzia|abizena=Madariaga, Juan|urtea=1999|izenburua=Transformaciones sociales y culturales en el tránsito del antiguo régimen a la contemporaneidad. Oñatiko historia: XIV-XIX mendeak|argitaletxea=Oñatiko Udala - Kutxa|orrialdea=136|ISBN=LG. SS-421/99|hizkuntza=Es}}</ref> Gremioak kofradiez hornitzen ziren, gaixo zeuden artisauei laguntzeko edo  haien hileten gastuei erantzuteko.<ref>{{erreferentzia|urtea=1993|izenburua=Cofradías, gremios y solidaridades en la Europa Medieval : actas de las XIX Semana de Estudios Medievales de Estella, 20-24 de julio de 1992.|argitaletxea=Fondo de Publicaciones del Gobierno de Navarra|ISBN=84-235-1175-8.|hizkuntza=Es}}</ref> Oñatiko gremio handienak burdinaren sektorekoak ziren, hala nola [[iltze|ilt]]<nowiki/>[[iltze|ze]]<nowiki/>ginak, [[errementari|errementa]]<nowiki/>[[errementari|ri]]<nowiki/>ak eta [[sarrailagile|sarrailagi]]<nowiki/>[[sarrailagile|le]]<nowiki/>ak.<ref>{{erreferentzia|abizena=Madariaga, Juan|urtea=1996|izenburua=Oñati eta Gipuzkoaren bategitea 1845. Las manufacturas: fabricantes y aartesanos|argitaletxea=Oñatiko Udala eta Eusko Ikaskuntza|orrialdea=77|ISBN=84-89516-18-9|hizkuntza=Es}}</ref> * Kultura industrial<nowiki/>ak eta fabriketako [[sindikatu]]<nowiki/>en zein kontsei<nowiki/>lu sozialen eraginez, Oñatin maila ekonomiko ertaina dago, gizonen eta emakumeen arteko soldata-arraila apala, eta [[elite]] sozialik gabea. Orokorrean esperientzia partekatuak nagusitzen dira, bizitza-komunitate nahiko homogeneoa sortuz <ref>{{erreferentzia|abizena=Irizar, Iñazio|urtea=1998|izenburua=Comportamientos de los directivos de las empresas industriales en el valle del Alto Deba. El valor de pertenencia a un entorno|argitaletxea=Euskal Herriko Unibertsitatea. Leioa|orrialdeak=285-286|ISBN=D.T.|hizkuntza=Es}}</ref> * Era guztietako [[Asoziazionismo|aso]]<nowiki/>[[Asoziazionismo|ziazionismo]] maila handia dago. Horren adibi<nowiki/>de nabarmenetako bat da Oñatin dauden 28 [[elkarte gastronomiko]]<nowiki/>ak. <nowiki/>Horietatik 16 kale<nowiki/>an daude (Añolea, A<nowiki/>rrano, Aterpe, Nekazariena, Batzokia, Etxaluze, Gure Txoko, Haitzalde, Kale-Zaharra, Kurtze Baltz, Makalena, Oinarri, Pago-Uso, Txantxiku Txoko, Urbia, Zubi-Alde), eta beste 12 auzoetan (Araotz, Arantzazu, Asentzio, Garagaltza, Larraña, Lizargarate, Olabarrieta, Santa Lutzia, Uribarri, Urruxola, Zañartu eta <nowiki/>Zubillaga), guztira [[eskubide]] eta maila berdineko bi mila [[bazkide]]<nowiki/>re<nowiki/>kin.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Lista de Sociedades Gastronómicas de Gipuzkoa|hizkuntza=Es|url=http://www.sociedadesgastronomicas.com/sociedades_listado.php?s=23&page=0&letra=P&}}</ref> Hor kokatzen dira baita publikoak diren [[Antixena gaztetxea|Antixena Gaztetxea]] erta Gaztelekua.<ref>{{erreferentzia|abizena=Otamendi, Koldo|urtea=2024|izenburua=‘Oñati Vizirik’ kantu bildumaren aurkezpena|argitaletxea=Naiz egunkaria}}</ref> == Politika == === Udal hauteskundeak === [[2011ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2011ko maiatzaren 22ko hauteskundeetako]] emaitzen ondorioz, [[Bildu]] koalizioko Mikel <nowiki/>Biain hautatu zute<nowiki/>n alkate.<ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Mikel Biain izendatu dute Oñatiko alkate - Oñati|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/oinati/1386609124782-mikel-biain-izendatu-dute-onatiko-alkate|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref> [[2015eko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2015ek]][[2015eko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|o udal hauteskundeetan]] Bilduren ondorengoa zen [[Euskal Herria Bildu]]k gehiengoari eutsi zion, eta Mikel Biain berriro hautatu zuten alkate. [[Fitxategi:Izaro elorza tokikom.png|thumb|Izaro Elorza]] [[2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2019ko udal hauteskundeetan]], Izaro Elorza irten zen Oñatiko alkate, Euskal Herria Bilduren zerrendan aurkeztuta.<ref name=":3">{{Erreferentzia|izenburua=Izaro Elorza da Oñatiko alkate berria, zumitzezko txibita hartuta - Oñati|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/oinati/1560602985736-izaro-elorza-da-onatiko-alkate-berria-zumitzezko-txibita-hartuta|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref> Hauek iza<nowiki/>n ziren hauteskund<nowiki/>een emaitzak: [[Euskal Herria Bildu|EH Bi]]<nowiki/>[[Euskal Herria Bildu|ldu]]<nowiki/>k, 3.408 boto (10 zinegotzi); [[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]]<nowiki/>k, 2.571 boto (7 zinegotzi); [[PSE-EE]]<nowiki/>k 319 boto.<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/ab12aAREWar/resultado/maint|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref> 2023ko udal hauteskundeetako emaitzak honakoak izan ziren: * '''Errolda''': 8.794; Boto-emaileak: 5.638 (64,11%); Baliogabeak: 58 (1,03%); Abstentzioa: 3.156 (35,89%); Zuriak: 97 (1,72%); Jarlekuak: 17; Hautagai-zerrenden aldeko botoak: 5.483; Boto baliodunak: 5.580. * '''Emaitzak''': [[Euskal Herria Bildu|EH Bildu]]<nowiki/>k, 3.279 boto (11 zinegotzi); [[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]]<nowiki/>k, 1.931 boto (6 zinegotzi); [[PSE-EE]]<nowiki/>k 218 boto, [[PP]]<nowiki/>k, 55 boto.<ref>{{erreferentzia|izenburua=2023ko udal hauteskundeak|url=https://opendata.euskadi.eus/catalogo/-/2023ko-udal-hauteskundeak-euskal-autonomia-erkidegoa/}}</ref> {{Udal hauteskunde infotaula |data_a = 2023 |data = 2019 |alderdia1 = [[Bildu]] |kolorea1 = #9bd225 |zinegotziak1 = 10 |botoak1 = 3.408 |ehunekoa1 = 54,11 |zinegotziak1_a = 11 |botoak1_a = 3.279 |ehunekoa1_a = 59,80 |alderdia2 = [[Euzko Alderdi Jeltzalea]] (EAJ) |kolorea2 = #CCFC66 |zinegotziak2 = 7 |botoak2 = 2.571 |ehunekoa2 = 40,82 |zinegotziak2_a = 6 |botoak2_a = 1.931 |ehunekoa2_a = 35,22 |iturria = [http://www.euskadi.net/hauteskundeak Hauteskundeen emaitzak euskadi.eus webgunean] }}1979. urtetik, lau alkate jeltzale izan ditu herriak, 32 urte luzez; 2011ko hauteskundeetan, ordea, Bilduk gehiengo osoz irabazi zituen hauteskundeak, 2015ean, 2019 eta 2023ko hauteskundeetan berretsi egin zuen gehiengoa. [[Fitxategi:Oñate - Ayuntamiento 2.jpg|thumb|Oñatiko Udala]] === Alkateak === Hauek izan dira [[Francoren diktadura]] ondorengo Oñatiko alkateak: {| class="wikitable" |- bgcolor="#D8D8D8" |'''[[Alkate|Alkatea]]''' |'''Agintaldi hasiera''' |'''Agintaldi amaiera''' | colspan="2" |'''Alderdia<ref name=":02">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales:: Ministerio de Política Territorial y Función Pública ::|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2022-01-27}}</ref>''' |- | [[Eli Galdos|Eli Galdos Zubia]]<ref name=":02" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=OÑATI - Auñamendi Eusko Entziklopedia|hizkuntza=es|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/onati/ar-110918/|aldizkaria=aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus|sartze-data=2022-02-18}}</ref> | 1979 | [[1983]] | width="2" bgcolor={{Euzko Alderdi Jeltzalea/kolorea}}| | [[Euzko Alderdi Jeltzalea]] |- | Eli Galdos Zubia | 1983 | [[1987]] | width="2" bgcolor="{{Euzko Alderdi Jeltzalea/kolorea}}" | | Euzko Alderdi Jeltzalea |- | Eli Galdos Zubia | 1987 | [[1991]] | width="2" bgcolor="{{Euzko Alderdi Jeltzalea/kolorea}}| | Euzko Alderdi Jeltzalea |- | Angel Maria Iturbe Yarza | 1991 | [[1995]] | width="2" bgcolor={{Euzko Alderdi Jeltzalea/kolorea}}| | Euzko Alderdi Jeltzalea |- | Angel Maria Iturbe Yarza | 1995 | [[1999]] | width="2" bgcolor={{Euzko Alderdi Jeltzalea/kolorea}}| | Euzko Alderdi Jeltzalea |- | Angel Maria Iturbe Yarza | 1999 | [[2003]] | width="2" bgcolor={{Euzko Alderdi Jeltzalea-Eusko Alkartasuna/kolorea}}| | [[EAJ–EA|Euzko Alderdi Jeltzalea-Eusko Alkartasuna]] |- | Andoni Gartzia Urtaza | 2003 | [[2006]] ^a | width="2" bgcolor={{Euzko Alderdi Jeltzalea-Eusko Alkartasuna/kolorea}}| | Euzko Alderdi Jeltzalea-Eusko Alkartasuna |- | Lourdes Idoiaga Urkia | 2006 | [[2007]] | width="2" bgcolor={{Euzko Alderdi Jeltzalea-Eusko Alkartasuna/kolorea}}| | Euzko Alderdi Jeltzalea-Eusko Alkartasuna |- | Lourdes Idoiaga Urkia | 2007 | [[2011]] | width="2" bgcolor={{Euzko Alderdi Jeltzalea/kolorea}}| | Euzko Alderdi Jeltzalea |- | [[Mikel Biain|Mikel Biain Berraondo]]<ref name=":2" /><ref name=":02" /> | 2011 | [[2015]] | width="2" bgcolor={{Bildu/kolorea}}| | [[Bildu]] |- | Mikel Biain Berraondo<ref name=":02" /> | 2015 | [[2019]] | width="2" bgcolor={{EH Bildu/kolorea}}| | [[Euskal Herria Bildu]] |- | [[Izaro Elorza|Izaro Elorza Arregi]]<ref name=":3" /> | 2019 | [[2023]] | width="2" bgcolor={{EH Bildu/kolorea}}| | Euskal Herria Bildu |- | Izaro Elorza Arregi | 2023 | Jardunean | width="2" bgcolor={{EH Bildu/kolorea}}| | Euskal Herria Bildu |} ^a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu. '''''Sakontzeko irakurri: [[Zerrenda:Oñatiko alkateak|Oñatiko alkateak, 1447tik honakoak]]''''' == Armarria == Oñatiko armarrian garrantzi historikoa izan duten familiak islatzen dira, hiru zatitan banatua. Goian, ezkerrean arrano bat dago [[Ganboatar]]ren familia irudikatzen duena, eta eskuinaldean, orein bat Murgiatarrena irudikatzen duena. Armarriaren beheko zatian oreina arranoak zaurituta agertzen da, horrek [[Erdi Aroa|Erdi Aroko]] gudu bat irudikatzen du, Murgiatarrek galdu zutena.<ref>{{erreferentzia|abizena=Elortza, Jerardo, Irizar, Iñazio, et al.|urtea=1982|izenburua=Oñatiko historia eta arte bilduma - Inventario histórico artístico del valle de Oñati|argitaletxea=Oñatiko herri liburutegia|orrialdeak=345|ISBN=84-500-7.932-2}}</ref> == Ondare nabariak == Oñatiko hirigune historikoaren multzoak bere ibilbide historikoari erantzuten dio, eta monumentu-kopuru zabala biltzen du: jauregiak, jauretxeak, etxetzarrak, eta tartean hainbat erlijio-eraikin bikain, hiri-bizitzako ehunka urte batera biltzen dituen bilbe batean. 2011ko uztailaren 4tik, monumentu-multzoaren kategoriako [[Kultura ondasun|Kultura Ondasun]] sailkatzeko espedientea ireki zen. Oñatik hainbat motatako ondasun ditu: === A- Ondare zibila === * [[Lazarraga dorrea eta jauregia (Oñati)|Lazarraga dorrea eta jauregia]]: zatirik zaharrena dorrea da, XV. mendean Lazarragatar batek Oñatiko kondeari erosia; zati berria (plazari begira dagoena), aldiz, XVII-XVIII. mendeetan etxe zaharrari erantsi zitzaion jauregi bikaina da. Gaur egun, Sotomayorko dukearen jabetzakoa da eraikina, eta haren lorategia erabilera publikorako irekita dago 2012az geroztik.<ref>[http://www.oinati.eu/onati/ondare-zibila/lazarraga-dorrea-eta-jauregia «Lazarraga dorrea eta jauregia»], Oñatiko Udalaren webgunea.</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lazarraga dorrea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/lazarraga-dorrea/dorrea/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32176&origen=MOSAICO&pagina=4|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref> * [[Zumeltzegi dorrea]], Oñatiko kondeen dorretxea.<ref>{{erreferentzia|abizena=Zumalde, Iñaki|urtea=2001|izenburua=Miscelánea histórica sobre Oñati|argitaletxea=Oñatiko Udala|orrialdeak=39-44|ISBN=L.G: SS-1177/01|hizkuntza=Es}}</ref> [[Zubiaur dorretxea|Zubiaur dorrea]].<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Zubiaurreko Dorrea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/zubiaurreko-dorrea/dorrea/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32187&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref><ref>https://www.oñati.eus/eu/onati/copy_of_ondare-zibila/urain-dorretxea-edo-zubiaur{{Apurtutako esteka|date=ekaina 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>, Olakua dorrea (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Olakua etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/olakua-etxea/etxea/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32168&origen=MOSAICO&pagina=5|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>, Belaskua dorrea<ref>https://www.oñati.eus/eu/onati/copy_of_ondare-zibila/belaskua-dorrea{{Apurtutako esteka|date=ekaina 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>, Etxe Aundi dorrea, [[Leinu gerrak|leinu gerretan]] ganboatarren alde borrokatu zen Lazarraga leinuaren oinetxea.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Etxe Aundi dorrea|url=https://www.etxeaundi.com/eu}}</ref> * [[Oñatiko Unibertsitatea|Oñatiko Sancti Spiritus Unibertsitatea]]: [[Rodrigo Mercado Zuatzola]]k sortu zuen 1545. urtean. Han lau mendetan zehar [[Medikuntza]], [[Zuzenbide]]a, [[Filosofia]], [[Teologia]] eta Letrak irakatsi dituzte.<ref>{{erreferentzia|abizena=Fornells Angelat, Montserrat|urtea=1995|izenburua=La Universidad de Oñati y el Renacimiento|argitaletxea=Gipuzkoako Foru Aldundia. Hirigintza eta Arkitektura Departamentua|orrialdeak=27-179|ISBN=84-7907-151-6|hizkuntza=Es}}</ref> <gallery mode="packed" widths="220" heights="180"> Fitxategi:Oñate - Palacio de Lazarraga 1.jpg|Lazarraga dorrea Fitxategi:Zumeltzegi (1988).jpg|Zumeltzegi dorrea Fitxategi:University Sancti Spiritus, Oñati (main facade ant Eastern facade) 1.JPG|Sancti Spiritus Unibertsitatea Fitxategi:Oñati - Zubiaur - 4.jpg|Zubiaur dorrea </gallery> * San Migel errota: XV. mendekoa,<ref>{{erreferentzia|izenburua=San Migel errota|url=https://www.xn--oati-gqa.eus/eu/files/turismoa/san-migel-errota}}</ref> Bidaurreta ostatua (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bidaurreta ostatua. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/bidaurreta-ostatua/hotela/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32191&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref> * Azkarraga jauregia (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Azkarraga jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/azkarraga-jauregia/jauregia/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32179&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref> Zarateko jauregia (XVII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Zaratekoa jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/zaratekoa-jauregia/jauregia/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32186&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>[[Antia jauregia|, Antia jauregia]]'''.''' (XVIII. mendeko eraikin barrokoa)<ref>{{erreferentzia|abizena=Zelaia Arza, Xabier|urtea=2022|izenburua=Oñati XIX. mendean. Hirigintza eta etxegintza|argitaletxea=Oñatiko Udala|orrialdea=185|ISBN=978-84-921814-5-2}}</ref>, Don Pedruena jauregia (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Don Pedruenea jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/don-pedruenea-jauregia/jauregia/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32225&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref><ref>https://www.oñati.eus/eu/onati/copy_of_ondare-zibila/don-pedruena-etxea{{Apurtutako esteka|date=ekaina 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Madinabeitia jauregia (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Madinabeitia jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/madinabeitia-jauregia/jauregia/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32104&origen=MOSAICO&pagina=2|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref> * [[Otadui Jausoro etxea]] (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Otadui etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/otadui-etxea/etxea/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32162&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref><ref>https://web.archive.org/web/20210125065127/https://www.xn--oati-gqa.eus/eu/onati/copy_of_ondare-zibila/otadui-jausoro-etxea</ref>, Zubia etxea (XVII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Zubia etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/zubia-etxea/etxea/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32181&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref> Elorriaga etxea (XVIII. mendeko eraikin barrokoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elorriaga etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/elorriaga-etxea/jauregia/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32159&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref> Galartza etxea (XVIII. mendea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Galartza etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/galartza-etxea/jauregia/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32114&origen=MOSAICO&pagina=3|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref> Sarria etxea (XVIII. mendea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sarria etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/sarria-etxea/etxea/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32173&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>, Agerrena etxea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Agerrena etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/agerrena-etxea/etxea/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32165&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>,''' Astorkitza (Bujero) etxea<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Astorkitza (Bujero) etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/astorkitza-bujero-etxea/etxea/onati/fichaconsulta/39168&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>, Egañena etxea<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Egañena etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/eganena-etxea/etxea/onati/-casco-urbano/fichaconsulta/39169&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>. Eujeniokua etxea<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eujeniokua etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/eujeniokua-etxea/etxea/onati/-casco-urbano/fichaconsulta/38967&origen=MOSAICO&pagina=3|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>. Gerraneko etxea<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gerraneko etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/gerraneko-etxea/etxea/onati/-casco-historico/fichaconsulta/39163&origen=MOSAICO&pagina=4|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>. Zarataleku etxea<ref>https://www.oñati.eus/eu/onati/copy_of_ondare-zibila/zaratalekua{{Apurtutako esteka|date=ekaina 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> * [[Oñatiko udaletxea]]: [[XVIII. mendea|XVIII. mendeko]] eraikin [[barrokoa]]<ref>{{erreferentzia|abizena=Zumalde, Iñaki|urtea=2001|izenburua=Miscelánea histórica sobre Oñati.|argitaletxea=Oñatiko Udala|orrialdeak=33-38|ISBN=L.G: SS-1177/01..|hizkuntza=Es}}</ref> * XIX. mendeko iturriak: Iturritxo, Kanpantxo, San Anton, Santa Marina eta Zazpibideta,<ref>{{erreferentzia|izenburua=Kultura ondarea|url=https://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/kultura-ondarea/}}</ref> *Oñati frontoia: XIX. mendekoa<ref name=":4" />. Tren geltokia XX. mendekoa<ref>{{erreferentzia|abizena=Osa, Olatz|urtea=1996|izenburua=Oñatiko trenaren inguruan|argitaletxea=Oñatiko Udala|orrialdeak=5-98|ISBN=84-921814-0-0}}</ref> *Enparantzak: Foruen enperantza, Santa Marina, San Anton<ref>[https://web.archive.org/web/20210126171550/https://www.xn--oati-gqa.eus/eu/onati/copy_of_ondare-zibila/san-anton-plaza https://web.archive.org/web/20210126171550/https://www.xn--oati-gqa.eus/eu/onati/copy_of_ondare-zibila/]</ref> [[Fitxategi:San Migel eliza.jpg|thumb|San Migel parrokia]] === B- Ondare erlijiosoa === *[[San Migel eliza (Oñati)|San Migel parrokia]]: XV. mendeko eliza [[arkitektura gotikoa|gotikoa]].<ref name=":5">{{erreferentzia|abizena=Fernández, José. Artixa Taldea|urtea=2022|izenburua=Oñatiko elizak, komentuak, ermitak eta gurutzeak. Historia labur bat|argitaletxea=Artixa Taldea. Oñatiko Udala|orrialdeak=5-223|ISBN=L.G. D. 01025-2002}}</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=Arrazola Urquiaga, José Ramón|urtea=2024|izenburua=La Torre Campanario de la Iglesia Parroquial de San Miguel Arcángel de Oñati|argitaletxea=José Ramón Arrazola. K-3|orrialdeak=13,14|ISBN=LG. D 00067-2024|hizkuntza=Es}}</ref> [[Bidaurretako Santa Klara monasterioa|Bidaurreta monasterioa]]: XVI. mendeko mojategia.<ref>{{erreferentzia|abizena=Molero Esteban, Mª Angeles|urtea=1999|izenburua=El patronazgo religioso: Juan Lopez de Lazarraga y la fundación del convento de Bidaurreta en Oñate. Oñatiko historia: XIV-XIX mendeak|argitaletxea=Oñatiko Udala-Kutxa|orrialdeak=235-240|ISBN=LG. SS-421/99|hizkuntza=Es}}</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=Lanzagorta Mª José, Molero Mª Angeles|urtea=1999|izenburua=Los Lazarraga y el convento de Bidaurreta ( siglos XVI-XVII): un linaje en la historia de Oñate|argitaletxea=Colección Lankidetzan Bilduma. Oñatiko Udala - Eusko Ikaskuntza|orrialdeak=43-54|ISBN=84-89516-91-X|hizkuntza=Es}}</ref> [https://goiena.eus/oinati/1675237263404-onati-ezagutzen-laterandarrak Jesusen Bihotzaren eliza:] XIX. mendekoa,<ref name=":5" /> Parrokiako abade etxea: XX. mendekoa<ref name=":5" /> === D- Hirigunetik kanpo: === * [[Arantzazuko santutegia]]: [[Urbia]] eta [[Aizkorri]]ra bidean dago kokatuta, Gipuzkoako zaindaria den Arantzazuko Ama Birjinaren omenez eraikitako [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] XX. mende erdialdeko lan [[arkitektura|arkitektoniko]]-[[arte|artistiko]] osoena.<ref>{{erreferentzia|abizena=Monforte García, Isabel|urtea=1994|izenburua=Arantzazu, arquitectura para una vanguardia|argitaletxea=Hirigintza eta Arkitektura Departamendua. Gipuzkoako Foru Aldundia|orrialdea=305|ISBN=84-7097141-9|hizkuntza=Es}}</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=Kortadi Olano, Edorta|urtea=1993|izenburua=Arantzazu, tradizioa eta abangoardia|argitaletxea=Kultura eta Turismo Departamentua. Gipuzkoako Foru Aldundia|orrialdeak=22-25|ISBN=84-7907-111-7}}</ref> * [[Santa Ana komentua (Oñati)|Santa Ana komentua]]: [[XVII. mendea]]n eraikia, [[Garagaltza]] auzoan dago.<ref>{{erreferentzia|abizena=Mendizabakl Mujika, Martin|urtea=2002|izenburua=Las monjas de Santa Ana de Oñati. Cinco siglos, tres casas, una misión|argitaletxea=Arantzazu. Ediciones franciscanas. Kultura Saila. Eusko Jaurlaritza.|orrialdea=246|ISBN=84-7240-191-X|hizkuntza=Es}}</ref> * [[Garibai dorretxea]]: XIV. mendean eraiki zen eta [[Garibai]] auzoan dagoen dorretxea da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Dorrea Garibai. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/dorrea-garibai/dorrea/onati/-torreauzo-auzoa-/fichaconsulta/32217&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref> *[[Madalena baseliza (Oñati)|Madalena edo Maala baseliza]]: XV. mendean eraiki zen eta [[Santxolopetegi]] auzoan dagoen baseliza.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Madalena Ermita. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/madalena-ermita/ermita/onati/-santxolopetegi-auzoa-/fichaconsulta/32105&origen=MOSAICO&pagina=5|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref> *[[Araotz]] auzoan: [[San Migel Goiaingeruaren eliza (Araotz)|San Migel Goiaingeruaren parrokia.]] [[Sandaili baseliza|Sandaili baseliza,]] [[Sandaili leizea]], [[Araotzeko urtegia|Araozko urtegia]].<ref>{{erreferentzia|abizena=Mendizabal, Martin|urtea=1993|izenburua=Araotz. Albiste eta ohiturak.|argitaletxea=Pedro Oleaga. Grafo. Bilbo|orrialdeak=94-161}}</ref> * [[Arrikrutzeko kobak|Arrikrutzeko kobak,]]<ref name=":5" /> [[Fitxategi:Arantzazu dorrea 2005 04 24 (2).JPG|thumb|Arantzazuko santutegia]] === E- Ondare dokumentala === * [[Gipuzkoako Probintziako Artxibo Historikoa|Gipuzkoako probintziako artxibo historikoa]]<ref>{{erreferentzia|abizena=Luzuriaga Sanchez, Gerardo|urtea=1991|izenburua=Oñatiko Unibertsitateko Liburutegiko XVI. mendeko Inpreso eta Inkunableen Katalogoa|argitaletxea=Gipuzkoako Foru Aldundia. Kultura, Hezkuntza, Kirol eta Turismo Departamentua|orrialdea=22|ISBN=84-7907-048-X}}</ref> * [https://www.xn--oati-gqa.eus/eu/udala/sailak/udal-artxibo-zerbitzua#documentContent Oñatiko Udal Artxibo Zerbitzua]<ref>{{erreferentzia|izenburua=Oñatiko Udal Artxibo Zerbitzua|url=https://www.xn--oati-gqa.eus/eu/udala/sailak/udal-artxibo-zerbitzua#documentContent}}</ref> * [[Arantzazuko santutegia|Arantzazuko]] frantziskotarren santutegiko Artxibo funtsa<ref>{{erreferentzia|abizena=Zubizarreta, Kandido|urtea=1998|izenburua=Catálogo de Incunables e Impresos del siglo XVI del Santuario de Arantzazu y del Convento Franciscano de Zarautz|argitaletxea=EFA. Frantziskotar Argitaletxea. Arantzazu. Oñati|orrialdea=9|ISBN=84-7240-164-2}}</ref> * San Migel parrokiako Artxibo funtsa<ref>{{erreferentzia|izenburua=San Migel parrokiako Artxibo funtsa|url=https://www.xn--oati-gqa.eus/eu/onati/onatiko-ondarea/artxiboak-onatiko-ondare-dokumentala}}</ref> * Jesusen Bihotzaren elizako Artxibo funtsa<ref>{{erreferentzia|izenburua=Agustinoen Artxibo funtsa|url=https://www.xn--oati-gqa.eus/eu/onati/onatiko-ondarea/artxiboak-onatiko-ondare-dokumentala}}</ref> == Komunikabideak == Oñatiko Udalaren ekimenez 90eko hamarraldian sortutako Kontzejupetik aldizkariak eta Oñati Irratiak gaur egun oraindik ere lanean diraute. * [[Kontzejupetik]] aldizkaria<ref>https://www.oñati.eus/eu/udal-zerbitzuak/udal-komunikabideak/kontzejupetik-aldizkaria</ref> * [[Oñati irratia]]<ref>https://www.oñati.eus/eu/udal-zerbitzuak/udal-komunikabideak/onati-irratia</ref> Horretaz gain, Debagoiena bailarako [[Goiena]] komunikazio taldeak herriko albisteak, erreportajeak... argitaratzen ditu bere hedabideetan. * [[Goienkaria]], [[Goiena Telebista]], [[Goiena.net|Goiena.eus]]<ref>{{erreferentzia|izenburua=Goiena Komunikazio Taldea|url=https://goiena.eus/}}</ref> == Euskara == [[Fitxategi:Oñatiko Jerardo Elortza.webm|thumb|Oñatiko Jerardo Elortzaren<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elortza Egaña, Jerardo - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/onati/hizlariak/jerardo-elortza-egana/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-09-17}}</ref> testigantza, euskarak seminarioan zuen lekuaren inguruan. [[Euskal Herriko Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|hizkuntza=eu|url=http://www.ahotsak.eus|aldizkaria=www.ahotsak.eus|sartze-data=2018-09-17}}</ref><ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Debagoienekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sortaldekoa-m/debagoienekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-09-17}}</ref> proiekturako egindako elkarrizketa, ahozko ondarea jaso eta zabaltzeko.]] Oñati<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oñati - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/onati/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-09-17}}</ref> Gipuzkoako herri euskaldunenen artean dugu, biztanleen %80 inguru euskal hiztunak dira (Eustaten arabera, % 77,91 ziren euskaldunak 2016an)<ref name=":0" />. Herriko hizkerari dagokionez, [[mendebaldeko euskara]]ren<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mendebalekoa - Bizkaiera - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-09-17}}</ref> aldaera bat da, [[Debagoiena|Debagoienekoa]]<ref name="#1"/>. Deba eskualdeko hainbat herrik osatzen dute Debagoieneko hizkera: Gipuzkoako [[Aretxabaleta]]<nowiki/>k, [[Arrasate]]k, [[Eskoriatza]]<nowiki/>k, [[Leintz Gatzaga]]<nowiki/>k, Oñatik eta Arabako [[Aramaio]]<nowiki/>k. Leintz haranak esparru berezia osatzen du Deba ibarrean, oso estua delako Arrasate, Aretxabaleta, Eskoriatza eta Leintz Gatzaga herrien arteko batasuna. Aramaioko hizkera ere ez da asko urruntzen hauetatik, baina bai [[Oleta (Aramaio)|Oleta]] auzokoa, Oletako hizkera sartaldeko eta sortaldeko hizkeren arteko tarteko hizkeratzat hartzen baita. Oñatiko hizkera ere berezia da. Oñati ez zen Gipuzkoan sartu 1845 urtera arte, eta bertako hizkerak oraindik ere nortasun berezia du. Oro har, Debagoieneko hizkerak [[Arabako euskara]]<nowiki/>ren eragina duela esan daiteke. Debagoienak [[Gasteiz]]<nowiki/>ekin izan du hartu-emanik estuena eta, dirudienez, hango ezaugarriak eta hango berrikuntzak iritsi dira bertara.<ref>{{erreferentzia|abizena=Elortza, Jerardo|urtea=1999|izenburua=Oñati y la literatura vasca entre los siglos XV y XIX|argitaletxea=Oñatiko historia: XIV-XIX mendeak. Oñatiko Udala-Kutxa|orrialdea=113|ISBN=LG. SS-421/99.|hizkuntza=Es}}</ref> [[Kandido Izagirre]] eta [[Luis Villasante]] fraideak, Manuel Umerez, Leonardo Zabaleta, Leonardo Guridi, Leandro Igartua eta Felix Arrazola abadeak, [[Bedita Larrakoetxea]], [[Gerhard Bähr]] alemaniar hizkuntzalaria, Joxe Otalora eta [[Jerardo Elortza]] izan dira, besteak beste, Oñatiko hizkera aztertzen aitzindariak.<ref>{{erreferentzia|abizena=Elortza, Jerardo|urtea=1999|izenburua=Oñati y la literatura vasca entre los siglos XV y XIX|argitaletxea=Oñatiko historia: XIV-XIX mendeak. Oñatiko Udala-Kutxa|orrialdea=123|ISBN=LG. SS-421/99.|hizkuntza=Es}}</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=Egaña Calderón, Urko|urtea=2014|izenburua=Oñatiko hitzen altxorra|argitaletxea=Oñatiko Bertso Eskola|orrialdeak=16-205|ISBN=978-84-617-3193-0}}</ref> Lehen [[Korrika]] 1980ko azaroaren 29an Oñatin hasi zen eta [[Bilbo]]n abenduaren 7an bukatu. [[Oñatiko Unibertsitatea]]ren atean hasi zen Korrika eta zazpi probintziak igaro zituen 1820 kilometrotako ibilbide luzean. Lekukoarekin batera hasiera emango zion korrikalaria Oñatiko alkatea [[Eli Galdos]] izan zen.<ref>{{erreferentzia|abizena=Belategi, Gontzal|urtea=2024|izenburua=Lehenengo Korrikaren zerogarren Kilometroa.|argitaletxea=Goiena, Debagoieneko aldizkaria|orrialdea=40}}</ref> 2014an, udalak Oñatiko euskarari buruzko liburu oparoa argitaratu zuen, Roberto Altunak, Kepa Elortzak eta Koldo Zumaldek egindakoa.<ref>[https://www.oñati.eus/eu/udal-zerbitzuak/euskara-eta-hezkuntza/bedita-larrakoetxea-udal-euskaltegia/argitalpenak/onatiko-euskeria "Oñatiko euskerie" (R. Altuna, K. Elortza, K. Zumalde).]</ref> == Jaiak eta ospakizunak == Herriko jaiak ugariak dira, eta hiru arlotan banatu daitezke: * Oñatiko patroiaren jai nagusiak, [[San Migel Goiaingeruaren eliza (Oñati)|San Migel Goiaingerua]]<nowiki/>ren izenean, irailaren 29an ospatzen dira, gazte-talde ugariren parte-hartzearekin.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Oñatiko jaiak|argitaletxea=Oñatiko Udala|url=https://www.xn--oati-gqa.eus/eu/agenda/onatiko-jaixak}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Turismo bulegoa: Oñatiko jaiak|url=https://www.turismodebagoiena.eus/es/que-hacer/onatiko-jaiak/}}</ref> Baina ez dira egun horretara soilik mugatzen, irailean zehar "Nazioarteko artzain txakur txapelketa" egiten da 1955etik hona,<ref>{{erreferentzia|izenburua=Nazioarteko artzain txakur txapelketa|url=https://www.xn--oati-gqa.eus/eu/agenda/nazioarteko-artzain-txakurren-txapelketa?set_language=eu}}</ref><ref>{{erreferentzia|urtea=2024|izenburua=Artzain txakur txapelketa eta margo lehiaketa|argitaletxea=Goiena|url=https://goiena.eus/oinati/1726574125518-artzain-txakur-txapelketa-eta-margo-lehiaketa}}</ref> Euskal dantzen "Haurren eguna", beste herri batzuetako hainbat talderen parte-hartzearekin,<ref>{{erreferentzia|izenburua=Haurren eguna|argitaletxea=Oñatiko Udala|url=https://www.xn--oati-gqa.eus/eu/agenda?mode=day&date=2024-9-15}}</ref> Haurren eta nagusien bi "Danborrada",<ref>{{erreferentzia|izenburua=Danborrada|url=https://www.xn--oati-gqa.eus/eu/agenda?mode=day&date=2024-9-15}}</ref> eta baserritarren zein artisauen "Herri eguna".<ref>{{erreferentzia|izenburua=Herri Eguna|url=https://www.xn--oati-gqa.eus/eu/agenda?mode=day&date=2024-9-15}}</ref> <ref>{{erreferentzia|abizena=Peña Santiago, Luis Pedro|urtea=1973|izenburua=Fiestas tradicionales y romerías de Guipuzcoa|argitaletxea=Ed. Txertoa|orrialdeak=269-273|ISBN=84-7148-011-5|hizkuntza=Es}}</ref> * Hiribilduko kale-auzoetako jaiak, gazteak antolatuta: maiatzean "San Migel Txikiak" Kale Zaharrean, ekainean Errekalden, uztailean San Martinen, Santa Marinan, Olakuan eta Trianan, abuztuan San Lorentzon, irailean Atzeko Kalean eta Bidebarrietan.<ref>{{erreferentzia|abizena=Ramírez de Okariz Tellería, Iñigo|urtea=1994|izenburua=Oñati. Gure herria|argitaletxea=Oñatiko Udala|orrialdea=164|ISBN=84-606-1903-6..|hizkuntza=Es}}</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=Zubía, Juan: Azpiazu José Antonio|urtea=2002|izenburua=Memorias de aquél Oñati.|argitaletxea=Oñatiko Udala|orrialdeak=166-183|ISBN=L.G. SS-963/02..|hizkuntza=Es}}</ref> * Auzoetako jaiak: maiatzean Olabarrietan, ekainean Asentzion, Araotzen, Errekalden San Pedron eta Zubillagan, uztailean Madalenan, abuztuan Larrañan eta Urruxolan, irailean Arantzazun, azaroan Uribarrin, abenduan Santa Lutzian.<ref>{{erreferentzia|abizena=Ramírez de Okariz Tellería, Iñigo, 1994|urtea=1994|izenburua=Oñati. Gure herria. Oñatiko Udala|orrialdeak=164-166|ISBN=84-606-1903-6}}</ref>[[Fitxategi:1 3 Udaletxetik Kale Barrira 61.jpg|thumb|Corpus eguneko prozesioa Kale Barrian, laurogeiko hamarkadan. ]] Baina hiribilduko jairik ezagunenak [[Oñatiko Corpusak]] dira, ekainaren erdialdean, hain zuzen [[Mendekoste]] ondorengo bigarren ostegunean, azken urteotan hurrengo igandera pasatu bada ere.<ref>{{erreferentzia|abizena=Altube Arrese, Mirari|urtea=2024|izenburua=Corpus jaiak. Egitaraua|argitaletxea=Goiena|url=https://goiena.eus/oinati/1717084628889-corpus-jaiak-egitaraua}}</ref> Oñatiko Corpus Christi dokumentatuta dago 1470.etik, udal bando batek auzotarrei prozesioa igaro behar zen kaleak garbitu eta ihiak zabaltzeko eskatu zienean.<ref>{{erreferentzia|abizena=Zumalde, Iñaki|urtea=1970|izenburua=Oñate. La festividad del Corpus|argitaletxea=Caja de Ahorros Municipal de San Sebastián|orrialdea=55|ISBN=DL. SS 103/70..|hizkuntza=Es}}</ref> Goiz horretan herriko patroia den [[San Migel eliza (Oñati)|San Migel Goiaingerua]]<nowiki/>ren izenean meza ospatzen da, ondoren prozesioa eginez herriko kaleetan zehar, Foruen Enparantzan amaituz. Corpusetako ezaugarri nagusiak alde batetik prozesioko pertsonatuak dira, hau da, Kristo, hamabi Apostoluak eta San Migel. Bestetik hamabost irudi edo pauso daude. Eta bestetik dantzariak, “''Corpus Dantzak''” bezala ezagunak eta soilik egun horretan eskaintzen direnak, aipagarriena Arku-dantza izanik.<ref>{{erreferentzia|abizena=Irizar, Iñazio|urtea=1994|izenburua=Oñati. Corpus eguna|argitaletxea=Txistulari (Euskal Herriko Txistulari Elkartea) 160|orrialdea=14|ISBN=LG. VI-607-77}}</ref> Bestalde, prozesioan zehar Oñatiko herria ordezkatuz San Migelek eta dantzariek [[Erreberentzia|erreberentziak]] egingo dizkiote Sakramentu Santuari.<ref>{{erreferentzia|izena=Iñazio|abizena=Irizar|urtea=1987|izenburua=Oñati. Korpus eguna|argitaletxea=Oñatiko Udala|orrialdeak=65}}</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=Ramírez de Okariz Tellería, Iñigo|urtea=1994|izenburua=Oñati. Gure herria|argitaletxea=. Oñatiko Udala|orrialdea=169|ISBN=84-606-1903-6}}</ref> == Oñatiar ezagunak == === Garai batekoak === * [[Lazarraga leinuaren eraikinak|Juan Lopez Lazarraga]] (1440-1518), [[Lazarraga dorrea eta jauregia (Oñati)|Lazarraga dorrean]] jaioa, [[Espainia]]<nowiki/>ko [[Errege Katoliko]]<nowiki/>en kontulari nagusia eta Fernandoren idazkaria, [[Bidaurreta monasterioa|Bid]]<nowiki/>[[Bidaurreta monasterioa|aurreta monasterioa]] eraiki zuen.<ref>{{erreferentzia|abizena=Di Cesare, Gervasio|urtea=2012|izenburua=Historia y Genealogía de los Lazarraga|argitaletxea=Ed. Gervasio di Cesare|orrialdeak=15-491|ISBN=978-84-616-0317-6|hizkuntza=Es}}</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=Molero Esteban, Mª Angeles|urtea=1999|izenburua=El patronazgo religioso: Juan Lopez de Lazarraga y la fundación del convento de Bidaurreta en Oñate. Oñatiko historia: XIV-XIX mendeak|argitaletxea=Oñatiko Udala-Kutxa|orrialdea=231|ISBN=LG. SS-421/99|hizkuntza=Es}}</ref> * [[Rodrigo Mercado Zuatzola]] (1460-1548 [[Valladolid]]), apezpiku eta humanista. [[Mallorca]] eta Ávilako apezpikua. Oñatiko [[Sancti Spiritus Unibertsitatea|Santi Spiritus Uniber]]<nowiki/>[[Sancti Spiritus Unibertsitatea|ts]]<nowiki/>[[Sancti Spiritus Unibertsitatea|itatea]]<nowiki/>ren sortzailea 1545an.<ref>{{erreferentzia|abizena=Fornells Angelats, Montserrat|urtea=1995|izenburua=La Universidad de Oñati y el Renacimiento|argitaletxea=Gipuzkoako Foru Aldundia. Hirigintza eta Arkitektura Departamentua|orrialdea=21|ISBN=84-7907-151-6|hizkuntza=Es}}</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=Azpiazu, José Antonio|urtea=2020|izenburua=Oñatiko Sancti Spiritus Unibertsitatearen Historia Soziala|argitaletxea=Donostia-San Sebastián: Kutxa Fundazioa|ISBN=978-84-7173-608-6}}</ref> * [[Andres Araotz]] (1500-1563): eskultorea eta erretaula egilea.<ref>{{erreferentzia|abizena=Canton, Beatriz; Diaz, Mª. Nieves, de Pablo, Cristina|urtea=1991|izenburua=GIZONAK|argitaletxea=Monverde|orrialdea=145|ISBN=84-7728-210-2|hizkuntza=Es}}</ref> * [[Lope Agirre]] (1510-1561 [[Barquisimeto|Barqisimeto]], Venezuela), esploratzaile eta konkistatzailea, Espainiako er<nowiki/>rege [[Filipe II.a Espainiakoa|Felipe II]].ari [[Peru]]<nowiki/>ko independentzia aldarrrikatuz eskutiz ospetsu bat igorri zion. Berrehun urte geroago, [[Simón Bolívar|Simon Bolivar]] izan zen Peruko askatzailea, eta Lope Agirre hartu zuen bere oinarrizko eredu bezala.<ref>{{erreferentzia|izena=Iñazio|abizena=Irizar|urtea=2020|izenburua=1562 - Lope Agirreren estatua|argitaletxea=Olaitturri K.E.|orrialdeak=78|url=https://olaitturri.blogspot.com/search/label/12-%201562-%20Lope%20Agirreren%20estatua}}</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=Sender, Ramón J.|urtea=1998|izenburua=La aventura equinoccial de Lope de Aguirre|argitaletxea=Ed. Magisterio, Madrid|ISBN=978-842-181-840-4|hizkuntza=Es}}</ref> * [[Cristóbal Oñate]] (1504-1567 [[Zacatecas Hiria|Zacatecas]]): esploratzailea eta Nueva Españako konkistatzailea.<ref>{{erreferentzia|abizena=Zumalde, Iñaki|urtea=1998|izenburua=Los Oñate en México y Nuevo México|argitaletxea=Oñatiko Udala - Zacatecaseko Udala|orrialdeak=21-50|ISBN=84-921814-1-9|hizkuntza=Es}}</ref> * [[Migel Aozaratzakoa|Mikel Aozaratza]] (1598-1637 [[Nagasaki]]): apaiza. [[Japonia]]n misiolari ibili zen. Eliza katolikoak 1987an santu izendatu zuen.<ref>{{erreferentzia|izenburua=González de Aozaraza del Rosario, Miguel|argitaletxea=Real Academia de la Historia. Historia Hispánica|hizkuntza=Es|url=https://historia-hispanica.rah.es/biografias/20082-san-miguel-gonzalez-de-aozaraza}}</ref> * [[Manuel Zañartu]] (1723-1782 [[Santiago (Txile)|Santiago]], Txile<nowiki/>): [[Txile]]<nowiki/>ko <nowiki/>[[Santiago (Txile)|Santiago]]<nowiki/>ko korrejidorea.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Gipuzkoako biografia zirriborroak|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Kategoria:Gipuzkoako_biografia_zirriborroak?from=Za}}</ref> * [[Ramón María Adurriaga]] (1755-1841): [[Ávila]]<nowiki/>k<nowiki/>o apezpikua<nowiki/> (1824-1841).<ref>{{erreferentzia|izenburua=Gipuzkoako biografia zirriborroak|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Kategoria:Gipuzkoako_biografia_zirriborroak}}</ref> <gallery mode="packed" heights="160" perrow="200"> Fitxategi:La Sabiduría entre los hermanos Sancho y Rodrigo.jpg|Rodrigo Mercado Zuatzola Fitxategi:Pedro Altube.png|Pedro Altube Fitxategi:Juan Madinabeitia Ortiz de Zarate.jpg|Juan Madinabeitia Fitxategi:Almirante Irizar.jpg|Julian Irizar Fitxategi:Aita Madina tokikom.png|Aita Madina Fitxategi:Jose de Azpiazu.jpg|José de Azpiazu </gallery> * Manuel Umerez Goribargoitia (1757-1818): abadea eta idazlea. Oñatiarrez lehen aldiz idatzi ziren bi libururen egilea. 1805ekoa [[Jerardo Elortza]]<nowiki/>k transkribatu zuen: "''Osaba baten instruccinuac bere iloba Ezcondu eta Necazari batentzat bere eta bere Familiaren gobiernu oneraco Jaungoicoaren Legue santubagaz conforme''"<ref>{{erreferentzia|abizena=Biain-Berraondo, Iñigo|urtea=2018|izenburua=Jerardo Elortzarekin berbetan|argitaletxea=Oñatiko Udala|orrialdeak=109-111|ISBN=L.G. SS 1382-2018}}</ref> * Antonio Elorza Agirre (1798-1873): ingeniari militarra. Landa-mariskala izatera iritsi zen.<ref>{{erreferentzia|abizena=Mendizabal, Martin|urtea=1993|izenburua=Araotz. Albiste eta ohiturak|argitaletxea=Pedro Oleaga. Grafo. Bilbao|orrialdea=179}}</ref> * [[Pedro Altube]] (1827-1916), Estatu Batuetan arrantxo-jabea eta abeltzaina izan zen, eta «Ameriketako euskal herritarren aita» deitzen diote. 2,03 metro luze zen eta, ''Palo Alto'' («makila luze») ezizenaz ezaguna. Hall of Great Westerners delakoan inskribatua 1960az geroztik.<ref>{{erreferentzia|abizena=Villar, Axun; Igarzabal, Eli, Artixa Taldea|urtea=2017|izenburua=Antxinako Zubillagari begirada bat. Pedro Altube Idígoras "Palo Alto"|argitaletxea=Oñatiko Udala|orrialdeak=113,114|ISBN=L.G. SS-632-2017}}</ref> * [[Blas Pradere]] (1851-1923): apaiza eta idazlea.<ref>{{erreferentzia|abizena=Pradere Arruti, Blas.|urtea=1917|izenburua=Euskeraren iraupena|argitaletxea=Euskal-Erria : revista bascongada (EUSKAL-ERRIA) 77|orrialdeak=198-200.|hizkuntza=Es}}</ref> *[[Juan Madinabeitia]] (1861-1938): sendagilea, Espainiako [[gastroenterologia]]<nowiki/>ko eskola modernoaren sortzailea.<ref>{{erreferentzia|abizena=Zulaica Aristi, Daniel|urtea=1985|izenburua=Vida y obra del Dr. Madinabeitia|argitaletxea=Gipuzkoako Foru Aldundia|orrialdeak=30,31|ISBN=84-7086-121-2|hizkuntza=Es}}</ref> * [[Julian Irizar]] (1869-1935), aita oñatiarra zuen. [[Argentina|Argentinan]] jaioa. Hango [[Almirante (armada)|almirantea]] izan zen. Antarktikan ibilia.<ref>{{erreferentzia|abizena=Aurkenerena, Joseba|urtea=2011|izenburua=Julian Irizar, Antartikako izozmendien artean|argitaletxea=kazeta.info|url=https://web.archive.org/web/20140502032453/http://www.kazeta.info/iritzia/Joseba_Aurkenerena/julian-irizar-antartikako-izozmendien-artean}}</ref> * [[Jose Madinabeitia]] (1870-1923): sendagilea eta militante sozialista.<ref>{{erreferentzia|urtea=2010|izenburua=«El médico Juan Madinabeitia Ortiz de Zarate fallecía el 21 de noviembre de 1938 en Barcelona»|argitaletxea=Euskonews & Media, 555. zenbakia|hizkuntza=Es|url=https://www.euskonews.eus/0555zbk/efem55503es.html}}</ref> *Mariano San Miguel Urcelay (1879-1935) musikagilea eta klarinetista.<ref>{{erreferentzia|abizena=Sáenz de Ugarte, José Luis.|izenburua=Mariano San Miguel Urcelay|argitaletxea=Real Academia de la Historia|hizkuntza=Es|url=https://dbe.rah.es/biografias/68139/mariano-san-miguel-urcelay}}</ref> *Alberto del Castillo Yurrita (1899-1976) arkeologo, filosofo eta historialaria. Katalunian aritu izan zen lanean.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Alberto del Castillo Yurrita|argitaletxea=Real Academia de la Historia|hizkuntza=Es|url=https://dbe.rah.es/biografias/27592/alberto-del-castillo-yurrita}}</ref> * [[Francisco Madina|Aita Madina]] (1907-1972), [[Agustindarrak|agustindarra]] eta musikagilea, bere bi konposiziorik ezagunenak erlijiosoak dira, alde batetik "[[Aita Gurea (Aita Madina)|Aita Gurea]]", [[Argentina|Argentinan]] idatzita [[1946|1946an]] eta bestetik "[[Agur Maria]]"<ref>{{erreferentzia|abizena=Ugarte, Xabier|urtea=2017|izenburua=La música vasca por el Padre Francisco de Madina|argitaletxea=Ed. EKIN|orrialdea=56|ISBN=D. L. SS-1317-2017|hizkuntza=Es}}</ref>. *[[Primi Erostarbe]] (1907-1995), Euskal Herriko emakume [[pandero]]jole eta irrintzilaririk ezagunenetako bat izan zen.<ref>{{erreferentzia|izenburua=«Lizargarate Trikitizale elkartea homenaje hoy en Santa Ana a la difunta Primi Erostarbe»|argitaletxea=dantzan.eus|hizkuntza=Es}}</ref> *[[Jose de Azpiazu]] (1912-1986), [[gitarra-jotzaile]], [[musikagile]], musika klasikoko [[partitura]]<nowiki/>k gitarrara moldatzaile, [[Geneva|Genevan]] ([[Suitza|Suitzan]]) egin zuen bere lan artistikoa 1950tik aurrera<ref>{{erreferentzia|abizena=Azpiazu, Jose Antonio|urtea=1998|izenburua=José de Azpiazu. Biografia|argitaletxea=Euskal Herriko gitarra elkartea, Donostia|orrialdeak=226|ISBN=DL. SS- 670/2000|hizkuntza=Eu}}</ref>. *Antonino Ibarrondo Oleaga (1914-1985), banda-zuzendari, maisu eta musikagile,<ref>{{erreferentzia|abizena=Azpiazu, José Antonio; Ugarte, Xabier|urtea=2014|izenburua=Antonino Ibarrondo Oleaga. Biografía|argitaletxea=Oñatiko Udala|orrialdeak=25-36|ISBN=L.G. SS. 1340-2014}}</ref> *[[Salbador Barandiaran]] (1916-2006), idazle eta musikagilea.<ref>{{erreferentzia|abizena=Barandiaran, Salbador|urtea=1959|izenburua=Estética de Juan Ignacio de Iztueta|argitaletxea=Cambridge University Press|hizkuntza=En|url=https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-the-international-folk-music-council/article/abs/estetica-de-juan-ignacio-de-iztueta-salvador-barandiaran-real-sociedad-vascongada-de-los-amigos-del-pais-ano-xv-cuad-4-14-pp-san-sebastian-spain-1959/A054DB51C5EB70AFD44F0FDB475BC9A1}}</ref> * [[Juan Zelaia]] (1920-2016), enpresaburua, euskaltzalea, eta [[Mezenasgo|mezenas]] Oñatiko hainbat ekimenetan zein Euskal Herriko euskararen alorreko ekintzetan.<ref>{{erreferentzia|abizena=Díaz de Mendibil, Ismael|urtea=2000|izenburua=Elkarrizketa: Juan Celaya, empresario. "En ningún sitio se vive tan bien como en Euskal Herria"|argitaletxea=Euskonews & Media 93.zbk|orrialdeak=6-10|hizkuntza=Es|url=https://www.euskonews.eus/0093zbk/elkar9301es.html}}</ref> * [[Jose Milikua]] (1921-2013), artearen historialaria eta Prado Museoko zaindaria,<ref>{{erreferentzia|izenburua=José Milicua (1921-2013). Historiador del arte y patrono del Museo del Prado. Bibliografía completa|argitaletxea=Museo del Prado|hizkuntza=Es|url=https://www.museodelprado.es/aprende/investigacion/estudios-y-restauraciones/recurso/jose-milicua-1921-2013-historiador-del-arte-y/108aac80-33b9-47c7-a45b-b012b5570ff9}}</ref> * [[Luis Peña Gantxegi]] (1926-2009) arkitektoa. [[Haizearen orrazia|Donostiako Haizearen orraziaren]] egilea,<ref>{{erreferentzia|izenburua=Luis Peña fue la figura más destacada de la arquitectura vasca durante más de cuarenta años de intensa e ininterrumpida trayectoria profesional.|argitaletxea=La casa de la arquitectura.es|hizkuntza=Es|url=https://lacasadelaarquitectura.es/recurso/luis-pea-ganchegui/d5f0ed85-6ded-4837-9328-f8a876930101}}</ref> * [[Ignazio Arregi|Ignazio Arregi S.J.]] (1931-2020), jesuita eta kazetaria,<ref>{{erreferentzia|izenburua=Ignazio Arregi Zendoia|argitaletxea=Alberdania|url=https://www.alberdania.net/autores/ignazio-arregi-zendoia/}}</ref> * Miguel Angel Arzuaga (1925-1960), Oñatiko paisaia-margolaria<ref>{{erreferentzia|abizena=Kortadi, Edorta|urtea=2010|izenburua=Miguel Angel Arzuaga|argitaletxea=Oñatiko Udala|orrialdeak=23-43|ISBN=978-84-935841-5-3}}</ref> * [[Eli Galdos]] (1934-2007), injinerua, eta politakaria, Oñatiko alkate izan zen demokraziako lehen hiru agintaldietan, eta baita [[Eusko Jaurlaritza|Eusko Jaurlaritzako]] Herrizaingoko sailburuorde eta Gipuzkoako Foru Aldundiko [[Ahaldun nagusi|ahaldun nagusia]].<ref>{{erreferentzia|abizena=Bikuña, Mireia|urtea=2009|izenburua=EAJren 75 hautagai omenduko dituzte zapatuan|argitaletxea=Goiena|url=https://goiena.eus/oinati/1386609027252-eajren-75-hautagai-omenduko-dituzte-zapatuan}}</ref> * [[Luis Maria Intza]] (1934-2018) erlezaintza eta apiterapiaren bultzatzailea<ref>{{erreferentzia|abizena=Zubiria Kamino, Pello|urtea=2018|izenburua=Luis Mari Intza hil da|argitaletxea=Argia|url=https://www.argia.eus/albistea/luis-mari-intza-hil-da-erlezaintza-eta-apiterapiaren-bultzatzaile-suharra}}</ref> * [[José Ramón Elizondo]] (1942 - 2020) sukaldaria,<ref>{{erreferentzia|abizena=Lapitz, Juan José|urtea=2016|izenburua=Homenaje a José Ramón Elizondo|argitaletxea=El Diario Vasco|hizkuntza=Es|url=https://www.fecoga.com/hemeroteca/detalle/noticia/homenaje-a-jose-ramon-elizondo/}}</ref> * [[Juan Carlos Irizar]] (1951-2021), piano-jotzailea eta musikagilea.<ref>{{erreferentzia|abizena=Arozamena Ayala, Ainhoa|izenburua=Juan Karlos Irizar Ortuzar|argitaletxea=Auñamendi Eusko Entziklopedia|hizkuntza=Es|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/irizar-ortuzar-juan-carlos/ar-70052/}}</ref> === Gaur egungoak === *[[Jose Antonio Villar]] (1939), aktore eta abeslari "''Ez dok Amairu''" mugimenduan,<ref>{{erreferentzia|abizena=Estornés Zubizarreta, Idoia|urtea=2021|izenburua=Ez Dok Amairu|argitaletxea=Auñamendi Eusko Entziklopedia. Eusko Ikakuntza|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/ez-dok-amairu/ar-43522/}}</ref> *[[Paulo Agirrebaltzategi]] (1942) idazle, irakasle eta [[Jakin]] aldizkariko sortzailea,<ref>{{erreferentzia|urtea=2018|izenburua=Paulo Agirrebaltzategi|argitaletxea=Ediciones franciscanas Arantzazu|url=https://edicionesfranciscanasarantzazu.com/autor/paulo-agirrebaltzategi/?v=12470fe406d4}}</ref> *[[Félix Ibarrondo Ugarte]] (1943) musikagilea,<ref>{{erreferentzia|abizena=Oihana Elorza Gorostiza|urtea=2020|izenburua=Manuel Lekuona sarirako aurkeztu dute Felix Ibarrondo oñatiarra|argitaletxea=Goiena}}</ref> *[[Jerardo Elortza]] (1944), idazlea, historialaria eta hizkuntzalaria.<ref>{{erreferentzia|abizena=Biain Berraondo, Iñigo|urtea=2018|izenburua=Jerardo Elortzarekin berbetan|argitaletxea=Oñatiko Udala|orrialdeak=27-117|ISBN=L.G. SS 1382-2018}}</ref> *Lourdes Idoiaga (1951), Oñatz Kultur Elkarteko sortzailea eta Oñatiko alkate ohia,<ref>{{erreferentzia|izenburua=Lourdes Idoiaga, Oñatiko alkatetzarako hautagaia|argitaletxea=EAJ.PNV}}</ref> *[[Santi Idigoras]] (1953), [[Real Sociedad|Donostiako Erreale]]<nowiki/>ko futbolari ohia, Espainiako Liga irabazi zuen, eta bertako selekzioarekin jojatzera iritsi zen.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Santiago Idigoras Bilbao|argitaletxea=Archivo histórico. Real Sociedad de Fútbol|hizkuntza=Es|url=https://www.realsociedad.eus/es/historical-file/player/16}}</ref> *[[Jon Zelaia|Jon Zelaia Mendizabal]] (1954), idazlea eta<nowiki/> musikaria,<ref>{{erreferentzia|izenburua=Música y Política: Mesa redonda y audición|argitaletxea=EHU/UPV|hizkuntza=Es|url=https://www.ehu.eus/eu/web/cpa/mintegiak/-/asset_publisher/OgK2/content/musicaypolitica}}</ref><gallery mode="packed" heights="160"> Fitxategi:Félix Ibarrondo.jpg|Félix Ibarrondo Fitxategi:AgirrebaltzategiUEU84.jpg|Paulo Agirrebaltzategi Fitxategi:Jerardo Elortza 2004.jpg|Jerardo Elortza Fitxategi:Santi Idigoras.jpg|Santi Idigoras Fitxategi:LarraitzUgarte.jpg|Larraitz Ugarte </gallery> *[[Ruper Ordorika]] (1956), musikagile, abeslari eta idazlea, Euskal Herriko berritzailerik ezagunenetakoa pok, rock eta beste musika estilo batzuk uztartuz. 2024ko [[Abadia saria]] eman zioten "Euskal kantagintza eremu berrietara eramatearren, rocka eta kantu tradizionala uztartuz, literatura eta artearekiko zubiak landuz." <ref>{{erreferentzia|abizena=Jimenez Larrea, Amaia|urtea=2024|izenburua=Ruper Ordorikari emango diote Abadia Saria|argitaletxea=Berria}}</ref> *[[Izaskun Moyua]] (1958), [[Emakunde]]<nowiki/>ko zuzendari ohia.<ref>{{erreferentzia|urtea=2005|izenburua=Izaskun Moyúa toma posesión de su cargo como nueva directora de Emakunde,|argitaletxea=EAJ-PNV}}</ref> *[[Xabier Etxaniz Erle|Xabier Etxaniz Erl]][[Xabier Etxaniz Erle|e]] (1961) ida<nowiki/>zle eta [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHUko]] irakaslea, *[[Lourdes Bedia]] (1961) aktorea, <nowiki/> *[[Iñaki Aldekoa Beitia|Iñaki Aldek]][[Iñaki Aldekoa Beitia|oa]] (1961), [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHUko]] i<nowiki/>rakaslea, eta [[Euskaltzaindia#Euskaltzain urgazleak|euskaltzain u]][[Euskaltzaindia#Euskaltzain urgazleak|rgazlea.]] *[[Gerardo Markuleta]] (1963), idaz<nowiki/>lea eta itzultzailea, *[[Pruden Gartzia]] (1964), [[euskaltzain urgazle|euskalt]]<nowiki/>[[euskaltzain urgazle|zain urgazle]]a, eta [[Azkue biblioteka|Azkue Libur]][[Azkue biblioteka|utegiko]] zuzendaria. *[[Bixente Atxa]] (1965), [[Mondragon Unibertsitatea|Mondrago]][[Mondragon Unibertsitatea|n]]<nowiki/> [[Mondragon Unibertsitatea|Unibertsitateko]] errektorea.<ref>{{erreferentzia|abizena=Jokin Bereziartua Lizarazu|urtea=2015|izenburua=Bixente Atxa: "MU-ren proiektua indartsua da; gogotsu, ilusioz eta errespetuz ekin diot"|argitaletxea=Goiena|url=https://goiena.eus/debagoiena/1424347370021-bixente-atxa-mu-ren-proiektua-indartsua-da-gogotsu-ilusioz-eta-errespetuz-ekin-diot}}</ref> <gallery mode="packed" heights="160"> Fitxategi:Goiena-exegoien-ordorika.jpg|Etxegoien eta Ordorika Fitxategi:Maria Cruickshank 2014.jpg|Maria Cruickshank Fitxategi:Bixente Atxa (cropped).jpg|Bixente Atxa Fitxategi:Itziar Ugarte Irizar. kazetari eta idazle oñatiarra.jpg|Itziar Ugarte Fitxategi:Malen Osa. Mendi lasterketaria.jpg|Malen Osa </gallery> *[[Fermin Etxegoien|Fermin Etxeg]][[Fermin Etxegoien|oien]] (1966), idazl<nowiki/>e eta irrati-esataria,<ref>{{erreferentzia|abizena=Hirinet|urtea=2014|izenburua=Autokarabana, Fermin Etxegoien|argitaletxea=Ttipia|url=https://alea.eus/araba/1452258095043-autokarabana-fermin-etxegoien}}</ref> *[[Luis Durán]] (1967), komikigilea<nowiki/>. *[[Ritxi Mendiguren|Ritxi Mendi]][[Ritxi Mendiguren|guren]] (1968), [[Athletic|Athle]]<nowiki/>[[Athletic|tic]]<nowiki/>eko futbolari ohia,<ref>{{erreferentzia|izenburua=Ricardo Mendiguren Egaña|argitaletxea=Athetic Club|hizkuntza=Es|url=https://www.athletic-club.eus/jugadores/ricardo-mendiguren-egana}}</ref> *[[Jon Odriozola|Jon Odriozola Mugarza]] (1970), <nowiki/>txirrindulari profesional ohia.<ref>{{erreferentzia|urtea=2001|izenburua=Odriozola, de Ibanesto.com, se adjudica la subida a Urkiola|argitaletxea=Libertad Digital|hizkuntza=Es|url=https://www.libertaddigital.com/deportes/2001-08-12/odriozola-de-iibanestocomi-se-adjudica-la-subida-a-urkiola-39855/amp.html}}</ref> *[[Jon Aiastui]] (1971), idazlea, <nowiki/> *[[Larraitz Ugarte]] (1976), legela<nowiki/>ri eta politikaria.<ref>{{erreferentzia|abizena=Arana Begiristain, Goiatz|urtea=2012|izenburua=Larraitz Ugarte: "Debagoienari lagundu nahi diogu duen maila ekonomikoari eutsi diezaion"|argitaletxea=Goiena|url=https://goiena.eus/debagoiena/1386609249729-larraitz-ugarte-debagoienari-lagundu-nahi-diogu-duen-maila-ekonomikoari-eutsi-diezaion}}</ref> *[[Iker Martinez de Zuazo|Iker Martinez de]] [[Iker Martinez de Zuazo|Zuazo]] (1977),<nowiki/> musikaria.<ref>{{erreferentzia|abizena=Rodríguez Vidondo, Carlos|urtea=2021|izenburua=Iker Martínez de Zuazo: «Hace veinte años te mandaban a la mierda si hacías pop en euskera, ahora no hay complejos|argitaletxea=El Diario Vasco|url=https://www.diariovasco.com/culturas/musica/iker-martinez-zuazo-musico-20211004173952-nt.html}}</ref> *[[Idoia Etxeberria Elortza|Idoia Etxeberria]] (1977), idazl<nowiki/>e eta kazetaria.<ref>{{erreferentzia|abizena=Altube Arrese, Mirari|urtea=2024|izenburua=Idoia Etxeberria oñatiarrak irabazi du Karmele Igartua sorkuntza lehiaketa|argitaletxea=Goiena|url=https://goiena.eus/debagoiena/1703945599729-idoia-etxeberria-onatiarrak-irabazi-du-karmele-igartua-sorkuntza-lehiaketa}}</ref> *[[Aitor Arregi Galdos|Aitor]] [[Aitor Arregi Galdos|Arregi]] (1977), [[Mondragon Unibertsitatea|Mondragon]]<nowiki/> [[Mondragon Unibertsitatea|Unibertsitateko]] irakasle eta zinemagilea.<ref>{{erreferentzia|abizena=Aranburuzabala Juldain, Aitziber|urtea=2024|izenburua=Aitor Arregi: "Oso gurea sentitzen dugu; gure izaera du"|argitaletxea=Goiena|url=https://goiena.eus/oinati/1705665766711-aitor-arregi-oso-gurea-sentitzen-dugu-gure-izaera-du}}</ref> *[[Markel Irizar|Markel]] [[Markel Irizar|Irizar]] (1980), txirrind<nowiki/>ulari profesional ohia,<ref>{{erreferentzia|abizena=Azkarate Beitia, Sergio|urtea=2011|izenburua=Markel Irizar... Ole!|argitaletxea=Goiena|url=https://goiena.eus/oinati/1386609082737-markel-irizar-ole}}</ref> *[[Mikel Sagarzazu]] (1988) bikoizt<nowiki/>ailea.<ref>{{erreferentzia|abizena=Santos, Maialen|urtea=2020|izenburua=Mikel Sagarzazu, ahotsak bikoizten diharduen oñatiarra|argitaletxea=Goiena|url=https://goiena.eus/oinati/1598944157217-mikel-sagarzazu-ahotsak-bikoizten-diharduen-onatiarra}}</ref> *[[Maria Cruickshank|M]][[Maria Cruickshank|aría Cruickshank]] (1989) aktor<nowiki/>ea, *[[Itziar Ugarte|Itziar Ugarte Irizar]] (1995) ka<nowiki/>zetaria eta idazlea.<ref>{{erreferentzia|abizena=Aranburuzabala Juldain, Aitziber|urtea=2022|izenburua=Itziar Ugarteren liburuak, Espainiako Kritikaren Saria|argitaletxea=Goiena|url=https://goiena.eus/oinati/1651054125251-itziar-ugarteren-liburuak-espainiako-kritikaren-saria}}</ref> *[[Malen Osa]] (<nowiki/>2002) mendi eskiatzai<nowiki/>lea eta lasterkaria, 2024<nowiki/>ko denboraldiko sailkapen orokorrean hi<nowiki/>rugarren bukatu zuen "Mendi lasterketen Munduko Urrezko Txapelketan" (''Golden Trail World Series'').<ref>{{erreferentzia|abizena=Urtzelai, Xabier|urtea=2024|izenburua=Malen Osa. Trail-ak asko lagundu dit urte gogor hau kudeatzen|argitaletxea=Goiena egunkaria|url=https://goiena.eus/oinati/1729766621695-malen-osa-trail-ak-asko-lagundu-dit-urte-gogor-hau-kudeatzen}}</ref> == Anaitzeak == Oñati ondorengo herri eta hiriekin anaituta dago:<ref>https://www.oñati.eus/es/la-localidad</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=Zumalde, Iñaki|urtea=1998|izenburua=Los Oñate en México y Nuevo México|argitaletxea=Oñatiko Udala - Zacatecaseko Udala|orrialdea=3|ISBN=84-921814-1-9.|hizkuntza=Es}}</ref> {| class="wikitable" | * {{banderaikur|Mendebaldeko Sahara}} Gleibat<nowiki/> El Fula ([[Mendebaldeko Sahara]]) * {{banderaikur|Frantzia}} [[Châteaubernard|Châteaubernar]]<nowiki/>[[Châteaubernard|d]] ([[Frantzia]]) * {{banderaikur|Argentina}} José C. Paz ([[Argentina]]) * {{banderaikur|Mexiko}} [[Guadalajara (Mexiko)|Guadalajara]] ([[Mexiko]]) * {{banderaikur|Mexiko}} [[Zacatecas Hiria|Zac]]<nowiki/>[[Zacatecas Hiria|atecas]] ([[Mexiko]]) |} == Argazki galeri<nowiki/>a == <gallery> Irudi:Oñate - Iglesia de San Miguel 09.jpg|[[San Migel eliza (Oñati)|San Migel parrokia]]. Irudi:Oñate - Monasterio de Bidaurreta 1.jpg|[[Bidaurretako Santa Klara monasterioa|Bidaurreta monasterioa]]. Irudi:Oñate - Universidad 23.jpg|[[Oñatiko Unibertsitatea]]. Irudi:Oñati, Ayuntamiento.JPG|[[Oñatiko udaletxea|Oñatiko]] <nowiki/>[[Oñatiko udaletxea|udaletxea]]. Irudi:Lazarraga jauregia (Oñati), iparraldetik ikusita.JPG|[[Lazarraga dorrea eta jauregia (Oñati)|Lazarraga jauregia]]. Irudi:OTADUI1.JPG|[[Otadui Jausoro etxea]]. Irudi:Oñate - Palacio Antia 2.jpg|[[Antia jauregia]]. Irudi:GARIBAI4.JPG|[[Garibai dorretxea|Ga]]<nowiki/>[[Garibai dorretxea|ribai dorretxea]]. Irudi:Zumeltzegi (1988).jpg|[[Zumeltzegi dorrea]]. Irudi:Arantzazuko santutegiko ikuspegia.jpg|[[Arantzazuko santutegia]]. </gallery> == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{Atari|Gipuzkoa|Gipuzkoa}} * [http://www.oinati.org Oñatiko Udalaren webgunea] * {{es}} [http://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/onati/ar-110918/ «Oñati»], ''Auñamendi Eusko Entziklopedia''. * [https://goiena.eus/oinati/ Oñatiko albisteak Goienan] * [http://olaitturri.blogspot.com/ Olaitturri Kultur Elkartea] {{autoritate kontrola}} {{Oñatiko auzo aurkibidea}} {{Debagoieneko udalerri aurkibidea}} {{Gipuzkoako udalerri aurkibidea}} [[Kategoria:Oñati]] puhsmq2xaejgfhc9y6aaaijfik58j0x 0 6889 9998377 9989470 2024-12-13T12:07:59Z 88.15.75.16 /* Arteagar ospetsuak */ 9998377 wikitext text/x-wiki {{argitzeko|Busturialdeko udalerriari|Arteaga (argipena)}} {{Bizkaiko udalerri infotaula | izena = Gautegiz Arteaga | bandera = ez | armarria = Escudo de Gautegiz Arteaga.svg | nongo = Gautegiz Arteagako | ofiziala = Gautegiz Arteaga | eskualdea = [[Busturialdea]] | postakodea = 48314 | irudia = Arteaga (Vizcaya).jpg | irudiaren testua = Herriaren ikuspegia Portu auzotik. Goi-ezkerraldean Ereñozar mendia. | kokapena = Bizkaia municipalities Gautegiz Arteaga.PNG | koordenatuak = {{koord|43|21|15|N|2|38|53|W|region:EH-BI_type:city(905)|display=inline,title|title=Gautegiz Arteaga}} | garaiera = 45 | azalera = 13.57 | biztanleria =900 (2024) | bizt_urtea = | dentsitatea =66.61 biztanle/km²-ko (2024) | distantzia = 38 | euskaldunen ehunekoa = 81.09 (2021) | sorrera = | herritarra = arteagar / artiar | alkatea = Patrik Saitua Betanzos (EAJ) | oharrak = | webgunea = http://www.gautegizarteaga.com/ }} '''Gautegiz Arteaga'''<ref>{{EuskaltzArauErref | arau-zk = 145 | arau-izenb = Bizkaiko herri izendegia}}</ref> [[Bizkaia|Bizkaiko]] iparraldeko [[udalerri]] bat da, [[Busturialdea]] eskualdekoa. Izen konposatua izan arren, Arteaga bezala da ezaguna; tokiko euskaran "Artia" deritze. [[Ereñozar]] tontorraren magalaren eta [[Oka (ibaia)|Oka]] ibaiaren artean dago kokaturik, itsasertzetik ez oso urruti. 2024ko erroldaren arabera 900 biztanle ditu. == Geografia == === Ingurune naturala eta klima === ==== Itsasadarra ==== Udalerri hau [[Urdaibai]]ko biosfera erreserbaren barnean dago. Herria errepidearen bi alboetan zehar hedatzen da eta bertan biltzen dira biztanle gehienak. Bestela, [[Gernikako itsasadarra]]ren ezkerraldean dago kokatuta. Bertan, [[Euskal Herria]]n oraindik ikusgai dagoen [[marea-errota]] bakarrenetarikoa dugu, [[Koba Errota]] izenekoa. ==== Klima ==== Gautegiz Arteagako klima ozeaniko hezea da, korronte bero baten eraginarekin, eta urte osoan tenperatura lasaiekin. Iparreko eta ipar-mendebaldeko haizeak ohikoak dira urte osoan. [[Euri]]ak udazkenean eta udaberrian ugariak izaten dira, negu onberarekin eta uda ez oso beroekin. [[Itsaso]]ko brisek tenperaturetan eragina dute urte osoan, eta barrualdeko beroak nekez iristen dira kostaldera udan. === Mugakideak === Iparraldean [[Ibarrangelu]]ko udalerriarekin egiten du muga, ekialdean [[Ereño|Ereñorekin]] eta hegoaldean [[Kortezubi]]rekin. Mendebaldean Mundakako Itsasadarrarekin egiten du muga. Era berean, Oka ibai hortaz bestalde mugakide dituen udalerriak [[Forua]], [[Murueta]], [[Busturia]] eta [[Sukarrieta|Samikola]] dira. === Auzoak === Herriaren buru den auzoa [[Zelaieta (Gautegiz-Arteaga)|Zelaieta]] da, eta bertan daude udaletxea, jolasgunea, kulturretxea eta herriko plaza. Horrez gain, auzo hauek ditu: [[Basetxeta]], [[Isla Goikoa]], [[Isla Bekoa]], [[Kanala (Gautegiz-Arteaga)|Kanala]], [[Muruetagane]], [[Orueta (Gautegiz-Arteaga)|Orueta]], [[Ozollo]], Aldamiz, Portu, Muniategi, Agirreta, Mendialdua Arteaga-Uria eta [[Tremoia]]. Kanalako auzoa [[Mundakako itsasadarra|Mundakako itsasdarraren]] bestaldean kokatzen den Sukarrieta udalerriarekin partekatzen du, auzo guztia [[Samikola|samikolar]] [[Barrendegi|barrendegiz]] beteta dagoelarik. == Toponimia == Elizatearen izena antzina bertan kokatzen ziren bi dorretxeen izenetatik eratorria da: Gautegiz dorretxea (desagertua) eta Arteagako Erdi Aroko dorretxea, zeinaren gainean gaur egungo [[Arteagako gaztelua|Arteagako Gaztelu]] modernoa eraiki zen. "Gautegiz", -iz amaiera duten euskal toponimoen seriekoa da. [[Julio Caro Baroja]]<nowiki/>k toponimo horietako gehienak latinezko -icus deklinatuari lotutako izen propio batetik zetozela defendatzen zuen. Caro Barojak uste zuen euskal eremuko -oz, -ez eta -iz atzizkiak lekuaren jabetza adierazteko toponimoak zirela, eta jatorria [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] edo [[Erromatar Inperioa]]<nowiki/>ren garaitik etor zitekeela. Gautegizen kasuan, Caro Barojak proposatu zuen balizko Gautius batetik etor zitekeela, [[latin]]<nowiki/>ezko izen dokumentatu batetik. Horrela, Gautius izenari latinezko -icus atzizkia gehitzen bazaio, Gauticus lor daiteke. Gauticus Gautiusen semea ere izan liteke. Gauticus eta bere ondorengoei dagokiena Gautici izango litzateke. Gautici horretatik "Gautegiz" toponimoa erator zitekeen: Gautici->Gauti (gi) ci->Gautegici->Gautegiz. "Arteaga", bestalde, fitonimoa da, eta artea zuhaitzen lekua esan nahi du; artea hitzari -aga atzizki lokatiboa gehituz gero sortzen dena. [[Elizate|Elizatea]] "Arteagako Gautegiz" deitu izan da tradizioz, baina beti egon da "Arteaga" izendatzeko joera. 1842ko erroldan eta 1877tik 1950era bitarteko erroldetan Arteaga deitu zitzaion ofizialki udalerriari. 1857ko eta 1860ko erroldetan, baita 1960ko eta 1991ko errolden artean ere, Gautéguiz de Arteaga izena hartu zuen. 1996an, udalak, gaur egun ofiziala den euskarazko izendapena hartu zuen: Gautegiz Arteaga. == Historia == === Historiaurrea === ==== Paleolitoa ==== Gautegiz Arteagan gutxienez duela 36 mila urte inguruko giza-aztarnak aurkitu izan dira, bereiziki [[Antoliñako koba|Antoliñako Koba]] izeneko haitzuloan. Bertan, [[Aurignac aldi|Aurignac]], [[Gravette aldia|Gravette]], [[Solutre aldia|Solutre]] eta [[Madeleine aldia|Madeleine]] [[Historiaurre|historiaurreko]] aldietako hondakinak aurkitu dituzte (duela 34.000 eta 11.500 urte artekoak, alegia). Besteak beste, horman atzamarrarekin eginiko orbain gorri bat eta orein baten irudiarekin apaindutako perkutorea aurkitu dira. Aztarnategia ez zen era egonkorrean okupatua izan, hedadura handiko territorio batean aldixka okupatzen zuten haitzuloa baitzen. Izan ere, bizitza nomada zeramatzaten giza ehiztari-biltzaile hauek [[Urdaibai]], [[Durangaldea]], [[Arabako lautada]], [[Trebiñu]], [[Sakana]] eta [[Urbasa]] artean mugitzen ziren, [[suharri]]<nowiki/>z egindako tresneria berdintsuak erakutsi duenez. Egonkorki erabili ez arren, kobazuloa modu jarraituan erabili zuten 15 mila urtetan zehar, bizimodu berdintsua eramanez urte guzti horietan, azken Solutre aldian izan ezik (duela 18 mila urte), klima hozte bortitz batera egokitu behar izan baitziren. Bestalde, udalerrian beste 4 aztarnategi prehistoriko identifikatu dira. Gainera, mugakide duen Kortezubiko udalerrian [[Santimamiñe]] leize garrantzitsua aurkitzen da, k.a 14 mila eta 9 mila urteen artean okupatua izan zena. Beraz, Gautegiz Arteagako lurrak ustiatu eta haitzuloak okupatu zituzten gizakiak Santimamiñeko koba okupatu zutenak berdinak edo haien ondorengoak izan zirela egiaztatu daiteke. Ikerketa genetikoek erakutsi dutenez, Gautegiz-Arteagako gaurko biztanleak inguruko kobazuloetan bizi zirenen oinordeko zuzenak dira. ==== Burdin Aroa ==== Herrian aro sedentario honetako aztarnak aurkitu ez diren izan arren, [[Arrolako oppiduma|Arrola]]<nowiki/>ko herri gotortutik oso gertu aurkitzen da. Beraz, [[oppidum]] hura okupatu zuten gizakiek Gautegiz Arteagako lurrak ustiatuko zituztela suposatu daiteke. === Antzinaroa === [[Erromatar Inperioa|Erromatar]] garaiko aztarnak herrian bertan aurkitu ez badira ere, distantzia gutxira dagoen [[Forua]]<nowiki/>ko udalerrian [[Foruko erromatar herrixka|erromatar herrixka]] baten hondakinak agertu izan dira, [[I. mendea|I.]] eta [[V. mendea|V. mendeen]] artekoak. Gainera, garai hortako [[Mundaka]] eta [[Sukarrieta]] artean kokaturiko itsas trafikoaren [[Kabotaje|kabotai]] gisa erabilia izan zen gune bat ere dugu, Portuondo izenekoa. Hori ez ezik, [[Bermeo]] eta [[Busturia]] arteko [[Sollube]] mendiaren magalean erromatar garaiko [[Nekropoli|nekropolia]] ere identifikatu izan da, [[Tribisburu]] izenekoa. Beraz, esan dezakegu Gautegiz Arteagaren inguru geografikoa [[Antzinaroa|antzinaroan]] zeharo okupatua izan zela, eta batez ere erromatar kultura barreiatu zela eskualdean. === Erdi Aroa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Urdaibai.org. Urdaibaiko Galtzagorriak|url=https://www.urdaibai.org/eu/arkitektura/arteagako.php|aldizkaria=www.urdaibai.org|sartze-data=2024-11-27}}</ref> === Elizatearen lehen pausoak garai honetan kokatu behar ditugu. Izan ere, X-XII. mendeen bitartean San Antolin tenplua eraiki zen Antolinatxa muinoaren magalean, Andra Mariaren Zeruratzea parrokiaren ([[XII. mendea]], [[1620]]<nowiki/>an handiagotua) aurrekari izan zena, iturri zaharren arabera "Gautegiz-ko parrokiaren jatorrizko eliza". Jakina dugu ere, [[VIII. mendea|VIII. mendean]] Gonzalo Fuerte de Noreñak eta bere seme Fortún Ordoñezek Gautegizko gotorretxea egin zutela, eta mende bi geroago, [[914]]<nowiki/>an, Sancho García de Noreñak Arteagako [[Oinetxe|oinetxea]] eraiki zuen. Bi oinetxe hauek ematen diote izena egungo udalerriari. [[1357]]<nowiki/>an Gaztelako Pedro erregeak Arteagako oinetxeko oinordekoak erailtzerakoan, oinetxea Martin Roiz, Arteaga eta Abendañoko bigarrenaren eskuetan geratu zen. [[1395]]<nowiki/>ean, Gautegizko eta Arteagako leinuen arteko gatazkak piztu ziren errota batzuen jabetza zela medio, liskarrak odol isuriraino helduz. [[Leinu gerrak|Bando Guden]] testuinguruan, Arteagarrek oinetxe indartsua sortzeko, beste leinudun oinetxekoekin lotzen aritu zen, ezkontzen bidez; Mendatako Albizkoa edota Foruako Urdaibaikoarekin, besteak beste. [[1468]]<nowiki/>ko ekainean, urte horretako tentsioak zirela medio, Juan Alonso, Muxikako jaunak, Arteagarra desafiatu zuen Errenteriako ([[Gernika-Lumo|Gernika)]] zelaietan; lehenak bi mila gizon ekarri zituen eta Arteagatarrek, mila. Hildako ugari egon ziren Errentariako guda hartan, tartean Joannes Arteaga. Gainera, Fortun Arteaga buruzagia atxilotu zuten. Gainera, Arteagatarren oinetxea erasotu eta suntsitu zuten. Bizirik geratu zirenak [[Arratia|Arratiara]] edo [[Gipuzkoa|Gipuzkoara]] alde egin behar izan zuten, ez zen ia arteagatarren aldeko batere geratu. Fortun Garcia Arteagak, gatibualdia amaitu eta gero, apurka-apurka, dorretxea zaharberritzen eta militarki ezinhobeto egokitzen aritu zen, errebantxa nahian, [[1476]]<nowiki/>an lanak amaitu zituelarik. Arteagatarrek, Errenterian galdutako borrokatik zortzi urtera, lortu zuten Muxikako bere aurkariari erronka jotzea. Arteagarrek bere agindupean ondokoak bildu zituen: Urdaibai ([[Forua|Foruan]]), [[Albiz]], Mezeta, [[Barrutia (Arratzu)|Barrutia]], Zubiaur, Sagarminaga eta [[Madariaga dorretxea|Madariaga]]. Muxikakoen aliatuak ondokoa ziren: [[Butroe (familia)|Butroi]], Aretxunaga, Yartza, [[Ugarte dorretxea|Ugarte]], [[Kadaltso dorretxea|Kadalso]], Getxo eta [[Martiartu Dorrea|Martiartu]]. Borroka hau egungo Gautegiz Arteagako udalerriko hego zelaietan (Lezertu baserri inguruan, [[Orueta (Gautegiz-Arteaga)|Orueta]] auzoan, [[Zelaieta (Gautegiz-Arteaga)|Zelaietan]] eta [[Ozollo|Ozollon]]) gertatu zen, Arteagarrak gailendu zirelarik. Apur bat beranduago bakea etorri zen. Arteagatarren etxea, apurka-apurka, gainbeheran joan zen, bere jabe eta jaunek mendeetan zehar, ospea lortzeko nahietan Espainiako gorteari so egiten zietelako, dorretxeari jaramonik egin gabe. Gutxinaka, beraz, erabilera militarra galdu, eta [[XVIII. mendea|XVIII. mendearen]] erdialdetik aurrera, bere dorretxe nagusia nekazal-etxe bihurtu zen. Halere, oraindik besteak baino apur bat garaiagoa zen eta kanpoko horma eta bere lau kubo edo [[almena]]<nowiki/>dun torreoiak ukitu gabe geratu ziren. === Aro Modernoa === === Aro Garaikidea === == Ekonomia == == Demografia == Gautegiz Arteaga nekazal herria izan da beti. Hori dela eta, demografia egonkor pixka bat gorakorra mantendu zuen 1940. urtera arte. Izan ere, [[Espainiako Gerra Zibila|Espainiako Gerra Zibilak]] arteagar demografian eragina izan zuen, 300 bat biztanle galduz (heriotzek, migrazioek zein erbesteratzeek eraginda). Hortik aurrera, etengabeko biztanle galera bat jasan zuen herriak, industrializazio prozesuaren eraginez lehen sektoreak indarra galdu baitzuen (garaiko Gautegiz Arteagako ekonomia sektore nagusiena). Arteagarrek gune industrial handiagoetara egin zuten alde, gehienek hurbileko Gernikara, eta beste batzuek Bilbora zein Eibarrera. Hortaz, 1991. urtean gutxiengo biztanleria izatera iritsi zen (752). Hortik aurrera, zerbitzuetan oinarritutako herri bilakatu da, eta gutxinaka, 3 hamarkadetan, 150 biztanle berreskuratu ditu, egun 900 izateraino.{{Barra bertikalen grafikoa |izena=Gautegiz-Arteagako biztanleria |altuera=300 |zabalera=650 |1842|622|1877|1313|1887|1260|1897|1392|1900|1367|1910|1418|1920|1418|1930|1515|1940|1279|1950|1268|1960|1107|1970|1011|1981|758|1991|752|2001|843|2011|903|2016|846|2019|854|2022|884|2024|900}} == Politika == [[Fitxategi:Gautegiz Arteaga - Ayuntamiento 3.jpg|thumb|eskuinera|275px|Gautegiz Arteagako udaletxea]] === 2011 eta 2015ko udal hauteskundeak === [[2011ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2011ko maiatzaren 22ko hauteskundeen]] emaitzen ondorioz Gautegiz-Arteagako [[Euzko Alderdi Jeltzalea|Euzko Alderdi Jeltzaleko]] Juan Felix Naberan izan zen hautatua alkate gisa. 2015ean berrautatua izan zen berriro ere. {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2011ko maiatzaren 22 |alderdia1 = [[Euzko Alderdi Jeltzalea]] (EAJ) |kolorea1 = #CCFC66 |zinegotziak1 = 4 |botoak1 = 317 |ehunekoa1 = 53,64 |alderdia2 = [[Bildu]] |kolorea2 = #9bd225 |zinegotziak2 = 3 |botoak2 = 235 |ehunekoa2 = 39,76 |alderdia3 = [[PSE-EE|Euskadiko Alderdi Sozialista]] (PSE-EE(PSOE)) |kolorea3 = #F8C080 |zinegotziak3 = 0 |botoak3 = 13 |ehunekoa3 = 2,2 |alderdia4 = [[Euskadiko Alderdi Popularra|Alderdi Popularra]] (PP) |kolorea4 = #7cc1ff |zinegotziak4 = 0 |botoak4 = 1 |ehunekoa4 = 0,17 |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] |data_a=2015ko maiatzaren 24|zinegotziak1_a=5|zinegotziak2_a=2|zinegotziak3_a=0|zinegotziak4_a=0|botoak1_a=352|ehunekoa1_a=64,35|botoak2_a=172|ehunekoa2_a=31,44|botoak3_a=3|ehunekoa3_a=0,55|botoak4_a=0|ehunekoa4_a=0,00}} === 2019 eta 2023ko udal hauteskundeak === 2019an Naberanek berriz ere irabazi zituen hauteskundeak, eta 2023rarte, hiru legegintzaldi bete zituen alkatetzan.[[2023ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2023ko maiatzaren 28ko udal hauteskundeen]] geroztik Gautegiz-Arteagako alkatea [[Euzko Alderdi Jeltzalea|Euzko Alderdi Jeltzaleko]] Patrik Saitua Betanzos da. {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2019ko maiatzaren 26 |alderdia1 = [[Euzko Alderdi Jeltzalea]] (EAJ) |kolorea1 = #CCFC66 |zinegotziak1 = 5 |botoak1 = 346 |ehunekoa1 = 62,01 |alderdia2 = [[Euskal Herria Bildu]] |kolorea2 = #9bd225 |zinegotziak2 = 2 |botoak2 = 189 |ehunekoa2 = 33,87 |alderdia3 = [[PSE-EE|Euskadiko Alderdi Sozialista]] (PSE-EE(PSOE)) |kolorea3 = #F8C080 |zinegotziak3 = 0 |botoak3 = 11 |ehunekoa3 = 1,97 |alderdia4 = [[Euskadiko Alderdi Popularra|Alderdi Popularra]] (PP) |kolorea4 = #7cc1ff |zinegotziak4 = 0 |botoak4 = 2 |ehunekoa4 = 0,36 |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] |data_a=2023ko maiatzaren 28|zinegotziak1_a=4|zinegotziak2_a=3|zinegotziak3_a=0|zinegotziak4_a=0|botoak1_a=301|ehunekoa1_a=53,08|botoak2_a=235|ehunekoa2_a=41,44|botoak3_a=8|ehunekoa3_a=1,41|botoak4_a=5|ehunekoa4_a=0,88}}[[2024ko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeak|2024ko apirilaren 21eko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeen]] emaitzak ondorengoak izan ziren: * Euzko Alderdi Jeltzalea: 260 bozka (%46,68) * Euskal Herria Bildu: 248 bozka (%44,52) * Euskadiko Alderdi Sozialista - Euskadiko Ezkerra: 14 (%2,52) <nowiki>*</nowiki>(Soilik %2-tik gorako bozkak jaso zituzten alderdiak plazaratu dira). == Kultura == === Euskara === Gautegiz-Arteagan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gautegiz-Arteaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/gautegiz-arteaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-09}}</ref> Busturialdeko hizkera<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Busturialdekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/tartekoa-m/busturialdekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-09}}</ref> da nagusi, mendebaldeko euskararen aldaera. 2021ko datuen arabera, %81,09-koa zen herriko euskaldunen kopurua. Euskararen kale-erabilera, berriz, %62,27-an kokatzen zen 2016an. [[Fitxategi:729-Udalerri euskaldunak eta Uema.svg|thumb|406x406px|[[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|UEMA]]<nowiki/>n dauden eta egon litezkeen herriak. (Iturria: [[Berria]])]] Ez da kidea baina [[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|Udalerri Euskaldunen Mankomunitateko]] kidea izateko baldintzak betetzen ditu Gautegiz Arteagak. Izan ere, euskal hiztunen portzentajea ''% 70etik'' gora duten herriak egon daitezke [[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|UEMA]] Mankomunitatean. Beheko bideoan Pilartxu Etxabe artegarraren adierazpenak entzun daitezke, tokiko euskaran, garaiko Gautegiz Arteagako herri eskolari buruz eta hezkuntzari buruz hizketan.[[Fitxategi:Gautegiz-Arteagako Pilartxu Etxabe.webm|thumb|275x275px|Gautegiz-Arteagako Pilartxu Etxabe<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Etxabe Zubizarreta, Pilartxu - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/gautegiz-arteaga/hizlariak/pilartxu-etxabe-zubizarreta/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2019-01-04}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|url=https://ahotsak.eus/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2019-01-04}}</ref> proiekturako)]] ===Herri eskola=== Montorre Herri Ikastetxea izeneko [[Eskola txiki|eskola publiko txiki]] bat dago Arteagan, Mendialdua auzoan kokatzen dena. [[Haurtzaindegi|Haurtzaindegia]], [[Haur hezkuntza|Haur Hezkuntza]] eta [[Lehen hezkuntza|Lehen Hezkuntza]] barnebiltzen ditu eskolak. Egun, [[Busturialdea|Busturialdeko]] zein [[Bizkaia|Bizkaiko]] eskolarik txikiena dugu, soilik 21 ikasle inguruk ikasten baitute bertan. [[1862|1862. urtean]] sortu zen "Escuela elemental" izenpean, mutilen eta neskentzako eraikin bana eraiki zelarik.[[1974]]<nowiki/>tik aurrera, sexu-bereizketari amaiera eman zitzaion eta "mutilen eskola" delakoaren eraikina, gutxinaka, erabilera gabe geratzen joan zen, [[1976]]<nowiki/>an zarratu zuten arte. Eraikin hori, Udal Liburutegi edota mediku kontsultategi gisa erabilia izan zen ondorengo urteetan. [[2007]]<nowiki/>an, eraikina guztiz eraberritu ostean, zabaldu zen berriz ere. Ordutik, Haur Hezkuntzarako gelak, [[Liburutegi|Liburutegia]], Informatika-gela eta [[Psikomotrizitate|psikomotrizitate gela]] kokatzen dira bertan. Egun, zerbitzu ugari eskaintzen ditu Montorre eskolak, hala nola; Taxi zerbitzua, [[Jantoki|Jantokia]], dohako zaintza zerbitzua, eskola ordutegitik kanpoko klase ezberdinak edota udalaren dirulaguntzak. === Jaiak === Herriko patroia San Polikarpo da, eta Urtarrilaren 26an ospatzen da. Egunean bertan meza-santua, dantza erakuskizuna, trikitixarekin alaitutako herri-hamaiketakoa, eskupilota partidak eta erromeria egoten dira. Alabaina, Arteagako jai nagusiak Antolin Deunaren bezpera egunetan ospatzen dira (abuztuaren amaierako eta irailaren hasierako egunetan). Ekintza askotariko festa-egitaraua izaten dute, ondorengo jai-egunak ospatzen dituztelarik: Gazte Eguna, Tabernazarre Eguna eta Antolin Deuna. Kontzertu, eskupilota partida, kultur-emanaldi, mozorro janzte, tortilla zein paella txapelketa bezalako ekintzek alaitzen dituzte jaiak. San Antolin egunean, irailaren 2an, Antolin Deunaren baselizara igotzen dira herritarrak, fededunek meza entzuten dute, eta ondoren, hamaiketakoa jan eta euskal dantzen girora alaitzen dute eguerdia. Azkenik, biribilketan jaisten dira baselizatik, mendian behera, herriko enparantzara heldu arte. Bestelako auzo-jaiak ere ospatzen dituzte arteagarrek, hala nola; Karmen Birjinaren eguna (uztailaren 16an) Zendokiz auzounean, edota San Lorentzo eguna (abuztuaren 10ean). ===Kultur-eragileak=== * Gazteluzar (sozietate gastronomikoa). * Artie Dantza Taldea (euskal-dantza taldea). * Gartiape Kirol Kluba (kirol-elkartea). * Antoliñape Kultur Elkartea * Artiako Gazte Asanblada * Helduen Elkartea (GAHE) * Montorrealde Guraso Elkartea == Ondasun nabarmenak<ref>[https://www.euskadi.eus/app/ondarea/udalean-eraikitako-euskal-ondarea/gautegiz-arteaga/consultaOndarea/codmun-48041/desc-gautegiz-arteaga/desceu-gautegiz-arteaga/tipoinv-1&locale=EU "Gautegiz Arteaga", Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistema].</ref><ref>[http://www.gautegizarteaga.com/es-ES/Ayuntamiento/Urbanismo/avance_2018_Planos/20_1717-PGOU_GAUTEGIZ%20ARTEAGA_AVANCE_AP10_PATRIMONIO_2018_08.pdf 2018ko PGOU, Gautegiz Arteagako Udala]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}.</ref> == === Gaztelua === {{sakontzeko|Eugenia de Montijo enperatrizaren gaztelua}} [[Fitxategi:Arteaga_Tower_small.jpg|thumb|275px|[[Eugenia de Montijo enperatrizaren gaztelua|Arteagako dorretxea]]]] Gautegiz-Arteagako eraikinik garrantzitsuena "[[Eugenia de Montijo enperatrizaren gaztelua|Arteagako dorrea]]" edo gaztelua da. [[Erdi Aroa|Erdi Aroko]] dorretxe baten hondarren gainean berreraiki zen, [[Eugenia de Montijo|Eugenia Montijokoaren]] aginduz, [[Napoleon III.a]] bere senarraren garaian. Gaur egun, jatetxe eta hotela da. 2001etik, Eusko Jaurlaritzak, Sailkatutako Kultura Ondasun gisa aitortzen du. === Urdaibai Bird Center === Oruetako auzoan, Mundakako Itsasdarraren paduraren bihotzean [[Urdaibai Bird Center]] dago, Europa mailako erreferentziazko ikerketa zentro eta museo ornitologikoa. "Naturaren museo bizi" handi bat da, jendeari irekita dagoena, hegaztien eta hauen migrazioen ikerketara eta ezaguera barreiatzera bideratuta dagoena. Ikerketarako eta zientzia dibulgaziorako den behatoki honek 2012. urtean ireki zituen ateak. Kontzientziazio eta dibulgazio lanak bisitetan egiten dira eta bertan bisitariek dibulgatzaileen esanak entzuteko aukera ez ezik, hegaztiak paduretan eta hezegunetan zuzenean behatzeko aukera dute. [[Aranzadi Zientzia Elkartea|Aranzadi Zientzia Elkarteak]] kudeatzen du === Ondare erlijiosoa === * Andra Mariaren Zeruratzearen eliza (Eleizalde auzounean) * Done Laurendi edo San Lorentzo baseliza ([[Isla Bekoa]] auzoan) * San Antolin baseliza ([[Muruetagane|Muruetagana]] auzoan) * San Roke baseliza ([[Ozollo]] auzoan) * Karmen Ama Birjina baseliza (Zendokiz auzounean) * San Bartolome baseliza ([[Isla Goikoa]] auzoan) * Santa Kurutz baseliza (Aldamiz auzoan; egun desagertua, 1950. hamarkadan eraitsia) === Ondare zibila === * Bekoetxe, Jaunsolo, Ojangoiti, Argiñene (eraitsia), Goikoetxe, Musetabe, Bidasolo, Mendotza, Naberan eta [[Ozolloaurrekoa]] baserriak. * Barrenerrota, Oiangoiti (erortzear), Ikoakone Olaldea (desagertua) eta Oleta burdinolak. * [[Koba Errota]] marea-errota, Ozollo-errota eta Portu-errota izenez ere ezaguna. * Andrabideko harrobiak. == Zerbitzuak == * Aretxederreta Kultur Etxea eta Sabin Muniategi Udal Liburutegia (Herriko Enparantza). * Udal pilotalekua eta gimnasioa (Herriko Plaza) * Mediku kontsultategia (Zelaieta auzoa, 81). * Orrazi ileapaindegia (Herriko Plaza, 4 behea). * M.Uribe Farmazia (Zelaieta auzoa, 40 behea). * Egala Taberna (Herriko Enparantza, 4). * Artea Herriko Taberna (Herriko Enparantza, 1). === Garraioa === Bizkaibus zerbitzuaren bi autobus-linea pasatzen dira arteagatik: Bilbo-Lekeitio (3513) eta Gernika-Ibarrangelu (3526). Lehenengoak, 2 orduko maiztasuna du urte osoan zehar. Bigarrenak, berriz, 3 orduko maiztasuna. Hala ere, azken linea honek udako hilabeteetan (ekaina, uztaila, abuztua eta iraila) maiztasuna areagotzen du; egunero, norabide bietaruntz, ordu erdiroko zerbitzua izanik. Bilbo-Lekeitio autobus lineak Arteagan dituen geltokiak hauek dira: * Errekalde ([[Orueta (Gautegiz-Arteaga)|Orueta]] auzoan) * Herriko Enparantza (Zelaieta auzoan) * Zelaieta (Elexalde eta Mendialdua auzoetatik hurbil) * Muruetagane * Basetxeta Gernika-Ibarrangelu lineak Arteagan dituen autobus-geltokiak hauek dira: * Errekalde (Orueta auzoan) * Herriko Enparantza (Zelaieta auzoan) * Zelaieta (Elexalde eta Mendialdua auzoetatik hurbil) * Agirreta * Isla Bekoa * Isla Goikoa * Ozamiz * Kanala (Elexalde) * Kanala (Jatetxearen alboan) == Argazki galeria == <gallery mode="packed" heights="165"> Irudi:Gautegiz Arteaga - Iglesia de Santa María 01.jpg|Andra Mariaren Zeruratzearen eliza. Irudi:Biblioteca Municipal Sabin Muniategi.jpg|Sabin Muniategi Udal Liburutegia. Irudi:Urdaibai Bird Center 01 edificio.jpg|[[Urdaibai Bird Center]]. Irudi:Cantera abandonada en Gauteguiz Arteaga.jpg|Andrabideko harrobiak. </gallery> == Arteagar ospetsuak == * [[Federiko Murueta|Federiko Murueta-Goiena]] ([[1860]]-[[1940]]), [[mediku]] eta [[Valladolideko Unibertsitatea|Valladolideko Unibertsitateko]] dekanoa. * [[Angel Zabala|Aingeru Zabala Ozamiz ''Kondaño'']] ([[1866]]-[[1940]]), EAJ-ko politikaria. * [https://josuerkoreka.com/2012/06/02/bermeoko-abertzale-historikoak-4-serafin-albizuri-ozamiz-sabin-aranaren-ikaskidea/ Serafin Albizuri Ozamiz] ([[1869]] - [[1931]]), [[abade]]-[[Monje|lekaide]] euskaltzale eta abertzalea. * [[Sabin Muniategi|Sabin Muniategi Astorkia]] ([[1912]]-[[1990]]), euskal idazlea. * [[Josu Naberan|Josu Naberan Naberan]] ([[1941]]), euskarazko saiakeragile eta itzultzailea. * [[Miren Arantza Madariaga Aberasturi]] ([[1967]]), [[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]]-ko politikaria. * [[Olatz Arrizabalaga]] ([[1997]]) pilotaria. * [[Amaia Aberasturi|Amaia Aberasturi Franco]] ([[1997]]), aktorea. * [[Damaris Egurrola|Damaris Egurrola Wienke]] ([[1999]]), futbolaria. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Bizkaiko udalerrien zerrenda]] == Kanpo estekak == {{Atari|Bizkaia|Bizkaia}} * [https://web.archive.org/web/20111006165446/http://www.gautegizarteaga.com/ Gautegiz Arteagako Udalaren webgunea.] {{autoritate kontrola}} {{Busturialdeko udalerri aurkibidea}} {{Bizkaiko udalerri aurkibidea}} [[Kategoria:Gautegiz Arteaga]] jcpsoprz7zqdaq1g6h3f8fbyv7k72rs 9998427 9998377 2024-12-13T12:45:21Z 88.15.75.16 /* Auzoak */ 9998427 wikitext text/x-wiki {{argitzeko|Busturialdeko udalerriari|Arteaga (argipena)}} {{Bizkaiko udalerri infotaula | izena = Gautegiz Arteaga | bandera = ez | armarria = Escudo de Gautegiz Arteaga.svg | nongo = Gautegiz Arteagako | ofiziala = Gautegiz Arteaga | eskualdea = [[Busturialdea]] | postakodea = 48314 | irudia = Arteaga (Vizcaya).jpg | irudiaren testua = Herriaren ikuspegia Portu auzotik. Goi-ezkerraldean Ereñozar mendia. | kokapena = Bizkaia municipalities Gautegiz Arteaga.PNG | koordenatuak = {{koord|43|21|15|N|2|38|53|W|region:EH-BI_type:city(905)|display=inline,title|title=Gautegiz Arteaga}} | garaiera = 45 | azalera = 13.57 | biztanleria =900 (2024) | bizt_urtea = | dentsitatea =66.61 biztanle/km²-ko (2024) | distantzia = 38 | euskaldunen ehunekoa = 81.09 (2021) | sorrera = | herritarra = arteagar / artiar | alkatea = Patrik Saitua Betanzos (EAJ) | oharrak = | webgunea = http://www.gautegizarteaga.com/ }} '''Gautegiz Arteaga'''<ref>{{EuskaltzArauErref | arau-zk = 145 | arau-izenb = Bizkaiko herri izendegia}}</ref> [[Bizkaia|Bizkaiko]] iparraldeko [[udalerri]] bat da, [[Busturialdea]] eskualdekoa. Izen konposatua izan arren, Arteaga bezala da ezaguna; tokiko euskaran "Artia" deritze. [[Ereñozar]] tontorraren magalaren eta [[Oka (ibaia)|Oka]] ibaiaren artean dago kokaturik, itsasertzetik ez oso urruti. 2024ko erroldaren arabera 900 biztanle ditu. == Geografia == === Ingurune naturala eta klima === ==== Itsasadarra ==== Udalerri hau [[Urdaibai]]ko biosfera erreserbaren barnean dago. Herria errepidearen bi alboetan zehar hedatzen da eta bertan biltzen dira biztanle gehienak. Bestela, [[Gernikako itsasadarra]]ren ezkerraldean dago kokatuta. Bertan, [[Euskal Herria]]n oraindik ikusgai dagoen [[marea-errota]] bakarrenetarikoa dugu, [[Koba Errota]] izenekoa. ==== Klima ==== Gautegiz Arteagako klima ozeaniko hezea da, korronte bero baten eraginarekin, eta urte osoan tenperatura lasaiekin. Iparreko eta ipar-mendebaldeko haizeak ohikoak dira urte osoan. [[Euri]]ak udazkenean eta udaberrian ugariak izaten dira, negu onberarekin eta uda ez oso beroekin. [[Itsaso]]ko brisek tenperaturetan eragina dute urte osoan, eta barrualdeko beroak nekez iristen dira kostaldera udan. === Mugakideak === Iparraldean [[Ibarrangelu]]ko udalerriarekin egiten du muga, ekialdean [[Ereño|Ereñorekin]] eta hegoaldean [[Kortezubi]]rekin. Mendebaldean Mundakako Itsasadarrarekin egiten du muga. Era berean, Oka ibai hortaz bestalde mugakide dituen udalerriak [[Forua]], [[Murueta]], [[Busturia]] eta [[Sukarrieta|Samikola]] dira. === Auzoak === Herriaren buru den auzoa [[Zelaieta (Gautegiz-Arteaga)|Zelaieta]] da, eta bertan daude udaletxea, jolasgunea, kulturretxea eta herriko plaza. Horrez gain, auzo hauek ditu: [[Basetxeta]], [[Isla Goikoa]], [[Isla Bekoa]], [[Kanala (Gautegiz-Arteaga)|Kanala]], [[Muruetagane]], [[Orueta (Gautegiz-Arteaga)|Orueta]], [[Ozollo]], Aldamiz, Portu, Muniategi, Agirreta, Mendialdua, Eleixalde, Arteaga-Uria eta [[Tremoia]]. Egun, herriaren fisionomia, bizitza soziala eta jarduera ekonomiko nagusiak [[Gernika-Lumo|Gernikatik]] [[Lekeitio|Lekeitiora]] dijoan BI-2238 errepidearen inguruetan ardazten dira, [[Orueta (Gautegiz-Arteaga)|Orueta]], Eleixalde eta bereiziki [[Zelaieta (Gautegiz-Arteaga)|Zelaieta]] auzoak barnebiltzen dituelarik. Kanalako auzoa [[Mundakako itsasadarra|Mundakako itsasdarraren]] bestaldean kokatzen den Sukarrieta udalerriarekin partekatzen du, auzo guztia [[Samikola|samikolar]] [[Barrendegi|barrendegiz]] beteta dagoelarik. == Toponimia == Elizatearen izena antzina bertan kokatzen ziren bi dorretxeen izenetatik eratorria da: Gautegiz dorretxea (desagertua) eta Arteagako Erdi Aroko dorretxea, zeinaren gainean gaur egungo [[Arteagako gaztelua|Arteagako Gaztelu]] modernoa eraiki zen. "Gautegiz", -iz amaiera duten euskal toponimoen seriekoa da. [[Julio Caro Baroja]]<nowiki/>k toponimo horietako gehienak latinezko -icus deklinatuari lotutako izen propio batetik zetozela defendatzen zuen. Caro Barojak uste zuen euskal eremuko -oz, -ez eta -iz atzizkiak lekuaren jabetza adierazteko toponimoak zirela, eta jatorria [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] edo [[Erromatar Inperioa]]<nowiki/>ren garaitik etor zitekeela. Gautegizen kasuan, Caro Barojak proposatu zuen balizko Gautius batetik etor zitekeela, [[latin]]<nowiki/>ezko izen dokumentatu batetik. Horrela, Gautius izenari latinezko -icus atzizkia gehitzen bazaio, Gauticus lor daiteke. Gauticus Gautiusen semea ere izan liteke. Gauticus eta bere ondorengoei dagokiena Gautici izango litzateke. Gautici horretatik "Gautegiz" toponimoa erator zitekeen: Gautici->Gauti (gi) ci->Gautegici->Gautegiz. "Arteaga", bestalde, fitonimoa da, eta artea zuhaitzen lekua esan nahi du; artea hitzari -aga atzizki lokatiboa gehituz gero sortzen dena. [[Elizate|Elizatea]] "Arteagako Gautegiz" deitu izan da tradizioz, baina beti egon da "Arteaga" izendatzeko joera. 1842ko erroldan eta 1877tik 1950era bitarteko erroldetan Arteaga deitu zitzaion ofizialki udalerriari. 1857ko eta 1860ko erroldetan, baita 1960ko eta 1991ko errolden artean ere, Gautéguiz de Arteaga izena hartu zuen. 1996an, udalak, gaur egun ofiziala den euskarazko izendapena hartu zuen: Gautegiz Arteaga. == Historia == === Historiaurrea === ==== Paleolitoa ==== Gautegiz Arteagan gutxienez duela 36 mila urte inguruko giza-aztarnak aurkitu izan dira, bereiziki [[Antoliñako koba|Antoliñako Koba]] izeneko haitzuloan. Bertan, [[Aurignac aldi|Aurignac]], [[Gravette aldia|Gravette]], [[Solutre aldia|Solutre]] eta [[Madeleine aldia|Madeleine]] [[Historiaurre|historiaurreko]] aldietako hondakinak aurkitu dituzte (duela 34.000 eta 11.500 urte artekoak, alegia). Besteak beste, horman atzamarrarekin eginiko orbain gorri bat eta orein baten irudiarekin apaindutako perkutorea aurkitu dira. Aztarnategia ez zen era egonkorrean okupatua izan, hedadura handiko territorio batean aldixka okupatzen zuten haitzuloa baitzen. Izan ere, bizitza nomada zeramatzaten giza ehiztari-biltzaile hauek [[Urdaibai]], [[Durangaldea]], [[Arabako lautada]], [[Trebiñu]], [[Sakana]] eta [[Urbasa]] artean mugitzen ziren, [[suharri]]<nowiki/>z egindako tresneria berdintsuak erakutsi duenez. Egonkorki erabili ez arren, kobazuloa modu jarraituan erabili zuten 15 mila urtetan zehar, bizimodu berdintsua eramanez urte guzti horietan, azken Solutre aldian izan ezik (duela 18 mila urte), klima hozte bortitz batera egokitu behar izan baitziren. Bestalde, udalerrian beste 4 aztarnategi prehistoriko identifikatu dira. Gainera, mugakide duen Kortezubiko udalerrian [[Santimamiñe]] leize garrantzitsua aurkitzen da, k.a 14 mila eta 9 mila urteen artean okupatua izan zena. Beraz, Gautegiz Arteagako lurrak ustiatu eta haitzuloak okupatu zituzten gizakiak Santimamiñeko koba okupatu zutenak berdinak edo haien ondorengoak izan zirela egiaztatu daiteke. Ikerketa genetikoek erakutsi dutenez, Gautegiz-Arteagako gaurko biztanleak inguruko kobazuloetan bizi zirenen oinordeko zuzenak dira. ==== Burdin Aroa ==== Herrian aro sedentario honetako aztarnak aurkitu ez diren izan arren, [[Arrolako oppiduma|Arrola]]<nowiki/>ko herri gotortutik oso gertu aurkitzen da. Beraz, [[oppidum]] hura okupatu zuten gizakiek Gautegiz Arteagako lurrak ustiatuko zituztela suposatu daiteke. === Antzinaroa === [[Erromatar Inperioa|Erromatar]] garaiko aztarnak herrian bertan aurkitu ez badira ere, distantzia gutxira dagoen [[Forua]]<nowiki/>ko udalerrian [[Foruko erromatar herrixka|erromatar herrixka]] baten hondakinak agertu izan dira, [[I. mendea|I.]] eta [[V. mendea|V. mendeen]] artekoak. Gainera, garai hortako [[Mundaka]] eta [[Sukarrieta]] artean kokaturiko itsas trafikoaren [[Kabotaje|kabotai]] gisa erabilia izan zen gune bat ere dugu, Portuondo izenekoa. Hori ez ezik, [[Bermeo]] eta [[Busturia]] arteko [[Sollube]] mendiaren magalean erromatar garaiko [[Nekropoli|nekropolia]] ere identifikatu izan da, [[Tribisburu]] izenekoa. Beraz, esan dezakegu Gautegiz Arteagaren inguru geografikoa [[Antzinaroa|antzinaroan]] zeharo okupatua izan zela, eta batez ere erromatar kultura barreiatu zela eskualdean. === Erdi Aroa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Urdaibai.org. Urdaibaiko Galtzagorriak|url=https://www.urdaibai.org/eu/arkitektura/arteagako.php|aldizkaria=www.urdaibai.org|sartze-data=2024-11-27}}</ref> === Elizatearen lehen pausoak garai honetan kokatu behar ditugu. Izan ere, X-XII. mendeen bitartean San Antolin tenplua eraiki zen Antolinatxa muinoaren magalean, Andra Mariaren Zeruratzea parrokiaren ([[XII. mendea]], [[1620]]<nowiki/>an handiagotua) aurrekari izan zena, iturri zaharren arabera "Gautegiz-ko parrokiaren jatorrizko eliza". Jakina dugu ere, [[VIII. mendea|VIII. mendean]] Gonzalo Fuerte de Noreñak eta bere seme Fortún Ordoñezek Gautegizko gotorretxea egin zutela, eta mende bi geroago, [[914]]<nowiki/>an, Sancho García de Noreñak Arteagako [[Oinetxe|oinetxea]] eraiki zuen. Bi oinetxe hauek ematen diote izena egungo udalerriari. [[1357]]<nowiki/>an Gaztelako Pedro erregeak Arteagako oinetxeko oinordekoak erailtzerakoan, oinetxea Martin Roiz, Arteaga eta Abendañoko bigarrenaren eskuetan geratu zen. [[1395]]<nowiki/>ean, Gautegizko eta Arteagako leinuen arteko gatazkak piztu ziren errota batzuen jabetza zela medio, liskarrak odol isuriraino helduz. [[Leinu gerrak|Bando Guden]] testuinguruan, Arteagarrek oinetxe indartsua sortzeko, beste leinudun oinetxekoekin lotzen aritu zen, ezkontzen bidez; Mendatako Albizkoa edota Foruako Urdaibaikoarekin, besteak beste. [[1468]]<nowiki/>ko ekainean, urte horretako tentsioak zirela medio, Juan Alonso, Muxikako jaunak, Arteagarra desafiatu zuen Errenteriako ([[Gernika-Lumo|Gernika)]] zelaietan; lehenak bi mila gizon ekarri zituen eta Arteagatarrek, mila. Hildako ugari egon ziren Errentariako guda hartan, tartean Joannes Arteaga. Gainera, Fortun Arteaga buruzagia atxilotu zuten. Gainera, Arteagatarren oinetxea erasotu eta suntsitu zuten. Bizirik geratu zirenak [[Arratia|Arratiara]] edo [[Gipuzkoa|Gipuzkoara]] alde egin behar izan zuten, ez zen ia arteagatarren aldeko batere geratu. Fortun Garcia Arteagak, gatibualdia amaitu eta gero, apurka-apurka, dorretxea zaharberritzen eta militarki ezinhobeto egokitzen aritu zen, errebantxa nahian, [[1476]]<nowiki/>an lanak amaitu zituelarik. Arteagatarrek, Errenterian galdutako borrokatik zortzi urtera, lortu zuten Muxikako bere aurkariari erronka jotzea. Arteagarrek bere agindupean ondokoak bildu zituen: Urdaibai ([[Forua|Foruan]]), [[Albiz]], Mezeta, [[Barrutia (Arratzu)|Barrutia]], Zubiaur, Sagarminaga eta [[Madariaga dorretxea|Madariaga]]. Muxikakoen aliatuak ondokoa ziren: [[Butroe (familia)|Butroi]], Aretxunaga, Yartza, [[Ugarte dorretxea|Ugarte]], [[Kadaltso dorretxea|Kadalso]], Getxo eta [[Martiartu Dorrea|Martiartu]]. Borroka hau egungo Gautegiz Arteagako udalerriko hego zelaietan (Lezertu baserri inguruan, [[Orueta (Gautegiz-Arteaga)|Orueta]] auzoan, [[Zelaieta (Gautegiz-Arteaga)|Zelaietan]] eta [[Ozollo|Ozollon]]) gertatu zen, Arteagarrak gailendu zirelarik. Apur bat beranduago bakea etorri zen. Arteagatarren etxea, apurka-apurka, gainbeheran joan zen, bere jabe eta jaunek mendeetan zehar, ospea lortzeko nahietan Espainiako gorteari so egiten zietelako, dorretxeari jaramonik egin gabe. Gutxinaka, beraz, erabilera militarra galdu, eta [[XVIII. mendea|XVIII. mendearen]] erdialdetik aurrera, bere dorretxe nagusia nekazal-etxe bihurtu zen. Halere, oraindik besteak baino apur bat garaiagoa zen eta kanpoko horma eta bere lau kubo edo [[almena]]<nowiki/>dun torreoiak ukitu gabe geratu ziren. === Aro Modernoa === === Aro Garaikidea === == Ekonomia == == Demografia == Gautegiz Arteaga nekazal herria izan da beti. Hori dela eta, demografia egonkor pixka bat gorakorra mantendu zuen 1940. urtera arte. Izan ere, [[Espainiako Gerra Zibila|Espainiako Gerra Zibilak]] arteagar demografian eragina izan zuen, 300 bat biztanle galduz (heriotzek, migrazioek zein erbesteratzeek eraginda). Hortik aurrera, etengabeko biztanle galera bat jasan zuen herriak, industrializazio prozesuaren eraginez lehen sektoreak indarra galdu baitzuen (garaiko Gautegiz Arteagako ekonomia sektore nagusiena). Arteagarrek gune industrial handiagoetara egin zuten alde, gehienek hurbileko Gernikara, eta beste batzuek Bilbora zein Eibarrera. Hortaz, 1991. urtean gutxiengo biztanleria izatera iritsi zen (752). Hortik aurrera, zerbitzuetan oinarritutako herri bilakatu da, eta gutxinaka, 3 hamarkadetan, 150 biztanle berreskuratu ditu, egun 900 izateraino.{{Barra bertikalen grafikoa |izena=Gautegiz-Arteagako biztanleria |altuera=300 |zabalera=650 |1842|622|1877|1313|1887|1260|1897|1392|1900|1367|1910|1418|1920|1418|1930|1515|1940|1279|1950|1268|1960|1107|1970|1011|1981|758|1991|752|2001|843|2011|903|2016|846|2019|854|2022|884|2024|900}} == Politika == [[Fitxategi:Gautegiz Arteaga - Ayuntamiento 3.jpg|thumb|eskuinera|275px|Gautegiz Arteagako udaletxea]] === 2011 eta 2015ko udal hauteskundeak === [[2011ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2011ko maiatzaren 22ko hauteskundeen]] emaitzen ondorioz Gautegiz-Arteagako [[Euzko Alderdi Jeltzalea|Euzko Alderdi Jeltzaleko]] Juan Felix Naberan izan zen hautatua alkate gisa. 2015ean berrautatua izan zen berriro ere. {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2011ko maiatzaren 22 |alderdia1 = [[Euzko Alderdi Jeltzalea]] (EAJ) |kolorea1 = #CCFC66 |zinegotziak1 = 4 |botoak1 = 317 |ehunekoa1 = 53,64 |alderdia2 = [[Bildu]] |kolorea2 = #9bd225 |zinegotziak2 = 3 |botoak2 = 235 |ehunekoa2 = 39,76 |alderdia3 = [[PSE-EE|Euskadiko Alderdi Sozialista]] (PSE-EE(PSOE)) |kolorea3 = #F8C080 |zinegotziak3 = 0 |botoak3 = 13 |ehunekoa3 = 2,2 |alderdia4 = [[Euskadiko Alderdi Popularra|Alderdi Popularra]] (PP) |kolorea4 = #7cc1ff |zinegotziak4 = 0 |botoak4 = 1 |ehunekoa4 = 0,17 |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] |data_a=2015ko maiatzaren 24|zinegotziak1_a=5|zinegotziak2_a=2|zinegotziak3_a=0|zinegotziak4_a=0|botoak1_a=352|ehunekoa1_a=64,35|botoak2_a=172|ehunekoa2_a=31,44|botoak3_a=3|ehunekoa3_a=0,55|botoak4_a=0|ehunekoa4_a=0,00}} === 2019 eta 2023ko udal hauteskundeak === 2019an Naberanek berriz ere irabazi zituen hauteskundeak, eta 2023rarte, hiru legegintzaldi bete zituen alkatetzan.[[2023ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2023ko maiatzaren 28ko udal hauteskundeen]] geroztik Gautegiz-Arteagako alkatea [[Euzko Alderdi Jeltzalea|Euzko Alderdi Jeltzaleko]] Patrik Saitua Betanzos da. {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2019ko maiatzaren 26 |alderdia1 = [[Euzko Alderdi Jeltzalea]] (EAJ) |kolorea1 = #CCFC66 |zinegotziak1 = 5 |botoak1 = 346 |ehunekoa1 = 62,01 |alderdia2 = [[Euskal Herria Bildu]] |kolorea2 = #9bd225 |zinegotziak2 = 2 |botoak2 = 189 |ehunekoa2 = 33,87 |alderdia3 = [[PSE-EE|Euskadiko Alderdi Sozialista]] (PSE-EE(PSOE)) |kolorea3 = #F8C080 |zinegotziak3 = 0 |botoak3 = 11 |ehunekoa3 = 1,97 |alderdia4 = [[Euskadiko Alderdi Popularra|Alderdi Popularra]] (PP) |kolorea4 = #7cc1ff |zinegotziak4 = 0 |botoak4 = 2 |ehunekoa4 = 0,36 |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] |data_a=2023ko maiatzaren 28|zinegotziak1_a=4|zinegotziak2_a=3|zinegotziak3_a=0|zinegotziak4_a=0|botoak1_a=301|ehunekoa1_a=53,08|botoak2_a=235|ehunekoa2_a=41,44|botoak3_a=8|ehunekoa3_a=1,41|botoak4_a=5|ehunekoa4_a=0,88}}[[2024ko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeak|2024ko apirilaren 21eko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeen]] emaitzak ondorengoak izan ziren: * Euzko Alderdi Jeltzalea: 260 bozka (%46,68) * Euskal Herria Bildu: 248 bozka (%44,52) * Euskadiko Alderdi Sozialista - Euskadiko Ezkerra: 14 (%2,52) <nowiki>*</nowiki>(Soilik %2-tik gorako bozkak jaso zituzten alderdiak plazaratu dira). == Kultura == === Euskara === Gautegiz-Arteagan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gautegiz-Arteaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/gautegiz-arteaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-09}}</ref> Busturialdeko hizkera<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Busturialdekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/tartekoa-m/busturialdekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-09}}</ref> da nagusi, mendebaldeko euskararen aldaera. 2021ko datuen arabera, %81,09-koa zen herriko euskaldunen kopurua. Euskararen kale-erabilera, berriz, %62,27-an kokatzen zen 2016an. [[Fitxategi:729-Udalerri euskaldunak eta Uema.svg|thumb|406x406px|[[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|UEMA]]<nowiki/>n dauden eta egon litezkeen herriak. (Iturria: [[Berria]])]] Ez da kidea baina [[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|Udalerri Euskaldunen Mankomunitateko]] kidea izateko baldintzak betetzen ditu Gautegiz Arteagak. Izan ere, euskal hiztunen portzentajea ''% 70etik'' gora duten herriak egon daitezke [[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|UEMA]] Mankomunitatean. Beheko bideoan Pilartxu Etxabe artegarraren adierazpenak entzun daitezke, tokiko euskaran, garaiko Gautegiz Arteagako herri eskolari buruz eta hezkuntzari buruz hizketan.[[Fitxategi:Gautegiz-Arteagako Pilartxu Etxabe.webm|thumb|275x275px|Gautegiz-Arteagako Pilartxu Etxabe<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Etxabe Zubizarreta, Pilartxu - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/gautegiz-arteaga/hizlariak/pilartxu-etxabe-zubizarreta/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2019-01-04}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|url=https://ahotsak.eus/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2019-01-04}}</ref> proiekturako)]] ===Herri eskola=== Montorre Herri Ikastetxea izeneko [[Eskola txiki|eskola publiko txiki]] bat dago Arteagan, Mendialdua auzoan kokatzen dena. [[Haurtzaindegi|Haurtzaindegia]], [[Haur hezkuntza|Haur Hezkuntza]] eta [[Lehen hezkuntza|Lehen Hezkuntza]] barnebiltzen ditu eskolak. Egun, [[Busturialdea|Busturialdeko]] zein [[Bizkaia|Bizkaiko]] eskolarik txikiena dugu, soilik 21 ikasle inguruk ikasten baitute bertan. [[1862|1862. urtean]] sortu zen "Escuela elemental" izenpean, mutilen eta neskentzako eraikin bana eraiki zelarik.[[1974]]<nowiki/>tik aurrera, sexu-bereizketari amaiera eman zitzaion eta "mutilen eskola" delakoaren eraikina, gutxinaka, erabilera gabe geratzen joan zen, [[1976]]<nowiki/>an zarratu zuten arte. Eraikin hori, Udal Liburutegi edota mediku kontsultategi gisa erabilia izan zen ondorengo urteetan. [[2007]]<nowiki/>an, eraikina guztiz eraberritu ostean, zabaldu zen berriz ere. Ordutik, Haur Hezkuntzarako gelak, [[Liburutegi|Liburutegia]], Informatika-gela eta [[Psikomotrizitate|psikomotrizitate gela]] kokatzen dira bertan. Egun, zerbitzu ugari eskaintzen ditu Montorre eskolak, hala nola; Taxi zerbitzua, [[Jantoki|Jantokia]], dohako zaintza zerbitzua, eskola ordutegitik kanpoko klase ezberdinak edota udalaren dirulaguntzak. === Jaiak === Herriko patroia San Polikarpo da, eta Urtarrilaren 26an ospatzen da. Egunean bertan meza-santua, dantza erakuskizuna, trikitixarekin alaitutako herri-hamaiketakoa, eskupilota partidak eta erromeria egoten dira. Alabaina, Arteagako jai nagusiak Antolin Deunaren bezpera egunetan ospatzen dira (abuztuaren amaierako eta irailaren hasierako egunetan). Ekintza askotariko festa-egitaraua izaten dute, ondorengo jai-egunak ospatzen dituztelarik: Gazte Eguna, Tabernazarre Eguna eta Antolin Deuna. Kontzertu, eskupilota partida, kultur-emanaldi, mozorro janzte, tortilla zein paella txapelketa bezalako ekintzek alaitzen dituzte jaiak. San Antolin egunean, irailaren 2an, Antolin Deunaren baselizara igotzen dira herritarrak, fededunek meza entzuten dute, eta ondoren, hamaiketakoa jan eta euskal dantzen girora alaitzen dute eguerdia. Azkenik, biribilketan jaisten dira baselizatik, mendian behera, herriko enparantzara heldu arte. Bestelako auzo-jaiak ere ospatzen dituzte arteagarrek, hala nola; Karmen Birjinaren eguna (uztailaren 16an) Zendokiz auzounean, edota San Lorentzo eguna (abuztuaren 10ean). ===Kultur-eragileak=== * Gazteluzar (sozietate gastronomikoa). * Artie Dantza Taldea (euskal-dantza taldea). * Gartiape Kirol Kluba (kirol-elkartea). * Antoliñape Kultur Elkartea * Artiako Gazte Asanblada * Helduen Elkartea (GAHE) * Montorrealde Guraso Elkartea == Ondasun nabarmenak<ref>[https://www.euskadi.eus/app/ondarea/udalean-eraikitako-euskal-ondarea/gautegiz-arteaga/consultaOndarea/codmun-48041/desc-gautegiz-arteaga/desceu-gautegiz-arteaga/tipoinv-1&locale=EU "Gautegiz Arteaga", Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistema].</ref><ref>[http://www.gautegizarteaga.com/es-ES/Ayuntamiento/Urbanismo/avance_2018_Planos/20_1717-PGOU_GAUTEGIZ%20ARTEAGA_AVANCE_AP10_PATRIMONIO_2018_08.pdf 2018ko PGOU, Gautegiz Arteagako Udala]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}.</ref> == === Gaztelua === {{sakontzeko|Eugenia de Montijo enperatrizaren gaztelua}} [[Fitxategi:Arteaga_Tower_small.jpg|thumb|275px|[[Eugenia de Montijo enperatrizaren gaztelua|Arteagako dorretxea]]]] Gautegiz-Arteagako eraikinik garrantzitsuena "[[Eugenia de Montijo enperatrizaren gaztelua|Arteagako dorrea]]" edo gaztelua da. [[Erdi Aroa|Erdi Aroko]] dorretxe baten hondarren gainean berreraiki zen, [[Eugenia de Montijo|Eugenia Montijokoaren]] aginduz, [[Napoleon III.a]] bere senarraren garaian. Gaur egun, jatetxe eta hotela da. 2001etik, Eusko Jaurlaritzak, Sailkatutako Kultura Ondasun gisa aitortzen du. === Urdaibai Bird Center === Oruetako auzoan, Mundakako Itsasdarraren paduraren bihotzean [[Urdaibai Bird Center]] dago, Europa mailako erreferentziazko ikerketa zentro eta museo ornitologikoa. "Naturaren museo bizi" handi bat da, jendeari irekita dagoena, hegaztien eta hauen migrazioen ikerketara eta ezaguera barreiatzera bideratuta dagoena. Ikerketarako eta zientzia dibulgaziorako den behatoki honek 2012. urtean ireki zituen ateak. Kontzientziazio eta dibulgazio lanak bisitetan egiten dira eta bertan bisitariek dibulgatzaileen esanak entzuteko aukera ez ezik, hegaztiak paduretan eta hezegunetan zuzenean behatzeko aukera dute. [[Aranzadi Zientzia Elkartea|Aranzadi Zientzia Elkarteak]] kudeatzen du === Ondare erlijiosoa === * Andra Mariaren Zeruratzearen eliza (Eleizalde auzounean) * Done Laurendi edo San Lorentzo baseliza ([[Isla Bekoa]] auzoan) * San Antolin baseliza ([[Muruetagane|Muruetagana]] auzoan) * San Roke baseliza ([[Ozollo]] auzoan) * Karmen Ama Birjina baseliza (Zendokiz auzounean) * San Bartolome baseliza ([[Isla Goikoa]] auzoan) * Santa Kurutz baseliza (Aldamiz auzoan; egun desagertua, 1950. hamarkadan eraitsia) === Ondare zibila === * Bekoetxe, Jaunsolo, Sarrikolea, Ojangoiti, Goikoetxe, Musetabe, Baraiz, Bengoetxe (erortzear), Bidasolo, Mendotza, Naberan, Naberansakone eta [[Ozolloaurrekoa]] baserriak. * Barrenerrota, Oiangoiti (erortzear), Ikoakone Olaldea (desagertua) eta Oleta (egun, errota) burdinolak . * [[Koba Errota]] marea-errota, Ozollo-errota eta Portu-errota izenez ere ezaguna. * Andrabideko harrobiak. == Zerbitzuak == * Aretxederreta Kultur Etxea eta Sabin Muniategi Udal Liburutegia (Herriko Enparantza). * Udal pilotalekua eta gimnasioa (Herriko Plaza) * Mediku kontsultategia (Zelaieta auzoa, 81). * Orrazi ileapaindegia (Herriko Plaza, 4 behea). * M.Uribe Farmazia (Zelaieta auzoa, 40 behea). * Egala Taberna (Herriko Enparantza, 4). * Artea Herriko Taberna (Herriko Enparantza, 1). === Garraioa === Bizkaibus zerbitzuaren bi autobus-linea pasatzen dira arteagatik: Bilbo-Lekeitio (3513) eta Gernika-Ibarrangelu (3526). Lehenengoak, 2 orduko maiztasuna du urte osoan zehar. Bigarrenak, berriz, 3 orduko maiztasuna. Hala ere, azken linea honek udako hilabeteetan (ekaina, uztaila, abuztua eta iraila) maiztasuna areagotzen du; egunero, norabide bietaruntz, ordu erdiroko zerbitzua izanik. [[Bilbo]]-[[Lekeitio]] autobus lineak Arteagan dituen geltokiak hauek dira: * Errekalde ([[Orueta (Gautegiz-Arteaga)|Orueta]] auzoan) * Herriko Enparantza (Zelaieta auzoan) * Zelaieta (Elexalde eta Mendialdua auzoetatik hurbil) * Muruetagane * Basetxeta [[Gernika-Lumo|Gernika]]-[[Ibarrangelu]] lineak Arteagan dituen autobus-geltokiak hauek dira: * Errekalde (Orueta auzoan) * Herriko Enparantza (Zelaieta auzoan) * Zelaieta (Eleizalde eta Mendialdua auzoetatik hurbil) * Agirreta * Isla Bekoa * Isla Goikoa * Ozamiz * Kanala (Elexalde) * Kanala (Jatetxearen alboan) == Argazki galeria == <gallery mode="packed" heights="165"> Irudi:Gautegiz Arteaga - Iglesia de Santa María 01.jpg|Andra Mariaren Zeruratzearen eliza. Irudi:Biblioteca Municipal Sabin Muniategi.jpg|Sabin Muniategi Udal Liburutegia. Irudi:Urdaibai Bird Center 01 edificio.jpg|[[Urdaibai Bird Center]]. Irudi:Cantera abandonada en Gauteguiz Arteaga.jpg|Andrabideko harrobiak. </gallery> == Arteagar ospetsuak == * [[Federiko Murueta|Federiko Murueta-Goiena]] ([[1860]]-[[1940]]), [[mediku]] eta [[Valladolideko Unibertsitatea|Valladolideko Unibertsitateko]] dekanoa. * [[Angel Zabala|Aingeru Zabala Ozamiz ''Kondaño'']] ([[1866]]-[[1940]]), EAJ-ko politikaria. * [https://josuerkoreka.com/2012/06/02/bermeoko-abertzale-historikoak-4-serafin-albizuri-ozamiz-sabin-aranaren-ikaskidea/ Serafin Albizuri Ozamiz] ([[1869]] - [[1931]]), [[abade]]-[[Monje|lekaide]] euskaltzale eta abertzalea. * [[Sabin Muniategi|Sabin Muniategi Astorkia]] ([[1912]]-[[1990]]), euskal idazlea. * [[Josu Naberan|Josu Naberan Naberan]] ([[1941]]), euskarazko saiakeragile eta itzultzailea. * [[Miren Arantza Madariaga Aberasturi]] ([[1967]]), [[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]]-ko politikaria. * [[Olatz Arrizabalaga]] ([[1997]]) pilotaria. * [[Amaia Aberasturi|Amaia Aberasturi Franco]] ([[1997]]), aktorea. * [[Damaris Egurrola|Damaris Egurrola Wienke]] ([[1999]]), futbolaria. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Bizkaiko udalerrien zerrenda]] == Kanpo estekak == {{Atari|Bizkaia|Bizkaia}} * [https://web.archive.org/web/20111006165446/http://www.gautegizarteaga.com/ Gautegiz Arteagako Udalaren webgunea.] {{autoritate kontrola}} {{Busturialdeko udalerri aurkibidea}} {{Bizkaiko udalerri aurkibidea}} [[Kategoria:Gautegiz Arteaga]] t3p1utb8qvlubdd3sdd7egjrk5g5mz6 9998472 9998427 2024-12-13T13:13:42Z 88.15.75.16 /* Ondare zibila */ 9998472 wikitext text/x-wiki {{argitzeko|Busturialdeko udalerriari|Arteaga (argipena)}} {{Bizkaiko udalerri infotaula | izena = Gautegiz Arteaga | bandera = ez | armarria = Escudo de Gautegiz Arteaga.svg | nongo = Gautegiz Arteagako | ofiziala = Gautegiz Arteaga | eskualdea = [[Busturialdea]] | postakodea = 48314 | irudia = Arteaga (Vizcaya).jpg | irudiaren testua = Herriaren ikuspegia Portu auzotik. Goi-ezkerraldean Ereñozar mendia. | kokapena = Bizkaia municipalities Gautegiz Arteaga.PNG | koordenatuak = {{koord|43|21|15|N|2|38|53|W|region:EH-BI_type:city(905)|display=inline,title|title=Gautegiz Arteaga}} | garaiera = 45 | azalera = 13.57 | biztanleria =900 (2024) | bizt_urtea = | dentsitatea =66.61 biztanle/km²-ko (2024) | distantzia = 38 | euskaldunen ehunekoa = 81.09 (2021) | sorrera = | herritarra = arteagar / artiar | alkatea = Patrik Saitua Betanzos (EAJ) | oharrak = | webgunea = http://www.gautegizarteaga.com/ }} '''Gautegiz Arteaga'''<ref>{{EuskaltzArauErref | arau-zk = 145 | arau-izenb = Bizkaiko herri izendegia}}</ref> [[Bizkaia|Bizkaiko]] iparraldeko [[udalerri]] bat da, [[Busturialdea]] eskualdekoa. Izen konposatua izan arren, Arteaga bezala da ezaguna; tokiko euskaran "Artia" deritze. [[Ereñozar]] tontorraren magalaren eta [[Oka (ibaia)|Oka]] ibaiaren artean dago kokaturik, itsasertzetik ez oso urruti. 2024ko erroldaren arabera 900 biztanle ditu. == Geografia == === Ingurune naturala eta klima === ==== Itsasadarra ==== Udalerri hau [[Urdaibai]]ko biosfera erreserbaren barnean dago. Herria errepidearen bi alboetan zehar hedatzen da eta bertan biltzen dira biztanle gehienak. Bestela, [[Gernikako itsasadarra]]ren ezkerraldean dago kokatuta. Bertan, [[Euskal Herria]]n oraindik ikusgai dagoen [[marea-errota]] bakarrenetarikoa dugu, [[Koba Errota]] izenekoa. ==== Klima ==== Gautegiz Arteagako klima ozeaniko hezea da, korronte bero baten eraginarekin, eta urte osoan tenperatura lasaiekin. Iparreko eta ipar-mendebaldeko haizeak ohikoak dira urte osoan. [[Euri]]ak udazkenean eta udaberrian ugariak izaten dira, negu onberarekin eta uda ez oso beroekin. [[Itsaso]]ko brisek tenperaturetan eragina dute urte osoan, eta barrualdeko beroak nekez iristen dira kostaldera udan. === Mugakideak === Iparraldean [[Ibarrangelu]]ko udalerriarekin egiten du muga, ekialdean [[Ereño|Ereñorekin]] eta hegoaldean [[Kortezubi]]rekin. Mendebaldean Mundakako Itsasadarrarekin egiten du muga. Era berean, Oka ibai hortaz bestalde mugakide dituen udalerriak [[Forua]], [[Murueta]], [[Busturia]] eta [[Sukarrieta|Samikola]] dira. === Auzoak === Herriaren buru den auzoa [[Zelaieta (Gautegiz-Arteaga)|Zelaieta]] da, eta bertan daude udaletxea, jolasgunea, kulturretxea eta herriko plaza. Horrez gain, auzo hauek ditu: [[Basetxeta]], [[Isla Goikoa]], [[Isla Bekoa]], [[Kanala (Gautegiz-Arteaga)|Kanala]], [[Muruetagane]], [[Orueta (Gautegiz-Arteaga)|Orueta]], [[Ozollo]], Aldamiz, Portu, Muniategi, Agirreta, Mendialdua, Eleixalde, Arteaga-Uria eta [[Tremoia]]. Egun, herriaren fisionomia, bizitza soziala eta jarduera ekonomiko nagusiak [[Gernika-Lumo|Gernikatik]] [[Lekeitio|Lekeitiora]] dijoan BI-2238 errepidearen inguruetan ardazten dira, [[Orueta (Gautegiz-Arteaga)|Orueta]], Eleixalde eta bereiziki [[Zelaieta (Gautegiz-Arteaga)|Zelaieta]] auzoak barnebiltzen dituelarik. Kanalako auzoa [[Mundakako itsasadarra|Mundakako itsasdarraren]] bestaldean kokatzen den Sukarrieta udalerriarekin partekatzen du, auzo guztia [[Samikola|samikolar]] [[Barrendegi|barrendegiz]] beteta dagoelarik. == Toponimia == Elizatearen izena antzina bertan kokatzen ziren bi dorretxeen izenetatik eratorria da: Gautegiz dorretxea (desagertua) eta Arteagako Erdi Aroko dorretxea, zeinaren gainean gaur egungo [[Arteagako gaztelua|Arteagako Gaztelu]] modernoa eraiki zen. "Gautegiz", -iz amaiera duten euskal toponimoen seriekoa da. [[Julio Caro Baroja]]<nowiki/>k toponimo horietako gehienak latinezko -icus deklinatuari lotutako izen propio batetik zetozela defendatzen zuen. Caro Barojak uste zuen euskal eremuko -oz, -ez eta -iz atzizkiak lekuaren jabetza adierazteko toponimoak zirela, eta jatorria [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] edo [[Erromatar Inperioa]]<nowiki/>ren garaitik etor zitekeela. Gautegizen kasuan, Caro Barojak proposatu zuen balizko Gautius batetik etor zitekeela, [[latin]]<nowiki/>ezko izen dokumentatu batetik. Horrela, Gautius izenari latinezko -icus atzizkia gehitzen bazaio, Gauticus lor daiteke. Gauticus Gautiusen semea ere izan liteke. Gauticus eta bere ondorengoei dagokiena Gautici izango litzateke. Gautici horretatik "Gautegiz" toponimoa erator zitekeen: Gautici->Gauti (gi) ci->Gautegici->Gautegiz. "Arteaga", bestalde, fitonimoa da, eta artea zuhaitzen lekua esan nahi du; artea hitzari -aga atzizki lokatiboa gehituz gero sortzen dena. [[Elizate|Elizatea]] "Arteagako Gautegiz" deitu izan da tradizioz, baina beti egon da "Arteaga" izendatzeko joera. 1842ko erroldan eta 1877tik 1950era bitarteko erroldetan Arteaga deitu zitzaion ofizialki udalerriari. 1857ko eta 1860ko erroldetan, baita 1960ko eta 1991ko errolden artean ere, Gautéguiz de Arteaga izena hartu zuen. 1996an, udalak, gaur egun ofiziala den euskarazko izendapena hartu zuen: Gautegiz Arteaga. == Historia == === Historiaurrea === ==== Paleolitoa ==== Gautegiz Arteagan gutxienez duela 36 mila urte inguruko giza-aztarnak aurkitu izan dira, bereiziki [[Antoliñako koba|Antoliñako Koba]] izeneko haitzuloan. Bertan, [[Aurignac aldi|Aurignac]], [[Gravette aldia|Gravette]], [[Solutre aldia|Solutre]] eta [[Madeleine aldia|Madeleine]] [[Historiaurre|historiaurreko]] aldietako hondakinak aurkitu dituzte (duela 34.000 eta 11.500 urte artekoak, alegia). Besteak beste, horman atzamarrarekin eginiko orbain gorri bat eta orein baten irudiarekin apaindutako perkutorea aurkitu dira. Aztarnategia ez zen era egonkorrean okupatua izan, hedadura handiko territorio batean aldixka okupatzen zuten haitzuloa baitzen. Izan ere, bizitza nomada zeramatzaten giza ehiztari-biltzaile hauek [[Urdaibai]], [[Durangaldea]], [[Arabako lautada]], [[Trebiñu]], [[Sakana]] eta [[Urbasa]] artean mugitzen ziren, [[suharri]]<nowiki/>z egindako tresneria berdintsuak erakutsi duenez. Egonkorki erabili ez arren, kobazuloa modu jarraituan erabili zuten 15 mila urtetan zehar, bizimodu berdintsua eramanez urte guzti horietan, azken Solutre aldian izan ezik (duela 18 mila urte), klima hozte bortitz batera egokitu behar izan baitziren. Bestalde, udalerrian beste 4 aztarnategi prehistoriko identifikatu dira. Gainera, mugakide duen Kortezubiko udalerrian [[Santimamiñe]] leize garrantzitsua aurkitzen da, k.a 14 mila eta 9 mila urteen artean okupatua izan zena. Beraz, Gautegiz Arteagako lurrak ustiatu eta haitzuloak okupatu zituzten gizakiak Santimamiñeko koba okupatu zutenak berdinak edo haien ondorengoak izan zirela egiaztatu daiteke. Ikerketa genetikoek erakutsi dutenez, Gautegiz-Arteagako gaurko biztanleak inguruko kobazuloetan bizi zirenen oinordeko zuzenak dira. ==== Burdin Aroa ==== Herrian aro sedentario honetako aztarnak aurkitu ez diren izan arren, [[Arrolako oppiduma|Arrola]]<nowiki/>ko herri gotortutik oso gertu aurkitzen da. Beraz, [[oppidum]] hura okupatu zuten gizakiek Gautegiz Arteagako lurrak ustiatuko zituztela suposatu daiteke. === Antzinaroa === [[Erromatar Inperioa|Erromatar]] garaiko aztarnak herrian bertan aurkitu ez badira ere, distantzia gutxira dagoen [[Forua]]<nowiki/>ko udalerrian [[Foruko erromatar herrixka|erromatar herrixka]] baten hondakinak agertu izan dira, [[I. mendea|I.]] eta [[V. mendea|V. mendeen]] artekoak. Gainera, garai hortako [[Mundaka]] eta [[Sukarrieta]] artean kokaturiko itsas trafikoaren [[Kabotaje|kabotai]] gisa erabilia izan zen gune bat ere dugu, Portuondo izenekoa. Hori ez ezik, [[Bermeo]] eta [[Busturia]] arteko [[Sollube]] mendiaren magalean erromatar garaiko [[Nekropoli|nekropolia]] ere identifikatu izan da, [[Tribisburu]] izenekoa. Beraz, esan dezakegu Gautegiz Arteagaren inguru geografikoa [[Antzinaroa|antzinaroan]] zeharo okupatua izan zela, eta batez ere erromatar kultura barreiatu zela eskualdean. === Erdi Aroa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Urdaibai.org. Urdaibaiko Galtzagorriak|url=https://www.urdaibai.org/eu/arkitektura/arteagako.php|aldizkaria=www.urdaibai.org|sartze-data=2024-11-27}}</ref> === Elizatearen lehen pausoak garai honetan kokatu behar ditugu. Izan ere, X-XII. mendeen bitartean San Antolin tenplua eraiki zen Antolinatxa muinoaren magalean, Andra Mariaren Zeruratzea parrokiaren ([[XII. mendea]], [[1620]]<nowiki/>an handiagotua) aurrekari izan zena, iturri zaharren arabera "Gautegiz-ko parrokiaren jatorrizko eliza". Jakina dugu ere, [[VIII. mendea|VIII. mendean]] Gonzalo Fuerte de Noreñak eta bere seme Fortún Ordoñezek Gautegizko gotorretxea egin zutela, eta mende bi geroago, [[914]]<nowiki/>an, Sancho García de Noreñak Arteagako [[Oinetxe|oinetxea]] eraiki zuen. Bi oinetxe hauek ematen diote izena egungo udalerriari. [[1357]]<nowiki/>an Gaztelako Pedro erregeak Arteagako oinetxeko oinordekoak erailtzerakoan, oinetxea Martin Roiz, Arteaga eta Abendañoko bigarrenaren eskuetan geratu zen. [[1395]]<nowiki/>ean, Gautegizko eta Arteagako leinuen arteko gatazkak piztu ziren errota batzuen jabetza zela medio, liskarrak odol isuriraino helduz. [[Leinu gerrak|Bando Guden]] testuinguruan, Arteagarrek oinetxe indartsua sortzeko, beste leinudun oinetxekoekin lotzen aritu zen, ezkontzen bidez; Mendatako Albizkoa edota Foruako Urdaibaikoarekin, besteak beste. [[1468]]<nowiki/>ko ekainean, urte horretako tentsioak zirela medio, Juan Alonso, Muxikako jaunak, Arteagarra desafiatu zuen Errenteriako ([[Gernika-Lumo|Gernika)]] zelaietan; lehenak bi mila gizon ekarri zituen eta Arteagatarrek, mila. Hildako ugari egon ziren Errentariako guda hartan, tartean Joannes Arteaga. Gainera, Fortun Arteaga buruzagia atxilotu zuten. Gainera, Arteagatarren oinetxea erasotu eta suntsitu zuten. Bizirik geratu zirenak [[Arratia|Arratiara]] edo [[Gipuzkoa|Gipuzkoara]] alde egin behar izan zuten, ez zen ia arteagatarren aldeko batere geratu. Fortun Garcia Arteagak, gatibualdia amaitu eta gero, apurka-apurka, dorretxea zaharberritzen eta militarki ezinhobeto egokitzen aritu zen, errebantxa nahian, [[1476]]<nowiki/>an lanak amaitu zituelarik. Arteagatarrek, Errenterian galdutako borrokatik zortzi urtera, lortu zuten Muxikako bere aurkariari erronka jotzea. Arteagarrek bere agindupean ondokoak bildu zituen: Urdaibai ([[Forua|Foruan]]), [[Albiz]], Mezeta, [[Barrutia (Arratzu)|Barrutia]], Zubiaur, Sagarminaga eta [[Madariaga dorretxea|Madariaga]]. Muxikakoen aliatuak ondokoa ziren: [[Butroe (familia)|Butroi]], Aretxunaga, Yartza, [[Ugarte dorretxea|Ugarte]], [[Kadaltso dorretxea|Kadalso]], Getxo eta [[Martiartu Dorrea|Martiartu]]. Borroka hau egungo Gautegiz Arteagako udalerriko hego zelaietan (Lezertu baserri inguruan, [[Orueta (Gautegiz-Arteaga)|Orueta]] auzoan, [[Zelaieta (Gautegiz-Arteaga)|Zelaietan]] eta [[Ozollo|Ozollon]]) gertatu zen, Arteagarrak gailendu zirelarik. Apur bat beranduago bakea etorri zen. Arteagatarren etxea, apurka-apurka, gainbeheran joan zen, bere jabe eta jaunek mendeetan zehar, ospea lortzeko nahietan Espainiako gorteari so egiten zietelako, dorretxeari jaramonik egin gabe. Gutxinaka, beraz, erabilera militarra galdu, eta [[XVIII. mendea|XVIII. mendearen]] erdialdetik aurrera, bere dorretxe nagusia nekazal-etxe bihurtu zen. Halere, oraindik besteak baino apur bat garaiagoa zen eta kanpoko horma eta bere lau kubo edo [[almena]]<nowiki/>dun torreoiak ukitu gabe geratu ziren. === Aro Modernoa === === Aro Garaikidea === == Ekonomia == == Demografia == Gautegiz Arteaga nekazal herria izan da beti. Hori dela eta, demografia egonkor pixka bat gorakorra mantendu zuen 1940. urtera arte. Izan ere, [[Espainiako Gerra Zibila|Espainiako Gerra Zibilak]] arteagar demografian eragina izan zuen, 300 bat biztanle galduz (heriotzek, migrazioek zein erbesteratzeek eraginda). Hortik aurrera, etengabeko biztanle galera bat jasan zuen herriak, industrializazio prozesuaren eraginez lehen sektoreak indarra galdu baitzuen (garaiko Gautegiz Arteagako ekonomia sektore nagusiena). Arteagarrek gune industrial handiagoetara egin zuten alde, gehienek hurbileko Gernikara, eta beste batzuek Bilbora zein Eibarrera. Hortaz, 1991. urtean gutxiengo biztanleria izatera iritsi zen (752). Hortik aurrera, zerbitzuetan oinarritutako herri bilakatu da, eta gutxinaka, 3 hamarkadetan, 150 biztanle berreskuratu ditu, egun 900 izateraino.{{Barra bertikalen grafikoa |izena=Gautegiz-Arteagako biztanleria |altuera=300 |zabalera=650 |1842|622|1877|1313|1887|1260|1897|1392|1900|1367|1910|1418|1920|1418|1930|1515|1940|1279|1950|1268|1960|1107|1970|1011|1981|758|1991|752|2001|843|2011|903|2016|846|2019|854|2022|884|2024|900}} == Politika == [[Fitxategi:Gautegiz Arteaga - Ayuntamiento 3.jpg|thumb|eskuinera|275px|Gautegiz Arteagako udaletxea]] === 2011 eta 2015ko udal hauteskundeak === [[2011ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2011ko maiatzaren 22ko hauteskundeen]] emaitzen ondorioz Gautegiz-Arteagako [[Euzko Alderdi Jeltzalea|Euzko Alderdi Jeltzaleko]] Juan Felix Naberan izan zen hautatua alkate gisa. 2015ean berrautatua izan zen berriro ere. {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2011ko maiatzaren 22 |alderdia1 = [[Euzko Alderdi Jeltzalea]] (EAJ) |kolorea1 = #CCFC66 |zinegotziak1 = 4 |botoak1 = 317 |ehunekoa1 = 53,64 |alderdia2 = [[Bildu]] |kolorea2 = #9bd225 |zinegotziak2 = 3 |botoak2 = 235 |ehunekoa2 = 39,76 |alderdia3 = [[PSE-EE|Euskadiko Alderdi Sozialista]] (PSE-EE(PSOE)) |kolorea3 = #F8C080 |zinegotziak3 = 0 |botoak3 = 13 |ehunekoa3 = 2,2 |alderdia4 = [[Euskadiko Alderdi Popularra|Alderdi Popularra]] (PP) |kolorea4 = #7cc1ff |zinegotziak4 = 0 |botoak4 = 1 |ehunekoa4 = 0,17 |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] |data_a=2015ko maiatzaren 24|zinegotziak1_a=5|zinegotziak2_a=2|zinegotziak3_a=0|zinegotziak4_a=0|botoak1_a=352|ehunekoa1_a=64,35|botoak2_a=172|ehunekoa2_a=31,44|botoak3_a=3|ehunekoa3_a=0,55|botoak4_a=0|ehunekoa4_a=0,00}} === 2019 eta 2023ko udal hauteskundeak === 2019an Naberanek berriz ere irabazi zituen hauteskundeak, eta 2023rarte, hiru legegintzaldi bete zituen alkatetzan.[[2023ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2023ko maiatzaren 28ko udal hauteskundeen]] geroztik Gautegiz-Arteagako alkatea [[Euzko Alderdi Jeltzalea|Euzko Alderdi Jeltzaleko]] Patrik Saitua Betanzos da. {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2019ko maiatzaren 26 |alderdia1 = [[Euzko Alderdi Jeltzalea]] (EAJ) |kolorea1 = #CCFC66 |zinegotziak1 = 5 |botoak1 = 346 |ehunekoa1 = 62,01 |alderdia2 = [[Euskal Herria Bildu]] |kolorea2 = #9bd225 |zinegotziak2 = 2 |botoak2 = 189 |ehunekoa2 = 33,87 |alderdia3 = [[PSE-EE|Euskadiko Alderdi Sozialista]] (PSE-EE(PSOE)) |kolorea3 = #F8C080 |zinegotziak3 = 0 |botoak3 = 11 |ehunekoa3 = 1,97 |alderdia4 = [[Euskadiko Alderdi Popularra|Alderdi Popularra]] (PP) |kolorea4 = #7cc1ff |zinegotziak4 = 0 |botoak4 = 2 |ehunekoa4 = 0,36 |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] |data_a=2023ko maiatzaren 28|zinegotziak1_a=4|zinegotziak2_a=3|zinegotziak3_a=0|zinegotziak4_a=0|botoak1_a=301|ehunekoa1_a=53,08|botoak2_a=235|ehunekoa2_a=41,44|botoak3_a=8|ehunekoa3_a=1,41|botoak4_a=5|ehunekoa4_a=0,88}}[[2024ko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeak|2024ko apirilaren 21eko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeen]] emaitzak ondorengoak izan ziren: * Euzko Alderdi Jeltzalea: 260 bozka (%46,68) * Euskal Herria Bildu: 248 bozka (%44,52) * Euskadiko Alderdi Sozialista - Euskadiko Ezkerra: 14 (%2,52) <nowiki>*</nowiki>(Soilik %2-tik gorako bozkak jaso zituzten alderdiak plazaratu dira). == Kultura == === Euskara === Gautegiz-Arteagan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gautegiz-Arteaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/gautegiz-arteaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-09}}</ref> Busturialdeko hizkera<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Busturialdekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/tartekoa-m/busturialdekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-09}}</ref> da nagusi, mendebaldeko euskararen aldaera. 2021ko datuen arabera, %81,09-koa zen herriko euskaldunen kopurua. Euskararen kale-erabilera, berriz, %62,27-an kokatzen zen 2016an. [[Fitxategi:729-Udalerri euskaldunak eta Uema.svg|thumb|406x406px|[[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|UEMA]]<nowiki/>n dauden eta egon litezkeen herriak. (Iturria: [[Berria]])]] Ez da kidea baina [[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|Udalerri Euskaldunen Mankomunitateko]] kidea izateko baldintzak betetzen ditu Gautegiz Arteagak. Izan ere, euskal hiztunen portzentajea ''% 70etik'' gora duten herriak egon daitezke [[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|UEMA]] Mankomunitatean. Beheko bideoan Pilartxu Etxabe artegarraren adierazpenak entzun daitezke, tokiko euskaran, garaiko Gautegiz Arteagako herri eskolari buruz eta hezkuntzari buruz hizketan.[[Fitxategi:Gautegiz-Arteagako Pilartxu Etxabe.webm|thumb|275x275px|Gautegiz-Arteagako Pilartxu Etxabe<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Etxabe Zubizarreta, Pilartxu - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/gautegiz-arteaga/hizlariak/pilartxu-etxabe-zubizarreta/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2019-01-04}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|url=https://ahotsak.eus/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2019-01-04}}</ref> proiekturako)]] ===Herri eskola=== Montorre Herri Ikastetxea izeneko [[Eskola txiki|eskola publiko txiki]] bat dago Arteagan, Mendialdua auzoan kokatzen dena. [[Haurtzaindegi|Haurtzaindegia]], [[Haur hezkuntza|Haur Hezkuntza]] eta [[Lehen hezkuntza|Lehen Hezkuntza]] barnebiltzen ditu eskolak. Egun, [[Busturialdea|Busturialdeko]] zein [[Bizkaia|Bizkaiko]] eskolarik txikiena dugu, soilik 21 ikasle inguruk ikasten baitute bertan. [[1862|1862. urtean]] sortu zen "Escuela elemental" izenpean, mutilen eta neskentzako eraikin bana eraiki zelarik.[[1974]]<nowiki/>tik aurrera, sexu-bereizketari amaiera eman zitzaion eta "mutilen eskola" delakoaren eraikina, gutxinaka, erabilera gabe geratzen joan zen, [[1976]]<nowiki/>an zarratu zuten arte. Eraikin hori, Udal Liburutegi edota mediku kontsultategi gisa erabilia izan zen ondorengo urteetan. [[2007]]<nowiki/>an, eraikina guztiz eraberritu ostean, zabaldu zen berriz ere. Ordutik, Haur Hezkuntzarako gelak, [[Liburutegi|Liburutegia]], Informatika-gela eta [[Psikomotrizitate|psikomotrizitate gela]] kokatzen dira bertan. Egun, zerbitzu ugari eskaintzen ditu Montorre eskolak, hala nola; Taxi zerbitzua, [[Jantoki|Jantokia]], dohako zaintza zerbitzua, eskola ordutegitik kanpoko klase ezberdinak edota udalaren dirulaguntzak. === Jaiak === Herriko patroia San Polikarpo da, eta Urtarrilaren 26an ospatzen da. Egunean bertan meza-santua, dantza erakuskizuna, trikitixarekin alaitutako herri-hamaiketakoa, eskupilota partidak eta erromeria egoten dira. Alabaina, Arteagako jai nagusiak Antolin Deunaren bezpera egunetan ospatzen dira (abuztuaren amaierako eta irailaren hasierako egunetan). Ekintza askotariko festa-egitaraua izaten dute, ondorengo jai-egunak ospatzen dituztelarik: Gazte Eguna, Tabernazarre Eguna eta Antolin Deuna. Kontzertu, eskupilota partida, kultur-emanaldi, mozorro janzte, tortilla zein paella txapelketa bezalako ekintzek alaitzen dituzte jaiak. San Antolin egunean, irailaren 2an, Antolin Deunaren baselizara igotzen dira herritarrak, fededunek meza entzuten dute, eta ondoren, hamaiketakoa jan eta euskal dantzen girora alaitzen dute eguerdia. Azkenik, biribilketan jaisten dira baselizatik, mendian behera, herriko enparantzara heldu arte. Bestelako auzo-jaiak ere ospatzen dituzte arteagarrek, hala nola; Karmen Birjinaren eguna (uztailaren 16an) Zendokiz auzounean, edota San Lorentzo eguna (abuztuaren 10ean). ===Kultur-eragileak=== * Gazteluzar (sozietate gastronomikoa). * Artie Dantza Taldea (euskal-dantza taldea). * Gartiape Kirol Kluba (kirol-elkartea). * Antoliñape Kultur Elkartea * Artiako Gazte Asanblada * Helduen Elkartea (GAHE) * Montorrealde Guraso Elkartea == Ondasun nabarmenak<ref>[https://www.euskadi.eus/app/ondarea/udalean-eraikitako-euskal-ondarea/gautegiz-arteaga/consultaOndarea/codmun-48041/desc-gautegiz-arteaga/desceu-gautegiz-arteaga/tipoinv-1&locale=EU "Gautegiz Arteaga", Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistema].</ref><ref>[http://www.gautegizarteaga.com/es-ES/Ayuntamiento/Urbanismo/avance_2018_Planos/20_1717-PGOU_GAUTEGIZ%20ARTEAGA_AVANCE_AP10_PATRIMONIO_2018_08.pdf 2018ko PGOU, Gautegiz Arteagako Udala]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}.</ref> == === Gaztelua === {{sakontzeko|Eugenia de Montijo enperatrizaren gaztelua}}Gautegiz-Arteagako eraikinik garrantzitsuena "[[Eugenia de Montijo enperatrizaren gaztelua|Arteagako dorrea]]" edo gaztelua da. [[Erdi Aroa|Erdi Aroko]] dorretxe baten hondarren gainean berreraiki zen, [[Eugenia de Montijo|Eugenia Montijokoaren]] aginduz, [[Napoleon III.a]] bere senarraren garaian. Gaur egun, jatetxe eta hotela da. 2001etik, Eusko Jaurlaritzak, Sailkatutako Kultura Ondasun gisa aitortzen du.[[Fitxategi:Arteaga_Tower_small.jpg|thumb|275px|[[Eugenia de Montijo enperatrizaren gaztelua|Arteagako dorretxea]]]]Arteagako gazteluaren eraikuntzaren aurreneko datuek adierazten dute dorretxe hau 1398.urtean eraiki zutela. Hain zuzen Gaztelako Pedro I.ak Legution emandako agindua jarraituz. Ondorengo XV. mendean Fortun Garciak berrikuntza txikiak egin zituen baina bando-kideen guduak jasan behar izango zituen. Nahiz eta berriz eraikia izan 1568. urtean Alfonso de Mugikak eta Pedro Abedañok suntsitu egin zuten. Denbora pasa ahala eraikin hau Pedro de Leiva izenekoak artileriaz hornitu zuen. 1622. urtean adierazi zen gazteluak funtzio militarra izaten jarraitzen zuela. XIX. mendean, harresiaren eta kanoi zuloen berrikuntza zein agerpen berriak egin zituen Eugenia de Montijo enperatrizak, Bizkaiko Batzar Nagusiek bere semea jatorriz bizkaitarra aitortu ziotelaren eskerretan. Erreforma hauek 1856. urtean gertatu ziren eta 1870 bukatu. Hala ere, enperatriza ez zen sekula joan gaztelura, eta erabilera gabe geratu zen. Gauzak horrela, ondorengo urteetan, herritarrek laborantza lanetarako eraikin gisa erabili zuten. === Urdaibai Bird Center === Oruetako auzoan, Mundakako Itsasdarraren paduraren bihotzean [[Urdaibai Bird Center]] dago, Europa mailako erreferentziazko ikerketa zentro eta museo ornitologikoa. "Naturaren museo bizi" handi bat da, jendeari irekita dagoena, hegaztien eta hauen migrazioen ikerketara eta ezaguera barreiatzera bideratuta dagoena. Ikerketarako eta zientzia dibulgaziorako den behatoki honek 2012. urtean ireki zituen ateak. Kontzientziazio eta dibulgazio lanak bisitetan egiten dira eta bertan bisitariek dibulgatzaileen esanak entzuteko aukera ez ezik, hegaztiak paduretan eta hezegunetan zuzenean behatzeko aukera dute. [[Aranzadi Zientzia Elkartea|Aranzadi Zientzia Elkarteak]] kudeatzen du === Ondare erlijiosoa === * Andra Mariaren Zeruratzearen eliza (Eleizalde auzounean) * Done Laurendi edo San Lorentzo baseliza ([[Isla Bekoa]] auzoan) * San Antolin baseliza ([[Muruetagane|Muruetagana]] auzoan) * San Roke baseliza ([[Ozollo]] auzoan) * Karmen Ama Birjina baseliza (Zendokiz auzounean) * San Bartolome baseliza ([[Isla Goikoa]] auzoan) * Santa Kurutz baseliza (Aldamiz auzoan; egun desagertua, 1950. hamarkadan eraitsia) === Ondare zibila === * Bekoetxe, Jaunsolo, Sarrikolea, Ojangoiti, Goikoetxe, Musetabe, Baraiz, Bengoetxe (erortzear), Bidasolo, Mendotza, Naberan, Naberansakone eta [[Ozolloaurrekoa]] baserriak. * Barrenerrota, Oiangoiti (erortzear), Ikoakone Olaldea (desagertua) eta Oleta (egun, errota) burdinolak . * [[Koba Errota]] marea-errota, Ozollo-errota eta Portu-errota izenez ere ezaguna. [[Balizko Arkeologia Gune|Balizko Arekologia Gune]] izendatutako Errotatxu (Ozollon) eta Errotabarri (Kanalan) erorita dauden erroten aztarnak ere geratzen dira. * Andrabideko harrobiak. == Zerbitzuak == * Aretxederreta Kultur Etxea eta Sabin Muniategi Udal Liburutegia (Herriko Enparantza). * Udal pilotalekua eta gimnasioa (Herriko Plaza) * Mediku kontsultategia (Zelaieta auzoa, 81). * Orrazi ileapaindegia (Herriko Plaza, 4 behea). * M.Uribe Farmazia (Zelaieta auzoa, 40 behea). * Egala Taberna (Herriko Enparantza, 4). * Artea Herriko Taberna (Herriko Enparantza, 1). === Garraioa === Bizkaibus zerbitzuaren bi autobus-linea pasatzen dira arteagatik: Bilbo-Lekeitio (3513) eta Gernika-Ibarrangelu (3526). Lehenengoak, 2 orduko maiztasuna du urte osoan zehar. Bigarrenak, berriz, 3 orduko maiztasuna. Hala ere, azken linea honek udako hilabeteetan (ekaina, uztaila, abuztua eta iraila) maiztasuna areagotzen du; egunero, norabide bietaruntz, ordu erdiroko zerbitzua izanik. [[Bilbo]]-[[Lekeitio]] autobus lineak Arteagan dituen geltokiak hauek dira: * Errekalde ([[Orueta (Gautegiz-Arteaga)|Orueta]] auzoan) * Herriko Enparantza (Zelaieta auzoan) * Zelaieta (Elexalde eta Mendialdua auzoetatik hurbil) * Muruetagane * Basetxeta [[Gernika-Lumo|Gernika]]-[[Ibarrangelu]] lineak Arteagan dituen autobus-geltokiak hauek dira: * Errekalde (Orueta auzoan) * Herriko Enparantza (Zelaieta auzoan) * Zelaieta (Eleizalde eta Mendialdua auzoetatik hurbil) * Agirreta * Isla Bekoa * Isla Goikoa * Ozamiz * Kanala (Elexalde) * Kanala (Jatetxearen alboan) == Argazki galeria == <gallery mode="packed" heights="165"> Irudi:Gautegiz Arteaga - Iglesia de Santa María 01.jpg|Andra Mariaren Zeruratzearen eliza. Irudi:Biblioteca Municipal Sabin Muniategi.jpg|Sabin Muniategi Udal Liburutegia. Irudi:Urdaibai Bird Center 01 edificio.jpg|[[Urdaibai Bird Center]]. Irudi:Cantera abandonada en Gauteguiz Arteaga.jpg|Andrabideko harrobiak. </gallery> == Arteagar ospetsuak == * [[Federiko Murueta|Federiko Murueta-Goiena]] ([[1860]]-[[1940]]), [[mediku]] eta [[Valladolideko Unibertsitatea|Valladolideko Unibertsitateko]] dekanoa. * [[Angel Zabala|Aingeru Zabala Ozamiz ''Kondaño'']] ([[1866]]-[[1940]]), EAJ-ko politikaria. * [https://josuerkoreka.com/2012/06/02/bermeoko-abertzale-historikoak-4-serafin-albizuri-ozamiz-sabin-aranaren-ikaskidea/ Serafin Albizuri Ozamiz] ([[1869]] - [[1931]]), [[abade]]-[[Monje|lekaide]] euskaltzale eta abertzalea. * [[Sabin Muniategi|Sabin Muniategi Astorkia]] ([[1912]]-[[1990]]), euskal idazlea. * [[Josu Naberan|Josu Naberan Naberan]] ([[1941]]), euskarazko saiakeragile eta itzultzailea. * [[Miren Arantza Madariaga Aberasturi]] ([[1967]]), [[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]]-ko politikaria. * [[Olatz Arrizabalaga]] ([[1997]]) pilotaria. * [[Amaia Aberasturi|Amaia Aberasturi Franco]] ([[1997]]), aktorea. * [[Damaris Egurrola|Damaris Egurrola Wienke]] ([[1999]]), futbolaria. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Bizkaiko udalerrien zerrenda]] == Kanpo estekak == {{Atari|Bizkaia|Bizkaia}} * [https://web.archive.org/web/20111006165446/http://www.gautegizarteaga.com/ Gautegiz Arteagako Udalaren webgunea.] {{autoritate kontrola}} {{Busturialdeko udalerri aurkibidea}} {{Bizkaiko udalerri aurkibidea}} [[Kategoria:Gautegiz Arteaga]] kpjbv4shdt5rhbopz7ul4slpymxhfkm 9998717 9998472 2024-12-13T15:42:45Z Lainobeltz 56334 /* Arteagar ospetsuak */ 9998717 wikitext text/x-wiki {{argitzeko|Busturialdeko udalerriari|Arteaga (argipena)}} {{Bizkaiko udalerri infotaula | izena = Gautegiz Arteaga | bandera = ez | armarria = Escudo de Gautegiz Arteaga.svg | nongo = Gautegiz Arteagako | ofiziala = Gautegiz Arteaga | eskualdea = [[Busturialdea]] | postakodea = 48314 | irudia = Arteaga (Vizcaya).jpg | irudiaren testua = Herriaren ikuspegia Portu auzotik. Goi-ezkerraldean Ereñozar mendia. | kokapena = Bizkaia municipalities Gautegiz Arteaga.PNG | koordenatuak = {{koord|43|21|15|N|2|38|53|W|region:EH-BI_type:city(905)|display=inline,title|title=Gautegiz Arteaga}} | garaiera = 45 | azalera = 13.57 | biztanleria =900 (2024) | bizt_urtea = | dentsitatea =66.61 biztanle/km²-ko (2024) | distantzia = 38 | euskaldunen ehunekoa = 81.09 (2021) | sorrera = | herritarra = arteagar / artiar | alkatea = Patrik Saitua Betanzos (EAJ) | oharrak = | webgunea = http://www.gautegizarteaga.com/ }} '''Gautegiz Arteaga'''<ref>{{EuskaltzArauErref | arau-zk = 145 | arau-izenb = Bizkaiko herri izendegia}}</ref> [[Bizkaia|Bizkaiko]] iparraldeko [[udalerri]] bat da, [[Busturialdea]] eskualdekoa. Izen konposatua izan arren, Arteaga bezala da ezaguna; tokiko euskaran "Artia" deritze. [[Ereñozar]] tontorraren magalaren eta [[Oka (ibaia)|Oka]] ibaiaren artean dago kokaturik, itsasertzetik ez oso urruti. 2024ko erroldaren arabera 900 biztanle ditu. == Geografia == === Ingurune naturala eta klima === ==== Itsasadarra ==== Udalerri hau [[Urdaibai]]ko biosfera erreserbaren barnean dago. Herria errepidearen bi alboetan zehar hedatzen da eta bertan biltzen dira biztanle gehienak. Bestela, [[Gernikako itsasadarra]]ren ezkerraldean dago kokatuta. Bertan, [[Euskal Herria]]n oraindik ikusgai dagoen [[marea-errota]] bakarrenetarikoa dugu, [[Koba Errota]] izenekoa. ==== Klima ==== Gautegiz Arteagako klima ozeaniko hezea da, korronte bero baten eraginarekin, eta urte osoan tenperatura lasaiekin. Iparreko eta ipar-mendebaldeko haizeak ohikoak dira urte osoan. [[Euri]]ak udazkenean eta udaberrian ugariak izaten dira, negu onberarekin eta uda ez oso beroekin. [[Itsaso]]ko brisek tenperaturetan eragina dute urte osoan, eta barrualdeko beroak nekez iristen dira kostaldera udan. === Mugakideak === Iparraldean [[Ibarrangelu]]ko udalerriarekin egiten du muga, ekialdean [[Ereño|Ereñorekin]] eta hegoaldean [[Kortezubi]]rekin. Mendebaldean Mundakako Itsasadarrarekin egiten du muga. Era berean, Oka ibai hortaz bestalde mugakide dituen udalerriak [[Forua]], [[Murueta]], [[Busturia]] eta [[Sukarrieta|Samikola]] dira. === Auzoak === Herriaren buru den auzoa [[Zelaieta (Gautegiz-Arteaga)|Zelaieta]] da, eta bertan daude udaletxea, jolasgunea, kulturretxea eta herriko plaza. Horrez gain, auzo hauek ditu: [[Basetxeta]], [[Isla Goikoa]], [[Isla Bekoa]], [[Kanala (Gautegiz-Arteaga)|Kanala]], [[Muruetagane]], [[Orueta (Gautegiz-Arteaga)|Orueta]], [[Ozollo]], Aldamiz, Portu, Muniategi, Agirreta, Mendialdua, Eleixalde, Arteaga-Uria eta [[Tremoia]]. Egun, herriaren fisionomia, bizitza soziala eta jarduera ekonomiko nagusiak [[Gernika-Lumo|Gernikatik]] [[Lekeitio|Lekeitiora]] dijoan BI-2238 errepidearen inguruetan ardazten dira, [[Orueta (Gautegiz-Arteaga)|Orueta]], Eleixalde eta bereiziki [[Zelaieta (Gautegiz-Arteaga)|Zelaieta]] auzoak barnebiltzen dituelarik. Kanalako auzoa [[Mundakako itsasadarra|Mundakako itsasdarraren]] bestaldean kokatzen den Sukarrieta udalerriarekin partekatzen du, auzo guztia [[Samikola|samikolar]] [[Barrendegi|barrendegiz]] beteta dagoelarik. == Toponimia == Elizatearen izena antzina bertan kokatzen ziren bi dorretxeen izenetatik eratorria da: Gautegiz dorretxea (desagertua) eta Arteagako Erdi Aroko dorretxea, zeinaren gainean gaur egungo [[Arteagako gaztelua|Arteagako Gaztelu]] modernoa eraiki zen. "Gautegiz", -iz amaiera duten euskal toponimoen seriekoa da. [[Julio Caro Baroja]]<nowiki/>k toponimo horietako gehienak latinezko -icus deklinatuari lotutako izen propio batetik zetozela defendatzen zuen. Caro Barojak uste zuen euskal eremuko -oz, -ez eta -iz atzizkiak lekuaren jabetza adierazteko toponimoak zirela, eta jatorria [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] edo [[Erromatar Inperioa]]<nowiki/>ren garaitik etor zitekeela. Gautegizen kasuan, Caro Barojak proposatu zuen balizko Gautius batetik etor zitekeela, [[latin]]<nowiki/>ezko izen dokumentatu batetik. Horrela, Gautius izenari latinezko -icus atzizkia gehitzen bazaio, Gauticus lor daiteke. Gauticus Gautiusen semea ere izan liteke. Gauticus eta bere ondorengoei dagokiena Gautici izango litzateke. Gautici horretatik "Gautegiz" toponimoa erator zitekeen: Gautici->Gauti (gi) ci->Gautegici->Gautegiz. "Arteaga", bestalde, fitonimoa da, eta artea zuhaitzen lekua esan nahi du; artea hitzari -aga atzizki lokatiboa gehituz gero sortzen dena. [[Elizate|Elizatea]] "Arteagako Gautegiz" deitu izan da tradizioz, baina beti egon da "Arteaga" izendatzeko joera. 1842ko erroldan eta 1877tik 1950era bitarteko erroldetan Arteaga deitu zitzaion ofizialki udalerriari. 1857ko eta 1860ko erroldetan, baita 1960ko eta 1991ko errolden artean ere, Gautéguiz de Arteaga izena hartu zuen. 1996an, udalak, gaur egun ofiziala den euskarazko izendapena hartu zuen: Gautegiz Arteaga. == Historia == === Historiaurrea === ==== Paleolitoa ==== Gautegiz Arteagan gutxienez duela 36 mila urte inguruko giza-aztarnak aurkitu izan dira, bereiziki [[Antoliñako koba|Antoliñako Koba]] izeneko haitzuloan. Bertan, [[Aurignac aldi|Aurignac]], [[Gravette aldia|Gravette]], [[Solutre aldia|Solutre]] eta [[Madeleine aldia|Madeleine]] [[Historiaurre|historiaurreko]] aldietako hondakinak aurkitu dituzte (duela 34.000 eta 11.500 urte artekoak, alegia). Besteak beste, horman atzamarrarekin eginiko orbain gorri bat eta orein baten irudiarekin apaindutako perkutorea aurkitu dira. Aztarnategia ez zen era egonkorrean okupatua izan, hedadura handiko territorio batean aldixka okupatzen zuten haitzuloa baitzen. Izan ere, bizitza nomada zeramatzaten giza ehiztari-biltzaile hauek [[Urdaibai]], [[Durangaldea]], [[Arabako lautada]], [[Trebiñu]], [[Sakana]] eta [[Urbasa]] artean mugitzen ziren, [[suharri]]<nowiki/>z egindako tresneria berdintsuak erakutsi duenez. Egonkorki erabili ez arren, kobazuloa modu jarraituan erabili zuten 15 mila urtetan zehar, bizimodu berdintsua eramanez urte guzti horietan, azken Solutre aldian izan ezik (duela 18 mila urte), klima hozte bortitz batera egokitu behar izan baitziren. Bestalde, udalerrian beste 4 aztarnategi prehistoriko identifikatu dira. Gainera, mugakide duen Kortezubiko udalerrian [[Santimamiñe]] leize garrantzitsua aurkitzen da, k.a 14 mila eta 9 mila urteen artean okupatua izan zena. Beraz, Gautegiz Arteagako lurrak ustiatu eta haitzuloak okupatu zituzten gizakiak Santimamiñeko koba okupatu zutenak berdinak edo haien ondorengoak izan zirela egiaztatu daiteke. Ikerketa genetikoek erakutsi dutenez, Gautegiz-Arteagako gaurko biztanleak inguruko kobazuloetan bizi zirenen oinordeko zuzenak dira. ==== Burdin Aroa ==== Herrian aro sedentario honetako aztarnak aurkitu ez diren izan arren, [[Arrolako oppiduma|Arrola]]<nowiki/>ko herri gotortutik oso gertu aurkitzen da. Beraz, [[oppidum]] hura okupatu zuten gizakiek Gautegiz Arteagako lurrak ustiatuko zituztela suposatu daiteke. === Antzinaroa === [[Erromatar Inperioa|Erromatar]] garaiko aztarnak herrian bertan aurkitu ez badira ere, distantzia gutxira dagoen [[Forua]]<nowiki/>ko udalerrian [[Foruko erromatar herrixka|erromatar herrixka]] baten hondakinak agertu izan dira, [[I. mendea|I.]] eta [[V. mendea|V. mendeen]] artekoak. Gainera, garai hortako [[Mundaka]] eta [[Sukarrieta]] artean kokaturiko itsas trafikoaren [[Kabotaje|kabotai]] gisa erabilia izan zen gune bat ere dugu, Portuondo izenekoa. Hori ez ezik, [[Bermeo]] eta [[Busturia]] arteko [[Sollube]] mendiaren magalean erromatar garaiko [[Nekropoli|nekropolia]] ere identifikatu izan da, [[Tribisburu]] izenekoa. Beraz, esan dezakegu Gautegiz Arteagaren inguru geografikoa [[Antzinaroa|antzinaroan]] zeharo okupatua izan zela, eta batez ere erromatar kultura barreiatu zela eskualdean. === Erdi Aroa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Urdaibai.org. Urdaibaiko Galtzagorriak|url=https://www.urdaibai.org/eu/arkitektura/arteagako.php|aldizkaria=www.urdaibai.org|sartze-data=2024-11-27}}</ref> === Elizatearen lehen pausoak garai honetan kokatu behar ditugu. Izan ere, X-XII. mendeen bitartean San Antolin tenplua eraiki zen Antolinatxa muinoaren magalean, Andra Mariaren Zeruratzea parrokiaren ([[XII. mendea]], [[1620]]<nowiki/>an handiagotua) aurrekari izan zena, iturri zaharren arabera "Gautegiz-ko parrokiaren jatorrizko eliza". Jakina dugu ere, [[VIII. mendea|VIII. mendean]] Gonzalo Fuerte de Noreñak eta bere seme Fortún Ordoñezek Gautegizko gotorretxea egin zutela, eta mende bi geroago, [[914]]<nowiki/>an, Sancho García de Noreñak Arteagako [[Oinetxe|oinetxea]] eraiki zuen. Bi oinetxe hauek ematen diote izena egungo udalerriari. [[1357]]<nowiki/>an Gaztelako Pedro erregeak Arteagako oinetxeko oinordekoak erailtzerakoan, oinetxea Martin Roiz, Arteaga eta Abendañoko bigarrenaren eskuetan geratu zen. [[1395]]<nowiki/>ean, Gautegizko eta Arteagako leinuen arteko gatazkak piztu ziren errota batzuen jabetza zela medio, liskarrak odol isuriraino helduz. [[Leinu gerrak|Bando Guden]] testuinguruan, Arteagarrek oinetxe indartsua sortzeko, beste leinudun oinetxekoekin lotzen aritu zen, ezkontzen bidez; Mendatako Albizkoa edota Foruako Urdaibaikoarekin, besteak beste. [[1468]]<nowiki/>ko ekainean, urte horretako tentsioak zirela medio, Juan Alonso, Muxikako jaunak, Arteagarra desafiatu zuen Errenteriako ([[Gernika-Lumo|Gernika)]] zelaietan; lehenak bi mila gizon ekarri zituen eta Arteagatarrek, mila. Hildako ugari egon ziren Errentariako guda hartan, tartean Joannes Arteaga. Gainera, Fortun Arteaga buruzagia atxilotu zuten. Gainera, Arteagatarren oinetxea erasotu eta suntsitu zuten. Bizirik geratu zirenak [[Arratia|Arratiara]] edo [[Gipuzkoa|Gipuzkoara]] alde egin behar izan zuten, ez zen ia arteagatarren aldeko batere geratu. Fortun Garcia Arteagak, gatibualdia amaitu eta gero, apurka-apurka, dorretxea zaharberritzen eta militarki ezinhobeto egokitzen aritu zen, errebantxa nahian, [[1476]]<nowiki/>an lanak amaitu zituelarik. Arteagatarrek, Errenterian galdutako borrokatik zortzi urtera, lortu zuten Muxikako bere aurkariari erronka jotzea. Arteagarrek bere agindupean ondokoak bildu zituen: Urdaibai ([[Forua|Foruan]]), [[Albiz]], Mezeta, [[Barrutia (Arratzu)|Barrutia]], Zubiaur, Sagarminaga eta [[Madariaga dorretxea|Madariaga]]. Muxikakoen aliatuak ondokoa ziren: [[Butroe (familia)|Butroi]], Aretxunaga, Yartza, [[Ugarte dorretxea|Ugarte]], [[Kadaltso dorretxea|Kadalso]], Getxo eta [[Martiartu Dorrea|Martiartu]]. Borroka hau egungo Gautegiz Arteagako udalerriko hego zelaietan (Lezertu baserri inguruan, [[Orueta (Gautegiz-Arteaga)|Orueta]] auzoan, [[Zelaieta (Gautegiz-Arteaga)|Zelaietan]] eta [[Ozollo|Ozollon]]) gertatu zen, Arteagarrak gailendu zirelarik. Apur bat beranduago bakea etorri zen. Arteagatarren etxea, apurka-apurka, gainbeheran joan zen, bere jabe eta jaunek mendeetan zehar, ospea lortzeko nahietan Espainiako gorteari so egiten zietelako, dorretxeari jaramonik egin gabe. Gutxinaka, beraz, erabilera militarra galdu, eta [[XVIII. mendea|XVIII. mendearen]] erdialdetik aurrera, bere dorretxe nagusia nekazal-etxe bihurtu zen. Halere, oraindik besteak baino apur bat garaiagoa zen eta kanpoko horma eta bere lau kubo edo [[almena]]<nowiki/>dun torreoiak ukitu gabe geratu ziren. === Aro Modernoa === === Aro Garaikidea === == Ekonomia == == Demografia == Gautegiz Arteaga nekazal herria izan da beti. Hori dela eta, demografia egonkor pixka bat gorakorra mantendu zuen 1940. urtera arte. Izan ere, [[Espainiako Gerra Zibila|Espainiako Gerra Zibilak]] arteagar demografian eragina izan zuen, 300 bat biztanle galduz (heriotzek, migrazioek zein erbesteratzeek eraginda). Hortik aurrera, etengabeko biztanle galera bat jasan zuen herriak, industrializazio prozesuaren eraginez lehen sektoreak indarra galdu baitzuen (garaiko Gautegiz Arteagako ekonomia sektore nagusiena). Arteagarrek gune industrial handiagoetara egin zuten alde, gehienek hurbileko Gernikara, eta beste batzuek Bilbora zein Eibarrera. Hortaz, 1991. urtean gutxiengo biztanleria izatera iritsi zen (752). Hortik aurrera, zerbitzuetan oinarritutako herri bilakatu da, eta gutxinaka, 3 hamarkadetan, 150 biztanle berreskuratu ditu, egun 900 izateraino.{{Barra bertikalen grafikoa |izena=Gautegiz-Arteagako biztanleria |altuera=300 |zabalera=650 |1842|622|1877|1313|1887|1260|1897|1392|1900|1367|1910|1418|1920|1418|1930|1515|1940|1279|1950|1268|1960|1107|1970|1011|1981|758|1991|752|2001|843|2011|903|2016|846|2019|854|2022|884|2024|900}} == Politika == [[Fitxategi:Gautegiz Arteaga - Ayuntamiento 3.jpg|thumb|eskuinera|275px|Gautegiz Arteagako udaletxea]] === 2011 eta 2015ko udal hauteskundeak === [[2011ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2011ko maiatzaren 22ko hauteskundeen]] emaitzen ondorioz Gautegiz-Arteagako [[Euzko Alderdi Jeltzalea|Euzko Alderdi Jeltzaleko]] Juan Felix Naberan izan zen hautatua alkate gisa. 2015ean berrautatua izan zen berriro ere. {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2011ko maiatzaren 22 |alderdia1 = [[Euzko Alderdi Jeltzalea]] (EAJ) |kolorea1 = #CCFC66 |zinegotziak1 = 4 |botoak1 = 317 |ehunekoa1 = 53,64 |alderdia2 = [[Bildu]] |kolorea2 = #9bd225 |zinegotziak2 = 3 |botoak2 = 235 |ehunekoa2 = 39,76 |alderdia3 = [[PSE-EE|Euskadiko Alderdi Sozialista]] (PSE-EE(PSOE)) |kolorea3 = #F8C080 |zinegotziak3 = 0 |botoak3 = 13 |ehunekoa3 = 2,2 |alderdia4 = [[Euskadiko Alderdi Popularra|Alderdi Popularra]] (PP) |kolorea4 = #7cc1ff |zinegotziak4 = 0 |botoak4 = 1 |ehunekoa4 = 0,17 |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] |data_a=2015ko maiatzaren 24|zinegotziak1_a=5|zinegotziak2_a=2|zinegotziak3_a=0|zinegotziak4_a=0|botoak1_a=352|ehunekoa1_a=64,35|botoak2_a=172|ehunekoa2_a=31,44|botoak3_a=3|ehunekoa3_a=0,55|botoak4_a=0|ehunekoa4_a=0,00}} === 2019 eta 2023ko udal hauteskundeak === 2019an Naberanek berriz ere irabazi zituen hauteskundeak, eta 2023rarte, hiru legegintzaldi bete zituen alkatetzan.[[2023ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2023ko maiatzaren 28ko udal hauteskundeen]] geroztik Gautegiz-Arteagako alkatea [[Euzko Alderdi Jeltzalea|Euzko Alderdi Jeltzaleko]] Patrik Saitua Betanzos da. {{Udal hauteskunde infotaula |data = 2019ko maiatzaren 26 |alderdia1 = [[Euzko Alderdi Jeltzalea]] (EAJ) |kolorea1 = #CCFC66 |zinegotziak1 = 5 |botoak1 = 346 |ehunekoa1 = 62,01 |alderdia2 = [[Euskal Herria Bildu]] |kolorea2 = #9bd225 |zinegotziak2 = 2 |botoak2 = 189 |ehunekoa2 = 33,87 |alderdia3 = [[PSE-EE|Euskadiko Alderdi Sozialista]] (PSE-EE(PSOE)) |kolorea3 = #F8C080 |zinegotziak3 = 0 |botoak3 = 11 |ehunekoa3 = 1,97 |alderdia4 = [[Euskadiko Alderdi Popularra|Alderdi Popularra]] (PP) |kolorea4 = #7cc1ff |zinegotziak4 = 0 |botoak4 = 2 |ehunekoa4 = 0,36 |iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean] |data_a=2023ko maiatzaren 28|zinegotziak1_a=4|zinegotziak2_a=3|zinegotziak3_a=0|zinegotziak4_a=0|botoak1_a=301|ehunekoa1_a=53,08|botoak2_a=235|ehunekoa2_a=41,44|botoak3_a=8|ehunekoa3_a=1,41|botoak4_a=5|ehunekoa4_a=0,88}}[[2024ko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeak|2024ko apirilaren 21eko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeen]] emaitzak ondorengoak izan ziren: * Euzko Alderdi Jeltzalea: 260 bozka (%46,68) * Euskal Herria Bildu: 248 bozka (%44,52) * Euskadiko Alderdi Sozialista - Euskadiko Ezkerra: 14 (%2,52) <nowiki>*</nowiki>(Soilik %2-tik gorako bozkak jaso zituzten alderdiak plazaratu dira). == Kultura == === Euskara === Gautegiz-Arteagan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gautegiz-Arteaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/gautegiz-arteaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-09}}</ref> Busturialdeko hizkera<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Busturialdekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/tartekoa-m/busturialdekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-09}}</ref> da nagusi, mendebaldeko euskararen aldaera. 2021ko datuen arabera, %81,09-koa zen herriko euskaldunen kopurua. Euskararen kale-erabilera, berriz, %62,27-an kokatzen zen 2016an. [[Fitxategi:729-Udalerri euskaldunak eta Uema.svg|thumb|406x406px|[[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|UEMA]]<nowiki/>n dauden eta egon litezkeen herriak. (Iturria: [[Berria]])]] Ez da kidea baina [[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|Udalerri Euskaldunen Mankomunitateko]] kidea izateko baldintzak betetzen ditu Gautegiz Arteagak. Izan ere, euskal hiztunen portzentajea ''% 70etik'' gora duten herriak egon daitezke [[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|UEMA]] Mankomunitatean. Beheko bideoan Pilartxu Etxabe artegarraren adierazpenak entzun daitezke, tokiko euskaran, garaiko Gautegiz Arteagako herri eskolari buruz eta hezkuntzari buruz hizketan.[[Fitxategi:Gautegiz-Arteagako Pilartxu Etxabe.webm|thumb|275x275px|Gautegiz-Arteagako Pilartxu Etxabe<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Etxabe Zubizarreta, Pilartxu - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/gautegiz-arteaga/hizlariak/pilartxu-etxabe-zubizarreta/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2019-01-04}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|url=https://ahotsak.eus/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2019-01-04}}</ref> proiekturako)]] ===Herri eskola=== Montorre Herri Ikastetxea izeneko [[Eskola txiki|eskola publiko txiki]] bat dago Arteagan, Mendialdua auzoan kokatzen dena. [[Haurtzaindegi|Haurtzaindegia]], [[Haur hezkuntza|Haur Hezkuntza]] eta [[Lehen hezkuntza|Lehen Hezkuntza]] barnebiltzen ditu eskolak. Egun, [[Busturialdea|Busturialdeko]] zein [[Bizkaia|Bizkaiko]] eskolarik txikiena dugu, soilik 21 ikasle inguruk ikasten baitute bertan. [[1862|1862. urtean]] sortu zen "Escuela elemental" izenpean, mutilen eta neskentzako eraikin bana eraiki zelarik.[[1974]]<nowiki/>tik aurrera, sexu-bereizketari amaiera eman zitzaion eta "mutilen eskola" delakoaren eraikina, gutxinaka, erabilera gabe geratzen joan zen, [[1976]]<nowiki/>an zarratu zuten arte. Eraikin hori, Udal Liburutegi edota mediku kontsultategi gisa erabilia izan zen ondorengo urteetan. [[2007]]<nowiki/>an, eraikina guztiz eraberritu ostean, zabaldu zen berriz ere. Ordutik, Haur Hezkuntzarako gelak, [[Liburutegi|Liburutegia]], Informatika-gela eta [[Psikomotrizitate|psikomotrizitate gela]] kokatzen dira bertan. Egun, zerbitzu ugari eskaintzen ditu Montorre eskolak, hala nola; Taxi zerbitzua, [[Jantoki|Jantokia]], dohako zaintza zerbitzua, eskola ordutegitik kanpoko klase ezberdinak edota udalaren dirulaguntzak. === Jaiak === Herriko patroia San Polikarpo da, eta Urtarrilaren 26an ospatzen da. Egunean bertan meza-santua, dantza erakuskizuna, trikitixarekin alaitutako herri-hamaiketakoa, eskupilota partidak eta erromeria egoten dira. Alabaina, Arteagako jai nagusiak Antolin Deunaren bezpera egunetan ospatzen dira (abuztuaren amaierako eta irailaren hasierako egunetan). Ekintza askotariko festa-egitaraua izaten dute, ondorengo jai-egunak ospatzen dituztelarik: Gazte Eguna, Tabernazarre Eguna eta Antolin Deuna. Kontzertu, eskupilota partida, kultur-emanaldi, mozorro janzte, tortilla zein paella txapelketa bezalako ekintzek alaitzen dituzte jaiak. San Antolin egunean, irailaren 2an, Antolin Deunaren baselizara igotzen dira herritarrak, fededunek meza entzuten dute, eta ondoren, hamaiketakoa jan eta euskal dantzen girora alaitzen dute eguerdia. Azkenik, biribilketan jaisten dira baselizatik, mendian behera, herriko enparantzara heldu arte. Bestelako auzo-jaiak ere ospatzen dituzte arteagarrek, hala nola; Karmen Birjinaren eguna (uztailaren 16an) Zendokiz auzounean, edota San Lorentzo eguna (abuztuaren 10ean). ===Kultur-eragileak=== * Gazteluzar (sozietate gastronomikoa). * Artie Dantza Taldea (euskal-dantza taldea). * Gartiape Kirol Kluba (kirol-elkartea). * Antoliñape Kultur Elkartea * Artiako Gazte Asanblada * Helduen Elkartea (GAHE) * Montorrealde Guraso Elkartea == Ondasun nabarmenak<ref>[https://www.euskadi.eus/app/ondarea/udalean-eraikitako-euskal-ondarea/gautegiz-arteaga/consultaOndarea/codmun-48041/desc-gautegiz-arteaga/desceu-gautegiz-arteaga/tipoinv-1&locale=EU "Gautegiz Arteaga", Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistema].</ref><ref>[http://www.gautegizarteaga.com/es-ES/Ayuntamiento/Urbanismo/avance_2018_Planos/20_1717-PGOU_GAUTEGIZ%20ARTEAGA_AVANCE_AP10_PATRIMONIO_2018_08.pdf 2018ko PGOU, Gautegiz Arteagako Udala]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}.</ref> == === Gaztelua === {{sakontzeko|Eugenia de Montijo enperatrizaren gaztelua}}Gautegiz-Arteagako eraikinik garrantzitsuena "[[Eugenia de Montijo enperatrizaren gaztelua|Arteagako dorrea]]" edo gaztelua da. [[Erdi Aroa|Erdi Aroko]] dorretxe baten hondarren gainean berreraiki zen, [[Eugenia de Montijo|Eugenia Montijokoaren]] aginduz, [[Napoleon III.a]] bere senarraren garaian. Gaur egun, jatetxe eta hotela da. 2001etik, Eusko Jaurlaritzak, Sailkatutako Kultura Ondasun gisa aitortzen du.[[Fitxategi:Arteaga_Tower_small.jpg|thumb|275px|[[Eugenia de Montijo enperatrizaren gaztelua|Arteagako dorretxea]]]]Arteagako gazteluaren eraikuntzaren aurreneko datuek adierazten dute dorretxe hau 1398.urtean eraiki zutela. Hain zuzen Gaztelako Pedro I.ak Legution emandako agindua jarraituz. Ondorengo XV. mendean Fortun Garciak berrikuntza txikiak egin zituen baina bando-kideen guduak jasan behar izango zituen. Nahiz eta berriz eraikia izan 1568. urtean Alfonso de Mugikak eta Pedro Abedañok suntsitu egin zuten. Denbora pasa ahala eraikin hau Pedro de Leiva izenekoak artileriaz hornitu zuen. 1622. urtean adierazi zen gazteluak funtzio militarra izaten jarraitzen zuela. XIX. mendean, harresiaren eta kanoi zuloen berrikuntza zein agerpen berriak egin zituen Eugenia de Montijo enperatrizak, Bizkaiko Batzar Nagusiek bere semea jatorriz bizkaitarra aitortu ziotelaren eskerretan. Erreforma hauek 1856. urtean gertatu ziren eta 1870 bukatu. Hala ere, enperatriza ez zen sekula joan gaztelura, eta erabilera gabe geratu zen. Gauzak horrela, ondorengo urteetan, herritarrek laborantza lanetarako eraikin gisa erabili zuten. === Urdaibai Bird Center === Oruetako auzoan, Mundakako Itsasdarraren paduraren bihotzean [[Urdaibai Bird Center]] dago, Europa mailako erreferentziazko ikerketa zentro eta museo ornitologikoa. "Naturaren museo bizi" handi bat da, jendeari irekita dagoena, hegaztien eta hauen migrazioen ikerketara eta ezaguera barreiatzera bideratuta dagoena. Ikerketarako eta zientzia dibulgaziorako den behatoki honek 2012. urtean ireki zituen ateak. Kontzientziazio eta dibulgazio lanak bisitetan egiten dira eta bertan bisitariek dibulgatzaileen esanak entzuteko aukera ez ezik, hegaztiak paduretan eta hezegunetan zuzenean behatzeko aukera dute. [[Aranzadi Zientzia Elkartea|Aranzadi Zientzia Elkarteak]] kudeatzen du === Ondare erlijiosoa === * Andra Mariaren Zeruratzearen eliza (Eleizalde auzounean) * Done Laurendi edo San Lorentzo baseliza ([[Isla Bekoa]] auzoan) * San Antolin baseliza ([[Muruetagane|Muruetagana]] auzoan) * San Roke baseliza ([[Ozollo]] auzoan) * Karmen Ama Birjina baseliza (Zendokiz auzounean) * San Bartolome baseliza ([[Isla Goikoa]] auzoan) * Santa Kurutz baseliza (Aldamiz auzoan; egun desagertua, 1950. hamarkadan eraitsia) === Ondare zibila === * Bekoetxe, Jaunsolo, Sarrikolea, Ojangoiti, Goikoetxe, Musetabe, Baraiz, Bengoetxe (erortzear), Bidasolo, Mendotza, Naberan, Naberansakone eta [[Ozolloaurrekoa]] baserriak. * Barrenerrota, Oiangoiti (erortzear), Ikoakone Olaldea (desagertua) eta Oleta (egun, errota) burdinolak . * [[Koba Errota]] marea-errota, Ozollo-errota eta Portu-errota izenez ere ezaguna. [[Balizko Arkeologia Gune|Balizko Arekologia Gune]] izendatutako Errotatxu (Ozollon) eta Errotabarri (Kanalan) erorita dauden erroten aztarnak ere geratzen dira. * Andrabideko harrobiak. == Zerbitzuak == * Aretxederreta Kultur Etxea eta Sabin Muniategi Udal Liburutegia (Herriko Enparantza). * Udal pilotalekua eta gimnasioa (Herriko Plaza) * Mediku kontsultategia (Zelaieta auzoa, 81). * Orrazi ileapaindegia (Herriko Plaza, 4 behea). * M.Uribe Farmazia (Zelaieta auzoa, 40 behea). * Egala Taberna (Herriko Enparantza, 4). * Artea Herriko Taberna (Herriko Enparantza, 1). === Garraioa === Bizkaibus zerbitzuaren bi autobus-linea pasatzen dira arteagatik: Bilbo-Lekeitio (3513) eta Gernika-Ibarrangelu (3526). Lehenengoak, 2 orduko maiztasuna du urte osoan zehar. Bigarrenak, berriz, 3 orduko maiztasuna. Hala ere, azken linea honek udako hilabeteetan (ekaina, uztaila, abuztua eta iraila) maiztasuna areagotzen du; egunero, norabide bietaruntz, ordu erdiroko zerbitzua izanik. [[Bilbo]]-[[Lekeitio]] autobus lineak Arteagan dituen geltokiak hauek dira: * Errekalde ([[Orueta (Gautegiz-Arteaga)|Orueta]] auzoan) * Herriko Enparantza (Zelaieta auzoan) * Zelaieta (Elexalde eta Mendialdua auzoetatik hurbil) * Muruetagane * Basetxeta [[Gernika-Lumo|Gernika]]-[[Ibarrangelu]] lineak Arteagan dituen autobus-geltokiak hauek dira: * Errekalde (Orueta auzoan) * Herriko Enparantza (Zelaieta auzoan) * Zelaieta (Eleizalde eta Mendialdua auzoetatik hurbil) * Agirreta * Isla Bekoa * Isla Goikoa * Ozamiz * Kanala (Elexalde) * Kanala (Jatetxearen alboan) == Argazki galeria == <gallery mode="packed" heights="165"> Irudi:Gautegiz Arteaga - Iglesia de Santa María 01.jpg|Andra Mariaren Zeruratzearen eliza. Irudi:Biblioteca Municipal Sabin Muniategi.jpg|Sabin Muniategi Udal Liburutegia. Irudi:Urdaibai Bird Center 01 edificio.jpg|[[Urdaibai Bird Center]]. Irudi:Cantera abandonada en Gauteguiz Arteaga.jpg|Andrabideko harrobiak. </gallery> == Arteagar ospetsuak == * [[Federiko Murueta|Federiko Murueta-Goiena]] ([[1860]]-[[1940]]), [[mediku]] eta [[Valladolideko Unibertsitatea|Valladolideko Unibertsitateko]] dekanoa. * [[Angel Zabala|Aingeru Zabala Ozamiz ''Kondaño'']] ([[1866]]-[[1940]]), EAJ-ko politikaria. * [[Serafin Albizuri Ozamiz]] ([[1869]] - [[1931]]), [[abade]]-[[Monje|lekaide]] euskaltzale eta abertzalea. * [[Sabin Muniategi|Sabin Muniategi Astorkia]] ([[1912]]-[[1990]]), euskal idazlea. * [[Josu Naberan|Josu Naberan Naberan]] ([[1941]]), euskarazko saiakeragile eta itzultzailea. * [[Miren Arantza Madariaga Aberasturi]] ([[1967]]), [[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]]-ko politikaria. * [[Olatz Arrizabalaga]] ([[1997]]) pilotaria. * [[Amaia Aberasturi|Amaia Aberasturi Franco]] ([[1997]]), aktorea. * [[Damaris Egurrola|Damaris Egurrola Wienke]] ([[1999]]), futbolaria. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Bizkaiko udalerrien zerrenda]] == Kanpo estekak == {{Atari|Bizkaia|Bizkaia}} * [https://web.archive.org/web/20111006165446/http://www.gautegizarteaga.com/ Gautegiz Arteagako Udalaren webgunea.] {{autoritate kontrola}} {{Busturialdeko udalerri aurkibidea}} {{Bizkaiko udalerri aurkibidea}} [[Kategoria:Gautegiz Arteaga]] bwu1w7fvjzu8446yc3db5y23jymjm29 0 7095 9999172 9258530 2024-12-14T08:13:59Z Patxi lurra 219 /* Basaburuar ospetsuak */ 9999172 wikitext text/x-wiki {{Argitzeko|Nafarroako udalerriari|Basaburua (argipena)}} {{Nafarroako udalerri infotaula | izena = Basaburua | bandera = ez | armarria = Escudo de Basaburúa Mayor.svg | nongo = Basaburuko | ofiziala = Basaburua | merindade = Iruñeko merindade | eskualdea = | postakodea = 31866 | kokapena = Maps of municipalities of Navarra Basaburua.JPG | koordenatuak = {{koord|43|0|5|N|1|48|7|W|region:EH-NA_type:city|display=inline,title}} | garaiera = 545 | azalera = 82.87 | biztanleria = | bizt_urtea = | dentsitatea = | distantzia = 34 | euskaldunak = 72,82 | sorrera = | herritarra = basaburuar | alkatea = Ricardo Arangoa Legarra<br />([[Bildu]]) | webgunea = | oharrak = }} '''Basaburua'''<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0155.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= 155. araua: Nafarroako udal izendegia}}</ref> ([[Euskarazko Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa|[bas̺aβuɾua]]]) [[Nafarroa Garai]]ko udalerria da, [[Iruñeko merindade]]koa, herrialdearen iparraldean dagoena. 82,87&nbsp;km²ko eremua du eta {{formatnum:{{Nafarroa Garaiko udalerrien biztanleria|Basaburua}}}} biztanle zituen {{Nafarroa Garaiko udalerrien biztanleria|urtea}}. urtean. [[Jauntsarats]] da kontzeju nagusia. Basaburua [[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|Udalerri Euskaldunen Mankomunitateko]] (UEMA) kide egin zen [[2008]]an. == Geografia == === Inguru naturala eta kokapena === Basaburua [[Iruñeko merindadea]]ren iparraldean dago, [[Nafarroa]]ko hiriburutik 34 kilometrora. Iparraldean, [[Ezkurra]], [[Eratsun]], [[Saldias]] eta [[Labaien|Beintza-Labaien]] udalerriekin egiten du muga; ekialdean, berriz, [[Ultzama]]rekin; mendebaldean, [[Leitza]] eta [[Larraun]]ekin; eta hegoaldean [[Imotz]]ekin. Hamahiru herri eta etxaldek osatzen dute Basaburua: [[Aizarotz]], [[Arrarats]], [[Udabe-Beramendi|Beramendi]], [[Beruete]], [[Erbiti]], [[Gartzarun]], [[Igoa]], [[Ihaben]], [[Itsaso (Basaburua)|Itsaso]] ([[1857]]ko errolda baino lehen berezko udalerria zuena), '''[[Jauntsarats]]''' (herriburua), [[Ola (Basaburua)|Ola]], [[Orokieta]] eta [[Udabe-Beramendi|Udabe]]. === Klima eta landaredia === Basaburuko klima ozeaniar-atlantikoa da, prezipitazioak ugariak dira urte osoan zehar, gehienak [[negu]]an eta [[udazken]]ean; egun euritsuak, berriz, 180 inguru dira urtean. Urteko batez besteko tenperatura 8º eta 12&nbsp;°C bitartekoa da, eta prezipitazioak 1.400 eta 2.000mm ingurukoak. Klima atlantiarreko landaredia nagusi da. Bertan, pagoak dira zuhaitzik ugarienak (4.000 hektarea baino gehiagoko azalera). Pagoak, iparralde eta hegoaldeko mendietan hazten dira batez ere, baina herrigunetik gertu ere badaude. Haritzak, udalerri osoan hazten dira (765 hektarea), eta birlandatutako pinu lariziarrek 180 hektarea hartzen dituzte. == Ekonomia == {{sakontzeko|Nafarroako parke eolikoak}} Basaburuko [[Beruete]] kontzejuaren mugetan, [[Leitza]] eta Basaburu bitartean, [[Nafarroa]]ko gobernuak eraikitako "Aritz" izeneko parke eolikoa dago. Parkeak duen instalaturiko potentzia 19,20 [[watt|megawattekoa]] da. Parkearen jabea [[Acciona]] da gaur egun. == Demografia == {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Basaburuko biztanleria |altuera=300 |zabalera=500 | 1900 | 1498 | 1910 | 1805 | 1920 | 1711 | 1930 | 1668 | 1940 | 1684 | 1950 | 1631 | 1960 | 1411 | 1970 | 1121 | 1981 | 860 | 1991 | 733 | 2001 | 674 | 2006 | 799 | 2011 | 870 | }} [[2008]]ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko bost etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %0,60 ([[Nafarroa]]ko batezbestekoaren azpitik). == Politika == === Udal hauteskundeak === Basaburuko alkatea [[Eusko Abertzale Ekintza]] alderdi politikoko Juan Benito Alberro Goñi atera zen [[2007]]ko udal hauteskundeetan. Udaleko zazpi zinegotziak lortu zituen, gehiengo osoa. Baliogabeko botoak 22 izan ziren (emandako guztien %4,20) eta boto zuriak 121 (%24,10). Abstentzioa %29,28koa izan zen. {| class="taulapolita" |+'''Basaburuko Udala (2007)''' | '''Alderdia''' || '''Botoak''' || '''Zinegotziak''' |- | '''Eusko Abertzale Ekintza''' || 381 || 7 |- |} [[2011]]n ere zerrenda bakarra aurkeztu zen, kasu honetan [[Bildu]]rena. Alkate Ricardo Arangoa Legarra izendatu zuten. Hauteskunde kanpainan [[Yolanda Barcina]]k [[Aizarotz]]en eman zuen mitinak polemika piztu zuen; Barcinak [[Nafarroa]]ko iparraldeko zenbait herritan alderdi espainolistek zerrendak osa ez ditzaten pairatzen omen dituzten presioak salatzeko asmoa zuen baina bisitaldiak kritikak jaso zituen<ref>[https://web.archive.org/web/20110529103554/http://www.noticiasdenavarra.com/2011/05/26/especiales/elecciones-22-m/barcina-obtiene-el-peor-resultado-para-upn-en-el-valle-de-basaburua-en-los-ultimos-treinta-anos ''Barcina obtiene el peor resultado para UPN en el valle de Basaburua en los últimos treinta años''], [[Diario de Noticias]], [[2011]]ko [[maiatzaren 26]]a.</ref>. === Alkateak === {| class="taulapolita" | align=right| 2007-2011 || Juan Benito Alberro Goñi || [[Eusko Abertzale Ekintza|EAE]] |- | align=right| 2011- || Ricardo Arangoa Legarra || [[Bildu]] |- |} === Udaletxea === Basaburuko udaleko idazkaria, [[Imotz|Imozko]] idazkari ere bada. * HELBIDEA: Jasokunde kalea, z/g (Jauntsarats kontzejua) == Kultura == === Euskara === Basaburuko [[euskara]] tarteko hizkeratzat hartzen du [[Koldo Zuazo]] dialektologoak, hau da, haren iritziz, [[gipuzkera|erdialdeko euskara]] edo gipuzkera eta [[nafarrera]]ren artekoa da. Basaburua "Euskararen Kudeaketarako Ipar Nafarroako Mankomunitateko" kidea da. Udalerriko euskal hiztunen kopurua gaur egun oso handia da, %70etik gorakoa. === Hedabideak === "[[Esan Erran Irratia]]k Basaburuan du egoitza. == Zerbitzuak == Ultzamako Zerbitzu Sozialen Mankomunitateko kide da Basaburua. == Basaburuar ospetsuak == * [[Anjel Aldaz]] ([[1914]]-[[1993]]), bertsolaria. * [[Luzia Goñi]] ([[1928]]-[[2020]]), bertsolari eta plazandrea. * [[Martin Ezkurra]] ([[1929]]-[[2018]]), pilota prestatzailea. * [[Patxi Telletxea]] ([[1964]]-), politikari [[abertzaletasun|abertzalea]]. * [[Edurne Koch Elizegi]] ([[1973]]-), argazkilaria. == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} === Bibliografia === * [[Jose Maria Jimeno Jurio]] (zuzendaria), ''Nafarroako toponimia eta mapagintza. XLIV'', Iruñea, 1997. {{ISBN|84-235-1614-8}} == Ikus, gainera == * [[Nafarroa Garaiko udalerrien zerrenda|Nafarroako udalerrien zerrenda]] == Kanpo estekak == {{Atari|Nafarroa|Nafarroa}} * {{eu}} [https://web.archive.org/web/20070521215322/http://www.uema.org/ Udalerri Euskaldunen Mankomunitatearen webgunea] * {{es}} [http://www.navarra.es/home_es/Navarra/272+Municipios/entidad.htm?IdEnt=124 Basaburuari buruzko informazioa Nafarroako gobernuaren webgunean.] * [http://maps.google.com/maps?f=q&source=s_q&hl=eu&geocode=&q=Basaburua,+Nafarroa&sll=42.957636,-1.780833&sspn=0.121109,0.220757&ie=UTF8&hq=&hnear=Basaburua,+Nafarroa,+Espainia&ll=43.027741,-1.779785&spn=0.239934,0.441513&z=11&layer=c&cbll=43.031168,-1.784805&panoid=iqmaQZA6lNdbm4lfAHXXkA&cbp=12,278.08,,0,-2.8 Herriaren ikuspegia Google Street View-n.] * [https://hamaika.eus/bideo-saioak/nafar-away/nafar-away-basaburua.html "Nafar Away" saioan (11TB).] {{autoritate kontrola}} {{Basaburuko kontzeju aurkibidea}} {{Ultzamaldeko udalerri aurkibidea}} {{Nafarroako udalerri aurkibidea}} [[Kategoria:Basaburua]] ilz2f4e75zo2o8605w8ew78qhsooi6x 0 7324 9998628 9997377 2024-12-13T15:03:27Z Xabier Armendaritz 448 /* Anamnesia umeekin */ irudi desegokia (ikus eztabaida orria) 9998628 wikitext text/x-wiki '''Anamnesia''', (grekotik ἀνάμνησις, bilketa, gogorapena) batzuetan '''historia klinikoa''' ere deitua, medikuak pazienteari edo honen inguruko norbaiti egindako [[Elkarrizketa (argipena)|elkarrizketa]] da. Honen bidez, [[sintoma]]k antzematen saiatuko da, [[eritasun|gaixotasunaren]] zantzuen bila. [[Fitxategi:DALL·E 2024-12-11 12.35.32 - A realistic scene in a medical office where a doctor is taking an anamnesis from a patient. The doctor, wearing a white coat and stethoscope, sits at.webp|thumb|Anamnesi esaten zaio profesionalak pazientearen pazientearengandik informazio lortzeko prozesuari, elkarrizketa baten bidez. Elkarrizketa horretan, profesionalak pazientearen nahasmendu edo arazoari, haren bizi-ohiturei eta familia-aurrekariei buruzko oinarrizko informazioa lortu behar du, tratatu edo landu beharreko arazoaren diagnostikoa egin ahal izateko.]] Istorio klinikoaren atalak hauexek dira: * ''Kontsultaren zioa'': kontsultatzeko arrazoi nagusiak. * ''Aurrekari familiarrak'': senideek edukitako gaixotasun aipagarriak. * ''Aurrekari pertsonalak'': pazienteak izandako gaixotasun mediko eta kirurgikoak eta hartutako tratamenduak. * ''Oraingo gaixotasuna'': oraingo prozesuaren deskribapen ahalik eta zehatzena. [[Miaketa fisiko]]arekin batera, anamnesia da medikuak [[diagnostiko]]a bilatzeko egin behar duen lehendabiziko urratsa. == Ze informazio lortu behar da anamnesiatik == * '''''Identifikazio-datuak'''''. (Izen-abizenak, DNI, adina, generoa, egoera zibila, helbidea, telefonoa…) * '''''Kontsultaren arrazoia:''''' Pazientea medikuaren kontsultara joateko arrazoi nagusia. Bereziki garrantzitsua da [[Historia kliniko|historia klinikoa]]<nowiki/>k eta haien senideak [[Mediku|medikuaren]] kontsultara. Ezin dugu [[tratamendu]] bat amaitutzat eman pazientearentzat lehentasunezkoa sirudien arazoa zuzendu ez badugu. * '''''Pazientearen egungo gaitzaren historia:''''' Egiten ari diren kontsultaren arrazoia, bilakaera eta tratamenduak zabaltzeko erabiltzen da azterketa medikoko zentroak * [https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Bizimodu&wvprov=sticky-header '''''Bizimodua'''''.] * '''''Sistema bidezko azterketa, edo miaketa fisikoa''''' (burutik oinetarantz hasiz) organoen, aparatuen edo sistema berrikuspena eta lau zati ditu: * '''''Ikuskapena edo behaketa''''' * '''''[[Haztapen (argipena)|Haztapena]]''''' * '''''Perkusioa''''' ( sabeleam kolpetxoak, airea edo ura dagoen ikusteko) * '''''Auskultazioa''''' (fonendoskopioaren edo estetoskopioaren bidez egiten da) * '''''Aurrekari patologikoak:''''' - ''Aurrekari Familialak:'' Aita edo Amak izandako gaixotasun garrantzitzuak nabarmentzen dira. - ''Aurrekari Pertsonalak'': Zer gaixotasun izan dituen, medikametuaren bati alergia dion, kirurgiarik izan duen… == Nola egin anamnesi bat urratsez urrats == # '''''Prestaketa''''': Hasi aurretik, berrikusi pazientearen [[Historia kliniko|historia medikoa]], ohitu haren espedientearekin eta ziurtatu beharrezko tresna guztiak dituzula, hala nola formularioak eta erregistroak. # '''''Konfiantza ezartzea:''''' Elkarrizketa pazientearekin konfiantzazko harremana ezarriz hasten du. Azaldu anamnesiaren helburua eta ziurtatu emandako informazio guztia konfidentzialtasunez tratatuko dela. # '''''Galdera irekiak:''''' Galdera irekiekin hasten da, pazienteak bere historia modu zabalean partekatzeko. Adibidez, "Zein dira zure kezka medikoak gaur?", edo "Hitz egin diezadakezu zure osasun-historialari buruz?". # '''''Galdera espezifikoak:''''' Ikuspegi orokorra lortu ondoren, joan egungo sintomei, familiako aurrekari medikoei, pazienteak hartzen dituen sendagaiei eta beste edozein xehetasun garrantzitsuri buruzko galdera espezifikoagoetara. # '''''Entzute aktiboa:''''' Pazienteak erantzuten duen bitartean, entzute aktiboa praktikatzen du. Arreta jarri ez bakarrik esaten dutenari, baita beren gorputz- eta emozio-hizkuntzari ere. # '''''Laburpena eta azalpena''''': Elkarrizketa amaitzean, pazienteak emandako informazioa laburtzen du eta xehetasun edo zuzenketa gehiago behar dituen edozein puntu argitzen du. # '''''Informazioa erregistratzea:''''' Arreta handiz erregistratzen du anamnesian pazientearen espedientean bildutako informazio guztia, hizkera argia eta zehatza erabiliz. # '''''Jarraipena:''''' Beharrezkoa bada, pazienteari jarraipena egiten dio, haren aurrerapena berrikusteko edo informazio gehiago lortzeko. == Ze galdera egin daitezke anamnesi batean? == Anamnesi batean egindako galderek hainbat gai har ditzakete barnean, pazienteak izaten dituen sintoma espezifikoetatik hasi eta bere historial mediko osoraino. Hona hemen anamnesiaren edozein adibidetan egin daitezkeen galdera arrunt batzuk: * ''Sintomak'': Zer sintoma jasaten ari zara gaur egun? * ''Historia medikoa:'' Ba al duzu arazo mediko kronikorik? * ''Familia-historia:'' Ba al dago herentziazko gaixotasunen aurrekaririk zure familian? * ''[[Sendagai|Sendagaiak]]:'' Medikamenturen bat hartzen ari zara gaur egun? * ''[[Alergia|Alergiak]]:'' Sendagaiei, elikagaiei edo beste substantzia batzuei alergia ezagunik al diezu? * ''Bizimodua:'' Zein da zure dieta tipikoa? Ariketa fisikoa egiten duzu aldizka? * ''Kontsumo-ohiturak:'' Alkohola, tabakoa edo beste droga batzuk kontsumitzen dituzu? == Nola idatzi anamnesi-txostena == # '''''Datu pertsonalak:''''' ## Izen-abizenak ## Adina ## Sexua ## Ikasketa maila ## Etxebizitza ## Gurasoen izen-abizenak ## Anai-arreba kopurua ## Erlijioa ## Jatorria # '''''Ingurune fisikoaren eta jokabidearen deskribapen:''''' Elkarrizketaren aurretik, bitartean eta ondoren, prosan deskribatuta eta modu operatiboan. # '''''Kontsulta arrazoia:''''' Adierazi pazienteak komatxo artean esaten duena # '''''Egungo arazoa:''''' Aurkitutako arazoaren deskribapena, galderak aplikatuz # '''''Hipotesi esplikatiboak''''':Hipotesi esplikatiboak formulatzea, egungo arazoaren kausak aurkitzeko. # '''''Historia pertsonalaren eta familiarraren datu garrantzitsuak:''''' Planteatutako hipotesiak egiaztatzeko, irakasleak pazientea gidatu behar du informazioa lortzeko galderak egitean. # '''''Ondorioak''''' # '''''Aholkuak''''' == Zer EZ da egin behar? == * Pazienteari hurbiltzean ez agurtzea * Aktibitate entzulearen falta * Galdera itxiak * Galderetan argitasun falta * Aurretiko informazioa baztertzea * Terminologia medikoa gehiegi erabiltzea * [[Enpatia|Empatia]] falta * Xehaztasunak omititzea * Bizitzako estiloarekin lotutako aspektuak ez aztertzea == Pazientearen anamnesi egokirako gomendioak == * '''''Prestaketa'':''' Elkarrizketaren giroa zaintzea, arropa egokia erabiltzea eta aurretiko erregistro medikoa berrikustea * '''''Harrera'':''' Pertsonalizatua izan behar du (pazientearen izena), eta balio behar du profesionalak bere burua aurkezteko eta azaltzeko zer eginkizun betetzen duen osasun-zentroan, bai eta pazientearen kasuan ere. * '''''Garapena'':''' Pazienteari bere gaitza xehetasunez adierazteko aukera emango dioten galdera irekiak erabiltzea gomendatzen da, baita diagnostikoa edo ondorengo tratamendua egiteko interesgarriak izan daitezkeen alderdi puntualak aztertzen laguntzea ere. == Anamnesia umeekin == Haur-pazienteak oraindik ez ditu bere mina adierazteko edo bere mediku-historiala edo familiaren historiala kontzatzeko beharrezko [[Hizkuntza Komunikazio konpetentzia|komunikazio-gaitasunak.]] Horregatik, kontsulta pediatrikoan pazientearen adinak bereizgarri bat da anamnsesia egiteko orduan: paziente ez-kolaboratzailea (neonatuek edo 2 urte baino gutxiago dituzten haurrak) edo paziente kolaboratzailea (2 eta 14 urte bitarteko haurrak) Beraz, garrantzitsua da kontuan hartzea anamnesia bildutako informazioa gehienbat pazientea laguntzen duen perstonak emango duela. Pertsona honek, haurrarekin duen harremanaren arabera, haur horren egoera egungo eta aurrekoari buruzko ezagutza osoa izan dezake edo ez. == Kanpo estekak == *[https://escuelaclinica.com/ejemplos-anamnesis-definicion/ Anamnesia urratsez urrats] *[https://es.scribd.com/document/640514060/INFORME-DE-LA-ANAMNESIS-PARA-CASO-1 Nola idatzi anamnesi txostena] *[https://www.unir.net/revista/salud/anamnesis-clinica/ Egin behar ez dena] *[https://www.igaleno.com/blog/anamnesis/ Anamnesia Umeekin] *[https://www.igaleno.com/blog/anamnesis/ Gomendioak] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Diagnosi medikoak]] 0wabo0mquxo4zggr6ggstuh4q79v8n0 0 8850 9999308 9588517 2024-12-14T10:28:50Z InternetArchiveBot 119347 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 9999308 wikitext text/x-wiki {{HezkuntzaPrograma|Kultura klasikoa}} {{mitologia infotaula}} [[Greziar mitologia|Greziar mitologian]], '''Hades''' ( [[Antzinako greziera|antzinako grezieraz]] {{Polytonic|ᾍδης}} edo {{Polytonic|Ἅιδης|Háidēs}} ) [[Ktoniko|jainko]] ktoniko bat da, [[Zeus]] eta [[Poseidon|Poseidonen]] anaia . Zeusek Zerua eta Poseidon Itsasoa gobernatzen duen bezala, Hadesek lur azpian gobernatzen du eta horregatik askotan hartzen da « [[Infernu|infernuko]] maisua » . [[Pertsefone|Persefonerekin]] ezkonduta dago. [[Serapis|Sarapis]],[[Ptolomeotar Erresuma|Ptolemaikoari]] eta [[Pluton (mitologia)|Pluton]] [[Antzinako Erroma|erromatarrari]] dagokio. == Etimologia == " Hades " hitzarentzat askotan ematen den [[Etimologia|azalpen etimologikoa]] {{Polytonic|α-ϝἰδής|a-widḗs}} batean deskonposatzen da ( {{Polytonic|εἴδω|eídō}} aditzetik , " ikusi "), horrek esan nahi luke " ikusten ez duguna ". Hala ere, hizkuntzaren ikuspuntutik, hipotesia zalantzazkoa da. Izan ere, aurrizki pribatiboa, *''n'' bokalizaziotik datorrena, laburra da nahitaez, alta {{Polytonic|Ἅιδης}} ek, berriz, hasierako {{Polytonic|ᾱ}} (alfa luzea) barne hartzen du. Xurgapena ere kezkagarria da. Izan liteke, beraz, herri etimologia bat baino ez izatea, [[Antzinaroa|Antzinatean]] jada existitzen dena. Hala ere, jainkoaren izenari buruzko hipotesiek eztabaida handia izaten jarraitzen badu ere, azken ikerketek etimologia hori birgaitu nahi dute, izenaren berezitasun bikoitza nominatiboaren krasiaren bidez <ref>[[Pierre Chantraine]], ''Dictionnaire étymologique de la langue grecque'', avec, en supplément, les ''Chroniques d’étymologie grecque'' (1-10), Paris, Klincksieck, 2009, ''CEG'', p. 1266</ref> {{,}} . Bere aldetik, Paul Thieme [[Indologo|indologoak]] bere izena azaldu zuen [[Aitzinindoeuropera|indoeuroparren]] arabera ''*sm̩-vid- "'' biltzea (hildakoen) » <ref>[[Jean Haudry]], [https://www.persee.fr/doc/bude_0004-5527_1989_num_1_1_1379 Aspects de la tradition indo-européenne en Grèce : panthéon, mythologie, philosophie], ''Bulletin de l'Association Guillaume Budé'', Année 1989, 1, pp. 42-55</ref> . [[Homeriko|Greko homerikoa]]<nowiki/>n eta [[Joniera|jonikoan]], Áïdēs bezala ezagutzen zen. [https://web.archive.org/web/20220629044105/http://anakel.com/liburua/ikusi/gizartezientziak/1eso/7/4/2 Garai klasikoan] ezagutzen zen izena Háidēs (Ἅιδης) zen. Geroago [[iota]] isildu egin zen, gero azpiindize-marka bat (ᾍδης) eta azkenean guztiz baztertu zen (Άδης). == Kondairak == [[Kronos]] ( [[Saturno (mitologia)|Saturno]] erromatarrentzat) eta [[Rea]]-ren lehen semea da, eta [[Hestia]], [[Demeter]], [[Hera]], [[Zeus]] eta [[Poseidon|Poseidon-en]] anaia. Haiek bezala, aitak irentsi eta askatuko du Zeusek, Reak salbatuta, Cronos hil eta sabela irekitzen duenean aitaren sabelean hazitako anai-arrebak ateratzeko. [[Titanomakia|Titanomakian]] parte hartzen du eta [[Ziklope|Ziklopeak]] errezibitzen ditu. Horrez gain [[ikusezina]] bihurtzen duen [[kasko]] zoragarria lortzen du, Zeusek tximista eta Poseidonek [[Hiruhortz|hiruhortza]] jasotzen dituen bitartean . Kasko miresgarri honek ikusezin egin dezake jainkoen begientzat ere, eta hori ezinezkoa da beste jainkoentzat, hilkorrentzat bakarrik ikusezin bihurtzen ahal direlako. === Lurpeko agintaria === [[Fitxategi:Amphora_Hades_Louvre_G209.jpg|thumb| Hades [[Ugaritasunaren adar|kornukopia]] eskuan hartuta, Oionokles pintorearen irudi gorriko [[Atika|anfora]] atiko baten xehetasuna, K.a. 470. AD, [[Louvre museoa|Louvre Museoa]] .]] [[Kategoria:Iliadako pertsonaiak]] [[Kategoria:Olinpiar jainkoak]] Titanen aurkako gerraren denboran, Hadesek jasotzen ditu " itzal lainotsuak "eta haiekin bizi da [[Greziar azpimundua|Lurpeko munduan]] <ref>Homero. Iliada. (XV, 187-189 et 191) ; voir aussi (''à Déméter'', 84-87).</ref> . Hildakoen erregea denez <ref name="EscPer">{{EscPer}} (628).</ref>, bere eginkizun nagusia Lurpeko mundutik irtetea eragoztea da, haiek ikusteak gizakiak eta jainkoak izuz beteko baitzituzten <ref>Homero. Iliada. (XX, 61-65).</ref> . [[Pindaro|Pindarrek]] atributu gisa ematen dio hildakoak gidatzen dituen [[zetro]] bat <ref>{{PinOde}} (''Olympiques'', IX, 33-35).</ref>, normalean [[Hermes]] [[Psikopompo|psikoponpoari]] dagokion rola . ''Persiarrak'' liburuan, Hades izena Hermes eta Gaiaren aldi berean deitzen da Darioren arima lurrera ekartzeko <ref name="EscPer" /> . [[Eskilo|Eskilok]] bi aldiz aurkezten du hildakoen epaile gisa. ''[[:fr:Les_Suppliantes_(Eschyle)|Les Suppliantes -en]]'' [[Danao|Danaosek]] dio « han ere norbaitek justizia egiten du krimenengatik, esaten dute - beste Zeus bat: hari, hildakoen artean, azken Juizioa » <ref>{{EurSup}} (228-231) ; extrait de la traduction de [[Victor-Henry Debidour]] pour De Fallois, 1999.</ref> . ''[[:fr:Orestie#Les_Eum%C3%A9nides|Eumenides]]'' -en, koruak era berean esaten du « Ikaragarrizko kontuak ekartzen ditu bere buruari, / hildako Printzea, han behean lur azpian, / eta bere Liburu handian, / bere begiradak ez du ezer galtzen uzten. » . [[Agamemnon|Agamenonek]] egindako aipamen hauek Zeus eta [[Helios|Helios-i]], aurpegiratutako hitzekin aldera daitezke «zuek lur azpian / zin faltsuak egiten dituzten hilen artetik zigorra ateratzen duzuena", hauek dira, Hades eta Persefone <ref>Homero. Iliada. (III, 278-279) ; extrait de la traduction de Frédéric Mugler.</ref>. Beste nonbait, [[Altea (mitologia)|Altheak]], [[Meleagro|Meleagerren]] amak, bere anaiak hil zituenaren heriotza eskatzen die Hadesi eta Persefoni <ref>Homero. Iliada. (IX, 566-571).</ref>. Dena den, Hades oso gutxitan aurkezten da epaile gisa <ref>{{Gantz MGA}}, p. 132.</ref> eta [[Osirisen epaiketa|arimaren epaia]] gehiago lotzen da Egiptoko tradizioekin greziarrenekin baino. Batzuetan [[Olinpiar jainko|Hamabi Olinpiarren]] artean dago, nahiz eta hau tradizio nagusiaren aurkakoa den : oso gutxitan uzten du bere erreinua, hots, salbuespen nabarmenena balin bada, Persefoneren bahiketa izan zelarik bezala <ref>Voire d'autres jeunes filles, voir {{StrGéo}} (VIII, 3, 14).</ref> . Hades, bestela, nahiko dmotza da mitologian, batez ere [[Greziako gurtza heroikoa|heroiak]] inplikatzen dituzten kondairetara lotuta dago: [[Orfeo]], [[Teseo]] eta [[Herakles]] beren [[:fr:Catabase_(littérature)|katabasean]] harekin topo egiten duten hilkor gutxien artean daude . Aitzitik, [[Sisifo]], [[Protesilak|Protesilao]] eta [[Euridize|Euridizi]] lurpetik irteteko baimena ematen die. [[Dione]] -k ''[[Iliada|Iliadan]]'' kontatzen du nola Heraklesek Hades zauritzen duen gezi batekin Lurpeko sarreran eta " hildakoen erdian utzi" duen; Hadesek [[Olinpo|Olinpora]] igo behar du [[:fr:Péan|Péanek]] [[Olinpo|sendatzeko]] <ref>Homero. Iliada. (V, 395-402).</ref> . Antzinako iruzkintzaileek hainbat azalpen eman zituzten pasarte bitxi honi: pasartea heroia [[Heraklesek Zerberoren harrapaketa|Infernura jaisten denean]] gerta daiteke, [[Zerbero|Cerberus]] harrapatu nahi duelarik <ref>[[Scholie]] bT aux vers V, 398-397 de ''l'Iliade''.</ref> . Era berean, Heraklesen erasoaren aipamena izan liteke Piliarren aurka, [[Orchomenus (Beozia)|Orkomenori]] laguntza eman ziotenez [[Tebas (Grezia)|Tebasen]]<nowiki/>aurka <ref>Scholie T au vers XI, 690 de ''l'Iliade''.</ref>, edo baita heroiak egin zuen [[Pilos|Pilosen]] [[Nelee|Neleoren]] semeen sarraskiari buruzkoa ere <ref>Scholie bT aux vers V, 392-394, {{PauDes}} (VI, 25, 2) et {{ApoBib}} (II, 7, 3) ; voir sur le massacre Homero. Iliada. (XI, 690-693).</ref> . Edonola ere, Heraklesek Infernurako jaitsiera egiterakoan, Haresek [[:fr:Érythie|Erythian]] (irla gorrian) daukan behietako bat hiltzen du, hildakoen arimei odol-sakrifizio bat eskaintzeko. Artzainak, [[Menetes]], Ceutonimosen semeak, heroiari erronka botako dio hura eragozteko borrokara, baina borrokatik alde egin behar du saihetsak hautsita <ref>{{ApoBib}} (II, 5, 12).</ref> . === Persefonearen bahiketa === [[Fitxategi:Parc_de_Versailles,_Bosquet_de_la_colonnade,_Enlèvement_de_Proserpine_par_Pluton,_François_Girardon_05.jpg|ezkerrera|thumb|[[François Girardon]], ''[[Plutonek (Girardon) Proserpinaren bahiketa|Plutonek Proserpinaren bahiketa]]'', [[1694]], [[Versaillesko jauregia]] .]] Hadesek egindako [[Pertsefone|Persefoneren]] bahiketa, jainkoari atxikitako mitorik ezagunena da ; jadanik [[Hesiodo|Hesiodon]] aurkitzen da oso forma laburtuan : « Aidoneok [Pertsefone] amari kendu zion, eta Zeus zuhurrak eman zion » <ref>{{HésThé}}(913-914). Extrait de la traduction de Paul Mazon pour la Collection des Universités de France.</ref> . Bere forma osoagoan, [[Demeteri Homeriko Ereserkiak|''Demeteri Homeriko Ereserkiak'']] kontatuak azaldurik, Hadesek Persefone bahitzen du Zeusen baimenarekin <ref>''[[Hymne homérique à Déméter|Hymne à Déméter]]'' (3, 9-10, 30-31 et 415-416) ; dans ''le Rapt de Proserpine'' (II, 204-231) de [[Claudien]], Zeus envoie même un éclair pour décourager la poursuite.</ref>, neskamea [[Ozeanide|ozeanideen]],[[Atena|Atenea]]<nowiki/>ren eta [[Artemisa|Artemisaren]] <ref>''[[Hymne homérique à Déméter|Hymne à Déméter]]'' (425).</ref> konpainian <ref>''[[Hymne homérique à Déméter|Hymne à Déméter]]'' (5-8).</ref> lautadan loreak biltzen ari den bitartean. Nysiakoa <ref>''[[Demeteri ereserki homerikoa|Hymne à Déméter]]'' (16-17) ; {{DioBib}} (V, 3, 1-4) place la scène dans la plaine d'[[Enna]], en [[Sizilia|Sicile]].</ref> . Bere amak, [[Demeter]]<nowiki/>rek, Lurreko leku guztietan bilatzen du ; [[Helios]], eguzkiaren jainkoak, azkenean bere alaba hildakoen erreinuan dagoela esaten dio <ref>''[[Hymne homérique à Déméter|Hymne à Déméter]]'' (74-87).</ref> Haserre, Demeter jainkoen bizilekua uzten du lurraren mendekatzeko gisa, eta haziak ernetzea eragozten du <ref>''[[Hymne homérique à Déméter|Hymne à Déméter]]'' (306-311).</ref> . Orduan, Zeusek adiskidetzea saiatu behar du, eta [[Hermes|Hermesen]] bitartez, bere anaiari Pertsefone bere amari itzultzeko aginduko dio, Lurra osoa gosez hil baino lehen. Hadesek joaten uztea onartzen du, baina [[Granada (fruitua)|granada]] -hazi bat ematen dio jateko. Demeterek bere alaba berriro ikusten duenean, berehala ulertzen du arazoa eta hildakoen janaria jan badu, urtearen herena ( [[Negu|negua]] ) infernuan egon beharko duela ohartarazten dio, atzera itzuli ezinik, Olinpora itzuliz denboraren gainerako bi herenetan baizik; hots " lurra era guztietako loreez berde dagoenean " <ref>''[[Hymne homérique à Déméter|Hymne à Déméter]]'' (399-404). Extrait de la traduction de Renée Jacquin pour Ophrys.</ref> — edo, geroagoko bertsioetan, sei hilabete Infernuan egonez eta sei hilabete Olinpon egonez. Persefoneek granada hazia jan zuela aitortu du. Beste bertsio batean [[Hekate]]<nowiki/>k du, ilargiaren eta hildakoen jainkosak, zuzi bat eskuan edukita [[Demeter]] [[Helios]] salatzailearen gana ekartzen, lur azpian zehar, Hadesen tronuraino. [[Zeus|Zeusen]] laguntzaz, infernuko jainkoa konbentzitu zuen [[Pertsefone|Persefone]]<nowiki/>askatzea urteko lehen sei hilabeteetan ([[Udaberri|udaberrian]] eta [[Uda|udan]] ). Trukean, [[Demeter|Demeterek]] bere alaba azpimundura utzi beharko du urteko gainerako sei hilabeteetan (hau da, [[Udazken|udazkenean]] eta [[Negu|neguan]]). === Maitasunak === [[Fitxategi:Persephone_Hades_BM_Vase_E82.jpg|thumb|Hades eta [[Pertsefone|Persefone]], [[Kilix|kylix]] ganbara bateko medailoia, K.a. [[Atika|440-430]] . AD, [[British Museum]] .]] Hadesi egozten diogu, [[Pertsefone|Perséfone]]<nowiki/>rekin ezkondu baino lehen, [[:fr:Menthé|Menterekin]], [[:fr:Cocyte|Kozito]] ibaiaren alaba <ref name="Opp">{{OppHal}} (III, 485 et suiv.)</ref>, abentura bat. Deskuidatuta egon ostean, Mentek mendekua hartzen du bere arerioa etengabe gutxietsiz. Pertsefonek berak <ref>{{OviMét}} (X, 728-731).</ref> edo bere amak <ref name="Opp" /> landare bihurtzen du, [[menda]] bilakaarazten du. Beste bertsio batean, Persefonek emakume dohakabea zapaltzen du metamorfosia egin aurretik <ref>{{StrGéo}} (VIII, 3, 14).</ref> . [[Leuce]], [[Ozeano (mitologia)|Ozeanoaren]] beste ninfa alaba, Hadesek bahitu eta Persefoneak (edo Hadesek ) [[zurzuri]] batean aldatzen du <ref>{{PauDes}} (V, 14, 2).</ref> . Pertsefonetaz jeloskor dago. ''[[Suda|Soudaren]]'' arabera, [[Bizantziar Inperioa|bizantziar]] berantiar lexiko bat (X- XI mendekoa), alaba bat izango zuen [[Macaria Hadesen alaba|Makaria]] izenekoa, heriotz "zoriontsuaren" jainkosa. [[Demetraren himno homerikoa|''Demeteri Himnoak'']], [[Hekate]] jainkosaren eta Pertsefonearen eta/edo Lurpekoaren arteko kultu-loturak iradokitzen ditu; eta, tradizio orfiko batek <ref>Fr. 41 Kern.</ref> eta Kalimakoren zati batek <ref>[[Callimaque de Cyrène|Callimaque]], fr. 466 Pf.</ref> Persefoneren bikote moduko bat bihurtzen duela dirudi <ref>{{Gantz MGA}}, p. 57-58.</ref>. Bi jainkosaren asimilazio honek Hades eta Hekateren arteko harremana iradoki lezake. Baina Persefoneren jarraitzaile gisa <ref>''Hymne à Déméter'' (438-440).</ref>, hau da Hadesengandik babestuta, azpimunduko agintariarekin lotuta aurkitzen da Hekate. == Iruditegia == <gallery mode="packed" heights="150"> Fitxategi:Hades-et-Cerberus-III.jpg Fitxategi:Elsa Dax. Hades.jpg Fitxategi:Allard Pierson Museum Hades and Persephone 7768.jpg Fitxategi:Circle of Jan Brueghel the Younger - Juno's arrival in Hades.jpg Fitxategi:Hades abducting Persephone.jpg Fitxategi:Hades with cerberus Hade y Cancerbero.jpg Fitxategi:Hades.png Fitxategi:Pediment with Dionysos and Hades, AM Corfu.jpg Fitxategi:Marble relief, Persephone, Hades (Pluto), 4th century BC, AM Eleusis, 081151.jpg </gallery> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Greziar jainkoak]] [[Kategoria:Heriotzaren pertsonifikazioak]] [[Kategoria:Infernua]] [[Kategoria:Azpimunduko jainkoak]] [[Kategoria:Jainko-jainkosa ktonikoak]] [[Kategoria:Iliadako jainko-jainkosak]] [[Kategoria:Kronosen seme-alabak]] [[Kategoria:Greziar mitologiako erregeak]] [[Kategoria:Metamorfosietako pertsonaiak]] [[Kategoria:Greziar azpimundua]] nfj1b9oev44o8f974luf43eu0nfimpa 0 9878 9999326 9429224 2024-12-14T10:48:08Z Marklar2007 1545 9999326 wikitext text/x-wiki {{hizkuntza infotaula}} '''Bearnesa'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=bearnes - Elhuyar hiztegiak|url=https://hiztegiak.elhuyar.eus/eu/bearnes#|aldizkaria=hiztegiak.elhuyar.eus|sartze-data=2021-03-10}}</ref> (bearnesez: {{lang|oc|''bearnés'' edo ''biarnés''}}), [[okzitaniera]] hizkuntzaren barruan, [[gaskoi (hizkuntza)|gaskoi]] [[dialekto]]aren azpidialekto bat da, [[Bearno]]n ([[Pirinio Atlantikoak]], [[Frantzia]]) mintzatua. [[Zuberoa]]ko mugan ere hitz egin izan da, eta etxalde batzuetan oraindik ere badira bearnesaren hiztun gutxi batzuk.<ref>"Euskara bidaide", ''Nora aldizkaria'', 22. alea, 2009ko azaroa</ref> Bearnesak izan du okzitanieraren aldaera guztietatik atzerakada gutxien, eta nortasun handikoa da, historikoki Pirinioen testuinguruan [[Bearnoko bizkonderria|Bearnok]] izandako garrantzi politikoarengatik. == Historia == Bearnesak, hizkuntza idatzi gisa, [[Bearnoko bizkonderria]] izan zen bitartean loraldia bizi izan zuen, [[XIV. mendea|XIV. mendetik]] [[1620]]ra. Bearnesa, horrela, lege- eta administrazio-agirietan erabiltzen zen, beste [[okzitaniera|okzitaniar aldaerak]] jada eremu horietatik at zeudenean. 1620tik aurrera, bearnesaren gainbehera hasi zen pixkanaka. [[Frantziako Iraultza|Frantziar Iraultzaren]] ondoren, [[1789]]tik aurrera, [[frantses]]ak ia osoki ordezkatu zuen agiri eta ekitaldi ofizialetan. [[1982]]ko ikerketa baten arabera, Bearnoko biztanleen %&nbsp;51 bearnesa hitz egiteko gai zen; %&nbsp;70, ulertzeko gai; eta %&nbsp;85, hizkuntza babestearen alde zeuden. Gaur egun, bearnesa [[gaskoi (hizkuntza)|gaskoiaren]] aldaerarik indartsuena da, nahiz eta [[hizkuntza gutxitu|egoera gutxitu]] argian egon eta hizkuntza-transmisioa gero eta urriagoa izan. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Ikus, gainera == * [[Gaskoi (hizkuntza)]] * [[Okzitaniera]] * [[Bearno]] == Kanpo-estekak == * {{fr}} [https://web.archive.org/web/20100125144756/http://www.lebearn.net/biarnes.html Bearnerari buruzko webgunea] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Okzitaniera]] [[Kategoria:Euskal Herriko hizkuntzak]] [[Kategoria:Bearnoko kultura]] 22j2n73g78bwdr1s8brlsij5zcwbg2d 0 10503 9999338 9973683 2024-12-14T10:59:15Z Gartxoak 23317 /* Jokalarien arabera */ 9999338 wikitext text/x-wiki {{gertakari infotaula}} '''Urrezko Baloia''' ({{lang-fr|Ballon d'Or}}) [[1956]] eta [[2009]] artean [[France Football]] aldizkari [[frantziar]]rak [[Europa]]ko futbolari onenari eman izan zion bakarkako saria da. 2010etik aurrera FIFAren [[Urteko Munduko Futbolariaren Saria]]rekin bat egin eta [[FIFA Urrezko Baloia]] eman zen, harik eta 2016an berriz banatu ziren arte. 2016ko ekitaldia beraz "Urrezko Baloiaren" 61. ekitadia kontsideratzen da. == Saiak == Saria hirutan lortu duten jokalari bakarrak [[Johan Cruyff]] eta [[Marco van Basten|Marco Van Basten]] [[holanda]]rrak eta [[Michel Platini]] frantziarra izan dira, azkenak jarraian lortu zituelarik. Epaimahaia Europako herrialde ezberdinetako kazetari espezializatu batzuek osatzen dute, eta hauek bost jokalari hautatu behar dituzte aldizkarikoek aurrez prestatu duten berrogeita hamarreko zerrenda batetik. Kazetari bakoitzak hautaturiko lehen jokalariak bost puntu jasotzen ditu, bigarrenak lau, eta horrela jarraian. Hautapena egiterakoan urtean zehar izandako arrakasta izaten da kontuan, bai taldearekin eta baita selekzioarekin ere. Saria banatzeko ez da ospakizunik egiten. [[Azaro]] amaieran irabazleari deitzen zaio argazki saio batetara azaltzeko, eta ''France Football'' aldizkariaren [[abendu]]ko alean argitaratzen da honen berri, irabazlea azalean Urrezko Baloiarekin agertzen delarik. Bitartean, jokalariak sekretuan mantendu behar du berria. Urteetan zehar sari honek aldaketa batzuk izan ditu. Hasiera batean jokalari europarrak baino ez ziren saritzen, eta [[1995]]etik aurrera Europako talde batean jokatzen duen edozein futbolarik irabaz dezake. Urte hartan [[AC Milan]] taldeko [[George Weah]] [[liberia]]rra izan zen garailea, europarra ez zen lehen irabazlea bihurtuz. [[1970]] eta [[1994]] urte bitartean ''France Football'' aldizkariak [[Urrezko Baloi afrikarra]] ere banatu zuen, [[Afrika]]ko jokalari onenari hain zuzen. [[2007]]az geroztik saria munduko jokalaririk onenari emango zaio, eta ez du Europako ligaren batean jokatu beharrik izango. == Irabazleak == <center> {| class="toccolours" !bgcolor=silver|Urtea !bgcolor=silver|Urrezko Baloia !bgcolor=silver|Zilarrezko Baloia !bgcolor=silver|Brontzezko Baloia |- align="center" !1956 | bgcolor=lemonchiffon align="left" | {{banderaikur|Ingalaterra}} [[Stanley Matthews]] ([[Blackpool Football Club|Blackpool FC]]) '''47''' | align="left" | {{banderaikur|Argentina}} {{banderaikur|Espainia}} [[Alfredo Di Stéfano]] ([[Real Madril|Real Madrid]]) '''44''' | align="left" | {{banderaikur|Frantzia}} [[Raymond Kopa]] ([[Real Madril|Real Madrid]]) '''33''' |- bgcolor="#EFEFEF" !1957 | bgcolor=gold align="left" | {{banderaikur|Argentina}} {{banderaikur|Espainia}} '''[[Alfredo Di Stéfano]]''' ([[Real Madril|Real Madrid]]) '''72''' | align="left" | {{banderaikur|Ingalaterra}} [[Billy Wright]] ([[Wolverhampton Wanderers Football Club|Wolverhampton FC]]) '''19''' | align="left" | {{banderaikur|Frantzia}} [[Raymond Kopa]] ([[Real Madril|Real Madrid]]) '''16''' |- !1958 | bgcolor=lemonchiffon align="left" | {{banderaikur|Frantzia}} '''[[Raymond Kopa]]''' ([[Real Madril|Real Madrid]]) '''71''' | align="left" | {{banderaikur|Alemania}} [[Helmut Rahn]] ([[Rot-Weiss Essen]]) '''40''' | align="left" | {{banderaikur|Frantzia}} [[Just Fontaine]] ([[Stade de Reims]]) '''23''' |- bgcolor="#EFEFEF" !1959 | bgcolor=gold align="left" | {{banderaikur|Argentina}} {{banderaikur|Espainia}} '''[[Alfredo Di Stéfano]]''' ([[Real Madril|Real Madrid]]) '''80''' | align="left" | {{banderaikur|Frantzia}} [[Raymond Kopa]] ([[Real Madril|Real Madrid]]) '''42''' | align="left" | {{banderaikur|Gales}} [[John Charles]] ([[Juventus FC]]) '''24''' |- !1960 | bgcolor=lemonchiffon align="left" | {{banderaikur|Espainia}} '''[[Luis Suárez]]''' ([[Bartzelona Futbol Kluba|FC Barcelona]]) '''54''' | align="left" | {{banderaikur|Hungaria}} {{banderaikur|Espainia}} [[Ferenc Puskás]] ([[Real Madril|Real Madrid]]) '''37''' | align="left" | {{banderaikur|Alemania}} [[Uwe Seeler]] ([[Hamburger SV]]) '''33''' |- bgcolor="#EFEFEF" !1961 | bgcolor=gold align="left" | {{banderaikur|Argentina}} {{banderaikur|Italia}} '''[[Omar Sivori]]''' ([[Juventus FC]]) '''46''' | align="left" | {{banderaikur|Espainia}} [[Luis Suárez]] ([[F.C. Internazionale Milano|Milango Inter]]) '''40''' | align="left" | {{banderaikur|Ingalaterra}} [[Johnny Haynes]] ([[Fulham Football Club|Fulham FC]]) '''22''' |- !1962 | bgcolor=lemonchiffon align="left" | {{banderaikur|Txekia}} '''[[Josef Masopust]]''' ([[Dukla Praga]]) '''65''' | align="left" | {{banderaikur|Portugal}} [[Eusébio|Eusebio]] ([[SL Benfica]]) '''53''' | align="left" | {{banderaikur|Alemania}} [[Karl-Heinz Schnellinger]] ([[1. FC Köln]]) '''33''' |- bgcolor="#EFEFEF" !1963 | bgcolor=gold align="left" | {{banderaikur|Errusia}} '''[[Lev Yashin]]''' ([[FC Dinamo Mosku]]) '''73''' | align="left" | {{banderaikur|Italia}} [[Gianni Rivera]] ([[AC Milan]]) '''55''' | align="left" | {{banderaikur|Ingalaterra}} [[Jimmy Greaves]] ([[Tottenham Hotspur Football Club|Tottenham Hotspur FC]]) '''50''' |- !1964 | bgcolor=lemonchiffon align="left" | {{banderaikur|Eskozia}} '''[[Denis Law]]''' ([[Manchester United Football Club|Manchester United]]) '''61''' | align="left" | {{banderaikur|Espainia}} [[Luis Suárez]] ([[F.C. Internazionale Milano|Milango Inter]]) '''43''' | align="left" | {{banderaikur|Espainia}} [[Amancio]] ([[Real Madril|Real Madrid]]) '''38''' |- bgcolor="#EFEFEF" !1965 | bgcolor=gold align="left" | {{banderaikur|Portugal}} '''[[Eusébio|Eusebio]]''' ([[SL Benfica]]) '''65''' | align="left" | {{banderaikur|Italia}} [[Giacinto Facchetti]] ([[F.C. Internazionale Milano|Milango Inter]]) '''59''' | align="left" | {{banderaikur|Espainia}} [[Luis Suárez]] ([[F.C. Internazionale Milano|Milango Inter]]) '''45''' |- !1966 | bgcolor=lemonchiffon align="left" | {{banderaikur|Ingalaterra}} '''[[Bobby Charlton]]''' ([[Manchester United Football Club|Manchester United]]) '''81''' | align="left" | {{banderaikur|Portugal}} [[Eusébio|Eusebio]] ([[SL Benfica]]) '''80''' | align="left" | {{banderaikur|Alemania}} [[Franz Beckenbauer]] ([[FC Bayern München]]) '''59''' |- bgcolor="#EFEFEF" !1967 | bgcolor=gold align="left" | {{banderaikur|Hungaria}} '''[[Flórián Albert]]''' ([[Ferencváros TC]]) '''68''' | align="left" | {{banderaikur|Ingalaterra}} [[Bobby Charlton]] ([[Manchester United Football Club|Manchester United]]) '''40''' | align="left" | {{banderaikur|Eskozia}} [[Jimmy Johnstone]] ([[Celtic FC]]) '''39''' |- !1968 | bgcolor=lemonchiffon align="left" | {{banderaikur|Ipar Irlanda}} '''[[George Best]]''' ([[Manchester United Football Club|Manchester United]]) '''61''' | align="left" | {{banderaikur|Ingalaterra}} [[Bobby Charlton]] ([[Manchester United Football Club|Manchester United]]) '''53''' | align="left" | {{banderaikur|Serbia}} Dragan Džajić ([[Belgradeko Izar Gorria|Izar Gorria]]) '''46''' |- bgcolor="#EFEFEF" !1969 | bgcolor=gold align="left" | {{banderaikur|Italia}} '''[[Gianni Rivera]]''' ([[AC Milan]]) '''83''' | align="left" | {{banderaikur|Italia}} [[Luigi Riva]] ([[Cagliari Calcio]]) '''79''' | align="left" | {{banderaikur|Alemania}} [[Gerd Müller]] ([[FC Bayern München]]) '''38''' |- !1970 | bgcolor=lemonchiffon align="left" | {{banderaikur|Alemania}} '''[[Gerd Müller]]''' ([[FC Bayern München]]) '''77''' | align="left" | {{banderaikur|Ingalaterra}} [[Bobby Moore]] ([[West Ham United F.C.]]) '''70''' | align="left" | {{banderaikur|Italia}} [[Luigi Riva]] ([[Cagliari Calcio]]) '''65''' |- bgcolor="#EFEFEF" !1971 | bgcolor=gold align="left" | {{banderaikur|Herbehereak}} '''[[Johan Cruyff]]''' ([[Ajax (argipena)|Ajax]]) '''116''' | align="left" | {{banderaikur|Italia}} [[Sandro Mazzola]] ([[F.C. Internazionale Milano|Milango Inter]]) '''57''' | align="left" | {{banderaikur|Ipar Irlanda}} [[George Best]] ([[Manchester United Football Club|Manchester United]]) '''56''' |- !1972 | bgcolor=lemonchiffon align="left" | {{banderaikur|Alemania}} '''[[Franz Beckenbauer]]''' ([[FC Bayern München|FC Bayern Munich]]) '''81''' | align="left" | {{banderaikur|Alemania}} [[Gerd Müller]] ([[FC Bayern München]]) '''79''' | align="left" | {{banderaikur|Alemania}} [[Günter Netzer]] ([[Borussia Mönchengladbach]]) '''79''' |- bgcolor="#EFEFEF" !1973 | bgcolor=gold align="left" | {{banderaikur|Herbehereak}} '''[[Johan Cruyff]]''' ([[Bartzelona Futbol Kluba|FC Barcelona]]) '''96''' | align="left" | {{banderaikur|Italia}} [[Dino Zoff]] ([[Juventus FC]]) '''47''' | align="left" | {{banderaikur|Alemania}} [[Gerd Müller]] ([[FC Bayern München]]) '''44''' |- !1974 | bgcolor=lemonchiffon align="left" | {{banderaikur|Herbehereak}} '''[[Johan Cruyff]]''' ([[Bartzelona Futbol Kluba|FC Barcelona]]) '''116''' | align="left" | {{banderaikur|Alemania}} [[Franz Beckenbauer]] ([[FC Bayern München]]) '''105''' | align="left" | {{banderaikur|Polonia}} [[Kazimierz Deyna]] ([[Legia Warsaw|Legia Varsovia]]) '''35''' |- bgcolor="#EFEFEF" !1975 | bgcolor=gold align="left" | {{banderaikur|Ukraina}} '''[[Oleg Blokhin]]''' ([[Dinamo Kiev]]) '''122''' | align="left" | {{banderaikur|Alemania}} [[Franz Beckenbauer]] ([[FC Bayern München]]) '''42''' | align="left" | {{banderaikur|Herbehereak}} [[Johan Cruyff]] ([[Bartzelona Futbol Kluba|FC Barcelona]]) '''27''' |- !1976 | bgcolor=lemonchiffon align="left" | {{banderaikur|Alemania}} '''[[Franz Beckenbauer]]''' ([[FC Bayern München]]) '''91''' | align="left" | {{banderaikur|Herbehereak}} [[Rob Rensenbrink]] ([[RSC Anderlecht]]) '''75''' | align="left" | {{banderaikur|Txekia}} [[Ivo Viktor]] ([[Dukla Praga]]) '''52''' |- bgcolor="#EFEFEF" !1977 | bgcolor=gold align="left" | {{banderaikur|Danimarka}} '''[[Allan Simonsen]]''' ([[Borussia Mönchengladbach]]) '''74''' | align="left" | {{banderaikur|Ingalaterra}} [[Kevin Keegan]] ([[Hamburger SV]]) '''71''' | align="left" | {{banderaikur|Frantzia}} [[Michel Platini]] ([[FC Nantes]]) '''70''' |- !1978 | bgcolor=lemonchiffon align="left" | {{banderaikur|Ingalaterra}} '''[[Kevin Keegan]]''' ([[Hamburger SV]]) '''87''' | align="left" | {{banderaikur|Austria}} [[Hans Krankl]] ([[Bartzelona Futbol Kluba|FC Barcelona]]) '''81''' | align="left" | {{banderaikur|Herbehereak}} [[Rob Rensenbrink]] ([[RSC Anderlecht]]) '''50''' |- bgcolor="#EFEFEF" !1979 | bgcolor=gold align="left" | {{banderaikur|Ingalaterra}} '''[[Kevin Keegan]]''' ([[Hamburger SV]]) '''118''' | align="left" | {{banderaikur|Alemania}} [[Karl-Heinz Rummenigge]] ([[FC Bayern München]]) '''52''' | align="left" | {{banderaikur|Herbehereak}} [[Ruud Krol]] ([[Ajax (argipena)|Ajax]]) '''41''' |- !1980 | bgcolor=lemonchiffon align="left" | {{banderaikur|Alemania}} '''[[Karl-Heinz Rummenigge]]''' ([[FC Bayern München]]) '''122''' | align="left" | {{banderaikur|Alemania}} [[Bernd Schuster]] ([[Bartzelona Futbol Kluba|FC Barcelona]]) '''34''' | align="left" | {{banderaikur|Frantzia}} [[Michel Platini]] ([[AS Saint-Étienne|AS Saint-Etienne]]) '''33''' |- bgcolor="#EFEFEF" !1981 | bgcolor=gold align="left" | {{banderaikur|Alemania}} '''[[Karl-Heinz Rummenigge]]''' ([[FC Bayern München]]) '''106''' | align="left" | {{banderaikur|Alemania}} [[Paul Breitner]] ([[FC Bayern München]]) '''64''' | align="left" | {{banderaikur|Alemania}} [[Bernd Schuster]] ([[Bartzelona Futbol Kluba|FC Barcelona]]) '''39''' |- !1982 | bgcolor=lemonchiffon align="left" | {{banderaikur|Italia}} '''[[Paolo Rossi]]''' ([[Juventus FC]]) '''115''' | align="left" | {{banderaikur|Frantzia}} [[Alain Giresse]] ([[Girondins de Bordeaux|Girondins]]) '''64''' | align="left" | {{banderaikur|Polonia}} [[Zbigniew Boniek]] ([[Juventus FC]]) '''53''' |- bgcolor="#EFEFEF" !1983 | bgcolor=gold align="left" | {{banderaikur|Frantzia}} '''[[Michel Platini]]''' ([[Juventus FC]]) '''110''' | align="left" | {{banderaikur|Eskozia}} [[Kenny Dalglish]] ([[Liverpool Football Club|Liverpool FC]]) '''26''' | align="left" | {{banderaikur|Danimarka}} [[Allan Simonsen]] ([[Vejle BK]]) '''25''' |- !1984 | bgcolor=lemonchiffon align="left" | {{banderaikur|Frantzia}} '''[[Michel Platini]]''' ([[Juventus FC|Juventus]]) '''128''' | align="left" | {{banderaikur|Frantzia}} [[Jean Tigana]] ([[Girondins de Bordeaux|Girondins]]) '''57''' | align="left" | {{banderaikur|Danimarka}} [[Preben Elkjær]] ([[Hellas Verona]]) '''48''' |- bgcolor="#EFEFEF" !1985 | bgcolor=gold align="left" | {{banderaikur|Frantzia}} '''[[Michel Platini]]''' ([[Juventus FC|Juventus]]) '''127''' | align="left" | {{banderaikur|Danimarka}} [[Preben Elkjær]] ([[Hellas Verona]]) '''71''' | align="left" | {{banderaikur|Alemania}} [[Bernd Schuster]] ([[Bartzelona Futbol Kluba|FC Barcelona]]) '''46''' |- !1986 | bgcolor=lemonchiffon align="left" | {{banderaikur|Ukraina}} '''[[Igor Belanov]]''' ([[Dinamo Kiev]]) '''84''' | align="left" | {{banderaikur|Ingalaterra}} [[Gary Lineker]] ([[Bartzelona Futbol Kluba|FC Barcelona]]) '''62''' | align="left" | {{banderaikur|Espainia}} [[Emilio Butragueño]] ([[Real Madril|Real Madrid]]) '''59''' |- bgcolor="#EFEFEF" !1987 | bgcolor=gold align="left" | {{banderaikur|Herbehereak}} '''[[Ruud Gullit]]''' ([[AC Milan]]) '''106''' | align="left" | {{banderaikur|Portugal}} [[Paulo Futre]] ([[Atletico Madril|Atlético de Madrid]]) '''91''' | align="left" | {{banderaikur|Espainia}} [[Emilio Butragueño]] ([[Real Madril|Real Madrid]]) '''61''' |- !1988 | bgcolor=lemonchiffon align="left" | {{banderaikur|Herbehereak}} '''[[Marco van Basten|Marco Van Basten]]''' ([[AC Milan]]) '''129''' | align="left" | {{banderaikur|Herbehereak}} [[Ruud Gullit]] ([[AC Milan]]) '''88''' | align="left" | {{banderaikur|Herbehereak}} [[Frank Rijkaard]] ([[AC Milan]]) '''45''' |- bgcolor="#EFEFEF" !1989 | bgcolor=gold align="left" | {{banderaikur|Herbehereak}} '''[[Marco van Basten|Marco Van Basten]]''' ([[AC Milan]]) '''119''' | align="left" | {{banderaikur|Italia}} [[Franco Baresi]] ([[AC Milan]]) '''80''' | align="left" | {{banderaikur|Herbehereak}} [[Frank Rijkaard]] ([[AC Milan]]) '''43''' |- !1990 | bgcolor=lemonchiffon align="left" | {{banderaikur|Alemania}} '''[[Lothar Matthäus]]''' ([[F.C. Internazionale Milano|Milango Inter]]) '''137''' | align="left" | {{banderaikur|Italia}} [[Salvatore Schillaci]] ([[Juventus FC]]) '''84''' | align="left" | {{banderaikur|Alemania}} [[Andreas Brehme]] ([[F.C. Internazionale Milano|Milango Inter]]) '''68''' |- bgcolor="#EFEFEF" !1991 | bgcolor=gold align="left" | {{banderaikur|Frantzia}} '''[[Jean-Pierre Papin]]''' ([[Olympique Marseillakoa|Olympique de Marseille]]) '''141''' | align="left" | {{banderaikur|Alemania}} [[Lothar Matthäus]] ([[F.C. Internazionale Milano|Milango Inter]]) '''42''' | align="left" | {{banderaikur|Mazedoniako Errepublika}} [[Darko Pancev]] ([[Belgradeko Izar Gorria|Izar Gorria]]) '''42''' |- !1992 | bgcolor=lemonchiffon align="left" | {{banderaikur|Herbehereak}} '''[[Marco van Basten|Marco Van Basten]]''' ([[AC Milan]]) '''98''' | align="left" | {{banderaikur|Bulgaria}} [[Hristo Stoichkov]] ([[Bartzelona Futbol Kluba|FC Barcelona]]) '''80''' | align="left" | {{banderaikur|Herbehereak}} [[Dennis Bergkamp]] ([[F.C. Internazionale Milano|Milango Inter]]) '''53''' |- bgcolor="#EFEFEF" !1993 | bgcolor=gold align="left" | {{banderaikur|Italia}} '''[[Roberto Baggio]]''' ([[Juventus FC]]) '''142''' | align="left" | {{banderaikur|Herbehereak}} [[Dennis Bergkamp]] ([[F.C. Internazionale Milano|Milango Inter]]) '''83''' | align="left" | {{banderaikur|Frantzia}} [[Éric Cantona|Eric Cantona]] ([[Manchester United Football Club|Manchester United]]) '''34''' |- !1994 | bgcolor=lemonchiffon align="left" | {{banderaikur|Bulgaria}} '''[[Hristo Stoichkov]]''' ([[Bartzelona Futbol Kluba|FC Barcelona]]) '''210''' | align="left" | {{banderaikur|Italia}} [[Roberto Baggio]] ([[Juventus FC]]) '''136''' | align="left" | {{banderaikur|Italia}} [[Paolo Maldini]] ([[AC Milan]]) '''109''' |- bgcolor="#EFEFEF" !1995 | bgcolor=gold align="left" | {{banderaikur|Liberia}} '''[[George Weah]]''' ([[AC Milan]]) '''144''' | align="left" | {{banderaikur|Alemania}} [[Jürgen Klinsmann]] ([[FC Bayern München]]) '''108''' | align="left" | {{banderaikur|Finlandia}} [[Jari Litmanen]] ([[Ajax (argipena)|Ajax]]) '''67''' |- !1996 | bgcolor=lemonchiffon align="left" | {{banderaikur|Alemania}} '''[[Matthias Sammer]]''' ([[Borussia Dortmund]]) '''144''' | align="left" | {{banderaikur|Brasil}} [[Ronaldo]] ([[Bartzelona Futbol Kluba|FC Barcelona]]) '''143''' | align="left" | {{banderaikur|Ingalaterra}} [[Alan Shearer]] ([[Newcastle United Football Club|Newcastle United]]) '''107''' |- bgcolor="#EFEFEF" !1997 | bgcolor=gold align="left" | {{banderaikur|Brasil}} '''[[Ronaldo]]''' ([[F.C. Internazionale Milano|Milango Inter]]) '''222''' | align="left" | {{banderaikur|Montenegro}} [[Predrag Mijatović]] ([[Real Madril|Real Madrid]]) '''68''' | align="left" | {{banderaikur|Frantzia}} [[Zinedine Zidane]] ([[Juventus FC]]) '''63''' |- !1998 | bgcolor=lemonchiffon align="left" | {{banderaikur|Frantzia}} '''[[Zinedine Zidane]]''' ([[Juventus FC]]) '''244''' | align="left" | {{banderaikur|Kroazia}} [[Davor Šuker]] ([[Real Madril|Real Madrid]]) '''68''' | align="left" | {{banderaikur|Brasil}} [[Ronaldo]] ([[F.C. Internazionale Milano|Milango Inter]]) '''66''' |- bgcolor="#EFEFEF" !1999 | bgcolor=gold align="left" | {{banderaikur|Brasil}} '''[[Rivaldo]]''' ([[Bartzelona Futbol Kluba|FC Barcelona]]) '''219''' | align="left" | {{banderaikur|Ingalaterra}} [[David Beckham]] ([[Manchester United Football Club|Manchester United]]) '''154''' | align="left" | {{banderaikur|Ukraina}} [[Andrii Xevtxenko]] ([[AC Milan]]) '''64''' |- !2000 | bgcolor=lemonchiffon align="left" | {{banderaikur|Portugal}} '''[[Luís Figo]]''' ([[Real Madril|Real Madrid]]) '''197''' | align="left" | {{banderaikur|Frantzia}} [[Zinedine Zidane]] ([[Juventus FC]]) '''181''' | align="left" | {{banderaikur|Ukraina}} [[Andrii Xevtxenko]] ([[AC Milan]]) '''85''' |- bgcolor="#EFEFEF" !2001 | bgcolor=gold align="left" | {{banderaikur|Ingalaterra}} '''[[Michael Owen]]''' ([[Liverpool Football Club|Liverpool FC]]) '''176''' | align="left" | {{banderaikur|Espainia}} [[Raúl González]] ([[Real Madril|Real Madrid]]) '''140''' | align="left" | {{banderaikur|Alemania}} [[Oliver Kahn]] ([[FC Bayern München]]) '''114''' |- !2002 | bgcolor=lemonchiffon align="left" | {{banderaikur|Brasil}} '''[[Ronaldo]]''' ([[Real Madril|Real Madrid]]) '''169''' | align="left" | {{banderaikur|Brasil}} [[Roberto Carlos (futbolaria)|Roberto Carlos]] ([[Real Madril|Real Madrid]]) '''145''' | align="left" | {{banderaikur|Alemania}} [[Oliver Kahn]] ([[FC Bayern München]]) '''110''' |- bgcolor="#EFEFEF" !2003 | bgcolor=gold align="left" | {{banderaikur|Txekia}} '''[[Pavel Nedved]]''' ([[Juventus FC]]) '''190''' | align="left" | {{banderaikur|Frantzia}} [[Thierry Henry]] ([[Arsenal Football Club|Arsenal FC]]) '''128''' | align="left" | {{banderaikur|Italia}} [[Paolo Maldini]] ([[AC Milan]]) '''123''' |- !2004 | bgcolor=lemonchiffon align="left" | {{banderaikur|Ukraina}} '''[[Andrii Xevtxenko]]''' ([[AC Milan]]) '''175''' | align="left" | {{banderaikur|Brasil}} {{banderaikur|Portugal}} [[Deco]] ([[Bartzelona Futbol Kluba|FC Barcelona]]) '''139''' | align="left" | {{banderaikur|Brasil}} [[Ronaldo de Assis Moreira|Ronaldinho]] ([[Bartzelona Futbol Kluba|FC Barcelona]]) '''133''' |- bgcolor="#EFEFEF" !2005 | bgcolor=gold align="left" | {{banderaikur|Brasil}} '''[[Ronaldo de Assis Moreira|Ronaldinho]]''' ([[Bartzelona Futbol Kluba|FC Barcelona]]) '''225''' | align="left" | {{banderaikur|Ingalaterra}} [[Frank Lampard]] ([[Chelsea Football Club|Chelsea FC]]) '''148''' | align="left" | {{banderaikur|Ingalaterra}} [[Steven Gerrard]] ([[Liverpool Football Club|Liverpool FC]]) '''142''' |- !2006 | bgcolor=lemonchiffon align="left" | {{banderaikur|Italia}} '''[[Fabio Cannavaro]]''' ([[Real Madril|Real Madrid]]) '''173''' | align="left" | {{banderaikur|Italia}} [[Gianluigi Buffon]] ([[Juventus FC]]) '''124''' | align="left" | {{banderaikur|Frantzia}} [[Thierry Henry]] ([[Arsenal Football Club|Arsenal FC]]) '''121''' |- bgcolor="#EFEFEF" !2007 | bgcolor=gold align="left" | {{banderaikur|Brasil}} '''[[Kaká]]''' ([[AC Milan]]) '''444''' | align="left" | {{banderaikur|Portugal}} [[Cristiano Ronaldo]] ([[Manchester United Football Club|Manchester United]]) '''277''' | align="left" | {{banderaikur|Argentina}} [[Lionel Messi]] ([[Bartzelona Futbol Kluba|FC Barcelona]]) '''255''' |- !2008 | bgcolor=lemonchiffon alig="left" | {{banderaikur|Portugal}} '''[[Cristiano Ronaldo]]''' ([[Manchester United Football Club|Manchester United]]) '''446''' | align="left" | {{banderaikur|Argentina}} [[Lionel Messi]] ([[Bartzelona Futbol Kluba|FC Barcelona]]) '''281''' | align="left" | {{banderaikur|Espainia}} [[Fernando Torres]] ([[Liverpool Football Club|Liverpool FC]]) '''179''' |- bgcolor="#EFEFEF" !2009 | bgcolor=gold align="left" | {{banderaikur|Argentina}} '''[[Lionel Messi]]''' ([[Bartzelona Futbol Kluba|FC Barcelona]]) '''473''' | align="left" | {{banderaikur|Portugal}} [[Cristiano Ronaldo]] ([[Real Madril|Real Madrid]]) '''233''' | align="left" | {{banderaikur|Katalunia}} [[Xavi Hernández]] ([[Bartzelona Futbol Kluba|FC Barcelona]]) '''170''' |- !2010-2015 | ikus [[FIFA Urrezko Baloia]] |- !2016 | bgcolor=lemonchiffon alig="left" | {{banderaikur|Portugal}} '''[[Cristiano Ronaldo]]''' ([[Real Madril|Real Madrid]]) '''745''' | align="left" | {{banderaikur|Argentina}} [[Lionel Messi]] ([[Bartzelona Futbol Kluba|FC Barcelona]]) '''316''' | align="left" | {{banderaikur|Frantzia}} [[Antoine Griezmann]] ([[Atletico Madril|Atletico Madrid]]) '''198''' |- !2017 | bgcolor=gold align="left" | {{banderaikur|Portugal}} '''[[Cristiano Ronaldo]]''' ([[Real Madril]]) '''946''' | align="left" | {{banderaikur|Argentina}} [[Lionel Messi]] ([[Bartzelona Futbol Kluba|Bartzelona]]) '''670''' | align="left" | {{banderaikur|Brasil}} [[Neymar]] ([[Bartzelona Futbol Kluba|Bartzelona]]) '''361''' |- !2018 | bgcolor=lemonchiffon alig="left" | {{banderaikur|Kroazia}} '''[[Luka Modrić]]''' ([[Real Madril]]) '''753''' | align="left" | {{banderaikur|Portugal}} [[Cristiano Ronaldo]] ([[Juventus FC|Juventus]]) '''476''' | align="left" | {{banderaikur|Frantzia}} [[Antoine Griezmann]] ([[Atletico Madril|Atletico]]) '''414''' |- !2019 | bgcolor=gold align="left" | {{banderaikur|Argentina}} '''[[Lionel Messi]]''' ([[Bartzelona Futbol Kluba|Bartzelona]]) '''686''' | align="left" | {{banderaikur|Herbehereak}} [[Virgil van Dijk]] ([[Liverpool Football Club|Liverpool]]) '''679''' | align="left" | {{banderaikur|Portugal}} [[Cristiano Ronaldo]] ([[Juventus FC|Juventus]]) '''476''' |- bgcolor="#EFEFEF" |- !2020 |Ez zen eman COVID-19 dela eta |- !2021 | bgcolor=gold align="left" | {{banderaikur|Argentina}} '''[[Lionel Messi]]''' ([[Paris Saint-Germain FC]]) '''613''' | align="left" | {{banderaikur|Polonia}} [[Robert Lewandowski]] ([[Bayern Munich]]) '''580''' | align="left" | {{banderaikur|Italia}} [[Jorginho (futbolaria)|Jorginho]] ([[Chelsea Football Club|Chelsea]]) '''460''' |- bgcolor="#EFEFEF" |- !2022 | bgcolor=lemonchiffon alig="left" | {{banderaikur|Frantzia}} '''[[Karim Benzema]]''' ([[Real Madril]]) '''549''' | align="left" | {{banderaikur|Senegal}} [[Sadio Mané]] ([[Bayern Munich]]) '''193''' | align="left" | {{banderaikur|Belgika}} [[Kevin De Bruyne]] ([[Manchester City Football Club|Manchester City]]) '''175''' |- !2023 | bgcolor=gold align="left" | {{banderaikur|Argentina}} '''[[Lionel Messi]]''' ([[Inter Miami]]) '''462''' | align="left" | {{banderaikur|Norvegia}} [[Erling Haaland]] ([[Manchester City Football Club|Manchester City]]) '''357''' | align="left" | {{banderaikur|Frantzia}} [[Kylian Mbappé]] ([[Paris Saint-Germain FC]]) '''270''' |- bgcolor="#EFEFEF" |- !2024 | bgcolor=lemonchiffon alig="left" | {{banderaikur|Espainia}} '''[[Rodri Hernández|Rodri]]''' ([[Manchester City Football Club|Manchester City]]) | align="left" | {{banderaikur|Brasil}} [[Vinícius Júnior]] ([[Real Madril]]) | align="left" | {{banderaikur|Erresuma Batua}} [[Jude Bellingham]] ([[Real Madril]]) |} </center> === Jokalarien arabera === {|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |+ ! Zenbat aldiz !! Jokalaria !! Taldea |- | <center>8 || {{banderaikur|Argentina}} [[Lionel Messi]] (2009, 2010, 2011, 2012, 2015, 2019, 2021, 2023) || {{banderaikur|Katalunia}} [[Bartzelona Futbol Kluba|FC Barcelona]], {{banderaikur|Frantzia}} [[Paris Saint-Germain FC|Paris Saint Germain FC]], {{banderaikur|AEB}}, Inter Miami |- | <center>4 || {{banderaikur|Portugal}} [[Cristiano Ronaldo]] (2008, 2013, 2014, 2016) || {{banderaikur|Ingalaterra}} [[Manchester United Football Club|Manchester United]], {{banderaikur|Espainia}} [[Real Madril|Real Madrid]] |- | <center>3 || {{banderaikur|Herbehereak}} [[Johan Cruyff]] (1971, 1973, 1974) || {{banderaikur|Herbehereak}} [[Ajax (argipena)|Ajax]], {{banderaikur|Katalunia}} [[Bartzelona Futbol Kluba|FC Barcelona]] |- | <center>3 || {{banderaikur|Frantzia}} [[Michel Platini]] (1983, 1984, 1985) || {{banderaikur|Italia}} [[Juventus FC]] |- | <center>3 || {{banderaikur|Herbehereak}} [[Marco van Basten]] (1988, 1989, 1992) || {{banderaikur|Italia}} [[AC Milan]] |- | <center>2 || {{banderaikur|Argentina}} {{banderaikur|Espainia}} [[Alfredo Di Stéfano]] (1957, 1959) || {{banderaikur|Espainia}} [[Real Madril|Real Madrid]] |- | <center>2 || {{banderaikur|Alemania}} [[Franz Beckenbauer]] (1972, 1976) || {{banderaikur|Alemania}} [[FC Bayern München]] |- | <center>2 || {{banderaikur|Ingalaterra}} [[Kevin Keegan]] (1978, 1979) || {{banderaikur|Alemania}} [[Hamburger SV]] |- | <center>2 || {{banderaikur|Alemania}} [[Karl-Heinz Rummenigge]] (1980, 1981) || {{banderaikur|Alemania}} [[FC Bayern München]] |- | <center>2 || {{banderaikur|Brasil}} [[Ronaldo]] (1997, 2002) || {{banderaikur|Italia}} [[F.C. Internazionale Milano|Milango Inter]], {{banderaikur|Espainia}} [[Real Madril|Real Madrid]] |} === Herrialdeen arabera === {|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |+ ! Herrialdea !! Sariak !! Zenbat jok. !! Jokalariak |- | {{bandera|Argentina}} || <center>11 || <center>8 || [[Alfredo Di Stéfano]]* (1957, 1959)<br />[[Omar Sivori]]* (1961)<br />[[Lionel Messi]] (2009, 2010, 2011, 2012, 2015, 2019, 2021, 2023) |- | {{bandera|Alemania}} || <center>7 || <center>5 || [[Gerd Müller]] (1970)<br />[[Franz Beckenbauer]] (1972, 1976)<br />[[Karl-Heinz Rummenigge]] (1980, 1981)<br />[[Lothar Matthäus]] (1990)<br />[[Matthias Sammer]] (1996) |- | {{bandera|Herbehereak}} || <center>7 || <center>3 || [[Johan Cruyff]] (1971, 1973, 1974)<br />[[Ruud Gullit]] (1987)<br />[[Marco van Basten]] (1988, 1989, 1992) |- | {{bandera|Frantzia}} || <center>7 || <center>5 || [[Raymond Kopa]] (1958)<br />[[Michel Platini]] (1983, 1984, 1985)<br />[[Jean-Pierre Papin]] (1991)<br />[[Zinedine Zidane]] (1998)<br />[[Karim Benzema]] (2022) |- | {{bandera|Italia}} || <center>5 || <center>5 || [[Omar Sivori]]* (1961)<br />[[Gianni Rivera]] (1969)<br />[[Paolo Rossi]] (1982)<br />[[Roberto Baggio]] (1993)<br />[[Fabio Cannavaro]] (2006) |- | {{bandera|Ingalaterra}} || <center>5 || <center>4 || [[Stanley Matthews]] (1956)<br />[[Bobby Charlton]] (1966)<br />[[Kevin Keegan]] (1978, 1979)<br />[[Michael Owen]] (2001) |- | {{bandera|Brasil}} || <center>5 || <center>4 || [[Ronaldo]] (1997, 2002)<br />[[Rivaldo]] (1999)<br />[[Ronaldo de Assis Moreira|Ronaldinho]] (2005)<br />[[Kaká]] (2007) |- | {{bandera|Portugal}} || <center>4 || <center>3 || [[Eusébio]] (1965)<br />[[Luís Figo]] (2000)<br />[[Cristiano Ronaldo]] (2008, 2016) |- | {{bandera|Espainia}} || <center>4 || <center>3 || [[Alfredo Di Stéfano]]* (1957, 1959)<br />[[Luis Suárez]] (1960)<br />[[Rodri Hernández|Rodri]] (2024) |- | {{bandera|Ukraina}} || <center>3 || <center>3 || [[Oleg Blokhin]] (1975)<br />[[Igor Belanov]] (1986) |} <nowiki>*</nowiki> ''Di Stefano eta Sivori jokalari argentinarrak ziren, baina nazionalitate espainiarra eta italiarra hartu zuten, hurrenez hurren.'' === Taldeen arabera === Urrezko Baloia irabazi zuten jokalariek urte horretako lehen zatian bakarrik jokatu zuten taldeak ez dira kontuan hartzen. {|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |+ ! Taldea !! Sariak !! Zenbat jok. !! Jokalariak |- | {{banderaikur|Italia}} [[AC Milan]] || <center>8 || <center>6 || {{banderaikur|Italia}} [[Gianni Rivera]] (1969)<br />{{banderaikur|Herbehereak}} [[Ruud Gullit]] (1987*) <br />{{banderaikur|Herbehereak}} [[Marco van Basten]] (1988, 1989, 1992)<br />{{banderaikur|Liberia}} [[George Weah]] (1995*)<br />{{banderaikur|Ukraina}} [[Andrii Xevtxenko]] (2004)<br />{{banderaikur|Brasil}} [[Kaká]] (2007) |- | {{banderaikur|Italia}} [[Juventus FC]] || <center>8 || <center>6 || {{banderaikur|Italia}} {{banderaikur|Argentina}} [[Omar Sivori]] (1961)<br />{{banderaikur|Italia}} [[Paolo Rossi]] (1982)<br />{{banderaikur|Frantzia}} [[Michel Platini]] (1983, 1984, 1985)<br />{{banderaikur|Italia}} [[Roberto Baggio]] (1993)<br />{{banderaikur|Frantzia}} [[Zinedine Zidane]] (1998)<br />{{banderaikur|Txekia}} [[Pavel Nedvěd]] (2003) |- | [[Fitxategi:Flag of Catalonia.svg|23px]] [[Bartzelona Futbol Kluba|FC Barcelona]] || <center>8 || <center>6 || {{banderaikur|Espainia}} [[Luis Suárez Miramontes|Luis Suárez]] (1960)<br />{{banderaikur|Herbehereak}} [[Johan Cruyff]] (1973*, 1974)<br />{{banderaikur|Bulgaria}} [[Hristo Stoichkov]] (1994)<br />{{banderaikur|Brasil}} [[Rivaldo]] (1999)<br />{{banderaikur|Brasil}} [[Ronaldo de Assis Moreira|Ronaldinho]] (2005)<br />{{banderaikur|Argentina}} [[Lionel Messi]] (2009, 2019) |- | {{banderaikur|Espainia}} [[Real Madril|Real Madrid]] || <center>8 || <center>7 || {{banderaikur|Espainia}} {{banderaikur|Argentina}} [[Alfredo Di Stéfano]] (1957, 1959)<br />{{banderaikur|Frantzia}} [[Raymond Kopa]] (1958)<br />{{banderaikur|Portugal}} [[Luís Figo]] (2000*)<br />{{banderaikur|Brasil}} [[Ronaldo]] (2002*)<br />{{banderaikur|Italia}} [[Fabio Cannavaro]] (2006*)<br />{{banderaikur|Portugal}} [[Cristiano Ronaldo]] (2016)<br />{{banderaikur|Frantzia}} [[Karim Benzema]] (2022) |- | {{banderaikur|Alemania}} [[FC Bayern München]] || <center>5 || <center>3 || {{banderaikur|Alemania}} [[Gerd Müller]] (1970)<br />{{banderaikur|Alemania}} [[Franz Beckenbauer]] (1972, 1976)<br />{{banderaikur|Alemania}} [[Karl-Heinz Rummenigge]] (1980, 1981) |- | {{banderaikur|Ingalaterra}} [[Manchester United Football Club|Manchester United]] || <center>4 || <center>4 || {{banderaikur|Eskozia}} [[Denis Law]] (1964)<br /> {{banderaikur|Ingalaterra}} [[Bobby Charlton]] (1966)<br />{{banderaikur|Ipar Irlanda}} [[George Best]] (1968)<br />{{banderaikur|Portugal}} [[Cristiano Ronaldo]] (2008) |- | {{banderaikur|Ukraina}} [[Dinamo Kiev]] || <center>2 || <center>2 || {{banderaikur|Ukraina}} [[Oleg Blokhin]] (1975)<br />{{banderaikur|Ukraina}} [[Igor Belanov]] (1986) |- | {{banderaikur|Italia}} [[F.C. Internazionale Milano|Milango Inter]] || <center>2 || <center>2 || {{banderaikur|Alemania}} [[Lothar Matthäus]] (1990)<br />{{banderaikur|Brasil}} [[Ronaldo]] (1997*) |- | {{banderaikur|Alemania}} [[Hamburger SV]] || <center>2 || <center>1 || {{banderaikur|Ingalaterra}} [[Kevin Keegan]] (1978, 1979) |} <nowiki>*</nowiki> ''Jokalaria urte horretako bigarren zatian soilik egon zen talde horretan.'' === Ligen arabera === {|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |+ ! Liga !! Sariak !! Zenbat talde !! Taldeak |- | {{banderaikur|Italia}} [[Serie A]] || <center>18 || <center>3 || [[Juventus FC]] (1961, 1982, 1983, 1984, 1985, 1993, 1998, 2003)<br />[[AC Milan]] (1969, 1987, 1988, 1989, 1992, 1995, 2004, 2007)<br />[[F.C. Internazionale Milano|Milango Inter]] (1990, 1997) |- | {{banderaikur|Espainia}} [[Espainiako futbol liga txapelketa|La Liga]] || <center>15 || <center>2 || [[Bartzelona Futbol Kluba|FC Barcelona]] (1960, 1973, 1974, 1994, 1999, 2005, 2009)<br />[[Real Madril|Real Madrid]] (1957, 1958, 1959, 2000, 2002, 2006, 2016, 2022) |- | {{banderaikur|Alemania}} [[Bundesliga]] || <center>9 || <center>4 || [[FC Bayern München]] (1970, 1972, 1976, 1980, 1981)<br />[[Hamburger SV]] (1978, 1979)<br />[[Borussia Mönchengladbach]] (1977)<br />[[Borussia Dortmund]] (1996) |- | {{banderaikur|Ingalaterra}} [[Premier League]] || <center>6 || <center>4 || [[Manchester United Football Club|Manchester United]] (1964, 1966, 1968)<br />[[Blackpool Football Club|Blackpool FC]] (1956)<br />[[Liverpool Football Club|Liverpool FC]] (2001)<br />[[Manchester City Football Club|Manchester City]] (2024) |- | {{banderaikur|Ukraina}} [[Ukrainako futbol liga|Ukrainako Premier Liga]] || <center>3 || <center>2 || [[Dinamo Kiev]] (1975, 1986) |} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Ikus, gainera == * [[FIFA Urrezko Baloia]] * [[Urteko Munduko Futbolariaren Saria]] == Kanpo estekak == * {{fr}} [http://www.francefootball.fr/ ''France Football'' aldizkariaren webgune ofiziala] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Urrezko Baloia| ]] flbh47wer5207zwl4lm2tvxm1jzhu0p 0 11045 9998858 9397770 2024-12-13T17:33:49Z Suna no onna 63274 /* Behe inperioaren garaia */ 9998858 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Impero romano sotto Ottaviano Augusto 30aC - 6dC.jpg|thumb|244x244px|Erromatar agindupeko lurraldeak Errepublika gariaren amaieran K.a. 30 - K.o 6.]] '''Probintziak''' [[Erromatar Inperioa|Erromatar Inperioko]] lurralde banaketa administratiboak ziren. Eredua [[Erromatar Errepublika|Errepublikatik]] hartua zuten, eta [[Erromatar Inperioa|Inperioaren garian]] garatu zen sistema administratiboa, batez ere zabalkuntza handiena lortu zutelako. Probintzia bakoitza "''imperium''" edo botere exekutiboa zuen magistratu erromatar baten aginpidean zegoen. Izena, hasieran, Italiako lurraldeei aplikatzen zitzaion, baita erromatar funtzionario batek, erromatar estatuaren izenean, agintea zerabilen beste edozein lurralderi ere. Geroago, izenak Italiatik kanpoko ondasun erromatarrak identifikatzeko erabili zen, zeintzuei zerga eskatzen baitzitzaien.<ref name=":0" /> == Errepublika garaian == Errepublikaren garaian ([[Circa|c]]. K.a. 509– K.a. 31), probintzia bakoitza eratzen zenean, [[Erromako Senatua|Senatuak]] gutun berezi bat sortzen zuen edo ''lex provinciae'' (probintzien legea), probintzia konkistatu zuen jeneralaren txostenean oinarrituta. Gutun horrek probintziaren lurralde-mugak eta barnean hartzen zituen hirien kopurua zehazten zituen, baita probintziako biztanleen eskubide eta betebeharrak ere, ordaindu behar zuten tributu-mota eta -kopurua bereziki<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Province {{!}} ancient Roman government {{!}} Britannica|hizkuntza=en|url=https://www.britannica.com/topic/province-ancient-Roman-government|aldizkaria=www.britannica.com|sartze-data=2023-02-21}}</ref>. Konkista eta aldaketa ugari egon ziren Errepublikaren azken bi mendeetan eta amaieran probintzia hauek eratuta zeuden: {| class="wikitable sortable" !Izena euskaraz ----<small>Izena latinez</small> !Hiriburua !Sorrera data !Oharrak |- |[[Afrika Prokontsularra|Afrika]] <small>''(Africa)''</small> |Zama Regia |K.a. 146 |[[Hirugarren Gerra Punikoa|Hirugarren Gerra Punikoaren]] ondoren sortua |- |[[Asia (erromatar probintzia)|Asia]] <small>''(Asia)''</small> |[[Efeso|Éfeso]] |K.a. 129 |[[Atalo III.a|Átalo III]].akl (K.a. 133), testamenduan Erromari bere erreinua eman zioon, eta sortua izan zen [[Eumenes III.a|Eumenes III]].aren matxinada zapaldu ostean (K.a. 129 ) |- |[[Bitinia]] <small>''(Bithynia)''</small> |[[Nikomedia]] |K. a 74 - K.a. 64 |Nicomedes IV.ak testamenduan Erromari bera erreinua eman ondoren sortua, K.a. 74. urtean |- |Bitinia eta [[Ponto]] <small>''(Bithynia et Pontus)''</small> |Nikomedia |K.a. 64 |[[Pontoko Erresuma|Ponto]] gehitu zitzaion Bitiniari K.a. 64.ean |- |[[Zirenaika]] <small>''(Cyrenaica)''</small> |? |K.a. 96 - K.a. 67 |Ptolomeo Apiónek Erromari eman zion lurraldea. |- |Korzega eta Sardinia <small>''(Corsica et Sardinia)''</small> |Caralis |K.a. 238 |Kartagok [[Mertzenarioen gerra|Mertzenarioen gerran]] galdu zituen irlak. Eromak okupatu zituen Kartago gerra berri batekin mehatxatu ondoren. |- |[[Kreta]] eta Zirenaika <small>''(Creta et Cyrenaica)''</small> |[[Gortina (Grezia)|Gortina]] |K.a. 67 |Kreta konkistatu ondoren Zirenaika probintziara gehitu zuten (K.a. 71-66.) |- |[[Dalmazia]]<small>''(Dalmatia)''</small> |Salona |K.a. 32 |[[Zesar Augusto|Octavianok]] anexionatu zuen piratei aurre egiteko. |- |[[Galia|Galia Comata]] <small>''(Gallia Comata)''</small> |? |K.a. 58 |Julio Zesarrek konkistatua |- |[[Galia Transalpinoa|Galia Transalpina]] <small>''(Gallia Ulterior)''</small> |[[Marseilla|Massilia]] |K.a. 120 |Cneo Domicio Enobarbok konkistatua. |- |[[Hispania Ziterior]] <small>''(Hispania Citerior)''</small> |[[Tarraco]] |K.a. 197 |[[Eszipion Afrikarra|Eszipion Afrikarrak]] [[Bigarren Gerra Punikoa|Bigarren gerra Punikoan]] konkistaturiko lurraldearekin sortu zen. |- |[[Hispania Ulterior]] <small>''(Hispania Ulterior)''</small> |[[Kordoba|Korduba]] |K.a. 197 |Eszipion Afrikarrak Bigarren gerra Punikoan konkistaturiko lurraldearekin sortu zen. |- |[[Mazedonia (erromatar probintzia)|Macedonia]] <small>''(Macedonia)''</small> |[[Tesalonika]] |K.a. 146 |Andriscoren matxinada garaitu ondoren sortua. |- |[[Sizilia (erromatar probintzia)|Sicilia]] <small>''(Sicilia)''</small> |[[Sirakusa]] |K.a. 241 |[[Lehen Gerra Punikoa|Lehen Gerra Punikoaren]]<nowiki/>n ondoren sortua. |- |[[Siria (erromatar probintzia)|Siria]] <small>''(Syria)''</small> |[[Antiokia]] |K.a. 64 |[[Ponpeio|Cneo Pompeyo Magno]]<nowiki/>k konkistatu zuen, eta horrela Seleuziden inperiorekin amaitu zuen. |}[[Fitxategi:RomanEmpire_117_eu.svg|thumb|300px|Erromatar Inperioaren banaketa administratiboa K.o. 117. urtean. ]] == Goi inperioaren garaia == Inperioaren garaian (K.a. 27an), probintziak bi motatan banatu ziren: probintzia senatorialak [[Erromako kontsul|kontsul]] ohiek eta [[Pretore|pretora]] ohiek gobernatzen zituzten, biak ''[[Prokontsul|proconsul]]'' deiturikoak eta urtebeteko agindua zutenak; probintzia inperialak enperadorearen ordezkariek gobernatzen zituzten (''legatus pro praetore''), mugagabe zerbitzatzen zutenak.<ref name=":0" /> Oro har, probintzia senatorialak baketsuagoak ziren eta [[Erromatar legio|legio]] gutxiago zituzten. Denboraren joan-etorrian probintzien izenak eta hedadura aldatuz joan baziren ere, hona hemen erromatarren probintzia eta eskualdeen zerrenda bat: {{Zutabe-zerrenda|kopurua = 3| * [[Afrika Prokontsularra]] * [[Akaia]] * [[Galia Akitania|Akitania]] * [[Alpe Cottiae]] * [[Alpes Maritimae]] * [[Alpe Poenninae]] * [[Arabia Petraea]] * [[Armenia Inferior]] * [[Asia (erromatar probintzia)|Asia]] * [[Asiria (erromatar probintzia)|Asiria]] * [[Bitinia]] * [[Betika]] * [[Britania]] * [[Dalmazia]] * [[Dazia]] * [[Egipto (erromatar probintzia)|Egipto]] * [[Epiro]] * [[Etruria]] * [[Galazia]] * [[Galia]] * [[Galia Belgika]] * [[Galia Transalpinoa]] * [[Galia Zisalpinoa]] * [[Galilea]] * [[Germania Beherea]] * [[Germania Garaia]] * [[Getulia]] * [[Magna Graecia|Grezia Handia]] * [[Helveziar|Helvezia]] * [[Hibernia]] * [[Hispania]] * [[Hispania Ulterior]] * [[Hispania Ziterior]] * [[Hispania Balearica]] * [[Italia (erromatar probintzia)|Italia]] * [[Judea]] * [[Kaledonia]] * [[Kanaan]] * [[Kapadozia]] * [[Komagene]] * [[Korsica eta Sardinia]] * [[Likaonia]] * [[Lizia]] * [[Galia Lugdunensis|Lugdunensis]] * [[Lukania]] * [[Lusitania]] * [[Mauritania (antzinako eskualdea)|Mauretania]] * [[Mazedonia (erromatar probintzia)|Mazedonia]] * [[Mesia]] * [[Galia Transalpinoa|Narbonensis]] * [[Norika]] * [[Numidia]] * [[Osroene]] * [[Panfilia]] * [[Panonia]] * [[Pisidia]] * [[Pizeno]] * [[Ponto]] * [[Rhetia]] * [[Sabina]] * [[Samaria]] * [[Samnio]] * [[Sarmaziar|Sarmazia]] * [[Septimania]] * [[Siria (erromatar probintzia)|Siria]] * [[Sizilia (erromatar probintzia)|Sizilia]] * [[Sofene]] * [[Hispania Tarraconensis|Tarraconensis]] * [[Trazia]] * [[Tripolitania|Tripolitana]] * [[Zilizia]] * [[Zipre (erromatar probintzia)|Zipre]] * [[Zirenaika]] }} == Behe inperioaren garaia == III. mendeko krisiaren ondoren, eta urte haietan sortutako arazoei aurre egiteko, [[Tetrarkia|Tetrarkiak]] aldaketa ugari egin zituen inperioan, eta horien artean, urtetako altxamendu militarrak saihesteko, [[Diokleziano|Dioclecianoren]] agintaldian ([[284]]-[[305]]) lurraldetasun-administrazio eredua aldatu zen: enperadoreak probintziak zatitu zituen txikiagoak izan zitezen. Inperioa 48/50 probintzietatik 100 inguru izatera pasa zen eta Italia bera ere probintziatan zatitu zuen, ''corrector'' baten gobernupean. Asia eta Afrika senatariek gobernatzen zituzten, baina gainerako probintzia guztietan, zaldunen klaseko ''[[praesides]]'' bana izendatu zituen. Gobernadoreei, konpetentzia militarra kendu zitzaien. Aldi berean, 12 diozesi sortu ziren, bakoitzean, hainbat probintzia sartzeko. Diozesiak ziren: Hispania, Britania, Afrika, Italia, Vienako Galia, Treveriseko Galia, Ekialdea, Ponto, Asia, Trazia, Mesia eta Panonia). Diozesi bakoitzaren burua zaldunen klaseko ''[[vicario]]'' bat zen. [[Fitxategi:Prima_tetrarchia_Diocletianus.PNG|erdian|thumb|471x471px|Diozesiak Dioklezianoren garaian.]] == Erreferentzia == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == * [https://placeduluxembourg.wordpress.com/2015/02/20/military-civil-administration-taxes-politics-and-economics-of-the-roman-republic-and-empire/ Military, Civil Administration, Taxes, Politics and Economics of the Roman Republic and Empire]. Place de Luxembourg.{{autoritate kontrola}} {{ErromaProbintziak}} [[Kategoria:Erromatar probintziak| ]] ck2j6s786vf9lcqtstwv33fya21glkt 0 11165 9998989 9993982 2024-12-13T20:05:21Z Xirkan 12788 9998989 wikitext text/x-wiki {{Infobox | above = Migrazioen Garaia | image = [[File:Barbaroen herri-mugimenduak.svg|300px|]] | caption = [[II. mendea|II.]] eta [[V. mendea|V.]] mendeen arteko migrazio nagusiak | header1 = | label1 = | data1 = | header2 = | label2 = Urteak | data2 = [[300]]–[[800]] | header3 = | label3 = Lekua | data3 = [[Europa]] eta [[Mediterraneoko arroa|Mediterraneoa]] | header4 = | label4 = Gertaera | data4 = Ipar-ekialdeko herriek inbaditu zuten [[Mendebaldeko Erromatar Inperioaren erorialdia|gainbeheran zegoen Erromatar Inperioa]] }} '''Migrazio Garaia''' ([[300]] aldean - [[800]] aldean) [[Europako historia]]ren aldi bat izan zen, eskala handiko giza-migrazioek markatu zutena.<ref name="brit">{{Erreferentzia|egilea= |izenburua=Barbarian migrations and invasions|url=https://www.britannica.com/topic/history-of-Europe/Barbarian-migrations-and-invasions |argitaletxea=britannica.com |sartze-data=2024-12-4}}</ref> Garai horretan, ipar-ekialdeko herri batzuk, [[huno]]ak, [[godo]]ak, [[bandalo]]ak, [[bulgariar]]rak, [[alano]]ak, [[suebo]]ak, [[frisiar]]rak eta [[Frankoak|frankoak]] besteak beste, [[Mendebaldeko Erromatar Inperioaren erorialdia|gainbeheran zegoen Erromatar Inperioaren]] lurretan kokatu ziren.<ref name="wh">{{Erreferentzia|egilea=van der Crabben, Jan |izenburua=Migration Age |url=https://www.worldhistory.org/Migration_Age/ |argitaletxea=World History Encyclopedia, worldhistory.org |sartze-data=2024-12-4}}</ref> Bi aldi bereizi ohi dira Migrazio Garaian. Lehenbizikoan, [[300]] eta [[500]] urteen artean, germaniar herriek mendean hartu zituzten [[Mendebaldeko Erromatar Inperioa]]ren eskualde gehienak. Inperioaren lurretan formalki sartu ziren lehenbizikoak [[bisigodo]]ak izan ziren, hunoengandik ihesi, [[376]]an. Erromatar agintariek beren lurraldean onartu zituzten [[Danubio]] ibaiaren muga defendatzeko baldintzapean, baina handik gutxira matxinatu ziren: [[Italiar penintsula]] inbaditu zuten eta [[410]]ean Erroma bera arpilatu.<ref name="wh"/> Bigarren aldian, 500 eta [[800]] bitartean, [[eslaviar]]rak [[Erdialdeko Europa|erdialdeko]] eta [[ekialdeko Europa]]n finkatu ziren, eta bulgariarrak ekialdeko [[Balkanak|Balkanetan]]. Migrazioen Garaiaren ondoren ere gertatu ziren garrantzi handiko migrazioak, esaterako, [[bikingo]]en, [[hungariar|magyarren]], [[mairu]]en, [[Turkiar herriak|turkiarren]] eta [[mongolen inbasioak]].<ref name="wh"/> == Germaniar herriak Migrazioen Garaia baino lehen == [[Germaniar herriak]] [[Ipar itsasoa]]ren ekialdeko kostaldean eratu ziren, K.a. 1800 aldean. [[Brontze Aroa]]n, [[Eskandinavia]]ko hegoaldean hedatu ziren, eta baita egungo Alemaniaren barnealdean ere, [[Weser]] eta [[Vistula]] ibaien artean. [[K.a. II. mendea]]n, biztanleriaren hazkundeak eta klimaren okertzeak hegoalderantz bultzatu zituen, lur berrien bila.<ref name="brit"/> [[Antzinako Erroma|Erromaren]] eragin-eremura iritsi zirelarik, gatazkak piztu ziren. [[Gaio Mario]]k [[teutoi]]ak garaitu zituen [[K.a. 102]]an, eta [[zinbriar]]rak hurrengo urtean. [[K.a. 58]]an, berriz, [[Julio Zesar]]rek egin zien aurre Sundgauko guduan (hegoaldeko [[Alsazia]]). 70. urte inguruan, [[Zesar Augusto]]k [[Rhin]]en eta [[Danubio]]n ezarri zuen [[Erromatar Inperioa]]ren ''[[limes]]''-a, eta germaniarrak ibai horien beste aldean kokatu ziren.<ref name="brit"/> Baina presio demografikoak berriz ere higiarazi zituen germaniar herriak. Lehenago [[Eskandinavia]]tik atereak ziren tribu batzuk ([[godo]]ak, [[burgundiar]]rak, [[bandalo]]ak...) Vistula eta [[Oder]] ibaietatik hegoalderantz abiatu ziren [[150]]etik aitzina. Ekialdean, [[markomano]]ek Danubioko ''limes''-a gurutzatu zuten [[166]]an, Italia bera arriskuan jarriz, [[Marko Aurelio]]k atzera bultzatu zituen arte. [[213]]an, [[alaman]]ak, [[Main]]en haranean barrena, Rhineko mugaraino heldu ziren.<ref name="lur">{{Erreferentzia|egilea= |izenburua= Alaman |url=https://www.euskadi.eus/web01-a2lurhiz/eu/contenidos/termino/_c00195/eu_a_1952/a1952.html |argitaletxea=Lur hiztegi entziklopedikoa, euskadi.eus |sartze-data=2024-12-2}}</ref> [[III. mendea]]ren hasieran, [[godo]]ak [[Itsaso Beltza]]ren ertzera iritsi ziren; handik abiaturik, urtea joan, urtea etorri, arpilatze espedizioak egin zituzten [[Balkanak]], [[Anatolia]] eta [[Zipre (uhartea)|Ziprera]], [[269]]an erromatarrek garaitu zituzten arte. [[258]]an, [[alaman]]ak eta [[frankoak]] Rhinen eskuineko bazterrean kokatu ziren, eta harrezkero maiz sartu ziren, bai Galian, bai Italian. Egoera hori zela eta, Inperioko hiriak gotortu behar izan zituzten, Erroma barne. Horretaz gain, [[erromatar armada]]k gero eta germaniar soldadugai gehiago errekrutatu zituen.<ref name="brit"/> == Lehenbiziko aldia == [[IV. mendea]]ren hasierarako Erromatar Inperioa nahiko ahuldurik zegoen, hainbat frontetan ari baitzen gerran: [[Sasandar Inperioa|pertsiarrekin]] [[Anatolia|Asia Txikian]] eta [[Siria (erromatar probintzia)|Sirian]]; frankoekin, alamanekin, kuadoekin eta godoekin Rhineko eta Danubioko mugetan; pirata [[saxoi]]ekin [[Mantxako kanala|Mantxako kanalean]]; [[herulo]]ekin eta godoekin Itsaso Beltzean eta [[Egeo]]ko iparraldean. Ondorioz, armadari eta babeserako antolamendu guztiari eusteak kostu handia zuen. Eta IV. mendearen bigarren zatian, beste indar bat agertu zen [[erdialdeko Asia]]tik: [[huno]]ak.<ref name="lur2">{{Erreferentzia|egilea= |izenburua= Erromako aginpidearen krisia eta hondamena |url=https://www.euskadi.eus/web01-a2lurent/eu/contenidos/articulo/c1502/eu_d1502009/1502009.html |argitaletxea=Lur entziklopedia tematikoa, euskadi.eus |sartze-data=2024-12-8}}</ref> [[375]]ean, hunoek [[ostrogodo]]ei eraso zieten [[Dnieper]]ren haranean. Gertaera horrek asaldura handia eragin zuen ekialdeko germaniarren artean. Hunoek germaniar herri gehiago azpiratu ahala, [[bisigodo]]ek eta beste tribu batzuek ihes egin zuten Erromatar Inperioaren mugarantz. [[376]]an, Danubio zeharkatzeko baimena galdegin zioten [[Valente]] enperadoreari. Honek onartu zituen ibaiaren hegoaldean, baina godoek oso bizi baldintza latzak eta umiliazioak jasan zituzten. Horiek horrela, Erromaren aurka matxinatu ziren, eta [[Gerra Gotikoa (376-382)|Gerra Gotikoa]] (376-382) piztu zen.<ref>{{Erreferentzia|egilea=Gibbon, Edward |izenburua=Histoire de la décadence et de la chute de l’Empire romain, tome 5/XXVI |url=https://fr.wikisource.org/wiki/Histoire_de_la_d%C3%A9cadence_et_de_la_chute_de_l%E2%80%99Empire_romain,_traduction_Guizot,_tome_5/XXVI#chapXXVI |argitaletxea= François Guizoten itzulpena, fr.wikisource.org |sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref name="sh">{{Erreferentzia|egilea= Sivan, Hagith |izenburua=On Foederati, Hospitalitas, and the Settlement of the Goths in A.D. 418 |url=https://kuscholarworks.ku.edu/server/api/core/bitstreams/d5c54029-b620-47eb-8550-e2ac182360ac/content |argitaletxea=The American Journal of Philology, 108. liburukia, 4. zenbakia (negua, 1987), 759-772 orrialdeak, kuscholarworks.ku.edu |sartze-data=2024-12-12}}</ref> [[378]]an, erromatar armada garaitua izan zen [[Hadrianopolisko gudua|Hadrianopolisen]].<ref name="cas">{{Erreferentzia|egilea=Castillo Lozano, José Ángel |izenburua=Los godos y el Imperio romano: los mecanismos de integración «del extranjero, el otro y el extraño» en el Bajo Imperio |url=https://www.uhu.es/publicaciones/ojs/index.php/onoba/article/view/2594 |argitaletxea= Onoba. Revista de Arqueología y Antigüedad, (3), uhu.es |sartze-data=2024-12-12}}</ref> Hadrianopolisko desegigoaren ondoren, bisigodoek hitzarmen bat adostu zuten [[Teodosio I.a Handia|Teodosio I.a]] enperadorearekin, [[Dazia (antzinako eskualdea)|Dazia]]n eta [[Trazia]]n ''[[foederati]]'' izaerarekin kokatzeko. Izan ere, Erromak ez zuen ahalmenik germaniar sarkinak inperioaren lurraldetik egozteko. Beraz, beste tribu batzuk ere kokatu ziren inperioaren barnean ''foederati'' moduan. Dirua edota lurrak jasotzen zituzten eta, trukean, armada tropez hornitzen zuten. Era horretan, armada germanizatuz joan zen, eta baita inperioa bera ere.<ref name="brit"/><ref name="her">{{Erreferentzia|egilea= |izenburua=7 clés pour comprendre les Barbares: Des grandes invasions au baptême de Clovis |url=https://www.herodote.net/Des_grandes_invasions_au_bapteme_de_Clovis-synthese-2615-23.php |argitaletxea=herodote.net |sartze-data=2024-12-12}}</ref> [[406]]–[[407]]n, vandaloek, sueboek eta alanoek Rhin ibaia gurutzatu zuten Mainzetik hurbil eta, [[Galia]] zeharkatuta, [[Iberiar penintsula]]n sartu ziren [[409]]an. Sueboak ipar-mendebaldean kokatu ziren, baina beste bi tribuak [[iparraldeko Afrika]]ra igaro ziren [[429]]an. [[408]]an, bisigodoak altxatu ziren: [[Italiar penintsula]] inbaditu zuten, eta [[410]]ean [[Erromaren arpilatzea (410)|Erroma bera arpilatu]]. [[418]]an, [[Honorio]]k haien esku utzi zuen [[Akitania Bigarrena]] [[foederati|''foedus'']] baten bidez.<ref name="brit"/> Burgundiarrek [[Lyon]] hartuta ([[457]]), [[Rhône|Rodano]] eta [[Saona]]ren arroetan hedatu ziren hurrengo hurteetan. [[Frankoak|Frankoek]] [[Klovis I.a|Klovis]] zuten buru nagusia ([[481]]-[[511]]). Honen zuzendaritzapean, kristau bihurtzeaz gain, [[Galia]]ko iparraldean gotortzetik bisigodoak garaitzera ([[506]]) eta hegoaldera mugiaraztera iritsi ziren. [[Anglo]]ak, [[juto]]ak eta [[saxoi]]ak [[Britainia Handia|Britainia Handira]] migratzen ziren, [[442]]tik erromatar armadarik gabe. Hainbat britainiarrek kontinentera jo zuten, beste [[Bretainia]] bat sortuz. [[Teodoriko Handia|Teodoriko]] buru zuten [[ostrogodo]]ek [[Italia]] okupatu zuten. Alamanak, [[bavariar]]rak, [[turingiar]]rak eta saxoiak [[Rhin]] aldera finkatu ziren. == Bigarren aldia == Nolanahi ere, hauek ez ziren Goi Erdi Aroan [[Mendebaldeko Europa]]k jaso zituen inbasio bakarrak. [[Bikingo]]ak Europa osoan zehar [[VIII. mendea|VIII. mendez]] geroztik. [[Norvegia]]rrak [[Ozeano Atlantikoa]]n mugitu ziren batik bat. [[Britainia Handia]] eta [[Irlanda]] arpilatu zituzten nagusiki, baina [[Frantzia]] eta [[Iberiar penintsula]] ere ([[Gartzea Eneko|Gartzia Iñigez]] [[Iruñea|Iruñeko]] buruzagia bahitu zuten). [[Islandia]]ra ([[860]]) eta [[Groenlandia]]ra era iritsi ziren. [[Danimarka|Daniarrek]] [[Mantxako kanala|Mantxako Kanalean]] arpilatu zuten gehienbat. [[Ingalaterra]]ko koroa lortu zuten Knut Handiarenkin, eta [[Frantzia]]n, [[911]]n, [[Normandia]]n finkatu ziren. [[Suedia]]rrak ekialdean mugitu ziren, [[Baltikoa|Itsaso Baltikotik]] [[Itsaso Beltza|Beltzaraino]]. Salerosketarako kokaguneak finkatu ziren [[Errusia]]ko estepetetan, eta [[Konstantinopla]]ko merkataritzan parte-hartze handia izan zuten. Beste aldetik, [[Erdialdeko Asia]]tik ere hainbat herri iritsi zen Europaraino. [[Balkanak|Balkanetara]], [[bulgaria]]rrak etorri ziren. Zonalde horretan, aurreko mendeetan emeki-emeki zabaldu ziren [[eslaviar hizkuntzak|eslaboak]] botere-hutsuneaz probestuta. [[Hungaria]]rrak [[Erdialdeko Europa]]ra [[IX. mendea]]ren amaieran iritsi ziren. Hortik, ingurunea arpilatu zuten harik eta Oton I.ak [[955]]ean garaitu zituen. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Antzinako germaniarrak]] [[Kategoria:Migrazioen Garaia]] [[Kategoria:Goi Erdi Aroa]] rl5wq6rn9t769tskw69j5tbo393g1ba 0 12072 9999271 9789897 2024-12-14T09:54:38Z InternetArchiveBot 119347 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 9999271 wikitext text/x-wiki {{Wikipedia1000}} {{Gerra infotaula | izena = Gurutzadak | guda = Bederatzi kanpaina izan ziren | irudia = [[Fitxategi:Arrivée des croisés à Constantinople.jpg|280px]] | oina = Gurutzatuak [[Konstantinopla]]ra iristen, ''Grandes Chroniques de France'', [[Jean Fouquet]], [[1455]] aldean | data = [[XI. mende|XI.]] eta [[XIII. mende]] bitartean | lekua = [[Europa]] eta [[Ekialde Hurbila]] | emaitza = }} '''Gurutzadak''' [[Erdi Aro]]ko gerra espedizioak izan ziren, [[Jesus Nazaretekoa|Jesusen]] hilobia eta [[Lur Santua]]k [[musulman]]en mendetik askatzeko kristauek egindakoak. Zortzi gurutzada izan ziren guztira, eta [[1095]]etik [[1270]]era bitartean banatu ziren.<ref>https://blogak.eus/gurutzadak</ref> Gurutzadetako partaideek, '''gurutzatu''' izenez ezagunak, erlijio-botoak hartzen zituzten aldi baterako, eta barkamena ematen zitzaien [[bekatu]]engatik. == Etimologia == [[Fitxategi:Crusader cavalry.jpg|thumb|250px|left|Gurutzea gurutzatuen ikurra zen; hortik izena.]] ''Gurutzada'' hitza espediziokideek banderan zeramaten gurutzetik dator. Terminoa, bereziki, XIII. mendean aplikatu zen, musulmanen, herri paganoen, heretiko kristauen eta [[Aita Santu]]en etsai politikoen aurkako gerretan. Baina, hedaduraz, edozein gerra erlijioso, politiko, espiritual eta, batzuetan, zenbait mugimendu politiko edo moral deskribatzeko erabiltzen da terminoa. Adibidez, Espainian, 1936an gobernu legal errepublikarraren aurka altxatutako militar kolpistek laster deitu zioten gerrari ''gurutzada'', beren helburua [[ateismo]]a, [[komunismo]]a eta nazionalismo periferikoak gainditzea zela iritzita. == Egoera == Gurutzadak, aditu batzuen ustez, Europak [[Aro Berria]]n eta [[Aro Garaikidea|Garaikidean]] hedatu zuen kolonialismoaren hasiera izan ziren; beste batzuen iritziz, berriz, musulmanen [[jihad]] edo gerra santuaren kristau aldaera izango lirateke; azkenik, beste batzuentzat [[erromesaldi]] armatuak besterik ez ziren izan. Nolanahi dela ere, historialari gehienak bat datoz zenbait gauzatan. [[Arabiar]]ren, [[magyar]]ren eta [[normandiar]]ren erasoen ondoren Europa kristauan gertatzen ari zen demografia eta ekonomia susperraldiaren erakusgarri dira Gurutzadak. Bestalde, [[aita santu]]ek zeresan handia izan zuten; beren nagusitasun morala eta politikoa finkatzeko eta beren presentzia eta eragina [[Ekialdea (kultura)|Ekialdera]] hedatzeko baliatu ziren haietaz. [[Bizantzio]]ko enperadoreek [[Seljuktar Inperioa|turkiar seljuktarren]] erasoetatik babesteko egin zuten laguntza eskaera izan zen, hain zuzen, [[Aita Santua]]k mugimendu hura guztia antolatzeko erabili zuen aitzakia.<ref>https://www.euskadi.eus/web01-a2lurent/eu/contenidos/articulo/c1503/eu_d1503021/1503021.html</ref> == Bederatzi kanpainak == {| class="wikitable col2cen col3cen center" !Gurutzada !Hasiera !Bukaera |- |[[Lehenengo Gurutzada]] |1095 |1099 |- |[[Bigarren Gurutzada]] |1144 |1148 |- |[[Hirugarren Gurutzada]] |1187 |1192 |- |[[Laugarren Gurutzada]] |1198 |1204 |- |[[Bosgarren Gurutzada]] |1217 |1222 |- |[[Seigarren Gurutzada]] |1228 |1229 |- |[[Zazpigarren Gurutzada]] |1248 |1254 |- |[[Zortzigarren Gurutzada]] |1270 |1270 |- |[[Bederatzigarren Gurutzada]] |1271 |1272 |} == Aurrekariak == [[1000]]. urtearen inguruan, [[Konstantinopla]] zen ''mundu ezaguneko'' hiririk aberatsena eta boteretsuena. Leku estrategikoan kokaturik zegoen, defendatzeko erraza eta merkatari bide nagusien erdi erdian; gobernu zentralizatua zuen, enperadorea agintari absolutu zela, eta gaitasun handiko armada profesionala. Beraz, [[Bizantziar Inperioa]]a parekorik gabeko nazioa zen. 976–1025 bitartean, [[Basilio II.a Bulgaroktonoa|Basilio II.a]] enperadorearen ekintzei esker, Inperioko mugetatik hurbilen zeuden etsaiak garaituak eta azpiratuak izan ziren. [[Fitxategi:Seljuk_Empire_locator_map.svg|eskuinera|300px|thumb|[[Seljuktar Inperioa]]ren hedadura handiena (1092 aldean)]] Basilioren heriotzaren ondoren, enperadore ezgaiagoak eseri ziren bizantziar tronuan, [[erdialdeko Asia]]tik arrisku berri bat agertzearekin batera. [[Turkiar]] herriak ziren, [[Islam]]era bihurtutako tribu nomadak. Tribu hauetako batek, [[Seljuktar Inperioa|seljuktarrak]] ([[Seljuk]] buruzagi mitikoagatik horrela deituak), Konstantinopla ''fedegabearen'' aurka jo zuen. [[1071]]eko [[Manzikerteko Gudua]]n, turkiarrek armada inperialaren zati nagusia suntsitu zuten eta enperadorekideetako bat bahitu. Hondamen horren ondoren, bizantziarrek eman behar izan zizkieten seljuktarrei gaur egungo [[Turkia]]ko lur eremuak. Horrezaz gainera, turkiarrek hegoalderantz ere aurrera egin zuten; Siria eta Palestinako hiriak, bat bestearen atzetik, haien esku gelditu ziren, eta [[1070]]ean [[Jerusalem]] hiri santua konkistatu zuten<ref name="brit">{{erreferentzia|izena = Ernest | abizena = Barker|url = https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Crusades | izenburua = Crusades |bilduma= 1911 Encyclopædia Britannica, Volume 7 |argitaletxea = en.wikisource.org | sartze-data = 2016-06-19}}</ref>. Gertaera hauek kolpe latza izan ziren, bai mendebaldeko, bai ekialdeko Europarentzat. Turkiarrek mundu kristaua irentsiko zuteneko izua hedatu zen, eta Jerusalemera zihoazen erromesei turkiar agintariek egindako torturen zurrumurruak zabaltzen hasi ziren. [[1081]]ean, [[Alexio I.a Komneno]] jeneral iaoak hartu zuen Bizantzioko koroa, eta seljuktarrei aurre egitea erabaki zuen<ref name="brit"/>. Baina laster konturatu zen ezin zuela lan hau bakarrik egin, eta loturak sendotzen hasi zen mendebaldearekin ([[1054]]tik moztua zen kristautasunaren ekialdeko eta mendebaldeko adarren arteko harremana). Alexiok mendebaldeko [[mertzenario]]z osatutako gudaroste bat nahi zuen, armada inperialarekin batera turkiarrak erdialdeko Asiara itzularazi zitzakeena. [[Urbano II.a]] aita santuari mezulariak bidali zizkion, armada erreklutatzen lagun ziezaion. [[1095]]eko martxoan, Urbanok [[Piacenzako Kontzilioa]] deitu zuen enperadorearen proposamena aztertzeko, baina bertaratuen arteko liskarrengatik, Konstantinoplaren eskaera bazterturik geratu zen. Alexiok itxaron beharko zuen. == Lehenengo Gurutzada (1095-1099) == {{sakontzeko|Lehenengo Gurutzada}} [[Clermonteko Kontzilioa]]n, [[Urbano II.a]] aita santuak (1042-1099), ''«Jainkoak nahi du!»'' ohuarekin, gurutzadara deitu zuenean hasi zen dena; 1095. urteko azaroaren 27a zen. Aita Santuari propaganda egiten lagunduz, apaiz asko ibilia zen jendea sutzen. Horien artean famatuena [[Petri Amiensekoa]] izan zen, ''Eremutarra'' deitua. Gerra santua egiteko deia berehala hedatu zen Frantzian, Alemanian eta Italian, eta bi gurutzada desberdin antolatu ziren. Lehenengoa, ''Behartsuen Gurutzada'' deitutakoa, anarkikoa izan zen, eta herritar xumeak eta abenturazaleak bildu zituen; erlijioaren defendatzaile suharrak ziren hartan parte hartu zutenak, baina ez zuten diziplinarik ez borrokarako bitartekorik; horregatik, [[Asia Txiki]]ko turkiarrek erraz menderatu zituzten, [[1096]]an. [[Fitxategi:SiegeofAntioch.jpeg|thumb|250px|[[Antiokiako setioa]] ([[1098]]), [[Jean Colombe]]ren miniatura, 1474 aldean]] Beste gurutzada, ''Printzeen Gurutzada'' deitutakoa, [[zaldun]]ez osatua eta hobeto antolatua, garaile atera zen; Europako alde askotako gudariak bildu zituen: hegoaldeko [[Italiar penintsula|Italiako]] eta [[Sizilia]]ko zaldunak, [[Bohemundo Tarentokoa]] buruzagi zutela; [[lorrena]]tarrak, [[Godofredo Bouillongoa]] buru zutela; [[Raimundo Saint-Gilleskoa]]ren tolosarrak; eta [[Flandriako Konderria|Flandriako]], Bloisko eta [[Normandiako Dukerri]]ko gudarosteak. [[Konstantinopla]]ko egonaldian, turkiarrek okupatutako lurralde oro [[Bizantziar Inperioa]]ri itzultzea zin egin zuten. Printze musulmanen harridura eta batasunik eza aprobetxatuz, [[Jerusalem]] aldera abiatu ziren gurutzatuak, [[Asia Txikia]] eta [[Siria]]n barrena. Bidean [[Nizea]] setiatu zuten (Dorileoko Gudua, [[1097]]ko uztaila), [[Edesa]] hartu zuten 1097ko bukaeran eta [[Antiokia]], asko kostata, [[1098]]ko ekainean menderatu zuten. Bizantziarrei itzuli beharrean, Bohemundok beretzat hartu zuen Antiokia. [[1099]]ko uztailaren 15ean, Jerusalem harturik eta hango biztanleria –musulmanak eta juduak– sakailaturik, bukatu zen ekinaldia. Ekinaldi hura ez zen, ordea, uste daitekeenaren kontra, arazorik gabe antolatu; buruzagien artean desadostasunak izan ziren gauza askotan eta jende askok desertatu zuen. Ekinaldiaren bukaera ere, Jerusalem hartzea, gurutzatu soilak hala tematu zirelako egin zen, buruzagiek eta handikiek nahiago baitzuten Sirian gelditu. Arazoak arazo, espedizio hartatik sortu ziren [[gurutzatuen estatuak]], latin estatuak edo estatu frankoak ere deituak, bi aldetan banatuak: iparraldean, gaur egungo Sirian, [[Edesako Konderria]] eta [[Antiokiako Printzerria]] eratu ziren; hegoaldean, gaur egungo [[Israel]], [[Jordania]]ko mendebaldea eta [[Libano]] gehiena hartuz, [[Jerusalemgo Erresuma]] eratu zen. Handik gutxira, 1102-1109 bitartean, beste latin estatu bat jaio zen: [[Tripoliko Konderria]], iparraldeko eta hegoaldeko lurraldeen artean. Garaipen horrek adoreturik, beste gurutzada bat antolatu zen [[1101]]ean, baina azken hau turkiarrek deuseztu zuten [[Anatolia]]n. Hondamen horrek gurutzadaren espiritua itzali zuen 50 urtez. == Gurutzatuen estatuak == [[Fitxategi:Map Crusader states 1135-en.svg|thumb|250px|Ekialdeko Mediterraneoa 1135ean; Gurutzatuen estatuak eta inguruko herrialdeak ageri dira]] Siria eta Palestinako latin herriak lehendik zegoen biztanleriari gehitu zitzaizkion: arabiarrak, juduak, greziarrak, turkiarrak, kurdoak eta armeniarrak. Kostaldean eta barrualdeko zenbait tokitan, [[Galilea]]n, adibidez, lehengoan jarraitu zuen hango nekazaritza emankorrak, ureztatze sistema arabiarra baliaturik. [[Labore]]ak, [[mahatsondo]]ak, [[olibondo]]ak, [[barazki]]ak eta fruitu arbolak lantzen ziren batez ere, Mediterraneo aldeko eskualdeetan ohi den bezala. Halaber, [[azukre kanabera]] eta [[kotoi-landare]]a lantzen ziren, baina esportatzeko soilik, garrantzi handiko diru iturria baitziren. Ekonomiak, bere funtsean, lehengoan jarraitu bazuen ere, merkataritzan, berriz, aldaketak izan ziren. Kostaldeko hirietan asko aurreratu ziren Europarekiko merkataritza harremanak; merkatarien kolonia nagusiak italiarrek sortu zituzten: [[genova]]rrek, [[Akre (Israel)|Akren]], eta veneziarrek, [[Tiro]]n. Sartaldarrek, nolanahi ere, gutxiengoa osatzen zuten, baina gizarte maila gorenak hartu zituzten: noblezia eta apaizteria, latin erritokoa. Aipatu diren Italiako merkatari horiek ez ezik, nekazariak ere izan ziren, Europako beste lurralde batzuetatik joanak; ez, ordea, bertako biztanleria ordezkatzeko adinako sailetan. Hori dela eta, agintari berriek, erlijio fanatismoaren lehenengo suharraldia itzalirik, menderatuekin bizitzeko modua egiten ikasi behar izan zuten. Salbuespenak salbuespen, juduek, musulmanek eta kristau [[maronita|maronitek]] ez zuten beren errituak praktikatzeko eragozpenik izan. Hala ere, arazoak izan zituzten [[Eliza ortodoxoa|kristau ortodoxo]] greziar erritokoekin, gurutzatuek aitalehen eta apezpiku katoliko propioak jarri nahi izan baitzituzten, tradizionalen ordez. Oinarri horren gainean, erakunde [[feudal]]en multzo bat sortu zen, [[basailutza]] harremanen sare batez osatua. Noble handiek askatasun handi samarra izan zuten erregeari buruz eta, halaber, eskubide bereziak zituzten, dirua jotzekoa, adibidez. Hala ere, pribilejio horiek ez ziren doan emanak. Adibidez, gudarostea txikia izanik, basailuek ezin zioten uko egin [[zerbitzu militar]]rari, erregeak hala eskatzen zuenean, eta ekinaldi militarretan parte hartzen eta gotorlekuak zaintzen betetzen zuten eginbehar hura. [[Lur Santua]]n jaunek zituzten botereen artean bat nagusitu zen: [[ordena militar]]rak. Erlijiotasuna, batetik, eta gudaritza, bestetik, nahasten ziren ordena horietan. Aipagarriak dira, adibidez, [[Tenpluko Ordena]], [[1129]]an sortua, eta [[Maltako Ordena|Ordena Ostalaria]], laguntza emateko eta karitatea egiteko sortua, baina [[XII. mende]]tik aurrera ordenakideen parte bat soldadu izatera behartu zuena. == Bigarren Gurutzada (1147–1149) == {{sakontzeko|Bigarren Gurutzada}} [[Fitxategi:Saint-Bernard prêchant la 2e croisade, à Vézelay, en 1146.jpg|thumb|ezkerrera|220px|[[Bernardo Clairvauxkoa]] [[Bigarren Gurutzada]] predikatzen [[Vézelay]]n, [[1146]]an]] Gurutzatuen estatuen iraupenari gehiago lagundu zion inguruko printze musulmanen artean zeuden desadostasunak beren indar propioak –oso urriak– edo Mendebaldeko laguntza noizbehinkakoak baino. Izan ere, arabiar eta turkiar gobernarien jarrera kontrajarria izan baitzen. Batzuetan, [[Ekialde Hurbil]]eko politikaren beste faktore bat bezala hartzen zituzten europarrak, eta itunak eta guzti egin zituzten haiekin; era horretan, estatu kristau bat estatu musulman baten lagun izan zitekeen, eta beste estatu kristau baten etsai. Hala ere, kristauen artean gurutzadaren espiritua itzaltzen ari zen bezala, musulmanen artean [[jihad]]arena indartuz joan zen, batez ere herri xumearen artean. Ezari-ezarian, [[Islama]]ren hiri gurtuetako bat –[[Jerusalem]]– mendean hartuta zuten arrotzenganako gorrotoa nagusitu zen. Hainbat agintarik probetxu atera zion sentimendu honi, estatu musulmanen batasuna lortu eta erresuma kristauen aurka jotzeko. Gurutzatuen aurkako lehen eraso gogorra [[Mosul]] eta [[Alepo]]ko emir [[Imad ad-Din Zengi]]k egin zuen: [[Edesako Konderria]] suntsitu zuen [[1144]]an. Sartaldeko [[kristandade]]ak, larriturik, [[Bigarren Gurutzada]] antolatu zuen, eraso horri erantzuteko asmoz. [[San Bernardo Clairvauxkoa]]k predikaturik eta Frantziako errege [[Luis VII.a Frantziakoa|Luis VII.aren]] eta Germaniar enperadore [[Konrado III.a Alemaniakoa|Konrado III.aren]] agindupean egin zen. Frantziarren eta alemaniarren arteko ezadostasunak etengabeak izan ziren espedizio osoan. Lurralde Santura heltzean, Edesa ez zela helburu garrantzitsua erabaki zuten eta Jerusalemera joan ziren. Han, Jerusalemgo erregearen etsaia zen [[Nur al-Din Mahmud|Nur al-Dini]] eraso beharrean, [[Damasko]] eraso zuten, artean Jerusalemen aliatu zena. Espedizioak porrot egin zuen, astebeteko setioaren ondoren, gurutzatuak erretiratu eta beren herrietara bueltatu baitziren. Zentzugabeko eraso horren erruz, Damasko Nur al-Dinen esku erori zen, pixkanaka estatu kristauak inguratzen ari zena. == Hirugarren Gurutzada (1189–1192) == {{sakontzeko|Hirugarren Gurutzada}} [[Fitxategi:Saladin_attacks_Jaffa_crusades.jpg|thumb|ezkerrera|150px|[[Saladin I.a|Saladin]] [[Jaffa]] erasotzen]] Musulmanen arteko desadostasunak zirela-eta, Edesako Konderria erori ondoren geratu ziren gainerako lurralde frankoek beste hamarkada batzuk iraun zuten, ia kalterik gabe. Jerusalemgo Erresuma [[Egipto]]ko [[Fatimitar Kaliferria]]n esku sartu nahian zebilela eta, [[Nur al-Din Mahmud|Nur al-Din]] sultanak [[Saladin I.a|Saladin]] laguntzailea bidali zuen egoeraren kargu egitera. Berehala Saladin Egipto osoko jaun eta jabe egin zen, nahiz eta Nur al-Din hil zen arte honen agintea errespetatu zuen. Hau hiltzean, Egipto eta [[Siria]]ko [[sultan]] izendatu zuen bere burua. Saladin gizon jakintsua zen eta, Nur al-Din bezala, musulman fededuna eta gurutzatuak kanporatzearen aldekoa. Alderdi musulmanen batasuna lortu zuen eta Egiptotik Siriarainoko kontrol politiko eta militarra. Jerusalemeko Erresumari, Saladinek inguratua eta erregea, [[Balduin IV.a Jerusalemgoa|Balduin IV.a]], [[legenar]]rak jota zegoela, ez zitzaion denbora asko geratzen. Jerusalemgo Erresumaren amaiera [[Renaud de Châtillon]]ek eragin zuen. Bere hitza errespetatu gabe jokatzen zuen zaldun horrek [[karabana (merkataritza)|karabanak]] eta [[Meka]]ra zihoazen erromesak erasotzen zituen. Saladinen arreba omen zihoan karabana bat eraso zuenean, sultanak gerra santurako deia egin zuen<ref name="expres">{{erreferentzia|izena = Christian | abizena = Makarian |url = http://www.lexpress.fr/informations/l-epopee-de-saladin_645808.html | izenburua = L'épopée de Saladin |bilduma= |argitaletxea = lexpress.fr | sartze-data = 2016-06-19}}</ref>. Gurutzatuen gudarostea, [[tenplario]]ekin batera, Saladinen aurka borrokatu zen Hattingo Adarretan, [[1187]]an. Kristau armada suntsitua izan zen, Jerusalemgo Erresuma babesgabe utziz<ref name="brit"/>. Hitzemana zuen bezala, Saladinek bere eskuekin hil zuen Renaud de Châtillon. Hainbat gurutzatu hilaraziak izan ziren arren, beste asko preso hartu eta gerora askatu zituzten. Ondoren, Saladinek erreinuaren zati gehiena okupatu zuen, kostaldeko hiriak izan ezik, eta 1187ko urrian Jerusalem hiria konkistatu zuen<ref name="expres"/>; [[1099]]koaren aldean, hiriaren hartzea ia odolgabea izan zen. Era horretan, Jerusalemgo Erresuma desagertu egin zen. [[Fitxategi:Siège d'Acre par Philippe Auguste.jpg|thumb|260x260px|[[Donibane Akrekoa]]ren setioa ([[1191]]), 1280ko hamarkadako miniatura]] Hattingo hondamendiak gogor kolpatu zuen berriro sartaldetarren kontzientzia. [[Gregorio VIII.a]] aita santuak deiturik, Hirugarren Gurutzada antolatu zen, Germaniar enperadore [[Frederiko I.a Bizargorria]], Ingalaterrako errege [[Rikardo Lehoi Bihotza]] eta Frantziako errege [[Filipe II.a Frantziakoa|Felipe II.a Augustoren]] gidaritzapean. Federiko Bizargorria zen talde indartsuenaren buru, baina Siriara iristean ibai batean itota hil zen; gudarostea sakabanatu eta zati txiki bat soilik heldu zen Palestinara. Ingeles eta frantziar armadak, berriz, itsasoz joan ziren. Harakoan, [[Zipre]] uhartea Rikardo Lehoi Bihotzaren mende geratu zen, bizantziarrei [[1191]]n kendurik. Palestinara iritsirik, [[Donibane Akrekoa]]ren konkista izan zen haien garaipen bakarra. Hiria hartu ostean, Rikardok milaka preso hilarazi zituen. Filipe II.a Frantziara itzuli zen, bere herrialdeko arazoengatik eta Rikardorekin zuen lehiarengatik kezkatua. Rikardok hala-holako arrakasta izan zuen. 1192an Jerusalemera heldu eta bakea izenpetu zuen Saladinekin, erromesei Palestinara sartzeko baimena ematen ziena. Ondoren, Jerusalemgo Erresuma berreraiki zuten, baina lurraldearen eremua murriztuta, [[Beirut]] eta [[Askalon]] arteko kostalde zerrenda besterik ez baitzen orduan frankoen mendean. Bake akordioen arabera, herrialde haren barrenaldea eta hiri santua bera musulmanen esku geratu ziren. Paradoxa bitxia, baina Jerusalemgo erreinu berriak ez zuen kontrolatzen izen ofiziala ematen zion hiria. Saladin [[1193]]ko martxoan hil zen, eta Rikardo [[1199]]n, gezi zauri batez, Europara itzultzean. == Laugarren Gurutzada (1202–1204) == {{sakontzeko|Laugarren Gurutzada}} 1192an sinatu zen akordioari eta Saladinen heriotzari esker, urte batzuk bakean igaro ziren. [[Gurutzatuen estatuak]], itsasbazterreko zerrenda estu batean kokatuak, aberatsak ziren ekonomiaren aldetik baina oso ahulak erakunde militarren aldetik. Aberastasuna itsasaldeko hirien bidez egiten ziren salerosketei zor zitzaion gehienbat: [[Donibane Akrekoa|Akre]] zen, esate baterako, Mediterraneo Sortaldeko merkatu nagusietako bat; eta halaxe bizi ziren hango buruzagiak, handizki eta esne mamitan. Ahultasun militarra, berriz, giza baliabideen urritasunak eta muga defendagarririk ez izateak eragina zen; europarren laguntza militarra hutsa izan baitzen. [[Fitxategi:Eugène_Ferdinand_Victor_Delacroix_012.jpg|thumb|280px|Gurutzatuak Konstantinoplan sartzen (1204), [[Eugène Delacroix]]en [[olio pintura]], [[1849]]]] Horiek horrela, [[1198]]an [[Inozentzio III.a]] aita santuak [[Laugarren Gurutzada]]rako deia egitea erabaki zuen, estatu kristau haien egoera hobetzeko. Erantzunik hoberena Frantzian izan zuen, [[Tibalt III.a Xanpainakoa|Tibalt Xanpainakoa]], [[Balduin I.a Konstantinoplakoa|Balduin Flandriakoa]] eta Luis, Bloisko kondea buruzagi zirela. Tibalt [[1201]]ean hil zenean, [[Bonifazio I.a Montferratekoa|Bonifazio Montferratekoa]] bihurtu zen gurutzadako buru. Espedizioan ez zuten erregeek parte hartu eta helburua Egipto zen<ref name="brit"/>. [[1200]]ean gudaroste gurutzatua [[Venezia]]n bildu zen, bidea itsasoz egiteko asmoz. Bertan, [[Enrico Dandolo]] [[dux]]ak, Bonifazio Montferratekoak eta [[Alexio IV.a Angelo]] bizantziar usurpatzaileak elkar hartu zuten, gurutzadaren helburua aldatu eta [[Konstantinopla]] erasotzeko, hiruren nahia baitzen [[Alexio III.a Angelo]], bizantziar enperadorea, kargutik kentzea. [[1202]]ko azaroan, gurutzatuek [[Zadar]] hiri katolikoa setiatu eta arpilatu zuten; hori dela eta, Inozentzio III.ak eskumikatu zituen<ref name="ccel">{{erreferentzia|izena = Edward | abizena = Gibbon |url = http://www.ccel.org/g/gibbon/decline/volume2/chap60.htm | izenburua = The Decline And Fall Of The Roman Empire, ''Chapter 60'' |bilduma= |argitaletxea = ccel.org | sartze-data = 2016-06-21}}</ref>. [[1203]]an Bizantzio eraso eta Alexio IV.a enperadore jartzea lortu zuten. Horrek liskar asko eragin zituen, eta [[1204]]ko apirilean gurutzatuek hiria hartu zuten. Erasoa izugarria izan zen. Gurutzatuek milaka kristau hil zituzten, emakumeak eta haurrak barne. Elizak eta jauregiak lapurtu eta txikitu zituzten, hiriko artelan guztiak ostuz. Gertaera hauekin amaitu zen Bizantziar Inperioa, hainbat estatutan banatu baitzen, eta [[Balduin I.a Konstantinoplakoa|Balduin Flandeskoa]] bilakatu zen [[Konstantinoplako Inperio Latindarra]] sortu berriaren enperadore<ref>{{erreferentzia|izena = | abizena = |url = http://www.roman-empire.net/constant/1203-1204.html | izenburua = The Sack of Constantinople |bilduma= |argitaletxea = roman-empire.net | sartze-data = 2016-06-21}}</ref>. Konstantinoplako arpilatzea gertatu ondoren, [[Erromatar Eliza Katolikoa|Erromako]] eta [[Eliza ortodoxoa|Bizantzioko]] elizen artean harreman onak izateko itxaropenak eten egin ziren, Aita Santuak soldaduak gaitzetsi zituen arren. Palestinako estatu kristauentzat, berriz, kolpe bikoitza izan zen; batetik, espero zuten laguntza ez zen iritsi eta, bestetik, Konstantinoplan zaldunentzako erakarpen polo bat sortzeak, Lurralde Santuetan zeuden asko bertara joatea ekarri zuen. == Azken gurutzadak == {{sakontzeko|Bosgarren Gurutzada}} {{sakontzeko|Seigarren Gurutzada}} {{sakontzeko|Zazpigarren Gurutzada}} {{sakontzeko|Zortzigarren Gurutzada}} {{sakontzeko|Bederatzigarren Gurutzada}} [[Laugarren Gurutzada|Laugarrenaren]] porrotarekin, gurutzadaren espiritua ia erabat itzali zen Mendebaldean, errege eta [[aita santu]] batzuk berpizten saiatu ziren arren. Palestinako estatu kristauek [[1291]] arte iraun ahal izan zuten, [[Urrezko Horda|mongoliarrek]] Ekialde Hurbila inbaditu baitzuten, musulmanen arreta osoa berenganatuz. 1210eko hamarkadaren hasieran, gurutzatuen xalotasun faltari egotzi zitzaion gurutzaden porrota, eta Jerusalem bihotz garbiek bakarrik konkista zezaketelako sinesmena zabaldu zen. [[1212]]an, hamabi urteko predikatzaile batek [[Haurren Gurutzada]] delakoa antolatu zuen. Gertakizunaren bertsio tradizionalaren arabera, 40.000 haur inguru abiatu ziren Alemaniatik fedegabeen aurka borroka egiteko, eta Frantziatik igarotzean beste 30.000 haur batu zitzaizkien. Baina Italian engainatuak izan ziren, eta ia denak esklabo saldu zituzten<ref>{{erreferentzia|izena = | abizena = |url = http://www.anakel.com/liburua/ikusi/gizartezientziak/2eso/4/curiosidad/1 | izenburua = Haurren gurutzada |bilduma= |argitaletxea = anakel.com | sartze-data = 2016-06-21}}</ref>. Gaur egungo ikerlarien iritziz, ordea, egia eta elezaharra nahasirik daude kontakizun horretan, eta parte hartu zuten erromes gehienak helduak omen ziren<ref>{{erreferentzia|izena = Céline | abizena = Comtois|url = http://www.cvm.qc.ca/encephi/Syllabus/Histoire/Passecompose/croisadeenfants.htm | izenburua = La croisade des enfants (1212): mythe ou réalité? |bilduma= Le Passé composé, no 5 |argitaletxea = cvm.qc.ca | sartze-data = 2016-06-21}}</ref>.<ref>https://web.archive.org/web/20220408044218/http://www.anakel.com/liburua/ikusi/gizartezientziak/2eso/4/curiosidad/1</ref> [[Bosgarren Gurutzada]] ([[1217]]-[[1221]]) ere [[Inozentzio III.a]]k deitu zuen, [[Egipto]] konkistatzeko asmoz, eta frantziar eta germaniar soldaduek parte hartu zuten. Niloren ahoan dagoen [[Damietta]] hiria hartu ondoren, [[1221]]ean [[Kairo]] erasotu zuten; han, ordea, [[Al-Kamil]] sultana buru zuen armada nagusitu zitzaien, eta ordura arte konkistatutako guztia galdu zuten. Aita Santuek eratutako azken gurutzada izan zen hori. [[Seigarren Gurutzada]]n ([[1228]]–[[1229]]), [[Germaniako Erromatar Inperio Santua|Germaniar enperadore]] [[Frederiko II.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa|Federiko II.ak]] [[Jerusalem]], [[Betleem]], [[Nazaret]] eta itsasbazterra bitarteko lur zerrenda estu zehaztezin bat berreskuratu zituen. Baina gurutzada berezia izan zen, lurraldea ez baitzen armen indarrez eskuratu, musulmanekin negoziatu ondoren baizik. [[Fitxategi:Seventh crusade.jpg|eskuinera|thumb|250px|[[Luis IX.a Frantziakoa|Luis IX.a]] [[Zazpigarren Gurutzada]]n, [[XIII. mende]]ko miniatura]] [[1244]]an, turkiarrek Jerusalem hartu zuten egiptoarren laguntzarekin. Frantziako errege [[Luis IX.a Frantziakoa|Luis IX.ak]] [[Zazpigarren Gurutzada]]rako deia egin zuen [[1248]]an. Huts egin zuten eta erregea, bere armadarekin batera, Egipton espetxeratu zuten. [[1270]]ean Luis erregea bera izan zen [[Zortzigarren Gurutzada]]ren buru, baina [[Tunisia]]n lehorreratu ondoren, soldadu asko, eta erregea bera ere, gaixotu eta hil egin ziren. [[Bederatzigarren Gurutzada]] ikerlari batzuen ustez Zortzigarrenaren parte izan zen. Ingalaterrako Eduardo Printzeak, gero [[Eduardo I.a Ingalaterrakoa]] izango zena, bere armada eraman zuen [[Akre (Israel)|Akreraino]] lorpenik izan gabe. [[1268]]an [[Baibars I.a|Baibars]] sultan [[mameluko]] [[egipto]]arrak, [[Jerusalemgo Erresuma Latindarra|Jerusalemgo erresuma]] [[Sidon]] eta Akre arteko lurralde estura bilakatu zuen. Nahiz eta mongoliarren laguntza jaso<ref>''Histoire des Croisades III'', Rene Grousset, 653. orr.</ref>, Eduardok eta [[Nikolas IV.a]] aita santuak barnealdean bakea mantentzea eta kanpoaldean mugak babestea besterik ez zituzten lortu. Aita Santu batzuk gurutzada gehiago deitzen saiatu arren, ez ziren gehiago antolatu. Handik hara, Egiptoko [[Mamelukoen Sultanerria|sultan mamelukoek]], [[Baibars I.a]] eta [[Al-Ashraf Khalil|Al-Ashrafek]], hartu zuten geratzen ziren estatu gurutzatu guztiak suntsitzeko ardura. Haien azkeneko ekinaldia [[Akre (Israel)|Akre]], gurutzatuen Palestinako azken jabegoa, setiatu eta hartzea izan zen ([[1291]]ko martxoaren 18an). 208 urte pasa ondoren gurutzatuek [[Lur Santua]] utzi zuten behin betiko. [[XV. mende]]a arte lurralde horietan erasoak izan ziren arren, gurutzaden aroa orduan amaitu zen.<ref>Runciman, Steven (1994). ''A history of the Crusades, volume III : the kingdom of Acre and the later Crusades''. Folio Society. 448 or. OCLC 933889320.</ref> == Beste Gurutzadak Europan == Iberiar Penintsulan eta Ekialdeko Europan erlijio-izendapena zuten beste gerra batzuk izan ziren, horietako batzuk [[XV. mendea]]n amaitu zirenak, gurutzadatzat jo zituen Erromako elizak. Horien artean daude kristauek penintsulako lurraldeetako gobernari musulmanen aurka egindako borroka, [[Errekonkista]] izen okerrarekin ezagututa; Frantzia hegoaldeko [[katarismo|kataristen]] aurkako jazarpena eta, kasuren batean, Bizantziar Inperioaren edo otomandarren aurkako jazarpena. == Kronologia laburra == Hauek dira fenomeno horren data nagusiak:<ref>https://www.hiru.eus/eu/historia/la-europa-de-las-cruzadas</ref> * [[1099]]: [[Lehenengo Gurutzada]]ren amaiera, [[Jerusalem]] menderatuz. * [[1147]]: [[San Bernardo Clairvauxkoa]]k [[Bigarren Gurutzada]] aldarrikatzen du. * [[1187]]: [[Saladino]]k Jerusalem hartzen du. * [[1189]]: [[Hirugarren Gurutzada]] [[Lur Santua]] Saladinen eskuetatik askatzea zen eta lortzekotan izan ziren. * [[1203]]: [[Laugarren Gurutzada]]n zehar, [[venezia]]rrak [[Konstantinopla]]z jabetzen dira. * [[1204]]: Gurutzatuek [[Konstantinoplako Inperio Latindarra]] sortzen dute. * [[1212]]: [[Haurren Gurutzada]]: milaka nerabe hil edo [[Egipto]]n esklabo bihurtzen dituzte. * [[1215]]: [[Bosgarren Gurutzada]] hasten da. * [[1228]]: Alemaniako [[Frederiko II.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa|Frederiko II.a]]k [[Seigarren Gurutzada]] antolatzen du Egiptoren kontra. * [[1244]]: Musulmanek Jerusalemen jabe egiten dira behin betiko. * [[1248]]: Frantziako [[Luis IX.a Frantziakoa|Luis IX erregeak]] (San Luis) [[Zazpigarren Gurutzada]]ri hasiera ematen dio. * [[1270]]: Luis IX erregeak [[Zortzigarren Gurutzada]] antolatzen du. * [[1271]]: Bederatzigarren Gurutzada. Ingalaterrako Eduardo Printzeak, gero [[Eduardo I.a Ingalaterrakoa]] izango zena, bere armada eraman zuen [[Akre (Israel)|Akreraino]] lorpenik izan gabe. == Gudu nagusien kronologia == [[Fitxategi:3ciutats dels estats croats.png|thumb|Gurutzaden guduen inguru nagusiak egungo [[Palestina]], [[Siria]], [[Anatolia]] eta [[Egipto]]ko lurraldeak izan ziren.]] <div style="font-size:100%; -moz-column-count:2; column-count:2;"> ; [[Lehenengo Gurutzada]] (1095-1099) * [[Antiokiako setioa]] (1097-1098) * 1097 [[Nizeako setioa]] * 1097 [[Dorilayongo gudua]] * 1098 [[Maarrat al-Numango setioa]] * 1099 [[Ascalongo setioa]] * 1099 [[Jerusalemgo setioa (1099)|Jerusalemgo setioa]] ; bitarteko garaia * 1100 [[Meliteneko gudua]] * 1102 [[Tripoliko setioa]] * 1102 [[Ramlago gudua (1102)|Ramlago gudua]] * 1104 [[Harango gudua]] * 1105 [[Ramlago gudua]] * 1109 [[Formenterako gudua (1109)|Formenterako gudua]] * 1111 [[Xaizarko gudua]] * 1115 [[Sarmingo gudua]] * 1119 [[Ager sanguinisko gudua]] * 1125 [[Azazko gudua]] * 1144 [[Edesako setioa]] ; [[Bigarren Gurutzada]] (1147-1149) * 1147 [[Lisboako setioa]] * 1147 [[Dorilayongo gudua (1147)|Dorilayongo gudua]] * 1148 [[Mont Cadmeko gudua]] * 1148 [[Damaskoko setioa (1148)|Damaskoko setioa]] * 1149 [[Inabeko gudua]] ; Bigarren tarteko aldia * 1153 [[Axkelongo setioa]] * 1157 [[llac Hulehko gudua]] * 1163 [[al-Buqaiako gudua]] * 1164 [[Harimgo gudua]] * 1177 [[Montgisardeko gudua]] * 1179 [[Marj Ayyungo gudua]] * 1179 [[Jacobeko pasabidearen gudua]] * 1182 [[Belvoirko gudua]] * 1183 [[Al-Fuleko gudua]] * 1187 [[Cressongo gudua]] * 1187 [[Hattingo gudua]] * 1187 [[Jerusalemgo setioa (1187)|Jersualemgo setioa]] * 1187 [[Tiberiadesko setioa]] * 1187 [[Tirko setioa (1187)|Tirko setioa]] ; [[Hirugarren Gurutzada]] (1089-1092) * 1189 [[Akreko setioa (1189–91)|Akreko setioa]] * 1190 [[Iconiko gudua]] * 1191 [[Arsufeko gudua]] * 1192 [[Jaffako gudua]] ; [[Laugarren Gurutzada]] (1202-1204) * 1204 [[Pemaneko gudua]] ; [[Bosgarren gurutzada]] (1217-1221) * [[Damiatako setioa (1218–1219)|Damiatako setioa]] ; [[Seigarren Gurutzada]] (1228-1244) * 1244 [[Jerusalemgo setioa (1244)|Jerusalemgo setioa]] * 1244 [[Forbieko gudua]] ; [[Zazpigarren Gurutzada ]] * 1149 [[Damiatako setioa (1249)|Damiatako setioa]] * 1250 [[Mansurako gudua]] * 1250 [[Fariskurko gudua]] * 1268 [[Antiokiako setioa (1268)|Antiokiako setioa]] ; [[Zortzigarren Gurutzada]] (1270) ; [[Bederatzigarren Gurutzada]] (1271-1272) ; azken guduak * 1271 [[Tripoliko setioa (1271)|Lehen Tripoliko setioa]] * 1289 [[Trípoliko setioa (1289)|Bigarren Tripoliko setioa]] * 1291 [[Akreko setioa (1291)|Akreko setioa]] * 1302 [[Arwadko setioa]] * 1396 [[Nikopolisko gudua (1396)|Nicopolisko gudua]] </div> == Erreferentziak == {{ lur | data=2016/06/14}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Poitiersko gudua (732)]] * [[Haurren Gurutzada]] * [[Musulmanen konkistak]] * [[Errekonkista]] * [[Hustar gerrak]] * [[Katarismo]] == Kanpo estekak == * Joseba Aurkenerena: Tenplarioak Euskal Herrian [https://www.kazeta.eus/eu/info_kz/20200708/tenplarioak-euskal-herrian] * [https://www.euskadi.eus/web01-a2lurent/eu/contenidos/articulo/c1503/eu_d1503021/1503021.html Gurutzadeei buruzko artikulua Lur Entziklopedian.] * [https://www.youtube.com/watch?v=aLr8_qYUeeg Gurutzadeei buruzko eskola-antzerkia.] * {{es}}:[https://www.librosdehistoria.net/edad-media/las-cruzadas/ Gurutzadeei buruzko liburuak.] * {{fr}}:[https://www.youtube.com/watch?v=80E4x6K7e8c Gurutzadak hogei minututan.] * {{es}}:[https://www.youtube.com/watch?v=EE9NunFEtXU Gurutzadeei buruzko bideoa.] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Gurutzadak| ]] [[Kategoria:Katolizismoari lotutako eztabaidak]] [[Kategoria:Kristautasunari lotutako eztabaidak]] [[Kategoria:Judaismoari buruzko eztabaidak]] [[Kategoria:Islamari buruzko eztabaidak]] 6br10lb1zw56ldeo2pkw41n9ux863yr 0 12856 9999165 9183175 2024-12-14T08:05:45Z Patxi lurra 219 9999165 wikitext text/x-wiki {{Euskal Herriko auzo infotaula |izena = Aizarotz |probintzia= Nafarroa }} '''Aizarotz''' [[Basaburua|Basaburuko]] [[Leku (unitate administratiboa)|lekua]] da. Beste lekuak administratiboki [[kontzeju]]etan antolatzen dira baina Aizarotz, zuzenki Basaburuko Udaletik. Ez da kontzejua. Herri berria da Aizarotz, 2004an familia bakarra bizi zen tokian<ref name="HTIH" /> egun basaburuko herri handiena da, biztanle kopuruaren arabera. == Historia == Aizarotz, tradizioz, antzinako burdinola baten enklabea izan zen, jada 1280 eta 1366an "Aiçaraz" eta "Aiçaroz" bezala aipatua. Burdinola honen inguruan etxe sakabanatu gutxi batzuk eraiki ziren, horietako batek kapera izan zuelarik, bizilagunei funtzio erlijiosoak errazteko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=AIZAROTZ - Auñamendi Eusko Entziklopedia|hizkuntza=eu|url=http://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/aizarotz/ar-7373/|aldizkaria=aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus|sartze-data=2020-04-13}}</ref> XIII. mendean haraneko jaurerri erregeordeen tokietako bat bezala agertzen da; bere bilauek, 4 edo 5eko kopuruan, urtean 15 sos eta erdiko tasa bat zor zuten. Bere eliza ez da agertzen 1268ko Errediezmoaren Liburuan, beharbada Ezkizabururen ondoko baserrian zegoelako, honen hamarrenak, oso txikiak zirelarik (gari-arroba bat, olo-arroba bi eta soldata erdia). XVII. mendean jabetza partikularrekoa zen, eta denbora luzez egon behar izan zuen jenderik gabe. 1824an 18 biztanle zituen. 1847an burdinola Ramon Lizarzaburorena zen, eta XX. mendea arte funtzionatu zuen.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Gran Enciclopedia de Navarra {{!}} AIZAROTZ|url=http://www.enciclopedianavarra.com/?page_id=2556|sartze-data=2020-04-13}}</ref> == Izena == === Herritarrak === Aizarotz herritarrak ''aizaroztarrak'' dira. Herri berriaren eraikuntzarekin biztanleria kanpotik etorrita, biztanle berriak ''Kolonoak'' ezizenaz ezagutu dira<ref name="HTIH">[https://www.eitb.eus/eu/telebista/programak/herri-txiki-infernu-handi/osoa/4614828/basaburua-herri-txiki-infernu-handi-saioan/ Basaburuan izango da, gaur, 'Herri Txiki Infernu Handi'], EiTB, 2017/01/29</ref>. == Demografia eta biztanleria == 83 pertsona bizi ziren 1858an, 23 1887an, 55 1930ean, 65 1940an, 53 1950ean, 40 1960an, 30 1970ean, 24 1981ean eta 18 1986an.<ref name=":0" /> {| align="center" rules="all" cellspacing="0" cellpadding="4" style="border: 1px solid #999; border-right: 2px solid #999; border-bottom:2px solid #999" |+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em" |Aizarozko biztanleria<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Aizarotz- Instituto Nacional de Estadística. (Spanish Statistical Institute)|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|url=https://www.ine.es/nomen2/index.do?accion=busquedaRapida&subaccion=&numPag=0&ordenAnios=ASC&nombrePoblacion=Aizarotz&botonBusquedaRapida=Consultar+selecci%25F3n|aldizkaria=www.ine.es|sartze-data=2020-04-13}}</ref> ![[2000]]!![[2001]]!![[2002]]!![[2003]]!![[2004]]!![[2005]]!![[2006]]!![[2007]] ![[2009]] ![[2011]] ![[2013]] ![[2015]] ![[2017]] ![[2019]] |- | align="center" | 12 || align="center" | 11 || align="center" | 11 || align="center" | 10 || align="center" | 10 || align="center" | 43 || align="center" | 118 || align="center" | 139 |160 |178 |185 |187 |180 |184 |} == Herritar ospetsuak == * [[Luzia Goñi]] ([[1928]]-[[2020]]) bertsolaria.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hemen baditun 14 – Aquí ya 14 erakusketak omenaldia eginen die XX. mendean euskararen alde aritu ziren 14 emakumeri, Kondestablen, abenduaren 10etik 20ra|hizkuntza=eu|url=http://www.pamplona.es/eu/gaurkotasuna/berriak/hemen-baditun-14-aqui-ya-14-erakusketak-omenaldia-eginen-die-xx-mendean|aldizkaria=Ayuntamiento de Pamplona|sartze-data=2020-04-13}}</ref> <gallery mode="packed"> Fitxategi:Aizarotz 20170808 182705.jpg Fitxategi:Aizarotz.jpg Fitxategi:Aizarotz 20170808 182806.jpg Fitxategi:Aitzarotz 21.jpg </gallery> == Ikus, gainera == * [[Basaburua]] == Erreferentziak == <references /> <br />{{Atari|Nafarroa|Nafarroa}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Basaburuko kontzeju aurkibidea}} [[Kategoria:Basaburuko kontzejuak]] 5ujha2dx3k97yrzsyf3hr7wxzp69qh3 9999167 9999165 2024-12-14T08:06:30Z Patxi lurra 219 9999167 wikitext text/x-wiki {{Euskal Herriko auzo infotaula |izena = Aizarotz |probintzia= Nafarroa }} '''Aizarotz''' [[Basaburua|Basaburuko]] [[Leku (unitate administratiboa)|lekua]] da. Beste lekuak administratiboki [[kontzeju]]etan antolatzen dira baina Aizarotz, zuzenki Basaburuko Udaletik. Ez da kontzejua. Herri berria da Aizarotz, 2004an familia bakarra bizi zen tokian<ref name="HTIH" /> egun basaburuko herri handiena da, biztanle kopuruaren arabera. == Historia == Aizarotz, tradizioz, antzinako burdinola baten enklabea izan zen, jada 1280 eta 1366an "Aiçaraz" eta "Aiçaroz" bezala aipatua. Burdinola honen inguruan etxe sakabanatu gutxi batzuk eraiki ziren, horietako batek kapera izan zuelarik, bizilagunei funtzio erlijiosoak errazteko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=AIZAROTZ - Auñamendi Eusko Entziklopedia|hizkuntza=eu|url=http://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/aizarotz/ar-7373/|aldizkaria=aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus|sartze-data=2020-04-13}}</ref> XIII. mendean haraneko jaurerri erregeordeen tokietako bat bezala agertzen da; bere bilauek, 4 edo 5eko kopuruan, urtean 15 sos eta erdiko tasa bat zor zuten. Bere eliza ez da agertzen 1268ko Errediezmoaren Liburuan, beharbada Ezkizabururen ondoko baserrian zegoelako, honen hamarrenak, oso txikiak zirelarik (gari-arroba bat, olo-arroba bi eta soldata erdia). XVII. mendean jabetza partikularrekoa zen, eta denbora luzez egon behar izan zuen jenderik gabe. 1824an 18 biztanle zituen. 1847an burdinola Ramon Lizarzaburorena zen, eta XX. mendea arte funtzionatu zuen.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Gran Enciclopedia de Navarra {{!}} AIZAROTZ|url=http://www.enciclopedianavarra.com/?page_id=2556|sartze-data=2020-04-13}}</ref> == Izena == === Herritarrak === Aizarotz herritarrak ''aizaroztarrak'' dira. Herri berriaren eraikuntzarekin biztanleria kanpotik etorrita, biztanle berriak ''Kolonoak'' ezizenaz ezagutu dira<ref name="HTIH">[https://www.eitb.eus/eu/telebista/programak/herri-txiki-infernu-handi/osoa/4614828/basaburua-herri-txiki-infernu-handi-saioan/ Basaburuan izango da, gaur, 'Herri Txiki Infernu Handi'], EiTB, 2017/01/29</ref>. == Demografia eta biztanleria == 83 pertsona bizi ziren 1858an, 23 1887an, 55 1930ean, 65 1940an, 53 1950ean, 40 1960an, 30 1970ean, 24 1981ean eta 18 1986an.<ref name=":0" /> {| align="center" rules="all" cellspacing="0" cellpadding="4" style="border: 1px solid #999; border-right: 2px solid #999; border-bottom:2px solid #999" |+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em" |Aizarozko biztanleria<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Aizarotz- Instituto Nacional de Estadística. (Spanish Statistical Institute)|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|url=https://www.ine.es/nomen2/index.do?accion=busquedaRapida&subaccion=&numPag=0&ordenAnios=ASC&nombrePoblacion=Aizarotz&botonBusquedaRapida=Consultar+selecci%25F3n|aldizkaria=www.ine.es|sartze-data=2020-04-13}}</ref> ![[2000]]!![[2001]]!![[2002]]!![[2003]]!![[2004]]!![[2005]]!![[2006]]!![[2007]] ![[2009]] ![[2011]] ![[2013]] ![[2015]] ![[2017]] ![[2019]] |- | align="center" | 12 || align="center" | 11 || align="center" | 11 || align="center" | 10 || align="center" | 10 || align="center" | 43 || align="center" | 118 || align="center" | 139 |160 |178 |185 |187 |180 |184 |} == Herritar ospetsuak == * [[Luzia Goñi]] ([[1928]]-[[2020]]) bertsolaria.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hemen baditun 14 – Aquí ya 14 erakusketak omenaldia eginen die XX. mendean euskararen alde aritu ziren 14 emakumeri, Kondestablen, abenduaren 10etik 20ra|hizkuntza=eu|url=http://www.pamplona.es/eu/gaurkotasuna/berriak/hemen-baditun-14-aqui-ya-14-erakusketak-omenaldia-eginen-die-xx-mendean|aldizkaria=Ayuntamiento de Pamplona|sartze-data=2020-04-13}}</ref> ==Argazkiak== <gallery mode="packed"> Fitxategi:Aizarotz 20170808 182705.jpg Fitxategi:Aizarotz.jpg Fitxategi:Aizarotz 20170808 182806.jpg Fitxategi:Aitzarotz 21.jpg </gallery> == Ikus, gainera == * [[Basaburua]] == Erreferentziak == <references /> <br />{{Atari|Nafarroa|Nafarroa}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Basaburuko kontzeju aurkibidea}} [[Kategoria:Basaburuko kontzejuak]] no9mqvxlaxn9orhyrgyqr41zeea3x76 0 16201 9998469 9970630 2024-12-13T13:12:35Z 150.241.33.139 9998469 wikitext text/x-wiki {{Euskal Herriko auzo infotaula |izena = Muntsaratz |probintzia= Bizkaia }} '''Muntxaratz''' [[Abadiño]]ko ([[Bizkaia]]) auzoa da. Izen bereko bertako dorretxean [[Kalitatea Fundazioa]]ren egoitza nagusia dago, eta handik metro gutxira, berriz, [[Euskaltzaleen Topagunea|Topagunea Euskara Elkarteen Federazioarena]]. == Demografia == [[Fitxategi:Mutzaratz Torrea.JPG|thumb|right|[[Muntsaratz dorretxea]], [[Kalitatea Fundazioaren]] egoitza nagusia.]] XXI. mendearen hasieran hazkunde handia izan zuen Muntsaratzen, Abadiñok etxebizitza berriak eraikitzeko gune gisa aukeratu baitzuen. {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Muntsaratzeko biztanleria |altuera=300 |zabalera=200 | 2001 | 831 | 2011 | 1222 | 2021 | 1831 | }} == Ikus, gainera == * [[Durangaldea]] == Kanpo estekak == * [https://web.archive.org/web/20050310100337/http://www.abadiano.org/ Abadiñoko udal webgunea] {{autoritate kontrola}} {{geografia zirriborroa|Bizkaia}} {{Atari|Euskal Wikiatlasa|Euskal Herriko Wikiatlasa}} [[Kategoria:Abadiñoko auzoak]] scqoxac9d0wkegc8qiw3jb8y45vjzp5 9998470 9998469 2024-12-13T13:13:06Z 150.241.33.139 9998470 wikitext text/x-wiki {{Euskal Herriko auzo infotaula |izena = Muntsaratz |probintzia= Bizkaia }} '''Muntsaratz''' [[Abadiño]]ko ([[Bizkaia]]) auzoa da. Izen bereko bertako dorretxean [[Kalitatea Fundazioa]]ren egoitza nagusia dago, eta handik metro gutxira, berriz, [[Euskaltzaleen Topagunea|Topagunea Euskara Elkarteen Federazioarena]]. == Demografia == [[Fitxategi:Mutzaratz Torrea.JPG|thumb|right|[[Muntsaratz dorretxea]], [[Kalitatea Fundazioaren]] egoitza nagusia.]] XXI. mendearen hasieran hazkunde handia izan zuen Muntsaratzen, Abadiñok etxebizitza berriak eraikitzeko gune gisa aukeratu baitzuen. {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Muntsaratzeko biztanleria |altuera=300 |zabalera=200 | 2001 | 831 | 2011 | 1222 | 2021 | 1831 | }} == Ikus, gainera == * [[Durangaldea]] == Kanpo estekak == * [https://web.archive.org/web/20050310100337/http://www.abadiano.org/ Abadiñoko udal webgunea] {{autoritate kontrola}} {{geografia zirriborroa|Bizkaia}} {{Atari|Euskal Wikiatlasa|Euskal Herriko Wikiatlasa}} [[Kategoria:Abadiñoko auzoak]] f2c2z8h40be4wyvcn0a5l2ncoi79h92 106 16329 9999239 9989831 2024-12-14T09:23:44Z ListeriaBot 64511 Wikidata list updated [V2] 9999239 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:EuskalHerrikoMendienMapa2.png|thumb|400x400px|[https://w.wiki/3GkX Euskal Herriko mendien mapa interaktiboa] (query.wikidata.org)]] '''[[Nafarroa Garaia|Nafarroa Garaiko]] mendien zerrenda''' da hau, alfabetikoki ordenatuta, eta herrialde horretako mendilerroak ere aipatuta. Nafarroa Garaiko eta [[Euskal Herria|Euskal Herri]] osoko mendirik altuena [[Hiru Erregeen Mahaia]] da (2.428 m). == Mendilerroak == [[Fitxategi:Hiru erregeen mahaia.jpg|thumb|Hiru Erregeen Mahaia (2.428 m).]] * '''[[Abodiko mendilerroa|Abodi]]''': [[Aezkoa]] eta [[Zaraitzu]]; [[Abodi (mendia)|Abodi]] (1.533 m). * '''[[Alaitz]]''': [[Iruñerria|Iruñerri]] eta [[Orbaibar]]; [[Higa]] (1.289 m). * '''[[Andimendi]]''': [[Sakana]]; [[Beriain (mendia)|Beriain]] (1.493 m). * '''[[Aralar]]''': [[Sakana]] eta [[Leitzaldea]], [[Tolosaldea]] eta [[Goierri]] bereizten ditu; [[Intzako dorrea]] (1.431 m) eta [[Larrunarri|Txindoki/Larrunarri]] (1.346 m). * '''[[Kodesko mendilerroa|Kodes]]''': [[Lizarrako merindadea|Lizarrerrian]], [[Arabako Mendialdea]]ren mugan; [[Joar]] (1.418 m). * '''[[Leireko mendilerroa|Leire]]''': [[Zangozerria]] eta [[Irunberrialdea]]; [[Arangoiti (mendia)|Arangoiti]] (1.355 m). * '''[[Lokiz mendilerroa|Lokiz]]''': Lizarrerria eta Arabako Mendialdea; [[Otzamendi|Otzamendi/Montesanto]] (1.255 m) eta [[Lokiz|Lokiz/San Cosme]] (1.114 m). * '''[[Pirinioak|Nafarroako Pirinioa]]''': [[Bortziriak|Bortziri]], [[Baztan]], [[Erroibar]], Aezkoa, Zaraitzu eta [[Erronkaribar|Erronkari]]; [[Hiru Erregeen Mahaia]] (2.428 m). * '''[[Urbasa]]''': Sakana eta Lizarrerri; [[Baiza]] (1.183 m). == Mendiak == [[Fitxategi:Beriain mendia Altsasutik.jpg|thumb|320px|Beriain mendia ([[Andimendi]]), [[Altsasu]]tik ikusita]] Hauek dira herrialdeko [[mendi]] nagusiak: {{Wikidata list |sparql=SELECT ?item ?elev WHERE { ?item wdt:P31 wd:Q8502 . ?item (wdt:P131)* wd:Q4018 . ?item p:P2044/psn:P2044/wikibase:quantityAmount ?elev . } ORDER BY DESC(?elev) |columns=label:izena,?elev:itsas mailaren gainetiko altuera,P131,P625,P18 |section= |min_section= |sort= |links=text |thumb=128 |autolist=fallback |wdedit=yes }} {| class='wikitable sortable wd_can_edit' ! izena ! itsas mailaren gainetiko altuera ! honako erakunde administratiboan dago ! koordenatuak ! irudia |- class='wd_q546180' |class='wd_label'| [[Hiru Erregeen Mahaia]] | 2446 |class='wd_p131'| [[Erronkari]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.919411|-0.7275039|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Pic and table de trois rois.jpg|center|128px]] |- class='wd_q112779749' |class='wd_label'| [[Añelarra]] | 2358 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.939087|-0.731288|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112785195' |class='wd_label'| [[Ukerdi]] | 2251 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.92379|-0.749151|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q8538396' |class='wd_label'| [[Ezkaurre]] | 2050 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]]<br/>[[Huescako probintzia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.85416667|-0.84|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Peña Ezcaurri.JPG|center|128px]] |- class='wd_q2030404' |class='wd_label'| [[Orhi]] | 2017 |class='wd_p131'| [[Zuberoa]]<br/>[[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.989627777778|-1.0049527777778|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Pic d'Orhy (vue nord).jpg|center|128px]] |- class='wd_q8538704' |class='wd_label'| [[Kartxela]] | 1982 |class='wd_p131'| [[Erronkaribar]]<br/>[[Nafarroa Garaia]]<br/>[[Zuberoa]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.9525|-0.88833333333333|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Trikuharria Kartxelapean.jpg|center|128px]] |- class='wd_q12265379' |class='wd_label'| [[Otsogorrigaña]] | 1923 |class='wd_p131'| [[Zuberoa]]<br/>[[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.9575|-0.91861111|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12254769' |class='wd_label'| [[Barazea]] | 1893 |class='wd_p131'| [[Zuberoa]]<br/>[[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.9638937|-0.9057634|display=inline}}<br/>{{Coord|42.963592|-0.905738|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12261814' |class='wd_label'| [[Lakhura]] | 1877 |class='wd_p131'| [[Zuberoa]]<br/>[[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.95478|-0.83704|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12261877' |class='wd_label'| [[Lapazarra]] | 1785 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.93083333|-0.79777778|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112783132' |class='wd_label'| [[Ezkaurretxikia]] | 1769 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.858403|-0.878088|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112783733' |class='wd_label'| [[Kañadaxiloa]] | 1769 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.838929|-0.857465|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12255254' |class='wd_label'| [[Binbaleta]] | 1757 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]]<br/>[[Zuberoa]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.9550242|-0.8755692|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12258294' |class='wd_label'| [[Gaztarrigaña]] | 1729 |class='wd_p131'| [[Larraine]]<br/>[[Nafarroa Garaia]]<br/>[[Zuberoa]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.9592857|-0.9562772|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12254941' |class='wd_label'| [[Belaiko lepoa]] | 1727 |class='wd_p131'| [[Erronkari]]<br/>[[Zuberoa]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.95971389|-0.89589167|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q25476008' |class='wd_label'| [[Kalbeira]] | 1686 |class='wd_p131'| [[Erronkari]]<br/>[[Ansó]]<br/>[[Nafarroa Garaia]]<br/>[[Aragoi]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.802247222222|-0.86048611111111|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q25475847' |class='wd_label'| [[Atuzkarratz|Atuzkarrazko mendilerroa]] | 1583 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.8764|-1.0122|display=inline}}<br/>{{Coord|42.833333333333|-1.0833333333333|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12265816' |class='wd_label'| [[Peñablanca]] | 1583 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.85861111|-0.97194444|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q8538854' |class='wd_label'| [[Ortzantzurieta]] | 1567 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.0167|-1.26667|display=inline}}<br/>{{Coord|43.016666666667|-1.2833333333333|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12259950' |class='wd_label'| [[Izagra]] | 1558 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.8520342|-0.9752914|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12258601' |class='wd_label'| [[Goienburu]] | 1549 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.9390923|-0.9394439|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q2821682' |class='wd_label'| [[Abodi (mendia)|Abodi]] | 1533 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.95166667|-1.05444444|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:ABODI - panoramio.jpg|center|128px]] |- class='wd_q112785063' |class='wd_label'| [[Txorrotxarria]] | 1517 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.860651|-1.003474|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q25475857' |class='wd_label'| [[Lakuaga]] | 1517 |class='wd_p131'| [[Uztarroze]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.875277777778|-0.98194444444444|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12254326' |class='wd_label'| [[Astobizkar]] | 1506 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.03543333|-1.29622222|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12252752' |class='wd_label'| [[Abodi Mendebaldea]] | 1496 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.95972222|-1.11361111|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q3307550' |class='wd_label'| [[Andimendi]] | 1493 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.8117|-1.9504|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Lizarraga - Saratsa - Paisaje 02.jpg|center|128px]] |- class='wd_q3756086' |class='wd_label'| [[Beriain (mendia)|Beriain]] | 1493 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.892777777778|-1.9977777777778|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:San Donato, Beriain.jpg|center|128px]] |- class='wd_q12259418' |class='wd_label'| [[Idorrokia]] | 1492 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.96166667|-1.13111111|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12263413' |class='wd_label'| [[Mendimotz]] | 1491 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.02628889|-1.28453333|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12254144' |class='wd_label'| [[Arrizabala]] | 1481 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.95666667|-1.09472222|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q56478572' |class='wd_label'| [[Baigura (Areta)|Baigura]] | 1474 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.8711875|-1.2429104|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12268324' |class='wd_label'| [[Txangoa]] | 1471 |class='wd_p131'| [[Orbaizeta]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.04174167|-1.26718611|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12258714' |class='wd_label'| [[Goñiburu]] | 1464 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.96472222|-1.1525|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12258293' |class='wd_label'| [[Gaztanbidea]] | 1460 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.95138889|-1.03611111|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q8188242' |class='wd_label'| [[Adi]] | 1458 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.0206|-1.44389|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Adi mendia Argintzutik.jpg|center|128px]] |- class='wd_q56704864' |class='wd_label'| [[Cruz de Osaba]] | 1438 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.952626|-1.028346|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12259656' |class='wd_label'| [[Intzako dorrea]] | 1431 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]]<br/>[[Araitz]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.00009|-2.02571|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Irumugarrieta gailurra Argiñarratetik.jpg|center|128px]] |- class='wd_q12255359' |class='wd_label'| [[Bizkarraundi]] | 1426 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.95888889|-1.15222222|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q590012' |class='wd_label'| [[Urkulu (mendia)|Urkulu]] | 1419 |class='wd_p131'| [[Eiheralarre]]<br/>[[Nafarroa Beherea]]<br/>[[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.04694444|-1.24055556|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Urkuluko Dorrea.JPG|center|128px]] |- class='wd_q4570652' |class='wd_label'| [[Joar]] | 1419 |class='wd_p131'| [[Araba]]<br/>[[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.635277777778|-2.3469444444444|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Codés 7, Yoar.jpg|center|128px]] |- class='wd_q8538692' |class='wd_label'| [[Saioa]] | 1419 |class='wd_p131'| [[Baztan]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.046944444444|-1.5577777777778|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Saioa Erdizagatik.jpg|center|128px]] |- class='wd_q112786620' |class='wd_label'| [[Saitsederra]] | 1418 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.866719|-0.95097|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12259493' |class='wd_label'| [[Ihurbain]] | 1416 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.894225|-1.99409722|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Dorrao - Beriain 01.jpg|center|128px]] |- class='wd_q12254532' |class='wd_label'| [[Auztarri]] | 1412 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.965|-1.1825|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q25475860' |class='wd_label'| [[Migoleta]] | 1406 |class='wd_p131'| [[Erronkari]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.853369444444|-1.0379333333333|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q56704947' |class='wd_label'| [[Martxate]] | 1403 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.9521159|-1.1892697|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q56704884' |class='wd_label'| [[Goñiburu Txikia]] | 1403 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.9624008|-1.1466071|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q11205905' |class='wd_label'| [[Dozola]] | 1402 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]]<br/>[[Aragoi]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.76361111|-0.88916667|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q56705003' |class='wd_label'| [[El Cerrillar]] | 1391 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.9467676|-1.0259467|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112786679' |class='wd_label'| [[Borrokoxko]] | 1389 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.852656|-1.196052|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112782518' |class='wd_label'| [[Corona/Errazu]] | 1387 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.930148|-1.323611|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12263422' |class='wd_label'| [[Menditxipi]] | 1376 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.03748333|-1.28281111|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q8538688' |class='wd_label'| [[Itzaga]] | 1361 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]]<br/>[[Itzagaondoa]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.7133|-1.42865|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:8 Itzaga.jpg|center|128px]] |- class='wd_q112785600' |class='wd_label'| [[Beoain]] | 1359 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]]<br/>[[Gipuzkoa]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.013503|-2.037352|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12253827' |class='wd_label'| [[Arangoiti (mendia)|Arangoiti]] | 1355 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.64555556|-1.19444444|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12255053' |class='wd_label'| [[Berrendi]] | 1354 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.95305556|-1.21361111|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:BerrendiDesdeVillanuevaDeAézcoa.jpg|center|128px]] |- class='wd_q12254990' |class='wd_label'| [[Beoin]] | 1350 |class='wd_p131'| [[Gipuzkoa]]<br/>[[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.01453333|-2.03623611|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12262275' |class='wd_label'| [[Lezitza]] | 1350 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.0512069|-1.2642217|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12253378' |class='wd_label'| [[Amorro]] | 1348 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.88681667|-1.94618889|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12254240' |class='wd_label'| [[Artxueta]] | 1343 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.95355|-1.96389444|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12261749' |class='wd_label'| [[La Plana]] | 1337 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.63638889|-2.33138889|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:La Plana from Yoar.jpg|center|128px]] |- class='wd_q12263411' |class='wd_label'| [[Mendilatz]] | 1337 |class='wd_p131'| [[Orbaizeta]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.01805556|-1.21222222|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12263429' |class='wd_label'| [[Mendizar]] | 1323 |class='wd_p131'| [[Orbaizeta]]<br/>[[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.01888889|-1.16444444|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12256555' |class='wd_label'| [[Egurbide (mendia)]] | 1317 |class='wd_p131'| [[Gipuzkoa]]<br/>[[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.01008333|-2.03188889|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12259907' |class='wd_label'| [[Iturrunburu]] | 1312 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.0267851|-1.4275163|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12261694' |class='wd_label'| [[Kurutzeaga]] | 1308 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.9955637|-2.0106424|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q3128667' |class='wd_label'| [[Hauza]] | 1306 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.151666666667|-1.42|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Auzamendia.jpg|center|128px]] |- class='wd_q12268600' |class='wd_label'| [[Urakorri]] | 1306 |class='wd_p131'| [[Gipuzkoa]]<br/>[[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.02702778|-2.03898611|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Panoramika Artubitik.jpg|center|128px]] |- class='wd_q12256175' |class='wd_label'| [[Desamendi]] | 1305 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.9805859|-2.0330155|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q24003043' |class='wd_label'| Monte Autza | 1304 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.1525|-1.4208|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12257196' |class='wd_label'| [[Eskalar (Leire)|Eskalar]] | 1302 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]]<br/>[[Aragoi]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.643888|-1.078965|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12268319' |class='wd_label'| [[Txameni]] | 1299 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.97917778|-2.01082778|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12266361' |class='wd_label'| [[Puttarri]] | 1299 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.9703966|-2.0567366|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12268266' |class='wd_label'| [[Ttutturregi]] | 1290 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.99366389|-1.99594722|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q8538065' |class='wd_label'| [[Higa]] | 1289 |class='wd_p131'| [[Elo]]<br/>[[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.6969|-1.52986|display=inline}}<br/>{{Coord|42.696|-1.53|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Higa de Monreal (Navarra) 03.jpg|center|128px]] |- class='wd_q12252974' |class='wd_label'| [[Aitzear]] | 1286 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.98989722|-1.99546944|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12258533' |class='wd_label'| [[Girizu]] | 1283 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.0185831|-1.3342386|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12259534' |class='wd_label'| [[Illon]] | 1283 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.69055556|-1.12055556|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12257121' |class='wd_label'| [[Errenaga]] | 1282 |class='wd_p131'| [[Gipuzkoa]]<br/>[[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.98389722|-2.03713333|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12257405' |class='wd_label'| [[Eulatz]] | 1281 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.97215833|-2.01730278|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12256750' |class='wd_label'| [[Elke]] | 1279 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.8917654|-1.3538578|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q16517071' |class='wd_label'| [[Errenaga Txiki]] | 1277 |class='wd_p131'| [[Gipuzkoa]]<br/>[[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.98183333|-2.037875|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12261941' |class='wd_label'| [[Larrogain]] | 1277 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.903759|-1.409836|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12254348' |class='wd_label'| [[Atallorbe]] | 1275 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.9893535|-2.0047927|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12268427' |class='wd_label'| [[Txorrotxeta]] | 1273 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.977668|-2.007192|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Txorotxeta 20170805 140523.jpg|center|128px]] |- class='wd_q12259417' |class='wd_label'| [[Idoitxiki]] | 1272 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.88951389|-1.91413333|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112784747' |class='wd_label'| [[Satrustegiko haitza]] | 1271 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.888388|-1.915651|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q25478744' |class='wd_label'| [[Beloki (Aralar)|Beloki]] | 1271 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.979669444444|-1.9928138888889|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12265811' |class='wd_label'| [[Peña Blanca]] | 1269 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.86583611|-1.937475|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112780270' |class='wd_label'| [[Argaraieta]] | 1267 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.742605|-0.902716|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12253242' |class='wd_label'| [[Alto de las Bordas Viejas]] | 1265 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.86736944|-1.91770556|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12256978' |class='wd_label'| [[Erdilo]] | 1265 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.02739722|-1.31052222|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12254229' |class='wd_label'| [[Artubi]] | 1263 |class='wd_p131'| [[Gipuzkoa]]<br/>[[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.03085833|-2.03960278|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12253724' |class='wd_label'| [[Aparein]] | 1261 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.97501389|-2.04190556|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12256177' |class='wd_label'| [[Desamendi Txiki]] | 1261 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.98116667|-2.02216389|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q108790172' |class='wd_label'| [[Arrasaundi]] | 1261 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.86371735404219|-1.919811385760542|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12265057' |class='wd_label'| [[Okoro]] | 1259 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.0511214|-1.5055132|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12261288' |class='wd_label'| [[Kargaleku II]] | 1253 |class='wd_p131'| [[Gipuzkoa]]<br/>[[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.97973333|-2.04215278|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12268475' |class='wd_label'| [[Uazkuru]] | 1249 |class='wd_p131'| [[Gipuzkoa]]<br/>[[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.98040278|-2.05001389|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12265809' |class='wd_label'| [[Peña Alta]] | 1249 |class='wd_p131'| [[Araba]]<br/>[[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.61555556|-2.49027778|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q20492536' |class='wd_label'| [[Arnaba]] | 1248 |class='wd_p131'| [[Araba]]<br/>[[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.743055555556|-2.2747222222222|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12255695' |class='wd_label'| [[Castillo de Lapoblación]] | 1245 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.60916667|-2.46055556|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Lapoblacion mendia.jpg|center|128px]] |- class='wd_q12268498' |class='wd_label'| [[Ugaibel]] | 1243 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.96944444|-1.21277778|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q66384748' |class='wd_label'| [[Dulantz]] | 1243 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.7989994|-2.0478372|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q24001585' |class='wd_label'| [[Erregerena]] | 1239 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.0184|-1.5416|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12263414' |class='wd_label'| [[Mendimotza]] | 1237 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Beherea]]<br/>[[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.10893611|-1.33105278|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12265453' |class='wd_label'| [[Pagomotxeta]] | 1237 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.86581111|-1.95425833|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12262917' |class='wd_label'| [[Malkaxko (tontorra)|Malkaxko]] | 1237 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.819975|-1.990275|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12266918' |class='wd_label'| [[San Migel mendia]] | 1237 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.94804444|-1.96544444|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Aralar San Miguel in Excelsis Church.JPG|center|128px]] |- class='wd_q12257502' |class='wd_label'| [[Euskal Herriko erdigunea]] | 1236 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.88188|-1.93677|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Ikurrina eta estelada Euskal Herriko erdigunean.jpg|center|128px]] |- class='wd_q112783708' |class='wd_label'| [[Jaun Done Jakue]] | 1235 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.916891|-1.343255|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12259177' |class='wd_label'| [[Hirupagoeta]] | 1235 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.97693333|-2.05189722|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12256757' |class='wd_label'| [[Elordia]] | 1235 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.85990833|-1.92773611|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12263394' |class='wd_label'| [[Mendiaundi II]] | 1232 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.01125833|-1.37376111|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12254450' |class='wd_label'| [[Atxistoi]] | 1230 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Beherea]]<br/>[[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.0540811|-1.342739|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12257194' |class='wd_label'| [[Eskalaborro]] | 1228 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.86494444|-1.96292778|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112786584' |class='wd_label'| [[Leziñera]] | 1223 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.68686|-1.074088|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12262915' |class='wd_label'| [[Malkaxko|Malkaxko (Trinidad de Iturgoien)]] | 1222 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.81543889|-1.97958333|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12262316' |class='wd_label'| [[Lindus]] | 1220 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Beherea]]<br/>[[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.03081667|-1.3587|display=inline}}<br/>{{Coord|43.02981|-1.35986|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12263851' |class='wd_label'| [[Mugaga]] | 1217 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.80051389|-1.97519444|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12259697' |class='wd_label'| [[Ipuzmeaka]] | 1216 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.97537222|-2.01315556|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12256738' |class='wd_label'| [[Elizkaitz]] | 1215 |class='wd_p131'| [[Gipuzkoa]]<br/>[[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.01936944|-2.03849167|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12268331' |class='wd_label'| [[Txapelarriko Kaskoa]] | 1213 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]]<br/>[[Nafarroa Beherea]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.0450127|-1.347403|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12267717' |class='wd_label'| [[Subizelaigaine]] | 1209 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.99161667|-1.97738611|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12262715' |class='wd_label'| [[Lupuzuriko Kaskoa/Bustarkomendi]] | 1209 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.02121944|-1.37525556|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112785642' |class='wd_label'| [[Argintzo]] | 1208 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.059413|-1.488967|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12259736' |class='wd_label'| [[Ireber]] | 1208 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.0489102|-1.8427517|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Ireber.JPG|center|128px]] |- class='wd_q112779688' |class='wd_label'| [[Iramendi (Adi)|Iramendi / Amutz]] | 1206 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.982717|-1.484103|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112782164' |class='wd_label'| [[Beiegu]] | 1195 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.869684|-1.124342|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112784122' |class='wd_label'| [[Mendixuri]] | 1194 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.007052|-1.361665|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12252983' |class='wd_label'| [[Aitzorrotz (Andimendi)]] | 1192 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.86468611|-1.973375|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q24004027' |class='wd_label'| [[Aldaxur]] | 1190 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.8|-1.2|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12268342' |class='wd_label'| [[Txasperro]] | 1185 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.01056667|-1.38089722|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12254693' |class='wd_label'| [[Maiza]] | 1183 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.87555556|-2.08416667|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12261896' |class='wd_label'| [[Lardanburu]] | 1183 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.82138611|-1.96185833|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112784733' |class='wd_label'| [[Sasari]] | 1182 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.796533|-1.063008|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12254139' |class='wd_label'| [[Arriolatz]] | 1176 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.98796667|-1.97574167|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12256388' |class='wd_label'| [[Dorrokoteka]] | 1176 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.85656944|-1.98415833|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12258903' |class='wd_label'| [[Harri Eder Gaina]] | 1175 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.975|-1.21277778|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12267079' |class='wd_label'| [[Saratsa (mendia)]] | 1171 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.86321667|-1.99866389|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12269496' |class='wd_label'| [[Zuperrori]] | 1169 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.06916667|-1.84083333|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12254658' |class='wd_label'| [[Bagadigorri]] | 1167 |class='wd_p131'| [[Tebas-Muru Artederreta]]<br/>[[Untzue]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.69194444|-1.60555556|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112787963' |class='wd_label'| [[Txanagra]] | 1164 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.921685|-1.26873|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12256378' |class='wd_label'| [[Donsimon Mendia]] | 1156 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.016575|-1.3045|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12267544' |class='wd_label'| [[Sorotepo]] | 1152 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.02590833|-1.40245|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12254777' |class='wd_label'| [[Bargagain (Altsasu)|Bargagain]] | 1152 |class='wd_p131'| [[Altsasu]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.87194444|-2.16111111|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Bargagain.jpg|center|128px]] |- class='wd_q12254988' |class='wd_label'| [[Beodegi]] | 1149 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.03056667|-1.40468611|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12269387' |class='wd_label'| [[Zoiolagana]] | 1147 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.816025|-1.93426944|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12262547' |class='wd_label'| [[Loiketa]] | 1145 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.0310907|-1.6106045|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12259763' |class='wd_label'| [[Iruaitzeta]] | 1145 |class='wd_p131'| [[Bakaiku]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.8767859|-2.0954961|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Iruaitzeta by OkarizMikel 2.jpg|center|128px]] |- class='wd_q12259707' |class='wd_label'| [[Irakurri]] | 1142 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.09972222|-1.83333333|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:2017 irakurri 02.jpg|center|128px]] |- class='wd_q12267122' |class='wd_label'| [[Satrustegi II]] | 1139 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.89047222|-1.88723611|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12256118' |class='wd_label'| [[Debata]] | 1139 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.95481944|-1.98808333|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112783088' |class='wd_label'| [[Etxauriko haitzak]] | 1138 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.800978|-1.845996|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q3305754' |class='wd_label'| [[Mendaur]] | 1136 |class='wd_p131'| [[Malerreka]]<br/>[[Bortziriak]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.156239|-1.719189|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Mendaur Ermitage 001.jpg|center|128px]] |- class='wd_q112789037' |class='wd_label'| [[Zanabe]] | 1135 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.799366|-2.033415|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12256723' |class='wd_label'| [[Elimendi]] | 1133 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.8042765|-1.9324661|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q56705069' |class='wd_label'| [[Goimendi]] | 1131 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.9308517|-1.0267371|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12262068' |class='wd_label'| [[Legunbe]] | 1129 |class='wd_p131'| [[Araba]]<br/>[[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.850955555556|-2.2357027777778|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12268435' |class='wd_label'| [[Txurregi]] | 1125 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.88305556|-1.85583333|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Churregui (Txurregi) visto desde Atondo.png|center|128px]] |- class='wd_q12253022' |class='wd_label'| [[Akier]] | 1124 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.95255|-1.90298611|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112784213' |class='wd_label'| [[Mortxe]] | 1122 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.838034|-1.842442|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q2852644' |class='wd_label'| [[Antzola]] | 1119 |class='wd_p131'| [[Pirinio Atlantikoak]]<br/>[[Nafarroa Garaia]]<br/>[[Nafarroa Beherea]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.14277778|-1.40972222|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12259531' |class='wd_label'| [[Illarragorri]] | 1118 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]]<br/>[[Gipuzkoa]]<br/>[[Araba]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.89639167|-2.249175|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q20492275' |class='wd_label'| [[Larraineta (Lokiz)|Larraineta]] | 1115 |class='wd_p131'| [[Lana (udalerria)|Lana]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.7380133|-2.2269406|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12262564' |class='wd_label'| [[Lokiz]] | 1114 |class='wd_p131'| [[Allin]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.74083333|-2.10888889|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112784098' |class='wd_label'| [[Mendigaña]] | 1110 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.827164|-1.274308|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112786060' |class='wd_label'| [[Bardoitza]] | 1110 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.798918|-2.092027|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112782132' |class='wd_label'| [[Begaña]] | 1104 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.047863|-1.802586|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q56705099' |class='wd_label'| [[Petxuberro]] | 1096 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.9462363|-1.2424438|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q30739770' |class='wd_label'| massif d'Abartan | 1095 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| |class='wd_p18'| |- class='wd_q30739761' |class='wd_label'| [[Abartan]] | 1095 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.0899863|-1.5671315|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12259718' |class='wd_label'| [[Irasabela]] | 1094 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.72972222|-2.23472222|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q6022395' |class='wd_label'| [[Erga]] | 1094 |class='wd_p131'| [[Irurtzun]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.92800692|-1.81216478|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Erga mendiko gailurra 1.jpg|center|128px]] |- class='wd_q12258307' |class='wd_label'| [[Gaztelu (Aralar)|Gaztelu (mendia)]] | 1085 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.98561389|-1.97060278|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q31187687' |class='wd_label'| [[Eguzkizko muinoa]] | 1083 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.1008139|-1.8779891|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q6154191' |class='wd_label'| [[Txaruta]] | 1081 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.0617694|-1.6603735|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Txaruta.png|center|128px]] |- class='wd_q112786618' |class='wd_label'| [[Udi]] | 1081 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.919933|-1.117365|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12261859' |class='wd_label'| [[Lanotegi]] | 1081 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.02128611|-1.39206389|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q31187718' |class='wd_label'| [[Kornieta]] | 1081 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.0681666|-1.8692749|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q56705160' |class='wd_label'| [[Artatxo]] | 1078 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.9386931|-1.1312264|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q24001120' |class='wd_label'| [[Gorramendi]] | 1074 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]]<br/>[[Baztan]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.216666666667|-1.45|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Gorramendi eta Bozate.jpg|center|128px]] |- class='wd_q12263403' |class='wd_label'| [[Mendieder]] | 1071 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.16305556|-1.72527778|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Bustitza mendieder 01.jpg|center|128px]] |- class='wd_q60430563' |class='wd_label'| [[Muskilda]] | 1071 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.9197432|-1.0804134|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Ermita de Muskilda (10).JPG|center|128px]] |- class='wd_q12253185' |class='wd_label'| [[Alitzako Malkorra]] | 1069 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.95785833|-1.85455278|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112784877' |class='wd_label'| [[Soratxipi]] | 1069 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.067526|-1.729628|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112786082' |class='wd_label'| [[Arripuia]] | 1069 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.778582|-2.096347|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12268439' |class='wd_label'| [[Txurtxur]] | 1069 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.98455|-1.96536111|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q20492509' |class='wd_label'| [[Olastitzu]] | 1067 |class='wd_p131'| [[Larragoa]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.7501312|-2.2577412|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12261928' |class='wd_label'| [[Larrazpil]] | 1066 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.94897778|-1.85349167|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Larraun - Larrazpil (13).jpg|center|128px]] |- class='wd_q12259530' |class='wd_label'| [[Illarraundiko malkorra]] | 1064 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.95076111|-1.8481|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12259687' |class='wd_label'| [[Iparraundi]] | 1064 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.95126944|-1.85588889|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12256765' |class='wd_label'| [[Elorrigañe]] | 1063 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.95613611|-1.91626111|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12267001' |class='wd_label'| [[Santa Marina (Urbasa)|Santa Marina]] | 1059 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.87111111|-2.11444444|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q66384768' |class='wd_label'| [[Urepel (Adarra-Mandoegi)|Urepel]] | 1059 |class='wd_p131'| [[Gipuzkoa]]<br/>[[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.1342889|-1.9044392|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q60580616' |class='wd_label'| [[Aitza]] | 1055 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.9742532|-1.2402847|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q46285447' |class='wd_label'| Arainburu | 1054 |class='wd_p131'| [[Zubieta (Nafarroa)|Zubieta]]<br/>[[Goizueta]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.161111|-1.769722|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12261915' |class='wd_label'| [[Larraitza]] | 1052 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.7534859|-2.074147|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12259804' |class='wd_label'| [[Iruñarri]] | 1051 |class='wd_p131'| [[Eratsun]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.10138889|-1.81222222|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112788729' |class='wd_label'| [[Bozporro]] | 1050 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.894219|-1.286911|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12262557' |class='wd_label'| [[Loitzate]] | 1048 |class='wd_p131'| [[Leitzaldea|Larraun-Leitzaldea]]<br/>[[Bortziriak]]<br/>[[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.1575|-1.78194444|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12256603' |class='wd_label'| [[Ekaitza (Mendaur)]] | 1047 |class='wd_p131'| [[Malerreka]]<br/>[[Bortziriak]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.15444444|-1.75055556|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12262941' |class='wd_label'| [[Mandoegi]] | 1046 |class='wd_p131'| [[Gipuzkoa]]<br/>[[Berastegi]]<br/>[[Goizueta]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.144948|-1.9060566|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q3178771' |class='wd_label'| [[Montejurra]] | 1046 |class='wd_p131'| [[Lizarra]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.631111111111|-2.0447222222222|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Montejurra-Jurramendi.JPG|center|128px]] |- class='wd_q12267540' |class='wd_label'| [[Soroaundi]] | 1045 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.95023333|-1.91670556|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q56643488' |class='wd_label'| [[Elorregi (Abartan)|Elorregi]] | 1045 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.0843693|-1.5665745|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q3154189' |class='wd_label'| [[Iparla]] | 1044 |class='wd_p131'| [[Baztan]]<br/>[[Baigorri]]<br/>[[Bidarrai]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.22833333|-1.37861111|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Saint Etienne de Baïgorry Iparla.jpg|center|128px]] |- class='wd_q12259771' |class='wd_label'| [[Irumugarrieta]] | 1044 |class='wd_p131'| [[Eratsun]]<br/>[[Basaburua]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.05722222|-1.79694444|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112789669' |class='wd_label'| [[Arrigorria]] | 1040.44 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.822182|-1.146706|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q66732669' |class='wd_label'| [[Lantxurda (Izko)|Lantxurda]] | 1037 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.6458674|-1.447796|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q25476049' |class='wd_label'| [[Arburua]] | 1037 |class='wd_p131'| [[Galoze (lekua)|Galoze]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.804041666667|-1.1114805555556|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Arburua.JPG|center|128px]] |- class='wd_q112788629' |class='wd_label'| [[Azpala]] | 1028 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.762118|-2.041755|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12260004' |class='wd_label'| [[Izterbegi]] | 1027 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]]<br/>[[Nafarroa Beherea]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.0462771|-1.4412858|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112783072' |class='wd_label'| [[Esparatz]] | 1025 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.754183|-1.870988|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Esparatz.jpg|center|128px]] |- class='wd_q56705212' |class='wd_label'| [[Aixkourrua]] | 1024 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.919969|-1.064944|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112784668' |class='wd_label'| [[Santa Bárbara (Zarikieta)|Santa Bárbara]] | 1022 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.802692|-1.315652|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12253205' |class='wd_label'| [[Alleko]] | 1018 |class='wd_p131'| [[Gipuzkoa]]<br/>[[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.97355278|-2.09149444|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112783850' |class='wd_label'| [[Larregoiko]] | 1018 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.775952|-2.150355|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Larregoiko.jpg|center|128px]] |- class='wd_q112784043' |class='wd_label'| [[Measkoitz]] | 1013 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.906043|-1.486402|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q66732966' |class='wd_label'| [[Alto de Juandomingo]] | 1010 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.6433665|-1.4360755|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112788991' |class='wd_label'| [[Itxesorde]] | 1009 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.806694|-1.85458|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112786604' |class='wd_label'| [[Lertza]] | 1006 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.056574|-1.771458|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q66424249' |class='wd_label'| [[Montejulio]] | 1002 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.6082482|-1.5030061|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q5554699' |class='wd_label'| [[Gaztelu III (Andiako mendia)|Gaztelu III]] | 1001 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.888866666667|-1.83795|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:El Churregui (izquierda) y el Gaztelu (derecha) vistos desde Atondo.png|center|128px]] |- class='wd_q112787270' |class='wd_label'| [[Astenbelarra]] | 1001 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.717106|-2.209964|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q6073906' |class='wd_label'| [[Untzueko haitza]] | 990 |class='wd_p131'| [[Untzue]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.6586|-1.61362|display=inline}}<br/>{{Coord|42.65833333|-1.61361111|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Unzue primavera.jpg|center|128px]] |- class='wd_q64994717' |class='wd_label'| [[Balankaleku]] | 983 |class='wd_p131'| [[Gipuzkoa]]<br/>[[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.95008|-2.21041|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12263428' |class='wd_label'| [[Mendizelaia]] | 982 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.77589722|-1.97951111|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112786619' |class='wd_label'| [[Aiurdi]] | 978 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.675066|-1.600707|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q66732880' |class='wd_label'| [[Izko (Izko)|Izko]] | 976 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.6415848|-1.4282771|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q66737958' |class='wd_label'| [[Pinganilla]] | 973 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.6085433|-2.4234299|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12253192' |class='wd_label'| [[Alkaxuri]] | 967 |class='wd_p131'| [[Baztan]]<br/>[[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.24027778|-1.40833333|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112787205' |class='wd_label'| [[Sardegi]] | 961 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.702688|-2.144885|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Cima de Sardegi.jpg|center|128px]] |- class='wd_q48747179' |class='wd_label'| [[Aizkoa (Abartan)|Aizkoa]] | 954 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.0931715|-1.5576208|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112786615' |class='wd_label'| [[Otsarte]] | 950 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.047273|-1.700677|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q66750341' |class='wd_label'| [[Arriaundi]] | 944 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]]<br/>[[Larunbe]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.9108224|-1.7505913|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112787290' |class='wd_label'| [[Castillo]] | 938 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.761118|-2.264278|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112784142' |class='wd_label'| [[Mendurro]] | 937 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.898457|-1.655381|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q66424207' |class='wd_label'| [[Alkurruntz]] | 934 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.2205544|-1.5073285|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Alkurruntz (Ekialdeko Aldea).jpg|center|128px]] |- class='wd_q112785116' |class='wd_label'| [[Txutxu]] | 932 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.542434|-1.516236|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112788878' |class='wd_label'| [[Izmendia]] | 926 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.782378|-1.895678|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q31187685' |class='wd_label'| [[Baztarla]] | 925 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.0992997|-1.9029129|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q56643647' |class='wd_label'| [[Urlegi]] | 922 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.0973489|-1.5654361|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12267341' |class='wd_label'| [[Serlo Gaina]] | 919 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.95300278|-2.06433889|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112784152' |class='wd_label'| [[Mergelu]] | 912 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.031397|-1.925335|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q26232213' |class='wd_label'| [[Ekia]] | 912 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.8143395|-1.0889495|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q66750212' |class='wd_label'| [[Beltzuntza]] | 912 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.1848877|-1.779151|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q56643668' |class='wd_label'| [[Urdintz]] | 912 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.096142|-1.5618272|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12256527' |class='wd_label'| [[Egillor (mendia)]] | 911 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.94679167|-1.84025556|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q2827423' |class='wd_label'| [[Aintziaga]] | 905 |class='wd_p131'| [[Baztan]]<br/>[[Baigorri]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.18972222|-1.38138889|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q66613680' |class='wd_label'| [[Pagadi (Aranguren)|Pagadi]] | 898 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.7494029|-1.5368317|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12262896' |class='wd_label'| [[Makilipurdi]] | 895 |class='wd_p131'| [[Zubieta (Nafarroa)|Zubieta]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.14444444|-1.74638889|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Makilipurdi.JPG|center|128px]] |- class='wd_q12993259' |class='wd_label'| [[Ezkaba (mendia)|Ezkaba]] | 895 |class='wd_p131'| [[Iruñea]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.855833333333|-1.665|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Ezkaba.JPG|center|128px]] |- class='wd_q12259766' |class='wd_label'| [[Irulegi (Aranguren)|Irulegi (mendia)]] | 893<br/>891<br/>865 |class='wd_p131'| [[Aranguren]]<br/>[[Itzagaondoa]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.779458|-1.5134228|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Irulegi erdian.jpg|center|128px]] |- class='wd_q112779797' |class='wd_label'| [[Antxorizko haitza]] | 884 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.872762|-1.585725|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112789441' |class='wd_label'| [[Arrizorrozko Kaskoa]] | 878 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.0321776|-1.7487806|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q56643697' |class='wd_label'| [[Basaburuko Kaskoa]] | 877 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.0980204|-1.5508347|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12262061' |class='wd_label'| [[Legate]] | 870 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.1738974|-1.5675577|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Bertiz Legatetik.jpeg|center|128px]] |- class='wd_q112785208' |class='wd_label'| [[Ulizar]] | 867 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.084742|-1.969453|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112784676' |class='wd_label'| [[Santa Ágata]] | 863 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.576783|-1.429334|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12262813' |class='wd_label'| [[Madalenaitz]] | 860 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.93570556|-1.91788056|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q113383233' |class='wd_label'| [[Mairubaratzeta]] | 850 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.1704|-1.72129|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Mairubaratzeta mendia.jpg|center|128px]] |- class='wd_q112787228' |class='wd_label'| [[Orobeko Haitza]] | 846 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.917762|-2.217814|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12259990' |class='wd_label'| [[Izkieta]] | 843 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.8351429|-1.4308803|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q66738452' |class='wd_label'| [[Aizkolegi]] | 841 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.1907576|-1.589586|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Aizkolegi mendiko gailurra 01.jpg|center|128px]] |- class='wd_q8247449' |class='wd_label'| [[Bianditz]] | 840 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.24777778|-1.77333333|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Bianditz, Euskal Herria.jpg|center|128px]] |- class='wd_q112779207' |class='wd_label'| [[Arañotz]] | 840 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.987173|-1.660719|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112786573' |class='wd_label'| [[Boluntza]] | 838 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.719887|-1.231258|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12257154' |class='wd_label'| [[Erroilbide]] | 837 |class='wd_p131'| [[Gipuzkoa]]<br/>[[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.282761111111|-1.7841027777778|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Aiako Harria 3, Euskal Herria.jpg|center|128px]] |- class='wd_q56651526' |class='wd_label'| [[Alto de los Bojes]] | 837 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.5864016|-2.3906137|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q56653803' |class='wd_label'| [[Monteidorra]] | 830 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.6767774|-1.1926496|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112787108' |class='wd_label'| [[Atxuela]] | 828 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.201547|-1.533466|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12268438' |class='wd_label'| [[Txurrumurru]] | 821 |class='wd_p131'| [[Gipuzkoa]]<br/>[[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.28518889|-1.78321667|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q56643748' |class='wd_label'| [[Bagolegiko Kaskoa]] | 818 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.0661192|-1.5482091|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q123682023' |class='wd_label'| [[Arranomendi (Arranomendi)|Arranomendi (Txulapain)]] | 809 |class='wd_p131'| [[Txulapain]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.91944444444445|-1.6752777777777776|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12259176' |class='wd_label'| [[Hirumugarrieta (Aiako harria)|Hirumugarrieta]] | 806 |class='wd_p131'| [[Gipuzkoa]]<br/>[[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.28800833|-1.7822|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Aiako Harria 1, Euskal Herria.jpg|center|128px]] |- class='wd_q112785149' |class='wd_label'| [[Txutxurru]] | 805 |class='wd_p131'| [[Odieta]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.927513|-1.65803|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112785219' |class='wd_label'| [[Unboto]] | 794.66 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.179579|-1.54076|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112787219' |class='wd_label'| [[Xaguxelai]] | 794 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.08073|-1.540455|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q62514366' |class='wd_label'| [[Belastegiko mendilerroa]] | 790 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.68987|-2.06846|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q123555061' |class='wd_label'| Lazkua | 781 |class='wd_p131'| [[Eraul]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.71182777777778|-2.062002777777778|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Lazkuako Haitza.jpg|center|128px]] |- class='wd_q56670621' |class='wd_label'| [[Kapiztar]] | 777 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.933411|-1.7844126|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112789166' |class='wd_label'| [[Tartazupe]] | 759 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.909888|-1.687324|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q110608554' |class='wd_label'| [[Arxuria]] | 758 |class='wd_p131'| [[Sara]]<br/>[[Etxalar]]<br/>[[Nafarroa Garaia]]<br/>[[Nafarroa Beherea]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.25519914395501|-1.569709249227261|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q56754237' |class='wd_label'| [[Arburu (Alkurruntz)]] | 752 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.1977711|-1.5259399|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112783031' |class='wd_label'| [[Eskintza]] | 739 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.651828|-1.91933|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q123571086' |class='wd_label'| [[Altikogaña]] | 733 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]]<br/>[[Eraul]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.70854642167483|-2.060395040348256|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Altikogaña.jpg|center|128px]] |- class='wd_q113435206' |class='wd_label'| [[Zipuru]] | 724 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.18331|-1.71434|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Zipuru, Artxamana edo Gurutzeko gaina mendia.jpg|center|128px]] |- class='wd_q25475882' |class='wd_label'| [[Loibeltz]] | 723 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.0883015|-1.6168187|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q109331760' |class='wd_label'| [[Bagamendi]] | 712 |class='wd_p131'| [[Baztanaldea]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.26453611111111|-1.4028527777777775|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q12252989' |class='wd_label'| [[Aixita]] | 705 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.92955|-1.83188|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q109253360' |class='wd_label'| [[Ibanteli]] | 698 |class='wd_p131'| [[Sara]]<br/>[[Nafarroa Garaia]]<br/>[[Nafarroa Beherea]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.271512|-1.620501|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Ibandeli Lapurdi sara.jpg|center|128px]] |- class='wd_q66732995' |class='wd_label'| [[Jautu]] | 689 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.5992487|-1.4157384|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112784381' |class='wd_label'| [[Oteitzoiana]] | 685 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.149853|-1.64384|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q125422858' |class='wd_label'| Mokorreta | 680 |class='wd_p131'| [[Lekunberri (Nafarroa Garaia)|Lekunberri]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.11192501768856|-1.1484482078679357|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Mendive - Mokorreta.jpg|center|128px]] |- class='wd_q112787016' |class='wd_label'| [[Mauriain]] | 677 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]]<br/>[[Villatuerta]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.656324|-1.9530555555555555|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112787247' |class='wd_label'| [[Zentinela]] | 677 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.242193|-1.586404|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112789696' |class='wd_label'| [[Zamateluko Gaña]] | 669.21 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.2203416|-1.5757132|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q111633095' |class='wd_label'| [[Unanua (mendia)]] | 651 |class='wd_p131'| [[Lesaka]]<br/>[[Igantzi]]<br/>[[Arantza]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.223006|-1.73095|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Unanua Mendia Lesaka-Igantzi-Arantza 02.jpg|center|128px]] |- class='wd_q66619035' |class='wd_label'| [[La Sarrea]] | 650 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.5832888|-1.7018875|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q56643823' |class='wd_label'| [[Ezkorlako Kaskoa]] | 645 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.1088774|-1.5598944|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q56654521' |class='wd_label'| [[Arbanta]] | 633 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.5298564|-2.286412|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q20492297' |class='wd_label'| [[Agina]] | 618 |class='wd_p131'| [[Lesaka]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.269137|-1.76213619|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Aita donostia agina lesaka 001.jpg|center|128px]] |- class='wd_q56670633' |class='wd_label'| [[Valdeibañez]] | 608 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]]<br/>[[Araba]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.5475144|-2.3905293|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q126890884' |class='wd_label'| Burumendi | 603 |class='wd_p131'| [[Deierri]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.70538333333333|-1.948486111111111|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q112785690' |class='wd_label'| [[Kopakarri]] | 601 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.277841|-1.761336|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q124348744' |class='wd_label'| [[Miravalles (Uharte)]] | 597 |class='wd_p131'| [[Uharte (Iruñerria)|Uharte]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.836|-1.5970138888888887|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Albergue de Trinidad de Arre y Monte Miravalles - panoramio.jpg|center|128px]] |- class='wd_q24003042' |class='wd_label'| Monte Autrin | 583 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.145|-1.4875|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q56655528' |class='wd_label'| [[Kortabakoitz]] | 582 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.5402552|-2.1073962|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q20492382' |class='wd_label'| [[Manddale]] | 573 |class='wd_p131'| [[Bera]]<br/>[[Biriatu]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.309211111111|-1.7036277777778|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Mandale-Borne8.JPG|center|128px]] |- class='wd_q108322212' |class='wd_label'| [[Frain (mendia)]] | 498 |class='wd_p131'| [[Lesaka]]<br/>[[Igantzi]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.238199|-1.690258|display=inline}} |class='wd_p18'| [[Fitxategi:Frain mendia.jpeg|center|128px]] |- class='wd_q56664244' |class='wd_label'| [[Valmediano]] | 473 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.5073815|-1.6383413|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q56643846' |class='wd_label'| [[Auzkue]] | 423 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|43.1373087|-1.5854297|display=inline}} |class='wd_p18'| |- class='wd_q56664392' |class='wd_label'| [[Villanueva (mendia)|Villanueva]] | 370 |class='wd_p131'| [[Nafarroa Garaia]] |class='wd_p625'| {{Coord|42.4839351|-1.796438|display=inline}} |class='wd_p18'| |} {{Wikidata list end}} == Ikus, gainera == * [[Nafarroa Behereko mendiak]] * [[Euskal Herriko mendiak]] == Kanpo loturak == * [http://www.luberri.net/mendi/lurralde/5 Nafarroa Garaiko mendiak ''luberri.net'' webgunean] *[https://query.wikidata.org/embed.html#%23Euskal%20Herriko%20Mendiak%0A%23defaultView%3AMap%0ASELECT%20DISTINCT%20%3Fitem%20%3FitemLabel%20%3Fcoor%20%3Fimage%20WHERE%20%7B%0A%20%20%3Fitem%20wdt%3AP131*%20%3Fnon.%0A%20%20wd%3AQ47588%20wdt%3AP527%20%3Fnon.%0A%20%20%3Fitem%20wdt%3AP31%20wd%3AQ8502.%0A%20%20OPTIONAL%20%7B%20%3Fitem%20wdt%3AP625%20%3Fcoor.%20%7D%0A%20%20OPTIONAL%20%7B%20%3Fitem%20wdt%3AP18%20%3Fimage.%20%7D%0A%20%20SERVICE%20wikibase%3Alabel%20%7B%20bd%3AserviceParam%20wikibase%3Alanguage%20%22eu%2Ces%22.%20%7D%0A%7D%0AORDER%20BY%20%3FitemLabel Euskal Herriko mendiak] (mapa interaktiboa) query.wikidata.org [[Kategoria:Euskal Herriko zerrendak]] [[Kategoria:Nafarroa Garaiko mendiak]] fwoewyt22v39hghgesx1kgr3up8mnqs 0 17864 9999176 9527362 2024-12-14T08:18:16Z 5.159.169.141 /* Kirol lorpenak */ 9999176 wikitext text/x-wiki {{biografia_infotaula_automatikoa}} '''Rafael Ladrón de Guevara Ortiz de Urbina''' ([[Gasteiz]], [[Araba]], [[1952]]ko [[urriaren 3]]a) txirrindulari profesional ohia da. [[1976ko Udako Olinpiar Jokoak|Olinpiar Jokoetan]] hartu zuen parte [[1976]]an, besteak beste.<ref>[https://web.archive.org/web/20150419204816/http://www.sports-reference.com/olympics/athletes/la/rafael-ladron-1.html www.sports-reference.com]</ref> [[Erdoña]] ([[Donemiliaga]], Araba) herriari lotuta egon da txikitatik, han bizi izan baitzen. == Kirol lorpenak == Guztira, 7 garaipen lortu zituen profesionaletan.<ref>[https://web.archive.org/web/20070311000805/http://www.urtekaria.com/asp/verPalmExciclC.asp?idVeterano=2052&letraEle=l&pagina=lstExciclistasC.asp Rafael Ladron de Guevararen palmaresa]</ref> {| width="100%" | valign="top" width="50%" | '''1974''' * 3. [[1974ko Nafarroako Itzulia|Nafarroako Itzulian]] '''1976''' * 2. [[Altsasuko Saria]]n '''1977''' * Enoleko Igoera * Cuprosan Sari Nagusia * Espainiako Txapelketa eskualdeka (Araba) * [[Errioxako Itzulia]]: sailkapen orokorra eta etapa bat * 4. [[1977ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulian]] | valign="top" width="50%" | '''1979''' * [[Kantabriako Itzulia]]: etapa bat * 2. [[Masferrer garaikurra]]n * 3. [[Laudioko Sari Nagusia]]n * 7. [[Setmana Catalana]]<nowiki/>n '''1980''' * 4. [[1980ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n eta etapa bat |} == Emaitzak lasterketa nagusietan == {| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#eeeeee" !align="left"|Lasterketa !1977 !1978 !1979 !1980 !1981 !1982 !1983 |- |align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|41.a |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|Utzi |align="center"|- |align="center"|Utzi |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center" style="background:gold;"|[[Espainiako Vuelta]] |align="center"|18.a |align="center"|Utzi |align="center"|34.a |align="center"|37.a |align="center"|Utzi |align="center"|- |align="center"|- |- |[[Munduko Errepideko Txirrindularitza Txapelketa|Txirrindularitzako Munduko Txapelketak]] [[Fitxategi:Arc en ciel.svg|28px]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |} == Taldeak == * [[Kas (txirrindularitza taldea)|KAS]] ([[1977]] &ndash; [[1979]]) * [[ZOR-VERECO]] ([[1980]]) * [[Kelme (txirrindularitza taldea)|Kelme]] ([[1981]]) * [[Banesto (txirrindularitza taldea)|Reynolds]] ([[1982]] &ndash; [[1983]]) == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1952ko||Ladron de Guevara, Rafael}} [[Kategoria:Gasteizko kirolariak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Arabako txirrindulariak]] [[Kategoria:1976ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] nwkz8iscifbnx46k5t9cqdd6jfkup1m 100 18212 9999070 5145765 2024-12-14T01:28:43Z Franvj 161224 Ezabatzeak ez ditu betetzen zabalkunderako beharrezko estandarrak. 9999070 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 9999375 9999070 2024-12-14T11:28:48Z Lainobeltz 56334 Franvj wikilariaren aldaketak ezabatuz, An13saBot wikilariaren azken bertsiora itzularazi da. 5145765 wikitext text/x-wiki <!-------------------------- -------------------------------------------------------------------------------------------- ORRIALDE HONEN EGITURA NAHIKO KONPLEXUA DA, ALDAKETARIK EGIN NAHI BADUZU KONTUZ IBIL ZAITEZ. -------------------------------------------------------------------------------------------- --> {| width="100%" cellpadding="9" cellspacing="0" style="border-style:solid; border-width:8px; border-color:#DC241F; -moz-border-radius-topleft:0.5em; -moz-border-radius-topright:0.5em;" | valign="top" style="padding: 0; margin:0;" | {| width="100%" cellpadding="9" cellspacing="0" style="border-style:solid; border-width:8px; border-color:white; -moz-border-radius-topleft:0.5em; -moz-border-radius-topright:0.5em;" | valign="top" style="padding: 0; margin:0;" | {| width="100%" cellpadding="9" cellspacing="0" style="border-style:solid; border-width:8px; border-color:#009543; -moz-border-radius-topleft:0.5em; -moz-border-radius-topright:0.5em;" | valign="top" style="padding: 0; margin:0;" | {| border="0" border-color="green" cellpadding="5" cellspacing="2" width=100% |- {{/Azala}} |} {| border="0" cellpadding="5" cellspacing="3" width=100% |- <!------------------------------- Atala: Euskal Herria ----------------------------------------> |- | style="background:#228B22;-moz-border-radius-topleft:0.5em; -moz-border-radius-topright:0.5em;color: #ffffff;" align="center" colspan="2" | '''Euskal Herria''' |- | style="background:white;border: 1px solid #aaaaaa;-moz-border-radius-bottomleft:0.5em; -moz-border-radius-bottomright:0.5em;" align="left" colspan="2" | <table width="100%"> <tr> <td colspan="5" style="background:beige" align="left"> [[Irudi:Euskal Herriko armarria.svg|thumb|150px|left|[[Zazpiak Bat]] armarria.]] '''[[Euskal Herria]]''' [[Europa]]ko herrialdea da. Historikoki [[euskaldun]]en eta [[euskara]]ren lurraldea da, [[Pirinioak|Pirinio]] mendien mendebaldean kokatua, [[Frantzia]] eta [[Espainia]]ren arteko muga egiten duen mendilerroan, eta [[Bizkaiko Golkoa|Bizkaiko golkorantz]] zabaltzen dena. Euskal Herriak 20.950,3 km²-ko azalera du, eta 3.005.670 bizilagun zituen [[2006]]an: [[Araba]]k 303.126 bizilagun eta 3.316,9&nbsp;km², [[Bizkaia]]k 1.139.131 bizilagun eta 2.236,7&nbsp;km², [[Gipuzkoa]]k 691.079 bizilagun eta 1.980,3&nbsp;km², [[Lapurdi]]k 227.754 bizilagun eta 855,7&nbsp;km², [[Nafarroa Beherea]]k 28.835 bizilagun eta 1.325,2&nbsp;km², [[Nafarroa Garaia]]k 600.231 bizilagun eta 10.421,0&nbsp;km², eta [[Zuberoa]]k 15.514 bizilagun eta 814,5&nbsp;km². [[Iruñea]] hiriburutzat jo ohi da, arrazoi historikoak direla kausa, nahiz eta izendapen ofizialik ez den. Halaxe iritzi zion [[XVIII. mendea]]ren hasieran [[Joanes Etxeberri|Joanes Etxeberri Sarakoak]]: “Iruiñea eskualdunen hiri buruzagia”. </br> '''[[Euskal Herria|...gehiago irakurtzeko sakatu hemen]]''' <!--------------------------- Atala: Aurkibidea --------------------------------------------------> |- | style="background:#228B22;-moz-border-radius-topleft:0.5em; -moz-border-radius-topright:0.5em;color: #ffffff;" align="center" colspan="2" | '''Aurkibidea''' |- | style="background:white;border: 1px solid #aaaaaa;-moz-border-radius-bottomleft:0.5em; -moz-border-radius-bottomright:0.5em;" align="left" colspan="2" | <table width="100%"> <tr> <td colspan="5" style="background:beige" align="center"> <small>[[Euskal Herriko demografia|Demografia]] · [[Euskal Herriko geografia fisikoa|Geografia fisikoa]] · [[Euskal Herriko ekonomia|Ekonomia]] · [[Industria Euskal Herrian|Industria]] · [[Euskal Herriko museoen zerrenda|Museoak]] · [[Euskara]] · [[Euskal Herriko hizkuntzak]] · [[Euskal Herriko banaketa administratiboa|Banaketa administratiboa]] · [[Euskal Herriko geologia|Geologia]] · [[Baserri]]a · [[Euskal Herriko klima|Klima]] • [[Euskaldun]]ak • [[Euskal diaspora]] </small><br /> [[Fitxategi:Euskal Herriko kolore mapa.png|400px|center|Euskal Herriko mapa|link=Euskal Herria]] * [[:Kategoria:Euskal Herriko ibaiak|Euskal Herriko ibaiak]] [[:Kategoria:Arabako ibaiak|Araba]] · [[:Kategoria:Bizkaiko ibaiak|Bizkaia]] · [[:Kategoria:Gipuzkoako ibaiak|Gipuzkoa]] · [[:Kategoria:Lapurdiko ibaiak|Lapurdi]] · [[:Kategoria:Nafarroako ibaiak|Nafarroa]] · [[:Kategoria:Nafarroa Behereko ibaiak|Nafarroa Beherea]] · [[:Kategoria:Zuberoako ibaiak|Zuberoa]] * [[:Kategoria:Euskal Herriko mendiak|Euskal Herriko mendiak]] [[Arabako mendien zerrenda|Arabako mendiak]] · [[Bizkaiko mendien zerrenda|Bizkaiko mendiak]] · [[Gipuzkoako mendien zerrenda|Gipuzkoako mendiak]] · [[Nafarroako mendien zerrenda|Nafarroako mendiak]] · [[Zuberoako mendien zerrenda|Zuberoako mendiak]] * '''Bestelakoak''': [[:Kategoria:Euskal Herriko leizeak|Leizeak]] · [[:Kategoria:Euskal Herriko urtegiak|Urtegiak]] · [[:Kategoria:Euskal Herriko bailarak|Bailarak]] · [[:Kategoria:Euskal Herriko eskualdeak|Eskualdeak]] · [[:Kategoria:Euskal Herriko hondartzak|Hondartzak]] · [[:Kategoria:Euskal Herriko basoak|Basoak]] · [[:Kategoria:Euskal Herriko arroilak|Arroilak]] </td> </tr> {| align="center" cellpadding="2" width="96%" |width=24%| <center> [[Fitxategi:Araba Euskal Herrian.svg|50px]] [[Araba]] [[Fitxategi:Escudo de Álava.svg|30px]] * [[Gasteiz]] * [[:Kategoria:Arabako udalerriak|Udalerriak]]·<small>[[:Kategoria:Arabako herriak|Herriak]]</small> |width=24%| <center> [[Fitxategi:Bizkaia Euskal Herrian.svg|50px]] [[Bizkaia]] [[Fitxategi:Escudo de Bizkaia 2007.svg|33px]] * [[Bilbo]] * [[:Kategoria:Bizkaiko udalerriak|Udalerriak]] |width=24%| <center> [[Fitxategi:Gipuzkoa Euskal Herrian.svg|50px]] [[Gipuzkoa]] [[Fitxategi:Escudo de Guipuzcoa.svg|38px]] * [[Donostia]] * [[:Kategoria:Gipuzkoako udalerriak|Udalerriak]] |width=24%| <center> [[Fitxategi:Lapurdi Euskal Herrian.svg|50px]] [[Lapurdi]] [[Fitxategi:Blason d'Ustaritz et du Labourd.svg|27px]] * [[Baiona]] * [[:Kategoria:Lapurdiko udalerriak|Udalerriak]] |} {| align="center" cellpadding="2" width="96%" |width=32%| <center> [[Fitxategi:Nafarroa Euskal Herrian.svg|50px]] [[Nafarroa Garaia]] [[Fitxategi:Escudo_de_Navarra_(oficial).svg|20px]] * [[Iruñea]] * [[:Kategoria:Nafarroako udalerriak|Udalerriak]]<small>·[[:Kategoria:Nafarroako kontzejuak|Kontzejuak]]</small> |width=32%| <center> [[Fitxategi:Nafarroa Beherea Euskal Herrian.svg|50px]] [[Nafarroa Beherea]] [[Fitxategi:Blason Royaume Navarre.svg|27px]] * [[Donibane Garazi]] * [[:Kategoria:Nafarroa Behereko udalerriak|Udalerriak]] |width=32%| <center> [[Fitxategi:Zuberoa Euskal Herrian.svg|50px]] [[Zuberoa]] [[Fitxategi:Blason province fr Soule.svg|27px]] * [[Maule-Lextarre]] * [[:Kategoria:Zuberoako udalerriak|Udalerriak]] |} <!--------------------------- Atala: Ondarea --------------------------------------------------> |- | style="background:#228B22;-moz-border-radius-topleft:0.5em; -moz-border-radius-topright:0.5em;color: #ffffff;" align="center" colspan="2" | '''Ondarea eta eraikin historikoak''' |- | style="background:white;border: 1px solid #aaaaaa;-moz-border-radius-bottomleft:0.5em; -moz-border-radius-bottomright:0.5em;" align="left" colspan="2" | <table width="100%"> <tr> <td colspan="5" style="background:beige" align="center"> [[:Kategoria:Euskal Herriko eraikinak|Eraikinak]] · [[:Kategoria:Euskal Herriko dorretxeak|Dorretxeak]] · [[:Kategoria:Euskal Herriko gazteluak|Gazteluak]] · [[:Kategoria:Euskal Herriko jauregiak|Jauregiak]] · [[:Kategoria:Euskal Herriko monasterioak|Monasterioak]] · [[:Kategoria:Euskal Herriko kirol instalazioak|Kirol instalazioak]] · [[:Kategoria:Euskal Herriko futbol zelaiak|Futbol zelaiak]] · [[:Euskal Herriko basilikak|Basilikak]] · [[:Kategoria:Euskal Herriko elizak|Elizak]] · [[:Kategoria:Euskal Herriko baselizak|Baselizak]] · [[:Kategoria:Euskal Herriko katedralak|Katedralak]] · [[:Kategoria:Euskal Herriko hiri parkeak|Hiri parkea]] · [[:Kategoria:Euskal Herriko itsasargiak|Itsasargiak]] · [[:Kategoria:Euskal Herriko ospitaleak|Ospitaleak]] <div style="position: relative;"> [[Fitxategi:SchlossAbbadieN.jpg|right|330px]] </div> <div align="left"> ;Kultur Ondasunak *{{banderaikur|Araba}} [[:Kategoria:Arabako Kultura Ondasunak|Arabakoak]] *{{banderaikur|Bizkaia}} [[:Kategoria:Bizkaiko Kultura Ondasunak|Bizkaikoak]] *{{banderaikur|Gipuzkoa}} [[:Kategoria:Gipuzkoako Kultura Ondasunak|Gipuzkoakoak]] *{{banderaikur|Nafarroa}} [[:Kategoria:Nafarroako Kultura Ondasunak|Nafarroakoak]] </div> <div align="left"> ;Monumentu Historikoak *{{banderaikur|Lapurdi}} {{banderaikur|Nafarroa Beherea}} {{banderaikur|Zuberoa}} [[:Kategoria:Frantziako monumentu historikoak|Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoakoak]] </div> <div align="left"> ;Gizateriaren Ondarea * [[Bizkaiko Zubia]] * [[Donejakue bidea]] <small>([[Baionako Santa Maria katedrala|Baionako katedrala]] eta [[Ospitalepeko eliza]]</small> * [[Altamirako leizea eta Espainia iparraldeko paleolitoko labar-artea|Paleolitoko labar-artea]] <small>([[Santimamiñe]], [[Ekain (leizea)|Ekain]] eta [[Altxerri (leizea)|Altxerri]]</small> </div> <!--------------------------- Atala: Hilabeteko artikulua -------------------------------------> |- | style="background:#228B22; -moz-border-radius-topleft:0.5em; -moz-border-radius-topright:0.5em; color:#ffffff;text-align:center;" colspan="2" | '''Hileko artikulua, asteko herria eta asteko argazkia''' |- | style="background:beige; border: 1px solid #aaaaaa; vertical-align:top;" align="left" colspan="1"| <div style="padding: .2em .4em .4em"> {{Nabarmendutako euskal artikulua}} <br style="clear: both" /><span style="float:right;"><small>[[Txantiloi:Nabarmendutako euskal artikulua|Jarri zeurea!]]</small></span ><br> <hr style="clear: both;"> '''[[Wikiproiektu:Euskal Herriko udalerriak/Asteko herria|Asteko herria]]<br/><center><big>'''{{{{CURRENTYEAR}}-{{CURRENTWEEK}} asteko herria}}</big></center> <hr> '''Asteko herria''' [[Wikiproiektu:Euskal Herriko udalerriak|Euskal Herriko Udalerriak]] wikiproiektuaren zati bat da, astero era koordinatuan Euskal Herriko herri bati buruzko artikulua osatzeko. Artikulua ez ezik, herriarekin zerikusia duen edozer ere garatzeko aukera da (herritar ospetsuak, eraikin garrantzitsuak, elkarteak, hedabideak, ibai-mendiak eta abar). | style="background:white; border: 1px solid #aaaaaa;" align="center" |{{Asteko argazkia}} <span style="float:right;"><small>[[Atari:Euskal Herriko Wikiatlasa/Irudi nabarmenduak|Artxiboa]] · [[Atari eztabaida:Euskal Herriko Wikiatlasa/Asteko argazkia|Bozkatu]]</small></span ><br> <hr> <br> {{Asteko irudien kokapena}} {{Euskal_Herriko_irudiak_GeoCommonsen}} |- !width="49.25%" style="background:#228B22; -moz-border-radius-topleft:0.5em; -moz-border-radius-topright:0.5em; text-align:center;color: #ffffff;" | '''Eskatutako artikulu eta argazkiak''' !width="49.25%" style="background:#228B22; -moz-border-radius-topleft:0.5em; -moz-border-radius-topright:0.5em; text-align:center;color: #ffffff;" | '''Hobetu beharreko artikuluak''' |- |style="border: 1px solid #aaaaaa;-moz-border-radius-bottomleft:0.5em; -moz-border-radius-bottomright:0.5em;" bgcolor="white" valign="top" | {{Atari:Euskal Herriko Wikiatlasa/Eskatu}} |style="border: 1px solid #aaaaaa;-moz-border-radius-bottomleft:0.5em; -moz-border-radius-bottomright:0.5em; overflow: auto;" bgcolor="white" valign="top" | {{Atari:Euskal Herriko Wikiatlasa/Hobetu}} |- | |} {{Euskal Herriko atariak|#228B22|white}} {{Euskal Herriko hiriburuen atariak|#228B22|white}} {{Atarien zerrenda|#228B22|white}} __NOTOC__ |} |} |} [[Kategoria:Atariak]] [[Kategoria:Euskal Herria]] d25hkki66kyoloku5v7smkmbidvwz2x 0 22014 9999061 3751869 2024-12-14T01:09:02Z Franvj 161224 Erreferentzia aldatu. 9999061 wikitext text/x-wiki La Peña. Harrizko tumulua. [[Dos Hermanasko mendilerroa|[Erreferentzia orokorrak. 1]]]:{{argipen}} fki3eauxa65p94n9py1wp4ixjji8br9 9999373 9999061 2024-12-14T11:28:22Z Lainobeltz 56334 Franvj wikilariaren aldaketak ezabatuz, KLBot2 wikilariaren azken bertsiora itzularazi da. 3751869 wikitext text/x-wiki '''La Peña''' leku ezberdinen izena izan daiteke: # [[Abusu]]: [[Bilbo]]ko ([[Bizkaia]]) auzoa. # [[La Peña (Salamanca)|La Peña]]: [[Salamancako probintzia]]ko ([[Espainia]]) udalerria. {{argipen}} mcrozg5nn9v3xffncmbnwk2fbattf69 0 22766 9999332 9824617 2024-12-14T10:53:22Z Gartxoak 23317 9999332 wikitext text/x-wiki {{Futbol-talde infotaula | berezko izena = Fenerbahçe Spor Kulübü | ezkutu irudia = | ezizenak = ''Sarı Kanarya'' ("kanario horiak") | hiria = [[Istanbul]] ([[Turkia]]) | sorrera urtea = [[1907]] | zelaia = [[Şükrü Saracoğlu estadioa|Şükrü Saraçoğlu Stadyumu]] | zelai inaugurazioa = [[1907]] (2003an berriztua) | zelai edukiera = 55.500 | presidentea = {{banderaikur|Turkia}} [[Ali Koç]] | entrenatzailea = {{banderaikur|Turkia}} Jİsmail Kartal | liga = [[Turkiako futbol liga|Turkiako SuperLiga]] | denboraldia = 2023-24 | postua = 2.a | ezker-esku eredua 1 = _fb2223h | gorputz eredua 1 = _fb2223h | eskuin-esku eredua 1 = _fb2223h | praka eredua 1 = _fb2223h | galtzerdi eredua 1 = _fb2223h | ezker-eskua 1 = 2A304E | gorputza 1 = 2A304E | eskuin-eskua 1 = 2A304E | prakak 1 = ffffff | galtzerdiak 1 = ffffff | ezker-esku eredua 2 = _fb2223a | gorputz eredua 2 = _fb2223a | eskuin-esku eredua 2 = _fb2223a | praka eredua 2 = _fb2223a | galtzerdi eredua 2 = _fb2223a | ezker-eskua 2 = DCDDD9 | gorputza 2 =DCDDD9 | eskuin-eskua 2 = DCDDD9 | prakak 2 = DCDDD9 | galtzerdiak 2 = DCDDD9 | webgunea = [http://www.fenerbahce.org/ Webgune ofiziala] }} '''Fenerbahçe SK''' (izen osoa ''Fenerbahçe Spor Kulübü'') zenbait modalitate desberdin egiten duen [[Turkia]]ko [[kirol]] taldea da, egoitza eta jokolekua [[Istanbul]] hiriko [[Şükrü Saracoğlu estadioa]]n dituena. Turkiako futbol taldeen artean bigarrena da palmaresari dagokionez, 19 Liga eta 6 Kopa ditu. Etxeko partiduak Futbolaz gain beste hainbat kirol ere baditu, nagusiena saskibaloi taldea, [[Fenerbahçe Ülker]]. == Historia == [[Abdulhamid II.a|Abdul Hamid II.a]] sultanak turkiarrek futbolean jokatzea debekatu zuen eta beraz ixilpean sortu zen 1907an Fenerbahçe taldea. Berehala bihurtu zen Istanbuleko talde onenetakoa, hiriko txapelketa ugari irabazi baitzituen. [[Bigarren Mundu Gerra]]ren garaian Turkia osoko ''Milli Küme'' liga jokatu zen eta 1937 eta 1950 artean 6 aldiz eskuratu zuen txapelketa. 1959an Turkiako lehenengo liga abiatu zenean Fenerbahçek irabazi zuen lehen ekitaldia. Ordutik Istanbuleko beste bi taldeekin batera liga eta koparen dominatzailea izan da. Nazioarteko titulu bakarra 1967ko Balkandarren Kopa du, 1967an lorturikoa [[AEK Atenas F.C.|AEK Atenasen]] aurka. Bakoitzak partida bana irabazi eta hirugarrena jokatu behar izan zuen garaipena eskuratzeko. XXI mendean [[Galatasaray]] eta Fenerbahçe izan dira ligak irabazi dituzten taldeak, seina bakoitzak, eta palmares orokorrean ere biak daude 19na garaipenekin. 2011ean beste bederatzi talderekin partida erosketen eskandaluan sartuta egon zen. UEFAk hiru urtetan Europan jokatzeko debekua ezarri zion, baina 2011eko liga garaipena ez zuen galdu. == Uniformea == {| | {{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = _yellow_stripes| gorputz eredua = _yellowstripes| eskuin-esku eredua = _yellow_stripes| praka eredua = | galtzerdi eredua = | ezker-eskua = FFFFFF| gorputza = FFFFFF| eskuin-eskua = FFFFFF| prakak = FFFFFF| galtzerdiak = FFFFFF| izenburua = 1907| }} | {{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = _fb19072la| gorputz eredua = _fb19072| eskuin-esku eredua = _fb19072ra| praka eredua = | galtzerdi eredua = | ezker-eskua = FFFFFF| gorputza = FFFFFF| eskuin-eskua = FFFFFF| prakak = FFFFFF| galtzerdiak = FFFFFF| izenburua = 1908tik| }} | {{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = _yellow_stripes| gorputz eredua = _yellowstripes| eskuin-esku eredua = _yellow_stripes| praka eredua = | galtzerdi eredua = | ezker-eskua = 000080| gorputza = 000080| eskuin-eskua = 000080| prakak = 000080| galtzerdiak = 000080| izenburua = Batzuetan| }} |- | {{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = _fener1819h| gorputz eredua = _fener1819h| eskuin-esku eredua = _fener1819h| praka eredua = _fener1718h| galtzerdi eredua = _monagas18h| ezker-eskua = 000040| gorputza = 000040| eskuin-eskua = 000040| prakak = 000040| galtzerdiak = 000040| izenburua = 2018-2019| }} | {{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = | gorputz eredua = _fener1920h| eskuin-esku eredua = | praka eredua = _fener1920t| galtzerdi eredua = _fener1920t| ezker-eskua = 000060| gorputza = 000060| eskuin-eskua = 000060| prakak = ffffff| galtzerdiak = ffffff| izenburua = 2019-2020| }} | {{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = _fener2021h| gorputz eredua = _fener2021h| eskuin-esku eredua = _fener2021h| praka eredua = _fener2021h| galtzerdi eredua = _fener1920t| ezker-eskua = 000060| gorputza = 000060| eskuin-eskua = 000060| prakak = ffffff| galtzerdiak = ffffff| izenburua = 2020-2021| }} | {{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = _fener2122h| gorputz eredua = _fener2122h| eskuin-esku eredua = _fener2122h| praka eredua = | galtzerdi eredua = _fener2122H2| ezker-eskua = 2A304E| gorputza = 2A304E| eskuin-eskua = 2A304E| prakak = ffffff| galtzerdiak = ffffff| izenburua = 2021-2022| }} | {{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = _fb2223h| gorputz eredua = _fb2223h| eskuin-esku eredua = _fb2223h| praka eredua = _fb2223h| galtzerdi eredua = | ezker-eskua = 2A304E| gorputza = 2A304E| eskuin-eskua = 2A304E| prakak = ffffff| galtzerdiak = ffffff| izenburua = 2022-2023| }} |} == Palmaresa == === Turkian: 41 === * [[Turkiako futbol liga|Turkiako Liga]] (19): 1959, 1961, 1964, 1965, 1968, 1970, 1974, 1975, 1978, 1983, 1985, 1989, 1996, 2001, 2004, 2005, 2007, 2011, 2014.. * [[Turkiako futbol kopa|Turkiako Kopa]] (7): 1968, 1974, 1979, 1983, 2012, 2013, 2023. * Turkiako Superkopa (9): 1968, 1973, 1975, 1984, 1985, 1990, 2007, 2009, 2014. * Milli Küme, ligaren aurrekaria (6): 1937, 1940, 1943, 1945, 1946, 1950 === Istanbulen: 32 === * Istanbuleko liga (15): 1912, 1914, 1921, 1923, 1930, 1933, 1935, 1936, 1937, 1944, 1947, 1948, 1953, 1957, 1959. * Istanbuleko kopa (1): 1945. * Istanbuleko Superkopa (4): 1930, 1934, 1938, 1939. * TSYD Kopa (12): 1969, 1973, 1975, 1976, 1978, 1979, 1980, 1982, 1985, 1986, 1994, 1995. === Nazioartean: 1 === * [[UEFA Europa League]] (0): final aurrekoak 2013an. * [[Balkandarren Kopa]] (1): 1967. == Euskal taldeen aurkako partidak == Fenerbahçe taldeak kanporaketa bakarra jokatu du euskal taldeen aurka: {| class="wikitable" |- ! Denboraldia !! Txapelketa !! Fasea !! Etxekoa !! Emaitza !! Kanpokoa |- | 2024-25 || [[UEFA Europa League]] || Liga fasea || Fenerbahçe || align=center|0-2 || [[Athletic]] |} == Ikus, gainera == * [[Fenerbahçe Ülker]] (saskibaloia) == Kanpo estekak == * {{en}} [http://www.fenerbahce.org/ Fenerbahçe Sport Club Offical Web] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Fenerbahçe SK]] m4bzdzu5vli95xb8ee8d0yccono8fdt 0 23330 9999152 9973520 2024-12-14T07:44:00Z InternetArchiveBot 119347 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 9999152 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Gotzon Egia Goienetxea''' ([[Trintxerpe]], [[Pasaia]], [[Gipuzkoa]], [[1958]]ko [[irailaren 17]]a) [[euskal idazle]]a da; ogibidez [[itzultzaile]]a zen [[Gipuzkoako Foru Aldundi]]an, bertako hizkuntza-plangintzaren arloan ere aritu izan zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gotzon EGIA - Jakin.eus|hizkuntza=eu|url=https://www.jakin.eus/egilea/gotzon-egia/1200|aldizkaria=www.jakin.eus|sartze-data=2018-09-14}}{{Apurtutako esteka|date=abendua 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Gotzon|abizena=Egia|urtea=|izenburua=NorDaNor {{!}} EIZIE|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=http://nordanor.eus/nor?id=123&tmp=1490172832665|aldizkaria=nordanor.eus|sartze-data=2018-09-14}}</ref> == Itzulpengintzako eragilea == Hizkuntzalaritza ikasi zuen Deustuko Unibertsitatean, baina Itzultzaile moduan eta arlo horretan iniziatiba berriak dinamizatzen aritu izan da batez ere, besteak beste hauek: * [[Senez (aldizkaria)|Senez]] itzulpen-aldizkariaren zuzendaria izan zen 1999-2005 bitarte, eta erredakzio-batzordeko kide 2006-2014 urteen artean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=SENEZ itzulpen aldizkaria - EIZIE|hizkuntza=eu|url=http://www.eizie.eus/Argitalpenak/Senez|aldizkaria=www.eizie.eus|sartze-data=2018-09-14}}</ref> * [[Euskal Itzultzaile, Zuzentzaile eta Interpreteen Elkartea|Euskal Itzultzaile, Zuzentzaile eta Interpreteen Elkarteko]] zuzendaritza taldeko kide izan zen 1999-2002 eta 2003-2007 bitarte, eta [[Euskal Itzultzaile, Zuzentzaile eta Interpreteen Elkartea|EIZIE]] elkarte horren eskutik itzulpengintzako ikastaroak eman ditu, bereziki itzulpengintzarako konputagailu-tresnen erabilera irakasteko. * [[ItzuL posta-zerrenda|ItzuL]] posta-zerrendaren sortzaileetako bat izan zen. == Idazlanak == === Saiakera === * ''[[Donostiar haien garaia...]]'' ([[2002]], Alberdania) * ''Road Movie'' (2002, Alberdania) === Historia === * [[Fitxategi:Pasaiako ikastola kontxita beitia arantzazun 1962-300x215.jpg|thumb|Pasaiko ikastolako beste umeekin [[Kontxita Beitia]] andereñoarekin [[Arantzazuko santutegia|Arantzazun]] 1962an.]]''[[Emakumea euskal irakaskuntzan (1922-1975)]]'' ([[1997]], Eusko Jaurlaritza) * [[Augustin Anabitarte|''Agustin Anabitarte'']] (1891-1981) ([[2006]], Bidegileak) Artikulu ugari argitaratu ditu [[Senez]] itzulpen-aldizkarian, baita [[31 eskutik bloga|31 eskutik blogean]] ere 2012tik 2014ra.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gotzon Egia {{!}} 31 eskutik|hizkuntza=eu|url=https://31eskutik.com/category/gotzon-egia/|aldizkaria=31eskutik.com|sartze-data=2018-09-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Gotzon|abizena=Egia|urtea=|izenburua=Bilaketa - EIZIE|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=http://www.eizie.eus/searchg?q=gotzon+egia&Submit=Bilatu|aldizkaria=www.eizie.eus|sartze-data=2018-09-14}}</ref> Bestalde, euskal komunitate zientifikoaren [[Inguma (datu-basea)|Inguma]] datu-baseak guztira berak sorturiko 45 lan baino gehiago erakusten ditu.<ref>[http://www.inguma.eus/egilea/ikusi/gotzon-egia-goienetxea Gotzon Egiaren produkzioa Inguma datu-basearen arabera (>45 produktu)].</ref> == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo loturak == * [http://zubitegia.armiarma.eus/egileak/00236.htm «Gotzon Egia»], ''Literaturaren Zubitegia''. * [http://alberdania.net/liburua_fitxa.php?str_mod=col&id_coleccion=14&int_pas_ini=0&id_libro=91 «Donostiar haien garaia...»], ''Alberdania.net''. * [[Lankide:Gotzon|Gotzon]] lankidea Euskal Wikipedian * [http://www.eizie.eus/Tresnak/ItzuL ItzuL] posta-zerrenda {{bizialdia|1958ko||Egia Goienetxea, Gotzon}} <references /> [[Kategoria:Euskal idazleak]] [[Kategoria:Pasaiako idazleak]] [[Kategoria:Euskal Herriko itzultzaileak]] [[Kategoria:Pasaitarrak]] [[Kategoria:Euskal Wikilarien Kultura Elkarteko kideak]] iagx1euzo317yna9h1gvxych5sybtn4 0 23750 9998602 9997752 2024-12-13T14:48:47Z Lainobeltz 56334 88.14.121.97 wikilariaren aldaketak ezabatuz, Lainobeltz wikilariaren azken bertsiora itzularazi da. 9062112 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Andoni Salamero Alberdi''' ([[Zumarraga]], [[Gipuzkoa]], [[1966]]ko [[abenduaren 9]]a) [[euskal idazle]]a da, [[olerkigintza|olerkaria]]. Euskal Filologian lizentziaduna,<ref>{{es}} Felix IBARGUTXI OTERMIN: [http://www.euskomedia.org/aunamendi/127416 «Andoni Salamero Alberdi»], ''Auñamendi Eusko Entziklopedia''.</ref> lanbidez euskarako irakasle aritu izan da, [[Oñati]]ko Elkar Hezi ikastetxean. [[Hits&Fits taldea|Hits&Fits]] talde literarioaren partaidea izan zen. Orain bioberatasun-tailerrak ematen dihardu herriz herri eta baita agur-omenaldiak prestatzen ditu inor hil denean. == Lanak == === Poesia === * ''[[Zu. Ni. Bi. Bidean...]]'' (2004, Apatx) * " Bide ertzeko printzak " (2006, Apatx) * ''Japonia: poesiaren sumendi ezkutua'' (2012, Apatx). Martin Jauregialzo Arregirekin batera egina. == Beste lanak == ∗Beste hainbat poetarekin batera, " Euskalduna eta gaztea" Poesia eta etorkizuna. Beste sentimentalitatea", Gipuzkoako Foru Aldundiak bultzatutako argitaralpenean esku hartua. ∗Beste hainbat olerkarirekin, 1999.urtetik," Hatsa Poesia Elkartea"-k Senperen argitaratzen duen olerki-bildumetan parte hartu du. ∗ [[Oskorri]]ren ''Iparragirre bueltan etxera'' diskoan parte hartu zuen, esatari gisa. <nowiki>*</nowiki> "Mikel eta Laja" trikitilariekin " Non zuztarra, han adarra" diskan jardundakoa-abestien hitzak zein doinuen sormenean- ∗ [[Joxean Artze|JosAnton Artzeren]] ''[[Mundua gizonarentzat egina da, baina ez gizona munduarentzat]]'' ikuskizunean lagundu zuen. ∗Pantxoa eta Peio kantarien " Lurra eta Maitasuna" diskan " Bake bidean" kantaren egilea <nowiki>*</nowiki>Juan Mari Beltranekin, Kukai Dantza taldearekin, Pello Ramirez eta bestelako musikariekin batera " Hots larretan" diska argitaratu. * Aitor Biainekin eta Oñatiko Ganbara abesbatzako kideekin, bi emanaldien gidoi-lanetan aritu izan da, eta errezitatzaile gisa esku hartu du: " Bizitzaren maitasun harian"-en eta " Argiaren hotsa"-n, hala nola Ganbara Faktoriaren " Euskal Mitologia" lan berriaren kantuen sormenean. Berriki eskaintzen ari diren " Oroimenean" emanaldian dihardu narratzaile gisa. * Peio Ospitalekin, bere " Arnasa...hatsa...bizia..." diskan esku hartu izan du kantuen hitzak idazten eta zenbait abestiren doinua konposatzen.Mixel Ducau, Peio Ospital, Paul Smet-ekin dihardu " Arnasa...hatsa...bizia " ikuskizuna herriz herri zabaltzen ** Mixel Ducau, Ekaitz Goikoetxea hala nola Eneko Galdos-ekin " Adi-adi izan hadi" emanaldia aurkeztu eta zuzentzen du herriz herri ikuskizun hau zabalduz. ** Mixel Ducau, Caroline Phillips-ekin batera, " Artze, Joxan, oroituz!" ikuskizunean esku hartzen du, Joxan Artzeren obraren zabalkundea eginez. ** Mixel Ducau, Caroline Phillips eta Andoni Egañarekin " Amerri" ikuskizuna eskaintzen ari da. Sortzaile hauekin beste emanaldi bat eskaintzen " Irratiprest" deiturikoa. **Errege Beldarekin batera, "Txistema " emanaldia eskaintzen ari dira **Aitor Mendiluze eta Pello Ramirezekin batera " Dolu" errezitaldia eskaintzen dute herriz herri. **Nacho Soto, Pello Ramirez, Josu Garai-rekin batera " Bihotzaz haraindi" ikuskizuna eskaintzen. **Garazi Etxaburu, David Azurza, Urbil Artolarekin batera, " Ttunkurrun kuttuna" emanaldia egiten dihardute. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * [http://zubitegia.armiarma.eus/egileak/00677.htm «Andoni Salamero»], Literaturaren Zubitegia. * [http://www.youtube.com/watch?v=8b67dYZFR3A Andoni Salameroren poesia emanaldi bati buruzko erreportajea], bideoa. Iraupena: 5' 55<nowiki>''</nowiki>. * [http://www.euskomedia.org/aunamendi/127416 Auñamendi Entziklopedian] {{bizialdia|1966ko||Salamero, Andoni}} {{Euskal idazle zirriborroa}} [[Kategoria:Zumarragako idazleak]] [[Kategoria:1966ko jaiotzak]] [[Kategoria:Euskal idazleak]] [[Kategoria:Euskarazko poetak]] 50br08fjwtqxw6qd8a47grk47wkturq 0 23972 9999074 9464699 2024-12-14T01:39:46Z Daeri 16654 /* Kanpo estekak */ 9999074 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Rutgerus Johannes Martinus van Nistelrooij''' ([[Oss]], [[Herbehereak]], [[1976]]ko [[uztailaren 1]]a - ), '''Ruud van Nistelrooy''' bezala ezaguna. Futbolari holandarra. Hainbat futbol taldetan jokatu du, esaterako [[PSV Eindhoven]], [[Sheffield Wednesday]], [[Manchester United Football Club|Manchester United]] eta [[Real Madril|Real Madrid]]. Aurrelaria da eta [[goleatzaile]] fina. Horrek, munduko aurrelari onenetako izatera eraman du. [[2007]]. denboraldian 23 gol sartu zituen bere orduko taldea [[Real Madril|Real Madrid]] liga garaipenera eramanez. == Ikus, gainera == * [[FIFA 100]] == Kanpo estekak == {{bizialdia|1976ko||Vannistelrooy, Ruud}} [[Kategoria:Herbehereetako futbolariak]] [[Kategoria:PSV Eindhovengo futbolariak]] [[Kategoria:Manchester Unitedeko futbolariak]] [[Kategoria:Real Madrideko futbolariak]] [[Kategoria:Hamburger SVgo futbolariak]] [[Kategoria:Málaga CFeko futbolariak]] [[Kategoria:La Ligako jokalariak]] [[Kategoria:Premier Leagueko jokalariak]] [[Kategoria:2006ko Munduko Futbol Txapelketako jokalariak]] [[Kategoria:UEFA Euro 2004ko jokalariak]] [[Kategoria:UEFA Euro 2008ko jokalariak]] 0eerjv32rvhwgly6uxtbcvo3sblt0h9 0 34848 9999041 9998108 2024-12-13T22:46:18Z Laskorain01 120967 9999041 wikitext text/x-wiki {{HezkuntzaPrograma|Gorputz Hezkuntza}} {{beste erabilpenak|kirolari|bola|Pilota (kiroletakoak)}} [[Fitxategi:elizondo_trinquete.jpg|eskuinera|thumb|250px|Korreos tolosa]] [[Fitxategi:Ainhoa fronton et église.jpg|eskuinera|thumb|250px|[[Ainhoa]]ko [[pilotaleku]]a]] '''Euskal polnoa''' edo '''pilota jokoa''' (maiz '''pilota''' erabiltzen da, sinpleki, baina komeni da antzeko egitura duten beste pilota joko batzuetatik bereiztea) Euskal Herriko [[kirol]]a da, [[pilotaleku]]an jokatua. Oro har, 2 edo 4 [[pilotarien zerrenda|pilotarik]] (bi taldetan banatuta) txandaka pilota jotzen saiatzen dira, pilotak bi bote egin baino lehen, eta pilota joko eremutik kanpora bota gabe; lortzen ez duenak galduko du tantoa. Jokoaren aldaerak bereizteko, bi alderdi hauek hartzen dira kontuan: pilotaleku mota (plaza hormagabea, horma bakarreko pilotalekua, trinketa...) eta pilota zerekin jo behar den (esku hutsa, pala, xarea...). Jokoaren helburua da aurkariari ahalik eta tanto gehien egitea. Txapelketetan, adinaren arabera arauak pixkatxo bat aldatzen dira: jokalariak adin kategorietan gora egiten duen heinean, sakeko arrastoa atzeratuz doa, eta piloten pisua edo tamaina handituz. Pilotan egiten duten [[haur]]ren artean, asko dira [[emakume]]zkoak, baina [[sexismo]]aren eraginez gutxi dira pilotan aritzen diren emakumezko helduak.<ref>[https://web.archive.org/web/20141022161924/http://www.eitb.com/eu/bideoak/osoa/2062228/bideoa-zergatik-dago-emakumezko-pilotari-gutxi/ «Zergatik dago hain emakumezko pilotari gutxi?»], ''Euskal Herria Zuzenean'', ETB&nbsp;1, 2014-03-07.</ref> Europan barrena eusko pilotaren antz-antzeko kirolak badira, hala nola [[irlandar pilota]] ([[Irlanda]]), [[valentziar pilota]] ([[Valentziako Erkidegoa]]) edota [[jeu de paume]] ([[Frantzia]]). == Historia == [[Fitxategi:Pelota1900.jpg|thumb|250px|Aimar Otaño laskorain ikastolako frontoiean jolasean. ]] === Sorburua === Pablo Domingezek sortu zuen. Historian, munduko hainbat eta hainbat zibilizaziok izan dituzte pilota-jokoak, eta ez bat edo beste, asko baizik. Objektu biribil mugikorra egiteko, hainbat gai erabili izan dira: [[landare]]etatik ateratako materialak, hainbat eratako zapiak, hariak, larruak, hesteak, gomak. Buruz buruko jokoak izaten ziren, hau da, jokalari bat beste baten kontra aritzen zen.<ref>Ander Letamendia Loinaz (2009): [http://www.euskomedia.org/aunamendi/ee102458 «Eusko pilota jokoaren jatorria»], ''Auñamendi Eusko Entziklopedia''.</ref> {{esaera2|Polibo artetsuak egindako pilota gorriz tindaturikoa, esku artean hartu eta batek hodei gerizpetsuetara jaurtitzen zuen; besteak lurretik gora salto egin eta erraz-erraz harrapatzen zuen, oinekin lurra berriro ukitu baino lehen. | ''[[Odisea]]''<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Kondaira|hizkuntza=eu-ES|url=http://www.kondaira.eus/index.php/kondaira/historiaMateriala/testuak}}</ref>}} {{esaera2|Pilota hartu eta gozatu egiten zuen bati eman, bestea saihestu, hirugarren bati eskuetatik kendu, beste bat geldiarazi... oihu biziz egiten zuen zarata: "kanpora, luze, beregana, gainetik, behera, gora, labur, bota berriro bira eginez". |[[Antifanes]]<ref name="#1"/>}} Hasieran, mugatutako zelai edo soroetan aritzen ziren denbora pasa, deman eta lehian. [[Jose Zufiaurre]] etnografoak dioenez,<ref>''Beasain egunez egun'', Beasaingo udal aldizkaria, 2009ko azaroaren 13ko alea</ref> Euskal Herrian, antzina, zelai lau batean laukizuzen bat markatzen zuten aitzurrarekin, erdian sare bat jarri, eta jokalari bakoitza alde batean jartzen zer. Gaur egungo tenisaren egitura bera, baina eskuz jokatzen zuten. Aralarren bederatzi pilotaleku aurkitu eta izendatzea lortu du Jose Zufiaurrek. Pilotan, hamaikatxo eratan jokatu izan da, baina bateratzeko arau batzuk ere ezarri ziren. [[Erdialdeko Amerika]]n, [[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbilean]] eta [[Mendebaldeko Europa]]n, duela mende asko jokatu izan da. [[Antzinako Erroma|Erromatarrek]] ''pila'' deitzen zaion jokoa eraman zuten [[Galia]]ra. Denboraren poderioz joko hori aldatuz joan zen, ''paume'' ("ahur") jokoa sortuz. Zelai eta herrietako plazetan jokatzen zen jokoa da ''paume'', eta denbora igaro ahala hainbat tresna erabili dira pilota jotzeko, [[burgesia|burgesek]] eta [[noblezia|aitoren semeek]] eskularru zein erraketak erabiltzeraino. Lehengo garaietako [[hilarri]]etan grabatuak egiten zituzten, eta horregatik dakigu pilotariek omen handia zutela gure gizartean. Pilota eta apustuak elkarrengandik bereiztezinak dira jokoaren hasieratik, nahiz eta beti alferrikakoak izan diren apustuak mugatzeko debekuak eta ahaleginak egon. Euskal Herrian, [[1534]]an [[Obanos]]en (Nafarroa) jokatutako partidua batena da aurkitutako apustu zaharrena. Pilotari buruz ditugun datu zahar gehienak hainbat partidatan izandako epaiketa laburren ondorio dira.<ref>{{es}} [https://pelotavasca.org/2020/08/31/la-apuesta-de-pelota-mas-antigua-1534 La apuesta de pelota más antigua: 1534.] La increíble historia de la pelota vasca.</ref> Pilota jokoa munduan oso-oso zabalduta zegoen antzina, beraz. Ia toki guztietan aspaldi galdu zen arren, [[euskaldun]]ek —beste hainbat kontutan bezala— bizirik iraunarazi dute kultura ondasun hori. Beren tokira moldatu dute euskaldunek, eta hainbat xehetasun aldatu: jokalekua, joko arauak, pilota, jotzeko tresnak, eta abar. Ondorioz, euskaldunok ''pilota'' deitzen diogun kirol horri, gaur egun ''eusko pilota'' esaten diote mundu zabalean.<ref>Pierre Sabalo eta Mikel Bringas: [https://web.archive.org/web/20110514181126/http://www.fipv.net/index.php/es/el-juego/historia «Los orígenes de la pelota. ¿Es vasca la pelota?»], ''Pelota vasca''.</ref> === XIX. mendea === [[XIX. mendea]]ren hasieran, [[Wilhelm von Humboldt|Humboldtek]] hau zioen:<ref>[http://www.zumalakarregimuseoa.net/ekintzak-eta-zerbitzuak/ikerketa-eta-dokumentazioa/wilhem-von-humboldt-1801-bidaia-euskaldunen-herrira/euskaldunen-herrian-barrena.-1801/gaiak «Wilhem von Humboldt: Gaiak»], Zumalakarregi Museoaren webgunea. 2010-10-19an eskuratua.</ref> {{esaera2|Pilota jokoa euskaldunen jai nagusia da. Herri bakoitzak bere pilotalekua izateaz gain, lagun guztiek hartzen ahal dute parte jokoan; Euskal Herriko gainerako gauzetan bezala, baina pilota jokoan bereziki, maila sozialak ez du hemen ezer balio, eta igandean herritar gehienak, gizon nahiz emakumezko, alkatea eta apaizak barne, haren inguruan biltzen dira. Herriek osorik egiten diote erronka elkarri partida garrantzitsuetan. Euskal Herriko probintzien artean gipuzkoarrek dute jokalari onenen ospea.}} === 1900eko Olinpiar Jokoak === {{sakontzeko|Pilota Olinpiar Jokoetan}} [[1900eko Udako Olinpiar Jokoak|1900eko Udako Olinpiar Jokoetan]], [[Paris]]en, lehenengo aldiz izan zen pilota joko olinpiko, eta bai azkenekoz ere (erakusgarri soiltzat agertu zen [[1924]]ko, [[1968]]ko eta [[1992]]ko olinpiar jokoetan). XIX. mendearen bukaerako joko haietako finalean, [[José Amezola|Amezola]] eta [[Francisco Villota|Villotak]] irabazi zuten [[Maurice Durquetty]] eta [[Etxegarai]]ren aurka. === Munduan barrena === Eusko pilotaren urrezko garaietan, mundu guztira zabaldu zen harekiko zaletasuna. Konparazio baterako, [[Londres]], [[Kairo]], [[Jakarta]], [[Tianjin|Tientsin]] (Forum izenekoa) hirietan ere izan zuten beren pilotalekua (komertziala, hots, pilotari profesionalen jokoaz apustuak egitekoa) noizbait; eta aipatzekoak ditugu, orobat, ezagunagoak zaizkigun [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetakoak]], [[Hego Amerika]]koak eta [[Europa]]ko beste hainbat. == Jokoaren aldaerak == [[Esku-huskako pilota|Esku huskako pilota]] da gaur egun espezialitate hedatuena, Euskal Herrian nahiz [[mundu]] osoan. Pilota jokoaren mota, jokalekuak bereizten du; eta espezialitatea, aldiz, jokatzeko moduak. Aldaera nagusiak hauek dira: {| {{taulapolita}} ! style="background: #B0C4DE;;font-size:120%" | Luzeko pilota jokoak ! style="background: #B0C4DE;;font-size:120%" | Zeharkako pilota jokoak |- | [[Bote-luze]]a (eta haren aldaera den mahai jokoa) | [[Erremonte]]a |- | [[Errebote]]a | [[Esku-huskako pilota|Esku huska]] |- | [[Laxo]]a | [[Pala (pilota jokoaren aldaera)|Pala]] |- | [[Pasaka|Paxa]] | [[Trinket]]a |- | | [[Xare]]a |- | | [[Zesta punta]] |- | | [[Joko garbi]] |} === Luzeko pilota jokoak (zuzeneko pilota jokoak) === [[Fitxategi:Laxoa erran.jpg|thumb|330x330px|Ibsy esku pilotan ibiltzen. ]] Ezagunak ditugun eta bizirik dirauten pilota jokoaren aldaerarik zaharrenak luzean jokatzen dira, hau da, aurkariak aurrez aurre dihardutela (berriagoa den [[tenis]]ean bezala). Lau aldaera dira gaur egun: [[bote-luze]]a (hemengo pilota joko guztietatik ezaguna den zaharrena, esku huska jokatua), [[errebote]]a ([[eskularru]]z edo [[xistera]]z jokatua), [[laxo]]a (eskularruz jokatua) eta [[pasaka]] (trinketean jokatua, esku huska edo eskularruz, kantxa sare batez erdibitua dagoela). Oiartzungo Txost elkarteko Anton Mendizabalek 2015ean joko zuzeneko modalitateetan 500 jokalari inguru aritzen zirela estimatzen zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Imanol|abizena=Garcia Landa|urtea=2015-11-08|izenburua=Pilota joko zaharrak berrikasten|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://ataria.eus/tolosaldea/1446804309278-pilota-joko-zaharrak-berrikasten|aldizkaria=Tolosaldeko ataria|sartze-data=2018-08-04}}</ref> Jokalekua ''pilotaleku luzekoa'' da,<ref>«Bi urte honetan txit jai arratsalde gutxi gelditu zaizkit oharkera hau egitera pilotaleku luzekora joan gabe».<br />[[Joan Ignazio Iztueta]] (1824): ''Gipuzkoako dantza gogoangarrien kondaira''.</ref> hots, hormarik gabeko plaza (antzina, belar soroa). Tantoei ''kintzeak'' deitzen zaie, eta tenisean bezala zenbatzen dira: 15, 30, 40 eta jokoa. Pasakan izan ezik, beste hiru modalitateetan, jokalekuaren borroka ere izaten da, hau da, pasamarraren alde batean edo bestean jokatzeko aukeraren borroka, garrantzitsua gertatzen baita alde onenean egotea kintze gehiago lortzearren. Lekuaren borroka hori [[Arraia (pilota)|arraia]] edo xixaren bitartez gertatzen da. Ohituraz ''luzeko pilota jokoak'' edo ''pilota joko luzekoak'' deitu izan diren horiei,<ref>«Gaurko egunean Donostiako gazte guzien artean luzeko pillota jokora eresia dakarrenik, eta ongi jokatzen duenik aurkitzen da».<br />[[Joan Ignazio Iztueta]] (1824): ''Gipuzkoako dantza gogoangarrien kondaira''.</ref> azkenaldi honetan ''zuzeneko modalitateak'' ere esaten diete. Aldaera horietan aritzen direnak ''luzerako pilotariak'' edo ''luzeko pilotariak'' dira.<ref>«Guziak itz batean aitortzen dute, trinketean sarritan ari dan pillotariari besoa laister erorten zaiona, eta bein ere ezin izan ditekeana luzerako pillotari ona.»<br />«Gaitz erdi litzake bada trinketeak irozotzea eta beretan jokatzea, baldin ez balirake luzerako pillotarien galgarriak, eta biztanle guzien ondasunen kaltekoak.»<br />«Nor izango da Gipuzkoatarren artean ain zenzu gutxiko gizona, sorra, eta arduragabekoa, ezagutuko ez duena argi eta garbi, zertatik eta nola datorren luzeko pillotarien galera, eta berai begira pozkidaz beterik egongo lirakeanak daukaten atsekabea?»<br />[[Joan Ignazio Iztueta]] (1824): ''Gipuzkoako dantza gogoangarrien kondaira''.</ref> Eta pilotan horrela aritzea ''luzean jokatzea/aritzea'' da.<ref>«Piarresek du ihardesten pilota dela jokoetan ederrena, partikularzki pilotariak direnean ari luzean edo errabotera, lehen Perkain Aldudekoa eta Azantza Kanbokoa bezala.»<br />[[Mitxel Elizanburu|Mixel Elizanburu]] (1889): [http://klasikoak.armiarma.eus/idazlanak/E/ElizanburuMLehenagoko015.htm ''Lehenagoko eskualdunak zer ziren''].</ref> === Zeharkako pilota jokoak === Nazioartean, lehiaketako modalitateak zeharkakoak dira, hots, pilota ez doa zuzenean jokalari batengandik aurkariarengana, baizik eta bien artean frontisa jo behar du. Lau dira zeharkako pilota jokoen modalitateak: trinketa, 30 metroko pilotalekua, 36 metroko pilotalekua eta 54 metroko pilotalekua. Mota horien barnean, 14 espezialitate ofizial bereizten dira. * [[Trinket]]ean espezialitate hauek egiten dira: paletan gomazko pilotarekin (gizonak nahiz emakumeak), larruzko pilotarekiko paleta, esku huska (banaka eta bikoteka) xarea eta pasaka. * 36 metroko pilotalekuan (pilotaleku motza edo ezker-pareta ere deitzen zaio) jokatzen dira pala motza, larruzko pilotarekiko paleta, eta esku huskako pilota (buruz buru edo binaka). * 30 metroko pilotalekuan jokatzen dira frontenisa (emakumeak nahiz gizonak) eta gomazko pilotarekiko paleta. * 54 metroko pilotalekuan (pilotaleku luzea edo Jai Alai ere deitua) jokatzen dira erremontea, pala eta zesta-punta. == Pilota jokoko osagaiak == Pilotan aritzeko, pilotariak, pilota eta pilotalekua behar dira; eta, joko aldaeraren arabera, pilota jotzeko tresna (pala, xistera...) edo botarria ere bai. === Pilotalekua === {{sakontzeko|Pilotaleku}} Pilota ''pilotaleku'' izeneko laukizuzen batean jokatzen da. Antzina, pilotalekuak belar soroak (''soropil'' edo ''pilota soro'' izenekoak) ziren, hormarik gabe; gero, plazak, oraindik hormarik gabe; eta, gaur egun, gehienek horma bat, bi edo hiru dituzte (gutxienez alde bat, paretarik gabe). Pilotaleku hormadun horiek 10 metro garai, 10-11 metro zabal eta 30-54 metro luze izaten dira. [[Ipar Euskal Herria]]n, estali gabeko pilotaleku gehienek pareta bakarra dute. Hona hemen pilotaleku tipiko baten eskema; kontuan izan, dena dela, badirela bestelakoak ere (trinketa, kasu), eta luzerak aldakorrak direla: [[Fitxategi:Semantisation cancha mur a gauche --Domaine public--Creation personel_EUSKARAZ.gif|erdian]] ==== Pilotaleku ospetsuak ==== {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 30| * [[Adarraga pilotalekua]] (Logroño, Errioxa). * [[Aritzbatalde pilotalekua]] (Zarautz, Gipuzkoa). * [[Astelena pilotalekua]] (Eibar, Gipuzkoa). * [[Atano III.a pilotalekua]] (Donostia, Gipuzkoa). * [[Beotibar pilotalekua]] (Tolosa, Gipuzkoa). * [[Bizkaia pilotalekua]] (Bilbo, Bizkaia). * [[Galarreta pilotalekua]] (Hernani, Gipuzkoa). * [[Labrit pilotalekua]] (Iruñea, Nafarroa Garaia). * [[Ogeta pilotalekua]] (Gasteiz, Araba). * [[Unibertsitatea Jai Alai|Pilotaren Unibertsitatea]] (Markina-Xemein, Bizkaia). * [[Miamiko Jai Alaia]] (Miami, Florida). * Gernika Jai Alai (Gernika-Lumo, Bizkaia). }} === Materiala === {{Sakontzeko|Pilotako materiala}} Materialak asko dira eta modu askotara sailka daitezke: lehenik modalitatearen arabera, gero hori egin ondoren, mota bakoitzaren arabera, espezialitateetan sailkatzen dira. Ondoren pilotak eta azkenik trentzaren arabera. === Pilotari ospetsuak === {{Sakontzeko|Pilotari}} ==== XVIII. eta XIX. mendeetako pilotariak ==== [[Fitxategi:Txikito_de_Eibar.jpg|thumb|Pito [[Indalecio Sarasketa|Txiki]] (1880)]] [[Antonio Peña Goñi]] donostiarra da lehenengo iturria, begiratuena, -eta agian bakarra- iragan mendeetako pilotariak ezagutzeko. [[1892]]an [[Madril]]en argitara emandako ''La pelota y los pelotaris'' liburua euskal kirolari dedikaturiko lehenengo idazlana dateke. Pilotaren historiari erreparatzen dio eta hor aurkitzen ditugu antzinako pilotarien izenak, sarritan askoz gehiagorik ez, tamalez. * [[Perkain]] nafarra ([[Aurizberri]], [[Nafarroa]], [[1754]] - [[Aldude]], [[Nafarroa Beherea]] [[1834]]) eta [[Azantza (pilotaria)|Azantza]] lapurtarra ([[Kanbo]], [[Lapurdi]], [[1760]] - [[1839]])^{[[Azantza (pilotaria)#cite note-1|[1]]][[Azantza (pilotaria)#cite note-2|[2]]]} dira herriaren gogoan dirauten lehenbizikoak.<ref name=":2" /> * [[Arraiozko Ximun]] eta [[Arraiozko Bautista|Bautista]] bere ''semea''<ref name=":2">{{Erreferentzia|izena=Tiburcio|abizena=Arraztoa|urtea=|izenburua=Historia|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|url=http://www.laxoa.com/eu/historia/|aldizkaria=www.laxoa.com|sartze-data=2019-08-07}}</ref> * [[Urtxalle|Manuel Lekuona ''Urtxalle'']] ([[Oiartzun]], [[Gipuzkoa]], [[1828]]- [[Errenteria]],[[1901]]). Hamazazpi urterekin jokatu zuen lehen partida [[Pilota#Luzeko pilota jokoak .28zuzeneko pilota jokoak.29|luzeko pilota jokoan]], eta orduz geroztik buru-belarri artu zen pilotan. Joko aldaera guztietan nagusi izan zen, errebotean eta trinketean ere bai, eta amaigabeko joan-etorrian ibili zen, abenturazale bizitza eginez. Pilotan bikain aritzeaz gain, [[bertsolari]]a, gitarra-jotzailea, artista, bohemioa eta plaza gizon ezaguna izan zen. Besteak beste, ''[[Agur jaunak]]'' abesti ezagunaren jatorrian zerikusia izan zuen, modu batean edo bestean. * [[Jean Erratxun]] ([[Hazparne]], [[Lapurdi]], [[1817]] - [[1859]]), izengoitiz ''Gaskoia''. * [[Bixente]] Arantzakoa; * Felix Santo Domingo hernaniarra, [[Legorreta]]ko apaiza, * Irazusta, ezizenez ''Toloxa''. * [[Isidro Indart]], eta horren seme [[Jose Ramon|Jose Ramon Indart]], ezizenez ''Mitxiko'' * [[Joaquim Gamio]] apez nafarra. * [[Juan Idiarte Borda]] (Mercedes, [[Uruguai]], 1844 - [[Montevideo]], 1897), pilota jokalari izateaz gain Uruguaiko presidentea izan zen [[Colorado Alderdia]]rekin 1894tik 1897ra bitarte. * [[Jean Baptiste Duhalde]], ''Xilhar'' ([[Zuraide]], [[1854]]- [[Ezpeleta]], [[1928]]), [[Joko garbi]]an eta [[errebote]]an jardun zuen. * [[Indalecio Sarasketa]], ''Aizpiri Txiki'' edo ''Eibarko Txikito'' ([[Durango]], [[Bizkaia]], [[1860]] - [[Eibar]], [[Gipuzkoa]], [[1900]]) [[Esku-huskako pilota|esku huskako]], [[pala (pilota jokoaren aldaera)|pala]]ko eta [[zesta punta]]ko pilotaria ere izan zen. * [[Jose Migel Iturriotz]] ([[Beasain]], [[Gipuzkoa]], [[1869]]– [[Donostia]], [[1924]]) pilotari eta Beasaingo alkate izan zen. 19 urte zituela, Argentinako pilotalekuetara joan zen Beasaingo Tiburcio Lasa lagunarekin, dirua egitera. Pilotari nagusienak ziren [[Buenos Aires]] eta [[Mexiko]]ko pilota egitarauetan; diotenez partiduko mila pezeta kobratzera ere iritsi ziren. * [[Salbat Darritxon]], izengoitiz ''Behaska'' ([[Hazparne]], [[Lapurdi]], [[1871]] - Hazparne, Lapurdi, [[1941]]), [[Trinkete]]an eta plazan jardun zuen, batez ere. ==== Esku huska ==== ;[[Fitxategi:Pelotari.jpg|thumb|250px|Esku huskako pilotaria.]]Erretiratuak {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 15| * [[Fernando Arretxe|Arretxe I.a]] * [[Ignacio Artamendi|Artamendi]] * [[Mariano Juaristi|Atano III.a]] * [[Luciano Juaristi Alberdi|Atano X.a]] (''Atanillo'') * [[Abel San Martín|Barberito I.a]] * [[Abel Barriola|Barriola]] * [[Juan Martinez de Irujo|Martinez de Irujo]] * [[Ruben Beloki|Beloki]] * [[Patxi Eugi|Eugi]] * [[Migel Gallastegi|Gallastegi]] * [[Sebastian Gonzalez|Gonzalez]] * [[Juan Bautista Azkarate|Mondragonés]] * [[Jose Maria Palacios|Ogeta]] * [[Elias Pierola|Pierola II.a]] * [[Juan Ignacio Retegi|Retegi I.a]] * [[Julian Retegi|Retegi II.a]] * [[Augusto Ibáñez|Titín III.a]] * [[Mikel Unanue|Unanue]] * [[Yves Salaberri|Xala]] }} ;Egungoak '''Ezker paretako pilotalekuan:''' {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 15| * [[Jon Ander Albisu|Albisu]] * [[Jokin Altuna|Altuna III.a]] * [[Oinatz Bengoetxea|Bengoetxea VI.a]] * [[Joseba Ezkurdia|Ezkurdia]] * [[Iker Irribarria|Irribarria]] * [[Aimar Olaizola|Olaizola II.a]] * [[Beñat Rezusta|Rezusta]] * [[Mikel Urrutikoetxea|Urrutikoetxea]] * [[Jose Javier Zabaleta|Zabaleta]] }} '''Trinketean:''' * [[Waltary Agustí|Waltari]] ==== Palan ==== '''Historikoak''' {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 30| * [[Juan Manuel Martínez Iturri|Iturri]] (Aurizberri) * [[Fede Arribillaga|Arribillaga I.a]] (Etxalar, 1956 - Getxo, 2009) * [[Juan Pablo Garcia|Juan Pablo]] * [[Insausti|Oskar Intsausti Guelbenzu]] * [[Andoni Larrucea|Amorebieta IV.a]] * [[Agustin Asenjo]] (pala motza, amateurra) * [[Esteban Gaubeka]] }} ==== Erremontean ==== '''Historikoak''' {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 30| * [[Jesus Abrego|Abrego I.a]] * [[Julio Abrego]] * [[Hermenegildo Arbizu ''Mere'']] * [[Enrike Elizalde ''Kike'']] * [[Koteto Ezkurra]] * [[Juan Carlos Intxauspe]] * [[Jose Irigoien]] * [[Raul Jiménez Albisu ''Raul'']] * [[Angel Lekunberri]] * [[Pablo Lekunberri]] * [[Juan Moia ''Moyica'']] * [[Jose Maria Saltsamendi]] }} ==== Zesta puntan ==== '''Egungoak''' {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 15| * [[Iñaki Osa Goikoetxea]] * [[Andoni Arriaga]] * [[Julen Bereikua]] * [[Alex Errekalde]] * [[Eric Irastorza]] * [[Imanol Lopez]] * [[Gotzon Enbil]] }} '''Historikoak''' {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 15| * [[Katxin Uriarte]] * [[Txikito Bolibar]] * [[Joey]] * [[Frantzisko Txurruka|Txurruka]] * [[Tximela]] * [[Ondarres]] * [[Gillermo Amutxastegi|Gillermo]] }} == Pilota elkarteak == * [[Emakume Pilotarien Elkartea]] * [[Hardoitarrak]] ([[Angelu (Lapurdi)|Angelu]]) * [[Txoko Pelotazale]] ([[Iruñea]]) == Enpresak == === Esku huskako pilotakoak === {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 30| * [[Baiko Pilota|Baiko]] * [[Aspe (enpresa)|Aspe]] * [[Eusko Basque]] * [[Ordago (pilota enpresa)|Ordago]] * [[Frontis (pilota enpresa)|Frontis]] * [[Garfe (pilota enpresa)|Garfe]] * [[EPB (pilota enpresa)|EPB]] }} == Pilota txapelketa nagusiak == [[Fitxategi:Olympic pictogram Basque pelota.png|eskuinera|200px]] === Esku huskakoak === * [[Esku Huskako Binakako Pilota Txapelketa Nagusia]] * [[Esku Huskako Buruz Buruko Pilota Txapelketa Nagusia]] * [[Esku Huskako Lau eta Erdiko Pilota Txapelketa Nagusia]] * [[Esku Huskako Trinketeko Buruz Buruko Pilota Txapelketa Nagusia]] * [[Emakume Master Cup]] === Munduko pilota txapelketak === * [[Munduko XVI. Pilota Txapelketa]] == Pilotariak bertso zaharretan == Perkain [[laxo]]-jokalari handia mito izatera iritsi zen. XIX. mendean laxo jokoak izan zuen sona eta garrantzia ondo ikus daiteke mito horren inguruan sortu ziren bertsoak ikusita. Hauek dira bertso zahar horietako batzuk: === ''Perkainen kanta'' edo ''Perkain eta Azantza'' === ''Ahoz aho gure egunetaraino iritsi den beste kontakizun herrikoi batek Lapurdiko Luhuson Azantzak eta Perkainek aurrez aurre jokatu zuten partidaren berri ematen digu.''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Perkainen kanta - Wikiteka|url=https://eu.wikisource.org/wiki/Perkainen_kanta|aldizkaria=eu.wikisource.org|sartze-data=2019-08-08}}</ref> ''Aipatu kontakizunean esaten denez, hasiera batean Perkain irabazten ari omen zen, eta mando baten gainean zen nafar batek honela oihukatzen zuen behin eta berriro: 300 libera Perkainen alde! Inork ez zion apustua onartzen; hala ere, nafarrak segitzen zuen: 300 libera Perkainen alde! behin eta berriz oihukatzen. Azantzak, nafarraren oihuez nardaturik, pilotakada bat bidali zuen mandoaren aurka, horrela nafarraren erorketa eragin zuelarik. Izugarrizko kalapita sortu omen zen. Une nahas haietan Azantzaren arreba batek: 1000 libera nire anaiaren alde! oihu egin omen zuen eta ikusleetako batek onartu. Perkain, hura dena ikusirik, izugarri urduritu zen eta azkenean, Azantzak partida irabazi omen zuen.''<ref name=":3">{{erreferentzia|izena=Joseba|abizena=Aurkenerena Barandiaran|izenburua=LITERATURA1023. Perkain eta Azantza Luhusoko pilota-plazan|hizkuntza=eu|egile-lotura=|url=https://www.karmelaldizkaria.eus/publico/upload/hemeroteka/karmel-karmel-2016-1-293-min2.pdf|egunkaria=|aldizkaria=Karmel 2016|formatua=PDF|sartze-data=2019-08-08}}</ref> === ''Irungo pilota partidaren kanta'' (1846) === {{sakontzeko|Pilota partida bat Irun herrian (1846)}}Gipuzkoarren eta lapurtarren arteko partida bat jokatu zen Irunen 1846ko abuztuaren 9an. 12.000 pertsona inguru bildu omen ziren plazan dema ikusteko. “Irungo pilota partidaren kanta” bertso anonimoen arabera sekulako apustu pila egin ziren. Nafarra izan arren partida hartan parte hartu zuen Gamio apaiz lesakarrak. Gotzainak elizgizonei pilotan jokatzeko jarritako debekua apurtu zuenez, jokatu eta hurrengo egunean atzerrira ospa egin behar izan zuen. Desafioa lapurtarrek irabazi omen zuten.<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=Naiz|urtea=2016-08-12|izenburua=Emaitza gutxienekoa denean|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2016-08-11|url=https://www.naiz.eus/eu/hemeroteca/gara/editions/2016-08-12/hemeroteca_articles/emaitza-gutxienekoa-denean|aldizkaria=GARA|sartze-data=2019-08-08}}</ref> === ''Tolosako partida'' === Perkainek Gipuzkoako Tolosan partida handi bat jokatu zuela diote sei bertso zahar batzuek. Perkainekin batera semeetako bat eta Kurutxet aritu ziren Azantza, Elhorga eta Haroztegiren aurka. Irabazle Perkainen taldea izan omen zen. Lehen bertsoak honela dio: <ref name=":3" /> * ''Bat zen Perkain zaharra, bertzea Haroztegi'' ''Jaun hek bide zakiten kozinaren berri;'' ''Elgar frogatzeko untza bat edo, ongi'' ''pentsatua duk disimula hori!'' Laugarren bertsoak, berriz, honela dio: * ''Adios Probintzia, adios Lapurdi,'' ''Perkainekin pilotan ez daite liberti;'' ''Hirur erreinu huntan bera da nagusi'' ''Azken partidaraino ez dute sinetsi!'' === ''Pilotarientzat'' === [[Pierre Topet|Pierre Topet-Etxahun]] koblakari zuberotarrak Pilota munduko heroi herrikoien aldeko “Pilotarientzat” izeneko bertso bilduma osatu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilotarientzat - Wikiteka|url=https://eu.wikisource.org/wiki/Pilotarientzat|aldizkaria=eu.wikisource.org|sartze-data=2019-08-08}}</ref><ref name=":3" /> == Ikus, gainera == * [[Irlandar pilota]] * [[Valentziar pilota]] == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|2}} == Kanpo estekak == * [https://web.archive.org/web/20070403175939/http://www.fipv.net/eus/inicio/index.htm Euskal Pilotaren Nazioarteko Federakuntza] * [http://www.euskalpilota.com/ Euskadiko Euskal Pilota Federakuntza] * [http://www.fnpelota.com/ Nafarroako Euskal Pilota Federakuntza] * [http://www.lepm.org/ Eskuzko Pilota Enpresen Liga] * {{fr}} [http://lppb.euskalpilota.fr/infos.php Ipar Euskal Herriko Pilota Liga] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Pilota]] jwpr34tg8yq94tw6z1et0gnuxpif3a5 9999042 9999041 2024-12-13T22:47:39Z Xabier Armendaritz 448 Laskorain01 wikilariaren aldaketak ezabatuz, Xabier Armendaritz wikilariaren azken bertsiora itzularazi da. 9935614 wikitext text/x-wiki {{HezkuntzaPrograma|Gorputz Hezkuntza}} {{beste erabilpenak|kirolari|bola|Pilota (kiroletakoak)}} [[Fitxategi:elizondo_trinquete.jpg|eskuinera|thumb|250px|[[Elizondo]]ko [[trinket]]a]] [[Fitxategi:Ainhoa fronton et église.jpg|eskuinera|thumb|250px|[[Ainhoa]]ko [[pilotaleku]]a]] '''Euskal pilota''' edo '''pilota jokoa''' (maiz '''pilota''' erabiltzen da, sinpleki, baina komeni da antzeko egitura duten beste pilota joko batzuetatik bereiztea) Euskal Herriko [[kirol]]a da, [[pilotaleku]]an jokatua. Oro har, 2 edo 4 [[pilotarien zerrenda|pilotarik]] (bi taldetan banatuta) txandaka pilota jotzen saiatzen dira, pilotak bi bote egin baino lehen, eta pilota joko eremutik kanpora bota gabe; lortzen ez duenak galduko du tantoa. Jokoaren aldaerak bereizteko, bi alderdi hauek hartzen dira kontuan: pilotaleku mota (plaza hormagabea, horma bakarreko pilotalekua, trinketa...) eta pilota zerekin jo behar den (esku hutsa, pala, xarea...). Jokoaren helburua da aurkariari ahalik eta tanto gehien egitea. Txapelketetan, adinaren arabera arauak pixkatxo bat aldatzen dira: jokalariak adin kategorietan gora egiten duen heinean, sakeko arrastoa atzeratuz doa, eta piloten pisua edo tamaina handituz. Pilotan egiten duten [[haur]]ren artean, asko dira [[emakume]]zkoak, baina [[sexismo]]aren eraginez gutxi dira pilotan aritzen diren emakumezko helduak.<ref>[https://web.archive.org/web/20141022161924/http://www.eitb.com/eu/bideoak/osoa/2062228/bideoa-zergatik-dago-emakumezko-pilotari-gutxi/ «Zergatik dago hain emakumezko pilotari gutxi?»], ''Euskal Herria Zuzenean'', ETB&nbsp;1, 2014-03-07.</ref> Europan barrena eusko pilotaren antz-antzeko kirolak badira, hala nola [[irlandar pilota]] ([[Irlanda]]), [[valentziar pilota]] ([[Valentziako Erkidegoa]]) edota [[jeu de paume]] ([[Frantzia]]). == Historia == [[Fitxategi:Pelota1900.jpg|thumb|250px|Pilota [[1900eko Udako Olinpiar Jokoak|1900eko Olinpiar Jokoetan]], [[Paris]]]] === Sorburua === Historian, munduko hainbat eta hainbat zibilizaziok izan dituzte pilota-jokoak, eta ez bat edo beste, asko baizik. Objektu biribil mugikorra egiteko, hainbat gai erabili izan dira: [[landare]]etatik ateratako materialak, hainbat eratako zapiak, hariak, larruak, hesteak, gomak. Buruz buruko jokoak izaten ziren, hau da, jokalari bat beste baten kontra aritzen zen.<ref>Ander Letamendia Loinaz (2009): [http://www.euskomedia.org/aunamendi/ee102458 «Eusko pilota jokoaren jatorria»], ''Auñamendi Eusko Entziklopedia''.</ref> {{esaera2|Polibo artetsuak egindako pilota gorriz tindaturikoa, esku artean hartu eta batek hodei gerizpetsuetara jaurtitzen zuen; besteak lurretik gora salto egin eta erraz-erraz harrapatzen zuen, oinekin lurra berriro ukitu baino lehen. | ''[[Odisea]]''<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Kondaira|hizkuntza=eu-ES|url=http://www.kondaira.eus/index.php/kondaira/historiaMateriala/testuak}}</ref>}} {{esaera2|Pilota hartu eta gozatu egiten zuen bati eman, bestea saihestu, hirugarren bati eskuetatik kendu, beste bat geldiarazi... oihu biziz egiten zuen zarata: "kanpora, luze, beregana, gainetik, behera, gora, labur, bota berriro bira eginez". |[[Antifanes]]<ref name="#1"/>}} Hasieran, mugatutako zelai edo soroetan aritzen ziren denbora pasa, deman eta lehian. [[Jose Zufiaurre]] etnografoak dioenez,<ref>''Beasain egunez egun'', Beasaingo udal aldizkaria, 2009ko azaroaren 13ko alea</ref> Euskal Herrian, antzina, zelai lau batean laukizuzen bat markatzen zuten aitzurrarekin, erdian sare bat jarri, eta jokalari bakoitza alde batean jartzen zer. Gaur egungo tenisaren egitura bera, baina eskuz jokatzen zuten. Aralarren bederatzi pilotaleku aurkitu eta izendatzea lortu du Jose Zufiaurrek. Pilotan, hamaikatxo eratan jokatu izan da, baina bateratzeko arau batzuk ere ezarri ziren. [[Erdialdeko Amerika]]n, [[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbilean]] eta [[Mendebaldeko Europa]]n, duela mende asko jokatu izan da. [[Antzinako Erroma|Erromatarrek]] ''pila'' deitzen zaion jokoa eraman zuten [[Galia]]ra. Denboraren poderioz joko hori aldatuz joan zen, ''paume'' ("ahur") jokoa sortuz. Zelai eta herrietako plazetan jokatzen zen jokoa da ''paume'', eta denbora igaro ahala hainbat tresna erabili dira pilota jotzeko, [[burgesia|burgesek]] eta [[noblezia|aitoren semeek]] eskularru zein erraketak erabiltzeraino. Lehengo garaietako [[hilarri]]etan grabatuak egiten zituzten, eta horregatik dakigu pilotariek omen handia zutela gure gizartean. Pilota eta apustuak elkarrengandik bereiztezinak dira jokoaren hasieratik, nahiz eta beti alferrikakoak izan diren apustuak mugatzeko debekuak eta ahaleginak egon. Euskal Herrian, [[1534]]an [[Obanos]]en (Nafarroa) jokatutako partidua batena da aurkitutako apustu zaharrena. Pilotari buruz ditugun datu zahar gehienak hainbat partidatan izandako epaiketa laburren ondorio dira.<ref>{{es}} [https://pelotavasca.org/2020/08/31/la-apuesta-de-pelota-mas-antigua-1534 La apuesta de pelota más antigua: 1534.] La increíble historia de la pelota vasca.</ref> Pilota jokoa munduan oso-oso zabalduta zegoen antzina, beraz. Ia toki guztietan aspaldi galdu zen arren, [[euskaldun]]ek —beste hainbat kontutan bezala— bizirik iraunarazi dute kultura ondasun hori. Beren tokira moldatu dute euskaldunek, eta hainbat xehetasun aldatu: jokalekua, joko arauak, pilota, jotzeko tresnak, eta abar. Ondorioz, euskaldunok ''pilota'' deitzen diogun kirol horri, gaur egun ''eusko pilota'' esaten diote mundu zabalean.<ref>Pierre Sabalo eta Mikel Bringas: [https://web.archive.org/web/20110514181126/http://www.fipv.net/index.php/es/el-juego/historia «Los orígenes de la pelota. ¿Es vasca la pelota?»], ''Pelota vasca''.</ref> === XIX. mendea === [[XIX. mendea]]ren hasieran, [[Wilhelm von Humboldt|Humboldtek]] hau zioen:<ref>[http://www.zumalakarregimuseoa.net/ekintzak-eta-zerbitzuak/ikerketa-eta-dokumentazioa/wilhem-von-humboldt-1801-bidaia-euskaldunen-herrira/euskaldunen-herrian-barrena.-1801/gaiak «Wilhem von Humboldt: Gaiak»], Zumalakarregi Museoaren webgunea. 2010-10-19an eskuratua.</ref> {{esaera2|Pilota jokoa euskaldunen jai nagusia da. Herri bakoitzak bere pilotalekua izateaz gain, lagun guztiek hartzen ahal dute parte jokoan; Euskal Herriko gainerako gauzetan bezala, baina pilota jokoan bereziki, maila sozialak ez du hemen ezer balio, eta igandean herritar gehienak, gizon nahiz emakumezko, alkatea eta apaizak barne, haren inguruan biltzen dira. Herriek osorik egiten diote erronka elkarri partida garrantzitsuetan. Euskal Herriko probintzien artean gipuzkoarrek dute jokalari onenen ospea.}} === 1900eko Olinpiar Jokoak === {{sakontzeko|Pilota Olinpiar Jokoetan}} [[1900eko Udako Olinpiar Jokoak|1900eko Udako Olinpiar Jokoetan]], [[Paris]]en, lehenengo aldiz izan zen pilota joko olinpiko, eta bai azkenekoz ere (erakusgarri soiltzat agertu zen [[1924]]ko, [[1968]]ko eta [[1992]]ko olinpiar jokoetan). XIX. mendearen bukaerako joko haietako finalean, [[José Amezola|Amezola]] eta [[Francisco Villota|Villotak]] irabazi zuten [[Maurice Durquetty]] eta [[Etxegarai]]ren aurka. === Munduan barrena === Eusko pilotaren urrezko garaietan, mundu guztira zabaldu zen harekiko zaletasuna. Konparazio baterako, [[Londres]], [[Kairo]], [[Jakarta]], [[Tianjin|Tientsin]] (Forum izenekoa) hirietan ere izan zuten beren pilotalekua (komertziala, hots, pilotari profesionalen jokoaz apustuak egitekoa) noizbait; eta aipatzekoak ditugu, orobat, ezagunagoak zaizkigun [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetakoak]], [[Hego Amerika]]koak eta [[Europa]]ko beste hainbat. == Jokoaren aldaerak == [[Esku-huskako pilota|Esku huskako pilota]] da gaur egun espezialitate hedatuena, Euskal Herrian nahiz [[mundu]] osoan. Pilota jokoaren mota, jokalekuak bereizten du; eta espezialitatea, aldiz, jokatzeko moduak. Aldaera nagusiak hauek dira: {| {{taulapolita}} ! style="background: #B0C4DE;;font-size:120%" | Luzeko pilota jokoak ! style="background: #B0C4DE;;font-size:120%" | Zeharkako pilota jokoak |- | [[Bote-luze]]a (eta haren aldaera den mahai jokoa) | [[Erremonte]]a |- | [[Errebote]]a | [[Esku-huskako pilota|Esku huska]] |- | [[Laxo]]a | [[Pala (pilota jokoaren aldaera)|Pala]] |- | [[Pasaka]] | [[Trinket]]a |- | | [[Xare]]a |- | | [[Zesta punta]] |- | | [[Joko garbi]] |} === Luzeko pilota jokoak (zuzeneko pilota jokoak) === [[Fitxategi:Laxoa erran.jpg|thumb|330x330px|Laxo jokoan sakea egiten.]] Ezagunak ditugun eta bizirik dirauten pilota jokoaren aldaerarik zaharrenak luzean jokatzen dira, hau da, aurkariak aurrez aurre dihardutela (berriagoa den [[tenis]]ean bezala). Lau aldaera dira gaur egun: [[bote-luze]]a (hemengo pilota joko guztietatik ezaguna den zaharrena, esku huska jokatua), [[errebote]]a ([[eskularru]]z edo [[xistera]]z jokatua), [[laxo]]a (eskularruz jokatua) eta [[pasaka]] (trinketean jokatua, esku huska edo eskularruz, kantxa sare batez erdibitua dagoela). Oiartzungo Txost elkarteko Anton Mendizabalek 2015ean joko zuzeneko modalitateetan 500 jokalari inguru aritzen zirela estimatzen zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Imanol|abizena=Garcia Landa|urtea=2015-11-08|izenburua=Pilota joko zaharrak berrikasten|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://ataria.eus/tolosaldea/1446804309278-pilota-joko-zaharrak-berrikasten|aldizkaria=Tolosaldeko ataria|sartze-data=2018-08-04}}</ref> Jokalekua ''pilotaleku luzekoa'' da,<ref>«Bi urte honetan txit jai arratsalde gutxi gelditu zaizkit oharkera hau egitera pilotaleku luzekora joan gabe».<br />[[Joan Ignazio Iztueta]] (1824): ''Gipuzkoako dantza gogoangarrien kondaira''.</ref> hots, hormarik gabeko plaza (antzina, belar soroa). Tantoei ''kintzeak'' deitzen zaie, eta tenisean bezala zenbatzen dira: 15, 30, 40 eta jokoa. Pasakan izan ezik, beste hiru modalitateetan, jokalekuaren borroka ere izaten da, hau da, pasamarraren alde batean edo bestean jokatzeko aukeraren borroka, garrantzitsua gertatzen baita alde onenean egotea kintze gehiago lortzearren. Lekuaren borroka hori [[Arraia (pilota)|arraia]] edo xixaren bitartez gertatzen da. Ohituraz ''luzeko pilota jokoak'' edo ''pilota joko luzekoak'' deitu izan diren horiei,<ref>«Gaurko egunean Donostiako gazte guzien artean luzeko pillota jokora eresia dakarrenik, eta ongi jokatzen duenik aurkitzen da».<br />[[Joan Ignazio Iztueta]] (1824): ''Gipuzkoako dantza gogoangarrien kondaira''.</ref> azkenaldi honetan ''zuzeneko modalitateak'' ere esaten diete. Aldaera horietan aritzen direnak ''luzerako pilotariak'' edo ''luzeko pilotariak'' dira.<ref>«Guziak itz batean aitortzen dute, trinketean sarritan ari dan pillotariari besoa laister erorten zaiona, eta bein ere ezin izan ditekeana luzerako pillotari ona.»<br />«Gaitz erdi litzake bada trinketeak irozotzea eta beretan jokatzea, baldin ez balirake luzerako pillotarien galgarriak, eta biztanle guzien ondasunen kaltekoak.»<br />«Nor izango da Gipuzkoatarren artean ain zenzu gutxiko gizona, sorra, eta arduragabekoa, ezagutuko ez duena argi eta garbi, zertatik eta nola datorren luzeko pillotarien galera, eta berai begira pozkidaz beterik egongo lirakeanak daukaten atsekabea?»<br />[[Joan Ignazio Iztueta]] (1824): ''Gipuzkoako dantza gogoangarrien kondaira''.</ref> Eta pilotan horrela aritzea ''luzean jokatzea/aritzea'' da.<ref>«Piarresek du ihardesten pilota dela jokoetan ederrena, partikularzki pilotariak direnean ari luzean edo errabotera, lehen Perkain Aldudekoa eta Azantza Kanbokoa bezala.»<br />[[Mitxel Elizanburu|Mixel Elizanburu]] (1889): [http://klasikoak.armiarma.eus/idazlanak/E/ElizanburuMLehenagoko015.htm ''Lehenagoko eskualdunak zer ziren''].</ref> === Zeharkako pilota jokoak === Nazioartean, lehiaketako modalitateak zeharkakoak dira, hots, pilota ez doa zuzenean jokalari batengandik aurkariarengana, baizik eta bien artean frontisa jo behar du. Lau dira zeharkako pilota jokoen modalitateak: trinketa, 30 metroko pilotalekua, 36 metroko pilotalekua eta 54 metroko pilotalekua. Mota horien barnean, 14 espezialitate ofizial bereizten dira. * [[Trinket]]ean espezialitate hauek egiten dira: paletan gomazko pilotarekin (gizonak nahiz emakumeak), larruzko pilotarekiko paleta, esku huska (banaka eta bikoteka) xarea eta pasaka. * 36 metroko pilotalekuan (pilotaleku motza edo ezker-pareta ere deitzen zaio) jokatzen dira pala motza, larruzko pilotarekiko paleta, eta esku huskako pilota (buruz buru edo binaka). * 30 metroko pilotalekuan jokatzen dira frontenisa (emakumeak nahiz gizonak) eta gomazko pilotarekiko paleta. * 54 metroko pilotalekuan (pilotaleku luzea edo Jai Alai ere deitua) jokatzen dira erremontea, pala eta zesta-punta. == Pilota jokoko osagaiak == Pilotan aritzeko, pilotariak, pilota eta pilotalekua behar dira; eta, joko aldaeraren arabera, pilota jotzeko tresna (pala, xistera...) edo botarria ere bai. === Pilotalekua === {{sakontzeko|Pilotaleku}} Pilota ''pilotaleku'' izeneko laukizuzen batean jokatzen da. Antzina, pilotalekuak belar soroak (''soropil'' edo ''pilota soro'' izenekoak) ziren, hormarik gabe; gero, plazak, oraindik hormarik gabe; eta, gaur egun, gehienek horma bat, bi edo hiru dituzte (gutxienez alde bat, paretarik gabe). Pilotaleku hormadun horiek 10 metro garai, 10-11 metro zabal eta 30-54 metro luze izaten dira. [[Ipar Euskal Herria]]n, estali gabeko pilotaleku gehienek pareta bakarra dute. Hona hemen pilotaleku tipiko baten eskema; kontuan izan, dena dela, badirela bestelakoak ere (trinketa, kasu), eta luzerak aldakorrak direla: [[Fitxategi:Semantisation cancha mur a gauche --Domaine public--Creation personel_EUSKARAZ.gif|erdian]] ==== Pilotaleku ospetsuak ==== {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 30| * [[Adarraga pilotalekua]] (Logroño, Errioxa). * [[Aritzbatalde pilotalekua]] (Zarautz, Gipuzkoa). * [[Astelena pilotalekua]] (Eibar, Gipuzkoa). * [[Atano III.a pilotalekua]] (Donostia, Gipuzkoa). * [[Beotibar pilotalekua]] (Tolosa, Gipuzkoa). * [[Bizkaia pilotalekua]] (Bilbo, Bizkaia). * [[Galarreta pilotalekua]] (Hernani, Gipuzkoa). * [[Labrit pilotalekua]] (Iruñea, Nafarroa Garaia). * [[Ogeta pilotalekua]] (Gasteiz, Araba). * [[Unibertsitatea Jai Alai|Pilotaren Unibertsitatea]] (Markina-Xemein, Bizkaia). * [[Miamiko Jai Alaia]] (Miami, Florida). * Gernika Jai Alai (Gernika-Lumo, Bizkaia). }} === Materiala === {{Sakontzeko|Pilotako materiala}} Materialak asko dira eta modu askotara sailka daitezke: lehenik modalitatearen arabera, gero hori egin ondoren, mota bakoitzaren arabera, espezialitateetan sailkatzen dira. Ondoren pilotak eta azkenik trentzaren arabera. === Pilotari ospetsuak === {{Sakontzeko|Pilotari}} ==== XVIII. eta XIX. mendeetako pilotariak ==== [[Fitxategi:Txikito_de_Eibar.jpg|thumb|[[Indalecio Sarasketa|Aizpiri Txiki]] (1880)]] [[Antonio Peña Goñi]] donostiarra da lehenengo iturria, begiratuena, -eta agian bakarra- iragan mendeetako pilotariak ezagutzeko. [[1892]]an [[Madril]]en argitara emandako ''La pelota y los pelotaris'' liburua euskal kirolari dedikaturiko lehenengo idazlana dateke. Pilotaren historiari erreparatzen dio eta hor aurkitzen ditugu antzinako pilotarien izenak, sarritan askoz gehiagorik ez, tamalez. * [[Perkain]] nafarra ([[Aurizberri]], [[Nafarroa]], [[1754]] - [[Aldude]], [[Nafarroa Beherea]] [[1834]]) eta [[Azantza (pilotaria)|Azantza]] lapurtarra ([[Kanbo]], [[Lapurdi]], [[1760]] - [[1839]])^{[[Azantza (pilotaria)#cite note-1|[1]]][[Azantza (pilotaria)#cite note-2|[2]]]} dira herriaren gogoan dirauten lehenbizikoak.<ref name=":2" /> * [[Arraiozko Ximun]] eta [[Arraiozko Bautista|Bautista]] bere ''semea''<ref name=":2">{{Erreferentzia|izena=Tiburcio|abizena=Arraztoa|urtea=|izenburua=Historia|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|url=http://www.laxoa.com/eu/historia/|aldizkaria=www.laxoa.com|sartze-data=2019-08-07}}</ref> * [[Urtxalle|Manuel Lekuona ''Urtxalle'']] ([[Oiartzun]], [[Gipuzkoa]], [[1828]]- [[Errenteria]],[[1901]]). Hamazazpi urterekin jokatu zuen lehen partida [[Pilota#Luzeko pilota jokoak .28zuzeneko pilota jokoak.29|luzeko pilota jokoan]], eta orduz geroztik buru-belarri artu zen pilotan. Joko aldaera guztietan nagusi izan zen, errebotean eta trinketean ere bai, eta amaigabeko joan-etorrian ibili zen, abenturazale bizitza eginez. Pilotan bikain aritzeaz gain, [[bertsolari]]a, gitarra-jotzailea, artista, bohemioa eta plaza gizon ezaguna izan zen. Besteak beste, ''[[Agur jaunak]]'' abesti ezagunaren jatorrian zerikusia izan zuen, modu batean edo bestean. * [[Jean Erratxun]] ([[Hazparne]], [[Lapurdi]], [[1817]] - [[1859]]), izengoitiz ''Gaskoia''. * [[Bixente]] Arantzakoa; * Felix Santo Domingo hernaniarra, [[Legorreta]]ko apaiza, * Irazusta, ezizenez ''Toloxa''. * [[Isidro Indart]], eta horren seme [[Jose Ramon|Jose Ramon Indart]], ezizenez ''Mitxiko'' * [[Joaquim Gamio]] apez nafarra. * [[Juan Idiarte Borda]] (Mercedes, [[Uruguai]], 1844 - [[Montevideo]], 1897), pilota jokalari izateaz gain Uruguaiko presidentea izan zen [[Colorado Alderdia]]rekin 1894tik 1897ra bitarte. * [[Jean Baptiste Duhalde]], ''Xilhar'' ([[Zuraide]], [[1854]]- [[Ezpeleta]], [[1928]]), [[Joko garbi]]an eta [[errebote]]an jardun zuen. * [[Indalecio Sarasketa]], ''Aizpiri Txiki'' edo ''Eibarko Txikito'' ([[Durango]], [[Bizkaia]], [[1860]] - [[Eibar]], [[Gipuzkoa]], [[1900]]) [[Esku-huskako pilota|esku huskako]], [[pala (pilota jokoaren aldaera)|pala]]ko eta [[zesta punta]]ko pilotaria ere izan zen. * [[Jose Migel Iturriotz]] ([[Beasain]], [[Gipuzkoa]], [[1869]]– [[Donostia]], [[1924]]) pilotari eta Beasaingo alkate izan zen. 19 urte zituela, Argentinako pilotalekuetara joan zen Beasaingo Tiburcio Lasa lagunarekin, dirua egitera. Pilotari nagusienak ziren [[Buenos Aires]] eta [[Mexiko]]ko pilota egitarauetan; diotenez partiduko mila pezeta kobratzera ere iritsi ziren. * [[Salbat Darritxon]], izengoitiz ''Behaska'' ([[Hazparne]], [[Lapurdi]], [[1871]] - Hazparne, Lapurdi, [[1941]]), [[Trinkete]]an eta plazan jardun zuen, batez ere. ==== Esku huska ==== ;[[Fitxategi:Pelotari.jpg|thumb|250px|Esku huskako pilotaria.]]Erretiratuak {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 15| * [[Fernando Arretxe|Arretxe I.a]] * [[Ignacio Artamendi|Artamendi]] * [[Mariano Juaristi|Atano III.a]] * [[Luciano Juaristi Alberdi|Atano X.a]] (''Atanillo'') * [[Abel San Martín|Barberito I.a]] * [[Abel Barriola|Barriola]] * [[Juan Martinez de Irujo|Martinez de Irujo]] * [[Ruben Beloki|Beloki]] * [[Patxi Eugi|Eugi]] * [[Migel Gallastegi|Gallastegi]] * [[Sebastian Gonzalez|Gonzalez]] * [[Juan Bautista Azkarate|Mondragonés]] * [[Jose Maria Palacios|Ogeta]] * [[Elias Pierola|Pierola II.a]] * [[Juan Ignacio Retegi|Retegi I.a]] * [[Julian Retegi|Retegi II.a]] * [[Augusto Ibáñez|Titín III.a]] * [[Mikel Unanue|Unanue]] * [[Yves Salaberri|Xala]] }} ;Egungoak '''Ezker paretako pilotalekuan:''' {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 15| * [[Jon Ander Albisu|Albisu]] * [[Jokin Altuna|Altuna III.a]] * [[Oinatz Bengoetxea|Bengoetxea VI.a]] * [[Joseba Ezkurdia|Ezkurdia]] * [[Iker Irribarria|Irribarria]] * [[Aimar Olaizola|Olaizola II.a]] * [[Beñat Rezusta|Rezusta]] * [[Mikel Urrutikoetxea|Urrutikoetxea]] * [[Jose Javier Zabaleta|Zabaleta]] }} '''Trinketean:''' * [[Waltary Agustí|Waltari]] ==== Palan ==== '''Historikoak''' {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 30| * [[Juan Manuel Martínez Iturri|Iturri]] (Aurizberri) * [[Fede Arribillaga|Arribillaga I.a]] (Etxalar, 1956 - Getxo, 2009) * [[Juan Pablo Garcia|Juan Pablo]] * [[Insausti|Oskar Intsausti Guelbenzu]] * [[Andoni Larrucea|Amorebieta IV.a]] * [[Agustin Asenjo]] (pala motza, amateurra) * [[Esteban Gaubeka]] }} ==== Erremontean ==== '''Historikoak''' {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 30| * [[Jesus Abrego|Abrego I.a]] * [[Julio Abrego]] * [[Hermenegildo Arbizu ''Mere'']] * [[Enrike Elizalde ''Kike'']] * [[Koteto Ezkurra]] * [[Juan Carlos Intxauspe]] * [[Jose Irigoien]] * [[Raul Jiménez Albisu ''Raul'']] * [[Angel Lekunberri]] * [[Pablo Lekunberri]] * [[Juan Moia ''Moyica'']] * [[Jose Maria Saltsamendi]] }} ==== Zesta puntan ==== '''Egungoak''' {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 15| * [[Iñaki Osa Goikoetxea]] * [[Andoni Arriaga]] * [[Julen Bereikua]] * [[Alex Errekalde]] * [[Eric Irastorza]] * [[Imanol Lopez]] * [[Gotzon Enbil]] }} '''Historikoak''' {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 15| * [[Katxin Uriarte]] * [[Txikito Bolibar]] * [[Joey]] * [[Frantzisko Txurruka|Txurruka]] * [[Tximela]] * [[Ondarres]] * [[Gillermo Amutxastegi|Gillermo]] }} == Pilota elkarteak == * [[Emakume Pilotarien Elkartea]] * [[Hardoitarrak]] ([[Angelu (Lapurdi)|Angelu]]) * [[Txoko Pelotazale]] ([[Iruñea]]) == Enpresak == === Esku huskako pilotakoak === {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 30| * [[Baiko Pilota|Baiko]] * [[Aspe (enpresa)|Aspe]] * [[Eusko Basque]] * [[Ordago (pilota enpresa)|Ordago]] * [[Frontis (pilota enpresa)|Frontis]] * [[Garfe (pilota enpresa)|Garfe]] * [[EPB (pilota enpresa)|EPB]] }} == Pilota txapelketa nagusiak == [[Fitxategi:Olympic pictogram Basque pelota.png|eskuinera|200px]] === Esku huskakoak === * [[Esku Huskako Binakako Pilota Txapelketa Nagusia]] * [[Esku Huskako Buruz Buruko Pilota Txapelketa Nagusia]] * [[Esku Huskako Lau eta Erdiko Pilota Txapelketa Nagusia]] * [[Esku Huskako Trinketeko Buruz Buruko Pilota Txapelketa Nagusia]] * [[Emakume Master Cup]] === Munduko pilota txapelketak === * [[Munduko XVI. Pilota Txapelketa]] == Pilotariak bertso zaharretan == Perkain [[laxo]]-jokalari handia mito izatera iritsi zen. XIX. mendean laxo jokoak izan zuen sona eta garrantzia ondo ikus daiteke mito horren inguruan sortu ziren bertsoak ikusita. Hauek dira bertso zahar horietako batzuk: === ''Perkainen kanta'' edo ''Perkain eta Azantza'' === ''Ahoz aho gure egunetaraino iritsi den beste kontakizun herrikoi batek Lapurdiko Luhuson Azantzak eta Perkainek aurrez aurre jokatu zuten partidaren berri ematen digu.''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Perkainen kanta - Wikiteka|url=https://eu.wikisource.org/wiki/Perkainen_kanta|aldizkaria=eu.wikisource.org|sartze-data=2019-08-08}}</ref> ''Aipatu kontakizunean esaten denez, hasiera batean Perkain irabazten ari omen zen, eta mando baten gainean zen nafar batek honela oihukatzen zuen behin eta berriro: 300 libera Perkainen alde! Inork ez zion apustua onartzen; hala ere, nafarrak segitzen zuen: 300 libera Perkainen alde! behin eta berriz oihukatzen. Azantzak, nafarraren oihuez nardaturik, pilotakada bat bidali zuen mandoaren aurka, horrela nafarraren erorketa eragin zuelarik. Izugarrizko kalapita sortu omen zen. Une nahas haietan Azantzaren arreba batek: 1000 libera nire anaiaren alde! oihu egin omen zuen eta ikusleetako batek onartu. Perkain, hura dena ikusirik, izugarri urduritu zen eta azkenean, Azantzak partida irabazi omen zuen.''<ref name=":3">{{erreferentzia|izena=Joseba|abizena=Aurkenerena Barandiaran|izenburua=LITERATURA1023. Perkain eta Azantza Luhusoko pilota-plazan|hizkuntza=eu|egile-lotura=|url=https://www.karmelaldizkaria.eus/publico/upload/hemeroteka/karmel-karmel-2016-1-293-min2.pdf|egunkaria=|aldizkaria=Karmel 2016|formatua=PDF|sartze-data=2019-08-08}}</ref> === ''Irungo pilota partidaren kanta'' (1846) === {{sakontzeko|Pilota partida bat Irun herrian (1846)}}Gipuzkoarren eta lapurtarren arteko partida bat jokatu zen Irunen 1846ko abuztuaren 9an. 12.000 pertsona inguru bildu omen ziren plazan dema ikusteko. “Irungo pilota partidaren kanta” bertso anonimoen arabera sekulako apustu pila egin ziren. Nafarra izan arren partida hartan parte hartu zuen Gamio apaiz lesakarrak. Gotzainak elizgizonei pilotan jokatzeko jarritako debekua apurtu zuenez, jokatu eta hurrengo egunean atzerrira ospa egin behar izan zuen. Desafioa lapurtarrek irabazi omen zuten.<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=Naiz|urtea=2016-08-12|izenburua=Emaitza gutxienekoa denean|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2016-08-11|url=https://www.naiz.eus/eu/hemeroteca/gara/editions/2016-08-12/hemeroteca_articles/emaitza-gutxienekoa-denean|aldizkaria=GARA|sartze-data=2019-08-08}}</ref> === ''Tolosako partida'' === Perkainek Gipuzkoako Tolosan partida handi bat jokatu zuela diote sei bertso zahar batzuek. Perkainekin batera semeetako bat eta Kurutxet aritu ziren Azantza, Elhorga eta Haroztegiren aurka. Irabazle Perkainen taldea izan omen zen. Lehen bertsoak honela dio: <ref name=":3" /> * ''Bat zen Perkain zaharra, bertzea Haroztegi'' ''Jaun hek bide zakiten kozinaren berri;'' ''Elgar frogatzeko untza bat edo, ongi'' ''pentsatua duk disimula hori!'' Laugarren bertsoak, berriz, honela dio: * ''Adios Probintzia, adios Lapurdi,'' ''Perkainekin pilotan ez daite liberti;'' ''Hirur erreinu huntan bera da nagusi'' ''Azken partidaraino ez dute sinetsi!'' === ''Pilotarientzat'' === [[Pierre Topet|Pierre Topet-Etxahun]] koblakari zuberotarrak Pilota munduko heroi herrikoien aldeko “Pilotarientzat” izeneko bertso bilduma osatu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilotarientzat - Wikiteka|url=https://eu.wikisource.org/wiki/Pilotarientzat|aldizkaria=eu.wikisource.org|sartze-data=2019-08-08}}</ref><ref name=":3" /> == Ikus, gainera == * [[Irlandar pilota]] * [[Valentziar pilota]] == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|2}} == Kanpo estekak == * [https://web.archive.org/web/20070403175939/http://www.fipv.net/eus/inicio/index.htm Euskal Pilotaren Nazioarteko Federakuntza] * [http://www.euskalpilota.com/ Euskadiko Euskal Pilota Federakuntza] * [http://www.fnpelota.com/ Nafarroako Euskal Pilota Federakuntza] * [http://www.lepm.org/ Eskuzko Pilota Enpresen Liga] * {{fr}} [http://lppb.euskalpilota.fr/infos.php Ipar Euskal Herriko Pilota Liga] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Pilota]] f7q0jasksn1nc2k2d835fcknmpcgqlc 0 35773 9998900 9965267 2024-12-13T18:16:22Z Suna no onna 63274 /* Kanpo estekak */ 9998900 wikitext text/x-wiki {{Argitzeko|778ko guduari|Orreagako gudua (argipena)}} {{Gerra infotaula| izena= Orreagako gudua| irudia=[[Fitxategi:Monumento batalla de Roncesvalles.JPG|300px]]| oina= Orreagako guduaren oroitarria [[Orreagako kolegiata|Orreagako Kolegiataren]] aurreko aldean| data= [[778]]ko [[abuztuaren 15]]a| lekua= [[Orreaga]], Ibañetako mendigaina</br>[[Nafarroa Garaia]], [[Euskal Herria]]| emaitza = Garaipen [[euskaldun]]a| gudulari1='''[[Fitxategi:Lauburu.svg|20px]] [[Baskoi]]ak'''|| gudulari2='''[[Fitxategi:Christian cross.svg|12px]] [[Frankoak]]'''|| komandante1= [[Fitxategi:Lauburu.svg|20px]] Ezezagunak</br>(beharbada [[Lope II.a Gaskoiniakoa|Baskoniako Lope II.aren]] laguntzaz)<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Iñaki|abizena=Lopez de Luzuriaga Martinez|izenburua=Euskaldunak eta karolingiar iraultza : Akitania eta Baskonian barrena|argitaletxea=Udako Euskal Unibertsitatea|data=2016|url=https://www.worldcat.org/oclc/1055581693|isbn=978-84-8438-591-2|pmc=1055581693|sartze-data=2021-09-08}}</ref>|| komandante2=[[Fitxategi:Christian cross.svg|12px]] [[Karlomagno]]</br>[[Fitxategi:Christian cross.svg|12px]] [[Errolan]]</br>[[Fitxategi:Christian cross.svg|12px]] Eginhard, Anselmus|| indarra1=Ezezaguna|| indarra2=[[Errolanen kantua]]ren arabera 20.000 gerlari|| galera1=Ezezaguna| galera2=Armadaren parte handia{{erref behar}}| }} '''Orreagako gudua, Errozabalgo gudua''' ere deitua, [[778]]ko [[abuztuaren 15]]ean [[Ibañeta]]ko mendigainean [[baskoi]]en eta espedizio [[Karolingioak|karolingio]] baten artean gertatutako gudua izan zen. [[Karlomagno]]ren armadak [[Iruñea]] erre eta gero garaitua izan zen Orreagan. Mendeen joanean, gertakari haren inguruko ezin konta ahala narrazio, kondaira, bertso eta abesti sortu dira, denetan ospetsuena izanik ''[[Errolanen kantua]]'', XI. mende amaierakoa, frantsesez ondua. {{Euskal Herriko historia aurkibidea}} == Testuinguru geopolitikoa == [[777]]. urtean, [[Karlomagno]]k [[Paderborn]] hirian batzarra bildu zuen, eta han, borrokaldi gogor baten ostean garaitutako [[saxoi]]en men egitea gauzatu zen zen zeremonia baten bidez. [[Saxonia]]ko espedizio honen bitartez bere aita [[Pepin Laburra]]k hasitako bi proiektu militarren gailurrera ailegatu zen: [[Saxonia|Saxoniako]] eta [[Italia|Italiako]] konkista. Une hartan bertantxe, ''Annales Regii'' agirietan agertzen denez, Batzarrera bi buruzagi sarrazeno iritsi ziren: Ibn al-Arabi (Suleiman), Zaragozako ''[[walia]]'', eta [[Yusuf ibn Abd ar-Rahman al-Fihri|Yusufen]] semea, bere suhiaz lagundurik. Gertaera hau jazo eta handik hogei urtera, [[805]]ean idatzitako ''Annales Regii'' berriek zeozer gehiago gehitzen dute: ''«Leku (Paderborn) eta denbora berberean, erregearen aurrera Ibn al-Arabi deitzen zen [[Hispania]]ko sarrazenoa ailegatu zen, bere lagun ziren beste sarrazenoekin batera, sarrazenoen erregeak agindutako hiriekin batera euren buruak ere entregatuz».'' Beste iturri batzuek, ordea, waliaren boterearen inguruko beste irudi bat ematen dute. Aipatutako ''Annales'' berriak idatzi zeneko ia data berean, ''Anales Mettenses'' ere sortu zen, eta agiri horietan gehitzen denez, Suleiman ibn al-Arabi erregeak [[Bartzelona]] eta [[Girona]] hirietan agintzen zuen: ''«...Solinan quoque dux sarracenorum, qui Barchilonan Gerundamque civitatem regebat. Pippini se cum omnibus quae habebat dominationi sub ditit»''. Ondorioz, esan daiteke Ebroko haran osoan, hots, [[Antzinako Erroma|erromatarren]] [[Hispania Tarraconensis|Hispania Tarraconense]] probintzia zaharrean ez zutela bat egiten [[Abd ar Rahman I.a|Abderraman I.a]] Kordobako emir omeiatarraren hedakuntza asmoekin. ''Annales'' berri horiek beste datu interesgarri bat ematen dute: Carolus edo Karlomagno erregea hiri batzuk bereganatzeko asmoz etorri zen, zalantzarik gabe [[Abd ar Rahman I.a|Abderraman I.aren]] botere menperatzailetik at ihes egin nahi zuten musulman agintariek eskainitako hiriak. Nahiz eta iturri horiek antzinagokoa den beste batean oinarritu, benetako motibazioak zeintzuk ziren azaleratzea, eta horientzat egokiak izango ziren justifikazioen lantze prozesua nola garatu zen ikustea oso interesgarria da. Gertakaria bera, berezkoa ez duen duintasun batez estali zen. Saxo edo saxoi olerkariak Karlomagnoren arrazoi inperialistak ikustarazten dizkigu: {{esaera2|''Tunc sarracenus quidam perveneret illuc,</br>Nomine qui patrio dictus fuit Ibinalarbi.</br>Hic cum non paucis sociis ac civibus, ipsum</br>Qui comitabantur, fines regiones Hiberae</br>Linquentem, Carolo se dedidit, ac simul urbes</br>Rex Sarracenus quibus hunc praefecerat olim.</br>Hortatu Sarraceni cum se memorati</br>Hispanias urbes quasdam sibi subdere posse</br>Haud frustra speraret, eo sua maxima coepit</br>Agmina per celsos Wasconum ducere montes.''|Poeta Saxonis, Annalium de Gestis Karoli Magni Imperatoris, Bouquet, «Recueil...»</br>G. H. Pertz, M. G. H. S. I., Hannover, 1826, 234. orr.}} == Gudaroste karolingioaren boterea == Karlomagnok bi espediziotan banatu zuen bere armadatzarra: bi legio ziren, guztira 20.000 kide inguru. Legio nagusiak, Neustriako indarrez osatuak, Iruñerantz jo zuen Baskonian barrena Donejakueko bidea izango zeneko galtzada baliatuz, eta Garaziko bortuak igaro zituen. Bigarren espedizioa, berriz, Austrasia, Burgundia, Bavaria, Lonbardia, Proventza eta Septimaniako tropek osatzen zuten.<ref>{{Erreferentzia|izena=Xabier|abizena=Irujo|izenburua=778 : la Batalla de Errozabal. De la crónica al cantar.|argitaletxea=Ekin|data=2019|url=https://www.worldcat.org/oclc/1354199185|isbn=978-0-9967810-5-3|pmc=1354199185|sartze-data=2023-05-08}}</ref> {{UEU|Eginhardo-ren_Vita_Karoli_Magni|Eginhardo-ren Vita Karoli Magni|https://www.ueu.eus/argitaletxea/liburuak/euskal-herriko-erdi-aroaren-historiarako-dokumentu-idatzi-eta-grafikoen-iruzkin-ereduak|Euskal Herriko Erdi Aroaren Historiarako dokumentu idatzi eta grafikoen iruzkin-ereduak}} {{esaera2|Saxoien aurka etengabe, eta ia atsedenik gabe borrokatzen zen bitartean, mugako lekurik estrategikoenetan garnizioak kokatu ondoren, Hispaniara abiatu zen eskura zeuzkan indar guztiekin.| ''[[Vita Karoli Magni]]''.<ref name=RuizAgirre2006>{{Erreferentzia|izena=Amanda|abizena=Ruiz Fernández|izena2=Jaione|abizena2=Agirre García|izenburua=Euskal Herriko Erdi Aroaren historiarako dokumentu idatzi eta grafikoen iruzkin-ereduak|argitaletxea=Udako Euskal Unibertsitatea|data=2006|url=https://www.worldcat.org/oclc/433606337|isbn=8484380807}}</ref> Testu osoa irakurtzeko, [https://wikisource.org/wiki/Eginhardo-ren_Vita_Karoli_Magni Wikisourcen duzu eskuragarri]}}{{aipu|''His innumerabilibus legionibus tota Hispania contremuit.'' (Kontaezinezko legioen aurrean Hispania osoa ikaratu zen.)|(Ann. Mettenses prior.)}} {{aipu|''[...] congregans Karolus rex exercitum magnum, ingressus est in Spania.''|(Carolus erregea, gudaroste boteretsu bat batuta, Espainian barneratu zen.)|(An. Anian.)}} Karlomagnok bere erresumetako indar guztiak mugiarazi zituen, menperatu berri zituen [[lonbardo|lonbardiarr]]ak barne, [[Hunald Akitaniakoa|Hunaldo Akitakoakoak]] zapaldu zituen [[akitani]]arrak, eta baita oso jende fidagarria ez ziren [[bavariar]]rak ere. Gudarostea bi espediziotan banatu zen, honek bere erresumako bi muturretatik Zaragozara iristeko beta ematen zion. Frankoen gudarosteko borrokalari kopuruari buruz asko hausnartu da. [[XII. mendea|XII. mendeko]] «Erromesen Gida» ospetsuak dioenez, Orreagako guduan kristau eta musulmanen artean berrogei mila hildako inguru egonen ziren. ''[[Errolanen kantua]]'' delakoaren sineskeria historikoa oso ezaguna da, eta bertan, adibidez, [[euskaldun|euskaldunen]] ordez musulmanak aipatzen dira karolingioak erasotzen. Egile batzuek diotenez, kanpaina planetarako antolatzen zen berezko frankoen gudarosteak, beti gutxienez, 10.000 gerlari zituen. Beraz, "Erromes Gida"-ren arabera, gatazka honetan bi gudaroste lirateke: bata [[Frantzia]]ko miliziek osatutakoa eta bestea menperatutako atzerritar herrialdeek osatutakoa, alegia bavariarrak, akitaniarrak, [[septimania]]rrak, [[proventza]]rrak, [[Lombardiar|lonbardiarrak]] eta beste zenbaitzuk. Horregatik, aurrena Zaragoza aurrean elkartu eta ondoren Orreagatik igaro ziren bi gudarosteen zenbatekoa kalkulatzea zaila da. Edonola ere, Karlomagno, 36 urterekin, helduaroko une gozoenean zegoen, bere Inperioaren osaketa lanean erdiz erdi eta gudaroste oso boteretsu baten buruzagi nagusia zen. <!--- == Pirinioetako igarobidea == == Iruñearen hartzea == == Zaragozako setioa == == Frantziara itzultzeko erabakia == == Musulman lurraldetik irtetea eta Ibn al-Arabi erreskatatzea == == Ibn al-Arabi erreskatatzearen ondorioak == == Iruñea suntsitzea == == Orreagako gudua == == Guduaren garrantzia == == Aurkariak == ---> == Harrapakina == [[Iruñea]] suntsitu eta [[baskoi]]ei kalte ugari eta nabarmenak egin ondoren, [[Frankoak|Frankoen]] Gudarostea [[Frantzia]] aldera atzeratzen zihoan. Konponduezinezko kalte eta suntsiketak, bestalde objektu baliotsuak eta dirua lortzearren lapurretak ere egin ziren. Zaragoza eta Iruñean lortutako harrapakinak ere bazeramatzaten. [[Karlomagno]]k musulman [[wali]]ak behartu zituen berari dirutzak eta gatibuak ematera, eta xantaia egin zielako zantzuak daude: {{aipu|''[...] obsidione itaque cincta Caesaraugustana civitate, territi Sarraceni obsides dederunt, cum inmense pondere auri.''</br>(''Ann. Mettens. ad ann. 778'') (Zaragoza setiatuta, sarrazenoek, izuturik, gatibuak eta egundoko urre kopuruak eman zizkioten.)}} {{aipu|''Et cum reverterentur cum preda magna.''<br/>(''Ann. Anniani'').'' (Eta sekulako harrapakina zuela atzeratzen ari zela.)}} Ebro haraneko herrialdeek, [[baskoi]] nahiz [[musulman]]ek, beren poltsikoetatik gudaroste frankoaren okupazio eta mantenua nahiz Iruñeko gotorleku frankoaren gastuak ordaindu zituztela suposatu daiteke. == Erreskatea eta hildakoen gorpuen aberriratzea == [[Frantziako Liburutegi Nazionala|Parisko Liburutegi Nazionalean]] aurkitutako guduan hildako pertsonaietako baten epitafioa topatu ez balitz, gai honi buruz ezer ez litzateke jakingo. Adibidez, [[Eginhardo]] non lurperatu ezezaguna da, honen gorpua erreskatatu eta Frantziara aberriratua izan zen, bai gudua jazo zen egun berean, edota ondoren eginiko kudeaketen ondorioz. Denak Karlomagnok berak guduan esku hartu zuelako zantzua du, bere gudarosteko atzeguardiari esker abangoardia salbatzea lortu zuelarik. Garai hartan, bai eta hurrengo mendeetan ere, menperatuen gorpuen aberriratzea gauza sakratua zen. Ziurrenik hurrengo egunean Karlomagno porrotaren lekura itzuliko zen, betiere pertsonaia nabarmenen gorpuak erreskatatzeko xedez. Karlomagnoren agerpen horren lekukotasuna garaiko iturriek aipatutakoaz egiaztatu liteke: "ezin izan zuen baskoien aurkako mendekurik hartu ahal izan" hauek dagoeneko sakabanatuak baitzeuden. <!--- == Gudalekua == == Gertalekua == ---> == Valcarlos toponimoa == Euskal epopeiak edo usadioak [[toponimo]] hori [[hizkuntza erromantzeak|erromantzatuek]] ipini zutela oroitarazten digu. Tokiaren euskal izena [[Luzaide]] da. Atzerritar izena dagoeneko [[XII. mendea|XII. mendeko]] Rodrigo Ximénez de Rada artzapezpikuaren idatzi batean azaltzen zaigu: {{aipu|''Carolus [...] procedens per vallem quae Vallis Caroli dicitur, et planior invenitur, ne ascendentes impedidet asperitas Pyrenaei [...].'' (Karlos Handia [...] Karlosen Harana deritzon haranean zehar aurrera egin zuen, ordekatsuagoa baita, Pirinioetako laztasunak igoera eragotzi ez diezaien [...])}} ''Nota Emilianense'' oharreko ([[XI. mendea]]) ''Rozavalles'' izenak [[Orreaga]]ren aurreko aldean dagoen [[Auritz]] udalerriko ordeka aipatzen du, bere esanahia «Erroko ordeka» delarik, haran honetako zati baita. Orduan ez zen ''Rozavalles'' izena izango, [[euskara]]zko ''Errozabala'' baizik, inongo haranaren aipurik egin gabe. Beste modu batera balitz, [[latin]]ezko izena litzateke. <!--- == Karlosen gurutzea == ---> == Guduaren data == Dümmler historialariak Weflin-Trall ikertzaileak [[Paris]]ko [[Frantziako Liburutegi Nazionala|Liburutegi Nazionalean]] aurkitutako eskuizkribua ikertzean guduaren data ezarri zuen, eskuizkribu honetan [[Eginhardo]] edo Aggiardiren epitafioa agertzen da, Orreagako guduan hildako gerlarietako bat zena. [[Latin]]dar eskuizkribuak 4.841 zbk. darama. Bertan bere heriotzaren data ezartzen da: «Qui obiit die XVIII Kalendas septembrias» (abuztuaren 15arekin bat dator). [[Latin]]ez idatziriko Epitafioaren [[euskara]]zko itzulpena ondorengo hauek dira: {{aipu|Kide zurbilak ehortz-leku honetan sartuak dira, baina arima astro gorenetara doa. Sehaska leinargian jaioa, Frankoen odoletik agertua, laster, ohore guztietara zuzendua izan zen. Bizar arin eta argi batek bere purpura-koloreko masailak estaltzen zituen. Ai ene! Gaztetasun ederra hil zen. Bere aita Aggiardo deitzen zen eta erregearen gortean lehenbizikoa zen. Heriotza asegaitzak burdinaren bidez itzaletara herrestatu zuen, baina betiko argiak zeruko astroetara igoarazi zuen. Karlomagnok Hispaniako hondarrak zapaltzen zituen aldi berean, munduarentzat hil zen, baina betiko Jainkoarentzat bizi da. Italiarra negarrez da eta Frankoa atsekabetsu, Akitania eta Germania ere nahigabetuak daude. Baina zu, oi Bizente, ospeko martiria, berarengatik Jainko subiranoari erregutu diezaiozu. Ehortz-lekuan datza, baina ehortziriko haragian soilik, bide argitsua otzandu eta jainkotiar gortean bizi baita. Eta zuek kristauok, tenplu sakratuaren ateak zeharkatzen dituzuenok, bihotzez erregutu Jainko Aitaren Semeari. Denok esan; Oi Jainkoa, gupida izan, Aggiardo zure morroiaren bekatuak barka ditzazu, iraileko kalendetako hemezortzi egunean hil baitzen. Alaiki bakean atseden beza.}} <!---- == Euskal Herritik Auxerra itzultzea == == Nork parte hartu zuten Orreagan? == == Nork agintzen zuen Iruñean ? == == Orreagako guduaren esanahia == ---> == Historialariak == [[Euskaldun]] bat izan zen preseski, [[Rodrigo Semenez Arradakoa|Rodrigo Ximenitz Arradakoa]], Orreagako garaipena euskaldunentzat errebindikatu zuena. Rada [[Nafarroa|nafarra]], [[XII. mendea|XII. mendeko]] historialaria, errolandar kondairaren eferbeszentzia garaian bete-betean bizi izan zen. Dirudienez, Frai Turoldok hedatu eta ospetsu bilakatu zuen kondairak ez zuen [[Paris]]ko adituen zirkuluetako onespenik, han Radak ikasten baitzuen. Kondaira eta errolandar sineskeriaren iturrietan paraleloki oinarrituriko kontakizuna zegoen. Beste bi historialarik, bata [[euskalduna]], [[Arnaut Oihenart|Oihenart]], eta bestea [[Bearno|biarnotarra]], [[Pierre Marca]], biak ere [[XVII. mendea|XVII. mendekoak]], Eginhard eta Annales Regiiegia agirietako lekukotzak bere eginez egi historikoaren alde agertzen dira. Oihenartek benetako Orreagako gudua azaltzeko hiru orri idatzi zituen, 23.a, 24.a eta 25.a, ''Vita Karoli Magni'' idazlanaren egilearen testigantza hitzez hitz emanda. Eta berdin esan daiteke gure analista bikaina izan zen [[José Moret|Moreti]] buruz. Jada [[XIX. mendea]]n gudua olerki apokrifo baten gaia izan zen. Gure denboran Orreagako guduaren gaiari buruz [[Arturo Kanpion]] nafarra ikertzen jardun zen, eta handik askora, baita [[Joseba Lakarra|Lakarra]] eta [[Jose Maria Jimeno Jurio|Jimeno Jurio]] ikertzaileak ere. [[Eginhardo]] [[Karlomagno]]ren biografoak IX. mendean hurrengoa idatzi zuen ''[[Vita Karoli Magni]]'' lanean: {{UEU|Eginhardo-ren_Vita_Karoli_Magni|Eginhardo-ren Vita Karoli Magni|https://www.ueu.eus/argitaletxea/liburuak/euskal-herriko-erdi-aroaren-historiarako-dokumentu-idatzi-eta-grafikoen-iruzkin-ereduak|Euskal Herriko Erdi Aroaren Historiarako dokumentu idatzi eta grafikoen iruzkin-ereduak}} {{esaera2|Saxoien aurka etengabe, eta ia atsedenik gabe borrokatzen zen bitartean, mugako lekurik estrategikoenetan garnizioak kokatu ondoren, Hispaniara abiatu zen eskura zeuzkan indar guztiekin; eta, Pirinioak iragan eta gero, eta aurkitu zituen gotorleku eta gaztelu guztiak menperatu zituenean, gudarosteak oso-osorik eta ukitu gabe zeuzkala itzuli zen, salbuespen batekin: Auñamendien gailurrean bertan, itzulerako bidean jadanik, baskoien zitalkeria bere larrutan ezagutu behar izan baitzuen. Zeren eta, armada lasai-lasai zihoanean, ilara luzean, pasabidearen estutasunak eskatzen zuen bezala, baskoiak, mendiaren gailurrean zelatan zeudelarik —pasabideko beste inon baino itxiagoa baita han basoa, eta aproposa, beraz, lekua tranpak jartzeko— eta goitik beherantz etorriz, sakanerantz bultzatu zuten azken-azkenean zihoan bagajea eta baita aurrekoen babes modura erretagoardian zihoazen tropak ere. Eta behin batailan gurekin sartu zirenean, azkeneko gizona ere hil egin zuten, eta harrapakina lortu ondoren, gauaren iluna lagun, sakabanatu egin ziren bizkor-bizkor. Eginkizun honetan beren alde eduki zuten baskoiek ez bakarrik armamentuaren arintasuna, baita guztia gertatu zen lekuaren taxu berezia ere: Frankoei, aitzitik, kontra gertatu zitzaien —baskoiak baino askoz ere gutxiago eta ahulago izateraino— bai zeramaten armamentuaren astuntasunak, baita etsaiak baino beherago kokatuak egotea ere. Bataila honetan hil ziren Egiardo seneskala, Anselmo konde palatinoa eta Roldan, Bretainiako markako prefektua ere, beste askoren artean. Eta porrot honek ezin izan zuen berehala mendekatua izan, zeren eta etsaiak, erasoa burutu ondoren, halako moldez sakabanatu baitziren, ezen non bilatu eta aurkitu zitezkeen jakiteko aztarnarik ere ez zutela utzi.|''[[Vita Karoli Magni]]''.<ref name=RuizAgirre2006/> Testu osoa irakurtzeko [https://wikisource.org/wiki/Eginhardo-ren_Vita_Karoli_Magni Wikisourcen duzu eskuragarri]}} == Kondaira == Urteak pasa ahala, ahozko tradizioak bataila hau [[kristautasun|kristau]] eta [[musulman]]en arteko gatazka handia bihurtu zuen, euskaldunak 400.000 sarrazenok ordezkatu zituztelarik. ''[[Errolanen kantua]]'', guduari buruzko olerki epikoa, [[XI. mendea]]n idatzi zuen trobalari ezezagun batek. [[Orreaga]]ko haitzartearen inguruan, [[Errolan]] hil omen zen lekuan, hilarri bat dago. == Erakusketa-zentroa == [[Fitxategi:Luzaide - 778 Interpretazio Zentroa.jpg|alt=Luzaiden dagoen Orreagako batailaren interpretazio-zentroa|thumb|[[Luzaide]]n dagoen Orreagako batailaren interpretazio-zentroa]] [[Fitxategi:Orreaga_-_Errozabal_Gudua_-_Urteurrena_(2021)_8.jpg|thumb|Orreagako gudua oroitzeko ekitaldia (2021), abuztuaren 15ean]] Luzaideko Udalak, [[Aranzadi Zientzia Elkartea]]ren laguntzaz, guduari buruzko "“778. Orreagako gatazka, erakusketa zentroa eta informazio gunea" ireki zuen 2019. urtean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Aranzadi {{!}} Zientzia Elkartea · Society of Sciences · Sociedad de Ciencias · Societé de Sciences » 778. Orreagako Guda Erakusketa Zentroa bisitatzeko ate irekiak antolatu ditu Luzaideko Udalak apirilean zehar|hizkuntza=es|url=http://www.aranzadi.eus/etnografia/jornadas-de-puertas-abiertas-en-abril-para-estrenar-el-nuevo-centro-expositivo-%e2%80%9c778-batalla-de-roncesvalles%e2%80%9d-de-luzaidevalcarlos?lang=eu|sartze-data=2020-05-01}}</ref> Erakusketa zentro honetan hiru gai bildu dira, atal banatan: Sukaldeari buruzko material etnografikoa, Luzaideko Bolant dantzen inguruko erakusketa eta Orreagako gatazka bera.<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2019|izenburua=Zer da Erakusketa Zentroa?|argitaletxea=Luzaideko Udala|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://luzaide-valcarlos.net/eu/centro-expositivo-2/zer-da-erakusketa-zentroa/|aldizkaria=Luzaideko udal webgunea.|sartze-data=2020-05-01}}</ref> == Lanak == [[Fitxategi:Gustave Doré - Roland à Roncevaux.jpg|thumb|305px|[[Gustave Doré]]ren ''Roland à Roncevaux'' margolana. Orreagako guduaren idealizazioa.]] * XI. mende bukaeran frantsesezko literaturako lan nagusia den [[Errolanen kantua]] poema epikoa idatzi zen. * XIII. mende hasieran [[Orreagako kantua]] poema epikoa idatzi zen. Ez dago Errolanen kantuan oinarrituta. [[Nafar erromantze]]aren ezaugarriak dituen Erdi Aroko gaztelaniaz idatzita dago. * 1834an [[François Eugène Garai de Monglave|M. Garay de Monglave]] baionarrak [[Altabizkarko kantua]] argitaratu zuen, Orreagako gudua euskaldunen ikuspegitik kontatuz. * 1877ko abenduan [[Arturo Kanpion|Arturo Campionek]] euskaraz argitaratutako lehen lana Orreaga balada izan zen. * 1978. urtean ''[[:fr:La_Chanson_de_Roland_(film)|La Chanson de Roland]] filma estreinatu zen Frank Cassentik zuzendua.'' * 1981ean [[Benito Lertxundi]]k ''[[Altabizkar/Itzaltzuko bardoari]]'' disko bikoitzean M. Garay de Monglaveren ''[[Altabizkarko kantua]]'' kantatu zuen. == Orreagako gudua zinean eta telebistan == Frank Cassenti frantses zinegileak ''La Chanson de Roland'', filmatu zuen 1978 an, epopeian modu librean inspiratuta. Istorio horretan erromesek eta komikoek epopeia errezitatzen dute hainbat ikusleren aurrean, [[Donejakue bidea]]n.<ref>«[[La Chanson de Roland]]» <small>[artxiboa]</small>, inallocine.fr, 2019 <small>(ikusia le 21 octobre 2019)</small>.ko maiatzaren 5ean)</ref>. 2011n [[Olivier van der Zee]] ''[[778 - La Chanson de Roland]]'' dokumentala egin zuen, hainbat ikerlariei elkarrizketak eginez. == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Bibliografia == * Gurrutxaga, Luis eta Rekalde, Angel, 212. ''Orreaga 778-824: La chanson de Roland''. [Bideoa] . Iruña: Nabarralde. 31 min. * Irujo Ametzaga, Xabier, 2018. ''La batalla de Errozabal en su contexto histórico'' (1goa, Ser. Biblioteca de cultura vasca, 81). Ekin. == Ikus, gainera == * ''[[Errolanen kantua]]'' * [[Orreagako gudua (824)]] == Kanpo estekak == * Aldudarrak bideo / Kanaldude, (2012-05-04) [https://kanaldude.eus/bideoak/2596-orreagako-gatazka-778-urtean-dokumentalaren-aintzin-gustua "Orreagako gatazka 778. urtean" dokumentalaren aintzin gustua] * Aurkenerena, Joseba, (2020). "[https://www.kazeta.eus/eu/info_kz/20200801/orreagako-gudua-baskoien-garaipen-handia Orreagako gudua, baskoien garaipen handia]". ''Kazeta.eus''. ''[kusia: 2020-10-04]'' * Biscaine Napartarra (2008) [http://www.youtube.com/watch?v=a06PxF0a3mo Entzun: Orreagako gudua, Altabizkarko kantua. Youtube] * {{fr}} ''Des Racines et des Ailes''. zati bat. France 3. (2015-11-18). [https://www.youtube.com/watch?v=QXBIUSNpHtM Roncevaux, la légende de Roland] * {{es}} [[Jose Mari Espartza|Espartza, Jose Mari]], 2018. [https://www.txalaparta.eus/eu/berriak/la-batalla-de-orreaga-guia-contra-la-desmemoria-jose-mari-esparza La Batalla de Orreaga • Guía contra la desmemoria]. In: Txalaparta.eus, 2018.08.15 * {{es}} Estornés Lasa, Bernardo: [http://www.euskomedia.org/aunamendi/21720/110525?idi=es#110525 «Batalla de Roncesvalles»], ''Auñamendi Eusko Entziklopedia''. Berardo Estornés funtsa. * {{fr}} Gallia - Notre histoire de France, 2018. [https://www.youtube.com/watch?v=cnotLNFBnZk La bataille de Roncevaux - de l'histoire à la légende (La chanson de Roland)] . Gallia - notre histoire de France. * {{es}} Irujo, Xabier (2018-07-24) "[https://www.youtube.com/watch?v=hlXRjaYFiSs 778. La batalla de Errozabal en su contexto histórico, X. Irujo]" ''KMK Zuzenean'' ''[kusia: 2020-05-01]'' * {{En}} Irujo, Xabier 778: ''[https://library.unr.edu/places/knowledge-center/basque-library/projects/battle-of-rencesvals The Battle of Rencesvals. From Historical Chronicles to the Epic Song]''. University of Nevada, Reno. * Tubia, Iker, (2018). [https://www.berria.eus/paperekoa/1928/030/001/2018-09-08/batailaren-erro-zabalak.htm Batailaren erro zabalak]. ''Berria''. 2018-09-08 * {{es}} Saldise Alda, Iñigo, (2009). [https://nabarralde.eus/orreaga-778/ Orreaga 778]. In: nabarralde, 2009-08-19 * {{es}} Van Deer Zee, Olivier, (2011). 778 - La Chanson de Roland. Trailerra ikusgai hemen: Basque Doc. [https://www.youtube.com/watch?v=OI_kG7k2EpA 778 La Chanson de Roland cast Trailer.] In: ''Youtube [online bideoa]. 2017ko martxoaren 3an argitaratuta. [kusia: 2020-05-01]'' {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Orreagako gudua]] [[Kategoria:Azken defentsak]] aeumyxajhraalun1bmrenqacbcvsot9 9998902 9998900 2024-12-13T18:17:06Z Suna no onna 63274 /* Valcarlos toponimoa */ 9998902 wikitext text/x-wiki {{Argitzeko|778ko guduari|Orreagako gudua (argipena)}} {{Gerra infotaula| izena= Orreagako gudua| irudia=[[Fitxategi:Monumento batalla de Roncesvalles.JPG|300px]]| oina= Orreagako guduaren oroitarria [[Orreagako kolegiata|Orreagako Kolegiataren]] aurreko aldean| data= [[778]]ko [[abuztuaren 15]]a| lekua= [[Orreaga]], Ibañetako mendigaina</br>[[Nafarroa Garaia]], [[Euskal Herria]]| emaitza = Garaipen [[euskaldun]]a| gudulari1='''[[Fitxategi:Lauburu.svg|20px]] [[Baskoi]]ak'''|| gudulari2='''[[Fitxategi:Christian cross.svg|12px]] [[Frankoak]]'''|| komandante1= [[Fitxategi:Lauburu.svg|20px]] Ezezagunak</br>(beharbada [[Lope II.a Gaskoiniakoa|Baskoniako Lope II.aren]] laguntzaz)<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Iñaki|abizena=Lopez de Luzuriaga Martinez|izenburua=Euskaldunak eta karolingiar iraultza : Akitania eta Baskonian barrena|argitaletxea=Udako Euskal Unibertsitatea|data=2016|url=https://www.worldcat.org/oclc/1055581693|isbn=978-84-8438-591-2|pmc=1055581693|sartze-data=2021-09-08}}</ref>|| komandante2=[[Fitxategi:Christian cross.svg|12px]] [[Karlomagno]]</br>[[Fitxategi:Christian cross.svg|12px]] [[Errolan]]</br>[[Fitxategi:Christian cross.svg|12px]] Eginhard, Anselmus|| indarra1=Ezezaguna|| indarra2=[[Errolanen kantua]]ren arabera 20.000 gerlari|| galera1=Ezezaguna| galera2=Armadaren parte handia{{erref behar}}| }} '''Orreagako gudua, Errozabalgo gudua''' ere deitua, [[778]]ko [[abuztuaren 15]]ean [[Ibañeta]]ko mendigainean [[baskoi]]en eta espedizio [[Karolingioak|karolingio]] baten artean gertatutako gudua izan zen. [[Karlomagno]]ren armadak [[Iruñea]] erre eta gero garaitua izan zen Orreagan. Mendeen joanean, gertakari haren inguruko ezin konta ahala narrazio, kondaira, bertso eta abesti sortu dira, denetan ospetsuena izanik ''[[Errolanen kantua]]'', XI. mende amaierakoa, frantsesez ondua. {{Euskal Herriko historia aurkibidea}} == Testuinguru geopolitikoa == [[777]]. urtean, [[Karlomagno]]k [[Paderborn]] hirian batzarra bildu zuen, eta han, borrokaldi gogor baten ostean garaitutako [[saxoi]]en men egitea gauzatu zen zen zeremonia baten bidez. [[Saxonia]]ko espedizio honen bitartez bere aita [[Pepin Laburra]]k hasitako bi proiektu militarren gailurrera ailegatu zen: [[Saxonia|Saxoniako]] eta [[Italia|Italiako]] konkista. Une hartan bertantxe, ''Annales Regii'' agirietan agertzen denez, Batzarrera bi buruzagi sarrazeno iritsi ziren: Ibn al-Arabi (Suleiman), Zaragozako ''[[walia]]'', eta [[Yusuf ibn Abd ar-Rahman al-Fihri|Yusufen]] semea, bere suhiaz lagundurik. Gertaera hau jazo eta handik hogei urtera, [[805]]ean idatzitako ''Annales Regii'' berriek zeozer gehiago gehitzen dute: ''«Leku (Paderborn) eta denbora berberean, erregearen aurrera Ibn al-Arabi deitzen zen [[Hispania]]ko sarrazenoa ailegatu zen, bere lagun ziren beste sarrazenoekin batera, sarrazenoen erregeak agindutako hiriekin batera euren buruak ere entregatuz».'' Beste iturri batzuek, ordea, waliaren boterearen inguruko beste irudi bat ematen dute. Aipatutako ''Annales'' berriak idatzi zeneko ia data berean, ''Anales Mettenses'' ere sortu zen, eta agiri horietan gehitzen denez, Suleiman ibn al-Arabi erregeak [[Bartzelona]] eta [[Girona]] hirietan agintzen zuen: ''«...Solinan quoque dux sarracenorum, qui Barchilonan Gerundamque civitatem regebat. Pippini se cum omnibus quae habebat dominationi sub ditit»''. Ondorioz, esan daiteke Ebroko haran osoan, hots, [[Antzinako Erroma|erromatarren]] [[Hispania Tarraconensis|Hispania Tarraconense]] probintzia zaharrean ez zutela bat egiten [[Abd ar Rahman I.a|Abderraman I.a]] Kordobako emir omeiatarraren hedakuntza asmoekin. ''Annales'' berri horiek beste datu interesgarri bat ematen dute: Carolus edo Karlomagno erregea hiri batzuk bereganatzeko asmoz etorri zen, zalantzarik gabe [[Abd ar Rahman I.a|Abderraman I.aren]] botere menperatzailetik at ihes egin nahi zuten musulman agintariek eskainitako hiriak. Nahiz eta iturri horiek antzinagokoa den beste batean oinarritu, benetako motibazioak zeintzuk ziren azaleratzea, eta horientzat egokiak izango ziren justifikazioen lantze prozesua nola garatu zen ikustea oso interesgarria da. Gertakaria bera, berezkoa ez duen duintasun batez estali zen. Saxo edo saxoi olerkariak Karlomagnoren arrazoi inperialistak ikustarazten dizkigu: {{esaera2|''Tunc sarracenus quidam perveneret illuc,</br>Nomine qui patrio dictus fuit Ibinalarbi.</br>Hic cum non paucis sociis ac civibus, ipsum</br>Qui comitabantur, fines regiones Hiberae</br>Linquentem, Carolo se dedidit, ac simul urbes</br>Rex Sarracenus quibus hunc praefecerat olim.</br>Hortatu Sarraceni cum se memorati</br>Hispanias urbes quasdam sibi subdere posse</br>Haud frustra speraret, eo sua maxima coepit</br>Agmina per celsos Wasconum ducere montes.''|Poeta Saxonis, Annalium de Gestis Karoli Magni Imperatoris, Bouquet, «Recueil...»</br>G. H. Pertz, M. G. H. S. I., Hannover, 1826, 234. orr.}} == Gudaroste karolingioaren boterea == Karlomagnok bi espediziotan banatu zuen bere armadatzarra: bi legio ziren, guztira 20.000 kide inguru. Legio nagusiak, Neustriako indarrez osatuak, Iruñerantz jo zuen Baskonian barrena Donejakueko bidea izango zeneko galtzada baliatuz, eta Garaziko bortuak igaro zituen. Bigarren espedizioa, berriz, Austrasia, Burgundia, Bavaria, Lonbardia, Proventza eta Septimaniako tropek osatzen zuten.<ref>{{Erreferentzia|izena=Xabier|abizena=Irujo|izenburua=778 : la Batalla de Errozabal. De la crónica al cantar.|argitaletxea=Ekin|data=2019|url=https://www.worldcat.org/oclc/1354199185|isbn=978-0-9967810-5-3|pmc=1354199185|sartze-data=2023-05-08}}</ref> {{UEU|Eginhardo-ren_Vita_Karoli_Magni|Eginhardo-ren Vita Karoli Magni|https://www.ueu.eus/argitaletxea/liburuak/euskal-herriko-erdi-aroaren-historiarako-dokumentu-idatzi-eta-grafikoen-iruzkin-ereduak|Euskal Herriko Erdi Aroaren Historiarako dokumentu idatzi eta grafikoen iruzkin-ereduak}} {{esaera2|Saxoien aurka etengabe, eta ia atsedenik gabe borrokatzen zen bitartean, mugako lekurik estrategikoenetan garnizioak kokatu ondoren, Hispaniara abiatu zen eskura zeuzkan indar guztiekin.| ''[[Vita Karoli Magni]]''.<ref name=RuizAgirre2006>{{Erreferentzia|izena=Amanda|abizena=Ruiz Fernández|izena2=Jaione|abizena2=Agirre García|izenburua=Euskal Herriko Erdi Aroaren historiarako dokumentu idatzi eta grafikoen iruzkin-ereduak|argitaletxea=Udako Euskal Unibertsitatea|data=2006|url=https://www.worldcat.org/oclc/433606337|isbn=8484380807}}</ref> Testu osoa irakurtzeko, [https://wikisource.org/wiki/Eginhardo-ren_Vita_Karoli_Magni Wikisourcen duzu eskuragarri]}}{{aipu|''His innumerabilibus legionibus tota Hispania contremuit.'' (Kontaezinezko legioen aurrean Hispania osoa ikaratu zen.)|(Ann. Mettenses prior.)}} {{aipu|''[...] congregans Karolus rex exercitum magnum, ingressus est in Spania.''|(Carolus erregea, gudaroste boteretsu bat batuta, Espainian barneratu zen.)|(An. Anian.)}} Karlomagnok bere erresumetako indar guztiak mugiarazi zituen, menperatu berri zituen [[lonbardo|lonbardiarr]]ak barne, [[Hunald Akitaniakoa|Hunaldo Akitakoakoak]] zapaldu zituen [[akitani]]arrak, eta baita oso jende fidagarria ez ziren [[bavariar]]rak ere. Gudarostea bi espediziotan banatu zen, honek bere erresumako bi muturretatik Zaragozara iristeko beta ematen zion. Frankoen gudarosteko borrokalari kopuruari buruz asko hausnartu da. [[XII. mendea|XII. mendeko]] «Erromesen Gida» ospetsuak dioenez, Orreagako guduan kristau eta musulmanen artean berrogei mila hildako inguru egonen ziren. ''[[Errolanen kantua]]'' delakoaren sineskeria historikoa oso ezaguna da, eta bertan, adibidez, [[euskaldun|euskaldunen]] ordez musulmanak aipatzen dira karolingioak erasotzen. Egile batzuek diotenez, kanpaina planetarako antolatzen zen berezko frankoen gudarosteak, beti gutxienez, 10.000 gerlari zituen. Beraz, "Erromes Gida"-ren arabera, gatazka honetan bi gudaroste lirateke: bata [[Frantzia]]ko miliziek osatutakoa eta bestea menperatutako atzerritar herrialdeek osatutakoa, alegia bavariarrak, akitaniarrak, [[septimania]]rrak, [[proventza]]rrak, [[Lombardiar|lonbardiarrak]] eta beste zenbaitzuk. Horregatik, aurrena Zaragoza aurrean elkartu eta ondoren Orreagatik igaro ziren bi gudarosteen zenbatekoa kalkulatzea zaila da. Edonola ere, Karlomagno, 36 urterekin, helduaroko une gozoenean zegoen, bere Inperioaren osaketa lanean erdiz erdi eta gudaroste oso boteretsu baten buruzagi nagusia zen. <!--- == Pirinioetako igarobidea == == Iruñearen hartzea == == Zaragozako setioa == == Frantziara itzultzeko erabakia == == Musulman lurraldetik irtetea eta Ibn al-Arabi erreskatatzea == == Ibn al-Arabi erreskatatzearen ondorioak == == Iruñea suntsitzea == == Orreagako gudua == == Guduaren garrantzia == == Aurkariak == ---> == Harrapakina == [[Iruñea]] suntsitu eta [[baskoi]]ei kalte ugari eta nabarmenak egin ondoren, [[Frankoak|Frankoen]] Gudarostea [[Frantzia]] aldera atzeratzen zihoan. Konponduezinezko kalte eta suntsiketak, bestalde objektu baliotsuak eta dirua lortzearren lapurretak ere egin ziren. Zaragoza eta Iruñean lortutako harrapakinak ere bazeramatzaten. [[Karlomagno]]k musulman [[wali]]ak behartu zituen berari dirutzak eta gatibuak ematera, eta xantaia egin zielako zantzuak daude: {{aipu|''[...] obsidione itaque cincta Caesaraugustana civitate, territi Sarraceni obsides dederunt, cum inmense pondere auri.''</br>(''Ann. Mettens. ad ann. 778'') (Zaragoza setiatuta, sarrazenoek, izuturik, gatibuak eta egundoko urre kopuruak eman zizkioten.)}} {{aipu|''Et cum reverterentur cum preda magna.''<br/>(''Ann. Anniani'').'' (Eta sekulako harrapakina zuela atzeratzen ari zela.)}} Ebro haraneko herrialdeek, [[baskoi]] nahiz [[musulman]]ek, beren poltsikoetatik gudaroste frankoaren okupazio eta mantenua nahiz Iruñeko gotorleku frankoaren gastuak ordaindu zituztela suposatu daiteke. == Erreskatea eta hildakoen gorpuen aberriratzea == [[Frantziako Liburutegi Nazionala|Parisko Liburutegi Nazionalean]] aurkitutako guduan hildako pertsonaietako baten epitafioa topatu ez balitz, gai honi buruz ezer ez litzateke jakingo. Adibidez, [[Eginhardo]] non lurperatu ezezaguna da, honen gorpua erreskatatu eta Frantziara aberriratua izan zen, bai gudua jazo zen egun berean, edota ondoren eginiko kudeaketen ondorioz. Denak Karlomagnok berak guduan esku hartu zuelako zantzua du, bere gudarosteko atzeguardiari esker abangoardia salbatzea lortu zuelarik. Garai hartan, bai eta hurrengo mendeetan ere, menperatuen gorpuen aberriratzea gauza sakratua zen. Ziurrenik hurrengo egunean Karlomagno porrotaren lekura itzuliko zen, betiere pertsonaia nabarmenen gorpuak erreskatatzeko xedez. Karlomagnoren agerpen horren lekukotasuna garaiko iturriek aipatutakoaz egiaztatu liteke: "ezin izan zuen baskoien aurkako mendekurik hartu ahal izan" hauek dagoeneko sakabanatuak baitzeuden. <!--- == Gudalekua == == Gertalekua == ---> == Valcarlos toponimoa == Euskal epopeiak edo usadioak [[toponimo]] hori [[hizkuntza erromantzeak|erromantzatuek]] ipini zutela oroitarazten digu. Tokiaren euskal izena [[Luzaide]] da. Atzerritar izena dagoeneko [[XII. mendea|XII. mendeko]] Rodrigo Ximénez de Rada artzapezpikuaren idatzi batean azaltzen zaigu: {{aipu|''Carolus [...] procedens per vallem quae Vallis Caroli dicitur, et planior invenitur, ne ascendentes impedidet asperitas Pyrenaei [...].'' (Karlos Handia [...] Karlosen Harana deritzon haranean zehar aurrera egin zuen, ordekatsuagoa baita, Pirinioetako laztasunak igoera eragotzi ez diezaien [...])}} ''Nota Emilianense'' oharreko ([[XI. mendea]]) ''Rozavalles'' izenak [[Orreaga]]ren aurreko aldean dagoen [[Auritz]] udalerriko ordeka aipatzen du, bere esanahia «Erroko ordeka» delarik, haran honetako zati baita. Orduan ez zen ''Rozavalles'' izena izango, [[euskara]]zko ''Errozabala'' baizik, inongo haranaren aipurik egin gabe. Beste modu batera balitz, [[latin]]ezko izena litzateke. <!--- == Karlosen gurutzea == ---> == Guduaren data == Dümmler historialariak Weflin-Trall ikertzaileak [[Paris]]ko [[Frantziako Liburutegi Nazionala|Liburutegi Nazionalean]] aurkitutako eskuizkribua ikertzean guduaren data ezarri zuen, eskuizkribu honetan [[Eginhardo]] edo Aggiardiren epitafioa agertzen da, Orreagako guduan hildako gerlarietako bat zena. [[Latin]]dar eskuizkribuak 4.841 zbk. darama. Bertan bere heriotzaren data ezartzen da: «''Qui obiit die XVIII Kalendas septembrias''» (abuztuaren 15arekin bat dator). [[Latin]]ez idatziriko Epitafioaren [[euskara]]zko itzulpena ondorengo hauek dira: {{aipu|Kide zurbilak ehortz-leku honetan sartuak dira, baina arima astro gorenetara doa. Sehaska leinargian jaioa, Frankoen odoletik agertua, laster, ohore guztietara zuzendua izan zen. Bizar arin eta argi batek bere purpura-koloreko masailak estaltzen zituen. Ai ene! Gaztetasun ederra hil zen. Bere aita Aggiardo deitzen zen eta erregearen gortean lehenbizikoa zen. Heriotza asegaitzak burdinaren bidez itzaletara herrestatu zuen, baina betiko argiak zeruko astroetara igoarazi zuen. Karlomagnok Hispaniako hondarrak zapaltzen zituen aldi berean, munduarentzat hil zen, baina betiko Jainkoarentzat bizi da. Italiarra negarrez da eta Frankoa atsekabetsu, Akitania eta Germania ere nahigabetuak daude. Baina zu, oi Bizente, ospeko martiria, berarengatik Jainko subiranoari erregutu diezaiozu. Ehortz-lekuan datza, baina ehortziriko haragian soilik, bide argitsua otzandu eta jainkotiar gortean bizi baita. Eta zuek kristauok, tenplu sakratuaren ateak zeharkatzen dituzuenok, bihotzez erregutu Jainko Aitaren Semeari. Denok esan; Oi Jainkoa, gupida izan, Aggiardo zure morroiaren bekatuak barka ditzazu, iraileko kalendetako hemezortzi egunean hil baitzen. Alaiki bakean atseden beza.}} <!---- == Euskal Herritik Auxerra itzultzea == == Nork parte hartu zuten Orreagan? == == Nork agintzen zuen Iruñean ? == == Orreagako guduaren esanahia == ---> == Historialariak == [[Euskaldun]] bat izan zen preseski, [[Rodrigo Semenez Arradakoa|Rodrigo Ximenitz Arradakoa]], Orreagako garaipena euskaldunentzat errebindikatu zuena. Rada [[Nafarroa|nafarra]], [[XII. mendea|XII. mendeko]] historialaria, errolandar kondairaren eferbeszentzia garaian bete-betean bizi izan zen. Dirudienez, Frai Turoldok hedatu eta ospetsu bilakatu zuen kondairak ez zuen [[Paris]]ko adituen zirkuluetako onespenik, han Radak ikasten baitzuen. Kondaira eta errolandar sineskeriaren iturrietan paraleloki oinarrituriko kontakizuna zegoen. Beste bi historialarik, bata [[euskalduna]], [[Arnaut Oihenart|Oihenart]], eta bestea [[Bearno|biarnotarra]], [[Pierre Marca]], biak ere [[XVII. mendea|XVII. mendekoak]], Eginhard eta Annales Regiiegia agirietako lekukotzak bere eginez egi historikoaren alde agertzen dira. Oihenartek benetako Orreagako gudua azaltzeko hiru orri idatzi zituen, 23.a, 24.a eta 25.a, ''Vita Karoli Magni'' idazlanaren egilearen testigantza hitzez hitz emanda. Eta berdin esan daiteke gure analista bikaina izan zen [[José Moret|Moreti]] buruz. Jada [[XIX. mendea]]n gudua olerki apokrifo baten gaia izan zen. Gure denboran Orreagako guduaren gaiari buruz [[Arturo Kanpion]] nafarra ikertzen jardun zen, eta handik askora, baita [[Joseba Lakarra|Lakarra]] eta [[Jose Maria Jimeno Jurio|Jimeno Jurio]] ikertzaileak ere. [[Eginhardo]] [[Karlomagno]]ren biografoak IX. mendean hurrengoa idatzi zuen ''[[Vita Karoli Magni]]'' lanean: {{UEU|Eginhardo-ren_Vita_Karoli_Magni|Eginhardo-ren Vita Karoli Magni|https://www.ueu.eus/argitaletxea/liburuak/euskal-herriko-erdi-aroaren-historiarako-dokumentu-idatzi-eta-grafikoen-iruzkin-ereduak|Euskal Herriko Erdi Aroaren Historiarako dokumentu idatzi eta grafikoen iruzkin-ereduak}} {{esaera2|Saxoien aurka etengabe, eta ia atsedenik gabe borrokatzen zen bitartean, mugako lekurik estrategikoenetan garnizioak kokatu ondoren, Hispaniara abiatu zen eskura zeuzkan indar guztiekin; eta, Pirinioak iragan eta gero, eta aurkitu zituen gotorleku eta gaztelu guztiak menperatu zituenean, gudarosteak oso-osorik eta ukitu gabe zeuzkala itzuli zen, salbuespen batekin: Auñamendien gailurrean bertan, itzulerako bidean jadanik, baskoien zitalkeria bere larrutan ezagutu behar izan baitzuen. Zeren eta, armada lasai-lasai zihoanean, ilara luzean, pasabidearen estutasunak eskatzen zuen bezala, baskoiak, mendiaren gailurrean zelatan zeudelarik —pasabideko beste inon baino itxiagoa baita han basoa, eta aproposa, beraz, lekua tranpak jartzeko— eta goitik beherantz etorriz, sakanerantz bultzatu zuten azken-azkenean zihoan bagajea eta baita aurrekoen babes modura erretagoardian zihoazen tropak ere. Eta behin batailan gurekin sartu zirenean, azkeneko gizona ere hil egin zuten, eta harrapakina lortu ondoren, gauaren iluna lagun, sakabanatu egin ziren bizkor-bizkor. Eginkizun honetan beren alde eduki zuten baskoiek ez bakarrik armamentuaren arintasuna, baita guztia gertatu zen lekuaren taxu berezia ere: Frankoei, aitzitik, kontra gertatu zitzaien —baskoiak baino askoz ere gutxiago eta ahulago izateraino— bai zeramaten armamentuaren astuntasunak, baita etsaiak baino beherago kokatuak egotea ere. Bataila honetan hil ziren Egiardo seneskala, Anselmo konde palatinoa eta Roldan, Bretainiako markako prefektua ere, beste askoren artean. Eta porrot honek ezin izan zuen berehala mendekatua izan, zeren eta etsaiak, erasoa burutu ondoren, halako moldez sakabanatu baitziren, ezen non bilatu eta aurkitu zitezkeen jakiteko aztarnarik ere ez zutela utzi.|''[[Vita Karoli Magni]]''.<ref name=RuizAgirre2006/> Testu osoa irakurtzeko [https://wikisource.org/wiki/Eginhardo-ren_Vita_Karoli_Magni Wikisourcen duzu eskuragarri]}} == Kondaira == Urteak pasa ahala, ahozko tradizioak bataila hau [[kristautasun|kristau]] eta [[musulman]]en arteko gatazka handia bihurtu zuen, euskaldunak 400.000 sarrazenok ordezkatu zituztelarik. ''[[Errolanen kantua]]'', guduari buruzko olerki epikoa, [[XI. mendea]]n idatzi zuen trobalari ezezagun batek. [[Orreaga]]ko haitzartearen inguruan, [[Errolan]] hil omen zen lekuan, hilarri bat dago. == Erakusketa-zentroa == [[Fitxategi:Luzaide - 778 Interpretazio Zentroa.jpg|alt=Luzaiden dagoen Orreagako batailaren interpretazio-zentroa|thumb|[[Luzaide]]n dagoen Orreagako batailaren interpretazio-zentroa]] [[Fitxategi:Orreaga_-_Errozabal_Gudua_-_Urteurrena_(2021)_8.jpg|thumb|Orreagako gudua oroitzeko ekitaldia (2021), abuztuaren 15ean]] Luzaideko Udalak, [[Aranzadi Zientzia Elkartea]]ren laguntzaz, guduari buruzko "“778. Orreagako gatazka, erakusketa zentroa eta informazio gunea" ireki zuen 2019. urtean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Aranzadi {{!}} Zientzia Elkartea · Society of Sciences · Sociedad de Ciencias · Societé de Sciences » 778. Orreagako Guda Erakusketa Zentroa bisitatzeko ate irekiak antolatu ditu Luzaideko Udalak apirilean zehar|hizkuntza=es|url=http://www.aranzadi.eus/etnografia/jornadas-de-puertas-abiertas-en-abril-para-estrenar-el-nuevo-centro-expositivo-%e2%80%9c778-batalla-de-roncesvalles%e2%80%9d-de-luzaidevalcarlos?lang=eu|sartze-data=2020-05-01}}</ref> Erakusketa zentro honetan hiru gai bildu dira, atal banatan: Sukaldeari buruzko material etnografikoa, Luzaideko Bolant dantzen inguruko erakusketa eta Orreagako gatazka bera.<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2019|izenburua=Zer da Erakusketa Zentroa?|argitaletxea=Luzaideko Udala|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://luzaide-valcarlos.net/eu/centro-expositivo-2/zer-da-erakusketa-zentroa/|aldizkaria=Luzaideko udal webgunea.|sartze-data=2020-05-01}}</ref> == Lanak == [[Fitxategi:Gustave Doré - Roland à Roncevaux.jpg|thumb|305px|[[Gustave Doré]]ren ''Roland à Roncevaux'' margolana. Orreagako guduaren idealizazioa.]] * XI. mende bukaeran frantsesezko literaturako lan nagusia den [[Errolanen kantua]] poema epikoa idatzi zen. * XIII. mende hasieran [[Orreagako kantua]] poema epikoa idatzi zen. Ez dago Errolanen kantuan oinarrituta. [[Nafar erromantze]]aren ezaugarriak dituen Erdi Aroko gaztelaniaz idatzita dago. * 1834an [[François Eugène Garai de Monglave|M. Garay de Monglave]] baionarrak [[Altabizkarko kantua]] argitaratu zuen, Orreagako gudua euskaldunen ikuspegitik kontatuz. * 1877ko abenduan [[Arturo Kanpion|Arturo Campionek]] euskaraz argitaratutako lehen lana Orreaga balada izan zen. * 1978. urtean ''[[:fr:La_Chanson_de_Roland_(film)|La Chanson de Roland]] filma estreinatu zen Frank Cassentik zuzendua.'' * 1981ean [[Benito Lertxundi]]k ''[[Altabizkar/Itzaltzuko bardoari]]'' disko bikoitzean M. Garay de Monglaveren ''[[Altabizkarko kantua]]'' kantatu zuen. == Orreagako gudua zinean eta telebistan == Frank Cassenti frantses zinegileak ''La Chanson de Roland'', filmatu zuen 1978 an, epopeian modu librean inspiratuta. Istorio horretan erromesek eta komikoek epopeia errezitatzen dute hainbat ikusleren aurrean, [[Donejakue bidea]]n.<ref>«[[La Chanson de Roland]]» <small>[artxiboa]</small>, inallocine.fr, 2019 <small>(ikusia le 21 octobre 2019)</small>.ko maiatzaren 5ean)</ref>. 2011n [[Olivier van der Zee]] ''[[778 - La Chanson de Roland]]'' dokumentala egin zuen, hainbat ikerlariei elkarrizketak eginez. == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Bibliografia == * Gurrutxaga, Luis eta Rekalde, Angel, 212. ''Orreaga 778-824: La chanson de Roland''. [Bideoa] . Iruña: Nabarralde. 31 min. * Irujo Ametzaga, Xabier, 2018. ''La batalla de Errozabal en su contexto histórico'' (1goa, Ser. Biblioteca de cultura vasca, 81). Ekin. == Ikus, gainera == * ''[[Errolanen kantua]]'' * [[Orreagako gudua (824)]] == Kanpo estekak == * Aldudarrak bideo / Kanaldude, (2012-05-04) [https://kanaldude.eus/bideoak/2596-orreagako-gatazka-778-urtean-dokumentalaren-aintzin-gustua "Orreagako gatazka 778. urtean" dokumentalaren aintzin gustua] * Aurkenerena, Joseba, (2020). "[https://www.kazeta.eus/eu/info_kz/20200801/orreagako-gudua-baskoien-garaipen-handia Orreagako gudua, baskoien garaipen handia]". ''Kazeta.eus''. ''[kusia: 2020-10-04]'' * Biscaine Napartarra (2008) [http://www.youtube.com/watch?v=a06PxF0a3mo Entzun: Orreagako gudua, Altabizkarko kantua. Youtube] * {{fr}} ''Des Racines et des Ailes''. zati bat. France 3. (2015-11-18). [https://www.youtube.com/watch?v=QXBIUSNpHtM Roncevaux, la légende de Roland] * {{es}} [[Jose Mari Espartza|Espartza, Jose Mari]], 2018. [https://www.txalaparta.eus/eu/berriak/la-batalla-de-orreaga-guia-contra-la-desmemoria-jose-mari-esparza La Batalla de Orreaga • Guía contra la desmemoria]. In: Txalaparta.eus, 2018.08.15 * {{es}} Estornés Lasa, Bernardo: [http://www.euskomedia.org/aunamendi/21720/110525?idi=es#110525 «Batalla de Roncesvalles»], ''Auñamendi Eusko Entziklopedia''. Berardo Estornés funtsa. * {{fr}} Gallia - Notre histoire de France, 2018. [https://www.youtube.com/watch?v=cnotLNFBnZk La bataille de Roncevaux - de l'histoire à la légende (La chanson de Roland)] . Gallia - notre histoire de France. * {{es}} Irujo, Xabier (2018-07-24) "[https://www.youtube.com/watch?v=hlXRjaYFiSs 778. La batalla de Errozabal en su contexto histórico, X. Irujo]" ''KMK Zuzenean'' ''[kusia: 2020-05-01]'' * {{En}} Irujo, Xabier 778: ''[https://library.unr.edu/places/knowledge-center/basque-library/projects/battle-of-rencesvals The Battle of Rencesvals. From Historical Chronicles to the Epic Song]''. University of Nevada, Reno. * Tubia, Iker, (2018). [https://www.berria.eus/paperekoa/1928/030/001/2018-09-08/batailaren-erro-zabalak.htm Batailaren erro zabalak]. ''Berria''. 2018-09-08 * {{es}} Saldise Alda, Iñigo, (2009). [https://nabarralde.eus/orreaga-778/ Orreaga 778]. In: nabarralde, 2009-08-19 * {{es}} Van Deer Zee, Olivier, (2011). 778 - La Chanson de Roland. Trailerra ikusgai hemen: Basque Doc. [https://www.youtube.com/watch?v=OI_kG7k2EpA 778 La Chanson de Roland cast Trailer.] In: ''Youtube [online bideoa]. 2017ko martxoaren 3an argitaratuta. [kusia: 2020-05-01]'' {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Orreagako gudua]] [[Kategoria:Azken defentsak]] 3fppa3s58aoyb3zak6v66j86w38jtnu 0 39728 9998576 9781346 2024-12-13T14:25:15Z Eliatxo 96586 /* Kanpo estekak */ 9998576 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Pearl Sydenstricker Buck''' (Hillsboro, [[Mendebaldeko Virginia]], [[1892]]ko [[ekainaren 26]]- Danby, [[Vermont]], [[1973]]ko [[martxoaren 6]]) [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetako]] idazlea izan zen. [[1938]]an bilakatu zen herrialde hartako lehendabiziko emakume [[Literaturako Nobel Saria]] irabazten. ''The Good Earth'' ("Lur ona") bere libururik ezagunena da.<ref>[https://www.navarra.es/NR/rdonlyres/6B5CA426-429B-4D90-B8A9-6C27F9BA8D0D/139121/Programaeuskera.pdf EMAKUME SORTZAILEAK. EMAKUME IDAZLEEN NAZIOARTEKO TOPAKETA.] Nafarroako Gobernua. 2024ko maiatzaren 1ean ikusia.</ref> == Biografia == Txinan bizi izan zen misiolari baten alaba zen, eta herri hura izan zuen gaitzat bere eleberri gehienetan.{{lur erref}} Haurtzaroa [[Txinako Herri Errepublika|Txinan]] igaro zuenez, [[ingeles]]a bigarren hizkuntz eduki zuen txikitan. Helduaroan mintzaira nagusia izan zuen, baita literatur produkzioan ere. <ref>{{Erreferentzia|izena=Pearl S|abizena=|izenburua=Buck, Pearl S|hizkuntza=eu|url=https://www.euskadi.eus/web01-a2lurhiz/es/contenidos/termino/_c01181/eu_b_4895/b4895.html|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2024-05-01}}</ref> Bere txinerazko izena '''Sai Zhenzhu''' ({{lang-zh|t=賽珍珠|p=Sài Zhēnzhū}}) izan zen. === Heziketa === Amaren eskutik jaso zuen oinarrizko hezkuntza eta Kung izeneko tutore batek irakatsi zizkion txinatar literaturaren klasikoak, [[Konfuzio]]<nowiki/>ren teoriak eta asiar herrialdearen historia. Era berean, haurtzainak eta familiako sukaldariak txinatar ohiturei buruzko ipuinak, istorioak eta pasadizoak kontatzen zizkioten. Miss Jewell 's Day School Shangaiko eskola amerikarrean sartu zenean, Pearl konturatzen hasi zen ordura arte presbiteriar misioan gurasoekin partekatu zuen mundua, seguru eta kezkarik gabea, ez zela existitzen zen bakarra, eta handik kanpo beste mundu oso desberdin batzuk zeudela. 1910ean, Amerikako Estatu Batuetara itzuli zen eta Virginiako unibertsitate batean Psikologia ikasteko matrikula egin zuen. Bere portaerak eta txinatar estiloko ile mozketak arreta deitzen zuen ikaskideen artean, eta horrek deseroso sentiarazi zuen. Bestalde, Sydenstricker-ek [[Prostituzio|prostitutei]] hezkuntzan laguntzeko boluntariotza batetik atera berritan zela, ez zuen giro elitista hartan ondo hartu. .<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Pearl S. Buck, la escritora estadounidense que se enamoró de China|hizkuntza=es|data=2022-06-26|url=https://historia.nationalgeographic.com.es/a/pearl-s-buck-escritora-estadounidense-que-se-enamoro-china_18100|aldizkaria=historia.nationalgeographic.com.es|sartze-data=2024-05-01}}</ref><ref name=":1">{{Erreferentzia|abizena=Hevia|izenburua=Pearl S. Buck, la Nobel olvidada|hizkuntza=es|data=2014-10-25|url=https://www.elperiodico.com/es/ocio-y-cultura/20141025/pearl-s-buck-nobel-olvidada-3633631|aldizkaria=www.elperiodico.com|sartze-data=2024-05-01}}</ref><blockquote>Bi mundu ezberdinen artean hazi nintzen, bata amerikarren ikuspegi estu eta garbiko munduari dagokio; bestea, berriz, txinatarren mundu zabal, zoriontsu, alai eta ez hain garbi bati. Bi munduak ez dira komunikatzen. Txinatarren kasuan, txineraz hitz egiten dut, haietako bat bezala jokatzen dut, haiek bezala jaten dut, eta beren pentsamenduak eta sentimenduak partekatzen ditut. Amerikarren munduan, konexio atea ixten dut. ''Pearl S. Buck'' <ref name=":0" /></blockquote> === Helduaroa === 1914an, unibertsitatean graduatu ondoren, Txinara itzuli behar izan zuen amaren gaixotasunagatik eta han ingeleseko eskolak ematen hasi zen hainbat eskolatan. 1917an, Pearlek bere lehen senarra ezagutu zuen, John Lossing Buck. Ezkondu ondoren, [[Suzhou]]<nowiki/>ra joan ziren, [[Ibai Urdina|Yangtze]] ibaiaren ondoan dagoen hiri batera, eta ia hiru urte eman zituzten han bizitzen. 1919.an, senar-emazteak [[Nanjing|Nanjin]]<nowiki/>era joan ziren bizitzera. 1920an, jaio zen bere alaba biologiko bakarra, Carol, gaixotasun mental larri batekin jaio zena. Urte hartan bertan, [[Umetoki|umetok]]<nowiki/>iko tumore bat antzeman zioten, eta haren erauzketak antzutasuna eragingo zion. 1921ean Buckek aurre egin behar izan zion amaren heriotzari eta handik gutxira aitarenari. 1922an hasi zen txinatar bizitzari buruzko artikuluak idazten Estatu Batuetako aldizkarietan. 1925ean, Estatu Batuetara joatea erabaki zuten, baina urte bereko udazkenean Txinara itzuli ziren. 1925 eta 1930 bitartean ingeles literatura irakatsi zuen Txinako unibertsitateetan. Denbora horretan, Ameriketako Estatu Batuetan hasi zen berriro ikasten, Cornelleko Unibertsitatean, eta maisutza lortu zuen 1926an. 1927an, familia osoa harrapatuta geratu zen [[Chiang Kai-shek]]<nowiki/>en tropa nazionalisten eta indar komunisten artean sortu zen liskarraren erdian. Amerikako Estatu Batuetako enbaxadaren laguntzarekin, [[Shanghai|Shangai]]<nowiki/>ra joan ziren, eta handik [[Japonia]]<nowiki/>ra, berriro ere Amerikako Estatu Batuetara itzultzeko.<ref name=":0" /><ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Pearl S. Buck {{!}} Pulitzer Prize Winner, Nobel Laureate & Novelist {{!}} Britannica|hizkuntza=en|url=https://www.britannica.com/biography/Pearl-S-Buck|aldizkaria=www.britannica.com|sartze-data=2024-05-01}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Al rescate del premio Nobel de Literatura 1938: Pearl S. Buck (1892-1973)|hizkuntza=es-ES|url=https://www.lacapitalmdp.com/al-rescate-del-premio-nobel-de-literatura-1938-pearl-s-buck-1892-1973/|aldizkaria=Diario La Capital de Mar del Plata|sartze-data=2024-05-01}}</ref> === AEBn idazle gisako arrakasta === 1930ean argitaratu zuen bere lehen eleberria. 1935ean dibortziatu eta berriro ezkondu zen Richard Walshekin. Sei seme-alaba adoptatu zituzten. Urte horietan hasi zen bere lanengatiko errekonozimendua jasotzen: [[Pulitzer Saria|Pullitzer]] (1931) eta [[Nobel Sariak|Nobel]] Sariak (1938), besteak beste. <ref name=":0" /> <blockquote>Ez zaizkit gustatzen txinatarrak modu bitxi eta barregarrian deskribatzen dituzten lanak. Nire desiorik handiena da ene lanetan nazio horren benetako izaera erakustea. ''Pearl S. Buck''<ref name=":0" /></blockquote> === Ekintzaile politiko eta soziala === Txinatarrei buruz sutsuki idazten jarraitu bazuen ere, erregimen komunistarekin kritiko agertu zen Buck AEBra itzuli geroztik. Horrek Txinara joateko aukerak oztopatu zizkion gerora. <ref>{{Erreferentzia|izena=Smithsonian|abizena=Institution|izenburua=Pearl S. Buck|hizkuntza=en|url=https://www.si.edu/object/pearl-s-buck%3Anpg_NPG.87.168|aldizkaria=Smithsonian Institution|sartze-data=2024-05-01}}</ref> 1937an, Japoniak zibilenganako sarraski odoltsu bat eragin zuen [[Nankingo sarraskia|Nankin]] hirian, eta berria jakin bezain laster, Buckek artikulu bat argitaratu zuen Japoniako armadaren gehiegikeriak gaitzesteko. 1940an, [[Bigarren Mundu Gerra|bigarren mundu gerra]]<nowiki/>n, txinatar biztanleei bidaltzeko laguntza ekonomiko eta medikoa biltzen ibili zen, eta laguntza-elkarte bat eratzeko deia egin zuen. Buck bizitza osoan zehar emakumeen eta eskubide zibilen aldeko aktibista nekaezina izan zen. 1949an, ''Welcome House'' sortu zuen, Asiako eta beste arraza batzuetako haurrak onartzen zituen lehen adopzio-agentzia, eta, urte batzuk geroago, 1964an, ''Pearl S. Buck Fundazioa'' sortu zuen, adopziorako hautagai ez ziren asiar-estatubatuar haurrei arreta eskaintzen ziena eta Asiako herrialdeetako milaka umeri ere laguntza eskaintzen ziena. <ref name=":0" /> === Azken urteak === [[Gerra Hotza]]<nowiki/>ren erdian, eta urte askotan Txinara bidaiatu ezinik egon ondoren, Buckek telegrama bat bidali zion [[Txinako Alderdi Komunista|Txinako Alderdi Komunistari]] herrialdea bisitatzen utz ziezaioten, baina ukatu egin zioten baimena. 1972ko otsailean, Txinaren eta Estatu Batuen arteko harremanek hobera egin zutela zirudien, [[Richard Nixon]] presidente estatubatuarrari eskatu zion Asiako herrialdera egingo zuen hurrengo bisita ofizialean lagun ziezaion. Nixonek Txinara egingo zuen hurrengo bidaia ofiziala iragarri zuenean, arazoak saihesteko, [[Kanada]]<nowiki/>ko enbaxada txinatarrera joan zen sartzeko bisa bat eskatzera eta eskaera atzera bota zioten. Txinara azken aldiz itzultzeko ametsa bete gabe hil zen biriketako minbizi batek jota1973ko martxoaren 6an, 81 urte zituela. <ref name=":0" /> === Azken idazlanaren aurkikuntza === 2012ko abenduan, Buck hil aurretik osatutako eskuizkribu aurkitu zuten Texasko biltegi batean eta 2013. urtean argitaratu zen.<ref name=":2" /><ref name=":1" /> == Bibliografia == === Ez fikziozkoak === *''Is There a Case for Foreign Missions?'' (New York: John Day, 1932) *''The Chinese Novel: Nobel Lecture Delivered before the Swedish Academy at Stockholm'', December 12, 1938 (New York: John Day, 1939) * ''Of Men and Women'' (New York: John Day, 1941) * ''American Unity and Asia'' (New York: John Day, 1942). Erresuma Batuan plazaratutako bertsioa: ''Asia and Democracy'', London: Macmillan, 1943) * ''What America Means to Me'' (New York: John Day, 1943) * ''Talk about Russia (with Masha Scott)'' (New York: John Day, 1945) * ''Tell the People: Talks with [[James Yen]] about the Mass Education Movement'' (New York: John Day, 1945) * ''How It Happens: Talk about the German People, 1914–1933'', Erna von Pustaurekin batera (New York: John Day, 1947) * ''American Argument'' [[Eslanda Goode Robeson]]ekin batera (New York: John Day, 1949) * ''The Child Who Never Grew'' (New York: John Day, 1950) * ''The Man Who Changed China: The Story of Sun Yat-sen'' (New York: John Day, 1953) * ''Friend to Friend: A Candid Exchange between Pearl S. Buck and [[Carlos P. Romulo]]'' (New York: John Day, 1958)[https://historia.nationalgeographic.com.es/a/pearl-s-buck-escritora-estadounidense-que-se-enamoro-china_18100 «Pearl S. Buck, la escritora estadounidense que se enamoró de China»] * ''For Spacious Skies'' (1966) * ''The People of Japan'' (1966) * ''To My Daughters, with Love'' (New York: John Day, 1967) * ''The Kennedy Women'' (1970) * ''China as I See It'' (1970) * ''The Story Bible'' (1971) * ''Pearl S. Buck's Oriental Cookbook'' (1972) * ''Words of Love'' (1974) === Eleberriak === * ''East Wind:West Wind'' ([[1930]]) * ''The Good Earth'' ([[1931]]). Wang familiaren trilogiaren I. liburua. * ''The Young Revolutionist'' ([[1931]]) * ''Sons'' ([[1932]]). Wang familiaren trilogiaren II. liburua. * ''The First Wife'' (1933) * ''The Mother'' ([[1934]]) * ''A House Divided'' ([[1935]]). Wang familiaren trilogiaren III. liburua. * ''Fighting Angel'' (1936) * ''This Proud Heart'' ([[1938]]) * ''The Patriot'' ([[1939]]) * ''Other Gods'' (1940) * ''The Promise'' (1943) * ''Dragon Seed'' ([[1944]]) * ''Portrait of a Marriage'' (1945) * ''Pavilion of Women'' ([[1946]]) * ''Peony'' ([[1948]]) * ''Kinfolk'' (1949) * ''The Child Who Never Grew'' (1950) * ''One bright day'' (1950) * ''Men of God'' (1951) * ''The Hidden Flower'' (1952) * ''Bright Procession'', 1952) * ''Come, My Beloved'' ([[1953]]) * ''My Several Worlds: A Personal Record'' (1954) * ''Imperial Woman'' ([[1956]]) * ''Letter from Peking'' (1957) * ''A Bridge for Passing'' (1962) * ''The Living Reed'' ([[1963]]) * ''Bambú'' (The Living Reed, 1963) * ''Fourteen Stories'' (1963) * ''Death in the Castle'' (1964) * ''The New Year'' (1968) * ''The Three Daughters of Madame Liang'' ([[1969]]) * ''Mandala: A Novel of India'' (New York: John Day, 1970) * ''The Goddess Abides'' (1972) === Biografiak === * ''The Exile'' ([[1936]]) * ''Fighting Angel'' (1936) === Autobiografiak === * ''My Several Worlds'' ([[1954]]) * ''A Bridge For Passing'' ([[1962]]) == Zinemaratutako lanak == [[Fitxategi:Bona-tero.jpg|thumb|250px|''[[The Good Earth]]'' eleberria.]] [[1937]]an, ''[[The Good Earth]]'' eleberriaren bertsioa zinemaratu zen. Filmak [[Zinemako Arte eta Zientzien Akademia]]ren bi sari eskuratu zituen: aktore emakume onena eta argazkilaritzarena. [[1944]]an ''[[Dragon Seed]]'' moldatu zen, [[Katharine Hepburn]] protagonista gisa baina ez zuen arrakasta handirik izan. [[2001]]ean [[Yim Ho]] zuzendariak ''[[Pavilion of Women]]'' eleberria zinemara eraman zuen ere bai; protagonisten paperak [[Yan Luo]] eta [[Willem Dafoe]] aktoreek egin zuten. Beste filmak ere egin dira haren lanetan oinarrituta baina ez dute horrelako arrakasta berezirik izan.<ref>https://www.imdb.com/name/nm0118406/?ref_=fn_al_nm_1</ref> == Sariak eta errekonozimenduak == * 1931en Pullitzer Saria, sari hori lortu zuen lehen emakume iparramerikarra eta Txinari buruz idatzita mendebaldeko lehena saria jasotzen. <ref name=":3">{{Erreferentzia|izena=Maria Sol Antolin|abizena=Herrero|izenburua=Pearl S. Buck, premio Nobel de Literatura {{!}} DF Diario Feminista|hizkuntza=es|data=2022-06-04|url=https://eldiariofeminista.info/2022/06/04/pearl-s-buck-premio-nobel-de-literatura/|sartze-data=2024-05-01}}</ref> * 1938an Nobel Saria. <ref name=":3" /> == Irudi galeria == <gallery> Fitxategi:Pearl Buck (Nobel).jpg|alt= Fitxategi:Pearl S. Buck by Clara Sipprell, c. 1950, gelatin silver print, from the National Portrait Gallery - NPG-NPG 82 181.jpg|alt= Fitxategi:Pearl Buck and Swedish King.gif|alt= Fitxategi:Smithsonian - NPG - Pearl S. Buck - NPG.87.168.jpg|alt= Fitxategi:Pearl Buck 1972.jpg|alt= Fitxategi:Statue of Pearl S. Buck.jpg|alt= Fitxategi:Former Residence of Pearl S. Buck in Zhenjiang.jpg|alt= Fitxategi:Pearl s buck house nju entrance.jpg|alt= </gallery> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Ikus, gainera == * [[Ingelesezko literatura]]. * [[Amerikako literatura|Literatura amerikarra]] == Kanpo estekak == * {{en}}:[https://pearlsbuck.org Pearl S. Buck International erakundearen webgune ofiziala.] * {{en}}:[https://www.imdb.com/name/nm0118406/?ref_=fn_al_nm_1 Pearl S. Buck IMDb webgunean.] * [https://www.gettyimages.es/fotos/pearl-buck Pearl S. Bucken irudiak] (Gettyimages) * [https://www.ersilias.com/discurso-de-pearl-s-buck-al-recoger-el-premio-nobel-de-literatura-de-1938/ Discurso de Pearl S. Buck al recoger el Premio Nobel de Literatura de 1938] {{bizialdia|1892ko|1973ko|Buck, Pearl S.}} {{Literaturako Nobel Saridunak}} [[Kategoria:Mendebaldeko Virginiarrak]] [[Kategoria:Ingelesezko idazleak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako eleberrigileak]] [[Kategoria:Emakume misiolariak]] [[Kategoria:Literaturako Nobel Saridunak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako saiakeragileak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako giza eskubideen aldeko ekintzaileak]] [[Kategoria:Minbiziak hildakoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako antikomunistak]] [[Kategoria:XX. mendeko emakume idazleak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako autobiografoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako itzultzaileak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako kazetariak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako zinema gidoilariak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako aktibistak]] [[Kategoria:Emakume eleberrigileak]] [[Kategoria:Birikako minbiziaren ondorioz hildakoak]] 9cmaqdx8q9wrtnnidgnubkn4m5c5bj0 0 40895 9998754 9893674 2024-12-13T15:58:13Z InternetArchiveBot 119347 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 9998754 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Census Bureau Welsh Ancestry in the United States.gif|thumb|300px|Galestarrak Ipar Amerikan, kolore hori eta gorriz dentsitate igoera.]] '''Galestarrak Ipar Amerikan''' [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetan]] daude hedaturik nagusiki, batik bat ipar-ekialde (''Northeast'') eta erdi-mendebaldean (''Midwest''), baina baita [[Kanada]]n ere. [[Euskal etxeak|Euskal etxeen]] moduan, elkarteetan biltzen dira diasporako kideak hainbat ekitaldi burutuz: [[gales (hizkuntza)|galeserazko]] klaseak, abesbatzak eta abar. Egun, 30 baino gehiago daude. == Elkarte orokorrak == * [http://www.madog.org/ Cymdeithas Madog] edo ''The Welsh Studies Institute in North America'': [[Gales (hizkuntza)|Galeserazko]] erakunde nagusia da [[Ipar Amerika]]n. Halaber, elkarte guztiak batzen ditu (''North American Welsh Societies''). * [http://www.naaclt.org/ NAACLT/North American Association for Celtic Language Teachers]. * [https://web.archive.org/web/20061230131425/http://spruce.flint.umich.edu/~ellisjs/naaswch.html NAASWCH/North American Association for the Study of Welsh Culture and History]. * [http://www.ninnau.com/ Ninnau]{{Apurtutako esteka|date=abendua 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}: Ipar Amerikako egunkari galesa (''North American Welsh Newspaper''). * [http://www.nawr.com/corcymry/ North American Welsh Choir/Côr Cymry Gogledd America ]. * [https://web.archive.org/web/20061214221940/http://www.cardiff.ac.uk/cymraeg/english/welshAmerican/welshAmerican.shtml The Cardiff Centre for Welsh American Studies]: Helburutzat "AEB, Kanada eta Patagoniako galestarren historia, literatura, hizkuntza eta kultura" dute. [[Cardiff]]eko unibertsitatea-k sustatutakoa da. Wegune elebiduna daukate. * [http://www.rootsweb.com/~vtwags/ Welsh-American Genealogical Society/Cymdeithas Olrhain Achau Cymry America]: Ikerketa genealogikoak egiten dituen elkartea. * [https://web.archive.org/web/20130610191422/http://madoc1170.com/ Madoc1170]: Madoc printzearen istorioa ikertzen dute, [[1170]]. urtean [[Amerika]]ra iritsi omen zena. == AEBetako elkarteak == === Ipar-ekialdean === * [http://www.wales-usa.org/ National Welsh American Foundation] ([[Pennsylvania]]). * [http://www.rootsweb.com/~nyunywh/upstatenywelsh/ New York Welsh] ([[New York]]): Webgune elebiduna daukate. * [http://www.saintdavidssociety.org/ St. David's Society of Utica] ([[New York (estatua)]]). * [http://www.timesunion.com/communities/welsh/ St. David's Welsh Society of the Capital District] ([[New York]]). * [http://www.forministry.com/USPAPCUSATFWPC/ The First Welsh Presbyterian Church of Wilkes-Barre] ([[Pennsylvania]]). * [https://web.archive.org/web/20061030181648/http://www.greenmtn.edu/learning/welsh.asp The Welsh Heritage Programme]: Green Mountain College izeneko unibertsitatean dago kokatuta ([[Vermont]]). Aberystwyth University-rekin batera ekitaldiak prestatzen ditu. * [http://www.welshwne.org/ The Welsh Society of Western New England]: [[Ingalaterra Berria|New Englandeko]] mendebaldearen elkartea da. * [http://www.rootsweb.com/~nyunywh/oneidawelsh/ Welsh in Oneida County] ([[New York (estatua)]]). * [https://web.archive.org/web/20061231121127/http://www.welsh-society-phila.org/ Welsh Society] ([[Filadelfia|Philadelphia]]). === Erdi-mendebaldean === * [http://www.ripon.edu/academics/faculty/nortonm/cambrian.html Cambrian Heritage Society of Madison]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} ([[Wisconsin]]). * [https://web.archive.org/web/20061112130647/http://www.wauknet.com/taliesin/ Early Welsh Settlement in Wales] ([[Wisconsin]]): Hau da Wales izeneko herriaren webgunea. Waukesha County-ko Genesee Township izeneko herrira iritsi ziren [[gales]]ak [[1840]]an. * St. David's Welsh Society of Michigan ([[Michigan]]). * [https://web.archive.org/web/20070310013325/http://www.mathiaslink.com/welsh/index.htm St. David's Welsh Society of Nebraska] ([[Nebraska]]). * [https://web.archive.org/web/20061231083827/http://www.welshkc.org/ The St. David's Welsh Society of Greater Kansas City] ([[Kansas City (Missouri)|Kansas City]]). * [https://web.archive.org/web/20020204093943/http://www.geocities.com/wsgcoh/ The Welsh Society of Greater Cincinnati] ([[Cincinnati]], [[Ohio]]). * [http://www.cas.ohiou.edu/pols/WalesInternship/ Wales Internship]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}: Elkartrukatze sistema ahalbidetzen du [[Ohio]]ko unibertsitate eta [[Swansea]]ko ikasleen artean. === Mendebaldean === * [https://web.archive.org/web/20061205060753/http://home.att.net/~coloradowelsh/ Colorado Welsh Society] ([[Colorado]]). * [https://web.archive.org/web/20061230202035/http://www.scn.org/welsh/ The Puget Sound Welsh Association] ([[Washington]]). * [https://web.archive.org/web/20171227005449/http://www.welshmormonhistory.org/ Welsh Mormon Immigration]: Galestarren emigrazioa [[Salt Lake City]]ra ([[Utah]]) aztertzen du, [[1840]]tik [[1870]]era gertatu zena. * [https://web.archive.org/web/20010606111635/http://www.geocities.com/lawelshchurch/ Welsh Presbyterian Church of Los Angeles] ([[Los Angeles]]). === Hegoaldean === * Knoxville Welsh Society ([[Tennessee]]). * [http://www.welshfred.com/ The Welsh Society of Fredericksburg] ([[Virginia]]): Fredericksburg Welsh Festival jaialdia antolatzen dute. === Orokorrean === * ''The Welsh and the American Civil War'': Webgune elebiduna [[Amerikako Gerra Zibil]]ean galestarren esku hartzea aztertzen duena. [[Gales (hizkuntza)|Galeserazko]] [[S4C]] telebistaren ''"Cymry Rhyfel Cartref America''" saioarekin lotuta dago. == Kanadako elkarteak == * [https://web.archive.org/web/20061231072424/http://www.stdavidsociety.montreal.qc.ca/ Montréal St David's Welsh Society] ([[Montreal]]). * [http://www.isn.net/friartuck/cymraeg.html Prince Edward Island Welsh Society]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} ([[Eduardo Printzearen Uhartea]]). * [http://pugetsoundwelsh.org/ Welsh Association of the Pacific North West] ([[Columbia Britainiarra|Britainiar Kolunbia]]). == Ikus, gainera == * [[Zelta nazioak|Nazio zeltak]] * [[Diaspora]] == Kanpo estekak == * {{en}} [http://en.wikipedia.org/wiki/Welsh_Canadian Galesak AEBetan (Wikipedia)] * {{en}} [http://en.wikipedia.org/wiki/Welsh_Canadian Galesak Kanadan (Wikipedia)] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Galestar diaspora]] [[Kategoria:Amerika Britainiarreko historia]] 129zy2auqne6xcguvfrjvbh7m8wpnpg 0 41526 9998566 9613717 2024-12-13T14:21:01Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998566 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} [[Fitxategi:Jens Voigt 2006.jpg|thumb|Jens Voigt]] [[Fitxategi:Jens Voigt 20060809 077.jpg|thumb|Jens Voigt]] '''Jens Voigt''' ([[Grevesmühlen]], [[Mecklenburg-Aurrepomerania]], [[1971]]ko [[irailaren 17]]a) [[alemania]]r txirrindulari ohia da, profesionala 1997tik 2014ra. == Biografia == [[1997]]a geroztik profesionala da. ''ZVVZ Giant'' taldean hasi zen [[1997]]an. [[1998]]an ''Gan'' taldera joan zen [[1998]] eta ondoren, [[1998]]tik [[2003]]ra ''Crédit Agricole''n korritu zuen. [[2004]]an ''Team CSC'' taldera joan zen. Profesional gisa, [[1997]]an lortu zuen bere lehenengo garaipena Saxonia Behereko Itzulian. == Palmaresa == '''1994''' * [[Bakearen Lasterketa]] '''1996''' * [[Saxoniako Itzulia]] * 3. [[Renania-Palatinatuko Itzulia]]n '''1997''' * 3. [[Bakearen Lasterketa]]n '''1998''' * [[1998ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzuli]]ko etapa bat * 2. [[Polymultipliée de l'Hautil]]<nowiki/>en '''1999''' * Breitling Karlsruhe Sari Nagusia ([[Chris Boardman]]<nowiki/>ekin) * Duo normand ([[Chris Boardman]]<nowiki/>ekin) * [[Nazioarteko Kriteriuma]] * [[Route du Sud]]<nowiki/>eko etapa bat * 3. [[Nazioen Sari Nagusia]]n * 3. [[Eddy Merckx Sari Nagusia]]n ([[Chris Boardman]]<nowiki/>ekin) * 9. [[Flèche Wallonne]]<nowiki/>n * 9. [[Erlojupeko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko erlojupeko txapelketa]]n '''2000''' * Cholet Sari Nagusia * [[Bavariako Itzulia]] '''2001''' * [[Nazioen Sari Nagusia]] * [[2001eko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko etapa bat * Poitou-Charenteseko Tourra * [[Nazioen Sari Nagusia]] * Duo normand ([[Jonathan Vaughters]]<nowiki/>ekin) * 2. [[Route du Sud]]<nowiki/>en eta etapa bat * 2. [[Poloniako Itzulia]]n * 2. [[Eddy Merckx Sari Nagusia]]n ([[Chris Boardman]]<nowiki/>ekin) '''2003''' * [[Paris-Bourges]] * Poitou-Charenteseko Tourra * 2. [[Nazioarteko Kriteriuma|Nazioarteko Kriterium]]ean '''2004''' * [[Bavariako Itzulia]] * [[Nazioarteko Kriteriuma]] * [[2004ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzuli]]ko etapa bat * 2. [[Eddy Merckx Sari Nagusia]]n ([[Bobby Julich]]<nowiki/>ekin) '''2005''' * [[Mediterraneoko Tourra]] eta bi etapa * [[2005eko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzuli]]ko etapa bat * 2. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]<nowiki/>n '''2006''' * [[2006ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko etapa bat * [[Alemaniako Itzulia]] eta hiru etapa '''2007''' * [[2007ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzuli]]ko etapa bat * [[Alemaniako Itzulia]] eta bi etapa * [[Nazioarteko Kriteriuma]] * 2. Drei-Länder-Tourrean * 2. [[Kaliforniako Tour]]rean * 3. [[Bavariako Itzulia]]n * 6. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an '''2008''' * [[Nazioarteko Kriteriuma]] * [[2008ko Italiako Giroa|Italiako Giro]]ko etapa bat * [[2008ko Poloniako Itzulia|Poloniako Itzulia]] eta bi etapa '''2009''' * [[Nazioarteko Kriteriuma]] eta etapa bat * 3. [[Alemaniako erlojupeko txirrindularitza txapelketa]]n * 6. [[Paris-Niza]]<nowiki/>n '''2010''' * Mallorcako Challenge * [[Kataluniako Volta]]ko etapa bat * 3. [[Alemaniako erlojupeko txirrindularitza txapelketa]]n * 4. [[2010eko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n * 5. [[Paris-Niza]]<nowiki/>n '''2012''' * Coloradoko Tourreko etapa bat === [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] === * [[1998ko Frantziako Tourra|1998]] : 83. sailkapen nagusian. * [[1999ko Frantziako Tourra|1999]] : 60. sailkapen nagusian. * [[2000ko Frantziako Tourra|2000]] : 60. sailkapen nagusian. * [[2001eko Frantziako Tourra|2001]] : 46. sailkapen nagusian eta etapa baten irabazle. * [[2002ko Frantziako Tourra|2002]] : 110. sailkapen nagusian. * [[2003ko Frantziako Tourra|2003]] : Bertan behera utzi zuen (11. etapan). * [[2004ko Frantziako Tourra|2004]] : 35. sailkapen nagusian. * [[2005eko Frantziako Tourra|2005]] : Bertan behera utzi zuen (11. etapan). * [[2006ko Frantziako Tourrra|2006]] : 53. sailkapen nagusian eta etapa baten irabazle. {{commons|Jens Voigt}} {{bizialdia|1971ko||Voigt, Jens}} [[Kategoria:Alemaniako txirrindulariak]] [[Kategoria:Italiako Giroko etapa irabazleak]] [[Kategoria:2008ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] [[Kategoria:2004ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] [[Kategoria:2000ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] d4kbuegkuvapgbbsvlg1gf0m0j2v6by 0 42276 9999029 9876350 2024-12-13T22:03:30Z Xabier Armendaritz 448 9999029 wikitext text/x-wiki {{Portu infotaula | izena =Pasaiako portua | irudia =Pasaia-Spain-Christoph-Abele-2004.jpg | zabalera =200px | oina =Portuaren barrualdea [[Trintxerpe]]tik ikusita. | herrialdea = {{bandera|Gipuzkoa}}<br>{{Bandera|Euskal Herria}} | hiria =[[Pasaia]] | koordenadak ={{coord|43|19|16.03|N|1|54|56.05|W|display=inline,title}} | irekia = | kudeatzailea = | jabea = | mota = Merkataritza | urazalera = 940.000 [[metro koadro|m2]] | lurazalera = 600.000 [[metro koadro|m2]] | azalera = | amarralekuak = | kaiak = | malekoiak = | langileak = | buruzagiizena = | buruzagia = | datuizena1 = | datu1 = | datuizena2 = | datu2 = | datuizena3 = | datu3 = | helduerak = | zamatona = 4 milioi ([[2005]]) | kontainerkopuru = | zamabalio = | bidaiariak = | diru-sarrera = | mozkin = | webgune = }} '''Pasaiako portua''' [[Pasaia]]ko ([[Gipuzkoa]]) badian hedatzen da, [[Oiartzun (ibaia)|Oiartzun ibaiaren]] bokalean, [[Pasaia]]ko udalerrian eta [[Oiartzualdea]] eskualdean. [[2005]]. urtean 4 milioi tona mugitu ziren portuan. Urtero izandako edukiontzi eta merkantzia trafikoaren zenbatekoari begiratuz gero, [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] portuetatik 3.a da, [[Bilboko portua|Bilbokoaren]] eta [[Baionako portua|Baionakoaren]] ondoren, eta [[espainiar]] estatuko portuetatik 16.a. == Portuaren ezaugarriak == Pasaiako portuak beste portuk ez dituen ezaugarri bereziak ditu. Sarrerako kanalak 10 metroko sakonera dauka itsasbehera denean. Sakonera hori, etengabe mantentzen da eta ez da beharrezkoa izaten ondoa dragatzea. Portuko kaiek 5.200 metroko luzera dute, euretatik 1.500 metro arrantzarako erabiltzen dira eta 3.250 metro jarduera komertzialetarako. Gainerako kaiak ontziak konpontzeko eta bestelako jardueretarako erabiltzen dira. Portuak 600.000 metro karratuko azalera dauka lehorrean eta 940.000 metro karratuko flotazio azalera. Herrerako auzoan, portuaren industriagunea kokatzen da. Pasai Donibanen dagoen portu zatian bien bitartean, ontziola bat dago. === Arrantza === [[1970eko hamarkada]] arte Pasaiako jarduera tradizionala izan zen. [[1960ko hamarkada]] eta [[1970eko hamarkada]]ren artean, [[bakailao]]a arrantzatzen zuten 280 ontzi zeuden Pasaiako portuan. Arrantzan milaka pertsona aritzen ziren orduan. Urteek aurrera egin ahala, arrantzaren gainbehera etorri da, eta gaur egun 300 bat pertsona baino ez dira arrantzan aritzen, gehien bat baxurako itsasontzietan. [[Fitxategi:Pasaiako portua, Euskal Herria.jpg|thumb|900px|erdian|Pasaiako portuaren aireko ikuspegia.]] === Pasaiako superportua edo kanpo portua === {{Sakontzeko|Pasaiako portuko kanpo ditxoa}} {{zaharkitua}} {{etorkizuna}} Ustez portua txiki geratu dela eta, Pasaiako Portu Agintaritzaren ekimenez eta [[Espainiako Sustapen Ministerioa]]ren eta [[Gipuzkoako Foru Aldundia]]ren laguntzaz portua handitu nahi dute. Horretarako, eta badia barruan tokirik geratzen ez dela argudiatuz, kanpoaldean portu berria eraikitzeko proiektua lantzen ari da. Proiektua ''Pasaiako portuko kanpo ditxoa'' (izen ofiziala), ''Pasaiako superportua'' eta ''Pasaiako kanpo portua'' izenez da ezaguna. Egitasmo horren bitartez, Jaizkibelgo itsaslabarrean kai berriak eraikiko lirateke, eta Pasaiako badia barruko kaiak beste jarduera ekonomikoetarako erabiliko lirateke. Besteak beste, kirol portuak, etxebizitza berriak, parkeak, dendaguneak eta bestelakoak eraikiko lirateke, gaur egun portuarenak diren lurretan. Halaber, tunel bat egingo litzateke Jaizkibel mendiaren pean, portura errepidez ailegatu ahal izateko. [[Fitxategi:ES2120014-Monte Ulia desde Pasai (Atardecer).jpg|thumb|300px|eskuinera|Ilunabarra eta oskorria [[Pasaiako badia]], [[Ulia]], [[Pasai San Pedro]] eta [[Trintxerpe]] barrutien gain eta [[Pasai Donibane]]ko kirol-portutik ikusita.]] Hainbat elkarte proiektu horren aurka azaldu da hasieratik,<ref>Jaizkibel Bizirik, Mutrikuko Natur Taldea, Arnasa eta Altza XXI, besteak beste: [https://web.archive.org/web/20110920055546/http://www.joxemizumalabe.org/biltegia/?p=74 joxemizumalabe.org] (2007-7-15)</ref> [[Jaizkibel]]go [[itsaslabar]]rak [[Batasunaren Garrantzizko Leku|BGL]] izendaturik eta [[Natura 2000]] sarearen barruan daudelako, superportua horrekin bateragarria ez delako, eta superportuak kalte handiak eragingo lituzkeelako bai mendian bertan, bai itsaspean. Talde horietako batzuek [[Jaizkibel Bizirik]] elkartea osatu zuten [[2003]]. urtean. Besteak beste, informazio gehiago eskatzen diete Administrazio publikoei; eta, proiektuak ingurumenari dakarkion kaltea eta eskatzen duen dirutza handia aintzat hartuta, erreferendum bidez erabaki dadila proiektua egingo den ala ez. [[Greenpeace]]ren esanetan, kanpo portua egiten baldin bada, portu espekulazioko beste kasu bat litzateke, hau da, gutxi batzuek irabazi handia egingo lukete, lurzorua bereganatuz eta hor eraikiz. Ekologista talde horrek dioenez, ez dago kanpo portuaren bideragarritasuna oinarritzen duen ekonomia arloko daturik, eta [[Espainiako Sustapen Ministerioa|Sustapen Ministerioak]] aukera bakarra baizik ez luke aintzat hartu behar: ''0'' aukera, hots, kanpo porturik ez eraikitzea eta oraingo portu eremua berrantolatzea.<ref>Greenpeace (2010): [http://www.greenpeace.org/raw/content/espana/reports/100713-23.pdf ''Destrucción a toda costa 2010, Euskadi'']{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}.</ref> == Galeria == {{Irudi zabala|Pasaiako portua.jpg|1000px|Pasaiako porturako sarrera, [[Pasai Donibane]]ko Arrokaundieta ingurutik ikusia, [[Jaizkibel]] mendian. Aurrean [[Ulia]] mendia ikusten da eta, horren beheko aldean, [[Pasai San Pedro]]ko ontziola zaharrak (jada utziak).}} <gallery mode="packed"> Fitxategi:Pasaiako portuaren sarrera.jpg Fitxategi:Basque harbour crane Pasaia Guipuscoa.jpg Fitxategi:Bocana puerto Pasajes - 3.jpg Fitxategi:Pasaiako bokana.JPG Fitxategi:Pasajes de San Juan -1.jpg Fitxategi:Bocana puerto Pasajes - 6.jpg Fitxategi:Tximinia cheminée chimenea chimney shaft stack.jpg Fitxategi:Pasaia-Spain-Christoph-Abele-2004.jpg Fitxategi:Donostialdea.jpg Fitxategi:Clara Campoamor SASEMAR.jpg </gallery> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Ikus, gainera == * [[Euskal Herriko portuak]] * [[Jaizkibia]] == Kanpo estekak == * {{eu}} [https://web.archive.org/web/20190403163336/http://www.puertopasajes.net/ Pasaiako Portuko Agintaritzaren web gunea] * {{eu}} [http://www.nodo50.org/jaizkibel/ Jaizkibel Bizirik] {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko portuak}} {{Gipuzkoako garraio aurkibidea}} [[Kategoria:Euskal Herriko portuak]] [[Kategoria:Euskal Herriko badiak]] [[Kategoria:Pasaiako garraioa]] [[Kategoria:Pasaiako eraikinak]] [[Kategoria:Pasaiako badia]] [[Kategoria:Gipuzkoako garraioa]] 1kf4qcm98j84ivsjzfa76jxsym9k5yv 0 43258 9999197 9544999 2024-12-14T08:43:22Z Joseba65 69297 /* Kirol lorpenak */ 9999197 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Koldo Gil Pérez''' ([[Burlata]], [[Nafarroa Garaia]], [[1978]]ko [[urtarrilaren 16]]a) txirrindulari ohia da. [[2001]] eta [[2008]] artean izan zen profesionala. Igotzaile gisa nabarmendu zen. == Bizitza == Koldo Gil [[Club Ciclista Villavés]]en hasi zen lasterketa egiten. Ondoren, [[Caja Rural]]ekin lasterketa egin zuen amateur kategorian eta [[Segoviako Itzulia]] irabazi zuen. [[2000]]. urtean Banestoren talde amateurrak fitxatu zuen eta [[2001]]ean iBanesto.com talde profesionalerako hartu zuten. [[2003]]an Liberty Seguros taldeak fitxatu zuen, baina [[2005]]ean Saunier Duval-Prodir taldera joan zen. Lasterketan lortu zuen garaipenik garrantzitsuena [[2005]]eko [[Italiako Giroa|Italiako Giroko]] 7. etapa izan zen. Etapa garaipena ez ezik, Mendiko maillot berdea lortu zuen ere. Halere, ezin izan zuen maillota defendatu eta urte horretako Giroa utzi behar izan zuen [[tendinitis]] baten erruz. Hurrengo urtean helduko zitzaion bere garaipenen zerrendako lorpenik handiena: [[Suitzako Itzulia]]. Lasterketan, sailkapen nagusiko bigarren amaitu zuen, [[Jan Ullrich]] alemaniarraren atzetik; baina Ullrichek [[dopin]]a egin zuela eta, garaipena kendu zioten, eta Koldo Gili eman. == Kirol lorpenak == {| | valign="top" width="50%" | '''2000''' * [[Bidasoko Itzulia]] * [[San Roman Saria]] * [[2000ko Nafarroako Itzulia|Nafarroako Itzuli]]ko etapa 1 '''2002''' * [[Errioxako Itzulia]]: etapa 1 '''2003''' * 3. [[Kataluniako Volta]]n * 3. [[Laudioko Sari Nagusia]]n '''2004''' * [[Gaztela eta Leongo Itzulia]] * 9. [[2004ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulia]]n '''2005''' * [[Murtziako Itzulia]] * [[2005eko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]: etapa 1 * 5. [[Setmana Catalana]]<nowiki/>n * 6. [[Suitzako Itzulia]]n | valign="top" width="50%" | '''2006''' * [[Euskal Bizikleta]], eta 2 etapa * [[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px]] [[Suitzako Itzulia]]: sailkapen nagusia ([[Jan Ullrich]] garaileak dopina egin zuelako) eta etapa 1 * 3. [[Laudioko Sari Nagusia]]n * 8. [[La Flèche Wallonne]]<nowiki/>n '''2007''' * [[Narancoko Igoera]] * [[Asturiasko Itzulia]] * 2. [[Gaztela eta Leongo Itzulia]]n * 10. [[2007ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulia]]n '''2008''' * [[Joaquim Agostinho Garaikurra]]: etapa 1 * 2. [[Narancoko Igoera]]n |} == Taldeak == * Banesto (amateurretan) ([[2000]]) * iBanesto.com ([[2001]]-[[2002]]) * ONCE-Eroski ([[2003]]) * Liberty Seguros ([[2004]]-[[2005]]) ** Liberty Seguros [[2004]] ** Liberty Seguros-Würth ([[2005]]) * [[Saunier Duval-Prodir]] ([[2006]]-[[2007]]) * [[Liberty Seguros Continental]] ([[2008]]) == Kanpo estekak == {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1978ko||Gil, Koldo}} [[Kategoria:Nafarroa Garaiko txirrindulariak]] [[Kategoria:Burlatarrak]] o9bld51muiznx147c67uow0ua8ydwh9 9999198 9999197 2024-12-14T08:44:06Z Joseba65 69297 /* Kirol lorpenak */ 9999198 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Koldo Gil Pérez''' ([[Burlata]], [[Nafarroa Garaia]], [[1978]]ko [[urtarrilaren 16]]a) txirrindulari ohia da. [[2001]] eta [[2008]] artean izan zen profesionala. Igotzaile gisa nabarmendu zen. == Bizitza == Koldo Gil [[Club Ciclista Villavés]]en hasi zen lasterketa egiten. Ondoren, [[Caja Rural]]ekin lasterketa egin zuen amateur kategorian eta [[Segoviako Itzulia]] irabazi zuen. [[2000]]. urtean Banestoren talde amateurrak fitxatu zuen eta [[2001]]ean iBanesto.com talde profesionalerako hartu zuten. [[2003]]an Liberty Seguros taldeak fitxatu zuen, baina [[2005]]ean Saunier Duval-Prodir taldera joan zen. Lasterketan lortu zuen garaipenik garrantzitsuena [[2005]]eko [[Italiako Giroa|Italiako Giroko]] 7. etapa izan zen. Etapa garaipena ez ezik, Mendiko maillot berdea lortu zuen ere. Halere, ezin izan zuen maillota defendatu eta urte horretako Giroa utzi behar izan zuen [[tendinitis]] baten erruz. Hurrengo urtean helduko zitzaion bere garaipenen zerrendako lorpenik handiena: [[Suitzako Itzulia]]. Lasterketan, sailkapen nagusiko bigarren amaitu zuen, [[Jan Ullrich]] alemaniarraren atzetik; baina Ullrichek [[dopin]]a egin zuela eta, garaipena kendu zioten, eta Koldo Gili eman. == Kirol lorpenak == {| | valign="top" width="50%" | '''2000''' * [[Bidasoko Itzulia]] * [[San Roman Saria]] * [[2000ko Nafarroako Itzulia|Nafarroako Itzuli]]ko etapa 1 '''2002''' * [[Errioxako Itzulia]]: etapa 1 '''2003''' * 3. [[Kataluniako Volta]]n * 3. [[Laudioko Sari Nagusia]]n '''2004''' * [[Gaztela eta Leongo Itzulia]] * 6. [[Setmana Catalana]]<nowiki/>n * 9. [[2004ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulia]]n '''2005''' * [[Murtziako Itzulia]] * [[2005eko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]: etapa 1 * 5. [[Setmana Catalana]]<nowiki/>n * 6. [[Suitzako Itzulia]]n | valign="top" width="50%" | '''2006''' * [[Euskal Bizikleta]], eta 2 etapa * [[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px]] [[Suitzako Itzulia]]: sailkapen nagusia ([[Jan Ullrich]] garaileak dopina egin zuelako) eta etapa 1 * 3. [[Laudioko Sari Nagusia]]n * 8. [[La Flèche Wallonne]]<nowiki/>n '''2007''' * [[Narancoko Igoera]] * [[Asturiasko Itzulia]] * 2. [[Gaztela eta Leongo Itzulia]]n * 10. [[2007ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulia]]n '''2008''' * [[Joaquim Agostinho Garaikurra]]: etapa 1 * 2. [[Narancoko Igoera]]n |} == Taldeak == * Banesto (amateurretan) ([[2000]]) * iBanesto.com ([[2001]]-[[2002]]) * ONCE-Eroski ([[2003]]) * Liberty Seguros ([[2004]]-[[2005]]) ** Liberty Seguros [[2004]] ** Liberty Seguros-Würth ([[2005]]) * [[Saunier Duval-Prodir]] ([[2006]]-[[2007]]) * [[Liberty Seguros Continental]] ([[2008]]) == Kanpo estekak == {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1978ko||Gil, Koldo}} [[Kategoria:Nafarroa Garaiko txirrindulariak]] [[Kategoria:Burlatarrak]] hl1kvsi4gvwsh8bvxduxjbdwg2sueio 0 43637 9998431 9995947 2024-12-13T12:47:17Z Iñaki LL 2048 zuz 9998431 wikitext text/x-wiki '''Foru aldundia''', [[XIX. mendea|XIX. mende]] erdialdeaz geroztik, [[Araba]], [[Bizkaia]], [[Gipuzkoa]] eta [[Nafarroa]]ko aldundiek hartzen duten izena da, [[Lehen Karlistaldia|Lehen Gerra Karlistatik]] aurrera, une desberdinetan ezarritako [[foru]] gobernamenduen ondorioz. Nafarroako Foru Aldundiak, ordea, [[Nafarroako Gobernua]] izena hartu du [[1982]]az geroztik, aurreko foru lurraldea [[Nafarroa Garaia|Nafarroako Foru Erkidegoa]] bihurtuta. Egungo foru aldundien zuzeneko aurrekariak [[probintziako aldundi]]ak dira, 1877-1878an eratuak Araba, Bizkai eta Gipuzkoan. Nafarroako foru aldundiak, berriz, 1841eko [[Nafarroako Foruak Eraldatzeko Legea|Foruak Eraldatzeko Legean]] errotzen du bere lege zilegitasunaren iturria. 1982an, egungo foru aldundiak eta Nafarroako Gobernua birsortu ondoren, foru izaera eta berezitasunak eta eskumen gehigarriak dituzte, nagusiena ekonomia ituna izanik, alegia, [[Kupo (argipena)|kupoa]] eta zerga eskumenak. == Historia == [[Fitxategi:Vitoria - Diputación 01.jpg|thumb|Arabako Foru Aldundia]] [[Fitxategi:Vitoria - Diputacion Foral Alava18.JPG|thumb|upright|Mateo Moraza foruen defendatzaile sutsuaren omenezko oroitarria]] Egungo euskal foru aldundiek XVI. mendeaz geroztik ezarritako aldundi (edo diputazio) nagusietan dute aurrekaria, eta batzarrak ordezkatzen zituzten batzorde betearazleak ziren. Nafarroan, erresuma izaki, Erresumako Aldundia izena zuen. [[Lehen Karlistaldia|Lehen Gerra Karlistadaren]] ondoren, Nafarroak bilakaera desberdin bat izan zuen, [[Nafarroako Foruak Eraldatzeko Legea]]ren bitartez (1841), [[Nafarroako Erresumako Aldundia|Erresumako Aldundia]] bertan behera geratu baitzen eta, trukean, Nafarroak [[probintziako aldundi]]a eskuratu zuen (1836tik aurrera), Espainiako probintzietakoen oso antzekoa. Berezitasun handiena ekonomia ituna (hitzarmena) zuen. [[Hego Euskal Herri]]ko beste euskal lurraldeetan, berriz, aldundi nagusiek uko egin zioten bertan behera geratzeari eta eskumenak galtzeari. 1844tik aurrera, haien estatus berria (''neo-forala'') nolabait arautu zuten Espainia konstituzionalean, eta hala jarraitu zuten Bigarren Karlistaldi oste arte. Birmoldaketa horren ondorioz, udalek eskumen ugari galdu zituzten eta, trukean, aldundiek eskuratu, zerga-bilketaren arloan adibidez.<ref group="oh">Kontu egin behar da, halaber, 1848tik aurrera, Madril hasi zela udalerrietako alkateak izendatzen.</ref> 1877an, berriz, [[Canovas del Castillo]] espainiar lehen ministroak, Gerra Legearen pean eta tentsio giro handi baten erdian, aldundi nagusiak desegitea agindu zuen. Haien ordez, [[probintziako aldundi]]ak ezarri ziren, Espainiako gobernuak izendatutako organo administratiboak. Hala ere, ez ziren guztiz Espainiako probintziekin berdindu, [[Euskal Autonomia Erkidegoko Ekonomia Ituna|Hitzarmen Ekonomikoari]] esker. Espainiako beste aldundiekiko zuten jatorri eta izaera desberdintasuna dela eta, ''foru'' izendapena aldarrikatzen jarraitu zuten. Nafarroakoak 1867tik aurrera egin zuen hori, baita beste euskal aldundiek ere [[s:es:Ley_de_21_de_julio_de_1876|1876an foruak galdu eta geroago]]. Joera hori areagotu egin zen [[Gamazada|Gamazadaren]] ostean. 1937an, Errepublikaren kontra altxatako [https://es.wikisource.org/wiki/Decreto-Ley_de_23_de_junio_de_1937 Franco jeneralak bertan behera utzi zituen] Bizkaiko eta Gipuzkoako aldundiek artean zituzten berezitasunak, Nafarroan eta Araban ez bezala. 1981ean, aldundiok foru aldundi bihurtu ziren berriz, Hitzarmen Ekonomikoa berreskuratuz. Nafarroa gainerako Hego Euskal Herriko lurraldeen konponketa politiko-administratibotik kanpora geratu eta UCD, UPN eta PSOE (Nafarroan PSN bihurtuta) alderdiek diktadura garaiko 'foru' erregimenaren jarraipena bideratu zuten: 1982ko Hobekuntza (''Amejoramiento'' erdal deituraz ezagunagoa). [[Nafarroako Foru Aldundia]] Nafarroako Gobernua bilakatu zen. == Oharrak == <references group="oh" /> == Ikus, gainera == * [[Arabako Foru Aldundia]] * [[Bizkaiko Foru Aldundia]] * [[Gipuzkoako Foru Aldundia]] * [[Nafarroako Foru Aldundia]] (egun, [[Nafarroako Gobernua]]) == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Hego Euskal Herriko foruak]] szfq4sm2m9fdour78i4vjnfdtqa3dvu 9998437 9998431 2024-12-13T12:49:27Z Iñaki LL 2048 9998437 wikitext text/x-wiki '''Foru aldundia''', [[XIX. mendea|XIX. mende]] erdialdeaz geroztik, [[Araba]], [[Bizkaia]], [[Gipuzkoa]] eta [[Nafarroa]]ko aldundiek hartzen duten izena da, [[Lehen Karlistaldia|Lehen Gerra Karlistatik]] aurrera, une desberdinetan ezarritako [[foru]] gobernamenduen ondorioz. Nafarroako Foru Aldundiak, ordea, [[Nafarroako Gobernua]] izena hartu du [[1982]]az geroztik, aurreko foru lurraldea [[Nafarroa Garaia|Nafarroako Foru Erkidegoa]] bihurtuta. Egungo foru aldundien zuzeneko aurrekariak [[probintziako aldundi]]ak dira, 1877-1878an eratuak Araba, Bizkai eta Gipuzkoan. Nafarroako Foru Aldundiak, berriz, 1841eko [[Nafarroako Foruak Eraldatzeko Legea|Foruak Eraldatzeko Legean]] errotzen du bere lege zilegitasunaren iturria. 1982an, egungo foru aldundiak eta Nafarroako Gobernua birsortu ondoren, foru izaera eta eskumen bereziak dituzte, nagusiena izanik ekonomia ituna, alegia, [[Kupo (argipena)|kupoa]] eta zerga eskumenak. == Historia == [[Fitxategi:Vitoria - Diputación 01.jpg|thumb|Arabako Foru Aldundia]] [[Fitxategi:Vitoria - Diputacion Foral Alava18.JPG|thumb|upright|Mateo Moraza foruen defendatzaile sutsuaren omenezko oroitarria]] Egungo euskal foru aldundiek XVI. mendeaz geroztik ezarritako aldundi (edo diputazio) nagusietan dute aurrekaria, eta batzarrak ordezkatzen zituzten batzorde betearazleak ziren. Nafarroan, erresuma izaki, Erresumako Aldundia izena zuen. [[Lehen Karlistaldia|Lehen Gerra Karlistadaren]] ondoren, Nafarroak bilakaera desberdin bat izan zuen, [[Nafarroako Foruak Eraldatzeko Legea]]ren bitartez (1841), [[Nafarroako Erresumako Aldundia|Erresumako Aldundia]] bertan behera geratu baitzen eta, trukean, Nafarroak [[probintziako aldundi]]a eskuratu zuen (1836tik aurrera), Espainiako probintzietakoen oso antzekoa. Berezitasun handiena ekonomia ituna (hitzarmena) zuen. [[Hego Euskal Herri]]ko beste euskal lurraldeetan, berriz, aldundi nagusiek uko egin zioten bertan behera geratzeari eta eskumenak galtzeari. 1844tik aurrera, haien estatus berria (''neo-forala'') nolabait arautu zuten Espainia konstituzionalean, eta hala jarraitu zuten Bigarren Karlistaldi oste arte. Birmoldaketa horren ondorioz, udalek eskumen ugari galdu zituzten eta, trukean, aldundiek eskuratu, zerga-bilketaren arloan adibidez.<ref group="oh">Kontu egin behar da, halaber, 1848tik aurrera, Madril hasi zela udalerrietako alkateak izendatzen.</ref> 1877an, berriz, [[Canovas del Castillo]] espainiar lehen ministroak, Gerra Legearen pean eta tentsio giro handi baten erdian, aldundi nagusiak desegitea agindu zuen. Haien ordez, [[probintziako aldundi]]ak ezarri ziren, Espainiako gobernuak izendatutako organo administratiboak. Hala ere, ez ziren guztiz Espainiako probintziekin berdindu, [[Euskal Autonomia Erkidegoko Ekonomia Ituna|Hitzarmen Ekonomikoari]] esker. Espainiako beste aldundiekiko zuten jatorri eta izaera desberdintasuna dela eta, ''foru'' izendapena aldarrikatzen jarraitu zuten. Nafarroakoak 1867tik aurrera egin zuen hori, baita beste euskal aldundiek ere [[s:es:Ley_de_21_de_julio_de_1876|1876an foruak galdu eta geroago]]. Joera hori areagotu egin zen [[Gamazada|Gamazadaren]] ostean. 1937an, Errepublikaren kontra altxatako [https://es.wikisource.org/wiki/Decreto-Ley_de_23_de_junio_de_1937 Franco jeneralak bertan behera utzi zituen] Bizkaiko eta Gipuzkoako aldundiek artean zituzten berezitasunak, Nafarroan eta Araban ez bezala. 1981ean, aldundiok foru aldundi bihurtu ziren berriz, Hitzarmen Ekonomikoa berreskuratuz. Nafarroa gainerako Hego Euskal Herriko lurraldeen konponketa politiko-administratibotik kanpora geratu eta UCD, UPN eta PSOE (Nafarroan PSN bihurtuta) alderdiek diktadura garaiko 'foru' erregimenaren jarraipena bideratu zuten: 1982ko Hobekuntza (''Amejoramiento'' erdal deituraz ezagunagoa). [[Nafarroako Foru Aldundia]] Nafarroako Gobernua bilakatu zen. == Oharrak == <references group="oh" /> == Ikus, gainera == * [[Arabako Foru Aldundia]] * [[Bizkaiko Foru Aldundia]] * [[Gipuzkoako Foru Aldundia]] * [[Nafarroako Foru Aldundia]] (egun, [[Nafarroako Gobernua]]) == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Hego Euskal Herriko foruak]] i3vgc9sab0wsitqk6cviaeakeahh146 9998510 9998437 2024-12-13T13:37:00Z Iñaki LL 2048 9998510 wikitext text/x-wiki '''Foru aldundia''', [[XIX. mendea|XIX. mende]] erdialdeaz geroztik, [[Araba]], [[Bizkaia]], [[Gipuzkoa]] eta [[Nafarroa]]ko aldundiek hartzen duten izena da, [[Lehen Karlistaldia|Lehen Gerra Karlistatik]] aurrera, une desberdinetan ezarritako [[foru]] gobernamenduen ondorioz. Nafarroako Foru Aldundiak, ordea, [[Nafarroako Gobernua]] izena hartu du [[1982]]az geroztik, aurreko foru lurraldea [[Nafarroa Garaia|Nafarroako Foru Erkidegoa]] bihurtuta. Egungo foru aldundien zuzeneko aurrekariak [[probintziako aldundi]]ak dira, 1877-1878an eratuak Araba, Bizkai eta Gipuzkoan. Nafarroako Foru Aldundiak 1841eko [[Nafarroako Foruak Eraldatzeko Legea|Foruak Eraldatzeko Legean]] errotzen du bere lege zilegitasunaren iturria. 1982an, egungo foru aldundiak eta Nafarroako Gobernua birsortu ondoren, foru izaera eta eskumen bereziak dituzte, nagusiena izanik ekonomia ituna, alegia, [[Kupo (argipena)|kupoa]] eta zerga eskumenak. == Historia == [[Fitxategi:Vitoria - Diputación 01.jpg|thumb|Arabako Foru Aldundia]] [[Fitxategi:Vitoria - Diputacion Foral Alava18.JPG|thumb|upright|Mateo Moraza foruen defendatzaile sutsuaren omenezko oroitarria]] Egungo euskal foru aldundiek XVI. mendeaz geroztik ezarritako aldundi (edo diputazio) nagusietan dute aurrekaria, eta batzarrak ordezkatzen zituzten batzorde betearazleak ziren. Nafarroan, erresuma izaki, Erresumako Aldundia izena zuen. [[Lehen Karlistaldia|Lehen Gerra Karlistadaren]] ondoren, Nafarroak bilakaera desberdin bat izan zuen, [[Nafarroako Foruak Eraldatzeko Legea]]ren bitartez (1841), [[Nafarroako Erresumako Aldundia|Erresumako Aldundia]] bertan behera geratu baitzen eta, trukean, Nafarroak [[probintziako aldundi]]a eskuratu zuen (1836tik aurrera), Espainiako probintzietakoen oso antzekoa. Berezitasun handiena ekonomia ituna (hitzarmena) zuen. [[Hego Euskal Herri]]ko beste euskal lurraldeetan, berriz, aldundi nagusiek uko egin zioten bertan behera geratzeari eta eskumenak galtzeari. 1844tik aurrera, haien estatus berria (''neo-forala'') nolabait arautu zuten Espainia konstituzionalean, eta hala jarraitu zuten Bigarren Karlistaldi oste arte. Birmoldaketa horren ondorioz, udalek eskumen ugari galdu zituzten eta, trukean, aldundiek eskuratu, zerga-bilketaren arloan adibidez.<ref group="oh">Kontu egin behar da, halaber, 1848tik aurrera, Madril hasi zela udalerrietako alkateak izendatzen.</ref> 1877an, berriz, [[Canovas del Castillo]] espainiar lehen ministroak, Gerra Legearen pean eta tentsio giro handi baten erdian, aldundi nagusiak desegitea agindu zuen. Haien ordez, [[probintziako aldundi]]ak ezarri ziren, Espainiako gobernuak izendatutako organo administratiboak. Hala ere, ez ziren guztiz Espainiako probintziekin berdindu, [[Euskal Autonomia Erkidegoko Ekonomia Ituna|Hitzarmen Ekonomikoari]] esker. Espainiako beste aldundiekiko zuten jatorri eta izaera desberdintasuna dela eta, ''foru'' izendapena aldarrikatzen jarraitu zuten. Nafarroakoak 1867tik aurrera egin zuen hori, baita beste euskal aldundiek ere [[s:es:Ley_de_21_de_julio_de_1876|1876an foruak galdu eta geroago]]. Joera hori areagotu egin zen [[Gamazada|Gamazadaren]] ostean. 1937an, Errepublikaren kontra altxatako [https://es.wikisource.org/wiki/Decreto-Ley_de_23_de_junio_de_1937 Franco jeneralak bertan behera utzi zituen] Bizkaiko eta Gipuzkoako aldundiek artean zituzten berezitasunak, Nafarroan eta Araban ez bezala. 1981ean, aldundiok foru aldundi bihurtu ziren berriz, Hitzarmen Ekonomikoa berreskuratuz. Nafarroa gainerako Hego Euskal Herriko lurraldeen konponketa politiko-administratibotik kanpora geratu eta UCD, UPN eta PSOE (Nafarroan PSN bihurtuta) alderdiek diktadura garaiko 'foru' erregimenaren jarraipena bideratu zuten: 1982ko Hobekuntza (''Amejoramiento'' erdal deituraz ezagunagoa). [[Nafarroako Foru Aldundia]] Nafarroako Gobernua bilakatu zen. == Oharrak == <references group="oh" /> == Ikus, gainera == * [[Arabako Foru Aldundia]] * [[Bizkaiko Foru Aldundia]] * [[Gipuzkoako Foru Aldundia]] * [[Nafarroako Foru Aldundia]] (egun, [[Nafarroako Gobernua]]) == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Hego Euskal Herriko foruak]] a56rldb2ju9bxnr3q16ajuep9s2dspv 0 45865 9998912 9820401 2024-12-13T18:35:13Z 31.221.233.74 /* Italiako gudua */ 9998912 wikitext text/x-wiki {{biografia_infotaula_automatikoa}} '''Henrike II.a Albretekoa'''<ref>{{Erreferentzia|egilea= EIMA |url=http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.net/r43-573/eu/contenidos/informacion/dih/eu_5490/adjuntos/estilo_liburua/ONOMASTIKA/IZEN%20ZERRENDAK.pdf |izenburua= Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak}}</ref> ([[Sebastiandarren jauregia]], [[Zangoza]], [[1503]]ko [[apirilaren 18]]a - [[Hagetmau]], [[1555]]eko [[maiatzaren 25]]a) 1517-1555 bitartean [[Nafarroako Erresuma|Nafarroako erregea]] izan zen. Horrezaz gain, [[Andorra]]ko printzekidea, [[Foixko konderria|Foix]], Périgord, [[Albreteko dukerria|Albret]] eta Bigorrako kondea, eta [[Bearnoko bizkonderria|Bearno]], Tursan, Gabardan, Tartas eta Limogesko bizkondea ere izan zen<ref name=NAVARRE>{{en}} [http://fmg.ac/Projects/MedLands/NAVARRE.htm#LeonorIdied1479B#ES Nafarroako erregeak]</ref><ref name=PEDIGREE>{{en}} [http://fabpedigree.com/s010/f027080.htm#ES Henrike II.a Nafarroakoa PEDIGREE]</ref>. == Bizitza == === Lehen urteak === Henrike II.a [[Zangoza]]ko Sebastianes izeneko etxean jaio zen [[1503]]ko [[apiril]]ean. Gurasoak [[Katalina I.a Nafarroakoa|Katalina I.a]], [[Nafarroako Erresuma|Nafarroako erregina]], eta [[Joanes Albretekoa]] zituen<ref name=albret>{{en}} [https://web.archive.org/web/20210128095433/http://genealogy.euweb.cz/foix/albret2.html#JN#ES Albret etxea- genealogia]</ref>. Haren anaia zaharrenak hil berriak zirenez gero, berehala [[Vianako Printzea|Vianako Printze]] izendatu zuten. Nafarroan bertan hezia izan zen, eta gurasoak ordezkatzen zituen [[Frantzia]]ko lurraldeetara joaten zirelarik. Horrela gertatu zen [[1504]]-[[1505]]eko neguan, [[1509]]ko hasieran eta [[1510]]-[[1511]]n. [[1512]]ko [[uztail]]ean [[Gaztelako Erresuma|Gaztela]] eta [[Aragoiko Erresuma|Aragoiko]] [[Fernando II.a Aragoikoa|Fernando II.a]] erregearen tropak Nafarroan bortxaz sartu eta [[Nafarroako konkista|erresumaz jabetu ziren]]. Henrikek, gurasoekin batera, Iruñea utzi eta [[Bearno]]ra (Bearnoko [[Salbaterra Bearno|Salbaterra]], [[Ortheze]] eta [[Paue]]) alde egin zuen babes bila. Aitak eta biek Frantziako gortera jo zuten 1515ean. Bertan ezagutu zuen Henrikek [[1527]]an emaztetzat hartuko zuen [[Margarita Angulemakoa]], frantses idazle ospetsua ([[Heptameron]] liburuaren egilea), eta [[Frantzisko I.a Frantziakoa|Frantzisko I.a]] Frantziako erregearen arreba zena. [[1517]]. urtean hil zen Katalina Nafarroakoa, eta Henrikek Nafarroako erregetzaz gainera, [[Bearnoko bizkonderria|Bearno]], [[Foixko konderria|Foix]], [[Bigorra]], [[Ribagorza]], [[Armañac]], [[Perigord]], [[Tursan]], [[Gabardan]], [[Tartas]] eta [[Limoges]]ko lurraldeen jaurgoa eskuratu zuen. Gazte-gaztea zenez orduan, dena den, urte batzuez (1518-1530 bitartean) [[Ana Nafarroakoa]] arreba nagusiak erregeorde egin zuen.{{Erref behar|data=2019-03-26}} Henrike II.a Nafarroa, [[Gaskonia]] eta ipar-erdialdeko Pirinioetako errege eta jaun nagusia zen, beraz. Xede bakarra izan zuen, ordea, erregetza hartu zuenetik: Fernando Katolikoak konkistaturiko Nafarroa berreskuratzea. === Nafarroako gudua === [[1521]]eko [[udaberri]]an, [[Gaztelako Erresuma|Gaztelako]] barne arazoak aprobetxatuz, nafarrek, gaskoiek eta frantsesek osaturiko armadak [[Donibane Garazi]]n sartu eta Nafarroa berreskuratzeari ekin zion. Nafar gehienak Henrike II.aren armadaren alde jarri ziren, baita 1512an Gaztelaren zerbitzuan jardun zuen beaumondar asko ere. [[Maiatzaren 19]]an [[Iruñeko gudua|Iruñea]] hartu ondoren, [[Lizarra]], [[Tafalla]] eta Nafarroa ia osorik gelditu zen nafarren esku. Alabaina, [[Araba]], [[Gipuzkoa]], [[Bizkaia]] eta [[Errioxa]]n antolatu ziren armadek berebiziko laguntza eskaini zioten Espainiako erregeari eta nafarrek amore eman behar izan zuten 1521eko [[ekainaren 30]]an [[Noaingo gudua]] galdu ondoren. Gudu horretan Henrike II.aren gudarosteak 5.000 gizon baino gehiago galdu zituen, eta Gaztelak, berriz ere, Nafarroa bereganatu ahal izan zuen<ref>[http://www.hiru.com/eu/historia/historia-de-navarra/-/journal_content/56/10137/4053969 Noaingo gudua] Hiru.com</ref>. Henrikek tropa gehiago borrokara bidali zituen arren, [[Baztan]] ibarra kontrolatzea [[Amaiurko gaztelua]] hartuz (1521eko [[irail]]a) eta [[Hondarribia]] hartzea ([[1521]]eko [[urriaren 18]]an) izan ziren arrakasta bakarrak. [[1522]]ko [[ekainaren 30]]eko [[San Martzialeko gudua (1522)|San Martzialeko porrotarekin]] Gipuzkoako askapen inbasioa bertan behera gelditu zen. Urte bereko [[uztail]]ean, Leringo kondea buru zuten gaztelarrek [[Amaiurko gazteluaren setioa|Amaiurko gaztelua]] hartu zuten, eta 1523ko [[urriaren 9]]an, [[Karlos Habsburgokoa]], [[Espainia]]ko erregea, Iruñean sartu zen garaile<ref name="lebrel">Carlos SANCHEZ-MARCO: [http://www.lebrelblanco.com/27.htm?&cap=2 ''Intentos de recuperación legitimista: Carlos V castiga y abandona la Baja Navarra''] Historia medieval del Reyno de Navarra. Lebrelblanco.com</ref>. 1523ko [[udazken]]ean, Espainiako tropen buruan zen Philibert de Chalon Orangeko printzeak kanpaina bortitza bideratu zuen [[Lapurdi]]n, Nafarroa Beherean eta Bearnon. Azkenik, [[1524]]ko [[otsail]]ean, [[Hondarribiko gaztelua]]n setiaturik zeuden nafar legitimistek [[Hondarribiko setioa|kapitulatu zuten]]<ref name="lebrel"/>. === Italiako gudua === Nafarroako gerrak irtenbiderik ez zuela ikusirik, Henrike [[Frantzisko I.a Frantziakoa]]ren gudarostearekin elkartu zen guda [[Italiar penintsula]]ra eramateko. [[1524]]ko [[urri]]an [[Alpeak]] zeharkatu eta, ondotik, [[Milanerria]] berenganatzea lortu zuten. Baina [[1525]]eko [[otsailaren 24]]an, [[Paviako gudua]]n, Frantziako gudarostea suntsitua izan zen eta bi erregeak, Henrike II.a eta Frantzisko I.a, preso hartu zituzten<ref name="lebrel"/>. Henrikek ihes egin ahal izan zuen urte bereko abenduan. [[1527]]an, Frantzisko I.a Frantziakoaren arreba [[Margarita Angulemakoa|Margaritarekin]] ezkondu zen<ref>{{Erreferentzia|izena= Hercule |abizena= Géraud |izenburua= Lettres de Marguerite d'Angoulème, soeur de François 1er, reine de Navarre, par F. Gérin. L'Heptaméron, ou histoire des amants fortunés, nouvelles de la reine Marguerite de Navarre, par Claude Grujet et le bibliophile Jacob. |argitaletxea= Bibliothèque de l'école des chartes |urtea= 1842 |liburukia= 3 |alea= 1 |orrialdeak= 510-515 |url= http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/bec_0373-6237_1842_num_3_1_451683}}</ref>. [[1528]]an jaio zen [[Joana III.a Nafarroakoa|Joana]], alaba eta oinordekoa. [[1528]]ko udan, [[Napoli]]ko setioan, Nafarroako osteak borrokatu ziren Espainiaren aurka, Henrikeren anaia [[Karlos Nafarroakoa (1510–1528)|Karlosen]] buruzagitzapean (Karlos bera eta Joanes, [[Agaramontar]]ren jauna, han hil ziren)<ref>[http://www.euskomedia.org/aunamendi/29350 Carlos de Albret] Auñamendi Eusko Entziklopedia. Euskomedia.org</ref>. Azkenik, [[1529]]ko [[Cambraiko bakea]]rekin guda garaia amaitu zen Henrikerentzat. === Bake garaia === [[Fitxategi:ChâteauDePau.jpg|thumb|<small>[[Paueko gaztelua]], Henrikeren egoitza</small>]] [[1529]]tik aurrera Henrike, Nafarroa Garaia berreskuratzeko itxaropenik gabe, Auñamendiz haraindiko lurraldeak antolatzen saiatu zen. [[1530]]. urtean, arrazoi politikoak eta estrategikoak bultzatuta, [[Nafarroa Beherea]] alde batera uztea erabaki zuen [[Karlos Habsburgokoa]]k. Bertan kokatu zituen Henrikek handik aurrera [[Donibane-Garazi]]n, [[Donapaleu]]n eta [[Bastida (Nafarroa Beherea)|Bastidan]] bilduko ziren Nafarroako Estatu Nagusiak. Bere egoitza nagusia [[Paue]]n ezarri zuen, [[Paueko gaztelua|gaztelu eder bat]] eraikiz. Bestalde, 1538-1546 bitartean Europako gotorleku modernoetariko bat eraikiarazi zuen [[Nabarrengose]] hirian, suzko armei aurre egiteko prestatua. Fabricio Siciliano arkitektoa arduratu zen proiektuaz<ref>[https://web.archive.org/web/20160207004715/http://crdp.ac-bordeaux.fr/cddp64/Chateaux_forts/navarrenx.htm Châteaux et villes fortes dans les Pyrénées-Atlantiques : Navarrenx] Crdp.ac-bordeaux.fr</ref>. [[1537]]an Nafarroa Garaia ezkontza politikaren bidez berreskuratzeko saiakera abiarazi zuen; izan ere, zenbait bitartekariren laguntzaz, haren alaba [[Joana III.a Nafarroakoa|Joana]] Espainiako [[Karlos Habsburgokoa|Karlos I.ren]] seme [[Filipe II.a Espainiakoa|Filiperekin]], gerora Felipe II.a izango zenarekin, ezkontzen saiatu zen. Arazo bat zegoen, ordea, eta berau Albret etxearen propietateak ziren. Nafarroko erregeek hainbat lurralde kontrolatzen zituzten Frantziako iparraldetik hegoaldera, eta hauek Espainiaren eskutan amaituko zuten ezkontza hura gauzatuz gero. Hori zela eta, Frantziako erregea ez zen ados. Ondorioz, Joana [[1548]]ko [[urriaren 20]]an [[Borboi etxea|Borboiko]] [[Antonio I.a Nafarroakoa|Antoniorekin]] ezkondu zen, nahiz eta Filipe espainiarrarekin elkartzeko saiakerek ez zuten etenik izan<ref>Ipagoaga: [http://zuzeu.eus/2012/08/21/nafarroako-erregeak-italiako-errege/ ''Nafarroako erregeak, Italiako errege?''] Zuzeu.eus. <small>Creative Commons Aitortu-PartekatuBerdin 3.0 Unported (CC BY-SA 3.0) lizentziapean argitaratua</small></ref><ref name="lebrel2">Carlos SANCHEZ-MARCO:[http://www.lebrelblanco.com/27.htm?&cap=3 ''Intentos de recuperación legitimista: las alianzas matrimoniales''] Lebrelblanco.com</ref>. [[1553]]ko [[abenduaren 13]]an, erregearen biloba [[Henrike III.a Nafarroakoa|Henrike]] jaio zen Pauen. Nafarroako Erresumako usadioari jarraikiz, [[Vianako Printzea|Vianako printze]] izendatu zuten<ref>Juan Antonio CASTRO: [http://www.mcnbiografias.com/app-bio/do/show?key=enrique-iv-rey-de-francia-y-iii-de-navarra Enrique IV, Rey de Francia y III de Navarra (1553-1610)] Mcnbiografias.com</ref>. Henrike II.a, Nafarroako zangozar erregea, [[Hagetmau]] (Landak) herrian hil zen, [[1555]]eko [[maiatzaren 25]]ean. Testamentuan agindua utzi zuen bezala, [[Leskarreko katedrala|Leskarreko katedralean]] lurperatu zuten<ref>{{Erreferentzia|abizena= Anthony |izena= Raoul |izenburua= Identification et Etude des Ossements des Rois de Navarre inhumés dans la Cathédrale de Lescar |lekua= Paris |argitaletxea= Masson |urtea= 1931}}</ref>. == Familia == {| class="wikitable" border = "1" width="100%" |- | width="25%" align="center"| '''Aitona'''<br /> [[Fitxategi:Armoiries Albret moderne.svg|35px]] [[Alain I.a Albretekoa|Alain I.a]]<br /> Albreteko jauna |width="25%" align="center"| '''Amona'''<br /> [[Fitxategi:Blason région fr Limousin.svg|35px]] [[Châtillongo Frantziska|Frantziska <br />Châtillongoa]] | width="25%" align="center"| '''Aitona'''<br /> [[Fitxategi:Armoiries Navarre Foix.svg|35px]] [[Gaston I.a (Vianako printzea)|Gaston I.a]]<br /> Bianako printzea | width="25%" align="center"| '''Amona'''<br /> [[Fitxategi:Blason France moderne.svg|35px]] [[Maddalen Frantziakoa|Maddalen<br />Frantziakoa]] |- | colspan="2" align="center"| '''Aita''' <br /> [[Fitxategi:Armoiries Navarre-Albret.svg|35px]] [[Joanes III.a Nafarroakoa|Joanes III.a]] <br /> Nafarroako errege | colspan="2" align="center"| '''Ama'''<br />[[Fitxategi:Armoiries Navarre Foix.svg|35px]] [[Katalina I.a Nafarroakoa|Katalina I.a]]<br />Nafarroako erregina |- | colspan="4" align="center"| [[Fitxategi:Armoiries Navarre-Albret.svg|35px]] Henrike II.a <br />Nafarroako errege |} == Ezkontza eta haurrak == [[Fitxategi:Marguerite d'Angoulême by Jean Clouet.jpg|thumb|Margarita, <br /> Henrikeren emaztea]] [[1527]]ko [[urtarrilaren 24]]an, [[Frantzisko I.a Frantziakoa]]ren arreba [[Margarita Angulemakoa|Margaritarekin]] ezkondu zen [[Saint-Germain-en-Laye]]n. [[1549]]an alargundu zen. Bi seme-alaba izan zituzten: * '''[[Joana III.a Nafarroakoa|Joana]]''' ([[1528]]-[[1572]]), Nafarroako erregina. * '''Joanes''' ([[1530]]-[[galdera-marka|?]]). {{genealogia}} == Erreferentziak == {{ lur | data=2015/05/07}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1503ko|1555eko|Henrike 02 Nafarroakoa}} <br /> <table border="1" width=75% align="center"> <tr> <td width="30%" align="center">'''Aurrekoa:'''<br /> '''[[Katalina I.a Nafarroakoa|Katalina I.a]]''' </td> <td width="40%" align="center">[[Fitxategi:Blason Royaume Navarre.svg|50px]]<br />'''Henrike II.a'''<br />[[Nafarroako errege-erreginen zerrenda|Nafarroako errege]]<br />(1517-1555) </td> <td width="30%" align="center">'''Ondorengoa:'''<br /> '''[[Joana III.a Nafarroakoa|Joana III.a]]'''<br />eta<br />'''[[Antonio I.a Nafarroakoa|Antonio I.a]]'''<br /> </tr> <td width="30%" align="center">'''Aurrekoa:'''<br /> '''[[Katalina I.a Nafarroakoa|Katalina I.a]]''' </td> <td width="40%" align="center">[[Fitxategi:Blason de Foix-Béarn.svg|50px]]<br />'''Henrike I.a'''<br />[[Foixko konde-kondesen zerrenda|Foix-ko konde]]<br /> [[Bearnoko kondeordeen zerrenda|Bearnoko kondeorde]]<br />(1517-1555) </td> <td width="30%" align="center">'''Ondorengoa:'''<br /> '''[[Joana III.a Nafarroakoa|Joana I.a]]'''<br />eta<br />'''[[Antonio I.a Nafarroakoa|Antonio I.a]]'''<br /> </tr> <td width="30%" align="center">'''Aurrekoa:'''<br /> '''[[Alain I.a Albretekoa|Alain I.a]]''' </td> <td width="40%" align="center">[[Fitxategi:Armoiries Albret moderne.svg|50px]]<br />'''Henrike I.a'''<br />[[Albreteko etxea|Albreteko jauna]]<br />(1522-1555) </td> <td width="30%" align="center">'''Ondorengoa:'''<br /> '''[[Joana III.a Nafarroakoa|Joana I.a]]'''<br />eta<br />'''[[Antonio I.a Nafarroakoa|Antonio I.a]]'''<br /> </tr> </table> {{Nafarroako errege-erreginen aurkibidea}} [[Kategoria:Nafarroako errege-erreginak]] [[Kategoria:Bearnoko bizkondeak]] [[Kategoria:Albreteko etxea]] [[Kategoria:Foixko kondeak]] [[Kategoria:Nafarroako konkistako biografiak]] [[Kategoria:Bigorrako kondeak]] jrd3z088ogkj0edk5t3kfgm1bnk9fv6 0 46148 9998487 9909819 2024-12-13T13:26:31Z Artegia 65203 9998487 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''François Bayrou''' ([[1951]]ko [[maiatzaren 25]]a, [[Bordères]], [[Pirinio Atlantikoak]] -) [[Frantzia]]ko politikari bat da. [[2007ko Frantziako Hauteskunde Presidentzialak|2007ko Hauteskunde Presidentzialetan]] [[UDF]]ren hautagaia izan zen, baina hirugarren postuan bukatu zuen. Hauteskundeak eta gero, UDF alderdia utzi, eta [[Mugimendu Demokrata|Mugimendu Demokratikoa]] (MD) alderdi zentrista sortu zuen. Ama euskalduna du ([[Lapurdi]]) eta euskaraz daki. == Biografia == [[1982]]an hasi zuen bere jarduera politikoa UDFen eta betidanik moderatua eta zentrista izan da, [[demokrazia kristaua]] eragin handia dauka bere ideietan. [[Euro]]zalea da eta [[Europar Batasuna|Europa]] federala aldarrikatzen du. [[2002ko Frantziako Hauteskunde Presidentzialak|2002ko Hauteskunde Presidentzialetan]] botoen % 6,84 lortu zuen, guztira laugarrena bukatzen eta bigarren itzulian parte hartu gabe. 2004ko hauteskunde europar eta erregionaletan bere alderdiak % 12 lortu zuen. Nahiz eta ama euskalduna izan eta euskaraz jakin, bere alderdiaren ideologia ez da euskaltzalea. == Kanpo estekak == * {{fr}} [http://www.bayrou.fr/ 2007ko Kanpainako webgune ofiziala] {{bizialdia|1951ko||Bayrou, François}} {{oinordekotza | aurrekoa = [[Henri Grenet]] | titulua = [[Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko lehendakarien zerrenda|Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko Presidentea]]<br />[[Fitxategi:Blason département fr Pyrénées-Atlantiques.svg|20px]] | epea = 1992-2001 | ondorengoa = [[Jean-Jacques Lasserre]] }} [[Kategoria:Frantziako Demokraziaren Aldeko Batasuneko politikariak]] [[Kategoria:Akitaniako Eskualde Kontseilariak]] [[Kategoria:Bearnotarrak]] [[Kategoria:Pirinio Atlantikoetako Departamenduko Kontseiluko lehendakariak]] [[Kategoria:Pirinio Atlantikoetako Departamenduko kontseilariak]] [[Kategoria:Paueko alkateak]] [[Kategoria:Bordele-Montaigne Unibertsitateko ikasleak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 8. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 9. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 10. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 11. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 12. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 13. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako lehen ministroak]] jaidt0yhfmochwjuj12k4z0rhyl1b9n 9998966 9998487 2024-12-13T19:32:27Z Ksarasola 1491 2024ko abenduaren 13an Emmanuel Macronek Lehen Ministro izendatu zuen eta Michel Barnier ordezkatu zuen. 9998966 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''François Bayrou''' ([[1951]]ko [[maiatzaren 25]]a, [[Bordères]], [[Pirinio Atlantikoak]] -) [[Frantzia]]ko politikari bat da. [[2007ko Frantziako Hauteskunde Presidentzialak|2007ko Hauteskunde Presidentzialetan]] [[UDF]]ren hautagaia izan zen, baina hirugarren postuan bukatu zuen. Hauteskundeak eta gero, UDF alderdia utzi, eta [[Mugimendu Demokrata|Mugimendu Demokratikoa]] (MD) alderdi zentrista sortu zuen. Ama euskalduna du ([[Lapurdi]]) eta euskaraz badaki. 2024ko abenduaren 13an Emmanuel Macronek [[Frantziako lehen ministro|Lehen Ministro]] izendatu zuen eta [[Michel Barnier]] ordezkatu zuen. == Biografia == [[1982]]an hasi zuen bere jarduera politikoa UDFen eta betidanik moderatua eta zentrista izan da, [[demokrazia kristaua]] eragin handia dauka bere ideietan. [[Euro]]zalea da eta [[Europar Batasuna|Europa]] federala aldarrikatzen du. [[2002ko Frantziako Hauteskunde Presidentzialak|2002ko Hauteskunde Presidentzialetan]] botoen % 6,84 lortu zuen, guztira laugarrena bukatzen eta bigarren itzulian parte hartu gabe. 2004ko hauteskunde europar eta erregionaletan bere alderdiak % 12 lortu zuen. Nahiz eta ama euskalduna izan eta euskaraz jakin, bere alderdiaren ideologia ez da euskaltzalea. Emmanuel Macroni babesa eman zion 2017ko presidentetzarako hauteskundeetan, eta, gero, Justizia ministro izendatu zuten Macronen lehen gobernuan. Baina, Europako Parlamentuko MoDem-eko parlamentari-laguntzaileen auzian aipatuta, ez zuen jarraitu [[Édouard Philippe|Edouard Philippe-ren]] Gobernuan hilabete geroago. 2020an [[Planerako Goi Mandatari]] izendatu zuen Emmanuel Macronek. 2024ko abenduaren 13an Emmanuel Macronek [[Frantziako lehen ministro|Lehen Ministro]] izendatu zuen eta [[Michel Barnier]] ordezkatu zuen. == Kanpo estekak == * {{fr}} [http://www.bayrou.fr/ 2007ko Kanpainako webgune ofiziala] {{bizialdia|1951ko||Bayrou, François}} {{oinordekotza | aurrekoa = [[Henri Grenet]] | titulua = [[Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko lehendakarien zerrenda|Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko Presidentea]]<br />[[Fitxategi:Blason département fr Pyrénées-Atlantiques.svg|20px]] | epea = 1992-2001 | ondorengoa = [[Jean-Jacques Lasserre]] }} [[Kategoria:Frantziako Demokraziaren Aldeko Batasuneko politikariak]] [[Kategoria:Akitaniako Eskualde Kontseilariak]] [[Kategoria:Bearnotarrak]] [[Kategoria:Pirinio Atlantikoetako Departamenduko Kontseiluko lehendakariak]] [[Kategoria:Pirinio Atlantikoetako Departamenduko kontseilariak]] [[Kategoria:Paueko alkateak]] [[Kategoria:Bordele-Montaigne Unibertsitateko ikasleak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 8. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 9. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 10. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 11. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 12. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 13. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako lehen ministroak]] a2bs14q3f2uu6wkp666jesplkhtwu2i 9998970 9998966 2024-12-13T19:45:37Z Ksarasola 1491 "Détail des mandats et fonctions" orrialdetik "[[:fr:Special:Redirect/revision/221113801|François Bayrou]]" atala itzuliz sortua 9998970 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''François Bayrou''' ([[1951]]ko [[maiatzaren 25]]a, [[Bordères]], [[Pirinio Atlantikoak]] -) [[Frantzia]]ko politikari bat da. [[2007ko Frantziako Hauteskunde Presidentzialak|2007ko Hauteskunde Presidentzialetan]] [[UDF]]ren hautagaia izan zen, baina hirugarren postuan bukatu zuen. Hauteskundeak eta gero, UDF alderdia utzi, eta [[Mugimendu Demokrata|Mugimendu Demokratikoa]] (MD) alderdi zentrista sortu zuen. Ama euskalduna du ([[Lapurdi]]) eta euskaraz badaki. 2024ko abenduaren 13an Emmanuel Macronek [[Frantziako lehen ministro|Lehen Ministro]] izendatu zuen eta [[Michel Barnier]] ordezkatu zuen. == Biografia == [[1982]]an hasi zuen bere jarduera politikoa UDFen eta betidanik moderatua eta zentrista izan da, [[demokrazia kristaua]] eragin handia dauka bere ideietan. [[Euro]]zalea da eta [[Europar Batasuna|Europa]] federala aldarrikatzen du. [[2002ko Frantziako Hauteskunde Presidentzialak|2002ko Hauteskunde Presidentzialetan]] botoen % 6,84 lortu zuen, guztira laugarrena bukatzen eta bigarren itzulian parte hartu gabe. 2004ko hauteskunde europar eta erregionaletan bere alderdiak % 12 lortu zuen. Nahiz eta ama euskalduna izan eta euskaraz jakin, bere alderdiaren ideologia ez da euskaltzalea. Emmanuel Macroni babesa eman zion 2017ko presidentetzarako hauteskundeetan, eta, gero, Justizia ministro izendatu zuten Macronen lehen gobernuan. Baina, Europako Parlamentuko MoDem-eko parlamentari-laguntzaileen auzian aipatuta, ez zuen jarraitu [[Édouard Philippe|Edouard Philippe-ren]] Gobernuan hilabete geroago. 2020an [[Planerako Goi Mandatari]] izendatu zuen Emmanuel Macronek. 2024ko abenduaren 13an Emmanuel Macronek [[Frantziako lehen ministro|Lehen Ministro]] izendatu zuen eta [[Michel Barnier]] ordezkatu zuen. == Kanpo estekak == * {{fr}} [http://www.bayrou.fr/ 2007ko Kanpainako webgune ofiziala] {{bizialdia|1951ko||Bayrou, François}} {{oinordekotza | aurrekoa = [[Henri Grenet]] | titulua = [[Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko lehendakarien zerrenda|Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko Presidentea]]<br />[[Fitxategi:Blason département fr Pyrénées-Atlantiques.svg|20px]] | epea = 1992-2001 | ondorengoa = [[Jean-Jacques Lasserre]] }} [[Kategoria:Frantziako Demokraziaren Aldeko Batasuneko politikariak]] [[Kategoria:Akitaniako Eskualde Kontseilariak]] [[Kategoria:Bearnotarrak]] [[Kategoria:Pirinio Atlantikoetako Departamenduko Kontseiluko lehendakariak]] [[Kategoria:Pirinio Atlantikoetako Departamenduko kontseilariak]] [[Kategoria:Paueko alkateak]] [[Kategoria:Bordele-Montaigne Unibertsitateko ikasleak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 8. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 9. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 10. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 11. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 12. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 13. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako lehen ministroak]] == Aginduen eta funtzioen xehetasunak == === Exekutiboan === ==== Lehen ministroa ==== * 2024ko abenduaren 13tik aurrera: [[Frantziako lehen ministro|Lehen ministroa]] ==== Ministroa ==== ==== Goi-komisarioa ==== * {{date-|3 septembre 2020}} 3tik aurrera: Planerako Goi Komisiarioa, doan.<ref>{{Cite web|izenburua=Compte rendu du Conseil des ministres du 3 septembre 2020, Mesures d'ordre individuel|url=https://www.gouvernement.fr/conseil-des-ministres/2020-09-03/mesures-d-ordre-individuel|accessdate=3 septembre 2020}}.</ref> === Batzar Nazionalean === === Europako Parlamentuan === === Maila lokalean === ==== Udal Kontseilua ==== * {{date-|14 mars 1983}} – {{date-|1 avril 1993}} : conseiller municipal de [[Pau]]. * 2008ko martxoaren 17tik: Paueko zinegotzia. * {{date-|4 avril 2014}} 4tik: Paueko alkatea<ref name="Francetvinfo17mai">{{Cite web|izenburua=Désormais ministres, Philippe, Le Drian, Bayrou, Collomb et Darmanin vont devoir abandonner leurs mandats locaux|data=17/5/2017|url=https://www.francetvinfo.fr/politique/gouvernement-d-edouard-philippe/desormais-ministres-philippe-le-drian-bayrou-et-darmanin-vont-devoir-demissionner-de-leurs-mandats-locaux_2195496.html|accessdate=13/10/2024}}.</ref>. ==== Kontseilu Nagusia ==== ==== Erkidegoartekotasuna ==== * {{date-|14 avril 2014}} 14tik: Pau-Pyrénées aglomerazio komunitateko presidentea. === Alderdi politikoetan === * 1994-1995: [[Centre des démocrates sociaux|Centre des Démocrates Sociaux]] (CDS, Gizarte Demokraten Zentroa) presidentea. * 1995-1998: Force démocrate-ko(FD, Indar Demokrata) presidentea. * 1998-2007: [[Union pour la démocratie française|Union pour la démocratie française-ko]] (UDF, Frantziako Demokraziarako Batasuna) presidentea. * {{date-|2 décembre 2007}} 2tik: [[Mugimendu Demokrata|Mugimendu Demokratako]] (Modem) presidentea. === Beste batzuk === * 1986-1993: Analfabetismoaren aurkako Talde Iraunkorreko (GPLI) presidentea. 26eq3nb4vq9610t5tba04wj4frf5lmr 9998971 9998970 2024-12-13T19:47:35Z Ksarasola 1491 /* Aginduen eta funtzioen xehetasunak */ 9998971 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''François Bayrou''' ([[1951]]ko [[maiatzaren 25]]a, [[Bordères]], [[Pirinio Atlantikoak]] -) [[Frantzia]]ko politikari bat da. [[2007ko Frantziako Hauteskunde Presidentzialak|2007ko Hauteskunde Presidentzialetan]] [[UDF]]ren hautagaia izan zen, baina hirugarren postuan bukatu zuen. Hauteskundeak eta gero, UDF alderdia utzi, eta [[Mugimendu Demokrata|Mugimendu Demokratikoa]] (MD) alderdi zentrista sortu zuen. Ama euskalduna du ([[Lapurdi]]) eta euskaraz badaki. 2024ko abenduaren 13an Emmanuel Macronek [[Frantziako lehen ministro|Lehen Ministro]] izendatu zuen eta [[Michel Barnier]] ordezkatu zuen. == Biografia == [[1982]]an hasi zuen bere jarduera politikoa UDFen eta betidanik moderatua eta zentrista izan da, [[demokrazia kristaua]] eragin handia dauka bere ideietan. [[Euro]]zalea da eta [[Europar Batasuna|Europa]] federala aldarrikatzen du. [[2002ko Frantziako Hauteskunde Presidentzialak|2002ko Hauteskunde Presidentzialetan]] botoen % 6,84 lortu zuen, guztira laugarrena bukatzen eta bigarren itzulian parte hartu gabe. 2004ko hauteskunde europar eta erregionaletan bere alderdiak % 12 lortu zuen. Nahiz eta ama euskalduna izan eta euskaraz jakin, bere alderdiaren ideologia ez da euskaltzalea. Emmanuel Macroni babesa eman zion 2017ko presidentetzarako hauteskundeetan, eta, gero, Justizia ministro izendatu zuten Macronen lehen gobernuan. Baina, Europako Parlamentuko MoDem-eko parlamentari-laguntzaileen auzian aipatuta, ez zuen jarraitu [[Édouard Philippe|Edouard Philippe-ren]] Gobernuan hilabete geroago. 2020an [[Planerako Goi Mandatari]] izendatu zuen Emmanuel Macronek. 2024ko abenduaren 13an Emmanuel Macronek [[Frantziako lehen ministro|Lehen Ministro]] izendatu zuen eta [[Michel Barnier]] ordezkatu zuen. == Aginduen eta funtzioen xehetasunak == === Exekutiboan === ==== Lehen ministroa ==== * 2024ko abenduaren 13tik aurrera: [[Frantziako lehen ministro|Lehen ministroa]] ==== Ministroa ==== ==== Goi-komisarioa ==== * {{date-|3 septembre 2020}} 3tik aurrera: Planerako Goi Komisiarioa, doan.<ref>{{Cite web|izenburua=Compte rendu du Conseil des ministres du 3 septembre 2020, Mesures d'ordre individuel|url=https://www.gouvernement.fr/conseil-des-ministres/2020-09-03/mesures-d-ordre-individuel|accessdate=3 septembre 2020}}.</ref> === Batzar Nazionalean === === Europako Parlamentuan === === Maila lokalean === ==== Udal Kontseilua ==== * {{date-|14 mars 1983}} – {{date-|1 avril 1993}} : conseiller municipal de [[Pau]]. * 2008ko martxoaren 17tik: Paueko zinegotzia. * {{date-|4 avril 2014}} 4tik: Paueko alkatea<ref name="Francetvinfo17mai">{{Cite web|izenburua=Désormais ministres, Philippe, Le Drian, Bayrou, Collomb et Darmanin vont devoir abandonner leurs mandats locaux|data=17/5/2017|url=https://www.francetvinfo.fr/politique/gouvernement-d-edouard-philippe/desormais-ministres-philippe-le-drian-bayrou-et-darmanin-vont-devoir-demissionner-de-leurs-mandats-locaux_2195496.html|accessdate=13/10/2024}}.</ref>. ==== Kontseilu Nagusia ==== ==== Erkidegoartekotasuna ==== * {{date-|14 avril 2014}} 14tik: Pau-Pyrénées aglomerazio komunitateko presidentea. === Alderdi politikoetan === * 1994-1995: [[Centre des démocrates sociaux|Centre des Démocrates Sociaux]] (CDS, Gizarte Demokraten Zentroa) presidentea. * 1995-1998: Force démocrate-ko(FD, Indar Demokrata) presidentea. * 1998-2007: [[Union pour la démocratie française|Union pour la démocratie française-ko]] (UDF, Frantziako Demokraziarako Batasuna) presidentea. * {{date-|2 décembre 2007}} 2tik: [[Mugimendu Demokrata|Mugimendu Demokratako]] (Modem) presidentea. === Beste batzuk === * 1986-1993: Analfabetismoaren aurkako Talde Iraunkorreko (GPLI) presidentea. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{fr}} [http://www.bayrou.fr/ 2007ko Kanpainako webgune ofiziala] {{bizialdia|1951ko||Bayrou, François}} {{oinordekotza | aurrekoa = [[Henri Grenet]] | titulua = [[Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko lehendakarien zerrenda|Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko Presidentea]]<br />[[Fitxategi:Blason département fr Pyrénées-Atlantiques.svg|20px]] | epea = 1992-2001 | ondorengoa = [[Jean-Jacques Lasserre]] }} [[Kategoria:Frantziako Demokraziaren Aldeko Batasuneko politikariak]] [[Kategoria:Akitaniako Eskualde Kontseilariak]] [[Kategoria:Bearnotarrak]] [[Kategoria:Pirinio Atlantikoetako Departamenduko Kontseiluko lehendakariak]] [[Kategoria:Pirinio Atlantikoetako Departamenduko kontseilariak]] [[Kategoria:Paueko alkateak]] [[Kategoria:Bordele-Montaigne Unibertsitateko ikasleak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 8. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 9. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 10. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 11. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 12. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 13. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako lehen ministroak]] * gjm84lnxms37lyr59oeqir8ullah0o5 9998990 9998971 2024-12-13T20:05:54Z Ksarasola 1491 /* Goi-komisarioa */ 9998990 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''François Bayrou''' ([[1951]]ko [[maiatzaren 25]]a, [[Bordères]], [[Pirinio Atlantikoak]] -) [[Frantzia]]ko politikari bat da. [[2007ko Frantziako Hauteskunde Presidentzialak|2007ko Hauteskunde Presidentzialetan]] [[UDF]]ren hautagaia izan zen, baina hirugarren postuan bukatu zuen. Hauteskundeak eta gero, UDF alderdia utzi, eta [[Mugimendu Demokrata|Mugimendu Demokratikoa]] (MD) alderdi zentrista sortu zuen. Ama euskalduna du ([[Lapurdi]]) eta euskaraz badaki. 2024ko abenduaren 13an Emmanuel Macronek [[Frantziako lehen ministro|Lehen Ministro]] izendatu zuen eta [[Michel Barnier]] ordezkatu zuen. == Biografia == [[1982]]an hasi zuen bere jarduera politikoa UDFen eta betidanik moderatua eta zentrista izan da, [[demokrazia kristaua]] eragin handia dauka bere ideietan. [[Euro]]zalea da eta [[Europar Batasuna|Europa]] federala aldarrikatzen du. [[2002ko Frantziako Hauteskunde Presidentzialak|2002ko Hauteskunde Presidentzialetan]] botoen % 6,84 lortu zuen, guztira laugarrena bukatzen eta bigarren itzulian parte hartu gabe. 2004ko hauteskunde europar eta erregionaletan bere alderdiak % 12 lortu zuen. Nahiz eta ama euskalduna izan eta euskaraz jakin, bere alderdiaren ideologia ez da euskaltzalea. Emmanuel Macroni babesa eman zion 2017ko presidentetzarako hauteskundeetan, eta, gero, Justizia ministro izendatu zuten Macronen lehen gobernuan. Baina, Europako Parlamentuko MoDem-eko parlamentari-laguntzaileen auzian aipatuta, ez zuen jarraitu [[Édouard Philippe|Edouard Philippe-ren]] Gobernuan hilabete geroago. 2020an [[Planerako Goi Mandatari]] izendatu zuen Emmanuel Macronek. 2024ko abenduaren 13an Emmanuel Macronek [[Frantziako lehen ministro|Lehen Ministro]] izendatu zuen eta [[Michel Barnier]] ordezkatu zuen. == Aginduen eta funtzioen xehetasunak == === Exekutiboan === ==== Lehen ministroa ==== * 2024ko abenduaren 13tik aurrera: [[Frantziako lehen ministro|Lehen ministroa]] ==== Ministroa ==== ==== Goi-komisarioa ==== * 2020ko irailaren 3tik aurrera: Planerako Goi Komisiarioa, doan.<ref>{{Cite web|izenburua=Compte rendu du Conseil des ministres du 3 septembre 2020, Mesures d'ordre individuel|url=https://www.gouvernement.fr/conseil-des-ministres/2020-09-03/mesures-d-ordre-individuel|accessdate=3 septembre 2020}}.</ref> === Batzar Nazionalean === * 1986-05-16tik – 1988-05-14ra : diputatua, Pyrénées-Atlantiques. * 1988-06-23tik – 1993-05-01era : diputatua, Pyrénées-Atlantiques, bigarren barrutia. * 1997-06-12tik – 1999-12-21era : diputatua, Pyrénées-Atlantiques, bigarren barrutia; UDF taldearen burua(1997-1998). * 2002-06-19 – 2012-06-16 : diputatua, Pyrénées-Atlantiques, bigarren barrutia. === Europako Parlamentuan === * 1999-07-20 – 2002-06-16 : eurodiputatu (Bataza Nazionalera joateko dimititu zuen). === Maila lokalean === ==== Udal Kontseilua ==== * 1983-03-14tik – 1993-04-01era : [[Pau]]eko zinegotzia. * 2008ko martxoaren 17tik: Paueko zinegotzia. * 2014-04-04tik: Paueko alkatea<ref name="Francetvinfo17mai">{{Cite web|izenburua=Désormais ministres, Philippe, Le Drian, Bayrou, Collomb et Darmanin vont devoir abandonner leurs mandats locaux|data=17/5/2017|url=https://www.francetvinfo.fr/politique/gouvernement-d-edouard-philippe/desormais-ministres-philippe-le-drian-bayrou-et-darmanin-vont-devoir-demissionner-de-leurs-mandats-locaux_2195496.html|accessdate=13/10/2024}}.</ref>. ==== Kontseilu Nagusia ==== * 1982-03-22tik – 2008-03-16ra : Pyrénées-Atlantiques-eko kontseilari Nagusia (Pau-Sud-en hautatua). * 1992-03-30etik – 2001-03-18ra : Pyrénées-Atlantiques departamentuko Kontseilu Nagusiaren presidentea. ==== Erkidegoartekotasuna ==== * 2014-04-14tik: Pau-Pyrénées aglomerazio komunitateko presidentea. === Alderdi politikoetan === * 1994-1995: [[Centre des démocrates sociaux|Centre des Démocrates Sociaux]] (CDS, Gizarte Demokraten Zentroa) presidentea. * 1995-1998: Force démocrate-ko(FD, Indar Demokrata) presidentea. * 1998-2007: [[Union pour la démocratie française|Union pour la démocratie française-ko]] (UDF, Frantziako Demokraziarako Batasuna) presidentea. * {{date-|2 décembre 2007}} 2tik: [[Mugimendu Demokrata|Mugimendu Demokratako]] (Modem) presidentea. === Beste batzuk === * 1986-1993: Analfabetismoaren aurkako Talde Iraunkorreko (GPLI) presidentea. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{fr}} [http://www.bayrou.fr/ 2007ko Kanpainako webgune ofiziala] {{bizialdia|1951ko||Bayrou, François}} {{oinordekotza | aurrekoa = [[Henri Grenet]] | titulua = [[Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko lehendakarien zerrenda|Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko Presidentea]]<br />[[Fitxategi:Blason département fr Pyrénées-Atlantiques.svg|20px]] | epea = 1992-2001 | ondorengoa = [[Jean-Jacques Lasserre]] }} [[Kategoria:Frantziako Demokraziaren Aldeko Batasuneko politikariak]] [[Kategoria:Akitaniako Eskualde Kontseilariak]] [[Kategoria:Bearnotarrak]] [[Kategoria:Pirinio Atlantikoetako Departamenduko Kontseiluko lehendakariak]] [[Kategoria:Pirinio Atlantikoetako Departamenduko kontseilariak]] [[Kategoria:Paueko alkateak]] [[Kategoria:Bordele-Montaigne Unibertsitateko ikasleak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 8. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 9. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 10. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 11. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 12. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 13. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako lehen ministroak]] * rx6rc85j5fs80u017zyeqrworzedb1e 9998997 9998990 2024-12-13T20:16:59Z Ksarasola 1491 Erreferentziak 9998997 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''François Bayrou''' ([[1951]]ko [[maiatzaren 25]]a, [[Bordères]], [[Pirinio Atlantikoak]] -) [[Frantzia]]ko politikari bat da. [[2007ko Frantziako Hauteskunde Presidentzialak|2007ko Hauteskunde Presidentzialetan]] [[UDF]]ren hautagaia izan zen, baina hirugarren postuan bukatu zuen. Hauteskundeak eta gero, UDF alderdia utzi, eta [[Mugimendu Demokrata|Mugimendu Demokratikoa]] (MD) alderdi zentrista sortu zuen. Ama euskalduna du ([[Lapurdi]]) eta euskaraz badaki. [[2024|2024ko]] [[Abenduaren 13|abenduaren 13an]] [[Emmanuel Macron|Emmanuel Macronek]] [[Frantziako lehen ministro|Lehen Ministro]] izendatu zuen eta [[Michel Barnier]] ordezkatu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=François Bayrou nommé Premier ministre|hizkuntza=fr|url=https://www.info.gouv.fr/actualite/francois-bayrou-nomme-premier-ministre|aldizkaria=info.gouv.fr|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=François Bayrou da Frantziako lehen ministro berria|hizkuntza=eu|data=2024-12-13|url=https://www.berria.eus/mundua/francois-bayrou-da-frantziako-lehen-ministro-berria_2134938_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=Mediabask|izenburua=Nomination de François Bayrou : « Tout changer pour que rien ne change »|hizkuntza=fr|data=2024-12-13|url=https://www.mediabask.eus/eu/info_mbsk/20241213/francois-bayrou-a-ete-nomme-premier-ministre|aldizkaria=www.mediabask.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Biografia == [[1982]]an hasi zuen bere jarduera politikoa UDFen eta betidanik moderatua eta zentrista izan da, [[demokrazia kristaua]] eragin handia dauka bere ideietan. [[Euro]]zalea da eta [[Europar Batasuna|Europa]] federala aldarrikatzen du. [[2002ko Frantziako Hauteskunde Presidentzialak|2002ko Hauteskunde Presidentzialetan]] botoen % 6,84 lortu zuen, guztira laugarrena bukatzen eta bigarren itzulian parte hartu gabe. 2004ko hauteskunde europar eta erregionaletan bere alderdiak % 12 lortu zuen. Nahiz eta ama euskalduna izan eta euskaraz jakin, bere alderdiaren ideologia ez da euskaltzalea. Emmanuel Macroni babesa eman zion 2017ko presidentetzarako hauteskundeetan, eta, gero, Justizia ministro izendatu zuten Macronen lehen gobernuan. Baina, Europako Parlamentuko MoDem-eko parlamentari-laguntzaileen auzian aipatuta, ez zuen jarraitu [[Édouard Philippe|Edouard Philippe-ren]] Gobernuan hilabete geroago. 2020an [[Planerako Goi Mandatari]] izendatu zuen Emmanuel Macronek. 2024ko abenduaren 13an Emmanuel Macronek [[Frantziako lehen ministro|Lehen Ministro]] izendatu zuen eta [[Michel Barnier]] ordezkatu zuen. == Aginduen eta funtzioen xehetasunak == === Exekutiboan === ==== Lehen ministroa ==== * 2024ko abenduaren 13tik aurrera: [[Frantziako lehen ministro|Lehen ministroa]] ==== Ministroa ==== ==== Goi-komisarioa ==== * 2020ko irailaren 3tik aurrera: Planerako Goi Komisiarioa, doan.<ref>{{Cite web|izenburua=Compte rendu du Conseil des ministres du 3 septembre 2020, Mesures d'ordre individuel|url=https://www.gouvernement.fr/conseil-des-ministres/2020-09-03/mesures-d-ordre-individuel|accessdate=3 septembre 2020}}.</ref> === Batzar Nazionalean === * 1986-05-16tik – 1988-05-14ra : diputatua, Pyrénées-Atlantiques. * 1988-06-23tik – 1993-05-01era : diputatua, Pyrénées-Atlantiques, bigarren barrutia. * 1997-06-12tik – 1999-12-21era : diputatua, Pyrénées-Atlantiques, bigarren barrutia; UDF taldearen burua(1997-1998). * 2002-06-19 – 2012-06-16 : diputatua, Pyrénées-Atlantiques, bigarren barrutia. === Europako Parlamentuan === * 1999-07-20 – 2002-06-16 : eurodiputatu (Bataza Nazionalera joateko dimititu zuen). === Maila lokalean === ==== Udal Kontseilua ==== * 1983-03-14tik – 1993-04-01era : [[Pau]]eko zinegotzia. * 2008ko martxoaren 17tik: Paueko zinegotzia. * 2014-04-04tik: Paueko alkatea<ref name="Francetvinfo17mai">{{Cite web|izenburua=Désormais ministres, Philippe, Le Drian, Bayrou, Collomb et Darmanin vont devoir abandonner leurs mandats locaux|data=17/5/2017|url=https://www.francetvinfo.fr/politique/gouvernement-d-edouard-philippe/desormais-ministres-philippe-le-drian-bayrou-et-darmanin-vont-devoir-demissionner-de-leurs-mandats-locaux_2195496.html|accessdate=13/10/2024}}.</ref>. ==== Kontseilu Nagusia ==== * 1982-03-22tik – 2008-03-16ra : Pyrénées-Atlantiques-eko kontseilari Nagusia (Pau-Sud-en hautatua). * 1992-03-30etik – 2001-03-18ra : Pyrénées-Atlantiques departamentuko Kontseilu Nagusiaren presidentea. ==== Erkidegoartekotasuna ==== * 2014-04-14tik: Pau-Pyrénées aglomerazio komunitateko presidentea. === Alderdi politikoetan === * 1994-1995: [[Centre des démocrates sociaux|Centre des Démocrates Sociaux]] (CDS, Gizarte Demokraten Zentroa) presidentea. * 1995-1998: Force démocrate-ko(FD, Indar Demokrata) presidentea. * 1998-2007: [[Union pour la démocratie française|Union pour la démocratie française-ko]] (UDF, Frantziako Demokraziarako Batasuna) presidentea. * {{date-|2 décembre 2007}} 2tik: [[Mugimendu Demokrata|Mugimendu Demokratako]] (Modem) presidentea. === Beste batzuk === * 1986-1993: Analfabetismoaren aurkako Talde Iraunkorreko (GPLI) presidentea. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{fr}} [http://www.bayrou.fr/ 2007ko Kanpainako webgune ofiziala] {{bizialdia|1951ko||Bayrou, François}} {{oinordekotza | aurrekoa = [[Henri Grenet]] | titulua = [[Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko lehendakarien zerrenda|Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko Presidentea]]<br />[[Fitxategi:Blason département fr Pyrénées-Atlantiques.svg|20px]] | epea = 1992-2001 | ondorengoa = [[Jean-Jacques Lasserre]] }} [[Kategoria:Frantziako Demokraziaren Aldeko Batasuneko politikariak]] [[Kategoria:Akitaniako Eskualde Kontseilariak]] [[Kategoria:Bearnotarrak]] [[Kategoria:Pirinio Atlantikoetako Departamenduko Kontseiluko lehendakariak]] [[Kategoria:Pirinio Atlantikoetako Departamenduko kontseilariak]] [[Kategoria:Paueko alkateak]] [[Kategoria:Bordele-Montaigne Unibertsitateko ikasleak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 8. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 9. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 10. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 11. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 12. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 13. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako lehen ministroak]] * kzczmr7v1f4u9kckzf9rvsktaz0akqy 9999322 9998997 2024-12-14T10:45:07Z Marklar2007 1545 9999322 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''François Bayrou''' ([[1951]]ko [[maiatzaren 25]]a, [[Bordères]], [[Pirinio Atlantikoak]] -) [[Frantzia]]ko politikari bat da. [[2007ko Frantziako Hauteskunde Presidentzialak|2007ko Hauteskunde Presidentzialetan]] [[UDF]]ren hautagaia izan zen, baina hirugarren postuan bukatu zuen. Hauteskundeak eta gero, UDF alderdia utzi, eta [[Mugimendu Demokrata|Mugimendu Demokratikoa]] (MD) alderdi zentrista sortu zuen. Ama euskalduna du ([[Lapurdi]]) eta euskaraz badaki.{{erreferentzia_falta}} [[2024|2024ko]] [[Abenduaren 13|abenduaren 13an]] [[Emmanuel Macron|Emmanuel Macronek]] [[Frantziako lehen ministro|Lehen Ministro]] izendatu zuen eta [[Michel Barnier]] ordezkatu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=François Bayrou nommé Premier ministre|hizkuntza=fr|url=https://www.info.gouv.fr/actualite/francois-bayrou-nomme-premier-ministre|aldizkaria=info.gouv.fr|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=François Bayrou da Frantziako lehen ministro berria|hizkuntza=eu|data=2024-12-13|url=https://www.berria.eus/mundua/francois-bayrou-da-frantziako-lehen-ministro-berria_2134938_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=Mediabask|izenburua=Nomination de François Bayrou : « Tout changer pour que rien ne change »|hizkuntza=fr|data=2024-12-13|url=https://www.mediabask.eus/eu/info_mbsk/20241213/francois-bayrou-a-ete-nomme-premier-ministre|aldizkaria=www.mediabask.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Biografia == [[1982]]an hasi zuen bere jarduera politikoa UDFen eta betidanik moderatua eta zentrista izan da, [[demokrazia kristaua]] eragin handia dauka bere ideietan. [[Euro]]zalea da eta [[Europar Batasuna|Europa]] federala aldarrikatzen du. [[2002ko Frantziako Hauteskunde Presidentzialak|2002ko Hauteskunde Presidentzialetan]] botoen % 6,84 lortu zuen, guztira laugarrena bukatzen eta bigarren itzulian parte hartu gabe. 2004ko hauteskunde europar eta erregionaletan bere alderdiak % 12 lortu zuen. Nahiz eta ama euskalduna izan eta euskaraz jakin, bere alderdiaren ideologia ez da euskaltzalea. Emmanuel Macroni babesa eman zion 2017ko presidentetzarako hauteskundeetan, eta, gero, Justizia ministro izendatu zuten Macronen lehen gobernuan. Baina, Europako Parlamentuko MoDem-eko parlamentari-laguntzaileen auzian aipatuta, ez zuen jarraitu [[Édouard Philippe|Edouard Philippe-ren]] Gobernuan hilabete geroago. 2020an [[Planerako Goi Mandatari]] izendatu zuen Emmanuel Macronek. 2024ko abenduaren 13an Emmanuel Macronek [[Frantziako lehen ministro|Lehen Ministro]] izendatu zuen eta [[Michel Barnier]] ordezkatu zuen. == Aginduen eta funtzioen xehetasunak == === Exekutiboan === ==== Lehen ministroa ==== * 2024ko abenduaren 13tik aurrera: [[Frantziako lehen ministro|Lehen ministroa]] ==== Ministroa ==== ==== Goi-komisarioa ==== * 2020ko irailaren 3tik aurrera: Planerako Goi Komisiarioa, doan.<ref>{{Cite web|izenburua=Compte rendu du Conseil des ministres du 3 septembre 2020, Mesures d'ordre individuel|url=https://www.gouvernement.fr/conseil-des-ministres/2020-09-03/mesures-d-ordre-individuel|accessdate=3 septembre 2020}}.</ref> === Batzar Nazionalean === * 1986-05-16tik – 1988-05-14ra : diputatua, Pyrénées-Atlantiques. * 1988-06-23tik – 1993-05-01era : diputatua, Pyrénées-Atlantiques, bigarren barrutia. * 1997-06-12tik – 1999-12-21era : diputatua, Pyrénées-Atlantiques, bigarren barrutia; UDF taldearen burua(1997-1998). * 2002-06-19 – 2012-06-16 : diputatua, Pyrénées-Atlantiques, bigarren barrutia. === Europako Parlamentuan === * 1999-07-20 – 2002-06-16 : eurodiputatu (Bataza Nazionalera joateko dimititu zuen). === Maila lokalean === ==== Udal Kontseilua ==== * 1983-03-14tik – 1993-04-01era : [[Pau]]eko zinegotzia. * 2008ko martxoaren 17tik: Paueko zinegotzia. * 2014-04-04tik: Paueko alkatea<ref name="Francetvinfo17mai">{{Cite web|izenburua=Désormais ministres, Philippe, Le Drian, Bayrou, Collomb et Darmanin vont devoir abandonner leurs mandats locaux|data=17/5/2017|url=https://www.francetvinfo.fr/politique/gouvernement-d-edouard-philippe/desormais-ministres-philippe-le-drian-bayrou-et-darmanin-vont-devoir-demissionner-de-leurs-mandats-locaux_2195496.html|accessdate=13/10/2024}}.</ref>. ==== Kontseilu Nagusia ==== * 1982-03-22tik – 2008-03-16ra : Pyrénées-Atlantiques-eko kontseilari Nagusia (Pau-Sud-en hautatua). * 1992-03-30etik – 2001-03-18ra : Pyrénées-Atlantiques departamentuko Kontseilu Nagusiaren presidentea. ==== Erkidegoartekotasuna ==== * 2014-04-14tik: Pau-Pyrénées aglomerazio komunitateko presidentea. === Alderdi politikoetan === * 1994-1995: [[Centre des démocrates sociaux|Centre des Démocrates Sociaux]] (CDS, Gizarte Demokraten Zentroa) presidentea. * 1995-1998: Force démocrate-ko(FD, Indar Demokrata) presidentea. * 1998-2007: [[Union pour la démocratie française|Union pour la démocratie française-ko]] (UDF, Frantziako Demokraziarako Batasuna) presidentea. * {{date-|2 décembre 2007}} 2tik: [[Mugimendu Demokrata|Mugimendu Demokratako]] (Modem) presidentea. === Beste batzuk === * 1986-1993: Analfabetismoaren aurkako Talde Iraunkorreko (GPLI) presidentea. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{fr}} [http://www.bayrou.fr/ 2007ko Kanpainako webgune ofiziala] {{bizialdia|1951ko||Bayrou, François}} {{oinordekotza | aurrekoa = [[Henri Grenet]] | titulua = [[Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko lehendakarien zerrenda|Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko Presidentea]]<br />[[Fitxategi:Blason département fr Pyrénées-Atlantiques.svg|20px]] | epea = 1992-2001 | ondorengoa = [[Jean-Jacques Lasserre]] }} [[Kategoria:Frantziako Demokraziaren Aldeko Batasuneko politikariak]] [[Kategoria:Akitaniako Eskualde Kontseilariak]] [[Kategoria:Bearnotarrak]] [[Kategoria:Pirinio Atlantikoetako Departamenduko Kontseiluko lehendakariak]] [[Kategoria:Pirinio Atlantikoetako Departamenduko kontseilariak]] [[Kategoria:Paueko alkateak]] [[Kategoria:Bordele-Montaigne Unibertsitateko ikasleak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 8. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 9. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 10. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 11. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 12. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 13. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako lehen ministroak]] * 8zn2ove5qxvqyh8031dy2o2bfn82ua1 9999323 9999322 2024-12-14T10:46:00Z Marklar2007 1545 9999323 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''François Bayrou''' ([[1951]]ko [[maiatzaren 25]]a, [[Bordères]], [[Pirinio Atlantikoak]] -) [[Frantzia]]ko politikari bat da. [[2007ko Frantziako Hauteskunde Presidentzialak|2007ko Hauteskunde Presidentzialetan]] [[UDF]]ren hautagaia izan zen, baina hirugarren postuan bukatu zuen. Hauteskundeak eta gero, UDF alderdia utzi, eta [[Mugimendu Demokrata|Mugimendu Demokratikoa]] (MD) alderdi zentrista sortu zuen. Ama euskalduna du ([[Lapurdi]]) eta euskaraz badaki.{{erref behar}} [[2024|2024ko]] [[Abenduaren 13|abenduaren 13an]] [[Emmanuel Macron|Emmanuel Macronek]] [[Frantziako lehen ministro|Lehen Ministro]] izendatu zuen eta [[Michel Barnier]] ordezkatu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=François Bayrou nommé Premier ministre|hizkuntza=fr|url=https://www.info.gouv.fr/actualite/francois-bayrou-nomme-premier-ministre|aldizkaria=info.gouv.fr|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=François Bayrou da Frantziako lehen ministro berria|hizkuntza=eu|data=2024-12-13|url=https://www.berria.eus/mundua/francois-bayrou-da-frantziako-lehen-ministro-berria_2134938_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=Mediabask|izenburua=Nomination de François Bayrou : « Tout changer pour que rien ne change »|hizkuntza=fr|data=2024-12-13|url=https://www.mediabask.eus/eu/info_mbsk/20241213/francois-bayrou-a-ete-nomme-premier-ministre|aldizkaria=www.mediabask.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Biografia == [[1982]]an hasi zuen bere jarduera politikoa UDFen eta betidanik moderatua eta zentrista izan da, [[demokrazia kristaua]] eragin handia dauka bere ideietan. [[Euro]]zalea da eta [[Europar Batasuna|Europa]] federala aldarrikatzen du. [[2002ko Frantziako Hauteskunde Presidentzialak|2002ko Hauteskunde Presidentzialetan]] botoen % 6,84 lortu zuen, guztira laugarrena bukatzen eta bigarren itzulian parte hartu gabe. 2004ko hauteskunde europar eta erregionaletan bere alderdiak % 12 lortu zuen. Nahiz eta ama euskalduna izan eta euskaraz jakin, bere alderdiaren ideologia ez da euskaltzalea. Emmanuel Macroni babesa eman zion 2017ko presidentetzarako hauteskundeetan, eta, gero, Justizia ministro izendatu zuten Macronen lehen gobernuan. Baina, Europako Parlamentuko MoDem-eko parlamentari-laguntzaileen auzian aipatuta, ez zuen jarraitu [[Édouard Philippe|Edouard Philippe-ren]] Gobernuan hilabete geroago. 2020an [[Planerako Goi Mandatari]] izendatu zuen Emmanuel Macronek. 2024ko abenduaren 13an Emmanuel Macronek [[Frantziako lehen ministro|Lehen Ministro]] izendatu zuen eta [[Michel Barnier]] ordezkatu zuen. == Aginduen eta funtzioen xehetasunak == === Exekutiboan === ==== Lehen ministroa ==== * 2024ko abenduaren 13tik aurrera: [[Frantziako lehen ministro|Lehen ministroa]] ==== Ministroa ==== ==== Goi-komisarioa ==== * 2020ko irailaren 3tik aurrera: Planerako Goi Komisiarioa, doan.<ref>{{Cite web|izenburua=Compte rendu du Conseil des ministres du 3 septembre 2020, Mesures d'ordre individuel|url=https://www.gouvernement.fr/conseil-des-ministres/2020-09-03/mesures-d-ordre-individuel|accessdate=3 septembre 2020}}.</ref> === Batzar Nazionalean === * 1986-05-16tik – 1988-05-14ra : diputatua, Pyrénées-Atlantiques. * 1988-06-23tik – 1993-05-01era : diputatua, Pyrénées-Atlantiques, bigarren barrutia. * 1997-06-12tik – 1999-12-21era : diputatua, Pyrénées-Atlantiques, bigarren barrutia; UDF taldearen burua(1997-1998). * 2002-06-19 – 2012-06-16 : diputatua, Pyrénées-Atlantiques, bigarren barrutia. === Europako Parlamentuan === * 1999-07-20 – 2002-06-16 : eurodiputatu (Bataza Nazionalera joateko dimititu zuen). === Maila lokalean === ==== Udal Kontseilua ==== * 1983-03-14tik – 1993-04-01era : [[Pau]]eko zinegotzia. * 2008ko martxoaren 17tik: Paueko zinegotzia. * 2014-04-04tik: Paueko alkatea<ref name="Francetvinfo17mai">{{Cite web|izenburua=Désormais ministres, Philippe, Le Drian, Bayrou, Collomb et Darmanin vont devoir abandonner leurs mandats locaux|data=17/5/2017|url=https://www.francetvinfo.fr/politique/gouvernement-d-edouard-philippe/desormais-ministres-philippe-le-drian-bayrou-et-darmanin-vont-devoir-demissionner-de-leurs-mandats-locaux_2195496.html|accessdate=13/10/2024}}.</ref>. ==== Kontseilu Nagusia ==== * 1982-03-22tik – 2008-03-16ra : Pyrénées-Atlantiques-eko kontseilari Nagusia (Pau-Sud-en hautatua). * 1992-03-30etik – 2001-03-18ra : Pyrénées-Atlantiques departamentuko Kontseilu Nagusiaren presidentea. ==== Erkidegoartekotasuna ==== * 2014-04-14tik: Pau-Pyrénées aglomerazio komunitateko presidentea. === Alderdi politikoetan === * 1994-1995: [[Centre des démocrates sociaux|Centre des Démocrates Sociaux]] (CDS, Gizarte Demokraten Zentroa) presidentea. * 1995-1998: Force démocrate-ko(FD, Indar Demokrata) presidentea. * 1998-2007: [[Union pour la démocratie française|Union pour la démocratie française-ko]] (UDF, Frantziako Demokraziarako Batasuna) presidentea. * {{date-|2 décembre 2007}} 2tik: [[Mugimendu Demokrata|Mugimendu Demokratako]] (Modem) presidentea. === Beste batzuk === * 1986-1993: Analfabetismoaren aurkako Talde Iraunkorreko (GPLI) presidentea. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{fr}} [http://www.bayrou.fr/ 2007ko Kanpainako webgune ofiziala] {{bizialdia|1951ko||Bayrou, François}} {{oinordekotza | aurrekoa = [[Henri Grenet]] | titulua = [[Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko lehendakarien zerrenda|Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko Presidentea]]<br />[[Fitxategi:Blason département fr Pyrénées-Atlantiques.svg|20px]] | epea = 1992-2001 | ondorengoa = [[Jean-Jacques Lasserre]] }} [[Kategoria:Frantziako Demokraziaren Aldeko Batasuneko politikariak]] [[Kategoria:Akitaniako Eskualde Kontseilariak]] [[Kategoria:Bearnotarrak]] [[Kategoria:Pirinio Atlantikoetako Departamenduko Kontseiluko lehendakariak]] [[Kategoria:Pirinio Atlantikoetako Departamenduko kontseilariak]] [[Kategoria:Paueko alkateak]] [[Kategoria:Bordele-Montaigne Unibertsitateko ikasleak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 8. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 9. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 10. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 11. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 12. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 13. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako lehen ministroak]] * 5mbvom7e2piok915rvr2470zdhzywxe 9999325 9999323 2024-12-14T10:47:21Z Marklar2007 1545 9999325 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''François René Jean Lucien Bayrou''' ({{IPA|fʁɑ̃swa bajʁu}} ahoskatua; [[Bordères]], [[Pirinio Atlantikoak]], [[1951]]ko [[maiatzaren 25]]a -) [[Frantzia]]ko politikari bat da. [[2007ko Frantziako Hauteskunde Presidentzialak|2007ko Hauteskunde Presidentzialetan]] [[UDF]]ren hautagaia izan zen, baina hirugarren postuan bukatu zuen. Hauteskundeak eta gero, UDF alderdia utzi, eta [[Mugimendu Demokrata|Mugimendu Demokratikoa]] (MD) alderdi zentrista sortu zuen. Ama euskalduna du ([[Lapurdi]]) eta euskaraz badaki.{{erref behar}} [[2024|2024ko]] [[Abenduaren 13|abenduaren 13an]] [[Emmanuel Macron|Emmanuel Macronek]] [[Frantziako lehen ministro|Lehen Ministro]] izendatu zuen eta [[Michel Barnier]] ordezkatu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=François Bayrou nommé Premier ministre|hizkuntza=fr|url=https://www.info.gouv.fr/actualite/francois-bayrou-nomme-premier-ministre|aldizkaria=info.gouv.fr|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=François Bayrou da Frantziako lehen ministro berria|hizkuntza=eu|data=2024-12-13|url=https://www.berria.eus/mundua/francois-bayrou-da-frantziako-lehen-ministro-berria_2134938_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=Mediabask|izenburua=Nomination de François Bayrou : « Tout changer pour que rien ne change »|hizkuntza=fr|data=2024-12-13|url=https://www.mediabask.eus/eu/info_mbsk/20241213/francois-bayrou-a-ete-nomme-premier-ministre|aldizkaria=www.mediabask.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Biografia == [[1982]]an hasi zuen bere jarduera politikoa UDFen eta betidanik moderatua eta zentrista izan da, [[demokrazia kristaua]] eragin handia dauka bere ideietan. [[Euro]]zalea da eta [[Europar Batasuna|Europa]] federala aldarrikatzen du. [[2002ko Frantziako Hauteskunde Presidentzialak|2002ko Hauteskunde Presidentzialetan]] botoen % 6,84 lortu zuen, guztira laugarrena bukatzen eta bigarren itzulian parte hartu gabe. 2004ko hauteskunde europar eta erregionaletan bere alderdiak % 12 lortu zuen. Nahiz eta ama euskalduna izan eta euskaraz jakin, bere alderdiaren ideologia ez da euskaltzalea. Emmanuel Macroni babesa eman zion 2017ko presidentetzarako hauteskundeetan, eta, gero, Justizia ministro izendatu zuten Macronen lehen gobernuan. Baina, Europako Parlamentuko MoDem-eko parlamentari-laguntzaileen auzian aipatuta, ez zuen jarraitu [[Édouard Philippe|Edouard Philippe-ren]] Gobernuan hilabete geroago. 2020an [[Planerako Goi Mandatari]] izendatu zuen Emmanuel Macronek. 2024ko abenduaren 13an Emmanuel Macronek [[Frantziako lehen ministro|Lehen Ministro]] izendatu zuen eta [[Michel Barnier]] ordezkatu zuen. == Aginduen eta funtzioen xehetasunak == === Exekutiboan === ==== Lehen ministroa ==== * 2024ko abenduaren 13tik aurrera: [[Frantziako lehen ministro|Lehen ministroa]] ==== Ministroa ==== ==== Goi-komisarioa ==== * 2020ko irailaren 3tik aurrera: Planerako Goi Komisiarioa, doan.<ref>{{Cite web|izenburua=Compte rendu du Conseil des ministres du 3 septembre 2020, Mesures d'ordre individuel|url=https://www.gouvernement.fr/conseil-des-ministres/2020-09-03/mesures-d-ordre-individuel|accessdate=3 septembre 2020}}.</ref> === Batzar Nazionalean === * 1986-05-16tik – 1988-05-14ra : diputatua, Pyrénées-Atlantiques. * 1988-06-23tik – 1993-05-01era : diputatua, Pyrénées-Atlantiques, bigarren barrutia. * 1997-06-12tik – 1999-12-21era : diputatua, Pyrénées-Atlantiques, bigarren barrutia; UDF taldearen burua(1997-1998). * 2002-06-19 – 2012-06-16 : diputatua, Pyrénées-Atlantiques, bigarren barrutia. === Europako Parlamentuan === * 1999-07-20 – 2002-06-16 : eurodiputatu (Bataza Nazionalera joateko dimititu zuen). === Maila lokalean === ==== Udal Kontseilua ==== * 1983-03-14tik – 1993-04-01era : [[Pau]]eko zinegotzia. * 2008ko martxoaren 17tik: Paueko zinegotzia. * 2014-04-04tik: Paueko alkatea<ref name="Francetvinfo17mai">{{Cite web|izenburua=Désormais ministres, Philippe, Le Drian, Bayrou, Collomb et Darmanin vont devoir abandonner leurs mandats locaux|data=17/5/2017|url=https://www.francetvinfo.fr/politique/gouvernement-d-edouard-philippe/desormais-ministres-philippe-le-drian-bayrou-et-darmanin-vont-devoir-demissionner-de-leurs-mandats-locaux_2195496.html|accessdate=13/10/2024}}.</ref>. ==== Kontseilu Nagusia ==== * 1982-03-22tik – 2008-03-16ra : Pyrénées-Atlantiques-eko kontseilari Nagusia (Pau-Sud-en hautatua). * 1992-03-30etik – 2001-03-18ra : Pyrénées-Atlantiques departamentuko Kontseilu Nagusiaren presidentea. ==== Erkidegoartekotasuna ==== * 2014-04-14tik: Pau-Pyrénées aglomerazio komunitateko presidentea. === Alderdi politikoetan === * 1994-1995: [[Centre des démocrates sociaux|Centre des Démocrates Sociaux]] (CDS, Gizarte Demokraten Zentroa) presidentea. * 1995-1998: Force démocrate-ko(FD, Indar Demokrata) presidentea. * 1998-2007: [[Union pour la démocratie française|Union pour la démocratie française-ko]] (UDF, Frantziako Demokraziarako Batasuna) presidentea. * {{date-|2 décembre 2007}} 2tik: [[Mugimendu Demokrata|Mugimendu Demokratako]] (Modem) presidentea. === Beste batzuk === * 1986-1993: Analfabetismoaren aurkako Talde Iraunkorreko (GPLI) presidentea. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{fr}} [http://www.bayrou.fr/ 2007ko Kanpainako webgune ofiziala] {{bizialdia|1951ko||Bayrou, François}} {{oinordekotza | aurrekoa = [[Henri Grenet]] | titulua = [[Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko lehendakarien zerrenda|Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko Presidentea]]<br />[[Fitxategi:Blason département fr Pyrénées-Atlantiques.svg|20px]] | epea = 1992-2001 | ondorengoa = [[Jean-Jacques Lasserre]] }} [[Kategoria:Frantziako Demokraziaren Aldeko Batasuneko politikariak]] [[Kategoria:Akitaniako Eskualde Kontseilariak]] [[Kategoria:Bearnotarrak]] [[Kategoria:Pirinio Atlantikoetako Departamenduko Kontseiluko lehendakariak]] [[Kategoria:Pirinio Atlantikoetako Departamenduko kontseilariak]] [[Kategoria:Paueko alkateak]] [[Kategoria:Bordele-Montaigne Unibertsitateko ikasleak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 8. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 9. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 10. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 11. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 12. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 13. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako lehen ministroak]] * 1snk4fxi3mb993eu88typ43c9prvr4g 0 47636 9998768 9971246 2024-12-13T16:17:23Z InternetArchiveBot 119347 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 9998768 wikitext text/x-wiki {{Euskal Herriko auzo infotaula |izena = Gallarta |irudia = Gallarta.jpg |irudiaren testua = Gallarta auzoa |altuera= 120 |probintzia = Bizkaia }} '''Gallarta'''<ref>Euskaltzaindia: [https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_eoda&Itemid=471&lang=eu&view=toponimia Euskal Onomastikaren Datutegia].</ref> [[Bizkaia|Bizkaiko]] [[Abanto]] udalerriko auzo nagusia da. Gallarreta deituriko leku batean sortu zuten XIX. mendearen hasieran, gaur egun Kontxa II. meatza dagoen tokian kokatzen zen hain zuzen. Galar + eta = Gallarr(e)ta = Gallarta. Euskal toponimian hain hedatua den "galar" hitza enbor hila esan gure du, -eta atzizkia, berriz, ugaritasuna adierazten du. == Geografia == === Inguru naturala eta kokapena === [[Fitxategi:107 Gallarta - Contxa II meategi.jpg|thumb|300px|Gallarta, Gazteluzaharra edo Buenos Aires mendixka eta Kontxa II. meatzea.]] Gallartako auzoaren ondoan, [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] [[meatzaritza]]ren historiako meategirik garrantzitsuena dago, [[Bodovalle]], Agruminsa (Agrupación Minera S.A.) enpresak ustiatu zuen. 1993. urtean Bizkaian itxi zuten azken meatza da. 1970eko hamarkadan Europako bigarren burdin ustiategirik handiena bilakatu zen, garai onenetan barnean 500 langile izan ziren. 1983. urtean Kontxa II. deritzon aire zabaleko meatzan ustiatzeari laga zioten, ez ordea, lur azpiko meazuloetan. Lur azpian 50 kilometroko galeriez osaturiko labirintoa barreiatzen da, meatzariak autobusez jaisten ziren bere lanpostuetara, barruan kamioi eta autobusen trafikoa antolatzeko semaforoez baliatzen ziren eta tunel nagusia ongi argiztatuta zuten. Galeriez gain 60 kamera erraldoi ere badaude, bakoitzean (125m altu,100m zabal) Burgoseko katedrala sartzeko adinako lekua dago. Ehundaka horma-bularrek meazuloak babesten zituzten baina mea ustiapen lanak burutzean etekin handiena ateratzeko helburuarekin zenbait galeriatako burdinazko babesak kendu zituzten. Gaur egun batzuek behera erortzeko mehatxu egin dute. Gallarta jatorriz Euskal Herriko lurrazaleko punturik sakonena den sima honen gainean eraikita egon zen. Uste bitxia egiten baldin bazaigu ere, Gallarta meatzaritza jardueraren ondorioz, sortu eta eraitsi ere egin zuten. Dinamitaren ondorioz sortutako zulo erraldoiaren behekaldea itsasoaren mailaren azpitik 37 bat metrora dago. === Herria === Meatzari etorbidea herriko kale nagusia da, bertan eliza, Dolores Ibarruri institutua, udaletxea, banketxeak, saltoki gehienak... topatuko ditugu. Etorbidea Marciano iturrian hasi eta El Casal inguruan amaitu egiten da. Udaletxe berria kokatzeko El Casal ingurua aukeratu zuten. Abantoko Santa Juliana Kontzeju zaharreko barrutian, Sanfuentes ondoan eta Somorrostro haraneko batzar pinu historikotik hur. Egungo Gallartan eraiki zuten auzorik aintzindariena Mikel Deuna Taldea izan zen eta ondoren Gallarta zaharra eraisten joan ziren heinean etxebako biztanleak birkokatzeko xedearekin auzo berriak jaio ziren. Adibidez Peñukas deitu zitzaion auzoari hemen biziko zen jende gehiena Peñukas zaharra zeritzon kaletik etorri izan zelako. Peñukas berria herriko goiko aldean 7 eraikinez osaturiko auzunea da eta erdian Abanto Euskaltegia (AEK) eta iturridun plaza txiki bat dago. Bizkaiko [[meatzaritza]]ren ikurretako bat izanik, herriaren ondarea berreskuratu nahian bertan eraiki zen [[Euskal Herriko Meatzaritzaren Museoa]]. == Historia == [[Bigarren karlistaldia]] amaitu ostean, Bizkaiko meatzaldean "meatzal booma" deritzona hasi zen eta horrela jaio zen Gallarta, meatzari herri bezala baserri ingurunean. Mearen ustiapenarekin eliza, udaletxea, eskolak, zinema, abere-hiltegia, meatzari ospitalea... eraiki zituzten bertan. Gallarta zaharraren bihotza aire-tranbia, plano inklinatu eta Trianoko mendien burdina garraiatzen zuten trenen erritmora ari zen taupaka. Baina 1960ko hamarkadan herriak bere etorkizuna desagertzera kondenatuta izango zuen. Inguruetako meatokiak agortuta, Franco-Belga meatzal enpresak Gallarta azpian zegoen burdina-zaina ustiatzeari ekin zion. Derrigorrezko desjabetze baten ostean, gallartarrek ezintasunez ikusi zuten nola bota zuten herria etxez etxe lurrera. Etxebizitza ezarengatik biztanle ugarik alde egin behar izan zuten ondoko herrietara bizitzera. === Gallarta zaharretik Gallarta berrira lekualdaketa === [[Fitxategi:Gallarta herri berria eraikitzen.jpg|thumb|300px|Gallarta herri berria eraikitzen]] Gallarta zaharraren ospe eta entzutea aire zabaleko meatzaren ustiapenak trenkatu zuen. Herriaren goialdeko Peñukas kalean sortu ziren lehenengo borroka taldeak. 1960. urtean, Peñukas hain zuzen, izan zen eraistea sufridu zuen lehenetariko aldea. Derrigorrezko desjabetzean erabilitako prozedurak herritarren haserrea piztu zuen, urte nekosoak igaro ziren familia guztiak birkokatu arte, ez zen bizi-giroa Gallartan. Gainera, ondoan zegoen meatze ustiapenean zartarazten zituzten barrenoek herriko karrika eta teilatuetan kalte ugari sortzen zituzten. 1961. urtean udaletxeak meatza kudeatzen zuen Franco-Belga enpresa salatu zuen, Gallartako erdigunean harri handiak jaustearen errua egotzita. Ondoeza areagotu zen dardariken ondorioz zenbait etxetan arrakalak agertu zirenean. Gallartako familia aberatsek eta ez hain dirudunek ere, ondoko herrietara bizitzera alde egin behar izan zuten, bereziki Santurtzi eta Portugaletera. Meategiak historia handiko herria xehatzea ere lortu zuen. Gobernadore zibilak eta Franco-Belgaren zuzendariak desjabeturiko beste familientzat Gallarta berrian etxebizitzak eraiki arte meatzeko leherketak etetea adostu zuten. == Demografia == {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Gallartako biztanleria |altuera=300 |zabalera=200 | 2001 | 5204 | 2011 | 4915 | 2021 | 4633 | }} == Gallartako eraikin aipagarriak == [[Fitxategi:Gallartako meatze-ospitalea.jpg|thumb|300px|[[Gallartako Meatze Ospitalea]] edo "Preventorio" eraikina]] '''''Triano Meatzari Erietxea''''' [[Enrique Areiltza Arregi|Enrique Areiltza]] sendagile-zirujau ospetsuak 1881. urtean Gallartako meatzari ospitaleari hasiera eman zion. Erietxe honetako mediku jarduerak, 1936. urtean itxi egin zuten arte iraun zuen. Gerra garaian tuberkulosidun gaixoei harrera egin zitzaien bertan. Gaixoei nahi adina janari ematen zitzaien, sendatzeko gainelikadura baten beharra zeukaten eta. Jarduera horretatik datorkio egungo Preventorio izena. Eraikinaren jabetza aldatu zen. 1950eko hamarkadan Bizkaiko gobernadore falangistaren agindupean eraberritu ostean, Genaro Riestra eskola deituriko nesken barnetegi bat ireki zuten, non Espainia osotik etorritako neskek oinarrizko irakaskuntza jasotzen zuten. Franco hil ondoren, Buenos Aires eskola deituko da, izen bereko muinoan dagoelako. Baina eraikina, zaintze ezaren ondorioz, itxi egin behar izan zuten eta mendi magalean beste eskola bat eraiki zuten, alegia, Buenos Aires eskola, 1983an irekia. Gaur egun, Preventorioan, berriz, eraikuntzako institutua dago eta herriko gazte eta erakunde batzuen egoitza bilakatu da. '''''Txikito de Gallarta frontoia''''' Frontoi berria 1973ko urriaren 23an ireki zuten. Izena ipintzea ez zen lan xamurra izan, herrian primerako pilotari ospetsu ugari egon zirelako. Azkenean "Txikito de Gallarta" deituko da. Gainera, pilotaleku berriko goiko solairuan jai-alaia goresten duen mural bat egitea adostu zuten Marcelino Bañales herriko artistarekin. 1974. urtean herriko gazteen artean euskal pilota bere modalitate guztietan sustatzea helburu zuen Gallarta Pelotazale Elkartea sortu zuten. Elkarteko zuzendaritza-batzordeak programak prestatu eta plangintza orokorrak burutzen ditu. Horrela jaio ziren herrian dauden hainbat txapelketa, norgehiagoka profesionalak, eskolarteko torneoak... '''''Paduako San Antonio eliza''''' Paduako San Antonio eliza 1967ko martxoaren 12an zabaldu zuten. Parrokia barruko bataiarria, San Antonio irudia, Kristoa, harmonioa eta beste irudi batzuk Gallarta zaharreko elizatik ekarriak izan ziren. Ezkilategia kanpaiekin eta burdinazko gurutzea herriak burdinarekin izan duen lotura estuaren islapen zina da. == Beste datu batzuk == Gallarta 1968. urtean Bilbo Handiko edateko uren hornidura partzuergora lotzen da. Aurretik herrian zegoen uren hornidura sisteman, Itxaropena ur-biltegia funtsezkoa izan zen. Trianoko mendietatik biltzen ziren urak jasotzen zituen. == Jaiak eta ospakizunak == Gallartako jaiak San Antonioren omenez ospatzen dira [[ekainaren 7]]tik [[ekainaren 16]]ra. Jai erlijiosoaz gain Sagardo eguna (Urria), Garrafoi eguna (Iraila), eta Burdin jaia ere ospatzen dira. == Gallartatar ospetsuak == * [[Dolores Ibarruri]] ([[1895]]-[[1989]]), politikari [[komunismo|komunista]]. * [[Manuel Sarabia]] ([[1957]]-) , [[Athletic|Bilboko Athletic Klubeko]] jokalaria. * [[Asier del Horno]] ([[1981]]-) , Bilboko Athletic Klubeko jokalaria. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Ikus, gainera == * [[Meatzaldea]] == Kanpo estekak == {{Atari|Euskal Wikiatlasa|Euskal Herriko Wikiatlasa}} * {{eu}} [https://web.archive.org/web/20061205025627/http://www.museominero.net/Principal_e.htm Euskal Herriko Meatzaritzaren Museoaren webgunea.] * [https://www.academia.edu/8908199/Corta_de_Bodovalle._Cuenca_minera_vizcaina Bodovalleko Ebakitzea]{{Apurtutako esteka|date=urtarrila 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{autoritate kontrola}} {{Abantoko auzo aurkibidea}} [[Kategoria:Gallarta]] [[Kategoria:Industria koloniak]] n1joben1otqe1c8hkkwckiobowtbo2y 0 47942 9999177 9826718 2024-12-14T08:18:47Z Minorax 101217 ([[c:GR|GR]]) [[File:Chevalier Ordre de Leopold.png]] → [[File:Order of Leopold (Belgium) Ribbon bar.svg]] vva 9999177 wikitext text/x-wiki {{HezkuntzaPrograma|Musika, antzerkia eta dantza}} {{argitzeko|biolinistari|Saratsate (argipena)}} {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Pablo Sarasate''' ([[Iruñea]], [[1844]]ko [[martxoaren 10]]a - [[Biarritz]], [[Lapurdi]], [[1908]]ko [[irailaren 20]]a), izen osoa '''Martin Meliton Sarasate Navascues''', [[Nafarroa Garaia|nafar]] [[biolin]] jotzailea eta musikagilea izan zen, [[Francisca Sarasate]] idazlearen neba. Ibilbide profesional arrakastatsua izan zuen bai [[Europa]]n, bai [[Amerika]]n. Biolinari soinu goxo eta garbia ateratzen zion, eta berebiziko teknika zuen; guztiz berritu zuen biolina jotzeko modua. Biolinerako zenbait lan ondu zituen, hala nola, ''Jota aragonesa'', ''Romanza andaluza'', ''[[Caprice Basque]]'', ''Zapateado'', ''[[Zigeunerweisen]]'', ''Habanera'' eta ''Aires navarros''.<ref name="eun">{{Erreferentzia|izena= |abizena= |izenburua=Pablo Sarasate biolin jotzailea Biarritzen hil zen 1908ko irailaren 20an | url=https://www.euskonews.eus/0689zbk/efem68902eu.html |argitaletxea= euskonews.eus |sartze-data=2022-06-19}}</ref> Haren omenezkoak dira Iruñeko [[Sarasate pasealekua]], [[Pablo Sarasateren monumentua]] eta [[Iruñeko Pablo Sarasate Musika Kontserbatorio Profesionala|Pablo Sarasate Musika Kontserbatorio Profesionala]]. [[Kondestablearen jauregia]]n [[Pablo Sarasate museoa]] dago.<ref>{{Erreferentzia|izena= |abizena= |izenburua=Pablo Sarasate museoa | url=https://www.visitnavarra.es/eu/w/museo-de-pablo-sarasate |argitaletxea= visitnavarra.es |sartze-data=2022-06-19}}</ref> == Bizitza == Martin Meliton Sarasate Navascues [[1844]]ko martxoaren 10ean jaio zen, Iruñeko [[San Nikolas kalea (Iruñea)|San Nikolas kalean]]; aita, Miguel Sarasate, Iruñekoa zen, eta ama, Javiera Navascues, [[Orbaizetako ola]]koa.<ref name="bh">{{Erreferentzia|egilea=San Millan, Pello |izenburua=Sarasate ta Baztan | url=https://baztangohaizegoa.wordpress.com/2013/10/23/sarasate-ta-baztan/ |argitaletxea= baztangohaizegoa.wordpress.com |sartze-data=2022-06-20}}</ref> Bi urte besterik ez zuen igaro Nafarroako hiriburuan; izan ere, aita musikari militarra zen, Espainiako 20. erregimentuko musika bandaren zuzendaria, eta [[Valladolid]]era igorri zuten. Geroago, [[Santiago de Compostela]]n eta [[Coruña]]n bizi izan zen.<ref name="psn">{{Erreferentzia|izena=Fernando |abizena=Sesma Urzaiz |izenburua=Pablo Sarasate naiz | url=https://www.educacion.navarra.es/documents/713364/714655/sarasateeusk.pdf/05df521e-30d7-4d61-97ff-db45f81597fa |argitaletxea= Nafarroako Gobernua, educacion.navarra.es |sartze-data=2022-06-20}}</ref><ref name="auñamendi">{{Erreferentzia|egilea=Arozamena Ayala, Ainhoa, Sánchez Ekiza, Karlos |izenburua=Sarasate Navascués, Pablo Martín Melitón | url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/sarasate-navascues-pablo-martin-meliton/ar-107017/ |argitaletxea= Auñamendi Entziklopedia [on line], 2022, aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus |sartze-data=2022-06-20}}</ref> Hiri horietan guztietan, gurasoek aurkitu ahal izan zituzten biolin irakasle hoberenekin ikasi zuen.<ref name="pamp">{{Erreferentzia|egilea= |izenburua=Pablo Sarasate | url=https://www.pamplonaescultura.es/eu/museo-exposicion-pablo-sarasate/ |argitaletxea= pamplonaescultura.es |sartze-data=2022-06-20}}</ref> Zazpi urte zituelarik eman zuen lehenbiziko biolin kontzertua, Coruñan. [[1853]]an, [[Juana de Vega]] Espoz Minako kondesak emandako dirulaguntza bati esker, [[Madril]]era joan zen amarekin. Bertan, [[Manuel Rodriguez]] biolinista handia izan zuen irakasle. [[1854]]ko martxoaren 23an jo zuen lehenbiziko aldiz [[Madrilgo Errege Antzokia|Errege Antzokian]], eta [[1855]]eko maiatzean, [[Elisabet II.a Borboikoa (Espainia)|Elisabet II.a]] erreginaren aitzinean.<ref name="pamp"/><ref name="nagore">{{Erreferentzia|egilea=Nagore Ferrer, Maria |izenburua=Pablo Sarasate, el violín de Europa | url= https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=3212101 |argitaletxea= Príncipe de Viana, ISSN 0032-8472, 70. urtea, 248. zenbakia, 2009, 527-551. orrialdeak, dialnet.unirioja.es|sartze-data=2022-06-21}}</ref> Umearen maisutasunak liluraturik, Elisabet II.ak pentsio bat ematea erabaki zuen [[Paris]]en ikas zezan. [[1856]]ko uztailean abiatu zen harantz, amarekin, eta zenbait kontzertu eman zituen bidean, Iruñean eta [[Donostia]]n besteak beste. Abuztuan, ordea, [[Baiona]]ra iritsitakoan, ama [[kolera]]z eritu eta hil egin zen. Ignacio Garcia Etxeberriak, Espainiako kontsulak, haren ardura hartu eta Frantziako hiribururaino eraman zuen. Horrez gain, gestioak egin zituen [[Nafarroako Diputazioa]]k beste dirulaguntza bat eman ziezaion.<ref name="nagore"/><ref name="psn"/> Parisen Lassabathie senar-emazteek hartu zuten etxean. Pariskoa maila handiko kontserbatorioa bazen ere, gogor lan eginez, bertan ere nabarmentzea erdietsi zuen; biolin irakasle zuen [[Jean-Delphin Alard]]ek hauxe idatzi zuen [[1857]]ko ekaineko azterketa txostenean: “erraztasun harrigarria, akatsik gabeko zehaztasuna, itxaropen handia". Abuztuan, ahobatez eman zioten biolineko lehen saria. Horren ondoren, beste bi urtez segitu zuen [[harmonia (musika)|harmonia]] ikasten, [[1859]] arte.<ref name="nagore"/> Ikasketak amaitu ondoren, Madrilen edo Parisen biolin katedra hartzen saiatzea aholkatu zioten arren, munduko entzunleku nagusietan agertu nahi izan zuen bere antzea.<ref name="psn"/> [[1860ko hamarkada]]n, Parisko musika aretoetan maiz jotzeaz gain, Europan barrena ibili zen bere burua ezagutzera ematen: [[Bartzelona]] eta Madril (1860), [[Londres]] (1861), [[Bordele]] eta Frantziako beste hiri batzuk (1863), [[Saint-Malo]] (1864), [[Bukarest]] (1869)... Eta, [[1870]]etik [[1872]]ra, kontzertu bira handia egin zuen Ameriketan zehar, arrakasta gaitza bilduz.<ref name="nagore"/><ref name="pamp"/> Ameriketatik itzulitakoan, Parisen kokatu, eta kontzertuak emateari ekin zion berriz ere. Haren bakarlari ospea sendotzeko, ordea, urrats erabakigarria eman zuen [[1876]]an: [[Alemaniar Inperioa|Alemanian]] jotzea. [[Berlin]]en ez zuen harrera onik jaso, baina [[Leipzig]]eko kritikariak erabat irabazi zituen Gewandhaus aretoan eman zuen kontzertuarekin, eta gauza bera gertatu zen apur bat geroago [[Viena]]n, [[Austria-Hungariako Inperioa]]ren hiriburuan. Harrezkero, harreman estua izan zuen bizi osoan alemaniar entzuleekin, eta baita musikagile batzuekin ere ([[Otto Goldschmidt]], [[Max Bruch]], [[Joachim Raff]], [[Leopold Auer]]). [[1879]]an, aurreneko aldiz jo zuen [[Errusia]]n. Bestalde, urte horretatik aurrera, urtero [[Iruñeko Sanferminak|Iruñeko Sanferminetan]] aritu zen, [[1884]]an eta [[1889]]an izan ezik.<ref name="nagore"/><ref name="pamp"/> [[Fitxategi:Pablo de Sarasate Vanity Fair 1889-05-25.jpg|thumb|upright|150px|Sarasateren karikatura, ''Vanity Fair'', 1889]] [[1880ko hamarkada]]n, etengabe ibili zen kontzertu-itzuliak egiten Europan zehar. Entzun-aretoak lepo betetzen zituen, eta omenaldi ugari egin zioten. [[1880]]an, oso bira arrakastatsua egin zuen [[Iberiar penintsula]]n barna, [[Italia]]n [[1882]]an jo zuen lehenbiziko aldiz, [[1888]]an Danimarkaraino heldu zen... Musikagile askok biolinerako lanak ondu zituzten harentzat: Max Bruchek, [[Camille Saint-Saëns]]ek, [[Édouard Lalo]]k, [[Henryk Wieniawski]]k, [[Alexander Mackenzie (musikagilea)|Alexander Mackenziek]] eta [[Antonín Dvořák]]ek, besteak beste. Garai hartan, [[Berthe Marx]] pianista handiarekin hasi zen kontzertuak ematen.<ref name="nagore"/><ref name="pamp"/> Beste birtuosoekin batera ere behin baino gehiagotan jo egin zuen, esaterako [[Louis Diémer]] musikagile frantziarrarekin. 1889ko azarotik eta 1890eko apirilera, Ameriketako bigarren itzulia egin zuen, nekagarria bezain arrakastatsua, [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetan]], [[Kanada]]n eta [[Mexiko]]n barrena; [[Eugen d’Albert]] eta Berthe Marx pianistak izan zituen lagun. Hurrengo urteetan, Europa osoan jotzen segitu zuen, [[Erresuma Batua]]n, Alemanian, Frantzian, [[Herbehereak|Herbehereetan]], [[Belgika]]n, Errusian, Italian, Espainian... Bisitatzen zituen herrialdeetako doinuak baliatu zituen bere konposizioak ontzeko; ''Airs Écossais'' ([[1891]]), ''Mélodie Roumaine'' ([[1901]]) edota ''Chansons Russes'' ([[1902]]) horren adibide dira.<ref name="nagore"/><ref name="pamp"/> [[Fitxategi:Sarasateren gorputz laguntzea2 (cropped).jpg|thumb|250px|[[1908]]ko irailaren 25ean, andetan eraman zuten Sarasateren hilotza [[Iruñea|Iruñeko]] [[San Jose hilerria (Iruñea)|San Jose hilerriraino]], iruindar ugarik lagundurik.]] [[1908]]ko irailaren 20an hil zen ''Villa Navarra''-n, [[Biarritz]]en zeukan etxean, [[birika|biriketako]] gaixotasun baten ondorioz. Bost egun geroago, Iruñeko [[San Jose hilerria (Iruñea)|San Jose hilerrian]] ehortzi zuten. [[1909]]ko abuztuaren 24an, Ramon Carmona Urrutiak egindako [[mausoleo]]ra eraman zituzten gorpuzkinak.<ref>{{Erreferentzia|egilea=Altadill Torronteras, Julio |izenburua=Mausoleo de Pablo Sarasate en el cementerio municipal de Pamplona | url= https://www.navarra.es/home_es/Temas/Turismo+ocio+y+cultura/Archivos/Programas/Archivo+Abierto/Documentos/Mausoleo-de-Pablo-Sarasate-en-el-cementerio-municipal-de-Pamplona_KIwXRJ5KyiyF2RepQAd8GQ |argitaletxea= navarra.es |sartze-data=2022-06-23}}</ref> == Konposizioak == {{entzun |fitxategi = Violinist CARRIE REHKOPF-PABLO DE SARASATE ROMANZA ANDALUZA.ogg |izenburua = ''Romanza andaluza'' |deskribapena = Carrie Rehkopfek interpretatua |fitxategi2 = Sarasate - Navarra Op. 33.ogg |izenburua2 = ''Navarra'' bi biolin eta orkestrarako, Op. 33 |deskribapena2 = Roxana Pavel Goldsteinek eta Elias Goldsteinek (biolinak) interpretatua, Cliff Colnotek zuzendutako Depaul Symphony orketrarekin}} [[Fitxategi:Sarasate - Spanische Taenze (Simrock).jpg|thumb|upright|Sarasateren ''Spanische Tänze'', [[Berlin]], [[1878]] aldean]] [[Fitxategi:Villa Navarra, Biarritz.jpg|thumb|upright|''Villa Navarra'', Sarasateren Biarritzeko etxea]] {| class="wikitable" |- ! Opus ! Konposizioa ! Instrumentazioa |- | — | ''Fantasia capriccio'' | Biolina eta pianoa |- | — | ''Souvenir de [[Faust (opera)|Faust]]'' | Biolina eta pianoa |- | 1 | ''[[La forza del destino]]-ren gaineko fantasia'' | Biolina eta pianoa |- | 2 | ''Omenaldia [[Gioachino Rossini|Rossiniriri]]'' | Biolina eta pianoa |- | 3 | ''[[La dame blanche]] de [[François-Adrien Boieldieu|Boieldieu]]'' | Biolina eta orkestra |- | 4 | ''Réverie'' ("Ameskeria") | Biolina eta pianoa |- | 5 | ''[[Roméo et Juliette]]-ren gaineko fantasia'' | Biolina eta pianoa |- | 6 | ''[[Mireille (opera)|Mireilleren]] gaineko kapritxoa'' | Biolina eta pianoa |- | 7 | ''Confidences'' | Biolina eta pianoa |- | 8 | ''Souvenir de Domont'' ("Domonten oroitzapena") | Biolina eta pianoa |- | 9 | ''Les adieux'' ("Agurrak") | Biolina eta pianoa |- | 10 | ''Sérénade andalouse'' ("Andaluziako serenata") | Biolina eta pianoa |- | 11 | ''Le sommeil'' | Biolina eta pianoa |- | 12 | ''Moscovienne'' ("Moskukoa") | Biolina eta pianoa |- | 13 | ''[[Faust (opera)|Faust]]-en gaineko fantasia berria'' | Biolina eta orkestra |- | 14 | ''[[Der Freischütz]]-en gaineko fantasia'' | Biolina eta orkestra |- | 15 | ''Mosaíque de [[Zampa]]'' ("Zamparen mosaikoa") | Biolina eta pianoa |- | 16 | ''[[Mignon]]-en gaineko gabota'' | Biolina eta pianoa |- | 17 | ''Prière et Berceuse'' | Biolina eta pianoa |- | 18 | ''Airs espagnols'' ("Espainiar aireak") | Biolina eta pianoa |- | 19 | ''[[Martha (opera)|Martha]]-ren gaineko fantasia'' | Biolina eta pianoa |- | 20 | ''[[Zigeunerweisen]]'' ("Buhame aireak") | Biolin eta orkestra |- | 21 | ''Malagueña y Habanera'' | Biolina eta pianoa |- | 22 | ''Romanza andaluza y jota navarra'' ("Andaluziako erromantza eta Nafarroako jota") | Biolina eta pianoa |- | 23 | ''Playera y zapateado'' | Biolina eta pianoa |- | 24 | ''[[Caprice Basque]]'' ("Euskal kapritxoa") | Biolina eta pianoa |- | 25 | ''[[Fantasía sobre Carmen]]'' ("Carmenen gaineko fantasia") | Biolin eta orkestra |- | 26 | ''Vito y habanera'' | Biolina eta pianoa |- | 27 | ''Jota aragonesa'' ("Aragoiko jota") | Biolina eta pianoa |- | 28 | ''Serenata andaluza'' ("Andaluziako serenata") | Biolina eta pianoa |- | 29 | ''El canto del ruiseñor'' ("Urretxindorraren kantua") | Biolin eta orkestra |- | 30 | ''Bolero'' | Biolina eta pianoa |- | 31 | ''Balada'' | Biolina eta pianoa |- | 32 | ''Muñeira'' | Biolina eta orkestra |- | 33 | ''Navarra'' ("Nafarroa") | Biolina eta orkestra |- | 34 | ''Airs Écossais'' ("Eskoziako aireak") | Biolina eta orkestra |- | 35 | ''Peteneras, caprice espagnol'' | Biolina eta pianoa |- | 36 | ''Jota de San Fermín'' ("San Ferminen jota") | Biolina eta pianoa |- | 37 | ''Zortzico Adiós montañas mías'' ("Agur ene mendiok" zortzikoa) | Biolina eta pianoa |- | 38 | ''Viva Sevilla!'' ("Gora Sevilla!") | Biolina eta orkestra |- | 39 | ''Zortzico de [[Jose Maria Iparragirre|Iparragirre]]'' ("Iparragirreren zortzikoa") | Biolina eta pianoa |- | 40 | ''Introduction et fandango varié'' | Biolina eta pianoa |- | 41 | ''Introduction et caprice-jota'' ("Sarrera eta kapritxo-jota") | Biolina eta orkestra |- | 42 | ''Zortzico Miramar'' ("Miramar zortzikoa") | Biolina eta orkestra |- | 43 | ''Introduction et tarantelle'' ("Sarrera eta tarantela") | Biolina eta orkestra |- | 44 | ''La chase'' ("Ehiza") | Biolina eta orkestra |- | 45 | ''Nocturno — Serenata'' ("Nokturnoa - Serenata") | Biolina eta orkestra |- | 46 | ''Gondoliéra Veneziana '' ("Veneziako gondolaria") | Biolina eta pianoa |- | 47 | ''Melodía rumana'' ("Errumaniako melodia") | Biolina eta pianoa |- | 48 | ''L'Esprit Follet'' ("Izpiritu zoroa") | Biolina eta orkestra |- | 49 | ''Canciones rusas'' ("Errusiako abestiak") | Biolina eta orkestra |- | 50 | ''Jota de Pamplona'' ("Iruñeko jota") | Biolina eta orkestra |- | 51 | ''[[Don Giovanni]]-ren gaineko fantasia'' | Biolina eta pianoa |- | 52 | ''Jota de Pablo'' ("Pabloren jota") | Biolina eta orkestra |- | 53 | ''Le Rève'' | Biolina eta pianoa |- | 54 | ''[[Die Zauberflöte]]-ren gaineko fantasia'' | Biolina eta orkestra |} == Sari ohoregarriak == [[Fitxategi:James_Abbott_McNeill_Whistler,_Arrangement_in_Black,_Portrait_of_Se%C3%B1or_Pablo_de_Sarasate,_1884.jpg|thumb|upright|''Pablo de Sarasateren erretratua'', [[James Abbott McNeill Whistler|Whistler]], 1884]] * [[Fitxategi:ESP_Charles_III_Order_CROSS.svg|50px]] Karlos III.aren Ordenako zalduna (1861) * [[Fitxategi:ESP_Isabella_Catholic_Order_COM.svg|50px]] Elisabet Katolikoaren Ordenako komendadorea (1880) * [[Fitxategi:Friedrich Order.png|50px]] Frederiko Würtembergekoaren Ordenako Lehen mailako Gurutzea (1882) * [[Fitxategi:Order_of_the_Elephant_Ribbon_bar.svg|50px]] Mecklenburg-Schweringo Merezimenduaren Domina (1882) * [[Londres]]ko [[Royal Philharmonic Society]]ko ohorezko kidea (1884)<ref name="nagore"/> * [[Fitxategi:ESP Isabella Catholic Order GC.svg|50px]] Elisabet Katolikoaren Ordenako Gurutzea (1886)<ref name="nagore"/> * [[Fitxategi:Legion Honneur Chevalier ribbon.svg|50px]] [[Ohorezko Legioa]]ren zalduna (1892)<ref name="nagore"/> * [[Fitxategi:Royal.Albert.Order.Saxe.PNG|50px]] Alberto Saxoniakoaren Ordenako Lehen mailako Gurutzea (1893) * [[Fitxategi:Order of Leopold (Belgium) Ribbon bar.svg|50px]] Leopoldoren Ordenako zalduna (1895) * [[Fitxategi:Iruña bandera (cropped).gif|50px]] Iruñeko seme kutuna (1902)<ref name="nagore"/> * [[Fitxategi:Alfonso XII Spain.png|50px]] Alfontso XII.aren Ordenako Gurutze Handia (1907)<ref>{{Erreferentzia|izena=Pilar |abizena=Martinez Soto |izenburua=Sarasate: catalizador de la vida musical en Pamplona | url=https://www.navarra.es/NR/rdonlyres/F5670E79-B1C9-473A-95D0-B8BC0ADEB567/254157/martinez1.pdf |argitaletxea= ''Príncipe de Viana'', 248. zenbakia, 2009, navarra.es |sartze-data=2022-06-26}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Iruindar ospetsuen zerrenda]] * [[Euskal Herriko musika klasikoa]] * [[Pablo Sarasate Museoa]] * [[Louis Diémer]] == Kanpo estekak == * [https://web.archive.org/web/20230401114557/https://www.pamplonaescultura.es/eu/museo-exposicion-pablo-sarasate/ ''Pablo Sarasate''], pamplonaescultura.es {{bizialdia|1844ko|1908ko|Sarasate, Pablo}} [[Kategoria:Iruindarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko biolin-jotzaileak]] [[Kategoria:Euskal Herriko musikari klasikoak]] [[Kategoria:Nafarroa Garaiko musikagileak]] [[Kategoria:Musika klasikoko musikagileak]] [[Kategoria:Pablo Sarasate| ]] [[Kategoria:XIX. mendeko musikagileak]] [[Kategoria:XX. mendeko musikagileak]] [[Kategoria:Biarritzen hildakoak]] dxirca3afss35r7bjots23ox4o7qesf 0 50481 9999030 9965493 2024-12-13T22:04:48Z ListeriaBot 64511 Wikidata list updated [V2] 9999030 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Gustav Klimt''' (Baumgarten, [[Austria]], [[1862]]ko [[uztailaren 14]]a - [[Viena]], [[1918]]ko [[otsailaren 6]]a) margolari sinbolista austriarra eta Vienako [[Art Nouveau]] edo ''[[Vienako Sezesioa|Sezession]]'' estiloko kide garrantzitsuenetarikoa izan zen. Haren lan garrantzitsuenen artean margolanak, horma-irudiak eta beste mota batzuetako arte lan asko daude. Gairik maiteena eta gehien jorratu zuena emakumearen gorputza izan zen, beti ere [[erotismo]] ugariz blai. == Formazioa eta hasierako lanak == Vienako Ofizio eta Arte Eskolan egin zituen ikasketak [[1879]] eta [[1883]] urteen artean, eta arte dekoratiboen teknikak landu zituen bertan. Hamalau urterekin, Arte Aplikatuen Eskolan sartu eta prestakuntza ikastaroa egin behar izan zuen. [[Michael Rieser]], [[Ludwing Minnigerode]] eta [[Karl Hrachowina]] izan zituen irakasle. [[Klimten Ernst]] eta Georg anaiak Arte Aplikatuen Eskolako ikasleak ere izan ziren. Georg eskultorea eta zizelkaria izan zen, eta anaiaren koadroentzat hainbat marko diseinatu zituen. Klimt, bestalde, [[Municheko Unibertsitatea|Munich]] eta [[Vienako Unibertsitatea|Vienako unibertsitateetako]] ohorezko kidea ere izan zen. Vienako Arte Aplikatuen Eskolako ikasketak amaitu zituenean, Ernst Klimt anaiak eta [[Franz Matsch]]-ek sortutako Artisten Konpainian sartu zen. Lehen lan garrantzitsua 1883an egin zuen: Fiumeko Udal Antzokia dekoratu zuen, [[Jugoslavia]] ohian. Pinturak, horma-irudiak, marrazkiak eta beste zenbait arte-lan dira Klimten lan ezagunenak. Horietako gehienak Vienan daude ikusgai. Wiener Sezession delakoaren sortzaile eta eragile nagusia izan zen, eta baita honen Ver Sacrum egunkariarena ere. Urrea erabili izan zuen bere koadroetan, eta hori da, zehazki, Klimten lanen ezaugarrietako bat. Halaber, bere margoetan batez ere emakumearen gorputza eta biluztasuna islatzeagatik ere ezaguna da Klimten lana. Art Nouveau mugimenduaren irizpideei segiz, gainera, segurtasuna adierazten zuten emakumeak margotu zituen, lorez eta urrez inguratutako lamiak balira bezala. Vienako burgesiako emakumeak izan ziren, oro har, Klimten koadroetarako modelo lanetan aritu zirenak, baina margolariaren musa izan ziren bizimodu apalagoko hainbat emakume eta sexu-langile ere. Emakumearen sexualitatea izan zen koadro gehienetan landu zuen gaia, eta baita maskulinitatearekiko oreka ere. Eragin neoplatonikoak ditu, bada. Emakumearen inguruko lanetan bizitzaren zikloari heltzen dio, bere aldi guztietan: ernalketa, haurdunaldia, haurtzaroa, gaztaroa, zahartzaroa, osasuna eta edertasuna, gaixotasuna eta heriotza. [[Fitxategi:Gustav Klimt 017.jpg|thumb|[[Musua (Klimt)|''Musua'']], xehetasuna, 1907–1908. Margolariaren lan ezagunena. [[Österreichische Galerie Belvedere]].]] Gustav Klimt Vienan hil zen, isuri baten ondorioz, eta Hietzing-eko hilerrian lurperatu zuten. Naziek haren hainbat lan konfiskatu zituzten, baina aurkariek aurrera egiten zuten heinean, eta Klimten lanak gerra-sari bihurtuko zirela ohartuta, konfiskatutako koadroak gordetzen zituzten gaztelua erretzea erabaki zuten. 2006ko ekainean, Gustav Klimtek margotutako Adele Bloch-Bauerren erretratua historiako koadrorik garestiena bihurtu zen, 135 milioi dolarretan saldu ondoren. == Lanak == {{Wikidata list |sparql=SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P170 wd:Q34661 . ?item wdt:P31 wd:Q3305213 } |section= |sort=571 |columns=P18,label:Artikulua,P571:Data,P195:Bilduma |thumb=128 }} {| class='wikitable sortable' ! irudia ! Artikulua ! Data ! Bilduma |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt, 1907, Adele Bloch-Bauer I, Neue Galerie New York.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q354396|Portrait of Adele Bloch-Bauer I]]'' | 1907 | [[Uffizi Galeria]] |- | [[Fitxategi:The Kiss - Gustav Klimt - Google Cultural Institute.jpg|center|128px]] | [[Musua (Klimt)|Musua]] | 1907 | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt 010.jpg|center|128px]] | [[Danaë (Klimt)|Danaë]] | 1907 | ''[[:d:Q59435|Leopold Museum]]'' |- | [[Fitxategi:(Venice) Gustav Klimt - Giuditta II (Judith II) - Museo d'arte moderna.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2041139|Judith II]]'' | 1909 | ''[[:d:Q3940563|Galleria Internazionale d'Arte Moderna]]'' |- | [[Fitxategi:Judith 1 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2324643|Judith and the Head of Holofernes]]'' | 1901 | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt 067.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2551417|The Hydra]]'' | 1906 | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Klimt - Litzlberg am Attersee.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3256843|Litzlberg on the Attersee]]'' | 1914 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:KlimtDieUmarmung.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3818154|Fulfillment]]'' | 1900s | ''[[:d:Q478455|MAK - Museum of Applied Arts]]'' |- | [[Fitxategi:Les trois âges de G. Klimt (GNAM, Rome) (5974941554).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3829156|The Three Ages of the Woman]]'' | 1905 | ''[[:d:Q1492387|Galleria Nazionale d'Arte Moderna e Contemporanea]]'' |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt 044.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3879244|Nuda Veritas]]'' | 1899 | ''[[:d:Q306724|Austrian Theatre Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Klimt - Hoffnung I - 1903.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q4311873|Hope]]'' | 1903 | ''[[:d:Q1068063|Kanadako Galeria Nazionala]]'' |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt 047.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4681871|Adele Bloch-Bauer II]]'' | 1912 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:KlimtDieJungfrau.jpg|center|128px]] | [[Emakume gaztea]] | 1913 | ''[[:d:Q1419555|National Gallery Prague]]'' |- | [[Fitxategi:Klimt-Apfelbaum I.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5995008|Apfelbaum I]]'' | 1912 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt 045.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6058798|Pallas Athena]]'' | 1899 | ''[[:d:Q505873|Vienna Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Fakultätsbild Medizin.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q11776859|Medicine]]'' | 1907 | [[Vienako Unibertsitatea]] |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Roemisches und Venezianisches Quattrocento - Kunsthistorisches Museum Wien.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q15694929|The Quattrocento in Rome and in Venice]]'' | 19th century | [[Kunsthistorisches Museum]] |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Pear Tree - BR66.4 - Busch–Reisinger Museum.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16917809|Pear Tree]]'' | 1903 | ''[[:d:Q1017269|Busch–Reisinger Museum]]''<br/>''[[:d:Q3783572|Harvard Art Museums]]'' |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Death and Life - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17001535|Death and Life]]'' | 1910s | ''[[:d:Q59435|Leopold Museum]]'' |- | [[Fitxategi:KlimtLebensbaum.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17029800|The Tree of Life]]'' | 1909 | ''[[:d:Q478455|MAK - Museum of Applied Arts]]'' |- | [[Fitxategi:Klimt Dame mit Hut und Federbos.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17428114|Dame mit Hut und Federboa]]'' | 1910 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Rosebushes under the Trees - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17495516|Rosebushes under the Trees]]'' | 1905 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Baby (Cradle) A18969.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17635088|Baby (Cradle)]]'' | 1917 | [[Washingtongo Arte Galeria Nazionala]] |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Griechische Antike und Aegypten - Detail Kopf Athene Isis.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18020558|Ancient Greece and Ancient Egypt]]'' | 19th century | [[Kunsthistorisches Museum]] |- | [[Fitxategi:Dresden, Albertinum, Gustav Klimt, Buchenwald.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q18685954|Beech Grove I]]'' | 1902 | ''[[:d:Q653002|Staatliche Kunstsammlungen Dresden]]'' |- | [[Fitxategi:Klimt - Old Italian Art - left.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19259111|Old Italian Art]]'' | 19th century | [[Kunsthistorisches Museum]] |- | [[Fitxategi:Klimt - Beethovenfries - Mittelwand.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19483805|The Hostile Powers, the Titan Typhoeus, the Three Gorgons]]'' | 1902 | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Hope, II - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19883512|Hope II]]'' | 1907 | [[MoMA|New Yorkeko Arte Modernoaren Museoa]] |- | [[Fitxategi:Klimt - Park.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19883563|Park]]'' | 1900s | [[MoMA|New Yorkeko Arte Modernoaren Museoa]] |- | [[Fitxategi:Mäda Primavesi (1903–2000) MET DP243354.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19912225|Mäda Primavesi (1903–2000)]]'' | 1910s | [[Metropolitan Museum of Art]] |- | [[Fitxategi:Serena Pulitzer Lederer (1867–1943) MET DP120567.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19912226|Serena Pulitzer Lederer (1867–1943)]]'' | 1899 | [[Metropolitan Museum of Art]] |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Approaching Thunderstorm (The Large Poplar II) - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19912807|Approaching Thunderstorm (The Large Poplar II)]]'' | 1903 | ''[[:d:Q59435|Leopold Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Attersee - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19912809|On Lake Attersee]]'' | 1900 | ''[[:d:Q59435|Leopold Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Allee zum Schloss Kammer - 2892 - Österreichische Galerie Belvedere.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19912810|Avenue in the Park of Schloss Kammer]]'' | 1910s | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Bauerngarten mit Kruzifix.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19912812|Cottage Garden with Cross]]'' | 1910s | |- | [[Fitxategi:Klimt - Bauerngarten mit Sonnenblumen - ca1907.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q19912813|Bauerngarten mit Sonnenblumen]]'' | 1906 | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt 007.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19912816|Orchard]]'' | 1907 | ''[[:d:Q1043967|Carnegie Museum of Art]]'' |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt 042.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19912818|Malcesine am Gardasee]]'' | 1913 | |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Blühender Mohn - 5166 - Österreichische Galerie Belvedere.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19912819|Poppy Field (Mohnfeld)]]'' | 1907 | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Klimt - Oberösterreichisches Bauernhaus.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q19912820|Oberösterreichisches Bauernhaus]]'' | 1911 | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Tranquil Pond (Egelsee near Golling, Salzburg) - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19912822|A Morning by the Pond]]'' | 1899 | ''[[:d:Q59435|Leopold Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Klimt-landhaus-am-attersee.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19912824|Country House at the Attersee]]'' | 1914 | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Klimt - Gartenlandschaft mit Bergkuppe.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19912826|Horticultural Landscape with a Hilltop (Parish Garden)]]'' | 1916 | ''[[:d:Q18410543|Kunsthaus Zug]]'' |- | [[Fitxategi:Italienische Gartenlandschaft (Klimt).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19912828|Italian horticultural landscape]]'' | 1913 | ''[[:d:Q18410543|Kunsthaus Zug]]'' |- | [[Fitxategi:Klimt-tannenwald.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19912830|Fir Wood I]]'' | 1901 | ''[[:d:Q18410543|Kunsthaus Zug]]'' |- | [[Fitxategi:Klimt - Blühende Wiese.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19912832|Blossoming Meadow]]'' | | |- | [[Fitxategi:Klimt bauerngarten.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19912834|Cottage Garden]]'' | 1900s | |- | [[Fitxategi:(Venice) Gustav Klimt - Giuditta II (Judith II) - Museo d'arte moderna.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20054387|Salomé II]]'' | 1909 | ''[[:d:Q756807|Ca' Pesaro]]'' |- | [[Fitxategi:Klimt - Bildnis Eugenia Primaesi.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q24860753|Portrait of Eugenia Primavesi]]'' | 1910s | ''[[:d:Q4461630|Toyota Municipal Museum of Art]]'' |- | [[Fitxategi:Margaret Stonborough-Wittgenstein by Gustav Klimt, 1905.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q26258071|Portrait of Margaret Stonborough-Wittgenstein]]'' | 1905 | ''[[:d:Q812285|Bavariako Estatuko Margo-Bilduma]]'' |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt 053.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q26713913|Portrait of Hermine Gallia]]'' | 1904 | [[National Gallery]] |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Entwurf für die Allegorie der Musik (Orgelspielerin) - 1459 - Österreichische Galerie Belvedere.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q27998620|Entwurf für die Allegorie der Musik (Orgelspielerin)]]'' | 1885 | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Fritza Riedler - 3379 - Österreichische Galerie Belvedere.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28001663|Fritza Riedler]]'' | 1906 | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Dame in Weiß - 4286 - Österreichische Galerie Belvedere.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28002620|Lady in White]]'' | 1910s | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Schloss Kammer am Attersee III - 4318 - Österreichische Galerie Belvedere.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28002664|Castle Kammer at Attersee III (Schloss Kammer am Attersee III)]]'' | 1910 | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Adam und Eva - 4402 - Österreichische Galerie Belvedere.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28002799|Adam und Eva]]'' | 1910s | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Sonja Knips - 4403 - Österreichische Galerie Belvedere.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28002801|Sonja Knips]]'' | 1898 | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Dame am Kamin - 5434 - Österreichische Galerie Belvedere.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28004404|Lady by the fireplace (Dame am Kamin)]]'' | 1890s | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Johanna Staude - 5551 - Österreichische Galerie Belvedere.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28004609|Portrait of Johanna Staude]]'' | 1910s | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Männlicher Akt - 5992 - Österreichische Galerie Belvedere.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28005437|Männlicher Akt]]'' | 1883 | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Nach dem Regen - 374 - Österreichische Galerie Belvedere.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28006328|Nach dem Regen]]'' | 1898 | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Josef Lewinsky als Carlos in Clavigo - 494 - Österreichische Galerie Belvedere.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28006469|Josef Lewinsky als Carlos in Clavigo]]'' | 1895 | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Amalie Zuckerkandl - 7700 - Österreichische Galerie Belvedere.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28007512|Portrait of Amalie Zuckerkandl]]'' | 1910s | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Klimt - The Bride (unfinished), 1917.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28009030|The Bride]]'' | 1910s | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]]<br/>''[[:d:Q17817436|Klimt Foundation]]'' |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Alter Mann auf dem Totenbett - 8507 - Österreichische Galerie Belvedere.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28009398|Old Man on Deathbed]]'' | 1899 | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Klimt - Opona v karlovarském divadle, 1886.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28009588|Entwurf zu einem Vorhang des Stadttheaters Karlsbad]]'' | 1880s | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Sonnenblume - 10500 - Österreichische Galerie Belvedere.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28015487|Sunflower]]'' | 1900s | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | | ''[[:d:Q28015490|Frauenbildnis]]'' | 1894 | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | | ''[[:d:Q28015560|Mädchenkopf en face]]'' | | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Mutter mit zwei Kindern (Familie) - 10501 - Österreichische Galerie Belvedere.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28015592|Familie]]'' | 20th century | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Gustav-Klimt, Portrait of a Lady, 1917, Galleria d'Arte Moderna Ricci Oddi.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28442857|Portrait of a Lady]]'' | 1910s | ''[[:d:Q3757722|Galleria d'arte moderna Ricci Oddi]]'' |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Blind Man - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28797757|Blind Man]]'' | 1896 | ''[[:d:Q59435|Leopold Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Seated Young Girl - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28797758|Seated Young Girl]]'' | 1894 | ''[[:d:Q59435|Leopold Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Klimt - Musik1.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q29920763|The Music]]'' | 1895 | ''[[:d:Q812285|Bavariako Estatuko Margo-Bilduma]]'' |- | [[Fitxategi:Klimt - Florence of the Cinquecento and Quattrocento.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q45668156|Florence of the Cinquecento and Quattrocento]]'' | 19th century | [[Kunsthistorisches Museum]] |- | [[Fitxategi:Алегорія Трагедії.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q55175328|Tragedy]]'' | 1897 | ''[[:d:Q505873|Vienna Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Klimt - Dame mit lila Schal, um 1895.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q55408969|Lady with the lilac scarf (Dame mit lila Schal)]]'' | 1895 | [[Kunsthistorisches Museum]] |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Beethovenfries, "Die Sehnsucht nach Glück" (Tafel 1, linke Langwand) - 5987-1 - Österreichische Galerie Belvedere.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q58427061|Beethoven Frieze (plate 1, left wall): Yearning for Happiness]]'' | 1901 | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Beethovenfries, "Die Sehnsucht nach Glück" (Tafel 2, linke Langwand) - 5987-2 - Österreichische Galerie Belvedere.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q58427078|Beethoven Frieze (plate 2, left wall): Yearning for Happiness]]'' | 1901 | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Beethovenfries, "Die Leiden der schwachen Menschheit" und "Der wohlgerüstete Starke" (Tafel 3, linke Langwand) - 5987-3 - Österreichische Galerie Belvedere.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q58427095|Beethoven Frieze (plate 3, left wall): Yearning for Happiness]]'' | 1901 | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Beethovenfries, "Die Sehnsucht nach Glück" (Tafel 4, linke Langwand) - 5987-4 - Österreichische Galerie Belvedere.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q58427112|Beethoven Frieze (plate 4, left wall): Yearning for Happiness]]'' | 1901 | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Klimt - Die feindlichen Gewalten.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q58427131|Beethoven Frieze (plate 5, center wall): The Hostile Powers]]'' | 1901 | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Klimt - Nagender Kummer.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q58427154|Beethoven Frieze (plate 6, center wall): The Hostile Powers]]'' | 1901 | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Beethovenfries, "Die Künste", "Paradieschor" und "Umarmung" (Tafel 8, rechte Langwand) - 5987-8 - Österreichische Galerie Belvedere.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q58427217|Beethoven Frieze (plate 8, right wall): Yearning for happiness is assuaged in poetry]]'' | 1901 | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Beethovenfries, "Die Sehnsucht nach Glück findet Stillung in der Poesie" (Tafel 7, rechte Langwand) - 5987-7 - Österreichische Galerie Belvedere.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q58427233|Beethoven Frieze (plate 7, right wall): Yearning for happiness is assuaged in poetry]]'' | 1901 | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | | ''[[:d:Q58442621|Marie Kerner von Marilaun als Braut]]'' | 1890s | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Klimt-Unterach am Attersee.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q60629195|Houses at Unterach on the Attersee]]'' | 1916 | |- | [[Fitxategi:Klimt - Wasserschlangen II (Freundinnen) - 1904.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q84628758|Water Serpents II]]'' | 1907 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Portrait of Friedericke Maria Beer.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q98955374|Portrait of Friedericke Maria Beer]]'' | 1916 | ''[[:d:Q1267958|Tel Aviv Museum of Art]]'' |- | [[Fitxategi:Portrait Emilie Flöge Gustav Klimt 1902.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q102320121|Portrait of Emilie Flöge]]'' | 1902 | ''[[:d:Q505873|Vienna Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Schubert-Klimt.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q103717707|Schubert at the Piano II]]'' | 1899 | |- | [[Fitxategi:Klimt - Bildnis Ria Munk.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q104061291|Portrait of Ria Munch III]]'' | 1917 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Klimt - Goldfische - 1901-02.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q104120179|Goldfish]]'' | 1902 | ''[[:d:Q683163|Kunstmuseum Solothurn]]'' |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt 013.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q104128492|Apple Tree II]]'' | 1916 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Dame mit Fächer.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q106522623|Woman With a Fan]]'' | 1917 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Klimt - The dancer, 1916 - 1918.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q107271350|The Dancer]]'' | 1910s | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Klimt - Expectation.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q107273139|Expectation]]'' | 1911 | ''[[:d:Q478455|MAK - Museum of Applied Arts]]'' |- | [[Fitxategi:Klimt, Stoclet Frieze, Goldener Ritter.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q107273681|The Knight]]'' | 1900s | ''[[:d:Q478455|MAK - Museum of Applied Arts]]'' |- | [[Fitxategi:Klimt - Fabel.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q107534335|Fable]]'' | 1883 | ''[[:d:Q505873|Vienna Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Klimt - Burgtheater Auditorium.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q107534436|Auditorium of the old Burgtheater]]'' | 1888 | ''[[:d:Q505873|Vienna Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Klimt - Friends I (Sisters), 1907.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q107540284|Friends I]]'' | 1907 | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Retrato de William R. Dowoonah - por Gustav Klimt.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q107540938|Portrait of William R. Dowoonah]]'' | 1890s | |- | [[Fitxategi:Klimt - Schubert am Klavier.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q107598562|Schubert at the Piano I]]'' | 1896 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Water Castle (Klimt).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q107619978|Water Castle]]'' | 1900s | ''[[:d:Q1419555|National Gallery Prague]]'' |- | [[Fitxategi:Klimt - Bildnis Joseph Pembauer.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q107645867|Portrait of the pianist Joseph Pembauer]]'' | 1890 | ''[[:d:Q2436253|Tyrolean State Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt - Allegory of Sculpture - 1889.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q111602702|Allegory of Sculpture]]'' | 1889 | ''[[:d:Q478455|MAK - Museum of Applied Arts]]'' |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt 028.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q111821770|Church in Unterach]]'' | 1916 | |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt, Birch Forest, 1903 - Paul G. Allen Collection.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q113637987|Birch Forest]]'' | 1903 | ''[[:d:Q113632284|Paul G. Allen Collection]]''<br/>[[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt 071.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q113909235|Schoenbrunn landscape]]'' | 1916 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Klimt - Seeufer mit Birken.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q113925572|Seeufer mit Birken]]'' | 1901 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Klimt - Kirche in Cassone - 1913.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q113939857|Kirche in Cassone]]'' | 1913 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt 004.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q113951917|Farmhouse with birch trees (Bauernhaus mit Birken)]]'' | 1900 | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt 019.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q113997319|The black feather hat]]'' | 1910 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Litzlbergkeller (1915-1916).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q114031277|Litzlbergkeller]]'' | 1916 | |- | [[Fitxategi:Klimt - Nixen (Silberfische).jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q114046497|Silverfishes (Nixen, Sirens)]]'' | 1899 | ''[[:d:Q806615|Bank Austria Kunstforum Wien]]'' |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt – Dame mit Muff, 1916.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q114349270|Dame mit Muff]]'' | | |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt 062.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q114437668|Portrait of a Woman]]'' | 1898 | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt 005.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q114573173|Bewegte Wasser]]'' | 1898 | No/unknown value |- | | ''[[:d:Q118946966|Insel im Attersee]]'' | 1902 | |- | [[Fitxategi:Maison forestière à Weissenbach.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q121817342|Forester's House in Weissenbach II (Garden)]]'' | 1914 | ''[[:d:Q59468|Neue Galerie]]'' |- | [[Fitxategi:Park at Kammer Castle.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q121841008|Park at Kammer Castle]]'' | 1909 | ''[[:d:Q59468|Neue Galerie]]'' |- | | ''[[:d:Q123338414|Rosiers sous les arbres]]'' | 1905 | [[Orsay museoa]] |- | [[Fitxategi:Klimt - Bildnis Marie Henneberg.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q123688448|Portrait of Marie Henneberg]]'' | 1910s | ''[[:d:Q80943953|Moritzburg Art Museum]]'' |- | | ''[[:d:Q124294477|Bildnis Mathilde Trau]]'' | 1893 | [[Österreichische Galerie Belvedere|Belvedere Galeria]] |- | [[Fitxategi:Gustav Klimt Fräulein Lieser.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q124356656|Portrait of Fräulein Lieser]]'' | 1917 | |- | | ''[[:d:Q130165341|Portrait of Barbara Flöge (mother of Emilie Flöge)]]'' | | |- | | ''[[:d:Q130214318|Ritratto di Ria Munk I]]'' | | |- | | ''[[:d:Q130214320|Portrait of Emilie Louise Flöge]]'' | | |- | [[Fitxategi:人生は戦いなり（黄金戦士）.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q131117586|The Golden Knight]]'' | 1903 | ''[[:d:Q11256823|Aichi Prefectural Museum of Art]]'' |} {{Wikidata list end}} == Kanpo estekak == * {{en}} [https://web.archive.org/web/20060621032311/http://artofklimt.com/ Klimt-en arteari buruzko webgunea] * {{en}} [http://www.achome.co.uk/vienna/index.php?page=pictorial_histories&subpage=klimt Klimten hainbat margolan] {{bizialdia|1862ko|1918ko|Klimt, Gustav}} [[Kategoria:Gustav Klimt|Gustav Klimt]] [[Kategoria:1918ko gripe pandemiak hildakoak]] [[Kategoria:Vienarrak]] cryw54txhbmrkrd3zblc7k8r70iijoo 0 51306 9999200 9998173 2024-12-14T08:45:47Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9999200 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Leonardo Piepoli''' ([[La Chaux-de-Fonds]], [[Suitza]], [[1971]]ko [[irailaren 29]]a) [[italiar]] txirrindulari ohia da. [[1985]]ean debutatu zuen [[Refin (txirrindularitza taldea)|Refin]] taldearekin. == Palmaresa == '''1992''' * 2. [[Aostako Haranako Giroa]]n '''1995''' * [[Urkiola Igoera]] * 2. [[Roma Maxima|Lazioko Giroa]]n * 6. [[1995eko Donostia Klasikoa|Donostia Klasikoa]]n '''1996''' * [[Alpeetako Tourra|Trentinoko Giro]]ko etapa bat * 2. [[Settimana Lombarda]]n eta etapa bat '''1997''' * 3. [[Alpeetako Tourra|Trentino Giroa]]n '''1998''' * [[Scalatore Saria]] * [[Burgosko Itzulia|Burgosko Itzuli]]ko etapa bat * 3. [[1998ko Donostia Klasikoa|Donostia Klasikoa]]n '''1999''' * [[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px]] [[Galiziako Itzulia]] eta etapa bat * [[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px]] [[Gaztela eta Leongo Itzulia]] eta etapa bat * [[Burgosko Itzulia|Burgosko Itzuli]]ko etapa bat * [[Urkiola Igoera]] * 3. [[Aragoiko Itzulia]]n * 8. [[1999ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n '''2000''' * [[Nazioarteko Kriteriuma|Nazioarteko Kriterium]]eko etapa bat * [[Fitxategi:Jersey violet.svg|20px]] [[Burgosko Itzulia]] eta etapa bat * [[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px]] [[Aragoiko Itzulia]] eta etapa bat * 2. [[Urkiola Igoera]]n * 3. [[Kataluniako Volta]]n * 10. [[2000ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n '''2002''' * [[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px]] [[Aragoiko Itzulia]] eta etapa bat * [[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px]] [[Asturiasko Itzulia]] eta etapa bat * 3. [[Gaztela eta Leongo Itzulia]]n '''2003''' * [[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px]] [[Aragoiko Itzulia]] eta etapa bat * [[Narancoko Igoera]] * [[Urkiola Igoera]] * 4. [[Setmana Catalana]]<nowiki/>n '''2004''' * [[Urkiola Igoera]] * [[2004ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]ko etapa bat * 3. [[Romandiako Tour]]rean * 3. [[Burgosko Itzulia]]n * 3. [[Aragoiko Itzulia]]n * 3. [[Narancoko Igoera]]n '''2005''' * 2. [[Kataluniako Volta]]n eta etapa bat * 10. [[Suitzako Itzulia]]n '''2006''' * [[2006ko Italiako Giroa|Italiako Giro]]ko bi etapa * 8. [[Dauphiné Libéré]]n '''2007''' * [[2007ko Italiako Giroa|Italiako Giro]]ko Mendiko sailkapena [[Fitxategi:Jersey green.svg|20px]] eta etapa bat * [[2007ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]ko etapa bat == Taldeak == {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" |- bgcolor="#CCCCCC" ! '''Urtea''' || '''Taldea''' |- | [[1995]]-[[1997]] || [[Refin (txirrindularitza taldea)|Refin]] |- | [[1998]] || [[Saeco (txirrindularitza taldea)|Saeco]] |- | [[1999]]-[[2003]] || [[Banesto (txirrindularitza taldea)|Banesto]] |- | [[2004]]-[[2007]] || [[Saunier Duval-Prodir]] |} == Ikus, gainera == * [[Italiako txirrindularien zerrenda]] == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} ==Kanpo estekak== * {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1971ko||Piepoli, Leonardo}} [[Kategoria:Italiako txirrindulariak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Italiako Giroko etapa irabazleak italiarrak]] 2pmjyb8ggsm706ehcwlkke4uh2o4e4z 0 53051 9998516 9801717 2024-12-13T13:41:03Z Eliatxo 96586 /* Filmografia */ 9998516 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Ingrid Bergman''' (suedieraz {{IPA|ˈɪŋːrɪd ˈbærjman}} ahoskatua; [[1915]]eko [[abuztuaren 29]]a – [[1982]]ko [[abuztuaren 29]]a) aktore [[suedia]]rra izan zen, [[Oscar Sariak|Oscar saria]] hirutan ([[1944]]an ''[[Gaslight (1944ko filma)|Gaslight]]'', [[1956]]an ''[[Anastasia (1956ko filma)|Anastasia]]'' eta ''[[Murder on the Orient Express (1974ko filma)|Murder on the Orient Express]]'' filmengatik), [[Emmy Sariak|Emmy Saria]] bitan eta [[Tony Sariak|Tony Saria]] behin irabazi zituena. == Biografia == Ingrid Bergmanek [[Stockholm]]en ikasi zuen antzezten. Ikasketak burutu aurretik hasi zen [[zinema]]n, eta bi urtetan 9 filmetan parte hartu zuen. [[Suedia]]n ospetsu bilakatuta, [[Hollywood]]era joan zen 1939an, bi film suediarren bertsio amerikarra egitera. Bere dohainarekin, [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBetan]] ere arrakasta lortu zuen. Sei aldiz jaso zuen [[emakumezko aktore onenaren Oscar Saria|emakumezko aktore onenaren Oscar sariaren]] izendapena: (1943) ''[[For Whom the Bell Tolls (filma)|For Whom the Bell Tolls]]'', (1944) ''[[Gaslight (1944ko filma)|Gaslight]]'', (1945) ''[[The Bells of St. Mary's]]'', (1948) ''[[Joan of Arc (1948ko filma)|Joan of Arc]]'', (1956) ''[[Anastasia (1956ko filma)|Anastasia]]'' eta (1978) ''[[Höstsonaten]]'' filmengatik, 1944an eta 1956an irabazita. Halaber, [[emakumezko bigarren aktore onenaren Oscar Saria|emakumezko bigarren aktore onenaren Oscar saria]] ere eskuratu zuen 1974an ''[[Murder on the Orient Express (1974ko filma)|Murder on the Orient Express]]'' filmarekin. Horretaz gain, amerikar eta italiar zinemako klasikoetan parte hartu zuen, ''[[Casablanca (filma)|Casablanca]]'' edo ''[[Stromboli]]'' filmetan, esaterako. 1949an, Petter Lindström lehen senarrarengandik dibortziatu zen, [[Roberto Rossellini]] zuzendari [[italiar]]rarekin ezkontzeko. Horrek polemika ekarri zuen, eta, estatubatuar emakumeentzako eredu txarra izatea leporatuta, urteak eman zituen AEBetan filmik egin gabe. Roberto Rossellinirekin hiru seme-alaba zituen, tartean [[Isabella Rossellini]] aktorea. Haien arteko harremanak ez zuen luze iraun, eta Hollywoodera itzuli zen Bergman. 1977an egin zuen bere azken filma, [[Ingmar Bergman]] herrikideak zuzendutako ''[[Höstsonaten]]''. Ordurako gaixorik zegoen, heriotza eragin zion bularreko [[minbizi]]aren aurka borrokan. Zoriontsu izateko, osasun ona eta memoria txarra behar zirela omen zioen.<ref>{{erreferentzia|izena=Ihintza |abizena=Elustondo |egunkaria=[[Berria]]| data= 2015-08-29|url=http://www.berria.eus/paperekoa/1736/032/001/2015-08-29/irudi_bat_baino_gehiago.htm|izenburua=Irudi bat baino gehiago}}</ref> === Eskandalua Roberto Rossellinirekin === 1949an, Ingrid Bergmanek Roberto Rossellini zuzendari italiarrari zuzendutako gutun bat idaztea erabaki zuen, <ref>{{Erreferentzia|abizena=Stro|izenburua=8 de mayo: Una carta para la historia|data=2011-05-09|url=http://estrellasdecineclasico.blogspot.com/2011/05/8-de-mayo-una-carta-para-la-historia.html|aldizkaria=8 de mayo|sartze-data=2021-02-15}}</ref> bere filmetako batean lan egiteko nahia adieraziz. Rossellinik gutuna jasotzen duenean Estatu Batuetara joaten da Petter eta Ingrid ezagutzera.<ref name="#1">{{Erreferentzia|abizena=Stro|izenburua=Ingrid Bergman I|data=2011-03-20|url=http://estrellasdecineclasico.blogspot.com/2011/03/ingrid-bergman-i.html|aldizkaria=Ingrid Bergman I|sartze-data=2021-02-15}}</ref> 1949an Italiara joan zen 300 dolarrekin hilabete batzuk barru itzultzeko asmotan, Rosselliniren aginduetara Stromboli filma filmatzeko. Filmaketan zehar, zuzendari italiarrarekin harreman bat hasi zuen. Harreman honen ondorioz, Bergman haurdun geratu zen. Bere seme Roberto Ingmar Rossellini 1950eko otsailaren 2an jaio zen, Estatu Batuetan iskanbila handia sortu zuena. Joseph Breen presidenteorde eta Ekoizpen Kodeen zuzendariak dibortziatzeko zorian zegoela eta Rossellinirekin ezkontzeko lehen alaba utzi behar zuela zioten zurrumurruak gezurtatzeko eskatu zion. Suediako Eliza luteranoak eta Eliza Katolikoko apaizek kritikatua izan zen, batez ere Estatu Batuetan, sutan erre behar zela uste zuten pertsonen gutunak ere jaso zituen, ez Juana de Arco bezala, baizik eta sorgin bat bezala. <ref name="#1"/> Eskandalua hainbestekoa izan zen, ezen aktorea ''persona non grata'' izendatu zuten Estatu Batuetan, eta, ondorioz, Italian erbesteratu zen, lehen senarra eta alaba Estatu Batuetan utzita. = Ingrid Bergman-en garrantzia = American Film Institutek <ref>{{Erreferentzia|izenburua=AFI’s 100 YEARS…100 STARS|hizkuntza=en|url=https://www.afi.com/afis-100-years-100-stars/|aldizkaria=American Film Institute|sartze-data=2021-02-15}}</ref> egindako zerrendaren arabera, Ingrid Bergman zinemaren historiako laugarren emakume izarrik garrantzitsuena da, aurretik Katharine Hepburn, Bette Davis eta Audrey Hepburn dituelarik. Bestalde, aktoreak suediera, ingelesa, italiera, alemana eta frantsesa erraz hitz egiten zituenez, hizkuntza horietan filmatutako hainbat zinema lanetan parte hartu ahal izan zuen eta beste sari batzuk jaso. Bergman, zinemaren historian Oscar sari gehien jaso dituen bigarren aktoretzat ere hartu izan da, 3 sari lortuz: 2 aktore Onena bezala eta 1 Banaketa Aktore Onena bezala. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ingrid Bergman|url=http://www.imdb.com/name/nm0000006/awards|aldizkaria=IMDb|sartze-data=2021-02-15}}</ref> == Filmografia == <div style="font-size: 95%"> {| class="wikitable" |- bgcolor="#CCCCCC" ! Urtea !! Filma !! Papera |- ! colspan="4" style="background: LightSteelBlue;" | 1930eko hamarkada |- | [[1932]] || ''[[Landskamp]]'' || Ilaran itxoiten duen neska |- | [[1935]] || ''[[Munkbrogreven]]'' || Elsa Edlund |- | [[1935]] || ''[[Bränningar]]'' || Karin Ingman |- | [[1935]] || ''[[Swedenhielms]]'' || Astrid |- | [[1935]] || ''[[Valborgsmässoafton (filma)|Valborgsmässoafton]]'' || Lena Bergström |- | [[1936]] || ''[[På solsidan]]'' || Eva Bergh |- | [[1936]] || ''[[Intermezzo (1936ko filma)|Intermezzo]]''|| Anita Hoffman |- | [[1938]] || ''[[Dollar (filma)|Dollar]]''|| Julia Balzar |- | [[1938]] || ''[[Kvinnas ansikte, En]]'' || Anna Holm, edo Anna Paulsson |- | [[1938]] || ''[[Vier Gesellen, Die]]'' || Marianne |- | [[1939]] || ''[[Enda natt, En]]'' || Eva Beckman |- | [[1939]] || ''[[Intermezzo (1939ko filma)|Intermezzo: A Love Story]]'' || Anita Hoffman |- ! colspan="4" style="background: LightSteelBlue;" | 1940ko hamarkada |- | [[1940]] || ''[[Juninatten]]'' || Kerstin Norbäc - edo Sara Nordanå |- | [[1941]] || ''[[Adam Had Four Sons]] '' || Emilie Gallatin |- | [[1941]] || ''[[Rage in Heaven]]'' || Stella Bergen Monrell |- | [[1941]] || ''[[Dr. Jekyll and Mr. Hyde (1941eko filma)|Dr. Jekyll and Mr. Hyde]]'' || Ivy Peterson |- | [[1942]] || ''[[Casablanca (filma)|Casablanca]]'' || Ilsa Lund |- | [[1943]] || ''[[For Whom the Bell Tolls (filma)|For Whom the Bell Tolls]]'' || María |- | [[1943]] || ''[[Swedes in America]]'' || Bere burua |- | [[944]] || ''[[Gaslight (1944ko filma)|Gaslight]]'' ||Paula Alquist Anton |- | [[1945]] || ''[[Saratoga Trunk]]'' || Clio Dulaine |- | [[1945]] || ''[[Spellbound (1945eko filma)|Spellbound]]'' || Dr. Constance Petersen |- | [[1945]] || ''[[The Bells of St. Mary's]]'' || Mary Benedict |- | [[1946]] || ''[[American Creed]]'' || Bere burua |- | [[1946]] || ''[[Notorious (1946ko filma)|Notorious]]'' || Alicia Huberman |- | [[1948]] || ''[[Arch of Triumph (1948ko filma)|Arch of Triumph]]'' || Joan Madou |- | [[1948]] || ''[[Joan of Arc (1948ko filma)|Joan of Arc]]'' || [[Joana Arc-ekoa|Jeanne d'Arc]] |- | [[1949]] || ''[[Under Capricorn]]'' || Lady Henrietta Flusky |- ! colspan="4" style="background: LightSteelBlue;" | 1950eko hamarkada |- | [[1950]] || ''[[Stromboli (filma)|Stromboli]]'' || Karin |- | [[1952]] || ''[[Europa '51]]'' || Irene Girard |- | [[1953]] || ''[[Siamo donne]]'' || Bere burua |- | [[1954]] || ''[[Giovanna d'Arco al rogo]]'' || [[Joana Arc-ekoa|Jeanne d'Arc]] |- | [[1954]] || ''[[Viaggio in Italia]]'' || Katherine Joyce |- | [[1954]] || ''[[La Paura]]'' || Irene Wagner |- | [[1956]] || ''[[Anastasia (1956ko filma)|Anastasia]]'' || Anna Koreff/Anastasia |- | [[1956]] || ''[[Elena et les hommes]]'' || Elena Sokorowska |- | [[1958]] || ''[[Indiscreet]]'' || Anna Kalman |- | [[1958]] || ''[[The Inn of the Sixth Happiness]]'' || [[Gladys Aylward]] |- ! colspan="4" style="background: LightSteelBlue;" | 1960ko hamarkada |- | [[1961]] || ''[[Aimez-Vous Brahms?]]'' || Paula Tessier |- | [[1961]] || ''[[Auguste (filma)|Auguste]]'' || Cameo |- | [[1964]] || ''[[The Visit (1964ko filma)|The Visit]]'' || Karla Zachanassian |- | [[1964]] || ''[[The Yellow Rolls-Royce]]'' || Gerda Millett |- | [[1967]] || ''[[Stimulantia]]'' || Mathilde Hartman |- | [[1969]] || ''[[Cactus Flower (film)a|Cactus Flower]]'' || Stephanie Dickinson |- ! colspan="4" style="background: LightSteelBlue;" | 1970eko hamarkada |- | [[1970]] || ''[[Henri Langlois]]'' || Bere burua |- | [[1970]] || ''[[Walk in the Spring Rain]]'' || Libby Meredith |- | [[1973]] || ''[[From the Mixed-Up Files of Mrs. Basil E. Frankweiler (1973ko filma)|From the Mixed-Up Files of Mrs. Basil E. Frankweiler]]'' || Mrs. Frankweiler |- | [[1974]] || ''[[Murder on the Orient Express (1974ko filma)|Murder on the Orient Express]]'' || Greta Ohlsson |- | [[1976]] || ''[[A Matter of Time (1976ko filma)|A Matter of Time]]'' || Sanziani kontesa |- | [[1978]] || ''[[Höstsonaten]]'' || Charlotte Andergast |} == Filmen zuzendaria eta izenburuak == Filmen zuzendaria eta itzuli bada beste hizkuntza batera (gaztelania, frantsesa, euskara, katalana edo galiziera) beste izenburu batekin taula honetan ikus daiteke: {| class="wikitable sortable" !Urtea !Filma !Zuzendaria !Beste izenburu batzuk |- |1938 |[[Dollar]] |[[Gustaf Molander]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: El dólar |- |1938 |[[The Four Companions]] |[[Carl Froelich]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: El pacto de las cuatro [[Frantsesa|frantsesez]]: Quatre filles courageuses |- |1938 |[[A Woman's Face]] |[[Gustaf Molander]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Un rostro de mujer [[Frantsesa|frantsesez]]: Visage de femme |- |1939 |[[Intermezzo]] |[[Gregory Ratoff]] | |- |1940 |[[June Nights]] |[[Per Lindberg]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Noche de junio [[Frantsesa|frantsesez]]: Quand la chair est faible |- |1941 |[[Dr. Jekyll and Mr. Hyde]] |[[Victor Fleming]] |[[Frantsesa|frantsesez]]: Docteur Jekyll et M. Hyde |- |1941 |[[Rage in Heaven]] |[[W. S. Van Dyke]] |[[Frantsesa|frantsesez]]: La Proie du mort |- |1941 |[[Adam Had Four Sons]] |[[Gregory Ratoff]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Los cuatro hijos de Adán [[Frantsesa|frantsesez]]: La Famille Stoddard |- |1943 |[[Swedes in America]] |[[Irving Lerner]] | |- |1944 |[[Gaslight]] |[[George Cukor]] |[[Frantsesa|frantsesez]]: Hantise [[Euskara|euskaraz]]: « Gaslight (1944ko filma) » |- |1945 |[[Spellbound]] |[[Alfred Hitchcock]] |[[Frantsesa|frantsesez]]: La Maison du docteur Edwardes |- |1945 |[[The Bells of St. Mary's]] |[[Leo McCarey]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Las campanas de Santa María [[Frantsesa|frantsesez]]: Les Cloches de Sainte-Marie |- |1946 |[[Notorious]] |[[Alfred Hitchcock]] |[[Frantsesa|frantsesez]]: Les Enchaînés |- |1952 |[[Europa '51]] |[[Roberto Rossellini]] |[[Frantsesa|frantsesez]]: Europe 51 [[Katalan|katalanez]]: Europa 51 |- |1954 |[[Giovanna d'Arco al rogo]] |[[Roberto Rossellini]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Juana de Arco [[Frantsesa|frantsesez]]: Jeanne au bûcher |- |1956 |[[Anastasia]] |[[Anatole Litvak]] |[[Katalan|katalanez]]: Anastàsia |- |1956 |[[Elena and Her Men]] |[[Jean Renoir]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Elena y los hombres [[Frantsesa|frantsesez]]: Elena et les Hommes |- |1958 |[[Indiscreet]] |[[Stanley Donen]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Indiscreta [[Frantsesa|frantsesez]]: Indiscret |- |1958 |[[The Inn of the Sixth Happiness]] |[[Mark Robson]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: El albergue de la sexta felicidad [[Frantsesa|frantsesez]]: L'Auberge du sixième bonheur |- |1966 |[[The Human Voice]] |[[Ted Kotcheff]] | |- |1967 |[[Stimulantia]] |[[Ingmar Bergman]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Los estimulantes |- |1969 |[[Cactus Flower]] |[[Gene Saks]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Flor de cactus [[Frantsesa|frantsesez]]: Fleur de cactus [[Katalan|katalanez]]: Flor de cactus |- |1970 |[[A Walk in the Spring Rain]] |[[Guy Green]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Secretos de una esposa [[Frantsesa|frantsesez]]: La Pluie de printemps |- |1973 |[[From the Mixed-Up Files of Mrs. Basil E. Frankweiler]] |[[Fielder Cook]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: La escapada |- |1978 |[[Autumn Sonata]] |[[Ingmar Bergman]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Sonata de otoño [[Frantsesa|frantsesez]]: Sonate d'automne [[Euskara|euskaraz]]: « Höstsonaten » [[Katalan|katalanez]]: Sonata de tardor |- |1982 |[[A Woman Called Golda]] |[[Alan Gibson]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Una mujer llamada Golda [[Frantsesa|frantsesez]]: Une femme nommée Golda |- |2012 |[[The War of the Volcanoes]] |[[Francesco Patierno]] | |- |2021 |[[Space Jam: A New Legacy]] |[[Malcolm D. Lee]] |[[Frantsesa|frantsesez]]: Space Jam : Nouvelle Ère [[Euskara|euskaraz]]: « Space Jam: Aro berria » [[Katalan|katalanez]]: Space Jam: Noves llegendes |- |1936 |[[På Solsidan]] |[[Gustaf Molander]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Hacia el destino |- |1961 |[[Goodbye Again]] |[[Anatole Litvak]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Otra vez adiós [[Frantsesa|frantsesez]]: Aimez-vous Brahms… [[Katalan|katalanez]]: No em diguis adéu |- |1965 |[[The Love Goddesses]] |[[Saul J. Turell]] | |- |1967 |[[Gustaf Molander]] | | |- |1976 |[[A Matter of Time]] |[[Vincente Minnelli]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Nina [[Frantsesa|frantsesez]]: Nina [[Katalan|katalanez]]: Nina, una qüestió de temps |- |1942 |[[For Whom the Bell Tolls]] |[[Sam Wood]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Por quién doblan las campanas [[Frantsesa|frantsesez]]: Pour qui sonne le glas |- |1962 |[[I Don Giovanni della Costa Azzurra]] |[[Vittorio Sala]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Beach Casanova [[Frantsesa|frantsesez]]: Les Don Juan de la Côte d'Azur |- |1935 |[[Walpurgis Night]] |[[Gustaf Edgren]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Noche de primavera |- |1961 |[[Auguste]] |[[Pierre Chevalier]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Kolka, My Friend |- |1936 |[[Intermezzo]] |[[Gustaf Molander]] | |- |1948 |[[Arch of Triumph]] |[[Lewis Milestone]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Arco de triunfo [[Frantsesa|frantsesez]]: Arc de Triomphe |- |1964 |[[The Yellow Rolls-Royce]] |[[Anthony Asquith]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: El Rolls-Royce amarillo [[Frantsesa|frantsesez]]: La Rolls-Royce jaune |- |1982 |[[Dead Men Don't Wear Plaid]] |[[Carl Reiner]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Cliente muerto no paga [[Frantsesa|frantsesez]]: Les cadavres ne portent pas de costard |- |1942 |[[Casablanca]] |[[Michael Curtiz]] | |- |1974 |[[Murder on the Orient Express]] |[[Sidney Lumet]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Asesinato en el Orient Express [[Frantsesa|frantsesez]]: Le Crime de l'Orient-Express [[Katalan|katalanez]]: Assassinat a l'Orient Express [[Galiziera|galizieraz]]: Asasinato no Orient Express |- |1950 |[[Stromboli]] |[[Roberto Rossellini]] |[[Katalan|katalanez]]: Stromboli terra di Dio |- |1954 |[[Fear]] |[[Roberto Rossellini]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Ya no creo en el amor [[Frantsesa|frantsesez]]: La Peur [[Katalan|katalanez]]: La por |- |2012 |[[Liv & Ingmar]] |[[Dheeraj Akolkar]] | |- |1972 |[[Cries and Whispers]] |[[Ingmar Bergman]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Gritos y susurros [[Frantsesa|frantsesez]]: Cris et Chuchotements [[Euskara|euskaraz]]: « Viskningar och rop » [[Katalan|katalanez]]: Crits i murmuris |- |1953 |[[We, the Women]] |[[Luchino Visconti]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Nosotras las mujeres [[Frantsesa|frantsesez]]: Nous les femmes [[Katalan|katalanez]]: Siamo donne (pel·lícula) |- |1939 |[[One Single Night]] |[[Gustaf Molander]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Destino |- |1954 |[[Journey to Italy]] |[[Roberto Rossellini]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Viaggio in Italia [[Frantsesa|frantsesez]]: Voyage en Italie [[Katalan|katalanez]]: Viatge a Itàlia |- |1945 |[[Saratoga Trunk]] |[[Sam Wood]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: La exótica [[Frantsesa|frantsesez]]: L'Intrigante de Saratoga |- |1935 |[[Ocean Breakers]] |[[Ivar Johansson]] | |- |1975 |[[The Magic Flute]] |[[Ingmar Bergman]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: La flauta mágica [[Frantsesa|frantsesez]]: La Flûte enchantée [[Katalan|katalanez]]: Trollflöjten |- |1948 |[[Joan of Arc]] |[[Victor Fleming]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Juana de Arco [[Frantsesa|frantsesez]]: Jeanne d'Arc [[Euskara|euskaraz]]: « Joan of Arc (1948ko filma) » |- |1949 |[[Under Capricorn]] |[[Alfred Hitchcock]] |[[Frantsesa|frantsesez]]: Les Amants du Capricorne |- |1964 |[[The Visit]] |[[Bernhard Wicki]] |[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: La visita del rencor [[Frantsesa|frantsesez]]: La Rancune |} == Irudi galeria == <gallery> Fitxategi:Ingrid Bergman at age 14.jpg|alt= Fitxategi:Current-portrait-of-the-radio-Ingrid-Bergman-142360829576.jpg|alt= Fitxategi:Ingrid Bergman - Gaslight 44.jpg|alt= Fitxategi:Ingrid Bergman 1945.jpg|alt= Fitxategi:Ingrid Bergman Joan of Arc Still.jpg|alt= Fitxategi:Ingrid Bergman - YankArmyWeekly.jpg|alt= Fitxategi:Ingrid-Bergman-1950s.jpg|alt= Fitxategi:1954 Ferrari 250 Europa 0299EU Rossellini Bergman.jpg|alt= Fitxategi:Ingrid Bergman in Casablanca trailer.jpg|alt= Fitxategi:Ingmar Bergman och Ingrid Bergman grav Fårö kyrka.jpg|alt= </gallery></div> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1915eko|1982ko|Bergman, Ingrid}} {{Emakumezko aktore onenaren Oscar Saria}} {{Emakumezko bigarren aktore onenaren Oscar Saria}} [[Kategoria:Stockholmdarrak]] [[Kategoria:Suediako aktoreak]] [[Kategoria:Emakumezko aktore onenaren Oscar sariaren irabazleak]] [[Kategoria:Suediako luterotarrak]] [[Kategoria:Bularreko minbiziaren ondorioz hildakoak]] [[Kategoria:Drama emakumezko aktore onenaren Urrezko Globo saridunak (zinea)]] [[Kategoria:Volpi Kopa emakumezko interpretazio onenari]] [[Kategoria:Londresen hildakoak]] [[Kategoria:Tony Saria irabazi dutenak]] 7rinvk7m2sozbxdsxb97x3zriobthdm 0 54693 9999054 8821000 2024-12-14T00:30:50Z Ksarasola 1491 osatzea 9999054 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Urtzi Urkizu''' '''Adrian''' ([[Lezo]], [[Gipuzkoa]], [[1975]]) [[euskal Herria|euskal herritar]] [[kazetaritza|kazetari]] eta idazlea da. [[Berria]] egunkarian egiten du lan. [[Patri Urkizu]] idazlearen semea da.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Urtzi Urkizu {{!}} Tabakalera|url=https://www.tabakalera.eus/eu/urtzi-urkizu/|aldizkaria=www.tabakalera.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Kazetaria == Kazetaritza ikasi zuen Leioan, [[Euskal Herriko Unibertsitatea]] ([[1998]]). Lezoko ''[[Orratx! Kultur Elkartea|Orratx!]]'' herri aldizkaria sortu zutenetako bat izan zen, eta han kolaboratu zuen 1996tik 2003ra. [[Oarso Telebista]] sorreran ere parte hartu zuen, eta telebistaren albistegi zuzendaria izan zen 1998an. [[Euskaldunon Egunkaria|''Euskaldunon Egunkaria''-n]] erredaktore aritu zen, 1999tik 2003ra, egunkaria itxi zuten arte; harrezkero ''Berria-''n egiten du lan egunkaria 2003ko ekainean sortu zutenetik. Komunikabideetako programazioari buruz, serieei buruz eta, oro har, ikus-entzunekoei buruz idazten du egunero.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Urtzi Urkizu|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/urtzi-urkizu_665_115.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-12-14}}</ref> 2012tik 2020ra, ''[[Zurriolako butaka]]'' telebista saioaren koordinatzaile eta gidoilaria izan da (bederatzi urtez hori izan zen euskaraz [[Donostiako Zinemaldia|Donostiako Zinemaldiaz]] egiten zen telebista saio bakarra).<ref name=":0" /> '''[[Kroketa|Kroketak]]''<nowiki/>' izeneko podcastaren egilea ere bada Urkizu. [[Ivoox]] eta [[Spotify]] plataformetan entzun daiteke.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Urtzi Urkizu Adrian - Euskal idazleen elkartea|url=https://idazleak.eus/eu/bazkideak/urtzi-urkizu-adrian|aldizkaria=idazleak.eus|sartze-data=2024-12-14}}</ref> == Idazlea == [[Mikelazulo]] kultur elkartearen bidetik ekin zion jendaurrean olerkiak irakurtzeari. 2001ean Mikelazulok argitaratutako '<nowiki/>''[[Beste bat apalerako]]''<nowiki/>' liburuan parte hartu zuen. 2004an '<nowiki/>''[[Kilimamuak]]''<nowiki/>' disko-liburuan ere bai. 2007an '<nowiki/>''[[Beta]]''<nowiki/>' liburua argitaratu zuen autoekoizpenean, narrazio eta olerkiz osatua. 2012an, berriz, '''[[Kezka bat gutxiago]]''<nowiki/>' olerki liburua argitaratu zuen [[Maiatz|Maiatz-en]] eskutik. Zenbait olerki errezitalditan parte hartu du, baita antzerkia, poesia eta musika uztartzen zituzten beste emanaldi batzuetan ere.<ref name=":1" /> == Zinema zuzendaria dokumentaletan == Bi dokumental zuzendu ditu: ''[[No excuse!]]'' ([[Mikelazulo]] kultur elkartearen ingurukoa) eta ''[[Euskaldunon Goya]]'' ([[Luis Goya|Luis Goia]] zinema ekoizlearen gainekoa).<ref name=":0" /> == Idazlanak == === Narrazioa-poesia === * ''[[Beta]]'' Autoedizioa, ([[2007]]) * ''[[Kezka bat gutxiago]]'' Maiatz, ([[2012]]) == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == * [http://zubitegia.armiarma.eus/egileak/00758.htm Urtzi Urkizu literaturaren zubitegian] * [https://www.berria.eus/urtzi-urkizu_665_115.html Urtzi Urkizu. Berria.eus] Ehundaka artikulu. {{bizialdia|1975eko||Urkizu, Urtzi}} [[Kategoria:Lezoko idazleak]] [[Kategoria:Gipuzkoako kazetariak]] 0hccn6khiutkat8on88op351he1t8my 9999055 9999054 2024-12-14T00:44:00Z Ksarasola 1491 Erreferentziak 9999055 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Urtzi Urkizu''' '''Adrian''' ([[Lezo]], [[Gipuzkoa]], [[1975]]) [[euskal Herria|euskal herritar]] [[kazetaritza|kazetari]] eta idazlea da. [[Berria]] egunkarian egiten du lan. [[Patri Urkizu]] idazlearen semea da.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Urtzi Urkizu {{!}} Tabakalera|url=https://www.tabakalera.eus/eu/urtzi-urkizu/|aldizkaria=www.tabakalera.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Kazetaria == Kazetaritza ikasi zuen Leioan, [[Euskal Herriko Unibertsitatea]] ([[1998]]). Lezoko ''[[Orratx! Kultur Elkartea|Orratx!]]'' herri aldizkaria sortu zutenetako bat izan zen, eta han kolaboratu zuen 1996tik 2003ra. [[Oarso Telebista]] sorreran ere parte hartu zuen, eta telebistaren albistegi zuzendaria izan zen 1998an. [[Euskaldunon Egunkaria|''Euskaldunon Egunkaria''-n]] erredaktore aritu zen, 1999tik 2003ra, egunkaria itxi zuten arte; harrezkero ''Berria-''n egiten du lan egunkaria 2003ko ekainean sortu zutenetik. Komunikabideetako programazioari buruz, serieei buruz eta, oro har, ikus-entzunekoei buruz idazten du egunero.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Urtzi Urkizu|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/urtzi-urkizu_665_115.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-12-14}}</ref> 2012tik 2020ra, ''[[Zurriolako butaka]]'' telebista saioaren koordinatzaile eta gidoilaria izan da (bederatzi urtez hori izan zen euskaraz [[Donostiako Zinemaldia|Donostiako Zinemaldiaz]] egiten zen telebista saio bakarra).<ref name=":0" /> '''[[Kroketa|Kroketak]]''<nowiki/>' izeneko podcastaren egilea ere bada Urkizu. [[Ivoox]] eta [[Spotify]] plataformetan entzun daiteke.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kroketak|hizkuntza=eu|url=https://open.spotify.com/show/5XY2IGEvKe46RQAw7E9K99|aldizkaria=Spotify|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Enekoitz|abizena=Telleria Sarriegi|urtea=2022-06-05|izenburua=Kroketazko mokaduak|hizkuntza=eu|data=2022-06-05|url=https://www.berria.eus/komunikazioa/kroketazko-mokaduak_1315242_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Urtzi Urkizu Adrian - Euskal idazleen elkartea|url=https://idazleak.eus/eu/bazkideak/urtzi-urkizu-adrian|aldizkaria=idazleak.eus|sartze-data=2024-12-14}}</ref> == Idazlea == [[Mikelazulo]] kultur elkartearen bidetik ekin zion jendaurrean olerkiak irakurtzeari. 2001ean Mikelazulok argitaratutako '<nowiki/>''[[Beste bat apalerako]]''<nowiki/>' liburuan parte hartu zuen. 2004an '<nowiki/>''[[Kilimamuak]]''<nowiki/>' disko-liburuan ere bai. 2007an '<nowiki/>''[[Beta]]''<nowiki/>' liburua argitaratu zuen autoekoizpenean, narrazio eta olerkiz osatua. 2012an, berriz, '''[[Kezka bat gutxiago]]''<nowiki/>' olerki liburua argitaratu zuen [[Maiatz|Maiatz-en]] eskutik. Zenbait olerki errezitalditan parte hartu du, baita antzerkia, poesia eta musika uztartzen zituzten beste emanaldi batzuetan ere.<ref name=":1" /> == Zinema zuzendaria dokumentaletan == Bi dokumental zuzendu ditu: ''[[No excuse!]]'' ([[Mikelazulo]] kultur elkartearen ingurukoa) eta ''[[Euskaldunon Goya]]'' ([[Luis Goya|Luis Goia]] zinema ekoizlearen gainekoa).<ref name=":0" /> == Idazlanak == === Narrazioa-poesia === * ''[[Beta]]'' Autoedizioa, ([[2007]]) * ''[[Kezka bat gutxiago]]'' Maiatz, ([[2012]]) == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == * [http://zubitegia.armiarma.eus/egileak/00758.htm Urtzi Urkizu literaturaren zubitegian] * [https://www.berria.eus/urtzi-urkizu_665_115.html Urtzi Urkizu. Berria.eus] Ehundaka artikulu. * «[https://open.spotify.com/show/5XY2IGEvKe46RQAw7E9K99 Kroketak]»&#x20;''podcasta. Spotify''&#x20; {{bizialdia|1975eko||Urkizu, Urtzi}} [[Kategoria:Lezoko idazleak]] [[Kategoria:Gipuzkoako kazetariak]] mwgfdheh0vdtjbfg2d9996ti8mh62vp 0 55704 9999007 9972323 2024-12-13T20:59:30Z InternetArchiveBot 119347 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 9999007 wikitext text/x-wiki {{Euskal Herriko auzo infotaula | izena = Gatzaga Buradon | irudia = Salinillas Calle Mayor.JPG | irudiaren testua =Kale Nagusiko etxeak | probintzia =Araba }} '''Gatzaga Buradon'''<ref name="euskaltzaindia">{{Erreferentzia | izenburua = Euskaltzaindiaren onomastika datutegia | bestelakoa = Onomastika Batzordeak emandako irizpen eta gomendioa | sartze-data = 2010-09-19 | url = http://www.euskaltzaindia.net/index.php?option=com_eoda&Itemid=191&lang=eu&nonkodea=1.3.00.01&view=toponimia }}</ref> (ofizialki ''Salinillas de Buradón / Gatzaga Buradon'') [[Araba]]ko hegoaldeko [[herri (hiria)|hiri]] bat da, [[Bastida (Araba)|Bastida]] udalerrikoa. [[Arabako Errioxa]] eskualdean dago kokatuta, eta 106 biztanle zituen 2017an. Gatzaga Buradonek bere udal-forua eduki zuen, gaur egun mantentzen ez duena. Foru horren berri 1264ko pribilegio batek ematen digu, eta bertan, Nafarroako mugako hiri itxitzat definituta dago. Gatzaga Buradon [[goi-ordoki]] batean kokatua dago, [[Ebro]] ibaiaren gainean, eta ongi mantendu den harresia du. Izena ematen dion iturri [[gatz|gaziak]] aberastasuna ekarri zion herriari, etxeen eraikuntza kalitatean antzeman daitekeena: 20. mendera arte iraun ziren [[Buradongo gatzagak]] dira. [[2003]]ko [[otsailaren 4]]ean, [[Eusko Jaurlaritza]]k [[kultura ondasun]] izendatu zuen hirigune historikoa, ''monumentu multzo'' sailkapenarekin. == Historia == [[Fitxategi:Salinillas palacio.JPG|thumb|300px|Oñatiko kondeen jauregia, barnean Sarmiento, Aiala eta Gebaratarren dorrea duela.]] [[Antso IV.a Gaztelakoa]]k sortu zuen hiribildua [[1264]]an, zuen garrantzi geoestrategiko eta ekonomikoa zela-eta, [[gatz]]agatik hurbil eta [[Ebro]] ibaia kontrolpean baitzuen. Horregatik harresia eraiki zuten inguruan, herri gotorleku izateko, mendeetan zehar [[Gaztelako Erresuma]]ren eta [[Nafarroako Erresuma|Nafarroakoaren]] arteko muga izan baitzen. Geroago, hiribildu izateari utzi eta jaurerri izatera igaro zen, [[Oñatiko Jaurerria|Oñatiko jaunen]] menpe. Urtean igaro ahala, Burandon Gatzagaren garrantzia txikitzen joan zen. [[1974]]an Bastidak bereganatu egin zuen eta bertako kontzeju bihurtu, udalerria izateari utzita. == Demografia == {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Gatzaga Buradongo biztanleria |altuera=300 |zabalera=200 | 2001 | 100 | 2011 | 98 | 2021 | 115 | }} == Ondasun nabarmenak == [[Erdi Aroa|Erdi Aroko]] gunea oraindik mantentzen duen [[Gatzaga Buradongo harresiak|harresi batez]] mugatua dago eta zati batean harresiaren ordez etxeen atzealdeak daude. Harresiaren barneko kaleak hiru plazek antolatzen dute: Elizaren Plaza, Plaza Nagusia eta Mendebaldeko Plaza. Harresiaren barnean sare nagusia diseinatzen duten kaleak oraindik tente jarraitzen duten harresiaren ateetatik ateratzen direnak dira, nabarmenena Kale Nagusia, Ipar Hego-mendebalde norabidekoa, Beheko Kalearekin lotuz. Beste kale batzuk, estuagoak, eta horrekin elkarzut direnak, honako hauek dira: Laurel, San Juan, Txikia, Horno eta del Caño. Hiriaren antolaketak «arrain-hezurra»ren eskema jarraitzen du. [[Fitxategi:Salinillas de Buradon, 2023.jpg|thumb|Harresiaren beheko atea]] [[Fitxategi:Gatzaga Buradon 6.jpg|thumb|Ospitalea]] Sortu zeneko lehenengo faseetatik jaso duguna bere bi kale nagusienen trazadura eta zabalak baino luzeagoak diren orube txikietan egindako banaketa da. Hiriak bere hastapenetan bizi zuena islatzen du, nahiz eta bizipen horiek ertarokoak ez izan. Gainera, ez ditugu ahantzi behar hegalak, atariak, egituraturik gabeko tarteak, etxeen arteko paretak edo eraikinak ez zirela ia gorantz eraikitzen. [[Buradon-Gatzagako Hirigune Historikoa|Buradon-Gatzagako Hirigune Historikoko]] elementu nabarmenenak honako hauek dira, besteak beste: * [[Gatzaga Buradongo harresiak|Harresia]] * [[Sortzez Garbiaren eliza (Gatzaga Buradon)|Sortzez Garbiaren eliza]] * Sarmiento, Aiala eta Gebaratarren dorrea * [[Oñatiko Kondearen jauregia|Oñatiko kondeen jauregia]] * [[Santa Ana Ospitalea|Santa Ana ospitalea]]. * Gatzaga Buradongo [[Pikota (zutabea)|pikota]].<ref>{{erreferentzia|izenburua=Urkamendiak Euskal Herrian|hizkuntza=es|url=https://www.eusko-ikaskuntza.eus/PDFAnlt/folkl/049209245.pdf&ved=2ahUKEwiWzrvT9KOJAxVfVkEAHTOQADIQFnoECBUQAQ&usg=AOvVaw3j-D05FYUglFYXFaesLOSA|aldizkaria=Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-10-23}}{{Apurtutako esteka|date=abendua 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> 2007an, herrigunetik gertu aurkitutako [[Gatzaga Buradongo anbar aztarnategia|anbar aztarnategiaren]] berri eman zen<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Un segundo yacimiento de ámbar sitúa a Araba como "puerta al Cretácico Inferior"|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|argitaratze-data=2007-03-08|url=https://gara.naiz.eus/paperezkoa/20070308/6906/es/Un/segundo/yacimiento/ambar/situa/Araba/puerta/Cretacico/Inferior|aldizkaria=Gara|sartze-data=2021-01-26}}</ref>. <gallery> Fitxategi:Salinillas Iglesia.JPG|Elizako dorrea Fitxategi:Salinillas de Burandon - Iglesia de la Inmaculada Concepcion 04.jpg|Elizako ataria Fitxategi:Sortzez Garbiaren Eliza - Gatzaga Buradon, Araba.jpg|Elizako atari txikia Fitxategi:Street in Salinillas de Buradón, Álava.jpg Fitxategi:Buradon Gatzaga - Juaregi plazako etxeak.jpg Fitxategi:Buradon Gatzaga Nagusia 4.jpg Fitxategi:Salinillas Calle Mayor.JPG Fitxategi:Gatzaga Buradon, Araba.jpg </gallery>[[Fitxategi:Gatzaga Buradon 4.jpg|thumb|Harresiko goiko atea]][[Fitxategi:Gatzaga_Buradongo_harresia.jpg|alt=|thumb|Gatzaga Buradongo harresi zaharberritua.]][[Fitxategi:Gatzaga Buradon 3.jpg|thumb|Latsarria]] == Garraioa == [[Araba Bus]] sareko {{bus|AB-12}}lineak zerbitzua ematen dio herri honi: {{trenbide zerbitzu |enpresa = ARABA BUS |linea1 = 12 }} == Gatzagar ospetsuak == * [[Eneko Belitz Gebarakoa (7. kondea)|Eneko Belitz Gebarakoa]] (1566 - 1644) Gatzaga Buradongo jauna eta ezkontzaz Oñatiko kondea. Militarra, [[Madril]] eta [[Viena]]ko Gorteetan ibili zen. Gainera, [[Filipe IV.a Espainiakoa]]ren estatu kontseilari eta enbaxadore izan zen. == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Ikus, gainera == * [[Araba]] * [[Arabako Errioxa|Arabako Errioxako kuadrilla]] * [[Bastida (Araba)]] * [[Buradon]] == Kanpo estekak == * [http://www.euskadi.net/cgi-bin_k54/bopv_20?e&f=20030226&a=200301195 Gatzaga Buradongo hirigune historikoa monumentu multzo izendatzeko dekretua]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, ''Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkaria''. * [http://www.turismoa.euskadi.net/s11-12375/eu/contenidos/h_cultura_y_patrimonio/0000011510_h5_rec_turismo/eu_11510/11510-ficha.html Gatzaga Buradongo harresiak]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, euskadi.net webgunean. * [https://www.ondareirekia.com/andre-maria-sortzez-garbiaren-eliza-gatzaga-buradon/?lang=eu Andre Maria Sortzez Garbiaren eliza - Bisita birtuala] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Gatzaga Buradon]] [[Kategoria:Arabako Kultura Ondasunak]] 89npzibq9xm0kt8i8b18womj10gh4i7 0 55847 9999178 9969037 2024-12-14T08:20:29Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9999178 wikitext text/x-wiki {{biografia_infotaula_automatikoa}} '''Miguel Maria Lasa Urkia''' ([[Oiartzun]], [[Gipuzkoa]], [[1947]]ko [[azaroaren 4]]a -), "''Lapa''" goitizenez, gipuzkoar [[txirrindularitza|txirrindulari]] ohia da, [[1969]] eta [[1981]] artean profesionala izandakoa. [[José Manuel Lasa]] txirrindulari ohiaren anaia txikia eta [[Gaizka Lasa]] txirrindulariaren aita da.<ref>[http://www.cyclingwebsite.net/coureurfiche.php?coureurid=3397 www.cyclingwebsite.net]{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Ibilbidea == Profesionala izan baino lehen, [[1968ko Udako Olinpiar Jokoak|1968ko Mexikoko Joko Olinpikoetan]] parte hartu zuen bakarkako errepideko txirrindularitza modalitatean. Guztira 76 garaipen lortu zituen, horietatik 6 [[Espainiako Vuelta]]n, 3 [[Italiako Giroa]]n eta 2 [[Frantziako Tourra]]n. Gainera, Vueltan lau aldiz zapaldu zuen podiuma, bigarrena bitan eta hirugarrena beste bitan izan zelako.<ref>[https://web.archive.org/web/20051031113410/http://www.urtekaria.com/asp/verPalmExciclC.asp?idVeterano=2062&letraEle=l&pagina=lstExciclistasC.asp Urtekaria: Miguel Mari Lasa]</ref> [[Txirrindularitza]] profesionala utzi ondoren, kirol honi lotuta jarraitu zuen, Wigarma taldeko kirol zuzendaria izan baitzen [[1991]] eta [[1992]] denboraldietan. == Palmaresa == {| width="100%" | valign="top" width="50%" | '''[[1967]]''' * 2. [[1967ko Nafarroako Itzulia|Nafarroako Itzulia]]n eta etapa 1 * Mendiko Espainiako Txapelketa * [[Santikutz Klasika]] * [[Leintz Bailarari Itzulia]] '''[[1969]]''' * Mendiko Espainiako Txapelketa * [[Eskualdekako Erlojupekoko Espainiako Txapelketa]] ([[Gipuzkoa]]rekin) * [[Ordiziako Klasika]] * 4. [[1969ko Nafarroako Sari Nagusia|Nafarroako Sari Nagusia]]n '''[[1970]]''' * 8. [[1970eko Italiako Giroa|Italiako Giroan]] eta etapa bat * [[Kataluniako Itzulia|Kataluniako Itzuliko]] etapa bat * [[Valentziako Erkidegoko Itzulia|Levanteko Itzuliko]] bi etapa * [[Meatze Haranetako Itzulia|Meatze Haranetako Itzuliko]] etapa bat * [[Eskualdekako Erlojupekoko Espainiako Txapelketa]] ([[Gipuzkoa]]rekin) * 7. [[1970eko Espainiako Itzulia|Espainiako Vueltan]] eta Tarteko helmugen sailkapena [[Fitxategi:Jersey red.svg|25px]] '''[[1971]]''' * 3. [[1971ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulian]] eta hiru etapa * Mendiko Espainiako Txapelketa * [[Eskualdekako Erlojupekoko Espainiako Txapelketa]] ([[Gipuzkoa]]rekin) * [[Asturiasko Itzulia|Asturiasko Itzuliko]] etapa bat * Mallorcako Itzulia eta etapa bat * Cuprosan Sari Nagusia * [[1971ko Nafarroako Sari Nagusia|Nafarroako Sari Nagusia]] '''[[1972]]''' * Mendiko Espainiako Txapelketa * 2. [[Espainiako Vuelta]]n, eta bi etapa garaipen * 9. [[1972ko Italiako Giroa|Italiako Giroan]] eta etapa bat * [[Setmana Catalana]], eta bi etapa garaipen * [[Eskualdekako Erlojupekoko Espainiako Txapelketa]] ([[Gipuzkoa]]rekin) * Menorcako Itzulia, eta etapa garaipen bat * [[Oroko Andre Maria Saria]] * 2. [[1972ko Nafarroako Sari Nagusia|Nafarroako Sari Nagusia]]n * 7. [[1972ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n '''[[1973]]''' * [[Udaberriko Klasikoa]] * [[Mallorcako Itzulia]], eta etapa garaipen bat * 2. [[Eskualdekako Erlojupekoko Espainiako Txapelketa]]n ([[Gipuzkoa]]rekin) * 2. [[Genova-Niza]]n * 3. [[Emiliako Giroa]]n '''[[1974]]''' * [[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px]] [[1974ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulia]], eta etapa garaipen bat * [[Asturiasko Itzulia|Asturiasko Itzuliko]] etapa bat * [[Kataluniako Itzulia|Kataluniako Itzuliko]] etapa bat * 3. [[1974ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vueltan]] * [[1974ko Nafarroako Sari Nagusia|Nafarroako Sari Nagusia]] * [[Eskualdekako Erlojupekoko Espainiako Txapelketa]] ([[Gipuzkoa]]rekin) * [[Mallorcako Itzulia|Mallorcako Itzuliko]] etapa bat * [[Sabiñanigoko Klasikoa]] * 2. [[Ordiziako Klasika]]n | valign="top" width="50%" | '''[[1975]]''' * [[Asturiasko Itzulia]], eta hiru etapa garaipen * 3. [[1975eko Espainiako Itzulia|Espainiako Vueltan]], bi etapa garaipen eta Puntukako sailkapena [[Fitxategi:Jersey blue.svg|20px]] * Korsikako Tourra, eta etapa garaipen bat * [[Eskualdekako Erlojupekoko Espainiako Txapelketa]] ([[Gipuzkoa]]rekin) * 2. [[Itsas Alpeetako eta Varko Tourra|Haut Varko Tourrean]] * 3. [[Genova-Niza]]n '''[[1976]]''' * [[1976ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] etapa bat * 2. [[Espainiako errepideko txirrindularitza txapelketa]]n [[Fitxategi:Silver medal with cup.svg|16px]] * 2. [[Apuliako Giroa]]n * 3. [[Ordiziako Klasika]]n '''[[1977]]''' * [[1977ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzuliko]] etapa bat, Puntukako eta Mendiko sailkapenak. * [[Setmana Catalana]]ko etapa bat * [[Asturiasko Itzulia|Asturiasko Itzuliko]] etapa bat * [[Vuelta a los Puertos]]eko etapa bat * 2. [[1977ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vueltan]] * 4. [[1977ko Nafarroako Sari Nagusia|Nafarroako Sari Nagusia]]n * 7. [[Setmana Catalana]]<nowiki/>n '''[[1978]]''' * [[1978ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] etapa bat * [[Kataluniako Volta]]ko etapa bat * 2. [[Setmana Catalana]]n eta etapa bat * [[1978ko Nafarroako Sari Nagusia|Nafarroako Sari Nagusia]] * [[Ordiziako Klasika]] * [[Masferrer garaikurra]] '''[[1979]]''' * [[1979ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vueltako]] etapa bat * 3. [[1979ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulian]] eta etapa bat * [[Asturiasko Itzulia|Asturiasko Itzuliko]] etapa bat * [[Valentziako Erkidegoko Itzulia|Valentziako Itzuliko]] etapa bat * [[Udaberriko Klasikoa]] * 2. [[Espainiako errepideko txirrindularitza txapelketa]]n [[Fitxategi:Silver medal with cup.svg|16px]] * 2. [[1979ko Nafarroako Sari Nagusia|Nafarroako Sari Nagusia]]n * 6. [[1979ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n '''[[1980]]''' * 2. [[Espainiako errepideko txirrindularitza txapelketa]]n [[Fitxategi:Silver medal with cup.svg|16px]] * Gaztelako Itzuliko etapa bat * 2. [[1980ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulian]] * 3. [[1980ko Nafarroako Sari Nagusia|Nafarroako Sari Nagusia]]n * 9. [[1980ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vueltan]] '''[[1981]]''' * 10. [[1981eko Espainiako Itzulia|Espainiako Vueltan]] eta etapa bat * [[1981eko Italiako Giroa|Italiako Giroko]] etapa bat * 2. [[1981eko Nafarroako Sari Nagusia|Nafarroako Sari Nagusia]]n |} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| class="wikitable" |- style="background:#eee;" !Itzuli Handia !1969 !1970 !1971 !1972 !1973 !1974 !1975 !1976 !1977 !1978 !1979 !1980 !1981 |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px|link=General classification in the Giro d'Italia|alt=Pink jersey]] '''[[Italiako Giroa]]''' |— |'''[[1970eko Italiako Giroa|8.]]''' |— |'''[[1972ko Italiako Giroa|9.]]''' |— |— |'''[[1975eko Italiako Giroa|9.]]''' |[[1976ko Italiako Giroa|28.]] |[[1977ko Italiako Giroa|19.]] |[[1978ko Italiako Giroa|UT]] |— |[[1980ko Italiako Giroa|18.]] |[[1981eko Italiako Giroa|37.]] |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px|link=General classification in the Frantziako Tour|alt=Yellow jersey]] '''[[Frantziako Tourra]]''' |— |— |— |— |— |[[1974ko Frantziako Tourra|17.]] |— |[[1976ko Frantziako Tourra|34.]] |— |[[1978ko Frantziako Tourra|41.]] |— |— |— |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey red.svg|20px|link=General classification in the Espainiako Vuelta|alt=Red jersey]] '''[[Espainiako Vuelta]]''' |[[1969ko Espainiako Itzulia|21.]] |'''[[1970eko Espainiako Itzulia|7.]]''' |'''[[1971ko Espainiako Itzulia|4.]]''' |style="background:#ddf;"|'''[[1972ko Espainiako Itzulia|2.]]''' |— |style="background:burlywood;"|'''[[1974ko Espainiako Itzulia|3.]]''' |style="background:burlywood;"|'''[[1975eko Espainiako Itzulia|3.]]''' |— |style="background:#ddf;"|'''[[1977ko Espainiako Itzulia|2.]]''' |— |[[1979ko Espainiako Itzulia|11.]] |'''[[1980ko Espainiako Itzulia|9.]]''' |'''[[1981eko Espainiako Itzulia|10.]]''' |- style="text-align:center;" |[[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|20px]] '''[[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko Txapelketa]]''' |— |21. |— |— |— |— |— |11. |15. |— |30. |— |— |} {| class="wikitable" |+Legenda |- | style="text-align:center;"|—||Ez zuen parte hartu |- | style="text-align:center;"|DSK||Deskalifikatua |- | style="text-align:center;"|UT||Utzi |} == Taldeak == * Pepsi-Cola ([[1969]]) * La Casera ([[1970]]) * [[Orbea (txirrindularitza taldea)|Orbea]] ([[1971]]) * [[Kas (txirrindularitza taldea)|KAS]] ([[1972]] &ndash; [[1975]]) * SCIC ([[1976]]) * [[Teka (txirrindularitza taldea)|Teka]] ([[1977]] &ndash; [[1978]]) * Moliner ([[1979]]) * Zor ([[1980]] &ndash; [[1981]]) == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} {{bizialdia|1947ko||Lasa, Miguel Maria}} [[Kategoria:Oiartzuarrak]] [[Kategoria:Kirol zuzendariak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Gipuzkoako txirrindulariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko Itzuliaren irabazleak]] [[Kategoria:1968ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] [[Kategoria:Italiako Giroko etapa irabazleak]] oiw4vuawv2fxxxdyu7vq4ftownfpj8j 0 57636 9998889 9332020 2024-12-13T17:51:18Z Suna no onna 63274 /* Historia */ 9998889 wikitext text/x-wiki {{geografia fisiko infotaula |irudia=Rock_tombs_(1091851058).jpg |irudi oina= [[Lizia]]ko errege hilobiak, [[Dalyan]] [[K. a. 400]] aldean}} '''Anatolia'''<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0162.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= Anatoliako eta Hego Kaukasoko toponimia}}</ref> ({{lang-el|Aνατολή}}, [''anatolé''], "ekialdea") edo '''Asia Txikia''' [[Asia]]ko mendebaldeko muturrean kokatutako penintsula da. Asia eta Europako bide erdian dagoelarik, bertan gurutzatu ziren [[indoeuropar]] migrazioak eta garatu ziren Mediterraneoko lehen zibilizazioak. Gaur egun, [[Turkia]]ren asiar aldea da. Idatzitako historian zehar, Anatolian [[indoeuropar hizkuntzak|hizkuntza indo-europarrak]], [[hizkuntza semitikoak| semitikoak]] eta [[kartveliar hizkuntzak|kartveliarrak]] mintzatu dira, baita jatorri ezezaguneko beste batzuk ere. Are gehiago, [[hititera]] eta [[luvitera]] hizkuntzen antzinakotasuna aintzat hartuta, zenbait adituk (tartean [[Colin Renfrew]]ek) Anatolia proposatu dute indoeuropar hizkuntzen hedapenaren abiapuntutzat (ikus [[Anatoliako hipotesia]]). == Izena == [[Antzinako Grezia]]n "Asia" (Ασία) izena ematen zitzaion Anatoliari. "Asia Txikia" izena [[Bizantzio|bizantziarra]] da, [[X. mende]]koa, eta antzina "Anatolia" deitzen zen guztia hartzen du. == Geografia == Muga hauek ditu: iparraldean [[Itsaso Beltza]] eta [[Marmarako itsasoa]], ekialdean [[Taurus (mendilerroa)|Taurus]] eta [[Antitaurus]] mendilerroak, hegoaldean [[Mediterraneoa]], eta mendebaldean [[Egeo]] itsasoa. [[Dardaneloak]] eta [[Bosforo]] itsasarteek bereizten dute [[Europa]]ko Turkiatik eta [[Balkanetako penintsula]]tik. == Historia == [[Neolito]]ko eta [[kalkolito]]ko zibilizazioak arakatuz ([[K. a. 6. milurtekoa|K. a. 6.]], [[K. a. 5. milurtekoa|K. a. 5.]] eta [[K. a. 4. milurtekoa]]k) eginiko indusketen ondorioz asmatu diren hipotesien arabera, Grezia prehelenikoaren, Egeoko munduaren, Mesopotamiaren eta kontinenteko hainbat kulturen topagunea izan bide zen Anatolia. Antzinako [[Brontze Aro]]an ([[K. a. 3. milurteko]]koa), metalen zibilizazioko merkatari ahaltsuen abiagunea izan zen. [[Sumer]] [[Eufrates]]etik [[Zilizia]]raino hedatu zen, [[hurrita]]k menderatu ondoren, eta Anatolia barneko [[Hattiar|Hatti zibilizazioa]] ere indartsua zen. [[K.a. 2. milurtekoa]]ren hasieran, [[indoeuropar]] herrien inbasioek biziki aldatu zuten egoera: [[hitita]]k eta hattiarrak nahasi ziren Anatolia barnean, [[Hitita|Inperio Hitita]] eratuz ([[K. a. XVIII. mende]]a). Ezaugarri semitak ageri zituzten [[lidia]]r indoeuroparren jatorriari buruz, ordea, ez da hipotesi zehatz fidagarririk. Barne gatazka eta banaketa askoren ondoren, hititek, susperturik, beste garai handi bat izan zuten [[K. a. XV. mende]]an, hurriten [[Mitanni]] erresumaren aurkako borrokan. Inperio Hitita Berriak Asia Txikia, [[Siria]] eta [[Palestina]] hartzen zuen [[K. a. XIV. mende]]an, [[Antzinako Egipto|Egiptoko]] zibilizazioa ere arriskutan jarriz. [[K. a. XII. mende]]aren hasieran, indoeuropar muxkiek ([[Itsasoko herriak|Itsasoko herrietako bat]]) Inperio hitita suntsitu eta [[Frigia]]ko erreinu ahaltsua eratu zuten. Migrazio olde berberari jarraituz, kontinenteen arteko trafikoan zegoen porturik garrantzitsuena zen [[Troia]]ren aurkako bidaldia antolatu zuten [[akaiar]]rek ([[mizenas]]tarrek). [[Troiako Gerra]]n, akaiarrak eta [[eoliar]]rak borrokatu bide ziren Asia Txikiko herrien aurka ([[troiar]]rak, [[frigiar]]rak, [[pelasgo]]ak, lidiarrak, etab.). Aldaketa handiko garai hartan, Italia aldera joan ziren [[etrusko]]ak, lidiar herria seguruenik. Greziar kolonizazioak markatu zituen ondoko mendeak. Greziako inbasioetatik ihesi, [[Misia]] eta [[Lidia]]ko itsasertzetara jo zuten eoliarrek eta joniarrek, doriarren aurretik. Joniar hiriek beste kolonizazio aldi bat izan zuten, iparraldeko kostaldean ([[Helesponto]], [[Propontide]], [[Ponto Euxino]]). Greziako zibilizazioa Anatoliako hiri helenikoen ekonomia eta kultura garrantziari esker garatu zen neurri handi batean ([[Mileto]], [[Esmirna]], [[Efeso]], [[Fozea]], [[Halikarnaso]]). [[K. a. VIII. mende]]an [[zimeriar]] indoeuropar nomadek [[Frigia|Frigiako Erresuma]] erraustu zuten. [[K. a. 687]]-[[K. a.546|546]] bitartean, lidiarren nagusigoa sendo agertu ondoren, [[Ziro II.a Handia]]ren garaian [[media]]rrek hartu zuten Anatolia. [[Akemenestar Inperioa|Persiar akemenestarren]] mendean, nolabaiteko egonkortasuna izan zuen Asia Txikiak, joniar hirien altxamenduak ([[K. a. 499]]) eta [[Mediar Gerrak|Mediar Gerrek]] ([[K. a. 490]]-[[K. a. 468|468]]) hautsi zuten arte. Mende bat geroago, [[Alexandro Handia]]ren armadak egotzi zituen akemenestarrak ([[K. a. 336]]) eta gatazkak sortu ziren, berriro, Anatolian. [[K. a. 323]]an Alexandro hil ondoan, hainbat alditan banatu zuten penintsula, [[diadoko]]en ([[Antigono Monoftalmos]], [[Eumene]], [[Lisimako Traziakoa|Lisimako]], [[Ptolomeo I.a|Ptolomeo]], [[Seleuko I.a Nikator|Seleuko]]) arteko gerran bezala. Persiako [[satrapa|satrapen]] mende zeuden iparraldeko lurraldeak burujabe bihurtu ziren ([[Bitinia]], [[Kapadozia]], [[Ponto]]), eta [[Seleukotar Inperioa]]ren (Seleuko, Antioko) esku geratu zen Anatoliako alderik handiena, Lisimako hil ondoan. [[Fitxategi:Ephesus_Celsus_Library_Façade.jpg|thumb|283x283px|[[Zeltsoren liburutegia]], [[Efeso]], K.o. [[II. mende]]a]] Bitartean, galaziarrek [[Galazia|Galaziako Erresuma]] sortu zuten Frigiako ekialdean, [[Pergamo]] zutelarik hiriburu. Seleukotarren aurka altxaturik, Lisimakoren lurraldeak ([[Misia]], [[Lidia]]) hartu zituzten eta, [[Antzinako Erroma|erromatarrek]] lagunduta, seleukotarrek Asia Txikian zituzten lurralde guztien jabe egin ziren [[K. a. 189]]an. Zibilizazio helenikoko gune ospetsu bezain garrantzitsua izaki, erromatarren ekialdeko inperioaren hasiera izan zen Pergamo hiria. [[K. a. 133]]an, [[Atalo III.a]]k Erromari eman zion bere inperio zabala eta, Asiako probintzia eratu ondoren, erromatarrek iparraldeko erreinu txikien konkistari ekin zioten, baina [[kapadozia]]rren adorearekin, eta Ponto eta [[Armenia]]ko erregeekin egin zuten topo. [[K. a. I. mende]]an Asia Txikia osoa konkistatu ondoan, erresuma guztiak batu zituzten Asiako Diozesian eta Ekialdeko Prefeturan. [[San Paulo]]k ebanjelizatua, Anatolia kristautasunaren lehen guneetakoa izan zen. [[Fitxategi:Anatolia 264.jpg|thumb|283x283px|Anatoliaren egoera politiko-administratiboa, K.a. 264 – K.o. 180. Erromatar jabetza zabalkundearen egoera Asia Txikian erakusten ditu mapak: horia K.a. 133 CE; berdea K.a. 44 (Zesarren heriotza); marroia K.o. 14 CE (Augustoren heriotza) Arrosa K.o. 180 CE (Marko Aurelioren heriotza). Izen probintzialak azpimarratuak daude (probintzia inperialen kasuan marra sendoaz eta aginte senatoriala zutenen izena lerro etenaz )... K.o. 293. urtean Dioklezianok egin zituen aldaketa administratiboen aurreko mugak dira denak.]] [[324]]an [[Konstantino]] enperadoreak [[Bizantzio]] hiria inperioko hiriburu berritzat hartu zuen, [[Konstantinopla|Konstantinopolis]] izena emanda. [[IV. mende]]tik aurrera, Asia Txikiko penintsulak Ekialdeko Inperioaren zori bera izan zuen. [[Mendebaldeko Erromatar Inperioa]]ren erorketarekin, Konstantinopolis [[Bizantziar Inperioa|Bizantziar Inperioko]] hiriburu bihurtu zen. VI. eta VII. mendeetan, [[Sasandar Inperioa]]ren erasoak jasan zituen, eta arabiarrenak VII-X. mendeetan. [[Seljuktarren dinastia|Seljuktar dinastia]] turkiarren adar bat zen, zein [[IX. mendea]]n [[Kaspiar itsasoa|Kaspiar Itsaso]] eta [[Aral itsasoa]]ren iparraldean kokatuta zeuden. [[X. mendea]]n, seljuktarrak mendebaldera mugitzen hasi ziren, Anatolia aldera. Manzikert (Malazgirt) batailaren ostean [[1071]]n, hor finkatu ziren tribu horiek. Horren ondorioz, Anatoliako seljuktar sultanerria osatu zen, [[Erdialdeko Asia|Asiako erdialdea]] bereganatuta zeukan seljuktar inperioaren adar independentea. [[1243]]an, seljuktar armadak [[mongolen Inperioa|mongoldarrek]] garaitu eta suntsitu zituzten. Astiro, inperioa desegin zen. Kinka horretan, Osman I.a buru zuen turkiar estatua garatu zen, [[Otomandar Inperioa]] eratu arte, seljuktar eta bizantziarren hutsunea betetzeko. Otomandar Inperioak mendebaldea eta ekialdea lotu zituen 623 urteko historian. [[XVI. mendea|XVI.]] eta [[XVII. mendea|XVII. mendeetan]], munduko estaturik boteretsuenetakoa izan zen, [[Balkanak|Balkanetan]] zehar aurrera eginez. [[Lehen Mundu Gerra]]ko aliatuek [[Istanbul]] eta [[Esmirna|Izmir]] okupatzeak turkiar nazio mugimenduaren sorrera eragin zuen. [[Lausanako Hitzarmena|Lausanako Itunaren]] bidez ([[1923]]), nazioarte mailan [[Turkia|Turkiako Errepublika]] onetsi zen, Otomandar Inperioaren ondorengo bezala. Mustafa Kemal errepublikako lehendabiziko presidente bihurtu zen. Segituan erreforma andana jarri zituen abian, errepublika sekular bat eratu nahi baitzuen, iragan otomandarra baztertuz. == Erreferentziak == {{ lur | data=2021/6/27}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Asiako geografia]] * [[Grezia asiarra]] == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Anatoliako eskualde historikoak}} [[Kategoria:Anatolia| ]] [[Kategoria:Ekialde Hurbileko geografia]] [[Kategoria:Mendebaldeko Asiako geografia]] eu0vhke5nn4moee33winv9jjpnxe34v 0 62014 9998968 8659136 2024-12-13T19:44:15Z Txikillana 77706 Pasmo 9998968 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Abszess.jpg|thumb|200px|Zorne zorroa]] '''Zornea''' (etimologia: [[zauri]] [[esne]]<ref>[[Koldo Mitxelena]] (1976). ''Fonética histórica vasca''. [[Donostia]]: Gipuzkoako Aldundia.</ref>) edo '''pasmoa'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=EH - Bilaketa - Bilaketa|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_hiztegianbilatu&task=bilaketa&Itemid=1693&lang=eu&non=sarreraBuruaStrict&query=pasmo|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> infekzio-prozesuetan gorputzak eragiten duen substantzia [[zuri]]xka da. Zorne metaketa [[Ehun (biologia)|ehun]] barratuan ''abzesu'' edo ''zorne-zorro'' deitzen da. Zorneak [[leukozito]], [[mikrobio|mikroorganismo]] hilak eta [[Ehun (biologia)|ehun]] minduaren hondarrak ditu. Zauri kutsatuei edota zaldarrei darie. Zorne-jarioa, gehienetan, [[infekzio]] baten ondorioa izaten da. Zornea eragiten duten mikrobioei [[piogeniko]] deritze ([[Streptococcus pyogenes]] eta [[Staphylococcus aureus]] bakterioak, esaterako). Mikrobio piogenikoek [[fagozitosi]]a egiten duten leukozitoak suntsitzeko gai dira, organismoaren [[immunitate-sistema]]ri aurre eginez; zornearen osagai garrantzitsuenetariko bat, hain zuzen ere, hildako [[leukozito]]ak dira. == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Ikus, gainera == * [[Gonorrea]] == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Gorputz-isurkariak]] [[Kategoria:Sintomak]] [[Kategoria:Immunologia]] [[Kategoria:Iraizketa]] bsljx6hrpenyiwtdfs17z1tpeyr43xt 0 62255 9999292 9997911 2024-12-14T10:13:00Z Artegia 65203 9999292 wikitext text/x-wiki {{Urte nabigazioa}} {{urtegertaerak}} '''2024'''a [[astelehenez hasitako bisurte]]a izango da. ---- == Aurreikuspenak == ==== [[Apiril]]a ==== * [[Apirilaren 8]]a &ndash; [[2024ko apirilaren 8ko eguzki eklipsea|Eguzki eklipse osoa izango da]], erdialdeko [[Ozeano Barea]], [[Ipar Amerika]] eta iparraldeko [[Ozeano Atlantikoa]] zeharkatuko dituena. ==== [[Maiatz]]a ==== * [[Maiatzaren 7]], [[maiatzaren 9|9]] eta [[maiatzaren 11|11]] &ndash; [[2024ko Eurovision Abesti Lehiaketa]] ospatuko da [[Malmö]]ko Malmö Arena aretoan. ==== [[Ekain]]a ==== * [[Ekainaren 14]]tik [[uztailaren 14]]ra &ndash; [[UEFA Euro 2024|2024ko Europako Futbol Txapelketa]] ospatuko da [[Alemania]]n. * [[Ekainaren 22]]tik [[irailaren 15]]era - [[ETE Ligako 2024ko denboraldia]]. * [[Ekainaren 29]]tik [[irailaren 15]]era - [[Emakumezkoen Traineru Ligako 2024ko denboraldia]]. * [[Ekainaren 29]]tik [[uztailaren 21]]era - [[2024ko Frantziako Tourra]] izango da. Irteera nagusia eta lehen hiru etapak [[Grand Départ Florence Émilie-Romagne 2024|Italian egingo dira]]. ==== [[Uztail]]a ==== ==== [[Abuztu]]a ==== * [[Uztailaren 26]]tik [[abuztuaren 11]]ra &ndash; [[Paris]]en [[2024ko Udako Olinpiar Jokoak]] ospatuko dira. * [[Abuztuaren 24]]a - [[Miss International Queen 2024]], emakume transgeneroentzako edertasun-lehiaketaren 18. edizioa egingo da. ==== [[Irail]]a ==== ==== [[Urri]]a ==== * [[Urriaren 20]]a - [[UCI World Tour 2024]]aren azken lasterketa. ==== [[Azaro]]a ==== ==== [[Abendu]]a ==== * [[Abenduaren 14]]a - [[2024ko Gipuzkoako Bertsolari Txapelketa]]ren finala jokatuko da [[Donostia]]ko [[Ilunbe]] zezen plazan. ---- == Gertaerak == === Euskal Herria === * [[Urtarrilaren 13]]a &ndash; 68.000 lagunek erantzun zioten [[Sare]]k [[Bilbo]]n egindako deialdiari, euskal presoen aurkako espetxe-salbuespeneko neurrien amaiera eskatzeko. * [[Apirilaren 8]]a &ndash; [[Jose Antonio Ardanza]] lehendakari ohia zendu zen. * [[Apirilaren 11]] - [[Athletic|Athletic Clubek]] 2024ko Espainiako gizonezko futboleko [[2024ko futboleko Errege Kopako finala|Errege Kopa irabazi]] ondoren, [[Gabarraren ospakizuna (2024)|ospakizun masiboa]] izan zen Bilbon. * [[Apirilaren 21]]a [[2024ko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeak]] egin ziren. [[EAJ]]ren beherakada izan zuen eserleku kopuruan, eta [[EH Bildu]]k gorakada handia, lehen aldiz historian biak berdindu baitziren. [[Ahal Dugu]], aurreko hauteskundeetan indar handia izan arren, ordezkaritzarik gabe geratu zen; EAJk eta [[PSE-EE]]k, XII. legegintzaldian gehiengo osoa izan zuen koalizioak, gehiengoa mantendu zuen, azken horrek 12 eserleku eskuratu baitzituen. * [[Maiatzaren 19]] &ndash; Indusketak hasi ziren [[Begoñako basilika|Begoñako basilikaren]] azpian aspaldiko [[Vecunia]] herrixkaren aztarnen bila. === Mundua === * [[Urtarrilaren 1]]a &ndash; [[2024ko Japoniako itsasoko lurrikara|7,5 Mwko lurrikara batek]] Japoniako [[Noto penintsula]] kolpatu zuen. * [[Urtarrilaren 3]]a &ndash; [[Iran]]go [[Kerman (hiria)|Kerman hirian]], [[Qasem Soleimani]]ren heriotza gogoratzeko zeremonietan [[Kermango erasoak (2024)|Kermango erasoak]] izan ziren. [[Estatu Islamikoa]] talde jihadistak burututako ekintzan 84 pertsona hil ziren. * [[Urtarrilaren 14]]a &ndash; [[Margarita II.a Danimarkakoa]] erreginaren abdikazioa eta [[Frederiko X.a Danimarkakoa]]ren izendapena. * [[Martxoaren 26]]a - Kargaontzi battek [[Francis Scott Key zubia (Baltimore)|Francis Scott Key zubia]]rekin talka egin eta [[Francis Scott Key zubiaren erorketa|berau erorrarazi zuen]]. * [[Apirilaren 5]]a &ndash; ** [[Erasoa Mexikoko enbaxada Ekuadorren|Ekuadorko indar polizial eta militarrak Quitoko enbaxada mexikarrean bortizki sartu]] eta [[Jorge Glas]] Ekuadorko presidenteorde ohia atxilotu zuten. ** [[Erdialdeko Asiako uholdeak|Erdialdeko Asiako uholdeek]] eraginda [[Orskeko presa apurtzea|Orskeko presa apurtu]] eta 11.000 biztanle hustu behar izan ziren. * [[Apirilaren 13]]a - [[Iran]]ek [[Israel]]en aurkako [[Iranen erasoa Israeli 2024an|erasoa egin zuen]] 300 drone eta misil baino gehiago erabiliz. * [[Maiatzaren 15]]a - [[Robert Fico]], [[Eslovakia]]ko lehen ministroa [[Robert Ficoren hilketa saiakera|hiltzen saiatu eta larri zauritu zuen]] 71 urteko gizonezko batek. * [[Maiatzaren 19]]a - [[Ebrahim Raisi]] [[Iran|Irango]] presidentea helikoptero istripuan hil zen [[Azerbaijan-Iran harremanak|Azerbaijan bisitatu ostean]]. * [[Maiatzaren 20]] - [[Karim Ahmad Khan]] [[Nazioarteko Zigor Auzitegia|Nazioarteko Zigor Auzitegiko]] fiskalak [[Benjamin Netanyahu]] eta [[Yoav Gallant]] israeldar liderrak, [[Hamas|Hamaseko]] [[Ismail Haniyeh]] eta [[Yahya Sinwar]], eta [[Al-Qassam Brigadak|Al-Qassam Brigadetako]] [[Mohammed Al-Masri|Mohammed Al-Masriren]] aurkako atxilotze aginduak eskatu zituen. * [[Maiatzaren 22]] &ndash; [[Belgika-Palestina harremanak|Belgikaren]], [[Espainia-Palestina harremanak|Espainiaren]] eta [[Norvegia-Palestina harremanak|Norvegiaren]] mugimenduak [[Palestinako Estatuaren nazioarteko aintzatespena|Palestinako Estatuaren nazioarteko aintzatespenean]]. * [[Maiatzaren 24]] &ndash; [[2024ko Engako luizia|Luizi erraldoi batek]] gutxienez 2.000 pertsona hil zituen [[Papua Ginea Berria]]n * [[Ekainaren 6]]tik [[ekainaren 9|9ra]] - [[2024ko Europako Parlamenturako hauteskundeak]] egin ziren [[Europar Batasuna]]n. * [[Uztailaren 19]]a &ndash; [[2024ko CrowdStrikeren gertaera|Zibersegurtasunerako Crowdstrike plataformaren eguneraketak anabasa teknologikoa eragin zuen]], mundu osoan [[Microsoft]] ekipoak eroriz. * [[Irailaren 17]] &ndash; [[Libanoko gailu elektronikoen leherketak (2024)|Libanoko hainbat gailu elektroniko leherrarazi]] zituen [[Israel]]ek, [[Mosad]] espioitza agentziaren bidez. [[Hezbola]]ko kideen aurka egindako ekintza bat izan zen. Bi egunean, kalte handiak eragin zituzten, ehunka pertsona larri zauritu zituzten, eta gutxienez 37 pertsona hil; tartean, lau haur eta beste zibil batzuk ere bai. Biharamunean jarraitu zuten leherketek. * [[Irailaren 18]] &ndash; Bezperan bezala, [[Libanoko gailu elektronikoen leherketak (2024)|Libanoko hainbat gailu elektroniko leherrarazi]] zituen [[Israel]]ek, [[Mosad]] espioitza agentziaren bidez. [[Hezbola]]ko kideen aurka egindako ekintza bat izan zen. Bi egunean, kalte handiak eragin zituzten, ehunka pertsona larri zauritu zituzten, eta gutxienez 37 pertsona hil; tartean, lau haur eta beste zibil batzuk ere bai. == Ekonomia == == Arte eta kultura == === Euskal Herria === * [[Martxoaren 16]]a - [[2024ko Arabako Bertsolari Txapelketa]]ren finala: [[Aroa Arrizubieta]] izan zen aurrenekoz txapelduna. * [[Martxoaren 14]]tik [[martxoaren 24]]ra [[2024ko Korrika|23. Korrika]] ospatu zen. [[Irun|Irunen]] abiatu eta [[Baiona|Baionan]] amaitu zen. * [[Ekainaren 20]]a &ndash; [[Juan Carlos Pérez]] musikariak [[Saturraran (opera)|Saturraran]] opera, "Libreak izaten irakatsi zigun belaunaldi galduari egindako omenaldia" [[Bilbo]]ko [[Arriaga antzokia]]n aurkeztu zuen. Libretoa [[Kirmen Uribe]]rena da. * [[Urriaren 12]]a &ndash; Urriaren 18 arte [[Donostia]]ko [[Kontxa]]ko hondartzan [[Iruña Cormenzana]] artista iruindarrak ''[[EskuBideak]]'' [[arte galkor]]raren interbentzioa egin zuen. * [[Azaroaren 4]]a &ndash; [[Azpeitia]]n [[Mendietxe museoa]] inauguratu zen. === Mundua === * [[Martxoaren 10]]a &ndash; [[96. Oscar Sariak|96. Oscar Sarien ekitaldia]] ospatu zen [[Hollywood]]eko [[Dolby Theatre|Dolby Antzokia]]n. ''[[Oppenheimer (filma)|Oppenheimer]]'' filmak zituen izendapen gehien, hamahiru, eta Sari gehien ere film berak eskuratu zituen, zazpi. * [[Abenduaren 7]]a &ndash; [[Parisko Notre-Dame katedrala]]k ireki ditu berriro ateak. == Zientzia eta teknologia == * [[2024 klima aldaketan]] === Euskal Herria === * [[Abuztuaren 16]]a &ndash; [[Lur-1 satelitea]], osorik Euskal Herrian egindako lehenengoa, 20:56an zirenean, [[AEB]]ko [[Kalifornia]]tik espazioratu zuten. == Kirolak == === Euskal Herria === * [[Martxoaren 30]]a - [[2024ko Miguel Indurain Sari Nagusia]]: [[Brandon McNulty]] irabazle. * [[Apirilaren 6]]a - [[2024ko Euskal Herriko Itzulia]]: [[Juan Ayuso]] irabazle. * [[Apirilaren 6]]a - [[Athletic]]ek bere 25. kopa lortu zuen, [[Reial Club Deportiu Mallorca|R.C.D. Mallorca]]ren aurkako [[2024ko futboleko Errege Kopako finala|finaleko luzapenean 1-1 amaitu eta penaltietan 4-2 irabazita]]. * [[Maiatzaren 12]]a - [[2024ko Euskal Herriko Emakumezkoen Itzulia]]: Garailea [[Demi Vollering]] nederlandarra izan zen; Lehenbiziko euskalduna [[Ane Santesteban]] izan zen, hamabosgarren postuan amaitu zelarik. * [[Maiatzaren 26]]a - [[2024ko Eibarko Hiria Sari Nagusia]]: [[Yurani Blanco]] irabazle. * [[Maiatzaren 26]]a - [[2024ko Nafarroako Itzulia]]: [[Alex Díaz Álvarez]] gipuzkoarra irabazle. * [[Maiatzaren 26]]a - Hamaikagarren aldiz, [[Kilian Jornet]]ek [[Zegama-Aizkorri Maratoia]] irabazi zuen. Emakumezkoen artean, [[Sylvia Nordskar]] izan zen lehenengoa. * [[Uztailaren 25]]a - [[2024ko Ordiziako Klasika]]: [[Jan Christen]] irabazle. * [[Abuztuaren 10]]a - [[2024ko Donostia Klasikoa]]: [[Marc Hirschi]] irabazle. * [[Abuztuaren 11]] - [[2024ko Getxoko Zirkuitua]]: [[Jon Barrenetxea]] irabazle. * [[Irailaren 8]]a - [[2024ko Kontxako Bandera]]n [[Bermeo Urdaibai Arraun Elkartea]] (gizonezkoak) eta [[Donostia Arraun Lagunak]] (emakumezkoak) irabazle. * [[Azaroaren 24]]a - [[Esku Huskako Lau eta Erdiko Pilota Txapelketa Nagusia]]: [[Unai Laso]] irabazle. === Mundua === * [[Martxoaren 10]]a - [[2024ko Tirreno-Adriatiko]]: [[Jonas Vingegaard]] irabazle. * [[Martxoaren 10]]a - [[2024ko Paris-Niza]]: [[Matteo Jorgenson]] irabazle. * [[Martxoaren 16]]a - [[2024ko Sei Nazioen Txapelketa]], [[Irlandako errugbi selekzioa|Irlandak]] 16. txapelketa eskuratu zuen. * [[Martxoaren 16]]a - [[2024ko Milan-San Remo]]: [[Jasper Philipsen]] irabazle. * [[Martxoaren 24]]a - [[2024ko Kataluniako Volta]]: [[Tadej Pogačar]] irabazle. * [[Martxoaren 31]] - [[2024ko Flandriako Tourra]]: [[Mathieu van der Poel]] irabazle. * [[Apirilaren 6]]a – [[2024ko Paris-Roubaix (emakumezkoen lasterketa)|2024ko emakumezkoen Paris-Roubaix]]: [[Lotte Kopecky]] irabazle. * [[Apirilaren 7]]a – [[2024ko Paris-Roubaix]]: [[Mathieu van der Poel]] irabazle. * [[Apirilaren 21]]a – [[2024ko Lieja-Bastogne-Lieja]]: [[Tadej Pogačar]] irabazle. * [[Apirilaren 27]]a – [[2024ko Emakumezkoen Sei Nazioen Txapelketa]] bukatu zen. [[Ingalaterrako emakumezkoen errugbi selekzioa|Ingalaterra]] izan zen irabazlea. * [[Apirilaren 28]]a – [[2024ko Turkiako Itzulia]]: [[Frank van den Broek]] irabazle. * [[Maiatzaren 25]]a – [[2023–24ko Europako Errugbi Txapeldunen Kopa]]ren finala jokatu zen [[Londres]]ko [[Tottenham Hotspur Stadium]]en, [[Leinster Rugby|Leinsterren]] eta [[Stade Toulousain]]en artean; [[Tolosa Okzitania|Tolosarrak]] nagusitu ziren, 31 eta 22. * [[Maiatzaren 26]]a – [[2024ko Italiako Giroa]] [[UAE Team Emirates]] taldeko [[Tadej Pogačar]] esloveniarrak irabazi zuen, honekin bere hirugarren [[Itzuli handi]]a lortu zuelarik. * [[Ekainaren 17]]a – [[Boston Celtics]] saskibaloi taldeak aurtengo [[NBA]] ligako titulua irabazi zuen. * [[Abuztuaren 9]]a - [[2024ko Burgosko Itzulia]]: [[Sepp Kuss]] irabazle. * [[Abuztuaren 18]]a - [[2024ko Emakumezkoen Frantziako Tourra]]: [[Katarzyna Niewiadoma]] irabazle. * [[Abuztuaren 18]]a - [[2024ko Poloniako Itzulia]]: [[Jonas Vingegaard]] irabazle. * [[Irailaren 28]]a - [[2024ko The Rugby Championship]], bukatu zen: [[Hegoafrikako errugbi selekzioa|Hegoafrika]] atera zen txapeldun. * [[Urriaren 12]]a - [[2024ko Lombardiako Giroa]]: [[Tadej Pogačar]] irabazle. * [[Urriaren 12]]tik &ndash; [[urriaren 19]]ra - [[Amerika Kopa (Bela)|Amerika Kopa]]: Royal New Zealand Yacht Squadron, ''Taihoro'' yatearekin, 7 garaipenengatik garaikurra atxiki du 2 garaipenera. Erronkaria INEOS Britannia da, ''Britannia RB3'' yatearekin. * [[Azaroaren 24]]a - [[Davis Kopa]]: Italia irabazle. == Jaiotzak == == Heriotzak == ==== Urtarrila ==== * [[Urtarrilaren 1]]a &ndash; [[Marcia Garbey]], kubatar atleta (j. [[1949]]). * [[Urtarrilaren 1]]a &ndash; [[Basdeo Panday]], [[Trinidad eta Tobago]]ko 5. lehen ministroa (j. [[1933]]). * [[Urtarrilaren 1]]a &ndash; [[Niklaus Wirth]], suitzar informatikaria, hainbat [[programazio-lengoaia]]ren diseinatzailea, [[Pascal (programazio lengoaia)|Pascal]] barne (j. [[1934]]). * [[Urtarrilaren 2]]a &ndash; [[Dong Yansheng]], txinatar hizkuntzalari eta itzultzailea (j. [[1937]]). * [[Urtarrilaren 2]]a &ndash; [[Alberto Festa]], portugaldar futbolaria (j. [[1939]]). * [[Urtarrilaren 2]]a &ndash; [[Juan Carlos Henao Pérez]], kolonbiar abokatua, jurista eta konstituzionalista (h. [[1959]]). * [[Urtarrilaren 2]]a &ndash; [[Carmen Valero Omedes]], espainiar atleta (j. [[1955]]). * [[Urtarrilaren 2]]a &ndash; [[Zvi Zamir]], israeldar militar eta espioia, [[Mosad]]eko zuzendaria (j. [[1925]]). * [[Urtarrilaren 3]]a &ndash; [[Arévalo (umorista)|Arévalo]], espainiar umorista eta aktorea (j. [[1947]]). * [[Urtarrilaren 3]]a &ndash; [[Ana Afonso]], portugaldar aktore eta modeloa (j. [[1976]]). * [[Urtarrilaren 4]]a &ndash; [[Felicia Abban]], Ghanako lehen emakume argazkilari profesionala (j. [[1935]]/[[1936|36]]). * [[Urtarrilaren 4]]a &ndash; [[Raymond Elena]], frantziar txirrindularia (j. [[1931]]). * [[Urtarrilaren 4]]a &ndash; [[Georgina Hale]], britainiar aktorea (j. [[1943]]). * [[Urtarrilaren 4]]a &ndash; [[Glynis Johns]], britainiar aktore, abeslari eta dantzaria (j. [[1923]]). * [[Urtarrilaren 4]]a &ndash; [[Christian Oliver]], alemaniar aktorea (j. [[1972]]). * [[Urtarrilaren 4]]a &ndash; [[David Soul]], estatubatuar-britainiar aktore eta abeslaria (j. [[1943]]). * [[Urtarrilaren 4]]a &ndash; [[Tomonobu Yokoyama]], japoniar futbolaria (j. [[1985]]). * [[Urtarrilaren 5]]a &ndash; [[Patxi Iturriotz]], donostiar politikari, irakasle eta [[ETA]]kidea (j. [[1937]]). * [[Urtarrilaren 5]]a &ndash; [[Mário Zagallo]], brasildar futbolari eta entrenatzailea (j. [[1931]]). * [[Urtarrilaren 6]]a &ndash; [[Malcolm Price]], galestar errugbilaria (j. [[1937]]). * [[Urtarrilaren 7]]a &ndash; [[Franz Beckenbauer|Franz Beckenbauer, ''Kaiserra'']], alemaniar futbolaren historiako jokalaririk onentzat hartua (j. [[1945]]). * [[Urtarrilaren 7]]a &ndash; [[Francisca Ravestein]], herbeheretar politikaria (j. [[1952]]). * [[Urtarrilaren 8]]a &ndash; [[Frans Janssens]], belgikar futbolaria (j. [[1945]]). * [[Urtarrilaren 8]]a &ndash; [[Mari Carmen Montoya Azkuna]], bizkaitar farmazialari, ekintzaile eta aitzindaria (j. [[1926]]). * [[Urtarrilaren 8]]a &ndash; [[Ventura Pons]], kataluniar zinema zuzendaria, gidoigilea, ekoizlea eta antzerki zuzendaria (j. [[1945]]). * [[Urtarrilaren 8]]a &ndash; [[José Ignacio Vegas]], arabar historialari eta arkeologoa (j. [[1934]]). * [[Urtarrilaren 8]]a &ndash; [[JPR Williams]], galestar errugbilaria (j. [[1949]]). * [[Urtarrilaren 8]]a &ndash; [[Shahla Lahiji]], irandar idazle, argitaratzaile, itzultzaile eta emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea (j. [[1942]]). * [[Urtarrilaren 9]]a &ndash; [[James Kottak]], estatubatuar bateria-jotzailea, ''[[Scorpions]]'' eta ''[[Kingdom Come]]'' taldeetako kidea (j. [[1962]]). * [[Urtarrilaren 9]]a &ndash; [[Philippe Fanoko Kossi Kpodzro]], togoar elizgizon eta politikaria (j. [[1930]]). * [[Urtarrilaren 10]]a &ndash; [[César Alierta]], espainiar enpresaburua (j. [[1945]]). * [[Urtarrilaren 11]] &ndash; [[Juri Solomin]], errusiar aktore eta zuzendaria (j. [[1935]]). * [[Urtarrilaren 11]] &ndash; [[Gloria Zuazola]], Uruguaiko euskal komunitateko kidea (j. [[1966]]). * [[Urtarrilaren 13]]a &ndash; [[Stephen Laybutt]], australiar futbolaria (j. [[1977]]). * [[Urtarrilaren 14]]a &ndash; [[Iñaki Beobide]], gipuzkoar kultura-sustatzaile, telebista-ekoizle eta [[Euskaltzain urgazleen zerrenda|Euskaltzain urgazlea]] (j. [[1934]]). * [[Urtarrilaren 15]]a &ndash; [[Anita Sirgo]], asturiar ekintzaile komunista (j. [[1930]]). * [[Urtarrilaren 18]]a &ndash; [[Trini Tinturé]], kataluniar komikilari eta ilustratzailea (j. [[1935]]). * [[Urtarrilaren 19]]a &ndash; [[Jack Burke Jr.]], estatubatuar golflaria (j. [[1923]]). * [[Urtarrilaren 19]]a &ndash; [[Toru Kawashima]], japoniar futbolaria (j. [[1970]]). * [[Urtarrilaren 19]]a &ndash; [[Ester Xargay Melero]], kataluniar idazle, itzultzaile, bideoartista eta kultura ekintzailea (j. [[1960]]). * [[Urtarrilaren 20]]a &ndash; [[Maite Idirin]], euskal abeslaria (j. [[1943]]). * [[Urtarrilaren 20]]a &ndash; [[Norman Jewison]], kanadar zinema-zuzendaria, ekoizle eta aktorea (j. [[1926]]). * [[Urtarrilaren 20]]a &ndash; [[Germán Uribe]], kolonbiar idazle, diplomazialari eta kazetaria (j. [[1943]]). * [[Urtarrilaren 21]]a &ndash; [[Patxi Buldain]], nafar margolaria (j. [[1927]]). * [[Urtarrilaren 22]]a &ndash; [[Arno Allan Penzias]], estatubatuar fisikaria, 1978ko [[Fisikako Nobel Saria]] (j. [[1933]]). * [[Urtarrilaren 22]]a &ndash; [[Anatoli Polyvoda]], sobietar ukrainar saskibaloi-jokalaria (j. [[1947]]). * [[Urtarrilaren 22]]a &ndash; [[Luigi Riva]], ''Rombo di Tuono'', italiar futbolaria (j. [[1944]]). * [[Urtarrilaren 24]]a &ndash; [[Carl Andre]], estatubatuar eskultorea (j. [[1935]]). * [[Urtarrilaren 24]]a &ndash; [[Jesse Jane]], estatubatuar aktore pornografikoa eta modelo erotikoa (j. [[1980]]). * [[Urtarrilaren 24]]a &ndash; [[Navarre Scott Momaday]], [[Kiowa etnia|Kiowa]] nazioko estatubatuar idazlea, [[Pulitzer saria|Pulitzer sariduna]] (j. [[1934]]). * [[Urtarrilaren 25]]a &ndash; [[Bhavatharini]], indiar abeslaria (j. [[1976]]). * [[Urtarrilaren 26]]a &ndash; [[Aleksandr Suvorov (psikologoa)|Aleksandr Suvorov]], errusiar-sobietar psikologo eta irakaslea (j. [[1953]]). * [[Urtarrilaren 27]]a &ndash; [[Sreela Majumdar]], indiar aktorea (j. [[1958]] edo [[1959]]). * [[Urtarrilaren 29]]a &ndash; [[Hinako Ashihara]], japoniar mangaka (j. [[1974]]). * [[Urtarrilaren 29]]a &ndash; [[Jandira Martini]], brasildar aktore, antzerkigile, zuzendari eta ekoizlea (j. [[1945]]). ==== Otsaila ==== * [[Otsailaren 1]]a &ndash; [[Michel Jazy]], frantziar atleta, distantzia ertain eta luzeko lasterketetan espezializatua (j. [[1936]]). * [[Otsailaren 1]]a &ndash; [[Carl Weathers]], estatubatuar amerikar futboleko jokalari eta aktorea (j. [[1948]]). * [[Otsailaren 2]]a &ndash; [[Don Murray]], estatubatuar aktorea (j. [[1929]]). * [[Otsailaren 3]]a &ndash; [[Olga Ketonen]], finlandiar kazetaria (j. [[1964]]). * [[Otsailaren 3]]a &ndash; [[Márcia Marinho]], brasildar politikari, mediku eta enpresaburua (j. [[1963]]). * [[Otsailaren 3]]a &ndash; [[Viktor Emanuel Savoiakoa]], [[Italiako Erresuma]]ko azken printze oinordekoa (j. [[1937]]). * [[Otsailaren 4]]a &ndash; [[Hage Geingob]], [[Namibia]]ko 3. presidentea (j. [[1941]]). * [[Otsailaren 4]]a &ndash; [[Kurt Hamrin]], suediar futbolaria (j. [[1934]]). * [[Otsailaren 4]]a &ndash; [[Barry John]], galestar errugbilaria, inoizko galestar errugbilari hoberenetakoa (j. [[1945]]). * [[Otsailaren 5]]a &ndash; [[Dries van Agt]], [[Herbehereak|Herbehereetako]] lehen ministroa (j. [[1931]]). * [[Otsailaren 5]]a &ndash; [[Michael Jayston]], ingeles aktorea (j. [[1935]]). * [[Otsailaren 5]]a &ndash; [[Jean Malaurie]], frantziar antropologoa eta geografoa (j. [[1922]]). * [[Otsailaren 5]]a &ndash; [[Gorka Setien]], euskal idazlea (j. [[1958]]). * [[Otsailaren 6]]a &ndash; [[John Bruton]], irlandako [[Taoiseach]]a (j. [[1947]]). * [[Otsailaren 6]]a &ndash; [[Seiji Ozawa]], japoniar orkestra-zuzendaria (j. [[1935]]). * [[Otsailaren 6]]a &ndash; [[Sebastián Piñera]], [[Txile]]ko presidentea (j. [[1949]]). * [[Otsailaren 7]]a &ndash; [[Diana Carnero]], ekuadortar politikaria (j. [[1995]]). * [[Otsailaren 7]]a &ndash; [[José Luis Maiztegi]], gipuzkoar futbolaria (j. [[1939]]). * [[Otsailaren 8]]a &ndash; [[Virginia Beavert]], estatubatuar hizkuntzalaria (j. [[1921]]). * [[Otsailaren 8]]a &ndash; [[Charlotte Froese Fischer]], kanadar-estatubatuar matematikari eta informatikaria (j. [[1929]]). * [[Otsailaren 9]]a &ndash; [[Robert Badinter]], frantziar abokatu eta politikaria (j. [[1928]]). * [[Otsailaren 10]]a &ndash; [[Edward Lowassa]], [[Tanzania]]ko lehen ministroa (j. [[1953]]). * [[Otsailaren 11]] &ndash; [[Gabriel Ferraté Pascual]], kataluniar ingeniari industrial eta nekazaritzako peritua (j. [[1932]]). * [[Otsailaren 11]] &ndash; [[Kelvin Kiptum]], kenyar atleta (j. [[1999]]). * [[Otsailaren 11]] &ndash; [[Isabel Mijares]], espainiar enologoa, kimikaria eta idazlea (j. [[1942]]). * [[Otsailaren 13]]a &ndash; [[Aletta Bezuidenhout]], kenyar-hegoafrikar aktore, zinemagile eta antzerkigilea (j. [[1949]]). * [[Otsailaren 13]]a &ndash; [[Robert Varnajo]], frantziar txirrindularia (j. [[1929]]). * [[Otsailaren 14]]a &ndash; [[Annick Balley]], benindar kazetaria (j. [[1964]]). * [[Otsailaren 14]]a - [[Camila Cañeque]], kataluniar artista kontzeptuala eta filosofoa (j. [[1984]]). * [[Otsailaren 16]]a &ndash; [[Aleksei Navalni]], errusiar politikaria eta ustelkeriaren aurkako ekintzailea (j. [[1976]]). * [[Otsailaren 17]]a &ndash; [[Anjana Bhowmik]], indiar aktorea (j. [[1944]]). * [[Otsailaren 17]]a &ndash; [[Johan Galtung]], norvegiar soziologo eta matematikaria (j. [[1930]]). * [[Otsailaren 17]]a &ndash; [[Manu Sagastume]], nafar musikaria eta musika ikerlaria (j. [[1945]]). * [[Otsailaren 17]]a &ndash; [[Juan Maria Uriarte]], bizkaitar elizgizona, [[Donostiako elizbarrutia|Donostiako]] [[apezpiku]] izandakoa (j. [[1933]]). * [[Otsailaren 18]]a &ndash; [[María Eugenia Aubet]], kataluniar arkeologo eta historialaria, arkeologia feniziar-punikoan espezializatua (j. [[1944]]). * [[Otsailaren 18]]a &ndash; [[Ira von Fürstenberg]], italiar ''socialite'' eta antzezlea (j. [[1940]]). * [[Otsailaren 19]]a &ndash; [[Alejandro Echevarría]], [[Mediaset España]]ren exekutibo nagusia (j. [[1942]]). * [[Otsailaren 20]]a &ndash; [[Andreas Brehme]], alemaniar futbolari eta entrenatzailea (j. [[1960]]). * [[Otsailaren 20]]a &ndash; [[Vasile Dîba]], errumaniar kanoalaria (j. [[1954]]). * [[Otsailaren 21]]a &ndash; [[Roger Guillemin]], frantziar-estatubatuar mediku endokrinologoa (j. [[1924]]). * [[Otsailaren 21]]a &ndash; [[Micheline Presle]], frantziar aktorea (j. [[1922]]). * [[Otsailaren 23]]a &ndash; [[Irene Camber]], italiar eskrimalaria (j. [[1926]]). * [[Otsailaren 23]]a &ndash; [[Claude Montana]], frantziar jostuna eta diseinatzailea (j. [[1947]]). * [[Otsailaren 24]]a &ndash; [[Juana Bacallao|Neris Amelia Martínez Salazar, ''Juana Bacallao'']], kubatar abeslari eta musikaria (j. [[1925]]). * [[Otsailaren 26]]a &ndash; [[Jacob Rothschild]], britainiar bankari eta politikaria (j. [[1936]]). * [[Otsailaren 27]]a &ndash; [[Ellen Bernstein]], estatubatuar errabino eta ekologista (j. [[1953]]). * [[Otsailaren 28]]a &ndash; [[Nikolai Ryzhkov]], [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasuneko]] lehen ministroa (j. [[1929]]). * [[Otsailaren 29]]a &ndash; [[Brian Mulroney]], [[Kanada]]ko lehen ministroa (j. [[1939]]). * [[Otsailaren 29]]a &ndash; [[Ali Hassan Mwinyi]], [[Tanzania]]ko 2. presidentea (j. [[1925]]). * [[Otsailaren 29]]a &ndash; [[Taviani anaiak|Paolo Taviani]] , italiar zinema zuzendaria (j. [[1931]]). ==== Martxoa ==== * [[Martxoaren 1]]a &ndash; [[Iris Apfel]], estatubatuar enpresaburu, barne-diseinatzaile eta moda ikonoa (j. [[1921]]). * [[Martxoaren 1]]a &ndash; [[Akira Toriyama]], japoniar [[mangaka]] (j. [[1955]]). * [[Martxoaren 3]]a &ndash; [[Agbéyomé Kodjo]], [[Togo]]ko lehen ministroa (j. [[1954]]). * [[Martxoaren 4]]a &ndash; [[Barbara Balzerani]], [[Brigada Gorriak]] talde armatu komunistako buruzagia eta idazlea (j. [[1949]]). * [[Martxoaren 4]]a &ndash; [[Francisco Javier Errázuriz Talavera]], txiletar enpresario eta politikaria (j. [[1942]]). * [[Martxoaren 4]]a &ndash; [[Elżbieta Starosławska]], poloniar medikua (j. [[1952]]). * [[Martxoaren 4]]a &ndash; [[Tarako (aktorea)|Tarako]], japoniar aktore, bikoiztaile eta abeslaria (j. [[1960]]). * [[Martxoaren 5]]a &ndash; [[Dagmar Loe]], norvegiar kazetaria (j. [[1923]]). * [[Martxoaren 8]]a &ndash; [[José María Benavides]], gipuzkoar kirolaria, [[bela]]ren klase askotan aditua, eta idazlea (j. [[1945]]). * [[Martxoaren 8]]a &ndash; [[Herbert Kroemer]], alemaniar-estatubatuar fisikaria, 2000ko [[Fisikako Nobel Saria]] (j. [[1928]]). * [[Martxoaren 8]]a &ndash; [[Estrela Novais]], portugaldar aktorea (j. [[1953]]). * [[Martxoaren 8]]a &ndash; [[Dolly Sohi]], indiar aktorea (j. [[1975]]). * [[Martxoaren 9]]a &ndash; [[Mayte Carol]], mexikar aktore eta enpresaburua (j. [[1941]]). * [[Martxoaren 9]]a &ndash; [[Malcolm Holcombe]], estatubatuar egile abeslaria (j. [[1955]]). * [[Martxoaren 10]]a &ndash; [[Percy Adlon]], alemaniar zinema-zuzendari, gidoigile eta ekoizlea (j. [[1935]]). * [[Martxoaren 11]] &ndash; [[Lisa Larson]], suediar zeramikari eta diseinatzailea (j. [[1931]]). * [[Martxoaren 13]]a &ndash; [[Bizente Larrea]], bizkaitar eskultorea (j. [[1934]]). * [[Martxoaren 13]]a &ndash; [[Sylvain Luc]], lapurtar jazz gitarra-jotzailea, egungo Euskal Herriko [[jazz]] musikaririk garrantzitsuentzat joa (j. [[1965]]). * [[Martxoaren 13]]a &ndash; [[Montse Miralles i Brugués]], kataluniar aktore, bikoiztaile, antzerki zuzendari eta gidoilaria (j. [[1956]]). * [[Martxoaren 13]]a &ndash; [[Neofito Bulgariakoa]], [[Bulgariako Eliza Ortodoxo]]ko patriarka (j. [[1945]]). * [[Martxoaren 14]]a &ndash; [[Léon Semmeling]], flandriar futbolaria (j. [[1940]]). * [[Martxoaren 18]]a &ndash; [[Thomas P. Stafford]], estatubatuar astronauta (j. [[1930]]). * [[Martxoaren 19]]a &ndash; [[M. Emmet Walsh]], estatubatuar aktorea (j. [[1935]]). * [[Martxoaren 23]]a &ndash; [[Maurizio Pollini]], italiar piano-jotzailea (j. [[1942]]). * [[Martxoaren 23]]a &ndash; [[Silvia Tortosa]], kataluniar antzezle eta telebista aurkezlea (j. [[1947]]). * [[Martxoaren 24]]a &ndash; [[Julian Elorza Gorosabel]], gipuzkoar matematikaria (j. [[1935]]). * [[Martxoaren 24]]a &ndash; [[Péter Eötvös]], hungariar konpositore, orkestra zuzendari eta irakaslea (j. [[1944]]). * [[Martxoaren 24]]a &ndash; [[Brigitte García]], ekuadortar erizain eta politikaria (j. [[1997]]). * [[Martxoaren 24]]a &ndash; [[Zoila Quiñones]], mexikar aktorea (j. [[1940]]). * [[Martxoaren 25]]a &ndash; [[Elisabeth Guttenberger]], [[Auschwitz|Auschwitz-Birkenau]]-tik bizirik atera zen emakume [[Erromani|ijitoa]] (j. [[1926]]). * [[Martxoaren 26]]a &ndash; [[Richard Serra]], estatubatuar eskultore [[Minimalismo|minimalista]] (j. [[1938]]). * [[Martxoaren 27]]a &ndash; [[Daniel Kahneman]], estatubatuar psikologo, ekonomista eta unibertsitateko irakaslea, 2002ko [[Ekonomiako Nobel Saria]] (j. [[1934]]). * [[Martxoaren 27]]a &ndash; [[Anita Dolly Panek]], poloniar-brasildar biokimikaria (j. [[1930]]). * [[Martxoaren 28]]a &ndash; [[Anna Pérez Pagès]], kataluniar kazetaria (j. [[1974]]). * [[Martxoaren 29]]a &ndash; [[Jules Ajodhia]], surinamdar politikaria (j. [[1945]]). * [[Martxoaren 29]]a &ndash; [[Gerry Conway (musikaria)|Gerry Conway]], ingeles musikaria, [[Jethro Tull]] eta [[Fairport Convention]] taldeetako kidea (j. [[1947]]). * [[Martxoaren 29]]a &ndash; [[Louis Gossett Jr.]], estatubatuar aktorea (j. [[1936]]). * [[Martxoaren 30]]a &ndash; [[Quisqueya Henríquez]], kubatar-dominikar artista eta irakaslea (j. [[1966]]). * [[Martxoaren 31]] &ndash; [[Tadeusz Kusy]], poloniar-afrikaerditar elizgizona (j. [[1951]]). * [[Martxoaren 31]] &ndash; [[Barbara Rush]], estatubatuar aktorea (j. [[1927]]). * [[Martxoaren 31]] &ndash; [[Nijolė Sadūnaitė]], lituaniar moja eta disidentea (j. [[1938]]). ==== Apirila ==== * [[Apirilaren 1]]a &ndash; [[Aureli Argemi]], ''[[CIEMEN]]'' erakundearen sortzaile eta lehendakaria (j. [[1936]]). * [[Apirilaren 1]]a &ndash; [[Gisela Gaytán]], mexikar politikaria (j. [[1986]]). * [[Apirilaren 2]]a &ndash; [[John Barth]], estatubatuar idazle [[Postmodernismo|postmodernista]] (j. [[1930]]). * [[Apirilaren 2]]a &ndash; [[Maryse Condé]], idazlea, feminista eta [[Karibea (eskualdea)|Karibeko]] kultura afrikarraren zabalkundeko ekintzailea (j. [[1934]]). * [[Apirilaren 2]]a &ndash; [[Zhang Lixiong]], txinatar politikari eta militarra (j. [[1913]]). * [[Apirilaren 3]]a &ndash; [[Vitus Huonder]], suitzar elizgizona (j. [[1942]]). * [[Apirilaren 3]]a &ndash; [[Sándor Müller]], hungariar futbolaria (j. [[1948]]). * [[Apirilaren 3]]a &ndash; [[Muñequita Milly|Flor Sheiza Quispe Sucapura, ''Muñequita Milly'']], perutar abeslaria (j. [[2000]]). * [[Apirilaren 3]]a &ndash; [[Vera Tschechowa]], alemaniar aktorea eta zinema ekoizlea (j. [[1940]]). * [[Apirilaren 4]]a &ndash; [[Zsuzsa Ferge]], hungariar soziologo eta estatistikaria (j. [[1931]]). * [[Apirilaren 4]]a &ndash; [[Adela Montes]], argentinar kazetaria (j. [[1928]]). * [[Apirilaren 4]]a &ndash; [[Vytautė Žilinskaitė]], lituaniar idazlea (j. [[1930]]). * [[Apirilaren 5]]a &ndash; [[Gloria Alcahud]], espainiar margolaria (j. [[1931]]). * [[Apirilaren 5]]a &ndash; [[Mahammed Dionne]], [[Senegal]]go lehen ministroa (j. [[1959]]). * [[Apirilaren 5]]a &ndash; [[Márcia Denser]], brasildar idazle eta kazetaria (j. [[1957]]). * [[Apirilaren 6]]a &ndash; [[María del Carmen Farías]], mexikar aktorea (j. [[1944]]). * [[Apirilaren 7]]a &ndash; [[Lori eta George Schappell]], estatubatuar biki siamdarrak (j. [[1961]]). * [[Apirilaren 8]]a &ndash; [[Aderounmu Adejumoke]], nigeriar aktorea (j. [[1984]]). * [[Apirilaren 8]]a &ndash; [[Lindita Ahmeti]], albaniar-mazedoniar poeta eta itzultzailea (j. [[1973]]). * [[Apirilaren 8]]a &ndash; [[Jose Antonio Ardanza]], [[Eusko Jaurlaritzako lehendakaria|Eusko Jaurlaritzako 4. lehendakaria]] (j. [[1941]]). * [[Apirilaren 8]]a &ndash; [[André Boniface]], frantziar errugbi jokalaria (j. [[1934]]). * [[Apirilaren 8]]a &ndash; [[Peter Higgs]], britainiar fisikaria, 2013ko [[Fisikako Nobel Saria]] (j. [[1929]]). * [[Apirilaren 8]]a &ndash; [[Ann Trevenen Jenkin]], kornuallestar aktibista, liburuzain, irakasle eta idazlea (j. [[1930]]). * [[Apirilaren 8]]a &ndash; [[Melitha Sidabutar]], indonesiar abeslaria (j. [[2001]]). * [[Apirilaren 9]]a &ndash; [[Vladimir Aksionov]], sobietar kosmonauta (j. [[1935]]). * [[Apirilaren 9]]a &ndash; [[Jaime de Armiñán]], espainiar antzerki idazle, gidoigile eta zinemagilea (j. [[1927]]). * [[Apirilaren 9]]a &ndash; [[Maria Aro]], finlandiar aktorea (j. [[1942]]). * [[Apirilaren 9]]a &ndash; [[Saratu Gidado]], nigeriar aktorea (j. [[1968]]). * [[Apirilaren 10]]a &ndash; [[Thelma Dorantes]], mexikar aktorea (j. [[1949]]). * [[Apirilaren 10]]a &ndash; [[O. J. Simpson]], estatubatuar futbolaria eta aktorea, emazte ohiaren eta lagunaren hilketengatik espetxeratua (j. [[1947]]). * [[Apirilaren 11]] &ndash; [[Juan Jose Araolaza]], gipuzkoar euskaltzalea eta podologoa (j. [[1943]]). * [[Apirilaren 11]] &ndash; [[Shigeharu Ueki]], japoniar futbolaria (j. [[1954]]). * [[Apirilaren 12]]a &ndash; [[Roberto Cavalli]], italiar moda-diseinatzaile eta asmatzailea (j. [[1940]]). * [[Apirilaren 12]]a &ndash; [[Eleanor Coppola]], estatubatuar dokumentalgile, artista eta idazlea (j. [[1936]]). * [[Apirilaren 12]]a &ndash; [[Olga Fikotová]], txekiar-estatubatuar disko jaurtitzailea (j. [[1932]]). * [[Apirilaren 12]]a &ndash; [[Osvalinda Alves Pereira]], brasildar ekologista (j. [[1968]]). * [[Apirilaren 13]]a &ndash; [[Joanna Dworakowska]], poloniar xakelaria (j. [[1978]]). * [[Apirilaren 14]]a &ndash; [[Anna-Maria Osipow]], finlandiar eskultore eta zeramikaria (j. [[1935]]). * [[Apirilaren 15]]a &ndash; [[Ricardo de Ángel]], bizkaitar legelari eta abokatua (j. [[1942]]). * [[Apirilaren 15]]a &ndash; [[Bernard Goity]], euskal legelaria eta apaiz katolikoa (j. [[1926]]). * [[Apirilaren 15]]a &ndash; [[Bernd Hölzenbein]], alemaniar futbolaria (j. [[1946]]). * [[Apirilaren 15]]a &ndash; [[R. Indira Kumari]], indiar politikaria (j. [[1951]]). * [[Apirilaren 15]]a &ndash; [[Josip Manolić]], [[Kroazia]]ko lehen ministroa (j. [[1920]]). * [[Apirilaren 15]]a &ndash; [[Naomi Polani]], israeldar zuzendari, abeslari, ekoizle, aktore eta dantzaria (j. [[1927]]). * [[Apirilaren 18]]a &ndash; [[Dickey Betts]], estatubatuar gitarra-jotzaile, abeslari eta egile abeslaria, [[The Allman Brothers Band]] sortzaileetako bat (j. [[1943]]). * [[Apirilaren 19]]a &ndash; [[Daniel Dennett]], estatubatuar filosofo eta idazlea (j. [[1942]]). * [[Apirilaren 19]]a &ndash; [[Naomy]], errumaniar abeslari, kantugile eta aktorea (j. [[1977]]). * [[Apirilaren 20]]a &ndash; [[Gediminas Kirkilas]], [[Lituania]]ko lehen ministroa (j. [[1951]]). * [[Apirilaren 21]]a &ndash; [[Ana Estrada]], perutar psikologo eta aktibista (j. [[1976]]). * [[Apirilaren 23]]a &ndash; [[Yukio Kasaya]], japoniar eski-jauzilaria (j. [[1943]]). * [[Apirilaren 23]]a &ndash; [[Itxaso Mardones]], arabar kazetaria (j. [[1979]]). * [[Apirilaren 23]]a &ndash; [[Ro Jai-bong]], [[Hego Korea]]ko lehen ministroa (j. [[1936]]). * [[Apirilaren 24]]a &ndash; [[Mike Pinder]], ingeles rock musikaria, [[The Moody Blues]] taldeko kide sortzailea (j. [[1941]]). * [[Apirilaren 25]]a &ndash; [[Laurent Cantet]], frantziar zinema zuzendari, argazkilari eta gidoigilea (j. [[1961]]). * [[Apirilaren 26]]a &ndash; [[Umm Fahad]], irakiar Interneteko ospetsua (j. [[1996]]). * [[Apirilaren 27]]a &ndash; [[Francisco Rico Manrique]], kataluniar filologoa (j. [[1942]]). * [[Apirilaren 28]]a &ndash; [[Luz Fandiño]], galiziar idazle, poeta eta aktibista (j. [[1931]]). * [[Apirilaren 30]]a &ndash; [[Paul Auster]], estatubatuar eleberrigilea (j. [[1947]]). ==== Maiatza ==== * [[Maiatzaren 1]]a &ndash; [[Victoria Prego]], espainiar kazetaria (j. [[1948]]). * [[Maiatzaren 1]]a &ndash; [[Richard Tandy]], ingeles teklatu-jotzailea, ''[[Electric Light Orchestra]]'' taldeko kidea (j. [[1948]]). * [[Maiatzaren 2]]a &ndash; [[Sjoukje Dijkstra]], herbeheretar izotz gaineko patinatzaile artistikoa (j. [[1942]]). * [[Maiatzaren 2]]a &ndash; [[Manca Košir]], esloveniar kazetari, filologo, politikari eta aktorea (j. [[1948]]). * [[Maiatzaren 2]]a &ndash; [[Eloína Suárez Suárez]], espainiar politikaria (j. [[1922]]). * [[Maiatzaren 3]]a &ndash; [[Imerio Massignan]], italiar txirrindularia (j. [[1937]]). * [[Maiatzaren 4]]a &ndash; [[Carola Miró i Bedós]], kataluniar maistra (j. [[1965]]). * [[Maiatzaren 4]]a &ndash; [[Frank Stella]], estatubatuar artista (j. [[1936]]). * [[Maiatzaren 5]]a &ndash; [[Alena Bláhová]], txekiar kazetari eta itzultzailea (j. [[1954]]). * [[Maiatzaren 5]]a &ndash; [[Bernard Hill]], ingeles aktorea (j. [[1944]]). * [[Maiatzaren 5]]a &ndash; [[Etelka Kenéz Heka]], hungariar poeta, idazle eta abeslaria (j. [[1936]]). * [[Maiatzaren 5]]a &ndash; [[César Luis Menotti]], argentinar futbolari eta futbol entrenatzailea (j. [[1938]]). * [[Maiatzaren 6]]a &ndash; [[Kristin Hallenga]], ingeles kazetari, filantropo eta aktibista (j. [[1985]]). * [[Maiatzaren 6]]a &ndash; [[Kanakalatha]], indiar aktorea (j. [[1960]]). * [[Maiatzaren 6]]a &ndash; [[Bernard Pivot]], frantziar literatura-kritikaria (j. [[1935]]). * [[Maiatzaren 7]]a &ndash; [[Steve Albini]], estatubatuar musikaria, disko-ekoizlea, audio-ingeniaria eta musika-kazetaria (j. [[1962]]). * [[Maiatzaren 7]]a &ndash; [[Antonio Fernández Alba]], espainiar arkitektoa (j. [[1927]]). * [[Maiatzaren 7]]a &ndash; [[Jan Ptaszyn Wróblewski]], poloniar musikari eta musikagile, saxofoi-jotzaile eta big band zuzendaria (j. [[1936]]). * [[Maiatzaren 8]]a &ndash; [[John Barbata]], estatubatuar bateria-jorzailea (j. [[1945]]). * [[Maiatzaren 9]]a &ndash; [[Roger Corman]], estatubatuar kultuzko zinema ekoizle eta zuzendaria (j. [[1926]]). * [[Maiatzaren 9]]a &ndash; [[Ivan Ivanji]], serbiar eleberrigilea (j. [[1929]]). * [[Maiatzaren 10]]a &ndash; [[Jim Simons]], estatubatuar matematikari, akademiko, finantza-merkatari, funtsen agente, burtsa-artekari, inbertitzaile eta filantropoa (j. [[1938]]). * [[Maiatzaren 11]] &ndash; [[Mary Wells Lawrence]], estatubatuar publizista (j. [[1928]]). * [[Maiatzaren 12]]a &ndash; [[Amália Barros]], brasildar kazetari eta politikaria (j. [[1985]]). * [[Maiatzaren 12]]a &ndash; [[Mark Damon]], estatubatuar aktore eta zinema ekoizlea (j. [[1933]]). * [[Maiatzaren 12]]a &ndash; [[Javier Manterola]], nafar ingeniari-zibila, [[zubi]]ak diseinatzean aditua (j. [[1936]]). * [[Maiatzaren 13]]a &ndash; [[Birubala Rabha]], indiar aktibista (j. [[1954]]). * [[Maiatzaren 13]]a &ndash; [[Lucien Mias]], frantziar errugbilaria (j. [[1930]]). * [[Maiatzaren 13]]a &ndash; [[Alice Munro]], kanadar idazlea, 2013ko [[Literaturako Nobel Saria]] (j. [[1931]]). * [[Maiatzaren 14]]a &ndash; [[Netiporn Sanesangkhom]], thailandiar ekintzaile politikoa (j. [[1995]]). * [[Maiatzaren 16]]a &ndash; [[Montserrat Casas i Soldevila]], kataluniar moja klaratarra (j. [[1933]]). * [[Maiatzaren 16]]a &ndash; [[Dabney Coleman]], estatubatuar aktorea (j. [[1932]]). * [[Maiatzaren 17]]a &ndash; [[Sid Going]], zeelandaberritar errugbilaria (j. [[1943]]). * [[Maiatzaren 17]]a &ndash; [[Roberta Marrero]], kanariar artista plastikoa, idazlea eta abeslaria (j. [[1972]]). * [[Maiatzaren 18]]a &ndash; [[Tony O'Reilly]], irlandar errugbilari eta negozio-gizona (j. [[1936]]). * [[Maiatzaren 18]]a &ndash; [[Marija Ruljancic]], kroaziar-australiar ehun urteduna (j. [[1913]]). * [[Maiatzaren 19]]a &ndash; [[Kwassi Klutse]], [[Togo]]ko lehen ministroa (j. [[1945]]). * [[Maiatzaren 19]]a &ndash; [[Ebrahim Raisi]], [[Iran]]go presidentea (j. [[1960]]). * [[Maiatzaren 19]]a &ndash; [[Harrison White]], estatubatuar soziologoa, [[Sare sozialen analisia|gizarte-sareen analisiaren]] aitzindarietakoa (j. [[1930]]). * [[Maiatzaren 20]]a &ndash; [[Karl-Heinz Schnellinger]], alemaniar futbolaria (j. [[1939]]). * [[Maiatzaren 21]]a &ndash; [[Jan A. P. Kaczmarek]], poloniar soinu-banden musikagilea (j. [[1953]]). * [[Maiatzaren 21]]a &ndash; [[Heljä Liukko-Sundström]], finlandiar zeramikari eta haur literaturako idazlea (j. [[1938]]). * [[Maiatzaren 22]]a &ndash; [[Silvia Reyes]], kanariar eta kataluniar aktibista trans (j. [[1949]]). * [[Maiatzaren 22]]a &ndash; [[David Wilkie (igerilaria)|David Wilkie]], eskoziar igerilaria (j. [[1954]]). * [[Maiatzaren 23]]a &ndash; [[Caleb Carr]], estatubatuar idazlea (j. [[1955]]). * [[Maiatzaren 23]]a &ndash; [[Ángeles Flórez Peón]], Asturiasko Gazte Sozialisten lehendakaria, bizirik dagoen [[Espainia|Espainiako]] azken [[Milizia|miliziano]] sozialistatzat joa (j. [[1918]]). * [[Maiatzaren 23]]a &ndash; [[Morgan Spurlock]], estatubatuar dokumental egile, umorista, telebista ekoizle eta gidoigilea (j. [[1970]]). * [[Maiatzaren 24]]a &ndash; [[Doug Ingle]], estatubatuar abeslari eta musikaria, ''[[Iron Butterfly]]'', taldeko sortzailea (j. [[1945]]). * [[Maiatzaren 24]]a &ndash; [[Janusz Edmund Zimniak]], poloniar elizgizon katolikoa (j. [[1933]]). * [[Maiatzaren 25]]a &ndash; [[Richard M. Sherman]], estatubatuar abesti egilea (j. [[1928]]). * [[Maiatzaren 26]]a &ndash; [[Ludwika Wujec]], poloniar fisikari, irakasle eta politikaria (j. [[1941]]). * [[Maiatzaren 28]]a &ndash; [[Naďa Hynková Dingová]], txekiar interpretea (j. [[1975]]). * [[Maiatzaren 29]]a &ndash; [[Anastasia Zavorotniuk]], errusiar aktore eta telebista aurkezlea (j. [[1971]]). * [[Maiatzaren 30]]a &ndash; [[Nora Cortiñas]], gizarte psikologoa eta Argentinako giza eskubideen defentsaren aldeko militantea, [[Maiatzaren Plazako Amak|Maiatzaren Plazako Amen]] sortzaileetako bat (j. [[1930]]). * [[Maiatzaren 30]]a &ndash; [[Joana Maria Escartín Bisbal]], espainiar historialari eta irakaslea (j. [[1968]]). * [[Maiatzaren 31]] &ndash; [[João Justino Amaral dos Santos|João Justino Amaral dos Santos, ''Amaral'']], brasildar futbolaria (j. [[1954]]). * [[Maiatzaren 31]] &ndash; [[Berthé Aïssata Bengaly]], maliar nutrizionista eta politikaria (j. [[1957]]). ==== Ekaina ==== * [[Ekainaren 2]]a &ndash; [[Carl Cain]], estatubatuar saskibaloi jokalaria (j. [[1934]]). * [[Ekainaren 2]]a &ndash; [[Javier Erice]], nafar politikari eta medikua, [[Iruñeko alkateen zerrenda|Iruñeko alkate]]a (j. [[1928]]). * [[Ekainaren 2]]a &ndash; [[Janis Paige]], estatubatuar abeslari eta aktorea (j. [[1922]]). * [[Ekainaren 3]]a &ndash; [[Erramun Baxok]], baxenafar soziolinguista eta hizkuntzalaria (j. [[1928]]). * [[Ekainaren 3]]a &ndash; [[Brigitte Bierlein]], [[Austria]]ko kantzilerra (j. [[1949]]). * [[Ekainaren 4]]a &ndash; [[Karin Gundersen]], norvegiar itzultzaile eta irakaslea (j. [[1944]]). * [[Ekainaren 5]]a &ndash; [[Ben Vautier]], suitzar jatorriko frantziar artista (j. [[1935]]). * [[Ekainaren 6]]a &ndash; [[Fumihiko Maki]], japoniar arkitektoa (j. [[1928]]). * [[Ekainaren 6]]a &ndash; [[Sergei Novikov]], errusiar matematikaria (j. [[1938]]). * [[Ekainaren 7]]a &ndash; [[William Anders]], estatubatuar pilotu militar, ingeniari elektriko, ingeniari nuklear, [[NASA]]ko astronauta, hegazkinlari eta diplomazialaria (j. [[1933]]). * [[Ekainaren 7]]a &ndash; [[Hermína Franková]], txekiar idazle eta gidoilaria (j. [[1928]]). * [[Ekainaren 8]]a &ndash; [[Antxon Elosegi Vitoria]], gipuzkoar kultur eta jai ekintzailea (j. [[1932]]). * [[Ekainaren 8]]a &ndash; [[Nanae Sasaya]], japoniar mangaka (j. [[1950]]). * [[Ekainaren 9]]a &ndash; [[Lynn Conway]], estatubatuar informatikari, ingeniari elektriko, asmatzaile eta pertsona transgeneroen aldeko ekintzailea (j. [[1938]]). * [[Ekainaren 9]]a &ndash; [[Yoshiko Kuga]], japoniar aktorea (j. [[1931]]). * [[Ekainaren 9]]a &ndash; [[Barbara Repetto]], italiar politikaria (j. [[1947]]). * [[Ekainaren 10]]a &ndash; [[Saulos Chilima]], [[Malawi]]ko presidenteordea (j. [[1973]]). * [[Ekainaren 10]]a &ndash; [[Patricia Shanil Muluzi]], malawiar politikari eta lehen dama (j. [[1964]]). * [[Ekainaren 10]]a &ndash; [[Trinitat Neras i Plaja]], kataluniar enpresaburu eta politikaria (j. [[1941]]). * [[Ekainaren 10]]a &ndash; [[Anetta Sidorova]], errusiar-sobietar kazetari eta politikaria (j. [[1939]]). * [[Ekainaren 10]]a &ndash; [[Maria Josep Udina i Abelló]], kataluniar pedagogo, politikari, idazle eta esperantista (j. [[1940]]). * [[Ekainaren 11]] &ndash; [[Cristino Seriche Bioko]], [[Ekuatore Ginea]]ko Errepublikako lehen ministroa (j. [[1940]]). * [[Ekainaren 11]] &ndash; [[Ruth Stiles Gannett]], estatubatuar idazlea (j. [[1923]]). * [[Ekainaren 11]] &ndash; [[Françoise Hardy]], frantziar abeslari eta antzezlea (j. [[1944]]). * [[Ekainaren 11]] &ndash; [[Tony Lo Bianco]], estatubatuar aktorea (j. [[1936]]). * [[Ekainaren 11]] &ndash; [[Violet Neilson]], jamaikar politikari eta irakaslea (j. [[1931]]). * [[Ekainaren 11]] &ndash; [[Ángel Vallejo]], arabar mendizalea (j. [[1942]]). * [[Ekainaren 12]]a &ndash; [[Fernando José de França Dias Van-Dúnem]], [[Angola]]ko lehen ministroa (j. [[1934]]). * [[Ekainaren 12]]a &ndash; [[Jerry West]], NBAko estatubatuar saskibaloi-jokalaria (j. [[1938]]). * [[Ekainaren 14]]a &ndash; [[Julio Eugi]], nafar apaiz katolikoa, Opus Deiko Prelaturaren partaidea, idazlea eta eliz epailea (j. [[1944]]). * [[Ekainaren 14]]a &ndash; [[Jean Succar Kuri]], mexikar enpresaburua (j. [[1944]]). * [[Ekainaren 15]]a &ndash; [[Jadallah Azzuz at-Talhi]], [[Libia]]ko lehen ministroa (j. [[1939]]). * [[Ekainaren 15]]a &ndash; [[Maria Quintans]], portugaldar poeta eta antzerkigilea (j. [[1955]]). * [[Ekainaren 16]]a &ndash; [[Paul Chemetov]], frantziar arkitektoa (j. [[1928]]). * [[Ekainaren 16]]a &ndash; [[Koldobika Jauregi (eskultorea)|Koldobika Jauregi]], gipuzkoar eskultore [[Minimalismo|minimalista]] (j. [[1959]]). * [[Ekainaren 16]]a &ndash; [[Bob Schul]], estatubatuar atleta, olinpiar txapelduna (j. [[1937]]). * [[Ekainaren 18]]a &ndash; [[Anouk Aimée]], frantziar aktorea (j. [[1932]]). * [[Ekainaren 18]]a &ndash; [[Stojan Andov]], [[Ipar Mazedonia]]ko bitarteko presidentea (j. [[1935]]). * [[Ekainaren 18]]a &ndash; [[Sara Facio]], argentinar argazkilaria (j. [[1932]]). * [[Ekainaren 18]]a &ndash; [[Willie Mays]], estatubatuar beisbol jokalaria, historiako hoberenetarikoa (j. [[1931]]). * [[Ekainaren 19]]a &ndash; [[Kike Diaz de Rada]], gipuzkoar aktorea (j. [[1959]]). * [[Ekainaren 20]]a &ndash; [[Donald Sutherland]], kanadar aktorea (j. [[1935]]). * [[Ekainaren 20]]a &ndash; [[Margarita Voites]], estoniar opera abeslaria (j. [[1936]]). * [[Ekainaren 20]]a &ndash; [[Phuntsok Wangchuk]], tibetar ekintzaile politikoa (j. [[1973]]). * [[Ekainaren 22]]a &ndash; [[Kamala Hampana]], indiar idazle eta irakaslea (j. [[1935]]). * [[Ekainaren 25]]a &ndash; [[Ana María Briongos]], kataluniar idazlea (j. [[1946]]). * [[Ekainaren 25]]a &ndash; [[Mícheál Ó Muircheartaigh]], irlandar [[Joko gaelikoak|Joko Gaelikoetako]] telebista eta irratiko esataria (j. [[1930]]). * [[Ekainaren 25]]a &ndash; [[José Antonio Urtiaga]], gipuzkoar futbolaria (j. [[1942]]). * [[Ekainaren 27]]a &ndash; [[Cristina Alberdi]], sevillar abokatu eta politikaria (j. [[1946]]). * [[Ekainaren 28]]a &ndash; [[Txema Blasco]], arabar aktorea (j. [[1941]]). * [[Ekainaren 28]]a &ndash; [[Mohamed Osman Jawari]], [[Somalia]]ko bitarteko presidentea (j. [[1945]]). * [[Ekainaren 29]]a &ndash; [[Lalla Latifa Amahzoune]], [[Maroko]]ko printzesa ezkontidea (j. [[1946]]). * [[Ekainaren 29]]a &ndash; [[Lídia Quinan]], brasildar erizain, enpresaburu eta politikaria (j. [[1937]]). * [[Ekainaren 29]]a &ndash; [[Anahit Txarents]], armeniar literatura kritikaria (j. [[1935]]). * [[Ekainaren 30]]a &ndash; [[Gilbert Desmet]], belgikar txirrindularia (. [[1931]]). * [[Ekainaren 30]]a &ndash; [[Maria Rosaria Omaggio]], italiar aktore eta idazlea (j. [[1954]]). ==== Uztaila ==== * [[Uztailaren 1]]a &ndash; [[Ismail Kadare]], albaniar idazlea (j. [[1936]]). * [[Uztailaren 2]]a &ndash; [[Comunardo Niccolai]], italiar futbolaria (j. [[1946]]). * [[Uztailaren 3]]a &ndash; [[Justo Beramendi]], espainiar historialaria (j. [[1941]]). * [[Uztailaren 3]]a &ndash; [[Roland Dumas]], frantziar politikari eta abokatua (j. [[1922]]). * [[Uztailaren 4]]a &ndash; [[Ewy Rosqvist-von Korff]], Suediako rally piloturik arrakastatsuenetakoa (j. [[1929]]). * [[Uztailaren 5]]a &ndash; [[Yvonne Furneaux]], britainiar-frantziar aktorea (j. [[1926]]). * [[Uztailaren 5]]a &ndash; [[Raphaël Géminiani]], frantziar txirrindulari eta kirol zuzendaria (j. [[1925]]). * [[Uztailaren 5]]a &ndash; [[Vic Seixas]], estatubatuar tenislaria (j. [[1923]]). * [[Uztailaren 6]]a &ndash; [[Pino D'Angiò]], italiar abeslari eta egile abeslaria (j. [[1952]]). * [[Uztailaren 6]]a &ndash; [[Mirta Díaz-Balart]], kubatar emakumea, [[Fidel Castro]]ren lehen emaztea (j. [[1928]]). * [[Uztailaren 6]]a &ndash; [[Angela Pagano]], italiar aktore eta abeslaria (j. [[1937]]). * [[Uztailaren 6]]a &ndash; [[Javier Valle-Riestra]], [[Peru]]ko lehen ministroa (j. [[1932]]). * [[Uztailaren 7]]a &ndash; [[Bengt Samuelsson]], suediar kimikaria, 1982ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1934]]). * [[Uztailaren 8]]a &ndash; [[Marta Ferrusola i Lladós]], kataluniar enpresaburua (j. [[1935]]). * [[Uztailaren 8]]a &ndash; [[Pierre Nguyễn Soạn]], vietnamdar apezpiku katolikoa (j. [[1936]]). * [[Uztailaren 9]]a &ndash; [[Maxine Singer]], estatubatuar biologo molekular eta administratzaile zientifikoa (j. [[1931]]). * [[Uztailaren 9]]a &ndash; [[Jerzy Stuhr]], poloniar aktore, gidoilari eta zinema zuzendaria (j. [[1947]]). * [[Uztailaren 10]]a &ndash; [[Joe Engle]], estatubatuar astronauta (j. [[1932]]). * [[Uztailaren 10]]a &ndash; [[Dimka Vladimirova]], bulgariar abeslaria (j. [[1935]]). * [[Uztailaren 11]] &ndash; [[Nicole Buffetaut]], frantziar idazlea (j. [[1927]]). * [[Uztailaren 11]] &ndash; [[Shelley Duvall]], estatubatuar aktore, zinema ekoizle, idazle, abeslari eta ahots bikoiztailea (j. [[1949]]). * [[Uztailaren 11]] &ndash; [[Bas Maliepaard]], herbeheretar txirrindularia (j. [[1938]]). * [[Uztailaren 11]] &ndash; [[Yazid bin Abdul Qadir Jawas]], indonesiar teologo, erlijio idazle eta predikari musulman salafista (j. [[1963]]). * [[Uztailaren 12]]a &ndash; [[Bill Viola]], estatubatuar bideoartista, ikusizko diseinatzaile eta zinema zuzendaria (j. [[1951]]). * [[Uztailaren 12]]a &ndash; [[Ruth Westheimer]], alemaniar-estatubatuar sexu-terapeuta, irrati-esatari eta idazlea (j. [[1928]]). * [[Uztailaren 13]]a &ndash; [[Shannen Doherty]], estatubatuar aktorea (j. [[1971]]). * [[Uztailaren 13]]a &ndash; [[James Sikking]], estatubatuar aktorea (j. [[1934]]). * [[Uztailaren 13]]a &ndash; [[Richard Simmons]], estatubatuar aktore eta umorista (j. [[1948]]). * [[Uztailaren 14]]a - [[Teresa San Román Espinosa]], galiziar antropologoa eta irakaslea (j. [[1940]]). * [[Uztailaren 17]]a &ndash; [[Rosa Regàs]], kataluniar idazlea, [[Espainiako Liburutegi Nazionala|Espainiako Liburutegi Nazionaleko]] zuzendari nagusia (j. [[1933]]). * [[Uztailaren 18]]a &ndash; [[Bob Newhart]], estatubatuar komediante eta aktorea (j. [[1929]]). * [[Uztailaren 18]]a &ndash; [[Fresia Saavedra]], ekuadortar egile abeslaria (j. [[1933]]). * [[Uztailaren 19]]a &ndash; [[Montserrat Candini i Puig]], kataluniar politikaria (j. [[1957]]). * [[Uztailaren 19]]a &ndash; [[Josefina Constantino]], filipinar saiakeragile, poeta, literatura kritikari eta moja karmeldarra (j. [[1920]]). * [[Uztailaren 19]]a &ndash; [[Toumani Diabaté]], maliar musikaria, kora jotzeagatik nazioartean ospetsua (j. [[1965]]). * [[Uztailaren 19]]a &ndash; [[Iryna Farion]], ukrainar hizkuntzalari eta politikaria (j. [[1964]]). * [[Uztailaren 19]]a &ndash; [[Nguyễn Phú Trọng]], [[Vietnam]]go presidentea (j. [[1944]]). * [[Uztailaren 20]]a &ndash; [[Moacir Rodrigues Santos]], brasildar futbolaria (j. [[1970]]). * [[Uztailaren 21]]a &ndash; [[Julia Uceda]], espainiar irakaslea eta poeta (j. [[1925]]). * [[Uztailaren 22]]a &ndash; [[John Mayall]], ingeles blues eta pop rock abeslari, instrumentista eta musikagilea (j. [[1933]]). * [[Uztailaren 22]]a &ndash; [[Carolyn Schuler]], estatubatuar igerilaria (j. [[1943]]). * [[Uztailaren 23]]a &ndash; [[Teresa Gimpera]], kataluniar aktore, enpresari eta modeloa (j. [[1936]]). * [[Uztailaren 23]]a &ndash; [[Robin Warren]], australiar patologoa, 2005eko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1937]]). * [[Uztailaren 24]]a &ndash; [[Ray Lawler]], australiar antzerkigilea (j. [[1921]]). * [[Uztailaren 24]]a &ndash; [[Anna Nxanian]], armeniar opera abeslaria (j. [[1931]]). * [[Uztailaren 27]]a &ndash; [[Mariano Haro]], espainiar atleta (j. [[1940]]). * [[Uztailaren 27]]a &ndash; [[Pavel Kuxnir]], errusiar piano-jotzaile, idazle, ekintzaile eta bakezalea (j. [[1984]]). * [[Uztailaren 27]]a &ndash; [[Mísia]], poltugaldar fadoen abeslaria (j. [[1955]]). * [[Uztailaren 27]]a &ndash; [[Edna O'Brien]], irlandar eleberrigilea (j. [[1930]]). * [[Uztailaren 27]]a &ndash; [[Wolfgang Rihm]], alemaniar musikagilea (j. [[1952]]). * [[Uztailaren 28]]a &ndash; [[Armando Tito Larrea]], ekuadortar futbolaria (j. [[1943]]). * [[Uztailaren 28]]a &ndash; [[Mikel Greziakoa]], greziar printze eta idazlea (j. [[1939]]). * [[Uztailaren 28]]a &ndash; [[Francine Pascal]], estatubatuar idazlea (j. [[1932]]). * [[Uztailaren 29]]a &ndash; [[Józef Szmidt]], poloniar atleta, jauzi hirukotzean espezializatua (j. [[1935]]). * [[Uztailaren 30]]a &ndash; [[Jose Antonio Aduriz]], gipuzkoar fraide eta hizkuntzalaria (j. [[1949]]). * [[Uztailaren 30]]a &ndash; [[Bogumiła Wander]], poloniar kazetaria (j. [[1943]]). * [[Uztailaren 31]] &ndash; [[Ismail Haniyeh]], [[Hamas]] alderdiko buru nagusietakoa eta batzuentzat [[Palestinar Aginte Nazionala|Palestinar Aginte Nazionaleko]] lehen ministroa (j. [[1963]]). * [[Uztailaren 31]] &ndash; [[André Juillard]], frantziar komikigilea (j. [[1948]]). ==== Abuztua ==== * [[Abuztuaren 3]]a &ndash; [[Teófilo Serrano]], nafar ingeniari eta politikaria (j. [[1950]]). * [[Abuztuaren 4]]a &ndash; [[Tsung Dao Lee]], txinatar fisikaria, 1957ko [[Fisikako Nobel Saria]] (j. [[1926]]). * [[Abuztuaren 5]]a &ndash; [[Sema Çeyrekbaşıoğlu]], turkiar aktorea (j. [[1951]]). * [[Abuztuaren 5]]a &ndash; [[Viatxeslav Ivanov (arraunlaria)|Viatxeslav Ivanov]], errusiar arraunlaria (j. [[1938]]). * [[Abuztuaren 5]]a &ndash; [[Izaskun Zubizarreta]], gipuzkoar [[mendi-zeharkako eski]]atzailea (j. [[1970]]). * [[Abuztuaren 6]]a &ndash; [[Connie Chiume]], hegoafrikar aktorea (j. [[1952]]). * [[Abuztuaren 6]]a &ndash; [[Monique Jacot]], suitzar fotokazetaria (j. [[1934]]). * [[Abuztuaren 6]]a &ndash; [[Jokin Perona]], euskal politikaria, Gipuzkoako Foru Aldundiko Ogasuneko diputatua (j. [[1978]]). * [[Abuztuaren 7]]a &ndash; [[Michel Berger (politikaria)|Michel Berger]], lapurtar arkitekto, politikari eta ekintzailea (j. [[1931]]). * [[Abuztuaren 8]]a &ndash; [[Joxe Ramon Zubimendi Imaz]], gipuzkoar idazlea eta egokitzailea (j. [[1952]]). * [[Abuztuaren 9]]a &ndash; [[Susan Wojcicki]], poloniar jatorriko estatubatuar enpresaburu eta historialaria (j. [[1968]]). * [[Abuztuaren 10]]a &ndash; [[Paquita Bretos Andueza]], gipuzkoar mendigoizalea, ateoa eta komunista, kontrabandista eta mugalaria (j. [[1927]]). * [[Abuztuaren 10]]a &ndash; [[Peggy Moffitt]], estatubatuar modelo eta aktore (j. [[1940]]). * [[Abuztuaren 10]]a &ndash; [[Galina Zibina]], sobietar eta errusiar atleta, piso jaurtiketan aditua (j. [[1931]]). * [[Abuztuaren 11]] &ndash; [[Annick de Souzenelle]], frantziar idazlea (j. [[1922]]). * [[Abuztuaren 12]]a &ndash; [[Zaid al-Rifai]], [[Jordania]]ko lehen ministroa (j. [[1936]]). * [[Abuztuaren 12]]a &ndash; [[Márcio Souza]], brasildar eleberrigile, antzerkigile eta zinemagilea (j. [[1946]]). * [[Abuztuaren 13]]a &ndash; [[Carlos Ferrando]], bihotzeko prentsako espainiar kazetaria eta telebistako kolaboratzailea (j. [[1949]]). * [[Abuztuaren 13]]a &ndash; [[Juan Luis Goenaga]], gipuzkoar margolari [[espresionismo|espresionista]] (j. [[1950]]). * [[Abuztuaren 14]]a &ndash; [[Eugenia Kalnay]], argentinar meteorologoa (h. [[1942]]). * [[Abuztuaren 14]]a &ndash; [[Gena Rowlands]], estatubatuar zinema-, antzerki- eta telebista-antzezlea (j. [[1930]]). * [[Abuztuaren 15]]a &ndash; [[Jaime Botín]], espainiar bankaria (j. [[1936]]). * [[Abuztuaren 15]]a &ndash; [[Imre Komora]], hungariar futbolari eta entrenatzailea (j. [[1940]]). * [[Abuztuaren 16]]a &ndash; [[Luther Kent]], estatubatuar blues abeslaria (j. [[1948]]). * [[Abuztuaren 17]]a &ndash; [[Helen Fisher]], estatubatuar antropologoa eta biologoa (j. [[1945]]). * [[Abuztuaren 18]]a &ndash; [[Alain Delon]], frantziar aktorea (j. [[1935]]). * [[Abuztuaren 19]]a &ndash; [[Maria Branyas Morera]], 117 urte eta 168 egun bizi izandako espainiarra, heriotza momentuan munduan [[Bizirik dauden munduko pertsonarik zaharrenen zerrenda|bizirik irauten zuen pertsona zaharrena]] (j. [[1907]]). * [[Abuztuaren 20]]a &ndash; [[Yvonne Delcour]], belgikar aktorea (j. [[1932]]). * [[Abuztuaren 21]]a &ndash; [[Didier Borotra]], [[Frantziako Demokraziaren Aldeko Batasuna|UDF]] alderdiko euskal herritar politikaria (j. [[1937]]). * [[Abuztuaren 21]]a &ndash; [[Paquito García]], espainiar futbolaria (j. [[1938]]). * [[Abuztuaren 22]]a &ndash; [[Jon Irazabal Agirre]], bizkaitar historilari eta kultur eragilea (j. [[1960]]). * [[Abuztuaren 22]]a &ndash; [[Kšumancäń Pirguž]], erzien eskubideen aldeko ekintzailea (j. [[1940]]). * [[Abuztuaren 23]]a &ndash; [[Hildegard Brem]], austriar moja zistertarra (j. [[1951]]). * [[Abuztuaren 23]]a &ndash; [[Russell Malone]], AEBko jazz gitarra-jotzailea (j. [[1963]]). * [[Abuztuaren 24]]a &ndash; [[George Rhoden]], jamaikar ataleta (j. [[1926]]). * [[Abuztuaren 25]]a &ndash; [[Selim al-Hoss]], [[Libano]]ko lehen ministroa (j. [[1929]]). * [[Abuztuaren 26]]a &ndash; [[Dominique Bulamatari]], kongoar apezpiku katolikoa (j. [[1955]]). * [[Abuztuaren 26]]a &ndash; [[Sven-Göran Eriksson]], suediar futbolari eta entrenatzailea (j. [[1948]]). * [[Abuztuaren 26]]a &ndash; [[Alexander Goehr]], britainiar musikagilea eta akademikoa (j. [[1932]]). * [[Abuztuaren 27]]a &ndash; [[Rena Rolska]], poloniar abeslari, dantzari eta aktorea (j. [[1932]]). * [[Abuztuaren 27]]a &ndash; [[Sevil Üstekin]], turkiar aktorea (j. [[1945]]). * [[Abuztuaren 29]]a &ndash; [[Kurt Bendlin]], alemaniar dekatleta (j. [[1943]]). * [[Abuztuaren 29]]a &ndash; [[Mihaela Peneş]], errumaniar atleta, [[xabalina jaurtiketa]]n aditua (j. [[1947]]). * [[Abuztuaren 29]]a &ndash; [[Jean-Charles Tacchella]] zinema-zuzendari frantsesa (j. [[1925]]). * [[Abuztuaren 29]]a &ndash; [[Ēvī Upeniece]], letoniar eskultorea (j. [[1925]]). * [[Abuztuaren 30]]a &ndash; [[Tūheitia Paki]], maori erregea (j. [[1955]]). * [[Abuztuaren 30]]a &ndash; [[Robertas Žulpa]], lituaniar igerilaria (j. [[1960]]). * [[Abuztuaren 31]] &ndash; [[Jessica Mbangeni]], hegoafrikar poeta, abeslari, aktore eta enpresaburua (j. [[1977]]). * [[Abuztuaren 31]] &ndash; [[Fatman Scoop]], [[rap]] abeslari estatuabatuarra (j. [[1971]]). ==== Iraila ==== * [[Irailaren 1]]a &ndash; [[Abel Alonso Sopelana]], euskal-txiletar enpresaburua, Txileko Futbol presidentea (j. [[1935]]). * [[Irailaren 2]]a &ndash; [[James Darren]], estatubatuar aktore eta pop abeslaria (j. [[1936]]). * [[Irailaren 2]]a &ndash; [[Aleksandr Medved]], sobietar-bielorrusiar borrokalaria (j. [[1937]]). * [[Irailaren 2]]a &ndash; [[José Torrecilla Iturmendi]], nafar kazetari, kronikagile eta idazlea (j. [[1929]]). * [[Irailaren 3]]a &ndash; [[Vladimir Bure]], errusiar igerilaria (j. [[1950]]). * [[Irailaren 3]]a &ndash; [[Mónica del Raval]], prostituta eta aktorea (j. [[1964]]). * [[Irailaren 4]]a &ndash; [[Xabier Añoveros]], nafar abokatu, historialari eta idazlea (j. [[1944]]). * [[Irailaren 4]]a &ndash; [[Migel Etxauri]], Nafarroa Garaiko margolaria (j. [[1927]]). * [[Irailaren 4]]a &ndash; [[Céline Orgelle Kentsop]], kamerundar aktorea (j. [[1970]]). * [[Irailaren 4]]a &ndash; [[Dinah Veeris]], curaçaotar sendalaria (j. [[1939]]). * [[Irailaren 5]]a &ndash; [[Rebecca Cheptegei]], ugandar iraupen-korrikalaria, eraila (j. [[1991]]). * [[Irailaren 5]]a &ndash; [[Sérgio Mendes]], musikari brasildarra (j. [[1941]]). * [[Irailaren 6]]a &ndash; [[Sonia Iovan]], errumaniar gimnasta (j. [[1935]]). * [[Irailaren 7]]a &ndash; [[Migel Etxauri]], Nafarroa Garaiko margolaria (j. [[1927]]). * [[Irailaren 7]]a &ndash; [[Alfredo Garrido]], bilbotar abeslari eta musika ekoizlea (j. [[1933]]). * [[Irailaren 7]]a &ndash; [[Sarah Mateke Nyirabashitsi]], ugandar politikaria (j. [[1974]]). * [[Irailaren 9]]a &ndash; [[James Earl Jones]], estatubatuar aktorea (j. [[1931]]). * [[Irailaren 9]]a &ndash; [[Graça Lobo]], portugaldar aktore eta idazlea (j. [[1939]]). * [[Irailaren 10]]a &ndash; [[Michaela DePrince]], Sierra Leonako ballet dantzari estatubatuarra (j. [[1995]]). * [[Irailaren 11]] &ndash; [[Alberto Fujimori]], [[Peru]]ko presidentea (j. [[1938]]). * [[Irailaren 11]] &ndash; [[Chad McQueen]], estatubatuar aktorea (j. [[1960]]). * [[Irailaren 12]]a &ndash; [[John Haglelgam]], [[Mikronesiako Estatu Federatuak|Mikronesiako Estatu Federatuetako]] (j. [[1949]]). * [[Irailaren 12]]a &ndash; [[Blanca Estrella Ruiz Ungo]], bizkaitar maistra eta Clara Campoamor elkartearen sortzailea eta presidentea (j. [[1944]]). * [[Irailaren 14]]a &ndash; [[Otis Davis]], estatubatuar lasterkaria (j. [[1932]]). * [[Irailaren 14]]a &ndash; [[Jaber Al-Mubarak Al-Hamad Al-Sabah]], [[Kuwait]]eko lehen ministroa (j. [[1942]]). * [[Irailaren 15]]a &ndash; [[Aleksandr Baryxnikov]], errusiar pisu-jaurtitzailea (j. [[1948]]). * [[Irailaren 16]]a &ndash; [[István Juhász]], hungariar futbolaria (j. [[1945]]). * [[Irailaren 17]]a &ndash; [[Jimmy Giménez-Arnau]], espainiar kazetaria, telebistako tertulianoa, idazlea eta pertsonaia mediatikoa (j. [[1943]]). * [[Irailaren 18]]a &ndash; [[Zulya Kamalova]], tartaro jatorriko australiar abeslaria (j. [[1969]]). * [[Irailaren 18]]a &ndash; [[Salvatore Schillaci]], italiar futbolaria (j. [[1964]]). * [[Irailaren 18]]a &ndash; [[Rolf Wolfshohl]], alemaniar txirrindularia (j. [[1938]]). * [[Irailaren 19]]a &ndash; [[Fabiola Posada]], kolonbiar umorista (j. [[1963]]). * [[Irailaren 19]]a &ndash; [[Kari Vogt]], norvegiar historialaria (j. [[1939]]). * [[Irailaren 20]]a &ndash; [[Kathryn Crosby]], estatubatuar aktorea (j. [[1933]]). * [[Irailaren 20]]a &ndash; [[Kaviyoor Ponnamma]], indiar aktorea (j. [[1945]]). * [[Irailaren 20]]a &ndash; [[Radmila Živković]], serbiar aktorea (j. [[1953]]). * [[Irailaren 22]]a &ndash; [[Fredric Jameson]], estatubatuar literatur kritikari eta teoriko marxista (j. [[1934]]). * [[Irailaren 24]]a &ndash; [[Amadou-Mahtar M'Bow]], senegaldar politikari eta diplomazialaria, [[UNESCO]]ko zuzendari nagusia (j. [[1921]]). * [[Irailaren 24]]a &ndash; [[Sara Vítores]], espainiar kazetaria, esataria eta gidoilaria (j. [[1972]]). * [[Irailaren 25]]a &ndash; [[José Miguel Espinosa]], bizkaitar igerilaria (j. [[1945]]). * [[Irailaren 26]]a &ndash; [[Neelam Karwariya]], indiar politikaria. * [[Irailaren 26]]a &ndash; [[Patxi Oroz]], nafar musikagile eta filologoa (j. [[1934]]). * [[Irailaren 27]]a &ndash; [[Hassan Nasrallah]], Libanoko erlijiosoa eta Xiismoaren [[Hezbola]] alderdiaren burua (j. [[1960]]). * [[Irailaren 27]]a &ndash; [[Pappammal]], indiar nekazaria (j. [[1914]]). * [[Irailaren 27]]a &ndash; [[Maggie Smith]], britainiar aktorea (j. [[1934]]). * [[Irailaren 28]]a &ndash; [[Kris Kristofferson]], estatubatuar country eta folk abeslari eta aktorea (j. [[1936]]). * [[Irailaren 29]]a &ndash; [[Teresa Amat i Canals]], kataluniar filologo, idazle eta blogaria (j. [[1950]]). * [[Irailaren 29]]a &ndash; [[Txomin Aurrekoetxea]], [[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] alderdiko bizkaitar politikaria (j. [[1943]]). * [[Irailaren 30]]a &ndash; [[Paula Martel]], donostiar aktorea (j. [[1936]]). * [[Irailaren 30]]a &ndash; [[Dikembe Mutombo]], NBAko kongotar saskibaloi jokalaria (j. [[1966]]). * [[Irailaren 30]]a &ndash; [[Humberto Ortega]], nikaraguar enpresaburua, politikaria eta militarra, Herri Armada Sandinistaren sortzailea eta lehen komandantea (j. [[1947]]). * [[Irailaren 30]]a &ndash; [[Ken Page]], estatubatuar abeslari eta aktorea (j. [[1954]]). ==== Urria ==== * [[Urriaren 2]]a &ndash; [[Guido Carlesi]], italiar txirrindularia (j. [[1936]]). * [[Urriaren 2]]a &ndash; [[Daniel Williams]], [[Grenada]]ko 4. gobernadore orokorra (j. [[1935]]). * [[Urriaren 2]]a &ndash; [[Xosefa de Bastavales|Josefa Juncal Barreiro, ''Xosefa de Bastavales'']], galiziar panderojolea (j. [[1932]]). * [[Urriaren 3]]a &ndash; [[Pierre Christin]], frantziar komiki-gidoilaria (j. [[1938]]). * [[Urriaren 3]]a &ndash; [[Fiona MacDonald (telebista aurkezlea)|Fiona MacDonald]], australiar telebista aurkezlea. * [[Urriaren 5]]a &ndash; [[A. Q. M. Badruddoza Chowdhury]], [[Bangladesh]]ko presidentea (j. [[1930]]). * [[Urriaren 5]]a &ndash; [[Robert Coover]], estatubatuar eleberrigilea (j. [[1932]]). * [[Urriaren 5]]a &ndash; [[Naima Lamcharki]], marokoar aktorea (j. [[1943]]). * [[Urriaren 5]]a &ndash; [[Ifigenia Martínez]], mexikar politikaria, ekonomialaria, irakaslea, katedraduna eta diplomazialaria (j. [[1925]]). * [[Urriaren 6]]a &ndash; [[Luis Baraiazarra]], bizkaitar maisua, karmeldarra, euskal filologian lizentziatua eta euskaltzain urgazlea (j. [[1940]]). * [[Urriaren 6]]a &ndash; [[Johan Neeskens]], herbeheretar futbolari eta entrenatzailea (j. [[1951]]). * [[Urriaren 7]]a &ndash; [[Nicholas Pryor]], estatubatuar aktorea (j. [[1935]]). * [[Urriaren 8]]a &ndash; [[Bernard Tissier de Mallerais]], Frantziako apezpiku katoliko tradizionalista, San Pio X.aren Apaiz Anaitasuneko kidea (j. [[1945]]). * [[Urriaren 9]]a &ndash; [[Elisa Montés]], espainiar aktorea (j. [[1934]]). * [[Urriaren 9]]a &ndash; [[Leif Segerstam]], finlandiar musikagile eta orkestra-zuzendaria (j. [[1944]]). * [[Urriaren 10]]a &ndash; [[Fleur Adcock]], zeelandaberritar olerkaria (j. [[1934]]). * [[Urriaren 10]] &ndash; [[Ethel Kennedy]], estatubatuar giza eskubideen aldeko ekintzailea, [[Robert Kennedy]]ren emaztea (j. [[1926]]). * [[Urriaren 11]] &ndash; [[María Teresa Cervantes]], espainiar olerkari eta saiakeragilea (j. [[1931]]). * [[Urriaren 11]] &ndash; [[Pilar Iragorri Iriarte]], gipuzkoar misiolari sekularra (j. [[1926]]). * [[Urriaren 12]]a &ndash; [[Alex Salmond]], [[Eskoziako lehen ministro]]a (j. [[1954]]). * [[Urriaren 13]]a &ndash; [[Mayra Gómez Kemp]], kubatar aktore, abeslari eta irrati eta espainiar telebistako aurkezlea (j. [[1948]]). * [[Urriaren 13]]a &ndash; [[Aleksandr Smolenski]], errusiar bankari eta oligarka (j. [[1954]]). * [[Urriaren 14]]a &ndash; [[Philip Zimbardo]], gizakien jokamoldearen estatubatuar ikertzailea (j. [[1933]]). * [[Urriaren 15]]a &ndash; [[Antonio Skármeta]], txiletar idazlea (j. [[1940]]). * [[Urriaren 16]]a &ndash; [[Liam Payne]], britainiar abeslari, konpositore eta gitarra jolea (j. [[1993]]). * [[Urriaren 16]]a &ndash; [[Yahya Sinwar]], palestinar politikaria, [[Hamas]] taldeko burua (j. [[1962]]). * [[Urriaren 17]]a &ndash; [[Emile Daems]], belgikar txirrindularia (j. [[1938]]). * [[Urriaren 17]]a &ndash; [[Mitzi Gaynor]], estatubatuar aktore, abeslari eta dantzaria (j. [[1931]]). * [[Urriaren 17]]a - [[Carlos Ibarra]], bizkaitar piano-jotzaile, musika zuzendari eta musikaria (j. [[1937]]). * [[Urriaren 17]]a &ndash; [[Andrew Schally]], poloniar estatubatuar endokrinologoa, 1977ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1926]]). * [[Urriaren 18]]a &ndash; [[Mahasen Al-Khatib]], Gazako artista palestinarra (j. [[1993]]). * [[Urriaren 18]]a &ndash; [[Anne Caufriez]], belgikar etnomusikologoa (j. [[1945]]). * [[Urriaren 21]]a &ndash; [[Paul Di'Anno]], britainiar rock abeslaria, ''[[Iron Maiden]]'' taldeko kidea (j. [[1958]]). * [[Urriaren 22]]a &ndash; [[Annelie Ehrhardt]], alemaniar atleta, hesi-jauzian aritua (j. [[1950]]). * [[Urriaren 22]]a &ndash; [[Gustavo Gutiérrez]], perutar apaiz eta teologoa, [[Askapenaren teologia]]ren bultzatzaile nagusienetakoa (j. [[1928]]). * [[Urriaren 23]]a &ndash; [[Hama Amadou]], [[Niger]]ko lehen ministroa (j. [[1950]]). * [[Urriaren 23]]a &ndash; [[Leon Cooper]], estatubatuar fisikaria eta unibertsitateko irakaslea, 1972ko [[Fisikako Nobel Saria]] (j. [[1930]]). * [[Urriaren 24]]a &ndash; [[Alphonse Poaty-Souchlaty]], [[Kongoko Errepublika]]ko lehen ministroa (j. [[1941]]). * [[Urriaren 25]]a &ndash; [[Phil Lesh]], estatubatuar baxu-jotzailea, ''[[Grateful Dead]]'' taldeko kide sortzailea (j. [[1940]]). * [[Urriaren 27]]a &ndash; [[Maixan Arbelbide]], Ipar Euskal Herriko militantea (j.[[1933]]) * [[Urriaren 28]]a &ndash; [[Renato Martino]], italiar kardinala (j. [[1932]]). * [[Urriaren 28]]a &ndash; [[Paul Morrissey]], estatubatuar zinema zuzendaria (j. [[1928]]). * [[Urriaren 29]]a &ndash; [[Teri Garr]], estatubatuar aktorea (j. [[1944]]). * [[Urriaren 30]]a &ndash; [[Elisabeth Ohlson Wallin]], suediar argazkilaria (j. [[1961]]). ==== Azaroa ==== * [[Azaroaren 1]]a &ndash; [[Michael Ruse]], britainiar filosofoa (j. [[1940]]). * [[Azaroaren 3]]a &ndash; [[Dina Mariana]], indonesiar abeslari eta aktorea (j. [[1965]]). * [[Azaroaren 3]]a &ndash; [[Quincy Jones]], estatubatuar musikagilea (j. [[1933]]). * [[Azaroaren 3]]a &ndash; [[Primi Nécega]], galiziar idazlea (j. [[1930]]). * [[Azaroaren 3]]a &ndash; [[Maita Sanchez]], filipinar aktore eta politikaria (j. [[1969]]). * [[Azaroaren 3]]a &ndash; [[Birutė Žilytė-Steponavičienė]], lituaniar marrazkilari, irudigile, margolari eta irakaslea (j. [[1930]]). * [[Azaroaren 5]]a &ndash; [[Marise Chamberlain]], zeelandaberritar atleta (j. [[1935]]). * [[Azaroaren 6]]a &ndash; [[Dorothy Allison]], lesbiana estatubatuar idazlea (j. [[1949]]). * [[Azaroaren 6]]a &ndash; [[Phyllis O'Donnell]], australiar surflaria (j. [[1937]]). * [[Azaroaren 6]]a &ndash; [[Madeleine Riffaud]], nazien aurkako erresistentziako borrokalari, poeta eta kazetari frantziarra (j. [[1924]]). * [[Azaroaren 6]]a &ndash; [[Daniel Spoerri]], errumaniar artista (j. [[1930]]). * [[Azaroaren 7]]a &ndash; [[Ana Maria Lajusticia]], bizkaitar kimikaria (j. [[1924]]). * [[Azaroaren 8]]a &ndash; [[June Spencer]], ingeles aktorea (j. [[1919]]). * [[Azaroaren 10]]a &ndash; [[Dallas Long]], estatubatuar pisu jaurtitzailea (j. [[1940]]). * [[Azaroaren 11]] &ndash; [[Frank Auerbach]], alemanian jaiotako ingeles margolaria (j. [[1931]]). * [[Azaroaren 12]]a &ndash; [[Joanne Chory]], estatubatuar botanikari eta genetista (j. [[1955]]). * [[Azaroaren 12]]a &ndash; [[Timothy West]], ingeles aktorea (j. [[1934]]). * [[Azaroaren 13]]a &ndash; [[Juan Luis Bikuña]], bergarar Euskal Telebistako (ETB) kazetaria, kulturgilea eta idazlea (j. [[1946]]). * [[Azaroaren 14]]a &ndash; [[Peter Sinfield]], ingeles olerkari, musikari eta egile abeslaria, ''[[King Crimson]]'' taldeko kidea (j. [[1943]]). * [[Azaroaren 15]]a &ndash; [[Celeste Caeiro]], Portugaleko diktaduraren aurkako estatu-kolpea egin zuten militarren artean krabelinak banatu zituen portugaldar emakumea (j. [[1933]]). * [[Azaroaren 15]]a &ndash; [[Eileen Kramer]], australiar dantzaria eta koreografoa, ehun urtetik gorakoa eta 2021ean jardunean zegoena (j. [[1914]]). * [[Azaroaren 16]]a &ndash; [[Gerry Weil]], austriar-venezuelar jazzeko piano jotzailea (j. [[1939]]). * [[Azaroaren 20]]a &ndash; [[José Luis Azkona]], nafar apaiza, [[Marajó]]ko apezpikua (j. [[1940]]). * [[Azaroaren 22]]a &ndash; [[Serge Vohor]], [[Vanuatu]]ko lehen ministroa (j. [[1955]]). * [[Azaroaren 24]]a &ndash; [[Breyten Breytenbach]], [[afrikaans]] eta ingelesezko hegoafrikar idazlea (j. [[1939]]). * [[Azaroaren 24]]a &ndash; [[Colin Renfrew]], ingeles arkeologoa (j. [[1937]]). * [[Azaroaren 25]]a &ndash; [[Earl Holliman]], estatubatuar antzezlea, animalien eskubideen aldeko ekintzailea eta abeslaria (j. [[1928]]). * [[Azaroaren 26]]a &ndash; [[Jim Abrahams]], estatubatuar zinema zuzendaria (j. [[1944]]). * [[Azaroaren 26]]a &ndash; [[Antton Lafont]], euskal enpresaburua eta aholkularia (j. [[1935]]). * [[Azaroaren 27]]a &ndash; [[Jesus Urra]], [[Batzarre]] mugimenduko politikaria (j. [[1948]]). * [[Azaroaren 28]]a &ndash; [[Prince Johnson]], liberiar gerrako jauna eta politikaria (j. [[1952]]). * [[Azaroaren 28]]a &ndash; [[Silvia Pinal]], mexikar aktorea (j. [[1931]]). * [[Azaroaren 29]]a &ndash; [[Tchinda Andrade]], Cabo Verdeko trans aktibista (j. [[1979]]). * [[Azaroaren 29]]a &ndash; [[Josef Jelínek]], txekiar futbolaria (j. [[1941]]). ==== Abendua ==== * [[Abenduaren 1]]a &ndash; [[Sandra Reyes]], kolonbiar aktorea (j. [[1975]]). * [[Abenduaren 1]]a &ndash; [[Ilke Wyludda]], alemaniar disko-jaurtitzailea (j. [[1969]]). * [[Abenduaren 2]]a &ndash; [[Helmut Duckadam]], errumaniar futbol atezaina (j. [[1959]]). * [[Abenduaren 2]]a &ndash; [[Neale Fraser]], australiar tenislaria (j. [[1933]]). * [[Abenduaren 4]]a &ndash; [[Ignacio Olabarri]], bizkaitar historialaria eta [[Nafarroako Unibertsitatea|Nafarroako Unibertsitateko]] katedraduna (j. [[1950]]). * [[Abenduaren 5]]a &ndash; [[René Orozco]], txiletar doktorea eta akademikoa (j. [[1930]]). * [[Abenduaren 5]]a &ndash; [[Jacques Roubaud]], frantziar idazlea, itzultzailea eta matematikaria (j. [[1932]]). * [[Abenduaren 7]]a &ndash; [[Tom Voyce]], ingeles errugbilaria (j. [[1981]]). * [[Abenduaren 8]]a &ndash; [[Serif Gören]], turkiar zinema-zuzendaria (j. [[1944]]). * [[Abenduaren 9]]a &ndash; [[Dalton Trevisan]], brasildar ipuingilea (j. [[1925]]). * [[Abenduaren 10]]a &ndash; [[Mario Fernández]], bizkaitar abokatu eta politikari jeltzalea (j. [[1943]]). * [[Abenduaren 11]] &ndash; [[El Tuli|Jesus Ilundain, ''El Tuli'']], iruindar [[sanfermin]]zale ezaguna (j. [[1931]]). * [[Abenduaren 12]]a &ndash; [[Martial Solal]], frantziar piano-jotzailea, musikagilea eta orkestra-zuzendaria (j. [[1927]]). ----- == [[Nobel Sariak|Nobel saridunak]] == * [[Fisikako Nobel Saria|Fisika]]: [[Geoffrey Hinton]], [[John Hopfield]] * [[Kimikako Nobel Saria|Kimika]]: [[David Baker]], [[Demis Hassabis]], [[John Jumper]] * [[Literaturako Nobel Saria|Literatura]]: [[Han Kang]] * [[Medikuntzako Nobel Saria|Medikuntza]]: [[Victor Ambros]], [[Gary Ruvkun]] * [[Ekonomiako Nobel Saria|Ekonomia]]: [[Daron Acemoğlu]], [[Simon Johnson]], [[James Robinson]] * [[Bakearen Nobel Saria|Bakea]]: [[Nihon Hidankyō]] ---- == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Denbora unitate aurkibidea}} [[Kategoria:2024]] 6m18sxd3gl6id6r3kmsqobqpmux2tah 0 65131 9998901 9625140 2024-12-13T18:16:37Z Joxan Garaialde 90799 9998901 wikitext text/x-wiki {{Lanean|Joxan Garaialde}} {{Wikipedia1000}} [[Fitxategi:Trumpet_1.jpg|thumb|400px|''Roy Benson'' tronpeta.]] '''Tronpeta''' [[haize instrumentu|haize-instrumentua]] da, [[metalezko haize instrumentu|metalen taldekoa]], oso hedatua dagoena. Tresna honen jotzaileak tronpeta-jotzaileak edo tronpetariak dira. [[Metalezko haize-instrumentu]]a da. Gaur egun metal-aleazioz egiten dira, metalezko haize-instrumentu balbuladuna, ahoko piezaz eta muturrean pabilioia duen tutu koniko kiribilduz osatuta dago.<ref>http://www1.euskadi.net/harluxet/hiztegia1.asp?sarrera=tronpeta</ref> Beste materialez erabili oso historia luzea izan du: antzinako zibilizazioek ezagutzen zuten. Soinua interpretearen ezpainen bibrazioari esker sortzen da ahokoa izeneko zatian, airearen zutabetik abiatuta (airearen fluxua). Normalean, berez afinatuta egoten da si ♭ notan (bemola), hau da, pentagraman idatzitako afinazioaren azpiko tonua, nahiz eta fa, do, la eta mi -bemol- notetan afinatutako tronpetak ere badiren. == Mekanismoa eta tesitura == [[Fitxategi:C Major Scale Trumpet.ogv|thumb|Pistoien erabilera erakusten duen bideotxoa.]] Buru batean ahoa du, eta bestean zabalduz doan tutu bat, 180 cm inguruko luzera hartzen duena. Hodi zilindrikoaren amaieran 30 cm inguru hartzen dituen hodi koniko bat du eta honek kanpai itxura batekin bukatzen du. Tutuaren luzera aldatzen uzten duten hiru pistoi ditu. Hots bizi, argi, sarkor eta metal-antzekoa du, eta hiruzpalau zortziduneko hedadura. == Historia == === Jatorria === Tronpetaren historia gizateriaren historiaren jatorrian kokatzen da. [[Txirula]] bezain zaharrak, instrumenturik zaharrena bezala aipatzen dena, tronpeta eta [[korneta]] izan behar zuten, oraindik [[ehiza-tronpa]] bezala balio dezakeen idi-adarretik eratorriak. Beraz, lehen tronpetak animalia egosien adarrekin, [[banbu]]zko kanaberekin, uxatutako landare-hodiekin edo [[molusku]]zko [[maskor]]rekin egin ziren, eta jatorrizko herriek ehorzketetarako, espiritu gaiztoak uxatzeko, ehizarako edo seinaleak igortzeko erabiltzen zituzten.<ref>https://glissandoo.com/blog/posts/conoces-la-historia-de-la-trompeta</ref> === Antzinako zibilizazioetan === [[Fitxategi:Persepolis Trumpet.jpg|thumb|250px|Tronpeta [[pertsia]]rra, brontzez egina, [[Akemenestar Inperioa]]n erabilia.[[Persepolis]]en ([[Iran]]) dago.]] Metalen aurkikuntzarekin etapa berri bat hasi zen gizakiarentzat eta, halaber, haize-instrumentuen garapenarentzat, [[brontze]]a material egokia baita bere egiterako, sonoritatea eta distira hobetuz. Hasierako tronpetek ez zuten ahokadarik, eta bozgorailu gisa erabiltzen ziren, barruan oihu eginez deformatzeko, jotzailearen ahotsa areagotuz edo desitxuratuz. Antzinako herrietan tronpeta bere instrumentuen artean agertzen da. [[Egipto]]arrek [[Osiris]] jainkoari egozten zioten asmakizuna, eta [[Mesopotamia]]ko herrietatik heredatua izan zen. Hainbat tronpeta zituzten, geldialdi militarretan eta erritu erlijiosoetan erabiltzen zituztenak. Tresna horiek ''Sneb'' izena zuten eta forma konikoa eta zuzena zuten. Bi tronpeta aurkitu ziren [[Tutankamon]] faraoi egiptoarraren hilobian, K.a. 1358tik K.a. 1353ra [[faraoi]] izan zena. Antzinako pinturetan ere agertzen dira. [[Britainiar Museoa]]n, Parisko [[Louvre museoa]]n eta Napoliko Arkeologikoan brontzezko tronpeta egiptoarrak eta erromatarrak ikus daitezke. Amerikan ere [[Nazca kultura]]ren aztarnategietan zeramizkaz egindakoak aurkitu izan dira. Herri hebrearren artean, tronpetak ''hazozra'' edo ''chatzotzrah'' izena zuen eta ia izaera jainkotiarra zuen, [[Moises]]i egozten baitzioten haren asmaketa, eta apaizek bakarrik jotzen zuten batzarrak iragartzeko eta sagaratzeak eta sakrifizioetan laguntzeko. Erabilera militarra ere izan zuen, eta kanpamendu nomadak altxatzeko edo alarma-seinalea emateko balio zuen. Antzinako tronpeta luzea eta estua zen, eta erabiltzen zaila. Horregatik, [[1500]]. urtea aldera, biribilkatu zen eta txikiago bihurtu zen tronpeta soila, harmonikoak bakarrik egiten zituena. [[Ludwig van Beethoven|Beethovenen]] heriotza arte erabili zen. [[XIX. mendea]]ren hasieran [[Bluhmel]]ek eta [[Stölzel]]ek tronpeta pistoiduna edo kromatikoa asmatu zuten. Pistoiei esker, eskalako nota guztiak jo zitezkeen eta ñabardura-mota guztiak egin. Gaur egungo orkestran, ''fa'', ''si bemol'' eta ''do''-n dauden tronpetak erabiltzen dira. == Tronpeta-jotzaile ospetsuak == <div style="font-size:100%; -moz-column-count:3; column-count:3;"> * [[Greg Adams]] * [[Nat Adderley]] * [[Red Allen]] * [[Herb Alpert]] * [[William "Cat" Anderson]] * [[Louis Armstrong]] * [[Chet Baker]] * [[Kenny Baker]] * [[Kenny Ball]] * [[Guy Barker]] * [[Alexis Baro]] * [[Bix Beiderbecke]] * [[Wayne Bergeron]] * [[Bunny Berigan]] * [[Terence Blanchard]] * [[Buddy Bolden]] * [[Jean-Claude Borelly]] * [[Chris Botti]] * [[Lester Bowie]] * [[Cindy Bradley]] * [[Rick Braun]] * [[Randy Brecker]] * [[Till Brönner]] * [[Clifford Brown]] * [[Ray Brown]] * [[Miroslav Bukovsky]] * [[Billy Butterfield]] * [[Donald Byrd]] * [[Eddie Calvert]] * [[John Carisi]] * [[Ian Carr]] * [[Benny Carter]] * [[Bill Catalano]] * [[Roy Caton]] * [[Bill Chase]] * [[Doc Cheatham]] * [[Don Cherry (jazz)|Don Cherry]] * [[Buck Clayton]] * [[Gracie Cole]] * [[Bill Coleman (tronpeta-jotzailea)|Bill Coleman]] * [[Ornette Coleman]] * [[Ken Colyer]] * [[Zach Condon]] * [[Alex Cross]] * [[Ted Curson]] * [[Dick Cuthell]] * [[Wallace Davenport]] * [[Miles Davis]] * [[Kenny Dorham]] * [[Dave Douglas (musikaria)|Dave Douglas]] * [[Louis Dowdeswell]] * [[Phil Driscoll]] * [[Josh Dun]] * [[Johnny Dunn]] * [[Jon Eardley]] * [[Harry Edison|Harry Sweets Edison]] * [[Roy Eldridge]] * [[Don Ellis]] * [[Ziggy Elman]] * [[Howard Evans (musikaria)|Howard Evans]] * [[Jon Faddis]] * [[Dominick Farinacci]] * [[Art Farmer]] * [[Maynard Ferguson]] * [[Chuck Findley]] * [[Michael "Flea" Balzary]] * [[Tony Fruscella]] * [[Buzz Gardner]] * [[Dizzy Gillespie]] * [[George Girard]] * [[Bernie Glow]] * [[Volker Goetze]] * [[Jerry Gonzalez]] * [[Dusko Goykovich]] * [[Conrad Gozzo]] * [[Bobby Hackett]] * [[Tim Hagans]] * [[Roy Hargrove]] * [[Tom Harrell]] * [[Michael Harris]] * [[Jon Hassell]] * [[El Hefe]] * [[Dana Heitman]] * [[Johnny Helms]] * [[Arve Henriksen]] * [[Al Hirt]] * [[Arnett Howard]] * [[Freddie Hubbard]] * [[Jeff Hughes]] * [[Roger Ingram]] * [[Don Jacoby]] * [[Harry James Angus]] * [[Harry James]] * [[Ingrid Jensen]] * [[Cui Jian]] * [[Bunk Johnson]] * [[Jonah Jones]] * [[Sean Jones]] * [[Thad Jones]] * [[Freddie Keppard]] * [[Kid Sheik Cola]] * [[Harry Kim]] * [[Mannie Klein]] * [[Scott Klopfenstein]] * [[Takuya Kuroda]] * [[Tommy Ladnier]] * [[Yank Lawson]] * [[Booker Little]] * [[Jens Lindemann]] * [[David Longoria]] * [[Lee Loughnane]] * [[Brian Lynch (musikaria)|Brian Lynch]] * [[Chuck Mangione]] * [[Wingy Manone]] * [[Wynton Marsalis]] * [[Hugh Masekela]] * [[Jesse McGuire]] * [[Mickey McMahan]] * [[Rafael Méndez]] * [[Bubber Miley]] * [[Punch Miller]] * [[Blue Mitchell]] * [[Ollie Mitchell]] * [[Lee Morgan]] * [[Ennio Morricone]] * [[James Morrison]] * [[Fats Navarro]] * [[Red Nichols]] * [[Joe "King" Oliver]] * [[Yoshimi P-We]] * [[Kye Palmer]] * [[Nicholas Payton]] * [[Mark Pender]] * [[Marvin Peterson]] * [[Morris Pleasure]] * [[Herb Pomeroy]] * [[Charlie Porter]] * [[Gerard Presencer]] * [[Louis Prima]] * [[Dizzy Reece]] * [[Cynthia Robinson]] * [[Claudio Roditi]] * [[Ack van Rooyen]] * [[Lior Ron]] * [[Wallace Roney]] * [[Rashawn Ross]] * [[Alan Rubin]] * [[Kermit Ruffins]] * [[Chase Sanborn]] * [[Arturo Sandoval]] * [[Manfred Schoof]] * [[Carl Hilding "Doc" Severinsen]] * [[Charlie Shavers]] * [[Woody Shaw]] * [[Bobby Shew]] * [[Jabbo Smith]] * [[Wadada Leo Smith]] * [[Lew Soloff]] * [[Muggsy Spanier]] * [[Terell Stafford]] * [[Marvin Stamm]] * [[Tomasz Stanko]] * [[Colin Steele]] * [[Rex Stewart]] * [[Byron Stripling]] * [[Tony Terran]] * [[Clark Terry]] * [[Charles Tolliver]] * [[Erik Truffaz]] * [[Kid Thomas Valentine]] * [[Allen Vizzutti]] * [[Cuong Vu]] * [[Derek Watkins]] * [[Tavis Werts]] * [[Kenny Wheeler]] * [[Pharez Whitted]] * [[Cootie Williams]] * [[Johnny Zell]] </div> == Irudi-galeria == <gallery> file:Dizzy Gillespie playing horn 1955.jpg|[[Dizzy Gillespie]] 1955ean file:Pocket trumpet.jpg|''Pocket'' edo poltsiko tronpeta file:Louis Armstrong restored.jpg|[[Louis Armstrong]] 1953an </gallery> == Erreferentziak == {{ lur | data=2011/12/27}} {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{en}} [http://www.trumpetguild.org/ ''International Trumpet Guild''] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Tronpeta| ]] [[Kategoria:Musika militarra]] 8zqxtjgpe8nwfzb5i4aqhl8uqhlrybu 0 68150 9998550 9629824 2024-12-13T14:09:09Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998550 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Pablo Urtasun Pérez''' ([[Urdiain]], [[1980]]ko [[martxoaren 29]]a - ) [[txirrindularitza|txirrindulari]] profesionala da. [[2005]]ean [[txirrindularitza]] profesionalean debutatu zuen [[Kaiku (txirrindularitza taldea)|Kaiku]] taldearekin. == Palmaresa == '''2002''' * [[Lleidako Itzulia|Lleidako Itzuli]]ko etapa bat '''2004''' * [[2004ko Nafarroako Itzulia|Nafarroako Itzuli]]ko etapa bat '''2006''' * [[Alentejoko Itzulia|Alentejoko Itzuli]]ko lehenengo etapa * 2. [[Renania-Palatinatuko Itzulia]]n '''2007''' * [[Asturiasko Itzulia|Asturiasko Itzuli]]ko etapa 1 * [[Errioxako Itzulia|Errioxako Itzuli]]ko etapa 1 * Sotavento Algarvioko etapa 1 '''2009''' * 3. [[Ordiziako Klasika]]n '''2008''' * [[Asturiasko Itzulia|Asturiasko Itzuliko]] azkenengo etapa. '''2010''' * [[Asturiasko Itzulia|Asturiasko Itzuliko]] lehenengo etapa. '''2012''' * [[Britainia Handiko Itzulia|Britainia Handiko Itzuli]]ko etapa 1 * 2. [[Errioxako Itzulia]]n * 3. [[Gaztela eta Leongo Itzulia]]n '''2013''' * [[Gaztela eta Leongo Itzulia|Gaztela eta Leongo Itzuli]]ko etapa 1 * 2. [[Udaberriko Klasika]]n == Emaitzak lasterketa nagusietan == {| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#eeeeee" !align="left"|Lasterketa !2005 !2006 !2007 !2008 !2009 !2010 !2011 !2012 !2013 |- |align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[2013ko Italiako Giroa|Err.]] |- |align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[2011ko Frantziako Tourra|149.]] |align="center"|[[2012ko Frantziako Tourra|134.]] |align="center"|- |- |align="center" style="background:gold;"|[[Espainiako Vuelta]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[2010eko Espainiako Itzulia|101.]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[2013ko Espainiako Itzulia|122.]] |- |[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak]] [[Fitxategi:Arc en ciel.svg|28px]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |} <small>-: Ez zuen parte hartu</br> Err.: Erretiratu zen</small> == Taldeak == * [[Saxo Bank-Sungard|Team CSC]] ([[2003]]) * [[Kaiku (txirrindularitza taldea)|Kaiku]] ([[2005]]-[[2006]]) * [[Liberty Seguros Continental]] ([[2007]]-[[2008]]) * [[Euskaltel-Euskadi]] ([[2009]]-[[2013]]) == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{commonskat}} {{bizialdia|1980ko||Urtasun, Pablo}} [[Kategoria:Nafarroa Garaiko txirrindulariak]] [[Kategoria:Urdiaindarrak]] byrmy0iqhvgh2hcy02sqg7qxn9z4kgf 9998871 9998550 2024-12-13T17:43:01Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998871 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Pablo Urtasun Pérez''' ([[Urdiain]], [[1980]]ko [[martxoaren 29]]a - ) [[txirrindularitza|txirrindulari]] profesionala da. [[2005]]ean [[txirrindularitza]] profesionalean debutatu zuen [[Kaiku (txirrindularitza taldea)|Kaiku]] taldearekin. == Palmaresa == ===Amateurretan=== '''2002''' * [[Lleidako Itzulia|Lleidako Itzuli]]ko etapa bat '''2004''' * [[2004ko Nafarroako Itzulia|Nafarroako Itzuli]]ko etapa bat ==Profesionaletan== '''2006''' * [[Alentejoko Itzulia|Alentejoko Itzuli]]ko lehenengo etapa * 2. [[Renania-Palatinatuko Itzulia]]n '''2007''' * [[Asturiasko Itzulia|Asturiasko Itzuli]]ko etapa 1 * [[Errioxako Itzulia|Errioxako Itzuli]]ko etapa 1 * Sotavento Algarvioko etapa 1 '''2009''' * 3. [[Ordiziako Klasika]]n '''2008''' * [[Asturiasko Itzulia|Asturiasko Itzuliko]] azkenengo etapa. '''2010''' * [[Asturiasko Itzulia|Asturiasko Itzuliko]] lehenengo etapa. '''2012''' * [[Britainia Handiko Itzulia|Britainia Handiko Itzuli]]ko etapa 1 * 2. [[Errioxako Itzulia]]n * 3. [[Gaztela eta Leongo Itzulia]]n '''2013''' * [[Gaztela eta Leongo Itzulia|Gaztela eta Leongo Itzuli]]ko etapa 1 * 2. [[Udaberriko Klasika]]n == Emaitzak lasterketa nagusietan == {| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#eeeeee" !align="left"|Lasterketa !2005 !2006 !2007 !2008 !2009 !2010 !2011 !2012 !2013 |- |align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[2013ko Italiako Giroa|Err.]] |- |align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[2011ko Frantziako Tourra|149.]] |align="center"|[[2012ko Frantziako Tourra|134.]] |align="center"|- |- |align="center" style="background:gold;"|[[Espainiako Vuelta]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[2010eko Espainiako Itzulia|101.]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[2013ko Espainiako Itzulia|122.]] |- |[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak]] [[Fitxategi:Arc en ciel.svg|28px]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |} <small>-: Ez zuen parte hartu</br> Err.: Erretiratu zen</small> == Taldeak == * [[Saxo Bank-Sungard|Team CSC]] ([[2003]]) * [[Kaiku (txirrindularitza taldea)|Kaiku]] ([[2005]]-[[2006]]) * [[Liberty Seguros Continental]] ([[2007]]-[[2008]]) * [[Euskaltel-Euskadi]] ([[2009]]-[[2013]]) == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{commonskat}} {{bizialdia|1980ko||Urtasun, Pablo}} [[Kategoria:Nafarroa Garaiko txirrindulariak]] [[Kategoria:Urdiaindarrak]] 8xs1a25322s0z3o8mkb9hukshhysghq 9998873 9998871 2024-12-13T17:44:27Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998873 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Pablo Urtasun Pérez''' ([[Urdiain]], [[1980]]ko [[martxoaren 29]]a - ) [[txirrindularitza|txirrindulari]] profesionala da. [[2005]]ean [[txirrindularitza]] profesionalean debutatu zuen [[Kaiku (txirrindularitza taldea)|Kaiku]] taldearekin. == Palmaresa == ===Amateurretan=== '''2002''' * [[Lleidako Itzulia|Lleidako Itzuli]]ko etapa bat '''2003''' * [[Galiziako Itzulia|Galiziako Itzuli]]ko bi etapa '''2004''' * [[2004ko Nafarroako Itzulia|Nafarroako Itzuli]]ko etapa bat * 2. [[Altsasuko Saria]]n ==Profesionaletan== '''2006''' * [[Alentejoko Itzulia|Alentejoko Itzuli]]ko lehenengo etapa * 2. [[Renania-Palatinatuko Itzulia]]n '''2007''' * [[Asturiasko Itzulia|Asturiasko Itzuli]]ko etapa 1 * [[Errioxako Itzulia|Errioxako Itzuli]]ko etapa 1 * Sotavento Algarvioko etapa 1 '''2009''' * 3. [[Ordiziako Klasika]]n '''2008''' * [[Asturiasko Itzulia|Asturiasko Itzuliko]] azkenengo etapa. '''2010''' * [[Asturiasko Itzulia|Asturiasko Itzuliko]] lehenengo etapa. '''2012''' * [[Britainia Handiko Itzulia|Britainia Handiko Itzuli]]ko etapa 1 * 2. [[Errioxako Itzulia]]n * 3. [[Gaztela eta Leongo Itzulia]]n '''2013''' * [[Gaztela eta Leongo Itzulia|Gaztela eta Leongo Itzuli]]ko etapa 1 * 2. [[Udaberriko Klasika]]n == Emaitzak lasterketa nagusietan == {| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#eeeeee" !align="left"|Lasterketa !2005 !2006 !2007 !2008 !2009 !2010 !2011 !2012 !2013 |- |align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[2013ko Italiako Giroa|Err.]] |- |align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[2011ko Frantziako Tourra|149.]] |align="center"|[[2012ko Frantziako Tourra|134.]] |align="center"|- |- |align="center" style="background:gold;"|[[Espainiako Vuelta]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[2010eko Espainiako Itzulia|101.]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[2013ko Espainiako Itzulia|122.]] |- |[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak]] [[Fitxategi:Arc en ciel.svg|28px]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |} <small>-: Ez zuen parte hartu</br> Err.: Erretiratu zen</small> == Taldeak == * [[Saxo Bank-Sungard|Team CSC]] ([[2003]]) * [[Kaiku (txirrindularitza taldea)|Kaiku]] ([[2005]]-[[2006]]) * [[Liberty Seguros Continental]] ([[2007]]-[[2008]]) * [[Euskaltel-Euskadi]] ([[2009]]-[[2013]]) == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{commonskat}} {{bizialdia|1980ko||Urtasun, Pablo}} [[Kategoria:Nafarroa Garaiko txirrindulariak]] [[Kategoria:Urdiaindarrak]] qvbhdd8fsg439pjz893nulzerr4bii8 9998877 9998873 2024-12-13T17:45:55Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998877 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Pablo Urtasun Pérez''' ([[Urdiain]], [[1980]]ko [[martxoaren 29]]a - ) [[txirrindularitza|txirrindulari]] profesionala da. [[2005]]ean [[txirrindularitza]] profesionalean debutatu zuen [[Kaiku (txirrindularitza taldea)|Kaiku]] taldearekin. == Palmaresa == ===Amateurretan=== '''2002''' * [[Lleidako Itzulia|Lleidako Itzuli]]ko etapa bat '''2003''' * [[Galiziako Itzulia|Galiziako Itzuli]]ko bi etapa '''2004''' * [[2004ko Nafarroako Itzulia|Nafarroako Itzuli]]ko etapa bat * [[Altsasuko Saria]] ==Profesionaletan== '''2006''' * [[Alentejoko Itzulia|Alentejoko Itzuli]]ko lehenengo etapa * 2. [[Renania-Palatinatuko Itzulia]]n '''2007''' * [[Asturiasko Itzulia|Asturiasko Itzuli]]ko etapa 1 * [[Errioxako Itzulia|Errioxako Itzuli]]ko etapa 1 * Sotavento Algarvioko etapa 1 '''2009''' * 3. [[Ordiziako Klasika]]n '''2008''' * [[Asturiasko Itzulia|Asturiasko Itzuliko]] azkenengo etapa. '''2010''' * [[Asturiasko Itzulia|Asturiasko Itzuliko]] lehenengo etapa. '''2012''' * [[Britainia Handiko Itzulia|Britainia Handiko Itzuli]]ko etapa 1 * 2. [[Errioxako Itzulia]]n * 3. [[Gaztela eta Leongo Itzulia]]n '''2013''' * [[Gaztela eta Leongo Itzulia|Gaztela eta Leongo Itzuli]]ko etapa 1 * 2. [[Udaberriko Klasika]]n == Emaitzak lasterketa nagusietan == {| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#eeeeee" !align="left"|Lasterketa !2005 !2006 !2007 !2008 !2009 !2010 !2011 !2012 !2013 |- |align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[2013ko Italiako Giroa|Err.]] |- |align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[2011ko Frantziako Tourra|149.]] |align="center"|[[2012ko Frantziako Tourra|134.]] |align="center"|- |- |align="center" style="background:gold;"|[[Espainiako Vuelta]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[2010eko Espainiako Itzulia|101.]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[2013ko Espainiako Itzulia|122.]] |- |[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak]] [[Fitxategi:Arc en ciel.svg|28px]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |} <small>-: Ez zuen parte hartu</br> Err.: Erretiratu zen</small> == Taldeak == * [[Saxo Bank-Sungard|Team CSC]] ([[2003]]) * [[Kaiku (txirrindularitza taldea)|Kaiku]] ([[2005]]-[[2006]]) * [[Liberty Seguros Continental]] ([[2007]]-[[2008]]) * [[Euskaltel-Euskadi]] ([[2009]]-[[2013]]) == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{commonskat}} {{bizialdia|1980ko||Urtasun, Pablo}} [[Kategoria:Nafarroa Garaiko txirrindulariak]] [[Kategoria:Urdiaindarrak]] 4ph0cw0h9m8740kbqfxpej0fwuxpf6s 9998887 9998877 2024-12-13T17:49:45Z Joseba65 69297 /* Profesionaletan */ 9998887 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Pablo Urtasun Pérez''' ([[Urdiain]], [[1980]]ko [[martxoaren 29]]a - ) [[txirrindularitza|txirrindulari]] profesionala da. [[2005]]ean [[txirrindularitza]] profesionalean debutatu zuen [[Kaiku (txirrindularitza taldea)|Kaiku]] taldearekin. == Palmaresa == ===Amateurretan=== '''2002''' * [[Lleidako Itzulia|Lleidako Itzuli]]ko etapa bat '''2003''' * [[Galiziako Itzulia|Galiziako Itzuli]]ko bi etapa '''2004''' * [[2004ko Nafarroako Itzulia|Nafarroako Itzuli]]ko etapa bat * [[Altsasuko Saria]] ==Profesionaletan== '''2006''' * [[Alentejoko Itzulia|Alentejoko Itzuli]]ko lehenengo etapa * 2. [[Renania-Palatinatuko Itzulia]]n '''2007''' * [[Asturiasko Itzulia|Asturiasko Itzuli]]ko etapa 1 * [[Errioxako Itzulia|Errioxako Itzuli]]ko etapa 1 * Sotavento Algarvioko etapa 1 '''2008''' * [[Asturiasko Itzulia|Asturiasko Itzuliko]] azkenengo etapa. '''2009''' * 3. [[Ordiziako Klasika]]n '''2010''' * [[Asturiasko Itzulia|Asturiasko Itzuliko]] lehenengo etapa. '''2012''' * [[Britainia Handiko Itzulia|Britainia Handiko Itzuli]]ko etapa 1 * 2. [[Errioxako Itzulia]]n * 3. [[Gaztela eta Leongo Itzulia]]n '''2013''' * [[Gaztela eta Leongo Itzulia|Gaztela eta Leongo Itzuli]]ko etapa 1 * 2. [[Udaberriko Klasika]]n == Emaitzak lasterketa nagusietan == {| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#eeeeee" !align="left"|Lasterketa !2005 !2006 !2007 !2008 !2009 !2010 !2011 !2012 !2013 |- |align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[2013ko Italiako Giroa|Err.]] |- |align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[2011ko Frantziako Tourra|149.]] |align="center"|[[2012ko Frantziako Tourra|134.]] |align="center"|- |- |align="center" style="background:gold;"|[[Espainiako Vuelta]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[2010eko Espainiako Itzulia|101.]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[2013ko Espainiako Itzulia|122.]] |- |[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak]] [[Fitxategi:Arc en ciel.svg|28px]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |} <small>-: Ez zuen parte hartu</br> Err.: Erretiratu zen</small> == Taldeak == * [[Saxo Bank-Sungard|Team CSC]] ([[2003]]) * [[Kaiku (txirrindularitza taldea)|Kaiku]] ([[2005]]-[[2006]]) * [[Liberty Seguros Continental]] ([[2007]]-[[2008]]) * [[Euskaltel-Euskadi]] ([[2009]]-[[2013]]) == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{commonskat}} {{bizialdia|1980ko||Urtasun, Pablo}} [[Kategoria:Nafarroa Garaiko txirrindulariak]] [[Kategoria:Urdiaindarrak]] bb1yscw86gch6m7sv71wshf1gagmds1 9998893 9998887 2024-12-13T17:53:43Z Joseba65 69297 /* Kanpo estekak */ 9998893 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Pablo Urtasun Pérez''' ([[Urdiain]], [[1980]]ko [[martxoaren 29]]a - ) [[txirrindularitza|txirrindulari]] profesionala da. [[2005]]ean [[txirrindularitza]] profesionalean debutatu zuen [[Kaiku (txirrindularitza taldea)|Kaiku]] taldearekin. == Palmaresa == ===Amateurretan=== '''2002''' * [[Lleidako Itzulia|Lleidako Itzuli]]ko etapa bat '''2003''' * [[Galiziako Itzulia|Galiziako Itzuli]]ko bi etapa '''2004''' * [[2004ko Nafarroako Itzulia|Nafarroako Itzuli]]ko etapa bat * [[Altsasuko Saria]] ==Profesionaletan== '''2006''' * [[Alentejoko Itzulia|Alentejoko Itzuli]]ko lehenengo etapa * 2. [[Renania-Palatinatuko Itzulia]]n '''2007''' * [[Asturiasko Itzulia|Asturiasko Itzuli]]ko etapa 1 * [[Errioxako Itzulia|Errioxako Itzuli]]ko etapa 1 * Sotavento Algarvioko etapa 1 '''2008''' * [[Asturiasko Itzulia|Asturiasko Itzuliko]] azkenengo etapa. '''2009''' * 3. [[Ordiziako Klasika]]n '''2010''' * [[Asturiasko Itzulia|Asturiasko Itzuliko]] lehenengo etapa. '''2012''' * [[Britainia Handiko Itzulia|Britainia Handiko Itzuli]]ko etapa 1 * 2. [[Errioxako Itzulia]]n * 3. [[Gaztela eta Leongo Itzulia]]n '''2013''' * [[Gaztela eta Leongo Itzulia|Gaztela eta Leongo Itzuli]]ko etapa 1 * 2. [[Udaberriko Klasika]]n == Emaitzak lasterketa nagusietan == {| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#eeeeee" !align="left"|Lasterketa !2005 !2006 !2007 !2008 !2009 !2010 !2011 !2012 !2013 |- |align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[2013ko Italiako Giroa|Err.]] |- |align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[2011ko Frantziako Tourra|149.]] |align="center"|[[2012ko Frantziako Tourra|134.]] |align="center"|- |- |align="center" style="background:gold;"|[[Espainiako Vuelta]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[2010eko Espainiako Itzulia|101.]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[2013ko Espainiako Itzulia|122.]] |- |[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak]] [[Fitxategi:Arc en ciel.svg|28px]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |} <small>-: Ez zuen parte hartu</br> Err.: Erretiratu zen</small> == Taldeak == * [[Saxo Bank-Sungard|Team CSC]] ([[2003]]) * [[Kaiku (txirrindularitza taldea)|Kaiku]] ([[2005]]-[[2006]]) * [[Liberty Seguros Continental]] ([[2007]]-[[2008]]) * [[Euskaltel-Euskadi]] ([[2009]]-[[2013]]) == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{commonskat}} {{bizialdia|1980ko||Urtasun, Pablo}} [[Kategoria:Nafarroa Garaiko txirrindulariak]] [[Kategoria:Urdiaindarrak]] 3s54ixo6kg1bdb8k7al1ukfv4w40328 0 69081 9999283 6811286 2024-12-14T10:05:32Z Marklar2007 1545 /* Zinema */ 9999283 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa|nazionalitatea={{bandera|Euskal Herria}}}} '''Xabier Gonzalez Elorriaga''', ezagunagoa '''Xabier Elorriaga''' izenarekin, ([[Maracaibo]], [[Venezuela]], [[1944]]ko [[apirilaren 1]]a - ) Euskal Herriko aktorea da.<ref>{{erreferentzia|url=http://www.euskomedia.org/aunamendi/ee45896|egilea=[[Auñamendi Eusko Entziklopedia]]|izenburua= Xabier Elorriaga González}}</ref> == Bizitza eta obra == [[Espainiako Gerra Zibila Euskal Herrian|Gerra Zibilaren]] garaian erbesteraturiko familia baten semea. 1969an itzuli zen Euskal Herrira, eta orduan hasi zen antzezle lanak egiten, ''Kriselu'' taldean. [[Bartzelona]]ra joanda, kazetaritzako ikasketak egin ondoren, telebistako eskolak eman zituen Informazio zientzien fakultatean. Orduan egin zuen debuta zineman, [[Antoni Ribas]]en ''[[La ciutat cremada]]'' filmean (1975). Orduz geroztik, film askotan parte hartu zuen: [[José Antonio de la Loma]]ren ''[[Perros callejeros]]'' (1977), [[Jordi Cadena]]ren ''La oscura historia de la prima Montse'' (1977), [[Carlos Saura]]ren ''Los ojos'' ''vendados'' (1977), Iñaki Núñezen ''Toque de queda'' (1978), etab. 1980ko hamarraldiko lehen erdia izan zen Elorriagaren garairik oparoena. [[1980]]. urtean egin zuen lehen paper protagonista, [[Fernando Méndez Leite]]ren ''El hombre de moda ''filmean. Urte berean egin zuen debuta zuzendari gisa, ''[[Ikuska (dokumental-saila)|Ikuska]]'' saileko 4.a, ''Euskal Telebista,'' zuzenduz. [[1981]]ean [[Bigas Luna]]ren ''Renacer'' eta [[Imanol Uribe]]ren ''[[Segoviako ihesa (filma)|La fuga de Segovia]]'' filmetan esku hartu zuen. [[1983]]an euskal zinemako bi lan garrantzitsutan parte hartu zuen, [[Alfonso Ungría]]ren ''[[Albaniaren konkista]]'', eta [[Imanol Uribe]]ren ''[[Mikelen heriotza]]''. Hain zuzen, ''Albaniaren konkista'' gidoigilea den [[Arantxa Urretabizkaia]]rekin dago ezkonduta. Aldi berean ''[[Anillos de oro]]'' telesaio arrakastatsuan ere lan egin zuen. [[1984]]an [[Carlos Suárez Morilla|Carlos Suárezen]] ''[[El jardín secreto]]'' filmeko protagonista izan zen. [[1985]]ean film ertain bat zuzendu zuen, ''Zergatik panpox,'' kritikarien iritziz lan bikaina eginez. Orduz geroztik, baina, behera egin zuen emeki-emeki Elorriagaren karrerak. [[1987]]an [[José Antonio Zorrilla]]ren ''[[A los cuatro vientos|Lauaxeta-A los cuatro vientos]]'' filmeko protagonista izan zen, baina filmak ez zuen arrakastarik izan. Ondoren egin zituen, besteak beste, [[Antxon Ezeiza]]ren ''[[Ke arteko egunak]]'' (1989), [[Antoni Verdaguer]]ren ''[[Havanera 1820]]'' (1993), eta [[Alejandro Amenábar]]ren ''[[Tesis (filma)|Tesis]]'' (1996). Telebistako lanari ere ez dio utzi, eta hainbat telesailetan parte du ''(Clase media, Canguros, Hospital...).'' == Filmografia == === Zinema === {| class="wikitable" |- ! '''Urtea''' || '''Filma''' || '''Zuzendaria''' |- | 2011 || ''[[Águila Roja: la Película]]'' ||[[José Ramón Ayerra]] |- | 2009 || ''[[Amorrua (filma)|Amorrua]]'' ||[[Sebastián Cordero]] |- | 2006 || ''[[El coronel Macià]]'' ||[[Josep Maria Forn]] |- | 2003 || ''[[La memoria e il perdono]]'' ||[[Giorgio Capitani]] |- | [[1996]] || ''[[Tesis (filma)|Tesis]]'' ||[[Alejandro Amenábar]] |- | [[1996]] || ''[[Lejos de África]]'' ||[[Cecilia M. Bartolomé]] |- | [[1992]] || ''[[Havanera 1820]]'' ||[[Antonio Verdaguer]] |- | [[1989]] || ''[[Ke arteko egunak]]'' ||[[Antxon Ezeiza]] |- | [[1987]] || ''[[Captain James Cook]]'' ||[[Lawrence Gordon Clark]] |- | [[1987]] || ''[[A los cuatro vientos]]'' ||[[Jose Antonio Zorrilla]] |- | [[1986]] || ''[[Tata mía]]'' ||[[José Luis Borau]] |- | [[1984]] || ''[[Mikelen heriotza]]'' ||[[Imanol Uribe]] |- | [[1984]] || ''[[Albaniaren konkista]]'' || [[Alfonso Ungría]] |- | [[1984]] || ''[[El jardín secreto]]'' ||[[Carlos Suárez Morilla|Carlos Suárez]] |- | [[1981]] || ''[[Segoviako ihesa (filma)|La fuga de Segovia]]'' ||[[Imanol Uribe]] |- | [[1979]] || ''[[Companys, procés a Catalunya]]'' ||[[José María Forn]] |- | [[1978]] || ''[[La oscura historia de la prima Montse]]'' ||[[Jordi Cadena]] |- | [[1977]] || ''[[Perros callejeros]]'' ||[[José Antonio de la Loma]] |- | [[1977]] || ''[[A un dios desconocido]]'' ||[[Jaime Chávarri]] |- | [[1976]] || ''[[La ciutat cremada]]'' ||[[Antoni Ribas]] |- |} === Telebista === {| class="wikitable" ! Urtea || Telesaila || Pertsonaia |- | 1983 || ''[[Anillos de oro]]'' || Enrique |- | 1996 - 1998 || ''[[Menudo es mi padre]]'' || |- | 1999 || ''[[El Señorío de Larrea]]'' || |- | 2000 || ''[[La verdad de Laura]]'' || Francisco "Paco" Luarca |- | 2000 - 2003 || ''[[Paraíso (telesaila)|Paraíso]]'' || Leopoldo |- | 2000 - 2007 || ''[[Hospital Central (telesaila)|Hospital Central]]'' || Joaquín Sotomayor |- | 2008 || ''[[Cazadores de hombres]]'' || |- | 2009 - ? || ''[[Águila roja]]'' || [[Filipe IV.a Espainiakoa]] |- |} == Erreferentziak == {{ lur | data=2011/12/26}} {{erreferentzia_zerrenda}} {{bizialdia|1944ko||Elorriaga, Xabier}} [[Kategoria:Euskal Herriko aktoreak]] [[Kategoria:Euskal venezuelarrak]] rd3pv1p2tptrpmw7fuxulxwj0cifmz6 0 69743 9999235 9942575 2024-12-14T09:18:30Z InternetArchiveBot 119347 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 9999235 wikitext text/x-wiki {{Euskal Herriko auzo infotaula |izena= Gudugarreta |probintzia= Gipuzkoa }} '''Gudugarreta''' [[Beasain]]go auzo bat da, herriaren mendebaldean kokatua, [[Murumendi]] mendiaren magalean. [[Ondarre]] eta [[Arriaran]] auzoak ditu mendebaldean eta [[Loinatz]] auzoa ekialdean. Hainbat baserri daude eta industria eta tailerrak, bertan auzoaren izen bera daraman industriagune bat baitago. == Historia == Txikia izan arren (eliza propiorik ere ez zeukan), [[hiribildu]] beregaina izan zen [[1615]] eta [[1882]] bitartean. Aurretik, lurraldea [[Segura]]ri zegokion. [[1840]]an lortu gabe saiatu zen [[Beasain]]en integratzen, une horretan udalerria ez zelako bideragarria. [[1860]]ko erroldan 91 biztanle zeuden. Azkenean, [[1882]]an, lortu zuen Beasainen integratzea. == Demografia == {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Gudugarretako biztanleria |altuera=300 |zabalera=200 | 2001 | 38 | 2011 | 21 | 2021 | 31 | }} == Kanpo estekak == {{Atari|Gipuzkoa|Gipuzkoa}} * {{eu}} [http://b5m.gipuzkoa.net/url5000/index.php?id=Z_15811&lengua=1&categoria=PUBLI Gudugarreta auzoa Gipuzkoako Datu Espazialen Azpiegituran]{{Apurtutako esteka|date=abendua 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{autoritate kontrola}} {{Beasaingo auzo aurkibideak}} [[Kategoria:Beasaingo auzoak]] [[Kategoria:Gipuzkoako lehengo udalerriak]] [[Kategoria:Gipuzkoako herriak]] 83kisym56zto0z1xyylasiyc49svar2 0 72826 9999335 9850112 2024-12-14T10:56:28Z Gartxoak 23317 /* Euskal taldeen aurkako partidak */ 9999335 wikitext text/x-wiki {{Futbol-talde infotaula | berezko izena = Amsterdamsche Football Club Ajax | ezkutu irudia = | ezizenak = ''Joden'' ("Juduak"), ''Godenzonen'' ("Jaungoikoaren semeak") | hiria = [[Amsterdam]] ([[Herbehereak]]) | sorrera urtea = [[1900]] | zelaia = [[Amsterdam Arena]] | zelai inaugurazioa = [[1996]] | zelai edukiera = 51.628 | presidentea ={{banderaikur|Herbehereak}} [[Hennie Henrichs]] | entrenatzailea ={{banderaikur|Italia}} Francesco Farioli | liga = [[Herbehereetako futbol liga|Eredivisie]] | denboraldia = 2023-24 | postua = 5.a | ezker-esku eredua 1 =_ajax2223h | gorputz eredua 1 =_ajax2223h | eskuin-esku eredua 1 =_ajax2223h | praka eredua 1 = _ajax2223h | galtzerdi eredua 1 = _ajax2223h | ezker-eskua 1 = FFFFFF | gorputza 1 = FFFFFF | eskuin-eskua 1 = FFFFFF | prakak 1 = FFFFFF | galtzerdiak 1 = FFFFFF | ezker-esku eredua 2 =_ajax2122A | gorputz eredua 2 =_ajax2122A | eskuin-esku eredua 2 =_ajax2122A | praka eredua 2 = _ajax2122A | galtzerdi eredua 2 = _ajax2122A | ezker-eskua 2 = 005bb7 | gorputza 2 = 005bb7 | eskuin-eskua 2 = 005bb7 | prakak 2 = 005bb7 | galtzerdiak 2 = 005bb7 | webgunea = [http://www.ajax.nl Webgune ofiziala] }} [[Fitxategi:Cruijff afscheidswedstrijd bij Ajax.jpg|thumb|250px|[[Johan Cruyff]] jokalaria 1978an, Ajaxekin irabazitako [[UEFAko Txapeldunen Liga|Europako 3 Kopak]] soinean dituela.]] [[Fitxategi:Ajax tegen Feyenoord 1-3 ereronde Ajax met Europa Cup I v.l.n.r. Scholten, Silo, Bestanddeelnr 933-9819.jpg|thumb|250px|1987an Europako Errekoparen garaile.]] [[Fitxategi:Basis Elftal Ajax 14Sep2011.jpg|thumb|250px|Ajax Amsterdam taldea 2011an.]] [[Fitxategi:Amsterdam Arena (5723507384).jpg|thumb|250px|[[Amsterdam Arena]].]] '''Amsterdamsche Football Club Ajax''', AFC Ajax edo Amsterdamgo Ajax [[Herbehereak|Herbehereetako]] [[futbol]] talde historikoa da, palmaresik onena daukana. Europako lau kopa eta Kontinente arteko bi ditu. [[1972]]an bi txapelketa horiek eskuratu zituen, eta [[1995]]ean biak gehi Europako Superkopa. Holandako Liga 33 aldiz irabazi ditu, azkena [[2014]]an, eta Kopa 18 bider, azken aldiz [[2010]]ekoa. Etxeko partidak [[Amsterdam Arena]] estadioan jokatzen ditu. == Historia == === Gerra aurreko garaipenak === Amsterdamgo Ajax taldea 1900ko martxoaren 18an eratu zen Herbehereetako hiriburuan. Hasiera batean talde apala izan zen eta 1917an iritsi ziren lehenengo garaipenak, bi liga eta kopa bat jarraian irabaziz. 30. hamarkadan ordea herrialdeko talderik indartsuena izan zen eta palmares ikaragarri bati hasiera eman zion. === 60ko hamarkada === Taldearen "urrezko aroa" 60. hamarkadaren bukaeran iritsi zen. 1966, 1967 eta 1968ko ligak jarraian irabazi eta 1969an [[UEFAko Txapeldunen Liga|Europako Kopako]] finalera iritsi zen. Finala [[AC Milan]]ek 4-1 irabazi zuen. 1971ean berriro iritsi zen finalera eta oraingoan [[Panathinaikos F.C.|Panathinaikos FC]] 2-0 ganditu zuen. Hori gutxi balitz, hurrengo bi finalak ere irabazi zituen Europako Kopa beretzat hartuz. 1972an gainera [[Kontinente arteko Futbol Kopa]] irabazi zuen. Talde honetan garrantzi berezia zeukan [[Johan Cruyff]] aurrelariak. Hau 1973an [[Bartzelona Futbol Kluba|FC Barcelonara]] joan zen eta taldearen gainbehera hasi zen Europa mailan, Herbehereetan nagusi izaten jarraitzen bazuen ere. === 80ko hamarkada === Harrobi lanak beti izan du garrantzi handia Ajaxen eta jokalari multzo berria agertu zen 80. hamarkadan, besteak beste [[Marco van Basten]] eta [[Frank Rijkaard]]. Ez zuten aurreko taldearen palmaresik eskuratu baina [[Europako Futbol Errekopa|Europako Errekopa]] irabazi zuten 1987an. Entrenatzailea Johan Cruyff zen. Hurrengo urtean ere Errekopako finala jokatu zuten baina oraingoan galdu egin zuten. [[AC Milan]]ek taldeko izarrak fitxatu eta berriz ere behera egin zuen taldeak. === 90eko hamarkada === Jokalarien belaunaldi berria agertu zen, ikur nagusia [[Dennis Bergkamp]] zen eta berarekin baziren [[Clarence Seedorf]] eta De Boer anaiak ere. [[Louis van Gaal]] entrenatzailearen eskutik 1992ko [[UEFA Europa League|UEFA Kopa]] irabazi zuten eta 1995ean berriz ere Europako Kopa eta Kontinente artekoa eskuratu zituzten. Historia berriz errepikatu zen eta taldeko jokalari guztiek kanpoko taldeetara alde egin zuten hurrengo hiru denboralditan. === XXI. mendea === Gaur egun Europan apal ari bada ere herrialdeko talde indartsuenetakoa izaten jarraitzen du. Honen adibide mende berrian irabazitako sei Liga eta lau Kopa. 2016-17 denboraldian [[UEFA Europa League|Europa Leagueko]] finala jokatu zuen baina [[Manchester United Football Club|Manchester Unitedek]] garaitu zuen 2-0 emaitzaz. 2018-2019an sekulako taldea egin zuten, eta [[Real Madril]] eta [[Juventus FC|Juventus]] kanpoan utzita, final-erdietaraino iritsi ziren [[UEFAko Txapeldunen Liga|Txapeldunen Ligan]]. Talde horretako jokalari aipagarri gisa: [[André Onana|Onana]], [[Matthijs de Ligt|De Ligt]], [[Nicolás Tagliafico|Tagliafico]], [[Frenkie de Jong|De Jong]], [[Lasse Schøne|Schøne]], [[Donny van de Beek|Van de Beek]], [[Hakim Ziyech|Ziyech]], [[David Neres|Neres]], [[Dušan Tadić|Tadić]]... Denboraldi honetan Liga eta Kopa irabazi zituzten. 2019-2020 denboraldian lehen postuan zeudela liga bertan behera gelditu zen [[COVID-19 pandemia]]ren erruz. Federazioak ez berrekitea erabaki zuen eta [[AZ Alkmaar]] taldearekin puntutan berdinduta zeudenez txapeldun titulurik ez ematea erabaki zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ajax denied title as Dutch Eredivisie season declared void, European places decided, no relegation|hizkuntza=en|url=https://www.skysports.com/football/news/11906/11978351/ajax-denied-title-as-dutch-eredivisie-season-declared-void-european-places-decided-no-relegation|aldizkaria=Sky Sports|sartze-data=2020-06-21}}</ref>. == 2023/2024 Taldea == 2023ko abuztuaren 22an eguneratua. {{Fs start}} {{Fs player|no= 1|nat=ARG|pos=ATE|name=[[Gerónimo Rulli]]}} {{Fs player|no= 2|nat=NED|pos=ATZ|name=[[Devyne Rensch]]}} {{Fs player|no= 4|nat=NED|pos=ATZ|name=[[Jorrel Hato]]}} {{Fs player|no= 5|nat=NED|pos=ATZ|name=[[Owen Wijndal]]}} {{Fs player|no= 6|nat=NED|pos=ERD|name=[[Davy Klaasen]]}} {{Fs player|no= 7|nat=NED|pos=AUR|name=[[Steven Bergwijn]]}} {{Fs player|no= 8|nat=NED|pos=ERD|name=[[Kenneth Taylor]]}} {{Fs player|no= 9|nat=NED|pos=AUR|name=[[Brian Brobbey]]}} {{Fs player|no=10|nat=ENG|pos=AUR|name=[[Chuba Akpom]]}} {{Fs player|no=11|nat=POR|pos=AUR|name=[[Carlos Borges (futbolaria, 2004an jaioa)|Carlos Borges]]}} {{Fs player|no=12|nat=NED|pos=ATE|name=[[Jay Gorter]]}} {{Fs player|no=13|nat=TUR|pos=ATZ|name=[[Ahmetcan Kaplan]]}} {{Fs player|no=17|nat=NED|pos=ATZ|name=[[Anass Salah-Eddine]]}} {{Fs player|no=18|nat=CRO|pos=ATZ|name=[[Jakov Medic]]}} {{fs mid}} {{Fs player|no=19|nat=MEX|pos=ATZ|name=[[Jorge Sánchez]]}} {{Fs player|no=20|nat=GHA|pos=ERD|name=[[Mohammed Kudus]]}} {{Fs player|no=21|nat=NED|pos=ERD|name=[[Branco Van den Boomen]]}} {{Fs player|no=22|nat=NED|pos=ATE|name=[[Remko Pasveer]]}} {{Fs player|no=23|nat=NED|pos=ERD|name=[[Steven Berghuis]]}} {{Fs player|no=24|nat=NED|pos=ERD|name=[[Silvano Vos]]}} {{Fs player|no=27|nat=NED|pos=AUR|name=[[Amourricho van Axel Dongen]]}} {{Fs player|no=28|nat=NED|pos=ERD|name=[[Kian Fitz-Jim]]}} {{Fs player|no=33|nat=BIH|pos=ERD|name=[[Benjamin Tahirovic]]}} {{Fs player|no=35|nat=POR|pos=ERD|name=[[Francisco Conceição]]}} {{Fs player|no=37|nat=CRO|pos=ATZ|name=[[Josip Sutalo]]}} {{Fs player|no=40|nat=GER|pos=ATE|name=[[Diant Ramaj]]}} {{Fs player|no= -|nat=DEN|pos=ATZ|name=[[Anton Gaaei]]}} {{Fs player|no= -|nat=ARG|pos=ATZ|name=[[Gastón Ávila]]}} {{Fs end}} === Utzitako jokalariak === {{Fs start}} {{Fs player|no= -|nat=NED|pos=AUR|name=[[Naci Ünüvar]]|other=<small>[[FC Twente|Twente]]n utzita 2024ko ekainaren 30 arte</small>}} {{Fs end}} == Uniformea == === Historikoa === {| | {{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = | gorputz eredua = | eskuin-esku eredua = | praka eredua = | galtzerdi eredua = | ezker-eskua = 000000| gorputza = 000000| eskuin-eskua = 000000| prakak = 000000| galtzerdiak = 000000| izenburua = 1900| }} | {{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = _red_stripes| gorputz eredua = _redstripes| eskuin-esku eredua = _red_stripes| praka eredua = | galtzerdi eredua = | ezker-eskua = 000000| gorputza = 000000| eskuin-eskua = 000000| prakak = 000000| galtzerdiak = 000000| izenburua = | }} | {{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = | gorputz eredua = _whitesides| eskuin-esku eredua = | praka eredua = | galtzerdi eredua = | ezker-eskua = FFFFFF| gorputza = FF0000| eskuin-eskua = FFFFFF| prakak = FFFFFF| galtzerdiak = FFFFFF| izenburua = 1911-tik| }} | |} === Azken urteak === {| | {{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = _ajax1415h| gorputz eredua = _ajax1415h| eskuin-esku eredua = _ajax1415h| praka eredua = _ajax1415h| galtzerdi eredua = _ajax1415h| ezker-eskua = FFFFFF| gorputza = FF0000| eskuin-eskua = FFFFFF| prakak = FF0000| galtzerdiak = FFFFFF| izenburua = 2014-2015| }} | {{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = _ajax1516h| gorputz eredua = _ajax1314h| eskuin-esku eredua = _ajax1516h| praka eredua = _bayern1516a| galtzerdi eredua = _river1011h| ezker-eskua = FFFFFF| gorputza = FFFFFF| eskuin-eskua = FFFFFF| prakak = FFFFFF| galtzerdiak = FFFFFF| izenburua = 2015-2016| }} | {{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = _ajax1617h| gorputz eredua = _ajax1617h| eskuin-esku eredua = _ajax1617h| praka eredua = _adidasred| galtzerdi eredua = _ajax1617h| ezker-eskua = FFFFFF| gorputza = FFFFFF| eskuin-eskua = FFFFFF| prakak = FFFFFF| galtzerdiak = FFFFFF| izenburua = 2016-2017| }} | {{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = _ajax1718h| gorputz eredua = _ajax1718h| eskuin-esku eredua = _ajax1718h| praka eredua = _ajax1718h| galtzerdi eredua = _ajax1718h| ezker-eskua = FFFFFF| gorputza = FFFFFF| eskuin-eskua = FFFFFF| prakak = FFFFFF| galtzerdiak = FFFFFF| izenburua = 2017-2018| }} | {{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = _ajax1819h| gorputz eredua = _ajax1819h| eskuin-esku eredua = _ajax1819h| praka eredua = _adidasred| galtzerdi eredua = _3_stripes_red| ezker-eskua = FFFFFF| gorputza = FFFFFF| eskuin-eskua = FFFFFF| prakak = FFFFFF| galtzerdiak = FFFFFF| izenburua = 2018-2019| }} |- | {{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = _ajax201920h| gorputz eredua = _ajax201920h| eskuin-esku eredua = _ajax201920h| praka eredua = _ajax201920h| galtzerdi eredua = _ajax201920h| ezker-eskua = FFFFFF| gorputza = FD1220| eskuin-eskua = FFFFFF| prakak = FFFFFF| galtzerdiak = FFFFFF| izenburua = 2019-2020| }} | {{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = _ajax2021h| gorputz eredua = _ajax2021h| eskuin-esku eredua = _ajax2021h| praka eredua = _adidasred| galtzerdi eredua = _3_stripes_red| ezker-eskua = FFFFFF| gorputza = FF0000| eskuin-eskua = FFFFFF| prakak = FFFFFF| galtzerdiak = FFFFFF| izenburua = 2020-2021| }} |{{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = _ajax2122h| gorputz eredua = _ajax2122h| eskuin-esku eredua = _ajax2122h| praka eredua = _ajax1718h| galtzerdi eredua = _river1011h| ezker-eskua = FFFFFF| gorputza = FFFFFF| eskuin-eskua = FFFFFF| prakak = FFFFFF| galtzerdiak = FFFFFF| izenburua = 2021-2022| }} |{{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = _ajax2223h| gorputz eredua = _ajax2223h| eskuin-esku eredua = _ajax2223h| praka eredua = _ajax2223h| galtzerdi eredua = _ajax2223h| ezker-eskua = FFFFFF| gorputza = FFFFFF| eskuin-eskua = FFFFFF| prakak = FFFFFF| galtzerdiak = FFFFFF| izenburua = 2022-2023| }} |} == Palmaresa == === Herbehereetan: 64 === * [[Herbehereetako futbol liga]] (36): 1917–18, 1918–19, 1930–31, 1931–32, 1933–34, 1936–37, 1938–39, 1946–47, 1956–57, 1959–60, 1965–66, 1966–67, 1967–68, 1969–70, 1971–72, 1972–73, 1976–77, 1978–79, 1979–80, 1981–82, 1982–83, 1984–85, 1989–90, 1993–94, 1994–95, 1995–96, 1997–98, 2001–02, 2003–04, 2010–11, 2011–12, 2012–13, 2013-14, 2018-19, 2020-21, 2021-22. * [[Herbehereetako futbol kopa]] (20): 1916–17, 1942–43, 1960–61, 1966–67, 1969–70, 1970–71, 1971–72, 1978–79, 1982–83, 1985–86, 1986–87, 1992–93, 1997–98, 1998–99, 2001–02, 2005–06, 2006–07, 2009–10, 2018-19, 2020-21. * [[Johan Cruyff Kopa]], Superkopa (9): 1993, 1994, 1995, 2002, 2005, 2006, 2007, 2013, 2019. === Nazioartean: 10 === ==== [[Kontinente arteko Futbol Kopa]] ==== * Txapelduna (2): 1972, 1995. ==== [[UEFAko Txapeldunen Liga|Europako Kopa]] ==== * Txapelduna (4): 1971, 1972, 1973, 1995. * Finalista (2): 1969, 1996. ==== [[Europako Futbol Errekopa|Europako Errekopa]] ==== * Txapelduna (1): 1987. * Finalista (1): 1988. ==== [[UEFAren Europako Superkopa|Europako Superkopa]] ==== * Txapelduna (2): 1973, 1995. * Finalista (1): 1987. ==== [[UEFA Europa League|UEFA Kopa]] ==== * Txapelduna (1): 1992. * Finalista (1): 2017. == Jokaturiko nazioarteko finalak == {| class="wikitable" |- ! Txapelketa !! Urtea !! Txapelduna !! Emaitza !! Finalista !! Hiria |- | rowspan=2 | [[Kontinente arteko Futbol Kopa|Kontinentearteko Kopa]] || 1972 || '''Ajax''' || align=center|1-1 , 3-0 || {{banderaikur|Argentina}} [[Club Atlético Independiente|CA Independiente]] |- | 1995 || '''Ajax''' || align=center|0-0 (pen 4:3) || {{banderaikur|Brasil}} [[Grêmio Foot-Ball Porto Alegrense|Grêmio Porto Alegre]] |- | bgcolor="efefef" rowspan=6 | [[UEFAko Txapeldunen Liga|Europako Kopa]] || 1968-69 || {{banderaikur|Italia}} [[AC Milan]] || align=center|4-1 || '''Ajax''' || [[Madril]] |- | 1970-71 || '''Ajax''' || align=center|2-0 || {{banderaikur|Grezia}} [[Panathinaikos F.C.|Panathinaikos]] || [[Londres]] |- | 1971-72 || '''Ajax''' || align=center|2-0 || {{banderaikur|Italia}} [[F.C. Internazionale Milano|Inter Milan]] || [[Rotterdam]] |- | 1972-73 || '''Ajax''' || align=center|1-0 || {{banderaikur|Italia}} [[Juventus FC]] || [[Belgrad]] |- | 1994-95 || '''Ajax''' || align=center|1-0 || {{banderaikur|Italia}} [[AC Milan]] || [[Viena]] |- | 1995-96 || {{banderaikur|Italia}} [[Juventus FC]] || align=center|1-1 (pen:4-2) || '''Ajax''' || [[Erroma]] |- | rowspan=3 | [[UEFAren Europako Superkopa|Europako Superkopa]] || 1973 || '''Ajax''' || 6-1 (0-1, 6-0) || {{banderaikur|Italia}} [[AC Milan]] |- | 1987 || {{banderaikur|Portugal}} [[FC Porto]] || 2-0 (1-0, 1-0) || '''Ajax''' |- | 1995 || '''Ajax''' || align=center|5-1 (1-1, 4-0) || {{banderaikur|Espainia}} [[Real Zaragoza]] |- | bgcolor="efefef" rowspan=2 | [[UEFA Europa League|UEFA Kopa]] || 1991-92 || '''Ajax''' || align=center|2-2, 0-0 || {{banderaikur|Italia}} [[Torino FC|Torino]] |- | 2016-17 || {{banderaikur|Ingalaterra}} [[Manchester United Football Club|Manchester United]] || align=center|2-0 || '''Ajax''' |- | rowspan=2 | [[Europako Futbol Errekopa|Europako Errekopa]] || 1986-87 || '''Ajax''' || align=center|1-0 || {{banderaikur|Alemaniako Errepublika Demokratikoa}} [[1. FC Lokomotive Leipzig|Lokomotiv Leipzig]] |- | 1987-88 || {{banderaikur|Belgika}} [[RKV Malinas]] || align=center|1-0 || '''Ajax''' |} == Jokalariak == * [[Johan Cruyff]] (1964-1973 eta 1981-83) * [[Johan Neeskens]] (1970-74) * [[Frank Rijkaard]] (1980-87 eta 1993-95) * [[Marco van Basten]] (1982-87) * [[Ronald Koeman]] (1983-86) * [[Dennis Bergkamp]] (1986-1993) * [[Ronald de Boer]] (1987-1991 eta 1993-98) * [[Frank de Boer]] (1988-1998) * [[Edwin van der Sar]] (1988-1999) * [[Clarence Seedorf]] (1992-95) * [[Edgar Davids]] (1992-96 eta 2007-08) * [[Patrick Kluivert]] (1994-97) * [[Wesley Sneijder]] (2002-07) * [[Jeffrey Sarpong]] (2006-09) == Euskal taldeen aurkako partidak == Hauek dira Europako txapelketa ofizialetan Ajaxek euskal taldeen aurka jokatu dituen partidak: {| class="wikitable" |- ! Denboraldia !! Txapelketa !! Fasea !! Etxekoa !! Emaitza !! Kanpokoa |- | 1978-79 || [[UEFA Europa League|UEFA Kopa]] || 1. itzulia || [[Bilboko Athletic Kluba|Athletic]]<br />Ajax || align=center|2-0<br />3-0 || Ajax<br />[[Bilboko Athletic Kluba|Athletic]] |- | 1991-92 || [[UEFA Europa League|UEFA Kopa]] || Final zortzirenak || [[Osasuna futbol kluba|Osasuna]]<br />Ajax || align=center|0-1<br />1-0 || Ajax<br />[[Osasuna futbol kluba|Osasuna]] |- | 2024-25 || [[UEFA Europa League]] || Liga fasea || [[Real Sociedad]] || 2-0 || Ajax |} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{nl}}{{en}}[http://www.ajax.nl Webgune ofiziala] {{autoritate kontrola}} {{UEFAko Txapeldunen Ligako txapeldunak}} {{UEFA Europa Leagueko txapeldunak}} [[Kategoria:AFC Ajax| ]] 883kia7jmnjzxp860civqat37si74eq 9999336 9999335 2024-12-14T10:56:50Z Gartxoak 23317 /* Euskal taldeen aurkako partidak */ 9999336 wikitext text/x-wiki {{Futbol-talde infotaula | berezko izena = Amsterdamsche Football Club Ajax | ezkutu irudia = | ezizenak = ''Joden'' ("Juduak"), ''Godenzonen'' ("Jaungoikoaren semeak") | hiria = [[Amsterdam]] ([[Herbehereak]]) | sorrera urtea = [[1900]] | zelaia = [[Amsterdam Arena]] | zelai inaugurazioa = [[1996]] | zelai edukiera = 51.628 | presidentea ={{banderaikur|Herbehereak}} [[Hennie Henrichs]] | entrenatzailea ={{banderaikur|Italia}} Francesco Farioli | liga = [[Herbehereetako futbol liga|Eredivisie]] | denboraldia = 2023-24 | postua = 5.a | ezker-esku eredua 1 =_ajax2223h | gorputz eredua 1 =_ajax2223h | eskuin-esku eredua 1 =_ajax2223h | praka eredua 1 = _ajax2223h | galtzerdi eredua 1 = _ajax2223h | ezker-eskua 1 = FFFFFF | gorputza 1 = FFFFFF | eskuin-eskua 1 = FFFFFF | prakak 1 = FFFFFF | galtzerdiak 1 = FFFFFF | ezker-esku eredua 2 =_ajax2122A | gorputz eredua 2 =_ajax2122A | eskuin-esku eredua 2 =_ajax2122A | praka eredua 2 = _ajax2122A | galtzerdi eredua 2 = _ajax2122A | ezker-eskua 2 = 005bb7 | gorputza 2 = 005bb7 | eskuin-eskua 2 = 005bb7 | prakak 2 = 005bb7 | galtzerdiak 2 = 005bb7 | webgunea = [http://www.ajax.nl Webgune ofiziala] }} [[Fitxategi:Cruijff afscheidswedstrijd bij Ajax.jpg|thumb|250px|[[Johan Cruyff]] jokalaria 1978an, Ajaxekin irabazitako [[UEFAko Txapeldunen Liga|Europako 3 Kopak]] soinean dituela.]] [[Fitxategi:Ajax tegen Feyenoord 1-3 ereronde Ajax met Europa Cup I v.l.n.r. Scholten, Silo, Bestanddeelnr 933-9819.jpg|thumb|250px|1987an Europako Errekoparen garaile.]] [[Fitxategi:Basis Elftal Ajax 14Sep2011.jpg|thumb|250px|Ajax Amsterdam taldea 2011an.]] [[Fitxategi:Amsterdam Arena (5723507384).jpg|thumb|250px|[[Amsterdam Arena]].]] '''Amsterdamsche Football Club Ajax''', AFC Ajax edo Amsterdamgo Ajax [[Herbehereak|Herbehereetako]] [[futbol]] talde historikoa da, palmaresik onena daukana. Europako lau kopa eta Kontinente arteko bi ditu. [[1972]]an bi txapelketa horiek eskuratu zituen, eta [[1995]]ean biak gehi Europako Superkopa. Holandako Liga 33 aldiz irabazi ditu, azkena [[2014]]an, eta Kopa 18 bider, azken aldiz [[2010]]ekoa. Etxeko partidak [[Amsterdam Arena]] estadioan jokatzen ditu. == Historia == === Gerra aurreko garaipenak === Amsterdamgo Ajax taldea 1900ko martxoaren 18an eratu zen Herbehereetako hiriburuan. Hasiera batean talde apala izan zen eta 1917an iritsi ziren lehenengo garaipenak, bi liga eta kopa bat jarraian irabaziz. 30. hamarkadan ordea herrialdeko talderik indartsuena izan zen eta palmares ikaragarri bati hasiera eman zion. === 60ko hamarkada === Taldearen "urrezko aroa" 60. hamarkadaren bukaeran iritsi zen. 1966, 1967 eta 1968ko ligak jarraian irabazi eta 1969an [[UEFAko Txapeldunen Liga|Europako Kopako]] finalera iritsi zen. Finala [[AC Milan]]ek 4-1 irabazi zuen. 1971ean berriro iritsi zen finalera eta oraingoan [[Panathinaikos F.C.|Panathinaikos FC]] 2-0 ganditu zuen. Hori gutxi balitz, hurrengo bi finalak ere irabazi zituen Europako Kopa beretzat hartuz. 1972an gainera [[Kontinente arteko Futbol Kopa]] irabazi zuen. Talde honetan garrantzi berezia zeukan [[Johan Cruyff]] aurrelariak. Hau 1973an [[Bartzelona Futbol Kluba|FC Barcelonara]] joan zen eta taldearen gainbehera hasi zen Europa mailan, Herbehereetan nagusi izaten jarraitzen bazuen ere. === 80ko hamarkada === Harrobi lanak beti izan du garrantzi handia Ajaxen eta jokalari multzo berria agertu zen 80. hamarkadan, besteak beste [[Marco van Basten]] eta [[Frank Rijkaard]]. Ez zuten aurreko taldearen palmaresik eskuratu baina [[Europako Futbol Errekopa|Europako Errekopa]] irabazi zuten 1987an. Entrenatzailea Johan Cruyff zen. Hurrengo urtean ere Errekopako finala jokatu zuten baina oraingoan galdu egin zuten. [[AC Milan]]ek taldeko izarrak fitxatu eta berriz ere behera egin zuen taldeak. === 90eko hamarkada === Jokalarien belaunaldi berria agertu zen, ikur nagusia [[Dennis Bergkamp]] zen eta berarekin baziren [[Clarence Seedorf]] eta De Boer anaiak ere. [[Louis van Gaal]] entrenatzailearen eskutik 1992ko [[UEFA Europa League|UEFA Kopa]] irabazi zuten eta 1995ean berriz ere Europako Kopa eta Kontinente artekoa eskuratu zituzten. Historia berriz errepikatu zen eta taldeko jokalari guztiek kanpoko taldeetara alde egin zuten hurrengo hiru denboralditan. === XXI. mendea === Gaur egun Europan apal ari bada ere herrialdeko talde indartsuenetakoa izaten jarraitzen du. Honen adibide mende berrian irabazitako sei Liga eta lau Kopa. 2016-17 denboraldian [[UEFA Europa League|Europa Leagueko]] finala jokatu zuen baina [[Manchester United Football Club|Manchester Unitedek]] garaitu zuen 2-0 emaitzaz. 2018-2019an sekulako taldea egin zuten, eta [[Real Madril]] eta [[Juventus FC|Juventus]] kanpoan utzita, final-erdietaraino iritsi ziren [[UEFAko Txapeldunen Liga|Txapeldunen Ligan]]. Talde horretako jokalari aipagarri gisa: [[André Onana|Onana]], [[Matthijs de Ligt|De Ligt]], [[Nicolás Tagliafico|Tagliafico]], [[Frenkie de Jong|De Jong]], [[Lasse Schøne|Schøne]], [[Donny van de Beek|Van de Beek]], [[Hakim Ziyech|Ziyech]], [[David Neres|Neres]], [[Dušan Tadić|Tadić]]... Denboraldi honetan Liga eta Kopa irabazi zituzten. 2019-2020 denboraldian lehen postuan zeudela liga bertan behera gelditu zen [[COVID-19 pandemia]]ren erruz. Federazioak ez berrekitea erabaki zuen eta [[AZ Alkmaar]] taldearekin puntutan berdinduta zeudenez txapeldun titulurik ez ematea erabaki zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ajax denied title as Dutch Eredivisie season declared void, European places decided, no relegation|hizkuntza=en|url=https://www.skysports.com/football/news/11906/11978351/ajax-denied-title-as-dutch-eredivisie-season-declared-void-european-places-decided-no-relegation|aldizkaria=Sky Sports|sartze-data=2020-06-21}}</ref>. == 2023/2024 Taldea == 2023ko abuztuaren 22an eguneratua. {{Fs start}} {{Fs player|no= 1|nat=ARG|pos=ATE|name=[[Gerónimo Rulli]]}} {{Fs player|no= 2|nat=NED|pos=ATZ|name=[[Devyne Rensch]]}} {{Fs player|no= 4|nat=NED|pos=ATZ|name=[[Jorrel Hato]]}} {{Fs player|no= 5|nat=NED|pos=ATZ|name=[[Owen Wijndal]]}} {{Fs player|no= 6|nat=NED|pos=ERD|name=[[Davy Klaasen]]}} {{Fs player|no= 7|nat=NED|pos=AUR|name=[[Steven Bergwijn]]}} {{Fs player|no= 8|nat=NED|pos=ERD|name=[[Kenneth Taylor]]}} {{Fs player|no= 9|nat=NED|pos=AUR|name=[[Brian Brobbey]]}} {{Fs player|no=10|nat=ENG|pos=AUR|name=[[Chuba Akpom]]}} {{Fs player|no=11|nat=POR|pos=AUR|name=[[Carlos Borges (futbolaria, 2004an jaioa)|Carlos Borges]]}} {{Fs player|no=12|nat=NED|pos=ATE|name=[[Jay Gorter]]}} {{Fs player|no=13|nat=TUR|pos=ATZ|name=[[Ahmetcan Kaplan]]}} {{Fs player|no=17|nat=NED|pos=ATZ|name=[[Anass Salah-Eddine]]}} {{Fs player|no=18|nat=CRO|pos=ATZ|name=[[Jakov Medic]]}} {{fs mid}} {{Fs player|no=19|nat=MEX|pos=ATZ|name=[[Jorge Sánchez]]}} {{Fs player|no=20|nat=GHA|pos=ERD|name=[[Mohammed Kudus]]}} {{Fs player|no=21|nat=NED|pos=ERD|name=[[Branco Van den Boomen]]}} {{Fs player|no=22|nat=NED|pos=ATE|name=[[Remko Pasveer]]}} {{Fs player|no=23|nat=NED|pos=ERD|name=[[Steven Berghuis]]}} {{Fs player|no=24|nat=NED|pos=ERD|name=[[Silvano Vos]]}} {{Fs player|no=27|nat=NED|pos=AUR|name=[[Amourricho van Axel Dongen]]}} {{Fs player|no=28|nat=NED|pos=ERD|name=[[Kian Fitz-Jim]]}} {{Fs player|no=33|nat=BIH|pos=ERD|name=[[Benjamin Tahirovic]]}} {{Fs player|no=35|nat=POR|pos=ERD|name=[[Francisco Conceição]]}} {{Fs player|no=37|nat=CRO|pos=ATZ|name=[[Josip Sutalo]]}} {{Fs player|no=40|nat=GER|pos=ATE|name=[[Diant Ramaj]]}} {{Fs player|no= -|nat=DEN|pos=ATZ|name=[[Anton Gaaei]]}} {{Fs player|no= -|nat=ARG|pos=ATZ|name=[[Gastón Ávila]]}} {{Fs end}} === Utzitako jokalariak === {{Fs start}} {{Fs player|no= -|nat=NED|pos=AUR|name=[[Naci Ünüvar]]|other=<small>[[FC Twente|Twente]]n utzita 2024ko ekainaren 30 arte</small>}} {{Fs end}} == Uniformea == === Historikoa === {| | {{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = | gorputz eredua = | eskuin-esku eredua = | praka eredua = | galtzerdi eredua = | ezker-eskua = 000000| gorputza = 000000| eskuin-eskua = 000000| prakak = 000000| galtzerdiak = 000000| izenburua = 1900| }} | {{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = _red_stripes| gorputz eredua = _redstripes| eskuin-esku eredua = _red_stripes| praka eredua = | galtzerdi eredua = | ezker-eskua = 000000| gorputza = 000000| eskuin-eskua = 000000| prakak = 000000| galtzerdiak = 000000| izenburua = | }} | {{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = | gorputz eredua = _whitesides| eskuin-esku eredua = | praka eredua = | galtzerdi eredua = | ezker-eskua = FFFFFF| gorputza = FF0000| eskuin-eskua = FFFFFF| prakak = FFFFFF| galtzerdiak = FFFFFF| izenburua = 1911-tik| }} | |} === Azken urteak === {| | {{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = _ajax1415h| gorputz eredua = _ajax1415h| eskuin-esku eredua = _ajax1415h| praka eredua = _ajax1415h| galtzerdi eredua = _ajax1415h| ezker-eskua = FFFFFF| gorputza = FF0000| eskuin-eskua = FFFFFF| prakak = FF0000| galtzerdiak = FFFFFF| izenburua = 2014-2015| }} | {{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = _ajax1516h| gorputz eredua = _ajax1314h| eskuin-esku eredua = _ajax1516h| praka eredua = _bayern1516a| galtzerdi eredua = _river1011h| ezker-eskua = FFFFFF| gorputza = FFFFFF| eskuin-eskua = FFFFFF| prakak = FFFFFF| galtzerdiak = FFFFFF| izenburua = 2015-2016| }} | {{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = _ajax1617h| gorputz eredua = _ajax1617h| eskuin-esku eredua = _ajax1617h| praka eredua = _adidasred| galtzerdi eredua = _ajax1617h| ezker-eskua = FFFFFF| gorputza = FFFFFF| eskuin-eskua = FFFFFF| prakak = FFFFFF| galtzerdiak = FFFFFF| izenburua = 2016-2017| }} | {{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = _ajax1718h| gorputz eredua = _ajax1718h| eskuin-esku eredua = _ajax1718h| praka eredua = _ajax1718h| galtzerdi eredua = _ajax1718h| ezker-eskua = FFFFFF| gorputza = FFFFFF| eskuin-eskua = FFFFFF| prakak = FFFFFF| galtzerdiak = FFFFFF| izenburua = 2017-2018| }} | {{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = _ajax1819h| gorputz eredua = _ajax1819h| eskuin-esku eredua = _ajax1819h| praka eredua = _adidasred| galtzerdi eredua = _3_stripes_red| ezker-eskua = FFFFFF| gorputza = FFFFFF| eskuin-eskua = FFFFFF| prakak = FFFFFF| galtzerdiak = FFFFFF| izenburua = 2018-2019| }} |- | {{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = _ajax201920h| gorputz eredua = _ajax201920h| eskuin-esku eredua = _ajax201920h| praka eredua = _ajax201920h| galtzerdi eredua = _ajax201920h| ezker-eskua = FFFFFF| gorputza = FD1220| eskuin-eskua = FFFFFF| prakak = FFFFFF| galtzerdiak = FFFFFF| izenburua = 2019-2020| }} | {{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = _ajax2021h| gorputz eredua = _ajax2021h| eskuin-esku eredua = _ajax2021h| praka eredua = _adidasred| galtzerdi eredua = _3_stripes_red| ezker-eskua = FFFFFF| gorputza = FF0000| eskuin-eskua = FFFFFF| prakak = FFFFFF| galtzerdiak = FFFFFF| izenburua = 2020-2021| }} |{{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = _ajax2122h| gorputz eredua = _ajax2122h| eskuin-esku eredua = _ajax2122h| praka eredua = _ajax1718h| galtzerdi eredua = _river1011h| ezker-eskua = FFFFFF| gorputza = FFFFFF| eskuin-eskua = FFFFFF| prakak = FFFFFF| galtzerdiak = FFFFFF| izenburua = 2021-2022| }} |{{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = _ajax2223h| gorputz eredua = _ajax2223h| eskuin-esku eredua = _ajax2223h| praka eredua = _ajax2223h| galtzerdi eredua = _ajax2223h| ezker-eskua = FFFFFF| gorputza = FFFFFF| eskuin-eskua = FFFFFF| prakak = FFFFFF| galtzerdiak = FFFFFF| izenburua = 2022-2023| }} |} == Palmaresa == === Herbehereetan: 64 === * [[Herbehereetako futbol liga]] (36): 1917–18, 1918–19, 1930–31, 1931–32, 1933–34, 1936–37, 1938–39, 1946–47, 1956–57, 1959–60, 1965–66, 1966–67, 1967–68, 1969–70, 1971–72, 1972–73, 1976–77, 1978–79, 1979–80, 1981–82, 1982–83, 1984–85, 1989–90, 1993–94, 1994–95, 1995–96, 1997–98, 2001–02, 2003–04, 2010–11, 2011–12, 2012–13, 2013-14, 2018-19, 2020-21, 2021-22. * [[Herbehereetako futbol kopa]] (20): 1916–17, 1942–43, 1960–61, 1966–67, 1969–70, 1970–71, 1971–72, 1978–79, 1982–83, 1985–86, 1986–87, 1992–93, 1997–98, 1998–99, 2001–02, 2005–06, 2006–07, 2009–10, 2018-19, 2020-21. * [[Johan Cruyff Kopa]], Superkopa (9): 1993, 1994, 1995, 2002, 2005, 2006, 2007, 2013, 2019. === Nazioartean: 10 === ==== [[Kontinente arteko Futbol Kopa]] ==== * Txapelduna (2): 1972, 1995. ==== [[UEFAko Txapeldunen Liga|Europako Kopa]] ==== * Txapelduna (4): 1971, 1972, 1973, 1995. * Finalista (2): 1969, 1996. ==== [[Europako Futbol Errekopa|Europako Errekopa]] ==== * Txapelduna (1): 1987. * Finalista (1): 1988. ==== [[UEFAren Europako Superkopa|Europako Superkopa]] ==== * Txapelduna (2): 1973, 1995. * Finalista (1): 1987. ==== [[UEFA Europa League|UEFA Kopa]] ==== * Txapelduna (1): 1992. * Finalista (1): 2017. == Jokaturiko nazioarteko finalak == {| class="wikitable" |- ! Txapelketa !! Urtea !! Txapelduna !! Emaitza !! Finalista !! Hiria |- | rowspan=2 | [[Kontinente arteko Futbol Kopa|Kontinentearteko Kopa]] || 1972 || '''Ajax''' || align=center|1-1 , 3-0 || {{banderaikur|Argentina}} [[Club Atlético Independiente|CA Independiente]] |- | 1995 || '''Ajax''' || align=center|0-0 (pen 4:3) || {{banderaikur|Brasil}} [[Grêmio Foot-Ball Porto Alegrense|Grêmio Porto Alegre]] |- | bgcolor="efefef" rowspan=6 | [[UEFAko Txapeldunen Liga|Europako Kopa]] || 1968-69 || {{banderaikur|Italia}} [[AC Milan]] || align=center|4-1 || '''Ajax''' || [[Madril]] |- | 1970-71 || '''Ajax''' || align=center|2-0 || {{banderaikur|Grezia}} [[Panathinaikos F.C.|Panathinaikos]] || [[Londres]] |- | 1971-72 || '''Ajax''' || align=center|2-0 || {{banderaikur|Italia}} [[F.C. Internazionale Milano|Inter Milan]] || [[Rotterdam]] |- | 1972-73 || '''Ajax''' || align=center|1-0 || {{banderaikur|Italia}} [[Juventus FC]] || [[Belgrad]] |- | 1994-95 || '''Ajax''' || align=center|1-0 || {{banderaikur|Italia}} [[AC Milan]] || [[Viena]] |- | 1995-96 || {{banderaikur|Italia}} [[Juventus FC]] || align=center|1-1 (pen:4-2) || '''Ajax''' || [[Erroma]] |- | rowspan=3 | [[UEFAren Europako Superkopa|Europako Superkopa]] || 1973 || '''Ajax''' || 6-1 (0-1, 6-0) || {{banderaikur|Italia}} [[AC Milan]] |- | 1987 || {{banderaikur|Portugal}} [[FC Porto]] || 2-0 (1-0, 1-0) || '''Ajax''' |- | 1995 || '''Ajax''' || align=center|5-1 (1-1, 4-0) || {{banderaikur|Espainia}} [[Real Zaragoza]] |- | bgcolor="efefef" rowspan=2 | [[UEFA Europa League|UEFA Kopa]] || 1991-92 || '''Ajax''' || align=center|2-2, 0-0 || {{banderaikur|Italia}} [[Torino FC|Torino]] |- | 2016-17 || {{banderaikur|Ingalaterra}} [[Manchester United Football Club|Manchester United]] || align=center|2-0 || '''Ajax''' |- | rowspan=2 | [[Europako Futbol Errekopa|Europako Errekopa]] || 1986-87 || '''Ajax''' || align=center|1-0 || {{banderaikur|Alemaniako Errepublika Demokratikoa}} [[1. FC Lokomotive Leipzig|Lokomotiv Leipzig]] |- | 1987-88 || {{banderaikur|Belgika}} [[RKV Malinas]] || align=center|1-0 || '''Ajax''' |} == Jokalariak == * [[Johan Cruyff]] (1964-1973 eta 1981-83) * [[Johan Neeskens]] (1970-74) * [[Frank Rijkaard]] (1980-87 eta 1993-95) * [[Marco van Basten]] (1982-87) * [[Ronald Koeman]] (1983-86) * [[Dennis Bergkamp]] (1986-1993) * [[Ronald de Boer]] (1987-1991 eta 1993-98) * [[Frank de Boer]] (1988-1998) * [[Edwin van der Sar]] (1988-1999) * [[Clarence Seedorf]] (1992-95) * [[Edgar Davids]] (1992-96 eta 2007-08) * [[Patrick Kluivert]] (1994-97) * [[Wesley Sneijder]] (2002-07) * [[Jeffrey Sarpong]] (2006-09) == Euskal taldeen aurkako partidak == Hauek dira Europako txapelketa ofizialetan Ajaxek euskal taldeen aurka jokatu dituen partidak: {| class="wikitable" |- ! Denboraldia !! Txapelketa !! Fasea !! Etxekoa !! Emaitza !! Kanpokoa |- | 1978-79 || [[UEFA Europa League|UEFA Kopa]] || 1. itzulia || [[Bilboko Athletic Kluba|Athletic]]<br />Ajax || align=center|2-0<br />3-0 || Ajax<br />[[Bilboko Athletic Kluba|Athletic]] |- | 1991-92 || [[UEFA Europa League|UEFA Kopa]] || Final zortzirenak || [[Osasuna futbol kluba|Osasuna]]<br />Ajax || align=center|0-1<br />1-0 || Ajax<br />[[Osasuna futbol kluba|Osasuna]] |- | 2024-25 || [[UEFA Europa League]] || Liga fasea || [[Real Sociedad]] || align=center|2-0 || Ajax |} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{nl}}{{en}}[http://www.ajax.nl Webgune ofiziala] {{autoritate kontrola}} {{UEFAko Txapeldunen Ligako txapeldunak}} {{UEFA Europa Leagueko txapeldunak}} [[Kategoria:AFC Ajax| ]] 8hha1r37i5c6r9jcpqizpk153z19ptk 0 73260 9999302 9600571 2024-12-14T10:23:05Z InternetArchiveBot 119347 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 9999302 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Weapon Sling 1.jpg|thumb|200px|Eskuz egindako habaila.]] [[Fitxategi:Andean sling 01.jpg|thumb|200px|Alpaka larruz eginiko [[inka Inperioa|inken]] habaila perutarra]] '''Habaila''' gizateriaren armarik zaharrenetakoa da, bi [[soka]]z osatua, muturrean [[jaurtigai]]arentzako edukitoki malgu bat dutela. Arma, edukitokira lotuta ez dauden muturretatik hartuz, biratu eta biratu egin behar da, jaurtigaiak abiada har dezan, eta, ondoren, soketako bat askatzen da, aldi berean, jaurtigaia askatuz, honek distantzia eta talka botere handia lortuz. Habailak egitean erabiltzen diren materialak asko izan daitezke: larrua, ehun zuntzak, tendoiak, animalia zurdak... Jaurtigaiak ere oso ugariak izan daitezke, [[arroka|harri]] natural biribilduak edo doitasun handiz landutakoak, eguzkitan egosi edo lehortutako [[buztin]]a, moldatutako [[berun]]a eta abar. Hizkuntza batzuetan, eta entretenimendu eta ume jokoen erabilerako testuinguruan, habaila hitza, [[tiragoma]]ri erreferentzia egiteko erabiltzen da. Baina tiragoma, nahiko berria da agerpenari dagokionez eta [[kautxu]]aren erabilerarekin lotuta dago. == Historia == [[Fitxategi:Slingers on Trajan's Column.JPG|thumb|ezkerrera|200px|Habailariak [[Traianoren zutabea]]n.]] Habailaren jatorria, [[Historiaurre]]an dago, beharbada, [[Paleolito]] amaieran, non ehiza-arma gisa bakarrik erabiltzen zen. Baina, bere existentziaren ebidentzia arkeologikoak [[Neolito]]ari dagozkio [[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbil]] inguruan, egositako buztinezko jaurtigai mordoa agertzen denean, gerrarako erabilpenarekin lotuta. Garai klasikoetan, habaila, [[Antzinako Grezia|greziarrek]], [[kartago]]tarrek eta [[Antzinako Erroma|erromatarrek]] erabili zuten, beste herri batzuen artean. Antzinateko munduan, oso ospetsuak ziren [[habailari balear]]rak, [[mertzenario]] gisa kontratatzen zituztenak [[Antzinaroa|Antzinateko]] armada ezberdinek. Txikitatik, habaila erabiltzeko abilezian entrenatuak izaten ziren, eta neurri ezberdinetako hiru habaila mota eramaten zituzten, jaurtiketa distantziaren arabera. Esaten zenez, euren zehaztasunak eta potentziak ez zuten parekorik. Berunezko jaurtigaien erabilpenak, greziarrek asmatutakoak, arma beldurgarri bihurtuko zuen habaila, arkua baino are gehiago, zuen irismen eta talka potentzia handiagoagatik. Honi, jaurtigaien tamaina txikia batzen zitzaion, gorputzean, bala bat bezala sar zitezkeenak, eta, balak bezala, airean ikusezinak ziren. Gerra arma gisa, habaila, oraindik [[Erdi Aroa]]n ere erabiliko zen, lehenengo kanoiekin batera egonez. Artzaintzarekin lotutako tresna gisa habaila, Neolitotik egundaino erabili izan da. == Kanpo estekak == * {{es}} [https://web.archive.org/web/20080511161331/http://www.tirdefona.com/ Habaila tiraketaren Federazio Balearra] * {{es}} [https://web.archive.org/web/20070115042020/http://perso.wanadoo.es/hondero/honda.htm Habaila tiraketa eskola] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Armak]] i5ozr0yhmxk3dfy75v31vn9uyamypg4 0 75719 9998407 9464021 2024-12-13T12:24:26Z Artegia 65203 /* Ikus, gainera */ 9998407 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa }} '''Ryan Joseph Giggs''' ([[Cardiff]], [[1973]]ko [[azaroaren 29]]a-) futbolari [[gales]]tarra da, erdilari postuan ibilitakoa. [[Manchester United Football Club|Manchester United]] taldean jokatu du bere ibilbide osoan, [[1990]]etik aurrera, jada talde honetan kondaira bat delarik, 536 partida jokatuz eta 101 gol sartuz. [[2008]]ko [[maiatzaren 21]]ean Giggsek [[Bobby Charlton]]en marka gainditu zuen, Manchesterrekin partida gehien ibilitako inoizko jokalari bihurtuz. [[Galesko futbol selekzio nazionala]]rekin, bestela, 64 partida ofizialetan ibili da ([[1991]]-[[2007]]), 12 gol lortuz. [[Fitxategi:Giggs cropped.jpg|thumb|erdian|Giggsen argazkia.]] == Ikus, gainera == [[Futbol talde bakarreko jokalariak]] {{commonskat}} * [[Galestar ospetsuen zerrenda|Galestar ezagunen zerrenda]] {{bizialdia|1973ko||Giggs, Ryan}} [[Kategoria:Galesko futbolariak]] [[Kategoria:Manchester Unitedeko futbolariak]] [[Kategoria:Cardifftarrak]] [[Kategoria:2012ko Udako Olinpiar Jokoetako futbolariak]] [[Kategoria:Premier Leagueko jokalariak]] [[Kategoria:UEFAko Txapeldunen Liga irabazi duten jokalariak]] gi7e9d68v1snpi6e2g0hsyctfijzusm 0 78521 9998760 9243202 2024-12-13T16:10:27Z Eliatxo 96586 9998760 wikitext text/x-wiki {{pertsonaia infotaula}} '''Wendy Moira Angela Darling''' [[James Matthew Barrie]] idazleak "Peter and Wendy" ('''Peter eta Wendy''') elaberrian sortutako pertsonaia da. Wendy George Darlingen alaba eta John eta Michaelen arreba nagusia da. Istorioaren hasieran, ez zuen hazi nahi. Horregatik, [[Peter Pan]]ek [[Sekula Betiko Lurraldea]]ra eraman zuen, bere nebekin batera. Hala ere, han bere alde helduena agertu zen eta [[ume galduak]] zaindu zituen, baita ipuinak kontatu ere. Umeek euren “ama” izatea eskatu zioten. Azkenean, bere heldutasuna onartu zuen eta [[Londres]]era itzuli zen. Beraz, [[Peter Pan]]en ifrentzu bihurtu zen: Wendy hazi zen; [[Peter Pan]]ek jarraitu zuen uko egiten hazteari. == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Peter Pan]] [[Kategoria:Haur literaturako pertsonaiak]] [[Kategoria:Literaturako emakumezko pertsonaiak]] crvk75nj5qrhnn9d1igtsnfl8g33zpu 0 81644 9998952 9259564 2024-12-13T19:18:21Z InternetArchiveBot 119347 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 9998952 wikitext text/x-wiki '''Gaskoiniako Konderria''' erakunde [[Feudalismo|feudala]] izan zen, [[Karlomagno]]k [[781]]an sortutakoa, [[Ipar Euskal Herria]] eta [[Akitania]] hartzen zituena. == Historia == [[Luis Errukitsua|Ludovico Pio]] [[Karlomagno]]ren semeak [[Baskoniako dukerria]]ren barruan zegoen Gaskoiniako konderria jaso eta arin hartu zituen bertako usadioak, [[baskoi]]enak ([[latin]]ez: ''Uuasconum'') hain zuzen ere. Hori zela eta, [[785]]ean, [[Paderborn]]go aitaren gortera joan zenean, bere adineko gazte talde batekin eta [[baskoi]] antzera jantzita agertu zen: kanpoko tunika biribila, alkandora mahuka-aske, galtzaluzeak, kaltza eztendunak eta eskuko lantza.<ref>[http://mdz1.bib-bvb.de/~db/bsb00000712/images/index.html?id=00000712&seite=292 Astronomo, ''Vita Hludowici imperatoris'',IIII. kap , 294 or.]{{Apurtutako esteka|date=abendua 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Konderria [[Aturri]]ren haranean hedatu eta [[Baiona]] zuen hiriburua. [[Hego Euskal Herria]]rekin lotura estua omen zuen ([[latin]]ez: ''Spanoguasconia'')<ref> Schulten [[1927]]:240)</ref>. [[830]]. urte inguru, [[Antso II.a Antso]]k [[Karlos II.a Burusoila|Karlos Burusoilaren]] aurka borrokatu zuen, konderriarekiko bere eskubideak mantentzeko. Baina konde honek [[Baskoniako dukerria|Baskonia duke]] bihurtua, dukerriarekin elkartu zuen lurraldea. [[Aragoiko konderria|Aragoiko kondea]] zen [[Galindo II.a Aznarez|Galindo Aznarez II.ak]] Azibela ezkondu zuen, [[Gartzea II.a Antso Gaskoiniakoa|Gartzia Antso]] kondearen arreba. Honen semea zen [[Gilen Antso Gaskoiniakoa]]k [[Gartzea I.a Santxez|Gartzia Antsoren]] alaba zen [[Urraka Gartzia (X. mendea)|Urraka Gartzia]] ezkondu zuen eta [[Antso VI. Gilen Gaskoiniakoa]] zuten semea. [[Oto II.a Gaskoiniakoa|Eudon Akitaniakoa]], Gilen handia [[Akitaniako dukerria|Akitaniako duke]] eta [[Poitiers]]eko kondearen semea [[1033]]an bihurtu zen konde berria. [[1063]]an konderria [[Akitaniako dukerria]]ri lotu zion, biek [[Gilen VIII.a Akitaniakoa]] kondea buruzagitzat baitzuten. Gero, [[Akitaniako dukerria]]rekin batera, [[Ingalaterra]]ko erregearen lurraldeak bihurtu ziren.<ref>(Bazan 2006:247-249)</ref> Hala ere, jadanik [[1020]]. urtean, konderriaren zati batek, [[Iruñeko Erresuma]] eta [[Baskoniako dukerria]]ren artean sinatutako Itunari ezker, banatu eta [[Lapurdi]]ko konderria sortu zuen. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Bibliografia == * Bazan, Iñaki ''De los tiempos oscuros al esplendor foral (ss. V al XVI)'', [[2006]], [[Madril]]: La esfera de los libros {{ISBN|84-9734-570-3}}. * [https://web.archive.org/web/20070929140710/http://www.euskomedia.org/PDFAnlt/riev/18225240.pdf Schulten, Adolf ''Las referencias sobre los Vascones hasta el año 810 después de J.C.'', [[1927]], [[Eusko Ikaskuntza]]. RIEV, 18, 2.] == Ikus, gainera == * [[Baskoniako dukerria]] * [[Gaskoinia]] == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Baskoniako dukerria]] [[Kategoria:Euskal Herriko Erdi Aroa]] [[Kategoria:Akitaniako historia]] 1x9iley2l808dz21i0jymcyj6456i0j 0 83921 9999082 9873739 2024-12-14T02:01:18Z Daeri 16654 /* Kanpo estekak */ 9999082 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Joseba del Olmo Gartzia''' ([[Barakaldo]], [[Bizkaia]], [[1981]]eko [[ekainaren 20]]a - ) euskal herritar [[futbol]]ari ohia da. Auurelari lanetan aritzen zen. [[Kepa del Olmo]] anaia gaztea futbolaria izandakoa da ere. 2008-2009 denboraldian [[Athletic|Bilboko Athletic Klubean]] jokatu zuen eta gaur egun [[Alacant]]eko Hercules taldean dabil. Eskuin edo ezker hegalean jokatzeko gai da eta bere abiadura eta erregatea dira bere gaitasunik handienak. Joseda del Olmok maila nazionaleko kategoria guztietan jokatu du, debuta, 3. mailan egin zuen [[Getxo]]ko Arenas taldearekin. Ondoren, 2.B mailako Sestao River taldean aritu zen, Barakaldo eta Lemona futbol taldean ondoren eta azkenik denboraldi bikaina burutu ostean [[Eibar KE|Eibar Kirol Elkartera]] joan zen. [[Athletic|Bilboko Athletic Klubak]] 300.000 euroren truke erosi zion [[Eibar KE|Eibar Kirol Elkarteari]]. Horrezgero [[Hércules Club de Fútbol|Hercules]] taldean jokatu zuen. == Estatistikak == <small>''[[2015]]eko [[Maiatzaren 31|Maiatzak 31n]] eguneratua. Datu ofizialak.''</small> {|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- style="background:#DDDDDD" !rowspan="2" width=150px|Taldea !rowspan="2" width=30px|Maila !rowspan="2"|Denboraldia !colspan="2"|Liga !colspan="2"|Kopa !colspan="2"|[[UEFAko Txapeldunen Liga|Champions League]] !colspan="2"|[[UEFA Europa League|UEFA]] !colspan="2"|Superkopa !colspan="3"|Denera |- style="background:#DDDDDD" !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Lutxana Sporting Kluba|Lutxana Sporting]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |R |1999/00 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="FFD700" | - | bgcolor="FFD700" | - |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!-!!-!!-!!-!! - !! - !! - !! - !! - !! - !!-!!- |- style="text-align: center;" |rowspan=3 valign="center"|'''[[Getxoko Arenas|Arenas]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3. |2000/01 |38 |5 | - | - | - | - | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="F0E68C" |38 | bgcolor="F0E68C" |5 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |3. | 2001/02 |36 |8 | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="FFD700" |36 | bgcolor="FFD700" |8 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!74!!13!! - !! - !! - !! - !! - !! - !! - !! - !!74!!13 |- style="text-align: center;" |rowspan="3" valign="center"|'''[[Lemoa Kirol Elkartea|Lemoa]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3. | 2002/03 |37 |6 | - | - | - | - | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |bgcolor=F0E68C|37 |bgcolor=F0E68C|6 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |3. | 2003/04 |33 |8 | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="FFD700" |33 | bgcolor="FFD700" |8 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!70!!14!!-!!-!! - !! - !! -!! -!! - !! - !!70!!14 |- style="text-align: center;" |rowspan="3" valign="center"|'''[[Barakaldo CF|Barakaldo]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |2.B | 2004/05 |30 |3 | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="F0E68C" |30 | bgcolor="F0E68C" |3 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |2.B | 2005/06 |31 |5 |1 |0 | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="FFD700" |32 |bgcolor=FFD700|5 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!61!!8!!1!!0!! - !! - !! - !! - !! - !! - !!62!!8 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Sestao River Club|Sestao River]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |2.B | 2006/07 |36 |9 |2 |0 | - | - | - | - | - | - | bgcolor="F0E68C" |38 | bgcolor="F0E68C" |9 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!36!!9!!2!!0!! - !! - !! - !! - !! - !! - !!38!!9 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Eibar KE|Eibar]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |2. | 2007/08 |36 |5 |1 | 0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | bgcolor="FFD700" |37 | bgcolor="FFD700" |5 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!36!!5!!1!!0!! - !! - !! - !! - !! - !! - !!37!!5 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Athletic]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> | 1. | 2008/09 |10 |1 |1 |0 | - | - | - | - | - | - | bgcolor="F0E68C" |11 | bgcolor="F0E68C" |1 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!10!!1!!1!!0!! - !! - !! - !! - !! - !! - !!11!!1 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Hércules Club de Fútbol|Hércules]]'''<br /><small>{{banderaikur|Katalunia}}</small> |2. | 2009/10 |20 |0 |6 |1 | - | - | - | - | - | - | bgcolor="FFD700" |26 | bgcolor="FFD700" |1 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!20!!0!!6!!1!! - !! - !! -!! -!! - !! - !!26!!1 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Sociedad Deportiva Ponferradina|Ponferradina]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> |2. | 2010/11 |35 |1 |1 |0 | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="F0E68C" |36 | bgcolor="F0E68C" |1 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!35!!1!!1!!0!! - !! - !! - !! - !! - !! - !!36!!1 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Hércules Club de Fútbol|Hércules]]'''<br /><small>{{banderaikur|Katalunia}}</small> |2. | 2011/12 |0 |0 |0 |0 | - | - | - | - | - | - | bgcolor="FFD700" |0 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!0!!0!!0!!0!! - !! - !! - !! - !! - !! - !!0!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan="3" valign="center"|'''[[Eibar KE|Eibar]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |2.B | 2011/12 |13 |2 | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="F0E68C" |13 | bgcolor="F0E68C" |2 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |2.B | 2012/13 |13 |1 |3 |0 | - | - | - | - | - | - | bgcolor="FFD700" |16 | bgcolor="FFD700" |1 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!26!!3!!3!!0!! - !! - !!-!!-!! - !! - !!29!!3 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Laudio Kirol Kluba|Laudio]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |2.B | 2013/14 |23 |3 |2 |0 | - | - | - | - | - | - | bgcolor="F0E68C" |25 | bgcolor="F0E68C" |3 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!23!!3!!2!!0!! - !! - !!-!!-!! - !! - !!25!!3 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Lagun Onak Kirol Kluba|Lagun Onak]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3. |2014/15 |29 |2 | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="FFD700" |29 | bgcolor="FFD700" |2 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!29!!2!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!29!!2 |-align=center bgcolor=000000 style="color: white;" !colspan="3" valign="center"|'''Ibilbide osoan''' !!420!!59!!17!!1!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!437!!60 |} == Kanpo estekak == * [https://www.athletic-club.eus/eu/jokalariak/joseba-del-olmo-garcia Fitxa - www.athletic-club.eus] {{bizialdia|1981eko||Delolmo, Joseba}} {{biografia zirriborroa|Bizkaia}} [[Kategoria:Bizkaiko gizon futbolariak]] [[Kategoria:Barakaldarrak]] [[Kategoria:Eibar Kirol Elkarteko futbolariak]] [[Kategoria:Barakaldo Futbol Clubeko futbolariak]] [[Kategoria:Getxoko Arenasko futbolariak]] [[Kategoria:Sestao River Clubeko futbolariak]] [[Kategoria:Lemona Kirol Elkarteko futbolariak]] [[Kategoria:Laudio Kirol Klubeko futbolariak]] [[Kategoria:Lagun Onak Kirol Klubeko futbolariak]] [[Kategoria:Athleticeko futbolariak 2000ko hamarkadan]] [[Kategoria:Hércules CFeko futbolariak]] [[Kategoria:La Ligako jokalariak]] qicmq5m3jx9z9fmtb6vssnfeci9cou7 0 88203 9999025 9906918 2024-12-13T21:50:24Z Treuiller 59723 9999025 wikitext text/x-wiki {{Wikipedia1000}} [[Fitxategi:Go-Equipment-Narrow-Black.png|thumb|Go partida bat hasita]] '''Go''' '''joko'''a ({{Lang-zh|t=圍棋|s=围棋|p=wéiqí}};{{Nihongo|2=囲碁|4=igo}}; {{Koreera|바둑|3=baduk}}) [[Txinaren izenak|Txinan]] sortutako [[Estrategia joko abstrakto|estrategia joko]] bat da, bi jokalarirentzat, taula baten gainean jokatzen dena. [[K.a. XX. mendea|K.a. 2000]] eta [[K.a. 200|200]] urteen artean garatu zen. Oso hedatuta dago [[Ekialdeko Asia|Ekialdeko Asian]], batez ere [[Txinaren izenak|Txinan]], [[Korea|Korean]] eta [[Japonia|Japonian]], gero eta gehiago mundu osoan ere bai. Bi jokalariek txandaka kokatzen dituzte pieza zuriak eta beltzak, «harriak», 19 ×19 lerroko sareta bateko elkargune hutsetan («puntuak»); jokalari hasiberriek sarri 9 × 9 edota 13 × 13 lerroko taula txikiagoetan jokatzen dute.{{Sfn|Matthews|2004|p=1.}} Jokoaren helburua da norberaren harriak erabiltzea, aurkariarena baino handiagoa den eremu oso bat («lurraldea») inguratzeko.{{Sfn|Matthews|2004|p=2.}} Behin taulan jarrita, harriak ez daitezke berriro mugi, baina bai kendu, ordea, harrapatuak direnean; horretarako, aurkariaren harri bat edo harri multzo bat inguratu behar da, elkarren ondoan dauden puntu ortogonal guztiak hartuz («askatasunak»).{{Sfn|Iwamoto|1976|p=22.}} Jokalariek horrela segitzen dute, beste mugimendurik egin nahi ez duten arte; jokoak ez du baldintza berezirik amaitzeko. Jokoa amaitzen denean, zenbatzen da lurraldea, harrapatutako harriak eta ''komidashi'', irabazlea zein den jakiteko.{{Sfn|Iwamoto|1976|p=18.}} Jokoa irabaz daiteke, halaber, aurkariak etsi egiten badu. == Go jokoaren historia == [[Fitxategi:Gobildalt.jpg|thumb|Go jokoa japoniar artean (Izumiya Ichibe, ca.1811).]] Jokoaren jatorrizko izena da [[Txinera tradizional|txinera tradizionalean]] 圍棋 eta [[Txinera sinplifikatu|sinplifikatuan]] 围棋 (''wéiqí'', ahoskatuta ''ueitxii''); [[Japoniera|japonieraz]] 囲碁 (''igo'') eta [[Koreera|koreeraz]] 바둑 (''baduk''). '''Go''' izena [[Mendebaldea (kultura)|Mendebaldean]] soilik erabiltzen da, 棋 (''qi'', ahoskatuta ''txii'') txinatar hitzaren japonierazko ahoskeratik dator, gutxi gorabehera [[Taula-joko|taula joko]] gisa itzul litekeena. Txinerazko izenaren hasierako ''wei'' [[Ideograma|ideogramak]] «hesitu, inguratu, blokatu» esan nahi du; beraz, «inguratzeko taula joko» honetan, hain zuzen ere, bi aurkariren arteko lurraldeak hesitu edo inguratu nahi dira. [[Korea|Korean]] ''txin, txi, xu, jua'' esamoldea erabiltzen zen, hau da, «musika tresnaren bat jo, ''go'' jokoan aritu, [[kaligrafia]] onez idatzi eta koadroren bat margotzen jakin». Horiek ziren [[Txinaren izenak|Txina tradizionaleko]] [[Intelektualismo|intelektual]] batek menderatu behar zituen oinarrizko trebetasunak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Baduk, the Korean Game of Weiqi, or Go|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2023-02-04|url=https://web.archive.org/web/20230204045857/https://kpopjacketlady.com/2016/11/16/baduk-the-korean-game-of-weiqi-or-go/|aldizkaria=KPOP Jacket Lady|sartze-data=2024-09-08}}</ref> Historialarien arabera, [[Zhou dinastia|Zhou dinastiaren]] garaian ([[K.a. 1130eko hamarkada|K.a. 1134]]-[[K.a. 247|247]]), gutxienez, go jokoaren hastapenak asmatua zeuden, [[Konfuzio|Konfuzioren]] liburuetan ([[K.a. VI. mendea|K.a. 551]]-[[K.a. 497|497]]) jada aipatzen baitzen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Analects by Confucius|argitaletxea=classics.mit.edu|hizkuntza=en|url=http://classics.mit.edu/Confucius/analects.html|aldizkaria=The Internet Classics Archive|sartze-data=2024-09-08}}</ref> [[Hiru Erresumak|Hiru Erresumen]] garaiaren lehen urteak iritsi arte (220-226 urteen inguruan) ''Arteen Tratatuan'' esaten zen ''qi'' jokoak 17 lerro horizontal eta 17 lerro bertikal zituela. Alabaina, 600 bat urteren buruan, [[Tang dinastia|Tang dinastiaren]] amaieran, IX. mendean, jada aipatzen zen taulak 19 lerro zituela.<ref>{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Fairbairn|izenburua=Go In Ancient China|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=1995|url=https://web.archive.org/web/20240527162547/http://www.pandanet.co.jp/English/essay/goancientchina.html|aldizkaria=IGS|sartze-data=2024-09-08}}</ref> [[Txinaren izenak|Antzinako Txinako]] klase intelektualen eta agintariena izan zen beti ''qi'' jokoa, ez zen inoiz zabaldu jende xehearen artean. Gerrarekin zeukan antzagatik, militarren joko kutunetako bat ere izan zen. [[Sui dinastia|Sui dinastiaren]] garaian idatzitako liburu baten arabera, Liango Wu enperadoreak (502-549) ''qi'' tratatua idatzi zuen eta ''Estrategia Handian'' sartu zuen, gerraren artearen maisulana, armadako agintari militar guztiek nahitaez ikasi beharrekoa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Emperor Wu of Liang|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-05-28|url=https://web.archive.org/web/20240528210319/https://khyentsefoundation.org/story/emperor-wu-of-liang/|aldizkaria=Khyentse Foundation|sartze-data=2024-09-08}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Patxi|abizena=Angulo|urtea=1997|izenburua=Mundu zabaleko jokoak: jokoen mundu zabala|argitaletxea=Elhuyar Kultur Elkartea|ISBN=978-8487114199|url=https://web.archive.org/web/20240722062610/https://www.elhuyar.eus/eu/denda/d/mundu-zabaleko-jokoak-jokoen-mundu-zabala|argitaratze-lekua=Usurbil|OCLC=431899836}}</ref> Qi jokoa [[Japonia|Japoniara]] [[735]]. urte inguruan eraman zuen Kibi no Makibi ({{Lang-zh|t=吉備 真備}}) izeneko [[sangha]] [[Budismo|budista]] [[Japonia|japoniar]] batek, eta oso harrera ona izan zuen herrialde hartan.<ref>{{Erreferentzia|izena=Joshua A.|abizena=Fogel|urtea=1996|izenburua=The Literature of Travel in the Japanese Rediscovery of China, 1862-1945|argitaletxea=Stanford University Press|ISBN=9780804725675|hizkuntza=en|url=https://books.google.es/books?id=MC6L3Re0yqgC&pg=PA22&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|argitaratze-lekua=Stanford|OCLC=32626862|sartze-data=2024-09-08}}</ref> Hasieran, gorteko girora mugatuta egon bazen ere, poliki-poliki zabaldu zen [[Samurai|samuraien]], [[Budismo|budisten]], [[Sintoismo|sintoisten]] artean.<ref>{{Erreferentzia|izena=Edmond|abizena=Papinot|urtea=1964|izenburua=Historical and Geographical Dictionary of Japan, Volume 1|argitaletxea=Frederick Ungar Publishing Co.|orrialdea=274.|hizkuntza=en|data=1910|url=https://archive.org/details/PapinotDictionaryOfJapanVol1AllPages1To462PrefaceHistoricalSectionEntriesAThroughN/page/n3/mode/2up|argitaratze-lekua=New York|OCLC=1014727307|sartze-data=2024-09-08}}</ref> Besteak beste, [[Murasaki Shikibu]] emakume idazlearen ''[[Genji Monogatari|Genji Monogotari]]'' eleberrian (1010eko hamarkada) aipatzen da go jokoa, non Kanren ({{Nihongo|2=寛蓮}}) izeneko [[Monje|lekaime]] bat ''Gosei (''{{Nihongo|2=碁聖|4=go maisu}}izendatzen baitu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Go in Literary Works: From Ancient to Middle Ages|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2023-12-16|url=https://web.archive.org/web/20231216121957/https://www.ndl.go.jp/kaleido/e/entry/22/1.html|aldizkaria=Kaleidoscope of Books Japanese Go—a board game of white and black stones｜National Diet Library|sartze-data=2024-09-09}}</ref> [[Fitxategi:Kano_Eitoku_010.jpg|ezkerrera|thumb|Go jokoa japoniar artean. [[Kanō Eitoku]] (1543-1590)]] [[Japonia]] izan zen go jokalari profesionalen sistema ezarri zuen lehen herrialdea, duela 400 urte. Nihon Ki-in Japoniako go akademia ospetsua, autoritate akademiko eta federatibo moduko bat, 1924an sortu zen. Oinarrizko funtzioak ditu go jokoaren artea irakastea, lehiaketa publikoak gainbegiratzea eta profesional edo zaleei kategoria tituluak ematea. Kategoriak goi mailako bederatzi «dan» edo gradutan sailkatzen dira, eta behe mailako beste horrenbestetan. Akademiak ere titulu bereziak ematen dizkie benetako txapeldunei, adibidez, Hon in-bono (txapeldun nazionala) eta Mei jin (maisu handia).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=How to Play Go|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2022-11-24|url=https://web.archive.org/web/20221124053054/https://www.nihonkiin.or.jp/english/howto/howto0.htm|aldizkaria=Nihon Ki-in|sartze-data=2024-09-08}}</ref> [[Ekialdeko Asia]] berrogeita hamar bat milioi jokalari daude. Gehienetan, haurtzaroan ikasten dute jokoan, eskoletan aritzen dira, enpresetako jantokietan, eta «go aretoak» izeneko leku berezietan. Atseden hutsagatik jokatzen da, burua suspertzeko, edo —jokalari profesionalen kasuan— sari mamitsuak irabazteko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=History of Go|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-08-07|url=https://web.archive.org/web/20240807092217/https://www.intergofed.org/about-go/history-of-go.html|aldizkaria=The International Go Federation|sartze-data=2024-09-08}}</ref> Go jokoa ekialde urrunera joandako europar bidaiariek XVII. mendeaz geroztik azaldu bazuten ere, 1880ra arte ez zen [[Europa|Europan]] jokatzen hasi. Jokoa poliki-poliki zabaltzen joan zen, 1958an jokatu zelarik Europako lehen txapelketa. Gaur egun, go jokatzen da Europako herrialde guztietan, nahiz eta joko maila ekialdeko profesionalena baino nabarmen beherago dagoen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Jeu de go - Bienvenue|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=fr|data=2024-07-06|url=https://web.archive.org/web/20240706154201/https://jeudego.org/|aldizkaria=Fédération Française de Go|sartze-data=2024-09-08}}</ref> Europako jokalari onenak [[Japonia|Japoniara]] joan izan dira jokoa ikastera. == Tresneria == [[Fitxategi:Go-tisch.png|thumb|Japoniako go jokorako multzo tradizionala: lurrezko taula, bi ontzi, eta pieza zuriak eta beltzak.]] === Taula === Jokoaren taulak —japonieraz ''goban''— 45-48&nbsp;cm arteko luzera eta 42-44&nbsp;cm arteko zabalera izaten du. Taula txinatarrak handixeagoak dira, jokoan erabiltzen diren harriak ere handixeagoak baitira. Taula ez da, beraz, guztiz [[Karratu|karratua]]: 15:14 erlazioa dago luzeraren eta zabaleraren artean. Bi taula mota nagusi daude: * mahai gaineko taula, xakean eta gisako jokoetan erabiltzen denaren antzekoa; * lur gaineko taula, zuzenean lurrean dagoena, bere [[altzari]] propioa duelako. Taulan 19&nbsp;×&nbsp;19 marra horizontal eta bertikal daude marraztuta, karratuak osatuz. Badaude, dena dela, bertsio txikiagoak ere, nagusiki 9&nbsp;×&nbsp;9 eta 13&nbsp;×&nbsp;13 marrakoan, jolasean hasteko edo estrategiak ikasteko, inoiz ez lehiatzeko. Garrantzitsua da azpimarratzea ez direla laukiak zenbatzen, lerroak baizik, horiek baitira jokoaren euskarri, beste joko ezagun batzuetan ez bezala, hala nola [[Xake|xakea]] edo [[damak]]. Taula japoniar tradizionalak 10-18 cm arteko lodiera du, eta lurrezkoa izan ohi da.{{sfn|Fairbairn|1992|p=142-143.}} Ahal dela, [[khaya]] [[Zur|zurarekin]] egiten da, eta 700 urteko zura erabiltzen da taula finenak egiteko. [[Torreya californica]] zuhaitzaren zura ere erabiltzen da taulak egiteko ere, merkeagoa baita. Japoniako baliabide naturalak ez dira gai izan bi zuhaitz mota horietatik behar adina egur ekoizteko, eskari handiari erantzuteko: zuhaitzek ehunka urte behar dituzte behar adina hazteko, eta gaur egun oso zaila da behar den adina eta kalitatea duten aleak aurkitzea. Japonian, debekatuta dago khaya zuhaitz biziak moztea, espeziea babestuta baitago: zuhaitzak arrazoi naturalengatik hil behar du moztu aurretik. Hori guztia dela eta, khayaren benetako zurezko taula baten prezioa 10.000 dolarretik gorakoa da, eta kasu batzuetan 60.000 dolarretik gorakoa ere bai.{{sfn|Fairbairn|1992|p=143-149.}} Beste zur merkeago batzuk erabiltzen dira, dena dela, kalitatezko gobanak egiteko, hala nola hiba ([[Thujopsis dolabrata|''Thujopsis dolabrata'']]), [[katsura]], kauri (''[[Agathis australis]]''), eta shin kaya ([[picea]] barietateak, gehienetan [[Alaska|Alaskatik]], [[Siberia|Siberiatik]] eta [[Txinako Herri Errepublika|Txinako]] [[Yunnan]] probintziatik hartuak.{{sfn|Fairbairn|1992|p=143-149.}} 2000. urteaz geroztik, taula batzuk [[Banbu|banbuz]] egin izan dira. Oso sendoak dira, eta estetika paregabea dute; gainera, nahiko merkeak dira. Plastikozkoak, magnetikoak edo tolesgarriak (bidaietakoak) ere badaude. === Harriak === Go harri ―japonieraz ''goishi''― multzo batek 181 harri beltz eta 180 harri zuri izan ohi ditu. 19&nbsp;×&nbsp;19 lerroko taula batek 361 puntu dituenez, taula betetzeko aski harri daude; harri beltz bat gehiago dago, lehenengo mugitzen duen jokalariarena baita. Bi harri mota nagusi daude: [[Ispilu ganbil|ganbilak]], alde bat laua dutenak, eta bikonbexuak, bi aldeek antzeko kurbadura dutenak. Mota bakoitzak abantailak eta desabantailak ditu: harri ganbilak, alde laua taularantz jarrita, ez dira lekuz erraz mugitzen, taula zertxobait oratzen bada. Gainera, jokoa amaitu ostean aztertu nahi bada, jokalariek harriak alderantziz jarriz aldaketak probatu ditzakete, ondoren jatorrizko posizioak gogoratzea errazagoa baita. Alabaina, harri bikonbexuak aiseago kentzen dira taulatik partida amaitzean. Japoniako harri tradizionalak bikonbexuak dira, [[txirla]] maskorrez (zuriak) eta [[Eskisto|eskistoz]] (beltzak) eginak. Erabili ohi zen arbel klasikoa [[Wakayama (prefektura)|Wakayamako prefekturan]] ateratzen zen, eta maskorrak hamaguri txirlenak ziren. Hala ere, Japonian horrelako txirla gutxi dagoenez, [[Mexiko|Mexikon]] hazitako maskorrekin egiten dira maiz harriak. Historikoki, egon diren harririk baliotsuenak [[Jade|jadez]] eginak ziren, eta [[Zerrenda:Japoniako enperadoreak|enperadoreari]] opari gisa eskaintzen zitzaizkion.{{sfn|Fairbairn|1992|p=150-153.}} Txinan, jokoa gehienetan harri ganbilekin egiten da, yunzi izeneko konposatuaren sinterizazioaren bidez fabrikatuak.{{sfn|Fairbairn|1992|p=150-153.}} [[Yunnan]] probintziatik dator materiala, eta haren osaera zehatza sekretupean gordetzen da. Harrien fabrikazio prozesua [[Tang dinastia|Tang dinastiaren]] garaietatik egiten da, eta, 1920ko hamarkadan [[Txinako Gerra Zibila|Txinako Gerra Zibilean]] galdu ondoren, 1960ko hamarkadan berraurkitu zuen yunzi fabrikatzaileak, gaur egun estatuak zuzentzen duena. Materiala preziatua da bere koloreengatik, taula jotzean egiten duen soinu atseginagatik, eta kostu txikiagatik beste material batzuekin alderatuta, hala nola [[Arbel|arbela]] eta [[Maskor|maskorra]]. Harri tradizionalak egiten dira harri beltzak izan daitezen zuriak baino zertxobait handiagoak, koloreen kontrasteak sortutako [[Ilusio optiko|ilusio optikoari]] aurre egiteko, harri zuriak taula gainean beltzak baino zertxobait handiagoak ikusten baitira. === Ontziak === [[Fitxategi:Bowls_dwindsor.jpg|thumb|''Go Seigen'' estiloko harri ganbilak eta ontziak. Harriak yunziz eginak dira, eta katiluak [[jujubondo]] zurez.]] Harriak gordetzeko ontzi edo katiluak esfera zapal baten formakoak dira.{{sfn|Fairbairn|1992|p=153-155.}} Gehienetan, ontzien estalkiak ahoz gora jartzen dira jokoaren hasieran, partidan zehar aurkariari harrapatzen zaizkion harriak bertan jartzeko. Txinako katiluak handixeagoak eta biribilduagoak dira, Japonian ''Go Seigen'' bezala ezagutzen den estiloa. Japoniako ''Kitani'' estiloko katiluek [[brandy]] kopa baten antzeko forma izan ohi dute. Ontziak [[Tornu (tresna)|torneatutako]] egurrez eginak izaten dira. [[Jacaranda mimosifolia|Jakaranda]] egurra Japoniako ontziak egiteko material tradizionala da, baina oso garestia denez, [[jujubondo]] txinatarraren zura erabiltzen da horren ordez. Katilu txinatarrak fabrikatzeko erabiltzen diren beste material batzuk dira zur [[Laka|lakatua]], [[zeramika]], [[Harri|harria]], [[lasto]] ehundua eta [[rotang]]. Katilu estiloei emandako izenak ―''Go Seigen'' eta ''Kitani―'' XX. mendeko go jokalari profesional biren omenez hartu ziren, lehena txinatarra eta bestea japoniarra, haiek jotzen baitira «go modernoaren gurasotzat».<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Honinbo Jowa|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-06-21|url=https://web.archive.org/web/20240621044957/https://senseis.xmp.net/?Jowa|aldizkaria=Sensei's Library|sartze-data=2024-09-08}}</ref> == Lehia == === Jokalarien sailkapena === [[Fitxategi:Go_pros_and_amateurs.jpg.jpeg|thumb|Hiru jokalari profesional, jokalari amateur batzuei begira, taulan «hil ala biziko» arazo bat aztertzen ari diren bitartean (''Us Go Congress'', 2003).]] Go jokoan, jokalari baten mailak adierazten du jokoan duen trebetasuna. Tradizionalki, ''kyu'' eta ''dan'' sistema baten bidez neurtzen dira mailak,{{sfn|Kiin|1973|p=188.}} zenbait [[Borroka-arte|borroka artetan]] egiten den gisan. XX. mendearen azken hamarkadaz geroztik, [[Elo sailkapen|Elo]] [[Elo sailkapen|sailkapenaren]] antzeko kalifikazio sistema matematikoak erabiltzen dira go jokalarien mailak eta hurrenkerak sortzeko. Kalifikazio sistema horiek, askotan, kyu edo [[DAN|dan]] mailatara egokituta eskaintzen dituzte kalkulu matematikoak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Rating System Commission|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-04-20|url=https://web.archive.org/web/20240420072646/https://www.eurogofed.org/egf/rating_system_commission.html|aldizkaria=European Go Federation|sartze-data=2024-09-09}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Go ranks and ratings - Rules and strategy of Go games|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-02-13|url=https://web.archive.org/web/20240213164456/https://gambiter.com/go/Go_ranks_and_ratings.html|aldizkaria=Gambiter|sartze-data=2024-09-09}}</ref> Kyu graduak ikasle mailatzat hartzen dira. Joko maila zenbat eta hobea, kyu zenbakia orduan eta apalago; horrela, 1. kyu maila da onena. Dan mailak maisu mailatzat hartzen dira, eta gora doaz, 1etik 7ra. Jokalari profesionalek dan maila berezia lortzen dute, dan profesionala, gradu gorena, 9. dan bat.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ratings and Grades FAQ|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-04-23|url=https://web.archive.org/web/20240423105846/https://www.britgo.org/ratings/krfaq|aldizkaria=British Go Association|sartze-data=2024-09-09}}</ref> Partidak handicap batez jokatzen direnean, jokalari ahulenak bere aldeko harri bat dauka diferentzia maila bakoitzeko. Maila profesionaletan, hiru mailako aldeak harri baten eskubidea ematen du.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Rules of Go - Handicap|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-06-09|url=https://web.archive.org/web/20240609114153/https://gobase.org/studying/rules/?id=8&ln=uk|aldizkaria=GoBase.org|sartze-data=2024-09-09}}</ref> Nazioarte mailan, badago go jokalarien sailkapen bat, Elo sailkapen sistemaren puntuazioa erabiltzen duena, eta 24 orduz behin eguneratzen dena.{{#tag:ref|Nazioarteko go jokalarien sailkapen horretan, ia guztiak txinatarrak, korearrak, japoniarrak edo malaysiarrak dira, eta gizonezkoak nagusi, alde handiz. Kontsulta egin zen egunean (2024ko uztailaren 26an), lehen 200 jokalarien artean, bost emakume soilik ziren. Ikus {{Erreferentzia|izenburua=Rating List|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-07-26|url=https://web.archive.org/web/20240727231710/https://www.goratings.org/en/|aldizkaria=Go Ratings|sartze-data=2024-09-09}}}} === Lehiaketaren araudiak === Torneoetan eta go lehiaketetan aplikatzen diren araudietan partiden garapenean eragina izan dezaketen faktoreak jasotzen dira. Arauak desberdinak izan daitezke lehiaketa motaren arabera. Jokoan eragina izan dezaketen arauetako batzuk dira konpentsazio puntuak (''komi''), handicaparen erabilera eta denboraren kontrola. Oro har, go txapelketak sailkapen sistemak erabiliz egiten dira ―asko daude, besteak beste, McMahon, suitzarra, ligakoa eta kanporatze zuzenekoa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=EGF ratings system|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-05-18|url=https://web.archive.org/web/20240518223037/https://www.europeangodatabase.eu/EGD/EGF_rating_system.php|aldizkaria=European Go Database|sartze-data=2024-09-09}}</ref> Txapelketa batzuetan zenbait sistema konbinatzen dira, adibidez liga eta kanporaketa zuzena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Professional tournaments|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2023-05-22|url=https://web.archive.org/web/20230522214428/https://senseis.xmp.net/?ProfessionalTournaments|aldizkaria=Sensei's Library|sartze-data=2024-09-09}}</ref> Txapelketetako araudietan xehetasunak ere kontuan har daitezke, hala nola konpentsazio puntuak edo ''superko'' arauaren aplikazioa. Konpentsazio puntuek (''komi'') bigarren jokalaria konpentsatzen dute, aurkariaren hasierako mugimenduaren abantailagatik. Oro har, 5-8 puntu arteko konpentsazioa erabiltzen da eta puntu erdi gehigarri bat berdinketak saihesteko.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Chris|abizena=Chalfant|izenburua=What is Komi in the Game of Go?|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2020-05-18|url=https://web.archive.org/web/20231128134953/https://gameofgo.app/learn/what-is-komi-in-go-game|aldizkaria=GameOfGo.App|sartze-data=2024-09-09}}</ref> ''Superko'' araua, bestalde, erabiltzen da partida bat ez dadin etengabe harrapatuta gelditu jokaldi eredu berean kiribilduta. ''Ko'' arauak agintzen du mugimendu batek ezin duela taula lehen zegoen posiziora itzuli.<ref>{{Erreferentzia|izena=Robert|abizena=Jasiek|izenburua=Ko Rules|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2001-12-22|url=https://web.archive.org/web/20240512091200/http://home.snafu.de/jasiek/korules.html|aldizkaria=Jasiek's Go (Weiqi, Baduk) Homepage|sartze-data=2024-09-09}}</ref> Gainera, badaude posizio konplexuagoak ere, zeinen ondorioz posizio bat errepikatu egiten baita zenbait jokaldiren buruan. Halako [[Begizta (programazioa)|kiribilak]] saihesteko, ''ko'' arauak zabaldu egin daiteke, aurreko edozein posizio errepika ez dadin.<ref name=":0" /> == Go jokoaren sei arauak == [[Fitxategi:Blank_Go_board.png|thumb|Go jokoaren taula irudi bat. 4D, 4J, 4P, 10D, 10P, 16D, 16J eta 16P elkarguneei ''hoshi'' (izar) esaten zaie; 10J zentralari, ''zenit''.]] === Lehen araua === Go jokoaren taulak 19 lerro horizontaleko eta 19 lerro bertikaleko [[sareta]] du. Hasiberrientzat, edo partida azkarrak jokatzeko, 13&nbsp;×&nbsp;13 edo 9&nbsp;×&nbsp;9 lerroko taulekin ere joka daiteke, arau berdinekin. Partidaren hasieran taula hutsik dago. Beltzak hasten dira jokoan. Gero, bi jokalariek txandaka jokatzen dute. Jokaldi batean harri bat jarri behar da elkargune huts batean. === Bigarren araua === Jokalari batek jokaldi bat egin duenean azken askatasuna kentzen diona aurkariaren harri bati edo harri multzo bati, inguratuta gelditu diren harriak atera behar ditu eta partida amaitu arte bereizita gorde.<ref>Adibideetan, ahal dela, 9&nbsp;×&nbsp;9ko taula txiki baten irudi handitua erabiliko dugu, gehienetan hasiberriei erakusteko erabiltzen dena</ref><gallery> Fitxategi:Go_captura_01.png|link=Fitxer:Go_captura_01.png|alt=Abans de captures|Harrapaketen aurretik Fitxategi:Go_captura_02.png|link=Fitxer:Go_captura_02.png|alt=Després de captures|Harrapaketen ondoren </gallery>Goiko irudiek harrapaketen aurrekoa eta ondorengoa erakusten dute. Harrapaketaren adibideak ikus daitezke taularen erdian, aldeetan eta ertzean. Harrapatzen duen jokalariak aurkariaren harriak gordetzen ditu, partidaren amaieran zenbakitzeko. === Hirugarren araura === Ez da baimentzen jokaldi bat egitea aurkariaren formazio baten barruan azken askatasuna hartzeko («suizidioa»), jokaldi horretan aurkariaren harri bat edo gehiago harrapatzen ez badu.Gogoan hartu, dena dela, arau sistema batzuetan ez dela halakorik aplikatzen (Zeelanda Berriko eta ING sistemetan, besteak beste). Adibideak: {| cellspacing="20" |style="width:300px;"|[[Fitxategi:Captura_01.png|alt=Posició 1|erdian|140x140px|1. posizioa]] |style="width:300px;"|[[Fitxategi:Captura_02.png|alt=Posició 2|erdian|140x140px|2. posizioa]] |style="width:300px;"|[[Fitxategi:Captura_03.png|alt=Posició 3|erdian|140x140px|3. posizioa]] |- valign="top" |Zuriek debekatuta dute A, B edo E elkarguneetan harri bat jartzea, «suizidioa» izango bailitzateke. Alabaina, C edo D puntuetako edozeinetan joka dezakete, talde beltz horri oraindik barne askatasun bat geratuko litzaiokeelako. Baina zuriek C edo D beteko balute, ezingo lukete aldamenekoa bete berehala. Lehenbizi, aurkariaren formazioa erabat inguratu beharko lukete, erdiko irudian agertzen den bezala. |Zuriek, orain, A, B, C edo E elkarguneak har ditzakete, hori eginda azken askatasuna kentzen baitiete talde beltzei eta harrapatu egiten baitituzte. |Jokaldien emaitza, zuriek beltzei azken askatasuna kendu eta harrapatutako harriak taulatik atera ondoren. |} === Laugarren araua === [[Fitxategi:Ko_01.png|thumb|''Ko'' egoera.]] Ezin da errepikatu taularen aurreko posizio egoera bat. Arau honen bidez saihestu nahi da, adibideko posizioan, zuriak eta beltzak etengabe behin eta berriro harrapatzea markatutako harria (+). Taularen beste alde batean jokatu behar da, ko egoeran dagoen harria harrapatu aurretik. Ikus [[Ko]] araua, buruzko informazio gehiago izateko. === Bosgarren araua === Harri bat jarri ordez, jokalariak paso egin dezake, hau da, txanda bat jokatu gabe utzi. Bi jokalariak jarraian paso egiten dutenean, partida amaitu egiten da. === Seigarren araua === Behin partida amaituta, alde bakoitzaren hildako harriak kendu eta harrapatutakoei gehitzen zaizkie. == Japoniako puntuazio arauak == [[Fitxategi:Final_partida.PNG|thumb|Partidaren amaiera]] Jokalari bakoitzak puntu bat jasotzen du bere lurraldeko elkargune huts bakoitzeko, eta puntu bat aurkariari harrapatutako harri bakoitzeko. Puntu gehien lortzen duenak irabazten du.<ref>{{Erreferentzia|izena=James (itzul.)|abizena=Davies|izenburua=The Japanese Rules of Go|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=1989-04-10|url=https://web.archive.org/web/20240630144719/https://www.cs.cmu.edu/~wjh/go/rules/Japanese.html|aldizkaria=Nihon Ki-in|sartze-data=2024-09-10}}</ref> Eskuinean, partida amaierako adibide bat ikus daiteke 9&nbsp;×&nbsp;9 lerroko taula batean. Partidan, beltzek harri zuri bat harrapatu zuten. Zuriek bi harri harrapatu zizkieten beltzei. Dagoeneko bi aldeetako harri hilak kendu dituzte: 6 beltzenak eta 9 zurienak. Beraz, beltzek 1 + 9 = 10 harri zuri eskuratu dituzte; zuriek 2 + 6 = 8 harri beltz. Eskuineko puntuazioaren irudian, puntu zuriekin markatuta daude zurien lurraldea, eta puntu beltzekin beltzen lurraldea. Kolorerik ez duten bi elkarguneak publikoak dira, ez dira inongo jokalarirenak (''dame'' esaten zaie). Lurraldeka, beltzak 19 puntu dira, eta zuriak, 15. [[Fitxategi:Final_partida_punts.PNG|thumb|Puntuazioa]] Puntuazio osoa izango da eskuratutako aurkariaren harriak gehi norberaren elkarguneak. Beltzentzat: 10&nbsp;+&nbsp;19&nbsp;=&nbsp;29; zurientzat: 8&nbsp;+&nbsp;15&nbsp;=&nbsp;23. Beraz, beltzek 6 puntuko aldea dute. Bada puntuazio arau berezi bat, komi izenekoa, puntuak ematen dizkiena zuriei, beltzak jokatzen hasteak dakarren desabantaila konpentsatzeko. == Terminologia == * ''Aji'': atsegin, posizio batek «''aji'' txarra» du baldintza egokiak gertatzen direnean aurkariak aprobetxa ditzakeen ezkutuko mehatxuetarako. * ''Atari'': harri bat edo formazio bat ''atari'' egoeran daude berehala harrapatzeko mehatxupean daudenean ([[Xake|xakean]] [[Xake (xakea)|xake]] egiten den antzera). Jokoan hasi baino lehen, adostu behar da halako egoeratan aurkariari horren berri eman behar ote zaion, ''atari'' esanda. Ohitura da hasiberriei ''atari'' egoerak iragartzea. * ''Atsumi'': sendotasuna, indarra, harri multzo sendoa dagonean, ahulezia edo akatsik gabea. * ''Boshi'': kapela, aurkariaren harri baten lerroan egindako jokaldia, taularen erdirantz ihes egitea edo hedatzea aurreikusiz. * ''Byo-yomi'': bat-bateko heriotza, denbora jakin bat dagoenean mugimendu bakoitzerako, denbora global bat izan beharrean. * ''Chub'': joko erdia. * ''Dame'': lurralde baliorik ez duen puntu neutrala zurien eta beltzen posizioen artean, berdin dio nork betetzen duen. Puntu horiek bete egiten dira partidaren amaieran, lurraldeen mugaketa eta puntuen zenbaketa errazteko. * ''Dan:'' jokalari maisuen maila, amateurrak 1-7 bitarte, eta profesionalak 1-9 bitarte. * ''Dang'': lau harriko taldea, karratu bat osatuz. Formazio guztiz txartzat jotzen da. * ''Furikawari'': trukatzea, batak bestearen taldea, puntukako eragina eta abar. * ''Fuseki'': irekitzea, partidaren lehen fasea. * ''Geta'': harrapaketa mota bat da, bertan harriak konfinatuta geratzen dira eta bizpahiru askatasunekin, baina ezin dute ihes egin eta preso geratzen dira. * ''Goban'': go jokoaren taulari ematen zaion izena da. 9&nbsp;×&nbsp;9, 13&nbsp;×&nbsp;13 eta 19&nbsp;×&nbsp;19 lerrokoa izan daiteke. Lehenengo biak ikasten ari direnentzat edo jokaldiak nahiz estrategiak aztertzeko erabiltzen dira. Lehiaketak beti 19&nbsp;x&nbsp;19 lerrokoetan egiten dira. * ''Goke'': edo ''goki,'' harrientzako ontzi edo katilua. * ''Gote:'' ''sente'' jokaldiaren alderantzizkoa da, defentsako jokaldia, aurkariari erantzutera behartzen ez duena. * ''Haia-go'': partida azkarra. * ''Hamari'': aurkariak prestatutako amarruan erortzea. * ''Hamete'': jokaldi tranpatia, ondo erantzunez gero, ez dio mesederik ekartzen egileari (kalte ere egin dezake), baina gaizki erantzunez gero, galera handiak eragiten dizkio «biktimari». * ''Hanami-ko'': ''ko'' egoera bat, jokalari batek gutxi duena galtzeko, eta besteak, asko. * ''Hane'': norberaren harri batekiko diagonalean egindako jokaldia, biak aurkariaren harri batekin kontaktuan daudela. * ''Hasami'': pintza erako erasoa, ''kakari'' baten aurka egindako jokaldia, alboan luzapen bat egitea galaraziz. * ''Honto'': jokaldi zuzena posizio jakin batean, aurkariak geroago baliatzeko moduko ahuldaderik uzten ez duena. * ''Hoshi'': izarra, taulan nabarmendutako puntuak, 4-4 posizioa, eta lau lerroen erdian. * ''Iken-tobi'': puntu bakarreko jauzia, banandutako bi harriren formazioa, hedapen formazioa. * ''Insei'': hasiberri edo ikasle bat, go jokalari profesional bihurtu nahi duena. * ''Jigo'': berdinketa partida baten emaitzan. * ''Joseki'': emaitza ekitatiboa sortzen duten jokaldien segida, gehienetan ertzetan. * ''Kakari'': erasoa, aurkariak txoko batean egindako lehen jokaldian. * ''Kake'': hondoratzea, beherantz bultzatzea. * ''Keim'': [[Xake|xakeko]] zaldiaren jauziaren antzeko konfigurazioa ezartzen duen jokaldia. * ''Kikashi'': jokaldi behartu bat, mehatxuz egindakoa, aurkariak erantzutera behartzen duena. Gehienetan, jokoaren bilakaera nagusitik at egiten da, partidaren beste une batean erabiltzeko eta ekimenari eusteko. * ''Kiri'': ebakidura, talde banaketa. * ''Ko'': betikotasuna, go jokoaren laugarren araua. * ''Komi'': zuriari emandako puntuazio gehigarria, beltzak lehenengo jokatzen duela konpentsatzeko; gaur egun 6,5 da [[Japonia|Japonian]] edo [[Korea|Korean]]. * ''Komoku'': 3-4 elkargunea, gaur egun gehien erabiltzen den irekitze jokaldia. * ''Kosumi'': beste harri batekiko mugimendu diagonala. * ''Kyu'': hasi berri diren jokalariei ematen zaien maila; 35 kyu hasi eta kyu 1 bukatu. * ''Miai'': balio gutxi gorabehera bereko bi puntu; horietako batean jokatzen bada, aurkariak bestean jokatuko du. * ''Mokuhazushi'': 3-5 elkargunea. * ''Moyo'': lurralde zirriborro zabala, oraindik ziurtatu gabea. * ''Nigiri'': beltzekin nork jokatuko duen erabakitzeko zozketa. * ''Niken-tobi'': bi puntuko jauzia, banandutako bi harriren formazioa, hedapen formazioa. * ''Ogeima'': ''keim'' zaldi jauzi handia da, banandutako bi harriren formazioa, konexioa formazioa. * ''Osae'': blokeoa, aurkariaren harri batekin kontaktuan egindako jokaldia, heda ez dadin. * ''Ozaru'': tximu jauzia, alde batean banandutako bi harriren formazioa, konexioa formazioa. * ''Sans'': 3-3 elkargunea. * ''Seki'': bi begirik gabeko bi talderen egoera, non bi jokalarietako inork ez baitu jokatu nahi, hala egingo balu, bere taldea hilko litzatekeelako. * ''Semeai'': bi talderen arteko borroka edo lasterketa bat da, hil ala bizikoa, zeinetan erabakigarri baita bakoitzaren askatasun eskuragarrien kopura. * ''Sente'': ekimena, funtsean, jokatzeko txanda duenarena; aurkariari erantzutera behartzen duen jokaldia da. * ''Shicho'': eskala, jokalari batek harri multzo bati ''atari'' egiten dionean sigi-saga, harik eta taularen ertzarekin edo etsaiaren harri batekin topo egin eta harrapatuak diren arte. * ''Shimari'': txoko bat ixten duten bi harriren eraketa. * ''Takamoku'': 4-5 elkargunea. * ''Tenuki'': ''sente'' jokaldi bati ez erantzutea, momentuan hain garrantzitsua ez dela uste delako. * ''Tesuji'': jokaldi eraginkorrena posizio jakin batean. * ''Tinguin:'' lurra, taularen erdiko izarra. * ''Tsuke'': aurkariaren beste harri batekin edo batzuekin kontaktuan egindako jokaldia. * ''Uttegaeshi'': harri bat sakrifikatzea, taldearen askatasun kopurua murrizteko eta harriak harrapatzeko. Itxuraz seguruak diren harri multzo asko teknika horrekin harrapa daitezke. * ''Wariuchi'': hirugarren lerroan egindako jokaldia, aurkariaren bi posizioren erdian, bi puntuko luzapena egiteko aukerarekin bi aldeetako edozeinetara. * ''Watari'': lehen edo bigarren lerroan egiten den jokaldia, bi talde lotzeko. * ''Yose'': partidaren azken etapa, taldeen erasoko eta defentsako borrokak amaitu direnean eta lurraldeak ixtea baino geratzen ez denean. * ''Yosu miru'': jokaldi maltzurra da, probakoa, aurkariaren erantzuteko gaitasuna ebaluatzeko. == Go jokoa kulturan == === Literatura === Jokoari buruzko liburu espezializatuez gain, zenbait fikzio lan idatzi izan dira go jokoaz eta bere estrategiaz, hala nola, [[Yasunari Kawabata]] [[Nobel Sariak|Nobel saridunaren]] ''Meijin'' («Go maisua», 1951) eta [[Shan Sa]] idazle txino-frantsesaren ''La Joueuse de Go'' («Go jokalaria», [[Ikasleen Goncourt saria]] 2001ean). Badira beste liburu batzuk ere go jokoaz aritu direnak gai nagusi gisa edo tramaren osagai gisa. Horien adibide da, Rodney William Whitaker «Trevanian» estatubatuar idazlearen ''Shibumi'' eleberria (1979), jokoaren inguruan garatzen dena eta go jokoari buruzko metaforak erabiltzen dituena. Frantzian, [[Oulipo]] talde literarioko ''[[Nicolas Bourbaki]]'' taldearen sustatzaileetako bat, [[Claude Chevalley]] matematikaria, go jokalari porrokatua zen. [[Jacques Roubaud]] haren ikasleak ''∈'' ([[Epsilon (hizkia)|epsilon]] hizkia, 1967) izenburuko poema liburu bat argitaratu zuen, zeina hurrenkera desberdinetan irakur zitekeen, horien arteko bat definitzen zena Masami Shinohara 8-dan eta Mitsuo Takei 2-kyu jokalariek 7 harriko handicap batez jokatutako partidaren posizioak gogoan hartuta.<ref>{{erreferentzia|izena=Brian ‘Chiwito’|abizena=McDonald|urtea=1995|izenburua=Go in Western Literature|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|url=https://web.archive.org/web/20060921171349/http://www.usgo.org/resources/downloads/go_in_literature.pdf|aldizkaria=rec.games.go}}</ref> === Zinema === Go jokoa zineman erabili izan da, filmen argumentuaren elementu gisa, [[Ron Howard|Ron Howarden]] ''[[A Beautiful Mind]]'' edo [[Joseph Kosinski|Joseph Kosinskiren]]''[[Tron: Legacy]]'' filmetan, besteak beste. Baita ere, ''Wú Qìngyuán'' filmean ere gai nagusia da, Go Seigen go jokalari profesionalaren [[Film biografiko|biografia]] bat baita.<ref>{{Erreferentzia|izena=A.O.|abizena=Scott|izenburua=A Prodigy’s Life Is Played Out in a Japanese Game of Skill|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2007-03-14|url=https://web.archive.org/web/20240512092101/https://www.nytimes.com/2007/03/14/movies/14go.html|aldizkaria=[[The New York Times]]|sartze-data=2024-09-10}}</ref> King Hu txinatar zuzendariaren ''Zhong lie tu'' (1974, «Ausartak») filmean, pertsonaiek kolore kode bat dute go piezak balira bezala (beltza edo itzal beltzak txinatarrek, zuria japoniar inbaditzaileek), pertsonaiek go taula eta harriak erabiltzen dituzte soldaduen jarraipena egiteko borrokaren aurretik, eta batailak go partida bat balitz bezala egituratuta daude.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ho-Chak|abizena=Law|izenburua=King Hu’s Cinema Opera in his Early Wuxia Films|orrialdeak=24–40|hizkuntza=en|data=2014-10-01|url=https://scholarlypublishingcollective.org/mmi/article/7/3/24/215689/King-Hu-s-Cinema-Opera-in-his-Early-Wuxia-Films|aldizkaria=Music and the Moving Image|alea=3|zenbakia=7|issn=2167-8464|doi=10.5406/musimoviimag.7.3.0024|sartze-data=2024-09-10}}</ref> === Telebista === ''[[Criminal Minds]]'' telesailaren «Extreme Aggressor» atal pilotuan, go jokoa gailu gisa erabiltzen da kriminalen profilean.<ref>{{Erreferentzia|izena=Richard|abizena=Shepard|izenburua=Extreme Aggressor|hizkuntza=en|data=2005-09-22|url=https://www.imdb.com/title/tt0550489/|aldizkaria=IMDb|sartze-data=2024-09-10|serie=Criminal Minds}}</ref> ''Andromeda'' telesailean, zenbait flashback egiten dira pertsonaia bati buruzko kontuak azaltzeko, go jokoarekin zerikusia dutenak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Andromeda (TV Series) (2000) - FilmAffinity|data=2023-03-09|url=https://web.archive.org/web/20230309204447/https://www.filmaffinity.com/uk/film241767.html|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-09-10}}</ref> Japoniako [[Manga|mangan]] eta [[Anime|animeko]] marrazki telesailetan ere maiz agertu izan da go jokoa, bereziki [[Hikaru no Go|''Hikaru no Go'']] (1998) anime sailean, go jokoaren popularizazioan eragin handia izan zuena, bai [[Japonia|Japonian]] eta bai kanpoan, hizkuntza askotara [[Itzulpengintza|itzuli]] baitzen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Young Japanese go for Go|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-05-12|url=https://web.archive.org/web/20240512090413/http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/2164532.stm|aldizkaria=BBC News {{!}} Asia-Pacific|sartze-data=2024-09-08}}</ref> === Softwarea === [[Google]] etxearen [[DeepMind]] [[Adimen artifizial|adimen artifiziala]] lantzen duen konpainiak go jokoan aritzeko [[AlphaGo]] softwarea sortu zuen. 2015eko urrian, abantailarik gabe, 19&nbsp;x&nbsp;19 lerroko taula batean [[Fan Hui]] go jokalari profesionala, Europako onenetakoa, garaitu zuen: bost partidatatik hiru irabaztea lortu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Google achieves AI 'breakthrough' by beating Go champion|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2016-01-27|url=https://web.archive.org/web/20240408223512/https://www.bbc.com/news/technology-35420579|aldizkaria=BBC News|sartze-data=2024-09-10}}</ref> [[2016|2016an]], [[Lee Sedol]] 9-dan munduko jokalaririk onenetako baten aurka partidu bat irabaztea lortu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Artificial intelligence: Go master Lee Se-dol wins against AlphaGo program|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2016-03-13|url=https://web.archive.org/web/20231108180459/https://www.bbc.com/news/technology-35797102|aldizkaria=BBC News|sartze-data=2024-09-10}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Bibliografia == * {{Erreferentzia|izena=John|abizena=Fairbairn|urtea=1992|izenburua=A Survey of the best in Go Equipment|argitaletxea=Kiseido Publ. Co|ISBN=978-4906574407|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/254655845|aldizkaria=The Go player's almanac|argitaratze-lekua=Tokyo|editorea=Richard Bozulich|OCLC=254655845}} * {{Erreferentzia|izena=Kaoru|abizena=Iwamoto|urtea=1976|izenburua=Go for beginners|argitaletxea=Pantheon Books|ISBN=978-0394413525|hizkuntza=en|url=https://books.google.es/books/about/Go_for_Beginners.html?id=v4lZAAAAYAAJ&redir_esc=y|argitaratze-lekua=New York|OCLC=2524733}} * {{Erreferentzia|izena=Nihon|abizena=Kiin|urtea=1973|izenburua=Go; the world's most fascinating game|argitaletxea=The Nihon Kiin|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/888791|argitaratze-lekua=Tokyo|OCLC=888791}} * {{Erreferentzia|izena=Charles|abizena=Matthews|urtea=2004|izenburua=Go|argitaletxea=McGraw-Hill|ISBN=978-0071429771|hizkuntza=en|url=https://books.google.es/books/about/Go.html?id=GmNAYgEACAAJ&redir_esc=y|argitaratze-lekua=Chicago|OCLC=937229590}} == Ikus, gainera == * [[Jokoenea]] * [[AlphaGo]] * [[DeepMind]] == Kanpo estekak == * [https://web.archive.org/web/20240910151359/https://www.ludoteka.com/clasika/jokoak?jokoa=go&hizk=eu Go online multijokoa], Ludoteka {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Estrategia joko abstraktoak]] [[Kategoria:Go]] k11zw94t4fntqloap1zzg791xlzlhb9 9999026 9999025 2024-12-13T21:53:51Z Treuiller 59723 9999026 wikitext text/x-wiki {{Wikipedia1000}} [[Fitxategi:Go-Equipment-Narrow-Black.png|thumb|Go partida bat hasita]] '''Go''' '''joko'''a ({{Lang-zh|t=圍棋|s=围棋|p=wéiqí}};{{Nihongo|2=囲碁|4=igo}}; {{Koreera|바둑|3=baduk}}) [[Txinaren izenak|Txinan]] sortutako [[Estrategia joko abstrakto|estrategia joko]] bat da, bi jokalarirentzat, taula baten gainean jokatzen dena. [[K.a. XX. mendea|K.a. 2000]] eta [[K.a. 200|200]] urteen artean garatu zen. Oso hedatuta dago [[Ekialdeko Asia|Ekialdeko Asian]], batez ere [[Txinaren izenak|Txinan]], [[Korea|Korean]] eta [[Japonia|Japonian]], gero eta gehiago mundu osoan ere bai. Bi jokalariek txandaka kokatzen dituzte pieza zuriak eta beltzak, «harriak», 19 ×19 lerroko sareta bateko elkargune hutsetan («puntuak»); jokalari hasiberriek sarri 9 × 9 edota 13 × 13 lerroko taula txikiagoetan jokatzen dute.{{Sfn|Matthews|2004|p=1.}} Jokoaren helburua da norberaren harriak erabiltzea, aurkariarena baino handiagoa den eremu oso bat («lurraldea») inguratzeko.{{Sfn|Matthews|2004|p=2.}} Behin taulan jarrita, harriak ez daitezke berriro mugi, baina bai kendu, ordea, harrapatuak direnean; horretarako, aurkariaren harri bat edo harri multzo bat inguratu behar da, elkarren ondoan dauden puntu ortogonal guztiak hartuz («askatasunak»).{{Sfn|Iwamoto|1976|p=22.}} Jokalariek horrela segitzen dute, beste mugimendurik egin nahi ez duten arte; jokoak ez du baldintza berezirik amaitzeko. Jokoa amaitzen denean, zenbatzen da lurraldea, harrapatutako harriak eta ''komidashi'', irabazlea zein den jakiteko.{{Sfn|Iwamoto|1976|p=18.}} Jokoa irabaz daiteke, halaber, aurkariak etsi egiten badu. == Go jokoaren historia == [[Fitxategi:Gobildalt.jpg|thumb|Go jokoa japoniar artean (Izumiya Ichibe, ca.1811).]] Jokoaren jatorrizko izena da [[Txinera tradizional|txinera tradizionalean]] 圍棋 eta [[Txinera sinplifikatu|sinplifikatuan]] 围棋 (''wéiqí'', ahoskatuta ''ueitxii''); [[Japoniera|japonieraz]] 囲碁 (''igo'') eta [[Koreera|koreeraz]] 바둑 (''baduk''). '''Go''' izena [[Mendebaldea (kultura)|Mendebaldean]] soilik erabiltzen da, 棋 (''qi'', ahoskatuta ''txii'') txinatar hitzaren japonierazko ahoskeratik dator, gutxi gorabehera [[Taula-joko|taula joko]] gisa itzul litekeena. Txinerazko izenaren hasierako ''wei'' [[Ideograma|ideogramak]] «hesitu, inguratu, blokatu» esan nahi du; beraz, «inguratzeko taula joko» horretan, hain zuzen ere, bi aurkariren arteko lurraldeak hesitu edo inguratu nahi dira. [[Korea|Korean]] ''txin, txi, xu, jua'' esamoldea erabiltzen zen, hau da, «musika tresnaren bat jo, ''go'' jokoan aritu, [[kaligrafia]] onez idatzi eta koadroren bat margotzen jakin». Horiek ziren [[Txinaren izenak|Txina tradizionaleko]] [[Intelektualismo|intelektual]] batek menderatu behar zituen oinarrizko trebetasunak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Baduk, the Korean Game of Weiqi, or Go|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2023-02-04|url=https://web.archive.org/web/20230204045857/https://kpopjacketlady.com/2016/11/16/baduk-the-korean-game-of-weiqi-or-go/|aldizkaria=KPOP Jacket Lady|sartze-data=2024-09-08}}</ref> Historialarien arabera, [[Zhou dinastia|Zhou dinastiaren]] garaian ([[K.a. 1130eko hamarkada|K.a. 1134]]-[[K.a. 247|247]]), gutxienez, go jokoaren hastapenak asmatuta zeuden, [[Konfuzio|Konfuzioren]] liburuetan ([[K.a. VI. mendea|K.a. 551]]-[[K.a. 497|497]]) jada aipatzen baitzen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Analects by Confucius|argitaletxea=classics.mit.edu|hizkuntza=en|url=http://classics.mit.edu/Confucius/analects.html|aldizkaria=The Internet Classics Archive|sartze-data=2024-09-08}}</ref> [[Hiru Erresumak|Hiru Erresumen]] garaiaren lehen urteak iritsi arte (220-226 urteen inguruan) ''Arteen Tratatuan'' esaten zen ''qi'' jokoak 17 lerro horizontal eta 17 lerro bertikal zituela. Alabaina, 600 bat urteren buruan, [[Tang dinastia|Tang dinastiaren]] amaieran, IX. mendean, jada aipatzen zen taulak 19 lerro zituela.<ref>{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Fairbairn|izenburua=Go In Ancient China|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=1995|url=https://web.archive.org/web/20240527162547/http://www.pandanet.co.jp/English/essay/goancientchina.html|aldizkaria=IGS|sartze-data=2024-09-08}}</ref> [[Txinaren izenak|Antzinako Txinako]] klase intelektualen eta agintariena izan zen beti ''qi'' jokoa, ez zen inoiz zabaldu jende xehearen artean. Gerrarekin zeukan antzagatik, militarren joko kutunetako bat ere izan zen. [[Sui dinastia|Sui dinastiaren]] garaian idatzitako liburu baten arabera, Liango Wu enperadoreak (502-549) ''qi'' tratatua idatzi zuen eta ''Estrategia Handian'' sartu zuen, gerraren artearen maisulana, armadako agintari militar guztiek nahitaez ikasi beharrekoa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Emperor Wu of Liang|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-05-28|url=https://web.archive.org/web/20240528210319/https://khyentsefoundation.org/story/emperor-wu-of-liang/|aldizkaria=Khyentse Foundation|sartze-data=2024-09-08}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Patxi|abizena=Angulo|urtea=1997|izenburua=Mundu zabaleko jokoak: jokoen mundu zabala|argitaletxea=Elhuyar Kultur Elkartea|ISBN=978-8487114199|url=https://web.archive.org/web/20240722062610/https://www.elhuyar.eus/eu/denda/d/mundu-zabaleko-jokoak-jokoen-mundu-zabala|argitaratze-lekua=Usurbil|OCLC=431899836}}</ref> Qi jokoa [[Japonia|Japoniara]] [[735]]. urte inguruan eraman zuen Kibi no Makibi ({{Lang-zh|t=吉備 真備}}) izeneko [[sangha]] [[Budismo|budista]] [[Japonia|japoniar]] batek, eta oso harrera ona izan zuen herrialde hartan.<ref>{{Erreferentzia|izena=Joshua A.|abizena=Fogel|urtea=1996|izenburua=The Literature of Travel in the Japanese Rediscovery of China, 1862-1945|argitaletxea=Stanford University Press|ISBN=9780804725675|hizkuntza=en|url=https://books.google.es/books?id=MC6L3Re0yqgC&pg=PA22&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|argitaratze-lekua=Stanford|OCLC=32626862|sartze-data=2024-09-08}}</ref> Hasieran, gorteko girora mugatuta egon bazen ere, poliki-poliki zabaldu zen [[Samurai|samuraien]], [[Budismo|budisten]], [[Sintoismo|sintoisten]] artean.<ref>{{Erreferentzia|izena=Edmond|abizena=Papinot|urtea=1964|izenburua=Historical and Geographical Dictionary of Japan, Volume 1|argitaletxea=Frederick Ungar Publishing Co.|orrialdea=274.|hizkuntza=en|data=1910|url=https://archive.org/details/PapinotDictionaryOfJapanVol1AllPages1To462PrefaceHistoricalSectionEntriesAThroughN/page/n3/mode/2up|argitaratze-lekua=New York|OCLC=1014727307|sartze-data=2024-09-08}}</ref> Besteak beste, [[Murasaki Shikibu]] emakume idazlearen ''[[Genji Monogatari|Genji Monogotari]]'' eleberrian (1010eko hamarkada) aipatzen da go jokoa, non Kanren ({{Nihongo|2=寛蓮}}) izeneko [[Monje|lekaime]] bat ''Gosei (''{{Nihongo|2=碁聖|4=go maisu}}izendatzen baitu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Go in Literary Works: From Ancient to Middle Ages|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2023-12-16|url=https://web.archive.org/web/20231216121957/https://www.ndl.go.jp/kaleido/e/entry/22/1.html|aldizkaria=Kaleidoscope of Books Japanese Go—a board game of white and black stones｜National Diet Library|sartze-data=2024-09-09}}</ref> [[Fitxategi:Kano_Eitoku_010.jpg|ezkerrera|thumb|Go jokoa japoniar artean. [[Kanō Eitoku]] (1543-1590)]] [[Japonia]] izan zen go jokalari profesionalen sistema ezarri zuen lehen herrialdea, duela 400 urte. Nihon Ki-in Japoniako go akademia ospetsua, autoritate akademiko eta federatibo moduko bat, 1924an sortu zen. Oinarrizko funtzioak ditu go jokoaren artea irakastea, lehiaketa publikoak gainbegiratzea eta profesional edo zaleei kategoria tituluak ematea. Kategoriak goi mailako bederatzi «dan» edo gradutan sailkatzen dira, eta behe mailako beste horrenbestetan. Akademiak ere titulu bereziak ematen dizkie benetako txapeldunei, adibidez, Hon in-bono (txapeldun nazionala) eta Mei jin (maisu handia).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=How to Play Go|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2022-11-24|url=https://web.archive.org/web/20221124053054/https://www.nihonkiin.or.jp/english/howto/howto0.htm|aldizkaria=Nihon Ki-in|sartze-data=2024-09-08}}</ref> [[Ekialdeko Asia]] berrogeita hamar bat milioi jokalari daude. Gehienetan, haurtzaroan ikasten dute jokoan, eskoletan aritzen dira, enpresetako jantokietan, eta «go aretoak» izeneko leku berezietan. Atseden hutsagatik jokatzen da, burua suspertzeko, edo —jokalari profesionalen kasuan— sari mamitsuak irabazteko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=History of Go|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-08-07|url=https://web.archive.org/web/20240807092217/https://www.intergofed.org/about-go/history-of-go.html|aldizkaria=The International Go Federation|sartze-data=2024-09-08}}</ref> Go jokoa ekialde urrunera joandako europar bidaiariek XVII. mendeaz geroztik azaldu bazuten ere, 1880ra arte ez zen [[Europa|Europan]] jokatzen hasi. Jokoa poliki-poliki zabaltzen joan zen: 1958an, Europako lehen txapelketa jokatu zen. Gaur egun, go jokatzen da Europako herrialde guztietan, nahiz eta joko maila ekialdeko profesionalena baino nabarmen beherago dagoen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Jeu de go - Bienvenue|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=fr|data=2024-07-06|url=https://web.archive.org/web/20240706154201/https://jeudego.org/|aldizkaria=Fédération Française de Go|sartze-data=2024-09-08}}</ref> Europako jokalari onenak [[Japonia|Japoniara]] joan izan dira jokoa ikastera. == Tresneria == [[Fitxategi:Go-tisch.png|thumb|Japoniako go jokorako multzo tradizionala: lurrezko taula, bi ontzi, eta pieza zuriak eta beltzak.]] === Taula === Jokoaren taulak —japonieraz ''goban''— 45-48&nbsp;cm arteko luzera eta 42-44&nbsp;cm arteko zabalera izaten du. Taula txinatarrak handixeagoak dira, jokoan erabiltzen diren harriak ere handixeagoak baitira. Taula ez da, beraz, guztiz [[Karratu|karratua]]: 15:14 erlazioa dago luzeraren eta zabaleraren artean. Bi taula mota nagusi daude: * mahai gaineko taula, xakean eta gisako jokoetan erabiltzen denaren antzekoa; * lur gaineko taula, zuzenean lurrean dagoena, bere [[altzari]] propioa duelako. Taulan 19&nbsp;×&nbsp;19 marra horizontal eta bertikal daude marraztuta, karratuak osatuz. Badaude, dena dela, bertsio txikiagoak ere, nagusiki 9&nbsp;×&nbsp;9 eta 13&nbsp;×&nbsp;13 marrakoan, jolasean hasteko edo estrategiak ikasteko, inoiz ez lehiatzeko. Garrantzitsua da azpimarratzea ez direla laukiak zenbatzen, lerroak baizik, horiek baitira jokoaren euskarri, beste joko ezagun batzuetan ez bezala, hala nola [[Xake|xakea]] edo [[damak]]. Taula japoniar tradizionalak 10-18 cm arteko lodiera du, eta lurrezkoa izan ohi da.{{sfn|Fairbairn|1992|p=142-143.}} Ahal dela, [[khaya]] [[Zur|zurarekin]] egiten da, eta 700 urteko zura erabiltzen da taula finenak egiteko. [[Torreya californica]] zuhaitzaren zura ere erabiltzen da taulak egiteko ere, merkeagoa baita. Japoniako baliabide naturalak ez dira gai izan bi zuhaitz mota horietatik behar adina egur ekoizteko, eskari handiari erantzuteko: zuhaitzek ehunka urte behar dituzte behar adina hazteko, eta gaur egun oso zaila da behar den adina eta kalitatea duten aleak aurkitzea. Japonian, debekatuta dago khaya zuhaitz biziak moztea, espeziea babestuta baitago: zuhaitzak arrazoi naturalengatik hil behar du moztu aurretik. Hori guztia dela eta, khayaren benetako zurezko taula baten prezioa 10.000 dolarretik gorakoa da, eta kasu batzuetan 60.000 dolarretik gorakoa ere bai.{{sfn|Fairbairn|1992|p=143-149.}} Beste zur merkeago batzuk erabiltzen dira, dena dela, kalitatezko gobanak egiteko, hala nola hiba ([[Thujopsis dolabrata|''Thujopsis dolabrata'']]), [[katsura]], kauri (''[[Agathis australis]]''), eta shin kaya ([[picea]] barietateak, gehienetan [[Alaska|Alaskatik]], [[Siberia|Siberiatik]] eta [[Txinako Herri Errepublika|Txinako]] [[Yunnan]] probintziatik hartuak.{{sfn|Fairbairn|1992|p=143-149.}} 2000. urteaz geroztik, taula batzuk [[Banbu|banbuz]] egin izan dira. Oso sendoak dira, eta estetika paregabea dute; gainera, nahiko merkeak dira. Plastikozkoak, magnetikoak edo tolesgarriak (bidaietakoak) ere badaude. === Harriak === Go harri ―japonieraz ''goishi''― multzo batek 181 harri beltz eta 180 harri zuri izan ohi ditu. 19&nbsp;×&nbsp;19 lerroko taula batek 361 puntu dituenez, taula betetzeko aski harri daude; harri beltz bat gehiago dago, lehenengo mugitzen duen jokalariarena baita. Bi harri mota nagusi daude: [[Ispilu ganbil|ganbilak]], alde bat laua dutenak, eta bikonbexuak, bi aldeek antzeko kurbadura dutenak. Mota bakoitzak abantailak eta desabantailak ditu: harri ganbilak, alde laua taularantz jarrita, ez dira lekuz erraz mugitzen, taula zertxobait oratzen bada. Gainera, jokoa amaitu ostean aztertu nahi bada, jokalariek harriak alderantziz jarriz aldaketak probatu ditzakete, ondoren jatorrizko posizioak gogoratzea errazagoa baita. Alabaina, harri bikonbexuak aiseago kentzen dira taulatik partida amaitzean. Japoniako harri tradizionalak bikonbexuak dira, [[txirla]] maskorrez (zuriak) eta [[Eskisto|eskistoz]] (beltzak) eginak. Erabili ohi zen arbel klasikoa [[Wakayama (prefektura)|Wakayamako prefekturan]] ateratzen zen, eta maskorrak hamaguri txirlenak ziren. Hala ere, Japonian horrelako txirla gutxi dagoenez, [[Mexiko|Mexikon]] hazitako maskorrekin egiten dira maiz harriak. Historikoki, egon diren harririk baliotsuenak [[Jade|jadez]] eginak ziren, eta [[Zerrenda:Japoniako enperadoreak|enperadoreari]] opari gisa eskaintzen zitzaizkion.{{sfn|Fairbairn|1992|p=150-153.}} Txinan, jokoa gehienetan harri ganbilekin egiten da, yunzi izeneko konposatuaren sinterizazioaren bidez fabrikatuak.{{sfn|Fairbairn|1992|p=150-153.}} [[Yunnan]] probintziatik dator materiala, eta haren osaera zehatza sekretupean gordetzen da. Harrien fabrikazio prozesua [[Tang dinastia|Tang dinastiaren]] garaietatik egiten da, eta, 1920ko hamarkadan [[Txinako Gerra Zibila|Txinako Gerra Zibilean]] galdu ondoren, 1960ko hamarkadan berraurkitu zuen yunzi fabrikatzaileak, gaur egun estatuak zuzentzen duena. Materiala preziatua da bere koloreengatik, taula jotzean egiten duen soinu atseginagatik, eta kostu txikiagatik beste material batzuekin alderatuta, hala nola [[Arbel|arbela]] eta [[Maskor|maskorra]]. Harri tradizionalak egiten dira harri beltzak izan daitezen zuriak baino zertxobait handiagoak, koloreen kontrasteak sortutako [[Ilusio optiko|ilusio optikoari]] aurre egiteko, harri zuriak taula gainean beltzak baino zertxobait handiagoak ikusten baitira. === Ontziak === [[Fitxategi:Bowls_dwindsor.jpg|thumb|''Go Seigen'' estiloko harri ganbilak eta ontziak. Harriak yunziz eginak dira, eta katiluak [[jujubondo]] zurez.]] Harriak gordetzeko ontzi edo katiluak esfera zapal baten formakoak dira.{{sfn|Fairbairn|1992|p=153-155.}} Gehienetan, ontzien estalkiak ahoz gora jartzen dira jokoaren hasieran, partidan zehar aurkariari harrapatzen zaizkion harriak bertan jartzeko. Txinako katiluak handixeagoak eta biribilduagoak dira, Japonian ''Go Seigen'' bezala ezagutzen den estiloa. Japoniako ''Kitani'' estiloko katiluek [[brandy]] kopa baten antzeko forma izan ohi dute. Ontziak [[Tornu (tresna)|torneatutako]] egurrez eginak izaten dira. [[Jacaranda mimosifolia|Jakaranda]] egurra Japoniako ontziak egiteko material tradizionala da, baina oso garestia denez, [[jujubondo]] txinatarraren zura erabiltzen da horren ordez. Katilu txinatarrak fabrikatzeko erabiltzen diren beste material batzuk dira zur [[Laka|lakatua]], [[zeramika]], [[Harri|harria]], [[lasto]] ehundua eta [[rotang]]. Katilu estiloei emandako izenak ―''Go Seigen'' eta ''Kitani―'' XX. mendeko go jokalari profesional biren omenez hartu ziren, lehena txinatarra eta bestea japoniarra, haiek jotzen baitira «go modernoaren gurasotzat».<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Honinbo Jowa|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-06-21|url=https://web.archive.org/web/20240621044957/https://senseis.xmp.net/?Jowa|aldizkaria=Sensei's Library|sartze-data=2024-09-08}}</ref> == Lehia == === Jokalarien sailkapena === [[Fitxategi:Go_pros_and_amateurs.jpg.jpeg|thumb|Hiru jokalari profesional, jokalari amateur batzuei begira, taulan «hil ala biziko» arazo bat aztertzen ari diren bitartean (''Us Go Congress'', 2003).]] Go jokoan, jokalari baten mailak adierazten du jokoan duen trebetasuna. Tradizionalki, ''kyu'' eta ''dan'' sistema baten bidez neurtzen dira mailak,{{sfn|Kiin|1973|p=188.}} zenbait [[Borroka-arte|borroka artetan]] egiten den gisan. XX. mendearen azken hamarkadaz geroztik, [[Elo sailkapen|Elo]] [[Elo sailkapen|sailkapenaren]] antzeko kalifikazio sistema matematikoak erabiltzen dira go jokalarien mailak eta hurrenkerak sortzeko. Kalifikazio sistema horiek, askotan, kyu edo [[DAN|dan]] mailatara egokituta eskaintzen dituzte kalkulu matematikoak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Rating System Commission|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-04-20|url=https://web.archive.org/web/20240420072646/https://www.eurogofed.org/egf/rating_system_commission.html|aldizkaria=European Go Federation|sartze-data=2024-09-09}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Go ranks and ratings - Rules and strategy of Go games|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-02-13|url=https://web.archive.org/web/20240213164456/https://gambiter.com/go/Go_ranks_and_ratings.html|aldizkaria=Gambiter|sartze-data=2024-09-09}}</ref> Kyu graduak ikasle mailatzat hartzen dira. Joko maila zenbat eta hobea, kyu zenbakia orduan eta apalago; horrela, 1. kyu maila da onena. Dan mailak maisu mailatzat hartzen dira, eta gora doaz, 1etik 7ra. Jokalari profesionalek dan maila berezia lortzen dute, dan profesionala, gradu gorena, 9. dan bat.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ratings and Grades FAQ|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-04-23|url=https://web.archive.org/web/20240423105846/https://www.britgo.org/ratings/krfaq|aldizkaria=British Go Association|sartze-data=2024-09-09}}</ref> Partidak handicap batez jokatzen direnean, jokalari ahulenak bere aldeko harri bat dauka diferentzia maila bakoitzeko. Maila profesionaletan, hiru mailako aldeak harri baten eskubidea ematen du.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Rules of Go - Handicap|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-06-09|url=https://web.archive.org/web/20240609114153/https://gobase.org/studying/rules/?id=8&ln=uk|aldizkaria=GoBase.org|sartze-data=2024-09-09}}</ref> Nazioarte mailan, badago go jokalarien sailkapen bat, Elo sailkapen sistemaren puntuazioa erabiltzen duena, eta 24 orduz behin eguneratzen dena.{{#tag:ref|Nazioarteko go jokalarien sailkapen horretan, ia guztiak txinatarrak, korearrak, japoniarrak edo malaysiarrak dira, eta gizonezkoak nagusi, alde handiz. Kontsulta egin zen egunean (2024ko uztailaren 26an), lehen 200 jokalarien artean, bost emakume soilik ziren. Ikus {{Erreferentzia|izenburua=Rating List|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-07-26|url=https://web.archive.org/web/20240727231710/https://www.goratings.org/en/|aldizkaria=Go Ratings|sartze-data=2024-09-09}}}} === Lehiaketaren araudiak === Torneoetan eta go lehiaketetan aplikatzen diren araudietan partiden garapenean eragina izan dezaketen faktoreak jasotzen dira. Arauak desberdinak izan daitezke lehiaketa motaren arabera. Jokoan eragina izan dezaketen arauetako batzuk dira konpentsazio puntuak (''komi''), handicaparen erabilera eta denboraren kontrola. Oro har, go txapelketak sailkapen sistemak erabiliz egiten dira ―asko daude, besteak beste, McMahon, suitzarra, ligakoa eta kanporatze zuzenekoa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=EGF ratings system|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-05-18|url=https://web.archive.org/web/20240518223037/https://www.europeangodatabase.eu/EGD/EGF_rating_system.php|aldizkaria=European Go Database|sartze-data=2024-09-09}}</ref> Txapelketa batzuetan zenbait sistema konbinatzen dira, adibidez liga eta kanporaketa zuzena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Professional tournaments|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2023-05-22|url=https://web.archive.org/web/20230522214428/https://senseis.xmp.net/?ProfessionalTournaments|aldizkaria=Sensei's Library|sartze-data=2024-09-09}}</ref> Txapelketetako araudietan xehetasunak ere kontuan har daitezke, hala nola konpentsazio puntuak edo ''superko'' arauaren aplikazioa. Konpentsazio puntuek (''komi'') bigarren jokalaria konpentsatzen dute, aurkariaren hasierako mugimenduaren abantailagatik. Oro har, 5-8 puntu arteko konpentsazioa erabiltzen da eta puntu erdi gehigarri bat berdinketak saihesteko.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Chris|abizena=Chalfant|izenburua=What is Komi in the Game of Go?|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2020-05-18|url=https://web.archive.org/web/20231128134953/https://gameofgo.app/learn/what-is-komi-in-go-game|aldizkaria=GameOfGo.App|sartze-data=2024-09-09}}</ref> ''Superko'' araua, bestalde, erabiltzen da partida bat ez dadin etengabe harrapatuta gelditu jokaldi eredu berean kiribilduta. ''Ko'' arauak agintzen du mugimendu batek ezin duela taula lehen zegoen posiziora itzuli.<ref>{{Erreferentzia|izena=Robert|abizena=Jasiek|izenburua=Ko Rules|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2001-12-22|url=https://web.archive.org/web/20240512091200/http://home.snafu.de/jasiek/korules.html|aldizkaria=Jasiek's Go (Weiqi, Baduk) Homepage|sartze-data=2024-09-09}}</ref> Gainera, badaude posizio konplexuagoak ere, zeinen ondorioz posizio bat errepikatu egiten baita zenbait jokaldiren buruan. Halako [[Begizta (programazioa)|kiribilak]] saihesteko, ''ko'' arauak zabaldu egin daiteke, aurreko edozein posizio errepika ez dadin.<ref name=":0" /> == Go jokoaren sei arauak == [[Fitxategi:Blank_Go_board.png|thumb|Go jokoaren taula irudi bat. 4D, 4J, 4P, 10D, 10P, 16D, 16J eta 16P elkarguneei ''hoshi'' (izar) esaten zaie; 10J zentralari, ''zenit''.]] === Lehen araua === Go jokoaren taulak 19 lerro horizontaleko eta 19 lerro bertikaleko [[sareta]] du. Hasiberrientzat, edo partida azkarrak jokatzeko, 13&nbsp;×&nbsp;13 edo 9&nbsp;×&nbsp;9 lerroko taulekin ere joka daiteke, arau berdinekin. Partidaren hasieran taula hutsik dago. Beltzak hasten dira jokoan. Gero, bi jokalariek txandaka jokatzen dute. Jokaldi batean harri bat jarri behar da elkargune huts batean. === Bigarren araua === Jokalari batek jokaldi bat egin duenean azken askatasuna kentzen diona aurkariaren harri bati edo harri multzo bati, inguratuta gelditu diren harriak atera behar ditu eta partida amaitu arte bereizita gorde.<ref>Adibideetan, ahal dela, 9&nbsp;×&nbsp;9ko taula txiki baten irudi handitua erabiliko dugu, gehienetan hasiberriei erakusteko erabiltzen dena</ref><gallery> Fitxategi:Go_captura_01.png|link=Fitxer:Go_captura_01.png|alt=Abans de captures|Harrapaketen aurretik Fitxategi:Go_captura_02.png|link=Fitxer:Go_captura_02.png|alt=Després de captures|Harrapaketen ondoren </gallery>Goiko irudiek harrapaketen aurrekoa eta ondorengoa erakusten dute. Harrapaketaren adibideak ikus daitezke taularen erdian, aldeetan eta ertzean. Harrapatzen duen jokalariak aurkariaren harriak gordetzen ditu, partidaren amaieran zenbakitzeko. === Hirugarren araura === Ez da baimentzen jokaldi bat egitea aurkariaren formazio baten barruan azken askatasuna hartzeko («suizidioa»), jokaldi horretan aurkariaren harri bat edo gehiago harrapatzen ez badu.Gogoan hartu, dena dela, arau sistema batzuetan ez dela halakorik aplikatzen (Zeelanda Berriko eta ING sistemetan, besteak beste). Adibideak: {| cellspacing="20" |style="width:300px;"|[[Fitxategi:Captura_01.png|alt=Posició 1|erdian|140x140px|1. posizioa]] |style="width:300px;"|[[Fitxategi:Captura_02.png|alt=Posició 2|erdian|140x140px|2. posizioa]] |style="width:300px;"|[[Fitxategi:Captura_03.png|alt=Posició 3|erdian|140x140px|3. posizioa]] |- valign="top" |Zuriek debekatuta dute A, B edo E elkarguneetan harri bat jartzea, «suizidioa» izango bailitzateke. Alabaina, C edo D puntuetako edozeinetan joka dezakete, talde beltz horri oraindik barne askatasun bat geratuko litzaiokeelako. Baina zuriek C edo D beteko balute, ezingo lukete aldamenekoa bete berehala. Lehenbizi, aurkariaren formazioa erabat inguratu beharko lukete, erdiko irudian agertzen den bezala. |Zuriek, orain, A, B, C edo E elkarguneak har ditzakete, hori eginda azken askatasuna kentzen baitiete talde beltzei eta harrapatu egiten baitituzte. |Jokaldien emaitza, zuriek beltzei azken askatasuna kendu eta harrapatutako harriak taulatik atera ondoren. |} === Laugarren araua === [[Fitxategi:Ko_01.png|thumb|''Ko'' egoera.]] Ezin da errepikatu taularen aurreko posizio egoera bat. Arau honen bidez saihestu nahi da, adibideko posizioan, zuriak eta beltzak etengabe behin eta berriro harrapatzea markatutako harria (+). Taularen beste alde batean jokatu behar da, ko egoeran dagoen harria harrapatu aurretik. Ikus [[Ko]] araua, buruzko informazio gehiago izateko. === Bosgarren araua === Harri bat jarri ordez, jokalariak paso egin dezake, hau da, txanda bat jokatu gabe utzi. Bi jokalariak jarraian paso egiten dutenean, partida amaitu egiten da. === Seigarren araua === Behin partida amaituta, alde bakoitzaren hildako harriak kendu eta harrapatutakoei gehitzen zaizkie. == Japoniako puntuazio arauak == [[Fitxategi:Final_partida.PNG|thumb|Partidaren amaiera]] Jokalari bakoitzak puntu bat jasotzen du bere lurraldeko elkargune huts bakoitzeko, eta puntu bat aurkariari harrapatutako harri bakoitzeko. Puntu gehien lortzen duenak irabazten du.<ref>{{Erreferentzia|izena=James (itzul.)|abizena=Davies|izenburua=The Japanese Rules of Go|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=1989-04-10|url=https://web.archive.org/web/20240630144719/https://www.cs.cmu.edu/~wjh/go/rules/Japanese.html|aldizkaria=Nihon Ki-in|sartze-data=2024-09-10}}</ref> Eskuinean, partida amaierako adibide bat ikus daiteke 9&nbsp;×&nbsp;9 lerroko taula batean. Partidan, beltzek harri zuri bat harrapatu zuten. Zuriek bi harri harrapatu zizkieten beltzei. Dagoeneko bi aldeetako harri hilak kendu dituzte: 6 beltzenak eta 9 zurienak. Beraz, beltzek 1 + 9 = 10 harri zuri eskuratu dituzte; zuriek 2 + 6 = 8 harri beltz. Eskuineko puntuazioaren irudian, puntu zuriekin markatuta daude zurien lurraldea, eta puntu beltzekin beltzen lurraldea. Kolorerik ez duten bi elkarguneak publikoak dira, ez dira inongo jokalarirenak (''dame'' esaten zaie). Lurraldeka, beltzak 19 puntu dira, eta zuriak, 15. [[Fitxategi:Final_partida_punts.PNG|thumb|Puntuazioa]] Puntuazio osoa izango da eskuratutako aurkariaren harriak gehi norberaren elkarguneak. Beltzentzat: 10&nbsp;+&nbsp;19&nbsp;=&nbsp;29; zurientzat: 8&nbsp;+&nbsp;15&nbsp;=&nbsp;23. Beraz, beltzek 6 puntuko aldea dute. Bada puntuazio arau berezi bat, komi izenekoa, puntuak ematen dizkiena zuriei, beltzak jokatzen hasteak dakarren desabantaila konpentsatzeko. == Terminologia == * ''Aji'': atsegin, posizio batek «''aji'' txarra» du baldintza egokiak gertatzen direnean aurkariak aprobetxa ditzakeen ezkutuko mehatxuetarako. * ''Atari'': harri bat edo formazio bat ''atari'' egoeran daude berehala harrapatzeko mehatxupean daudenean ([[Xake|xakean]] [[Xake (xakea)|xake]] egiten den antzera). Jokoan hasi baino lehen, adostu behar da halako egoeratan aurkariari horren berri eman behar ote zaion, ''atari'' esanda. Ohitura da hasiberriei ''atari'' egoerak iragartzea. * ''Atsumi'': sendotasuna, indarra, harri multzo sendoa dagonean, ahulezia edo akatsik gabea. * ''Boshi'': kapela, aurkariaren harri baten lerroan egindako jokaldia, taularen erdirantz ihes egitea edo hedatzea aurreikusiz. * ''Byo-yomi'': bat-bateko heriotza, denbora jakin bat dagoenean mugimendu bakoitzerako, denbora global bat izan beharrean. * ''Chub'': joko erdia. * ''Dame'': lurralde baliorik ez duen puntu neutrala zurien eta beltzen posizioen artean, berdin dio nork betetzen duen. Puntu horiek bete egiten dira partidaren amaieran, lurraldeen mugaketa eta puntuen zenbaketa errazteko. * ''Dan:'' jokalari maisuen maila, amateurrak 1-7 bitarte, eta profesionalak 1-9 bitarte. * ''Dang'': lau harriko taldea, karratu bat osatuz. Formazio guztiz txartzat jotzen da. * ''Furikawari'': trukatzea, batak bestearen taldea, puntukako eragina eta abar. * ''Fuseki'': irekitzea, partidaren lehen fasea. * ''Geta'': harrapaketa mota bat da, bertan harriak konfinatuta geratzen dira eta bizpahiru askatasunekin, baina ezin dute ihes egin eta preso geratzen dira. * ''Goban'': go jokoaren taulari ematen zaion izena da. 9&nbsp;×&nbsp;9, 13&nbsp;×&nbsp;13 eta 19&nbsp;×&nbsp;19 lerrokoa izan daiteke. Lehenengo biak ikasten ari direnentzat edo jokaldiak nahiz estrategiak aztertzeko erabiltzen dira. Lehiaketak beti 19&nbsp;x&nbsp;19 lerrokoetan egiten dira. * ''Goke'': edo ''goki,'' harrientzako ontzi edo katilua. * ''Gote:'' ''sente'' jokaldiaren alderantzizkoa da, defentsako jokaldia, aurkariari erantzutera behartzen ez duena. * ''Haia-go'': partida azkarra. * ''Hamari'': aurkariak prestatutako amarruan erortzea. * ''Hamete'': jokaldi tranpatia, ondo erantzunez gero, ez dio mesederik ekartzen egileari (kalte ere egin dezake), baina gaizki erantzunez gero, galera handiak eragiten dizkio «biktimari». * ''Hanami-ko'': ''ko'' egoera bat, jokalari batek gutxi duena galtzeko, eta besteak, asko. * ''Hane'': norberaren harri batekiko diagonalean egindako jokaldia, biak aurkariaren harri batekin kontaktuan daudela. * ''Hasami'': pintza erako erasoa, ''kakari'' baten aurka egindako jokaldia, alboan luzapen bat egitea galaraziz. * ''Honto'': jokaldi zuzena posizio jakin batean, aurkariak geroago baliatzeko moduko ahuldaderik uzten ez duena. * ''Hoshi'': izarra, taulan nabarmendutako puntuak, 4-4 posizioa, eta lau lerroen erdian. * ''Iken-tobi'': puntu bakarreko jauzia, banandutako bi harriren formazioa, hedapen formazioa. * ''Insei'': hasiberri edo ikasle bat, go jokalari profesional bihurtu nahi duena. * ''Jigo'': berdinketa partida baten emaitzan. * ''Joseki'': emaitza ekitatiboa sortzen duten jokaldien segida, gehienetan ertzetan. * ''Kakari'': erasoa, aurkariak txoko batean egindako lehen jokaldian. * ''Kake'': hondoratzea, beherantz bultzatzea. * ''Keim'': [[Xake|xakeko]] zaldiaren jauziaren antzeko konfigurazioa ezartzen duen jokaldia. * ''Kikashi'': jokaldi behartu bat, mehatxuz egindakoa, aurkariak erantzutera behartzen duena. Gehienetan, jokoaren bilakaera nagusitik at egiten da, partidaren beste une batean erabiltzeko eta ekimenari eusteko. * ''Kiri'': ebakidura, talde banaketa. * ''Ko'': betikotasuna, go jokoaren laugarren araua. * ''Komi'': zuriari emandako puntuazio gehigarria, beltzak lehenengo jokatzen duela konpentsatzeko; gaur egun 6,5 da [[Japonia|Japonian]] edo [[Korea|Korean]]. * ''Komoku'': 3-4 elkargunea, gaur egun gehien erabiltzen den irekitze jokaldia. * ''Kosumi'': beste harri batekiko mugimendu diagonala. * ''Kyu'': hasi berri diren jokalariei ematen zaien maila; 35 kyu hasi eta kyu 1 bukatu. * ''Miai'': balio gutxi gorabehera bereko bi puntu; horietako batean jokatzen bada, aurkariak bestean jokatuko du. * ''Mokuhazushi'': 3-5 elkargunea. * ''Moyo'': lurralde zirriborro zabala, oraindik ziurtatu gabea. * ''Nigiri'': beltzekin nork jokatuko duen erabakitzeko zozketa. * ''Niken-tobi'': bi puntuko jauzia, banandutako bi harriren formazioa, hedapen formazioa. * ''Ogeima'': ''keim'' zaldi jauzi handia da, banandutako bi harriren formazioa, konexioa formazioa. * ''Osae'': blokeoa, aurkariaren harri batekin kontaktuan egindako jokaldia, heda ez dadin. * ''Ozaru'': tximu jauzia, alde batean banandutako bi harriren formazioa, konexioa formazioa. * ''Sans'': 3-3 elkargunea. * ''Seki'': bi begirik gabeko bi talderen egoera, non bi jokalarietako inork ez baitu jokatu nahi, hala egingo balu, bere taldea hilko litzatekeelako. * ''Semeai'': bi talderen arteko borroka edo lasterketa bat da, hil ala bizikoa, zeinetan erabakigarri baita bakoitzaren askatasun eskuragarrien kopura. * ''Sente'': ekimena, funtsean, jokatzeko txanda duenarena; aurkariari erantzutera behartzen duen jokaldia da. * ''Shicho'': eskala, jokalari batek harri multzo bati ''atari'' egiten dionean sigi-saga, harik eta taularen ertzarekin edo etsaiaren harri batekin topo egin eta harrapatuak diren arte. * ''Shimari'': txoko bat ixten duten bi harriren eraketa. * ''Takamoku'': 4-5 elkargunea. * ''Tenuki'': ''sente'' jokaldi bati ez erantzutea, momentuan hain garrantzitsua ez dela uste delako. * ''Tesuji'': jokaldi eraginkorrena posizio jakin batean. * ''Tinguin:'' lurra, taularen erdiko izarra. * ''Tsuke'': aurkariaren beste harri batekin edo batzuekin kontaktuan egindako jokaldia. * ''Uttegaeshi'': harri bat sakrifikatzea, taldearen askatasun kopurua murrizteko eta harriak harrapatzeko. Itxuraz seguruak diren harri multzo asko teknika horrekin harrapa daitezke. * ''Wariuchi'': hirugarren lerroan egindako jokaldia, aurkariaren bi posizioren erdian, bi puntuko luzapena egiteko aukerarekin bi aldeetako edozeinetara. * ''Watari'': lehen edo bigarren lerroan egiten den jokaldia, bi talde lotzeko. * ''Yose'': partidaren azken etapa, taldeen erasoko eta defentsako borrokak amaitu direnean eta lurraldeak ixtea baino geratzen ez denean. * ''Yosu miru'': jokaldi maltzurra da, probakoa, aurkariaren erantzuteko gaitasuna ebaluatzeko. == Go jokoa kulturan == === Literatura === Jokoari buruzko liburu espezializatuez gain, zenbait fikzio lan idatzi izan dira go jokoaz eta bere estrategiaz, hala nola, [[Yasunari Kawabata]] [[Nobel Sariak|Nobel saridunaren]] ''Meijin'' («Go maisua», 1951) eta [[Shan Sa]] idazle txino-frantsesaren ''La Joueuse de Go'' («Go jokalaria», [[Ikasleen Goncourt saria]] 2001ean). Badira beste liburu batzuk ere go jokoaz aritu direnak gai nagusi gisa edo tramaren osagai gisa. Horien adibide da, Rodney William Whitaker «Trevanian» estatubatuar idazlearen ''Shibumi'' eleberria (1979), jokoaren inguruan garatzen dena eta go jokoari buruzko metaforak erabiltzen dituena. Frantzian, [[Oulipo]] talde literarioko ''[[Nicolas Bourbaki]]'' taldearen sustatzaileetako bat, [[Claude Chevalley]] matematikaria, go jokalari porrokatua zen. [[Jacques Roubaud]] haren ikasleak ''∈'' ([[Epsilon (hizkia)|epsilon]] hizkia, 1967) izenburuko poema liburu bat argitaratu zuen, zeina hurrenkera desberdinetan irakur zitekeen, horien arteko bat definitzen zena Masami Shinohara 8-dan eta Mitsuo Takei 2-kyu jokalariek 7 harriko handicap batez jokatutako partidaren posizioak gogoan hartuta.<ref>{{erreferentzia|izena=Brian ‘Chiwito’|abizena=McDonald|urtea=1995|izenburua=Go in Western Literature|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|url=https://web.archive.org/web/20060921171349/http://www.usgo.org/resources/downloads/go_in_literature.pdf|aldizkaria=rec.games.go}}</ref> === Zinema === Go jokoa zineman erabili izan da, filmen argumentuaren elementu gisa, [[Ron Howard|Ron Howarden]] ''[[A Beautiful Mind]]'' edo [[Joseph Kosinski|Joseph Kosinskiren]]''[[Tron: Legacy]]'' filmetan, besteak beste. Baita ere, ''Wú Qìngyuán'' filmean ere gai nagusia da, Go Seigen go jokalari profesionalaren [[Film biografiko|biografia]] bat baita.<ref>{{Erreferentzia|izena=A.O.|abizena=Scott|izenburua=A Prodigy’s Life Is Played Out in a Japanese Game of Skill|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2007-03-14|url=https://web.archive.org/web/20240512092101/https://www.nytimes.com/2007/03/14/movies/14go.html|aldizkaria=[[The New York Times]]|sartze-data=2024-09-10}}</ref> King Hu txinatar zuzendariaren ''Zhong lie tu'' (1974, «Ausartak») filmean, pertsonaiek kolore kode bat dute go piezak balira bezala (beltza edo itzal beltzak txinatarrek, zuria japoniar inbaditzaileek), pertsonaiek go taula eta harriak erabiltzen dituzte soldaduen jarraipena egiteko borrokaren aurretik, eta batailak go partida bat balitz bezala egituratuta daude.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ho-Chak|abizena=Law|izenburua=King Hu’s Cinema Opera in his Early Wuxia Films|orrialdeak=24–40|hizkuntza=en|data=2014-10-01|url=https://scholarlypublishingcollective.org/mmi/article/7/3/24/215689/King-Hu-s-Cinema-Opera-in-his-Early-Wuxia-Films|aldizkaria=Music and the Moving Image|alea=3|zenbakia=7|issn=2167-8464|doi=10.5406/musimoviimag.7.3.0024|sartze-data=2024-09-10}}</ref> === Telebista === ''[[Criminal Minds]]'' telesailaren «Extreme Aggressor» atal pilotuan, go jokoa gailu gisa erabiltzen da kriminalen profilean.<ref>{{Erreferentzia|izena=Richard|abizena=Shepard|izenburua=Extreme Aggressor|hizkuntza=en|data=2005-09-22|url=https://www.imdb.com/title/tt0550489/|aldizkaria=IMDb|sartze-data=2024-09-10|serie=Criminal Minds}}</ref> ''Andromeda'' telesailean, zenbait flashback egiten dira pertsonaia bati buruzko kontuak azaltzeko, go jokoarekin zerikusia dutenak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Andromeda (TV Series) (2000) - FilmAffinity|data=2023-03-09|url=https://web.archive.org/web/20230309204447/https://www.filmaffinity.com/uk/film241767.html|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-09-10}}</ref> Japoniako [[Manga|mangan]] eta [[Anime|animeko]] marrazki telesailetan ere maiz agertu izan da go jokoa, bereziki [[Hikaru no Go|''Hikaru no Go'']] (1998) anime sailean, go jokoaren popularizazioan eragin handia izan zuena, bai [[Japonia|Japonian]] eta bai kanpoan, hizkuntza askotara [[Itzulpengintza|itzuli]] baitzen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Young Japanese go for Go|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-05-12|url=https://web.archive.org/web/20240512090413/http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/2164532.stm|aldizkaria=BBC News {{!}} Asia-Pacific|sartze-data=2024-09-08}}</ref> === Softwarea === [[Google]] etxearen [[DeepMind]] [[Adimen artifizial|adimen artifiziala]] lantzen duen konpainiak go jokoan aritzeko [[AlphaGo]] softwarea sortu zuen. 2015eko urrian, abantailarik gabe, 19&nbsp;x&nbsp;19 lerroko taula batean [[Fan Hui]] go jokalari profesionala, Europako onenetakoa, garaitu zuen: bost partidatatik hiru irabaztea lortu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Google achieves AI 'breakthrough' by beating Go champion|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2016-01-27|url=https://web.archive.org/web/20240408223512/https://www.bbc.com/news/technology-35420579|aldizkaria=BBC News|sartze-data=2024-09-10}}</ref> [[2016|2016an]], [[Lee Sedol]] 9-dan munduko jokalaririk onenetako baten aurka partidu bat irabaztea lortu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Artificial intelligence: Go master Lee Se-dol wins against AlphaGo program|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2016-03-13|url=https://web.archive.org/web/20231108180459/https://www.bbc.com/news/technology-35797102|aldizkaria=BBC News|sartze-data=2024-09-10}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Bibliografia == * {{Erreferentzia|izena=John|abizena=Fairbairn|urtea=1992|izenburua=A Survey of the best in Go Equipment|argitaletxea=Kiseido Publ. Co|ISBN=978-4906574407|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/254655845|aldizkaria=The Go player's almanac|argitaratze-lekua=Tokyo|editorea=Richard Bozulich|OCLC=254655845}} * {{Erreferentzia|izena=Kaoru|abizena=Iwamoto|urtea=1976|izenburua=Go for beginners|argitaletxea=Pantheon Books|ISBN=978-0394413525|hizkuntza=en|url=https://books.google.es/books/about/Go_for_Beginners.html?id=v4lZAAAAYAAJ&redir_esc=y|argitaratze-lekua=New York|OCLC=2524733}} * {{Erreferentzia|izena=Nihon|abizena=Kiin|urtea=1973|izenburua=Go; the world's most fascinating game|argitaletxea=The Nihon Kiin|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/888791|argitaratze-lekua=Tokyo|OCLC=888791}} * {{Erreferentzia|izena=Charles|abizena=Matthews|urtea=2004|izenburua=Go|argitaletxea=McGraw-Hill|ISBN=978-0071429771|hizkuntza=en|url=https://books.google.es/books/about/Go.html?id=GmNAYgEACAAJ&redir_esc=y|argitaratze-lekua=Chicago|OCLC=937229590}} == Ikus, gainera == * [[Jokoenea]] * [[AlphaGo]] * [[DeepMind]] == Kanpo estekak == * [https://web.archive.org/web/20240910151359/https://www.ludoteka.com/clasika/jokoak?jokoa=go&hizk=eu Go online multijokoa], Ludoteka {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Estrategia joko abstraktoak]] [[Kategoria:Go]] omkczfxexrxj7pumjyh84awfs3q5z8v 9999032 9999026 2024-12-13T22:23:49Z Treuiller 59723 9999032 wikitext text/x-wiki {{Wikipedia1000}} [[Fitxategi:Go-Equipment-Narrow-Black.png|thumb|Go partida bat hasita]] '''Go''' '''joko'''a ({{Lang-zh|t=圍棋|s=围棋|p=wéiqí}};{{Nihongo|2=囲碁|4=igo}}; {{Koreera|바둑|3=baduk}}) [[Txinaren izenak|Txinan]] sortutako [[Estrategia joko abstrakto|estrategia joko]] bat da, bi jokalarirentzat, taula baten gainean jokatzen dena. [[K.a. XX. mendea|K.a. 2000]] eta [[K.a. 200|200]] urteen artean garatu zen. Oso hedatuta dago [[Ekialdeko Asia|Ekialdeko Asian]], batez ere [[Txinaren izenak|Txinan]], [[Korea|Korean]] eta [[Japonia|Japonian]], gero eta gehiago mundu osoan ere bai. Bi jokalariek txandaka kokatzen dituzte pieza zuriak eta beltzak, «harriak», 19 ×19 lerroko sareta bateko elkargune hutsetan («puntuak»); jokalari hasiberriek sarri 9 × 9 edota 13 × 13 lerroko taula txikiagoetan jokatzen dute.{{Sfn|Matthews|2004|p=1.}} Jokoaren helburua da norberaren harriak erabiltzea, aurkariarena baino handiagoa den eremu oso bat («lurraldea») inguratzeko.{{Sfn|Matthews|2004|p=2.}} Behin taulan jarrita, harriak ez daitezke berriro mugi, baina bai kendu, ordea, harrapatuak direnean; horretarako, aurkariaren harri bat edo harri multzo bat inguratu behar da, elkarren ondoan dauden puntu ortogonal guztiak hartuz («askatasunak»).{{Sfn|Iwamoto|1976|p=22.}} Jokalariek horrela segitzen dute, beste mugimendurik egin nahi ez duten arte; jokoak ez du baldintza berezirik amaitzeko. Amaitzen denean, zenbatzen da lurraldea, harrapatutako harriak eta ''komidashi'', irabazlea zein den jakiteko.{{Sfn|Iwamoto|1976|p=18.}} Jokoa irabaz daiteke, halaber, aurkariak etsi egiten badu. == Go jokoaren historia == [[Fitxategi:Gobildalt.jpg|thumb|Go jokoa japoniar artean (Izumiya Ichibe, ca.1811).]] Jokoaren jatorrizko izena da [[Txinera tradizional|txinera tradizionalean]] 圍棋 eta [[Txinera sinplifikatu|sinplifikatuan]] 围棋 (''wéiqí'', ahoskatuta ''ueitxii''); [[Japoniera|japonieraz]] 囲碁 (''igo'') eta [[Koreera|koreeraz]] 바둑 (''baduk''). '''Go''' izena [[Mendebaldea (kultura)|Mendebaldean]] soilik erabiltzen da, 棋 (''qi'', ahoskatuta ''txii'') txinatar hitzaren japonierazko ahoskeratik dator, gutxi gorabehera [[Taula-joko|taula joko]] gisa itzul litekeena. Txinerazko izenaren hasierako ''wei'' [[Ideograma|ideogramak]] «hesitu, inguratu, blokatu» esan nahi du; beraz, «inguratzeko taula joko» horretan, hain zuzen ere, bi aurkariren arteko lurraldeak hesitu edo inguratu nahi dira. [[Korea|Korean]] ''txin, txi, xu, jua'' esamoldea erabiltzen zen, hau da, «musika tresnaren bat jo, ''go'' jokoan aritu, [[kaligrafia]] onez idatzi eta koadroren bat margotzen jakin». Horiek ziren [[Txinaren izenak|Txina tradizionaleko]] [[Intelektualismo|intelektual]] batek menderatu behar zituen oinarrizko trebetasunak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Baduk, the Korean Game of Weiqi, or Go|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2023-02-04|url=https://web.archive.org/web/20230204045857/https://kpopjacketlady.com/2016/11/16/baduk-the-korean-game-of-weiqi-or-go/|aldizkaria=KPOP Jacket Lady|sartze-data=2024-09-08}}</ref> Historialarien arabera, [[Zhou dinastia|Zhou dinastiaren]] garaian ([[K.a. 1130eko hamarkada|K.a. 1134]]-[[K.a. 247|247]]), gutxienez, go jokoaren hastapenak asmatuta zeuden, [[Konfuzio|Konfuzioren]] liburuetan ([[K.a. VI. mendea|K.a. 551]]-[[K.a. 497|497]]) jada aipatzen baitzen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Analects by Confucius|argitaletxea=classics.mit.edu|hizkuntza=en|url=http://classics.mit.edu/Confucius/analects.html|aldizkaria=The Internet Classics Archive|sartze-data=2024-09-08}}</ref> [[Hiru Erresumak|Hiru Erresumen]] garaiaren lehen urteak iritsi arte (220-226 urteen inguruan) ''Arteen Tratatuan'' esaten zen ''qi'' jokoak 17 lerro horizontal eta 17 lerro bertikal zituela. Alabaina, 600 bat urteren buruan, [[Tang dinastia|Tang dinastiaren]] amaieran, IX. mendean, jada aipatzen zen taulak 19 lerro zituela.<ref>{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Fairbairn|izenburua=Go In Ancient China|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=1995|url=https://web.archive.org/web/20240527162547/http://www.pandanet.co.jp/English/essay/goancientchina.html|aldizkaria=IGS|sartze-data=2024-09-08}}</ref> [[Txinaren izenak|Antzinako Txinako]] klase intelektualen eta agintariena izan zen beti ''qi'' jokoa, ez zen inoiz zabaldu jende xehearen artean. Gerrarekin zeukan antzagatik, militarren joko kutunetako bat ere izan zen. [[Sui dinastia|Sui dinastiaren]] garaian idatzitako liburu baten arabera, Liango Wu enperadoreak (502-549) ''qi'' tratatua idatzi zuen eta ''Estrategia Handian'' sartu zuen, gerraren artearen maisulana, armadako agintari militar guztiek nahitaez ikasi beharrekoa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Emperor Wu of Liang|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-05-28|url=https://web.archive.org/web/20240528210319/https://khyentsefoundation.org/story/emperor-wu-of-liang/|aldizkaria=Khyentse Foundation|sartze-data=2024-09-08}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Patxi|abizena=Angulo|urtea=1997|izenburua=Mundu zabaleko jokoak: jokoen mundu zabala|argitaletxea=Elhuyar Kultur Elkartea|ISBN=978-8487114199|url=https://web.archive.org/web/20240722062610/https://www.elhuyar.eus/eu/denda/d/mundu-zabaleko-jokoak-jokoen-mundu-zabala|argitaratze-lekua=Usurbil|OCLC=431899836}}</ref> Qi jokoa [[Japonia|Japoniara]] [[735]]. urte inguruan eraman zuen Kibi no Makibi ({{Lang-zh|t=吉備 真備}}) izeneko [[sangha]] [[Budismo|budista]] [[Japonia|japoniar]] batek, eta oso harrera ona izan zuen herrialde hartan.<ref>{{Erreferentzia|izena=Joshua A.|abizena=Fogel|urtea=1996|izenburua=The Literature of Travel in the Japanese Rediscovery of China, 1862-1945|argitaletxea=Stanford University Press|ISBN=9780804725675|hizkuntza=en|url=https://books.google.es/books?id=MC6L3Re0yqgC&pg=PA22&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|argitaratze-lekua=Stanford|OCLC=32626862|sartze-data=2024-09-08}}</ref> Hasieran, gorteko girora mugatuta egon bazen ere, poliki-poliki zabaldu zen [[Samurai|samuraien]], [[Budismo|budisten]], [[Sintoismo|sintoisten]] artean.<ref>{{Erreferentzia|izena=Edmond|abizena=Papinot|urtea=1964|izenburua=Historical and Geographical Dictionary of Japan, Volume 1|argitaletxea=Frederick Ungar Publishing Co.|orrialdea=274.|hizkuntza=en|data=1910|url=https://archive.org/details/PapinotDictionaryOfJapanVol1AllPages1To462PrefaceHistoricalSectionEntriesAThroughN/page/n3/mode/2up|argitaratze-lekua=New York|OCLC=1014727307|sartze-data=2024-09-08}}</ref> Besteak beste, [[Murasaki Shikibu]] emakume idazlearen ''[[Genji Monogatari|Genji Monogotari]]'' eleberrian (1010eko hamarkada) aipatzen da go jokoa, non Kanren ({{Nihongo|2=寛蓮}}) izeneko [[Monje|lekaime]] bat ''Gosei (''{{Nihongo|2=碁聖|4=go maisu}}izendatzen baitu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Go in Literary Works: From Ancient to Middle Ages|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2023-12-16|url=https://web.archive.org/web/20231216121957/https://www.ndl.go.jp/kaleido/e/entry/22/1.html|aldizkaria=Kaleidoscope of Books Japanese Go—a board game of white and black stones｜National Diet Library|sartze-data=2024-09-09}}</ref> [[Fitxategi:Kano_Eitoku_010.jpg|ezkerrera|thumb|Go jokoa japoniar artean. [[Kanō Eitoku]] (1543-1590)]] [[Japonia]] izan zen go jokalari profesionalen sistema ezarri zuen lehen herrialdea, duela 400 urte. Nihon Ki-in Japoniako go akademia ospetsua, autoritate akademiko eta federatibo moduko bat, 1924an sortu zen. Oinarrizko funtzioak ditu go jokoaren artea irakastea, lehiaketa publikoak gainbegiratzea eta profesional edo zaleei kategoria tituluak ematea. Kategoriak goi mailako bederatzi «dan» edo gradutan sailkatzen dira, eta behe mailako beste horrenbestetan. Akademiak ere titulu bereziak ematen dizkie benetako txapeldunei, adibidez, Hon in-bono (txapeldun nazionala) eta Mei jin (maisu handia).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=How to Play Go|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2022-11-24|url=https://web.archive.org/web/20221124053054/https://www.nihonkiin.or.jp/english/howto/howto0.htm|aldizkaria=Nihon Ki-in|sartze-data=2024-09-08}}</ref> [[Ekialdeko Asia]] berrogeita hamar bat milioi jokalari daude. Gehienetan, haurtzaroan ikasten dute jokoan, eskoletan aritzen dira, enpresetako jantokietan, eta «go aretoak» izeneko leku berezietan. Atseden hutsagatik jokatzen da, burua suspertzeko, edo —jokalari profesionalen kasuan— sari mamitsuak irabazteko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=History of Go|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-08-07|url=https://web.archive.org/web/20240807092217/https://www.intergofed.org/about-go/history-of-go.html|aldizkaria=The International Go Federation|sartze-data=2024-09-08}}</ref> Go jokoa ekialde urrunera joandako europar bidaiariek XVII. mendeaz geroztik azaldu bazuten ere, 1880ra arte ez zen [[Europa|Europan]] jokatzen hasi. Jokoa poliki-poliki zabaltzen joan zen: 1958an, Europako lehen txapelketa jokatu zen. Gaur egun, go jokatzen da Europako herrialde guztietan, nahiz eta joko maila ekialdeko profesionalena baino nabarmen beherago dagoen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Jeu de go - Bienvenue|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=fr|data=2024-07-06|url=https://web.archive.org/web/20240706154201/https://jeudego.org/|aldizkaria=Fédération Française de Go|sartze-data=2024-09-08}}</ref> Europako jokalari onenak [[Japonia|Japoniara]] joan izan dira jokoa ikastera. == Tresneria == [[Fitxategi:Go-tisch.png|thumb|Japoniako go jokorako multzo tradizionala: lurrezko taula, bi ontzi, eta pieza zuriak eta beltzak.]] === Taula === Jokoaren taulak —japonieraz ''goban''— 45-48&nbsp;cm arteko luzera eta 42-44&nbsp;cm arteko zabalera izaten du. Taula txinatarrak handixeagoak dira, jokoan erabiltzen diren harriak ere handixeagoak baitira. Taula ez da, beraz, guztiz [[Karratu|karratua]]: 15:14 erlazioa dago luzeraren eta zabaleraren artean. Bi taula mota nagusi daude: * mahai gaineko taula, xakean eta gisako jokoetan erabiltzen denaren antzekoa; * lur gaineko taula, zuzenean lurrean dagoena, bere [[altzari]] propioa duelako. Taulan 19&nbsp;×&nbsp;19 marra horizontal eta bertikal daude marraztuta, karratuak osatuz. Badaude, dena dela, bertsio txikiagoak ere, nagusiki 9&nbsp;×&nbsp;9 eta 13&nbsp;×&nbsp;13 marrakoan, jolasean hasteko edo estrategiak ikasteko, inoiz ez lehiatzeko. Garrantzitsua da azpimarratzea ez direla laukiak zenbatzen, lerroak baizik, horiek baitira jokoaren euskarri, beste joko ezagun batzuetan ez bezala, hala nola [[Xake|xakea]] edo [[damak]]. Taula japoniar tradizionalak 10-18 cm arteko lodiera du, eta lurrezkoa izan ohi da.{{sfn|Fairbairn|1992|p=142-143.}} Ahal dela, [[khaya]] [[Zur|zurarekin]] egiten da, eta 700 urteko zura erabiltzen da taula finenak egiteko. [[Torreya californica]] zuhaitzaren zura ere erabiltzen da taulak egiteko ere, merkeagoa baita. Japoniako baliabide naturalak ez dira gai izan bi zuhaitz mota horietatik behar adina egur ekoizteko, eskari handiari erantzuteko: zuhaitzek ehunka urte behar dituzte behar adina hazteko, eta gaur egun oso zaila da behar den adina eta kalitatea duten aleak aurkitzea. Japonian, debekatuta dago khaya zuhaitz biziak moztea, espeziea babestuta baitago: zuhaitzak arrazoi naturalengatik hil behar du moztu aurretik. Hori guztia dela eta, khayaren benetako zurezko taula baten prezioa 10.000 dolarretik gorakoa da, eta kasu batzuetan 60.000 dolarretik gorakoa ere bai.{{sfn|Fairbairn|1992|p=143-149.}} Beste zur merkeago batzuk erabiltzen dira, dena dela, kalitatezko gobanak egiteko, hala nola hiba ([[Thujopsis dolabrata|''Thujopsis dolabrata'']]), [[katsura]], kauri (''[[Agathis australis]]''), eta shin kaya ([[picea]] barietateak, gehienetan [[Alaska|Alaskatik]], [[Siberia|Siberiatik]] eta [[Txinako Herri Errepublika|Txinako]] [[Yunnan]] probintziatik hartuak.{{sfn|Fairbairn|1992|p=143-149.}} 2000. urteaz geroztik, taula batzuk [[Banbu|banbuz]] egin izan dira. Oso sendoak dira, eta estetika paregabea dute; gainera, nahiko merkeak dira. Plastikozkoak, magnetikoak edo tolesgarriak (bidaietakoak) ere badaude. === Harriak === Go harri ―japonieraz ''goishi''― multzo batek 181 harri beltz eta 180 harri zuri izan ohi ditu. 19&nbsp;×&nbsp;19 lerroko taula batek 361 puntu dituenez, taula betetzeko aski harri daude; harri beltz bat gehiago dago, lehenengo mugitzen duen jokalariarena baita. Bi harri mota nagusi daude: [[Ispilu ganbil|ganbilak]], alde bat laua dutenak, eta bikonbexuak, bi aldeek antzeko kurbadura dutenak. Mota bakoitzak abantailak eta desabantailak ditu: harri ganbilak, alde laua taularantz jarrita, ez dira lekuz erraz mugitzen, taula zertxobait oratzen bada. Gainera, jokoa amaitu ostean aztertu nahi bada, jokalariek harriak alderantziz jarriz aldaketak probatu ditzakete, ondoren jatorrizko posizioak gogoratzea errazagoa baita. Alabaina, harri bikonbexuak aiseago kentzen dira taulatik partida amaitzean. Japoniako harri tradizionalak bikonbexuak dira, [[txirla]] maskorrez (zuriak) eta [[Eskisto|eskistoz]] (beltzak) eginak. Erabili ohi zen arbel klasikoa [[Wakayama (prefektura)|Wakayamako prefekturan]] ateratzen zen, eta maskorrak hamaguri txirlenak ziren. Hala ere, Japonian horrelako txirla gutxi dagoenez, [[Mexiko|Mexikon]] hazitako maskorrekin egiten dira maiz harriak. Historikoki, egon diren harririk baliotsuenak [[Jade|jadez]] eginak ziren, eta [[Zerrenda:Japoniako enperadoreak|enperadoreari]] opari gisa eskaintzen zitzaizkion.{{sfn|Fairbairn|1992|p=150-153.}} Txinan, jokoa gehienetan harri ganbilekin egiten da, yunzi izeneko konposatuaren sinterizazioaren bidez fabrikatuak.{{sfn|Fairbairn|1992|p=150-153.}} [[Yunnan]] probintziatik dator materiala, eta haren osaera zehatza sekretupean gordetzen da. Harrien fabrikazio prozesua [[Tang dinastia|Tang dinastiaren]] garaietatik egiten da, eta, 1920ko hamarkadan [[Txinako Gerra Zibila|Txinako Gerra Zibilean]] galdu ondoren, 1960ko hamarkadan berraurkitu zuen yunzi fabrikatzaileak, gaur egun estatuak zuzentzen duena. Materiala preziatua da bere koloreengatik, taula jotzean egiten duen soinu atseginagatik, eta kostu txikiagatik beste material batzuekin alderatuta, hala nola [[Arbel|arbela]] eta [[Maskor|maskorra]]. Harri tradizionalak egiten dira harri beltzak izan daitezen zuriak baino zertxobait handiagoak, koloreen kontrasteak sortutako [[Ilusio optiko|ilusio optikoari]] aurre egiteko, harri zuriak taula gainean beltzak baino zertxobait handiagoak ikusten baitira. === Ontziak === [[Fitxategi:Bowls_dwindsor.jpg|thumb|''Go Seigen'' estiloko harri ganbilak eta ontziak. Harriak yunziz eginak dira, eta katiluak [[jujubondo]] zurez.]] Harriak gordetzeko ontzi edo katiluak esfera zapal baten formakoak dira.{{sfn|Fairbairn|1992|p=153-155.}} Gehienetan, ontzien estalkiak ahoz gora jartzen dira jokoaren hasieran, partidan zehar aurkariari harrapatzen zaizkion harriak bertan jartzeko. Txinako katiluak handixeagoak eta biribilduagoak dira, Japonian ''Go Seigen'' bezala ezagutzen den estiloa. Japoniako ''Kitani'' estiloko katiluek [[brandy]] kopa baten antzeko forma izan ohi dute. Ontziak [[Tornu (tresna)|torneatutako]] egurrez eginak izaten dira. [[Jacaranda mimosifolia|Jakaranda]] egurra Japoniako ontziak egiteko material tradizionala da, baina oso garestia denez, [[jujubondo]] txinatarraren zura erabiltzen da horren ordez. Katilu txinatarrak fabrikatzeko erabiltzen diren beste material batzuk dira zur [[Laka|lakatua]], [[zeramika]], [[Harri|harria]], [[lasto]] ehundua eta [[rotang]]. Katilu estiloei emandako izenak ―''Go Seigen'' eta ''Kitani―'' XX. mendeko go jokalari profesional biren omenez hartu ziren, lehena txinatarra eta bestea japoniarra, haiek jotzen baitira «go modernoaren gurasotzat».<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Honinbo Jowa|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-06-21|url=https://web.archive.org/web/20240621044957/https://senseis.xmp.net/?Jowa|aldizkaria=Sensei's Library|sartze-data=2024-09-08}}</ref> == Lehia == === Jokalarien sailkapena === [[Fitxategi:Go_pros_and_amateurs.jpg.jpeg|thumb|Hiru jokalari profesional, jokalari amateur batzuei begira, taulan «hil ala biziko» arazo bat aztertzen ari diren bitartean (''Us Go Congress'', 2003).]] Go jokoan, jokalari baten mailak adierazten du jokoan duen trebetasuna. Tradizionalki, ''kyu'' eta ''dan'' sistema baten bidez neurtzen dira mailak,{{sfn|Kiin|1973|p=188.}} zenbait [[Borroka-arte|borroka artetan]] egiten den gisan. XX. mendearen azken hamarkadaz geroztik, [[Elo sailkapen|Elo]] [[Elo sailkapen|sailkapenaren]] antzeko kalifikazio sistema matematikoak erabiltzen dira go jokalarien mailak eta hurrenkerak sortzeko. Kalifikazio sistema horiek, askotan, kyu edo [[DAN|dan]] mailatara egokituta eskaintzen dituzte kalkulu matematikoak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Rating System Commission|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-04-20|url=https://web.archive.org/web/20240420072646/https://www.eurogofed.org/egf/rating_system_commission.html|aldizkaria=European Go Federation|sartze-data=2024-09-09}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Go ranks and ratings - Rules and strategy of Go games|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-02-13|url=https://web.archive.org/web/20240213164456/https://gambiter.com/go/Go_ranks_and_ratings.html|aldizkaria=Gambiter|sartze-data=2024-09-09}}</ref> Kyu graduak ikasle mailatzat hartzen dira. Joko maila zenbat eta hobea, kyu zenbakia orduan eta apalago; horrela, 1. kyu maila da onena. Dan mailak maisu mailatzat hartzen dira, eta gora doaz, 1etik 7ra. Jokalari profesionalek dan maila berezia lortzen dute, dan profesionala, gradu gorena, 9. dan bat.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ratings and Grades FAQ|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-04-23|url=https://web.archive.org/web/20240423105846/https://www.britgo.org/ratings/krfaq|aldizkaria=British Go Association|sartze-data=2024-09-09}}</ref> Partidak handicap batez jokatzen direnean, jokalari ahulenak bere aldeko harri bat dauka diferentzia maila bakoitzeko. Maila profesionaletan, hiru mailako aldeak harri baten eskubidea ematen du.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Rules of Go - Handicap|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-06-09|url=https://web.archive.org/web/20240609114153/https://gobase.org/studying/rules/?id=8&ln=uk|aldizkaria=GoBase.org|sartze-data=2024-09-09}}</ref> Nazioarte mailan, badago go jokalarien sailkapen bat, Elo sailkapen sistemaren puntuazioa erabiltzen duena, eta 24 orduz behin eguneratzen dena.{{#tag:ref|Nazioarteko go jokalarien sailkapen horretan, ia guztiak txinatarrak, korearrak, japoniarrak edo malaysiarrak dira, eta gizonezkoak nagusi, alde handiz. Kontsulta egin zen egunean (2024ko uztailaren 26an), lehen 200 jokalarien artean, bost emakume soilik ziren. Ikus {{Erreferentzia|izenburua=Rating List|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-07-26|url=https://web.archive.org/web/20240727231710/https://www.goratings.org/en/|aldizkaria=Go Ratings|sartze-data=2024-09-09}}}} === Lehiaketaren araudiak === Torneoetan eta go lehiaketetan aplikatzen diren araudietan partiden garapenean eragina izan dezaketen faktoreak jasotzen dira. Arauak desberdinak izan daitezke lehiaketa motaren arabera. Jokoan eragina izan dezaketen arauetako batzuk dira konpentsazio puntuak (''komi''), handicaparen erabilera eta denboraren kontrola. Oro har, go txapelketak sailkapen sistemak erabiliz egiten dira ―asko daude, besteak beste, McMahon, suitzarra, ligakoa eta kanporatze zuzenekoa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=EGF ratings system|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-05-18|url=https://web.archive.org/web/20240518223037/https://www.europeangodatabase.eu/EGD/EGF_rating_system.php|aldizkaria=European Go Database|sartze-data=2024-09-09}}</ref> Txapelketa batzuetan zenbait sistema konbinatzen dira, adibidez liga eta kanporaketa zuzena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Professional tournaments|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2023-05-22|url=https://web.archive.org/web/20230522214428/https://senseis.xmp.net/?ProfessionalTournaments|aldizkaria=Sensei's Library|sartze-data=2024-09-09}}</ref> Txapelketetako araudietan xehetasunak ere kontuan har daitezke, hala nola konpentsazio puntuak edo ''superko'' arauaren aplikazioa. Konpentsazio puntuek (''komi'') bigarren jokalaria konpentsatzen dute, aurkariaren hasierako mugimenduaren abantailagatik. Oro har, 5-8 puntu arteko konpentsazioa erabiltzen da eta puntu erdi gehigarri bat berdinketak saihesteko.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Chris|abizena=Chalfant|izenburua=What is Komi in the Game of Go?|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2020-05-18|url=https://web.archive.org/web/20231128134953/https://gameofgo.app/learn/what-is-komi-in-go-game|aldizkaria=GameOfGo.App|sartze-data=2024-09-09}}</ref> ''Superko'' araua, bestalde, erabiltzen da partida bat ez dadin etengabe harrapatuta gelditu jokaldi eredu berean kiribilduta. ''Ko'' arauak agintzen du mugimendu batek ezin duela taula lehen zegoen posiziora itzuli.<ref>{{Erreferentzia|izena=Robert|abizena=Jasiek|izenburua=Ko Rules|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2001-12-22|url=https://web.archive.org/web/20240512091200/http://home.snafu.de/jasiek/korules.html|aldizkaria=Jasiek's Go (Weiqi, Baduk) Homepage|sartze-data=2024-09-09}}</ref> Gainera, badaude posizio konplexuagoak ere, zeinen ondorioz posizio bat errepikatu egiten baita zenbait jokaldiren buruan. Halako [[Begizta (programazioa)|kiribilak]] saihesteko, ''ko'' arauak zabaldu egin daiteke, aurreko edozein posizio errepika ez dadin.<ref name=":0" /> == Go jokoaren sei arauak == [[Fitxategi:Blank_Go_board.png|thumb|Go jokoaren taula irudi bat. 4D, 4J, 4P, 10D, 10P, 16D, 16J eta 16P elkarguneei ''hoshi'' (izar) esaten zaie; 10J zentralari, ''zenit''.]] === Lehen araua === Go jokoaren taulak 19 lerro horizontaleko eta 19 lerro bertikaleko [[sareta]] du. Hasiberrientzat, edo partida azkarrak jokatzeko, 13&nbsp;×&nbsp;13 edo 9&nbsp;×&nbsp;9 lerroko taulekin ere joka daiteke, arau berdinekin. Partidaren hasieran taula hutsik dago. Beltzak hasten dira jokoan. Gero, bi jokalariek txandaka jokatzen dute. Jokaldi batean harri bat jarri behar da elkargune huts batean. === Bigarren araua === Jokalari batek jokaldi bat egin duenean azken askatasuna kentzen diona aurkariaren harri bati edo harri multzo bati, inguratuta gelditu diren harriak atera behar ditu eta partida amaitu arte bereizita gorde.<ref>Adibideetan, ahal dela, 9&nbsp;×&nbsp;9ko taula txiki baten irudi handitua erabiliko dugu, gehienetan hasiberriei erakusteko erabiltzen dena</ref><gallery> Fitxategi:Go_captura_01.png|link=Fitxer:Go_captura_01.png|alt=Abans de captures|Harrapaketen aurretik Fitxategi:Go_captura_02.png|link=Fitxer:Go_captura_02.png|alt=Després de captures|Harrapaketen ondoren </gallery>Goiko irudiek harrapaketen aurrekoa eta ondorengoa erakusten dute. Harrapaketaren adibideak ikus daitezke taularen erdian, aldeetan eta ertzean. Harrapatzen duen jokalariak aurkariaren harriak gordetzen ditu, partidaren amaieran zenbakitzeko. === Hirugarren araura === Ez da baimentzen jokaldi bat egitea aurkariaren formazio baten barruan azken askatasuna hartzeko («suizidioa»), jokaldi horretan aurkariaren harri bat edo gehiago harrapatzen ez badu.Gogoan hartu, dena dela, arau sistema batzuetan ez dela halakorik aplikatzen (Zeelanda Berriko eta ING sistemetan, besteak beste). Adibideak: {| cellspacing="20" |style="width:300px;"|[[Fitxategi:Captura_01.png|alt=Posició 1|erdian|140x140px|1. posizioa]] |style="width:300px;"|[[Fitxategi:Captura_02.png|alt=Posició 2|erdian|140x140px|2. posizioa]] |style="width:300px;"|[[Fitxategi:Captura_03.png|alt=Posició 3|erdian|140x140px|3. posizioa]] |- valign="top" |Zuriek debekatuta dute A, B edo E elkarguneetan harri bat jartzea, «suizidioa» izango bailitzateke. Alabaina, C edo D puntuetako edozeinetan joka dezakete, talde beltz horri oraindik barne askatasun bat geratuko litzaiokeelako. Baina zuriek C edo D beteko balute, ezingo lukete aldamenekoa bete berehala. Lehenbizi, aurkariaren formazioa erabat inguratu beharko lukete, erdiko irudian agertzen den bezala. |Zuriek, orain, A, B, C edo E elkarguneak har ditzakete, hori eginda azken askatasuna kentzen baitiete talde beltzei eta harrapatu egiten baitituzte. |Jokaldien emaitza, zuriek beltzei azken askatasuna kendu eta harrapatutako harriak taulatik atera ondoren. |} === Laugarren araua === [[Fitxategi:Ko_01.png|thumb|''Ko'' egoera.]] Ezin da errepikatu taularen aurreko posizio egoera bat. Arau honen bidez saihestu nahi da, adibideko posizioan, zuriak eta beltzak etengabe behin eta berriro harrapatzea markatutako harria (+). Taularen beste alde batean jokatu behar da, ko egoeran dagoen harria harrapatu aurretik. Ikus [[Ko]] araua, buruzko informazio gehiago izateko. === Bosgarren araua === Harri bat jarri ordez, jokalariak paso egin dezake, hau da, txanda bat jokatu gabe utzi. Bi jokalariak jarraian paso egiten dutenean, partida amaitu egiten da. === Seigarren araua === Behin partida amaituta, alde bakoitzaren hildako harriak kendu eta harrapatutakoei gehitzen zaizkie. == Japoniako puntuazio arauak == [[Fitxategi:Final_partida.PNG|thumb|Partidaren amaiera]] Jokalari bakoitzak puntu bat jasotzen du bere lurraldeko elkargune huts bakoitzeko, eta puntu bat aurkariari harrapatutako harri bakoitzeko. Puntu gehien lortzen duenak irabazten du.<ref>{{Erreferentzia|izena=James (itzul.)|abizena=Davies|izenburua=The Japanese Rules of Go|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=1989-04-10|url=https://web.archive.org/web/20240630144719/https://www.cs.cmu.edu/~wjh/go/rules/Japanese.html|aldizkaria=Nihon Ki-in|sartze-data=2024-09-10}}</ref> Eskuinean, partida amaierako adibide bat ikus daiteke 9&nbsp;×&nbsp;9 lerroko taula batean. Partidan, beltzek harri zuri bat harrapatu zuten. Zuriek bi harri harrapatu zizkieten beltzei. Dagoeneko bi aldeetako harri hilak kendu dituzte: 6 beltzenak eta 9 zurienak. Beraz, beltzek 1 + 9 = 10 harri zuri eskuratu dituzte; zuriek 2 + 6 = 8 harri beltz. Eskuineko puntuazioaren irudian, puntu zuriekin markatuta daude zurien lurraldea, eta puntu beltzekin beltzen lurraldea. Kolorerik ez duten bi elkarguneak publikoak dira, ez dira inongo jokalarirenak (''dame'' esaten zaie). Lurraldeka, beltzak 19 puntu dira, eta zuriak, 15. [[Fitxategi:Final_partida_punts.PNG|thumb|Puntuazioa]] Puntuazio osoa izango da eskuratutako aurkariaren harriak gehi norberaren elkarguneak. Beltzentzat: 10&nbsp;+&nbsp;19&nbsp;=&nbsp;29; zurientzat: 8&nbsp;+&nbsp;15&nbsp;=&nbsp;23. Beraz, beltzek 6 puntuko aldea dute. Bada puntuazio arau berezi bat, komi izenekoa, puntuak ematen dizkiena zuriei, beltzak jokatzen hasteak dakarren desabantaila konpentsatzeko. == Terminologia == * ''Aji'': atsegin, posizio batek «''aji'' txarra» du baldintza egokiak gertatzen direnean aurkariak aprobetxa ditzakeen ezkutuko mehatxuetarako. * ''Atari'': harri bat edo formazio bat ''atari'' egoeran daude berehala harrapatzeko mehatxupean daudenean ([[Xake|xakean]] [[Xake (xakea)|xake]] egiten den antzera). Jokoan hasi baino lehen, adostu behar da halako egoeratan aurkariari horren berri eman behar ote zaion, ''atari'' esanda. Ohitura da hasiberriei ''atari'' egoerak iragartzea. * ''Atsumi'': sendotasuna, indarra, harri multzo sendoa dagonean, ahulezia edo akatsik gabea. * ''Boshi'': kapela, aurkariaren harri baten lerroan egindako jokaldia, taularen erdirantz ihes egitea edo hedatzea aurreikusiz. * ''Byo-yomi'': bat-bateko heriotza, denbora jakin bat dagoenean mugimendu bakoitzerako, denbora global bat izan beharrean. * ''Chub'': joko erdia. * ''Dame'': lurralde baliorik ez duen puntu neutrala zurien eta beltzen posizioen artean, berdin dio nork betetzen duen. Puntu horiek bete egiten dira partidaren amaieran, lurraldeen mugaketa eta puntuen zenbaketa errazteko. * ''Dan:'' jokalari maisuen maila, amateurrak 1-7 bitarte, eta profesionalak 1-9 bitarte. * ''Dang'': lau harriko taldea, karratu bat osatuz. Formazio guztiz txartzat jotzen da. * ''Furikawari'': trukatzea, batak bestearen taldea, puntukako eragina eta abar. * ''Fuseki'': irekitzea, partidaren lehen fasea. * ''Geta'': harrapaketa mota bat da, bertan harriak konfinatuta geratzen dira eta bizpahiru askatasunekin, baina ezin dute ihes egin eta preso geratzen dira. * ''Goban'': go jokoaren taulari ematen zaion izena da. 9&nbsp;×&nbsp;9, 13&nbsp;×&nbsp;13 eta 19&nbsp;×&nbsp;19 lerrokoa izan daiteke. Lehenengo biak ikasten ari direnentzat edo jokaldiak nahiz estrategiak aztertzeko erabiltzen dira. Lehiaketak beti 19&nbsp;x&nbsp;19 lerrokoetan egiten dira. * ''Goke'': edo ''goki,'' harrientzako ontzi edo katilua. * ''Gote:'' ''sente'' jokaldiaren alderantzizkoa da, defentsako jokaldia, aurkariari erantzutera behartzen ez duena. * ''Haia-go'': partida azkarra. * ''Hamari'': aurkariak prestatutako amarruan erortzea. * ''Hamete'': jokaldi tranpatia, ondo erantzunez gero, ez dio mesederik ekartzen egileari (kalte ere egin dezake), baina gaizki erantzunez gero, galera handiak eragiten dizkio «biktimari». * ''Hanami-ko'': ''ko'' egoera bat, jokalari batek gutxi duena galtzeko, eta besteak, asko. * ''Hane'': norberaren harri batekiko diagonalean egindako jokaldia, biak aurkariaren harri batekin kontaktuan daudela. * ''Hasami'': pintza erako erasoa, ''kakari'' baten aurka egindako jokaldia, alboan luzapen bat egitea galaraziz. * ''Honto'': jokaldi zuzena posizio jakin batean, aurkariak geroago baliatzeko moduko ahuldaderik uzten ez duena. * ''Hoshi'': izarra, taulan nabarmendutako puntuak, 4-4 posizioa, eta lau lerroen erdian. * ''Iken-tobi'': puntu bakarreko jauzia, banandutako bi harriren formazioa, hedapen formazioa. * ''Insei'': hasiberri edo ikasle bat, go jokalari profesional bihurtu nahi duena. * ''Jigo'': berdinketa partida baten emaitzan. * ''Joseki'': emaitza ekitatiboa sortzen duten jokaldien segida, gehienetan ertzetan. * ''Kakari'': erasoa, aurkariak txoko batean egindako lehen jokaldian. * ''Kake'': hondoratzea, beherantz bultzatzea. * ''Keim'': [[Xake|xakeko]] zaldiaren jauziaren antzeko konfigurazioa ezartzen duen jokaldia. * ''Kikashi'': jokaldi behartu bat, mehatxuz egindakoa, aurkariak erantzutera behartzen duena. Gehienetan, jokoaren bilakaera nagusitik at egiten da, partidaren beste une batean erabiltzeko eta ekimenari eusteko. * ''Kiri'': ebakidura, talde banaketa. * ''Ko'': betikotasuna, go jokoaren laugarren araua. * ''Komi'': zuriari emandako puntuazio gehigarria, beltzak lehenengo jokatzen duela konpentsatzeko; gaur egun 6,5 da [[Japonia|Japonian]] edo [[Korea|Korean]]. * ''Komoku'': 3-4 elkargunea, gaur egun gehien erabiltzen den irekitze jokaldia. * ''Kosumi'': beste harri batekiko mugimendu diagonala. * ''Kyu'': hasi berri diren jokalariei ematen zaien maila; 35 kyu hasi eta kyu 1 bukatu. * ''Miai'': balio gutxi gorabehera bereko bi puntu; horietako batean jokatzen bada, aurkariak bestean jokatuko du. * ''Mokuhazushi'': 3-5 elkargunea. * ''Moyo'': lurralde zirriborro zabala, oraindik ziurtatu gabea. * ''Nigiri'': beltzekin nork jokatuko duen erabakitzeko zozketa. * ''Niken-tobi'': bi puntuko jauzia, banandutako bi harriren formazioa, hedapen formazioa. * ''Ogeima'': ''keim'' zaldi jauzi handia da, banandutako bi harriren formazioa, konexioa formazioa. * ''Osae'': blokeoa, aurkariaren harri batekin kontaktuan egindako jokaldia, heda ez dadin. * ''Ozaru'': tximu jauzia, alde batean banandutako bi harriren formazioa, konexioa formazioa. * ''Sans'': 3-3 elkargunea. * ''Seki'': bi begirik gabeko bi talderen egoera, non bi jokalarietako inork ez baitu jokatu nahi, hala egingo balu, bere taldea hilko litzatekeelako. * ''Semeai'': bi talderen arteko borroka edo lasterketa bat da, hil ala bizikoa, zeinetan erabakigarri baita bakoitzaren askatasun eskuragarrien kopura. * ''Sente'': ekimena, funtsean, jokatzeko txanda duenarena; aurkariari erantzutera behartzen duen jokaldia da. * ''Shicho'': eskala, jokalari batek harri multzo bati ''atari'' egiten dionean sigi-saga, harik eta taularen ertzarekin edo etsaiaren harri batekin topo egin eta harrapatuak diren arte. * ''Shimari'': txoko bat ixten duten bi harriren eraketa. * ''Takamoku'': 4-5 elkargunea. * ''Tenuki'': ''sente'' jokaldi bati ez erantzutea, momentuan hain garrantzitsua ez dela uste delako. * ''Tesuji'': jokaldi eraginkorrena posizio jakin batean. * ''Tinguin:'' lurra, taularen erdiko izarra. * ''Tsuke'': aurkariaren beste harri batekin edo batzuekin kontaktuan egindako jokaldia. * ''Uttegaeshi'': harri bat sakrifikatzea, taldearen askatasun kopurua murrizteko eta harriak harrapatzeko. Itxuraz seguruak diren harri multzo asko teknika horrekin harrapa daitezke. * ''Wariuchi'': hirugarren lerroan egindako jokaldia, aurkariaren bi posizioren erdian, bi puntuko luzapena egiteko aukerarekin bi aldeetako edozeinetara. * ''Watari'': lehen edo bigarren lerroan egiten den jokaldia, bi talde lotzeko. * ''Yose'': partidaren azken etapa, taldeen erasoko eta defentsako borrokak amaitu direnean eta lurraldeak ixtea baino geratzen ez denean. * ''Yosu miru'': jokaldi maltzurra da, probakoa, aurkariaren erantzuteko gaitasuna ebaluatzeko. == Go jokoa kulturan == === Literatura === Jokoari buruzko liburu espezializatuez gain, zenbait fikzio lan idatzi izan dira go jokoaz eta bere estrategiaz, hala nola, [[Yasunari Kawabata]] [[Nobel Sariak|Nobel saridunaren]] ''Meijin'' («Go maisua», 1951) eta [[Shan Sa]] idazle txino-frantsesaren ''La Joueuse de Go'' («Go jokalaria», [[Ikasleen Goncourt saria]] 2001ean). Badira beste liburu batzuk ere go jokoaz aritu direnak gai nagusi gisa edo tramaren osagai gisa. Horien adibide da, Rodney William Whitaker «Trevanian» estatubatuar idazlearen ''Shibumi'' eleberria (1979), jokoaren inguruan garatzen dena eta go jokoari buruzko metaforak erabiltzen dituena. Frantzian, [[Oulipo]] talde literarioko ''[[Nicolas Bourbaki]]'' taldearen sustatzaileetako bat, [[Claude Chevalley]] matematikaria, go jokalari porrokatua zen. [[Jacques Roubaud]] haren ikasleak ''∈'' ([[Epsilon (hizkia)|epsilon]] hizkia, 1967) izenburuko poema liburu bat argitaratu zuen, zeina hurrenkera desberdinetan irakur zitekeen, horien arteko bat definitzen zena Masami Shinohara 8-dan eta Mitsuo Takei 2-kyu jokalariek 7 harriko handicap batez jokatutako partidaren posizioak gogoan hartuta.<ref>{{erreferentzia|izena=Brian ‘Chiwito’|abizena=McDonald|urtea=1995|izenburua=Go in Western Literature|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|url=https://web.archive.org/web/20060921171349/http://www.usgo.org/resources/downloads/go_in_literature.pdf|aldizkaria=rec.games.go}}</ref> === Zinema === Go jokoa zineman erabili izan da, filmen argumentuaren elementu gisa, [[Ron Howard|Ron Howarden]] ''[[A Beautiful Mind]]'' edo [[Joseph Kosinski|Joseph Kosinskiren]]''[[Tron: Legacy]]'' filmetan, besteak beste. Baita ere, ''Wú Qìngyuán'' filmean ere gai nagusia da, Go Seigen go jokalari profesionalaren [[Film biografiko|biografia]] bat baita.<ref>{{Erreferentzia|izena=A.O.|abizena=Scott|izenburua=A Prodigy’s Life Is Played Out in a Japanese Game of Skill|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2007-03-14|url=https://web.archive.org/web/20240512092101/https://www.nytimes.com/2007/03/14/movies/14go.html|aldizkaria=[[The New York Times]]|sartze-data=2024-09-10}}</ref> King Hu txinatar zuzendariaren ''Zhong lie tu'' (1974, «Ausartak») filmean, pertsonaiek kolore kode bat dute go piezak balira bezala (beltza edo itzal beltzak txinatarrek, zuria japoniar inbaditzaileek), pertsonaiek go taula eta harriak erabiltzen dituzte soldaduen jarraipena egiteko borrokaren aurretik, eta batailak go partida bat balitz bezala egituratuta daude.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ho-Chak|abizena=Law|izenburua=King Hu’s Cinema Opera in his Early Wuxia Films|orrialdeak=24–40|hizkuntza=en|data=2014-10-01|url=https://scholarlypublishingcollective.org/mmi/article/7/3/24/215689/King-Hu-s-Cinema-Opera-in-his-Early-Wuxia-Films|aldizkaria=Music and the Moving Image|alea=3|zenbakia=7|issn=2167-8464|doi=10.5406/musimoviimag.7.3.0024|sartze-data=2024-09-10}}</ref> === Telebista === ''[[Criminal Minds]]'' telesailaren «Extreme Aggressor» atal pilotuan, go jokoa gailu gisa erabiltzen da kriminalen profilean.<ref>{{Erreferentzia|izena=Richard|abizena=Shepard|izenburua=Extreme Aggressor|hizkuntza=en|data=2005-09-22|url=https://www.imdb.com/title/tt0550489/|aldizkaria=IMDb|sartze-data=2024-09-10|serie=Criminal Minds}}</ref> ''Andromeda'' telesailean, zenbait flashback egiten dira pertsonaia bati buruzko kontuak azaltzeko, go jokoarekin zerikusia dutenak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Andromeda (TV Series) (2000) - FilmAffinity|data=2023-03-09|url=https://web.archive.org/web/20230309204447/https://www.filmaffinity.com/uk/film241767.html|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-09-10}}</ref> Japoniako [[Manga|mangan]] eta [[Anime|animeko]] marrazki telesailetan ere maiz agertu izan da go jokoa, bereziki [[Hikaru no Go|''Hikaru no Go'']] (1998) anime sailean, go jokoaren popularizazioan eragin handia izan zuena, bai [[Japonia|Japonian]] eta bai kanpoan, hizkuntza askotara [[Itzulpengintza|itzuli]] baitzen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Young Japanese go for Go|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-05-12|url=https://web.archive.org/web/20240512090413/http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/2164532.stm|aldizkaria=BBC News {{!}} Asia-Pacific|sartze-data=2024-09-08}}</ref> === Softwarea === [[Google]] etxearen [[DeepMind]] [[Adimen artifizial|adimen artifiziala]] lantzen duen konpainiak go jokoan aritzeko [[AlphaGo]] softwarea sortu zuen. 2015eko urrian, abantailarik gabe, 19&nbsp;x&nbsp;19 lerroko taula batean [[Fan Hui]] go jokalari profesionala, Europako onenetakoa, garaitu zuen: bost partidatatik hiru irabaztea lortu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Google achieves AI 'breakthrough' by beating Go champion|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2016-01-27|url=https://web.archive.org/web/20240408223512/https://www.bbc.com/news/technology-35420579|aldizkaria=BBC News|sartze-data=2024-09-10}}</ref> [[2016|2016an]], [[Lee Sedol]] 9-dan munduko jokalaririk onenetako baten aurka partidu bat irabaztea lortu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Artificial intelligence: Go master Lee Se-dol wins against AlphaGo program|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2016-03-13|url=https://web.archive.org/web/20231108180459/https://www.bbc.com/news/technology-35797102|aldizkaria=BBC News|sartze-data=2024-09-10}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Bibliografia == * {{Erreferentzia|izena=John|abizena=Fairbairn|urtea=1992|izenburua=A Survey of the best in Go Equipment|argitaletxea=Kiseido Publ. Co|ISBN=978-4906574407|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/254655845|aldizkaria=The Go player's almanac|argitaratze-lekua=Tokyo|editorea=Richard Bozulich|OCLC=254655845}} * {{Erreferentzia|izena=Kaoru|abizena=Iwamoto|urtea=1976|izenburua=Go for beginners|argitaletxea=Pantheon Books|ISBN=978-0394413525|hizkuntza=en|url=https://books.google.es/books/about/Go_for_Beginners.html?id=v4lZAAAAYAAJ&redir_esc=y|argitaratze-lekua=New York|OCLC=2524733}} * {{Erreferentzia|izena=Nihon|abizena=Kiin|urtea=1973|izenburua=Go; the world's most fascinating game|argitaletxea=The Nihon Kiin|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/888791|argitaratze-lekua=Tokyo|OCLC=888791}} * {{Erreferentzia|izena=Charles|abizena=Matthews|urtea=2004|izenburua=Go|argitaletxea=McGraw-Hill|ISBN=978-0071429771|hizkuntza=en|url=https://books.google.es/books/about/Go.html?id=GmNAYgEACAAJ&redir_esc=y|argitaratze-lekua=Chicago|OCLC=937229590}} == Ikus, gainera == * [[Jokoenea]] * [[AlphaGo]] * [[DeepMind]] == Kanpo estekak == * [https://web.archive.org/web/20240910151359/https://www.ludoteka.com/clasika/jokoak?jokoa=go&hizk=eu Go online multijokoa], Ludoteka {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Estrategia joko abstraktoak]] [[Kategoria:Go]] 6x9i0e2f2in1ocakffcwmsr6gb57jb4 9999035 9999032 2024-12-13T22:28:29Z Treuiller 59723 /* Lehiaketaren araudiak */ 9999035 wikitext text/x-wiki {{Wikipedia1000}} [[Fitxategi:Go-Equipment-Narrow-Black.png|thumb|Go partida bat hasita]] '''Go''' '''joko'''a ({{Lang-zh|t=圍棋|s=围棋|p=wéiqí}};{{Nihongo|2=囲碁|4=igo}}; {{Koreera|바둑|3=baduk}}) [[Txinaren izenak|Txinan]] sortutako [[Estrategia joko abstrakto|estrategia joko]] bat da, bi jokalarirentzat, taula baten gainean jokatzen dena. [[K.a. XX. mendea|K.a. 2000]] eta [[K.a. 200|200]] urteen artean garatu zen. Oso hedatuta dago [[Ekialdeko Asia|Ekialdeko Asian]], batez ere [[Txinaren izenak|Txinan]], [[Korea|Korean]] eta [[Japonia|Japonian]], gero eta gehiago mundu osoan ere bai. Bi jokalariek txandaka kokatzen dituzte pieza zuriak eta beltzak, «harriak», 19 ×19 lerroko sareta bateko elkargune hutsetan («puntuak»); jokalari hasiberriek sarri 9 × 9 edota 13 × 13 lerroko taula txikiagoetan jokatzen dute.{{Sfn|Matthews|2004|p=1.}} Jokoaren helburua da norberaren harriak erabiltzea, aurkariarena baino handiagoa den eremu oso bat («lurraldea») inguratzeko.{{Sfn|Matthews|2004|p=2.}} Behin taulan jarrita, harriak ez daitezke berriro mugi, baina bai kendu, ordea, harrapatuak direnean; horretarako, aurkariaren harri bat edo harri multzo bat inguratu behar da, elkarren ondoan dauden puntu ortogonal guztiak hartuz («askatasunak»).{{Sfn|Iwamoto|1976|p=22.}} Jokalariek horrela segitzen dute, beste mugimendurik egin nahi ez duten arte; jokoak ez du baldintza berezirik amaitzeko. Amaitzen denean, zenbatzen da lurraldea, harrapatutako harriak eta ''komidashi'', irabazlea zein den jakiteko.{{Sfn|Iwamoto|1976|p=18.}} Jokoa irabaz daiteke, halaber, aurkariak etsi egiten badu. == Go jokoaren historia == [[Fitxategi:Gobildalt.jpg|thumb|Go jokoa japoniar artean (Izumiya Ichibe, ca.1811).]] Jokoaren jatorrizko izena da [[Txinera tradizional|txinera tradizionalean]] 圍棋 eta [[Txinera sinplifikatu|sinplifikatuan]] 围棋 (''wéiqí'', ahoskatuta ''ueitxii''); [[Japoniera|japonieraz]] 囲碁 (''igo'') eta [[Koreera|koreeraz]] 바둑 (''baduk''). '''Go''' izena [[Mendebaldea (kultura)|Mendebaldean]] soilik erabiltzen da, 棋 (''qi'', ahoskatuta ''txii'') txinatar hitzaren japonierazko ahoskeratik dator, gutxi gorabehera [[Taula-joko|taula joko]] gisa itzul litekeena. Txinerazko izenaren hasierako ''wei'' [[Ideograma|ideogramak]] «hesitu, inguratu, blokatu» esan nahi du; beraz, «inguratzeko taula joko» horretan, hain zuzen ere, bi aurkariren arteko lurraldeak hesitu edo inguratu nahi dira. [[Korea|Korean]] ''txin, txi, xu, jua'' esamoldea erabiltzen zen, hau da, «musika tresnaren bat jo, ''go'' jokoan aritu, [[kaligrafia]] onez idatzi eta koadroren bat margotzen jakin». Horiek ziren [[Txinaren izenak|Txina tradizionaleko]] [[Intelektualismo|intelektual]] batek menderatu behar zituen oinarrizko trebetasunak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Baduk, the Korean Game of Weiqi, or Go|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2023-02-04|url=https://web.archive.org/web/20230204045857/https://kpopjacketlady.com/2016/11/16/baduk-the-korean-game-of-weiqi-or-go/|aldizkaria=KPOP Jacket Lady|sartze-data=2024-09-08}}</ref> Historialarien arabera, [[Zhou dinastia|Zhou dinastiaren]] garaian ([[K.a. 1130eko hamarkada|K.a. 1134]]-[[K.a. 247|247]]), gutxienez, go jokoaren hastapenak asmatuta zeuden, [[Konfuzio|Konfuzioren]] liburuetan ([[K.a. VI. mendea|K.a. 551]]-[[K.a. 497|497]]) jada aipatzen baitzen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Analects by Confucius|argitaletxea=classics.mit.edu|hizkuntza=en|url=http://classics.mit.edu/Confucius/analects.html|aldizkaria=The Internet Classics Archive|sartze-data=2024-09-08}}</ref> [[Hiru Erresumak|Hiru Erresumen]] garaiaren lehen urteak iritsi arte (220-226 urteen inguruan) ''Arteen Tratatuan'' esaten zen ''qi'' jokoak 17 lerro horizontal eta 17 lerro bertikal zituela. Alabaina, 600 bat urteren buruan, [[Tang dinastia|Tang dinastiaren]] amaieran, IX. mendean, jada aipatzen zen taulak 19 lerro zituela.<ref>{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Fairbairn|izenburua=Go In Ancient China|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=1995|url=https://web.archive.org/web/20240527162547/http://www.pandanet.co.jp/English/essay/goancientchina.html|aldizkaria=IGS|sartze-data=2024-09-08}}</ref> [[Txinaren izenak|Antzinako Txinako]] klase intelektualen eta agintariena izan zen beti ''qi'' jokoa, ez zen inoiz zabaldu jende xehearen artean. Gerrarekin zeukan antzagatik, militarren joko kutunetako bat ere izan zen. [[Sui dinastia|Sui dinastiaren]] garaian idatzitako liburu baten arabera, Liango Wu enperadoreak (502-549) ''qi'' tratatua idatzi zuen eta ''Estrategia Handian'' sartu zuen, gerraren artearen maisulana, armadako agintari militar guztiek nahitaez ikasi beharrekoa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Emperor Wu of Liang|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-05-28|url=https://web.archive.org/web/20240528210319/https://khyentsefoundation.org/story/emperor-wu-of-liang/|aldizkaria=Khyentse Foundation|sartze-data=2024-09-08}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Patxi|abizena=Angulo|urtea=1997|izenburua=Mundu zabaleko jokoak: jokoen mundu zabala|argitaletxea=Elhuyar Kultur Elkartea|ISBN=978-8487114199|url=https://web.archive.org/web/20240722062610/https://www.elhuyar.eus/eu/denda/d/mundu-zabaleko-jokoak-jokoen-mundu-zabala|argitaratze-lekua=Usurbil|OCLC=431899836}}</ref> Qi jokoa [[Japonia|Japoniara]] [[735]]. urte inguruan eraman zuen Kibi no Makibi ({{Lang-zh|t=吉備 真備}}) izeneko [[sangha]] [[Budismo|budista]] [[Japonia|japoniar]] batek, eta oso harrera ona izan zuen herrialde hartan.<ref>{{Erreferentzia|izena=Joshua A.|abizena=Fogel|urtea=1996|izenburua=The Literature of Travel in the Japanese Rediscovery of China, 1862-1945|argitaletxea=Stanford University Press|ISBN=9780804725675|hizkuntza=en|url=https://books.google.es/books?id=MC6L3Re0yqgC&pg=PA22&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|argitaratze-lekua=Stanford|OCLC=32626862|sartze-data=2024-09-08}}</ref> Hasieran, gorteko girora mugatuta egon bazen ere, poliki-poliki zabaldu zen [[Samurai|samuraien]], [[Budismo|budisten]], [[Sintoismo|sintoisten]] artean.<ref>{{Erreferentzia|izena=Edmond|abizena=Papinot|urtea=1964|izenburua=Historical and Geographical Dictionary of Japan, Volume 1|argitaletxea=Frederick Ungar Publishing Co.|orrialdea=274.|hizkuntza=en|data=1910|url=https://archive.org/details/PapinotDictionaryOfJapanVol1AllPages1To462PrefaceHistoricalSectionEntriesAThroughN/page/n3/mode/2up|argitaratze-lekua=New York|OCLC=1014727307|sartze-data=2024-09-08}}</ref> Besteak beste, [[Murasaki Shikibu]] emakume idazlearen ''[[Genji Monogatari|Genji Monogotari]]'' eleberrian (1010eko hamarkada) aipatzen da go jokoa, non Kanren ({{Nihongo|2=寛蓮}}) izeneko [[Monje|lekaime]] bat ''Gosei (''{{Nihongo|2=碁聖|4=go maisu}}izendatzen baitu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Go in Literary Works: From Ancient to Middle Ages|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2023-12-16|url=https://web.archive.org/web/20231216121957/https://www.ndl.go.jp/kaleido/e/entry/22/1.html|aldizkaria=Kaleidoscope of Books Japanese Go—a board game of white and black stones｜National Diet Library|sartze-data=2024-09-09}}</ref> [[Fitxategi:Kano_Eitoku_010.jpg|ezkerrera|thumb|Go jokoa japoniar artean. [[Kanō Eitoku]] (1543-1590)]] [[Japonia]] izan zen go jokalari profesionalen sistema ezarri zuen lehen herrialdea, duela 400 urte. Nihon Ki-in Japoniako go akademia ospetsua, autoritate akademiko eta federatibo moduko bat, 1924an sortu zen. Oinarrizko funtzioak ditu go jokoaren artea irakastea, lehiaketa publikoak gainbegiratzea eta profesional edo zaleei kategoria tituluak ematea. Kategoriak goi mailako bederatzi «dan» edo gradutan sailkatzen dira, eta behe mailako beste horrenbestetan. Akademiak ere titulu bereziak ematen dizkie benetako txapeldunei, adibidez, Hon in-bono (txapeldun nazionala) eta Mei jin (maisu handia).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=How to Play Go|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2022-11-24|url=https://web.archive.org/web/20221124053054/https://www.nihonkiin.or.jp/english/howto/howto0.htm|aldizkaria=Nihon Ki-in|sartze-data=2024-09-08}}</ref> [[Ekialdeko Asia]] berrogeita hamar bat milioi jokalari daude. Gehienetan, haurtzaroan ikasten dute jokoan, eskoletan aritzen dira, enpresetako jantokietan, eta «go aretoak» izeneko leku berezietan. Atseden hutsagatik jokatzen da, burua suspertzeko, edo —jokalari profesionalen kasuan— sari mamitsuak irabazteko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=History of Go|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-08-07|url=https://web.archive.org/web/20240807092217/https://www.intergofed.org/about-go/history-of-go.html|aldizkaria=The International Go Federation|sartze-data=2024-09-08}}</ref> Go jokoa ekialde urrunera joandako europar bidaiariek XVII. mendeaz geroztik azaldu bazuten ere, 1880ra arte ez zen [[Europa|Europan]] jokatzen hasi. Jokoa poliki-poliki zabaltzen joan zen: 1958an, Europako lehen txapelketa jokatu zen. Gaur egun, go jokatzen da Europako herrialde guztietan, nahiz eta joko maila ekialdeko profesionalena baino nabarmen beherago dagoen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Jeu de go - Bienvenue|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=fr|data=2024-07-06|url=https://web.archive.org/web/20240706154201/https://jeudego.org/|aldizkaria=Fédération Française de Go|sartze-data=2024-09-08}}</ref> Europako jokalari onenak [[Japonia|Japoniara]] joan izan dira jokoa ikastera. == Tresneria == [[Fitxategi:Go-tisch.png|thumb|Japoniako go jokorako multzo tradizionala: lurrezko taula, bi ontzi, eta pieza zuriak eta beltzak.]] === Taula === Jokoaren taulak —japonieraz ''goban''— 45-48&nbsp;cm arteko luzera eta 42-44&nbsp;cm arteko zabalera izaten du. Taula txinatarrak handixeagoak dira, jokoan erabiltzen diren harriak ere handixeagoak baitira. Taula ez da, beraz, guztiz [[Karratu|karratua]]: 15:14 erlazioa dago luzeraren eta zabaleraren artean. Bi taula mota nagusi daude: * mahai gaineko taula, xakean eta gisako jokoetan erabiltzen denaren antzekoa; * lur gaineko taula, zuzenean lurrean dagoena, bere [[altzari]] propioa duelako. Taulan 19&nbsp;×&nbsp;19 marra horizontal eta bertikal daude marraztuta, karratuak osatuz. Badaude, dena dela, bertsio txikiagoak ere, nagusiki 9&nbsp;×&nbsp;9 eta 13&nbsp;×&nbsp;13 marrakoan, jolasean hasteko edo estrategiak ikasteko, inoiz ez lehiatzeko. Garrantzitsua da azpimarratzea ez direla laukiak zenbatzen, lerroak baizik, horiek baitira jokoaren euskarri, beste joko ezagun batzuetan ez bezala, hala nola [[Xake|xakea]] edo [[damak]]. Taula japoniar tradizionalak 10-18 cm arteko lodiera du, eta lurrezkoa izan ohi da.{{sfn|Fairbairn|1992|p=142-143.}} Ahal dela, [[khaya]] [[Zur|zurarekin]] egiten da, eta 700 urteko zura erabiltzen da taula finenak egiteko. [[Torreya californica]] zuhaitzaren zura ere erabiltzen da taulak egiteko ere, merkeagoa baita. Japoniako baliabide naturalak ez dira gai izan bi zuhaitz mota horietatik behar adina egur ekoizteko, eskari handiari erantzuteko: zuhaitzek ehunka urte behar dituzte behar adina hazteko, eta gaur egun oso zaila da behar den adina eta kalitatea duten aleak aurkitzea. Japonian, debekatuta dago khaya zuhaitz biziak moztea, espeziea babestuta baitago: zuhaitzak arrazoi naturalengatik hil behar du moztu aurretik. Hori guztia dela eta, khayaren benetako zurezko taula baten prezioa 10.000 dolarretik gorakoa da, eta kasu batzuetan 60.000 dolarretik gorakoa ere bai.{{sfn|Fairbairn|1992|p=143-149.}} Beste zur merkeago batzuk erabiltzen dira, dena dela, kalitatezko gobanak egiteko, hala nola hiba ([[Thujopsis dolabrata|''Thujopsis dolabrata'']]), [[katsura]], kauri (''[[Agathis australis]]''), eta shin kaya ([[picea]] barietateak, gehienetan [[Alaska|Alaskatik]], [[Siberia|Siberiatik]] eta [[Txinako Herri Errepublika|Txinako]] [[Yunnan]] probintziatik hartuak.{{sfn|Fairbairn|1992|p=143-149.}} 2000. urteaz geroztik, taula batzuk [[Banbu|banbuz]] egin izan dira. Oso sendoak dira, eta estetika paregabea dute; gainera, nahiko merkeak dira. Plastikozkoak, magnetikoak edo tolesgarriak (bidaietakoak) ere badaude. === Harriak === Go harri ―japonieraz ''goishi''― multzo batek 181 harri beltz eta 180 harri zuri izan ohi ditu. 19&nbsp;×&nbsp;19 lerroko taula batek 361 puntu dituenez, taula betetzeko aski harri daude; harri beltz bat gehiago dago, lehenengo mugitzen duen jokalariarena baita. Bi harri mota nagusi daude: [[Ispilu ganbil|ganbilak]], alde bat laua dutenak, eta bikonbexuak, bi aldeek antzeko kurbadura dutenak. Mota bakoitzak abantailak eta desabantailak ditu: harri ganbilak, alde laua taularantz jarrita, ez dira lekuz erraz mugitzen, taula zertxobait oratzen bada. Gainera, jokoa amaitu ostean aztertu nahi bada, jokalariek harriak alderantziz jarriz aldaketak probatu ditzakete, ondoren jatorrizko posizioak gogoratzea errazagoa baita. Alabaina, harri bikonbexuak aiseago kentzen dira taulatik partida amaitzean. Japoniako harri tradizionalak bikonbexuak dira, [[txirla]] maskorrez (zuriak) eta [[Eskisto|eskistoz]] (beltzak) eginak. Erabili ohi zen arbel klasikoa [[Wakayama (prefektura)|Wakayamako prefekturan]] ateratzen zen, eta maskorrak hamaguri txirlenak ziren. Hala ere, Japonian horrelako txirla gutxi dagoenez, [[Mexiko|Mexikon]] hazitako maskorrekin egiten dira maiz harriak. Historikoki, egon diren harririk baliotsuenak [[Jade|jadez]] eginak ziren, eta [[Zerrenda:Japoniako enperadoreak|enperadoreari]] opari gisa eskaintzen zitzaizkion.{{sfn|Fairbairn|1992|p=150-153.}} Txinan, jokoa gehienetan harri ganbilekin egiten da, yunzi izeneko konposatuaren sinterizazioaren bidez fabrikatuak.{{sfn|Fairbairn|1992|p=150-153.}} [[Yunnan]] probintziatik dator materiala, eta haren osaera zehatza sekretupean gordetzen da. Harrien fabrikazio prozesua [[Tang dinastia|Tang dinastiaren]] garaietatik egiten da, eta, 1920ko hamarkadan [[Txinako Gerra Zibila|Txinako Gerra Zibilean]] galdu ondoren, 1960ko hamarkadan berraurkitu zuen yunzi fabrikatzaileak, gaur egun estatuak zuzentzen duena. Materiala preziatua da bere koloreengatik, taula jotzean egiten duen soinu atseginagatik, eta kostu txikiagatik beste material batzuekin alderatuta, hala nola [[Arbel|arbela]] eta [[Maskor|maskorra]]. Harri tradizionalak egiten dira harri beltzak izan daitezen zuriak baino zertxobait handiagoak, koloreen kontrasteak sortutako [[Ilusio optiko|ilusio optikoari]] aurre egiteko, harri zuriak taula gainean beltzak baino zertxobait handiagoak ikusten baitira. === Ontziak === [[Fitxategi:Bowls_dwindsor.jpg|thumb|''Go Seigen'' estiloko harri ganbilak eta ontziak. Harriak yunziz eginak dira, eta katiluak [[jujubondo]] zurez.]] Harriak gordetzeko ontzi edo katiluak esfera zapal baten formakoak dira.{{sfn|Fairbairn|1992|p=153-155.}} Gehienetan, ontzien estalkiak ahoz gora jartzen dira jokoaren hasieran, partidan zehar aurkariari harrapatzen zaizkion harriak bertan jartzeko. Txinako katiluak handixeagoak eta biribilduagoak dira, Japonian ''Go Seigen'' bezala ezagutzen den estiloa. Japoniako ''Kitani'' estiloko katiluek [[brandy]] kopa baten antzeko forma izan ohi dute. Ontziak [[Tornu (tresna)|torneatutako]] egurrez eginak izaten dira. [[Jacaranda mimosifolia|Jakaranda]] egurra Japoniako ontziak egiteko material tradizionala da, baina oso garestia denez, [[jujubondo]] txinatarraren zura erabiltzen da horren ordez. Katilu txinatarrak fabrikatzeko erabiltzen diren beste material batzuk dira zur [[Laka|lakatua]], [[zeramika]], [[Harri|harria]], [[lasto]] ehundua eta [[rotang]]. Katilu estiloei emandako izenak ―''Go Seigen'' eta ''Kitani―'' XX. mendeko go jokalari profesional biren omenez hartu ziren, lehena txinatarra eta bestea japoniarra, haiek jotzen baitira «go modernoaren gurasotzat».<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Honinbo Jowa|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-06-21|url=https://web.archive.org/web/20240621044957/https://senseis.xmp.net/?Jowa|aldizkaria=Sensei's Library|sartze-data=2024-09-08}}</ref> == Lehia == === Jokalarien sailkapena === [[Fitxategi:Go_pros_and_amateurs.jpg.jpeg|thumb|Hiru jokalari profesional, jokalari amateur batzuei begira, taulan «hil ala biziko» arazo bat aztertzen ari diren bitartean (''Us Go Congress'', 2003).]] Go jokoan, jokalari baten mailak adierazten du jokoan duen trebetasuna. Tradizionalki, ''kyu'' eta ''dan'' sistema baten bidez neurtzen dira mailak,{{sfn|Kiin|1973|p=188.}} zenbait [[Borroka-arte|borroka artetan]] egiten den gisan. XX. mendearen azken hamarkadaz geroztik, [[Elo sailkapen|Elo]] [[Elo sailkapen|sailkapenaren]] antzeko kalifikazio sistema matematikoak erabiltzen dira go jokalarien mailak eta hurrenkerak sortzeko. Kalifikazio sistema horiek, askotan, kyu edo [[DAN|dan]] mailatara egokituta eskaintzen dituzte kalkulu matematikoak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Rating System Commission|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-04-20|url=https://web.archive.org/web/20240420072646/https://www.eurogofed.org/egf/rating_system_commission.html|aldizkaria=European Go Federation|sartze-data=2024-09-09}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Go ranks and ratings - Rules and strategy of Go games|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-02-13|url=https://web.archive.org/web/20240213164456/https://gambiter.com/go/Go_ranks_and_ratings.html|aldizkaria=Gambiter|sartze-data=2024-09-09}}</ref> Kyu graduak ikasle mailatzat hartzen dira. Joko maila zenbat eta hobea, kyu zenbakia orduan eta apalago; horrela, 1. kyu maila da onena. Dan mailak maisu mailatzat hartzen dira, eta gora doaz, 1etik 7ra. Jokalari profesionalek dan maila berezia lortzen dute, dan profesionala, gradu gorena, 9. dan bat.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ratings and Grades FAQ|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-04-23|url=https://web.archive.org/web/20240423105846/https://www.britgo.org/ratings/krfaq|aldizkaria=British Go Association|sartze-data=2024-09-09}}</ref> Partidak handicap batez jokatzen direnean, jokalari ahulenak bere aldeko harri bat dauka diferentzia maila bakoitzeko. Maila profesionaletan, hiru mailako aldeak harri baten eskubidea ematen du.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Rules of Go - Handicap|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-06-09|url=https://web.archive.org/web/20240609114153/https://gobase.org/studying/rules/?id=8&ln=uk|aldizkaria=GoBase.org|sartze-data=2024-09-09}}</ref> Nazioarte mailan, badago go jokalarien sailkapen bat, Elo sailkapen sistemaren puntuazioa erabiltzen duena, eta 24 orduz behin eguneratzen dena.{{#tag:ref|Nazioarteko go jokalarien sailkapen horretan, ia guztiak txinatarrak, korearrak, japoniarrak edo malaysiarrak dira, eta gizonezkoak nagusi, alde handiz. Kontsulta egin zen egunean (2024ko uztailaren 26an), lehen 200 jokalarien artean, bost emakume soilik ziren. Ikus {{Erreferentzia|izenburua=Rating List|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-07-26|url=https://web.archive.org/web/20240727231710/https://www.goratings.org/en/|aldizkaria=Go Ratings|sartze-data=2024-09-09}}}} === Lehiaketaren araudiak === Txapelketetan eta go lehiaketetan ezartzen diren araudietan partiden garapenean eragina izan dezaketen faktoreak jasotzen dira. Arauak desberdinak izan daitezke lehiaketa motaren arabera. Arauotako batzuk konpentsazio puntuak (''komi''), handicaparen erabilera eta denboraren kontrola dira. Oro har, go txapelketak sailkapen sistemak erabiliz egiten dira; asko daude, besteak beste, McMahon, suitzarra, ligakoa eta kanporatze zuzenekoa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=EGF ratings system|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-05-18|url=https://web.archive.org/web/20240518223037/https://www.europeangodatabase.eu/EGD/EGF_rating_system.php|aldizkaria=European Go Database|sartze-data=2024-09-09}}</ref> Txapelketa batzuetan zenbait sistema konbinatzen dira, adibidez liga eta kanporaketa zuzena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Professional tournaments|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2023-05-22|url=https://web.archive.org/web/20230522214428/https://senseis.xmp.net/?ProfessionalTournaments|aldizkaria=Sensei's Library|sartze-data=2024-09-09}}</ref> Txapelketetako araudietan xehetasunak ere kontuan har daitezke, hala nola konpentsazio puntuak edo ''superko'' arauaren aplikazioa. Konpentsazio puntuek (''komi'') bigarren jokalaria konpentsatzen dute, aurkariaren hasierako mugimenduaren abantailagatik. Oro har, 5-8 puntu arteko konpentsazioa erabiltzen da eta puntu erdi gehigarri bat berdinketak saihesteko.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Chris|abizena=Chalfant|izenburua=What is Komi in the Game of Go?|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2020-05-18|url=https://web.archive.org/web/20231128134953/https://gameofgo.app/learn/what-is-komi-in-go-game|aldizkaria=GameOfGo.App|sartze-data=2024-09-09}}</ref> ''Superko'' araua, bestalde, erabiltzen da partida bat ez dadin etengabe harrapatuta gelditu jokaldi eredu berean kiribilduta. ''Ko'' arauak agintzen du mugimendu batek ezin duela taula lehen zegoen posiziora itzuli.<ref>{{Erreferentzia|izena=Robert|abizena=Jasiek|izenburua=Ko Rules|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2001-12-22|url=https://web.archive.org/web/20240512091200/http://home.snafu.de/jasiek/korules.html|aldizkaria=Jasiek's Go (Weiqi, Baduk) Homepage|sartze-data=2024-09-09}}</ref> Gainera, badaude posizio konplexuagoak ere, zeinen ondorioz posizio bat errepikatu egiten baita zenbait jokaldiren buruan. Halako [[Begizta (programazioa)|kiribilak]] saihesteko, ''ko'' arauak zabaldu egin daitezke, aurreko edozein posizio errepika ez dadin.<ref name=":0" /> == Go jokoaren sei arauak == [[Fitxategi:Blank_Go_board.png|thumb|Go jokoaren taula irudi bat. 4D, 4J, 4P, 10D, 10P, 16D, 16J eta 16P elkarguneei ''hoshi'' (izar) esaten zaie; 10J zentralari, ''zenit''.]] === Lehen araua === Go jokoaren taulak 19 lerro horizontaleko eta 19 lerro bertikaleko [[sareta]] du. Hasiberrientzat, edo partida azkarrak jokatzeko, 13&nbsp;×&nbsp;13 edo 9&nbsp;×&nbsp;9 lerroko taulekin ere joka daiteke, arau berdinekin. Partidaren hasieran taula hutsik dago. Beltzak hasten dira jokoan. Gero, bi jokalariek txandaka jokatzen dute. Jokaldi batean harri bat jarri behar da elkargune huts batean. === Bigarren araua === Jokalari batek jokaldi bat egin duenean azken askatasuna kentzen diona aurkariaren harri bati edo harri multzo bati, inguratuta geratu diren harriak atera behar ditu eta partida amaitu arte bereizita gorde.<ref>Adibideetan, ahal dela, 9&nbsp;×&nbsp;9ko taula txiki baten irudi handitua erabiliko dugu, gehienetan hasiberriei erakusteko erabiltzen dena</ref><gallery> Fitxategi:Go_captura_01.png|link=Fitxer:Go_captura_01.png|alt=Abans de captures|Harrapaketen aurretik Fitxategi:Go_captura_02.png|link=Fitxer:Go_captura_02.png|alt=Després de captures|Harrapaketen ondoren </gallery>Goiko irudiek harrapaketen aurrekoa eta ondorengoa erakusten dute. Harrapaketaren adibideak ikus daitezke taularen erdian, aldeetan eta ertzean. Harrapatzen duen jokalariak aurkariaren harriak gordetzen ditu, partidaren amaieran zenbakitzeko. === Hirugarren araura === Ez da baimentzen jokaldi bat egitea aurkariaren formazio baten barruan azken askatasuna hartzeko («suizidioa»), jokaldi horretan aurkariaren harri bat edo gehiago harrapatzen ez badu.Gogoan hartu, dena dela, arau sistema batzuetan ez dela halakorik aplikatzen (Zeelanda Berriko eta ING sistemetan, besteak beste). Adibideak: {| cellspacing="20" |style="width:300px;"|[[Fitxategi:Captura_01.png|alt=Posició 1|erdian|140x140px|1. posizioa]] |style="width:300px;"|[[Fitxategi:Captura_02.png|alt=Posició 2|erdian|140x140px|2. posizioa]] |style="width:300px;"|[[Fitxategi:Captura_03.png|alt=Posició 3|erdian|140x140px|3. posizioa]] |- valign="top" |Zuriek debekatuta dute A, B edo E elkarguneetan harri bat jartzea, «suizidioa» izango bailitzateke. Alabaina, C edo D puntuetako edozeinetan joka dezakete, talde beltz horri oraindik barne askatasun bat geratuko litzaiokeelako. Baina zuriek C edo D beteko balute, ezingo lukete aldamenekoa bete berehala. Lehenbizi, aurkariaren formazioa erabat inguratu beharko lukete, erdiko irudian agertzen den bezala. |Zuriek, orain, A, B, C edo E elkarguneak har ditzakete, hori eginda azken askatasuna kentzen baitiete talde beltzei eta harrapatu egiten baitituzte. |Jokaldien emaitza, zuriek beltzei azken askatasuna kendu eta harrapatutako harriak taulatik atera ondoren. |} === Laugarren araua === [[Fitxategi:Ko_01.png|thumb|''Ko'' egoera.]] Ezin da errepikatu taularen aurreko posizio egoera bat. Arau honen bidez saihestu nahi da, adibideko posizioan, zuriak eta beltzak etengabe behin eta berriro harrapatzea markatutako harria (+). Taularen beste alde batean jokatu behar da, ko egoeran dagoen harria harrapatu aurretik. Ikus [[Ko]] araua, buruzko informazio gehiago izateko. === Bosgarren araua === Harri bat jarri ordez, jokalariak paso egin dezake, hau da, txanda bat jokatu gabe utzi. Bi jokalariak jarraian paso egiten dutenean, partida amaitu egiten da. === Seigarren araua === Behin partida amaituta, alde bakoitzaren hildako harriak kendu eta harrapatutakoei gehitzen zaizkie. == Japoniako puntuazio arauak == [[Fitxategi:Final_partida.PNG|thumb|Partidaren amaiera]] Jokalari bakoitzak puntu bat jasotzen du bere lurraldeko elkargune huts bakoitzeko, eta puntu bat aurkariari harrapatutako harri bakoitzeko. Puntu gehien lortzen duenak irabazten du.<ref>{{Erreferentzia|izena=James (itzul.)|abizena=Davies|izenburua=The Japanese Rules of Go|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=1989-04-10|url=https://web.archive.org/web/20240630144719/https://www.cs.cmu.edu/~wjh/go/rules/Japanese.html|aldizkaria=Nihon Ki-in|sartze-data=2024-09-10}}</ref> Eskuinean, partida amaierako adibide bat ikus daiteke 9&nbsp;×&nbsp;9 lerroko taula batean. Partidan, beltzek harri zuri bat harrapatu zuten. Zuriek bi harri harrapatu zizkieten beltzei. Dagoeneko bi aldeetako harri hilak kendu dituzte: 6 beltzenak eta 9 zurienak. Beraz, beltzek 1 + 9 = 10 harri zuri eskuratu dituzte; zuriek 2 + 6 = 8 harri beltz. Eskuineko puntuazioaren irudian, puntu zuriekin markatuta daude zurien lurraldea, eta puntu beltzekin beltzen lurraldea. Kolorerik ez duten bi elkarguneak publikoak dira, ez dira inongo jokalarirenak (''dame'' esaten zaie). Lurraldeka, beltzak 19 puntu dira, eta zuriak, 15. [[Fitxategi:Final_partida_punts.PNG|thumb|Puntuazioa]] Puntuazio osoa izango da eskuratutako aurkariaren harriak gehi norberaren elkarguneak. Beltzentzat: 10&nbsp;+&nbsp;19&nbsp;=&nbsp;29; zurientzat: 8&nbsp;+&nbsp;15&nbsp;=&nbsp;23. Beraz, beltzek 6 puntuko aldea dute. Bada puntuazio arau berezi bat, komi izenekoa, puntuak ematen dizkiena zuriei, beltzak jokatzen hasteak dakarren desabantaila konpentsatzeko. == Terminologia == * ''Aji'': atsegin, posizio batek «''aji'' txarra» du baldintza egokiak gertatzen direnean aurkariak aprobetxa ditzakeen ezkutuko mehatxuetarako. * ''Atari'': harri bat edo formazio bat ''atari'' egoeran daude berehala harrapatzeko mehatxupean daudenean ([[Xake|xakean]] [[Xake (xakea)|xake]] egiten den antzera). Jokoan hasi baino lehen, adostu behar da halako egoeratan aurkariari horren berri eman behar ote zaion, ''atari'' esanda. Ohitura da hasiberriei ''atari'' egoerak iragartzea. * ''Atsumi'': sendotasuna, indarra, harri multzo sendoa dagonean, ahulezia edo akatsik gabea. * ''Boshi'': kapela, aurkariaren harri baten lerroan egindako jokaldia, taularen erdirantz ihes egitea edo hedatzea aurreikusiz. * ''Byo-yomi'': bat-bateko heriotza, denbora jakin bat dagoenean mugimendu bakoitzerako, denbora global bat izan beharrean. * ''Chub'': joko erdia. * ''Dame'': lurralde baliorik ez duen puntu neutrala zurien eta beltzen posizioen artean, berdin dio nork betetzen duen. Puntu horiek bete egiten dira partidaren amaieran, lurraldeen mugaketa eta puntuen zenbaketa errazteko. * ''Dan:'' jokalari maisuen maila, amateurrak 1-7 bitarte, eta profesionalak 1-9 bitarte. * ''Dang'': lau harriko taldea, karratu bat osatuz. Formazio guztiz txartzat jotzen da. * ''Furikawari'': trukatzea, batak bestearen taldea, puntukako eragina eta abar. * ''Fuseki'': irekitzea, partidaren lehen fasea. * ''Geta'': harrapaketa mota bat da, bertan harriak konfinatuta geratzen dira eta bizpahiru askatasunekin, baina ezin dute ihes egin eta preso geratzen dira. * ''Goban'': go jokoaren taulari ematen zaion izena da. 9&nbsp;×&nbsp;9, 13&nbsp;×&nbsp;13 eta 19&nbsp;×&nbsp;19 lerrokoa izan daiteke. Lehenengo biak ikasten ari direnentzat edo jokaldiak nahiz estrategiak aztertzeko erabiltzen dira. Lehiaketak beti 19&nbsp;x&nbsp;19 lerrokoetan egiten dira. * ''Goke'': edo ''goki,'' harrientzako ontzi edo katilua. * ''Gote:'' ''sente'' jokaldiaren alderantzizkoa da, defentsako jokaldia, aurkariari erantzutera behartzen ez duena. * ''Haia-go'': partida azkarra. * ''Hamari'': aurkariak prestatutako amarruan erortzea. * ''Hamete'': jokaldi tranpatia, ondo erantzunez gero, ez dio mesederik ekartzen egileari (kalte ere egin dezake), baina gaizki erantzunez gero, galera handiak eragiten dizkio «biktimari». * ''Hanami-ko'': ''ko'' egoera bat, jokalari batek gutxi duena galtzeko, eta besteak, asko. * ''Hane'': norberaren harri batekiko diagonalean egindako jokaldia, biak aurkariaren harri batekin kontaktuan daudela. * ''Hasami'': pintza erako erasoa, ''kakari'' baten aurka egindako jokaldia, alboan luzapen bat egitea galaraziz. * ''Honto'': jokaldi zuzena posizio jakin batean, aurkariak geroago baliatzeko moduko ahuldaderik uzten ez duena. * ''Hoshi'': izarra, taulan nabarmendutako puntuak, 4-4 posizioa, eta lau lerroen erdian. * ''Iken-tobi'': puntu bakarreko jauzia, banandutako bi harriren formazioa, hedapen formazioa. * ''Insei'': hasiberri edo ikasle bat, go jokalari profesional bihurtu nahi duena. * ''Jigo'': berdinketa partida baten emaitzan. * ''Joseki'': emaitza ekitatiboa sortzen duten jokaldien segida, gehienetan ertzetan. * ''Kakari'': erasoa, aurkariak txoko batean egindako lehen jokaldian. * ''Kake'': hondoratzea, beherantz bultzatzea. * ''Keim'': [[Xake|xakeko]] zaldiaren jauziaren antzeko konfigurazioa ezartzen duen jokaldia. * ''Kikashi'': jokaldi behartu bat, mehatxuz egindakoa, aurkariak erantzutera behartzen duena. Gehienetan, jokoaren bilakaera nagusitik at egiten da, partidaren beste une batean erabiltzeko eta ekimenari eusteko. * ''Kiri'': ebakidura, talde banaketa. * ''Ko'': betikotasuna, go jokoaren laugarren araua. * ''Komi'': zuriari emandako puntuazio gehigarria, beltzak lehenengo jokatzen duela konpentsatzeko; gaur egun 6,5 da [[Japonia|Japonian]] edo [[Korea|Korean]]. * ''Komoku'': 3-4 elkargunea, gaur egun gehien erabiltzen den irekitze jokaldia. * ''Kosumi'': beste harri batekiko mugimendu diagonala. * ''Kyu'': hasi berri diren jokalariei ematen zaien maila; 35 kyu hasi eta kyu 1 bukatu. * ''Miai'': balio gutxi gorabehera bereko bi puntu; horietako batean jokatzen bada, aurkariak bestean jokatuko du. * ''Mokuhazushi'': 3-5 elkargunea. * ''Moyo'': lurralde zirriborro zabala, oraindik ziurtatu gabea. * ''Nigiri'': beltzekin nork jokatuko duen erabakitzeko zozketa. * ''Niken-tobi'': bi puntuko jauzia, banandutako bi harriren formazioa, hedapen formazioa. * ''Ogeima'': ''keim'' zaldi jauzi handia da, banandutako bi harriren formazioa, konexioa formazioa. * ''Osae'': blokeoa, aurkariaren harri batekin kontaktuan egindako jokaldia, heda ez dadin. * ''Ozaru'': tximu jauzia, alde batean banandutako bi harriren formazioa, konexioa formazioa. * ''Sans'': 3-3 elkargunea. * ''Seki'': bi begirik gabeko bi talderen egoera, non bi jokalarietako inork ez baitu jokatu nahi, hala egingo balu, bere taldea hilko litzatekeelako. * ''Semeai'': bi talderen arteko borroka edo lasterketa bat da, hil ala bizikoa, zeinetan erabakigarri baita bakoitzaren askatasun eskuragarrien kopura. * ''Sente'': ekimena, funtsean, jokatzeko txanda duenarena; aurkariari erantzutera behartzen duen jokaldia da. * ''Shicho'': eskala, jokalari batek harri multzo bati ''atari'' egiten dionean sigi-saga, harik eta taularen ertzarekin edo etsaiaren harri batekin topo egin eta harrapatuak diren arte. * ''Shimari'': txoko bat ixten duten bi harriren eraketa. * ''Takamoku'': 4-5 elkargunea. * ''Tenuki'': ''sente'' jokaldi bati ez erantzutea, momentuan hain garrantzitsua ez dela uste delako. * ''Tesuji'': jokaldi eraginkorrena posizio jakin batean. * ''Tinguin:'' lurra, taularen erdiko izarra. * ''Tsuke'': aurkariaren beste harri batekin edo batzuekin kontaktuan egindako jokaldia. * ''Uttegaeshi'': harri bat sakrifikatzea, taldearen askatasun kopurua murrizteko eta harriak harrapatzeko. Itxuraz seguruak diren harri multzo asko teknika horrekin harrapa daitezke. * ''Wariuchi'': hirugarren lerroan egindako jokaldia, aurkariaren bi posizioren erdian, bi puntuko luzapena egiteko aukerarekin bi aldeetako edozeinetara. * ''Watari'': lehen edo bigarren lerroan egiten den jokaldia, bi talde lotzeko. * ''Yose'': partidaren azken etapa, taldeen erasoko eta defentsako borrokak amaitu direnean eta lurraldeak ixtea baino geratzen ez denean. * ''Yosu miru'': jokaldi maltzurra da, probakoa, aurkariaren erantzuteko gaitasuna ebaluatzeko. == Go jokoa kulturan == === Literatura === Jokoari buruzko liburu espezializatuez gain, zenbait fikzio lan idatzi izan dira go jokoaz eta bere estrategiaz, hala nola, [[Yasunari Kawabata]] [[Nobel Sariak|Nobel saridunaren]] ''Meijin'' («Go maisua», 1951) eta [[Shan Sa]] idazle txino-frantsesaren ''La Joueuse de Go'' («Go jokalaria», [[Ikasleen Goncourt saria]] 2001ean). Badira beste liburu batzuk ere go jokoaz aritu direnak gai nagusi gisa edo tramaren osagai gisa. Horien adibide da, Rodney William Whitaker «Trevanian» estatubatuar idazlearen ''Shibumi'' eleberria (1979), jokoaren inguruan garatzen dena eta go jokoari buruzko metaforak erabiltzen dituena. Frantzian, [[Oulipo]] talde literarioko ''[[Nicolas Bourbaki]]'' taldearen sustatzaileetako bat, [[Claude Chevalley]] matematikaria, go jokalari porrokatua zen. [[Jacques Roubaud]] haren ikasleak ''∈'' ([[Epsilon (hizkia)|epsilon]] hizkia, 1967) izenburuko poema liburu bat argitaratu zuen, zeina hurrenkera desberdinetan irakur zitekeen, horien arteko bat definitzen zena Masami Shinohara 8-dan eta Mitsuo Takei 2-kyu jokalariek 7 harriko handicap batez jokatutako partidaren posizioak gogoan hartuta.<ref>{{erreferentzia|izena=Brian ‘Chiwito’|abizena=McDonald|urtea=1995|izenburua=Go in Western Literature|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|url=https://web.archive.org/web/20060921171349/http://www.usgo.org/resources/downloads/go_in_literature.pdf|aldizkaria=rec.games.go}}</ref> === Zinema === Go jokoa zineman erabili izan da, filmen argumentuaren elementu gisa, [[Ron Howard|Ron Howarden]] ''[[A Beautiful Mind]]'' edo [[Joseph Kosinski|Joseph Kosinskiren]]''[[Tron: Legacy]]'' filmetan, besteak beste. Baita ere, ''Wú Qìngyuán'' filmean ere gai nagusia da, Go Seigen go jokalari profesionalaren [[Film biografiko|biografia]] bat baita.<ref>{{Erreferentzia|izena=A.O.|abizena=Scott|izenburua=A Prodigy’s Life Is Played Out in a Japanese Game of Skill|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2007-03-14|url=https://web.archive.org/web/20240512092101/https://www.nytimes.com/2007/03/14/movies/14go.html|aldizkaria=[[The New York Times]]|sartze-data=2024-09-10}}</ref> King Hu txinatar zuzendariaren ''Zhong lie tu'' (1974, «Ausartak») filmean, pertsonaiek kolore kode bat dute go piezak balira bezala (beltza edo itzal beltzak txinatarrek, zuria japoniar inbaditzaileek), pertsonaiek go taula eta harriak erabiltzen dituzte soldaduen jarraipena egiteko borrokaren aurretik, eta batailak go partida bat balitz bezala egituratuta daude.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ho-Chak|abizena=Law|izenburua=King Hu’s Cinema Opera in his Early Wuxia Films|orrialdeak=24–40|hizkuntza=en|data=2014-10-01|url=https://scholarlypublishingcollective.org/mmi/article/7/3/24/215689/King-Hu-s-Cinema-Opera-in-his-Early-Wuxia-Films|aldizkaria=Music and the Moving Image|alea=3|zenbakia=7|issn=2167-8464|doi=10.5406/musimoviimag.7.3.0024|sartze-data=2024-09-10}}</ref> === Telebista === ''[[Criminal Minds]]'' telesailaren «Extreme Aggressor» atal pilotuan, go jokoa gailu gisa erabiltzen da kriminalen profilean.<ref>{{Erreferentzia|izena=Richard|abizena=Shepard|izenburua=Extreme Aggressor|hizkuntza=en|data=2005-09-22|url=https://www.imdb.com/title/tt0550489/|aldizkaria=IMDb|sartze-data=2024-09-10|serie=Criminal Minds}}</ref> ''Andromeda'' telesailean, zenbait flashback egiten dira pertsonaia bati buruzko kontuak azaltzeko, go jokoarekin zerikusia dutenak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Andromeda (TV Series) (2000) - FilmAffinity|data=2023-03-09|url=https://web.archive.org/web/20230309204447/https://www.filmaffinity.com/uk/film241767.html|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-09-10}}</ref> Japoniako [[Manga|mangan]] eta [[Anime|animeko]] marrazki telesailetan ere maiz agertu izan da go jokoa, bereziki [[Hikaru no Go|''Hikaru no Go'']] (1998) anime sailean, go jokoaren popularizazioan eragin handia izan zuena, bai [[Japonia|Japonian]] eta bai kanpoan, hizkuntza askotara [[Itzulpengintza|itzuli]] baitzen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Young Japanese go for Go|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-05-12|url=https://web.archive.org/web/20240512090413/http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/2164532.stm|aldizkaria=BBC News {{!}} Asia-Pacific|sartze-data=2024-09-08}}</ref> === Softwarea === [[Google]] etxearen [[DeepMind]] [[Adimen artifizial|adimen artifiziala]] lantzen duen konpainiak go jokoan aritzeko [[AlphaGo]] softwarea sortu zuen. 2015eko urrian, abantailarik gabe, 19&nbsp;x&nbsp;19 lerroko taula batean [[Fan Hui]] go jokalari profesionala, Europako onenetakoa, garaitu zuen: bost partidatatik hiru irabaztea lortu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Google achieves AI 'breakthrough' by beating Go champion|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2016-01-27|url=https://web.archive.org/web/20240408223512/https://www.bbc.com/news/technology-35420579|aldizkaria=BBC News|sartze-data=2024-09-10}}</ref> [[2016|2016an]], [[Lee Sedol]] 9-dan munduko jokalaririk onenetako baten aurka partidu bat irabaztea lortu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Artificial intelligence: Go master Lee Se-dol wins against AlphaGo program|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2016-03-13|url=https://web.archive.org/web/20231108180459/https://www.bbc.com/news/technology-35797102|aldizkaria=BBC News|sartze-data=2024-09-10}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Bibliografia == * {{Erreferentzia|izena=John|abizena=Fairbairn|urtea=1992|izenburua=A Survey of the best in Go Equipment|argitaletxea=Kiseido Publ. Co|ISBN=978-4906574407|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/254655845|aldizkaria=The Go player's almanac|argitaratze-lekua=Tokyo|editorea=Richard Bozulich|OCLC=254655845}} * {{Erreferentzia|izena=Kaoru|abizena=Iwamoto|urtea=1976|izenburua=Go for beginners|argitaletxea=Pantheon Books|ISBN=978-0394413525|hizkuntza=en|url=https://books.google.es/books/about/Go_for_Beginners.html?id=v4lZAAAAYAAJ&redir_esc=y|argitaratze-lekua=New York|OCLC=2524733}} * {{Erreferentzia|izena=Nihon|abizena=Kiin|urtea=1973|izenburua=Go; the world's most fascinating game|argitaletxea=The Nihon Kiin|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/888791|argitaratze-lekua=Tokyo|OCLC=888791}} * {{Erreferentzia|izena=Charles|abizena=Matthews|urtea=2004|izenburua=Go|argitaletxea=McGraw-Hill|ISBN=978-0071429771|hizkuntza=en|url=https://books.google.es/books/about/Go.html?id=GmNAYgEACAAJ&redir_esc=y|argitaratze-lekua=Chicago|OCLC=937229590}} == Ikus, gainera == * [[Jokoenea]] * [[AlphaGo]] * [[DeepMind]] == Kanpo estekak == * [https://web.archive.org/web/20240910151359/https://www.ludoteka.com/clasika/jokoak?jokoa=go&hizk=eu Go online multijokoa], Ludoteka {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Estrategia joko abstraktoak]] [[Kategoria:Go]] 2mgav9df8czpakzgq96k9ceguz6t6y1 0 88300 9999017 9885907 2024-12-13T21:37:01Z CrashLogger 132708 Artikulu hau oso zaharkituta dago datuen kontuan. Aldaketa batzuk egiten hasi naiz baina ezin da erraz konpondu. Hasieratik berregitea gustatuko litzaidake eta hori egingo dut hurrengo egunetan. Atal bat ia-ia iragarki bat zirudien, eta orokorrean idazkera eta estiloa zaharkituta daude. 9999017 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Acer.aspire-522.amd-fusion.ubuntu_1c555_7145.jpg|thumb|right|285px|Acer Aspire netbook ordenagailua]] '''Netbook'''-ak [[ordenagailu eramangarri]]ak dira, tamaina eta kostu txikiagokoak merkatuko mota horretako gailuekin konparatuz. 2007-2013 artean populartasun handia izan zuten. [[Internet]]en zehar nabigatzea eta [[Bulegotika-suite|bulegotika]] aplikazioak exekutatzea ahalbidetzen dute. Normalean ez dute ez unitate optikorik ezta espantsio aukerarik. Pantailaren tamaina 8 eta 12 hazbete artekoa da, eta haien ohiko bereizmena 800 x 600 pixeletakoa da. Komunikaziorako [[Ethernet|hariztatutako sare-konexioaz]] gain, haririk gabeko [[Wi-Fi]] eta [[Bluetooth]] konexioak eta zenbait [[USB]] ataka dituzte. Bestalde, datuak biltegiratzeko, netbook batzuk [[disko gogor]]raren ordez SSD memoria txartela gehitzea erabaki dute. Mota honetako osagaiei ezker, pisua murriztu, abiadura gehitu eta kolpeen aurkako erresistentzia handitu dute. Pisuari dagokionez, normalean 1 kg gutxi goraberakoak izaten dira. == Jatorria == 2005 urtean hasitako ''OLPC proiektua'' (''One Laptop Per Child'', “ordenagailu eramangarri bana ume bakoitzeko”) kontsideratu ohi da Netbook ordenagailuen populartasunaren jatorria, eta honelako gailu askoren jatorria ondorioz.<ref>{{Erreferentzia|izena=James|abizena=Stables|izenburua=OLPC: The History Of One Laptop Per Child {{!}} PC Plus|hizkuntza=en|data=2011-11-17|url=https://web.archive.org/web/20111117185323/http://pcplus.techradar.com/node/3257|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Proiektu horren helburua [[Hirugarren Mundua|hirugarren munduko]] eskoletarako kostu txikiko [[PC]] bat sortzea zen: prezioa 100 [[dolar]] ingurukoa izan behar zen. Horrez gain, gailu hauek tamaina txikikoak, arinak, erresistenteak eta autonomia handikoa ekipoak izatea nahi zen. Proiektuak sortutako zalantzak eta jasandako arazoak handiak izan ziren ere, produktua merkaturatu zuten eta [[Hego Amerika|Hego Amerikako]], [[Afrika|Afrikako]] eta herrialde garatuagoetako toki erremotuetako eskola batzuetan erabili ziren.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=About OLPC – OLPC|hizkuntza=en|url=https://laptop.org/aboutolpc/|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Nahiz eta [[OLPC]]aren netbook-ak hirugarren munduko herrialdeetan bakarrik saltzeko sortuak izan, hainbat fabrikatzailek mundu garatuko hainbat erabiltzaileren interesa hauteman eta antzeko ordenagailuak diseinatzen hasi ziren. Gaur egun hainbat eredu daude salgai eta fabrikatzaileak beste motatako ordenagailuak ere eraikitzen dituzten marka ezagunak dira, esaterako, Acer (Aspire One), ASUS (Eee PC, VivoBook12), Dell(Inspiron Mini), HP (HP mini), MSI (MSI Wind) edo Samsung (N Seriea). == Ezaugarriak == Tamainari dagokionez, netbook-ak ordenagailu baten eta tamaina txikiagoko gailu mugikorren artean kokatzen dira. Gainera, ordenagailu eramangarriekin konparatuz gero, hainbat abantaila dituzte: * Arinagoak dira: hauen pisua kilogramo batekoa izaten da gutxi gorabehera. 2007-ko ordenagailu eramangarri batek 3 kg gutxi gorabehera pisatzen ditu. * Dimentsio murriztuak dituzte: [[LCD]] pantailaren tamainak eta beharrezkoa ez den [[hardware|''hardware'']]-a saihestu ahal izateak ordenagailu txikiagoak eraikitzea ahalbidetzen du. * Prezio eskuragarria dute: Hauen prezioa 300-400 euro ingurukoa izan ohi zen 2007 inguruan. * Autonomia hobea dute: pantaila txikia, kontsumo txikiko [[prozesatzeko unitate zentral|prozesadorea]] eta osagai gutxi dituztenez, netbook-en bateriaren iraupena eramangarrienaren bikoitza edo hirukoitza izatera iris daiteke. Bestalde, ''poltsikoko'' ordenagailuekin konparatuta ere badira hainbat abantaila: * Prestazioak: edozein netbook-en potentzia poltsiko ordenagailuena baino askoz handiagoa zen. * Pantailaren tamaina: nahiz eta oso handia izan, ''smarthpone'' baten pantaila txikiagoa da (2007-ko [[iPhone]]-ak 3.3 hazbeteko pantaila zuen). [[Internet]]en nabigatzeko edota [[multimedia]] edukiak erreproduzitzeko hobeak eta erosoagoak ziren Netbook gailuak. == Netbook boom-a == Hasiera batean, toki batetik bestera ibiltzen ziren pertsonei bideratuta zeuden. Kasu horretan erabiltzaile egokiena hegazkina edota trena maiztasunez erabiltzen zuen pertsona da; baita edozein lekutan egonda [[Internet]] erabiltzen zuen pertsona gaztea ere. Netbook batek gutxi pisatzen zuen eta modu eroso batean lan egitea ahalbidetzen zuen, eta gainera haien prezioak edozein pertsonaren bigarren [[PC]]a izatea errazten zuen. Prezioa da hain zuzen ere sarrera ekonomiko gutxi dituzten pertsonei erakartzeko erabilitako faktoreetako bat. Netbook baten prestazioak [[ordenagailu eramangarri]] arrunt baten antzekoak ziren eta kostua askoz txikiagoa zen. Beraz, pertsona askorentzat ordenagailu bat izateko lehen aukera paregabea izan ziren. Azkenik, oso erabilgarria izan ziren umeen lehenengo PC bezala: sendoak eta merkeak ziren, haien tamaina txikia esku txikietarako pentsatuta zegoela zirudien, eta benetako ordenagailuak izanda, nagusien lanak egiten zituztela imaginatzeko ahalmena ematen zien. == Disko gogorra == 2007-2015 inguruko netbook gehienek [[Disko gogor|disko gogor mekanikoak]] erabiltzen zituzten. Denbora pasa ahala ordea, [[MultiMediaCard|eMMC flash]] edota [[SATA]] [[Egoera solidoko unitate|disko gogor solidoak]] erabili zituzten. Disko gogor mekanikoek tamaina ugari (80 GB-ekoak hasieran eta 300 GB-erainokoak 2015 inguruan) eta abiadura ugari izan ohi zituzten ordenagailu hauetan (Gehienak 5400 rpm eta 7200 rpm-koak ziren), eta 2.5 hazbeteko formatua erabiltzen zuten. Mota honetako diskoek emandako tamaina handien aurka haien abiadura zegoen, baina ekipoaren beste ezaugarri teknikoek ere potentzia gutxi izanda, ez zuten gailuaren abiadura mintzen. 2015-etik aurrerako netbook-antzeko gailuek eMMC erabili ohi dute.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Vivobook Go 12 (E210) - Tech Specs｜Laptops For Home｜ASUS Global|url=https://www.asus.com/laptops/for-home/vivobook/vivobook-go-12-e210/techspec/|aldizkaria=www.asus.com|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Espazio txikiagoa eman arren, askoz azkarragoak dira, arinagoak, eta garraiatzeko arazo gutxiago dituzte. == Errendimendua == Hasierako Netbook-ak abiadura azkar batean lan egiteko gai dira, bai [[Bulegotika-suite|bulegotika]] aplikazio arruntenekin baita [[Internet]]eko programekin ere. Netbook gehienak ez dira kapaz bideo-joko berrietara jolasteko, [[1080p|Full HD]] edota [[Bereizmen handiko telebista|HD]] bideoa dekodifikatzeko edota irudi edizio konplexua egiteko. == Prozesadorea == Merkaturatu ziren lehenengo netbook-ak jadanik merkaturatuta zeudenen bertsioak erabiltzen zituzten, Celerom M kasu; berriren bat erabiltzekotan, gutxi gastatzeko diseinatutakoak izaten dira, Via C7, esaterako. Fabrikatzaile bakoitza netbooken alderdi batean oinarritzen da. Nahiz eta adierazgarriena kostu txikia lortzea izan, badaude batzuk gama erdi-altu batekin lehiatzen saiatzen direnak, ASUS, adibidez. [[Intel]]en oinarritutako produktuak, estandarrak diruditenak, kontsumo txikiko Atom prozesadoreari etekina ateratzen diote (eragingailu mugikorrentzat garatua). Beste zenbait eskaintzek VIA antzeko modelo batzuk jartzen dituzte jendearen eskutan; agian, denbora gutxi barru, AMDren apustua ikusi ahalko dugu ekipo hauetan. Argi dagoena da, ez dela bakarrik prozesadore nagusian finkatu behar, hauen errendimendu eta kontsumoa, esaterako; gainera, badaude ekipoaren beste atal batzuk CPU bezain beste edo gehiago eragiten dutenak. VIAk, bestalde, badirudi konpentsatuagoa duela bere teknologia grafikoan, bai bere kontsumoa, baita bere prozesadore nagusiaren errendimendua ere. Eredurik gehienak [[Microsoft Windows|Windows]] erabiltzen dute, “Inves Junior” eta “HP Mini Note” izan ezik, [[Linux]]ekin ere eskuratu daitezkeenak. Ia beti sistemaren bertsio berezi bat da, interfaze batez diseinatuta, honen erabilera edozein erabiltzaileri errazteko asmoz. Netbook Linuxak merkeagoak izan ohi dira eta lehen momentutik hauekin lan egiteko beharrezkoa den [[software]]a dute barne. == Erabilgarritasuna == Nahiz eta hasiera batean Linuxa duen ekipo eramangarriei buruz hitz egin, argizezkoa da netbook-ak [[Windows XP]]a berriz ere abian jartzeko balio izan duela, eta zortzi urte dituen [[sistema eragile|sistema operatibo]] honek berriro ere produkzio prozesutik makina askorekin etortzeko. Atom izan da kasu guztietan momentu oro egokituta egon den berstio bat eta honen lizentziak erabatekoak izan dira ordenagailu hauentzat. Bestalde, VIA prozesadoreekin, askatasuna erabatekoa dirudi. Pantailaren erresoluzioa bezala, idazle birtualak salbu, plataforman [[Intel]] 1.024x600 mugatzen da, formatua eta dimentsio fisikoak alde batera utziz. [[Hardware|''Hardware''n]] eta [[software|''software''n]] mugapenak, etorkizunean egongo diren berrikuspenekin gaindituko direnak. == Konektibitatea == [[Wi-Fi|WiFi]], [[BT]] eta [[3G]] Ethernet-ekin batera, kasu batzuetan modem analogikoa dutenak izaten dira aukera ohikoenak. Argi dago, unitate optikoez ukatzerakoan (beraz, unitate optikorik ez dute), kanpoko gehikuntzak izateko aukera dira garrantzitsuenak sistema hauetan. Ideia koherenteena netbook bat erabiltzeko orduan bigarren ordenagailu bezala erabiltzea izaten da. Hau da, beste ordenagailu bat izanez gero, toki batetik bestera mugitzeko behar den bakarra, [[hardware]]n ezaugarri minimoak dira; hortik dator askotan [[USB]]a edo [[PDA]] erabiltzea toki batetik bestera mugitzerako orduan. Baina pantaila bat, konektibitatea eta programak irakurtzeko bateragarritasuna izanez gero, aukera asko haziko lirateke; horra hor Netbook-a. Kanpoko osagarrien gamari dagokionez, lista beste edozein ordenagailurena bezain zabala da, interfaze produktuetan arreta gehigarria jartzen dietelarik ekoizleek. == Barrutik trinkoak == Maila barruko erabilerari dagokionez, ez dira, ordea, indargune bat sistema hauetan. Badaude modelo batzuk memoria plakara soldatuta daramatzatenak, eta, asko jota berorrek dakarren modeloa edukiera handiagoa duen batek bakarrik ordezkatu dezake. Biltegiratzeko moduari dagokionez, disko gogorrak 160[[Gigabyte|Gb]] izaten dituzte batez beste; baina interesgarrienak SSD produktuak eta egoera trinkoko disko gogorrak dira. Hauek autonomia eta errendimendua hobetzen laguntzen dute, nahiz eta hauen prezioak oraindik netbook-en prezioekin bat ez etorri, oso garestiak baitira eta beraz ez dira netbook-ek duen prezio politikarekin bat etortzen. Bestalde, oso ekonomikoak diren produktuetan 4Gb edo 8Gbeko produktuak aurki daitezke, [[Secure Digital|SD]] txartelekin hedagarriak direnak, baina [[PDA]] baten moduko errendimendua izan ohi dute. == Netbook edo ultra-arina == Egoeraren arabera. Eta zein egoera?; nagusiki emango zaion erabilerari eta edukiko duen aurrekontuaren arabera. Errealitatean, [[ordenagailu ultra-arin]] bat nahiago da, kilo eta erdi bat baino gutxiagoko ekipo bat [[Random Access Memory|RAMez]] betea, [[disko gogor]] zabala, prozesagailu ona eta edozein momentutan konektibitatea izateko aukera (gaur egun, edozein momentutan konektatua egotea ahalbidetzen duen bakarra 3Gko txartel bat da edota [[USB]]ko 3Gko txartela duen modema). Ultra-arin bat da edozeini edukitzea gustatuko litzaiokeena, baina honen prezioa hain da garestia (1.700€), ezen ia inor ez den gai honelako ordenagailu bat erosteko. Zertarako nahi da netbook-a? Bigarren ordenagailu bat izango da, beraz, jadanik dugun ordenagailuaren euskarria edota edukiko dugun bakarra? * Argi izan behar da netbook-ak ez duela inolaz ere ordenagailu baten funtzio denak bete; beraz, ohikoa dirudi horrelako ordenagailu bat beste baten euskarri gisa erostea; hau da, [[posta elektronikoa]] begiratzeko, [[Internet]]en ibiltzeko, argazkiak ikusteko, [[PDF]]ak zabaltzeko... baina noizbehinkako erabilera emanik. == ''Fujitsu Siemens'' == Konpainia honek AMILO Mini Ui 3520 diseinuagatik apustua egin du, gainera, kolore gorriko estalki osagarri bat ipini dio, edozein urrakadarengandik babesten diona. Osagai bezala, beste edozein garden eskuratu daiteke, Fujitsuren uneko argazki bat-batekoa erakutsiko duena. Ekipoa [[Intel]] Atom N270 prozesadore batez dago hornituta, kontsumo txikiago proportzionatzen diona. Beste ezaugarri bat [[Windows XP]]ren hautapena izan da. Mugikortasunari dagokionez, WLAN dauka, [[PC]] Express txartela, [[3G]]rako konektibitatea, [[Bluetooth]] eta 4-in-1 txartel irakurgailua. Bere pantaila 9” da eta [[web kamera|webcam]] bat aurki dezakegu honen erdialdean, baita mikrofono bikoitza VoIPen komunikazioetan sortutako zarata murrizten duena. Netbook honek 60[[Gybtes]] biltegiratzeko gaitasuna du eta hiru-sei ordu bitarteko autonomia. == Etorkizunaz hitz egiterako orduan == Sistemetan egongo diren aldaketei dagokienez, pantailen tamaina 10” baino txikiagoa izaten jarraitu beharko du, nahiz eta prozesadoreek eta bestelako osagaiek errendimendu hobetuko duten, batez ere autonomian eta kontsumoan. Gainera, [[Windows 7]]ren agerpenarekin, pantaila ukikorrak agertzen hasiko dira, baita [[Microsoft]]en sistema operatiboaren beste aukera batzuk ere. Baina honetarako oraindik asko falta da. == Ikus, gainera == == Erreferentziak == == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Hardwarea]] m144ecc5gyp4h6ji8ermz3i78ns4h7l 9999020 9999017 2024-12-13T21:39:39Z CrashLogger 132708 Lanean kutxatila gehituta artikuluan ere. 9999020 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Acer.aspire-522.amd-fusion.ubuntu_1c555_7145.jpg|thumb|right|285px|Acer Aspire netbook ordenagailua]] {{lanean|CrashLogger}} '''Netbook'''-ak [[ordenagailu eramangarri]]ak dira, tamaina eta kostu txikiagokoak merkatuko mota horretako gailuekin konparatuz. 2007-2013 artean populartasun handia izan zuten. [[Internet]]en zehar nabigatzea eta [[Bulegotika-suite|bulegotika]] aplikazioak exekutatzea ahalbidetzen dute. Normalean ez dute ez unitate optikorik ezta espantsio aukerarik. Pantailaren tamaina 8 eta 12 hazbete artekoa da, eta haien ohiko bereizmena 800 x 600 pixeletakoa da. Komunikaziorako [[Ethernet|hariztatutako sare-konexioaz]] gain, haririk gabeko [[Wi-Fi]] eta [[Bluetooth]] konexioak eta zenbait [[USB]] ataka dituzte. Bestalde, datuak biltegiratzeko, netbook batzuk [[disko gogor]]raren ordez SSD memoria txartela gehitzea erabaki dute. Mota honetako osagaiei ezker, pisua murriztu, abiadura gehitu eta kolpeen aurkako erresistentzia handitu dute. Pisuari dagokionez, normalean 1 kg gutxi goraberakoak izaten dira. == Jatorria == 2005 urtean hasitako ''OLPC proiektua'' (''One Laptop Per Child'', “ordenagailu eramangarri bana ume bakoitzeko”) kontsideratu ohi da Netbook ordenagailuen populartasunaren jatorria, eta honelako gailu askoren jatorria ondorioz.<ref>{{Erreferentzia|izena=James|abizena=Stables|izenburua=OLPC: The History Of One Laptop Per Child {{!}} PC Plus|hizkuntza=en|data=2011-11-17|url=https://web.archive.org/web/20111117185323/http://pcplus.techradar.com/node/3257|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Proiektu horren helburua [[Hirugarren Mundua|hirugarren munduko]] eskoletarako kostu txikiko [[PC]] bat sortzea zen: prezioa 100 [[dolar]] ingurukoa izan behar zen. Horrez gain, gailu hauek tamaina txikikoak, arinak, erresistenteak eta autonomia handikoa ekipoak izatea nahi zen. Proiektuak sortutako zalantzak eta jasandako arazoak handiak izan ziren ere, produktua merkaturatu zuten eta [[Hego Amerika|Hego Amerikako]], [[Afrika|Afrikako]] eta herrialde garatuagoetako toki erremotuetako eskola batzuetan erabili ziren.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=About OLPC – OLPC|hizkuntza=en|url=https://laptop.org/aboutolpc/|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Nahiz eta [[OLPC]]aren netbook-ak hirugarren munduko herrialdeetan bakarrik saltzeko sortuak izan, hainbat fabrikatzailek mundu garatuko hainbat erabiltzaileren interesa hauteman eta antzeko ordenagailuak diseinatzen hasi ziren. Gaur egun hainbat eredu daude salgai eta fabrikatzaileak beste motatako ordenagailuak ere eraikitzen dituzten marka ezagunak dira, esaterako, Acer (Aspire One), ASUS (Eee PC, VivoBook12), Dell(Inspiron Mini), HP (HP mini), MSI (MSI Wind) edo Samsung (N Seriea). == Ezaugarriak == Tamainari dagokionez, netbook-ak ordenagailu baten eta tamaina txikiagoko gailu mugikorren artean kokatzen dira. Gainera, ordenagailu eramangarriekin konparatuz gero, hainbat abantaila dituzte: * Arinagoak dira: hauen pisua kilogramo batekoa izaten da gutxi gorabehera. 2007-ko ordenagailu eramangarri batek 3 kg gutxi gorabehera pisatzen ditu. * Dimentsio murriztuak dituzte: [[LCD]] pantailaren tamainak eta beharrezkoa ez den [[hardware|''hardware'']]-a saihestu ahal izateak ordenagailu txikiagoak eraikitzea ahalbidetzen du. * Prezio eskuragarria dute: Hauen prezioa 300-400 euro ingurukoa izan ohi zen 2007 inguruan. * Autonomia hobea dute: pantaila txikia, kontsumo txikiko [[prozesatzeko unitate zentral|prozesadorea]] eta osagai gutxi dituztenez, netbook-en bateriaren iraupena eramangarrienaren bikoitza edo hirukoitza izatera iris daiteke. Bestalde, ''poltsikoko'' ordenagailuekin konparatuta ere badira hainbat abantaila: * Prestazioak: edozein netbook-en potentzia poltsiko ordenagailuena baino askoz handiagoa zen. * Pantailaren tamaina: nahiz eta oso handia izan, ''smarthpone'' baten pantaila txikiagoa da (2007-ko [[iPhone]]-ak 3.3 hazbeteko pantaila zuen). [[Internet]]en nabigatzeko edota [[multimedia]] edukiak erreproduzitzeko hobeak eta erosoagoak ziren Netbook gailuak. == Netbook boom-a == Hasiera batean, toki batetik bestera ibiltzen ziren pertsonei bideratuta zeuden. Kasu horretan erabiltzaile egokiena hegazkina edota trena maiztasunez erabiltzen zuen pertsona da; baita edozein lekutan egonda [[Internet]] erabiltzen zuen pertsona gaztea ere. Netbook batek gutxi pisatzen zuen eta modu eroso batean lan egitea ahalbidetzen zuen, eta gainera haien prezioak edozein pertsonaren bigarren [[PC]]a izatea errazten zuen. Prezioa da hain zuzen ere sarrera ekonomiko gutxi dituzten pertsonei erakartzeko erabilitako faktoreetako bat. Netbook baten prestazioak [[ordenagailu eramangarri]] arrunt baten antzekoak ziren eta kostua askoz txikiagoa zen. Beraz, pertsona askorentzat ordenagailu bat izateko lehen aukera paregabea izan ziren. Azkenik, oso erabilgarria izan ziren umeen lehenengo PC bezala: sendoak eta merkeak ziren, haien tamaina txikia esku txikietarako pentsatuta zegoela zirudien, eta benetako ordenagailuak izanda, nagusien lanak egiten zituztela imaginatzeko ahalmena ematen zien. == Disko gogorra == 2007-2015 inguruko netbook gehienek [[Disko gogor|disko gogor mekanikoak]] erabiltzen zituzten. Denbora pasa ahala ordea, [[MultiMediaCard|eMMC flash]] edota [[SATA]] [[Egoera solidoko unitate|disko gogor solidoak]] erabili zituzten. Disko gogor mekanikoek tamaina ugari (80 GB-ekoak hasieran eta 300 GB-erainokoak 2015 inguruan) eta abiadura ugari izan ohi zituzten ordenagailu hauetan (Gehienak 5400 rpm eta 7200 rpm-koak ziren), eta 2.5 hazbeteko formatua erabiltzen zuten. Mota honetako diskoek emandako tamaina handien aurka haien abiadura zegoen, baina ekipoaren beste ezaugarri teknikoek ere potentzia gutxi izanda, ez zuten gailuaren abiadura mintzen. 2015-etik aurrerako netbook-antzeko gailuek eMMC erabili ohi dute.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Vivobook Go 12 (E210) - Tech Specs｜Laptops For Home｜ASUS Global|url=https://www.asus.com/laptops/for-home/vivobook/vivobook-go-12-e210/techspec/|aldizkaria=www.asus.com|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Espazio txikiagoa eman arren, askoz azkarragoak dira, arinagoak, eta garraiatzeko arazo gutxiago dituzte. == Errendimendua == Hasierako Netbook-ak abiadura azkar batean lan egiteko gai dira, bai [[Bulegotika-suite|bulegotika]] aplikazio arruntenekin baita [[Internet]]eko programekin ere. Netbook gehienak ez dira kapaz bideo-joko berrietara jolasteko, [[1080p|Full HD]] edota [[Bereizmen handiko telebista|HD]] bideoa dekodifikatzeko edota irudi edizio konplexua egiteko. == Prozesadorea == Merkaturatu ziren lehenengo netbook-ak jadanik merkaturatuta zeudenen bertsioak erabiltzen zituzten, Celerom M kasu; berriren bat erabiltzekotan, gutxi gastatzeko diseinatutakoak izaten dira, Via C7, esaterako. Fabrikatzaile bakoitza netbooken alderdi batean oinarritzen da. Nahiz eta adierazgarriena kostu txikia lortzea izan, badaude batzuk gama erdi-altu batekin lehiatzen saiatzen direnak, ASUS, adibidez. [[Intel]]en oinarritutako produktuak, estandarrak diruditenak, kontsumo txikiko Atom prozesadoreari etekina ateratzen diote (eragingailu mugikorrentzat garatua). Beste zenbait eskaintzek VIA antzeko modelo batzuk jartzen dituzte jendearen eskutan; agian, denbora gutxi barru, AMDren apustua ikusi ahalko dugu ekipo hauetan. Argi dagoena da, ez dela bakarrik prozesadore nagusian finkatu behar, hauen errendimendu eta kontsumoa, esaterako; gainera, badaude ekipoaren beste atal batzuk CPU bezain beste edo gehiago eragiten dutenak. VIAk, bestalde, badirudi konpentsatuagoa duela bere teknologia grafikoan, bai bere kontsumoa, baita bere prozesadore nagusiaren errendimendua ere. Eredurik gehienak [[Microsoft Windows|Windows]] erabiltzen dute, “Inves Junior” eta “HP Mini Note” izan ezik, [[Linux]]ekin ere eskuratu daitezkeenak. Ia beti sistemaren bertsio berezi bat da, interfaze batez diseinatuta, honen erabilera edozein erabiltzaileri errazteko asmoz. Netbook Linuxak merkeagoak izan ohi dira eta lehen momentutik hauekin lan egiteko beharrezkoa den [[software]]a dute barne. == Erabilgarritasuna == Nahiz eta hasiera batean Linuxa duen ekipo eramangarriei buruz hitz egin, argizezkoa da netbook-ak [[Windows XP]]a berriz ere abian jartzeko balio izan duela, eta zortzi urte dituen [[sistema eragile|sistema operatibo]] honek berriro ere produkzio prozesutik makina askorekin etortzeko. Atom izan da kasu guztietan momentu oro egokituta egon den berstio bat eta honen lizentziak erabatekoak izan dira ordenagailu hauentzat. Bestalde, VIA prozesadoreekin, askatasuna erabatekoa dirudi. Pantailaren erresoluzioa bezala, idazle birtualak salbu, plataforman [[Intel]] 1.024x600 mugatzen da, formatua eta dimentsio fisikoak alde batera utziz. [[Hardware|''Hardware''n]] eta [[software|''software''n]] mugapenak, etorkizunean egongo diren berrikuspenekin gaindituko direnak. == Konektibitatea == [[Wi-Fi|WiFi]], [[BT]] eta [[3G]] Ethernet-ekin batera, kasu batzuetan modem analogikoa dutenak izaten dira aukera ohikoenak. Argi dago, unitate optikoez ukatzerakoan (beraz, unitate optikorik ez dute), kanpoko gehikuntzak izateko aukera dira garrantzitsuenak sistema hauetan. Ideia koherenteena netbook bat erabiltzeko orduan bigarren ordenagailu bezala erabiltzea izaten da. Hau da, beste ordenagailu bat izanez gero, toki batetik bestera mugitzeko behar den bakarra, [[hardware]]n ezaugarri minimoak dira; hortik dator askotan [[USB]]a edo [[PDA]] erabiltzea toki batetik bestera mugitzerako orduan. Baina pantaila bat, konektibitatea eta programak irakurtzeko bateragarritasuna izanez gero, aukera asko haziko lirateke; horra hor Netbook-a. Kanpoko osagarrien gamari dagokionez, lista beste edozein ordenagailurena bezain zabala da, interfaze produktuetan arreta gehigarria jartzen dietelarik ekoizleek. == Barrutik trinkoak == Maila barruko erabilerari dagokionez, ez dira, ordea, indargune bat sistema hauetan. Badaude modelo batzuk memoria plakara soldatuta daramatzatenak, eta, asko jota berorrek dakarren modeloa edukiera handiagoa duen batek bakarrik ordezkatu dezake. Biltegiratzeko moduari dagokionez, disko gogorrak 160[[Gigabyte|Gb]] izaten dituzte batez beste; baina interesgarrienak SSD produktuak eta egoera trinkoko disko gogorrak dira. Hauek autonomia eta errendimendua hobetzen laguntzen dute, nahiz eta hauen prezioak oraindik netbook-en prezioekin bat ez etorri, oso garestiak baitira eta beraz ez dira netbook-ek duen prezio politikarekin bat etortzen. Bestalde, oso ekonomikoak diren produktuetan 4Gb edo 8Gbeko produktuak aurki daitezke, [[Secure Digital|SD]] txartelekin hedagarriak direnak, baina [[PDA]] baten moduko errendimendua izan ohi dute. == Netbook edo ultra-arina == Egoeraren arabera. Eta zein egoera?; nagusiki emango zaion erabilerari eta edukiko duen aurrekontuaren arabera. Errealitatean, [[ordenagailu ultra-arin]] bat nahiago da, kilo eta erdi bat baino gutxiagoko ekipo bat [[Random Access Memory|RAMez]] betea, [[disko gogor]] zabala, prozesagailu ona eta edozein momentutan konektibitatea izateko aukera (gaur egun, edozein momentutan konektatua egotea ahalbidetzen duen bakarra 3Gko txartel bat da edota [[USB]]ko 3Gko txartela duen modema). Ultra-arin bat da edozeini edukitzea gustatuko litzaiokeena, baina honen prezioa hain da garestia (1.700€), ezen ia inor ez den gai honelako ordenagailu bat erosteko. Zertarako nahi da netbook-a? Bigarren ordenagailu bat izango da, beraz, jadanik dugun ordenagailuaren euskarria edota edukiko dugun bakarra? * Argi izan behar da netbook-ak ez duela inolaz ere ordenagailu baten funtzio denak bete; beraz, ohikoa dirudi horrelako ordenagailu bat beste baten euskarri gisa erostea; hau da, [[posta elektronikoa]] begiratzeko, [[Internet]]en ibiltzeko, argazkiak ikusteko, [[PDF]]ak zabaltzeko... baina noizbehinkako erabilera emanik. == ''Fujitsu Siemens'' == Konpainia honek AMILO Mini Ui 3520 diseinuagatik apustua egin du, gainera, kolore gorriko estalki osagarri bat ipini dio, edozein urrakadarengandik babesten diona. Osagai bezala, beste edozein garden eskuratu daiteke, Fujitsuren uneko argazki bat-batekoa erakutsiko duena. Ekipoa [[Intel]] Atom N270 prozesadore batez dago hornituta, kontsumo txikiago proportzionatzen diona. Beste ezaugarri bat [[Windows XP]]ren hautapena izan da. Mugikortasunari dagokionez, WLAN dauka, [[PC]] Express txartela, [[3G]]rako konektibitatea, [[Bluetooth]] eta 4-in-1 txartel irakurgailua. Bere pantaila 9” da eta [[web kamera|webcam]] bat aurki dezakegu honen erdialdean, baita mikrofono bikoitza VoIPen komunikazioetan sortutako zarata murrizten duena. Netbook honek 60[[Gybtes]] biltegiratzeko gaitasuna du eta hiru-sei ordu bitarteko autonomia. == Etorkizunaz hitz egiterako orduan == Sistemetan egongo diren aldaketei dagokienez, pantailen tamaina 10” baino txikiagoa izaten jarraitu beharko du, nahiz eta prozesadoreek eta bestelako osagaiek errendimendu hobetuko duten, batez ere autonomian eta kontsumoan. Gainera, [[Windows 7]]ren agerpenarekin, pantaila ukikorrak agertzen hasiko dira, baita [[Microsoft]]en sistema operatiboaren beste aukera batzuk ere. Baina honetarako oraindik asko falta da. == Ikus, gainera == == Erreferentziak == == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Hardwarea]] sjdb2sr7z1j9uj0hp96f97twygckpef 9999021 9999020 2024-12-13T21:41:18Z CrashLogger 132708 Erreferentzia batzuk. 9999021 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Acer.aspire-522.amd-fusion.ubuntu_1c555_7145.jpg|thumb|right|285px|Acer Aspire netbook ordenagailua]] {{lanean|CrashLogger}} '''Netbook'''-ak [[ordenagailu eramangarri]]ak dira, tamaina eta kostu txikiagokoak merkatuko mota horretako gailuekin konparatuz. 2007-2013 artean populartasun handia izan zuten. [[Internet]]en zehar nabigatzea eta [[Bulegotika-suite|bulegotika]] aplikazioak exekutatzea ahalbidetzen dute. Normalean ez dute ez unitate optikorik ezta espantsio aukerarik. Pantailaren tamaina 8 eta 12 hazbete artekoa da, eta haien ohiko bereizmena 800 x 600 pixeletakoa da. Komunikaziorako [[Ethernet|hariztatutako sare-konexioaz]] gain, haririk gabeko [[Wi-Fi]] eta [[Bluetooth]] konexioak eta zenbait [[USB]] ataka dituzte. Bestalde, datuak biltegiratzeko, netbook batzuk [[disko gogor]]raren ordez SSD memoria txartela gehitzea erabaki dute. Mota honetako osagaiei ezker, pisua murriztu, abiadura gehitu eta kolpeen aurkako erresistentzia handitu dute. Pisuari dagokionez, normalean 1 kg gutxi goraberakoak izaten dira. == Jatorria == 2005 urtean hasitako ''OLPC proiektua'' (''One Laptop Per Child'', “ordenagailu eramangarri bana ume bakoitzeko”) kontsideratu ohi da Netbook ordenagailuen populartasunaren jatorria, eta honelako gailu askoren jatorria ondorioz.<ref>{{Erreferentzia|izena=James|abizena=Stables|izenburua=OLPC: The History Of One Laptop Per Child {{!}} PC Plus|hizkuntza=en|data=2011-11-17|url=https://web.archive.org/web/20111117185323/http://pcplus.techradar.com/node/3257|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Proiektu horren helburua [[Hirugarren Mundua|hirugarren munduko]] eskoletarako kostu txikiko [[PC]] bat sortzea zen: prezioa 100 [[dolar]] ingurukoa izan behar zen. Horrez gain, gailu hauek tamaina txikikoak, arinak, erresistenteak eta autonomia handikoa ekipoak izatea nahi zen. Proiektuak sortutako zalantzak eta jasandako arazoak handiak izan ziren ere, produktua merkaturatu zuten eta [[Hego Amerika|Hego Amerikako]], [[Afrika|Afrikako]] eta herrialde garatuagoetako toki erremotuetako eskola batzuetan erabili ziren.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=About OLPC – OLPC|hizkuntza=en|url=https://laptop.org/aboutolpc/|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Nahiz eta [[OLPC]]aren netbook-ak hirugarren munduko herrialdeetan bakarrik saltzeko sortuak izan, hainbat fabrikatzailek mundu garatuko hainbat erabiltzaileren interesa hauteman eta antzeko ordenagailuak diseinatzen hasi ziren. Gaur egun hainbat eredu daude salgai eta fabrikatzaileak beste motatako ordenagailuak ere eraikitzen dituzten marka ezagunak dira, esaterako, Acer (Aspire One), ASUS (Eee PC, VivoBook12), Dell(Inspiron Mini), HP (HP mini), MSI (MSI Wind) edo Samsung (N Seriea). == Ezaugarriak == Tamainari dagokionez, netbook-ak ordenagailu baten eta tamaina txikiagoko gailu mugikorren artean kokatzen dira. Gainera, ordenagailu eramangarriekin konparatuz gero, hainbat abantaila dituzte: * Arinagoak dira: hauen pisua kilogramo batekoa izaten da gutxi gorabehera. 2007-ko ordenagailu eramangarri batek 3 kg gutxi gorabehera pisatzen ditu. * Dimentsio murriztuak dituzte: [[LCD]] pantailaren tamainak eta beharrezkoa ez den [[hardware|''hardware'']]-a saihestu ahal izateak ordenagailu txikiagoak eraikitzea ahalbidetzen du. * Prezio eskuragarria dute: Hauen prezioa 300-400 euro ingurukoa izan ohi zen 2007 inguruan. * Autonomia hobea dute: pantaila txikia, kontsumo txikiko [[prozesatzeko unitate zentral|prozesadorea]] eta osagai gutxi dituztenez, netbook-en bateriaren iraupena eramangarrienaren bikoitza edo hirukoitza izatera iris daiteke. Bestalde, ''poltsikoko'' ordenagailuekin konparatuta ere badira hainbat abantaila: * Prestazioak: edozein netbook-en potentzia poltsiko ordenagailuena baino askoz handiagoa zen. * Pantailaren tamaina: nahiz eta oso handia izan, ''smarthpone'' baten pantaila txikiagoa da (2007-ko [[iPhone]]-ak 3.3 hazbeteko pantaila zuen). [[Internet]]en nabigatzeko edota [[multimedia]] edukiak erreproduzitzeko hobeak eta erosoagoak ziren Netbook gailuak. == Netbook boom-a == Hasiera batean, toki batetik bestera ibiltzen ziren pertsonei bideratuta zeuden. Kasu horretan erabiltzaile egokiena hegazkina edota trena maiztasunez erabiltzen zuen pertsona da; baita edozein lekutan egonda [[Internet]] erabiltzen zuen pertsona gaztea ere. Netbook batek gutxi pisatzen zuen eta modu eroso batean lan egitea ahalbidetzen zuen, eta gainera haien prezioak edozein pertsonaren bigarren [[PC]]a izatea errazten zuen. Prezioa da hain zuzen ere sarrera ekonomiko gutxi dituzten pertsonei erakartzeko erabilitako faktoreetako bat. Netbook baten prestazioak [[ordenagailu eramangarri]] arrunt baten antzekoak ziren eta kostua askoz txikiagoa zen. Beraz, pertsona askorentzat ordenagailu bat izateko lehen aukera paregabea izan ziren. Azkenik, oso erabilgarria izan ziren umeen lehenengo PC bezala: sendoak eta merkeak ziren, haien tamaina txikia esku txikietarako pentsatuta zegoela zirudien, eta benetako ordenagailuak izanda, nagusien lanak egiten zituztela imaginatzeko ahalmena ematen zien. == Disko gogorra == 2007-2015 inguruko netbook gehienek [[Disko gogor|disko gogor mekanikoak]] erabiltzen zituzten. Denbora pasa ahala ordea, [[MultiMediaCard|eMMC flash]] edota [[SATA]] [[Egoera solidoko unitate|disko gogor solidoak]] erabili zituzten. Disko gogor mekanikoek tamaina ugari (80 GB-ekoak hasieran eta 300 GB-erainokoak 2015 inguruan) eta abiadura ugari izan ohi zituzten ordenagailu hauetan (Gehienak 5400 rpm eta 7200 rpm-koak ziren), eta 2.5 hazbeteko formatua erabiltzen zuten. Mota honetako diskoek emandako tamaina handien aurka haien abiadura zegoen, baina ekipoaren beste ezaugarri teknikoek ere potentzia gutxi izanda, ez zuten gailuaren abiadura mintzen. 2015-etik aurrerako netbook-antzeko gailuek eMMC erabili ohi dute.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Vivobook Go 12 (E210) - Tech Specs｜Laptops For Home｜ASUS Global|hizkuntza=en|url=https://www.asus.com/laptops/for-home/vivobook/vivobook-go-12-e210/techspec/|aldizkaria=www.asus.com|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Espazio txikiagoa eman arren, askoz azkarragoak dira, arinagoak, eta garraiatzeko arazo gutxiago dituzte. == Errendimendua == Hasierako Netbook-ak abiadura azkar batean lan egiteko gai dira, bai [[Bulegotika-suite|bulegotika]] aplikazio arruntenekin baita [[Internet]]eko programekin ere. Netbook gehienak ez dira kapaz bideo-joko berrietara jolasteko, [[1080p|Full HD]] edota [[Bereizmen handiko telebista|HD]] bideoa dekodifikatzeko edota irudi edizio konplexua egiteko. == Prozesadorea == Merkaturatu ziren lehenengo netbook-ak jadanik merkaturatuta zeudenen bertsioak erabiltzen zituzten, Celerom M kasu; berriren bat erabiltzekotan, gutxi gastatzeko diseinatutakoak izaten dira, Via C7, esaterako. Fabrikatzaile bakoitza netbooken alderdi batean oinarritzen da. Nahiz eta adierazgarriena kostu txikia lortzea izan, badaude batzuk gama erdi-altu batekin lehiatzen saiatzen direnak, ASUS, adibidez. [[Intel]]en oinarritutako produktuak, estandarrak diruditenak, kontsumo txikiko Atom prozesadoreari etekina ateratzen diote (eragingailu mugikorrentzat garatua). Beste zenbait eskaintzek VIA antzeko modelo batzuk jartzen dituzte jendearen eskutan; agian, denbora gutxi barru, AMDren apustua ikusi ahalko dugu ekipo hauetan. Argi dagoena da, ez dela bakarrik prozesadore nagusian finkatu behar, hauen errendimendu eta kontsumoa, esaterako; gainera, badaude ekipoaren beste atal batzuk CPU bezain beste edo gehiago eragiten dutenak. VIAk, bestalde, badirudi konpentsatuagoa duela bere teknologia grafikoan, bai bere kontsumoa, baita bere prozesadore nagusiaren errendimendua ere. Eredurik gehienak [[Microsoft Windows|Windows]] erabiltzen dute, “Inves Junior” eta “HP Mini Note” izan ezik, [[Linux]]ekin ere eskuratu daitezkeenak. Ia beti sistemaren bertsio berezi bat da, interfaze batez diseinatuta, honen erabilera edozein erabiltzaileri errazteko asmoz. Netbook Linuxak merkeagoak izan ohi dira eta lehen momentutik hauekin lan egiteko beharrezkoa den [[software]]a dute barne. == Erabilgarritasuna == Nahiz eta hasiera batean Linuxa duen ekipo eramangarriei buruz hitz egin, argizezkoa da netbook-ak [[Windows XP]]a berriz ere abian jartzeko balio izan duela, eta zortzi urte dituen [[sistema eragile|sistema operatibo]] honek berriro ere produkzio prozesutik makina askorekin etortzeko. Atom izan da kasu guztietan momentu oro egokituta egon den berstio bat eta honen lizentziak erabatekoak izan dira ordenagailu hauentzat. Bestalde, VIA prozesadoreekin, askatasuna erabatekoa dirudi. Pantailaren erresoluzioa bezala, idazle birtualak salbu, plataforman [[Intel]] 1.024x600 mugatzen da, formatua eta dimentsio fisikoak alde batera utziz. [[Hardware|''Hardware''n]] eta [[software|''software''n]] mugapenak, etorkizunean egongo diren berrikuspenekin gaindituko direnak. == Konektibitatea == [[Wi-Fi|WiFi]], [[BT]] eta [[3G]] Ethernet-ekin batera, kasu batzuetan modem analogikoa dutenak izaten dira aukera ohikoenak. Argi dago, unitate optikoez ukatzerakoan (beraz, unitate optikorik ez dute), kanpoko gehikuntzak izateko aukera dira garrantzitsuenak sistema hauetan. Ideia koherenteena netbook bat erabiltzeko orduan bigarren ordenagailu bezala erabiltzea izaten da. Hau da, beste ordenagailu bat izanez gero, toki batetik bestera mugitzeko behar den bakarra, [[hardware]]n ezaugarri minimoak dira; hortik dator askotan [[USB]]a edo [[PDA]] erabiltzea toki batetik bestera mugitzerako orduan. Baina pantaila bat, konektibitatea eta programak irakurtzeko bateragarritasuna izanez gero, aukera asko haziko lirateke; horra hor Netbook-a. Kanpoko osagarrien gamari dagokionez, lista beste edozein ordenagailurena bezain zabala da, interfaze produktuetan arreta gehigarria jartzen dietelarik ekoizleek. == Barrutik trinkoak == Maila barruko erabilerari dagokionez, ez dira, ordea, indargune bat sistema hauetan. Badaude modelo batzuk memoria plakara soldatuta daramatzatenak, eta, asko jota berorrek dakarren modeloa edukiera handiagoa duen batek bakarrik ordezkatu dezake. Biltegiratzeko moduari dagokionez, disko gogorrak 160[[Gigabyte|Gb]] izaten dituzte batez beste; baina interesgarrienak SSD produktuak eta egoera trinkoko disko gogorrak dira. Hauek autonomia eta errendimendua hobetzen laguntzen dute, nahiz eta hauen prezioak oraindik netbook-en prezioekin bat ez etorri, oso garestiak baitira eta beraz ez dira netbook-ek duen prezio politikarekin bat etortzen. Bestalde, oso ekonomikoak diren produktuetan 4Gb edo 8Gbeko produktuak aurki daitezke, [[Secure Digital|SD]] txartelekin hedagarriak direnak, baina [[PDA]] baten moduko errendimendua izan ohi dute. == Netbook edo ultra-arina == Egoeraren arabera. Eta zein egoera?; nagusiki emango zaion erabilerari eta edukiko duen aurrekontuaren arabera. Errealitatean, [[ordenagailu ultra-arin]] bat nahiago da, kilo eta erdi bat baino gutxiagoko ekipo bat [[Random Access Memory|RAMez]] betea, [[disko gogor]] zabala, prozesagailu ona eta edozein momentutan konektibitatea izateko aukera (gaur egun, edozein momentutan konektatua egotea ahalbidetzen duen bakarra 3Gko txartel bat da edota [[USB]]ko 3Gko txartela duen modema). Ultra-arin bat da edozeini edukitzea gustatuko litzaiokeena, baina honen prezioa hain da garestia (1.700€), ezen ia inor ez den gai honelako ordenagailu bat erosteko. Zertarako nahi da netbook-a? Bigarren ordenagailu bat izango da, beraz, jadanik dugun ordenagailuaren euskarria edota edukiko dugun bakarra? * Argi izan behar da netbook-ak ez duela inolaz ere ordenagailu baten funtzio denak bete; beraz, ohikoa dirudi horrelako ordenagailu bat beste baten euskarri gisa erostea; hau da, [[posta elektronikoa]] begiratzeko, [[Internet]]en ibiltzeko, argazkiak ikusteko, [[PDF]]ak zabaltzeko... baina noizbehinkako erabilera emanik. == ''Fujitsu Siemens'' == Konpainia honek AMILO Mini Ui 3520 diseinuagatik apustua egin du, gainera, kolore gorriko estalki osagarri bat ipini dio, edozein urrakadarengandik babesten diona. Osagai bezala, beste edozein garden eskuratu daiteke, Fujitsuren uneko argazki bat-batekoa erakutsiko duena. Ekipoa [[Intel]] Atom N270 prozesadore batez dago hornituta, kontsumo txikiago proportzionatzen diona. Beste ezaugarri bat [[Windows XP]]ren hautapena izan da. Mugikortasunari dagokionez, WLAN dauka, [[PC]] Express txartela, [[3G]]rako konektibitatea, [[Bluetooth]] eta 4-in-1 txartel irakurgailua. Bere pantaila 9” da eta [[web kamera|webcam]] bat aurki dezakegu honen erdialdean, baita mikrofono bikoitza VoIPen komunikazioetan sortutako zarata murrizten duena. Netbook honek 60[[Gybtes]] biltegiratzeko gaitasuna du eta hiru-sei ordu bitarteko autonomia. == Etorkizunaz hitz egiterako orduan == Sistemetan egongo diren aldaketei dagokienez, pantailen tamaina 10” baino txikiagoa izaten jarraitu beharko du, nahiz eta prozesadoreek eta bestelako osagaiek errendimendu hobetuko duten, batez ere autonomian eta kontsumoan. Gainera, [[Windows 7]]ren agerpenarekin, pantaila ukikorrak agertzen hasiko dira, baita [[Microsoft]]en sistema operatiboaren beste aukera batzuk ere. Baina honetarako oraindik asko falta da. == Ikus, gainera == == Erreferentziak == <references /> == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Hardwarea]] pxs8g85kq6mhb2l06d0jcwtt4sqqst2 0 90734 9998674 9998116 2024-12-13T15:20:43Z Lainobeltz 56334 9998674 wikitext text/x-wiki {{HezkuntzaPrograma|Kultura zientifikoa}} '''Gizarte-langintza''' pertsona, [[familia]], talde eta komunitateen gainean egindako jarduera tekniko antolatua da, euren [[bizi-kalitate|ongizate]] eta [[gizarte]]-funtzionamendu egokiago baten alde <ref> {{Erreferentzia | abizena = Moix Martínez | izena = Manuel | izenburua = El Trabajo Social y los Servicios Sociales. Su concepto. | egunkaria = Cuadernos de Trabajo Social | liburukia = 17 | urtea = 2004 | orrialdeak = 131-141 | url = http://revistas.ucm.es/trs/02140314/articulos/CUTS0404110131A.PDF }} </ref><ref>Gizarte-Langileen Nazioarteko Federazioak eta Gizarte-Langintza Eskolen Nazioarteko Elkarteak definizio ofizial hau ematen dute: ''Gizarte langintzak gizarte aldaketa, giza-harremanei buruzko arazoen konponbidea eta herriaren sendotze eta askapena, ongizatea hobetze aldera, sustatzen ditu. Giza-portaerari eta gizarte-sistemei buruzko teorien erabilpenari esker, Gizarte Langintzak pertsonek euren ingurukoekiko harremanak ditu helburu. [[Giza Eskubideak]] eta [[Gizarte Justizia]] funtsezkoak dira Gizarte Langintzan.''</ref>. Gizarte-langileek hainbat pertsona eta familiari laguntzen diete euren arazo pertsonalak eta gizarte mailakoak konpontzen, hala nola baliabideen eskasia, egokitzapen-arazoak, [[aisia]]ldi eta harreman mailakoak eta [[etxebizitza]] arlokoak. Gizarte-langilearen lanbideak bi alderdi ditu: batetik, laguntza; eta bestetik, lagundutako pertsonen gizarte sustapenaren alderdia. Gizarte-langintzako ikasketak dituztenek jarduera inguru ezberdinetan betetzen dute bere lana, oro har: * Lehen arretarako gizarte zerbitzuak * [[Hezkuntza]] zerbitzuak * Osasun zerbitzuak * Zuzenbide administrazio zerbitzuak * Lan inguruko zerbitzuak * Lanbidearen jardunaldi librea * Irakaskuntza eta ikerketa soziala * Solidaritatea, elkarlana eta garapenerako laguntza * Etxebizitza zerbitzua * [[Migrazio]]ak, gutxiengoak eta [[demografia]] * Erakunde sozialak, elkarteak, fundazioak * Nazioarteko zerbitzu eta erakundeak Gizarte-langileak gizarte-zientziak aplikatzen ditu, hala nola [[soziologia]], [[psikologia]], [[zientzia politikoa]], [[osasun publiko]]a, garapen komunitarioa, [[zuzenbide]]a eta [[ekonomia]], bezeroak sistemekin konprometitzeko, ebaluazioak egiteko eta arazo sozial eta pertsonalak konpontzeko esku-hartzeak garatzeko; eta gizarte-aldaketa lortzeko. Gizarte-langintzaren praktika, sarritan, mikro-lanean banatzen da, gizabanako edo talde txikiekin zuzenean lan egitea eskatzen duena; eta makro-lanean, komunitateekin lan egitea eskatzen duena, eta, gizarte-politikaren barruan, aldaketa eskala handiagoan sustatzea.<ref>{{Erreferentzia|izena=Francis J.|abizena=Turner|izenburua=Encyclopedia of Canadian Social Work|argitaletxea=Wilfrid Laurier Univ. Press|hizkuntza=en|data=2005-09-07|url=https://books.google.es/books?id=tZNNqCo9O7IC&pg=PA219&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|isbn=978-0-88920-436-2|sartze-data=2020-07-08}}</ref> == Historia == Gizarte-langintzaren industria [[XIX. mendea]]n garatu zen, bere sustraietako batzuk borondatezko [[filantropia]]n eta herri-antolamenduan izanik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Charity Organization Societies: 1877-1893|hizkuntza=en-US|data=2013-02-04|url=https://socialwelfare.library.vcu.edu/eras/civil-war-reconstruction/charity-organization-societies-1877-1893/|aldizkaria=Social Welfare History Project|sartze-data=2020-07-08}}</ref> Hala ere, gizarte-beharrentzako erantzunak askoz lehenagokoak ziren, batez ere erakunde pribatuenak eta erakunde erlijiosoenak. 1930eko hamarkadako [[Industria Iraultza]]ren eta [[Depresio Handia]]ren ondorioek presioa egin zioten gizarte-lanari, diziplina zehatzago bihurtzeko.<ref>{{Erreferentzia|izena=June Gary|abizena=Hopps|izenburua=Social Work Profession|argitaletxea=Oxford University Press|hizkuntza=en|abizena2=Lowe|abizena3=Stuart|abizena4=Weismiller|abizena5=Whitaker|izena2=Tony B.|izena3=Paul H.|izena4=Toby|izena5=Tracy|data=2008|url=https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195306613.001.0001/acref-9780195306613-e-376|aldizkaria=Encyclopedia of Social Work|isbn=978-0-19-530661-3|doi=10.1093/acref/9780195306613.001.0001/acref-9780195306613-e-376|sartze-data=2020-07-08}}</ref> == Espetxeetako gizarte-lana == [[Espetxe|Espetxeetako]] edo [[Preso|presoei]] zuzendutako gizarte lanak oso paper garrantzitsua du gizarte langile baten jardun-eremu profesionalen barruan. Espetxe erakundeak, gizarte lanaren arabera, jokabideak aldatzeko eta gizarte bizikidetza ingurune libre baten pean mehatxatzen duten pertsonal aldi baterako edo modu iraunkorrean ezkutatzeko eremu bat dira, izan ere, nolabaiteko kausala dela-eta, bizikidetza hori usteldu egiten dute. Gizarte-langileak presoekin duen helburua gizabanakoaren gizarteratzea lortzea da, "pertsona horrek bere delitu-jokabidea eragin zuten zirkunstantziak eta [[Askatasun gabetza|askatasun-gabetzearen]]<ref>{{Erreferentzia|izena=Fabián Alejandro|abizena=Bognanni|izenburua=Un estudio acerca del uso del espacio en arqueología de sitios históricos. ‘Corrales de Indios’ y Rastrilladas: un análisis interregional: Provincias de Buenos Aires y Mendoza Argentina|argitaletxea=University of Michigan Press|data=2015|url=https://doi.org/10.30861/9781407313610|isbn=978-1-4073-1361-0|sartze-data=2024-12-13}}</ref> ondorioak ezagutu eta identifika ditzan". Profesional hori ezinbesteko osagaia da presoek jasaten duten diziplinarteko tratamendu osoan. Lehenik eta behin, gizarte-langileak kontuan izan behar du bere lana pertsona izaten jarraitzen duen eta giza duintasuna duen egoeran dagoen subjektu bati zuzenduta dagoela. Gizarte-langileak betetzen dituen eginkizunen artean, espetxe-eremura zuzenduta, honako hau dago<ref>{{Erreferentzia|izena=Jesús J.|abizena=Marrero-Centeno|izenburua=Precariedad laboral: aproximaciones teóricas e histórico sociales en el contexto de Puerto Rico|orrialdeak=63–79|abizena2=García-Ramos|izena2=Tania|data=2019-02-28|url=https://doi.org/10.14482/psdc.35.306.81|aldizkaria=Psicología desde el Caribe|zenbakia=35|issn=0123-417X|doi=10.14482/psdc.35.306.81|sartze-data=2024-12-13}}</ref>​: * Banakoekin eta familiekin esku hartzea. * Trantsizio-arriskuaren haztapena. * Babes-zerbitzua. * Kasu/mantentze-lanen erabilera. * Zerbitzuak eta baliabideak hornitzea. * Eztabaidak konpontzea: gatazkak konpontzea. * Antolamendua mantentzea. * Programak garatzea. Esku-hartzearen arreta profesional-hartzailea den lotura-ardatz batera bideratu behar da. Ardatz horri "barnekoa"<ref>{{Erreferentzia|izena=Fabián Alejandro|abizena=Bognanni|izenburua=Un estudio acerca del uso del espacio en arqueología de sitios históricos. ‘Corrales de Indios’ y Rastrilladas: un análisis interregional: Provincias de Buenos Aires y Mendoza Argentina|argitaletxea=University of Michigan Press|data=2015|url=https://doi.org/10.30861/9781407313610|isbn=978-1-4073-1361-0|sartze-data=2024-12-13}}</ref> deitzen zaio eszenatokian. "Esku-hartze profesionala diziplina-eremua osatzen duen dimentsioa da, eta eremu horretan parte hartzen du ikerketak. Bi praktika horiek artikulatu eta berrelikatu egiten dira; izan ere, ezagutzak ahalbidetzen du esku-hartzeak eraldatu nahi dituen egoerak ulertzea, eta ezagutza horrek argudio eta oinarri profesionalak emango ditu"<ref>{{Erreferentzia|izena=Adriana|abizena=Ornelas|izenburua=Nudos problemáticos del trabajo social con grupos en la formación y el ejercicio profesional|orrialdeak=45–55|data=2024-03-05|url=https://doi.org/10.22201/ents.20075987p.2022.31.86743|aldizkaria=Trabajo Social UNAM|alea=31|issn=2007-5987|doi=10.22201/ents.20075987p.2022.31.86743|sartze-data=2024-12-13}}</ref>​. Horrek ondorioztatzen digu gizarte-langileak bere lana sustatu behar duela, presoari buruzko kanpo-ikerketekin batera dagokion kontaktu pertsonalean. Gizarte langileak metodologia hau erabiltzen du presoak dituzten kasuetan<ref>{{Erreferentzia|izena=Andrea|abizena=Vásquez Sáenz|izenburua=Intervención del Trabajo Social con personas adultas mayores y sus redes de apoyo en el primer y segundo nivel de la Caja Costarricense del Seguro Social|orrialdeak=57–78|data=2023-10-02|url=https://doi.org/10.58560/cts.v01.n20.023.003|aldizkaria=Cuaderno de Trabajo Social|alea=20|issn=2735-6817|doi=10.58560/cts.v01.n20.023.003|sartze-data=2024-12-13}}</ref>: * Profesionalak ikasteko eskaera jasotzen du * Erregistratu kasua kasuak kontrolatzeko liburuan (akta liburu bat dago) * Profesional bakoitzak espedientea egiten du lortutako informazioa gauzatzeko. * Zitazio zedula egiten du. * Gizarte langileak bisita helbideratzea eta/edo instituzionala egiteko asmoa du; zitatzaile judizialaren bidez bidaltzen du hitzordua, eta telefono bidezko koordinazioa egiten du. * Baloratuari edo presoa dagoen erakundeari bisita egiten dio etxean. * Esku hartze profesionala eta bete beharreko helburua justifikatzen dizkio familiari. * Elkarrizketan egiten dizkie gizabanakoarekin zerikusia duten pertsonei (senideak, bizilagunak, administrazioko agintariak, profesionalak eta alboko beste iturri batzuk). * Presoa bizi den gizarte- eta familia-ingurunea eta ingurune komunala ebaluatzen ditu. * Elkarrizketaren eguna eta ordua ezartzen dira ikerketa prozesua betetzeko. Gizarte-langileak bere helburuak lortzeko esparru hauek ikertu eta aztertu behar ditu: * Arrisku eta babes faktoreak aztertu: ** Historia familiarra. ** Ikasketa-lan mundua ** Testuinguru soziala ** Esparru komunitarioa ** Faktore indibidualak/pertsonalak Gizarte-langileak topaketa eta trukerako giroa garatzea bultzatu behar du, gatazkak gainditzeko bidea errazteko, [[Elkarrizketa (kazetaritza)|elkarrizketaren]]<ref>{{Erreferentzia|izena=Fabián Alejandro|abizena=Bognanni|izenburua=Un estudio acerca del uso del espacio en arqueología de sitios históricos. ‘Corrales de Indios’ y Rastrilladas: un análisis interregional: Provincias de Buenos Aires y Mendoza Argentina|argitaletxea=University of Michigan Press|data=2015|url=https://doi.org/10.30861/9781407313610|isbn=978-1-4073-1361-0|sartze-data=2024-12-13}}</ref> erantzukizuna oinarri nagusitzat hartuta. Espetxe-erakunde baten barruan gizarte-laneko profesional baten zerbitzuak bideratzen dituen beste ikuspegi bat honako hau da: gizabanakoa espetxera sartzearen gizarteratze instituzionala edo egokitze-integrazioa. Egia esan, presoak aurre egin beharko dio erakunde bateko kideen arteko barne-koherentziarik ezari, interes kontrajarriei, giza interesei, jardueren koordinaziorik ezari eta atxilotuaren⁴ figura den gizarte-egitatea ulertzeko irizpideei. Era berean, gizarte-elkarreragina eta buru-ongizatea eskutik doaz askatasuna kentzea eta espetxe-erakunde batean integratzea dakarten egoeretan. ''Social Forum'' aldizkari akademikoko artikulu batek ''Research Triangle Institute, Health and Social Policy Division'' erakundeak gizon eta emakume presoei egindako ikerketa bat islatzen digu, haien buru-ongizatea definitzeko asmoz, haien egoera zibila, seme-alaben jabetza eta gizarte-laguntza (barnekoa eta kanpokoa) ikasketa-aldaeratzat hartuta. Horren ondorioz, espetxeetako erakundeek ongizate mentala sustatu beharrean, erakunde barruko eta kanpoko harreman sozialak osasun mentaleko larritasun-maila handiagoekin lotuta daudela erakutsi zen. Antsietate- eta depresio-maila handienak ezkontza-harremanak zituzten presoek dituzte, eta etsaitasun-maila handiena zuten presoek, berriz, espetxean gizarte-harremanak zituztenek. Azterketa hori ezinbesteko froga da preso orok gizarte-langile baten laguntza behar duela jakiteko, beste preso batzuekin batera elkarbizitzarako eta erakundean integratzeko tresnak emango dizkiona. Profesional horrek, espetxe-eremuan, ospitaleratutako presoen kasuan ere lan egiten du, dibortzioa eta seme-alaben jaiotza-inskripzioa izapidetzeko orientabideak ematen ditu, eta presoaren zuzeneko senide bat hiltzen bada edo gaixotasun larria badu, inguruabar horiei dagozkien kudeaketak egin behar ditu. Era berean, Zigor Arloko Bisitaren eta bisita intimoaren<ref>{{Erreferentzia|izena=Shirley Lisbeth|abizena=Aragundi Demera|izenburua=INTERVENCIÓN DEL TRABAJADOR SOCIAL EN EL PROGRAMA DE ERRADICACIÓN DEL TRABAJO INFANTIL. 2020|orrialdeak=44–61|abizena2=Menéndez Menéndez|izena2=Fabian|data=2021-03-16|url=https://doi.org/10.51896/caribe/omqd8941|aldizkaria=Caribeña de Ciencias Sociales|issn=2254-7630|doi=10.51896/caribe/omqd8941|sartze-data=2024-12-13}}</ref> kasuan lotura egiaztatzen parte hartu du. Batzuetan, espetxe-eremuko gizarte-langileen funtzioek arazo jakin batzuei aurre egiten diete, eta, ondorioz, ezinezkoa da langile horiek erabat garatzea. Hauetariko batzuk<ref>{{Erreferentzia|izena=Shirley Lisbeth|abizena=Aragundi Demera|izenburua=INTERVENCIÓN DEL TRABAJADOR SOCIAL EN EL PROGRAMA DE ERRADICACIÓN DEL TRABAJO INFANTIL. 2020|orrialdeak=44–61|abizena2=Menéndez Menéndez|izena2=Fabian|data=2021-03-16|url=https://doi.org/10.51896/caribe/omqd8941|aldizkaria=Caribeña de Ciencias Sociales|issn=2254-7630|doi=10.51896/caribe/omqd8941|sartze-data=2024-12-13}}</ref>: * Ekintza-ahalmena mugatzen duen proiektu instituzional zurrun eta mugatua * Proiektu berriak bultzatzeko autonomia-tarte txikia * Piramide-erako antolamendua, interesak eta iritziak adierazi ahal izateko espazio formalak eta informalak sortzea eragozten duena. * Lan-pizgarrien eskasia. * Entzierroaren problematikari heltzeko eguneratze- eta orientazio-gaitasunik eza. * Diziplinarteko lanik ez egotea. Sektoreen erabakia eskatzen duten instantzietan taldekatzeko moduak. * Sektoreen arteko komunikazio erabat formala. * Lan-baldintza desegokiak, materialak, teknikoak, azpiegiturakoak eta giza baliabideetakoak. * Barneko eta kanpoko segurtasun-indarren nagusitasuna esku-hartze profesionalaren gainetik. * Gizarte-langileari esleitzen zaizkion rolak gabezia-egoeretako ebazpen praktiko eta berehalakoarekin lotzen dira. * Arazo administratiboekin lotutako eskari motak baldintzatzen dituen lanbidearen irudi soziala erreproduzitzea. * Zeregin burokratikoak dira nagusi, eta profesionalek beren funtzio tekniko eta profesionalak etsi behar dituzte. * Bat-bateko eskaeretan eta sortzen ari diren arazoak konpontzera bideratutako erantzunak. * Testuinguru politiko-ekonomikoaren interferentziak. Gizarte-langilea ezinbesteko faktorea da erakunde penalaren osagaien barruan, eta gizartearen lankidetzarekin batera, horien garapen osoa sustatu behar da, zerbitzuak jasotzen dituzten presoen onurarako eta hobekuntzarako. == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[EHUko Lan Harreman eta Gizarte Langintza Fakultatea]] == Kanpo estekak == * {{eu}} [https://web.archive.org/web/20100227093012/http://www.gizarte-langintza.ehu.es/p260-home/eu/ EHUko Gizarte-Langintzako Unibertsitate-Eskola] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Gizarte zientziak]] [[Kategoria:Soziologia]] [[Kategoria:Gizarte-langintza]] f9u4k1nr3puxr18vfvdcdkdvrocqkp3 0 91454 9998744 9233316 2024-12-13T15:54:38Z Ernestobanpiroa 58701 [[Kategoria:Willy Wonka]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9998744 wikitext text/x-wiki {{izenburu etzana}} {{Liburu infotaula |izena = Charlie eta txokolate-lantegia |irudia = |irudiaren testua = |izenburu originala= Charlie and the Chocolate Factory |urtea= [[1964]] |generoa= Umeentzako liburua |herrialdea = {{Bandera|Erresuma Batua}} |egilea = [[Roald Dahl]] |bilduma = |argitaratzailea = Alfred A. Knopf, Inc. / Penguin Books |argitaratze data = |formatua = |orrialdeak =155 |sariak= |ISBN = 0-394-91011-7 |oclc= 9318922 |izenburua euskaraz = Charlie eta txokolate-lantegia |itzultzailea = Agurtzane Ortiz de Landaluze Goikolea |itzulpenaren argitaratzailea = [[Zubia Editoriala]] |itzulpenaren argitaratze data = [[2002]] |itzulpenaren bilduma = |itzulpenaren orrialdeak = 176 |itzulpenaren ISBN = 978-84-8147-040-6 }} '''''Charlie eta txokolate-lantegia''''' edo '''''Charlie eta txokolate fabrika''''' (jatorrizko izenburua: ''Charlie and the Chocolate Factory'') [[Roald Dahl]] idazleak idatzitako liburu bat da, 1964an argitaratua. Agurtzane Ortiz de Landaluzek euskaratu zuen lehen izenburu horrekin 1994an, eta Joan Mari Sarasolak bigarrenarekin 1989an. == Argumentua == {{argumentua}} Wonka txokolate-lantegiaren jabeak bost txartel ezkutatu ditu txokolatinetan. Txartel horiek lantegi miregarri eta zoragarria bisitatzeko aukera ematen dute. Eta egun eta ordu jakin batean bisitaldiari hasiera eman diote. Charliek, zorionez, txartel horietako bat aurkituko du. Ondoren, bere bizitza zeharo aldatuko da eta gauza bera gertatuko zaie bere gurasoei, bere bi aitonei eta bere bi amonei. == Zinema == * [[1971]]ko ''[[Willy Wonka & the Chocolate Factory]]'', [[Mel Stuart]]ek zuzendu eta [[Gene Wilder]] aktorea protagonista izan zuen. * [[2005]]eko ''[[Charlie and the Chocolate Factory (filma)|Charlie and the Chocolate Factory]]'', [[Tim Burton]] zuzendu eta [[Johnny Depp]] aktorea protagonista izan zuen. ''Charlie eta txokolate fabrika'' izenburuarekin euskaratuta grabatu zuten Donostiako REC grabaketa estudioetan. == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{literatura zirriborroa}} [[Kategoria:Roald Dahl|Dahl, Roald]] [[Kategoria:Galesko eleberriak]] [[Kategoria:Ingelesezko eleberriak]] [[Kategoria:Euskaratutako liburuak]] [[Kategoria:1964ko liburuak]] [[Kategoria:Tamaina aldetzeko gaitasunari buruzko fikzioa]] [[Kategoria:Willy Wonka]] jwsk94ruidcf5lve28cr9hilngo747e 0 95196 9998927 9997833 2024-12-13T18:48:53Z Xirkan 12788 9998927 wikitext text/x-wiki {{letra etzanetako izenburua}} '''''Foederati''-ak''' ({{lang-la|foederatus}} singularrez, ''foederati'' pluralez) hiri edo [[tribu]]ak ziren, [[Antzinako Erroma]]rekin ''fœdus'' izeneko ituna sinatua zutenak.<ref name="brit">{{Erreferentzia|egilea= |izenburua=Foedus |url=https://www.britannica.com/topic/foedus#ref156283 |argitaletxea=britannica.com |sartze-data=2024-12-9}}</ref> [[Erromatar Errepublika|Erroma errepublikanoan]] [[Italia (erromatar probintzia)|Italia]] probintziako ''socii''-ak izendatzeko erabiltzen zen hitza. [[Erromatar Inperioa|Inperio garaian]], berriz, atzerriko estatuak, erresuma bezeroak edo [[barbaro|tribu barbaroak]] izan zitezkeen. Itunak hainbat baldintza zituen, sinatzaileen arteko adiskidetasun-harreman iraunkorrak ezartzeko. Bi mota zeuden: ''foedus aequum''-a berdinen arteko hitzarmena zen, betierekoa, bi aldeak elkarri laguntzera behartzen zituena, bai defentsa gerretan, bai bestelako beharrizanetan; ''foedus iniquum''-ak, ordea, Erromaren nagusitasuna aitortzen zuen, eta beste sinatzailea beharturik zegoen Erromari laguntzera eraso-gerretan ere.<ref name="brit"/> == Izena == ''Foedus'' [[latin]]ezko hitzak [[Antzinako Erroma|Erromaren]] eta beste nazio baten arteko hitzarmen solemne eta loteslea izendatzen zuen, elkarri laguntzeko eginbidea ekartzen zuena. Euskarazko [[federalismo|federazio]] eta [[federalismo]] hitzen sustraian dago. == Erroma errepublikanoan == Erromatar Errepublikaren hasieran, Erroma defendatzera beharturik zeuden [[Italiar penintsula|Italiako]] tribuak. Herri horiek ez ziren [[erromatar kolonia]]k, ezta [[erromatar hiritartasuna]]ren (''civitas'') onuradunak ere. Laziotarrak odoleko aliatutzat hartzen ziren, baina gainerakoak ''foederati'' edo ''socii'' ziren. Beraz, ''foedus'' hitzarmenek eginbideak ekartzen zizkieten ''socii''-ei, ordainetan hiritartasunaren onura jaso gabe. Horrek tirabirak eragin zituen, eta [[K.a. 91]]n [[Gerra Soziala]] piztu zen Erromaren eta haren aliatu italikoen artean.<ref>{{Erreferentzia|egilea= |izenburua=Social War |url=https://www.britannica.com/event/Social-War-Roman-history |argitaletxea=britannica.com |sartze-data=2024-12-9}}</ref> [[K. a. 90]]eko ''Lex Julia''-k hiritartasuna eskaini zien Erromaren aurka altxatu ez ziren ''socii''-ei, eta armak berehala uzten zutenei. [[K. a. 89]]ko ''Lex Plautia Papiria''-k, berriz, [[Arno (ibaia)|Arno]] eta [[Rubikon]] ibaietatik hegoaldera bizi ziren italiar guztiei eman zien erromatar hiritartasuna.<ref>{{Erreferentzia|egilea= |izenburua=Parte istituzionale: lex Plautia Papiria |url=https://web.archive.org/web/20201129043744/https://www.uniba.it/docenti/gallo-annarosa/attivita-didattica/materiale-didattico/parte-istituzionale-lex-plautia-papiria/view |argitaletxea=Università degli Studi di Bari Aldo Moro, uniba.it |sartze-data=2024-12-9}}</ref> [[Italiar penintsula]]tik haratago ere zeuden ''foederati'' batzuk, hala nola, Gades (gaur egungo [[Cádiz]]), Ebusus ([[Eivissa uhartea]]) eta [[Massalia]] ([[Marseilla]]). == Erromatar Inperioan == [[Fitxategi:Evariste-Vital Luminais - Goths traversant une rivière.jpg|eskuinera|thumb|300px|[[Bisigodo|Bisigodoak]] Erromaren ''foederati''-ak izan ziren.]] [[III. mendea|III. mendetik]] aurrera, [[Erromatar Inperioa]]ren garaian, ''foederati'' hitzaren esanahia hedatu zen, Erromarekin hitzarmena zuten herri [[barbaro]]ak izendatzeko.<ref>{{Erreferentzia|egilea= Guégan, Pierrick |izenburua=Les Barbares dans l'armee romaine de 260 à 363 apres J.-C. |url=https://www.academia.edu/35861175/Les_Barbares_dans_larmee_romaine_de_260_%C3%A0_363_apres_J_C |argitaletxea=Université Rennes, academia.edu |sartze-data=2024-12-11}}</ref> [[Frankoak|Franko]], [[Bandalo|bandalo]], [[alano]] edota [[bisigodo]]ekin egindako itunen arabera, herri horiek sari bat jasotzen zuten, erromatar armada soldaduz hornitzearen truke. Atzerritar soldaduak ez ziren [[Erromatar legio|legioan]] sartzen, indar laguntzaileetan baizik.<ref name="sh">{{Erreferentzia|egilea= Sivan, Hagith |izenburua=On Foederati, Hospitalitas, and the Settlement of the Goths in A.D. 418 |url=https://kuscholarworks.ku.edu/server/api/core/bitstreams/d5c54029-b620-47eb-8550-e2ac182360ac/content |argitaletxea=The American Journal of Philology, 108. liburukia, 4. zenbakia (negua, 1987), 759-772 orrialdeak, kuscholarworks.ku.edu |sartze-data=2024-12-12}}</ref> Hasieran, erromatar saria [[diru]]tan edo elikagaietan ematen zitzaien herri barbaroei. [[IV. mendea|IV. mendetik]] aitzina, ordea, zerga bidez bildutako dirua urritu zenez gero, enperadoreek lurren jabetza eman zieten eta, beraz, inperioaren barnean bizitzeko baimena; era horretan, barbaroek hutsik zeuden lurrak lantzen zituzten.<ref name="her">{{Erreferentzia|egilea= |izenburua=7 clés pour comprendre les Barbares: Des grandes invasions au baptême de Clovis |url=https://www.herodote.net/Des_grandes_invasions_au_bapteme_de_Clovis-synthese-2615-23.php |argitaletxea=herodote.net |sartze-data=2024-12-12}}</ref> Godoen eta erromatarren arteko lehenbiziko itun handia [[332]]an sinatu zen, [[Konstantino]] enperadorearen agintaldian.<ref name="cas">{{Erreferentzia|egilea=Castillo Lozano, José Ángel |izenburua=Los godos y el Imperio romano: los mecanismos de integración «del extranjero, el otro y el extraño» en el Bajo Imperio |url=https://www.uhu.es/publicaciones/ojs/index.php/onoba/article/view/2594 |argitaletxea= Onoba. Revista de Arqueología y Antigüedad, (3), uhu.es |sartze-data=2024-12-12}}</ref> Frankoak [[358]]an federatu ziren, [[Juliano (enperadorea)|Julianok]] [[Mosa (ibaia)|Mosa]] eta [[Eskalda]] ibaien arteko lurrak eman zizkielarik, [[Rhin]]eko muga defendatzearen aldera.<ref>{{Erreferentzia|egilea= |izenburua=Frank |url=https://www.britannica.com/topic/Frank-people |argitaletxea=britannica.com |sartze-data=2024-12-12}}</ref> Erromatarren eta godoen arteko ituna bi herri independenteren artekoa zen, muga Danubio ibaiak markatzen zuela. Baina hori erabat aldatu zen [[376]]an. Urte horretan, [[huno]]en erasoaren beldur, [[bisigodo]]ek Danubio zeharkatzeko baimena galdegin zioten [[Valente]] enperadoreari. Enperadoreak ''foederati'' gisa onartu zituen ibaiaren hegoaldean, eta ordainetan godoek ''[[limes]]''-a, inperioaren muga, defendatzeko laguntza hitzeman zioten.<ref name="her"/><ref name="sh"/> Alabaina, bisigodoak matxinatu ziren bi urte geroago, eta erromatar armada garaitua izan zen [[Hadrianopolisko gudua|Hadrianopolisen]] ([[Gerra Gotikoa (376-382)|Gerra Gotikoa]]).<ref name="cas"/> [[V. mendea]]ren hasieran, hunoek erasoaldi bortitzak egin zituzten Rhin haranean. [[Domino-efektu]]z, alanoak, bandaloak eta [[suebo]]ak behartuak izan ziren [[Galia]]rantz atzeraka egitera. Ordurako Erromak ez zuen sarkinei aurre egiteko baliabiderik. Anarkia giro hartan, talde handiek lortu zuten ''foederati'' estatusa inperioaren lurretan kokatzeko. 418an, [[Honorio]]k bisigodoen esku utzi zuen [[Akitania Bigarrena]]. [[419]]an, bandaloak [[Hispania]]ra iritsi ziren, eta iparraldeko Afrikara [[429]]an. Era horretan, [[Mendebaldeko Erromatar Inperioa]] probintziarik aberatsenak galduz joan zen, eta enperadorearen agintea [[Italia (erromatar probintzia)|Italiara]] eta Proventzara mugaturik geratu zen.<ref name="her"/> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Antzinako Erroma]] [[Kategoria:Latinezko hitzak eta esaldiak]] [[Kategoria:Antzinako Erromako nazioarteko harremanak]] seofq2nuz523j3vwyuk4e0kgszwz6au 9999316 9998927 2024-12-14T10:34:00Z Xirkan 12788 /* Erromatar Inperioan */ 9999316 wikitext text/x-wiki {{letra etzanetako izenburua}} '''''Foederati''-ak''' ({{lang-la|foederatus}} singularrez, ''foederati'' pluralez) hiri edo [[tribu]]ak ziren, [[Antzinako Erroma]]rekin ''fœdus'' izeneko ituna sinatua zutenak.<ref name="brit">{{Erreferentzia|egilea= |izenburua=Foedus |url=https://www.britannica.com/topic/foedus#ref156283 |argitaletxea=britannica.com |sartze-data=2024-12-9}}</ref> [[Erromatar Errepublika|Erroma errepublikanoan]] [[Italia (erromatar probintzia)|Italia]] probintziako ''socii''-ak izendatzeko erabiltzen zen hitza. [[Erromatar Inperioa|Inperio garaian]], berriz, atzerriko estatuak, erresuma bezeroak edo [[barbaro|tribu barbaroak]] izan zitezkeen. Itunak hainbat baldintza zituen, sinatzaileen arteko adiskidetasun-harreman iraunkorrak ezartzeko. Bi mota zeuden: ''foedus aequum''-a berdinen arteko hitzarmena zen, betierekoa, bi aldeak elkarri laguntzera behartzen zituena, bai defentsa gerretan, bai bestelako beharrizanetan; ''foedus iniquum''-ak, ordea, Erromaren nagusitasuna aitortzen zuen, eta beste sinatzailea beharturik zegoen Erromari laguntzera eraso-gerretan ere.<ref name="brit"/> == Izena == ''Foedus'' [[latin]]ezko hitzak [[Antzinako Erroma|Erromaren]] eta beste nazio baten arteko hitzarmen solemne eta loteslea izendatzen zuen, elkarri laguntzeko eginbidea ekartzen zuena. Euskarazko [[federalismo|federazio]] eta [[federalismo]] hitzen sustraian dago. == Erroma errepublikanoan == Erromatar Errepublikaren hasieran, Erroma defendatzera beharturik zeuden [[Italiar penintsula|Italiako]] tribuak. Herri horiek ez ziren [[erromatar kolonia]]k, ezta [[erromatar hiritartasuna]]ren (''civitas'') onuradunak ere. Laziotarrak odoleko aliatutzat hartzen ziren, baina gainerakoak ''foederati'' edo ''socii'' ziren. Beraz, ''foedus'' hitzarmenek eginbideak ekartzen zizkieten ''socii''-ei, ordainetan hiritartasunaren onura jaso gabe. Horrek tirabirak eragin zituen, eta [[K.a. 91]]n [[Gerra Soziala]] piztu zen Erromaren eta haren aliatu italikoen artean.<ref>{{Erreferentzia|egilea= |izenburua=Social War |url=https://www.britannica.com/event/Social-War-Roman-history |argitaletxea=britannica.com |sartze-data=2024-12-9}}</ref> [[K. a. 90]]eko ''Lex Julia''-k hiritartasuna eskaini zien Erromaren aurka altxatu ez ziren ''socii''-ei, eta armak berehala uzten zutenei. [[K. a. 89]]ko ''Lex Plautia Papiria''-k, berriz, [[Arno (ibaia)|Arno]] eta [[Rubikon]] ibaietatik hegoaldera bizi ziren italiar guztiei eman zien erromatar hiritartasuna.<ref>{{Erreferentzia|egilea= |izenburua=Parte istituzionale: lex Plautia Papiria |url=https://web.archive.org/web/20201129043744/https://www.uniba.it/docenti/gallo-annarosa/attivita-didattica/materiale-didattico/parte-istituzionale-lex-plautia-papiria/view |argitaletxea=Università degli Studi di Bari Aldo Moro, uniba.it |sartze-data=2024-12-9}}</ref> [[Italiar penintsula]]tik haratago ere zeuden ''foederati'' batzuk, hala nola, Gades (gaur egungo [[Cádiz]]), Ebusus ([[Eivissa uhartea]]) eta [[Massalia]] ([[Marseilla]]). == Erromatar Inperioan == [[Fitxategi:Evariste-Vital Luminais - Goths traversant une rivière.jpg|eskuinera|thumb|300px|[[Bisigodo|Bisigodoak]] Erromaren ''foederati''-ak izan ziren.]] [[III. mendea|III. mendetik]] aurrera, [[Erromatar Inperioa]]ren garaian, ''foederati'' hitzaren esanahia hedatu zen, Erromarekin hitzarmena zuten herri [[barbaro]]ak izendatzeko.<ref>{{Erreferentzia|egilea= Guégan, Pierrick |izenburua=Les Barbares dans l'armee romaine de 260 à 363 apres J.-C. |url=https://www.academia.edu/35861175/Les_Barbares_dans_larmee_romaine_de_260_%C3%A0_363_apres_J_C |argitaletxea=Université Rennes, academia.edu |sartze-data=2024-12-11}}</ref> [[Frankoak|Franko]], [[Bandalo|bandalo]], [[alano]] edota [[bisigodo]]ekin egindako itunen arabera, herri horiek sari bat jasotzen zuten, erromatar armada soldaduz hornitzearen truke. Atzerritar soldaduak ez ziren [[Erromatar legio|legioan]] sartzen, indar laguntzaileetan baizik.<ref name="sh">{{Erreferentzia|egilea= Sivan, Hagith |izenburua=On Foederati, Hospitalitas, and the Settlement of the Goths in A.D. 418 |url=https://kuscholarworks.ku.edu/server/api/core/bitstreams/d5c54029-b620-47eb-8550-e2ac182360ac/content |argitaletxea=The American Journal of Philology, 108. liburukia, 4. zenbakia (negua, 1987), 759-772 orrialdeak, kuscholarworks.ku.edu |sartze-data=2024-12-12}}</ref> Hasieran, erromatar saria [[diru]]tan edo elikagaietan ematen zitzaien herri barbaroei. [[IV. mendea|IV. mendetik]] aitzina, ordea, zerga bidez bildutako dirua urritu zenez gero, enperadoreek lurren jabetza eman zieten eta, beraz, inperioaren barnean bizitzeko baimena; era horretan, barbaroek hutsik zeuden lurrak lantzen zituzten.<ref name="her">{{Erreferentzia|egilea= |izenburua=7 clés pour comprendre les Barbares: Des grandes invasions au baptême de Clovis |url=https://www.herodote.net/Des_grandes_invasions_au_bapteme_de_Clovis-synthese-2615-23.php |argitaletxea=herodote.net |sartze-data=2024-12-12}}</ref> Godoen eta erromatarren arteko lehenbiziko itun handia [[332]]an sinatu zen, [[Konstantino]] enperadorearen agintaldian.<ref name="cas">{{Erreferentzia|egilea=Castillo Lozano, José Ángel |izenburua=Los godos y el Imperio romano: los mecanismos de integración «del extranjero, el otro y el extraño» en el Bajo Imperio |url=https://www.uhu.es/publicaciones/ojs/index.php/onoba/article/view/2594 |argitaletxea= Onoba. Revista de Arqueología y Antigüedad, (3), uhu.es |sartze-data=2024-12-12}}</ref> Frankoak [[358]]an federatu ziren, [[Juliano (enperadorea)|Julianok]] [[Mosa (ibaia)|Mosa]] eta [[Eskalda]] ibaien arteko lurrak eman zizkielarik, [[Rhin]]eko muga defendatzearen aldera.<ref>{{Erreferentzia|egilea= |izenburua=Frank |url=https://www.britannica.com/topic/Frank-people |argitaletxea=britannica.com |sartze-data=2024-12-12}}</ref> Erromatarren eta godoen arteko ituna bi herri independenteren artekoa zen, muga Danubio ibaiak markatzen zuela. Baina hori erabat aldatu zen [[376]]an. Urte horretan, [[huno]]en erasoaren beldur, [[bisigodo]]ek Danubio zeharkatzeko baimena galdegin zioten [[Valente]] enperadoreari. Enperadoreak ''foederati'' gisa onartu zituen ibaiaren hegoaldean, eta ordainetan godoek ''[[limes]]''-a, inperioaren muga, defendatzeko laguntza hitzeman zioten.<ref name="her"/><ref name="sh"/> Alabaina, bisigodoak matxinatu ziren bi urte geroago, eta erromatar armada garaitua izan zen [[Hadrianopolisko gudua|Hadrianopolisen]] ([[Gerra Gotikoa (376-382)|Gerra Gotikoa]]).<ref name="cas"/> [[V. mendea]]ren hasieran, hunoek erasoaldi bortitzak egin zituzten Rhin haranean. [[Domino-efektu]]z, alanoak, bandaloak eta [[suebo]]ak behartuak izan ziren [[Galia]]rantz atzeraka egitera. Ordurako Erromak ez zuen sarkinei aurre egiteko baliabiderik. Anarkia giro hartan, talde handiek lortu zuten ''foederati'' estatusa inperioaren lurretan kokatzeko. [[418]]an, [[Honorio]]k bisigodoen esku utzi zuen [[Akitania Bigarrena]]. [[419]]an, bandaloak [[Hispania]]ra iritsi ziren, eta iparraldeko Afrikara [[429]]an. Era horretan, [[Mendebaldeko Erromatar Inperioa]] probintziarik aberatsenak galduz joan zen, eta enperadorearen agintea [[Italia (erromatar probintzia)|Italiara]] eta Proventzara mugaturik geratu zen.<ref name="her"/> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Antzinako Erroma]] [[Kategoria:Latinezko hitzak eta esaldiak]] [[Kategoria:Antzinako Erromako nazioarteko harremanak]] 2qj9iyyt7m0av1ysqdoid5aycg2ytcs 9999339 9999316 2024-12-14T10:59:35Z Xirkan 12788 /* Erromatar Inperioan */ 9999339 wikitext text/x-wiki {{letra etzanetako izenburua}} '''''Foederati''-ak''' ({{lang-la|foederatus}} singularrez, ''foederati'' pluralez) hiri edo [[tribu]]ak ziren, [[Antzinako Erroma]]rekin ''fœdus'' izeneko ituna sinatua zutenak.<ref name="brit">{{Erreferentzia|egilea= |izenburua=Foedus |url=https://www.britannica.com/topic/foedus#ref156283 |argitaletxea=britannica.com |sartze-data=2024-12-9}}</ref> [[Erromatar Errepublika|Erroma errepublikanoan]] [[Italia (erromatar probintzia)|Italia]] probintziako ''socii''-ak izendatzeko erabiltzen zen hitza. [[Erromatar Inperioa|Inperio garaian]], berriz, atzerriko estatuak, erresuma bezeroak edo [[barbaro|tribu barbaroak]] izan zitezkeen. Itunak hainbat baldintza zituen, sinatzaileen arteko adiskidetasun-harreman iraunkorrak ezartzeko. Bi mota zeuden: ''foedus aequum''-a berdinen arteko hitzarmena zen, betierekoa, bi aldeak elkarri laguntzera behartzen zituena, bai defentsa gerretan, bai bestelako beharrizanetan; ''foedus iniquum''-ak, ordea, Erromaren nagusitasuna aitortzen zuen, eta beste sinatzailea beharturik zegoen Erromari laguntzera eraso-gerretan ere.<ref name="brit"/> == Izena == ''Foedus'' [[latin]]ezko hitzak [[Antzinako Erroma|Erromaren]] eta beste nazio baten arteko hitzarmen solemne eta loteslea izendatzen zuen, elkarri laguntzeko eginbidea ekartzen zuena. Euskarazko [[federalismo|federazio]] eta [[federalismo]] hitzen sustraian dago. == Erroma errepublikanoan == Erromatar Errepublikaren hasieran, Erroma defendatzera beharturik zeuden [[Italiar penintsula|Italiako]] tribuak. Herri horiek ez ziren [[erromatar kolonia]]k, ezta [[erromatar hiritartasuna]]ren (''civitas'') onuradunak ere. Laziotarrak odoleko aliatutzat hartzen ziren, baina gainerakoak ''foederati'' edo ''socii'' ziren. Beraz, ''foedus'' hitzarmenek eginbideak ekartzen zizkieten ''socii''-ei, ordainetan hiritartasunaren onura jaso gabe. Horrek tirabirak eragin zituen, eta [[K.a. 91]]n [[Gerra Soziala]] piztu zen Erromaren eta haren aliatu italikoen artean.<ref>{{Erreferentzia|egilea= |izenburua=Social War |url=https://www.britannica.com/event/Social-War-Roman-history |argitaletxea=britannica.com |sartze-data=2024-12-9}}</ref> [[K. a. 90]]eko ''Lex Julia''-k hiritartasuna eskaini zien Erromaren aurka altxatu ez ziren ''socii''-ei, eta armak berehala uzten zutenei. [[K. a. 89]]ko ''Lex Plautia Papiria''-k, berriz, [[Arno (ibaia)|Arno]] eta [[Rubikon]] ibaietatik hegoaldera bizi ziren italiar guztiei eman zien erromatar hiritartasuna.<ref>{{Erreferentzia|egilea= |izenburua=Parte istituzionale: lex Plautia Papiria |url=https://web.archive.org/web/20201129043744/https://www.uniba.it/docenti/gallo-annarosa/attivita-didattica/materiale-didattico/parte-istituzionale-lex-plautia-papiria/view |argitaletxea=Università degli Studi di Bari Aldo Moro, uniba.it |sartze-data=2024-12-9}}</ref> [[Italiar penintsula]]tik haratago ere zeuden ''foederati'' batzuk, hala nola, Gades (gaur egungo [[Cádiz]]), Ebusus ([[Eivissa uhartea]]) eta [[Massalia]] ([[Marseilla]]). == Erromatar Inperioan == [[Fitxategi:Evariste-Vital Luminais - Goths traversant une rivière.jpg|eskuinera|thumb|300px|[[Bisigodo|Bisigodoak]] Erromaren ''foederati''-ak izan ziren.]] [[III. mendea|III. mendetik]] aurrera, [[Erromatar Inperioa]]ren garaian, ''foederati'' hitzaren esanahia hedatu zen, Erromarekin hitzarmena zuten herri [[barbaro]]ak izendatzeko.<ref>{{Erreferentzia|egilea= Guégan, Pierrick |izenburua=Les Barbares dans l'armee romaine de 260 à 363 apres J.-C. |url=https://www.academia.edu/35861175/Les_Barbares_dans_larmee_romaine_de_260_%C3%A0_363_apres_J_C |argitaletxea=Université Rennes, academia.edu |sartze-data=2024-12-11}}</ref> [[Frankoak|Franko]], [[Bandalo|bandalo]], [[alano]] edota [[bisigodo]]ekin egindako itunen arabera, herri horiek sari bat jasotzen zuten, erromatar armada soldaduz hornitzearen truke. Atzerritar soldaduak ez ziren [[Erromatar legio|legioan]] sartzen, indar laguntzaileetan baizik.<ref name="sh">{{Erreferentzia|egilea= Sivan, Hagith |izenburua=On Foederati, Hospitalitas, and the Settlement of the Goths in A.D. 418 |url=https://kuscholarworks.ku.edu/server/api/core/bitstreams/d5c54029-b620-47eb-8550-e2ac182360ac/content |argitaletxea=The American Journal of Philology, 108. liburukia, 4. zenbakia (negua, 1987), 759-772 orrialdeak, kuscholarworks.ku.edu |sartze-data=2024-12-12}}</ref> Hasieran, erromatar saria [[diru]]tan edo elikagaietan ematen zitzaien herri barbaroei. [[IV. mendea|IV. mendetik]] aitzina, ordea, zerga bidez bildutako dirua urritu zenez gero, enperadoreek lurren jabetza eman zieten eta, beraz, inperioaren barnean bizitzeko baimena; era horretan, barbaroek hutsik zeuden lurrak lantzen zituzten.<ref name="her">{{Erreferentzia|egilea= |izenburua=7 clés pour comprendre les Barbares: Des grandes invasions au baptême de Clovis |url=https://www.herodote.net/Des_grandes_invasions_au_bapteme_de_Clovis-synthese-2615-23.php |argitaletxea=herodote.net |sartze-data=2024-12-12}}</ref> Godoen eta erromatarren arteko lehenbiziko itun handia [[332]]an sinatu zen, [[Konstantino]] enperadorearen agintaldian.<ref name="cas">{{Erreferentzia|egilea=Castillo Lozano, José Ángel |izenburua=Los godos y el Imperio romano: los mecanismos de integración «del extranjero, el otro y el extraño» en el Bajo Imperio |url=https://www.uhu.es/publicaciones/ojs/index.php/onoba/article/view/2594 |argitaletxea= Onoba. Revista de Arqueología y Antigüedad, (3), uhu.es |sartze-data=2024-12-12}}</ref> Frankoak [[358]]an federatu ziren, [[Juliano (enperadorea)|Julianok]] [[Mosa (ibaia)|Mosa]] eta [[Eskalda]] ibaien arteko lurrak eman zizkielarik, [[Rhin]]eko muga defendatzearen aldera.<ref>{{Erreferentzia|egilea= |izenburua=Frank |url=https://www.britannica.com/topic/Frank-people |argitaletxea=britannica.com |sartze-data=2024-12-12}}</ref> Erromatarren eta godoen arteko ituna bi herri independenteren artekoa zen, muga Danubio ibaiak markatzen zuela. Baina hori erabat aldatu zen [[376]]an. Urte hartan, [[huno]]en erasoaren beldur, [[bisigodo]]ek Danubio zeharkatzeko baimena galdegin zioten [[Valente]] enperadoreari. Enperadoreak onartu zituen ibaiaren hegoaldean, eta ordainetan godoek ''[[limes]]''-a, inperioaren muga, defendatzeko laguntza hitzeman zioten.<ref name="her"/><ref name="sh"/> Alabaina, erromatar gobernariek tratu txarra eman zieten, eta bisigodoak matxinatu ziren. [[378]]an, erromatar armada azpiratu zuten [[Hadrianopolisko gudua|Hadrianopolisen]]. [[Gerra Gotikoa (376-382)|Gerra Gotikoa]] [[382]]an amaitu zen, eta bisigodoak [[Dazia|Dazian]] eta [[Trazia]]n kokatu ziren, ''foederati'' izaerarekin.<ref name="cas"/><ref name="sh"/> [[V. mendea]]ren hasieran, hunoek erasoaldi bortitzak egin zituzten Rhin haranean. [[Domino-efektu]]z, alanoak, bandaloak eta [[suebo]]ak behartuak izan ziren [[Galia]]rantz atzeraka egitera. Ordurako Erromak ez zuen sarkinei aurre egiteko baliabiderik. Anarkia giro hartan, talde handiek lortu zuten ''foederati'' estatusa inperioaren lurretan kokatzeko. [[418]]an, [[Honorio]]k bisigodoen esku utzi zuen [[Akitania Bigarrena]]. [[419]]an, bandaloak [[Hispania]]ra iritsi ziren, eta iparraldeko Afrikara [[429]]an. Era horretan, [[Mendebaldeko Erromatar Inperioa]] probintziarik aberatsenak galduz joan zen, eta enperadorearen agintea [[Italia (erromatar probintzia)|Italiara]] eta Proventzara mugaturik geratu zen.<ref name="her"/> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Antzinako Erroma]] [[Kategoria:Latinezko hitzak eta esaldiak]] [[Kategoria:Antzinako Erromako nazioarteko harremanak]] t87ojnwrpp4v8gjkacj45sujtixvngw 0 95904 9999037 9400539 2024-12-13T22:34:21Z 88.9.216.224 9999037 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Coat of Arms of Requeté (Variant 3).svg|thumb|Erreketeen armarria]] [[Fitxategi:Flag of Traditionalist Requetes.svg|thumb|275px|[[Borgoinako gurutzea]], karlisten bandera.]] '''Erreketeak''' [[Lehen Karlistaldia]]n sortutako miliziako [[Nafarroa Garaia|hegoaldeko nafar]] [[Karlismo|karlista]]<nowiki/>k ziren. [[XX. mendea]]ren hasieran, karlisten erakunde paramilitarrak izen hori hartu eta [[Espainiako Gerra Zibila|Espainiako Gerra Zibilean]] matxinoen alde aritu ziren, nafar gudaroste guztiei ere halaxe esaten zaie. == Izena == [[1833]]ko [[udazken]]ean, [[Lehen Karlistaldia]] hasi eta berehala, sortu ziren lehendabiziko lau batailoi [[Karlismo|karlistek]], [[Nafarroa]]n ohitura zen moduan, ezizena hartu zuten. Lau batailoi horien ezizenak "Salada", "Morena", "Errekete" eta "Hierbabuena" ziren. "Errekete" esanahi gabeko hitza izanda, garai hartako idazleek azaldu zuten [[1833]]. urtearen bukaeran izandako gatazkak eta gero, hirugarren batailoiko soldaduek hain txarto zituzten jantziak, non beste batailoietako soldaduek ikusi eta horrela abesten baitzieten: ''"Estali zaitez, soldadu, estali zaitez, ipurdia ikusten zaizu eta"''. Hirugarren batailoikoek txantxa onartu eta, herrietan emakumeak ez gaizpidea hartzeko, hitzak aldatu eta horrela abesten zuten: ''"Estali zaitez soldadu, estali zaitez, erreketea ikusten zaizu eta"''.<ref>José M. Azcona. ''Zumalacárregui. Estudio crítico de las fuentes históricas de su tiempo''. [[Madril]], [[1946]]. 39-41. orr.</ref>. Beste batzuen ustez, [[frantses]]ezko ''requête'' hitzetik dator<ref>''Enciclopedia Universal Sopena. Dicionario Ilustrado de la Lengua Española''. 7. Liburukia (Per-Sak). ([[Bartzelona]]: Ramón Sopena, S.A. Argitaletxea, [[1965]]), 7353. orr</ref>: [[euskara]]z, "errekerimendu" edo "eskakizun". == Historia == [[Lehen Karlistaldia|Lehen Karlistaldiko]] batailoi horren ezizena [[XX. mendea|XX. mende]]<nowiki/>aren hasieran zenbait erakunde [[Karlismo|karlistak]] erabili zuten, bai izen moduan, bai beren argitalpenetan [[Katalunia]]n, [[Aragoi]]n zein [[Andaluzia]]n. [[Joan Maria Roma]]k<ref>[http://historiamilitar.mforos.com/1361726/7195711-los-requetes/ historiamilitar.mforos.com]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> [[1907]]an errekete izena jarri zion karlisten gazte-erakunde sorberriari. Aldizkaria ''Lo Mestre Titas'' zuen.<ref>Jordi Canal i Morell: ''Banderas blancas, boinas rojas: una historia política del carlismo, 1876-1939'' Marcial Pons Historia, [[2006]] {{ISBN|84-96467-34-1}} [http://books.google.es/books?id=9iMZuJfVwp0C&printsec=frontcover Google Booksen]</ref> [[Joaquín Llorens]] agindupean, [[1913]]an antzinako gazte-erakundea karlisten erakunde paramilitar bihurtu zen, [[Frantzia]]n [[Action française]]k [[Camelots du Roi]] bere gazte-erakundearekin egin zuen moduan. Hasieran, [[Lehen Mundu Gerra|Lehenengo Mundu Gerra]] garaian, jarduera gutxi izan arren, [[1920]]an [[Juan Pérez Nájera]]ren agindupean eta, batez ere, [[Espainiako Bigarren Errepublika]] aldarrikatu ondoren berpiztu zen. [[1932]]an [[José Enrique Varela]] agintari nagusi bihurtu eta antolaketa militarra ezarri zuen: oinarrizkoa 5 txapelgorri eta buruzagi batek osatutako patruila zen; 246 lagunek konpainia sortu zuten eta hiru konpainiak, Tertzioa. 1934an, erabakigarria izan zen [[Manuel Fal-Conde|Fal-Conde]] [[Elkarte Tradizionalista|Comunión Tradicionalista]]<nowiki/>ko buruzagitzara heltzea erreketea sendotzeko, ''alfonsino''ekin zituzten aliantzei muzin eginez eta argi eta garbi altxamendu baten alde eginez.<ref name="#1">Dronda, Javier (2013), 99. or.</ref> [[1934]]ko [[apirilaren 15]]ean, [[Sevilla]]n 650 txapelgorri [[andaluzia]]r desfilatu eta ohiko lekuetatik at, karlisten indarra azaldu zen. [[1935]]ean [[Ricardo Rada]] agintari nagusi bihurtu eta [[1936]]ko [[uztail]]erako 30.000 errekete ziren.<ref>[http://www.argia.com/argia-astekaria/2049/atalak/asteko-gaia Josu Chueca: «36ko Gerra. Uztaileko kronika: Hamaika mila matxino»]</ref> Nafarroan, 1936 hasieran, 6.360 errekete kide zeuden, 9 tertziotan banatuta. Urte haietan, [[karlismo]]ak 30eko hamarkadako eskuin erradikaleko Europako beste alderdi-milizien itxura bera hartu zuen.<ref name="#1"/> [[Espainiako Gerra Zibila|Espainiako Gerra Zibilean]] erreketeen tertzioek matxinoen alde egin eta jokabide nabarmena azaldu zuten.<ref>[http://www1.euskadi.net/harluxet/ Harluxet Hiztegia]</ref> Karlistek, guztira, 41 tertzio osatu zituzten: 18 [[Euskal Herria]]n, 8 [[Gaztela]]n, 7 [[Andaluzia]]n, 6 [[Aragoi]]n, 2 [[Asturiasko Printzerria|Asturiasen]] eta [[Katalunia]]n 1. Tertzio guztien izenak [[Jurramendi]]ko ''Via Crucis''en geltokietan grabatu zuten. Guztira 60.000 errekete inguru hartu zuten parte [[Espainiako Gerra Zibila|Espainiako Gerra Zibilean]] eta horietatik 6.000 hil ziren. Karlistek ere erretagoardian logistika konplikatua eta osatua zuten. Logistika horren partaideen artean emakumeak (''margaritas'' deituak) eta haurrak (''pelayos'') zeuden.<ref>{{erreferentzia|url= http://www.libertaddigital.com/opinion/libros/memoria-del-requete-1276238010.html Óscar Elía Mañú : ''Memoria del requeté''. (2010)}}</ref>. Erreketeak [[Pelayos aldizkaria]] argitaratzen zuten haur eta gazteentzat.<ref >{{Erreferentzia |egilea= Joaquín Rabago |izenburua= “ De flechas y pelayos a Butifarra” |aldizkaria= Aldizkaria Tiempo de historia |url=http://gredos.usal.es/jspui/bitstream/10366/23720/3/THIII~N33~P128-129.pdf |alea= Año III, n.33 (1977). |urtea=1977 |orrialdeak=128-129}}</ref> [[Espainiako Gerra Zibila]]k erreketeen desagerpena ere ekarri zuen, [[Francisco Franco]]k [[1937]]ko [[apirilaren 19]]an [[Ofentsiba Nazional-Sindikalistako Batzarren Espainiako Falangea|Falange Españolarekin]] batu zuelako. [[Manuel Fal Conde]] agintari politikoa eta [[Javier de Borbón-Parma]] errege-nahiak batuketaren aurka egin eta [[Espainia]]tik ihes egin behar izan zuten<ref>Stanley Payne: ''Fascism in Spain, 1923-1977'' University of Wisconsin Press, [[1999]] [http://books.google.com/books?id=NiD3UeOCSGsC&dq Google Booksen]</ref>. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|3}} == Bibliografia == {{Erreferentzia |abizena=* Dronda |izena=Javier |data=2013 |izenburua=Con Cristo o contra Cristo: Religión y movilización antirrepublicana en Navarra (1931-1936)|url= |location=Tafalla |orrialdea=117|argitaletxea=Txalaparta |isbn=978-84-15313-31-1 |accessdate= }} * Francisco de Paula Madrazo: ''Historia militar y política de Zumalacárregui''; [[Madril]], [[1844]]. * [[Julio Aróstegui]]: ''Los combatientes carlistas en la Guerra Civil española 1936-1939'', [[Madril]], [[1991]]. == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Lehen Karlistaldiko unitate militarrak]] [[Kategoria:Nafarroako politika]] [[Kategoria:Espainiako Gerra Zibila]] [[Kategoria:Errepublikaren aurka altxatutako unitateak]] [[Kategoria:Erakunde antikomunistak]] [[Kategoria:Espainiako Gerra Zibileko unitate eta formazio militarrak]] k9ya6hddavkeq4ekhsluxw7cy34es3i 9999038 9999037 2024-12-13T22:36:07Z 88.9.216.224 9999038 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Coat of Arms of Requeté (Variant 3).svg|thumb|Erreketeen armarria]] [[Fitxategi:Flag of Traditionalist Requetes.svg|thumb|275px|[[Borgoinako gurutzea]], karlisten bandera.]] '''Erreketeak''' [[Lehen Karlistaldia]]n sortutako miliziako [[Nafarroa Garaia|hegoaldeko nafar]] [[Karlismo|karlista]]<nowiki/>k ziren. [[XX. mendea]]ren hasieran, karlisten erakunde paramilitarrak izen hori hartu eta [[Espainiako Gerra Zibila|Espainiako Gerra Zibilean]] matxinoen alde aritu ziren, nafar gudaroste guztiei ere halaxe esaten zaie. == Izena == [[1833]]ko [[udazken]]ean, [[Lehen Karlistaldia]] hasi eta berehala, sortu ziren lehendabiziko lau batailoi [[Karlismo|karlistek]], [[Nafarroa]]n ohitura zen moduan, ezizena hartu zuten. Lau batailoi horien ezizenak "Salada", "Morena", "Errekete" eta "Hierbabuena" ziren. "Errekete" esanahi gabeko hitza izanda, garai hartako idazleek azaldu zuten [[1833]]. urtearen bukaeran izandako gatazkak eta gero, hirugarren batailoiko soldaduek hain txarto zituzten jantziak, non beste batailoietako soldaduek ikusi eta horrela abesten baitzieten: ''"Estali zaitez, soldadu, estali zaitez, ipurdia ikusten zaizu eta"''. Hirugarren batailoikoek txantxa onartu eta, herrietan emakumeek gaizpidea ez hartzeko, hitzak aldatu eta horrela abesten zuten: ''"Estali zaitez soldadu, estali zaitez, erreketea ikusten zaizu eta"''.<ref>José M. Azcona. ''Zumalacárregui. Estudio crítico de las fuentes históricas de su tiempo''. [[Madril]], [[1946]]. 39-41. orr.</ref>. Beste batzuen ustez, [[frantses]]ezko ''requête'' hitzetik dator<ref>''Enciclopedia Universal Sopena. Dicionario Ilustrado de la Lengua Española''. 7. Liburukia (Per-Sak). ([[Bartzelona]]: Ramón Sopena, S.A. Argitaletxea, [[1965]]), 7353. orr</ref>: [[euskara]]z, "errekerimendu" edo "eskakizun". == Historia == [[Lehen Karlistaldia|Lehen Karlistaldiko]] batailoi horren ezizena [[XX. mendea|XX. mende]]<nowiki/>aren hasieran zenbait erakunde [[Karlismo|karlistak]] erabili zuten, bai izen moduan, bai beren argitalpenetan [[Katalunia]]n, [[Aragoi]]n zein [[Andaluzia]]n. [[Joan Maria Roma]]k<ref>[http://historiamilitar.mforos.com/1361726/7195711-los-requetes/ historiamilitar.mforos.com]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> [[1907]]an errekete izena jarri zion karlisten gazte-erakunde sorberriari. Aldizkaria ''Lo Mestre Titas'' zuen.<ref>Jordi Canal i Morell: ''Banderas blancas, boinas rojas: una historia política del carlismo, 1876-1939'' Marcial Pons Historia, [[2006]] {{ISBN|84-96467-34-1}} [http://books.google.es/books?id=9iMZuJfVwp0C&printsec=frontcover Google Booksen]</ref> [[Joaquín Llorens]] agindupean, [[1913]]an antzinako gazte-erakundea karlisten erakunde paramilitar bihurtu zen, [[Frantzia]]n [[Action française]]k [[Camelots du Roi]] bere gazte-erakundearekin egin zuen moduan. Hasieran, [[Lehen Mundu Gerra|Lehenengo Mundu Gerra]] garaian, jarduera gutxi izan arren, [[1920]]an [[Juan Pérez Nájera]]ren agindupean eta, batez ere, [[Espainiako Bigarren Errepublika]] aldarrikatu ondoren berpiztu zen. [[1932]]an [[José Enrique Varela]] agintari nagusi bihurtu eta antolaketa militarra ezarri zuen: oinarrizkoa 5 txapelgorri eta buruzagi batek osatutako patruila zen; 246 lagunek konpainia sortu zuten eta hiru konpainiak, Tertzioa. 1934an, erabakigarria izan zen [[Manuel Fal-Conde|Fal-Conde]] [[Elkarte Tradizionalista|Comunión Tradicionalista]]<nowiki/>ko buruzagitzara heltzea erreketea sendotzeko, ''alfonsino''ekin zituzten aliantzei muzin eginez eta argi eta garbi altxamendu baten alde eginez.<ref name="#1">Dronda, Javier (2013), 99. or.</ref> [[1934]]ko [[apirilaren 15]]ean, [[Sevilla]]n 650 txapelgorri [[andaluzia]]r desfilatu eta ohiko lekuetatik at, karlisten indarra azaldu zen. [[1935]]ean [[Ricardo Rada]] agintari nagusi bihurtu eta [[1936]]ko [[uztail]]erako 30.000 errekete ziren.<ref>[http://www.argia.com/argia-astekaria/2049/atalak/asteko-gaia Josu Chueca: «36ko Gerra. Uztaileko kronika: Hamaika mila matxino»]</ref> Nafarroan, 1936 hasieran, 6.360 errekete kide zeuden, 9 tertziotan banatuta. Urte haietan, [[karlismo]]ak 30eko hamarkadako eskuin erradikaleko Europako beste alderdi-milizien itxura bera hartu zuen.<ref name="#1"/> [[Espainiako Gerra Zibila|Espainiako Gerra Zibilean]] erreketeen tertzioek matxinoen alde egin eta jokabide nabarmena azaldu zuten.<ref>[http://www1.euskadi.net/harluxet/ Harluxet Hiztegia]</ref> Karlistek, guztira, 41 tertzio osatu zituzten: 18 [[Euskal Herria]]n, 8 [[Gaztela]]n, 7 [[Andaluzia]]n, 6 [[Aragoi]]n, 2 [[Asturiasko Printzerria|Asturiasen]] eta [[Katalunia]]n 1. Tertzio guztien izenak [[Jurramendi]]ko ''Via Crucis''en geltokietan grabatu zuten. Guztira 60.000 errekete inguru hartu zuten parte [[Espainiako Gerra Zibila|Espainiako Gerra Zibilean]] eta horietatik 6.000 hil ziren. Karlistek ere erretagoardian logistika konplikatua eta osatua zuten. Logistika horren partaideen artean emakumeak (''margaritas'' deituak) eta haurrak (''pelayos'') zeuden.<ref>{{erreferentzia|url= http://www.libertaddigital.com/opinion/libros/memoria-del-requete-1276238010.html Óscar Elía Mañú : ''Memoria del requeté''. (2010)}}</ref>. Erreketeak [[Pelayos aldizkaria]] argitaratzen zuten haur eta gazteentzat.<ref >{{Erreferentzia |egilea= Joaquín Rabago |izenburua= “ De flechas y pelayos a Butifarra” |aldizkaria= Aldizkaria Tiempo de historia |url=http://gredos.usal.es/jspui/bitstream/10366/23720/3/THIII~N33~P128-129.pdf |alea= Año III, n.33 (1977). |urtea=1977 |orrialdeak=128-129}}</ref> [[Espainiako Gerra Zibila]]k erreketeen desagerpena ere ekarri zuen, [[Francisco Franco]]k [[1937]]ko [[apirilaren 19]]an [[Ofentsiba Nazional-Sindikalistako Batzarren Espainiako Falangea|Falange Españolarekin]] batu zuelako. [[Manuel Fal Conde]] agintari politikoa eta [[Javier de Borbón-Parma]] errege-nahiak batuketaren aurka egin eta [[Espainia]]tik ihes egin behar izan zuten<ref>Stanley Payne: ''Fascism in Spain, 1923-1977'' University of Wisconsin Press, [[1999]] [http://books.google.com/books?id=NiD3UeOCSGsC&dq Google Booksen]</ref>. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|3}} == Bibliografia == {{Erreferentzia |abizena=* Dronda |izena=Javier |data=2013 |izenburua=Con Cristo o contra Cristo: Religión y movilización antirrepublicana en Navarra (1931-1936)|url= |location=Tafalla |orrialdea=117|argitaletxea=Txalaparta |isbn=978-84-15313-31-1 |accessdate= }} * Francisco de Paula Madrazo: ''Historia militar y política de Zumalacárregui''; [[Madril]], [[1844]]. * [[Julio Aróstegui]]: ''Los combatientes carlistas en la Guerra Civil española 1936-1939'', [[Madril]], [[1991]]. == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Lehen Karlistaldiko unitate militarrak]] [[Kategoria:Nafarroako politika]] [[Kategoria:Espainiako Gerra Zibila]] [[Kategoria:Errepublikaren aurka altxatutako unitateak]] [[Kategoria:Erakunde antikomunistak]] [[Kategoria:Espainiako Gerra Zibileko unitate eta formazio militarrak]] tj8zhuoust9skhbcuqwfxrrqnwriv47 0 99207 9998955 9527963 2024-12-13T19:23:21Z 47.58.173.90 txukuntzea 9998955 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} Frai '''Juan Zumarraga,'''<ref>EIMA: [https://web.archive.org/web/20120308235949/http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.net/r43-573/eu/contenidos/informacion/dih/eu_5490/adjuntos/estilo_liburua/ONOMASTIKA/IZEN%20ZERRENDAK.pdf ''Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak''].</ref> '''[[Anaia Txikien Ordena|O.F.M.]]''' ([[Durango]], [[1468]] &ndash; [[Mexiko Hiria]], [[1548]]ko [[ekainaren 3]]a) fraide [[Bizkaia|bizkaitarra]] izan zen, [[frantziskotar]] ordenatua. [[Euskal Herria]]n, [[Sorgin-ehiza|sorgin-ehizen]] prozesuetan parte hartu ostean, [[Mexiko]]ko lehenengo apezpiku bilakatu zen [[1528]]an, [[Espainiar Inperioa]]ren hastapenetan, [[Karlos V.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa|Karlos V.a enperadorearen]] garaian. Karlos V.ak izendatu zuen Zumarraga [[Espainia Berriko Erregeorderria|Espainia Berriko]] II. Apezpiku 1528an ([[Julián Garcés|Julián Garcés-en]] ostera), baina, horretarako, [[Espainia]]ra joan behar izan zuen [[Mexiko]]tik zeremonia ofizialera, eta hori 1533ko apirilaren 27an izan zen, [[San Frantzisko komentua (Valladolid)|Valladolideko San Frantzisko komentuan]]. [[1536]]tik [[1543]]ra [[Inkisizioa]]ren kargudun jardun zuen eta, [[amerindiar|indigenen]] aurkako abusuengatik hainbat salaketaren berri izan zuelarik, haien babesle aritu zen. Bestalde, ''[[Real y Pontificia Universidad de México]]'' delakoaren sortzaile nagusia izan zen, gaur egungo [[Mexikoko Unibertsitate Nazional Autonomoa]] dena. 1533ko apirilaren 27an kontsakratua izan zen eta, hamalau urteren ostean, 1547an, [[artzapezpiku]]. Azkenik, [[Gure Ama Guadalupekoa]]ren agerpenekin lotu izan dute, [[Hego Euskal Herria]]n [[sorgin-ehiza]]n jardun zuen garaian. == Biografia == [[Fitxategi:Fray Juan de Zumarraga.JPG|thumb|[[Durango]]ko (Juan Zumarragaren jaioterria) [[Ezkurdi Parkea]]n bere omenean dagoen monumentua]] Juan Zumarraga [[1468|1468. urtean]] jaio zen, [[Durango]]n, garai hartako [[Bizkaiko jaurerria]]n (gaur egungo [[Bizkaia]]), [[Gaztelako koroa]]ren parte zena. Ama, Teresa Lariz, [[Muntsaratz familia]]ko kide zuen, [[Abadiño]]ko ([[Bizkaia]]) [[Muntsaratz dorretxea|Muntsaratz Dorretxean]] bizi zena. Aita, berriz, Juan Lopez Zumarraga zuen. [[Frantziskotar familia|Frantziskotar Familian]] sartu zen (''[[Frantziskotar|Anaia Txikien Ordena]]'' izenarekin ere ezaguna), [[Valladolid]]etik gertu dagoen [[El Abrojo|El Abrojo-ko]] [[Scala Coeli monastegia]]n bizitzera pasaz. Garai hartan [[Valladolid]] [[Gaztelako koroa|Gaztelako]] hiriburua zen, [[Concepción-eko]] [[probintzia frantziskano]]an kokaturik, non [[Aita Zaindari]] izan zen. [[1527|1527. urtean]], 60 urte zituela, [[Karlos V.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa|Karlos I.a]] ezagutu zuen, Aste Nagusia Juan Zumarraga zegoen konbentuan pasa zuenean. [[Karlos V.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa|Enperadoreak]], joateko momentuan, limosna handi bat eman nahi izan zion Juan Zumarragari, ezetz esan ezin zuenean, onartu eta pobreei eman ziena.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=|abizena=Iraburu, José María.|urtea=|izenburua=Hechos de los apóstoles de América|argitaletxea=Fundación Gratis Date|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|data=2001|url=https://www.worldcat.org/oclc/434788809|isbn=8487903002|pmc=434788809|sartze-data=2019-11-16}}</ref> === Mexikoko I. Apezpikua === Juan Zumarragak [[Karlos V.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa|Karlos I.arekin]] izandako elkartzearen ondorioz, [[Nafarroako Bisitadore]] izendatu zuten, [[Andrés de Olmos|Frai Andrés de Olmos-ekin]] batera [[sorgin-ehiza]]rekin erlazionaturiko prozesu batean parte hartzeko. [[Mexikoko Artxidiozesia]] sortzean [[Mexiko Hiria|Mexikoko Hirian]], [[Hernán Cortés|Hernán Cortés-ek]] lurraldea konkistatu eta gutxira, [[Karlos V.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa|Karlos I.a-k]] Frai Zumarraga proposatu zuen [[apezpiku]] modura bai eta, bere botereen barruan, [[Indioen Babesle]], [[1727|1527ko]] [[abenduaren 12]]an. Hasierako erresistentzia baten ostean, [[Frantziskotar|frantziskanoek]] onartu egin zuten erabakia eta, behin kargua onarturik, [[Amerika|Ameriketara]] joan zen, [[Andrés de Olmos|Frai Andrés de Olmos]] eta [[Mexikoko Entzutegia|Mexikoko Entzutegiko]] lehen kideekin batera ([[Nuño de Guzmán]] eta hainbat entzule: Parada, Maldonado, Matienzo eta Delgadillo). Hala, [[1528]]ko [[urtarril]]ean [[Espainia]]tik atera eta urte berdineko [[abenduaren 6]]an [[Mexiko]]ra iritsi ziren.<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Biografia de Juan de Zumárraga|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=ES|url=https://www.biografiasyvidas.com/biografia/z/zumarraga.htm|aldizkaria=www.biografiasyvidas.com|sartze-data=2019-11-16}}</ref> Parada eta Maldonado entzuleen heriotzaren ondorioz, iritsi eta gutxira, [[Mexikoko Entzutegia|Entzutegia]] irregulartasun-periodo batean sartu zen. Errudun Zumarraga agertu zen, [[Indioen Babesle]] modura iristen zitzaizkion [[Indarkeria|gehiegikeri]]-kexa guztiei erantzuteko zituen mugatze guztien ondorioz. Tira-biren puntu gorena [[1530|1530. urtean]] iritsi zen, [[Nuño de Guzmán]]ek preso batzuk elizatik kanporatu zituenean (garaiko babes-eskubidea urratuz). Honi erantzunez, Zumarragak entzule oro eskumikatuko du, hiriko ohikunea bertan behera utziz. Gatazka hauen testuinguruan eta kexei erantzuteko ezintasunaren ondorioz, Zumarraga [[Karlos V.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa|Karlos I.arekin]] kontaktuan jartzen saiatu zen. Hasieran lortu ez bazuen ere, azkenean, zituen arazoen berri eman zion enperadoreari. Hala, [[Karlos V.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa|Karlos I.ak]] [[Espainia Berriko Erregeorderria|Mexikoko Erregeorderria]] sortuko du, [[Antonio de Mendoza]] [[erregeorde]] izendatuz, bai eta [[Ramírez de Fuenleal]] buru zen bigarren [[Mexikoko entzutegi|Entzutegi]] bat osatuz. Era berean, [[Gorte (Gaztelako koroa)|Gorteetara]] arazoen berri emateko deia jaso zuen eta, hala, [[1532]]ko [[maiatz]]ean [[Espainia]]rantz bueltatuko da. [[1533]]ko [[apirilaren 27]]an, [[Karlos V.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa|Karlos I.aren]] eta [[Aita santu|Aita Santua]] den [[Klemente VII.a]]ren arteko hitzaldiaren ostean, [[Valladolid]]eko [[San Frantzisko komentua (Valladolid)|San Frantzisko komentuan]] sagaratua izan zen. [[1534]]ko [[ekain]]ean [[Espainia Berriko Erregeorderria|Espainia Berrirantz]] egin zuen buelta, urte berdineko [[urri]]an iritsiz. Itzultze-bidai hau zenbait [[Eskulangintza|artisau]]-familiekin burutu zuen, bere hasierako ideia hogeita hamar bat [[fraide]] [[frantziskotar]]rekin itzultzea bazen ere. Juan Zumarraga [[Mexiko]]ra itzuli zen, apezpiku sagaratu modura baina [[Indioen Babeslea]]ren kargua galdurik. [[1535]]ean, [[Inkisidore Apostoliko]] izendatu zuten, eta [[1543|1543. urterarte]] mantendu zuen kargua. [[Inkisidore]] bezala, [[jainkoaizunkeria]]ren inguruko 183 kasu eraman zituen, gehiengoak buruzagi [[Indigena|indigenen]] aurka, bai eta [[Sendatzaile|enplastero]] eta hainbat [[Espainiar|espainolen]] aurka. Azkeneko hauei, jabetza handien jabe, konfiskatu egiten zitzaizkien ondasunak. [[1537]]an, [[Paulo III.a]]k indioen [[bataio]] kolektiboak onartu zituen, [[1539|1539. urtean]] Zumarragak [[Oaxaca de Juárez|Oaxaca-ko]], [[Michoacán|Michoacán-eko]] zein [[Guatemalako Hiria|Guatemalako]] Apezpikuak [[Prelatuen Biltzar]] batera deitu zituen, [[Paulo III.a]]ren erabakiaren inguruan legea egiteko. [[1539|1539. urtean]], [[Carlos Ometochtzin|Carlos Chichimecatecuhtli Ometochtzin-en]] ([[Carlos Ometochtzin]] modura ezaguna) aurkako prozesu bat gidatu zuen. [[Carlos Ometochtzin]], [[Texcoco (udalerria)|Texcoco-ko]] [[Nezahualpilli|Nezahualpilli-aren]] (buruaren) semea, arnegaritzat salatu zuten, bai eta [[jainkoaizunkeria]]ren sustatzaile izateaz zein giza-opariak egiteaz ere; errealitatean, indigenen [[Espainia Berriko Erregeorderria|Erregeorderriaren]] aurkako [[matxinada]]ren sustatzaile zen, soilik. [[Carlos Ometochtzin]] erruduntzat jo zen eta [[1539]]ko [[azaroaren 30]]ean [[Mexiko Hiria|Mexiko Hiriko]] Enparantza Nagusian bizirik erre zuten, “bere kulturako jainko zaharrak adoratzeagatik”.<ref>https://www.argia.eus/efemerideen-kanala/herritar-azteka-bat-bizirik-erretzeko-agindu-zuen-juan-zumarraga-mexikoko-inkisidoreak-bere-kulturako-jainko-zaharrak-adoratzeagatik</ref> Erabaki hau [[Karlos V.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa|Karlos I.aren]] zein [[Inkisidore nagusi|Inkisidore Nagusiaren]] belarrietara heldu zen, modu argian erabakia kritikatu zutelarik. Izan ere, [[Inkisizioa]]k soilik [[Katolizismo|katolikoen]] aurka jotzen zuela ulerturik, [[jurisdikzio inkisitiboa]]ren mugak non zeuden eztabaidatu zen, [[indigena]]k infidelak baino [[neofito]]ak zirela zehaztuz.<ref name=":1" /> Erabakiaren ondoriozko amonestazioek Zumarragarengan eragin handia izan zuten, azkenean erabakia bertan behera utzi bazuen ere, [[Mexiko]] utzi eta [[Txinako Herri Errepublika|Txinara]] joatea pentsatzen aritu zelarik. [[1544]]an Bisitadore zein Inkisidorea zen [[Francisco Tello Sandoval]] [[Mexiko]]ra iritsi zen, [[Lege Berriak|1542ko Lege Berriak]] ezartzera. Lege hauek indioak esklabo bihurtzea debekatzen zuen, bai eta, printzipioz, [[Enkomienda|enkomienden]] betikotasuna ere (azkeneko hau legetik ezabatua izan zen ostera). Zumarragak [[Espainia Berriko Erregeorderria|Espainia Berriko]] [[erregeorde]]aren eskaera onartu zuen, tenporalki aipaturiko [[Lege Berriak]] bertan behera uzteko eta beharrezkoak ziren kontsultak egiteko, Legearen ondoriozko [[enkomendero]]en haserrearen ondorioz. [[1548]]ko [[uztailaren 8]]an, [[Paulo III.a]]k, oraindik [[Aita santu|Aita Santua]] zenak, [[Mexikoko Artzapezpiku|Mexikoko I. Artzapezpiku]] izendatu zuen, baina [[bulda]] [[Mexiko]]ra iritsi zenerako Frai Juan Zumarraga jada hilik zegoen<ref name=":1" />. Juan Zumarraga [[Mexiko Hiria]]n hil zen [[1548]]ko [[ekainaren 3]]an, gaur egun [[Mexiko Hiriko katedrala|Mexiko Hiriko katedraleko]] kriptan hilobiraturik dagoelarik (Artzapezpikuen Kripta modura ezaguna). === Inprimategi eta eskolak === [[1533|1533. urtean]], [[Indietako Kontseilua]]ri inprimategi eta paper-sorta bat eskatu ostean, [[Mexiko]]n inprimategi bat eraikitzeko, [[Karlos V.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa|Karlos I.ari]] gutun bat idatzi zion, testuak inprimatzeke zeudela esanez, paperaren prezio altuaren ondorioz ezinezkoa zelarik testu hauek inprimatzea. [[1539]]an, Juan Zumarragak [[Juan Cromberger|Juan Cromberger-i]] [[Sevilla]]ko inprimategiaren filial bat [[Mexiko Hiria]]n sortzea eskatu zion, Zumarragaren jabetzan. Inprimategi honen buru, halaber, [[Juan Pablos]] jarriko du. Mexikoko inprimategi honetan editaturiko lehen obra ''Breve y más compensiosa doctrina cristiana'' izan zen, [[Gaztelania|espainolez]] zein mexikaneraz idatzitakoa. Hala, [[Amerika]] osoko lehen inprimategia sortu zen.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Zulaica Gárate, Román.|izenburua=Los franciscanos y la imprenta en México en el siglo XVI|argitaletxea=Instituto de Investagaciones Bibliográficas, Universidad Nacional Autónoma de México|data=1991|url=https://www.worldcat.org/oclc/29525382|edizioa=1. ed. facsimilar|isbn=9683619959|pmc=29525382|sartze-data=2019-11-16}}</ref> [[Tlatelolcoko Santa Kruz eskola]]ren eraikitzean modu aktiboan hartu zuen parte, [[1536|1536. urtean]] ateak zabaldu zituena. Eskola hau. halaber, [[Azteka|azteken]] formakuntzara bideratu zen. Ostean, [[Letraneko San Juan eskola]] ere fundatuko du, bai eta [[Mexiko]]ko lehen [[ospitale]]a, ''Amor de Dios'' izena jarri ziona. Era berean, [[Mexiko]]ko lehen [[unibertsitate]]a sortzeko kudeaketekin ere hasi zen, bai eta [[San Frantziskoko Komentua]]n [[Amerika]]ko lehen [[liburutegi]]a sortu ere. == Kontrobertsiak == Frai Juan Zumarraga, [[Wade Davis|Wade Davis-en]] ikerketen arabera, [[Azteka|azteken]] [[kodex]] askoren erretzearen errudun litzateke. [[Kodex]] hauek, halaber, [[peiote]]aren erabilera erritualaren ingurukoak lirateke, zeinetan [[peiote]]a eta beste landare batzuk erabilera medizinal eta sakratu modura erabiltzen diren benetako fede-ekintza batean<ref>{{Erreferentzia|izena=Wade|abizena=Davis|izenburua=El río : exploraciones y descubrimientos en la selva Amazónica|argitaletxea=Banco de la República/El Áncora Editores|data=2001|url=https://www.worldcat.org/oclc/49248768|isbn=958-36-0076-8|pmc=49248768|sartze-data=2022-09-11}}</ref>. Era berean, Zumarragarentzat [[Indigena|indigenen]] kulturan zuen interesak [[Andrés de Olmos|Frai Andrés de Olmosi]] [[Indigena|indigenen]] antigoaleko gauzei buruz ikertzen hastea eragin zion. == Idazlanak == [[1537]]an, bere arrebari idatzitako [[Eskutitz|gutuna]] [[Euskaltzaindia]]k argitaratu zuen ''Euskera'' aldizkarian <ref name=linguists>Antonio Tovar, Enrique Otte, Koldo Mitxelena: [http://nireaitaren.files.wordpress.com/2012/03/juan_de_zumarragaren_eskutitza1.pdf «Nuevo y más extenso texto arcaico vasco: De una carta del primer obispo de México, Fray Juan de Zumarraga»], ''Euskera'', XXVI. zenbakia, 1981.</ref>. Eskutitza [[euskara]]z ([[bizkaiera]]z) eta [[gaztelania]]z idatzita dago, eta [[prosa]]zko euskal testurik zaharrenen artean dago.<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Académico vasco estudia semejanzas entre el georgiano y el eusquera|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|data=1981-08-07|url=https://elpais.com/diario/1981/08/07/cultura/365983206_850215.html|aldizkaria=El País|issn=1134-6582|sartze-data=2019-11-16}}</ref> [[Erlijio-liburu]]ak, berriz, [[gaztelania]]z idatzi zituen osorik: * [[1543]]an, ''Doctrina breve muy provechosa de las cosas que pertenecen a la fe católica y a nuestra cristiandad en estilo llano para común inteligencia'' eta ''Doctrina breve para la enseñanza de los indios'' idatzi zituen; * Hiru urte geroago ([[1546]]), ''Doctrina cristiana cierta y verdadera''; * Eta, [[1547]]an, ''Regla cristiana''. == Ama Guadalupekoaren agerpenak == [[Fitxategi:1531 Nuestra Señora de Guadalupe anagoria.jpg|thumb|[[Guadalupeko Ama Birjina]]ren irudia ([[Ama Guadalupekoaren Basilika]], [[Mexiko Hiria]])]] [[Katolizismo|Tradizio katolikoaren]] arabera, [[Ama Guadalupekoa]]ren agerpenen lekuko nagusia Juan Zumarraga dugu. Kontaerak dioenez, [[1531]]ko [[abenduaren 9]] eta [[Abenduaren 12|12aren]] artean, [[Tepeyac|Tepeyac-eko muinoan]], [[Ama Guadalupekoa]] agertu omen zitzaion, behin baino gehiagotan, [[Juan Diego Cuauhtlatoatzin|Juan Diego Cuauhtlatoatzin-i]]. Lehen agerpenean, [[Ama Guadalupekoa]]k [[Juan Diego Cuauhtlatoatzin|Juan Diegori]] agindu zion Juan Zumarragaren bila joatea, bere nahia zen muino horretan zehatz jainkotegi bat eraikitzeko esanez. Kontaerak jarraitzen duenean, [[Juan Diego Cuauhtlatoatzin|Juan Diego]] behin baino gehiagotan joan zen Zumarragaren bila, honek sinesten ez ziolarik. Azkenean, jainkotegiaren eraikitzea mirari baten agerpenarekin baldintzatu zuen Zumarragak; hala, [[Juan Diego Cuauhtlatoatzin|Juan Diegok]] [[Gaztelako arrosa]] bat muinotik ekartzeko agindua jaso zuen. [[Juan Diego Cuauhtlatoatzin|Juan Diego]], orduan, muinorantz joan zen, ulertu gabe nolatan lortuko zuen halako arrosa bat muino hareatsu batean eta, gainera, [[abendu]]an. Birjinaren azkeneko agerpenean, [[1531]]ko [[abenduaren 12]]an, [[mirari]]a eman zen: [[Tepeyac]]en arrosak agertu ziren. Hala, [[Juan Diego Cuauhtlatoatzin|Juan Diegok]] arrosak moztu eta bere [[Ayate|ayate-an]] apezpikuaren etxera eraman zituen. Zumarragaren aurrean zegoela, [[ayate]]a ireki eta, loreak erortzeaz gain, [[ayate]]aren larruan Birjinaren irudia agertu zen estanpaturik. Halere, Zumarragaren idatziek ez dute gertaera honi erreferentziarik egiten. Hala, bere gutun, nota zein oroitidazkietan ez da halakorik agertzen; zeinetan ez den, ez Birjinari, ez [[Juan Diego Cuauhtlatoatzin|Juan Diegori]] buruz hitz egiten, ez [[Tepeyac]]en tenplu bat eraikitzearen inguruan ere. Gainera, hala idatzi zuen Zumarragak bere ''Regla Cristiana''n: «''Ya no quiere el Redentor del mundo que se hagan milagros, porque no son menester, pues está nuestra santa fe tan fundada por tantos millares de milagros como tenemos en el Testamento Viejo y Nuevo''»<ref>de Zumárraga, Fray Juan (1994). ''Regla Cristiana Breve''. Ediciones Eunate.</ref> [[Tepeyac]]en, halaber, [[Tonantzin|Tonantzin-en]] santuario autoktonoan, [[Ama Guadalupekoa|Ama Guadalupe Birjinari]] eskeinitako ermita bat eraikiko da, [[XVI. mendea]]ren lehen erdialdean. Istorio hau benetakotzat hartzen dutenek, bestalde, oinarri modura [[Nican Mopohua|''Nican Mopohua''n]] idatzirik agertzen diren kontakizunak hartzen dituzte. Liburu hau, halaber, testu [[indigena]] bat omen da, ustez, agerpenak eta gero idatzitakoa. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Durangar ospetsuen zerrenda|Durangar ezagunen zerrenda]] == Kanpo estekak == * {{es}} [http://www.franciscanos.org/enciclopedia/jzumaraga.html Juan Zumarragari buruzko informazioa], Frantziskotarren Entziklopedian. * {{es}} [http://www.pontificia.edu.mx/ Universidad Pontificia de México.] * {{eu}} [http://www.argia.com/argia-astekaria/2294/mundu-berriko-gotzainaren-gehiegikeria-zaharrak Juan Zumarragari buruzko artikulua], ''Argia''n. * {{eu}} [http://klasikoak.armiarma.eus/testuak/testuak15012.htm Joan Zumarragakoak arrebari idatzitako gutuna] euskaraz (1537), Klasikoen gordailua. * [[Antonio Tovar]], [[Enrique Otte]], [[Koldo Mitxelena]]: [http://www.euskaltzaindia.net/dok/euskera/50939.pdf «Nuevo y más extenso texto arcaico vasco: De una carta del primer obispo de México, Fray Juan de Zumarraga». Donostia, 1980-IX-26], ''Euskera'', XXVI. zenbakia, 1981. {{bizialdia|1468ko|1548ko|Zumarraga, Juan}} [[Kategoria:Durangarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko apezpikuak]] [[Kategoria:Euskal Herriko frantziskotarrak]] [[Kategoria:Inkisidoreak]] dyg1ul7to3nqapnmj20dqs5z3s5vrbc 0 105381 9999337 9818647 2024-12-14T10:58:20Z Gartxoak 23317 9999337 wikitext text/x-wiki {{Futbol-talde infotaula | berezko izena = FK Dynamo Kyyiv | irudia = [[Fitxategi:FC Dynamo Kyiv logo.svg|100px]] | irudi oina = | ezizenak = ''"Bilo-Syni"'' ("txuri-urdinak") | hiria = [[Kiev]] ([[Ukraina]]) | sorrera urtea = [[1927]] | zelaia = [[Kieveko Olinpiar Estadioa]] | zelai inaugurazioa = [[1934]] | zelai edukiera = 70.050 | presidentea ={{banderaikur|Ukraina}} Ihor Surkis | entrenatzailea ={{banderaikur|Errumania}} [[Mircea Lucescu]] | liga = [[Ukrainako futbol liga|Ukrainako Premier Liga]] | denboraldia = 2023-24 | postua = 2.a | ezker-esku eredua 1 =_dynamo2021h | gorputz eredua 1 =_dynamo2021h | eskuin-esku eredua 1 =_dynamo2021h | praka eredua 1 = | galtzerdi eredua 1 =_dynamo2021h | ezker-eskua 1 = FFFFFF | gorputza 1 = FFFFFF | eskuin-eskua 1 = FFFFFF | prakak 1 = FFFFFF | galtzerdiak 1 = FFFFFF | ezker-esku eredua 2 =_dynamo2021a | gorputz eredua 2 = _dynamo2021a | eskuin-esku eredua 2 =_dynamo2021a | praka eredua 2 = | galtzerdi eredua 2 =_dynamo2021a | ezker-eskua 2 = 001EC4 | gorputza 2 = 001EC4 | eskuin-eskua 2 = 001EC4 | prakak 2 = 001EC4 | galtzerdiak 2 = 001EC4 | webgunea = [http://www.fcdynamo.kiev.ua/ua/ Webgune ofiziala] }} '''Dinamo Kiev''' ([[ukrainera|ukraineraz]] ФК Динамо Київ, ''FK Dynamo Kyyiv'') [[Ukraina]]ko talde onenetakoa da, [[Sobietar Batasuneko Futbol Liga|SESBeko]] palmaresik onena ere lortu zuena. Ukrainako Liga eta Kopan ere bera da nagusi. Taldea 1973tik aurrera urtero aritu da Europako txapelketetan: huts bakarra 1985ekoa izan zuen. Garaipenak bi [[Europako Futbol Errekopa|Errekopa]] eta [[UEFAren Europako Superkopa|Superkopa]] bat dira. == Historia == === Sorrera eta hasierako urteak === Polizia sekretuaren zuzendaritzaren babesean sortu zen kluba, hortik Dinamo izena. Berehala bihurtu zen Ukrainako talderik onena eta 1936an [[Sobietar Batasuneko Futbol Liga]]ren sortzaileetako bat izan zen. 1936an bertan bigarren postuan amaitu zuen eta 1937an hirugarrenean. === Heriotzaren partida === {{Sakontzeko|Heriotzaren partida}} 1942an Ukraina [[nazionalsozialismo|naziek]] okupaturik zeukaten eta alemaniarren Flakelf ([[Luftwaffe]], Alemaniako aire-armada) taldeak eta Ukrainako ''FC Start''-en aurkako partida jokatzea proposatu zuen. FC Start horretan zortzi jokalari Dinamo Kievekoak ziren eta beste hiru [[Lokomotiv Kiev]]ekoak. Abuztuaren 6an jokatu zen. Alemaniarrak, nabarmen hobeto prestatuak, konfiantza handiz atera ziren baina 5-1 galdu zuten. Errebantxa eskatu eta abuztuaren 9an bigarren partida jokatu zuten. Alemaniarrek joko zikin nabarmena erabili zuen baina epaileak (Waffen-SSko kideak) ez zien ukrainarren kexei jaramonik egin eta lehenengo gola Flakelf-ekoek lortu zuten. Hala ere, atsedenaldirako ukrainarrak 3-1 aurretik ziren. Atsedenaldian nazien ofizial pare bat ukrainiarren aldageletara jaitsi eta partida ez irabazteko eskatu zieten, bestela ondorio larriak jasango zituztela esanez. Bigarren zatian baina, ukrainarrek gogor ekin eta beste bi gol sartu zituzten. Partida 5-3 zihoala, Alexei Klimenkok alemaniarren defentsa gainditu, atezainari izkin egin eta ate hutsaren aurrean bat-batean buelta eman eta zelaiaren erdiko zirkuluraino bidali zuen baloia. Hori ikusita, 90 minutuak beteak ez zeuden arren epaileak partida amaitu zuen. Abuztuaren 18an hainbat jokalari atxilotu eta 23 egunez torturatu zituzten. Jokalari bat bertan hil zen. Gainontzeko atxilotuak [[kontzentrazio-esparru]]etara eraman zituzten eta 1943ko otsailean exekutatu. Historia horretan inspiraturiko hainbat film egin dira, ezagunena [[Ihesa edo garaipena]] (''Escape to victory''), 1981eko film estatubatuarra, [[Sylvester Stallone]], [[Michael Caine]] eta [[Pelé]] aktore zirela. === Sobietar garaia === [[Bigarren Mundu Gerra]] bukatu eta hogei urtetara Dinamo Kieven "urrezko aroa" hasi zen, hiru hamarkada iraun zituena. [[Valeriy Lobanovskyi]] izan zen lehen urte haietan taldeko izarra, ondoren 1974ean taldea entrenatzen hasi zen eta 1990 arte iraun zuen. Lobanovskyiren gidaritzapean eta [[Oleg Blokhin]] aurrelari bikainaren golei esker Sobietar Batasuneko puntako taldea bihurtu zen Dinamo Kiev. Hiru hamarkada hauetan 13 Liga irabazi zituen, beste inork baino gehiago eta 9 Kopa ere bai, [[FC Spartak Mosku|Spartak Moskuk]] bakarrik gainditua. Honetaz gain Europako txapelketak irabazi zituen lehen talde sobietarra izan zen. Taldearen maila onaren adierazgarri, [[SESBeko futbol selekzio nazionala|Sobietar Batasuneko futbol selekzio nazionala]] ia Dinamoko jokalariek osatu zuten 70 eta 80. hamarkadan. === Ukrainako garaia === 1990ean Ukraina independentearen ikur bihurtu zen eta kolore urdina eta horia azaldu zituen jantzian. Ukrainako Premier Ligaren sortzailea izan zen ,baina diru arazoen erruz, ia desagertu egin zen. Ihor Surkis presidente berria hautatu eta hark taldea goi mailan jarri zuen. Egun Ukrainako Liga eta Kopa gehien lortu dituen taldea da eta Europan ere maila ona eman du, 1999ko Txapeldunen Ligako eta 2009ko UEFA Kopako final erdietan izan da adibidez. 2009ko UEFA Kopan gerora txapeldun izango zen [[FC Xakhtar Donetsk|Xakhtar Donetsk]] talde ukrainarrak kanporatu zuen. Xakhtar izan da gainera azken urteetan Ukrainan nagusitu den taldea. 2011etik titulurik lortu gabe zen Dinamo, baina 2014an Kopa irabazi zuen eta 2015ean Liga eta Kopa irabazi zituen. Hurrengo bost urtetan 2016ko Liga eta 2020ko Kopa baino ez zituen lortu, baina 2020-21 denboraldian berriz ere lehiaketa biak irabazi ditu. Dinamok azken aldian jokalari onak ere atera ditu, beste askoren artean [[Andrii Xevtxenko]]. [[Georgi Demetradze]] georgiarra ere —[[Real Sociedad|Errealean]] aritu zen— Dinamoko jokalaria izan zen. == Uniformea == {| | {{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = _fcdk14h| gorputz eredua = _fcdk14h| eskuin-esku eredua = _fcdk14h| praka eredua = _fcdk14h| galtzerdi eredua = _fcdk14h| ezker-eskua = FFFFFF| gorputza = FFFFFF| eskuin-eskua = FFFFFF| prakak = FFFFFF| galtzerdiak = FFFFFF| izenburua = 2014-2016| }} | {{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = _dynamo1617h| gorputz eredua = _dynamo1617h| eskuin-esku eredua = _dynamo1617h| praka eredua = _chelsea1516a| galtzerdi eredua = _chelsea1617h| ezker-eskua = FFFFFF| gorputza = FFFFFF| eskuin-eskua = FFFFFF| prakak = FFFFFF| galtzerdiak = FFFFFF| izenburua = 2016-2018| }} | {{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = _dynamo1819h| gorputz eredua = _dynamo1819h| eskuin-esku eredua = _dynamo1819h| praka eredua = _dynamo1819h| galtzerdi eredua = | ezker-eskua = FFFFFF| gorputza = FFFFFF| eskuin-eskua = FFFFFF| prakak = FFFFFF| galtzerdiak = FFFFFF| izenburua = 2018-2019| }} | {{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = _dynamo1920h| gorputz eredua = _dynamo1920h| eskuin-esku eredua = _dynamo1920h| praka eredua = | galtzerdi eredua = _dynamo1920h| ezker-eskua = FFFFFF| gorputza = FFFFFF| eskuin-eskua = FFFFFF| prakak = FFFFFF| galtzerdiak = FFFFFF| izenburua = 2019-2020| }} | {{Futbolerako kit-a | ezker-esku eredua = _dynamo2021h| gorputz eredua = _dynamo2021h| eskuin-esku eredua = _dynamo2021h| praka eredua = | galtzerdi eredua = _dynamo2021h| ezker-eskua = FFFFFF| gorputza = FFFFFF| eskuin-eskua = FFFFFF| prakak = FFFFFF| galtzerdiak = FFFFFF| izenburua = 2020-2021| }} |} == Palmaresa == === Sobietar Batasunean: 33 === * [[Sobietar Batasuneko Futbol Liga|SESBeko Liga]] (13): 1961, 1966, 1967, 1968, 1971, 1974, 1975, 1977, 1980, 1981, 1985, 1986, 1990. * [[Sobietar Batasuneko Futbol Kopa|SESBeko Kopa]] (9): 1954, 1964 1966, 1974, 1978, 1982, 1985, 1987, 1990. * [[Sobietar Batasuneko Futbol Superkopa|SESBeko Superkopa]] (3): 1980, 1985, 1986. * Ukrainako SES-eko Kopa (7): 1936, 1937, 1938, 1944, 1946, 1947, 1948. === Ukrainan: 37 === * [[Ukrainako futbol liga|Ukrainako Liga]] (16): 1993, 1994, 1995, 1996, 1997, 1998, 1999, 2000, 2001, 2003, 2004, 2007, 2009, 2015, 2016, 2021. * [[Ukrainako futbol kopa|Ukrainako Kopa]] (13): 1993, 1996, 1998, 1999, 2000, 2003, 2005, 2006, 2007, 2014, 2015, 2020, 2021. * [[Ukrainako Superkopa]] (8): 2004, 2006, 2007, 2009, 2011, 2016, 2018, 2019. === Nazioartean: 8 === * [[UEFAko Txapeldunen Liga|Europako Kopa]]: ** final erdietan (3): 1977, 1987, 1999. * [[UEFAren Europako Superkopa|Europako Superkopa]]: ** Txapelduna (1): 1975. ** Finalista (1): 1986. * [[Europako Futbol Errekopa|Europako Errekopa]]: ** Txapelduna (2): 1975, 1986. * [[UEFA Europa League|UEFA Kopa]]: ** final erdietan (1): 2009. * [[Estatu Independenteen Erkidegoko Kopa]]: ** Txapelduna (4): 1996, 1997, 1998, 2002 ** Finalista (1): 1999 * Txapelketa Batua (Errusia+Ukraina): ** Txapelduna (1): 2013. == Jokalari ospetsuak == [[Valeriy Lobanovskyi]], [[Oleg Blokhin]], [[Oleg Kuznetsov]], [[Andrii Xevtxenko]], [[Georgi Demetradze]], [[Oleg Salenko]] eta [[Viktor Onopko]] inoizko jokalari ospetsuenen artean daude. == Euskal taldeen aurkako partidak == Dinamo Kiev taldeak kanporaketa bakarra jokatu du euskal taldeen aurka: {| class="wikitable" |- ! Denboraldia !! Txapelketa !! Fasea !! Etxekoa !! Emaitza !! Kanpokoa |- | 2024-25 || [[UEFA Europa League]] || Liga fasea || [[Real Sociedad]] || align=center|3-0 || Dinamo Kiev |} == Kanpo estekak == * {{en}}{{uk}}{{ru}}[http://www.fcdynamo.kiev.ua/ua/ Dinamoren webgunea] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Ukrainako futbol taldeak]] [[Kategoria:Kieveko kirola]] hprgm0658uihxjc1dawxr1xkeqhjzh9 0 105387 9998688 9998165 2024-12-13T15:31:22Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998688 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Jaroslav Popovitx''' (Drohobytx, [[Ukraina]], [[1980]]ko [[urtarrilaren 4]]a -) txirrindularia da. Profesionala izan baino lehen italian egon zen eta denboraldi arrakastatzua egin zuen, [[Paris-Roubaix]] eta beste lasterketa asko irabaziz. 2002. Urtean, [[Tonissteiner-Saxon|Landbouwkrediet-Colnago]] talde belgikarrean pasa zen profesionaletara. Urte horrretan bertan Italiako Girora Joan zen eta 12. Amaitu zuen. Hurrengo urtean, Italiako Giroan hirugarren amaitu zuen. 2005. urtean [[Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]<nowiki/>reko gazterik onena izan zen. == Palmaresa == '''2000''' * [[Aostako Haranako Giroa]] eta etapa 1 '''2001''' * [[Fitxategi:Jersey rainbow.svg|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen munduko txapelketa (23 urtez azpikoa)|23 urtez azpikoen Errepideko Munduko Txapelketa]] * [[Aostako Haranako Giroa]] eta 2 etapa '''2003''' * 3. [[2003ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n eta Gazteen sailkapena [[Fitxategi:Jersey white.svg|20px]] * 3. [[Valoniako Tourra|Valoniako Tour]]rean * 5. [[Settimana Coppi e Bartali]]<nowiki/>n * 6. [[Agostoni Kopa]]n * 7. [[Romandiako Tour]]rean '''2004''' * Androni Giocattoli Saria * 5. [[2004ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n '''2005''' * [[Kataluniako Volta]] * [[2005eko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko Gazteen sailkapena [[Fitxategi:Jersey white.svg|20px]] '''2006''' * [[Gaztela eta Leongo Itzulia|Gaztela eta Leongo Itzuli]]ko etapa 1 * [[Georgiako Tour]]reko etapa 1 * [[2006ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko etapa 1 '''2007''' * [[Paris-Niza]]<nowiki/>ko etapa 1 * 8. [[2007ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean '''2008''' * 3. [[Paris-Niza]]<nowiki/>n '''2009''' * [[2009ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko etapa 1 (taldekako erlojupekoa) '''2013''' * 9. [[Gante-Wevelgem]]<nowiki/>en == Taldeak == {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" |- bgcolor="#CCCCCC" ! '''Urtea''' || '''Taldea''' |- | [[2002]] || [[Landbouwkrediet-Colnago]] |- | [[2005]] || [[Discovery Channel Pro Cycling Team]] |- | [[2008]] || [[Silence-Lotto]] |- | [[2009]] || [[Astana (txirrindularitza taldea)|Astana]] |} == Kanpo estekak == {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1980ko||Popovitx, Jaroslav}} [[Kategoria:Ukrainako txirrindulariak]] [[Kategoria:2008ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] [[Kategoria:2004ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] 2p5bkveerhqzxevd71adfpwgg475mcw 9998693 9998688 2024-12-13T15:32:52Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998693 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Jaroslav Popovitx''' (Drohobytx, [[Ukraina]], [[1980]]ko [[urtarrilaren 4]]a -) txirrindularia da. Profesionala izan baino lehen italian egon zen eta denboraldi arrakastatzua egin zuen, [[Paris-Roubaix]] eta beste lasterketa asko irabaziz. 2002. Urtean, [[Tonissteiner-Saxon|Landbouwkrediet-Colnago]] talde belgikarrean pasa zen profesionaletara. Urte horrretan bertan Italiako Girora Joan zen eta 12. Amaitu zuen. Hurrengo urtean, Italiako Giroan hirugarren amaitu zuen. 2005. urtean [[Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]<nowiki/>reko gazterik onena izan zen. == Palmaresa == '''2000''' * [[Aostako Haranako Giroa]] eta etapa 1 '''2001''' * [[Fitxategi:Jersey rainbow.svg|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen munduko txapelketa (23 urtez azpikoa)|23 urtez azpikoen Errepideko Munduko Txapelketa]] * [[Aostako Haranako Giroa]] eta 2 etapa * [[Giro delle Regioni]] eta 2 etapa '''2003''' * 3. [[2003ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n eta Gazteen sailkapena [[Fitxategi:Jersey white.svg|20px]] * 3. [[Valoniako Tourra|Valoniako Tour]]rean * 5. [[Settimana Coppi e Bartali]]<nowiki/>n * 6. [[Agostoni Kopa]]n * 7. [[Romandiako Tour]]rean '''2004''' * Androni Giocattoli Saria * 5. [[2004ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n '''2005''' * [[Kataluniako Volta]] * [[2005eko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko Gazteen sailkapena [[Fitxategi:Jersey white.svg|20px]] '''2006''' * [[Gaztela eta Leongo Itzulia|Gaztela eta Leongo Itzuli]]ko etapa 1 * [[Georgiako Tour]]reko etapa 1 * [[2006ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko etapa 1 '''2007''' * [[Paris-Niza]]<nowiki/>ko etapa 1 * 8. [[2007ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean '''2008''' * 3. [[Paris-Niza]]<nowiki/>n '''2009''' * [[2009ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko etapa 1 (taldekako erlojupekoa) '''2013''' * 9. [[Gante-Wevelgem]]<nowiki/>en == Taldeak == {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" |- bgcolor="#CCCCCC" ! '''Urtea''' || '''Taldea''' |- | [[2002]] || [[Landbouwkrediet-Colnago]] |- | [[2005]] || [[Discovery Channel Pro Cycling Team]] |- | [[2008]] || [[Silence-Lotto]] |- | [[2009]] || [[Astana (txirrindularitza taldea)|Astana]] |} == Kanpo estekak == {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1980ko||Popovitx, Jaroslav}} [[Kategoria:Ukrainako txirrindulariak]] [[Kategoria:2008ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] [[Kategoria:2004ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] 1e5za9du35fvsaug463vgi89hnq6fvy 0 105450 9998944 7222179 2024-12-13T19:11:51Z InternetArchiveBot 119347 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 9998944 wikitext text/x-wiki {{hiri infotaula}} '''Garzê Tibetar Prefektura autonomoa''' ([[tibetera]]z:དཀར་མཛེས་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་; [[txinera sinplifikatu]]z:甘孜藏族自治州; [[hanyu Pinyin|pinyineraz]]: Gānzī Zàngzú Zìzhìzhōu), [[Sichuan]] probintzian kokatutako [[Prefektura autonomo]]a da. Guztira, 969.000 biztanle inguru dauzka [[2007]]ko erroldaren arabera eta 141.681,4 kilometro koadroko azalera. == Banaketa administratiboa == * [[Kangding Konderria]] (Kāngdìng 康定县) * [[Danba Konderria]] (Dānbā 丹巴县) * [[Luhuo Konderria]] (Lúhuò 炉霍县) * [[Jiulong Konderria]] (Jiǔlóng 九龙县) * [[Garzê Konderria]] (Gānzī 甘孜县) * [[Yajiang Konderria]] (Yǎjiāng 雅江县) * [[Xinlong Konderria]] (Xīnlóng 新龙县) * [[Dawu Konderria]] (Dàofú 道孚县) * [[Baiyü Konderria]] (Báiyù 白玉县) * [[Litang Konderria]] (Lǐtáng 理塘县) * [[Dêgê Konderria]] (Dégé 德格县) * [[Xiangcheng Konderria]] (Xiàngchéng 乡城县) * [[Sêrxü Konderria]] (Shíqú 石渠县) * [[Daocheng Konderria]] (Dàochéng 稻城县) * [[Sêrtar Konderria]] (Sèdá 色达县) * [[Batang Konderria]] (Bātáng 巴塘县) * [[Luding Konderria]] (Lúdìng 泸定县) * [[Dêrong Konderria]] (Déróng 得荣县) == Ikus, gainera == * [[Sichuan probintziaren banaketa administratiboa]] == Kanpo estekak == * {{zh}} [https://web.archive.org/web/20110224175016/http://www.gzz.gov.cn/ Garzê Tibetar Prefektura autonomoko gobernuaren webgunea.] {{autoritate kontrola}} {{Sichuan}} {{geografia zirriborroa|Txina}} [[Kategoria:Txinako hiriak]] [[Kategoria:Sichuango hiriak]] ijjw5h4u53j3ag5e7ojmau24uivd200 0 108112 9998399 9465001 2024-12-13T12:21:16Z Artegia 65203 /* Palmaresa */ 9998399 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Paolo Cesare Maldini''' ([[Milan]], [[Italia]], [[1968]]ko [[ekainaren 26]]a) futbolari italiar ohia da. [[Cesare Maldini]] futbolari eta entrenatzailearen semea da. Paolok atzelari postuan jokatzen zuen eta bere kirol-ibilbide osoan zehar [[AC Milan|Milan]] taldean baino ez zuen jokatu. [[Italiako futbol selekzio nazionala]]rekin internazionala izan zen [[1988]] eta [[2002]] artean, ia zortzi urtez kapitaina izan zen eta 126 partidutan zazpi gol sartu zituen. Paolo Maldinik oso palmares zabala du: 7 [[Italiako Futbol Liga Txapelketa|A Serie]], 5 [[Italiako Superkopa]], 5 [[UEFAko Txapeldunen Liga|UEFAren Txapeldunen Liga]], 5 [[UEFAren Europako Superkopa|Europako Superkopa]], [[FIFAko Kluben Munduko Kopa]] bat eta [[Italiako futbol kopa|Italia Kopa]] bat irabaziz. == Taldeak == {|align="center" bgcolor="#f7f8ff" cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="color:black;" !width="190"|Taldea !width="170"|Herrialdea !width="126"|Urteak |-align=center |[[AC Milan|Milan]] |{{bandera|Italia}} |[[1984]]-[[2009]] |} == Palmaresa == === Txapelketa nazionalak === {|align="center" bgcolor="#f7f8ff" cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="color:black;" !width="160"|Txapelketa !width="140"|Taldea !width="140"|Herrialdea !width="95"|Urtea |-align=center |[[Italiako Futbol Liga Txapelketa|Serie A]] |[[AC Milan|Milan]] |{{bandera|Italia}} |[[1988]] |-align=center |[[Italiako Superkopa]] |[[AC Milan|Milan]] |{{bandera|Italia}} |[[1988]] |-align=center |[[Italiako Futbol Liga Txapelketa|Serie A]] |[[AC Milan|Milan]] |{{bandera|Italia}} |[[1992]] |-align=center |[[Italiako Superkopa]] |[[AC Milan|Milan]] |{{bandera|Italia}} |[[1992]] |-align=center |[[Italiako Futbol Liga Txapelketa|Serie A]] |[[AC Milan|Milan]] |{{bandera|Italia}} |[[1993]] |-align=center |[[Italiako Superkopa]] |[[AC Milan|Milan]] |{{bandera|Italia}} |[[1993]] |-align=center |[[Italiako Futbol Liga Txapelketa|Serie A]] |[[AC Milan|Milan]] |{{bandera|Italia}} |[[1994]] |-align=center |[[Italiako Superkopa]] |[[AC Milan|Milan]] |{{bandera|Italia}} |[[1994]] |-align=center |[[Italiako Futbol Liga Txapelketa|Serie A]] |[[AC Milan|Milan]] |{{bandera|Italia}} |[[1996]] |-align=center |[[Italiako Futbol Liga Txapelketa|Serie A]] |[[AC Milan|Milan]] |{{bandera|Italia}} |[[1999]] |-align=center |[[Italiako futbol kopa|Italia Kopa]] |[[AC Milan|Milan]] |{{bandera|Italia}} |[[2002]]-[[2003]] |-align=center |[[Italiako Futbol Liga Txapelketa|Serie A]] |[[AC Milan|Milan]] |{{bandera|Italia}} |[[2004]] |-align=center |[[Italiako Superkopa]] |[[AC Milan|Milan]] |{{bandera|Italia}} |[[2004]] |} === Nazioarteko txapelketak === {|align="center" bgcolor="#f7f8ff" cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="color:black;" !width="160"|Txapelketa !width="140"|Taldea !width="95"|Urtea |-align=center |[[UEFAko Txapeldunen Liga|Txapeldunen Liga]] |[[AC Milan|Milan]] |[[1989]] |-align=center |[[UEFAren Europako Superkopa|Europako Superkopa]] |[[AC Milan|Milan]] |[[1989]] |-align=center |[[UEFAko Txapeldunen Liga|Txapeldunen Liga]] |[[AC Milan|Milan]] |[[1990]] |-align=center |[[UEFAren Europako Superkopa|Europako Superkopa]] |[[AC Milan|Milan]] |[[1990]] |-align=center |[[UEFAko Txapeldunen Liga|Txapeldunen Liga]] |[[AC Milan|Milan]] |[[1994]] |-align=center |[[UEFAren Europako Superkopa|Europako Superkopa]] |[[AC Milan|Milan]] |[[1994]] |-align=center | [[FIFAko Kluben Munduko Kopa]] | [[AC Milan|Milan]] | [[1994]] |-align=center |[[UEFAko Txapeldunen Liga|Txapeldunen Liga]] |[[AC Milan|Milan]] |[[2003]] |-align=center |[[UEFAren Europako Superkopa|Europako Superkopa]] |[[AC Milan|Milan]] |[[2003]] |-align=center |[[UEFAko Txapeldunen Liga|Txapeldunen Liga]] |[[AC Milan|Milan]] |[[2007]] |-align=center |[[UEFAren Europako Superkopa|Europako Superkopa]] |[[AC Milan|Milan]] |[[2007]] |} == Ikus, gainera == [[Futbol talde bakarreko jokalariak]] {{commonskat}} {{biografia zirriborroa|Italia}} {{bizialdia|1968ko||Maldini, Paolo}} [[Kategoria:Milandarrak]] [[Kategoria:Italiako futbolariak]] [[Kategoria:UEFAko Txapeldunen Liga irabazi duten jokalariak]] [[Kategoria:2002ko Munduko Futbol Txapelketako jokalariak]] [[Kategoria:UEFA Euro 2000ko jokalariak]] 9ovgmmi9zlamk6gttm69rcc0skxptq0 0 110170 9999186 9979065 2024-12-14T08:33:48Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9999186 wikitext text/x-wiki {{biografia_infotaula_automatikoa}} '''José María Errandonea Urtizberea''' ([[Irun]], [[1940]]ko [[abenduaren 12]]a - ) euskal txirrindulari ohia da. == Ibilbidea == [[Pistako txirrindularitza|Pistan]] hasi eta [[1964]]an [[1964ko Udako Olinpiar Jokoak|Olinpiar Jokoetan]] hartu zuen parte,<ref>[https://web.archive.org/web/20140808052309/http://www.sports-reference.com/olympics/athletes/er/jose-errandonea-1.html www.sports-reference.com]</ref> esprint eta jazarpenean hain zuzen ere.<ref>[https://web.archive.org/web/20090705072818/http://www.rfec.com/vistas/noticias/cronica.aspx?id=3336 Ciclistas españoles en la historia de los Juegos Olímpicos]</ref> Errepidera pasa eta [[1962]] eta [[1970]] artean txirrindulari profesionala izan zen, 14 garaipen lortuz.<ref>[https://web.archive.org/web/20050119011331/http://www.urtekaria.com/Asp/verPalmExciclC.asp?idVeterano=1953&letraEle=e&pagina=lstExciclistasC.asp José María Errandonearen palmares osoa]</ref> Anaia gaztea [[José Luis Errandonea|José Luis]] ere, txirrindularia izan zen. == Palmaresa == '''1959''' * [[Bidasoko Itzulia]] '''1961''' * [[Fitxategi:MaillotEspaña.PNG|20px]] Espainiako Jazarpen Txapelketa (pista) '''1962''' * 2. [[Bidasoko Itzulia]]n '''1964''' * 2. [[Bordele-Saintes]]en * 3. [[Kataluniako Volta]]n '''1965''' * 3. [[Ordiziako Klasika]]n '''1966''' * 3. [[Euskal Bizikleta|Eibarko Bizikleta]]n eta etapa 1 * 3. [[1966ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n * 10. [[1966ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n eta etapa 1 '''1967''' * 2. [[Euskal Bizikleta|Eibarko Bizikleta]] eta etapa 1 * 4. [[Suitzako Itzulia]]n eta etapa 1 * [[1967ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko etapa 1 * 8. [[Setmana Catalana]]<nowiki/>n eta etapa 1 '''1968''' * 4. [[1968ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vueltan]] eta etapa 1 * [[Euskal Bizikleta|Eibarko Bizikleta]] '''1969''' * 2. [[Oroko Andre Maria Saria]]n '''1970''' * [[1970eko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]ko etapa 1 == Emaitzak lasterketa nagusietan == {| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#eeeeee" !align="left"|Lasterketa !1962 !1963 !1964 !1965 !1966 !1967 !1968 !1969 !1970 |- |align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[1968ko Italiako Giroa|40.]] |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[1966ko Frantziako Tourra|56.]] |align="center"|[[1967ko Frantziako Tourra|utzi]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center" style="background:gold;"|[[Espainiako Vuelta]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[1965eko Espainiako Itzulia|utzi]] |align="center"|'''[[1966ko Espainiako Itzulia|10.]]''' |align="center"|[[1967ko Espainiako Itzulia|23.]] |align="center"|'''[[1968ko Espainiako Itzulia|4.]]''' |align="center"|- |align="center"|[[1970eko Espainiako Itzulia|35.]] |- |- |[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak]] [[Fitxategi:Arc en ciel.svg|28px]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |- |} == Taldeak == * Frimatic ([[1962]]-[[1963]]) * Pelforth ([[1964]]-[[1965]]) * [[Fagor (txirrindularitza taldea)|Fagor]] ([[1966]]-[[1970]]) == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} ==Kanpo estekak== {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1940ko||Errandonea, Jose Maria}} [[Kategoria:Gipuzkoako txirrindulariak]] [[Kategoria:Irungo kirolariak]] [[Kategoria:Pistako txirrindulariak]] [[Kategoria:1960ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] kv6bzpdf4x806xcru19abeihkqyx7yo 0 110653 9999067 9465421 2024-12-14T01:24:44Z Daeri 16654 /* Kanpo estekak */ 9999067 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Antero González de Audikana Intxaurraga''' ([[Durango]], [[1901]]eko [[urtarrilaren 4]]a - [[1978]]ko [[urtarrilaren 28]]a) bizkaitar [[futbol]]ari eta entrenatzailea izan zen. == Biografia == [[Bartzelona Futbol Kluba|FC Barcelona]] taldean hasi eta [[1924]]an [[Deportivo Alavés]]ek fitxatu zuen. Hantxe bukatutzat eman zuen bere karrera [[1930]]ean<ref>[http://www.euskomedia.org/aunamendi/67285 Auñamendi Entziklopedia]</ref>. [[Espainiako futbol selekzio nazionala]]rekin [[1928ko Udako Olinpiar Jokoak|1928ko Olinpiar Jokoetan]] aritu zuen<ref>[http://www.sports-reference.com/olympics/athletes/go/antero-gonzalez-1.html www.sports-reference.com]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Gero entrenatzaile bilakatu zen eta [[Deportivo Alavés]] entrenatu zuen [[1941]] eta [[1943]] artean<ref>[https://web.archive.org/web/20090415061256/http://www.glorioso.net/mister/entrenadores.html www.glorioso.net]</ref>. == Taldeak == {| align=center cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #F9F9F9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50% |- bgcolor=#DDDDDD style="color:black;" !width="200"|Kluba !width="200"|Herrialdea !width="75"|[[Urte]]ak |- |[[Bartzelona Futbol Kluba|FC Barcelona]] |{{bandera|Espainia}} |[[1919]]-[[1924]] |- |[[Deportivo Alavés]] |{{bandera|Araba}} |[[1924]]-[[1930]] |} == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1901eko|1978ko|Gonzalezdeaudikana, Antero}} [[Kategoria:Durangarrak]] [[Kategoria:Bizkaiko gizon futbolariak]] [[Kategoria:Alaveseko futbolariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko futbol entrenatzaileak]] [[Kategoria:Alaveseko entrenatzaileak]] [[Kategoria:Gasteizen hildakoak]] [[Kategoria:1928ko Udako Olinpiar Jokoetako futbolariak]] [[Kategoria:FC Barcelonako futbolariak]] [[Kategoria:La Ligako jokalariak]] [[Kategoria:Espainiako gizonezkoen futbol selekzioko jokalariak]] rolp6oweyexiqpxuqi941evvv3blfxd 0 114908 9998589 9558060 2024-12-13T14:29:43Z Treuiller 59723 9998589 wikitext text/x-wiki {{lan infotaula}} '''''Rachkam Gorriaren altxorra''''' ({{lang-fr|Le Trésor de Rackham le Rouge}}) [[Hergé]]k idatzi eta marraztutako [[Tintinen abenturak|Tintinen]] abenturak kontatzen dituen [[komiki]] bat da. [[1945]]<nowiki/>ean argitaratu zen. ''[[Adarbakarraren sekretua]]'' lanarekin hasten den sailaren bigarren eta azken zatia da. == Istorioa == {{argumentua}} Tintin eta Haddock kapitaina Sirius ontzian bidaiatzeko prestatzen dira Rackham Gorriaren altxorraren bila joateko. Abiatu aurretik [[Tintinen abenturak#Pertsonaiak|Tournesol]] ezagutzen dute, ustez euren bidaian lagunduko dien [[itsaspeko]] bat erakusten diena. Tournesolen gortasunak, Haddockek idazten dion arte, bere asmakizuna ez dela ongietorria ulertzea eragozten dio. Itsasontzia abiatu egiten da, [[Tintinen abenturak#Pertsonaiak|Dupont eta Dupond]] poliziekin batera, Txori anaietako bat (Tintinen etsaiak direnak sail honen lehen komikian) ihesean irten eta itsasontzitik gertu begira egon baita itsasontzia abiatu aurretik. Aurrerago polizoi bat aurkituko da itsasontzian, Tournesol, bere asmakizunarekin batera ezkutuan itsasontzian sartu dena. Bidaiak aurrera jarraitzen du, eta errakuntza batzuen ondoren Adarbakarra izeneko itsasontzia hondoratu zen uhartera iristen dira, ustez, altxorra dagoen tokia dena. Tournesol irakasleak gurutze bat aurkitzen du uhartean, baina, bertan zulatu ondoren, ez du altxorrik aurkitzen. Urpean ere ez dute aurkitzen, eta, beraz, goibelduta, etxera itzultzen dira. Tintinek eta Haddockek dena galdutzat ematen zutenean, Tournesol irakasleak [[eskuizkribu]] bat eratzen du Adarbakarra itsasontzian aurkitutako paper batzuekin, [[François de Hadoque]] identifikatzen dutenak, Haddock kapitainaren arbaso bat, Moulinsarteko gazteluaren jabe bezala, Tournesolek kapitainarentzat erosten duena bere itsaspekoarekin emandako laguntzagatik esker on bezala. Hara joaten direnean, gaztelua esploratzen aritzen dira, Tintin Adarbakarraren sekretua izeneko komikian bahituta egon zen sotora iristen diren arte. Bertan [[San Joan Ebanjelaria]]ren estatua bat ikus daiteke, Tintini altxorra benetan non dagoen adierazten diona: altxor hau, protagonistei Adarbakarra itsasontziaren kokapenari buruzko pistak eman zizkieten pergaminoen arabera, "Arranoaren gurutzepean" zegoen, eta Tintinek pista hau eta San Joan [[Patmos]]eko arranoa deitu izanaren arteko lotura egiten du. Estatuaren zati bat estaltzen duen koadro bat kentzen dutenean, lehen joan ziren uhartea adierazita duen globo bat topatzen dute: hau, globoa irekitzen eta bere edukia, Rackham Gorriaren altxorra erakusten duen malguki baten giltzarria da. {{oinordekotza | aurrekoa = ''[[Adarbakarraren sekretua]]'' | titulua = Tintinen abenturak | epea = [[1945]] | ondorengoa = ''[[Kristalezko 7 bolak]]'' }} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Tintinen abenturak}} [[Kategoria:Tintinen bildumak]] [[Kategoria:Pirateria fikzioan]] jw8mrnw7xfkaoxxxyl9zu2rnysc51nk 9998597 9998589 2024-12-13T14:40:14Z Treuiller 59723 9998597 wikitext text/x-wiki {{lan infotaula}} '''''Rachkam Gorriaren altxorra''''' ({{lang-fr|Le Trésor de Rackham le Rouge}}) [[Hergé]]k idatzi eta marraztutako [[Tintinen abenturak|Tintinen]] abenturak kontatzen dituen [[komiki]] bat da. [[1945]]<nowiki/>ean argitaratu zen. ''[[Adarbakarraren sekretua]]'' lanarekin hasten den sailaren bigarren eta azken zatia da. == Istorioa == {{argumentua}} Tintin eta Haddock kapitaina Sirius ontzian bidaiatzeko prestatu dira, Rackham Gorriaren altxorraren bila joateko. Abiatu aurretik [[Tintinen abenturak#Pertsonaiak|Tournesol]] ezagutu dute, ustez bidaian lagunduko dien [[itsaspeko]] bat erakusten diena. Tournesol gorra denez, ez dezake uler asmakizun hori ez dutela behar, Haddockek idatziz jartzen dion arte, Itsasontzia abiatu da, [[Tintinen abenturak#Pertsonaiak|Dupont eta Dupond]] poliziekin batera, Txori anaietako bat (Tintinen etsaiak direnak sail horretako lehen komikian) ihesean irten eta itsasontzitik gertu begira egon baita itsasontzia abiatu aurretik. Aurrerago polizoi bat aurkitu da itsasontzian, Tournesol, bere asmakizunarekin batera ezkutuan itsasontzian sartu dena. Bidaia aurrera doa, eta errakuntza batzuen ondoren ''Adarbakarra'' izeneko itsasontzia hondoratu zen uhartera iristen dira, ustez, altxorra dagoen tokia dena. Tournesol irakasleak gurutze bat ikusi du uhartean; bertan bilatu arren, ez dute altxorrik aurkitu, ezta urpean ere. Beraz, goibelduta, etxera itzuli dira. Tintinek eta Haddockek dena galdutzat eman zutenean, Tournesol irakasleak [[eskuizkribu]] bat eratu du ''Adarbakarra'' itsasontzian aurkitutako paper batzuekin. [[François de Hadoque]] identifikatzen dute, Haddock kapitainaren arbaso bat, Moulinsarteko gazteluaren jabe gisa. Tournesolek kapitainarentzat erosi du, bere itsaspekoarekin emandako laguntzagatik esker onez.Harn direnean, gaztelua esploratzen aritu dira, Tintin Adarbakarraren sekretua izeneko komikian bahituta egon zen sotora iristen diren arte. Bertan [[San Joan Ebanjelaria]]ren estatuabdago, Tintini altxorra benetan non dagoen adierazten diona: altxor hori, protagonistei Adarbakarra itsasontziaren kokapenari buruzko pistak eman zizkieten pergaminoen arabera, "Arranoaren gurutzepean" zegoen, eta Tintinek pista hori eta San Joan [[Patmos]]eko arranoa deitu izanaren arteko lotura egiten du. Estatuaren zati bat estaltzen duen koadro bat kendutakoan, lehen joan ziren uhartea adierazita duen globo bat topatzen dute: hau, globoa irekitzen eta bere edukia, Rackham Gorriaren altxorra erakusten duen malguki baten giltzarria da. {{oinordekotza | aurrekoa = ''[[Adarbakarraren sekretua]]'' | titulua = Tintinen abenturak | epea = [[1945]] | ondorengoa = ''[[Kristalezko 7 bolak]]'' }} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Tintinen abenturak}} [[Kategoria:Tintinen bildumak]] [[Kategoria:Pirateria fikzioan]] 5zmlutoet1wh68qjwc3vn8grrzqdpsb 0 126811 9999188 9260033 2024-12-14T08:35:17Z Treuiller 59723 9999188 wikitext text/x-wiki {{Hizkuntza infotaula | izena = Irandar hizkuntzak | jatorrizko izena = | familiaren kolorea = Indoeuroparra | estatuak = [[Erdialdeko Asia]], hego-mendebaldeko Asia eta mendebaldeko [[hegoaldeko Asia]] | eskualdea = | hiztunak = | rankina = | 1 familia = [[Indoeuropar hizkuntzak]] | 2 familia = [[Indo-irandar hizkuntzak]] | nazioa = | araugilea = | iso1= | iso2= | iso5= ira | sil=17-9 | mapa= | maparen testua = Egungo irandar hizkuntzen mapa }} '''Irandar hizkuntza'''k [[hizkuntza]] azpitalde bat dira, [[indoeuropar hizkuntzak|indoeuropar hizkuntzen]] [[indo-irandar hizkuntzak|indo-irandar]] taldekoak. Mendebaleko Asian mintzatzen dira. == Talde nagusiak == * '''Ekialdekoa:''' [[avestera]], K.a. 1000. urtearen ingurukoa ** '''Ipar-ekialdekoa:''' antzina Erdialdeko Asiako estepetako zaldunek mintzaturiko hizkuntzak *** [[Osetiera]] *** [[Yaghnobiera]] ([[Tajikistan]]en) ** '''Hego-ekialdekoa''' *** Pamireko hizkuntzak: sarikolia, shughnia, wakhia... *** [[Paxtuera]] * '''Mendebalekoa:''' antzina [[Media|medoen]] eta [[Partia|partoen]] hizkuntza ** '''Ipar-mendebalekoa''' *** Kaspiar itsasaldeko hizkuntzak: [[talishi]]a, [[gilandera]], [[mazandarandera]]... *** [[Kurduera]] *** Zaza-gorani hizkuntzak: [[zazaki]]a, [[gorani]]a *** [[Balutxi]] ** '''Hego-mendebaldekoa:''' [[pehleviera]] [[K.a. 520ko hamarkada|K.a. 520tik]] aurrera, [[persiera]] eta antzekoak: [[dariera]] eta [[tajikera]] *** [[Lurera]]. == Bibliografia == * {{fr}} Oranskij, Iosif M., ''Les langues iraniennes'', traduit par Joyce Blau, Institut d'études iraniennes de l'Université de la Sorbonne Nouvelle, documents et ouvrages de référence 1, Paris: Librairie C. Klincksieck, 1977. {{ISBN|2-252-01991-3}} == Kanpo estekak == * {{en}} [http://www.ethnologue.com/show_family.asp?subid=10-16 Irandar hizkuntzak], Ethnologue webgunean. * {{es}} [http://www.proel.org/index.php?pagina=mundo/indoeuro/indoiran/iranio Irandar hizkuntzak], Proel webgunean. {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Irandar hizkuntzak| ]] 4hkw5xth4v9c5lglvtu1gw5znb5x9rv 0 129657 9998907 9998060 2024-12-13T18:29:04Z Treuiller 59723 /* Testuinguru historikoa */ 9998907 wikitext text/x-wiki {{lan infotaula}} '''''Beowulf''''' ([[antzinako ingelesa|anglosaxoieraz]] {{IPA|/ˈbeːo̯wʊlf/|}} edo {{IPA|/ˈbeːəwʊlf/|}}, [[euskara]]z hitzez hitz "erle-otso" esan nahi duena) [[olerkigintza|poema]] [[epiko]] [[anglosaxoi]] anonimo bati ematen zaion izena da, [[antzinako ingelesa|antzinako ingeles]]<nowiki/>ez eta bertsokera [[aliterazio|aliteratiboan]] idatzia. Orotara 3.182 bertsolerro izanik, hizkuntza horretan idatzitako testurik luzeena da eta poesia anglosaxoiaren corpus osoaren ehuneko 10 osatzen du. Epopeia gisa duen munta [[saxoi]]erazko ''Nibelungenlied'' ([[Nibelungoen kanta|Nibelungoen eraztuna]]), gaztelaniazko ''[[Mio Ciden eresia]]'', frantsesezko ''[[Errolanen kantua]]'' eta irlanderazko [[Lebor Gabála Érenn|''Lebor Gabála Érenn'']] (Irlandako konkisten liburua) lanen parekoa da. == Testuinguru historikoa == Olerkiaren gertakariak VI. mendean zehar garatzen dira. Istorioak mitologia, historia, fikzio zein kondairazko elementuak barneratzen ditu. Ez da pertsonaia ingelesik aipatzen: ''Beowulf'' bera ez da eskuizkribu anglosaxoi garaikideetan ageri; hain zuzen ere, pertsonaia gehienak (Healfdene, Hroðgar, Halga, Hroðulf, Eadgils eta [[Ohthere]]) jatorri eskandinaviarrekoak dira, [[Klan|klanak]] (Scylding, Scylfing eta Wulfing), eta gertakizun batzuk ([[Vänern]] lakuko izotzeko gudua) bezala.<ref>{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Grigsby|izenburua=Beowulf & Grendel : the truth behind England's oldest myth|argitaletxea=Watkins|data=2005|url=https://www.worldcat.org/oclc/61177107|isbn=1-84293-153-9|pmc=61177107|sartze-data=2022-08-19}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Leo M.|abizena=Carruthers|izenburua=Beowulf|argitaletxea=Didier Érudition|data=1998|url=https://www.worldcat.org/oclc/40563580|isbn=2-86460-347-0|pmc=40563580|sartze-data=2022-08-19}}</ref> == Autorea eta datazioa == Egilearen izena ez da ezagutzen, eta idatzi zeneko garaiaren inguruan adituen artean eztabaidak egon dira:<ref>{{Erreferentzia|izena=Roberta|abizena=Frank|izenburua=A Scandal in Toronto: "The Dating of "Beowulf" " a Quarter Century On|orrialdeak=843–864|hizkuntza=en|data=2007-10|url=https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1017/S0038713400011313|aldizkaria=Speculum|alea=4|zenbakia=82|issn=0038-7134|doi=10.1017/S0038713400011313|sartze-data=2022-08-18}}</ref> [[VIII. mendea|K. o. VIII. mendetik]] [[XII. mendea|XII. mendera]] arteko datak ematen dituzte.<ref>{{Erreferentzia|izena=Kevin S.|abizena=Kiernan|izenburua=Beowulf and the Beowulf manuscript|argitaletxea=University of Michigan Press|data=1996|url=https://www.worldcat.org/oclc/35243440|edizioa=Rev. ed|isbn=0-472-08412-7|pmc=35243440|sartze-data=2022-08-19}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=J. R. R.|abizena=Tolkien|izenburua=The monsters and the critics, and other essays|argitaletxea=HarperCollins|data=1997|url=https://www.worldcat.org/oclc/60380802|isbn=0-261-10263-X|pmc=60380802|sartze-data=2022-08-19}}</ref> == Eskuizkribua == [[Fitxategi:BLBeowulf.jpg|thumb]] Lanak ''[[Nowell kodex|Nowell kodexean]],'' ''Cotton Vitellius A. XV'' izeneko eskuizkribuaren bigarren bolumen iraun du.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Digitised Manuscripts|url=https://www.bl.uk/manuscripts/FullDisplay.aspx?ref=Cotton_MS_vitellius_a_xv|aldizkaria=www.bl.uk|sartze-data=2022-08-19}}</ref> Olerkigintza anglosaxoiaren lau eskuizkribu nagusietako bat da; San Kristoferren Bizitzako (''The Life of Saint Christopher'') lehen zatia'','' [[Ekialdeko Mirariak]] (''The Wonders of the East''),<ref>{{Erreferentzia|izena=Andy|abizena=Orchard|izenburua=Pride and prodigies : studies in the monsters of the Beowulf-manuscript|data=2003|url=https://www.worldcat.org/oclc/903968113|isbn=978-1-4426-5709-0|pmc=903968113|sartze-data=2022-08-19}}</ref> [[Alexandro Handiaren Gutuna Aristotelentzat]] (''Epistola Alexandri ad Aristotelem''),<ref>{{Erreferentzia|izena=Faustina|abizena=Doufikar-Aerts|izenburua=A Letter in Bits And Pieces: the ePistoLA ALexAndri Ad AristoteLem ArABicA|url=https://www.academia.edu/34576269/A_Letter_in_Bits_And_Pieces_the_ePistoLA_ALexAndri_Ad_AristoteLem_ArABicA|sartze-data=2022-08-18}}</ref> ''Beowulf'', eta ''[[Judith (olerkia)|Judith]]'' lanak barneratzen ditu. Baina ''Beowulfen'' olerkiaren fama dela eta, ''Beowulf eskuizkribua'' izenaz ere ezagutzen da. [[British Library|Britainiar Liburutegian]] gordeta dago, ''Cotton'' bildumarekin batera.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=A Beowulf handbook|argitaletxea=University of Nebraska Press|data=1997|url=https://www.worldcat.org/oclc/35262500|isbn=0-8032-1237-2|pmc=35262500|sartze-data=2022-08-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Beowulf : a new verse translation|argitaletxea=Broadview Press|data=2000|url=https://www.worldcat.org/oclc/45728489|isbn=0-585-28178-5|pmc=45728489|sartze-data=2022-08-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Manuscripts and archives|url=https://www.bl.uk/subjects/manuscripts-and-archives|aldizkaria=The British Library|sartze-data=2022-08-18}}</ref> [[1731]]an izandako sute batean, eskuizkribuko orri batzuk hondatu ziren.<ref>{{Erreferentzia|izena=Dobbie, Elliott Van|abizena=Kirk|izenburua=Beowulf, and Judith|argitaletxea=Columbia University Press|data=1953|url=https://openlibrary.org/books/OL23744891M/Beowulf_and_Judith|sartze-data=2022-08-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Kevin S.|abizena=Kiernan|izenburua=Beowulf and the Beowulf manuscript|argitaletxea=University of Michigan Press|data=1996|url=https://www.worldcat.org/oclc/35243440|edizioa=Rev. ed|isbn=0-472-08412-7|pmc=35243440|sartze-data=2022-08-18}}</ref> == Laburpena == Istorioa bi zati nagusitan bereizita dago: lehenengoan, Beowulf heroi [[gauta]] [[Danimarka]]ko Heorot herrira doa, Hroðgar daniarren (edo [[juto]] izenekoen) erregeak deituta, bertakoak [[Grendel]] izeneko [[munstro]] izugarri baten erasoetatik babestera. Grendel hil ondoren, haren ama ere hil du, ezpata miragarri baten laguntzaz. Hirugarren zatia Beowulfen zahartzaroan gertatzen da, gauten errege delarik. Beowulfek [[herensuge]] handi bat garaitu du, baina bera ere harekin batera hil da. Bere gorpuari su eman eta errautsak itsasertzean jarri dituzte, [[herensuge]]ak bere leizean gordetzen zituen altxorren ondoan. == Pertsonaiak == [[Fitxategi:Beowulf Tribes.svg|thumb|291x291px|''Beowulfen'' aipaturiko tribuen mapa (VI. mendea), Beowulfek [[Heorot|Heorotera]] eginiko bidaia irudikatuz.<ref>Chickering, Howell D. (1977). ''Beowulf'' (dual-language ed.). New York: Doubleday.</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Sam|abizena=Newton|izenburua=The origins of Beowulf and the pre-Viking kingdom of East Anglia|argitaletxea=D.S. Brewer|data=1993|url=https://www.worldcat.org/oclc/44958438|isbn=0-585-16288-3|pmc=44958438|sartze-data=2022-08-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Old English Translator|url=https://www.oldenglishtranslator.co.uk/|aldizkaria=www.oldenglishtranslator.co.uk|sartze-data=2022-08-18}}</ref>]] === Tribu eta klanak === * [[Bronding|Brondingak]] - Tribu germanikoa, seguruenik [[Brännö]] irlan kokatua, eta ''Beowolf''en lagunmin Breca-ren jatorria.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Wayback Machine|data=2005-04-11|url=https://web.archive.org/web/20050411011550/http://www.branno.nu/Branno_Nu19.htm|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2022-08-18}}</ref> * [[Daniar|Daniarrak]] - beren zentroa [[Sjælland]] irlan zuen tribuu germanikoa. * [[Gauta|Gautak]] - Suedia hegoaldean bizi zen germaniar jatorriko herria, egungo [[Götaland|Götalanden]]. * [[Finiar|Finiarrak]] - [[Baltiko|Baltikoko]] ekialdeko kostaldean, [[Karelia|Karelian]] eta [[Finlandia|Finlandian]] finkaturiko herria zen. * [[Frankoak]] - Mendebaldeko germaniar [[Tribu|tribuen]] konfederazio aldakorra izan zen.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=The Oxford classical dictionary.|data=2012|url=https://www.worldcat.org/oclc/779530090|edizioa=Fourth edition|isbn=978-0-19-954556-8|pmc=779530090|sartze-data=2022-08-18}}</ref> * [[Frisiar|Frisiarrak]] - [[Rhin-Mosa-Eskaldaren delta]] eta [[Ems|Ems ibaiaren]] artean bizi zen herri germaniarra, egungo [[Herbeheretar|herbeheretarren]] aitzindariak.<ref name=":0" /> Finn erregeak [[Ipar itsasoa|Ipar Itsasoko]] kostaldera bizitzera bidali zituen. * [[Gepidiar|Gepidiarrak]] - [[Vistula]] ibaiaren ahoan agertu eta [[Transilvania|Transilvanian]] finkaturiko herri germaniarra zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=3. THE KINGDOM OF THE GEPIDS|hizkuntza=en|url=http://mek.oszk.hu/03400/03407/html/33.html|aldizkaria=mek.oszk.hu|sartze-data=2022-08-18}}</ref> Sueziar eta daniarrekin batera aipatzen dira ''Beowulfen,'' [[Östergötland|Östergötlandeko]] herri gisa. * [[Headobardo|Headobardoak]] ([[Antzinako eskandinaviera|antzinako eskandinavieraz]]: ''Heaðobardr''), [[Saxonia Beherea|Saxonia beherean]] aurkitu zitezkeen germaniar herria, seguruenik [[Lombardiar|Lombardiarren]] adar batetik sortua. Olerkian, daniarrekin gudan daudela kontatzen da.<ref>{{Erreferentzia|izena=Oscar Ludvig|abizena=Olson|izenburua=The Relation of the Hrólfs Saga Kraka and the Bjarkarímur to Beowulf A Contribution To The History Of Saga Development In England And The Scandinavian Countries|hizkuntza=Ingeles|data=2005(e)ko ots. 2(a)|url=https://www.gutenberg.org/ebooks/14878|sartze-data=2022-08-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=973-974 (Nordisk familjebok / Uggleupplagan. 10. Gossler - Harris)|hizkuntza=sv|data=1909|url=https://runeberg.org/nfbj/0531.html|aldizkaria=runeberg.org|sartze-data=2022-08-18}}</ref> * Helmingak - [[Wealhþeow]] erreginaren herria.<ref>Gardner, Jennifer. The Peace Weaver: Wealhþēow in ''Beowulf''. Diss. Western Carolina University. March 2006.</ref> * Hetwareak (Chattuarii edo Attoarii) - tribu germaniarra, frankoen zati dena eta haiekin harremanetan dena. * Hugak - tribu germaniarra, frankoen zati dena edo haiekin harremanetan dena. * Heaðoræmak - Norvegiako hego-ekialdeko tribua. * Ingwins - "Ing-en lagunak" esan nahi du eta daniarrentzat erabilitako izena. * [[Juto|Jutoak]] - [[Jutlandia]] penintsulako [[Antzinako germaniarrak|aintzinako leinu germaniarra]] ziren, erromatarrak joan ostean, Ingalaterrako migrazio eta kokamenduan parte hartu zutenak.<ref>{{Erreferentzia|izena=James|abizena=Campbell|izenburua=The Anglo-Saxons|argitaletxea=Cornell University Press|data=1982|url=https://www.worldcat.org/oclc/8675568|isbn=0-8014-1482-2|pmc=8675568|sartze-data=2022-08-18}}</ref> * Merewioingak - frankoen dinastia agintaria; frankoen nazioari erreferentzia egiteko metonimia gisa ere erabiltzen da. * Sceadugengak - "Itzaleko ibiltariak" edo "gaueko joanak" izendapenez deskribatzen ziren; pertsonaia ezagun bakarra [[Grendel]] zen.<ref>Thorpe, ''Anglo-Saxon Poems'', p. 48</ref><ref>Heyne, ''Beowulf'', pp. 129, 228, s.v. "genga"; p. 298, s.v. "scadu-genga"</ref> * Scyldingak - daniarren klan agintaria, erregeek osatua; daniar nazioari erreferentzia egiteko metonimia gisa ere erabiltzen da.<ref>Joan Hugo van Bolhuis, ''De Noormannen in Nederland'', Volume 2, p. 25</ref> * Scylfingak - suediarren klan agintaria; suediar nazioari erreferentzia egiteko metonimia gisa ere erabiltzen da * [[Suediar|Suediarrak]] - zentroa egungo Upplanden zuen tribua. * [[Wægmunding|Wægmundingak]] - suediar klan ezaguna: haien partaideetako batzuk Wægmund (klanaren aitzindaria, izena ematen diona), Beowulf, Ecgþeow eta Wiglaf ziren. * Wendlas - Vendsysseleko herria, Jutlandeko iparraldean. * Wulfingak - ''Beowulfen'' eta beste kontaizun garaikideetan aipaturiko klan boteretsua da: istorioetan geografikoki definitu ez den arren, antzinako beste iturri eskandinaviarrek Östergötlanden kokatzen dute. Heaðolaf eta seguruenik Wealhþeow pertsonaien jatorrizko herria da.<ref>Nerman, Birger (1925). ''Det svenska rikets uppkomst''. Stockholm: Generalstabens litografiska anstalt.</ref> === Pertsonaiak === * Ælfhere - Wiglafen eta Beowulfen ahaide bat * Æschere - Hroðgarren aholkularirik hurbilena eta kidea; Grendelen amak hil zuen. * Angel-go Offa - angloen errege bat, eskandinaviar tradizioan ere ageri dena. * Banstan - Brecaren aita. * Beow edo Beowulf - aspaldiko daniar errege bat eta Scylden semea; hala ere, ez da poemako heroiaren pertsonaia bera. * Beowulf - Ecgtheowen semea, eta anglo-saxoi poemako izen bereko heroia. * Breca - Beowulfen haurtzaroko adiskidea, igeriketa proba batean haren aurka leihatu zena. * Cain - Bibliako pertsonaia, Grendelen arbaso gisa deskribatua, eta anaia Abel hil izanagatik —lehendabiziko erahilketa— ezaguna. Anglo-saxoi kulturan, ahaideak hiltzea bekatu larriena zen. * Dæghrefn - Beowulfek hildako gerlari franko bat. * Eadgils - suediar errege bat, eskandinaviar sagetan luze aipatua. * Eanmund - suediar printze bat, Eadgilsen anaia. * Ecglaf - Unferðen aita. * Ecgþeow - Beowulfen aita, Wægmunding suediar klanekoa. Gautarrekin bat egin zuen, Wulfing Heaðolaf hil izanagatik erbesteratua izan ondoren, eta printzesa gauta batekin ezkondu zen. * Ecgwela - aspaldiko daniar erregea. * Elan - agian Hroðgaren ahizparen izen osatu gabea: ikus Yrsa beheragoa. * Eofor - "basurdea", gerlari gauta bat, suediarren eta gauten arteko gerretan Hæþcyn-en hilketaren mendekua hartu zuena Ongenþeow hil zuenean. Saritzat, Hygelac erregearen alaba jaso zuen. * Eomær - Angel-go errege Offa-ren semea. * Eormenric - erromatar historialariek aipatutako III. eta IV. mendeetako erdi-kondairazko errege godoa. * Finn - frisiar jaun bat: haren narrazioa Finnsburg Zatia bukatzen den tokian hasten da. * Fitela - germaniar heroi bat. * Folcwalda - Finnen aita. * Freawaru - Hroðgar erregearen eta Wealhþeow erreginaren alaba, eta heaðobardtarren errege Ingelden emaztea. * Froda - Heaðobarden errege eta Ingelden aita. Eskandinaviar tradizioan ere ageri da. * Garmund - Angel-go Offa-ren aita * Grendel - hiru aurkarietako bat, haren amarekin eta herensugearekin batera. * Grendelen ama - hiru aurkarietako bat, Grendelekin eta herensugearekin batera. Batzuetan, Hag esaten zaio. * Guðlaf - a warrior in Hnæf's retinue. * Healfdene - Hroðgarren aita eta aurretikoa; eskandinaviar tradizioan, munta handikoa da. * Hama - germaniar heroi bat. * Halga - Hroðgarren anaia. ''Beowulf''en nekez aipatua da, baina eskandinaviar tradizioan munta handia du. * Hæþcyn - gauten errege Hreðelen semea. * Hæreð - gauten erregina Hygdenen aita. * Heaðolaf - Beowulfen aita Ecgþeowek hildako wulfing-a. * Heardred - gauten errege Hygelacen eta haren erregina Hygden semea. * Heming - Garmunden ahaide bat * Hengest - Hnæf-en mendekua egiteko, frisiarrei eraso egin zien daniar jaun bat. * Heorogar - Hroðgarren anaia eta aurretikoa. * Heoroweard - Heorogarren semea; Hroðgarren iloba. Eskandinaviar tradizioaren arabera, errege bilakatzeko haren saioak Scylding klanaren bukaera ekarri zuen. * Herebeald - gauten errege Hreðel-en semea. Haren iloba Beowulf zen. Hæþcyn anaiak ehiza istripu batean gezi batekin hil zuen: hori zela eta, beren aita Hreðel saminez hil zen. Haren istoriak eskandinaviar mitologiako Baldr-en heriotzarekin lotura izan lezake. * Heremod - aspaldiko daniar errege bat. * Herensugea - Beowulfen erresuman triskantza handiak egin zituen piztia (ingeles zaharrean, ''wyrm''); poemaren bukaeran, Beowulfek hil behar izan zuen. Beowulfen heriotzaren zioa da. * Hereric - Heardreden ahaide bat. * Hildeburh - Hoc daniar jaunaren alaba eta frisiarren errege Finn-en emaztea. * Hnæf - Hoc daniar jaunaren semea eta Hildeburhen anaia. Finn-ek hil zuen. * Hoc - daniar jaun bat eta Hildeburhen eta Hnæfen aita. * Hondscio - gerlari gauta bat. Grendelek hil eta jan egin zuen, Beowulf munstroaren aurka borrokatu eta garaitu baino lehentxeago. * Hreðel - errege gauta. * Hreðric eta Hroðmund, Hroðgarren bi semeak. * Hroðgar - daniarren erregea; Wealhþeowekin ezkonduta dago. Eskandinaviar tradizioan munta handia du. * Hroðulf (halaber, ''Hrólfr Kraki'' izenaz ezaguna), Hroðgarren iloba; hala ere, eskandinaviar tradizioan munta handiagoa du. * Hun - frisiar gerlari bat, Hengesti Lafing ezpata ematen diona. * Hygd - geattarren erregina; Hygelac erregearen emaztea. * Hygelac - gauten erregea, Hygden senarra. Beste iturri batzuek bizi izan zela frogatzen dute. Gutxi gorabehera, 516an hil zen, poemak dioenez. * Ingeld - heaðobard jaun bat, Hroðgar-ren alaba Freawaru-rekin ezkonduta. Eskandinaviar tradizioan ere ageri da. * Merewing - errege franko bat. * Modþryð - printzesa bat, aurrerago erregina, begietara begiratzen zioten azpikoak zigortzen zituena. Geroago, Angel-go Offa-rekin ezkondu eta hark aldatu zuen. * Ohthere - king of the Swedish house of Scylfings, and also mentioned in Norse tradition. The father of Eadgils and Eanmund, and the brother of Onela. * Onela - king of the Swedish house of Scylfings, and also mentioned in Norse tradition. The brother of Ohthere. * Ongenþeow - Suediako erregea. Hæþcyn errege gauta hil zuen, baina Eoforrek hil zuen gero, suediar-gauta gerretan. * Oslaf - a warrior in Hnæf's retinue. * Scyld - (Scyld Scēfing) errege gerlaria, Danimarkako errege leinuaren sortzailea. * Sigemund - kondairazko heroi germaniarra; Beowulf harekin parekatzen da. * Swerting - Hygelac-en aitona. * Unferð - a thegn of the Danish lord Hroðgar. * Wæls - Sigemunden aita. * Wayland errementaria - germaniar kondaira bateko errementaria, Beowulfen bularreko babesa egin zuena. * Wealhþeow - daniarren erregina, Hroðgarrekin ezkondua. * Weohstan - Onelaren alde borrokatu zen suediar gerlaria, Wiglafen aita. ''EddakoProsako'' ahapaldi batean ere aipatua da. * Wiglaf - Beowulfen ahaidea. Waegmunding klaneko gerlari suediarra, Beowulfi laguntza eman ziona herensugea hiltzeko. * Wondred - Eofor eta Wulfen aita. * Wulf - Eoforren anaia. * Wulfgar - ("otso-lantza") Hroðgarren mezularia, bere zuhurtziarengatik estimatua. * Yrmenlaf - Æschereren anaia gaztea. * Yrs(e). == Herri-kulturan == === Telebista === * ''Beowulf: Return to the Shieldlands'' ([[2016]]). === Zinema === * ''[[Beowulf & Grendel]]'' ([[2004]]). * ''[[Beowulf (2007ko filma)|Beowulf]]'' ([[2007]]). == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{Wikisource}} * [http://www.s4ulanguages.com/beowulf.html Jatorrizko eskuizkribua: 1882ko faksimilea XVIII. mendeko kopia batena] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Beowulf]] [[Kategoria:Germaniar elezahar heroikoak]] qmeoz0gmy6riz8887cla46tjxm4xau3 0 138041 9999039 8772881 2024-12-13T22:43:30Z Artegia 65203 /* Iruditegia */ 9999039 wikitext text/x-wiki {{Musika talde infotaula | izena = [[Fitxategi:Doorslogo.png|200px]] | irudia = The Doors in Copenhagen 1968.jpg | irudi testua = The Doors taldea [[1968]]an. | irudi zabalera = 300px | ezizenak = | jatorria = {{banderaikur|AEB}} [[Los Angeles]], [[Kalifornia]]. [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuak]] | instrumentuak = | musika mota = [[Rock]], [[rock psikodeliko]]a, [[rock azido]]a, [[hard rock]], [[blues rock]] | urteak = [[1965]]–[[1973]]<br /><small>Elkartze partzialak: [[1978]], [[1993]] eta [[2000]] | diskoetxeak = Elektra<br />Rhino | webgunea = [http://www.thedoors.com/ www.thedoors.com] | taldekideak = [[Jim Morrison]] †<br />[[Ray Manzarek]] †<br />[[John Densmore]]<br />[[Robby Krieger]] }} '''The Doors''' ([[euskara]]z, ''Ateak'') [[1965]]eko [[uztail]]ean [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetako]] [[Kalifornia]] estatuko [[Los Angeles]] hirian sortu zen [[rock]] talde [[ameriketako Estatu Batuak|estatubatuarra]] izan zen. [[Jefferson Airplane]], [[Grateful Dead]], [[The Beatles]] edota [[Pink Floyd]] taldeekin batera, [[1960ko hamarkada]]ko psikodeliaren ordezkari nagusiak bilakatu ziren. Kideak [[Jim Morrison]] (ahotsa), [[Ray Manzarek]] (teklatua), [[John Densmore]] (bateria) eta [[Robby Krieger]] ([[gitarra]]) izan ziren. Dirudienez, taldeak izena [[Aldous Huxley]] [[idazle]] [[Ingalaterra|ingelesaren]] ''[[The Doors of Perception]]'' ("Sumaketaren Ateak") liburutik hartu zuen: ''"Sumaketaren ateak garbitzen direnean, gizonari gauzak diren bezalaxe agertu zaizkio... infinitoa"''. [[1960ko hamarkada]]ko [[rock]] ekitaldi polemikoenetako batzuk ere egin zituzten, gehienbat taldeko abeslaria zen Morrisonen izaera basatia eta aurreikusiezinaren, hitz poetikoen eta eszenatokian zuen karisma pertsonalaren ondorioz. Taldearen ibilbidea [[1973]]an amaitu zen; halere, ospea mantendu eta areagotu ere egin da. [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetan]] 32.5 milio bilduma saldu dituzte. Aldiz, mundu osoan zehar 80 eta 100 milioi bilduma artean saldu dituzte. Gaur egun, Ray Manzarek eta Robby Krieger kide sortzaileek beste musikari batzuekin jatorrizko taldearen abestiak bakarrik joz segitzen dute. == Diskografia == * ''[[The Doors (musika diskoa)|The Doors]]'' (1967) * ''[[Strange Days]]'' (1967) * ''[[Waiting for the Sun]]'' (1968) * ''[[The Soft Parade]]'' (1969) * ''[[Morrison Hotel]]'' (1970) * ''[[L.A. Woman]]'' (1971) * ''[[Other Voices]]'' (1971) * ''[[Full Circle]]'' (1972) * ''[[An American Prayer]]'' (1978) == Iruditegia == <gallery> The Doors 1968.JPG </gallery> == Ikus, gainera == * [[Jimi Hendrix]] * [[Grateful Dead]] * [[Janis Joplin]] * [[Led Zeppelin]] * [[Deep Purple]] * [[Black Sabbath]] * [[Jefferson Airplane]] == Kanpo estekak == * [http://www.thedoors.com/ The Doors taldearen webgune ofiziala] {{en}} {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:The Doors]] [[Kategoria:Hippie mugimendua]] pjnth2zylnfai26oo6roxznbdopx1nr 0 139656 9998825 9997754 2024-12-13T16:59:40Z Joxan Garaialde 90799 9998825 wikitext text/x-wiki {{Lanean|Joxan Garaialde}} {{Wikipedia1000}} [[Fitxategi:Newtons cradle animation book_2.gif|thumb|eskuinera|Energia kontserbatzen den sistema mekanikoa, [[Talka elastiko|talka guztiz elastikorako]] eta [[Marruskadura-indar|marruskadurarik]] ez izateko.]] [[Fisika]]n, '''energiaren kontserbazio-printzipioa'''k dio sistema fisiko isolatu baten [[energia]] osoa ez dela denborarekin aldatzen, nahiz eta beste mota beteko energia bihur daitekeen. Sistema fisiko isolatua deritzogu beste sistema fisikoekin inolako interakziorik ez duena. Labur esanda, energiaren kontserbazio-printzipioak dio sistema isolaturaren '''energia ezin dela sortu ezta deuseztatu ere'''. Dena den, eraldatu egin daiteke<ref>{{google books|uUAogT2C6FwC|Física Volumen 1. Escrito por Víctor Campos Olguín.|page=159}}</ref>; esate baterako, energia kimikoa [[energia zinetiko]] bihur daiteke [[dinamita]]k eztanda egitean<ref>Richard Feynman (1970). The Feynman Lectures on Physics Vol I. Addison Wesley. ISBN 978-0-201-02115-8.</ref>. Mekanika klasikoaren ereduan, [[masa]]ren kontserbazioak ez zuen energiaren kontserbazioarekin zerikusirik; baina [[erlatibitate berezia]]k erakutsi zuen masa energia bihur zitekeela, baita alderantziz ere, energia masa izatera pasatu. Horregatik, gaur egun, masa-energiaren kontserbazio-printzipioaz hitz egiten da. Bestalde, [[Termodinamikaren lehenengo legea|Termodinamikaren lehen legea]] energiaren kontserbazio-printzipioaren baliokide dela esan daiteke. [[Mekanika analitiko|Mekanika analitikoan]] froga daiteke energiaren kontserbazio-printzipioa sistemen bilakaera-dinamika denbora-une bakoitzean ezaugarri berberek gidatzen dutelako gertatzen dela. Horren ondorioz, denboraren «translazioa» simetria bat da, eta sistemaren [[Bilakaera-ekuazio|bilakaera-ekuazioak]] alda gabe uzten ditu; beraz, [[Noetherren teorema|Noetherren teoremak]] darama magnitude kontserbatu bat badagoela agertzera, [[energia]]. Energiaren kontserbazioa Noether-en teoremaren bidez zehatz froga daiteke denbora jarraituaren translazio-simetriaren ondorioz; hau da, fisikaren legeak ez direla denborarekin aldatzen. Energiaren kontserbazio-legearen ondorio bat da ezin dela izan lehenengo motako [[Betiereko mugimendu|betiereko mugimendu-makinarik]]; hau da, kanpoko energia-hornidurarik gabeko sistemek ezin diote mugarik gabeko energia-kantitaterik eman inguruneari<ref>Planck, M. (1923/1927). ''Treatise on Thermodynamics'', third English edition translated by A. Ogg from the seventh German edition, Longmans, Green & Co., London, page 40.</ref>.​ Aldi baterako [[Translazio|translazioaren]] simetria ez duten sistemek baliteke energiaren kontserbazioa defini ezina izatea. Adibide batzuk dira espazio-denbora kurbatuak erlatibitate orokorrean<ref name="#1">{{cite journal|last1=Witten|first1=Edward|title=A new proof of the positive energy theorem|journal=Communications in Mathematical Physics|volume=80|issue=3|year=1981|pages=381–402|issn=0010-3616|doi=10.1007/BF01208277|bibcode=1981CMaPh..80..381W|s2cid=1035111|url=https://www.sns.ias.edu/ckfinder/userfiles/files/%5B32%5DCMP_80_1981.pdf|access-date=2017-12-12|archive-date=2016-11-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20161125044504/https://www.sns.ias.edu/ckfinder/userfiles/files/%5B32%5DCMP_80_1981.pdf|url-status=}}</ref> edo denbora-kristalak materia kondentsatuaren fisikan<ref name="#1"/><ref name="Grossman 2012">{{cite web|last1=Grossman|first1=Lisa|title=Death-defying time crystal could outlast the universe|url=https://www.newscientist.com/article/mg21328484-000-death-defying-time-crystal-could-outlast-the-universe/|website=newscientist.com|publisher=New Scientist|archive-url=https://archive.today/20170202104619/https://www.newscientist.com/article/mg21328484-000-death-defying-time-crystal-could-outlast-the-universe/|archive-date=2017-02-02|date=2012-01-18|url-status=}}</ref><ref name="Cowen 2012">{{cite web|last1=Cowen|first1=Ron|title="Time Crystals" Could Be a Legitimate Form of Perpetual Motion|url=https://www.scientificamerican.com/article/time-crystals-could-be-legitimate-form-perpetual-motion/|website=scientificamerican.com|publisher=Scientific American|archive-url=https://archive.today/20170202101455/https://www.scientificamerican.com/article/time-crystals-could-be-legitimate-form-perpetual-motion/|archive-date=2017-02-02|date=2012-02-27|url-status=}}</ref><ref name="Powell 2013">{{cite journal|last1=Powell|first1=Devin|title=Can matter cycle through shapes eternally?|journal=Nature|year=2013|issn=1476-4687|doi=10.1038/nature.2013.13657|s2cid=181223762|url=http://www.nature.com/news/can-matter-cycle-through-shapes-eternally-1.13657|archive-url=https://archive.today/20170203080014/http://www.nature.com/news/can-matter-cycle-through-shapes-eternally-1.13657|archive-date=2017-02-03|url-status=}}</ref><ref name="Gibney 2017">{{cite journal|last1=Gibney|first1=Elizabeth|title=The quest to crystallize time|journal=Nature|volume=543|issue=7644|year=2017|pages=164–166|issn=0028-0836|doi=10.1038/543164a|pmid=28277535|url=http://www.nature.com/news/the-quest-to-crystallize-time-1.21595|archive-url=https://archive.today/20170313115721/http://www.nature.com/news/the-quest-to-crystallize-time-1.21595|archive-date=2017-03-13|url-status=|bibcode=2017Natur.543..164G|s2cid=4460265}}</ref>. == Historia == Antzinako [[Filosofia|filosofoek]], haien artean [[Tales Miletokoa|Thales Miletokoak]] (K.a.&nbsp;550&nbsp;inguruan), susmoa zuten funtsezko substantzia batek gauza guztiak eratzen zituela. Hala ere, haien susmoetan, ez zegoen gaur egungo masa-energiari buruzko azalpenik. Kasurako, Thalesen ustez, dena urez osatuta zegoen; [[Enpedokles]]ek (K.a.&nbsp;490-430), ostera, lau sustraiei ([[Lur (argipena)|lurra]], [[Aire|airea]], [[Ur|ura]] eta [[Su|sua]]) buruz hitz egiten zuen; «ezer ez da ez jaiotzen ez hiltzen»<ref>{{cite journal|last=Janko|first=Richard|title=Empedocles, "On Nature"|journal=Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik|year=2004 |volume=150 |pages=1–26|url=http://ancphil.lsa.umich.edu/-/downloads/faculty/janko/empedocles-nature.pdf }}</ref> baizik eta elementu horiek etengabe berrantolatzen dira. Bestalde, Epikurok (K.a. 350 inguru) uste zuen unibertso osoa materia unitate banaezinez osatua zegoela —[[Atomo|atomoen]] aitzindari zaharra— eta bazeukan, baita ere, kontserbazioaren beharraz ideiaren bat, baieztatuz: «gauzen batuketa osoa beti orain den bezalakoa izan dela eta horrela izaten jarraituko duela beti»<ref>{{cite book|last=Laertius|first=Diogenes|title=Lives of Eminent Philosophers: Epicurus|url=https://www-loebclassics.com/view/diogenes_laertius-lives_eminent_philosophers_book_x_epicurus/1925/pb_LCL185.569.xml?result=1&rskey=YoU4V6}}. This passage comes from a letter quoted in full by Diogenes, and purportedly written by Epicurus himself in which he lays out the tenets of his philosophy.</ref>. 1605ean, [[Simon Stevin|Simon Stevinek]] estatikako arazo batzuk ebatzi ahal izan zituen, [[Betiereko mugimendu|betiereko mugimendua]] ezinezkoa zelako printzipioan oinarrituta. [[Pizkundea|Errenazimentuaren]] garaietan, 1638.&nbsp;urtean, [[Galileo Galilei]]k hainbat egoeraren analisiak publikatu zituen, haien artean «etendutako pendulua» zeritzonarena, bertan energia potentziala energia zinetiko nola bihurtzen zen deskribatuz, baita alderantzizko transformazioa ere. Funtsean, adierazi zuen mugitzen ari den gorputz bat igotzen den altuera dela erortzen den altueraren berdina, eta behaketa hori erabili zuen [[Inertzia|inertziaren]] ideia ondorioztatzeko. Behaketa honen alde nabarmena da mugmenduan dagoen gorputz bat marruskadurarik gabeko gainazal batera igotzen den altuera ez dagoela gainazalaren formaren mende. Mende berean, 1669.&nbsp;urtean, [[Christiaan Huygens]]ek talkaren legeak argitaratu zituen. Bertan adierazi zuen ezen, bi objekturen arteko talkaren ondoren, haien momentu linealen eta energia zinetikoen baturak ez zirela aldatzen talkaren aurretiko balioekin konparatuz. Hala ere, ez zuen [[talka elastiko]]<nowiki/>en eta inelastikoen arteko desberdintasunik aipatu. Horrek, kontserbatutako kopuru horietatik funtsezkoena zein zen erabakitzeko, eztabaida piztu zuen ondorengo ikertzaileen artean. ''Horologium Oscillatorium''en, mugimenduan dagoen gorputz baten gorako altuerari buruzko baieztapen askoz argiagoa eman zuen, eta ideia hori mugimendu iraunkor baten ezintasunarekin lotu zuen. Pendulu-mugimenduaren dinamikari buruzko Huygensen ikerketa printzipio bakar batean oinarritzen zen: objektu astun baten [[Masa-zentro|grabitate-zentroa]] ezin dela bere kabuz goratu. [[Fitxategi:Gottfried Wilhelm Leibniz.jpg|thumb|[[Gottfried Leibniz]].]] Energia magnitude eskalarra eta momentu lineala magnitude bektoriala izateak [[Gottfried Wilhelm Leibniz|Leibnizen]] arreta piztu zuen. Gai hori aztertuz, 1676-1689 urteetan, Leibniz higidurarekin lotutako energiaren formulazio matematikoa egiten saiatu zen Huygensen talkei buruzko lanetan oinarrituz, Leibnizek ikusi zuen sistema mekaniko askotan (hainbat ''m_i'' masatakoa, bakoitza ''v_i'' abiadurarekin): :<math>\sum_{i} m_i v_i^2</math> masek elkarri eragiten ez zioten bitartean iraun egiten zuela. Kontzeptu horri, sistemaren ''vis viva'' (indar bizia) izena eman zion Leibnizek. Eta, era horretan, marruskadura edo frikziorik ez duten sistemen energia zinetikoa adierazteko lehenengo hurbilketa bat egin zuen. Garai hartako [[Zerrenda:Fisikariak|fisiko]] asko, hala nola [[Isaac Newton|Newton]], zioten momentuaren iraupena (marruskadura duten sistemetan ere mantentzen dena) honela definitzen dela oraingoz: :<math>\,\!\sum_{i} m_i v_i</math> kontserbatutako ''vis viva'' zen. Geroago frogatu zen bi magnitudeak aldi berean kontserbatzen direla (baldintza egokiak badira) [[talka elastiko]] gisa. 1687an, [[Isaac Newton|Isaac Newtonek]] ''[[Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica|Principia]]'' argitaratu zuen, indar eta bulkada kontzeptuaren inguruan antolatu zena. Hala ere, ikertzaileek berehala onartu zuten liburuan azaldutako printzipioak (masa puntualetarako ondo zeuden arren) ez ziren aski gorputz zurrun eta jariakorren mugimenduei heltzeko. Beste printzipio batzuk ere behar ziren. [[Fitxategi:Daniel Bernoulli 001.jpg|thumb|ezkerrera|[[Daniel Bernoulli]].]] Hurrengo mendean sarturik, [[Johann Bernoulli|Johann]] eta [[Daniel Bernoulli]] aita eta seme bikoteak, hurrenez hurren, ''vis viva'' kontserbazio legea defendatu zuten. Lehenengoak, 1715ean, estatikan, oro har, erabiltzen den lan birtualaren printzipioa adierazi zuen; bigarrenak, berriz, bere ''Hydrodynamica''n kontserbazio-printzipio bakar hori hartu zuen oinarritzat 1738.&nbsp;urtean argitaratutako liburuan. Uraren jarioan ''vis viva''ren galera aztertu zuen [[Daniel Bernoulli]]k ''Hydrodynamica'' lanean, geroago Bernoulliren printzipioa izenaz ezagutuko zena. [[Bernoulliren printzipio|Bernouilliren printzipioak]] ''vis viva''ren galera eta [[Presio hidrostatiko|presio hidrodinamikoaren]] aldaketa lotzen zituen. Danielek, halaber, makina hidraulikoen lana eta eraginkortasuna aipatu zituen; eta [[Teoria zinetiko|gasen teoria zinetikoa]] eman, eta gasaren molekulen energia zinetikoa tenperaturarekin erlazionatu zuen. Fisikari kontinentalek ''vis viva''ri emandako arreta, azkenean, mekanika arautzen duten geldikortasun-printzipioak aurkitzera eraman zuen, nola hala [[Jean le Rond d'Alembert|D'Alamberten printzipioa]], [[Lagrangeren mekanika]] eta [[William Rowan Hamilton|Hamiltonen]] mekanikaren formulazioa. [[Fitxategi:Emilie Chatelet portrait by Latour.jpg|thumb|eskuinera|[[Emilie du Chatelet]].]] Bestalde, [[Émilie du Châtelet]]ek (1706&nbsp;–&nbsp;1749) energia osoaren kontserbazioaren lehen hipotesia proposatu zuen, momentukoari kontrajarriz. Garai bertsuan, Leibnizen lanetan oinarrituta, [[Willem‘s Gravesande]]ren 1722ko esperimentu bat errepikatu zuen, zeinean buztin biguneko xafla batean bolak erortzen uzten ziren hainbat mailatatik, eta emaitzak aztertu zituen. Bola bakoitzaren energia zinetikoa ―desplazatutako material-kantitateak adierazitakoa― abiaduraren karratuarekiko proportzionala zela frogatu zuen. Buztinaren deformazioa bolak jaurtitzen ziren altuerarekiko zuzenki proportzionala eta hasierako energia potentzialaren berdina zela egiaztatu zuen. Aurreko eragileek, [[Isaac Newton|Newton]] eta [[Voltaire]] barne, uste zuten «energia» (kontzeptua ulertzen zuten neurrian) ez zela momentuaren ezberdina eta, beraz, abiadurarekiko proportzionala zela. Ideia horren arabera, buztinaren deformazioa bolak jaurti ziren altueraren erro karratuarekiko proportzionala izan behar zuen. Lan horren aurretik uste zen energia eta momentu lineala lotuta zeudela eta, beraz, energia abiaduraren proportzionala zela. Fisika klasikoan formula zuzena <math>E_k = \frac12 mv^2</math> da, non <math>E_k</math> objektu baten energia zinetikoa baita; <math>m</math> masa da, eta <math>v</math> modulu-abiadura. Oinarri horren gainean, du Châteletek proposatu zuen energiak beti neurri bera izan behar duela edozein modutan, forma desberdinetan erlazionatu ahal izateko beharrezkoa baita (zinetikoa, potentziala, beroa...)<ref name=Hagengruber>Hagengruber, Ruth, editor (2011) ''Émilie du Chatelet between Leibniz and Newton''. Springer. {{ISBN|978-94-007-2074-9}}.</ref><ref name=Arianrhod>{{cite book|last1=Arianrhod|first1=Robyn|title=Seduced by logic : Émilie du Châtelet, Mary Somerville, and the Newtonian revolution|date=2012|publisher=Oxford University Press|location=New York|isbn=978-0-19-993161-3|edition=US|url=http://journals.cambridge.org/action/displayAbstract?fromPage=online&aid=9444991}}</ref>.​ Ingeniari batzuek, hala nola [[John Smeaton]], [[Peter Ewart]], [[Carl Holtzmann]], [[Gustave-Adolphe Hirn]] eta [[Marc Seguin]], onartu zuten momentuaren kontserbazioa, berez, ez zela egokia kalkulu praktikorako, eta [[Gottfried Wilhelm Leibniz|Leibnizen]] printzipioa erabili zuten. [[William Hyde Wollaston]] eta beste [[kimikari]] batzuek ere defendatu zuten printzipioa. [[John Playfair]] gisako akademikoak berehala esan zuten energia zinetikoa ez dela kontserbatzen. Hori begi-bistakoa da [[Termodinamikaren bigarren legea|termodinamikaren bigarren legean]] oinarritutako analisi moderno baterako, baina, XVIII. eta XIX. mendeetan oraindik ez zekiten nora zihoan galdutako energia. Apurka-apurka, marruskadurapeko higidurak sortutako beroa beste ''vis viva'' forma bat zen susmoa hartu zen. 1783an, [[Antoine Lavoisier]] eta [[Pierre-Simon Laplace|Pierre-Simon Laplacek]] bi teoria aurkariak berrikusi zituzten, ''Vis viva'' eta [[beroaren teoria]]<ref>Lavoisier, A.L. & Laplace, P.S. (1780) "Memoir on Heat", ''Académie Royale des Sciences'' pp.&nbsp;4–355</ref>. 1798an, [[Kanoi|kanoiak]] mandrinatzean sortzen den beroari buruzko [[Benjamin Thompson|Rumford kondearen]] behaketak pisu handiagoa erantsi zioten mugimendu mekanikoa bero bihur zitekeen iritziari eta (ez garrantzi gutxiagokoa) konbertsioa kuantitatiboa zela eta aurreikus zitekeela (energia zinetikoaren eta beroaren arteko konbertsio-konstante unibertsala onartuz). ''vis viva'', orduan, energia gisa ezagutzen hasi zen. Urteak pasa ahala, ''vis viva'' izena indarra galtzen joan zen, eta, 1807.&nbsp;urtean, [[Thomas Young]]ek energia izena erabiltzen hasi zen. Geroago, 1819-1839 urteen artean, [[Gaspard-Gustave Coriolis]]ek eta [[Jean-Victor Poncelet]]ek egindako lanen ondorioz, energia zinetikoa lan bihurtzeko gaitasun modura uler zitekeen ''vis viva''ren kalibrazioa egin zuten, eta gaur egungo energia zinetikoaren adierazpena zehaztu ahal izan zuten: <math>E_\text{k} = \frac{1}{2} m v^2</math>. Behin adierazpen hori finkatu ondoren, laster zehaztu zen [[energia mekaniko]]aren kontserbazioaren kontzeptua, horretarako higiduraren energiari [[grabitazio-eremu]]an izandako altueragatik zegokion [[energia potentzial]]a gehituz, aspaldi konturatuta baitzeuden gorputzen jauskeran hasierako altueraren eta amairako abiaduraren arteko erlazioaz. ''Über die Natur der Wärme'' (Beroaren izaerari buruz) izendatutako artikulu batean, ''Zeitschrift für Physik'' aldizkarian argitaratua 1837an, [[Karl Friedrich Mohr|Karl Friedrich Mohr-ek]] energiaren kontserbazioaren doktrinaren lehen baieztapen orokorretako bat egin zuen: «Ezagutzen diren 54 elementu kimikoez gain, mundu fisikoan eragile bakarra dago, Kraft deritzona (energia edo lana). Ager daiteke, egoeraren arabera, mugimendu, afinitate kimiko, kohesio, elektrizitate, argi eta magnetismo gisa, eta era horietako edozein forma beste haietako edozeinetan bihur daiteke». En un artículo titulado ''Über die Natur der Wärme'' (En alemán, ''Sobre la naturaleza del calor''), publicado en el ''[[Zeitschrift für Physik]]'' en 1837, [[Karl Friedrich Mohr]] hizo una de las primeras afirmaciones generales de la doctrina de la conservación de la energía: ''además de los 54''{{esd}}''elementos químicos conocidos, en el mundo físico hay un solo agente, que se llama ''Kraft'' [energía o trabajo]. Puede aparecer, según las circunstancias, como movimiento, afinidad química, cohesión, electricidad, luz y magnetismo; y de cualquiera de estas formas puede transformarse en cualquiera de las otras.'' == Beroaren baliokide mekanikoa == [[Fitxategi:Joule's Apparatus (Harper's Scan).png|thumb|202x202px|Beroaren baliokide mekanikoa neurtzeko, Joule-k erabilitako aparatua.]] Energiaren izaera ulertzeko beste pauso garrantzitsu bat izan zen [[bero]]aren eta energia mekanikoaren arteko baliokidetza ulertzea. Bero teoriaren arabera, beroa ezin da ez sortu ez suntsitu; energiaren kontserbazioak, berriz, beroa eta lan mekanikoa trukagarriak direla dioen kontrako printzipioa dakar berekin. XVIII. mendearen erdialdera, [[Mikhail Lomonosov]], zientzialari errusiarra, beroaren teoria korpusazko zinetikoa postulatu zuen, kaloriko baten ideia baztertzen zuena. Azterketa enpirikoen emaitzen bidez, Lomonosovek ondorioztatu zuen beroa ez zela fluido kalorikoaren partikuletatik transferitzen. [[Fitxategi:SS-joule.jpg|thumb|ezkerrera|[[James Prescott Joule]].]] 1797an, [[Benjamin Thompson]]ek (Rumfordeko kondea) kanoietan marruskaduraren kasuaz sorturiko beroaz egin zuen lan. Hark eginiko esperimentuen ideiak inspiratu zuen [[James Prescott Joule]]ren lana 1840 hamarkadan, neurketa zehatzak eginez energia zinetikoaren eta beroaren arteko erlazioa aztertzeko. Beroa eta [[Lan (fisika)|lana]] (fisikako lan kontzeptua) baliokideak zirelako ideia [[Julius Robert von Mayer|Juilus Robert von Mayer-ek]] proposatu zuen lehenik 1842an<ref>von Mayer, J.R. (1842) "Remarks on the forces of inorganic nature" in ''Annalen der Chemie und Pharmacie'', '''43''', 233</ref>, Mayer bere konklusiora iritsi zen Ekialdeko Herbeheretar Indietara egindako bidaia batean, non ikusi zuen gaixoen odola gorri biziagoa zela oxigeno gutxiago kontsumitzen zutelako, eta, beraz, energia gutxiago gorputz-tenperatura klima epelagoan mantentzeko. Beroa eta lan mekanikoa energia-formak zirela konturatu zen, eta, 1845ean, fisikako ezagutzak hobetu ondoren, monografia bat argitaratu zuen, eta bien arteko harreman kuantitatiboa ezarri zuen<ref>Mayer, J.R. (1845). ''Die organische Bewegung in ihrem Zusammenhange mit dem Stoffwechsel. Ein Beitrag zur Naturkunde'', Dechsler, Heilbronn.</ref> [[Fitxategi:Joule's Apparatus (Harper's Scan).png|thumb|eskuinera|Beroaren baliokide mekanikoa neurtzeko Jouleren makina. Soka bati lotutako beheranzko pisu batek uretan murgildutako paleta bat birarazten du.]] Bien bitartean, 1843an, [[James Prescott Joule|James Prescott Joulek]], bere kabuz, esperimentu-sail baten baliokide mekanikoa aurkitu zuen. Garrantzitsuenean, gaur egun «Jouleren aparatua» deitua, soka bati lotutako beheranzko pisu batek uretan murgildutako paleta bat birarazten zuen. Izan ere, frogatu zuen pisuak jaistean galtzen zuen energia potentzial grabitatorioa urak, palarekin igurtziz, irabazten zuen barne-energiaren berdina zela. Joule-k, 1845ean, ''The Mechanical Equivalent of Heat'' (beroaren baliokide mekanikoa) izeneko artikulu zientifikoa argitaratu zuen, zeinean zehaztu baitzuen zenbat energia mekaniko behar zen bero-unitate bat sortzeko. 1840-1843 aldian, [[Ludwig A. Colding]] ingeniariak antzeko lana egin zuen, nahiz [[Danimarka|Danimarkatik]] kanpo ez oso ezaguna izan. Bai Jouleren lanak, bai Mayerrenak, erresistentzia eta ahanztura jasan zuten, baina, azkenean, Joulenak lortu zuen aitortzarik handiena. 1844an, [[William Robert Grove|William Robert Grovek]] defendatu zuen mekanika, beroa, argia, elektrizitatea eta magnetismoaren arteko erlazioa, «indar» (energia, termino modernoetan) bakar baten adierazpen gisa tratatzean. 1846an, Grovek bere teoriak ''The Correlation of Physical Forces'' (Indar fisikoen korrelazioa) liburuan argitaratu zituen<ref>{{cite book | author=Grove, W. R. | title=The Correlation of Physical Forces | url=https://archive.org/details/correlationphys06grovgoog | location=London | publisher=Longmans, Green | year=1874 | edition=6th }}</ref>.​ 1847an, Joule, [[Nicolas Léonard Sadi Carnot|Sadi Carnot]] eta [[Émile Clapeyron|Émile Clapeyron-en]] aurreko lanetan oinarrituta, [[Hermann von Helmholtz]] Grove-ren antzeko ondorioak atera zituen eta bere teoriak ''Über die Erhaltung der Kraft'' (Indarraren kontserbazioaz, 1847) liburuan argitaratu zituen<ref>{{cite web|title= On the Conservation of Force|url=http://www.bartleby.com/30/125.html|publisher=Bartleby|access-date= 2014-04-06}}</ref>.​ Printzipioaren onarpen moderno orokorra argitalpen horretatik dator. 1850ean, [[William John Macquorn Rankine|William Rankinek]] energiaren kontserbazioaren legea esamoldea erabili zuen, lehen aldiz, printzipioa aipatzeko<ref>William John Macquorn Rankine (1853) "On the General Law of the Transformation of Energy," ''Proceedings of the Philosophical Society of Glasgow'', vol. 3, no. 5, pages 276-280; reprinted in: (1) ''Philosophical Magazine'', series 4, vol. 5, no. 30, [https://books.google.com/books?id=3Ov22-gFMnEC&pg=PA106&lpg=PA106#v=onepage&q&f=false pages 106-117] (February 1853); and (2) W. J. Millar, ed., ''Miscellaneous Scientific Papers: by W. J. Macquorn Rankine'',... (London, England: Charles Griffin and Co., 1881), part II, [https://archive.org/stream/miscellaneoussci00rank#page/203/mode/1up pages 203-208]: "The law of the ''Conservation of Energy'' is already known—viz. that the sum of all the energies of the universe, actual and potential, is unchangeable."</ref>. 1877an, [[Peter Guthrie Tait|Peter Guthrie Taitek]] printzipioa [[Isaac Newton|Sir Isaac Newtonekin]] sortu zela baieztatu zuen, ''Philosophiae Naturalis Principia Mathematica''ren 40. eta 41. proposizioen irakurketa kreatibo batean oinarrituta. Baieztapen hori historia [[Whig historia|whig historiaren]] adibidetzat hartzen da orain<ref>{{cite book |title=On the shoulders of merchants: exchange and the mathematical conception of nature in early modern Europe |first1=Richard W. |last1=Hadden |publisher=SUNY Press |year=1994 |isbn=978-0-7914-2011-9 |page=13 |url=https://books.google.com/books?id=7IxtC4Jw1YoC}}, [https://books.google.com/books?id=7IxtC4Jw1YoC&pg=PA13 Chapter&nbsp;1, p.&nbsp;13] </ref>. == Termodinamikaren lehen printzipioa<ref>{{Erreferentzia|izena=IRATI|abizena=BEREAU|izenburua=Dokumentua|data=2009-09-17|url=https://zthiztegia.elhuyar.eus/terminoa/eu/energiaren%20kontserbazioaren%20legea|sartze-data=2018-01-03}}</ref> == Sistema termodinamiko bat aintzat hartzen badugu, eta positibotzat hartzen baditugu sistemaren gainean egindako lana eta sistemak xurga dezakeen beroa, honelaxe adieraz daiteke [[Termodinamikaren lehenengo legea|termodinamikaren lehen printzipioa]]: sistemaren barne-energiaren aldakuntza eta sistemaren limiteetan zehar trukatu den beroaren eta lanaren batura elkarren berdinak dira. Sistema termodinamiko bat hasierako egoeratik bukaerako egoerara pasatzeko egindako lana edo transferitutako beroa bitarteko egoeren araberakoak izan daitezkeen arren, bien arteko baturak hasierako eta bukaerako egoeren mendekotasuna baino ez du. Analitikoki, honela adieraz daiteke: <math display="block">\Delta{U} = U_2 - U_1 = Q + W</math> non <math>U_2</math> eta <math>U_1</math> bukaerako eta hasierako [[Barne energia|barne-energiak]] diren, eta <math>Q</math> eta <math>W</math> sistemak trukatutako beroa eta lana, hurrenez hurren. Adierazpen hori termodinamikaren lehen printzipioaren adierazpen analitiko da. == Energia osoaren kontserbazioaren printzipioa fisika klasikoan == Energia osoaren kontserbazioaren legearen arabera, sistema itxi edo isolatu batean dauden eta elkarri eragiten dioten gorputzen edo partikulen energia-mota guztien baturak konstante dirau denboran zehar. Beraz, sistema isolatuan, energia gorputzen artean truka daiteke edo forma batetik bestera pasa daiteke, baina energia ezin da ez sortu ez eta deuseztatu ere. Hala, sistema isolatu baten bi egoeraren arteko energia-aldakuntza aztertzean, sistemaren energia-forma guztiak hartu behar ditugu kontuan: * [[Energia zinetiko]]a: abiadura jakin batean higitzen den masa batek duen energia da. * [[Energia potentzial]]a: grabitazio-eremu baten eraginpean dagoen masa batek duen energia da. * [[Barne energia|Barne-energia]]: materia osatzen duten osagai mikroskopikoen ([[atomo]]en eta [[Molekula|molekulen]]) energia da. Atomoen eta molekulen ausazko translazio-, errotazio-, eta bibrazio-higidurari lotutako energia zinetikoaren eta potentzialaren, eta molekulen arteko elkarrekintzak eragindako energia potentzialaren batura da. * [[Lan (fisika)|Lana]]: gorputz batetik bestera energia igarotzeko modu bat da. [[Mekanika]]ren arloan erabiltzen den definizioaren arabera, distantzia batean zehar indar batek garatzen duen energia da lana. * [[Bero]]a: sistemen arteko tenperatura-diferentziaren eraginez sistema batetik bestera pasatzen den energia da. ==[[Fitxategi:Jakindun logoa.png|left|24px]] Ariketak == <gallery mode="packed" heights="120" style="background-color: #fef6e7; margin-left: 0;" caption="Energiaren kontserbazioa"> Fitxategi:Energiaren kontserbazio legea Ariketa 4 DBH.webm|'''Energiaren kontserbazioa''' lantzeko bideoa. </gallery> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Termodinamikaren legeak]] [[Kategoria:Fisikaren historia]] [[Kategoria:Ideien historia]] [[Kategoria:Energia (fisika)]] [[Kategoria:Jakindunen bideoak dituzten artikuluak]] fb1v6oqsfnbcxzkdfef2qpwsfbfg4om 9998865 9998825 2024-12-13T17:40:16Z Joxan Garaialde 90799 9998865 wikitext text/x-wiki {{Lanean|Joxan Garaialde}} {{Wikipedia1000}} [[Fitxategi:Newtons cradle animation book_2.gif|thumb|eskuinera|Energia kontserbatzen den sistema mekanikoa, [[Talka elastiko|talka guztiz elastikorako]] eta [[Marruskadura-indar|marruskadurarik]] ez izateko.]] [[Fisika]]n, '''energiaren kontserbazio-printzipioa'''k dio sistema fisiko isolatu baten [[energia]] osoa ez dela denborarekin aldatzen, nahiz eta beste mota beteko energia bihur daitekeen. Sistema fisiko isolatua deritzogu beste sistema fisikoekin inolako interakziorik ez duena. Labur esanda, energiaren kontserbazio-printzipioak dio sistema isolaturaren '''energia ezin dela sortu ezta deuseztatu ere'''. Dena den, eraldatu egin daiteke<ref>{{google books|uUAogT2C6FwC|Física Volumen 1. Escrito por Víctor Campos Olguín.|page=159}}</ref>; esate baterako, energia kimikoa [[energia zinetiko]] bihur daiteke [[dinamita]]k eztanda egitean<ref>Richard Feynman (1970). The Feynman Lectures on Physics Vol I. Addison Wesley. ISBN 978-0-201-02115-8.</ref>. Mekanika klasikoaren ereduan, [[masa]]ren kontserbazioak ez zuen energiaren kontserbazioarekin zerikusirik; baina [[erlatibitate berezia]]k erakutsi zuen masa energia bihur zitekeela, baita alderantziz ere, energia masa izatera pasatu. Horregatik, gaur egun, masa-energiaren kontserbazio-printzipioaz hitz egiten da. Bestalde, [[Termodinamikaren lehenengo legea|Termodinamikaren lehen legea]] energiaren kontserbazio-printzipioaren baliokide dela esan daiteke. [[Mekanika analitiko|Mekanika analitikoan]] froga daiteke energiaren kontserbazio-printzipioa sistemen bilakaera-dinamika denbora-une bakoitzean ezaugarri berberek gidatzen dutelako gertatzen dela. Horren ondorioz, denboraren «translazioa» simetria bat da, eta sistemaren [[Bilakaera-ekuazio|bilakaera-ekuazioak]] alda gabe uzten ditu; beraz, [[Noetherren teorema|Noetherren teoremak]] darama magnitude kontserbatu bat badagoela agertzera, [[energia]]. Energiaren kontserbazioa Noether-en teoremaren bidez zehatz froga daiteke denbora jarraituaren translazio-simetriaren ondorioz; hau da, fisikaren legeak ez direla denborarekin aldatzen. Energiaren kontserbazio-legearen ondorio bat da ezin dela izan lehenengo motako [[Betiereko mugimendu|betiereko mugimendu-makinarik]]; hau da, kanpoko energia-hornidurarik gabeko sistemek ezin diote mugarik gabeko energia-kantitaterik eman inguruneari<ref>Planck, M. (1923/1927). ''Treatise on Thermodynamics'', third English edition translated by A. Ogg from the seventh German edition, Longmans, Green & Co., London, page 40.</ref>.​ Aldi baterako [[Translazio|translazioaren]] simetria ez duten sistemek baliteke energiaren kontserbazioa defini ezina izatea. Adibide batzuk dira espazio-denbora kurbatuak erlatibitate orokorrean<ref name="#1">{{cite journal|last1=Witten|first1=Edward|title=A new proof of the positive energy theorem|journal=Communications in Mathematical Physics|volume=80|issue=3|year=1981|pages=381–402|issn=0010-3616|doi=10.1007/BF01208277|bibcode=1981CMaPh..80..381W|s2cid=1035111|url=https://www.sns.ias.edu/ckfinder/userfiles/files/%5B32%5DCMP_80_1981.pdf|access-date=2017-12-12|archive-date=2016-11-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20161125044504/https://www.sns.ias.edu/ckfinder/userfiles/files/%5B32%5DCMP_80_1981.pdf|url-status=}}</ref> edo denbora-kristalak materia kondentsatuaren fisikan<ref name="#1"/><ref name="Grossman 2012">{{cite web|last1=Grossman|first1=Lisa|title=Death-defying time crystal could outlast the universe|url=https://www.newscientist.com/article/mg21328484-000-death-defying-time-crystal-could-outlast-the-universe/|website=newscientist.com|publisher=New Scientist|archive-url=https://archive.today/20170202104619/https://www.newscientist.com/article/mg21328484-000-death-defying-time-crystal-could-outlast-the-universe/|archive-date=2017-02-02|date=2012-01-18|url-status=}}</ref><ref name="Cowen 2012">{{cite web|last1=Cowen|first1=Ron|title="Time Crystals" Could Be a Legitimate Form of Perpetual Motion|url=https://www.scientificamerican.com/article/time-crystals-could-be-legitimate-form-perpetual-motion/|website=scientificamerican.com|publisher=Scientific American|archive-url=https://archive.today/20170202101455/https://www.scientificamerican.com/article/time-crystals-could-be-legitimate-form-perpetual-motion/|archive-date=2017-02-02|date=2012-02-27|url-status=}}</ref><ref name="Powell 2013">{{cite journal|last1=Powell|first1=Devin|title=Can matter cycle through shapes eternally?|journal=Nature|year=2013|issn=1476-4687|doi=10.1038/nature.2013.13657|s2cid=181223762|url=http://www.nature.com/news/can-matter-cycle-through-shapes-eternally-1.13657|archive-url=https://archive.today/20170203080014/http://www.nature.com/news/can-matter-cycle-through-shapes-eternally-1.13657|archive-date=2017-02-03|url-status=}}</ref><ref name="Gibney 2017">{{cite journal|last1=Gibney|first1=Elizabeth|title=The quest to crystallize time|journal=Nature|volume=543|issue=7644|year=2017|pages=164–166|issn=0028-0836|doi=10.1038/543164a|pmid=28277535|url=http://www.nature.com/news/the-quest-to-crystallize-time-1.21595|archive-url=https://archive.today/20170313115721/http://www.nature.com/news/the-quest-to-crystallize-time-1.21595|archive-date=2017-03-13|url-status=|bibcode=2017Natur.543..164G|s2cid=4460265}}</ref>. == Historia == Antzinako [[Filosofia|filosofoek]], haien artean [[Tales Miletokoa|Thales Miletokoak]] (K.a.&nbsp;550&nbsp;inguruan), susmoa zuten funtsezko substantzia batek gauza guztiak eratzen zituela. Hala ere, haien susmoetan, ez zegoen gaur egungo masa-energiari buruzko azalpenik. Kasurako, Thalesen ustez, dena urez osatuta zegoen; [[Enpedokles]]ek (K.a.&nbsp;490-430), ostera, lau sustraiei ([[Lur (argipena)|lurra]], [[Aire|airea]], [[Ur|ura]] eta [[Su|sua]]) buruz hitz egiten zuen; «ezer ez da ez jaiotzen ez hiltzen»<ref>{{cite journal|last=Janko|first=Richard|title=Empedocles, "On Nature"|journal=Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik|year=2004 |volume=150 |pages=1–26|url=http://ancphil.lsa.umich.edu/-/downloads/faculty/janko/empedocles-nature.pdf }}</ref> baizik eta elementu horiek etengabe berrantolatzen dira. Bestalde, Epikurok (K.a. 350 inguru) uste zuen unibertso osoa materia unitate banaezinez osatua zegoela —[[Atomo|atomoen]] aitzindari zaharra— eta bazeukan, baita ere, kontserbazioaren beharraz ideiaren bat, baieztatuz: «gauzen batuketa osoa beti orain den bezalakoa izan dela eta horrela izaten jarraituko duela beti»<ref>{{cite book|last=Laertius|first=Diogenes|title=Lives of Eminent Philosophers: Epicurus|url=https://www-loebclassics.com/view/diogenes_laertius-lives_eminent_philosophers_book_x_epicurus/1925/pb_LCL185.569.xml?result=1&rskey=YoU4V6}}. This passage comes from a letter quoted in full by Diogenes, and purportedly written by Epicurus himself in which he lays out the tenets of his philosophy.</ref>. 1605ean, [[Simon Stevin|Simon Stevinek]] estatikako arazo batzuk ebatzi ahal izan zituen, [[Betiereko mugimendu|betiereko mugimendua]] ezinezkoa zelako printzipioan oinarrituta. [[Pizkundea|Errenazimentuaren]] garaietan, 1638.&nbsp;urtean, [[Galileo Galilei]]k hainbat egoeraren analisiak publikatu zituen, haien artean «etendutako pendulua» zeritzonarena, bertan energia potentziala energia zinetiko nola bihurtzen zen deskribatuz, baita alderantzizko transformazioa ere. Funtsean, adierazi zuen mugitzen ari den gorputz bat igotzen den altuera dela erortzen den altueraren berdina, eta behaketa hori erabili zuen [[Inertzia|inertziaren]] ideia ondorioztatzeko. Behaketa honen alde nabarmena da mugmenduan dagoen gorputz bat marruskadurarik gabeko gainazal batera igotzen den altuera ez dagoela gainazalaren formaren mende. Mende berean, 1669.&nbsp;urtean, [[Christiaan Huygens]]ek talkaren legeak argitaratu zituen. Bertan adierazi zuen ezen, bi objekturen arteko talkaren ondoren, haien momentu linealen eta energia zinetikoen baturak ez zirela aldatzen talkaren aurretiko balioekin konparatuz. Hala ere, ez zuen [[talka elastiko]]<nowiki/>en eta inelastikoen arteko desberdintasunik aipatu. Horrek, kontserbatutako kopuru horietatik funtsezkoena zein zen erabakitzeko, eztabaida piztu zuen ondorengo ikertzaileen artean. ''Horologium Oscillatorium''en, mugimenduan dagoen gorputz baten gorako altuerari buruzko baieztapen askoz argiagoa eman zuen, eta ideia hori mugimendu iraunkor baten ezintasunarekin lotu zuen. Pendulu-mugimenduaren dinamikari buruzko Huygensen ikerketa printzipio bakar batean oinarritzen zen: objektu astun baten [[Masa-zentro|grabitate-zentroa]] ezin dela bere kabuz goratu. [[Fitxategi:Gottfried Wilhelm Leibniz.jpg|thumb|[[Gottfried Leibniz]].]] Energia magnitude eskalarra eta momentu lineala magnitude bektoriala izateak [[Gottfried Wilhelm Leibniz|Leibnizen]] arreta piztu zuen. Gai hori aztertuz, 1676-1689 urteetan, Leibniz higidurarekin lotutako energiaren formulazio matematikoa egiten saiatu zen Huygensen talkei buruzko lanetan oinarrituz, Leibnizek ikusi zuen sistema mekaniko askotan (hainbat ''m_i'' masatakoa, bakoitza ''v_i'' abiadurarekin): :<math>\sum_{i} m_i v_i^2</math> masek elkarri eragiten ez zioten bitartean iraun egiten zuela. Kontzeptu horri, sistemaren ''vis viva'' (indar bizia) izena eman zion Leibnizek. Eta, era horretan, marruskadura edo frikziorik ez duten sistemen energia zinetikoa adierazteko lehenengo hurbilketa bat egin zuen. Garai hartako [[Zerrenda:Fisikariak|fisiko]] asko, hala nola [[Isaac Newton|Newton]], zioten momentuaren iraupena (marruskadura duten sistemetan ere mantentzen dena) honela definitzen dela oraingoz: :<math>\,\!\sum_{i} m_i v_i</math> kontserbatutako ''vis viva'' zen. Geroago frogatu zen bi magnitudeak aldi berean kontserbatzen direla (baldintza egokiak badira) [[talka elastiko]] gisa. 1687an, [[Isaac Newton|Isaac Newtonek]] ''[[Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica|Principia]]'' argitaratu zuen, indar eta bulkada kontzeptuaren inguruan antolatu zena. Hala ere, ikertzaileek berehala onartu zuten liburuan azaldutako printzipioak (masa puntualetarako ondo zeuden arren) ez ziren aski gorputz zurrun eta jariakorren mugimenduei heltzeko. Beste printzipio batzuk ere behar ziren. [[Fitxategi:Daniel Bernoulli 001.jpg|thumb|ezkerrera|[[Daniel Bernoulli]].]] Hurrengo mendean sarturik, [[Johann Bernoulli|Johann]] eta [[Daniel Bernoulli]] aita eta seme bikoteak, hurrenez hurren, ''vis viva'' kontserbazio legea defendatu zuten. Lehenengoak, 1715ean, estatikan, oro har, erabiltzen den lan birtualaren printzipioa adierazi zuen; bigarrenak, berriz, bere ''Hydrodynamica''n kontserbazio-printzipio bakar hori hartu zuen oinarritzat 1738.&nbsp;urtean argitaratutako liburuan. Uraren jarioan ''vis viva''ren galera aztertu zuen [[Daniel Bernoulli]]k ''Hydrodynamica'' lanean, geroago Bernoulliren printzipioa izenaz ezagutuko zena. [[Bernoulliren printzipio|Bernouilliren printzipioak]] ''vis viva''ren galera eta [[Presio hidrostatiko|presio hidrodinamikoaren]] aldaketa lotzen zituen. Danielek, halaber, makina hidraulikoen lana eta eraginkortasuna aipatu zituen; eta [[Teoria zinetiko|gasen teoria zinetikoa]] eman, eta gasaren molekulen energia zinetikoa tenperaturarekin erlazionatu zuen. Fisikari kontinentalek ''vis viva''ri emandako arreta, azkenean, mekanika arautzen duten geldikortasun-printzipioak aurkitzera eraman zuen, nola hala [[Jean le Rond d'Alembert|D'Alamberten printzipioa]], [[Lagrangeren mekanika]] eta [[William Rowan Hamilton|Hamiltonen]] mekanikaren formulazioa. [[Fitxategi:Emilie Chatelet portrait by Latour.jpg|thumb|eskuinera|[[Emilie du Chatelet]].]] Bestalde, [[Émilie du Châtelet]]ek (1706&nbsp;–&nbsp;1749) energia osoaren kontserbazioaren lehen hipotesia proposatu zuen, momentukoari kontrajarriz. Garai bertsuan, Leibnizen lanetan oinarrituta, [[Willem‘s Gravesande]]ren 1722ko esperimentu bat errepikatu zuen, zeinean buztin biguneko xafla batean bolak erortzen uzten ziren hainbat mailatatik, eta emaitzak aztertu zituen. Bola bakoitzaren energia zinetikoa ―desplazatutako material-kantitateak adierazitakoa― abiaduraren karratuarekiko proportzionala zela frogatu zuen. Buztinaren deformazioa bolak jaurtitzen ziren altuerarekiko zuzenki proportzionala eta hasierako energia potentzialaren berdina zela egiaztatu zuen. Aurreko eragileek, [[Isaac Newton|Newton]] eta [[Voltaire]] barne, uste zuten «energia» (kontzeptua ulertzen zuten neurrian) ez zela momentuaren ezberdina eta, beraz, abiadurarekiko proportzionala zela. Ideia horren arabera, buztinaren deformazioa bolak jaurti ziren altueraren erro karratuarekiko proportzionala izan behar zuen. Lan horren aurretik uste zen energia eta momentu lineala lotuta zeudela eta, beraz, energia abiaduraren proportzionala zela. Fisika klasikoan formula zuzena <math>E_k = \frac12 mv^2</math> da, non <math>E_k</math> objektu baten energia zinetikoa baita; <math>m</math> masa da, eta <math>v</math> modulu-abiadura. Oinarri horren gainean, du Châteletek proposatu zuen energiak beti neurri bera izan behar duela edozein modutan, forma desberdinetan erlazionatu ahal izateko beharrezkoa baita (zinetikoa, potentziala, beroa...)<ref name=Hagengruber>Hagengruber, Ruth, editor (2011) ''Émilie du Chatelet between Leibniz and Newton''. Springer. {{ISBN|978-94-007-2074-9}}.</ref><ref name=Arianrhod>{{cite book|last1=Arianrhod|first1=Robyn|title=Seduced by logic : Émilie du Châtelet, Mary Somerville, and the Newtonian revolution|date=2012|publisher=Oxford University Press|location=New York|isbn=978-0-19-993161-3|edition=US|url=http://journals.cambridge.org/action/displayAbstract?fromPage=online&aid=9444991}}</ref>.​ Ingeniari batzuek, hala nola [[John Smeaton]], [[Peter Ewart]], [[Carl Holtzmann]], [[Gustave-Adolphe Hirn]] eta [[Marc Seguin]], onartu zuten momentuaren kontserbazioa, berez, ez zela egokia kalkulu praktikorako, eta [[Gottfried Wilhelm Leibniz|Leibnizen]] printzipioa erabili zuten. [[William Hyde Wollaston]] eta beste [[kimikari]] batzuek ere defendatu zuten printzipioa. [[John Playfair]] gisako akademikoak berehala esan zuten energia zinetikoa ez dela kontserbatzen. Hori begi-bistakoa da [[Termodinamikaren bigarren legea|termodinamikaren bigarren legean]] oinarritutako analisi moderno baterako, baina, XVIII. eta XIX. mendeetan oraindik ez zekiten nora zihoan galdutako energia. Apurka-apurka, marruskadurapeko higidurak sortutako beroa beste ''vis viva'' forma bat zen susmoa hartu zen. 1783an, [[Antoine Lavoisier]] eta [[Pierre-Simon Laplace|Pierre-Simon Laplacek]] bi teoria aurkariak berrikusi zituzten, ''Vis viva'' eta [[beroaren teoria]]<ref>Lavoisier, A.L. & Laplace, P.S. (1780) "Memoir on Heat", ''Académie Royale des Sciences'' pp.&nbsp;4–355</ref>. 1798an, [[Kanoi|kanoiak]] mandrinatzean sortzen den beroari buruzko [[Benjamin Thompson|Rumford kondearen]] behaketak pisu handiagoa erantsi zioten mugimendu mekanikoa bero bihur zitekeen iritziari eta (ez garrantzi gutxiagokoa) konbertsioa kuantitatiboa zela eta aurreikus zitekeela (energia zinetikoaren eta beroaren arteko konbertsio-konstante unibertsala onartuz). ''vis viva'', orduan, energia gisa ezagutzen hasi zen. Urteak pasa ahala, ''vis viva'' izena indarra galtzen joan zen, eta, 1807.&nbsp;urtean, [[Thomas Young]]ek energia izena erabiltzen hasi zen. Geroago, 1819-1839 urteen artean, [[Gaspard-Gustave Coriolis]]ek eta [[Jean-Victor Poncelet]]ek egindako lanen ondorioz, energia zinetikoa lan bihurtzeko gaitasun modura uler zitekeen ''vis viva''ren kalibrazioa egin zuten, eta gaur egungo energia zinetikoaren adierazpena zehaztu ahal izan zuten: <math>E_\text{k} = \frac{1}{2} m v^2</math>. Behin adierazpen hori finkatu ondoren, laster zehaztu zen [[energia mekaniko]]aren kontserbazioaren kontzeptua, horretarako higiduraren energiari [[grabitazio-eremu]]an izandako altueragatik zegokion [[energia potentzial]]a gehituz, aspaldi konturatuta baitzeuden gorputzen jauskeran hasierako altueraren eta amairako abiaduraren arteko erlazioaz. ''Über die Natur der Wärme'' (Beroaren izaerari buruz) izendatutako artikulu batean, ''Zeitschrift für Physik'' aldizkarian argitaratua 1837an, [[Karl Friedrich Mohr|Karl Friedrich Mohr-ek]] energiaren kontserbazioaren doktrinaren lehen baieztapen orokorretako bat egin zuen: «Ezagutzen diren 54 elementu kimikoez gain, mundu fisikoan eragile bakarra dago, Kraft deritzona (energia edo lana). Ager daiteke, egoeraren arabera, mugimendu, afinitate kimiko, kohesio, elektrizitate, argi eta magnetismo gisa, eta era horietako edozein forma beste haietako edozeinetan bihur daiteke». En un artículo titulado ''Über die Natur der Wärme'' (En alemán, ''Sobre la naturaleza del calor''), publicado en el ''[[Zeitschrift für Physik]]'' en 1837, [[Karl Friedrich Mohr]] hizo una de las primeras afirmaciones generales de la doctrina de la conservación de la energía: ''además de los 54''{{esd}}''elementos químicos conocidos, en el mundo físico hay un solo agente, que se llama ''Kraft'' [energía o trabajo]. Puede aparecer, según las circunstancias, como movimiento, afinidad química, cohesión, electricidad, luz y magnetismo; y de cualquiera de estas formas puede transformarse en cualquiera de las otras.'' == Beroaren baliokide mekanikoa == [[Fitxategi:Joule's Apparatus (Harper's Scan).png|thumb|202x202px|Beroaren baliokide mekanikoa neurtzeko, Joule-k erabilitako aparatua.]] Energiaren izaera ulertzeko beste pauso garrantzitsu bat izan zen [[bero]]aren eta energia mekanikoaren arteko baliokidetza ulertzea. Bero teoriaren arabera, beroa ezin da ez sortu ez suntsitu; energiaren kontserbazioak, berriz, beroa eta lan mekanikoa trukagarriak direla dioen kontrako printzipioa dakar berekin. XVIII. mendearen erdialdera, [[Mikhail Lomonosov]], zientzialari errusiarra, beroaren teoria korpusazko zinetikoa postulatu zuen, kaloriko baten ideia baztertzen zuena. Azterketa enpirikoen emaitzen bidez, Lomonosovek ondorioztatu zuen beroa ez zela fluido kalorikoaren partikuletatik transferitzen. [[Fitxategi:SS-joule.jpg|thumb|ezkerrera|[[James Prescott Joule]].]] 1797an, [[Benjamin Thompson]]ek (Rumfordeko kondea) kanoietan marruskaduraren kasuaz sorturiko beroaz egin zuen lan. Hark eginiko esperimentuen ideiak inspiratu zuen [[James Prescott Joule]]ren lana 1840 hamarkadan, neurketa zehatzak eginez energia zinetikoaren eta beroaren arteko erlazioa aztertzeko. Beroa eta [[Lan (fisika)|lana]] (fisikako lan kontzeptua) baliokideak zirelako ideia [[Julius Robert von Mayer|Juilus Robert von Mayer-ek]] proposatu zuen lehenik 1842an<ref>von Mayer, J.R. (1842) "Remarks on the forces of inorganic nature" in ''Annalen der Chemie und Pharmacie'', '''43''', 233</ref>, Mayer bere konklusiora iritsi zen Ekialdeko Herbeheretar Indietara egindako bidaia batean, non ikusi zuen gaixoen odola gorri biziagoa zela oxigeno gutxiago kontsumitzen zutelako, eta, beraz, energia gutxiago gorputz-tenperatura klima epelagoan mantentzeko. Beroa eta lan mekanikoa energia-formak zirela konturatu zen, eta, 1845ean, fisikako ezagutzak hobetu ondoren, monografia bat argitaratu zuen, eta bien arteko harreman kuantitatiboa ezarri zuen<ref>Mayer, J.R. (1845). ''Die organische Bewegung in ihrem Zusammenhange mit dem Stoffwechsel. Ein Beitrag zur Naturkunde'', Dechsler, Heilbronn.</ref> [[Fitxategi:Joule's Apparatus (Harper's Scan).png|thumb|eskuinera|Beroaren baliokide mekanikoa neurtzeko Jouleren makina. Soka bati lotutako beheranzko pisu batek uretan murgildutako paleta bat birarazten du.]] Bien bitartean, 1843an, [[James Prescott Joule|James Prescott Joulek]], bere kabuz, esperimentu-sail baten baliokide mekanikoa aurkitu zuen. Garrantzitsuenean, gaur egun «Jouleren aparatua» deitua, soka bati lotutako beheranzko pisu batek uretan murgildutako paleta bat birarazten zuen. Izan ere, frogatu zuen pisuak jaistean galtzen zuen energia potentzial grabitatorioa urak, palarekin igurtziz, irabazten zuen barne-energiaren berdina zela. Joule-k, 1845ean, ''The Mechanical Equivalent of Heat'' (beroaren baliokide mekanikoa) izeneko artikulu zientifikoa argitaratu zuen, zeinean zehaztu baitzuen zenbat energia mekaniko behar zen bero-unitate bat sortzeko. 1840-1843 aldian, [[Ludwig A. Colding]] ingeniariak antzeko lana egin zuen, nahiz [[Danimarka|Danimarkatik]] kanpo ez oso ezaguna izan. Bai Jouleren lanak, bai Mayerrenak, erresistentzia eta ahanztura jasan zuten, baina, azkenean, Joulenak lortu zuen aitortzarik handiena. 1844an, [[William Robert Grove|William Robert Grovek]] defendatu zuen mekanika, beroa, argia, elektrizitatea eta magnetismoaren arteko erlazioa, «indar» (energia, termino modernoetan) bakar baten adierazpen gisa tratatzean. 1846an, Grovek bere teoriak ''The Correlation of Physical Forces'' (Indar fisikoen korrelazioa) liburuan argitaratu zituen<ref>{{cite book | author=Grove, W. R. | title=The Correlation of Physical Forces | url=https://archive.org/details/correlationphys06grovgoog | location=London | publisher=Longmans, Green | year=1874 | edition=6th }}</ref>.​ 1847an, Joule, [[Nicolas Léonard Sadi Carnot|Sadi Carnot]] eta [[Émile Clapeyron|Émile Clapeyron-en]] aurreko lanetan oinarrituta, [[Hermann von Helmholtz]] Grove-ren antzeko ondorioak atera zituen eta bere teoriak ''Über die Erhaltung der Kraft'' (Indarraren kontserbazioaz, 1847) liburuan argitaratu zituen<ref>{{cite web|title= On the Conservation of Force|url=http://www.bartleby.com/30/125.html|publisher=Bartleby|access-date= 2014-04-06}}</ref>.​ Printzipioaren onarpen moderno orokorra argitalpen horretatik dator. 1850ean, [[William John Macquorn Rankine|William Rankinek]] energiaren kontserbazioaren legea esamoldea erabili zuen, lehen aldiz, printzipioa aipatzeko<ref>William John Macquorn Rankine (1853) "On the General Law of the Transformation of Energy," ''Proceedings of the Philosophical Society of Glasgow'', vol. 3, no. 5, pages 276-280; reprinted in: (1) ''Philosophical Magazine'', series 4, vol. 5, no. 30, [https://books.google.com/books?id=3Ov22-gFMnEC&pg=PA106&lpg=PA106#v=onepage&q&f=false pages 106-117] (February 1853); and (2) W. J. Millar, ed., ''Miscellaneous Scientific Papers: by W. J. Macquorn Rankine'',... (London, England: Charles Griffin and Co., 1881), part II, [https://archive.org/stream/miscellaneoussci00rank#page/203/mode/1up pages 203-208]: "The law of the ''Conservation of Energy'' is already known—viz. that the sum of all the energies of the universe, actual and potential, is unchangeable."</ref>. 1877an, [[Peter Guthrie Tait|Peter Guthrie Taitek]] printzipioa [[Isaac Newton|Sir Isaac Newtonekin]] sortu zela baieztatu zuen, ''Philosophiae Naturalis Principia Mathematica''ren 40. eta 41. proposizioen irakurketa kreatibo batean oinarrituta. Baieztapen hori historia [[Whig historia|whig historiaren]] adibidetzat hartzen da orain<ref>{{cite book |title=On the shoulders of merchants: exchange and the mathematical conception of nature in early modern Europe |first1=Richard W. |last1=Hadden |publisher=SUNY Press |year=1994 |isbn=978-0-7914-2011-9 |page=13 |url=https://books.google.com/books?id=7IxtC4Jw1YoC}}, [https://books.google.com/books?id=7IxtC4Jw1YoC&pg=PA13 Chapter&nbsp;1, p.&nbsp;13] </ref>. ===Masa eta energiaren arteko baliokidetasuna=== Materia atomoz eta horiek osagarriez osatuta dago. Materiak masa intrintsekoa edo pausagune-masa du. XIX. mendeko esperientzia aitortuaren maila mugatuan, pausagune-masa hori kontserbatu egiten dela ikusi zen. 1905eko [[Albert Einstein|Einsteinen]] [[Erlatibitate berezia|erlatibitate bereziaren]] teoriak frogatu zuen pausagune-masa pausagune-energia kantitate baliokide bati dagokiola. Horrek esan nahi du pausagune-masa kanitate baliokide bihur daitekeela edo energia-formen kantitate baliokideetatik (ez material), adibidez, energia zinetikoa, energia potentzial eta energia elektromagnetiko erradiatzailea. Hori gertatzen denean, XX. mendeko esperientzian aitortzen denez, pasagune-masa ez da kontserbatzen, guztizko masa edo energia osoa ez bezala. Energia-mota guztiek laguntzen diote masa osoari eta energia osoari. Adibidez, [[elektroi]] batek eta [[positroi]] batek pausagune-masa dute. Elkarrekin gal daitezke, bere pausagune-energia konbinatua energia elektromagnetiko erradiatzailea duten [[fotoi]] bihurtuz, baina ez pausagune-masa. Hori fotoiak edo haien energia kanpoko ingurunean askatzen ez dituen sistema isolatu batean gertatzen bada, orduan, ez masa osoa, ez eta sistemaren energia osoa ez dira aldatuko. Sortutako energia elektromagnetiko erradiatzaileak sistemaren inertziari (eta edozein pisutan) laguntzen dio, baita [[Elektroi|elektroiaren]] eta [[Positroi|positroiaren]] pasagune-masari ere desagertu aurretik. Era berean, energia forma ez-materialak materian gal daitezke pausagune-masa duen materian. Beraz, energiaren kontserbazioa (osoa, energia materiala edo pausagunean dagoena barne), eta masaren kontserbazioa (osoa, ez pausaguenan dagoena soilik), legeak izaten jarraitzen dute (baliokideak). XVIII. mendean, itxuraz, ezberdinak ziren bi lege bezala agertzen ziren. == Termodinamikaren lehen printzipioa<ref>{{Erreferentzia|izena=IRATI|abizena=BEREAU|izenburua=Dokumentua|data=2009-09-17|url=https://zthiztegia.elhuyar.eus/terminoa/eu/energiaren%20kontserbazioaren%20legea|sartze-data=2018-01-03}}</ref> == Sistema termodinamiko bat aintzat hartzen badugu eta positibotzat hartzen baditugu sistemaren gainean egindako lana eta sistemak xurga dezakeen beroa, honelaxe adieraz daiteke [[Termodinamikaren lehenengo legea|termodinamikaren lehen printzipioa]]: sistemaren barne-energiaren aldakuntza eta sistemaren limiteetan zehar trukatu den beroaren eta lanaren batura elkarren berdinak dira. Sistema termodinamiko bat hasierako egoeratik bukaerako egoerara pasatzeko egindako lana edo transferitutako beroa bitarteko egoeren araberakoak izan daitezkeen arren, bien arteko baturak hasierako eta bukaerako egoeren mendekotasuna baino ez du. Analitikoki, honela adieraz daiteke: <math display="block">\Delta{U} = U_2 - U_1 = Q + W</math> non <math>U_2</math> eta <math>U_1</math> bukaerako eta hasierako [[Barne energia|barne-energiak]] diren, eta <math>Q</math> eta <math>W</math> sistemak trukatutako beroa eta lana, hurrenez hurren. Adierazpen hori termodinamikaren lehen printzipioaren adierazpen analitiko da. == Energia osoaren kontserbazioaren printzipioa fisika klasikoan == Energia osoaren kontserbazioaren legearen arabera, sistema itxi edo isolatu batean dauden eta elkarri eragiten dioten gorputzen edo partikulen energia-mota guztien baturak konstante dirau denboran zehar. Beraz, sistema isolatuan, energia gorputzen artean truka daiteke, edo forma batetik bestera pasa daiteke, baina energia ezin da, ez sortu, ez eta deuseztatu ere. Hala, sistema isolatu baten bi egoeraren arteko energia-aldakuntza aztertzean, sistemaren energia-forma guztiak hartu behar ditugu kontuan: * [[Energia zinetiko]]a: abiadura jakin batean higitzen den masa batek duen energia da. * [[Energia potentzial]]a: grabitazio-eremu baten eraginpean dagoen masa batek duen energia da. * [[Barne energia|Barne-energia]]: materia osatzen duten osagai mikroskopikoen ([[atomo]]en eta [[Molekula|molekulen]]) energia da. Atomoen eta molekulen ausazko translazio-, errotazio-, eta bibrazio-higidurari lotutako energia zinetikoaren eta potentzialaren, eta molekulen arteko elkarrekintzak eragindako energia potentzialaren batura da. * [[Lan (fisika)|Lana]]: gorputz batetik bestera energia igarotzeko modu bat da. [[Mekanika]]ren arloan erabiltzen den definizioaren arabera, distantzia batean, lana da zehar indar batek garatzen duen energia. * [[Bero]]a: sistemen arteko tenperatura-diferentziaren eraginez, sistema batetik bestera pasatzen den energia da. ==[[Fitxategi:Jakindun logoa.png|left|24px]] Ariketak == <gallery mode="packed" heights="120" style="background-color: #fef6e7; margin-left: 0;" caption="Energiaren kontserbazioa"> Fitxategi:Energiaren kontserbazio legea Ariketa 4 DBH.webm|'''Energiaren kontserbazioa''' lantzeko bideoa. </gallery> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|3oem}} == Bibliografía == === Libros modernos === * Goldstein, Martin, and Inge F., (1993). ''The Refrigerator and the Universe''. Harvard Univ. Press. A gentle introduction. * {{cite book |author1=Kroemer, Herbert |author2=Kittel, Charles | title=Thermal Physics (2nd ed.) |url=https://archive.org/details/thermalphysics0000kitt | publisher=W. H. Freeman Company | year=1980 | isbn=978-0-7167-1088-2 }} * {{cite book | author=Nolan, Peter J. | title=Fundamentals of College Physics, 2nd ed. | publisher=William C. Brown Publishers | year=1996 }} * {{cite book | author=Oxtoby & Nachtrieb | title=Principles of Modern Chemistry,'' 3rd ed. | publisher=Saunders College Publishing | year=1996 }} * {{cite book | author=Papineau, D. | title=Thinking about Consciousness | url=https://archive.org/details/thinkingaboutcon0000papi | location=Oxford | publisher=Oxford University Press | year=2002 }} * {{cite book | author1=Serway, Raymond A. | author2=Jewett, John W. | title=Physics for Scientists and Engineers (6th ed.) | publisher=Brooks/Cole | year=2004 | isbn=978-0-534-40842-8 | url-access=registration | url=https://archive.org/details/physicssciengv2p00serw }} * Stenger, Victor J. (2000). ''Timeless Reality''. Prometheus Books. Especially chpt. 12. Nontechnical. * {{cite book | author=Tipler, Paul | title=Physics for Scientists and Engineers: Mechanics, Oscillations and Waves, Thermodynamics (5th ed.) | url=https://archive.org/details/physicsforscient0002tipl | publisher=W. H. Freeman | year=2004 | isbn=978-0-7167-0809-4}} * {{cite book | author=[[Lanczos]], Cornelius | title=The Variational Principles of Mechanics | location= Toronto | publisher=University of Toronto Press | year=1970 | isbn=978-0-8020-1743-7}} === Historia de las ideas === * {{cite journal | author=Brown, T.M. | title=Resource letter EEC-1 on the evolution of energy concepts from Galileo to Helmholtz | journal=American Journal of Physics | year=1965 | volume=33 | pages=759–765 | doi = 10.1119/1.1970980|bibcode = 1965AmJPh..33..759B | issue=10 }} * {{cite book | author=Cardwell, D.S.L. | title=From Watt to Clausius: The Rise of Thermodynamics in the Early Industrial Age | location=London | publisher=Heinemann | year=1971 | isbn=978-0-435-54150-7 }} * {{cite book | author=Guillen, M. | title=[[Five Equations That Changed the World]] | publisher= Abacus| year=1999 | isbn=978-0-349-11064-6 | location=New York }} * {{cite book | author=Hiebert, E.N. | title=Historical Roots of the Principle of Conservation of Energy | publisher=Ayer Co Pub | location=Madison, Wis. | year=1981 | isbn=978-0-405-13880-5 }} * [[Thomas Kuhn|Kuhn, T.S.]] (1957) "Energy conservation as an example of simultaneous discovery", in M. Clagett (ed.) ''Critical Problems in the History of Science'' ''pp.''321–56 * {{cite journal | author=Sarton, G. | title=The discovery of the law of conservation of energy | journal=Isis | year=1929 | volume=13 | pages=18–49 | doi=10.1086/346430 | last2=Joule | first2=J. P. | last3=Carnot | first3=Sadi | s2cid=145585492 }} * {{cite book | author=Smith, C. | title=The Science of Energy: Cultural History of Energy Physics in Victorian Britain | location=London | publisher=Heinemann | year=1998 | isbn=978-0-485-11431-7 }} * {{cite book | author=[[Ernst Mach|Mach, E.]] | title=History and Root of the Principles of the Conservation of Energy | publisher=Open Court Pub. Co., Illinois | year=1872 | url=https://archive.org/details/historyandrootp00machgoog}} * {{cite book | author=[[Henri Poincaré|Poincaré, H.]] | title=Science and Hypothesis | url=https://archive.org/details/scienceandhypoth00poinuoft| publisher=Walter Scott Publishing Co. Ltd; Dover reprint, 1952 | year=1905 | isbn=978-0-486-60221-9 }}, Chapter 8, "Energy and Thermo-dynamics" == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Termodinamikaren legeak]] [[Kategoria:Fisikaren historia]] [[Kategoria:Ideien historia]] [[Kategoria:Energia (fisika)]] [[Kategoria:Jakindunen bideoak dituzten artikuluak]] q1iztv654nvpo2cxb2s5qwizrwsf6sw 9998899 9998865 2024-12-13T18:14:39Z Joxan Garaialde 90799 9998899 wikitext text/x-wiki {{Wikipedia1000}} [[Fitxategi:Newtons cradle animation book_2.gif|thumb|eskuinera|Energia kontserbatzen den sistema mekanikoa, [[Talka elastiko|talka guztiz elastikorako]] eta [[Marruskadura-indar|marruskadurarik]] ez izateko.]] [[Fisika]]n, '''energiaren kontserbazio-printzipioa'''k dio sistema fisiko isolatu baten [[energia]] osoa ez dela denborarekin aldatzen, nahiz eta beste mota beteko energia bihur daitekeen. Sistema fisiko isolatua deritzogu beste sistema fisikoekin inolako interakziorik ez duena. Labur esanda, energiaren kontserbazio-printzipioak dio sistema isolatuaren '''energia ezin dela sortu ezta deuseztatu ere'''. Dena den, eraldatu egin daiteke<ref>{{google books|uUAogT2C6FwC|Física Volumen 1. Escrito por Víctor Campos Olguín.|page=159}}</ref>; esate baterako, energia kimikoa [[energia zinetiko]] bihur daiteke [[dinamita]]k eztanda egitean<ref>Richard Feynman (1970). The Feynman Lectures on Physics Vol I. Addison Wesley. ISBN 978-0-201-02115-8.</ref>. Mekanika klasikoaren ereduan, [[masa]]ren kontserbazioak ez zuen energiaren kontserbazioarekin zerikusirik; baina [[erlatibitate berezia]]k erakutsi zuen masa energia bihur zitekeela, baita alderantziz ere, energia masa izatera pasatu. Horregatik, gaur egun, masa-energiaren kontserbazio-printzipioaz hitz egiten da. Bestalde, [[Termodinamikaren lehenengo legea|Termodinamikaren lehen legea]] energiaren kontserbazio-printzipioaren baliokide dela esan daiteke. [[Mekanika analitiko|Mekanika analitikoan]] froga daiteke energiaren kontserbazio-printzipioa sistemen bilakaera-dinamika denbora-une bakoitzean ezaugarri berberek gidatzen dutelako gertatzen dela. Horren ondorioz, denboraren «translazioa» simetria bat da, eta sistemaren [[Bilakaera-ekuazio|bilakaera-ekuazioak]] alda gabe uzten ditu; beraz, [[Noetherren teorema|Noetherren teoremak]] darama magnitude kontserbatu bat badagoela agertzera, [[energia]]. Energiaren kontserbazioa Noether-en teoremaren bidez zehatz froga daiteke denbora jarraituaren translazio-simetriaren ondorioz; hau da, fisikaren legeak ez direla denborarekin aldatzen. Energiaren kontserbazio-legearen ondorio bat da ezin dela izan lehenengo motako [[Betiereko mugimendu|betiereko mugimendu-makinarik]]; hau da, kanpoko energia-hornidurarik gabeko sistemek ezin diote mugarik gabeko energia-kantitaterik eman inguruneari<ref>Planck, M. (1923/1927). ''Treatise on Thermodynamics'', third English edition translated by A. Ogg from the seventh German edition, Longmans, Green & Co., London, page 40.</ref>.​ Aldi baterako [[Translazio|translazioaren]] simetria ez duten sistemek baliteke energiaren kontserbazioa defini ezina izatea. Adibide batzuk dira espazio-denbora kurbatuak erlatibitate orokorrean<ref name="#1">{{Erreferentzia|abizena1=Witten|izena1=Edward|izenburua=A new proof of the positive energy theorem|aldizkaria=Communications in Mathematical Physics|liburukia=80|alea=3|urtea=1981|orrialdeak=381–402|issn=0010-3616|doi=10.1007/BF01208277|bibcode=1981CMaPh..80..381W|s2cid=1035111|url=https://www.sns.ias.edu/ckfinder/userfiles/files/%5B32%5DCMP_80_1981.pdf|access-date=2017-12-12|archive-date=2016-11-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20161125044504/https://www.sns.ias.edu/ckfinder/userfiles/files/%5B32%5DCMP_80_1981.pdf|url-status=}}</ref> edo denbora-kristalak materia kondentsatuaren fisikan<ref name="#1"/><ref name="Grossman 2012">{{Erreferentzia|abizena1=Grossman|izena1=Lisa|izenburua=Death-defying time crystal could outlast the universe|url=https://www.newscientist.com/article/mg21328484-000-death-defying-time-crystal-could-outlast-the-universe/|website=newscientist.com|argitaletxea=New Scientist|archive-url=https://archive.today/20170202104619/https://www.newscientist.com/article/mg21328484-000-death-defying-time-crystal-could-outlast-the-universe/|archive-date=2017-02-02|data=2012-01-18|url-status=}}</ref><ref name="Cowen 2012">{{Erreferentzia|abizena1=Cowen|izena1=Ron|izenburua="Time Crystals" Could Be a Legitimate Form of Perpetual Motion|url=https://www.scientificamerican.com/article/time-crystals-could-be-legitimate-form-perpetual-motion/|website=scientificamerican.com|argitaletxea=Scientific American|archive-url=https://archive.today/20170202101455/https://www.scientificamerican.com/article/time-crystals-could-be-legitimate-form-perpetual-motion/|archive-date=2017-02-02|data=2012-02-27|url-status=}}</ref><ref name="Powell 2013">{{Erreferentzia|abizena1=Powell|izena1=Devin|izenburua=Can matter cycle through shapes eternally?|aldizkaria=Nature|urtea=2013|issn=1476-4687|doi=10.1038/nature.2013.13657|s2cid=181223762|url=http://www.nature.com/news/can-matter-cycle-through-shapes-eternally-1.13657|archive-url=https://archive.today/20170203080014/http://www.nature.com/news/can-matter-cycle-through-shapes-eternally-1.13657|archive-date=2017-02-03|url-status=}}</ref><ref name="Gibney 2017">{{Erreferentzia|abizena1=Gibney|izena1=Elizabeth|izenburua=The quest to crystallize time|aldizkaria=Nature|liburukia=543|alea=7644|urtea=2017|orrialdeak=164–166|issn=0028-0836|doi=10.1038/543164a|pmid=28277535|url=http://www.nature.com/news/the-quest-to-crystallize-time-1.21595|archive-url=https://archive.today/20170313115721/http://www.nature.com/news/the-quest-to-crystallize-time-1.21595|archive-date=2017-03-13|url-status=|bibcode=2017Natur.543..164G|s2cid=4460265}}</ref>. == Historia == Antzinako [[Filosofia|filosofoek]], haien artean [[Tales Miletokoa|Thales Miletokoak]] (K.a.&nbsp;550&nbsp;inguruan), susmoa zuten funtsezko substantzia batek gauza guztiak eratzen zituela. Hala ere, haien susmoetan, ez zegoen gaur egungo masa-energiari buruzko azalpenik. Kasurako, Thalesen ustez, dena urez osatuta zegoen; [[Enpedokles]]ek (K.a.&nbsp;490-430), ostera, lau sustraiei ([[Lur (argipena)|lurra]], [[Aire|airea]], [[Ur|ura]] eta [[Su|sua]]) buruz hitz egiten zuen; «ezer ez da ez jaiotzen ez hiltzen»<ref>{{Erreferentzia|abizena=Janko|izena=Richard|izenburua=Empedocles, "On Nature"|aldizkaria=Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik|urtea=2004 |liburukia=150 |orrialdeak=1–26|url=http://ancphil.lsa.umich.edu/-/downloads/faculty/janko/empedocles-nature.pdf }}</ref> baizik eta elementu horiek etengabe berrantolatzen dira. Bestalde, Epikurok (K.a. 350 inguru) uste zuen unibertso osoa materia unitate banaezinez osatua zegoela —[[Atomo|atomoen]] aitzindari zaharra— eta bazeukan, baita ere, kontserbazioaren beharraz ideiaren bat, baieztatuz: «gauzen batuketa osoa beti orain den bezalakoa izan dela eta horrela izaten jarraituko duela beti»<ref>{{Erreferentzia|abizena=Laertius|izena=Diogenes|izenburua=Lives of Eminent Philosophers: Epicurus|url=https://www-loebclassics.com/view/diogenes_laertius-lives_eminent_philosophers_book_x_epicurus/1925/pb_LCL185.569.xml?result=1&rskey=YoU4V6}}. This passage comes from a letter quoted in full by Diogenes, and purportedly written by Epicurus himself in which he lays out the tenets of his philosophy.</ref>. 1605ean, [[Simon Stevin|Simon Stevinek]] estatikako arazo batzuk ebatzi ahal izan zituen, [[Betiereko mugimendu|betiereko mugimendua]] ezinezkoa zelako printzipioan oinarrituta. [[Pizkundea|Errenazimentuaren]] garaietan, 1638.&nbsp;urtean, [[Galileo Galilei]]k hainbat egoeraren analisiak publikatu zituen, haien artean «etendako pendulua» zeritzonarena, bertan energia potentziala energia zinetiko nola bihurtzen zen deskribatuz, baita alderantzizko transformazioa ere. Funtsean, adierazi zuen mugitzen ari den gorputz bat igotzen den altuera dela erortzen den altueraren berdina, eta behaketa hori erabili zuen [[Inertzia|inertziaren]] ideia ondorioztatzeko. Behaketa honen alde nabarmena da mugimenduan dagoen gorputz bat marruskadurarik gabeko gainazal batera igotzen den altuera ez dagoela gainazalaren formaren mende. Mende berean, 1669.&nbsp;urtean, [[Christiaan Huygens]]ek talkaren legeak argitaratu zituen. Bertan adierazi zuen ezen, bi objekturen arteko talkaren ondoren, haien momentu linealen eta energia zinetikoen baturak ez zirela aldatzen talkaren aurretiko balioekin konparatuz. Hala ere, ez zuen [[talka elastiko]]<nowiki/>en eta inelastikoen arteko desberdintasunik aipatu. Horrek, kontserbatutako kopuru horietatik funtsezkoena zein zen erabakitzeko, eztabaida piztu zuen ondorengo ikertzaileen artean. ''Horologium Oscillatorium''en, mugimenduan dagoen gorputz baten gorako altuerari buruzko baieztapen askoz argiagoa eman zuen, eta ideia hori mugimendu iraunkor baten ezintasunarekin lotu zuen. Pendulu-mugimenduaren dinamikari buruzko Huygensen ikerketa printzipio bakar batean oinarritzen zen: objektu astun baten [[Masa-zentro|grabitate-zentroa]] ezin dela bere kabuz goratu. [[Fitxategi:Gottfried Wilhelm Leibniz.jpg|thumb|[[Gottfried Leibniz]].]] Energia magnitude eskalarra eta momentu lineala magnitude bektoriala izateak [[Gottfried Wilhelm Leibniz|Leibnizen]] arreta piztu zuen. Gai hori aztertuz, 1676-1689 urteetan, Leibniz higidurarekin lotutako energiaren formulazio matematikoa egiten saiatu zen Huygensen talkei buruzko lanetan oinarrituz, Leibnizek ikusi zuen sistema mekaniko askotan (hainbat ''m_i'' masatakoa, bakoitza ''v_i'' abiadurarekin): :<math>\sum_{i} m_i v_i^2</math> masek elkarri eragiten ez zioten bitartean iraun egiten zuela. Kontzeptu horri, sistemaren ''vis viva'' (indar bizia) izena eman zion Leibnizek. Eta, era horretan, marruskadura edo igurzketarik ez duten sistemen energia zinetikoa adierazteko lehenengo hurbilketa bat egin zuen. Garai hartako [[Zerrenda:Fisikariak|fisiko]] asko, hala nola [[Isaac Newton|Newton]], zioten momentuaren iraupena (marruskadura duten sistemetan ere mantentzen dena) honela definitzen dela oraingoz: :<math>\,\!\sum_{i} m_i v_i</math> kontserbatutako ''vis viva'' zen. Geroago frogatu zen bi magnitudeak aldi berean kontserbatzen direla (baldintza egokiak badira) [[talka elastiko]] gisa. 1687an, [[Isaac Newton|Isaac Newtonek]] ''[[Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica|Principia]]'' argitaratu zuen, indar eta bulkada kontzeptuaren inguruan antolatu zena. Hala ere, ikertzaileek berehala onartu zuten liburuan azaldutako printzipioak (masa puntualetarako ondo zeuden arren) ez ziren aski gorputz zurrun eta jariakorren mugimenduei heltzeko. Beste printzipio batzuk ere behar ziren. [[Fitxategi:Daniel Bernoulli 001.jpg|thumb|ezkerrera|[[Daniel Bernoulli]].]] Hurrengo mendean sarturik, [[Johann Bernoulli|Johann]] eta [[Daniel Bernoulli]] aita eta seme bikoteak, hurrenez hurren, ''vis viva'' kontserbazio legea defendatu zuten. Lehenengoak, 1715ean, estatikan, oro har, erabiltzen den lan birtualaren printzipioa adierazi zuen; bigarrenak, berriz, bere ''Hydrodynamica''n kontserbazio-printzipio bakar hori hartu zuen oinarritzat 1738.&nbsp;urtean argitaratutako liburuan. Uraren jarioan ''vis viva''ren galera aztertu zuen [[Daniel Bernoulli]]k ''Hydrodynamica'' lanean, geroago Bernoulliren printzipioa izenaz ezagutuko zena. [[Bernoulliren printzipio|Bernouilliren printzipioak]] ''vis viva''ren galera eta [[Presio hidrostatiko|presio hidrodinamikoaren]] aldaketa lotzen zituen. Danielek, halaber, makina hidraulikoen lana eta eraginkortasuna aipatu zituen; eta [[Teoria zinetiko|gasen teoria zinetikoa]] eman, eta gasaren molekulen energia zinetikoa tenperaturarekin erlazionatu zuen. Fisikari kontinentalek ''vis viva''ri emandako arreta, azkenean, mekanika arautzen duten geldikortasun-printzipioak aurkitzera eraman zuen, nola hala [[Jean le Rond d'Alembert|D'Alamberten printzipioa]], [[Lagrangeren mekanika]] eta [[William Rowan Hamilton|Hamiltonen]] mekanikaren formulazioa. [[Fitxategi:Emilie Chatelet portrait by Latour.jpg|thumb|eskuinera|[[Emilie du Chatelet]].]] Bestalde, [[Émilie du Châtelet]]ek (1706&nbsp;–&nbsp;1749) energia osoaren kontserbazioaren lehen hipotesia proposatu zuen, momentukoari kontrajarriz. Garai bertsuan, Leibnizen lanetan oinarrituta, [[Willem‘s Gravesande]]ren 1722ko esperimentu bat errepikatu zuen, zeinean buztin biguneko xafla batean bolak erortzen uzten ziren hainbat mailatatik, eta emaitzak aztertu zituen. Bola bakoitzaren energia zinetikoa ―desplazatutako material-kantitateak adierazitakoa― abiaduraren karratuarekiko proportzionala zela frogatu zuen. Buztinaren deformazioa bolak jaurtitzen ziren altuerarekiko zuzenki proportzionala eta hasierako energia potentzialaren berdina zela egiaztatu zuen. Aurreko eragileek, [[Isaac Newton|Newton]] eta [[Voltaire]] barne, uste zuten «energia» (kontzeptua ulertzen zuten neurrian) ez zela momentuaren ezberdina eta, beraz, abiadurarekiko proportzionala zela. Ideia horren arabera, buztinaren deformazioa bolak jaurti ziren altueraren erro karratuarekiko proportzionala izan behar zuen. Lan horren aurretik uste zen energia eta momentu lineala lotuta zeudela eta, beraz, energia abiaduraren proportzionala zela. Fisika klasikoan formula zuzena <math>E_k = \frac12 mv^2</math> da, non <math>E_k</math> objektu baten energia zinetikoa baita; <math>m</math> masa da, eta <math>v</math> modulu-abiadura. Oinarri horren gainean, du Châteletek proposatu zuen energiak beti neurri bera izan behar duela edozein modutan, forma desberdinetan erlazionatu ahal izateko beharrezkoa baita (zinetikoa, potentziala, beroa...)<ref name=Hagengruber>Hagengruber, Ruth, editor (2011) ''Émilie du Chatelet between Leibniz and Newton''. Springer. {{ISBN|978-94-007-2074-9}}.</ref><ref name=Arianrhod>{{Erreferentzia|abizena1=Arianrhod|izena1=Robyn|izenburua=Seduced by logic : Émilie du Châtelet, Mary Somerville, and the Newtonian revolution|data=2012|argitaletxea=Oxford University Press|lekua=New York|isbn=978-0-19-993161-3|edizioa=US|url=http://journals.cambridge.org/action/displayAbstract?fromPage=online&aid=9444991}}</ref>.​ Ingeniari batzuek, hala nola [[John Smeaton]], [[Peter Ewart]], [[Carl Holtzmann]], [[Gustave-Adolphe Hirn]] eta [[Marc Seguin]], onartu zuten momentuaren kontserbazioa, berez, ez zela egokia kalkulu praktikorako, eta [[Gottfried Wilhelm Leibniz|Leibnizen]] printzipioa erabili zuten. [[William Hyde Wollaston]] eta beste [[kimikari]] batzuek ere defendatu zuten printzipioa. [[John Playfair]] gisako akademikoak berehala esan zuten energia zinetikoa ez dela kontserbatzen. Hori begi-bistakoa da [[Termodinamikaren bigarren legea|termodinamikaren bigarren legean]] oinarritutako analisi moderno baterako, baina, XVIII. eta XIX. mendeetan oraindik ez zekiten nora zihoan galdutako energia. Apurka-apurka, marruskadurapeko higidurak sortutako beroa beste ''vis viva'' forma bat zen susmoa hartu zen. 1783an, [[Antoine Lavoisier]] eta [[Pierre-Simon Laplace|Pierre-Simon Laplacek]] bi teoria aurkariak berrikusi zituzten, ''Vis viva'' eta [[beroaren teoria]]<ref>Lavoisier, A.L. & Laplace, P.S. (1780) "Memoir on Heat", ''Académie Royale des Sciences'' pp.&nbsp;4–355</ref>. 1798an, [[Kanoi|kanoiak]] mandrinatzean sortzen den beroari buruzko [[Benjamin Thompson|Rumford kondearen]] behaketak pisu handiagoa erantsi zioten mugimendu mekanikoa bero bihur zitekeen iritziari eta (ez garrantzi gutxiagokoa) konbertsioa kuantitatiboa zela eta aurreikus zitekeela (energia zinetikoaren eta beroaren arteko konbertsio-konstante unibertsala onartuz). ''vis viva'', orduan, energia gisa ezagutzen hasi zen. Urteak pasa ahala, ''vis viva'' izena indarra galtzen joan zen, eta, 1807.&nbsp;urtean, [[Thomas Young]]ek energia izena erabiltzen hasi zen. Geroago, 1819-1839 urteen artean, [[Gaspard-Gustave Coriolis]]ek eta [[Jean-Victor Poncelet]]ek egindako lanen ondorioz, energia zinetikoa lan bihurtzeko gaitasun modura uler zitekeen ''vis viva''ren kalibrazioa egin zuten, eta gaur egungo energia zinetikoaren adierazpena zehaztu ahal izan zuten: <math>E_\text{k} = \frac{1}{2} m v^2</math>. Behin adierazpen hori finkatu ondoren, laster zehaztu zen [[energia mekaniko]]aren kontserbazioaren kontzeptua, horretarako higiduraren energiari [[grabitazio-eremu]]an izandako altueragatik zegokion [[energia potentzial]]a gehituz, aspaldi konturatuta baitzeuden gorputzen jauskeran hasierako altueraren eta amairako abiaduraren arteko erlazioaz. ''Über die Natur der Wärme'' (Beroaren izaerari buruz) izendatutako artikulu batean, ''Zeitschrift für Physik'' aldizkarian argitaratua 1837an, [[Karl Friedrich Mohr|Karl Friedrich Mohr-ek]] energiaren kontserbazioaren doktrinaren lehen baieztapen orokorretako bat egin zuen: «Ezagutzen diren 54 elementu kimikoez gain, mundu fisikoan eragile bakarra dago, Kraft deritzona (energia edo lana). Ager daiteke, egoeraren arabera, mugimendu, afinitate kimiko, kohesio, elektrizitate, argi eta magnetismo gisa, eta era horietako edozein forma beste haietako edozeinetan bihur daiteke». == Beroaren baliokide mekanikoa == [[Fitxategi:Joule's Apparatus (Harper's Scan).png|thumb|202x202px|Beroaren baliokide mekanikoa neurtzeko, Joule-k erabilitako aparatua.]] Energiaren izaera ulertzeko beste pauso garrantzitsu bat izan zen [[bero]]aren eta energia mekanikoaren arteko baliokidetza ulertzea. Bero teoriaren arabera, beroa ezin da ez sortu ez suntsitu; energiaren kontserbazioak, berriz, beroa eta lan mekanikoa trukagarriak direla dioen kontrako printzipioa dakar berekin. XVIII. mendearen erdialdera, [[Mikhail Lomonosov]], zientzialari errusiarra, beroaren teoria korpuskular zinetikoa postulatu zuen, kaloriko baten ideia baztertzen zuena. Azterketa enpirikoen emaitzen bidez, Lomonosovek ondorioztatu zuen beroa ez zela fluido kalorikoaren partikuletatik transferitzen. [[Fitxategi:SS-joule.jpg|thumb|ezkerrera|[[James Prescott Joule]].]] 1797an, [[Benjamin Thompson]]ek (Rumfordeko kondea) kanoietan marruskaduraren kasuaz sorturiko beroaz egin zuen lan. Hark eginiko esperimentuen ideiak inspiratu zuen [[James Prescott Joule]]ren lana 1840 hamarkadan, neurketa zehatzak eginez energia zinetikoaren eta beroaren arteko erlazioa aztertzeko. Beroa eta [[Lan (fisika)|lana]] (fisikako lan kontzeptua) baliokideak zirelako ideia [[Julius Robert von Mayer|Juilus Robert von Mayer-ek]] proposatu zuen lehenik 1842an<ref>von Mayer, J.R. (1842) "Remarks on the forces of inorganic nature" in ''Annalen der Chemie und Pharmacie'', '''43''', 233</ref>, Mayer bere konklusiora iritsi zen Ekialdeko Herbeheretar Indietara egindako bidaia batean, non ikusi zuen gaixoen odola gorri biziagoa zela oxigeno gutxiago kontsumitzen zutelako, eta, beraz, energia gutxiago gorputz-tenperatura klima epelagoan mantentzeko. Beroa eta lan mekanikoa energia-formak zirela konturatu zen, eta, 1845ean, fisikako ezagutzak hobetu ondoren, monografia bat argitaratu zuen, eta bien arteko harreman kuantitatiboa ezarri zuen<ref>Mayer, J.R. (1845). ''Die organische Bewegung in ihrem Zusammenhange mit dem Stoffwechsel. Ein Beitrag zur Naturkunde'', Dechsler, Heilbronn.</ref> [[Fitxategi:Joule's Apparatus (Harper's Scan).png|thumb|eskuinera|Beroaren baliokide mekanikoa neurtzeko Jouleren makina. Soka bati lotutako beheranzko pisu batek uretan murgildutako paleta bat birarazten du.]] Bien bitartean, 1843an, [[James Prescott Joule|James Prescott Joulek]], bere kabuz, esperimentu-sail baten baliokide mekanikoa aurkitu zuen. Garrantzitsuenean, gaur egun «Jouleren aparatua» deitua, soka bati lotutako beheranzko pisu batek uretan murgildutako paleta bat birarazten zuen. Izan ere, frogatu zuen pisuak jaistean galtzen zuen energia potentzial grabitatorioa urak, palarekin igurtziz, irabazten zuen barne-energiaren berdina zela. Joule-k, 1845ean, ''The Mechanical Equivalent of Heat'' (beroaren baliokide mekanikoa) izeneko artikulu zientifikoa argitaratu zuen, zeinean zehaztu baitzuen zenbat energia mekaniko behar zen bero-unitate bat sortzeko. 1840-1843 aldian, [[Ludwig A. Colding]] ingeniariak antzeko lana egin zuen, nahiz [[Danimarka|Danimarkatik]] kanpo ez oso ezaguna izan. Bai Jouleren lanak, bai Mayerrenak, erresistentzia eta ahanztura jasan zuten, baina, azkenean, Joulenak lortu zuen aitortzarik handiena. 1844an, [[William Robert Grove|William Robert Grovek]] defendatu zuen mekanika, beroa, argia, elektrizitatea eta magnetismoaren arteko erlazioa, «indar» (energia, termino modernoetan) bakar baten adierazpen gisa tratatzean. 1846an, Grovek bere teoriak ''The Correlation of Physical Forces'' (Indar fisikoen korrelazioa) liburuan argitaratu zituen<ref>{{Erreferentzia |egilea=Grove, W. R. |izenburua=The Correlation of Physical Forces | url=https://archive.org/details/correlationphys06grovgoog |lekua=London |argitaletxea=Longmans, Green |urtea=1874 |edizioa=6th }}</ref>.​ 1847an, Joule, [[Nicolas Léonard Sadi Carnot|Sadi Carnot]] eta [[Émile Clapeyron|Émile Clapeyron-en]] aurreko lanetan oinarrituta, [[Hermann von Helmholtz]] Grove-ren antzeko ondorioak atera zituen eta bere teoriak ''Über die Erhaltung der Kraft'' (Indarraren kontserbazioaz, 1847) liburuan argitaratu zituen<ref>{{Erreferentzia|izenburua= On the Conservation of Force|url=http://www.bartleby.com/30/125.html|argitaletxea=Bartleby|access-date= 2014-04-06}}</ref>.​ Printzipioaren onarpen moderno orokorra argitalpen horretatik dator. 1850ean, [[William John Macquorn Rankine|William Rankinek]] energiaren kontserbazioaren legea esamoldea erabili zuen, lehen aldiz, printzipioa aipatzeko<ref>William John Macquorn Rankine (1853) "On the General Law of the Transformation of Energy," ''Proceedings of the Philosophical Society of Glasgow'', vol. 3, no. 5, pages 276-280; reprinted in: (1) ''Philosophical Magazine'', series 4, vol. 5, no. 30, [https://books.google.com/books?id=3Ov22-gFMnEC&pg=PA106&lpg=PA106#v=onepage&q&f=false pages 106-117] (February 1853); and (2) W. J. Millar, ed., ''Miscellaneous Scientific Papers: by W. J. Macquorn Rankine'',... (London, England: Charles Griffin and Co., 1881), part II, [https://archive.org/stream/miscellaneoussci00rank#page/203/mode/1up pages 203-208]: "The law of the ''Conservation of Energy'' is already known—viz. that the sum of all the energies of the universe, actual and potential, is unchangeable."</ref>. 1877an, [[Peter Guthrie Tait|Peter Guthrie Taitek]] printzipioa [[Isaac Newton|Sir Isaac Newtonekin]] sortu zela baieztatu zuen, ''Philosophiae Naturalis Principia Mathematica''ren 40. eta 41. proposizioen irakurketa kreatibo batean oinarrituta. Baieztapen hori historia [[Whig historia|whig historiaren]] adibidetzat hartzen da orain<ref>{{Erreferentzia |izenburua=On the shoulders of merchants: exchange and the mathematical conception of nature in early modern Europe |izena1=Richard W. |abizena1=Hadden |argitaletxea=SUNY Press |urtea=1994 |isbn=978-0-7914-2011-9 |orrialdea=13 |url=https://books.google.com/books?id=7IxtC4Jw1YoC}}, [https://books.google.com/books?id=7IxtC4Jw1YoC&pg=PA13 Chapter&nbsp;1, p.&nbsp;13] </ref>. ===Masa eta energiaren arteko baliokidetasuna=== Materia atomoz eta horiek osagarriez osatuta dago. Materiak masa intrintsekoa edo pausagune-masa du. XIX. mendeko esperientzia aitortuaren maila mugatuan, pausagune-masa hori kontserbatu egiten dela ikusi zen. 1905eko [[Albert Einstein|Einsteinen]] [[Erlatibitate berezia|erlatibitate bereziaren]] teoriak frogatu zuen pausagune-masa pausagune-energia kantitate baliokide bati dagokiola. Horrek esan nahi du pausagune-masa kantitate baliokide bihur daitekeela edo energia-formen kantitate baliokideetatik (ez material), adibidez, energia zinetikoa, energia potentzial eta energia elektromagnetiko erradiatzailea. Hori gertatzen denean, XX. mendeko esperientzian aitortzen denez, pasagune-masa ez da kontserbatzen, guztizko masa edo energia osoa ez bezala. Energia-mota guztiek laguntzen diote masa osoari eta energia osoari. Adibidez, [[elektroi]] batek eta [[positroi]] batek pausagune-masa dute. Elkarrekin gal daitezke, bere pausagune-energia konbinatua energia elektromagnetiko erradiatzailea duten [[fotoi]] bihurtuz, baina ez pausagune-masa. Hori fotoiak edo haien energia kanpoko ingurunean askatzen ez dituen sistema isolatu batean gertatzen bada, orduan, ez masa osoa, ez eta sistemaren energia osoa ez dira aldatuko. Sortutako energia elektromagnetiko erradiatzaileak sistemaren inertziari (eta edozein pisutan) laguntzen dio, baita [[Elektroi|elektroiaren]] eta [[Positroi|positroiaren]] pasagune-masari ere desagertu aurretik. Era berean, energia forma ez-materialak materian gal daitezke pausagune-masa duen materian. Beraz, energiaren kontserbazioa (osoa, energia materiala edo pausagunean dagoena barne), eta masaren kontserbazioa (osoa, ez pausagunean dagoena soilik), legeak izaten jarraitzen dute (baliokideak). XVIII. mendean, itxuraz, ezberdinak ziren bi lege bezala agertzen ziren. == Termodinamikaren lehen printzipioa<ref>{{Erreferentzia|izena=IRATI|abizena=BEREAU|izenburua=Dokumentua|data=2009-09-17|url=https://zthiztegia.elhuyar.eus/terminoa/eu/energiaren%20kontserbazioaren%20legea|sartze-data=2018-01-03}}</ref> == Sistema termodinamiko bat aintzat hartzen badugu eta positibotzat hartzen baditugu sistemaren gainean egindako lana eta sistemak xurga dezakeen beroa, honelaxe adieraz daiteke [[Termodinamikaren lehenengo legea|termodinamikaren lehen printzipioa]]: sistemaren barne-energiaren aldakuntza eta sistemaren limiteetan zehar trukatu den beroaren eta lanaren batura elkarren berdinak dira. Sistema termodinamiko bat hasierako egoeratik bukaerako egoerara pasatzeko egindako lana edo transferitutako beroa bitarteko egoeren araberakoak izan daitezkeen arren, bien arteko baturak hasierako eta bukaerako egoeren mendekotasuna baino ez du. Analitikoki, honela adieraz daiteke: <math display="block">\Delta{U} = U_2 - U_1 = Q + W</math> non <math>U_2</math> eta <math>U_1</math> bukaerako eta hasierako [[Barne energia|barne-energiak]] diren, eta <math>Q</math> eta <math>W</math> sistemak trukatutako beroa eta lana, hurrenez hurren. Adierazpen hori termodinamikaren lehen printzipioaren adierazpen analitiko da. == Energia osoaren kontserbazioaren printzipioa fisika klasikoan == Energia osoaren kontserbazioaren legearen arabera, sistema itxi edo isolatu batean dauden eta elkarri eragiten dioten gorputzen edo partikulen energia-mota guztien baturak konstante dirau denboran zehar. Beraz, sistema isolatuan, energia gorputzen artean truka daiteke, edo forma batetik bestera pasa daiteke, baina energia ezin da, ez sortu, ez eta deuseztatu ere. Hala, sistema isolatu baten bi egoeraren arteko energia-aldakuntza aztertzean, sistemaren energia-forma guztiak hartu behar ditugu kontuan: * [[Energia zinetiko]]a: abiadura jakin batean higitzen den masa batek duen energia da. * [[Energia potentzial]]a: grabitazio-eremu baten eraginpean dagoen masa batek duen energia da. * [[Barne energia|Barne-energia]]: materia osatzen duten osagai mikroskopikoen ([[atomo]]en eta [[Molekula|molekulen]]) energia da. Atomoen eta molekulen ausazko translazio-, errotazio-, eta bibrazio-higidurari lotutako energia zinetikoaren eta potentzialaren, eta molekulen arteko elkarrekintzak eragindako energia potentzialaren batura da. * [[Lan (fisika)|Lana]]: gorputz batetik bestera energia igarotzeko modu bat da. [[Mekanika]]ren arloan erabiltzen den definizioaren arabera, distantzia batean, lana da zehar indar batek garatzen duen energia. * [[Bero]]a: sistemen arteko tenperatura-diferentziaren eraginez, sistema batetik bestera pasatzen den energia da. ==[[Fitxategi:Jakindun logoa.png|left|24px]] Ariketak == <gallery mode="packed" heights="120" style="background-color: #fef6e7; margin-left: 0;" caption="Energiaren kontserbazioa"> Fitxategi:Energiaren kontserbazio legea Ariketa 4 DBH.webm|'''Energiaren kontserbazioa''' lantzeko bideoa. </gallery> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|3oem}} == Bibliografia == === Oraingo liburuak === * Goldstein, Martin, and Inge F., (1993). ''The Refrigerator and the Universe''. Harvard Univ. Press. A gentle introduction. * {{Erreferentzia |egilea1=Kroemer, Herbert |egilea2=Kittel, Charles |izenburua=Thermal Physics (2nd ed.) |url=https://archive.org/details/thermalphysics0000kitt |argitaletxea=W. H. Freeman Company |urtea=1980 | isbn=978-0-7167-1088-2 }} * {{Erreferentzia |egilea=Nolan, Peter J. |izenburua=Fundamentals of College Physics, 2nd ed. |argitaletxea=William C. Brown Publishers |urtea=1996 }} * {{Erreferentzia |egilea=Oxtoby & Nachtrieb |izenburua=Principles of Modern Chemistry,'' 3rd ed. |argitaletxea=Saunders College Publishing |urtea=1996 }} * {{Erreferentzia |egilea=Papineau, D. |izenburua=Thinking about Consciousness | url=https://archive.org/details/thinkingaboutcon0000papi |lekua=Oxford |argitaletxea=Oxford University Press |urtea=2002 }} * {{Erreferentzia |egilea1=Serway, Raymond A. |egilea2=Jewett, John W. |izenburua=Physics for Scientists and Engineers (6th ed.) |argitaletxea=Brooks/Cole |urtea=2004 | isbn=978-0-534-40842-8 | url-access=registration | url=https://archive.org/details/physicssciengv2p00serw }} * Stenger, Victor J. (2000). ''Timeless Reality''. Prometheus Books. Especially chpt. 12. Nontechnical. * {{Erreferentzia |egilea=Tipler, Paul |izenburua=Physics for Scientists and Engineers: Mechanics, Oscillations and Waves, Thermodynamics (5. ed.) | url=https://archive.org/details/physicsforscient0002tipl |argitaletxea=W. H. Freeman |urtea=2004 | isbn=978-0-7167-0809-4}} * {{Erreferentzia |egilea=[[Lanczos]], Cornelius |izenburua=The Variational Principles of Mechanics |lekua= Toronto |argitaletxea=University of Toronto Press |urtea=1970 | isbn=978-0-8020-1743-7}} === Ideien historia === * {{Erreferentzia |egilea=Brown, T.M. |izenburua=Resource letter EEC-1 on the evolution of energy concepts from Galileo to Helmholtz |aldizkaria=American Journal of Physics |urtea=1965 |liburukia=33 |orrialdeak=759–765 | doi = 10.1119/1.1970980|bibcode = 1965AmJPh..33..759B |alea=10 }} * {{Erreferentzia |egilea=Cardwell, D.S.L. |izenburua=From Watt to Clausius: The Rise of Thermodynamics in the Early Industrial Age |lekua=London |argitaletxea=Heinemann |urtea=1971 | isbn=978-0-435-54150-7 }} * {{Erreferentzia |egilea=Guillen, M. |izenburua=[[Five Equations That Changed the World]] |argitaletxea= Abacus|urtea=1999 | isbn=978-0-349-11064-6 |lekua=New York }} * {{Erreferentzia |egilea=Hiebert, E.N. |izenburua=Historical Roots of the Principle of Conservation of Energy |argitaletxea=Ayer Co Pub |lekua=Madison, Wis. |urtea=1981 | isbn=978-0-405-13880-5 }} * [[Thomas Kuhn|Kuhn, T.S.]] (1957) "Energy conservation as an example of simultaneous discovery", in M. Clagett (ed.) ''Critical Problems in the History of Science'' ''pp.''321–56 * {{Erreferentzia |egilea=Sarton, G. |izenburua=The discovery of the law of conservation of energy |aldizkaria=Isis |urtea=1929 |liburukia=13 |orrialdeak=18–49 | doi=10.1086/346430 |abizena2=Joule |izena2=J. P. |abizena3=Carnot |izena3=Sadi | s2cid=145585492 }} * {{Erreferentzia |egilea=Smith, C. |izenburua=The Science of Energy: Cultural History of Energy Physics in Victorian Britain |lekua=London |argitaletxea=Heinemann |urtea=1998 | isbn=978-0-485-11431-7 }} * {{Erreferentzia |egilea=[[Ernst Mach|Mach, E.]] |izenburua=History and Root of the Principles of the Conservation of Energy |argitaletxea=Open Court Pub. Co., Illinois |urtea=1872 | url=https://archive.org/details/historyandrootp00machgoog}} * {{Erreferentzia |egilea=[[Henri Poincaré|Poincaré, H.]] |izenburua=Science and Hypothesis | url=https://archive.org/details/scienceandhypoth00poinuoft|argitaletxea=Walter Scott Publishing Co. Ltd; Dover reprint, 1952 |urtea=1905 | isbn=978-0-486-60221-9 }}, Chapter 8, "Energy and Thermo-dynamics" == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Termodinamikaren legeak]] [[Kategoria:Fisikaren historia]] [[Kategoria:Ideien historia]] [[Kategoria:Energia (fisika)]] [[Kategoria:Jakindunen bideoak dituzten artikuluak]] 98y1rz7c0vr85sz74t9mbun5fhkg8jx 0 141717 9998614 9073909 2024-12-13T14:56:13Z 85.85.129.34 Eguneraketa eta erreferentziak 9998614 wikitext text/x-wiki {{Webgune infotaula Automatikoa}} '''ZUZEU Albistaria''' —hasieran '''Zuzeu.com''' helbidean, orain '''Zuzeu.eus'''— [[Euskal Herria|euskal]]dunentzako<nowiki/> erreferente izateko asmoa duen [[albistari]] [[Sistema digital|digital]] bat da, 2009. urteko apirilean sortua. ZuZeu orainkari digitala da, aldizkari digitala, hedabidea, uneoro aldatzen den albistaria, eta internetzale euskaldunok munduari begiratzeko leiho bat. Parte hartzean oinarritutako albistaria den heinean, erredakzio finkoaren edukiez gain, bertan erregistratutako erabiltzaile guztien ekarpenekin hornitzen da. Indibidual gisa zein taldeka har dezakete parte erabiltzaileek. Bere sorkuntzan [[Hasier Etxeberria]] idazlea eta [[Digitalak]] ekoiztetxea aritu ziren. Xoraturikan sozietate mugatuak kudeatzen du Zuzeu. == Ezaugarriak == Ezaugarri nagusiak hauek dira: * Berehalakotasuna: eguneko 24 ordutan, erabiltzaileek gehitu ditzakete edukiak. Albiste guztiak ez dira bertan agertzen berehala, baina jartzen diren albisteak berehala agertzen dira. * Zentsura eza edo oso mugatua. Ideia guztiek dute aukera bertan (zuzentasun eta errespetu irizpideak jarraituz). Parte hartzea eta eztabaida bultzatzen da bertan. Bi ezaugarri horiengatik, Zuzeu-ren leloa "''orainkari horizontala''" da. "''Orainkari''", berehalakotasuna dela eta, eta "''horizontala''" adierazpen askatasuna dela eta. Aldi berean, beste leloetako bat "''Informazioa, iritzia eta eztabaida''" da, bere izateari ondo egokitzen zaizkionak, hain zuzen. ''ZUZEULARIAK'' norbanakoak dira, eta ''GUGEULARIAK,'' ostera, talde, elkarte, enpresa eta erakundeak. eurek argitaratzen dituzte sarrera hauek, eta sarrerok moderatu gabeak dira, 700 euskarazko sinadura baina gehiago ditu hedabideak gaur egun. == Ikus, gainera == * [[Sustatu (bloga)]] * https://www.youtube.com/@zuzeualbistaria/videos == Kanpo estekak == * {{eu}} [http://zuzeu.eus/ zuzeu.eus] * [http://podcast.eus/ {{eu}} podcast.eus] * {{eu}} [http://pagotxa.eus/ pagotxa.eus] * [http://sukaldean.eus/ {{eu}} sukaldean.eus] == Erreferentziak == * https://zuzeu.eus/zuzeu/ * https://zuzeu.eus/zuzeuren-erabilera-baldintzak/ * https://zuzeu.eus/azala/zuzeun-500-sinadura/ * https://zuzeu.eus/kultura/zuzeuk-4-urte/ * https://www.periodismociudadano.com/mikel-lasa-y-zuzeu-com-periodismo-ciudadano-en-euskera/ * https://www.euskalkultura.eus/euskara/albisteak/zuzeu-com-internautek-egiten-duten-euskarazko-astekaria * https://hekimen.eus/partaideak/ {{autoritate kontrola}} {{zirriborro}} [[Kategoria:Euskal Herriko hedabideak]] [[Kategoria:Euskal Herriko webguneak]] s3e0lvv0xh8344o4vxn6zz3cu89j1sq 9998615 9998614 2024-12-13T14:57:31Z 85.85.129.34 Eguneraketa 9998615 wikitext text/x-wiki {{Webgune infotaula Automatikoa}} '''ZUZEU Albistaria''' —hasieran '''Zuzeu.com''' helbidean, orain '''Zuzeu.eus'''— [[Euskal Herria|euskal]]dunentzako<nowiki/> erreferente izateko asmoa duen [[albistari]] [[Sistema digital|digital]] bat da, 2009. urteko apirilean sortua. ZuZeu orainkari digitala da, aldizkari digitala, hedabidea, uneoro aldatzen den albistaria, eta internetzale euskaldunok munduari begiratzeko leiho bat. Parte hartzean oinarritutako albistaria den heinean, erredakzio finkoaren edukiez gain, bertan erregistratutako erabiltzaile guztien ekarpenekin hornitzen da. Indibidual gisa zein taldeka har dezakete parte erabiltzaileek. Bere sorkuntzan [[Hasier Etxeberria]] idazlea eta [[Digitalak]] ekoiztetxea aritu ziren. Xoraturikan sozietate mugatuak kudeatzen du Zuzeu. == Ezaugarriak == Ezaugarri nagusiak hauek dira: * Berehalakotasuna: eguneko 24 ordutan, erabiltzaileek gehitu ditzakete edukiak. Albiste guztiak ez dira bertan agertzen berehala, baina jartzen diren albisteak berehala agertzen dira. * Zentsura eza edo oso mugatua. Ideia guztiek dute aukera bertan (zuzentasun eta errespetu irizpideak jarraituz). Parte hartzea eta eztabaida bultzatzen da bertan. Bi ezaugarri horiengatik, Zuzeu-ren leloa "''orainkari horizontala''" da. "''Orainkari''", berehalakotasuna dela eta, eta "''horizontala''" adierazpen askatasuna dela eta. Aldi berean, beste leloetako bat "''Informazioa, iritzia eta eztabaida''" da, bere izateari ondo egokitzen zaizkionak, hain zuzen. ''ZUZEULARIAK'' norbanakoak dira, eta ''GUGEULARIAK,'' ostera, talde, elkarte, enpresa eta erakundeak. eurek argitaratzen dituzte sarrera hauek, eta sarrerok moderatu gabeak dira, 700 euskarazko sinadura baina gehiago ditu hedabideak gaur egun. == Ikus, gainera == * [[Sustatu (bloga)]] * https://www.youtube.com/@zuzeualbistaria/videos == Kanpo estekak == * {{eu}} [http://zuzeu.eus/ zuzeu.eus] * [http://podcast.eus/ {{eu}} podcast.eus] * {{eu}} [http://pagotxa.eus/ pagotxa.eus] * [http://sukaldean.eus/ {{eu}} sukaldean.eus] == Erreferentziak == * https://zuzeu.eus/zuzeu/ * https://zuzeu.eus/zuzeuren-erabilera-baldintzak/ * https://zuzeu.eus/azala/zuzeun-500-sinadura/ * https://zuzeu.eus/kultura/zuzeuk-4-urte/ * https://zuzeu.eus/azala/hamabost-urte/ * https://www.periodismociudadano.com/mikel-lasa-y-zuzeu-com-periodismo-ciudadano-en-euskera/ * https://www.euskalkultura.eus/euskara/albisteak/zuzeu-com-internautek-egiten-duten-euskarazko-astekaria * https://hekimen.eus/partaideak/ {{autoritate kontrola}} {{zirriborro}} [[Kategoria:Euskal Herriko hedabideak]] [[Kategoria:Euskal Herriko webguneak]] h1m4dlrjrnec6d93e0zcenvuvpd8muv 9998792 9998615 2024-12-13T16:42:13Z Lainobeltz 56334 9998792 wikitext text/x-wiki {{Webgune infotaula Automatikoa}} '''ZUZEU Albistaria''' —hasieran '''Zuzeu.com''' helbidean, orain '''Zuzeu.eus'''— [[Euskal Herria|euskal]]dunentzako<nowiki/> erreferente izateko asmoa duen [[albistari]] [[Sistema digital|digital]] bat da, 2009. urteko apirilean sortua. ZuZeu orainkari digitala da, aldizkari digitala, hedabidea, uneoro aldatzen den albistaria, eta internetzale euskaldunok munduari begiratzeko leiho bat. Parte hartzean oinarritutako albistaria den heinean, erredakzio finkoaren edukiez gain, bertan erregistratutako erabiltzaile guztien ekarpenekin hornitzen da. Indibidual gisa zein taldeka har dezakete parte erabiltzaileek. Bere sorkuntzan [[Hasier Etxeberria]] idazlea eta [[Digitalak]] ekoiztetxea aritu ziren. Xoraturikan sozietate mugatuak kudeatzen du Zuzeu. == Ezaugarriak == Ezaugarri nagusiak hauek dira: * Berehalakotasuna: eguneko 24 ordutan, erabiltzaileek gehitu ditzakete edukiak. Albiste guztiak ez dira bertan agertzen berehala, baina jartzen diren albisteak berehala agertzen dira. * Zentsura eza edo oso mugatua. Ideia guztiek dute aukera bertan (zuzentasun eta errespetu irizpideak jarraituz). Parte hartzea eta eztabaida bultzatzen da bertan. Bi ezaugarri horiengatik, Zuzeu-ren leloa "''orainkari horizontala''" da. "''Orainkari''", berehalakotasuna dela eta, eta "''horizontala''" adierazpen askatasuna dela eta. Aldi berean, beste leloetako bat "''Informazioa, iritzia eta eztabaida''" da, bere izateari ondo egokitzen zaizkionak, hain zuzen. ''ZUZEULARIAK'' norbanakoak dira, eta ''GUGEULARIAK,'' ostera, talde, elkarte, enpresa eta erakundeak. eurek argitaratzen dituzte sarrera hauek, eta sarrerok moderatu gabeak dira, 700 euskarazko sinadura baina gehiago ditu hedabideak gaur egun. == Ikus, gainera == * [[Sustatu (bloga)]] * https://www.youtube.com/@zuzeualbistaria/videos == Kanpo estekak == * {{eu}} [http://zuzeu.eus/ zuzeu.eus] * [http://podcast.eus/ {{eu}} podcast.eus] * {{eu}} [http://pagotxa.eus/ pagotxa.eus] * [http://sukaldean.eus/ {{eu}} sukaldean.eus] {{autoritate kontrola}} {{zirriborro}} [[Kategoria:Euskal Herriko hedabideak]] [[Kategoria:Euskal Herriko webguneak]] kyxfyim5zulnif9ky6a7d4yvqh8uf8l 0 142298 9999136 8189250 2024-12-14T06:50:18Z Josugoni 201 9999136 wikitext text/x-wiki '''Kareorea'''<ref>{{Euskaltzaindia |Kareore|2024-12-14}}</ref> edo '''kare-morteroa''' [[igeltsero]]-lanetan bere gogortasunagatik erabiltzen den [[kare]], [[hondar]] eta [[ur]]ez eginiko [[mortero]]a da. Ezagutzen den mortero motarik zaharrenetako bat da, [[Antzinako Erroma]]n eta [[Antzinako Grezia|Grezian]] erabilia, neurri handi batean [[Antzinako Egipto]]ko eraikuntzan ohikoak ziren [[buztin]] eta [[igeltsu (minerala)|igeltsu]] morteroak ordezkatu zituenean<ref>{{erreferentzia | abizena = Lucas | izena = A | izenburua = Ancient Egyptian Materials and Industries | argitaletxea = Kessinger Publishing, LLC | urtea = 2003 | lekua = USA | orrialdeak = 584 | url = https://books.google.com/books?id=GugkliLHDMoC&q=egyptian+%22lime+mortar%22&pg=PA93 | isbn = 0-7661-5141-7|hizkuntza=en}}</ref>. XIX. mendean [[Portland zementu]]a hedatu zenean, kare-morteroaren erabilerak behera egin zuen pixkanaka eraikuntza berrietan. Hori, neurri handi batean, Portland zementua erabiltzeko erraztasunari, haren ezarpen azkarrari eta indar konpresibo handiari zor zaio. Hala ere, kare-morteroaren propietate leun eta porotsuek zenbait abantaila ematen ditu, [[harri]] naturala eta [[terrakota]] bezalako [[eraikuntza-material]] bigunagoekin lan egitean. Horregatik, Portland zementua [[adreilu]]zko eta [[hormigoi]]zko eraikuntza berrietan erabiltzen den bitartean, ez da gomendagarria hasieran kareorez eraikitako adreiluzko eta harrizko egiturak konpotzeko eta [[zaharberritze]]ko. == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Igeltserotza]] [[Kategoria:Eraikuntzako materialak]] f77hsg5er8i7y1e1jsh56iq2n83wqnm 9999139 9999136 2024-12-14T06:58:24Z Josugoni 201 9999139 wikitext text/x-wiki [[File:Enduit chaux.JPG|thumb|right|Harrizko horma bat zaharberritzen:<br> - eskuinean: kareorea jarri gabe<br> - erdian: kareorea [[paleta (lanabesa)|paleta]]z ezarria<br> - ezkerrean: kareorea ezarria eta akabera egina.]] '''Kareorea'''<ref>{{Euskaltzaindia |Kareore|2024-12-14}}</ref> edo '''kare-morteroa''' [[igeltsero]]-lanetan bere gogortasunagatik erabiltzen den [[kare]], [[hondar]] eta [[ur]]ez eginiko [[mortero]]a da. Ezagutzen den mortero motarik zaharrenetako bat da, [[Antzinako Erroma]]n eta [[Antzinako Grezia|Grezian]] erabilia, neurri handi batean [[Antzinako Egipto]]ko eraikuntzan ohikoak ziren [[buztin]] eta [[igeltsu (minerala)|igeltsu]] morteroak ordezkatu zituenean<ref>{{erreferentzia | abizena = Lucas | izena = A | izenburua = Ancient Egyptian Materials and Industries | argitaletxea = Kessinger Publishing, LLC | urtea = 2003 | lekua = USA | orrialdeak = 584 | url = https://books.google.com/books?id=GugkliLHDMoC&q=egyptian+%22lime+mortar%22&pg=PA93 | isbn = 0-7661-5141-7|hizkuntza=en}}</ref>. XIX. mendean [[Portland zementu]]a hedatu zenean, kare-morteroaren erabilerak behera egin zuen pixkanaka eraikuntza berrietan. Hori, neurri handi batean, Portland zementua erabiltzeko erraztasunari, haren ezarpen azkarrari eta indar konpresibo handiari zor zaio. Hala ere, kare-morteroaren propietate leun eta porotsuek zenbait abantaila ematen ditu, [[harri]] naturala eta [[terrakota]] bezalako [[eraikuntza-material]] bigunagoekin lan egitean. Horregatik, Portland zementua [[adreilu]]zko eta [[hormigoi]]zko eraikuntza berrietan erabiltzen den bitartean, ez da gomendagarria hasieran kareorez eraikitako adreiluzko eta harrizko egiturak konpotzeko eta [[zaharberritze]]ko. ==Erreferentziak== {{erref zer}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Igeltserotza]] [[Kategoria:Eraikuntzako materialak]] 9kjyqxsfejnxmdfv2vamj8cxvc26kcv 9999141 9999139 2024-12-14T07:04:06Z Josugoni 201 9999141 wikitext text/x-wiki [[File:Enduit chaux.JPG|thumb|right|Harrizko horma bat zaharberritzen:<br> - eskuinean: kareorea jarri gabe<br> - erdian: kareorea [[paleta (lanabesa)|paleta]]z ezarria<br> - ezkerrean: kareorea ezarria eta akabera egina.]] '''Kareorea'''<ref>{{Euskaltzaindia |Kareore|2024-12-14}}</ref> edo '''kare-morteroa''' [[igeltsero]]-lanetan bere gogortasunagatik erabiltzen den [[kare]], [[hondar]] eta [[ur]]ez eginiko [[mortero]]a da. Ezagutzen den mortero motarik zaharrenetako bat da, [[Antzinako Erroma]]n eta [[Antzinako Grezia|Grezian]] erabilia, neurri handi batean [[Antzinako Egipto]]ko eraikuntzan ohikoak ziren [[buztin]] eta [[igeltsu (minerala)|igeltsu]] morteroak ordezkatu zituenean<ref>{{erreferentzia | abizena = Lucas | izena = A | izenburua = Ancient Egyptian Materials and Industries | argitaletxea = Kessinger Publishing, LLC | urtea = 2003 | lekua = USA | orrialdeak = 584 | url = https://books.google.com/books?id=GugkliLHDMoC&q=egyptian+%22lime+mortar%22&pg=PA93 | isbn = 0-7661-5141-7|hizkuntza=en}}</ref>. XIX. mendean [[Portland zementu]]a hedatu zenean, kare-morteroaren erabilerak behera egin zuen pixkanaka eraikuntza berrietan. Hori, neurri handi batean, Portland zementua erabiltzeko erraztasunari, haren ezarpen azkarrari eta indar konpresibo handiari zor zaio. Hala ere, kare-morteroaren propietate leun eta porotsuek zenbait abantaila ematen ditu, [[harri]] naturala eta [[terrakota]] bezalako [[eraikuntza-material]] bigunagoekin lan egitean. Horregatik, Portland zementua [[adreilu]]zko eta [[hormigoi]]zko eraikuntza berrietan erabiltzen den bitartean, ez da gomendagarria hasieran kareorez eraikitako adreiluzko eta harrizko egiturak konpotzeko eta [[zaharberritze]]ko. Kareorea transpiragagarritzat jotzen da, hezetasuna askatasunez mugitzeko eta gainazaletik lurruntzeko aukera ematen duelako. Eraikuntza zaharretan, denborarekin mugitzen diren paretak dituztenetan, egituran [[euri-ur]]a sartzen uzten duten [[pitzadura]]k aurki daitezke. Kareoreak hezetasuna [[lurruntze]]a uzten du, eta horma lehor mantentzen. Horma zahar bat zementu-morteroz junturatzeak edo [[zarpiatu|zarpiatze]]ak lurruntze naturala geldiarazten du, eta arazoak sor ditzake. ==Erreferentziak== {{erref zer}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Igeltserotza]] [[Kategoria:Eraikuntzako materialak]] jrh5eqwhjywpp7kkidb1rof7ig07vkx 9999144 9999141 2024-12-14T07:26:18Z Josugoni 201 9999144 wikitext text/x-wiki [[File:Enduit chaux.JPG|thumb|right|Harrizko horma bat zaharberritzen:<br> - eskuinean: kareorea jarri gabe<br> - erdian: kareorea [[paleta (lanabesa)|paleta]]z ezarria<br> - ezkerrean: kareorea ezarria eta akabera egina.]] '''Kareorea'''<ref>{{Euskaltzaindia |Kareore|2024-12-14}}</ref> edo '''kare-morteroa''' [[igeltsero]]-lanetan bere gogortasunagatik erabiltzen den [[kare]], [[hondar]] eta [[ur]]ez eginiko [[mortero]]a da. Ezagutzen den mortero motarik zaharrenetako bat da, [[Antzinako Erroma]]n eta [[Antzinako Grezia|Grezian]] erabilia, neurri handi batean [[Antzinako Egipto]]ko eraikuntzan ohikoak ziren [[buztin]] eta [[igeltsu (minerala)|igeltsu]] morteroak ordezkatu zituenean<ref>{{erreferentzia | abizena = Lucas | izena = A | izenburua = Ancient Egyptian Materials and Industries | argitaletxea = Kessinger Publishing, LLC | urtea = 2003 | lekua = USA | orrialdeak = 584 | url = https://books.google.com/books?id=GugkliLHDMoC&q=egyptian+%22lime+mortar%22&pg=PA93 | isbn = 0-7661-5141-7|hizkuntza=en}}</ref>. XIX. mendean [[Portland zementu]]a hedatu zenean, kare-morteroaren erabilerak behera egin zuen pixkanaka eraikuntza berrietan. Hori, neurri handi batean, Portland zementua erabiltzeko erraztasunari, haren ezarpen azkarrari eta indar konpresibo handiari zor zaio. Hala ere, kare-morteroaren propietate leun eta porotsuek zenbait abantaila ematen ditu, [[harri]] naturala eta [[terrakota]] bezalako [[eraikuntza-material]] bigunagoekin lan egitean. Horregatik, Portland zementua [[adreilu]]zko eta [[hormigoi]]zko eraikuntza berrietan erabiltzen den bitartean, ez da gomendagarria hasieran kareorez eraikitako adreiluzko eta harrizko egiturak konpotzeko eta [[zaharberritze]]ko. Kareorea transpiragagarritzat jotzen da, hezetasuna askatasunez mugitzeko eta gainazaletik lurruntzeko aukera ematen duelako. Eraikuntza zaharretan, denborarekin mugitzen diren paretak dituztenetan, egituran [[euri-ur]]a sartzen uzten duten [[pitzadura]]k aurki daitezke. Kareoreak hezetasuna [[lurruntze]]a uzten du, eta horma lehor mantentzen. Horma zahar bat zementu-morteroz junturatzeak edo [[zarpiatu|zarpiatze]]ak lurruntze naturala geldiarazten du, eta arazoak sor ditzake. ==Erabilera== Kareorea, harri edo adreiluak haien artean elkartzeko, zarpiatuak edo iztukuak egiteko erabiltzen da<ref name=baserri>{{erreferentzia| izena= |abizena= |izenburua= Baserria eraikitzen|argitaletxea= Eusko Jaurlaritza|urtea= 2013|url=https://www.euskadi.eus/web01-a2aznscp/eu/k75aWebPublicacionesWar/k75aObtenerPublicacionDigitalServlet?R01HNoPortal=true&N_LIBR=051455&N_EDIC=0001&C_IDIOM=eu&FORMATO=.pdf |isbn=978-84-457-3336-3 }}</ref>. Kareorearen ezaugarri nagusia obran jarri ondoren pixkanaka gogortzen dela da. Denborarekin erresistenteago bihurtzen da eta milimetro gutxiko lodiera izan dezakeen harrizko azal baten modura jokatzen du. Prozesu honetan, aireko [[karbono dioxido]]aren kontaktuan, karea berriro karbonatatzen da, jatorrizko harria ([[kareharri]]a) izatera itzuliz<ref name=baserri/>. ==Erreferentziak== {{erref zer}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Igeltserotza]] [[Kategoria:Eraikuntzako materialak]] 03zzygt79uoehm2vypagn3p5b7xcenc 9999145 9999144 2024-12-14T07:27:05Z Josugoni 201 /* Erabilera */ 9999145 wikitext text/x-wiki [[File:Enduit chaux.JPG|thumb|right|Harrizko horma bat zaharberritzen:<br> - eskuinean: kareorea jarri gabe<br> - erdian: kareorea [[paleta (lanabesa)|paleta]]z ezarria<br> - ezkerrean: kareorea ezarria eta akabera egina.]] '''Kareorea'''<ref>{{Euskaltzaindia |Kareore|2024-12-14}}</ref> edo '''kare-morteroa''' [[igeltsero]]-lanetan bere gogortasunagatik erabiltzen den [[kare]], [[hondar]] eta [[ur]]ez eginiko [[mortero]]a da. Ezagutzen den mortero motarik zaharrenetako bat da, [[Antzinako Erroma]]n eta [[Antzinako Grezia|Grezian]] erabilia, neurri handi batean [[Antzinako Egipto]]ko eraikuntzan ohikoak ziren [[buztin]] eta [[igeltsu (minerala)|igeltsu]] morteroak ordezkatu zituenean<ref>{{erreferentzia | abizena = Lucas | izena = A | izenburua = Ancient Egyptian Materials and Industries | argitaletxea = Kessinger Publishing, LLC | urtea = 2003 | lekua = USA | orrialdeak = 584 | url = https://books.google.com/books?id=GugkliLHDMoC&q=egyptian+%22lime+mortar%22&pg=PA93 | isbn = 0-7661-5141-7|hizkuntza=en}}</ref>. XIX. mendean [[Portland zementu]]a hedatu zenean, kare-morteroaren erabilerak behera egin zuen pixkanaka eraikuntza berrietan. Hori, neurri handi batean, Portland zementua erabiltzeko erraztasunari, haren ezarpen azkarrari eta indar konpresibo handiari zor zaio. Hala ere, kare-morteroaren propietate leun eta porotsuek zenbait abantaila ematen ditu, [[harri]] naturala eta [[terrakota]] bezalako [[eraikuntza-material]] bigunagoekin lan egitean. Horregatik, Portland zementua [[adreilu]]zko eta [[hormigoi]]zko eraikuntza berrietan erabiltzen den bitartean, ez da gomendagarria hasieran kareorez eraikitako adreiluzko eta harrizko egiturak konpotzeko eta [[zaharberritze]]ko. Kareorea transpiragagarritzat jotzen da, hezetasuna askatasunez mugitzeko eta gainazaletik lurruntzeko aukera ematen duelako. Eraikuntza zaharretan, denborarekin mugitzen diren paretak dituztenetan, egituran [[euri-ur]]a sartzen uzten duten [[pitzadura]]k aurki daitezke. Kareoreak hezetasuna [[lurruntze]]a uzten du, eta horma lehor mantentzen. Horma zahar bat zementu-morteroz junturatzeak edo [[zarpiatu|zarpiatze]]ak lurruntze naturala geldiarazten du, eta arazoak sor ditzake. ==Erabilera== Kareorea, harri edo adreiluak haien artean elkartzeko, [[zarpiatu]]ak edo [[iztuku]]ak egiteko erabiltzen da<ref name=baserri>{{erreferentzia| izena= |abizena= |izenburua= Baserria eraikitzen|argitaletxea= Eusko Jaurlaritza|urtea= 2013|url=https://www.euskadi.eus/web01-a2aznscp/eu/k75aWebPublicacionesWar/k75aObtenerPublicacionDigitalServlet?R01HNoPortal=true&N_LIBR=051455&N_EDIC=0001&C_IDIOM=eu&FORMATO=.pdf |isbn=978-84-457-3336-3 }}</ref>. Kareorearen ezaugarri nagusia obran jarri ondoren pixkanaka gogortzen dela da. Denborarekin erresistenteago bihurtzen da eta milimetro gutxiko lodiera izan dezakeen harrizko azal baten modura jokatzen du. Prozesu honetan, aireko [[karbono dioxido]]aren kontaktuan, karea berriro karbonatatzen da, jatorrizko harria ([[kareharri]]a) izatera itzuliz<ref name=baserri/>. ==Erreferentziak== {{erref zer}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Igeltserotza]] [[Kategoria:Eraikuntzako materialak]] jidgnh1lbc4k84h5vbz6rysph3jk8jh 0 145035 9999069 9528233 2024-12-14T01:25:28Z Daeri 16654 /* Kanpo estekak */ 9999069 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa }} '''Sergio Rodríguez Martínez''' ([[Logroño]], [[1978]]ko [[uztailaren 26]]a- ) espainiar futbolari bat da. [[Real Sociedad]] gipuzkoar klubean jokatu zuen 2010 arte erdilari gisa. Egun klub baten bila dabil. == Ibilbidea == [[Unió Esportiva Lleida]]n hasi zen profesionalki eta klube katalanan 5 urtez egon zen. [[2006]]an [[Cádiz Club de Futbol|Cadizera]] joan zen baina denboraldiaren bigarren zatia Lleidan jokatu zuen berriz ere. Hurrengo denboraldian [[Deportivo Alavés]]en jokatu zuen eta [[2008]]an errealaren jokalaria bilakatu zen. Errealak lehenen mailara igoera lortu ondoren Sergiok kluba utzi egin zuen. Berehala klub berri baten bila hasi zen. {|align="center" bgcolor="#f7f8ff" cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="color:black;" !width="190"|Kluba !width="170"|Herrialdea !width="120"|Urteak |-align=center |[[Club de Fútbol Balaguer|Balaguer]] |[[Espainia]] |[[2000]]-[[2001]] |-align=center |[[Unió Esportiva Lleida|UE Lleida]] |[[Espainia]] |[[2001]]-[[2006]] |-align=center |[[Cádiz Club de Futbol|Cádiz CF]] |[[Espainia]] |[[2006]]-[[2007]] |-align=center |[[Unió Esportiva Lleida|UE Lleida]] (''utzita'') |[[Espainia]] |[[2007]] |-align=center | [[Deportivo Alavés|Alavés]] |[[Espainia]] |[[2007]] &ndash; [[2008]] |-align=center |[[Real Sociedad]] |[[Espainia]] |[[2008]] &ndash; [[2010]] |-align=center |} == Kanpo estekak == * [http://www.realsociedad.com/caste/home/real.asp?menu=010101&jugador=89486&fnd=SERGIO. Profila, errealaren webgunean] {{bizialdia|1978ko||Rodriguez Martinez, Sergio}} [[Kategoria:Logroñotarrak]] [[Kategoria:Alaveseko futbolariak]] [[Kategoria:Real Sociedadeko 2000 hamarkadako jokalariak]] [[Kategoria:Real Sociedadeko 2010 hamarkadako jokalariak]] [[Kategoria:Cádiz CFeko futbolariak]] [[Kategoria:Lleida Esportiuko futbolariak]] slq59bybj12m7q2v08821v4fb667qra 0 145435 9999078 9965585 2024-12-14T01:43:44Z ListeriaBot 64511 Wikidata list updated [V2] 9999078 wikitext text/x-wiki {{beste erabilpenak|gizonen euskal izenari|ikerketa zentroa|IKER zentroa}} {{Pertsona Izena | izena = Iker | irudia = | oina = | ahoskera = | generoa = gizonezkoa | esanahia = etxe berria | jatorrizko eskualdea = {{bandera|EH}} | jatorria = [[Sabin Arana]]ren ''Deun-Ixendegi Euzkotarra'' | antzeko izenak = Ikerne | izenaren eguna = }} '''Iker''' [[gizon]]ezkoen [[euskaldun|euskal]] izena da. Jatorria [[Euskal Herria]]n du, [[Sabin Arana]]k eta [[Koldo Eleizalde]]k bere ''[[Deun-ixendegi euzkotarra]]'' izendegirako sortu baitzuten. Bere emakumezko izenaren aldaera '''[[Ikerne]]''' da, [[gaztelania]]zko ''[[Visitatio (argipena)|Visitación]]'' izenaren baliokide femeninotzat dena<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.euskaltzaindia.net/eoda/index.php?option=com_eoda&Itemid=204&lang=eu&view=izenak|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua=Izendegia: Pertsona-izenak}}</ref>. Iker 2010eko hamarkadan [[Nafarroa]]n eta [[Araba]]n mutil-izen jarriena izan da. Izenak beste hizkuntzetan baliokiderik ez duenez, ez dago munduan 1.000 izen arruntenen artean<ref>[http://www.babynamespedia.com/meaning/Iker Babynamespedia: Iker]</ref> == Iker izena duten pertsona ezagunak == {{Wikidata list |sparql=SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P735 wd:Q751974 . ?item wdt:P31 wd:Q5 } |section= |sort=label |columns=label:Izen-abizenak,P106:Jarduera,P19:Jaiolekua,P569,P570 |links=local }} {| class='wikitable sortable' ! Izen-abizenak ! Jarduera ! Jaiolekua ! jaiotza data ! heriotza data |- | [[Iker Alvarez]] | ''[[:d:Q937857|futbolari]]'' | [[Errenteria]] | 1977-05-11 | |- | [[Iker Alvarez de Eulate]] | ''[[:d:Q937857|futbolari]]'' | [[Andorra la Vella]] | 2001-07-25 | |- | [[Iker Aramendia]] | ''[[:d:Q2309784|txirrindulari]]'' | [[Etxabarri (Allin)|Etxabarri]] | 1983-10-20 | |- | [[Iker Arretxe]] | ''[[:d:Q19746576|pilotari]]'' | [[Luzaide]] | 1985-06-05 | |- | [[Iker Azkarate]] | ''[[:d:Q2309784|txirrindulari]]'' | [[Lazkao]] | 1994-04-20 | |- | [[Iker Ballarin]] | ''[[:d:Q2309784|txirrindulari]]'' | [[Gasteiz]] | 1997-05-04 | |- | [[Iker Begoña]] | ''[[:d:Q937857|futbolari]]'' | [[Bilbo]] | 1976-11-15 | |- | [[Iker Belaustegigoitia]] | [[Atleta|kirolari]] | [[Bilbo]] | 1927-10-09 | 1991-06-08 |- | [[Iker Beñaran]] | [[Kantari|abeslari]] | [[Donostia]] | 1993-09-09 | |- | [[Iker Camaño]] | ''[[:d:Q2309784|txirrindulari]]'' | [[Santurtzi]] | 1979-03-14 | |- | [[Iker Casanova|Iker Casanova Alonso]] | [[politikari]]<br/>[[idazle]] | [[Barakaldo]] | 1972-12-20 | |- | [[Iker Casillas]] | ''[[:d:Q937857|futbolari]]'' | [[Móstoles]] | 1981-05-20 | |- | [[Iker Cobo]] | [[toreatzaile]] | [[Donostia]] | 1981-05-22 | |- | [[Iker Cortes]] | [[arraunlari]] | [[Sestao]] | 1983-02-27 | |- | [[Iker Diaz]] | [[Antzezle|aktore]] | [[Bilbo]] | 1961-07-05 | |- | [[Iker Fernández]] | ''[[:d:Q15709642|snowboarder]]'' | [[Donostia]] | 1977-09-09 | |- | [[Iker Flores]] | ''[[:d:Q2309784|txirrindulari]]'' | [[Urdiain]] | 1976-07-28 | |- | [[Iker Fuentes]] | ''[[:d:Q13561328|surflari]]'' | [[Getxo]] | 1978 | |- | [[Iker Gabarain]] | ''[[:d:Q937857|futbolari]]'' | [[Tolosa]] | 1977-05-21 | |- | [[Iker Galartza]] | [[Antzezle|aktore]] | [[Amezketa]] | 1977-05-17 | |- | [[Iker Garai]] | ''[[:d:Q937857|futbolari]]''<br/>''[[:d:Q628099|futbol entrenatzaile]]'' | [[Gasteiz]] | 1976-03-22 | |- | [[Iker Gereñu]] | ''[[:d:Q937857|futbolari]]'' | [[Gasteiz]] | 1982-04-21 | |- | [[Iker Goenaga]] | [[Kantari|abeslari]]<br/>''[[:d:Q107161894|trikitilari]]'' | [[Zizurkil]] | 1974 | |- | [[Iker González-Allende]] | ''[[:d:Q4263842|literatura-kritikari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]'' | [[Bilbo]] | 1978-12-12 | |- | [[Iker Gorosterrazu]] | [[bertsolari]] | [[Ituren]] | 1990 | |- | [[Iker Guarrotxena]] | ''[[:d:Q937857|futbolari]]'' | [[Bilbo]] | 1992-12-06 | |- | [[Iker Hernández]] | ''[[:d:Q937857|futbolari]]'' | [[Urnieta]] | 1994-04-08 | |- | [[Iker Irazu]] | ''[[:d:Q2309784|txirrindulari]]'' | [[Asteasu]] | 1983-06-09 | |- | [[Iker Iriarte|Iker Iriarte Iribar]] | [[bertsolari]] | [[Alegia]] | 1984 | |- | [[Iker Irribarria]] | ''[[:d:Q28054240|esku huskako pilotari]]''<br/>''[[:d:Q19746576|pilotari]]''<br/>''[[:d:Q937857|futbolari]]'' | [[Arama]] | 1996-07-04 | |- | [[Iker Iturbe]] | ''[[:d:Q3665646|saskibaloi jokalari]]'' | [[Gasteiz]] | 1976-07-10 | |- | [[Iker Jiménez]] | ''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''<br/>''[[:d:Q18921227|ufologist]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[kazetari]]<br/>[[youtuber]]<br/>''[[:d:Q578109|telebista-ekoizle]]''<br/>[[musikari]]<br/>[[eleberrigile]]<br/>''[[:d:Q2059704|telebista zuzendari]]''<br/>[[telebista-aktore]] | [[Gasteiz]] | 1973-01-10 | |- | [[Iker Karrera]] | ''[[:d:Q19827218|ultramaratoilari]]'' | [[Amezketa]] | 1974-09-18 | |- | [[Iker Larrauri]] | [[antropologo]]<br/>''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>''[[:d:Q10333969|museologo]]'' | [[Mexiko Hiria]] | 1929-12-18 | 2021-01-11 |- | [[Iker Lastra]] | [[Antzezle|aktore]] | [[Bilbo]] | 1976-12-24 | |- | [[Iker Leonet]] | ''[[:d:Q2309784|txirrindulari]]'' | [[Oiartzun]] | 1983-12-10 | |- | [[Iker Martinez de Lizardui]] | ''[[:d:Q1897112|skipper]]'' | [[Donostia]] | 1977-06-16 | |- | [[Iker Mendaza]] | ''[[:d:Q1414443|zinemagilea]]''<br/>[[film-zuzendari]]<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>[[musikari]] | [[Ugao]] | 1998 | |- | [[Iker Mezo]] | ''[[:d:Q2309784|txirrindulari]]'' | [[Galdakao]] | 1982-06-07 | |- | [[Iker Muniain]] | ''[[:d:Q937857|futbolari]]'' | [[Iruñea]] | 1992-12-19 | |- | [[Iker Piedrafita]] | [[gitarra-jotzaile]]<br/>[[disko-ekoizle]]<br/>[[Kantari|abeslari]] | [[Iruñea]] | 1981-11-17 | |- | [[Iker Plazaola]] | ''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]'' | [[Oñati]] | | |- | [[Iker Pou]] | ''[[:d:Q3951423|arroka-eskalatzaile]]''<br/>[[maisu/maistra]] | [[Gasteiz]] | 1977-02-05 | |- | [[Iker Rioja|Iker Rioja Andueza]] | [[kazetari]]<br/>[[idazle]] | [[Gasteiz]] | 1987 | |- | [[Iker Robles-Arangiz]] | [[Kantari|abeslari]] | [[Beskoitze]] | 1941 | |- | [[Iker Romero]] | ''[[:d:Q12840545|eskubaloi jokalari]]'' | [[Gasteiz]] | 1980-06-15 | |- | [[Iker Sarriegi]] | ''[[:d:Q937857|futbolari]]''<br/>[[abokatu]] | [[Donostia]] | 1973-08-16 | |- | [[Iker Sastre]] | ''[[:d:Q124516127|para table tennis player]]'' | [[Bilbo]] | 1977-06-19 | |- | [[Iker Seguín]] | ''[[:d:Q937857|futbolari]]'' | [[Eibar]] | 1989-07-12 | |- | [[Iker Tainta]] | ''[[:d:Q19746576|pilotari]]'' | [[Barañain]] | 1992-07-23 | |- | [[Iker Undabarrena]] | ''[[:d:Q937857|futbolari]]'' | [[Gorliz]] | 1995-05-18 | |- | [[Iker Unzueta]] | ''[[:d:Q937857|futbolari]]'' | [[Abadiño]] | 1998-08-04 | |- | [[Iker Urbina]] | [[politikari]]<br/>[[abokatu]] | [[Gasteiz]] | 1977-08-19 | |- | [[Iker Urreizti]] | ''[[:d:Q3665646|saskibaloi jokalari]]'' | [[Donostia]] | 1975-04-26 | |- | [[Iker Vicente]] | ''[[:d:Q27062049|aizkolari]]'' | [[Otsagabia]] | 1997-06-15 | |- | [[Iker Villa]] | [[Kantari|abeslari]]<br/>[[Antzezle|aktore]] | [[Barakaldo]] | 1995-06-17 | |- | [[Iker Zubeldia]] | [[bertsolari]] | [[Zegama]] | 1981-05-16 | |- | [[Iker Zubizarreta]] | ''[[:d:Q937857|futbolari]]'' | [[Caracas]] | 1962-05-18 | |- | [[Iker Álvarez]] | [[film-zuzendari]]<br/>''[[:d:Q28110454|layout artist]]'' | [[Urretxu]] | 1976 | |- | [[Javier Lara]] | [[toreatzaile]] | [[Urduña]] | 1977-05-14 | |} {{Wikidata list end}} == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Euskal pertsona-izenak]] 26va5el78sfpxigr828tmp1j5usi85l 0 146863 9999415 9468185 2024-12-14T11:44:49Z InternetArchiveBot 119347 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 9999415 wikitext text/x-wiki {{zuzendu}} {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Harriet Martineau''' ([[Norwich]], [[1802]]ko [[ekainaren 12]]a - [[Ambleside]], [[1876]]ko [[ekainaren 27]]a) Ingalaterrako idazlea, ekonomialaria, soziologoa, filosofoa eta gizarte-ekintzailea izan zen, bereziki feminista eta abolizionista. Lehenengo emakume soziologotzat hartua izan zen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Michael R|abizena=Hill|izenburua=Harriet martineau : theoretical and methodological perspectives|argitaletxea=Routledge|data=2003|url=https://www.worldcat.org/oclc/228134555|isbn=0-415-94528-3|pmc=228134555|sartze-data=2021-05-16}}</ref> == Bizitza == Harriet Martineau [[1802]]ko [[ekainaren 12]]an jaio zen, [[Norwich]]-en, [[Ingalaterra]]n. Zortzi seme-alabetako familia batean, Harriet seigarren alaba zen. Bere aita, Thomas Martineau, arropen manufakturan aritzen zen. Negozioa oparoa zen eta honek eragina izan zuen familiak bizi-maila erosoa izateko. Hala ere, [[1829]]. urtean porrot egin zuen, [[1825]]. urtetik [[Britainia Handia]]n gertatutako krisi ekonomikoaren ondorioz. Amaren maitasunaren falta sentitu zuen eta osasun makala izan zuen. Harriet Martineauk 12 urte zituenetik entzumen arazoak izaten hasi zen. [[Gortasun]]a areagotu ahala nortasun barnekoiagoa erakusten zuen. Bere familian ezintasun intelektuala zuela uste zuten, arreta finkatzea eragozten ziona, eta ez ziren konturatu isolamendu horrek jatorri patologikoa zuela. Edonola ere, Martineau anderea, hizkuntza askotan trebea zen. Haren bizitzan zehar egoera gogorrak gainditzeak bultzada handia suposatu zion. Harriet Martineau 19 urterekin noizean behin bere lanak argitaratzen hasi zen, familiak estutasun ekonomiko batzuk pasa baitzituen. Bere bizitzan 50 bat liburu eta artikulu idatzi zituen. 20 urte zituelarik, tristura handia jasan zuen, harentzat oso garrantzitsuak ziren hiru pertsona hiltzean: aita, Thomas anaia nagusia eta tutorea, bere senarra ere izan zena, John Worthington. Handik aurrera ez zuen berriro ere ezkondu nahi izan eta nolabait ezkontzaren aurka jarri zen, honek emakume eta gizonen arteko desberdintasunak inposatzen zituelako. [[1821|1821e]]ko bukaeran, Martineau emakumeek, amak eta ahizpek, bizimodua aurrera eraman ahal izateko, josten lan egin behar izan zuten eta Harrietek, noizbehinka, kontribuzio unitaristekin, ''Monthly Repository'' aldizkarian idazten zuen. [[1822]]tik aurrera aldizkari horren ohiko kolaboratzailea bihurtu zen, urtean 50 libra esterlinaren truke. Aldizkariaren [[1822]]ko urriko 17. edizioan, artikulu bat idatzi zuen. Artikulu hartan hitz egiten zuen, Ingalaterran nesken eta mutilen gaitasun intelektualaren aurrerabidea modu berdinean lortzeko hezkuntza-prozesua jarraitzeko gai izango litzatekeen, [http://Female%20Education Female Education] zeritzona. Anekdota moduan Martineauk bizirik lurperatzeko beldurra zuela aipatu daiteke. Horregatik, bere [[testamentu]]an zeukan guztia bere sendagileari utzi zion eta, horren truke, sendagileak burua moztu beharko zion. == Ideiak == Neurridun ekonomikoaren nobelak idazteko originaltasuna izan zuen. Hauetan [[XIX. mendea|XIX.mendeko]] britainiar sistema emankorra azaltzen zuen eredu ekonomiko klasikoaren printzipioak deskribatzen ziren. Martineauk erabili zuen modelo kapitalistaren egitura ingeles eskola klasikoaren hiru ezaugarritan oinarritzen zen: produkzio-bideen jabetza pribatua, lan emankorren espezializaziora daraman eta horregatik merkataritza trukeari ahokatuta dagoen giza natura, eta ekimen pribatuaren estimulu jariatua denboran izaten diren enpresen onuren berrinbertsio jarraituak azaldua. Agente ekonomiko guztiek, enpresaburu eta langile, haien interesak elkartzen zituzten herrialdearen ekoizpena baliabideen enplegu beterantz zuzenduz. Irakurleen onarpena hain ona izan zen, liburuak segidan berrargitaratu zirela irakurleen geroz eta handiagoa zen eskaria asetzeko. Honen ustez, gizarte bat behatzeko orduan beharrezkoa da aspektu guztiak aztertzea, hala nola, soziologikoak, politikoak, erlijiosoak, e.a. Modu berean, emakumearen egoera ulertzeko ikuspuntu edo analisi sozialak egin behar zirelakoan zegoen. Horretaz aparte, ordura arte garrantzi handirik ez zuten gai edo egoera soziologikoak (bikote harremanak, seme-alabak, e.a) aztertzeaz arduratu zen, horiek guztiak begirada soziologiko batetik. Azken finean, Harriet Martineau anderearen ustetan, soziologoak behaketatik haratago joan behar zirela gizartearen onurarako eman daitezen. Hala ere, ezin dugu ahaztu Martineauk emakumeen eskubideen alde aldarrikatu zuela bere burua eta gainera Comteren pentsamenduak zabaltzen lagundu zuela. Emakumeen eskubideen defendatzailea izan zen. [[John Stuart Mill]]ek [[1866]]an lehen aldiz britainiar parlamentuan egon zenari emakumeentzako boto eskubidea eskatu zion eta Harrietek honetarako lan handia egin zuen. Esklabotasunari aurre egin zion, zenbait perspektibatatik aztertuta: morala, soziala eta ekonomikoa. Bildumaren laugarren nobelan,'' Demerara'' izenburuarekin, zurien historia eta beltzen esklabotasuna eta esplotazioa erakutsi zuen. Haren bizitza, norabidez aldatu zuen eta berehala ospearen bitartez famatua bihurtu zen. [[1832]]tik argitaratze arrakasta iritsi zitzaion. Ekonomiaren 25 nobelatako bilduma argitaratzen hasi zen ekonomia politikoaren Ilustrazioa izenburu jaso zen urtean. Harrezkero argitaratze prestigioaren eta intelektualarengandik, bere bizi-mailan atseden bat hartzeko aukera izan zuen. Londresera joan zen bizitzera eta bertan britainiar sozietate nagusi batekin elkartu zen; haren adiskidetasunen artean Richard Monckton Milnes parlamentaria, Charles Buller eta Jane Marcet ekonomista klasikoak zeuden. Emakume kulturadun eta bidaiaria izan zen. [[1834]]-[[1836]] artean [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetan]], amerikar espiritu libreagatik erakarrita ibili zen eta haren ekonomia hazkundearen potentzialagatik erakusten zuen. Beste toki batzuk bisitatu zituen, [[New York|New York,]] [[Filadelfia|Philadelphia]], [[Baltimore]] eta [[Washington]]. Buru abolizionista batzuk ezagutu eta beraiekin mintzatu zen askotan esklabutzaren aurkako iritzia goraipatuz. Hau guztia, [[1837]].urtean argitaratutako ''Society in America'' liburuan isladatu zuen. [[1839]]. urtean Venezian barrena bidaia bat egiteari ekin zion baina bertan behera utzi behar izan zuen obulutegiko min izugarri handi bategatik. Arrazoi honegatik bost urtez [[Newcastle upon Tyne|Newcastle-en]] ondoan kokatuta dagoen [[Tybemouth]] herrian geratu behar izan zuen. [[1844]].urtean Mesmerismen tratatua izan zen, eztabaidagarria zen tratamendu hipnotiko batez, berari eraginkorra suertatu zitzaiolarik. Behin indarberrituta Amblesiden finkatu zen, Distrito de Los Lagos parean kokaturik dagoen hiri batean eta bertan eraiki zuen bere etxea, The Knoll. Hau izan zen bere etxebizitza hil zen arte. [[1846]]-[[1847]] urte bitartean ekialde hurbiletik, [[Egipto]] eta Lur Saindutik bidaia luze berri bati ekin zion. Haren bizipen eta gertatutako behaketak [[1848]].urtean ''Eastern Life: Present and Past'' argitaratzera eraman zuen. Harrietek Jane Marceten obra ezagutu eta miretsi zuen. Jane Marcet ''Conservation on political economy'' liburuarekin [[1816]]<nowiki/>an Britainia Handian ospe handia lortu zuen idazlea izan zen. Liburu honetan ekonomiaren politika legeak azaltzen ziren. Martineau-k Janeri 1832an idatziriko gutun batean esaten zion bere liburua irakurri zuela "behin eta berriz, gozamenez, liburua bere eskutan erori zen urte osoan zehar". Harriet-ek, Jane Marceten arrakasta ikusita, ekonomia politikoa nobelen bidez azaltzearen ideia garatu zuen, bere ustez modu hoberena baitzen produkzio legeak, elkartrukea, distribuzioa eta aberastasunaren kontsumoa azaltzeko. Bere nobeletan erabili zuen doktrina ekonomikoa [[Adam Smith]] eta James Miller-engan ageri zena izan zen. Monthly Repository-ren editorea zen William J. Fox bere anaiarekin kontaktuan jarri zen, Charles Fox, honek azkenean 25 nobelak editatu zituen. Bilduma honi ''Illustration of Political Economy'' izenburua eman zion. Bildumako lehenengo nobela "Vida en territorio salvaje" izan zen, [[Hegoafrika|Hego Afrikan]] kokaturiko kolonia Ingeles baten joan-etorriak kontatzen zituen. Lehenengo liburu honetan lanaren banaketa behartzen zuen eskulanaren espezializazioari esker garatutako produkzio prozeduren jatorria azpimarratzen zuen. Irakurketarekin batera produkzio atalak bultzatzen zituen eta merkatuetan merkantzien elkartrukea geroago. Bildumako azken nobelan, "La moraleja de muchas fábulas", ekonomia ingeleseko hazkuntza potentzialtasunaren arrazoien laburpena biltzen du. Gizarte eta ekonomia aurrerakuntzaren bidetik zihoan estatu baten ekonomia bideratzeko, aurrerapen teknologikoaren eta komertzio internazionalaren garapenak nabarmendu zituen. Bildumaren arrakasta berehalakoa izan zen. 1855. urtearen hasieran, bihotzeko arazoak aurkitu zizkioten eta hortik aurrera, 20 urtez bere autobiografia idatzi zuen, 2 liburutan banaturik. Hauek hil ondoren argitaratu egin ziren. 1852-1866 urte bitartean ''Daily New'' egunkarian 1600 artikulu inguru idatzi zituen. [[1855]].ean berriz ere gaixotu zen eta haren bizitza, larri ikusten zuenez, bere autobiografia bat publikoki ezagutzeko idaztea erabaki zuen. [[1876]]ko ekainaren 27an Amblesiden 74 urte zituela hil zen, erritu erlijiosorik gabe lurperatu zutelarik. Harriet-en biografia urte bat beranduago argitaratua izan zen. == Lanak == H. Martineau hainbat lan kaleratu zituen, haien artean, soziologiari zegokionak, aldizkarietako artikuluak eta bere autobiografia. * ''Illustrations of taxation''; 5 liburuki; Charles Fox, 1834 * ''Illustrations of Political Economy''; 9 liburuki; Charles Fox, 1834 * ''Miscellanies''; 2 liburuki; Hilliard, Gray and Co., 1836 * ''Society in America''; 3 liburuki; Saunders and Otley, 1837; (berrargitalpena: [[Cambridge University Press]], 2009; {{ISBN|978-1-108-00373-5}}); [[iarchive:societyinameric05martgoog|Internet Archive]] * ''Retrospect of Western Travel''; Saunders and Otley, 1838, (Project Gutenberg [http://www.gutenberg.org/etext/40280 Volume 1], [http://www.gutenberg.org/etext/40281 2. liburuki]) * ''How to Observe Morals and Manners''; Charles Knight and Co, 1838; [http://books.google.co.uk/books?id=BZnkEQ7rblAC&dq=%22How+to+Observe+Morals+and+Manners%22&cad=0 Google Books], [http://www.gutenberg.org/etext/33944 Project Gutenberg] * ''Deerbrook''; Londres, 1839; [http://www.gutenberg.org/etext/24210 Project Gutenberg] * ''The Hour and the Man: An Historical Romance'', 1839, [http://www.gutenberg.org/etext/24120 Project Gutenberg] * ''The Crofton Boys. A Tale''; Charles Knight, 1841; [http://www.gutenberg.org/etext/22410 Project Gutenberg] * ''Life in the Sickroom'', 1844 * ''Household Education'', 1848, [http://www.gutenberg.org/etext/38179 Project Gutenberg] * ''Eastern Life. Present and Past''; 3 liburuki; Edward Moxon, 1848 * ''The History of the Thirty Years' Peace, A.D. 1816–1846'' (1849) * ''Feats on the Fiord. A Tale of Norway''; Routledge, Warne, & Routledge, 1865, [http://www.gutenberg.org/etext/35892 Project Gutenberg] * ''Harriet Martineau's Autobiography. With Memorials by Maria Weston Chapman''; 2 liburuki; Smith, Elder & Co, 1877; [http://oll.libertyfund.org/?option=com_staticxt&staticfile=show.php%3Ftitle=2010&Itemid=27 Liberty Fund]. * ''A Complete Guide to the English Lakes''; John Garnett 1855. * Atkinson, H.G. & Martineau, H.; ''Letters on the Laws of Man's Nature and Development''; Chapman, 1851 ([[Cambridge University Press]], 2009; {{ISBN|978-1-108-00415-2}}) * Comte, A; Martineatu, H. (tr.); ''The Positive Philosophy of Auguste Comte''; 2 liburuki; Chapman, 1853 (reissued by [[Cambridge University Press]], 2009; {{ISBN|978-1-108-00118-2}}) -1848an Egiptotik, Jerusalendik eta Ekialde hurbiltik bidai luze bat gauzatu ondoren liburu bat idatzi zuen bere esperientziak bilduz. -Daily News en parte hartu zuen hainbat urtetan zehar, 1000 artikulu baino gehiago publikatuz. -1855an larriki gaixotu ondoren bere autobiografia idatzi zuen. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Bibliografia == * {{Erreferentzia|izenburua=Harriet Martineau - Pioneering feminist and social scientist - History's HEROES from E2BN|hizkuntza=en|url=http://historysheroes.e2bn.org/hero/4286|aldizkaria=historysheroes.e2bn.org|sartze-data=2021-05-16}}{{Apurtutako esteka|date=abendua 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * {{en}} [http://www.brycchancarey.com/abolition/martineau.htm Harriet Martineauren biografia eta bibliografia.] {{bizialdia|1802ko|1876ko|Martineau, Harriet}} [[Kategoria:Idazle feministak]] [[Kategoria:Erresuma Batuko ateoak]] [[Kategoria:Emakume ekonomialariak]] [[Kategoria:Ingelesezko idazleak]] [[Kategoria:Ingalaterrako saiakeragileak]] [[Kategoria:Emakume filosofoak]] [[Kategoria:Ingalaterrako abolizionistak]] [[Kategoria:Erresuma Batuko filosofoak]] m9q6xh7h7oqjv0r06llxyb233607l9a 0 147003 9998904 9997860 2024-12-13T18:24:54Z Xirkan 12788 /* Bitxikeriak */ 9998904 wikitext text/x-wiki {{eraikin infotaula |irudia=Castillo de Loarre vista lateral.jpg}} '''Loarreko gaztelua''' [[gaztelu]] [[arte erromanikoa|erromanikoa]] da, [[Huescako probintzia]]ko [[Loarre-Lobarre|Loarre]] herrian dagoena ([[Aragoi]], [[Espainia]]), [[Huesca]] hiritik 35 [[kilometro]] ingurura. [[Europa]] osoan hobekien kontserbatu den gaztelu erromanikoa da. [[Antso III.a Gartzeitz|Antso Nagusiak]] eraikia, [[Hoya de Huesca]]ren gaineko kontrola zeukan eta, bereziki, [[XI. mendea]]n musulmanen gotorleku nagusi izandako [[Santa María la Mayor kolegiata (Bolea)|Boleako gazteluaren]] gainekoa.<ref name="ayg">{{erreferentzia | url = https://www.arteguias.com/castillo/castilloloarre.htm | izenburua = Castillo de Loarre | argitaletxea = arteguias.com |sartze-data = 2023-7-15}}</ref> == Kokapena == Loarreko mendilerroaren hegoaldeko isurialdean dago, 1070 metroko garaieran, Hoya de Huescaren eta [[Garona (Gállegoren ibaiadarra)|Garonaren]] ibarraren artean. Azken hau nahiko igarobide segurua zen [[Goi Erdi Aroa]]n, [[Iruñeko Erresuma]]ren eta [[Ainsa-Sobrarbe|Ainsa]]-[[Boltaña]]ren artean ibiltzen ziren kristauentzat. 8 kilometro hego-ekialdera Boleako gaztelu musulmana zeukan, eta 25 kilometrora [[Huesca]].<ref name="arq">{{erreferentzia | egilea = ECC | url = http://www.arquivoltas.com/ER-Loarre.pdf | izenburua = Loarre | argitaletxea = Enciclopedia del románico, arquivoltas.com |sartze-data = 2023-7-15}}</ref> == Historia == [[Antso III.a Gartzeitz|Antso Nagusiak]] hasi zuen gazteluaren eraikuntza, [[XI. mendea]]n, [[Iruñeko Erresuma]]ren muga defendatzeko asmoz. Izan ere, [[Gállego (ibaia)|Gállegoko]] igarobideak kontrolatzeaz gain, bertatik jomugan zeukaten [[Santa María la Mayor kolegiata (Bolea)|Boleako gaztelu]] musulmana. Lehenbiziko tenientea [[1033]]. urterako gazteluan zegoen.<ref>{{erreferentzia | url = https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/loarre/ar-88854/ | izenburua = Loarre | argitaletxea = Auñamendi Entziklopedia, aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus |sartze-data = 2023-7-16}}</ref> [[1042]]an, [[Ramiro I.a Aragoikoa]]k, Antso Nagusiaren sasiko semeak, eskuratu zuen; garai hartan eraiki zuten dorre nagusia, eta haren inguruan herrixka bat sortu zen.<ref name="ayg"/><ref name="rd">{{erreferentzia | egilea = Buesa Conde, Domingo J. | url = https://www.romanicodigital.com/sites/default/files/pdfs/files/HUESCA_Domingo_Buesa.pdf | izenburua = La construcción del reino de Aragón y la consolidación del mundo románico | argitaletxea = romanicodigital.com |sartze-data = 2023-7-15}}</ref> [[Antso V.a Ramiritz]]ek gaztelua handitu eta egungo itxura eman zion. Haren agintaldian, [[Aragoiko Erresuma]]ko hiru gune nagusietako bat izan zen, [[San Juan de la Peña monasterioa|San Juan de la Peña]] eta [[Jakako katedrala]]rekin batera.<ref name="arq"/> [[1070eko hamarkada]]n, erregeak agustindar kalonjeen monasterio bat sortu zuen gune militarraren ondoan. [[1097]] aldean,<ref name="arq"/> Antsoren seme [[Petri I.a Santxitz|Petrik]] [[Montearagongo gaztelua|Montearagonera]] aldatu zituen [[kalonje]]ak. Horretaz gain, [[XII. mendea]]ren hasieran musulmanak [[Hoya de Huesca]]ko eskualdetik egotziak izan ostean, gotorlekuak garrantzi estrategikoa galdu zuen.<ref>{{erreferentzia|abizena=Stalley |izena=Roger |izenburua=Early Medieval Architecture |url=https://archive.org/details/earlymedievalarc0000stal |bilduma=Oxford History of Art |argitaletxea=Oxford University Press |lekua=Oxford |urtea=1999 |isbn=0-19-210048-3|orrialdea=[https://archive.org/details/earlymedievalarc0000stal/page/83 83]–84}}</ref><ref name="ayg"/> [[1287]]an, kanpoko harresia eraiki zen, gaztelupeko herrixka babesteko. [[XV. mendea]]n, bertako biztanleria [[Loarre-Lobarre|Loarre]] herrira lekualdatu zen; etxebizitza berriak egiteko, gazteluko materialak erabili zituzten. Mende luzez bazterrera utzirik egon ondoren, [[1906]]an monumentu nazional izendatu zuten. == Arkitektura == [[Fitxategi:LoarreTourFlanquante.JPG|thumb|150px|ezkerrera|Defentsa dorrea eta kanpoaldeko harresiaren zati bat.]] [[Fitxategi:Castillo de Loarre.jpg|thumb|150px|ezkerrera|Barnealdeko eraikin nagusiaren ikuspegia.]] [[Fitxategi:Castillo de Loarre - Torre de la Reina y detras Torre del Homenaje.jpg|thumb|150px|ezkerrera|Erreginaren dorrea, eta atzealdean Ohorezko dorrea.]] Gaztelua oinarri gisara erabiltzen duen [[kareharri]]zko harkaitz baten gainean dago. Honek defentsa abantaila handia suposatzen zuen, modu honetan [[harresi]]ak ezin baitziren minatu (garai hartan gotorlekuen setioetan erabili ohi zen, teknika hau harresia hondoratu edo lurreratzeko asmoz bere azpitik tunel bat eraikitzen zen, eta honela erasoaldia egiteko pitzadura bat irekitzen zen). Gainera [[dorre]]z osatutako harresi batez ere inguratuta dago. Orain dela gutxi, [[Gizateriaren ondare|Gizateriaren Ondare]] izateko hautagai gisa aurkeztua izan zen. Gaztelua nahiko ongi kontserbatua dago (salbuespena [[Antso III.a Gartzez Nagusia|Antso III.a Nagusiaren]] gaztelu zaharraren zatia da, hau nahiko zabar edo hondatua baitago), hori dela eta, [[Europa]]n hobekien mantendu den gaztelu erromanikoa dela esan ohi da. Bere sarreran dagoen kapera txikia nabarmentzen da (honek akustika harrigarria du), baita gazteluaren [[eliza (argipena)|eliza]] bikaina ere (bertan zeuden margolan erromanikoak non dauden ez daki inork), zeinaren ganga bereziki aipagarria den ([[arte erromanikoa]]n ez ohikoa baita). == Bitxikeriak == [[1983]]an [[Alfonso Ungría]]k zuzendutako ''[[Albaniaren konkista]]'' filmaren lehenbiziko gazteluaren eszenak Loarreko gaztelu honetan filmatu ziren; filmak [[XIV. mendea|XIV. mendeko]] [[Nafarroako konpainia]]ren istorioa kontatzen du, eta bertan [[euskaldun|euskal]] aktore ugari ageri dira, esate baterako [[Xabier Elorriaga]], [[Klara Badiola]], [[Ramón Barea]], [[Patxi Biskert]], [[Patxi Barko]], [[Amaia Lasa]] eta [[Paco Sagarzazu]]. [[2005]]ean [[Ridley Scott]]ek zuzendutako ''[[Kingdom of Heaven]]'' filmaren gazteluko eszenak filmatu ziren; bertan [[Orlando Bloom]], [[Liam Neeson]], [[Jeremy Irons]], [[Brendan Gleeson]] eta [[Edward Norton]] aktoreek hartu zuten parte. Era berean, [[2022]]an [[Paul Urkijo]] arabar zuzendariak [[Irati (filma)|''Irati'']] filma grabatu zuen bertan.<ref>{{Erreferentzia|izena=Heraldo de|abizena=Aragón|izenburua=Imágenes: Preparativos del rodaje de 'Irati' en el castillo de Loarre|hizkuntza=es|data=2021-10-24|url=https://www.heraldo.es/multimedia/imagenes/ocio-y-cultura/preparativos-del-rodaje-de-irati-en-el-castillo-de-loarre/|aldizkaria=heraldo.es|sartze-data=2024-12-12}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://castillo-loarre.es/ Loarreko gazteluaren webgune ofiziala] {{es}} * [http://www.castillodeloarre.org/ Loarreko gazteluaren adiskideen elkarteko webgunea] {{es}} {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Loarre]] [[Kategoria:Aragoiko gazteluak]] [[Kategoria:Aragoiko kultura-intereseko ondasunak]] [[Kategoria:XI. mendean amaitutako eraikinak]] [[Kategoria:Espainiako arkitektura erromanikoa]] [[Kategoria:Nafarroako Erresumako gazteluak]] 3ut5tthmbvcsiimgkixpaqm2likrwcw 9998910 9998904 2024-12-13T18:34:59Z Xirkan 12788 /* Arkitektura */ 9998910 wikitext text/x-wiki {{eraikin infotaula |irudia=Castillo de Loarre vista lateral.jpg}} '''Loarreko gaztelua''' [[gaztelu]] [[arte erromanikoa|erromanikoa]] da, [[Huescako probintzia]]ko [[Loarre-Lobarre|Loarre]] herrian dagoena ([[Aragoi]], [[Espainia]]), [[Huesca]] hiritik 35 [[kilometro]] ingurura. [[Europa]] osoan hobekien kontserbatu den gaztelu erromanikoa da. [[Antso III.a Gartzeitz|Antso Nagusiak]] eraikia, [[Hoya de Huesca]]ren gaineko kontrola zeukan eta, bereziki, [[XI. mendea]]n musulmanen gotorleku nagusi izandako [[Santa María la Mayor kolegiata (Bolea)|Boleako gazteluaren]] gainekoa.<ref name="ayg">{{erreferentzia | url = https://www.arteguias.com/castillo/castilloloarre.htm | izenburua = Castillo de Loarre | argitaletxea = arteguias.com |sartze-data = 2023-7-15}}</ref> == Kokapena == Loarreko mendilerroaren hegoaldeko isurialdean dago, 1070 metroko garaieran, Hoya de Huescaren eta [[Garona (Gállegoren ibaiadarra)|Garonaren]] ibarraren artean. Azken hau nahiko igarobide segurua zen [[Goi Erdi Aroa]]n, [[Iruñeko Erresuma]]ren eta [[Ainsa-Sobrarbe|Ainsa]]-[[Boltaña]]ren artean ibiltzen ziren kristauentzat. 8 kilometro hego-ekialdera Boleako gaztelu musulmana zeukan, eta 25 kilometrora [[Huesca]].<ref name="arq">{{erreferentzia | egilea = ECC | url = http://www.arquivoltas.com/ER-Loarre.pdf | izenburua = Loarre | argitaletxea = Enciclopedia del románico, arquivoltas.com |sartze-data = 2023-7-15}}</ref> == Historia == [[Antso III.a Gartzeitz|Antso Nagusiak]] hasi zuen gazteluaren eraikuntza, [[XI. mendea]]n, [[Iruñeko Erresuma]]ren muga defendatzeko asmoz. Izan ere, [[Gállego (ibaia)|Gállegoko]] igarobideak kontrolatzeaz gain, bertatik jomugan zeukaten [[Santa María la Mayor kolegiata (Bolea)|Boleako gaztelu]] musulmana. Lehenbiziko tenientea [[1033]]. urterako gazteluan zegoen.<ref>{{erreferentzia | url = https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/loarre/ar-88854/ | izenburua = Loarre | argitaletxea = Auñamendi Entziklopedia, aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus |sartze-data = 2023-7-16}}</ref> [[1042]]an, [[Ramiro I.a Aragoikoa]]k, Antso Nagusiaren sasiko semeak, eskuratu zuen; garai hartan eraiki zuten dorre nagusia, eta haren inguruan herrixka bat sortu zen.<ref name="ayg"/><ref name="rd">{{erreferentzia | egilea = Buesa Conde, Domingo J. | url = https://www.romanicodigital.com/sites/default/files/pdfs/files/HUESCA_Domingo_Buesa.pdf | izenburua = La construcción del reino de Aragón y la consolidación del mundo románico | argitaletxea = romanicodigital.com |sartze-data = 2023-7-15}}</ref> [[Antso V.a Ramiritz]]ek gaztelua handitu eta egungo itxura eman zion. Haren agintaldian, [[Aragoiko Erresuma]]ko hiru gune nagusietako bat izan zen, [[San Juan de la Peña monasterioa|San Juan de la Peña]] eta [[Jakako katedrala]]rekin batera.<ref name="arq"/> [[1070eko hamarkada]]n, erregeak agustindar kalonjeen monasterio bat sortu zuen gune militarraren ondoan. [[1097]] aldean,<ref name="arq"/> Antsoren seme [[Petri I.a Santxitz|Petrik]] [[Montearagongo gaztelua|Montearagonera]] aldatu zituen [[kalonje]]ak. Horretaz gain, [[XII. mendea]]ren hasieran musulmanak [[Hoya de Huesca]]ko eskualdetik egotziak izan ostean, gotorlekuak garrantzi estrategikoa galdu zuen.<ref>{{erreferentzia|abizena=Stalley |izena=Roger |izenburua=Early Medieval Architecture |url=https://archive.org/details/earlymedievalarc0000stal |bilduma=Oxford History of Art |argitaletxea=Oxford University Press |lekua=Oxford |urtea=1999 |isbn=0-19-210048-3|orrialdea=[https://archive.org/details/earlymedievalarc0000stal/page/83 83]–84}}</ref><ref name="ayg"/> [[1287]]an, kanpoko harresia eraiki zen, gaztelupeko herrixka babesteko. [[XV. mendea]]n, bertako biztanleria [[Loarre-Lobarre|Loarre]] herrira lekualdatu zen; etxebizitza berriak egiteko, gazteluko materialak erabili zituzten. Mende luzez bazterrera utzirik egon ondoren, [[1906]]an monumentu nazional izendatu zuten. == Arkitektura == [[Fitxategi:LoarreTourFlanquante.JPG|thumb|150px|eskuinera|Defentsa dorrea eta kanpoaldeko harresiaren zati bat.]] [[Fitxategi:Castillo de Loarre.jpg|thumb|150px|eskuinera|Barnealdeko eraikin nagusiaren ikuspegia.]] [[Fitxategi:Castillo de Loarre - Torre de la Reina y detras Torre del Homenaje.jpg|thumb|150px|eskuinera|Erreginaren dorrea, eta atzealdean Ohorezko dorrea.]] Gaztelua oinarri gisara erabiltzen duen [[kareharri]]zko harkaitz baten gainean dago. Honek defentsa abantaila handia suposatzen zuen, modu honetan [[harresi]]ak ezin baitziren minatu (garai hartan gotorlekuen setioetan erabili ohi zen, teknika hau harresia hondoratu edo lurreratzeko asmoz bere azpitik tunel bat eraikitzen zen, eta honela erasoaldia egiteko pitzadura bat irekitzen zen). Gainera [[dorre]]z osatutako harresi batez ere inguratuta dago. Orain dela gutxi, [[Gizateriaren ondare|Gizateriaren Ondare]] izateko hautagai gisa aurkeztua izan zen. Gaztelua nahiko ongi kontserbatua dago (salbuespena [[Antso III.a Gartzez Nagusia|Antso III.a Nagusiaren]] gaztelu zaharraren zatia da, hau nahiko zabar edo hondatua baitago), hori dela eta, [[Europa]]n hobekien mantendu den gaztelu erromanikoa dela esan ohi da. Bere sarreran dagoen kapera txikia nabarmentzen da (honek akustika harrigarria du), baita gazteluaren [[eliza (argipena)|eliza]] bikaina ere (bertan zeuden margolan erromanikoak non dauden ez daki inork), zeinaren ganga bereziki aipagarria den ([[arte erromanikoa]]n ez ohikoa baita). == Bitxikeriak == [[1983]]an [[Alfonso Ungría]]k zuzendutako ''[[Albaniaren konkista]]'' filmaren lehenbiziko gazteluaren eszenak Loarreko gaztelu honetan filmatu ziren; filmak [[XIV. mendea|XIV. mendeko]] [[Nafarroako konpainia]]ren istorioa kontatzen du, eta bertan [[euskaldun|euskal]] aktore ugari ageri dira, esate baterako [[Xabier Elorriaga]], [[Klara Badiola]], [[Ramón Barea]], [[Patxi Biskert]], [[Patxi Barko]], [[Amaia Lasa]] eta [[Paco Sagarzazu]]. [[2005]]ean [[Ridley Scott]]ek zuzendutako ''[[Kingdom of Heaven]]'' filmaren gazteluko eszenak filmatu ziren; bertan [[Orlando Bloom]], [[Liam Neeson]], [[Jeremy Irons]], [[Brendan Gleeson]] eta [[Edward Norton]] aktoreek hartu zuten parte. Era berean, [[2022]]an [[Paul Urkijo]] arabar zuzendariak [[Irati (filma)|''Irati'']] filma grabatu zuen bertan.<ref>{{Erreferentzia|izena=Heraldo de|abizena=Aragón|izenburua=Imágenes: Preparativos del rodaje de 'Irati' en el castillo de Loarre|hizkuntza=es|data=2021-10-24|url=https://www.heraldo.es/multimedia/imagenes/ocio-y-cultura/preparativos-del-rodaje-de-irati-en-el-castillo-de-loarre/|aldizkaria=heraldo.es|sartze-data=2024-12-12}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://castillo-loarre.es/ Loarreko gazteluaren webgune ofiziala] {{es}} * [http://www.castillodeloarre.org/ Loarreko gazteluaren adiskideen elkarteko webgunea] {{es}} {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Loarre]] [[Kategoria:Aragoiko gazteluak]] [[Kategoria:Aragoiko kultura-intereseko ondasunak]] [[Kategoria:XI. mendean amaitutako eraikinak]] [[Kategoria:Espainiako arkitektura erromanikoa]] [[Kategoria:Nafarroako Erresumako gazteluak]] hotrjultnav59emr7d9dkmtk2tkl8g7 9998920 9998910 2024-12-13T18:39:49Z Xirkan 12788 /* Arkitektura */ 9998920 wikitext text/x-wiki {{eraikin infotaula |irudia=Castillo de Loarre vista lateral.jpg}} '''Loarreko gaztelua''' [[gaztelu]] [[arte erromanikoa|erromanikoa]] da, [[Huescako probintzia]]ko [[Loarre-Lobarre|Loarre]] herrian dagoena ([[Aragoi]], [[Espainia]]), [[Huesca]] hiritik 35 [[kilometro]] ingurura. [[Europa]] osoan hobekien kontserbatu den gaztelu erromanikoa da. [[Antso III.a Gartzeitz|Antso Nagusiak]] eraikia, [[Hoya de Huesca]]ren gaineko kontrola zeukan eta, bereziki, [[XI. mendea]]n musulmanen gotorleku nagusi izandako [[Santa María la Mayor kolegiata (Bolea)|Boleako gazteluaren]] gainekoa.<ref name="ayg">{{erreferentzia | url = https://www.arteguias.com/castillo/castilloloarre.htm | izenburua = Castillo de Loarre | argitaletxea = arteguias.com |sartze-data = 2023-7-15}}</ref> == Kokapena == Loarreko mendilerroaren hegoaldeko isurialdean dago, 1070 metroko garaieran, Hoya de Huescaren eta [[Garona (Gállegoren ibaiadarra)|Garonaren]] ibarraren artean. Azken hau nahiko igarobide segurua zen [[Goi Erdi Aroa]]n, [[Iruñeko Erresuma]]ren eta [[Ainsa-Sobrarbe|Ainsa]]-[[Boltaña]]ren artean ibiltzen ziren kristauentzat. 8 kilometro hego-ekialdera Boleako gaztelu musulmana zeukan, eta 25 kilometrora [[Huesca]].<ref name="arq">{{erreferentzia | egilea = ECC | url = http://www.arquivoltas.com/ER-Loarre.pdf | izenburua = Loarre | argitaletxea = Enciclopedia del románico, arquivoltas.com |sartze-data = 2023-7-15}}</ref> == Historia == [[Antso III.a Gartzeitz|Antso Nagusiak]] hasi zuen gazteluaren eraikuntza, [[XI. mendea]]n, [[Iruñeko Erresuma]]ren muga defendatzeko asmoz. Izan ere, [[Gállego (ibaia)|Gállegoko]] igarobideak kontrolatzeaz gain, bertatik jomugan zeukaten [[Santa María la Mayor kolegiata (Bolea)|Boleako gaztelu]] musulmana. Lehenbiziko tenientea [[1033]]. urterako gazteluan zegoen.<ref>{{erreferentzia | url = https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/loarre/ar-88854/ | izenburua = Loarre | argitaletxea = Auñamendi Entziklopedia, aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus |sartze-data = 2023-7-16}}</ref> [[1042]]an, [[Ramiro I.a Aragoikoa]]k, Antso Nagusiaren sasiko semeak, eskuratu zuen; garai hartan eraiki zuten dorre nagusia, eta haren inguruan herrixka bat sortu zen.<ref name="ayg"/><ref name="rd">{{erreferentzia | egilea = Buesa Conde, Domingo J. | url = https://www.romanicodigital.com/sites/default/files/pdfs/files/HUESCA_Domingo_Buesa.pdf | izenburua = La construcción del reino de Aragón y la consolidación del mundo románico | argitaletxea = romanicodigital.com |sartze-data = 2023-7-15}}</ref> [[Antso V.a Ramiritz]]ek gaztelua handitu eta egungo itxura eman zion. Haren agintaldian, [[Aragoiko Erresuma]]ko hiru gune nagusietako bat izan zen, [[San Juan de la Peña monasterioa|San Juan de la Peña]] eta [[Jakako katedrala]]rekin batera.<ref name="arq"/> [[1070eko hamarkada]]n, erregeak agustindar kalonjeen monasterio bat sortu zuen gune militarraren ondoan. [[1097]] aldean,<ref name="arq"/> Antsoren seme [[Petri I.a Santxitz|Petrik]] [[Montearagongo gaztelua|Montearagonera]] aldatu zituen [[kalonje]]ak. Horretaz gain, [[XII. mendea]]ren hasieran musulmanak [[Hoya de Huesca]]ko eskualdetik egotziak izan ostean, gotorlekuak garrantzi estrategikoa galdu zuen.<ref>{{erreferentzia|abizena=Stalley |izena=Roger |izenburua=Early Medieval Architecture |url=https://archive.org/details/earlymedievalarc0000stal |bilduma=Oxford History of Art |argitaletxea=Oxford University Press |lekua=Oxford |urtea=1999 |isbn=0-19-210048-3|orrialdea=[https://archive.org/details/earlymedievalarc0000stal/page/83 83]–84}}</ref><ref name="ayg"/> [[1287]]an, kanpoko harresia eraiki zen, gaztelupeko herrixka babesteko. [[XV. mendea]]n, bertako biztanleria [[Loarre-Lobarre|Loarre]] herrira lekualdatu zen; etxebizitza berriak egiteko, gazteluko materialak erabili zituzten. Mende luzez bazterrera utzirik egon ondoren, [[1906]]an monumentu nazional izendatu zuten. == Arkitektura == [[Fitxategi:LoarreTourFlanquante.JPG|thumb|150px|eskuinera|Defentsa dorrea eta kanpoaldeko harresiaren zati bat.]] [[Fitxategi:Castillo de Loarre.jpg|thumb|150px|eskuinera|Barnealdeko eraikin nagusiaren ikuspegia.]] [[Fitxategi:Castillo de Loarre - Torre de la Reina y detras Torre del Homenaje.jpg|thumb|150px|eskuinera|Erreginaren dorrea, eta atzealdean Ohorezko dorrea.]] Gaztelua oinarri gisara erabiltzen duen [[kareharri]]zko harkaitz baten gainean dago. Honek defentsa abantaila handia suposatzen zuen, modu honetan [[harresi]]ak ezin baitziren minatu (garai hartan gotorlekuen setioetan erabili ohi zen, teknika hau harresia hondoratu edo lurreratzeko asmoz bere azpitik tunel bat eraikitzen zen, eta honela erasoaldia egiteko pitzadura bat irekitzen zen). Gainera [[dorre]]z osatutako harresi batez ere inguratuta dago. Orain dela gutxi, [[Gizateriaren ondare|Gizateriaren Ondare]] izateko hautagai gisa aurkeztua izan zen. Gaztelua nahiko ongi kontserbatua dago (salbuespena [[Antso III.a Gartzez Nagusia|Antso III.a Nagusiaren]] gaztelu zaharraren zatia da, hau nahiko zabar edo hondatua baitago), hori dela eta, [[Europa]]n hobekien mantendu den gaztelu erromanikoa dela esan ohi da. Bere sarreran dagoen kapera txikia nabarmentzen da (honek akustika harrigarria du), baita gazteluaren [[eliza (eraikina)|eliza]] bikaina ere (bertan zeuden margolan erromanikoak non dauden ez daki inork), zeinaren ganga bereziki aipagarria den ([[arte erromanikoa]]n ez ohikoa baita). == Bitxikeriak == [[1983]]an [[Alfonso Ungría]]k zuzendutako ''[[Albaniaren konkista]]'' filmaren lehenbiziko gazteluaren eszenak Loarreko gaztelu honetan filmatu ziren; filmak [[XIV. mendea|XIV. mendeko]] [[Nafarroako konpainia]]ren istorioa kontatzen du, eta bertan [[euskaldun|euskal]] aktore ugari ageri dira, esate baterako [[Xabier Elorriaga]], [[Klara Badiola]], [[Ramón Barea]], [[Patxi Biskert]], [[Patxi Barko]], [[Amaia Lasa]] eta [[Paco Sagarzazu]]. [[2005]]ean [[Ridley Scott]]ek zuzendutako ''[[Kingdom of Heaven]]'' filmaren gazteluko eszenak filmatu ziren; bertan [[Orlando Bloom]], [[Liam Neeson]], [[Jeremy Irons]], [[Brendan Gleeson]] eta [[Edward Norton]] aktoreek hartu zuten parte. Era berean, [[2022]]an [[Paul Urkijo]] arabar zuzendariak [[Irati (filma)|''Irati'']] filma grabatu zuen bertan.<ref>{{Erreferentzia|izena=Heraldo de|abizena=Aragón|izenburua=Imágenes: Preparativos del rodaje de 'Irati' en el castillo de Loarre|hizkuntza=es|data=2021-10-24|url=https://www.heraldo.es/multimedia/imagenes/ocio-y-cultura/preparativos-del-rodaje-de-irati-en-el-castillo-de-loarre/|aldizkaria=heraldo.es|sartze-data=2024-12-12}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://castillo-loarre.es/ Loarreko gazteluaren webgune ofiziala] {{es}} * [http://www.castillodeloarre.org/ Loarreko gazteluaren adiskideen elkarteko webgunea] {{es}} {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Loarre]] [[Kategoria:Aragoiko gazteluak]] [[Kategoria:Aragoiko kultura-intereseko ondasunak]] [[Kategoria:XI. mendean amaitutako eraikinak]] [[Kategoria:Espainiako arkitektura erromanikoa]] [[Kategoria:Nafarroako Erresumako gazteluak]] 7gkbvi1x7gzhi2tef2j5r1nv010w9r6 0 147651 9999376 9985320 2024-12-14T11:29:24Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Farmazialariak]] kendua; [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999376 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Telesforo Arantzadi Unamuno''' ([[Bergara]], [[Gipuzkoa]], [[1860]] &ndash; [[Bartzelona]], [[1945]]eko [[otsailaren 12]]a) [[euskal Herria|euskal herritar]] [[antropologia|antropologo]] bat izan zen. [[Aranzadi Zientzia Elkartea]]k haren omenez darama izena. [[Migel Unamuno]]ren senitartekoa zen amaren aldetik. == Biografia == === Lehen urteak === Hiru urte besterik ez zituenean, gurasoak Bilbora joan ziren bizitzera, Unamunotarren amak, hots, Telesfororen amonak, bertan zeukan ''La Vergaresa'' izeneko gozotegian lan egitera, Gurutzeko kaleko 7. zenbakian. Familia lehen solairuan bizi zen, Unamuno-Jugotarrekin batera. Farmazia-ikasketak egin zituen, ez zientziarako zaletasuna zuelako bakarrik, baizik eta, oso herrena zenez, bere ezintasun fisikorako lanbide sedentario egokia iruditzen zitzaiolako. Ikasketak amaitutakoan, aparteko saria jaso zuen ''Estudio sobre los insectos vesicantes en sus aplicaciones a la farmacia'' lanarengatik.<ref>{{erreferentzia|izena=Bergarako Udala|abizena=|urtea=|izenburua=Arantzadi Unamuno, Telesforo|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://www.bergara.eus/eu/Herria/Ospetsuak/ArantzadiUnamuno}}</ref> === Gaztaroa === Ikasketak [[Madril]]en egin ondoren, Farmazian ([[1882]]) eta [[Natura Zientzi]]etan ([[1889]]) doktoratu zen. Bitartean, [[antropologia]]z zaletzen hasia zen. Arlo horrek bizitzaren ardura nagusia beretu zion, beste eremu askotan lan egin bazuen ere: marrazkigintza, musika, [[etnologia]], [[paleontologia]] eta abar. [[1891]]<nowiki/>n, 31 urte zituela, Parisko Antropologia Elkarteak saritu zuen ''El pueblo euskalduna'' lanarengatik, [[euskal etnia]]ri buruz ikuspegi antropologikotik egindako lehen ikerlanetakoa, hain zuzen. [[1895]]<nowiki/>ean Granadako Unibertsitatearen Farmazia Fakultateko [[Mineralogia]] eta [[Zoologia]] katedra eskuratu zuen. [[1887]]<nowiki/>an, Madrilgo Historia Naturaleko museoan Antropologia saila sortu zutenean, Interesa piztu zitzaionez, arlo horretan zenbait lan egin zituen. [[1897]]<nowiki/>an Zientzietako Errege Akademiaren saria jaso zuen zehaztasun handiko ''Setas y Hongos en el País Vasco'' lanarengatik. [[1899]]<nowiki/>an Bartzelonako Farmazia Fakultateko Botanika katedra lortu zuen, eta behin betiko egoitza bertan finkatu. [[1917]]<nowiki/>an Bartzelonako Unibertsitateak Antropologia katedra ezarri zuen, eta Aranzadi hautagai bakarra izendatu. [[1920]]<nowiki/>an, Antropologiako katedradun egin zen, Bartzelonako Unibertsitateko Zientzia Fakultatean, [[1931]]<nowiki/>n erretiratu zen arte. === Arkeologia lana === [[1905]]<nowiki/>etik aurrera, Euskal Herriko leize, harrespil eta trikuharriak aztertzeari ekin zion. [[1917]]<nowiki/>an [[Jose Migel Barandiaran]] ezagutu zuen (bera baino hogeita hamar urte gazteago zen), eta [[Enrique Eguren]]ekin batera, [[Aralar]]ko trikuharriak ikertu zituzten hirurek. Aralarren eta Euskal Herrian barrena egindako lanen lehen emaitzak [[1921]]<nowiki/>eko ''Eusko-Folklore Urtekaria ''agerkarian plazaratu ziren eta europar etnologoen laudorioak bildu. Hogei urteko azterlanaren bidez, antropologia eta paleontologia datu garrantzitsu ugari bildu zuen Aranzadik. Hego Euskal Herri osoan egindako bilketa lanez gain, Iberiar Penintsulako geografian zehar ere lan handia egin zuen (Katalunia, Sierra Nevada, etab.). Indusketa lanak berak bakarrik edota lankide batzuekin (Ansoleaga, Eguren, Barandiaran, etab.) egiten bazituen ere, azpimarratzekoa da Luis de Hoyos Sáinz irakaslearen lankidetza. Arantzadi-Barandiaran-Eguren historiaurreko ikerketarako lan-taldea horrelaxe sortu zen, [[1936]]ko gerra zibilak hiru ikerlariak sakabanatu zituen arte. Antropologia, Etnologia edo Natur Zientzien alorreko Elkarte askotako kide izan zen: Moskuko Historia Natural, Antropologia eta Etnografiaren Adiskideak ([[1910]]); Portugalgo Antropologia eta Etnografia Elkartea ([[1919]]); Erromako Antropologia Elkartea ([[1921]]); Madrilgo Real Academia de la Historia ([[1924]]); Berlingo Instituto Arkeologikoa, etab. Europan egiten ziren topaketetan esku hartu ohi zuen. [[1936]]<nowiki/>an bere aurkikunde garrantzitsuenetakoa egin zuen: Euskal Herrian ordu arte inoiz aurkitu zen burezur zaharrena, hain zuzen. Itziarren eginiko aurkikunde horrek Madeleine Arora arte eraman zuen euskal gizakiaren antzinatasuna. Gerra piztutakoan, Bartzelonara itzuli eta bertan hil zen, 85 urterekin. Espasa Entziklopediako lankidea, Natur Zientziak eta Antropologia sailetan esku hartu zuen. Europako hizkuntza nagusiak zekizkienez, G. Humboldt, Frizzi, Haberlandt eta beste zenbaiten lanak itzuli zituen. Antropologia (antropometria, kraneologia, etab.), etnografia eta geografia alorreko lan ugari argitaratu zuen atzerriko zein Espainiako aldizkari adituetan. Bertako aldizkarietan ere artikulu asko argitaratu zuen, «[[RIEV]]», «[[Euskal-Erria]]», «[[Euskalerriaren alde]]», «[[Yakintza]]», «[[Hermes (aldizkaria)|Hermes]]», eta abarretan. Liburuen, artikuluen eta beste argitalpenak bilduz, guztira hirurehun idazlan eman zituen argitara. == Oroimena == [[1985]]eko abenduan, Telesforo Arantzadiren omenezko astea antolatu zuten [[Bergara]]n. Aste hartan, Bergarako ikertzaile ospetsu horren nortasuna eta lanak glosatu zituzten hainbat hitzaldi egin ziren. Azkenik, astea amaitzeko, [[Jose Migel Barandiaran|Jose Miguel Barandiaran]] buru zuen ekitaldi batean, ''Telesforo de Aranzadi. Vida y obra'' deritzon liburua aurkeztu zuten, [[Angel Goikoetxea Markaida]]k idatzia eta [[Aranzadi Zientzia Elkartea]]k argitaratua. Gizon handi horren figura ahaztezina eta haren ekarpenak zirela eta, Natur Zientzien Taldea (Aranzadi Zientzia Elkartearen lehenbiziko izena) sortu zutenek haren ''Aranzadi'' deitura aurretik paratzea erabaki zuten. == Erreferentziak == {{ lur | data=2011/12/26}} {{Erreferentzia zerrenda}} == Ikus, gainera == * [[Aranzadi Zientzia Elkartea]] == Kanpo estekak == {{bizialdia|1860ko|1945eko|Arantzadi, Telesforo}} [[Kategoria:Gipuzkoako zientzialariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko botanikariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko geologoak]] [[Kategoria:Zoologoak]] [[Kategoria:Euskal Herriko antropologoak]] [[Kategoria:Eusko Ikaskuntzako kideak]] [[Kategoria:Euskal Herriko Aro Garaikidea]] [[Kategoria:Bergararrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] [[Kategoria:Bartzelonan hildakoak]] [[Kategoria:Euskal Herriko arkeologoak]] [[Kategoria:Historiaurrelariak]] [[Kategoria:Granadako Unibertsitateko ikasleak]] [[Kategoria:Granadako Unibertsitateko irakasleak]] mph0lbdtaqjr0wunjb2as799yap76m1 0 152052 9998758 9553756 2024-12-13T16:07:22Z Eliatxo 96586 /* Kanpo estekak */ 9998758 wikitext text/x-wiki {{pertsonaia infotaula}} '''Pippi Kaltzaluze''' (jatorrizko izena, {{lang-sv|Pippi Långstrump}}) [[fikziozko pertsonaia]] bat da, [[Astrid Lindgren]] suediar idazleak idatzitako haur literaturako liburu sail baten [[protagonista]].<ref>{{Erreferentzia | izena = Iker | abizena = Tubia | izenburua = Irribarre bihurria nagusikeriari | hizkuntza = eu | url = https://www.berria.eus/paperekoa/1927/030/001/2020-06-03/irribarre-bihurria-nagusikeriari.htm | aldizkaria = Berria | sartze-data = 2020-06-03}}</ref> Pippi 9 urteko neskato bihurri, ausart, abenturazale eta indartsu bat da. Ilea azenario kolorekoa du, bi mototsetan bildua. Berak jositako soinekoa erabiltzen du. Suediako hiri txiki bateko etxe zahar eta handi batean —Mozolomendi izenekoan— bizi da. Ama hil zitzaion, eta aita kongoarren errege pirata da. Pippirekin bizi dira [[Nelson Jauna]] tximua eta [[Osaba Txiki]] zaldia. Adiskide ditu bi anai-arreba, [[Anika]] eta [[Tommy]], politak, onak eta esanekoak. Haiekin batera hainbat abentura bizi ditu, zein baino zein eroagoa. == Pertsonaiaren sorburua == Lindgrenek [[Bigarren Mundu Gerra]]n bere etxekoei ahoz kontaturiko istorio asmatuetan oinarritzen da Pippi Kaltzaluze.<ref>{{erreferentzia|izena=Víctor|abizena=Montoya|urtea=2002|izenburua=Astrid Lindgren, una escritora universal|argitaletxea=Razón y palabra|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|argitaratze-zenbakia=25|url=http://www.razonypalabra.org.mx/anteriores/n25/vmontoya.html}}</ref> Bere alaba Karinen gaixotasuna zela eta, etxean denbora asko pasa behar izan zuten 1941 urtean, eta hainbat ipuin sortu eta kontatu zizkion amak alabari. Alabari gehien gustatzen zitzaizkion istorioak Pippirenak ziren, eta 1944. urtean Pippiren lehen liburua idazten hasi zen. Pertsonaia nagusia neska gazte indartsu eta hezikaitza zen eta haren izena alabak berak proposatu zuen. Lingrenek ez zuen liburua 1945. urterarte argitaratu, [[Rabén & Sjögren]] argitaletxearen lehen saria irabazi ondoren.<ref>{{erreferentzia|izena=Gemma|abizena=Tramullas|urtea=2016|izenburua=El centenario de la "madre" de Pippi certifica la actualidad del personaje|argitaletxea=El Períodico|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|url=https://www.elperiodico.com/es/barcelona/20071112/el-centenario-de-la-madre-de-pippi-certifica-la-actualidad-del-personaje-5492339}}</ref> == Kultura eragina == Obra honek Europan zehar eragin handia izan zuen, nahiz eta eztabaida handia sortu zuen liburu bat izan. Izan ere, eleberri hau apurtzailea eta iraultzailea izan zen. Suedian, arrakasta handia izan zuen. 1940. hamarkadaren amaieran 300.000 ale inguru saldu ziren. Kritika onak jaso zituen Pippiren pertsonaiak askatsunaren aldeko aldarrikapen zuzena egiten zuelako.<ref>{{erreferentzia|izena=Jen|abizena=Andersen|urtea=2018|izenburua=Astrid Lindgren: The Woman Behind Pippi Longstocking|url=https://archive.org/details/astridlindgrenwo0000ande|argitaletxea=Yale University Press|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=en|hizkuntza1=en|itzulpena-atala=Caroline Waight itzulia|tokia=New Haven}}</ref> 1946. urtean aldiz, [[John Landquist]]ek, Lund unibertsitateko irakasleak, liburuaren aurkako lehendabiziko kritikak egin zituen, liburua gaizki idatzita zegoela esanez eta Pippiren jarrera ez ohikoari kritika eginez.<ref>{{erreferentzia|izena=Ulla|abizena=Lundquvist|urtea=1989|izenburua=The Child of the Century|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=97-102|ISBN=|hizkuntza=en|bilduma=13|aldizkaria=The Lion and the Unicorn|alea=2|doi=10.1353/uni.0.0168}}</ref> [[Espainia]]ri dagokionez, obra argitaratu zen unean, Espainia Diktadura Frankistaren menpe zegoen eta horren ondorioz idazlana zentsuraturik egon zen hainbat urtez. Jatorrizko suedierazko liburua 1945ean argitaratu zen, baina Espainian 1962. urtera arte ez zen argitaratzea lortu.<ref name=":0">{{erreferentzia|izena=María Jesús|abizena=Espinosa de los Monteros|urtea=2016|izenburua=Leer o no leer "Pippi Calzaslargas"|argitaletxea=El País|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|url=https://elpais.com/cultura/2016/01/02/actualidad/1451758367_718677.html}}</ref> [[Juventud Editorial]] izeneko argitaletxeak plazaratu zuen liburua. 60ko hamarkadan, Haur Literaturak momentu berritzaile bat bizi izan zuen, politika editoriala aldatuz joan baitzen eta horren ondorioz, autore nahiz obra berriak iristen joan ziren. Hala ere, estatu mailan prentsa eta hezkuntza erakundeek obra zentsuratu zuten<ref>Sánchez-Garcia, S. eta Yubero, S. (2016). Prohibido leer: La censura en la literatura infantil y juvenil contemporanea. 158. 105-114.</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Marina|abizena=Inglés|urtea=2018|izenburua=Pipi Calzaslargas enseñó más de feminismo que todas las princesas Disney juntas|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|egunkaria=El Español}}</ref>. [[Zentsura]]ren adibide garbia garai horretako egunkari eta aldizkaritan topa daiteke. Bertan agertzen ziren hezkuntza argitalpenetan eta gomendioetan ez baitzegoen eleberriaren inguruko inolako informaziorik.<ref name=":0" /> Garaiko instituzioak ez ziren balore literarioetan bakarrik oinarritu, balore pedagogiko eta instrumentalei ere garrantzia handia eman zieten. Momentuko hezkuntza moralista eta doktrinatzailea zen, literatura ikaskuntza edota baloreak transmititzeko baliabide bihurtuz.<ref>{{erreferentzia|izena=Isabel|abizena=Pacheco|urtea=2013|izenburua=Las aventuras de Pippi Calzaslargas estuvieron censuradas durante años en España|argitaletxea=ABC|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|url=https://www.abc.es/toledo/ciudad/20131118/abci-aventuras-pippi-calzaslargas-estuvieron-201311182031.html}}</ref> Pippi Kaltzaluze argitaratu zen garaian, islatu nahi ziren balio eta ikaskuntza guztien kontra egiten zuen pertsonaia izanki herrialde askotan zentsuratuta egon arren,<ref>{{erreferentzia|izena=Rosa|abizena=Álvarez Berciano|urtea=1987|izenburua=Vuelve 'Pippi Calzaslargas', la pecosa de las trenzas|argitaletxea=El País|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|igortze-data=2020/03/20|url=https://elpais.com/diario/1987/07/23/radiotv/553989602_850215.html}}</ref> 2018. urtean 75 hizkuntza baino gehiagotan irakur daiteke Lindgreden idazlana.<ref>{{erreferentzia|izena=Astrid|abizena=Lindgren|urtea=2020|izenburua=Pippi Longstocking|argitaletxea=Astrid Lindgren Company|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> == Liburu saila == ''[[Pippi Kaltzaluze (liburua)|Pippi Kaltzaluze]]'' (jatorrizko izenburua, {{lang-sv|Pippi Långstrump}}) liburua 1945ean argitaratu zen, suedieraz; euskaraz, berriz, 1994. urtean argitaratu zen lehenengoz. Ordutik hona, 10 [[argitaraldi]] izan ditu, [[Elkar (argitaletxea)|Elkar Argitaletxearen]] eskutik. Azken argitaraldia 2018ko urrikoa da. Geroztik, Astrid Lindgrenek pertsonaia honen abenturei buruz beste bi liburu ere idatzi zituen: bata, ''[[Pippi itsasorako asmotan]]'' (jatorrizko izenburua: ''Pippi Långstrump går ombord''), 1946. urtekoa; bestea, ''[[Pippi hegoaldeko itsasoetan]]'' (''Pippi Långstrump i Söderhavet''), 1948. urtekoa. Hiru liburuak Elkar argitaletxeak editatuak dira, Xaguxar bilduman.<ref>[https://elkarargitaletxea.eus/liburuak/page/9/?bilduma=Xaguxar Xaguxar bilduma], Elkar argitaletxearen webgunean.</ref> == Telesaila eta filmeak == [[Fitxategi:Villa villekulla.jpg|thumb|[[Gotland]] uhartean dagoen Villa Kunterbunt etxea. Etxe hori telesailean agertzen da.]] [[Inger Nilsson]] aktoreak gorpuztu zuen Pippi Kaltzaluzeren telesaila. Lau filme ere gin ziren, denak 1969 eta 1970 artean. [[Euskara]]z [[ETB]]k 2003. urtean eman zuen lehen aldiz, eta sarritan ematen dute [[ETB 3]] katean. Arrakasta handia du, pertsonaiaren izaerari esker. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * https://web.archive.org/web/20220808235425/https://www.eitb.eus/eu/hiru3/marrazki-bizidunak/bideoak/osoa/158112/pipiren-bidai-handia-ii/ {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Suediako telesailak]] [[Kategoria:Haur literaturako pertsonaiak]] [[Kategoria:Wikiproiektu:Haur eta Gazte Literatura/Artikuluak]] [[Kategoria:Ipuinak]] [[Kategoria:Fikziozko marinelak]] [[Kategoria:Literaturako emakumezko pertsonaiak]] 3kg8l2utcc041pvl067o44cfpbb55gb 9999031 9998758 2024-12-13T22:11:30Z Xabier Armendaritz 448 9999031 wikitext text/x-wiki {{pertsonaia infotaula}} '''Pippi Kaltzaluze''' (jatorrizko izena, {{lang-sv|'Pippi Långstrump'}}) [[fikziozko pertsonaia]] bat da, [[Astrid Lindgren]] suediar idazleak idatzitako haur literaturako liburu sail baten [[protagonista]].<ref>{{Erreferentzia | izena = Iker | abizena = Tubia | izenburua = Irribarre bihurria nagusikeriari | hizkuntza = eu | url = https://www.berria.eus/paperekoa/1927/030/001/2020-06-03/irribarre-bihurria-nagusikeriari.htm | aldizkaria = Berria | sartze-data = 2020-06-03}}</ref> Pippi 9 urteko neskato bihurri, ausart, abenturazale eta indartsu bat da. Ilea azenario kolorekoa du, bi mototsetan bildua. Berak jositako soinekoa erabiltzen du. Suediako hiri txiki bateko etxe zahar eta handi batean —Mozolomendi izenekoan— bizi da. Ama hil zitzaion, eta aita kongoarren errege pirata da. Pippirekin bizi dira [[Nelson Jauna]] tximua eta [[Osaba Txiki]] zaldia. Adiskide ditu bi anai-arreba, [[Anika]] eta [[Tommy]], politak, onak eta esanekoak. Haiekin batera hainbat abentura bizi ditu, zein baino zein eroagoa. == Pertsonaiaren sorburua == Lindgrenek [[Bigarren Mundu Gerra]]n bere etxekoei ahoz kontaturiko istorio asmatuetan oinarritzen da Pippi Kaltzaluze.<ref>{{erreferentzia|izena=Víctor|abizena=Montoya|urtea=2002|izenburua=Astrid Lindgren, una escritora universal|argitaletxea=Razón y palabra|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|argitaratze-zenbakia=25|url=http://www.razonypalabra.org.mx/anteriores/n25/vmontoya.html}}</ref> Bere alaba Karinen gaixotasuna zela eta, etxean denbora asko pasa behar izan zuten 1941 urtean, eta hainbat ipuin sortu eta kontatu zizkion amak alabari. Alabari gehien gustatzen zitzaizkion istorioak Pippirenak ziren, eta 1944. urtean Pippiren lehen liburua idazten hasi zen. Pertsonaia nagusia neska gazte indartsu eta hezikaitza zen eta haren izena alabak berak proposatu zuen. Lingrenek ez zuen liburua 1945. urterarte argitaratu, [[Rabén & Sjögren]] argitaletxearen lehen saria irabazi ondoren.<ref>{{erreferentzia|izena=Gemma|abizena=Tramullas|urtea=2016|izenburua=El centenario de la "madre" de Pippi certifica la actualidad del personaje|argitaletxea=El Períodico|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|url=https://www.elperiodico.com/es/barcelona/20071112/el-centenario-de-la-madre-de-pippi-certifica-la-actualidad-del-personaje-5492339}}</ref> == Kultura eragina == Obra honek Europan zehar eragin handia izan zuen, nahiz eta eztabaida handia sortu zuen liburu bat izan. Izan ere, eleberri hau apurtzailea eta iraultzailea izan zen. Suedian, arrakasta handia izan zuen. 1940. hamarkadaren amaieran 300.000 ale inguru saldu ziren. Kritika onak jaso zituen Pippiren pertsonaiak askatsunaren aldeko aldarrikapen zuzena egiten zuelako.<ref>{{erreferentzia|izena=Jen|abizena=Andersen|urtea=2018|izenburua=Astrid Lindgren: The Woman Behind Pippi Longstocking|url=https://archive.org/details/astridlindgrenwo0000ande|argitaletxea=Yale University Press|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=en|hizkuntza1=en|itzulpena-atala=Caroline Waight itzulia|tokia=New Haven}}</ref> 1946. urtean aldiz, [[John Landquist]]ek, Lund unibertsitateko irakasleak, liburuaren aurkako lehendabiziko kritikak egin zituen, liburua gaizki idatzita zegoela esanez eta Pippiren jarrera ez ohikoari kritika eginez.<ref>{{erreferentzia|izena=Ulla|abizena=Lundquvist|urtea=1989|izenburua=The Child of the Century|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=97-102|ISBN=|hizkuntza=en|bilduma=13|aldizkaria=The Lion and the Unicorn|alea=2|doi=10.1353/uni.0.0168}}</ref> [[Espainia]]ri dagokionez, obra argitaratu zen unean, Espainia Diktadura Frankistaren menpe zegoen eta horren ondorioz idazlana zentsuraturik egon zen hainbat urtez. Jatorrizko suedierazko liburua 1945ean argitaratu zen, baina Espainian 1962. urtera arte ez zen argitaratzea lortu.<ref name=":0">{{erreferentzia|izena=María Jesús|abizena=Espinosa de los Monteros|urtea=2016|izenburua=Leer o no leer "Pippi Calzaslargas"|argitaletxea=El País|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|url=https://elpais.com/cultura/2016/01/02/actualidad/1451758367_718677.html}}</ref> [[Juventud Editorial]] izeneko argitaletxeak plazaratu zuen liburua. 60ko hamarkadan, Haur Literaturak momentu berritzaile bat bizi izan zuen, politika editoriala aldatuz joan baitzen eta horren ondorioz, autore nahiz obra berriak iristen joan ziren. Hala ere, estatu mailan prentsa eta hezkuntza erakundeek obra zentsuratu zuten<ref>Sánchez-Garcia, S. eta Yubero, S. (2016). Prohibido leer: La censura en la literatura infantil y juvenil contemporanea. 158. 105-114.</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Marina|abizena=Inglés|urtea=2018|izenburua=Pipi Calzaslargas enseñó más de feminismo que todas las princesas Disney juntas|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|egunkaria=El Español}}</ref>. [[Zentsura]]ren adibide garbia garai horretako egunkari eta aldizkaritan topa daiteke. Bertan agertzen ziren hezkuntza argitalpenetan eta gomendioetan ez baitzegoen eleberriaren inguruko inolako informaziorik.<ref name=":0" /> Garaiko instituzioak ez ziren balore literarioetan bakarrik oinarritu, balore pedagogiko eta instrumentalei ere garrantzia handia eman zieten. Momentuko hezkuntza moralista eta doktrinatzailea zen, literatura ikaskuntza edota baloreak transmititzeko baliabide bihurtuz.<ref>{{erreferentzia|izena=Isabel|abizena=Pacheco|urtea=2013|izenburua=Las aventuras de Pippi Calzaslargas estuvieron censuradas durante años en España|argitaletxea=ABC|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|url=https://www.abc.es/toledo/ciudad/20131118/abci-aventuras-pippi-calzaslargas-estuvieron-201311182031.html}}</ref> Pippi Kaltzaluze argitaratu zen garaian, islatu nahi ziren balio eta ikaskuntza guztien kontra egiten zuen pertsonaia izanki herrialde askotan zentsuratuta egon arren,<ref>{{erreferentzia|izena=Rosa|abizena=Álvarez Berciano|urtea=1987|izenburua=Vuelve 'Pippi Calzaslargas', la pecosa de las trenzas|argitaletxea=El País|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|igortze-data=2020/03/20|url=https://elpais.com/diario/1987/07/23/radiotv/553989602_850215.html}}</ref> 2018. urtean 75 hizkuntza baino gehiagotan irakur daiteke Lindgreden idazlana.<ref>{{erreferentzia|izena=Astrid|abizena=Lindgren|urtea=2020|izenburua=Pippi Longstocking|argitaletxea=Astrid Lindgren Company|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=En}}</ref> == Liburu saila == ''[[Pippi Kaltzaluze (liburua)|Pippi Kaltzaluze]]'' (jatorrizko izenburua, {{lang-sv|Pippi Långstrump}}) liburua 1945ean argitaratu zen, suedieraz; euskaraz, berriz, 1994. urtean argitaratu zen lehenengoz. Ordutik hona, 10 [[argitaraldi]] izan ditu, [[Elkar (argitaletxea)|Elkar Argitaletxearen]] eskutik. Azken argitaraldia 2018ko urrikoa da. Geroztik, Astrid Lindgrenek pertsonaia honen abenturei buruz beste bi liburu ere idatzi zituen: bata, ''[[Pippi itsasorako asmotan]]'' (jatorrizko izenburua: ''Pippi Långstrump går ombord''), 1946. urtekoa; bestea, ''[[Pippi hegoaldeko itsasoetan]]'' (''Pippi Långstrump i Söderhavet''), 1948. urtekoa. Hiru liburuak Elkar argitaletxeak editatuak dira, Xaguxar bilduman.<ref>[https://elkarargitaletxea.eus/liburuak/page/9/?bilduma=Xaguxar Xaguxar bilduma], Elkar argitaletxearen webgunean.</ref> == Telesaila eta filmeak == [[Fitxategi:Villa villekulla.jpg|thumb|[[Gotland]] uhartean dagoen Villa Kunterbunt etxea. Etxe hori telesailean agertzen da.]] [[Inger Nilsson]] aktoreak gorpuztu zuen Pippi Kaltzaluzeren telesaila. Lau filme ere gin ziren, denak 1969 eta 1970 artean. [[Euskara]]z [[ETB]]k 2003. urtean eman zuen lehen aldiz, eta sarritan ematen dute [[ETB 3]] katean. Arrakasta handia du, pertsonaiaren izaerari esker. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * https://web.archive.org/web/20220808235425/https://www.eitb.eus/eu/hiru3/marrazki-bizidunak/bideoak/osoa/158112/pipiren-bidai-handia-ii/ {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Suediako telesailak]] [[Kategoria:Haur literaturako pertsonaiak]] [[Kategoria:Wikiproiektu:Haur eta Gazte Literatura/Artikuluak]] [[Kategoria:Ipuinak]] [[Kategoria:Fikziozko marinelak]] [[Kategoria:Literaturako emakumezko pertsonaiak]] gxsaami09o6pn2bjgsh7sto3hwdiwps 0 153832 9999214 9937127 2024-12-14T08:57:24Z Asier Iturralde Sarasola 63518 Beheratz -> Beherantz 9999214 wikitext text/x-wiki {{taxotaula automatikoa | taxon = Parus major | authority = [[Lineo|Linnaeus]], 1758 | arrautza = Parus major excelsus MHNT 232 Aïn Béïda Algerie.jpg }} '''Kaskabeltz handia''' (''Parus major'') [[paridae]] [[familia (biologia)|familiako]] hegazti [[Passeriformes|paseriformea]] da, [[Europa]] osoko basoetan bizi dena<ref>BirdLife International ([[2008]]). ''Parus major''. IUCN 2008. IUCN Red List of Threatened Species</ref>. Kasko beltzean masaila zuriak ditu. Bularra hori horia da, baina erdialdean lerro beltza du burutik beherantz doana. Bizkarra berdexka du eta ipurtaldea zuria. Emea eta arra berdinak dira, arrak erdiko lerro beltza lodiagoa badu ere. 14 zentimetrotako luzera du. Arrunta da gure baso eta arboladietan, baita gizakiarengandik gertu ere, hiri, berdegune, parke eta abarretan. Urte guztian bizi da Euskal Herrian; ez da migratzailea. Habiagile arrunta da.<ref name=":0">[http://txoriak.eus/txoriak/kaskabeltz-handia Kaskabeltz-handia] txoriak.eus webgunean (2017-07-25)</ref> Intsektuak eta haziak jaten ditu, baina beste txori batzuen kumeak ere erasotu ditzake. == Deskribapena == Txori hori-betza, gorbata beltzaren seriotasunarekin eta etengabeko sinpatiaren artean erabaki ezinda, baso, baratze eta lorategietako zuhaitzen adarretan jauziak egiten dabilena. 14 cm-ko tamainaz, txolarrearen antzekoa. Gertutik behatzea ez da zaila, bere buru eta lepo beltz distiratsuak argi eta garbi nabarmentzen du, masail zuriek etenda, sabelean zehar hedatzen den zerrenda beltz batekin, arrek nabarmenagoa eta zabalagoa, emeetan ez hain garbia eta gazteek ia ez dute. Sabela horia eta bizkarra berde-oliba kolorekoa buztan grisaxkarekin eta kanpoko luma zuriekin. Laster ikasten da bereizten.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=Administracion de la Comunidad Autonoma de Euskadi|urtea=1989|izenburua=Euskal Autonomi Elkarteko Ornodunak|argitaletxea=Graficas Santamaria S.A.|orrialdea=280|ISBN=84-7542-639-5|hizkuntza=Es}}</ref> == Biologia eta ohiturak == Dinamikoa eta bizia, etengabe janaria bilatzen ibiltzen da, hostoak kimuak eta azala ikuskatuz, adar batetik bestera salto eginaz, goitik behera zintzilik eta mota askotako intsektu andana harrapatuz. Beti zuhaitzei lotua, itxiegi dauden pinudien lagun txikia, nekazaritzako eta basoko izurriteen aurkako borroka biologikoaren aliatu nagusietako bat da. Pinu-beldarraren kantitate handia kontsumitzen du, baita zuhaitzen egurraren, kimu eta fruituentzat kaltegarriak diren larba mota guztiak ere, landare-zorriak, kukurutxak, etab. eta intsektuen arrautzen eta larben bilaketak ahaztu gabe neguan fruituak eta haziak aletzeari hasten dio. Ohitura horiek dituelako, intsektiziden tratamenduek asko eragiten diote, bere gorputzean pilatzen baitira, azkenean bere heriotza edo antzutasuna sortuz. Dagoeneko otsaileko egun eguzkitsuetan entzun daiteke ozenki “txi-txi-pan”, “tti-tti-ppu” baten antzeko soinua duen hiru notako koru bat abesten. Kantu honetaz gain, nota eta dei sorta oso anitz igortzen du. Lurraldearen aldarrikapen eta defentsa kantu honek udaberrian zehar jarraitzen du. Emea da habia eraikitzen duena, goroldiozko katilutxoa, liken eta belarrez egiten du, eta material bigunez estalia, hala nola ilea, lumak eta artilea. Bertan 8-13 arrautza zuri, (sakabanatutako puntu gorrixkekin) jartzen ditu, eta berak inkubatzen ditu, denbora horretan arrak elikatzen du. Arrautzak inkubazioa hasi arte estalita egoten dira, eta 13-14 egun irauten du. Txitak hiru asteren buruan uzten dute habia eta elkarrekin egoten dira, familia-taldeetan, 2-4 aste geroago independente bihurtzen diren arte. Ohikoa da bizirik dauden kumaldiko txita guztiak adar baten gainean lerrokatuta ikustea gurasoek elikatzeko zain. Urtea epela denean eta janari ugari dagoenean, bi errute arrakastaz aurrera atera dezakete. == Banaketa, habitata eta estatusa == Europa osoan, Asia gehienean eta Afrikako ipar-mendebaldean ugaltzen da. Ohikoa edo oso ohikoa da Iberiar penintsulan zehar. Banaketa orokorra de Euskal Herrian. Oso moldagarria zuhaitz gutxi batzuk dituen edozein pasai motara, hirietako parkeak eta lorategiak barne. Hostozabalen baso mota guztiak okupatzen ditu, baso irekiak edo zuhaiztiak nahiago ditu baso itxiak baino, eta, batez ere, haritzak eta beste ''Quercus'' zuhaitzak, urria koniferoetan. Hemen sedentarioa da, neguko ibiltari klasikoa da beste parido batzuen konpainian., == Beste izen batzuk == Euskaraz izenak beste aldaera batzuk jaso ditu: Amilotx, Burubeltz, Kaskabeltz, Pepetxin, Sagarxori, Sahats-txori, Txamilotx, Tximuritza, Tximutx, Txinbo burubeltz, Txori burubeltz.<ref name=":0" /> == Taxonomia == Kaskabeltz handiak 14 [[azpiespezie]] ditu: * ''Parus major newtoni'' * ''Parus major major'' * ''Parus major excelsus'' * ''Parus major corsus'' * ''Parus major mallorcae'' * ''Parus major ecki'' * ''Parus major niethammeri'' * ''Parus major aphrodite'' * ''Parus major terrasanctae'' * ''Parus major karelini'' * ''Parus major blandfordi'' * ''Parus major bokharensis'' * ''Parus major turkestanicus'' * ''Parus major ferghanensis'' == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == [https://sites.google.com/d/1Agpx4F5Lkl4Bj0v0u0cdy7LQ8zNCO4jE/p/11Gze2fZcqX046t2By3QZMoQZoMkzJFv2/edit Araozko kontuak] {{Biologia zirriborroa}} {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Paridae]] [[Kategoria:Euskal Herriko hegaztiak]] [[Kategoria:Lineok deskribatutako taxonak]] k1q6v0kwqcbe7cfzb8np2cb0esmqa7o 0 203764 9998581 9528400 2024-12-13T14:26:51Z Treuiller 59723 9998581 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} [[Fitxategi:Pirate Flag of Rack Rackham.svg|thumb|260px|Jack Rackhamen bandera.]] '''Jack Rackham''' ([[1682]] &ndash; [[1720]]ko [[azaroaren 18]]a), '''Kaliko Jack''' izenaz ezaguna, kapitain [[pirateria|pirata]] ingeles bat izan zen [[XVIII. mendea]]n. Ezizena zeramatzan [[kaliko]]zko arropengatik jaso zuen, baina ospetsuagoa izan zen bere itsasontzian bi emakume pirata ospetsu eramateagatik: [[Anne Bonny]] eta [[Mary Read]]. Rackham [[Charles Vane]] kapitain pirataren [[kontramaisu]]a izan zen. Vanek gudu batean zehar gerraontzi frantziar bat jazartzeari uko egin zionean, tripulazioak hain nahigabe handia hartu zuen, matxinatu egin zela eta Rackham buruzagi izendatu zuela. Geroago, Rackhamek errege barkamen eskaintza bat onartzea erabaki zuen eta [[New Providence]]ko porturantz nabigatu zuen. Hango egonaldian, Rackham Anne Bonny izeneko emakume ezkondu batez maitemindu zen. Rackhamek arpilatutako gauza ugari Annegan inbertitu zituen. Geroago, Burgess kapitainaren eskifaiarekin elkartu zen, hura ere antzinako pirata eta garai horretan [[kortsario]]a [[Karibe itsasoa]]n espainiar itsasontzien bila. {{bizialdia|1682ko|1720ko|Rackham, Jack}} [[Kategoria:Erresuma Batuko piratak]] 74b7sjdspe8vvy85aujinpizmu5kw2n 9998584 9998581 2024-12-13T14:28:43Z Treuiller 59723 9998584 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} [[Fitxategi:Pirate Flag of Rack Rackham.svg|thumb|260px|Jack Rackhamen bandera.]] '''Jack Rackham''' ([[1682]] &ndash; [[1720]]ko [[azaroaren 18]]a), '''''Kaliko Jack''''' izenaz ezaguna, kapitain [[pirateria|pirata]] ingeles bat izan zen [[XVIII. mendea]]n. Ezizena zeramatzan [[kaliko]]zko arropengatik jaso zuen, baina famatuagoa izan zen bere itsasontzian bi emakume pirata ospetsu eramateagatik: [[Anne Bonny]] eta [[Mary Read]]. Rackham [[Charles Vane]] kapitain pirataren [[kontramaisu]]a izan zen. Vanek gudu batean zehar gerraontzi frantziar bat jazartzeari uko egin zionean, tripulazioak hain nahigabe handia hartu zuen, matxinatu egin zela eta Rackham buruzagi izendatu zuela. Geroago, Rackhamek errege barkamen eskaintza bat onartzea erabaki zuen eta [[New Providence]]ko porturantz nabigatu zuen. Hango egonaldian, Rackham Anne Bonny izeneko emakume ezkondu batez maitemindu zen. Rackhamek arpilatutako gauza ugari Annegan inbertitu zituen. Geroago, Burgess kapitainaren eskifaiarekin elkartu zen, hura ere antzinako pirata eta garai horretan [[kortsario]]a [[Karibe itsasoa]]n espainiar itsasontzien bila. {{bizialdia|1682ko|1720ko|Rackham, Jack}} [[Kategoria:Erresuma Batuko piratak]] d1a5h05pg49qmbhrp4m9i759r7s83df 0 203824 9999182 9395846 2024-12-14T08:29:33Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9999182 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Lucien Aimar''' ([[1941]]eko [[apirilaren 28|apirilak 28an]] [[Hyères]]en jaioa) txirrindulari [[frantzia]]r bat izan zen, profesionala [[1965]] eta [[1973]] artean. == Karrera zaletu bezala == Aimar txirrindulari frantziar bikaina izan zen zaletuen mailan, [[1964ko Udako Olinpiar Jokoak|1964ko Tokioko Olinpiar Jokoetan]] parte hartu zuen olinpiar taldeko kide izan zelarik. Bi hilabete beranduago, 2. postuan amaitu zuen [[Etorkizuneko Tourra]], [[Felice Gimondi]] [[italia]]rrarengandik 42 segundora, minutu baten galerarekin zigortua izan ondoren, belgiar txirrindulari batekin izan zuen ikamika baten ondorioz. == Karrera profesional bezala == [[1965]]ean pasa zen profesionaletara, Ford-Gitane taldean, non [[Jacques Anquetil]] zegoen, eta [[Raphaël Geminiani]]k zuzentzen zuena. [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] bere debutean abandonatu egin behar izan zuen erorketa baten ondorioz. [[1966]]an, denboraldia egun bakarreko lasterketatan zenbait garaipen lortuz eta [[Flèche Wallone]]n 2. postu bat lortuz hasi zuen, baina urte hau nagusiki [[1966ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourra]] irabazi zuelako nabarmentzen da, [[Aubisque]] eta [[Turin]]go ihesaldietan lortutako bi etapa garaipeni eta Jacques Anquetilen laguntzari esker. [[1967]]an [[1967ko Italiako Giroa|Italiako Giroan]] parte hartu zuen Anquetilen laguntzaile bezala, eta 7. amaitu zuen sailkapen nagusian. [[1967ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourrera]] frantziar talde nazionalaren lider bezala joan zen, eta etapa garaipen bat lortu ondoren, sailkapen nagusian 6. amaitu zuen. Tourraren ondoren, 2. amaitu zuen [[Frantziako errepideko txirrindularitza txapelketa|Frantziako errepide txirrindularitzako txapelketan]]. Hurrengo urtean [[1968ko Espainiako Itzulia|Espainiako Itzulira]] joan zen, Gimondik irabazi zuena, eta Aimarrek soilik 9. amaitzea lortu zuen. Ezin izan zuen aurreko urteko etapa garaipena errepikatu, Tourreko etapa batean bigarren amaituz eta sailkapen nagusian zazpigarren. Urte horretan bai lortu zuen Frantziako errepide txirrindularitzako txapelketa irabaztea. [[1969]] urte zail bat izan zen Aimarrentzat, non denboraldi osoan oso forma txarra izan zuen, Frantziako Tourrean izan zuen partehartze kaxkarrean isladatu zena. Gainera, hilabetez [[dopin]]gagatik zigortua izan zen, eta, beraz, ezin izan zuen [[Espainiako Vuelta|Espainiako Itzulian]] parte hartu. Bic taldearen beregituraketa baten ondoren, [[Luis Ocaña]]ren iritsierarekin beste batzuen artean, Aimarrek taldez aldatu zuen, eta iraganeko bere forma onaren zati bat berreskuratu zuen, garaipen nabarmengarririk lortu ez zuen arren. 2. amaitu zuen [[Bordele-Paris]] klasikoan, eta 9. [[1970eko Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]], non [[Lucien Van Impe]] belgiarra bihurtu zen Sonolor Lejeune taldearen lider. [[1971]]n, jada taldeko liderra izan gabe, Aimarrek 9. amaitu zuen Tourra ihesaldi baten ondorioz. Bere karrerako azken bi urteetan ez zuen entzute handiko beste garaipenik lortu palmareserako, [[1972ko Frantziako Tourra|1972]] eta [[1973ko Frantziako Tourra|1973ko]] Tourretan bai parte hartu zuen arren, honela Tourrean 9 aldiz parte hartuz, non, [[1965]]ekoa izan ezik, guztiak amaitu zituen. == Palmaresa == {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1964''' * 2. [[Etorkizuneko Tourra|Etorkizuneko Tour]]rean '''1965''' * [[1965eko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko etapa 1 (taldekako erlojupekoa) * 3. [[Paris-Camembert]]en * 4. [[Dauphiné Libéré]]n '''1966''' * [[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px]] [[1966ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourra]] * [[Genova-Niza]] * 2. [[Euskal Bizikleta]]n * 2. [[Fleche Wallone]]n * 3. [[Montjuïceko Igoera]]n * 3. [[Boucles de l'Aulne]]<nowiki/>n * 9. [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko txapelketan]] '''1967''' * [[Dunkerqueko Lau Egunak]] * 6. [[1967ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] eta etapa 1 * 7. [[1967ko Italiako Giroa|Italiako Giroan]] * 2. [[Frantziako errepideko txirrindularitza txapelketa|Frantziako errepide txirrindularitzako txapelketan]] '''1968''' * [[Fitxategi:MaillotFra.PNG|20px]] [[Frantziako errepideko txirrindularitza txapelketa]] * 7. [[1968ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] * 9. [[1968ko Espainiako Vuelta|Espainiako Vueltan]] '''1969''' * 5. [[Setmana Catalana]]<nowiki/>n '''1970''' * [[Midi Libreren Sari Nagusia]]n etapa 1 * Polymultipliée * 2. [[Bordele-Paris]]en * 5. [[Paris-Niza]]n '''1971''' * 3. [[Eschborn-Frankfurt|Rund um den Henninger Turm]]en * 6. [[Paris-Niza]]n * 9. [[1971ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean '''1972''' * 9. [[Dunkerqueko Lau Egunak|Dunkerqueko Lau Egun]]etan * 10. [[Kataluniako Volta]]n '''1973''' * [[Dunkerqueko Lau Egunak|Dunkerqueko Lau Egun]]eko etapa 1 * 8. [[Bordele-Paris]]en }} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| class="wikitable" |- style="background:#eee;" !Itzuli Handia !1965 !1966 !1967 !1968 !1969 !1970 !1971 !1972 !1973 |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px|link=General classification in the Giro d'Italia|alt=Pink jersey]] '''[[Italiako Giroa]]''' |— |— |'''[[1967ko Italiako Giroa|7.]]''' |— |— |— |— |— |— |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px|link=General classification in the Frantziako Tour|alt=Yellow jersey]] '''[[Frantziako Tourra]]''' |UT | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[1966ko Frantziako Tourra|1.]]''' |'''[[1967ko Frantziako Tourra|6.]]''' |'''[[1968ko Frantziako Tourra|7.]]''' |[[1969ko Frantziako Tourra|30.]] |[[1970eko Frantziako Tourra|17.]] |'''[[1971ko Frantziako Tourra|9 ]]''' |[[1972ko Frantziako Tourra|17.]] |[[1973ko Frantziako Tourra|17.]] |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey red.svg|20px|link=General classification in the Espainiako Vuelta|alt=Red jersey]] '''[[Espainiako Vuelta]]''' |[[1965eko Espainiako Itzulia|11.]] |— |— |'''[[1968ko Espainiako Itzulia|9.]]''' |— |— |— |— |— |} {| class="wikitable" |+Legenda |- | style="text-align:center;"|—||Ez zuen parte hartu |- | style="text-align:center;"|DSK||Deskalifikatua |- | style="text-align:center;"|UT||Utzi |} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1941eko||Aimar, Lucien}} {{oinordekotza | aurrekoa = [[Felice Gimondi]] | titulua = Frantziako Tourreko garailea | epea = [[1966]] | ondorengoa = [[Roger Pingeon]] }} [[Kategoria:Frantziako txirrindulariak]] [[Kategoria:Frantziako Tourraren irabazleak]] [[Kategoria:1964ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] 2zxzwgoz7zf05z5vldkek5xejpz5hoa 0 204837 9999204 9596272 2024-12-14T08:49:15Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9999204 wikitext text/x-wiki {{biografia_infotaula_automatikoa}} '''Aitor Garmendia Arbilla''' ([[1968]]ko [[martxoaren 3]]a, [[Itsasondo]], [[Gipuzkoa]]) [[euskaldun|euskal]] [[txirrindularitza|txirrindulari]] ohi bat da. Afizionatuetan, zenbait garaipen lortu zituen Caja Rural taldearekin. Adibide gisa, 1988ean, Durango eta Alegiako lasterketak irabazi zituen. Erlojupekotan bikain ibili ohi zen, eta erdi mailako mendatetan ere bere maila ematen zuen. Bere ibilbide profesionala [[1990]]-[[2003]] bitartean gauzatu zen. Batez ere aste bateko lasterketetan nabarmendu zen: [[Aragoiko Itzulia]], [[Alentejoko Itzulia]] edota [[Gaztela eta Leongo Itzulia]]n, gainera [[Kataluniako Volta]]n eta [[Alemaniako Itzulia]]n etapa bana irabazi zituen. == Palmaresa == {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1987''' * [[San Martin Proba]] '''1988''' * [[Gervais Memoriala]] * 2. [[Bizkaiko Bira]]n '''1989''' * [[Gervais Memoriala]] * 5. [[1989ko Nafarroako Itzulia|Nafarroako Itzulia]]n eta 2 etapa * 3. [[Bizkaiko Bira]]n '''1990''' * [[Laudioko Sari Nagusia]] '''1993''' * 4. [[1993ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n '''1994''' * A Capital Sari Nagusia * [[Kataluniako Volta]]ko etapa 1 * 2. [[Murtziako Itzulia]]n * 3. [[Fitxategi:Bronze medal with cup.svg|15px]] [[Espainiako erlojupeko txirrindularitza txapelketa]]n '''1995''' * 2. [[Gaztela eta Leongo Itzulia]]n eta etapa 1 * 2. [[Aragoiko Itzulia]]n * 3. [[Fitxategi:Bronze medal with cup.svg|15px]] [[Espainiako erlojupeko txirrindularitza txapelketa]]n * 3. [[Setmana Catalana]]n '''1996''' * 2. [[Aragoiko Itzulia]]n eta etapa 1 * [[Ordiziako Klasika]] '''1997''' * [[Nazioarteko Kriteriuma|Nazioarteko Kriteriumeko]] etapa 1 * [[Aragoiko Itzulia]] eta etapa 1 * [[Alentejoko Itzulia]] eta etapa 1 * [[Galiziako Itzulia]] eta etapa 1 * 7. [[1997ko Nafarroako Foru Erkidegoko Saria|Nafarroako Sari Nagusia]]n '''1998''' * [[Aragoiko Itzulia]] eta etapa1 * [[Gaztela eta Leongo Itzulia]] eta etapa 1 * 2. [[1998ko Euskal Bizikleta|Euskal Bizikleta]]n * 5. [[1998ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulian]] '''2000''' * 3. [[2000ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n * 4. [[Euskal Bizikleta]]n eta etapa 1 * 8. [[2000ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulian]] * 8. [[Setmana Catalana]]<nowiki/>n '''2001''' * 2. [[Alemaniako Itzulia]]n eta etapa 1 * 2. [[Bakearen Lasterketa]]n * 3. [[Fitxategi:Bronze medal with cup.svg|15px]] [[Espainiako errepideko txirrindularitza txapelketa]]n '''2002''' * 2. [[Alemaniako Itzulia]]n eta etapa 1 * 2. [[Kataluniako Volta]]n eta etapa 1 * 2. [[Bakearen Lasterketa]]n * 5. [[Paris-Niza]]n }} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} * [https://web.archive.org/web/20071212015325/http://www.urtekaria.com/asp/verPalmExciclC.asp?idVeterano=2119&letraEle=g&pagina=lstExciclistasC.asp Aitor Garmendiaren palmaresa. Urtekaria.com] {{es}} * [http://www.sitiodeciclismo.net/coureurfiche.php?coureurid=2951 Aitor Garmendiaren fitxa ikusgai. sitiociclismo.net] {{es}} {{bizialdia|1968ko||Garmendia, Aitor}} [[Kategoria:Itsasondoarrak]] [[Kategoria:Gipuzkoako txirrindulariak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] c987hcmxqh43m7keln99emzyq1xl275 0 204892 9998986 9867393 2024-12-13T19:58:51Z CommonsDelinker 688 «Marco_Polo,_Il_Milione,_Chapter_CXXIII_and_CXXIV.jpg» fitxategiaren ordez «Marco_Polo_-_Battle_of_the_King_of_Burma_against_the_Mongols.jpg» jarri da (eragilea: CommonsDelinker; arrazoia: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR2|Criterion 2]] (meaning 9998986 wikitext text/x-wiki {{Liburu infotaula |izena = Munduko Mirarien liburua |irudia = Marco Polo - Battle of the King of Burma against the Mongols.jpg |irudiaren testua = Marko Poloren bidaiak liburuaren orrialde bat. |izenburu originala= Livres des merveilles du monde (jatorrizko [[frantses]]ez)</br>Il Milione ([[italiera]]z) |izenburua euskaraz= Munduko Mirarien liburua</br>Marko Poloren liburua |hizkuntza= [[Frantses]]a |formatua= [[Eskuizkribu]]a |urtea= [[1298]] |generoa= [[Bidai]]ak |herrialdea = [[Fitxategi:Flag of Most Serene Republic of Venice.svg|23px]] [[Veneziako Errepublika]] |egilea = [[Rustichello da Pisa]] }} '''''Munduko Mirarien liburua''''' (jatorrizko [[frantses]]ezko izenburua ''Livres des merveilles du monde''), '''Munduaren deskribapena''' (''Divisament dou monde''), '''Milioia''' ([[italiera]]zko ''Il Milione'') edota '''Marco Poloren Bidaien liburua''' [[1298]]an [[Rustichello da Pisa]]k idatzitako [[liburu]] bat da. Honetan [[Marco Polo|Marco Polok]] [[1271]] eta [[1291]] bitartean [[Asia]], [[Persia]], [[Txinako Herri Errepublika|Txina]] eta [[Indotxina]]n zehar burututako bidaien deskribapena egiten da. Liburua [[inprimatzeko makina|inprenta]] asmatu baino lehen hainbat [[hizkuntza]]tara itzulita argitaratu zen. == Ikus, gainera == * [[Literatura unibertsal]]a == Kanpo estekak == * [http://digilander.libero.it/bepi/biblio3a/indice3.html Il Milione liburua irakurgai.] {{it}} * [http://www.cervantesvirtual.com/obra/viajes--1/ Marko Poloren liburua gaztelaniaz irakurgai.] {{es}} * [http://expositions.bnf.fr/livres/polo/ Marko Poloren liburua digitalizatuta eta irakurgai.] {{fr}} {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Bidaldi liburuak]] [[Kategoria:XIII. mendeko liburuak]] [[Kategoria:Eskuizkribuak]] [[Kategoria:Frantsesezko liburuak]] [[Kategoria:Italierazko literatura]] [[Kategoria:Italiako liburuak]] c1khusjqs28lhcjzv7qei3ltxpfm9sg 0 226178 9999203 9596987 2024-12-14T08:48:09Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9999203 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Bingen Fernández Bustintza''' ([[Bermeo]], [[1972]]ko [[abenduaren 15]]a -) euskal [[txirrindularitza|txirrindulari]] ohia da, [[1996]] eta [[2009]] artean profesionala izan zena.<ref>[http://www.urtekaria.com/asp/verPalmExciclC.asp?idVeterano=2219&letraEle=f&pagina=lstExciclistasC.asp Urtekaria]{{Apurtutako esteka|date=urtarrila 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Jubenil mailan, Bizkaiko Txapelduna izan zen Ziklo-Krossean eta afizionatu mailan, 3. izan zen Udaberriko Klasikoan, Zornotzan, Beyena-Mungia taldearekin. Erretiratu zenean, [[Garmin Sharp|Team Garmin-Cervélo]] taldean zuzendari lanetan aritu da. 2017-an Team Dimension Data taldea zuzentzen hasi zen. 2021- an Cofidis taldea zuzentzera pasatu zen. == Palmaresa == '''1991''' * 2. Markina * 1. Taldekako sailkapenean Markinan (Frinat Ascovalsa) '''1994''' * 2. [[Gorlako Igoera]]n '''1995''' * 8. [[1995eko Nafarroako Itzulia|Nafarroako Itzulia]]n '''1997''' * 2. [[1997ko Nafarroako Foru Erkidegoko Saria|Nafarroako Sari Nagusia]]n * 5. [[1997ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n '''2000''' * 3. [[Aragoiko Itzulia]]n * 4. [[2000ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulia]]n '''2001''' * 7. [[Setmana Catalana]]<nowiki/>n '''2002''' * 8. [[2002ko Miguel Indurain Sari Nagusia|Miguel Indurain Sari Nagusia]]n '''2003''' * 9. [[2003ko Miguel Indurain Sari Nagusia|Miguel Indurain Sari Nagusia]]n == Emaitzak lasterketa nagusietan == {| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#eeeeee" !align="left"|Lasterketa !1996 !1997 !1998 !1999 !2000 !2001 !2002 !2003 !2004 !2005 !2006 !2007 !2008 !2009 |- |align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|29.a |align="center"|Err. |align="center"|- |- |align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|79.a |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|105.a |- |align="center" style="background:gold;"|[[Espainiako Vuelta]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|33.a |align="center"|85.a |align="center"|68.a |align="center"|87.a |align="center"|58.a |- |[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak]] [[Fitxategi:Arc en ciel.svg|28px]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |} <small>-: Ez zuen parte hartu</br> Err.: Erretiratu zen</small> == Taldeak == * [[Euskaltel-Euskadi|Euskadi]] ([[1996]]-[[1997]]) * [[Euskaltel-Euskadi]] ([[1998]]-[[2001]]) * [[Cofidis (txirrindularitza taldea)|Cofidis]] ([[2002]]-[[2009]]) == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} ==Kanpo estekak== * {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1972ko||Fernandez, Bingen}} [[Kategoria:Kirol zuzendariak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Bizkaiko txirrindulariak]] [[Kategoria:Bermeotarrak]] 588gt9epso9wcwt6rxq3f0hq0rvuqqf 0 226180 9999179 9989422 2024-12-14T08:25:40Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9999179 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Andres Gandarias Albizu''' ([[Ibarruri]], [[1943]]ko [[apirilaren 24]]a - [[Durango]], {{data|2018|5|27}}) bizkaitar [[txirrindularitza|txirrindularia]] izan zen, [[1967]] eta [[1978]] artean profesionala izan zena. Bere ibilbidean lau garaipen lortu zituen<ref>[https://web.archive.org/web/20071212020347/http://www.urtekaria.com/asp/verPalmExciclC.asp?idVeterano=69&letraEle=g&pagina=lstExciclistasC.asp Urtekaria]</ref>. [[1976ko Italiako Giroa]]n etapa bat irabazi zuen. [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] 1968an eta 1969an amaitu zen sailkapen orokorreko lehenengo hamarren artean. == Palmaresa == {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1963''' * 3. [[Kantabriako Itzulia]]n '''1967''' * 3. [[Errioxako Itzulia]]n '''1968''' * 2. [[Levanteko Itzulia]]n * 3. Espainiako eskualdekako erlojupeko txapelketa: (Bizkaia) * 3. [[1968ko Nafarroako Sari Nagusia|Nafarroako Sari Nagusia]]n * 4. [[Espainiako errepideko txirrindularitza txapelketa]]n * 6. [[Euskal Bizikleta|Eibarko Bizikleta]]n * 9. [[1968ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] '''1969''' * 2. [[Errioxako Itzulia]]n * 3. Espainiako eskualdekako erlojupeko txapelketa: (Bizkaia) * 5. [[1969ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] '''1970''' * 2. [[Oroko Andre Maria Saria]]n * 3. [[1970eko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulian]] * 6. [[Setmana Catalana]]<nowiki/>n '''1971''' * 2. [[Fitxategi:Silver medal with cup.svg|16px]] [[Espainiako errepideko txirrindularitza txapelketa]]n '''1972''' * 8. [[Setmana Catalana]]<nowiki/>n '''1973''' * 8. [[1973ko Nafarroako Sari Nagusia|Nafarroako Sari Nagusia]]n '''1974''' * 3. Espainiako eskualdekako erlojupeko txapelketa: (Bizkaia) '''1975''' * [[Kantabriako Itzulia]], eta etapa 1 * [[1975eko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzuliko]] etapa 1 * 3. Espainiako eskualdekako erlojupeko txapelketan (Bizkaia) * 7. [[1975eko Nafarroako Sari Nagusia|Nafarroako Sari Nagusia]]n '''1976''' * [[1976ko Italiako Giroa|Italiako Giro]]ko etapa 1 '''1977''' * 3. [[Sabiñanigoko Klasikoa]]n }} == Emaitzak lasterketa nagusietan == {| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#eeeeee" !align="left"|Lasterketa !1967 !1968 !1969 !1970 !1971 !1972 !1973 !1974 !1975 !1976 !1977 !1978 |- |align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[1971ko Italiako Giroa|31.]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[1976ko Italiako Giroa|52.]] |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]] |align="center"|- |align="center"|[[1968ko Frantziako Tourra|'''9.''']] |align="center"|[[1969ko Frantziako Tourra|'''5.''']] |align="center"|[[1970eko Frantziako Tourra|20.]] |align="center"|Err. |align="center"|- |align="center"|Err. |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|44. |align="center"|- |- |align="center" style="background:gold;"|[[Espainiako Vuelta]] |align="center"|- |align="center"|[[1968ko Espainiako Itzulia|19.]] |align="center"|Err. |align="center"|[[1970eko Espainiako Itzulia|15.]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|27. |align="center"|37. |align="center"|32. |align="center"|16. |- |[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak]] [[Fitxategi:Arc en ciel.svg|28px]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|49. |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |} <small>-: Ez zuen parte hartu</br> Err.: Erretiratu zen</small> == Taldeak == * [[Kas (txirrindularitza taldea)|KAS]] ([[1967]]-[[1971]]) * Werner ([[1972]]) * De Kova ([[1973]]) * [[La Casera (txirrindularitza taldea)|La Casera]] ([[1974]]) * Monteverde ([[1975]]) * [[Teka (txirrindularitza taldea)|Teka]] ([[1976]]-[[1977]]) * [[Novostil-Helios]] ([[1978]]) == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} ==Kanpo estekak== * {{ProCyclingStats}} {{commonskat}} {{bizialdia|1943ko|2018ko|Gandarias, Andres}} [[Kategoria:Muxikarrak]] [[Kategoria:Bizkaiko txirrindulariak]] [[Kategoria:Italiako Giroko etapa irabazleak]] rm7a0z7hl1226hzsdj2u77wdznajbnr 0 226813 9999193 9397086 2024-12-14T08:40:11Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9999193 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Ramón Mendiburu Ibarburu''' ([[Donostia]], [[1940]]ko [[martxoaren 12]]a) euskal txirrindulari ohia da. [[1962]] eta [[1970]] artean txirrindulari profesionala izan zen eta hamabi garaipen lortu zituen.<ref>[https://web.archive.org/web/20090416035226/http://www.urtekaria.com/Asp/verPalmExciclC.asp?idVeterano=2047&letraEle=a&pagina=lstExciclistasC.asp www.urtekaria.com]</ref> Erretiratu ostean, [[Espainiako Vuelta]]ko kirol zuzendaria eta antolatzailea izan zen. == Palmaresa == '''1963''' * [[Altsasuko Saria]] * Nicolas Casaus Saria * Espainiako eskualdekako txapelketa (Gipuzkoa) * 3. [[Masferrer garaikurra]]n * 6. [[Setmana Catalana]]<nowiki/>n '''1964''' * 3. [[Errioxako Itzulia]]n * 3. [[Ordiziako Klasika]]n '''1966''' * [[1966ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]ko etapa 1 * Elola Saria * Trapagaran * Traspando '''1967''' * [[1967ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]], eta etapa 1 * Muñecas de Famosa Sari Nagusia '''1968''' * [[Errioxako Itzulia]] eta etapa 1 == Emaitzak lasterketa nagusietan == {| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#eeeeee" !align="left"|Lasterketa !1962 !1963 !1964 !1965 !1966 !1967 !1968 !1969 !1970 |- |align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|Err. |align="center"|[[1966ko Frantziako Tourra|49.]] |align="center"|Err. |align="center"|- |align="center"|Err. |align="center"|- |- |align="center" style="background:gold;"|[[Espainiako Vuelta]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[1966ko Espainiako Itzulia|37.]] |align="center"|[[1967ko Espainiako Itzulia|21.]] |align="center"|- |align="center"|[[1969ko Espainiako Itzulia|39.]] |align="center"|- |- |[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak]] [[Fitxategi:Arc en ciel.svg|28px]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |} <small>-: Ez zuen parte hartu<br /> Err.: Erretiratu zen</small> == Taldeak == * Margnat-Paloma ([[1962]]-[[1963]]) * Inuri ([[1964]]) * Ferrys ([[1965]]) * [[Fagor (txirrindularitza taldea)|Fagor]] ([[1966]]-[[1970]]) == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1940ko||Mendiburu, Ramon}} {{Biografia zirriborroa|Gipuzkoa}} [[Kategoria:Gipuzkoako txirrindulariak]] [[Kategoria:Donostiarrak]] lllb0ln7qihemevp5unagg4drqqaiwp 0 229825 9999250 8623979 2024-12-14T09:36:13Z Franvj 161224 Gehitu edukia. 9999250 wikitext text/x-wiki '''Ugarana''' edo '''Ugaran''' izenek zenbait leku desberdin izan ditzakete: '"a porrillo " Erdarazko esamolde kolokiala, asko. <ref>{{erreferentzia|url=https://www.google.com}}</ref> * '''[[Ugaran (Amoroto)|Ugaran]]''': [[Amoroto]]ko auzoa. * '''[[Ugaran (Oñati)|Ugaran]]''', [[Araotz]] haraneko auzoa, [[Oñati|Oñatin]]. * '''[[Ugarana (Dima)|Ugarana]]''': [[Dima]]ko auzoa. * '''[[Urdazuri|Ugarana]]''': Nafarroa eta Lapurdiko ibaia, '''[[Urdazuri]]''' izena ere baduena. ** '''[[Ugaranako gudua]]''': ibaiaren inguruan gertatutako gudua. {{argipen}} 7omfbesg6aie38xmk5e5gwo4b0x9p7m 9999258 9999250 2024-12-14T09:48:09Z Franvj 161224 9999258 wikitext text/x-wiki '''Ugarana''' edo '''Ugaran''' izenek zenbait leku desberdin izan ditzakete: '"a porrillo " Erdarazko esamolde kolokiala, asko. <ref><span lang="eu">Txantiloi:Argitzeko</span></ref><ref>{{erreferentzia|url=https://www.google.com}}</ref>. * '''[[Ugaran (Amoroto)|Ugaran]]''': [[Amoroto]]ko auzoa. * '''[[Ugaran (Oñati)|Ugaran]]''', [[Araotz]] haraneko auzoa, [[Oñati|Oñatin]]. * '''[[Ugarana (Dima)|Ugarana]]''': [[Dima]]ko auzoa. * '''[[Urdazuri|Ugarana]]''': Nafarroa eta Lapurdiko ibaia, '''[[Urdazuri]]''' izena ere baduena. ** '''[[Ugaranako gudua]]''': ibaiaren inguruan gertatutako gudua. {{argipen}} 9earflaohiqgas03er3pfhqhxvjij45 9999269 9999258 2024-12-14T09:53:56Z Franvj 161224 Ezabatu informazio okerra. 9999269 wikitext text/x-wiki * '''[[Ugaran (Amoroto)|Ugaran]]''': [[Amoroto]]ko auzoa. * '''[[Ugaran (Oñati)|Ugaran]]''', [[Araotz]] haraneko auzoa, [[Oñati|Oñatin]]. * '''[[Ugarana (Dima)|Ugarana]]''': [[Dima]]ko auzoa. * '''[[Urdazuri|Ugarana]]''': Nafarroa eta Lapurdiko ibaia, '''[[Urdazuri]]''' izena ere baduena. ** '''[[Ugaranako gudua]]''': ibaiaren inguruan gertatutako gudua. {{argipen}} 8wosuk5nanpj2ypwodkjw7kzeqdfsuj 9999378 9999269 2024-12-14T11:29:42Z Lainobeltz 56334 Franvj wikilariaren aldaketak ezabatuz, Aintzanemug wikilariaren azken bertsiora itzularazi da. 8623979 wikitext text/x-wiki '''Ugarana''' edo '''Ugaran''' izenek zenbait leku desberdin izan ditzakete: * '''[[Ugaran (Amoroto)|Ugaran]]''': [[Amoroto]]ko auzoa. * '''[[Ugaran (Oñati)|Ugaran]]''', [[Araotz]] haraneko auzoa, [[Oñati|Oñatin]]. * '''[[Ugarana (Dima)|Ugarana]]''': [[Dima]]ko auzoa. * '''[[Urdazuri|Ugarana]]''': Nafarroa eta Lapurdiko ibaia, '''[[Urdazuri]]''' izena ere baduena. ** '''[[Ugaranako gudua]]''': ibaiaren inguruan gertatutako gudua. {{argipen}} kldw8lmbofgc5qgz6zig7gdl2ir5pl9 0 241085 9998558 9993146 2024-12-13T14:16:59Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998558 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Markus Zberg''' ([[Altdorf]], [[1974]]ko [[ekainaren 27]]a) [[suitza]]r txirrindulari profesional ohia da. Anaia nagusia [[Beat Zberg]] ere profesionala izan zen, baita arreba Luzia. [[1996]]tik [[2009]]ra profesionala izandakoa, 11 garaipen lortu zituen. Sprintetan nahiko txirrindulari azkarra eta klasikoazale handia ere bazen. Zenbait ohore ere jaso zituen klasikoa handietan lortu zituen postu bikainengatik, baina sekula ez du garaipenik lortu, [[Rabobank]]en egon zenean [[Michael Boogerd]]entzat eta [[Gerolsteiner]]ren [[Davide Rebellin]]entzat egin behar izan duen talde lanaren ondorioz. == Palmaresa == '''1996''' * [[Gilen Tell Sari Nagusia|Gilen Tell Sari Nagusi]]ko etapa 1 '''1997''' * Etapa 1 [[Poloniako Itzulia]]n '''1998 ''' * Etapa 1 Bergamasque Astean * Bernako Tourra * Etapa 1 [[Suitzako Itzulia]]n * 2 etapa [[1998ko Espainiako Itzulia]]n '''1999''' * Etapa 1 [[Austriako Itzulia]]n * [[Milan-Turin]] * 2. [[Fitxategi:Silver medal with cup.svg|15px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko txapelketa]]n '''2000 ''' * [[Fitxategi:MaillotSuiza.PNG|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Suitzako errepide txirrindularitzako txapelketa]] * 3. [[Renania-Palatinatuko Itzulia]]n '''2001''' * Etapa 1 [[Tirreno-Adriatiko]]n * [[Frankfurteko Sari Nagusia]] * 2. [[Almeriako Klasika]]n '''2002''' * 2. [[Almeriako Klasika]]n * 3. [[Milan-San Remo]]<nowiki/>n * 3. [[Regio-Tour]]rean '''2003''' * 3. [[Tre Valli Varesine]]<nowiki/>n '''2004''' * 2. [[Argovia Kantonamenduko Sari Nagusia]]n '''2006''' * Etapa 1 [[Paris-Niza]]n '''2008''' * [[Fitxategi:MaillotSuiza.PNG|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Suitzako errepide txirrindularitzako txapelketa]] == Taldeak == * [[Carrera (txirrindularitza taldea)|Carrera Jeans]] ([[1996]]) * [[Mercatone Uno (txirrindularitza taldea)|Mercatone Uno]] ([[1997]]) * Post Swiss ([[1998]]) * [[Rabobank (txirrindularitza taldea)|Rabobank]] ([[1999]]-[[2002]]) * [[Gerolsteiner (txirrindularitza taldea)|Gerolsteiner]] ([[2003]]-[[2008]]) * [[BMC Racing Team]] ([[2009]]) {{bizialdia|1974ko||Zberg, Markus}} [[Kategoria:Suitzako txirrindulariak]] [[Kategoria:2004ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] [[Kategoria:2000ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] s5vp8crrtg426d3yxw4mx54gwgrma4e 0 241638 9998610 9235357 2024-12-13T14:53:35Z 95.25.48.22 9998610 wikitext text/x-wiki {{erakunde infotaula}} '''IKEA''' [[suedia]]<nowiki/>r jatorriko herbeheretar enpresa bat da. Salneurri baxuko [[altzari]]<nowiki/>ak eta etxerako apaingarriak ekoizten ditu, eta hauek erosleek berek muntatu ohi dituzte kostua gutxitze aldera. Sektore honetako mundu osoko ekoizlerik handiena da. Enpresa diseinu garaikidearen ikurtzat jo ohi da, baita mundu mailako enpresa prestigiotsu eta berritzaileenetakotzat ere. Haren leloa ''Muntatu ezazu zerorrek'' da, make it yourself, ingelesez. [[Fitxategi:Ikea almhult.jpg|thumb|IKEAko denda bat.]] [[Fitxategi:IKEA store, Rostov-on-Don, Russia.jpg|thumb|IKEA.]] IKEA suediar jatorrizko [[korporazio]] [[multinazional]] bat da, egoitza nagusia [[Herbehereak|Herbehere]]<nowiki/>tan kokatuta duena. Salneurri baxuko pakete lauko altzari, lastaira, etxetresna elektriko eta etxeko objektuen ekoizpen eta salmentan jarduten du. [[Småland]] ([[Suedia]]) probintzian eratu zuen 1943. urtean [[Ingvar Kamprad]]<nowiki/>ek. Suediako [[Älmhult udalerria|Älmhult]] hirian eraiki zen IKEAren lehen denda. 2015erako, 28 herrialdetan 328 denda zabaldu eta 155.000 lankide zituen, eta [[negozio-eskola]]<nowiki/>tan mundu-mailan izandako arrakasta ikertzen hasi zen.   Enpresa [[INGKA Holding B.V.]]<nowiki/>k kontrolatzen du, bere altzari-sortzaileetako batekin batera. Era berean, [[Irabazteko asmorik gabeko erakunde|irabazi asmorik gabe]]<nowiki/>ko eta karga fiskal txikiko ongintzazko fundazio batek kontrolatzen du. Beren jabetza intelektuala zenbait korporaziok kontrolatzen dute, eta [[Holandarren Antillak|Holandarren Antill]]<nowiki/>ek eta [[Liechtenstein]]-en Interogo Foundation direlakoak zuzentzen dituzte. IKEA hitza [[Ingvar Kamprad]] (I.K.) sortzailearen inizialek osatzen dute. Honi Elmtaryd eta Agunnaryden lehen letra gehitu zitzaizkion, kreatzailea bera hazi zen baserri eta herrixka hurrenez hurren. IKEA marka [[Herbehereak|Herbeheree]]<nowiki/>tan ezarritako fundazio batekoa da. == Historia == [[Ingvar Kamprad]] Elmtarydeko baserri batean hazi zen, Agunnarydetik gertu, Suedian. 1943an, 17 urte zituela, artikuluak postaz saltzeko negozio bat hasi zen. Haren asmoa zen hainbat premia aseko zituzten artikuluak prezio eskuragarrietan saltzea. Horrela hasi zen boligrafoak, billeteak, markoak, erlojuak, bitxiak, gaueko mahaitxoak, kosmetika eta [[Nylon|nailon]]<nowiki/>ezko galtzerdiak saltzen. 1947an, altzarien salmentara zabaldu zuen negozioa, eta, lau urte geroago, altzarien IKEAren diseinu propioen lehen katalogoa argitaratu zuen. Orduan, etxeko altzarietan kontzentratzea erabaki zuen. 1953 inguruan, IKEAk katalogoz baino ez zuen saltzen, baina bere lehiakide hurbilenarekiko lehiak marjinak jaitsi eta kalitatea arriskuan jarri zuen prezio-gerra eragin zuen. Produktuak eta bezeroak hurbilago egon daitezen, Kampradek Suediako hegoaldeko Älmhult-en lehen erakustaretoa inauguratzea erabaki zuen. Garraioa errazteko altzari armagarriak egiteko ideiak bilgarri lauak erabiltzea ekarri zuen, eta horrek are gehiago murriztu zion bezeroari azken prezioa. Bilgarri-sistema berriak biltegiratzeko espazioa eta lan-kostuak murriztu zituen, eta garraio-kalteak saihestu zituen.1963an ireki zen Suediatik kanpoko lehen IKEA denda, [[Norvegia]]<nowiki/>n, [[Oslo]] hiriburuaren kanpoaldean. 1965ean, IKEA denda bat ireki zen, 45 800 m2-koa, Suediako hiriburuan, [[Stockholm]]<nowiki/>en, [[New Yorkeko Guggenheim Museoa]]<nowiki/>ren diseinuan oinarrituta. Arrakastak arazo handiak sortu zituen bezeroei erantzuteko gaitasunean, eta, beraz, bezeroak berak beraien kabuz erosketa egitea utzi zen, hau da, autozerbitzua erabiliz. Orduan, sinaduraren ezaugarri garrantzitsu bat sortu zen. Ondoren, 1969an denda berri bat ireki zen [[Danimarka]]<nowiki/>n, eta 1973an Eskandinaviatik kanpoko lehen denda [[Zürich|Zurich]]<nowiki/>en, [[Suitza]]<nowiki/>n, inauguratu zen. Denda hori funtsezkoa izango da IKEAk [[Alemania]]<nowiki/>n duen hedapen azkarrerako, gaur egun merkatu handiena baita. Gero, dendak etorriko ziren [[Japonia]]<nowiki/>n (1974), [[Australia]]<nowiki/>n (1975), [[Hong Kong]]<nowiki/>en (1975), [[Kanada]]<nowiki/>n (1976) eta [[Singapur]]<nowiki/>ren (1978). 1978an ireki zen [[Espainia]]<nowiki/>ko lehen denda, [[Telde]] herrian, [[Kanaria Handia]] uhartean. 1981ean [[Tenerife]]<nowiki/>ko denda inauguratu zen, 1985ean [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batu]]<nowiki/>etan lehen dendak inauguratu ziren eta 1992an [[Mallorca]]<nowiki/>n; 1996an [[Iberiar penintsula]]<nowiki/>ra iritsi zen bere dendarekin [[Badalona]]<nowiki/>n, 1998an [[Txinako Herri Errepublika|Txina]]<nowiki/>n, [[Israel]]<nowiki/>en 1999an eta [[Errusia]]<nowiki/>n 2000n. Bestetik, 1994ko martxoaren 30ean, IKEAk [[Dining Room]] izeneko saltzailea estreinatu zuen Estatu Batuetako telebista irekian. [[Dining Room]] [[Homosexualitate|gay]] bikote bat modu irekian aurkezten zuen herrialde horretako lehena izan zen, horrek garrantzi handia emanez eta IKEA sustatuz. 2015. urtean, IKEA Foundation-ek Shelters for Refugees proiektua egin zuen, [[Iheslarientzako Nazio Batuen Goi Mandataritza|ACNUR]]<nowiki/>ekin lankidetzan, 17,5 m²-ko txabolak [[eguzki-energia]]<nowiki/>rekin sortzeko. Proiektu horren bidez, [[Nazio Batuen Erakundea]]<nowiki/>k (NBE) munduko hainbat lekutan zabaldu zituen oihalezko dendak ordezkatu ahal izateko. Txabolak kaxa lauetan bilduta etortzen dira, eta lau ordutan monta daitezke. Europan, hainbat komunitatek hartu dituzte, errefuxiatuei laguntzeko. Suediako enpresa beste herrialde batzuetan kokatu zen neurrian, katalogoa nazioartekotzen joan zen. Bere unerik gorenean, duela ez asko, 2016. urtean 200 milioi kopia inprimatu ziren 32 hizkuntzatan eta 69 bertsio desberdinetan. Zoritxarrez, IKEAren paperezko katalogo ikonikoa ez zen itzuli 2021ean. Urte horretan 70. urteurrena beteko zuen, baina Suediako multinazionalak erretiratzea erabaki zuen.​​ Izan ere, jendeak gero eta gehiago erabiltzen du IKEAren webgunea katalogoa ikusteko eta are erosteko ere, eta paperezko bertsioa ez da lehen bezain beharrezkoa. == Ikearen egitura korporatiboa == [[Fitxategi:Map of IKEA stores.svg|thumb|300x300px|IKEA dendak dituzten herrialdeak: {{legend|#00f|Gaur egun dendak dituzten herrialdeak}} {{legend|#ffc90e|Etorkizunean izango dituztenak}} {{legend|#c50b1e|Iraganean izan dituztenak}} {{legend|#b9b9b9|Dendarik ez dituztenak eta izatea ere aurreikusten ez direnak}}]]IKEA [[Irabazteko asmoko|irabazteko asmo]] eta [[Irabazteko asmorik gabeko erakunde|irabazi asmorik gabek]]<nowiki/>o enpresa-sorta konplexu baten jabe da. Egitura korporatiboa bi zati nagusitan banatzen da: eragiketak eta [[Frankizia (merkataritza)|frankizia]]<nowiki/>k. Inter IKEA Systems Inter IKEA Holding BVren jabetzakoa da. Herbehereetan erregistratutako enpresa bat da, lehenago Luxenburgon erregistratua (Inter IKEA Holding S.A.). Inter IKEA Holding, berriz, Interogo Fundazioarena da, Liechtensteinen du egoitza. 2016. urtean, INGKA Holding-ek diseinu, fabrikazio eta logistikako filialak saldu zizkion Inter IKEA Holdingi. 2013ko ekainean, Ingvar Kampradek uko egin zion Inter IKEA Holding S.A.ko batzarrari, eta haren seme adingabea, Mathias Kamprad, Per Ludvigsson-en ordez aritu zen holding-eko lehendakari gisa. Dimititzeko erabakia hartu ondoren, 87 urteko fundatzaileak hauxe azaldu zuen¹: "Une egokia iruditzen zait hau Inter IKEA Group-eko batzarra uzteko. Horrekin batera, beste urrats bat eman dugu azken urteotan belaunaldien artean izan den aldaketan". Enpresa 2016. urtean berregituratu ondoren, Inter IKEA Holding SA-k existitzeari utzi zion, eta Herbehereetan sartu da berriro. Mathias Kamprad IKEA Inter Taldeko batzarreko kide bihurtu zen, baita Interσ29 Mathias Fundaziokoa eta bere bi anaia zaharrenak ere, IKEAn lidergo-rolak dituztenak, korporazioaren ikuspegi orokorrean eta epe luzeko estrategian lan egiten dute. == Negozio-eredua == Enpresak bere altzariak eta produktuak diseinatzen ditu, eta 1.500 hornitzailek baino gehiagok ekoizten dituzte 50 herrialde baino gehiagotan. Ikeak altzarien fabrikazio- eta merkaturatze-eredua birformulatu zuen, eta saltzen dituen produktu gehienak desarmagarriak dira; bilgarri lau eta uniformeetan biltegiratu eta garraia daitezke, eta horrek kostuak eta prezioak merkatzen ditu. Bere produktuen helburua etxeko eta adin guztietako beharrak asetzea da. Altzariak, koltxoiak, etxetresna elektrikoak eta etxerako artikuluak prezio baxuan eskaintzen ditu, baina ez dio uko egiten ingurumenarekin, ekoizpen-prozesuekin (adibidez, haurren lana debekatzea produktuetan) eta administrazioarekin duen konpromiso eta erantzukizun sozialari (ekitate-politika erabiltzen du langileen artean, eta kargu bera duten gizon eta emakumeei soldata bera ematen die). Frankiziei esker, kostu txikian hazi da, baina kontrol handiagoa behar izan du. Merkatu nagusiak Alemania (salmenten % 20), Erresuma Batua (% 12), Estatu Batuak (% 11), Frantzia (% 9) eta Suedia (% 8) dira. Posta edo internet bidezko salmentak ere egiten ditu. == Datu bitxiak == * Nerabe batek sortu zuen IKEA 1940ko hamarkadan. Ingvar Kamprad IKEAren sortzaileak enpresa 1943an ireki zuen 17 urte zituela. Denda sortzeko erabili zuen dirua aitak oparitu zion nota onak atera izanagatik. <ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=B. I.|abizena=España|izenburua=13 datos interesantes y curiosos de IKEA que probablemente desconocías|hizkuntza=es|data=2019-06-17|url=https://www.businessinsider.es/13-datos-interesantes-curiosos-ikea-probablemente-desconocias-434867|aldizkaria=Business Insider España|sartze-data=2022-12-13}}</ref> * Ingvar Kamprai nazi aktiboa izan zen iraganean. 2011n argitaratu zuen Elisabeth Asbrink kazetari suediarrak Ikearen sortzailearen [[Nazionalsozialismo|nazi]] iragana. Informazio horrek zalaparta handia sortu zuen, eta Kamprad langileekin eta, oro har, gizartearekin barkamena eskatzera behartu zuen. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ingvar Kamprad, el pasado nazi del fundador de IKEA|hizkuntza=es|data=2018-01-28|url=https://www.lavanguardia.com/economia/20180128/44357738510/ingvar-kamprad-ikea-tacano-nazi.html|aldizkaria=La Vanguardia|sartze-data=2022-12-13}}</ref> * Sistema berezi bat erabiliz ematen zaie izena produktuei. Produktu-kategoria bakoitzak zenbait gauzen izena du. Adibidez, oheek [[Norvegia]]<nowiki/>ko eremu-izenak dituzte, sofek hiri [[suedia]]<nowiki/>rren izenak dituzte, alfonbrek [[Danimarka]]<nowiki/>ko edo [[Suedia]]<nowiki/>ko leku-izenak dituzte, eta ehunek eta gortinek izen femeninoak dituzte. <ref name=":0" /> * Enpresaren negozio ereduak [[IKEA efektua]] deituriko fenomenoa sortu du. Ikea efektuak askok maiz izaten dugun gertaera bitxi bati ematen dio izena: gauzak geure kabuz eraikitzearen plazera. “Zerorrek egin” lemak urteak daramatza [[Marketin|marketina]]<nowiki/>ren munduan arrakasta izaten, eta [[brikolaje]]<nowiki/>tik eta [[altzari]]<nowiki/>etatik askoz haratago hedatzen da. Enpresako psikologoek eta publizistek joera kognitibo deigarri hori ezagutzen dute duela hamarkada batzuetatik. <ref>{{Erreferentzia|izena=Valeria|abizena=Sabater|izenburua=Efecto Ikea: cuando valoramos más lo que hacemos por nosotros mismos|hizkuntza=es|data=2020-12-13|url=https://lamenteesmaravillosa.com/efecto-ikea-cuando-valoramos-mas-lo-que-hacemos-por-nosotros-mismos/|aldizkaria=La Mente es Maravillosa|sartze-data=2022-12-13}}</ref> [[Kategoria:Enpresak]] == Euskal Herrian == [[Euskal Herria]]n gaur egun IKEA denda bi ditu Ikeak: [[Barakaldo]] udalerrian lehenengoa eta [[Hiriburu]] udalerrian bigarrena. == Ikus, gainera == * [[Blåhaj]] == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * [http://www.ikea.com/ IKEA enpresaren webgunea] {{en}} (eleanitza) {{autoritate kontrola}} {{Enpresa txikizkari nagusienak}} {{European Retail Round Table}} [[Kategoria:Enpresa multinazionalak]] [[Kategoria:Txikizkariak]] [[Kategoria:Altzariak]] [[Kategoria:Suediako enpresak]] [[Kategoria:Herbehereetako enpresak]] [[Kategoria:1943an sortutako enpresak]] du0n9zvt96pxdorsj8nyk7xfbnx2zlm 9998678 9998610 2024-12-13T15:25:13Z Xabier Armendaritz 448 sarrera txukuntzea 9998678 wikitext text/x-wiki {{erakunde infotaula}} [[Fitxategi:Ikea almhult.jpg|thumb|IKEAren [[Suedia]]ko egoitza ([[Älmhult]], Suedia).]] [[Fitxategi:IKEA store, Rostov-on-Don, Russia.jpg|thumb|IKEAren denda bat ([[Rostov Don]], [[Errusia]].]] '''IKEA''' suediar jatorriko [[korporazio]] [[multinazional]] bat da, egoitza nagusia [[Herbehereak|Herbehereetan]] duena. Salneurri baxuko pakete lauko altzari, lastaira, etxetresna elektriko eta etxeko objektuak ekoizten eta saltzen dihardu. [[Småland]] ([[Suedia]]) probintzian eratu zuen 1943. urtean [[Ingvar Kamprad]]ek. Suediako [[Älmhult udalerria|Älmhult]] hirian eraiki zen IKEAren lehen denda. 2015erako, 28 herrialdetan 328 denda zituen irekita, eta 155.000 enplegatu; horiek horrela, [[negozio-eskola|negozio-eskoletan]] aztertzen hasi ziren IKEAk mundu osoan izandako arrakasta. IKEA enpresa [[Stichting INGKA]] fundazioak kontrolatzen du; [[Irabazteko asmorik gabeko erakunde|irabazi asmorik gabeko]] eta karga fiskal txikiko ongintzazko fundazio bat da, eta [[Herbehereak|Herbehereetan]] du egoitza. IKEAren jabetza intelektuala, berriz, egoitza [[Liechtenstein]]go [[zerga paradisu]]an duten bi fundaziok kontrolatzen dute: Inter IKEA eta Interogo fundazioek, alegia. ''IKEA'' hitza [[Ingvar Kamprad]] sortzailearen inizialek (IK) osatzen dute. Horri Elmtaryden eta Agunnaryden izenen lehen letrak gehitu zitzaizkion: sortzailea bera hazi zen baserria eta herrixka baitira, hurrenez hurren. == Historia == [[Ingvar Kamprad]] Elmtarydeko baserri batean hazi zen, Agunnarydetik gertu, Suedian. 1943an, 17 urte zituela, artikuluak postaz saltzeko negozio bat hasi zen. Haren asmoa zen hainbat premia aseko zituzten artikuluak prezio eskuragarrietan saltzea. Horrela hasi zen boligrafoak, billeteak, markoak, erlojuak, bitxiak, gaueko mahaitxoak, kosmetika eta [[Nylon|nailon]]<nowiki/>ezko galtzerdiak saltzen. 1947an, altzarien salmentara zabaldu zuen negozioa, eta, lau urte geroago, altzarien IKEAren diseinu propioen lehen katalogoa argitaratu zuen. Orduan, etxeko altzarietan kontzentratzea erabaki zuen. 1953 inguruan, IKEAk katalogoz baino ez zuen saltzen, baina bere lehiakide hurbilenarekiko lehiak marjinak jaitsi eta kalitatea arriskuan jarri zuen prezio-gerra eragin zuen. Produktuak eta bezeroak hurbilago egon daitezen, Kampradek Suediako hegoaldeko Älmhult-en lehen erakustaretoa inauguratzea erabaki zuen. Garraioa errazteko altzari armagarriak egiteko ideiak bilgarri lauak erabiltzea ekarri zuen, eta horrek are gehiago murriztu zion bezeroari azken prezioa. Bilgarri-sistema berriak biltegiratzeko espazioa eta lan-kostuak murriztu zituen, eta garraio-kalteak saihestu zituen.1963an ireki zen Suediatik kanpoko lehen IKEA denda, [[Norvegia]]<nowiki/>n, [[Oslo]] hiriburuaren kanpoaldean. 1965ean, IKEA denda bat ireki zen, 45 800 m2-koa, Suediako hiriburuan, [[Stockholm]]<nowiki/>en, [[New Yorkeko Guggenheim Museoa]]<nowiki/>ren diseinuan oinarrituta. Arrakastak arazo handiak sortu zituen bezeroei erantzuteko gaitasunean, eta, beraz, bezeroak berak beraien kabuz erosketa egitea utzi zen, hau da, autozerbitzua erabiliz. Orduan, sinaduraren ezaugarri garrantzitsu bat sortu zen. Ondoren, 1969an denda berri bat ireki zen [[Danimarka]]<nowiki/>n, eta 1973an Eskandinaviatik kanpoko lehen denda [[Zürich|Zurich]]<nowiki/>en, [[Suitza]]<nowiki/>n, inauguratu zen. Denda hori funtsezkoa izango da IKEAk [[Alemania]]<nowiki/>n duen hedapen azkarrerako, gaur egun merkatu handiena baita. Gero, dendak etorriko ziren [[Japonia]]<nowiki/>n (1974), [[Australia]]<nowiki/>n (1975), [[Hong Kong]]<nowiki/>en (1975), [[Kanada]]<nowiki/>n (1976) eta [[Singapur]]<nowiki/>ren (1978). 1978an ireki zen [[Espainia]]<nowiki/>ko lehen denda, [[Telde]] herrian, [[Kanaria Handia]] uhartean. 1981ean [[Tenerife]]<nowiki/>ko denda inauguratu zen, 1985ean [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batu]]<nowiki/>etan lehen dendak inauguratu ziren eta 1992an [[Mallorca]]<nowiki/>n; 1996an [[Iberiar penintsula]]<nowiki/>ra iritsi zen bere dendarekin [[Badalona]]<nowiki/>n, 1998an [[Txinako Herri Errepublika|Txina]]<nowiki/>n, [[Israel]]<nowiki/>en 1999an eta [[Errusia]]<nowiki/>n 2000n. Bestetik, 1994ko martxoaren 30ean, IKEAk [[Dining Room]] izeneko saltzailea estreinatu zuen Estatu Batuetako telebista irekian. [[Dining Room]] [[Homosexualitate|gay]] bikote bat modu irekian aurkezten zuen herrialde horretako lehena izan zen, horrek garrantzi handia emanez eta IKEA sustatuz. 2015. urtean, IKEA Foundation-ek Shelters for Refugees proiektua egin zuen, [[Iheslarientzako Nazio Batuen Goi Mandataritza|ACNUR]]<nowiki/>ekin lankidetzan, 17,5 m²-ko txabolak [[eguzki-energia]]<nowiki/>rekin sortzeko. Proiektu horren bidez, [[Nazio Batuen Erakundea]]<nowiki/>k (NBE) munduko hainbat lekutan zabaldu zituen oihalezko dendak ordezkatu ahal izateko. Txabolak kaxa lauetan bilduta etortzen dira, eta lau ordutan monta daitezke. Europan, hainbat komunitatek hartu dituzte, errefuxiatuei laguntzeko. Suediako enpresa beste herrialde batzuetan kokatu zen neurrian, katalogoa nazioartekotzen joan zen. Bere unerik gorenean, duela ez asko, 2016. urtean 200 milioi kopia inprimatu ziren 32 hizkuntzatan eta 69 bertsio desberdinetan. Zoritxarrez, IKEAren paperezko katalogo ikonikoa ez zen itzuli 2021ean. Urte horretan 70. urteurrena beteko zuen, baina Suediako multinazionalak erretiratzea erabaki zuen.​​ Izan ere, jendeak gero eta gehiago erabiltzen du IKEAren webgunea katalogoa ikusteko eta are erosteko ere, eta paperezko bertsioa ez da lehen bezain beharrezkoa. == Ikearen egitura korporatiboa == [[Fitxategi:Map of IKEA stores.svg|thumb|300x300px|IKEA dendak dituzten herrialdeak: {{legend|#00f|Gaur egun dendak dituzten herrialdeak}} {{legend|#ffc90e|Etorkizunean izango dituztenak}} {{legend|#c50b1e|Iraganean izan dituztenak}} {{legend|#b9b9b9|Dendarik ez dituztenak eta izatea ere aurreikusten ez direnak}}]]IKEA [[Irabazteko asmoko|irabazteko asmo]] eta [[Irabazteko asmorik gabeko erakunde|irabazi asmorik gabek]]<nowiki/>o enpresa-sorta konplexu baten jabe da. Egitura korporatiboa bi zati nagusitan banatzen da: eragiketak eta [[Frankizia (merkataritza)|frankizia]]<nowiki/>k. Inter IKEA Systems Inter IKEA Holding BVren jabetzakoa da. Herbehereetan erregistratutako enpresa bat da, lehenago Luxenburgon erregistratua (Inter IKEA Holding S.A.). Inter IKEA Holding, berriz, Interogo Fundazioarena da, Liechtensteinen du egoitza. 2016. urtean, INGKA Holding-ek diseinu, fabrikazio eta logistikako filialak saldu zizkion Inter IKEA Holdingi. 2013ko ekainean, Ingvar Kampradek uko egin zion Inter IKEA Holding S.A.ko batzarrari, eta haren seme adingabea, Mathias Kamprad, Per Ludvigsson-en ordez aritu zen holding-eko lehendakari gisa. Dimititzeko erabakia hartu ondoren, 87 urteko fundatzaileak hauxe azaldu zuen¹: "Une egokia iruditzen zait hau Inter IKEA Group-eko batzarra uzteko. Horrekin batera, beste urrats bat eman dugu azken urteotan belaunaldien artean izan den aldaketan". Enpresa 2016. urtean berregituratu ondoren, Inter IKEA Holding SA-k existitzeari utzi zion, eta Herbehereetan sartu da berriro. Mathias Kamprad IKEA Inter Taldeko batzarreko kide bihurtu zen, baita Interσ29 Mathias Fundaziokoa eta bere bi anaia zaharrenak ere, IKEAn lidergo-rolak dituztenak, korporazioaren ikuspegi orokorrean eta epe luzeko estrategian lan egiten dute. == Negozio-eredua == Enpresak bere altzariak eta produktuak diseinatzen ditu, eta 1.500 hornitzailek baino gehiagok ekoizten dituzte 50 herrialde baino gehiagotan. Ikeak altzarien fabrikazio- eta merkaturatze-eredua birformulatu zuen, eta saltzen dituen produktu gehienak desarmagarriak dira; bilgarri lau eta uniformeetan biltegiratu eta garraia daitezke, eta horrek kostuak eta prezioak merkatzen ditu. Bere produktuen helburua etxeko eta adin guztietako beharrak asetzea da. Altzariak, koltxoiak, etxetresna elektrikoak eta etxerako artikuluak prezio baxuan eskaintzen ditu, baina ez dio uko egiten ingurumenarekin, ekoizpen-prozesuekin (adibidez, haurren lana debekatzea produktuetan) eta administrazioarekin duen konpromiso eta erantzukizun sozialari (ekitate-politika erabiltzen du langileen artean, eta kargu bera duten gizon eta emakumeei soldata bera ematen die). Frankiziei esker, kostu txikian hazi da, baina kontrol handiagoa behar izan du. Merkatu nagusiak Alemania (salmenten % 20), Erresuma Batua (% 12), Estatu Batuak (% 11), Frantzia (% 9) eta Suedia (% 8) dira. Posta edo internet bidezko salmentak ere egiten ditu. == Datu bitxiak == * Nerabe batek sortu zuen IKEA 1940ko hamarkadan. Ingvar Kamprad IKEAren sortzaileak enpresa 1943an ireki zuen 17 urte zituela. Denda sortzeko erabili zuen dirua aitak oparitu zion nota onak atera izanagatik. <ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=B. I.|abizena=España|izenburua=13 datos interesantes y curiosos de IKEA que probablemente desconocías|hizkuntza=es|data=2019-06-17|url=https://www.businessinsider.es/13-datos-interesantes-curiosos-ikea-probablemente-desconocias-434867|aldizkaria=Business Insider España|sartze-data=2022-12-13}}</ref> * Ingvar Kamprai nazi aktiboa izan zen iraganean. 2011n argitaratu zuen Elisabeth Asbrink kazetari suediarrak Ikearen sortzailearen [[Nazionalsozialismo|nazi]] iragana. Informazio horrek zalaparta handia sortu zuen, eta Kamprad langileekin eta, oro har, gizartearekin barkamena eskatzera behartu zuen. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ingvar Kamprad, el pasado nazi del fundador de IKEA|hizkuntza=es|data=2018-01-28|url=https://www.lavanguardia.com/economia/20180128/44357738510/ingvar-kamprad-ikea-tacano-nazi.html|aldizkaria=La Vanguardia|sartze-data=2022-12-13}}</ref> * Sistema berezi bat erabiliz ematen zaie izena produktuei. Produktu-kategoria bakoitzak zenbait gauzen izena du. Adibidez, oheek [[Norvegia]]<nowiki/>ko eremu-izenak dituzte, sofek hiri [[suedia]]<nowiki/>rren izenak dituzte, alfonbrek [[Danimarka]]<nowiki/>ko edo [[Suedia]]<nowiki/>ko leku-izenak dituzte, eta ehunek eta gortinek izen femeninoak dituzte. <ref name=":0" /> * Enpresaren negozio ereduak [[IKEA efektua]] deituriko fenomenoa sortu du. Ikea efektuak askok maiz izaten dugun gertaera bitxi bati ematen dio izena: gauzak geure kabuz eraikitzearen plazera. “Zerorrek egin” lemak urteak daramatza [[Marketin|marketina]]<nowiki/>ren munduan arrakasta izaten, eta [[brikolaje]]<nowiki/>tik eta [[altzari]]<nowiki/>etatik askoz haratago hedatzen da. Enpresako psikologoek eta publizistek joera kognitibo deigarri hori ezagutzen dute duela hamarkada batzuetatik. <ref>{{Erreferentzia|izena=Valeria|abizena=Sabater|izenburua=Efecto Ikea: cuando valoramos más lo que hacemos por nosotros mismos|hizkuntza=es|data=2020-12-13|url=https://lamenteesmaravillosa.com/efecto-ikea-cuando-valoramos-mas-lo-que-hacemos-por-nosotros-mismos/|aldizkaria=La Mente es Maravillosa|sartze-data=2022-12-13}}</ref> [[Kategoria:Enpresak]] == Euskal Herrian == [[Euskal Herria]]n gaur egun IKEA denda bi ditu Ikeak: [[Barakaldo]] udalerrian lehenengoa eta [[Hiriburu]] udalerrian bigarrena. == Ikus, gainera == * [[Blåhaj]] == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * [http://www.ikea.com/ IKEA enpresaren webgunea] {{en}} (eleanitza) {{autoritate kontrola}} {{Enpresa txikizkari nagusienak}} {{European Retail Round Table}} [[Kategoria:Enpresa multinazionalak]] [[Kategoria:Txikizkariak]] [[Kategoria:Altzariak]] [[Kategoria:Suediako enpresak]] [[Kategoria:Herbehereetako enpresak]] [[Kategoria:1943an sortutako enpresak]] ra315c6duka6t3g5a6ujjlinix15x7i 0 272704 9998778 9997898 2024-12-13T16:22:58Z Eliatxo 96586 9998778 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Martial Solal''' ([[Aljer]], [[1927]]ko [[abuztuaren 23]]a – [[Versailles]], [[2024]]ko [[abenduaren 12]]a) frantses piano-jotzailea, musikagilea eta orkestra-zuzendaria izan zen. Sei urte zituela [[piano]] klasikoa ikasten hasi zen. Estatubatuarrak Afrika iparraldera iritsi zirenean (1942) ezagutu zuen Solalek [[jazz]]a. Bere herrialdeko dantza-orkestretan jotzen hasi zen. 1950ean [[Paris]]a joan zen, eta han Jo Jaguar ezizenarekin hasi zen lanean. Hiri horretan [[Aimé Barrelli]], [[Tony Bennett]] eta [[Noël Chiboust]]ekin jo zuen, baina batez ere Parisen bizi ziren jazz-musikagileekin: [[Django Reinhardt]], [[Don Byas]] eta [[Lucky Thomson]] saxofoi-jotzaileak, [[Kenny Clarke]], etab. 1960an [[Guy Pederson]] baxu-jotzailearekin eta Daniel Humair bateriarekin garai hartako hirukote berezienetako bat osatu zuen. Newporteko Jaialdira gonbidatu zuten (1963), eta beste hirukote bat antolatu zuen, baina ez zuen lehenengoaren bezainbesteko arrakasta izan. Orkestrarako hainbat lan ere idatzi zituen. Jazz-album garrantzitsuak grabatu bazituen ere (''Happy Reunion avec Stéphane Grappelli'', 1980), Solalek estatus berri bat iritsi zuen, gaur egungo musikagilearena hain zuzen ere. Piano-jotzaile gisa izugarrizko teknika zuen, eta bat-batean jotzeko erraztasun handia. Hainbat filmetako musika ere egin zuen, hala nola, ''Bi gizon Manhattanen'' (1958), ''Arnasestuka'' (1959), ''Leon Morin apaiza'' (1961). 1989an Martial Solal Nazioarteko Piano-Lehiaketa sortu zuen, mundu-mailan ospetsuenetako bat. == Diskografia == * 1953 : ''The Complete Vogue Recordings, Vol. 1 – Trios And Quartet'' (Vogue/BMG, 1953–56) * 1954 : ''The Complete Vogue Recordings, Vol. 2 – Trios And Solos'' (Vogue/BMG, 1954–56) * 1955 : ''The Complete Vogue Recordings, Vol. 1 – Trio And Big Band'' (Vogue/BMG, 1955–58) * 1965 : ''Solal Series – Zo-Ko-So'' (MPS) with [[Hans Koller]] and [[Attila Zoller]] * 1970 : ''Sans Tambour Ni Trompette'' (RCA) * 1971 : ''En Solo'' (RCA) * 1974 : ''Jazz A Juan'' with [[Lee Konitz]] (Steeplechase) * 1975 : ''Duo In Paris'' ([[Musica Records]]) with [[Joachim Kühn]] * 1975 : ''Plays Ellington'' (Musica) * 1976 : ''Movability'' (Pausa Records) with (Niels Pedersen) * 1979 : ''Four Keys'' (Pausa Records) with (Lee Konitz) (John Scofield) and (Niels Pedersen) * 1981 : ''Martial Solal Big band'' (Gaumont) * 1983 : ''Bluesine'' (Soul Note) * 1984 : ''Plays Hodeir'' (OMD) * 1990 : ''Tryptique'' (Adda) * 1993 : ''Solal-Lockwood'' (JMS) * 1993 : ''Improvisie Pour France Musique'' (JMS) * 1994 : ''Triangle'' (JMS) with [[Marc Johnson (musician)|Marc Johnson]] and [[Peter Erskine]] * 1997 : ''Just Friends'' (Dreyfus) with [[Gary Peacock]] and [[Paul Motian]] * 1998 : ''Ballade du 10 Mars'' (Soul Note) * 1998 : ''Jazz’n (e)motion'' (BMG/RCA) * 2001 : ''Live at the Village Vanguard'' with [[François Moutin]] and [[Bill Stewart (musician)|Bill Stewart]] * 2006 : ''Exposition sans tableau'' Martial Solal Newdecaband (Nocturne) * 2007 : ''Solitude'' * 2008 : ''Longitude'' with [[François Moutin]] and [[Louis Moutin]] * 2008 : ''Live at the Village Vanguard'' === Filmetako musika === * ''[[Deux hommes dans Manhattan]]'' (1959, [[Jean-Pierre Melville]]) * ''[[À bout de souffle]]'' (1960, [[Jean-Luc Godard]]) * ''[[Léon Morin, prêtre]]'' (1961, [[Jean-Pierre Melville]]) * ''[[Échappement libre]]'' (1963, [[Jean Becker]]) * ''[[L'affaire d'une nuit]]'' (1960, [[Henri Verneuil]]) * ''[[Le Testament d'Orphée]]'' (1960, [[Jean Cocteau]]) * ''[[Ballade à blanc]]'' (1983, [[Bertrand Gauthier]]) * ''[[Les Ennemis (film, 1961)|Les Ennemis]]'' (1962, [[Edouard Molinaro]]) * ''[[Les Acteurs]]'' (2000, [[Bertrand Blier]]) * ''[[Le Procès]]'' (1962, [[Orson Welles]]) == Erreferentziak == {{ lur | data=2011/12/27}} {{bizialdia|1927ko|2024ko|Solal, Martial}} [[Kategoria:Aljertarrak]] [[Kategoria:Frantziako musikagileak]] [[Kategoria:Frantziako piano-jotzaileak]] [[Kategoria:Frantziako jazz musikariak]] m5p7yfyey2p78rmiihoysbojukjeo3g 0 272969 9999291 9528697 2024-12-14T10:11:55Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Euskal hizkuntzalariak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999291 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Melchor de Santa Inés Oianguren''' ([[Leintz Gatzaga]], [[1688]] &ndash; [[Mexiko Hiria]], [[1747]]) gipuzkoar misiolari frantziskotarra eta filologoa izan zen. [[Valladolid]]en egin zen frantziskotar eta [[Filipinak|Filipinetarantz]] abiatu zen, misiolari, 1715. urtean. Bi urte geroago iritsi zen [[Manila]]ra, eta [[Kotxintxina]]ko misioetara bidali zuten. Gaixorik, Mexikora bidali zuten osa zedin, eta 1724an Manilara itzuli zen. Misio-lanetan jardun zuen, begietako eritasun batek jota, 1732. urtean Mexikora itzuli behar izan zuen arte. Sendatu ondoren, San Agustin de las Cuevasko komentuan geratu, eta han hil zen. Hizkuntzalaritzaren inguruan egin zuen lanengatik egin zen ezagun, ordea. [[Latin]]aren, [[Greziera|grekoaren]], [[hebreera]]ren, [[tagalo]]aren, [[txinera]]ren, [[japoniera]]ren, aramitaren eta [[malaysiera]]ren berri bazuen. Japoniera eta tagalera, Filipenetako mintzaira, ikasteko bi [[gramatika]] idatzi eta publikatu zituen: ''Arte de la lengua Japona dividida en cuatro libros según el arte de Nebrija'' (1738) eta ''Tagalismo elucidado'' (1742). Bestalde, [[euskara]]ri buruz ere gramatika bat idatzi zuela iduri du, baita hiztegi hirukoitz bat ere: ''Arte de la lengua vascongada, Cantabrismo elucidado'' eta ''Diccionario trilingüe Tagalo-Castellano-Cántabro''. Euskarari buruzko azken lan horiek ez ziren argitara eman, eta gaur egun galdutzat jotzen dira. == Erreferentziak == {{ lur | data=2011/12/27}} {{bizialdia|1688ko|1747ko|Santa Ines Oianguren; Melchor de}} [[Kategoria:Gatzagarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko gizon hizkuntzalariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko misiolariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko frantziskotarrak]] [[Kategoria:Euskal hizkuntzalariak]] rj6ls6t5lhy4akxcs7bvqb7i6n9k5ne 0 274557 9998713 9013160 2024-12-13T15:42:24Z Eliatxo 96586 Eliatxo wikilariak «[[Boris Pilnyak]]» orria «[[Boris Pilniak]]» izenera aldatu du: Misspelled title: Euskaltzaindiaren 156. araua 9013160 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Boris Pilnyak''' (jaiotza-izena: '''''Boris Andreievitx Vogau''''' ; Mozhaisk, [[Errusiar Inperioa]], [[1894]]ko [[urriaren 11]]^{[[Gregoriotar egutegia|greg.]]}/irailaren 29a^{[[juliotar egutegi|jul.]]} - [[Mosku]], [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasuna]], [[1938]]ko [[apirilaren 21]]a) sobietar idazlea izan zen. Eskola sinbolistako kide izan zen. 1922an hasi zen ezagun egiten bere ''Goly God'' (1922, ''Mixeria gorriko urtea'') eleberriarekin; eleberri horretan, Errusia Mendebaldetik askatzeko ekimen gisa deskribatu zuen [[Errusiako Iraultza]]. 1926an, arazo larriak izan zituen ''Povest nepogashennoy luny'' (''Itzaltzen ez zen ilargiaren historia'') eleberriarekin, [[Bixkek|Frunze]] buruzagiaren hilketa kontatzen baitzuen. 1929an ere, arazoak izan zituen ''Krasnoye derevo (Mahogani)'' eleberria Sobietar Batasun ohiaz kanpo argitaratu zuelako. ''Volga vpadayet v Kaspiyskoye more'' (1930, ''Volgak Kaspiar Itsasoan du amaiera'') obran, nolabait agintariekin bakeak egin nahi izan zituen, bost urteko planen goraipamena eginez. 1937tik aurrera, [[Iosif Stalin|Stalinen]] zapalkuntzekin, haren izena eta obra guztiak ezabatu eta ahaztu ziren. Stalin hil ondoren jakin zenez, 1937. urtean atxilotu eta 1938an epaitu eta hil zuten. == Erreferentziak == {{commonskat}} {{ lur | data=2011/12/27}} {{bizialdia|1894ko|1938ko|Pilnyak, Boris}} [[Kategoria:Sobietar Batasuneko idazleak]] [[Kategoria:Purga Handiaren biktimak]] [[Kategoria:Exekutatutako idazleak]] [[Kategoria:Exekutatutako errusiarrak]] 0sq5hostwpp7cq0gi5lppmm9gokzol4 9998716 9998713 2024-12-13T15:42:45Z Eliatxo 96586 9998716 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Boris Pilniak''' (jaiotza-izena: '''''Boris Andreievitx Vogau''''' ; Mozhaisk, [[Errusiar Inperioa]], [[1894]]ko [[urriaren 11]]^{[[Gregoriotar egutegia|greg.]]}/irailaren 29a^{[[juliotar egutegi|jul.]]} - [[Mosku]], [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasuna]], [[1938]]ko [[apirilaren 21]]a) sobietar idazlea izan zen. Eskola sinbolistako kide izan zen. 1922an hasi zen ezagun egiten bere ''Goly God'' (1922, ''Mixeria gorriko urtea'') eleberriarekin; eleberri horretan, Errusia Mendebaldetik askatzeko ekimen gisa deskribatu zuen [[Errusiako Iraultza]]. 1926an, arazo larriak izan zituen ''Povest nepogashennoy luny'' (''Itzaltzen ez zen ilargiaren historia'') eleberriarekin, [[Bixkek|Frunze]] buruzagiaren hilketa kontatzen baitzuen. 1929an ere, arazoak izan zituen ''Krasnoye derevo (Mahogani)'' eleberria Sobietar Batasun ohiaz kanpo argitaratu zuelako. ''Volga vpadayet v Kaspiyskoye more'' (1930, ''Volgak Kaspiar Itsasoan du amaiera'') obran, nolabait agintariekin bakeak egin nahi izan zituen, bost urteko planen goraipamena eginez. 1937tik aurrera, [[Iosif Stalin|Stalinen]] zapalkuntzekin, haren izena eta obra guztiak ezabatu eta ahaztu ziren. Stalin hil ondoren jakin zenez, 1937. urtean atxilotu eta 1938an epaitu eta hil zuten. == Erreferentziak == {{commonskat}} {{ lur | data=2011/12/27}} {{bizialdia|1894ko|1938ko|Pilniak, Boris}} [[Kategoria:Sobietar Batasuneko idazleak]] [[Kategoria:Purga Handiaren biktimak]] [[Kategoria:Exekutatutako idazleak]] [[Kategoria:Exekutatutako errusiarrak]] 1j2d75o06bf16p1o87ehmialk4rivav 0 274596 9998753 9636119 2024-12-13T15:58:04Z Aonandi 156348 + 2024, erakusketa Alacanten 9998753 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Esther Ferrer Ruiz''' ([[Donostia]], [[Gipuzkoa]], [[1937]]ko [[abenduaren 19]]a -) Euskal Herriko artista da. Egun, [[Paris]]en bizi da. Nazioartean erreferente da, eta performancearen, eskulturaren edo instalazioen esparruan garatzen du bere lana.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Esther Ferrer|url=https://catalogo.artium.eus/book/export/html/334|aldizkaria=catalogo.artium.eus|sartze-data=2020-12-03}}</ref> Bere lan artistikoa 1960ko hamarkadako praktika feminista, minimalismo eta ekintza artetik sortu ziren mutazioen barruan kokatzen da.<ref name=":0">[https://web.archive.org/web/20201125083316/https://www.tabakalera.eus/sites/default/files/adjuntos/orriak_13.pdf Esther Ferrer.] Orriak_13. Tabakalera.</ref><ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Ferrer Ruiz, Esther - Auñamendi Eusko Entziklopedia|hizkuntza=eu|url=http://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/ferrer-ruiz-esther/ar-150123/|aldizkaria=aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus|sartze-data=2020-12-03}}</ref> == Biografia == Gizarte Zientzietan diplomatu zen Donostian. 1960 eta 1970urteen artean, Asociación Artística de Guipúzcoa elkartearen baitan lanean aritu zen. [[Jose Antonio Sistiaga Mosso|Jose Antonio Sistiaga]]rekin<nowiki/> batera, Ikastetxe Esperimental baten sorrera-proiektuan parte hartu zuen Elorrion. 1964an sortutako "ZAJ" izeneko taldearen kide izan zen, [[Juan Hidalgo]], Walter Maechetti<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Walter Marchetti|hizkuntza=es-ES|url=https://www.circulobellasartes.com/biografia/walter-marchetti/|aldizkaria=www.circulobellasartes.com|sartze-data=2018-11-05}}</ref> eta Ramon Barce artistekin batera, eta bertan egon zen, 1996an taldea desegin zen arte.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Zaj|hizkuntza=es|data=2017-05-02|url=https://es.wikipedia.org/w/index.php?title=Zaj&oldid=98817200|sartze-data=2018-11-05|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Biografia eta artelanak: Ferrer, Esther {{!}} Guggenheim Bilbao Museoa|hizkuntza=eu|url=https://www.guggenheim-bilbao.eus/eu/bilduma/artistak/esther-ferrer|aldizkaria=Guggenheim Bilbao|sartze-data=2020-12-03}}</ref> 70ko hamarkadatik aurrera artista plastiko gisa alboratua izan zuen ibilbidea berrartu zuen. Landutako argazkiak, instalazioak, zenbaki lehenen inguruan eginiko lanak, objektuak… Performance-gile gisa ibilbide luzea du Esther Ferrer-ek. Espainiako eta atzerriko hainbat jaialditan parte hartu du . Besteren artean: [[Alemania]], [[Italia]], [[Suitza]], [[Belgika|Bélgica]], [[Frantzia]], [[Danimarka]], [[Norvegia]], [[Ingalaterra]], [[Holanda]], [[Polonia]], [[Eslovakia]], [[Txekia|Txekiar Errepublika]], [[Hungaria]], [[Ameriketako Estatu Batuak|Amerikako Estatu Batuak]], [[Kanada]], [[Mexiko|México]], [[Kuba]], [[Thailandia|Tailandia]], [[Japonia]], [[Korea]]…<ref name=":1" /> Bere obra jendearteari erakusgai daude hainbat tokitan: [[Sofia Erregina Museoa|Centro de Arte Reina Sofía]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía|hizkuntza=es|url=https://www.museoreinasofia.es/|aldizkaria=www.museoreinasofia.es|sartze-data=2018-11-05}}</ref>, Madril (Espainia), Galerie Donguy , Galerie Lara Vinci, (Espainia) - Galerie Satelite (Paris) – Galeria Trayecto (Espainia) Statsgalerie, Stuttgart (Alemania)  - [[Koldo Mitxelena Kulturunea|Koldo Mitxelena]] Donostia -Sebastián - Centro Andaluz de Arte Contemporáneo, Sevilla (Espainia) - Museo de Arte Contemporáneo de Roskilde (Musee for Samtidskunst) Danimarka -  Circulo de Bellas Artes - Madrid (Espainia) - MOCARoma - México CF (Mexiko) - Museo de Bellas Artes - Río de Janeiro (Brasil), [[Artium Museoa|ARTIUM]] (Gasteiz), Els Baluard (Palma de Mallorca), Centro Cultural G. Pompidou (París (Frantzia), CGAC (Centro Gallego de Arte Contemporáneo (Espainia),  MAC/VAL (Vitry –sur-Seine - France), etc.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Donostia.eus - Esther Ferrer|url=https://www.donostia.eus/info/ciudadano/urrezkodanborrahautagaiak.nsf/voWebContenidosId/NT0000095E?OpenDocument&idioma=eus&id=A608306587424&cat=&doc=D|aldizkaria=www.donostia.eus|sartze-data=2020-12-03}}{{Apurtutako esteka|date=apirila 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Ikastaro ugari eskaini ditu unibertsitate eta Arte Eder eskoletan: Kanadan, Frantzian, Suitzan, Italia neta Espainian. Irratirako eginiko lanak: Al ritmo del tiempo eta TA TE TI TO TU o la agricultura en la Edad Media.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Al ritmo del tiempo, by Ars Sonora, Esther Ferrer|url=https://radioartnet.bandcamp.com/track/al-ritmo-del-tiempo|aldizkaria=radioartnet|sartze-data=2020-12-03}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=TA, TE, TI, TO, TU Esther Ferrer|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|url=https://radio.museoreinasofia.es/tatetitotu|aldizkaria=radio.museoreinasofia.es|sartze-data=2020-12-03}}</ref> Bere lanak bi liburutan bilduri daude: Esther Ferrer: Les Choses (1996) eta Esther Ferrer: De la acción al objeto y viceversa (1997). 1970. eta 1990. urteen artean, artikulu ugari idatzi ditu, hainbat komunikabidetan, hala nola, [[El País]], Lápiz eta Jano agerkarietan. Diziplina anitzeko artista donostiar honek hiru proposamen aurkeztu zituen DSS2016 jardueren barruan.Ibiliaz egiten da bidea, Donostiako kanpoaldean bizi diren kolektiboek zenbait ibilbide eraiki eta ibiltzeko. Poesiaren ibilaldia herritarren eta poeten literatura-prozesio modukoa: oihartzun poetikoak dituzten Donostiako lekuak bisitatu, eta poesia ahots goran irakurtzeko. Azken horretan hainbat hizkuntzatarako testua sortzeko itzulpen automatikoa eta ahots-sintesia erabili dira. 2019an erakusketa [[Tabakalera|Donostiako Tabakaleran.]] Arte ekintza ugari bisitarien eskura jarri zituen Esther Ferrerrek Donostiako Tabakaleran, bisitariak «aktiba» zitezen, nahi izatekotan. Performance bat ere gehitu zion erakusketari.<ref>{{Erreferentzia|izena=Itziar Ugarte|abizena=Irizar|izenburua=«Sormenak, ororen gainetik, bizitza bizitzen laguntzen du»|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1918/030/001/2019-05-23/sormenak-ororen-gainetik-bizitza-bizitzen-laguntzen-du.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2020-04-10}}</ref> <blockquote>“Perfomancearen alderdi interesgarria da gauzei gertatzen uztea; ezin daiteke zoria baztertu, DNAren parte da”.<ref name=":0" /></blockquote> 2022an, Donostiako Udalak Urrezko Danborra eman zion "arte garaikidean egindako bideagatik".<ref>https://irutxulo.hitza.eus/2021/12/10/arte-garaikidean-egindako-bideagatik-sarituko-dute/</ref> 2024ko maiatzaren 15etik urriaren 13ra, ''Esther Ferrer. El cuerpo atravesado por el género, el espacio y el tiemp''o erakusketa egon zen Alacanteko Centre del Carme.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ESTHER FERRER. EL CUERPO ATRAVESADO POR EL GÉNERO, EL ESPACIO Y EL TIEMPO|hizkuntza=es-ES|url=https://www.consorcimuseus.gva.es/exposicion/esther-ferrer-el-cuerpo-atravesado-por-el-genero-el-espacio-y-el-tiempo/?lang=es&fbclid=IwY2xjawFatWVleHRuA2FlbQIxMQABHXENSsvJqjMmVEOiGl8NTALgx7_zrTWrolp-OlOXrUZLJIp8DbmseEPX-A_aem_n8PxrDBLYyfRBc25y9RYSw|aldizkaria=Consorci Museus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Sariak == [[Fitxategi:Esther Ferrer a la propera exposició de la Col·lecció.jpg|thumb|Esther Ferrer erakusketa antolatzen]] * 1999: Bienal de Venecian hautatua Espainia ordezkatzeko. * 2008: Espainiako Arte Plastikoen Sari Nazionala.<ref>{{Erreferentzia|izena=Teresa|abizena=SALA|izenburua=Esther Ferrer. Artista: Ziur nago, uste sendoak dituzunean eta ideia batzuen alde egiten duzunean, uste eta ideia horien eragina nolabait nabarmentzen dela zure lanean|hizkuntza=eu|url=http://www.euskonews.eus/0474zbk/elkar_eu.html|aldizkaria=www.euskonews.eus|sartze-data=2020-12-03}}</ref> * 2009: JAKIUNDEko (Zientzia, Arte eta Letren akademia) kide hautatua.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Esther Ferrer Guggenheimen ekainera arte  {{!}} Jakiunde|url=https://www.jakiunde.eus/nc/eu/berriak/xehetasuna/browse/3/e/esther-ferrer-en-el-guggenheim-hasta-junio/|aldizkaria=www.jakiunde.eus|sartze-data=2020-12-03}}{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Esther|abizena=Ferrer|urtea=|izenburua=|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|url=https://www.jakiunde.eus/nc/eu/jakitunak/m/?mid=39&n=Ferrer-Ruiz-Esther|aldizkaria=www.jakiunde.eus|sartze-data=2020-12-03}}</ref> * 2012: Gure Artea saria bere ibilbidea aitortzeko.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Irekia|izenburua=Esther Ferrerri Gure Artea saria eman diote haren ibilbide artistikoa aitortzeko - Irekia|hizkuntza=eu|url=https://www.irekia.euskadi.eus/eu/web_tv/3586-esther-ferrerri-gure-artea-saria-eman-diote-haren-ibilbide-artistikoa-aitortzeko|aldizkaria=www.irekia.euskadi.eus|sartze-data=2020-12-03}}</ref> * 2014: Emakumezkoak Ikus-Arteetan Saria (MAV) saria.<ref name=":1" /> * 2014: Marie Claire de l’Art Contemporain saria. * 2014: Arte Plastiketako Velazquez saria.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Esther Ferrerrek irabazi du 2014ko Velazquez saria|hizkuntza=eu|url=https://www.eitb.eus/eu/kultura/artea/osoa/2719926/esther-ferrer--velazquez-arte-plastikoen-saria-irabazi-du/|aldizkaria=Euskal Irrati Telebista|sartze-data=2020-12-03}}</ref> *2022: Donostiako Udalaren Urrezko Danborra.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Esther Ferrerek jasoko du 2022ko Urrezko Danborra|hizkuntza=eu|data=2021-12-03|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/gizartea/osoa/8495506/esther-ferrerek-jasoko-du-2022ko-urrezko-danborra/|aldizkaria=EITB Euskal Irrati Telebista|sartze-data=2022-01-02}}</ref> == Liburuak == [[Fitxategi:Esther Ferrer - Carta blanca - 2856 - 078.jpg|thumb|Esther Ferrer - Carta blanca - 2856 - 078]] * 1999: España en la  XLVIII Bienal de Venecia. * 2000: Poema de los números primos, obra geométrica, la ciudad un espacio para recorrer * 2008: Sin marco : arte y actitud en Juan Hidalgo, Isidoro Valcárcel Medina y Esther Ferrer / David Pérez. -- Valencia : Universidad Politécnica, D.L. 2008, -- 221 orrialde : zuri-beltzeko irudiak ; 21 cm <nowiki>{{ISBN|978-84-8363-264-2}}</nowiki> * 2009: Trans-acciones. * 2011: Esther Ferrer en 4 movimientos * 2011. Esther Ferrer : maquetas y dibujos de instalaciones 1970-2011. -- Madrid : Exit, D.L. 2011, -- 181 orrialde : koloretako argazkiak ; 24 cm ISBN978-84-937347-5-6 * 2014: Châmalle 10 : unha década de arte de acción / [Editor Carlos Tejo ; Textos Rubén Barroso ... (et al.) ; fotografías Joan Casellas ... (et al.)]. -- Pontevedra : Vicerreitorado do Campus de Pontevedra. Universidade de Vigo 2014, -- 318 orrialde : zuri-beltzeko argazkiak ; 15 cm + 1 Disko (DVD) <nowiki>{{ISBN|978-84-8158-653-4}}</nowiki> * 2016. Performance y utopía / Esther Ferrer. -- Murcia : CENDEAC Centro de Documentación y Estudios Avanzados de Arte Contemporáneo, D.L. 2017, -- 75 orrialde ; 16 cm -- (Colección Infraleves 20) <nowiki>{{ISBN|978-84-15556-34-3}}</nowiki> * 2017:Todas las variaciones son válidas, incluida esta / Esther Ferrer ; [traducciones Nadine Janssens]. -- [Madrid] : Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía, D.L. 2017, -- 367 orrialde : koloretako eta zuri-beltzeko irudiak ; 24 cm + 1 disko (CD) <nowiki>{{ISBN|978-84-8026-558-4}}</nowiki> * 2017: PERFORMANCE Y UTOPIA. KATALOGOAK : * 1997. Esther Ferrer : ekintzatik objektura, objektutik ekintzara = de la acción al objeto y viceversa / [koordinazioa = coordinación, Ana Salaverría ; testua = texto, Margarita Aizpuru... (et al.)]-- De la acción al objeto y viceversa. -- Donostia-San Sebastián : Gipuzkoako Foru Aldundia, Kultura eta Euskara Departamentua = Diputación Foral de Gipuzkoa, Departamento de Cultura y Euskara ; Koldo Mitxelena Kulturunea, [1997] , -- 148 orrialde : koloretako eta zuri-beltzeko argazkiak ; 28 cm {{ISBN|84-7907-222-9}} * 1999. Esther Ferrer / [David Pérez ; traducciones Allyson Hughes, Claudia Zucchelli, Sally Radic]. -- [Madrid] : Ministerio de Asuntos Exteriores, D.L. 1999, -- 94 orrialde : koloretako eta zuri-beltzeko irudiak ; 27 cm ISBN : 84-85631-73-0 * 2004: Laocoonte devorado : arte y violencia política. -- Vitoria-Gasteiz ; Granada ; Salamanca : Artium : Diputación de Granada : DA2, D.L. 2004, -- 339 orrialde : koloretako irudiak ; 21 cm <nowiki>{{ISBN|84-7807-388-4}}</nowiki> * 2005: _Denboraren_arrastoan = _al_ritmo_del_tiempo_ / Esther Ferrer ; [testuak = textos Rosa Olivares Zurilla, Hasier Etxeberria Canales]-- _Al_ritmo_del_tiempo_. -- Donostia-San Sebastián : Gipuzkoako Foru Aldundia, Kultura Zuzendaritza Nagusia = Diputación Foral de Gipuzkoa, Dirección General de Cultura ; Koldo Mitxelena Kulturunea, 2005, -- 61 orrialde : koloretako eta zuri-beltzeko argazkiak ; 21 cm {{ISBN|84-7907-470-1}} * 2011. Esther Ferrer : lau mugimendutan = en cuatro movimientos = in four movements / [Testuak Margarita de Aizpuru ... (et al.) ; itzulpena María José Kerejeta ... (et al.)]. -- Vitoria-Gasteiz ; s.l. : Artium, Arte Garaikideko Euskal Zentro-Museoa = Artium, Centro-Museo Vasco de Arte Contemporáneo, : Sociedad estatal de acción cultural, L.G. 2011, -- 230 or. : kol. eta z.-b. argk. ; 26 cm ISBN : 978-84-15272-12-0 ; 978-84-938229-5-8 * 2013: Una posibilidad de escape : para asaltar el Estudio de la Realidad y volver a grabar el universo / [dirección = direction: Lorenza Barboni ; textos = texts: Agustín Pérez Rubio, Laura Hoptman, Octavio Zaya ; traducción de textos = translation: Lambe&Nieto]. -- Castelló : Espai d'art contemporani de Castelló, D.L. 2013, -- 192 orrialde : koloretako argazkiak ; 24 cm ISBN * 2013: Nits Salvatges = Noches salvajes : [2007-2010]-- Noches salvajes. -- Barcelona ; Madrid : La porta : Continta me tienes, 2013, -- 222 orrialde : zuri beltzeko irudiak ; 19 cm + 3 disko (DVD) <nowiki>{{ISBN|978-84-937690-8-6}}</nowiki> * 2013: Una posibilidad de escape : para asaltar el Estudio de la Realidad y volver a grabar el universo / [dirección = direction: Lorenza Barboni ; textos = texts: Agustín Pérez Rubio, Laura Hoptman, Octavio Zaya ; traducción de textos = translation: Lambe&Nieto]. -- Castelló : Espai d'art contemporani de Castelló, D.L. 2013, -- 192 orrialde : koloretako argazkiak ; 24 cm * 2014. Esther Ferrer / [traduction Charles Penwarden]. -- [Rennes] ; [Vitry-sur-Seine] : Frac Bretagne : Mac - Val, 2014, -- 368 orrialde : koloretako eta zuri-beltzeko irudiak ; 30 cm ISBN978-2-916324-77-7 * 2018. Espacios entrelazados / Esther Ferrer ; [traducción Xabier Paya]. -- Bilbao ; [Madrid] : Guggenheim Bilbao : La Fábrica, D.L. 2018, -- 176 orrialde : koloretako irudiak ; 29 cm ISBN : 978-84-16248-63-1. DOKUMENTALAK * Esther Ferrer / guión Susana Blas ; realización Marisa Martínez ; dirección María Pallier (2012). -- Madrid : RTVE, copyright 2012, -- 25 minutu : soinua, kolorez -- (Metrópolis 1066) https://www.rtve.es/alacarta/videos/metropolis/metropolis-esther-ferrer/1252983/# == ''Esther Ferrer: denbora-hariak d''okumentala == ''Esther Ferrer: denbora-hariak'' (''Esther Ferrer: hilos de tiempo'' ) dokumentalak artistaren ibilbidea berrikusten du. Dokumentala diziplinarteko talde batek egin du, Josu Rekalderen zuzendaritzapean (Amorebieta-Etxano, Bizkaia, 1959). Rekalde artista da, Euskal Herriko Unibertsitateko Arte Ederren Fakultateko irakasle katedraduna eta Esther Ferrer artistaren obran aditua.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Berriak {{!}} Bilboko Arte Ederren Museoa|url=https://www.museobilbao.com/eu/actualidad/esther-ferrer-hilos-de-tiempo-454|aldizkaria=www.museobilbao.com|sartze-data=2020-12-03}}</ref> Esther Ferrerrek eta Zaj sormen taldekoek 1978an Bolognako (Italia) tren batean hiru egunez egindako performancea hartu zuen abiapuntutzat Rekaldek artistarekin Azpeitian (Gipuzkoa) tren bidaia errepikatzeko, eta bere bizitzako hariak dokumentalean biltzeko.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jakes|abizena=Goikoetxea|izenburua=«Emakume askea da Ferrer»|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1891/040/001/2020-12-03/emakume-askea-da-ferrer.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2020-12-03}}</ref> == Erreferentziak == {{ lur | data=2011/12/27}} {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://irutxulo.hitza.eus/2022/01/21/sortzen-ari-naizenean-denbora-ez-da-pasatzen/ Nerea Lizarraldek ''Irutxuloko Hitza''n argitaratutako elkarrizketa, 2022ko urtarrilaren 21ean.] * {{es}}: [https://www.museoreinasofia.es/sites/default/files/Catalogos/esther_ferrer.pdf Esther Ferrer, Todas las variaciones son válidas, incluida esta. Katalogoa. Sofia Erregina Museoa.] {{bizialdia|1937ko||Ferrer, Esther}} [[Kategoria:Donostiarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko artistak]] [[Kategoria:Performancea Euskal Herrian]] [[Kategoria:Emakume artistak]] [[Kategoria:XX. mendeko emakumeak]] [[Kategoria:XX. mendeko emakumeak]] 5e53zftxwekepfjn46d1vla8zx6vlw2 0 275682 9999284 9474495 2024-12-14T10:05:51Z Marklar2007 1545 /* Filmografia */ 9999284 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Concha Velasco''' ([[Valladolid]], [[1939]]ko [[azaroaren 29]]a - [[Majadahonda]], [[2023]]ko [[abenduaren 2]]a) [[espainia]]r [[aktore]] eta [[abeslari]]a izan zen. == Bizitza == [[Dantza klasiko]]ko ikasketak egin zituen, Madrilen, eta horri eta [[antzerki]]rako bere estilo bereziari esker, errebistetan parte hartzen hasi zen [[Celia Gámez]]ekin eta, [[flamenko]]-dantzari gisa, [[Manolo Caracol]]ekin. [[1950eko hamarkada]]n zineman hasi zen, eta komedia arinetako pertsonaiak antzeztu zituen batez ere. [[1970]]etik aurrera, pisu handiagoko rol dramatikoak jokatu zituen. Espainiako zinemako antzezle osoenetako bat izan zen, eta [[telebista]]n ere lan ugari egin zituen. == Lanak == === Filmografia === <div style="-moz-column-count: 3; column-count: 3;"> * ''Flow'' (2014) * ''[[Amorrua (filma)|Amorrua]]'' (2009) * ''Enloquecidas'' (2008) * ''[[Chuecatown]]'' (2007) * ''El Festival'' cortometraje musical (2007) * ''B & B'' (2006) * ''[[Bienvenido a casa]]'' (2005) * ''[[El Oro de Moscú (filma)|El oro de Moscú]]'' (2002) * ''Los pasos perdidos'' (2001) * ''[[km. 0]]'' (2000) * ''[[París-Tombuctú]]'' (1999) * ''Sombras y luces. Cien años de cine español'' (1996) * ''[[Más allá del jardín]]'' (1996) * ''[[Yo me bajo en la próxima, ¿y usted?]]'' (1992) * ''[[Esquilache (filma)|Esquilache]]'' (1989) * ''La hora bruja'' (1985) * ''[[La colmena (filma)|La colmena]]'' (1982) * ''Ernesto'' (1979) * ''Cinco tenedores'' (1979) * ''Jaque a la dama'' (1978) * ''Esposa y amante'' (1977) * ''Libertad provisional'' (1976) * ''[[Las largas vacaciones del 36]]'' (1976) * ''Un lujo a su alcance'' (1975) * ''[[Pim, pam, pum... ¡fuego!]]'' (1975) * ''[[Yo soy Fulana de Tal]]'' (1975) * ''[[La decente]]'' (1974) * ''[[Tormento (filma)|Tormento]]'' (1974) * ''El Love Feroz o Cuando los hijos juegan al amor'' (1973) * ''El amor empieza a medianoche'' (1973) * ''Venta por pisos'' (1972) * ''No encontré rosas para mi madre'' (1972) * ''En la red de mi canción'' (1971) * ''Préstame quince días'' (1971) * ''Me debes un muerto'' (1971) * ''[[En un lugar de La Manga]]'' (1970) * ''Después de los nueve meses'' (1970) * ''La decente'' (1970) * ''[[Juicio de faldas]]'' (1969) * ''Matrimonios separados'' (1969) * ''[[Cuatro noches de boda]]'' (1969) * ''Susana'' (1969) * ''El taxi de los conflictos'' (1969) * ''Los que tocan el piano'' (1968) * ''Relaciones casi públicas'' (1968) * ''Una vez al año, ser hippy no hace daño'' (1968) * ''[[Las que tienen que servir (filma)|Las que tienen que servir]]'' (1967) * ''[[María y la otra]]'' (1967) * ''Pero... ¿en qué país vivimos?'' (1967) * ''El arte de casarse'' (1966) * ''Hoy como ayer'' (1966) * ''El arte de no casarse'' (1966) * ''Viaje de novios a la italiana'' (1965) * ''[[Historias de la televisión]]'' (1965) * ''Casi un caballero'' (1964) * ''[[La verbena de la Paloma (1963ko filma)|La verbena de la Paloma]]'' (1963) * ''La boda era a las doce'' (1963) * ''[[Sabían demasiado]]'' (1962) * ''Trampa para Catalina'' (1961) * ''Martes y trece'' (1961) * ''El indulto'' (1961) * ''Julia y el celacanto'' (1961) * ''La paz empieza nunca'' (1960) * ''Amor bajo cero'' (1960) * ''Festival en Benidorm'' (1960) * ''Vida sin risas'' (1959) * ''Crimen para recién casados'' (1959) * ''[[Los tramposos]]'' (1959) * ''[[El día de los enamorados]]'' (1959) * ''[[Las chicas de la Cruz Roja]]'' (1958) * ''Muchachas de vacaciones'' (1957) * ''Mensajeros de paz'' (1957) * ''Los maridos no cenan en casa'' (1956) * ''Dos novias para un torero'' (1956) * ''La fierecilla domada'' (1956) * ''El bandido generoso (1954) * ''La reina mora'' (1954) </div> === Antzerki-lanak === <div style="-moz-column-count: 2; column-count: 2;"> * ''Olivia y Eugenio'' (2014-) * ''Hécuba'' (2013-14) * ''Hélade'' (2012) * ''Concha, yo lo que quiero es bailar'' (2011-12) * ''La vida por delante'' (2009-11) * ''[[Filomena Marturano]]'' (2006) * ''Inés desabrochada'' (2003) * ''[[Hello, Dolly! (musikala)|Hello, Dolly!]]'' (2001) * ''[[Las manzanas del viernes]]'' (1999) * ''La rosa tatuada'' (1997) * ''[[La truhana]]'' (1992) * ''[[Carmen, Carmen]]'' (1988) * ''Mamá, quiero ser artista'' (1986) * ''[[Buenas noches, madre]]'' (1985) * ''[[Yo me bajo en la próxima, ¿y usted?]]'' (1981) * ''Santa Teresa de Jesús'' (1982) * ''[[Filomena Marturano]]'' (1979) * ''[[Las arrecogías del beaterio de Santa María Egipciaca]]'' (1977) * ''[[Las cítaras colgadas de los árboles]]'' (1974) * ''Abelardo y Eloísa'' (1972) * ''[[Llegada de los dioses]] ''(1971) * ''[[El alma se serena]] ''(1969) * ''Una chica en mi sopa'' (1967) * ''El cumpleaños de la tortuga ''(1966) * ''Elena para los miércoles'' (1965) * ''[[Don Juan Tenorio]]'' (1964) * ''[[Las que tienen que servir]] ''(1962) * ''The boyfriend'' (1962) * ''[[Los derechos de la mujer]]'' (1962) * ''[[Ven y ven... al Eslava]]'' (1959) </div> === Telebista === <div style="-moz-column-count: 2; column-count: 2;"> * ''[[Un tiempo nuevo]]'' (2014) * ''[[Gran Hotel (telesaila)|Gran Hotel]]'' (2011-2013) * ''[[Hospital Central]]'' (2011) * ''[[Cine de barrio]]'' (2011-) * ''[[Las chicas de oro (España)|Las chicas de oro]]'' (2010) * ''[[Herederos]]'' (2007-2009) * ''Mi abuelo es el mejor'' (2005) * ''[[Motivos personales]]'' (2005) * ''Las cerezas del cementerio'' (2005) * ''[[¿Se puede?]] '' * ''Tiempo al tiempo'' (2001) * ''[[Sorpresa, sorpresa]]'' (1999) * ''[[Compañeros]]'' (1998) * ''[[Mamá quiere ser artista]]'' (1997) * ''[[Yo, una mujer]]'' (1996) * ''[[Encantada de la vida]]'' (1993-1994) * ''[[Desde Palma, queridos padres]]'' (1992) * ''Queridos padres'' (1992) * ''Querida Concha'' (1992) * ''Viva el espectáculo'' (1991) * ''[[La comedia musical española]]'' (1985) * ''[[Teresa de Jesús (filma)|Teresa de Jesús]]'' (1983) * ''Especiales Fin de Año'' (1983-84-85-86) * ''[[Este señor de negro]] * ''[[Estudio 1]]'' * ''[[Las doce caras de Eva]] * ''[[Tiempo y hora]] * ''[[Confidencias]] * ''[[Primera fila]] </div> === Diskografia === * ''[[La chica ye-ye]]'' (1965) CHART nº4 en España * ''Perdida'' (1966) * ''Amores perdidos'' (1969) * ''Magia'' (1971) * ''Peligro'' (1973) * ''Soy como soy'' (1981) * ''Vive'' (1983) * ''Mamá quiero ser artista'' (1986) * ''Dos'' (1991) * ''Equivocada'' (1997) * ''Fuego'' (2001) == Erreferentziak == {{ lur | data=2011/12/27}} {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{Bizialdia|1939ko|2023ko|Velasco, Concha}} [[Kategoria:Valladolidtarrak]] [[Kategoria:Espainiako telebista aurkezleak]] [[Kategoria:Espainiako emakume aktoreak]] [[Kategoria:Gaztelaniazko abeslariak]] [[Kategoria:Ohorezko Goya sariaren irabazleak]] [[Kategoria:Espainiako Antzerki Sari Nazionala]] 4ys2yjxetc207j3y5obw73avfj7mziz 0 278865 9998506 9607556 2024-12-13T13:36:12Z Wayratuta 119550 Ezabatzen hemendik [[Category:Juduak]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 9998506 wikitext text/x-wiki {{Talde etniko infotaula |taldea=Beta Israel<br />ביתא ישראל |irudia=[[Fitxategi:Shlomo Molla official.jpg|Shlomo Molla|80px]] [[Fitxategi:Hagit-yaso001.jpg|Hagit Yaso|68px]] |irudioina = <small>[[Shlomo Molla]], [[Hagit Yaso]]</small> |biztanleria= 125.000 - 130.000 |biztanletokia={{Bandera|Israel}} 120.000<br />{{Bandera|Etiopia}}: 3.188 - 8.700<br />{{Bandera|Ameriketako Estatu Batuak}}: 1.000 |hizkuntza=[[Amharera]]{{·}}[[Tigrinyera|Tigrinya]]{{·}}[[Hebreera]] |erlijioa=[[Judaismo]] |harremana= }} '''Beta Israel''' ([[hebreera]]z: בֵּיתֶא יִשְׂרָאֵל - ''Beyte (beyt) Israel''; [[ge'ez]]: ቤተ እስራኤል - ''Bēta 'Isrā'ēl''; [[euskara]]z «Israelgo etxea» esan nahi duena) baita '''etiopiar juduak''' ([[hebreera]]z: יְהוּדֵי ‏אֶ‏תְיוֹ‏פְּ‏יָ‏ה: ''Yhudey Etiopiya'', Ge'ez: "የኢትዮጵያ አይሁድዊ", ''ye-Ityoppya Ayhudi''), [[Axumeko Erresuma|Axumgo]] eta [[Etiopiako Inperioa|Etiopiako Inperioetako]] (''Habesh'' edo Abisinia) eskualdetan bizi ziren [[judu]]ak dira, egun [[Amhara]] eta [[Tigray]] eskualdeak direnak. '''Falaxa''' ezizenaz ezagunak dira. [[Amharera]]z falaxa erbesteratua edo atzerritarra esan nahi du. Falaxek beren herriari Beta Israel deitzen diote, eta [[Menelik I.a]], [[Sabako erregina]]k [[Salomon]] erregearengandik izandako semearen ondorengotzat dute beren burua. Hala ere, falaxen jatorria Etiopiako ''[[agaw]]'' herria da, kristau-aroaren hasiera aldian [[Arabia]]ko hegoaldean bizi ziren [[judu]]ek beren erlijiora ekarri zutena. [[Biblia]] eta otoitz-liburuak [[antzinako Egipto]]ko ge´ez hizkuntzaz idatziak dituzte. Hebrearren erlijio-liburu guztiak onartzen ez badituzte ere, ohituretan lotura estua dute haiekin. == Erreferentziak == {{ lur | data=2011/12/27}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Etiopiarrak]] [[Kategoria:Judu etniak]] 6u9w7fb91c5nbiaumsjovol3a4fk5iu 0 278967 9998369 6060724 2024-12-13T12:03:22Z Artegia 65203 9998369 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''William Nicholson''' ([[Londres]], [[1753]]ko [[abenduaren 13]]a - [[Bloomsbury]], [[1815]]eko [[maiatzaren 21]]a) kimikari ingelesa izan zen. [[Alessandro Volta|Voltak]] pila asmatu zuen urte berean (1800), pila hura aztertuz eta ur azidodunaren osagaiak bereiziz, elektrolisia aurkitu zuen [[Anthony Carlisle|Carlislerekin]]. ''Elementary Principles of Chemistry'' liburuan azaldu zituen bere aurkikuntzaren oinarriak (1789). Nicholson elektrokimikaren aitzindari gisa har daiteke, beraz. Nicholsonen [[aerometro]]a, haizearen dentsitatea neurtzeko tresna, asmatu zuen. Kimikako hiztegi bat ere idatzi zuen: ''Dictionary of Chemistry ''(1795). == Erreferentziak == {{ lur | data=2011/12/27}} {{bizialdia|1753ko|1815eko|Nicholson, William}} [[Kategoria:Londrestarrak]] [[Kategoria:Ingalaterrako kimikariak]] n0muww8m253mslsz8pkaq67kz1fmjuk 0 292899 9999398 8814271 2024-12-14T11:34:02Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Farmazialariak]] kendua; [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999398 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Jose Antonio Loidi Bizkarrondo''' ([[Errenteria]], [[Gipuzkoa]], [[1916]]ko [[abuztuaren 22]]a - [[Irun]], [[Gipuzkoa]], [[1999]]ko [[uztailaren 9]]a) [[euskal idazle]]a izan zen. Ezaguna da batez ere euskarazko lehen polizia-[[eleberri]]a idatzi zuelako, ''[[Hamabost egun Urgainen]]'' hain zuzen ere. == Biografia == 1942an [[farmazia]]ko lizentzia lortu zuen, Santiagoko Unibertsitatean. Ondoko urtetik aurrera lanean jardun zuen farmazia eta [[optika]] dendan. 1960an Farmazia Ikuskatzaileen Taldean sartu zen, eta 29 urtez, Irungo Udaleko farmazia ikuskatzailea izan zen. Horrez gainera, euskal historiaz, linguistikaz, toponimiaz, hidrologiaz, biografiaz eta abarrez artikulu ugari idatzi zuen. 1957tik aurrera [[Euskaltzaindia|Euskaltzaindiko]] urgazlea izan zen, eta 1998az geroztik ohorezko euskaltzaina. ''Bidasoa Ikaskuntzen Aldizkaria'' argitaratzen duen Luis de Uranzu Kultura Taldea argitaletxeko sortzailea eta lehendakaria izan zen. ''Irun bere aurrerabidean'' historia saiakeragatik Irun Hiria saria eman zioten. 1976an parte hartu zuen [[Eusko Ikaskuntza]]ren berpizte lanetan, hasieratik diruzain lanetan ibiliz. == Lanak == Artikulu asko idazteaz gain, liburu hauek kaleratu zituen: ''Hamabost egun Urgainen'' (euskarazko lehen eleberri poliziakoa, 1955), ''Euskal Jaiak/Fiestas Euskaras'' (1983) eta ''El sexo en la farmacia'' (1990), besteak beste. == Erreferentziak == {{ lur | data=2011/12/27}} {{erreferentzia_zerrenda}} == Ikus, gainera == * [[Gipuzkoako idazleen zerrenda]] * [[Euskararen historia]] == Kanpo loturak == * {{eu}} [http://zubitegia.armiarma.eus/egileak/00092.htm Jose Antonio Loidi Bizkarrondo literaturaren zubitegian] {{bizialdia|1916ko|1999ko|Loidi, Jose Antonio}} [[Kategoria:Errenteriako idazleak]] [[Kategoria:Euskarazko eleberrigileak]] [[Kategoria:Polizia eleberriko idazleak]] [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] [[Kategoria:Eusko Ikaskuntzako kideak]] [[Kategoria:Euskaltzain ohorezkoak]] am19iulybweyj6uwjcs11vwtdr7m1jo 0 293163 9999195 9974564 2024-12-14T08:41:17Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9999195 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa |nazionalitatea={{bandera|Katalunia}} }} '''José Segú Soriano''' ([[La Garriga]], [[1935]]eko [[martxoaren 19]]a - ''[[ibidem]]'', [[2010]]eko [[uztailaren 25]]a) [[katalunia]]r txirrindulari bat izan zen, profesionala [[1956]] eta [[1966]] artean. Bere kirol lorpenik handienak [[Espainiako Vuelta]]n lortu zituen, non bi etapa garaipen eskuratu zituen, baita sailkapen nagusian bigarren amaitzea ere [[1959ko Espainiako Itzulia|1959ko]] edizioan. == Palmaresa == {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1953''' * [[Jaumendreu garaikurra]] '''1954''' * 2. [[Jaumendreu garaikurra]]n '''1955''' * 3. [[Levanteko Itzulia]]n eta etapa 1 '''1958''' * [[Kataluniako Volta]]ko etapa 1 * 8. [[1958ko Espainiako errepideko mendiko txapelketa|Espainiako errepideko mendiko txapelketa]]n '''1959''' * [[Dauphiné Libéré]]ko etapa 1 * [[Kataluniako Volta]]ko etapa 1 * 2. [[1959ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vueltan]] * 9. [[Midi Libreren Sari Nagusia]]n '''1960''' * [[Bilboko Udala Sari Nagusia]] * [[Kataluniako Volta]]ko etapa 1 * 2. [[Getxoko Zirkuitua]]n * 3. [[Laudioko Sari Nagusia]]n '''1961''' * 9. [[Kataluniako Volta]]n eta etapa 1 * [[Levanteko Itzulia|Levanteko Itzuliko]] etapa 1 (taldekako erlojupekoa) * 3. [[Ordiziako Klasika]]n '''1962''' * [[1962ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vueltako]] etapa 1 * [[1962ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzuliko]] 4 etapa * [[Pascuas Sari Nagusia]] '''1963''' * [[1963ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vueltako]] etapa 1 * [[Errioxako Itzulia|Errioxako Itzuliko]] etapa 1 * [[Midi Libreren Sari Nagusia|Midi Libreko]] etapa 1 * 7. [[Setmana Catalana]]<nowiki/>n '''1964''' * 2. [[Setmana Catalana]]n * 4. [[1964ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n '''1965''' * [[1965eko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]] eta etapa 1 * [[Guatemalako Itzulia]] * [[1965eko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]ko Tarteko helmugen sailkapena * 3. [[Ordiziako Klasika]]n }} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#eeeeee" !align="center"|Lasterketa !1954 !1955 !1956 !1957 !1958 !1959 !1960 !1961 !1962 !1963 !1964 !1965 !1966 |- |align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"| [[1964ko Frantziako Tourra|27.]] |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center" style="background:red;"|[[Espainiako Vuelta]] |align="center"|X |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"| [[1958ko Espainiako Itzulia|42.]] |align="center" style="background:silver;"| [[1959ko Espainiako Itzulia|'''2.''']] |align="center"| [[1960ko Espainiako Itzulia|20.]] |align="center"|- |align="center"| [[1962ko Espainiako Itzulia|22.]] |align="center"| [[1963ko Espainiako Itzulia|31.]] |align="center"|- |align="center"| [[1965eko Espainiako Itzulia|27.]] |align="center"|- |- |[[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko txapelketa]] [[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|24px]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1935eko|2010eko|Segu, Jose}} [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Vallès Oriental eskualdeko jendea]] [[Kategoria:Kataluniako txirrindulariak]] npmox4nej52ydzunz2eukyd6kfkg8lm 0 293649 9998730 9998088 2024-12-13T15:46:50Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998730 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Ivan Basso''' ([[Gallarate]], [[Vareseko probintzia]], [[1977]]ko [[azaroaren 26|azaroak 26]]) [[italia]]r txirrindulari bat da. Profesionala [[1999]]tik, garaipen garrantzitsuak lortu ditu bere karreran zehar: [[2006ko Italiako Giroa|2006]] eta [[2010eko Italiako Giroa|2010eko]] [[Italiako Giroa]]k, [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] bi aldiz podiuma zapaltzea (3. [[2004]]ko edizioan eta 2. [[2005]]ekoan) eta 6 etapa Giroan eta beste 1 Tourrean. [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen [[dopin]]g sareko bezero bezala identifikatu zuen, ''número 2'' eta ''Birillo'' klabezko izenpean. [[2007]]ko maiatzean, [[Italiako Olinpiar Batzorde Nazionala|CONIk]] identifikazio hori berretsi zuen, dopingagatik bi urteko zigorra ezarriz (ohikoa kasu hauetan). Gaur egun [[Liquigas-Cannondale|Liquigas]] taldean korritzen du, [[UCI ProTour]] mailako italiar taldea. == Biografia == === Zaletu garaia === [[Italia]]ko [[Lombardia|Lonbardia]] eskualdeko [[Vareseko probintzia]]ko [[Gallarate]] herrian jaio zen. Han hazi zen [[Claudio Chiapucci]]ren bizilagun izanez, Frantziako Tourreko hiru etapa irabazi zituena eta askotan dopinga erabili zuela frogatu ondoren erretiratu zena. Gazte mailan, Bassok zenbait garaipen lortu zituen: [[1995]]ean bigarren izan zen [[San Marino]]n ospatutako junior mailako munduko txapelketan, eta [[1998]]an [[Valkenburg]]en 23 urtez azpikoen munduko txapelketa irabazi zuen. === Debut profesionala === Profesionaletara [[1999]]an pasa zen. Bere bigarren urtean bere lehen garaipena lortu zuen: etapa bat [[Regio-Tour]]rean. [[1999]]an lehen aldiz parte hartu zuen [[Italiako Giroa]]n, 9 etaparen ondoren erretiratuz. Hurrengo urtean berriz parte hartu zuen, eta 52. postuan amaitu zuen. Mendian ekitaldi onak eginez, baina benetako eskalatzailetzat hartu gabe, ahulagoa da erlojupekoan, hurrengoetan espezialitate honetan hobetzea lortu zuen arren. Ordutik aurrera, Frantziako Tourreko bere ekitaldiak nabarmentzen dira. === Urrezko garaia === [[2002]]an hasi zen nabarmentzen, Frantziako Tourreko gazterik hoberenaren maillot zuria irabaziz, era berean 11. postuan amaitu zuelarik. Hala, amaitu zuen lehen Tourrean Parisko podiuma zapaldu zuen jokatutako sailkapenetako baten garaile bezala. [[2003ko Frantziako Tourra|2003ko Frantziako Tourrean]] aurreko urteko postua hobetu zuen, 7. amaituz sailkapen nagusian. [[Fitxategi:Basso Armstrong Tourmalet 2004.jpg|thumb|200px|Basso, [[Lance Armstrong|Armstrongen]] ondoan [[2004ko Frantziako Tourra|2004ko Frantziako Tourrean]], La Mongien irabazi zuen egunean.]] [[2004]]an [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] podiumera igo zen, sailkapen nagusian 3. postuan amaitu ondoren, tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en eta 2. izan zen [[Andreas Klöden]]en atzetik. Bassok, gainera, etapa 1 irabazi zuen, zehazki [[La Mongie]] eski estazioan ([[Tourmalet]]erako igoeraren lehen zatia) amaitu zen [[Pirinioak|Pirinioetako]] mendiko etapa. Bassok urtea [[Emiliako Giroa]] irabaziz eta [[Lombardiako Giroa|Lonbardiako Giroan]] sailkapen nagusiko 3. bezala podiumera igoz biribildu zuen. [[2005]]ean Giroan eta Tourrean parte hartzea erabaki zuen. [[Italiako Giroa]]n faboritoen artean zegoen. Maglia arrosa janztea lortu zuen arren, 13. etapan galdu zuen lidertza, sabeleko arazoak zituela eta, eta hurrengo egunean beste 40 minutu galdu zituen 14. etapan, [[Stelvioko igarobidea]] igarotzen zuena. Egun batzuk beranduago hobetu zen eta oso ezaugarri ezberdineko jarraikako bi etapa irabazi zituen: Mendate tontorrean amaitzen zen bat eta erlojupeko bat. Frantziako Tourrean berriz podiumera igo zen, oraingoan sailkapen nagusiko 2. bezala, urte horretan jarraikako bere zazpigarren Tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en atzetik. [[2006]]an Italiako Giroa irabazi zuen, Armstrong erretiratu ondoren Frantziako Tourra irabazteko faboritoetako bat zelarik. === Puerto Operazioa === [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen doping sareko bezero bezala identifikatu zuen ''número 2'' eta ''Birillo'' izenpean. Identifikazio honen ondorioz, [[2006ko Frantziako Tourra]]ren antolakuntzak kanporatu zuen (Tourra hasi aurreko egunean), ondoren, orduko bere taldea zen CSCk bota egin zuelarik. [[Fitxategi:Basso, Ivan - Amgen 2007.jpg|thumb|100px|Basso, Discovery Channel taldearen maillotarekin.]] [[Espainiako Botere Judiziala|Espainiako Justiziak]] Guardia Zibilak eginiko identifikazioak ez berrestea erabaki ondoren, Basso [[2007]]an Discovery Channel talde indartsuak fitxatu zuen, [[Johan Bruyneel]]ek zuzentzen zuena, [[Lance Armstrong]]ek bere garaipenak lortu zituen taldea, Frantziako Tourra irabazteko asmoz. Alabaina, [[2007]]ko udaberrian, CONIren ikerketak (espainiar autoritateen jokaera zein zen ikusita Puerto Operazioa bere kabuz ikertzea erabaki zuena) Bassori eta honek Puerto Operazioan eta honen barnean desegindako doping sarean zuen inplikazioari buruzko susmoen handitzean eratorri ziren. Egoera honetan, Bassok eta Discovery Channelek kontratua hautsi zuten, Itzuli Handi batean parte hartu aurretik. Azkenik, [[2007]]ko maiatzean CONIk Ivan Basso Eufemiano Fuentes buru zuen desegindako doping sarearen bezeroetako bat zela baieztatu zuen, hala, bere garaian Guardia Zibilak eginiko identifikazioa berretsiz. Basso da egundaino baieztatutako lau bezero bakarretako bat. Baieztapen hau Bassoren beraren aitortzari esker posible izan zen arren, honek prozesuan zehar izan zuen jokaeraren ondorioz CONIk bi urtez zigortzea erabaki zuen (ohiko zigorra doping kasuetan), suspentsio hori murrizteari uko eginez. CONIko dopingaren aurkako prokuradorea den [[Ettore Torri]]k berak Bassoren jokaera ''negargarri''tzat jo zuen. Bi urteko suspentsioko zigorra [[2008]]ko [[urriaren 24|urriak 24an]] amaitu zen. === Itzulera zigorraren ondoren === [[Fitxategi:Ivan Basso (Vuelta a Espana 2009 - Stage 1).jpg|thumb|150px|Basso, [[2009ko Espainiako Itzulia]]n.]] [[2008]]ko apirilean, oraindik zigortua zegoenean, Liquigas italiar taldearekin bi urteko kontratu bat sinatu zuen ([[2009]] eta [[2010]]eko denboraldiak). Bassok bere talde berrian [[Japan Cup (txirrindularitza)|Japan Cupean]] debutatu zuen [[2008]]ko [[urriaren 26|urriak 26an]], bere zigorra amaitu eta bi egunera, hirugarren amaituz, [[Damiano Cunego]] eta [[Giovanni Visconti]]ren atzetik. [[2009]]an, [[Trentinoko Giroa]] irabazi ondoren, bere taldekide batzuekin batera [[Kanariak|Kanaria uharteetara]] joan zen entrenatzera eta [[Italiako Giroa]]ri begira behar bezala prestatzera. Kasualitatea badirudi ere, Eufemiano Fuentes (Puerto Operazioan desegin zen doping sareko burua, Basso honen bezeroa zelarik) kanariar jatorrikoa da, non gaur egun bizi eta lan egiten duen, gertaera hauen aurrean zuzeneko lotura baten existentziarik ezagutu ez den arren. [[2010]]ean, Basso munduko txirrindularitzako tontorrera itzuli zen [[2010eko Italiako Giroa]] irabaziz, etapa batez gain, [[Zoncolan Mendia]]n amaitu zena, baita 4. etapako taldekako erlojupekoa ere. [[2011]]n berriz Frantziako Tourrean zentratu zen, baina maiatzaren amaiera aldera jasan zuen erorketa baten ondorioz planak aldatu behar izan zituen. Jada Tourrean, faboritoekin batera egon zen Pirinioetan, baina ez [[Alpeak|Alpeetan]], hala, sailkapen nagusian 8. postu xume batean amaituz. == Palmaresa == {| width="100%" | valign="top" width="50%" | '''1998''' * [[Fitxategi:Jersey rainbow.svg|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen munduko txapelketa (23 urtez azpikoa)|23 urtez azpikoen Errepideko Munduko Txapelketa]] '''1999''' * 2. [[Giro delle Regioni]]<nowiki/>n eta etapa 1 ''' 2000 ''' * [[Regio-Tour]]reko etapa 1 ''' 2001 ''' * Etapa 1 [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tourrean]] * Etapa 1 [[Euskal Bizikleta]]n * Etapa 1 [[Austriako Itzulia]]n ''' 2002 ''' * Gazteen sailkapena[[2002ko Frantziako Tourra|Tourrean]] [[Fitxategi:Jersey white.svg|20px]] ''' 2004 ''' * 3. [[2004ko Frantziako Tourra|Tourrean]], eta etapa 1 * [[Emiliako Giroa]] * [[Acht van Chaam]] ''' 2005 ''' * 2 etapa [[2005eko Italiako Giroa]]n * [[Danimarkako Itzulia]], eta 4 etapa * 2. [[2005eko Frantziako Tourra|Tourrean]] | valign="top" width="50%" | ''' 2006 ''' * [[2006ko Italiako Giroa]] [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]], eta 3 etapa * [[Nazioarteko Kriteriuma]], eta etapa 1 ''' 2009 ''' * [[Fitxategi:Jersey violet.svg|20px]] [[Trentinoko Giroa]] '''2010''' * [[2010eko Italiako Giroa]] [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]], eta etapa 1 * [[Industria y Commercio Artigianato Sari Nagusia]] '''2011''' * [[Luganoko Sari Nagusia]] * [[Padaniako Giroa]], eta etapa 1 '''2012''' * [[Japoniako Kopa (txirrindularitza)|Japoniako Kopa]] |} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| class="wikitable" |- style="background:#eee;" !Itzuli Handia !1999 !2000 !2001 !2002 !2003 !2004 !2005 !2006 !2007 !2008 !2009 !2010 !2011 !2012 !2013 !2014 !2015 |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px|link=General classification in the Giro d'Italia|alt=Pink jersey]] '''[[Italiako Giroa]]''' |UT |52 |— |— |— |— |28 | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2006ko Italiako Giroa|1]]''' |— |— |style="background:burlywood;"|'''[[2009ko Italiako Giroa|3]]''' | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2010eko Italiako Giroa|1]]''' |— |5 |— |15 |51 |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px|link=General classification in the Frantziako Tour|alt=Yellow jersey]] '''[[Frantziako Tourra]]''' |— |— |UT |11 |7 |style="background:burlywood;"|'''[[2004ko Frantziako Tourra|3]]''' |style="background:#ddf;"|'''[[2005eko Frantziako Tourra|2]]''' |— |— |— |— |32 |7 |25 |— |— |UT |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey red.svg|20px|link=General classification in the Espainiako Vuelta|alt=Red jersey]] '''[[Espainiako Vuelta]]''' |— |— |— |— |— |— |— |— |— |— |4 |— |— |— |UT |— |— |- style="text-align:center;" |[[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|20px]] '''[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak|Munduko Txapelketa]]''' |UT |— |41 |— |UT |11 |— |— |— |— |16 |— |— |— |— |— |— |} {| class="wikitable" |+Legenda |- | style="text-align:center;"|—||Ez zuen parte hartu |- | style="text-align:center;"|DSK||Deskalifikatua |- | style="text-align:center;"|UT||Utzi |} [[Fitxategi:Ivan Basso 2005 TdF Stage 20 St Etienne ITT.jpg|250px|thumb|Ivan Basso [[2005eko Frantziako Tourra|2005eko Frantziako Tourreko]] azken erlojupekoan.]] {{oinordekotza | aurrekoa = [[Paolo Savoldelli]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2006]] | ondorengoa = [[Danilo Di Luca]] }} {{oinordekotza | aurrekoa = [[Denis Menxov]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2010]] | ondorengoa = [[Alberto Contador]] }} == Kanpo loturak == {{commons}} {{bizialdia|1977ko||Basso, Ivan}} [[Kategoria:Lombardiarrak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Italiako Giroaren irabazleak]] [[Kategoria:Italiako txirrindulariak]] [[Kategoria:Italiako Giroko etapa irabazleak italiarrak]] h1k34zxby8i4llv4lun7je7skc2ec74 9998738 9998730 2024-12-13T15:49:58Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998738 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Ivan Basso''' ([[Gallarate]], [[Vareseko probintzia]], [[1977]]ko [[azaroaren 26|azaroak 26]]) [[italia]]r txirrindulari bat da. Profesionala [[1999]]tik, garaipen garrantzitsuak lortu ditu bere karreran zehar: [[2006ko Italiako Giroa|2006]] eta [[2010eko Italiako Giroa|2010eko]] [[Italiako Giroa]]k, [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] bi aldiz podiuma zapaltzea (3. [[2004]]ko edizioan eta 2. [[2005]]ekoan) eta 6 etapa Giroan eta beste 1 Tourrean. [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen [[dopin]]g sareko bezero bezala identifikatu zuen, ''número 2'' eta ''Birillo'' klabezko izenpean. [[2007]]ko maiatzean, [[Italiako Olinpiar Batzorde Nazionala|CONIk]] identifikazio hori berretsi zuen, dopingagatik bi urteko zigorra ezarriz (ohikoa kasu hauetan). Gaur egun [[Liquigas-Cannondale|Liquigas]] taldean korritzen du, [[UCI ProTour]] mailako italiar taldea. == Biografia == === Zaletu garaia === [[Italia]]ko [[Lombardia|Lonbardia]] eskualdeko [[Vareseko probintzia]]ko [[Gallarate]] herrian jaio zen. Han hazi zen [[Claudio Chiapucci]]ren bizilagun izanez, Frantziako Tourreko hiru etapa irabazi zituena eta askotan dopinga erabili zuela frogatu ondoren erretiratu zena. Gazte mailan, Bassok zenbait garaipen lortu zituen: [[1995]]ean bigarren izan zen [[San Marino]]n ospatutako junior mailako munduko txapelketan, eta [[1998]]an [[Valkenburg]]en 23 urtez azpikoen munduko txapelketa irabazi zuen. === Debut profesionala === Profesionaletara [[1999]]an pasa zen. Bere bigarren urtean bere lehen garaipena lortu zuen: etapa bat [[Regio-Tour]]rean. [[1999]]an lehen aldiz parte hartu zuen [[Italiako Giroa]]n, 9 etaparen ondoren erretiratuz. Hurrengo urtean berriz parte hartu zuen, eta 52. postuan amaitu zuen. Mendian ekitaldi onak eginez, baina benetako eskalatzailetzat hartu gabe, ahulagoa da erlojupekoan, hurrengoetan espezialitate honetan hobetzea lortu zuen arren. Ordutik aurrera, Frantziako Tourreko bere ekitaldiak nabarmentzen dira. === Urrezko garaia === [[2002]]an hasi zen nabarmentzen, Frantziako Tourreko gazterik hoberenaren maillot zuria irabaziz, era berean 11. postuan amaitu zuelarik. Hala, amaitu zuen lehen Tourrean Parisko podiuma zapaldu zuen jokatutako sailkapenetako baten garaile bezala. [[2003ko Frantziako Tourra|2003ko Frantziako Tourrean]] aurreko urteko postua hobetu zuen, 7. amaituz sailkapen nagusian. [[Fitxategi:Basso Armstrong Tourmalet 2004.jpg|thumb|200px|Basso, [[Lance Armstrong|Armstrongen]] ondoan [[2004ko Frantziako Tourra|2004ko Frantziako Tourrean]], La Mongien irabazi zuen egunean.]] [[2004]]an [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] podiumera igo zen, sailkapen nagusian 3. postuan amaitu ondoren, tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en eta 2. izan zen [[Andreas Klöden]]en atzetik. Bassok, gainera, etapa 1 irabazi zuen, zehazki [[La Mongie]] eski estazioan ([[Tourmalet]]erako igoeraren lehen zatia) amaitu zen [[Pirinioak|Pirinioetako]] mendiko etapa. Bassok urtea [[Emiliako Giroa]] irabaziz eta [[Lombardiako Giroa|Lonbardiako Giroan]] sailkapen nagusiko 3. bezala podiumera igoz biribildu zuen. [[2005]]ean Giroan eta Tourrean parte hartzea erabaki zuen. [[Italiako Giroa]]n faboritoen artean zegoen. Maglia arrosa janztea lortu zuen arren, 13. etapan galdu zuen lidertza, sabeleko arazoak zituela eta, eta hurrengo egunean beste 40 minutu galdu zituen 14. etapan, [[Stelvioko igarobidea]] igarotzen zuena. Egun batzuk beranduago hobetu zen eta oso ezaugarri ezberdineko jarraikako bi etapa irabazi zituen: Mendate tontorrean amaitzen zen bat eta erlojupeko bat. Frantziako Tourrean berriz podiumera igo zen, oraingoan sailkapen nagusiko 2. bezala, urte horretan jarraikako bere zazpigarren Tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en atzetik. [[2006]]an Italiako Giroa irabazi zuen, Armstrong erretiratu ondoren Frantziako Tourra irabazteko faboritoetako bat zelarik. === Puerto Operazioa === [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen doping sareko bezero bezala identifikatu zuen ''número 2'' eta ''Birillo'' izenpean. Identifikazio honen ondorioz, [[2006ko Frantziako Tourra]]ren antolakuntzak kanporatu zuen (Tourra hasi aurreko egunean), ondoren, orduko bere taldea zen CSCk bota egin zuelarik. [[Fitxategi:Basso, Ivan - Amgen 2007.jpg|thumb|100px|Basso, Discovery Channel taldearen maillotarekin.]] [[Espainiako Botere Judiziala|Espainiako Justiziak]] Guardia Zibilak eginiko identifikazioak ez berrestea erabaki ondoren, Basso [[2007]]an Discovery Channel talde indartsuak fitxatu zuen, [[Johan Bruyneel]]ek zuzentzen zuena, [[Lance Armstrong]]ek bere garaipenak lortu zituen taldea, Frantziako Tourra irabazteko asmoz. Alabaina, [[2007]]ko udaberrian, CONIren ikerketak (espainiar autoritateen jokaera zein zen ikusita Puerto Operazioa bere kabuz ikertzea erabaki zuena) Bassori eta honek Puerto Operazioan eta honen barnean desegindako doping sarean zuen inplikazioari buruzko susmoen handitzean eratorri ziren. Egoera honetan, Bassok eta Discovery Channelek kontratua hautsi zuten, Itzuli Handi batean parte hartu aurretik. Azkenik, [[2007]]ko maiatzean CONIk Ivan Basso Eufemiano Fuentes buru zuen desegindako doping sarearen bezeroetako bat zela baieztatu zuen, hala, bere garaian Guardia Zibilak eginiko identifikazioa berretsiz. Basso da egundaino baieztatutako lau bezero bakarretako bat. Baieztapen hau Bassoren beraren aitortzari esker posible izan zen arren, honek prozesuan zehar izan zuen jokaeraren ondorioz CONIk bi urtez zigortzea erabaki zuen (ohiko zigorra doping kasuetan), suspentsio hori murrizteari uko eginez. CONIko dopingaren aurkako prokuradorea den [[Ettore Torri]]k berak Bassoren jokaera ''negargarri''tzat jo zuen. Bi urteko suspentsioko zigorra [[2008]]ko [[urriaren 24|urriak 24an]] amaitu zen. === Itzulera zigorraren ondoren === [[Fitxategi:Ivan Basso (Vuelta a Espana 2009 - Stage 1).jpg|thumb|150px|Basso, [[2009ko Espainiako Itzulia]]n.]] [[2008]]ko apirilean, oraindik zigortua zegoenean, Liquigas italiar taldearekin bi urteko kontratu bat sinatu zuen ([[2009]] eta [[2010]]eko denboraldiak). Bassok bere talde berrian [[Japan Cup (txirrindularitza)|Japan Cupean]] debutatu zuen [[2008]]ko [[urriaren 26|urriak 26an]], bere zigorra amaitu eta bi egunera, hirugarren amaituz, [[Damiano Cunego]] eta [[Giovanni Visconti]]ren atzetik. [[2009]]an, [[Trentinoko Giroa]] irabazi ondoren, bere taldekide batzuekin batera [[Kanariak|Kanaria uharteetara]] joan zen entrenatzera eta [[Italiako Giroa]]ri begira behar bezala prestatzera. Kasualitatea badirudi ere, Eufemiano Fuentes (Puerto Operazioan desegin zen doping sareko burua, Basso honen bezeroa zelarik) kanariar jatorrikoa da, non gaur egun bizi eta lan egiten duen, gertaera hauen aurrean zuzeneko lotura baten existentziarik ezagutu ez den arren. [[2010]]ean, Basso munduko txirrindularitzako tontorrera itzuli zen [[2010eko Italiako Giroa]] irabaziz, etapa batez gain, [[Zoncolan Mendia]]n amaitu zena, baita 4. etapako taldekako erlojupekoa ere. [[2011]]n berriz Frantziako Tourrean zentratu zen, baina maiatzaren amaiera aldera jasan zuen erorketa baten ondorioz planak aldatu behar izan zituen. Jada Tourrean, faboritoekin batera egon zen Pirinioetan, baina ez [[Alpeak|Alpeetan]], hala, sailkapen nagusian 8. postu xume batean amaituz. == Palmaresa == {| width="100%" | valign="top" width="50%" | '''1998''' * [[Fitxategi:Jersey rainbow.svg|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen munduko txapelketa (23 urtez azpikoa)|23 urtez azpikoen Errepideko Munduko Txapelketa]] '''1999''' * 2. [[Giro delle Regioni]]<nowiki/>n eta etapa 1 ''' 2000 ''' * [[Regio-Tour]]reko etapa 1 ''' 2001 ''' * [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tour]]reko etapa 1 * [[Euskal Bizikleta]]<nowiki/>ko etapa 1 * [[Austriako Itzulia|Austriako Itzuli]]ko etapa 1 ''' 2002 ''' * [[2002ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko Gazteen sailkapena [[Fitxategi:Jersey white.svg|20px]] ''' 2004 ''' * 3. [[2004ko Frantziako Tourra|Tourrean]], eta etapa 1 * [[Emiliako Giroa]] * [[Acht van Chaam]] ''' 2005 ''' * [[2005eko Italiako Giroa|Italiako Giro]]ko 2 etapa * [[Danimarkako Itzulia]], eta 4 etapa * 2. [[2005eko Frantziako Tourra|Tourrean]] | valign="top" width="50%" | ''' 2006 ''' * [[2006ko Italiako Giroa]] [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]], eta 3 etapa * [[Nazioarteko Kriteriuma]], eta etapa 1 ''' 2009 ''' * [[Fitxategi:Jersey violet.svg|20px]] [[Trentinoko Giroa]] '''2010''' * [[2010eko Italiako Giroa]] [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]], eta etapa 1 * [[Industria y Commercio Artigianato Sari Nagusia]] '''2011''' * [[Luganoko Sari Nagusia]] * [[Padaniako Giroa]], eta etapa 1 '''2012''' * [[Japoniako Kopa (txirrindularitza)|Japoniako Kopa]] |} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| class="wikitable" |- style="background:#eee;" !Itzuli Handia !1999 !2000 !2001 !2002 !2003 !2004 !2005 !2006 !2007 !2008 !2009 !2010 !2011 !2012 !2013 !2014 !2015 |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px|link=General classification in the Giro d'Italia|alt=Pink jersey]] '''[[Italiako Giroa]]''' |UT |52 |— |— |— |— |28 | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2006ko Italiako Giroa|1]]''' |— |— |style="background:burlywood;"|'''[[2009ko Italiako Giroa|3]]''' | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2010eko Italiako Giroa|1]]''' |— |5 |— |15 |51 |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px|link=General classification in the Frantziako Tour|alt=Yellow jersey]] '''[[Frantziako Tourra]]''' |— |— |UT |11 |7 |style="background:burlywood;"|'''[[2004ko Frantziako Tourra|3]]''' |style="background:#ddf;"|'''[[2005eko Frantziako Tourra|2]]''' |— |— |— |— |32 |7 |25 |— |— |UT |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey red.svg|20px|link=General classification in the Espainiako Vuelta|alt=Red jersey]] '''[[Espainiako Vuelta]]''' |— |— |— |— |— |— |— |— |— |— |4 |— |— |— |UT |— |— |- style="text-align:center;" |[[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|20px]] '''[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak|Munduko Txapelketa]]''' |UT |— |41 |— |UT |11 |— |— |— |— |16 |— |— |— |— |— |— |} {| class="wikitable" |+Legenda |- | style="text-align:center;"|—||Ez zuen parte hartu |- | style="text-align:center;"|DSK||Deskalifikatua |- | style="text-align:center;"|UT||Utzi |} [[Fitxategi:Ivan Basso 2005 TdF Stage 20 St Etienne ITT.jpg|250px|thumb|Ivan Basso [[2005eko Frantziako Tourra|2005eko Frantziako Tourreko]] azken erlojupekoan.]] {{oinordekotza | aurrekoa = [[Paolo Savoldelli]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2006]] | ondorengoa = [[Danilo Di Luca]] }} {{oinordekotza | aurrekoa = [[Denis Menxov]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2010]] | ondorengoa = [[Alberto Contador]] }} == Kanpo loturak == {{commons}} {{bizialdia|1977ko||Basso, Ivan}} [[Kategoria:Lombardiarrak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Italiako Giroaren irabazleak]] [[Kategoria:Italiako txirrindulariak]] [[Kategoria:Italiako Giroko etapa irabazleak italiarrak]] fnj6d2jcbnvng11fccfqs1p47oapitv 9998740 9998738 2024-12-13T15:52:32Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998740 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Ivan Basso''' ([[Gallarate]], [[Vareseko probintzia]], [[1977]]ko [[azaroaren 26|azaroak 26]]) [[italia]]r txirrindulari bat da. Profesionala [[1999]]tik, garaipen garrantzitsuak lortu ditu bere karreran zehar: [[2006ko Italiako Giroa|2006]] eta [[2010eko Italiako Giroa|2010eko]] [[Italiako Giroa]]k, [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] bi aldiz podiuma zapaltzea (3. [[2004]]ko edizioan eta 2. [[2005]]ekoan) eta 6 etapa Giroan eta beste 1 Tourrean. [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen [[dopin]]g sareko bezero bezala identifikatu zuen, ''número 2'' eta ''Birillo'' klabezko izenpean. [[2007]]ko maiatzean, [[Italiako Olinpiar Batzorde Nazionala|CONIk]] identifikazio hori berretsi zuen, dopingagatik bi urteko zigorra ezarriz (ohikoa kasu hauetan). Gaur egun [[Liquigas-Cannondale|Liquigas]] taldean korritzen du, [[UCI ProTour]] mailako italiar taldea. == Biografia == === Zaletu garaia === [[Italia]]ko [[Lombardia|Lonbardia]] eskualdeko [[Vareseko probintzia]]ko [[Gallarate]] herrian jaio zen. Han hazi zen [[Claudio Chiapucci]]ren bizilagun izanez, Frantziako Tourreko hiru etapa irabazi zituena eta askotan dopinga erabili zuela frogatu ondoren erretiratu zena. Gazte mailan, Bassok zenbait garaipen lortu zituen: [[1995]]ean bigarren izan zen [[San Marino]]n ospatutako junior mailako munduko txapelketan, eta [[1998]]an [[Valkenburg]]en 23 urtez azpikoen munduko txapelketa irabazi zuen. === Debut profesionala === Profesionaletara [[1999]]an pasa zen. Bere bigarren urtean bere lehen garaipena lortu zuen: etapa bat [[Regio-Tour]]rean. [[1999]]an lehen aldiz parte hartu zuen [[Italiako Giroa]]n, 9 etaparen ondoren erretiratuz. Hurrengo urtean berriz parte hartu zuen, eta 52. postuan amaitu zuen. Mendian ekitaldi onak eginez, baina benetako eskalatzailetzat hartu gabe, ahulagoa da erlojupekoan, hurrengoetan espezialitate honetan hobetzea lortu zuen arren. Ordutik aurrera, Frantziako Tourreko bere ekitaldiak nabarmentzen dira. === Urrezko garaia === [[2002]]an hasi zen nabarmentzen, Frantziako Tourreko gazterik hoberenaren maillot zuria irabaziz, era berean 11. postuan amaitu zuelarik. Hala, amaitu zuen lehen Tourrean Parisko podiuma zapaldu zuen jokatutako sailkapenetako baten garaile bezala. [[2003ko Frantziako Tourra|2003ko Frantziako Tourrean]] aurreko urteko postua hobetu zuen, 7. amaituz sailkapen nagusian. [[Fitxategi:Basso Armstrong Tourmalet 2004.jpg|thumb|200px|Basso, [[Lance Armstrong|Armstrongen]] ondoan [[2004ko Frantziako Tourra|2004ko Frantziako Tourrean]], La Mongien irabazi zuen egunean.]] [[2004]]an [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] podiumera igo zen, sailkapen nagusian 3. postuan amaitu ondoren, tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en eta 2. izan zen [[Andreas Klöden]]en atzetik. Bassok, gainera, etapa 1 irabazi zuen, zehazki [[La Mongie]] eski estazioan ([[Tourmalet]]erako igoeraren lehen zatia) amaitu zen [[Pirinioak|Pirinioetako]] mendiko etapa. Bassok urtea [[Emiliako Giroa]] irabaziz eta [[Lombardiako Giroa|Lonbardiako Giroan]] sailkapen nagusiko 3. bezala podiumera igoz biribildu zuen. [[2005]]ean Giroan eta Tourrean parte hartzea erabaki zuen. [[Italiako Giroa]]n faboritoen artean zegoen. Maglia arrosa janztea lortu zuen arren, 13. etapan galdu zuen lidertza, sabeleko arazoak zituela eta, eta hurrengo egunean beste 40 minutu galdu zituen 14. etapan, [[Stelvioko igarobidea]] igarotzen zuena. Egun batzuk beranduago hobetu zen eta oso ezaugarri ezberdineko jarraikako bi etapa irabazi zituen: Mendate tontorrean amaitzen zen bat eta erlojupeko bat. Frantziako Tourrean berriz podiumera igo zen, oraingoan sailkapen nagusiko 2. bezala, urte horretan jarraikako bere zazpigarren Tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en atzetik. [[2006]]an Italiako Giroa irabazi zuen, Armstrong erretiratu ondoren Frantziako Tourra irabazteko faboritoetako bat zelarik. === Puerto Operazioa === [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen doping sareko bezero bezala identifikatu zuen ''número 2'' eta ''Birillo'' izenpean. Identifikazio honen ondorioz, [[2006ko Frantziako Tourra]]ren antolakuntzak kanporatu zuen (Tourra hasi aurreko egunean), ondoren, orduko bere taldea zen CSCk bota egin zuelarik. [[Fitxategi:Basso, Ivan - Amgen 2007.jpg|thumb|100px|Basso, Discovery Channel taldearen maillotarekin.]] [[Espainiako Botere Judiziala|Espainiako Justiziak]] Guardia Zibilak eginiko identifikazioak ez berrestea erabaki ondoren, Basso [[2007]]an Discovery Channel talde indartsuak fitxatu zuen, [[Johan Bruyneel]]ek zuzentzen zuena, [[Lance Armstrong]]ek bere garaipenak lortu zituen taldea, Frantziako Tourra irabazteko asmoz. Alabaina, [[2007]]ko udaberrian, CONIren ikerketak (espainiar autoritateen jokaera zein zen ikusita Puerto Operazioa bere kabuz ikertzea erabaki zuena) Bassori eta honek Puerto Operazioan eta honen barnean desegindako doping sarean zuen inplikazioari buruzko susmoen handitzean eratorri ziren. Egoera honetan, Bassok eta Discovery Channelek kontratua hautsi zuten, Itzuli Handi batean parte hartu aurretik. Azkenik, [[2007]]ko maiatzean CONIk Ivan Basso Eufemiano Fuentes buru zuen desegindako doping sarearen bezeroetako bat zela baieztatu zuen, hala, bere garaian Guardia Zibilak eginiko identifikazioa berretsiz. Basso da egundaino baieztatutako lau bezero bakarretako bat. Baieztapen hau Bassoren beraren aitortzari esker posible izan zen arren, honek prozesuan zehar izan zuen jokaeraren ondorioz CONIk bi urtez zigortzea erabaki zuen (ohiko zigorra doping kasuetan), suspentsio hori murrizteari uko eginez. CONIko dopingaren aurkako prokuradorea den [[Ettore Torri]]k berak Bassoren jokaera ''negargarri''tzat jo zuen. Bi urteko suspentsioko zigorra [[2008]]ko [[urriaren 24|urriak 24an]] amaitu zen. === Itzulera zigorraren ondoren === [[Fitxategi:Ivan Basso (Vuelta a Espana 2009 - Stage 1).jpg|thumb|150px|Basso, [[2009ko Espainiako Itzulia]]n.]] [[2008]]ko apirilean, oraindik zigortua zegoenean, Liquigas italiar taldearekin bi urteko kontratu bat sinatu zuen ([[2009]] eta [[2010]]eko denboraldiak). Bassok bere talde berrian [[Japan Cup (txirrindularitza)|Japan Cupean]] debutatu zuen [[2008]]ko [[urriaren 26|urriak 26an]], bere zigorra amaitu eta bi egunera, hirugarren amaituz, [[Damiano Cunego]] eta [[Giovanni Visconti]]ren atzetik. [[2009]]an, [[Trentinoko Giroa]] irabazi ondoren, bere taldekide batzuekin batera [[Kanariak|Kanaria uharteetara]] joan zen entrenatzera eta [[Italiako Giroa]]ri begira behar bezala prestatzera. Kasualitatea badirudi ere, Eufemiano Fuentes (Puerto Operazioan desegin zen doping sareko burua, Basso honen bezeroa zelarik) kanariar jatorrikoa da, non gaur egun bizi eta lan egiten duen, gertaera hauen aurrean zuzeneko lotura baten existentziarik ezagutu ez den arren. [[2010]]ean, Basso munduko txirrindularitzako tontorrera itzuli zen [[2010eko Italiako Giroa]] irabaziz, etapa batez gain, [[Zoncolan Mendia]]n amaitu zena, baita 4. etapako taldekako erlojupekoa ere. [[2011]]n berriz Frantziako Tourrean zentratu zen, baina maiatzaren amaiera aldera jasan zuen erorketa baten ondorioz planak aldatu behar izan zituen. Jada Tourrean, faboritoekin batera egon zen Pirinioetan, baina ez [[Alpeak|Alpeetan]], hala, sailkapen nagusian 8. postu xume batean amaituz. == Palmaresa == {| width="100%" | valign="top" width="50%" | '''1998''' * [[Fitxategi:Jersey rainbow.svg|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen munduko txapelketa (23 urtez azpikoa)|23 urtez azpikoen Errepideko Munduko Txapelketa]] '''1999''' * 2. [[Giro delle Regioni]]<nowiki/>n eta etapa 1 ''' 2000 ''' * [[Regio-Tour]]reko etapa 1 ''' 2001 ''' * [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tour]]reko etapa 1 * [[Euskal Bizikleta]]<nowiki/>ko etapa 1 * [[Austriako Itzulia|Austriako Itzuli]]ko etapa 1 ''' 2002 ''' * [[2002ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko Gazteen sailkapena [[Fitxategi:Jersey white.svg|20px]] ''' 2004 ''' * 3. [[2004ko Frantziako Tourra|Tourrean]], eta etapa 1 * [[Emiliako Giroa]] * [[Acht van Chaam]] ''' 2005 ''' * [[2005eko Italiako Giroa|Italiako Giro]]ko 2 etapa * [[Danimarkako Itzulia]], eta 4 etapa * 2. [[2005eko Frantziako Tourra|Tourrean]] | valign="top" width="50%" | ''' 2006 ''' * [[2006ko Italiako Giroa]] [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]], eta 3 etapa * [[Nazioarteko Kriteriuma]], eta etapa 1 ''' 2009 ''' * [[Fitxategi:Jersey violet.svg|20px]] [[Trentinoko Giroa]] * 3. [[2009ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n * 4. [[2009ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n * 5. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an '''2010''' * [[2010eko Italiako Giroa]] [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]], eta etapa 1 * [[Industria y Commercio Artigianato Sari Nagusia]] '''2011''' * [[Luganoko Sari Nagusia]] * [[Padaniako Giroa]], eta etapa 1 '''2012''' * [[Japoniako Kopa (txirrindularitza)|Japoniako Kopa]] |} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| class="wikitable" |- style="background:#eee;" !Itzuli Handia !1999 !2000 !2001 !2002 !2003 !2004 !2005 !2006 !2007 !2008 !2009 !2010 !2011 !2012 !2013 !2014 !2015 |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px|link=General classification in the Giro d'Italia|alt=Pink jersey]] '''[[Italiako Giroa]]''' |UT |52 |— |— |— |— |28 | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2006ko Italiako Giroa|1]]''' |— |— |style="background:burlywood;"|'''[[2009ko Italiako Giroa|3]]''' | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2010eko Italiako Giroa|1]]''' |— |5 |— |15 |51 |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px|link=General classification in the Frantziako Tour|alt=Yellow jersey]] '''[[Frantziako Tourra]]''' |— |— |UT |11 |7 |style="background:burlywood;"|'''[[2004ko Frantziako Tourra|3]]''' |style="background:#ddf;"|'''[[2005eko Frantziako Tourra|2]]''' |— |— |— |— |32 |7 |25 |— |— |UT |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey red.svg|20px|link=General classification in the Espainiako Vuelta|alt=Red jersey]] '''[[Espainiako Vuelta]]''' |— |— |— |— |— |— |— |— |— |— |4 |— |— |— |UT |— |— |- style="text-align:center;" |[[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|20px]] '''[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak|Munduko Txapelketa]]''' |UT |— |41 |— |UT |11 |— |— |— |— |16 |— |— |— |— |— |— |} {| class="wikitable" |+Legenda |- | style="text-align:center;"|—||Ez zuen parte hartu |- | style="text-align:center;"|DSK||Deskalifikatua |- | style="text-align:center;"|UT||Utzi |} [[Fitxategi:Ivan Basso 2005 TdF Stage 20 St Etienne ITT.jpg|250px|thumb|Ivan Basso [[2005eko Frantziako Tourra|2005eko Frantziako Tourreko]] azken erlojupekoan.]] {{oinordekotza | aurrekoa = [[Paolo Savoldelli]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2006]] | ondorengoa = [[Danilo Di Luca]] }} {{oinordekotza | aurrekoa = [[Denis Menxov]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2010]] | ondorengoa = [[Alberto Contador]] }} == Kanpo loturak == {{commons}} {{bizialdia|1977ko||Basso, Ivan}} [[Kategoria:Lombardiarrak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Italiako Giroaren irabazleak]] [[Kategoria:Italiako txirrindulariak]] [[Kategoria:Italiako Giroko etapa irabazleak italiarrak]] 5a4nce2yvk5ewh3usk14sge40ypkugs 9998746 9998740 2024-12-13T15:55:30Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998746 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Ivan Basso''' ([[Gallarate]], [[Vareseko probintzia]], [[1977]]ko [[azaroaren 26|azaroak 26]]) [[italia]]r txirrindulari bat da. Profesionala [[1999]]tik, garaipen garrantzitsuak lortu ditu bere karreran zehar: [[2006ko Italiako Giroa|2006]] eta [[2010eko Italiako Giroa|2010eko]] [[Italiako Giroa]]k, [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] bi aldiz podiuma zapaltzea (3. [[2004]]ko edizioan eta 2. [[2005]]ekoan) eta 6 etapa Giroan eta beste 1 Tourrean. [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen [[dopin]]g sareko bezero bezala identifikatu zuen, ''número 2'' eta ''Birillo'' klabezko izenpean. [[2007]]ko maiatzean, [[Italiako Olinpiar Batzorde Nazionala|CONIk]] identifikazio hori berretsi zuen, dopingagatik bi urteko zigorra ezarriz (ohikoa kasu hauetan). Gaur egun [[Liquigas-Cannondale|Liquigas]] taldean korritzen du, [[UCI ProTour]] mailako italiar taldea. == Biografia == === Zaletu garaia === [[Italia]]ko [[Lombardia|Lonbardia]] eskualdeko [[Vareseko probintzia]]ko [[Gallarate]] herrian jaio zen. Han hazi zen [[Claudio Chiapucci]]ren bizilagun izanez, Frantziako Tourreko hiru etapa irabazi zituena eta askotan dopinga erabili zuela frogatu ondoren erretiratu zena. Gazte mailan, Bassok zenbait garaipen lortu zituen: [[1995]]ean bigarren izan zen [[San Marino]]n ospatutako junior mailako munduko txapelketan, eta [[1998]]an [[Valkenburg]]en 23 urtez azpikoen munduko txapelketa irabazi zuen. === Debut profesionala === Profesionaletara [[1999]]an pasa zen. Bere bigarren urtean bere lehen garaipena lortu zuen: etapa bat [[Regio-Tour]]rean. [[1999]]an lehen aldiz parte hartu zuen [[Italiako Giroa]]n, 9 etaparen ondoren erretiratuz. Hurrengo urtean berriz parte hartu zuen, eta 52. postuan amaitu zuen. Mendian ekitaldi onak eginez, baina benetako eskalatzailetzat hartu gabe, ahulagoa da erlojupekoan, hurrengoetan espezialitate honetan hobetzea lortu zuen arren. Ordutik aurrera, Frantziako Tourreko bere ekitaldiak nabarmentzen dira. === Urrezko garaia === [[2002]]an hasi zen nabarmentzen, Frantziako Tourreko gazterik hoberenaren maillot zuria irabaziz, era berean 11. postuan amaitu zuelarik. Hala, amaitu zuen lehen Tourrean Parisko podiuma zapaldu zuen jokatutako sailkapenetako baten garaile bezala. [[2003ko Frantziako Tourra|2003ko Frantziako Tourrean]] aurreko urteko postua hobetu zuen, 7. amaituz sailkapen nagusian. [[Fitxategi:Basso Armstrong Tourmalet 2004.jpg|thumb|200px|Basso, [[Lance Armstrong|Armstrongen]] ondoan [[2004ko Frantziako Tourra|2004ko Frantziako Tourrean]], La Mongien irabazi zuen egunean.]] [[2004]]an [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] podiumera igo zen, sailkapen nagusian 3. postuan amaitu ondoren, tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en eta 2. izan zen [[Andreas Klöden]]en atzetik. Bassok, gainera, etapa 1 irabazi zuen, zehazki [[La Mongie]] eski estazioan ([[Tourmalet]]erako igoeraren lehen zatia) amaitu zen [[Pirinioak|Pirinioetako]] mendiko etapa. Bassok urtea [[Emiliako Giroa]] irabaziz eta [[Lombardiako Giroa|Lonbardiako Giroan]] sailkapen nagusiko 3. bezala podiumera igoz biribildu zuen. [[2005]]ean Giroan eta Tourrean parte hartzea erabaki zuen. [[Italiako Giroa]]n faboritoen artean zegoen. Maglia arrosa janztea lortu zuen arren, 13. etapan galdu zuen lidertza, sabeleko arazoak zituela eta, eta hurrengo egunean beste 40 minutu galdu zituen 14. etapan, [[Stelvioko igarobidea]] igarotzen zuena. Egun batzuk beranduago hobetu zen eta oso ezaugarri ezberdineko jarraikako bi etapa irabazi zituen: Mendate tontorrean amaitzen zen bat eta erlojupeko bat. Frantziako Tourrean berriz podiumera igo zen, oraingoan sailkapen nagusiko 2. bezala, urte horretan jarraikako bere zazpigarren Tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en atzetik. [[2006]]an Italiako Giroa irabazi zuen, Armstrong erretiratu ondoren Frantziako Tourra irabazteko faboritoetako bat zelarik. === Puerto Operazioa === [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen doping sareko bezero bezala identifikatu zuen ''número 2'' eta ''Birillo'' izenpean. Identifikazio honen ondorioz, [[2006ko Frantziako Tourra]]ren antolakuntzak kanporatu zuen (Tourra hasi aurreko egunean), ondoren, orduko bere taldea zen CSCk bota egin zuelarik. [[Fitxategi:Basso, Ivan - Amgen 2007.jpg|thumb|100px|Basso, Discovery Channel taldearen maillotarekin.]] [[Espainiako Botere Judiziala|Espainiako Justiziak]] Guardia Zibilak eginiko identifikazioak ez berrestea erabaki ondoren, Basso [[2007]]an Discovery Channel talde indartsuak fitxatu zuen, [[Johan Bruyneel]]ek zuzentzen zuena, [[Lance Armstrong]]ek bere garaipenak lortu zituen taldea, Frantziako Tourra irabazteko asmoz. Alabaina, [[2007]]ko udaberrian, CONIren ikerketak (espainiar autoritateen jokaera zein zen ikusita Puerto Operazioa bere kabuz ikertzea erabaki zuena) Bassori eta honek Puerto Operazioan eta honen barnean desegindako doping sarean zuen inplikazioari buruzko susmoen handitzean eratorri ziren. Egoera honetan, Bassok eta Discovery Channelek kontratua hautsi zuten, Itzuli Handi batean parte hartu aurretik. Azkenik, [[2007]]ko maiatzean CONIk Ivan Basso Eufemiano Fuentes buru zuen desegindako doping sarearen bezeroetako bat zela baieztatu zuen, hala, bere garaian Guardia Zibilak eginiko identifikazioa berretsiz. Basso da egundaino baieztatutako lau bezero bakarretako bat. Baieztapen hau Bassoren beraren aitortzari esker posible izan zen arren, honek prozesuan zehar izan zuen jokaeraren ondorioz CONIk bi urtez zigortzea erabaki zuen (ohiko zigorra doping kasuetan), suspentsio hori murrizteari uko eginez. CONIko dopingaren aurkako prokuradorea den [[Ettore Torri]]k berak Bassoren jokaera ''negargarri''tzat jo zuen. Bi urteko suspentsioko zigorra [[2008]]ko [[urriaren 24|urriak 24an]] amaitu zen. === Itzulera zigorraren ondoren === [[Fitxategi:Ivan Basso (Vuelta a Espana 2009 - Stage 1).jpg|thumb|150px|Basso, [[2009ko Espainiako Itzulia]]n.]] [[2008]]ko apirilean, oraindik zigortua zegoenean, Liquigas italiar taldearekin bi urteko kontratu bat sinatu zuen ([[2009]] eta [[2010]]eko denboraldiak). Bassok bere talde berrian [[Japan Cup (txirrindularitza)|Japan Cupean]] debutatu zuen [[2008]]ko [[urriaren 26|urriak 26an]], bere zigorra amaitu eta bi egunera, hirugarren amaituz, [[Damiano Cunego]] eta [[Giovanni Visconti]]ren atzetik. [[2009]]an, [[Trentinoko Giroa]] irabazi ondoren, bere taldekide batzuekin batera [[Kanariak|Kanaria uharteetara]] joan zen entrenatzera eta [[Italiako Giroa]]ri begira behar bezala prestatzera. Kasualitatea badirudi ere, Eufemiano Fuentes (Puerto Operazioan desegin zen doping sareko burua, Basso honen bezeroa zelarik) kanariar jatorrikoa da, non gaur egun bizi eta lan egiten duen, gertaera hauen aurrean zuzeneko lotura baten existentziarik ezagutu ez den arren. [[2010]]ean, Basso munduko txirrindularitzako tontorrera itzuli zen [[2010eko Italiako Giroa]] irabaziz, etapa batez gain, [[Zoncolan Mendia]]n amaitu zena, baita 4. etapako taldekako erlojupekoa ere. [[2011]]n berriz Frantziako Tourrean zentratu zen, baina maiatzaren amaiera aldera jasan zuen erorketa baten ondorioz planak aldatu behar izan zituen. Jada Tourrean, faboritoekin batera egon zen Pirinioetan, baina ez [[Alpeak|Alpeetan]], hala, sailkapen nagusian 8. postu xume batean amaituz. == Palmaresa == {| width="100%" | valign="top" width="50%" | '''1998''' * [[Fitxategi:Jersey rainbow.svg|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen munduko txapelketa (23 urtez azpikoa)|23 urtez azpikoen Errepideko Munduko Txapelketa]] '''1999''' * 2. [[Giro delle Regioni]]<nowiki/>n eta etapa 1 ''' 2000 ''' * [[Regio-Tour]]reko etapa 1 ''' 2001 ''' * [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tour]]reko etapa 1 * [[Euskal Bizikleta]]<nowiki/>ko etapa 1 * [[Austriako Itzulia|Austriako Itzuli]]ko etapa 1 ''' 2002 ''' * [[2002ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko Gazteen sailkapena [[Fitxategi:Jersey white.svg|20px]] ''' 2004 ''' * 3. [[2004ko Frantziako Tourra|Tourrean]], eta etapa 1 * [[Emiliako Giroa]] * [[Acht van Chaam]] ''' 2005 ''' * [[2005eko Italiako Giroa|Italiako Giro]]ko 2 etapa * [[Danimarkako Itzulia]], eta 4 etapa * 2. [[2005eko Frantziako Tourra|Tourrean]] | valign="top" width="50%" | ''' 2006 ''' * [[2006ko Italiako Giroa]] [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]], eta 3 etapa * [[Nazioarteko Kriteriuma]], eta etapa 1 ''' 2009 ''' * [[Fitxategi:Jersey violet.svg|20px]] [[Trentinoko Giroa]] * 3. [[2009ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n * 4. [[2009ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n * 5. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an '''2010''' * [[2010eko Italiako Giroa]] [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]], eta etapa 1 * [[Carnagoko Industria y Commercio Artigianato Sari Nagusia]] '''2011''' * [[Luganoko Sari Nagusia]] * [[Padaniako Giroa]], eta etapa 1 * 4. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an * 4. [[Lombardiako Giroa]]n * 6. [[Kataluniako Volta]]n * 7. [[2011ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean '''2012''' * [[Japoniako Kopa (txirrindularitza)|Japoniako Kopa]] |} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| class="wikitable" |- style="background:#eee;" !Itzuli Handia !1999 !2000 !2001 !2002 !2003 !2004 !2005 !2006 !2007 !2008 !2009 !2010 !2011 !2012 !2013 !2014 !2015 |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px|link=General classification in the Giro d'Italia|alt=Pink jersey]] '''[[Italiako Giroa]]''' |UT |52 |— |— |— |— |28 | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2006ko Italiako Giroa|1]]''' |— |— |style="background:burlywood;"|'''[[2009ko Italiako Giroa|3]]''' | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2010eko Italiako Giroa|1]]''' |— |5 |— |15 |51 |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px|link=General classification in the Frantziako Tour|alt=Yellow jersey]] '''[[Frantziako Tourra]]''' |— |— |UT |11 |7 |style="background:burlywood;"|'''[[2004ko Frantziako Tourra|3]]''' |style="background:#ddf;"|'''[[2005eko Frantziako Tourra|2]]''' |— |— |— |— |32 |7 |25 |— |— |UT |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey red.svg|20px|link=General classification in the Espainiako Vuelta|alt=Red jersey]] '''[[Espainiako Vuelta]]''' |— |— |— |— |— |— |— |— |— |— |4 |— |— |— |UT |— |— |- style="text-align:center;" |[[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|20px]] '''[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak|Munduko Txapelketa]]''' |UT |— |41 |— |UT |11 |— |— |— |— |16 |— |— |— |— |— |— |} {| class="wikitable" |+Legenda |- | style="text-align:center;"|—||Ez zuen parte hartu |- | style="text-align:center;"|DSK||Deskalifikatua |- | style="text-align:center;"|UT||Utzi |} [[Fitxategi:Ivan Basso 2005 TdF Stage 20 St Etienne ITT.jpg|250px|thumb|Ivan Basso [[2005eko Frantziako Tourra|2005eko Frantziako Tourreko]] azken erlojupekoan.]] {{oinordekotza | aurrekoa = [[Paolo Savoldelli]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2006]] | ondorengoa = [[Danilo Di Luca]] }} {{oinordekotza | aurrekoa = [[Denis Menxov]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2010]] | ondorengoa = [[Alberto Contador]] }} == Kanpo loturak == {{commons}} {{bizialdia|1977ko||Basso, Ivan}} [[Kategoria:Lombardiarrak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Italiako Giroaren irabazleak]] [[Kategoria:Italiako txirrindulariak]] [[Kategoria:Italiako Giroko etapa irabazleak italiarrak]] kyzu83yp6bnjik979f4o7a5zkgagrxd 9998750 9998746 2024-12-13T15:56:34Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998750 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Ivan Basso''' ([[Gallarate]], [[Vareseko probintzia]], [[1977]]ko [[azaroaren 26|azaroak 26]]) [[italia]]r txirrindulari bat da. Profesionala [[1999]]tik, garaipen garrantzitsuak lortu ditu bere karreran zehar: [[2006ko Italiako Giroa|2006]] eta [[2010eko Italiako Giroa|2010eko]] [[Italiako Giroa]]k, [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] bi aldiz podiuma zapaltzea (3. [[2004]]ko edizioan eta 2. [[2005]]ekoan) eta 6 etapa Giroan eta beste 1 Tourrean. [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen [[dopin]]g sareko bezero bezala identifikatu zuen, ''número 2'' eta ''Birillo'' klabezko izenpean. [[2007]]ko maiatzean, [[Italiako Olinpiar Batzorde Nazionala|CONIk]] identifikazio hori berretsi zuen, dopingagatik bi urteko zigorra ezarriz (ohikoa kasu hauetan). Gaur egun [[Liquigas-Cannondale|Liquigas]] taldean korritzen du, [[UCI ProTour]] mailako italiar taldea. == Biografia == === Zaletu garaia === [[Italia]]ko [[Lombardia|Lonbardia]] eskualdeko [[Vareseko probintzia]]ko [[Gallarate]] herrian jaio zen. Han hazi zen [[Claudio Chiapucci]]ren bizilagun izanez, Frantziako Tourreko hiru etapa irabazi zituena eta askotan dopinga erabili zuela frogatu ondoren erretiratu zena. Gazte mailan, Bassok zenbait garaipen lortu zituen: [[1995]]ean bigarren izan zen [[San Marino]]n ospatutako junior mailako munduko txapelketan, eta [[1998]]an [[Valkenburg]]en 23 urtez azpikoen munduko txapelketa irabazi zuen. === Debut profesionala === Profesionaletara [[1999]]an pasa zen. Bere bigarren urtean bere lehen garaipena lortu zuen: etapa bat [[Regio-Tour]]rean. [[1999]]an lehen aldiz parte hartu zuen [[Italiako Giroa]]n, 9 etaparen ondoren erretiratuz. Hurrengo urtean berriz parte hartu zuen, eta 52. postuan amaitu zuen. Mendian ekitaldi onak eginez, baina benetako eskalatzailetzat hartu gabe, ahulagoa da erlojupekoan, hurrengoetan espezialitate honetan hobetzea lortu zuen arren. Ordutik aurrera, Frantziako Tourreko bere ekitaldiak nabarmentzen dira. === Urrezko garaia === [[2002]]an hasi zen nabarmentzen, Frantziako Tourreko gazterik hoberenaren maillot zuria irabaziz, era berean 11. postuan amaitu zuelarik. Hala, amaitu zuen lehen Tourrean Parisko podiuma zapaldu zuen jokatutako sailkapenetako baten garaile bezala. [[2003ko Frantziako Tourra|2003ko Frantziako Tourrean]] aurreko urteko postua hobetu zuen, 7. amaituz sailkapen nagusian. [[Fitxategi:Basso Armstrong Tourmalet 2004.jpg|thumb|200px|Basso, [[Lance Armstrong|Armstrongen]] ondoan [[2004ko Frantziako Tourra|2004ko Frantziako Tourrean]], La Mongien irabazi zuen egunean.]] [[2004]]an [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] podiumera igo zen, sailkapen nagusian 3. postuan amaitu ondoren, tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en eta 2. izan zen [[Andreas Klöden]]en atzetik. Bassok, gainera, etapa 1 irabazi zuen, zehazki [[La Mongie]] eski estazioan ([[Tourmalet]]erako igoeraren lehen zatia) amaitu zen [[Pirinioak|Pirinioetako]] mendiko etapa. Bassok urtea [[Emiliako Giroa]] irabaziz eta [[Lombardiako Giroa|Lonbardiako Giroan]] sailkapen nagusiko 3. bezala podiumera igoz biribildu zuen. [[2005]]ean Giroan eta Tourrean parte hartzea erabaki zuen. [[Italiako Giroa]]n faboritoen artean zegoen. Maglia arrosa janztea lortu zuen arren, 13. etapan galdu zuen lidertza, sabeleko arazoak zituela eta, eta hurrengo egunean beste 40 minutu galdu zituen 14. etapan, [[Stelvioko igarobidea]] igarotzen zuena. Egun batzuk beranduago hobetu zen eta oso ezaugarri ezberdineko jarraikako bi etapa irabazi zituen: Mendate tontorrean amaitzen zen bat eta erlojupeko bat. Frantziako Tourrean berriz podiumera igo zen, oraingoan sailkapen nagusiko 2. bezala, urte horretan jarraikako bere zazpigarren Tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en atzetik. [[2006]]an Italiako Giroa irabazi zuen, Armstrong erretiratu ondoren Frantziako Tourra irabazteko faboritoetako bat zelarik. === Puerto Operazioa === [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen doping sareko bezero bezala identifikatu zuen ''número 2'' eta ''Birillo'' izenpean. Identifikazio honen ondorioz, [[2006ko Frantziako Tourra]]ren antolakuntzak kanporatu zuen (Tourra hasi aurreko egunean), ondoren, orduko bere taldea zen CSCk bota egin zuelarik. [[Fitxategi:Basso, Ivan - Amgen 2007.jpg|thumb|100px|Basso, Discovery Channel taldearen maillotarekin.]] [[Espainiako Botere Judiziala|Espainiako Justiziak]] Guardia Zibilak eginiko identifikazioak ez berrestea erabaki ondoren, Basso [[2007]]an Discovery Channel talde indartsuak fitxatu zuen, [[Johan Bruyneel]]ek zuzentzen zuena, [[Lance Armstrong]]ek bere garaipenak lortu zituen taldea, Frantziako Tourra irabazteko asmoz. Alabaina, [[2007]]ko udaberrian, CONIren ikerketak (espainiar autoritateen jokaera zein zen ikusita Puerto Operazioa bere kabuz ikertzea erabaki zuena) Bassori eta honek Puerto Operazioan eta honen barnean desegindako doping sarean zuen inplikazioari buruzko susmoen handitzean eratorri ziren. Egoera honetan, Bassok eta Discovery Channelek kontratua hautsi zuten, Itzuli Handi batean parte hartu aurretik. Azkenik, [[2007]]ko maiatzean CONIk Ivan Basso Eufemiano Fuentes buru zuen desegindako doping sarearen bezeroetako bat zela baieztatu zuen, hala, bere garaian Guardia Zibilak eginiko identifikazioa berretsiz. Basso da egundaino baieztatutako lau bezero bakarretako bat. Baieztapen hau Bassoren beraren aitortzari esker posible izan zen arren, honek prozesuan zehar izan zuen jokaeraren ondorioz CONIk bi urtez zigortzea erabaki zuen (ohiko zigorra doping kasuetan), suspentsio hori murrizteari uko eginez. CONIko dopingaren aurkako prokuradorea den [[Ettore Torri]]k berak Bassoren jokaera ''negargarri''tzat jo zuen. Bi urteko suspentsioko zigorra [[2008]]ko [[urriaren 24|urriak 24an]] amaitu zen. === Itzulera zigorraren ondoren === [[Fitxategi:Ivan Basso (Vuelta a Espana 2009 - Stage 1).jpg|thumb|150px|Basso, [[2009ko Espainiako Itzulia]]n.]] [[2008]]ko apirilean, oraindik zigortua zegoenean, Liquigas italiar taldearekin bi urteko kontratu bat sinatu zuen ([[2009]] eta [[2010]]eko denboraldiak). Bassok bere talde berrian [[Japan Cup (txirrindularitza)|Japan Cupean]] debutatu zuen [[2008]]ko [[urriaren 26|urriak 26an]], bere zigorra amaitu eta bi egunera, hirugarren amaituz, [[Damiano Cunego]] eta [[Giovanni Visconti]]ren atzetik. [[2009]]an, [[Trentinoko Giroa]] irabazi ondoren, bere taldekide batzuekin batera [[Kanariak|Kanaria uharteetara]] joan zen entrenatzera eta [[Italiako Giroa]]ri begira behar bezala prestatzera. Kasualitatea badirudi ere, Eufemiano Fuentes (Puerto Operazioan desegin zen doping sareko burua, Basso honen bezeroa zelarik) kanariar jatorrikoa da, non gaur egun bizi eta lan egiten duen, gertaera hauen aurrean zuzeneko lotura baten existentziarik ezagutu ez den arren. [[2010]]ean, Basso munduko txirrindularitzako tontorrera itzuli zen [[2010eko Italiako Giroa]] irabaziz, etapa batez gain, [[Zoncolan Mendia]]n amaitu zena, baita 4. etapako taldekako erlojupekoa ere. [[2011]]n berriz Frantziako Tourrean zentratu zen, baina maiatzaren amaiera aldera jasan zuen erorketa baten ondorioz planak aldatu behar izan zituen. Jada Tourrean, faboritoekin batera egon zen Pirinioetan, baina ez [[Alpeak|Alpeetan]], hala, sailkapen nagusian 8. postu xume batean amaituz. == Palmaresa == {| width="100%" | valign="top" width="50%" | '''1998''' * [[Fitxategi:Jersey rainbow.svg|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen munduko txapelketa (23 urtez azpikoa)|23 urtez azpikoen Errepideko Munduko Txapelketa]] '''1999''' * 2. [[Giro delle Regioni]]<nowiki/>n eta etapa 1 ''' 2000 ''' * [[Regio-Tour]]reko etapa 1 ''' 2001 ''' * [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tour]]reko etapa 1 * [[Euskal Bizikleta]]<nowiki/>ko etapa 1 * [[Austriako Itzulia|Austriako Itzuli]]ko etapa 1 ''' 2002 ''' * [[2002ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko Gazteen sailkapena [[Fitxategi:Jersey white.svg|20px]] ''' 2004 ''' * 3. [[2004ko Frantziako Tourra|Tourrean]], eta etapa 1 * [[Emiliako Giroa]] * [[Acht van Chaam]] ''' 2005 ''' * [[2005eko Italiako Giroa|Italiako Giro]]ko 2 etapa * [[Danimarkako Itzulia]], eta 4 etapa * 2. [[2005eko Frantziako Tourra|Tourrean]] | valign="top" width="50%" | ''' 2006 ''' * [[2006ko Italiako Giroa]] [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]], eta 3 etapa * [[Nazioarteko Kriteriuma]], eta etapa 1 ''' 2009 ''' * [[Fitxategi:Jersey violet.svg|20px]] [[Trentinoko Giroa]] * 3. [[2009ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n * 4. [[2009ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n * 5. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an '''2010''' * [[2010eko Italiako Giroa]] [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]], eta etapa 1 * [[Carnagoko Industria y Commercio Artigianato Sari Nagusia]] '''2011''' * [[Luganoko Sari Nagusia]] * [[Padaniako Giroa]], eta etapa 1 * 4. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an * 4. [[Lombardiako Giroa]]n * 6. [[Kataluniako Volta]]n * 7. [[2011ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean '''2012''' * [[Japoniako Kopa (txirrindularitza)|Japoniako Kopa]] * 5. [[2012ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n |} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| class="wikitable" |- style="background:#eee;" !Itzuli Handia !1999 !2000 !2001 !2002 !2003 !2004 !2005 !2006 !2007 !2008 !2009 !2010 !2011 !2012 !2013 !2014 !2015 |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px|link=General classification in the Giro d'Italia|alt=Pink jersey]] '''[[Italiako Giroa]]''' |UT |52 |— |— |— |— |28 | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2006ko Italiako Giroa|1]]''' |— |— |style="background:burlywood;"|'''[[2009ko Italiako Giroa|3]]''' | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2010eko Italiako Giroa|1]]''' |— |5 |— |15 |51 |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px|link=General classification in the Frantziako Tour|alt=Yellow jersey]] '''[[Frantziako Tourra]]''' |— |— |UT |11 |7 |style="background:burlywood;"|'''[[2004ko Frantziako Tourra|3]]''' |style="background:#ddf;"|'''[[2005eko Frantziako Tourra|2]]''' |— |— |— |— |32 |7 |25 |— |— |UT |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey red.svg|20px|link=General classification in the Espainiako Vuelta|alt=Red jersey]] '''[[Espainiako Vuelta]]''' |— |— |— |— |— |— |— |— |— |— |4 |— |— |— |UT |— |— |- style="text-align:center;" |[[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|20px]] '''[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak|Munduko Txapelketa]]''' |UT |— |41 |— |UT |11 |— |— |— |— |16 |— |— |— |— |— |— |} {| class="wikitable" |+Legenda |- | style="text-align:center;"|—||Ez zuen parte hartu |- | style="text-align:center;"|DSK||Deskalifikatua |- | style="text-align:center;"|UT||Utzi |} [[Fitxategi:Ivan Basso 2005 TdF Stage 20 St Etienne ITT.jpg|250px|thumb|Ivan Basso [[2005eko Frantziako Tourra|2005eko Frantziako Tourreko]] azken erlojupekoan.]] {{oinordekotza | aurrekoa = [[Paolo Savoldelli]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2006]] | ondorengoa = [[Danilo Di Luca]] }} {{oinordekotza | aurrekoa = [[Denis Menxov]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2010]] | ondorengoa = [[Alberto Contador]] }} == Kanpo loturak == {{commons}} {{bizialdia|1977ko||Basso, Ivan}} [[Kategoria:Lombardiarrak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Italiako Giroaren irabazleak]] [[Kategoria:Italiako txirrindulariak]] [[Kategoria:Italiako Giroko etapa irabazleak italiarrak]] cov62zye4fzkrytexovsmw7hiv9z8bw 9998752 9998750 2024-12-13T15:57:49Z Joseba65 69297 /* Sailkapen orokorra Itzuli Handietan */ 9998752 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Ivan Basso''' ([[Gallarate]], [[Vareseko probintzia]], [[1977]]ko [[azaroaren 26|azaroak 26]]) [[italia]]r txirrindulari bat da. Profesionala [[1999]]tik, garaipen garrantzitsuak lortu ditu bere karreran zehar: [[2006ko Italiako Giroa|2006]] eta [[2010eko Italiako Giroa|2010eko]] [[Italiako Giroa]]k, [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] bi aldiz podiuma zapaltzea (3. [[2004]]ko edizioan eta 2. [[2005]]ekoan) eta 6 etapa Giroan eta beste 1 Tourrean. [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen [[dopin]]g sareko bezero bezala identifikatu zuen, ''número 2'' eta ''Birillo'' klabezko izenpean. [[2007]]ko maiatzean, [[Italiako Olinpiar Batzorde Nazionala|CONIk]] identifikazio hori berretsi zuen, dopingagatik bi urteko zigorra ezarriz (ohikoa kasu hauetan). Gaur egun [[Liquigas-Cannondale|Liquigas]] taldean korritzen du, [[UCI ProTour]] mailako italiar taldea. == Biografia == === Zaletu garaia === [[Italia]]ko [[Lombardia|Lonbardia]] eskualdeko [[Vareseko probintzia]]ko [[Gallarate]] herrian jaio zen. Han hazi zen [[Claudio Chiapucci]]ren bizilagun izanez, Frantziako Tourreko hiru etapa irabazi zituena eta askotan dopinga erabili zuela frogatu ondoren erretiratu zena. Gazte mailan, Bassok zenbait garaipen lortu zituen: [[1995]]ean bigarren izan zen [[San Marino]]n ospatutako junior mailako munduko txapelketan, eta [[1998]]an [[Valkenburg]]en 23 urtez azpikoen munduko txapelketa irabazi zuen. === Debut profesionala === Profesionaletara [[1999]]an pasa zen. Bere bigarren urtean bere lehen garaipena lortu zuen: etapa bat [[Regio-Tour]]rean. [[1999]]an lehen aldiz parte hartu zuen [[Italiako Giroa]]n, 9 etaparen ondoren erretiratuz. Hurrengo urtean berriz parte hartu zuen, eta 52. postuan amaitu zuen. Mendian ekitaldi onak eginez, baina benetako eskalatzailetzat hartu gabe, ahulagoa da erlojupekoan, hurrengoetan espezialitate honetan hobetzea lortu zuen arren. Ordutik aurrera, Frantziako Tourreko bere ekitaldiak nabarmentzen dira. === Urrezko garaia === [[2002]]an hasi zen nabarmentzen, Frantziako Tourreko gazterik hoberenaren maillot zuria irabaziz, era berean 11. postuan amaitu zuelarik. Hala, amaitu zuen lehen Tourrean Parisko podiuma zapaldu zuen jokatutako sailkapenetako baten garaile bezala. [[2003ko Frantziako Tourra|2003ko Frantziako Tourrean]] aurreko urteko postua hobetu zuen, 7. amaituz sailkapen nagusian. [[Fitxategi:Basso Armstrong Tourmalet 2004.jpg|thumb|200px|Basso, [[Lance Armstrong|Armstrongen]] ondoan [[2004ko Frantziako Tourra|2004ko Frantziako Tourrean]], La Mongien irabazi zuen egunean.]] [[2004]]an [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] podiumera igo zen, sailkapen nagusian 3. postuan amaitu ondoren, tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en eta 2. izan zen [[Andreas Klöden]]en atzetik. Bassok, gainera, etapa 1 irabazi zuen, zehazki [[La Mongie]] eski estazioan ([[Tourmalet]]erako igoeraren lehen zatia) amaitu zen [[Pirinioak|Pirinioetako]] mendiko etapa. Bassok urtea [[Emiliako Giroa]] irabaziz eta [[Lombardiako Giroa|Lonbardiako Giroan]] sailkapen nagusiko 3. bezala podiumera igoz biribildu zuen. [[2005]]ean Giroan eta Tourrean parte hartzea erabaki zuen. [[Italiako Giroa]]n faboritoen artean zegoen. Maglia arrosa janztea lortu zuen arren, 13. etapan galdu zuen lidertza, sabeleko arazoak zituela eta, eta hurrengo egunean beste 40 minutu galdu zituen 14. etapan, [[Stelvioko igarobidea]] igarotzen zuena. Egun batzuk beranduago hobetu zen eta oso ezaugarri ezberdineko jarraikako bi etapa irabazi zituen: Mendate tontorrean amaitzen zen bat eta erlojupeko bat. Frantziako Tourrean berriz podiumera igo zen, oraingoan sailkapen nagusiko 2. bezala, urte horretan jarraikako bere zazpigarren Tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en atzetik. [[2006]]an Italiako Giroa irabazi zuen, Armstrong erretiratu ondoren Frantziako Tourra irabazteko faboritoetako bat zelarik. === Puerto Operazioa === [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen doping sareko bezero bezala identifikatu zuen ''número 2'' eta ''Birillo'' izenpean. Identifikazio honen ondorioz, [[2006ko Frantziako Tourra]]ren antolakuntzak kanporatu zuen (Tourra hasi aurreko egunean), ondoren, orduko bere taldea zen CSCk bota egin zuelarik. [[Fitxategi:Basso, Ivan - Amgen 2007.jpg|thumb|100px|Basso, Discovery Channel taldearen maillotarekin.]] [[Espainiako Botere Judiziala|Espainiako Justiziak]] Guardia Zibilak eginiko identifikazioak ez berrestea erabaki ondoren, Basso [[2007]]an Discovery Channel talde indartsuak fitxatu zuen, [[Johan Bruyneel]]ek zuzentzen zuena, [[Lance Armstrong]]ek bere garaipenak lortu zituen taldea, Frantziako Tourra irabazteko asmoz. Alabaina, [[2007]]ko udaberrian, CONIren ikerketak (espainiar autoritateen jokaera zein zen ikusita Puerto Operazioa bere kabuz ikertzea erabaki zuena) Bassori eta honek Puerto Operazioan eta honen barnean desegindako doping sarean zuen inplikazioari buruzko susmoen handitzean eratorri ziren. Egoera honetan, Bassok eta Discovery Channelek kontratua hautsi zuten, Itzuli Handi batean parte hartu aurretik. Azkenik, [[2007]]ko maiatzean CONIk Ivan Basso Eufemiano Fuentes buru zuen desegindako doping sarearen bezeroetako bat zela baieztatu zuen, hala, bere garaian Guardia Zibilak eginiko identifikazioa berretsiz. Basso da egundaino baieztatutako lau bezero bakarretako bat. Baieztapen hau Bassoren beraren aitortzari esker posible izan zen arren, honek prozesuan zehar izan zuen jokaeraren ondorioz CONIk bi urtez zigortzea erabaki zuen (ohiko zigorra doping kasuetan), suspentsio hori murrizteari uko eginez. CONIko dopingaren aurkako prokuradorea den [[Ettore Torri]]k berak Bassoren jokaera ''negargarri''tzat jo zuen. Bi urteko suspentsioko zigorra [[2008]]ko [[urriaren 24|urriak 24an]] amaitu zen. === Itzulera zigorraren ondoren === [[Fitxategi:Ivan Basso (Vuelta a Espana 2009 - Stage 1).jpg|thumb|150px|Basso, [[2009ko Espainiako Itzulia]]n.]] [[2008]]ko apirilean, oraindik zigortua zegoenean, Liquigas italiar taldearekin bi urteko kontratu bat sinatu zuen ([[2009]] eta [[2010]]eko denboraldiak). Bassok bere talde berrian [[Japan Cup (txirrindularitza)|Japan Cupean]] debutatu zuen [[2008]]ko [[urriaren 26|urriak 26an]], bere zigorra amaitu eta bi egunera, hirugarren amaituz, [[Damiano Cunego]] eta [[Giovanni Visconti]]ren atzetik. [[2009]]an, [[Trentinoko Giroa]] irabazi ondoren, bere taldekide batzuekin batera [[Kanariak|Kanaria uharteetara]] joan zen entrenatzera eta [[Italiako Giroa]]ri begira behar bezala prestatzera. Kasualitatea badirudi ere, Eufemiano Fuentes (Puerto Operazioan desegin zen doping sareko burua, Basso honen bezeroa zelarik) kanariar jatorrikoa da, non gaur egun bizi eta lan egiten duen, gertaera hauen aurrean zuzeneko lotura baten existentziarik ezagutu ez den arren. [[2010]]ean, Basso munduko txirrindularitzako tontorrera itzuli zen [[2010eko Italiako Giroa]] irabaziz, etapa batez gain, [[Zoncolan Mendia]]n amaitu zena, baita 4. etapako taldekako erlojupekoa ere. [[2011]]n berriz Frantziako Tourrean zentratu zen, baina maiatzaren amaiera aldera jasan zuen erorketa baten ondorioz planak aldatu behar izan zituen. Jada Tourrean, faboritoekin batera egon zen Pirinioetan, baina ez [[Alpeak|Alpeetan]], hala, sailkapen nagusian 8. postu xume batean amaituz. == Palmaresa == {| width="100%" | valign="top" width="50%" | '''1998''' * [[Fitxategi:Jersey rainbow.svg|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen munduko txapelketa (23 urtez azpikoa)|23 urtez azpikoen Errepideko Munduko Txapelketa]] '''1999''' * 2. [[Giro delle Regioni]]<nowiki/>n eta etapa 1 ''' 2000 ''' * [[Regio-Tour]]reko etapa 1 ''' 2001 ''' * [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tour]]reko etapa 1 * [[Euskal Bizikleta]]<nowiki/>ko etapa 1 * [[Austriako Itzulia|Austriako Itzuli]]ko etapa 1 ''' 2002 ''' * [[2002ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko Gazteen sailkapena [[Fitxategi:Jersey white.svg|20px]] ''' 2004 ''' * 3. [[2004ko Frantziako Tourra|Tourrean]], eta etapa 1 * [[Emiliako Giroa]] * [[Acht van Chaam]] ''' 2005 ''' * [[2005eko Italiako Giroa|Italiako Giro]]ko 2 etapa * [[Danimarkako Itzulia]], eta 4 etapa * 2. [[2005eko Frantziako Tourra|Tourrean]] | valign="top" width="50%" | ''' 2006 ''' * [[2006ko Italiako Giroa]] [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]], eta 3 etapa * [[Nazioarteko Kriteriuma]], eta etapa 1 ''' 2009 ''' * [[Fitxategi:Jersey violet.svg|20px]] [[Trentinoko Giroa]] * 3. [[2009ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n * 4. [[2009ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n * 5. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an '''2010''' * [[2010eko Italiako Giroa]] [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]], eta etapa 1 * [[Carnagoko Industria y Commercio Artigianato Sari Nagusia]] '''2011''' * [[Luganoko Sari Nagusia]] * [[Padaniako Giroa]], eta etapa 1 * 4. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an * 4. [[Lombardiako Giroa]]n * 6. [[Kataluniako Volta]]n * 7. [[2011ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean '''2012''' * [[Japoniako Kopa (txirrindularitza)|Japoniako Kopa]] * 5. [[2012ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n |} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| class="wikitable" |- style="background:#eee;" !Itzuli Handia !1999 !2000 !2001 !2002 !2003 !2004 !2005 !2006 !2007 !2008 !2009 !2010 !2011 !2012 !2013 !2014 !2015 |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px|link=General classification in the Giro d'Italia|alt=Pink jersey]] '''[[Italiako Giroa]]''' |UT |52 |— |— |— |— |28. | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2006ko Italiako Giroa|1.]]''' |— |— |style="background:burlywood;"|'''[[2009ko Italiako Giroa|3.]]''' | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2010eko Italiako Giroa|1.]]''' |— |'''[[2012ko Italiako Giroa|5.]]''' |— |15 |51 |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px|link=General classification in the Frantziako Tour|alt=Yellow jersey]] '''[[Frantziako Tourra]]''' |— |— |UT |11 |7 |style="background:burlywood;"|'''[[2004ko Frantziako Tourra|3]]''' |style="background:#ddf;"|'''[[2005eko Frantziako Tourra|2]]''' |— |— |— |— |32 |7 |25 |— |— |UT |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey red.svg|20px|link=General classification in the Espainiako Vuelta|alt=Red jersey]] '''[[Espainiako Vuelta]]''' |— |— |— |— |— |— |— |— |— |— |4 |— |— |— |UT |— |— |- style="text-align:center;" |[[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|20px]] '''[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak|Munduko Txapelketa]]''' |UT |— |41 |— |UT |11 |— |— |— |— |16 |— |— |— |— |— |— |} {| class="wikitable" |+Legenda |- | style="text-align:center;"|—||Ez zuen parte hartu |- | style="text-align:center;"|DSK||Deskalifikatua |- | style="text-align:center;"|UT||Utzi |} [[Fitxategi:Ivan Basso 2005 TdF Stage 20 St Etienne ITT.jpg|250px|thumb|Ivan Basso [[2005eko Frantziako Tourra|2005eko Frantziako Tourreko]] azken erlojupekoan.]] {{oinordekotza | aurrekoa = [[Paolo Savoldelli]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2006]] | ondorengoa = [[Danilo Di Luca]] }} {{oinordekotza | aurrekoa = [[Denis Menxov]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2010]] | ondorengoa = [[Alberto Contador]] }} == Kanpo loturak == {{commons}} {{bizialdia|1977ko||Basso, Ivan}} [[Kategoria:Lombardiarrak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Italiako Giroaren irabazleak]] [[Kategoria:Italiako txirrindulariak]] [[Kategoria:Italiako Giroko etapa irabazleak italiarrak]] fni635vf1siunucehrd6rj5el0g6g7a 9998774 9998752 2024-12-13T16:19:55Z Joseba65 69297 9998774 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Ivan Basso''' ([[Gallarate]], [[Vareseko probintzia]], [[1977]]ko [[azaroaren 26|azaroak 26]]) [[italia]]r txirrindulari ohia da. Profesionala [[1999]]tik, garaipen garrantzitsuak lortu ditu bere karreran zehar: [[2006ko Italiako Giroa|2006]] eta [[2010eko Italiako Giroa|2010eko]] [[Italiako Giroa]]k, [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] bi aldiz podiuma zapaltzea (3. [[2004]]ko edizioan eta 2. [[2005]]ekoan) eta 6 etapa Giroan eta beste 1 Tourrean. [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen [[dopin]]g sareko bezero bezala identifikatu zuen, ''número 2'' eta ''Birillo'' klabezko izenpean. [[2007]]ko maiatzean, [[Italiako Olinpiar Batzorde Nazionala|CONIk]] identifikazio hori berretsi zuen, dopingagatik bi urteko zigorra ezarriz (ohikoa kasu hauetan). Gaur egun [[Liquigas-Cannondale|Liquigas]] taldean korritzen du, [[UCI ProTour]] mailako italiar taldea. == Biografia == === Zaletu garaia === [[Italia]]ko [[Lombardia|Lonbardia]] eskualdeko [[Vareseko probintzia]]ko [[Gallarate]] herrian jaio zen. Han hazi zen [[Claudio Chiapucci]]ren bizilagun izanez, Frantziako Tourreko hiru etapa irabazi zituena eta askotan dopinga erabili zuela frogatu ondoren erretiratu zena. Gazte mailan, Bassok zenbait garaipen lortu zituen: [[1995]]ean bigarren izan zen [[San Marino]]n ospatutako junior mailako munduko txapelketan, eta [[1998]]an [[Valkenburg]]en 23 urtez azpikoen munduko txapelketa irabazi zuen. === Debut profesionala === Profesionaletara [[1999]]an pasa zen. Bere bigarren urtean bere lehen garaipena lortu zuen: etapa bat [[Regio-Tour]]rean. [[1999]]an lehen aldiz parte hartu zuen [[Italiako Giroa]]n, 9 etaparen ondoren erretiratuz. Hurrengo urtean berriz parte hartu zuen, eta 52. postuan amaitu zuen. Mendian ekitaldi onak eginez, baina benetako eskalatzailetzat hartu gabe, ahulagoa da erlojupekoan, hurrengoetan espezialitate honetan hobetzea lortu zuen arren. Ordutik aurrera, Frantziako Tourreko bere ekitaldiak nabarmentzen dira. === Urrezko garaia === [[2002]]an hasi zen nabarmentzen, Frantziako Tourreko gazterik hoberenaren maillot zuria irabaziz, era berean 11. postuan amaitu zuelarik. Hala, amaitu zuen lehen Tourrean Parisko podiuma zapaldu zuen jokatutako sailkapenetako baten garaile bezala. [[2003ko Frantziako Tourra|2003ko Frantziako Tourrean]] aurreko urteko postua hobetu zuen, 7. amaituz sailkapen nagusian. [[Fitxategi:Basso Armstrong Tourmalet 2004.jpg|thumb|200px|Basso, [[Lance Armstrong|Armstrongen]] ondoan [[2004ko Frantziako Tourra|2004ko Frantziako Tourrean]], La Mongien irabazi zuen egunean.]] [[2004]]an [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] podiumera igo zen, sailkapen nagusian 3. postuan amaitu ondoren, tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en eta 2. izan zen [[Andreas Klöden]]en atzetik. Bassok, gainera, etapa 1 irabazi zuen, zehazki [[La Mongie]] eski estazioan ([[Tourmalet]]erako igoeraren lehen zatia) amaitu zen [[Pirinioak|Pirinioetako]] mendiko etapa. Bassok urtea [[Emiliako Giroa]] irabaziz eta [[Lombardiako Giroa|Lonbardiako Giroan]] sailkapen nagusiko 3. bezala podiumera igoz biribildu zuen. [[2005]]ean Giroan eta Tourrean parte hartzea erabaki zuen. [[Italiako Giroa]]n faboritoen artean zegoen. Maglia arrosa janztea lortu zuen arren, 13. etapan galdu zuen lidertza, sabeleko arazoak zituela eta, eta hurrengo egunean beste 40 minutu galdu zituen 14. etapan, [[Stelvioko igarobidea]] igarotzen zuena. Egun batzuk beranduago hobetu zen eta oso ezaugarri ezberdineko jarraikako bi etapa irabazi zituen: Mendate tontorrean amaitzen zen bat eta erlojupeko bat. Frantziako Tourrean berriz podiumera igo zen, oraingoan sailkapen nagusiko 2. bezala, urte horretan jarraikako bere zazpigarren Tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en atzetik. [[2006]]an Italiako Giroa irabazi zuen, Armstrong erretiratu ondoren Frantziako Tourra irabazteko faboritoetako bat zelarik. === Puerto Operazioa === [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen doping sareko bezero bezala identifikatu zuen ''número 2'' eta ''Birillo'' izenpean. Identifikazio honen ondorioz, [[2006ko Frantziako Tourra]]ren antolakuntzak kanporatu zuen (Tourra hasi aurreko egunean), ondoren, orduko bere taldea zen CSCk bota egin zuelarik. [[Fitxategi:Basso, Ivan - Amgen 2007.jpg|thumb|100px|Basso, Discovery Channel taldearen maillotarekin.]] [[Espainiako Botere Judiziala|Espainiako Justiziak]] Guardia Zibilak eginiko identifikazioak ez berrestea erabaki ondoren, Basso [[2007]]an Discovery Channel talde indartsuak fitxatu zuen, [[Johan Bruyneel]]ek zuzentzen zuena, [[Lance Armstrong]]ek bere garaipenak lortu zituen taldea, Frantziako Tourra irabazteko asmoz. Alabaina, [[2007]]ko udaberrian, CONIren ikerketak (espainiar autoritateen jokaera zein zen ikusita Puerto Operazioa bere kabuz ikertzea erabaki zuena) Bassori eta honek Puerto Operazioan eta honen barnean desegindako doping sarean zuen inplikazioari buruzko susmoen handitzean eratorri ziren. Egoera honetan, Bassok eta Discovery Channelek kontratua hautsi zuten, Itzuli Handi batean parte hartu aurretik. Azkenik, [[2007]]ko maiatzean CONIk Ivan Basso Eufemiano Fuentes buru zuen desegindako doping sarearen bezeroetako bat zela baieztatu zuen, hala, bere garaian Guardia Zibilak eginiko identifikazioa berretsiz. Basso da egundaino baieztatutako lau bezero bakarretako bat. Baieztapen hau Bassoren beraren aitortzari esker posible izan zen arren, honek prozesuan zehar izan zuen jokaeraren ondorioz CONIk bi urtez zigortzea erabaki zuen (ohiko zigorra doping kasuetan), suspentsio hori murrizteari uko eginez. CONIko dopingaren aurkako prokuradorea den [[Ettore Torri]]k berak Bassoren jokaera ''negargarri''tzat jo zuen. Bi urteko suspentsioko zigorra [[2008]]ko [[urriaren 24|urriak 24an]] amaitu zen. === Itzulera zigorraren ondoren === [[Fitxategi:Ivan Basso (Vuelta a Espana 2009 - Stage 1).jpg|thumb|150px|Basso, [[2009ko Espainiako Itzulia]]n.]] [[2008]]ko apirilean, oraindik zigortua zegoenean, Liquigas italiar taldearekin bi urteko kontratu bat sinatu zuen ([[2009]] eta [[2010]]eko denboraldiak). Bassok bere talde berrian [[Japan Cup (txirrindularitza)|Japan Cupean]] debutatu zuen [[2008]]ko [[urriaren 26|urriak 26an]], bere zigorra amaitu eta bi egunera, hirugarren amaituz, [[Damiano Cunego]] eta [[Giovanni Visconti]]ren atzetik. [[2009]]an, [[Trentinoko Giroa]] irabazi ondoren, bere taldekide batzuekin batera [[Kanariak|Kanaria uharteetara]] joan zen entrenatzera eta [[Italiako Giroa]]ri begira behar bezala prestatzera. Kasualitatea badirudi ere, Eufemiano Fuentes (Puerto Operazioan desegin zen doping sareko burua, Basso honen bezeroa zelarik) kanariar jatorrikoa da, non gaur egun bizi eta lan egiten duen, gertaera hauen aurrean zuzeneko lotura baten existentziarik ezagutu ez den arren. [[2010]]ean, Basso munduko txirrindularitzako tontorrera itzuli zen [[2010eko Italiako Giroa]] irabaziz, etapa batez gain, [[Zoncolan Mendia]]n amaitu zena, baita 4. etapako taldekako erlojupekoa ere. [[2011]]n berriz Frantziako Tourrean zentratu zen, baina maiatzaren amaiera aldera jasan zuen erorketa baten ondorioz planak aldatu behar izan zituen. Jada Tourrean, faboritoekin batera egon zen Pirinioetan, baina ez [[Alpeak|Alpeetan]], hala, sailkapen nagusian 8. postu xume batean amaituz. == Palmaresa == {| width="100%" | valign="top" width="50%" | '''1998''' * [[Fitxategi:Jersey rainbow.svg|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen munduko txapelketa (23 urtez azpikoa)|23 urtez azpikoen Errepideko Munduko Txapelketa]] '''1999''' * 2. [[Giro delle Regioni]]<nowiki/>n eta etapa 1 ''' 2000 ''' * [[Regio-Tour]]reko etapa 1 ''' 2001 ''' * [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tour]]reko etapa 1 * [[Euskal Bizikleta]]<nowiki/>ko etapa 1 * [[Austriako Itzulia|Austriako Itzuli]]ko etapa 1 ''' 2002 ''' * [[2002ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko Gazteen sailkapena [[Fitxategi:Jersey white.svg|20px]] ''' 2004 ''' * 3. [[2004ko Frantziako Tourra|Tourrean]], eta etapa 1 * [[Emiliako Giroa]] * [[Acht van Chaam]] ''' 2005 ''' * [[2005eko Italiako Giroa|Italiako Giro]]ko 2 etapa * [[Danimarkako Itzulia]], eta 4 etapa * 2. [[2005eko Frantziako Tourra|Tourrean]] | valign="top" width="50%" | ''' 2006 ''' * [[2006ko Italiako Giroa]] [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]], eta 3 etapa * [[Nazioarteko Kriteriuma]], eta etapa 1 ''' 2009 ''' * [[Fitxategi:Jersey violet.svg|20px]] [[Trentinoko Giroa]] * 3. [[2009ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n * 4. [[2009ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n * 5. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an '''2010''' * [[2010eko Italiako Giroa]] [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]], eta etapa 1 * [[Carnagoko Industria y Commercio Artigianato Sari Nagusia]] '''2011''' * [[Luganoko Sari Nagusia]] * [[Padaniako Giroa]], eta etapa 1 * 4. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an * 4. [[Lombardiako Giroa]]n * 6. [[Kataluniako Volta]]n * 7. [[2011ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean '''2012''' * [[Japoniako Kopa (txirrindularitza)|Japoniako Kopa]] * 5. [[2012ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n |} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| class="wikitable" |- style="background:#eee;" !Itzuli Handia !1999 !2000 !2001 !2002 !2003 !2004 !2005 !2006 !2007 !2008 !2009 !2010 !2011 !2012 !2013 !2014 !2015 |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px|link=General classification in the Giro d'Italia|alt=Pink jersey]] '''[[Italiako Giroa]]''' |UT |52 |— |— |— |— |28. | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2006ko Italiako Giroa|1.]]''' |— |— |style="background:burlywood;"|'''[[2009ko Italiako Giroa|3.]]''' | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2010eko Italiako Giroa|1.]]''' |— |'''[[2012ko Italiako Giroa|5.]]''' |— |15 |51 |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px|link=General classification in the Frantziako Tour|alt=Yellow jersey]] '''[[Frantziako Tourra]]''' |— |— |UT |11 |7 |style="background:burlywood;"|'''[[2004ko Frantziako Tourra|3]]''' |style="background:#ddf;"|'''[[2005eko Frantziako Tourra|2]]''' |— |— |— |— |32 |7 |25 |— |— |UT |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey red.svg|20px|link=General classification in the Espainiako Vuelta|alt=Red jersey]] '''[[Espainiako Vuelta]]''' |— |— |— |— |— |— |— |— |— |— |4 |— |— |— |UT |— |— |- style="text-align:center;" |[[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|20px]] '''[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak|Munduko Txapelketa]]''' |UT |— |41 |— |UT |11 |— |— |— |— |16 |— |— |— |— |— |— |} {| class="wikitable" |+Legenda |- | style="text-align:center;"|—||Ez zuen parte hartu |- | style="text-align:center;"|DSK||Deskalifikatua |- | style="text-align:center;"|UT||Utzi |} [[Fitxategi:Ivan Basso 2005 TdF Stage 20 St Etienne ITT.jpg|250px|thumb|Ivan Basso [[2005eko Frantziako Tourra|2005eko Frantziako Tourreko]] azken erlojupekoan.]] {{oinordekotza | aurrekoa = [[Paolo Savoldelli]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2006]] | ondorengoa = [[Danilo Di Luca]] }} {{oinordekotza | aurrekoa = [[Denis Menxov]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2010]] | ondorengoa = [[Alberto Contador]] }} == Kanpo loturak == {{commons}} {{bizialdia|1977ko||Basso, Ivan}} [[Kategoria:Lombardiarrak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Italiako Giroaren irabazleak]] [[Kategoria:Italiako txirrindulariak]] [[Kategoria:Italiako Giroko etapa irabazleak italiarrak]] iaa9cct474lv3y8zlzj23bsc1l8qmoa 9998791 9998774 2024-12-13T16:41:52Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998791 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Ivan Basso''' ([[Gallarate]], [[Vareseko probintzia]], [[1977]]ko [[azaroaren 26|azaroak 26]]) [[italia]]r txirrindulari ohia da. Profesionala [[1999]]tik, garaipen garrantzitsuak lortu ditu bere karreran zehar: [[2006ko Italiako Giroa|2006]] eta [[2010eko Italiako Giroa|2010eko]] [[Italiako Giroa]]k, [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] bi aldiz podiuma zapaltzea (3. [[2004]]ko edizioan eta 2. [[2005]]ekoan) eta 6 etapa Giroan eta beste 1 Tourrean. [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen [[dopin]]g sareko bezero bezala identifikatu zuen, ''número 2'' eta ''Birillo'' klabezko izenpean. [[2007]]ko maiatzean, [[Italiako Olinpiar Batzorde Nazionala|CONIk]] identifikazio hori berretsi zuen, dopingagatik bi urteko zigorra ezarriz (ohikoa kasu hauetan). Gaur egun [[Liquigas-Cannondale|Liquigas]] taldean korritzen du, [[UCI ProTour]] mailako italiar taldea. == Biografia == === Zaletu garaia === [[Italia]]ko [[Lombardia|Lonbardia]] eskualdeko [[Vareseko probintzia]]ko [[Gallarate]] herrian jaio zen. Han hazi zen [[Claudio Chiapucci]]ren bizilagun izanez, Frantziako Tourreko hiru etapa irabazi zituena eta askotan dopinga erabili zuela frogatu ondoren erretiratu zena. Gazte mailan, Bassok zenbait garaipen lortu zituen: [[1995]]ean bigarren izan zen [[San Marino]]n ospatutako junior mailako munduko txapelketan, eta [[1998]]an [[Valkenburg]]en 23 urtez azpikoen munduko txapelketa irabazi zuen. === Debut profesionala === Profesionaletara [[1999]]an pasa zen. Bere bigarren urtean bere lehen garaipena lortu zuen: etapa bat [[Regio-Tour]]rean. [[1999]]an lehen aldiz parte hartu zuen [[Italiako Giroa]]n, 9 etaparen ondoren erretiratuz. Hurrengo urtean berriz parte hartu zuen, eta 52. postuan amaitu zuen. Mendian ekitaldi onak eginez, baina benetako eskalatzailetzat hartu gabe, ahulagoa da erlojupekoan, hurrengoetan espezialitate honetan hobetzea lortu zuen arren. Ordutik aurrera, Frantziako Tourreko bere ekitaldiak nabarmentzen dira. === Urrezko garaia === [[2002]]an hasi zen nabarmentzen, Frantziako Tourreko gazterik hoberenaren maillot zuria irabaziz, era berean 11. postuan amaitu zuelarik. Hala, amaitu zuen lehen Tourrean Parisko podiuma zapaldu zuen jokatutako sailkapenetako baten garaile bezala. [[2003ko Frantziako Tourra|2003ko Frantziako Tourrean]] aurreko urteko postua hobetu zuen, 7. amaituz sailkapen nagusian. [[Fitxategi:Basso Armstrong Tourmalet 2004.jpg|thumb|200px|Basso, [[Lance Armstrong|Armstrongen]] ondoan [[2004ko Frantziako Tourra|2004ko Frantziako Tourrean]], La Mongien irabazi zuen egunean.]] [[2004]]an [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] podiumera igo zen, sailkapen nagusian 3. postuan amaitu ondoren, tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en eta 2. izan zen [[Andreas Klöden]]en atzetik. Bassok, gainera, etapa 1 irabazi zuen, zehazki [[La Mongie]] eski estazioan ([[Tourmalet]]erako igoeraren lehen zatia) amaitu zen [[Pirinioak|Pirinioetako]] mendiko etapa. Bassok urtea [[Emiliako Giroa]] irabaziz eta [[Lombardiako Giroa|Lonbardiako Giroan]] sailkapen nagusiko 3. bezala podiumera igoz biribildu zuen. [[2005]]ean Giroan eta Tourrean parte hartzea erabaki zuen. [[Italiako Giroa]]n faboritoen artean zegoen. Maglia arrosa janztea lortu zuen arren, 13. etapan galdu zuen lidertza, sabeleko arazoak zituela eta, eta hurrengo egunean beste 40 minutu galdu zituen 14. etapan, [[Stelvioko igarobidea]] igarotzen zuena. Egun batzuk beranduago hobetu zen eta oso ezaugarri ezberdineko jarraikako bi etapa irabazi zituen: Mendate tontorrean amaitzen zen bat eta erlojupeko bat. Frantziako Tourrean berriz podiumera igo zen, oraingoan sailkapen nagusiko 2. bezala, urte horretan jarraikako bere zazpigarren Tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en atzetik. [[2006]]an Italiako Giroa irabazi zuen, Armstrong erretiratu ondoren Frantziako Tourra irabazteko faboritoetako bat zelarik. === Puerto Operazioa === [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen doping sareko bezero bezala identifikatu zuen ''número 2'' eta ''Birillo'' izenpean. Identifikazio honen ondorioz, [[2006ko Frantziako Tourra]]ren antolakuntzak kanporatu zuen (Tourra hasi aurreko egunean), ondoren, orduko bere taldea zen CSCk bota egin zuelarik. [[Fitxategi:Basso, Ivan - Amgen 2007.jpg|thumb|100px|Basso, Discovery Channel taldearen maillotarekin.]] [[Espainiako Botere Judiziala|Espainiako Justiziak]] Guardia Zibilak eginiko identifikazioak ez berrestea erabaki ondoren, Basso [[2007]]an Discovery Channel talde indartsuak fitxatu zuen, [[Johan Bruyneel]]ek zuzentzen zuena, [[Lance Armstrong]]ek bere garaipenak lortu zituen taldea, Frantziako Tourra irabazteko asmoz. Alabaina, [[2007]]ko udaberrian, CONIren ikerketak (espainiar autoritateen jokaera zein zen ikusita Puerto Operazioa bere kabuz ikertzea erabaki zuena) Bassori eta honek Puerto Operazioan eta honen barnean desegindako doping sarean zuen inplikazioari buruzko susmoen handitzean eratorri ziren. Egoera honetan, Bassok eta Discovery Channelek kontratua hautsi zuten, Itzuli Handi batean parte hartu aurretik. Azkenik, [[2007]]ko maiatzean CONIk Ivan Basso Eufemiano Fuentes buru zuen desegindako doping sarearen bezeroetako bat zela baieztatu zuen, hala, bere garaian Guardia Zibilak eginiko identifikazioa berretsiz. Basso da egundaino baieztatutako lau bezero bakarretako bat. Baieztapen hau Bassoren beraren aitortzari esker posible izan zen arren, honek prozesuan zehar izan zuen jokaeraren ondorioz CONIk bi urtez zigortzea erabaki zuen (ohiko zigorra doping kasuetan), suspentsio hori murrizteari uko eginez. CONIko dopingaren aurkako prokuradorea den [[Ettore Torri]]k berak Bassoren jokaera ''negargarri''tzat jo zuen. Bi urteko suspentsioko zigorra [[2008]]ko [[urriaren 24|urriak 24an]] amaitu zen. === Itzulera zigorraren ondoren === [[Fitxategi:Ivan Basso (Vuelta a Espana 2009 - Stage 1).jpg|thumb|150px|Basso, [[2009ko Espainiako Itzulia]]n.]] [[2008]]ko apirilean, oraindik zigortua zegoenean, Liquigas italiar taldearekin bi urteko kontratu bat sinatu zuen ([[2009]] eta [[2010]]eko denboraldiak). Bassok bere talde berrian [[Japan Cup (txirrindularitza)|Japan Cupean]] debutatu zuen [[2008]]ko [[urriaren 26|urriak 26an]], bere zigorra amaitu eta bi egunera, hirugarren amaituz, [[Damiano Cunego]] eta [[Giovanni Visconti]]ren atzetik. [[2009]]an, [[Trentinoko Giroa]] irabazi ondoren, bere taldekide batzuekin batera [[Kanariak|Kanaria uharteetara]] joan zen entrenatzera eta [[Italiako Giroa]]ri begira behar bezala prestatzera. Kasualitatea badirudi ere, Eufemiano Fuentes (Puerto Operazioan desegin zen doping sareko burua, Basso honen bezeroa zelarik) kanariar jatorrikoa da, non gaur egun bizi eta lan egiten duen, gertaera hauen aurrean zuzeneko lotura baten existentziarik ezagutu ez den arren. [[2010]]ean, Basso munduko txirrindularitzako tontorrera itzuli zen [[2010eko Italiako Giroa]] irabaziz, etapa batez gain, [[Zoncolan Mendia]]n amaitu zena, baita 4. etapako taldekako erlojupekoa ere. [[2011]]n berriz Frantziako Tourrean zentratu zen, baina maiatzaren amaiera aldera jasan zuen erorketa baten ondorioz planak aldatu behar izan zituen. Jada Tourrean, faboritoekin batera egon zen Pirinioetan, baina ez [[Alpeak|Alpeetan]], hala, sailkapen nagusian 8. postu xume batean amaituz. == Palmaresa == {| width="100%" | valign="top" width="50%" | '''1998''' * [[Fitxategi:Jersey rainbow.svg|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen munduko txapelketa (23 urtez azpikoa)|23 urtez azpikoen Errepideko Munduko Txapelketa]] '''1999''' * 2. [[Giro delle Regioni]]<nowiki/>n eta etapa 1 ''' 2000 ''' * [[Regio-Tour]]reko etapa 1 ''' 2001 ''' * [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tour]]reko etapa 1 * [[Euskal Bizikleta]]<nowiki/>ko etapa 1 * [[Austriako Itzulia|Austriako Itzuli]]ko etapa 1 ''' 2002 ''' * [[2002ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko Gazteen sailkapena [[Fitxategi:Jersey white.svg|20px]] ''' 2004 ''' * 3. [[2004ko Frantziako Tourra|Tourrean]], eta etapa 1 * [[Emiliako Giroa]] * [[Acht van Chaam]] ''' 2005 ''' * [[2005eko Italiako Giroa|Italiako Giro]]ko 2 etapa * [[Danimarkako Itzulia]], eta 4 etapa * 2. [[2005eko Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] | valign="top" width="50%" | ''' 2006 ''' * [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]] [[2006ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]] eta 3 etapa * [[Nazioarteko Kriteriuma]], eta etapa 1 ''' 2009 ''' * [[Fitxategi:Jersey violet.svg|20px]] [[Trentinoko Giroa]] * 3. [[2009ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n * 4. [[2009ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n * 5. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an '''2010''' * [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]] [[2010eko Italiako Giroa|Italiako Giroa]] eta etapa 1 * [[Carnagoko Industria y Commercio Artigianato Sari Nagusia]] '''2011''' * [[Luganoko Sari Nagusia]] * [[Padaniako Giroa]], eta etapa 1 * 4. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an * 4. [[Lombardiako Giroa]]n * 6. [[Kataluniako Volta]]n * 7. [[2011ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean '''2012''' * [[Japoniako Kopa (txirrindularitza)|Japoniako Kopa]] * 5. [[2012ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n |} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| class="wikitable" |- style="background:#eee;" !Itzuli Handia !1999 !2000 !2001 !2002 !2003 !2004 !2005 !2006 !2007 !2008 !2009 !2010 !2011 !2012 !2013 !2014 !2015 |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px|link=General classification in the Giro d'Italia|alt=Pink jersey]] '''[[Italiako Giroa]]''' |UT |52 |— |— |— |— |28. | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2006ko Italiako Giroa|1.]]''' |— |— |style="background:burlywood;"|'''[[2009ko Italiako Giroa|3.]]''' | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2010eko Italiako Giroa|1.]]''' |— |'''[[2012ko Italiako Giroa|5.]]''' |— |15 |51 |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px|link=General classification in the Frantziako Tour|alt=Yellow jersey]] '''[[Frantziako Tourra]]''' |— |— |UT |11 |7 |style="background:burlywood;"|'''[[2004ko Frantziako Tourra|3]]''' |style="background:#ddf;"|'''[[2005eko Frantziako Tourra|2]]''' |— |— |— |— |32 |7 |25 |— |— |UT |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey red.svg|20px|link=General classification in the Espainiako Vuelta|alt=Red jersey]] '''[[Espainiako Vuelta]]''' |— |— |— |— |— |— |— |— |— |— |4 |— |— |— |UT |— |— |- style="text-align:center;" |[[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|20px]] '''[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak|Munduko Txapelketa]]''' |UT |— |41 |— |UT |11 |— |— |— |— |16 |— |— |— |— |— |— |} {| class="wikitable" |+Legenda |- | style="text-align:center;"|—||Ez zuen parte hartu |- | style="text-align:center;"|DSK||Deskalifikatua |- | style="text-align:center;"|UT||Utzi |} [[Fitxategi:Ivan Basso 2005 TdF Stage 20 St Etienne ITT.jpg|250px|thumb|Ivan Basso [[2005eko Frantziako Tourra|2005eko Frantziako Tourreko]] azken erlojupekoan.]] {{oinordekotza | aurrekoa = [[Paolo Savoldelli]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2006]] | ondorengoa = [[Danilo Di Luca]] }} {{oinordekotza | aurrekoa = [[Denis Menxov]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2010]] | ondorengoa = [[Alberto Contador]] }} == Kanpo loturak == {{commons}} {{bizialdia|1977ko||Basso, Ivan}} [[Kategoria:Lombardiarrak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Italiako Giroaren irabazleak]] [[Kategoria:Italiako txirrindulariak]] [[Kategoria:Italiako Giroko etapa irabazleak italiarrak]] 4o3ffsjxhh2cjjo8azactxcg4uvvm1c 9998795 9998791 2024-12-13T16:43:38Z Joseba65 69297 /* Sailkapen orokorra Itzuli Handietan */ 9998795 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Ivan Basso''' ([[Gallarate]], [[Vareseko probintzia]], [[1977]]ko [[azaroaren 26|azaroak 26]]) [[italia]]r txirrindulari ohia da. Profesionala [[1999]]tik, garaipen garrantzitsuak lortu ditu bere karreran zehar: [[2006ko Italiako Giroa|2006]] eta [[2010eko Italiako Giroa|2010eko]] [[Italiako Giroa]]k, [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] bi aldiz podiuma zapaltzea (3. [[2004]]ko edizioan eta 2. [[2005]]ekoan) eta 6 etapa Giroan eta beste 1 Tourrean. [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen [[dopin]]g sareko bezero bezala identifikatu zuen, ''número 2'' eta ''Birillo'' klabezko izenpean. [[2007]]ko maiatzean, [[Italiako Olinpiar Batzorde Nazionala|CONIk]] identifikazio hori berretsi zuen, dopingagatik bi urteko zigorra ezarriz (ohikoa kasu hauetan). Gaur egun [[Liquigas-Cannondale|Liquigas]] taldean korritzen du, [[UCI ProTour]] mailako italiar taldea. == Biografia == === Zaletu garaia === [[Italia]]ko [[Lombardia|Lonbardia]] eskualdeko [[Vareseko probintzia]]ko [[Gallarate]] herrian jaio zen. Han hazi zen [[Claudio Chiapucci]]ren bizilagun izanez, Frantziako Tourreko hiru etapa irabazi zituena eta askotan dopinga erabili zuela frogatu ondoren erretiratu zena. Gazte mailan, Bassok zenbait garaipen lortu zituen: [[1995]]ean bigarren izan zen [[San Marino]]n ospatutako junior mailako munduko txapelketan, eta [[1998]]an [[Valkenburg]]en 23 urtez azpikoen munduko txapelketa irabazi zuen. === Debut profesionala === Profesionaletara [[1999]]an pasa zen. Bere bigarren urtean bere lehen garaipena lortu zuen: etapa bat [[Regio-Tour]]rean. [[1999]]an lehen aldiz parte hartu zuen [[Italiako Giroa]]n, 9 etaparen ondoren erretiratuz. Hurrengo urtean berriz parte hartu zuen, eta 52. postuan amaitu zuen. Mendian ekitaldi onak eginez, baina benetako eskalatzailetzat hartu gabe, ahulagoa da erlojupekoan, hurrengoetan espezialitate honetan hobetzea lortu zuen arren. Ordutik aurrera, Frantziako Tourreko bere ekitaldiak nabarmentzen dira. === Urrezko garaia === [[2002]]an hasi zen nabarmentzen, Frantziako Tourreko gazterik hoberenaren maillot zuria irabaziz, era berean 11. postuan amaitu zuelarik. Hala, amaitu zuen lehen Tourrean Parisko podiuma zapaldu zuen jokatutako sailkapenetako baten garaile bezala. [[2003ko Frantziako Tourra|2003ko Frantziako Tourrean]] aurreko urteko postua hobetu zuen, 7. amaituz sailkapen nagusian. [[Fitxategi:Basso Armstrong Tourmalet 2004.jpg|thumb|200px|Basso, [[Lance Armstrong|Armstrongen]] ondoan [[2004ko Frantziako Tourra|2004ko Frantziako Tourrean]], La Mongien irabazi zuen egunean.]] [[2004]]an [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] podiumera igo zen, sailkapen nagusian 3. postuan amaitu ondoren, tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en eta 2. izan zen [[Andreas Klöden]]en atzetik. Bassok, gainera, etapa 1 irabazi zuen, zehazki [[La Mongie]] eski estazioan ([[Tourmalet]]erako igoeraren lehen zatia) amaitu zen [[Pirinioak|Pirinioetako]] mendiko etapa. Bassok urtea [[Emiliako Giroa]] irabaziz eta [[Lombardiako Giroa|Lonbardiako Giroan]] sailkapen nagusiko 3. bezala podiumera igoz biribildu zuen. [[2005]]ean Giroan eta Tourrean parte hartzea erabaki zuen. [[Italiako Giroa]]n faboritoen artean zegoen. Maglia arrosa janztea lortu zuen arren, 13. etapan galdu zuen lidertza, sabeleko arazoak zituela eta, eta hurrengo egunean beste 40 minutu galdu zituen 14. etapan, [[Stelvioko igarobidea]] igarotzen zuena. Egun batzuk beranduago hobetu zen eta oso ezaugarri ezberdineko jarraikako bi etapa irabazi zituen: Mendate tontorrean amaitzen zen bat eta erlojupeko bat. Frantziako Tourrean berriz podiumera igo zen, oraingoan sailkapen nagusiko 2. bezala, urte horretan jarraikako bere zazpigarren Tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en atzetik. [[2006]]an Italiako Giroa irabazi zuen, Armstrong erretiratu ondoren Frantziako Tourra irabazteko faboritoetako bat zelarik. === Puerto Operazioa === [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen doping sareko bezero bezala identifikatu zuen ''número 2'' eta ''Birillo'' izenpean. Identifikazio honen ondorioz, [[2006ko Frantziako Tourra]]ren antolakuntzak kanporatu zuen (Tourra hasi aurreko egunean), ondoren, orduko bere taldea zen CSCk bota egin zuelarik. [[Fitxategi:Basso, Ivan - Amgen 2007.jpg|thumb|100px|Basso, Discovery Channel taldearen maillotarekin.]] [[Espainiako Botere Judiziala|Espainiako Justiziak]] Guardia Zibilak eginiko identifikazioak ez berrestea erabaki ondoren, Basso [[2007]]an Discovery Channel talde indartsuak fitxatu zuen, [[Johan Bruyneel]]ek zuzentzen zuena, [[Lance Armstrong]]ek bere garaipenak lortu zituen taldea, Frantziako Tourra irabazteko asmoz. Alabaina, [[2007]]ko udaberrian, CONIren ikerketak (espainiar autoritateen jokaera zein zen ikusita Puerto Operazioa bere kabuz ikertzea erabaki zuena) Bassori eta honek Puerto Operazioan eta honen barnean desegindako doping sarean zuen inplikazioari buruzko susmoen handitzean eratorri ziren. Egoera honetan, Bassok eta Discovery Channelek kontratua hautsi zuten, Itzuli Handi batean parte hartu aurretik. Azkenik, [[2007]]ko maiatzean CONIk Ivan Basso Eufemiano Fuentes buru zuen desegindako doping sarearen bezeroetako bat zela baieztatu zuen, hala, bere garaian Guardia Zibilak eginiko identifikazioa berretsiz. Basso da egundaino baieztatutako lau bezero bakarretako bat. Baieztapen hau Bassoren beraren aitortzari esker posible izan zen arren, honek prozesuan zehar izan zuen jokaeraren ondorioz CONIk bi urtez zigortzea erabaki zuen (ohiko zigorra doping kasuetan), suspentsio hori murrizteari uko eginez. CONIko dopingaren aurkako prokuradorea den [[Ettore Torri]]k berak Bassoren jokaera ''negargarri''tzat jo zuen. Bi urteko suspentsioko zigorra [[2008]]ko [[urriaren 24|urriak 24an]] amaitu zen. === Itzulera zigorraren ondoren === [[Fitxategi:Ivan Basso (Vuelta a Espana 2009 - Stage 1).jpg|thumb|150px|Basso, [[2009ko Espainiako Itzulia]]n.]] [[2008]]ko apirilean, oraindik zigortua zegoenean, Liquigas italiar taldearekin bi urteko kontratu bat sinatu zuen ([[2009]] eta [[2010]]eko denboraldiak). Bassok bere talde berrian [[Japan Cup (txirrindularitza)|Japan Cupean]] debutatu zuen [[2008]]ko [[urriaren 26|urriak 26an]], bere zigorra amaitu eta bi egunera, hirugarren amaituz, [[Damiano Cunego]] eta [[Giovanni Visconti]]ren atzetik. [[2009]]an, [[Trentinoko Giroa]] irabazi ondoren, bere taldekide batzuekin batera [[Kanariak|Kanaria uharteetara]] joan zen entrenatzera eta [[Italiako Giroa]]ri begira behar bezala prestatzera. Kasualitatea badirudi ere, Eufemiano Fuentes (Puerto Operazioan desegin zen doping sareko burua, Basso honen bezeroa zelarik) kanariar jatorrikoa da, non gaur egun bizi eta lan egiten duen, gertaera hauen aurrean zuzeneko lotura baten existentziarik ezagutu ez den arren. [[2010]]ean, Basso munduko txirrindularitzako tontorrera itzuli zen [[2010eko Italiako Giroa]] irabaziz, etapa batez gain, [[Zoncolan Mendia]]n amaitu zena, baita 4. etapako taldekako erlojupekoa ere. [[2011]]n berriz Frantziako Tourrean zentratu zen, baina maiatzaren amaiera aldera jasan zuen erorketa baten ondorioz planak aldatu behar izan zituen. Jada Tourrean, faboritoekin batera egon zen Pirinioetan, baina ez [[Alpeak|Alpeetan]], hala, sailkapen nagusian 8. postu xume batean amaituz. == Palmaresa == {| width="100%" | valign="top" width="50%" | '''1998''' * [[Fitxategi:Jersey rainbow.svg|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen munduko txapelketa (23 urtez azpikoa)|23 urtez azpikoen Errepideko Munduko Txapelketa]] '''1999''' * 2. [[Giro delle Regioni]]<nowiki/>n eta etapa 1 ''' 2000 ''' * [[Regio-Tour]]reko etapa 1 ''' 2001 ''' * [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tour]]reko etapa 1 * [[Euskal Bizikleta]]<nowiki/>ko etapa 1 * [[Austriako Itzulia|Austriako Itzuli]]ko etapa 1 ''' 2002 ''' * [[2002ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko Gazteen sailkapena [[Fitxategi:Jersey white.svg|20px]] ''' 2004 ''' * 3. [[2004ko Frantziako Tourra|Tourrean]], eta etapa 1 * [[Emiliako Giroa]] * [[Acht van Chaam]] ''' 2005 ''' * [[2005eko Italiako Giroa|Italiako Giro]]ko 2 etapa * [[Danimarkako Itzulia]], eta 4 etapa * 2. [[2005eko Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] | valign="top" width="50%" | ''' 2006 ''' * [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]] [[2006ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]] eta 3 etapa * [[Nazioarteko Kriteriuma]], eta etapa 1 ''' 2009 ''' * [[Fitxategi:Jersey violet.svg|20px]] [[Trentinoko Giroa]] * 3. [[2009ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n * 4. [[2009ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n * 5. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an '''2010''' * [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]] [[2010eko Italiako Giroa|Italiako Giroa]] eta etapa 1 * [[Carnagoko Industria y Commercio Artigianato Sari Nagusia]] '''2011''' * [[Luganoko Sari Nagusia]] * [[Padaniako Giroa]], eta etapa 1 * 4. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an * 4. [[Lombardiako Giroa]]n * 6. [[Kataluniako Volta]]n * 7. [[2011ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean '''2012''' * [[Japoniako Kopa (txirrindularitza)|Japoniako Kopa]] * 5. [[2012ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n |} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| class="wikitable" |- style="background:#eee;" !Itzuli Handia !1999 !2000 !2001 !2002 !2003 !2004 !2005 !2006 !2007 !2008 !2009 !2010 !2011 !2012 !2013 !2014 !2015 |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px|link=General classification in the Giro d'Italia|alt=Pink jersey]] '''[[Italiako Giroa]]''' |UT |[[2000ko Italiako Giroa|52.]] |— |— |— |— |[[2005eko Italiako Giroa|28.]] | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2006ko Italiako Giroa|1.]]''' |— |— |style="background:burlywood;"|'''[[2009ko Italiako Giroa|3.]]''' | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2010eko Italiako Giroa|1.]]''' |— |'''[[2012ko Italiako Giroa|5.]]''' |— |[[2014ko Italiako Giroa|15.]] |[[2015eko Italiako Giroa|51.]] |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px|link=General classification in the Frantziako Tour|alt=Yellow jersey]] '''[[Frantziako Tourra]]''' |— |— |UT |11 |7 |style="background:burlywood;"|'''[[2004ko Frantziako Tourra|3]]''' |style="background:#ddf;"|'''[[2005eko Frantziako Tourra|2]]''' |— |— |— |— |32 |7 |25 |— |— |UT |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey red.svg|20px|link=General classification in the Espainiako Vuelta|alt=Red jersey]] '''[[Espainiako Vuelta]]''' |— |— |— |— |— |— |— |— |— |— |4 |— |— |— |UT |— |— |- style="text-align:center;" |[[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|20px]] '''[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak|Munduko Txapelketa]]''' |UT |— |41 |— |UT |11 |— |— |— |— |16 |— |— |— |— |— |— |} {| class="wikitable" |+Legenda |- | style="text-align:center;"|—||Ez zuen parte hartu |- | style="text-align:center;"|DSK||Deskalifikatua |- | style="text-align:center;"|UT||Utzi |} [[Fitxategi:Ivan Basso 2005 TdF Stage 20 St Etienne ITT.jpg|250px|thumb|Ivan Basso [[2005eko Frantziako Tourra|2005eko Frantziako Tourreko]] azken erlojupekoan.]] {{oinordekotza | aurrekoa = [[Paolo Savoldelli]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2006]] | ondorengoa = [[Danilo Di Luca]] }} {{oinordekotza | aurrekoa = [[Denis Menxov]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2010]] | ondorengoa = [[Alberto Contador]] }} == Kanpo loturak == {{commons}} {{bizialdia|1977ko||Basso, Ivan}} [[Kategoria:Lombardiarrak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Italiako Giroaren irabazleak]] [[Kategoria:Italiako txirrindulariak]] [[Kategoria:Italiako Giroko etapa irabazleak italiarrak]] h9z2422x66v47bke71m5ucmssqhzqdy 9998803 9998795 2024-12-13T16:48:59Z Joseba65 69297 /* Sailkapen orokorra Itzuli Handietan */ 9998803 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Ivan Basso''' ([[Gallarate]], [[Vareseko probintzia]], [[1977]]ko [[azaroaren 26|azaroak 26]]) [[italia]]r txirrindulari ohia da. Profesionala [[1999]]tik, garaipen garrantzitsuak lortu ditu bere karreran zehar: [[2006ko Italiako Giroa|2006]] eta [[2010eko Italiako Giroa|2010eko]] [[Italiako Giroa]]k, [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] bi aldiz podiuma zapaltzea (3. [[2004]]ko edizioan eta 2. [[2005]]ekoan) eta 6 etapa Giroan eta beste 1 Tourrean. [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen [[dopin]]g sareko bezero bezala identifikatu zuen, ''número 2'' eta ''Birillo'' klabezko izenpean. [[2007]]ko maiatzean, [[Italiako Olinpiar Batzorde Nazionala|CONIk]] identifikazio hori berretsi zuen, dopingagatik bi urteko zigorra ezarriz (ohikoa kasu hauetan). Gaur egun [[Liquigas-Cannondale|Liquigas]] taldean korritzen du, [[UCI ProTour]] mailako italiar taldea. == Biografia == === Zaletu garaia === [[Italia]]ko [[Lombardia|Lonbardia]] eskualdeko [[Vareseko probintzia]]ko [[Gallarate]] herrian jaio zen. Han hazi zen [[Claudio Chiapucci]]ren bizilagun izanez, Frantziako Tourreko hiru etapa irabazi zituena eta askotan dopinga erabili zuela frogatu ondoren erretiratu zena. Gazte mailan, Bassok zenbait garaipen lortu zituen: [[1995]]ean bigarren izan zen [[San Marino]]n ospatutako junior mailako munduko txapelketan, eta [[1998]]an [[Valkenburg]]en 23 urtez azpikoen munduko txapelketa irabazi zuen. === Debut profesionala === Profesionaletara [[1999]]an pasa zen. Bere bigarren urtean bere lehen garaipena lortu zuen: etapa bat [[Regio-Tour]]rean. [[1999]]an lehen aldiz parte hartu zuen [[Italiako Giroa]]n, 9 etaparen ondoren erretiratuz. Hurrengo urtean berriz parte hartu zuen, eta 52. postuan amaitu zuen. Mendian ekitaldi onak eginez, baina benetako eskalatzailetzat hartu gabe, ahulagoa da erlojupekoan, hurrengoetan espezialitate honetan hobetzea lortu zuen arren. Ordutik aurrera, Frantziako Tourreko bere ekitaldiak nabarmentzen dira. === Urrezko garaia === [[2002]]an hasi zen nabarmentzen, Frantziako Tourreko gazterik hoberenaren maillot zuria irabaziz, era berean 11. postuan amaitu zuelarik. Hala, amaitu zuen lehen Tourrean Parisko podiuma zapaldu zuen jokatutako sailkapenetako baten garaile bezala. [[2003ko Frantziako Tourra|2003ko Frantziako Tourrean]] aurreko urteko postua hobetu zuen, 7. amaituz sailkapen nagusian. [[Fitxategi:Basso Armstrong Tourmalet 2004.jpg|thumb|200px|Basso, [[Lance Armstrong|Armstrongen]] ondoan [[2004ko Frantziako Tourra|2004ko Frantziako Tourrean]], La Mongien irabazi zuen egunean.]] [[2004]]an [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] podiumera igo zen, sailkapen nagusian 3. postuan amaitu ondoren, tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en eta 2. izan zen [[Andreas Klöden]]en atzetik. Bassok, gainera, etapa 1 irabazi zuen, zehazki [[La Mongie]] eski estazioan ([[Tourmalet]]erako igoeraren lehen zatia) amaitu zen [[Pirinioak|Pirinioetako]] mendiko etapa. Bassok urtea [[Emiliako Giroa]] irabaziz eta [[Lombardiako Giroa|Lonbardiako Giroan]] sailkapen nagusiko 3. bezala podiumera igoz biribildu zuen. [[2005]]ean Giroan eta Tourrean parte hartzea erabaki zuen. [[Italiako Giroa]]n faboritoen artean zegoen. Maglia arrosa janztea lortu zuen arren, 13. etapan galdu zuen lidertza, sabeleko arazoak zituela eta, eta hurrengo egunean beste 40 minutu galdu zituen 14. etapan, [[Stelvioko igarobidea]] igarotzen zuena. Egun batzuk beranduago hobetu zen eta oso ezaugarri ezberdineko jarraikako bi etapa irabazi zituen: Mendate tontorrean amaitzen zen bat eta erlojupeko bat. Frantziako Tourrean berriz podiumera igo zen, oraingoan sailkapen nagusiko 2. bezala, urte horretan jarraikako bere zazpigarren Tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en atzetik. [[2006]]an Italiako Giroa irabazi zuen, Armstrong erretiratu ondoren Frantziako Tourra irabazteko faboritoetako bat zelarik. === Puerto Operazioa === [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen doping sareko bezero bezala identifikatu zuen ''número 2'' eta ''Birillo'' izenpean. Identifikazio honen ondorioz, [[2006ko Frantziako Tourra]]ren antolakuntzak kanporatu zuen (Tourra hasi aurreko egunean), ondoren, orduko bere taldea zen CSCk bota egin zuelarik. [[Fitxategi:Basso, Ivan - Amgen 2007.jpg|thumb|100px|Basso, Discovery Channel taldearen maillotarekin.]] [[Espainiako Botere Judiziala|Espainiako Justiziak]] Guardia Zibilak eginiko identifikazioak ez berrestea erabaki ondoren, Basso [[2007]]an Discovery Channel talde indartsuak fitxatu zuen, [[Johan Bruyneel]]ek zuzentzen zuena, [[Lance Armstrong]]ek bere garaipenak lortu zituen taldea, Frantziako Tourra irabazteko asmoz. Alabaina, [[2007]]ko udaberrian, CONIren ikerketak (espainiar autoritateen jokaera zein zen ikusita Puerto Operazioa bere kabuz ikertzea erabaki zuena) Bassori eta honek Puerto Operazioan eta honen barnean desegindako doping sarean zuen inplikazioari buruzko susmoen handitzean eratorri ziren. Egoera honetan, Bassok eta Discovery Channelek kontratua hautsi zuten, Itzuli Handi batean parte hartu aurretik. Azkenik, [[2007]]ko maiatzean CONIk Ivan Basso Eufemiano Fuentes buru zuen desegindako doping sarearen bezeroetako bat zela baieztatu zuen, hala, bere garaian Guardia Zibilak eginiko identifikazioa berretsiz. Basso da egundaino baieztatutako lau bezero bakarretako bat. Baieztapen hau Bassoren beraren aitortzari esker posible izan zen arren, honek prozesuan zehar izan zuen jokaeraren ondorioz CONIk bi urtez zigortzea erabaki zuen (ohiko zigorra doping kasuetan), suspentsio hori murrizteari uko eginez. CONIko dopingaren aurkako prokuradorea den [[Ettore Torri]]k berak Bassoren jokaera ''negargarri''tzat jo zuen. Bi urteko suspentsioko zigorra [[2008]]ko [[urriaren 24|urriak 24an]] amaitu zen. === Itzulera zigorraren ondoren === [[Fitxategi:Ivan Basso (Vuelta a Espana 2009 - Stage 1).jpg|thumb|150px|Basso, [[2009ko Espainiako Itzulia]]n.]] [[2008]]ko apirilean, oraindik zigortua zegoenean, Liquigas italiar taldearekin bi urteko kontratu bat sinatu zuen ([[2009]] eta [[2010]]eko denboraldiak). Bassok bere talde berrian [[Japan Cup (txirrindularitza)|Japan Cupean]] debutatu zuen [[2008]]ko [[urriaren 26|urriak 26an]], bere zigorra amaitu eta bi egunera, hirugarren amaituz, [[Damiano Cunego]] eta [[Giovanni Visconti]]ren atzetik. [[2009]]an, [[Trentinoko Giroa]] irabazi ondoren, bere taldekide batzuekin batera [[Kanariak|Kanaria uharteetara]] joan zen entrenatzera eta [[Italiako Giroa]]ri begira behar bezala prestatzera. Kasualitatea badirudi ere, Eufemiano Fuentes (Puerto Operazioan desegin zen doping sareko burua, Basso honen bezeroa zelarik) kanariar jatorrikoa da, non gaur egun bizi eta lan egiten duen, gertaera hauen aurrean zuzeneko lotura baten existentziarik ezagutu ez den arren. [[2010]]ean, Basso munduko txirrindularitzako tontorrera itzuli zen [[2010eko Italiako Giroa]] irabaziz, etapa batez gain, [[Zoncolan Mendia]]n amaitu zena, baita 4. etapako taldekako erlojupekoa ere. [[2011]]n berriz Frantziako Tourrean zentratu zen, baina maiatzaren amaiera aldera jasan zuen erorketa baten ondorioz planak aldatu behar izan zituen. Jada Tourrean, faboritoekin batera egon zen Pirinioetan, baina ez [[Alpeak|Alpeetan]], hala, sailkapen nagusian 8. postu xume batean amaituz. == Palmaresa == {| width="100%" | valign="top" width="50%" | '''1998''' * [[Fitxategi:Jersey rainbow.svg|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen munduko txapelketa (23 urtez azpikoa)|23 urtez azpikoen Errepideko Munduko Txapelketa]] '''1999''' * 2. [[Giro delle Regioni]]<nowiki/>n eta etapa 1 ''' 2000 ''' * [[Regio-Tour]]reko etapa 1 ''' 2001 ''' * [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tour]]reko etapa 1 * [[Euskal Bizikleta]]<nowiki/>ko etapa 1 * [[Austriako Itzulia|Austriako Itzuli]]ko etapa 1 ''' 2002 ''' * [[2002ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko Gazteen sailkapena [[Fitxategi:Jersey white.svg|20px]] ''' 2004 ''' * 3. [[2004ko Frantziako Tourra|Tourrean]], eta etapa 1 * [[Emiliako Giroa]] * [[Acht van Chaam]] ''' 2005 ''' * [[2005eko Italiako Giroa|Italiako Giro]]ko 2 etapa * [[Danimarkako Itzulia]], eta 4 etapa * 2. [[2005eko Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] | valign="top" width="50%" | ''' 2006 ''' * [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]] [[2006ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]] eta 3 etapa * [[Nazioarteko Kriteriuma]], eta etapa 1 ''' 2009 ''' * [[Fitxategi:Jersey violet.svg|20px]] [[Trentinoko Giroa]] * 3. [[2009ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n * 4. [[2009ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n * 5. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an '''2010''' * [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]] [[2010eko Italiako Giroa|Italiako Giroa]] eta etapa 1 * [[Carnagoko Industria y Commercio Artigianato Sari Nagusia]] '''2011''' * [[Luganoko Sari Nagusia]] * [[Padaniako Giroa]], eta etapa 1 * 4. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an * 4. [[Lombardiako Giroa]]n * 6. [[Kataluniako Volta]]n * 7. [[2011ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean '''2012''' * [[Japoniako Kopa (txirrindularitza)|Japoniako Kopa]] * 5. [[2012ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n |} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| class="wikitable" |- style="background:#eee;" !Itzuli Handia !1999 !2000 !2001 !2002 !2003 !2004 !2005 !2006 !2007 !2008 !2009 !2010 !2011 !2012 !2013 !2014 !2015 |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px|link=General classification in the Giro d'Italia|alt=Pink jersey]] '''[[Italiako Giroa]]''' |[[1999ko Italiako Giroa|UT]] |[[2000ko Italiako Giroa|52.]] |— |— |— |— |[[2005eko Italiako Giroa|28.]] | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2006ko Italiako Giroa|1.]]''' |— |— |style="background:burlywood;"|'''[[2009ko Italiako Giroa|3.]]''' | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2010eko Italiako Giroa|1.]]''' |— |'''[[2012ko Italiako Giroa|5.]]''' |— |[[2014ko Italiako Giroa|15.]] |[[2015eko Italiako Giroa|51.]] |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px|link=General classification in the Frantziako Tour|alt=Yellow jersey]] '''[[Frantziako Tourra]]''' |— |— |[[2001eko Frantziako Tourra|UT]] |[[2002ko Frantziako Tourra|11.]] |'''[[2003ko Frantziako Tourra|7.]]''' |style="background:burlywood;"|'''[[2004ko Frantziako Tourra|3.]]''' |style="background:#ddf;"|'''[[2005eko Frantziako Tourra|2.]]''' |— |— |— |— |[[2010eko Frantziako Tourra|32.]] |'''[[2011ko Frantziako Tourra|7.]]''' |[[2012ko Frantziako Tourra|25.]] |— |— |[[2015eko Frantziako Tourra|UT]] |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey red.svg|20px|link=General classification in the Espainiako Vuelta|alt=Red jersey]] '''[[Espainiako Vuelta]]''' |— |— |— |— |— |— |— |— |— |— |'''[[2009ko Espainiako Itzulia|4.]]''' |— |— |— |[[2013ko Espainiako Itzulia|UT]] |— |— |- style="text-align:center;" |[[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|20px]] '''[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak|Munduko Txapelketa]]''' |UT |— |41. |— |UT |11. |— |— |— |— |16. |— |— |— |— |— |— |} {| class="wikitable" |+Legenda |- | style="text-align:center;"|—||Ez zuen parte hartu |- | style="text-align:center;"|DSK||Deskalifikatua |- | style="text-align:center;"|UT||Utzi |} [[Fitxategi:Ivan Basso 2005 TdF Stage 20 St Etienne ITT.jpg|250px|thumb|Ivan Basso [[2005eko Frantziako Tourra|2005eko Frantziako Tourreko]] azken erlojupekoan.]] {{oinordekotza | aurrekoa = [[Paolo Savoldelli]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2006]] | ondorengoa = [[Danilo Di Luca]] }} {{oinordekotza | aurrekoa = [[Denis Menxov]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2010]] | ondorengoa = [[Alberto Contador]] }} == Kanpo loturak == {{commons}} {{bizialdia|1977ko||Basso, Ivan}} [[Kategoria:Lombardiarrak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Italiako Giroaren irabazleak]] [[Kategoria:Italiako txirrindulariak]] [[Kategoria:Italiako Giroko etapa irabazleak italiarrak]] ob4xoakhlgp5sadlfanha0zbyvi2jw2 9998804 9998803 2024-12-13T16:49:58Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998804 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Ivan Basso''' ([[Gallarate]], [[Vareseko probintzia]], [[1977]]ko [[azaroaren 26|azaroak 26]]) [[italia]]r txirrindulari ohia da. Profesionala [[1999]]tik, garaipen garrantzitsuak lortu ditu bere karreran zehar: [[2006ko Italiako Giroa|2006]] eta [[2010eko Italiako Giroa|2010eko]] [[Italiako Giroa]]k, [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] bi aldiz podiuma zapaltzea (3. [[2004]]ko edizioan eta 2. [[2005]]ekoan) eta 6 etapa Giroan eta beste 1 Tourrean. [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen [[dopin]]g sareko bezero bezala identifikatu zuen, ''número 2'' eta ''Birillo'' klabezko izenpean. [[2007]]ko maiatzean, [[Italiako Olinpiar Batzorde Nazionala|CONIk]] identifikazio hori berretsi zuen, dopingagatik bi urteko zigorra ezarriz (ohikoa kasu hauetan). Gaur egun [[Liquigas-Cannondale|Liquigas]] taldean korritzen du, [[UCI ProTour]] mailako italiar taldea. == Biografia == === Zaletu garaia === [[Italia]]ko [[Lombardia|Lonbardia]] eskualdeko [[Vareseko probintzia]]ko [[Gallarate]] herrian jaio zen. Han hazi zen [[Claudio Chiapucci]]ren bizilagun izanez, Frantziako Tourreko hiru etapa irabazi zituena eta askotan dopinga erabili zuela frogatu ondoren erretiratu zena. Gazte mailan, Bassok zenbait garaipen lortu zituen: [[1995]]ean bigarren izan zen [[San Marino]]n ospatutako junior mailako munduko txapelketan, eta [[1998]]an [[Valkenburg]]en 23 urtez azpikoen munduko txapelketa irabazi zuen. === Debut profesionala === Profesionaletara [[1999]]an pasa zen. Bere bigarren urtean bere lehen garaipena lortu zuen: etapa bat [[Regio-Tour]]rean. [[1999]]an lehen aldiz parte hartu zuen [[Italiako Giroa]]n, 9 etaparen ondoren erretiratuz. Hurrengo urtean berriz parte hartu zuen, eta 52. postuan amaitu zuen. Mendian ekitaldi onak eginez, baina benetako eskalatzailetzat hartu gabe, ahulagoa da erlojupekoan, hurrengoetan espezialitate honetan hobetzea lortu zuen arren. Ordutik aurrera, Frantziako Tourreko bere ekitaldiak nabarmentzen dira. === Urrezko garaia === [[2002]]an hasi zen nabarmentzen, Frantziako Tourreko gazterik hoberenaren maillot zuria irabaziz, era berean 11. postuan amaitu zuelarik. Hala, amaitu zuen lehen Tourrean Parisko podiuma zapaldu zuen jokatutako sailkapenetako baten garaile bezala. [[2003ko Frantziako Tourra|2003ko Frantziako Tourrean]] aurreko urteko postua hobetu zuen, 7. amaituz sailkapen nagusian. [[Fitxategi:Basso Armstrong Tourmalet 2004.jpg|thumb|200px|Basso, [[Lance Armstrong|Armstrongen]] ondoan [[2004ko Frantziako Tourra|2004ko Frantziako Tourrean]], La Mongien irabazi zuen egunean.]] [[2004]]an [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] podiumera igo zen, sailkapen nagusian 3. postuan amaitu ondoren, tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en eta 2. izan zen [[Andreas Klöden]]en atzetik. Bassok, gainera, etapa 1 irabazi zuen, zehazki [[La Mongie]] eski estazioan ([[Tourmalet]]erako igoeraren lehen zatia) amaitu zen [[Pirinioak|Pirinioetako]] mendiko etapa. Bassok urtea [[Emiliako Giroa]] irabaziz eta [[Lombardiako Giroa|Lonbardiako Giroan]] sailkapen nagusiko 3. bezala podiumera igoz biribildu zuen. [[2005]]ean Giroan eta Tourrean parte hartzea erabaki zuen. [[Italiako Giroa]]n faboritoen artean zegoen. Maglia arrosa janztea lortu zuen arren, 13. etapan galdu zuen lidertza, sabeleko arazoak zituela eta, eta hurrengo egunean beste 40 minutu galdu zituen 14. etapan, [[Stelvioko igarobidea]] igarotzen zuena. Egun batzuk beranduago hobetu zen eta oso ezaugarri ezberdineko jarraikako bi etapa irabazi zituen: Mendate tontorrean amaitzen zen bat eta erlojupeko bat. Frantziako Tourrean berriz podiumera igo zen, oraingoan sailkapen nagusiko 2. bezala, urte horretan jarraikako bere zazpigarren Tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en atzetik. [[2006]]an Italiako Giroa irabazi zuen, Armstrong erretiratu ondoren Frantziako Tourra irabazteko faboritoetako bat zelarik. === Puerto Operazioa === [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen doping sareko bezero bezala identifikatu zuen ''número 2'' eta ''Birillo'' izenpean. Identifikazio honen ondorioz, [[2006ko Frantziako Tourra]]ren antolakuntzak kanporatu zuen (Tourra hasi aurreko egunean), ondoren, orduko bere taldea zen CSCk bota egin zuelarik. [[Fitxategi:Basso, Ivan - Amgen 2007.jpg|thumb|100px|Basso, Discovery Channel taldearen maillotarekin.]] [[Espainiako Botere Judiziala|Espainiako Justiziak]] Guardia Zibilak eginiko identifikazioak ez berrestea erabaki ondoren, Basso [[2007]]an Discovery Channel talde indartsuak fitxatu zuen, [[Johan Bruyneel]]ek zuzentzen zuena, [[Lance Armstrong]]ek bere garaipenak lortu zituen taldea, Frantziako Tourra irabazteko asmoz. Alabaina, [[2007]]ko udaberrian, CONIren ikerketak (espainiar autoritateen jokaera zein zen ikusita Puerto Operazioa bere kabuz ikertzea erabaki zuena) Bassori eta honek Puerto Operazioan eta honen barnean desegindako doping sarean zuen inplikazioari buruzko susmoen handitzean eratorri ziren. Egoera honetan, Bassok eta Discovery Channelek kontratua hautsi zuten, Itzuli Handi batean parte hartu aurretik. Azkenik, [[2007]]ko maiatzean CONIk Ivan Basso Eufemiano Fuentes buru zuen desegindako doping sarearen bezeroetako bat zela baieztatu zuen, hala, bere garaian Guardia Zibilak eginiko identifikazioa berretsiz. Basso da egundaino baieztatutako lau bezero bakarretako bat. Baieztapen hau Bassoren beraren aitortzari esker posible izan zen arren, honek prozesuan zehar izan zuen jokaeraren ondorioz CONIk bi urtez zigortzea erabaki zuen (ohiko zigorra doping kasuetan), suspentsio hori murrizteari uko eginez. CONIko dopingaren aurkako prokuradorea den [[Ettore Torri]]k berak Bassoren jokaera ''negargarri''tzat jo zuen. Bi urteko suspentsioko zigorra [[2008]]ko [[urriaren 24|urriak 24an]] amaitu zen. === Itzulera zigorraren ondoren === [[Fitxategi:Ivan Basso (Vuelta a Espana 2009 - Stage 1).jpg|thumb|150px|Basso, [[2009ko Espainiako Itzulia]]n.]] [[2008]]ko apirilean, oraindik zigortua zegoenean, Liquigas italiar taldearekin bi urteko kontratu bat sinatu zuen ([[2009]] eta [[2010]]eko denboraldiak). Bassok bere talde berrian [[Japan Cup (txirrindularitza)|Japan Cupean]] debutatu zuen [[2008]]ko [[urriaren 26|urriak 26an]], bere zigorra amaitu eta bi egunera, hirugarren amaituz, [[Damiano Cunego]] eta [[Giovanni Visconti]]ren atzetik. [[2009]]an, [[Trentinoko Giroa]] irabazi ondoren, bere taldekide batzuekin batera [[Kanariak|Kanaria uharteetara]] joan zen entrenatzera eta [[Italiako Giroa]]ri begira behar bezala prestatzera. Kasualitatea badirudi ere, Eufemiano Fuentes (Puerto Operazioan desegin zen doping sareko burua, Basso honen bezeroa zelarik) kanariar jatorrikoa da, non gaur egun bizi eta lan egiten duen, gertaera hauen aurrean zuzeneko lotura baten existentziarik ezagutu ez den arren. [[2010]]ean, Basso munduko txirrindularitzako tontorrera itzuli zen [[2010eko Italiako Giroa]] irabaziz, etapa batez gain, [[Zoncolan Mendia]]n amaitu zena, baita 4. etapako taldekako erlojupekoa ere. [[2011]]n berriz Frantziako Tourrean zentratu zen, baina maiatzaren amaiera aldera jasan zuen erorketa baten ondorioz planak aldatu behar izan zituen. Jada Tourrean, faboritoekin batera egon zen Pirinioetan, baina ez [[Alpeak|Alpeetan]], hala, sailkapen nagusian 8. postu xume batean amaituz. == Palmaresa == {| width="100%" | valign="top" width="50%" | '''1998''' * [[Fitxategi:Jersey rainbow.svg|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen munduko txapelketa (23 urtez azpikoa)|23 urtez azpikoen Errepideko Munduko Txapelketa]] '''1999''' * 2. [[Giro delle Regioni]]<nowiki/>n eta etapa 1 ''' 2000 ''' * [[Regio-Tour]]reko etapa 1 ''' 2001 ''' * [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tour]]reko etapa 1 * [[Euskal Bizikleta]]<nowiki/>ko etapa 1 * [[Austriako Itzulia|Austriako Itzuli]]ko etapa 1 ''' 2002 ''' * [[2002ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko Gazteen sailkapena [[Fitxategi:Jersey white.svg|20px]] '''2003''' * 7. [[2003ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean ''' 2004 ''' * 3. [[2004ko Frantziako Tourra|Tourrean]], eta etapa 1 * [[Emiliako Giroa]] * [[Acht van Chaam]] ''' 2005 ''' * [[2005eko Italiako Giroa|Italiako Giro]]ko 2 etapa * [[Danimarkako Itzulia]], eta 4 etapa * 2. [[2005eko Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] | valign="top" width="50%" | ''' 2006 ''' * [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]] [[2006ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]] eta 3 etapa * [[Nazioarteko Kriteriuma]], eta etapa 1 ''' 2009 ''' * [[Fitxategi:Jersey violet.svg|20px]] [[Trentinoko Giroa]] * 3. [[2009ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n * 4. [[2009ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n * 5. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an '''2010''' * [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]] [[2010eko Italiako Giroa|Italiako Giroa]] eta etapa 1 * [[Carnagoko Industria y Commercio Artigianato Sari Nagusia]] '''2011''' * [[Luganoko Sari Nagusia]] * [[Padaniako Giroa]], eta etapa 1 * 4. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an * 4. [[Lombardiako Giroa]]n * 6. [[Kataluniako Volta]]n * 7. [[2011ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean '''2012''' * [[Japoniako Kopa (txirrindularitza)|Japoniako Kopa]] * 5. [[2012ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n |} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| class="wikitable" |- style="background:#eee;" !Itzuli Handia !1999 !2000 !2001 !2002 !2003 !2004 !2005 !2006 !2007 !2008 !2009 !2010 !2011 !2012 !2013 !2014 !2015 |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px|link=General classification in the Giro d'Italia|alt=Pink jersey]] '''[[Italiako Giroa]]''' |[[1999ko Italiako Giroa|UT]] |[[2000ko Italiako Giroa|52.]] |— |— |— |— |[[2005eko Italiako Giroa|28.]] | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2006ko Italiako Giroa|1.]]''' |— |— |style="background:burlywood;"|'''[[2009ko Italiako Giroa|3.]]''' | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2010eko Italiako Giroa|1.]]''' |— |'''[[2012ko Italiako Giroa|5.]]''' |— |[[2014ko Italiako Giroa|15.]] |[[2015eko Italiako Giroa|51.]] |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px|link=General classification in the Frantziako Tour|alt=Yellow jersey]] '''[[Frantziako Tourra]]''' |— |— |[[2001eko Frantziako Tourra|UT]] |[[2002ko Frantziako Tourra|11.]] |'''[[2003ko Frantziako Tourra|7.]]''' |style="background:burlywood;"|'''[[2004ko Frantziako Tourra|3.]]''' |style="background:#ddf;"|'''[[2005eko Frantziako Tourra|2.]]''' |— |— |— |— |[[2010eko Frantziako Tourra|32.]] |'''[[2011ko Frantziako Tourra|7.]]''' |[[2012ko Frantziako Tourra|25.]] |— |— |[[2015eko Frantziako Tourra|UT]] |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey red.svg|20px|link=General classification in the Espainiako Vuelta|alt=Red jersey]] '''[[Espainiako Vuelta]]''' |— |— |— |— |— |— |— |— |— |— |'''[[2009ko Espainiako Itzulia|4.]]''' |— |— |— |[[2013ko Espainiako Itzulia|UT]] |— |— |- style="text-align:center;" |[[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|20px]] '''[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak|Munduko Txapelketa]]''' |UT |— |41. |— |UT |11. |— |— |— |— |16. |— |— |— |— |— |— |} {| class="wikitable" |+Legenda |- | style="text-align:center;"|—||Ez zuen parte hartu |- | style="text-align:center;"|DSK||Deskalifikatua |- | style="text-align:center;"|UT||Utzi |} [[Fitxategi:Ivan Basso 2005 TdF Stage 20 St Etienne ITT.jpg|250px|thumb|Ivan Basso [[2005eko Frantziako Tourra|2005eko Frantziako Tourreko]] azken erlojupekoan.]] {{oinordekotza | aurrekoa = [[Paolo Savoldelli]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2006]] | ondorengoa = [[Danilo Di Luca]] }} {{oinordekotza | aurrekoa = [[Denis Menxov]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2010]] | ondorengoa = [[Alberto Contador]] }} == Kanpo loturak == {{commons}} {{bizialdia|1977ko||Basso, Ivan}} [[Kategoria:Lombardiarrak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Italiako Giroaren irabazleak]] [[Kategoria:Italiako txirrindulariak]] [[Kategoria:Italiako Giroko etapa irabazleak italiarrak]] pzh1aueope31y17bj1q4de8wnftzbpc 9998809 9998804 2024-12-13T16:52:32Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998809 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Ivan Basso''' ([[Gallarate]], [[Vareseko probintzia]], [[1977]]ko [[azaroaren 26|azaroak 26]]) [[italia]]r txirrindulari ohia da. Profesionala [[1999]]tik, garaipen garrantzitsuak lortu ditu bere karreran zehar: [[2006ko Italiako Giroa|2006]] eta [[2010eko Italiako Giroa|2010eko]] [[Italiako Giroa]]k, [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] bi aldiz podiuma zapaltzea (3. [[2004]]ko edizioan eta 2. [[2005]]ekoan) eta 6 etapa Giroan eta beste 1 Tourrean. [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen [[dopin]]g sareko bezero bezala identifikatu zuen, ''número 2'' eta ''Birillo'' klabezko izenpean. [[2007]]ko maiatzean, [[Italiako Olinpiar Batzorde Nazionala|CONIk]] identifikazio hori berretsi zuen, dopingagatik bi urteko zigorra ezarriz (ohikoa kasu hauetan). Gaur egun [[Liquigas-Cannondale|Liquigas]] taldean korritzen du, [[UCI ProTour]] mailako italiar taldea. == Biografia == === Zaletu garaia === [[Italia]]ko [[Lombardia|Lonbardia]] eskualdeko [[Vareseko probintzia]]ko [[Gallarate]] herrian jaio zen. Han hazi zen [[Claudio Chiapucci]]ren bizilagun izanez, Frantziako Tourreko hiru etapa irabazi zituena eta askotan dopinga erabili zuela frogatu ondoren erretiratu zena. Gazte mailan, Bassok zenbait garaipen lortu zituen: [[1995]]ean bigarren izan zen [[San Marino]]n ospatutako junior mailako munduko txapelketan, eta [[1998]]an [[Valkenburg]]en 23 urtez azpikoen munduko txapelketa irabazi zuen. === Debut profesionala === Profesionaletara [[1999]]an pasa zen. Bere bigarren urtean bere lehen garaipena lortu zuen: etapa bat [[Regio-Tour]]rean. [[1999]]an lehen aldiz parte hartu zuen [[Italiako Giroa]]n, 9 etaparen ondoren erretiratuz. Hurrengo urtean berriz parte hartu zuen, eta 52. postuan amaitu zuen. Mendian ekitaldi onak eginez, baina benetako eskalatzailetzat hartu gabe, ahulagoa da erlojupekoan, hurrengoetan espezialitate honetan hobetzea lortu zuen arren. Ordutik aurrera, Frantziako Tourreko bere ekitaldiak nabarmentzen dira. === Urrezko garaia === [[2002]]an hasi zen nabarmentzen, Frantziako Tourreko gazterik hoberenaren maillot zuria irabaziz, era berean 11. postuan amaitu zuelarik. Hala, amaitu zuen lehen Tourrean Parisko podiuma zapaldu zuen jokatutako sailkapenetako baten garaile bezala. [[2003ko Frantziako Tourra|2003ko Frantziako Tourrean]] aurreko urteko postua hobetu zuen, 7. amaituz sailkapen nagusian. [[Fitxategi:Basso Armstrong Tourmalet 2004.jpg|thumb|200px|Basso, [[Lance Armstrong|Armstrongen]] ondoan [[2004ko Frantziako Tourra|2004ko Frantziako Tourrean]], La Mongien irabazi zuen egunean.]] [[2004]]an [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] podiumera igo zen, sailkapen nagusian 3. postuan amaitu ondoren, tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en eta 2. izan zen [[Andreas Klöden]]en atzetik. Bassok, gainera, etapa 1 irabazi zuen, zehazki [[La Mongie]] eski estazioan ([[Tourmalet]]erako igoeraren lehen zatia) amaitu zen [[Pirinioak|Pirinioetako]] mendiko etapa. Bassok urtea [[Emiliako Giroa]] irabaziz eta [[Lombardiako Giroa|Lonbardiako Giroan]] sailkapen nagusiko 3. bezala podiumera igoz biribildu zuen. [[2005]]ean Giroan eta Tourrean parte hartzea erabaki zuen. [[Italiako Giroa]]n faboritoen artean zegoen. Maglia arrosa janztea lortu zuen arren, 13. etapan galdu zuen lidertza, sabeleko arazoak zituela eta, eta hurrengo egunean beste 40 minutu galdu zituen 14. etapan, [[Stelvioko igarobidea]] igarotzen zuena. Egun batzuk beranduago hobetu zen eta oso ezaugarri ezberdineko jarraikako bi etapa irabazi zituen: Mendate tontorrean amaitzen zen bat eta erlojupeko bat. Frantziako Tourrean berriz podiumera igo zen, oraingoan sailkapen nagusiko 2. bezala, urte horretan jarraikako bere zazpigarren Tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en atzetik. [[2006]]an Italiako Giroa irabazi zuen, Armstrong erretiratu ondoren Frantziako Tourra irabazteko faboritoetako bat zelarik. === Puerto Operazioa === [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen doping sareko bezero bezala identifikatu zuen ''número 2'' eta ''Birillo'' izenpean. Identifikazio honen ondorioz, [[2006ko Frantziako Tourra]]ren antolakuntzak kanporatu zuen (Tourra hasi aurreko egunean), ondoren, orduko bere taldea zen CSCk bota egin zuelarik. [[Fitxategi:Basso, Ivan - Amgen 2007.jpg|thumb|100px|Basso, Discovery Channel taldearen maillotarekin.]] [[Espainiako Botere Judiziala|Espainiako Justiziak]] Guardia Zibilak eginiko identifikazioak ez berrestea erabaki ondoren, Basso [[2007]]an Discovery Channel talde indartsuak fitxatu zuen, [[Johan Bruyneel]]ek zuzentzen zuena, [[Lance Armstrong]]ek bere garaipenak lortu zituen taldea, Frantziako Tourra irabazteko asmoz. Alabaina, [[2007]]ko udaberrian, CONIren ikerketak (espainiar autoritateen jokaera zein zen ikusita Puerto Operazioa bere kabuz ikertzea erabaki zuena) Bassori eta honek Puerto Operazioan eta honen barnean desegindako doping sarean zuen inplikazioari buruzko susmoen handitzean eratorri ziren. Egoera honetan, Bassok eta Discovery Channelek kontratua hautsi zuten, Itzuli Handi batean parte hartu aurretik. Azkenik, [[2007]]ko maiatzean CONIk Ivan Basso Eufemiano Fuentes buru zuen desegindako doping sarearen bezeroetako bat zela baieztatu zuen, hala, bere garaian Guardia Zibilak eginiko identifikazioa berretsiz. Basso da egundaino baieztatutako lau bezero bakarretako bat. Baieztapen hau Bassoren beraren aitortzari esker posible izan zen arren, honek prozesuan zehar izan zuen jokaeraren ondorioz CONIk bi urtez zigortzea erabaki zuen (ohiko zigorra doping kasuetan), suspentsio hori murrizteari uko eginez. CONIko dopingaren aurkako prokuradorea den [[Ettore Torri]]k berak Bassoren jokaera ''negargarri''tzat jo zuen. Bi urteko suspentsioko zigorra [[2008]]ko [[urriaren 24|urriak 24an]] amaitu zen. === Itzulera zigorraren ondoren === [[Fitxategi:Ivan Basso (Vuelta a Espana 2009 - Stage 1).jpg|thumb|150px|Basso, [[2009ko Espainiako Itzulia]]n.]] [[2008]]ko apirilean, oraindik zigortua zegoenean, Liquigas italiar taldearekin bi urteko kontratu bat sinatu zuen ([[2009]] eta [[2010]]eko denboraldiak). Bassok bere talde berrian [[Japan Cup (txirrindularitza)|Japan Cupean]] debutatu zuen [[2008]]ko [[urriaren 26|urriak 26an]], bere zigorra amaitu eta bi egunera, hirugarren amaituz, [[Damiano Cunego]] eta [[Giovanni Visconti]]ren atzetik. [[2009]]an, [[Trentinoko Giroa]] irabazi ondoren, bere taldekide batzuekin batera [[Kanariak|Kanaria uharteetara]] joan zen entrenatzera eta [[Italiako Giroa]]ri begira behar bezala prestatzera. Kasualitatea badirudi ere, Eufemiano Fuentes (Puerto Operazioan desegin zen doping sareko burua, Basso honen bezeroa zelarik) kanariar jatorrikoa da, non gaur egun bizi eta lan egiten duen, gertaera hauen aurrean zuzeneko lotura baten existentziarik ezagutu ez den arren. [[2010]]ean, Basso munduko txirrindularitzako tontorrera itzuli zen [[2010eko Italiako Giroa]] irabaziz, etapa batez gain, [[Zoncolan Mendia]]n amaitu zena, baita 4. etapako taldekako erlojupekoa ere. [[2011]]n berriz Frantziako Tourrean zentratu zen, baina maiatzaren amaiera aldera jasan zuen erorketa baten ondorioz planak aldatu behar izan zituen. Jada Tourrean, faboritoekin batera egon zen Pirinioetan, baina ez [[Alpeak|Alpeetan]], hala, sailkapen nagusian 8. postu xume batean amaituz. == Palmaresa == {| width="100%" | valign="top" width="50%" | '''1998''' * [[Fitxategi:Jersey rainbow.svg|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen munduko txapelketa (23 urtez azpikoa)|23 urtez azpikoen Errepideko Munduko Txapelketa]] '''1999''' * 2. [[Giro delle Regioni]]<nowiki/>n eta etapa 1 ''' 2000 ''' * [[Regio-Tour]]reko etapa 1 ''' 2001 ''' * [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tour]]reko etapa 1 * [[Euskal Bizikleta]]<nowiki/>ko etapa 1 * [[Austriako Itzulia|Austriako Itzuli]]ko etapa 1 ''' 2002 ''' * [[2002ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko Gazteen sailkapena [[Fitxategi:Jersey white.svg|20px]] '''2003''' * 7. [[2003ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean ''' 2004 ''' * 3. [[2004ko Frantziako Tourra|Tourrean]], eta etapa 1 * [[Emiliako Giroa]] * [[Acht van Chaam]] ''' 2005 ''' * [[2005eko Italiako Giroa|Italiako Giro]]ko 2 etapa * [[Danimarkako Itzulia]], eta 4 etapa * 2. [[2005eko Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] | valign="top" width="50%" | ''' 2006 ''' * [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]] [[2006ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]] eta 3 etapa * [[Nazioarteko Kriteriuma]] eta etapa 1 * 7. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an * 10. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]<nowiki/>n ''' 2009 ''' * [[Fitxategi:Jersey violet.svg|20px]] [[Trentinoko Giroa]] * 3. [[2009ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n * 4. [[2009ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n * 5. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an '''2010''' * [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]] [[2010eko Italiako Giroa|Italiako Giroa]] eta etapa 1 * [[Carnagoko Industria y Commercio Artigianato Sari Nagusia]] '''2011''' * [[Luganoko Sari Nagusia]] * [[Padaniako Giroa]], eta etapa 1 * 4. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an * 4. [[Lombardiako Giroa]]n * 6. [[Kataluniako Volta]]n * 7. [[2011ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean '''2012''' * [[Japoniako Kopa (txirrindularitza)|Japoniako Kopa]] * 5. [[2012ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n |} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| class="wikitable" |- style="background:#eee;" !Itzuli Handia !1999 !2000 !2001 !2002 !2003 !2004 !2005 !2006 !2007 !2008 !2009 !2010 !2011 !2012 !2013 !2014 !2015 |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px|link=General classification in the Giro d'Italia|alt=Pink jersey]] '''[[Italiako Giroa]]''' |[[1999ko Italiako Giroa|UT]] |[[2000ko Italiako Giroa|52.]] |— |— |— |— |[[2005eko Italiako Giroa|28.]] | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2006ko Italiako Giroa|1.]]''' |— |— |style="background:burlywood;"|'''[[2009ko Italiako Giroa|3.]]''' | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2010eko Italiako Giroa|1.]]''' |— |'''[[2012ko Italiako Giroa|5.]]''' |— |[[2014ko Italiako Giroa|15.]] |[[2015eko Italiako Giroa|51.]] |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px|link=General classification in the Frantziako Tour|alt=Yellow jersey]] '''[[Frantziako Tourra]]''' |— |— |[[2001eko Frantziako Tourra|UT]] |[[2002ko Frantziako Tourra|11.]] |'''[[2003ko Frantziako Tourra|7.]]''' |style="background:burlywood;"|'''[[2004ko Frantziako Tourra|3.]]''' |style="background:#ddf;"|'''[[2005eko Frantziako Tourra|2.]]''' |— |— |— |— |[[2010eko Frantziako Tourra|32.]] |'''[[2011ko Frantziako Tourra|7.]]''' |[[2012ko Frantziako Tourra|25.]] |— |— |[[2015eko Frantziako Tourra|UT]] |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey red.svg|20px|link=General classification in the Espainiako Vuelta|alt=Red jersey]] '''[[Espainiako Vuelta]]''' |— |— |— |— |— |— |— |— |— |— |'''[[2009ko Espainiako Itzulia|4.]]''' |— |— |— |[[2013ko Espainiako Itzulia|UT]] |— |— |- style="text-align:center;" |[[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|20px]] '''[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak|Munduko Txapelketa]]''' |UT |— |41. |— |UT |11. |— |— |— |— |16. |— |— |— |— |— |— |} {| class="wikitable" |+Legenda |- | style="text-align:center;"|—||Ez zuen parte hartu |- | style="text-align:center;"|DSK||Deskalifikatua |- | style="text-align:center;"|UT||Utzi |} [[Fitxategi:Ivan Basso 2005 TdF Stage 20 St Etienne ITT.jpg|250px|thumb|Ivan Basso [[2005eko Frantziako Tourra|2005eko Frantziako Tourreko]] azken erlojupekoan.]] {{oinordekotza | aurrekoa = [[Paolo Savoldelli]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2006]] | ondorengoa = [[Danilo Di Luca]] }} {{oinordekotza | aurrekoa = [[Denis Menxov]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2010]] | ondorengoa = [[Alberto Contador]] }} == Kanpo loturak == {{commons}} {{bizialdia|1977ko||Basso, Ivan}} [[Kategoria:Lombardiarrak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Italiako Giroaren irabazleak]] [[Kategoria:Italiako txirrindulariak]] [[Kategoria:Italiako Giroko etapa irabazleak italiarrak]] h10149kz289h0nfffwo5z7ynu4cp71i 9998815 9998809 2024-12-13T16:56:21Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998815 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Ivan Basso''' ([[Gallarate]], [[Vareseko probintzia]], [[1977]]ko [[azaroaren 26|azaroak 26]]) [[italia]]r txirrindulari ohia da. Profesionala [[1999]]tik, garaipen garrantzitsuak lortu ditu bere karreran zehar: [[2006ko Italiako Giroa|2006]] eta [[2010eko Italiako Giroa|2010eko]] [[Italiako Giroa]]k, [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] bi aldiz podiuma zapaltzea (3. [[2004]]ko edizioan eta 2. [[2005]]ekoan) eta 6 etapa Giroan eta beste 1 Tourrean. [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen [[dopin]]g sareko bezero bezala identifikatu zuen, ''número 2'' eta ''Birillo'' klabezko izenpean. [[2007]]ko maiatzean, [[Italiako Olinpiar Batzorde Nazionala|CONIk]] identifikazio hori berretsi zuen, dopingagatik bi urteko zigorra ezarriz (ohikoa kasu hauetan). Gaur egun [[Liquigas-Cannondale|Liquigas]] taldean korritzen du, [[UCI ProTour]] mailako italiar taldea. == Biografia == === Zaletu garaia === [[Italia]]ko [[Lombardia|Lonbardia]] eskualdeko [[Vareseko probintzia]]ko [[Gallarate]] herrian jaio zen. Han hazi zen [[Claudio Chiapucci]]ren bizilagun izanez, Frantziako Tourreko hiru etapa irabazi zituena eta askotan dopinga erabili zuela frogatu ondoren erretiratu zena. Gazte mailan, Bassok zenbait garaipen lortu zituen: [[1995]]ean bigarren izan zen [[San Marino]]n ospatutako junior mailako munduko txapelketan, eta [[1998]]an [[Valkenburg]]en 23 urtez azpikoen munduko txapelketa irabazi zuen. === Debut profesionala === Profesionaletara [[1999]]an pasa zen. Bere bigarren urtean bere lehen garaipena lortu zuen: etapa bat [[Regio-Tour]]rean. [[1999]]an lehen aldiz parte hartu zuen [[Italiako Giroa]]n, 9 etaparen ondoren erretiratuz. Hurrengo urtean berriz parte hartu zuen, eta 52. postuan amaitu zuen. Mendian ekitaldi onak eginez, baina benetako eskalatzailetzat hartu gabe, ahulagoa da erlojupekoan, hurrengoetan espezialitate honetan hobetzea lortu zuen arren. Ordutik aurrera, Frantziako Tourreko bere ekitaldiak nabarmentzen dira. === Urrezko garaia === [[2002]]an hasi zen nabarmentzen, Frantziako Tourreko gazterik hoberenaren maillot zuria irabaziz, era berean 11. postuan amaitu zuelarik. Hala, amaitu zuen lehen Tourrean Parisko podiuma zapaldu zuen jokatutako sailkapenetako baten garaile bezala. [[2003ko Frantziako Tourra|2003ko Frantziako Tourrean]] aurreko urteko postua hobetu zuen, 7. amaituz sailkapen nagusian. [[Fitxategi:Basso Armstrong Tourmalet 2004.jpg|thumb|200px|Basso, [[Lance Armstrong|Armstrongen]] ondoan [[2004ko Frantziako Tourra|2004ko Frantziako Tourrean]], La Mongien irabazi zuen egunean.]] [[2004]]an [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] podiumera igo zen, sailkapen nagusian 3. postuan amaitu ondoren, tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en eta 2. izan zen [[Andreas Klöden]]en atzetik. Bassok, gainera, etapa 1 irabazi zuen, zehazki [[La Mongie]] eski estazioan ([[Tourmalet]]erako igoeraren lehen zatia) amaitu zen [[Pirinioak|Pirinioetako]] mendiko etapa. Bassok urtea [[Emiliako Giroa]] irabaziz eta [[Lombardiako Giroa|Lonbardiako Giroan]] sailkapen nagusiko 3. bezala podiumera igoz biribildu zuen. [[2005]]ean Giroan eta Tourrean parte hartzea erabaki zuen. [[Italiako Giroa]]n faboritoen artean zegoen. Maglia arrosa janztea lortu zuen arren, 13. etapan galdu zuen lidertza, sabeleko arazoak zituela eta, eta hurrengo egunean beste 40 minutu galdu zituen 14. etapan, [[Stelvioko igarobidea]] igarotzen zuena. Egun batzuk beranduago hobetu zen eta oso ezaugarri ezberdineko jarraikako bi etapa irabazi zituen: Mendate tontorrean amaitzen zen bat eta erlojupeko bat. Frantziako Tourrean berriz podiumera igo zen, oraingoan sailkapen nagusiko 2. bezala, urte horretan jarraikako bere zazpigarren Tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en atzetik. [[2006]]an Italiako Giroa irabazi zuen, Armstrong erretiratu ondoren Frantziako Tourra irabazteko faboritoetako bat zelarik. === Puerto Operazioa === [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen doping sareko bezero bezala identifikatu zuen ''número 2'' eta ''Birillo'' izenpean. Identifikazio honen ondorioz, [[2006ko Frantziako Tourra]]ren antolakuntzak kanporatu zuen (Tourra hasi aurreko egunean), ondoren, orduko bere taldea zen CSCk bota egin zuelarik. [[Fitxategi:Basso, Ivan - Amgen 2007.jpg|thumb|100px|Basso, Discovery Channel taldearen maillotarekin.]] [[Espainiako Botere Judiziala|Espainiako Justiziak]] Guardia Zibilak eginiko identifikazioak ez berrestea erabaki ondoren, Basso [[2007]]an Discovery Channel talde indartsuak fitxatu zuen, [[Johan Bruyneel]]ek zuzentzen zuena, [[Lance Armstrong]]ek bere garaipenak lortu zituen taldea, Frantziako Tourra irabazteko asmoz. Alabaina, [[2007]]ko udaberrian, CONIren ikerketak (espainiar autoritateen jokaera zein zen ikusita Puerto Operazioa bere kabuz ikertzea erabaki zuena) Bassori eta honek Puerto Operazioan eta honen barnean desegindako doping sarean zuen inplikazioari buruzko susmoen handitzean eratorri ziren. Egoera honetan, Bassok eta Discovery Channelek kontratua hautsi zuten, Itzuli Handi batean parte hartu aurretik. Azkenik, [[2007]]ko maiatzean CONIk Ivan Basso Eufemiano Fuentes buru zuen desegindako doping sarearen bezeroetako bat zela baieztatu zuen, hala, bere garaian Guardia Zibilak eginiko identifikazioa berretsiz. Basso da egundaino baieztatutako lau bezero bakarretako bat. Baieztapen hau Bassoren beraren aitortzari esker posible izan zen arren, honek prozesuan zehar izan zuen jokaeraren ondorioz CONIk bi urtez zigortzea erabaki zuen (ohiko zigorra doping kasuetan), suspentsio hori murrizteari uko eginez. CONIko dopingaren aurkako prokuradorea den [[Ettore Torri]]k berak Bassoren jokaera ''negargarri''tzat jo zuen. Bi urteko suspentsioko zigorra [[2008]]ko [[urriaren 24|urriak 24an]] amaitu zen. === Itzulera zigorraren ondoren === [[Fitxategi:Ivan Basso (Vuelta a Espana 2009 - Stage 1).jpg|thumb|150px|Basso, [[2009ko Espainiako Itzulia]]n.]] [[2008]]ko apirilean, oraindik zigortua zegoenean, Liquigas italiar taldearekin bi urteko kontratu bat sinatu zuen ([[2009]] eta [[2010]]eko denboraldiak). Bassok bere talde berrian [[Japan Cup (txirrindularitza)|Japan Cupean]] debutatu zuen [[2008]]ko [[urriaren 26|urriak 26an]], bere zigorra amaitu eta bi egunera, hirugarren amaituz, [[Damiano Cunego]] eta [[Giovanni Visconti]]ren atzetik. [[2009]]an, [[Trentinoko Giroa]] irabazi ondoren, bere taldekide batzuekin batera [[Kanariak|Kanaria uharteetara]] joan zen entrenatzera eta [[Italiako Giroa]]ri begira behar bezala prestatzera. Kasualitatea badirudi ere, Eufemiano Fuentes (Puerto Operazioan desegin zen doping sareko burua, Basso honen bezeroa zelarik) kanariar jatorrikoa da, non gaur egun bizi eta lan egiten duen, gertaera hauen aurrean zuzeneko lotura baten existentziarik ezagutu ez den arren. [[2010]]ean, Basso munduko txirrindularitzako tontorrera itzuli zen [[2010eko Italiako Giroa]] irabaziz, etapa batez gain, [[Zoncolan Mendia]]n amaitu zena, baita 4. etapako taldekako erlojupekoa ere. [[2011]]n berriz Frantziako Tourrean zentratu zen, baina maiatzaren amaiera aldera jasan zuen erorketa baten ondorioz planak aldatu behar izan zituen. Jada Tourrean, faboritoekin batera egon zen Pirinioetan, baina ez [[Alpeak|Alpeetan]], hala, sailkapen nagusian 8. postu xume batean amaituz. == Palmaresa == {| width="100%" | valign="top" width="50%" | '''1998''' * [[Fitxategi:Jersey rainbow.svg|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen munduko txapelketa (23 urtez azpikoa)|23 urtez azpikoen Errepideko Munduko Txapelketa]] '''1999''' * 2. [[Giro delle Regioni]]<nowiki/>n eta etapa 1 ''' 2000 ''' * [[Regio-Tour]]reko etapa 1 ''' 2001 ''' * [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tour]]reko etapa 1 * [[Euskal Bizikleta]]<nowiki/>ko etapa 1 * [[Austriako Itzulia|Austriako Itzuli]]ko etapa 1 ''' 2002 ''' * [[2002ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko Gazteen sailkapena [[Fitxategi:Jersey white.svg|20px]] '''2003''' * 7. [[2003ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean ''' 2004 ''' * [[Emiliako Giroa]] * [[Acht van Chaam]] * 2. [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tour]]rean * 3. [[2004ko Frantziako Tourra|Tourrean]], eta etapa 1 * 3. [[Lombardiako Giroa]]n * 6. [[2004ko Donostia Klasikoa|Donostia Klasikoa]]n * 7. [[Romandiako Tour]]rean * 8. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]<nowiki/>n ''' 2005 ''' * [[2005eko Italiako Giroa|Italiako Giro]]ko 2 etapa * [[Danimarkako Itzulia]], eta 4 etapa * 2. [[2005eko Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] | valign="top" width="50%" | ''' 2006 ''' * [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]] [[2006ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]] eta 3 etapa * [[Nazioarteko Kriteriuma]] eta etapa 1 * 7. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an * 10. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]<nowiki/>n ''' 2009 ''' * [[Fitxategi:Jersey violet.svg|20px]] [[Trentinoko Giroa]] * 3. [[2009ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n * 4. [[2009ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n * 5. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an '''2010''' * [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]] [[2010eko Italiako Giroa|Italiako Giroa]] eta etapa 1 * [[Carnagoko Industria y Commercio Artigianato Sari Nagusia]] '''2011''' * [[Luganoko Sari Nagusia]] * [[Padaniako Giroa]], eta etapa 1 * 4. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an * 4. [[Lombardiako Giroa]]n * 6. [[Kataluniako Volta]]n * 7. [[2011ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean '''2012''' * [[Japoniako Kopa (txirrindularitza)|Japoniako Kopa]] * 5. [[2012ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n |} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| class="wikitable" |- style="background:#eee;" !Itzuli Handia !1999 !2000 !2001 !2002 !2003 !2004 !2005 !2006 !2007 !2008 !2009 !2010 !2011 !2012 !2013 !2014 !2015 |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px|link=General classification in the Giro d'Italia|alt=Pink jersey]] '''[[Italiako Giroa]]''' |[[1999ko Italiako Giroa|UT]] |[[2000ko Italiako Giroa|52.]] |— |— |— |— |[[2005eko Italiako Giroa|28.]] | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2006ko Italiako Giroa|1.]]''' |— |— |style="background:burlywood;"|'''[[2009ko Italiako Giroa|3.]]''' | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2010eko Italiako Giroa|1.]]''' |— |'''[[2012ko Italiako Giroa|5.]]''' |— |[[2014ko Italiako Giroa|15.]] |[[2015eko Italiako Giroa|51.]] |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px|link=General classification in the Frantziako Tour|alt=Yellow jersey]] '''[[Frantziako Tourra]]''' |— |— |[[2001eko Frantziako Tourra|UT]] |[[2002ko Frantziako Tourra|11.]] |'''[[2003ko Frantziako Tourra|7.]]''' |style="background:burlywood;"|'''[[2004ko Frantziako Tourra|3.]]''' |style="background:#ddf;"|'''[[2005eko Frantziako Tourra|2.]]''' |— |— |— |— |[[2010eko Frantziako Tourra|32.]] |'''[[2011ko Frantziako Tourra|7.]]''' |[[2012ko Frantziako Tourra|25.]] |— |— |[[2015eko Frantziako Tourra|UT]] |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey red.svg|20px|link=General classification in the Espainiako Vuelta|alt=Red jersey]] '''[[Espainiako Vuelta]]''' |— |— |— |— |— |— |— |— |— |— |'''[[2009ko Espainiako Itzulia|4.]]''' |— |— |— |[[2013ko Espainiako Itzulia|UT]] |— |— |- style="text-align:center;" |[[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|20px]] '''[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak|Munduko Txapelketa]]''' |UT |— |41. |— |UT |11. |— |— |— |— |16. |— |— |— |— |— |— |} {| class="wikitable" |+Legenda |- | style="text-align:center;"|—||Ez zuen parte hartu |- | style="text-align:center;"|DSK||Deskalifikatua |- | style="text-align:center;"|UT||Utzi |} [[Fitxategi:Ivan Basso 2005 TdF Stage 20 St Etienne ITT.jpg|250px|thumb|Ivan Basso [[2005eko Frantziako Tourra|2005eko Frantziako Tourreko]] azken erlojupekoan.]] {{oinordekotza | aurrekoa = [[Paolo Savoldelli]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2006]] | ondorengoa = [[Danilo Di Luca]] }} {{oinordekotza | aurrekoa = [[Denis Menxov]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2010]] | ondorengoa = [[Alberto Contador]] }} == Kanpo loturak == {{commons}} {{bizialdia|1977ko||Basso, Ivan}} [[Kategoria:Lombardiarrak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Italiako Giroaren irabazleak]] [[Kategoria:Italiako txirrindulariak]] [[Kategoria:Italiako Giroko etapa irabazleak italiarrak]] 44pshmhgamwm5vub9i6si2qcl10jduw 9998819 9998815 2024-12-13T16:58:24Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998819 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Ivan Basso''' ([[Gallarate]], [[Vareseko probintzia]], [[1977]]ko [[azaroaren 26|azaroak 26]]) [[italia]]r txirrindulari ohia da. Profesionala [[1999]]tik, garaipen garrantzitsuak lortu ditu bere karreran zehar: [[2006ko Italiako Giroa|2006]] eta [[2010eko Italiako Giroa|2010eko]] [[Italiako Giroa]]k, [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] bi aldiz podiuma zapaltzea (3. [[2004]]ko edizioan eta 2. [[2005]]ekoan) eta 6 etapa Giroan eta beste 1 Tourrean. [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen [[dopin]]g sareko bezero bezala identifikatu zuen, ''número 2'' eta ''Birillo'' klabezko izenpean. [[2007]]ko maiatzean, [[Italiako Olinpiar Batzorde Nazionala|CONIk]] identifikazio hori berretsi zuen, dopingagatik bi urteko zigorra ezarriz (ohikoa kasu hauetan). Gaur egun [[Liquigas-Cannondale|Liquigas]] taldean korritzen du, [[UCI ProTour]] mailako italiar taldea. == Biografia == === Zaletu garaia === [[Italia]]ko [[Lombardia|Lonbardia]] eskualdeko [[Vareseko probintzia]]ko [[Gallarate]] herrian jaio zen. Han hazi zen [[Claudio Chiapucci]]ren bizilagun izanez, Frantziako Tourreko hiru etapa irabazi zituena eta askotan dopinga erabili zuela frogatu ondoren erretiratu zena. Gazte mailan, Bassok zenbait garaipen lortu zituen: [[1995]]ean bigarren izan zen [[San Marino]]n ospatutako junior mailako munduko txapelketan, eta [[1998]]an [[Valkenburg]]en 23 urtez azpikoen munduko txapelketa irabazi zuen. === Debut profesionala === Profesionaletara [[1999]]an pasa zen. Bere bigarren urtean bere lehen garaipena lortu zuen: etapa bat [[Regio-Tour]]rean. [[1999]]an lehen aldiz parte hartu zuen [[Italiako Giroa]]n, 9 etaparen ondoren erretiratuz. Hurrengo urtean berriz parte hartu zuen, eta 52. postuan amaitu zuen. Mendian ekitaldi onak eginez, baina benetako eskalatzailetzat hartu gabe, ahulagoa da erlojupekoan, hurrengoetan espezialitate honetan hobetzea lortu zuen arren. Ordutik aurrera, Frantziako Tourreko bere ekitaldiak nabarmentzen dira. === Urrezko garaia === [[2002]]an hasi zen nabarmentzen, Frantziako Tourreko gazterik hoberenaren maillot zuria irabaziz, era berean 11. postuan amaitu zuelarik. Hala, amaitu zuen lehen Tourrean Parisko podiuma zapaldu zuen jokatutako sailkapenetako baten garaile bezala. [[2003ko Frantziako Tourra|2003ko Frantziako Tourrean]] aurreko urteko postua hobetu zuen, 7. amaituz sailkapen nagusian. [[Fitxategi:Basso Armstrong Tourmalet 2004.jpg|thumb|200px|Basso, [[Lance Armstrong|Armstrongen]] ondoan [[2004ko Frantziako Tourra|2004ko Frantziako Tourrean]], La Mongien irabazi zuen egunean.]] [[2004]]an [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] podiumera igo zen, sailkapen nagusian 3. postuan amaitu ondoren, tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en eta 2. izan zen [[Andreas Klöden]]en atzetik. Bassok, gainera, etapa 1 irabazi zuen, zehazki [[La Mongie]] eski estazioan ([[Tourmalet]]erako igoeraren lehen zatia) amaitu zen [[Pirinioak|Pirinioetako]] mendiko etapa. Bassok urtea [[Emiliako Giroa]] irabaziz eta [[Lombardiako Giroa|Lonbardiako Giroan]] sailkapen nagusiko 3. bezala podiumera igoz biribildu zuen. [[2005]]ean Giroan eta Tourrean parte hartzea erabaki zuen. [[Italiako Giroa]]n faboritoen artean zegoen. Maglia arrosa janztea lortu zuen arren, 13. etapan galdu zuen lidertza, sabeleko arazoak zituela eta, eta hurrengo egunean beste 40 minutu galdu zituen 14. etapan, [[Stelvioko igarobidea]] igarotzen zuena. Egun batzuk beranduago hobetu zen eta oso ezaugarri ezberdineko jarraikako bi etapa irabazi zituen: Mendate tontorrean amaitzen zen bat eta erlojupeko bat. Frantziako Tourrean berriz podiumera igo zen, oraingoan sailkapen nagusiko 2. bezala, urte horretan jarraikako bere zazpigarren Tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en atzetik. [[2006]]an Italiako Giroa irabazi zuen, Armstrong erretiratu ondoren Frantziako Tourra irabazteko faboritoetako bat zelarik. === Puerto Operazioa === [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen doping sareko bezero bezala identifikatu zuen ''número 2'' eta ''Birillo'' izenpean. Identifikazio honen ondorioz, [[2006ko Frantziako Tourra]]ren antolakuntzak kanporatu zuen (Tourra hasi aurreko egunean), ondoren, orduko bere taldea zen CSCk bota egin zuelarik. [[Fitxategi:Basso, Ivan - Amgen 2007.jpg|thumb|100px|Basso, Discovery Channel taldearen maillotarekin.]] [[Espainiako Botere Judiziala|Espainiako Justiziak]] Guardia Zibilak eginiko identifikazioak ez berrestea erabaki ondoren, Basso [[2007]]an Discovery Channel talde indartsuak fitxatu zuen, [[Johan Bruyneel]]ek zuzentzen zuena, [[Lance Armstrong]]ek bere garaipenak lortu zituen taldea, Frantziako Tourra irabazteko asmoz. Alabaina, [[2007]]ko udaberrian, CONIren ikerketak (espainiar autoritateen jokaera zein zen ikusita Puerto Operazioa bere kabuz ikertzea erabaki zuena) Bassori eta honek Puerto Operazioan eta honen barnean desegindako doping sarean zuen inplikazioari buruzko susmoen handitzean eratorri ziren. Egoera honetan, Bassok eta Discovery Channelek kontratua hautsi zuten, Itzuli Handi batean parte hartu aurretik. Azkenik, [[2007]]ko maiatzean CONIk Ivan Basso Eufemiano Fuentes buru zuen desegindako doping sarearen bezeroetako bat zela baieztatu zuen, hala, bere garaian Guardia Zibilak eginiko identifikazioa berretsiz. Basso da egundaino baieztatutako lau bezero bakarretako bat. Baieztapen hau Bassoren beraren aitortzari esker posible izan zen arren, honek prozesuan zehar izan zuen jokaeraren ondorioz CONIk bi urtez zigortzea erabaki zuen (ohiko zigorra doping kasuetan), suspentsio hori murrizteari uko eginez. CONIko dopingaren aurkako prokuradorea den [[Ettore Torri]]k berak Bassoren jokaera ''negargarri''tzat jo zuen. Bi urteko suspentsioko zigorra [[2008]]ko [[urriaren 24|urriak 24an]] amaitu zen. === Itzulera zigorraren ondoren === [[Fitxategi:Ivan Basso (Vuelta a Espana 2009 - Stage 1).jpg|thumb|150px|Basso, [[2009ko Espainiako Itzulia]]n.]] [[2008]]ko apirilean, oraindik zigortua zegoenean, Liquigas italiar taldearekin bi urteko kontratu bat sinatu zuen ([[2009]] eta [[2010]]eko denboraldiak). Bassok bere talde berrian [[Japan Cup (txirrindularitza)|Japan Cupean]] debutatu zuen [[2008]]ko [[urriaren 26|urriak 26an]], bere zigorra amaitu eta bi egunera, hirugarren amaituz, [[Damiano Cunego]] eta [[Giovanni Visconti]]ren atzetik. [[2009]]an, [[Trentinoko Giroa]] irabazi ondoren, bere taldekide batzuekin batera [[Kanariak|Kanaria uharteetara]] joan zen entrenatzera eta [[Italiako Giroa]]ri begira behar bezala prestatzera. Kasualitatea badirudi ere, Eufemiano Fuentes (Puerto Operazioan desegin zen doping sareko burua, Basso honen bezeroa zelarik) kanariar jatorrikoa da, non gaur egun bizi eta lan egiten duen, gertaera hauen aurrean zuzeneko lotura baten existentziarik ezagutu ez den arren. [[2010]]ean, Basso munduko txirrindularitzako tontorrera itzuli zen [[2010eko Italiako Giroa]] irabaziz, etapa batez gain, [[Zoncolan Mendia]]n amaitu zena, baita 4. etapako taldekako erlojupekoa ere. [[2011]]n berriz Frantziako Tourrean zentratu zen, baina maiatzaren amaiera aldera jasan zuen erorketa baten ondorioz planak aldatu behar izan zituen. Jada Tourrean, faboritoekin batera egon zen Pirinioetan, baina ez [[Alpeak|Alpeetan]], hala, sailkapen nagusian 8. postu xume batean amaituz. == Palmaresa == {| width="100%" | valign="top" width="50%" | '''1998''' * [[Fitxategi:Jersey rainbow.svg|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen munduko txapelketa (23 urtez azpikoa)|23 urtez azpikoen Errepideko Munduko Txapelketa]] '''1999''' * 2. [[Giro delle Regioni]]<nowiki/>n eta etapa 1 ''' 2000 ''' * [[Regio-Tour]]reko etapa 1 ''' 2001 ''' * [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tour]]reko etapa 1 * [[Euskal Bizikleta]]<nowiki/>ko etapa 1 * [[Austriako Itzulia|Austriako Itzuli]]ko etapa 1 ''' 2002 ''' * [[2002ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko Gazteen sailkapena [[Fitxategi:Jersey white.svg|20px]] '''2003''' * 2. [[2003ko Donostia Klasikoa|Donostia Klasikoa]]n * 5. [[Kataluniako Volta]]n * 7. [[2003ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean * 10. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]<nowiki/>n ''' 2004 ''' * [[Emiliako Giroa]] * [[Acht van Chaam]] * 2. [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tour]]rean * 3. [[2004ko Frantziako Tourra|Tourrean]], eta etapa 1 * 3. [[Lombardiako Giroa]]n * 6. [[2004ko Donostia Klasikoa|Donostia Klasikoa]]n * 7. [[Romandiako Tour]]rean * 8. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]<nowiki/>n ''' 2005 ''' * [[2005eko Italiako Giroa|Italiako Giro]]ko 2 etapa * [[Danimarkako Itzulia]], eta 4 etapa * 2. [[2005eko Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] | valign="top" width="50%" | ''' 2006 ''' * [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]] [[2006ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]] eta 3 etapa * [[Nazioarteko Kriteriuma]] eta etapa 1 * 7. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an * 10. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]<nowiki/>n ''' 2009 ''' * [[Fitxategi:Jersey violet.svg|20px]] [[Trentinoko Giroa]] * 3. [[2009ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n * 4. [[2009ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n * 5. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an '''2010''' * [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]] [[2010eko Italiako Giroa|Italiako Giroa]] eta etapa 1 * [[Carnagoko Industria y Commercio Artigianato Sari Nagusia]] '''2011''' * [[Luganoko Sari Nagusia]] * [[Padaniako Giroa]], eta etapa 1 * 4. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an * 4. [[Lombardiako Giroa]]n * 6. [[Kataluniako Volta]]n * 7. [[2011ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean '''2012''' * [[Japoniako Kopa (txirrindularitza)|Japoniako Kopa]] * 5. [[2012ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n |} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| class="wikitable" |- style="background:#eee;" !Itzuli Handia !1999 !2000 !2001 !2002 !2003 !2004 !2005 !2006 !2007 !2008 !2009 !2010 !2011 !2012 !2013 !2014 !2015 |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px|link=General classification in the Giro d'Italia|alt=Pink jersey]] '''[[Italiako Giroa]]''' |[[1999ko Italiako Giroa|UT]] |[[2000ko Italiako Giroa|52.]] |— |— |— |— |[[2005eko Italiako Giroa|28.]] | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2006ko Italiako Giroa|1.]]''' |— |— |style="background:burlywood;"|'''[[2009ko Italiako Giroa|3.]]''' | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2010eko Italiako Giroa|1.]]''' |— |'''[[2012ko Italiako Giroa|5.]]''' |— |[[2014ko Italiako Giroa|15.]] |[[2015eko Italiako Giroa|51.]] |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px|link=General classification in the Frantziako Tour|alt=Yellow jersey]] '''[[Frantziako Tourra]]''' |— |— |[[2001eko Frantziako Tourra|UT]] |[[2002ko Frantziako Tourra|11.]] |'''[[2003ko Frantziako Tourra|7.]]''' |style="background:burlywood;"|'''[[2004ko Frantziako Tourra|3.]]''' |style="background:#ddf;"|'''[[2005eko Frantziako Tourra|2.]]''' |— |— |— |— |[[2010eko Frantziako Tourra|32.]] |'''[[2011ko Frantziako Tourra|7.]]''' |[[2012ko Frantziako Tourra|25.]] |— |— |[[2015eko Frantziako Tourra|UT]] |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey red.svg|20px|link=General classification in the Espainiako Vuelta|alt=Red jersey]] '''[[Espainiako Vuelta]]''' |— |— |— |— |— |— |— |— |— |— |'''[[2009ko Espainiako Itzulia|4.]]''' |— |— |— |[[2013ko Espainiako Itzulia|UT]] |— |— |- style="text-align:center;" |[[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|20px]] '''[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak|Munduko Txapelketa]]''' |UT |— |41. |— |UT |11. |— |— |— |— |16. |— |— |— |— |— |— |} {| class="wikitable" |+Legenda |- | style="text-align:center;"|—||Ez zuen parte hartu |- | style="text-align:center;"|DSK||Deskalifikatua |- | style="text-align:center;"|UT||Utzi |} [[Fitxategi:Ivan Basso 2005 TdF Stage 20 St Etienne ITT.jpg|250px|thumb|Ivan Basso [[2005eko Frantziako Tourra|2005eko Frantziako Tourreko]] azken erlojupekoan.]] {{oinordekotza | aurrekoa = [[Paolo Savoldelli]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2006]] | ondorengoa = [[Danilo Di Luca]] }} {{oinordekotza | aurrekoa = [[Denis Menxov]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2010]] | ondorengoa = [[Alberto Contador]] }} == Kanpo loturak == {{commons}} {{bizialdia|1977ko||Basso, Ivan}} [[Kategoria:Lombardiarrak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Italiako Giroaren irabazleak]] [[Kategoria:Italiako txirrindulariak]] [[Kategoria:Italiako Giroko etapa irabazleak italiarrak]] 87r3g8xbdpeaulo3fbw47hmsyooa2qr 9998827 9998819 2024-12-13T17:01:09Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998827 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Ivan Basso''' ([[Gallarate]], [[Vareseko probintzia]], [[1977]]ko [[azaroaren 26|azaroak 26]]) [[italia]]r txirrindulari ohia da. Profesionala [[1999]]tik, garaipen garrantzitsuak lortu ditu bere karreran zehar: [[2006ko Italiako Giroa|2006]] eta [[2010eko Italiako Giroa|2010eko]] [[Italiako Giroa]]k, [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] bi aldiz podiuma zapaltzea (3. [[2004]]ko edizioan eta 2. [[2005]]ekoan) eta 6 etapa Giroan eta beste 1 Tourrean. [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen [[dopin]]g sareko bezero bezala identifikatu zuen, ''número 2'' eta ''Birillo'' klabezko izenpean. [[2007]]ko maiatzean, [[Italiako Olinpiar Batzorde Nazionala|CONIk]] identifikazio hori berretsi zuen, dopingagatik bi urteko zigorra ezarriz (ohikoa kasu hauetan). Gaur egun [[Liquigas-Cannondale|Liquigas]] taldean korritzen du, [[UCI ProTour]] mailako italiar taldea. == Biografia == === Zaletu garaia === [[Italia]]ko [[Lombardia|Lonbardia]] eskualdeko [[Vareseko probintzia]]ko [[Gallarate]] herrian jaio zen. Han hazi zen [[Claudio Chiapucci]]ren bizilagun izanez, Frantziako Tourreko hiru etapa irabazi zituena eta askotan dopinga erabili zuela frogatu ondoren erretiratu zena. Gazte mailan, Bassok zenbait garaipen lortu zituen: [[1995]]ean bigarren izan zen [[San Marino]]n ospatutako junior mailako munduko txapelketan, eta [[1998]]an [[Valkenburg]]en 23 urtez azpikoen munduko txapelketa irabazi zuen. === Debut profesionala === Profesionaletara [[1999]]an pasa zen. Bere bigarren urtean bere lehen garaipena lortu zuen: etapa bat [[Regio-Tour]]rean. [[1999]]an lehen aldiz parte hartu zuen [[Italiako Giroa]]n, 9 etaparen ondoren erretiratuz. Hurrengo urtean berriz parte hartu zuen, eta 52. postuan amaitu zuen. Mendian ekitaldi onak eginez, baina benetako eskalatzailetzat hartu gabe, ahulagoa da erlojupekoan, hurrengoetan espezialitate honetan hobetzea lortu zuen arren. Ordutik aurrera, Frantziako Tourreko bere ekitaldiak nabarmentzen dira. === Urrezko garaia === [[2002]]an hasi zen nabarmentzen, Frantziako Tourreko gazterik hoberenaren maillot zuria irabaziz, era berean 11. postuan amaitu zuelarik. Hala, amaitu zuen lehen Tourrean Parisko podiuma zapaldu zuen jokatutako sailkapenetako baten garaile bezala. [[2003ko Frantziako Tourra|2003ko Frantziako Tourrean]] aurreko urteko postua hobetu zuen, 7. amaituz sailkapen nagusian. [[Fitxategi:Basso Armstrong Tourmalet 2004.jpg|thumb|200px|Basso, [[Lance Armstrong|Armstrongen]] ondoan [[2004ko Frantziako Tourra|2004ko Frantziako Tourrean]], La Mongien irabazi zuen egunean.]] [[2004]]an [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] podiumera igo zen, sailkapen nagusian 3. postuan amaitu ondoren, tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en eta 2. izan zen [[Andreas Klöden]]en atzetik. Bassok, gainera, etapa 1 irabazi zuen, zehazki [[La Mongie]] eski estazioan ([[Tourmalet]]erako igoeraren lehen zatia) amaitu zen [[Pirinioak|Pirinioetako]] mendiko etapa. Bassok urtea [[Emiliako Giroa]] irabaziz eta [[Lombardiako Giroa|Lonbardiako Giroan]] sailkapen nagusiko 3. bezala podiumera igoz biribildu zuen. [[2005]]ean Giroan eta Tourrean parte hartzea erabaki zuen. [[Italiako Giroa]]n faboritoen artean zegoen. Maglia arrosa janztea lortu zuen arren, 13. etapan galdu zuen lidertza, sabeleko arazoak zituela eta, eta hurrengo egunean beste 40 minutu galdu zituen 14. etapan, [[Stelvioko igarobidea]] igarotzen zuena. Egun batzuk beranduago hobetu zen eta oso ezaugarri ezberdineko jarraikako bi etapa irabazi zituen: Mendate tontorrean amaitzen zen bat eta erlojupeko bat. Frantziako Tourrean berriz podiumera igo zen, oraingoan sailkapen nagusiko 2. bezala, urte horretan jarraikako bere zazpigarren Tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en atzetik. [[2006]]an Italiako Giroa irabazi zuen, Armstrong erretiratu ondoren Frantziako Tourra irabazteko faboritoetako bat zelarik. === Puerto Operazioa === [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen doping sareko bezero bezala identifikatu zuen ''número 2'' eta ''Birillo'' izenpean. Identifikazio honen ondorioz, [[2006ko Frantziako Tourra]]ren antolakuntzak kanporatu zuen (Tourra hasi aurreko egunean), ondoren, orduko bere taldea zen CSCk bota egin zuelarik. [[Fitxategi:Basso, Ivan - Amgen 2007.jpg|thumb|100px|Basso, Discovery Channel taldearen maillotarekin.]] [[Espainiako Botere Judiziala|Espainiako Justiziak]] Guardia Zibilak eginiko identifikazioak ez berrestea erabaki ondoren, Basso [[2007]]an Discovery Channel talde indartsuak fitxatu zuen, [[Johan Bruyneel]]ek zuzentzen zuena, [[Lance Armstrong]]ek bere garaipenak lortu zituen taldea, Frantziako Tourra irabazteko asmoz. Alabaina, [[2007]]ko udaberrian, CONIren ikerketak (espainiar autoritateen jokaera zein zen ikusita Puerto Operazioa bere kabuz ikertzea erabaki zuena) Bassori eta honek Puerto Operazioan eta honen barnean desegindako doping sarean zuen inplikazioari buruzko susmoen handitzean eratorri ziren. Egoera honetan, Bassok eta Discovery Channelek kontratua hautsi zuten, Itzuli Handi batean parte hartu aurretik. Azkenik, [[2007]]ko maiatzean CONIk Ivan Basso Eufemiano Fuentes buru zuen desegindako doping sarearen bezeroetako bat zela baieztatu zuen, hala, bere garaian Guardia Zibilak eginiko identifikazioa berretsiz. Basso da egundaino baieztatutako lau bezero bakarretako bat. Baieztapen hau Bassoren beraren aitortzari esker posible izan zen arren, honek prozesuan zehar izan zuen jokaeraren ondorioz CONIk bi urtez zigortzea erabaki zuen (ohiko zigorra doping kasuetan), suspentsio hori murrizteari uko eginez. CONIko dopingaren aurkako prokuradorea den [[Ettore Torri]]k berak Bassoren jokaera ''negargarri''tzat jo zuen. Bi urteko suspentsioko zigorra [[2008]]ko [[urriaren 24|urriak 24an]] amaitu zen. === Itzulera zigorraren ondoren === [[Fitxategi:Ivan Basso (Vuelta a Espana 2009 - Stage 1).jpg|thumb|150px|Basso, [[2009ko Espainiako Itzulia]]n.]] [[2008]]ko apirilean, oraindik zigortua zegoenean, Liquigas italiar taldearekin bi urteko kontratu bat sinatu zuen ([[2009]] eta [[2010]]eko denboraldiak). Bassok bere talde berrian [[Japan Cup (txirrindularitza)|Japan Cupean]] debutatu zuen [[2008]]ko [[urriaren 26|urriak 26an]], bere zigorra amaitu eta bi egunera, hirugarren amaituz, [[Damiano Cunego]] eta [[Giovanni Visconti]]ren atzetik. [[2009]]an, [[Trentinoko Giroa]] irabazi ondoren, bere taldekide batzuekin batera [[Kanariak|Kanaria uharteetara]] joan zen entrenatzera eta [[Italiako Giroa]]ri begira behar bezala prestatzera. Kasualitatea badirudi ere, Eufemiano Fuentes (Puerto Operazioan desegin zen doping sareko burua, Basso honen bezeroa zelarik) kanariar jatorrikoa da, non gaur egun bizi eta lan egiten duen, gertaera hauen aurrean zuzeneko lotura baten existentziarik ezagutu ez den arren. [[2010]]ean, Basso munduko txirrindularitzako tontorrera itzuli zen [[2010eko Italiako Giroa]] irabaziz, etapa batez gain, [[Zoncolan Mendia]]n amaitu zena, baita 4. etapako taldekako erlojupekoa ere. [[2011]]n berriz Frantziako Tourrean zentratu zen, baina maiatzaren amaiera aldera jasan zuen erorketa baten ondorioz planak aldatu behar izan zituen. Jada Tourrean, faboritoekin batera egon zen Pirinioetan, baina ez [[Alpeak|Alpeetan]], hala, sailkapen nagusian 8. postu xume batean amaituz. == Palmaresa == {| width="100%" | valign="top" width="50%" | '''1998''' * [[Fitxategi:Jersey rainbow.svg|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen munduko txapelketa (23 urtez azpikoa)|23 urtez azpikoen Errepideko Munduko Txapelketa]] '''1999''' * 2. [[Giro delle Regioni]]<nowiki/>n eta etapa 1 ''' 2000 ''' * [[Regio-Tour]]reko etapa 1 ''' 2001 ''' * [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tour]]reko etapa 1 * [[Euskal Bizikleta]]<nowiki/>ko etapa 1 * [[Austriako Itzulia|Austriako Itzuli]]ko etapa 1 ''' 2002 ''' * [[2002ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko Gazteen sailkapena [[Fitxategi:Jersey white.svg|20px]] * 2. [[Valentziako Erkidegoko Itzulia]]n * 2. [[Emiliako Giroa]]n * 3. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]<nowiki/>n * 9. [[Züricheko txapelketa]]n '''2003''' * 2. [[2003ko Donostia Klasikoa|Donostia Klasikoa]]n * 5. [[Kataluniako Volta]]n * 7. [[2003ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean * 10. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]<nowiki/>n ''' 2004 ''' * [[Emiliako Giroa]] * [[Acht van Chaam]] * 2. [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tour]]rean * 3. [[2004ko Frantziako Tourra|Tourrean]], eta etapa 1 * 3. [[Lombardiako Giroa]]n * 6. [[2004ko Donostia Klasikoa|Donostia Klasikoa]]n * 7. [[Romandiako Tour]]rean * 8. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]<nowiki/>n ''' 2005 ''' * [[2005eko Italiako Giroa|Italiako Giro]]ko 2 etapa * [[Danimarkako Itzulia]], eta 4 etapa * 2. [[2005eko Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] | valign="top" width="50%" | ''' 2006 ''' * [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]] [[2006ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]] eta 3 etapa * [[Nazioarteko Kriteriuma]] eta etapa 1 * 7. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an * 10. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]<nowiki/>n ''' 2009 ''' * [[Fitxategi:Jersey violet.svg|20px]] [[Trentinoko Giroa]] * 3. [[2009ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n * 4. [[2009ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n * 5. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an '''2010''' * [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]] [[2010eko Italiako Giroa|Italiako Giroa]] eta etapa 1 * [[Carnagoko Industria y Commercio Artigianato Sari Nagusia]] '''2011''' * [[Luganoko Sari Nagusia]] * [[Padaniako Giroa]], eta etapa 1 * 4. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an * 4. [[Lombardiako Giroa]]n * 6. [[Kataluniako Volta]]n * 7. [[2011ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean '''2012''' * [[Japoniako Kopa (txirrindularitza)|Japoniako Kopa]] * 5. [[2012ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n |} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| class="wikitable" |- style="background:#eee;" !Itzuli Handia !1999 !2000 !2001 !2002 !2003 !2004 !2005 !2006 !2007 !2008 !2009 !2010 !2011 !2012 !2013 !2014 !2015 |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px|link=General classification in the Giro d'Italia|alt=Pink jersey]] '''[[Italiako Giroa]]''' |[[1999ko Italiako Giroa|UT]] |[[2000ko Italiako Giroa|52.]] |— |— |— |— |[[2005eko Italiako Giroa|28.]] | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2006ko Italiako Giroa|1.]]''' |— |— |style="background:burlywood;"|'''[[2009ko Italiako Giroa|3.]]''' | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2010eko Italiako Giroa|1.]]''' |— |'''[[2012ko Italiako Giroa|5.]]''' |— |[[2014ko Italiako Giroa|15.]] |[[2015eko Italiako Giroa|51.]] |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px|link=General classification in the Frantziako Tour|alt=Yellow jersey]] '''[[Frantziako Tourra]]''' |— |— |[[2001eko Frantziako Tourra|UT]] |[[2002ko Frantziako Tourra|11.]] |'''[[2003ko Frantziako Tourra|7.]]''' |style="background:burlywood;"|'''[[2004ko Frantziako Tourra|3.]]''' |style="background:#ddf;"|'''[[2005eko Frantziako Tourra|2.]]''' |— |— |— |— |[[2010eko Frantziako Tourra|32.]] |'''[[2011ko Frantziako Tourra|7.]]''' |[[2012ko Frantziako Tourra|25.]] |— |— |[[2015eko Frantziako Tourra|UT]] |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey red.svg|20px|link=General classification in the Espainiako Vuelta|alt=Red jersey]] '''[[Espainiako Vuelta]]''' |— |— |— |— |— |— |— |— |— |— |'''[[2009ko Espainiako Itzulia|4.]]''' |— |— |— |[[2013ko Espainiako Itzulia|UT]] |— |— |- style="text-align:center;" |[[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|20px]] '''[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak|Munduko Txapelketa]]''' |UT |— |41. |— |UT |11. |— |— |— |— |16. |— |— |— |— |— |— |} {| class="wikitable" |+Legenda |- | style="text-align:center;"|—||Ez zuen parte hartu |- | style="text-align:center;"|DSK||Deskalifikatua |- | style="text-align:center;"|UT||Utzi |} [[Fitxategi:Ivan Basso 2005 TdF Stage 20 St Etienne ITT.jpg|250px|thumb|Ivan Basso [[2005eko Frantziako Tourra|2005eko Frantziako Tourreko]] azken erlojupekoan.]] {{oinordekotza | aurrekoa = [[Paolo Savoldelli]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2006]] | ondorengoa = [[Danilo Di Luca]] }} {{oinordekotza | aurrekoa = [[Denis Menxov]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2010]] | ondorengoa = [[Alberto Contador]] }} == Kanpo loturak == {{commons}} {{bizialdia|1977ko||Basso, Ivan}} [[Kategoria:Lombardiarrak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Italiako Giroaren irabazleak]] [[Kategoria:Italiako txirrindulariak]] [[Kategoria:Italiako Giroko etapa irabazleak italiarrak]] 9e2plat1ty8z73pa423102f2zj4xvmi 9998831 9998827 2024-12-13T17:02:57Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998831 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Ivan Basso''' ([[Gallarate]], [[Vareseko probintzia]], [[1977]]ko [[azaroaren 26|azaroak 26]]) [[italia]]r txirrindulari ohia da. Profesionala [[1999]]tik, garaipen garrantzitsuak lortu ditu bere karreran zehar: [[2006ko Italiako Giroa|2006]] eta [[2010eko Italiako Giroa|2010eko]] [[Italiako Giroa]]k, [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] bi aldiz podiuma zapaltzea (3. [[2004]]ko edizioan eta 2. [[2005]]ekoan) eta 6 etapa Giroan eta beste 1 Tourrean. [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen [[dopin]]g sareko bezero bezala identifikatu zuen, ''número 2'' eta ''Birillo'' klabezko izenpean. [[2007]]ko maiatzean, [[Italiako Olinpiar Batzorde Nazionala|CONIk]] identifikazio hori berretsi zuen, dopingagatik bi urteko zigorra ezarriz (ohikoa kasu hauetan). Gaur egun [[Liquigas-Cannondale|Liquigas]] taldean korritzen du, [[UCI ProTour]] mailako italiar taldea. == Biografia == === Zaletu garaia === [[Italia]]ko [[Lombardia|Lonbardia]] eskualdeko [[Vareseko probintzia]]ko [[Gallarate]] herrian jaio zen. Han hazi zen [[Claudio Chiapucci]]ren bizilagun izanez, Frantziako Tourreko hiru etapa irabazi zituena eta askotan dopinga erabili zuela frogatu ondoren erretiratu zena. Gazte mailan, Bassok zenbait garaipen lortu zituen: [[1995]]ean bigarren izan zen [[San Marino]]n ospatutako junior mailako munduko txapelketan, eta [[1998]]an [[Valkenburg]]en 23 urtez azpikoen munduko txapelketa irabazi zuen. === Debut profesionala === Profesionaletara [[1999]]an pasa zen. Bere bigarren urtean bere lehen garaipena lortu zuen: etapa bat [[Regio-Tour]]rean. [[1999]]an lehen aldiz parte hartu zuen [[Italiako Giroa]]n, 9 etaparen ondoren erretiratuz. Hurrengo urtean berriz parte hartu zuen, eta 52. postuan amaitu zuen. Mendian ekitaldi onak eginez, baina benetako eskalatzailetzat hartu gabe, ahulagoa da erlojupekoan, hurrengoetan espezialitate honetan hobetzea lortu zuen arren. Ordutik aurrera, Frantziako Tourreko bere ekitaldiak nabarmentzen dira. === Urrezko garaia === [[2002]]an hasi zen nabarmentzen, Frantziako Tourreko gazterik hoberenaren maillot zuria irabaziz, era berean 11. postuan amaitu zuelarik. Hala, amaitu zuen lehen Tourrean Parisko podiuma zapaldu zuen jokatutako sailkapenetako baten garaile bezala. [[2003ko Frantziako Tourra|2003ko Frantziako Tourrean]] aurreko urteko postua hobetu zuen, 7. amaituz sailkapen nagusian. [[Fitxategi:Basso Armstrong Tourmalet 2004.jpg|thumb|200px|Basso, [[Lance Armstrong|Armstrongen]] ondoan [[2004ko Frantziako Tourra|2004ko Frantziako Tourrean]], La Mongien irabazi zuen egunean.]] [[2004]]an [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] podiumera igo zen, sailkapen nagusian 3. postuan amaitu ondoren, tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en eta 2. izan zen [[Andreas Klöden]]en atzetik. Bassok, gainera, etapa 1 irabazi zuen, zehazki [[La Mongie]] eski estazioan ([[Tourmalet]]erako igoeraren lehen zatia) amaitu zen [[Pirinioak|Pirinioetako]] mendiko etapa. Bassok urtea [[Emiliako Giroa]] irabaziz eta [[Lombardiako Giroa|Lonbardiako Giroan]] sailkapen nagusiko 3. bezala podiumera igoz biribildu zuen. [[2005]]ean Giroan eta Tourrean parte hartzea erabaki zuen. [[Italiako Giroa]]n faboritoen artean zegoen. Maglia arrosa janztea lortu zuen arren, 13. etapan galdu zuen lidertza, sabeleko arazoak zituela eta, eta hurrengo egunean beste 40 minutu galdu zituen 14. etapan, [[Stelvioko igarobidea]] igarotzen zuena. Egun batzuk beranduago hobetu zen eta oso ezaugarri ezberdineko jarraikako bi etapa irabazi zituen: Mendate tontorrean amaitzen zen bat eta erlojupeko bat. Frantziako Tourrean berriz podiumera igo zen, oraingoan sailkapen nagusiko 2. bezala, urte horretan jarraikako bere zazpigarren Tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en atzetik. [[2006]]an Italiako Giroa irabazi zuen, Armstrong erretiratu ondoren Frantziako Tourra irabazteko faboritoetako bat zelarik. === Puerto Operazioa === [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen doping sareko bezero bezala identifikatu zuen ''número 2'' eta ''Birillo'' izenpean. Identifikazio honen ondorioz, [[2006ko Frantziako Tourra]]ren antolakuntzak kanporatu zuen (Tourra hasi aurreko egunean), ondoren, orduko bere taldea zen CSCk bota egin zuelarik. [[Fitxategi:Basso, Ivan - Amgen 2007.jpg|thumb|100px|Basso, Discovery Channel taldearen maillotarekin.]] [[Espainiako Botere Judiziala|Espainiako Justiziak]] Guardia Zibilak eginiko identifikazioak ez berrestea erabaki ondoren, Basso [[2007]]an Discovery Channel talde indartsuak fitxatu zuen, [[Johan Bruyneel]]ek zuzentzen zuena, [[Lance Armstrong]]ek bere garaipenak lortu zituen taldea, Frantziako Tourra irabazteko asmoz. Alabaina, [[2007]]ko udaberrian, CONIren ikerketak (espainiar autoritateen jokaera zein zen ikusita Puerto Operazioa bere kabuz ikertzea erabaki zuena) Bassori eta honek Puerto Operazioan eta honen barnean desegindako doping sarean zuen inplikazioari buruzko susmoen handitzean eratorri ziren. Egoera honetan, Bassok eta Discovery Channelek kontratua hautsi zuten, Itzuli Handi batean parte hartu aurretik. Azkenik, [[2007]]ko maiatzean CONIk Ivan Basso Eufemiano Fuentes buru zuen desegindako doping sarearen bezeroetako bat zela baieztatu zuen, hala, bere garaian Guardia Zibilak eginiko identifikazioa berretsiz. Basso da egundaino baieztatutako lau bezero bakarretako bat. Baieztapen hau Bassoren beraren aitortzari esker posible izan zen arren, honek prozesuan zehar izan zuen jokaeraren ondorioz CONIk bi urtez zigortzea erabaki zuen (ohiko zigorra doping kasuetan), suspentsio hori murrizteari uko eginez. CONIko dopingaren aurkako prokuradorea den [[Ettore Torri]]k berak Bassoren jokaera ''negargarri''tzat jo zuen. Bi urteko suspentsioko zigorra [[2008]]ko [[urriaren 24|urriak 24an]] amaitu zen. === Itzulera zigorraren ondoren === [[Fitxategi:Ivan Basso (Vuelta a Espana 2009 - Stage 1).jpg|thumb|150px|Basso, [[2009ko Espainiako Itzulia]]n.]] [[2008]]ko apirilean, oraindik zigortua zegoenean, Liquigas italiar taldearekin bi urteko kontratu bat sinatu zuen ([[2009]] eta [[2010]]eko denboraldiak). Bassok bere talde berrian [[Japan Cup (txirrindularitza)|Japan Cupean]] debutatu zuen [[2008]]ko [[urriaren 26|urriak 26an]], bere zigorra amaitu eta bi egunera, hirugarren amaituz, [[Damiano Cunego]] eta [[Giovanni Visconti]]ren atzetik. [[2009]]an, [[Trentinoko Giroa]] irabazi ondoren, bere taldekide batzuekin batera [[Kanariak|Kanaria uharteetara]] joan zen entrenatzera eta [[Italiako Giroa]]ri begira behar bezala prestatzera. Kasualitatea badirudi ere, Eufemiano Fuentes (Puerto Operazioan desegin zen doping sareko burua, Basso honen bezeroa zelarik) kanariar jatorrikoa da, non gaur egun bizi eta lan egiten duen, gertaera hauen aurrean zuzeneko lotura baten existentziarik ezagutu ez den arren. [[2010]]ean, Basso munduko txirrindularitzako tontorrera itzuli zen [[2010eko Italiako Giroa]] irabaziz, etapa batez gain, [[Zoncolan Mendia]]n amaitu zena, baita 4. etapako taldekako erlojupekoa ere. [[2011]]n berriz Frantziako Tourrean zentratu zen, baina maiatzaren amaiera aldera jasan zuen erorketa baten ondorioz planak aldatu behar izan zituen. Jada Tourrean, faboritoekin batera egon zen Pirinioetan, baina ez [[Alpeak|Alpeetan]], hala, sailkapen nagusian 8. postu xume batean amaituz. == Palmaresa == {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1998''' * [[Fitxategi:Jersey rainbow.svg|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen munduko txapelketa (23 urtez azpikoa)|23 urtez azpikoen Errepideko Munduko Txapelketa]] '''1999''' * 2. [[Giro delle Regioni]]<nowiki/>n eta etapa 1 ''' 2000 ''' * [[Regio-Tour]]reko etapa 1 ''' 2001 ''' * [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tour]]reko etapa 1 * [[Euskal Bizikleta]]<nowiki/>ko etapa 1 * [[Austriako Itzulia|Austriako Itzuli]]ko etapa 1 ''' 2002 ''' * [[2002ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko Gazteen sailkapena [[Fitxategi:Jersey white.svg|20px]] * 2. [[Valentziako Erkidegoko Itzulia]]n * 2. [[Emiliako Giroa]]n * 3. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]<nowiki/>n * 9. [[Züricheko txapelketa]]n '''2003''' * 2. [[2003ko Donostia Klasikoa|Donostia Klasikoa]]n * 5. [[Kataluniako Volta]]n * 7. [[2003ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean * 10. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]<nowiki/>n ''' 2004 ''' * [[Emiliako Giroa]] * [[Acht van Chaam]] * 2. [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tour]]rean * 3. [[2004ko Frantziako Tourra|Tourrean]], eta etapa 1 * 3. [[Lombardiako Giroa]]n * 6. [[2004ko Donostia Klasikoa|Donostia Klasikoa]]n * 7. [[Romandiako Tour]]rean * 8. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]<nowiki/>n ''' 2005 ''' * [[2005eko Italiako Giroa|Italiako Giro]]ko 2 etapa * [[Danimarkako Itzulia]], eta 4 etapa * 2. [[2005eko Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] ''' 2006 ''' * [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]] [[2006ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]] eta 3 etapa * [[Nazioarteko Kriteriuma]] eta etapa 1 * 7. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an * 10. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]<nowiki/>n ''' 2009 ''' * [[Fitxategi:Jersey violet.svg|20px]] [[Trentinoko Giroa]] * 3. [[2009ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n * 4. [[2009ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n * 5. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an '''2010''' * [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]] [[2010eko Italiako Giroa|Italiako Giroa]] eta etapa 1 * [[Carnagoko Industria y Commercio Artigianato Sari Nagusia]] '''2011''' * [[Luganoko Sari Nagusia]] * [[Padaniako Giroa]], eta etapa 1 * 4. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an * 4. [[Lombardiako Giroa]]n * 6. [[Kataluniako Volta]]n * 7. [[2011ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean '''2012''' * [[Japoniako Kopa (txirrindularitza)|Japoniako Kopa]] * 5. [[2012ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n }} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| class="wikitable" |- style="background:#eee;" !Itzuli Handia !1999 !2000 !2001 !2002 !2003 !2004 !2005 !2006 !2007 !2008 !2009 !2010 !2011 !2012 !2013 !2014 !2015 |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px|link=General classification in the Giro d'Italia|alt=Pink jersey]] '''[[Italiako Giroa]]''' |[[1999ko Italiako Giroa|UT]] |[[2000ko Italiako Giroa|52.]] |— |— |— |— |[[2005eko Italiako Giroa|28.]] | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2006ko Italiako Giroa|1.]]''' |— |— |style="background:burlywood;"|'''[[2009ko Italiako Giroa|3.]]''' | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2010eko Italiako Giroa|1.]]''' |— |'''[[2012ko Italiako Giroa|5.]]''' |— |[[2014ko Italiako Giroa|15.]] |[[2015eko Italiako Giroa|51.]] |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px|link=General classification in the Frantziako Tour|alt=Yellow jersey]] '''[[Frantziako Tourra]]''' |— |— |[[2001eko Frantziako Tourra|UT]] |[[2002ko Frantziako Tourra|11.]] |'''[[2003ko Frantziako Tourra|7.]]''' |style="background:burlywood;"|'''[[2004ko Frantziako Tourra|3.]]''' |style="background:#ddf;"|'''[[2005eko Frantziako Tourra|2.]]''' |— |— |— |— |[[2010eko Frantziako Tourra|32.]] |'''[[2011ko Frantziako Tourra|7.]]''' |[[2012ko Frantziako Tourra|25.]] |— |— |[[2015eko Frantziako Tourra|UT]] |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey red.svg|20px|link=General classification in the Espainiako Vuelta|alt=Red jersey]] '''[[Espainiako Vuelta]]''' |— |— |— |— |— |— |— |— |— |— |'''[[2009ko Espainiako Itzulia|4.]]''' |— |— |— |[[2013ko Espainiako Itzulia|UT]] |— |— |- style="text-align:center;" |[[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|20px]] '''[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak|Munduko Txapelketa]]''' |UT |— |41. |— |UT |11. |— |— |— |— |16. |— |— |— |— |— |— |} {| class="wikitable" |+Legenda |- | style="text-align:center;"|—||Ez zuen parte hartu |- | style="text-align:center;"|DSK||Deskalifikatua |- | style="text-align:center;"|UT||Utzi |} [[Fitxategi:Ivan Basso 2005 TdF Stage 20 St Etienne ITT.jpg|250px|thumb|Ivan Basso [[2005eko Frantziako Tourra|2005eko Frantziako Tourreko]] azken erlojupekoan.]] {{oinordekotza | aurrekoa = [[Paolo Savoldelli]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2006]] | ondorengoa = [[Danilo Di Luca]] }} {{oinordekotza | aurrekoa = [[Denis Menxov]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2010]] | ondorengoa = [[Alberto Contador]] }} == Kanpo loturak == {{commons}} {{bizialdia|1977ko||Basso, Ivan}} [[Kategoria:Lombardiarrak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Italiako Giroaren irabazleak]] [[Kategoria:Italiako txirrindulariak]] [[Kategoria:Italiako Giroko etapa irabazleak italiarrak]] bnof24z57esqgb171jckn8vosf2jna2 9998849 9998831 2024-12-13T17:23:59Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998849 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Ivan Basso''' ([[Gallarate]], [[Vareseko probintzia]], [[1977]]ko [[azaroaren 26|azaroak 26]]) [[italia]]r txirrindulari ohia da. Profesionala [[1999]]tik, garaipen garrantzitsuak lortu ditu bere karreran zehar: [[2006ko Italiako Giroa|2006]] eta [[2010eko Italiako Giroa|2010eko]] [[Italiako Giroa]]k, [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] bi aldiz podiuma zapaltzea (3. [[2004]]ko edizioan eta 2. [[2005]]ekoan) eta 6 etapa Giroan eta beste 1 Tourrean. [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen [[dopin]]g sareko bezero bezala identifikatu zuen, ''número 2'' eta ''Birillo'' klabezko izenpean. [[2007]]ko maiatzean, [[Italiako Olinpiar Batzorde Nazionala|CONIk]] identifikazio hori berretsi zuen, dopingagatik bi urteko zigorra ezarriz (ohikoa kasu hauetan). Gaur egun [[Liquigas-Cannondale|Liquigas]] taldean korritzen du, [[UCI ProTour]] mailako italiar taldea. == Biografia == === Zaletu garaia === [[Italia]]ko [[Lombardia|Lonbardia]] eskualdeko [[Vareseko probintzia]]ko [[Gallarate]] herrian jaio zen. Han hazi zen [[Claudio Chiapucci]]ren bizilagun izanez, Frantziako Tourreko hiru etapa irabazi zituena eta askotan dopinga erabili zuela frogatu ondoren erretiratu zena. Gazte mailan, Bassok zenbait garaipen lortu zituen: [[1995]]ean bigarren izan zen [[San Marino]]n ospatutako junior mailako munduko txapelketan, eta [[1998]]an [[Valkenburg]]en 23 urtez azpikoen munduko txapelketa irabazi zuen. === Debut profesionala === Profesionaletara [[1999]]an pasa zen. Bere bigarren urtean bere lehen garaipena lortu zuen: etapa bat [[Regio-Tour]]rean. [[1999]]an lehen aldiz parte hartu zuen [[Italiako Giroa]]n, 9 etaparen ondoren erretiratuz. Hurrengo urtean berriz parte hartu zuen, eta 52. postuan amaitu zuen. Mendian ekitaldi onak eginez, baina benetako eskalatzailetzat hartu gabe, ahulagoa da erlojupekoan, hurrengoetan espezialitate honetan hobetzea lortu zuen arren. Ordutik aurrera, Frantziako Tourreko bere ekitaldiak nabarmentzen dira. === Urrezko garaia === [[2002]]an hasi zen nabarmentzen, Frantziako Tourreko gazterik hoberenaren maillot zuria irabaziz, era berean 11. postuan amaitu zuelarik. Hala, amaitu zuen lehen Tourrean Parisko podiuma zapaldu zuen jokatutako sailkapenetako baten garaile bezala. [[2003ko Frantziako Tourra|2003ko Frantziako Tourrean]] aurreko urteko postua hobetu zuen, 7. amaituz sailkapen nagusian. [[Fitxategi:Basso Armstrong Tourmalet 2004.jpg|thumb|200px|Basso, [[Lance Armstrong|Armstrongen]] ondoan [[2004ko Frantziako Tourra|2004ko Frantziako Tourrean]], La Mongien irabazi zuen egunean.]] [[2004]]an [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] podiumera igo zen, sailkapen nagusian 3. postuan amaitu ondoren, tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en eta 2. izan zen [[Andreas Klöden]]en atzetik. Bassok, gainera, etapa 1 irabazi zuen, zehazki [[La Mongie]] eski estazioan ([[Tourmalet]]erako igoeraren lehen zatia) amaitu zen [[Pirinioak|Pirinioetako]] mendiko etapa. Bassok urtea [[Emiliako Giroa]] irabaziz eta [[Lombardiako Giroa|Lonbardiako Giroan]] sailkapen nagusiko 3. bezala podiumera igoz biribildu zuen. [[2005]]ean Giroan eta Tourrean parte hartzea erabaki zuen. [[Italiako Giroa]]n faboritoen artean zegoen. Maglia arrosa janztea lortu zuen arren, 13. etapan galdu zuen lidertza, sabeleko arazoak zituela eta, eta hurrengo egunean beste 40 minutu galdu zituen 14. etapan, [[Stelvioko igarobidea]] igarotzen zuena. Egun batzuk beranduago hobetu zen eta oso ezaugarri ezberdineko jarraikako bi etapa irabazi zituen: Mendate tontorrean amaitzen zen bat eta erlojupeko bat. Frantziako Tourrean berriz podiumera igo zen, oraingoan sailkapen nagusiko 2. bezala, urte horretan jarraikako bere zazpigarren Tourra irabazi zuen [[Lance Armstrong]]en atzetik. [[2006]]an Italiako Giroa irabazi zuen, Armstrong erretiratu ondoren Frantziako Tourra irabazteko faboritoetako bat zelarik. === Puerto Operazioa === [[2006]]an, [[Puerto Operazioa]]ren barnean, [[Guardia Zibila]]k [[Eufemiano Fuentes]] buru zuen doping sareko bezero bezala identifikatu zuen ''número 2'' eta ''Birillo'' izenpean. Identifikazio honen ondorioz, [[2006ko Frantziako Tourra]]ren antolakuntzak kanporatu zuen (Tourra hasi aurreko egunean), ondoren, orduko bere taldea zen CSCk bota egin zuelarik. [[Fitxategi:Basso, Ivan - Amgen 2007.jpg|thumb|100px|Basso, Discovery Channel taldearen maillotarekin.]] [[Espainiako Botere Judiziala|Espainiako Justiziak]] Guardia Zibilak eginiko identifikazioak ez berrestea erabaki ondoren, Basso [[2007]]an Discovery Channel talde indartsuak fitxatu zuen, [[Johan Bruyneel]]ek zuzentzen zuena, [[Lance Armstrong]]ek bere garaipenak lortu zituen taldea, Frantziako Tourra irabazteko asmoz. Alabaina, [[2007]]ko udaberrian, CONIren ikerketak (espainiar autoritateen jokaera zein zen ikusita Puerto Operazioa bere kabuz ikertzea erabaki zuena) Bassori eta honek Puerto Operazioan eta honen barnean desegindako doping sarean zuen inplikazioari buruzko susmoen handitzean eratorri ziren. Egoera honetan, Bassok eta Discovery Channelek kontratua hautsi zuten, Itzuli Handi batean parte hartu aurretik. Azkenik, [[2007]]ko maiatzean CONIk Ivan Basso Eufemiano Fuentes buru zuen desegindako doping sarearen bezeroetako bat zela baieztatu zuen, hala, bere garaian Guardia Zibilak eginiko identifikazioa berretsiz. Basso da egundaino baieztatutako lau bezero bakarretako bat. Baieztapen hau Bassoren beraren aitortzari esker posible izan zen arren, honek prozesuan zehar izan zuen jokaeraren ondorioz CONIk bi urtez zigortzea erabaki zuen (ohiko zigorra doping kasuetan), suspentsio hori murrizteari uko eginez. CONIko dopingaren aurkako prokuradorea den [[Ettore Torri]]k berak Bassoren jokaera ''negargarri''tzat jo zuen. Bi urteko suspentsioko zigorra [[2008]]ko [[urriaren 24|urriak 24an]] amaitu zen. === Itzulera zigorraren ondoren === [[Fitxategi:Ivan Basso (Vuelta a Espana 2009 - Stage 1).jpg|thumb|150px|Basso, [[2009ko Espainiako Itzulia]]n.]] [[2008]]ko apirilean, oraindik zigortua zegoenean, Liquigas italiar taldearekin bi urteko kontratu bat sinatu zuen ([[2009]] eta [[2010]]eko denboraldiak). Bassok bere talde berrian [[Japan Cup (txirrindularitza)|Japan Cupean]] debutatu zuen [[2008]]ko [[urriaren 26|urriak 26an]], bere zigorra amaitu eta bi egunera, hirugarren amaituz, [[Damiano Cunego]] eta [[Giovanni Visconti]]ren atzetik. [[2009]]an, [[Trentinoko Giroa]] irabazi ondoren, bere taldekide batzuekin batera [[Kanariak|Kanaria uharteetara]] joan zen entrenatzera eta [[Italiako Giroa]]ri begira behar bezala prestatzera. Kasualitatea badirudi ere, Eufemiano Fuentes (Puerto Operazioan desegin zen doping sareko burua, Basso honen bezeroa zelarik) kanariar jatorrikoa da, non gaur egun bizi eta lan egiten duen, gertaera hauen aurrean zuzeneko lotura baten existentziarik ezagutu ez den arren. [[2010]]ean, Basso munduko txirrindularitzako tontorrera itzuli zen [[2010eko Italiako Giroa]] irabaziz, etapa batez gain, [[Zoncolan Mendia]]n amaitu zena, baita 4. etapako taldekako erlojupekoa ere. [[2011]]n berriz Frantziako Tourrean zentratu zen, baina maiatzaren amaiera aldera jasan zuen erorketa baten ondorioz planak aldatu behar izan zituen. Jada Tourrean, faboritoekin batera egon zen Pirinioetan, baina ez [[Alpeak|Alpeetan]], hala, sailkapen nagusian 8. postu xume batean amaituz. == Palmaresa == {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1998''' * [[Fitxategi:Jersey rainbow.svg|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen munduko txapelketa (23 urtez azpikoa)|23 urtez azpikoen Errepideko Munduko Txapelketa]] '''1999''' * 2. [[Giro delle Regioni]]<nowiki/>n eta etapa 1 * 2. [[Friuliko Giroa]]n * 2. [[Matteotti Saria]]n ''' 2000 ''' * 2. [[Regio-Tour]]rean eta etapa 1 ''' 2001 ''' * [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tour]]reko etapa 1 * [[Euskal Bizikleta]]<nowiki/>ko etapa 1 * [[Austriako Itzulia|Austriako Itzuli]]ko etapa 1 ''' 2002 ''' * [[2002ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko Gazteen sailkapena [[Fitxategi:Jersey white.svg|20px]] * 2. [[Valentziako Erkidegoko Itzulia]]n * 2. [[Emiliako Giroa]]n * 3. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]<nowiki/>n * 9. [[Züricheko txapelketa]]n '''2003''' * 2. [[2003ko Donostia Klasikoa|Donostia Klasikoa]]n * 5. [[Kataluniako Volta]]n * 7. [[2003ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean * 10. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]<nowiki/>n ''' 2004 ''' * [[Emiliako Giroa]] * [[Acht van Chaam]] * 2. [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tour]]rean * 3. [[2004ko Frantziako Tourra|Tourrean]], eta etapa 1 * 3. [[Lombardiako Giroa]]n * 6. [[2004ko Donostia Klasikoa|Donostia Klasikoa]]n * 7. [[Romandiako Tour]]rean * 8. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]<nowiki/>n ''' 2005 ''' * [[2005eko Italiako Giroa|Italiako Giro]]ko 2 etapa * [[Danimarkako Itzulia]], eta 4 etapa * 2. [[2005eko Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] ''' 2006 ''' * [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]] [[2006ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]] eta 3 etapa * [[Nazioarteko Kriteriuma]] eta etapa 1 * 7. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an * 10. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]<nowiki/>n ''' 2009 ''' * [[Fitxategi:Jersey violet.svg|20px]] [[Trentinoko Giroa]] * 3. [[2009ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n * 4. [[2009ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n * 5. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an '''2010''' * [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]] [[2010eko Italiako Giroa|Italiako Giroa]] eta etapa 1 * [[Carnagoko Industria y Commercio Artigianato Sari Nagusia]] '''2011''' * [[Luganoko Sari Nagusia]] * [[Padaniako Giroa]], eta etapa 1 * 4. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an * 4. [[Lombardiako Giroa]]n * 6. [[Kataluniako Volta]]n * 7. [[2011ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean '''2012''' * [[Japoniako Kopa (txirrindularitza)|Japoniako Kopa]] * 5. [[2012ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n }} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| class="wikitable" |- style="background:#eee;" !Itzuli Handia !1999 !2000 !2001 !2002 !2003 !2004 !2005 !2006 !2007 !2008 !2009 !2010 !2011 !2012 !2013 !2014 !2015 |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px|link=General classification in the Giro d'Italia|alt=Pink jersey]] '''[[Italiako Giroa]]''' |[[1999ko Italiako Giroa|UT]] |[[2000ko Italiako Giroa|52.]] |— |— |— |— |[[2005eko Italiako Giroa|28.]] | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2006ko Italiako Giroa|1.]]''' |— |— |style="background:burlywood;"|'''[[2009ko Italiako Giroa|3.]]''' | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2010eko Italiako Giroa|1.]]''' |— |'''[[2012ko Italiako Giroa|5.]]''' |— |[[2014ko Italiako Giroa|15.]] |[[2015eko Italiako Giroa|51.]] |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px|link=General classification in the Frantziako Tour|alt=Yellow jersey]] '''[[Frantziako Tourra]]''' |— |— |[[2001eko Frantziako Tourra|UT]] |[[2002ko Frantziako Tourra|11.]] |'''[[2003ko Frantziako Tourra|7.]]''' |style="background:burlywood;"|'''[[2004ko Frantziako Tourra|3.]]''' |style="background:#ddf;"|'''[[2005eko Frantziako Tourra|2.]]''' |— |— |— |— |[[2010eko Frantziako Tourra|32.]] |'''[[2011ko Frantziako Tourra|7.]]''' |[[2012ko Frantziako Tourra|25.]] |— |— |[[2015eko Frantziako Tourra|UT]] |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey red.svg|20px|link=General classification in the Espainiako Vuelta|alt=Red jersey]] '''[[Espainiako Vuelta]]''' |— |— |— |— |— |— |— |— |— |— |'''[[2009ko Espainiako Itzulia|4.]]''' |— |— |— |[[2013ko Espainiako Itzulia|UT]] |— |— |- style="text-align:center;" |[[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|20px]] '''[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak|Munduko Txapelketa]]''' |UT |— |41. |— |UT |11. |— |— |— |— |16. |— |— |— |— |— |— |} {| class="wikitable" |+Legenda |- | style="text-align:center;"|—||Ez zuen parte hartu |- | style="text-align:center;"|DSK||Deskalifikatua |- | style="text-align:center;"|UT||Utzi |} [[Fitxategi:Ivan Basso 2005 TdF Stage 20 St Etienne ITT.jpg|250px|thumb|Ivan Basso [[2005eko Frantziako Tourra|2005eko Frantziako Tourreko]] azken erlojupekoan.]] {{oinordekotza | aurrekoa = [[Paolo Savoldelli]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2006]] | ondorengoa = [[Danilo Di Luca]] }} {{oinordekotza | aurrekoa = [[Denis Menxov]] | titulua = Italiako Giroaren irabazlea | epea = [[2010]] | ondorengoa = [[Alberto Contador]] }} == Kanpo loturak == {{commons}} {{bizialdia|1977ko||Basso, Ivan}} [[Kategoria:Lombardiarrak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Italiako Giroaren irabazleak]] [[Kategoria:Italiako txirrindulariak]] [[Kategoria:Italiako Giroko etapa irabazleak italiarrak]] nna5yqjgocykhm1wfvb2bvaj2pq93ap 0 293664 9998681 9998166 2024-12-13T15:28:58Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998681 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Roberto Pistore''' ([[Monza]], [[1971]]ko [[maiatzaren 20|maiatzak 20]]) [[italiar]] txirrindulari ohia da, profesionala 1995etik 1997ra. Zaletu mailan denboraldi on bat egin ondoren [[1994]]an, [[Aosta Haraneko Giroa]] irabaziz, baita [[Regio-Tour]]reko etapa bat ere, Pistorek profesional bezala bere lehen urtea [[Team Polti]] taldean eman zuen. [[1995]]eko [[abuztu]]an Regio-Tourra irabazi zuen. Hurrengo hilabetean [[1995eko Espainiako Itzulia]]n seigarren amaitu zuen, [[Ávila|Avilan]] amaitu zen etapan bigarren amaituz, soilik [[Laurent Jalabert]]en atzetik. [[1996]]an [[MG-Technogym]] taldeagatik fitxatu zuen. [[Udaberri]]an zortzigarren amaitu zuen [[Kataluniako Itzulia]]. [[1996ko Espainiako Itzulia]]n laugarren amaitu zuen sailkapen nagusian azken aste bikain bat egin ondoren (5. [[Alto Cruz de la Demanda]], [[Aramón Cerler|Cerler]] eta [[Ávila|Avilan]] amaitu ziren etapetan). [[1997]]an [[Uniqa Classic|Viena-Rabenstein-Gresten-Viena]], eta bere lehen [[1997ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] parte hartu zuen, proba utziz. Hurrengo urtean, profesional bezala eman zuen azken urtean berriz parte hartu zuen [[1998ko Frantziako Tourra|Tourrean]]. == Palmaresa == '''1994''' * [[Aostako Haranako Giroa]] eta etapa 1 * [[Giro delle Regioni]]<nowiki/>ko etapa 1 * [[Regio-Tour]]reko etapa 1 '''1995''' * [[Regio-Tour]] eta etapa 1 * 6. [[1995eko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n * 9. [[Lombardiako Giroa]]n '''1996''' * 4. [[1996ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n * 8. [[Kataluniako Volta]]n '''1997''' * [[Uniqa Classic|Viena-Rabenstein-Gresten-Viena]] eta etapa 1 == Taldeak == * [[Team Polti]] ([[1995]]) * MG Maglificio-Technogym ([[1996]]-[[1997]]) * Riso Scotti-MG Maglificio ==Kanpo estekak == {{bizialdia|1971ko||Pistore, Roberto}} [[Kategoria:Lombardiarrak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Italiako txirrindulariak]] dbkj1v91y1cgrjq2k1gtqb5eqzsoev8 0 294689 9999236 9830205 2024-12-14T09:19:33Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9999236 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:MaillotHolanda.PNG|180px|eskuinera]] '''Herbehereetako errepide txirrindularitzako txapelketa''' urtero ospatzen da [[1888]]tik urteko Herbehereetako txapelduna izango den txirrindularia erabakitzeko. Titulua lasterketa bakar baten garaileari ematen zaio. Garaileak [[Herbehereetako bandera]]ren koloreak daramatzan maillota eramateko eskubidea du hurrengo urteko txapelketararte.[[Fitxategi:Koos Moerenhout sebastian.jpg|thumb|250px|[[Koos Moerenhout]] txapeldunaren maillotarekin.]] Txapelketa 1888tik ospatzen da, eta oso gutxitan geratu da ospatu gabe, garairik luzeenak Mundu Gerren ondorioz.[[Fitxategi:Leon van Bon Tour de Suisse 2006.jpg|thumb|120px|[[Léon van Bon]] Herbehereetako txapeldunaren maillotarekin.]] [[Fitxategi:Niki Terpstra 4JDD2011.JPG|thumb|120px|[[Niki Terpstra]], txapelduna 2010ean.]] == Palmaresa == {|cellpadding="4" cellspacing="0" style="border: 1px solid silver; color: black; margin: 0 0 0.5em 0; background-color: white; padding: 5px; text-align: left; font-size:80%; vertical-align: top; line-height:1.6em;" !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Urtea !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Garailea !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Bigarrena !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Hirugarrena |- |1888 ||'''H. W. Van Raden||Th. Baron van Pallandt|| |-bgcolor="#EFEFEF" |1889||'''W. G. Del Baere||A. J. Korthals Altes||P. Bokma |- |1890||'''[[Henri Raland]] || [[Jaap Houtman]]||D. Fockema |-bgcolor="#EFEFEF" |1891||'''[[Carel Koning]] || [[Kees Witteveen]] || [[Karel Smits]] |- |1892||'''[[Henk van de Griendt]] || Jac. Siep||A. Eijsink |-bgcolor="#EFEFEF" |1893||'''[[Jaap Eden]] || W. De Haas ||Jac. Siep |- |1894||'''[[Jaap Eden]] || [[Kees Witteveen]] || [[Mathieu Cordang]] |-bgcolor="#EFEFEF" |1895||'''[[Willem van de Mey]] || [[Kees Witteveen]] || P. J. Adrian |- |1896 ||'''[[Willem van de Mey]] || [[Koos Van Der Knoop]] || H. van Koolbergen |-bgcolor="#EFEFEF" |1904||'''[[Jan De Groot]] || [[Cees Van Der Wiel]]||M. J. Nigten |- |1906 ||'''[[Gerrit van Vliet]] || [[Jan De Jager]] || [[Anton van Lieshout]] |-bgcolor="#EFEFEF" |1907 ||'''[[Jan Tulleken]] || J. Bloem|| [[Johan 't Hart]] |- |1908 ||'''[[Adrie Slot]] || C. De Visser|| J. Bloem |-bgcolor="#EFEFEF" |1909 ||'''[[Chris Kalkman]] || [[Dorus Nijland]] || [[George Damen]] |- |1910 ||'''[[Henk Tamse]] || P. Van Kersen|| [[Gerard Franssen]] |-bgcolor="#EFEFEF" |1911 ||'''[[Krijn Schippers]] || [[Piet van der Wiel]] || A. Gaillard |- |1912 ||'''[[Cees Erkelens]] || P. G. Borremans || [[Cor Blekemolen]] |-bgcolor="#EFEFEF" |1913 ||'''[[Frits Wiersma]] || [[Herman Maas]] || [[Fr. van Hilst]] |- |1914 ||'''[[Chris Kalkman]] || [[Piet van der Wiel]] || [[Gerard Vlemmix]] |-bgcolor="#EFEFEF" |1915||'''[[Jorinus van der Wiel]] || [[Piet van der Wiel]] || [[Barend Gebuis]] |- |1916 ||'''[[Klaas van Nek]] || [[Frits Wiersma]] || [[Barend Gebuis]] |-bgcolor="#EFEFEF" |1917 ||'''[[Jorinus van der Wiel]] || [[Piet Ikelaar]] || [[Evert Van Grafhorst]] |- |1918 ||'''[[Jorinus van der Wiel]] || [[Frans Rutten]] || [[D. Wouters]] |-bgcolor="#EFEFEF" |1919 ||'''[[Frits Wiersma]] || [[Jorinus van der Wiel]] || [[Gerrit Waldner]] |- |1920 ||'''[[Frits Wiersma]] || [[Piet Ikelaar]] || [[Jan Devries]] |-bgcolor="#EFEFEF" |1921||'''[[Jorinus van der Wiel]] || [[Evert van Grafhorst]] || [[Piet Ikelaar]] |- |1922||'''[[Herman Nankman]] || [[Jan Van Der Stel]] || H. Datema |-bgcolor="#EFEFEF" |1923 ||'''[[Piet Ikelaar]] || [[Jan Bekkering]] || [[Johan van Melis]] |- |1924 ||'''[[Piet Ikelaar]] || [[Gérard Vreeswijk]] || [[Jorinus van der Wiel]] |-bgcolor="#EFEFEF" |1925 ||'''[[Jorinus van der Wiel]] || [[Piet Ikelaar]] || [[Joep Franssen]] |- |1926 ||'''[[Klaas van Nek]] || [[Jorinus van der Wiel]] || [[Frans van Wijk]] |- | 1927 || '''[[Josep Franssen]] || [[Jan van Rooy]]|| [[Gerrit van den Berg]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1928 || '''[[Hans Bockom]] || [[August Ramakers]] || [[Jan Van Rooy]] |- | 1929 || '''[[Hans Bockom]] || [[Martin van Hal]]|| - |-bgcolor="#EFEFEF" | 1930 || '''[[Adrianus Braspennincx]] || [[Jo Anspach]]|| - |- | 1931 || '''[[Cesar Bogaert]] || [[Abraham Ranschaart]] || [[Abraham Polak]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1932 || '''[[Marinus Valentijn]] || [[Thijs van Oers]]|| - |- | 1933 || '''[[Thijs Van Oers]] || [[Cesar Bogaert]] || [[Marinus Valentijn]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1934 || '''[[Cesar Bogaert]] || [[Gerrit Van De Ruit]]|| [[Willem Cober]] |- | 1935 || '''[[Marinus Valentijn]] || [[Cees Heeren]] || [[Alfons Stuyts]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1936 || '''[[Kees Pellenaars]] || [[Louis van Schijndel]]|| [[Jan Gommers]] |- | 1937 || '''[[Adrianus Braspennincx]] || [[Jan Verveer]] || [[Fred Mostard]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1938 || '''[[Théo Middelkamp]] || [[Gerrit Schulte]]|| [[Marinus Valentijn]] |- | 1939 || '''[[Janus Hellemons]] || [[Arie Overweel]] || [[Willem Reuter]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1940 || '''[[Louis Motke]] || [[Piet van Nek]]|| [[Willem Reuter]] |- | 1941 || '''[[Louis Motke]] || [[Aad Van Amsterdam]] || [[Cees Joossen]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1942 || '''[[John Braspennincx]] || [[Cor Bakker]]|| [[Huub Sijen]] |- | 1943 || '''[[Theo Middelkamp]] || [[Cees Joossen]] || [[Frans Van De Zande]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1944 || '''[[Gerrit Schulte]] || [[Huub Sijen]]|| [[Theo Middelkamp]] |- | 1945 || '''[[Theo Middelkamp]] || [[Adri Steenbakkers]] || [[Wim De Ruyter]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1946 || '''[[Bouk Schellingerhoudt]] || [[Theo Middelkamp]]|| [[Huub Sijen]] |- | 1947 || '''[[Jef Jansen]] || [[Gerrit Schulte]] || [[Frans Pauwels]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1948 || '''[[Gerrit Schulte]] || [[Huub Sijen]]|| [[Theo Middelkamp]] |- | 1949 || '''[[Jef Jansen]] || [[Wim van Est]] || [[Gerrit Voorting]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1950 || '''[[Gerrit Schulte]] || [[Wout Wagtmans]]|| [[Jef Jansen]] |- | 1951 || '''[[Hans Dekkers]] || [[Wim van Est]] || [[Wout Wagtmans]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1952 || '''[[Hans Dekkers]] || [[Wim van Est]]|| [[Wout Wagtmans]] |- | 1953 || '''[[Gerrit Schulte]] || [[Wim van Est]] || [[Wout Wagtmans]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1954 || '''[[Adri Voorting]] || [[Wout Wagtmans]]|| [[Gerrit Voorting]] |- | 1955 || '''[[Thijs Roks]] || [[Hein Van Breenen]] || [[Wout Wagtmans]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1956 || '''[[Wim van Est]] || [[Leo Van Der Pluym]]|| [[Arend Van t'Hof]] |- | 1957 || '''[[Wim van Est]] || [[Jules Maenen]] || [[Jef Lahaye]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1958 || '''[[Jef Lahaye]] || [[Mies Stolker]]|| [[Gerrit Voorting]] |- | 1959 || '''[[Piet Damen]] || [[Bram Kool]] || [[Joop Captein]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1960 || '''[[Bas Maliepaard]] || [[Albertus Geldermans]]|| [[Antoon van der Steen]] |- | 1961 || '''[[Bas Maliepaard]] || [[Jacques van der Klundert]] || [[Mies Stolker]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1962 || '''[[Albertus Geldermans]] || [[Jo de Roo]]|| [[Piet Rentmeester]] |- | 1963 || '''[[Peter Post]] || [[Dick Groeneweg]] || [[Lex van Kreuningen]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1964 || '''[[Jo de Roo]] || [[Kees Haast]]|| [[Rik Wouters]] |- | 1965 || '''[[Jo de Roo]] || [[Arie den Hartog]] || [[Leo Knops]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1966 || '''[[Gerben Karstens]] || [[Cees Haast]]|| [[Henk Nijdam]] |- | 1967 || '''[[Evert Dolman]]<ref name=autogenerated1> Ondoren kanporatua.</ref> || [[Jo de Roo]] || [[Wim Schepers]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1968 || '''[[Evert Dolman]] || [[Harm Ottenbros]] || [[Henk Nijdam]] |- | 1969 || '''[[Jacques Frijters]] || [[Evert Dolman]] || [[Gerben Karstens]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1970 || '''[[Peter Kisner]] || [[Harrie Jansen]]|| [[Jos van der Vleuten]] |- | 1971 || '''[[Joop Zoetemelk]] || [[Wim Prinsen]] || [[Gerben Karstens]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1972 || '''[[Tino Tabak]] || [[Joop Zoetemelk]]|| [[Marinus Wagtmans]] |- | 1973 || '''[[Joop Zoetemelk]] || [[Ben Janbroers]]<ref name=autogenerated1 /> || [[Gerben Karstens]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1974 || '''[[Cees Priem]] || [[Gérard Vianen]]|| [[Nidi den Hertog]] |- | 1975 || '''[[Hennie Kuiper]] || [[Bert Pronk]] || [[Joop Zoetemelk]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1976 || '''[[Jan Raas]] || [[Aad van den Hoek]]|| [[Hennie Kuiper]] |- | 1977 || '''[[Fedor den Hertog]] || [[Jan Krekels]] || [[Gerrie Knetemann]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1978 || '''[[Henk Lubberding]] || [[Jan Raas]] || [[Piet van Katwijk]] |- | 1979 || '''[[Henk Lubberding]] || [[Joop Zoetemelk]] || [[Jan Raas]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1980 || '''[[Johan van der Velde]] || [[Jos Schipper]]|| [[Theo de Rooij]] |- | 1981 || '''[[Jacques Hanegraaf]] || [[Gerrie Knetemann]] || [[Adri van der Poel]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1982 || '''[[Johan van der Velde]] || [[Peter Winnen]]|| [[Joop Zoetemelk]] |- | 1983 || '''[[Jan Raas]] || [[Henk Lubberding]] || [[Adri van der Poel]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1984 || '''[[Jan Raas]] || [[Henk Lubberding]]|| [[Johan van der Velde]] |- | 1985 || '''[[Jacques Hanegraaf]] || [[Gerard Veldscholten]] || [[Jacques van Meer]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1986 || '''[[Jos Lammertink]] || [[Nico Verhoeven]]|| [[Peter Stevenhaagen]] |- | 1987 || '''[[Adri van der Poel]] || [[Gerrit Solleveld]] || [[Theo de Rooij]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1988 || '''[[Peter Pieters]] || [[Adri van der Poel]] || [[Teun van Vliet]] |- | 1989 || '''[[Frans Maassen]] || [[Johan Lammerts]] || [[Maarten Ducrot]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1990 || '''[[Peter Winnen]] || [[Steven Rooks]]|| [[Henri Manders]] |- | 1991 || '''[[Steven Rooks]] || [[Gert-Jan Theunisse]]|| [[Erik Breukink]] |- | 1992 || '''[[Tristan Hoffman]] || [[Jan Siemons]] || [[Erik Breukink]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1993 || '''[[Erik Breukink]] || [[Steven Rooks]]|| [[Frans Maassen]] |- | 1994 || '''[[Steven Rooks]] || [[Gert-Jan Theunisse]] || [[Marco Vermey]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1995 || '''[[Servais Knaven]] || [[Danny Nelissen]]|| [[Maarten den Bakker]] |- | 1996 || '''[[Maarten den Bakker]] || [[Bart Voskamp]] || [[Erik Dekker]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1997 || '''[[Michael Boogerd]] || [[Erik Breukink]]|| [[Servais Knaven]] |- | 1998 || '''[[Michael Boogerd]] || [[Tristan Hoffman]] || [[Léon van Bon]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 1999 || '''[[Maarten den Bakker]] || [[Servais Knaven]] || [[Raymond Meys]] |- | 2000 || '''[[Léon van Bon]] || [[Koos Moerenhout]] || [[Erik Dekker]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 2001 || '''[[Jans Koerts]] || [[Rudi Kemna]] || [[Louis de koning]] |- | 2002 || '''[[Stefan van Dijk]] || [[Rudi Kemna]] || [[Max Van Heeswijk]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 2003 || '''[[Rudi Kemna]] || [[Stefan van Dijk]] || [[Max Van Heeswijk]] |- | 2004 || '''[[Erik Dekker]] || [[Koos Moerenhout]] || [[Arthur Farenhout]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 2005 || '''[[Léon van Bon]] || [[Steven de Jongh]] || [[Max Van Heeswijk]] |- | 2006 || '''[[Michael Boogerd]] || [[Sebastian Langeveld]] || [[Karsten Kroon]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 2007 || '''[[Koos Moerenhout]] || [[Sebastian Langeveld]] || [[Maarten den Bakker]] |- | 2008 || '''[[Lars Boom]] || [[Koos Moerenhout]] || [[Steven De Jongh]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 2009 || '''[[Koos Moerenhout]] || [[Kenny Van Hummel]] || [[Joost Van Leijen]] |- | 2010 || '''[[Niki Terpstra]] || [[Pieter Weening]] || [[Lars Boom]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 2011 || '''[[Pim Ligthart]] || [[Bram Tankink]] || [[Reinier Honig]] |- | 2012 || '''[[Niki Terpstra]]''' || [[Lars Boom]] || [[Bert-Jan Lindeman]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 2013 || '''[[Johnny Hoogerland]]''' || [[Tom Dumoulin]] || [[Sebastian Langeveld]] |- | 2014 || '''[[Sebastian Langeveld]]''' || [[Niki Terpstra]] || [[Wesley Kreder]] |- bgcolor="#EFEFEF" | 2015 || '''[[Niki Terpstra]]''' || [[Ramon Sinkeldam]] || [[Danny van Poppel]] |- | 2016 || '''[[Dylan Groenewegen]]''' || [[Wouter Wippert]] || [[Wim Stroetinga]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 2017 || '''[[Ramon Sinkeldam]]''' || [[Wouter Wippert]] || [[Dylan Groenewegen]] |- | 2018 || '''[[Mathieu van der Poel]]''' || [[Danny van Poppel]] || [[Ramon Sinkeldam]] |- bgcolor="#EFEFEF" | 2019 || '''[[Fabio Jakobsen]]''' || [[Moreno Hofland]] || [[Bas van der Kooij]] |- | 2020 || '''[[Mathieu van der Poel]]''' || [[Nils Eekhoff]] || [[Timo Roosen]] |- bgcolor="#EFEFEF" | 2021 || '''[[Timo Roosen]] || [[Sjoerd Bax]] || [[Oscar Riesebeek]] |- | 2022 || '''[[Pascal Eenkhoorn]]''' || [[Daan Hoole]] || [[Taco van der Hoorn]] |- bgcolor="#EFEFEF" | 2023 || '''[[Dylan van Baarle]]''' || [[Olav Kooij]] || [[Mathieu van der Poel]] |- | 2024 || '''[[Dylan Groenewegen]]''' || [[Olav Kooij]] || [[Ramon Sinkeldam]] |} == Ikus, gainera == * [[Herbehereetako erlojupeko txirrindularitzako txapelketa]] == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Herbehereetako txirrindularitza lasterketak]] [[Kategoria:Txirrindularitza txapelketa nazionalak]] lo4qs7l0yk6ikuzcoomh1qqgj5r2h76 0 295010 9998548 9993006 2024-12-13T14:08:00Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998548 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Peter Hilse''' ([[Friburgo]], [[1962]]ko [[maiatzaren 8]]a) [[alemania]]r txirrindulari ohi bat da, profesionala [[1985]] eta [[1992]] artean. Bere garaipenik handienak [[Espainiako Vuelta]]n lortu zituen, [[1989ko Espainiako Itzulia|1989ko]] edizioan etapa bat irabaziz. == Palmaresa == '''1983''' * 3. [[Renania-Palatinatuko Itzulia]]n '''1984''' * 2. [[Gilen Tell Sari Nagusia]]n '''1985''' * 3. [[Fitxategi:Bronze medal with cup.svg|16px]] [[Alemaniako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n * 3. [[Meatze Haranetako Itzulia]]n * 5. [[1985eko Nafarroako Sari Nagusia|Nafarroako Sari Nagusia]]n '''1986''' * [[Ordiziako Klasika]] * [[Bartzelona-Andorra]] * 2. [[1986ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n eta 2 etapa * 2. [[Fitxategi:Silver medal with cup.svg|16px]] [[Alemaniako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n * 3. [[Udaberriko Klasika]]n '''1987''' * [[Fitxategi:MaillotAlemania.PNG|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|16px]] [[Alemaniako errepide txirrindularitzako txapelketa]] * [[Narancora igoera]] * 2. [[Setmana Catalana]]n eta etapa 1 * 5. [[1987ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n '''1988''' * 2. [[Udaberriko Klasika]]n '''1989''' * Etapa 1 [[1989ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n * [[Narancora igoera]] * 2. [[Gaztela eta Leongo Itzulia]]n * 2. [[Fitxategi:Silver medal with cup.svg|16px]] [[Alemaniako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n * 3. [[Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n '''1990''' * [[Kantabriako Itzulia]] * Etapa 1 [[Burgosko Itzulia]]n '''1991''' * Etapa 1 [[1991ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n. * 2. [[1991ko Nafarroako Foru Erkidegoko Saria|Nafarroako Foru Erkidegoko Saria]]n * 3. [[Valentziako Erkidegoko Itzulia]]n '''1992''' * 8 [[1992ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n. == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#eeeeee" !align="left"|Lasterketa ![[1985]] ![[1986]] ![[1987]] ![[1988]] ![[1989]] ![[1990]] ![[1991]] ![[1992]] |- |align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[1992ko Italiako Giroa|UT]] |- |align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[1987ko Frantziako Tourra|106.]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center" style="background:gold;"|[[Espainiako Vuelta]] |align="center"|- |align="center"|[[1986ko Espainiako Itzulia|UT]] |align="center"|[[1987ko Espainiako Itzulia|UT]] |align="center"|[[1988ko Espainiako Itzulia|46.]] |align="center"|[[1989ko Espainiako Itzulia|39.]] |align="center"|[[1990eko Espainiako Itzulia|66.]] |align="center"|[[1991ko Espainiako Itzulia|81.]] |align="center"|- |} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1962ko||Hilse, Peter}} [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Alemaniako txirrindulariak]] [[Kategoria:Baden-Württembergeko jendea]] 1av7eqb1cg2wmax7ucgk9nnihpq49pq 0 296238 9998402 9998344 2024-12-13T12:22:27Z Telebista 78290 /* Pirritx iritsi + Pailazoek 10 urte (1995-1998) */ 9998402 wikitext text/x-wiki {{Musika talde infotaula | izena = Pirritx, Porrotx eta MariMotots | irudia = Pirritx, Porrotx eta MariMotots.jpg | irudi testua = Pirritx ([[Aiora Zulaika]]), Porrotx ([[Joxe Mari Agirretxe]]) eta MariMotots ([[Mertxe Rodriguez]]). | irudi zabalera = 300px | ezizenak = | jatorria = [[Lasarte-Oria]] ([[Gipuzkoa]]) | instrumentuak = | musika mota = | urteak = [[1987]]ko [[abenduaren 24]]a -<br />gaur egun {{adina|1987|12|24}} | diskoetxeak = | webgunea = [https://www.katxiporreta.eus/ www.katxiporreta.eus] | taldekideak = [[Aiora Zulaika]]<br />[[Joxe Mari Agirretxe]]<br />[[Mertxe Rodriguez]] }} '''''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''''' [[Aiora Zulaika]], [[Joxe Mari Agirretxe]] eta [[Mertxe Rodriguez]] aktoreek osaturiko [[pailazo]] hirukotea da. [[1987]]ko [[abenduaren 24]]an sortu zen, [[Lasarte-Oria]]n eta gaur egun [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] pailazorik ezagunetakoak eta arrakastatsuenetakoak dira. Herriz herri aritzen dira eta plazetan, festetan, ikastetxeetan... egiten dituzte emanaldiak. Urtean 120-150 emanalditik gora eman izan dituzte eta beraien errekorra ikasturte batean 205 saio eskaintzea da. Urtero-urtero emanaldi berri bat sortzen dute eta berarekin batera, abesti berriak ere bai. 37 urteko ibilbidean 31 ikuskizun eta 39 disko grabatu dituzte. Guztira, 450 abestitik gora argitaratu dituzte. {{Sakontzeko|Zerrenda:Pirritx, Porrotx eta MariMototsen abestiak}} [[2002]]an 15 urte bete zituen pailazo taldeak eta ''Beti zuekin... Katxiporreta!!'' ikuskizunarekin ospatu zuten. [[2012]]an berriz, 25. urteurrenean ''Sentitu, pentsatu, ekin!'' saio berezia sortu zuten. [[2022|2022an]] 35 urte bete zituzten eta ospatzeko ''Urteak bete, abenturak bizi!'' ikuskizuna taularatu zuten. Pailazo-taldearen inguruan [[Irrien Lagunak]] ekimena sortu da, pailazoen merchandising produktuak saltzeko. = Taldekideak = {{zutabe}} === Gaur egungoak === * ''Pirritx'', [[Aiora Zulaika|Aiora Zulaika Soroa]] ([[Lasarte-Oria]], [[Gipuzkoa]], [[1975]]) * ''Porrotx'', [[Joxe Mari Agirretxe|Jose Mari Agirretxe Kerexeta]] ([[Lasarte-Oria]], [[Gipuzkoa]], [[1964]]) * ''MariMotots'', [[Mertxe Rodriguez|Mertxe Rodriguez Serrano]] ([[Lasarte-Oria]], [[Gipuzkoa]], [[1968]]) {{zutabe berria}} === Hasierakoak === * ''Takolo'', [[Agustin Mujika|Agustin Mujika Iartza]] ([[Lasarte-Oria]], [[Gipuzkoa]], [[1960]]) * ''Pirrutx'', [[Patxi Sanz|Patxi Sanz Perez]] ([[Lasarte-Oria]], [[Gipuzkoa]]) * ''Porrotx'', [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Mari Agirretxe Kerexeta]] ([[Lasarte-Oria]], [[Gipuzkoa]], [[1964]]) * ''Pirritx'', [[Ainhoa Beristain]] ([[Zaldibia]], [[Gipuzkoa]]) {{zutabe amaiera}} == Pailazoen urtez urteko bilakaera == Pailazo taldeak bilakaera izan du. Gaur egun ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots'' izenarekin ezagunak badira ere, bere garaian ''Takolo, Pirrutx eta Porrotx'' bezala hasi ziren; geroago, ''Takolo, Pirritx eta Porrotx'' izan ziren; eta, Takolok taldea utzi zuenean, ''Pirritx eta Porrotx''. [[2013]]an, 25 urte bete zituztenean, ''Sentitu, pentsatu, ekin!'' ikuskizunean ''Takolo''k bisita egin zien. {| class="wikitable" style="width:100%; margin:auto" |- ! style="background:#ece6e9; width:5%" |Pailazoa ! colspan="10" style="background:#ece6e9; width:5%" |1987-1996 ! colspan="10" style="background:#ece6e9; width:5%" |1997-2006 ! colspan="10" style="background:#ece6e9; width:5%" |2007-2016 ! colspan="9" style="background:#ece6e9; width:5%" |2017-2025 |- | align="center" |Takolo | colspan="18" align="center" style="background:#ff8888|[[Agustin Mujika|Agustin<br />Mujika]] | align="center" | | align="center" | | align="center" | | align="center" | | align="center" | | align="center" | | align="center" | | align="center" | |style="background:#ff8888| | | | | | | | | | | | | |- | align="center" |Pirrutx | colspan="8" align="center" style="background:#88ff88|[[Patxi Sanz|Patxi<br />Sanz]] | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |- | align="center" |Porrotx | colspan="38" align="center" style="background:#88ffff" |[[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Mari<br />Agirretxe]] | |- | align="center" |Pirritx | | | | | | | | | colspan="4" align="center" style="background:#ffff88|[[Ainhoa Beristain|Ainhoa<br />Beristain]] | colspan="26" align="center" style="background:#ff88cc" |[[Aiora Zulaika|Aiora<br />Zulaika]] | |- | align="center" |MariMotots | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | colspan="16" align="center" style="background:#ffcc88" |[[Mertxe Rodriguez|Mertxe<br />Rodriguez]] | |} === Beste pertsonaiak (grabatutako ikuskizunetakoak) === {| class="wikitable" |- | {{Color box|Ivory}} ''[[Hik Hasi aldizkaria|Hik Hasi]]ko<nowiki/> filma''<br />* errepikatutako pertsonaia! |} {| class="wikitable sortable mw-collapsible" style="width:100%; margin:auto" |- !! scope="col; style="background:#ece6e9; width:30%" |Aktorea ! scope="col; style="background:#ece6e9; width:30%" |Pertsonaia ! scope="col; style="background:#ece6e9; width:5%" |Urtea ! scope="col; style="background:#ece6e9; width:35%|Ikuskizuna / Filma |- | rowspan="6" align="center" |[[Karlos Zuñiga]] | align="center" |Barraskiloa | align="center" |1993 - 1994 | align="center" |Kokororikoko |- | align="center" |Txerri kuttin | align="center" |1993 - 1994 | align="center" |Kokororikoko |- | align="center" |Kokororikoko oilarra | align="center" |1993 - 1994 | align="center" |Kokororikoko |- | align="center" |Joxe Mari Bilibari | align="center" |1995 - 1996 | align="center" |Beltzi |- | align="center" |Kurkux | align="center" |1995 - 1996 | align="center" |Beltzi |- | align="center" |Aitatxo Lotia | align="center" |1996 - 1997 | align="center" |Tantaka Yotanka |- | align="center" |[[Ainhoa Beristain]] | align="center" |Amona Josefina | align="center" |1993 - 1994 | align="center" |Kokororikoko |- | rowspan="43" align="center" |[[Alex Tetuan]]<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Euskal Irrati Telebista|EiTB]]|izenburua=Alex Tetuan pailazoa jubilatu da, baina erretiratu ez|url=https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/faktoria/osoa/6752385/alex-tetuanek-30-urte-egin-ditu-takolo-pirritx-eta-porrotx-pailazoekin-/}}</ref> | align="center" |Xixuko | align="center" |1994 - 1995 | align="center" |Txiztil |- | align="center" |Txerri Porrotxin | align="center" |1994 - 1995 | align="center" |Txiztil |- | align="center" |Saturnino | align="center" |1994 - 1995 | align="center" |Txiztil |- | align="center" |Tiburtzio jauna | align="center" |1995 - 1996 | align="center" |Beltzi |- | align="center" |Joxepa behia | align="center" |1995 - 1996 | align="center" |Beltzi |- | align="center" |Porrontxio | align="center" |1995 - 1996 | align="center" |Beltzi |- | align="center" |Tantaka Yotanka | align="center" |1996 - 1997 | align="center" |Tantaka Yotanka |- | align="center" |Titiriteroa | align="center" |1997 - 1998 | align="center" |Makarroiak |- | align="center" |Patatari jauna | align="center" |1997 - 1998 | align="center" |Makarroiak |- | align="center" |Jaxinto Bustiblai | align="center" |1997 - 1998 | align="center" |Makarroiak |- | align="center" |Mackey jauna | align="center" |1998 - 1999 | align="center" |Baserrian |- | align="center" |Tarrapatata pirata | align="center" |1999 - 2000 | align="center" |Plisti-plasta |- | align="center" style="background:Ivory|''Serapio'' | align="center" style="background:Ivory|''2000'' | align="center" style="background:Ivory|''Zatoz jolastera! (Hik Hasi)'' |- | align="center"|Fermina behia | align="center"|2000 - 2001 | align="center"|Parrandan |- | align="center"|Toribioto erregea | align="center"|2001 - 2002 | align="center"|Aupa Kintxo! |- | align="center" style="background:Ivory|''Barrabas pirata'' | align="center" style="background:Ivory|''2002'' | align="center" style="background:Ivory|''Jolasen altxorra! (Hik Hasi)'' |- | align="center"|Porrontxio* | align="center"|2002 - 2003 | align="center"|Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center"|Patatari jauna* | align="center"|2002 - 2003 | align="center"|Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center"|Tarrapatata pirata* | align="center"|2002 - 2003 | align="center"|Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center"|Nikasio jauna | align="center"|2003 - 2004 | align="center"|Poxpolin Marisorgin |- | align="center"|Txilipito jauna | align="center"|2004 - 2005 | align="center"|Patata, patata! |- | align="center"|Anakleto | align="center"|2005 - 2006 | align="center"|Maite zaitut |- | align="center"|Eurolio jauna | align="center"|2006 - 2007 | align="center"|Mari Motots |- | align="center"|Joxe | align="center"|2007 - 2008 | align="center"|Eskerrik asko! |- | align="center" |Petrol jauna | align="center" |2008 - 2009 | align="center" |Piratak |- | align="center" |Soldadua | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Xabi bihurri | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Joxepa behia* | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Olentzero | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Lagun txakurra | align="center" |2010 - 2011 | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore |- | align="center" |Aberatsa | align="center" |2011 - 2012 | align="center" |Zazpikoloroa |- | align="center" |Belekoiren laguntzailea | align="center" |2011 - 2012 | align="center" |Zazpikoloroa |- | align="center" |Zazpikoloroa | align="center" |2011 - 2012 | align="center" |Zazpikoloroa |- | align="center" |Anakleto* | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Tantaka Yotanka* | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Patatari jauna* | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Txilipito jauna* | align="center" |2013 - 2014 | align="center" |Bizipoza |- | align="center" |Roke | align="center" |2014 - 2015 | align="center" |Txo MikMak txikia |- | align="center"|Estanislao | align="center"|2015 - 2016 | align="center"|Amalur |- | align="center" |Zeledon | align="center" |2016 - 2017 | align="center" |Tipi-tapa korrika! |- | align="center" |Jeronimo | align="center" |2017 - 2018 | align="center" |Borobilean |- | align="center" |Ziriport | align="center" |2018 - 2019 | align="center" |Musua |- | align="center" |Zebra | align="center" |2018 - 2019 | align="center" |Musua |- | align="center" |[[Aiora Zulaika]] | align="center" |Izeba Maritxu | align="center" |1997 - 1998 | align="center" |Makarroiak |- | rowspan="17" align="center" |[[Mertxe Rodriguez]] | align="center" |Amona Josefina | align="center" |1998 - 1999 | align="center" |Baserrian |- | align="center" |Teresa Markesa | align="center" |1999 - 2000 | align="center" |Plisti-plasta |- | align="center" style="background:Ivory|''Amona Josefina*'' | align="center" style="background:Ivory|''2000'' | align="center" style="background:Ivory|''Zatoz jolastera! (Hik Hasi)'' |- | align="center" |Bittori alkate anderea | align="center" |2000 - 2001 | align="center" |Parrandan |- | align="center" |Kintxo Barrilete | align="center" |2001 - 2002 | align="center" |Aupa Kintxo! |- | align="center" style="background:Ivory|''Amona Josefina*'' | align="center" style="background:Ivory|''2002'' | align="center" style="background:Ivory|''Jolasen altxorra! (Hik Hasi)'' |- | align="center" style="background:Ivory|''Itsas-neska | align="center" style="background:Ivory|''2002'' | align="center" style="background:Ivory|''Jolasen altxorra! (Hik Hasi)'' |- | align="center" |Amona Josefina* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Izeba Maritxu* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Kintxo Barrilete* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Poxpolin Marisorgin | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" style="background:Ivory|''Amona Josefina*'' | align="center" style="background:Ivory|''2004'' | align="center" style="background:Ivory|''Ilargiaren sekretua (Hik Hasi)'' |- | align="center" style="background:Ivory|''Madame Banu'' | align="center" style="background:Ivory|''2004'' | align="center" style="background:Ivory|''Ilargiaren sekretua (Hik Hasi)'' |- | align="center" |Tider | align="center" |2004 - 2005 | align="center" |Patata, patata! |- | align="center" |Romí | align="center" |2005 - 2006 | align="center" |Maite zaitut |- | align="center" |Mari Motots | align="center" |2006 - 2007 | align="center" |Mari Motots |- | align="center" |Mari Motots* | align="center" |2007 - 2008 | align="center" |Eskerrik asko! |- | align="center" |[[Maitane Colorado]] | align="center" |Anttoni ahuntza | align="center" |2001 - 2002 | align="center" |Aupa Kintxo! |- | rowspan="40" align="center" |[[Oihana Sanchez]] | align="center" |Joxepa behia* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Barraskiloa* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Saturnino* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Jaxinto Bustiblai* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Postaria | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Bulegaria | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Erratza | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Bihurria | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Lorea | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Pitxitxi | align="center" |2004 - 2005 | align="center" |Patata, patata! |- | align="center" |Katiuska | align="center" |2005 - 2006 | align="center" |Maite zaitut |- | align="center" |Mari Mototsen ama | align="center" |2006 - 2007 | align="center" |Mari Motots |- | align="center" |Mari Mototsen ama* | align="center" |2007 - 2008 | align="center" |Eskerrik asko! |- | align="center" |Kattalin pirata | align="center" |2008 - 2009 | align="center" |Piratak |- | align="center" |Izeba Arantxa plantxa | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Elefantea | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Abuela Maria Luisa | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Astoa | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Mari Kalanbre | align="center" |2010 - 2011 | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore |- | align="center" |Belekoi anderea | align="center" |2011 - 2012 | align="center" |Zazpikoloroa |- | align="center" |Loreto (Mari Mototsen ama)* | align="center" |2013 - 2014 | align="center" |Bizipoza |- | align="center" |Estralurtarra | align="center" |2013 - 2014 | align="center" |Bizipoza |- | align="center" |Txo MikMak txikia | align="center" |2014 - 2015 | align="center" |Txo MikMak txikia |- | align="center"|Ilargi | align="center"|2015 - 2016 | align="center"|Amalur |- | align="center"|Andereño Maribel | align="center"|2017 - 2018 | align="center"|Borobilean |- | align="center" |Olentzero | align="center" |2018 - 2019 | align="center" |Musua |- | align="center" |Tximeleta | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Astoa* | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Joxepa behia* | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Elefantea* | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Txerri almirantea | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Loreto (Mari Mototsen ama)* | align="center" |2020 - 2021 | align="center" |Amaren intxaurrak |- | align="center" |Txo MikMak txikia* | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Tider* | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Ilargi* | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Anakleto* | align="center" |2022 - 2023 | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi!! |- | align="center" |Kattalin pirata* | align="center" |2022 - 2023 | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi!! |- | align="center" |Maribel bexamel | align="center" |2022 - 2023 | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi!! |- | align="center" |Zerraman | align="center" |2023 - 2024 | align="center" |Ez gara jaitsiko! |- | align="center" |Txapas | align="center" |2024 - 2025 | align="center" |Ostirala iritsi da!! |- | rowspan="5" align="center" |[[Aitor Etxeberria]] | align="center" |Postontzia | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Bulegaria | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Erratza | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Bihurria | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Lorea | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | rowspan="6" align="center" | [[Iñigo León]] | align="center" |Joxelu Gamelua | align="center" |2004 - 2005 | align="center" |Patata, patata! |- | align="center" |Arrantzazu | align="center" |2005 - 2006 | align="center" |Maite zaitut |- | align="center" |Erlea | align="center" |2005 - 2006 | align="center" |Maite zaitut |- | align="center" |Txanpon jauna | align="center" |2006 - 2007 | align="center" |Mari Motots |- | align="center" |Ospitaleko zelaria | align="center" |2007 - 2008 | align="center" |Eskerrik asko! |- | align="center" |Nahas | align="center" |2008 - 2009 | align="center" |Piratak |- | rowspan="3" align="center" |[[Kristina Ropero]] | align="center" |Txanponi anderea | align="center" |2006 - 2007 | align="center" |Mari Motots |- | align="center" |Nagore sendagilea | align="center" |2007 - 2008 | align="center" |Eskerrik asko! |- | align="center" |Tiritatxo medikua | align="center" |2010 - 2011 | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore |- | align="center" |[[Ekain Kazabon]] | align="center" |Borras | align="center" |2008 - 2009 | align="center" |Piratak |- | rowspan="9" align="center" |[[Alex Tello]] | align="center" |Largabista | align="center" |2010 - 2011 | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore |- | align="center" |Martin bertso | align="center" |2010 - 2011 | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore |- | align="center" |Patakon pirata | align="center" |2011 - 2012 | align="center" |Zazpikoloroa |- | align="center" |Otsoa | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Gorka | align="center" |2013 - 2014 | align="center" |Bizipoza |- | align="center" |Igor | align="center" |2013 - 2014 | align="center" |Bizipoza |- | align="center" |Plastiker | align="center" |2014 - 2015 | align="center" |Txo MikMak txikia |- | align="center"|Periko lapiko | align="center"|2015 - 2016 | align="center"|Amalur |- | align="center" |Patakon pirata* | align="center" |2016 - 2017 | align="center" |Tipi-tapa korrika! |- | align="center" |[[Joli Pascualena]] | align="center" |Ane pirata | align="center" |2011 - 2012 | align="center" |Zazpikoloroa |- | rowspan="30" align="center" |[[Izaskun Forcada]] | align="center" |Kintxo Barrilete* | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Poxpolin Marisorgin* | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Amona Josefina* | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Hermelinda | align="center" |2014 - 2015 | align="center" |Txo MikMak txikia |- | align="center" |Plastik zaunk | align="center" |2014 - 2015 | align="center" |Txo MikMak txikia |- | align="center"|Jenny | align="center"|2015 - 2016 | align="center"|Amalur |- | align="center" |Neska txiki | align="center" |2016 - 2017 | align="center" |Tipi-tapa korrika! |- | align="center"|Poxpolin Marisorgin* | align="center"|2016 - 2017 | align="center"|Tipi-tapa korrika! |- | align="center"|Mukitsu Barraskiloa | align="center"|2017 - 2018 | align="center"|Borobilean |- | align="center"|Izar Dantzaria | align="center"|2017 - 2018 | align="center"|Borobilean |- | align="center" |Mari Domingi | align="center" |2018 - 2019 | align="center" |Musua |- | align="center" |Katua | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Marmoka | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Oilar Queen | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Krokodiloa | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Tronoa | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Txanponi anderea | align="center" |2020 - 2021 | align="center" |Amaren intxaurrak |- | align="center" |Tiritatxo medikua* | align="center" |2020 - 2021 | align="center" |Amaren intxaurrak |- | align="center" |Txilipito jauna* | align="center" |2020 - 2021 | align="center" |Amaren intxaurrak |- | align="center" |Urtxintxa | align="center" |2020 - 2021 | align="center" |Amaren intxaurrak |- | align="center" |Pingui | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Txilipito jauna* | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Hontza | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Margarita Oiloa | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Txita kolorea | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Kintxo Barrilete* | align="center" |2022 - 2023 | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi!! |- | align="center" |Poxpolin Marisorgin* | align="center" |2022 - 2023 | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi!! |- | align="center" |Amona Josefina* | align="center" |2022 - 2023 |align="center" |Urteak bete, abenturak bizi!! |- | align="center" |Yumi Euri | align="center" |2023 - 2024 | align="center" |Ez gara jaitsiko! |- | align="center" |Pupu | align="center" |2024 - 2025 | align="center" |Ostirala iritsi da!! |- | align="center" |[[Joanes Echeveste]] | align="center" |Lore | align="center" |2024 - 2025 | align="center" |Ostirala iritsi da!! |} = Taldearen bilakaera = == Pailazoen aurreneko urteak (1982-1987) == [[1982]]an [[Lasarte-Oria]]ko haurren %80ak A ereduan ikasten zuten, gaztelaniaz, eta kalean ere ez zen euskara askorik erabiltzen. [[Agustin Mujika]] irakaslea zen [[Lasarte-Oria]]n A ereduan eta [[Joxe Mari Agirretxe]]k magisteritza ikasi zuen eta haurren eta euskararen bueltan ibiltzen zen. Biak ''Lasarte-Oria euskaldundu dezagun'' euskara taldeko kideak ziren, eta herrian euskararen erabilera sustatzeko asmoz, haurrentzat zerbait egitea erabaki zuten. Gabonetan ''Olentzero''ren etorrera antolatzen hasi ziren herrian. Ordurarte ''Olentzero'' ikastolara bakarrik iristen zen, eta beste ikastetxeetan ez zuten honen berri. Beraz, herri osorako ikuskizuna antolatzeari ekin zioten. [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Mari]]k egiten zuen ''Olentzero''ren papera eta [[Agustin Mujika|Agustin]]ek gitarrarekin ongi etorria ematen zion baserritarrarena. Beraiekin batera ''Xixuko'' ahatea ere aritzen zen. Ekitaldian, maila ezberdinetako haurrak, banan-banan oholtzara igotzen ziren ''Olentzero''ri kantatzera. == Takolo, Pirrutx eta Porrotx == === Pailazoen sorrera (1987-1992) === Bost urte eman zituzten ''Olentzero''ren etorrera antolatzen. [[1987]]an, ordea, ekitaldia luze joaten zela ikusi zuten. Horrenbeste klase oholtzara igoz eta jaitsiz, haurrak aspertzen hasten zirela. Horregatik, arintze aldera, pailazoak sartzea erabaki zuten. [[Agustin Mujika]], [[Patxi Sanz]] eta [[Joxe Mari Agirretxe]], hezkuntza mundutik zetozen hiru irakasle elkartu ziren eta ''Takolo, Pirrutx eta Porrotx'' sortu zituzten. Pailazoek Olentzerori bihurrikeriak egiten zizkioten, eta esketx eta esketx artean haur guztiekin batera abestu egiten zuten. Garai hartan ez zegoen abesti askorik haurrentzat eta haueka lortzeko, [[Imanol Urbieta|Imanol Urbietari]] bere kantak erabiltzeko baimena eskatu zioten. [[Imanol Urbieta|Imanolen]] semea ere pailazogintzan zebilen [[Kakax, Kokox eta Kirriki|''Kakax, Kokox eta Kirriki'']] hirukotean eta ''Takolo, Pirrutx eta Porrotx''i esan zien bere abestiak kantatzea ohore bat izango zela. Beraz, kasete batean [[Imanol Urbieta]]ren lau abesti grabatu zituzten eta ikastetxeetan banatu zituzten haurrek ikasi eta gero ikuskizunean elkarrekin abestu zitzaten. Horrela ikuskizun laburragoa eta dibertigarriagoa egin zuten.<ref name="Izenik_gabekoa-20231105093708">{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=Agustin Mujika, ''Takolo'' pailazoari elkarrizketa|url=https://www.berria.eus/ahomentan2023/09/03/sudur-gorrien-biribilgunean.html}}</ref> Lehenengo emanaldia [[1987]]ko [[abenduaren 24]]an eman zuten [[Lasarte-Oria]]ko ''Zamaburu'' plazan. ''Takolo''ren papera [[Joxe Mari Agirretxe]]k egin zuen, ''Pirrutx''ena [[Patxi Sanz]]ek eta ''Porrotx''ena [[Agustin Mujika]]k. [[Donostia]]ko [[Gros]] auzoko ''Angelita'' dendan traje luze batzuk egin zituzten eta horiek jantzi zituzten.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=Kulturklik|izenburua=30 urte ''Takolo, Pirrutx eta Porrotx''en sorreratik|url=http://www.kulturklik.euskadi.eus/noticia/2017112809400251/se-cumplen-tres-decadas-de-la-llegada-de-los-payasos-precursores-de-los-actuales-pirritx-porrotx-y-marimotots/kulturklik/es/z12-detalle/es/}}</ref> ''Euskararen maratoia'' [[1986|1986an]] sortu zen eta Agustin Mujika ''Takolo'' izan zen ekimenaren sortzailea. Orduz geroztik bi urtez behin ospatzen da [[Lasarte-Oria|Lasarte-Orian]] eta maratoiak iraun bitartean euskara hutsez egitea da helburua. ''Takolo, Pirrutx eta Porrotx'' pailazo taldea egun baterako sortu zen berez, baina 6 hilabete geroago, [[1988]]ko [[Maiatz|maiatzan]], ''Euskararen II. maratoia'' antolatu zen [[Lasarte-Oria]]n, bertan beste emanaldi bat eskaintzeko eskatu zieten pailazoei, eta hauek baiezkoa eman zuten. Bigarren saio horretarako, ordea, ''Takolo''ren eta ''Porrotx''en paperak aldatu zituzten. [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Marik]] ez zuen ongi abesten eta [[Agustin Mujika|Agustinek]] bai. Ondorioz, ongi kantatzen zuenak pailazo azkarraren pertsonaia egitea erabaki zuten, eta ordutik aurrera [[Agustin Mujika|Agustin]] ''Takolo'' izan zen eta [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Mari]] ''Porrotx''. (Euskararen maratoi honetan [[Aiora Zulaika]]k, gaur egungo ''Pirritx''ek, 13 urte zituen eta herriko txistulari taldearekin txistua jo zuen. Pailazoen emanaldia ikusi zuenean, handitan pailazo izan nahi zuela pentsatu zuen. 9 urte geroago, 1997an, sartu zen pailazo taldean). [[Fitxategi:19931201 6545-P001.jpg|19931201_6545-P001|thumb|250px|''Pirrutx'' eta ''Porrotx'' [[Azpeitia]]n XI. [[Azpeitiko Euskal Antzerki Topaketak|Azpeitiko Euskal Antzerki Topaketan]], ''Lumak'' ikuskizunean (1993-12).]] Bi emanaldi horiek eskaini eta [[Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea|AEKren]] dei bat jaso zuten [[Usurbil]]dik emanaldi bat eskaintzeko. Han ere ikuskizuna burutu zuten eta pixkanaka-pixkanaka herriz herri zabalduz joan ziren.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Txintxarri (aldizkaria)|Txintxarri]]|izenburua=''Takolo'' Lasarterako sortu zen, baina Euskal Herri osorako balio du|url=http://txintxarri.eus/elkarrizketak/takolo-lasarteoriarako-sortu-zen-baina-euskal-herri-osorako-balio-zuen-269FF08/}}</ref> Tartean [[Bilbo|Bilboko]] [[Bilboko Aste Nagusia|Aste Nagusian]] eta [[Donostia|Donostiako]] [[Donostiako Aste Nagusia|Aste Nagusian]] aritu ziren. Plazak leporaino beteta eta beraiek oraindik material askorik gabe. Eszenatoki bat zeukaten eta ezer gehiagorik ez. Megafoniarik gabe, ohiuka aritzen ziren. Gerora megafoniarako materiala erosi zuten, furgoneta bat eta [[Euskal Herria|Euskal Herri]] osora zabalduz hasi ziren.<ref name="Izenik_gabekoa-20231105093708"/> Hasierako saio horietan oraindik ez ziren aktoreak, euskaltzaleak ziren. Beraz, lotsa eta beldur pixka batekin ateratzen ziren saioa egitera. Lanean hasi aurretik patxaranari trago bat eman eta zezenak bezala, zuzen-zuzen ateratzen ziren publikoari begiratu ere egin gabe. Hasiera horietan ''Takolo''k gitarra bat eramaten zuen eta zuzenean abesten zuten.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Argia (aldizkaria)|Argia]]|izenburua=Joxe Mari Agirretxe eta Mertxe Rodriguezi elkarrizketa|url=http://www.argia.eus/argia-astekaria/1907/agirretxe-eta-mertxe-rodriguez-umeen-hipnotizatzaileak}}</ref> Hala ere, ez zeukaten euskarri musikalik. Musikak ez zuen garrantzia handirik beraien lehen saioetan, eta ikuskizunak esketxetan oinarritzen ziren. === Lehenengo diskoak eta bideoa (1992-1994) === Bost urte herriz herri ibili eta gero, pailazoek beste urrats bat eman nahi zuten. Orduan erreferenteak [[Txirri, Mirri eta Txiribiton|''Txirri, Mirri eta Txiribiton'']] ziren. Hauek telebistaren laguntza zuten eta promozio aldetik beste indar bat zeukaten: emanaldi gutxi eta handiak hiriburuetan, diskoak kaleratzen zituzten, [[Euskal Telebista|Euskal Telebistako]] programak... ''Takolo, Pirrutx eta Porrotx''ek garbi zuten merkatua bazegoela eta hiriburuetara bakarrik joan beharrean, herri txikiagoetara joan behar zutela saio txikiagoak eskatzintzera. Pailazo herrikoiak izan nahi zuten. Ordurako urtean 90 emanaldi eskaintzen zituzten eta emanaldi bakoitza hiru sketxek osatzen zuten.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Euskaldunon Egunkaria]]|izenburua=Duela bost urte sortu zuten pailazo taldea|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=PIRRUTX&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu&orridata=19920906&ikusi=32}}</ref> Gainera, ezagunagoak izateko bide horretan eta beraien lana aberasteko asmoz, disko bat sortzeko ideia otu zitzaien. Mugarria izan zen [[1992]]. urtea. Urte horretan, ''[[Hau umorea|'''Hau umorea''']]'', beraien lehenengo diskoa grabatu eta [[Abenduaren 5|abenduaren 5ean]], [[Durangoko Azoka|Durangoko Azokan]] aurkeztu zuten. Abesti gehienak [[Imanol Urbieta]]renak ziren, eta berari eskeini zioten lehenengo disko hau.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=Lasarteko pailazoek 25 urte|url=http://www.berria.eus/paperekoa/1658/046/001/2012-11-25/muxu_eta_irrien_filosofia.htm}}</ref> Gainera, emanaldietan zuzenean kantatu beharrean, diskoetako abestiekin ''playback'' egiten hasi ziren. Ordutik, pailazo ikuskizunetan musikari garrantzia handiagoa ematen hasi ziren eta urtero-urtero, hutsik egin gabe [[Durangoko Azoka|Durangoko Azokan]] disko berria kaleratzearen dinamikari heldu zioten. [[Fitxategi:19931201 6546-P001.jpg|thumb|250px|''Porrotx'' [[Azpeitia]]n XI. [[Azpeitiko Euskal Antzerki Topaketak|Azpeitiko Euskal Antzerki Topaketan]], ''Lumak'' ikuskizunean (1993-12).]] Urte berean, [[Agustin Mujika]], [[Zaldibia]]ra joan zen bizitzera eta taldea "Lasartear-goierritar" bihurtu zen. Ikuskizunaren entseguak ere [[Zaldibia]]n egiten hasi ziren, kultur etxeko dantza-gelan eta antzokian. Beraien almazena eta lokala ere herrian zuten.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Goiberri]]|izenburua=''Takolo, Pirritx eta Porrotx''en 25 urtetako ibilbidea|url=http://goiberri.eus/2012/11/19/denok-elkarrekin/}}</ref> Lehen diskoa atera eta beraien saioek oinarri musikala beharrezkoa zutela jabetu ziren. Orduan, [[Ordizia]]ko Musika Eskolako irakaslea, Oneka Garmendia, ezagutu zuten, eta beraiekin elkarlanean aritzea proposatu zioten. Honek baietz erantzun eta musika eskolako haurren laguntzarekin '''''Beti martxan''''' ([[1993]]) eta '''''Ongi bizi''''' ([[1994]]) diskoak kaleratu zituzten. Oneka askotan haserretu egiten zen pailazoekin, izan ere, garai hartan dena presaka egiten zuten eta hiru aste lehenago pasatzen zizkioten haurrek ikasi beharreko kantak. Hamabost abesti inguru ikasi behar izaten zituzten hiru astetan, gero diskoa grabatzeko. Haurrek egun osoa estudioan ematen zuten eta neka-neka eginda amaitzen zuten. Hala ere, denek hurrengo urtean bueltatu nahi izaten zuten. Azkeneko disko hau eta gero, [[1994|1994ko]] [[Ekainaren 12|ekainaren 12an]], lehenengo aldiz pailazo taldearen ikuskizun bat grabatu zen: '''''Kokororikoko'''''. Emanaldi hau [[Euskal Telebista|Euskal Telebistak]] grabatu zuen Donostiako [[Victoria Eugenia Antzokia|Victoria Eugenia antzokian]] eta [[1995|1995eko]] [[Urtarrilaren 6|urtarrilaren 6an]] emititu zen, errege egunean, arratsaldeko 15:25etan. Ordutik aurrera, ikasturtero ikuskizun bat sortu eta grabatzen hasi ziren (gaur egun oraindik segitzen dute). Pailazo taldea sortu eta lehenengo zazpi urte hauetan 600 emanalditik gora eskaini zitutzen [[Euskal Herria|Euskal Herri]] osoan zehar.<ref>{{erreferentzia|izenburua=''Takolo, Pirrutx eta Porrotx''ek hirugarren diskoa kaleratu dute|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=PIRRUTX&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu&orridata=19941209&ikusi=027|egunkaria=[[Euskaldunon Egunkaria]]}}</ref> Pixkanaka ezagunagoak egiten joan ziren eta telebistako saioetan ere agertzen hasi ziren. Esate baterako, [[1994|1994ko]] [[Martxoaren 2|martxoaren 2an]] elkarrizketa egin zien [[Anne Igartiburu|Anne Igartiburuk]] [[Euskal Telebista|ETBko]] ''Show Show'' saioan. Edota [[Abenduaren 31|abenduaren 31n]], [[Jasone Aretxabaleta|Jasone Aretxabaletak]] eta [[Asier Odriozola|Asier Odriozolak]] aurkezten zuten ''Goraintzi''ko atal berezian agertu ziren sketx bat eta bi abesti abesten. === Pirrutxek taldea utzi (1994) === [[Fitxategi:19931201 6551-P001.jpg|thumb|250px|''Pirrutx'' [[Azpeitia]]n XI. [[Azpeitiko Euskal Antzerki Topaketak|Azpeitiko Euskal Antzerki Topaketan]], ''Lumak'' ikuskizunean (1993-12).]] Urte berean etorri zen hurrengo aldaketa. [[Patxi Sanz]] (''Pirrutx'') [[Zubieta (auzoa)|Zubieta]]ko lanbide eskolan lanean hasi zen eta pailazo lanak denbora asko eskatzen zuenez, taldea utzi behar izan zuen zazpi urte eta gero. Hala ere, Patxik ez zuen ondo amaitu taldean eta hurrengo urteetan [[Euskaldunon Egunkaria|Euskaldunon Egunkarian]] zuzendariari gutunak idatzi izan zizkion pailazo taldea kritikatuz. Bertan zioen: ''Merkataritza-zirkuituan sarturik taldeak moda eta jarrera bat asebetetzen du; ikuskizuna gain susperketa sentsorialean oinarritzen da (fokuak, soinua, musika playback, elkarrizketa iskanbilatsuak...); ez badaukazu ezer esateko abes ezazu; Pirrutx agertokitik desagertu ondoren ez da errespetatu haren erabakia, Pirritx imitazioa besterik ez da.''<ref>{{erreferentzia|izenburua=Patxi Sanzek zuzendariari gutuna pailazoak kritikatuz|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=patxi+sanz+susperketa&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu&orridata=20021212&ikusi=005|egunkaria=[[Euskaldunon Egunkaria]]}}</ref> Pailazo taldeak ordea, aurrera segitu zuen eta [[1994]] amaieran, [[Ainhoa Beristain]] zaldibiarrak bete zuen Pirrutxen papera. Hilabete batzuetan emakume batek bete zuen gizonezkoaren pertsonaia (horrela agertu ziren esate baterako [[Euskal Telebista|ETBko]] ''Goraintzi'' saioan). [[Agustin Mujika|Agustin]], [[Patxi Sanz|Patxi]] eta [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Mari]] hezkuntza mundutik zetozen, baina [[Ainhoa Beristain|Ainhoak]] lau urte zeramatzan antzerkia egiten eta ikuspegi berri bat sartu zen taldean.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Hik Hasi aldizkaria|Hik hasi]]|izenburua=''Takolo, Pirritx eta Porrotx''i elkarrizketa 1996an|url=http://www.hikhasi.eus/Artikuluak/19960801/takolo-pirritx-eta-porrotx-haurrak-haurrak-dira-helduak-bihurtu-ditugu-denbora-baino-lehen}}</ref> == Takolo, Pirritx eta Porrotx == === Pirritx iritsi + Pailazoek 10 urte (1995-1998) === [[Fitxategi:1996 HH EE Altsasu IñigoAritzaIkastolarenFestaDomingoLumbierren TakoloPorrotx 429.jpg|thumb|250px|''Takolo'' eta ''Porrotx'' [[Altsasu|Altsasuko]] Iñigo Aritza Ikastolaren festan, ''Denda Chup'' ikuskizunean (1996).]] [[Ainhoa Beristain]] taldera iritsi zenez, [[1995|1995eko]] [[Urtarril|urtarrilean]], ''Pirrutx''en pertsonaia desagertu eta ''Pirritx'' iritsi zen. ''Pirrutx''en pertsonaia burusoila zen, ile arrosarekin. Sortu zuten ''Pirritx'' berriak berriz, txirikorda ile-horiak zituen (horrela agertzen da ''Kili-kili'' diskoaren eta ''Txiztil'' ikuskizun grabatuaren azaletan). Itxura honek ordea, oso hilabete gutxi iraun zuen eta ''Pirritx'' berehala ile arrosa izatera pasatu zen. Aldaketa honekin grabatu zuten bideoan pailazoen hurrengo ikuskizuna, [[1995|1995eko]] [[Irailaren 23|irailaren 23an]]: '''''Txiztil''''' ([[1995]]). Pailazo taldea pixkanaka handitzen ari zen eta goierritar asko izan ziren, [[Ainhoa Beristain]] bezala, era batera edo bestera lagundu zutenak. Taldea handitu zen, baina herrikoitasuna ez zuten galdu. Gertukoak izaten eta ikuskizun handiak zein txikiak eskaintzen jarraitu zuten. ''Takolo''ren gitarrarekin hasi eta pixkanaka sormena lantzen eta gidoi hobeagoak lortzen joan ziren. Arropak eta dekoratuak ere beraiek egiten zituzten inguruko jendearen laguntzarekin. Hurrengo ikasturtean '''''Kili-kili''''' diskoa eta '''''Beltzi''''' ikuskizuna grabatu zituzten ([[1995]]-[[1996]]). Denboraldi hau aro baten amaiera izan zen. Ordura arte emanaldi bakoitza sketx solte batzuek osatzen zuten eta ikuskizun bakoitza aldakorra izan zitekeen. Bertsio ezberdinak egiten zituzten, sketx batzuk mantendu, besteak aldatu... [[1990|1990etik]] [[1996|1996ra]] bitartean hainbat ikuskizun ezberdin eskaini zituzten: * ''Izeba Pantxika'' * ''Kokororikoko'' * ''Lumak'' * ''Beti martxan'' * ''Ongi bizi'' * ''Denda chup'' * ''Kili kili'' * ''Porrontxio'' [[1996]]-[[1997]] ikasturtean ordea, lehenengo aldiz kurtso osoa iraungo zuen lan itxi bat argitaratu zuten. '''''Tantaka Yotanka''''' izeneko diskoa eta ikuskizuna sortu zituzten. Hemendik aurrera urtero ikuskizun bakarra sortu, herriz herriko bira egin eta amaieran bideoan grabatzeko dinamikari heldu zioten. Ordurako pailazo taldean 5 lagun finkok egiten zuten lan eta horietatik 4 pailazogintzatik bizi ziren. Udako denboraldian, herri askotatik deitzen zieten festetan saioak eskaintzeko. Pailazoek ordea kalean emanaldiak egiteko arazoak izaten zituzten beroa eta makillajea dela eta. Horregatik, udan kalean ikuskizunak eskaintzeko deitzen bazieten, baldintza jartzen zuten 19:30etatik edo 20:00etatik aurerra izatea. garai honetan, urtean 70-140 emanaldi eskaintzen zituzten.<ref>{{erreferentzia|izenburua=''Takolo, Pirritx eta Porrotx''en lan egiteko modua|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=gure+taldeak+5+lagun+finko+ditu+takolo&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu&orridata=19960420&ikusi=047|egunkaria=[[Euskaldunon Egunkaria]]}}</ref> [[Fitxategi:Euskaraokea (96-398).jpg|Euskaraokea_(96-398)|19931201_6545-P001|thumb|270px|''Porrotx'' eta ''Jaxinto Bustiblai'' [[Andoain]]en ''[[Euskaraokea]]'' saioko grabaketan (1996-10).]] [[1997]]-[[1998]] ikasturtean, pailazo taldeak 10 urte bete zituen eta hori ospatzeko, ikasturte horretan ''Makarroi-festa'' bat taulatu zuten: '''''Makarroiak''''' ikuskizuna.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Euskaldunon Egunkaria]]|izenburua=''Makarroiak'' disko berria kaleratu dute pailazoek, 10. urteurrenean|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=makarroiak+porrotx&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu&orridata=19971204&ikusi=053}}</ref> Bertan, aurreko urteetako sketxen bat ere errepikatu zuten, esaterako pailazoak izebaz mozorrotu eta pastelak lapurtzearena. ''Makarroiak'' ikuskizunean [[Aiora Zulaika]] batu zen pailazo taldera. [[Lasarte-Oria|Lasarte-Orian]] bi urtetetik behin ospatzen den ''Euskararen maratoian'' [[Agustin Mujika|Agustin]] eta [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Mari]] antolatzaileak ziren eta edizio batean [[Aiora Zulaika|Aiorari]] gazteen ordezkari izatea eta parte hartzea egokitu zitzaion. Orduan ezagutu zuten elkar hirurek. Denbora pasa zen eta [[Aiora Zulaika|Aiora]] arte ederrak ikasten ari zela, ''Erasmus'' egitera [[Birmingham|Birminghamera]] joan nahi zuen. Hala ere, unibertsitatetik deitu zioten beka ez ziotela eman esateko. Hortik egun batzuetara, udako egun batean, [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Marik]] [[Aiora Zulaika|Aiorari]] hots egin eta pailazo taldean sartzeko gonbita luzatu zion. Hasiera hartan [[Ainhoa Beristain|Ainhoa]] ''Pirritx''en ordezkapenak eta pertsonaia txikiagoak egiteko hartu zuten (esaterako ''Perez sagutxoa'' edota ''Izeba Maritxu)''.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Ataria]]|izenburua=Guztiok daukagu pailazo edo clown bat barruan, ''Pirritx''i elkarrizketa|url=https://ataria.eus/tolosa/1718711620989-guztiok-daukagu-pailazo-edo-clown-bat-barruan-aiora-zulaika-pirritx}}</ref> === Pirritx 'berria' (1998-2001) === Hiru denboraldi eta erdiren ondoren, [[1998]]an, [[Ainhoa Beristain]]ek ikasketak medio, [[Madril|Madrilera]] joan behar izan zuenez, taldea utzi eta [[Aiora Zulaika]]k bete zuen bere tokia. [[Aiora Zulaika|Aiorak]] urtebete eskas zeraman pailazo taldean pertsonaia txikiak egiten, baina beharrak bultzatuta, ''Pirritx''en papera betetzeko eskatu zioten eta honek segituan onartu zuen. Bere umetako ametsa egi bihurtu zen: euskarazko pailazo izatea. [[Aiora Zulaika|Aiora]]k ''Pirritx''en papera moldatu eta bere egin zuen. [[Ainhoa Beristain|Ainhoak]] egiten zuen ''Pirritx'' ''bihurriagoa eta zoroagoa'' zen. [[Aiora Zulaika|Aiorarena]] aldiz, ''xaloagoa eta goxoagoa''.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=''Pirritx'' buztin puska busti bat zen hasieran, eta urteekin hartu du forma|url=https://www.berria.eus/lurraldeak/gipuzkoa/pirritx-buztin-puska-busti-bat-zen-hasieran-eta-urteekin-hartu-du-forma_2132464_102.html}}</ref> [[Aiora Zulaika|Aiora Zulaikak]] ''Pirritx''en paperean ofizialki egin zuen lehenengo ikuskizuna '''''Baserrian''''' izan zen ([[1998]]-[[1999]]). Hasi zenean 23 urte zituen eta gaur egun ere, berak segitzen du pertsonaiaren azalean. Zaletuen artean, txiki-txikienak ''Takolo''rengana hurbiltzen ziren. ''Takolo'' pailazo serioa eta azkarra da; irakaslearen figura egiten duena. Haurrak, beraz, txikitan irakaslearen figura horrengana gerturatzen ziren. 6-8 urteko haurrei ordea ''Porrotx'' gustatzen zaie, bere bihurrikeriak atsegin dituzte. Eta ''Pirritx''en zaletuak mota guztietakoak dira. Neskei asko gustatzen zaie ''Pirritx''. Hurrengo ikuskizunak '''''Plisti plasta''''' ([[1999]]-[[2000]]), '''''Parrandan''''' ([[2000]]-[[2001]]) izan ziren. === Bihurrikerietatik heztera saltoa (2001-2002) === Pailazoen lehenengo urteetako helburua haurrak euskaraz entretenitzea zen eta urte asko zeman zituzten bide horretatik. Orduan jabetu ziren, haurrek beraiek imitatzen zituztela eta pailazoak eredu ere bazirela. Horregatik bihurrikeriak egiteaz gain, hezten ere lagundu behar zutela erabaki zuten. Pixkanaka, ikuskizunetan haurrak hezteko abestiak sartzen hasi ziren. Esaterako: [[1995]]-[[1996]] ikasturtean ''Semaforo hori ("Begira alde batera eta gero bestera, kotxeak geldi daude, ni banoa aurrera...")'', [[1997]]-[[1998]] ikasturtean ''Dabadabadu ("Gosaldu, bazkaldu eta afaldu ondoren beti, garbitu hortzak, ez ahaztu...")''... [[Fitxategi:Takolo, Pirritx eta Porotx.jpg|thumb|300px|eskuinera|''Takolo, Pirritx, Porrotx'' eta ''Kintxo Barrilete'' ''Aupa Kintxo!'' ikuskizunean (2001-2002).]] Hala ere, abesti solte hauez gain, ikuskizunak eta abestiak sortzerako garaian, haurrei gustatzen zitzaizkien gauzei buruzkoak egiten zituzten: inauteriak, parranda, izozkiak, lasterketak... Iturri hori ordea pixkanaka bukatzen hasi zen eta ikuskizun berrietarako ideiak agortzen joan ziren. [[2001]]. urtea mugarria izan zen pailazoentzat. Urte horretan ''Takolo, Pirritx eta Porrotx'' [[Nikaragua]]ko [[Somoto]] herrira joan ziren bisitan, eta itzultzean '''''Aupa Kintxo!''''' ([[2001]]-[[2002]]) ikuskizuna argitaratu zuten. Handik aurrera, gizarte-gaiak lantzen hasi ziren eta urtero emanaldi ezberdin bat sortzen. Abesti hezitzaileez gain, ikuskizun osoak bihurtu zituzten hezitzaile. Horrela, gai berri hauek askoz ere mamitsuagoak ziren eta azkarrago osatzen zituzten ikuskizunak (familia motak, homosexualitatea, etorkinak...). === Pailazoek 15 urte (2002-2003) === [[2002]]-[[2003]] ikasturtean berriz, pailazo taldeak 15 urte bete zituen eta urteurrenerako ikuskizun berezia prestatu zuten: '''''Katxiporreta!!''''' Bertan urte horietako esketxik onenak errepikatu eta ordurarteko abestirik ezagunenak abesten zituzten. === Takolok taldea utzi (2003-2004) === Hurrengo urtea izan zen pailazo hirukotearen azkenekoa. '''''Poxpolin Marisorgin''''' ([[2003]]-[[2004]]) emanaldiaren bira amaitu zutenean, [[Agustin Mujika]]k (''Takolo'') taldea utzi zuen 16 urte eta gero. [[2004]]ko [[irailaren 18]]an izan zen Takoloren azkeneko emanaldia. [[Lasarte-Oria]]n bi saio eskaini zituzten. Dena hasi zen tokian eta moduan amaitu zuen ibilbidea: bere sorterrian eta ''Olentzero''ren etorrerarekin. [[Agustin Mujika|Agustin]] irakaslea zen, eta ezin zuen pailazo lanarekin uztartu. Horregatik, erabaki bat hartu behar eta pailazo taldea utzi behar izan zuen. Asko kostatu zitzaion erabakia hartzea eta gaizki pasatu zuen: ''Orain hobeto nago, baina hasieran oso triste egon nintzen, eta momentu txarrak pasatu nituen''.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=Agustin Mujika ''Takolo''ri elkarrizketa|url=http://www.berria.eus/paperekoa/1483/038/001/2013-09-11/betiko_lepotik_burua.htm}}</ref> Hala ere, Goierriko haurrekin elkarlana ez zen eten eta [[Ordizia]]ko, [[Zaldibia]]ko, [[Idiazabal]]go eta [[Legorreta]]ko haurrek parte hartzen jarraitu zuten hurrengo disko eta ikuskizunetan. Guztira hamar urte eman zituzten ''Takolo, Pirritx eta Porrotx'' izenarekin. == Pirritx eta Porrotx == === Hirukotetik bikotera + 'Maite zaitut' abestia (2004-2005) === ''Takolo''k taldea utzi zuenean, erabaki zuten inork ez ordezkatzea Agustin eta beste pertsonaia berririk ez sortzea. Beraz, pailazo taldea hirukotea izatetik bikotea izatera pasa zen. Hurrengo urteetan ''Pirritx eta Porrotx'' izenpean ibili ziren herriz herri. Lau denboraldi egin zituzten bikote moduan. '''''Patata, patata!''''' ([[2004]]-[[2005]]), '''''Maite zaitut''''' ([[2005]]-[[2006]]), '''''Mari Motots''''' ([[2006]]-[[2007]]) eta '''''Eskerrik asko!''''' ([[2007]]-[[2008]]). Etapa honetan, [[2005]]ean sortu zuten [[Maite zaitut (Pirritx eta Porrotx)|''Maite zaitut'']] abestia, izen bera zeraman ikuskizunerako. Kantak sekulako arrakasta izan zuen eta gaur egun oraindik abesten segitzen dute. Abestia beste 6 hizkuntzetara itzuli eta bertsionatu dute: * [[Katalan|Katalanez]] <nowiki/>([[2007]]) * [[Galiziera|Galegoz]] <nowiki/>([[2009]]) * [[Arabiera|Arabieraz]] <nowiki/>([[2010]]) * [[Sardiniera|Sardinieraz]] <nowiki/>([[2011]]) * [[Ingeles|Ingelesez]] <nowiki/>([[2014]]) * [[Kalo|Kalonieraz]] <nowiki/>([[2015]]) Gainera, bi bertsio berezi ere egin dituzte: * [[Euskadiko Orkestra|Euskadiko Orkestra Sinfonikoa]]rekin<nowiki/> ([[2012]]) * Eta [[Demode quartet]] taldearekin ([[2016]]) [[Fitxategi:Porrotx 001.jpg|thumb|250px|''Porrotx'' ileorde urdinarekin.]] === Itxura aldaketa (2005-2006) === Garai honetan, itxura ere aldatu zuten. [[2004]]ean, ''Patata, patata!'' ikuskizunean, ''Pirritx''ek ileordea aldatu zuen. Arrosa kolorekoa izaten segitzen zuen, baina beste estilo batekoa. Hurrengo ikasturtean berriz, [[2005]]ean, ''Maite zaitut'' ikuskizunean, ''Porrotx''ek ere ileordea berritu zuen. Ile beltza izatetik urdina izatera pasa zen. === MariMotots iritsi (2006-2007) === [[2006|2006ean]], MariMototsen ([[Mertxe Rodriguez]]) papera sortu zuten Mari Motots ikuskizunerako. Mertxe ez zen berria taldean. Aurretik beste pertsonaia asko eginak zituen (''Kintxo Barrilete, Amona Josefina, Teresa Markesa, Bittori alkate anderea, Izeba Maritxu, Poxpolin marisorgin, Tider, Romí''...). ''MariMotots'' denboraldi bateko pertsonaia bakarrik sortu zuten, baina azkenean hurrengo ikuskizunean ere jarraitu zuen. [[2005]]eko Gabonetan [[Joxe Mari Agirretxe]] eta [[Mertxe Rodriguez]] ospitalera joan ziren haurrak bisitatzera eta bertan Ane Perez Alberdi ''(Ane Pirata)'' 17 urteko neska ezagutu zuten. Minbizia zeukan, baina sekulako indarra transmititu zien. Beraz, bisita amaitu bezain laster, Joxe Marik Mertxeri esan zion: ''MariMotots, datorren urtean mototsak eroriko zaizkizu''.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Gara (egunkaria)|Gara]]|izenburua=''MariMotots''i mototsak erori eta pirata zapia jantziko du|url=http://gara.naiz.eus/paperezkoa/20071011/42554/eu/Marimototsi-mototsak-erori-eta-pirata-zapia-jarriko-du}}</ref> Beraz, [[2007]]-[[2008]]ko denboraldian MariMototsen pertsonaiarekin segitu eta ''Eskerrik asko!'' saioa sortu zuten. Bertan ''MariMotots''i mototsak erori zitzaizkion eta minbiziaren gaia landu zuten ''Pirritx eta Porrotx'' pailazoek. Ikuskizun honek era guztietako kritikak jaso zituen. Batzuk onak, haurrentzat irakasgai oso ona zela esanez; eta beste batzuk txarrak, haurrentzako gai egokia ez zela esanez. == Pirritx, Porrotx eta MariMotots == === Hirukotea berriro (2008-2009) === Minbizia landu zuten ikuskizunetik aurrera, MariMotots pailazo taldean sartzea eta pertsonaia finko bezala jartzea erabaki zuten. [[2008]]az geroztik, beraz, taldean hiru dira berriro, bi pailazo eta beraien laguna: ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''. Izen horrekin egin dituzte hurrengo ikuskizun eta disko guztiak, eta gaur egun ere horretan segitzen dute. Hurrengo lanak '''''Piratak''''' ([[2008]]-[[2009]]) eta '''''Irrien lagunak''''' ([[2009]]-[[2010]]) izan ziren. ''Piratak'' ikuskizuna egiten ari zirela, [[Aiora Zulaika]]k taldea utzi zuen haurdun geratu zelako. Beraz, ''Piratak'' ikuskizunaren denboraldi erditik aurrera eta ''Irrien lagunak'' ikuskizunean ''Porrotx'' eta ''MariMotots'' bakarrik aritu ziren. ''Pirritx'' bideo-deien bidez agertzen zen, baina ez zen zuzenean taula gainean aritzen. Haurrei azaldu zieten Pirritx haurdun zegoela eta baserrian geratu zela ''Amona Josefina'' eta ''Joxepa behia''rekin deskantsatzen. Guztira 16 hilabete eman zituen [[Aiora Zulaika]]k tauletatik kanpo.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Galtzaundi Euskara Elkartea|Galtzaundi]]|izenburua=Aiora Zulaikari elkarrizketa ama izan eta gero|url=http://ataria.tok-md.com/pdf/g_337_20110204.pdf}}</ref> === Pupu eta Lore + Irrien lagunen kluba (2010-2011) === [[2010]]ean [[Aiora Zulaika]] ama izan zen, eta urte bereko [[Irail|irailean]] lanera itzuli zen. Haurrek bazekiten ''Pirritx'' haurdun egon zela, eta, hori aprobetxatuz, ikuskizunean ''Pirritx'' ere ama izatea bururatu zitzaien. Orduan, [[2010]]eko [[Azaro|azaroan]] '''''Ongi etorri Pupu eta Lore''''' ([[2010]]-[[2011]]) saioa estreinatu zuten. Bertan ''Pupu'' eta ''Lore'' iritsi ziren, ''Pirritx''en seme-alaba bikiak. [[Fitxategi:AnePirata tokikom 700x700.jpg|thumb|250x250px|''Porrotx'' eta ''Ane Pirata''.]] Haurrak jaiotzearekin batera, '''''Irrien Lagunen Kluba''''' sortu zuten. Bertan [[Euskal Herria|Euskal Herri]]ko haurrek ''Pirritx''en seme-alabak hezten laguntzea nahi zuten. Horretarako, hezteko zein balio nahi zituzten erabaki zuten: osasuna, natura, zientzia, kultura eta elkartasuna. Balio bakoitzarentzat pertsonaia bat sortu zuten: ''Tiritatxo medikua, Largabista basozaina, Mari Kalanbre eta amona Mari Txinparta, Martin Bertso, Ane Pirata'' eta ''Patakon''.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=Musuak, irriak eta hezkuntzaren filosofia|url=https://www.berria.eus/bizigiro/muxu-eta-irrien-filosofia_1091005_102.html|egunkaria=[[Berria]]}}</ref> Klubaren barruan pailazoekin batera herriz herri paraleloan arituko ziren ikuskizunak sortu zituzten, ''irrienlagunak.com'' webgunea eta baita [[Irria (aldizkaria)|Irria]] aldizkaria ere. Segidan, [[2011]]-[[2012]] ikusturtean egin zuten ikuskizuna '''''Zazpikoloroa''''' izan zen. === Pailazoek 25 urte + Takoloren bisita (2012-2013) === 25. urteurrena iritsi zen [[2012]]-[[2013]] denboraldian, eta saio berezia prestatu zuten urtemuga honetarako ere. '''''Sentitu, pentsatu, ekin!''''' ikuskizuna eta diskoa kaleratu zituzten. Bertan ''Amona Josefina''k 100 urte betetzen zituen eta urtebetetzea ospatzearekin batera urte guzti horietako istorioak eta pertsonaiak ere gogoratu zituzten. Ikuskizun honetarako prestatutako diskoa ere berezia izan zen. [[Euskadiko Orkestra|Euskadiko Orkestra Sinfonikoa]]rekin grabatu zituzten ordurarte zituzten abestirik ezagunenak, eta lagun zaharrak ere itzuli ziren beraiekin kolaborazioak egitera. Diskoan haurrek abestu zuten, baina baita pailazoen sorrerako lehenego diskoan parte hartu zuten haurrek ere (dagoeneko heldututa). Ikuskizun horrekin egin zuten diskorako eta DVDrako grabatu zuten emanaldirako ''Takolo'' pailazoa ere itzuli zen bisita egitera.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[El Diario Vasco]]|izenburua=''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek 25 urte|url=http://www.diariovasco.com/v/20121118/cultura/payasos-cumpleaos-sinfnico-20121118.html|egunkaria=[[Diario Vasco]]}}</ref> === Egonkortzea + Hezur-haragizko Pupu eta Lore (2013-2020) === [[Fitxategi:Pirritx-Porrotxekin.jpg|Pirritx-Porrotxekin|thumb|300px|''Pirritx, Porrotx eta MariMotots'' [[Tolosako zezen plaza]]n ''Irribanda'' ikuskizunean (2014-09-27).]] Hurrengo urteetan, aldaketa nabarmenik gabe urtez urte, egonkorturik segitu zuten ikuskizunak eta diskoak sortzen: '''''Bizipoza''''' ([[2013]]-[[2014]]) eta '''''Txo MikMak txikia''''' ([[2014]]-[[2015]]). Horrenbestekoa zen zeukaten sorkuntza, urtean bi disko plazaratzen hasi zirela. Bata ikasturte horretako ikuskizunaren izen berekoa eta bestea gehigarri modura: * [[2015]]-[[2016]] '''''Amalur''''' ''(ikuskizuna)'' ''+ '''Euri tanta banintz''''' * [[2016]]-[[2017]] '''''Tipi-tapa korrika!''' (ikuskizuna) + '''Haizearen herrira''''' * [[2017]]-[[2018]] '''''Borobilean''' (ikuskizuna) + '''Antzinako zuhaitza''''' * [[2018]]-[[2019]] '''''Musua''''' ''(ikuskizuna) + '''Familia milakolore''''' * [[2019]]-[[2020]] '''''Bizi dantza''' (ikuskizuna) + '''Irri dantza''''' ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''en ikuskizunez gain, 2017. urtean '''''Haizearen herrira''''' ikuskizuna sortu zuen Katxiporreta kooperatibak. Bertan [[Imanol Urbieta|Imanol Urbietari]] omenaldia egin zioten. Ikuskizun hau pailazoenarekin batera paraleloan aritu zen herriz herri. Bertako protagonistak ''Aitona Manolo'' ([[Inazio Tolosa]]), ''Pupu'' ([[Iraitz Lizarraga]]) eta ''Lore'' ([[Ekain Ibarguren]]) izan ziren. Ordura arte ''Pupu eta Lore'' panpina moduan agertu izan ziren oholtza gainean. Hau izan zen hezur-haragizko aktoreekin antzeztu zuten lehenengo aldia.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=Guka|izenburua=Igandean Modelon taularatuko dute Haizeraren herrira, ''Katxiporreta''ren ikuskizun berria|url=https://zarautzguka.eus/zarautz/1485862821935-pupu-lore-eta-aitona-manolo-modelon-izan-dira}}</ref> === Covid-aren pandemia (2020-2021) === [[2019]]ko [[azaroaren 9]]an estreinatu zuten ''Bizi dantza'' ([[2019]]-[[2020]]) ikuskizuna [[Eskoriatza]]n. Ikasturtea ongi hasi zuten, baina [[Martxo|martxoan]] [[koronabirus]] pandemia iritsitakoan, [[Euskal Herria]] konfinamendu egoeran sartu zen eta pailazoak 4 hilabetez egon ziren saiorik eskaini gabe. [[2020|2020ko]] [[Martxoaren 6|martxoaren 6an]] [[Elgoibar|Elgoibarren]] eskaini zuten konfinamendu aurreko azken saioa. [[Martxoaren 13|Martxoaren 13an]] [[Aretxabaleta|Aretxabaletan]] egitekoak ziren, baina bertan behera geratu ziren emanaldi hura eta hortik aurrerakoak ere. Azkenean, antzokiak berriro ireki zituztenean, [[Uztailaren 17|uztailaren 17an]] itzuli ziren [[Aretxabaleta|Aretxabaletara]] eta berriro taula gainekoei ekin zieten, aforo murriztuarekin. Zailtasunak izan zituzten funtzioak egiteko, izan ere, segurtasun arrazoiengatik asko bertan behera geratu ziren. Denboraldi honetako azkeneko saioa [[Tolosa]]n eskaini zuten [[2020]]ko [[azaroaren 4]]ean.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Euskal Irrati Telebista|EiTB]]|izenburua=Pailazoak pandemia garaian eta ''Amaren intxaurrak'' ikuskizun berria|url=https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/faktoria/osoa/7605651/mertxe-rodriguez-marimotots-harrera-familia-trikitixa-ikaslea-aktorea-/}}</ref> [[Fitxategi:Okendo plaza - Lasarte - Korrika (02).jpg|thumb|300px|''Porrotx'' eta ''MariMotots'' [[Lasarte-Oria]]ko Okendo plazan, Covidarengatik ospatu ez zen [[Korrika]]ren ordezko festan (2021-03-28).]] Egoera horretan eta zailtasunei aurre eginez '''''Amaren intxaurrak''''' ikuskizuna sortu zuten [[2020]]-[[2021]] denboraldirako. Estreinaldia [[2020]]ko [[azaroaren 28]]an egin zuten [[Donostia]]ko [[Intxaurrondo]] auzoan. Lan hau ere berezia izan zen, izan ere heriotzaren gaia landu zuten. Ikuskizunean ''MariMotots''en ama, ''Loreto'', hil egin zen eta egoerari nola aurre egin irakatsi zieten haurrei. Pandemia zela eta ''Bizi dantza'' ikuskizunarekin ez zituzten espero zituzten bezain beste emanaldi eskaini. Horregatik, ''Amaren intxaurrak'' lanak, aurreko denboraldiak baino aurrekontu xumeagoarekin egin zuten: bi disko beharrean, bat kaleratu zuten eta gainera disko horretan aurreko emanaldietako abestiak errepikatu zituzten. Dekoratuari dagokionez, ''Musua'' ikuskizunekoa berrerabili zuten eta arropak ''Bizipoza'' emanaldikoak ziren. === Post-pandemia + Pailazoek 35 urte (2021-2023) === Pandemiaren ondoren, ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots'' pailazoek beraien lanarekin jarraitu zuten, baina ez ziren [[COVID-19|COVID-19aren]] aurreko erritmora bueltatu. Hemendik aurrera ikuskizunak sinplifikatzen hasi ziren: urtean disko bakarra, abesti gehienak errepikatuak, ikuskizunetarako arropak eta dekoratuak berrerabiliak... [[2021]]-[[2022]] ikasturtean '''''Kuikui''''' ikuskizuna sortu zuten. Lan honekin disko bat kaleratu zuten eta bertan errepikatutako kantak eta ikuskizunerako sortutako bost berri bildu zituzten. Arropa berriak egin zituzten arren, dekoratua ''Bizi dantza'' emanaldikoa berrerabili zuten. [[Fitxategi:Aitziber Ugartemendi 4.jpg|thumb|270px|''Takolo, Pirritx, Porrotx'' eta ''MariMotots'' [[Lasarte-Oria]]ko Sorgin Jaietan jaso zuten omenaldian (2023-06-27).]] Artean Covid-19 pandemiaren hautsak airean zirela, [[2022|2022ko]] [[Martxo|martxoan]], [[2022ko Korrika|Korrika 22k]] ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots'' omendu zituen, euskararen transmisioaren alde egindako lana eskertuz. Nabarmendu zuten bide horretan "eragile aktiboak" izan zirela jardunean ibilitako 34 urteetan, hitzez eta ekintzaz.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=Euskaraz sentitu, pentsatu eta ekin|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1929/008/001/2022-03-31/euskaraz-sentitu-pentsatu-eta-ekin.htm}}</ref> [[2022|2022ko]] [[Abenduaren 24|abenduaren 24an]] 35 urte bete zituzten pailazoek eta hori ospatzeko, [[2022]]-[[2023]] ikasturtean bi disko argitaratu zituzten: '''''Urteak bete, abenturak bizi!''''' eta '''''Ez gara jaitsiko!'''''. Ikuskizun berezia ere sortu zuten azkeneko urtetako abenturak eta abestiak gogoratuz: '''''Urteak bete, abenturak bizi!'''''. Ikuskizun honetan ''Musua'' ikuskizuneko arropak errepikatu zituzten eta ''Zazpikoloroa'' ikuskizuneko dekoratua erabili. === Gaur egun: Erritmo jaitsiera + Pirritx aldendu (2023-2025) === Pailazo taldeak adinean aurrera egin ahala, erritmoa jaitsi da eta ikuskizunak sinplifikatu dira (dekoratua, abestiak, arropak, atrezzoa...). Gainera [[Aiora Zulaika]] ''Pirritx'' hezkuntza munduan murgildu da bete-betean eta ikuskizun askotan ezin izaten du parte hartu. Ondorioz pixkanaka taldetik aldentzen hasi da eta herri askotan ''Porrotx'' eta ''MariMotots'' bakarrik aritzen dira. [[2023]]-[[2024]] ikasturtean aurreko urteetako dinamika hautsi zuten. Ikuskizunerako disko berria argitaratu beharrean, aurreko ikasturtean, 2022an, kaleratutako bi diskoetako bat aprobetxatu zuten izen bereko emanaldia sortzeko. Diskoko abestiak eta gaia oinarri hartuta jaio zen '''''Ez gara jaitsiko!''''' ikuskizuna. Kasu honetan ere, aurreko denboraldietan bezala, abesti gehienak errepikatuak izan ziren eta 3 berri sortu zituzten. Arropa berriak egin zituzten arren, dekoratua ''Musua'' emanaldikoa berrerabili zuten berriro ere. [[2024]]-[[2025]] ikasturtean aurreko urteko dinamika bera errepikatu zuten. Aurreko urtean, 2023an, pailazoek [[Josu Txapartegi|Josu Txapartegi 'Txapas']] omentzeko '''''Txapasen kaxa magikoa''''' disko-liburua argitaratu zuten eta lan hau oinarri moduan hartuta, ikasturte honetarako '''''Ostirala iritsi da!!''''' ikuskizuna sortu zuten. Kasu honetan, abesti erdiak errepikatuak izan ziren eta beste erdiak berriak (gehienak Txapasek sortuak). Arropei dagokienez, ''Musua'' ikuskizunekoak erabili zituzten eta ''Borobilean'' ikuskizuneko dekoratua berrerabili zuten. Denboraldi honetan kaleratu zuten '''''Zerua lapurtu dute!''''' diskoa ere. ''Ostirala iritsi da!!'' ikuskizunean, ''Pirritx''ek ez zuen parte hartu.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=''Pirritx'' ez da oholtza gainean izango|url=https://www.berria.eus/lurraldeak/gipuzkoa/pirritx-buztin-puska-busti-bat-zen-hasieran-eta-urteekin-hartu-du-forma_2132464_102.html}}</ref> Horregatik, pertsonaia gehiago sartzeko asmotan, aurreneko aldiz hezur-haragizko ''Pupu eta Lore'' oholtza gainean aritu ziren ''Porrotx eta MariMotots''ekin batera, ikuskizun berean. 2017an [[Iraitz Lizarraga|Iraitz Lizarragak]] eta [[Ekain Ibarguren|Ekain Ibargurenek]] egin zituzten ''Pupu''ren eta ''Lore''ren paperak, baina oraingoan [[Izaskun Forcada|Izaskun Forcadak]] eta [[Joanes Echeveste|Joanes Echevestek]]. = Kataluniako "lehengusuak": ''Pitx, Potx i MariCuetes'' = [[Maite zaitut (Pirritx eta Porrotx)|Maite zaitut]] abestiak sekulako arrakasta izan zuen [[Euskal Herria]]n eta ondorioz, beste hizkuntza batzuetara itzuli zen. Bertsioen artean katalez egindakoa dago. [[Lax'n'Busto‎]] rock musika taldeak ''T'estimo molt'' egin zuen. Musika taldeak pentsatu zuen ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek ongi funtzionatuko zuela Katalunian ere. Bertan oso pailazo gutxi baitago. Urtebetetze festetara joaten direnak bakarrik. Horregatik, pailazo taldeak eta [[Lax'n'Busto]]k<nowiki/> elkarlanean, euskal pailazoen Kataluniako bertsioa sortu zuten: ''Pitx, Potx i MariCuetes.'' Gidoia eta abestiak euskaratik katalanera itzuli zituzten eta jantziak, dekoratua eta atrezzoa ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''en berak ziren.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=''Pirritx, Porrotx eta Marimotots''ek badituzte "lehengusuak" Katalunian|url=https://www.berria.eus/bizigiro/familia-handitzen_1124095_102.html}}</ref> Hirukote berri honek [[2011]]ko<nowiki/> [[Ekain|ekainean]] eskaini zuen lehenengo saioa Katalunian eta herriz herri aritu zen oso erantzun onarekin. Kataluniako publikoak eta bertan bizi diren euskaldunek gustu handiz hartu zituzten. ''Maite zaitut'' ikuskizunarekin aritu ziren herrialde osoan zehar eta 20 emanalditik gora eskaini zituzten. Guztira, 10.000 ikuslek baino gehiagok ikusi zuten ikuskizuna eta ia sarerra guztiak saldu zituzten. Urtebete pasatxo aritu ziren saioak ematen eta [[2012]]ko<nowiki/> [[abenduaren 30]]an<nowiki/> azkeneko emanaldia eskaini zuten [[Bartzelona]]ko<nowiki/> Poliorama antzokian.<nowiki/><ref>{{erreferentzia|egunkaria=El periodico de Catalunya|izenburua=''Pitx, Potx i MariCuetes'' Bartzelonan|url=https://www.pressreader.com/spain/el-periodico-de-catalunya-castellano-teletodo/20121228/281745561721253}}</ref> = Lanak = Pailazoek, beraien 36 urteko ibilbidean 39 disko eta 31 ikuskizun grabatu dituzte. Lehenengo musika diskoa [[1992]]an egin zuten eta estreinekoz [[1994]]an grabatu zuten beraien emanaldi bat. Guztira, 450 abestitik gora grabatu dituzte. {{Sakontzeko|Zerrenda:Pirritx, Porrotx eta MariMototsen abestiak}} === Diskoak === {| class="wikitable" style="width:100%; margin:auto" |- ! style="background:#ff44cc; width:5%" |Zenb. ! style="background:#ff44cc; width:10%" |Urtea ! style="background:#ff44cc; width:15%" |Pailazoak ! style="background:#ff44cc; width:25%" |Diskoa ! style="background:#ff44cc; width:20%;"|Argitaletxea |- | align="center" |1 | align="center" |1992 | rowspan="3" align="center" |Takolo, Pirrutx eta Porrotx | align="center" |Hau umorea | rowspan="3" align="center" |Elkar |- | align="center" |2 | align="center" |1993 | align="center" |Beti martxan |- | align="center" |3 | align="center" |1994 | align="center" |Ongi bizi |- | align="center" |4 | align="center" |1995 | rowspan="9" align="center" |Takolo, Pirritx eta Porrotx | align="center" |Kili-kili | rowspan="9" align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |5 | align="center" |1996 | align="center" |Tantaka Yotanka |- | align="center" |6 | align="center" |1997 | align="center" |Makarroiak |- | align="center" |7 | align="center" |1998 | align="center" |Baserrian |- | align="center" |8 | align="center" |1999 | align="center" |Plisti Plasta |- | align="center" |9 | align="center" |2000 | align="center" |Parrandan |- | align="center" |10 | align="center" |2001 | align="center" |Aupa Kintxo! |- | align="center" |11 | align="center" |2002 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |12 | align="center" |2003 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |13 | align="center" |2004 | rowspan="4" align="center" |Pirritx eta Porrotx | align="center" |Patata, patata! | rowspan="21" align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |14 | align="center" |2005 | align="center" |Maite zaitut |- | align="center" |15 | align="center" |2006 | align="center" |Mari Motots |- | align="center" |16 | align="center" |2007 | align="center" |Eskerrik asko! |- | align="center" |17 | align="center" |2008 | rowspan="17" align="center" |Pirritx, Porrotx eta MariMotots | align="center" |Piratak |- | align="center" |18 | align="center" |2009 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |19 | align="center" |2010 | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore |- | align="center" |20 | align="center" |2011 | align="center" |Zazpikoloroa |- | align="center" |21 | align="center" |2012 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |22 | align="center" |2013 | align="center" |Bizipoza |- | align="center" |23 | align="center" |2014 | align="center" |Txo MikMak txikia |- | align="center" |24 - 25 | align="center" |2015 | align="center" |Amalur / Euri tanta banintz |- | align="center" |26 - 27 | align="center" |2016 | align="center" |Tipi-tapa, korrika! / Haizearen herrira |- | align="center" |28 - 29 | align="center" |2017 | align="center" |Borobilean / Antzinako zuhaitza |- | align="center" |30 - 31 | align="center" |2018 | align="center" |Musua / Familia milakolore |- | align="center" |32 - 33 | align="center" |2019 | align="center" |Bizi dantza / Irri dantza |- | align="center" |34 | align="center" |2020 | align="center" |Amaren intxaurrak |- | align="center" |35 | align="center" |2021 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |36 - 37 | align="center" |2022 | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi! / Ez gara jaitsiko! |- | align="center" |38 | align="center" |2023 | align="center" |Txapasen kaxa magikoa |- | align="center" |39 | align="center" |2024 | align="center" |Zerua lapurtu dute! |} === Filmografia (Grabatutako ikuskizunak) === {| class="wikitable" style="width:100%; margin:auto" |- ! style="background:#ffff00; width:4%" |Zenb. ! style="background:#ffff00; width:13%" |Noiz grabatua ! style="background:#ffff00; width:13%" |Pailazoak ! style="background:#ffff00; width:14%" |Ikuskizuna ! style="background:#ffff00; width:21%;"|Non grabatua ! style="background:#ffff00; width:10%;"|Argitaletxea |- | align="center" |1 | align="center" |1994ko ekainaren 12a | align="center" |Takolo, Pirrutx eta Porrotx | align="center" |Kokororikoko | align="center" |[[Donostia]]ko [[Victoria Eugenia Antzokia|Victoria Eugenia antzokia]] | align="center" |[[Euskal Telebista]] |- | align="center" |2 | align="center" |1995eko irailaren 23a | rowspan="10" align="center" |Takolo, Pirritx eta Porrotx | align="center" |Txiztil | align="center" |[[Anoetako kirolgunea|Anoetako]] polikiroldegia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |3 | align="center" |1996ko azaroaren 8a | align="center" |Beltzi | align="center" |[[Beasain]]go [[Usurbe]] antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |4 | align="center" |1997ko martxoaren 16a | align="center" |Tantaka Yotanka | align="center" |[[Donostia]]ko [[Victoria Eugenia Antzokia|Victoria Eugenia antzokia]] | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |5 | align="center" |1998ko otsailaren 7a | align="center" |Makarroiak | align="center" |[[Lasarte-Oria]]ko [[Manuel Lekuona]] kultur etxea | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |6 | align="center" |1999ko martxoaren 18a | align="center" |Baserrian | align="center" |[[Irun]]go Amaia antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |7 | align="center" |2000ko ekainaren 1a | align="center" |Plisti plasta | align="center" |[[Irun]]go Amaia antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |8 | align="center" |2001eko maiatzaren 15a | align="center" |Parrandan | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |9 | align="center" |2002ko urtarrilaren 24a | align="center" |Aupa Kintxo! | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |10 | align="center" |2003ko apirilaren 3a | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |11 | align="center" |2004ko maiatzaren 20a | align="center" |Poxpolin Marisorgin | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |12 | align="center" |2005eko apirilaren 20a | rowspan="4" align="center" |Pirritx eta Porrotx | align="center" |Patata, patata! | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |13 | align="center" |2006ko apirilaren 5a | align="center" |Maite zaitut | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |14 | align="center" |2007ko urtarrilaren 10a | align="center" |Mari Motots | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |15 | align="center" |2008ko martxoaren 5a | align="center" |Eskerrik asko! | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |16 | align="center" |2009ko martxoaren 4a | rowspan="16" align="center" |Pirritx, Porrotx<br />eta MariMotots | align="center" |Piratak | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |17 | align="center" |2010eko maiatzaren 8a | align="center" |Irrien lagunak | align="center" |[[Urnieta]]ko Sarobe antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |18 | align="center" |2011ko martxoaren 30a | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore | align="center" |[[Urnieta]]ko Sarobe antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |19 | align="center" |2012ko martxoaren 6a | align="center" |Zazpikoloroa | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |20 | align="center" |2013ko martxoaren 16a | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |21 | align="center" |2014ko martxoaren 8a | align="center" |Bizipoza | align="center" |[[Donostia]]ko [[Victoria Eugenia Antzokia|Victoria Eugenia antzokia]] | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |22 | align="center" |2015eko martxoaren 7a | align="center" |Txo MikMak txikia | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |23 | align="center" |2016ko urtarrilaren 23a | align="center" |Amalur | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |24 | align="center" |2017ko martxoaren 11a | align="center" |Tipi-tapa, korrika! | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |25 | align="center" |2018ko martxoaren 10a | align="center" |Borobilean | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |26 | align="center" |2019ko ekainaren 18a | align="center" |Musua | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |27 | align="center" |2020ko urtarrilaren 25a | align="center" |Bizi dantza | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |28 | align="center" |2021eko urtarrilaren 23a | align="center" |Amaren intxaurrak | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |29 | align="center" |2022ko urtarrilaren 29a | align="center" |Kuikui | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |30 | align="center" |2023ko urtarrilaren 28a | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi! | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |31 | align="center" |2024ko urtarrilaren 20a | align="center" |Ez gara jaitsiko! | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |} ===[[Hik Hasi aldizkaria|Hik Hasi]]-ko filmak === {| class="wikitable" style="width:100%; margin:auto" |- ! style="background:#44ccff; |Zenb. ! style="background:#44ccff; |Urtea ! style="background:#44ccff; |Filma ! style="background:#44ccff;"|Ekoizlea |- | align="center" |1 | align="center" |2000 | align="center" |Zatoz jolastera! | align="center" |[[Hik Hasi aldizkaria]] |- | align="center" |2 | align="center" |2002 | align="center" |Jolasen altxorra | align="center" |[[Hik Hasi aldizkaria]] |- | align="center" |3 | align="center" |2004 | align="center" |Ilargiaren sekretua | align="center" |[[Hik Hasi aldizkaria]] |} = Boikotak eta zentsurak = Pailazo taldeak kritika eta boikot gogorrak jasan izan ditu hainbat alderdien partetik. Arrazoia beraien emanaldi eta abestietan euskal presoen aldeko adierazpenak egitea, eta [[Aiora Zulaika]] eta [[Joxe Mari Agirretxe]] ETA erakunde armatua defendatzen dutela. == 2001-2002 ([[Euskal Herria]]) == Hainbat eragile politikok bultzatuta eta indar mediatiko boteretsuen laguntzarekin, ''Takolo, Pirritx eta Porrotx''en aurkako kanpaina hasi zen [[2001]]. urtean. Urte hartan, kanpaina haren ondorioz, 20 emanaldi galdu zituen pailazo taldeak. [[2002]]an<nowiki/> berriz, pailazoak kontratatzeko asmoa zuten elkarte askok atzera egin zuten presio politikoengatik. Udal batzuek boikota egin zieten pailazoei eta gainera, herri horietako elkarteak eta ikasteetxeak presionatu eta mehatxatu egin zituzten pailazoak kontratatu ez zitzaten ''(xantaia ekonomikoak eta bestelako oztopoak)''. Arazo honen aurrean, [[2002]]ko<nowiki/> [[uztailaren 1]]ean,<nowiki/> ''Takolo, Pirritx eta Porrotx'' Donostiako kaleetara atera ziren egoera salatzera. Beraiei babesa ematen izan ziren, besteak beste: [[Maialen Lujanbio]] (bertsolaria), [[Koldo Izagirre]] (idazlea), [[Agurtzane Intxaurraga]] (Hika), [[Jokin Fachado]], [[Ramon Agirre]], [[Arantxa Gurmendi]] eta [[Jaione Albeniz]] (aktoreak), [[Imanol Ubeda]] (musikaria), [[Txan magoa]]... Hauek izan ziren boikota egin zieten adibide batzuk:<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Euskaldunon Egunkaria]]|izenburua=2001-2002an pailazoek jasotako boikot eta zentsura kasuak|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/pdfa/?data=2002-07-02&orria=042&zenb=d0p4dG5FZDU2d1d0bzBiampiK2ZGQT09}}</ref> *'''[[Lasarte-Oria|LASARTE-ORIA]]:''' Pailazoen herria da Lasarte-Oria. Bertan sortu zen taldea. Hala ere, udalak [[Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea|AEK]] diru-laguntzarik gabe utzi zuen pailazoek emanaldia eskaini zutelako. Ondorioz, [[Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea|AEK]]k<nowiki/> antolatzen duen Korrika kulturala laguntzarik eta baimenik gabe geratu zen. Gainera, Olentzeroren jaialdia era klandestinoan egin behar izan zuten. Desfilerako udaltzain, argindar eta baimenik gabe. *'''[[Donostia|DONOSTIA]]:''' Donostiako [[Bagera]] elkarteak 10 urte bete zituen [[2001]]ean.<nowiki/> Horregatik, [[2002]]ko<nowiki/> [[apirilaren 13]]an,<nowiki/> pailazoen emanaldi berezi bat antolatu zuten [[Antzoki Zaharra (Donostia)|Antzoki Zaharrean]], [[Donostiako Udala]]k<nowiki/> lagunduta. [[Ramon Etxezarreta]] ([[PSE-EE]]), Donostiako kultura zinegotzia zenak ordea, pailazoak ''Takolo, Piritx eta Porrotx'' izango zirela jakin zuenean, saioa bertan behera utzi zuen. Hala ere, [[Bagera]] elkarteak aurrera segitu zuen, baina Etxezarretak egindako mehatxuekin beldurtuta, azkenean bere horretan geratu zen egitasmoa. Pailazoek ordea, ez zuten etsi eta beraien kabuz segitu zuten antolatzen. Orduan, [[Antzoki Zaharra (Donostia)|Antzoki Zaharra]] alokatzea debekatu zieten eta emanaldirik egin gabe geratu ziren. *'''[[Bilbo|BILBO]]:''' Bertako alkate zenak, [[Iñaki Azkuna]]k<nowiki/> ([[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]]), esan zuen ''Takolo, Pirritx eta Porrotx''ek ezin zutela ez Bilbon ez beste inon emanaldirik eskaini. Horregatik, [[Gazte Topagunea]]ko<nowiki/> antolatzaileei debekatu egin zien Atxuri ikastetxea erabiltzea emanaldia egiteko. Emanaldi hau [[2002]]ko<nowiki/> [[Maiatz|maiatzan]]<nowiki/> ziren egitekoak. *'''[[Gasteiz|GASTEIZ]]:''' Euskal jaien eta auzoetako jaien batzordeek ''Takolo, Pirritx eta Porrotx'' kontratatu zituzten beraien jaietarako. [[Gasteizko Udala]]k<nowiki/> orduan, diru-laguntzen murrizketak ezarri zizkien batzorde hauei, zigor gisa. Gainera [[Espainiako Langile Alderdi Sozialista|PSOE]]-[[PP]]ko<nowiki/> agintariek publikoki "terroristak" eta "proetarrak" deitu zieten pailazoei. *'''[[Ezkerraldea|EZKERRALDEA]]:''' [[Sestao|Sestaoko]], [[Barakaldo|Barakaldoko]], [[Santurtzi|Santurtziko]] eta beste herri batzuetako udalek horri horietako antzokiak erabiltzea debekatu zieten bertako ikastetxeei. Beraz, pailazoek ikastetxeetan bertan egin behar izan zituzten emanaldiak. *'''[[Irun|IRUN]]:''' Irungo [[Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea|AEK]]-k ikasturte amaierako jaialdia egin nahi izan zuen pailazoekin, Amaia antzokian.<nowiki/> Baina [[Fernando San Martin]] ([[PSE-EE]]), kultura zinegotziak horren berri izan zuenean, antzokiaren erabilera ukatu zion elkarteari. Beste aukerarik ezean, saioa [[2002]]ko<nowiki/> [[maiatzaren 19]]an<nowiki/> egin zuten [[Hondarribia]]n<nowiki/> eta sekulako arrakasta izan zuen. 1000 ikusle joan ziren eta 200 sarrerarik gabe geratu. *'''[[Errenteria|ERRENTERIA]]:''' Langaitz ikastolak 25 urte bere zituen 2001ean. Hori zela eta Beraungo frontoian ''Takolo, Pirritx eta Porrotx''ek ikuskizuna eskaini behar zuten. Udalak ordea, frontoia erabiltzeko baimena atzera bota eta saioa eskaini gabe geratu ziren. *'''[[Atarrabia|ATARRABIA]]:''' Lorenzo Goikoa ikastetxe publikoak pailazoen emanaldi bat antolatu nahi izan zuen. Atarrabiako alkateak, [[Alfonso Ukar Zaratiegi]] ([[Nafar Herriaren Batasuna|UPN]]), ordea, herriko frontoia, kiroldegia eta plaza erabiltzea debekatu zien. Ondorioz, Atarrabiako Paz de Ziganda ikastolan egin behar izan zuten saioa. == 2013 ([[Euskal Telebista]]) == Urte honetan [[Txirri, Mirri eta Txiribiton]] beteranoek erretiroa hartu zuten eta ondorioz, [[Euskal Telebista]] pailazorik gabe geratu zen. Egoera horren aurrean, telebistak ''Pirritx eta Porrotx'' kontratatzeko aukeran pentsatzen hasi zen [[ETB 3]]rako. Orduan, [[Carlos Urkijo]]k<nowiki/> ([[PP]]), [[Espainia]]ko<nowiki/> Gobernuaren [[Euskal Herria]]n<nowiki/> zuen ordezkariak, idatzi bat egin zuen pailazoak ez kontratatzeko eskatuz. Bertan idatzi zuen [[Joxe Mari Agirretxe]] eta [[Aiora Zulaika]] [[Lasarte-Oria]]n<nowiki/> zinegotzi izan zirela [[Batasuna]] alderdiarekin eta ondorioz, [[Euskadi Ta Askatasuna|ETA]]rekin<nowiki/> lotura zutela. ''Pirritx eta Porrotx''ek zabaltzen duten mezua distortsionatuta dagoela esan zuen eta [[Iñigo Lamarca]], arartekoari, idatzi bat bidali zion adin txikikoen eskubideak zaindu zitzan.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Gara (egunkaria)|Gara]]|izenburua=Urquijok ETBri eskatzen dio ez kontratatzeko ''Pirritx eta Porrotx''|url=https://www.naiz.eus/eu/actualidad/noticia/20130912/urquijo-pide-a-eitb-que-no-incluya-en-su-programacion-actuaciones-de-pirritx-eta-porrotx}}</ref> [[Euskal Telebista]]k<nowiki/> ez du sekula pailazo taldea kontratatu programarik egiteko. Ez iskanbilaren aurretik, ezta ondoren ere. == 2019-2020 ([[Nafarroa]]) == * '''[[Iruñea|IRUÑEA]]:''' ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek ''Bizi dantza'' ikuskizuna eskaini behar zuten [[2019]]ko [[azaroaren 29]]an, Iruñeko [[Baluarte jauregia]]n. Bertako alkateak, [[Enrique Maya|Enrique Mayak]] ([[Nafar Herriaren Batasuna|UPN]]), ordea, ez zuen nahi hauek bertan emanaldia eskaintzea, ideologia kontuengatik. Esan zuenez, bera alkate den bitartean ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek ez dute bertan emanaldirik eskainiko. : Horregatik, hilabete bat lehenago, [[Urri|urrian]], berrikuspena txosten bat egiteko eskatu zuen (oso ezohikoa dena). Txosten horren ondoren, pailazoei esan zieten kontratua baliogabea zela eta ondorioz emanaldia bertan behera utziko zutela. : [[Iñigo Santxo]], pailazoen abokatuak ordea, kontratua ongi egina zegoela esan zuen. Urtebete lehenagotik itxita zegoen data eta [[Maider Beloki]]k,<nowiki/> kulturako zinegotziak, sinatu zuen hitzarmena. Kasua beraz, [[Nafarroako Kontseilua]]ren<nowiki/> eskuetan geratu zen.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Euskal Irrati Telebista|EiTB]]|izenburua=''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek ez dute emanaldirik eskaniko Baluarten|url=https://www.eitb.eus/eu/kultura/osoa/6827389/pirritx-porrotx-eta-marimototsen-prentsaurrekoa-iruneko-katakrak-liburudendan/}}</ref> : Nafarroako Kontseiluak pailazoei eman zien arrazoia, baina ordurako [[Abendu|abendua]] zen eta ondorioz, emanaldia egin gabe geratu zen. : Pailazoek ordea, ez zioten uko egin Iruñean saioa egiteari eta beraien kabuz [[Anaitasuna kiroldegia|Anaitasunan]] antolatu zuten ikuskizuna. Alkatearen nahiaren kontra egin zuten saioa eta sekulako arrakasta izan zuen. 2.500 ikusle inguru bildu ziren pailazoak ikustera.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Noticias de Navarra]]|izenburua=''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek Anaitasunan emanaldia eskaini dute zailatsun guztien gainetik|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/2019/12/23/pirritx-porrotx-marimotots-actuan-contracorriente/1010690.html}}</ref> * '''[[Lizarra|LIZARRA]]:''' [[2020]]ko<nowiki/> [[otsailaren 5]]ean<nowiki/> pailazoak emanaldia ematekotan ziren Lizarrako Lizarreria kiroldegian.<nowiki/> Dena prest zeukaten, baina azkeneko momentuan, bertako alkateak, [[Gonzalo Fuentes]]ek<nowiki/> ([[Navarra Suma]]) baimena kendu zien bertan ekitaldia egiteko. Antolatzaileak orduan, beste toki baten bila hasi ziren eta [[Remontival pilotalekua]]n<nowiki/> egitea erabaki zuten. Astebete eskas falta zen emanaldirako eta alkateak, bigarrenez, baimena ukatu zien. : Lizarran ezin izan zuten emanaldia egin eta azkenean, ondoko herriak, [[Oteitza (udalerria)|Oteitza]]k<nowiki/> luzatutako eskaintza onartu behar izan zuten. Emanaldia [[otsailaren 5]]ean<nowiki/> burutu zen, baina alboko herrian, Iturtxipia kiroldegian.<nowiki/><ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Noticias de Navarra]]|izenburua=''Pirritx, Porrotx eta MariMotots'' baimenik gabe Lizarran|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/estella-y-merindad/2020/01/30/oteiza-acogera-pirritx-porrotx-marimotots/1019282.html}}</ref> = Bitxikeriak = ===Anekdotak=== * Pailazoen hasieratan tortillaren esketxa egiten zuten. ''Takolo''k arrautza airera bota eta ez zen puskatzen. Gero Porrotxek beste bat bota eta hau puskatu egiten zen. Trikimailu hori egiteko, [[Agustin Mujika|Agustin]]ek arrautza bat egosi egiten zuen eta errotulagailuarekin markatu, eta gainontzekoak egosi gabe uzten zituen. Pailazoek ordea, ez zekitena zen, garai hartan plastikozko arrautzak saltzen zituztela. * Pailazoen hasieran, [[1987]] urte inguruan, [[Ziortza-Bolibar|Bolibarreko]] apaizak deitu zien pailazoei. Herriko baserri bat erre zela eta dirua biltzeko ikuskizun bat emango ote zuten. Baietz esan eta ikuskizunaren aurretik apaizak sekulako bazkaria prestatu zien, ardo eta guzti. Ardo zuria, gorria, patxarana... Gehitxo edan eta taula gainera atera ziren gero. Esketx batean, pailazo batek besteari kolpe bat eman eta besteak geldi-geldirik geratu behar zuen, estatua bat bezala. Baina ezin geldirik egon eta balantzaka hasi zen. Lotsatuta alde egin zuten handik. * Behin [[Nafarroa Garaia|Nafarroan]], [[Areso|Areson]], ikuskizun bat eskaintzen ari zirela, arrautzak puskatzearen esketxa egin zuten. ''Takolo'' eszenatik ateratzen zen eta bitartean ''Pirrutx''ek eta ''Porrotx''ek arrautzak puskatzen zituzten malabarismoak egiten. Orduan: ''"Arrautzarik gabe gelditu gara eta Takolo segituan etorriko da!"'' Momentu horretan, publikoko 12 urte inguko haur bat ziztu bizian altxa eta baserrira joan zen. Berehala itzuli eta dozena bat arrautza eman zizkien pailazoei. Esketxaren amaiera inprobisatu behar izan zuten.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Gara]]|izenburua=Arrautzak puskatzen segitu dute|url=https://www.naiz.eus/eu/hemeroteca/gara/editions/2017-11-28/hemeroteca_articles/arrautzak-puskatzen-segitu-dute}}</ref> * [[Agustin Mujika]] ''Takolo'' ikuskizun batetik bueltan, kotxean, etxera zihoala, [[Guardia Zibila|Guardia Zibilak]] geratu zuen. Atzeko atea ireki zuenean animalia bat, bonboa... zituela ikusi zuten. Orduan [[Guardia Zibila|Guardia Zibilak]] galdetu zion ea zertan egiten zuen lan. [[Agustin Mujika|Agustinek]] pailazoa zela esan zien eta hauek erantzun: "Ongi, norberak ahal duen bezala irabazi behar du ogia". [[Agustin Mujika|Agustin]] isilik geratu omen zen, baina pertsatu zuen: "Bai, jauna, zeuk bezala".<ref name="Izenik_gabekoa-20231105093708"/> * [[1998]]ko [[otsailaren 7]]an grabatu zuten ''Makarroiak'' ikuskizunean aitonaren eta amonaren papera egin zuten [[Xebero Agirretxe]]k eta [[Dolox Tolosa]]k. Lehenengoa [[Joxe Mari Agirretxe]] ''Porrotx''en aita zen. * [[2002]]an [[Hik Hasi aldizkaria|Hik Hasi]]rako egin zuten ''Jolasen altxorra'' filmean ''Pirritx'' eta ''Porrotx'' pirata zaharrak nola izango liratekeen agertzen da pentsamendu batean. Pailazo zaharren pertsonaiak [[Axun Soroa]]k eta [[Xebero Agirretxe]]k egin zituzten. [[Aiora Zulaika]] ''Pirritx''en amak eta [[Joxe Mari Agirretxe]] ''Porrotx''en aitak. ===Istorio hunkigarriak=== * Guraso batek [[Joxe Mari Agirretxe]]ri kontatu zion bere semea ospitalean koman zeukala eta esnatzera zihoanean, medikuak esan ziola zerbait galdetzeko. Erantzun errazeko zerbait galdetzeko, ea nola erreakzionatzen zuen ikusteko. Orduan amak galdetu zion: ''"Nola esaten du Porrotxek?"'' Eta haurrak erantzun zion: ''"Katxiporreta!".'' * Julen izeneko [[Bilbo]]ko haur bat gaixorik eta koman zegoen. Juleni asko gustatzen zitzaion ''Takolo'' pailazoa eta gurasoek [[Agustin Mujika]]ri deitu zioten ospitalera bisita egitera joateko. [[Agustin Mujika|Agustin]] [[Zaldibia|Zaldibiatik]] [[Bilbo|Bilboraino]] joan zen ''Takolo''z jantzita eta kitarra hartuta. Juleni abesten hasi eta hau esnatu egin zen. Esnatu zenean, gauza bakarra esaten zuen: ''Takolo''.<ref name="Izenik_gabekoa-20231105093708"/> * [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetako]] [[Boise]]n haur bat zegoen ordura arte euskaraz hitz egin nahi izaten ez zuena. Behin, pailazoekin motibatuta, euskaraz hizketan hasi zen. ===Hizkuntza=== *''Takolo, Pirrutx eta Porrotx'', beraien hasieratan [[Nafarroa]] hegoaldean ere izan ziren: [[Cortes]], [[Ablitas]], [[Cascante]].... Toki askotan haurrek ez zekiten euskaraz eta pailazoei galdetzen zieten: "Ez dakizue gazteleraz?". Pailazoen ikuskizuna oso bisuala zenez, keinuen eta kantuen bidez lortzen zuten elkar ulertzea. Koloreak ere ez zekizkiten: "Zer kolore da hau? Gorria!", pailazoek esan behar izaten zituzten galderak eta erantzunak.<ref name="Izenik_gabekoa-20231105093708"/> *Pailazoek beti euskaraz egiten dituzte saio guztiak. Hala ere, kanpora joan izan direnean eta kasu berezietan, beste hizkuntzetak erabili izan dituzte. [[Nikaragua]]ra<nowiki/> joan zirenean gaztelaniaz egin zuten. [[Kuba]]n<nowiki/> izan zirenean berriz, gaztelaniaz baina kubatar azentuarekin. Eta [[Etiopia]]n<nowiki/> euskaraz, bainatigrinerara itzultzeko itzultzaile batekin.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Txintxarri (aldizkaria)|Txintxarri]]|izenburua=''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek Katalunian eta beste hizkuntzetan|url=https://txintxarri.eus/lasarte-oria/1548450782839-25-urte-irriak-zabaltzen-27015A0}}</ref> = Erreferentziak = {{erreferentzia_zerrenda|2}} = Kanpo estekak = * [https://www.katxiporreta.eus/ Webgune ofiziala] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Euskal Herriko pailazoak]] [[Kategoria:Pirritx, Porrotx eta Marimotots]] 5htqfrz738m1eqi8yn1tew9d0afzddv 9998411 9998402 2024-12-13T12:26:31Z Telebista 78290 /* Pirritx iritsi + Pailazoek 10 urte (1995-1998) */ 9998411 wikitext text/x-wiki {{Musika talde infotaula | izena = Pirritx, Porrotx eta MariMotots | irudia = Pirritx, Porrotx eta MariMotots.jpg | irudi testua = Pirritx ([[Aiora Zulaika]]), Porrotx ([[Joxe Mari Agirretxe]]) eta MariMotots ([[Mertxe Rodriguez]]). | irudi zabalera = 300px | ezizenak = | jatorria = [[Lasarte-Oria]] ([[Gipuzkoa]]) | instrumentuak = | musika mota = | urteak = [[1987]]ko [[abenduaren 24]]a -<br />gaur egun {{adina|1987|12|24}} | diskoetxeak = | webgunea = [https://www.katxiporreta.eus/ www.katxiporreta.eus] | taldekideak = [[Aiora Zulaika]]<br />[[Joxe Mari Agirretxe]]<br />[[Mertxe Rodriguez]] }} '''''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''''' [[Aiora Zulaika]], [[Joxe Mari Agirretxe]] eta [[Mertxe Rodriguez]] aktoreek osaturiko [[pailazo]] hirukotea da. [[1987]]ko [[abenduaren 24]]an sortu zen, [[Lasarte-Oria]]n eta gaur egun [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] pailazorik ezagunetakoak eta arrakastatsuenetakoak dira. Herriz herri aritzen dira eta plazetan, festetan, ikastetxeetan... egiten dituzte emanaldiak. Urtean 120-150 emanalditik gora eman izan dituzte eta beraien errekorra ikasturte batean 205 saio eskaintzea da. Urtero-urtero emanaldi berri bat sortzen dute eta berarekin batera, abesti berriak ere bai. 37 urteko ibilbidean 31 ikuskizun eta 39 disko grabatu dituzte. Guztira, 450 abestitik gora argitaratu dituzte. {{Sakontzeko|Zerrenda:Pirritx, Porrotx eta MariMototsen abestiak}} [[2002]]an 15 urte bete zituen pailazo taldeak eta ''Beti zuekin... Katxiporreta!!'' ikuskizunarekin ospatu zuten. [[2012]]an berriz, 25. urteurrenean ''Sentitu, pentsatu, ekin!'' saio berezia sortu zuten. [[2022|2022an]] 35 urte bete zituzten eta ospatzeko ''Urteak bete, abenturak bizi!'' ikuskizuna taularatu zuten. Pailazo-taldearen inguruan [[Irrien Lagunak]] ekimena sortu da, pailazoen merchandising produktuak saltzeko. = Taldekideak = {{zutabe}} === Gaur egungoak === * ''Pirritx'', [[Aiora Zulaika|Aiora Zulaika Soroa]] ([[Lasarte-Oria]], [[Gipuzkoa]], [[1975]]) * ''Porrotx'', [[Joxe Mari Agirretxe|Jose Mari Agirretxe Kerexeta]] ([[Lasarte-Oria]], [[Gipuzkoa]], [[1964]]) * ''MariMotots'', [[Mertxe Rodriguez|Mertxe Rodriguez Serrano]] ([[Lasarte-Oria]], [[Gipuzkoa]], [[1968]]) {{zutabe berria}} === Hasierakoak === * ''Takolo'', [[Agustin Mujika|Agustin Mujika Iartza]] ([[Lasarte-Oria]], [[Gipuzkoa]], [[1960]]) * ''Pirrutx'', [[Patxi Sanz|Patxi Sanz Perez]] ([[Lasarte-Oria]], [[Gipuzkoa]]) * ''Porrotx'', [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Mari Agirretxe Kerexeta]] ([[Lasarte-Oria]], [[Gipuzkoa]], [[1964]]) * ''Pirritx'', [[Ainhoa Beristain]] ([[Zaldibia]], [[Gipuzkoa]]) {{zutabe amaiera}} == Pailazoen urtez urteko bilakaera == Pailazo taldeak bilakaera izan du. Gaur egun ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots'' izenarekin ezagunak badira ere, bere garaian ''Takolo, Pirrutx eta Porrotx'' bezala hasi ziren; geroago, ''Takolo, Pirritx eta Porrotx'' izan ziren; eta, Takolok taldea utzi zuenean, ''Pirritx eta Porrotx''. [[2013]]an, 25 urte bete zituztenean, ''Sentitu, pentsatu, ekin!'' ikuskizunean ''Takolo''k bisita egin zien. {| class="wikitable" style="width:100%; margin:auto" |- ! style="background:#ece6e9; width:5%" |Pailazoa ! colspan="10" style="background:#ece6e9; width:5%" |1987-1996 ! colspan="10" style="background:#ece6e9; width:5%" |1997-2006 ! colspan="10" style="background:#ece6e9; width:5%" |2007-2016 ! colspan="9" style="background:#ece6e9; width:5%" |2017-2025 |- | align="center" |Takolo | colspan="18" align="center" style="background:#ff8888|[[Agustin Mujika|Agustin<br />Mujika]] | align="center" | | align="center" | | align="center" | | align="center" | | align="center" | | align="center" | | align="center" | | align="center" | |style="background:#ff8888| | | | | | | | | | | | | |- | align="center" |Pirrutx | colspan="8" align="center" style="background:#88ff88|[[Patxi Sanz|Patxi<br />Sanz]] | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |- | align="center" |Porrotx | colspan="38" align="center" style="background:#88ffff" |[[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Mari<br />Agirretxe]] | |- | align="center" |Pirritx | | | | | | | | | colspan="4" align="center" style="background:#ffff88|[[Ainhoa Beristain|Ainhoa<br />Beristain]] | colspan="26" align="center" style="background:#ff88cc" |[[Aiora Zulaika|Aiora<br />Zulaika]] | |- | align="center" |MariMotots | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | colspan="16" align="center" style="background:#ffcc88" |[[Mertxe Rodriguez|Mertxe<br />Rodriguez]] | |} === Beste pertsonaiak (grabatutako ikuskizunetakoak) === {| class="wikitable" |- | {{Color box|Ivory}} ''[[Hik Hasi aldizkaria|Hik Hasi]]ko<nowiki/> filma''<br />* errepikatutako pertsonaia! |} {| class="wikitable sortable mw-collapsible" style="width:100%; margin:auto" |- !! scope="col; style="background:#ece6e9; width:30%" |Aktorea ! scope="col; style="background:#ece6e9; width:30%" |Pertsonaia ! scope="col; style="background:#ece6e9; width:5%" |Urtea ! scope="col; style="background:#ece6e9; width:35%|Ikuskizuna / Filma |- | rowspan="6" align="center" |[[Karlos Zuñiga]] | align="center" |Barraskiloa | align="center" |1993 - 1994 | align="center" |Kokororikoko |- | align="center" |Txerri kuttin | align="center" |1993 - 1994 | align="center" |Kokororikoko |- | align="center" |Kokororikoko oilarra | align="center" |1993 - 1994 | align="center" |Kokororikoko |- | align="center" |Joxe Mari Bilibari | align="center" |1995 - 1996 | align="center" |Beltzi |- | align="center" |Kurkux | align="center" |1995 - 1996 | align="center" |Beltzi |- | align="center" |Aitatxo Lotia | align="center" |1996 - 1997 | align="center" |Tantaka Yotanka |- | align="center" |[[Ainhoa Beristain]] | align="center" |Amona Josefina | align="center" |1993 - 1994 | align="center" |Kokororikoko |- | rowspan="43" align="center" |[[Alex Tetuan]]<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Euskal Irrati Telebista|EiTB]]|izenburua=Alex Tetuan pailazoa jubilatu da, baina erretiratu ez|url=https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/faktoria/osoa/6752385/alex-tetuanek-30-urte-egin-ditu-takolo-pirritx-eta-porrotx-pailazoekin-/}}</ref> | align="center" |Xixuko | align="center" |1994 - 1995 | align="center" |Txiztil |- | align="center" |Txerri Porrotxin | align="center" |1994 - 1995 | align="center" |Txiztil |- | align="center" |Saturnino | align="center" |1994 - 1995 | align="center" |Txiztil |- | align="center" |Tiburtzio jauna | align="center" |1995 - 1996 | align="center" |Beltzi |- | align="center" |Joxepa behia | align="center" |1995 - 1996 | align="center" |Beltzi |- | align="center" |Porrontxio | align="center" |1995 - 1996 | align="center" |Beltzi |- | align="center" |Tantaka Yotanka | align="center" |1996 - 1997 | align="center" |Tantaka Yotanka |- | align="center" |Titiriteroa | align="center" |1997 - 1998 | align="center" |Makarroiak |- | align="center" |Patatari jauna | align="center" |1997 - 1998 | align="center" |Makarroiak |- | align="center" |Jaxinto Bustiblai | align="center" |1997 - 1998 | align="center" |Makarroiak |- | align="center" |Mackey jauna | align="center" |1998 - 1999 | align="center" |Baserrian |- | align="center" |Tarrapatata pirata | align="center" |1999 - 2000 | align="center" |Plisti-plasta |- | align="center" style="background:Ivory|''Serapio'' | align="center" style="background:Ivory|''2000'' | align="center" style="background:Ivory|''Zatoz jolastera! (Hik Hasi)'' |- | align="center"|Fermina behia | align="center"|2000 - 2001 | align="center"|Parrandan |- | align="center"|Toribioto erregea | align="center"|2001 - 2002 | align="center"|Aupa Kintxo! |- | align="center" style="background:Ivory|''Barrabas pirata'' | align="center" style="background:Ivory|''2002'' | align="center" style="background:Ivory|''Jolasen altxorra! (Hik Hasi)'' |- | align="center"|Porrontxio* | align="center"|2002 - 2003 | align="center"|Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center"|Patatari jauna* | align="center"|2002 - 2003 | align="center"|Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center"|Tarrapatata pirata* | align="center"|2002 - 2003 | align="center"|Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center"|Nikasio jauna | align="center"|2003 - 2004 | align="center"|Poxpolin Marisorgin |- | align="center"|Txilipito jauna | align="center"|2004 - 2005 | align="center"|Patata, patata! |- | align="center"|Anakleto | align="center"|2005 - 2006 | align="center"|Maite zaitut |- | align="center"|Eurolio jauna | align="center"|2006 - 2007 | align="center"|Mari Motots |- | align="center"|Joxe | align="center"|2007 - 2008 | align="center"|Eskerrik asko! |- | align="center" |Petrol jauna | align="center" |2008 - 2009 | align="center" |Piratak |- | align="center" |Soldadua | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Xabi bihurri | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Joxepa behia* | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Olentzero | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Lagun txakurra | align="center" |2010 - 2011 | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore |- | align="center" |Aberatsa | align="center" |2011 - 2012 | align="center" |Zazpikoloroa |- | align="center" |Belekoiren laguntzailea | align="center" |2011 - 2012 | align="center" |Zazpikoloroa |- | align="center" |Zazpikoloroa | align="center" |2011 - 2012 | align="center" |Zazpikoloroa |- | align="center" |Anakleto* | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Tantaka Yotanka* | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Patatari jauna* | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Txilipito jauna* | align="center" |2013 - 2014 | align="center" |Bizipoza |- | align="center" |Roke | align="center" |2014 - 2015 | align="center" |Txo MikMak txikia |- | align="center"|Estanislao | align="center"|2015 - 2016 | align="center"|Amalur |- | align="center" |Zeledon | align="center" |2016 - 2017 | align="center" |Tipi-tapa korrika! |- | align="center" |Jeronimo | align="center" |2017 - 2018 | align="center" |Borobilean |- | align="center" |Ziriport | align="center" |2018 - 2019 | align="center" |Musua |- | align="center" |Zebra | align="center" |2018 - 2019 | align="center" |Musua |- | align="center" |[[Aiora Zulaika]] | align="center" |Izeba Maritxu | align="center" |1997 - 1998 | align="center" |Makarroiak |- | rowspan="17" align="center" |[[Mertxe Rodriguez]] | align="center" |Amona Josefina | align="center" |1998 - 1999 | align="center" |Baserrian |- | align="center" |Teresa Markesa | align="center" |1999 - 2000 | align="center" |Plisti-plasta |- | align="center" style="background:Ivory|''Amona Josefina*'' | align="center" style="background:Ivory|''2000'' | align="center" style="background:Ivory|''Zatoz jolastera! (Hik Hasi)'' |- | align="center" |Bittori alkate anderea | align="center" |2000 - 2001 | align="center" |Parrandan |- | align="center" |Kintxo Barrilete | align="center" |2001 - 2002 | align="center" |Aupa Kintxo! |- | align="center" style="background:Ivory|''Amona Josefina*'' | align="center" style="background:Ivory|''2002'' | align="center" style="background:Ivory|''Jolasen altxorra! (Hik Hasi)'' |- | align="center" style="background:Ivory|''Itsas-neska | align="center" style="background:Ivory|''2002'' | align="center" style="background:Ivory|''Jolasen altxorra! (Hik Hasi)'' |- | align="center" |Amona Josefina* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Izeba Maritxu* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Kintxo Barrilete* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Poxpolin Marisorgin | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" style="background:Ivory|''Amona Josefina*'' | align="center" style="background:Ivory|''2004'' | align="center" style="background:Ivory|''Ilargiaren sekretua (Hik Hasi)'' |- | align="center" style="background:Ivory|''Madame Banu'' | align="center" style="background:Ivory|''2004'' | align="center" style="background:Ivory|''Ilargiaren sekretua (Hik Hasi)'' |- | align="center" |Tider | align="center" |2004 - 2005 | align="center" |Patata, patata! |- | align="center" |Romí | align="center" |2005 - 2006 | align="center" |Maite zaitut |- | align="center" |Mari Motots | align="center" |2006 - 2007 | align="center" |Mari Motots |- | align="center" |Mari Motots* | align="center" |2007 - 2008 | align="center" |Eskerrik asko! |- | align="center" |[[Maitane Colorado]] | align="center" |Anttoni ahuntza | align="center" |2001 - 2002 | align="center" |Aupa Kintxo! |- | rowspan="40" align="center" |[[Oihana Sanchez]] | align="center" |Joxepa behia* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Barraskiloa* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Saturnino* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Jaxinto Bustiblai* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Postaria | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Bulegaria | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Erratza | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Bihurria | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Lorea | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Pitxitxi | align="center" |2004 - 2005 | align="center" |Patata, patata! |- | align="center" |Katiuska | align="center" |2005 - 2006 | align="center" |Maite zaitut |- | align="center" |Mari Mototsen ama | align="center" |2006 - 2007 | align="center" |Mari Motots |- | align="center" |Mari Mototsen ama* | align="center" |2007 - 2008 | align="center" |Eskerrik asko! |- | align="center" |Kattalin pirata | align="center" |2008 - 2009 | align="center" |Piratak |- | align="center" |Izeba Arantxa plantxa | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Elefantea | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Abuela Maria Luisa | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Astoa | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Mari Kalanbre | align="center" |2010 - 2011 | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore |- | align="center" |Belekoi anderea | align="center" |2011 - 2012 | align="center" |Zazpikoloroa |- | align="center" |Loreto (Mari Mototsen ama)* | align="center" |2013 - 2014 | align="center" |Bizipoza |- | align="center" |Estralurtarra | align="center" |2013 - 2014 | align="center" |Bizipoza |- | align="center" |Txo MikMak txikia | align="center" |2014 - 2015 | align="center" |Txo MikMak txikia |- | align="center"|Ilargi | align="center"|2015 - 2016 | align="center"|Amalur |- | align="center"|Andereño Maribel | align="center"|2017 - 2018 | align="center"|Borobilean |- | align="center" |Olentzero | align="center" |2018 - 2019 | align="center" |Musua |- | align="center" |Tximeleta | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Astoa* | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Joxepa behia* | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Elefantea* | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Txerri almirantea | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Loreto (Mari Mototsen ama)* | align="center" |2020 - 2021 | align="center" |Amaren intxaurrak |- | align="center" |Txo MikMak txikia* | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Tider* | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Ilargi* | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Anakleto* | align="center" |2022 - 2023 | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi!! |- | align="center" |Kattalin pirata* | align="center" |2022 - 2023 | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi!! |- | align="center" |Maribel bexamel | align="center" |2022 - 2023 | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi!! |- | align="center" |Zerraman | align="center" |2023 - 2024 | align="center" |Ez gara jaitsiko! |- | align="center" |Txapas | align="center" |2024 - 2025 | align="center" |Ostirala iritsi da!! |- | rowspan="5" align="center" |[[Aitor Etxeberria]] | align="center" |Postontzia | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Bulegaria | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Erratza | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Bihurria | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Lorea | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | rowspan="6" align="center" | [[Iñigo León]] | align="center" |Joxelu Gamelua | align="center" |2004 - 2005 | align="center" |Patata, patata! |- | align="center" |Arrantzazu | align="center" |2005 - 2006 | align="center" |Maite zaitut |- | align="center" |Erlea | align="center" |2005 - 2006 | align="center" |Maite zaitut |- | align="center" |Txanpon jauna | align="center" |2006 - 2007 | align="center" |Mari Motots |- | align="center" |Ospitaleko zelaria | align="center" |2007 - 2008 | align="center" |Eskerrik asko! |- | align="center" |Nahas | align="center" |2008 - 2009 | align="center" |Piratak |- | rowspan="3" align="center" |[[Kristina Ropero]] | align="center" |Txanponi anderea | align="center" |2006 - 2007 | align="center" |Mari Motots |- | align="center" |Nagore sendagilea | align="center" |2007 - 2008 | align="center" |Eskerrik asko! |- | align="center" |Tiritatxo medikua | align="center" |2010 - 2011 | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore |- | align="center" |[[Ekain Kazabon]] | align="center" |Borras | align="center" |2008 - 2009 | align="center" |Piratak |- | rowspan="9" align="center" |[[Alex Tello]] | align="center" |Largabista | align="center" |2010 - 2011 | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore |- | align="center" |Martin bertso | align="center" |2010 - 2011 | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore |- | align="center" |Patakon pirata | align="center" |2011 - 2012 | align="center" |Zazpikoloroa |- | align="center" |Otsoa | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Gorka | align="center" |2013 - 2014 | align="center" |Bizipoza |- | align="center" |Igor | align="center" |2013 - 2014 | align="center" |Bizipoza |- | align="center" |Plastiker | align="center" |2014 - 2015 | align="center" |Txo MikMak txikia |- | align="center"|Periko lapiko | align="center"|2015 - 2016 | align="center"|Amalur |- | align="center" |Patakon pirata* | align="center" |2016 - 2017 | align="center" |Tipi-tapa korrika! |- | align="center" |[[Joli Pascualena]] | align="center" |Ane pirata | align="center" |2011 - 2012 | align="center" |Zazpikoloroa |- | rowspan="30" align="center" |[[Izaskun Forcada]] | align="center" |Kintxo Barrilete* | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Poxpolin Marisorgin* | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Amona Josefina* | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Hermelinda | align="center" |2014 - 2015 | align="center" |Txo MikMak txikia |- | align="center" |Plastik zaunk | align="center" |2014 - 2015 | align="center" |Txo MikMak txikia |- | align="center"|Jenny | align="center"|2015 - 2016 | align="center"|Amalur |- | align="center" |Neska txiki | align="center" |2016 - 2017 | align="center" |Tipi-tapa korrika! |- | align="center"|Poxpolin Marisorgin* | align="center"|2016 - 2017 | align="center"|Tipi-tapa korrika! |- | align="center"|Mukitsu Barraskiloa | align="center"|2017 - 2018 | align="center"|Borobilean |- | align="center"|Izar Dantzaria | align="center"|2017 - 2018 | align="center"|Borobilean |- | align="center" |Mari Domingi | align="center" |2018 - 2019 | align="center" |Musua |- | align="center" |Katua | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Marmoka | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Oilar Queen | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Krokodiloa | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Tronoa | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Txanponi anderea | align="center" |2020 - 2021 | align="center" |Amaren intxaurrak |- | align="center" |Tiritatxo medikua* | align="center" |2020 - 2021 | align="center" |Amaren intxaurrak |- | align="center" |Txilipito jauna* | align="center" |2020 - 2021 | align="center" |Amaren intxaurrak |- | align="center" |Urtxintxa | align="center" |2020 - 2021 | align="center" |Amaren intxaurrak |- | align="center" |Pingui | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Txilipito jauna* | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Hontza | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Margarita Oiloa | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Txita kolorea | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Kintxo Barrilete* | align="center" |2022 - 2023 | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi!! |- | align="center" |Poxpolin Marisorgin* | align="center" |2022 - 2023 | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi!! |- | align="center" |Amona Josefina* | align="center" |2022 - 2023 |align="center" |Urteak bete, abenturak bizi!! |- | align="center" |Yumi Euri | align="center" |2023 - 2024 | align="center" |Ez gara jaitsiko! |- | align="center" |Pupu | align="center" |2024 - 2025 | align="center" |Ostirala iritsi da!! |- | align="center" |[[Joanes Echeveste]] | align="center" |Lore | align="center" |2024 - 2025 | align="center" |Ostirala iritsi da!! |} = Taldearen bilakaera = == Pailazoen aurreneko urteak (1982-1987) == [[1982]]an [[Lasarte-Oria]]ko haurren %80ak A ereduan ikasten zuten, gaztelaniaz, eta kalean ere ez zen euskara askorik erabiltzen. [[Agustin Mujika]] irakaslea zen [[Lasarte-Oria]]n A ereduan eta [[Joxe Mari Agirretxe]]k magisteritza ikasi zuen eta haurren eta euskararen bueltan ibiltzen zen. Biak ''Lasarte-Oria euskaldundu dezagun'' euskara taldeko kideak ziren, eta herrian euskararen erabilera sustatzeko asmoz, haurrentzat zerbait egitea erabaki zuten. Gabonetan ''Olentzero''ren etorrera antolatzen hasi ziren herrian. Ordurarte ''Olentzero'' ikastolara bakarrik iristen zen, eta beste ikastetxeetan ez zuten honen berri. Beraz, herri osorako ikuskizuna antolatzeari ekin zioten. [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Mari]]k egiten zuen ''Olentzero''ren papera eta [[Agustin Mujika|Agustin]]ek gitarrarekin ongi etorria ematen zion baserritarrarena. Beraiekin batera ''Xixuko'' ahatea ere aritzen zen. Ekitaldian, maila ezberdinetako haurrak, banan-banan oholtzara igotzen ziren ''Olentzero''ri kantatzera. == Takolo, Pirrutx eta Porrotx == === Pailazoen sorrera (1987-1992) === Bost urte eman zituzten ''Olentzero''ren etorrera antolatzen. [[1987]]an, ordea, ekitaldia luze joaten zela ikusi zuten. Horrenbeste klase oholtzara igoz eta jaitsiz, haurrak aspertzen hasten zirela. Horregatik, arintze aldera, pailazoak sartzea erabaki zuten. [[Agustin Mujika]], [[Patxi Sanz]] eta [[Joxe Mari Agirretxe]], hezkuntza mundutik zetozen hiru irakasle elkartu ziren eta ''Takolo, Pirrutx eta Porrotx'' sortu zituzten. Pailazoek Olentzerori bihurrikeriak egiten zizkioten, eta esketx eta esketx artean haur guztiekin batera abestu egiten zuten. Garai hartan ez zegoen abesti askorik haurrentzat eta haueka lortzeko, [[Imanol Urbieta|Imanol Urbietari]] bere kantak erabiltzeko baimena eskatu zioten. [[Imanol Urbieta|Imanolen]] semea ere pailazogintzan zebilen [[Kakax, Kokox eta Kirriki|''Kakax, Kokox eta Kirriki'']] hirukotean eta ''Takolo, Pirrutx eta Porrotx''i esan zien bere abestiak kantatzea ohore bat izango zela. Beraz, kasete batean [[Imanol Urbieta]]ren lau abesti grabatu zituzten eta ikastetxeetan banatu zituzten haurrek ikasi eta gero ikuskizunean elkarrekin abestu zitzaten. Horrela ikuskizun laburragoa eta dibertigarriagoa egin zuten.<ref name="Izenik_gabekoa-20231105093708">{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=Agustin Mujika, ''Takolo'' pailazoari elkarrizketa|url=https://www.berria.eus/ahomentan2023/09/03/sudur-gorrien-biribilgunean.html}}</ref> Lehenengo emanaldia [[1987]]ko [[abenduaren 24]]an eman zuten [[Lasarte-Oria]]ko ''Zamaburu'' plazan. ''Takolo''ren papera [[Joxe Mari Agirretxe]]k egin zuen, ''Pirrutx''ena [[Patxi Sanz]]ek eta ''Porrotx''ena [[Agustin Mujika]]k. [[Donostia]]ko [[Gros]] auzoko ''Angelita'' dendan traje luze batzuk egin zituzten eta horiek jantzi zituzten.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=Kulturklik|izenburua=30 urte ''Takolo, Pirrutx eta Porrotx''en sorreratik|url=http://www.kulturklik.euskadi.eus/noticia/2017112809400251/se-cumplen-tres-decadas-de-la-llegada-de-los-payasos-precursores-de-los-actuales-pirritx-porrotx-y-marimotots/kulturklik/es/z12-detalle/es/}}</ref> ''Euskararen maratoia'' [[1986|1986an]] sortu zen eta Agustin Mujika ''Takolo'' izan zen ekimenaren sortzailea. Orduz geroztik bi urtez behin ospatzen da [[Lasarte-Oria|Lasarte-Orian]] eta maratoiak iraun bitartean euskara hutsez egitea da helburua. ''Takolo, Pirrutx eta Porrotx'' pailazo taldea egun baterako sortu zen berez, baina 6 hilabete geroago, [[1988]]ko [[Maiatz|maiatzan]], ''Euskararen II. maratoia'' antolatu zen [[Lasarte-Oria]]n, bertan beste emanaldi bat eskaintzeko eskatu zieten pailazoei, eta hauek baiezkoa eman zuten. Bigarren saio horretarako, ordea, ''Takolo''ren eta ''Porrotx''en paperak aldatu zituzten. [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Marik]] ez zuen ongi abesten eta [[Agustin Mujika|Agustinek]] bai. Ondorioz, ongi kantatzen zuenak pailazo azkarraren pertsonaia egitea erabaki zuten, eta ordutik aurrera [[Agustin Mujika|Agustin]] ''Takolo'' izan zen eta [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Mari]] ''Porrotx''. (Euskararen maratoi honetan [[Aiora Zulaika]]k, gaur egungo ''Pirritx''ek, 13 urte zituen eta herriko txistulari taldearekin txistua jo zuen. Pailazoen emanaldia ikusi zuenean, handitan pailazo izan nahi zuela pentsatu zuen. 9 urte geroago, 1997an, sartu zen pailazo taldean). [[Fitxategi:19931201 6545-P001.jpg|19931201_6545-P001|thumb|250px|''Pirrutx'' eta ''Porrotx'' [[Azpeitia]]n XI. [[Azpeitiko Euskal Antzerki Topaketak|Azpeitiko Euskal Antzerki Topaketan]], ''Lumak'' ikuskizunean (1993-12).]] Bi emanaldi horiek eskaini eta [[Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea|AEKren]] dei bat jaso zuten [[Usurbil]]dik emanaldi bat eskaintzeko. Han ere ikuskizuna burutu zuten eta pixkanaka-pixkanaka herriz herri zabalduz joan ziren.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Txintxarri (aldizkaria)|Txintxarri]]|izenburua=''Takolo'' Lasarterako sortu zen, baina Euskal Herri osorako balio du|url=http://txintxarri.eus/elkarrizketak/takolo-lasarteoriarako-sortu-zen-baina-euskal-herri-osorako-balio-zuen-269FF08/}}</ref> Tartean [[Bilbo|Bilboko]] [[Bilboko Aste Nagusia|Aste Nagusian]] eta [[Donostia|Donostiako]] [[Donostiako Aste Nagusia|Aste Nagusian]] aritu ziren. Plazak leporaino beteta eta beraiek oraindik material askorik gabe. Eszenatoki bat zeukaten eta ezer gehiagorik ez. Megafoniarik gabe, ohiuka aritzen ziren. Gerora megafoniarako materiala erosi zuten, furgoneta bat eta [[Euskal Herria|Euskal Herri]] osora zabalduz hasi ziren.<ref name="Izenik_gabekoa-20231105093708"/> Hasierako saio horietan oraindik ez ziren aktoreak, euskaltzaleak ziren. Beraz, lotsa eta beldur pixka batekin ateratzen ziren saioa egitera. Lanean hasi aurretik patxaranari trago bat eman eta zezenak bezala, zuzen-zuzen ateratzen ziren publikoari begiratu ere egin gabe. Hasiera horietan ''Takolo''k gitarra bat eramaten zuen eta zuzenean abesten zuten.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Argia (aldizkaria)|Argia]]|izenburua=Joxe Mari Agirretxe eta Mertxe Rodriguezi elkarrizketa|url=http://www.argia.eus/argia-astekaria/1907/agirretxe-eta-mertxe-rodriguez-umeen-hipnotizatzaileak}}</ref> Hala ere, ez zeukaten euskarri musikalik. Musikak ez zuen garrantzia handirik beraien lehen saioetan, eta ikuskizunak esketxetan oinarritzen ziren. === Lehenengo diskoak eta bideoa (1992-1994) === Bost urte herriz herri ibili eta gero, pailazoek beste urrats bat eman nahi zuten. Orduan erreferenteak [[Txirri, Mirri eta Txiribiton|''Txirri, Mirri eta Txiribiton'']] ziren. Hauek telebistaren laguntza zuten eta promozio aldetik beste indar bat zeukaten: emanaldi gutxi eta handiak hiriburuetan, diskoak kaleratzen zituzten, [[Euskal Telebista|Euskal Telebistako]] programak... ''Takolo, Pirrutx eta Porrotx''ek garbi zuten merkatua bazegoela eta hiriburuetara bakarrik joan beharrean, herri txikiagoetara joan behar zutela saio txikiagoak eskatzintzera. Pailazo herrikoiak izan nahi zuten. Ordurako urtean 90 emanaldi eskaintzen zituzten eta emanaldi bakoitza hiru sketxek osatzen zuten.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Euskaldunon Egunkaria]]|izenburua=Duela bost urte sortu zuten pailazo taldea|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=PIRRUTX&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu&orridata=19920906&ikusi=32}}</ref> Gainera, ezagunagoak izateko bide horretan eta beraien lana aberasteko asmoz, disko bat sortzeko ideia otu zitzaien. Mugarria izan zen [[1992]]. urtea. Urte horretan, ''[[Hau umorea|'''Hau umorea''']]'', beraien lehenengo diskoa grabatu eta [[Abenduaren 5|abenduaren 5ean]], [[Durangoko Azoka|Durangoko Azokan]] aurkeztu zuten. Abesti gehienak [[Imanol Urbieta]]renak ziren, eta berari eskeini zioten lehenengo disko hau.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=Lasarteko pailazoek 25 urte|url=http://www.berria.eus/paperekoa/1658/046/001/2012-11-25/muxu_eta_irrien_filosofia.htm}}</ref> Gainera, emanaldietan zuzenean kantatu beharrean, diskoetako abestiekin ''playback'' egiten hasi ziren. Ordutik, pailazo ikuskizunetan musikari garrantzia handiagoa ematen hasi ziren eta urtero-urtero, hutsik egin gabe [[Durangoko Azoka|Durangoko Azokan]] disko berria kaleratzearen dinamikari heldu zioten. [[Fitxategi:19931201 6546-P001.jpg|thumb|250px|''Porrotx'' [[Azpeitia]]n XI. [[Azpeitiko Euskal Antzerki Topaketak|Azpeitiko Euskal Antzerki Topaketan]], ''Lumak'' ikuskizunean (1993-12).]] Urte berean, [[Agustin Mujika]], [[Zaldibia]]ra joan zen bizitzera eta taldea "Lasartear-goierritar" bihurtu zen. Ikuskizunaren entseguak ere [[Zaldibia]]n egiten hasi ziren, kultur etxeko dantza-gelan eta antzokian. Beraien almazena eta lokala ere herrian zuten.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Goiberri]]|izenburua=''Takolo, Pirritx eta Porrotx''en 25 urtetako ibilbidea|url=http://goiberri.eus/2012/11/19/denok-elkarrekin/}}</ref> Lehen diskoa atera eta beraien saioek oinarri musikala beharrezkoa zutela jabetu ziren. Orduan, [[Ordizia]]ko Musika Eskolako irakaslea, Oneka Garmendia, ezagutu zuten, eta beraiekin elkarlanean aritzea proposatu zioten. Honek baietz erantzun eta musika eskolako haurren laguntzarekin '''''Beti martxan''''' ([[1993]]) eta '''''Ongi bizi''''' ([[1994]]) diskoak kaleratu zituzten. Oneka askotan haserretu egiten zen pailazoekin, izan ere, garai hartan dena presaka egiten zuten eta hiru aste lehenago pasatzen zizkioten haurrek ikasi beharreko kantak. Hamabost abesti inguru ikasi behar izaten zituzten hiru astetan, gero diskoa grabatzeko. Haurrek egun osoa estudioan ematen zuten eta neka-neka eginda amaitzen zuten. Hala ere, denek hurrengo urtean bueltatu nahi izaten zuten. Azkeneko disko hau eta gero, [[1994|1994ko]] [[Ekainaren 12|ekainaren 12an]], lehenengo aldiz pailazo taldearen ikuskizun bat grabatu zen: '''''Kokororikoko'''''. Emanaldi hau [[Euskal Telebista|Euskal Telebistak]] grabatu zuen Donostiako [[Victoria Eugenia Antzokia|Victoria Eugenia antzokian]] eta [[1995|1995eko]] [[Urtarrilaren 6|urtarrilaren 6an]] emititu zen, errege egunean, arratsaldeko 15:25etan. Ordutik aurrera, ikasturtero ikuskizun bat sortu eta grabatzen hasi ziren (gaur egun oraindik segitzen dute). Pailazo taldea sortu eta lehenengo zazpi urte hauetan 600 emanalditik gora eskaini zitutzen [[Euskal Herria|Euskal Herri]] osoan zehar.<ref>{{erreferentzia|izenburua=''Takolo, Pirrutx eta Porrotx''ek hirugarren diskoa kaleratu dute|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=PIRRUTX&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu&orridata=19941209&ikusi=027|egunkaria=[[Euskaldunon Egunkaria]]}}</ref> Pixkanaka ezagunagoak egiten joan ziren eta telebistako saioetan ere agertzen hasi ziren. Esate baterako, [[1994|1994ko]] [[Martxoaren 2|martxoaren 2an]] elkarrizketa egin zien [[Anne Igartiburu|Anne Igartiburuk]] [[Euskal Telebista|ETBko]] ''Show Show'' saioan. Edota [[Abenduaren 31|abenduaren 31n]], [[Jasone Aretxabaleta|Jasone Aretxabaletak]] eta [[Asier Odriozola|Asier Odriozolak]] aurkezten zuten ''Goraintzi''ko atal berezian agertu ziren sketx bat eta bi abesti abesten. === Pirrutxek taldea utzi (1994) === [[Fitxategi:19931201 6551-P001.jpg|thumb|250px|''Pirrutx'' [[Azpeitia]]n XI. [[Azpeitiko Euskal Antzerki Topaketak|Azpeitiko Euskal Antzerki Topaketan]], ''Lumak'' ikuskizunean (1993-12).]] Urte berean etorri zen hurrengo aldaketa. [[Patxi Sanz]] (''Pirrutx'') [[Zubieta (auzoa)|Zubieta]]ko lanbide eskolan lanean hasi zen eta pailazo lanak denbora asko eskatzen zuenez, taldea utzi behar izan zuen zazpi urte eta gero. Hala ere, Patxik ez zuen ondo amaitu taldean eta hurrengo urteetan [[Euskaldunon Egunkaria|Euskaldunon Egunkarian]] zuzendariari gutunak idatzi izan zizkion pailazo taldea kritikatuz. Bertan zioen: ''Merkataritza-zirkuituan sarturik taldeak moda eta jarrera bat asebetetzen du; ikuskizuna gain susperketa sentsorialean oinarritzen da (fokuak, soinua, musika playback, elkarrizketa iskanbilatsuak...); ez badaukazu ezer esateko abes ezazu; Pirrutx agertokitik desagertu ondoren ez da errespetatu haren erabakia, Pirritx imitazioa besterik ez da.''<ref>{{erreferentzia|izenburua=Patxi Sanzek zuzendariari gutuna pailazoak kritikatuz|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=patxi+sanz+susperketa&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu&orridata=20021212&ikusi=005|egunkaria=[[Euskaldunon Egunkaria]]}}</ref> Pailazo taldeak ordea, aurrera segitu zuen eta [[1994]] amaieran, [[Ainhoa Beristain]] zaldibiarrak bete zuen Pirrutxen papera. Hilabete batzuetan emakume batek bete zuen gizonezkoaren pertsonaia (horrela agertu ziren esate baterako [[Euskal Telebista|ETBko]] ''Goraintzi'' saioan). [[Agustin Mujika|Agustin]], [[Patxi Sanz|Patxi]] eta [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Mari]] hezkuntza mundutik zetozen, baina [[Ainhoa Beristain|Ainhoak]] lau urte zeramatzan antzerkia egiten eta ikuspegi berri bat sartu zen taldean.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Hik Hasi aldizkaria|Hik hasi]]|izenburua=''Takolo, Pirritx eta Porrotx''i elkarrizketa 1996an|url=http://www.hikhasi.eus/Artikuluak/19960801/takolo-pirritx-eta-porrotx-haurrak-haurrak-dira-helduak-bihurtu-ditugu-denbora-baino-lehen}}</ref> == Takolo, Pirritx eta Porrotx == === Pirritx iritsi + Pailazoek 10 urte (1995-1998) === [[Ainhoa Beristain]] taldera iritsi zenez, [[1995|1995eko]] [[Urtarril|urtarrilean]], ''Pirrutx''en pertsonaia desagertu eta ''Pirritx'' iritsi zen. ''Pirrutx''en pertsonaia burusoila zen, ile arrosarekin. Sortu zuten ''Pirritx'' berriak berriz, txirikorda ile-horiak zituen (horrela agertzen da ''Kili-kili'' diskoaren eta ''Txiztil'' ikuskizun grabatuaren azaletan). Itxura honek ordea, oso hilabete gutxi iraun zuen eta ''Pirritx'' berehala ile arrosa izatera pasatu zen. Aldaketa honekin grabatu zuten bideoan pailazoen hurrengo ikuskizuna, [[1995|1995eko]] [[Irailaren 23|irailaren 23an]]: '''''Txiztil''''' ([[1995]]). Pailazo taldea pixkanaka handitzen ari zen eta goierritar asko izan ziren, [[Ainhoa Beristain]] bezala, era batera edo bestera lagundu zutenak. Taldea handitu zen, baina herrikoitasuna ez zuten galdu. Gertukoak izaten eta ikuskizun handiak zein txikiak eskaintzen jarraitu zuten. ''Takolo''ren gitarrarekin hasi eta pixkanaka sormena lantzen eta gidoi hobeagoak lortzen joan ziren. Arropak eta dekoratuak ere beraiek egiten zituzten inguruko jendearen laguntzarekin. [[Fitxategi:1996 HH EE Altsasu IñigoAritzaIkastolarenFestaDomingoLumbierren TakoloPorrotx 429.jpg|thumb|250px|''Takolo'' eta ''Porrotx'' [[Altsasu|Altsasuko]] Iñigo Aritza Ikastolaren festan, ''Denda Chup'' ikuskizunean (1996).]] Hurrengo ikasturtean '''''Kili-kili''''' diskoa eta '''''Beltzi''''' ikuskizuna grabatu zituzten ([[1995]]-[[1996]]). Denboraldi hau aro baten amaiera izan zen. Ordura arte emanaldi bakoitza sketx solte batzuek osatzen zuten eta ikuskizun bakoitza aldakorra izan zitekeen. Bertsio ezberdinak egiten zituzten, sketx batzuk mantendu, besteak aldatu... [[1990|1990etik]] [[1996|1996ra]] bitartean hainbat ikuskizun ezberdin eskaini zituzten: * ''''Izeba Pantxika'''' ([[1991]]-[[1992]]). * ''''Kokororikoko'''' ([[1992]]-[[1994]]). * ''''Lumak'''' ([[1993]]). * ''''Beti martxan'''' ([[1993]]). * ''''Ongi bizi'''' ([[1995]]). * ''''Denda chup'''' ([[1995]]-[[1996]]). * ''''Kili kili'''' ([[1995]]-[[1996]]). * ''''Porrontxio'''' ([[1996]]). [[1996]]-[[1997]] ikasturtean ordea, lehenengo aldiz kurtso osoa iraungo zuen lan itxi bat argitaratu zuten. '''''Tantaka Yotanka''''' izeneko diskoa eta ikuskizuna sortu zituzten. Hemendik aurrera urtero ikuskizun bakarra sortu, herriz herriko bira egin eta amaieran bideoan grabatzeko dinamikari heldu zioten. [[Fitxategi:Euskaraokea (96-398).jpg|Euskaraokea_(96-398)|19931201_6545-P001|thumb|270px|''Porrotx'' eta ''Jaxinto Bustiblai'' [[Andoain]]en ''[[Euskaraokea]]'' saioko grabaketan (1996-10).]] Ordurako pailazo taldean 5 lagun finkok egiten zuten lan eta horietatik 4 pailazogintzatik bizi ziren. Udako denboraldian, herri askotatik deitzen zieten festetan saioak eskaintzeko. Pailazoek ordea kalean emanaldiak egiteko arazoak izaten zituzten beroa eta makillajea dela eta. Horregatik, udan kalean ikuskizunak eskaintzeko deitzen bazieten, baldintza jartzen zuten 19:30etatik edo 20:00etatik aurerra izatea. garai honetan, urtean 70-140 emanaldi eskaintzen zituzten.<ref>{{erreferentzia|izenburua=''Takolo, Pirritx eta Porrotx''en lan egiteko modua|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=gure+taldeak+5+lagun+finko+ditu+takolo&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu&orridata=19960420&ikusi=047|egunkaria=[[Euskaldunon Egunkaria]]}}</ref> [[1997]]-[[1998]] ikasturtean, pailazo taldeak 10 urte bete zituen eta hori ospatzeko, ikasturte horretan ''Makarroi-festa'' bat taulatu zuten: '''''Makarroiak''''' ikuskizuna.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Euskaldunon Egunkaria]]|izenburua=''Makarroiak'' disko berria kaleratu dute pailazoek, 10. urteurrenean|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=makarroiak+porrotx&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu&orridata=19971204&ikusi=053}}</ref> Bertan, aurreko urteetako sketxen bat ere errepikatu zuten, esaterako pailazoak izebaz mozorrotu eta pastelak lapurtzearena. ''Makarroiak'' ikuskizunean [[Aiora Zulaika]] batu zen pailazo taldera. [[Lasarte-Oria|Lasarte-Orian]] bi urtetetik behin ospatzen den ''Euskararen maratoian'' [[Agustin Mujika|Agustin]] eta [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Mari]] antolatzaileak ziren eta edizio batean [[Aiora Zulaika|Aiorari]] gazteen ordezkari izatea eta parte hartzea egokitu zitzaion. Orduan ezagutu zuten elkar hirurek. Denbora pasa zen eta [[Aiora Zulaika|Aiora]] arte ederrak ikasten ari zela, ''Erasmus'' egitera [[Birmingham|Birminghamera]] joan nahi zuen. Hala ere, unibertsitatetik deitu zioten beka ez ziotela eman esateko. Hortik egun batzuetara, udako egun batean, [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Marik]] [[Aiora Zulaika|Aiorari]] hots egin eta pailazo taldean sartzeko gonbita luzatu zion. Hasiera hartan [[Ainhoa Beristain|Ainhoa]] ''Pirritx''en ordezkapenak eta pertsonaia txikiagoak egiteko hartu zuten (esaterako ''Perez sagutxoa'' edota ''Izeba Maritxu)''.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Ataria]]|izenburua=Guztiok daukagu pailazo edo clown bat barruan, ''Pirritx''i elkarrizketa|url=https://ataria.eus/tolosa/1718711620989-guztiok-daukagu-pailazo-edo-clown-bat-barruan-aiora-zulaika-pirritx}}</ref> === Pirritx 'berria' (1998-2001) === Hiru denboraldi eta erdiren ondoren, [[1998]]an, [[Ainhoa Beristain]]ek ikasketak medio, [[Madril|Madrilera]] joan behar izan zuenez, taldea utzi eta [[Aiora Zulaika]]k bete zuen bere tokia. [[Aiora Zulaika|Aiorak]] urtebete eskas zeraman pailazo taldean pertsonaia txikiak egiten, baina beharrak bultzatuta, ''Pirritx''en papera betetzeko eskatu zioten eta honek segituan onartu zuen. Bere umetako ametsa egi bihurtu zen: euskarazko pailazo izatea. [[Aiora Zulaika|Aiora]]k ''Pirritx''en papera moldatu eta bere egin zuen. [[Ainhoa Beristain|Ainhoak]] egiten zuen ''Pirritx'' ''bihurriagoa eta zoroagoa'' zen. [[Aiora Zulaika|Aiorarena]] aldiz, ''xaloagoa eta goxoagoa''.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=''Pirritx'' buztin puska busti bat zen hasieran, eta urteekin hartu du forma|url=https://www.berria.eus/lurraldeak/gipuzkoa/pirritx-buztin-puska-busti-bat-zen-hasieran-eta-urteekin-hartu-du-forma_2132464_102.html}}</ref> [[Aiora Zulaika|Aiora Zulaikak]] ''Pirritx''en paperean ofizialki egin zuen lehenengo ikuskizuna '''''Baserrian''''' izan zen ([[1998]]-[[1999]]). Hasi zenean 23 urte zituen eta gaur egun ere, berak segitzen du pertsonaiaren azalean. Zaletuen artean, txiki-txikienak ''Takolo''rengana hurbiltzen ziren. ''Takolo'' pailazo serioa eta azkarra da; irakaslearen figura egiten duena. Haurrak, beraz, txikitan irakaslearen figura horrengana gerturatzen ziren. 6-8 urteko haurrei ordea ''Porrotx'' gustatzen zaie, bere bihurrikeriak atsegin dituzte. Eta ''Pirritx''en zaletuak mota guztietakoak dira. Neskei asko gustatzen zaie ''Pirritx''. Hurrengo ikuskizunak '''''Plisti plasta''''' ([[1999]]-[[2000]]), '''''Parrandan''''' ([[2000]]-[[2001]]) izan ziren. === Bihurrikerietatik heztera saltoa (2001-2002) === Pailazoen lehenengo urteetako helburua haurrak euskaraz entretenitzea zen eta urte asko zeman zituzten bide horretatik. Orduan jabetu ziren, haurrek beraiek imitatzen zituztela eta pailazoak eredu ere bazirela. Horregatik bihurrikeriak egiteaz gain, hezten ere lagundu behar zutela erabaki zuten. Pixkanaka, ikuskizunetan haurrak hezteko abestiak sartzen hasi ziren. Esaterako: [[1995]]-[[1996]] ikasturtean ''Semaforo hori ("Begira alde batera eta gero bestera, kotxeak geldi daude, ni banoa aurrera...")'', [[1997]]-[[1998]] ikasturtean ''Dabadabadu ("Gosaldu, bazkaldu eta afaldu ondoren beti, garbitu hortzak, ez ahaztu...")''... [[Fitxategi:Takolo, Pirritx eta Porotx.jpg|thumb|300px|eskuinera|''Takolo, Pirritx, Porrotx'' eta ''Kintxo Barrilete'' ''Aupa Kintxo!'' ikuskizunean (2001-2002).]] Hala ere, abesti solte hauez gain, ikuskizunak eta abestiak sortzerako garaian, haurrei gustatzen zitzaizkien gauzei buruzkoak egiten zituzten: inauteriak, parranda, izozkiak, lasterketak... Iturri hori ordea pixkanaka bukatzen hasi zen eta ikuskizun berrietarako ideiak agortzen joan ziren. [[2001]]. urtea mugarria izan zen pailazoentzat. Urte horretan ''Takolo, Pirritx eta Porrotx'' [[Nikaragua]]ko [[Somoto]] herrira joan ziren bisitan, eta itzultzean '''''Aupa Kintxo!''''' ([[2001]]-[[2002]]) ikuskizuna argitaratu zuten. Handik aurrera, gizarte-gaiak lantzen hasi ziren eta urtero emanaldi ezberdin bat sortzen. Abesti hezitzaileez gain, ikuskizun osoak bihurtu zituzten hezitzaile. Horrela, gai berri hauek askoz ere mamitsuagoak ziren eta azkarrago osatzen zituzten ikuskizunak (familia motak, homosexualitatea, etorkinak...). === Pailazoek 15 urte (2002-2003) === [[2002]]-[[2003]] ikasturtean berriz, pailazo taldeak 15 urte bete zituen eta urteurrenerako ikuskizun berezia prestatu zuten: '''''Katxiporreta!!''''' Bertan urte horietako esketxik onenak errepikatu eta ordurarteko abestirik ezagunenak abesten zituzten. === Takolok taldea utzi (2003-2004) === Hurrengo urtea izan zen pailazo hirukotearen azkenekoa. '''''Poxpolin Marisorgin''''' ([[2003]]-[[2004]]) emanaldiaren bira amaitu zutenean, [[Agustin Mujika]]k (''Takolo'') taldea utzi zuen 16 urte eta gero. [[2004]]ko [[irailaren 18]]an izan zen Takoloren azkeneko emanaldia. [[Lasarte-Oria]]n bi saio eskaini zituzten. Dena hasi zen tokian eta moduan amaitu zuen ibilbidea: bere sorterrian eta ''Olentzero''ren etorrerarekin. [[Agustin Mujika|Agustin]] irakaslea zen, eta ezin zuen pailazo lanarekin uztartu. Horregatik, erabaki bat hartu behar eta pailazo taldea utzi behar izan zuen. Asko kostatu zitzaion erabakia hartzea eta gaizki pasatu zuen: ''Orain hobeto nago, baina hasieran oso triste egon nintzen, eta momentu txarrak pasatu nituen''.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=Agustin Mujika ''Takolo''ri elkarrizketa|url=http://www.berria.eus/paperekoa/1483/038/001/2013-09-11/betiko_lepotik_burua.htm}}</ref> Hala ere, Goierriko haurrekin elkarlana ez zen eten eta [[Ordizia]]ko, [[Zaldibia]]ko, [[Idiazabal]]go eta [[Legorreta]]ko haurrek parte hartzen jarraitu zuten hurrengo disko eta ikuskizunetan. Guztira hamar urte eman zituzten ''Takolo, Pirritx eta Porrotx'' izenarekin. == Pirritx eta Porrotx == === Hirukotetik bikotera + 'Maite zaitut' abestia (2004-2005) === ''Takolo''k taldea utzi zuenean, erabaki zuten inork ez ordezkatzea Agustin eta beste pertsonaia berririk ez sortzea. Beraz, pailazo taldea hirukotea izatetik bikotea izatera pasa zen. Hurrengo urteetan ''Pirritx eta Porrotx'' izenpean ibili ziren herriz herri. Lau denboraldi egin zituzten bikote moduan. '''''Patata, patata!''''' ([[2004]]-[[2005]]), '''''Maite zaitut''''' ([[2005]]-[[2006]]), '''''Mari Motots''''' ([[2006]]-[[2007]]) eta '''''Eskerrik asko!''''' ([[2007]]-[[2008]]). Etapa honetan, [[2005]]ean sortu zuten [[Maite zaitut (Pirritx eta Porrotx)|''Maite zaitut'']] abestia, izen bera zeraman ikuskizunerako. Kantak sekulako arrakasta izan zuen eta gaur egun oraindik abesten segitzen dute. Abestia beste 6 hizkuntzetara itzuli eta bertsionatu dute: * [[Katalan|Katalanez]] <nowiki/>([[2007]]) * [[Galiziera|Galegoz]] <nowiki/>([[2009]]) * [[Arabiera|Arabieraz]] <nowiki/>([[2010]]) * [[Sardiniera|Sardinieraz]] <nowiki/>([[2011]]) * [[Ingeles|Ingelesez]] <nowiki/>([[2014]]) * [[Kalo|Kalonieraz]] <nowiki/>([[2015]]) Gainera, bi bertsio berezi ere egin dituzte: * [[Euskadiko Orkestra|Euskadiko Orkestra Sinfonikoa]]rekin<nowiki/> ([[2012]]) * Eta [[Demode quartet]] taldearekin ([[2016]]) [[Fitxategi:Porrotx 001.jpg|thumb|250px|''Porrotx'' ileorde urdinarekin.]] === Itxura aldaketa (2005-2006) === Garai honetan, itxura ere aldatu zuten. [[2004]]ean, ''Patata, patata!'' ikuskizunean, ''Pirritx''ek ileordea aldatu zuen. Arrosa kolorekoa izaten segitzen zuen, baina beste estilo batekoa. Hurrengo ikasturtean berriz, [[2005]]ean, ''Maite zaitut'' ikuskizunean, ''Porrotx''ek ere ileordea berritu zuen. Ile beltza izatetik urdina izatera pasa zen. === MariMotots iritsi (2006-2007) === [[2006|2006ean]], MariMototsen ([[Mertxe Rodriguez]]) papera sortu zuten Mari Motots ikuskizunerako. Mertxe ez zen berria taldean. Aurretik beste pertsonaia asko eginak zituen (''Kintxo Barrilete, Amona Josefina, Teresa Markesa, Bittori alkate anderea, Izeba Maritxu, Poxpolin marisorgin, Tider, Romí''...). ''MariMotots'' denboraldi bateko pertsonaia bakarrik sortu zuten, baina azkenean hurrengo ikuskizunean ere jarraitu zuen. [[2005]]eko Gabonetan [[Joxe Mari Agirretxe]] eta [[Mertxe Rodriguez]] ospitalera joan ziren haurrak bisitatzera eta bertan Ane Perez Alberdi ''(Ane Pirata)'' 17 urteko neska ezagutu zuten. Minbizia zeukan, baina sekulako indarra transmititu zien. Beraz, bisita amaitu bezain laster, Joxe Marik Mertxeri esan zion: ''MariMotots, datorren urtean mototsak eroriko zaizkizu''.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Gara (egunkaria)|Gara]]|izenburua=''MariMotots''i mototsak erori eta pirata zapia jantziko du|url=http://gara.naiz.eus/paperezkoa/20071011/42554/eu/Marimototsi-mototsak-erori-eta-pirata-zapia-jarriko-du}}</ref> Beraz, [[2007]]-[[2008]]ko denboraldian MariMototsen pertsonaiarekin segitu eta ''Eskerrik asko!'' saioa sortu zuten. Bertan ''MariMotots''i mototsak erori zitzaizkion eta minbiziaren gaia landu zuten ''Pirritx eta Porrotx'' pailazoek. Ikuskizun honek era guztietako kritikak jaso zituen. Batzuk onak, haurrentzat irakasgai oso ona zela esanez; eta beste batzuk txarrak, haurrentzako gai egokia ez zela esanez. == Pirritx, Porrotx eta MariMotots == === Hirukotea berriro (2008-2009) === Minbizia landu zuten ikuskizunetik aurrera, MariMotots pailazo taldean sartzea eta pertsonaia finko bezala jartzea erabaki zuten. [[2008]]az geroztik, beraz, taldean hiru dira berriro, bi pailazo eta beraien laguna: ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''. Izen horrekin egin dituzte hurrengo ikuskizun eta disko guztiak, eta gaur egun ere horretan segitzen dute. Hurrengo lanak '''''Piratak''''' ([[2008]]-[[2009]]) eta '''''Irrien lagunak''''' ([[2009]]-[[2010]]) izan ziren. ''Piratak'' ikuskizuna egiten ari zirela, [[Aiora Zulaika]]k taldea utzi zuen haurdun geratu zelako. Beraz, ''Piratak'' ikuskizunaren denboraldi erditik aurrera eta ''Irrien lagunak'' ikuskizunean ''Porrotx'' eta ''MariMotots'' bakarrik aritu ziren. ''Pirritx'' bideo-deien bidez agertzen zen, baina ez zen zuzenean taula gainean aritzen. Haurrei azaldu zieten Pirritx haurdun zegoela eta baserrian geratu zela ''Amona Josefina'' eta ''Joxepa behia''rekin deskantsatzen. Guztira 16 hilabete eman zituen [[Aiora Zulaika]]k tauletatik kanpo.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Galtzaundi Euskara Elkartea|Galtzaundi]]|izenburua=Aiora Zulaikari elkarrizketa ama izan eta gero|url=http://ataria.tok-md.com/pdf/g_337_20110204.pdf}}</ref> === Pupu eta Lore + Irrien lagunen kluba (2010-2011) === [[2010]]ean [[Aiora Zulaika]] ama izan zen, eta urte bereko [[Irail|irailean]] lanera itzuli zen. Haurrek bazekiten ''Pirritx'' haurdun egon zela, eta, hori aprobetxatuz, ikuskizunean ''Pirritx'' ere ama izatea bururatu zitzaien. Orduan, [[2010]]eko [[Azaro|azaroan]] '''''Ongi etorri Pupu eta Lore''''' ([[2010]]-[[2011]]) saioa estreinatu zuten. Bertan ''Pupu'' eta ''Lore'' iritsi ziren, ''Pirritx''en seme-alaba bikiak. [[Fitxategi:AnePirata tokikom 700x700.jpg|thumb|250x250px|''Porrotx'' eta ''Ane Pirata''.]] Haurrak jaiotzearekin batera, '''''Irrien Lagunen Kluba''''' sortu zuten. Bertan [[Euskal Herria|Euskal Herri]]ko haurrek ''Pirritx''en seme-alabak hezten laguntzea nahi zuten. Horretarako, hezteko zein balio nahi zituzten erabaki zuten: osasuna, natura, zientzia, kultura eta elkartasuna. Balio bakoitzarentzat pertsonaia bat sortu zuten: ''Tiritatxo medikua, Largabista basozaina, Mari Kalanbre eta amona Mari Txinparta, Martin Bertso, Ane Pirata'' eta ''Patakon''.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=Musuak, irriak eta hezkuntzaren filosofia|url=https://www.berria.eus/bizigiro/muxu-eta-irrien-filosofia_1091005_102.html|egunkaria=[[Berria]]}}</ref> Klubaren barruan pailazoekin batera herriz herri paraleloan arituko ziren ikuskizunak sortu zituzten, ''irrienlagunak.com'' webgunea eta baita [[Irria (aldizkaria)|Irria]] aldizkaria ere. Segidan, [[2011]]-[[2012]] ikusturtean egin zuten ikuskizuna '''''Zazpikoloroa''''' izan zen. === Pailazoek 25 urte + Takoloren bisita (2012-2013) === 25. urteurrena iritsi zen [[2012]]-[[2013]] denboraldian, eta saio berezia prestatu zuten urtemuga honetarako ere. '''''Sentitu, pentsatu, ekin!''''' ikuskizuna eta diskoa kaleratu zituzten. Bertan ''Amona Josefina''k 100 urte betetzen zituen eta urtebetetzea ospatzearekin batera urte guzti horietako istorioak eta pertsonaiak ere gogoratu zituzten. Ikuskizun honetarako prestatutako diskoa ere berezia izan zen. [[Euskadiko Orkestra|Euskadiko Orkestra Sinfonikoa]]rekin grabatu zituzten ordurarte zituzten abestirik ezagunenak, eta lagun zaharrak ere itzuli ziren beraiekin kolaborazioak egitera. Diskoan haurrek abestu zuten, baina baita pailazoen sorrerako lehenego diskoan parte hartu zuten haurrek ere (dagoeneko heldututa). Ikuskizun horrekin egin zuten diskorako eta DVDrako grabatu zuten emanaldirako ''Takolo'' pailazoa ere itzuli zen bisita egitera.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[El Diario Vasco]]|izenburua=''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek 25 urte|url=http://www.diariovasco.com/v/20121118/cultura/payasos-cumpleaos-sinfnico-20121118.html|egunkaria=[[Diario Vasco]]}}</ref> === Egonkortzea + Hezur-haragizko Pupu eta Lore (2013-2020) === [[Fitxategi:Pirritx-Porrotxekin.jpg|Pirritx-Porrotxekin|thumb|300px|''Pirritx, Porrotx eta MariMotots'' [[Tolosako zezen plaza]]n ''Irribanda'' ikuskizunean (2014-09-27).]] Hurrengo urteetan, aldaketa nabarmenik gabe urtez urte, egonkorturik segitu zuten ikuskizunak eta diskoak sortzen: '''''Bizipoza''''' ([[2013]]-[[2014]]) eta '''''Txo MikMak txikia''''' ([[2014]]-[[2015]]). Horrenbestekoa zen zeukaten sorkuntza, urtean bi disko plazaratzen hasi zirela. Bata ikasturte horretako ikuskizunaren izen berekoa eta bestea gehigarri modura: * [[2015]]-[[2016]] '''''Amalur''''' ''(ikuskizuna)'' ''+ '''Euri tanta banintz''''' * [[2016]]-[[2017]] '''''Tipi-tapa korrika!''' (ikuskizuna) + '''Haizearen herrira''''' * [[2017]]-[[2018]] '''''Borobilean''' (ikuskizuna) + '''Antzinako zuhaitza''''' * [[2018]]-[[2019]] '''''Musua''''' ''(ikuskizuna) + '''Familia milakolore''''' * [[2019]]-[[2020]] '''''Bizi dantza''' (ikuskizuna) + '''Irri dantza''''' ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''en ikuskizunez gain, 2017. urtean '''''Haizearen herrira''''' ikuskizuna sortu zuen Katxiporreta kooperatibak. Bertan [[Imanol Urbieta|Imanol Urbietari]] omenaldia egin zioten. Ikuskizun hau pailazoenarekin batera paraleloan aritu zen herriz herri. Bertako protagonistak ''Aitona Manolo'' ([[Inazio Tolosa]]), ''Pupu'' ([[Iraitz Lizarraga]]) eta ''Lore'' ([[Ekain Ibarguren]]) izan ziren. Ordura arte ''Pupu eta Lore'' panpina moduan agertu izan ziren oholtza gainean. Hau izan zen hezur-haragizko aktoreekin antzeztu zuten lehenengo aldia.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=Guka|izenburua=Igandean Modelon taularatuko dute Haizeraren herrira, ''Katxiporreta''ren ikuskizun berria|url=https://zarautzguka.eus/zarautz/1485862821935-pupu-lore-eta-aitona-manolo-modelon-izan-dira}}</ref> === Covid-aren pandemia (2020-2021) === [[2019]]ko [[azaroaren 9]]an estreinatu zuten ''Bizi dantza'' ([[2019]]-[[2020]]) ikuskizuna [[Eskoriatza]]n. Ikasturtea ongi hasi zuten, baina [[Martxo|martxoan]] [[koronabirus]] pandemia iritsitakoan, [[Euskal Herria]] konfinamendu egoeran sartu zen eta pailazoak 4 hilabetez egon ziren saiorik eskaini gabe. [[2020|2020ko]] [[Martxoaren 6|martxoaren 6an]] [[Elgoibar|Elgoibarren]] eskaini zuten konfinamendu aurreko azken saioa. [[Martxoaren 13|Martxoaren 13an]] [[Aretxabaleta|Aretxabaletan]] egitekoak ziren, baina bertan behera geratu ziren emanaldi hura eta hortik aurrerakoak ere. Azkenean, antzokiak berriro ireki zituztenean, [[Uztailaren 17|uztailaren 17an]] itzuli ziren [[Aretxabaleta|Aretxabaletara]] eta berriro taula gainekoei ekin zieten, aforo murriztuarekin. Zailtasunak izan zituzten funtzioak egiteko, izan ere, segurtasun arrazoiengatik asko bertan behera geratu ziren. Denboraldi honetako azkeneko saioa [[Tolosa]]n eskaini zuten [[2020]]ko [[azaroaren 4]]ean.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Euskal Irrati Telebista|EiTB]]|izenburua=Pailazoak pandemia garaian eta ''Amaren intxaurrak'' ikuskizun berria|url=https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/faktoria/osoa/7605651/mertxe-rodriguez-marimotots-harrera-familia-trikitixa-ikaslea-aktorea-/}}</ref> [[Fitxategi:Okendo plaza - Lasarte - Korrika (02).jpg|thumb|300px|''Porrotx'' eta ''MariMotots'' [[Lasarte-Oria]]ko Okendo plazan, Covidarengatik ospatu ez zen [[Korrika]]ren ordezko festan (2021-03-28).]] Egoera horretan eta zailtasunei aurre eginez '''''Amaren intxaurrak''''' ikuskizuna sortu zuten [[2020]]-[[2021]] denboraldirako. Estreinaldia [[2020]]ko [[azaroaren 28]]an egin zuten [[Donostia]]ko [[Intxaurrondo]] auzoan. Lan hau ere berezia izan zen, izan ere heriotzaren gaia landu zuten. Ikuskizunean ''MariMotots''en ama, ''Loreto'', hil egin zen eta egoerari nola aurre egin irakatsi zieten haurrei. Pandemia zela eta ''Bizi dantza'' ikuskizunarekin ez zituzten espero zituzten bezain beste emanaldi eskaini. Horregatik, ''Amaren intxaurrak'' lanak, aurreko denboraldiak baino aurrekontu xumeagoarekin egin zuten: bi disko beharrean, bat kaleratu zuten eta gainera disko horretan aurreko emanaldietako abestiak errepikatu zituzten. Dekoratuari dagokionez, ''Musua'' ikuskizunekoa berrerabili zuten eta arropak ''Bizipoza'' emanaldikoak ziren. === Post-pandemia + Pailazoek 35 urte (2021-2023) === Pandemiaren ondoren, ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots'' pailazoek beraien lanarekin jarraitu zuten, baina ez ziren [[COVID-19|COVID-19aren]] aurreko erritmora bueltatu. Hemendik aurrera ikuskizunak sinplifikatzen hasi ziren: urtean disko bakarra, abesti gehienak errepikatuak, ikuskizunetarako arropak eta dekoratuak berrerabiliak... [[2021]]-[[2022]] ikasturtean '''''Kuikui''''' ikuskizuna sortu zuten. Lan honekin disko bat kaleratu zuten eta bertan errepikatutako kantak eta ikuskizunerako sortutako bost berri bildu zituzten. Arropa berriak egin zituzten arren, dekoratua ''Bizi dantza'' emanaldikoa berrerabili zuten. [[Fitxategi:Aitziber Ugartemendi 4.jpg|thumb|270px|''Takolo, Pirritx, Porrotx'' eta ''MariMotots'' [[Lasarte-Oria]]ko Sorgin Jaietan jaso zuten omenaldian (2023-06-27).]] Artean Covid-19 pandemiaren hautsak airean zirela, [[2022|2022ko]] [[Martxo|martxoan]], [[2022ko Korrika|Korrika 22k]] ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots'' omendu zituen, euskararen transmisioaren alde egindako lana eskertuz. Nabarmendu zuten bide horretan "eragile aktiboak" izan zirela jardunean ibilitako 34 urteetan, hitzez eta ekintzaz.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=Euskaraz sentitu, pentsatu eta ekin|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1929/008/001/2022-03-31/euskaraz-sentitu-pentsatu-eta-ekin.htm}}</ref> [[2022|2022ko]] [[Abenduaren 24|abenduaren 24an]] 35 urte bete zituzten pailazoek eta hori ospatzeko, [[2022]]-[[2023]] ikasturtean bi disko argitaratu zituzten: '''''Urteak bete, abenturak bizi!''''' eta '''''Ez gara jaitsiko!'''''. Ikuskizun berezia ere sortu zuten azkeneko urtetako abenturak eta abestiak gogoratuz: '''''Urteak bete, abenturak bizi!'''''. Ikuskizun honetan ''Musua'' ikuskizuneko arropak errepikatu zituzten eta ''Zazpikoloroa'' ikuskizuneko dekoratua erabili. === Gaur egun: Erritmo jaitsiera + Pirritx aldendu (2023-2025) === Pailazo taldeak adinean aurrera egin ahala, erritmoa jaitsi da eta ikuskizunak sinplifikatu dira (dekoratua, abestiak, arropak, atrezzoa...). Gainera [[Aiora Zulaika]] ''Pirritx'' hezkuntza munduan murgildu da bete-betean eta ikuskizun askotan ezin izaten du parte hartu. Ondorioz pixkanaka taldetik aldentzen hasi da eta herri askotan ''Porrotx'' eta ''MariMotots'' bakarrik aritzen dira. [[2023]]-[[2024]] ikasturtean aurreko urteetako dinamika hautsi zuten. Ikuskizunerako disko berria argitaratu beharrean, aurreko ikasturtean, 2022an, kaleratutako bi diskoetako bat aprobetxatu zuten izen bereko emanaldia sortzeko. Diskoko abestiak eta gaia oinarri hartuta jaio zen '''''Ez gara jaitsiko!''''' ikuskizuna. Kasu honetan ere, aurreko denboraldietan bezala, abesti gehienak errepikatuak izan ziren eta 3 berri sortu zituzten. Arropa berriak egin zituzten arren, dekoratua ''Musua'' emanaldikoa berrerabili zuten berriro ere. [[2024]]-[[2025]] ikasturtean aurreko urteko dinamika bera errepikatu zuten. Aurreko urtean, 2023an, pailazoek [[Josu Txapartegi|Josu Txapartegi 'Txapas']] omentzeko '''''Txapasen kaxa magikoa''''' disko-liburua argitaratu zuten eta lan hau oinarri moduan hartuta, ikasturte honetarako '''''Ostirala iritsi da!!''''' ikuskizuna sortu zuten. Kasu honetan, abesti erdiak errepikatuak izan ziren eta beste erdiak berriak (gehienak Txapasek sortuak). Arropei dagokienez, ''Musua'' ikuskizunekoak erabili zituzten eta ''Borobilean'' ikuskizuneko dekoratua berrerabili zuten. Denboraldi honetan kaleratu zuten '''''Zerua lapurtu dute!''''' diskoa ere. ''Ostirala iritsi da!!'' ikuskizunean, ''Pirritx''ek ez zuen parte hartu.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=''Pirritx'' ez da oholtza gainean izango|url=https://www.berria.eus/lurraldeak/gipuzkoa/pirritx-buztin-puska-busti-bat-zen-hasieran-eta-urteekin-hartu-du-forma_2132464_102.html}}</ref> Horregatik, pertsonaia gehiago sartzeko asmotan, aurreneko aldiz hezur-haragizko ''Pupu eta Lore'' oholtza gainean aritu ziren ''Porrotx eta MariMotots''ekin batera, ikuskizun berean. 2017an [[Iraitz Lizarraga|Iraitz Lizarragak]] eta [[Ekain Ibarguren|Ekain Ibargurenek]] egin zituzten ''Pupu''ren eta ''Lore''ren paperak, baina oraingoan [[Izaskun Forcada|Izaskun Forcadak]] eta [[Joanes Echeveste|Joanes Echevestek]]. = Kataluniako "lehengusuak": ''Pitx, Potx i MariCuetes'' = [[Maite zaitut (Pirritx eta Porrotx)|Maite zaitut]] abestiak sekulako arrakasta izan zuen [[Euskal Herria]]n eta ondorioz, beste hizkuntza batzuetara itzuli zen. Bertsioen artean katalez egindakoa dago. [[Lax'n'Busto‎]] rock musika taldeak ''T'estimo molt'' egin zuen. Musika taldeak pentsatu zuen ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek ongi funtzionatuko zuela Katalunian ere. Bertan oso pailazo gutxi baitago. Urtebetetze festetara joaten direnak bakarrik. Horregatik, pailazo taldeak eta [[Lax'n'Busto]]k<nowiki/> elkarlanean, euskal pailazoen Kataluniako bertsioa sortu zuten: ''Pitx, Potx i MariCuetes.'' Gidoia eta abestiak euskaratik katalanera itzuli zituzten eta jantziak, dekoratua eta atrezzoa ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''en berak ziren.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=''Pirritx, Porrotx eta Marimotots''ek badituzte "lehengusuak" Katalunian|url=https://www.berria.eus/bizigiro/familia-handitzen_1124095_102.html}}</ref> Hirukote berri honek [[2011]]ko<nowiki/> [[Ekain|ekainean]] eskaini zuen lehenengo saioa Katalunian eta herriz herri aritu zen oso erantzun onarekin. Kataluniako publikoak eta bertan bizi diren euskaldunek gustu handiz hartu zituzten. ''Maite zaitut'' ikuskizunarekin aritu ziren herrialde osoan zehar eta 20 emanalditik gora eskaini zituzten. Guztira, 10.000 ikuslek baino gehiagok ikusi zuten ikuskizuna eta ia sarerra guztiak saldu zituzten. Urtebete pasatxo aritu ziren saioak ematen eta [[2012]]ko<nowiki/> [[abenduaren 30]]an<nowiki/> azkeneko emanaldia eskaini zuten [[Bartzelona]]ko<nowiki/> Poliorama antzokian.<nowiki/><ref>{{erreferentzia|egunkaria=El periodico de Catalunya|izenburua=''Pitx, Potx i MariCuetes'' Bartzelonan|url=https://www.pressreader.com/spain/el-periodico-de-catalunya-castellano-teletodo/20121228/281745561721253}}</ref> = Lanak = Pailazoek, beraien 36 urteko ibilbidean 39 disko eta 31 ikuskizun grabatu dituzte. Lehenengo musika diskoa [[1992]]an egin zuten eta estreinekoz [[1994]]an grabatu zuten beraien emanaldi bat. Guztira, 450 abestitik gora grabatu dituzte. {{Sakontzeko|Zerrenda:Pirritx, Porrotx eta MariMototsen abestiak}} === Diskoak === {| class="wikitable" style="width:100%; margin:auto" |- ! style="background:#ff44cc; width:5%" |Zenb. ! style="background:#ff44cc; width:10%" |Urtea ! style="background:#ff44cc; width:15%" |Pailazoak ! style="background:#ff44cc; width:25%" |Diskoa ! style="background:#ff44cc; width:20%;"|Argitaletxea |- | align="center" |1 | align="center" |1992 | rowspan="3" align="center" |Takolo, Pirrutx eta Porrotx | align="center" |Hau umorea | rowspan="3" align="center" |Elkar |- | align="center" |2 | align="center" |1993 | align="center" |Beti martxan |- | align="center" |3 | align="center" |1994 | align="center" |Ongi bizi |- | align="center" |4 | align="center" |1995 | rowspan="9" align="center" |Takolo, Pirritx eta Porrotx | align="center" |Kili-kili | rowspan="9" align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |5 | align="center" |1996 | align="center" |Tantaka Yotanka |- | align="center" |6 | align="center" |1997 | align="center" |Makarroiak |- | align="center" |7 | align="center" |1998 | align="center" |Baserrian |- | align="center" |8 | align="center" |1999 | align="center" |Plisti Plasta |- | align="center" |9 | align="center" |2000 | align="center" |Parrandan |- | align="center" |10 | align="center" |2001 | align="center" |Aupa Kintxo! |- | align="center" |11 | align="center" |2002 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |12 | align="center" |2003 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |13 | align="center" |2004 | rowspan="4" align="center" |Pirritx eta Porrotx | align="center" |Patata, patata! | rowspan="21" align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |14 | align="center" |2005 | align="center" |Maite zaitut |- | align="center" |15 | align="center" |2006 | align="center" |Mari Motots |- | align="center" |16 | align="center" |2007 | align="center" |Eskerrik asko! |- | align="center" |17 | align="center" |2008 | rowspan="17" align="center" |Pirritx, Porrotx eta MariMotots | align="center" |Piratak |- | align="center" |18 | align="center" |2009 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |19 | align="center" |2010 | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore |- | align="center" |20 | align="center" |2011 | align="center" |Zazpikoloroa |- | align="center" |21 | align="center" |2012 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |22 | align="center" |2013 | align="center" |Bizipoza |- | align="center" |23 | align="center" |2014 | align="center" |Txo MikMak txikia |- | align="center" |24 - 25 | align="center" |2015 | align="center" |Amalur / Euri tanta banintz |- | align="center" |26 - 27 | align="center" |2016 | align="center" |Tipi-tapa, korrika! / Haizearen herrira |- | align="center" |28 - 29 | align="center" |2017 | align="center" |Borobilean / Antzinako zuhaitza |- | align="center" |30 - 31 | align="center" |2018 | align="center" |Musua / Familia milakolore |- | align="center" |32 - 33 | align="center" |2019 | align="center" |Bizi dantza / Irri dantza |- | align="center" |34 | align="center" |2020 | align="center" |Amaren intxaurrak |- | align="center" |35 | align="center" |2021 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |36 - 37 | align="center" |2022 | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi! / Ez gara jaitsiko! |- | align="center" |38 | align="center" |2023 | align="center" |Txapasen kaxa magikoa |- | align="center" |39 | align="center" |2024 | align="center" |Zerua lapurtu dute! |} === Filmografia (Grabatutako ikuskizunak) === {| class="wikitable" style="width:100%; margin:auto" |- ! style="background:#ffff00; width:4%" |Zenb. ! style="background:#ffff00; width:13%" |Noiz grabatua ! style="background:#ffff00; width:13%" |Pailazoak ! style="background:#ffff00; width:14%" |Ikuskizuna ! style="background:#ffff00; width:21%;"|Non grabatua ! style="background:#ffff00; width:10%;"|Argitaletxea |- | align="center" |1 | align="center" |1994ko ekainaren 12a | align="center" |Takolo, Pirrutx eta Porrotx | align="center" |Kokororikoko | align="center" |[[Donostia]]ko [[Victoria Eugenia Antzokia|Victoria Eugenia antzokia]] | align="center" |[[Euskal Telebista]] |- | align="center" |2 | align="center" |1995eko irailaren 23a | rowspan="10" align="center" |Takolo, Pirritx eta Porrotx | align="center" |Txiztil | align="center" |[[Anoetako kirolgunea|Anoetako]] polikiroldegia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |3 | align="center" |1996ko azaroaren 8a | align="center" |Beltzi | align="center" |[[Beasain]]go [[Usurbe]] antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |4 | align="center" |1997ko martxoaren 16a | align="center" |Tantaka Yotanka | align="center" |[[Donostia]]ko [[Victoria Eugenia Antzokia|Victoria Eugenia antzokia]] | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |5 | align="center" |1998ko otsailaren 7a | align="center" |Makarroiak | align="center" |[[Lasarte-Oria]]ko [[Manuel Lekuona]] kultur etxea | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |6 | align="center" |1999ko martxoaren 18a | align="center" |Baserrian | align="center" |[[Irun]]go Amaia antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |7 | align="center" |2000ko ekainaren 1a | align="center" |Plisti plasta | align="center" |[[Irun]]go Amaia antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |8 | align="center" |2001eko maiatzaren 15a | align="center" |Parrandan | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |9 | align="center" |2002ko urtarrilaren 24a | align="center" |Aupa Kintxo! | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |10 | align="center" |2003ko apirilaren 3a | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |11 | align="center" |2004ko maiatzaren 20a | align="center" |Poxpolin Marisorgin | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |12 | align="center" |2005eko apirilaren 20a | rowspan="4" align="center" |Pirritx eta Porrotx | align="center" |Patata, patata! | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |13 | align="center" |2006ko apirilaren 5a | align="center" |Maite zaitut | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |14 | align="center" |2007ko urtarrilaren 10a | align="center" |Mari Motots | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |15 | align="center" |2008ko martxoaren 5a | align="center" |Eskerrik asko! | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |16 | align="center" |2009ko martxoaren 4a | rowspan="16" align="center" |Pirritx, Porrotx<br />eta MariMotots | align="center" |Piratak | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |17 | align="center" |2010eko maiatzaren 8a | align="center" |Irrien lagunak | align="center" |[[Urnieta]]ko Sarobe antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |18 | align="center" |2011ko martxoaren 30a | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore | align="center" |[[Urnieta]]ko Sarobe antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |19 | align="center" |2012ko martxoaren 6a | align="center" |Zazpikoloroa | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |20 | align="center" |2013ko martxoaren 16a | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |21 | align="center" |2014ko martxoaren 8a | align="center" |Bizipoza | align="center" |[[Donostia]]ko [[Victoria Eugenia Antzokia|Victoria Eugenia antzokia]] | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |22 | align="center" |2015eko martxoaren 7a | align="center" |Txo MikMak txikia | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |23 | align="center" |2016ko urtarrilaren 23a | align="center" |Amalur | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |24 | align="center" |2017ko martxoaren 11a | align="center" |Tipi-tapa, korrika! | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |25 | align="center" |2018ko martxoaren 10a | align="center" |Borobilean | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |26 | align="center" |2019ko ekainaren 18a | align="center" |Musua | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |27 | align="center" |2020ko urtarrilaren 25a | align="center" |Bizi dantza | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |28 | align="center" |2021eko urtarrilaren 23a | align="center" |Amaren intxaurrak | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |29 | align="center" |2022ko urtarrilaren 29a | align="center" |Kuikui | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |30 | align="center" |2023ko urtarrilaren 28a | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi! | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |31 | align="center" |2024ko urtarrilaren 20a | align="center" |Ez gara jaitsiko! | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |} ===[[Hik Hasi aldizkaria|Hik Hasi]]-ko filmak === {| class="wikitable" style="width:100%; margin:auto" |- ! style="background:#44ccff; |Zenb. ! style="background:#44ccff; |Urtea ! style="background:#44ccff; |Filma ! style="background:#44ccff;"|Ekoizlea |- | align="center" |1 | align="center" |2000 | align="center" |Zatoz jolastera! | align="center" |[[Hik Hasi aldizkaria]] |- | align="center" |2 | align="center" |2002 | align="center" |Jolasen altxorra | align="center" |[[Hik Hasi aldizkaria]] |- | align="center" |3 | align="center" |2004 | align="center" |Ilargiaren sekretua | align="center" |[[Hik Hasi aldizkaria]] |} = Boikotak eta zentsurak = Pailazo taldeak kritika eta boikot gogorrak jasan izan ditu hainbat alderdien partetik. Arrazoia beraien emanaldi eta abestietan euskal presoen aldeko adierazpenak egitea, eta [[Aiora Zulaika]] eta [[Joxe Mari Agirretxe]] ETA erakunde armatua defendatzen dutela. == 2001-2002 ([[Euskal Herria]]) == Hainbat eragile politikok bultzatuta eta indar mediatiko boteretsuen laguntzarekin, ''Takolo, Pirritx eta Porrotx''en aurkako kanpaina hasi zen [[2001]]. urtean. Urte hartan, kanpaina haren ondorioz, 20 emanaldi galdu zituen pailazo taldeak. [[2002]]an<nowiki/> berriz, pailazoak kontratatzeko asmoa zuten elkarte askok atzera egin zuten presio politikoengatik. Udal batzuek boikota egin zieten pailazoei eta gainera, herri horietako elkarteak eta ikasteetxeak presionatu eta mehatxatu egin zituzten pailazoak kontratatu ez zitzaten ''(xantaia ekonomikoak eta bestelako oztopoak)''. Arazo honen aurrean, [[2002]]ko<nowiki/> [[uztailaren 1]]ean,<nowiki/> ''Takolo, Pirritx eta Porrotx'' Donostiako kaleetara atera ziren egoera salatzera. Beraiei babesa ematen izan ziren, besteak beste: [[Maialen Lujanbio]] (bertsolaria), [[Koldo Izagirre]] (idazlea), [[Agurtzane Intxaurraga]] (Hika), [[Jokin Fachado]], [[Ramon Agirre]], [[Arantxa Gurmendi]] eta [[Jaione Albeniz]] (aktoreak), [[Imanol Ubeda]] (musikaria), [[Txan magoa]]... Hauek izan ziren boikota egin zieten adibide batzuk:<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Euskaldunon Egunkaria]]|izenburua=2001-2002an pailazoek jasotako boikot eta zentsura kasuak|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/pdfa/?data=2002-07-02&orria=042&zenb=d0p4dG5FZDU2d1d0bzBiampiK2ZGQT09}}</ref> *'''[[Lasarte-Oria|LASARTE-ORIA]]:''' Pailazoen herria da Lasarte-Oria. Bertan sortu zen taldea. Hala ere, udalak [[Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea|AEK]] diru-laguntzarik gabe utzi zuen pailazoek emanaldia eskaini zutelako. Ondorioz, [[Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea|AEK]]k<nowiki/> antolatzen duen Korrika kulturala laguntzarik eta baimenik gabe geratu zen. Gainera, Olentzeroren jaialdia era klandestinoan egin behar izan zuten. Desfilerako udaltzain, argindar eta baimenik gabe. *'''[[Donostia|DONOSTIA]]:''' Donostiako [[Bagera]] elkarteak 10 urte bete zituen [[2001]]ean.<nowiki/> Horregatik, [[2002]]ko<nowiki/> [[apirilaren 13]]an,<nowiki/> pailazoen emanaldi berezi bat antolatu zuten [[Antzoki Zaharra (Donostia)|Antzoki Zaharrean]], [[Donostiako Udala]]k<nowiki/> lagunduta. [[Ramon Etxezarreta]] ([[PSE-EE]]), Donostiako kultura zinegotzia zenak ordea, pailazoak ''Takolo, Piritx eta Porrotx'' izango zirela jakin zuenean, saioa bertan behera utzi zuen. Hala ere, [[Bagera]] elkarteak aurrera segitu zuen, baina Etxezarretak egindako mehatxuekin beldurtuta, azkenean bere horretan geratu zen egitasmoa. Pailazoek ordea, ez zuten etsi eta beraien kabuz segitu zuten antolatzen. Orduan, [[Antzoki Zaharra (Donostia)|Antzoki Zaharra]] alokatzea debekatu zieten eta emanaldirik egin gabe geratu ziren. *'''[[Bilbo|BILBO]]:''' Bertako alkate zenak, [[Iñaki Azkuna]]k<nowiki/> ([[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]]), esan zuen ''Takolo, Pirritx eta Porrotx''ek ezin zutela ez Bilbon ez beste inon emanaldirik eskaini. Horregatik, [[Gazte Topagunea]]ko<nowiki/> antolatzaileei debekatu egin zien Atxuri ikastetxea erabiltzea emanaldia egiteko. Emanaldi hau [[2002]]ko<nowiki/> [[Maiatz|maiatzan]]<nowiki/> ziren egitekoak. *'''[[Gasteiz|GASTEIZ]]:''' Euskal jaien eta auzoetako jaien batzordeek ''Takolo, Pirritx eta Porrotx'' kontratatu zituzten beraien jaietarako. [[Gasteizko Udala]]k<nowiki/> orduan, diru-laguntzen murrizketak ezarri zizkien batzorde hauei, zigor gisa. Gainera [[Espainiako Langile Alderdi Sozialista|PSOE]]-[[PP]]ko<nowiki/> agintariek publikoki "terroristak" eta "proetarrak" deitu zieten pailazoei. *'''[[Ezkerraldea|EZKERRALDEA]]:''' [[Sestao|Sestaoko]], [[Barakaldo|Barakaldoko]], [[Santurtzi|Santurtziko]] eta beste herri batzuetako udalek horri horietako antzokiak erabiltzea debekatu zieten bertako ikastetxeei. Beraz, pailazoek ikastetxeetan bertan egin behar izan zituzten emanaldiak. *'''[[Irun|IRUN]]:''' Irungo [[Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea|AEK]]-k ikasturte amaierako jaialdia egin nahi izan zuen pailazoekin, Amaia antzokian.<nowiki/> Baina [[Fernando San Martin]] ([[PSE-EE]]), kultura zinegotziak horren berri izan zuenean, antzokiaren erabilera ukatu zion elkarteari. Beste aukerarik ezean, saioa [[2002]]ko<nowiki/> [[maiatzaren 19]]an<nowiki/> egin zuten [[Hondarribia]]n<nowiki/> eta sekulako arrakasta izan zuen. 1000 ikusle joan ziren eta 200 sarrerarik gabe geratu. *'''[[Errenteria|ERRENTERIA]]:''' Langaitz ikastolak 25 urte bere zituen 2001ean. Hori zela eta Beraungo frontoian ''Takolo, Pirritx eta Porrotx''ek ikuskizuna eskaini behar zuten. Udalak ordea, frontoia erabiltzeko baimena atzera bota eta saioa eskaini gabe geratu ziren. *'''[[Atarrabia|ATARRABIA]]:''' Lorenzo Goikoa ikastetxe publikoak pailazoen emanaldi bat antolatu nahi izan zuen. Atarrabiako alkateak, [[Alfonso Ukar Zaratiegi]] ([[Nafar Herriaren Batasuna|UPN]]), ordea, herriko frontoia, kiroldegia eta plaza erabiltzea debekatu zien. Ondorioz, Atarrabiako Paz de Ziganda ikastolan egin behar izan zuten saioa. == 2013 ([[Euskal Telebista]]) == Urte honetan [[Txirri, Mirri eta Txiribiton]] beteranoek erretiroa hartu zuten eta ondorioz, [[Euskal Telebista]] pailazorik gabe geratu zen. Egoera horren aurrean, telebistak ''Pirritx eta Porrotx'' kontratatzeko aukeran pentsatzen hasi zen [[ETB 3]]rako. Orduan, [[Carlos Urkijo]]k<nowiki/> ([[PP]]), [[Espainia]]ko<nowiki/> Gobernuaren [[Euskal Herria]]n<nowiki/> zuen ordezkariak, idatzi bat egin zuen pailazoak ez kontratatzeko eskatuz. Bertan idatzi zuen [[Joxe Mari Agirretxe]] eta [[Aiora Zulaika]] [[Lasarte-Oria]]n<nowiki/> zinegotzi izan zirela [[Batasuna]] alderdiarekin eta ondorioz, [[Euskadi Ta Askatasuna|ETA]]rekin<nowiki/> lotura zutela. ''Pirritx eta Porrotx''ek zabaltzen duten mezua distortsionatuta dagoela esan zuen eta [[Iñigo Lamarca]], arartekoari, idatzi bat bidali zion adin txikikoen eskubideak zaindu zitzan.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Gara (egunkaria)|Gara]]|izenburua=Urquijok ETBri eskatzen dio ez kontratatzeko ''Pirritx eta Porrotx''|url=https://www.naiz.eus/eu/actualidad/noticia/20130912/urquijo-pide-a-eitb-que-no-incluya-en-su-programacion-actuaciones-de-pirritx-eta-porrotx}}</ref> [[Euskal Telebista]]k<nowiki/> ez du sekula pailazo taldea kontratatu programarik egiteko. Ez iskanbilaren aurretik, ezta ondoren ere. == 2019-2020 ([[Nafarroa]]) == * '''[[Iruñea|IRUÑEA]]:''' ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek ''Bizi dantza'' ikuskizuna eskaini behar zuten [[2019]]ko [[azaroaren 29]]an, Iruñeko [[Baluarte jauregia]]n. Bertako alkateak, [[Enrique Maya|Enrique Mayak]] ([[Nafar Herriaren Batasuna|UPN]]), ordea, ez zuen nahi hauek bertan emanaldia eskaintzea, ideologia kontuengatik. Esan zuenez, bera alkate den bitartean ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek ez dute bertan emanaldirik eskainiko. : Horregatik, hilabete bat lehenago, [[Urri|urrian]], berrikuspena txosten bat egiteko eskatu zuen (oso ezohikoa dena). Txosten horren ondoren, pailazoei esan zieten kontratua baliogabea zela eta ondorioz emanaldia bertan behera utziko zutela. : [[Iñigo Santxo]], pailazoen abokatuak ordea, kontratua ongi egina zegoela esan zuen. Urtebete lehenagotik itxita zegoen data eta [[Maider Beloki]]k,<nowiki/> kulturako zinegotziak, sinatu zuen hitzarmena. Kasua beraz, [[Nafarroako Kontseilua]]ren<nowiki/> eskuetan geratu zen.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Euskal Irrati Telebista|EiTB]]|izenburua=''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek ez dute emanaldirik eskaniko Baluarten|url=https://www.eitb.eus/eu/kultura/osoa/6827389/pirritx-porrotx-eta-marimototsen-prentsaurrekoa-iruneko-katakrak-liburudendan/}}</ref> : Nafarroako Kontseiluak pailazoei eman zien arrazoia, baina ordurako [[Abendu|abendua]] zen eta ondorioz, emanaldia egin gabe geratu zen. : Pailazoek ordea, ez zioten uko egin Iruñean saioa egiteari eta beraien kabuz [[Anaitasuna kiroldegia|Anaitasunan]] antolatu zuten ikuskizuna. Alkatearen nahiaren kontra egin zuten saioa eta sekulako arrakasta izan zuen. 2.500 ikusle inguru bildu ziren pailazoak ikustera.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Noticias de Navarra]]|izenburua=''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek Anaitasunan emanaldia eskaini dute zailatsun guztien gainetik|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/2019/12/23/pirritx-porrotx-marimotots-actuan-contracorriente/1010690.html}}</ref> * '''[[Lizarra|LIZARRA]]:''' [[2020]]ko<nowiki/> [[otsailaren 5]]ean<nowiki/> pailazoak emanaldia ematekotan ziren Lizarrako Lizarreria kiroldegian.<nowiki/> Dena prest zeukaten, baina azkeneko momentuan, bertako alkateak, [[Gonzalo Fuentes]]ek<nowiki/> ([[Navarra Suma]]) baimena kendu zien bertan ekitaldia egiteko. Antolatzaileak orduan, beste toki baten bila hasi ziren eta [[Remontival pilotalekua]]n<nowiki/> egitea erabaki zuten. Astebete eskas falta zen emanaldirako eta alkateak, bigarrenez, baimena ukatu zien. : Lizarran ezin izan zuten emanaldia egin eta azkenean, ondoko herriak, [[Oteitza (udalerria)|Oteitza]]k<nowiki/> luzatutako eskaintza onartu behar izan zuten. Emanaldia [[otsailaren 5]]ean<nowiki/> burutu zen, baina alboko herrian, Iturtxipia kiroldegian.<nowiki/><ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Noticias de Navarra]]|izenburua=''Pirritx, Porrotx eta MariMotots'' baimenik gabe Lizarran|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/estella-y-merindad/2020/01/30/oteiza-acogera-pirritx-porrotx-marimotots/1019282.html}}</ref> = Bitxikeriak = ===Anekdotak=== * Pailazoen hasieratan tortillaren esketxa egiten zuten. ''Takolo''k arrautza airera bota eta ez zen puskatzen. Gero Porrotxek beste bat bota eta hau puskatu egiten zen. Trikimailu hori egiteko, [[Agustin Mujika|Agustin]]ek arrautza bat egosi egiten zuen eta errotulagailuarekin markatu, eta gainontzekoak egosi gabe uzten zituen. Pailazoek ordea, ez zekitena zen, garai hartan plastikozko arrautzak saltzen zituztela. * Pailazoen hasieran, [[1987]] urte inguruan, [[Ziortza-Bolibar|Bolibarreko]] apaizak deitu zien pailazoei. Herriko baserri bat erre zela eta dirua biltzeko ikuskizun bat emango ote zuten. Baietz esan eta ikuskizunaren aurretik apaizak sekulako bazkaria prestatu zien, ardo eta guzti. Ardo zuria, gorria, patxarana... Gehitxo edan eta taula gainera atera ziren gero. Esketx batean, pailazo batek besteari kolpe bat eman eta besteak geldi-geldirik geratu behar zuen, estatua bat bezala. Baina ezin geldirik egon eta balantzaka hasi zen. Lotsatuta alde egin zuten handik. * Behin [[Nafarroa Garaia|Nafarroan]], [[Areso|Areson]], ikuskizun bat eskaintzen ari zirela, arrautzak puskatzearen esketxa egin zuten. ''Takolo'' eszenatik ateratzen zen eta bitartean ''Pirrutx''ek eta ''Porrotx''ek arrautzak puskatzen zituzten malabarismoak egiten. Orduan: ''"Arrautzarik gabe gelditu gara eta Takolo segituan etorriko da!"'' Momentu horretan, publikoko 12 urte inguko haur bat ziztu bizian altxa eta baserrira joan zen. Berehala itzuli eta dozena bat arrautza eman zizkien pailazoei. Esketxaren amaiera inprobisatu behar izan zuten.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Gara]]|izenburua=Arrautzak puskatzen segitu dute|url=https://www.naiz.eus/eu/hemeroteca/gara/editions/2017-11-28/hemeroteca_articles/arrautzak-puskatzen-segitu-dute}}</ref> * [[Agustin Mujika]] ''Takolo'' ikuskizun batetik bueltan, kotxean, etxera zihoala, [[Guardia Zibila|Guardia Zibilak]] geratu zuen. Atzeko atea ireki zuenean animalia bat, bonboa... zituela ikusi zuten. Orduan [[Guardia Zibila|Guardia Zibilak]] galdetu zion ea zertan egiten zuen lan. [[Agustin Mujika|Agustinek]] pailazoa zela esan zien eta hauek erantzun: "Ongi, norberak ahal duen bezala irabazi behar du ogia". [[Agustin Mujika|Agustin]] isilik geratu omen zen, baina pertsatu zuen: "Bai, jauna, zeuk bezala".<ref name="Izenik_gabekoa-20231105093708"/> * [[1998]]ko [[otsailaren 7]]an grabatu zuten ''Makarroiak'' ikuskizunean aitonaren eta amonaren papera egin zuten [[Xebero Agirretxe]]k eta [[Dolox Tolosa]]k. Lehenengoa [[Joxe Mari Agirretxe]] ''Porrotx''en aita zen. * [[2002]]an [[Hik Hasi aldizkaria|Hik Hasi]]rako egin zuten ''Jolasen altxorra'' filmean ''Pirritx'' eta ''Porrotx'' pirata zaharrak nola izango liratekeen agertzen da pentsamendu batean. Pailazo zaharren pertsonaiak [[Axun Soroa]]k eta [[Xebero Agirretxe]]k egin zituzten. [[Aiora Zulaika]] ''Pirritx''en amak eta [[Joxe Mari Agirretxe]] ''Porrotx''en aitak. ===Istorio hunkigarriak=== * Guraso batek [[Joxe Mari Agirretxe]]ri kontatu zion bere semea ospitalean koman zeukala eta esnatzera zihoanean, medikuak esan ziola zerbait galdetzeko. Erantzun errazeko zerbait galdetzeko, ea nola erreakzionatzen zuen ikusteko. Orduan amak galdetu zion: ''"Nola esaten du Porrotxek?"'' Eta haurrak erantzun zion: ''"Katxiporreta!".'' * Julen izeneko [[Bilbo]]ko haur bat gaixorik eta koman zegoen. Juleni asko gustatzen zitzaion ''Takolo'' pailazoa eta gurasoek [[Agustin Mujika]]ri deitu zioten ospitalera bisita egitera joateko. [[Agustin Mujika|Agustin]] [[Zaldibia|Zaldibiatik]] [[Bilbo|Bilboraino]] joan zen ''Takolo''z jantzita eta kitarra hartuta. Juleni abesten hasi eta hau esnatu egin zen. Esnatu zenean, gauza bakarra esaten zuen: ''Takolo''.<ref name="Izenik_gabekoa-20231105093708"/> * [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetako]] [[Boise]]n haur bat zegoen ordura arte euskaraz hitz egin nahi izaten ez zuena. Behin, pailazoekin motibatuta, euskaraz hizketan hasi zen. ===Hizkuntza=== *''Takolo, Pirrutx eta Porrotx'', beraien hasieratan [[Nafarroa]] hegoaldean ere izan ziren: [[Cortes]], [[Ablitas]], [[Cascante]].... Toki askotan haurrek ez zekiten euskaraz eta pailazoei galdetzen zieten: "Ez dakizue gazteleraz?". Pailazoen ikuskizuna oso bisuala zenez, keinuen eta kantuen bidez lortzen zuten elkar ulertzea. Koloreak ere ez zekizkiten: "Zer kolore da hau? Gorria!", pailazoek esan behar izaten zituzten galderak eta erantzunak.<ref name="Izenik_gabekoa-20231105093708"/> *Pailazoek beti euskaraz egiten dituzte saio guztiak. Hala ere, kanpora joan izan direnean eta kasu berezietan, beste hizkuntzetak erabili izan dituzte. [[Nikaragua]]ra<nowiki/> joan zirenean gaztelaniaz egin zuten. [[Kuba]]n<nowiki/> izan zirenean berriz, gaztelaniaz baina kubatar azentuarekin. Eta [[Etiopia]]n<nowiki/> euskaraz, bainatigrinerara itzultzeko itzultzaile batekin.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Txintxarri (aldizkaria)|Txintxarri]]|izenburua=''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek Katalunian eta beste hizkuntzetan|url=https://txintxarri.eus/lasarte-oria/1548450782839-25-urte-irriak-zabaltzen-27015A0}}</ref> = Erreferentziak = {{erreferentzia_zerrenda|2}} = Kanpo estekak = * [https://www.katxiporreta.eus/ Webgune ofiziala] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Euskal Herriko pailazoak]] [[Kategoria:Pirritx, Porrotx eta Marimotots]] gtqpr1ogrzm6li8hkjpe4y7wsxk628n 9998413 9998411 2024-12-13T12:27:20Z Telebista 78290 /* Pirritx iritsi + Pailazoek 10 urte (1995-1998) */ 9998413 wikitext text/x-wiki {{Musika talde infotaula | izena = Pirritx, Porrotx eta MariMotots | irudia = Pirritx, Porrotx eta MariMotots.jpg | irudi testua = Pirritx ([[Aiora Zulaika]]), Porrotx ([[Joxe Mari Agirretxe]]) eta MariMotots ([[Mertxe Rodriguez]]). | irudi zabalera = 300px | ezizenak = | jatorria = [[Lasarte-Oria]] ([[Gipuzkoa]]) | instrumentuak = | musika mota = | urteak = [[1987]]ko [[abenduaren 24]]a -<br />gaur egun {{adina|1987|12|24}} | diskoetxeak = | webgunea = [https://www.katxiporreta.eus/ www.katxiporreta.eus] | taldekideak = [[Aiora Zulaika]]<br />[[Joxe Mari Agirretxe]]<br />[[Mertxe Rodriguez]] }} '''''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''''' [[Aiora Zulaika]], [[Joxe Mari Agirretxe]] eta [[Mertxe Rodriguez]] aktoreek osaturiko [[pailazo]] hirukotea da. [[1987]]ko [[abenduaren 24]]an sortu zen, [[Lasarte-Oria]]n eta gaur egun [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] pailazorik ezagunetakoak eta arrakastatsuenetakoak dira. Herriz herri aritzen dira eta plazetan, festetan, ikastetxeetan... egiten dituzte emanaldiak. Urtean 120-150 emanalditik gora eman izan dituzte eta beraien errekorra ikasturte batean 205 saio eskaintzea da. Urtero-urtero emanaldi berri bat sortzen dute eta berarekin batera, abesti berriak ere bai. 37 urteko ibilbidean 31 ikuskizun eta 39 disko grabatu dituzte. Guztira, 450 abestitik gora argitaratu dituzte. {{Sakontzeko|Zerrenda:Pirritx, Porrotx eta MariMototsen abestiak}} [[2002]]an 15 urte bete zituen pailazo taldeak eta ''Beti zuekin... Katxiporreta!!'' ikuskizunarekin ospatu zuten. [[2012]]an berriz, 25. urteurrenean ''Sentitu, pentsatu, ekin!'' saio berezia sortu zuten. [[2022|2022an]] 35 urte bete zituzten eta ospatzeko ''Urteak bete, abenturak bizi!'' ikuskizuna taularatu zuten. Pailazo-taldearen inguruan [[Irrien Lagunak]] ekimena sortu da, pailazoen merchandising produktuak saltzeko. = Taldekideak = {{zutabe}} === Gaur egungoak === * ''Pirritx'', [[Aiora Zulaika|Aiora Zulaika Soroa]] ([[Lasarte-Oria]], [[Gipuzkoa]], [[1975]]) * ''Porrotx'', [[Joxe Mari Agirretxe|Jose Mari Agirretxe Kerexeta]] ([[Lasarte-Oria]], [[Gipuzkoa]], [[1964]]) * ''MariMotots'', [[Mertxe Rodriguez|Mertxe Rodriguez Serrano]] ([[Lasarte-Oria]], [[Gipuzkoa]], [[1968]]) {{zutabe berria}} === Hasierakoak === * ''Takolo'', [[Agustin Mujika|Agustin Mujika Iartza]] ([[Lasarte-Oria]], [[Gipuzkoa]], [[1960]]) * ''Pirrutx'', [[Patxi Sanz|Patxi Sanz Perez]] ([[Lasarte-Oria]], [[Gipuzkoa]]) * ''Porrotx'', [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Mari Agirretxe Kerexeta]] ([[Lasarte-Oria]], [[Gipuzkoa]], [[1964]]) * ''Pirritx'', [[Ainhoa Beristain]] ([[Zaldibia]], [[Gipuzkoa]]) {{zutabe amaiera}} == Pailazoen urtez urteko bilakaera == Pailazo taldeak bilakaera izan du. Gaur egun ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots'' izenarekin ezagunak badira ere, bere garaian ''Takolo, Pirrutx eta Porrotx'' bezala hasi ziren; geroago, ''Takolo, Pirritx eta Porrotx'' izan ziren; eta, Takolok taldea utzi zuenean, ''Pirritx eta Porrotx''. [[2013]]an, 25 urte bete zituztenean, ''Sentitu, pentsatu, ekin!'' ikuskizunean ''Takolo''k bisita egin zien. {| class="wikitable" style="width:100%; margin:auto" |- ! style="background:#ece6e9; width:5%" |Pailazoa ! colspan="10" style="background:#ece6e9; width:5%" |1987-1996 ! colspan="10" style="background:#ece6e9; width:5%" |1997-2006 ! colspan="10" style="background:#ece6e9; width:5%" |2007-2016 ! colspan="9" style="background:#ece6e9; width:5%" |2017-2025 |- | align="center" |Takolo | colspan="18" align="center" style="background:#ff8888|[[Agustin Mujika|Agustin<br />Mujika]] | align="center" | | align="center" | | align="center" | | align="center" | | align="center" | | align="center" | | align="center" | | align="center" | |style="background:#ff8888| | | | | | | | | | | | | |- | align="center" |Pirrutx | colspan="8" align="center" style="background:#88ff88|[[Patxi Sanz|Patxi<br />Sanz]] | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |- | align="center" |Porrotx | colspan="38" align="center" style="background:#88ffff" |[[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Mari<br />Agirretxe]] | |- | align="center" |Pirritx | | | | | | | | | colspan="4" align="center" style="background:#ffff88|[[Ainhoa Beristain|Ainhoa<br />Beristain]] | colspan="26" align="center" style="background:#ff88cc" |[[Aiora Zulaika|Aiora<br />Zulaika]] | |- | align="center" |MariMotots | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | colspan="16" align="center" style="background:#ffcc88" |[[Mertxe Rodriguez|Mertxe<br />Rodriguez]] | |} === Beste pertsonaiak (grabatutako ikuskizunetakoak) === {| class="wikitable" |- | {{Color box|Ivory}} ''[[Hik Hasi aldizkaria|Hik Hasi]]ko<nowiki/> filma''<br />* errepikatutako pertsonaia! |} {| class="wikitable sortable mw-collapsible" style="width:100%; margin:auto" |- !! scope="col; style="background:#ece6e9; width:30%" |Aktorea ! scope="col; style="background:#ece6e9; width:30%" |Pertsonaia ! scope="col; style="background:#ece6e9; width:5%" |Urtea ! scope="col; style="background:#ece6e9; width:35%|Ikuskizuna / Filma |- | rowspan="6" align="center" |[[Karlos Zuñiga]] | align="center" |Barraskiloa | align="center" |1993 - 1994 | align="center" |Kokororikoko |- | align="center" |Txerri kuttin | align="center" |1993 - 1994 | align="center" |Kokororikoko |- | align="center" |Kokororikoko oilarra | align="center" |1993 - 1994 | align="center" |Kokororikoko |- | align="center" |Joxe Mari Bilibari | align="center" |1995 - 1996 | align="center" |Beltzi |- | align="center" |Kurkux | align="center" |1995 - 1996 | align="center" |Beltzi |- | align="center" |Aitatxo Lotia | align="center" |1996 - 1997 | align="center" |Tantaka Yotanka |- | align="center" |[[Ainhoa Beristain]] | align="center" |Amona Josefina | align="center" |1993 - 1994 | align="center" |Kokororikoko |- | rowspan="43" align="center" |[[Alex Tetuan]]<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Euskal Irrati Telebista|EiTB]]|izenburua=Alex Tetuan pailazoa jubilatu da, baina erretiratu ez|url=https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/faktoria/osoa/6752385/alex-tetuanek-30-urte-egin-ditu-takolo-pirritx-eta-porrotx-pailazoekin-/}}</ref> | align="center" |Xixuko | align="center" |1994 - 1995 | align="center" |Txiztil |- | align="center" |Txerri Porrotxin | align="center" |1994 - 1995 | align="center" |Txiztil |- | align="center" |Saturnino | align="center" |1994 - 1995 | align="center" |Txiztil |- | align="center" |Tiburtzio jauna | align="center" |1995 - 1996 | align="center" |Beltzi |- | align="center" |Joxepa behia | align="center" |1995 - 1996 | align="center" |Beltzi |- | align="center" |Porrontxio | align="center" |1995 - 1996 | align="center" |Beltzi |- | align="center" |Tantaka Yotanka | align="center" |1996 - 1997 | align="center" |Tantaka Yotanka |- | align="center" |Titiriteroa | align="center" |1997 - 1998 | align="center" |Makarroiak |- | align="center" |Patatari jauna | align="center" |1997 - 1998 | align="center" |Makarroiak |- | align="center" |Jaxinto Bustiblai | align="center" |1997 - 1998 | align="center" |Makarroiak |- | align="center" |Mackey jauna | align="center" |1998 - 1999 | align="center" |Baserrian |- | align="center" |Tarrapatata pirata | align="center" |1999 - 2000 | align="center" |Plisti-plasta |- | align="center" style="background:Ivory|''Serapio'' | align="center" style="background:Ivory|''2000'' | align="center" style="background:Ivory|''Zatoz jolastera! (Hik Hasi)'' |- | align="center"|Fermina behia | align="center"|2000 - 2001 | align="center"|Parrandan |- | align="center"|Toribioto erregea | align="center"|2001 - 2002 | align="center"|Aupa Kintxo! |- | align="center" style="background:Ivory|''Barrabas pirata'' | align="center" style="background:Ivory|''2002'' | align="center" style="background:Ivory|''Jolasen altxorra! (Hik Hasi)'' |- | align="center"|Porrontxio* | align="center"|2002 - 2003 | align="center"|Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center"|Patatari jauna* | align="center"|2002 - 2003 | align="center"|Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center"|Tarrapatata pirata* | align="center"|2002 - 2003 | align="center"|Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center"|Nikasio jauna | align="center"|2003 - 2004 | align="center"|Poxpolin Marisorgin |- | align="center"|Txilipito jauna | align="center"|2004 - 2005 | align="center"|Patata, patata! |- | align="center"|Anakleto | align="center"|2005 - 2006 | align="center"|Maite zaitut |- | align="center"|Eurolio jauna | align="center"|2006 - 2007 | align="center"|Mari Motots |- | align="center"|Joxe | align="center"|2007 - 2008 | align="center"|Eskerrik asko! |- | align="center" |Petrol jauna | align="center" |2008 - 2009 | align="center" |Piratak |- | align="center" |Soldadua | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Xabi bihurri | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Joxepa behia* | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Olentzero | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Lagun txakurra | align="center" |2010 - 2011 | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore |- | align="center" |Aberatsa | align="center" |2011 - 2012 | align="center" |Zazpikoloroa |- | align="center" |Belekoiren laguntzailea | align="center" |2011 - 2012 | align="center" |Zazpikoloroa |- | align="center" |Zazpikoloroa | align="center" |2011 - 2012 | align="center" |Zazpikoloroa |- | align="center" |Anakleto* | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Tantaka Yotanka* | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Patatari jauna* | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Txilipito jauna* | align="center" |2013 - 2014 | align="center" |Bizipoza |- | align="center" |Roke | align="center" |2014 - 2015 | align="center" |Txo MikMak txikia |- | align="center"|Estanislao | align="center"|2015 - 2016 | align="center"|Amalur |- | align="center" |Zeledon | align="center" |2016 - 2017 | align="center" |Tipi-tapa korrika! |- | align="center" |Jeronimo | align="center" |2017 - 2018 | align="center" |Borobilean |- | align="center" |Ziriport | align="center" |2018 - 2019 | align="center" |Musua |- | align="center" |Zebra | align="center" |2018 - 2019 | align="center" |Musua |- | align="center" |[[Aiora Zulaika]] | align="center" |Izeba Maritxu | align="center" |1997 - 1998 | align="center" |Makarroiak |- | rowspan="17" align="center" |[[Mertxe Rodriguez]] | align="center" |Amona Josefina | align="center" |1998 - 1999 | align="center" |Baserrian |- | align="center" |Teresa Markesa | align="center" |1999 - 2000 | align="center" |Plisti-plasta |- | align="center" style="background:Ivory|''Amona Josefina*'' | align="center" style="background:Ivory|''2000'' | align="center" style="background:Ivory|''Zatoz jolastera! (Hik Hasi)'' |- | align="center" |Bittori alkate anderea | align="center" |2000 - 2001 | align="center" |Parrandan |- | align="center" |Kintxo Barrilete | align="center" |2001 - 2002 | align="center" |Aupa Kintxo! |- | align="center" style="background:Ivory|''Amona Josefina*'' | align="center" style="background:Ivory|''2002'' | align="center" style="background:Ivory|''Jolasen altxorra! (Hik Hasi)'' |- | align="center" style="background:Ivory|''Itsas-neska | align="center" style="background:Ivory|''2002'' | align="center" style="background:Ivory|''Jolasen altxorra! (Hik Hasi)'' |- | align="center" |Amona Josefina* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Izeba Maritxu* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Kintxo Barrilete* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Poxpolin Marisorgin | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" style="background:Ivory|''Amona Josefina*'' | align="center" style="background:Ivory|''2004'' | align="center" style="background:Ivory|''Ilargiaren sekretua (Hik Hasi)'' |- | align="center" style="background:Ivory|''Madame Banu'' | align="center" style="background:Ivory|''2004'' | align="center" style="background:Ivory|''Ilargiaren sekretua (Hik Hasi)'' |- | align="center" |Tider | align="center" |2004 - 2005 | align="center" |Patata, patata! |- | align="center" |Romí | align="center" |2005 - 2006 | align="center" |Maite zaitut |- | align="center" |Mari Motots | align="center" |2006 - 2007 | align="center" |Mari Motots |- | align="center" |Mari Motots* | align="center" |2007 - 2008 | align="center" |Eskerrik asko! |- | align="center" |[[Maitane Colorado]] | align="center" |Anttoni ahuntza | align="center" |2001 - 2002 | align="center" |Aupa Kintxo! |- | rowspan="40" align="center" |[[Oihana Sanchez]] | align="center" |Joxepa behia* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Barraskiloa* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Saturnino* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Jaxinto Bustiblai* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Postaria | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Bulegaria | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Erratza | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Bihurria | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Lorea | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Pitxitxi | align="center" |2004 - 2005 | align="center" |Patata, patata! |- | align="center" |Katiuska | align="center" |2005 - 2006 | align="center" |Maite zaitut |- | align="center" |Mari Mototsen ama | align="center" |2006 - 2007 | align="center" |Mari Motots |- | align="center" |Mari Mototsen ama* | align="center" |2007 - 2008 | align="center" |Eskerrik asko! |- | align="center" |Kattalin pirata | align="center" |2008 - 2009 | align="center" |Piratak |- | align="center" |Izeba Arantxa plantxa | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Elefantea | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Abuela Maria Luisa | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Astoa | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Mari Kalanbre | align="center" |2010 - 2011 | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore |- | align="center" |Belekoi anderea | align="center" |2011 - 2012 | align="center" |Zazpikoloroa |- | align="center" |Loreto (Mari Mototsen ama)* | align="center" |2013 - 2014 | align="center" |Bizipoza |- | align="center" |Estralurtarra | align="center" |2013 - 2014 | align="center" |Bizipoza |- | align="center" |Txo MikMak txikia | align="center" |2014 - 2015 | align="center" |Txo MikMak txikia |- | align="center"|Ilargi | align="center"|2015 - 2016 | align="center"|Amalur |- | align="center"|Andereño Maribel | align="center"|2017 - 2018 | align="center"|Borobilean |- | align="center" |Olentzero | align="center" |2018 - 2019 | align="center" |Musua |- | align="center" |Tximeleta | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Astoa* | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Joxepa behia* | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Elefantea* | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Txerri almirantea | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Loreto (Mari Mototsen ama)* | align="center" |2020 - 2021 | align="center" |Amaren intxaurrak |- | align="center" |Txo MikMak txikia* | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Tider* | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Ilargi* | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Anakleto* | align="center" |2022 - 2023 | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi!! |- | align="center" |Kattalin pirata* | align="center" |2022 - 2023 | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi!! |- | align="center" |Maribel bexamel | align="center" |2022 - 2023 | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi!! |- | align="center" |Zerraman | align="center" |2023 - 2024 | align="center" |Ez gara jaitsiko! |- | align="center" |Txapas | align="center" |2024 - 2025 | align="center" |Ostirala iritsi da!! |- | rowspan="5" align="center" |[[Aitor Etxeberria]] | align="center" |Postontzia | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Bulegaria | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Erratza | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Bihurria | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Lorea | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | rowspan="6" align="center" | [[Iñigo León]] | align="center" |Joxelu Gamelua | align="center" |2004 - 2005 | align="center" |Patata, patata! |- | align="center" |Arrantzazu | align="center" |2005 - 2006 | align="center" |Maite zaitut |- | align="center" |Erlea | align="center" |2005 - 2006 | align="center" |Maite zaitut |- | align="center" |Txanpon jauna | align="center" |2006 - 2007 | align="center" |Mari Motots |- | align="center" |Ospitaleko zelaria | align="center" |2007 - 2008 | align="center" |Eskerrik asko! |- | align="center" |Nahas | align="center" |2008 - 2009 | align="center" |Piratak |- | rowspan="3" align="center" |[[Kristina Ropero]] | align="center" |Txanponi anderea | align="center" |2006 - 2007 | align="center" |Mari Motots |- | align="center" |Nagore sendagilea | align="center" |2007 - 2008 | align="center" |Eskerrik asko! |- | align="center" |Tiritatxo medikua | align="center" |2010 - 2011 | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore |- | align="center" |[[Ekain Kazabon]] | align="center" |Borras | align="center" |2008 - 2009 | align="center" |Piratak |- | rowspan="9" align="center" |[[Alex Tello]] | align="center" |Largabista | align="center" |2010 - 2011 | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore |- | align="center" |Martin bertso | align="center" |2010 - 2011 | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore |- | align="center" |Patakon pirata | align="center" |2011 - 2012 | align="center" |Zazpikoloroa |- | align="center" |Otsoa | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Gorka | align="center" |2013 - 2014 | align="center" |Bizipoza |- | align="center" |Igor | align="center" |2013 - 2014 | align="center" |Bizipoza |- | align="center" |Plastiker | align="center" |2014 - 2015 | align="center" |Txo MikMak txikia |- | align="center"|Periko lapiko | align="center"|2015 - 2016 | align="center"|Amalur |- | align="center" |Patakon pirata* | align="center" |2016 - 2017 | align="center" |Tipi-tapa korrika! |- | align="center" |[[Joli Pascualena]] | align="center" |Ane pirata | align="center" |2011 - 2012 | align="center" |Zazpikoloroa |- | rowspan="30" align="center" |[[Izaskun Forcada]] | align="center" |Kintxo Barrilete* | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Poxpolin Marisorgin* | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Amona Josefina* | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Hermelinda | align="center" |2014 - 2015 | align="center" |Txo MikMak txikia |- | align="center" |Plastik zaunk | align="center" |2014 - 2015 | align="center" |Txo MikMak txikia |- | align="center"|Jenny | align="center"|2015 - 2016 | align="center"|Amalur |- | align="center" |Neska txiki | align="center" |2016 - 2017 | align="center" |Tipi-tapa korrika! |- | align="center"|Poxpolin Marisorgin* | align="center"|2016 - 2017 | align="center"|Tipi-tapa korrika! |- | align="center"|Mukitsu Barraskiloa | align="center"|2017 - 2018 | align="center"|Borobilean |- | align="center"|Izar Dantzaria | align="center"|2017 - 2018 | align="center"|Borobilean |- | align="center" |Mari Domingi | align="center" |2018 - 2019 | align="center" |Musua |- | align="center" |Katua | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Marmoka | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Oilar Queen | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Krokodiloa | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Tronoa | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Txanponi anderea | align="center" |2020 - 2021 | align="center" |Amaren intxaurrak |- | align="center" |Tiritatxo medikua* | align="center" |2020 - 2021 | align="center" |Amaren intxaurrak |- | align="center" |Txilipito jauna* | align="center" |2020 - 2021 | align="center" |Amaren intxaurrak |- | align="center" |Urtxintxa | align="center" |2020 - 2021 | align="center" |Amaren intxaurrak |- | align="center" |Pingui | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Txilipito jauna* | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Hontza | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Margarita Oiloa | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Txita kolorea | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Kintxo Barrilete* | align="center" |2022 - 2023 | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi!! |- | align="center" |Poxpolin Marisorgin* | align="center" |2022 - 2023 | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi!! |- | align="center" |Amona Josefina* | align="center" |2022 - 2023 |align="center" |Urteak bete, abenturak bizi!! |- | align="center" |Yumi Euri | align="center" |2023 - 2024 | align="center" |Ez gara jaitsiko! |- | align="center" |Pupu | align="center" |2024 - 2025 | align="center" |Ostirala iritsi da!! |- | align="center" |[[Joanes Echeveste]] | align="center" |Lore | align="center" |2024 - 2025 | align="center" |Ostirala iritsi da!! |} = Taldearen bilakaera = == Pailazoen aurreneko urteak (1982-1987) == [[1982]]an [[Lasarte-Oria]]ko haurren %80ak A ereduan ikasten zuten, gaztelaniaz, eta kalean ere ez zen euskara askorik erabiltzen. [[Agustin Mujika]] irakaslea zen [[Lasarte-Oria]]n A ereduan eta [[Joxe Mari Agirretxe]]k magisteritza ikasi zuen eta haurren eta euskararen bueltan ibiltzen zen. Biak ''Lasarte-Oria euskaldundu dezagun'' euskara taldeko kideak ziren, eta herrian euskararen erabilera sustatzeko asmoz, haurrentzat zerbait egitea erabaki zuten. Gabonetan ''Olentzero''ren etorrera antolatzen hasi ziren herrian. Ordurarte ''Olentzero'' ikastolara bakarrik iristen zen, eta beste ikastetxeetan ez zuten honen berri. Beraz, herri osorako ikuskizuna antolatzeari ekin zioten. [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Mari]]k egiten zuen ''Olentzero''ren papera eta [[Agustin Mujika|Agustin]]ek gitarrarekin ongi etorria ematen zion baserritarrarena. Beraiekin batera ''Xixuko'' ahatea ere aritzen zen. Ekitaldian, maila ezberdinetako haurrak, banan-banan oholtzara igotzen ziren ''Olentzero''ri kantatzera. == Takolo, Pirrutx eta Porrotx == === Pailazoen sorrera (1987-1992) === Bost urte eman zituzten ''Olentzero''ren etorrera antolatzen. [[1987]]an, ordea, ekitaldia luze joaten zela ikusi zuten. Horrenbeste klase oholtzara igoz eta jaitsiz, haurrak aspertzen hasten zirela. Horregatik, arintze aldera, pailazoak sartzea erabaki zuten. [[Agustin Mujika]], [[Patxi Sanz]] eta [[Joxe Mari Agirretxe]], hezkuntza mundutik zetozen hiru irakasle elkartu ziren eta ''Takolo, Pirrutx eta Porrotx'' sortu zituzten. Pailazoek Olentzerori bihurrikeriak egiten zizkioten, eta esketx eta esketx artean haur guztiekin batera abestu egiten zuten. Garai hartan ez zegoen abesti askorik haurrentzat eta haueka lortzeko, [[Imanol Urbieta|Imanol Urbietari]] bere kantak erabiltzeko baimena eskatu zioten. [[Imanol Urbieta|Imanolen]] semea ere pailazogintzan zebilen [[Kakax, Kokox eta Kirriki|''Kakax, Kokox eta Kirriki'']] hirukotean eta ''Takolo, Pirrutx eta Porrotx''i esan zien bere abestiak kantatzea ohore bat izango zela. Beraz, kasete batean [[Imanol Urbieta]]ren lau abesti grabatu zituzten eta ikastetxeetan banatu zituzten haurrek ikasi eta gero ikuskizunean elkarrekin abestu zitzaten. Horrela ikuskizun laburragoa eta dibertigarriagoa egin zuten.<ref name="Izenik_gabekoa-20231105093708">{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=Agustin Mujika, ''Takolo'' pailazoari elkarrizketa|url=https://www.berria.eus/ahomentan2023/09/03/sudur-gorrien-biribilgunean.html}}</ref> Lehenengo emanaldia [[1987]]ko [[abenduaren 24]]an eman zuten [[Lasarte-Oria]]ko ''Zamaburu'' plazan. ''Takolo''ren papera [[Joxe Mari Agirretxe]]k egin zuen, ''Pirrutx''ena [[Patxi Sanz]]ek eta ''Porrotx''ena [[Agustin Mujika]]k. [[Donostia]]ko [[Gros]] auzoko ''Angelita'' dendan traje luze batzuk egin zituzten eta horiek jantzi zituzten.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=Kulturklik|izenburua=30 urte ''Takolo, Pirrutx eta Porrotx''en sorreratik|url=http://www.kulturklik.euskadi.eus/noticia/2017112809400251/se-cumplen-tres-decadas-de-la-llegada-de-los-payasos-precursores-de-los-actuales-pirritx-porrotx-y-marimotots/kulturklik/es/z12-detalle/es/}}</ref> ''Euskararen maratoia'' [[1986|1986an]] sortu zen eta Agustin Mujika ''Takolo'' izan zen ekimenaren sortzailea. Orduz geroztik bi urtez behin ospatzen da [[Lasarte-Oria|Lasarte-Orian]] eta maratoiak iraun bitartean euskara hutsez egitea da helburua. ''Takolo, Pirrutx eta Porrotx'' pailazo taldea egun baterako sortu zen berez, baina 6 hilabete geroago, [[1988]]ko [[Maiatz|maiatzan]], ''Euskararen II. maratoia'' antolatu zen [[Lasarte-Oria]]n, bertan beste emanaldi bat eskaintzeko eskatu zieten pailazoei, eta hauek baiezkoa eman zuten. Bigarren saio horretarako, ordea, ''Takolo''ren eta ''Porrotx''en paperak aldatu zituzten. [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Marik]] ez zuen ongi abesten eta [[Agustin Mujika|Agustinek]] bai. Ondorioz, ongi kantatzen zuenak pailazo azkarraren pertsonaia egitea erabaki zuten, eta ordutik aurrera [[Agustin Mujika|Agustin]] ''Takolo'' izan zen eta [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Mari]] ''Porrotx''. (Euskararen maratoi honetan [[Aiora Zulaika]]k, gaur egungo ''Pirritx''ek, 13 urte zituen eta herriko txistulari taldearekin txistua jo zuen. Pailazoen emanaldia ikusi zuenean, handitan pailazo izan nahi zuela pentsatu zuen. 9 urte geroago, 1997an, sartu zen pailazo taldean). [[Fitxategi:19931201 6545-P001.jpg|19931201_6545-P001|thumb|250px|''Pirrutx'' eta ''Porrotx'' [[Azpeitia]]n XI. [[Azpeitiko Euskal Antzerki Topaketak|Azpeitiko Euskal Antzerki Topaketan]], ''Lumak'' ikuskizunean (1993-12).]] Bi emanaldi horiek eskaini eta [[Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea|AEKren]] dei bat jaso zuten [[Usurbil]]dik emanaldi bat eskaintzeko. Han ere ikuskizuna burutu zuten eta pixkanaka-pixkanaka herriz herri zabalduz joan ziren.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Txintxarri (aldizkaria)|Txintxarri]]|izenburua=''Takolo'' Lasarterako sortu zen, baina Euskal Herri osorako balio du|url=http://txintxarri.eus/elkarrizketak/takolo-lasarteoriarako-sortu-zen-baina-euskal-herri-osorako-balio-zuen-269FF08/}}</ref> Tartean [[Bilbo|Bilboko]] [[Bilboko Aste Nagusia|Aste Nagusian]] eta [[Donostia|Donostiako]] [[Donostiako Aste Nagusia|Aste Nagusian]] aritu ziren. Plazak leporaino beteta eta beraiek oraindik material askorik gabe. Eszenatoki bat zeukaten eta ezer gehiagorik ez. Megafoniarik gabe, ohiuka aritzen ziren. Gerora megafoniarako materiala erosi zuten, furgoneta bat eta [[Euskal Herria|Euskal Herri]] osora zabalduz hasi ziren.<ref name="Izenik_gabekoa-20231105093708"/> Hasierako saio horietan oraindik ez ziren aktoreak, euskaltzaleak ziren. Beraz, lotsa eta beldur pixka batekin ateratzen ziren saioa egitera. Lanean hasi aurretik patxaranari trago bat eman eta zezenak bezala, zuzen-zuzen ateratzen ziren publikoari begiratu ere egin gabe. Hasiera horietan ''Takolo''k gitarra bat eramaten zuen eta zuzenean abesten zuten.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Argia (aldizkaria)|Argia]]|izenburua=Joxe Mari Agirretxe eta Mertxe Rodriguezi elkarrizketa|url=http://www.argia.eus/argia-astekaria/1907/agirretxe-eta-mertxe-rodriguez-umeen-hipnotizatzaileak}}</ref> Hala ere, ez zeukaten euskarri musikalik. Musikak ez zuen garrantzia handirik beraien lehen saioetan, eta ikuskizunak esketxetan oinarritzen ziren. === Lehenengo diskoak eta bideoa (1992-1994) === Bost urte herriz herri ibili eta gero, pailazoek beste urrats bat eman nahi zuten. Orduan erreferenteak [[Txirri, Mirri eta Txiribiton|''Txirri, Mirri eta Txiribiton'']] ziren. Hauek telebistaren laguntza zuten eta promozio aldetik beste indar bat zeukaten: emanaldi gutxi eta handiak hiriburuetan, diskoak kaleratzen zituzten, [[Euskal Telebista|Euskal Telebistako]] programak... ''Takolo, Pirrutx eta Porrotx''ek garbi zuten merkatua bazegoela eta hiriburuetara bakarrik joan beharrean, herri txikiagoetara joan behar zutela saio txikiagoak eskatzintzera. Pailazo herrikoiak izan nahi zuten. Ordurako urtean 90 emanaldi eskaintzen zituzten eta emanaldi bakoitza hiru sketxek osatzen zuten.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Euskaldunon Egunkaria]]|izenburua=Duela bost urte sortu zuten pailazo taldea|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=PIRRUTX&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu&orridata=19920906&ikusi=32}}</ref> Gainera, ezagunagoak izateko bide horretan eta beraien lana aberasteko asmoz, disko bat sortzeko ideia otu zitzaien. Mugarria izan zen [[1992]]. urtea. Urte horretan, ''[[Hau umorea|'''Hau umorea''']]'', beraien lehenengo diskoa grabatu eta [[Abenduaren 5|abenduaren 5ean]], [[Durangoko Azoka|Durangoko Azokan]] aurkeztu zuten. Abesti gehienak [[Imanol Urbieta]]renak ziren, eta berari eskeini zioten lehenengo disko hau.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=Lasarteko pailazoek 25 urte|url=http://www.berria.eus/paperekoa/1658/046/001/2012-11-25/muxu_eta_irrien_filosofia.htm}}</ref> Gainera, emanaldietan zuzenean kantatu beharrean, diskoetako abestiekin ''playback'' egiten hasi ziren. Ordutik, pailazo ikuskizunetan musikari garrantzia handiagoa ematen hasi ziren eta urtero-urtero, hutsik egin gabe [[Durangoko Azoka|Durangoko Azokan]] disko berria kaleratzearen dinamikari heldu zioten. [[Fitxategi:19931201 6546-P001.jpg|thumb|250px|''Porrotx'' [[Azpeitia]]n XI. [[Azpeitiko Euskal Antzerki Topaketak|Azpeitiko Euskal Antzerki Topaketan]], ''Lumak'' ikuskizunean (1993-12).]] Urte berean, [[Agustin Mujika]], [[Zaldibia]]ra joan zen bizitzera eta taldea "Lasartear-goierritar" bihurtu zen. Ikuskizunaren entseguak ere [[Zaldibia]]n egiten hasi ziren, kultur etxeko dantza-gelan eta antzokian. Beraien almazena eta lokala ere herrian zuten.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Goiberri]]|izenburua=''Takolo, Pirritx eta Porrotx''en 25 urtetako ibilbidea|url=http://goiberri.eus/2012/11/19/denok-elkarrekin/}}</ref> Lehen diskoa atera eta beraien saioek oinarri musikala beharrezkoa zutela jabetu ziren. Orduan, [[Ordizia]]ko Musika Eskolako irakaslea, Oneka Garmendia, ezagutu zuten, eta beraiekin elkarlanean aritzea proposatu zioten. Honek baietz erantzun eta musika eskolako haurren laguntzarekin '''''Beti martxan''''' ([[1993]]) eta '''''Ongi bizi''''' ([[1994]]) diskoak kaleratu zituzten. Oneka askotan haserretu egiten zen pailazoekin, izan ere, garai hartan dena presaka egiten zuten eta hiru aste lehenago pasatzen zizkioten haurrek ikasi beharreko kantak. Hamabost abesti inguru ikasi behar izaten zituzten hiru astetan, gero diskoa grabatzeko. Haurrek egun osoa estudioan ematen zuten eta neka-neka eginda amaitzen zuten. Hala ere, denek hurrengo urtean bueltatu nahi izaten zuten. Azkeneko disko hau eta gero, [[1994|1994ko]] [[Ekainaren 12|ekainaren 12an]], lehenengo aldiz pailazo taldearen ikuskizun bat grabatu zen: '''''Kokororikoko'''''. Emanaldi hau [[Euskal Telebista|Euskal Telebistak]] grabatu zuen Donostiako [[Victoria Eugenia Antzokia|Victoria Eugenia antzokian]] eta [[1995|1995eko]] [[Urtarrilaren 6|urtarrilaren 6an]] emititu zen, errege egunean, arratsaldeko 15:25etan. Ordutik aurrera, ikasturtero ikuskizun bat sortu eta grabatzen hasi ziren (gaur egun oraindik segitzen dute). Pailazo taldea sortu eta lehenengo zazpi urte hauetan 600 emanalditik gora eskaini zitutzen [[Euskal Herria|Euskal Herri]] osoan zehar.<ref>{{erreferentzia|izenburua=''Takolo, Pirrutx eta Porrotx''ek hirugarren diskoa kaleratu dute|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=PIRRUTX&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu&orridata=19941209&ikusi=027|egunkaria=[[Euskaldunon Egunkaria]]}}</ref> Pixkanaka ezagunagoak egiten joan ziren eta telebistako saioetan ere agertzen hasi ziren. Esate baterako, [[1994|1994ko]] [[Martxoaren 2|martxoaren 2an]] elkarrizketa egin zien [[Anne Igartiburu|Anne Igartiburuk]] [[Euskal Telebista|ETBko]] ''Show Show'' saioan. Edota [[Abenduaren 31|abenduaren 31n]], [[Jasone Aretxabaleta|Jasone Aretxabaletak]] eta [[Asier Odriozola|Asier Odriozolak]] aurkezten zuten ''Goraintzi''ko atal berezian agertu ziren sketx bat eta bi abesti abesten. === Pirrutxek taldea utzi (1994) === [[Fitxategi:19931201 6551-P001.jpg|thumb|250px|''Pirrutx'' [[Azpeitia]]n XI. [[Azpeitiko Euskal Antzerki Topaketak|Azpeitiko Euskal Antzerki Topaketan]], ''Lumak'' ikuskizunean (1993-12).]] Urte berean etorri zen hurrengo aldaketa. [[Patxi Sanz]] (''Pirrutx'') [[Zubieta (auzoa)|Zubieta]]ko lanbide eskolan lanean hasi zen eta pailazo lanak denbora asko eskatzen zuenez, taldea utzi behar izan zuen zazpi urte eta gero. Hala ere, Patxik ez zuen ondo amaitu taldean eta hurrengo urteetan [[Euskaldunon Egunkaria|Euskaldunon Egunkarian]] zuzendariari gutunak idatzi izan zizkion pailazo taldea kritikatuz. Bertan zioen: ''Merkataritza-zirkuituan sarturik taldeak moda eta jarrera bat asebetetzen du; ikuskizuna gain susperketa sentsorialean oinarritzen da (fokuak, soinua, musika playback, elkarrizketa iskanbilatsuak...); ez badaukazu ezer esateko abes ezazu; Pirrutx agertokitik desagertu ondoren ez da errespetatu haren erabakia, Pirritx imitazioa besterik ez da.''<ref>{{erreferentzia|izenburua=Patxi Sanzek zuzendariari gutuna pailazoak kritikatuz|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=patxi+sanz+susperketa&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu&orridata=20021212&ikusi=005|egunkaria=[[Euskaldunon Egunkaria]]}}</ref> Pailazo taldeak ordea, aurrera segitu zuen eta [[1994]] amaieran, [[Ainhoa Beristain]] zaldibiarrak bete zuen Pirrutxen papera. Hilabete batzuetan emakume batek bete zuen gizonezkoaren pertsonaia (horrela agertu ziren esate baterako [[Euskal Telebista|ETBko]] ''Goraintzi'' saioan). [[Agustin Mujika|Agustin]], [[Patxi Sanz|Patxi]] eta [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Mari]] hezkuntza mundutik zetozen, baina [[Ainhoa Beristain|Ainhoak]] lau urte zeramatzan antzerkia egiten eta ikuspegi berri bat sartu zen taldean.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Hik Hasi aldizkaria|Hik hasi]]|izenburua=''Takolo, Pirritx eta Porrotx''i elkarrizketa 1996an|url=http://www.hikhasi.eus/Artikuluak/19960801/takolo-pirritx-eta-porrotx-haurrak-haurrak-dira-helduak-bihurtu-ditugu-denbora-baino-lehen}}</ref> == Takolo, Pirritx eta Porrotx == === Pirritx iritsi + Pailazoek 10 urte (1995-1998) === [[Ainhoa Beristain]] taldera iritsi zenez, [[1995|1995eko]] [[Urtarril|urtarrilean]], ''Pirrutx''en pertsonaia desagertu eta ''Pirritx'' iritsi zen. ''Pirrutx''en pertsonaia burusoila zen, ile arrosarekin. Sortu zuten ''Pirritx'' berriak berriz, txirikorda ile-horiak zituen (horrela agertzen da ''Kili-kili'' diskoaren eta ''Txiztil'' ikuskizun grabatuaren azaletan). Itxura honek ordea, oso hilabete gutxi iraun zuen eta ''Pirritx'' berehala ile arrosa izatera pasatu zen. Aldaketa honekin grabatu zuten bideoan pailazoen hurrengo ikuskizuna, [[1995|1995eko]] [[Irailaren 23|irailaren 23an]]: '''''Txiztil''''' ([[1995]]). Pailazo taldea pixkanaka handitzen ari zen eta goierritar asko izan ziren, [[Ainhoa Beristain]] bezala, era batera edo bestera lagundu zutenak. Taldea handitu zen, baina herrikoitasuna ez zuten galdu. Gertukoak izaten eta ikuskizun handiak zein txikiak eskaintzen jarraitu zuten. ''Takolo''ren gitarrarekin hasi eta pixkanaka sormena lantzen eta gidoi hobeagoak lortzen joan ziren. Arropak eta dekoratuak ere beraiek egiten zituzten inguruko jendearen laguntzarekin. Hurrengo ikasturtean '''''Kili-kili''''' diskoa eta '''''Beltzi''''' ikuskizuna grabatu zituzten ([[1995]]-[[1996]]). Denboraldi hau aro baten amaiera izan zen. Ordura arte emanaldi bakoitza sketx solte batzuek osatzen zuten eta ikuskizun bakoitza aldakorra izan zitekeen. Bertsio ezberdinak egiten zituzten, sketx batzuk mantendu, besteak aldatu... [[1990|1990etik]] [[1996|1996ra]] bitartean hainbat ikuskizun ezberdin eskaini zituzten: [[Fitxategi:1996 HH EE Altsasu IñigoAritzaIkastolarenFestaDomingoLumbierren TakoloPorrotx 429.jpg|thumb|250px|''Takolo'' eta ''Porrotx'' [[Altsasu|Altsasuko]] Iñigo Aritza Ikastolaren festan, ''Denda Chup'' ikuskizunean (1996).]] * '''''Izeba Pantxika''''' ([[1991]]-[[1992]]). * '''''Kokororikoko''''' ([[1992]]-[[1994]]). * '''''Lumak''''' ([[1993]]). * '''''Beti martxan''''' ([[1993]]). * '''''Ongi bizi''''' ([[1995]]). * '''''Denda chup''''' ([[1995]]-[[1996]]). * '''''Kili kili''''' ([[1995]]-[[1996]]). * '''''Porrontxio''''' ([[1996]]). [[1996]]-[[1997]] ikasturtean ordea, lehenengo aldiz kurtso osoa iraungo zuen lan itxi bat argitaratu zuten. '''''Tantaka Yotanka''''' izeneko diskoa eta ikuskizuna sortu zituzten. Hemendik aurrera urtero ikuskizun bakarra sortu, herriz herriko bira egin eta amaieran bideoan grabatzeko dinamikari heldu zioten. [[Fitxategi:Euskaraokea (96-398).jpg|Euskaraokea_(96-398)|19931201_6545-P001|thumb|270px|''Porrotx'' eta ''Jaxinto Bustiblai'' [[Andoain]]en ''[[Euskaraokea]]'' saioko grabaketan (1996-10).]] Ordurako pailazo taldean 5 lagun finkok egiten zuten lan eta horietatik 4 pailazogintzatik bizi ziren. Udako denboraldian, herri askotatik deitzen zieten festetan saioak eskaintzeko. Pailazoek ordea kalean emanaldiak egiteko arazoak izaten zituzten beroa eta makillajea dela eta. Horregatik, udan kalean ikuskizunak eskaintzeko deitzen bazieten, baldintza jartzen zuten 19:30etatik edo 20:00etatik aurerra izatea. garai honetan, urtean 70-140 emanaldi eskaintzen zituzten.<ref>{{erreferentzia|izenburua=''Takolo, Pirritx eta Porrotx''en lan egiteko modua|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=gure+taldeak+5+lagun+finko+ditu+takolo&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu&orridata=19960420&ikusi=047|egunkaria=[[Euskaldunon Egunkaria]]}}</ref> [[1997]]-[[1998]] ikasturtean, pailazo taldeak 10 urte bete zituen eta hori ospatzeko, ikasturte horretan ''Makarroi-festa'' bat taulatu zuten: '''''Makarroiak''''' ikuskizuna.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Euskaldunon Egunkaria]]|izenburua=''Makarroiak'' disko berria kaleratu dute pailazoek, 10. urteurrenean|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=makarroiak+porrotx&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu&orridata=19971204&ikusi=053}}</ref> Bertan, aurreko urteetako sketxen bat ere errepikatu zuten, esaterako pailazoak izebaz mozorrotu eta pastelak lapurtzearena. ''Makarroiak'' ikuskizunean [[Aiora Zulaika]] batu zen pailazo taldera. [[Lasarte-Oria|Lasarte-Orian]] bi urtetetik behin ospatzen den ''Euskararen maratoian'' [[Agustin Mujika|Agustin]] eta [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Mari]] antolatzaileak ziren eta edizio batean [[Aiora Zulaika|Aiorari]] gazteen ordezkari izatea eta parte hartzea egokitu zitzaion. Orduan ezagutu zuten elkar hirurek. Denbora pasa zen eta [[Aiora Zulaika|Aiora]] arte ederrak ikasten ari zela, ''Erasmus'' egitera [[Birmingham|Birminghamera]] joan nahi zuen. Hala ere, unibertsitatetik deitu zioten beka ez ziotela eman esateko. Hortik egun batzuetara, udako egun batean, [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Marik]] [[Aiora Zulaika|Aiorari]] hots egin eta pailazo taldean sartzeko gonbita luzatu zion. Hasiera hartan [[Ainhoa Beristain|Ainhoa]] ''Pirritx''en ordezkapenak eta pertsonaia txikiagoak egiteko hartu zuten (esaterako ''Perez sagutxoa'' edota ''Izeba Maritxu)''.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Ataria]]|izenburua=Guztiok daukagu pailazo edo clown bat barruan, ''Pirritx''i elkarrizketa|url=https://ataria.eus/tolosa/1718711620989-guztiok-daukagu-pailazo-edo-clown-bat-barruan-aiora-zulaika-pirritx}}</ref> === Pirritx 'berria' (1998-2001) === Hiru denboraldi eta erdiren ondoren, [[1998]]an, [[Ainhoa Beristain]]ek ikasketak medio, [[Madril|Madrilera]] joan behar izan zuenez, taldea utzi eta [[Aiora Zulaika]]k bete zuen bere tokia. [[Aiora Zulaika|Aiorak]] urtebete eskas zeraman pailazo taldean pertsonaia txikiak egiten, baina beharrak bultzatuta, ''Pirritx''en papera betetzeko eskatu zioten eta honek segituan onartu zuen. Bere umetako ametsa egi bihurtu zen: euskarazko pailazo izatea. [[Aiora Zulaika|Aiora]]k ''Pirritx''en papera moldatu eta bere egin zuen. [[Ainhoa Beristain|Ainhoak]] egiten zuen ''Pirritx'' ''bihurriagoa eta zoroagoa'' zen. [[Aiora Zulaika|Aiorarena]] aldiz, ''xaloagoa eta goxoagoa''.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=''Pirritx'' buztin puska busti bat zen hasieran, eta urteekin hartu du forma|url=https://www.berria.eus/lurraldeak/gipuzkoa/pirritx-buztin-puska-busti-bat-zen-hasieran-eta-urteekin-hartu-du-forma_2132464_102.html}}</ref> [[Aiora Zulaika|Aiora Zulaikak]] ''Pirritx''en paperean ofizialki egin zuen lehenengo ikuskizuna '''''Baserrian''''' izan zen ([[1998]]-[[1999]]). Hasi zenean 23 urte zituen eta gaur egun ere, berak segitzen du pertsonaiaren azalean. Zaletuen artean, txiki-txikienak ''Takolo''rengana hurbiltzen ziren. ''Takolo'' pailazo serioa eta azkarra da; irakaslearen figura egiten duena. Haurrak, beraz, txikitan irakaslearen figura horrengana gerturatzen ziren. 6-8 urteko haurrei ordea ''Porrotx'' gustatzen zaie, bere bihurrikeriak atsegin dituzte. Eta ''Pirritx''en zaletuak mota guztietakoak dira. Neskei asko gustatzen zaie ''Pirritx''. Hurrengo ikuskizunak '''''Plisti plasta''''' ([[1999]]-[[2000]]), '''''Parrandan''''' ([[2000]]-[[2001]]) izan ziren. === Bihurrikerietatik heztera saltoa (2001-2002) === Pailazoen lehenengo urteetako helburua haurrak euskaraz entretenitzea zen eta urte asko zeman zituzten bide horretatik. Orduan jabetu ziren, haurrek beraiek imitatzen zituztela eta pailazoak eredu ere bazirela. Horregatik bihurrikeriak egiteaz gain, hezten ere lagundu behar zutela erabaki zuten. Pixkanaka, ikuskizunetan haurrak hezteko abestiak sartzen hasi ziren. Esaterako: [[1995]]-[[1996]] ikasturtean ''Semaforo hori ("Begira alde batera eta gero bestera, kotxeak geldi daude, ni banoa aurrera...")'', [[1997]]-[[1998]] ikasturtean ''Dabadabadu ("Gosaldu, bazkaldu eta afaldu ondoren beti, garbitu hortzak, ez ahaztu...")''... [[Fitxategi:Takolo, Pirritx eta Porotx.jpg|thumb|300px|eskuinera|''Takolo, Pirritx, Porrotx'' eta ''Kintxo Barrilete'' ''Aupa Kintxo!'' ikuskizunean (2001-2002).]] Hala ere, abesti solte hauez gain, ikuskizunak eta abestiak sortzerako garaian, haurrei gustatzen zitzaizkien gauzei buruzkoak egiten zituzten: inauteriak, parranda, izozkiak, lasterketak... Iturri hori ordea pixkanaka bukatzen hasi zen eta ikuskizun berrietarako ideiak agortzen joan ziren. [[2001]]. urtea mugarria izan zen pailazoentzat. Urte horretan ''Takolo, Pirritx eta Porrotx'' [[Nikaragua]]ko [[Somoto]] herrira joan ziren bisitan, eta itzultzean '''''Aupa Kintxo!''''' ([[2001]]-[[2002]]) ikuskizuna argitaratu zuten. Handik aurrera, gizarte-gaiak lantzen hasi ziren eta urtero emanaldi ezberdin bat sortzen. Abesti hezitzaileez gain, ikuskizun osoak bihurtu zituzten hezitzaile. Horrela, gai berri hauek askoz ere mamitsuagoak ziren eta azkarrago osatzen zituzten ikuskizunak (familia motak, homosexualitatea, etorkinak...). === Pailazoek 15 urte (2002-2003) === [[2002]]-[[2003]] ikasturtean berriz, pailazo taldeak 15 urte bete zituen eta urteurrenerako ikuskizun berezia prestatu zuten: '''''Katxiporreta!!''''' Bertan urte horietako esketxik onenak errepikatu eta ordurarteko abestirik ezagunenak abesten zituzten. === Takolok taldea utzi (2003-2004) === Hurrengo urtea izan zen pailazo hirukotearen azkenekoa. '''''Poxpolin Marisorgin''''' ([[2003]]-[[2004]]) emanaldiaren bira amaitu zutenean, [[Agustin Mujika]]k (''Takolo'') taldea utzi zuen 16 urte eta gero. [[2004]]ko [[irailaren 18]]an izan zen Takoloren azkeneko emanaldia. [[Lasarte-Oria]]n bi saio eskaini zituzten. Dena hasi zen tokian eta moduan amaitu zuen ibilbidea: bere sorterrian eta ''Olentzero''ren etorrerarekin. [[Agustin Mujika|Agustin]] irakaslea zen, eta ezin zuen pailazo lanarekin uztartu. Horregatik, erabaki bat hartu behar eta pailazo taldea utzi behar izan zuen. Asko kostatu zitzaion erabakia hartzea eta gaizki pasatu zuen: ''Orain hobeto nago, baina hasieran oso triste egon nintzen, eta momentu txarrak pasatu nituen''.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=Agustin Mujika ''Takolo''ri elkarrizketa|url=http://www.berria.eus/paperekoa/1483/038/001/2013-09-11/betiko_lepotik_burua.htm}}</ref> Hala ere, Goierriko haurrekin elkarlana ez zen eten eta [[Ordizia]]ko, [[Zaldibia]]ko, [[Idiazabal]]go eta [[Legorreta]]ko haurrek parte hartzen jarraitu zuten hurrengo disko eta ikuskizunetan. Guztira hamar urte eman zituzten ''Takolo, Pirritx eta Porrotx'' izenarekin. == Pirritx eta Porrotx == === Hirukotetik bikotera + 'Maite zaitut' abestia (2004-2005) === ''Takolo''k taldea utzi zuenean, erabaki zuten inork ez ordezkatzea Agustin eta beste pertsonaia berririk ez sortzea. Beraz, pailazo taldea hirukotea izatetik bikotea izatera pasa zen. Hurrengo urteetan ''Pirritx eta Porrotx'' izenpean ibili ziren herriz herri. Lau denboraldi egin zituzten bikote moduan. '''''Patata, patata!''''' ([[2004]]-[[2005]]), '''''Maite zaitut''''' ([[2005]]-[[2006]]), '''''Mari Motots''''' ([[2006]]-[[2007]]) eta '''''Eskerrik asko!''''' ([[2007]]-[[2008]]). Etapa honetan, [[2005]]ean sortu zuten [[Maite zaitut (Pirritx eta Porrotx)|''Maite zaitut'']] abestia, izen bera zeraman ikuskizunerako. Kantak sekulako arrakasta izan zuen eta gaur egun oraindik abesten segitzen dute. Abestia beste 6 hizkuntzetara itzuli eta bertsionatu dute: * [[Katalan|Katalanez]] <nowiki/>([[2007]]) * [[Galiziera|Galegoz]] <nowiki/>([[2009]]) * [[Arabiera|Arabieraz]] <nowiki/>([[2010]]) * [[Sardiniera|Sardinieraz]] <nowiki/>([[2011]]) * [[Ingeles|Ingelesez]] <nowiki/>([[2014]]) * [[Kalo|Kalonieraz]] <nowiki/>([[2015]]) Gainera, bi bertsio berezi ere egin dituzte: * [[Euskadiko Orkestra|Euskadiko Orkestra Sinfonikoa]]rekin<nowiki/> ([[2012]]) * Eta [[Demode quartet]] taldearekin ([[2016]]) [[Fitxategi:Porrotx 001.jpg|thumb|250px|''Porrotx'' ileorde urdinarekin.]] === Itxura aldaketa (2005-2006) === Garai honetan, itxura ere aldatu zuten. [[2004]]ean, ''Patata, patata!'' ikuskizunean, ''Pirritx''ek ileordea aldatu zuen. Arrosa kolorekoa izaten segitzen zuen, baina beste estilo batekoa. Hurrengo ikasturtean berriz, [[2005]]ean, ''Maite zaitut'' ikuskizunean, ''Porrotx''ek ere ileordea berritu zuen. Ile beltza izatetik urdina izatera pasa zen. === MariMotots iritsi (2006-2007) === [[2006|2006ean]], MariMototsen ([[Mertxe Rodriguez]]) papera sortu zuten Mari Motots ikuskizunerako. Mertxe ez zen berria taldean. Aurretik beste pertsonaia asko eginak zituen (''Kintxo Barrilete, Amona Josefina, Teresa Markesa, Bittori alkate anderea, Izeba Maritxu, Poxpolin marisorgin, Tider, Romí''...). ''MariMotots'' denboraldi bateko pertsonaia bakarrik sortu zuten, baina azkenean hurrengo ikuskizunean ere jarraitu zuen. [[2005]]eko Gabonetan [[Joxe Mari Agirretxe]] eta [[Mertxe Rodriguez]] ospitalera joan ziren haurrak bisitatzera eta bertan Ane Perez Alberdi ''(Ane Pirata)'' 17 urteko neska ezagutu zuten. Minbizia zeukan, baina sekulako indarra transmititu zien. Beraz, bisita amaitu bezain laster, Joxe Marik Mertxeri esan zion: ''MariMotots, datorren urtean mototsak eroriko zaizkizu''.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Gara (egunkaria)|Gara]]|izenburua=''MariMotots''i mototsak erori eta pirata zapia jantziko du|url=http://gara.naiz.eus/paperezkoa/20071011/42554/eu/Marimototsi-mototsak-erori-eta-pirata-zapia-jarriko-du}}</ref> Beraz, [[2007]]-[[2008]]ko denboraldian MariMototsen pertsonaiarekin segitu eta ''Eskerrik asko!'' saioa sortu zuten. Bertan ''MariMotots''i mototsak erori zitzaizkion eta minbiziaren gaia landu zuten ''Pirritx eta Porrotx'' pailazoek. Ikuskizun honek era guztietako kritikak jaso zituen. Batzuk onak, haurrentzat irakasgai oso ona zela esanez; eta beste batzuk txarrak, haurrentzako gai egokia ez zela esanez. == Pirritx, Porrotx eta MariMotots == === Hirukotea berriro (2008-2009) === Minbizia landu zuten ikuskizunetik aurrera, MariMotots pailazo taldean sartzea eta pertsonaia finko bezala jartzea erabaki zuten. [[2008]]az geroztik, beraz, taldean hiru dira berriro, bi pailazo eta beraien laguna: ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''. Izen horrekin egin dituzte hurrengo ikuskizun eta disko guztiak, eta gaur egun ere horretan segitzen dute. Hurrengo lanak '''''Piratak''''' ([[2008]]-[[2009]]) eta '''''Irrien lagunak''''' ([[2009]]-[[2010]]) izan ziren. ''Piratak'' ikuskizuna egiten ari zirela, [[Aiora Zulaika]]k taldea utzi zuen haurdun geratu zelako. Beraz, ''Piratak'' ikuskizunaren denboraldi erditik aurrera eta ''Irrien lagunak'' ikuskizunean ''Porrotx'' eta ''MariMotots'' bakarrik aritu ziren. ''Pirritx'' bideo-deien bidez agertzen zen, baina ez zen zuzenean taula gainean aritzen. Haurrei azaldu zieten Pirritx haurdun zegoela eta baserrian geratu zela ''Amona Josefina'' eta ''Joxepa behia''rekin deskantsatzen. Guztira 16 hilabete eman zituen [[Aiora Zulaika]]k tauletatik kanpo.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Galtzaundi Euskara Elkartea|Galtzaundi]]|izenburua=Aiora Zulaikari elkarrizketa ama izan eta gero|url=http://ataria.tok-md.com/pdf/g_337_20110204.pdf}}</ref> === Pupu eta Lore + Irrien lagunen kluba (2010-2011) === [[2010]]ean [[Aiora Zulaika]] ama izan zen, eta urte bereko [[Irail|irailean]] lanera itzuli zen. Haurrek bazekiten ''Pirritx'' haurdun egon zela, eta, hori aprobetxatuz, ikuskizunean ''Pirritx'' ere ama izatea bururatu zitzaien. Orduan, [[2010]]eko [[Azaro|azaroan]] '''''Ongi etorri Pupu eta Lore''''' ([[2010]]-[[2011]]) saioa estreinatu zuten. Bertan ''Pupu'' eta ''Lore'' iritsi ziren, ''Pirritx''en seme-alaba bikiak. [[Fitxategi:AnePirata tokikom 700x700.jpg|thumb|250x250px|''Porrotx'' eta ''Ane Pirata''.]] Haurrak jaiotzearekin batera, '''''Irrien Lagunen Kluba''''' sortu zuten. Bertan [[Euskal Herria|Euskal Herri]]ko haurrek ''Pirritx''en seme-alabak hezten laguntzea nahi zuten. Horretarako, hezteko zein balio nahi zituzten erabaki zuten: osasuna, natura, zientzia, kultura eta elkartasuna. Balio bakoitzarentzat pertsonaia bat sortu zuten: ''Tiritatxo medikua, Largabista basozaina, Mari Kalanbre eta amona Mari Txinparta, Martin Bertso, Ane Pirata'' eta ''Patakon''.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=Musuak, irriak eta hezkuntzaren filosofia|url=https://www.berria.eus/bizigiro/muxu-eta-irrien-filosofia_1091005_102.html|egunkaria=[[Berria]]}}</ref> Klubaren barruan pailazoekin batera herriz herri paraleloan arituko ziren ikuskizunak sortu zituzten, ''irrienlagunak.com'' webgunea eta baita [[Irria (aldizkaria)|Irria]] aldizkaria ere. Segidan, [[2011]]-[[2012]] ikusturtean egin zuten ikuskizuna '''''Zazpikoloroa''''' izan zen. === Pailazoek 25 urte + Takoloren bisita (2012-2013) === 25. urteurrena iritsi zen [[2012]]-[[2013]] denboraldian, eta saio berezia prestatu zuten urtemuga honetarako ere. '''''Sentitu, pentsatu, ekin!''''' ikuskizuna eta diskoa kaleratu zituzten. Bertan ''Amona Josefina''k 100 urte betetzen zituen eta urtebetetzea ospatzearekin batera urte guzti horietako istorioak eta pertsonaiak ere gogoratu zituzten. Ikuskizun honetarako prestatutako diskoa ere berezia izan zen. [[Euskadiko Orkestra|Euskadiko Orkestra Sinfonikoa]]rekin grabatu zituzten ordurarte zituzten abestirik ezagunenak, eta lagun zaharrak ere itzuli ziren beraiekin kolaborazioak egitera. Diskoan haurrek abestu zuten, baina baita pailazoen sorrerako lehenego diskoan parte hartu zuten haurrek ere (dagoeneko heldututa). Ikuskizun horrekin egin zuten diskorako eta DVDrako grabatu zuten emanaldirako ''Takolo'' pailazoa ere itzuli zen bisita egitera.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[El Diario Vasco]]|izenburua=''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek 25 urte|url=http://www.diariovasco.com/v/20121118/cultura/payasos-cumpleaos-sinfnico-20121118.html|egunkaria=[[Diario Vasco]]}}</ref> === Egonkortzea + Hezur-haragizko Pupu eta Lore (2013-2020) === [[Fitxategi:Pirritx-Porrotxekin.jpg|Pirritx-Porrotxekin|thumb|300px|''Pirritx, Porrotx eta MariMotots'' [[Tolosako zezen plaza]]n ''Irribanda'' ikuskizunean (2014-09-27).]] Hurrengo urteetan, aldaketa nabarmenik gabe urtez urte, egonkorturik segitu zuten ikuskizunak eta diskoak sortzen: '''''Bizipoza''''' ([[2013]]-[[2014]]) eta '''''Txo MikMak txikia''''' ([[2014]]-[[2015]]). Horrenbestekoa zen zeukaten sorkuntza, urtean bi disko plazaratzen hasi zirela. Bata ikasturte horretako ikuskizunaren izen berekoa eta bestea gehigarri modura: * [[2015]]-[[2016]] '''''Amalur''''' ''(ikuskizuna)'' ''+ '''Euri tanta banintz''''' * [[2016]]-[[2017]] '''''Tipi-tapa korrika!''' (ikuskizuna) + '''Haizearen herrira''''' * [[2017]]-[[2018]] '''''Borobilean''' (ikuskizuna) + '''Antzinako zuhaitza''''' * [[2018]]-[[2019]] '''''Musua''''' ''(ikuskizuna) + '''Familia milakolore''''' * [[2019]]-[[2020]] '''''Bizi dantza''' (ikuskizuna) + '''Irri dantza''''' ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''en ikuskizunez gain, 2017. urtean '''''Haizearen herrira''''' ikuskizuna sortu zuen Katxiporreta kooperatibak. Bertan [[Imanol Urbieta|Imanol Urbietari]] omenaldia egin zioten. Ikuskizun hau pailazoenarekin batera paraleloan aritu zen herriz herri. Bertako protagonistak ''Aitona Manolo'' ([[Inazio Tolosa]]), ''Pupu'' ([[Iraitz Lizarraga]]) eta ''Lore'' ([[Ekain Ibarguren]]) izan ziren. Ordura arte ''Pupu eta Lore'' panpina moduan agertu izan ziren oholtza gainean. Hau izan zen hezur-haragizko aktoreekin antzeztu zuten lehenengo aldia.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=Guka|izenburua=Igandean Modelon taularatuko dute Haizeraren herrira, ''Katxiporreta''ren ikuskizun berria|url=https://zarautzguka.eus/zarautz/1485862821935-pupu-lore-eta-aitona-manolo-modelon-izan-dira}}</ref> === Covid-aren pandemia (2020-2021) === [[2019]]ko [[azaroaren 9]]an estreinatu zuten ''Bizi dantza'' ([[2019]]-[[2020]]) ikuskizuna [[Eskoriatza]]n. Ikasturtea ongi hasi zuten, baina [[Martxo|martxoan]] [[koronabirus]] pandemia iritsitakoan, [[Euskal Herria]] konfinamendu egoeran sartu zen eta pailazoak 4 hilabetez egon ziren saiorik eskaini gabe. [[2020|2020ko]] [[Martxoaren 6|martxoaren 6an]] [[Elgoibar|Elgoibarren]] eskaini zuten konfinamendu aurreko azken saioa. [[Martxoaren 13|Martxoaren 13an]] [[Aretxabaleta|Aretxabaletan]] egitekoak ziren, baina bertan behera geratu ziren emanaldi hura eta hortik aurrerakoak ere. Azkenean, antzokiak berriro ireki zituztenean, [[Uztailaren 17|uztailaren 17an]] itzuli ziren [[Aretxabaleta|Aretxabaletara]] eta berriro taula gainekoei ekin zieten, aforo murriztuarekin. Zailtasunak izan zituzten funtzioak egiteko, izan ere, segurtasun arrazoiengatik asko bertan behera geratu ziren. Denboraldi honetako azkeneko saioa [[Tolosa]]n eskaini zuten [[2020]]ko [[azaroaren 4]]ean.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Euskal Irrati Telebista|EiTB]]|izenburua=Pailazoak pandemia garaian eta ''Amaren intxaurrak'' ikuskizun berria|url=https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/faktoria/osoa/7605651/mertxe-rodriguez-marimotots-harrera-familia-trikitixa-ikaslea-aktorea-/}}</ref> [[Fitxategi:Okendo plaza - Lasarte - Korrika (02).jpg|thumb|300px|''Porrotx'' eta ''MariMotots'' [[Lasarte-Oria]]ko Okendo plazan, Covidarengatik ospatu ez zen [[Korrika]]ren ordezko festan (2021-03-28).]] Egoera horretan eta zailtasunei aurre eginez '''''Amaren intxaurrak''''' ikuskizuna sortu zuten [[2020]]-[[2021]] denboraldirako. Estreinaldia [[2020]]ko [[azaroaren 28]]an egin zuten [[Donostia]]ko [[Intxaurrondo]] auzoan. Lan hau ere berezia izan zen, izan ere heriotzaren gaia landu zuten. Ikuskizunean ''MariMotots''en ama, ''Loreto'', hil egin zen eta egoerari nola aurre egin irakatsi zieten haurrei. Pandemia zela eta ''Bizi dantza'' ikuskizunarekin ez zituzten espero zituzten bezain beste emanaldi eskaini. Horregatik, ''Amaren intxaurrak'' lanak, aurreko denboraldiak baino aurrekontu xumeagoarekin egin zuten: bi disko beharrean, bat kaleratu zuten eta gainera disko horretan aurreko emanaldietako abestiak errepikatu zituzten. Dekoratuari dagokionez, ''Musua'' ikuskizunekoa berrerabili zuten eta arropak ''Bizipoza'' emanaldikoak ziren. === Post-pandemia + Pailazoek 35 urte (2021-2023) === Pandemiaren ondoren, ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots'' pailazoek beraien lanarekin jarraitu zuten, baina ez ziren [[COVID-19|COVID-19aren]] aurreko erritmora bueltatu. Hemendik aurrera ikuskizunak sinplifikatzen hasi ziren: urtean disko bakarra, abesti gehienak errepikatuak, ikuskizunetarako arropak eta dekoratuak berrerabiliak... [[2021]]-[[2022]] ikasturtean '''''Kuikui''''' ikuskizuna sortu zuten. Lan honekin disko bat kaleratu zuten eta bertan errepikatutako kantak eta ikuskizunerako sortutako bost berri bildu zituzten. Arropa berriak egin zituzten arren, dekoratua ''Bizi dantza'' emanaldikoa berrerabili zuten. [[Fitxategi:Aitziber Ugartemendi 4.jpg|thumb|270px|''Takolo, Pirritx, Porrotx'' eta ''MariMotots'' [[Lasarte-Oria]]ko Sorgin Jaietan jaso zuten omenaldian (2023-06-27).]] Artean Covid-19 pandemiaren hautsak airean zirela, [[2022|2022ko]] [[Martxo|martxoan]], [[2022ko Korrika|Korrika 22k]] ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots'' omendu zituen, euskararen transmisioaren alde egindako lana eskertuz. Nabarmendu zuten bide horretan "eragile aktiboak" izan zirela jardunean ibilitako 34 urteetan, hitzez eta ekintzaz.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=Euskaraz sentitu, pentsatu eta ekin|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1929/008/001/2022-03-31/euskaraz-sentitu-pentsatu-eta-ekin.htm}}</ref> [[2022|2022ko]] [[Abenduaren 24|abenduaren 24an]] 35 urte bete zituzten pailazoek eta hori ospatzeko, [[2022]]-[[2023]] ikasturtean bi disko argitaratu zituzten: '''''Urteak bete, abenturak bizi!''''' eta '''''Ez gara jaitsiko!'''''. Ikuskizun berezia ere sortu zuten azkeneko urtetako abenturak eta abestiak gogoratuz: '''''Urteak bete, abenturak bizi!'''''. Ikuskizun honetan ''Musua'' ikuskizuneko arropak errepikatu zituzten eta ''Zazpikoloroa'' ikuskizuneko dekoratua erabili. === Gaur egun: Erritmo jaitsiera + Pirritx aldendu (2023-2025) === Pailazo taldeak adinean aurrera egin ahala, erritmoa jaitsi da eta ikuskizunak sinplifikatu dira (dekoratua, abestiak, arropak, atrezzoa...). Gainera [[Aiora Zulaika]] ''Pirritx'' hezkuntza munduan murgildu da bete-betean eta ikuskizun askotan ezin izaten du parte hartu. Ondorioz pixkanaka taldetik aldentzen hasi da eta herri askotan ''Porrotx'' eta ''MariMotots'' bakarrik aritzen dira. [[2023]]-[[2024]] ikasturtean aurreko urteetako dinamika hautsi zuten. Ikuskizunerako disko berria argitaratu beharrean, aurreko ikasturtean, 2022an, kaleratutako bi diskoetako bat aprobetxatu zuten izen bereko emanaldia sortzeko. Diskoko abestiak eta gaia oinarri hartuta jaio zen '''''Ez gara jaitsiko!''''' ikuskizuna. Kasu honetan ere, aurreko denboraldietan bezala, abesti gehienak errepikatuak izan ziren eta 3 berri sortu zituzten. Arropa berriak egin zituzten arren, dekoratua ''Musua'' emanaldikoa berrerabili zuten berriro ere. [[2024]]-[[2025]] ikasturtean aurreko urteko dinamika bera errepikatu zuten. Aurreko urtean, 2023an, pailazoek [[Josu Txapartegi|Josu Txapartegi 'Txapas']] omentzeko '''''Txapasen kaxa magikoa''''' disko-liburua argitaratu zuten eta lan hau oinarri moduan hartuta, ikasturte honetarako '''''Ostirala iritsi da!!''''' ikuskizuna sortu zuten. Kasu honetan, abesti erdiak errepikatuak izan ziren eta beste erdiak berriak (gehienak Txapasek sortuak). Arropei dagokienez, ''Musua'' ikuskizunekoak erabili zituzten eta ''Borobilean'' ikuskizuneko dekoratua berrerabili zuten. Denboraldi honetan kaleratu zuten '''''Zerua lapurtu dute!''''' diskoa ere. ''Ostirala iritsi da!!'' ikuskizunean, ''Pirritx''ek ez zuen parte hartu.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=''Pirritx'' ez da oholtza gainean izango|url=https://www.berria.eus/lurraldeak/gipuzkoa/pirritx-buztin-puska-busti-bat-zen-hasieran-eta-urteekin-hartu-du-forma_2132464_102.html}}</ref> Horregatik, pertsonaia gehiago sartzeko asmotan, aurreneko aldiz hezur-haragizko ''Pupu eta Lore'' oholtza gainean aritu ziren ''Porrotx eta MariMotots''ekin batera, ikuskizun berean. 2017an [[Iraitz Lizarraga|Iraitz Lizarragak]] eta [[Ekain Ibarguren|Ekain Ibargurenek]] egin zituzten ''Pupu''ren eta ''Lore''ren paperak, baina oraingoan [[Izaskun Forcada|Izaskun Forcadak]] eta [[Joanes Echeveste|Joanes Echevestek]]. = Kataluniako "lehengusuak": ''Pitx, Potx i MariCuetes'' = [[Maite zaitut (Pirritx eta Porrotx)|Maite zaitut]] abestiak sekulako arrakasta izan zuen [[Euskal Herria]]n eta ondorioz, beste hizkuntza batzuetara itzuli zen. Bertsioen artean katalez egindakoa dago. [[Lax'n'Busto‎]] rock musika taldeak ''T'estimo molt'' egin zuen. Musika taldeak pentsatu zuen ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek ongi funtzionatuko zuela Katalunian ere. Bertan oso pailazo gutxi baitago. Urtebetetze festetara joaten direnak bakarrik. Horregatik, pailazo taldeak eta [[Lax'n'Busto]]k<nowiki/> elkarlanean, euskal pailazoen Kataluniako bertsioa sortu zuten: ''Pitx, Potx i MariCuetes.'' Gidoia eta abestiak euskaratik katalanera itzuli zituzten eta jantziak, dekoratua eta atrezzoa ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''en berak ziren.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=''Pirritx, Porrotx eta Marimotots''ek badituzte "lehengusuak" Katalunian|url=https://www.berria.eus/bizigiro/familia-handitzen_1124095_102.html}}</ref> Hirukote berri honek [[2011]]ko<nowiki/> [[Ekain|ekainean]] eskaini zuen lehenengo saioa Katalunian eta herriz herri aritu zen oso erantzun onarekin. Kataluniako publikoak eta bertan bizi diren euskaldunek gustu handiz hartu zituzten. ''Maite zaitut'' ikuskizunarekin aritu ziren herrialde osoan zehar eta 20 emanalditik gora eskaini zituzten. Guztira, 10.000 ikuslek baino gehiagok ikusi zuten ikuskizuna eta ia sarerra guztiak saldu zituzten. Urtebete pasatxo aritu ziren saioak ematen eta [[2012]]ko<nowiki/> [[abenduaren 30]]an<nowiki/> azkeneko emanaldia eskaini zuten [[Bartzelona]]ko<nowiki/> Poliorama antzokian.<nowiki/><ref>{{erreferentzia|egunkaria=El periodico de Catalunya|izenburua=''Pitx, Potx i MariCuetes'' Bartzelonan|url=https://www.pressreader.com/spain/el-periodico-de-catalunya-castellano-teletodo/20121228/281745561721253}}</ref> = Lanak = Pailazoek, beraien 36 urteko ibilbidean 39 disko eta 31 ikuskizun grabatu dituzte. Lehenengo musika diskoa [[1992]]an egin zuten eta estreinekoz [[1994]]an grabatu zuten beraien emanaldi bat. Guztira, 450 abestitik gora grabatu dituzte. {{Sakontzeko|Zerrenda:Pirritx, Porrotx eta MariMototsen abestiak}} === Diskoak === {| class="wikitable" style="width:100%; margin:auto" |- ! style="background:#ff44cc; width:5%" |Zenb. ! style="background:#ff44cc; width:10%" |Urtea ! style="background:#ff44cc; width:15%" |Pailazoak ! style="background:#ff44cc; width:25%" |Diskoa ! style="background:#ff44cc; width:20%;"|Argitaletxea |- | align="center" |1 | align="center" |1992 | rowspan="3" align="center" |Takolo, Pirrutx eta Porrotx | align="center" |Hau umorea | rowspan="3" align="center" |Elkar |- | align="center" |2 | align="center" |1993 | align="center" |Beti martxan |- | align="center" |3 | align="center" |1994 | align="center" |Ongi bizi |- | align="center" |4 | align="center" |1995 | rowspan="9" align="center" |Takolo, Pirritx eta Porrotx | align="center" |Kili-kili | rowspan="9" align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |5 | align="center" |1996 | align="center" |Tantaka Yotanka |- | align="center" |6 | align="center" |1997 | align="center" |Makarroiak |- | align="center" |7 | align="center" |1998 | align="center" |Baserrian |- | align="center" |8 | align="center" |1999 | align="center" |Plisti Plasta |- | align="center" |9 | align="center" |2000 | align="center" |Parrandan |- | align="center" |10 | align="center" |2001 | align="center" |Aupa Kintxo! |- | align="center" |11 | align="center" |2002 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |12 | align="center" |2003 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |13 | align="center" |2004 | rowspan="4" align="center" |Pirritx eta Porrotx | align="center" |Patata, patata! | rowspan="21" align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |14 | align="center" |2005 | align="center" |Maite zaitut |- | align="center" |15 | align="center" |2006 | align="center" |Mari Motots |- | align="center" |16 | align="center" |2007 | align="center" |Eskerrik asko! |- | align="center" |17 | align="center" |2008 | rowspan="17" align="center" |Pirritx, Porrotx eta MariMotots | align="center" |Piratak |- | align="center" |18 | align="center" |2009 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |19 | align="center" |2010 | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore |- | align="center" |20 | align="center" |2011 | align="center" |Zazpikoloroa |- | align="center" |21 | align="center" |2012 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |22 | align="center" |2013 | align="center" |Bizipoza |- | align="center" |23 | align="center" |2014 | align="center" |Txo MikMak txikia |- | align="center" |24 - 25 | align="center" |2015 | align="center" |Amalur / Euri tanta banintz |- | align="center" |26 - 27 | align="center" |2016 | align="center" |Tipi-tapa, korrika! / Haizearen herrira |- | align="center" |28 - 29 | align="center" |2017 | align="center" |Borobilean / Antzinako zuhaitza |- | align="center" |30 - 31 | align="center" |2018 | align="center" |Musua / Familia milakolore |- | align="center" |32 - 33 | align="center" |2019 | align="center" |Bizi dantza / Irri dantza |- | align="center" |34 | align="center" |2020 | align="center" |Amaren intxaurrak |- | align="center" |35 | align="center" |2021 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |36 - 37 | align="center" |2022 | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi! / Ez gara jaitsiko! |- | align="center" |38 | align="center" |2023 | align="center" |Txapasen kaxa magikoa |- | align="center" |39 | align="center" |2024 | align="center" |Zerua lapurtu dute! |} === Filmografia (Grabatutako ikuskizunak) === {| class="wikitable" style="width:100%; margin:auto" |- ! style="background:#ffff00; width:4%" |Zenb. ! style="background:#ffff00; width:13%" |Noiz grabatua ! style="background:#ffff00; width:13%" |Pailazoak ! style="background:#ffff00; width:14%" |Ikuskizuna ! style="background:#ffff00; width:21%;"|Non grabatua ! style="background:#ffff00; width:10%;"|Argitaletxea |- | align="center" |1 | align="center" |1994ko ekainaren 12a | align="center" |Takolo, Pirrutx eta Porrotx | align="center" |Kokororikoko | align="center" |[[Donostia]]ko [[Victoria Eugenia Antzokia|Victoria Eugenia antzokia]] | align="center" |[[Euskal Telebista]] |- | align="center" |2 | align="center" |1995eko irailaren 23a | rowspan="10" align="center" |Takolo, Pirritx eta Porrotx | align="center" |Txiztil | align="center" |[[Anoetako kirolgunea|Anoetako]] polikiroldegia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |3 | align="center" |1996ko azaroaren 8a | align="center" |Beltzi | align="center" |[[Beasain]]go [[Usurbe]] antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |4 | align="center" |1997ko martxoaren 16a | align="center" |Tantaka Yotanka | align="center" |[[Donostia]]ko [[Victoria Eugenia Antzokia|Victoria Eugenia antzokia]] | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |5 | align="center" |1998ko otsailaren 7a | align="center" |Makarroiak | align="center" |[[Lasarte-Oria]]ko [[Manuel Lekuona]] kultur etxea | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |6 | align="center" |1999ko martxoaren 18a | align="center" |Baserrian | align="center" |[[Irun]]go Amaia antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |7 | align="center" |2000ko ekainaren 1a | align="center" |Plisti plasta | align="center" |[[Irun]]go Amaia antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |8 | align="center" |2001eko maiatzaren 15a | align="center" |Parrandan | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |9 | align="center" |2002ko urtarrilaren 24a | align="center" |Aupa Kintxo! | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |10 | align="center" |2003ko apirilaren 3a | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |11 | align="center" |2004ko maiatzaren 20a | align="center" |Poxpolin Marisorgin | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |12 | align="center" |2005eko apirilaren 20a | rowspan="4" align="center" |Pirritx eta Porrotx | align="center" |Patata, patata! | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |13 | align="center" |2006ko apirilaren 5a | align="center" |Maite zaitut | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |14 | align="center" |2007ko urtarrilaren 10a | align="center" |Mari Motots | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |15 | align="center" |2008ko martxoaren 5a | align="center" |Eskerrik asko! | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |16 | align="center" |2009ko martxoaren 4a | rowspan="16" align="center" |Pirritx, Porrotx<br />eta MariMotots | align="center" |Piratak | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |17 | align="center" |2010eko maiatzaren 8a | align="center" |Irrien lagunak | align="center" |[[Urnieta]]ko Sarobe antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |18 | align="center" |2011ko martxoaren 30a | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore | align="center" |[[Urnieta]]ko Sarobe antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |19 | align="center" |2012ko martxoaren 6a | align="center" |Zazpikoloroa | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |20 | align="center" |2013ko martxoaren 16a | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |21 | align="center" |2014ko martxoaren 8a | align="center" |Bizipoza | align="center" |[[Donostia]]ko [[Victoria Eugenia Antzokia|Victoria Eugenia antzokia]] | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |22 | align="center" |2015eko martxoaren 7a | align="center" |Txo MikMak txikia | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |23 | align="center" |2016ko urtarrilaren 23a | align="center" |Amalur | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |24 | align="center" |2017ko martxoaren 11a | align="center" |Tipi-tapa, korrika! | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |25 | align="center" |2018ko martxoaren 10a | align="center" |Borobilean | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |26 | align="center" |2019ko ekainaren 18a | align="center" |Musua | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |27 | align="center" |2020ko urtarrilaren 25a | align="center" |Bizi dantza | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |28 | align="center" |2021eko urtarrilaren 23a | align="center" |Amaren intxaurrak | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |29 | align="center" |2022ko urtarrilaren 29a | align="center" |Kuikui | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |30 | align="center" |2023ko urtarrilaren 28a | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi! | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |31 | align="center" |2024ko urtarrilaren 20a | align="center" |Ez gara jaitsiko! | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |} ===[[Hik Hasi aldizkaria|Hik Hasi]]-ko filmak === {| class="wikitable" style="width:100%; margin:auto" |- ! style="background:#44ccff; |Zenb. ! style="background:#44ccff; |Urtea ! style="background:#44ccff; |Filma ! style="background:#44ccff;"|Ekoizlea |- | align="center" |1 | align="center" |2000 | align="center" |Zatoz jolastera! | align="center" |[[Hik Hasi aldizkaria]] |- | align="center" |2 | align="center" |2002 | align="center" |Jolasen altxorra | align="center" |[[Hik Hasi aldizkaria]] |- | align="center" |3 | align="center" |2004 | align="center" |Ilargiaren sekretua | align="center" |[[Hik Hasi aldizkaria]] |} = Boikotak eta zentsurak = Pailazo taldeak kritika eta boikot gogorrak jasan izan ditu hainbat alderdien partetik. Arrazoia beraien emanaldi eta abestietan euskal presoen aldeko adierazpenak egitea, eta [[Aiora Zulaika]] eta [[Joxe Mari Agirretxe]] ETA erakunde armatua defendatzen dutela. == 2001-2002 ([[Euskal Herria]]) == Hainbat eragile politikok bultzatuta eta indar mediatiko boteretsuen laguntzarekin, ''Takolo, Pirritx eta Porrotx''en aurkako kanpaina hasi zen [[2001]]. urtean. Urte hartan, kanpaina haren ondorioz, 20 emanaldi galdu zituen pailazo taldeak. [[2002]]an<nowiki/> berriz, pailazoak kontratatzeko asmoa zuten elkarte askok atzera egin zuten presio politikoengatik. Udal batzuek boikota egin zieten pailazoei eta gainera, herri horietako elkarteak eta ikasteetxeak presionatu eta mehatxatu egin zituzten pailazoak kontratatu ez zitzaten ''(xantaia ekonomikoak eta bestelako oztopoak)''. Arazo honen aurrean, [[2002]]ko<nowiki/> [[uztailaren 1]]ean,<nowiki/> ''Takolo, Pirritx eta Porrotx'' Donostiako kaleetara atera ziren egoera salatzera. Beraiei babesa ematen izan ziren, besteak beste: [[Maialen Lujanbio]] (bertsolaria), [[Koldo Izagirre]] (idazlea), [[Agurtzane Intxaurraga]] (Hika), [[Jokin Fachado]], [[Ramon Agirre]], [[Arantxa Gurmendi]] eta [[Jaione Albeniz]] (aktoreak), [[Imanol Ubeda]] (musikaria), [[Txan magoa]]... Hauek izan ziren boikota egin zieten adibide batzuk:<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Euskaldunon Egunkaria]]|izenburua=2001-2002an pailazoek jasotako boikot eta zentsura kasuak|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/pdfa/?data=2002-07-02&orria=042&zenb=d0p4dG5FZDU2d1d0bzBiampiK2ZGQT09}}</ref> *'''[[Lasarte-Oria|LASARTE-ORIA]]:''' Pailazoen herria da Lasarte-Oria. Bertan sortu zen taldea. Hala ere, udalak [[Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea|AEK]] diru-laguntzarik gabe utzi zuen pailazoek emanaldia eskaini zutelako. Ondorioz, [[Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea|AEK]]k<nowiki/> antolatzen duen Korrika kulturala laguntzarik eta baimenik gabe geratu zen. Gainera, Olentzeroren jaialdia era klandestinoan egin behar izan zuten. Desfilerako udaltzain, argindar eta baimenik gabe. *'''[[Donostia|DONOSTIA]]:''' Donostiako [[Bagera]] elkarteak 10 urte bete zituen [[2001]]ean.<nowiki/> Horregatik, [[2002]]ko<nowiki/> [[apirilaren 13]]an,<nowiki/> pailazoen emanaldi berezi bat antolatu zuten [[Antzoki Zaharra (Donostia)|Antzoki Zaharrean]], [[Donostiako Udala]]k<nowiki/> lagunduta. [[Ramon Etxezarreta]] ([[PSE-EE]]), Donostiako kultura zinegotzia zenak ordea, pailazoak ''Takolo, Piritx eta Porrotx'' izango zirela jakin zuenean, saioa bertan behera utzi zuen. Hala ere, [[Bagera]] elkarteak aurrera segitu zuen, baina Etxezarretak egindako mehatxuekin beldurtuta, azkenean bere horretan geratu zen egitasmoa. Pailazoek ordea, ez zuten etsi eta beraien kabuz segitu zuten antolatzen. Orduan, [[Antzoki Zaharra (Donostia)|Antzoki Zaharra]] alokatzea debekatu zieten eta emanaldirik egin gabe geratu ziren. *'''[[Bilbo|BILBO]]:''' Bertako alkate zenak, [[Iñaki Azkuna]]k<nowiki/> ([[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]]), esan zuen ''Takolo, Pirritx eta Porrotx''ek ezin zutela ez Bilbon ez beste inon emanaldirik eskaini. Horregatik, [[Gazte Topagunea]]ko<nowiki/> antolatzaileei debekatu egin zien Atxuri ikastetxea erabiltzea emanaldia egiteko. Emanaldi hau [[2002]]ko<nowiki/> [[Maiatz|maiatzan]]<nowiki/> ziren egitekoak. *'''[[Gasteiz|GASTEIZ]]:''' Euskal jaien eta auzoetako jaien batzordeek ''Takolo, Pirritx eta Porrotx'' kontratatu zituzten beraien jaietarako. [[Gasteizko Udala]]k<nowiki/> orduan, diru-laguntzen murrizketak ezarri zizkien batzorde hauei, zigor gisa. Gainera [[Espainiako Langile Alderdi Sozialista|PSOE]]-[[PP]]ko<nowiki/> agintariek publikoki "terroristak" eta "proetarrak" deitu zieten pailazoei. *'''[[Ezkerraldea|EZKERRALDEA]]:''' [[Sestao|Sestaoko]], [[Barakaldo|Barakaldoko]], [[Santurtzi|Santurtziko]] eta beste herri batzuetako udalek horri horietako antzokiak erabiltzea debekatu zieten bertako ikastetxeei. Beraz, pailazoek ikastetxeetan bertan egin behar izan zituzten emanaldiak. *'''[[Irun|IRUN]]:''' Irungo [[Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea|AEK]]-k ikasturte amaierako jaialdia egin nahi izan zuen pailazoekin, Amaia antzokian.<nowiki/> Baina [[Fernando San Martin]] ([[PSE-EE]]), kultura zinegotziak horren berri izan zuenean, antzokiaren erabilera ukatu zion elkarteari. Beste aukerarik ezean, saioa [[2002]]ko<nowiki/> [[maiatzaren 19]]an<nowiki/> egin zuten [[Hondarribia]]n<nowiki/> eta sekulako arrakasta izan zuen. 1000 ikusle joan ziren eta 200 sarrerarik gabe geratu. *'''[[Errenteria|ERRENTERIA]]:''' Langaitz ikastolak 25 urte bere zituen 2001ean. Hori zela eta Beraungo frontoian ''Takolo, Pirritx eta Porrotx''ek ikuskizuna eskaini behar zuten. Udalak ordea, frontoia erabiltzeko baimena atzera bota eta saioa eskaini gabe geratu ziren. *'''[[Atarrabia|ATARRABIA]]:''' Lorenzo Goikoa ikastetxe publikoak pailazoen emanaldi bat antolatu nahi izan zuen. Atarrabiako alkateak, [[Alfonso Ukar Zaratiegi]] ([[Nafar Herriaren Batasuna|UPN]]), ordea, herriko frontoia, kiroldegia eta plaza erabiltzea debekatu zien. Ondorioz, Atarrabiako Paz de Ziganda ikastolan egin behar izan zuten saioa. == 2013 ([[Euskal Telebista]]) == Urte honetan [[Txirri, Mirri eta Txiribiton]] beteranoek erretiroa hartu zuten eta ondorioz, [[Euskal Telebista]] pailazorik gabe geratu zen. Egoera horren aurrean, telebistak ''Pirritx eta Porrotx'' kontratatzeko aukeran pentsatzen hasi zen [[ETB 3]]rako. Orduan, [[Carlos Urkijo]]k<nowiki/> ([[PP]]), [[Espainia]]ko<nowiki/> Gobernuaren [[Euskal Herria]]n<nowiki/> zuen ordezkariak, idatzi bat egin zuen pailazoak ez kontratatzeko eskatuz. Bertan idatzi zuen [[Joxe Mari Agirretxe]] eta [[Aiora Zulaika]] [[Lasarte-Oria]]n<nowiki/> zinegotzi izan zirela [[Batasuna]] alderdiarekin eta ondorioz, [[Euskadi Ta Askatasuna|ETA]]rekin<nowiki/> lotura zutela. ''Pirritx eta Porrotx''ek zabaltzen duten mezua distortsionatuta dagoela esan zuen eta [[Iñigo Lamarca]], arartekoari, idatzi bat bidali zion adin txikikoen eskubideak zaindu zitzan.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Gara (egunkaria)|Gara]]|izenburua=Urquijok ETBri eskatzen dio ez kontratatzeko ''Pirritx eta Porrotx''|url=https://www.naiz.eus/eu/actualidad/noticia/20130912/urquijo-pide-a-eitb-que-no-incluya-en-su-programacion-actuaciones-de-pirritx-eta-porrotx}}</ref> [[Euskal Telebista]]k<nowiki/> ez du sekula pailazo taldea kontratatu programarik egiteko. Ez iskanbilaren aurretik, ezta ondoren ere. == 2019-2020 ([[Nafarroa]]) == * '''[[Iruñea|IRUÑEA]]:''' ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek ''Bizi dantza'' ikuskizuna eskaini behar zuten [[2019]]ko [[azaroaren 29]]an, Iruñeko [[Baluarte jauregia]]n. Bertako alkateak, [[Enrique Maya|Enrique Mayak]] ([[Nafar Herriaren Batasuna|UPN]]), ordea, ez zuen nahi hauek bertan emanaldia eskaintzea, ideologia kontuengatik. Esan zuenez, bera alkate den bitartean ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek ez dute bertan emanaldirik eskainiko. : Horregatik, hilabete bat lehenago, [[Urri|urrian]], berrikuspena txosten bat egiteko eskatu zuen (oso ezohikoa dena). Txosten horren ondoren, pailazoei esan zieten kontratua baliogabea zela eta ondorioz emanaldia bertan behera utziko zutela. : [[Iñigo Santxo]], pailazoen abokatuak ordea, kontratua ongi egina zegoela esan zuen. Urtebete lehenagotik itxita zegoen data eta [[Maider Beloki]]k,<nowiki/> kulturako zinegotziak, sinatu zuen hitzarmena. Kasua beraz, [[Nafarroako Kontseilua]]ren<nowiki/> eskuetan geratu zen.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Euskal Irrati Telebista|EiTB]]|izenburua=''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek ez dute emanaldirik eskaniko Baluarten|url=https://www.eitb.eus/eu/kultura/osoa/6827389/pirritx-porrotx-eta-marimototsen-prentsaurrekoa-iruneko-katakrak-liburudendan/}}</ref> : Nafarroako Kontseiluak pailazoei eman zien arrazoia, baina ordurako [[Abendu|abendua]] zen eta ondorioz, emanaldia egin gabe geratu zen. : Pailazoek ordea, ez zioten uko egin Iruñean saioa egiteari eta beraien kabuz [[Anaitasuna kiroldegia|Anaitasunan]] antolatu zuten ikuskizuna. Alkatearen nahiaren kontra egin zuten saioa eta sekulako arrakasta izan zuen. 2.500 ikusle inguru bildu ziren pailazoak ikustera.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Noticias de Navarra]]|izenburua=''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek Anaitasunan emanaldia eskaini dute zailatsun guztien gainetik|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/2019/12/23/pirritx-porrotx-marimotots-actuan-contracorriente/1010690.html}}</ref> * '''[[Lizarra|LIZARRA]]:''' [[2020]]ko<nowiki/> [[otsailaren 5]]ean<nowiki/> pailazoak emanaldia ematekotan ziren Lizarrako Lizarreria kiroldegian.<nowiki/> Dena prest zeukaten, baina azkeneko momentuan, bertako alkateak, [[Gonzalo Fuentes]]ek<nowiki/> ([[Navarra Suma]]) baimena kendu zien bertan ekitaldia egiteko. Antolatzaileak orduan, beste toki baten bila hasi ziren eta [[Remontival pilotalekua]]n<nowiki/> egitea erabaki zuten. Astebete eskas falta zen emanaldirako eta alkateak, bigarrenez, baimena ukatu zien. : Lizarran ezin izan zuten emanaldia egin eta azkenean, ondoko herriak, [[Oteitza (udalerria)|Oteitza]]k<nowiki/> luzatutako eskaintza onartu behar izan zuten. Emanaldia [[otsailaren 5]]ean<nowiki/> burutu zen, baina alboko herrian, Iturtxipia kiroldegian.<nowiki/><ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Noticias de Navarra]]|izenburua=''Pirritx, Porrotx eta MariMotots'' baimenik gabe Lizarran|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/estella-y-merindad/2020/01/30/oteiza-acogera-pirritx-porrotx-marimotots/1019282.html}}</ref> = Bitxikeriak = ===Anekdotak=== * Pailazoen hasieratan tortillaren esketxa egiten zuten. ''Takolo''k arrautza airera bota eta ez zen puskatzen. Gero Porrotxek beste bat bota eta hau puskatu egiten zen. Trikimailu hori egiteko, [[Agustin Mujika|Agustin]]ek arrautza bat egosi egiten zuen eta errotulagailuarekin markatu, eta gainontzekoak egosi gabe uzten zituen. Pailazoek ordea, ez zekitena zen, garai hartan plastikozko arrautzak saltzen zituztela. * Pailazoen hasieran, [[1987]] urte inguruan, [[Ziortza-Bolibar|Bolibarreko]] apaizak deitu zien pailazoei. Herriko baserri bat erre zela eta dirua biltzeko ikuskizun bat emango ote zuten. Baietz esan eta ikuskizunaren aurretik apaizak sekulako bazkaria prestatu zien, ardo eta guzti. Ardo zuria, gorria, patxarana... Gehitxo edan eta taula gainera atera ziren gero. Esketx batean, pailazo batek besteari kolpe bat eman eta besteak geldi-geldirik geratu behar zuen, estatua bat bezala. Baina ezin geldirik egon eta balantzaka hasi zen. Lotsatuta alde egin zuten handik. * Behin [[Nafarroa Garaia|Nafarroan]], [[Areso|Areson]], ikuskizun bat eskaintzen ari zirela, arrautzak puskatzearen esketxa egin zuten. ''Takolo'' eszenatik ateratzen zen eta bitartean ''Pirrutx''ek eta ''Porrotx''ek arrautzak puskatzen zituzten malabarismoak egiten. Orduan: ''"Arrautzarik gabe gelditu gara eta Takolo segituan etorriko da!"'' Momentu horretan, publikoko 12 urte inguko haur bat ziztu bizian altxa eta baserrira joan zen. Berehala itzuli eta dozena bat arrautza eman zizkien pailazoei. Esketxaren amaiera inprobisatu behar izan zuten.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Gara]]|izenburua=Arrautzak puskatzen segitu dute|url=https://www.naiz.eus/eu/hemeroteca/gara/editions/2017-11-28/hemeroteca_articles/arrautzak-puskatzen-segitu-dute}}</ref> * [[Agustin Mujika]] ''Takolo'' ikuskizun batetik bueltan, kotxean, etxera zihoala, [[Guardia Zibila|Guardia Zibilak]] geratu zuen. Atzeko atea ireki zuenean animalia bat, bonboa... zituela ikusi zuten. Orduan [[Guardia Zibila|Guardia Zibilak]] galdetu zion ea zertan egiten zuen lan. [[Agustin Mujika|Agustinek]] pailazoa zela esan zien eta hauek erantzun: "Ongi, norberak ahal duen bezala irabazi behar du ogia". [[Agustin Mujika|Agustin]] isilik geratu omen zen, baina pertsatu zuen: "Bai, jauna, zeuk bezala".<ref name="Izenik_gabekoa-20231105093708"/> * [[1998]]ko [[otsailaren 7]]an grabatu zuten ''Makarroiak'' ikuskizunean aitonaren eta amonaren papera egin zuten [[Xebero Agirretxe]]k eta [[Dolox Tolosa]]k. Lehenengoa [[Joxe Mari Agirretxe]] ''Porrotx''en aita zen. * [[2002]]an [[Hik Hasi aldizkaria|Hik Hasi]]rako egin zuten ''Jolasen altxorra'' filmean ''Pirritx'' eta ''Porrotx'' pirata zaharrak nola izango liratekeen agertzen da pentsamendu batean. Pailazo zaharren pertsonaiak [[Axun Soroa]]k eta [[Xebero Agirretxe]]k egin zituzten. [[Aiora Zulaika]] ''Pirritx''en amak eta [[Joxe Mari Agirretxe]] ''Porrotx''en aitak. ===Istorio hunkigarriak=== * Guraso batek [[Joxe Mari Agirretxe]]ri kontatu zion bere semea ospitalean koman zeukala eta esnatzera zihoanean, medikuak esan ziola zerbait galdetzeko. Erantzun errazeko zerbait galdetzeko, ea nola erreakzionatzen zuen ikusteko. Orduan amak galdetu zion: ''"Nola esaten du Porrotxek?"'' Eta haurrak erantzun zion: ''"Katxiporreta!".'' * Julen izeneko [[Bilbo]]ko haur bat gaixorik eta koman zegoen. Juleni asko gustatzen zitzaion ''Takolo'' pailazoa eta gurasoek [[Agustin Mujika]]ri deitu zioten ospitalera bisita egitera joateko. [[Agustin Mujika|Agustin]] [[Zaldibia|Zaldibiatik]] [[Bilbo|Bilboraino]] joan zen ''Takolo''z jantzita eta kitarra hartuta. Juleni abesten hasi eta hau esnatu egin zen. Esnatu zenean, gauza bakarra esaten zuen: ''Takolo''.<ref name="Izenik_gabekoa-20231105093708"/> * [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetako]] [[Boise]]n haur bat zegoen ordura arte euskaraz hitz egin nahi izaten ez zuena. Behin, pailazoekin motibatuta, euskaraz hizketan hasi zen. ===Hizkuntza=== *''Takolo, Pirrutx eta Porrotx'', beraien hasieratan [[Nafarroa]] hegoaldean ere izan ziren: [[Cortes]], [[Ablitas]], [[Cascante]].... Toki askotan haurrek ez zekiten euskaraz eta pailazoei galdetzen zieten: "Ez dakizue gazteleraz?". Pailazoen ikuskizuna oso bisuala zenez, keinuen eta kantuen bidez lortzen zuten elkar ulertzea. Koloreak ere ez zekizkiten: "Zer kolore da hau? Gorria!", pailazoek esan behar izaten zituzten galderak eta erantzunak.<ref name="Izenik_gabekoa-20231105093708"/> *Pailazoek beti euskaraz egiten dituzte saio guztiak. Hala ere, kanpora joan izan direnean eta kasu berezietan, beste hizkuntzetak erabili izan dituzte. [[Nikaragua]]ra<nowiki/> joan zirenean gaztelaniaz egin zuten. [[Kuba]]n<nowiki/> izan zirenean berriz, gaztelaniaz baina kubatar azentuarekin. Eta [[Etiopia]]n<nowiki/> euskaraz, bainatigrinerara itzultzeko itzultzaile batekin.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Txintxarri (aldizkaria)|Txintxarri]]|izenburua=''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek Katalunian eta beste hizkuntzetan|url=https://txintxarri.eus/lasarte-oria/1548450782839-25-urte-irriak-zabaltzen-27015A0}}</ref> = Erreferentziak = {{erreferentzia_zerrenda|2}} = Kanpo estekak = * [https://www.katxiporreta.eus/ Webgune ofiziala] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Euskal Herriko pailazoak]] [[Kategoria:Pirritx, Porrotx eta Marimotots]] r20bidwqq7kvbaosvfqfuh8g4fp22qz 9998414 9998413 2024-12-13T12:27:47Z Telebista 78290 /* Takolo, Pirritx eta Porrotx */ 9998414 wikitext text/x-wiki {{Musika talde infotaula | izena = Pirritx, Porrotx eta MariMotots | irudia = Pirritx, Porrotx eta MariMotots.jpg | irudi testua = Pirritx ([[Aiora Zulaika]]), Porrotx ([[Joxe Mari Agirretxe]]) eta MariMotots ([[Mertxe Rodriguez]]). | irudi zabalera = 300px | ezizenak = | jatorria = [[Lasarte-Oria]] ([[Gipuzkoa]]) | instrumentuak = | musika mota = | urteak = [[1987]]ko [[abenduaren 24]]a -<br />gaur egun {{adina|1987|12|24}} | diskoetxeak = | webgunea = [https://www.katxiporreta.eus/ www.katxiporreta.eus] | taldekideak = [[Aiora Zulaika]]<br />[[Joxe Mari Agirretxe]]<br />[[Mertxe Rodriguez]] }} '''''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''''' [[Aiora Zulaika]], [[Joxe Mari Agirretxe]] eta [[Mertxe Rodriguez]] aktoreek osaturiko [[pailazo]] hirukotea da. [[1987]]ko [[abenduaren 24]]an sortu zen, [[Lasarte-Oria]]n eta gaur egun [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] pailazorik ezagunetakoak eta arrakastatsuenetakoak dira. Herriz herri aritzen dira eta plazetan, festetan, ikastetxeetan... egiten dituzte emanaldiak. Urtean 120-150 emanalditik gora eman izan dituzte eta beraien errekorra ikasturte batean 205 saio eskaintzea da. Urtero-urtero emanaldi berri bat sortzen dute eta berarekin batera, abesti berriak ere bai. 37 urteko ibilbidean 31 ikuskizun eta 39 disko grabatu dituzte. Guztira, 450 abestitik gora argitaratu dituzte. {{Sakontzeko|Zerrenda:Pirritx, Porrotx eta MariMototsen abestiak}} [[2002]]an 15 urte bete zituen pailazo taldeak eta ''Beti zuekin... Katxiporreta!!'' ikuskizunarekin ospatu zuten. [[2012]]an berriz, 25. urteurrenean ''Sentitu, pentsatu, ekin!'' saio berezia sortu zuten. [[2022|2022an]] 35 urte bete zituzten eta ospatzeko ''Urteak bete, abenturak bizi!'' ikuskizuna taularatu zuten. Pailazo-taldearen inguruan [[Irrien Lagunak]] ekimena sortu da, pailazoen merchandising produktuak saltzeko. = Taldekideak = {{zutabe}} === Gaur egungoak === * ''Pirritx'', [[Aiora Zulaika|Aiora Zulaika Soroa]] ([[Lasarte-Oria]], [[Gipuzkoa]], [[1975]]) * ''Porrotx'', [[Joxe Mari Agirretxe|Jose Mari Agirretxe Kerexeta]] ([[Lasarte-Oria]], [[Gipuzkoa]], [[1964]]) * ''MariMotots'', [[Mertxe Rodriguez|Mertxe Rodriguez Serrano]] ([[Lasarte-Oria]], [[Gipuzkoa]], [[1968]]) {{zutabe berria}} === Hasierakoak === * ''Takolo'', [[Agustin Mujika|Agustin Mujika Iartza]] ([[Lasarte-Oria]], [[Gipuzkoa]], [[1960]]) * ''Pirrutx'', [[Patxi Sanz|Patxi Sanz Perez]] ([[Lasarte-Oria]], [[Gipuzkoa]]) * ''Porrotx'', [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Mari Agirretxe Kerexeta]] ([[Lasarte-Oria]], [[Gipuzkoa]], [[1964]]) * ''Pirritx'', [[Ainhoa Beristain]] ([[Zaldibia]], [[Gipuzkoa]]) {{zutabe amaiera}} == Pailazoen urtez urteko bilakaera == Pailazo taldeak bilakaera izan du. Gaur egun ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots'' izenarekin ezagunak badira ere, bere garaian ''Takolo, Pirrutx eta Porrotx'' bezala hasi ziren; geroago, ''Takolo, Pirritx eta Porrotx'' izan ziren; eta, Takolok taldea utzi zuenean, ''Pirritx eta Porrotx''. [[2013]]an, 25 urte bete zituztenean, ''Sentitu, pentsatu, ekin!'' ikuskizunean ''Takolo''k bisita egin zien. {| class="wikitable" style="width:100%; margin:auto" |- ! style="background:#ece6e9; width:5%" |Pailazoa ! colspan="10" style="background:#ece6e9; width:5%" |1987-1996 ! colspan="10" style="background:#ece6e9; width:5%" |1997-2006 ! colspan="10" style="background:#ece6e9; width:5%" |2007-2016 ! colspan="9" style="background:#ece6e9; width:5%" |2017-2025 |- | align="center" |Takolo | colspan="18" align="center" style="background:#ff8888|[[Agustin Mujika|Agustin<br />Mujika]] | align="center" | | align="center" | | align="center" | | align="center" | | align="center" | | align="center" | | align="center" | | align="center" | |style="background:#ff8888| | | | | | | | | | | | | |- | align="center" |Pirrutx | colspan="8" align="center" style="background:#88ff88|[[Patxi Sanz|Patxi<br />Sanz]] | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |- | align="center" |Porrotx | colspan="38" align="center" style="background:#88ffff" |[[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Mari<br />Agirretxe]] | |- | align="center" |Pirritx | | | | | | | | | colspan="4" align="center" style="background:#ffff88|[[Ainhoa Beristain|Ainhoa<br />Beristain]] | colspan="26" align="center" style="background:#ff88cc" |[[Aiora Zulaika|Aiora<br />Zulaika]] | |- | align="center" |MariMotots | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | colspan="16" align="center" style="background:#ffcc88" |[[Mertxe Rodriguez|Mertxe<br />Rodriguez]] | |} === Beste pertsonaiak (grabatutako ikuskizunetakoak) === {| class="wikitable" |- | {{Color box|Ivory}} ''[[Hik Hasi aldizkaria|Hik Hasi]]ko<nowiki/> filma''<br />* errepikatutako pertsonaia! |} {| class="wikitable sortable mw-collapsible" style="width:100%; margin:auto" |- !! scope="col; style="background:#ece6e9; width:30%" |Aktorea ! scope="col; style="background:#ece6e9; width:30%" |Pertsonaia ! scope="col; style="background:#ece6e9; width:5%" |Urtea ! scope="col; style="background:#ece6e9; width:35%|Ikuskizuna / Filma |- | rowspan="6" align="center" |[[Karlos Zuñiga]] | align="center" |Barraskiloa | align="center" |1993 - 1994 | align="center" |Kokororikoko |- | align="center" |Txerri kuttin | align="center" |1993 - 1994 | align="center" |Kokororikoko |- | align="center" |Kokororikoko oilarra | align="center" |1993 - 1994 | align="center" |Kokororikoko |- | align="center" |Joxe Mari Bilibari | align="center" |1995 - 1996 | align="center" |Beltzi |- | align="center" |Kurkux | align="center" |1995 - 1996 | align="center" |Beltzi |- | align="center" |Aitatxo Lotia | align="center" |1996 - 1997 | align="center" |Tantaka Yotanka |- | align="center" |[[Ainhoa Beristain]] | align="center" |Amona Josefina | align="center" |1993 - 1994 | align="center" |Kokororikoko |- | rowspan="43" align="center" |[[Alex Tetuan]]<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Euskal Irrati Telebista|EiTB]]|izenburua=Alex Tetuan pailazoa jubilatu da, baina erretiratu ez|url=https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/faktoria/osoa/6752385/alex-tetuanek-30-urte-egin-ditu-takolo-pirritx-eta-porrotx-pailazoekin-/}}</ref> | align="center" |Xixuko | align="center" |1994 - 1995 | align="center" |Txiztil |- | align="center" |Txerri Porrotxin | align="center" |1994 - 1995 | align="center" |Txiztil |- | align="center" |Saturnino | align="center" |1994 - 1995 | align="center" |Txiztil |- | align="center" |Tiburtzio jauna | align="center" |1995 - 1996 | align="center" |Beltzi |- | align="center" |Joxepa behia | align="center" |1995 - 1996 | align="center" |Beltzi |- | align="center" |Porrontxio | align="center" |1995 - 1996 | align="center" |Beltzi |- | align="center" |Tantaka Yotanka | align="center" |1996 - 1997 | align="center" |Tantaka Yotanka |- | align="center" |Titiriteroa | align="center" |1997 - 1998 | align="center" |Makarroiak |- | align="center" |Patatari jauna | align="center" |1997 - 1998 | align="center" |Makarroiak |- | align="center" |Jaxinto Bustiblai | align="center" |1997 - 1998 | align="center" |Makarroiak |- | align="center" |Mackey jauna | align="center" |1998 - 1999 | align="center" |Baserrian |- | align="center" |Tarrapatata pirata | align="center" |1999 - 2000 | align="center" |Plisti-plasta |- | align="center" style="background:Ivory|''Serapio'' | align="center" style="background:Ivory|''2000'' | align="center" style="background:Ivory|''Zatoz jolastera! (Hik Hasi)'' |- | align="center"|Fermina behia | align="center"|2000 - 2001 | align="center"|Parrandan |- | align="center"|Toribioto erregea | align="center"|2001 - 2002 | align="center"|Aupa Kintxo! |- | align="center" style="background:Ivory|''Barrabas pirata'' | align="center" style="background:Ivory|''2002'' | align="center" style="background:Ivory|''Jolasen altxorra! (Hik Hasi)'' |- | align="center"|Porrontxio* | align="center"|2002 - 2003 | align="center"|Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center"|Patatari jauna* | align="center"|2002 - 2003 | align="center"|Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center"|Tarrapatata pirata* | align="center"|2002 - 2003 | align="center"|Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center"|Nikasio jauna | align="center"|2003 - 2004 | align="center"|Poxpolin Marisorgin |- | align="center"|Txilipito jauna | align="center"|2004 - 2005 | align="center"|Patata, patata! |- | align="center"|Anakleto | align="center"|2005 - 2006 | align="center"|Maite zaitut |- | align="center"|Eurolio jauna | align="center"|2006 - 2007 | align="center"|Mari Motots |- | align="center"|Joxe | align="center"|2007 - 2008 | align="center"|Eskerrik asko! |- | align="center" |Petrol jauna | align="center" |2008 - 2009 | align="center" |Piratak |- | align="center" |Soldadua | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Xabi bihurri | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Joxepa behia* | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Olentzero | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Lagun txakurra | align="center" |2010 - 2011 | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore |- | align="center" |Aberatsa | align="center" |2011 - 2012 | align="center" |Zazpikoloroa |- | align="center" |Belekoiren laguntzailea | align="center" |2011 - 2012 | align="center" |Zazpikoloroa |- | align="center" |Zazpikoloroa | align="center" |2011 - 2012 | align="center" |Zazpikoloroa |- | align="center" |Anakleto* | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Tantaka Yotanka* | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Patatari jauna* | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Txilipito jauna* | align="center" |2013 - 2014 | align="center" |Bizipoza |- | align="center" |Roke | align="center" |2014 - 2015 | align="center" |Txo MikMak txikia |- | align="center"|Estanislao | align="center"|2015 - 2016 | align="center"|Amalur |- | align="center" |Zeledon | align="center" |2016 - 2017 | align="center" |Tipi-tapa korrika! |- | align="center" |Jeronimo | align="center" |2017 - 2018 | align="center" |Borobilean |- | align="center" |Ziriport | align="center" |2018 - 2019 | align="center" |Musua |- | align="center" |Zebra | align="center" |2018 - 2019 | align="center" |Musua |- | align="center" |[[Aiora Zulaika]] | align="center" |Izeba Maritxu | align="center" |1997 - 1998 | align="center" |Makarroiak |- | rowspan="17" align="center" |[[Mertxe Rodriguez]] | align="center" |Amona Josefina | align="center" |1998 - 1999 | align="center" |Baserrian |- | align="center" |Teresa Markesa | align="center" |1999 - 2000 | align="center" |Plisti-plasta |- | align="center" style="background:Ivory|''Amona Josefina*'' | align="center" style="background:Ivory|''2000'' | align="center" style="background:Ivory|''Zatoz jolastera! (Hik Hasi)'' |- | align="center" |Bittori alkate anderea | align="center" |2000 - 2001 | align="center" |Parrandan |- | align="center" |Kintxo Barrilete | align="center" |2001 - 2002 | align="center" |Aupa Kintxo! |- | align="center" style="background:Ivory|''Amona Josefina*'' | align="center" style="background:Ivory|''2002'' | align="center" style="background:Ivory|''Jolasen altxorra! (Hik Hasi)'' |- | align="center" style="background:Ivory|''Itsas-neska | align="center" style="background:Ivory|''2002'' | align="center" style="background:Ivory|''Jolasen altxorra! (Hik Hasi)'' |- | align="center" |Amona Josefina* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Izeba Maritxu* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Kintxo Barrilete* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Poxpolin Marisorgin | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" style="background:Ivory|''Amona Josefina*'' | align="center" style="background:Ivory|''2004'' | align="center" style="background:Ivory|''Ilargiaren sekretua (Hik Hasi)'' |- | align="center" style="background:Ivory|''Madame Banu'' | align="center" style="background:Ivory|''2004'' | align="center" style="background:Ivory|''Ilargiaren sekretua (Hik Hasi)'' |- | align="center" |Tider | align="center" |2004 - 2005 | align="center" |Patata, patata! |- | align="center" |Romí | align="center" |2005 - 2006 | align="center" |Maite zaitut |- | align="center" |Mari Motots | align="center" |2006 - 2007 | align="center" |Mari Motots |- | align="center" |Mari Motots* | align="center" |2007 - 2008 | align="center" |Eskerrik asko! |- | align="center" |[[Maitane Colorado]] | align="center" |Anttoni ahuntza | align="center" |2001 - 2002 | align="center" |Aupa Kintxo! |- | rowspan="40" align="center" |[[Oihana Sanchez]] | align="center" |Joxepa behia* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Barraskiloa* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Saturnino* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Jaxinto Bustiblai* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Postaria | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Bulegaria | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Erratza | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Bihurria | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Lorea | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Pitxitxi | align="center" |2004 - 2005 | align="center" |Patata, patata! |- | align="center" |Katiuska | align="center" |2005 - 2006 | align="center" |Maite zaitut |- | align="center" |Mari Mototsen ama | align="center" |2006 - 2007 | align="center" |Mari Motots |- | align="center" |Mari Mototsen ama* | align="center" |2007 - 2008 | align="center" |Eskerrik asko! |- | align="center" |Kattalin pirata | align="center" |2008 - 2009 | align="center" |Piratak |- | align="center" |Izeba Arantxa plantxa | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Elefantea | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Abuela Maria Luisa | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Astoa | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Mari Kalanbre | align="center" |2010 - 2011 | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore |- | align="center" |Belekoi anderea | align="center" |2011 - 2012 | align="center" |Zazpikoloroa |- | align="center" |Loreto (Mari Mototsen ama)* | align="center" |2013 - 2014 | align="center" |Bizipoza |- | align="center" |Estralurtarra | align="center" |2013 - 2014 | align="center" |Bizipoza |- | align="center" |Txo MikMak txikia | align="center" |2014 - 2015 | align="center" |Txo MikMak txikia |- | align="center"|Ilargi | align="center"|2015 - 2016 | align="center"|Amalur |- | align="center"|Andereño Maribel | align="center"|2017 - 2018 | align="center"|Borobilean |- | align="center" |Olentzero | align="center" |2018 - 2019 | align="center" |Musua |- | align="center" |Tximeleta | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Astoa* | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Joxepa behia* | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Elefantea* | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Txerri almirantea | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Loreto (Mari Mototsen ama)* | align="center" |2020 - 2021 | align="center" |Amaren intxaurrak |- | align="center" |Txo MikMak txikia* | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Tider* | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Ilargi* | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Anakleto* | align="center" |2022 - 2023 | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi!! |- | align="center" |Kattalin pirata* | align="center" |2022 - 2023 | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi!! |- | align="center" |Maribel bexamel | align="center" |2022 - 2023 | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi!! |- | align="center" |Zerraman | align="center" |2023 - 2024 | align="center" |Ez gara jaitsiko! |- | align="center" |Txapas | align="center" |2024 - 2025 | align="center" |Ostirala iritsi da!! |- | rowspan="5" align="center" |[[Aitor Etxeberria]] | align="center" |Postontzia | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Bulegaria | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Erratza | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Bihurria | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Lorea | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | rowspan="6" align="center" | [[Iñigo León]] | align="center" |Joxelu Gamelua | align="center" |2004 - 2005 | align="center" |Patata, patata! |- | align="center" |Arrantzazu | align="center" |2005 - 2006 | align="center" |Maite zaitut |- | align="center" |Erlea | align="center" |2005 - 2006 | align="center" |Maite zaitut |- | align="center" |Txanpon jauna | align="center" |2006 - 2007 | align="center" |Mari Motots |- | align="center" |Ospitaleko zelaria | align="center" |2007 - 2008 | align="center" |Eskerrik asko! |- | align="center" |Nahas | align="center" |2008 - 2009 | align="center" |Piratak |- | rowspan="3" align="center" |[[Kristina Ropero]] | align="center" |Txanponi anderea | align="center" |2006 - 2007 | align="center" |Mari Motots |- | align="center" |Nagore sendagilea | align="center" |2007 - 2008 | align="center" |Eskerrik asko! |- | align="center" |Tiritatxo medikua | align="center" |2010 - 2011 | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore |- | align="center" |[[Ekain Kazabon]] | align="center" |Borras | align="center" |2008 - 2009 | align="center" |Piratak |- | rowspan="9" align="center" |[[Alex Tello]] | align="center" |Largabista | align="center" |2010 - 2011 | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore |- | align="center" |Martin bertso | align="center" |2010 - 2011 | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore |- | align="center" |Patakon pirata | align="center" |2011 - 2012 | align="center" |Zazpikoloroa |- | align="center" |Otsoa | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Gorka | align="center" |2013 - 2014 | align="center" |Bizipoza |- | align="center" |Igor | align="center" |2013 - 2014 | align="center" |Bizipoza |- | align="center" |Plastiker | align="center" |2014 - 2015 | align="center" |Txo MikMak txikia |- | align="center"|Periko lapiko | align="center"|2015 - 2016 | align="center"|Amalur |- | align="center" |Patakon pirata* | align="center" |2016 - 2017 | align="center" |Tipi-tapa korrika! |- | align="center" |[[Joli Pascualena]] | align="center" |Ane pirata | align="center" |2011 - 2012 | align="center" |Zazpikoloroa |- | rowspan="30" align="center" |[[Izaskun Forcada]] | align="center" |Kintxo Barrilete* | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Poxpolin Marisorgin* | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Amona Josefina* | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Hermelinda | align="center" |2014 - 2015 | align="center" |Txo MikMak txikia |- | align="center" |Plastik zaunk | align="center" |2014 - 2015 | align="center" |Txo MikMak txikia |- | align="center"|Jenny | align="center"|2015 - 2016 | align="center"|Amalur |- | align="center" |Neska txiki | align="center" |2016 - 2017 | align="center" |Tipi-tapa korrika! |- | align="center"|Poxpolin Marisorgin* | align="center"|2016 - 2017 | align="center"|Tipi-tapa korrika! |- | align="center"|Mukitsu Barraskiloa | align="center"|2017 - 2018 | align="center"|Borobilean |- | align="center"|Izar Dantzaria | align="center"|2017 - 2018 | align="center"|Borobilean |- | align="center" |Mari Domingi | align="center" |2018 - 2019 | align="center" |Musua |- | align="center" |Katua | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Marmoka | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Oilar Queen | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Krokodiloa | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Tronoa | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Txanponi anderea | align="center" |2020 - 2021 | align="center" |Amaren intxaurrak |- | align="center" |Tiritatxo medikua* | align="center" |2020 - 2021 | align="center" |Amaren intxaurrak |- | align="center" |Txilipito jauna* | align="center" |2020 - 2021 | align="center" |Amaren intxaurrak |- | align="center" |Urtxintxa | align="center" |2020 - 2021 | align="center" |Amaren intxaurrak |- | align="center" |Pingui | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Txilipito jauna* | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Hontza | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Margarita Oiloa | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Txita kolorea | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Kintxo Barrilete* | align="center" |2022 - 2023 | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi!! |- | align="center" |Poxpolin Marisorgin* | align="center" |2022 - 2023 | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi!! |- | align="center" |Amona Josefina* | align="center" |2022 - 2023 |align="center" |Urteak bete, abenturak bizi!! |- | align="center" |Yumi Euri | align="center" |2023 - 2024 | align="center" |Ez gara jaitsiko! |- | align="center" |Pupu | align="center" |2024 - 2025 | align="center" |Ostirala iritsi da!! |- | align="center" |[[Joanes Echeveste]] | align="center" |Lore | align="center" |2024 - 2025 | align="center" |Ostirala iritsi da!! |} = Taldearen bilakaera = == Pailazoen aurreneko urteak (1982-1987) == [[1982]]an [[Lasarte-Oria]]ko haurren %80ak A ereduan ikasten zuten, gaztelaniaz, eta kalean ere ez zen euskara askorik erabiltzen. [[Agustin Mujika]] irakaslea zen [[Lasarte-Oria]]n A ereduan eta [[Joxe Mari Agirretxe]]k magisteritza ikasi zuen eta haurren eta euskararen bueltan ibiltzen zen. Biak ''Lasarte-Oria euskaldundu dezagun'' euskara taldeko kideak ziren, eta herrian euskararen erabilera sustatzeko asmoz, haurrentzat zerbait egitea erabaki zuten. Gabonetan ''Olentzero''ren etorrera antolatzen hasi ziren herrian. Ordurarte ''Olentzero'' ikastolara bakarrik iristen zen, eta beste ikastetxeetan ez zuten honen berri. Beraz, herri osorako ikuskizuna antolatzeari ekin zioten. [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Mari]]k egiten zuen ''Olentzero''ren papera eta [[Agustin Mujika|Agustin]]ek gitarrarekin ongi etorria ematen zion baserritarrarena. Beraiekin batera ''Xixuko'' ahatea ere aritzen zen. Ekitaldian, maila ezberdinetako haurrak, banan-banan oholtzara igotzen ziren ''Olentzero''ri kantatzera. == Takolo, Pirrutx eta Porrotx == === Pailazoen sorrera (1987-1992) === Bost urte eman zituzten ''Olentzero''ren etorrera antolatzen. [[1987]]an, ordea, ekitaldia luze joaten zela ikusi zuten. Horrenbeste klase oholtzara igoz eta jaitsiz, haurrak aspertzen hasten zirela. Horregatik, arintze aldera, pailazoak sartzea erabaki zuten. [[Agustin Mujika]], [[Patxi Sanz]] eta [[Joxe Mari Agirretxe]], hezkuntza mundutik zetozen hiru irakasle elkartu ziren eta ''Takolo, Pirrutx eta Porrotx'' sortu zituzten. Pailazoek Olentzerori bihurrikeriak egiten zizkioten, eta esketx eta esketx artean haur guztiekin batera abestu egiten zuten. Garai hartan ez zegoen abesti askorik haurrentzat eta haueka lortzeko, [[Imanol Urbieta|Imanol Urbietari]] bere kantak erabiltzeko baimena eskatu zioten. [[Imanol Urbieta|Imanolen]] semea ere pailazogintzan zebilen [[Kakax, Kokox eta Kirriki|''Kakax, Kokox eta Kirriki'']] hirukotean eta ''Takolo, Pirrutx eta Porrotx''i esan zien bere abestiak kantatzea ohore bat izango zela. Beraz, kasete batean [[Imanol Urbieta]]ren lau abesti grabatu zituzten eta ikastetxeetan banatu zituzten haurrek ikasi eta gero ikuskizunean elkarrekin abestu zitzaten. Horrela ikuskizun laburragoa eta dibertigarriagoa egin zuten.<ref name="Izenik_gabekoa-20231105093708">{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=Agustin Mujika, ''Takolo'' pailazoari elkarrizketa|url=https://www.berria.eus/ahomentan2023/09/03/sudur-gorrien-biribilgunean.html}}</ref> Lehenengo emanaldia [[1987]]ko [[abenduaren 24]]an eman zuten [[Lasarte-Oria]]ko ''Zamaburu'' plazan. ''Takolo''ren papera [[Joxe Mari Agirretxe]]k egin zuen, ''Pirrutx''ena [[Patxi Sanz]]ek eta ''Porrotx''ena [[Agustin Mujika]]k. [[Donostia]]ko [[Gros]] auzoko ''Angelita'' dendan traje luze batzuk egin zituzten eta horiek jantzi zituzten.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=Kulturklik|izenburua=30 urte ''Takolo, Pirrutx eta Porrotx''en sorreratik|url=http://www.kulturklik.euskadi.eus/noticia/2017112809400251/se-cumplen-tres-decadas-de-la-llegada-de-los-payasos-precursores-de-los-actuales-pirritx-porrotx-y-marimotots/kulturklik/es/z12-detalle/es/}}</ref> ''Euskararen maratoia'' [[1986|1986an]] sortu zen eta Agustin Mujika ''Takolo'' izan zen ekimenaren sortzailea. Orduz geroztik bi urtez behin ospatzen da [[Lasarte-Oria|Lasarte-Orian]] eta maratoiak iraun bitartean euskara hutsez egitea da helburua. ''Takolo, Pirrutx eta Porrotx'' pailazo taldea egun baterako sortu zen berez, baina 6 hilabete geroago, [[1988]]ko [[Maiatz|maiatzan]], ''Euskararen II. maratoia'' antolatu zen [[Lasarte-Oria]]n, bertan beste emanaldi bat eskaintzeko eskatu zieten pailazoei, eta hauek baiezkoa eman zuten. Bigarren saio horretarako, ordea, ''Takolo''ren eta ''Porrotx''en paperak aldatu zituzten. [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Marik]] ez zuen ongi abesten eta [[Agustin Mujika|Agustinek]] bai. Ondorioz, ongi kantatzen zuenak pailazo azkarraren pertsonaia egitea erabaki zuten, eta ordutik aurrera [[Agustin Mujika|Agustin]] ''Takolo'' izan zen eta [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Mari]] ''Porrotx''. (Euskararen maratoi honetan [[Aiora Zulaika]]k, gaur egungo ''Pirritx''ek, 13 urte zituen eta herriko txistulari taldearekin txistua jo zuen. Pailazoen emanaldia ikusi zuenean, handitan pailazo izan nahi zuela pentsatu zuen. 9 urte geroago, 1997an, sartu zen pailazo taldean). [[Fitxategi:19931201 6545-P001.jpg|19931201_6545-P001|thumb|250px|''Pirrutx'' eta ''Porrotx'' [[Azpeitia]]n XI. [[Azpeitiko Euskal Antzerki Topaketak|Azpeitiko Euskal Antzerki Topaketan]], ''Lumak'' ikuskizunean (1993-12).]] Bi emanaldi horiek eskaini eta [[Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea|AEKren]] dei bat jaso zuten [[Usurbil]]dik emanaldi bat eskaintzeko. Han ere ikuskizuna burutu zuten eta pixkanaka-pixkanaka herriz herri zabalduz joan ziren.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Txintxarri (aldizkaria)|Txintxarri]]|izenburua=''Takolo'' Lasarterako sortu zen, baina Euskal Herri osorako balio du|url=http://txintxarri.eus/elkarrizketak/takolo-lasarteoriarako-sortu-zen-baina-euskal-herri-osorako-balio-zuen-269FF08/}}</ref> Tartean [[Bilbo|Bilboko]] [[Bilboko Aste Nagusia|Aste Nagusian]] eta [[Donostia|Donostiako]] [[Donostiako Aste Nagusia|Aste Nagusian]] aritu ziren. Plazak leporaino beteta eta beraiek oraindik material askorik gabe. Eszenatoki bat zeukaten eta ezer gehiagorik ez. Megafoniarik gabe, ohiuka aritzen ziren. Gerora megafoniarako materiala erosi zuten, furgoneta bat eta [[Euskal Herria|Euskal Herri]] osora zabalduz hasi ziren.<ref name="Izenik_gabekoa-20231105093708"/> Hasierako saio horietan oraindik ez ziren aktoreak, euskaltzaleak ziren. Beraz, lotsa eta beldur pixka batekin ateratzen ziren saioa egitera. Lanean hasi aurretik patxaranari trago bat eman eta zezenak bezala, zuzen-zuzen ateratzen ziren publikoari begiratu ere egin gabe. Hasiera horietan ''Takolo''k gitarra bat eramaten zuen eta zuzenean abesten zuten.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Argia (aldizkaria)|Argia]]|izenburua=Joxe Mari Agirretxe eta Mertxe Rodriguezi elkarrizketa|url=http://www.argia.eus/argia-astekaria/1907/agirretxe-eta-mertxe-rodriguez-umeen-hipnotizatzaileak}}</ref> Hala ere, ez zeukaten euskarri musikalik. Musikak ez zuen garrantzia handirik beraien lehen saioetan, eta ikuskizunak esketxetan oinarritzen ziren. === Lehenengo diskoak eta bideoa (1992-1994) === Bost urte herriz herri ibili eta gero, pailazoek beste urrats bat eman nahi zuten. Orduan erreferenteak [[Txirri, Mirri eta Txiribiton|''Txirri, Mirri eta Txiribiton'']] ziren. Hauek telebistaren laguntza zuten eta promozio aldetik beste indar bat zeukaten: emanaldi gutxi eta handiak hiriburuetan, diskoak kaleratzen zituzten, [[Euskal Telebista|Euskal Telebistako]] programak... ''Takolo, Pirrutx eta Porrotx''ek garbi zuten merkatua bazegoela eta hiriburuetara bakarrik joan beharrean, herri txikiagoetara joan behar zutela saio txikiagoak eskatzintzera. Pailazo herrikoiak izan nahi zuten. Ordurako urtean 90 emanaldi eskaintzen zituzten eta emanaldi bakoitza hiru sketxek osatzen zuten.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Euskaldunon Egunkaria]]|izenburua=Duela bost urte sortu zuten pailazo taldea|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=PIRRUTX&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu&orridata=19920906&ikusi=32}}</ref> Gainera, ezagunagoak izateko bide horretan eta beraien lana aberasteko asmoz, disko bat sortzeko ideia otu zitzaien. Mugarria izan zen [[1992]]. urtea. Urte horretan, ''[[Hau umorea|'''Hau umorea''']]'', beraien lehenengo diskoa grabatu eta [[Abenduaren 5|abenduaren 5ean]], [[Durangoko Azoka|Durangoko Azokan]] aurkeztu zuten. Abesti gehienak [[Imanol Urbieta]]renak ziren, eta berari eskeini zioten lehenengo disko hau.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=Lasarteko pailazoek 25 urte|url=http://www.berria.eus/paperekoa/1658/046/001/2012-11-25/muxu_eta_irrien_filosofia.htm}}</ref> Gainera, emanaldietan zuzenean kantatu beharrean, diskoetako abestiekin ''playback'' egiten hasi ziren. Ordutik, pailazo ikuskizunetan musikari garrantzia handiagoa ematen hasi ziren eta urtero-urtero, hutsik egin gabe [[Durangoko Azoka|Durangoko Azokan]] disko berria kaleratzearen dinamikari heldu zioten. [[Fitxategi:19931201 6546-P001.jpg|thumb|250px|''Porrotx'' [[Azpeitia]]n XI. [[Azpeitiko Euskal Antzerki Topaketak|Azpeitiko Euskal Antzerki Topaketan]], ''Lumak'' ikuskizunean (1993-12).]] Urte berean, [[Agustin Mujika]], [[Zaldibia]]ra joan zen bizitzera eta taldea "Lasartear-goierritar" bihurtu zen. Ikuskizunaren entseguak ere [[Zaldibia]]n egiten hasi ziren, kultur etxeko dantza-gelan eta antzokian. Beraien almazena eta lokala ere herrian zuten.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Goiberri]]|izenburua=''Takolo, Pirritx eta Porrotx''en 25 urtetako ibilbidea|url=http://goiberri.eus/2012/11/19/denok-elkarrekin/}}</ref> Lehen diskoa atera eta beraien saioek oinarri musikala beharrezkoa zutela jabetu ziren. Orduan, [[Ordizia]]ko Musika Eskolako irakaslea, Oneka Garmendia, ezagutu zuten, eta beraiekin elkarlanean aritzea proposatu zioten. Honek baietz erantzun eta musika eskolako haurren laguntzarekin '''''Beti martxan''''' ([[1993]]) eta '''''Ongi bizi''''' ([[1994]]) diskoak kaleratu zituzten. Oneka askotan haserretu egiten zen pailazoekin, izan ere, garai hartan dena presaka egiten zuten eta hiru aste lehenago pasatzen zizkioten haurrek ikasi beharreko kantak. Hamabost abesti inguru ikasi behar izaten zituzten hiru astetan, gero diskoa grabatzeko. Haurrek egun osoa estudioan ematen zuten eta neka-neka eginda amaitzen zuten. Hala ere, denek hurrengo urtean bueltatu nahi izaten zuten. Azkeneko disko hau eta gero, [[1994|1994ko]] [[Ekainaren 12|ekainaren 12an]], lehenengo aldiz pailazo taldearen ikuskizun bat grabatu zen: '''''Kokororikoko'''''. Emanaldi hau [[Euskal Telebista|Euskal Telebistak]] grabatu zuen Donostiako [[Victoria Eugenia Antzokia|Victoria Eugenia antzokian]] eta [[1995|1995eko]] [[Urtarrilaren 6|urtarrilaren 6an]] emititu zen, errege egunean, arratsaldeko 15:25etan. Ordutik aurrera, ikasturtero ikuskizun bat sortu eta grabatzen hasi ziren (gaur egun oraindik segitzen dute). Pailazo taldea sortu eta lehenengo zazpi urte hauetan 600 emanalditik gora eskaini zitutzen [[Euskal Herria|Euskal Herri]] osoan zehar.<ref>{{erreferentzia|izenburua=''Takolo, Pirrutx eta Porrotx''ek hirugarren diskoa kaleratu dute|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=PIRRUTX&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu&orridata=19941209&ikusi=027|egunkaria=[[Euskaldunon Egunkaria]]}}</ref> Pixkanaka ezagunagoak egiten joan ziren eta telebistako saioetan ere agertzen hasi ziren. Esate baterako, [[1994|1994ko]] [[Martxoaren 2|martxoaren 2an]] elkarrizketa egin zien [[Anne Igartiburu|Anne Igartiburuk]] [[Euskal Telebista|ETBko]] ''Show Show'' saioan. Edota [[Abenduaren 31|abenduaren 31n]], [[Jasone Aretxabaleta|Jasone Aretxabaletak]] eta [[Asier Odriozola|Asier Odriozolak]] aurkezten zuten ''Goraintzi''ko atal berezian agertu ziren sketx bat eta bi abesti abesten. === Pirrutxek taldea utzi (1994) === [[Fitxategi:19931201 6551-P001.jpg|thumb|250px|''Pirrutx'' [[Azpeitia]]n XI. [[Azpeitiko Euskal Antzerki Topaketak|Azpeitiko Euskal Antzerki Topaketan]], ''Lumak'' ikuskizunean (1993-12).]] Urte berean etorri zen hurrengo aldaketa. [[Patxi Sanz]] (''Pirrutx'') [[Zubieta (auzoa)|Zubieta]]ko lanbide eskolan lanean hasi zen eta pailazo lanak denbora asko eskatzen zuenez, taldea utzi behar izan zuen zazpi urte eta gero. Hala ere, Patxik ez zuen ondo amaitu taldean eta hurrengo urteetan [[Euskaldunon Egunkaria|Euskaldunon Egunkarian]] zuzendariari gutunak idatzi izan zizkion pailazo taldea kritikatuz. Bertan zioen: ''Merkataritza-zirkuituan sarturik taldeak moda eta jarrera bat asebetetzen du; ikuskizuna gain susperketa sentsorialean oinarritzen da (fokuak, soinua, musika playback, elkarrizketa iskanbilatsuak...); ez badaukazu ezer esateko abes ezazu; Pirrutx agertokitik desagertu ondoren ez da errespetatu haren erabakia, Pirritx imitazioa besterik ez da.''<ref>{{erreferentzia|izenburua=Patxi Sanzek zuzendariari gutuna pailazoak kritikatuz|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=patxi+sanz+susperketa&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu&orridata=20021212&ikusi=005|egunkaria=[[Euskaldunon Egunkaria]]}}</ref> Pailazo taldeak ordea, aurrera segitu zuen eta [[1994]] amaieran, [[Ainhoa Beristain]] zaldibiarrak bete zuen Pirrutxen papera. Hilabete batzuetan emakume batek bete zuen gizonezkoaren pertsonaia (horrela agertu ziren esate baterako [[Euskal Telebista|ETBko]] ''Goraintzi'' saioan). [[Agustin Mujika|Agustin]], [[Patxi Sanz|Patxi]] eta [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Mari]] hezkuntza mundutik zetozen, baina [[Ainhoa Beristain|Ainhoak]] lau urte zeramatzan antzerkia egiten eta ikuspegi berri bat sartu zen taldean.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Hik Hasi aldizkaria|Hik hasi]]|izenburua=''Takolo, Pirritx eta Porrotx''i elkarrizketa 1996an|url=http://www.hikhasi.eus/Artikuluak/19960801/takolo-pirritx-eta-porrotx-haurrak-haurrak-dira-helduak-bihurtu-ditugu-denbora-baino-lehen}}</ref> == Takolo, Pirritx eta Porrotx == === Pirritx iritsi + Pailazoek 10 urte (1995-1998) === [[Ainhoa Beristain]] taldera iritsi zenez, [[1995|1995eko]] [[Urtarril|urtarrilean]], ''Pirrutx''en pertsonaia desagertu eta ''Pirritx'' iritsi zen. ''Pirrutx''en pertsonaia burusoila zen, ile arrosarekin. Sortu zuten ''Pirritx'' berriak berriz, txirikorda ile-horiak zituen (horrela agertzen da ''Kili-kili'' diskoaren eta ''Txiztil'' ikuskizun grabatuaren azaletan). Itxura honek ordea, oso hilabete gutxi iraun zuen eta ''Pirritx'' berehala ile arrosa izatera pasatu zen. Aldaketa honekin grabatu zuten bideoan pailazoen hurrengo ikuskizuna, [[1995|1995eko]] [[Irailaren 23|irailaren 23an]]: '''''Txiztil''''' ([[1995]]). Pailazo taldea pixkanaka handitzen ari zen eta goierritar asko izan ziren, [[Ainhoa Beristain]] bezala, era batera edo bestera lagundu zutenak. Taldea handitu zen, baina herrikoitasuna ez zuten galdu. Gertukoak izaten eta ikuskizun handiak zein txikiak eskaintzen jarraitu zuten. ''Takolo''ren gitarrarekin hasi eta pixkanaka sormena lantzen eta gidoi hobeagoak lortzen joan ziren. Arropak eta dekoratuak ere beraiek egiten zituzten inguruko jendearen laguntzarekin. [[Fitxategi:1996 HH EE Altsasu IñigoAritzaIkastolarenFestaDomingoLumbierren TakoloPorrotx 429.jpg|thumb|250px|''Takolo'' eta ''Porrotx'' [[Altsasu|Altsasuko]] Iñigo Aritza Ikastolaren festan, ''Denda Chup'' ikuskizunean (1996).]] Hurrengo ikasturtean '''''Kili-kili''''' diskoa eta '''''Beltzi''''' ikuskizuna grabatu zituzten ([[1995]]-[[1996]]). Denboraldi hau aro baten amaiera izan zen. Ordura arte emanaldi bakoitza sketx solte batzuek osatzen zuten eta ikuskizun bakoitza aldakorra izan zitekeen. Bertsio ezberdinak egiten zituzten, sketx batzuk mantendu, besteak aldatu... [[1990|1990etik]] [[1996|1996ra]] bitartean hainbat ikuskizun ezberdin eskaini zituzten: * '''''Izeba Pantxika''''' ([[1991]]-[[1992]]). * '''''Kokororikoko''''' ([[1992]]-[[1994]]). * '''''Lumak''''' ([[1993]]). * '''''Beti martxan''''' ([[1993]]). * '''''Ongi bizi''''' ([[1995]]). * '''''Denda chup''''' ([[1995]]-[[1996]]). * '''''Kili kili''''' ([[1995]]-[[1996]]). * '''''Porrontxio''''' ([[1996]]). [[1996]]-[[1997]] ikasturtean ordea, lehenengo aldiz kurtso osoa iraungo zuen lan itxi bat argitaratu zuten. '''''Tantaka Yotanka''''' izeneko diskoa eta ikuskizuna sortu zituzten. Hemendik aurrera urtero ikuskizun bakarra sortu, herriz herriko bira egin eta amaieran bideoan grabatzeko dinamikari heldu zioten. [[Fitxategi:Euskaraokea (96-398).jpg|Euskaraokea_(96-398)|19931201_6545-P001|thumb|270px|''Porrotx'' eta ''Jaxinto Bustiblai'' [[Andoain]]en ''[[Euskaraokea]]'' saioko grabaketan (1996-10).]] Ordurako pailazo taldean 5 lagun finkok egiten zuten lan eta horietatik 4 pailazogintzatik bizi ziren. Udako denboraldian, herri askotatik deitzen zieten festetan saioak eskaintzeko. Pailazoek ordea kalean emanaldiak egiteko arazoak izaten zituzten beroa eta makillajea dela eta. Horregatik, udan kalean ikuskizunak eskaintzeko deitzen bazieten, baldintza jartzen zuten 19:30etatik edo 20:00etatik aurerra izatea. garai honetan, urtean 70-140 emanaldi eskaintzen zituzten.<ref>{{erreferentzia|izenburua=''Takolo, Pirritx eta Porrotx''en lan egiteko modua|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=gure+taldeak+5+lagun+finko+ditu+takolo&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu&orridata=19960420&ikusi=047|egunkaria=[[Euskaldunon Egunkaria]]}}</ref> [[1997]]-[[1998]] ikasturtean, pailazo taldeak 10 urte bete zituen eta hori ospatzeko, ikasturte horretan ''Makarroi-festa'' bat taulatu zuten: '''''Makarroiak''''' ikuskizuna.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Euskaldunon Egunkaria]]|izenburua=''Makarroiak'' disko berria kaleratu dute pailazoek, 10. urteurrenean|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=makarroiak+porrotx&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu&orridata=19971204&ikusi=053}}</ref> Bertan, aurreko urteetako sketxen bat ere errepikatu zuten, esaterako pailazoak izebaz mozorrotu eta pastelak lapurtzearena. ''Makarroiak'' ikuskizunean [[Aiora Zulaika]] batu zen pailazo taldera. [[Lasarte-Oria|Lasarte-Orian]] bi urtetetik behin ospatzen den ''Euskararen maratoian'' [[Agustin Mujika|Agustin]] eta [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Mari]] antolatzaileak ziren eta edizio batean [[Aiora Zulaika|Aiorari]] gazteen ordezkari izatea eta parte hartzea egokitu zitzaion. Orduan ezagutu zuten elkar hirurek. Denbora pasa zen eta [[Aiora Zulaika|Aiora]] arte ederrak ikasten ari zela, ''Erasmus'' egitera [[Birmingham|Birminghamera]] joan nahi zuen. Hala ere, unibertsitatetik deitu zioten beka ez ziotela eman esateko. Hortik egun batzuetara, udako egun batean, [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Marik]] [[Aiora Zulaika|Aiorari]] hots egin eta pailazo taldean sartzeko gonbita luzatu zion. Hasiera hartan [[Ainhoa Beristain|Ainhoa]] ''Pirritx''en ordezkapenak eta pertsonaia txikiagoak egiteko hartu zuten (esaterako ''Perez sagutxoa'' edota ''Izeba Maritxu)''.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Ataria]]|izenburua=Guztiok daukagu pailazo edo clown bat barruan, ''Pirritx''i elkarrizketa|url=https://ataria.eus/tolosa/1718711620989-guztiok-daukagu-pailazo-edo-clown-bat-barruan-aiora-zulaika-pirritx}}</ref> === Pirritx 'berria' (1998-2001) === Hiru denboraldi eta erdiren ondoren, [[1998]]an, [[Ainhoa Beristain]]ek ikasketak medio, [[Madril|Madrilera]] joan behar izan zuenez, taldea utzi eta [[Aiora Zulaika]]k bete zuen bere tokia. [[Aiora Zulaika|Aiorak]] urtebete eskas zeraman pailazo taldean pertsonaia txikiak egiten, baina beharrak bultzatuta, ''Pirritx''en papera betetzeko eskatu zioten eta honek segituan onartu zuen. Bere umetako ametsa egi bihurtu zen: euskarazko pailazo izatea. [[Aiora Zulaika|Aiora]]k ''Pirritx''en papera moldatu eta bere egin zuen. [[Ainhoa Beristain|Ainhoak]] egiten zuen ''Pirritx'' ''bihurriagoa eta zoroagoa'' zen. [[Aiora Zulaika|Aiorarena]] aldiz, ''xaloagoa eta goxoagoa''.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=''Pirritx'' buztin puska busti bat zen hasieran, eta urteekin hartu du forma|url=https://www.berria.eus/lurraldeak/gipuzkoa/pirritx-buztin-puska-busti-bat-zen-hasieran-eta-urteekin-hartu-du-forma_2132464_102.html}}</ref> [[Aiora Zulaika|Aiora Zulaikak]] ''Pirritx''en paperean ofizialki egin zuen lehenengo ikuskizuna '''''Baserrian''''' izan zen ([[1998]]-[[1999]]). Hasi zenean 23 urte zituen eta gaur egun ere, berak segitzen du pertsonaiaren azalean. Zaletuen artean, txiki-txikienak ''Takolo''rengana hurbiltzen ziren. ''Takolo'' pailazo serioa eta azkarra da; irakaslearen figura egiten duena. Haurrak, beraz, txikitan irakaslearen figura horrengana gerturatzen ziren. 6-8 urteko haurrei ordea ''Porrotx'' gustatzen zaie, bere bihurrikeriak atsegin dituzte. Eta ''Pirritx''en zaletuak mota guztietakoak dira. Neskei asko gustatzen zaie ''Pirritx''. Hurrengo ikuskizunak '''''Plisti plasta''''' ([[1999]]-[[2000]]), '''''Parrandan''''' ([[2000]]-[[2001]]) izan ziren. === Bihurrikerietatik heztera saltoa (2001-2002) === Pailazoen lehenengo urteetako helburua haurrak euskaraz entretenitzea zen eta urte asko zeman zituzten bide horretatik. Orduan jabetu ziren, haurrek beraiek imitatzen zituztela eta pailazoak eredu ere bazirela. Horregatik bihurrikeriak egiteaz gain, hezten ere lagundu behar zutela erabaki zuten. Pixkanaka, ikuskizunetan haurrak hezteko abestiak sartzen hasi ziren. Esaterako: [[1995]]-[[1996]] ikasturtean ''Semaforo hori ("Begira alde batera eta gero bestera, kotxeak geldi daude, ni banoa aurrera...")'', [[1997]]-[[1998]] ikasturtean ''Dabadabadu ("Gosaldu, bazkaldu eta afaldu ondoren beti, garbitu hortzak, ez ahaztu...")''... [[Fitxategi:Takolo, Pirritx eta Porotx.jpg|thumb|300px|eskuinera|''Takolo, Pirritx, Porrotx'' eta ''Kintxo Barrilete'' ''Aupa Kintxo!'' ikuskizunean (2001-2002).]] Hala ere, abesti solte hauez gain, ikuskizunak eta abestiak sortzerako garaian, haurrei gustatzen zitzaizkien gauzei buruzkoak egiten zituzten: inauteriak, parranda, izozkiak, lasterketak... Iturri hori ordea pixkanaka bukatzen hasi zen eta ikuskizun berrietarako ideiak agortzen joan ziren. [[2001]]. urtea mugarria izan zen pailazoentzat. Urte horretan ''Takolo, Pirritx eta Porrotx'' [[Nikaragua]]ko [[Somoto]] herrira joan ziren bisitan, eta itzultzean '''''Aupa Kintxo!''''' ([[2001]]-[[2002]]) ikuskizuna argitaratu zuten. Handik aurrera, gizarte-gaiak lantzen hasi ziren eta urtero emanaldi ezberdin bat sortzen. Abesti hezitzaileez gain, ikuskizun osoak bihurtu zituzten hezitzaile. Horrela, gai berri hauek askoz ere mamitsuagoak ziren eta azkarrago osatzen zituzten ikuskizunak (familia motak, homosexualitatea, etorkinak...). === Pailazoek 15 urte (2002-2003) === [[2002]]-[[2003]] ikasturtean berriz, pailazo taldeak 15 urte bete zituen eta urteurrenerako ikuskizun berezia prestatu zuten: '''''Katxiporreta!!''''' Bertan urte horietako esketxik onenak errepikatu eta ordurarteko abestirik ezagunenak abesten zituzten. === Takolok taldea utzi (2003-2004) === Hurrengo urtea izan zen pailazo hirukotearen azkenekoa. '''''Poxpolin Marisorgin''''' ([[2003]]-[[2004]]) emanaldiaren bira amaitu zutenean, [[Agustin Mujika]]k (''Takolo'') taldea utzi zuen 16 urte eta gero. [[2004]]ko [[irailaren 18]]an izan zen Takoloren azkeneko emanaldia. [[Lasarte-Oria]]n bi saio eskaini zituzten. Dena hasi zen tokian eta moduan amaitu zuen ibilbidea: bere sorterrian eta ''Olentzero''ren etorrerarekin. [[Agustin Mujika|Agustin]] irakaslea zen, eta ezin zuen pailazo lanarekin uztartu. Horregatik, erabaki bat hartu behar eta pailazo taldea utzi behar izan zuen. Asko kostatu zitzaion erabakia hartzea eta gaizki pasatu zuen: ''Orain hobeto nago, baina hasieran oso triste egon nintzen, eta momentu txarrak pasatu nituen''.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=Agustin Mujika ''Takolo''ri elkarrizketa|url=http://www.berria.eus/paperekoa/1483/038/001/2013-09-11/betiko_lepotik_burua.htm}}</ref> Hala ere, Goierriko haurrekin elkarlana ez zen eten eta [[Ordizia]]ko, [[Zaldibia]]ko, [[Idiazabal]]go eta [[Legorreta]]ko haurrek parte hartzen jarraitu zuten hurrengo disko eta ikuskizunetan. Guztira hamar urte eman zituzten ''Takolo, Pirritx eta Porrotx'' izenarekin. == Pirritx eta Porrotx == === Hirukotetik bikotera + 'Maite zaitut' abestia (2004-2005) === ''Takolo''k taldea utzi zuenean, erabaki zuten inork ez ordezkatzea Agustin eta beste pertsonaia berririk ez sortzea. Beraz, pailazo taldea hirukotea izatetik bikotea izatera pasa zen. Hurrengo urteetan ''Pirritx eta Porrotx'' izenpean ibili ziren herriz herri. Lau denboraldi egin zituzten bikote moduan. '''''Patata, patata!''''' ([[2004]]-[[2005]]), '''''Maite zaitut''''' ([[2005]]-[[2006]]), '''''Mari Motots''''' ([[2006]]-[[2007]]) eta '''''Eskerrik asko!''''' ([[2007]]-[[2008]]). Etapa honetan, [[2005]]ean sortu zuten [[Maite zaitut (Pirritx eta Porrotx)|''Maite zaitut'']] abestia, izen bera zeraman ikuskizunerako. Kantak sekulako arrakasta izan zuen eta gaur egun oraindik abesten segitzen dute. Abestia beste 6 hizkuntzetara itzuli eta bertsionatu dute: * [[Katalan|Katalanez]] <nowiki/>([[2007]]) * [[Galiziera|Galegoz]] <nowiki/>([[2009]]) * [[Arabiera|Arabieraz]] <nowiki/>([[2010]]) * [[Sardiniera|Sardinieraz]] <nowiki/>([[2011]]) * [[Ingeles|Ingelesez]] <nowiki/>([[2014]]) * [[Kalo|Kalonieraz]] <nowiki/>([[2015]]) Gainera, bi bertsio berezi ere egin dituzte: * [[Euskadiko Orkestra|Euskadiko Orkestra Sinfonikoa]]rekin<nowiki/> ([[2012]]) * Eta [[Demode quartet]] taldearekin ([[2016]]) [[Fitxategi:Porrotx 001.jpg|thumb|250px|''Porrotx'' ileorde urdinarekin.]] === Itxura aldaketa (2005-2006) === Garai honetan, itxura ere aldatu zuten. [[2004]]ean, ''Patata, patata!'' ikuskizunean, ''Pirritx''ek ileordea aldatu zuen. Arrosa kolorekoa izaten segitzen zuen, baina beste estilo batekoa. Hurrengo ikasturtean berriz, [[2005]]ean, ''Maite zaitut'' ikuskizunean, ''Porrotx''ek ere ileordea berritu zuen. Ile beltza izatetik urdina izatera pasa zen. === MariMotots iritsi (2006-2007) === [[2006|2006ean]], MariMototsen ([[Mertxe Rodriguez]]) papera sortu zuten Mari Motots ikuskizunerako. Mertxe ez zen berria taldean. Aurretik beste pertsonaia asko eginak zituen (''Kintxo Barrilete, Amona Josefina, Teresa Markesa, Bittori alkate anderea, Izeba Maritxu, Poxpolin marisorgin, Tider, Romí''...). ''MariMotots'' denboraldi bateko pertsonaia bakarrik sortu zuten, baina azkenean hurrengo ikuskizunean ere jarraitu zuen. [[2005]]eko Gabonetan [[Joxe Mari Agirretxe]] eta [[Mertxe Rodriguez]] ospitalera joan ziren haurrak bisitatzera eta bertan Ane Perez Alberdi ''(Ane Pirata)'' 17 urteko neska ezagutu zuten. Minbizia zeukan, baina sekulako indarra transmititu zien. Beraz, bisita amaitu bezain laster, Joxe Marik Mertxeri esan zion: ''MariMotots, datorren urtean mototsak eroriko zaizkizu''.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Gara (egunkaria)|Gara]]|izenburua=''MariMotots''i mototsak erori eta pirata zapia jantziko du|url=http://gara.naiz.eus/paperezkoa/20071011/42554/eu/Marimototsi-mototsak-erori-eta-pirata-zapia-jarriko-du}}</ref> Beraz, [[2007]]-[[2008]]ko denboraldian MariMototsen pertsonaiarekin segitu eta ''Eskerrik asko!'' saioa sortu zuten. Bertan ''MariMotots''i mototsak erori zitzaizkion eta minbiziaren gaia landu zuten ''Pirritx eta Porrotx'' pailazoek. Ikuskizun honek era guztietako kritikak jaso zituen. Batzuk onak, haurrentzat irakasgai oso ona zela esanez; eta beste batzuk txarrak, haurrentzako gai egokia ez zela esanez. == Pirritx, Porrotx eta MariMotots == === Hirukotea berriro (2008-2009) === Minbizia landu zuten ikuskizunetik aurrera, MariMotots pailazo taldean sartzea eta pertsonaia finko bezala jartzea erabaki zuten. [[2008]]az geroztik, beraz, taldean hiru dira berriro, bi pailazo eta beraien laguna: ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''. Izen horrekin egin dituzte hurrengo ikuskizun eta disko guztiak, eta gaur egun ere horretan segitzen dute. Hurrengo lanak '''''Piratak''''' ([[2008]]-[[2009]]) eta '''''Irrien lagunak''''' ([[2009]]-[[2010]]) izan ziren. ''Piratak'' ikuskizuna egiten ari zirela, [[Aiora Zulaika]]k taldea utzi zuen haurdun geratu zelako. Beraz, ''Piratak'' ikuskizunaren denboraldi erditik aurrera eta ''Irrien lagunak'' ikuskizunean ''Porrotx'' eta ''MariMotots'' bakarrik aritu ziren. ''Pirritx'' bideo-deien bidez agertzen zen, baina ez zen zuzenean taula gainean aritzen. Haurrei azaldu zieten Pirritx haurdun zegoela eta baserrian geratu zela ''Amona Josefina'' eta ''Joxepa behia''rekin deskantsatzen. Guztira 16 hilabete eman zituen [[Aiora Zulaika]]k tauletatik kanpo.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Galtzaundi Euskara Elkartea|Galtzaundi]]|izenburua=Aiora Zulaikari elkarrizketa ama izan eta gero|url=http://ataria.tok-md.com/pdf/g_337_20110204.pdf}}</ref> === Pupu eta Lore + Irrien lagunen kluba (2010-2011) === [[2010]]ean [[Aiora Zulaika]] ama izan zen, eta urte bereko [[Irail|irailean]] lanera itzuli zen. Haurrek bazekiten ''Pirritx'' haurdun egon zela, eta, hori aprobetxatuz, ikuskizunean ''Pirritx'' ere ama izatea bururatu zitzaien. Orduan, [[2010]]eko [[Azaro|azaroan]] '''''Ongi etorri Pupu eta Lore''''' ([[2010]]-[[2011]]) saioa estreinatu zuten. Bertan ''Pupu'' eta ''Lore'' iritsi ziren, ''Pirritx''en seme-alaba bikiak. [[Fitxategi:AnePirata tokikom 700x700.jpg|thumb|250x250px|''Porrotx'' eta ''Ane Pirata''.]] Haurrak jaiotzearekin batera, '''''Irrien Lagunen Kluba''''' sortu zuten. Bertan [[Euskal Herria|Euskal Herri]]ko haurrek ''Pirritx''en seme-alabak hezten laguntzea nahi zuten. Horretarako, hezteko zein balio nahi zituzten erabaki zuten: osasuna, natura, zientzia, kultura eta elkartasuna. Balio bakoitzarentzat pertsonaia bat sortu zuten: ''Tiritatxo medikua, Largabista basozaina, Mari Kalanbre eta amona Mari Txinparta, Martin Bertso, Ane Pirata'' eta ''Patakon''.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=Musuak, irriak eta hezkuntzaren filosofia|url=https://www.berria.eus/bizigiro/muxu-eta-irrien-filosofia_1091005_102.html|egunkaria=[[Berria]]}}</ref> Klubaren barruan pailazoekin batera herriz herri paraleloan arituko ziren ikuskizunak sortu zituzten, ''irrienlagunak.com'' webgunea eta baita [[Irria (aldizkaria)|Irria]] aldizkaria ere. Segidan, [[2011]]-[[2012]] ikusturtean egin zuten ikuskizuna '''''Zazpikoloroa''''' izan zen. === Pailazoek 25 urte + Takoloren bisita (2012-2013) === 25. urteurrena iritsi zen [[2012]]-[[2013]] denboraldian, eta saio berezia prestatu zuten urtemuga honetarako ere. '''''Sentitu, pentsatu, ekin!''''' ikuskizuna eta diskoa kaleratu zituzten. Bertan ''Amona Josefina''k 100 urte betetzen zituen eta urtebetetzea ospatzearekin batera urte guzti horietako istorioak eta pertsonaiak ere gogoratu zituzten. Ikuskizun honetarako prestatutako diskoa ere berezia izan zen. [[Euskadiko Orkestra|Euskadiko Orkestra Sinfonikoa]]rekin grabatu zituzten ordurarte zituzten abestirik ezagunenak, eta lagun zaharrak ere itzuli ziren beraiekin kolaborazioak egitera. Diskoan haurrek abestu zuten, baina baita pailazoen sorrerako lehenego diskoan parte hartu zuten haurrek ere (dagoeneko heldututa). Ikuskizun horrekin egin zuten diskorako eta DVDrako grabatu zuten emanaldirako ''Takolo'' pailazoa ere itzuli zen bisita egitera.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[El Diario Vasco]]|izenburua=''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek 25 urte|url=http://www.diariovasco.com/v/20121118/cultura/payasos-cumpleaos-sinfnico-20121118.html|egunkaria=[[Diario Vasco]]}}</ref> === Egonkortzea + Hezur-haragizko Pupu eta Lore (2013-2020) === [[Fitxategi:Pirritx-Porrotxekin.jpg|Pirritx-Porrotxekin|thumb|300px|''Pirritx, Porrotx eta MariMotots'' [[Tolosako zezen plaza]]n ''Irribanda'' ikuskizunean (2014-09-27).]] Hurrengo urteetan, aldaketa nabarmenik gabe urtez urte, egonkorturik segitu zuten ikuskizunak eta diskoak sortzen: '''''Bizipoza''''' ([[2013]]-[[2014]]) eta '''''Txo MikMak txikia''''' ([[2014]]-[[2015]]). Horrenbestekoa zen zeukaten sorkuntza, urtean bi disko plazaratzen hasi zirela. Bata ikasturte horretako ikuskizunaren izen berekoa eta bestea gehigarri modura: * [[2015]]-[[2016]] '''''Amalur''''' ''(ikuskizuna)'' ''+ '''Euri tanta banintz''''' * [[2016]]-[[2017]] '''''Tipi-tapa korrika!''' (ikuskizuna) + '''Haizearen herrira''''' * [[2017]]-[[2018]] '''''Borobilean''' (ikuskizuna) + '''Antzinako zuhaitza''''' * [[2018]]-[[2019]] '''''Musua''''' ''(ikuskizuna) + '''Familia milakolore''''' * [[2019]]-[[2020]] '''''Bizi dantza''' (ikuskizuna) + '''Irri dantza''''' ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''en ikuskizunez gain, 2017. urtean '''''Haizearen herrira''''' ikuskizuna sortu zuen Katxiporreta kooperatibak. Bertan [[Imanol Urbieta|Imanol Urbietari]] omenaldia egin zioten. Ikuskizun hau pailazoenarekin batera paraleloan aritu zen herriz herri. Bertako protagonistak ''Aitona Manolo'' ([[Inazio Tolosa]]), ''Pupu'' ([[Iraitz Lizarraga]]) eta ''Lore'' ([[Ekain Ibarguren]]) izan ziren. Ordura arte ''Pupu eta Lore'' panpina moduan agertu izan ziren oholtza gainean. Hau izan zen hezur-haragizko aktoreekin antzeztu zuten lehenengo aldia.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=Guka|izenburua=Igandean Modelon taularatuko dute Haizeraren herrira, ''Katxiporreta''ren ikuskizun berria|url=https://zarautzguka.eus/zarautz/1485862821935-pupu-lore-eta-aitona-manolo-modelon-izan-dira}}</ref> === Covid-aren pandemia (2020-2021) === [[2019]]ko [[azaroaren 9]]an estreinatu zuten ''Bizi dantza'' ([[2019]]-[[2020]]) ikuskizuna [[Eskoriatza]]n. Ikasturtea ongi hasi zuten, baina [[Martxo|martxoan]] [[koronabirus]] pandemia iritsitakoan, [[Euskal Herria]] konfinamendu egoeran sartu zen eta pailazoak 4 hilabetez egon ziren saiorik eskaini gabe. [[2020|2020ko]] [[Martxoaren 6|martxoaren 6an]] [[Elgoibar|Elgoibarren]] eskaini zuten konfinamendu aurreko azken saioa. [[Martxoaren 13|Martxoaren 13an]] [[Aretxabaleta|Aretxabaletan]] egitekoak ziren, baina bertan behera geratu ziren emanaldi hura eta hortik aurrerakoak ere. Azkenean, antzokiak berriro ireki zituztenean, [[Uztailaren 17|uztailaren 17an]] itzuli ziren [[Aretxabaleta|Aretxabaletara]] eta berriro taula gainekoei ekin zieten, aforo murriztuarekin. Zailtasunak izan zituzten funtzioak egiteko, izan ere, segurtasun arrazoiengatik asko bertan behera geratu ziren. Denboraldi honetako azkeneko saioa [[Tolosa]]n eskaini zuten [[2020]]ko [[azaroaren 4]]ean.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Euskal Irrati Telebista|EiTB]]|izenburua=Pailazoak pandemia garaian eta ''Amaren intxaurrak'' ikuskizun berria|url=https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/faktoria/osoa/7605651/mertxe-rodriguez-marimotots-harrera-familia-trikitixa-ikaslea-aktorea-/}}</ref> [[Fitxategi:Okendo plaza - Lasarte - Korrika (02).jpg|thumb|300px|''Porrotx'' eta ''MariMotots'' [[Lasarte-Oria]]ko Okendo plazan, Covidarengatik ospatu ez zen [[Korrika]]ren ordezko festan (2021-03-28).]] Egoera horretan eta zailtasunei aurre eginez '''''Amaren intxaurrak''''' ikuskizuna sortu zuten [[2020]]-[[2021]] denboraldirako. Estreinaldia [[2020]]ko [[azaroaren 28]]an egin zuten [[Donostia]]ko [[Intxaurrondo]] auzoan. Lan hau ere berezia izan zen, izan ere heriotzaren gaia landu zuten. Ikuskizunean ''MariMotots''en ama, ''Loreto'', hil egin zen eta egoerari nola aurre egin irakatsi zieten haurrei. Pandemia zela eta ''Bizi dantza'' ikuskizunarekin ez zituzten espero zituzten bezain beste emanaldi eskaini. Horregatik, ''Amaren intxaurrak'' lanak, aurreko denboraldiak baino aurrekontu xumeagoarekin egin zuten: bi disko beharrean, bat kaleratu zuten eta gainera disko horretan aurreko emanaldietako abestiak errepikatu zituzten. Dekoratuari dagokionez, ''Musua'' ikuskizunekoa berrerabili zuten eta arropak ''Bizipoza'' emanaldikoak ziren. === Post-pandemia + Pailazoek 35 urte (2021-2023) === Pandemiaren ondoren, ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots'' pailazoek beraien lanarekin jarraitu zuten, baina ez ziren [[COVID-19|COVID-19aren]] aurreko erritmora bueltatu. Hemendik aurrera ikuskizunak sinplifikatzen hasi ziren: urtean disko bakarra, abesti gehienak errepikatuak, ikuskizunetarako arropak eta dekoratuak berrerabiliak... [[2021]]-[[2022]] ikasturtean '''''Kuikui''''' ikuskizuna sortu zuten. Lan honekin disko bat kaleratu zuten eta bertan errepikatutako kantak eta ikuskizunerako sortutako bost berri bildu zituzten. Arropa berriak egin zituzten arren, dekoratua ''Bizi dantza'' emanaldikoa berrerabili zuten. [[Fitxategi:Aitziber Ugartemendi 4.jpg|thumb|270px|''Takolo, Pirritx, Porrotx'' eta ''MariMotots'' [[Lasarte-Oria]]ko Sorgin Jaietan jaso zuten omenaldian (2023-06-27).]] Artean Covid-19 pandemiaren hautsak airean zirela, [[2022|2022ko]] [[Martxo|martxoan]], [[2022ko Korrika|Korrika 22k]] ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots'' omendu zituen, euskararen transmisioaren alde egindako lana eskertuz. Nabarmendu zuten bide horretan "eragile aktiboak" izan zirela jardunean ibilitako 34 urteetan, hitzez eta ekintzaz.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=Euskaraz sentitu, pentsatu eta ekin|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1929/008/001/2022-03-31/euskaraz-sentitu-pentsatu-eta-ekin.htm}}</ref> [[2022|2022ko]] [[Abenduaren 24|abenduaren 24an]] 35 urte bete zituzten pailazoek eta hori ospatzeko, [[2022]]-[[2023]] ikasturtean bi disko argitaratu zituzten: '''''Urteak bete, abenturak bizi!''''' eta '''''Ez gara jaitsiko!'''''. Ikuskizun berezia ere sortu zuten azkeneko urtetako abenturak eta abestiak gogoratuz: '''''Urteak bete, abenturak bizi!'''''. Ikuskizun honetan ''Musua'' ikuskizuneko arropak errepikatu zituzten eta ''Zazpikoloroa'' ikuskizuneko dekoratua erabili. === Gaur egun: Erritmo jaitsiera + Pirritx aldendu (2023-2025) === Pailazo taldeak adinean aurrera egin ahala, erritmoa jaitsi da eta ikuskizunak sinplifikatu dira (dekoratua, abestiak, arropak, atrezzoa...). Gainera [[Aiora Zulaika]] ''Pirritx'' hezkuntza munduan murgildu da bete-betean eta ikuskizun askotan ezin izaten du parte hartu. Ondorioz pixkanaka taldetik aldentzen hasi da eta herri askotan ''Porrotx'' eta ''MariMotots'' bakarrik aritzen dira. [[2023]]-[[2024]] ikasturtean aurreko urteetako dinamika hautsi zuten. Ikuskizunerako disko berria argitaratu beharrean, aurreko ikasturtean, 2022an, kaleratutako bi diskoetako bat aprobetxatu zuten izen bereko emanaldia sortzeko. Diskoko abestiak eta gaia oinarri hartuta jaio zen '''''Ez gara jaitsiko!''''' ikuskizuna. Kasu honetan ere, aurreko denboraldietan bezala, abesti gehienak errepikatuak izan ziren eta 3 berri sortu zituzten. Arropa berriak egin zituzten arren, dekoratua ''Musua'' emanaldikoa berrerabili zuten berriro ere. [[2024]]-[[2025]] ikasturtean aurreko urteko dinamika bera errepikatu zuten. Aurreko urtean, 2023an, pailazoek [[Josu Txapartegi|Josu Txapartegi 'Txapas']] omentzeko '''''Txapasen kaxa magikoa''''' disko-liburua argitaratu zuten eta lan hau oinarri moduan hartuta, ikasturte honetarako '''''Ostirala iritsi da!!''''' ikuskizuna sortu zuten. Kasu honetan, abesti erdiak errepikatuak izan ziren eta beste erdiak berriak (gehienak Txapasek sortuak). Arropei dagokienez, ''Musua'' ikuskizunekoak erabili zituzten eta ''Borobilean'' ikuskizuneko dekoratua berrerabili zuten. Denboraldi honetan kaleratu zuten '''''Zerua lapurtu dute!''''' diskoa ere. ''Ostirala iritsi da!!'' ikuskizunean, ''Pirritx''ek ez zuen parte hartu.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=''Pirritx'' ez da oholtza gainean izango|url=https://www.berria.eus/lurraldeak/gipuzkoa/pirritx-buztin-puska-busti-bat-zen-hasieran-eta-urteekin-hartu-du-forma_2132464_102.html}}</ref> Horregatik, pertsonaia gehiago sartzeko asmotan, aurreneko aldiz hezur-haragizko ''Pupu eta Lore'' oholtza gainean aritu ziren ''Porrotx eta MariMotots''ekin batera, ikuskizun berean. 2017an [[Iraitz Lizarraga|Iraitz Lizarragak]] eta [[Ekain Ibarguren|Ekain Ibargurenek]] egin zituzten ''Pupu''ren eta ''Lore''ren paperak, baina oraingoan [[Izaskun Forcada|Izaskun Forcadak]] eta [[Joanes Echeveste|Joanes Echevestek]]. = Kataluniako "lehengusuak": ''Pitx, Potx i MariCuetes'' = [[Maite zaitut (Pirritx eta Porrotx)|Maite zaitut]] abestiak sekulako arrakasta izan zuen [[Euskal Herria]]n eta ondorioz, beste hizkuntza batzuetara itzuli zen. Bertsioen artean katalez egindakoa dago. [[Lax'n'Busto‎]] rock musika taldeak ''T'estimo molt'' egin zuen. Musika taldeak pentsatu zuen ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek ongi funtzionatuko zuela Katalunian ere. Bertan oso pailazo gutxi baitago. Urtebetetze festetara joaten direnak bakarrik. Horregatik, pailazo taldeak eta [[Lax'n'Busto]]k<nowiki/> elkarlanean, euskal pailazoen Kataluniako bertsioa sortu zuten: ''Pitx, Potx i MariCuetes.'' Gidoia eta abestiak euskaratik katalanera itzuli zituzten eta jantziak, dekoratua eta atrezzoa ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''en berak ziren.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=''Pirritx, Porrotx eta Marimotots''ek badituzte "lehengusuak" Katalunian|url=https://www.berria.eus/bizigiro/familia-handitzen_1124095_102.html}}</ref> Hirukote berri honek [[2011]]ko<nowiki/> [[Ekain|ekainean]] eskaini zuen lehenengo saioa Katalunian eta herriz herri aritu zen oso erantzun onarekin. Kataluniako publikoak eta bertan bizi diren euskaldunek gustu handiz hartu zituzten. ''Maite zaitut'' ikuskizunarekin aritu ziren herrialde osoan zehar eta 20 emanalditik gora eskaini zituzten. Guztira, 10.000 ikuslek baino gehiagok ikusi zuten ikuskizuna eta ia sarerra guztiak saldu zituzten. Urtebete pasatxo aritu ziren saioak ematen eta [[2012]]ko<nowiki/> [[abenduaren 30]]an<nowiki/> azkeneko emanaldia eskaini zuten [[Bartzelona]]ko<nowiki/> Poliorama antzokian.<nowiki/><ref>{{erreferentzia|egunkaria=El periodico de Catalunya|izenburua=''Pitx, Potx i MariCuetes'' Bartzelonan|url=https://www.pressreader.com/spain/el-periodico-de-catalunya-castellano-teletodo/20121228/281745561721253}}</ref> = Lanak = Pailazoek, beraien 36 urteko ibilbidean 39 disko eta 31 ikuskizun grabatu dituzte. Lehenengo musika diskoa [[1992]]an egin zuten eta estreinekoz [[1994]]an grabatu zuten beraien emanaldi bat. Guztira, 450 abestitik gora grabatu dituzte. {{Sakontzeko|Zerrenda:Pirritx, Porrotx eta MariMototsen abestiak}} === Diskoak === {| class="wikitable" style="width:100%; margin:auto" |- ! style="background:#ff44cc; width:5%" |Zenb. ! style="background:#ff44cc; width:10%" |Urtea ! style="background:#ff44cc; width:15%" |Pailazoak ! style="background:#ff44cc; width:25%" |Diskoa ! style="background:#ff44cc; width:20%;"|Argitaletxea |- | align="center" |1 | align="center" |1992 | rowspan="3" align="center" |Takolo, Pirrutx eta Porrotx | align="center" |Hau umorea | rowspan="3" align="center" |Elkar |- | align="center" |2 | align="center" |1993 | align="center" |Beti martxan |- | align="center" |3 | align="center" |1994 | align="center" |Ongi bizi |- | align="center" |4 | align="center" |1995 | rowspan="9" align="center" |Takolo, Pirritx eta Porrotx | align="center" |Kili-kili | rowspan="9" align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |5 | align="center" |1996 | align="center" |Tantaka Yotanka |- | align="center" |6 | align="center" |1997 | align="center" |Makarroiak |- | align="center" |7 | align="center" |1998 | align="center" |Baserrian |- | align="center" |8 | align="center" |1999 | align="center" |Plisti Plasta |- | align="center" |9 | align="center" |2000 | align="center" |Parrandan |- | align="center" |10 | align="center" |2001 | align="center" |Aupa Kintxo! |- | align="center" |11 | align="center" |2002 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |12 | align="center" |2003 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |13 | align="center" |2004 | rowspan="4" align="center" |Pirritx eta Porrotx | align="center" |Patata, patata! | rowspan="21" align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |14 | align="center" |2005 | align="center" |Maite zaitut |- | align="center" |15 | align="center" |2006 | align="center" |Mari Motots |- | align="center" |16 | align="center" |2007 | align="center" |Eskerrik asko! |- | align="center" |17 | align="center" |2008 | rowspan="17" align="center" |Pirritx, Porrotx eta MariMotots | align="center" |Piratak |- | align="center" |18 | align="center" |2009 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |19 | align="center" |2010 | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore |- | align="center" |20 | align="center" |2011 | align="center" |Zazpikoloroa |- | align="center" |21 | align="center" |2012 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |22 | align="center" |2013 | align="center" |Bizipoza |- | align="center" |23 | align="center" |2014 | align="center" |Txo MikMak txikia |- | align="center" |24 - 25 | align="center" |2015 | align="center" |Amalur / Euri tanta banintz |- | align="center" |26 - 27 | align="center" |2016 | align="center" |Tipi-tapa, korrika! / Haizearen herrira |- | align="center" |28 - 29 | align="center" |2017 | align="center" |Borobilean / Antzinako zuhaitza |- | align="center" |30 - 31 | align="center" |2018 | align="center" |Musua / Familia milakolore |- | align="center" |32 - 33 | align="center" |2019 | align="center" |Bizi dantza / Irri dantza |- | align="center" |34 | align="center" |2020 | align="center" |Amaren intxaurrak |- | align="center" |35 | align="center" |2021 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |36 - 37 | align="center" |2022 | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi! / Ez gara jaitsiko! |- | align="center" |38 | align="center" |2023 | align="center" |Txapasen kaxa magikoa |- | align="center" |39 | align="center" |2024 | align="center" |Zerua lapurtu dute! |} === Filmografia (Grabatutako ikuskizunak) === {| class="wikitable" style="width:100%; margin:auto" |- ! style="background:#ffff00; width:4%" |Zenb. ! style="background:#ffff00; width:13%" |Noiz grabatua ! style="background:#ffff00; width:13%" |Pailazoak ! style="background:#ffff00; width:14%" |Ikuskizuna ! style="background:#ffff00; width:21%;"|Non grabatua ! style="background:#ffff00; width:10%;"|Argitaletxea |- | align="center" |1 | align="center" |1994ko ekainaren 12a | align="center" |Takolo, Pirrutx eta Porrotx | align="center" |Kokororikoko | align="center" |[[Donostia]]ko [[Victoria Eugenia Antzokia|Victoria Eugenia antzokia]] | align="center" |[[Euskal Telebista]] |- | align="center" |2 | align="center" |1995eko irailaren 23a | rowspan="10" align="center" |Takolo, Pirritx eta Porrotx | align="center" |Txiztil | align="center" |[[Anoetako kirolgunea|Anoetako]] polikiroldegia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |3 | align="center" |1996ko azaroaren 8a | align="center" |Beltzi | align="center" |[[Beasain]]go [[Usurbe]] antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |4 | align="center" |1997ko martxoaren 16a | align="center" |Tantaka Yotanka | align="center" |[[Donostia]]ko [[Victoria Eugenia Antzokia|Victoria Eugenia antzokia]] | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |5 | align="center" |1998ko otsailaren 7a | align="center" |Makarroiak | align="center" |[[Lasarte-Oria]]ko [[Manuel Lekuona]] kultur etxea | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |6 | align="center" |1999ko martxoaren 18a | align="center" |Baserrian | align="center" |[[Irun]]go Amaia antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |7 | align="center" |2000ko ekainaren 1a | align="center" |Plisti plasta | align="center" |[[Irun]]go Amaia antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |8 | align="center" |2001eko maiatzaren 15a | align="center" |Parrandan | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |9 | align="center" |2002ko urtarrilaren 24a | align="center" |Aupa Kintxo! | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |10 | align="center" |2003ko apirilaren 3a | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |11 | align="center" |2004ko maiatzaren 20a | align="center" |Poxpolin Marisorgin | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |12 | align="center" |2005eko apirilaren 20a | rowspan="4" align="center" |Pirritx eta Porrotx | align="center" |Patata, patata! | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |13 | align="center" |2006ko apirilaren 5a | align="center" |Maite zaitut | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |14 | align="center" |2007ko urtarrilaren 10a | align="center" |Mari Motots | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |15 | align="center" |2008ko martxoaren 5a | align="center" |Eskerrik asko! | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |16 | align="center" |2009ko martxoaren 4a | rowspan="16" align="center" |Pirritx, Porrotx<br />eta MariMotots | align="center" |Piratak | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |17 | align="center" |2010eko maiatzaren 8a | align="center" |Irrien lagunak | align="center" |[[Urnieta]]ko Sarobe antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |18 | align="center" |2011ko martxoaren 30a | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore | align="center" |[[Urnieta]]ko Sarobe antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |19 | align="center" |2012ko martxoaren 6a | align="center" |Zazpikoloroa | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |20 | align="center" |2013ko martxoaren 16a | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |21 | align="center" |2014ko martxoaren 8a | align="center" |Bizipoza | align="center" |[[Donostia]]ko [[Victoria Eugenia Antzokia|Victoria Eugenia antzokia]] | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |22 | align="center" |2015eko martxoaren 7a | align="center" |Txo MikMak txikia | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |23 | align="center" |2016ko urtarrilaren 23a | align="center" |Amalur | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |24 | align="center" |2017ko martxoaren 11a | align="center" |Tipi-tapa, korrika! | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |25 | align="center" |2018ko martxoaren 10a | align="center" |Borobilean | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |26 | align="center" |2019ko ekainaren 18a | align="center" |Musua | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |27 | align="center" |2020ko urtarrilaren 25a | align="center" |Bizi dantza | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |28 | align="center" |2021eko urtarrilaren 23a | align="center" |Amaren intxaurrak | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |29 | align="center" |2022ko urtarrilaren 29a | align="center" |Kuikui | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |30 | align="center" |2023ko urtarrilaren 28a | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi! | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |31 | align="center" |2024ko urtarrilaren 20a | align="center" |Ez gara jaitsiko! | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |} ===[[Hik Hasi aldizkaria|Hik Hasi]]-ko filmak === {| class="wikitable" style="width:100%; margin:auto" |- ! style="background:#44ccff; |Zenb. ! style="background:#44ccff; |Urtea ! style="background:#44ccff; |Filma ! style="background:#44ccff;"|Ekoizlea |- | align="center" |1 | align="center" |2000 | align="center" |Zatoz jolastera! | align="center" |[[Hik Hasi aldizkaria]] |- | align="center" |2 | align="center" |2002 | align="center" |Jolasen altxorra | align="center" |[[Hik Hasi aldizkaria]] |- | align="center" |3 | align="center" |2004 | align="center" |Ilargiaren sekretua | align="center" |[[Hik Hasi aldizkaria]] |} = Boikotak eta zentsurak = Pailazo taldeak kritika eta boikot gogorrak jasan izan ditu hainbat alderdien partetik. Arrazoia beraien emanaldi eta abestietan euskal presoen aldeko adierazpenak egitea, eta [[Aiora Zulaika]] eta [[Joxe Mari Agirretxe]] ETA erakunde armatua defendatzen dutela. == 2001-2002 ([[Euskal Herria]]) == Hainbat eragile politikok bultzatuta eta indar mediatiko boteretsuen laguntzarekin, ''Takolo, Pirritx eta Porrotx''en aurkako kanpaina hasi zen [[2001]]. urtean. Urte hartan, kanpaina haren ondorioz, 20 emanaldi galdu zituen pailazo taldeak. [[2002]]an<nowiki/> berriz, pailazoak kontratatzeko asmoa zuten elkarte askok atzera egin zuten presio politikoengatik. Udal batzuek boikota egin zieten pailazoei eta gainera, herri horietako elkarteak eta ikasteetxeak presionatu eta mehatxatu egin zituzten pailazoak kontratatu ez zitzaten ''(xantaia ekonomikoak eta bestelako oztopoak)''. Arazo honen aurrean, [[2002]]ko<nowiki/> [[uztailaren 1]]ean,<nowiki/> ''Takolo, Pirritx eta Porrotx'' Donostiako kaleetara atera ziren egoera salatzera. Beraiei babesa ematen izan ziren, besteak beste: [[Maialen Lujanbio]] (bertsolaria), [[Koldo Izagirre]] (idazlea), [[Agurtzane Intxaurraga]] (Hika), [[Jokin Fachado]], [[Ramon Agirre]], [[Arantxa Gurmendi]] eta [[Jaione Albeniz]] (aktoreak), [[Imanol Ubeda]] (musikaria), [[Txan magoa]]... Hauek izan ziren boikota egin zieten adibide batzuk:<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Euskaldunon Egunkaria]]|izenburua=2001-2002an pailazoek jasotako boikot eta zentsura kasuak|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/pdfa/?data=2002-07-02&orria=042&zenb=d0p4dG5FZDU2d1d0bzBiampiK2ZGQT09}}</ref> *'''[[Lasarte-Oria|LASARTE-ORIA]]:''' Pailazoen herria da Lasarte-Oria. Bertan sortu zen taldea. Hala ere, udalak [[Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea|AEK]] diru-laguntzarik gabe utzi zuen pailazoek emanaldia eskaini zutelako. Ondorioz, [[Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea|AEK]]k<nowiki/> antolatzen duen Korrika kulturala laguntzarik eta baimenik gabe geratu zen. Gainera, Olentzeroren jaialdia era klandestinoan egin behar izan zuten. Desfilerako udaltzain, argindar eta baimenik gabe. *'''[[Donostia|DONOSTIA]]:''' Donostiako [[Bagera]] elkarteak 10 urte bete zituen [[2001]]ean.<nowiki/> Horregatik, [[2002]]ko<nowiki/> [[apirilaren 13]]an,<nowiki/> pailazoen emanaldi berezi bat antolatu zuten [[Antzoki Zaharra (Donostia)|Antzoki Zaharrean]], [[Donostiako Udala]]k<nowiki/> lagunduta. [[Ramon Etxezarreta]] ([[PSE-EE]]), Donostiako kultura zinegotzia zenak ordea, pailazoak ''Takolo, Piritx eta Porrotx'' izango zirela jakin zuenean, saioa bertan behera utzi zuen. Hala ere, [[Bagera]] elkarteak aurrera segitu zuen, baina Etxezarretak egindako mehatxuekin beldurtuta, azkenean bere horretan geratu zen egitasmoa. Pailazoek ordea, ez zuten etsi eta beraien kabuz segitu zuten antolatzen. Orduan, [[Antzoki Zaharra (Donostia)|Antzoki Zaharra]] alokatzea debekatu zieten eta emanaldirik egin gabe geratu ziren. *'''[[Bilbo|BILBO]]:''' Bertako alkate zenak, [[Iñaki Azkuna]]k<nowiki/> ([[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]]), esan zuen ''Takolo, Pirritx eta Porrotx''ek ezin zutela ez Bilbon ez beste inon emanaldirik eskaini. Horregatik, [[Gazte Topagunea]]ko<nowiki/> antolatzaileei debekatu egin zien Atxuri ikastetxea erabiltzea emanaldia egiteko. Emanaldi hau [[2002]]ko<nowiki/> [[Maiatz|maiatzan]]<nowiki/> ziren egitekoak. *'''[[Gasteiz|GASTEIZ]]:''' Euskal jaien eta auzoetako jaien batzordeek ''Takolo, Pirritx eta Porrotx'' kontratatu zituzten beraien jaietarako. [[Gasteizko Udala]]k<nowiki/> orduan, diru-laguntzen murrizketak ezarri zizkien batzorde hauei, zigor gisa. Gainera [[Espainiako Langile Alderdi Sozialista|PSOE]]-[[PP]]ko<nowiki/> agintariek publikoki "terroristak" eta "proetarrak" deitu zieten pailazoei. *'''[[Ezkerraldea|EZKERRALDEA]]:''' [[Sestao|Sestaoko]], [[Barakaldo|Barakaldoko]], [[Santurtzi|Santurtziko]] eta beste herri batzuetako udalek horri horietako antzokiak erabiltzea debekatu zieten bertako ikastetxeei. Beraz, pailazoek ikastetxeetan bertan egin behar izan zituzten emanaldiak. *'''[[Irun|IRUN]]:''' Irungo [[Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea|AEK]]-k ikasturte amaierako jaialdia egin nahi izan zuen pailazoekin, Amaia antzokian.<nowiki/> Baina [[Fernando San Martin]] ([[PSE-EE]]), kultura zinegotziak horren berri izan zuenean, antzokiaren erabilera ukatu zion elkarteari. Beste aukerarik ezean, saioa [[2002]]ko<nowiki/> [[maiatzaren 19]]an<nowiki/> egin zuten [[Hondarribia]]n<nowiki/> eta sekulako arrakasta izan zuen. 1000 ikusle joan ziren eta 200 sarrerarik gabe geratu. *'''[[Errenteria|ERRENTERIA]]:''' Langaitz ikastolak 25 urte bere zituen 2001ean. Hori zela eta Beraungo frontoian ''Takolo, Pirritx eta Porrotx''ek ikuskizuna eskaini behar zuten. Udalak ordea, frontoia erabiltzeko baimena atzera bota eta saioa eskaini gabe geratu ziren. *'''[[Atarrabia|ATARRABIA]]:''' Lorenzo Goikoa ikastetxe publikoak pailazoen emanaldi bat antolatu nahi izan zuen. Atarrabiako alkateak, [[Alfonso Ukar Zaratiegi]] ([[Nafar Herriaren Batasuna|UPN]]), ordea, herriko frontoia, kiroldegia eta plaza erabiltzea debekatu zien. Ondorioz, Atarrabiako Paz de Ziganda ikastolan egin behar izan zuten saioa. == 2013 ([[Euskal Telebista]]) == Urte honetan [[Txirri, Mirri eta Txiribiton]] beteranoek erretiroa hartu zuten eta ondorioz, [[Euskal Telebista]] pailazorik gabe geratu zen. Egoera horren aurrean, telebistak ''Pirritx eta Porrotx'' kontratatzeko aukeran pentsatzen hasi zen [[ETB 3]]rako. Orduan, [[Carlos Urkijo]]k<nowiki/> ([[PP]]), [[Espainia]]ko<nowiki/> Gobernuaren [[Euskal Herria]]n<nowiki/> zuen ordezkariak, idatzi bat egin zuen pailazoak ez kontratatzeko eskatuz. Bertan idatzi zuen [[Joxe Mari Agirretxe]] eta [[Aiora Zulaika]] [[Lasarte-Oria]]n<nowiki/> zinegotzi izan zirela [[Batasuna]] alderdiarekin eta ondorioz, [[Euskadi Ta Askatasuna|ETA]]rekin<nowiki/> lotura zutela. ''Pirritx eta Porrotx''ek zabaltzen duten mezua distortsionatuta dagoela esan zuen eta [[Iñigo Lamarca]], arartekoari, idatzi bat bidali zion adin txikikoen eskubideak zaindu zitzan.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Gara (egunkaria)|Gara]]|izenburua=Urquijok ETBri eskatzen dio ez kontratatzeko ''Pirritx eta Porrotx''|url=https://www.naiz.eus/eu/actualidad/noticia/20130912/urquijo-pide-a-eitb-que-no-incluya-en-su-programacion-actuaciones-de-pirritx-eta-porrotx}}</ref> [[Euskal Telebista]]k<nowiki/> ez du sekula pailazo taldea kontratatu programarik egiteko. Ez iskanbilaren aurretik, ezta ondoren ere. == 2019-2020 ([[Nafarroa]]) == * '''[[Iruñea|IRUÑEA]]:''' ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek ''Bizi dantza'' ikuskizuna eskaini behar zuten [[2019]]ko [[azaroaren 29]]an, Iruñeko [[Baluarte jauregia]]n. Bertako alkateak, [[Enrique Maya|Enrique Mayak]] ([[Nafar Herriaren Batasuna|UPN]]), ordea, ez zuen nahi hauek bertan emanaldia eskaintzea, ideologia kontuengatik. Esan zuenez, bera alkate den bitartean ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek ez dute bertan emanaldirik eskainiko. : Horregatik, hilabete bat lehenago, [[Urri|urrian]], berrikuspena txosten bat egiteko eskatu zuen (oso ezohikoa dena). Txosten horren ondoren, pailazoei esan zieten kontratua baliogabea zela eta ondorioz emanaldia bertan behera utziko zutela. : [[Iñigo Santxo]], pailazoen abokatuak ordea, kontratua ongi egina zegoela esan zuen. Urtebete lehenagotik itxita zegoen data eta [[Maider Beloki]]k,<nowiki/> kulturako zinegotziak, sinatu zuen hitzarmena. Kasua beraz, [[Nafarroako Kontseilua]]ren<nowiki/> eskuetan geratu zen.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Euskal Irrati Telebista|EiTB]]|izenburua=''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek ez dute emanaldirik eskaniko Baluarten|url=https://www.eitb.eus/eu/kultura/osoa/6827389/pirritx-porrotx-eta-marimototsen-prentsaurrekoa-iruneko-katakrak-liburudendan/}}</ref> : Nafarroako Kontseiluak pailazoei eman zien arrazoia, baina ordurako [[Abendu|abendua]] zen eta ondorioz, emanaldia egin gabe geratu zen. : Pailazoek ordea, ez zioten uko egin Iruñean saioa egiteari eta beraien kabuz [[Anaitasuna kiroldegia|Anaitasunan]] antolatu zuten ikuskizuna. Alkatearen nahiaren kontra egin zuten saioa eta sekulako arrakasta izan zuen. 2.500 ikusle inguru bildu ziren pailazoak ikustera.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Noticias de Navarra]]|izenburua=''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek Anaitasunan emanaldia eskaini dute zailatsun guztien gainetik|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/2019/12/23/pirritx-porrotx-marimotots-actuan-contracorriente/1010690.html}}</ref> * '''[[Lizarra|LIZARRA]]:''' [[2020]]ko<nowiki/> [[otsailaren 5]]ean<nowiki/> pailazoak emanaldia ematekotan ziren Lizarrako Lizarreria kiroldegian.<nowiki/> Dena prest zeukaten, baina azkeneko momentuan, bertako alkateak, [[Gonzalo Fuentes]]ek<nowiki/> ([[Navarra Suma]]) baimena kendu zien bertan ekitaldia egiteko. Antolatzaileak orduan, beste toki baten bila hasi ziren eta [[Remontival pilotalekua]]n<nowiki/> egitea erabaki zuten. Astebete eskas falta zen emanaldirako eta alkateak, bigarrenez, baimena ukatu zien. : Lizarran ezin izan zuten emanaldia egin eta azkenean, ondoko herriak, [[Oteitza (udalerria)|Oteitza]]k<nowiki/> luzatutako eskaintza onartu behar izan zuten. Emanaldia [[otsailaren 5]]ean<nowiki/> burutu zen, baina alboko herrian, Iturtxipia kiroldegian.<nowiki/><ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Noticias de Navarra]]|izenburua=''Pirritx, Porrotx eta MariMotots'' baimenik gabe Lizarran|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/estella-y-merindad/2020/01/30/oteiza-acogera-pirritx-porrotx-marimotots/1019282.html}}</ref> = Bitxikeriak = ===Anekdotak=== * Pailazoen hasieratan tortillaren esketxa egiten zuten. ''Takolo''k arrautza airera bota eta ez zen puskatzen. Gero Porrotxek beste bat bota eta hau puskatu egiten zen. Trikimailu hori egiteko, [[Agustin Mujika|Agustin]]ek arrautza bat egosi egiten zuen eta errotulagailuarekin markatu, eta gainontzekoak egosi gabe uzten zituen. Pailazoek ordea, ez zekitena zen, garai hartan plastikozko arrautzak saltzen zituztela. * Pailazoen hasieran, [[1987]] urte inguruan, [[Ziortza-Bolibar|Bolibarreko]] apaizak deitu zien pailazoei. Herriko baserri bat erre zela eta dirua biltzeko ikuskizun bat emango ote zuten. Baietz esan eta ikuskizunaren aurretik apaizak sekulako bazkaria prestatu zien, ardo eta guzti. Ardo zuria, gorria, patxarana... Gehitxo edan eta taula gainera atera ziren gero. Esketx batean, pailazo batek besteari kolpe bat eman eta besteak geldi-geldirik geratu behar zuen, estatua bat bezala. Baina ezin geldirik egon eta balantzaka hasi zen. Lotsatuta alde egin zuten handik. * Behin [[Nafarroa Garaia|Nafarroan]], [[Areso|Areson]], ikuskizun bat eskaintzen ari zirela, arrautzak puskatzearen esketxa egin zuten. ''Takolo'' eszenatik ateratzen zen eta bitartean ''Pirrutx''ek eta ''Porrotx''ek arrautzak puskatzen zituzten malabarismoak egiten. Orduan: ''"Arrautzarik gabe gelditu gara eta Takolo segituan etorriko da!"'' Momentu horretan, publikoko 12 urte inguko haur bat ziztu bizian altxa eta baserrira joan zen. Berehala itzuli eta dozena bat arrautza eman zizkien pailazoei. Esketxaren amaiera inprobisatu behar izan zuten.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Gara]]|izenburua=Arrautzak puskatzen segitu dute|url=https://www.naiz.eus/eu/hemeroteca/gara/editions/2017-11-28/hemeroteca_articles/arrautzak-puskatzen-segitu-dute}}</ref> * [[Agustin Mujika]] ''Takolo'' ikuskizun batetik bueltan, kotxean, etxera zihoala, [[Guardia Zibila|Guardia Zibilak]] geratu zuen. Atzeko atea ireki zuenean animalia bat, bonboa... zituela ikusi zuten. Orduan [[Guardia Zibila|Guardia Zibilak]] galdetu zion ea zertan egiten zuen lan. [[Agustin Mujika|Agustinek]] pailazoa zela esan zien eta hauek erantzun: "Ongi, norberak ahal duen bezala irabazi behar du ogia". [[Agustin Mujika|Agustin]] isilik geratu omen zen, baina pertsatu zuen: "Bai, jauna, zeuk bezala".<ref name="Izenik_gabekoa-20231105093708"/> * [[1998]]ko [[otsailaren 7]]an grabatu zuten ''Makarroiak'' ikuskizunean aitonaren eta amonaren papera egin zuten [[Xebero Agirretxe]]k eta [[Dolox Tolosa]]k. Lehenengoa [[Joxe Mari Agirretxe]] ''Porrotx''en aita zen. * [[2002]]an [[Hik Hasi aldizkaria|Hik Hasi]]rako egin zuten ''Jolasen altxorra'' filmean ''Pirritx'' eta ''Porrotx'' pirata zaharrak nola izango liratekeen agertzen da pentsamendu batean. Pailazo zaharren pertsonaiak [[Axun Soroa]]k eta [[Xebero Agirretxe]]k egin zituzten. [[Aiora Zulaika]] ''Pirritx''en amak eta [[Joxe Mari Agirretxe]] ''Porrotx''en aitak. ===Istorio hunkigarriak=== * Guraso batek [[Joxe Mari Agirretxe]]ri kontatu zion bere semea ospitalean koman zeukala eta esnatzera zihoanean, medikuak esan ziola zerbait galdetzeko. Erantzun errazeko zerbait galdetzeko, ea nola erreakzionatzen zuen ikusteko. Orduan amak galdetu zion: ''"Nola esaten du Porrotxek?"'' Eta haurrak erantzun zion: ''"Katxiporreta!".'' * Julen izeneko [[Bilbo]]ko haur bat gaixorik eta koman zegoen. Juleni asko gustatzen zitzaion ''Takolo'' pailazoa eta gurasoek [[Agustin Mujika]]ri deitu zioten ospitalera bisita egitera joateko. [[Agustin Mujika|Agustin]] [[Zaldibia|Zaldibiatik]] [[Bilbo|Bilboraino]] joan zen ''Takolo''z jantzita eta kitarra hartuta. Juleni abesten hasi eta hau esnatu egin zen. Esnatu zenean, gauza bakarra esaten zuen: ''Takolo''.<ref name="Izenik_gabekoa-20231105093708"/> * [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetako]] [[Boise]]n haur bat zegoen ordura arte euskaraz hitz egin nahi izaten ez zuena. Behin, pailazoekin motibatuta, euskaraz hizketan hasi zen. ===Hizkuntza=== *''Takolo, Pirrutx eta Porrotx'', beraien hasieratan [[Nafarroa]] hegoaldean ere izan ziren: [[Cortes]], [[Ablitas]], [[Cascante]].... Toki askotan haurrek ez zekiten euskaraz eta pailazoei galdetzen zieten: "Ez dakizue gazteleraz?". Pailazoen ikuskizuna oso bisuala zenez, keinuen eta kantuen bidez lortzen zuten elkar ulertzea. Koloreak ere ez zekizkiten: "Zer kolore da hau? Gorria!", pailazoek esan behar izaten zituzten galderak eta erantzunak.<ref name="Izenik_gabekoa-20231105093708"/> *Pailazoek beti euskaraz egiten dituzte saio guztiak. Hala ere, kanpora joan izan direnean eta kasu berezietan, beste hizkuntzetak erabili izan dituzte. [[Nikaragua]]ra<nowiki/> joan zirenean gaztelaniaz egin zuten. [[Kuba]]n<nowiki/> izan zirenean berriz, gaztelaniaz baina kubatar azentuarekin. Eta [[Etiopia]]n<nowiki/> euskaraz, bainatigrinerara itzultzeko itzultzaile batekin.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Txintxarri (aldizkaria)|Txintxarri]]|izenburua=''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek Katalunian eta beste hizkuntzetan|url=https://txintxarri.eus/lasarte-oria/1548450782839-25-urte-irriak-zabaltzen-27015A0}}</ref> = Erreferentziak = {{erreferentzia_zerrenda|2}} = Kanpo estekak = * [https://www.katxiporreta.eus/ Webgune ofiziala] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Euskal Herriko pailazoak]] [[Kategoria:Pirritx, Porrotx eta Marimotots]] 4ujznnvy1wd9dlk3z4p6cshqzphbkpb 9998416 9998414 2024-12-13T12:30:03Z Telebista 78290 /* Pirritx iritsi + Pailazoek 10 urte (1995-1998) */ 9998416 wikitext text/x-wiki {{Musika talde infotaula | izena = Pirritx, Porrotx eta MariMotots | irudia = Pirritx, Porrotx eta MariMotots.jpg | irudi testua = Pirritx ([[Aiora Zulaika]]), Porrotx ([[Joxe Mari Agirretxe]]) eta MariMotots ([[Mertxe Rodriguez]]). | irudi zabalera = 300px | ezizenak = | jatorria = [[Lasarte-Oria]] ([[Gipuzkoa]]) | instrumentuak = | musika mota = | urteak = [[1987]]ko [[abenduaren 24]]a -<br />gaur egun {{adina|1987|12|24}} | diskoetxeak = | webgunea = [https://www.katxiporreta.eus/ www.katxiporreta.eus] | taldekideak = [[Aiora Zulaika]]<br />[[Joxe Mari Agirretxe]]<br />[[Mertxe Rodriguez]] }} '''''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''''' [[Aiora Zulaika]], [[Joxe Mari Agirretxe]] eta [[Mertxe Rodriguez]] aktoreek osaturiko [[pailazo]] hirukotea da. [[1987]]ko [[abenduaren 24]]an sortu zen, [[Lasarte-Oria]]n eta gaur egun [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] pailazorik ezagunetakoak eta arrakastatsuenetakoak dira. Herriz herri aritzen dira eta plazetan, festetan, ikastetxeetan... egiten dituzte emanaldiak. Urtean 120-150 emanalditik gora eman izan dituzte eta beraien errekorra ikasturte batean 205 saio eskaintzea da. Urtero-urtero emanaldi berri bat sortzen dute eta berarekin batera, abesti berriak ere bai. 37 urteko ibilbidean 31 ikuskizun eta 39 disko grabatu dituzte. Guztira, 450 abestitik gora argitaratu dituzte. {{Sakontzeko|Zerrenda:Pirritx, Porrotx eta MariMototsen abestiak}} [[2002]]an 15 urte bete zituen pailazo taldeak eta ''Beti zuekin... Katxiporreta!!'' ikuskizunarekin ospatu zuten. [[2012]]an berriz, 25. urteurrenean ''Sentitu, pentsatu, ekin!'' saio berezia sortu zuten. [[2022|2022an]] 35 urte bete zituzten eta ospatzeko ''Urteak bete, abenturak bizi!'' ikuskizuna taularatu zuten. Pailazo-taldearen inguruan [[Irrien Lagunak]] ekimena sortu da, pailazoen merchandising produktuak saltzeko. = Taldekideak = {{zutabe}} === Gaur egungoak === * ''Pirritx'', [[Aiora Zulaika|Aiora Zulaika Soroa]] ([[Lasarte-Oria]], [[Gipuzkoa]], [[1975]]) * ''Porrotx'', [[Joxe Mari Agirretxe|Jose Mari Agirretxe Kerexeta]] ([[Lasarte-Oria]], [[Gipuzkoa]], [[1964]]) * ''MariMotots'', [[Mertxe Rodriguez|Mertxe Rodriguez Serrano]] ([[Lasarte-Oria]], [[Gipuzkoa]], [[1968]]) {{zutabe berria}} === Hasierakoak === * ''Takolo'', [[Agustin Mujika|Agustin Mujika Iartza]] ([[Lasarte-Oria]], [[Gipuzkoa]], [[1960]]) * ''Pirrutx'', [[Patxi Sanz|Patxi Sanz Perez]] ([[Lasarte-Oria]], [[Gipuzkoa]]) * ''Porrotx'', [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Mari Agirretxe Kerexeta]] ([[Lasarte-Oria]], [[Gipuzkoa]], [[1964]]) * ''Pirritx'', [[Ainhoa Beristain]] ([[Zaldibia]], [[Gipuzkoa]]) {{zutabe amaiera}} == Pailazoen urtez urteko bilakaera == Pailazo taldeak bilakaera izan du. Gaur egun ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots'' izenarekin ezagunak badira ere, bere garaian ''Takolo, Pirrutx eta Porrotx'' bezala hasi ziren; geroago, ''Takolo, Pirritx eta Porrotx'' izan ziren; eta, Takolok taldea utzi zuenean, ''Pirritx eta Porrotx''. [[2013]]an, 25 urte bete zituztenean, ''Sentitu, pentsatu, ekin!'' ikuskizunean ''Takolo''k bisita egin zien. {| class="wikitable" style="width:100%; margin:auto" |- ! style="background:#ece6e9; width:5%" |Pailazoa ! colspan="10" style="background:#ece6e9; width:5%" |1987-1996 ! colspan="10" style="background:#ece6e9; width:5%" |1997-2006 ! colspan="10" style="background:#ece6e9; width:5%" |2007-2016 ! colspan="9" style="background:#ece6e9; width:5%" |2017-2025 |- | align="center" |Takolo | colspan="18" align="center" style="background:#ff8888|[[Agustin Mujika|Agustin<br />Mujika]] | align="center" | | align="center" | | align="center" | | align="center" | | align="center" | | align="center" | | align="center" | | align="center" | |style="background:#ff8888| | | | | | | | | | | | | |- | align="center" |Pirrutx | colspan="8" align="center" style="background:#88ff88|[[Patxi Sanz|Patxi<br />Sanz]] | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |- | align="center" |Porrotx | colspan="38" align="center" style="background:#88ffff" |[[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Mari<br />Agirretxe]] | |- | align="center" |Pirritx | | | | | | | | | colspan="4" align="center" style="background:#ffff88|[[Ainhoa Beristain|Ainhoa<br />Beristain]] | colspan="26" align="center" style="background:#ff88cc" |[[Aiora Zulaika|Aiora<br />Zulaika]] | |- | align="center" |MariMotots | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | colspan="16" align="center" style="background:#ffcc88" |[[Mertxe Rodriguez|Mertxe<br />Rodriguez]] | |} === Beste pertsonaiak (grabatutako ikuskizunetakoak) === {| class="wikitable" |- | {{Color box|Ivory}} ''[[Hik Hasi aldizkaria|Hik Hasi]]ko<nowiki/> filma''<br />* errepikatutako pertsonaia! |} {| class="wikitable sortable mw-collapsible" style="width:100%; margin:auto" |- !! scope="col; style="background:#ece6e9; width:30%" |Aktorea ! scope="col; style="background:#ece6e9; width:30%" |Pertsonaia ! scope="col; style="background:#ece6e9; width:5%" |Urtea ! scope="col; style="background:#ece6e9; width:35%|Ikuskizuna / Filma |- | rowspan="6" align="center" |[[Karlos Zuñiga]] | align="center" |Barraskiloa | align="center" |1993 - 1994 | align="center" |Kokororikoko |- | align="center" |Txerri kuttin | align="center" |1993 - 1994 | align="center" |Kokororikoko |- | align="center" |Kokororikoko oilarra | align="center" |1993 - 1994 | align="center" |Kokororikoko |- | align="center" |Joxe Mari Bilibari | align="center" |1995 - 1996 | align="center" |Beltzi |- | align="center" |Kurkux | align="center" |1995 - 1996 | align="center" |Beltzi |- | align="center" |Aitatxo Lotia | align="center" |1996 - 1997 | align="center" |Tantaka Yotanka |- | align="center" |[[Ainhoa Beristain]] | align="center" |Amona Josefina | align="center" |1993 - 1994 | align="center" |Kokororikoko |- | rowspan="43" align="center" |[[Alex Tetuan]]<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Euskal Irrati Telebista|EiTB]]|izenburua=Alex Tetuan pailazoa jubilatu da, baina erretiratu ez|url=https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/faktoria/osoa/6752385/alex-tetuanek-30-urte-egin-ditu-takolo-pirritx-eta-porrotx-pailazoekin-/}}</ref> | align="center" |Xixuko | align="center" |1994 - 1995 | align="center" |Txiztil |- | align="center" |Txerri Porrotxin | align="center" |1994 - 1995 | align="center" |Txiztil |- | align="center" |Saturnino | align="center" |1994 - 1995 | align="center" |Txiztil |- | align="center" |Tiburtzio jauna | align="center" |1995 - 1996 | align="center" |Beltzi |- | align="center" |Joxepa behia | align="center" |1995 - 1996 | align="center" |Beltzi |- | align="center" |Porrontxio | align="center" |1995 - 1996 | align="center" |Beltzi |- | align="center" |Tantaka Yotanka | align="center" |1996 - 1997 | align="center" |Tantaka Yotanka |- | align="center" |Titiriteroa | align="center" |1997 - 1998 | align="center" |Makarroiak |- | align="center" |Patatari jauna | align="center" |1997 - 1998 | align="center" |Makarroiak |- | align="center" |Jaxinto Bustiblai | align="center" |1997 - 1998 | align="center" |Makarroiak |- | align="center" |Mackey jauna | align="center" |1998 - 1999 | align="center" |Baserrian |- | align="center" |Tarrapatata pirata | align="center" |1999 - 2000 | align="center" |Plisti-plasta |- | align="center" style="background:Ivory|''Serapio'' | align="center" style="background:Ivory|''2000'' | align="center" style="background:Ivory|''Zatoz jolastera! (Hik Hasi)'' |- | align="center"|Fermina behia | align="center"|2000 - 2001 | align="center"|Parrandan |- | align="center"|Toribioto erregea | align="center"|2001 - 2002 | align="center"|Aupa Kintxo! |- | align="center" style="background:Ivory|''Barrabas pirata'' | align="center" style="background:Ivory|''2002'' | align="center" style="background:Ivory|''Jolasen altxorra! (Hik Hasi)'' |- | align="center"|Porrontxio* | align="center"|2002 - 2003 | align="center"|Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center"|Patatari jauna* | align="center"|2002 - 2003 | align="center"|Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center"|Tarrapatata pirata* | align="center"|2002 - 2003 | align="center"|Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center"|Nikasio jauna | align="center"|2003 - 2004 | align="center"|Poxpolin Marisorgin |- | align="center"|Txilipito jauna | align="center"|2004 - 2005 | align="center"|Patata, patata! |- | align="center"|Anakleto | align="center"|2005 - 2006 | align="center"|Maite zaitut |- | align="center"|Eurolio jauna | align="center"|2006 - 2007 | align="center"|Mari Motots |- | align="center"|Joxe | align="center"|2007 - 2008 | align="center"|Eskerrik asko! |- | align="center" |Petrol jauna | align="center" |2008 - 2009 | align="center" |Piratak |- | align="center" |Soldadua | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Xabi bihurri | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Joxepa behia* | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Olentzero | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Lagun txakurra | align="center" |2010 - 2011 | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore |- | align="center" |Aberatsa | align="center" |2011 - 2012 | align="center" |Zazpikoloroa |- | align="center" |Belekoiren laguntzailea | align="center" |2011 - 2012 | align="center" |Zazpikoloroa |- | align="center" |Zazpikoloroa | align="center" |2011 - 2012 | align="center" |Zazpikoloroa |- | align="center" |Anakleto* | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Tantaka Yotanka* | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Patatari jauna* | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Txilipito jauna* | align="center" |2013 - 2014 | align="center" |Bizipoza |- | align="center" |Roke | align="center" |2014 - 2015 | align="center" |Txo MikMak txikia |- | align="center"|Estanislao | align="center"|2015 - 2016 | align="center"|Amalur |- | align="center" |Zeledon | align="center" |2016 - 2017 | align="center" |Tipi-tapa korrika! |- | align="center" |Jeronimo | align="center" |2017 - 2018 | align="center" |Borobilean |- | align="center" |Ziriport | align="center" |2018 - 2019 | align="center" |Musua |- | align="center" |Zebra | align="center" |2018 - 2019 | align="center" |Musua |- | align="center" |[[Aiora Zulaika]] | align="center" |Izeba Maritxu | align="center" |1997 - 1998 | align="center" |Makarroiak |- | rowspan="17" align="center" |[[Mertxe Rodriguez]] | align="center" |Amona Josefina | align="center" |1998 - 1999 | align="center" |Baserrian |- | align="center" |Teresa Markesa | align="center" |1999 - 2000 | align="center" |Plisti-plasta |- | align="center" style="background:Ivory|''Amona Josefina*'' | align="center" style="background:Ivory|''2000'' | align="center" style="background:Ivory|''Zatoz jolastera! (Hik Hasi)'' |- | align="center" |Bittori alkate anderea | align="center" |2000 - 2001 | align="center" |Parrandan |- | align="center" |Kintxo Barrilete | align="center" |2001 - 2002 | align="center" |Aupa Kintxo! |- | align="center" style="background:Ivory|''Amona Josefina*'' | align="center" style="background:Ivory|''2002'' | align="center" style="background:Ivory|''Jolasen altxorra! (Hik Hasi)'' |- | align="center" style="background:Ivory|''Itsas-neska | align="center" style="background:Ivory|''2002'' | align="center" style="background:Ivory|''Jolasen altxorra! (Hik Hasi)'' |- | align="center" |Amona Josefina* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Izeba Maritxu* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Kintxo Barrilete* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Poxpolin Marisorgin | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" style="background:Ivory|''Amona Josefina*'' | align="center" style="background:Ivory|''2004'' | align="center" style="background:Ivory|''Ilargiaren sekretua (Hik Hasi)'' |- | align="center" style="background:Ivory|''Madame Banu'' | align="center" style="background:Ivory|''2004'' | align="center" style="background:Ivory|''Ilargiaren sekretua (Hik Hasi)'' |- | align="center" |Tider | align="center" |2004 - 2005 | align="center" |Patata, patata! |- | align="center" |Romí | align="center" |2005 - 2006 | align="center" |Maite zaitut |- | align="center" |Mari Motots | align="center" |2006 - 2007 | align="center" |Mari Motots |- | align="center" |Mari Motots* | align="center" |2007 - 2008 | align="center" |Eskerrik asko! |- | align="center" |[[Maitane Colorado]] | align="center" |Anttoni ahuntza | align="center" |2001 - 2002 | align="center" |Aupa Kintxo! |- | rowspan="40" align="center" |[[Oihana Sanchez]] | align="center" |Joxepa behia* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Barraskiloa* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Saturnino* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Jaxinto Bustiblai* | align="center" |2002 - 2003 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |Postaria | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Bulegaria | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Erratza | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Bihurria | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Lorea | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Pitxitxi | align="center" |2004 - 2005 | align="center" |Patata, patata! |- | align="center" |Katiuska | align="center" |2005 - 2006 | align="center" |Maite zaitut |- | align="center" |Mari Mototsen ama | align="center" |2006 - 2007 | align="center" |Mari Motots |- | align="center" |Mari Mototsen ama* | align="center" |2007 - 2008 | align="center" |Eskerrik asko! |- | align="center" |Kattalin pirata | align="center" |2008 - 2009 | align="center" |Piratak |- | align="center" |Izeba Arantxa plantxa | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Elefantea | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Abuela Maria Luisa | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Astoa | align="center" |2009 - 2010 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |Mari Kalanbre | align="center" |2010 - 2011 | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore |- | align="center" |Belekoi anderea | align="center" |2011 - 2012 | align="center" |Zazpikoloroa |- | align="center" |Loreto (Mari Mototsen ama)* | align="center" |2013 - 2014 | align="center" |Bizipoza |- | align="center" |Estralurtarra | align="center" |2013 - 2014 | align="center" |Bizipoza |- | align="center" |Txo MikMak txikia | align="center" |2014 - 2015 | align="center" |Txo MikMak txikia |- | align="center"|Ilargi | align="center"|2015 - 2016 | align="center"|Amalur |- | align="center"|Andereño Maribel | align="center"|2017 - 2018 | align="center"|Borobilean |- | align="center" |Olentzero | align="center" |2018 - 2019 | align="center" |Musua |- | align="center" |Tximeleta | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Astoa* | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Joxepa behia* | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Elefantea* | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Txerri almirantea | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Loreto (Mari Mototsen ama)* | align="center" |2020 - 2021 | align="center" |Amaren intxaurrak |- | align="center" |Txo MikMak txikia* | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Tider* | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Ilargi* | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Anakleto* | align="center" |2022 - 2023 | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi!! |- | align="center" |Kattalin pirata* | align="center" |2022 - 2023 | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi!! |- | align="center" |Maribel bexamel | align="center" |2022 - 2023 | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi!! |- | align="center" |Zerraman | align="center" |2023 - 2024 | align="center" |Ez gara jaitsiko! |- | align="center" |Txapas | align="center" |2024 - 2025 | align="center" |Ostirala iritsi da!! |- | rowspan="5" align="center" |[[Aitor Etxeberria]] | align="center" |Postontzia | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Bulegaria | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Erratza | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Bihurria | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |Lorea | align="center" |2003 - 2004 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | rowspan="6" align="center" | [[Iñigo León]] | align="center" |Joxelu Gamelua | align="center" |2004 - 2005 | align="center" |Patata, patata! |- | align="center" |Arrantzazu | align="center" |2005 - 2006 | align="center" |Maite zaitut |- | align="center" |Erlea | align="center" |2005 - 2006 | align="center" |Maite zaitut |- | align="center" |Txanpon jauna | align="center" |2006 - 2007 | align="center" |Mari Motots |- | align="center" |Ospitaleko zelaria | align="center" |2007 - 2008 | align="center" |Eskerrik asko! |- | align="center" |Nahas | align="center" |2008 - 2009 | align="center" |Piratak |- | rowspan="3" align="center" |[[Kristina Ropero]] | align="center" |Txanponi anderea | align="center" |2006 - 2007 | align="center" |Mari Motots |- | align="center" |Nagore sendagilea | align="center" |2007 - 2008 | align="center" |Eskerrik asko! |- | align="center" |Tiritatxo medikua | align="center" |2010 - 2011 | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore |- | align="center" |[[Ekain Kazabon]] | align="center" |Borras | align="center" |2008 - 2009 | align="center" |Piratak |- | rowspan="9" align="center" |[[Alex Tello]] | align="center" |Largabista | align="center" |2010 - 2011 | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore |- | align="center" |Martin bertso | align="center" |2010 - 2011 | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore |- | align="center" |Patakon pirata | align="center" |2011 - 2012 | align="center" |Zazpikoloroa |- | align="center" |Otsoa | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Gorka | align="center" |2013 - 2014 | align="center" |Bizipoza |- | align="center" |Igor | align="center" |2013 - 2014 | align="center" |Bizipoza |- | align="center" |Plastiker | align="center" |2014 - 2015 | align="center" |Txo MikMak txikia |- | align="center"|Periko lapiko | align="center"|2015 - 2016 | align="center"|Amalur |- | align="center" |Patakon pirata* | align="center" |2016 - 2017 | align="center" |Tipi-tapa korrika! |- | align="center" |[[Joli Pascualena]] | align="center" |Ane pirata | align="center" |2011 - 2012 | align="center" |Zazpikoloroa |- | rowspan="30" align="center" |[[Izaskun Forcada]] | align="center" |Kintxo Barrilete* | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Poxpolin Marisorgin* | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Amona Josefina* | align="center" |2012 - 2013 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |Hermelinda | align="center" |2014 - 2015 | align="center" |Txo MikMak txikia |- | align="center" |Plastik zaunk | align="center" |2014 - 2015 | align="center" |Txo MikMak txikia |- | align="center"|Jenny | align="center"|2015 - 2016 | align="center"|Amalur |- | align="center" |Neska txiki | align="center" |2016 - 2017 | align="center" |Tipi-tapa korrika! |- | align="center"|Poxpolin Marisorgin* | align="center"|2016 - 2017 | align="center"|Tipi-tapa korrika! |- | align="center"|Mukitsu Barraskiloa | align="center"|2017 - 2018 | align="center"|Borobilean |- | align="center"|Izar Dantzaria | align="center"|2017 - 2018 | align="center"|Borobilean |- | align="center" |Mari Domingi | align="center" |2018 - 2019 | align="center" |Musua |- | align="center" |Katua | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Marmoka | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Oilar Queen | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Krokodiloa | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Tronoa | align="center" |2019 - 2020 | align="center" |Bizi dantza |- | align="center" |Txanponi anderea | align="center" |2020 - 2021 | align="center" |Amaren intxaurrak |- | align="center" |Tiritatxo medikua* | align="center" |2020 - 2021 | align="center" |Amaren intxaurrak |- | align="center" |Txilipito jauna* | align="center" |2020 - 2021 | align="center" |Amaren intxaurrak |- | align="center" |Urtxintxa | align="center" |2020 - 2021 | align="center" |Amaren intxaurrak |- | align="center" |Pingui | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Txilipito jauna* | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Hontza | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Margarita Oiloa | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Txita kolorea | align="center" |2021 - 2022 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |Kintxo Barrilete* | align="center" |2022 - 2023 | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi!! |- | align="center" |Poxpolin Marisorgin* | align="center" |2022 - 2023 | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi!! |- | align="center" |Amona Josefina* | align="center" |2022 - 2023 |align="center" |Urteak bete, abenturak bizi!! |- | align="center" |Yumi Euri | align="center" |2023 - 2024 | align="center" |Ez gara jaitsiko! |- | align="center" |Pupu | align="center" |2024 - 2025 | align="center" |Ostirala iritsi da!! |- | align="center" |[[Joanes Echeveste]] | align="center" |Lore | align="center" |2024 - 2025 | align="center" |Ostirala iritsi da!! |} = Taldearen bilakaera = == Pailazoen aurreneko urteak (1982-1987) == [[1982]]an [[Lasarte-Oria]]ko haurren %80ak A ereduan ikasten zuten, gaztelaniaz, eta kalean ere ez zen euskara askorik erabiltzen. [[Agustin Mujika]] irakaslea zen [[Lasarte-Oria]]n A ereduan eta [[Joxe Mari Agirretxe]]k magisteritza ikasi zuen eta haurren eta euskararen bueltan ibiltzen zen. Biak ''Lasarte-Oria euskaldundu dezagun'' euskara taldeko kideak ziren, eta herrian euskararen erabilera sustatzeko asmoz, haurrentzat zerbait egitea erabaki zuten. Gabonetan ''Olentzero''ren etorrera antolatzen hasi ziren herrian. Ordurarte ''Olentzero'' ikastolara bakarrik iristen zen, eta beste ikastetxeetan ez zuten honen berri. Beraz, herri osorako ikuskizuna antolatzeari ekin zioten. [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Mari]]k egiten zuen ''Olentzero''ren papera eta [[Agustin Mujika|Agustin]]ek gitarrarekin ongi etorria ematen zion baserritarrarena. Beraiekin batera ''Xixuko'' ahatea ere aritzen zen. Ekitaldian, maila ezberdinetako haurrak, banan-banan oholtzara igotzen ziren ''Olentzero''ri kantatzera. == Takolo, Pirrutx eta Porrotx == === Pailazoen sorrera (1987-1992) === Bost urte eman zituzten ''Olentzero''ren etorrera antolatzen. [[1987]]an, ordea, ekitaldia luze joaten zela ikusi zuten. Horrenbeste klase oholtzara igoz eta jaitsiz, haurrak aspertzen hasten zirela. Horregatik, arintze aldera, pailazoak sartzea erabaki zuten. [[Agustin Mujika]], [[Patxi Sanz]] eta [[Joxe Mari Agirretxe]], hezkuntza mundutik zetozen hiru irakasle elkartu ziren eta ''Takolo, Pirrutx eta Porrotx'' sortu zituzten. Pailazoek Olentzerori bihurrikeriak egiten zizkioten, eta esketx eta esketx artean haur guztiekin batera abestu egiten zuten. Garai hartan ez zegoen abesti askorik haurrentzat eta haueka lortzeko, [[Imanol Urbieta|Imanol Urbietari]] bere kantak erabiltzeko baimena eskatu zioten. [[Imanol Urbieta|Imanolen]] semea ere pailazogintzan zebilen [[Kakax, Kokox eta Kirriki|''Kakax, Kokox eta Kirriki'']] hirukotean eta ''Takolo, Pirrutx eta Porrotx''i esan zien bere abestiak kantatzea ohore bat izango zela. Beraz, kasete batean [[Imanol Urbieta]]ren lau abesti grabatu zituzten eta ikastetxeetan banatu zituzten haurrek ikasi eta gero ikuskizunean elkarrekin abestu zitzaten. Horrela ikuskizun laburragoa eta dibertigarriagoa egin zuten.<ref name="Izenik_gabekoa-20231105093708">{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=Agustin Mujika, ''Takolo'' pailazoari elkarrizketa|url=https://www.berria.eus/ahomentan2023/09/03/sudur-gorrien-biribilgunean.html}}</ref> Lehenengo emanaldia [[1987]]ko [[abenduaren 24]]an eman zuten [[Lasarte-Oria]]ko ''Zamaburu'' plazan. ''Takolo''ren papera [[Joxe Mari Agirretxe]]k egin zuen, ''Pirrutx''ena [[Patxi Sanz]]ek eta ''Porrotx''ena [[Agustin Mujika]]k. [[Donostia]]ko [[Gros]] auzoko ''Angelita'' dendan traje luze batzuk egin zituzten eta horiek jantzi zituzten.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=Kulturklik|izenburua=30 urte ''Takolo, Pirrutx eta Porrotx''en sorreratik|url=http://www.kulturklik.euskadi.eus/noticia/2017112809400251/se-cumplen-tres-decadas-de-la-llegada-de-los-payasos-precursores-de-los-actuales-pirritx-porrotx-y-marimotots/kulturklik/es/z12-detalle/es/}}</ref> ''Euskararen maratoia'' [[1986|1986an]] sortu zen eta Agustin Mujika ''Takolo'' izan zen ekimenaren sortzailea. Orduz geroztik bi urtez behin ospatzen da [[Lasarte-Oria|Lasarte-Orian]] eta maratoiak iraun bitartean euskara hutsez egitea da helburua. ''Takolo, Pirrutx eta Porrotx'' pailazo taldea egun baterako sortu zen berez, baina 6 hilabete geroago, [[1988]]ko [[Maiatz|maiatzan]], ''Euskararen II. maratoia'' antolatu zen [[Lasarte-Oria]]n, bertan beste emanaldi bat eskaintzeko eskatu zieten pailazoei, eta hauek baiezkoa eman zuten. Bigarren saio horretarako, ordea, ''Takolo''ren eta ''Porrotx''en paperak aldatu zituzten. [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Marik]] ez zuen ongi abesten eta [[Agustin Mujika|Agustinek]] bai. Ondorioz, ongi kantatzen zuenak pailazo azkarraren pertsonaia egitea erabaki zuten, eta ordutik aurrera [[Agustin Mujika|Agustin]] ''Takolo'' izan zen eta [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Mari]] ''Porrotx''. (Euskararen maratoi honetan [[Aiora Zulaika]]k, gaur egungo ''Pirritx''ek, 13 urte zituen eta herriko txistulari taldearekin txistua jo zuen. Pailazoen emanaldia ikusi zuenean, handitan pailazo izan nahi zuela pentsatu zuen. 9 urte geroago, 1997an, sartu zen pailazo taldean). [[Fitxategi:19931201 6545-P001.jpg|19931201_6545-P001|thumb|250px|''Pirrutx'' eta ''Porrotx'' [[Azpeitia]]n XI. [[Azpeitiko Euskal Antzerki Topaketak|Azpeitiko Euskal Antzerki Topaketan]], ''Lumak'' ikuskizunean (1993-12).]] Bi emanaldi horiek eskaini eta [[Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea|AEKren]] dei bat jaso zuten [[Usurbil]]dik emanaldi bat eskaintzeko. Han ere ikuskizuna burutu zuten eta pixkanaka-pixkanaka herriz herri zabalduz joan ziren.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Txintxarri (aldizkaria)|Txintxarri]]|izenburua=''Takolo'' Lasarterako sortu zen, baina Euskal Herri osorako balio du|url=http://txintxarri.eus/elkarrizketak/takolo-lasarteoriarako-sortu-zen-baina-euskal-herri-osorako-balio-zuen-269FF08/}}</ref> Tartean [[Bilbo|Bilboko]] [[Bilboko Aste Nagusia|Aste Nagusian]] eta [[Donostia|Donostiako]] [[Donostiako Aste Nagusia|Aste Nagusian]] aritu ziren. Plazak leporaino beteta eta beraiek oraindik material askorik gabe. Eszenatoki bat zeukaten eta ezer gehiagorik ez. Megafoniarik gabe, ohiuka aritzen ziren. Gerora megafoniarako materiala erosi zuten, furgoneta bat eta [[Euskal Herria|Euskal Herri]] osora zabalduz hasi ziren.<ref name="Izenik_gabekoa-20231105093708"/> Hasierako saio horietan oraindik ez ziren aktoreak, euskaltzaleak ziren. Beraz, lotsa eta beldur pixka batekin ateratzen ziren saioa egitera. Lanean hasi aurretik patxaranari trago bat eman eta zezenak bezala, zuzen-zuzen ateratzen ziren publikoari begiratu ere egin gabe. Hasiera horietan ''Takolo''k gitarra bat eramaten zuen eta zuzenean abesten zuten.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Argia (aldizkaria)|Argia]]|izenburua=Joxe Mari Agirretxe eta Mertxe Rodriguezi elkarrizketa|url=http://www.argia.eus/argia-astekaria/1907/agirretxe-eta-mertxe-rodriguez-umeen-hipnotizatzaileak}}</ref> Hala ere, ez zeukaten euskarri musikalik. Musikak ez zuen garrantzia handirik beraien lehen saioetan, eta ikuskizunak esketxetan oinarritzen ziren. === Lehenengo diskoak eta bideoa (1992-1994) === Bost urte herriz herri ibili eta gero, pailazoek beste urrats bat eman nahi zuten. Orduan erreferenteak [[Txirri, Mirri eta Txiribiton|''Txirri, Mirri eta Txiribiton'']] ziren. Hauek telebistaren laguntza zuten eta promozio aldetik beste indar bat zeukaten: emanaldi gutxi eta handiak hiriburuetan, diskoak kaleratzen zituzten, [[Euskal Telebista|Euskal Telebistako]] programak... ''Takolo, Pirrutx eta Porrotx''ek garbi zuten merkatua bazegoela eta hiriburuetara bakarrik joan beharrean, herri txikiagoetara joan behar zutela saio txikiagoak eskatzintzera. Pailazo herrikoiak izan nahi zuten. Ordurako urtean 90 emanaldi eskaintzen zituzten eta emanaldi bakoitza hiru sketxek osatzen zuten.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Euskaldunon Egunkaria]]|izenburua=Duela bost urte sortu zuten pailazo taldea|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=PIRRUTX&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu&orridata=19920906&ikusi=32}}</ref> Gainera, ezagunagoak izateko bide horretan eta beraien lana aberasteko asmoz, disko bat sortzeko ideia otu zitzaien. Mugarria izan zen [[1992]]. urtea. Urte horretan, ''[[Hau umorea|'''Hau umorea''']]'', beraien lehenengo diskoa grabatu eta [[Abenduaren 5|abenduaren 5ean]], [[Durangoko Azoka|Durangoko Azokan]] aurkeztu zuten. Abesti gehienak [[Imanol Urbieta]]renak ziren, eta berari eskeini zioten lehenengo disko hau.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=Lasarteko pailazoek 25 urte|url=http://www.berria.eus/paperekoa/1658/046/001/2012-11-25/muxu_eta_irrien_filosofia.htm}}</ref> Gainera, emanaldietan zuzenean kantatu beharrean, diskoetako abestiekin ''playback'' egiten hasi ziren. Ordutik, pailazo ikuskizunetan musikari garrantzia handiagoa ematen hasi ziren eta urtero-urtero, hutsik egin gabe [[Durangoko Azoka|Durangoko Azokan]] disko berria kaleratzearen dinamikari heldu zioten. [[Fitxategi:19931201 6546-P001.jpg|thumb|250px|''Porrotx'' [[Azpeitia]]n XI. [[Azpeitiko Euskal Antzerki Topaketak|Azpeitiko Euskal Antzerki Topaketan]], ''Lumak'' ikuskizunean (1993-12).]] Urte berean, [[Agustin Mujika]], [[Zaldibia]]ra joan zen bizitzera eta taldea "Lasartear-goierritar" bihurtu zen. Ikuskizunaren entseguak ere [[Zaldibia]]n egiten hasi ziren, kultur etxeko dantza-gelan eta antzokian. Beraien almazena eta lokala ere herrian zuten.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Goiberri]]|izenburua=''Takolo, Pirritx eta Porrotx''en 25 urtetako ibilbidea|url=http://goiberri.eus/2012/11/19/denok-elkarrekin/}}</ref> Lehen diskoa atera eta beraien saioek oinarri musikala beharrezkoa zutela jabetu ziren. Orduan, [[Ordizia]]ko Musika Eskolako irakaslea, Oneka Garmendia, ezagutu zuten, eta beraiekin elkarlanean aritzea proposatu zioten. Honek baietz erantzun eta musika eskolako haurren laguntzarekin '''''Beti martxan''''' ([[1993]]) eta '''''Ongi bizi''''' ([[1994]]) diskoak kaleratu zituzten. Oneka askotan haserretu egiten zen pailazoekin, izan ere, garai hartan dena presaka egiten zuten eta hiru aste lehenago pasatzen zizkioten haurrek ikasi beharreko kantak. Hamabost abesti inguru ikasi behar izaten zituzten hiru astetan, gero diskoa grabatzeko. Haurrek egun osoa estudioan ematen zuten eta neka-neka eginda amaitzen zuten. Hala ere, denek hurrengo urtean bueltatu nahi izaten zuten. Azkeneko disko hau eta gero, [[1994|1994ko]] [[Ekainaren 12|ekainaren 12an]], lehenengo aldiz pailazo taldearen ikuskizun bat grabatu zen: '''''Kokororikoko'''''. Emanaldi hau [[Euskal Telebista|Euskal Telebistak]] grabatu zuen Donostiako [[Victoria Eugenia Antzokia|Victoria Eugenia antzokian]] eta [[1995|1995eko]] [[Urtarrilaren 6|urtarrilaren 6an]] emititu zen, errege egunean, arratsaldeko 15:25etan. Ordutik aurrera, ikasturtero ikuskizun bat sortu eta grabatzen hasi ziren (gaur egun oraindik segitzen dute). Pailazo taldea sortu eta lehenengo zazpi urte hauetan 600 emanalditik gora eskaini zitutzen [[Euskal Herria|Euskal Herri]] osoan zehar.<ref>{{erreferentzia|izenburua=''Takolo, Pirrutx eta Porrotx''ek hirugarren diskoa kaleratu dute|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=PIRRUTX&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu&orridata=19941209&ikusi=027|egunkaria=[[Euskaldunon Egunkaria]]}}</ref> Pixkanaka ezagunagoak egiten joan ziren eta telebistako saioetan ere agertzen hasi ziren. Esate baterako, [[1994|1994ko]] [[Martxoaren 2|martxoaren 2an]] elkarrizketa egin zien [[Anne Igartiburu|Anne Igartiburuk]] [[Euskal Telebista|ETBko]] ''Show Show'' saioan. Edota [[Abenduaren 31|abenduaren 31n]], [[Jasone Aretxabaleta|Jasone Aretxabaletak]] eta [[Asier Odriozola|Asier Odriozolak]] aurkezten zuten ''Goraintzi''ko atal berezian agertu ziren sketx bat eta bi abesti abesten. === Pirrutxek taldea utzi (1994) === [[Fitxategi:19931201 6551-P001.jpg|thumb|250px|''Pirrutx'' [[Azpeitia]]n XI. [[Azpeitiko Euskal Antzerki Topaketak|Azpeitiko Euskal Antzerki Topaketan]], ''Lumak'' ikuskizunean (1993-12).]] Urte berean etorri zen hurrengo aldaketa. [[Patxi Sanz]] (''Pirrutx'') [[Zubieta (auzoa)|Zubieta]]ko lanbide eskolan lanean hasi zen eta pailazo lanak denbora asko eskatzen zuenez, taldea utzi behar izan zuen zazpi urte eta gero. Hala ere, Patxik ez zuen ondo amaitu taldean eta hurrengo urteetan [[Euskaldunon Egunkaria|Euskaldunon Egunkarian]] zuzendariari gutunak idatzi izan zizkion pailazo taldea kritikatuz. Bertan zioen: ''Merkataritza-zirkuituan sarturik taldeak moda eta jarrera bat asebetetzen du; ikuskizuna gain susperketa sentsorialean oinarritzen da (fokuak, soinua, musika playback, elkarrizketa iskanbilatsuak...); ez badaukazu ezer esateko abes ezazu; Pirrutx agertokitik desagertu ondoren ez da errespetatu haren erabakia, Pirritx imitazioa besterik ez da.''<ref>{{erreferentzia|izenburua=Patxi Sanzek zuzendariari gutuna pailazoak kritikatuz|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=patxi+sanz+susperketa&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu&orridata=20021212&ikusi=005|egunkaria=[[Euskaldunon Egunkaria]]}}</ref> Pailazo taldeak ordea, aurrera segitu zuen eta [[1994]] amaieran, [[Ainhoa Beristain]] zaldibiarrak bete zuen Pirrutxen papera. Hilabete batzuetan emakume batek bete zuen gizonezkoaren pertsonaia (horrela agertu ziren esate baterako [[Euskal Telebista|ETBko]] ''Goraintzi'' saioan). [[Agustin Mujika|Agustin]], [[Patxi Sanz|Patxi]] eta [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Mari]] hezkuntza mundutik zetozen, baina [[Ainhoa Beristain|Ainhoak]] lau urte zeramatzan antzerkia egiten eta ikuspegi berri bat sartu zen taldean.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Hik Hasi aldizkaria|Hik hasi]]|izenburua=''Takolo, Pirritx eta Porrotx''i elkarrizketa 1996an|url=http://www.hikhasi.eus/Artikuluak/19960801/takolo-pirritx-eta-porrotx-haurrak-haurrak-dira-helduak-bihurtu-ditugu-denbora-baino-lehen}}</ref> == Takolo, Pirritx eta Porrotx == === Pirritx iritsi + Pailazoek 10 urte (1995-1998) === [[Ainhoa Beristain]] taldera iritsi zenez, [[1995|1995eko]] [[Urtarril|urtarrilean]], ''Pirrutx''en pertsonaia desagertu eta ''Pirritx'' iritsi zen. ''Pirrutx''en pertsonaia burusoila zen, ile arrosarekin. Sortu zuten ''Pirritx'' berriak berriz, txirikorda ile-horiak zituen (horrela agertzen da ''Kili-kili'' diskoaren eta ''Txiztil'' ikuskizun grabatuaren azaletan). Itxura honek ordea, oso hilabete gutxi iraun zuen eta ''Pirritx'' berehala ile arrosa izatera pasatu zen. Aldaketa honekin grabatu zuten bideoan pailazoen hurrengo ikuskizuna, [[1995|1995eko]] [[Irailaren 23|irailaren 23an]]: '''''Txiztil''''' ([[1995]]). Pailazo taldea pixkanaka handitzen ari zen eta goierritar asko izan ziren, [[Ainhoa Beristain]] bezala, era batera edo bestera lagundu zutenak. Taldea handitu zen, baina herrikoitasuna ez zuten galdu. Gertukoak izaten eta ikuskizun handiak zein txikiak eskaintzen jarraitu zuten. ''Takolo''ren gitarrarekin hasi eta pixkanaka sormena lantzen eta gidoi hobeagoak lortzen joan ziren. Arropak eta dekoratuak ere beraiek egiten zituzten inguruko jendearen laguntzarekin. [[Fitxategi:1996 HH EE Altsasu IñigoAritzaIkastolarenFestaDomingoLumbierren TakoloPorrotx 429.jpg|thumb|250px|''Takolo'' eta ''Porrotx'' [[Altsasu|Altsasuko]] Iñigo Aritza Ikastolaren festan, ''Denda Chup'' ikuskizunean (1996).]] Hurrengo ikasturtean '''''Kili-kili''''' diskoa eta '''''Beltzi''''' ikuskizuna grabatu zituzten ([[1995]]-[[1996]]). Denboraldi hau aro baten amaiera izan zen. Ordura arte emanaldi bakoitza sketx solte batzuek osatzen zuten eta ikuskizun bakoitza aldakorra izan zitekeen. Bertsio ezberdinak egiten zituzten, sketx batzuk mantendu, besteak aldatu... [[1990|1990etik]] [[1996|1996ra]] bitartean hainbat ikuskizun ezberdin eskaini zituzten: {{zutabe}} * '''''Izeba Pantxika''''' ([[1991]]-[[1992]]). * '''''Kokororikoko''''' ([[1992]]-[[1994]]). * '''''Lumak''''' ([[1993]]). * '''''Beti martxan''''' ([[1993]]-[[1994]]). {{zutabe berria}} * '''''Ongi bizi''''' ([[1994]]-[[1995]]). * '''''Denda chup''''' ([[1995]]-[[1996]]). * '''''Kili kili''''' ([[1995]]-[[1996]]). * '''''Porrontxio''''' ([[1996]]). {{zutabe amaiera}} [[1996]]-[[1997]] ikasturtean ordea, lehenengo aldiz kurtso osoa iraungo zuen lan itxi bat argitaratu zuten. '''''Tantaka Yotanka''''' izeneko diskoa eta ikuskizuna sortu zituzten. Hemendik aurrera urtero ikuskizun bakarra sortu, herriz herriko bira egin eta amaieran bideoan grabatzeko dinamikari heldu zioten. [[Fitxategi:Euskaraokea (96-398).jpg|Euskaraokea_(96-398)|19931201_6545-P001|thumb|270px|''Porrotx'' eta ''Jaxinto Bustiblai'' [[Andoain]]en ''[[Euskaraokea]]'' saioko grabaketan (1996-10).]] Ordurako pailazo taldean 5 lagun finkok egiten zuten lan eta horietatik 4 pailazogintzatik bizi ziren. Udako denboraldian, herri askotatik deitzen zieten festetan saioak eskaintzeko. Pailazoek ordea kalean emanaldiak egiteko arazoak izaten zituzten beroa eta makillajea dela eta. Horregatik, udan kalean ikuskizunak eskaintzeko deitzen bazieten, baldintza jartzen zuten 19:30etatik edo 20:00etatik aurerra izatea. garai honetan, urtean 70-140 emanaldi eskaintzen zituzten.<ref>{{erreferentzia|izenburua=''Takolo, Pirritx eta Porrotx''en lan egiteko modua|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=gure+taldeak+5+lagun+finko+ditu+takolo&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu&orridata=19960420&ikusi=047|egunkaria=[[Euskaldunon Egunkaria]]}}</ref> [[1997]]-[[1998]] ikasturtean, pailazo taldeak 10 urte bete zituen eta hori ospatzeko, ikasturte horretan ''Makarroi-festa'' bat taulatu zuten: '''''Makarroiak''''' ikuskizuna.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Euskaldunon Egunkaria]]|izenburua=''Makarroiak'' disko berria kaleratu dute pailazoek, 10. urteurrenean|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=makarroiak+porrotx&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu&orridata=19971204&ikusi=053}}</ref> Bertan, aurreko urteetako sketxen bat ere errepikatu zuten, esaterako pailazoak izebaz mozorrotu eta pastelak lapurtzearena. ''Makarroiak'' ikuskizunean [[Aiora Zulaika]] batu zen pailazo taldera. [[Lasarte-Oria|Lasarte-Orian]] bi urtetetik behin ospatzen den ''Euskararen maratoian'' [[Agustin Mujika|Agustin]] eta [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Mari]] antolatzaileak ziren eta edizio batean [[Aiora Zulaika|Aiorari]] gazteen ordezkari izatea eta parte hartzea egokitu zitzaion. Orduan ezagutu zuten elkar hirurek. Denbora pasa zen eta [[Aiora Zulaika|Aiora]] arte ederrak ikasten ari zela, ''Erasmus'' egitera [[Birmingham|Birminghamera]] joan nahi zuen. Hala ere, unibertsitatetik deitu zioten beka ez ziotela eman esateko. Hortik egun batzuetara, udako egun batean, [[Joxe Mari Agirretxe|Joxe Marik]] [[Aiora Zulaika|Aiorari]] hots egin eta pailazo taldean sartzeko gonbita luzatu zion. Hasiera hartan [[Ainhoa Beristain|Ainhoa]] ''Pirritx''en ordezkapenak eta pertsonaia txikiagoak egiteko hartu zuten (esaterako ''Perez sagutxoa'' edota ''Izeba Maritxu)''.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Ataria]]|izenburua=Guztiok daukagu pailazo edo clown bat barruan, ''Pirritx''i elkarrizketa|url=https://ataria.eus/tolosa/1718711620989-guztiok-daukagu-pailazo-edo-clown-bat-barruan-aiora-zulaika-pirritx}}</ref> === Pirritx 'berria' (1998-2001) === Hiru denboraldi eta erdiren ondoren, [[1998]]an, [[Ainhoa Beristain]]ek ikasketak medio, [[Madril|Madrilera]] joan behar izan zuenez, taldea utzi eta [[Aiora Zulaika]]k bete zuen bere tokia. [[Aiora Zulaika|Aiorak]] urtebete eskas zeraman pailazo taldean pertsonaia txikiak egiten, baina beharrak bultzatuta, ''Pirritx''en papera betetzeko eskatu zioten eta honek segituan onartu zuen. Bere umetako ametsa egi bihurtu zen: euskarazko pailazo izatea. [[Aiora Zulaika|Aiora]]k ''Pirritx''en papera moldatu eta bere egin zuen. [[Ainhoa Beristain|Ainhoak]] egiten zuen ''Pirritx'' ''bihurriagoa eta zoroagoa'' zen. [[Aiora Zulaika|Aiorarena]] aldiz, ''xaloagoa eta goxoagoa''.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=''Pirritx'' buztin puska busti bat zen hasieran, eta urteekin hartu du forma|url=https://www.berria.eus/lurraldeak/gipuzkoa/pirritx-buztin-puska-busti-bat-zen-hasieran-eta-urteekin-hartu-du-forma_2132464_102.html}}</ref> [[Aiora Zulaika|Aiora Zulaikak]] ''Pirritx''en paperean ofizialki egin zuen lehenengo ikuskizuna '''''Baserrian''''' izan zen ([[1998]]-[[1999]]). Hasi zenean 23 urte zituen eta gaur egun ere, berak segitzen du pertsonaiaren azalean. Zaletuen artean, txiki-txikienak ''Takolo''rengana hurbiltzen ziren. ''Takolo'' pailazo serioa eta azkarra da; irakaslearen figura egiten duena. Haurrak, beraz, txikitan irakaslearen figura horrengana gerturatzen ziren. 6-8 urteko haurrei ordea ''Porrotx'' gustatzen zaie, bere bihurrikeriak atsegin dituzte. Eta ''Pirritx''en zaletuak mota guztietakoak dira. Neskei asko gustatzen zaie ''Pirritx''. Hurrengo ikuskizunak '''''Plisti plasta''''' ([[1999]]-[[2000]]), '''''Parrandan''''' ([[2000]]-[[2001]]) izan ziren. === Bihurrikerietatik heztera saltoa (2001-2002) === Pailazoen lehenengo urteetako helburua haurrak euskaraz entretenitzea zen eta urte asko zeman zituzten bide horretatik. Orduan jabetu ziren, haurrek beraiek imitatzen zituztela eta pailazoak eredu ere bazirela. Horregatik bihurrikeriak egiteaz gain, hezten ere lagundu behar zutela erabaki zuten. Pixkanaka, ikuskizunetan haurrak hezteko abestiak sartzen hasi ziren. Esaterako: [[1995]]-[[1996]] ikasturtean ''Semaforo hori ("Begira alde batera eta gero bestera, kotxeak geldi daude, ni banoa aurrera...")'', [[1997]]-[[1998]] ikasturtean ''Dabadabadu ("Gosaldu, bazkaldu eta afaldu ondoren beti, garbitu hortzak, ez ahaztu...")''... [[Fitxategi:Takolo, Pirritx eta Porotx.jpg|thumb|300px|eskuinera|''Takolo, Pirritx, Porrotx'' eta ''Kintxo Barrilete'' ''Aupa Kintxo!'' ikuskizunean (2001-2002).]] Hala ere, abesti solte hauez gain, ikuskizunak eta abestiak sortzerako garaian, haurrei gustatzen zitzaizkien gauzei buruzkoak egiten zituzten: inauteriak, parranda, izozkiak, lasterketak... Iturri hori ordea pixkanaka bukatzen hasi zen eta ikuskizun berrietarako ideiak agortzen joan ziren. [[2001]]. urtea mugarria izan zen pailazoentzat. Urte horretan ''Takolo, Pirritx eta Porrotx'' [[Nikaragua]]ko [[Somoto]] herrira joan ziren bisitan, eta itzultzean '''''Aupa Kintxo!''''' ([[2001]]-[[2002]]) ikuskizuna argitaratu zuten. Handik aurrera, gizarte-gaiak lantzen hasi ziren eta urtero emanaldi ezberdin bat sortzen. Abesti hezitzaileez gain, ikuskizun osoak bihurtu zituzten hezitzaile. Horrela, gai berri hauek askoz ere mamitsuagoak ziren eta azkarrago osatzen zituzten ikuskizunak (familia motak, homosexualitatea, etorkinak...). === Pailazoek 15 urte (2002-2003) === [[2002]]-[[2003]] ikasturtean berriz, pailazo taldeak 15 urte bete zituen eta urteurrenerako ikuskizun berezia prestatu zuten: '''''Katxiporreta!!''''' Bertan urte horietako esketxik onenak errepikatu eta ordurarteko abestirik ezagunenak abesten zituzten. === Takolok taldea utzi (2003-2004) === Hurrengo urtea izan zen pailazo hirukotearen azkenekoa. '''''Poxpolin Marisorgin''''' ([[2003]]-[[2004]]) emanaldiaren bira amaitu zutenean, [[Agustin Mujika]]k (''Takolo'') taldea utzi zuen 16 urte eta gero. [[2004]]ko [[irailaren 18]]an izan zen Takoloren azkeneko emanaldia. [[Lasarte-Oria]]n bi saio eskaini zituzten. Dena hasi zen tokian eta moduan amaitu zuen ibilbidea: bere sorterrian eta ''Olentzero''ren etorrerarekin. [[Agustin Mujika|Agustin]] irakaslea zen, eta ezin zuen pailazo lanarekin uztartu. Horregatik, erabaki bat hartu behar eta pailazo taldea utzi behar izan zuen. Asko kostatu zitzaion erabakia hartzea eta gaizki pasatu zuen: ''Orain hobeto nago, baina hasieran oso triste egon nintzen, eta momentu txarrak pasatu nituen''.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=Agustin Mujika ''Takolo''ri elkarrizketa|url=http://www.berria.eus/paperekoa/1483/038/001/2013-09-11/betiko_lepotik_burua.htm}}</ref> Hala ere, Goierriko haurrekin elkarlana ez zen eten eta [[Ordizia]]ko, [[Zaldibia]]ko, [[Idiazabal]]go eta [[Legorreta]]ko haurrek parte hartzen jarraitu zuten hurrengo disko eta ikuskizunetan. Guztira hamar urte eman zituzten ''Takolo, Pirritx eta Porrotx'' izenarekin. == Pirritx eta Porrotx == === Hirukotetik bikotera + 'Maite zaitut' abestia (2004-2005) === ''Takolo''k taldea utzi zuenean, erabaki zuten inork ez ordezkatzea Agustin eta beste pertsonaia berririk ez sortzea. Beraz, pailazo taldea hirukotea izatetik bikotea izatera pasa zen. Hurrengo urteetan ''Pirritx eta Porrotx'' izenpean ibili ziren herriz herri. Lau denboraldi egin zituzten bikote moduan. '''''Patata, patata!''''' ([[2004]]-[[2005]]), '''''Maite zaitut''''' ([[2005]]-[[2006]]), '''''Mari Motots''''' ([[2006]]-[[2007]]) eta '''''Eskerrik asko!''''' ([[2007]]-[[2008]]). Etapa honetan, [[2005]]ean sortu zuten [[Maite zaitut (Pirritx eta Porrotx)|''Maite zaitut'']] abestia, izen bera zeraman ikuskizunerako. Kantak sekulako arrakasta izan zuen eta gaur egun oraindik abesten segitzen dute. Abestia beste 6 hizkuntzetara itzuli eta bertsionatu dute: * [[Katalan|Katalanez]] <nowiki/>([[2007]]) * [[Galiziera|Galegoz]] <nowiki/>([[2009]]) * [[Arabiera|Arabieraz]] <nowiki/>([[2010]]) * [[Sardiniera|Sardinieraz]] <nowiki/>([[2011]]) * [[Ingeles|Ingelesez]] <nowiki/>([[2014]]) * [[Kalo|Kalonieraz]] <nowiki/>([[2015]]) Gainera, bi bertsio berezi ere egin dituzte: * [[Euskadiko Orkestra|Euskadiko Orkestra Sinfonikoa]]rekin<nowiki/> ([[2012]]) * Eta [[Demode quartet]] taldearekin ([[2016]]) [[Fitxategi:Porrotx 001.jpg|thumb|250px|''Porrotx'' ileorde urdinarekin.]] === Itxura aldaketa (2005-2006) === Garai honetan, itxura ere aldatu zuten. [[2004]]ean, ''Patata, patata!'' ikuskizunean, ''Pirritx''ek ileordea aldatu zuen. Arrosa kolorekoa izaten segitzen zuen, baina beste estilo batekoa. Hurrengo ikasturtean berriz, [[2005]]ean, ''Maite zaitut'' ikuskizunean, ''Porrotx''ek ere ileordea berritu zuen. Ile beltza izatetik urdina izatera pasa zen. === MariMotots iritsi (2006-2007) === [[2006|2006ean]], MariMototsen ([[Mertxe Rodriguez]]) papera sortu zuten Mari Motots ikuskizunerako. Mertxe ez zen berria taldean. Aurretik beste pertsonaia asko eginak zituen (''Kintxo Barrilete, Amona Josefina, Teresa Markesa, Bittori alkate anderea, Izeba Maritxu, Poxpolin marisorgin, Tider, Romí''...). ''MariMotots'' denboraldi bateko pertsonaia bakarrik sortu zuten, baina azkenean hurrengo ikuskizunean ere jarraitu zuen. [[2005]]eko Gabonetan [[Joxe Mari Agirretxe]] eta [[Mertxe Rodriguez]] ospitalera joan ziren haurrak bisitatzera eta bertan Ane Perez Alberdi ''(Ane Pirata)'' 17 urteko neska ezagutu zuten. Minbizia zeukan, baina sekulako indarra transmititu zien. Beraz, bisita amaitu bezain laster, Joxe Marik Mertxeri esan zion: ''MariMotots, datorren urtean mototsak eroriko zaizkizu''.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Gara (egunkaria)|Gara]]|izenburua=''MariMotots''i mototsak erori eta pirata zapia jantziko du|url=http://gara.naiz.eus/paperezkoa/20071011/42554/eu/Marimototsi-mototsak-erori-eta-pirata-zapia-jarriko-du}}</ref> Beraz, [[2007]]-[[2008]]ko denboraldian MariMototsen pertsonaiarekin segitu eta ''Eskerrik asko!'' saioa sortu zuten. Bertan ''MariMotots''i mototsak erori zitzaizkion eta minbiziaren gaia landu zuten ''Pirritx eta Porrotx'' pailazoek. Ikuskizun honek era guztietako kritikak jaso zituen. Batzuk onak, haurrentzat irakasgai oso ona zela esanez; eta beste batzuk txarrak, haurrentzako gai egokia ez zela esanez. == Pirritx, Porrotx eta MariMotots == === Hirukotea berriro (2008-2009) === Minbizia landu zuten ikuskizunetik aurrera, MariMotots pailazo taldean sartzea eta pertsonaia finko bezala jartzea erabaki zuten. [[2008]]az geroztik, beraz, taldean hiru dira berriro, bi pailazo eta beraien laguna: ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''. Izen horrekin egin dituzte hurrengo ikuskizun eta disko guztiak, eta gaur egun ere horretan segitzen dute. Hurrengo lanak '''''Piratak''''' ([[2008]]-[[2009]]) eta '''''Irrien lagunak''''' ([[2009]]-[[2010]]) izan ziren. ''Piratak'' ikuskizuna egiten ari zirela, [[Aiora Zulaika]]k taldea utzi zuen haurdun geratu zelako. Beraz, ''Piratak'' ikuskizunaren denboraldi erditik aurrera eta ''Irrien lagunak'' ikuskizunean ''Porrotx'' eta ''MariMotots'' bakarrik aritu ziren. ''Pirritx'' bideo-deien bidez agertzen zen, baina ez zen zuzenean taula gainean aritzen. Haurrei azaldu zieten Pirritx haurdun zegoela eta baserrian geratu zela ''Amona Josefina'' eta ''Joxepa behia''rekin deskantsatzen. Guztira 16 hilabete eman zituen [[Aiora Zulaika]]k tauletatik kanpo.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Galtzaundi Euskara Elkartea|Galtzaundi]]|izenburua=Aiora Zulaikari elkarrizketa ama izan eta gero|url=http://ataria.tok-md.com/pdf/g_337_20110204.pdf}}</ref> === Pupu eta Lore + Irrien lagunen kluba (2010-2011) === [[2010]]ean [[Aiora Zulaika]] ama izan zen, eta urte bereko [[Irail|irailean]] lanera itzuli zen. Haurrek bazekiten ''Pirritx'' haurdun egon zela, eta, hori aprobetxatuz, ikuskizunean ''Pirritx'' ere ama izatea bururatu zitzaien. Orduan, [[2010]]eko [[Azaro|azaroan]] '''''Ongi etorri Pupu eta Lore''''' ([[2010]]-[[2011]]) saioa estreinatu zuten. Bertan ''Pupu'' eta ''Lore'' iritsi ziren, ''Pirritx''en seme-alaba bikiak. [[Fitxategi:AnePirata tokikom 700x700.jpg|thumb|250x250px|''Porrotx'' eta ''Ane Pirata''.]] Haurrak jaiotzearekin batera, '''''Irrien Lagunen Kluba''''' sortu zuten. Bertan [[Euskal Herria|Euskal Herri]]ko haurrek ''Pirritx''en seme-alabak hezten laguntzea nahi zuten. Horretarako, hezteko zein balio nahi zituzten erabaki zuten: osasuna, natura, zientzia, kultura eta elkartasuna. Balio bakoitzarentzat pertsonaia bat sortu zuten: ''Tiritatxo medikua, Largabista basozaina, Mari Kalanbre eta amona Mari Txinparta, Martin Bertso, Ane Pirata'' eta ''Patakon''.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=Musuak, irriak eta hezkuntzaren filosofia|url=https://www.berria.eus/bizigiro/muxu-eta-irrien-filosofia_1091005_102.html|egunkaria=[[Berria]]}}</ref> Klubaren barruan pailazoekin batera herriz herri paraleloan arituko ziren ikuskizunak sortu zituzten, ''irrienlagunak.com'' webgunea eta baita [[Irria (aldizkaria)|Irria]] aldizkaria ere. Segidan, [[2011]]-[[2012]] ikusturtean egin zuten ikuskizuna '''''Zazpikoloroa''''' izan zen. === Pailazoek 25 urte + Takoloren bisita (2012-2013) === 25. urteurrena iritsi zen [[2012]]-[[2013]] denboraldian, eta saio berezia prestatu zuten urtemuga honetarako ere. '''''Sentitu, pentsatu, ekin!''''' ikuskizuna eta diskoa kaleratu zituzten. Bertan ''Amona Josefina''k 100 urte betetzen zituen eta urtebetetzea ospatzearekin batera urte guzti horietako istorioak eta pertsonaiak ere gogoratu zituzten. Ikuskizun honetarako prestatutako diskoa ere berezia izan zen. [[Euskadiko Orkestra|Euskadiko Orkestra Sinfonikoa]]rekin grabatu zituzten ordurarte zituzten abestirik ezagunenak, eta lagun zaharrak ere itzuli ziren beraiekin kolaborazioak egitera. Diskoan haurrek abestu zuten, baina baita pailazoen sorrerako lehenego diskoan parte hartu zuten haurrek ere (dagoeneko heldututa). Ikuskizun horrekin egin zuten diskorako eta DVDrako grabatu zuten emanaldirako ''Takolo'' pailazoa ere itzuli zen bisita egitera.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[El Diario Vasco]]|izenburua=''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek 25 urte|url=http://www.diariovasco.com/v/20121118/cultura/payasos-cumpleaos-sinfnico-20121118.html|egunkaria=[[Diario Vasco]]}}</ref> === Egonkortzea + Hezur-haragizko Pupu eta Lore (2013-2020) === [[Fitxategi:Pirritx-Porrotxekin.jpg|Pirritx-Porrotxekin|thumb|300px|''Pirritx, Porrotx eta MariMotots'' [[Tolosako zezen plaza]]n ''Irribanda'' ikuskizunean (2014-09-27).]] Hurrengo urteetan, aldaketa nabarmenik gabe urtez urte, egonkorturik segitu zuten ikuskizunak eta diskoak sortzen: '''''Bizipoza''''' ([[2013]]-[[2014]]) eta '''''Txo MikMak txikia''''' ([[2014]]-[[2015]]). Horrenbestekoa zen zeukaten sorkuntza, urtean bi disko plazaratzen hasi zirela. Bata ikasturte horretako ikuskizunaren izen berekoa eta bestea gehigarri modura: * [[2015]]-[[2016]] '''''Amalur''''' ''(ikuskizuna)'' ''+ '''Euri tanta banintz''''' * [[2016]]-[[2017]] '''''Tipi-tapa korrika!''' (ikuskizuna) + '''Haizearen herrira''''' * [[2017]]-[[2018]] '''''Borobilean''' (ikuskizuna) + '''Antzinako zuhaitza''''' * [[2018]]-[[2019]] '''''Musua''''' ''(ikuskizuna) + '''Familia milakolore''''' * [[2019]]-[[2020]] '''''Bizi dantza''' (ikuskizuna) + '''Irri dantza''''' ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''en ikuskizunez gain, 2017. urtean '''''Haizearen herrira''''' ikuskizuna sortu zuen Katxiporreta kooperatibak. Bertan [[Imanol Urbieta|Imanol Urbietari]] omenaldia egin zioten. Ikuskizun hau pailazoenarekin batera paraleloan aritu zen herriz herri. Bertako protagonistak ''Aitona Manolo'' ([[Inazio Tolosa]]), ''Pupu'' ([[Iraitz Lizarraga]]) eta ''Lore'' ([[Ekain Ibarguren]]) izan ziren. Ordura arte ''Pupu eta Lore'' panpina moduan agertu izan ziren oholtza gainean. Hau izan zen hezur-haragizko aktoreekin antzeztu zuten lehenengo aldia.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=Guka|izenburua=Igandean Modelon taularatuko dute Haizeraren herrira, ''Katxiporreta''ren ikuskizun berria|url=https://zarautzguka.eus/zarautz/1485862821935-pupu-lore-eta-aitona-manolo-modelon-izan-dira}}</ref> === Covid-aren pandemia (2020-2021) === [[2019]]ko [[azaroaren 9]]an estreinatu zuten ''Bizi dantza'' ([[2019]]-[[2020]]) ikuskizuna [[Eskoriatza]]n. Ikasturtea ongi hasi zuten, baina [[Martxo|martxoan]] [[koronabirus]] pandemia iritsitakoan, [[Euskal Herria]] konfinamendu egoeran sartu zen eta pailazoak 4 hilabetez egon ziren saiorik eskaini gabe. [[2020|2020ko]] [[Martxoaren 6|martxoaren 6an]] [[Elgoibar|Elgoibarren]] eskaini zuten konfinamendu aurreko azken saioa. [[Martxoaren 13|Martxoaren 13an]] [[Aretxabaleta|Aretxabaletan]] egitekoak ziren, baina bertan behera geratu ziren emanaldi hura eta hortik aurrerakoak ere. Azkenean, antzokiak berriro ireki zituztenean, [[Uztailaren 17|uztailaren 17an]] itzuli ziren [[Aretxabaleta|Aretxabaletara]] eta berriro taula gainekoei ekin zieten, aforo murriztuarekin. Zailtasunak izan zituzten funtzioak egiteko, izan ere, segurtasun arrazoiengatik asko bertan behera geratu ziren. Denboraldi honetako azkeneko saioa [[Tolosa]]n eskaini zuten [[2020]]ko [[azaroaren 4]]ean.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Euskal Irrati Telebista|EiTB]]|izenburua=Pailazoak pandemia garaian eta ''Amaren intxaurrak'' ikuskizun berria|url=https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/faktoria/osoa/7605651/mertxe-rodriguez-marimotots-harrera-familia-trikitixa-ikaslea-aktorea-/}}</ref> [[Fitxategi:Okendo plaza - Lasarte - Korrika (02).jpg|thumb|300px|''Porrotx'' eta ''MariMotots'' [[Lasarte-Oria]]ko Okendo plazan, Covidarengatik ospatu ez zen [[Korrika]]ren ordezko festan (2021-03-28).]] Egoera horretan eta zailtasunei aurre eginez '''''Amaren intxaurrak''''' ikuskizuna sortu zuten [[2020]]-[[2021]] denboraldirako. Estreinaldia [[2020]]ko [[azaroaren 28]]an egin zuten [[Donostia]]ko [[Intxaurrondo]] auzoan. Lan hau ere berezia izan zen, izan ere heriotzaren gaia landu zuten. Ikuskizunean ''MariMotots''en ama, ''Loreto'', hil egin zen eta egoerari nola aurre egin irakatsi zieten haurrei. Pandemia zela eta ''Bizi dantza'' ikuskizunarekin ez zituzten espero zituzten bezain beste emanaldi eskaini. Horregatik, ''Amaren intxaurrak'' lanak, aurreko denboraldiak baino aurrekontu xumeagoarekin egin zuten: bi disko beharrean, bat kaleratu zuten eta gainera disko horretan aurreko emanaldietako abestiak errepikatu zituzten. Dekoratuari dagokionez, ''Musua'' ikuskizunekoa berrerabili zuten eta arropak ''Bizipoza'' emanaldikoak ziren. === Post-pandemia + Pailazoek 35 urte (2021-2023) === Pandemiaren ondoren, ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots'' pailazoek beraien lanarekin jarraitu zuten, baina ez ziren [[COVID-19|COVID-19aren]] aurreko erritmora bueltatu. Hemendik aurrera ikuskizunak sinplifikatzen hasi ziren: urtean disko bakarra, abesti gehienak errepikatuak, ikuskizunetarako arropak eta dekoratuak berrerabiliak... [[2021]]-[[2022]] ikasturtean '''''Kuikui''''' ikuskizuna sortu zuten. Lan honekin disko bat kaleratu zuten eta bertan errepikatutako kantak eta ikuskizunerako sortutako bost berri bildu zituzten. Arropa berriak egin zituzten arren, dekoratua ''Bizi dantza'' emanaldikoa berrerabili zuten. [[Fitxategi:Aitziber Ugartemendi 4.jpg|thumb|270px|''Takolo, Pirritx, Porrotx'' eta ''MariMotots'' [[Lasarte-Oria]]ko Sorgin Jaietan jaso zuten omenaldian (2023-06-27).]] Artean Covid-19 pandemiaren hautsak airean zirela, [[2022|2022ko]] [[Martxo|martxoan]], [[2022ko Korrika|Korrika 22k]] ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots'' omendu zituen, euskararen transmisioaren alde egindako lana eskertuz. Nabarmendu zuten bide horretan "eragile aktiboak" izan zirela jardunean ibilitako 34 urteetan, hitzez eta ekintzaz.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=Euskaraz sentitu, pentsatu eta ekin|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1929/008/001/2022-03-31/euskaraz-sentitu-pentsatu-eta-ekin.htm}}</ref> [[2022|2022ko]] [[Abenduaren 24|abenduaren 24an]] 35 urte bete zituzten pailazoek eta hori ospatzeko, [[2022]]-[[2023]] ikasturtean bi disko argitaratu zituzten: '''''Urteak bete, abenturak bizi!''''' eta '''''Ez gara jaitsiko!'''''. Ikuskizun berezia ere sortu zuten azkeneko urtetako abenturak eta abestiak gogoratuz: '''''Urteak bete, abenturak bizi!'''''. Ikuskizun honetan ''Musua'' ikuskizuneko arropak errepikatu zituzten eta ''Zazpikoloroa'' ikuskizuneko dekoratua erabili. === Gaur egun: Erritmo jaitsiera + Pirritx aldendu (2023-2025) === Pailazo taldeak adinean aurrera egin ahala, erritmoa jaitsi da eta ikuskizunak sinplifikatu dira (dekoratua, abestiak, arropak, atrezzoa...). Gainera [[Aiora Zulaika]] ''Pirritx'' hezkuntza munduan murgildu da bete-betean eta ikuskizun askotan ezin izaten du parte hartu. Ondorioz pixkanaka taldetik aldentzen hasi da eta herri askotan ''Porrotx'' eta ''MariMotots'' bakarrik aritzen dira. [[2023]]-[[2024]] ikasturtean aurreko urteetako dinamika hautsi zuten. Ikuskizunerako disko berria argitaratu beharrean, aurreko ikasturtean, 2022an, kaleratutako bi diskoetako bat aprobetxatu zuten izen bereko emanaldia sortzeko. Diskoko abestiak eta gaia oinarri hartuta jaio zen '''''Ez gara jaitsiko!''''' ikuskizuna. Kasu honetan ere, aurreko denboraldietan bezala, abesti gehienak errepikatuak izan ziren eta 3 berri sortu zituzten. Arropa berriak egin zituzten arren, dekoratua ''Musua'' emanaldikoa berrerabili zuten berriro ere. [[2024]]-[[2025]] ikasturtean aurreko urteko dinamika bera errepikatu zuten. Aurreko urtean, 2023an, pailazoek [[Josu Txapartegi|Josu Txapartegi 'Txapas']] omentzeko '''''Txapasen kaxa magikoa''''' disko-liburua argitaratu zuten eta lan hau oinarri moduan hartuta, ikasturte honetarako '''''Ostirala iritsi da!!''''' ikuskizuna sortu zuten. Kasu honetan, abesti erdiak errepikatuak izan ziren eta beste erdiak berriak (gehienak Txapasek sortuak). Arropei dagokienez, ''Musua'' ikuskizunekoak erabili zituzten eta ''Borobilean'' ikuskizuneko dekoratua berrerabili zuten. Denboraldi honetan kaleratu zuten '''''Zerua lapurtu dute!''''' diskoa ere. ''Ostirala iritsi da!!'' ikuskizunean, ''Pirritx''ek ez zuen parte hartu.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=''Pirritx'' ez da oholtza gainean izango|url=https://www.berria.eus/lurraldeak/gipuzkoa/pirritx-buztin-puska-busti-bat-zen-hasieran-eta-urteekin-hartu-du-forma_2132464_102.html}}</ref> Horregatik, pertsonaia gehiago sartzeko asmotan, aurreneko aldiz hezur-haragizko ''Pupu eta Lore'' oholtza gainean aritu ziren ''Porrotx eta MariMotots''ekin batera, ikuskizun berean. 2017an [[Iraitz Lizarraga|Iraitz Lizarragak]] eta [[Ekain Ibarguren|Ekain Ibargurenek]] egin zituzten ''Pupu''ren eta ''Lore''ren paperak, baina oraingoan [[Izaskun Forcada|Izaskun Forcadak]] eta [[Joanes Echeveste|Joanes Echevestek]]. = Kataluniako "lehengusuak": ''Pitx, Potx i MariCuetes'' = [[Maite zaitut (Pirritx eta Porrotx)|Maite zaitut]] abestiak sekulako arrakasta izan zuen [[Euskal Herria]]n eta ondorioz, beste hizkuntza batzuetara itzuli zen. Bertsioen artean katalez egindakoa dago. [[Lax'n'Busto‎]] rock musika taldeak ''T'estimo molt'' egin zuen. Musika taldeak pentsatu zuen ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek ongi funtzionatuko zuela Katalunian ere. Bertan oso pailazo gutxi baitago. Urtebetetze festetara joaten direnak bakarrik. Horregatik, pailazo taldeak eta [[Lax'n'Busto]]k<nowiki/> elkarlanean, euskal pailazoen Kataluniako bertsioa sortu zuten: ''Pitx, Potx i MariCuetes.'' Gidoia eta abestiak euskaratik katalanera itzuli zituzten eta jantziak, dekoratua eta atrezzoa ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''en berak ziren.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=''Pirritx, Porrotx eta Marimotots''ek badituzte "lehengusuak" Katalunian|url=https://www.berria.eus/bizigiro/familia-handitzen_1124095_102.html}}</ref> Hirukote berri honek [[2011]]ko<nowiki/> [[Ekain|ekainean]] eskaini zuen lehenengo saioa Katalunian eta herriz herri aritu zen oso erantzun onarekin. Kataluniako publikoak eta bertan bizi diren euskaldunek gustu handiz hartu zituzten. ''Maite zaitut'' ikuskizunarekin aritu ziren herrialde osoan zehar eta 20 emanalditik gora eskaini zituzten. Guztira, 10.000 ikuslek baino gehiagok ikusi zuten ikuskizuna eta ia sarerra guztiak saldu zituzten. Urtebete pasatxo aritu ziren saioak ematen eta [[2012]]ko<nowiki/> [[abenduaren 30]]an<nowiki/> azkeneko emanaldia eskaini zuten [[Bartzelona]]ko<nowiki/> Poliorama antzokian.<nowiki/><ref>{{erreferentzia|egunkaria=El periodico de Catalunya|izenburua=''Pitx, Potx i MariCuetes'' Bartzelonan|url=https://www.pressreader.com/spain/el-periodico-de-catalunya-castellano-teletodo/20121228/281745561721253}}</ref> = Lanak = Pailazoek, beraien 36 urteko ibilbidean 39 disko eta 31 ikuskizun grabatu dituzte. Lehenengo musika diskoa [[1992]]an egin zuten eta estreinekoz [[1994]]an grabatu zuten beraien emanaldi bat. Guztira, 450 abestitik gora grabatu dituzte. {{Sakontzeko|Zerrenda:Pirritx, Porrotx eta MariMototsen abestiak}} === Diskoak === {| class="wikitable" style="width:100%; margin:auto" |- ! style="background:#ff44cc; width:5%" |Zenb. ! style="background:#ff44cc; width:10%" |Urtea ! style="background:#ff44cc; width:15%" |Pailazoak ! style="background:#ff44cc; width:25%" |Diskoa ! style="background:#ff44cc; width:20%;"|Argitaletxea |- | align="center" |1 | align="center" |1992 | rowspan="3" align="center" |Takolo, Pirrutx eta Porrotx | align="center" |Hau umorea | rowspan="3" align="center" |Elkar |- | align="center" |2 | align="center" |1993 | align="center" |Beti martxan |- | align="center" |3 | align="center" |1994 | align="center" |Ongi bizi |- | align="center" |4 | align="center" |1995 | rowspan="9" align="center" |Takolo, Pirritx eta Porrotx | align="center" |Kili-kili | rowspan="9" align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |5 | align="center" |1996 | align="center" |Tantaka Yotanka |- | align="center" |6 | align="center" |1997 | align="center" |Makarroiak |- | align="center" |7 | align="center" |1998 | align="center" |Baserrian |- | align="center" |8 | align="center" |1999 | align="center" |Plisti Plasta |- | align="center" |9 | align="center" |2000 | align="center" |Parrandan |- | align="center" |10 | align="center" |2001 | align="center" |Aupa Kintxo! |- | align="center" |11 | align="center" |2002 | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! |- | align="center" |12 | align="center" |2003 | align="center" |Poxpolin Marisorgin |- | align="center" |13 | align="center" |2004 | rowspan="4" align="center" |Pirritx eta Porrotx | align="center" |Patata, patata! | rowspan="21" align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |14 | align="center" |2005 | align="center" |Maite zaitut |- | align="center" |15 | align="center" |2006 | align="center" |Mari Motots |- | align="center" |16 | align="center" |2007 | align="center" |Eskerrik asko! |- | align="center" |17 | align="center" |2008 | rowspan="17" align="center" |Pirritx, Porrotx eta MariMotots | align="center" |Piratak |- | align="center" |18 | align="center" |2009 | align="center" |Irrien lagunak |- | align="center" |19 | align="center" |2010 | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore |- | align="center" |20 | align="center" |2011 | align="center" |Zazpikoloroa |- | align="center" |21 | align="center" |2012 | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! |- | align="center" |22 | align="center" |2013 | align="center" |Bizipoza |- | align="center" |23 | align="center" |2014 | align="center" |Txo MikMak txikia |- | align="center" |24 - 25 | align="center" |2015 | align="center" |Amalur / Euri tanta banintz |- | align="center" |26 - 27 | align="center" |2016 | align="center" |Tipi-tapa, korrika! / Haizearen herrira |- | align="center" |28 - 29 | align="center" |2017 | align="center" |Borobilean / Antzinako zuhaitza |- | align="center" |30 - 31 | align="center" |2018 | align="center" |Musua / Familia milakolore |- | align="center" |32 - 33 | align="center" |2019 | align="center" |Bizi dantza / Irri dantza |- | align="center" |34 | align="center" |2020 | align="center" |Amaren intxaurrak |- | align="center" |35 | align="center" |2021 | align="center" |Kuikui |- | align="center" |36 - 37 | align="center" |2022 | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi! / Ez gara jaitsiko! |- | align="center" |38 | align="center" |2023 | align="center" |Txapasen kaxa magikoa |- | align="center" |39 | align="center" |2024 | align="center" |Zerua lapurtu dute! |} === Filmografia (Grabatutako ikuskizunak) === {| class="wikitable" style="width:100%; margin:auto" |- ! style="background:#ffff00; width:4%" |Zenb. ! style="background:#ffff00; width:13%" |Noiz grabatua ! style="background:#ffff00; width:13%" |Pailazoak ! style="background:#ffff00; width:14%" |Ikuskizuna ! style="background:#ffff00; width:21%;"|Non grabatua ! style="background:#ffff00; width:10%;"|Argitaletxea |- | align="center" |1 | align="center" |1994ko ekainaren 12a | align="center" |Takolo, Pirrutx eta Porrotx | align="center" |Kokororikoko | align="center" |[[Donostia]]ko [[Victoria Eugenia Antzokia|Victoria Eugenia antzokia]] | align="center" |[[Euskal Telebista]] |- | align="center" |2 | align="center" |1995eko irailaren 23a | rowspan="10" align="center" |Takolo, Pirritx eta Porrotx | align="center" |Txiztil | align="center" |[[Anoetako kirolgunea|Anoetako]] polikiroldegia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |3 | align="center" |1996ko azaroaren 8a | align="center" |Beltzi | align="center" |[[Beasain]]go [[Usurbe]] antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |4 | align="center" |1997ko martxoaren 16a | align="center" |Tantaka Yotanka | align="center" |[[Donostia]]ko [[Victoria Eugenia Antzokia|Victoria Eugenia antzokia]] | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |5 | align="center" |1998ko otsailaren 7a | align="center" |Makarroiak | align="center" |[[Lasarte-Oria]]ko [[Manuel Lekuona]] kultur etxea | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |6 | align="center" |1999ko martxoaren 18a | align="center" |Baserrian | align="center" |[[Irun]]go Amaia antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |7 | align="center" |2000ko ekainaren 1a | align="center" |Plisti plasta | align="center" |[[Irun]]go Amaia antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |8 | align="center" |2001eko maiatzaren 15a | align="center" |Parrandan | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |9 | align="center" |2002ko urtarrilaren 24a | align="center" |Aupa Kintxo! | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |10 | align="center" |2003ko apirilaren 3a | align="center" |Beti zuekin... Katxiporreta!! | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |11 | align="center" |2004ko maiatzaren 20a | align="center" |Poxpolin Marisorgin | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Matxinsalto ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) |- | align="center" |12 | align="center" |2005eko apirilaren 20a | rowspan="4" align="center" |Pirritx eta Porrotx | align="center" |Patata, patata! | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |13 | align="center" |2006ko apirilaren 5a | align="center" |Maite zaitut | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |14 | align="center" |2007ko urtarrilaren 10a | align="center" |Mari Motots | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |15 | align="center" |2008ko martxoaren 5a | align="center" |Eskerrik asko! | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |16 | align="center" |2009ko martxoaren 4a | rowspan="16" align="center" |Pirritx, Porrotx<br />eta MariMotots | align="center" |Piratak | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |17 | align="center" |2010eko maiatzaren 8a | align="center" |Irrien lagunak | align="center" |[[Urnieta]]ko Sarobe antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |18 | align="center" |2011ko martxoaren 30a | align="center" |Ongi etorri Pupu eta Lore | align="center" |[[Urnieta]]ko Sarobe antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |19 | align="center" |2012ko martxoaren 6a | align="center" |Zazpikoloroa | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |20 | align="center" |2013ko martxoaren 16a | align="center" |Sentitu, pentsatu, ekin! | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |21 | align="center" |2014ko martxoaren 8a | align="center" |Bizipoza | align="center" |[[Donostia]]ko [[Victoria Eugenia Antzokia|Victoria Eugenia antzokia]] | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |22 | align="center" |2015eko martxoaren 7a | align="center" |Txo MikMak txikia | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |23 | align="center" |2016ko urtarrilaren 23a | align="center" |Amalur | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |24 | align="center" |2017ko martxoaren 11a | align="center" |Tipi-tapa, korrika! | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |25 | align="center" |2018ko martxoaren 10a | align="center" |Borobilean | align="center" |[[Tolosa]]ko Leidor antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |26 | align="center" |2019ko ekainaren 18a | align="center" |Musua | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |27 | align="center" |2020ko urtarrilaren 25a | align="center" |Bizi dantza | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |28 | align="center" |2021eko urtarrilaren 23a | align="center" |Amaren intxaurrak | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |29 | align="center" |2022ko urtarrilaren 29a | align="center" |Kuikui | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |30 | align="center" |2023ko urtarrilaren 28a | align="center" |Urteak bete, abenturak bizi! | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |- | align="center" |31 | align="center" |2024ko urtarrilaren 20a | align="center" |Ez gara jaitsiko! | align="center" |[[Andoain]]go Bastero antzokia | align="center" |Katxiporreta |} ===[[Hik Hasi aldizkaria|Hik Hasi]]-ko filmak === {| class="wikitable" style="width:100%; margin:auto" |- ! style="background:#44ccff; |Zenb. ! style="background:#44ccff; |Urtea ! style="background:#44ccff; |Filma ! style="background:#44ccff;"|Ekoizlea |- | align="center" |1 | align="center" |2000 | align="center" |Zatoz jolastera! | align="center" |[[Hik Hasi aldizkaria]] |- | align="center" |2 | align="center" |2002 | align="center" |Jolasen altxorra | align="center" |[[Hik Hasi aldizkaria]] |- | align="center" |3 | align="center" |2004 | align="center" |Ilargiaren sekretua | align="center" |[[Hik Hasi aldizkaria]] |} = Boikotak eta zentsurak = Pailazo taldeak kritika eta boikot gogorrak jasan izan ditu hainbat alderdien partetik. Arrazoia beraien emanaldi eta abestietan euskal presoen aldeko adierazpenak egitea, eta [[Aiora Zulaika]] eta [[Joxe Mari Agirretxe]] ETA erakunde armatua defendatzen dutela. == 2001-2002 ([[Euskal Herria]]) == Hainbat eragile politikok bultzatuta eta indar mediatiko boteretsuen laguntzarekin, ''Takolo, Pirritx eta Porrotx''en aurkako kanpaina hasi zen [[2001]]. urtean. Urte hartan, kanpaina haren ondorioz, 20 emanaldi galdu zituen pailazo taldeak. [[2002]]an<nowiki/> berriz, pailazoak kontratatzeko asmoa zuten elkarte askok atzera egin zuten presio politikoengatik. Udal batzuek boikota egin zieten pailazoei eta gainera, herri horietako elkarteak eta ikasteetxeak presionatu eta mehatxatu egin zituzten pailazoak kontratatu ez zitzaten ''(xantaia ekonomikoak eta bestelako oztopoak)''. Arazo honen aurrean, [[2002]]ko<nowiki/> [[uztailaren 1]]ean,<nowiki/> ''Takolo, Pirritx eta Porrotx'' Donostiako kaleetara atera ziren egoera salatzera. Beraiei babesa ematen izan ziren, besteak beste: [[Maialen Lujanbio]] (bertsolaria), [[Koldo Izagirre]] (idazlea), [[Agurtzane Intxaurraga]] (Hika), [[Jokin Fachado]], [[Ramon Agirre]], [[Arantxa Gurmendi]] eta [[Jaione Albeniz]] (aktoreak), [[Imanol Ubeda]] (musikaria), [[Txan magoa]]... Hauek izan ziren boikota egin zieten adibide batzuk:<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Euskaldunon Egunkaria]]|izenburua=2001-2002an pailazoek jasotako boikot eta zentsura kasuak|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/pdfa/?data=2002-07-02&orria=042&zenb=d0p4dG5FZDU2d1d0bzBiampiK2ZGQT09}}</ref> *'''[[Lasarte-Oria|LASARTE-ORIA]]:''' Pailazoen herria da Lasarte-Oria. Bertan sortu zen taldea. Hala ere, udalak [[Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea|AEK]] diru-laguntzarik gabe utzi zuen pailazoek emanaldia eskaini zutelako. Ondorioz, [[Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea|AEK]]k<nowiki/> antolatzen duen Korrika kulturala laguntzarik eta baimenik gabe geratu zen. Gainera, Olentzeroren jaialdia era klandestinoan egin behar izan zuten. Desfilerako udaltzain, argindar eta baimenik gabe. *'''[[Donostia|DONOSTIA]]:''' Donostiako [[Bagera]] elkarteak 10 urte bete zituen [[2001]]ean.<nowiki/> Horregatik, [[2002]]ko<nowiki/> [[apirilaren 13]]an,<nowiki/> pailazoen emanaldi berezi bat antolatu zuten [[Antzoki Zaharra (Donostia)|Antzoki Zaharrean]], [[Donostiako Udala]]k<nowiki/> lagunduta. [[Ramon Etxezarreta]] ([[PSE-EE]]), Donostiako kultura zinegotzia zenak ordea, pailazoak ''Takolo, Piritx eta Porrotx'' izango zirela jakin zuenean, saioa bertan behera utzi zuen. Hala ere, [[Bagera]] elkarteak aurrera segitu zuen, baina Etxezarretak egindako mehatxuekin beldurtuta, azkenean bere horretan geratu zen egitasmoa. Pailazoek ordea, ez zuten etsi eta beraien kabuz segitu zuten antolatzen. Orduan, [[Antzoki Zaharra (Donostia)|Antzoki Zaharra]] alokatzea debekatu zieten eta emanaldirik egin gabe geratu ziren. *'''[[Bilbo|BILBO]]:''' Bertako alkate zenak, [[Iñaki Azkuna]]k<nowiki/> ([[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]]), esan zuen ''Takolo, Pirritx eta Porrotx''ek ezin zutela ez Bilbon ez beste inon emanaldirik eskaini. Horregatik, [[Gazte Topagunea]]ko<nowiki/> antolatzaileei debekatu egin zien Atxuri ikastetxea erabiltzea emanaldia egiteko. Emanaldi hau [[2002]]ko<nowiki/> [[Maiatz|maiatzan]]<nowiki/> ziren egitekoak. *'''[[Gasteiz|GASTEIZ]]:''' Euskal jaien eta auzoetako jaien batzordeek ''Takolo, Pirritx eta Porrotx'' kontratatu zituzten beraien jaietarako. [[Gasteizko Udala]]k<nowiki/> orduan, diru-laguntzen murrizketak ezarri zizkien batzorde hauei, zigor gisa. Gainera [[Espainiako Langile Alderdi Sozialista|PSOE]]-[[PP]]ko<nowiki/> agintariek publikoki "terroristak" eta "proetarrak" deitu zieten pailazoei. *'''[[Ezkerraldea|EZKERRALDEA]]:''' [[Sestao|Sestaoko]], [[Barakaldo|Barakaldoko]], [[Santurtzi|Santurtziko]] eta beste herri batzuetako udalek horri horietako antzokiak erabiltzea debekatu zieten bertako ikastetxeei. Beraz, pailazoek ikastetxeetan bertan egin behar izan zituzten emanaldiak. *'''[[Irun|IRUN]]:''' Irungo [[Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea|AEK]]-k ikasturte amaierako jaialdia egin nahi izan zuen pailazoekin, Amaia antzokian.<nowiki/> Baina [[Fernando San Martin]] ([[PSE-EE]]), kultura zinegotziak horren berri izan zuenean, antzokiaren erabilera ukatu zion elkarteari. Beste aukerarik ezean, saioa [[2002]]ko<nowiki/> [[maiatzaren 19]]an<nowiki/> egin zuten [[Hondarribia]]n<nowiki/> eta sekulako arrakasta izan zuen. 1000 ikusle joan ziren eta 200 sarrerarik gabe geratu. *'''[[Errenteria|ERRENTERIA]]:''' Langaitz ikastolak 25 urte bere zituen 2001ean. Hori zela eta Beraungo frontoian ''Takolo, Pirritx eta Porrotx''ek ikuskizuna eskaini behar zuten. Udalak ordea, frontoia erabiltzeko baimena atzera bota eta saioa eskaini gabe geratu ziren. *'''[[Atarrabia|ATARRABIA]]:''' Lorenzo Goikoa ikastetxe publikoak pailazoen emanaldi bat antolatu nahi izan zuen. Atarrabiako alkateak, [[Alfonso Ukar Zaratiegi]] ([[Nafar Herriaren Batasuna|UPN]]), ordea, herriko frontoia, kiroldegia eta plaza erabiltzea debekatu zien. Ondorioz, Atarrabiako Paz de Ziganda ikastolan egin behar izan zuten saioa. == 2013 ([[Euskal Telebista]]) == Urte honetan [[Txirri, Mirri eta Txiribiton]] beteranoek erretiroa hartu zuten eta ondorioz, [[Euskal Telebista]] pailazorik gabe geratu zen. Egoera horren aurrean, telebistak ''Pirritx eta Porrotx'' kontratatzeko aukeran pentsatzen hasi zen [[ETB 3]]rako. Orduan, [[Carlos Urkijo]]k<nowiki/> ([[PP]]), [[Espainia]]ko<nowiki/> Gobernuaren [[Euskal Herria]]n<nowiki/> zuen ordezkariak, idatzi bat egin zuen pailazoak ez kontratatzeko eskatuz. Bertan idatzi zuen [[Joxe Mari Agirretxe]] eta [[Aiora Zulaika]] [[Lasarte-Oria]]n<nowiki/> zinegotzi izan zirela [[Batasuna]] alderdiarekin eta ondorioz, [[Euskadi Ta Askatasuna|ETA]]rekin<nowiki/> lotura zutela. ''Pirritx eta Porrotx''ek zabaltzen duten mezua distortsionatuta dagoela esan zuen eta [[Iñigo Lamarca]], arartekoari, idatzi bat bidali zion adin txikikoen eskubideak zaindu zitzan.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Gara (egunkaria)|Gara]]|izenburua=Urquijok ETBri eskatzen dio ez kontratatzeko ''Pirritx eta Porrotx''|url=https://www.naiz.eus/eu/actualidad/noticia/20130912/urquijo-pide-a-eitb-que-no-incluya-en-su-programacion-actuaciones-de-pirritx-eta-porrotx}}</ref> [[Euskal Telebista]]k<nowiki/> ez du sekula pailazo taldea kontratatu programarik egiteko. Ez iskanbilaren aurretik, ezta ondoren ere. == 2019-2020 ([[Nafarroa]]) == * '''[[Iruñea|IRUÑEA]]:''' ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek ''Bizi dantza'' ikuskizuna eskaini behar zuten [[2019]]ko [[azaroaren 29]]an, Iruñeko [[Baluarte jauregia]]n. Bertako alkateak, [[Enrique Maya|Enrique Mayak]] ([[Nafar Herriaren Batasuna|UPN]]), ordea, ez zuen nahi hauek bertan emanaldia eskaintzea, ideologia kontuengatik. Esan zuenez, bera alkate den bitartean ''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek ez dute bertan emanaldirik eskainiko. : Horregatik, hilabete bat lehenago, [[Urri|urrian]], berrikuspena txosten bat egiteko eskatu zuen (oso ezohikoa dena). Txosten horren ondoren, pailazoei esan zieten kontratua baliogabea zela eta ondorioz emanaldia bertan behera utziko zutela. : [[Iñigo Santxo]], pailazoen abokatuak ordea, kontratua ongi egina zegoela esan zuen. Urtebete lehenagotik itxita zegoen data eta [[Maider Beloki]]k,<nowiki/> kulturako zinegotziak, sinatu zuen hitzarmena. Kasua beraz, [[Nafarroako Kontseilua]]ren<nowiki/> eskuetan geratu zen.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Euskal Irrati Telebista|EiTB]]|izenburua=''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek ez dute emanaldirik eskaniko Baluarten|url=https://www.eitb.eus/eu/kultura/osoa/6827389/pirritx-porrotx-eta-marimototsen-prentsaurrekoa-iruneko-katakrak-liburudendan/}}</ref> : Nafarroako Kontseiluak pailazoei eman zien arrazoia, baina ordurako [[Abendu|abendua]] zen eta ondorioz, emanaldia egin gabe geratu zen. : Pailazoek ordea, ez zioten uko egin Iruñean saioa egiteari eta beraien kabuz [[Anaitasuna kiroldegia|Anaitasunan]] antolatu zuten ikuskizuna. Alkatearen nahiaren kontra egin zuten saioa eta sekulako arrakasta izan zuen. 2.500 ikusle inguru bildu ziren pailazoak ikustera.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Noticias de Navarra]]|izenburua=''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek Anaitasunan emanaldia eskaini dute zailatsun guztien gainetik|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/2019/12/23/pirritx-porrotx-marimotots-actuan-contracorriente/1010690.html}}</ref> * '''[[Lizarra|LIZARRA]]:''' [[2020]]ko<nowiki/> [[otsailaren 5]]ean<nowiki/> pailazoak emanaldia ematekotan ziren Lizarrako Lizarreria kiroldegian.<nowiki/> Dena prest zeukaten, baina azkeneko momentuan, bertako alkateak, [[Gonzalo Fuentes]]ek<nowiki/> ([[Navarra Suma]]) baimena kendu zien bertan ekitaldia egiteko. Antolatzaileak orduan, beste toki baten bila hasi ziren eta [[Remontival pilotalekua]]n<nowiki/> egitea erabaki zuten. Astebete eskas falta zen emanaldirako eta alkateak, bigarrenez, baimena ukatu zien. : Lizarran ezin izan zuten emanaldia egin eta azkenean, ondoko herriak, [[Oteitza (udalerria)|Oteitza]]k<nowiki/> luzatutako eskaintza onartu behar izan zuten. Emanaldia [[otsailaren 5]]ean<nowiki/> burutu zen, baina alboko herrian, Iturtxipia kiroldegian.<nowiki/><ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Noticias de Navarra]]|izenburua=''Pirritx, Porrotx eta MariMotots'' baimenik gabe Lizarran|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/estella-y-merindad/2020/01/30/oteiza-acogera-pirritx-porrotx-marimotots/1019282.html}}</ref> = Bitxikeriak = ===Anekdotak=== * Pailazoen hasieratan tortillaren esketxa egiten zuten. ''Takolo''k arrautza airera bota eta ez zen puskatzen. Gero Porrotxek beste bat bota eta hau puskatu egiten zen. Trikimailu hori egiteko, [[Agustin Mujika|Agustin]]ek arrautza bat egosi egiten zuen eta errotulagailuarekin markatu, eta gainontzekoak egosi gabe uzten zituen. Pailazoek ordea, ez zekitena zen, garai hartan plastikozko arrautzak saltzen zituztela. * Pailazoen hasieran, [[1987]] urte inguruan, [[Ziortza-Bolibar|Bolibarreko]] apaizak deitu zien pailazoei. Herriko baserri bat erre zela eta dirua biltzeko ikuskizun bat emango ote zuten. Baietz esan eta ikuskizunaren aurretik apaizak sekulako bazkaria prestatu zien, ardo eta guzti. Ardo zuria, gorria, patxarana... Gehitxo edan eta taula gainera atera ziren gero. Esketx batean, pailazo batek besteari kolpe bat eman eta besteak geldi-geldirik geratu behar zuen, estatua bat bezala. Baina ezin geldirik egon eta balantzaka hasi zen. Lotsatuta alde egin zuten handik. * Behin [[Nafarroa Garaia|Nafarroan]], [[Areso|Areson]], ikuskizun bat eskaintzen ari zirela, arrautzak puskatzearen esketxa egin zuten. ''Takolo'' eszenatik ateratzen zen eta bitartean ''Pirrutx''ek eta ''Porrotx''ek arrautzak puskatzen zituzten malabarismoak egiten. Orduan: ''"Arrautzarik gabe gelditu gara eta Takolo segituan etorriko da!"'' Momentu horretan, publikoko 12 urte inguko haur bat ziztu bizian altxa eta baserrira joan zen. Berehala itzuli eta dozena bat arrautza eman zizkien pailazoei. Esketxaren amaiera inprobisatu behar izan zuten.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Gara]]|izenburua=Arrautzak puskatzen segitu dute|url=https://www.naiz.eus/eu/hemeroteca/gara/editions/2017-11-28/hemeroteca_articles/arrautzak-puskatzen-segitu-dute}}</ref> * [[Agustin Mujika]] ''Takolo'' ikuskizun batetik bueltan, kotxean, etxera zihoala, [[Guardia Zibila|Guardia Zibilak]] geratu zuen. Atzeko atea ireki zuenean animalia bat, bonboa... zituela ikusi zuten. Orduan [[Guardia Zibila|Guardia Zibilak]] galdetu zion ea zertan egiten zuen lan. [[Agustin Mujika|Agustinek]] pailazoa zela esan zien eta hauek erantzun: "Ongi, norberak ahal duen bezala irabazi behar du ogia". [[Agustin Mujika|Agustin]] isilik geratu omen zen, baina pertsatu zuen: "Bai, jauna, zeuk bezala".<ref name="Izenik_gabekoa-20231105093708"/> * [[1998]]ko [[otsailaren 7]]an grabatu zuten ''Makarroiak'' ikuskizunean aitonaren eta amonaren papera egin zuten [[Xebero Agirretxe]]k eta [[Dolox Tolosa]]k. Lehenengoa [[Joxe Mari Agirretxe]] ''Porrotx''en aita zen. * [[2002]]an [[Hik Hasi aldizkaria|Hik Hasi]]rako egin zuten ''Jolasen altxorra'' filmean ''Pirritx'' eta ''Porrotx'' pirata zaharrak nola izango liratekeen agertzen da pentsamendu batean. Pailazo zaharren pertsonaiak [[Axun Soroa]]k eta [[Xebero Agirretxe]]k egin zituzten. [[Aiora Zulaika]] ''Pirritx''en amak eta [[Joxe Mari Agirretxe]] ''Porrotx''en aitak. ===Istorio hunkigarriak=== * Guraso batek [[Joxe Mari Agirretxe]]ri kontatu zion bere semea ospitalean koman zeukala eta esnatzera zihoanean, medikuak esan ziola zerbait galdetzeko. Erantzun errazeko zerbait galdetzeko, ea nola erreakzionatzen zuen ikusteko. Orduan amak galdetu zion: ''"Nola esaten du Porrotxek?"'' Eta haurrak erantzun zion: ''"Katxiporreta!".'' * Julen izeneko [[Bilbo]]ko haur bat gaixorik eta koman zegoen. Juleni asko gustatzen zitzaion ''Takolo'' pailazoa eta gurasoek [[Agustin Mujika]]ri deitu zioten ospitalera bisita egitera joateko. [[Agustin Mujika|Agustin]] [[Zaldibia|Zaldibiatik]] [[Bilbo|Bilboraino]] joan zen ''Takolo''z jantzita eta kitarra hartuta. Juleni abesten hasi eta hau esnatu egin zen. Esnatu zenean, gauza bakarra esaten zuen: ''Takolo''.<ref name="Izenik_gabekoa-20231105093708"/> * [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetako]] [[Boise]]n haur bat zegoen ordura arte euskaraz hitz egin nahi izaten ez zuena. Behin, pailazoekin motibatuta, euskaraz hizketan hasi zen. ===Hizkuntza=== *''Takolo, Pirrutx eta Porrotx'', beraien hasieratan [[Nafarroa]] hegoaldean ere izan ziren: [[Cortes]], [[Ablitas]], [[Cascante]].... Toki askotan haurrek ez zekiten euskaraz eta pailazoei galdetzen zieten: "Ez dakizue gazteleraz?". Pailazoen ikuskizuna oso bisuala zenez, keinuen eta kantuen bidez lortzen zuten elkar ulertzea. Koloreak ere ez zekizkiten: "Zer kolore da hau? Gorria!", pailazoek esan behar izaten zituzten galderak eta erantzunak.<ref name="Izenik_gabekoa-20231105093708"/> *Pailazoek beti euskaraz egiten dituzte saio guztiak. Hala ere, kanpora joan izan direnean eta kasu berezietan, beste hizkuntzetak erabili izan dituzte. [[Nikaragua]]ra<nowiki/> joan zirenean gaztelaniaz egin zuten. [[Kuba]]n<nowiki/> izan zirenean berriz, gaztelaniaz baina kubatar azentuarekin. Eta [[Etiopia]]n<nowiki/> euskaraz, bainatigrinerara itzultzeko itzultzaile batekin.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Txintxarri (aldizkaria)|Txintxarri]]|izenburua=''Pirritx, Porrotx eta MariMotots''ek Katalunian eta beste hizkuntzetan|url=https://txintxarri.eus/lasarte-oria/1548450782839-25-urte-irriak-zabaltzen-27015A0}}</ref> = Erreferentziak = {{erreferentzia_zerrenda|2}} = Kanpo estekak = * [https://www.katxiporreta.eus/ Webgune ofiziala] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Euskal Herriko pailazoak]] [[Kategoria:Pirritx, Porrotx eta Marimotots]] j2caou1ivpy1dvg4wpz01cujjbjq7vy 0 296439 9998675 9998182 2024-12-13T15:21:59Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998675 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Enrico Zaina''' ([[Brescia]], [[1967]]ko [[irailaren 27|irailak 27]]) [[italiar]] txirrindulari ohi bat da, profesionala [[1989]] eta [[2000]] artean, denbora horretan 6 garaipen lortu zituelarik. Bere urterik hoberena txirrindulari profesional bezala [[1996]] izan zen, non 2. postuan amaitu zuen [[1996ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]] bi etapa garaipen ere lortzeaz gain. == Palmaresa == '''1987''' * [[Aostako Haranako Giroa|Aostako Haranako Giro]]ko etapa 1 '''1988''' * [[Aostako Haranako Giroa]] '''1991''' * 2. [[Apuliako Giroa]]n '''1992''' * Etapa 1 [[1992ko Espainiako Itzulia]]n '''1993''' * [[Lombardiar Astea]] '''1995''' * Etapa 1 [[1995eko Italiako Giroa]]n '''1996''' * 2. [[1996ko Italiako Giroa]]n eta 2 etapa == Taldeak == * Carrera ([[1989]]-[[1991]]) * [[Mercatone Uno (txirrindularitza taldea)|Mercatone Uno]] ([[1992]]-[[1993]]) * Gewiss ([[1994]]) * Carrera ([[1995]]-[[1996]]) * Asics ([[1997]]) * Brescialat ([[1998]]) * [[Mercatone Uno (txirrindularitza taldea)|Mercatone Uno]] ([[1999]]-[[2000]]) {{bizialdia|1967ko||Zaina, Enrico}} [[Kategoria:Lombardiarrak]] [[Kategoria:Italiako txirrindulariak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Italiako Giroko etapa irabazleak italiarrak]] 25bfnmsev8d0v64vw43lke5ci5r2yu0 0 296878 9999202 9659463 2024-12-14T08:47:11Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9999202 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Juan Carlos Domínguez Domínguez''' ([[Íscar]], [[Valladolideko probintzia]], [[1971]]ko [[apirilaren 13|apirilak 13]]) [[espainia]]r txirrindulari ohi bat da, profesionala [[1995]] eta [[2006]] artean. Bere lorpenik handiena [[2002ko Italiako Giroa]]n etapa garaipen bat lortzea izan zen. [[2000]]n [[Sydney]]n ospatu ziren [[Olinpiar Jokoak|Olinpiar Jokoetako]] iraupen proban parte hartu zuen, baina ez zuen lasterketa amaitu. == Palmaresa == {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1994''' * [[Santikutz Klasika]] * [[Bizkaiko Bira]] * [[Arabako Bira]] '''1996''' * 3. [[Aragoiko Itzulia]]n * 9. [[1996ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulia]]n '''1997''' * [[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px]] [[Valentziako Erkidegoko Itzulia]] * [[Murtziako Itzulia]] eta etapa 1 * [[Setmana Catalana]] eta etapa 1 * 4. [[Galiziako Itzulia]]n * 5. [[Aragoiko Itzulia]]n '''1998''' * [[Alcobendasko Klasika]] * 2. [[Errioxako Itzulia]]n etapa 1 * 2. [[Espainiako errepideko txirrindularitza txapelketa]]n '''1999''' * [[Errioxako Itzulia]] eta etapa 1 * [[Alcobendasko Klasika]] * [[Aragoiko Itzulia]] eta etapa1 * [[Asturiasko Itzulia|Asturiasko Itzuli]]ko etapa 1 * 5. [[Setmana Catalana]]n * 9. [[1999ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulia]]n '''2000''' * 2. [[Valentziako Erkidegoko Itzulia]]n * 2. [[Nazioarteko Kriteriuma|Nazioarteko Kriterium]]<nowiki/>ean * 3. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an * 7. [[2000ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulia]]n '''2001''' * [[Aragoiko Itzulia]] eta etapa 1 * [[Asturiasko Itzulia]] eta etapa 1 * [[2001eko Euskal Bizikleta|Euskal Bizikleta]] * 2. [[Alcobendasko Klasika]]n * 4. [[Errioxako Itzulia]]n * 5. [[2001eko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulia]]n * 5. [[Nazioarteko Kriteriuma|Nazioarteko Kriterium]]<nowiki/>ean '''2002''' * [[2002ko Italiako Giroa|Italiako Giro]]ko etapa bat * 4. [[Setmana Catalana]]<nowiki/>n eta etapa bat '''2003''' * 2. [[Picardieko Tourra|Picardieko Tourrean]] eta etapa bat * 2. [[Alcobendasko Klasika]]n * 5. [[Murtziako Itzulia]]n * 6. [[Aragoiko Itzulia]]n '''2004''' * [[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px]] [[2004ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]] eta etapa 1 * 6. [[Burgosko Itzulia]]n '''2005''' * [[Fitxategi:Jersey violet.svg|20px]] [[Burgosko Itzulia]] eta etapa 1 }} == Taldeak == * [[Kelme (txirrindularitza taldea)|Kelme]] ([[1995]]-[[1997]]) * [[Vitalicio Seguros]] ([[1998]]-[[2000]]) * [[Linda McCartney Cycling Team]] ([[2000]])<ref>urtarrilak 1 arte.</ref> * [[Banesto (txirrindularitza taldea)|iBanesto.com]] ([[2001]])<ref>otsailak 25etik.</ref> * [[Phonak (txirrindularitza taldea)|Phonak]] ([[2002]]-[[2003]]) * [[Saunier Duval-Prodir]] ([[2004]]-[[2005]]) * [[Unibet.com]] ([[2006]]) == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} ==Kanpo estekak== * {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1971ko||Dominguez, Juan Carlos}} [[Kategoria:Valladolid probintziako jendea]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Espainiako txirrindulariak]] [[Kategoria:2000ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] fvkrcewk30vynnoukparwobyrvxkctz 0 298020 9998401 9465538 2024-12-13T12:22:24Z Artegia 65203 9998401 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa |nazionalitatea={{bandera|Katalunia}} }} '''Carles Puyol i Saforcada''' ({{IPA|ˈkaɾɫes puˈjɔɫ i safoɾˈkaða}} ahoskatua; [[La Pobla de Segur]], [[Pallars Jussà]], [[Katalunia]], [[1978]]ko [[apirilaren 13]]a) [[futbol]]ari profesionala da, atzelaria. [[Bartzelona Futbol Kluba|Bartzelona Futbol Klubeko]] lehenengo taldeko jokalaria da, eta Kataluniako nahiz Espainiako selekzioekin ere jokatzen du. Bartzelona taldeko kapitaina da 2003/2004 denboraldiaz geroztik. Carles Puyol, Espainiako jokalari erretiratua da. Gehien ibili zen jokalari-postua, erdiko atzelari izan zen. Atzean jokatzen zuenez, ez zen golegilea handia baina, hala ere, 100 gol sartu zituen FC Bartzelonako kamisetarekin, gol dezente atzelari batentzat. [[FC Bartzelona]]ko taldea izan zen bere karrera osoko talde bakarra, lehenengo mailako Espainiako ligan. Bere betiko dortsala 5a izan zen. Internazionala izan zen [[Espainiako futbol selekzio nazionala|Espainiako selekzioarekin]] 2000 eta 2013 urteen artean, totalean 100 partida internazionala izaten. Berarekin, Eurokopa 2008 eta Mundiala 2010ean urte horietan txapelduna izaten. Puyolek bere karrera hasi zuen [[FC Barcelona B|FC Bartzelona B taldean]], hor asko ikasi zuen eta lehenengo taldeko entrenatzaileak deitu zion 1999ean partida bat jokatzeko. Probatu zuten eta entrenatzaileari gustatu zitzaion, horregatik 2000an, lehenengo taldera igo zuten. Carles Puyolen sariak edo tituluak [[FC Bartzelona]]rekin: * Bigarren mailako B Espainiakoa (1998) urteetan ( Bartzelona B) * [[Espainiako futbol ligako lehen maila|Lehenengo mailako Espainiako liga]] (2005, 2006, 2009, 2010, 2011, 2013) urteetan * Espainiako Superkopa (2005, 2006, 2009, 2010, 2011, 2013) urteetan * Espainiako errege kopa (2009, 2012) urteetan * [[UEFAko Txapeldunen Liga|Champions]] kopa (2006, 2011) * Europako Superkopa (2009, 2011) * Mundialeko klubak (2009, 2011) Carles Puyolek sari pertsonal asko eskuratu zituen; Don Balon saria, jokalari garbienaren saria, etab. Carles Puyol idolo bat bilakatu zen bere garaian. Joko gogor baina garbia, jokalari txukuna, adoretsua izan zen, ereduzko pertsona batena. == Ikus, gainera == [[Futbol talde bakarreko jokalariak]] {{commonskat}} {{2008ko Europako Futbol Txapelketako espainiar taldea}} {{2010eko Munduko Futbol Txapelketako espainiar taldea}} {{bizialdia|1978ko||Puyol, Carles}} [[Kategoria:Pallars Jussà eskualdeko jendea]] [[Kategoria:Kataluniako futbolariak]] [[Kategoria:FC Barcelonako futbolariak]] [[Kategoria:2000ko Udako Olinpiar Jokoetako futbolariak]] [[Kategoria:Olinpiar Jokoetako dominadunak futbolean]] [[Kategoria:2000ko Udako Olinpiar Jokoetako dominadunak]] [[Kategoria:La Ligako jokalariak]] [[Kategoria:UEFAko Txapeldunen Liga irabazi duten jokalariak]] [[Kategoria:2002ko Munduko Futbol Txapelketako jokalariak]] [[Kategoria:2006ko Munduko Futbol Txapelketako jokalariak]] [[Kategoria:UEFA Euro 2004ko jokalariak]] [[Kategoria:UEFA Euro 2008ko jokalariak]] [[Kategoria:Espainiako gizonezkoen futbol selekzioko jokalariak]] h7ilflhvnt7clunrfoivp7ciyde1x5u 0 312166 9998789 9170479 2024-12-13T16:40:23Z Couiros22 51540 9998789 wikitext text/x-wiki {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa |name= |image= |image_caption= |display_parents=4 |status = LC |status_system= IUCN3.1 |status_ref=<ref name="IUCN">{{en}}BirdLife International (2012) Species factsheet. [http://www.birdlife.org www.birdlife.org] webgunetitik jaitsia 2012/05/07an</ref> |taxon=Drepanoptila holosericea |authority=(Temminck, 1809)<ref>{{en}} [http://www.worldbirdnames.org/master_ioc_list_v3.1.xls IOC Master List]</ref>}} '''''Drepanoptila holosericea''''' ''[[Drepanoptila]]'' generoko [[animalia]] da. [[Hegazti]]en barruko [[Uso|Columbidae]] familian sailkatua dago. == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|1}} == Ikus, gainera == * [[Drepanoptila]] * [[Uso|Columbidae]] == Kanpo estekak == * [http://www.worldbirdnames.org/ World Bird Names] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Columbidae]] 5vk3qthvk3wh0qq8wloco7no84886cl 0 326704 9998727 8049256 2024-12-13T15:45:31Z Ercé 39627 file 9998727 wikitext text/x-wiki {{taxotaula automatikoa |taxon=Emberiza striolata |authority=(Lichtenstein, 1823)<ref>{{en}} [http://www.worldbirdnames.org/master_ioc_list_v3.1.xls IOC Master List]</ref>}} [[File:Emberiza striolata MHNT.ZOO.2010.11.224.5.jpg|thumb|''Emberiza striolata'']] '''Berdantza marraduna''' (''Emberiza striolata'') ''[[Emberiza]]'' generoko [[animalia]] da. [[Hegazti]]en barruko [[Emberizidae]] familian sailkatua dago. == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Ikus, gainera == * [[Emberiza]] * [[Emberizidae]] == Kanpo estekak == * [http://www.worldbirdnames.org/ World Bird Names] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Emberizidae]] srcr310uwg1b58vrubxwn9ol3zo3mld 0 329224 9999334 9963477 2024-12-14T10:54:49Z Gartxoak 23317 /* 2024-2025: UEFA Europa League */ 9999334 wikitext text/x-wiki '''[[Real Sociedad]]''' edo '''Reala''' Euskal Herriko futbol taldea hainbatetan aritu da Europako lehiaketetan, dela [[UEFAko Txapeldunen Liga|Txapeldunen Ligan]], dela [[Europako Futbol Errekopa|Errekopan]], dela [[UEFA Europa League|UEFAn]]. Lehiaketa horietan egin duen ibilbidea dago jasota artikulu honetan. Taldeak emaitza onena [[1983]]an izan zuen [[UEFAko Txapeldunen Liga|Europako Kopako]] finalerdiak jokatzera iritsi baitzen. == Emaitzak == {|class="wikitable center" | align="center"|'''Lehiaketa''' | align="center"|'''Parte-hartzea''' | align="center"|'''Partiduak''' | align="center"|'''Garaipenak''' | align="center"|'''Berdinketak''' | align="center"|'''Galtzeak''' | align="center"|'''Sartutako golak''' | align="center"|'''Jasotako golak''' |-bgcolor="#EFEFEF" align="center" | '''[[UEFAko Txapeldunen Liga|Txapeldunen Liga]]''' || 4 || 26 || 8 || 6 || 12 || 24|| 29 |-bgcolor="#EFEFEF" align="center" | ''' [[Europako Futbol Errekopa|Errekopa]]''' || 1 || 4 || 1 || 3 || 0 || 3 || 1 |-bgcolor="#EFEFEF" align="center" | ''' [[UEFA Europa League]]''' || 12 || 62 || 26 || 16 || 20 || 84 || 85 |-bgcolor="#EFEFEF" align="center" | '''GUZTIRA''' || '''17''' || '''92''' || '''35''' || '''25''' || '''32''' || '''111''' || '''115''' |} * Datuak 2022ko otsaila arte kontuan hartutakoak dira (2022.02.24). == Denboraldiak == === 1974-1975: [[UEFA Europa League|UEFA]] === '''Reala''' Europarako lehen aldiz sailkatu zen [[Espainiako futbol ligako lehen mailako 1973/1974ko denboraldia|1973-1974ko]] Espainiako Ligako 4. postuan amaitu zuelako. {|class="wikitable center" ! !! Maila !! Eguna !! Etxekoa !! Emaitza !! Bisitaria |- | 1 || Lehen itzulia || 1974.11.18 || {{banderaikur|EH}} [[Real Sociedad|Reala]] || 0-'''1''' || {{banderaikur|Txekia}} '''[[FC Baník Ostrava|Baník Ostrava]]''' |- | 2 || Lehen itzulia || 1974.12.02 || {{banderaikur|Txekia}} '''[[FC Baník Ostrava|Baník Ostrava]]''' || '''4'''-0 || {{banderaikur|EH}} [[Real Sociedad|Reala]] |} === 1975-1976: [[UEFA Europa League|UEFA]] === '''Reala''' berriz sailkatu zen [[espainiako futbol ligako lehen mailako 1974/1975eko denboraldia|1974-1975ko]] Espainiako Ligako 4. postuan amaitu zuelako. {|class="wikitable center" ! !! Maila !! Eguna !! Etxekoa !! Emaitza !! Bisitaria |- | 3 || Lehen itzulia || 1975.09.16 || {{banderaikur|Suitza}} ''[[Grasshopper Club Zürich|Grasshoppers Zürich]]'' || ''3-3'' || {{banderaikur|Euskal Herria}} ''[[Real Sociedad|Reala]]'' |- | 4 || Lehen itzulia || 1975.10.01 || {{banderaikur|Euskal Herria}} ''[[Real Sociedad|Reala]]'' || ''1-1'' || {{banderaikur|Suitza}} ''[[Grasshopper Club Zürich|Grasshoppers Zürich]]'' |- bgcolor="#EFEFEF" | 5 || Final 16ak || 1975.10.22 || {{banderaikur|Euskal Herria}} [[Real Sociedad|Reala]] || 1-'''3''' || {{banderaikur|Ingalaterra}} '''[[Liverpool Football Club|Liverpool FC]]''' |- bgcolor="#EFEFEF" | 6 || Final 16ak || 1975.11.04 || {{banderaikur|Ingalaterra}} '''[[Liverpool Football Club|Liverpool FC]]''' || '''6'''-0 || {{banderaikur|Euskal Herria}} [[Real Sociedad|Reala]] |} === 1979-1980: [[UEFA Europa League|UEFA]] === '''Reala''' Europarako sailkatu zen [[Espainiako futbol ligako lehen mailako 1978/1979ko denboraldia|1978-1979ko]] Espainiako Ligako 4. postuan amaitu zuelako. {|class="wikitable center" ! !! Maila !! Eguna !! Etxekoa !! Emaitza !! Bisitaria |- | 7 || Lehen itzulia || 1979.09.19 || {{banderaikur|Italia}} '''[[F.C. Internazionale Milano|Inter Milano]]''' || '''3'''-0 || {{banderaikur|Euskal Herria}} [[Real Sociedad|Reala]] |- | 8 || Lehen itzulia || 1979.10.03 || {{banderaikur|Euskal Herria}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' || '''2'''-0 || {{banderaikur|Italia}} [[F.C. Internazionale Milano|Inter Milano]] |} === 1980-1981: [[UEFA Europa League|UEFA]] === '''Reala''' Europarako sailkatu zen [[Espainiako futbol ligako lehen mailako 1979/1980ko denboraldia|1979-1980ko]] Espainiako Ligako txpeldunordea izan zelako. {|class="wikitable center" ! !! Maila !! Eguna !! Etxekoa !! Emaitza !! Bisitaria |- | 9 || Lehen itzulia || 1980.09.16 || {{banderaikur|Hungaria}} ''[[Újpest FC]]'' || ''1-1'' || {{banderaikur|Euskal Herria}} ''[[Real Sociedad|Reala]]'' |- | 10 || Lehen itzulia || 1980.10.01 || {{banderaikur|Euskal Herria}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' || '''1'''-0 || {{banderaikur|Hungaria}} [[Újpest FC]] |-bgcolor="#EFEFEF" | 11 || Final 16ak || 1980.10.22 || {{banderaikur|Txekia}} ''[[FC Zbrojovka Brno|Zbrojovka Brno]]'' || ''1-1'' || {{banderaikur|Euskal Herria}} ''[[Real Sociedad|Reala]]'' |-bgcolor="#EFEFEF" | 12 || Final 16ak || 1980.11.05 || {{banderaikur|Euskal Herria}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' || '''2'''-1 || {{banderaikur|Txekia}} [[FC Zbrojovka Brno|Zbrojovka Brno]] |- | 13 || Final 8ak || 1980.11.26 || {{banderaikur|Belgika}} '''[[KSC Lokeren]]''' || '''1'''-0 || {{banderaikur|Euskal Herria}} [[Real Sociedad|Reala]] |- | 14 || Final 8ak || 1980.12.10 || {{banderaikur|Euskal Herria}} ''[[Real Sociedad|Reala]]'' || ''2-2'' || {{banderaikur|Belgika}} ''[[KSC Lokeren]]'' |} === 1981-1982: [[UEFAko Txapeldunen Liga|Europako Kopa]] === [[espainiako futbol ligako lehen mailako 1980/1981eko denboraldia|1980-1981ko]] denboraldiko Ligako txapelduna izan zen '''Reala'''. {|class="wikitable center" ! !! Maila !! Eguna !! Etxekoa !! Emaitza !! Bisitaria |- | 15 || Final 16ak || 1981.09.16 || {{banderaikur|Bulgaria}} '''[[PFC CSKA Sofia|CSKA Sofia]]''' || '''1'''-0 || {{banderaikur|Euskal Herria}} [[Real Sociedad|Reala]] |- | 16 || Final 16ak || 1981.09.30 || {{banderaikur|Euskal Herria}} ''[[Real Sociedad|Reala]]'' || ''0-0'' || {{banderaikur|Bulgaria}} ''[[PFC CSKA Sofia|CSKA Sofia]]'' |} === 1982-1983: [[UEFAko Txapeldunen Liga|Europako Kopa]] === [[Espainiako futbol ligako lehen mailako 1981/1982ko denboraldia|1981-1982ko]] denboraldiko Ligako txapelduna izan zen '''Reala'''. {|class="wikitable center" ! !! Maila !! Eguna !! Etxekoa !! Emaitza !! Bisitaria |- | 17 || Final 16ak || 1982.09.15 || {{banderaikur|Islandia}} [[Víkingur Reykjavik]] || 0-'''1''' || {{banderaikur|Euskal Herria}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' |- | 18 || Final 16ak || 1982.10.20 || {{banderaikur|Euskal Herria}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' || '''3'''-2 || {{banderaikur|Islandia}} [[Víkingur Reykjavik]] |- bgcolor="#EFEFEF" | 19 || Final 8ak || 1982.09.29 || {{banderaikur|Euskal Herria}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' || '''2'''-0 || {{banderaikur|Eskozia}} [[Celtic FC|Celtic Glasgow]] |- bgcolor="#EFEFEF" | 20 || Final 8ak || 1982.11.03 || {{banderaikur|Eskozia}} '''[[Celtic FC|Celtic Glasgow]]''' || '''2'''-1 || {{banderaikur|Euskal Herria}} [[Real Sociedad|Reala]] |- | 21 || Final laurdenak || 1983.03.02 || {{banderaikur|Portugal}} '''[[Sporting Clube de Portugal|Sporting de Portugal]]''' || '''1'''-0 || {{banderaikur|Euskal Herria}} [[Real Sociedad|Reala]] |- | 22 || Final laurdenak || 1983.03.16 || {{banderaikur|Euskal Herria}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' || '''2'''-0 || {{banderaikur|Portugal}} [[Sporting Clube de Portugal|Sporting de Portugal]] |- bgcolor="#EFEFEF" | 23 || Final erdiak || 1983.04.06 || {{banderaikur|Euskal Herria}} ''[[Real Sociedad|Reala]]'' || ''1-1'' || {{banderaikur|Alemania}} ''[[Hamburger SV]]'' |- bgcolor="#EFEFEF" | 24 || Final erdiak || 1983.03.20 || {{banderaikur|Alemania}} '''[[Hamburger SV]]''' || '''2'''-1 || {{banderaikur|Euskal Herria}} [[Real Sociedad|Reala]] |} === 1987-1988: [[Europako Futbol Errekopa|Errekopa]] === [[Futboleko Espainiako Errege Kopa|Errege kopa]] irabazi zuen '''Reala''' 1987an. {|class="wikitable center" ! !! Maila !! Eguna !! Etxekoa !! Emaitza !! Bisitaria |- | 25 || Final 16ak || 1987.09.16 || {{banderaikur|Euskal Herria}} ''[[Real Sociedad|Reala]]'' || ''0-0'' || {{banderaikur|Polonia}} ''[[Śląsk Wrocław]]'' |- | 26 || Final 16ak || 1987.09.30 || {{banderaikur|Polonia}} [[Śląsk Wrocław]] || 0-'''2''' || {{banderaikur|Euskal Herria}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' |- | 27 || Final 8ak || 1987.10.21 || {{banderaikur|Euskal Herria}} ''[[Real Sociedad|Reala]]'' || ''1-1'' || {{banderaikur|Sobietar Batasuna}} ({{banderaikur|Bielorrusia}}) ''[[FC Dinamo Minsk]]'' |- | 28 || Final 8ak || 1987.11.03 || {{banderaikur|Sobietar Batasuna}} ({{banderaikur|Bielorrusia}}) ''[[FC Dinamo Minsk]]'' || ''0-0'' || {{banderaikur|Euskal Herria}} [[Real Sociedad|Reala]] |} === 1988-1989: [[UEFA Europa League|UEFA]] === '''Reala''' [[Espainiako futbol ligako lehen mailako 1987/1988ko denboraldia|1987-1988ko]] Espainiako Ligako txapeldunordea izan zen. {|class="wikitable center" ! !! Maila !! Eguna !! Etxekoa !! Emaitza !! Bisitaria |- | 29 || Lehen itzulia || 1988.09.07 || {{banderaikur|Euskal Herria}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' || '''2'''-1 || {{banderaikur|Txekia}} [[Dukla Praga]] |- | 30 || Lehen itzulia || 1988.10.05 || {{banderaikur|Txekia}} '''[[Dukla Praga]]''' || '''3'''-2 || {{banderaikur|Euskal Herria}} [[Real Sociedad|Reala]] |- bgcolor="#EFEFEF" | 31 || Final 16ak || 1988.10.26 || {{banderaikur|Portugal}} [[Sporting Clube de Portugal|Sporting de Portugal]] || 1-'''2''' || {{banderaikur|Euskal Herria}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' |- bgcolor="#EFEFEF" | 32 || Final 16ak || 1988.11.09 || {{banderaikur|Euskal Herria}} ''[[Real Sociedad|Reala]]'' || ''0-0'' || {{banderaikur|Portugal}} ''[[Sporting Clube de Portugal|Sporting de Portugal]]'' |- | 33 || Final 8ak || 1988.11.23 || {{banderaikur|Euskal Herria}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' || '''1'''-0 || {{banderaikur|Alemania}} [[1. FC Köln]] |- | 34 || Final 8ak || 1988.12.07 || {{banderaikur|Alemania}} ''[[1. FC Köln]]'' || ''2-2'' || {{banderaikur|Euskal Herria}} ''[[Real Sociedad|Reala]]'' |- bgcolor="#EFEFEF" | 35 || Final laurdenak || 1989.02.28 || {{banderaikur|Alemania}} '''[[VfB Stuttgart]]''' || '''1'''-0 || {{banderaikur|Euskal Herria}} [[Real Sociedad|Reala]] |- bgcolor="#EFEFEF" | 36 || Final laurdenak || 1989.03.16 || {{banderaikur|Euskal Herria}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' || '''1'''-0 (2-'''4''' pen.) || {{banderaikur|Alemania}} [[VfB Stuttgart]] |} === 1990-1991: [[UEFA Europa League|UEFA]] === '''Realak''' [[espainiako futbol ligako lehen mailako 1989/1990eko denboraldia|1989-1990ko]] Espainiako Ligako 5. postuan amaitu zuen. {|class="wikitable center" ! !! Maila !! Eguna !! Etxekoa !! Emaitza !! Bisitaria |- | 37 || Lehen itzulia || 1990.09.19 || {{banderaikur|Suitza}} '''[[FC Lausanne-Sport]]''' || '''3'''-2 || {{banderaikur|Euskal Herria}} [[Real Sociedad|Reala]] |- | 38 || Lehen itzulia || 1990.10.02 || {{banderaikur|Euskal Herria}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' || '''1'''-0 || {{banderaikur|Suitza}} [[FC Lausanne-Sport]] |- bgcolor="#EFEFEF" | 39 || Final 16ak || 1990.10.24 || {{banderaikur|Euskal Herria}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' || '''1'''-0 || {{banderaikur|Jugoslavia}} ({{banderaikur|Serbia}}) [[FK Partizan|Partizan Belgrad]] |- bgcolor="#EFEFEF" | 40 || Final 16ak || 1990.11.07 || {{banderaikur|Jugoslavia}} ({{banderaikur|Serbia}}) '''[[FK Partizan|Partizan Belgrad]]''' || '''1'''-0 ('''5'''-4 pen.) || {{banderaikur|Euskal Herria}} [[Real Sociedad|Reala]] |} === 1992-1993: [[UEFA Europa League|UEFA]] === '''Reala''' [[Espainiako futbol ligako lehen mailako 1991/1992ko denboraldia|1991-1992ko]] Espainiako Ligako 5. postuan amaitu zuen. {|class="wikitable center" ! !! Maila !! Eguna !! Etxekoa !! Emaitza !! Bisitaria |- | 41 || Lehen itzulia || 1992.09.13 || {{banderaikur|Portugal}} '''[[Vitória de Guimarães]]'''|| '''3'''-0 || {{banderaikur|Euskal Herria}} [[Real Sociedad|Reala]] |- | 42 || Lehen itzulia || 1992.09.30 || {{banderaikur|Euskal Herria}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' || '''2'''-0 || {{banderaikur|Portugal}} [[Vitória de Guimarães]] |} === 1998-1999: [[UEFA Europa League|UEFA]] === '''Realak''' [[Espainiako futbol ligako lehen mailako 1997/1998ko denboraldia|1997-1998ko]] Espainiako Ligako 3. postuan amaitu zuen. {|class="wikitable center" ! !! Maila !! Eguna !! Etxekoa !! Emaitza !! Bisitaria |- | 43 || Lehen itzulia || 1998.09.15 || {{banderaikur|Txekia}} [[AC Sparta Praga|Sparta Praga]] || 2-'''4''' || {{banderaikur|Euskal Herria}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' |- | 44 || Lehen itzulia || 1998.09.29 || {{banderaikur|Euskal Herria}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' || '''1'''-0 || {{banderaikur|Txekia}} [[AC Sparta Praga|Sparta Praga]] |- bgcolor="#EFEFEF" | 45 || Final 16ak || 1998.10.20 || {{banderaikur|Errusia}} [[FC Dinamo Mosku]] || 2-'''3''' || {{banderaikur|Euskal Herria}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' |- bgcolor="#EFEFEF" | 46 || Final 16ak || 1998.11.03 || {{banderaikur|Euskal Herria}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' || '''1'''-0 || {{banderaikur|Errusia}} [[FC Dinamo Mosku]] |- | 47 || Final 8ak || 1998.11.24 || {{banderaikur|Euskal Herria}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' || '''2'''-1 || {{banderaikur|Espainia}} [[Atletico Madril|Atlético Madrid]] |- | 48 || Final 8ak || 1998.12.08 || {{banderaikur|Espainia}} '''[[Atletico Madril|Atlético Madrid]]''' || '''4'''-1 || {{banderaikur|Euskal Herria}} [[Real Sociedad|Reala]] |} === 2003-2004: [[UEFAko Txapeldunen Liga|Txapeldunen Liga]] === '''Reala''' [[Espainiako futbol ligako lehen mailako 2002/2003ko denboraldia|2002-2003ko]] Espainiako Ligako txapeldunordea izan zen. {|class="wikitable center" ! !! Maila !! Eguna !! Etxekoa !! Emaitza !! Bisitaria |- | 49 || Liga fasea || 2003.09.17 || {{banderaikur|Euskal Herria}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' || '''1'''-0 || {{banderaikur|Grezia}} [[Olympiacos F.C.|Olympiakos Piraias]] |- | 50 || Liga fasea || 2003.09.30 || {{banderaikur|Turkia}} [[Galatasaray|Galatasaray Istanbul]] || 1-'''2''' || {{banderaikur|Euskal Herria}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' |- | 51 || Liga fasea || 2003.10.21 || {{banderaikur|Italia}} '''[[Juventus FC|Juventus Turin]]'''|| '''4'''-2 || {{banderaikur|Euskal Herria}} [[Real Sociedad|Reala]] |- | 52 || Liga fasea || 2003.11.05 || {{banderaikur|Euskal Herria}} ''[[Real Sociedad|Reala]]'' || ''0-0'' || {{banderaikur|Italia}} ''[[Juventus FC|Juventus Turin]]'' |- | 53 || Liga fasea || 2003.11.25 || {{banderaikur|Grezia}} ''[[Olympiacos F.C.|Olympiakos Piraias]]'' || ''2-2'' || {{banderaikur|Euskal Herria}} ''[[Real Sociedad|Reala]]'' |- | 54 || Liga fasea || 2003.12.03 || {{banderaikur|Euskal Herria}} ''[[Real Sociedad|Reala]]'' || ''1-1'' || {{banderaikur|Turkia}} ''[[Galatasaray|Galatasaray Istanbul]]'' |- bgcolor="#EFEFEF" | 55 || Final 8ak || 2004.02.25 || {{banderaikur|Euskal Herria}} [[Real Sociedad|Reala]] || 0-'''1''' || {{banderaikur|Frantzia}} '''[[Olympique Lyonnais]]''' |- bgcolor="#EFEFEF" | 56 || Final 8ak || 2004.03.09 || {{banderaikur|Frantzia}} '''[[Olympique Lyonnais]]''' || '''1'''-0 || {{banderaikur|Euskal Herria}} [[Real Sociedad|Reala]] |} === 2013-2014: [[UEFAko Txapeldunen Liga|Txapeldunen Liga]] === '''Reala''' [[espainiako futbol ligako lehen maila|2012-2013ko]] Espainiako Ligako laugarrena izan zen. {|class="wikitable center" ! !! Maila !! Eguna !! Etxekoa !! Emaitza !! Bisitaria |- | 57 || Kanporaketa || 2013.08.20 || {{banderaikur|Frantzia}} [[Olympique Lyonnais]] || 0-'''2''' || {{banderaikur|Euskal Herria}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' |- | 58 || Kanporaketa || 2013.08.28 || {{banderaikur|Euskal Herria}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' || '''2'''-0 || {{banderaikur|Frantzia}} [[Olympique Lyonnais]] |- bgcolor="#EFEFEF" | 59 || Liga fasea || 2013.09.17 || {{banderaikur|Euskal Herria}} [[Real Sociedad|Reala]] || 0-'''2''' || {{banderaikur|Ukraina}} '''[[FC Xakhtar Donetsk|Shakhtar Donetsk]]''' |- bgcolor="#EFEFEF" | 60 || Liga fasea || 2013.10.02 || {{banderaikur|Alemania}} '''[[Bayer 04 Leverkusen|Bayer Leverkusen]]''' || '''2'''-1 || {{banderaikur|Euskal Herria}} [[Real Sociedad|Reala]] |- bgcolor="#EFEFEF" | 61 || Liga fasea || 2013.10.23 || {{banderaikur|Ingalaterra}} '''[[Manchester United Football Club|Manchester United]]'''|| '''1'''-0 || {{banderaikur|Euskal Herria}} [[Real Sociedad|Reala]] |- bgcolor="#EFEFEF" | 62 || Liga fasea || 2013.11.05 || {{banderaikur|Euskal Herria}} ''[[Real Sociedad|Reala]]'' || ''0-0'' || {{banderaikur|Ingalaterra}} ''[[Manchester United Football Club|Manchester United]]'' |- bgcolor="#EFEFEF" | 63 || Liga fasea || 2013.11.27 || {{banderaikur|Ukraina}} '''[[FC Xakhtar Donetsk|Shakhtar Donetsk]]''' || '''4'''-0 || {{banderaikur|Euskal Herria}} [[Real Sociedad|Reala]] |- bgcolor="#EFEFEF" | 64 || Liga fasea || 2013.12.10 || {{banderaikur|Euskal Herria}} [[Real Sociedad|Reala]] || 0-'''1''' || {{banderaikur|Alemania}} '''[[Bayer 04 Leverkusen|Bayer Leverkusen]]''' |} === 2014-2015: [[UEFA Europa League]] === '''Reala''' [[Espainiako futbol ligako lehen mailako 2013/2014ko denboraldia|2013-2014ko]] Espainiako Ligako 7.a izan zen. {|class="wikitable center" ! !! Maila !! Eguna !! Etxekoa !! Emaitza !! Bisitaria |- | 65 || 3. itzulia || 2014.07.31 || {{banderaikur|Euskal Herria}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' || '''2'''-0 || {{banderaikur|Eskozia}} [[Aberdeen FC]] |- | 66 || 3. itzulia || 2014.08.07 || {{banderaikur|Eskozia}} [[Aberdeen FC]] || 2-'''3''' || {{banderaikur|Euskal Herria}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' |- bgcolor="#EFEFEF" | 67 || Kanporaketa || 2014.08.21 || {{banderaikur|Euskal Herria}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' || '''1'''-0 || {{banderaikur|Errusia}} [[FC Krasnodar]] |- bgcolor="#EFEFEF" | 68 || Kanporaketa || 2014.08.28 || {{banderaikur|Errusia}} '''[[FC Krasnodar]]''' || '''3'''-0 || {{banderaikur|Euskal Herria}} [[Real Sociedad|Reala]] |} === 2017-2018: [[UEFA Europa League]] === '''Reala''' [[Espainiako futbol ligako lehen mailako 2016/2017ko denboraldia|2016-2017ko]] Espainiako Ligako 6.a izan zen. {|class="wikitable center" ! !! Maila !! Eguna !! Etxekoa !! Emaitza !! Bisitaria |- | 69 || Liga fasea || 2017.09.14 || {{banderaikur|Euskal Herria}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' || '''4'''-0 || {{banderaikur|Norvegia}} [[Rosenborg BK]] |- | 70 || Liga fasea || 2017.09.28 || {{banderaikur|Errusia}} '''[[FC Zenit San Petersburgo|FC Zenit]]''' || '''3'''-1 || {{banderaikur|Euskal Herria}} [[Real Sociedad|Reala]] |- | 71 || Liga fasea || 2017.10.19 || {{banderaikur|Mazedonia}} [[FK Vardar]] || 0-'''6''' || {{banderaikur|Euskal Herria}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' |- | 72 || Liga fasea || 2017.11.02 || {{banderaikur|Euskal Herria}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' || '''3'''-0 || {{banderaikur|Mazedonia}} [[FK Vardar]] |- | 73 || Liga fasea|| 2017.11.23 || {{banderaikur|Norvegia}} [[Rosenborg BK]] || 0-'''1''' || {{banderaikur|Euskal Herria}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' |- | 74 || Liga fasea || 2017.12.07 || {{banderaikur|Euskal Herria}} [[Real Sociedad|Reala]] || 1-'''3''' || {{banderaikur|Errusia}} '''[[FC Zenit San Petersburgo|FC Zenit]]''' |- bgcolor="#EFEFEF" | 75 || Final 16ak || 2018.02.15 || {{banderaikur|Euskal Herria}} ''[[Real Sociedad|Reala]]'' || ''2''-''2'' || {{banderaikur|Austria}} ''[[SV Austria Salzburg]]'' |- bgcolor="#EFEFEF" | 76 || Final 16ak || 2018.02.22 || {{banderaikur|Austria}} '''[[SV Austria Salzburg]]''' || '''2'''-1 || {{banderaikur|Euskal Herria}} [[Real Sociedad|Reala]] |} === 2020-2021: [[UEFA Europa League]] === '''Reala''' [[Espainiako futbol ligako lehen mailako 2019/2020ko denboraldia|2019-2020ko]] Espainiako Ligako 6.a izan zen. {|class="wikitable center" ! !! Maila !! Eguna !! Etxekoa !! Emaitza !! Bisitaria |- | 77 || Liga fasea || 2020.10.22 || {{banderaikur|Kroazia}} [[HNK Rijeka]] || 0-'''1''' || {{banderaikur|EH}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' |- | 78 || Liga fasea || 2020.10.29 || {{banderaikur|EH}} [[Real Sociedad|Reala]] || 0-'''1''' || {{banderaikur|Italia}} '''[[Società Sportiva Calcio Napoli|Napoli]]''' |- | 79 || Liga fasea || 2020.11.05 || {{banderaikur|EH}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' || '''1'''-0 || {{banderaikur|Herbehereak}} [[AZ Alkmaar]] |- | 80 || Liga fasea || 2020.11.26 || {{banderaikur|Herbehereak}} ''[[AZ Alkmaar]]'' || ''0-0'' || {{banderaikur|EH}} ''[[Real Sociedad|Reala]]'' |- | 81 || Liga fasea || 2020.12.03 || {{banderaikur|EH}} ''[[Real Sociedad|Reala]]'' || ''2-2'' || {{banderaikur|Kroazia}} ''[[HNK Rijeka]]'' |- | 82 || Liga fasea || 2020.12.10 || {{banderaikur|Italia}} ''[[Società Sportiva Calcio Napoli|Napoli]]'' || ''1-1'' || {{banderaikur|EH}} ''[[Real Sociedad|Reala]]'' |- bgcolor="#EFEFEF" | 83 || Final 16ak¹ || 2021.02.18 || {{banderaikur|Euskal Herria}} [[Real Sociedad|Reala]] || 0-'''4''' || {{banderaikur|Ingalaterra}} '''[[Manchester United Football Club|Manchester United]]''' |- bgcolor="#EFEFEF" | 84 || Final 16ak || 2021.02.25 || {{banderaikur|Ingalaterra}} ''[[Manchester United Football Club|Manchester United]]'' || ''0-0'' || {{banderaikur|Euskal Herria}} ''[[Real Sociedad|Reala]]'' |} * ¹ Errealaren eta Manchesterren arteko joaneko partida [[Turin]]en jokatu zen, [[COVID-19 pandemia]]ren eraginez Erresuma Batuko biztanleek Espainiar estatura sartzeko debekua baitzuten<ref>{{Erreferentzia|izena=Jon Ander De la|abizena=Hoz|izenburua=Manchesterren kontra etxeko lanak egin nahi ditu Realak, Turinen|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1992/021/001/2021-02-18/manchesterren-kontra-etxeko-lanak-egin-nahi-ditu-realak-turinen.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2021-02-28}}</ref>. Itzulerako partida Manchesterren jokatu zen. === 2021-2022: [[UEFA Europa League]] === '''Reala''' [[Espainiako futbol ligako lehen mailako 2020/2021eko denboraldia|2020-2021eko]] Espainiako Ligako 5.a izan zen. {|class="wikitable center" ! !! Maila !! Eguna !! Etxekoa !! Emaitza !! Bisitaria |- | 85 || Liga fasea || 2021.09.16 || {{banderaikur|Herbehereak}} ''[[PSV Eindhoven]]'' || ''2-2'' || {{banderaikur|EH}} ''[[Real Sociedad|Reala]]'' |- | 86 || Liga fasea || 2021.09.30 || {{banderaikur|EH}} ''[[Real Sociedad|Reala]]'' || ''1-1'' || {{banderaikur|Monako}} ''[[AS Monaco|Monaco]]'' |- | 87 || Liga fasea || 2021.10.21|| {{banderaikur|Austria}} [[SK Sturm Graz|Sturm Graz]] || 0-'''1''' || {{banderaikur|EH}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' |- | 88 || Liga fasea || 2021.11.04 || {{banderaikur|EH}} ''[[Real Sociedad|Reala]]'' || ''1-1'' || {{banderaikur|Austria}} ''[[SK Sturm Graz|Sturm Graz]]'' |- | 89 || Liga fasea || 2021.11.25 || {{banderaikur|Monako}} '''[[AS Monaco|Monaco]]''' || '''2'''-1 || {{banderaikur|EH}} [[Real Sociedad|Reala]] |- | 90 || Liga fasea || 2021.12.04 || {{banderaikur|EH}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' || '''3'''-0 || {{banderaikur|Herbehereak}} [[PSV Eindhoven]] |- bgcolor="#EFEFEF" | 91 || Final 16ak || 2022.02.17 || {{banderaikur|Alemania}} ''[[RB Leipzig|Leipzig]]'' || ''2-2'' || {{banderaikur|Euskal Herria}} ''[[Real Sociedad|Reala]]'' |- bgcolor="#EFEFEF" | 92 || Final 16ak || 2022.02.24 || {{banderaikur|EH}} [[Real Sociedad|Reala]] || 1-'''3''' || {{banderaikur|Alemania}} '''[[RB Leipzig|Leipzig]]''' |} === 2022-2023: [[UEFA Europa League]] === '''Reala''' [[Espainiako futbol ligako lehen mailako 2021/2022ko denboraldia|2021-2022ko]] Espainiako Ligako 6.a izan zen. {|class="wikitable center" ! !! Maila !! Eguna !! Etxekoa !! Emaitza !! Bisitaria |- | 93 || Liga fasea || 2022.09.08 || {{banderaikur|Ingalaterra}} [[Manchester United Football Club|Manchester United]] || 0 - '''1''' || {{banderaikur|EH}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' |- | 94 || Liga fasea || 2022.09.15 || {{banderaikur|EH}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' || '''2''' - 1 || {{banderaikur|Zipre}} [[AC Omonia|Omonia]] |- | 95 || Liga fasea || 2022.10.06 || {{banderaikur|Moldavia}} [[FC Sheriff Tiraspol|Sheriff Tiraspol]] || 0 - '''2''' || {{banderaikur|EH}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' |- | 96 || Liga fasea || 2022.10.13 || {{banderaikur|EH}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' || '''3''' - 0 || {{banderaikur|Moldavia}} [[FC Sheriff Tiraspol|Sheriff Tiraspol]] |- | 97 || Liga fasea || 2022.10.27 || {{banderaikur|Zipre}} [[AC Omonia|Omonia]] || 0 - '''2''' || {{banderaikur|EH}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' |- | 98 || Liga fasea || 2022.11.03 || {{banderaikur|EH}} [[Real Sociedad|Reala]] || 0 - '''1''' || {{banderaikur|Ingalaterra}} '''[[Manchester United Football Club|Manchester United]]''' |- bgcolor="#EFEFEF" | 99 || Final 8ak || 2023.03.09 || {{banderaikur|Italia}} '''[[AS Roma|Roma]]''' || '''2''' - 0 || {{banderaikur|Euskal Herria}} [[Real Sociedad|Reala]] |- bgcolor="#EFEFEF" | 100 || Final 8ak || 2023.03.16 || {{banderaikur|EH}} ''[[Real Sociedad|Reala]]'' || ''0 - 0'' || {{banderaikur|Italia}} ''[[AS Roma|Roma]]'' |} === 2023-2024: [[UEFAko Txapeldunen Liga]] === '''Reala''' [[Espainiako futbol ligako lehen mailako 2022/2023ko denboraldia|2022-2023ko]] Espainiako Ligako 4.a izan zen. {|class="wikitable center" ! !! Maila !! Eguna !! Etxekoa !! Emaitza !! Bisitaria |- | 101 || Liga fasea || 2023.09.29 || {{banderaikur|EH}} ''[[Real Sociedad|Reala]]'' || ''1 - 1'' || {{banderaikur|Italia}} ''[[Football Club Internazionale Milano|Inter Milan]]'' |- | 102 || Liga fasea || 2023.10.03 || {{banderaikur|Austria}} [[FC Red Bull Salzburg|Red Bull Salzburg]] || 0 - '''2''' || {{banderaikur|EH}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' |- | 103 || Liga fasea || 2023.10.24 || {{banderaikur|Portugal}} [[SL Benfica|Benfica]] || 0 - '''1''' || {{banderaikur|EH}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' |- | 104 || Liga fasea || 2023.11.8 || {{banderaikur|EH}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' || '''3''' - 1 || {{banderaikur|Portugal}} [[SL Benfica|Benfica]] |- | 105 || Liga fasea || 2023.11.29 || {{banderaikur|EH}} ''[[Real Sociedad|Reala]]'' || ''0 - 0'' || {{banderaikur|Austria}} ''[[FC Red Bull Salzburg|Red Bull Salzburg]]'' |- | 106 || Liga fasea || 2023.12.12 || {{banderaikur|Italia}} ''[[Football Club Internazionale Milano|Inter Milan]]'' || ''0 - 0'' || {{banderaikur|EH}} ''[[Real Sociedad|Reala]]'' |- bgcolor="#EFEFEF" | 107 || Final 8ak || 2024.02.14 || {{banderaikur|Frantzia}} '''[[Paris Saint-Germain FC|PSG]]''' || '''2''' - 0 || {{banderaikur|Euskal Herria}} [[Real Sociedad|Reala]] |- bgcolor="#EFEFEF" | 108 || Final 8ak || 2024.03.05 || {{banderaikur|EH}} [[Real Sociedad|Reala]] || 1 - '''2''' || {{banderaikur|Frantzia}} '''[[Paris Saint-Germain FC|PSG]]''' |} === 2024-2025: [[UEFA Europa League]] === '''Reala''' [[Espainiako futbol ligako lehen mailako 2024/2025eko denboraldia|2024-2025ko]] Espainiako Ligako 6.a izan zen. {|class="wikitable center" ! !! Maila !! Eguna !! Etxekoa !! Emaitza !! Bisitaria |- | 109 || Liga fasea || 2024.09.25 || {{banderaikur|Frantzia}} ''[[OGC Nice|Niza]]'' || ''1 - 1'' || {{banderaikur|EH}} ''[[Real Sociedad|Reala]]'' |- | 110 || Liga fasea || 2024.10.03 || {{banderaikur|EH}} [[Real Sociedad|Reala]] || 1 - '''2''' || {{banderaikur|Belgika}} '''[[RSC Anderlecht|Anderlecht]]''' |- | 111¹ || Liga fasea || 2024.10.24 || {{banderaikur|Israel}} [[Maccabi Tel Aviv FC|Maccabi Tel Aviv]] || 1 - '''2''' || {{banderaikur|EH}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' |- | 112 || Liga fasea || 2024.11.07 || {{banderaikur|Txekia}} '''[[FC Viktoria Plzeň|Viktoria Plzeň]]''' || '''2''' - 1 || {{banderaikur|EH}} [[Real Sociedad|Reala]] |- | 113 || Liga fasea || 2024.11.28 || {{banderaikur|EH}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' || '''2''' - 0 || {{banderaikur|Herbehereak}} [[Amsterdamgo Ajax]] |- | 114 || Liga fasea || 2024.12.12 || {{banderaikur|EH}} '''[[Real Sociedad|Reala]]''' || '''3''' - 0 || {{banderaikur|Ukraina}} [[Dinamo Kiev]] |- | 115 || Liga fasea || 2024.01.23 || {{banderaikur|Italia}} [[SS Lazio|Lazio]] || || {{banderaikur|EH}} [[Real Sociedad|Reala]] |- | 116 || Liga fasea || 2024.01.30 || {{banderaikur|EH}} [[Real Sociedad|Reala]] || || {{banderaikur|Grezia}} [[PAOK F.C.|PAOK Tesalonika]] |} *¹ [[Maccabi Tel Aviv FC|Maccabi Tel Aviv]] eta [[Real Sociedad|Realaren]] arteko partida Belgraden jokatuko da, [[FK Partizan|Partizanen]] estadioan. == Aurkarien kokapena == <div style="float: center; clear: center; "> <div style="position: relative; ">[[Fitxategi:Europe laea location map with borders.svg |800px]] <div style="position: absolute; left: 198px; top: 480px"><font size=1>'''Lyon'''</font> •</div> <div style="position: absolute; left: 545px; top: 252px">• <font size=1>'''Mosku'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 170px; top: 260px">• <font size=1>'''Aberdeen'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 652px; top: 423px">• <font size=1>'''Krasnodar'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 480px; top: 300px">• <font size=1>'''Minsk'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 38px; top: 88px">• <font size=1>'''Reykjavik'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 38px; top: 527px">• <font size=1>'''Guimarães'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 20px; top: 572px">• <font size=1>'''Lisboa'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 228px; top: 488px"><font size=1>'''Turin'''</font> •</div> <div style="position: absolute; left: 90px; top: 560px">• <font size=1>'''Madril'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 100px; top: 330px"><font size=1>'''Liverpool'''</font> •</div> <div style="position: absolute; left: 485px; top: 605px">• <font size=1>'''Pireo'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 548px; top: 533px">• <font size=1>'''Istanbul'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 90px; top: 283px"><font size=1>'''Glasgow'''</font> •</div> <div style="position: absolute; left: 470px; top: 520px">• <font size=1>'''Sofia'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 275px; top: 485px">• <font size=1>'''Milan'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 365px; top: 380px">• <font size=1>'''Wrocław'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 290px; top: 338px">• <font size=1>'''Hanburgo'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 275px; top: 425px">• <font size=1>'''Stuttgart'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 425px; top: 490px">• <font size=1>'''Belgrad'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 243px; top: 468px">• <font size=1>'''Lausana'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 230px; top: 452px"><font size=1>'''Zürich'''</font> •</div> <div style="position: absolute; left: 252px; top: 385px">• <font size=1>'''Kolonia'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 400px; top: 448px">• <font size=1>'''Budapest'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 383px; top: 403px">• <font size=1>'''Ostrava'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 370px; top: 417px">• <font size=1>'''Brno'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 307px; top: 400px"><font size=1>'''Praga'''</font> •</div> <div style="position: absolute; left: 178px; top: 382px"><font size=1>'''Lokeren'''</font> •</div> <div style="position: absolute; left: 160px; top: 328px">• <font size=1>'''Manchester'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 625px; top: 380px">• <font size=1>'''Donetsk'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 252px; top: 378px">• <font size=1>'''Leverkusen'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 445px; top: 538px">• <font size=1>'''Skopje'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 237px; top: 157px"><font size=1>'''Trondheim'''</font> •</div> <div style="position: absolute; left: 328px; top: 442px">• <font size=1>'''Salzburgo'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 347px; top: 488px">• <font size=1>'''Rijeka'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 349px; top: 569px">• <font size=1>'''Napoli'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 186px; top: 351px"><font size=1>'''Alkmaar'''</font> •</div> <div style="position: absolute; left: 182px; top: 375px"><font size=1>'''Eindhoven'''</font> •</div> <div style="position: absolute; left: 356px; top: 454px">• <font size=1>'''Graz'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 252px; top: 517px">• <font size=1>'''Monako'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 315px; top: 374px">• <font size=1>'''Leipzig'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 535px; top: 430px">• <font size=1>'''Tiraspol'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 638px; top: 620px">• <font size=1>'''Nikosia'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 322px; top: 550px">• <font size=1>'''Erroma'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 196px; top: 417px">• <font size=1>'''Paris'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 225px; top: 519px"><font size=1>'''Niza'''</font> •</div> <div style="position: absolute; left: 185px; top: 388px"><font size=1>'''Brusela'''</font> •</div> <div style="position: absolute; left: 631px; top: 666px"><font size=1>'''Tel Aviv'''</font> •</div> <div style="position: absolute; left: 328px; top: 409px">• <font size=1>'''Pilsen'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 225px; top: 359px">• <font size=1>'''Amsterdam'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 525px; top: 360px">• <font size=1>'''Kiev'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 467px; top: 558px">• <font size=1>'''Tesalonika'''</font></div> <div style="position: absolute; left: 110px; top: 500px"><font size=1>'''Reala'''<br />[[Fitxategi:Flag of the Basque Country.svg|45px]]<br /> </font></div> </div> </div> Herrialdeka (2024-25 arteko aurkariak kontutan hartuta): # {{bandera|Alemania}}: 5. [[Hanburgo]], [[Leverkusen]], [[Kolonia (Alemania)|Kolonia]], [[Stuttgart]], [[Leipzig]]. # {{bandera|Italia}}: 4. [[Milan]], [[Turin]], [[Napoli]], [[Erroma]]. # {{bandera|Errusia}}: 3. [[Mosku]], [[San Petersburgo]], [[Krasnodar]]. # {{bandera|Txekia}}: 3. [[Praga]], [[Brno]], [[Ostrava]]. # {{bandera|Frantzia}}: 3. [[Lyon]], [[Paris]], [[Niza]]. # {{bandera|Herbehereak}}: 3. [[Alkmaar]], [[Eindhoven]], [[Amsterdam]]. # {{bandera|Ingalaterra}}: 2. [[Liverpool]], [[Manchester]]. # {{bandera|Portugal}}: 2. [[Guimarães]], [[Lisboa]]. # {{bandera|Suitza}}: 2. [[Zürich]], [[Lausana]]. # {{bandera|Eskozia}}: 2. [[Aberdeen]], [[Glasgow]]. # {{bandera|Austria}}: 2. [[Salzburgo]], [[Graz]]. # {{bandera|Belgika}}: 2. [[Lokeren]], [[Brusela]]. # {{bandera|Grezia}}: 2. [[Pireo]], [[Tesalonika]]. # {{bandera|Norvegia}}: 1. [[Trondheim]]. # {{bandera|Espainia}}: 1. [[Madril]]. # {{bandera|Ukraina}}: 1. [[Donetsk]]. # {{bandera|Bielorrusia}}: 1. [[Minsk]]. # {{bandera|Polonia}}: 1. [[Wroclaw]]. # {{bandera|Hungaria}}: 1. [[Budapest]]. # {{bandera|Serbia}}: 1. [[Belgrad]]. # {{bandera|Albania}}: 1. [[Sofia]]. # {{bandera|Mazedonia}}: 1. [[Skopje]]. # {{bandera|Islandia}}: 1. [[Reykjavik]]. # {{bandera|Kroazia}}: 1. [[Rijeka]]. # {{bandera|Monako}}: 1. [[Monako]]. # {{bandera|Moldavia}}: 1. [[Tiraspol]]. # {{bandera|Zipre}}: 1. [[Nikosia]]. == Emakumezkoen taldea == === 2022-2023: [[UEFA Emakumezkoen Txapeldunen Liga|Txapeldunen Liga]] === '''Reala''' 2021-22ko Espainiako Ligako 2.a izan zen. {|class="wikitable center" ! !! Maila !! Eguna !! Etxekoa !! Emaitza !! Bisitaria |- | 1 || Aurreko fasea || 2022.09.20 || {{banderaikur|EH}} [[Real Sociedad (emakumezkoen futbol taldea)|Reala]] || 0-'''1''' || {{banderaikur|Alemania}} '''[[FC Bayern München (emakumezkoak)|Bayern Munich]]''' |- | 2 || Aurreko fasea || 2022.09.28 || {{banderaikur|Alemania}} '''[[FC Bayern München (emakumezkoak)|Bayern Munich]]''' || '''3'''-1 || {{banderaikur|EH}} [[Real Sociedad (emakumezkoen futbol taldea)|Reala]] |} == Ikus, gainera == * [[Bilboko Athletic Klubaren ibilbidea Europan]] * [[Deportivo Alavésen ibilbidea Europan]] * [[Osasunaren ibilbidea Europan]] == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * http://www.uefa.com {{autoritate kontrola}} {{Erreala}} [[Kategoria:Real Sociedad]] [[Kategoria:Euskal Herriko futbol taldeen ibilbidea Europan]] 2k66h6q53epufrwuxgcywgp1yrofs34 0 335001 9998603 9997753 2024-12-13T14:48:54Z Lainobeltz 56334 88.14.121.97 wikilariaren aldaketak ezabatuz, Artegia wikilariaren azken bertsiora itzularazi da. 9323511 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa }} '''Román Carbajo Alonso''' ([[Bilbo]], [[1967]]ko [[abenduaren 9]]a - [[2023]]ko [[ekainaren 22]]a) bizkaitar [[saskibaloi]] jokalaria izan zen. [[Espainiako saskibaloi selekzio nazionala]]rekin hiru aldiz aritu zen. == Taldeak == * Maristas * '''1984-87''' [[Caja Bilbao]]. * '''1987-88''' [[Club Baloncesto Breogán]]. * '''1988-92''' Caja Bilbao. * '''1992-93''' [[Saski Baskonia]]. * '''1993-96''' [[Club Ourense Baloncesto]]. * '''1996-97''' CB Andorra. == Kanpo estekak == {{bizialdia|1967ko|2023ko|Carbajo, Roman}} [[Kategoria:Bizkaiko saskibaloi jokalariak]] [[Kategoria:Saski Baskoniako jokalariak]] [[Kategoria:Bilbotarrak]] [[Kategoria:Caja Bilbaoko jokalariak]] aqujicfg7eb6g1e309hoqw3laeugyhz 0 339310 9999140 9002852 2024-12-14T07:02:22Z Josugoni 201 9999140 wikitext text/x-wiki :''Agian [[Palet]] (materialak pilatzeko plataforma) bilatzen ari zinen.'' [[Fitxategi:Troffel punt rondneus.jpg|thumb|Igeltsero paletak.]] [[Eraikuntza]]n, '''paleta'''<ref>{{Euskaltzaindia |Paleta|2024-12-14}}</ref> edo '''palote'''<ref>{{Euskaltzaindia |Palote|2024-12-14}}</ref> [[igeltsero]]en tresna da, [[altzairu]]zko xafla [[hiruki|triangeluarraz]] eta goranzko [[kirten|giderraz]] osatua, eta [[Mortero (eraikuntza)|morteroa]] egiteko eta zabaltzeko erabiltzen dena.<ref>{{Erreferentzia|url=http://www1.euskadi.net/harluxet/hiztegia1.asp?sarrera=paleta|izenburua=Paleta|egilea=Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa}}</ref> == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Eskuzko lanabesak}} [[Kategoria:Eraikuntzako tresnak]] agm7rff0rf6qzv3aee0e389q127hrrf 0 380174 9998680 9783115 2024-12-13T15:28:51Z Avic19 167423 Akatsak 9998680 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} [[Fitxategi:Coat of arms of Franciscus.svg|thumb]] '''Frantzisko'''<ref>{{erreferentzia|url=http://www.latimes.com/news/world/worldnow/la-fg-wn-vatican-pope-francis-name-20130313,0,1309501.story|egunkaria=[[Los Angeles Times]]|izenburua=Vatican: It's Pope Francis, not Pope Francis I|izena=Emily |abizena= Alpert| data=2013-3-13}}</ref> ([[latin]]ez: ''Franciscus'', {{IPA|/franˈtʃiskus/}} ahoskatua) —jaiotza izenaz '''Jorge Mario Bergoglio'''<ref>[[gaztelania]]z {{IPA|ˈxorxe ˈmaɾjo βerˈɣoɣljo|}} eta [[italiera]]z {{IPA|berˈgɔʎʎo|}} ahoskatua</ref>— ([[Buenos Aires]], [[Argentina]], [[1936]]ko [[abenduaren 17]]a) [[Erromatar Eliza Katolikoa|Eliza Katolikoaren]] [[Aita santu]]a da, [[2013]]ko [[martxoaren 13]]tik. Aurretik Buenos Airesko artzapezpikua izan zen. [[2001]]etik [[Kardinal (katolizismoa)|kardinal]] titulua zuen. [[Jesusen Konpainia]]ren kidea, ordena horretako lehendabiziko [[Aita santu]]a da, bai eta [[Amerika]]n jaiotako lehena ere. == Bizitza == Familia katoliko batean jaio zen [[1936]]ko [[abenduaren 17|abenduaren 17an]], Buenos Airesko Flores auzoan. Mario José Bergoglio eta Regina María Sivori-ren bost seme-alabetatik zaharrena da. Bizirik duen senide bakarra arreba Elena da. 21 urterekin erabaki zuen [[Apaiz katoliko|apaiz]] sartzea eta Villa Devoto seminarioan aritu zen lehenik fraidegai. 1969ko abenduaren 13an apaiz izendatu zuten, eta geroztik luzea izan da haren ibilbidea.<ref>{{erreferentzia|url=http://www.berria.info/albisteak/76924/jorge_mario_bergoglio_argentinarra_aita_santu_berria.htm|izenburua=Jorge Mario Bergoglio argentinarra, aita santu berria|egunkaria=[[Berria]]|data=2013-03-13}}{{Apurtutako esteka|date=apirila 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> [[Argentinako Konferentzia Episkopala]]ren lehendakaria bi aldiz izan zen. Estatutuak zirela eta ezin izan zuen berriro aurkeztu kargurako. Ondorioz, 102. batzar nagusian, [[José María Arancedo|Santa Fe de Vera Cruzeko]] artzapezpikua zen [[José María Arancedo]] hautatu zuten haren ondorengo. [[2014]]ko [[irailaren 24]]an, Jozef Wesolowsky artzapezpiku ohi poloniarra, [[2008]] eta [[2013]] artean Errepublika Dominikarreko nuntzioa izana, etxeko atxiloaldian ezarri zuen Frantzisko Aita santuak, haren aurkako [[pederastia]] salaketaren auzia erabaki bitartean. [[2014]]ko ekainean, Wesolowsky apaizgotik kanporatu egin zuten, auziari buruzko ebazpenik artean izan ez arren, salaketak «bereziki larriak» zirelako.<ref>[https://web.archive.org/web/20200930032117/http://www.berria.eus/paperekoa/5301878/019/006/2014-09-25/pederastiaz_akusatutako_apaiz_bat_etxean_atxilo_edukitzea_agindu_du_frantziskok.htm «Pederastiaz akusatutako apaiz bat etxean atxilo edukitzea agindu du Frantziskok»], ''Berria'', 2014-09-25</ref> [[2014]]ko [[azaroaren 25]]ean, Europako Parlamentuan egin zuen hitzaldian, immigrazioaz jardun zuen eta 'immigrazio politika egokiak' aldarrikatu zituen.<ref>[http://www.eitb.eus/eu/albisteak/mundua/osoa/2751934/frantzisko-aita-santua--frantzisko-aita-santua-europako-parlamentuan/ «Frantzisko aita santua: 'Egia, egia da eta ez dugu ezkutatu behar'»], ''EiTB'', 2014-11-25</ref> [[2015]]eko [[urtarrilaren 1]]ean, [[Loiolako Santutegia|Loiolara]] joateko gonbidapena egin zion [[Iñigo Urkullu]]k, [[Ricardo Blázquez]] [[Bilbo]]ko apezpiku ohiaren bidez.<ref>[https://web.archive.org/web/20150102202059/http://www.berria.eus/albisteak/106781/loiolara_joatera_gonbidatu_du_urkulluk_frantzisko_aita_santua.htm «Loiolara joatera gonbidatu du Urkulluk Frantzisko aita santua»], ''Berria'', 2015-01-02</ref> == Lanak == * 1982: ''Meditaciones para religiosos''. * 1986: ''Reflexiones sobre la vida apostólica''. * 1992: ''Reflexiones de esperanza''. * 1998: ''Diálogos entre Juan Pablo II y Fidel Castro''. * 2003: ''Educar: exigencia y pasión''. * 2004: ''Ponerse la patria al hombro''. * 2005: ''La nación por construir''. * 2006: ''Corrupción y pecado''. * 2006: ''Sobre la acusación de sí mismo''. * 2007: ''El verdadero poder es el servicio''. * 2012: ''Mente abierta, corazón creyente''. == Ondorengotza apostolikoa == {{zutabeak|kopurua=2| * [[Scipione Rebiba]] kardinala * [[Giulio Antonio Santorio]] kardinala (1566) * [[Girolamo Bernerio]] kardinala (1586) * [[Galeazzo Sanvitale]] artzapezpikua (1604) * [[Ludovico Ludovisi]] kardinala (1621) * [[Luigi Caetani]] kardinala (1622) * [[Ulderico Carpegna]] kardinala (1630) * [[Paluzzo Paluzzi Altieri Degli Albertoni]] kardinala (1666) * [[Benedikto XIII.a]] aita santua (1675) * [[Benedikto XIV.a]] aita santua (1724) * [[Klemente XIII.a]] aita santua (1743) * [[Bernardino Giraud]] kardinala (1767) * [[Alessandro Mattei]] kardinala (1777) * [[Pietro Francesco Galleffi]] kardinala (1819) * [[Giacomo Filippo Fransoni]] kardinala (1822) * [[Carlo Sacconi kardinala]] (1851) * [[Edward Henry Howard]] kardinala (1872) * [[Mariano Rampolla del Tindaro]] kardinala (1882) * [[Antonio Vico]] kardinala (1898) * [[Filippo Cortesi]] artzapezpikua (1921) * [[Zenobio Lorenzo Guilland]] artzapezpikua (1935) * [[Anunciado Serafini]] apezpikua (1935) * [[Antonio Quarracino]] kardinala (1962) * Frantzisko aita santua<ref>{{erreferentzia|izenburua=Pope Francis (Jorge Mario Bergoglio, S.J.)|hizkuntza=en|url=https://www.catholic-hierarchy.org/bishop/bbergj.html|komunikabidea=Catholic Hierarchy|sartze-data=2024-05-03}}</ref>}} == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1936ko||Frantzisko}} {{Aita santu aurkibidea}} {{Karlomagno Saria}} [[Kategoria:Buenosairestarrak]] [[Kategoria:Argentinako apaizak]] [[Kategoria:Argentinako apezpikuak]] [[Kategoria:Aita santuak]] [[Kategoria:Jesuitak]] [[Kategoria:Karlomagno Sariaren irabazleak]] [[Kategoria:Argentinako katolikoak]] [[Kategoria:Frantzisko aita santua]] 6s50e5ge7lakuy53cv22kcii3c4uqn9 9998785 9998680 2024-12-13T16:34:24Z Avic19 167423 Urkulluk Share proposamena aurkeztu du Vatikanoan eta Frantzisko aita santua agurtu du 9998785 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} [[Fitxategi:Coat of arms of Franciscus.svg|thumb]] '''Frantzisko'''<ref>{{erreferentzia|url=http://www.latimes.com/news/world/worldnow/la-fg-wn-vatican-pope-francis-name-20130313,0,1309501.story|egunkaria=[[Los Angeles Times]]|izenburua=Vatican: It's Pope Francis, not Pope Francis I|izena=Emily |abizena= Alpert| data=2013-3-13}}</ref> ([[latin]]ez: ''Franciscus'', {{IPA|/franˈtʃiskus/}} ahoskatua) —jaiotza izenaz '''Jorge Mario Bergoglio'''<ref>[[gaztelania]]z {{IPA|ˈxorxe ˈmaɾjo βerˈɣoɣljo|}} eta [[italiera]]z {{IPA|berˈgɔʎʎo|}} ahoskatua</ref>— ([[Buenos Aires]], [[Argentina]], [[1936]]ko [[abenduaren 17]]a) [[Erromatar Eliza Katolikoa|Eliza Katolikoaren]] [[Aita santu]]a da, [[2013]]ko [[martxoaren 13]]tik. Aurretik Buenos Airesko artzapezpikua izan zen. [[2001]]etik [[Kardinal (katolizismoa)|kardinal]] titulua zuen. [[Jesusen Konpainia]]ren kidea, ordena horretako lehendabiziko [[Aita santu]]a da, bai eta [[Amerika]]n jaiotako lehena ere. == Bizitza == Familia katoliko batean jaio zen [[1936]]ko [[abenduaren 17|abenduaren 17an]], Buenos Airesko Flores auzoan. Mario José Bergoglio eta Regina María Sivori-ren bost seme-alabetatik zaharrena da. Bizirik duen senide bakarra arreba Elena da. 21 urterekin erabaki zuen [[Apaiz katoliko|apaiz]] sartzea eta Villa Devoto seminarioan aritu zen lehenik fraidegai. 1969ko abenduaren 13an apaiz izendatu zuten, eta geroztik luzea izan da haren ibilbidea.<ref>{{erreferentzia|url=http://www.berria.info/albisteak/76924/jorge_mario_bergoglio_argentinarra_aita_santu_berria.htm|izenburua=Jorge Mario Bergoglio argentinarra, aita santu berria|egunkaria=[[Berria]]|data=2013-03-13}}{{Apurtutako esteka|date=apirila 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> [[Argentinako Konferentzia Episkopala]]ren lehendakaria bi aldiz izan zen. Estatutuak zirela eta ezin izan zuen berriro aurkeztu kargurako. Ondorioz, 102. batzar nagusian, [[José María Arancedo|Santa Fe de Vera Cruzeko]] artzapezpikua zen [[José María Arancedo]] hautatu zuten haren ondorengo. [[2014]]ko [[irailaren 24]]an, Jozef Wesolowsky artzapezpiku ohi poloniarra, [[2008]] eta [[2013]] artean Errepublika Dominikarreko nuntzioa izana, etxeko atxiloaldian ezarri zuen Frantzisko Aita santuak, haren aurkako [[pederastia]] salaketaren auzia erabaki bitartean. [[2014]]ko ekainean, Wesolowsky apaizgotik kanporatu egin zuten, auziari buruzko ebazpenik artean izan ez arren, salaketak «bereziki larriak» zirelako.<ref>[https://web.archive.org/web/20200930032117/http://www.berria.eus/paperekoa/5301878/019/006/2014-09-25/pederastiaz_akusatutako_apaiz_bat_etxean_atxilo_edukitzea_agindu_du_frantziskok.htm «Pederastiaz akusatutako apaiz bat etxean atxilo edukitzea agindu du Frantziskok»], ''Berria'', 2014-09-25</ref> [[2014]]ko [[azaroaren 25]]ean, Europako Parlamentuan egin zuen hitzaldian, immigrazioaz jardun zuen eta 'immigrazio politika egokiak' aldarrikatu zituen.<ref>[http://www.eitb.eus/eu/albisteak/mundua/osoa/2751934/frantzisko-aita-santua--frantzisko-aita-santua-europako-parlamentuan/ «Frantzisko aita santua: 'Egia, egia da eta ez dugu ezkutatu behar'»], ''EiTB'', 2014-11-25</ref> [[2015]]eko [[urtarrilaren 1]]ean, [[Loiolako Santutegia|Loiolara]] joateko gonbidapena egin zion [[Iñigo Urkullu]]k, [[Ricardo Blázquez]] [[Bilbo]]ko apezpiku ohiaren bidez.<ref>[https://web.archive.org/web/20150102202059/http://www.berria.eus/albisteak/106781/loiolara_joatera_gonbidatu_du_urkulluk_frantzisko_aita_santua.htm «Loiolara joatera gonbidatu du Urkulluk Frantzisko aita santua»], ''Berria'', 2015-01-02</ref> [[2019|2019ko]] [[Abuztuaren 28|abuztuaren 28an]], bere aitasantutza-aldian, Frantzisko aita santuak migratzaileak eta errefuxiatuak hartzeko konpromisoa indartu zuen, eskualdeko liderrek sustatutako ekimen berritzaileak babestuz. Elkarretaratze giltzarri horietako bat [[Iñigo Urkullu]] [[Eusko Jaurlaritzako lehendakaria|Eusko Jaurlaritzako lehendakariarekin]] izan zen. Lehendakariak ''Share'' plana aurkeztu zion, Europan migratzaileen harrera ekitatiboa erantzunkidetasun-printzipioetan oinarritutako eredua. Aita santuak pertsonalki agurtu zuen Urkullu audientzia orokor batean, opari bezala [[Gernikako Arbola|Gernikako arbolaren]] ikur bat jasoz. Planak, [[Pietro Parolin]] kardinalaren bidez Vatikanoak babestua, Europa inklusiboago eta solidarioago bati buruz Frantzisko aita santuak zuen ikuspegia islatzen zuen. Frantziskok bereziki baloratu zuen tokiko alkarteetan zentratutako ikuspegia eta elizbarrutien inplikazioa, gotzainen batzarrei Estatuekin batera proposamen honekin bat egitera bultzatuz. Gertakari horrek Frantziskok duintasunean eta giza errespetuan oinarritutako integrazio-politiken jarrera defendatzailea azpimarratu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Europa|abizena=Press|izenburua=Urkullu presenta la propuesta Share en el Vaticano y saluda al papa Francisco|data=2019-08-28|url=https://www.europapress.es/euskadi/noticia-urkullu-presenta-propuesta-share-vaticano-entrega-insignia-arbol-gernika-papa-francisco-20190828130532.html|aldizkaria=www.europapress.es|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Lanak == * 1982: ''Meditaciones para religiosos''. * 1986: ''Reflexiones sobre la vida apostólica''. * 1992: ''Reflexiones de esperanza''. * 1998: ''Diálogos entre Juan Pablo II y Fidel Castro''. * 2003: ''Educar: exigencia y pasión''. * 2004: ''Ponerse la patria al hombro''. * 2005: ''La nación por construir''. * 2006: ''Corrupción y pecado''. * 2006: ''Sobre la acusación de sí mismo''. * 2007: ''El verdadero poder es el servicio''. * 2012: ''Mente abierta, corazón creyente''. == Ondorengotza apostolikoa == {{zutabeak|kopurua=2| * [[Scipione Rebiba]] kardinala * [[Giulio Antonio Santorio]] kardinala (1566) * [[Girolamo Bernerio]] kardinala (1586) * [[Galeazzo Sanvitale]] artzapezpikua (1604) * [[Ludovico Ludovisi]] kardinala (1621) * [[Luigi Caetani]] kardinala (1622) * [[Ulderico Carpegna]] kardinala (1630) * [[Paluzzo Paluzzi Altieri Degli Albertoni]] kardinala (1666) * [[Benedikto XIII.a]] aita santua (1675) * [[Benedikto XIV.a]] aita santua (1724) * [[Klemente XIII.a]] aita santua (1743) * [[Bernardino Giraud]] kardinala (1767) * [[Alessandro Mattei]] kardinala (1777) * [[Pietro Francesco Galleffi]] kardinala (1819) * [[Giacomo Filippo Fransoni]] kardinala (1822) * [[Carlo Sacconi kardinala]] (1851) * [[Edward Henry Howard]] kardinala (1872) * [[Mariano Rampolla del Tindaro]] kardinala (1882) * [[Antonio Vico]] kardinala (1898) * [[Filippo Cortesi]] artzapezpikua (1921) * [[Zenobio Lorenzo Guilland]] artzapezpikua (1935) * [[Anunciado Serafini]] apezpikua (1935) * [[Antonio Quarracino]] kardinala (1962) * Frantzisko aita santua<ref>{{erreferentzia|izenburua=Pope Francis (Jorge Mario Bergoglio, S.J.)|hizkuntza=en|url=https://www.catholic-hierarchy.org/bishop/bbergj.html|komunikabidea=Catholic Hierarchy|sartze-data=2024-05-03}}</ref>}} == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1936ko||Frantzisko}} {{Aita santu aurkibidea}} {{Karlomagno Saria}} [[Kategoria:Buenosairestarrak]] [[Kategoria:Argentinako apaizak]] [[Kategoria:Argentinako apezpikuak]] [[Kategoria:Aita santuak]] [[Kategoria:Jesuitak]] [[Kategoria:Karlomagno Sariaren irabazleak]] [[Kategoria:Argentinako katolikoak]] [[Kategoria:Frantzisko aita santua]] 9w264togawavk4tpsmcdje41f1wvjro 9998802 9998785 2024-12-13T16:48:14Z Avic19 167423 Estekak konpondu 9998802 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} [[Fitxategi:Coat of arms of Franciscus.svg|thumb]] '''Frantzisko'''<ref>{{erreferentzia|url=http://www.latimes.com/news/world/worldnow/la-fg-wn-vatican-pope-francis-name-20130313,0,1309501.story|egunkaria=[[Los Angeles Times]]|izenburua=Vatican: It's Pope Francis, not Pope Francis I|izena=Emily |abizena= Alpert| data=2013-3-13}}</ref> ([[latin]]ez: ''Franciscus'', {{IPA|/franˈtʃiskus/}} ahoskatua) —jaiotza izenaz '''Jorge Mario Bergoglio'''<ref>[[gaztelania]]z {{IPA|ˈxorxe ˈmaɾjo βerˈɣoɣljo|}} eta [[italiera]]z {{IPA|berˈgɔʎʎo|}} ahoskatua</ref>— ([[Buenos Aires]], [[Argentina]], [[1936]]ko [[abenduaren 17]]a) [[Erromatar Eliza Katolikoa|Eliza Katolikoaren]] [[Aita santu]]a da, [[2013]]ko [[martxoaren 13]]tik. Aurretik Buenos Airesko artzapezpikua izan zen. [[2001]]etik [[Kardinal (katolizismoa)|kardinal]] titulua zuen. [[Jesusen Konpainia]]ren kidea, ordena horretako lehendabiziko [[Aita santu]]a da, bai eta [[Amerika]]n jaiotako lehena ere. == Bizitza == Familia katoliko batean jaio zen [[1936]]ko [[abenduaren 17|abenduaren 17an]], Buenos Airesko Flores auzoan. Mario José Bergoglio eta Regina María Sivori-ren bost seme-alabetatik zaharrena da. Bizirik duen senide bakarra arreba Elena da. 21 urterekin erabaki zuen [[Apaiz katoliko|apaiz]] sartzea eta Villa Devoto seminarioan aritu zen lehenik fraidegai. 1969ko abenduaren 13an apaiz izendatu zuten, eta geroztik luzea izan da haren ibilbidea.<ref>{{erreferentzia|url=http://www.berria.info/albisteak/76924/jorge_mario_bergoglio_argentinarra_aita_santu_berria.htm|izenburua=Jorge Mario Bergoglio argentinarra, aita santu berria|egunkaria=[[Berria]]|data=2013-03-13}}{{Apurtutako esteka|date=apirila 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> [[Argentinako Konferentzia Episkopala]]ren lehendakaria bi aldiz izan zen. Estatutuak zirela eta ezin izan zuen berriro aurkeztu kargurako. Ondorioz, 102. batzar nagusian, [[José María Arancedo|Santa Fe de Vera Cruzeko]] artzapezpikua zen [[José María Arancedo]] hautatu zuten haren ondorengo. [[2014]]ko [[irailaren 24]]an, Jozef Wesolowsky artzapezpiku ohi poloniarra, [[2008]] eta [[2013]] artean Errepublika Dominikarreko nuntzioa izana, etxeko atxiloaldian ezarri zuen Frantzisko Aita santuak, haren aurkako [[pederastia]] salaketaren auzia erabaki bitartean. [[2014]]ko ekainean, Wesolowsky apaizgotik kanporatu egin zuten, auziari buruzko ebazpenik artean izan ez arren, salaketak «bereziki larriak» zirelako.<ref>[https://web.archive.org/web/20200930032117/http://www.berria.eus/paperekoa/5301878/019/006/2014-09-25/pederastiaz_akusatutako_apaiz_bat_etxean_atxilo_edukitzea_agindu_du_frantziskok.htm «Pederastiaz akusatutako apaiz bat etxean atxilo edukitzea agindu du Frantziskok»], ''Berria'', 2014-09-25</ref> [[2014]]ko [[azaroaren 25]]ean, Europako Parlamentuan egin zuen hitzaldian, immigrazioaz jardun zuen eta 'immigrazio politika egokiak' aldarrikatu zituen.<ref>[http://www.eitb.eus/eu/albisteak/mundua/osoa/2751934/frantzisko-aita-santua--frantzisko-aita-santua-europako-parlamentuan/ «Frantzisko aita santua: 'Egia, egia da eta ez dugu ezkutatu behar'»], ''EiTB'', 2014-11-25</ref> [[2015]]eko [[urtarrilaren 1]]ean, [[Loiolako Santutegia|Loiolara]] joateko gonbidapena egin zion [[Iñigo Urkullu]]k, [[Ricardo Blázquez]] [[Bilbo]]ko apezpiku ohiaren bidez.<ref>[https://web.archive.org/web/20150102202059/http://www.berria.eus/albisteak/106781/loiolara_joatera_gonbidatu_du_urkulluk_frantzisko_aita_santua.htm «Loiolara joatera gonbidatu du Urkulluk Frantzisko aita santua»], ''Berria'', 2015-01-02</ref> [[2019|2019ko]] [[Abuztuaren 28|abuztuaren 28an]], bere aitasantutza-aldian, Frantzisko aita santuak migratzaileak eta errefuxiatuak hartzeko konpromisoa indartu zuen, eskualdeko liderrek sustatutako ekimen berritzaileak babestuz. Elkarretaratze giltzarri horietako bat [[Iñigo Urkullu]] [[Eusko Jaurlaritzako lehendakaria|Eusko Jaurlaritzako lehendakariarekin]] izan zen. Lehendakariak ''Share'' plana aurkeztu zion, Europan migratzaileen harrera ekitatiboa erantzunkidetasun-printzipioetan oinarritutako eredua. Aita santuak pertsonalki agurtu zuen Urkullu audientzia orokor batean, opari bezala [[Gernikako Arbola|Gernikako arbolaren]] ikur bat jasoz. Planak, [[Pietro Parolin]] kardinalaren bidez Vatikanoak babestua, Europa inklusiboago eta solidarioago bati buruz Frantzisko aita santuak zuen ikuspegia islatzen zuen. Frantziskok bereziki baloratu zuen tokiko alkarteetan zentratutako ikuspegia eta elizbarrutien inplikazioa, gotzainen batzarrei Estatuekin batera proposamen honekin bat egitera bultzatuz. Gertakari horrek Frantziskok duintasunean eta giza errespetuan oinarritutako integrazio-politiken jarrera defendatzailea azpimarratu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Europa|abizena=Press|hizkuntza=es|izenburua=Urkullu presenta la propuesta Share en el Vaticano y saluda al papa Francisco|data=2019-08-28|url=https://www.europapress.es/euskadi/noticia-urkullu-presenta-propuesta-share-vaticano-entrega-insignia-arbol-gernika-papa-francisco-20190828130532.html|aldizkaria=www.europapress.es|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Lanak == * 1982: ''Meditaciones para religiosos''. * 1986: ''Reflexiones sobre la vida apostólica''. * 1992: ''Reflexiones de esperanza''. * 1998: ''Diálogos entre Juan Pablo II y Fidel Castro''. * 2003: ''Educar: exigencia y pasión''. * 2004: ''Ponerse la patria al hombro''. * 2005: ''La nación por construir''. * 2006: ''Corrupción y pecado''. * 2006: ''Sobre la acusación de sí mismo''. * 2007: ''El verdadero poder es el servicio''. * 2012: ''Mente abierta, corazón creyente''. == Ondorengotza apostolikoa == {{zutabeak|kopurua=2| * [[Scipione Rebiba]] kardinala * [[Giulio Antonio Santorio]] kardinala (1566) * [[Girolamo Bernerio]] kardinala (1586) * [[Galeazzo Sanvitale]] artzapezpikua (1604) * [[Ludovico Ludovisi]] kardinala (1621) * [[Luigi Caetani]] kardinala (1622) * [[Ulderico Carpegna]] kardinala (1630) * [[Paluzzo Paluzzi Altieri Degli Albertoni]] kardinala (1666) * [[Benedikto XIII.a]] aita santua (1675) * [[Benedikto XIV.a]] aita santua (1724) * [[Klemente XIII.a]] aita santua (1743) * [[Bernardino Giraud]] kardinala (1767) * [[Alessandro Mattei]] kardinala (1777) * [[Pietro Francesco Galleffi]] kardinala (1819) * [[Giacomo Filippo Fransoni]] kardinala (1822) * [[Carlo Sacconi kardinala]] (1851) * [[Edward Henry Howard]] kardinala (1872) * [[Mariano Rampolla del Tindaro]] kardinala (1882) * [[Antonio Vico]] kardinala (1898) * [[Filippo Cortesi]] artzapezpikua (1921) * [[Zenobio Lorenzo Guilland]] artzapezpikua (1935) * [[Anunciado Serafini]] apezpikua (1935) * [[Antonio Quarracino]] kardinala (1962) * Frantzisko aita santua<ref>{{erreferentzia|izenburua=Pope Francis (Jorge Mario Bergoglio, S.J.)|hizkuntza=en|url=https://www.catholic-hierarchy.org/bishop/bbergj.html|komunikabidea=Catholic Hierarchy|sartze-data=2024-05-03}}</ref>}} == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1936ko||Frantzisko}} {{Aita santu aurkibidea}} {{Karlomagno Saria}} [[Kategoria:Buenosairestarrak]] [[Kategoria:Argentinako apaizak]] [[Kategoria:Argentinako apezpikuak]] [[Kategoria:Aita santuak]] [[Kategoria:Jesuitak]] [[Kategoria:Karlomagno Sariaren irabazleak]] [[Kategoria:Argentinako katolikoak]] [[Kategoria:Frantzisko aita santua]] hoo3rr30yzwg9on2vj761r8r1mqu1c4 9998847 9998802 2024-12-13T17:17:08Z Eliatxo 96586 /* Lanak */ 9998847 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} [[Fitxategi:Coat of arms of Franciscus.svg|thumb]] '''Frantzisko'''<ref>{{erreferentzia|url=http://www.latimes.com/news/world/worldnow/la-fg-wn-vatican-pope-francis-name-20130313,0,1309501.story|egunkaria=[[Los Angeles Times]]|izenburua=Vatican: It's Pope Francis, not Pope Francis I|izena=Emily |abizena= Alpert| data=2013-3-13}}</ref> ([[latin]]ez: ''Franciscus'', {{IPA|/franˈtʃiskus/}} ahoskatua) —jaiotza izenaz '''Jorge Mario Bergoglio'''<ref>[[gaztelania]]z {{IPA|ˈxorxe ˈmaɾjo βerˈɣoɣljo|}} eta [[italiera]]z {{IPA|berˈgɔʎʎo|}} ahoskatua</ref>— ([[Buenos Aires]], [[Argentina]], [[1936]]ko [[abenduaren 17]]a) [[Erromatar Eliza Katolikoa|Eliza Katolikoaren]] [[Aita santu]]a da, [[2013]]ko [[martxoaren 13]]tik. Aurretik Buenos Airesko artzapezpikua izan zen. [[2001]]etik [[Kardinal (katolizismoa)|kardinal]] titulua zuen. [[Jesusen Konpainia]]ren kidea, ordena horretako lehendabiziko [[Aita santu]]a da, bai eta [[Amerika]]n jaiotako lehena ere. == Bizitza == Familia katoliko batean jaio zen [[1936]]ko [[abenduaren 17|abenduaren 17an]], Buenos Airesko Flores auzoan. Mario José Bergoglio eta Regina María Sivori-ren bost seme-alabetatik zaharrena da. Bizirik duen senide bakarra arreba Elena da. 21 urterekin erabaki zuen [[Apaiz katoliko|apaiz]] sartzea eta Villa Devoto seminarioan aritu zen lehenik fraidegai. 1969ko abenduaren 13an apaiz izendatu zuten, eta geroztik luzea izan da haren ibilbidea.<ref>{{erreferentzia|url=http://www.berria.info/albisteak/76924/jorge_mario_bergoglio_argentinarra_aita_santu_berria.htm|izenburua=Jorge Mario Bergoglio argentinarra, aita santu berria|egunkaria=[[Berria]]|data=2013-03-13}}{{Apurtutako esteka|date=apirila 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> [[Argentinako Konferentzia Episkopala]]ren lehendakaria bi aldiz izan zen. Estatutuak zirela eta ezin izan zuen berriro aurkeztu kargurako. Ondorioz, 102. batzar nagusian, [[José María Arancedo|Santa Fe de Vera Cruzeko]] artzapezpikua zen [[José María Arancedo]] hautatu zuten haren ondorengo. [[2014]]ko [[irailaren 24]]an, Jozef Wesolowsky artzapezpiku ohi poloniarra, [[2008]] eta [[2013]] artean Errepublika Dominikarreko nuntzioa izana, etxeko atxiloaldian ezarri zuen Frantzisko Aita santuak, haren aurkako [[pederastia]] salaketaren auzia erabaki bitartean. [[2014]]ko ekainean, Wesolowsky apaizgotik kanporatu egin zuten, auziari buruzko ebazpenik artean izan ez arren, salaketak «bereziki larriak» zirelako.<ref>[https://web.archive.org/web/20200930032117/http://www.berria.eus/paperekoa/5301878/019/006/2014-09-25/pederastiaz_akusatutako_apaiz_bat_etxean_atxilo_edukitzea_agindu_du_frantziskok.htm «Pederastiaz akusatutako apaiz bat etxean atxilo edukitzea agindu du Frantziskok»], ''Berria'', 2014-09-25</ref> [[2014]]ko [[azaroaren 25]]ean, Europako Parlamentuan egin zuen hitzaldian, immigrazioaz jardun zuen eta 'immigrazio politika egokiak' aldarrikatu zituen.<ref>[http://www.eitb.eus/eu/albisteak/mundua/osoa/2751934/frantzisko-aita-santua--frantzisko-aita-santua-europako-parlamentuan/ «Frantzisko aita santua: 'Egia, egia da eta ez dugu ezkutatu behar'»], ''EiTB'', 2014-11-25</ref> [[2015]]eko [[urtarrilaren 1]]ean, [[Loiolako Santutegia|Loiolara]] joateko gonbidapena egin zion [[Iñigo Urkullu]]k, [[Ricardo Blázquez]] [[Bilbo]]ko apezpiku ohiaren bidez.<ref>[https://web.archive.org/web/20150102202059/http://www.berria.eus/albisteak/106781/loiolara_joatera_gonbidatu_du_urkulluk_frantzisko_aita_santua.htm «Loiolara joatera gonbidatu du Urkulluk Frantzisko aita santua»], ''Berria'', 2015-01-02</ref> [[2019|2019ko]] [[Abuztuaren 28|abuztuaren 28an]], bere aitasantutza-aldian, Frantzisko aita santuak migratzaileak eta errefuxiatuak hartzeko konpromisoa indartu zuen, eskualdeko liderrek sustatutako ekimen berritzaileak babestuz. Elkarretaratze giltzarri horietako bat [[Iñigo Urkullu]] [[Eusko Jaurlaritzako lehendakaria|Eusko Jaurlaritzako lehendakariarekin]] izan zen. Lehendakariak ''Share'' plana aurkeztu zion, Europan migratzaileen harrera ekitatiboa erantzunkidetasun-printzipioetan oinarritutako eredua. Aita santuak pertsonalki agurtu zuen Urkullu audientzia orokor batean, opari bezala [[Gernikako Arbola|Gernikako arbolaren]] ikur bat jasoz. Planak, [[Pietro Parolin]] kardinalaren bidez Vatikanoak babestua, Europa inklusiboago eta solidarioago bati buruz Frantzisko aita santuak zuen ikuspegia islatzen zuen. Frantziskok bereziki baloratu zuen tokiko alkarteetan zentratutako ikuspegia eta elizbarrutien inplikazioa, gotzainen batzarrei Estatuekin batera proposamen honekin bat egitera bultzatuz. Gertakari horrek Frantziskok duintasunean eta giza errespetuan oinarritutako integrazio-politiken jarrera defendatzailea azpimarratu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Europa|abizena=Press|hizkuntza=es|izenburua=Urkullu presenta la propuesta Share en el Vaticano y saluda al papa Francisco|data=2019-08-28|url=https://www.europapress.es/euskadi/noticia-urkullu-presenta-propuesta-share-vaticano-entrega-insignia-arbol-gernika-papa-francisco-20190828130532.html|aldizkaria=www.europapress.es|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Lanak == * 1982: ''Meditaciones para religiosos''. * 1986: ''Reflexiones sobre la vida apostólica''. * 1992: ''Reflexiones de esperanza''. * 1998: ''Diálogos entre Juan Pablo II y Fidel Castro''. * 2003: ''Educar: exigencia y pasión''. * 2004: ''Ponerse la patria al hombro''. * 2005: ''La nación por construir''. * 2006: ''Corrupción y pecado''. * 2006: ''Sobre la acusación de sí mismo''. * 2007: ''El verdadero poder es el servicio''. * 2012: ''Mente abierta, corazón creyente''. === Entziklikak === * 2013: ''Lumen fidei'' * 2015: ''Laudato si''' * 2020: ''Fratelli tutti'' * 2024: ''Dilexit nos'' == Ondorengotza apostolikoa == {{zutabeak|kopurua=2| * [[Scipione Rebiba]] kardinala * [[Giulio Antonio Santorio]] kardinala (1566) * [[Girolamo Bernerio]] kardinala (1586) * [[Galeazzo Sanvitale]] artzapezpikua (1604) * [[Ludovico Ludovisi]] kardinala (1621) * [[Luigi Caetani]] kardinala (1622) * [[Ulderico Carpegna]] kardinala (1630) * [[Paluzzo Paluzzi Altieri Degli Albertoni]] kardinala (1666) * [[Benedikto XIII.a]] aita santua (1675) * [[Benedikto XIV.a]] aita santua (1724) * [[Klemente XIII.a]] aita santua (1743) * [[Bernardino Giraud]] kardinala (1767) * [[Alessandro Mattei]] kardinala (1777) * [[Pietro Francesco Galleffi]] kardinala (1819) * [[Giacomo Filippo Fransoni]] kardinala (1822) * [[Carlo Sacconi kardinala]] (1851) * [[Edward Henry Howard]] kardinala (1872) * [[Mariano Rampolla del Tindaro]] kardinala (1882) * [[Antonio Vico]] kardinala (1898) * [[Filippo Cortesi]] artzapezpikua (1921) * [[Zenobio Lorenzo Guilland]] artzapezpikua (1935) * [[Anunciado Serafini]] apezpikua (1935) * [[Antonio Quarracino]] kardinala (1962) * Frantzisko aita santua<ref>{{erreferentzia|izenburua=Pope Francis (Jorge Mario Bergoglio, S.J.)|hizkuntza=en|url=https://www.catholic-hierarchy.org/bishop/bbergj.html|komunikabidea=Catholic Hierarchy|sartze-data=2024-05-03}}</ref>}} == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1936ko||Frantzisko}} {{Aita santu aurkibidea}} {{Karlomagno Saria}} [[Kategoria:Buenosairestarrak]] [[Kategoria:Argentinako apaizak]] [[Kategoria:Argentinako apezpikuak]] [[Kategoria:Aita santuak]] [[Kategoria:Jesuitak]] [[Kategoria:Karlomagno Sariaren irabazleak]] [[Kategoria:Argentinako katolikoak]] [[Kategoria:Frantzisko aita santua]] gxphdogdi17heirhioji42dyogdo8dd 0 382515 9999414 9534585 2024-12-14T11:39:39Z InternetArchiveBot 119347 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 9999414 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Steinernes Meer am Plöckenstein -05.JPG|thumb|Harriak.]] [[Fitxategi:France-Bayonne-Cathedrale Sainte-Cecile.jpg|thumb|[[Baionako katedrala]], batez ere harriz eginiko eraikina.]] {{Beste erabilpen batzuk|Harri (argipena)}} '''Harri''' [[mea]] materia gogorra da, [[lurra]]ren azalean masa gotorretan aurkitzen dena<ref name=EH>{{euskaltzaindia|Harri}}</ref>{{lur erref}}. [[Hargintza]]n, [[arkitektura]]n eta [[ingeniaritza]]n material moduan erabilia, normalean [[harrobi]]tik erauzten da. [[Geologia]]n, [[arroka]] esaten zaio. [[Lehengai]] gisa, harria aire zabaleko [[harrobi]] eta [[meatze]]etatik ateratzen da. Hobekien kontserbatzen den materiala da, eta [[Paleolito]] garaiko lehen tresnak ekoizteko balio izan zutenen artean ezagunena, nahiz eta kontserbazio okerragoko materialak erabili zirela uste izateko arrazoiak ere badauden, [[zur]]a, [[hezur]]ra edo landare-zuntzak kasu. ==Hitza== Jatorria ''*karr-'' erroan du, [[erromantze]] batzuetan ere erabili izan dena<ref name=OEH>[https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_oehberria&task=sarreraIkusi&Itemid=413&lang=eu&id=126789 Harri] Orotariko Euskal Hiztegian, Euskaltzaindia (noiz kontsultatua: 2021-09-25)</ref>. Lehenego agerpena [[1025]]<nowiki/>ekoa da, ''Harrizavallaga'' (Araba) leku-izenean <ref name=OEH/>([[h]]-rekin). [[Hitz-elkarte]]aren bigarren parte denean, hitz zaharretan, maiz lotuta ageri da<ref>[https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_ebe&view=bilaketa&Itemid=0&task=bilaketa&lang=eu&id=752 Harri] Euskara Batuaren Eskuliburua, [[Euskaltzaindia]] (noiz kontsultatua:2021-09-24) </ref>, eta gehienetan ''h''-rik gabe: ''[[armarri]], [[bataiarri]], [[errotarri]], [[hilarri]], [[hareharri]], oinarri, oroitarri''... Hitz hasieran ordea, ''har'' forma hartu ohi du: ''[[harlandu]], [[hargintza]], [[harroin]]a''... ''Harri'' pertsona-izena ere bada, [[epizeno]]a<ref>[https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_ecoeoda&task=izenaIkusi&Itemid=469&lang=eu&kodea=1109 Harri] Euskaltzaindiaren pertsona-izenen zerrendan, [[onomastika]] batzordea (''kontsulta: 2021-9-25'')</ref>. == Geologian== {{sakontzeko|Arroka}} [[Fitxategi:Rockcycle.jpg|thumb|Arroken zikloa ([[litogenesi]]a): <br/>1. Magma <br/>2. Kristalizazioa <br/>3. [[Arroka igneo]]a <br/>4. Erosioa <br/>5. Sedimentazioa <br/>6. Sedimentuak eta [[arroka sedimentario]]ak <br/>7. Metamorfismoa (presioa eta tenperatura igoera) <br/>8. [[Arroka metamorfiko]]ak <br/>9. Arroken urtzea]] [[Geologia]]n, harri motei [[arroka]] deritze. Arroka, [[lurrazal]]eko osagaia da, mineral batez edo gehiagoz osatua dagoena eta ezaugarri bereziak eta iraunkorrak dituena. Arroka gehienak solidoak dira. [[Petrolio]]a arroka berezia da alde horretatik, isurkaria delako. Arrokak [[silize]]z ([[kuartzo]]a), [[silikato]]z ([[feldespato]]ak, [[Mika (minerala)|mika]]k, [[piroxeno]]ak..) eta [[karbonato]]z ([[kareharri]]a, [[dolomita]]..) daude osatuak, batez ere, eta jatorriaren arabera hiru multzotan sailka daitezke: arrokak igneoak (edo magmatikoak), sedimentarioak eta metamorfikoak<ref name="ZT">{{Erreferentzia|egilea=Miren Mendia|izenburua=ZT Hiztegi Berria|url=https://zthiztegia.elhuyar.eus/terminoa/eu/arroka|aldizkaria=zthiztegia.elhuyar.eus|sartze-data=2018-12-13}}</ref>. ===Arroka sedimentarioak=== [[Arroka sedimentario]]ak hainbat jatorrikoak dira: harkaitzetatik erauzi ondoren, haizeak edo urak garraiatu eta itsasoan hondoratu diren ekaiez eratutako arrokak ([[harearri]]ak, [[buztin]]ak, konglomeratuak..); itsasoetako urak lurruntzean, bertan urtuta zeuden gatzak jaulkitzean eratutako arrokak ([[gatz]] arrunta, [[igeltsu]]a, [[kareharri]]a..); landare eta animalia hilak pilatzean eta eraldatzean eratutako arroka organikoak (petrolioa eta [[harrikatz]]a). ===Arroka metamorfikoak=== [[Arroka metamorfiko]]ak, [[geosinklinal]]en hondoetan presio eta tenperatura handien eragina edo hurbileko magmena jasatean, beren egituran eta osaera kimikoan aldaketak izan dituzten arrokak dira. Harri metamorfiko ezagunenak [[arbel]]ak, [[eskisto]]ak, [[gneis]]ak, [[kuartzita]]k eta [[marmol]]ak dira. === Arroka magmatikoak=== [[Arroka magmatiko]]ak (edo igneoak) [[magma]] edo [[laba]] hoztean eta solido bihurtzean eratzen diren arrokak dira. Hozte hori Lurraren barruan edo kanpoaldean gerta daiteke, eta era horretara hainbat arroka mota sortzen dira. Arroka magmatikoen osagai nagusiak eta ia bakarrak kuartzoa eta silikatoak dira. Lehenengoa [[litosfera]]ko mineralik ugariena da eta haren osaeraren % 60ra iristen da. Arroka magmatikoen osaeran parte hartzen duten mineral ezagun batzuk hauek dira: [[Mika (minerala)|mika]]k, [[piroxeno]]ak eta [[feldespato]]ak. ==Eraikuntzan== [[Fitxategi:BlackstoneWall.jpg|thumb|200px|[[Harlangaitz]]ezko horma.]] [[Fitxategi:Perfectwall.jpg|thumb|200px|[[Harlandu]]zko horma, [[Machu Picchu]]]] Harrizko egiturak aspaldi-aspalditik existitu dira, [[eraikuntza material]]ik iraunkorrena baita, eta, oro har, erraz eskura baitaiteke. Harri mota asko daude, erabilera jakinetan hobeak edo okerragoak direnak, ezaugarri ezberdinak baitituzte. Harria oso material trinkoa denez, babes handia ematen du; eraikuntza material gisa duen eragozpen nagusia pisua eta lantzeko zailtasuna da. Bere energia dentsitatea abantaila bezain desabantaila da. Harria berotzea zaila da [[energia]] kantitate handia kontsumitu gabe, baina, behin bero dagoenean, [[inertzia termiko]]ari esker, beroa denbora luzez gorde ahal du. Historian zehar, eta gaur ere bai, herri eta hiri gehienetan harrizko eraikinak ikus daitezke, eta Zibilizazio batzuetan batez ere harria erabiliz eraiki zen, hala nola [[azteka|azteken]] edo [[Egiptoko piramideak|egiptoarren piramideak]] eta [[inka|inken]] egiturak. [[Arkitektura]]n, tradizionalki eraikinak osatzen dituzten elementuak gauzatzeko erabili izan da: *[[Zimendu]]ak *[[Horma]]k: tamaina askotarikoak izan daitezke eta, antolaketaren eta lanketaren arabera, honela sailkatzen dira: **[[harlandu]]ak<ref name=EHU>Arkitektura hiztegia, [[EHU]]</ref><ref name=Ching>{{erreferentzia |izenburua=Arkitektura-hiztegi irudiduna |egilea= Francis D.K. Ching |argitaletxea=Euskal Herriko Unibertsitateko Argitalpen Zerbitzua |urtea=2010 |isbn=9788498600544 }}</ref>: harrobitik ateratzen diren harrizko atalak dira, paramentu lauekin eta bata bestearekin [[eskuaira]]n landuak; harrizko fabrika-hormetan erabiltzen dira, hainbat [[Adreilu-zoladura|adreilu-zoladuraren]] arabera. Harlanduak ezartzeko [[Mortero (eraikuntza)|morteroa]] erabiltzen da edo, besterik gabe, morterorik gabe, erabilitako adreilu-zoladuraren bidez trabatuak. **[[harlanduxka]]k<ref name=EHU/><ref name=Ching/>: harlanduak baino txikiagoak diren harrizko atalak dira, horiek bezala harrobikoak eta paramentu lauak eta eskuairan dituztenak. Duten tamainagatik, esku bakarrarekin erabil daitezke, harlanduak ez bezala. **[[harlangaitz]]ak<ref name=EHU/><ref name=Ching/>: itxura irregularra edo landugabea dutenak dira, harrobikoak edo zuzenean ingurunetik jasoak (ibaietatik adibidez). Horma bera osatzeko, harlanduak eta harlangaitzak uztartu daitezke. *[[Arku (arkitektura)|Arku]] eta [[ganga (arkitektura)|ganga]]k ([[giltzarri]] eta [[ziriharri]]ekin) == Kulturan== [[Fitxategi:Harrespil Okabe.jpg|eskuinera|thumb|200px|[[Okabe]] harrespila, [[Donibane Garazi]] hego-ekialdean.]] [[Fitxategi:Levantador de piedra en el campo de fútbol de Atotxa (1 de 1) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|thumb|200px|Harri-jasotzailea [[Atotxako futbol zelaia]]n (1920).]] Historiaurrean, bada [[Harri Aroa]] izeneko garai bat, non harria tresnak sortzeko erabili izan zuen oinarrizko lehengai gisa erabili izan zuen. Harriak landuz, ertz zorrotzeko tresnak, puntak edo kolpatze gainazalak sortu ziren aro horretan. [[Neolito]]tik eta [[Brontze Aro]]ra arte, harlauza eta beste harri handiekin, [[megalito]] eginiko monumentuak altxatu ziren. Mota askotako eraikuntzak eta monumentuak biltzen dira megalitoetan, besteak beste [[trikuharri]]ak, [[harrespil]]ak edo [[zutarri]]ak. [[Harribitxi]]a bere tasun bereziengatik oso baliozkoa den minerala da, ebaki eta leuntzean [[bitxigintza]]n eta beste apainduratan erabiltzen dena. Mendebaldeko kulturan erabili izan den sailkapena, [[Antzinako Grezia]]tik hasita, bitan banatzen ditu harri baliotsu hauek: ''bitxiak'' eta ''erdi-bitxiak''. Gaurko erabileran ''bitxiak'' dira [[diamante]]a, [[errubi]]a, [[zafiro]]a eta [[esmeralda]]. Beste harribitxi guztiak ''erdi-bitxiak'' dira<ref>[http://books.google.co.uk/books?id=crc7ZtRHItgC&pg=PA1&dq=types+of+precious+stone&as_brr=3&ei=WBW1SvaHLYn4zASD9uT8Dg#v=onepage&q=types%20of%20precious%20stone&f=false ''Precious Stones''], Max Bauer, p 2</ref>. Zenbait kultura eta erlijiotan, harri batzuk sakratuak edo [[magiko]]ak dira, beren historia, itxura edo tasunegatik. Munduan ezagunak dira, adibidez, Japoniako [[Meoto Iwa]] harkaitz ezkonduak, Birmaniako Kyaiktiyo pagoda edo Jerusalemeko [[Arrokaren Kupula]]. Euskal Herrian aipatzekoak dira, besteak beste, [[Urkiolako santutegia|Urkiolako harria]], [[Arretxinagako San Migel baseliza]] edo [[Harpeko Saindua]]. Euskal Herrian, [[harri-jasotze]]a<ref name=HiztegiBatua>Euskaltzaindia: [http://www.euskaltzaindia.net/hiztegibatua/ Hiztegi Batua].</ref> harri bat lurretik hartu eta sorbaldaraino jasotzean datzan [[herri kirol]]a da. Jarduera horretan dabilen kirolariari harri-jasotzaile<ref name=HiztegiBatua/> deritzo. == Esamoldeak== Ohiko materiala izanik, [[esamolde]] eta [[atsotitz]] ugari daude harri hitzarekin, besteak beste: *''Harri eta zur'': guztiz harriturik<ref name=EH/> *''Harri eta belarri'': guztiz harriturik<ref name=EH/> *''Alper-harri'': alperra<ref name=EH/> *''Dabilen harriari goroldiorik ez'' *''Harri ibiliak / erabiliak goroldiorik ez, erle uxatuak abaraskarik ez''<ref>[https://web.archive.org/web/20200806220500/http://www.anoeta.eus/documents/177689/178328/42_3525eu.pdf/ad0c0fcd-e8d4-4573-8b83-96e54627d8c6 Esaerak eta atsotitzak] (pdf) Anoeta.eus gunean (noiz kontsultatua:2021-09-24)</ref> *''Harria tira eta eskua gorde''<ref>{{erreferentzia |izenburua=ESAERA ZAARREN BILDUMA BERRIA(1) |egilea=[[Antonio Zabala]] |urtea=1985 |argitaletxea=Auspoa liburutegia |url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/iker_jagon_tegiak/auspoa/10985.pdf |formatua=pdf }}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|2}} {{ lur | data=2021/09/24}} == Ikus, gainera== *[[Haitz]] *''[[Harri eta Herri]]'' *[[Harribitxi]] == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Hargintza]] [[Kategoria:Eraikuntzako materialak]] [[Kategoria:Petrologia]] [[Kategoria:Harriak]] rieo18l24di726iique4plzp3fm9503 0 383408 9998743 7302500 2024-12-13T15:54:20Z Ernestobanpiroa 58701 [[Kategoria:Willy Wonka]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9998743 wikitext text/x-wiki {{izenburu etzana}} {{Liburu infotaula |izena = Charlie eta kristalezko igogailu erraldoia |irudia = |irudiaren testua = |izenburu originala= Charlie and the Great Glass Elevator |urtea= [[1972]] |generoa= Umeentzako liburua |herrialdea = {{Bandera|Erresuma Batua}} |egilea = [[Roald Dahl]] |bilduma = |argitaratzailea = Alfred A. Knopf, Inc. |argitaratze data = |formatua = |orrialdeak =159 |sariak= |ISBN = 0-394-82472-5 |oclc= 314239 |izenburua euskaraz = Charlie eta kristalezko igogailu erraldoia |itzultzailea = [[Juan Legarreta]] |itzulpenaren argitaratzailea = [[Alfaguara]] |itzulpenaren argitaratze data = [[1992]] |itzulpenaren bilduma = Haur-gazte saila |itzulpenaren orrialdeak = 163 |itzulpenaren ISBN = 9788420450308 }} '''Charlie eta kristalezko igogailu erraldoia''' [[Roald Dahl]] britainiar idazleak idatzitako haurrentzako liburu bat da, [[Charlie eta txokolate-lantegia]]ren jarraipena. Hasiera batean, egileak liburu bakarra argitaratu nahi zuen, baina bere editoreak bitan banarazi zion, aurretik aipatutakoa eta hau. == Laburpena == {{argumentua txikia}} [[Charlie Bucket|Charliek]] bere familiarekin eta [[Willie Wonka]]rekin espazioranzko bidaia bat abiatzen du kristalezko igogailu miragarriari esker, baina, akats tekniko baten ondorioz orbitan jartzen dira. Behin espaziora iritsitakoan lehen espazio hotelarekin topo egiten dute. Ondoren, Wonkak Wonka-Vitearen lau tanta ematen dizkie beste bi aiton-amonak diren George eta Josephinei, euren jatorrizko adinera itzultzen direnak. Jazoera honen ondoren presidentearen gutun bat iristen zaio Willie Wonkari, berau eta Bucket familia [[Etxe Zuria|Etxe Zurira]] joatera gonbidatuak daudela esanez. == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Literatura zirriborroa}} [[Kategoria:Roald Dahl|Dahl, Roald]] [[Kategoria:Galesko eleberriak]] [[Kategoria:Ingelesezko liburuak]] [[Kategoria:1972ko liburuak]] [[Kategoria:Euskaratutako liburuak]] [[Kategoria:Willy Wonka]] btzdn6xpvmmluysrhei1o8apux6holo 0 414323 9999319 9995407 2024-12-14T10:36:16Z ListeriaBot 64511 Wikidata list updated [V2] 9999319 wikitext text/x-wiki {{taxotaula automatikoa |name= |image= |image_caption= |fossil_range= |display children = 1 |display_parents=3 |taxon =Ameerega }} '''''Ameerega''''' [[anfibio]] genero bat da, [[Anura]] ordenaren barruko [[Dendrobatidae]] familian sailkatua. == Espezieak == {{Wikidata list |sparql=SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P105 wd:Q7432 . ?item wdt:P171 ?sub0 . ?sub0 (wdt:P171)* wd:Q2703130 } |sort=P225 |columns=number:#,P225:Espeziea,P18:Irudia,P141:Egoera |row_template=Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda |thumb=100 |links=red }} {| class='wikitable sortable' ! # ! Espeziea ! Irudia ! Egoera {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 1 | p225 = Ameerega altamazonica }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 2 | p225 = Ameerega andina | p141 = [[datu falta]] }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 3 | p225 = Ameerega bassleri | p18 = [[Fitxategi:Flickr - ggallice - Pleasing poison frog.jpg|center|100px]] | p141 = [[Espezie kaltebera|kaltebera]] }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 4 | p225 = Ameerega berohoka | p18 = [[Fitxategi:Ameerega berohoka.jpg|center|100px]] | p141 = [[arrisku txikia]] }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 5 | p225 = Ameerega bilinguis | p18 = [[Fitxategi:Ruby poison frog.jpg|center|100px]] | p141 = [[arrisku txikia]] }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 6 | p225 = Ameerega boehmei | p141 = [[Endangered]] }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 7 | p225 = Ameerega boliviana | p141 = [[Espezie ia mehatxatu|ia galzoriko espezie]] }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 8 | p225 = Ameerega braccata | p141 = [[arrisku txikia]] }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 9 | p225 = Ameerega cainarachi | p141 = [[Endangered]] }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 10 | p225 = Ameerega erythromos | p141 = [[datu falta]] }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 11 | p225 = Ameerega flavopicta | p18 = [[Fitxategi:Ameerenga flavopicta A.jpg|center|100px]] | p141 = [[arrisku txikia]] }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 12 | p225 = Ameerega hahneli | p18 = [[Fitxategi:Ameerega hahneli (Boulenger, 1884) (part).jpg|center|100px]] | p141 = [[arrisku txikia]] }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 13 | p225 = Ameerega ignipedis | p141 = [[arrisku txikia]] }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 14 | p225 = Ameerega imasmari }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 15 | p225 = Ameerega ingeri | p141 = [[datu falta]] }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 16 | p225 = Ameerega labialis | p141 = [[datu falta]] }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 17 | p225 = Ameerega macero | p18 = [[Fitxategi:Ameerega macero Peru 03.JPG|center|100px]] | p141 = [[arrisku txikia]] }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 18 | p225 = Ameerega maculata }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 19 | p225 = Ameerega munduruku | p18 = [[Fitxategi:Ameerega munduruku 251006091.jpeg|center|100px]] | p141 = [[arrisku txikia]] }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 20 | p225 = Ameerega panguana }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 21 | p225 = Ameerega parvula | p18 = [[Fitxategi:Ameerega parvula.jpg|center|100px]] | p141 = [[arrisku txikia]] }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 22 | p225 = Ameerega pepperi | p141 = [[Espezie kaltebera|kaltebera]] }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 23 | p225 = Ameerega peruviridis }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 24 | p225 = Ameerega petersi | p18 = [[Fitxategi:Ameerega petersi.jpg|center|100px]] | p141 = [[arrisku txikia]] }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 25 | p225 = Ameerega picta | p18 = [[Fitxategi:Ameerega picta (cropped).jpeg|center|100px]] | p141 = [[arrisku txikia]] }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 26 | p225 = Ameerega planipaleae | p141 = [[galzori larriko espezie]] }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 27 | p225 = Ameerega pongoensis | p18 = [[Fitxategi:Ameerega pongoensis.jpg|center|100px]] | p141 = [[Espezie kaltebera|kaltebera]] }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 28 | p225 = Ameerega pulchripecta | p18 = [[Fitxategi:Ameerega pulchripecta (10.3897-zookeys.762.22634) Figure 3 (cropped).jpg|center|100px]] | p141 = [[arrisku txikia]] }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 29 | p225 = Ameerega rubriventris | p141 = [[Endangered]] }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 30 | p225 = Ameerega shihuemoy | p18 = [[Fitxategi:Ameerega shihuemoy 04.jpg|center|100px]] | p141 = [[Endangered]] }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 31 | p225 = Ameerega silverstonei | p141 = [[Endangered]] }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 32 | p225 = Ameerega simulans | p141 = [[arrisku txikia]] }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 33 | p225 = Ameerega smaragdina | p141 = [[datu falta]] }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 34 | p225 = Ameerega trivittata | p18 = [[Fitxategi:Ameerega trivittata02.jpg|center|100px]] | p141 = [[arrisku txikia]] }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 35 | p225 = Ameerega yoshina | p141 = [[Endangered]] }} |- {{Zutabe_formatoa/Espezie_zerrenda | number = style='text-align:right'| 36 | p225 = Ameerega yungicola | p141 = [[arrisku txikia]] }} |} {{Wikidata list end}} == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|1}} == Ikus, gainera == * [[Dendrobatidae]] == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Dendrobatidae]] [[Kategoria:Hego Amerikako anfibioak]] e5yhvj1w1in9gq2vuzxf5yl6zo1z973 0 435786 9999131 9997742 2024-12-14T05:48:30Z CommonsDelinker 688 «Elikadura.png» fitxategia kendu da, Yann wikilariak Commonsetik ezabatu baitu. 9999131 wikitext text/x-wiki {{beste erabilpen batzuk|Bizimodu (argipena)}} '''Bizimodua''' pertsona, talde edo kultura baten bizitzeko era berezi eta generikoa da, [[ohitura (argipena)|ohiturek]] eta [[eguneroko bizitza]]k eratzen dutena, [[ingurune (argipena)|ingurunearekin]] eta [[gizarte]] duten harremanen inguruan bereziki (kontsumoa, pertsonen arteko harremanak, [[esfera publiko]]a). Bizimodu tipo anitz aztertu da [[soziologia]]n, hala nola ''[[American way of life]]'' delakoa (amerikar bizimodua). Labur esanda, honela defini daiteke bizimodua: «pertsona baten jokabide-jarraibideen eta eguneroko ohituren multzoa, edo, besterik gabe, haren bizitzeko modua» (Henderson, Hall eta Lipton, 1980). 1986az geroztik, [[:es:Organización_Mundial_de_la_Salud|Osasunaren Mundu Erakundeak (OME)]] bizi-estiloen eta osasunaren arteko harremana definitzen eta zabaltzen du. == Kontzeptuaren jatorria == Kontzeptuak bi sustrai historiko nagusi ditu. Alde batetik, psikologikoa, [[:es:Alfred_Adler|Alfred Adler]] mediku austriarrak The Case of Miss R. lanean landutako ikuspegia. (1929), gizabanakoarengan ekintzaren norabidea, helburuak, joerak eta nahiak eredu bakar batean antolatzen dituen printzipio bateratzaile gisa definitzen duena. Beste ikuspegi soziologikoa, batez ere Thorstein Veblen eta Max Weber-i zor zaiona, gizarte-sektoreek beren bizi-baldintza materialetatik, diru-sarreretatik eta produkzio-prozesuan duten posiziotik abiatuta pentsamendu- eta ekintza-profil gisa hartzen du bizimodua, berariazko gizarte-joera bat garatu eta irabazteko. Bizimodua ez da hainbeste kosmobisio berezi baten zentzuari buruzkoa, ezta subjektu baten ideologia osoari buruzkoa ere ─ nahiz eta batzuetan hori izan adierazpenari ematen zaion esanahia (kultura eta arte osora hedatzen denean) ─, baizik eta bere nortasunarekin, idiosinkrasiarekin eta izaerarekin lotzen da — nazionala, eskualdekoa, belaunaldikoa, klasekoa, azpikulturala eta abar — eta haren portaerekin, eremuekin eta ohiturekin, hala nola bere lanarekin, aisiarekin, sexuarekin, elikadurarekin, arroparekin eta abar. == Bizimoduei buruzko ikasketen historia == Kontzeptua finkatzen joan zen 1928 inguruan. Aurreko belaunaldiek agian ez zuten behar izan, ez zelako esanguratsua beste garai batzuetako gizarteentzat, nahiko homogeneoagoak baitziren. [[:es:Alvin_Toffler|Alvin Toffler]]-ek bizitza-estiloen ("azpikultura" deituak) leherketa iragarri zuen, gizarte postindustrialen dibertsitatearen hazkundearen ondorioz. Jeremy Rifkinek Europako eta Estatu Batuetako bizimodua eta eguneroko bizitza deskribatzen ditu; garai historikoetan, gaur egungoetan eta aro globalaren etorreran, indibidualismoaren eta komunitarismoaren ondoren. [[:es:Pierre_Bourdieu|Pierre Bourdieuren]] estrukturalismo , bere teoria soziologikoa, habitus kontzeptuan zentratzen du, hau da, jokatzeko, pentsatzeko eta sentitzeko eskema gisa ulertuta, posizio soziala, jatorria eta ibilbide soziala bizimodu jakin batekin lotzen dutela, barneratutako zerbait bezala, sortzen duten baldintza sozialek egituratua, ohitura soiletik haratago urrats bat emanez. == Osasuna == Epidemiologiak pertsonen portaera edo jarreren multzo gisa ulertzen du bizimodua, batzuetan osasungarriak baitira eta beste batzuetan ez. Herrialde garatuetan, osasungarriak ez diren bizimoduek gaixotasun ugari eragiten dituzte, batez ere kronikoak. Zabor-janaria, janari lasterra eta sedentarismoa deritzenak egungo bizimoduaren ohitura ez-osasungarritzat hartzen dira. Gaixotasunak eragiten dituzten faktore garrantzitsuen artean daude: * Substantzia toxikoen kontsumoa: tabakoa, alkohola eta beste droga batzuk. * Ariketa fisikoa. * Gaueko loa. * Ibilgailuak gidatzea. * Estresa. * Dieta (elikadura). * Higiene pertsonala. * Elikagaiak manipulatzea. * Aisialdiko jarduerak edo zaletasunak. * Pertsonen arteko harremanak. * Ingurumena. * Sexu-portaera. Herrialde garatuetan paradoxa bat dago: gaixotasun gehienak biztanleen bizimoduek sortzen dituzte, eta, hala ere, osasun-baliabideak gizarte-sistemara bertara bideratzen dira (osasun-laguntzarako sistemak), gaixotasun horiek sendatzen saiatzeko, osasuna sustatzeko eta gaixotasunak prebenitzeko baliabide ekonomiko gehiago bideratu beharrean. == Tabako kontsumoa == Modu osasungarrian bizitzeko moduaren edozein definiziok tabakoa ez kontsumitzeko gomendioak barne hartzen ditu. Edozein aurkezpenetan tabakoa kontsumitzeak bizi-itxaropena laburtzen du, hortzetako eta biriketako osasuna hondatzen du eta, gainera, pertsonek bihotzeko gaixotasunak izateko arrisku handiagoa dute. Erretzeari uzteak, zalantzarik gabe, pertsonek hobeto arnastea eta birikek normaltasunez funtzionatzea eragingo du. == Elikadura == '''Bizimoduak nutrizioan duen eragina:''' Elikadura txarra bizi-ohiturekin lotzen da, faktore genetikoak, psikologikoak eta soziokulturalak barne. Ikerketek nabarmentzen dute jarduera fisikoak, hezkuntzak eta maila sozioekonomikoak eragina dutela obesitatean eta gehiegizko pisuan, eta iradokitzen dute hezkuntzako maila altuagoak eta diru-sarrerak nutrizio-osasuneko adierazle hobeekin lotuta daudela. Gainera, sedentarismoa eta elikagai ultraprozesatuen kontsumoa arrisku-faktore garrantzitsuak dira. '''Nerabeen bizimoduak:''' Espainian egindako ikerketa baten arabera, nerabeen % 67k egunero gosaltzen dute, eta fruta eta barazkien kontsumoa mugatua da, % 50 baino gutxiago kontsumitzen baitute astean sei aldiz baino gehiagotan. Jarduera fisiko erregularra ere funtsezko faktorea da, eta desberdintasun soziodemografikoek, hala nola generoak eta adinak, eragina dute populazio horren elikadura-ohituretan eta GMIan. == Sendagilearen rola bizimodu osasungarrien sustapenean == Ziurrenik pentsatuko duzu nola heldu diezaiokegun halako gauza konplexuari profesional bakar baten bitartez. Errealitatea da, modu idealean, diziplina anitzeko talde bat egon beharko litzatekeela, besteak beste, psikologiaz, fisioterapiaz, erizaintzaz, nutriologiaz eta medikuntzaz osatutako talde bat, herritarren beharrei erantzuteko. Gure herrialdean, diziplina anitzeko talde hori eraikitzen ari den utopia bat da, eta, beraz, mediku orokorra gai izan behar da premia hori ahalik eta ondoen betetzeko. Historian zehar, medikuak gizartean izan duen papera aldatu egin da, entitate autoritario gorena izatetik aholkulari aditua, laguna edo maisua izatera igaro da (Emanuel eta Emanuel, 1999, 113. or.). Harreman hori hainbeste aldatu bada ere, helburua berbera da: pertsonen osasuna zaintzea eta pazienteen bizi-kalitate handiagoa sustatzea. Bizitzan zehar, medikuek osasunaren prebentzio- eta sustapen-jarduerak egiteko ahalmena dute; adibidez, biztanleriaren zahartze gero eta handiagoaren aurrean, non kalkulatzen baita 2050erako 60 urtetik gorako planetako biztanleen ehunekoa bikoiztu egingo dela (Osasunaren Mundu Erakundea, 2021), medikuek zahartze arrakastatsua sustatzeko ezartzen dituzten esku-hartze gerontologiko indibidualak edo populazionalak onerako islatuko dira, zalantzarik gabe. == Ikus, gainera == * [[Bizimodu xume]] * [[Ogibide]] == Kanpo estekak == [https://repositorio-uapa.cuaieed.unam.mx/repositorio/moodle/pluginfile.php/2581/mod_resource/content/1/UAPA-Estilo-Vida/index.html UAPA - Bizimodua] [https://www.doktuz.com/wikidoks/prevencion/estilos-de-vida-saludable.html Doktuz - Bizimodu osasuntsua]{{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Bizitza pertsonala]] [[Kategoria:Kulturaren soziologia]] [[Kategoria:Bizitzaren filosofia]] [[Kategoria:Soziologiako terminologia]] ebvxr8ay2njfp9un86z8xtvkw4vodyk 0 521474 9999297 7417021 2024-12-14T10:17:41Z Gartxoak 23317 [[Kategoria:Cucujiformia]] kendua; [[Kategoria:Cucujoidea]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999297 wikitext text/x-wiki {{taxotaula automatikoa | taxon = Cucujoidea | authority = [[Pierre André Latreille|Latreille]], 1802 | subdivision ranks = Familiak | subdivision = Ikusi testua }} '''Cucujoidea''' [[Cucujiformia]] infrordenaren barruan dagoen [[kakalardo]]en goifamilia da, [[marigorringo]] gehienak barnean dituena. == Familia == * [[Protocucujidae]] Crowson, 1954 * [[Sphindidae]] Jacquelin du Val, 1860 (= Aspidiphoridae) * [[Brachypteridae]] Erichson, 1845 (= Cateretidae, Kateretidae) * [[Nitidulidae]] Latreille, 1802 * [[Smicripidae]] Horn, 1879 * [[Monotomidae]] Laporte, 1840 * [[Boganiidae]] Sen Gupta & Crowson, 1966 * [[Helotidae]] Reitter, 1876/Chapuis, 1876 * [[Phloeostichidae]] Reitter, 1911 * [[Silvanidae]] Kirby, 1837 * [[Cucujidae]] Latreille, 1802 * [[Laemophloeidae]] Ganglbauer, 1899 * [[Propalticidae]] Crowson, 1952 * [[Phalacridae]] Leach, 1815 * [[Hobartiidae]] Sen Gupta & Crowson, 1966 * [[Cavognathidae]] Sen Gupta & Crowson, 1966 * [[Cryptophagidae]] Kirby, 1837 * [[Lamingtonoiidae]] Sen Gupta & Crowson, 1969 * [[Languriidae]] Crotch, 1873 * [[Erotylidae]] Latreille, 1802 * [[Byturidae]] Jacquelin du Val, 1858 * [[Biphyllidae]] LeConte, 1861 * [[Bothrideridae]] Erichson, 1845 * [[Cerylonidae]] Bilberg, 1820 * [[Alexiidae]] Imhoff, 1856 * [[Discolomatidae]] Horn, 1878 * [[Endomychidae]] Leach, 1815 * [[Marigorringo|Coccinellidae]] Latreille, 1807 * [[Corylophidae]] LeConte, 1852 * [[Latridiidae]] Erichson, 1842 (= Lathridiidae) == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Cucujoidea]] 1zjwc37d7vayy4nuhr19d8vpvy5x1ko 0 571804 9999189 7317361 2024-12-14T08:36:39Z Treuiller 59723 9999189 wikitext text/x-wiki {{Hizkuntza infotaula |izena=Lurera |jatorrizko izena=لری |familiaren kolorea= Indoeuroparra |estatuak= |eskualdea=[[Iran]] eta [[Irak]] |hiztunak=4,2 milioi<ref>Encyclopædia Iranica: [http://www.iranicaonline.org/articles/lori-language-ii Sociolinguistic Status of Lori]</ref> |1 familia=[[Indoeuropar]]ra |2 familia=[[Indoirandar hizkuntzak|Indoirandarra]] |3 familia=[[Iraniar hizkuntzak|Iraniarrak]] |4 familia=Mendebaldekoak |5 familia=Hego-mendebaldekoak |6 familia=Persiarrak |nazioa = |iso2= ira | mapa = LurishLanguageMap.png }} '''Lurera'''<ref>{{Web erref|izenburua=Estilo liburua|url=http://www.berria.eus/estiloliburua/mundua/I#120|argitaletxea=Berria|sartze-data=2014-10-1}}</ref> (لری, {{IPA|[loriː] edo [luriː]|}} ahoskatua) gehienbat [[Iran]]en mintzatzen den [[Indoeuropar hizkuntzak|indoeuropar hizkuntza]] da. Irango [[Chahar eta Bakhtiari]], [[Fars]], [[Kohkiluyeh eta Buyer Ahmad]], [[Khuzestan]], [[Isfahan probintzia|Isfahan]] eta [[Lorestan]] probintzietan eta [[Irak]]eko alderdi batzuetan hitz egiten dute. Gutxi gorabehera 4,2 milioi gizabanakok dute [[lehen hizkuntza]]tzat. [[Pehleviera]]ren ondorengoa, [[persiera]] eta [[kurduera]] arteko [[dialektoen continuum]]a da, eta bera ere hiru dialektotan banaturik dago: loristaniera, bakhtiariera eta hegoaldeko lurera.<ref>{{erreferentzia|izena= Erik John |abizena= Anonby |url= http://anonby.balafon.net/wp-content/uploads/2007/06/jra-172-171-197.pdf |izenburua= Update on Luri: How many languages? |aldizkaria= Journal of the Royal Asiatic Society |liburukia= 13 |alea= 02 |data= 2003ko uztaila|orrialdea= 171–197}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Hizkuntza zirriborroa}} [[Kategoria:Irandar hizkuntzak]] [[Kategoria:Irango hizkuntzak]] [[Kategoria:Irakeko hizkuntzak]] hvljscdcb75fcblourd9nc3d39j5uej 4 573309 9998850 9586789 2024-12-13T17:25:21Z Franvj 161224 Orri berria: «<?xpacket begin='' id='W5M0MpCehiHzreSzNTczkc9d'?> <x:xmpmeta xmlns:x='adobe:ns:meta/'>     <rdf:RDF xmlns:rdf='http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#'              xmlns:xapRights='http://ns.adobe.com/xap/1.0/rights/'              xmlns:cc='http://creativecommons.org/ns#'xmlns:dc='http://purl.org/dc/elements/1.1/'>         <rdf:Description rdf:about=''>             <xapRights:Marked>True</xapRights:Marked>         ...» 9998850 wikitext text/x-wiki <ref>{{erreferentzia}}</ref>'''Blokeatzea''' da [[Wikipedia:Administratzaileak|administratzaileek]] Wikipediaren erabiltzaile bati Wikipedia editatzea galarazteko darabilten metodoa. Blokeoa [[Wikipedia:Lankideak|erabiltzaile kontuei]], [[IP helbide]]ei edota IP helbideen sorta bati ezar dakieke, dela aldi mugatu baterako, dela betiko. Erabiltzaile blokeatuek Wikipediara sartzen jarrai dezakete, baina ezin dute orririk editatu, ezta beren [[Wikipedia:Lankide_orria|erabiltzaile orria]] ere; salbuespen gisa, oro har editatu dezakete, ordea, beren erabiltzaile orriari dagokion eztabaida orria. Blok<ref>[[MediaWiki]]</ref>[[Blokeo (Internet)|eoak]] Wikipediari kalte egitea eragozteko erabiltzen dira, ez dira erabiltzaileak zigortzeko. Edozein erabiltzailek, Txokoan idatzita, oharra jarri dezake Wikipediari kalte egiten ari zaiola norbait, eta administratzaileei eskatu diezaieke kalte egiten ari den erabiltzaile kontua edo IP helbidea blokeatzeko. Erabiltzaile batek blokeo bat gaizki ezarri dela uste badu, blokeo hori berraztertzeko eska dezake. Administratzaileek erabiltzaile bat desblokea dezakete, baldin blokeoa desegokia dela edo dagoeneko beharrezkoa ez dela baderitzote.refrefref [[Kategoria:Wikipediako laguntza]] m5qyjgzbocn67m2thgfr4qytegmm635 9999027 9998850 2024-12-13T21:56:12Z Xabier Armendaritz 448 Franvj wikilariaren aldaketak ezabatuz, Marklar2007 wikilariaren azken bertsiora itzularazi da. 9586789 wikitext text/x-wiki '''Blokeatzea''' da [[Wikipedia:Administratzaileak|administratzaileek]] Wikipediaren erabiltzaile bati Wikipedia editatzea galarazteko darabilten metodoa. Blokeoa [[Wikipedia:Lankideak|erabiltzaile kontuei]], [[IP helbide]]ei edota IP helbideen sorta bati ezar dakieke, dela aldi mugatu baterako, dela betiko. Erabiltzaile blokeatuek Wikipediara sartzen jarrai dezakete, baina ezin dute orririk editatu, ezta beren [[Wikipedia:Lankide_orria|erabiltzaile orria]] ere; salbuespen gisa, oro har editatu dezakete, ordea, beren erabiltzaile orriari dagokion eztabaida orria. [[Blokeo (Internet)|Blokeoak]] Wikipediari kalte egitea eragozteko erabiltzen dira, ez dira erabiltzaileak zigortzeko. Edozein erabiltzailek, [[Wikipedia:Txokoa|Txokoan]] idatzita, oharra jarri dezake Wikipediari kalte egiten ari zaiola norbait, eta administratzaileei eskatu diezaieke kalte egiten ari den erabiltzaile kontua edo IP helbidea blokeatzeko. Erabiltzaile batek blokeo bat gaizki ezarri dela uste badu, blokeo hori berraztertzeko eska dezake. Administratzaileek erabiltzaile bat desblokea dezakete, baldin blokeoa desegokia dela edo dagoeneko beharrezkoa ez dela baderitzote. [[Kategoria:Wikipediako laguntza]] t0egjbtze2hwyblwvc3ke22g1ifv9ph 0 583351 9999051 9514227 2024-12-14T00:21:02Z Daeri 16654 9999051 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa }} '''Ander Artabe Sánchez''' ([[Sopela]], [[Bizkaia]], [[1993]]ko [[urtarrilaren 5]]a) Euskal Herriko futbolaria da. Ezker atzelari moduan jokatzen du. == Kirol Ibilbidea == <small>''[[2023]]ko [[ekainaren 5]]ean eguneratua. Datu ofizialak.''</small> {|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- style="background:#DDDDDD" !rowspan="2" width=150px|Taldea !rowspan="2" width=30px|Maila !rowspan="2"|Denboraldia !colspan="2"|Liga !colspan="2"|Kopa !colspan="2"|[[UEFAko Txapeldunen Liga|Champions League]] !colspan="2"|[[UEFA Europa League|Europa League]] !colspan="2"|[[UEFA Europa Conference League|Conference League]] !colspan="2"|Superkopa !colspan="3"|Denera |- style="background:#DDDDDD" !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Baskonia Kirol Kluba|Baskonia]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3. |2012/13 |36 |2 | - | - | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |36 | bgcolor="FFD700" |2 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!36!!2!! - !! - !! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!- !!36!!2 |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Laudio Kirol Kluba|Laudio]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> | 2.B | 2013/14 |13 |0 |2 |0 | - | - | - | - | | |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="F0E68C" |15 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!13!!0!!2!!0!! - !! - !! -!! -!! !! !!-!!-!!15!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Sestao River Club|Sestao River]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> | 2.B | 2014/15 |18 |0 |0 |0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |18 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!18!!0!!0!!0!! - !! - !! -!! -!! !! !!-!!- !!18!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Atlètic Llevant Unió Esportiva|Atlètic Llevant]]'''<br /><small>{{banderaikur|Katalunia}}</small> | 2.B |2015/16 |11 |0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | | |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="F0E68C" |11 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!11!!0!! -!! -!! - !! - !! -!! -!! !! !!-!!-!!11!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Unión Deportiva Somozas|Somozas]]'''<br /><small>{{banderaikur|Galizia}}</small> | 2.B |2016/17 | 14 | 1 | - | - | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | | | - | - | bgcolor="FFD700" | 14 | bgcolor="FFD700" | 1 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!14!!1!!-!!-!! - !! - !! -!! -!! !! !!-!!- !!14!!1 |- style="text-align: center;" |rowspan="5" valign="center"|'''[[Club Portugalete|Portugalete]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3. |2016/17 | 17 | 0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" | 17 | bgcolor="FFD700" | 0 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |3. |2017/18 | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" | - | bgcolor="F0E68C" | - |- style="text-align: center;" |3. |2018/19 | 38 | 2 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" | 38 | bgcolor="FFD700" | 2 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |3. |2019/20 | 17 | 0 |2 |0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" | 19 | bgcolor="F0E68C" | 0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!72!!2!!2!!0!! - !! - !! -!! -!! !! !!-!!- !!74!!2 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Juventud Deportiva Somorrostro|Somorrostro]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3. |2020/21 | 27 | 0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" | 27 | bgcolor="FFD700" | 0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!27!!0!!-!!-!! - !! -!!-!!- !! !! !! -!! -!!27!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan="4" valign="center"|'''[[Leioa Kirol Elkartea|Leioa]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3.F |2021/22 | 31 | 1 |0 |0 | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="F0E68C" | 31 | bgcolor="F0E68C" | 1 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |3.F |2022/23 | 32 | 0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="FFD700" | 32 | bgcolor="FFD700" | 0 |- style="text-align: center;" |3.F |2023/24 | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="F0E68C" | - | bgcolor="F0E68C" | - |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!27!!0!!-!!-!! - !! -!!-!!- !! !! !! -!! -!!27!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Urduliz Futbol Taldea|Urduliz]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3.F |2022/23 | 32 | 0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="FFD700" | 32 | bgcolor="FFD700" | 0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!63!!1!!0!!0!!-!!-!!-!!-!! -!! -!!-!!-!!63!!1 |-align=center bgcolor=000000 style="color: white;" !colspan="3" valign="center"|'''Ibilbide osoan''' !!213!!5!!4!! 0!!-!!-!!-!!-!! -!!-!!-!! -!!217!!5 |} == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == * [https://www.athletic-club.eus/eu/jokalariak/ander-artabe-sanchez Fitxa - www.athletic-club.eus] {{Biografia zirriborroa|Bizkaia}} {{bizialdia|1993ko||Artabe, Ander}} [[Kategoria:Sopeloztarrak]] [[Kategoria:Bizkaiko gizon futbolariak]] [[Kategoria:Sestao River Clubeko futbolariak]] [[Kategoria:Laudio Kirol Klubeko futbolariak]] [[Kategoria:Baskonia Futbol Klubeko jokalariak]] [[Kategoria:Club Portugaleteko futbolariak]] [[Kategoria:Leioa Kirol Elkarteko futbolariak]] 30sr9gdn9jq35mmthddw7emekx8nn49 9999052 9999051 2024-12-14T00:22:00Z Daeri 16654 /* Kirol Ibilbidea */ 9999052 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa }} '''Ander Artabe Sánchez''' ([[Sopela]], [[Bizkaia]], [[1993]]ko [[urtarrilaren 5]]a) Euskal Herriko futbolaria da. Ezker atzelari moduan jokatzen du. == Kirol Ibilbidea == <small>''[[2024]]ko [[ekainaren 5]]ean eguneratua. Datu ofizialak.''</small> {|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- style="background:#DDDDDD" !rowspan="2" width=150px|Taldea !rowspan="2" width=30px|Maila !rowspan="2"|Denboraldia !colspan="2"|Liga !colspan="2"|Kopa !colspan="2"|[[UEFAko Txapeldunen Liga|Champions League]] !colspan="2"|[[UEFA Europa League|Europa League]] !colspan="2"|[[UEFA Europa Conference League|Conference League]] !colspan="2"|Superkopa !colspan="3"|Denera |- style="background:#DDDDDD" !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Baskonia Kirol Kluba|Baskonia]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3. |2012/13 |36 |2 | - | - | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |36 | bgcolor="FFD700" |2 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!36!!2!! - !! - !! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!- !!36!!2 |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Laudio Kirol Kluba|Laudio]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> | 2.B | 2013/14 |13 |0 |2 |0 | - | - | - | - | | |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="F0E68C" |15 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!13!!0!!2!!0!! - !! - !! -!! -!! !! !!-!!-!!15!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Sestao River Club|Sestao River]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> | 2.B | 2014/15 |18 |0 |0 |0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |18 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!18!!0!!0!!0!! - !! - !! -!! -!! !! !!-!!- !!18!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Atlètic Llevant Unió Esportiva|Atlètic Llevant]]'''<br /><small>{{banderaikur|Katalunia}}</small> | 2.B |2015/16 |11 |0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | | |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="F0E68C" |11 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!11!!0!! -!! -!! - !! - !! -!! -!! !! !!-!!-!!11!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Unión Deportiva Somozas|Somozas]]'''<br /><small>{{banderaikur|Galizia}}</small> | 2.B |2016/17 | 14 | 1 | - | - | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | | | - | - | bgcolor="FFD700" | 14 | bgcolor="FFD700" | 1 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!14!!1!!-!!-!! - !! - !! -!! -!! !! !!-!!- !!14!!1 |- style="text-align: center;" |rowspan="5" valign="center"|'''[[Club Portugalete|Portugalete]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3. |2016/17 | 17 | 0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" | 17 | bgcolor="FFD700" | 0 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |3. |2017/18 | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" | - | bgcolor="F0E68C" | - |- style="text-align: center;" |3. |2018/19 | 38 | 2 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" | 38 | bgcolor="FFD700" | 2 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |3. |2019/20 | 17 | 0 |2 |0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" | 19 | bgcolor="F0E68C" | 0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!72!!2!!2!!0!! - !! - !! -!! -!! !! !!-!!- !!74!!2 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Juventud Deportiva Somorrostro|Somorrostro]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3. |2020/21 | 27 | 0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" | 27 | bgcolor="FFD700" | 0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!27!!0!!-!!-!! - !! -!!-!!- !! !! !! -!! -!!27!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan="4" valign="center"|'''[[Leioa Kirol Elkartea|Leioa]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3.F |2021/22 | 31 | 1 |0 |0 | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="F0E68C" | 31 | bgcolor="F0E68C" | 1 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |3.F |2022/23 | 32 | 0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="FFD700" | 32 | bgcolor="FFD700" | 0 |- style="text-align: center;" |3.F |2023/24 | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="F0E68C" | - | bgcolor="F0E68C" | - |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!27!!0!!-!!-!! - !! -!!-!!- !! !! !! -!! -!!27!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Urduliz Futbol Taldea|Urduliz]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3.F |2022/23 | 32 | 0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="FFD700" | 32 | bgcolor="FFD700" | 0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!63!!1!!0!!0!!-!!-!!-!!-!! -!! -!!-!!-!!63!!1 |-align=center bgcolor=000000 style="color: white;" !colspan="3" valign="center"|'''Ibilbide osoan''' !!213!!5!!4!! 0!!-!!-!!-!!-!! -!!-!!-!! -!!217!!5 |} == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == * [https://www.athletic-club.eus/eu/jokalariak/ander-artabe-sanchez Fitxa - www.athletic-club.eus] {{Biografia zirriborroa|Bizkaia}} {{bizialdia|1993ko||Artabe, Ander}} [[Kategoria:Sopeloztarrak]] [[Kategoria:Bizkaiko gizon futbolariak]] [[Kategoria:Sestao River Clubeko futbolariak]] [[Kategoria:Laudio Kirol Klubeko futbolariak]] [[Kategoria:Baskonia Futbol Klubeko jokalariak]] [[Kategoria:Club Portugaleteko futbolariak]] [[Kategoria:Leioa Kirol Elkarteko futbolariak]] fu1l6likomvdh5l0eovszfgk4gseh1c 9999053 9999052 2024-12-14T00:23:30Z Daeri 16654 /* Kirol Ibilbidea */ 9999053 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa }} '''Ander Artabe Sánchez''' ([[Sopela]], [[Bizkaia]], [[1993]]ko [[urtarrilaren 5]]a) Euskal Herriko futbolaria da. Ezker atzelari moduan jokatzen du. == Kirol Ibilbidea == <small>''[[2024]]ko [[ekainaren 5]]ean eguneratua. Datu ofizialak.''</small> {|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- style="background:#DDDDDD" !rowspan="2" width=150px|Taldea !rowspan="2" width=30px|Maila !rowspan="2"|Denboraldia !colspan="2"|Liga !colspan="2"|Kopa !colspan="2"|[[UEFAko Txapeldunen Liga|Champions League]] !colspan="2"|[[UEFA Europa League|Europa League]] !colspan="2"|[[UEFA Europa Conference League|Conference League]] !colspan="2"|Superkopa !colspan="3"|Denera |- style="background:#DDDDDD" !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Baskonia Kirol Kluba|Baskonia]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3. |2012/13 |36 |2 | - | - | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |36 | bgcolor="FFD700" |2 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!36!!2!! - !! - !! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!- !!36!!2 |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Laudio Kirol Kluba|Laudio]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> | 2.B | 2013/14 |13 |0 |2 |0 | - | - | - | - | | |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="F0E68C" |15 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!13!!0!!2!!0!! - !! - !! -!! -!! !! !!-!!-!!15!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Sestao River Club|Sestao River]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> | 2.B | 2014/15 |18 |0 |0 |0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |18 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!18!!0!!0!!0!! - !! - !! -!! -!! !! !!-!!- !!18!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Atlètic Llevant Unió Esportiva|Atlètic Llevant]]'''<br /><small>{{banderaikur|Katalunia}}</small> | 2.B |2015/16 |11 |0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | | |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="F0E68C" |11 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!11!!0!! -!! -!! - !! - !! -!! -!! !! !!-!!-!!11!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Unión Deportiva Somozas|Somozas]]'''<br /><small>{{banderaikur|Galizia}}</small> | 2.B |2016/17 | 14 | 1 | - | - | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | | | - | - | bgcolor="FFD700" | 14 | bgcolor="FFD700" | 1 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!14!!1!!-!!-!! - !! - !! -!! -!! !! !!-!!- !!14!!1 |- style="text-align: center;" |rowspan="5" valign="center"|'''[[Club Portugalete|Portugalete]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3. |2016/17 | 17 | 0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" | 17 | bgcolor="FFD700" | 0 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |3. |2017/18 | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" | - | bgcolor="F0E68C" | - |- style="text-align: center;" |3. |2018/19 | 38 | 2 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" | 38 | bgcolor="FFD700" | 2 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |3. |2019/20 | 17 | 0 |2 |0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" | 19 | bgcolor="F0E68C" | 0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!72!!2!!2!!0!! - !! - !! -!! -!! !! !!-!!- !!74!!2 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Juventud Deportiva Somorrostro|Somorrostro]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3. |2020/21 | 27 | 0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" | 27 | bgcolor="FFD700" | 0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!27!!0!!-!!-!! - !! -!!-!!- !! !! !! -!! -!!27!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan="4" valign="center"|'''[[Leioa Kirol Elkartea|Leioa]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3.F |2021/22 | 31 | 1 |0 |0 | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="F0E68C" | 31 | bgcolor="F0E68C" | 1 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |3.F |2022/23 | 32 | 0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="FFD700" | 32 | bgcolor="FFD700" | 0 |- style="text-align: center;" |3.F |2023/24 | 28 | 0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="F0E68C" | 28 | bgcolor="F0E68C" | 0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!91!!1!!-!!-!! - !! -!!-!!- !! -!! -!! -!! -!!91!!1 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Urduliz Futbol Taldea|Urduliz]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3.F |2024/25 | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="FFD700" | - | bgcolor="FFD700" | - |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!!-!!-!!-!!- |-align=center bgcolor=000000 style="color: white;" !colspan="3" valign="center"|'''Ibilbide osoan''' !!241!!5!!4!! 0!!-!!-!!-!!-!! -!!-!!-!! -!!245!!5 |} == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == * [https://www.athletic-club.eus/eu/jokalariak/ander-artabe-sanchez Fitxa - www.athletic-club.eus] {{Biografia zirriborroa|Bizkaia}} {{bizialdia|1993ko||Artabe, Ander}} [[Kategoria:Sopeloztarrak]] [[Kategoria:Bizkaiko gizon futbolariak]] [[Kategoria:Sestao River Clubeko futbolariak]] [[Kategoria:Laudio Kirol Klubeko futbolariak]] [[Kategoria:Baskonia Futbol Klubeko jokalariak]] [[Kategoria:Club Portugaleteko futbolariak]] [[Kategoria:Leioa Kirol Elkarteko futbolariak]] i21woymt9vtgybh99z9pkge41cg04sp 2 584072 9998852 9914525 2024-12-13T17:28:00Z Lainobeltz 56334 /* Euskararen erabilera eta itzulpengintza */ 9998852 wikitext text/x-wiki {{banner|Iridescent clouds during snowfall 1.jpg}} {{goiko apala | kokapena = right | atzealdearen kolorea = | ertzaren kolorea = | extra-css = | testuaren kolorea = | goiko testua = Hizkuntzak }} {{Babel-3|eu|es-4|en-2}} {{Lankide EGA}} {{beheko apala}} {{goiko apala | kokapena = right | atzealdearen kolorea = | ertzaren kolorea = | extra-css = | testuaren kolorea = }} {{Lankide administratzailea}} {{Lankide EWKEkoa}} {{lankide Bot-duna|LainobeltzBot}} {{Lankide GNU/Linux euskaraz}} {{lankide metodo zientifiko}} {{beheko apala}} {{Dataorduaartikuluak}} {{aipu|Euskararekiko eta jakintza librearekiko ''militantzia'' uztartuz,</br>gure '''Euskarazko Wikipedia''' are hobea egin nahian.}} {{clear}} {{Lankide zenbat egun|egun=31|hilabete=01|urte=2015}}</br>(Erregistratze data: 2015eko urtarrilaren 31) '''[[:m:User:Lainobeltz|Nire lankide orria metan]]''' ⊕ '''Nire ekarpenak:''' ⊕ [https://tools.wmflabs.org/xtools/pages/index.php?name=Lainobeltz&lang=eu&wiki=wikipedia&namespace=0&redirects=noredirects&getall=1 Sortutako artikuluak] ⊕ Edizioen zenbaketa [https://tools.wmflabs.org/xtools-ec/?user=Lainobeltz&project=eu.wikipedia.org&uselang=eu Xtools-en] , [https://meta.toolforge.org/stalktoy/Lainobeltz Stalk toy-n] ⊕ [https://eu.wikipedia.org/wiki/Berezi:Ekarpenak/Lainobeltz Azken ekarpenak] == Wikipediako mantentze lanak == {{Wikipediako mantentze lanen kategorien aurkibidea}} === Azken edizioen jarraipena === {|style="width: 100%"] |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[Wikipedia:Aldaketa berriak|Aldaketa berriak]]''': '''gune osoan''' egiten diren azken aldaketez jakinarazten duen orrialdea: '''[[Berezi:AzkenAldaketak]]''' ** {{en}} [[m:Help:Recent changes|Help:Recent changes]] * '''Aldaketen historia''': '''orri batek''' izan dituen aldaketa guztiez jakinarazten duen orrialdea (orriaren goialdeko '''''ikusi historia''''' klikatuz ikusten da). ** {{en}} [[m:Help:Page history|Help:Page history]] * '''Jarraipen zerrenda''': '''lankide''' bakoitzak jarraipenean dituen artikuluen zerrenda; Jarraipenean dauden artikuluetan gertatu diren azken aldaketak: '''[[Berezi:JarraipenZerrenda]]''' ** {{en}} [[:mw:Help:Watching pages|Help:Watching pages]] * '''Orri berriak''': '''[[Berezi:OrrialdeBerriak]]''' ** [https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Berezi:OrrialdeBerriak&offset=&limit=500&tagfilter=contenttranslation Content Translationekin sortutako orri berriak] * '''[[Wikipedia:Bandalismoa|Bandalismoa]]''': Wikipedian asmo txarrez egindako edozein aldaketa. ** {{tx|bandaloa}} : lankide izenarekin ageri den wikilari bat bandaloa dela jakinarazteko txantiloia. ** {{tx|IP bandaloa}} , lankide izenik ez duen eta IP zenbakiarekin ageri den wikilari bat bandaloa dela jakinarazteko txantiloia. ** {{tx|ezabatu}} , orri bat ezabatzea eskatzeko txantiloia. * '''[[Wikipedia:Blokeoa|Blokeoa]]''': [[Wikipedia:Administratzaileak|administratzaileek]] Wikipediaren erabiltzaile bati Wikipedia editatzea galarazteko darabilten metodoa. * '''[[Wikipedia:Babestutako orria|Babestutako orriak]]''': Orrialde '''babestuetan''' administratzaileek baino ezin dituzte aldaketak egin ; orrialde '''erdi-babestuetan''' lankide erregistratuek aldaketak egin ditzakete, ez ordea identifikatu gabeko lankideek. ** {{tx|babestua}} , {{tx|erdi-babestua}} Orri bat basbestuta edo erdi-babestuta dagoela adierazteko. Txantiloia bakarrik jartzeak ez du orrialdea babesten, txantiloiak goian eskuinean blokeo ikurra agertarazten du. |} === Errebisioa behar duten artikuluak === {|style="width: 100%"] |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''Formatu''' zuzenketak behar dituzten artikuluak ('''[[Wikipedia:Wikitu|Wikitu]]''' beharrekoak; {{tx|wikitu}} txantiloiarekin markatzen dira): '''[[:Kategoria:Wikitzeko]]''' * '''Idazkera''' zuzenketak behar dituzten artikuluak (gramatika, hiztegi edota ortografia akatsak dituztenak; {{tx|zuzendu}} txantiloiarekin markatzen dira): '''[[:Kategoria:Zuzentzeko]]''' * '''Erreferentziak''' falta dituzten '''artikuluak''' ( {{tx|erreferentzia falta}} txantiloiarekin markatzen dira): '''[[:Kategoria:Erreferentziak falta dituzten artikuluak]]''' ; erreferentziak falta dituzten '''pasarteak''' ( {{tx|Erref behar}} txantiloiarekin markatzen dira): '''[[:Kategoria:Erreferentzia behar duten adierazpenak dauzkaten artikuluak]]''' ; '''[[:Kategoria:Erreferentzietan akatsak dituzten orrialdeak]]''' * '''Itzulpen''' bukatugabeak ( {{tx|itzuli}} txantiloiarekin markatzen dira): '''[[:Kategoria:Artikulu itzuligabeak]]''' * '''Batzeko''' proposatu diren artikuluak ( {{tx|batu}} txantiloiarekin markatzen dira): '''[[:Kategoria:Batzeko artikuluak]]''' * '''[[Berezi:KategorizatuGabekoOrrialdeak|Kategorizatu gabeko orriak]]''' * '''Osatu''' beharreko artikuluak: '''[[Wikipedia:Zirriborro|zirriborroak]]''' ( {{tx|zirriborro}} txantiloiarekin -orokorra- edo [[:Kategoria:Zirriborro txantiloiak|Zirriborro txantiloiak]] kategoriako txantiloi batekin -arloaren araberakoa- markatzen dira): '''[[:Kategoria:Zirriborroak]]''' * '''[[:Kategoria:Artikulu laburregiak|Artikulu laburregiak]]''' * [[:Kategoria:Wikipedia:Garapenean diren baina luzaroan ediziorik egin ez zaien artikuluak]] * [[:Kategoria:Wikipedia:Kanpo esteka hautsiak dituzten orriak]] |} === Argipen orriak, birzuzenketak eta nabigazioa === {|style="width: 100%"] |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[Wikipedia:Argipen orri|Argipen orria]]''': bi adiera desberdin edo gehiago dituen hitz batean, adierak bereizteko loturak ematen dituen orria. ** Argipen orrietarako bilaketak:''' *** [[Berezi:PrefixIndex|Artikuluaren izen hasieran]] *** [https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Berezi%3ABilatu&profile=default&search=intitle%3A&fulltext=Search Artikuluaren izen barruan] ** {{tx|Argipen}}: argipen orrien amaieran jartzen den txantiloia * '''[[:Wikipedia:Birzuzenketa|Birzuzenketa]]''': orri batean sartzean esanahi bera duen beste batera eramaten duen orria ** {{tx|birzuzendua}}: orri batera birzuzentzen duen orri baten izenburuaren beste esanahiak ikusteko balio duen txantiloia. * '''Nabigazio txantiloiak''': {{tx|ezberdindu}} , {{tx|argitzeko}}, {{tx|beste erabilpenak}} , {{tx|beste erabilpen batzuk}} , {{tx|esanahi ezberdina}} , {{tx|aurkibide taula}} |} === Azala === {|style="width: 100%"] |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[Azala]]''' * '''[[Wikipedia:Artikulu nabarmenduak|Artikulu nabarmenduak]] ** Artikulu nabarmenduen zerrenda: [[:Kategoria:Artikulu nabarmenduak|Kategoria:Artikulu nabarmenduak]] ** Artikulu onen zerrenda: [[:Kategoria:Artikulu onak|Kategoria:Artikulu onak]] ** Aurtengo artikulu nabarmenduak: {{tx|Nabarmen/{{CURRENTYEAR}}}} , {{tx|Nabarmen/Lotura/{{CURRENTYEAR}}}} , {{tx|Nabarmen/Irudia/{{CURRENTYEAR}}}} , {{tx|Nabarmen/intro/{{CURRENTYEAR}}}} ({{CURRENTWEEK}}. astean gaude) ** Bozketan dauden artikuak: '''[[Wikipedia:Bozketak/Kalitatezko artikuluak]]''' ** Bozketen emaitzen berri emateko: {{tx|Bozketen emaitza sortzailea}} ** Bozketen artxiboa: [[Wikipedia:Bozketak/Kalitatezko Artikuluak/Artxiboa]] ** Artikulu bat [[:Wikipedia:Artikulu nabarmenduak|nabarmena]] dela adierazten duen txantiloia: {{tx|Artikulu nabarmendua}} ** Artikulu bat [[:Wikipedia:Artikulu onak|ona]] dela adierazten duen txantiloia: {{tx|Artikulu ona}} ** Nabarmen izateko proposamenak: <code>Wikipedia:Bozketak/Artikulu nabarmenduak/Proposamenak/ARTIKULUAREN IZENA</code> * '''Ba al zenekien...''': {{tx|Azala/BaAlZenekien}} * '''Albisteak''': [[Azala/Albisteak]] * '''Hilberriak''': [[Azala/Hilberriak]] (automatikoki eguneratzen da) |} === Administratzaileentzako baliabideak === {|style="width: 100%"] |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * [[Wikipedia:Administratzaileak]] * [[Berezi:ListGroupRights#sysop|Erabiltzaile taldearen baimenak]] * [[Laguntza:Administratzaileentzako gida]] ; {{en}} * [[:en:Wikipedia:Administrators' guide|Administrators' guide]] * [[Berezi:Log|Erregistroak]] * [[Berezi:OrrialdeBereziak|Orri bereziak]] |} === Sortu edo landu daitezkeen artikulu zerrendak === {|style="width: 100%"] |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * [[Wikipedia:Eskatutako artikuluak]] * [[Berezi:EskatutakoOrrialdeak|Orrialde eskatuenak]]; lotura gehien dituzten eta existitzen ez diren orrialdeen zerrenda * [[Berezi:EskatutakoKategoriak|Kategoria eskatuenak]]: artikulu gehien dituzten eta existitzen ez diren kategorien zerrenda * [[Wikipedia:Wikipedia guztiek izan beharreko artikuluen zerrenda|Wikipedia guztiek izan beharreko artikuluen zerrenda ]] ** Wikipedia guztiek izan beharko lituzkeen [[m:List of articles every Wikipedia should have/Expanded|10000 artikuluen zerrenda]] ** ''[https://wikimedia.eus/2022/12/euskara-4-hizkuntza-wikipedia-guztiek-izan-beharreko-10-000-artikuluak-egiten/ Euskara, 4. hizkuntza Wikipedia guztiek izan beharreko 10.000 artikuluak egiten]'' * [[Atari:Hezkuntza/2.000_artikulu|Hezkuntza proiektua: 2.000 artikulu 12-16 urteko ikasleentzat]] * [https://petscan.wmflabs.org/?psid=19521926 Euskarazko Wikipedian ez ditugun leku ezagunak] * [[File:Baustelle.svg|20px]] (lantzen) [[Wikiproiektu:Euskarazko albisteetako Izen Entitateak]] [[File:Baustelle.svg|20px]] euskarazko albisteetako asteko pertsonaia aipatuenak. * [[:mw:GapFinder|GapFinder]]: aukeratutako hizkuntzan dauden eta Euskal Wikipedian falta diren artikulu garrantzitsuenak aurkitzeko tresna * [http://wikimedia.eus/2017/11/zer-falta-da-nire-jakintza-eremuan-erantzunen-bila-petscan-eta-massviews-tresnekin/ Zer falta da nire jakintza eremuan? Erantzunen bila Petscan eta Massviews tresnekin] * [https://whattodo.toolforge.org/?lang=eu&topic=Women&importance=Any What to do?]: Gai zerrenda, zerrendako gai bakoitzean zer falta den ikus daiteke. * [[Wikiproiektu:WikiEmakumeok/500 emakume]] |} === Atari eta wikiproiektuak === {|style="width: 100%"] |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[Wikipedia:Atari|Atari]]''': gai edo jakintza eremu bati buruzko artikuluak biltzen dituen Wikipediako orrialdea. ** [[Atari:Azala]] ** [[Atari:Komunitatea]] ** [[:Kategoria:Atariak|Kategoria:Atariak]] {{Atarien zerrenda}} * '''[[Wikipedia:Wikiproiektu|Wikiproiektu]]''': artikulu sorta bat edo gai bereko datu-sorta bat sortzea oinarri duen proiektua ** [[:Wikiproiektu:500.000 artikulu|Wikiproiektu:500.000 artikulu]] ** [[:Kategoria:Wikiproiektuak|Kategoria:Wikiproiektuak]] |} === [[EWKE]]ren 2024-2027 egitasmoa === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[Wikipedia:2024-2027 egitasmoa]]''' ** [[Wikiproiektu:500.000 artikulu]] ** [[Wikiproiektu:Wikipedia guztiek izan beharreko 1.000 artikuluen zerrenda]] ** [[Wikiproiektu:Wikipedia guztiek izan beharreko 10.000 artikuluen zerrenda]] ** [[Wikiproiektu:30.000 emakume]] ** [[Wikiproiektu:Euskal Herria]] ** [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela]] ** [[Atari:Hezkuntza/Ikas-egoerak]] ** [[Atari:Hezkuntza/Euskal Herriko historia 100 objektutan]] |} == Wikipediagintzarako oinarrizko baliabideak == === Nola lagundu dezaket === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| {{Wikipediako politikak}} <gallery mode="packed" heights="200"> Fitxategi:Wikipedia video tutorial-1-Editing-en.ogv|Wikipedia editatzen<br/>(Bideoa, 3'14", ingelesez,<br/>azpitituluak euzkaraz) Fitxategi:Wikipedia ikasgelan - gida praktikoa.pdf|Wikipedia ikasgelan - gida praktikoa<br/>(pdf, 33 orr.)<br/>Gida honetan Wikipedian laguntzeko hainbat era desberdin ageri dira. </gallery> ::* '''[[Laguntza:Nola lagundu dezaket/2]]''' |} === Laguntza orrialdeak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| {{Wikipedia tutorial}} <gallery mode="packed" heights="120"> Fitxategi:Circle-icons-tripod.svg|link=Wikipedia:Bost euskarriak|[[Wikipedia:Bost euskarriak|Wikipedian aritzeko '''bost euskarriak''' ezagutu]] Fitxategi:Circle-icons-booklet.svg|link=Wikipedia:Politikak|[[Wikipedia:Politikak|Ezagutu Wikipediako '''politikak''']] Fitxategi:Circle-icons-swatches.svg|link=Wikipedia:Estilo gida|[[Wikipedia:Estilo gida|'''Estilo gida''' ezagutu]] Fitxategi:Circle-icons-compose.svg|link=Laguntza:Ikusizko Editorea|'''[[Laguntza:Ikusizko Editorea|Hasi orain!]]'''<br />Pausoz pauso aurrera Fitxategi:Circle-icons-dev.svg|link=Laguntza:Wikitestu_tutoriala|'''[[Laguntza:Wikitestu_tutoriala|Wikitestu tutoriala]]'''<br />Aldaketak fin-fin kodeak erabiliz </gallery> <h3 style="text-align: center;">Maiz egindako galderak</h1> <gallery mode="packed" heights="120"> Fitxategi:Circle-icons-star.svg|link=Laguntza:Maiz egindako galderak|'''[[Laguntza:Maiz egindako galderak|Orokorrak]]''' Fitxategi:Circle-icons-pin.svg|link=Laguntza:Maiz egindako galderak/Praktikoa|'''[[Laguntza:Maiz egindako galderak/Praktikoa|Praktikoak]]''' Fitxategi:Circle-icons-settings.svg|link=Laguntza:Maiz egindako galderak/Teknikoa|'''[[Laguntza:Maiz egindako galderak/Teknikoa|Teknikoak]]''' Fitxategi:Circle-icons-compass.svg|link=Atari:Hezkuntza/Dashboard/Galderak|'''[[Atari:Hezkuntza/Dashboard/Galderak|Irakasleak]]''' </gallery> ::* '''[[Laguntza:Proba orria]]''', '''[[Laguntza:Sarrera berriak]]''' ::* [[Laguntza:Ikusizko Editorea]] ({{en}}: [[:mw:Help:VisualEditor/User guide]] ::* [[Wikipedia:Artikuluen formatua]] ::* [[Wikipedia:Artikuluen edukiak jarraitu beharreko irizpideak]] |} === Oinarrizko dokumentuak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| [[File:Giltza diagrama Wikipedia artikulua.svg|400px|thumb|Wikipedia artikuluaren egitura (egilea: [[Lankide:Gorkaazk|Gorkaazk]])]] <gallery mode="packed" heights="160"> Fitxategi:Wikipedia editatu.pdf|Wikipedia editatzen<br/>(pdf, 20 orr.) Fitxategi:Wikipedia irudiztatzen.pdf|Wikipedia irudiztatzen<br/>(pdf, 12 orr.) Fitxategi:Plagioak sahiesten.pdf|Plagioak sahiesten<br/>(pdf, 2 orr.) Fitxategi:Iturriak aipatzen.pdf|Iturriak aipatzen<br/>(pdf, 2 orr.) </gallery> |} === Bideo tutorialak: Wikipedia ikastaroa online === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| <gallery mode="packed" heights="120"> Fitxategi:Wikipedia ikastaroa - Sarrera.jpg|Wikipedia ikastaroa online:<br/>'''0 - Sarrera'''<br/>(bideoa, 1'57")|link=https://www.youtube.com/watch?v=43wLOZuF5UY&list=PLUy81vftnc665SmdoTS3vutS5jL5Z0HFc&index=1 Fitxategi:Wikipedia ikastaroa - Ongi etorri Wikipediara.jpg|Wikipedia ikastaroa online:<br/>'''1 - Ongi etorri Wikipediara'''<br/>(bideoa, 13'52")|link=https://www.youtube.com/watch?v=2P90pzluOW8&list=PLUy81vftnc665SmdoTS3vutS5jL5Z0HFc&index=2 Fitxategi:Wikipedia ikastaroa - Auzolanean eraiki eta zaindu.jpg|Wikipedia ikastaroa online:<br/>'''2 - Auzolanean eraiki eta zaindu'''<br/>(bideoa, 8'11")|link=https://www.youtube.com/watch?v=Cp38ewm9HX8&list=PLUy81vftnc665SmdoTS3vutS5jL5Z0HFc&index=3 Fitxategi:Wikipedia ikastaroa - Elementu garrantzitsuenak ezagutu.jpg|Wikipedia ikastaroa online:<br/>'''3 - Elementu garrantzitsuenak ezagutu'''<br/>(bideoa, 8'46")|link=https://www.youtube.com/watch?v=NSe3mwevyHE&list=PLUy81vftnc665SmdoTS3vutS5jL5Z0HFc&index=4 Fitxategi:Wikipedia ikastaroa - Elementu garrantzitsuenak sortu.jpg|Wikipedia ikastaroa online:<br/>'''4 - Elementu garrantzitsuenak sortu'''<br/>(bideoa, 24'57")|link=https://www.youtube.com/watch?v=hmV8lgEZHaI&list=PLUy81vftnc665SmdoTS3vutS5jL5Z0HFc&index=5 Fitxategi:Wikipedia ikastaroa - Artikuluak sortu 01.jpg|Wikipedia ikastaroa online:<br/>'''5 - Artikuluak sortu'''<br/>(bideoa, 12'12")|link=https://www.youtube.com/watch?v=njSCo_V-a7U&list=PLUy81vftnc665SmdoTS3vutS5jL5Z0HFc&index=6 </gallery> * Playlist-a [[youtube]]-n: [https://www.youtube.com/playlist?list=PLUy81vftnc665SmdoTS3vutS5jL5Z0HFc 6 bideoak jarraian, klik batean] * Bideoen egilea [[twitter]]-en: [https://twitter.com/probatxoa Aiora @probatxoa] ; [https://twitter.com/probatxoa/status/1303006986951364615 haria] * [https://www.naiz.eus/eu/blogs/iarkatza/posts/ikasturte-hasierarekin-lagundu-nahi-du-euskal-wikipediak ''Ikasturte hasierarekin lagundu nahi du Euskal Wikipediak''] ''Ikoitzen arkatza'', [https://www.naiz.eus/eu naiz.eus], 2020-09-08 |} === Bideo pilulak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| <gallery mode="packed" heights="120"> Fitxategi:TUTORIALA- Estilo gida.webm|thumbtime=3|Estilo gida<br/>(bideoa, 3'37") Fitxategi:TUTORIALA- Nola sortzen da artikulu berri bat-.webm|thumbtime=3|Nola sortzen da artikulu berri bat<br/>(bideoa, 0'48") Fitxategi:Tutoriala- Nola txertatu loturak.webm|thumbtime=3|Nola txertatu loturak<br/>(bideoa, 1'15") Fitxategi:Tutoriala- Nola txertatu erreferentziak.webm|thumbtime=3|Nola txertatu erreferentziak<br/>(bideoa, 1'30") Fitxategi:TUTORIALA- Nola kategorizatu.webm|thumbtime=3|Nola kategorizatu<br/>(bideoa, 1'13") Fitxategi:Tutoriala- Nola igo irudiak.webm|thumbtime=3|Nola igo irudiak<br/>(bideoa, 1'10") </gallery> |} === Gaiaren araberako gidak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| <gallery mode="packed" heights="160"> File:Biografiak.pdf|biografiak<br/>(pdf, 4 orr.) File:Ekologia.pdf|ekologiari buruz<br/>(pdf, 4 orr.) File:Emakumeen azterlanak.pdf|emakumeen azterlanak<br/>(pdf, 4 orr.) File:Espezieak.pdf|espezieei buruz<br/>(pdf, 4 orr.) File:Historia.pdf|historiari buruz<br/>(pdf, 4 orr.) File:Hizkuntzalaritza.pdf|hizkuntzalaritzari buruz<br/>(pdf, 4 orr.) File:Kimika.pdf|kimikari buruz<br/>(pdf, 5 orr.) File:Medikuntza.pdf|medikuntzari buruz<br/>(pdf, 4 orr.) File:Politika zientziak.pdf|politika zientziei buruz<br/>(pdf, 4 orr.) </gallery> * Biografiak: ** [[Wikipedia:Estilo gida/Biografiak|Estilo gida:Biografiak]] ** [[Kepa Sarasola]]: ''[http://wikimedia.eus/2018/09/urliaren-artikulua-sortzeko-zenbait-pista/ Urliaren artikulua sortzeko zenbait pista]'' * [[Wikiproiektu:Euskal Herriko udalerriak/Eredua]] |} === Txikipediarako gidak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[Txikipedia:Zer da Txikipedia]]''' * [[Txikipedia:Ikasi Otsorekin]] <gallery mode="packed" heights="160"> Fitxategi:Txikipedian artikulu bat nola idatzi (2).pdf|Txikipedian artikulu bat nola idatzi, ikusizko editorea erabiliz<br/>(pdf, 35 orr.) Fitxategi:Txikipedian artikulu bat nola idatzi (1).pdf|Txikipedian artikulu bat nola idatzi, iturburu kodea erabiliz<br/>(pdf, 53 orr.) </gallery> * [https://www.youtube.com/watch?v=G4_RB8znTns #BERRItsutaberna 10/11, Zumaiako ikastetxearen inguruko bideo azalpena] * [[Wikiproiektu:Txikipediak izan beharreko 1.000 artikuluen zerrenda]] |} === Irakasleentzako baliabideak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[Atari:Hezkuntza/Irakasle-gela]]''' <gallery mode="packed" heights="160"> <gallery mode="packed" heights=160 style="text-align:left"> Fitxategi:Wikipedia ikasgelan - gida praktikoa.pdf|Wikipedia ikasgelan - gida praktikoa<br/>(pdf, 33 orr.) Fitxategi:Kasuen azterketa.pdf|Kasuen azterketa<br/>(pdf, 20 orr.) Fitxategi:Irakasleentzako oinarrizko azalpenak.pdf|Irakasleentzako oinarrizko azalpenak<br/>(pdf, 12 orr.) Fitxategi:Wikipedia Ebaluatzen.pdf|Wikipedia Ebaluatzen<br/>(pdf, 8 orr.) </gallery> |} == Irudiak, infotaulak eta artikuluetako beste elementu batzuk== Wikipediako artikuluetako irudiak eta multimedia elementuak [[Wikimedia Commons|commons]]etik hartzen dira; [[Wikiproiektu:Txantiloien automatizazioa|infotaula automatikoetako]] datuak [[wikidata]]tik. {{clear}} {{esaera2|Wikipedia gauza sendo bat da: edozeinek ikusten du hori. Jope, zelako "munstro informatiko ondo antolatua izan behar duen honek", pentsatzen nuen nik ere barrutik tripak pixkat ezagutu aurretik. Baina behin Wikipediaren edizioan barneratuta, beste modu batean ikusten hasi nintzen: munstro hau elkarrekin bat datozen hiru gurpileko mekanismo bat da batez ere. Wikipedia bat barik, hizkuntza bakoitzeko wikipedia bat dago; eta horietako bakoitzarekin lotuta daude beste bi gurpil handiak: Commons irudi eta multimedia edukien biltegia; eta Wikidata, datu egituratuen datubasea. Eta Wikipediak ugariak diren bezala, hizkuntzak bezainbeste, Commons eta Wikidata baliabide bakarrak dira, baina partekatuak. |[[Luistxo Fernandez]]<ref>[https://sustatu.eus/luistxo/1581087276 Luistxo Fernandez: ''Wikidata hornitzetik, Egunean Behin-en galderak agertzera'']</ref> }} {{clear}} === Multimedia elementuak: Commons === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| [[Fitxategi:Creative Commons Semaforoa.svg|thumb|350px|'''''[[Creative Commons]]''''' lizentzien taula argigarria:{{legenda|red|[[Copyright]]-dun lizentzia}}{{legenda|yellow|[[Wikimedia Commons]] proiektuarekin bateragarriak ez diren ''Creative Commons'' lizentziak}}{{legenda|#00ff00|[[Wikimedia Commons]] proiektuarekin bateragarriak diren ''Creative Commons'' lizentziak}}]] * '''[[c:Commons:Licensing/eu|Commons:Lizentzien inguruan]]''' ({{en}} [https://commons.wikimedia.org/wiki/Commons:Copyright_rules_by_territory Herrialde bakoitzeko arauak]) * '''[[Wikipedia:Irudien erabilerari buruzko politikak]]''' * [[Formatu ireki]] batzuk: ** Argazkiak: [[JPEG]] ** [[Irudi bektorial]] eskalagarriak: [[SVG]] ([[Inkscape]]: irudi bektorialekin lan egiteko aplikazioa) ** Dokumentuak: [[PDF]], [[OpenDocument]] ** Soinua: [[Ogg Vorbis]] ([[Audacity]]: audio digitala lantzeko programa) ** Bideoa: [[WebM]] * '''[[Wikimedia Commons]]''': irudi, soinu eta multimedia fitxategi askeak biltzeko gunea, [[Wikimedia Fundazioa]]k kudeatua * '''[https://commons.wikimedia.org/wiki/Azala?uselang=eu Wikimedia Commons - Azala]''' * [[:c:Commons:Lehen pausoak|Commons:Lehen pausoak]] * [[Laguntza:Irudiak nola igo]] * '''[[c:Special:UploadWizard|Igoera Laguntzailea]]''': ordenagailutik irudiak igotzeko laguntzailea * [https://commons-app.github.io/ Commons Mobile App]: [[Android]] gailuetatik [[c:Commons:Mobile app|irudiak igotzeko app-a]] * [[Laguntza:Twitterretik igo irudiak]] Oharra: norberaren irudiak izan behar dira * [https://twitter-to-commons.toolforge.org/ Twitter to commons]: [[Twitter]]reko irudiak igotzeko tresna * [https://flickr2commons.toolforge.org/#/ Flickr-to-Commons]: [[Flickr]]reko irudiak igotzeko tresna * [[:c:Pattypan|Pattypan]]: irudiak blokean igo eta beste hainbat aukera dituen tresna ({{en}} [https://commons.wikimedia.org/wiki/Commons:Pattypan/Simple_manual manual bat], [https://meta.wikimedia.org/wiki/Learning_patterns/Uploading_files_using_Pattypan beste bat]) * {{en}} Commons-eko [[c:Commons:Categories|Kategoriei buruz]] * Commons-eko kategorietan infotaula agertarazteko kodea: <code><nowiki>{{Wikidata Infobox}}</nowiki></code> * [https://search.creativecommons.org/ CC Search]: [[Creative Commons]] lanen bilatzailea (''Use for commercial purposes'' eta ''Modify or adapt'' markatuta erabili) * [[Laguntza:SVG artxiboak editatu eta igo]] * [[c:Commons:CropTool|CropTool]] (irudiak mozteko tresna) * [[c:Commons:Equipo de respuesta voluntaria]]: egile eskubideegatik ezabatu diren argazkiei buruzko erreklamazioak egiteko ([[:c:Commons:Volunteer_Response_Team]]) ; [[c:Commons:Email_templates|mezu elektronikoa igortzeko txantiloia]] * '''[[Laguntza:Irudiak]]''' * {{en}} [[:en:Wikipedia:Extended image syntax|Wikipedia:Extended image syntax]] * Irudi multzoak muntatzeko txantiloia: {{tx|Irudi multzo}} (adibidea: [[Kometa]]) * {{en}} [[:en:Wikipedia:Graphics tutorials|Wikipedia:Graphics tutorials]], [[:en:Wikipedia:Graphics Lab|Wikipedia:Graphics Lab]] * {{en}} '''[[:c:Commons:Video|Bideoak]]''' ** [https://convert-video-online.com/ Online Video Converter]: bideoen formatua online aldatzeko tresna *** <small>'''[[MP4|.mp4]]'''tik '''[[WebM|.webm]]'''ra '''ffmpeg''' erabilita: ffmpeg -i input.mp4 -c:v libvpx-vp9 -crf 30 -b:v 0 output.webm</small> ** [[:c:Category:Videos in Basque|Euskarazko bideoen kategoria]] commonsen * '''[[Wikipedia:VideoWiki|VideoWiki]]''': wikiscript-etan oinarrituta bideoak automatikoki sortzen dituen tresna. ** {{en}} [[:m:VideoWiki|proiektuaren deskribapena metan]] ** [[Wikipedia:VideoWiki/Honi buruz|Tutoriala]] ; [[:en:Wikipedia:VideoWiki/Tutorial|tutoriala ingelesez]] * [https://tools.wmflabs.org/wikishootme/ WikiShootMe] ** geolokalizatutako argazki libreak aurkitzeko ** Wikidatan argazkirik ez duten artikuluak eta itemak bilatzeko (baliagarria, adibidez [[Wikiproiektu:Ondarea]] proiektuan falta diren argazkiak jakiteko) <gallery mode="packed" heights="160"> Fitxategi:Tutoriala- Nola igo irudiak.webm|thumbtime=3|Nola igo irudiak<br/>(bideoa, 1'10") Fitxategi:Wikipedia irudiztatzen.pdf|Wikipedia irudiztatzen<br/>(pdf, 12 orr.) Fitxategi:Wikimedia Commons mobile App.webm|{{en}} Commons Mobile App (Android gailuetatik irudiak igotzeko app-a)<br/>(bideoa, 1'24")|thumbtime=60 </gallery> * '''[[Atari:Hezkuntza|Hezkuntza programa]]'''ren barnean lortutako akordioetan '''commons'''era igotako '''[[:c:Category:Images uploaded within the Education Program of Basque Wikimedians User Group|irudien kategoria]]''' eta '''[[:c:Category:Videos uploaded within Education Program of Basque Wikimedians User Group|bideoen kategoria]]''' ** [[Badihardugu]] euskara elkartearekin izenpetutako hitzarmenari esker ''[[Euskal Herriko Ahotsak]]'' ekimeneko '''[[:c:Category:Videos uploaded within the Basque Education program agreement with Ahotsak|bideoak]]''' ; [[:c:Commons:WikiProject Ahotsak|Commons:WikiProject Ahotsak]] ([[Galder Gonzalez]]: ''[http://wikimedia.eus/2018/05/akordioa-ahotsak-eus-ekimenarekin-300-herritako-euskarari-buruzko-bideoak-wikipediara-ekartzeko/ Akordioa ahotsak.eus ekimenarekin 300 herritako euskarari buruzko bideoak Wikipediara ekartzeko]'') ** [[Berria]]rekin egindako akordioari esker '''[[:c:Category:Infographics uploaded within the agreement with Berria|igotako infografiak]]''' ([[Urtzi Urkizu]]: ''[https://www.berria.eus/paperekoa/2273/036/002/2018-06-12/berriaren-2500-infografia-baino-gehiago-wikipedian-daude-eskura.htm BERRIAren 2.500 infografia baino gehiago Wikipedian daude eskura]'') ** [[Elhuyar Fundazioa]]rekin egindako akordioari esker '''[[:c:Category:Videos uploaded within the Basque Education program agreement with Elhuyar Fundazioa|igotako bideoak]]''' ([[Galder Gonzalez]]: ''[http://wikimedia.eus/2018/01/teknopoliseko-zientzia-animazioak-libre/ Teknopoliseko zientzia animazioak, libre]'') ; [[:Kategoria:Teknopolisen bideoak dituzten artikuluak|Teknopolisen bideoak dituzten artikuluak]] ** [[Tokikom]]ekin elkarlanean '''[[:c:Category:Images uploaded within the Basque Education program agreement with Tokikom|igotako irudiak]]''' ; [[:c:Commons:WikiProject Tokikom|Commons:WikiProject Tokikom]] ([[Galder Gonzalez]]: ''[http://wikimedia.eus/2020/03/aiurriren-altxorra-komunal-digitalean/ Aiurriren altxorra, komunal digitalean]'') ** [http://jakindun.com Jakindun]-ekin elkarlanean '''[[:c:Category:Jakindun|igotako irudiak]]''' ; [[:Kategoria:Jakindunen bideoak dituzten artikuluak|Jakindunen bideoak dituzten artikuluak]] * '''[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela|Ikusgela]]''' proiektuko '''[[c:Category:Ikusgela|bideo pedagogiko libreak]]''' ; [[:Kategoria:Ikusgelako bideoak dituzten artikuluak|Ikusgelako bideoak dituzten artikuluak]] * '''''[[Ruiz de Aldaren ortoargazkiak]]''''': '''[[Euskarabidea]]k''' EWKEri emandako diru-laguntzari esker '''commons'''era igotako '''[[:c:Category:Orthophotos by Julio Ruiz de Alda|1511 ortoargazki]]''': 1927 eta 1931 artean ateratako ia Nafarroa Garaia osoko kalitate oso handiko aire argazkiak. ([[Galder Gonzalez]]: ''[https://wikimedia.eus/2022/02/julio-ruiz-de-aldaren-aireko-altxorra-commonsen/ Julio Ruiz de Aldaren aireko altxorra, Commonsen]'') * [[Soinuenea]]rekin lanean '''[[:c: Category:Soinuenea - Herri Musikaren Txokoa|igotako irudi eta bideoak]]''' * [[Julio Ruiz de Alda]]k 1932-1934an egindako '''[[:c:Category:Orthophotos_from_Araba_by_Julio_Ruiz_de_Alda|Arabako ortoargazkiak]]''' eta herri bakoitzean zentratutako muntaketak . * '''[[Wikipedia:Irudi eskaerak]]''': Orri honetan, irudi bat edo irudi-sorta bat Commonsera igotzea eska dezakete wikilariek artikulu bat sortzeko edo osatzeko beharrezkoak direla ikusten dutenean. * '''Basque''' terminoarekin igo diren [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Search&limit=500&offset=0&ns0=1&ns1=1&ns2=1&ns3=1&ns4=1&ns5=1&ns6=1&ns7=1&ns10=1&ns11=1&ns12=1&ns13=1&ns14=1&ns15=1&sort=last_edit_desc&search=Basque+-pdf&sort=last_edit_desc&advancedSearch-current={}| azken 500 argazkiak] * [[:c:Category:Basque Wikimedians User Group|Basque Wikimedians User Group]] kategoria commonsen * [[:c:Category:Basque Country by year|Euskal Herria urtearen arabera]] kategoria commonsen * Iñaki Lopez de Luzuriaga: ''[http://wikimedia.eus/2021/09/euskarazko-metadatuak-praktikatzen-commonseko-sarean-zirrikituei-begira/ Euskarazko metadatuak praktikatzen Commonseko sarean: zirrikituei begira]'' |} === Datuak: Wikidata === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[Wikidata]]''': elkarlanean editatutako jakintza-base eta datu-basea, [[Wikimedia Fundazioa]]k kudeatua * '''[[Laguntza:Wikidata]]''' * '''[[Atari:Hezkuntza/Unibertsitatea/Wikidata]]''' * '''[https://www.wikidata.org/wiki/Wikidata:Main_Page Wikidata - Azala]''' * {{en}} '''[https://www.mediawiki.org/wiki/Wikidata_Bridge Wikidata Bridge]''': Wikidatako datuak zuzenean Wikpediatik editatzea ahalbidetzen duen proiektua * [https://tools.wmflabs.org/reasonator/ Reasonator]: Wikidatako elementuak formatu erakargarriagoarekin aurkezten ditu * [https://angryloki.github.io/wikidata-graph-builder/ Wikidata Graph Builder]: grafikoak eraikitzeko tresna * [https://www.wikidata.org/wiki/Wikidata:List_of_properties/eu Wikidata:Propietateen zerrenda] * [https://www.wikidata.org/wiki/Special:MergeItems Wikidatako elementuak batzeko tresna] <gallery mode="packed" heights="120"> Fitxategi:(TUTORIALA) Zer da Wikidata-.webm|Zer da Wikidata<br/>(bideoa, 2'42") Fitxategi:UEU2020 EuskalIdazleakWikidatatzen.pdf|Euskal idazleak Wikidatatzen<br/>([[Wikiproiektu:UEU ikastaroa 2020|UEU ikastaroa 2020]])<br/>(pdf, 27 orr.) Fitxategi:Wikidata_intro_-_CKC_2019.pdf|{{en}} Introduction to Wikidata (Celtic Knot Conference 2019)<br/>(pdf, 23 orr.) Fitxategi:20191122 Intro Wikidata.pdf|{{en}} Introduction Wikidata<br/>(pdf, 51 orr.) Fitxategi:Wikidata_is_amazing_-_Wikidata_Goes_Libraries%2C_October_18_2019.pdf|{{en}} Wikidata is amazing<br/>(pdf, 19 orr.) Fitxategi:ARL White Paper on Wikidata Opportunities and Recommendations.pdf|{{en}} ARL White Paper on Wikidata. Opportunities and Recommendations<br/>(pdf, 60 orr.) Fitxategi:A Gentle Introduction to Wikidata for Absolute Beginners (including non-techies!).webm|{{en}} A Gentle Introduction to Wikidata for Absolute Beginners<br/>(bideoa, 3h04'32") </gallery> * {{en}} '''[[:en:SPARQL|SPARQL]]''': [[RDF]] motako [[kontsulta lengoaia]] * {{en}} [[d:Wikidata:SPARQL_query_service/Wikidata_Query_Help/eu|Wikidata:SPARQL kontsulta zerbitzua/Wikidata Kontsulta Laguntza]] * Wikidatara kontsultak egiteko zerbitzua: '''[https://query.wikidata.org/ Wikidata Query Service]''' ** SPARQL koderik erabili gabe kontsulta sinpleak egiteko ikusizko tresna '''[https://query.wikidata.org/querybuilder/?uselang=eu Wikidata Query Builder]''' * {{en}} [https://wdqs-tutorial.toolforge.org/ Wikidata Query Service tutorial] * {{en}} [[d:Wikidata:SPARQL_examples|SPARQL kontsulta adibideak]] * {{en}} ''[https://janakiev.com/blog/wikidata-mayors/ Where do Mayors Come From: Querying Wikidata with Python and SPARQL]'' (2018-08-01) <gallery mode="packed" heights="120"> Fitxategi:Wikidata Sparql Query Tutorial.webm|{{en}} Wikidata Sparql Query Tutorial<br/>(bideoa, 16'25") Fitxategi:Wikidata Query Service en Breve.pdf|{{es}} Wikidata Query Service en Breve<br/>(pdf, 1 orr.) Fitxategi:Wikidata_Query_Service_Tutorial_–_WikidataCon_2019.pdf|{{en}} Wikidata Query Service Tutorial (WikidataCon_2019)<br/>(pdf, 45 orr.) Fitxategi:Beyond_the_basics_-_Intermediate_Wikidata_techniques_%28WikiConference_Portugal_2020%29.pdf|{{en}} Beyond the basics - Intermediate Wikidata techniques<br/>(pdf, 66 orr.) Fitxategi:DSDH-17_-_An_introduction_to_Wikidata_for_sharing_and_visualising_cultural_heritage_resources.pdf|{{en}} An introduction to Wikidata for sharing and visualising cultural heritage resources<br/>(pdf, 28 orr.) Fitxategi:Querying Wikidata with SPARQL for Absolute Beginners.webm|{{en}} Querying Wikidata with SPARQL for Absolute Beginners<br/>(bideoa, 1h51'53") </gallery> * [[Modulu:Wikidata]]: Wikidatatik datuak ateratzen ditu eta formatua ematen die ([[Modulu:Wikidata/dok|moduluaren dokumentazioa]]). * '''{{tx|Wikidata list}}''': Wikipediako artikuluetan Wikidatan oinarritutako zerrendak txertatzeko tresna (eguneratze automatikoarekin). * {{en}} [[:en:Template:Wikidata list|Template:Wikidata list]] * [https://tools.wmflabs.org/listeria/botstatus.php Zerrendak sortu eta eguneratzen dituen bot-aren egoera] <gallery mode="packed" heights="120"> Fitxategi:Wikidata lists using Listeria.pdf|{{en}} Wikidata lists using Listeria <br/>(pdf, 16 orr.) </gallery> * [[Galder Gonzalez]]: ''[http://wikimedia.eus/2018/10/euskal-literaturaren-armiarma-sarea-wikidatan-aztergai/ Euskal literaturaren armiarma sarea Wikidatan aztergai ]'' * [[Kepa Sarasola]]: ''[http://wikimedia.eus/2021/01/informatikako-programazio-ariketak-wikidatako-datuekin-jolastoki-berria/ Informatikako programazio-ariketak Wikidatako datuekin: jolastoki berria!]'' * [[Kepa Sarasola]]: ''[https://wikimedia.eus/2022/10/wikidatak-10-urte-zer-da-eta-nola-balia-dezaket-2022-10-26/ WIKIDATAk 10 urte. Zer da eta nola balia dezaket? (2022-10-26)]'' * [[Galder Gonzalez]]: ''[https://wikimedia.eus/2022/12/bertsolari-txapelketa-nagusia-wikipedia-eta-wikidataren-begiradatik/ Bertsolari Txapelketa Nagusia, Wikipedia eta Wikidataren begiradatik]'' |} === Txantiloiak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[Laguntza:Txantiloiak]]''' ** [[Wikipedia:Txantiloien formatua]] ** [[Wikipedia:Txantiloi dokumentazioa]] ** [[Laguntza:Txantiloien automatizazioa]] ** laguntza, ingelesez: [[:en:Help:Template]] , [[:mw:Help:Extension:ParserFunctions]] , [[:m:Help:Substitution]] ** {{en}} hitz magikoak: [[:mw:Help:Magic words/eu|Help:Magic words/eu]], [[:en:Help:Magic_words_for_beginners#Things_To_Remember|Help:Magic_words_for_beginners#Things_To_Remember]] *** {{en}} [[:en:Template:DEFAULTSORT|DEFAULTSORT]], {{en}} [[:en:Template:DISPLAYTITLE|DISPLAYTITLE]] {{Wikipediako txantiloi aurkibidea|state}} * '''Txantiloi aipagarri batzuk:''' ** [[Wikipedia:Aldaketa berriak|Aldaketa berrien]] '''[[Berezi:AzkenAldaketak|jarraipen orria]]''' eta '''[[Wikipedia:Bandalismoa|bandalismoa]]''': {{tx|bandaloa}} , {{tx|IP bandaloa}} , {{tx|ezabatu}} ** Nabigazio txantiloiak: {{tx|ezberdindu}} , {{tx|argitzeko}}, {{tx|beste erabilpenak}} , {{tx|beste erabilpen batzuk}} , {{tx|birzuzendua}} , {{tx|esanahi ezberdina}} , {{tx|argipen}} , {{tx|aurkibide taula}} ** [[Wikipedia:Estilo gida#Artikuluen izenburua|Artikuluaren izenburua]]: {{tx|Izenburu etzana}} , {{tx|Izenburua letra xehez}} ** Artikuluari buruz: *** Egoerari buruzko informazioa: {{tx|lanean}} , {{tx|itzultzen}} , {{tx|itzulia}} , {{tx|itzulia erref}} , {{tx|zirriborro}} *** Artikuluak zuzenketak behar ditu: {{tx|zuzendu}} , {{tx|wikitu}} , {{tx|erreferentzia falta}} , {{tx|itzuli}} , {{tx|argitu behar}} , {{tx|laburregia}} , {{tx|itzulpen automatiko txarra}} *** Artikuluak eguneratzeak behar(ko) ditu: {{tx|zaharkitua}} , {{tx|eguneratu}} , {{tx|etorkizuna}} *** Artikuluaren edukia eztabaidagarria da: {{tx|jatorrizko ikerketa}} , {{tx|autopromozioa}}, {{tx|Curriculum vitae}} , {{tx|neutraltasuna}} , {{tx|egile urraketa}} ** Oharrak: {{tx|ohar medikoa}}, {{tx|argumentua}} ** [[Laguntza:Eztabaida orria|Eztabaida orrietan]]: {{tx|lankide}} , {{tx|sinatu gabe}} ([[Laguntza:Sinadura]]) , {{tx|ping|lankide}} (lankide horrek edizioari buruzko abisua jaso dezan) ** {{tx|Ill}} baldintzatutako esteka sortzen du beste hizkuntzetako Wikipedietara. Zehaztutako artikulua ez bada existitzen euskarazko Wikipedian, txantiloiak esteka gorria erakutsiko du, baita adierazitako hizkuntzarako esteka ere kortxeteen artean. Orria euskaraz existitzen bada, esteka urdinez agertuko da, eta txantiloia kendu beharko litzateke esteka arrunta erabiliz haren ordez. ** [[:Kategoria:Hizkuntza txantiloiak]] ** [[Txikipedia]]n: {{tx|banner}} , {{tx|txp}} ** '''{{tx|Ohar metatxantiloia}}''' |} === Infotaula automatiko txantiloiak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[Wikiproiektu:Txantiloien automatizazioa]]''' ** Oinarrizkoak *** {{tx|bide infotaula}} *** {{tx|biografia infotaula automatikoa}} ([[Wikipedia:Estilo gida/Biografiak]]) (<small>[[Txantiloi:Biografia infotaula automatikoa/euskal herritarra bai edo ez]]</small>) *** {{tx|eraikin infotaula}} < funtsean, gizakiak eraikitako edozein eraikuntzatarako balio du, baina ez da gomendatzen errepide, kale eta abarretarako. *** {{tx|erakunde infotaula}} < edozein erakunde, talde, alderdi politiko, enpresa edo kirol talde egiten ditu.. *** {{tx|geografia fisiko infotaula}} < mendiak, ibaiak, aintzirak... funtsean, geografia fisikoa den edozer, beste planetatarako ere balio du. *** {{tx|hiri infotaula}} < lehengo hiri infotaulak dagoeneko gauza gehienak automatikoki txerta ditzake. *** {{tx|lan infotaula}} < filmak, telesailak, liburuak, artelanak eta musika disko zein kantak. Softwarea ere posible da.<br/>({{tx|izenburu etzana}} jartzen dio artikuluari; ez bada nahi gehitu <code><nowiki>|izenburu etzana = ez</nowiki></code> parametroa). *** {{tx|probintzia infotaula}} < lehengo probintzia infotaulak dagoeneko gauza gehienak automatikoki txerta ditzake. *** {{tx|taxotaula automatikoa}} < izaki bizidunentzat erabiltzen da. Datu batzuk eskuz sartu daitezke, ez dagoelako oraindik informaziorik Wikidatan ([[Wikipedia:Nola irakurri taxotaula bat]]). ** Zientzia *** {{tx|Anatomia infotaula}} *** {{tx|Astronomia infotaula}} < ia datu guztiak automatikoki eskuratzen ditu *** {{tx|Gaixotasun infotaula}} < gehienetan, txantiloi hau darabilten artikuluek {{tx|Ohar medikoa}} txantiloia ere beharko dute. *** {{tx|Gene infotaula automatikoa}} *** {{tx|Ilargiko krater edo itsaso infotaula}} < sakonera izan ezik, beste datu guztiak har ditzake zuzenean *** {{tx|konposatu kimiko infotaula}} < konposatu kimiko zein sendagaietarako balio du *** {{tx|Parke nazional infotaula automatikoa}} *** {{tx|Txakur arraza infotaula}} *** {{tx|Unitate infotaula}} < neurri unitateetarako balio du (Nazioarteko Unitate Sistema‎koak, anglosaxoiak...) ** Objektuak ***{{tx|objektu infotaula}} < gizakiak eraikitako ia edozein objekturako baliagarria, baina ez erabili artelanetarako **** {{tx|Aireontzi infotaula automatikoa}} **** {{tx|Arma infotaula}} **** {{tx|Automobil infotaula}} *** {{tx|Musika instrumentu infotaula}} *** {{tx|Elikagai infotaula}} ** Gizarte zientziak *** {{tx|Gertakari infotaula}} *** {{tx|Hauteskunde infotaula automatikoa}} *** {{tx|Hizkuntza infotaula}} < datu batzuk hartzen ditu *** {{tx|Talde etniko infotaula automatikoa}} *** {{tx|Mitologia infotaula}} *** {{tx|Musika talde infotaula}} < zuzenean hartzen du informazioa, baina eskuz gehitu daitezke eremu guztiak *** {{tx|Pertsonaia infotaula}} * Beste batzuk ** {{tx|Cycling race/raceinfobox|Qxxxx}} : txirrindularitza proba infotaula (Qxxxx probaren wikidata elementu zenbakia) * Orria wikidata elementuari lotuta egon gabe infotaulak wikidatako datuak har ditzan: ** <code><nowiki>{{konposatu kimiko infotaula|item=Q283}}</nowiki></code> : uraren (Q283) infotaula erakutsiko du orria lotuta egon ez arren (proba orrian erabiltzeko, adibidez) |} === Mapak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[OpenStreetMap]]''' (OSM): elkarlanean mapa libre eta editagarriak egiteko proiektua ** [https://librezale.eus/2017/08/12/oporretan-ere-openstreetmap-mapak-hobetu-nahi-streetcomplete/ Osoitz. ''Oporretan ere OpenStreetMap mapak hobetu nahi? StreetComplete'' (Librezale.eus 2017-08-12)] ** [https://librezale.eus/2017/08/18/bilboko-atarien-informazioa-openstreetmapen-argitaratzeko-gida-aurreratua/ Assar. ''Bilboko atarien informazioa OpenStreetMapen argitaratzeko gida aurreratua'' (Librezale.eus 2017-08-18)] ** [http://wikimedia.eus/2017/09/euskarazko-wikipedia-eta-openstreetmap/ ''Euskarazko Wikipedia eta OpenStreetMap'' (wikimedia.eus, 2017-09-01)] ** '''[[Wikipedia:VideoWiki/OSM Zoom|OSM Zoom]]''': Mapa bateko eremu batean '''zoom egin eta bideo bat sortzeko tresna'''. * [https://www.mapcoordinates.net/en mapcoordinates.net]: Mapan puntu bat klikatu eta puntu horren GPS datu zehatzak ikusteko tresna * [https://www.fcc.gov/media/radio/dms-decimal Degrees Minutes Seconds to/from Decimal Degrees]: gradu, minutu, segundu <-> gradu dezimal konbertsioak egiteko tresna * {{tx|Mapa marraztu}}: Interesguneak, lerroak edo poligonoak dituen mapa batean objektuak marrazteko txantiloia. Gainean klik eginez, mapa dinamikoa pantaila osora zabaltzen da, eta objektu bakoitzetik informazioa lortzen da. ** {{en}} [[:m:Template:Mapframe|Template:Mapframe]]: Erabilpen adibideak ** Adibideak EWPn: {{tx|Iruñeko burguak}} eta {{tx|Iruñea 1521+}}, [[Iruñeko harresiak]] artikuluan; {{tx|Tolosako ondare mapa}} [[Tolosa]] artikuluan * [https://tools.wmflabs.org/wikishootme/ WikiShootMe] ** geolokalizatutako argazki libreak aurkitzeko ** Wikidatan argazkirik ez duten artikuluak eta itemak bilatzeko (baliagarria, adibidez [[Wikiproiektu:Ondarea]] proiektuan falta diren argazkiak jakiteko) * [http://overpass-turbo.eu/ overpass turbo]: OSMko datuak filtratzeko/lortzeko trensa * [https://tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?pagename=Au%C3%B1amendi&language=eu&params=42.944166666667_N_-0.72083333333333_E_region:_type:_scale:_dim:_globe: ''GeoHack'', geografiako hainbat tresna (adibidea)]. * [http://www.euskadi.eus/izendegigeografikoa/ EAEko Izendegi Geografikoa] * [[:c:Category:Maps in Basque|Euskarazko mapen kategoria]], Commonsen. |} === Artikuluetako beste elementu batzuk === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| {{infotaula |above = [[Wikipedia:estilo gida#Atal bereziak|Artikuluaren amaierako atalak]] |data1 = *Iruditegia *Oharrak *Erreferentziak *Bibliografia *Bibliografia osagarria *Ikus, gainera *Kanpo estekak }} * [[Laguntza:Adierazpen sinboliko fisiko-matematikoak idazteko gida]] * {{tx|Ekuazio}} ({{en}} [[:en:Template:Equation|Template:Equation]]) * {{tx|Teorema}} * {{tx|Chem}} ({{en}} [[:en:Template:Chem|Template:Chem]], [[:en:Help:Displaying_a_formula#Chemistry|Help:Displaying a formula#Chemistry]], [[:en:Wikipedia:Manual of Style/Chemistry|Wikipedia:Manual of Style/Chemistry]]) * {{tx|Chem2}} * {{tx|Tipografia}}: [[letra-tipo]] eta tamaina hautatzeko txantiloia ({{en}} [[:en:Template:Font|Template:Font]]) * [[Laguntza:Taulak]], {{en}} [[:en:Wikipedia:Manual of Style/Tables|Wikipedia:Manual of Style/Tables]], {{tx|Goiburu diagonal}} * {{tx|Clear}} , {{tx|Clear left}} * {{tx|Zutabe-zerrenda}}: emandako zutabe kopurua edo emandako zabaleradun zutabeak sortzen dituen txantiloia. * Aipuak, aipu-kaxak eta albo kutxak: {{tx|aipua}} , {{tx|esaera}} , {{tx|esaera2}} , {{tx|esan-kaxa}} , {{tx|paperezko aipua}} * Elementu zabalkorrak/tolesgarriak ** {{en}} [[:mw:Manual:Collapsible elements|Manual:Collapsible elements]]: elementu tolesgarriak ** {{tx|Kaxa zabalkorra}} * Excel taulak wikitaula bihurtzeko tresna: [https://excel2wiki.toolforge.org/ Excel2wiki] * {{tx|Entzun}}: audio fitxategi bat entzuteko edo bideo fixategi bat ikusteko kutxatxoa agertarazten duen txantiloia. * {{tx|Barra bertikalen grafikoa}} * {{tx|Graph:Chart}}: grafikoak egiteko txantiloia ([[:en:Template:Graph:Chart|dokumentazioa ingelesez]]) * {{tx|Graph:Stacked}}: grafikoak egiteko txantiloia, datuak [[wikidata]]tik hartzen dituena. * [[Laguntza:Denbora lerroak]] ** [https://www.mediawiki.org/wiki/Extension:EasyTimeline EasyTimeline]: Denbora lerroak sortzeko tresna. * {{tx|Klado}}: adarkatzen diren zuhaitzak eraikitzen ditu, eta bai adar horiek zein bere hostoetan loturak jar daitezke. Bereziki erabilgarriak kladogramak egiteko. * {{tx|Biztanleria grafiko automatikoa}} biztanleria datuak Wikidatatik hartu eta grafikoa sortzen du. * {{tx|Klima-diagrama}} diagrama klimatikoak sortzen ditu hileko tenperatura minimoen eta maximoen batezbestekoak erabiliz. * {{tx|Genealogia}} biografia artikuluetan erabiltzeko, genealogia sortzen du, gorantz eta beherantz bi belaunaldi defektuz (adibideak: [[José María Ybarra]], [[Petri III.a Aragoikoa]], [[Aleksandr Puxkin]]) * {{tx|Biblia}} Bibliako pasarteak lotzeko. Lotura [[Wikiteka]]n dagoen [https://eu.wikisource.org/wiki/Biblia Bibliaren bertsiora] egiten du, dagokion bertseta aipatuz * Musika partiturak sortzeko gida: {{en}} [[:en:Help:Score|Help:Score]] , [https://lilypond.org/doc/v2.22/Documentation/notation-big-page.html LilyPond — Notation Reference] * {{tx|Xake diagrama}} xake diagrama sortzen du (dokumentazioa [[:es:Plantilla:Diagrama de ajedrez|gazteleraz]] eta [[:en:Template:Chess diagram|ingelesez]]) * {{tx|Froga}}: froga matematikoak izkutatu/erakusten dituen kutxa zabalkorra * [https://www.wikidata.org/wiki/Module:Cycling_race Module:Cycling race]: txirrindularitzarekin erlazionatutako hainbat infotaula automatiko sortzea ahalbidetzen du. ** {{tx|Cycling race/raceinfobox|Qxxxx}} : txirrindularitza proba infotaula (Qxxxx probaren wikidata elementu zenbakia) ** {{tx|Cycling race/infobox|Qxxxx}}: txirrindularitza proba baten edizio baten infotaula ** {{tx|Cycling race/listofwinners|Qxxxx}} : proba baten podium-a urteka (Qxxxx: proba horren wikidata elementu zenbakia) * [[Laguntza:Koloreak]] ** [https://www.w3schools.com/colors/colors_picker.asp HTML Color Picker] * {{tx|Tekla}}: teklatuko tekla bat irudikatzeko txantiloia. * {{tx|Esteka botoia}}: botoi estekadun bat sortzen duen txantiloia. * {{tx|aurkibide taula}} : artikulu batzuen bukaeran jartzen diren aurkibideak sortzeko oinarri-txantiloia |} === Erreferentziak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[Wikipedia:Egiaztagarritasuna]]''' * [[Laguntza:Erreferentziak]] * [[Wikipedia:Estilo gida#Erreferentziak eta oharrak]] * [[ISO 639-1]] kodeak, erreferentzietan hizkuntza adierazten dutenak. [[:Kategoria:Hizkuntza txantiloiak]] * {{tx|Erreferentzia}} * {{tx|Sfn}} : egile-data-orria motako aipamenak errazago egiteko * {{tx|erreferentzia falta}} : erreferentzia falta orokorra * {{tx|erref behar}} : datu batek erreferentzia edo aipua behar * {{tx|Erreferentzia zerrenda}}: '''Erreferentziak''' atalean erreferentziak formatu jakin batean erakusten ditu. * [[:Kategoria:Erreferentziak falta dituzten artikuluak|Kategoria:Erreferentziak falta dituzten artikuluak]] * [[:Kategoria:Erreferentzia behar duten adierazpenak dauzkaten artikuluak|Kategoria:Erreferentzia behar duten adierazpenak dauzkaten artikuluak]] <gallery mode="packed" heights="160"> Fitxategi:Tutoriala- Nola txertatu erreferentziak.webm|thumbtime=3|Nola txertatu erreferentziak<br/>(bideoa, 1'30") Fitxategi:Iturriak aipatzen.pdf|Iturriak aipatzen<br/>(pdf, 2 orr.) </gallery> * Erreferentzien estiloari buruz: ** {{en}} [[:en:Wikipedia:Citing sources|Wikipedia:Citing sources]] ** [[Txantiloi eztabaida:Erreferentzia#Erreferentzia txantiloia konpontzen|2020ko martxoko eztabaida]] ** [[ISO 690]]: hainbat dokumentu motatako erreferentzia bibliografikoak arautzen dituen ISO araua ** {{es}} [https://uc3m.libguides.com/guias_tematicas/citas_bibliograficas/une-iso-690 Guía temática sobre citas bibliográficas UC3M: UNE-ISO 690:2013], [https://web.unican.es/buc/Documents/Formacion/Guia_citar_ISO.pdf Cómo citar bibliografía según ISO 690] * {{tx|maiuskula txiki}} (''versalita'') |} === Autoritate kontrola === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[Autoritateen kontrol]]a''': [[katalogo bibliografiko]] automatikoetarako sarbidea bateratu eta normalizatzeko prozesua * [[Laguntza:Autoritate kontrola]] * '''Kanpo estekak''' atalaren bukaeran Autoritate kontrola agertarazteko kodea: {{tx|autoritate kontrola}}. Oharra: biografiatan ez da kode hau erabiltzen, Autoritate kontrola {{tx|bizialdia}} txantiloian barneratuta bait dago. <gallery mode="packed" heights="120"> Fitxategi:2016-08-05-AuthorityControl.pdf|{{en}} Authority Control. Wikipedia + Wikidata<br/>(pdf, 19 orr.) </gallery> * [[Modulu:Autoritate kontrola]] * [[Wikiproiektu:Euskal autoritateak]] |} === Kategoriak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[Laguntza:Kategoria]]''' * [[Laguntza:Tutoriala_(barne_estekak)#Kategoriak]] * [[Wikipedia:Estilo_gida#Artikuluak kategorizatzea]] * [[Wikipedia:Kategorien formatua]] * {{en}} [[:en:Help:Category#Default_sort_key|DEFAULTSORT:]] Artikuluak kategorietan izango duen kokapena moldatzeko * [[Wikipedia:Biografien kategorizazioa]] * {{tx|Bizialdia}}: biografia artikuluetako jaiotza eta heriotza urteen kategoriak eta DEFAULTSORT kodea sortzeko eta [[autoritateen kontrol]]a txertatzeko txantiloia * {{tx|CatAutoTOC}}: eduki taula automatiko bat gehitzen du kategoriatan, tamainak hala eskatzen badu * [[:Kategoria:Edukiak|Kategoria:Edukiak]]: Wikipediaren kategoria-sistemaren maila nagusia edo erroa * '''[[Wikipedia:HotCat|HotCat]]''': artikulu bati kategoriak bizkor gehitzeko, ezabatzeko edo ordezkatzeko bidea ematen duen script-a. * {{en}} [[:c:Help:Gadget-Cat-a-lot|Cat-a-lot]]: hainbat artikulu hautatu eta denei batera kategoriak gehitu/ordezkatu/ezabatzeko tresna. * [https://tools.wmflabs.org/quickcategories/ QuickCategories]: zerrenda bat emonda hainbat artikuluri kategoriak gehitu/kentzen dizkion tresna ** [[Laguntza:QuickCategories]] ** {{en}} [https://meta.wikimedia.org/wiki/User:Lucas_Werkmeister/QuickCategories Dokumentazioa] ** [https://query.wikidata.org/#SELECT%20%3FtitleEu%20%28%22%2BCategory%3ASARTU%20HEMEN%20EUSKARAZKO%20KATEGORIA%22%20AS%20%3Fcommand%29%20WHERE%20%7B%0A%20%20hint%3AQuery%20hint%3Aoptimizer%20%22None%22.%0A%20%20SERVICE%20wikibase%3Amwapi%20%7B%0A%20%20%20%20%20bd%3AserviceParam%20wikibase%3Aapi%20%22Generator%22%3B%0A%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20wikibase%3Aendpoint%20%22en.wikipedia.org%22%3B%0A%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20mwapi%3Agenerator%20%22categorymembers%22%3B%0A%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20mwapi%3Agcmtitle%20%22Category%3ASARTU%20HEMEN%20INGELESEZKO%20KATEGORIA%22%3B%0A%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20mwapi%3Agcmnamespace%200%3B%0A%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20mwapi%3Agcmprop%20%22title%22%3B%0A%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20mwapi%3Agcmlimit%20%22max%22.%0A%20%20%20%20%20%3FtitleEn_%20wikibase%3AapiOutput%20mwapi%3Atitle.%0A%20%20%7D%0A%20%20BIND%28STRLANG%28%3FtitleEn_%2C%20%22en%22%29%20AS%20%3FtitleEn%29%0A%20%20%3FarticleEn%20schema%3Aname%20%3FtitleEn%3B%0A%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20schema%3AisPartOf%20%3Chttps%3A%2F%2Fen.wikipedia.org%2F%3E%3B%0A%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20schema%3Aabout%20%3Fitem.%0A%20%20%3FarticleEu%20schema%3Aabout%20%3Fitem%3B%0A%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20schema%3AisPartOf%20%3Chttps%3A%2F%2Feu.wikipedia.org%2F%3E%3B%0A%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20schema%3Aname%20%3FtitleEu.%0A%7D Zerrendak sortzeko Wikidata Query adibidea] <gallery mode="packed" heights="160"> Fitxategi:TUTORIALA- Nola kategorizatu.webm|thumbtime=3|Nola kategorizatu<br/>(bideoa, 1'13") Fitxategi:Category explanation.ogv|thumbtime=6|{{en}} Kategoriak HotCatekin<br/>(bideoa, 5'42") Fitxategi:How to use Cat-a-lot.webm|{{en}} Nola erabili Cat-a-lot<br/>(bideoa, 6'28") </gallery> |} == Euskararen erabilera eta itzulpengintza == [[Fitxategi:Ikusgela-Euskara_ingurune_digitalean.webm|center|thumbtime=440|960px|Bideoa]] <center>'''[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela|Ikusgela]]''' proiektuko bideo honetan [[Euskara eta ingurune digitala|euskarak ingurune digitalean]] egin duen ibilbidea azaltzen da. </center> === [https://zuzeu.eus/tekno/mugikorra-euskaraz-konfiguratzearen-garrantzia/ Gailuak euskaraz konfiguratzearen garrantzia] === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #31f7a2;"| <big> {{esaera2| ...kontuan hartzen badugu euskaldun gehienon gailuak, ordenagailuak zein mugikorrak, erdaraz konfiguratuta daudela, bisita pila bat galtzen dira, argi dago. Horren adibide nabarmena da ''[[Herri txiki, infernu handi]]'' saioarekin gertatzen dena: saio bakoitzean agertzen den herriaren izena hiru aldiz gehiago kontsultatzen da gaztelaniazko Wikipedian, euskarazkoan baino. Eta saioa euskaraz da eta hori ikusten ari den jendea euskalduna da. Argi dago jende horrek kontsumituko lituzkeela euskarazko edukiak; baina gailuak erdaraz badituzte, horiek eskainiko dieten lehen aukera erdarazko Wikipediarena da, eta ez euskarazkoarena. |Edurne Agirre<ref>[https://uztarria.eus/aktualitatea/1575888711 Edurne Agirre: "Euskaldun gehienon gailuak erdaraz daude". uztarria.eus, Azpeitiko ataiye, 2019ko abe. 10a]</ref> }} </big> * [https://twitter.com/euwikipedia/status/1229467169559318528 ''"Herri txiki efektua"'': adibidea] * [[Lehen hitza Euskaraz]] kanpaina * '''Konfiguratu zure gailuak euskaraz: [https://www.lehenhitza.eus/ lehenhitza.eus'''] bertan zure ordenagailuko nabigatzailea, zure mugikorra eta zure webgunea euskaraz nola konfiguratu azaltzen da. * '''[https://www.mediawiki.org/wiki/Wikimedia_Apps Wikipedia app]''': mugikorretarako '''Wikipedia''' aplikazioa: ezarpenetan euskara aukeratu. ** [[Android]] gailuetarako aplikazioa deskargatzeko lotura, [https://play.google.com/store/apps/details?id=org.wikipedia Google Play Storen], [https://f-droid.org/en/packages/org.wikipedia/ F-Droiden] edo [https://releases.wikimedia.org/mobile/android/wikipedia/stable/ eskuz instalatu]. ** [[iOS]] gailuetarako aplikazioa deskargatzeko lotura [https://apps.apple.com/app/wikipedia/id324715238?mt=8 App Storen]. * '''Txikipedia app''': mugikorretarako '''Txikipedia''' aplikazioa ** [[Android]] gailuetarako aplikazioa deskargatzeko lotura, [https://play.google.com/store/apps/details?id=org.ewke.txikipedia&hl=eu Google Play Storen] ** [[iOS]] gailuetarako aplikazioa deskargatzeko lotura [https://apps.apple.com/us/app/txikipedia/id1523433958 App Storen]. * [[Librezale]]: euskara informatikaren munduan bultzatzea helburu duen lantalde irekia ([https://librezale.eus/ webgunea]) * Iñaki Lopez de Luzuriaga: ''[http://wikimedia.eus/2022/01/euskarazko-wikipediak-20-urte-euskara-eta-internet-estatistika-baikorrak/ Euskarazko Wikipediak 20 urte, euskara eta Internet. Estatistika baikorrak?]'' |} === Euskarazko Wikipediako politikak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| '''[[Wikipedia:Politikak/Euskarari buruzko politika orokorra]]''': Hizkuntzaren arloan, [[euskara]]zko entziklopedia hau [[euskaldun]] guztientzat denez eta hizkuntza honi batasuna emateaz arduratzen den akademia '''[[Euskaltzaindia]]''' denez, oro har haren '''arauei jarraitu behar zaie'''. * [http://www.euskaltzaindia.eus/index.php?lang=eu Euskaltzaindiaren webgune ofiziala] ** [https://www.euskaltzaindia.eus/hizkuntza-baliabideak Hizkuntza baliabideak] ** [https://www.euskaltzaindia.eus/hizkuntza-baliabideak/baliabide-orokorrak/arauak Arauak] * {{tx|EuskaltzArauErref}} Euskaltzaindiaren arau bat erreferentziatzat aipatzeko txantiloia Beste '''[[Wikipedia:Politikak|politika]]''' batzuk: * [[Wikipedia:Politikak/Politika formalak/Azentu marken erabilera]] * [[Wikipedia:Politikak/Jentilizioen erabilera]] ** [[Herritar-izen|Toponimiari buruz eta herritar-izenak nola eman adierazten duten Euskaltzaindiaren arau batzuk]] * [[Wikipedia:Politikak/Antroponimia]] ** [https://www.euskadi.eus/contenidos/informacion/eima_estilo_liburu/eu_def/adjuntos/onomastika/IZEN_ZERRENDAK.pdf EIMAren izen zerrendak] (pdf, 485 orr.) ** [https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_eoda&Itemid=470&lang=eu&view=deiturak Euskaltzaindiaren Euskal Onomastikaren Datutegia] (EODA) * [[Wikipedia:Politikak/Frantziako eskualde eta departamenduen izendapena]] ** [https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0036.pdf Euskaltzaindiaren 36. araua] (pdf, 17 orr.) * [[Wikipedia:Politikak/Artikuluen izenburuan, deklinabidea bereizteko marratxoa]] * [[Wikipedia:Politikak/Artikuluen izenburuan -a mugatzailea jartzea]] * [[Wikipedia:Politikak/Liburu, film eta antzekoen izenburua]] * [[Wikipedia:Politikak/Espezieen artikuluen izenburutzat, euskarazko izen arrunta]] * [[Wikipedia:Politikak/Hiztegi Batuko hitzak eta sinonimoak]] * [[Wikipedia:Politikak/Hitz elkarketako euskal izenaren erabilera]] |} === Hiztegi eta izendegiak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * [[Wikipedia:Terminologia]]: zalantza terminologikoak argitzen laguntzeko gida * [http://www.euskara.euskadi.net/r59-15172x/eu/hizt_el/index.asp Elhuyar hiztegia] * [https://zthiztegia.elhuyar.eus/ Zientzia eta teknologiaren hiztegi entziklopedikoa] * [http://www.euskara.euskadi.eus/r59-euskalte/eu/q91EusTermWar/kontsultaJSP/q91aAction.do Euskalterm] * [http://www.wordreference.com/es/ Wordreference] * [https://www.euskaltzaindia.eus/component/ehhe/?task=home&Itemid=1193 Euskal Hiztegi historiko-etimologikoa] * [http://www.euskadi.eus/contenidos/informacion/terminologia_plangintza_lanak/eu_def/adjuntos/Laburtzapenen_DF.pdf Laburtzapenen Hiztegia] (pdf, 211 orr.) * [http://www.euskadi.eus/izendegigeografikoa/ EAEko Izendegi Geografikoa] * [https://www.euskaltzaindia.eus/dok/iker_jagon_tegiak/82543.pdf Gipuzkoako herrien etimologia] (pdf, 411 orr.) * [https://www.euskaltzaindia.eus/dok/iker_jagon_tegiak/77389.pdf Latina-Euskara hiztegia] (pdf, 429 orr.) * [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/43/Latinhiztegia_2021_11_web.pdf Latina-Euskara-Gaztelania hiztegia] (pdf, 429 orr, [[Creative Commons|CC0 lizentzia]]) * [https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0198.pdf Euskara Batuaren Ortotipografia. Letra-estiloak] (pdf, 40 orr.) * [[Wikiztegia]]: eduki askeko hiztegia sortzea helburu duen Wikimediaren proiektua. ** '''[http://eu.wiktionary.org Euskarazko Wikiztegia]''' |} === Zuzentzaileak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * [http://xuxen.eus/eu/home Xuxen on-line] * [http://www.uzei.eus/es/online/hobelex/ Hobelex euskara zuzentzailea] |} === Itzulpengintza === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #31f7a2;"| <big> {{esaera2|... '''asumitu behar dugu itzulpen automatikoa erabiliz gero erantzukizun handia hartzen dugula, gero testu hori ondo orrazteko, ulergarri eta atsegin bihurtzeko'''. Itzulpen automatikoa tresna itzela da; askoz artikulu gehiago, testu-eduki askoz handiagoak ekartzen ari gara Wikipediara eta erraztasun handiagoarekin; baina, kontuz, '''itzulpen automatikoa erabili eta gero… ‘giza zuzenketa’ behar da'''. |[[Kepa Sarasola]]<ref>[http://wikimedia.eus/2020/04/itzulpen-automatikoa-erabili-eta-gero-giza-zuzenketa-behar-da/ Kepa Sarasola: ''Itzulpen automatikoa erabili eta gero… “giza zuzenketa” behar da'' Wikimedia.eus]</ref> }} </big> |} {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[:mw:Content_translation/eu|Content translation (Edukien itzulpena)]]''': [[Wikimedia Fundazioa]]ren itzulpen automatikoetarako tresna. Estekak ere itzultzen ditu. ** ([[File:Baustelle.svg|20px]] garapen fasean): {{en}} [https://www.mediawiki.org/wiki/Content_translation/Section_translation Section_translation], artikuluen atalak itzultzeko tresna * {{en}} '''[https://www.mediawiki.org/wiki/Content_translation ContentTranslation]''' * '''[[Berezi:ContentTranslation|ContentTranslation]]''' * [[Berezi:ContentTranslationStats|Content Translation estatistikak]] * [[Iñaki Alegria]] eta [[Kepa Sarasola]]: ''[https://www.unibertsitatea.net/apunteak/ingeniaritza-eta-teknologia-1/informatika/itzulpen-automatikoa-wikilariak-laguntzeko Itzulpen automatikoa wikilariak laguntzeko]'' [[Wikiproiektu:UEU ikastaroa 2020|UEU ikastaroa 2020]] (pdf, 10 orr. [https://www.unibertsitatea.net/apunteak/ingeniaritza-eta-teknologia-1/informatika/itzulpen-automatikoa-wikilariak-laguntzeko/at_download/file deskargatu hemen]) <gallery mode="packed" heights="120"> Fitxategi:Content Translation Screencast (English).webm|thumb|{{en}} Nola erabili Content Translation<br/>(bideoa, 4'15", euskarazko azpitituluekin) </gallery> * '''[[Itzulpen automatiko neuronal|Zer da Itzulpen automatiko neuronala]]''' * Itzultzaile automatiko neuronalak online: ** '''[[Elia.eus]]''' (Elhuyar): '''[https://elia.eus/itzultzailea Elia.eus]''' ([[:Topic:Wbwy08y2s4kl0uxp|nola aktibatu elia.eus ContentTranslationen]]) *** '''''[http://wikimedia.eus/2021/11/elia-euskarazko-wikipedian-nola-erabili/ Elia Euskarazko Wikipedian: nola erabili]''''' ** [https://www.batua.eus/ batua.eus] ** [https://www.euskadi.eus/itzuli/ Itzultzaile neuronala] (Eusko Jaurlaritza) ** [[Google Translate]]: [https://translate.google.com/?hl=eu# Google Translate] * [[Kepa Sarasola]]: [http://wikimedia.eus/2020/04/itzulpen-automatikoa-erabili-eta-gero-giza-zuzenketa-behar-da/ '''''Itzulpen automatikoa erabili eta gero… “giza zuzenketa” behar da'''''] * [https://tools.wmflabs.org/translate/?article=&from=en&to=eu&trim=1 Artikulu bateko estekak itzultzeko tresna] * [[Aitzol Astigarraga]]: [http://wikimedia.eus/2019/07/niessen-bilduma-argazkiak-lizentzia-libreak-eta-itzulpen-automatikoa/ ''Niessen bilduma: argazkiak, lizentzia libreak eta itzulpen automatikoa''] |} === Transliterazioak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[Transliterazio]]ak''' ([[:Kategoria:Transliterazioa]]) ** [[Armenieraren transliterazioa]] ** [[Errusieraren transliterazioa]] ** [[Georgieraren transliterazioa]] ** [[Ukraineraren transliterazioa]] * '''Euskaltzaindiaren arauak''' ** {{Erreferentzia|izenburua=156 Araua - Alfabeto zirilikoz idatzitako izenak euskarara aldatzeko transkripzio-sistema|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0156.pdf|formatua=PDF|sartze-data=2022-03-01}} ** {{Erreferentzia|izenburua=163 Araua - Georgieraren eta armenieraren alfabetoetan idatzitako izenak euskarara aldatzeko transkripzio-sistemak|hizkuntza=eu|data=|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0163.pdf|formatua=PDF|sartze-data=2022-03-03}} * '''[[Unicode]]''': testu-karaktereak edozein hizkuntzatan informatikoki adierazteko balio duen kodifikazio-sistema standar erabiliena. ** [[UTF-8]]: Munduan zehar erabiltzen diren alfabeto guztiak erabiltzeko aukera ematen duen karaktereak kodetzeko modua. |} == Genero oreka == {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #f8b9b6;"| * '''[[Wikipedia:Genero oreka]]''' ** [[Fitxategi:Gender gap in Wikipedia (animation).gif|eskuinera|300px]] '''[[Genero arrakala Wikipedian]]''' ** [https://humaniki.wmcloud.org/ Humaniki], biografien inguruko estatistika orokorrak. * [[Wikiproiektu:30.000 emakume]] * [[Wikiproiektu:WikiEmakumeok]] ** [[Wikiproiektu:WikiEmakumeok/WikiDurangaldea]], Durangaldeko taldearen orria. ** [[Wikiproiektu:WikiEmakumeok/WikiOiartzun]], Oiartzungo taldearen orria. ** '''[[Wikiproiektu:WikiEmakumeok/DOnKumentala]]''', emakume wikilariei buruzko dokumentala. ([https://www.youtube.com/watch?v=PPZlKF0TQTM bideoa youtube-n] ; [https://zinebi.eus/eu/programazioa/wikiemekumeok-donk/ Fitxa ZINEBI webgunean]) ; ([https://www.argia.eus/albistea/wikilari-euskaldunak-genero-arrakala-zuzentzeko-ahaleginean Wikilari euskaldunak, genero arrakala zuzentzeko ahaleginean] [[Argia]], 2024-01-17) * [[Wikiproiektu:LGTBIQ+]] * [[Atari:Hezkuntza/Ikas-egoerak/Emakumeak Wikipediara ekartzen]]: Ikas-egoera honen helburua emakumeek historian zehar izan duten ikusgarritasun txikiagoaren arrazoiak aztertzea izango da, emakumeek gertakari historiko eta sozialetan izan duten papera hobeto ezagutzea eta ikasleek egoerari buelta emateko proiektu bat egitea, Wikipedian emakume baten biografia sortuz edo hobetuz. * [[Atari:Hezkuntza/Lehiaketak/2020/Emakumeak]] * [[Atari:Hezkuntza/2.000_artikulu/Emakumea eta generoa]] * [[Atari:Hezkuntza/Bigarren Hezkuntza/Emakumeak Wikipediara]] * {{en}} [[:m:Feminism and Folklore|Feminism and Folklore]] * Lankide feminista [[Wikipedia:Erabiltzaile txantiloiak|erabiltzaile txantiloia]]: {{tx|lankide feminista}} * Pertsona transgeneroen izenak: [[Topic:Y2rmez062t8r93tx|eztabaida txokoan]] ; [[:en:Wikipedia:Manual_of_Style/Gender_identity|ingelesezko Wikipediako jarraibidea]]. |} == Bot-ak == {|style="width: 100%"] |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * [[Wikipedia:Bot-ak]] * '''[[Wikipedia:Pywikibot]]''': Wikipedia, Wikidata eta [[MediaWiki]] guneetan lanak automatizatzeko [[Python (informatika)|Python]] liburutegia eta tresna bilduma. ** {{en}} [https://www.mediawiki.org/wiki/Manual:Pywikibot Manual:Pywikibot] *** {{en}} [https://www.mediawiki.org/wiki/Manual:Pywikibot/Global_Options Manual:Pywikibot/Global_Options] ** [https://www.mediawiki.org/wiki/Manual:Pywikibot/eu Eskuliburua:Pywikibotmultilingual] ** {{en}} [https://buildmedia.readthedocs.org/media/pdf/pywikibot/stable/pywikibot.pdf Pywikibot Documentation] (2015, pdf, 212 orr.) ** {{en}} [https://pybot.fandom.com/wiki/Pybot_Wiki pybot.fandom.com/wiki/Pybot_Wiki] ** {{en}} [https://docs.python.org/3/library/re.html docs.python.org/3/library/re.html Regular expression operations] * '''[[Atari:Hezkuntza|Hezkuntza programa]]'''ren barnean aurrera eramandako proiektuak: ** [[Lankide:EUmineralbot|EUMineralBot proiektua]]: Mineralei buruzko euskarazko artikuluak automatikoki sortzeko robota ([[Galder Gonzalez]]: [http://wikimedia.eus/2020/06/mineral-guztiak-euskaraz-edo-automatizazioaren-mugara-nola-iritsi/ ''Mineral guztiak euskaraz edo automatizazioaren mugara nola iritsi)''] * [[:Lankide:UKBot|UKBot]]: '''[[:Atari:Hezkuntza/Lehiaketak|lehiaketak]]''' eguneratzen dituen bota ([[:en:Category:UKBot|botak erabilitako txantiloi eta moduluak]] ; [https://github.com/danmichaelo/UKBot botaren iturburu kodea]) * [[:Lankide:ListeriaBot|ListeriaBot]]: wikidata zerrendak ('''{{tx|Wikidata list}}''') sortu eta eguneratzen dituen bota ([https://github.com/magnusmanske/listeria_rs botaren iturburu kodea]) * '''[[:Wikipedia:Bot-ak/Eskaerak|Bot eskaerak]]''' |} == Wikimedia(k) == {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * {{en}} '''[[:en:Wikimedia movement|Wikimedia mugimendua]]''': [[Wikimedia Fundazioa]]ren proiektuetan parte hartzen duen komunitatea [[Fitxategi:Mindmap-wikimedia-movement-december-2019.svg|eskuinera|frameless]] ** '''[[:m:Wikimedia_movement|Wikimedia movement - Azala]]''' ** {{en}} '''[https://diff.wikimedia.org/ Diff]''': Wikimediako boluntario komunitatearen bloga ** {{en}} [[:m:Wikimedia user groups|Wikimedia user groups]]: Wikilari taldeak, munduan zehar * '''[[Wikimedia Fundazioa]]''': [[Wikipedia]] entziklopedia eta beste antzeko proiektuak sustatzen dituen erakundea ** '''[https://wikimediafoundation.org Wikimedia Foundation - Azala]''' ** [https://wikimediafoundation.org/our-work/wikimedia-projects/ Wikimedia Projects] * '''[[MediaWiki]]''': Wikipedia entziklopediak, Wikimedia Fundazioaren proiektu gehienak eta beste hainbat [[Wiki]] lantzeko erabiltzen den softwarea ** '''[[:mw:MediaWiki|MediaWiki - Azala]]''' ** {{en}} '''[[:mw:Growth|Growth]]''': increasing new editor retention in mid-size wikis * '''[[:m:Azala|Meta-Wiki]]''': Wikipedia entziklopedia, [[MediaWiki]] softwarea eta [[Wikimedia Fundazioa]]ren gainerako proiektuen koordinazio gunea ** '''[[:m:Main_Page|Meta-Wiki - Azala]]''' * {{en}} [[:mw:Differences between Wikipedia, Wikimedia, MediaWiki, and wiki]] {{Wikimedia Fundazioaren proiektu aurkibidea}} <center>[[Berezi:SiteMatrix|Wikimedia Fundazioaren wiki guztien zerrenda]]</center> * [[Laguntza:Estekak#Wikimedia Fundazioaren gainerako proiektuekiko esteka]] |} === Baliabideak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * [https://outreach.wikimedia.org/wiki/Main_Page Outreach Wikimedia] ** '''[https://outreach.wikimedia.org/wiki/Bookshelf Wikimedia Bookshelf]''': a vast collection of high-quality, freely licensed, user-generated informational material about Wikipedia and its sister projects. Videos, brochures, and other things. * [https://outreach.wikimedia.org/wiki/Education Wikimedia Education] <gallery mode="packed" heights="160"> Fitxategi:Editing Wikipedia brochure EN.pdf|{{en}} Editing Wikipedia: A guide to improving content on the online encyclopedia<br/>(pdf, 20 orr.) Fitxategi:Illustrating Wikipedia brochure.pdf|{{en}} Illustrating Wikipedia: A guide to contributing content to Wikimedia Commons<br/>(pdf, 12 orr.) Fitxategi:Evaluating Wikipedia brochure.pdf|{{en}}Evaluating Wikipedia: Tracing the evolution and evaluating the quality of article<br/>(pdf, 8 orr.) Fitxategi:Open Content - A Practical Guide to Using Creative Commons Licences.pdf|{{en}}Open Content - A Practical Guide to Using Creative Commons Licencese<br/>(pdf, 80 orr.)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Open Content - A Practical Guide to Using Creative Commons Licences - Meta|hizkuntza=en|url=https://meta.wikimedia.org/wiki/Open_Content_-_A_Practical_Guide_to_Using_Creative_Commons_Licences|aldizkaria=meta.wikimedia.org|sartze-data=2020-06-19}}</ref> </gallery> |} === Tresnak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| *'''[[:m:Community Tech|Community Tech]]''': Wikimedia mugimenduko erabiltzaileentzat tresnak garatzen dituen taldea * '''[[Wikipedia:Gadget]]''' * {{en}} '''[https://tools.wmflabs.org/admin/ Wikimedia Toolforge]''' ** [https://tools.wmflabs.org/hay/ Hay's tools] ** [https://tools.wmflabs.org/hay/directory/ Tools Directory. Discover Wikimedia-related tools. Search through 640 tools here.] * '''[[Wikipedia:PetScan|PetScan]]''': Wikidata eta Wikipedian bilaketa aurreratuak egiteko tresna ** '''[https://petscan.wmflabs.org/ PetScan]''' ** {{en}} [https://meta.wikimedia.org/wiki/PetScan/en PetScan manuala] ** [http://wikimedia.eus/2017/11/zer-falta-da-nire-jakintza-eremuan-erantzunen-bila-petscan-eta-massviews-tresnekin/ Zer falta da nire jakintza eremuan? Erantzunen bila Petscan eta Massviews tresnekin] * '''[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Apps Wikimedia Apps]''': [[Android]] eta [[iOS]]erako aplikazioak. * {{en}} '''[[:mw:GapFinder|GapFinder]]''': aukeratutako hizkuntzan dauden eta Euskal Wikipedian falta diren artikulu garrantzitsuenak aurkitzeko tresna. Artikulu bat hautatzeko aukera ere badu, erlazionatuta dauden eta falta diren artikuluak aurkitzeko. ** [https://recommend.wmflabs.org/ Wikipedia GapFinder] * '''[[Laguntza:ORES|ORES]]''': Wikimedia proiektuetan ikasketa automatikoa eskaintzen duen zerbitzua. Sistema honi esker bandalismoa automatikoki detekta daiteke, baita artikuluen kalitatea zein den neurtu ere. ** {{en}} [https://ores.wikimedia.org/ ORES Wikimedian] ** {{en}} [[:mw:ORES|ORES MediaWikin]] |} === Etorkizunari begira === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * {{en}} '''[https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Universal_Code_of_Conduct Wikimedia Foundation Universal Code of Conduct]''': Wikimediako proiektu guztientzat jokabide-kode komun minimo baten garapena ** {{en}} [[:m:Talk:Universal Code of Conduct|Eztabaida orria]] ** {{es}} [[:m:Universal_Code_of_Conduct/es|Código de conducta universal]] ** {{en}} [[:m:Universal Code of Conduct/Newsletter|Newsletter]] (Issue [[:m:Universal Code of Conduct/Newsletter/1|1]]) * '''Estrategia 2030''' ** {{en}} '''[https://meta.wikimedia.org/wiki/Strategy/Wikimedia_movement/2018-20/Recommendations Wikimedia 2030 Movement Strategy Recommendations]''' ** {{es}} [https://meta.wikimedia.org/wiki/Strategy/Wikimedia_movement/2018-20/Recommendations/es Recomendaciones de la estrategia del movimiento Wikimedia 2030] ** {{es}} '''[[:es:Wikipedia:Wikimedia 2030|Wikipedia:Wikimedia 2030]]''' <gallery mode="packed" heights="160"> <gallery mode="packed" heights=160 style="text-align:left"> File:Knowledge_belongs_to_all_of_us_-_2030.wikimedia.org.webm|thumbtime=01:03|{{en}} Knowledge belongs to all of us - 2030 (bideoa, 8'12") Fitxategi:Movement Strategy Recommendations - Core document in English.pdf|{{en}} Movement Strategy Recommendations - Core document<br/>(pdf, 25 orr.) Fitxategi:Movement Strategy Recommendations Extended doc EN.pdf|{{en}} Movement Strategy Recommendations Extended doc<br/>(pdf, 71 orr.) Fitxategi:Movement Strategy Recommendations Cover note EN.pdf|{{en}} Movement Strategy Recommendations Cover note<br/>(pdf, 6 orr.) Fitxategi:One-page overview of the first version of the Wikimedia 2030 movement strategy recommendations.pdf|{{en}} One-page overview of the first version of the Wikimedia 2030 movement strategy recommendations<br/>(pdf, 1 orr.) Fitxategi:Resumen de las Recomendaciones WIKIMEDIA 2030.pdf|{{es}} Resumen de las Recomendaciones WIKIMEDIA 2030<br/>(pdf, 1 orr.) </gallery> * '''Wikimedia Fundazioaren izen-aldatzeari buruz''' ** {{en}} [[:m:Communications/Wikimedia brands/2030 movement brand project|Communications/Wikimedia brands/2030 movement brand project]]: Wikimedia Fundazioaren izena aldatzeko proposamena ** {{en}} [[:m:Community open letter on renaming|Community open letter on renaming]]: komunitatearen eskaria izen-aldatze prosezua gelditzeko (2020-06-23) |} == Euskal Wikilarien Kultura Elkartea == {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| [[Fitxategi:Wikimedia Basque user group eu (lankide).png|eskuinera|140px]] * '''[[Euskal Wikilarien Kultura Elkartea]]''': [[Euskarazko Wikipedia]] sustatzeko elkartea, 2016an sortua * [http://wikimedia.eus/ Webgune ofiziala] * [https://meta.wikimedia.org/wiki/Basque_Wikimedians_User_Group/eu Euskal Wikilarien Kultura Elkarteari buruzko atala], Wikimedia webgunearen barruan (euskaraz) * [https://meta.wikimedia.org/wiki/Basque_Wikimedians_User_Group Euskal Wikilarien Kultura Elkarteari buruzko atala], Wikimedia webgunearen barruan (ingelesez) ** [https://meta.wikimedia.org/wiki/Basque_Wikimedians_User_Group/Reports/2020 Prentsa bilduma (2020)] * [[:c:Category:Basque Wikimedians User Group|Basque Wikimedians User Group]] kategoria commonsen * [https://twitter.com/euwikipedia Euskarazko Wikipedia twitterren: '''@euwikipedia'''] * [https://twitter.com/Txikipedia Txikipedia twitterren: '''@Txikipedia'''] * [https://www.youtube.com/channel/UCZLgFqBki5qqaIVCgE2LXjw EWKEren kanala Youtuben] * {{en}} [https://diff.wikimedia.org/author/cap-hindustanilanguage/ Syed Muzammiluddin]: '''[https://diff.wikimedia.org/2020/09/11/interview-with-basque-wikipedian-usergartxoak-mikel-f-arroiabe/ Interview with Basque Wikipedian User:Gartxoak (Mikel F. Arroiabe)]''' (2020-9-11) * {{en}} Beste wikilari talde batzuk, munduan zehar: [[:m:Wikimedia user groups|Wikimedia user groups]] |} === Hezkuntza programa === <gallery mode="packed" heights="200px"> Hezkuntza programa banner.jpg|link=Atari:Hezkuntza </gallery> {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[Atari:Hezkuntza/2.000_artikulu|2.000 artikulu 12-16 urteko ikasleentzat]]''' <gallery mode="packed" heights="160"> Fitxategi:2017-2018 ikasturtearen balorazioa.pdf|2017-2018 ikasturtearen balorazioa<br/>(pdf, 16 orr.) Fitxategi:2018 balorazio txostena.pdf|Kalitatezko 1.000 artikulu 12-16 urteko ikasleentzat. Balorazio txostena 2018<br/>(pdf, 126 orr.) Fitxategi:2019 balorazioa.pdf|Euskal Wikilarien Kultura Elkartea. 2019ko bilana<br/>(pdf, 38 orr.) Fitxategi:Euskal Wikilarien hezkuntza programa- hiru urte.webm|[[Galder Gonzalez]]:<br/>'''''Euskal Wikilarien hezkuntza programa: hiru urte'''''<br/>(bideoa, 12'35")<br/>Berez [[:m:Celtic Knot Conference 2020|Celtic Knot 2020 konferentziarako]] prestatutako bideoa, Hezkuntza Programa ezagutu nahi duen ororentzat baliagarria. Fitxategi:Memoria 2020-2023.pdf|Memoria 2020-2023<br/>(pdf, 112 orr.) </gallery> |} === Lehiaketak === {|style="width:100%;" |- |style="width: 66%; background-color: #eaf3ff; color: white; padding: 4px; font-size: 1.6em;"|'''[[Atari:Hezkuntza/Lehiaketak/2020|Parte hartu 2020ko lehiaketan eta lortu sari ederrak]]''' |style="width: 34%;"|[[Fitxategi:Wikibizi-bannerra-berria.gif|400px|link=Wikipedia:WikiBizi]] |} === 2024-2027 egitasmoa === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[Wikipedia:2024-2027 egitasmoa]]''' ** [[Wikiproiektu:500.000 artikulu]] ** [[Wikiproiektu:Wikipedia guztiek izan beharreko 1.000 artikuluen zerrenda]] ** [[Wikiproiektu:Wikipedia guztiek izan beharreko 10.000 artikuluen zerrenda]] ** [[Wikiproiektu:30.000 emakume]] ** [[Wikiproiektu:Euskal Herria]] ** [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela]] ** [[Atari:Hezkuntza/Euskal Herriko historia 100 objektutan]] |} == Estatistikak == {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''Euskal Wikipedia:''' ** [[Wikipedia:Estatistikak]] ** [[Berezi:Estatistikak|Euskal Wikipediako estatistikak]] ** [https://stats.wikimedia.org/v2/#/eu.wikipedia.org '''Wikimedia Statistics - Basque'''] ** '''[http://eu.wikiscan.org/ Wikiscan]''' ** [[Berezi:ContentTranslationStats|Content Translation estatistikak]] * '''Erdal Wikipediak:''' ** [https://meta.wikimedia.org/wiki/List_of_Wikipedias List of Wikipedias] ** [https://meta.wikimedia.org/wiki/List_of_Wikipedias_by_sample_of_articles List of Wikipedias by sample of articles: 1000 artikulu garrantzitsuenen arabera] ** [http://stats.wikimedia.org/EN/Sitemap.htm Wikipedia Statistics] ** [http://wikipulse.herokuapp.com/ wikipulse: Aldaketak minutuko] * '''Genero oreka Wikipedian:''' ** [[Wikipedia:Genero oreka]] ** [http://wigi.wmflabs.org/ Wikidata Human Gender Indicators] * '''Artikuluak:''' ** [https://tools.wmflabs.org/pageviews/#&project=eu.wikipedia.org&platform=all-access&agent=user&pages=Azala Artikulu (talde) baterako bisitak] ** [https://tools.wmflabs.org/xtools-articleinfo/ Artikulu baten edizioak] ** [https://tools.wmflabs.org/massviews/?project=eu.wikipedia.org Kategoria bateko artikuluen bisita kopurua] ** [[Berezi:OrrialdeLuzeak|Orrialde luzeenak]] ** '''wikidosia''': '''atzoko''' (edo aukeratutako eguneko) '''[http://wikidosia.aldatsa.eus/irakurrienak artikulu irakurrienak]''' *** wikidosia, Twitter-en: [https://twitter.com/wikidosia?lang=eu @wikidosia] *** wikidosia, mastodon.eus-en [https://mastodon.eus/@wikidosia @wikidosia@mastodon.eus] ** '''weeklypedia''': '''asteko [https://weekly.hatnote.com/archive/eu/index.html artikulu aldatuenak]''' eta estatistika batzuk. Zerrenda astero email bidez jasotzeko aukera ere badago |} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} {| style="background-color: #EEE9E9; width: 100%; text-align: center;" | [[Fitxategi:Vista-folder home.svg|25px]]<br />[[Lankide:Lainobeltz|Erabiltzaile orria<br>''User page'']] | [[Fitxategi:Vista Login Manager Cropped.svg|25px]]<br />[[Lankide_eztabaida:Lainobeltz|Eztabaida orria<br>''Discussion page'']] | [[Fitxategi:Vista-vlc.png|25px]]<br />[[Lankide:Lainobeltz/common.js|common.js]] | [[Fitxategi:Vista-vlc.png|25px]]<br />[[Lankide:Lainobeltz/common.js.bak|common.js.bak]] | [[Fitxategi:Vista-vlc.png|25px]]<br />[[Lankide:Lainobeltz/Wikidata_probak|Wikidata probak<br>''Wikidata Sandbox'']] | [[Fitxategi:Vista-vlc.png|25px]]<br />[[Lankide:Lainobeltz/Proba_orria|Proba orria<br>''Sandbox'']] |} 0ybdz9enm6oezy7cc9z368k6e3dgqnt 9998853 9998852 2024-12-13T17:28:32Z Lainobeltz 56334 /* Euskararen erabilera eta itzulpengintza */ 9998853 wikitext text/x-wiki {{banner|Iridescent clouds during snowfall 1.jpg}} {{goiko apala | kokapena = right | atzealdearen kolorea = | ertzaren kolorea = | extra-css = | testuaren kolorea = | goiko testua = Hizkuntzak }} {{Babel-3|eu|es-4|en-2}} {{Lankide EGA}} {{beheko apala}} {{goiko apala | kokapena = right | atzealdearen kolorea = | ertzaren kolorea = | extra-css = | testuaren kolorea = }} {{Lankide administratzailea}} {{Lankide EWKEkoa}} {{lankide Bot-duna|LainobeltzBot}} {{Lankide GNU/Linux euskaraz}} {{lankide metodo zientifiko}} {{beheko apala}} {{Dataorduaartikuluak}} {{aipu|Euskararekiko eta jakintza librearekiko ''militantzia'' uztartuz,</br>gure '''Euskarazko Wikipedia''' are hobea egin nahian.}} {{clear}} {{Lankide zenbat egun|egun=31|hilabete=01|urte=2015}}</br>(Erregistratze data: 2015eko urtarrilaren 31) '''[[:m:User:Lainobeltz|Nire lankide orria metan]]''' ⊕ '''Nire ekarpenak:''' ⊕ [https://tools.wmflabs.org/xtools/pages/index.php?name=Lainobeltz&lang=eu&wiki=wikipedia&namespace=0&redirects=noredirects&getall=1 Sortutako artikuluak] ⊕ Edizioen zenbaketa [https://tools.wmflabs.org/xtools-ec/?user=Lainobeltz&project=eu.wikipedia.org&uselang=eu Xtools-en] , [https://meta.toolforge.org/stalktoy/Lainobeltz Stalk toy-n] ⊕ [https://eu.wikipedia.org/wiki/Berezi:Ekarpenak/Lainobeltz Azken ekarpenak] == Wikipediako mantentze lanak == {{Wikipediako mantentze lanen kategorien aurkibidea}} === Azken edizioen jarraipena === {|style="width: 100%"] |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[Wikipedia:Aldaketa berriak|Aldaketa berriak]]''': '''gune osoan''' egiten diren azken aldaketez jakinarazten duen orrialdea: '''[[Berezi:AzkenAldaketak]]''' ** {{en}} [[m:Help:Recent changes|Help:Recent changes]] * '''Aldaketen historia''': '''orri batek''' izan dituen aldaketa guztiez jakinarazten duen orrialdea (orriaren goialdeko '''''ikusi historia''''' klikatuz ikusten da). ** {{en}} [[m:Help:Page history|Help:Page history]] * '''Jarraipen zerrenda''': '''lankide''' bakoitzak jarraipenean dituen artikuluen zerrenda; Jarraipenean dauden artikuluetan gertatu diren azken aldaketak: '''[[Berezi:JarraipenZerrenda]]''' ** {{en}} [[:mw:Help:Watching pages|Help:Watching pages]] * '''Orri berriak''': '''[[Berezi:OrrialdeBerriak]]''' ** [https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Berezi:OrrialdeBerriak&offset=&limit=500&tagfilter=contenttranslation Content Translationekin sortutako orri berriak] * '''[[Wikipedia:Bandalismoa|Bandalismoa]]''': Wikipedian asmo txarrez egindako edozein aldaketa. ** {{tx|bandaloa}} : lankide izenarekin ageri den wikilari bat bandaloa dela jakinarazteko txantiloia. ** {{tx|IP bandaloa}} , lankide izenik ez duen eta IP zenbakiarekin ageri den wikilari bat bandaloa dela jakinarazteko txantiloia. ** {{tx|ezabatu}} , orri bat ezabatzea eskatzeko txantiloia. * '''[[Wikipedia:Blokeoa|Blokeoa]]''': [[Wikipedia:Administratzaileak|administratzaileek]] Wikipediaren erabiltzaile bati Wikipedia editatzea galarazteko darabilten metodoa. * '''[[Wikipedia:Babestutako orria|Babestutako orriak]]''': Orrialde '''babestuetan''' administratzaileek baino ezin dituzte aldaketak egin ; orrialde '''erdi-babestuetan''' lankide erregistratuek aldaketak egin ditzakete, ez ordea identifikatu gabeko lankideek. ** {{tx|babestua}} , {{tx|erdi-babestua}} Orri bat basbestuta edo erdi-babestuta dagoela adierazteko. Txantiloia bakarrik jartzeak ez du orrialdea babesten, txantiloiak goian eskuinean blokeo ikurra agertarazten du. |} === Errebisioa behar duten artikuluak === {|style="width: 100%"] |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''Formatu''' zuzenketak behar dituzten artikuluak ('''[[Wikipedia:Wikitu|Wikitu]]''' beharrekoak; {{tx|wikitu}} txantiloiarekin markatzen dira): '''[[:Kategoria:Wikitzeko]]''' * '''Idazkera''' zuzenketak behar dituzten artikuluak (gramatika, hiztegi edota ortografia akatsak dituztenak; {{tx|zuzendu}} txantiloiarekin markatzen dira): '''[[:Kategoria:Zuzentzeko]]''' * '''Erreferentziak''' falta dituzten '''artikuluak''' ( {{tx|erreferentzia falta}} txantiloiarekin markatzen dira): '''[[:Kategoria:Erreferentziak falta dituzten artikuluak]]''' ; erreferentziak falta dituzten '''pasarteak''' ( {{tx|Erref behar}} txantiloiarekin markatzen dira): '''[[:Kategoria:Erreferentzia behar duten adierazpenak dauzkaten artikuluak]]''' ; '''[[:Kategoria:Erreferentzietan akatsak dituzten orrialdeak]]''' * '''Itzulpen''' bukatugabeak ( {{tx|itzuli}} txantiloiarekin markatzen dira): '''[[:Kategoria:Artikulu itzuligabeak]]''' * '''Batzeko''' proposatu diren artikuluak ( {{tx|batu}} txantiloiarekin markatzen dira): '''[[:Kategoria:Batzeko artikuluak]]''' * '''[[Berezi:KategorizatuGabekoOrrialdeak|Kategorizatu gabeko orriak]]''' * '''Osatu''' beharreko artikuluak: '''[[Wikipedia:Zirriborro|zirriborroak]]''' ( {{tx|zirriborro}} txantiloiarekin -orokorra- edo [[:Kategoria:Zirriborro txantiloiak|Zirriborro txantiloiak]] kategoriako txantiloi batekin -arloaren araberakoa- markatzen dira): '''[[:Kategoria:Zirriborroak]]''' * '''[[:Kategoria:Artikulu laburregiak|Artikulu laburregiak]]''' * [[:Kategoria:Wikipedia:Garapenean diren baina luzaroan ediziorik egin ez zaien artikuluak]] * [[:Kategoria:Wikipedia:Kanpo esteka hautsiak dituzten orriak]] |} === Argipen orriak, birzuzenketak eta nabigazioa === {|style="width: 100%"] |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[Wikipedia:Argipen orri|Argipen orria]]''': bi adiera desberdin edo gehiago dituen hitz batean, adierak bereizteko loturak ematen dituen orria. ** Argipen orrietarako bilaketak:''' *** [[Berezi:PrefixIndex|Artikuluaren izen hasieran]] *** [https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Berezi%3ABilatu&profile=default&search=intitle%3A&fulltext=Search Artikuluaren izen barruan] ** {{tx|Argipen}}: argipen orrien amaieran jartzen den txantiloia * '''[[:Wikipedia:Birzuzenketa|Birzuzenketa]]''': orri batean sartzean esanahi bera duen beste batera eramaten duen orria ** {{tx|birzuzendua}}: orri batera birzuzentzen duen orri baten izenburuaren beste esanahiak ikusteko balio duen txantiloia. * '''Nabigazio txantiloiak''': {{tx|ezberdindu}} , {{tx|argitzeko}}, {{tx|beste erabilpenak}} , {{tx|beste erabilpen batzuk}} , {{tx|esanahi ezberdina}} , {{tx|aurkibide taula}} |} === Azala === {|style="width: 100%"] |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[Azala]]''' * '''[[Wikipedia:Artikulu nabarmenduak|Artikulu nabarmenduak]] ** Artikulu nabarmenduen zerrenda: [[:Kategoria:Artikulu nabarmenduak|Kategoria:Artikulu nabarmenduak]] ** Artikulu onen zerrenda: [[:Kategoria:Artikulu onak|Kategoria:Artikulu onak]] ** Aurtengo artikulu nabarmenduak: {{tx|Nabarmen/{{CURRENTYEAR}}}} , {{tx|Nabarmen/Lotura/{{CURRENTYEAR}}}} , {{tx|Nabarmen/Irudia/{{CURRENTYEAR}}}} , {{tx|Nabarmen/intro/{{CURRENTYEAR}}}} ({{CURRENTWEEK}}. astean gaude) ** Bozketan dauden artikuak: '''[[Wikipedia:Bozketak/Kalitatezko artikuluak]]''' ** Bozketen emaitzen berri emateko: {{tx|Bozketen emaitza sortzailea}} ** Bozketen artxiboa: [[Wikipedia:Bozketak/Kalitatezko Artikuluak/Artxiboa]] ** Artikulu bat [[:Wikipedia:Artikulu nabarmenduak|nabarmena]] dela adierazten duen txantiloia: {{tx|Artikulu nabarmendua}} ** Artikulu bat [[:Wikipedia:Artikulu onak|ona]] dela adierazten duen txantiloia: {{tx|Artikulu ona}} ** Nabarmen izateko proposamenak: <code>Wikipedia:Bozketak/Artikulu nabarmenduak/Proposamenak/ARTIKULUAREN IZENA</code> * '''Ba al zenekien...''': {{tx|Azala/BaAlZenekien}} * '''Albisteak''': [[Azala/Albisteak]] * '''Hilberriak''': [[Azala/Hilberriak]] (automatikoki eguneratzen da) |} === Administratzaileentzako baliabideak === {|style="width: 100%"] |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * [[Wikipedia:Administratzaileak]] * [[Berezi:ListGroupRights#sysop|Erabiltzaile taldearen baimenak]] * [[Laguntza:Administratzaileentzako gida]] ; {{en}} * [[:en:Wikipedia:Administrators' guide|Administrators' guide]] * [[Berezi:Log|Erregistroak]] * [[Berezi:OrrialdeBereziak|Orri bereziak]] |} === Sortu edo landu daitezkeen artikulu zerrendak === {|style="width: 100%"] |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * [[Wikipedia:Eskatutako artikuluak]] * [[Berezi:EskatutakoOrrialdeak|Orrialde eskatuenak]]; lotura gehien dituzten eta existitzen ez diren orrialdeen zerrenda * [[Berezi:EskatutakoKategoriak|Kategoria eskatuenak]]: artikulu gehien dituzten eta existitzen ez diren kategorien zerrenda * [[Wikipedia:Wikipedia guztiek izan beharreko artikuluen zerrenda|Wikipedia guztiek izan beharreko artikuluen zerrenda ]] ** Wikipedia guztiek izan beharko lituzkeen [[m:List of articles every Wikipedia should have/Expanded|10000 artikuluen zerrenda]] ** ''[https://wikimedia.eus/2022/12/euskara-4-hizkuntza-wikipedia-guztiek-izan-beharreko-10-000-artikuluak-egiten/ Euskara, 4. hizkuntza Wikipedia guztiek izan beharreko 10.000 artikuluak egiten]'' * [[Atari:Hezkuntza/2.000_artikulu|Hezkuntza proiektua: 2.000 artikulu 12-16 urteko ikasleentzat]] * [https://petscan.wmflabs.org/?psid=19521926 Euskarazko Wikipedian ez ditugun leku ezagunak] * [[File:Baustelle.svg|20px]] (lantzen) [[Wikiproiektu:Euskarazko albisteetako Izen Entitateak]] [[File:Baustelle.svg|20px]] euskarazko albisteetako asteko pertsonaia aipatuenak. * [[:mw:GapFinder|GapFinder]]: aukeratutako hizkuntzan dauden eta Euskal Wikipedian falta diren artikulu garrantzitsuenak aurkitzeko tresna * [http://wikimedia.eus/2017/11/zer-falta-da-nire-jakintza-eremuan-erantzunen-bila-petscan-eta-massviews-tresnekin/ Zer falta da nire jakintza eremuan? Erantzunen bila Petscan eta Massviews tresnekin] * [https://whattodo.toolforge.org/?lang=eu&topic=Women&importance=Any What to do?]: Gai zerrenda, zerrendako gai bakoitzean zer falta den ikus daiteke. * [[Wikiproiektu:WikiEmakumeok/500 emakume]] |} === Atari eta wikiproiektuak === {|style="width: 100%"] |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[Wikipedia:Atari|Atari]]''': gai edo jakintza eremu bati buruzko artikuluak biltzen dituen Wikipediako orrialdea. ** [[Atari:Azala]] ** [[Atari:Komunitatea]] ** [[:Kategoria:Atariak|Kategoria:Atariak]] {{Atarien zerrenda}} * '''[[Wikipedia:Wikiproiektu|Wikiproiektu]]''': artikulu sorta bat edo gai bereko datu-sorta bat sortzea oinarri duen proiektua ** [[:Wikiproiektu:500.000 artikulu|Wikiproiektu:500.000 artikulu]] ** [[:Kategoria:Wikiproiektuak|Kategoria:Wikiproiektuak]] |} === [[EWKE]]ren 2024-2027 egitasmoa === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[Wikipedia:2024-2027 egitasmoa]]''' ** [[Wikiproiektu:500.000 artikulu]] ** [[Wikiproiektu:Wikipedia guztiek izan beharreko 1.000 artikuluen zerrenda]] ** [[Wikiproiektu:Wikipedia guztiek izan beharreko 10.000 artikuluen zerrenda]] ** [[Wikiproiektu:30.000 emakume]] ** [[Wikiproiektu:Euskal Herria]] ** [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela]] ** [[Atari:Hezkuntza/Ikas-egoerak]] ** [[Atari:Hezkuntza/Euskal Herriko historia 100 objektutan]] |} == Wikipediagintzarako oinarrizko baliabideak == === Nola lagundu dezaket === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| {{Wikipediako politikak}} <gallery mode="packed" heights="200"> Fitxategi:Wikipedia video tutorial-1-Editing-en.ogv|Wikipedia editatzen<br/>(Bideoa, 3'14", ingelesez,<br/>azpitituluak euzkaraz) Fitxategi:Wikipedia ikasgelan - gida praktikoa.pdf|Wikipedia ikasgelan - gida praktikoa<br/>(pdf, 33 orr.)<br/>Gida honetan Wikipedian laguntzeko hainbat era desberdin ageri dira. </gallery> ::* '''[[Laguntza:Nola lagundu dezaket/2]]''' |} === Laguntza orrialdeak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| {{Wikipedia tutorial}} <gallery mode="packed" heights="120"> Fitxategi:Circle-icons-tripod.svg|link=Wikipedia:Bost euskarriak|[[Wikipedia:Bost euskarriak|Wikipedian aritzeko '''bost euskarriak''' ezagutu]] Fitxategi:Circle-icons-booklet.svg|link=Wikipedia:Politikak|[[Wikipedia:Politikak|Ezagutu Wikipediako '''politikak''']] Fitxategi:Circle-icons-swatches.svg|link=Wikipedia:Estilo gida|[[Wikipedia:Estilo gida|'''Estilo gida''' ezagutu]] Fitxategi:Circle-icons-compose.svg|link=Laguntza:Ikusizko Editorea|'''[[Laguntza:Ikusizko Editorea|Hasi orain!]]'''<br />Pausoz pauso aurrera Fitxategi:Circle-icons-dev.svg|link=Laguntza:Wikitestu_tutoriala|'''[[Laguntza:Wikitestu_tutoriala|Wikitestu tutoriala]]'''<br />Aldaketak fin-fin kodeak erabiliz </gallery> <h3 style="text-align: center;">Maiz egindako galderak</h1> <gallery mode="packed" heights="120"> Fitxategi:Circle-icons-star.svg|link=Laguntza:Maiz egindako galderak|'''[[Laguntza:Maiz egindako galderak|Orokorrak]]''' Fitxategi:Circle-icons-pin.svg|link=Laguntza:Maiz egindako galderak/Praktikoa|'''[[Laguntza:Maiz egindako galderak/Praktikoa|Praktikoak]]''' Fitxategi:Circle-icons-settings.svg|link=Laguntza:Maiz egindako galderak/Teknikoa|'''[[Laguntza:Maiz egindako galderak/Teknikoa|Teknikoak]]''' Fitxategi:Circle-icons-compass.svg|link=Atari:Hezkuntza/Dashboard/Galderak|'''[[Atari:Hezkuntza/Dashboard/Galderak|Irakasleak]]''' </gallery> ::* '''[[Laguntza:Proba orria]]''', '''[[Laguntza:Sarrera berriak]]''' ::* [[Laguntza:Ikusizko Editorea]] ({{en}}: [[:mw:Help:VisualEditor/User guide]] ::* [[Wikipedia:Artikuluen formatua]] ::* [[Wikipedia:Artikuluen edukiak jarraitu beharreko irizpideak]] |} === Oinarrizko dokumentuak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| [[File:Giltza diagrama Wikipedia artikulua.svg|400px|thumb|Wikipedia artikuluaren egitura (egilea: [[Lankide:Gorkaazk|Gorkaazk]])]] <gallery mode="packed" heights="160"> Fitxategi:Wikipedia editatu.pdf|Wikipedia editatzen<br/>(pdf, 20 orr.) Fitxategi:Wikipedia irudiztatzen.pdf|Wikipedia irudiztatzen<br/>(pdf, 12 orr.) Fitxategi:Plagioak sahiesten.pdf|Plagioak sahiesten<br/>(pdf, 2 orr.) Fitxategi:Iturriak aipatzen.pdf|Iturriak aipatzen<br/>(pdf, 2 orr.) </gallery> |} === Bideo tutorialak: Wikipedia ikastaroa online === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| <gallery mode="packed" heights="120"> Fitxategi:Wikipedia ikastaroa - Sarrera.jpg|Wikipedia ikastaroa online:<br/>'''0 - Sarrera'''<br/>(bideoa, 1'57")|link=https://www.youtube.com/watch?v=43wLOZuF5UY&list=PLUy81vftnc665SmdoTS3vutS5jL5Z0HFc&index=1 Fitxategi:Wikipedia ikastaroa - Ongi etorri Wikipediara.jpg|Wikipedia ikastaroa online:<br/>'''1 - Ongi etorri Wikipediara'''<br/>(bideoa, 13'52")|link=https://www.youtube.com/watch?v=2P90pzluOW8&list=PLUy81vftnc665SmdoTS3vutS5jL5Z0HFc&index=2 Fitxategi:Wikipedia ikastaroa - Auzolanean eraiki eta zaindu.jpg|Wikipedia ikastaroa online:<br/>'''2 - Auzolanean eraiki eta zaindu'''<br/>(bideoa, 8'11")|link=https://www.youtube.com/watch?v=Cp38ewm9HX8&list=PLUy81vftnc665SmdoTS3vutS5jL5Z0HFc&index=3 Fitxategi:Wikipedia ikastaroa - Elementu garrantzitsuenak ezagutu.jpg|Wikipedia ikastaroa online:<br/>'''3 - Elementu garrantzitsuenak ezagutu'''<br/>(bideoa, 8'46")|link=https://www.youtube.com/watch?v=NSe3mwevyHE&list=PLUy81vftnc665SmdoTS3vutS5jL5Z0HFc&index=4 Fitxategi:Wikipedia ikastaroa - Elementu garrantzitsuenak sortu.jpg|Wikipedia ikastaroa online:<br/>'''4 - Elementu garrantzitsuenak sortu'''<br/>(bideoa, 24'57")|link=https://www.youtube.com/watch?v=hmV8lgEZHaI&list=PLUy81vftnc665SmdoTS3vutS5jL5Z0HFc&index=5 Fitxategi:Wikipedia ikastaroa - Artikuluak sortu 01.jpg|Wikipedia ikastaroa online:<br/>'''5 - Artikuluak sortu'''<br/>(bideoa, 12'12")|link=https://www.youtube.com/watch?v=njSCo_V-a7U&list=PLUy81vftnc665SmdoTS3vutS5jL5Z0HFc&index=6 </gallery> * Playlist-a [[youtube]]-n: [https://www.youtube.com/playlist?list=PLUy81vftnc665SmdoTS3vutS5jL5Z0HFc 6 bideoak jarraian, klik batean] * Bideoen egilea [[twitter]]-en: [https://twitter.com/probatxoa Aiora @probatxoa] ; [https://twitter.com/probatxoa/status/1303006986951364615 haria] * [https://www.naiz.eus/eu/blogs/iarkatza/posts/ikasturte-hasierarekin-lagundu-nahi-du-euskal-wikipediak ''Ikasturte hasierarekin lagundu nahi du Euskal Wikipediak''] ''Ikoitzen arkatza'', [https://www.naiz.eus/eu naiz.eus], 2020-09-08 |} === Bideo pilulak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| <gallery mode="packed" heights="120"> Fitxategi:TUTORIALA- Estilo gida.webm|thumbtime=3|Estilo gida<br/>(bideoa, 3'37") Fitxategi:TUTORIALA- Nola sortzen da artikulu berri bat-.webm|thumbtime=3|Nola sortzen da artikulu berri bat<br/>(bideoa, 0'48") Fitxategi:Tutoriala- Nola txertatu loturak.webm|thumbtime=3|Nola txertatu loturak<br/>(bideoa, 1'15") Fitxategi:Tutoriala- Nola txertatu erreferentziak.webm|thumbtime=3|Nola txertatu erreferentziak<br/>(bideoa, 1'30") Fitxategi:TUTORIALA- Nola kategorizatu.webm|thumbtime=3|Nola kategorizatu<br/>(bideoa, 1'13") Fitxategi:Tutoriala- Nola igo irudiak.webm|thumbtime=3|Nola igo irudiak<br/>(bideoa, 1'10") </gallery> |} === Gaiaren araberako gidak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| <gallery mode="packed" heights="160"> File:Biografiak.pdf|biografiak<br/>(pdf, 4 orr.) File:Ekologia.pdf|ekologiari buruz<br/>(pdf, 4 orr.) File:Emakumeen azterlanak.pdf|emakumeen azterlanak<br/>(pdf, 4 orr.) File:Espezieak.pdf|espezieei buruz<br/>(pdf, 4 orr.) File:Historia.pdf|historiari buruz<br/>(pdf, 4 orr.) File:Hizkuntzalaritza.pdf|hizkuntzalaritzari buruz<br/>(pdf, 4 orr.) File:Kimika.pdf|kimikari buruz<br/>(pdf, 5 orr.) File:Medikuntza.pdf|medikuntzari buruz<br/>(pdf, 4 orr.) File:Politika zientziak.pdf|politika zientziei buruz<br/>(pdf, 4 orr.) </gallery> * Biografiak: ** [[Wikipedia:Estilo gida/Biografiak|Estilo gida:Biografiak]] ** [[Kepa Sarasola]]: ''[http://wikimedia.eus/2018/09/urliaren-artikulua-sortzeko-zenbait-pista/ Urliaren artikulua sortzeko zenbait pista]'' * [[Wikiproiektu:Euskal Herriko udalerriak/Eredua]] |} === Txikipediarako gidak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[Txikipedia:Zer da Txikipedia]]''' * [[Txikipedia:Ikasi Otsorekin]] <gallery mode="packed" heights="160"> Fitxategi:Txikipedian artikulu bat nola idatzi (2).pdf|Txikipedian artikulu bat nola idatzi, ikusizko editorea erabiliz<br/>(pdf, 35 orr.) Fitxategi:Txikipedian artikulu bat nola idatzi (1).pdf|Txikipedian artikulu bat nola idatzi, iturburu kodea erabiliz<br/>(pdf, 53 orr.) </gallery> * [https://www.youtube.com/watch?v=G4_RB8znTns #BERRItsutaberna 10/11, Zumaiako ikastetxearen inguruko bideo azalpena] * [[Wikiproiektu:Txikipediak izan beharreko 1.000 artikuluen zerrenda]] |} === Irakasleentzako baliabideak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[Atari:Hezkuntza/Irakasle-gela]]''' <gallery mode="packed" heights="160"> <gallery mode="packed" heights=160 style="text-align:left"> Fitxategi:Wikipedia ikasgelan - gida praktikoa.pdf|Wikipedia ikasgelan - gida praktikoa<br/>(pdf, 33 orr.) Fitxategi:Kasuen azterketa.pdf|Kasuen azterketa<br/>(pdf, 20 orr.) Fitxategi:Irakasleentzako oinarrizko azalpenak.pdf|Irakasleentzako oinarrizko azalpenak<br/>(pdf, 12 orr.) Fitxategi:Wikipedia Ebaluatzen.pdf|Wikipedia Ebaluatzen<br/>(pdf, 8 orr.) </gallery> |} == Irudiak, infotaulak eta artikuluetako beste elementu batzuk== Wikipediako artikuluetako irudiak eta multimedia elementuak [[Wikimedia Commons|commons]]etik hartzen dira; [[Wikiproiektu:Txantiloien automatizazioa|infotaula automatikoetako]] datuak [[wikidata]]tik. {{clear}} {{esaera2|Wikipedia gauza sendo bat da: edozeinek ikusten du hori. Jope, zelako "munstro informatiko ondo antolatua izan behar duen honek", pentsatzen nuen nik ere barrutik tripak pixkat ezagutu aurretik. Baina behin Wikipediaren edizioan barneratuta, beste modu batean ikusten hasi nintzen: munstro hau elkarrekin bat datozen hiru gurpileko mekanismo bat da batez ere. Wikipedia bat barik, hizkuntza bakoitzeko wikipedia bat dago; eta horietako bakoitzarekin lotuta daude beste bi gurpil handiak: Commons irudi eta multimedia edukien biltegia; eta Wikidata, datu egituratuen datubasea. Eta Wikipediak ugariak diren bezala, hizkuntzak bezainbeste, Commons eta Wikidata baliabide bakarrak dira, baina partekatuak. |[[Luistxo Fernandez]]<ref>[https://sustatu.eus/luistxo/1581087276 Luistxo Fernandez: ''Wikidata hornitzetik, Egunean Behin-en galderak agertzera'']</ref> }} {{clear}} === Multimedia elementuak: Commons === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| [[Fitxategi:Creative Commons Semaforoa.svg|thumb|350px|'''''[[Creative Commons]]''''' lizentzien taula argigarria:{{legenda|red|[[Copyright]]-dun lizentzia}}{{legenda|yellow|[[Wikimedia Commons]] proiektuarekin bateragarriak ez diren ''Creative Commons'' lizentziak}}{{legenda|#00ff00|[[Wikimedia Commons]] proiektuarekin bateragarriak diren ''Creative Commons'' lizentziak}}]] * '''[[c:Commons:Licensing/eu|Commons:Lizentzien inguruan]]''' ({{en}} [https://commons.wikimedia.org/wiki/Commons:Copyright_rules_by_territory Herrialde bakoitzeko arauak]) * '''[[Wikipedia:Irudien erabilerari buruzko politikak]]''' * [[Formatu ireki]] batzuk: ** Argazkiak: [[JPEG]] ** [[Irudi bektorial]] eskalagarriak: [[SVG]] ([[Inkscape]]: irudi bektorialekin lan egiteko aplikazioa) ** Dokumentuak: [[PDF]], [[OpenDocument]] ** Soinua: [[Ogg Vorbis]] ([[Audacity]]: audio digitala lantzeko programa) ** Bideoa: [[WebM]] * '''[[Wikimedia Commons]]''': irudi, soinu eta multimedia fitxategi askeak biltzeko gunea, [[Wikimedia Fundazioa]]k kudeatua * '''[https://commons.wikimedia.org/wiki/Azala?uselang=eu Wikimedia Commons - Azala]''' * [[:c:Commons:Lehen pausoak|Commons:Lehen pausoak]] * [[Laguntza:Irudiak nola igo]] * '''[[c:Special:UploadWizard|Igoera Laguntzailea]]''': ordenagailutik irudiak igotzeko laguntzailea * [https://commons-app.github.io/ Commons Mobile App]: [[Android]] gailuetatik [[c:Commons:Mobile app|irudiak igotzeko app-a]] * [[Laguntza:Twitterretik igo irudiak]] Oharra: norberaren irudiak izan behar dira * [https://twitter-to-commons.toolforge.org/ Twitter to commons]: [[Twitter]]reko irudiak igotzeko tresna * [https://flickr2commons.toolforge.org/#/ Flickr-to-Commons]: [[Flickr]]reko irudiak igotzeko tresna * [[:c:Pattypan|Pattypan]]: irudiak blokean igo eta beste hainbat aukera dituen tresna ({{en}} [https://commons.wikimedia.org/wiki/Commons:Pattypan/Simple_manual manual bat], [https://meta.wikimedia.org/wiki/Learning_patterns/Uploading_files_using_Pattypan beste bat]) * {{en}} Commons-eko [[c:Commons:Categories|Kategoriei buruz]] * Commons-eko kategorietan infotaula agertarazteko kodea: <code><nowiki>{{Wikidata Infobox}}</nowiki></code> * [https://search.creativecommons.org/ CC Search]: [[Creative Commons]] lanen bilatzailea (''Use for commercial purposes'' eta ''Modify or adapt'' markatuta erabili) * [[Laguntza:SVG artxiboak editatu eta igo]] * [[c:Commons:CropTool|CropTool]] (irudiak mozteko tresna) * [[c:Commons:Equipo de respuesta voluntaria]]: egile eskubideegatik ezabatu diren argazkiei buruzko erreklamazioak egiteko ([[:c:Commons:Volunteer_Response_Team]]) ; [[c:Commons:Email_templates|mezu elektronikoa igortzeko txantiloia]] * '''[[Laguntza:Irudiak]]''' * {{en}} [[:en:Wikipedia:Extended image syntax|Wikipedia:Extended image syntax]] * Irudi multzoak muntatzeko txantiloia: {{tx|Irudi multzo}} (adibidea: [[Kometa]]) * {{en}} [[:en:Wikipedia:Graphics tutorials|Wikipedia:Graphics tutorials]], [[:en:Wikipedia:Graphics Lab|Wikipedia:Graphics Lab]] * {{en}} '''[[:c:Commons:Video|Bideoak]]''' ** [https://convert-video-online.com/ Online Video Converter]: bideoen formatua online aldatzeko tresna *** <small>'''[[MP4|.mp4]]'''tik '''[[WebM|.webm]]'''ra '''ffmpeg''' erabilita: ffmpeg -i input.mp4 -c:v libvpx-vp9 -crf 30 -b:v 0 output.webm</small> ** [[:c:Category:Videos in Basque|Euskarazko bideoen kategoria]] commonsen * '''[[Wikipedia:VideoWiki|VideoWiki]]''': wikiscript-etan oinarrituta bideoak automatikoki sortzen dituen tresna. ** {{en}} [[:m:VideoWiki|proiektuaren deskribapena metan]] ** [[Wikipedia:VideoWiki/Honi buruz|Tutoriala]] ; [[:en:Wikipedia:VideoWiki/Tutorial|tutoriala ingelesez]] * [https://tools.wmflabs.org/wikishootme/ WikiShootMe] ** geolokalizatutako argazki libreak aurkitzeko ** Wikidatan argazkirik ez duten artikuluak eta itemak bilatzeko (baliagarria, adibidez [[Wikiproiektu:Ondarea]] proiektuan falta diren argazkiak jakiteko) <gallery mode="packed" heights="160"> Fitxategi:Tutoriala- Nola igo irudiak.webm|thumbtime=3|Nola igo irudiak<br/>(bideoa, 1'10") Fitxategi:Wikipedia irudiztatzen.pdf|Wikipedia irudiztatzen<br/>(pdf, 12 orr.) Fitxategi:Wikimedia Commons mobile App.webm|{{en}} Commons Mobile App (Android gailuetatik irudiak igotzeko app-a)<br/>(bideoa, 1'24")|thumbtime=60 </gallery> * '''[[Atari:Hezkuntza|Hezkuntza programa]]'''ren barnean lortutako akordioetan '''commons'''era igotako '''[[:c:Category:Images uploaded within the Education Program of Basque Wikimedians User Group|irudien kategoria]]''' eta '''[[:c:Category:Videos uploaded within Education Program of Basque Wikimedians User Group|bideoen kategoria]]''' ** [[Badihardugu]] euskara elkartearekin izenpetutako hitzarmenari esker ''[[Euskal Herriko Ahotsak]]'' ekimeneko '''[[:c:Category:Videos uploaded within the Basque Education program agreement with Ahotsak|bideoak]]''' ; [[:c:Commons:WikiProject Ahotsak|Commons:WikiProject Ahotsak]] ([[Galder Gonzalez]]: ''[http://wikimedia.eus/2018/05/akordioa-ahotsak-eus-ekimenarekin-300-herritako-euskarari-buruzko-bideoak-wikipediara-ekartzeko/ Akordioa ahotsak.eus ekimenarekin 300 herritako euskarari buruzko bideoak Wikipediara ekartzeko]'') ** [[Berria]]rekin egindako akordioari esker '''[[:c:Category:Infographics uploaded within the agreement with Berria|igotako infografiak]]''' ([[Urtzi Urkizu]]: ''[https://www.berria.eus/paperekoa/2273/036/002/2018-06-12/berriaren-2500-infografia-baino-gehiago-wikipedian-daude-eskura.htm BERRIAren 2.500 infografia baino gehiago Wikipedian daude eskura]'') ** [[Elhuyar Fundazioa]]rekin egindako akordioari esker '''[[:c:Category:Videos uploaded within the Basque Education program agreement with Elhuyar Fundazioa|igotako bideoak]]''' ([[Galder Gonzalez]]: ''[http://wikimedia.eus/2018/01/teknopoliseko-zientzia-animazioak-libre/ Teknopoliseko zientzia animazioak, libre]'') ; [[:Kategoria:Teknopolisen bideoak dituzten artikuluak|Teknopolisen bideoak dituzten artikuluak]] ** [[Tokikom]]ekin elkarlanean '''[[:c:Category:Images uploaded within the Basque Education program agreement with Tokikom|igotako irudiak]]''' ; [[:c:Commons:WikiProject Tokikom|Commons:WikiProject Tokikom]] ([[Galder Gonzalez]]: ''[http://wikimedia.eus/2020/03/aiurriren-altxorra-komunal-digitalean/ Aiurriren altxorra, komunal digitalean]'') ** [http://jakindun.com Jakindun]-ekin elkarlanean '''[[:c:Category:Jakindun|igotako irudiak]]''' ; [[:Kategoria:Jakindunen bideoak dituzten artikuluak|Jakindunen bideoak dituzten artikuluak]] * '''[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela|Ikusgela]]''' proiektuko '''[[c:Category:Ikusgela|bideo pedagogiko libreak]]''' ; [[:Kategoria:Ikusgelako bideoak dituzten artikuluak|Ikusgelako bideoak dituzten artikuluak]] * '''''[[Ruiz de Aldaren ortoargazkiak]]''''': '''[[Euskarabidea]]k''' EWKEri emandako diru-laguntzari esker '''commons'''era igotako '''[[:c:Category:Orthophotos by Julio Ruiz de Alda|1511 ortoargazki]]''': 1927 eta 1931 artean ateratako ia Nafarroa Garaia osoko kalitate oso handiko aire argazkiak. ([[Galder Gonzalez]]: ''[https://wikimedia.eus/2022/02/julio-ruiz-de-aldaren-aireko-altxorra-commonsen/ Julio Ruiz de Aldaren aireko altxorra, Commonsen]'') * [[Soinuenea]]rekin lanean '''[[:c: Category:Soinuenea - Herri Musikaren Txokoa|igotako irudi eta bideoak]]''' * [[Julio Ruiz de Alda]]k 1932-1934an egindako '''[[:c:Category:Orthophotos_from_Araba_by_Julio_Ruiz_de_Alda|Arabako ortoargazkiak]]''' eta herri bakoitzean zentratutako muntaketak . * '''[[Wikipedia:Irudi eskaerak]]''': Orri honetan, irudi bat edo irudi-sorta bat Commonsera igotzea eska dezakete wikilariek artikulu bat sortzeko edo osatzeko beharrezkoak direla ikusten dutenean. * '''Basque''' terminoarekin igo diren [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Search&limit=500&offset=0&ns0=1&ns1=1&ns2=1&ns3=1&ns4=1&ns5=1&ns6=1&ns7=1&ns10=1&ns11=1&ns12=1&ns13=1&ns14=1&ns15=1&sort=last_edit_desc&search=Basque+-pdf&sort=last_edit_desc&advancedSearch-current={}| azken 500 argazkiak] * [[:c:Category:Basque Wikimedians User Group|Basque Wikimedians User Group]] kategoria commonsen * [[:c:Category:Basque Country by year|Euskal Herria urtearen arabera]] kategoria commonsen * Iñaki Lopez de Luzuriaga: ''[http://wikimedia.eus/2021/09/euskarazko-metadatuak-praktikatzen-commonseko-sarean-zirrikituei-begira/ Euskarazko metadatuak praktikatzen Commonseko sarean: zirrikituei begira]'' |} === Datuak: Wikidata === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[Wikidata]]''': elkarlanean editatutako jakintza-base eta datu-basea, [[Wikimedia Fundazioa]]k kudeatua * '''[[Laguntza:Wikidata]]''' * '''[[Atari:Hezkuntza/Unibertsitatea/Wikidata]]''' * '''[https://www.wikidata.org/wiki/Wikidata:Main_Page Wikidata - Azala]''' * {{en}} '''[https://www.mediawiki.org/wiki/Wikidata_Bridge Wikidata Bridge]''': Wikidatako datuak zuzenean Wikpediatik editatzea ahalbidetzen duen proiektua * [https://tools.wmflabs.org/reasonator/ Reasonator]: Wikidatako elementuak formatu erakargarriagoarekin aurkezten ditu * [https://angryloki.github.io/wikidata-graph-builder/ Wikidata Graph Builder]: grafikoak eraikitzeko tresna * [https://www.wikidata.org/wiki/Wikidata:List_of_properties/eu Wikidata:Propietateen zerrenda] * [https://www.wikidata.org/wiki/Special:MergeItems Wikidatako elementuak batzeko tresna] <gallery mode="packed" heights="120"> Fitxategi:(TUTORIALA) Zer da Wikidata-.webm|Zer da Wikidata<br/>(bideoa, 2'42") Fitxategi:UEU2020 EuskalIdazleakWikidatatzen.pdf|Euskal idazleak Wikidatatzen<br/>([[Wikiproiektu:UEU ikastaroa 2020|UEU ikastaroa 2020]])<br/>(pdf, 27 orr.) Fitxategi:Wikidata_intro_-_CKC_2019.pdf|{{en}} Introduction to Wikidata (Celtic Knot Conference 2019)<br/>(pdf, 23 orr.) Fitxategi:20191122 Intro Wikidata.pdf|{{en}} Introduction Wikidata<br/>(pdf, 51 orr.) Fitxategi:Wikidata_is_amazing_-_Wikidata_Goes_Libraries%2C_October_18_2019.pdf|{{en}} Wikidata is amazing<br/>(pdf, 19 orr.) Fitxategi:ARL White Paper on Wikidata Opportunities and Recommendations.pdf|{{en}} ARL White Paper on Wikidata. Opportunities and Recommendations<br/>(pdf, 60 orr.) Fitxategi:A Gentle Introduction to Wikidata for Absolute Beginners (including non-techies!).webm|{{en}} A Gentle Introduction to Wikidata for Absolute Beginners<br/>(bideoa, 3h04'32") </gallery> * {{en}} '''[[:en:SPARQL|SPARQL]]''': [[RDF]] motako [[kontsulta lengoaia]] * {{en}} [[d:Wikidata:SPARQL_query_service/Wikidata_Query_Help/eu|Wikidata:SPARQL kontsulta zerbitzua/Wikidata Kontsulta Laguntza]] * Wikidatara kontsultak egiteko zerbitzua: '''[https://query.wikidata.org/ Wikidata Query Service]''' ** SPARQL koderik erabili gabe kontsulta sinpleak egiteko ikusizko tresna '''[https://query.wikidata.org/querybuilder/?uselang=eu Wikidata Query Builder]''' * {{en}} [https://wdqs-tutorial.toolforge.org/ Wikidata Query Service tutorial] * {{en}} [[d:Wikidata:SPARQL_examples|SPARQL kontsulta adibideak]] * {{en}} ''[https://janakiev.com/blog/wikidata-mayors/ Where do Mayors Come From: Querying Wikidata with Python and SPARQL]'' (2018-08-01) <gallery mode="packed" heights="120"> Fitxategi:Wikidata Sparql Query Tutorial.webm|{{en}} Wikidata Sparql Query Tutorial<br/>(bideoa, 16'25") Fitxategi:Wikidata Query Service en Breve.pdf|{{es}} Wikidata Query Service en Breve<br/>(pdf, 1 orr.) Fitxategi:Wikidata_Query_Service_Tutorial_–_WikidataCon_2019.pdf|{{en}} Wikidata Query Service Tutorial (WikidataCon_2019)<br/>(pdf, 45 orr.) Fitxategi:Beyond_the_basics_-_Intermediate_Wikidata_techniques_%28WikiConference_Portugal_2020%29.pdf|{{en}} Beyond the basics - Intermediate Wikidata techniques<br/>(pdf, 66 orr.) Fitxategi:DSDH-17_-_An_introduction_to_Wikidata_for_sharing_and_visualising_cultural_heritage_resources.pdf|{{en}} An introduction to Wikidata for sharing and visualising cultural heritage resources<br/>(pdf, 28 orr.) Fitxategi:Querying Wikidata with SPARQL for Absolute Beginners.webm|{{en}} Querying Wikidata with SPARQL for Absolute Beginners<br/>(bideoa, 1h51'53") </gallery> * [[Modulu:Wikidata]]: Wikidatatik datuak ateratzen ditu eta formatua ematen die ([[Modulu:Wikidata/dok|moduluaren dokumentazioa]]). * '''{{tx|Wikidata list}}''': Wikipediako artikuluetan Wikidatan oinarritutako zerrendak txertatzeko tresna (eguneratze automatikoarekin). * {{en}} [[:en:Template:Wikidata list|Template:Wikidata list]] * [https://tools.wmflabs.org/listeria/botstatus.php Zerrendak sortu eta eguneratzen dituen bot-aren egoera] <gallery mode="packed" heights="120"> Fitxategi:Wikidata lists using Listeria.pdf|{{en}} Wikidata lists using Listeria <br/>(pdf, 16 orr.) </gallery> * [[Galder Gonzalez]]: ''[http://wikimedia.eus/2018/10/euskal-literaturaren-armiarma-sarea-wikidatan-aztergai/ Euskal literaturaren armiarma sarea Wikidatan aztergai ]'' * [[Kepa Sarasola]]: ''[http://wikimedia.eus/2021/01/informatikako-programazio-ariketak-wikidatako-datuekin-jolastoki-berria/ Informatikako programazio-ariketak Wikidatako datuekin: jolastoki berria!]'' * [[Kepa Sarasola]]: ''[https://wikimedia.eus/2022/10/wikidatak-10-urte-zer-da-eta-nola-balia-dezaket-2022-10-26/ WIKIDATAk 10 urte. Zer da eta nola balia dezaket? (2022-10-26)]'' * [[Galder Gonzalez]]: ''[https://wikimedia.eus/2022/12/bertsolari-txapelketa-nagusia-wikipedia-eta-wikidataren-begiradatik/ Bertsolari Txapelketa Nagusia, Wikipedia eta Wikidataren begiradatik]'' |} === Txantiloiak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[Laguntza:Txantiloiak]]''' ** [[Wikipedia:Txantiloien formatua]] ** [[Wikipedia:Txantiloi dokumentazioa]] ** [[Laguntza:Txantiloien automatizazioa]] ** laguntza, ingelesez: [[:en:Help:Template]] , [[:mw:Help:Extension:ParserFunctions]] , [[:m:Help:Substitution]] ** {{en}} hitz magikoak: [[:mw:Help:Magic words/eu|Help:Magic words/eu]], [[:en:Help:Magic_words_for_beginners#Things_To_Remember|Help:Magic_words_for_beginners#Things_To_Remember]] *** {{en}} [[:en:Template:DEFAULTSORT|DEFAULTSORT]], {{en}} [[:en:Template:DISPLAYTITLE|DISPLAYTITLE]] {{Wikipediako txantiloi aurkibidea|state}} * '''Txantiloi aipagarri batzuk:''' ** [[Wikipedia:Aldaketa berriak|Aldaketa berrien]] '''[[Berezi:AzkenAldaketak|jarraipen orria]]''' eta '''[[Wikipedia:Bandalismoa|bandalismoa]]''': {{tx|bandaloa}} , {{tx|IP bandaloa}} , {{tx|ezabatu}} ** Nabigazio txantiloiak: {{tx|ezberdindu}} , {{tx|argitzeko}}, {{tx|beste erabilpenak}} , {{tx|beste erabilpen batzuk}} , {{tx|birzuzendua}} , {{tx|esanahi ezberdina}} , {{tx|argipen}} , {{tx|aurkibide taula}} ** [[Wikipedia:Estilo gida#Artikuluen izenburua|Artikuluaren izenburua]]: {{tx|Izenburu etzana}} , {{tx|Izenburua letra xehez}} ** Artikuluari buruz: *** Egoerari buruzko informazioa: {{tx|lanean}} , {{tx|itzultzen}} , {{tx|itzulia}} , {{tx|itzulia erref}} , {{tx|zirriborro}} *** Artikuluak zuzenketak behar ditu: {{tx|zuzendu}} , {{tx|wikitu}} , {{tx|erreferentzia falta}} , {{tx|itzuli}} , {{tx|argitu behar}} , {{tx|laburregia}} , {{tx|itzulpen automatiko txarra}} *** Artikuluak eguneratzeak behar(ko) ditu: {{tx|zaharkitua}} , {{tx|eguneratu}} , {{tx|etorkizuna}} *** Artikuluaren edukia eztabaidagarria da: {{tx|jatorrizko ikerketa}} , {{tx|autopromozioa}}, {{tx|Curriculum vitae}} , {{tx|neutraltasuna}} , {{tx|egile urraketa}} ** Oharrak: {{tx|ohar medikoa}}, {{tx|argumentua}} ** [[Laguntza:Eztabaida orria|Eztabaida orrietan]]: {{tx|lankide}} , {{tx|sinatu gabe}} ([[Laguntza:Sinadura]]) , {{tx|ping|lankide}} (lankide horrek edizioari buruzko abisua jaso dezan) ** {{tx|Ill}} baldintzatutako esteka sortzen du beste hizkuntzetako Wikipedietara. Zehaztutako artikulua ez bada existitzen euskarazko Wikipedian, txantiloiak esteka gorria erakutsiko du, baita adierazitako hizkuntzarako esteka ere kortxeteen artean. Orria euskaraz existitzen bada, esteka urdinez agertuko da, eta txantiloia kendu beharko litzateke esteka arrunta erabiliz haren ordez. ** [[:Kategoria:Hizkuntza txantiloiak]] ** [[Txikipedia]]n: {{tx|banner}} , {{tx|txp}} ** '''{{tx|Ohar metatxantiloia}}''' |} === Infotaula automatiko txantiloiak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[Wikiproiektu:Txantiloien automatizazioa]]''' ** Oinarrizkoak *** {{tx|bide infotaula}} *** {{tx|biografia infotaula automatikoa}} ([[Wikipedia:Estilo gida/Biografiak]]) (<small>[[Txantiloi:Biografia infotaula automatikoa/euskal herritarra bai edo ez]]</small>) *** {{tx|eraikin infotaula}} < funtsean, gizakiak eraikitako edozein eraikuntzatarako balio du, baina ez da gomendatzen errepide, kale eta abarretarako. *** {{tx|erakunde infotaula}} < edozein erakunde, talde, alderdi politiko, enpresa edo kirol talde egiten ditu.. *** {{tx|geografia fisiko infotaula}} < mendiak, ibaiak, aintzirak... funtsean, geografia fisikoa den edozer, beste planetatarako ere balio du. *** {{tx|hiri infotaula}} < lehengo hiri infotaulak dagoeneko gauza gehienak automatikoki txerta ditzake. *** {{tx|lan infotaula}} < filmak, telesailak, liburuak, artelanak eta musika disko zein kantak. Softwarea ere posible da.<br/>({{tx|izenburu etzana}} jartzen dio artikuluari; ez bada nahi gehitu <code><nowiki>|izenburu etzana = ez</nowiki></code> parametroa). *** {{tx|probintzia infotaula}} < lehengo probintzia infotaulak dagoeneko gauza gehienak automatikoki txerta ditzake. *** {{tx|taxotaula automatikoa}} < izaki bizidunentzat erabiltzen da. Datu batzuk eskuz sartu daitezke, ez dagoelako oraindik informaziorik Wikidatan ([[Wikipedia:Nola irakurri taxotaula bat]]). ** Zientzia *** {{tx|Anatomia infotaula}} *** {{tx|Astronomia infotaula}} < ia datu guztiak automatikoki eskuratzen ditu *** {{tx|Gaixotasun infotaula}} < gehienetan, txantiloi hau darabilten artikuluek {{tx|Ohar medikoa}} txantiloia ere beharko dute. *** {{tx|Gene infotaula automatikoa}} *** {{tx|Ilargiko krater edo itsaso infotaula}} < sakonera izan ezik, beste datu guztiak har ditzake zuzenean *** {{tx|konposatu kimiko infotaula}} < konposatu kimiko zein sendagaietarako balio du *** {{tx|Parke nazional infotaula automatikoa}} *** {{tx|Txakur arraza infotaula}} *** {{tx|Unitate infotaula}} < neurri unitateetarako balio du (Nazioarteko Unitate Sistema‎koak, anglosaxoiak...) ** Objektuak ***{{tx|objektu infotaula}} < gizakiak eraikitako ia edozein objekturako baliagarria, baina ez erabili artelanetarako **** {{tx|Aireontzi infotaula automatikoa}} **** {{tx|Arma infotaula}} **** {{tx|Automobil infotaula}} *** {{tx|Musika instrumentu infotaula}} *** {{tx|Elikagai infotaula}} ** Gizarte zientziak *** {{tx|Gertakari infotaula}} *** {{tx|Hauteskunde infotaula automatikoa}} *** {{tx|Hizkuntza infotaula}} < datu batzuk hartzen ditu *** {{tx|Talde etniko infotaula automatikoa}} *** {{tx|Mitologia infotaula}} *** {{tx|Musika talde infotaula}} < zuzenean hartzen du informazioa, baina eskuz gehitu daitezke eremu guztiak *** {{tx|Pertsonaia infotaula}} * Beste batzuk ** {{tx|Cycling race/raceinfobox|Qxxxx}} : txirrindularitza proba infotaula (Qxxxx probaren wikidata elementu zenbakia) * Orria wikidata elementuari lotuta egon gabe infotaulak wikidatako datuak har ditzan: ** <code><nowiki>{{konposatu kimiko infotaula|item=Q283}}</nowiki></code> : uraren (Q283) infotaula erakutsiko du orria lotuta egon ez arren (proba orrian erabiltzeko, adibidez) |} === Mapak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[OpenStreetMap]]''' (OSM): elkarlanean mapa libre eta editagarriak egiteko proiektua ** [https://librezale.eus/2017/08/12/oporretan-ere-openstreetmap-mapak-hobetu-nahi-streetcomplete/ Osoitz. ''Oporretan ere OpenStreetMap mapak hobetu nahi? StreetComplete'' (Librezale.eus 2017-08-12)] ** [https://librezale.eus/2017/08/18/bilboko-atarien-informazioa-openstreetmapen-argitaratzeko-gida-aurreratua/ Assar. ''Bilboko atarien informazioa OpenStreetMapen argitaratzeko gida aurreratua'' (Librezale.eus 2017-08-18)] ** [http://wikimedia.eus/2017/09/euskarazko-wikipedia-eta-openstreetmap/ ''Euskarazko Wikipedia eta OpenStreetMap'' (wikimedia.eus, 2017-09-01)] ** '''[[Wikipedia:VideoWiki/OSM Zoom|OSM Zoom]]''': Mapa bateko eremu batean '''zoom egin eta bideo bat sortzeko tresna'''. * [https://www.mapcoordinates.net/en mapcoordinates.net]: Mapan puntu bat klikatu eta puntu horren GPS datu zehatzak ikusteko tresna * [https://www.fcc.gov/media/radio/dms-decimal Degrees Minutes Seconds to/from Decimal Degrees]: gradu, minutu, segundu <-> gradu dezimal konbertsioak egiteko tresna * {{tx|Mapa marraztu}}: Interesguneak, lerroak edo poligonoak dituen mapa batean objektuak marrazteko txantiloia. Gainean klik eginez, mapa dinamikoa pantaila osora zabaltzen da, eta objektu bakoitzetik informazioa lortzen da. ** {{en}} [[:m:Template:Mapframe|Template:Mapframe]]: Erabilpen adibideak ** Adibideak EWPn: {{tx|Iruñeko burguak}} eta {{tx|Iruñea 1521+}}, [[Iruñeko harresiak]] artikuluan; {{tx|Tolosako ondare mapa}} [[Tolosa]] artikuluan * [https://tools.wmflabs.org/wikishootme/ WikiShootMe] ** geolokalizatutako argazki libreak aurkitzeko ** Wikidatan argazkirik ez duten artikuluak eta itemak bilatzeko (baliagarria, adibidez [[Wikiproiektu:Ondarea]] proiektuan falta diren argazkiak jakiteko) * [http://overpass-turbo.eu/ overpass turbo]: OSMko datuak filtratzeko/lortzeko trensa * [https://tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?pagename=Au%C3%B1amendi&language=eu&params=42.944166666667_N_-0.72083333333333_E_region:_type:_scale:_dim:_globe: ''GeoHack'', geografiako hainbat tresna (adibidea)]. * [http://www.euskadi.eus/izendegigeografikoa/ EAEko Izendegi Geografikoa] * [[:c:Category:Maps in Basque|Euskarazko mapen kategoria]], Commonsen. |} === Artikuluetako beste elementu batzuk === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| {{infotaula |above = [[Wikipedia:estilo gida#Atal bereziak|Artikuluaren amaierako atalak]] |data1 = *Iruditegia *Oharrak *Erreferentziak *Bibliografia *Bibliografia osagarria *Ikus, gainera *Kanpo estekak }} * [[Laguntza:Adierazpen sinboliko fisiko-matematikoak idazteko gida]] * {{tx|Ekuazio}} ({{en}} [[:en:Template:Equation|Template:Equation]]) * {{tx|Teorema}} * {{tx|Chem}} ({{en}} [[:en:Template:Chem|Template:Chem]], [[:en:Help:Displaying_a_formula#Chemistry|Help:Displaying a formula#Chemistry]], [[:en:Wikipedia:Manual of Style/Chemistry|Wikipedia:Manual of Style/Chemistry]]) * {{tx|Chem2}} * {{tx|Tipografia}}: [[letra-tipo]] eta tamaina hautatzeko txantiloia ({{en}} [[:en:Template:Font|Template:Font]]) * [[Laguntza:Taulak]], {{en}} [[:en:Wikipedia:Manual of Style/Tables|Wikipedia:Manual of Style/Tables]], {{tx|Goiburu diagonal}} * {{tx|Clear}} , {{tx|Clear left}} * {{tx|Zutabe-zerrenda}}: emandako zutabe kopurua edo emandako zabaleradun zutabeak sortzen dituen txantiloia. * Aipuak, aipu-kaxak eta albo kutxak: {{tx|aipua}} , {{tx|esaera}} , {{tx|esaera2}} , {{tx|esan-kaxa}} , {{tx|paperezko aipua}} * Elementu zabalkorrak/tolesgarriak ** {{en}} [[:mw:Manual:Collapsible elements|Manual:Collapsible elements]]: elementu tolesgarriak ** {{tx|Kaxa zabalkorra}} * Excel taulak wikitaula bihurtzeko tresna: [https://excel2wiki.toolforge.org/ Excel2wiki] * {{tx|Entzun}}: audio fitxategi bat entzuteko edo bideo fixategi bat ikusteko kutxatxoa agertarazten duen txantiloia. * {{tx|Barra bertikalen grafikoa}} * {{tx|Graph:Chart}}: grafikoak egiteko txantiloia ([[:en:Template:Graph:Chart|dokumentazioa ingelesez]]) * {{tx|Graph:Stacked}}: grafikoak egiteko txantiloia, datuak [[wikidata]]tik hartzen dituena. * [[Laguntza:Denbora lerroak]] ** [https://www.mediawiki.org/wiki/Extension:EasyTimeline EasyTimeline]: Denbora lerroak sortzeko tresna. * {{tx|Klado}}: adarkatzen diren zuhaitzak eraikitzen ditu, eta bai adar horiek zein bere hostoetan loturak jar daitezke. Bereziki erabilgarriak kladogramak egiteko. * {{tx|Biztanleria grafiko automatikoa}} biztanleria datuak Wikidatatik hartu eta grafikoa sortzen du. * {{tx|Klima-diagrama}} diagrama klimatikoak sortzen ditu hileko tenperatura minimoen eta maximoen batezbestekoak erabiliz. * {{tx|Genealogia}} biografia artikuluetan erabiltzeko, genealogia sortzen du, gorantz eta beherantz bi belaunaldi defektuz (adibideak: [[José María Ybarra]], [[Petri III.a Aragoikoa]], [[Aleksandr Puxkin]]) * {{tx|Biblia}} Bibliako pasarteak lotzeko. Lotura [[Wikiteka]]n dagoen [https://eu.wikisource.org/wiki/Biblia Bibliaren bertsiora] egiten du, dagokion bertseta aipatuz * Musika partiturak sortzeko gida: {{en}} [[:en:Help:Score|Help:Score]] , [https://lilypond.org/doc/v2.22/Documentation/notation-big-page.html LilyPond — Notation Reference] * {{tx|Xake diagrama}} xake diagrama sortzen du (dokumentazioa [[:es:Plantilla:Diagrama de ajedrez|gazteleraz]] eta [[:en:Template:Chess diagram|ingelesez]]) * {{tx|Froga}}: froga matematikoak izkutatu/erakusten dituen kutxa zabalkorra * [https://www.wikidata.org/wiki/Module:Cycling_race Module:Cycling race]: txirrindularitzarekin erlazionatutako hainbat infotaula automatiko sortzea ahalbidetzen du. ** {{tx|Cycling race/raceinfobox|Qxxxx}} : txirrindularitza proba infotaula (Qxxxx probaren wikidata elementu zenbakia) ** {{tx|Cycling race/infobox|Qxxxx}}: txirrindularitza proba baten edizio baten infotaula ** {{tx|Cycling race/listofwinners|Qxxxx}} : proba baten podium-a urteka (Qxxxx: proba horren wikidata elementu zenbakia) * [[Laguntza:Koloreak]] ** [https://www.w3schools.com/colors/colors_picker.asp HTML Color Picker] * {{tx|Tekla}}: teklatuko tekla bat irudikatzeko txantiloia. * {{tx|Esteka botoia}}: botoi estekadun bat sortzen duen txantiloia. * {{tx|aurkibide taula}} : artikulu batzuen bukaeran jartzen diren aurkibideak sortzeko oinarri-txantiloia |} === Erreferentziak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[Wikipedia:Egiaztagarritasuna]]''' * [[Laguntza:Erreferentziak]] * [[Wikipedia:Estilo gida#Erreferentziak eta oharrak]] * [[ISO 639-1]] kodeak, erreferentzietan hizkuntza adierazten dutenak. [[:Kategoria:Hizkuntza txantiloiak]] * {{tx|Erreferentzia}} * {{tx|Sfn}} : egile-data-orria motako aipamenak errazago egiteko * {{tx|erreferentzia falta}} : erreferentzia falta orokorra * {{tx|erref behar}} : datu batek erreferentzia edo aipua behar * {{tx|Erreferentzia zerrenda}}: '''Erreferentziak''' atalean erreferentziak formatu jakin batean erakusten ditu. * [[:Kategoria:Erreferentziak falta dituzten artikuluak|Kategoria:Erreferentziak falta dituzten artikuluak]] * [[:Kategoria:Erreferentzia behar duten adierazpenak dauzkaten artikuluak|Kategoria:Erreferentzia behar duten adierazpenak dauzkaten artikuluak]] <gallery mode="packed" heights="160"> Fitxategi:Tutoriala- Nola txertatu erreferentziak.webm|thumbtime=3|Nola txertatu erreferentziak<br/>(bideoa, 1'30") Fitxategi:Iturriak aipatzen.pdf|Iturriak aipatzen<br/>(pdf, 2 orr.) </gallery> * Erreferentzien estiloari buruz: ** {{en}} [[:en:Wikipedia:Citing sources|Wikipedia:Citing sources]] ** [[Txantiloi eztabaida:Erreferentzia#Erreferentzia txantiloia konpontzen|2020ko martxoko eztabaida]] ** [[ISO 690]]: hainbat dokumentu motatako erreferentzia bibliografikoak arautzen dituen ISO araua ** {{es}} [https://uc3m.libguides.com/guias_tematicas/citas_bibliograficas/une-iso-690 Guía temática sobre citas bibliográficas UC3M: UNE-ISO 690:2013], [https://web.unican.es/buc/Documents/Formacion/Guia_citar_ISO.pdf Cómo citar bibliografía según ISO 690] * {{tx|maiuskula txiki}} (''versalita'') |} === Autoritate kontrola === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[Autoritateen kontrol]]a''': [[katalogo bibliografiko]] automatikoetarako sarbidea bateratu eta normalizatzeko prozesua * [[Laguntza:Autoritate kontrola]] * '''Kanpo estekak''' atalaren bukaeran Autoritate kontrola agertarazteko kodea: {{tx|autoritate kontrola}}. Oharra: biografiatan ez da kode hau erabiltzen, Autoritate kontrola {{tx|bizialdia}} txantiloian barneratuta bait dago. <gallery mode="packed" heights="120"> Fitxategi:2016-08-05-AuthorityControl.pdf|{{en}} Authority Control. Wikipedia + Wikidata<br/>(pdf, 19 orr.) </gallery> * [[Modulu:Autoritate kontrola]] * [[Wikiproiektu:Euskal autoritateak]] |} === Kategoriak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[Laguntza:Kategoria]]''' * [[Laguntza:Tutoriala_(barne_estekak)#Kategoriak]] * [[Wikipedia:Estilo_gida#Artikuluak kategorizatzea]] * [[Wikipedia:Kategorien formatua]] * {{en}} [[:en:Help:Category#Default_sort_key|DEFAULTSORT:]] Artikuluak kategorietan izango duen kokapena moldatzeko * [[Wikipedia:Biografien kategorizazioa]] * {{tx|Bizialdia}}: biografia artikuluetako jaiotza eta heriotza urteen kategoriak eta DEFAULTSORT kodea sortzeko eta [[autoritateen kontrol]]a txertatzeko txantiloia * {{tx|CatAutoTOC}}: eduki taula automatiko bat gehitzen du kategoriatan, tamainak hala eskatzen badu * [[:Kategoria:Edukiak|Kategoria:Edukiak]]: Wikipediaren kategoria-sistemaren maila nagusia edo erroa * '''[[Wikipedia:HotCat|HotCat]]''': artikulu bati kategoriak bizkor gehitzeko, ezabatzeko edo ordezkatzeko bidea ematen duen script-a. * {{en}} [[:c:Help:Gadget-Cat-a-lot|Cat-a-lot]]: hainbat artikulu hautatu eta denei batera kategoriak gehitu/ordezkatu/ezabatzeko tresna. * [https://tools.wmflabs.org/quickcategories/ QuickCategories]: zerrenda bat emonda hainbat artikuluri kategoriak gehitu/kentzen dizkion tresna ** [[Laguntza:QuickCategories]] ** {{en}} [https://meta.wikimedia.org/wiki/User:Lucas_Werkmeister/QuickCategories Dokumentazioa] ** [https://query.wikidata.org/#SELECT%20%3FtitleEu%20%28%22%2BCategory%3ASARTU%20HEMEN%20EUSKARAZKO%20KATEGORIA%22%20AS%20%3Fcommand%29%20WHERE%20%7B%0A%20%20hint%3AQuery%20hint%3Aoptimizer%20%22None%22.%0A%20%20SERVICE%20wikibase%3Amwapi%20%7B%0A%20%20%20%20%20bd%3AserviceParam%20wikibase%3Aapi%20%22Generator%22%3B%0A%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20wikibase%3Aendpoint%20%22en.wikipedia.org%22%3B%0A%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20mwapi%3Agenerator%20%22categorymembers%22%3B%0A%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20mwapi%3Agcmtitle%20%22Category%3ASARTU%20HEMEN%20INGELESEZKO%20KATEGORIA%22%3B%0A%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20mwapi%3Agcmnamespace%200%3B%0A%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20mwapi%3Agcmprop%20%22title%22%3B%0A%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20mwapi%3Agcmlimit%20%22max%22.%0A%20%20%20%20%20%3FtitleEn_%20wikibase%3AapiOutput%20mwapi%3Atitle.%0A%20%20%7D%0A%20%20BIND%28STRLANG%28%3FtitleEn_%2C%20%22en%22%29%20AS%20%3FtitleEn%29%0A%20%20%3FarticleEn%20schema%3Aname%20%3FtitleEn%3B%0A%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20schema%3AisPartOf%20%3Chttps%3A%2F%2Fen.wikipedia.org%2F%3E%3B%0A%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20schema%3Aabout%20%3Fitem.%0A%20%20%3FarticleEu%20schema%3Aabout%20%3Fitem%3B%0A%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20schema%3AisPartOf%20%3Chttps%3A%2F%2Feu.wikipedia.org%2F%3E%3B%0A%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20schema%3Aname%20%3FtitleEu.%0A%7D Zerrendak sortzeko Wikidata Query adibidea] <gallery mode="packed" heights="160"> Fitxategi:TUTORIALA- Nola kategorizatu.webm|thumbtime=3|Nola kategorizatu<br/>(bideoa, 1'13") Fitxategi:Category explanation.ogv|thumbtime=6|{{en}} Kategoriak HotCatekin<br/>(bideoa, 5'42") Fitxategi:How to use Cat-a-lot.webm|{{en}} Nola erabili Cat-a-lot<br/>(bideoa, 6'28") </gallery> |} == Euskararen erabilera eta itzulpengintza == [[Fitxategi:Ikusgela-Euskara_ingurune_digitalean.webm|center|thumbtime=440|960px|Bideoa]] <center>'''[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela|Ikusgela]]''' proiektuko bideo honetan [[Euskara eta ingurune digitala|euskarak ingurune digitalean]] egin duen ibilbidea azaltzen da. </center> === [https://zuzeu.eus/tekno/mugikorra-euskaraz-konfiguratzearen-garrantzia/ Gailuak euskaraz konfiguratzearen garrantzia] === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #31f7a2;"| <big> {{esaera2| ...kontuan hartzen badugu euskaldun gehienon gailuak, ordenagailuak zein mugikorrak, erdaraz konfiguratuta daudela, bisita pila bat galtzen dira, argi dago. Horren adibide nabarmena da ''[[Herri txiki, infernu handi]]'' saioarekin gertatzen dena: saio bakoitzean agertzen den herriaren izena hiru aldiz gehiago kontsultatzen da gaztelaniazko Wikipedian, euskarazkoan baino. Eta saioa euskaraz da eta hori ikusten ari den jendea euskalduna da. Argi dago jende horrek kontsumituko lituzkeela euskarazko edukiak; baina gailuak erdaraz badituzte, horiek eskainiko dieten lehen aukera erdarazko Wikipediarena da, eta ez euskarazkoarena. |Edurne Agirre<ref>[https://uztarria.eus/aktualitatea/1575888711 Edurne Agirre: "Euskaldun gehienon gailuak erdaraz daude". uztarria.eus, Azpeitiko ataiye, 2019ko abe. 10a]</ref> }} </big> * [https://twitter.com/euwikipedia/status/1229467169559318528 ''"Herri txiki efektua"'': adibidea] * [[Lehen hitza Euskaraz]] kanpaina * '''Konfiguratu zure gailuak euskaraz: [https://www.lehenhitza.eus/ lehenhitza.eus'''] bertan zure ordenagailuko nabigatzailea, zure mugikorra eta zure webgunea euskaraz nola konfiguratu azaltzen da. * '''[https://www.mediawiki.org/wiki/Wikimedia_Apps Wikipedia app]''': mugikorretarako '''Wikipedia''' aplikazioa: ezarpenetan euskara aukeratu. ** [[Android]] gailuetarako aplikazioa deskargatzeko lotura, [https://play.google.com/store/apps/details?id=org.wikipedia Google Play Storen], [https://f-droid.org/en/packages/org.wikipedia/ F-Droiden] edo [https://releases.wikimedia.org/mobile/android/wikipedia/stable/ eskuz instalatu]. ** [[iOS]] gailuetarako aplikazioa deskargatzeko lotura [https://apps.apple.com/app/wikipedia/id324715238?mt=8 App Storen]. * '''Txikipedia app''': mugikorretarako '''Txikipedia''' aplikazioa ** [[Android]] gailuetarako aplikazioa deskargatzeko lotura, [https://play.google.com/store/apps/details?id=org.ewke.txikipedia&hl=eu Google Play Storen] ** [[iOS]] gailuetarako aplikazioa deskargatzeko lotura [https://apps.apple.com/us/app/txikipedia/id1523433958 App Storen]. * [[Librezale]]: euskara informatikaren munduan bultzatzea helburu duen lantalde irekia ([https://librezale.eus/ webgunea]) * Iñaki Lopez de Luzuriaga: ''[http://wikimedia.eus/2022/01/euskarazko-wikipediak-20-urte-euskara-eta-internet-estatistika-baikorrak/ Euskarazko Wikipediak 20 urte, euskara eta Internet. Estatistika baikorrak?]'' |} === Euskarazko Wikipediako politikak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| '''[[Wikipedia:Politikak/Euskarari buruzko politika orokorra]]''': Hizkuntzaren arloan, [[euskara]]zko entziklopedia hau [[euskaldun]] guztientzat denez eta hizkuntza honi batasuna emateaz arduratzen den akademia '''[[Euskaltzaindia]]''' denez, oro har haren '''arauei jarraitu behar zaie'''. * [http://www.euskaltzaindia.eus/index.php?lang=eu Euskaltzaindiaren webgune ofiziala] ** [https://www.euskaltzaindia.eus/hizkuntza-baliabideak Hizkuntza baliabideak] ** [https://www.euskaltzaindia.eus/hizkuntza-baliabideak/baliabide-orokorrak/arauak Arauak] * {{tx|EuskaltzArauErref}} Euskaltzaindiaren arau bat erreferentziatzat aipatzeko txantiloia Beste '''[[Wikipedia:Politikak|politika]]''' batzuk: * [[Wikipedia:Politikak/Politika formalak/Azentu marken erabilera]] * [[Wikipedia:Politikak/Jentilizioen erabilera]] ** [[Herritar-izen|Toponimiari buruz eta herritar-izenak nola eman adierazten duten Euskaltzaindiaren arau batzuk]] * [[Wikipedia:Politikak/Antroponimia]] ** [https://www.euskadi.eus/contenidos/informacion/eima_estilo_liburu/eu_def/adjuntos/onomastika/IZEN_ZERRENDAK.pdf EIMAren izen zerrendak] (pdf, 485 orr.) ** [https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_eoda&Itemid=470&lang=eu&view=deiturak Euskaltzaindiaren Euskal Onomastikaren Datutegia] (EODA) * [[Wikipedia:Politikak/Frantziako eskualde eta departamenduen izendapena]] ** [https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0036.pdf Euskaltzaindiaren 36. araua] (pdf, 17 orr.) * [[Wikipedia:Politikak/Artikuluen izenburuan, deklinabidea bereizteko marratxoa]] * [[Wikipedia:Politikak/Artikuluen izenburuan -a mugatzailea jartzea]] * [[Wikipedia:Politikak/Liburu, film eta antzekoen izenburua]] * [[Wikipedia:Politikak/Espezieen artikuluen izenburutzat, euskarazko izen arrunta]] * [[Wikipedia:Politikak/Hiztegi Batuko hitzak eta sinonimoak]] * [[Wikipedia:Politikak/Hitz elkarketako euskal izenaren erabilera]] |} === Hiztegi eta izendegiak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * [[Wikipedia:Terminologia]]: zalantza terminologikoak argitzen laguntzeko gida * [http://www.euskara.euskadi.net/r59-15172x/eu/hizt_el/index.asp Elhuyar hiztegia] * [https://zthiztegia.elhuyar.eus/ Zientzia eta teknologiaren hiztegi entziklopedikoa] * [http://www.euskara.euskadi.eus/r59-euskalte/eu/q91EusTermWar/kontsultaJSP/q91aAction.do Euskalterm] * [http://www.wordreference.com/es/ Wordreference] * [https://www.euskaltzaindia.eus/component/ehhe/?task=home&Itemid=1193 Euskal Hiztegi historiko-etimologikoa] * [http://www.euskadi.eus/contenidos/informacion/terminologia_plangintza_lanak/eu_def/adjuntos/Laburtzapenen_DF.pdf Laburtzapenen Hiztegia] (pdf, 211 orr.) * [http://www.euskadi.eus/izendegigeografikoa/ EAEko Izendegi Geografikoa] * [https://www.euskaltzaindia.eus/dok/iker_jagon_tegiak/82543.pdf Gipuzkoako herrien etimologia] (pdf, 411 orr.) * [https://www.euskaltzaindia.eus/dok/iker_jagon_tegiak/77389.pdf Latina-Euskara hiztegia] (pdf, 429 orr.) * [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/43/Latinhiztegia_2021_11_web.pdf Latina-Euskara-Gaztelania hiztegia] (pdf, 429 orr, [[Creative Commons|CC0 lizentzia]]) * [https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0198.pdf Euskara Batuaren Ortotipografia. Letra-estiloak] (pdf, 40 orr.) * [[Wikiztegia]]: eduki askeko hiztegia sortzea helburu duen Wikimediaren proiektua. ** '''[http://eu.wiktionary.org Euskarazko Wikiztegia]''' |} === Zuzentzaileak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * [http://xuxen.eus/eu/home Xuxen on-line] * [http://www.uzei.eus/es/online/hobelex/ Hobelex euskara zuzentzailea] |} === Itzulpengintza === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #31f7a2;"| <big> {{esaera2|... '''asumitu behar dugu itzulpen automatikoa erabiliz gero erantzukizun handia hartzen dugula, gero testu hori ondo orrazteko, ulergarri eta atsegin bihurtzeko'''. Itzulpen automatikoa tresna itzela da; askoz artikulu gehiago, testu-eduki askoz handiagoak ekartzen ari gara Wikipediara eta erraztasun handiagoarekin; baina, kontuz, '''itzulpen automatikoa erabili eta gero… ‘giza zuzenketa’ behar da'''. |[[Kepa Sarasola]]<ref>[http://wikimedia.eus/2020/04/itzulpen-automatikoa-erabili-eta-gero-giza-zuzenketa-behar-da/ Kepa Sarasola: ''Itzulpen automatikoa erabili eta gero… “giza zuzenketa” behar da'' Wikimedia.eus]</ref> }} </big> |} {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[:mw:Content_translation/eu|Content translation (Edukien itzulpena)]]''': [[Wikimedia Fundazioa]]ren itzulpen automatikoetarako tresna. Estekak ere itzultzen ditu. ** ([[File:Baustelle.svg|20px]] garapen fasean): {{en}} [https://www.mediawiki.org/wiki/Content_translation/Section_translation Section_translation], artikuluen atalak itzultzeko tresna * {{en}} '''[https://www.mediawiki.org/wiki/Content_translation ContentTranslation]''' * '''[[Berezi:ContentTranslation|ContentTranslation]]''' * [[Berezi:ContentTranslationStats|Content Translation estatistikak]] * [[Iñaki Alegria]] eta [[Kepa Sarasola]]: ''[https://www.unibertsitatea.net/apunteak/ingeniaritza-eta-teknologia-1/informatika/itzulpen-automatikoa-wikilariak-laguntzeko Itzulpen automatikoa wikilariak laguntzeko]'' [[Wikiproiektu:UEU ikastaroa 2020|UEU ikastaroa 2020]] (pdf, 10 orr. [https://www.unibertsitatea.net/apunteak/ingeniaritza-eta-teknologia-1/informatika/itzulpen-automatikoa-wikilariak-laguntzeko/at_download/file deskargatu hemen]) <gallery mode="packed" heights="120"> Fitxategi:Content Translation Screencast (English).webm|thumb|{{en}} Nola erabili Content Translation<br/>(bideoa, 4'15", euskarazko azpitituluekin) </gallery> * '''[[Itzulpen automatiko neuronal|Zer da Itzulpen automatiko neuronala]]''' * Itzultzaile automatiko neuronalak online: ** '''[[Elia.eus]]''' (Elhuyar): '''[https://elia.eus/itzultzailea Elia.eus]''' ([[:Topic:Wbwy08y2s4kl0uxp|nola aktibatu elia.eus ContentTranslationen]]) *** '''''[http://wikimedia.eus/2021/11/elia-euskarazko-wikipedian-nola-erabili/ Elia Euskarazko Wikipedian: nola erabili]''''' ** [https://www.batua.eus/ batua.eus] ** [https://www.euskadi.eus/itzuli/ Itzultzaile neuronala] (Eusko Jaurlaritza) ** [[Google Translate]]: [https://translate.google.com/?hl=eu# Google Translate] * [[Kepa Sarasola]]: [http://wikimedia.eus/2020/04/itzulpen-automatikoa-erabili-eta-gero-giza-zuzenketa-behar-da/ '''''Itzulpen automatikoa erabili eta gero… “giza zuzenketa” behar da'''''] * [https://tools.wmflabs.org/translate/?article=&from=en&to=eu&trim=1 Artikulu bateko estekak itzultzeko tresna] * [[Aitzol Astigarraga]]: [http://wikimedia.eus/2019/07/niessen-bilduma-argazkiak-lizentzia-libreak-eta-itzulpen-automatikoa/ ''Niessen bilduma: argazkiak, lizentzia libreak eta itzulpen automatikoa''] |} === Transliterazioak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[Transliterazio]]ak''' ([[:Kategoria:Transliterazioa]]) ** [[Armenieraren transliterazioa]] ** [[Errusieraren transliterazioa]] ** [[Georgieraren transliterazioa]] ** [[Ukraineraren transliterazioa]] * '''Euskaltzaindiaren arauak''' ** {{Erreferentzia|izenburua=156 Araua - Alfabeto zirilikoz idatzitako izenak euskarara aldatzeko transkripzio-sistema|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0156.pdf|formatua=PDF|sartze-data=2022-03-01}} ** {{Erreferentzia|izenburua=163 Araua - Georgieraren eta armenieraren alfabetoetan idatzitako izenak euskarara aldatzeko transkripzio-sistemak|hizkuntza=eu|data=|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0163.pdf|formatua=PDF|sartze-data=2022-03-03}} * '''[[Unicode]]''': testu-karaktereak edozein hizkuntzatan informatikoki adierazteko balio duen kodifikazio-sistema standar erabiliena. ** [[UTF-8]]: Munduan zehar erabiltzen diren alfabeto guztiak erabiltzeko aukera ematen duen karaktereak kodetzeko modua. |} == Genero oreka == {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #f8b9b6;"| * '''[[Wikipedia:Genero oreka]]''' ** [[Fitxategi:Gender gap in Wikipedia (animation).gif|eskuinera|300px]] '''[[Genero arrakala Wikipedian]]''' ** [https://humaniki.wmcloud.org/ Humaniki], biografien inguruko estatistika orokorrak. * [[Wikiproiektu:30.000 emakume]] * [[Wikiproiektu:WikiEmakumeok]] ** [[Wikiproiektu:WikiEmakumeok/WikiDurangaldea]], Durangaldeko taldearen orria. ** [[Wikiproiektu:WikiEmakumeok/WikiOiartzun]], Oiartzungo taldearen orria. ** '''[[Wikiproiektu:WikiEmakumeok/DOnKumentala]]''', emakume wikilariei buruzko dokumentala. ([https://www.youtube.com/watch?v=PPZlKF0TQTM bideoa youtube-n] ; [https://zinebi.eus/eu/programazioa/wikiemekumeok-donk/ Fitxa ZINEBI webgunean]) ; ([https://www.argia.eus/albistea/wikilari-euskaldunak-genero-arrakala-zuzentzeko-ahaleginean Wikilari euskaldunak, genero arrakala zuzentzeko ahaleginean] [[Argia]], 2024-01-17) * [[Wikiproiektu:LGTBIQ+]] * [[Atari:Hezkuntza/Ikas-egoerak/Emakumeak Wikipediara ekartzen]]: Ikas-egoera honen helburua emakumeek historian zehar izan duten ikusgarritasun txikiagoaren arrazoiak aztertzea izango da, emakumeek gertakari historiko eta sozialetan izan duten papera hobeto ezagutzea eta ikasleek egoerari buelta emateko proiektu bat egitea, Wikipedian emakume baten biografia sortuz edo hobetuz. * [[Atari:Hezkuntza/Lehiaketak/2020/Emakumeak]] * [[Atari:Hezkuntza/2.000_artikulu/Emakumea eta generoa]] * [[Atari:Hezkuntza/Bigarren Hezkuntza/Emakumeak Wikipediara]] * {{en}} [[:m:Feminism and Folklore|Feminism and Folklore]] * Lankide feminista [[Wikipedia:Erabiltzaile txantiloiak|erabiltzaile txantiloia]]: {{tx|lankide feminista}} * Pertsona transgeneroen izenak: [[Topic:Y2rmez062t8r93tx|eztabaida txokoan]] ; [[:en:Wikipedia:Manual_of_Style/Gender_identity|ingelesezko Wikipediako jarraibidea]]. |} == Bot-ak == {|style="width: 100%"] |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * [[Wikipedia:Bot-ak]] * '''[[Wikipedia:Pywikibot]]''': Wikipedia, Wikidata eta [[MediaWiki]] guneetan lanak automatizatzeko [[Python (informatika)|Python]] liburutegia eta tresna bilduma. ** {{en}} [https://www.mediawiki.org/wiki/Manual:Pywikibot Manual:Pywikibot] *** {{en}} [https://www.mediawiki.org/wiki/Manual:Pywikibot/Global_Options Manual:Pywikibot/Global_Options] ** [https://www.mediawiki.org/wiki/Manual:Pywikibot/eu Eskuliburua:Pywikibotmultilingual] ** {{en}} [https://buildmedia.readthedocs.org/media/pdf/pywikibot/stable/pywikibot.pdf Pywikibot Documentation] (2015, pdf, 212 orr.) ** {{en}} [https://pybot.fandom.com/wiki/Pybot_Wiki pybot.fandom.com/wiki/Pybot_Wiki] ** {{en}} [https://docs.python.org/3/library/re.html docs.python.org/3/library/re.html Regular expression operations] * '''[[Atari:Hezkuntza|Hezkuntza programa]]'''ren barnean aurrera eramandako proiektuak: ** [[Lankide:EUmineralbot|EUMineralBot proiektua]]: Mineralei buruzko euskarazko artikuluak automatikoki sortzeko robota ([[Galder Gonzalez]]: [http://wikimedia.eus/2020/06/mineral-guztiak-euskaraz-edo-automatizazioaren-mugara-nola-iritsi/ ''Mineral guztiak euskaraz edo automatizazioaren mugara nola iritsi)''] * [[:Lankide:UKBot|UKBot]]: '''[[:Atari:Hezkuntza/Lehiaketak|lehiaketak]]''' eguneratzen dituen bota ([[:en:Category:UKBot|botak erabilitako txantiloi eta moduluak]] ; [https://github.com/danmichaelo/UKBot botaren iturburu kodea]) * [[:Lankide:ListeriaBot|ListeriaBot]]: wikidata zerrendak ('''{{tx|Wikidata list}}''') sortu eta eguneratzen dituen bota ([https://github.com/magnusmanske/listeria_rs botaren iturburu kodea]) * '''[[:Wikipedia:Bot-ak/Eskaerak|Bot eskaerak]]''' |} == Wikimedia(k) == {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * {{en}} '''[[:en:Wikimedia movement|Wikimedia mugimendua]]''': [[Wikimedia Fundazioa]]ren proiektuetan parte hartzen duen komunitatea [[Fitxategi:Mindmap-wikimedia-movement-december-2019.svg|eskuinera|frameless]] ** '''[[:m:Wikimedia_movement|Wikimedia movement - Azala]]''' ** {{en}} '''[https://diff.wikimedia.org/ Diff]''': Wikimediako boluntario komunitatearen bloga ** {{en}} [[:m:Wikimedia user groups|Wikimedia user groups]]: Wikilari taldeak, munduan zehar * '''[[Wikimedia Fundazioa]]''': [[Wikipedia]] entziklopedia eta beste antzeko proiektuak sustatzen dituen erakundea ** '''[https://wikimediafoundation.org Wikimedia Foundation - Azala]''' ** [https://wikimediafoundation.org/our-work/wikimedia-projects/ Wikimedia Projects] * '''[[MediaWiki]]''': Wikipedia entziklopediak, Wikimedia Fundazioaren proiektu gehienak eta beste hainbat [[Wiki]] lantzeko erabiltzen den softwarea ** '''[[:mw:MediaWiki|MediaWiki - Azala]]''' ** {{en}} '''[[:mw:Growth|Growth]]''': increasing new editor retention in mid-size wikis * '''[[:m:Azala|Meta-Wiki]]''': Wikipedia entziklopedia, [[MediaWiki]] softwarea eta [[Wikimedia Fundazioa]]ren gainerako proiektuen koordinazio gunea ** '''[[:m:Main_Page|Meta-Wiki - Azala]]''' * {{en}} [[:mw:Differences between Wikipedia, Wikimedia, MediaWiki, and wiki]] {{Wikimedia Fundazioaren proiektu aurkibidea}} <center>[[Berezi:SiteMatrix|Wikimedia Fundazioaren wiki guztien zerrenda]]</center> * [[Laguntza:Estekak#Wikimedia Fundazioaren gainerako proiektuekiko esteka]] |} === Baliabideak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * [https://outreach.wikimedia.org/wiki/Main_Page Outreach Wikimedia] ** '''[https://outreach.wikimedia.org/wiki/Bookshelf Wikimedia Bookshelf]''': a vast collection of high-quality, freely licensed, user-generated informational material about Wikipedia and its sister projects. Videos, brochures, and other things. * [https://outreach.wikimedia.org/wiki/Education Wikimedia Education] <gallery mode="packed" heights="160"> Fitxategi:Editing Wikipedia brochure EN.pdf|{{en}} Editing Wikipedia: A guide to improving content on the online encyclopedia<br/>(pdf, 20 orr.) Fitxategi:Illustrating Wikipedia brochure.pdf|{{en}} Illustrating Wikipedia: A guide to contributing content to Wikimedia Commons<br/>(pdf, 12 orr.) Fitxategi:Evaluating Wikipedia brochure.pdf|{{en}}Evaluating Wikipedia: Tracing the evolution and evaluating the quality of article<br/>(pdf, 8 orr.) Fitxategi:Open Content - A Practical Guide to Using Creative Commons Licences.pdf|{{en}}Open Content - A Practical Guide to Using Creative Commons Licencese<br/>(pdf, 80 orr.)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Open Content - A Practical Guide to Using Creative Commons Licences - Meta|hizkuntza=en|url=https://meta.wikimedia.org/wiki/Open_Content_-_A_Practical_Guide_to_Using_Creative_Commons_Licences|aldizkaria=meta.wikimedia.org|sartze-data=2020-06-19}}</ref> </gallery> |} === Tresnak === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| *'''[[:m:Community Tech|Community Tech]]''': Wikimedia mugimenduko erabiltzaileentzat tresnak garatzen dituen taldea * '''[[Wikipedia:Gadget]]''' * {{en}} '''[https://tools.wmflabs.org/admin/ Wikimedia Toolforge]''' ** [https://tools.wmflabs.org/hay/ Hay's tools] ** [https://tools.wmflabs.org/hay/directory/ Tools Directory. Discover Wikimedia-related tools. Search through 640 tools here.] * '''[[Wikipedia:PetScan|PetScan]]''': Wikidata eta Wikipedian bilaketa aurreratuak egiteko tresna ** '''[https://petscan.wmflabs.org/ PetScan]''' ** {{en}} [https://meta.wikimedia.org/wiki/PetScan/en PetScan manuala] ** [http://wikimedia.eus/2017/11/zer-falta-da-nire-jakintza-eremuan-erantzunen-bila-petscan-eta-massviews-tresnekin/ Zer falta da nire jakintza eremuan? Erantzunen bila Petscan eta Massviews tresnekin] * '''[https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Apps Wikimedia Apps]''': [[Android]] eta [[iOS]]erako aplikazioak. * {{en}} '''[[:mw:GapFinder|GapFinder]]''': aukeratutako hizkuntzan dauden eta Euskal Wikipedian falta diren artikulu garrantzitsuenak aurkitzeko tresna. Artikulu bat hautatzeko aukera ere badu, erlazionatuta dauden eta falta diren artikuluak aurkitzeko. ** [https://recommend.wmflabs.org/ Wikipedia GapFinder] * '''[[Laguntza:ORES|ORES]]''': Wikimedia proiektuetan ikasketa automatikoa eskaintzen duen zerbitzua. Sistema honi esker bandalismoa automatikoki detekta daiteke, baita artikuluen kalitatea zein den neurtu ere. ** {{en}} [https://ores.wikimedia.org/ ORES Wikimedian] ** {{en}} [[:mw:ORES|ORES MediaWikin]] |} === Etorkizunari begira === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * {{en}} '''[https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Universal_Code_of_Conduct Wikimedia Foundation Universal Code of Conduct]''': Wikimediako proiektu guztientzat jokabide-kode komun minimo baten garapena ** {{en}} [[:m:Talk:Universal Code of Conduct|Eztabaida orria]] ** {{es}} [[:m:Universal_Code_of_Conduct/es|Código de conducta universal]] ** {{en}} [[:m:Universal Code of Conduct/Newsletter|Newsletter]] (Issue [[:m:Universal Code of Conduct/Newsletter/1|1]]) * '''Estrategia 2030''' ** {{en}} '''[https://meta.wikimedia.org/wiki/Strategy/Wikimedia_movement/2018-20/Recommendations Wikimedia 2030 Movement Strategy Recommendations]''' ** {{es}} [https://meta.wikimedia.org/wiki/Strategy/Wikimedia_movement/2018-20/Recommendations/es Recomendaciones de la estrategia del movimiento Wikimedia 2030] ** {{es}} '''[[:es:Wikipedia:Wikimedia 2030|Wikipedia:Wikimedia 2030]]''' <gallery mode="packed" heights="160"> <gallery mode="packed" heights=160 style="text-align:left"> File:Knowledge_belongs_to_all_of_us_-_2030.wikimedia.org.webm|thumbtime=01:03|{{en}} Knowledge belongs to all of us - 2030 (bideoa, 8'12") Fitxategi:Movement Strategy Recommendations - Core document in English.pdf|{{en}} Movement Strategy Recommendations - Core document<br/>(pdf, 25 orr.) Fitxategi:Movement Strategy Recommendations Extended doc EN.pdf|{{en}} Movement Strategy Recommendations Extended doc<br/>(pdf, 71 orr.) Fitxategi:Movement Strategy Recommendations Cover note EN.pdf|{{en}} Movement Strategy Recommendations Cover note<br/>(pdf, 6 orr.) Fitxategi:One-page overview of the first version of the Wikimedia 2030 movement strategy recommendations.pdf|{{en}} One-page overview of the first version of the Wikimedia 2030 movement strategy recommendations<br/>(pdf, 1 orr.) Fitxategi:Resumen de las Recomendaciones WIKIMEDIA 2030.pdf|{{es}} Resumen de las Recomendaciones WIKIMEDIA 2030<br/>(pdf, 1 orr.) </gallery> * '''Wikimedia Fundazioaren izen-aldatzeari buruz''' ** {{en}} [[:m:Communications/Wikimedia brands/2030 movement brand project|Communications/Wikimedia brands/2030 movement brand project]]: Wikimedia Fundazioaren izena aldatzeko proposamena ** {{en}} [[:m:Community open letter on renaming|Community open letter on renaming]]: komunitatearen eskaria izen-aldatze prosezua gelditzeko (2020-06-23) |} == Euskal Wikilarien Kultura Elkartea == {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| [[Fitxategi:Wikimedia Basque user group eu (lankide).png|eskuinera|140px]] * '''[[Euskal Wikilarien Kultura Elkartea]]''': [[Euskarazko Wikipedia]] sustatzeko elkartea, 2016an sortua * [http://wikimedia.eus/ Webgune ofiziala] * [https://meta.wikimedia.org/wiki/Basque_Wikimedians_User_Group/eu Euskal Wikilarien Kultura Elkarteari buruzko atala], Wikimedia webgunearen barruan (euskaraz) * [https://meta.wikimedia.org/wiki/Basque_Wikimedians_User_Group Euskal Wikilarien Kultura Elkarteari buruzko atala], Wikimedia webgunearen barruan (ingelesez) ** [https://meta.wikimedia.org/wiki/Basque_Wikimedians_User_Group/Reports/2020 Prentsa bilduma (2020)] * [[:c:Category:Basque Wikimedians User Group|Basque Wikimedians User Group]] kategoria commonsen * [https://twitter.com/euwikipedia Euskarazko Wikipedia twitterren: '''@euwikipedia'''] * [https://twitter.com/Txikipedia Txikipedia twitterren: '''@Txikipedia'''] * [https://www.youtube.com/channel/UCZLgFqBki5qqaIVCgE2LXjw EWKEren kanala Youtuben] * {{en}} [https://diff.wikimedia.org/author/cap-hindustanilanguage/ Syed Muzammiluddin]: '''[https://diff.wikimedia.org/2020/09/11/interview-with-basque-wikipedian-usergartxoak-mikel-f-arroiabe/ Interview with Basque Wikipedian User:Gartxoak (Mikel F. Arroiabe)]''' (2020-9-11) * {{en}} Beste wikilari talde batzuk, munduan zehar: [[:m:Wikimedia user groups|Wikimedia user groups]] |} === Hezkuntza programa === <gallery mode="packed" heights="200px"> Hezkuntza programa banner.jpg|link=Atari:Hezkuntza </gallery> {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[Atari:Hezkuntza/2.000_artikulu|2.000 artikulu 12-16 urteko ikasleentzat]]''' <gallery mode="packed" heights="160"> Fitxategi:2017-2018 ikasturtearen balorazioa.pdf|2017-2018 ikasturtearen balorazioa<br/>(pdf, 16 orr.) Fitxategi:2018 balorazio txostena.pdf|Kalitatezko 1.000 artikulu 12-16 urteko ikasleentzat. Balorazio txostena 2018<br/>(pdf, 126 orr.) Fitxategi:2019 balorazioa.pdf|Euskal Wikilarien Kultura Elkartea. 2019ko bilana<br/>(pdf, 38 orr.) Fitxategi:Euskal Wikilarien hezkuntza programa- hiru urte.webm|[[Galder Gonzalez]]:<br/>'''''Euskal Wikilarien hezkuntza programa: hiru urte'''''<br/>(bideoa, 12'35")<br/>Berez [[:m:Celtic Knot Conference 2020|Celtic Knot 2020 konferentziarako]] prestatutako bideoa, Hezkuntza Programa ezagutu nahi duen ororentzat baliagarria. Fitxategi:Memoria 2020-2023.pdf|Memoria 2020-2023<br/>(pdf, 112 orr.) </gallery> |} === Lehiaketak === {|style="width:100%;" |- |style="width: 66%; background-color: #eaf3ff; color: white; padding: 4px; font-size: 1.6em;"|'''[[Atari:Hezkuntza/Lehiaketak/2020|Parte hartu 2020ko lehiaketan eta lortu sari ederrak]]''' |style="width: 34%;"|[[Fitxategi:Wikibizi-bannerra-berria.gif|400px|link=Wikipedia:WikiBizi]] |} === 2024-2027 egitasmoa === {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''[[Wikipedia:2024-2027 egitasmoa]]''' ** [[Wikiproiektu:500.000 artikulu]] ** [[Wikiproiektu:Wikipedia guztiek izan beharreko 1.000 artikuluen zerrenda]] ** [[Wikiproiektu:Wikipedia guztiek izan beharreko 10.000 artikuluen zerrenda]] ** [[Wikiproiektu:30.000 emakume]] ** [[Wikiproiektu:Euskal Herria]] ** [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela]] ** [[Atari:Hezkuntza/Euskal Herriko historia 100 objektutan]] |} == Estatistikak == {|style="width: 100%" |- |style="width: 66%; font-size: 1em; vertical-align: top; padding-left: 20px; padding-right: 20px; background-color: #eee;"| * '''Euskal Wikipedia:''' ** [[Wikipedia:Estatistikak]] ** [[Berezi:Estatistikak|Euskal Wikipediako estatistikak]] ** [https://stats.wikimedia.org/v2/#/eu.wikipedia.org '''Wikimedia Statistics - Basque'''] ** '''[http://eu.wikiscan.org/ Wikiscan]''' ** [[Berezi:ContentTranslationStats|Content Translation estatistikak]] * '''Erdal Wikipediak:''' ** [https://meta.wikimedia.org/wiki/List_of_Wikipedias List of Wikipedias] ** [https://meta.wikimedia.org/wiki/List_of_Wikipedias_by_sample_of_articles List of Wikipedias by sample of articles: 1000 artikulu garrantzitsuenen arabera] ** [http://stats.wikimedia.org/EN/Sitemap.htm Wikipedia Statistics] ** [http://wikipulse.herokuapp.com/ wikipulse: Aldaketak minutuko] * '''Genero oreka Wikipedian:''' ** [[Wikipedia:Genero oreka]] ** [http://wigi.wmflabs.org/ Wikidata Human Gender Indicators] * '''Artikuluak:''' ** [https://tools.wmflabs.org/pageviews/#&project=eu.wikipedia.org&platform=all-access&agent=user&pages=Azala Artikulu (talde) baterako bisitak] ** [https://tools.wmflabs.org/xtools-articleinfo/ Artikulu baten edizioak] ** [https://tools.wmflabs.org/massviews/?project=eu.wikipedia.org Kategoria bateko artikuluen bisita kopurua] ** [[Berezi:OrrialdeLuzeak|Orrialde luzeenak]] ** '''wikidosia''': '''atzoko''' (edo aukeratutako eguneko) '''[http://wikidosia.aldatsa.eus/irakurrienak artikulu irakurrienak]''' *** wikidosia, Twitter-en: [https://twitter.com/wikidosia?lang=eu @wikidosia] *** wikidosia, mastodon.eus-en [https://mastodon.eus/@wikidosia @wikidosia@mastodon.eus] ** '''weeklypedia''': '''asteko [https://weekly.hatnote.com/archive/eu/index.html artikulu aldatuenak]''' eta estatistika batzuk. Zerrenda astero email bidez jasotzeko aukera ere badago |} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} {| style="background-color: #EEE9E9; width: 100%; text-align: center;" | [[Fitxategi:Vista-folder home.svg|25px]]<br />[[Lankide:Lainobeltz|Erabiltzaile orria<br>''User page'']] | [[Fitxategi:Vista Login Manager Cropped.svg|25px]]<br />[[Lankide_eztabaida:Lainobeltz|Eztabaida orria<br>''Discussion page'']] | [[Fitxategi:Vista-vlc.png|25px]]<br />[[Lankide:Lainobeltz/common.js|common.js]] | [[Fitxategi:Vista-vlc.png|25px]]<br />[[Lankide:Lainobeltz/common.js.bak|common.js.bak]] | [[Fitxategi:Vista-vlc.png|25px]]<br />[[Lankide:Lainobeltz/Wikidata_probak|Wikidata probak<br>''Wikidata Sandbox'']] | [[Fitxategi:Vista-vlc.png|25px]]<br />[[Lankide:Lainobeltz/Proba_orria|Proba orria<br>''Sandbox'']] |} 50z0y6sop6it3bpbn5xctdk4rt8pfz4 0 589432 9999087 9465551 2024-12-14T02:06:58Z Daeri 16654 /* Kanpo estekak */ 9999087 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Manuel del Moral Fernández''' ([[Jaén]], [[Espainia]], {{data|1984|2|25}}) [[futbolari]] profesionala da. [[Aurrelari (futbola)|Aurrelari]] jokatzen du. [[Eibar KE]] klubean jokatu zuen, [[Espainiako futbol ligako lehen maila]]n. == Kirol ibilbidea == 2001ean, [[Atletico Madril|Atletiko Madrideko]] filialak fitxatu zuen. Hurrengo bi denboraldiak [[Real Club Recreativo de Huelva|RC Recreativo de Huelva]] taldean pasa zituen,jokalari bezala prestatzeko. Bi urte horien ostean [[Atletico Madril|Atletiko Madridera]] bueltatu zen Lehenengo Mailan jolas zezan. 2006ko denboraldian [[Getafe Club de Fútbol|Getafe CF]] fitxatun zuen. Talde honekin bigarren gelditu zen [[Errege Kopa]]n bi urtez. Getafek Lehenengo Mailan izan zuen goleagile hoberena izan zen. 2011ko maiatzaren 11n, ofiziala egin zeren bere fitxaketa [[Sevilla Fútbol Club|Sevillan]], 4 miloiren truke. Bere lehenengo denboraldian Sevillan, jokalari garrantzitsua izan zen,entrenatzailea (Michel) konfiantza osoa eman zion. Entrentzailoea ordezkatzerakoa, protagonismoa galdu eta gutxi jolastera pasatu zen. Gaur egun, [[Eibar KE]] taldean jokatzen du, eta Gaizka Garitanoren eskutik minutuak gozatzen ari da. == Espainiako selekzioa == Selekzioko kategoria filialetan jokatu du, parte hartze nabarmenarekin. Sub-19 jolastu zuenean gol ugari sartu zituen eta horren ondorioz, 2011ko maiatzaren 25ean Selekzio absolutuak deitu zion eta partidu amistosoak jolasteaz gozatu zuen. == Klubak == # Atlético de Madrid B # R.C. Recreativo # Atlético de Madrid # Getafe C.F. # Getafe C.F. # Sevilla F.C.'' # Elche C.F.'' # S.D. Eibar'' == Kanpo estekak == {{bizialdia|1984ko||Delmoral, Manu}} [[Kategoria:Espainiako futbolariak]] [[Kategoria:Recreativo de Huelvako futbolariak]] [[Kategoria:Atlético de Madrideko futbolariak]] [[Kategoria:Sevilla Futbol Clubeko futbolariak]] [[Kategoria:Eibar Kirol Elkarteko futbolariak]] [[Kategoria:Real Valladolideko futbolariak]] [[Kategoria:Jaendarrak]] [[Kategoria:Getafe CFeko futbolariak]] [[Kategoria:CD Numanciako futbolariak]] [[Kategoria:Gimnàstic de Tarragonako futbolariak]] [[Kategoria:La Ligako jokalariak]] [[Kategoria:Espainiako gizonezkoen futbol selekzioko jokalariak]] rmvn1hr68mycwe9yy5ylr8i26iwbpto 0 592111 9999084 9463409 2024-12-14T02:05:22Z Daeri 16654 Daeri wikilariak «[[Raúl Rodríguez Navas]]» orria «[[Raúl Navas]]» izenera aldatu du 9463409 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Raul Rodríguez Navas''' ([[Sevilla]], [[1988]]ko [[maiatzaren 11]]) atzelari [[espainiar]]ra da, [[Real Sociedad|Errealak]] utzita [[Osasuna futbol kluba|Osasunan]] jokatzen duena. Osasunak denboraldi bukaeran erosi beharra du. == Ibilbidea == 2008an Valladolid-en bigarren taldean ibili zen, 2009an debutatu zuen arte. 2010ean Celtako bigarren taldean aritu zen. Honen ondoren Eibarrera iritsi zen, libre. Han bi urtez ibili zen eta lehen mailan debuta egitera ere iritsi zen. Azkeneko denboraldia Errealak utzita egin zuen. 2015eko ekainean Errealera itzuli zen eta geroztik Errealean aritu da atzelari-zentral moduan. 2015ean 2018rainoko kontratua sinatu zuen Errealarekin. 2019ko abuztuaren 14an, Osasunara utzita zijoala konfirmatu zen, 250.000 [[euro]]rengatik, eta hurrengo udan ordaindu beharreko 500.000ko erosteko aukerarekin. == Kanpo estekak == * [https://beta.realsociedad.com/eu/taldea/jokalari/real-sociedad/raul-rodriguez-navas Navasen profila Errealaren webgunean] {{bizialdia|1988ko||Rodriguez Navas, Raul}} [[Kategoria:Sevillarrak]] [[Kategoria:Espainiako futbolariak]] [[Kategoria:Real Valladolideko futbolariak]] [[Kategoria:Real Sociedadeko 2010 hamarkadako jokalariak]] [[Kategoria:Eibar Kirol Elkarteko futbolariak]] [[Kategoria:Osasunako futbolariak]] [[Kategoria:UD Las Palmaseko futbolariak]] [[Kategoria:CD Mirandésko futbolariak]] [[Kategoria:Recreativo de Huelvako futbolariak]] [[Kategoria:La Ligako jokalariak]] sn1vubie7k6sfs6deg7l1zlc1skq6xg 9999086 9999084 2024-12-14T02:05:50Z Daeri 16654 /* Kanpo estekak */ 9999086 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Raul Rodríguez Navas''' ([[Sevilla]], [[1988]]ko [[maiatzaren 11]]) atzelari [[espainiar]]ra da, [[Real Sociedad|Errealak]] utzita [[Osasuna futbol kluba|Osasunan]] jokatzen duena. Osasunak denboraldi bukaeran erosi beharra du. == Ibilbidea == 2008an Valladolid-en bigarren taldean ibili zen, 2009an debutatu zuen arte. 2010ean Celtako bigarren taldean aritu zen. Honen ondoren Eibarrera iritsi zen, libre. Han bi urtez ibili zen eta lehen mailan debuta egitera ere iritsi zen. Azkeneko denboraldia Errealak utzita egin zuen. 2015eko ekainean Errealera itzuli zen eta geroztik Errealean aritu da atzelari-zentral moduan. 2015ean 2018rainoko kontratua sinatu zuen Errealarekin. 2019ko abuztuaren 14an, Osasunara utzita zijoala konfirmatu zen, 250.000 [[euro]]rengatik, eta hurrengo udan ordaindu beharreko 500.000ko erosteko aukerarekin. == Kanpo estekak == * [https://beta.realsociedad.com/eu/taldea/jokalari/real-sociedad/raul-rodriguez-navas Navasen profila Errealaren webgunean] {{bizialdia|1988ko||Navas, Raul}} [[Kategoria:Sevillarrak]] [[Kategoria:Espainiako futbolariak]] [[Kategoria:Real Valladolideko futbolariak]] [[Kategoria:Real Sociedadeko 2010 hamarkadako jokalariak]] [[Kategoria:Eibar Kirol Elkarteko futbolariak]] [[Kategoria:Osasunako futbolariak]] [[Kategoria:UD Las Palmaseko futbolariak]] [[Kategoria:CD Mirandésko futbolariak]] [[Kategoria:Recreativo de Huelvako futbolariak]] [[Kategoria:La Ligako jokalariak]] nwf1htacjnnier1pb3bcmczfvfvs1fk 0 592135 9999088 9801027 2024-12-14T02:07:37Z Daeri 16654 Daeri wikilariak «[[Antonio García Aranda]]» orria «[[Toño García]]» izenera aldatu du 9801027 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Antonio "Toño" García Aranda''' ([[Alcalá de Henares]], [[1989]]ko [[azaroaren 7]]a) espainiar futbolaria da. [[Levante Unión Deportiva|Levante]] futbol klubean jokatzen duen ezker hegalekoa da. [[RC Recreativo de Huelva|RC Recreativon]] ere ibilia, 2015eko udan Levantek libre aurkitu eta kontratatu zuen. == Ibilbidea == {|align="center" bgcolor="#f7f8ff" cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="color:black;" !Kluba !Urtea !Partida(k) !Gol(ak) |-align=center |[[Atlético Saguntino]] |[[2008]]-[[2009]] |18 |0 |-align=center |[[Club Deportivo Castellón B|CD Castellón B]] |[[2009]]-[[2010]] |37 |3 |-align=center |[[Club Deportivo Castellón|CD Castellón]] |[[2009]]-[[2011]] |35 |0 |-align=center |[[Villarreal Club de Fútbol B|Villarreal CF B]] |[[2011]]-[[2014]] |41 |0 |-align=center |[[Centre d'Esports Sabadell Futbol Club|CE Sabadell]] (''utzita'') |[[2013]] |2 |0 |-align=center |[[RC Recreativo de Huelva|RC Recreativo]] |[[2014]] |13 |0 |-align=center |[[Levante Unión Deportiva|Levante UD]] |[[2014]]- |17 |0 |} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1989ko||Garcia Aranda, Antonio}} {{Biografia zirriborroa|ES-M}} [[Kategoria:Madrilgo Erkidegoko jendea]] [[Kategoria:Espainiako futbolariak]] [[Kategoria:Levante UDko futbolariak]] [[Kategoria:Recreativo de Huelvako futbolariak]] [[Kategoria:Eibar Kirol Elkarteko futbolariak]] [[Kategoria:La Ligako jokalariak]] [[Kategoria:CD Castelloneko futbolariak]] ayh11t14ppr92bvtu7p7mdet1al8qe1 0 592430 9999090 9464898 2024-12-14T02:09:51Z Daeri 16654 Daeri wikilariak «[[Denis Txerixev]]» orria «[[Denis Cheryshev]]» izenera aldatu du 9464898 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Denis Dmitrievitx Txerixev''' ({{lang-ru|Денис Дмитриевич Черышев}}; [[Nizhni Novgorod]], Errusia, 1990eko abenduaren 26a) [[errusiar|erruso]]-[[espainiar]] futbolaria da. [[Real Madril]]eko harrobikoa, erdilari. 2017rainoko kontratua zuen klub horrekin. Aurrez, [[Vila-real CF]] klubean ibili zen urtebete, eta haiekin 7 gol sartu zituen guztira. == Kanpo estekak == {{bizialdia|1990eko||Txerixev, Denis}} {{Biografia zirriborroa|Errusia}} [[Kategoria:Errusiako futbolariak]] [[Kategoria:Espainiako futbolariak]] [[Kategoria:Real Madrideko futbolariak]] [[Kategoria:Valencia CFko futbolariak]] [[Kategoria:Sevilla Futbol Clubeko futbolariak]] [[Kategoria:Villarreal CFeko futbolariak]] [[Kategoria:La Ligako jokalariak]] [[Kategoria:UEFA Euro 2020ko jokalariak]] j27hst280fa73cil8206qe7dp2mnjvm 9999092 9999090 2024-12-14T02:10:13Z Daeri 16654 /* Kanpo estekak */ 9999092 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Denis Dmitrievitx Txerixev''' ({{lang-ru|Денис Дмитриевич Черышев}}; [[Nizhni Novgorod]], Errusia, 1990eko abenduaren 26a) [[errusiar|erruso]]-[[espainiar]] futbolaria da. [[Real Madril]]eko harrobikoa, erdilari. 2017rainoko kontratua zuen klub horrekin. Aurrez, [[Vila-real CF]] klubean ibili zen urtebete, eta haiekin 7 gol sartu zituen guztira. == Kanpo estekak == {{bizialdia|1990eko||Cheryshev, Denis}} {{Biografia zirriborroa|Errusia}} [[Kategoria:Errusiako futbolariak]] [[Kategoria:Espainiako futbolariak]] [[Kategoria:Real Madrideko futbolariak]] [[Kategoria:Valencia CFko futbolariak]] [[Kategoria:Sevilla Futbol Clubeko futbolariak]] [[Kategoria:Villarreal CFeko futbolariak]] [[Kategoria:La Ligako jokalariak]] [[Kategoria:UEFA Euro 2020ko jokalariak]] d7aj7krzw3bou6nydkub1oqautln2qj 0 593564 9999072 9818385 2024-12-14T01:37:34Z Daeri 16654 9999072 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa|nazionalitatea={{bandera|Bizkaia}}<br/> {{bandera|Ghana}}}} '''Galder Dwomoh Lombas''' ([[Bilbo]], [[Bizkaia]], [[1990]]eko [[otsailaren 24]]a) euskal herritar futbolaria da. Aurrelari moduan aritzen da. [[Ghana]]tar jatorrikoa da. == Kirol Ibilbidea == <small>''[[2023]]ko [[maiatzaren 18|maiatzak 18an]] eguneratua. Datu ofizialak.''</small> {|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- style="background:#DDDDDD" !rowspan="2" width=150px|Taldea !rowspan="2" width=30px|Maila !rowspan="2"|Denboraldia !colspan="2"|Liga !colspan="2"|Kopa !colspan="2"|[[UEFAko Txapeldunen Liga|Champions League]] !colspan="2"|[[UEFA Europa League|Europa League]] !colspan="2"|[[UEFA Europa Conference League|Conference League]] !colspan="2"|Superkopa !colspan="3"|Denera |- style="background:#DDDDDD" !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G |- style="text-align: center;" |rowspan="3" valign="center"|'''[[Santutxu Futbol Kluba|Santutxu]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |DH | 2009/10 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |- | bgcolor="F0E68C" |- |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |3. | 2010/11 |20 |0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | | |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="FFD700" |20 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!20!!0!!-!!-!! - !! - !! -!! -!! !! !!-!!-!!20!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Eibar KE B|Eibar B]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3. | 2011/12 |31 |3 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |31 | bgcolor="F0E68C" |3 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!31!!3!!-!!-!! - !! - !!-!!-!! !! !!-!!-!!31!!3 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Laudio Kirol Kluba|Laudio]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3. | 2012/13 |27 |7 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | | | - | - | bgcolor="FFD700" |27 | bgcolor="FFD700" |7 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!27!!7!!-!!-!! - !! - !! -!!-!! !! !!-!!- !!27!!7 |- style="text-align: center;" |rowspan="3" valign="center"|'''[[Santurtzi Kirol Elkartea|Santurtzi]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |DH | 2013/14 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |- | bgcolor="F0E68C" |- |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |3. | 2014/15 |34 |14 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |34 | bgcolor="FFD700" |14 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!34!!14!!-!!-!! - !! - !! -!! -!! !! !!-!!- !!34!!14 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Club Portugalete|Portugalete]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |2.B |2015/16 |15 |2 |1 |0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |16 | bgcolor="F0E68C" |2 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!15!!2!!1!!0!! - !! - !! -!! -!! !! !!-!!- !!16!!2 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Getxo Kirol Kluba|Getxo]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3. |2015/16 | 14 | 3 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" | 14 | bgcolor="FFD700" | 3 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!14!!3!!-!!-!! - !! - !! -!!-!! !! !!-!!-!!14!!3 |- style="text-align: center;" |rowspan="3" valign="center"|'''[[Santurtzi Kirol Elkartea|Santurtzi]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3. |2016/17 |27 |9 | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |27 | bgcolor="F0E68C" |9 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |3. |2017/18 | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" | - | bgcolor="FFD700" | - |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!27!!9!!-!!-!! - !! - !! -!! -!! !! !!-!!-!!27!!9 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Victoria Hotspurs F.C.|Victoria Hotspurs]]'''<br /><small>{{banderaikur|Malta}}</small> |3. |2017/18 | - | - | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" | - | bgcolor="F0E68C" | - |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!-!!-!!-!!-!! - !! - !! -!! -!! !! !!-!!-!!-!!- |- style="text-align: center;" |rowspan="3" valign="center"|'''[[Club Portugalete|Portugalete]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3. |2018/19 | 38 | 11 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" | 38 | bgcolor="FFD700" | 11 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |3. |2019/20 | 17 | 3 | 0 | 0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" | 17 | bgcolor="F0E68C" | 3 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!55!!14!!0!!0!! - !! - !! -!!-!! !! !!-!!-!!55!!14 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Santurtzi Kirol Elkartea|Santurtzi]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3. |2020/21 | 29 | 7 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" | 29 | bgcolor="FFD700" | 7 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!29!!7!!-!!-!! - !! -!!-!!- !! !! !! -!! -!!29!!7 |- style="text-align: center;" |rowspan="3" valign="center"|'''[[Leioa Kirol Elkartea|Leioa]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3.F |2021/22 | 30 | 7 | 1 | 0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | - | - | bgcolor="F0E68C" | 31 | bgcolor="F0E68C" | 7 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |3.F |2022/23 | 8 | 1 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="FFD700" | 8 | bgcolor="FFD700" | 1 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!38!!8!! 1 !! 0 !! - !! - !! - !! - !! -!! -!! - !! - !!39!!8 |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Zalla Klub Bazkuna|Zalla]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |DH |2022/23 | - | - | <nowiki>-</nowiki> | <nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="F0E68C" | - | bgcolor="F0E68C" | - |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!-!!-!! - !! - !! - !! - !! - !! - !! -!! -!! - !! - !!-!!- |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[San Pedro Kirol Elkartea|San Pedro]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |DH |2023/24 | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="FFD700" | - | bgcolor="FFD700" | - |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!! -!! -!!-!!-!!-!!- |-align=center bgcolor=000000 style="color: white;" !colspan="3" valign="center"|'''Ibilbide osoan''' !!290!!67!!2!!0!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!292!!67 |} == Kanpo estekak == {{Bizialdia|1990eko||Dwomoh, Galder}} [[Kategoria:Bilbotarrak]] [[Kategoria:Bizkaiko gizon futbolariak]] [[Kategoria:Club Portugaleteko futbolariak]] [[Kategoria:Laudio Kirol Klubeko futbolariak]] [[Kategoria:Santurtzi Kirol Elkarteko futbolariak]] [[Kategoria:Getxo Kirol Klubeko futbolariak]] [[Kategoria:Leioa Kirol Elkarteko futbolariak]] [[Kategoria:Zalla Klub Bazkuneko futbolariak]] [[Kategoria:Santutxu Futbol Klubeko futbolariak]] qfgezvhgochtn01p2pr2n5jh35erim7 0 593786 9999075 9529860 2024-12-14T01:40:32Z Daeri 16654 Daeri wikilariak «[[Sergio Gontán]]» orria «[[Keko]]» izenera aldatu du 9529860 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Sergio Gontan Gallardo''', '''''Keko''''' ([[Brunete]], [[Espainia]], [[1991]]ko [[abenduaren 27]]a) [[Eibar KE]]-en aurrelari moduan jokatzen duen espainiar jokalaria da. 2015eko udan iritsi zen eta bi urterako kontratua sinatu zuen [[José Luis Mendilibar|Mendilibarrren]] aginduetara egoteko. == Ibilbidea == {|align="center" bgcolor="#f7f8ff" cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="color:black;" !Kluba !Urtea !Part. (Golak) |-align=center |[[Atlético de Madrid]] |[[2009]] | 1 (0) |-align=center |[[Real Valladolid]] |[[2010]] | |-align=center |[[FC Cartagena]] |[[2010]] | |-align=center |[[Girona Futbol Club]] |[[2011]] | |-align=center |[[Calcio Catania|Catania]] |[[2011]] | 0 (0) |-align=center |[[Unione Sportiva Grosseto Football Club|U.S. Grosseto F.C.]]<ref>[http://www.marca.com/2011/06/17/futbol/equipos/atletico/1308327833.html El Atlético decide no renovar al canterano Keko]</ref> |[[2012]] | 4 (0) |-align=center |[[Calcio Catania|Catania]] |[[2012]] &ndash; [[2014]] | 25 (1) |-align=center |[[Albacete Balompié]] |[[2014]] -[[2015]] | 32 (6) |- |Eibar KE |2015- |} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1991ko||Gontan, Sergio}} [[Kategoria:Madrilgo Erkidegoko jendea]] [[Kategoria:Espainiako futbolariak]] [[Kategoria:Eibar Kirol Elkarteko futbolariak]] [[Kategoria:Real Valladolideko futbolariak]] [[Kategoria:Atlético de Madrideko futbolariak]] [[Kategoria:Gironako FCeko futbolariak]] [[Kategoria:Málaga CFeko futbolariak]] [[Kategoria:Albacete Balompiéko futbolariak]] [[Kategoria:Deportivo de La Coruñako futbolariak]] [[Kategoria:La Ligako jokalariak]] qc3mgjlqnrgr97iy9z792sr1sha2ul9 9999077 9999075 2024-12-14T01:40:53Z Daeri 16654 /* Kanpo estekak */ 9999077 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Sergio Gontan Gallardo''', '''''Keko''''' ([[Brunete]], [[Espainia]], [[1991]]ko [[abenduaren 27]]a) [[Eibar KE]]-en aurrelari moduan jokatzen duen espainiar jokalaria da. 2015eko udan iritsi zen eta bi urterako kontratua sinatu zuen [[José Luis Mendilibar|Mendilibarrren]] aginduetara egoteko. == Ibilbidea == {|align="center" bgcolor="#f7f8ff" cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="color:black;" !Kluba !Urtea !Part. (Golak) |-align=center |[[Atlético de Madrid]] |[[2009]] | 1 (0) |-align=center |[[Real Valladolid]] |[[2010]] | |-align=center |[[FC Cartagena]] |[[2010]] | |-align=center |[[Girona Futbol Club]] |[[2011]] | |-align=center |[[Calcio Catania|Catania]] |[[2011]] | 0 (0) |-align=center |[[Unione Sportiva Grosseto Football Club|U.S. Grosseto F.C.]]<ref>[http://www.marca.com/2011/06/17/futbol/equipos/atletico/1308327833.html El Atlético decide no renovar al canterano Keko]</ref> |[[2012]] | 4 (0) |-align=center |[[Calcio Catania|Catania]] |[[2012]] &ndash; [[2014]] | 25 (1) |-align=center |[[Albacete Balompié]] |[[2014]] -[[2015]] | 32 (6) |- |Eibar KE |2015- |} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1991ko||Keko}} [[Kategoria:Madrilgo Erkidegoko jendea]] [[Kategoria:Espainiako futbolariak]] [[Kategoria:Eibar Kirol Elkarteko futbolariak]] [[Kategoria:Real Valladolideko futbolariak]] [[Kategoria:Atlético de Madrideko futbolariak]] [[Kategoria:Gironako FCeko futbolariak]] [[Kategoria:Málaga CFeko futbolariak]] [[Kategoria:Albacete Balompiéko futbolariak]] [[Kategoria:Deportivo de La Coruñako futbolariak]] [[Kategoria:La Ligako jokalariak]] 9sztkzlr5hlkv0ctxj4hz1edux4owy5 0 594295 9999289 7218857 2024-12-14T10:08:05Z Marklar2007 1545 9999289 wikitext text/x-wiki {{lan infotaula}} {{nahasi|[[Rabia (filma)|''Rabia'']] 2024ko filmarekin}} '''''Amorrua''''' ({{lang-es|Rabia}}) [[Sebastián Cordero]]k zuzendutako filma da, [[Gustavo Sánchez Parra]] eta [[Martina García]]k protagonizatuta. 2010eko maiatzaren 28an estreinatu zuten.<ref>[http://www.imdb.com/title/tt1151923/releaseinfo?ref_=tt_ql_9 imdb.com]</ref> == Sinopsia == {{Argumentua}} Jose Maria igeltseroa eta Rosa etxeko langilea Hego Ameriketatik Europara etorritako etorkinak dira. Espainian lan egiten dute eta duela aste bi harreman bat hasi dute. Jose Mariak izaera aldakorra du eta, berarekin eztabaida bat izan ostean, bere ugazaba hil egingo da, "istripu" baten eraginez. Jose Mariak ez du zer egin jakingo eta Rosaren lantokian, luxuzko etxe batean, ezkutatuko du bere burua, hari ezer esan gabe.<ref>{{erreferentzia|egilea= EiTB|url=http://www.eitb.eus/eu/kultura/zinema-euskaraz/osoa/804109/Amorrua/|izenburua= Zinema Euskaraz > Amorrua}}</ref> == Pertsonaiak == {{zutabeak|kopurua=2| * [[Martina García]]: Rosa * [[Gustavo Sánchez Parra]]: José María * [[Tania de la Cruz]]: Viviana * [[Karlos Aurrekoetxea]]: Mekanikaria * [[Yon González]]: Adrián * [[Javier Tolosa]]: Ugazaba * [[Concha Velasco]]: Torres andrea * [[Xabier Elorriaga]]: Torres jauna * [[Alfonso Torregrosa]]: Polizia 1 * [[Asier Hormaza]]: Polizia 2 * [[Àlex Brendemühl]]: Álvaro * [[Icíar Bollaín]]: Marimar * [[Carmen Parra]]: Bikia 1 * [[Maria Parra]]: Bikia 2 * [[Fernando Tielve]]: Esteban * [[Anartz Zuazua]]: Lainoztatzailea * [[Jeremy Xabier Vargas]]: Joselito}} == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Mexikoko filmak]] [[Kategoria:Espainiako filmak]] [[Kategoria:Kolonbiako filmak]] [[Kategoria:Gaztelaniazko filmak]] [[Kategoria:Euskaratutako filmak]] [[Kategoria:Thrillerrak]] ceb89c37cyje11nako977nlhq6bq23w 0 601435 9999405 6081565 2024-12-14T11:36:46Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Farmazialariak]] kendua; [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999405 wikitext text/x-wiki {{Biografia infotaula automatikoa}} '''Justo Diego Somonte Iturriotz''' ([[Bilbo]], [[1891]]ko [[abuztuaren 15]]a - [[Mexiko Hiria]], [[1954]]ko [[otsailaren 14]]a) bizkaitar [[botikari]] eta [[politika]]ria izan zen, 1923 eta 1924 artean bost hilabetez [[Bilboko alkateen zerrenda|Bilboko alkatea]] izandakoa.<ref name="dbse">{{erreferentzia|url=http://www.fpabloiglesias.es/archivo-y-biblioteca/diccionario-biografico/biografias/7189_somonte-iturrioz-justo|izenburua=Somonte Iturrioz, Justo|bilduma=Diccionario biográfico del socialismo español|argitaletxea=[[Fundación Pablo Iglesias]]}}</ref><ref name="ehu"/> Botikarien familia batean jaioa, Justo Somonte Martínez bere aitonak ''Farmacia Pariza'' sortu zuen 1850ean. Somonte Iturriotzek Bilboko [[Espainiako Langile Alderdi Sozialista]] taldea zuzendu zuen eta bost hilabetez, 1923ko urriaren 1ean [[Mariano Arostegi]] ordezkatu zuenetik 1924ko otsailaren 26an [[Primo de Riveraren diktadura]]k kargutik kendu zuen arte Bilboko alkatea izan zen.<ref name="ehu">{{erreferentzia|url=http://www.ehu.es/biografiaparlamentarios/archivos/Alcaldes2.pdf|formatua=pdf|izenburua=Biografías/Archivo Alcaldes|argitaletxea=[[EHU]]}}</ref> [[Espainiako Bigarren Errepublika]]n [[1934ko Iraultza]]n parte hartu zuen eta Frantziara erbesteratu zen. [[Espainiako Gerra Zibila Euskal Herrian|Gerra Zibila]] piztu zenean, [[Eusko Jaurlaritza]]k osasun burua eta [[Eusko Gudarostea|Euzko Gudarosteko]] komisario politiko izendatu zuen. 1939an ''Mexique'' itsasontzian erbesteratu zen eta [[Mexiko]]n lan egin zuen.<ref name="dbse"/> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} {{Biografia zirriborroa|Bizkaia}} {{Bizialdia|1891ko|1954ko|Somonte, Justo}} [[Kategoria:Bilbotarrak]] [[Kategoria:Bilboko alkateak]] [[Kategoria:Bizkaiko politikariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] [[Kategoria:PSE-EEko politikariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko frankismoaren erbesteratuak]] [[Kategoria:Eusko Gudarosteko ofizialak]] grsoot5n4gxiildrhpbazqu6jqjsugm 0 609010 9999363 9468597 2024-12-14T11:24:02Z Marklar2007 1545 ± 2 kategoria [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999363 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Marian Mellén Rodríguez'''<ref name=laopiniondezamora>{{Erreferentzia | izena=Irene | abizena=Gómez |data=2013-01-06 | izenburua=En la cúspide de la investigación biomédica | egunkaria=[[La Opinión-El Correo de Zamora]] | url = http://www.laopiniondezamora.es/comarcas/2013/01/04/cuspide-investigacion-biomedica/651338.html | hizkuntza = es}}</ref> ([[Gasteiz]], [[Araba]], [[1983]]) euskal neurozientzialaria da. Gaur egun [[New York]]eko [[Rockefeller Unibertsitatea]]n egiten du lan [[Rett sindrome]]a eta [[autismo]]aren inguruan ikertzen.<ref name=efesalud>{{Erreferentzia | izena=Ana | abizena=Soteras |data=2013-09-24 | izenburua=Marian Mellén: La secuenciación del genoma permitirá detectar cualquier mutación génica en el embrión | url = http://www.efesalud.com/noticias/marian-mellen-la-secuenciacion-del-genoma-permitira-detectar-cualquier-mutacion-genica-en-el-embrion/ | hizkuntza = es}}</ref> Marianek biologia ikasi zuen [[Euskal Herriko Unibertsitatea]]n eta [[Madrilgo Unibertsitate Konplutentsea]]n. [[Ikerketa Zientifikoen Goi Mailako Kontseilua]]ren Biologia Ikerketa Zentroan egin zuen doktore-tesia.<ref name=efesalud/> == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} {{Biografia zirriborroa|Araba}} {{bizialdia|1983ko||Mellen, Marian}} [[Kategoria:Gasteiztarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko neurozientzialariak]] [[Kategoria:Emakume neurozientzialariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko Unibertsitateko ikasleak]] aky5xtdaljgeh9fh41d068spirkwkvi 0 617087 9999381 9638658 2024-12-14T11:30:04Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Farmazialariak]] kendua; [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999381 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Itziar Astiazaran Antxia''' ([[Aretxabaleta]], [[Gipuzkoa]], [[1960]]) [[Farmazia]] doktorea, elikaduraz, dietetikaz eta elikagai-seguritateaz espezialista ezaguna. == Biografia == Itziar Astiasaran 1982an lizentzia lortua eta 1985an Farmaziaz doktoratu zen [[Nafarroako Unibertsitatea]]n. 2006an [[Nutrizio]]a eta [[Bromatologia]] katedra eskuratu zuen. 2004tik 2011ra [[Farmazia]] Fakultateko dekano izan zen. Halaber, [[Jakiunde]] Zientzia, Arte eta Letren Akademiako partaidea eta Espainiako Farmaziako Errege Akademia Nazionaleko akademikoa da. [[2006]]an [[Gipuzkoako Foru Aldundia]]k [[Gipuzkoako Urrezko Domina]] eman zion, [[Pedro Miguel Etxenike]] eta [[Andoni Egaña]]rekin batera; Astiazaranen kasuan hauxe izan zen arrazoia: "Nutrizioaren, Dietetikaren eta Elikagaien Segurtasunaren arloetan egindako ibilbide zientifikoagatik". Egun, Ikerketako errektoreordea da [[Nafarroako Unibertsitatea]]n, eta Nafarroako Unibertsitateko Elikadura Zientzien Institutuko zuzendakarikide. == Kanpo estekak == * [https://web.archive.org/web/20151224104325/http://www.jakiunde.eus/nc/eu/jakitunak/m/?mid=5&n=Astiasaran-Anchia-Iciar Jakiundeko webguneko informazioa.] * [http://www.euskonews.com/0393zbk/elkar_eu.html Elkarrizketa ''Euskonews'' aldizkari digitalean, 2007/5/4.] * {{es}}: [https://web.archive.org/web/20151224104041/http://www.unav.edu/web/vida-universitaria/detalle-noticia-pestana/2011/02/07/iciar-astiasaran-vicerrectora-de-investigacion-de-la-universidad-de-navarra?articleId=290079 ''Vida Universitaria'' aldizkari digitala.] {{bizialdia|1960ko||Astiasaran, Itziar}} [[Kategoria:Aretxabaletarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] [[Kategoria:Jakiundeko kideak]] [[Kategoria:Gipuzkoako Urrezko Domina]] [[Kategoria:Nafarroako Unibertsitateko ikasleak]] [[Kategoria:Nafarroako Unibertsitateko irakasleak]] [[Kategoria:Emakume farmazialariak]] qhk4e1igg8u9ziw9888u0zy0if71c3c 0 640162 9999262 9119759 2024-12-14T09:48:41Z InternetArchiveBot 119347 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 9999262 wikitext text/x-wiki {{letra etzanetako izenburua}}{{Lan infotaula}}'''''Guretzat''''' euskal abesti herrikoia da. Abestiaren hitzak [[Gabriel Aresti]]k sortu zituen, aldiz [[Oskorri]] taldeak musikatu eta edonon ezagutarazi zuen. Oso kanta ezagun bilakatu zen eta 2005ean [[Euskal Kanturik Onena]] saioan hautatu zuten. Oskorriren abesti ezagunenetako bat da. 1996an, Getxoko Fadura frontoian, Oskorrik zuzeneko [[25 kantu-urte]] diskoan luxuzko laguntzarekin grabatu zuten kantu hau: [[Pedro Guerra]] abelari kanariarrak interpretatu zuen. Abestiko lau bertsoetako bat espainieraz kantatu zuten, hirugarrena. Gau ahaztezin hartan [[Kukubiltxo]] [[antzerki]]-taldeak ere parte hartu zuen, eta luxuzko musikari eta bestelako gonbidatu batzuek ere bai: [[Martin Carthy]], [[Niko Etxart]], [[Joserra Fernandez]], [[Pedro Guerra]], [[Gwendal]]eko kide batzuk, [[Kepa Junkera]], [[Mikel Laboa]], [[Fermin Muguruza]], [[Liam O'Flynn]], [[Ruper Ordorika]], [[Juan Carlos Pérez|Juan Carlos Perez]], [[Albert Pla]], [[Antón Reixa|Anton Reixa]], [[Jon Sarasua]], [[Joseba Tapia]], [[Patrick Vaillant]] eta [[Gabriel Yacoub]].<ref>{{Erreferentzia|izena=elkar|abizena=Taldea|izenburua=Oskorriri zor dioguna - PostData|hizkuntza=es-ES|url=https://postdata.elkar.eus/es/oskorri-ibilbidea/|aldizkaria=postdata.elkar.eus|sartze-data=2020-08-11}}</ref><gallery mode="packed" heights="140"> Fitxategi:Gabriel aresti 01.png|[[Gabriel Aresti]], hitzen egilea Fitxategi:Oskorri Xabier Zeberio Natxo de Felipe.jpg|[[Oskorri]] taldea Fitxategi:Pedro Guerra en Fuerteventura.jpg|[[Pedro Guerra]], 1996ko bertsioan abeslari izan zen </gallery> == Hitzak == Langile-klasearen aldeko aldarri positibo bat sortu zuen Gabriel Arestik bertso hauekin. Hitz guztiak hainbat webgunetan irakur daitezke.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Guretzat Paroles – OSKORRI – GreatSong|hizkuntza=fr|url=https://greatsong.net/PAROLES-OSKORRI,GURETZAT,101702774.html|aldizkaria=GREATSONG : Paroles de Chansons Officielles et Traduction musique|sartze-data=2020-08-13}}{{Apurtutako esteka|date=abendua 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Letras de Guretzat de Oskorri {{!}} euskal musika, música vasca|url=http://eu.musikazblai.com/oskorri/guretzat/|aldizkaria=eu.musikazblai.com|sartze-data=2020-08-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=GURETZAT - Oskorri|hizkuntza=es|url=https://www.letras.com/oskorri/1306140/|aldizkaria=Letras.com|sartze-data=2020-08-13}}</ref> Hasiera besterik ez dugu aipatuko, Arestik sorturiko hitzak oraindik [[copyright|egile eskubideen]] pean daudelako: {{aipu|Guretzat berdin dira<br /> astea eta jaia,<br /> lana bihurtzen dugu<br /> kantatzeko gaia.<br /> Har ditzagun eskuan<br /> giltza eta laia,<br /> gariz eta burdinaz<br /> lantzeko Bizkaia.}} == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Ikus, gainera == * [[Aita-semeak]] * [[Bizkaiko aberatsak]] * [[Euskaldun berriaren balada]] * [[Furra furra]] * [[Gaztelugatxe (abestia)]] * [[Gora ta gora beti]] * [[Insumisioarena]] * [[Ostatuko neskatxaren koplak]] * [[Violetaren martxa]] == Kanpo estekak == * [https://www.youtube.com/watch?v=T6Nhbr8-98A Guretzat (Oskorri)] [[Gabi de la Maza]]k karaokerako prestatua. Youtube *[https://www.youtube.com/watch?v=wdeGiIgoHec?t=504 OSKORRI - HAUXE DA DESPEDIDIA - Kontzertua]. Oskorriren azken kontzertuan, Elkar argitaletxea, Youtube {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Gabriel Arestiren lanak]] [[Kategoria:Euskal abesti herrikoiak]] [[Kategoria:Oskorriren abestiak]] [[Kategoria:1976ko abestiak]] [[Kategoria:Umorezko abestiak]] kqqvr6az5mmh40m8osp2qgafk03415t 0 647946 9998478 9998276 2024-12-13T13:17:12Z 176.12.83.254 9998478 wikitext text/x-wiki {{eraikin infotaula | garaia = [[1200]] }} da eliza oso polit bat... ez dago akitue Muskildako Andre Mariaren ermita Otxagabia herritik gertu dago, Muskilda mendiaren gailurrean 1000 metro pasatxoko altueran eta Nafarroako Foru Komunitateko Zaraitzu haranean kokatuta (Espainia).1​ Eraikina Eraikuntza erromanikoa XII. mendekoa da2, eta Antso erregearen agintaldian eraiki izana omen da. gggggggggggggggggggyuc bryatwfeg8yibhj Muskildako Andre Mariaren ermita Otxagabia herritik gertu dago, Muskilda mendiaren gailurrean 1000 metro pasatxoko altueran eta Nafarroako Foru Komunitateko Zaraitzu haranean kokatuta (Espainia).1 Eraikina Eraikuntza erromanikoa XII. mendekoa da2, eta Antso erregearen agintaldian eraiki izana omen da. Eraikina Eraikuntza erromanikoa XII. mendekoa da2, eta Antso erregearen agintaldian eraiki izana omen da.Muskildako Andre Mariaren ermita Otxagabia herritik gertu dago, Muskilda mendiaren gailurrean 1000 metro pasatxoko altueran eta Nafarroako Foru Komunitateko Zaraitzu haranean kokatuta (Espainia).1​ Eraikina Eraikuntza erromanikoa XII. mendekoa da2, eta Antso erregearen agintaldian eraiki izana omen da. {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Euskal Herriko santutegiak]] [[Kategoria:Nafarroako baselizak]] [[Kategoria:Otsagabiko eraikinak]] [[Kategoria:Euskal Herriko eliza erromanikoak]] [[Kategoria:XII. mendean amaitutako eraikinak]] konh7s5f5jp5au03j6kabc1gbl08lqq 9998480 9998478 2024-12-13T13:18:17Z 176.12.83.254 9998480 wikitext text/x-wiki Muskildako Andre Mariaren ermita Otxagabia herritik gertu dago, Muskilda mendiaren gailurrean 1000 metro pasatxoko altueran eta Nafarroako Foru Komunitateko Zaraitzu haranean kokatuta (Espainia).1​ Eraikina Eraikuntza erromanikoa XII. mendekoa da2, eta Antso erregearen agintaldian eraiki izana omen da. Muskildako Andre Mariaren ermita Otxagabia herritik gertu dago, Muskilda mendiaren gailurrean 1000 metro pasatxoko altueran eta Nafarroako Foru Komunitateko Zaraitzu haranean kokatuta (Espainia).1 Eraikina Eraikuntza erromanikoa XII. mendekoa da2, eta Antso erregearen agintaldian eraiki izana omen da. Eraikina Eraikuntza erromanikoa XII. mendekoa da2, eta Antso erregearen agintaldian eraiki izana omen da.Muskildako Andre Mariaren ermita Otxagabia herritik gertu dago, Muskilda mendiaren gailurrean 1000 metro pasatxoko altueran eta Nafarroako Foru Komunitateko Zaraitzu haranean kokatuta (Espainia).1​ Eraikina Eraikuntza erromanikoa XII. mendekoa da2, eta Antso erregearen agintaldian eraiki izana omen da. {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Euskal Herriko santutegiak]] [[Kategoria:Nafarroako baselizak]] [[Kategoria:Otsagabiko eraikinak]] [[Kategoria:Euskal Herriko eliza erromanikoak]] [[Kategoria:XII. mendean amaitutako eraikinak]] 972y4lspnermotl9sw8mh41lssg6n3z 9998695 9998480 2024-12-13T15:34:18Z Lainobeltz 56334 176.12.83.254 wikilariaren aldaketak ezabatuz, Xabier Armendaritz wikilariaren azken bertsiora itzularazi da. 8836824 wikitext text/x-wiki {{eraikin infotaula | garaia = [[1200]] }} '''Muskildako Andre Mariaren baseliza''' [[Zaraitzu]] ibaxako [[Otsagabia]] udalerrian [[XII. mendea|XII. mendeko]] kristiau baseliza bat da, [[Arkitektura erromaniko|erromaniko]] estiloan. == Eraikina == Eraikuntza [[Arkitektura erromaniko|erromanikoa]] [[XII. mendea|XII. mendekoa]] da, eta [[Antso VII.a Nafarroakoa|Antso VII.a Azkarraren]] erregealdian (1194-1234) egina dela uste da. Multzoa baselizaz, ermitauarentzako etxe batez eta kapilauarentzako beste batez gain, harrizko harresi txiki batek inguratzen du. === Barnealdea === Tenplua oinplano angeluzuzena da, hiru habearte ditu, erdikoa kanoi-gangaduna eta alboetakoak ganga-laurdenekoak, eta sei zutabe lodi zilindriko dituzte behealdean, besantez apainduak (bola erdiak). Habearteen arteko banaketa-arkuek osatzen dituzte zutabe horiek. Burualdean erretaula bat dago, [[1642|1642an]] egindako inskripzio batekin. Erdiko horma-hobian [[Muskildako Andre Maria|Muskildako Andre Mariaren]] irudia dago. Muskilda [[Zaraitzu]] ibaxako zaindaria da, erromaniko berantiar estilokoa edo gotiko hasierakoa, eta haren gainean Jasokundearen eta Gurutziltzatu baten irudikapena dago. Presbiterioa erdiko nabetik banatuta dago, [[XV. mendea|XV. mendeko]] burdina forjatuzko burdin sare baten bidez. Burualdearen atzeko aldean, erretaularen atzean, sakristia bat dago atxikita. Ziur aski, erretaularen ondoren zaharberritzeak egin ziren, eta horietako nagusiak [[XVII. mendea|XVII. mendean]] egin ziren. Erdiko habeartearen lehen atalak, presbiterioaren ondoren, ganga osoa estaltzen duten horma-pinturak ditu. === Kanpoaldea === Kanpoaldean kontrahorma lodi batzuk ikus daitezke alboko hormetan, barruko habearteak banatzen diren lau gorputzak markatzen dituztenak. Eraikinak bi sarrera-ate ditu, bata mendebaldera begira, [[1671|1671koa]] eta bestea hegoaldera, nagusia, erromaniko estilokoa, lau arkibolta dituena pilastra lauz eutsita. Ezaugarri bereizgarri bat oinplano lauangeluarreko dorrea da. Zurezko oholtxoekin egindako estalki koniko harmoniatsua du, eta «oholak» izena du, inguruko eraikuntza tradizionalei dagokiena. Bide tradizional zahar bat dago [[Otsagabia|Otsagabiko]] [[Done Joanes Bataiatzailearen eliza (Otsagabia)|Done Joanes Bataiatzailearen elizatik]], eta bide horren ibilbidean [[Nekaldia|nekaldi]] baten geltokiak daude. Baselizara iritsi baino lehentxeago, harrizko zutabe bat dago, lau metroko altuerakoa. Aurrealdean, burdin hesiz inguratutako zulo bat du, eta, barruan, Ama Birjinaren irudi txiki bat, honako hau dioen inskripzio batekin: «Otsagabiko hiribilduak Pilar hau eginarazi zuen 1654. urtean. Jesus Maria». Zutabe hori, Barber Arreguiren arabera: «Tradizioari eusten dio, eta haren barruan dago Ama Birjina Asa etxeko artzainari agertu zitzaion haritza». == Elezaharra == Muskildako Amabirjinaren istorioa herriko elezahar ospetsu bat da. Muino baten gainean, [[Otsagabia|Otsagabiko]] herria eguzkiari begira dagoela, Muskildako Gure Amaren basilika pintoreskoa dago, [[XIII. mendea|XIII. mendeko]] [[Arkitektura erromaniko|erromanikoa]]. Bere horma zaharren artean, [[XII. mendea|XII. mendearen]] amaieran landutako [[Muskildako Andre Maria|Ama Birjina]] dago, gatzagek gurtzen eta maite zutena. Santutegia, bere hormen zuritasunak urrundik ikusten duena, soila da bere egituran. Birjina eseriaren irudiak, bizkarralderik gabeko aulki baten gainean, eskuineko eskuan lore bat altxatzen du, eta ezkerrekoa Haurraren sorbaldan bermatzen du, magalean bedeinkatzeko jarreran eserita. Kasu askotan bezala, hemen artzaintxo batek parte hartu zuen, egun batean [[Behi|zezen]] batek galdu zuena, eta, asko bilatu ondoren, haritz baten ondoan aurkitu zuen. Hurbildu zenean, jakin-minez, Andre Mariaren irudi bat ikusi zuen zuhaitzaren oinean. Besoetan hartu ondoren, utzi egin behar izan zion, desegiten ziren behiak jasotzera joan behar zuelako, eta hurrengo egunean jasoko zuela agindu zion. Begiratu zuenean, irudia desagertu egin zela ikusi zuen. Etxera itzultzean, zezena berriro galdu zuen, leku berean aurkituz, irudiaren aurrean erreberentziak eginez. Artzainak bere eskuetan hartu zuen irudia, eta gehien pozten zenean, gizon bat igaro zen handik, lapurtu izana leporatu ziona. Otsagabira eraman eta gela batean giltzapetu zuen, Ama Birjina herriko elizan utziz. Biharamunean, ez Ama Birjinaren ez artzainaren irudia ez zegoen utzi zituen lekuan. Horren guztiaren emaitza izan zen Ama Birjina haranean tronuratu zutela eta artzaina ermitau gisa geratu zela, eta ahalegin guztia egin zuela bere zama-animaliarekin ekartzen zituen harriekin tenplu bat eraikitzeko. Piztiaren alforjak harriz bete eta haritzeraino bakarrik joaten uzten omen zion, berak zama berria prestatzen zuen bitartean. == Erreferentziak == * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Estefanía|izenburua=Muskildako Andre Maria|hizkuntza=es|url=https://www.elliodeabi.com/2011/04/nuestra-senora-de-muskilda.html|sartze-data=2022-01-24}} * Barandiarán, José Miguel de (1987). ''De etnografía de Navarra. Volumen 85 de Colección "Askatasun Haizea"''. Txertoa. <small><nowiki>ISBN 978-84-7148-197-9</nowiki></small>. * Feliu Dord, Juan Mari (2007). ''Irati, Arbaila y sus alrededores. Excursiones por Irati''. Etor-Ostoa. <small><nowiki>ISBN 978-84-9628-864-5</nowiki></small>. == Ikus gainera == * [[Muskildako Andre Maria]] * [[Otsagabia]] * [[Zaraitzu]] == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Euskal Herriko santutegiak]] [[Kategoria:Nafarroako baselizak]] [[Kategoria:Otsagabiko eraikinak]] [[Kategoria:Euskal Herriko eliza erromanikoak]] [[Kategoria:XII. mendean amaitutako eraikinak]] 54u8mbd5dh5rnggoknwmpwuhw3w8hcv 0 659792 9998837 9561002 2024-12-13T17:06:43Z InternetArchiveBot 119347 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 9998837 wikitext text/x-wiki '''Garate Studios''' [[2000]]an<ref name="#1">[https://web.archive.org/web/20160809054641/http://www.garatestudios.com/eus/quienes.php Nortzuk gara. Garate Studios] {{eu}}</ref> [[M-ak]], [[Kortatu]], [[Negu Gorriak]] edota [[Nación Reixa]] musika taldeetako [[gitarra]]jolea izan zen [[Kaki Arkarazo]] musikariak sorturiko grabazio estudioak dira. [[Gipuzkoa]]ko [[Andoain]] udalerrian daude. Estudioa bi grabazio estudio eta zuzeneko grabaziorako ekipo mugikor batez osatuak daude. Sorreran, musika munduan ibilbide luzeko injiniari zein musikari dugun Kaki Arkarazoren haserako ideian oinarriturik, estudioak Haritz Harreguy, Mikel Abrego, Izaskun Silva eta Kaki berak osaturiko lan taldeak sortuak izan ziren.<ref name="#1"/> Estudio honetatik talde ugari igaro dira, tartean [[Chucho (musika taldea)|Chucho]], ADN, [[Fermin Muguruza]], [[Vetusta Morla]], [[Dixebra]], [[Kashbad]], [[Anari]], [[Skabidean]], [[Amparanoia]], [[Betagarri]], [[Banda Bassotti]], [[Atom Rhumba]], [[Los DelTonos|Los Deltonos]], [[Habeas Corpus (musika taldea)|Habeas Corpus]], [[Eraso!]], [[Soziedad Alkoholika]], [[Sagarroi]], [[Skalariak]], [[Berri Txarrak]], [[Kaotiko]], [[Kuraia]], [[Miqui Puig]], [[Manta Ray]], [[Cultura Probase]], [[La Maravillosa Orquesta del Alcohol]], [[O sonoro maxín]] edo [[NAO]]. == Ereferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * [https://web.archive.org/web/20160702101819/http://www.garatestudios.com/ Garate estudioen webgunea] {{eu}} {{es}} {{en}} {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Andoaingo kultura]] [[Kategoria:Euskal Herriko diskoetxeak]] 96xd0irwvkfrmy0snkxd7f8kwes9iv0 0 662257 9999079 9699128 2024-12-14T01:50:01Z Daeri 16654 /* Kanpo estekak */ 9999079 wikitext text/x-wiki {{Beste erabilpenak|futbolariari|abeslari|Bebe (abeslaria)}} {{biografia infotaula automatikoa}} '''Tiago Manuel Dias Correia''' ([[Lisboa]], [[1990]]eko [[uztailaren 12]]a), '''''Bebé''''' ezizenaz ezaguna, portugaldar futbolaria da, [[Eibar KE]]n ibiltzen dena. [[Sport Lisboa e Benfica|Benficak]] erosi zuenetik [[Córdoba Club de Fútbol|Kordoban]] eta [[Rayo Vallecano|Rayon]] utzita egon eta gero Eibarrek erosi zuen. == Ibilbidea == {|align="center" bgcolor="#f7f8ff" cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="color:black;" !Kluba !Urtea |-align=center |[[Estrela da Amadora]] |[[2009]]-[[2010]] |-align=center |[[Manchester United]] |[[2010]]-[[2011]] |-align=center |[[Beşiktaş JK]] (utzita) |[[2011]]-[[2012]] |-align=center |[[Rio Ave FC]] (utzita) |[[2013]] |-align=center |[[Futebol Clube Pacos de Ferreira|Paços de Ferreira]] (utzita) |[[2013]] &ndash; [[2014]] |-align=center |[[Sport Lisboa e Benfica|Benfica]] |[[2014]] &ndash; [[2015]] |-align=center |[[Córdoba Club de Fútbol|Córdoba C.F.]] (utzita) |[[2015]] |-align=center |[[Rayo Vallecano]] (utzita) |[[2015]] &ndash; [[2016]] |-align=center |[[Eibar KE]] |[[2016]] - |} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1990eko||Bebe}} {{biografia zirriborroa|Portugal}} [[Kategoria:Lisboatarrak]] [[Kategoria:Portugalgo futbolariak]] [[Kategoria:Eibar Kirol Elkarteko futbolariak]] [[Kategoria:Manchester Unitedeko futbolariak]] [[Kategoria:Beşiktaşeko futbolariak]] [[Kategoria:Rayo Vallecanoko futbolariak]] [[Kategoria:SL Benficako futbolariak]] [[Kategoria:Real Zaragozako futbolariak]] [[Kategoria:Pertsona mononimoak]] [[Kategoria:La Ligako jokalariak]] [[Kategoria:Premier Leagueko jokalariak]] jo24773f80a3uxbytsqic0c14z1b3p4 0 669100 9999192 9972908 2024-12-14T08:39:40Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9999192 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Sebastian Elortza Uria''' ([[Azkoitia]], {{data|1939|1|17}}) gipuzkoar txirrindulari ohia da. [[1962]] eta [[1971]] artean txirrindulari profesionala izan zen eta 8 garaipen lortu zituen.<ref>[https://web.archive.org/web/20071006014533/http://www.urtekaria.com/asp/verPalmExciclC.asp?idVeterano=60&letraEle=e&pagina=lstExciclistasC.asp www.urtekaria.com]</ref> == Palmaresa == '''1961''' * 2. [[Bidasoko Itzulia]]n '''1962''' * [[Circuito Montañés]]eko etapa 1 * [[Ordiziako Klasika]] * 2. [[Loinaz Proba]]n * 3. [[Bidasoko Itzulia]]n * 3. [[Errioxako Itzulia]]n '''1963''' * Baztango Itzulia * 2. [[Masferrer garaikurra]]n * 4. [[Setmana Catalana]]<nowiki/>n * 7. [[1963ko Euskal-Nafar mendiko txapelketa|Euskal-Nafar mendiko txapelketa]]n * 8. [[Euskal Bizikleta|Eibarko Bizikleta]]n '''1964''' * [[Getxoko Zirkuitua]] * [[Valentziako Erkidegoko Itzulia|Levanteko Itzuliko]] etapa 1 * 3. [[Bilboko Udala Sari Nagusia]]n * 4. [[Euskal Bizikleta|Eibarko Bizikleta]]n * 8. [[1964ko Euskal-Nafar mendiko txapelketa|Euskal-Nafar mendiko txapelketa]]n '''1965''' * [[Euskal Bizikleta|Eibarko Bizikleta]]: sailkapen orokorra eta etapa 1 * 3. [[Levanteko Itzulia]]n * 5. [[1965eko Euskal-Nafar mendiko txapelketa|Euskal-Nafar mendiko txapelketa]]n '''1966''' * 2. [[Bartzelona-Andorra]]n '''1967''' * 9. [[Setmana Catalana]]<nowiki/>n '''1969''' * [[Errioxako Itzulia|Errioxako Itzuliko]] etapa 1 * 10. [[1969ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| class="wikitable" |- style="background:#eee;" !Itzuli Handia !1963 !1964 !1965 !1966 !1967 !1968 |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px|link=General classification in the Giro d'Italia|alt=Pink jersey]] '''[[Italiako Giroa]]''' |— |— |— |— |[[1967ko Italiako Giroa|45.]] |— |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px|link=General classification in the Frantziako Tour|alt=Yellow jersey]] '''[[Frantziako Tourra]]''' |[[1963ko Frantziako Tourra|36.]] |[[1964ko Frantziako Tourra|23.]] |[[1965eko Frantziako Tourra|26.]] |[[1966ko Frantziako Tourra|31.]] |[[1967ko Frantziako Tourra|UT]] |[[1968ko Frantziako Tourra|38.]] |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey red.svg|20px|link=General classification in the Espainiako Vuelta|alt=Red jersey]] '''[[Espainiako Vuelta]]''' |— |[[1964ko Espainiako Itzulia|11.]] |[[1965eko Espainiako Itzulia|17.]] |[[1966ko Espainiako Itzulia|11.]] |— |[[1968ko Espainiako Itzulia|25.]] |- style="text-align:center;" |[[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|20px]] '''[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak|Munduko Txapelketa]]''' |— |26. |— |— |— |— |} {| class="wikitable" |+Legenda |- | style="text-align:center;"|—||Ez zuen parte hartu |- | style="text-align:center;"|DSK||Deskalifikatua |- | style="text-align:center;"|UT||Utzi |} == Taldeak == * 1962 - [[Funcor-Munguia]] * 1963-1971 - [[Kas (txirrindularitza taldea)|Kas-Kaskol]] == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} ==Kanpo estekak== * {{ProCyclingStats}} * [https://es.firstcycling.com/m//rider.php?r=5834 Sebastian Elortza] - ''FirstCycling.com'' * [https://maxixatzen.eus/azkoitia/1562656922283-sebastian-elorza-kas-taldeko-txirrindulari-ohia-omendu-dute Sebastian Elortza KAS taldeko txirrindulari ohia omendu dute] * [https://maxixatzen.eus/azkoitia/1594809562470-elorza-bizikleta-gaineko-maisua Elortza, bizikleta gaineko maisua] {{bizialdia|1939ko||Elortza, Sebastian}} {{Biografia zirriborroa|Gipuzkoa}} [[Kategoria:Azkoitiarrak]] [[Kategoria:Gipuzkoako txirrindulariak]] piiwkpdxlpu37syzuxntj2hvxnyiaj3 0 669174 9998747 7329586 2024-12-13T15:55:30Z Ernestobanpiroa 58701 [[Kategoria:Willy Wonka]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9998747 wikitext text/x-wiki {{lan infotaula}} '''''Willy Wonka & the Chocolate Factory''''' ([[euskara]]z ''Willy Wonka eta Txokolate-Lantegia'') [[1971]]ko [[Mel Stuart]] estatubatuar [[zinema zuzendari]]aren [[fantasia]]zko [[musikal]] film bat da. [[1964]]ko [[Roald Dahl]] idazlearen ''[[Charlie eta txokolate-lantegia]]'' eleberriaren egokitzapena da. [[Gene Wilder]], [[Jack Albertson]], [[Peter Ostrum]], [[Roy Kinnear]], [[Julie Dawn Cole]], [[Leonard Stone]], [[Denise Nickerson]], [[Nora Denney|Dodo Denney]] eta [[Paris Themmen]] aktoreek antzeztu zuten. Nagusiki [[Mendebaldeko Alemania]]ko [[Munich]] hirian filmatu zen. [[Jatorrizko soinu banda onenaren Oscar Saria]]ren izendapena jasotzeaz gain ([[Leslie Bricusse]], [[Anthony Newley]] eta [[Walter Scharf]]), eta [[Gizonezko Aktore Onenaren Urrezko Globo Saria - Musikal edo Komedia]] (Gene Wilder), baina azkenean bi sariak ''[[Fiddler on the Roof (filma)|Fiddler on the Roof]]'' ("Biolinjolea Teilatuan") filmak bereganatu zituen. [[2005]]ean ''[[Charlie and the Chocolate Factory (filma)|Charlie and the Chocolate Factory]]'' (''Charlie eta Txokolate-Lantegia'') izeneko egokitzapena izan zuen, honakoan [[Tim Burton]]ek zuzendu eta [[Johnny Depp]], [[Helena Bonham Carter]] eta [[Christopher Lee]] aktoreek atzeztu zuten. == Argumentua == {{argumentua}} [[Willy Wonka]] ([[Gene Wilder]]) gozoki-lantegi bateko jabe xelebrea da. Behin batez, zozketa baten bidez bost neska-mutikoei lantegi gozoan barna ibiltzea ahalbideratuko dien urrezko sarrera banarekin saritzea erabakiko du. Irabazleetako bat Charlie Bucket da ([[Peter Ostrum]]), beretzat eta bere ama eta aiton-amonentzat ([[Jack Albertson]], [[Dora Altmann]], [[Ernst Ziegler]] eta [[Franziska Liebing]]) etorkizun hobeagoaren zain dagoen mutiko txiro baina bihotz onekoa. Gainontzeko irabazleak lau neska-mutiko jasangaitz eta mainontziak dira: Veruca Salt ([[Julie Dawn Cole]]), Violet Beauregarde ([[Denise Nickerson]]), Mike Teavee ([[Paris Themmen]]) eta Augustus Gloop ([[Michael Bollner]]). == Aktoreak == {{div col|colwidth=25em}} * [[Gene Wilder]]: [[Willy Wonka]] * [[Jack Albertson]]: Aitona Joe * [[Peter Ostrum]]: Charlie Bucket * [[Roy Kinnear]]: Henry Salt * [[Julie Dawn Cole]]: Veruca Salt * [[Leonard Stone]]: Sam Beauregarde * [[Denise Nickerson]]: Violet Beauregarde * [[Nora Denney|Dodo Denney]]: Teevee andrea * [[Paris Themmen]]: Mike Teevee * [[Ursula Reit]]: Gloop andrea * [[Michael Bollner]]: Augustus Gloop * [[Diana Sowle]]: Bucket andrea * [[Aubrey Woods]]: Bill, gozoki dendako jabea * [[David Battley]]: Turkentine jauna * [[Günter Meisner]]: Slugworth jauna / Wilkinson jauna * [[Peter Capell]]: Latorrigilea * [[Werner Heyking]]: Jopeck jauna * Peter Stuart: Winkelmann * [[Dora Altmann]]: Amona Georgina (krediturik gabe) * [[Pat Coombs]]: Henrietta Salt (krediturik gabe) * [[Kurt Großkurth|Kurt Grosskurth]]: Gloop jauna (krediturik gabe) * [[Franziska Liebing]]: Amona Josephine (krediturik gabe) * [[Ernst Ziegler]]: Aitona George (krediturik gabe) * [[Stephen Dunne (aktorea)|Steve Dunne]]: Stanley Kael, newscaster (uncredited) * [[Tim Brooke-Taylor]]: Konputagailuko zientzialaria (krediturik gabe) * [[Frank Delfino]]: Enkantelaria (krediturik gabe) * [[Michael Goodliffe]]: Teavee jauna (krediturik gabe) {{div col end}} === Oompa Loompak === {{div col|colwidth=22em}} * [[Rusty Goffe]] * Rudy Borgstaller * [[George Claydon]] * Malcolm Dixon * Ismed Hassan * Norman McGlen * [[Angelo Muscat]] * Pepe Poupee * Marcus Powell * Albert Wilkinson {{div col end}} == Soinu banda == # "Main Title" ("Golden Ticket"/"Pure Imagination") # "The Candy Man" # "Charlie's Paper Run" # "Cheer Up Charlie" # "Lucky Charlie" # "(I've Got A) Golden Ticket" # "Pure Imagination" # "Oompa Loompa" # "The Wondrous Boat Ride" # "Everlasting Gobstoppers/Oompa Loompa" # "The Bubble Machine" # "I Want It Now/Oompa Loompa" # "Wonkamobile, Wonkavision/Oompa Loompa" # "Wonkavator/End Title" ("Pure Imagination") == Ikus gainera == * ''[[Charlie eta txokolate-lantegia]]'' (1964, [[Roald Dahl]]) * ''[[Charlie and the Chocolate Factory (filma)|Charlie and the Chocolate Factory]]'' (2005, [[Tim Burton]]) == Kanpo estekak == * [https://www.youtube.com/watch?v=2cBja3AbahY ''Willy Wonka & the Chocolate Factory'' filmaren iragarkia ikusgai. Youtube.com] {{en}} * [http://www.imdb.com/title/tt0067992/ ''Willy Wonka & the Chocolate Factory'' filmaren IMDBko fitxa irakurgai] {{en}} {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Roald Dahlen idazlanetan oinarritutako filmak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako filmak]] [[Kategoria:Fantasiazko filmak]] [[Kategoria:Haur filmak]] [[Kategoria:Musikal filmak]] [[Kategoria:Umorezko filmak]] [[Kategoria:Willy Wonka]] qtz5m9g9he0g0o9pafuxrjd6oes0nmv 10 682508 9998767 9965151 2024-12-13T16:16:56Z ListeriaBot 64511 Wikidata list updated [V2] 9998767 wikitext text/x-wiki {{Wikidata list |sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE { ?item wdt:P31 wd:Q5. ?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer . ?date_node wikibase:timeValue ?date . FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (23) && month(?date) = (5)) ?item p:P569/psv:P569 ?date_node . OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking ?item wikibase:statements ?stct . ?item wikibase:sitelinks ?slct . } ORDER BY DESC(?rank) LIMIT 30 |columns=label |thumb=60 |links=red_only |row_template=Wikidata list/Zerrenda_laua |skip_table=1 }} {{Wikidata list/Zerrenda_laua | label = [[Ignaz Moscheles]] }} {{Wikidata list/Zerrenda_laua | label = [[Alexander Grin]] }} {{Wikidata list/Zerrenda_laua | label = [[Grigori Chukhrai]] }} {{Wikidata list/Zerrenda_laua | label = [[Thomas Hood]] }} {{Wikidata list/Zerrenda_laua | label = [[Charles-Joseph, 7th Prince of Ligne]] }} {{Wikidata list/Zerrenda_laua | label = [[Martin Parr]] }} {{wikidata list end}} a8gkzsldc7eu6irgkflxkqwm5yp6lzg 10 682537 9998845 9856318 2024-12-13T17:14:26Z ListeriaBot 64511 Wikidata list updated [V2] 9998845 wikitext text/x-wiki {{Wikidata list |sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE { ?item wdt:P31 wd:Q5. ?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer . ?date_node wikibase:timeValue ?date . FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (21) && month(?date) = (7)) ?item p:P569/psv:P569 ?date_node . OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking ?item wikibase:statements ?stct . ?item wikibase:sitelinks ?slct . } ORDER BY DESC(?rank) LIMIT 30 |columns=label |thumb=60 |links=red_only |row_template=Wikidata list/Zerrenda_laua |skip_table=1 }} {{Wikidata list/Zerrenda_laua | label = [[David Burliuk]] }} {{Wikidata list/Zerrenda_laua | label = [[Michael Connelly]] }} {{Wikidata list/Zerrenda_laua | label = [[Vasily Sokolovsky]] }} {{wikidata list end}} 6mkyt89d4u0spzltal3hsznmgf8x3wr 10 683228 9999056 9994913 2024-12-14T00:54:15Z ListeriaBot 64511 Wikidata list updated [V2] 9999056 wikitext text/x-wiki {{Wikidata list |sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE { ?item wdt:P31 wd:Q5. ?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer . ?date_node wikibase:timeValue ?date . FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (17) && month(?date) = (11)) ?item p:P569/psv:P569 ?date_node . OPTIONAL {?item wdt:P570 ?dod. BIND(YEAR(?dod) AS ?yod)} OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking ?item wikibase:statements ?stct . ?item wikibase:sitelinks ?slct . MINUS { ?item wdt:P19/wdt:P131*/^wdt:P527 wd:Q47588 } } ORDER BY DESC(?rank) LIMIT 4 |columns=item,P18,label |thumb=60 |autolist=fallback |links=local |row_template=Wikidata list/Jaiotzak |skip_table=1 |short = true |chart=true }} {{Wikidata list/Jaiotzak | item = [[:d:Q41148|Q41148]] | p18 = [[Fitxategi:Martin Scorsese-68754.jpg|center|60px]] | label = [[Martin Scorsese]] }} {{Wikidata list/Jaiotzak | item = [[:d:Q56189|Q56189]] | p18 = [[Fitxategi:César Polla 2.jpg|center|60px]] | label = [[Lise Meitner]] }} {{Wikidata list/Jaiotzak | item = [[:d:Q190386|Q190386]] | p18 = [[Fitxategi:Rachel McAdams 2016.jpg|center|60px]] | label = [[Rachel McAdams]] }} {{Wikidata list/Jaiotzak | item = [[:d:Q162753|Q162753]] | p18 = [[Fitxategi:Sophie Marceau taularde 2016 2.jpg|center|60px]] | label = [[Sophie Marceau]] }} {{wikidata list end}} b3szt3lwpg8vipg5tzr0v06j2y7p5ot 10 683509 9999010 9947810 2024-12-13T21:06:43Z ListeriaBot 64511 Wikidata list updated [V2] 9999010 wikitext text/x-wiki {{Wikidata list |sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE { ?item wdt:P31 wd:Q5. ?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer . ?date_node wikibase:timeValue ?date . FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (18) && month(?date) = (7)) ?item p:P570/psv:P570 ?date_node . OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking ?item wikibase:statements ?stct . ?item wikibase:sitelinks ?slct . } ORDER BY DESC(?rank) LIMIT 30 |columns=label |thumb=60 |links=red_only |row_template=Wikidata list/Zerrenda_laua |skip_table=1 }} {{Wikidata list/Zerrenda_laua | label = [[Hector Malot]] }} {{Wikidata list/Zerrenda_laua | label = [[Vítězslav Novák]] }} {{Wikidata list/Zerrenda_laua | label = [[Cliff Edwards]] }} {{Wikidata list/Zerrenda_laua | label = [[Haruma Miura]] }} {{Wikidata list/Zerrenda_laua | label = [[António Vieira]] }} {{Wikidata list/Zerrenda_laua | label = [[Princess Elisabeth of Hesse and by Rhine]] }} {{Wikidata list/Zerrenda_laua | label = [[Christoph Scheiner]] }} {{wikidata list end}} qt6ffdarrsoxm3cwo43k7gzrr0qgpk3 10 683624 9999110 9992109 2024-12-14T03:29:24Z ListeriaBot 64511 Wikidata list updated [V2] 9999110 wikitext text/x-wiki {{Wikidata list |sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE { ?item wdt:P31 wd:Q5. ?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer . ?date_node wikibase:timeValue ?date . FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (1) && month(?date) = (11)) ?item p:P570/psv:P570 ?date_node . OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking ?item wikibase:statements ?stct . ?item wikibase:sitelinks ?slct . } ORDER BY DESC(?rank) LIMIT 30 |columns=label |thumb=60 |links=red_only |row_template=Wikidata list/Zerrenda_laua |skip_table=1 }} {{Wikidata list/Zerrenda_laua | label = [[Dale Carnegie]] }} {{Wikidata list/Zerrenda_laua | label = [[John of Salisbury]] }} {{Wikidata list/Zerrenda_laua | label = [[John Lindley]] }} {{Wikidata list/Zerrenda_laua | label = [[Charles Diehl]] }} {{wikidata list end}} chua5njx3pedave64tuczm0qt3r1q5n 0 685293 9999113 9994585 2024-12-14T04:16:43Z CommonsDelinker 688 «OYM_Foto_cartel_promo.jpg» fitxategia kendu da, Yann wikilariak Commonsetik ezabatu baitu. 9999113 wikitext text/x-wiki {{Erakunde infotaula|mota=Antzerki-konpainia|hizkuntza=Euskara, gaztelera|zuzendaria=Alex Gederiaga}}[[Fitxategi:3MONTV foto.jpg|thumb|348x348px]]Mina Espazio kolektiboan (1997-2000) eta FTI [[Antzerkiola Imaginarioa]]<nowiki/>n (1999-2009) ibili ondoren, '''Khea Ziater''' 2010ean sortu zen Bilbon, [[Alex Gerediaga]]<nowiki/>ren eskutik. Konpainiaren lehendabiziko lanak "La canción de Gloria" (2010) eta "Satisfaktion" (2013) izan ziren. 2014ean, "NOT never on time" lana aurkeztu zuen, zalantzarik gabe, konpainiaren lan-ildoa markatu izan duen obra; hura izan zelako film eszeniko moduan aurkeztutako lehena. Gerora, ildo horri jarraiki, "Malmö" (2016) eta "Monteverdi: quarto libro dei madrigali" (2017), etorri ziren. Aurrerago Arriaga Antzokiak ekoiztutako proiektuak: "Macbeth" (2019) eta "Faces" (2021): John Cassavetesen filmaren egokitzapena; eta Khea Ziaterren berezko ekoizpenak: "Oymyakon habitación 101"(2020), "Winona & Grace"(2022); eta hauen artean azkenengoa dena, "La Sed del Minotauro" (2024), txandakatu ditu konpainiak. == Ezaugarriak == Arlo estetikoan zein narratiboan antzerkia eta zinema lotzen dituen kodeen bilaketan oinarritzen den proiektu independiente bat da. Orain arte egitasmo honen emaitza bezala jaiotako ikuskizun guztiak sorkuntza originalak izan dira. Darabilten lengoaia konbentzionala ez den arren, publikoaren konplizitatea bilatzen dute, gai unibertsalen inguruan arituz. Talde Artistikoa: ESZENOGRAFIA ETA JANTZIAK: [[AZEGIÑE URIGOITIA]] SOINUA: [[IBON AGUIRRE]] ARGIAK: [[OIER ITUARTE]] ESPAZIO eta PROIEKZIOAK: [[JAVI ANDRAKA]] ARGAZKIAK: [[SON AOUJIL]] BIDEOAK: [[JESUS PUEYO]] OHIKO AKTOREAK: [[ARRATE ETXEBERRIA]], [[Maria Urcelay|MARIA URCELAY]], [[NA GOMES]], [[Leire Ucha|LEIRE UCHA]], [[Ainhoa Artetxe|AINHOA ARTETXE]], [[TXUBIO FERNANDEZ DE JÁUREGUI]], [[JON ANDER URRESTI]], [[GRACELIA DONIZ]], [[SANDRA FDEZ. DE AGUIRRE]], [[Miren Gaztañaga|MIREN GAZTAÑAGA]]...etab. ZUZENDARITZA ETA DRAMATURGIA: [[ALEX GEREDIAGA]] == Taularatutako antzezlanen zerrenda == * LA SED DEL MINOTAURO (2024)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Film eszenikoa|hizkuntza=eu|data=2024-02-20|url=https://www.berria.eus/kultura/film-eszenikoa_2120922_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-12-09}}</ref> * WINONA&GRACE (2022)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Amestearen eta izatearen arteko talkan|hizkuntza=eu|data=2022-03-23|url=https://www.berria.eus/kultura/amestearen-eta-izatearen-arteko-talkan_1311069_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. Kurtzio K.E. Dramaturgia eta Zuzendaritza: Alex Gerediaga * [[Fitxategi:Khea Ziater.jpg|thumb]]FACES (2021)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Indie antzerkia|hizkuntza=eu|data=2021-04-10|url=https://www.berria.eus/kultura/kritikak/indie-antzerkia_1291717_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-12-09}}</ref>. Ekoizpena Teatro Arriaga Antzokia. Autor: J.Cassavetes. Bertsioa eta Zuzendaritza: Alex Gerediaga * OYMYAKON habitación 101 (2020<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Moskutik 7.000 kilometrora|hizkuntza=eu|data=2020-02-01|url=https://www.berria.eus/kultura/kritikak/moskutik-7000-kilometrora_1266308_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-12-09}}</ref>).Teatro Arriaga Antzokia . Testua eta Zuzendaritza : Alex Gerediaga * MACBETH (2019). Ekoizpena Teatro Arriaga Antzokia. Autor: W. Shakespeare. Versión y Dirección: Alex Gerediaga * LOS VISITANTES (2017) * MONTEVERDI: 4º libro dei Madrigali (2017). Teatro Arriaga Antzokia. Zuzendaritza: Alex Gerediaga * MALMÖ (2016) Teatro Arriaga Antzokia. Dramaturgia eta Zuzendaritza: Alex Gerediaga * NOT never on time (2014) Festival BAD Bilbao. Jatorrizko Ideia eta Zuzendaritza: Alex Gerediaga * SATISFAKTION (2013). Formatu Txikia. Donostiko Poltsiko Jaialdia. Zuzendaritza: Alex Gerediaga * LA CANCIÓN DE GLORIA. (2010). Festival BAD Bilbao. Jatorrizko Ideia eta Zuzendaritza: Alex Gerediaga == Erreferentziak == <references /> == Ikus, gainera == * [[Euskal Herriko antzerki taldeen zerrenda]] * [[Euskal antzerkigintza|Euskal Antzerkigintza]] == Kanpo- estekak == * {{eu}}{{es}}[http://www.kheaziater.com/ Khea Ziater-en webgunea] * [https://www.instagram.com/kheaziater/ Instagram] * [https://www.facebook.com/kheaziaterprod/?locale=es_LA Facebook] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Euskal Herriko antzerki taldeak]] [[Kategoria:Bilboko elkarteak]] dg21qcmxbncuwxq42i98xymte2q7tde 2 687038 9998635 9997645 2024-12-13T15:04:37Z Zorion 44278 9998635 wikitext text/x-wiki [[Berezi:KategoriaZuhaitza]] <!-- {{Ezabatu|akats ortografikoa}} {{Ezabatu|esteka hainbat izenekin}} Avant toute chose, écrire "[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]:". Puis faire une suite des noms des taxons qui sont séparés par une virgule et mettre '' avant le nom et '' après le mot. Le nom du taxon, c'est soit les deux premiers mots ou, soit deux premiers mots + « var. » + le mot suivant. Ne pas écrire les noms des auteurs ou autre chose. Ne pas répéter le même nom deux fois. Finir avec un point. Il y a deux choses à respecter 1: S'il y a écrit "(Basionyme)" et seulement "(Basionyme)", écrire après '' <small>([[Basionimo]]a)</small>. 2: Attention d'enlever le nom du taxon si vous lisez "(nom. illegit.)" ou "(nom. amb.)" ou "(nom actuel)". Voici la suite: Je te donne une liste de noms de pays ou régions en langue basque. Si le nom fini du pays ou de la région fini par la lettre "l", "n" ou "m" comme Iran par exemple écrit "[[Kategoria:Irango onddoak]]" puis saute une ligne comme un <br>, pas un <p>; Si le nom fini du pays ou de la région fini par la lettre "ak" comme Ameriketako Estatu Batuak par exemple écrit "[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]" puis saute une ligne; Si le nom du pays est "Zeelanda Berria", écrit "[[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]]" puis saute une ligne; Si le nom du pays est "Kaukasia", écrit "[[Kategoria:Kaukasoko onddoak]]" puis saute une ligne; Si le nom du pays est "Guyana Frantsesa", écrit "[[Kategoria:Guyana Frantseseko onddoak]]" puis saute une ligne; Si le nom du pays est "Japonia", écrit "[[Kategoria:Japoniako onddoak]]" puis saute une ligne; Si le nom du pays est "Himalaiako eremua", écrit "[[Kategoria:Himalaiako eremuaren onddoak]]" puis saute une ligne; Si le nom fini du pays ou de la région fini par toutes les autres voyelles et consonnes comme Frantzia, Japonia ou Costa Rica par exemple écrit "[[Kategoria:Frantziako onddoak]]", ou "[[Kategoria:Japoniako onddoak]]", "[[Kategoria:Costa Ricako onddoak]]" puis saute une ligne; ko onddoak]]<br>[[Kategoria: {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''' ''[[]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: === Banaketa eremua === Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Costa Rica, Kolonbia, Venezuela, Guyana Frantsesa, Brasil, Txile, Argentina, Groenlandia, Islandia, Kanariak, Svalbard, Europa, Errusia, Kaukasia, Turkia, Himalaiako eremua, Kazakhstan, Turkmenistan, Uzbekistan, Tajikistan, Kirgizistan, India, Mongolia, Hego Korea, Japonia, Txina, Taiwan, Papua Ginea Berria, Australia, Zeelanda Berria, Hegoafrika, Kongoko Errepublika Demokratikoa.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Alaskako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Mexikoko onddoak]] [[Kategoria:Costa Ricako onddoak]] [[Kategoria:Kolonbiako onddoak]] [[Kategoria:Venezuelako onddoak]] [[Kategoria:Guyana Frantseseko onddoak]] [[Kategoria:Brasilgo onddoak]] [[Kategoria:Txileko onddoak]] [[Kategoria:Argentinako onddoak]] [[Kategoria:Groenlandiako onddoak]] [[Kategoria:Islandiako onddoak]] [[Kategoria:Kanarietako onddoak]] [[Kategoria:Svalbardeko onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Kaukasoko onddoak]] [[Kategoria:Turkiako onddoak]] [[Kategoria:Kazakhstango onddoak]] [[Kategoria:Turkmenistango onddoak]] [[Kategoria:Uzbekistango onddoak]] [[Kategoria:Tajikistango onddoak]] [[Kategoria:Kirgizistango onddoak]] [[Kategoria:Indiako onddoak]] [[Kategoria:Himalaiako eremuaren onddoak]] [[Kategoria:Mongoliako onddoak]] [[Kategoria:Hego Koreako onddoak]] [[Kategoria:Japoniako onddoak]] [[Kategoria:Txinako onddoak]] [[Kategoria:Taiwango onddoak]] [[Kategoria:Australiako onddoak]] [[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]] [[Kategoria:Papua Ginea Berriko onddoak]] [[Kategoria:Hegoafrikako onddoak]] [[Kategoria:Kongoko Errepublika Demokratikoko onddoak]] === Banaketa eremua === Alpeak, Suitza‎, Austria‎, Eslovenia‎, Danimarka‎, Norvegia‎, Suedia‎, Finlandia‎, Estonia‎, Portugal‎, Espainia‎, Frantzia, Italia‎, Erresuma Batua, Belgika‎, Herbehereak‎, Alemania‎, Hungaria, Eslovakia‎, Txekia‎, Polonia‎, Errumania‎, Bulgaria‎, Grezia‎, Pirinioak, Errusia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:]] [[Kategoria:Alpeetako onddoak]] [[Kategoria:Suitzako‎ onddoak]] [[Kategoria:Austriako‎ onddoak]] [[Kategoria:Eslovenia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Danimarka‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Norvegia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Suedia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Finlandia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Estonia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Portugal‎go‎ onddoak]] [[Kategoria:Espainia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Frantziako‎ onddoak]] [[Kategoria:Italia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Erresuma Batuko‎ onddoak]] [[Kategoria:Belgika‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Herbehereetako‎ onddoak]] [[Kategoria:Alemania‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Hungariako‎ onddoak]] [[Kategoria:Eslovakia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Txekia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Polonia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Errumania‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Bulgaria‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Grezia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] === Banaketa eremua === Mundu osoan barreiatzen da, [[kontinente]] guztietan zehar, [[Antartika]]n izan ezik, eta [[habitat]] ugaritan garatzen da.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:]] [[Kategoria:Afrikako onddoak]] [[Kategoria:Asiako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Amerikako onddoak]] [[Kategoria:Ozeaniako onddoak]] [[Kategoria:Antartikako onddoak]] <nowiki> [https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B1%D9%86%D8%B3%D9%8A%D8%A9 ar] [https://es.wikipedia.org/wiki/Idioma_franc%C3%A9s es] [https://eu.wikipedia.org/wiki/Frantses eu] [https://fr.wikipedia.org/wiki/Français fr] [https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AB%E0%A4%BC%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A5%80%E0%A4%B8%E0%A5%80_%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE hi] [https://id.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Prancis id] [https://it.wikipedia.org/wiki/Lingua_francese it] [https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%95%E3%83%A9%E3%83%B3%E3%82%B9%E8%AA%9E ja] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Frans nl] [https://pt.wikipedia.org/wiki/L%C3%ADngua_francesa pt] [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA ru] [https://tr.wikipedia.org/wiki/Frans%C4%B1zca tr] [https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86 ur] [https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E6%B3%95%E6%96%87 zh-yue] [https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%B3%95%E8%AF%AD zh] {{Ezabatu}} |source={{own}}<br/>Map data & imagery © [[:en:OpenStreetMap|OpenStreetMap]]<br/>[https://leafletjs.com/ Leaflet], an open-source JavaScript library<br/>[https://fr-fr.topographic-map.com/maps/j59/Navarre/ Topographic-map.com], Visualisation et partage de cartes topographiques gratuites. |author={{User:Zorion/creditimage}} |permission= |other versions= }} [[Category:Mountain ranges of Gipuzkoa]] [[Category:Mountain ranges of Navarre]] [[Category:Mountain ranges of Biscay]] [[Category:Mountain ranges of Álava-Araba]] [[Category:Mountain ranges of the Northern Basque Country]] [[Category:Mountain ranges in the Pyrenees]] [[Category:Mountain ranges of the Basque Mountains]] [[Category:Mountain ranges of the Basque Country]] [[Category:Mountain ranges of La Rioja (Spain)]] [[Category:Mountain ranges of Aragon]] [[Category:Mountain ranges of Cantabria]] [[Category:Mountain ranges of Castile and León]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Deconica inquilina''''' ''[[Strophariaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Agaricus inquilinus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Agaricus rufidus'', ''Agaricus inquilinus var. ß squarrulosus'', ''Naucoria inquilina'', ''Agaricus ecbolus'', ''Tubaria inquilina'', ''Tubaria inquilina subsp. ecbola'', ''Agaricus inquilinus var. ecbolus'', ''Hylophila inquilina'', ''Tubaria inquilina var. ecbolus'', ''Tubaria ecbola'', ''Psilocybe inquilina'', ''Melanotus inquilinus'', ''Psilocybe ecbola''. === Banaketa eremua === Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Kolonbia, Txile, Groenlandia, Islandia, Kanariak, Europa, Errusia, Australia, Zeelanda Berria.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Deconica]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Alaskako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Mexikoko onddoak]] [[Kategoria:Kolonbiako onddoak]] [[Kategoria:Txileko onddoak]] [[Kategoria:Groenlandiako onddoak]] [[Kategoria:Islandiako onddoak]] [[Kategoria:Kanarietako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Australiako onddoak]] [[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Ramaria flavobrunnescens''''' ''[[Gomphaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Clavaria flavobrunnescens'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Ramaria michaelis''. === Banaketa eremua === Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Brasil, Europa, Errusia, Himalaiako eremua, Australia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Ramaria]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Alaskako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Mexikoko onddoak]] [[Kategoria:Brasilgo onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Kaukasoko onddoak]] [[Kategoria:Himalaiako eremuaren onddoak]] [[Kategoria:Australiako onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Ramaria flavoides''''' ''[[Gomphaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> === Banaketa eremua === Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Europa.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Ramaria]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Ramaria fennica''''' ''[[Gomphaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Clavaria fennica'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Clavariella fennica'', ''Clavaria aurea var. fennica''. === Banaketa eremua === Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Txile, Kanariak, Europa, Errusia, Japonia, Australia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Ramaria]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Mexikoko onddoak]] [[Kategoria:Txileko onddoak]] [[Kategoria:Kanarietako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Japoniako onddoak]] [[Kategoria:Australiako onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Bovista dermoxantha''''' ''[[Agaricaceae]]'' familiako [[onddo]] [[espezie]] bat da. <ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Lycoperdon pusillum'', ''Bovista pusilla'', ''Lycoperdon ericetorum'', ''Lycoperdon dermoxanthum'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Lycoperdon reticulatum'', ''Globaria pusilla'', ''Lycoperdon mundula'', ''Globaria dermoxantha'', ''Utraria dermoxantha'', ''Bovista mundula'', ''Bovistaria pusilla'', ''Lycoperdon pseudopusillum'', ''Lycoperdon semi-immersum'', ''Pseudolycoperdon pusillum'', ''Lycoperdon polymorphum var. pusillum'', ''Lycoperdon ericetorum var. pusillum''. === Banaketa eremua === Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Costa Rica, Dominikar Errepublika, Puerto Rico, Brasil, Kanariak, Europa, Errusia, Kaukasia, Japonia, Txina, Australia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Bovista]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Alaskako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Mexikoko onddoak]] [[Kategoria:Costa Ricako onddoak]] [[Kategoria:Dominikar Errepublikako onddoak]] [[Kategoria:Puerto Ricoko onddoak]] [[Kategoria:Brasilgo onddoak]] [[Kategoria:Kanarietako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Kaukasoko onddoak]] [[Kategoria:Japoniako onddoak]] [[Kategoria:Txinako onddoak]] [[Kategoria:Taiwango onddoak]] [[Kategoria:Australiako onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Lysurus mokusin''''' ''[[Phallaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da. [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Phallus mokusin'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Clathrus mokusin''. === Banaketa eremua === Batez ere Ameriketako Estatu Batuak, Japonia, Australia eta Txina. Kanada, Brasil, Europa (Iparraldeko Italia eta Ekialdeko Pirinioak), Errusia, Mozambike.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Lysurus]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Brasilgo onddoak]] [[Kategoria:Mozambikeko onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Kaukasoko onddoak]] [[Kategoria:Turkiako onddoak]] [[Kategoria:Kazakhstango onddoak]] [[Kategoria:Turkmenistango onddoak]] [[Kategoria:Uzbekistango onddoak]] [[Kategoria:Tajikistango onddoak]] [[Kategoria:Kirgizistango onddoak]] [[Kategoria:Indiako onddoak]] [[Kategoria:Himalaiako eremuaren onddoak]] [[Kategoria:Mongoliako onddoak]] [[Kategoria:Hego Koreako onddoak]] [[Kategoria:Japoniako onddoak]] [[Kategoria:Txinako onddoak]] [[Kategoria:Taiwango onddoak]] [[Kategoria:Australiako onddoak]] [[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]] [[Kategoria:Papua Ginea Berriko onddoak]] [[Kategoria:Hegoafrikako onddoak]] [[Kategoria:Kongoko Errepublika Demokratikoko onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Tuber foetidum''''' ''[[Tuberaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> === Banaketa eremua === Europa, Errusia, Japonia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Tuber]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Japoniako onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Hemitrichia decipiens''''' ''[[Arcyriaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Clathrus stipitatus'', ''Mucor miniatus'', ''Lycoperdon pusillum'', ''Sphaerocarpus ficoides'', ''Stemonitis ficoides'', ''Arcyria decipiens'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Trichia fallax'', ''Trichia fallax var. ß ficoides'', ''Trichia virescens'', ''Trichia cerina'', ''Trichia fulva'', ''Trichia clavata var. ß cerina'', ''Trichia furcata'', ''Trichia fallax var. cerina'', ''Trichia nana'', ''Trichia decipiens'', ''Trichia stuhlmannii'', ''Trichia pusilla''. === Banaketa eremua === Mundu osoan barreiatzen da, [[kontinente]] guztietan zehar, [[Antartika]]n izan ezik, eta [[habitat]] ugaritan garatzen da.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Hemitrichia]] [[Kategoria:Afrikako onddoak]] [[Kategoria:Asiako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Amerikako onddoak]] [[Kategoria:Ozeaniako onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa García-Cunch., J.C.Zamora & Lado, 2022}} '''''Oligonema persimile''''' ''[[Trichiaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Trichia persimilis'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Trichia intermedia var. persimilis'', ''Trichia favoginea var. persimilis''. === Banaketa eremua === Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Costa Rica, Peru, Txile, Azoreak, Kanariak, Europa, Errusia, Kaukasia, India, Japonia, Txina, Taiwan, Australia, Madagaskar, Réunion.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Trichiaceae]] [[Kategoria:2022. urtean deskribatutako taxonak]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Mexikoko onddoak]] [[Kategoria:Costa Ricako onddoak]] [[Kategoria:Peruko onddoak]] [[Kategoria:Txileko onddoak]] [[Kategoria:Azoreetako onddoak]] [[Kategoria:Kanarietako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Kaukasoko onddoak]] [[Kategoria:Indiako onddoak]] [[Kategoria:Japoniako onddoak]] [[Kategoria:Txinako onddoak]] [[Kategoria:Taiwango onddoak]] [[Kategoria:Australiako onddoak]] [[Kategoria:Madagaskarko onddoak]] [[Kategoria:Réuniongo onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Pseudomerulius aureus''''' ''[[]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Merulius vastator'', ''Mesenterica lutea'', ''Merulius aureus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Phlebomorpha lutea'', ''Xylomyzon solare'', ''Xylomyzon croceum'', ''Merulius luteus'', ''Merulius croceus'', ''Serpula aurea'', ''Sesia aurea'', ''Plicatura aurea''. === Banaketa eremua === Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Europa, Errusia, India, Hego Korea, Japonia, Australia, Zeelanda Berria.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Alaskako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Mexikoko onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Indiako onddoak]] [[Kategoria:Hego Koreako onddoak]] [[Kategoria:Japoniako onddoak]] [[Kategoria:Australiako onddoak]] [[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Stereum subtomentosum''''' ''[[Stereaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Stereum molle'', ''Stereum ochroleucum subsp. arcticum'', ''Stereum arcticum''. === Banaketa eremua === Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Kolonbia, Brasil, Txile, Argentina, Kanariak, Europa, Errusia, Kaukasia, Iran, Uzbekistan, Mongolia, Hego Korea, Japonia, Txina, Papua Ginea Berria, Australia, Benin, Hegoafrika, Kongoko Errepublika Demokratikoa.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Stereum]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Mexikoko onddoak]] [[Kategoria:Kolonbiako onddoak]] [[Kategoria:Venezuelako onddoak]] [[Kategoria:Guyana Frantseseko onddoak]] [[Kategoria:Brasilgo onddoak]] [[Kategoria:Txileko onddoak]] [[Kategoria:Argentinako onddoak]] [[Kategoria:Kanarietako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Kaukasoko onddoak]] [[Kategoria:Irango onddoak]] [[Kategoria:Uzbekistango onddoak]] [[Kategoria:Mongoliako onddoak]] [[Kategoria:Hego Koreako onddoak]] [[Kategoria:Japoniako onddoak]] [[Kategoria:Txinako onddoak]] [[Kategoria:Australiako onddoak]] [[Kategoria:Papua Ginea Berriko onddoak]] [[Kategoria:Hegoafrikako onddoak]] [[Kategoria:Kongoko Errepublika Demokratikoko onddoak]] [[Kategoria:Beningo onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Sistotrema confluens''''' ''[[Hydnaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Hydnum sublamellosum'', ''Hydnum lamellosum'', ''Hydnotrema confluens'', ''Irpex confluens'', ''Sistotrema membranaceum'', ''Sistotrema confluens var. membranaceum'', ''Irpex anomalus'', ''Sistotrema sublamellosum'', ''Sistotrema ericetorum'', ''Trechispora ericetorum''. === Banaketa eremua === Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Costa Rica, Europa, Errusia, Himalaiako eremua, Japonia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Hydnaceae]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Alaskako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Mexikoko onddoak]] [[Kategoria:Costa Ricako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Himalaiako eremuaren onddoak]] [[Kategoria:Japoniako onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Thelephora mollissima''''' ''[[Thelephoraceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Thelephora intybacea'', ''Thelephora palmata var. ß mollissima'', ''Phylacteria intybacea'', ''Thelephora spiculosa'', ''Phylacteria mollissima''. === Banaketa eremua === Ameriketako Estatu Batuak, Euskal Herria, Alpeak, Eslovenia‎, Danimarka‎, Suedia‎, Frantzia, Erresuma Batua, Txina.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Thelephora]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Alpeetako onddoak]] [[Kategoria:Txinako onddoak]] [[Kategoria:Eslovenia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Danimarka‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Suedia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Frantziako‎ onddoak]] [[Kategoria:Erresuma Batuko‎ onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Physisporinus vitreus''''' ''[[Meruliaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Poria vitrea'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Boletus vitreus'', ''Poria cerea'', ''Polyporus vitreus'', ''Xylostroma candidum'', ''Polyporus xylostromeus'', ''Polyporus adiposus'', ''Corticium subterraneum'', ''Physisporinus vitreus'', ''Poria holoseparans'', ''Poria adiposa'', ''Rigidoporus vitreus''. === Banaketa eremua === Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Puerto Rico, Kolonbia, Brasil, Europa, Errusia, Japonia, Txina, Australia, Zeelanda Berria, Gabon.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Meruliaceae]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Puerto Ricoko onddoak]] [[Kategoria:Costa Ricako onddoak]] [[Kategoria:Kolonbiako onddoak]] [[Kategoria:Brasilgo onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Japoniako onddoak]] [[Kategoria:Txinako onddoak]] [[Kategoria:Australiako onddoak]] [[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]] [[Kategoria:Gabongo onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Antrodiella serpula''''' ''[[Steccherinaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Bjerkandera serpula'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Polyporus serpula'', ''Polyporus rufopodex'', ''Polyporus hoehnelii'', ''Fomes magnosporus'', ''Polyporus scaber'', ''Coriolus hoehnelii'', ''Trametes hoehnelii'', ''Tyromyces hoehnelii'', ''Phellinus magnosporus'', ''Antrodiella hoehnelii'', ''Flaviporus hoehnelii''. === Banaketa eremua === Europa, Errusia, Japonia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Steccherinaceae]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Japoniako onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Trametopsis cervina''''' ''[[Irpicaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Boletus cervinus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Polyporus cervinus'', ''Polyporus candidulus'', ''Microporus cervinus'', ''Microporus scarrosus'', ''Trametes cervina'', ''Polystictus orizabensis'', ''Tyromyces candidulus'', ''Antrodia cervina'', ''Funalia cervina'', ''Davidia cervina'', ''Diplomitoporus cervinus''. === Banaketa eremua === Mundu osoan barreiatzen da, [[kontinente]] guztietan zehar, [[Antartika]]n izan ezik, eta [[habitat]] ugaritan garatzen da.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Irpicaceae]] [[Kategoria:Afrikako onddoak]] [[Kategoria:Asiako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Amerikako onddoak]] [[Kategoria:Ozeaniako onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Phellinus lundellii''''' ''[[Hymenochaetaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoa]]: ''Ochroporus lundellii''. === Banaketa eremua === Batez ere [[Eskandinavia]], Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Groenlandia, Islandia, Europa, Errusia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Phellinus]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Alaskako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Mexikoko onddoak]] [[Kategoria:Groenlandiako onddoak]] [[Kategoria:Islandiako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Fuscoporia ferrea''''' ''[[Hymenochaetaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Polyporus ferreus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Mucronoporus fulvidus'', ''Scindalma fulvidum'', ''Fuscoporia fulvida'', ''Poria cylindrospora'', ''Fomitiporia cylindrispora'', ''Poria ferrea'', ''Phellinus ferreus'', ''Ochroporus ferreus'', ''Poria cinnamomea'', ''Poria subcanescens''. === Banaketa eremua === Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Kolonbia, Venezuela, Brasil, Kanariak, Europa, Errusia, Himalaiako eremua, Thailandia, India, Japonia, Txina, Taiwan, Australia, Zeelanda Berria, Zimbabwe, Kongoko Errepublika Demokratikoa, Uganda, Kamerun.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Fuscoporia]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Alaskako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Mexikoko onddoak]] [[Kategoria:Kolonbiako onddoak]] [[Kategoria:Venezuelako onddoak]] [[Kategoria:Brasilgo onddoak]] [[Kategoria:Kanarietako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Indiako onddoak]] [[Kategoria:Himalaiako eremuaren onddoak]] [[Kategoria:Thailandiako onddoak]] [[Kategoria:Japoniako onddoak]] [[Kategoria:Txinako onddoak]] [[Kategoria:Taiwango onddoak]] [[Kategoria:Australiako onddoak]] [[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]] [[Kategoria:Zimbabweko onddoak]] [[Kategoria:Kamerungo onddoak]] [[Kategoria:Kongoko Errepublika Demokratikoko onddoak]] [[Kategoria:Ugandako onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Schizopora paradoxa''''' ''[[Schizoporaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Hydnum obliquum'', ''Hydnum paradoxum'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Sistotrema digitatum'', ''Hydnum pseudoboletus'', ''Xylodon digitatum'', ''Polyporus versiporus'', ''Irpex deformis'', ''Irpex obliquus'', ''Thelephora paradoxa'', ''Sistotrema alneum'', ''Irpex paradoxus'', ''Xylodon obliquus'', ''Xylodon deformis'', ''Kneiffiella paradoxa''. === Banaketa eremua === Mundu osoan barreiatzen da, [[kontinente]] guztietan zehar, [[Antartika]]n izan ezik, eta [[habitat]] ugaritan garatzen da.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Schizoporaceae]] [[Kategoria:Afrikako onddoak]] [[Kategoria:Asiako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Amerikako onddoak]] [[Kategoria:Ozeaniako onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Rhodonia placenta''''' ''[[Polyporaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Poria incarnata'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Poria rubella'', ''Boletus incarnatus'', ''Polyporus incarnatus'', ''Polyporus placenta <small>([[Basionimo]]a)</small>'', ''Physisporus incarnatus'', ''Caloporus incarnatus'', ''Physisporus placenta'', ''Poria placenta'', ''Bjerkandera roseomaculata'', ''Tyromyces placenta'', ''Oligoporus placentus'', ''Postia placenta''. === Banaketa eremua === Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Jamaika, Europa, Errusia, Iran, Japonia, Taiwan, Australia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Polyporaceae]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Jamaikako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Irango onddoak]] [[Kategoria:Japoniako onddoak]] [[Kategoria:Taiwango onddoak]] [[Kategoria:Australiako onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Hydnellum versipelle''''' ''[[Bankeraceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da. [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Hydnum versipelle'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Hydnum versipelliforme'', ''Phaeodon versipellis'', ''Hydnum crassum'', ''Sarcodon versipellis''. === Banaketa eremua === Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Alpeak, Austria‎, Eslovenia‎, Norvegia‎, Suedia‎, Estonia‎, Espainia‎, Frantzia, Italia‎, Alemania‎‎, Pirinioak.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Hydnellum]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Alaskako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Mexikoko onddoak]] [[Kategoria:Alpeetako onddoak]] [[Kategoria:Austriako‎ onddoak]] [[Kategoria:Eslovenia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Norvegia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Suedia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Estonia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Espainia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Frantziako‎ onddoak]] [[Kategoria:Italia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Alemania‎ko‎ onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Dictydiaethalium plumbeum''''' ''[[Reticulariaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Fuligo plumbea'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Reticularia plumbea'', ''Licea rugulosa'', ''Licea applanata'', ''Lycogala lenticulare'', ''Reticularia entoxantha'', ''Reticularia lurida'', ''Licea tenuissima'', ''Licea cinnabarina'', ''Dictydiaethalium applanatum'', ''Clathroptychium rugulosum'', ''Ophiuridium dissiliens'', ''Dictydiaethalium dissiliens'', ''Clathroptychium cinnabarinum'', ''Clathroptychium dissiliens'', ''Clathroptychium berkeleyi'', ''Clathroptychium plumbeum'', ''Dictydiaethalium plumbeum var. entoxanthum'', ''Dictydiaethalium ferrugineum''. === Banaketa eremua === Amerika, Kanariak, Europa, Israel, Hawaii, Japonia, Australia, Zeelanda Berria, Hegoafrika, Israel, Mayotte.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Dictydiaethalium]] [[Kategoria:Hawaiiko onddoak]] [[Kategoria:Amerikako onddoak]] [[Kategoria:Kanarietako onddoak]] [[Kategoria:Svalbardeko onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Israelgo onddoak]] [[Kategoria:Japoniako onddoak]] [[Kategoria:Australiako onddoak]] [[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]] [[Kategoria:Israelgo onddoak]] [[Kategoria:Hegoafrikako onddoak]] [[Kategoria:ugandako onddoak]] [[Kategoria:Mayotteko onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Vibrissea truncorum''''' ''[[Vibrisseaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Helvella fibuliformis'', ''Peziza fibula'', ''Leotia truncorum'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Hymenoscyphus fibulaeforme'', ''Peziza fibuliformis'', ''Helotium fibuliforme'', ''Leotia clavus'', ''Vibrissea margarita'', ''Vibrissea truncorum var. albipes'', ''Calycina fibuliformis'', ''Pachydisca fibuliformis'', ''Vibrissea foliorum''. === Banaketa eremua === Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Txile, Europa, Errusia, Japonia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Helotiales]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Alaskako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Txileko onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Japoniako onddoak]] </nowiki> --> 8kn76983hqvbeb49p05h8v0apza8g4o 9999168 9998635 2024-12-14T08:07:14Z Zorion 44278 9999168 wikitext text/x-wiki [[Berezi:KategoriaZuhaitza]] <!-- {{Ezabatu|akats ortografikoa}} {{Ezabatu|esteka hainbat izenekin}} Avant toute chose, écrire "[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]:". Puis faire une suite des noms des taxons qui sont séparés par une virgule et mettre '' avant le nom et '' après le mot. Le nom du taxon, c'est soit les deux premiers mots ou, soit deux premiers mots + « var. » + le mot suivant. Ne pas écrire les noms des auteurs ou autre chose. Ne pas répéter le même nom deux fois. Finir avec un point. Il y a deux choses à respecter 1: S'il y a écrit "(Basionyme)" et seulement "(Basionyme)", écrire après '' <small>([[Basionimo]]a)</small>. 2: Attention d'enlever le nom du taxon si vous lisez "(nom. illegit.)" ou "(nom. amb.)" ou "(nom actuel)". Voici la suite: Je te donne une liste de noms de pays ou régions en langue basque. Si le nom fini du pays ou de la région fini par la lettre "l", "n" ou "m" comme Iran par exemple écrit "[[Kategoria:Irango onddoak]]" puis saute une ligne comme un <br>, pas un <p>; Si le nom fini du pays ou de la région fini par la lettre "ak" comme Ameriketako Estatu Batuak par exemple écrit "[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]" puis saute une ligne; Si le nom du pays est "Zeelanda Berria", écrit "[[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]]" puis saute une ligne; Si le nom du pays est "Kaukasia", écrit "[[Kategoria:Kaukasoko onddoak]]" puis saute une ligne; Si le nom du pays est "Guyana Frantsesa", écrit "[[Kategoria:Guyana Frantseseko onddoak]]" puis saute une ligne; Si le nom du pays est "Japonia", écrit "[[Kategoria:Japoniako onddoak]]" puis saute une ligne; Si le nom du pays est "Himalaiako eremua", écrit "[[Kategoria:Himalaiako eremuaren onddoak]]" puis saute une ligne; Si le nom fini du pays ou de la région fini par toutes les autres voyelles et consonnes comme Frantzia, Japonia ou Costa Rica par exemple écrit "[[Kategoria:Frantziako onddoak]]", ou "[[Kategoria:Japoniako onddoak]]", "[[Kategoria:Costa Ricako onddoak]]" puis saute une ligne; ko onddoak]]<br>[[Kategoria: {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''' ''[[]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: === Banaketa eremua === Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Costa Rica, Kolonbia, Venezuela, Guyana Frantsesa, Brasil, Txile, Argentina, Groenlandia, Islandia, Kanariak, Svalbard, Europa, Errusia, Kaukasia, Turkia, Himalaiako eremua, Kazakhstan, Turkmenistan, Uzbekistan, Tajikistan, Kirgizistan, India, Mongolia, Hego Korea, Japonia, Txina, Taiwan, Papua Ginea Berria, Australia, Zeelanda Berria, Hegoafrika, Kongoko Errepublika Demokratikoa.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Alaskako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Mexikoko onddoak]] [[Kategoria:Costa Ricako onddoak]] [[Kategoria:Kolonbiako onddoak]] [[Kategoria:Venezuelako onddoak]] [[Kategoria:Guyana Frantseseko onddoak]] [[Kategoria:Brasilgo onddoak]] [[Kategoria:Txileko onddoak]] [[Kategoria:Argentinako onddoak]] [[Kategoria:Groenlandiako onddoak]] [[Kategoria:Islandiako onddoak]] [[Kategoria:Kanarietako onddoak]] [[Kategoria:Svalbardeko onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Kaukasoko onddoak]] [[Kategoria:Turkiako onddoak]] [[Kategoria:Kazakhstango onddoak]] [[Kategoria:Turkmenistango onddoak]] [[Kategoria:Uzbekistango onddoak]] [[Kategoria:Tajikistango onddoak]] [[Kategoria:Kirgizistango onddoak]] [[Kategoria:Indiako onddoak]] [[Kategoria:Himalaiako eremuaren onddoak]] [[Kategoria:Mongoliako onddoak]] [[Kategoria:Hego Koreako onddoak]] [[Kategoria:Japoniako onddoak]] [[Kategoria:Txinako onddoak]] [[Kategoria:Taiwango onddoak]] [[Kategoria:Australiako onddoak]] [[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]] [[Kategoria:Papua Ginea Berriko onddoak]] [[Kategoria:Hegoafrikako onddoak]] [[Kategoria:Kongoko Errepublika Demokratikoko onddoak]] === Banaketa eremua === Alpeak, Suitza‎, Austria‎, Eslovenia‎, Danimarka‎, Norvegia‎, Suedia‎, Finlandia‎, Estonia‎, Portugal‎, Espainia‎, Frantzia, Italia‎, Erresuma Batua, Belgika‎, Herbehereak‎, Alemania‎, Hungaria, Eslovakia‎, Txekia‎, Polonia‎, Errumania‎, Bulgaria‎, Grezia‎, Pirinioak, Errusia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:]] [[Kategoria:Alpeetako onddoak]] [[Kategoria:Suitzako‎ onddoak]] [[Kategoria:Austriako‎ onddoak]] [[Kategoria:Eslovenia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Danimarka‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Norvegia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Suedia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Finlandia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Estonia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Portugal‎go‎ onddoak]] [[Kategoria:Espainia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Frantziako‎ onddoak]] [[Kategoria:Italia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Erresuma Batuko‎ onddoak]] [[Kategoria:Belgika‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Herbehereetako‎ onddoak]] [[Kategoria:Alemania‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Hungariako‎ onddoak]] [[Kategoria:Eslovakia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Txekia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Polonia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Errumania‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Bulgaria‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Grezia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] === Banaketa eremua === Mundu osoan barreiatzen da, [[kontinente]] guztietan zehar, [[Antartika]]n izan ezik, eta [[habitat]] ugaritan garatzen da.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:]] [[Kategoria:Afrikako onddoak]] [[Kategoria:Asiako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Amerikako onddoak]] [[Kategoria:Ozeaniako onddoak]] [[Kategoria:Antartikako onddoak]] <nowiki> [https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B1%D9%86%D8%B3%D9%8A%D8%A9 ar] [https://es.wikipedia.org/wiki/Idioma_franc%C3%A9s es] [https://eu.wikipedia.org/wiki/Frantses eu] [https://fr.wikipedia.org/wiki/Français fr] [https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AB%E0%A4%BC%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A5%80%E0%A4%B8%E0%A5%80_%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE hi] [https://id.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Prancis id] [https://it.wikipedia.org/wiki/Lingua_francese it] [https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%95%E3%83%A9%E3%83%B3%E3%82%B9%E8%AA%9E ja] [https://nl.wikipedia.org/wiki/Frans nl] [https://pt.wikipedia.org/wiki/L%C3%ADngua_francesa pt] [https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA ru] [https://tr.wikipedia.org/wiki/Frans%C4%B1zca tr] [https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86 ur] [https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E6%B3%95%E6%96%87 zh-yue] [https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%B3%95%E8%AF%AD zh] {{Ezabatu}} |source={{own}}<br/>Map data & imagery © [[:en:OpenStreetMap|OpenStreetMap]]<br/>[https://leafletjs.com/ Leaflet], an open-source JavaScript library<br/>[https://fr-fr.topographic-map.com/maps/j59/Navarre/ Topographic-map.com], Visualisation et partage de cartes topographiques gratuites. |author={{User:Zorion/creditimage}} |permission= |other versions= }} [[Category:Mountain ranges of Gipuzkoa]] [[Category:Mountain ranges of Navarre]] [[Category:Mountain ranges of Biscay]] [[Category:Mountain ranges of Álava-Araba]] [[Category:Mountain ranges of the Northern Basque Country]] [[Category:Mountain ranges in the Pyrenees]] [[Category:Mountain ranges of the Basque Mountains]] [[Category:Mountain ranges of the Basque Country]] [[Category:Mountain ranges of La Rioja (Spain)]] [[Category:Mountain ranges of Aragon]] [[Category:Mountain ranges of Cantabria]] [[Category:Mountain ranges of Castile and León]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Deconica inquilina''''' ''[[Strophariaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Agaricus inquilinus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Agaricus rufidus'', ''Agaricus inquilinus var. ß squarrulosus'', ''Naucoria inquilina'', ''Agaricus ecbolus'', ''Tubaria inquilina'', ''Tubaria inquilina subsp. ecbola'', ''Agaricus inquilinus var. ecbolus'', ''Hylophila inquilina'', ''Tubaria inquilina var. ecbolus'', ''Tubaria ecbola'', ''Psilocybe inquilina'', ''Melanotus inquilinus'', ''Psilocybe ecbola''. === Banaketa eremua === Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Kolonbia, Txile, Groenlandia, Islandia, Kanariak, Europa, Errusia, Australia, Zeelanda Berria.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Deconica]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Alaskako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Mexikoko onddoak]] [[Kategoria:Kolonbiako onddoak]] [[Kategoria:Txileko onddoak]] [[Kategoria:Groenlandiako onddoak]] [[Kategoria:Islandiako onddoak]] [[Kategoria:Kanarietako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Australiako onddoak]] [[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Ramaria flavobrunnescens''''' ''[[Gomphaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Clavaria flavobrunnescens'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Ramaria michaelis''. === Banaketa eremua === Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Brasil, Europa, Errusia, Himalaiako eremua, Australia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Ramaria]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Alaskako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Mexikoko onddoak]] [[Kategoria:Brasilgo onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Kaukasoko onddoak]] [[Kategoria:Himalaiako eremuaren onddoak]] [[Kategoria:Australiako onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Ramaria flavoides''''' ''[[Gomphaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> === Banaketa eremua === Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Europa.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Ramaria]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Bovista dermoxantha''''' ''[[Agaricaceae]]'' familiako [[onddo]] [[espezie]] bat da. <ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Lycoperdon pusillum'', ''Bovista pusilla'', ''Lycoperdon ericetorum'', ''Lycoperdon dermoxanthum'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Lycoperdon reticulatum'', ''Globaria pusilla'', ''Lycoperdon mundula'', ''Globaria dermoxantha'', ''Utraria dermoxantha'', ''Bovista mundula'', ''Bovistaria pusilla'', ''Lycoperdon pseudopusillum'', ''Lycoperdon semi-immersum'', ''Pseudolycoperdon pusillum'', ''Lycoperdon polymorphum var. pusillum'', ''Lycoperdon ericetorum var. pusillum''. === Banaketa eremua === Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Costa Rica, Dominikar Errepublika, Puerto Rico, Brasil, Kanariak, Europa, Errusia, Kaukasia, Japonia, Txina, Australia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Bovista]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Alaskako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Mexikoko onddoak]] [[Kategoria:Costa Ricako onddoak]] [[Kategoria:Dominikar Errepublikako onddoak]] [[Kategoria:Puerto Ricoko onddoak]] [[Kategoria:Brasilgo onddoak]] [[Kategoria:Kanarietako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Kaukasoko onddoak]] [[Kategoria:Japoniako onddoak]] [[Kategoria:Txinako onddoak]] [[Kategoria:Taiwango onddoak]] [[Kategoria:Australiako onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Lysurus mokusin''''' ''[[Phallaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da. [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Phallus mokusin'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Clathrus mokusin''. === Banaketa eremua === Batez ere Ameriketako Estatu Batuak, Japonia, Australia eta Txina. Kanada, Brasil, Europa (Iparraldeko Italia eta Ekialdeko Pirinioak), Errusia, Mozambike.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Lysurus]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Brasilgo onddoak]] [[Kategoria:Mozambikeko onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Kaukasoko onddoak]] [[Kategoria:Turkiako onddoak]] [[Kategoria:Kazakhstango onddoak]] [[Kategoria:Turkmenistango onddoak]] [[Kategoria:Uzbekistango onddoak]] [[Kategoria:Tajikistango onddoak]] [[Kategoria:Kirgizistango onddoak]] [[Kategoria:Indiako onddoak]] [[Kategoria:Himalaiako eremuaren onddoak]] [[Kategoria:Mongoliako onddoak]] [[Kategoria:Hego Koreako onddoak]] [[Kategoria:Japoniako onddoak]] [[Kategoria:Txinako onddoak]] [[Kategoria:Taiwango onddoak]] [[Kategoria:Australiako onddoak]] [[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]] [[Kategoria:Papua Ginea Berriko onddoak]] [[Kategoria:Hegoafrikako onddoak]] [[Kategoria:Kongoko Errepublika Demokratikoko onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Tuber foetidum''''' ''[[Tuberaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> === Banaketa eremua === Europa, Errusia, Japonia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Tuber]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Japoniako onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Hemitrichia decipiens''''' ''[[Arcyriaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Clathrus stipitatus'', ''Mucor miniatus'', ''Lycoperdon pusillum'', ''Sphaerocarpus ficoides'', ''Stemonitis ficoides'', ''Arcyria decipiens'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Trichia fallax'', ''Trichia fallax var. ß ficoides'', ''Trichia virescens'', ''Trichia cerina'', ''Trichia fulva'', ''Trichia clavata var. ß cerina'', ''Trichia furcata'', ''Trichia fallax var. cerina'', ''Trichia nana'', ''Trichia decipiens'', ''Trichia stuhlmannii'', ''Trichia pusilla''. === Banaketa eremua === Mundu osoan barreiatzen da, [[kontinente]] guztietan zehar, [[Antartika]]n izan ezik, eta [[habitat]] ugaritan garatzen da.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Hemitrichia]] [[Kategoria:Afrikako onddoak]] [[Kategoria:Asiako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Amerikako onddoak]] [[Kategoria:Ozeaniako onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa García-Cunch., J.C.Zamora & Lado, 2022}} '''''Oligonema persimile''''' ''[[Trichiaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Trichia persimilis'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Trichia intermedia var. persimilis'', ''Trichia favoginea var. persimilis''. === Banaketa eremua === Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Costa Rica, Peru, Txile, Azoreak, Kanariak, Europa, Errusia, Kaukasia, India, Japonia, Txina, Taiwan, Australia, Madagaskar, Réunion.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Trichiaceae]] [[Kategoria:2022. urtean deskribatutako taxonak]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Mexikoko onddoak]] [[Kategoria:Costa Ricako onddoak]] [[Kategoria:Peruko onddoak]] [[Kategoria:Txileko onddoak]] [[Kategoria:Azoreetako onddoak]] [[Kategoria:Kanarietako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Kaukasoko onddoak]] [[Kategoria:Indiako onddoak]] [[Kategoria:Japoniako onddoak]] [[Kategoria:Txinako onddoak]] [[Kategoria:Taiwango onddoak]] [[Kategoria:Australiako onddoak]] [[Kategoria:Madagaskarko onddoak]] [[Kategoria:Réuniongo onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Pseudomerulius aureus''''' ''[[]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Merulius vastator'', ''Mesenterica lutea'', ''Merulius aureus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Phlebomorpha lutea'', ''Xylomyzon solare'', ''Xylomyzon croceum'', ''Merulius luteus'', ''Merulius croceus'', ''Serpula aurea'', ''Sesia aurea'', ''Plicatura aurea''. === Banaketa eremua === Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Europa, Errusia, India, Hego Korea, Japonia, Australia, Zeelanda Berria.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Alaskako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Mexikoko onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Indiako onddoak]] [[Kategoria:Hego Koreako onddoak]] [[Kategoria:Japoniako onddoak]] [[Kategoria:Australiako onddoak]] [[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Stereum subtomentosum''''' ''[[Stereaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Stereum molle'', ''Stereum ochroleucum subsp. arcticum'', ''Stereum arcticum''. === Banaketa eremua === Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Kolonbia, Brasil, Txile, Argentina, Kanariak, Europa, Errusia, Kaukasia, Iran, Uzbekistan, Mongolia, Hego Korea, Japonia, Txina, Papua Ginea Berria, Australia, Benin, Hegoafrika, Kongoko Errepublika Demokratikoa.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Stereum]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Mexikoko onddoak]] [[Kategoria:Kolonbiako onddoak]] [[Kategoria:Venezuelako onddoak]] [[Kategoria:Guyana Frantseseko onddoak]] [[Kategoria:Brasilgo onddoak]] [[Kategoria:Txileko onddoak]] [[Kategoria:Argentinako onddoak]] [[Kategoria:Kanarietako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Kaukasoko onddoak]] [[Kategoria:Irango onddoak]] [[Kategoria:Uzbekistango onddoak]] [[Kategoria:Mongoliako onddoak]] [[Kategoria:Hego Koreako onddoak]] [[Kategoria:Japoniako onddoak]] [[Kategoria:Txinako onddoak]] [[Kategoria:Australiako onddoak]] [[Kategoria:Papua Ginea Berriko onddoak]] [[Kategoria:Hegoafrikako onddoak]] [[Kategoria:Kongoko Errepublika Demokratikoko onddoak]] [[Kategoria:Beningo onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Sistotrema confluens''''' ''[[Hydnaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Hydnum sublamellosum'', ''Hydnum lamellosum'', ''Hydnotrema confluens'', ''Irpex confluens'', ''Sistotrema membranaceum'', ''Sistotrema confluens var. membranaceum'', ''Irpex anomalus'', ''Sistotrema sublamellosum'', ''Sistotrema ericetorum'', ''Trechispora ericetorum''. === Banaketa eremua === Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Costa Rica, Europa, Errusia, Himalaiako eremua, Japonia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Hydnaceae]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Alaskako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Mexikoko onddoak]] [[Kategoria:Costa Ricako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Himalaiako eremuaren onddoak]] [[Kategoria:Japoniako onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Thelephora mollissima''''' ''[[Thelephoraceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Thelephora intybacea'', ''Thelephora palmata var. ß mollissima'', ''Phylacteria intybacea'', ''Thelephora spiculosa'', ''Phylacteria mollissima''. === Banaketa eremua === Ameriketako Estatu Batuak, Euskal Herria, Alpeak, Eslovenia‎, Danimarka‎, Suedia‎, Frantzia, Erresuma Batua, Txina.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Thelephora]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Alpeetako onddoak]] [[Kategoria:Txinako onddoak]] [[Kategoria:Eslovenia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Danimarka‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Suedia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Frantziako‎ onddoak]] [[Kategoria:Erresuma Batuko‎ onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Physisporinus vitreus''''' ''[[Meruliaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Poria vitrea'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Boletus vitreus'', ''Poria cerea'', ''Polyporus vitreus'', ''Xylostroma candidum'', ''Polyporus xylostromeus'', ''Polyporus adiposus'', ''Corticium subterraneum'', ''Physisporinus vitreus'', ''Poria holoseparans'', ''Poria adiposa'', ''Rigidoporus vitreus''. === Banaketa eremua === Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Puerto Rico, Kolonbia, Brasil, Europa, Errusia, Japonia, Txina, Australia, Zeelanda Berria, Gabon.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Meruliaceae]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Puerto Ricoko onddoak]] [[Kategoria:Costa Ricako onddoak]] [[Kategoria:Kolonbiako onddoak]] [[Kategoria:Brasilgo onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Japoniako onddoak]] [[Kategoria:Txinako onddoak]] [[Kategoria:Australiako onddoak]] [[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]] [[Kategoria:Gabongo onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Antrodiella serpula''''' ''[[Steccherinaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Bjerkandera serpula'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Polyporus serpula'', ''Polyporus rufopodex'', ''Polyporus hoehnelii'', ''Fomes magnosporus'', ''Polyporus scaber'', ''Coriolus hoehnelii'', ''Trametes hoehnelii'', ''Tyromyces hoehnelii'', ''Phellinus magnosporus'', ''Antrodiella hoehnelii'', ''Flaviporus hoehnelii''. === Banaketa eremua === Europa, Errusia, Japonia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Steccherinaceae]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Japoniako onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Trametopsis cervina''''' ''[[Irpicaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Boletus cervinus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Polyporus cervinus'', ''Polyporus candidulus'', ''Microporus cervinus'', ''Microporus scarrosus'', ''Trametes cervina'', ''Polystictus orizabensis'', ''Tyromyces candidulus'', ''Antrodia cervina'', ''Funalia cervina'', ''Davidia cervina'', ''Diplomitoporus cervinus''. === Banaketa eremua === Mundu osoan barreiatzen da, [[kontinente]] guztietan zehar, [[Antartika]]n izan ezik, eta [[habitat]] ugaritan garatzen da.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Irpicaceae]] [[Kategoria:Afrikako onddoak]] [[Kategoria:Asiako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Amerikako onddoak]] [[Kategoria:Ozeaniako onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Phellinus lundellii''''' ''[[Hymenochaetaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoa]]: ''Ochroporus lundellii''. === Banaketa eremua === Batez ere [[Eskandinavia]], Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Groenlandia, Islandia, Europa, Errusia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Phellinus]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Alaskako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Mexikoko onddoak]] [[Kategoria:Groenlandiako onddoak]] [[Kategoria:Islandiako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Fuscoporia ferrea''''' ''[[Hymenochaetaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Polyporus ferreus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Mucronoporus fulvidus'', ''Scindalma fulvidum'', ''Fuscoporia fulvida'', ''Poria cylindrospora'', ''Fomitiporia cylindrispora'', ''Poria ferrea'', ''Phellinus ferreus'', ''Ochroporus ferreus'', ''Poria cinnamomea'', ''Poria subcanescens''. === Banaketa eremua === Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Kolonbia, Venezuela, Brasil, Kanariak, Europa, Errusia, Himalaiako eremua, Thailandia, India, Japonia, Txina, Taiwan, Australia, Zeelanda Berria, Zimbabwe, Kongoko Errepublika Demokratikoa, Uganda, Kamerun.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Fuscoporia]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Alaskako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Mexikoko onddoak]] [[Kategoria:Kolonbiako onddoak]] [[Kategoria:Venezuelako onddoak]] [[Kategoria:Brasilgo onddoak]] [[Kategoria:Kanarietako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Indiako onddoak]] [[Kategoria:Himalaiako eremuaren onddoak]] [[Kategoria:Thailandiako onddoak]] [[Kategoria:Japoniako onddoak]] [[Kategoria:Txinako onddoak]] [[Kategoria:Taiwango onddoak]] [[Kategoria:Australiako onddoak]] [[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]] [[Kategoria:Zimbabweko onddoak]] [[Kategoria:Kamerungo onddoak]] [[Kategoria:Kongoko Errepublika Demokratikoko onddoak]] [[Kategoria:Ugandako onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Schizopora paradoxa''''' ''[[Schizoporaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Hydnum obliquum'', ''Hydnum paradoxum'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Sistotrema digitatum'', ''Hydnum pseudoboletus'', ''Xylodon digitatum'', ''Polyporus versiporus'', ''Irpex deformis'', ''Irpex obliquus'', ''Thelephora paradoxa'', ''Sistotrema alneum'', ''Irpex paradoxus'', ''Xylodon obliquus'', ''Xylodon deformis'', ''Kneiffiella paradoxa''. === Banaketa eremua === Mundu osoan barreiatzen da, [[kontinente]] guztietan zehar, [[Antartika]]n izan ezik, eta [[habitat]] ugaritan garatzen da.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Schizoporaceae]] [[Kategoria:Afrikako onddoak]] [[Kategoria:Asiako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Amerikako onddoak]] [[Kategoria:Ozeaniako onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Hydnellum versipelle''''' ''[[Bankeraceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da. [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Hydnum versipelle'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Hydnum versipelliforme'', ''Phaeodon versipellis'', ''Hydnum crassum'', ''Sarcodon versipellis''. === Banaketa eremua === Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Alpeak, Austria‎, Eslovenia‎, Norvegia‎, Suedia‎, Estonia‎, Espainia‎, Frantzia, Italia‎, Alemania‎‎, Pirinioak.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Hydnellum]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Alaskako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Mexikoko onddoak]] [[Kategoria:Alpeetako onddoak]] [[Kategoria:Austriako‎ onddoak]] [[Kategoria:Eslovenia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Norvegia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Suedia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Estonia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Espainia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Frantziako‎ onddoak]] [[Kategoria:Italia‎ko‎ onddoak]] [[Kategoria:Alemania‎ko‎ onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Dictydiaethalium plumbeum''''' ''[[Reticulariaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Fuligo plumbea'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Reticularia plumbea'', ''Licea rugulosa'', ''Licea applanata'', ''Lycogala lenticulare'', ''Reticularia entoxantha'', ''Reticularia lurida'', ''Licea tenuissima'', ''Licea cinnabarina'', ''Dictydiaethalium applanatum'', ''Clathroptychium rugulosum'', ''Ophiuridium dissiliens'', ''Dictydiaethalium dissiliens'', ''Clathroptychium cinnabarinum'', ''Clathroptychium dissiliens'', ''Clathroptychium berkeleyi'', ''Clathroptychium plumbeum'', ''Dictydiaethalium plumbeum var. entoxanthum'', ''Dictydiaethalium ferrugineum''. === Banaketa eremua === Amerika, Kanariak, Europa, Israel, Hawaii, Japonia, Australia, Zeelanda Berria, Hegoafrika, Israel, Mayotte.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Dictydiaethalium]] [[Kategoria:Hawaiiko onddoak]] [[Kategoria:Amerikako onddoak]] [[Kategoria:Kanarietako onddoak]] [[Kategoria:Svalbardeko onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Israelgo onddoak]] [[Kategoria:Japoniako onddoak]] [[Kategoria:Australiako onddoak]] [[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]] [[Kategoria:Israelgo onddoak]] [[Kategoria:Hegoafrikako onddoak]] [[Kategoria:ugandako onddoak]] [[Kategoria:Mayotteko onddoak]] {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Vibrissea truncorum''''' ''[[Vibrisseaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Helvella fibuliformis'', ''Peziza fibula'', ''Leotia truncorum'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Hymenoscyphus fibulaeforme'', ''Peziza fibuliformis'', ''Helotium fibuliforme'', ''Leotia clavus'', ''Vibrissea margarita'', ''Vibrissea truncorum var. albipes'', ''Calycina fibuliformis'', ''Pachydisca fibuliformis'', ''Vibrissea foliorum''. === Banaketa eremua === Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Txile, Europa, Errusia, Japonia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Helotiales]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Alaskako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Txileko onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Japoniako onddoak]] </nowiki> --> ob22l3jjq64j232pcafeehgfl3owkcj 0 688006 9998457 9956113 2024-12-13T13:04:44Z Wayratuta 119550 Mugitzen [[Category:Juduak]] hona [[Category:Estatubatuar juduak]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 9998457 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} [[Fitxategi:Vera Rubin second from left.jpg|eskuinera|thumb|260px|(ezkerretik hasita) Anne Kinney, NASA Goddard Space Flight Center, Greenbelt, Md. ; [[Vera Rubin]], Dept. Lurreko magnetismoa, Carnegie Institute of Washington; [[Nancy Roman]] erretiratua, NASA Goddard; Kerri Cahoy, NASA Ames Research Center, Moffett Field, Kalifornia; Randi Ludwig. Texasko Unibertsitatea, Austin, Texas. Argazkia, Maryland University College-n (UMUC) Inn and Conference Center, Adelphi, Md, 2009ko urriaren 21-23an egindako Astronomiako eta Espazio Zientziako Emakumeen Konferentzian hartua.]] '''Vera Rubin''', jaiotzez '''Vera Cooper''' ([[Filadelfia]], [[Pennsylvania|Pensylvania]], [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]],[[1928]]ko [[uztailaren 23]]a - [[Princeton]], [[New Jersey]], AEB, [[2016]]ko [[abenduaren 25]]a)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Vera Rubin, who did pioneering work on dark matter, dies|data=2016-12-26|url=https://archive.today/20161226222112/http://www.ajc.com/news/tech-science/vera-rubin-who-did-pioneering-work-dark-matter-dies/DQjqxBSwWwrYBXHMTdiffK/|aldizkaria=archive.ph|sartze-data=2022-07-23}}</ref> [[Ameriketako Estatu Batu]]etako [[astronomo]]a izan zen, [[Aitzindari (argipena)|aitzindaria]] izarren errotazioa [[galaxia]] baten barruan neurtzen.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=caosyciencia - Apuntes de divulgación científica - Materia oscura, astr�noma brillante: Vera Rubin|data=2016-03-04|url=https://web.archive.org/web/20160304203809/http://www.caosyciencia.com/ideas/articulo.php?id=171209|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2022-07-23}}</ref> Haren zuzeneko neurketek agerian utzi zuten errotazio-kurbak zirela. Galaxien errotazio-kurbak ikertuz, aurreikusitako mugimendu angeluarraren eta ikusitakoaren artean zegoen desberdintasuna azaldu zuen. Fenomeno horri galaxien errotazioaren problema deitu zitzaion. Hasiera batean eszeptizismoa nagusi izan bazen ere, bere aurkikuntza hurrengo hamarkadetan zehar behin eta berriz konfirmatua izan zen. Azalpen posibleen bilaketak [[materia iluna]]ren teoria sortu zuen. <ref name=":0" /> == Lehen urteak == Vera Rubin, jaiotzean Vera Florence Cooper gisa erregistratu zuten, 1928ko uztailaren 23an jaio zen Filadelfian, Estatu Batuetan. Bi ahizpetatik txikiena izan zen. Bere gurasoak etorkin juduak ziren. Aita, Philip Cooper, Bell Telephone-n lan egin zuen ingeniari elektriko poloniar-estatubatuarra<ref name=":1">{{Erreferentzia|izena=Dennis|abizena=Overbye|izenburua=Vera Rubin, 88, Dies; Opened Doors in Astronomy, and for Women|hizkuntza=en-US|data=2016-12-27|url=https://www.nytimes.com/2016/12/27/science/vera-rubin-astronomist-who-made-the-case-for-dark-matter-dies-at-88.html|aldizkaria=The New York Times|issn=0362-4331|sartze-data=2022-07-23}}</ref> <ref name=":4">{{Erreferentzia|abizena=Marcia Bartusiak|izenburua=Through a universe darkly|argitaletxea=Harpercollins; 1st edition|data=1993|url=http://archive.org/details/throughuniversed00bart|isbn=978-0-06-018310-3|sartze-data=2022-07-23}}</ref> eta ama, ezkondu arte Bell enpresan lan egin zuen Rose Apebaum Cooper, Besarabiakoa. Aita [[Vilna|Vilnan]], [[Lituania|Lituanian]] (1945 arte, Polonia) jaio zen, Pesach Kobchefsk izenez erregistratua.<ref name=":4" /> Cooper familia [[Washington|Washington hirira]] joan zen bizitzera, 1938.<ref name=":5">{{Erreferentzia|izena=Dennis|abizena=Overbye|izenburua=Vera Rubin, 88, Dies; Opened Doors in Astronomy, and for Women|hizkuntza=en-US|data=2016-12-27|url=https://www.nytimes.com/2016/12/27/science/vera-rubin-astronomist-who-made-the-case-for-dark-matter-dies-at-88.html|aldizkaria=The New York Times|issn=0362-4331|sartze-data=2022-07-23}}</ref> Han, Verak 10 urte zuela, astronomiarekiko interesa sortu zitzaion izarrak leihotik behatuz.<ref name=":1" /> <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Vera Cooper Rubin|hizkuntza=en|url=https://jwa.org/encyclopedia/article/rubin-vera-cooper|aldizkaria=Jewish Women's Archive|sartze-data=2022-07-23}}</ref> Bere aitak kartoizko [[teleskopio]] zakar bat eraiki zuen, eta [[Meteoro (astronomia)|meteoroak]] behatzen eta arakatzen hasi zen.<ref name=":6">{{Erreferentzia|izena=Robert|abizena=Irion|izenburua=The Bright Face Behind the Dark Sides of Galaxies|orrialdeak=960–961|hizkuntza=en|data=2002-02-08|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.295.5557.960|aldizkaria=Science|alea=5557|zenbakia=295|issn=0036-8075|doi=10.1126/science.295.5557.960|sartze-data=2022-07-23}}</ref> <ref name=":3">{{Erreferentzia|izena=Matt|abizena=Schudel|izenburua=Vera Rubin, astronomer who proved existence of dark matter, dies at 88|hizkuntza=en-US|data=2016-12-26|url=https://www.washingtonpost.com/national/vera-rubin-astronomer-who-verified-existence-of-dark-matter-dies-at-88/2016/12/26/545e617c-cb9d-11e6-a747-d03044780a02_story.html|aldizkaria=Washington Post|issn=0190-8286|sartze-data=2022-07-23}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izena=Sarah Scoles {{!}} Published:|abizena=Tuesday|izenburua=How Vera Rubin discovered dark matter|hizkuntza=en|abizena2=October 4|abizena3=2016|url=https://astronomy.com/news/2016/10/vera-rubin|aldizkaria=Astronomy.com|sartze-data=2022-07-23}}</ref> Coolidge Senior High Schoolera joan zen eta 1944an graduatu zen.<ref name=":3" /> Rubinen ahizpa nagusia, Ruth Cooper Burge, azkenean administrazio-zuzenbideko epaile egin zen Ameriketako Estatu Batuen Defentsa Sailean.<ref name=":2">{{Erreferentzia|abizena=Marcia Bartusiak|izenburua=Through a universe darkly|argitaletxea=Harpercollins; 1st edition|data=1993|url=http://archive.org/details/throughuniversed00bart|{{ISBN|978-0-06-018310-3}}|sartze-data=2022-07-23}}</ref> == Ikasketak == 1948an Vassar Collegen astronomian lizentziatura lortu ondoren, [[Princetongo Unibertsitatea|Princetongo Unibertsitatean]] izena ematen saiatu zen, baina ez zuen inoiz aukerarik izan, ez baitzen emakumerik onartu 1975 urtera arte [[Astronomia|astronomiako]] ikasketa graduatuen programan.<ref name=":8">{{Erreferentzia|izena=Lawrence M.|abizena=Krauss|izenburua=Vera Rubin: 1928-2016|hizkuntza=es|url=https://www.scientificamerican.com/espanol/noticias/vera-rubin-1928-2016/|aldizkaria=Scientific American - Español|sartze-data=2022-07-23}}</ref> [[Cornell Unibertsitatea|Cornell Unibertsitatean]] sartzea eskatu zuen, eta bertan fisika ikasi zuen Philip Morrisonen zuzendaritzapean, eta [[Mekanika kuantiko|fisika kuantikoa]] [[Richard Feynman]] eta [[Hans Bethe|Hans Betheren]] tutoretzapean. 1951n osatu zituen ikasketak, zeinetan galaxien mugimenduetan Hubble fluxuaren desbideratzeei buruzko lehen behaketak egin zituen. Zera argudiatzen zuen, galaxia handienak gune ezezagunen inguruan biraka ibil zitezkeela, [[Big Bang|Big Bangaren]] teoriak garai hartan iradokitzen zuen espantsio mugimendu soil bat baino gehiago zela. Ideia horien aurkezpenak kontrako iritziak jaso zituen. Doktoretza Georgetowngo Unibertsitatean egin zuen, 1951n masterra, eta 1954an doktoretza lortu zuen [[George Gamow|George Gamowen]] zuzendaritzapean. Fisikako doktoretzarako tesiaren arabera, galaxiak elkarren ondoan zeuden, unibertsoan ausaz sakabanatuta egon beharrean. [[Galaxia kumulu|Galaxia-kumuluen]] ideia ez zuten onartu beste fisikariek bi hamarkada igaro arte. Doktoretza jaso ondoren, fakultatean lanean jarraitu zuen beste hamaika urtez. Gero, Carnegie Institutuan sartu zen, eta hantxe ezagutu zuen bere kide izan zen Kent Ford. DTM fundazioarekin elkartu eta bost urtera, inguruko galaxien errotazioa aztertzen hasi zen Fordekin, bereziki [[Andromeda galaxia|Andromeda galaxiarena]].<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Vera Rubin, la astrónoma que trajo a la luz la materia oscura|hizkuntza=es|data=2021-08-18|url=https://ecoosfera.com/destacados/ciencia-vera-rubin-astronoma-descubrimiento-materia-oscura-movimiento-galaxias/|aldizkaria=ecoosfera.com|sartze-data=2022-07-23}}</ref> Arlo horretan egindako aurkikuntzek hainbat sari irabazi zituzten, besteak beste, London's Royal Astronomical Societyren Urrezko Domina, eta [[Caroline Lucretia Herschel|Carolina Herschelen]] atzetik, saria jaso zuen bigarren emakumea izan zen.<ref>{{Erreferentzia|izena=NURIA MARTÍNEZ|abizena=MEDINA (Radio 5)|izenburua=Caroline Herschel, la mujer alemana astrónoma|hizkuntza=es|data=2011-08-05|url=https://www.rtve.es/noticias/20110805/caroline-herschel-mujer-astronoma/452409.shtml|aldizkaria=RTVE.es|sartze-data=2022-07-23}}</ref> == Graduazio-lana == Cornellen tesian lan egin zuen, unibertsoan biraketa bat egiteko aukera aztertzen ari zela, [[Hubbleren legea|Hubblen legearen]] aurkakoa den mugimendua bilatuz. Haren azterketa ez zen ondo jasoa izan. ''Astronomical Journal'' eta ''The Astrophysical Journal'' aldizkariek baztertu egin zuten. Geroago onartu zuen bere datuak urriak zirela, baina bere tesia funtsezkoa izan zen Gerard de Vaucouleurrek "[[superkumulu]] lokal bat" aurkitu zuenean. Horrek eragotzi egin zion izarrak galaxietatik kanpo nola mugitzen diren aztertzen jarraitzea, baina lan horretan jarraitu zuen 2016. urtean hil zen arte.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Vera Rubin|hizkuntza=eu|url=https://www.geni.com/people/Vera-Rubin/6000000048235334865|aldizkaria=geni_family_tree|sartze-data=2022-07-23}}</ref> == Lan zientifikoa == Graduatu ondoren, Montgomery County Community Collegen irakatsi zuen eta Georgetowneko Unibertsitatean ere lan egin zuen ikerketa-laguntzaile gisa, eta 1962an irakasle laguntzailea izan zen. 1965ean, [[Palomar behatokia|Palomar Behatokian]] musika-tresnak erabili zituen lehen emakumea izan zen, emakumeek ez baitzuten erraz sartzeko baimenik. 1965ean, Washingtongo Carnegie Institutuko Lurreko Magnetismo Sailean ere lekua izatea ziurtatu zuen. Senior Fellow izan zen DTM lantegian, eta haren lan-eremua "''Dinamika galaktikoa eta estragalaktikoa: Unibertsoaren egitura eskala handian eta dinamikan.''" izena zuen. == Galaxiaren errotazioaren arazoa eta materia iluna == Rubin galaxia kumuluen inguruan bere tesian eztabaida sortu zuten arauetatik oso gertu hasi zen lanean. Kentek egindako tresnarekin, Rubinek eta Fordek ehunka behaketa egin zituzten. Rubin-Forden eragina, eurek horrela deitua, eztabaida bizia izan zen argitaratu zenetik. [[Esne Bidea|Esne Bidearen]] mugimendu erlatiboa deskribatu zuen, galaxiek 150 eta 300 milioi urte argiko distantzien adibide gisa, eta Esne Bidearen mugimendu erlatiboaren diferentzia hori mikrouhinen hondoko erradiazioari zor zaiola iradoki zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Alex|abizena=Riveiro|izenburua=Vera Rubin, la mujer que nos descubrió la materia oscura|hizkuntza=es|data=2018-03-07|url=https://www.astrobitacora.com/vera-rubin-materia-oscura/|aldizkaria=Astrobitácora|sartze-data=2022-07-23}}</ref> Eztabaida saihesteko, ikerketa-eremura aldatu zen galaxien errotazio-kurbak aztertzeko, [[Andromeda galaxia|Andromeda galaxiatik]] hasita. Haren lana aitzindaria izan zen galaxiaren errotazio-batezbestekoetan, galaxien mugimendu angeluarra iragartzen zutenen eta galaxien errotazio-kurbak aztertzean behatutako mugimenduaren arteko desadostasunari erantzuteko. Bakarrik hegan egingo balute bezala, oso azkar, biratzen dira galaxiak, haiek osatzen duten izarren [[Grabitazio|grabitatea]] elkarrekin badago. Baina haiek ez dute bakarrik hegan egiten, eta, beraz, masa oso elkartuetan estutzen dira denak. Fenomeno hori, errotazio galaktikoaren kurba deritzona, arazo bat zen. Haren kalkuluen arabera, galaxiek, azkenean, hamar aldiz masa ilunagoa izan behar dute, eta ikus daitezkeen izarrak metatu egin daitezke. Emaitza horiek iradokitzen dute grabitate newtondarra ez dela mundu osoan aplikatzen galaxia horien inguruko materia-halo handi batean. Rubinen emaitzak hamarkadaz hamarkada berretsi ziren. Galaxiaren errotazio-arazoaren azalpenari jarraituz, materia ilunaren teoriara eraman zuen. == Materia iluna == 1970ean, Rubinek materia ilunaren existentziaren une horretara arteko ebidentzia sendoena lortu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Women in Aviation and Space History|hizkuntza=en|url=https://airandspace.si.edu/exhibitions/women-aviation-and-space-history|aldizkaria=airandspace.si.edu|sartze-data=2022-07-23}}</ref> Materia ilunaren izaera ezezaguna bada ere, haren presentzia erabakigarria da unibertsoa ulertzeko eta geroa ulertzeko.<ref>{{erreferentzia|izenburua=«Dark Energy: The Biggest Mystery in the Universe».|url=https://www.smithsonianmag.com/science-nature/Dark-Energy-The-Biggest-Mystery-in-the-Universe.html/}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izena=Maia|abizena=Weinstock|izenburua=Gone in 2016: 10 Notable Women in Science and Technology|hizkuntza=en|url=https://blogs.scientificamerican.com/voices/gone-in-2016-10-notable-women-in-science-and-technology/|aldizkaria=Scientific American Blog Network|sartze-data=2022-07-23}}</ref> Materia iluna izateak azaltzen ditu biraketa galatikoen kurbak, galaxien kumuluen barruko galaxien errotazio-mugimendua, lente grabitazionalen ereduak, eta masaren banaketa Bala kumulua bezalako sistemetan. Aldatu ziren dinamika newtondarrak baztertu egin ziren galaxien errotazio-kurben ereduetan. Rubin-ek esan zuen emaitza horrek desengainatu egin zuela, eta hauxe adierazi zuen: <blockquote>«Nire esku egongo balitz, jakin nahiko nuke nola aldatu behar diren [[Newtonen legeak]] distantzia handietako grabitazio-elkarrekintzak behar bezala deskribatzeko. Hori partikula subnuklear mota berri batez betetako unibertsoa baino erakargarriagoa da.»<ref>{{Erreferentzia|abizena=#author.fullName}|izenburua=13 things that do not make sense|hizkuntza=en-US|url=https://www.newscientist.com/article/mg18524911-600-13-things-that-do-not-make-sense/?ignored=irrelevant|aldizkaria=New Scientist|sartze-data=2022-07-23}}</ref></blockquote> == Bizitza pertsonala == 1948tik 2016. urtean hil zen arte, Robert Joshua Rubinekin ezkonduta egon zen.<ref name=":7">{{Erreferentzia|izenburua=Vera Rubin {{!}} Gruber Foundation|url=https://gruber.yale.edu/cosmology/vera-rubin|aldizkaria=gruber.yale.edu|sartze-data=2022-07-23}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izena=Patricia|abizena=Sullivan|izenburua=Robert J. Rubin, 81; Scientist Whose Work Combined Disciplines|hizkuntza=en-US|data=2008-02-05|url=http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2008/02/04/AR2008020403043.html|issn=0190-8286|sartze-data=2022-07-23}}</ref> Vera Rubin graduatu ondoko ikasketak egiten ari zela, ama izan zen, eta lanean jarraitu zuen umeak hazi bitartean.<ref name=":5" /> Lau seme-alabek doktoretza bat lortu zuten zientzia natural edo matematiketan. David (1950), Estatu Batuetako Zerbitzu Geologikoko geologoa izan zen, Judith (1952–2014) [[Massachusettsko Unibertsitatea Amhersten|Massachusettseko Unibertsitateko]] astronomoa, Karl (1956) Kaliforniako Unibertsitateko matematikaria Irvinen, eta Allan (1960) geologoa Princetongo Unibertsitatean.<ref name=":6" /> <ref>{{Erreferentzia|izena=Neta A.|abizena=Bahcall|izenburua=Vera Rubin (1928–2016)|orrialdeak=32–32|hizkuntza=en|data=2017-02|url=https://www.nature.com/articles/542032a|aldizkaria=Nature|alea=7639|zenbakia=542|issn=1476-4687|doi=10.1038/542032a|sartze-data=2022-07-23}}</ref> Vera Rubinen seme-alabek geroago gogoratzen zuten amaren zientzia bizitza desiragarria eta dibertigarria egin zitzaiela, eta horrexek bultzatu zituela zientifikoak izatera.<ref name=":6" /> Gizonezko astronomoak nagusi ziren eremu batean emakume gisa sinesgarritasuna irabazteko borrokak bultzatuta, Unibertsoa ikertzeko interesa zuten neskak beren ametsak jarraitzera animatu zituen Rubinek. Iruzkin etsigarriak izan zituen bere bizitza osoan zehar egin zuen ikasketa-aukeraketari buruz, baina familiakoek eta elkargokideek lagunduta iraun egin zuen.<ref name=":6" /> <ref>{{Erreferentzia|izena=Camila|abizena=Domonoske|izenburua=Vera Rubin, Who Confirmed Existence Of Dark Matter, Dies At 88|hizkuntza=en|data=2016-12-26|url=https://www.npr.org/sections/thetwo-way/2016/12/26/507022497/vera-rubin-who-confirmed-existence-of-dark-matter-dies-at-88|aldizkaria=NPR|sartze-data=2022-07-23}}</ref> Astronomiaz gain, Rubinek borroka egin zuen emakumeak zientzietan gehiago aintzat hartzeko eta alfabetizatzeko.<ref>{{Erreferentzia|izena=Science|abizena=Staff|izenburua=Pioneering astronomer Vera Rubin dies at 88|data=2016-12-27|url=http://dx.doi.org/10.1126/science.aal0559|aldizkaria=Science|issn=0036-8075|doi=10.1126/science.aal0559|sartze-data=2022-07-23}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Grant, A. (2016) Vera Rubin in the Pages of Physics Today. The Late Astronomer’s Contributions to the Magazine Reveal Her Impressive Research, Advocacy for Women in Science, and Sharp Wit. Physics Today, in People & History, December 27, 2016. - References - Scientific Research Publishing|url=https://www.scirp.org/(S(351jmbntvnsjt1aadkozje))/reference/referencespapers.aspx?referenceid=2824189|aldizkaria=www.scirp.org|sartze-data=2022-07-23}}</ref> Vera Rubin eta [[Margaret Burbidge]] emakume askoren alde agertu ziren Zientzien Akademia Nazionalean (NAS), berrikuspen-paneletan eta bilaketa akademikoetan. Rubinek esan zuen, NASA delakoarekin borroka egin arren, ez zuela gustura jarraitzen urtero aukeratzen ziren emakumeen kopuruarekin, eta alderdi hori "bere bizitzako parterik tristeena" zela aipatu zuen.<ref name=":5" /> <ref name=":6" /> <ref name=":7" /> Rubin judua zen eta ez zuen zientziaren eta erlijioaren arteko gatazkarik ikusten. Elkarrizketa batean, hauxe adierazi zuen:<blockquote>«Nire bizitzan, zientzia eta erlijioa bereizita daude. Judua naiz, eta, beraz, niretzat erlijioa kode moral mota bat eta historia bat da. Nire zientzia modu moralean egiten saiatzen naiz, eta uste dut, idealki, zientzia unibertsoan dugun zeregina ulertzen laguntzen digun zerbait dela.»<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pontifical Science Academy Banks on Stellar Cast {{!}} EWTN|hizkuntza=en|url=https://www.ewtn.com/catholicism/library/pontifical-science-academy-banks-on-stellar-cast-11056|aldizkaria=EWTN Global Catholic Television Network|sartze-data=2022-07-23}}</ref></blockquote> == Sariak eta aintzatespenak == Vera Rubinek Doctor ''honoris causa'' gradua lortu zuen hainbat unibertsitatetan, besteak beste, [[Harvard Unibertsitatea|Harvard]] eta [[Yale Unibertsitatea|Yalen]]. Rubin Washingtongo Carnegie Institution-en ikertzailea izan zen eta Ameriketako Estatu Batuetako Zientzien Akademia Nazionaleko eta Zientzien Akademia Pontifizioko kide. Binaka edo arbitrajean berrikusitako 114 ikerketa-artikulu idatzi zituen egilekidetzan. Halaber, ''Bright Galaxies Dark Matters'' (Masters of Modern Physics) lanaren egilea da (AEA Press, 1996, {{ISBN|1-56396-231}}. * Royal Astronomical Society delakoaren Urrezko Domina (1828 [[Caroline Lucretia Herschel|Caroline Herschel]] jaso zuen lehen emakumea izan zen, Vera Rubin bigarrena)<ref name=":8" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Exhibitions|hizkuntza=en|url=https://airandspace.si.edu/exhibitions|aldizkaria=airandspace.si.edu|sartze-data=2022-07-23}}</ref> * Weizmann Women & Science saria<ref>{{erreferentzia|izena=«1999–2000 Weizmann Women & Science Award».|url=https://ekaprdweb01.eurekalert.org/pub_releases/2000-01/WI-1WWS-1101100.php}}{{Apurtutako esteka|date=maiatza 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> * Kosmetologiako Gruber saria <ref>{{Erreferentzia|izenburua=2002 Gruber Cosmology Prize Press Release {{!}} Gruber Foundation|url=https://gruber.yale.edu/cosmology/press/2002-gruber-cosmology-prize-press-release|aldizkaria=gruber.yale.edu|sartze-data=2022-07-23}}</ref> * Pacific Society of the Astronomiaren Bruce domina<ref>{{Erreferentzia|izena=SpaceRef|abizena=Editor|izenburua=Vera Rubin Wins 2003 ASP Bruce Medal and Other ASP Award Winners|hizkuntza=en-US|data=2003-05-02|url=https://spaceref.com/press-release/vera-rubin-wins-2003-asp-bruce-medal-and-other-asp-award-winners/|aldizkaria=SpaceRef|sartze-data=2022-07-23}}</ref> * National Academy of Sciencesíaren [[James Craig Watson domina]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Medalla James Craig Watson : definición de Medalla James Craig Watson y sinónimos de Medalla James Craig Watson (español)|url=http://diccionario.sensagent.com/Medalla%20James%20Craig%20Watson/es-es/|aldizkaria=diccionario.sensagent.com|sartze-data=2022-07-23}}</ref> * Richtmyer Memorial saria <ref>{{Erreferentzia|izena=Carnegie|abizena=Science|izenburua=News|hizkuntza=en|url=https://carnegiescience.edu/news/carnegie_s_vera_rubin_receive_richtmyer_award|aldizkaria=Carnegie Institution for Science|sartze-data=2022-07-23}}</ref> * Dickson Zientzia saria <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Dickson Prize|url=https://www.nndb.com/honors/045/000111709/|aldizkaria=www.nndb.com|sartze-data=2022-07-23}}</ref> * Ekonomia domina nazionala<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The National Medal of Science 50th Anniversary {{!}} National Science Foundation|url=https://www.nsf.gov/news/special_reports/medalofscience50/rubin.jsp|aldizkaria=www.nsf.gov|sartze-data=2022-07-23}}</ref> <ref name=":8" /> * Planetariumeko Adlerraren Lifetime Achievement saria<ref>{{Erreferentzia|izenburua=History|hizkuntza=en-us|url=https://www.adlerplanetarium.org/explore/about-us/history/|aldizkaria=Adler Planetarium|sartze-data=2022-07-23}}</ref> * National Academy of Sciences<ref name=":9">{{Erreferentzia|izenburua=National Academy of Sciences|url=http://www.nasonline.org/|aldizkaria=www.nasonline.org|sartze-data=2022-07-23}}</ref> * Pontifical Academy of Sciences<ref>{{Erreferentzia|izenburua=«Women's History Month – Vera Rubin». - Search|url=https://www.bing.com/search?q=%C2%ABWomen%27s+History+Month+%E2%80%93+Vera+Rubin%C2%BB.&qs=n&form=QBRE&sp=-1&pq=%C2%ABwomen%27s+history+month+%E2%80%93+vera+rubin%C2%BB.&sc=0-37&sk=&cvid=F5B240B6AE2A42D882F08F72719D5D62&ghsh=0&ghacc=0&ghpl=|aldizkaria=www.bing.com|sartze-data=2022-07-23}}</ref> * American Philosophical Society<ref>{{Erreferentzia|izenburua=APS Members' Directory Search|data=2017-04-01|url=https://web.archive.org/web/20170401175306/http://www.amphilsoc.org/memhist/search|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2022-07-23}}</ref> * [[Henry Norris Russell]] urteko irakurketarako hautatua American Astronomical Societyn<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Henry Norris Russell Lectureship {{!}} American Astronomical Society|data=2014-03-28|url=https://web.archive.org/web/20140328011328/http://aas.org/about/grants-and-prizes/henry-norris-russell-lectureship|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2022-07-23}}</ref> * National Radio Astronomy Observatoryn Jansky irakurtzeko hautatua<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Jansky Lectureship — Science Website|url=https://science.nrao.edu/science/jansky-lecture|aldizkaria=science.nrao.edu|sartze-data=2022-07-23}}</ref> * [[Delhi|Delhin]], Indian, Nazioarteko Astronomia Batasunaren Batzar Nagusirako hizlari gonbidatua.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=International Astronomical Union {{!}} IAU|url=https://www.iau.org/science/meetings/general_assemblies/|aldizkaria=www.iau.org|sartze-data=2022-07-23}}</ref> * 1993an Zientziaren Domina Nazionala jaso zuen orduko [[Bill Clinton]] presidentearen eskutik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Princeton awards six honorary degrees|data=2017-06-13|url=https://web.archive.org/web/20170613040925/https://www.princeton.edu/news/2005/05/31/princeton-awards-six-honorary-degrees|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2022-07-23}}</ref> * Rubini hainbat titulu eman zizkioten, Creighton Unibertsitateko, Unibertsitate Amerikarreko, Princeton Unibertsitateko, Harvard Unibertsitateko eta Yale Unibertsitateko doktoregoak barne. * Rubin-Ford efektua eta Rubin asteroidea (5726) zein Vera C. Rubi Behatokia bere izenarekin izendatu zituzten ohoratzeko.<ref name=":9" /> == Iruditegia == <gallery mode="packed" heights="150"> Fitxategi:Vera C. Rubin Observatory under construction.jpg|Vera C. Rubin-eko obra-hondakinen behatokia, Cerro Pachónen (Txileko Andeak) eraikitzen. Aurrekaririk gabeko Rubin Behatokiaren eragiketek, astronomiaren eremua eta unibertsoari buruz dakiguna goitik behera aldatzeko gai. Fitxategi:Heavy Lifting at Vera C. Rubin Observatory.jpg|Vera C. Rubin behatokiaren pisaketa, Txile, 2021.03.02 Fitxategi:Rubin Telescope Mount Assembly.jpg|Vera C. Rubin behatokiko teleskopioaren muntaketaren argazki hori goitik hartu zen kupulan zubi-garabia instalatzean. Fitxategi:Rubin r-band Filter at Lawrence Livermore National Laboratory.jpg|Lawrence Livermore Justin Wolfe (ezkerrean) eta Simon Cohen Laborategi Nazionaleko ingeniari optikoek r iragazkia dute Vera C-ko Rubinaren Behatokiko LSSTCam-erako. Frank Arredondo muntaketa-teknikaria iragazkiaren hausnarketan agertzen da. Fitxategi:Коллекция из 21 кривых вращения галактик Sc Vera Rubin 1980.png|Samling af 21 rotationskurver Sc galakser-entzat, Vera Rubin 1980 </gallery> ==Erreferentziak== {{erreferentzia_zerrenda|30em}} ==Kanpo estekak== {{bizialdia|1928ko|2016ko|Rubin, Vera}} [[Kategoria:Filadelfiarrak]] [[Kategoria:Emakume aitzindariak]] [[Kategoria:Emakume zientzialariak]] [[Kategoria:Emakume astronomoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako astronomoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako fisikariak]] [[Kategoria:Estatubatuar juduak]] p8hehcmpj5l4hd1yvf9p3xhsiqioyph 106 688912 9999050 9994906 2024-12-14T00:18:14Z ListeriaBot 64511 Wikidata list updated [V2] 9999050 wikitext text/x-wiki Hauek dira [[Rembrandt]] herbeheretar margolariaren margolan nagusienak: {{Wikidata list |sparql=SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P170 wd:Q5598 . ?item wdt:P31 wd:Q3305213 } |section= |sort=571 |columns=P18,label:Artikulua,P571:Data,P195:Bilduma |thumb=128 }} {| class='wikitable sortable' ! irudia ! Artikulua ! Data ! Bilduma |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 016.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q32496|Bathsheba at Her Bath]]'' | 1654 | ''[[:d:Q3044768|Louvreko margogintza saila]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt, Harmenszoon van Rijn - Diana mit Aktäon und Kallisto - c.1634-1635.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q153788|Diana Bathing with her Nymphs with Actaeon and Callisto]]'' | 1634 | ''[[:d:Q880788|Burg Anholt]]''<br/>No/unknown value |- | [[Fitxategi:The Night Watch - HD.jpg|center|128px]] | [[Gaueko erronda]] | 1642 | [[Rijksmuseum]]<br/>''[[:d:Q1820897|Amsterdam Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Moses with the Ten Commandments - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q325267|Moses Smashing the Tablets of the Law]]'' | 1659 | [[Gemäldegalerie (Berlin)|Gemäldegalerie]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz van Rijn - Return of the Prodigal Son - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q512755|The Return of the Prodigal Son]]'' | 1668 | [[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 071.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q568100|The Descent from the Cross]]'' | 1633 | ''[[:d:Q812285|Bavariako Estatuko Margo-Bilduma]]''<br/>''[[:d:Q64266|Johann Wilhelm, Elector Palatine]]''<br/>''[[:d:Q117293931|Johann Wilhelm von der Pfalz collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Christ and the Woman Taken in Adultery.jpg|center|128px]] | [[Kristo eta emakume adulterogilea]] | 1644 | [[National Gallery]] |- | [[Fitxategi:P1150002 Cognacq-Jay Rembrandt anesse de Balaam rwk.jpg|center|128px]] | [[Balaam profeta eta bere astoa]] | 1626 | ''[[:d:Q1572452|Cagnacq-Jay museoa]]''<br/>''[[:d:Q2284748|Jacques Goudstikker collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - The Anatomy Lesson of Dr Nicolaes Tulp.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q661378|The Anatomy Lesson of Dr. Nicolaes Tulp]]'' | 1632 | [[Mauritshuis]] |- | [[Fitxategi:Jeremia treurend over de verwoesting van Jeruzalem Rijksmuseum SK-A-3276.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q740212|Jeremiah Lamenting the Destruction of Jerusalem]]'' | 1630 | [[Rijksmuseum]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn - Portret van een paar als oudtestamentische figuren, genaamd 'Het Joodse bruidje' - Google Art Project.jpg|center|128px]] | [[Andregai judua]] | 1660s | [[Rijksmuseum]]<br/>''[[:d:Q1820897|Amsterdam Museum]]''<br/>''[[:d:Q19750488|collection Adriaan van der Hoop]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 103.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q768333|Titus as a Monk]]'' | 1660 | [[Rijksmuseum]]<br/>[[Puxkin Museoa]] |- | [[Fitxategi:Man in Oriental Costume, by Rembrandt van Rijn.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q987985|Man in Oriental Costume ("The Noble Slav" or "Man in a Turban")]]'' | 1632 | [[Metropolitan Museum of Art]] |- | [[Fitxategi:Woman with a Pink MET DP145910.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1057817|Woman with a Pink]]'' | 1660s | [[Metropolitan Museum of Art]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Rembrandt and Saskia in the Scene of the Prodigal Son - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1111394|Rembrandt and Saskia in the parable of the Prodigal Son]]'' | 1635 | ''[[:d:Q653002|Staatliche Kunstsammlungen Dresden]]'' |- | [[Fitxategi:Andromeda, Rembrandt van Rijn, 1630-1631, Mauritshuis, The Hague.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1130734|Andromeda Chained to the Rocks]]'' | 1630 | [[Mauritshuis]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt-Belsazar.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1167932|Belshazzar's Feast]]'' | 1636 | [[National Gallery]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - De Staalmeesters- het college van staalmeesters (waardijns) van het Amsterdamse lakenbereidersgilde - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1170480|Syndics of the Drapers' Guild]]'' | 1662 | [[Rijksmuseum]]<br/>''[[:d:Q1820897|Amsterdam Museum]]'' |- | [[Fitxategi:The Blinding of Samson (SM 1383).png|center|128px]] | ''[[:d:Q1211651|The Blinding of Samson]]'' | 1636 | ''[[:d:Q163804|Städel Museoa]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt The Supper at Emmaus.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1241088|The Pilgrims of Emmaus]]'' | 1648 | ''[[:d:Q3044768|Louvreko margogintza saila]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn - The Abduction of Europa - Google Art Project.jpg|center|128px]] | [[Europaren bahiketa (Rembrandt)|Europaren bahiketa]] | 1632 | [[J. Paul Getty Museoa]] |- | [[Fitxategi:Christuskopf - Gemäldegalerie Berlin - 5250510.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1304358|Head of Christ]]'' | 1640s | [[Gemäldegalerie (Berlin)|Gemäldegalerie]]<br/>[[Bode museoa]]<br/>''[[:d:Q117293910|Charles Sedelmeyer collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Jacob Blessing the Children of Joseph - WGA19117.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1679544|Jacob Blessing the Sons of Joseph]]'' | 1656 | ''[[:d:Q1954840|Hessen Kassel Heritage]]''<br/>''[[:d:Q1501219|Gemäldegalerie Alte Meister]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz van Rijn - Portret van een man met de handen in de zij 1658.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1986539|Portrait of a foreign admiral]]'' | 1658 | ''[[:d:Q21083428|Bader collection]]''<br/>''[[:d:Q4693034|Agnes Etherington Art Centre]]'' |- | [[Fitxategi:Harmensz van Rijn Rembrandt - Флора - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2225699|Flora]]'' | 1634 | [[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]] |- | [[Fitxategi:The Conspiracy of the Batavians under Claudius Civilis (Rembrandt Harmensz. van Rijn) - Nationalmuseum - 17581.tif|center|128px]] | ''[[:d:Q2234397|The Conspiracy of Claudius Civilis]]'' | 1660s | [[Suediako Museo Nazionala]]<br/>[[Rijksmuseum]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Christ in the Storm on the Lake of Galilee.jpg|center|128px]] | [[Ekaitza Galileako itsasoan]] | 1633 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Anatomische les van Dr. Jan Deijman.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2252345|The anatomy lesson of Dr. Joan Deijman]]'' | 1656 | ''[[:d:Q1820897|Amsterdam Museum]]''<br/>[[Rijksmuseum]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 142.jpg|center|128px]] | [[Autoerretratua Zeuxis bezala|Autorretratua Zeuxis bezala]] | 1663 | [[Wallraf-Richartz Museum]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn - Zelfportret als de apostel Paulus - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2267759|Self-portrait as the Apostle Paul]]'' | 1661 | [[Rijksmuseum]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 026.jpg|center|128px]] | [[Danaë (Rembrandt)|Danaë]] | 1636 | [[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]]<br/>''[[:d:Q16540811|Collection Crozat]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Aristotle with a Bust of Homer - WGA19232.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2404992|Aristotle with a Bust of Homer]]'' | 1653 | [[Metropolitan Museum of Art]] |- | [[Fitxategi:Judith at the Banquet of Holofernes (previously known as Artemisia), by Rembrandt, from Prado in Google Earth.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2479220|Judith at the Banquet of Holofernes]]'' | 1634 | [[Pradoko Museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 052.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2488726|The Flight into Egypt]]'' | 1627 | [[Toursko Arte Ederretako Museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz van Rijn - Ahasuerus, Haman and Esther - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2589202|Ahasuerus and Haman at the Feast of Esther]]'' | 1660 | [[Puxkin Museoa]]<br/>[[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]]<br/>''[[:d:Q948457|Rumyantsev Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 150.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2646680|The Stoning of Saint Stephen]]'' | 1624 | [[Lyongo Arte Ederren Museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Self-Portrait - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2872723|Self Portrait with Beret and Turned-Up Collar]]'' | 1659 | [[Washingtongo Arte Galeria Nazionala]]<br/>''[[:d:Q46596638|Andrew W. Mellon collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Self-portrait (Kenwood).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2872725|Self Portrait with Two Circles]]'' | 1665 | [[Kenwood House]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - The Mill - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3224802|The Mill]]'' | 1645<br/>1648 | [[Washingtongo Arte Galeria Nazionala]]<br/>''[[:d:Q1140570|Orleans Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - The Philosopher in Meditation (cleaned).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3381192|Philosopher in Meditation]]'' | 1632 | ''[[:d:Q3044768|Louvreko margogintza saila]]'' |- | [[Fitxategi:Pallas Athena by Rembrandt Museu Calouste Gulbenkian 1488.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3610098|Pallas Athena]]'' | 1655 | [[Calouste Gulbenkian museoa]]<br/>[[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 135.jpg|center|128px]] | [[Autoerretratua 63 urterekin|Autorretratua 63 urterekin]] | 1669 | [[National Gallery]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Zelfportret - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3630750|Self Portrait]]'' | 1658 | ''[[:d:Q682827|The Frick Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt, Self Portrait at the Age of 34.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3630751|Self-Portrait at the Age of 34]]'' | 1640 | [[National Gallery]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn - Zelfportret op jeugdige leeftijd - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3630753|Self-portrait with dishevelled hair]]'' | 1628 | [[Rijksmuseum]] |- | [[Fitxategi:Harmensz van Rijn Rembrandt - Ritratto di giovane - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3630762|Tronie of a Young Man with Gorget and Beret]]'' | 1634<br/>1639 | [[Uffizi Galeria]] |- | [[Fitxategi:Stilleven met pauwen Rijksmuseum SK-A-3981.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q3633621|Still Life with Peacocks]]'' | 1636<br/>1639 | [[Rijksmuseum]]<br/>''[[:d:Q28045665|Stichting Nederlands Kunstbezit]]''<br/>''[[:d:Q475667|Führermuseum]]''<br/>''[[:d:Q1053735|Munich Central Collecting Point]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - The Flayed Ox - WGA19252.jpg|center|128px]] | [[Idi larrutua]] | 1655 | ''[[:d:Q3044768|Louvreko margogintza saila]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - De Poolse ruiter, c.1655 (Frick Collection).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3663892|The Polish Rider]]'' | 1655 | ''[[:d:Q682827|The Frick Collection]]''<br/>''[[:d:Q4160864|Dzikowsky collection]]'' |- | [[Fitxategi:Musicerend gezelschap Rijksmuseum SK-A-4674.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q3686099|Musical Company]]'' | 1626 | ''[[:d:Q2098586|Museum De Lakenhal]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - The Concord of the State - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3686309|The concord of the state]]'' | 1642 | [[Boijmans Van Beuningen Museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt (Rembrandt van Rijn) - A Woman in Bed - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3766161|A Woman in Bed]]'' | 1647 | ''[[:d:Q2051997|National Galleries Scotland]]''<br/>[[Eskoziako Galeria Nazionala]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 060.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3766162|A Woman Bathing in a Stream (Hendrickje Stoffels?)]]'' | 1654 | [[National Gallery]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 059.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3784800|Flora]]'' | 1654 | [[Metropolitan Museum of Art]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 012.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3874247|The Denial of Saint Peter]]'' | 1660 | [[Rijksmuseum]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt The Artist in his studio.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3905873|Artist in his studio]]'' | 1628 | [[Bostongo Arte Ederren Museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - The Abduction of Ganymede - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3930497|The Rape of Ganymede]]'' | 1635 | ''[[:d:Q653002|Staatliche Kunstsammlungen Dresden]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - The Rape of Proserpine - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3930502|The Rape of Proserpine]]'' | 1632 | [[Gemäldegalerie (Berlin)|Gemäldegalerie]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn (Leiden 1606-Amsterdam 1669) - Agatha Bas (1611-1658) - RCIN 405352 - Royal Collection.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3937450|Portrait of Agatha Bas]]'' | 1641 | [[Buckingham jauregia]]<br/>''[[:d:Q1459037|Royal Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - The Mennonite Preacher Anslo and his Wife - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3937500|Portrait of Cornelis Claeszoon Anslo and his wife Aaltje Schouten]]'' | 1641 | [[Gemäldegalerie (Berlin)|Gemäldegalerie]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 097.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3937582|Portrait of Jan Six]]'' | 1654 | ''[[:d:Q2370540|Six Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of Nicolaes Ruts.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3937637|Portrait of Nicolaes Ruts]]'' | 1631 | ''[[:d:Q682827|The Frick Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Saskia von Uylenburgh im Profil (Rembrandt) 3.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q3937660|Saskia in a Red Hat]]'' | 1633 | ''[[:d:Q1954840|Hessen Kassel Heritage]]''<br/>''[[:d:Q1501219|Gemäldegalerie Alte Meister]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 050.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3937684|Portrait of a family]]'' | 1668 | ''[[:d:Q678082|Herzog Anton Ulrich Museum]]'' |- | [[Fitxategi:The Holy Family - Rembrandt (unframed).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3944456|Familia Santua]]'' | 1635 | ''[[:d:Q812285|Bavariako Estatuko Margo-Bilduma]]'' |- | [[Fitxategi:Harmensz van Rijn Rembrandt - Святое семейство - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3944474|The Holy Family with Angels]]'' | 1645 | [[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - St. Peter in Prison (The Apostle Peter Kneeling) - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3947822|Saint Peter in prison]]'' | 1631 | [[Israelgo Museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt, Flora, National Gallery.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3950662|Saskia van Uylenburgh in Arcadian Costume]]'' | 1635 | [[National Gallery]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn, Lucretia, 1664, NGA 83.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3976750|Lucretia]]'' | 1664 | [[Washingtongo Arte Galeria Nazionala]]<br/>''[[:d:Q46596638|Andrew W. Mellon collection]]''<br/>''[[:d:Q2982834|Demidov collection]]''<br/>''[[:d:Q105044848|Collection Lapeyrière]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn - De stenen brug - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4211284|The Stone Bridge]]'' | 1637 | [[Rijksmuseum]] |- | [[Fitxategi:Portret van een vrouw, mogelijk Maria Trip Rijksmuseum SK-C-597.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q4373336|Portrait of Maria Trip]]'' | 1639 | [[Rijksmuseum]] |- | [[Fitxategi:Self portrait at the easel, Rembrandt van Rijn, 1660, Louvre, Paris.jpg|center|128px]] | [[Autoerretratua margo eta pintzelekin|Autoerretratua margoa eta pintzelekin]] | 1660 | ''[[:d:Q3044768|Louvreko margogintza saila]]'' |- | [[Fitxategi:Harmensz van Rijn Rembrandt - Давид и Ионафан - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5800462|Separation of David and Jonathan]]'' | 1642 | [[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]] |- | [[Fitxategi:Portrait of a Seated Woman with a Handkerchief.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7232330|Portrait of a Seated Woman with a Handkerchief]]'' | 1644 | ''[[:d:Q670250|Ontarioko Arte Galeria]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - autoretrato01.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7232339|Portrait of a Young Man with a Golden Chain]]'' | 1635 | [[São Pauloko arte museoa]]<br/>''[[:d:Q117293910|Charles Sedelmeyer collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrant Self-Portrait, 1660.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7311573|Self portrait]]'' | 1660 | [[Metropolitan Museum of Art]]<br/>''[[:d:Q117293910|Charles Sedelmeyer collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmenszoon van Rijn - Large Self-Portrait - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7448288|Self Portrait]]'' | 1652 | [[Kunsthistorisches Museum]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn - The Raising of Lazarus - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7759351|The Raising of Lazarus]]'' | 1630 | ''[[:d:Q1641836|Los Angeles County Museum of Art]]''<br/>[[Rijksmuseum]]<br/>''[[:d:Q117293910|Charles Sedelmeyer collection]]'' |- | [[Fitxategi:Self portrait wearing a white feathered bonnet, by Rembrandt van Rijn.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q9011253|Self-portrait wearing a white feathered bonnet]]'' | 1635 | [[National Trust]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Saul and David.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q9074913|Saul and David]]'' | 1650s | [[Mauritshuis]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Abraham Serving the Three Angels.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q9138433|Abraham and the three angels]]'' | 1646 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt De aartsengel verlaat Tobias en zijn gezin. 1637.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q9158957|The Archangel Leaves Tobias and his Family]]'' | 1637 | ''[[:d:Q3044768|Louvreko margogintza saila]]'' |- | [[Fitxategi:Saul and David rembrandt.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q9202853|David Playing the Harp in front of Saul]]'' | 1630 | ''[[:d:Q163804|Städel Museoa]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Haman Recognizes his Fate - WGA19124.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q9202855|Haman recognizes his fate]]'' | 1650s | [[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Two old men disputing 1628.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q9247900|Two Old Men Disputing]]'' | 1628 | ''[[:d:Q1464509|National Gallery of Victoria]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Circumcision - WGA19111.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q9344513|Simeon in the Temple]]'' | 1669 | [[Suediako Museo Nazionala]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn, A Polish Nobleman, 1637, NGA 85.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q9351747|A Polish Nobleman]]'' | 1637 | [[Washingtongo Arte Galeria Nazionala]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 158.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q9364415|Scholar at his desk]]'' | 1641 | [[Varsoviako Errege Gaztelua]]<br/>''[[:d:Q1053735|Munich Central Collecting Point]]''<br/>''[[:d:Q1248553|Residenzgalerie Salzburg]]''<br/>''[[:d:Q153306|National Museum in Warsaw]]'' |- | [[Fitxategi:Jakob ringt mit dem Engel - Gemäldegalerie Berlin - 5190519.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q9370562|Jacob wrestling with the angel]]'' | 1659 | [[Gemäldegalerie (Berlin)|Gemäldegalerie]] |- | [[Fitxategi:Suzanna, Rembrandt van Rijn, 1636, Mauritshuis, The Hague.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q9392174|Susanna]]'' | 1636 | [[Mauritshuis]]<br/>''[[:d:Q2805178|Gallery Prince Willem V]]''<br/>''[[:d:Q3044768|Louvreko margogintza saila]]''<br/>''[[:d:Q107452829|collection Willem V Prince of Orange Nassau]]''<br/>''[[:d:Q107452904|private collection William I]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn 191.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q9393528|The Entombment]]'' | 1639 | ''[[:d:Q812285|Bavariako Estatuko Margo-Bilduma]]''<br/>''[[:d:Q117293931|Johann Wilhelm von der Pfalz collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 049.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q9396869|Saint Matthew and the Angel]]'' | 1661 | ''[[:d:Q3044768|Louvreko margogintza saila]]'' |- | [[Fitxategi:Santiago em Oração.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q10368120|Saint James the Greater]]'' | 1661 | |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 035.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q10749451|Abraham's Sacrifice]]'' | 1635 | [[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Girl in a Picture Frame.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q11695670|Girl in a Picture Frame]]'' | 1641 | [[Varsoviako Errege Gaztelua]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 032.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q11708247|Man in Oriental Costume]]'' | 1639 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 061.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q11710021|Homer]]'' | 1663 | [[Mauritshuis]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn (1606-1669) - Landscape with the Parable of the Good Samaritan - MNK XII-290 - National Museum Kraków.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q11747764|Landscape with the Good Samaritan]]'' | 1638 | ''[[:d:Q1450630|Czartoryski Museum]]''<br/>''[[:d:Q195311|National Museum in Kraków]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 040.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q11791846|The Incredulity of St Thomas]]'' | 1634 | [[Puxkin Museoa]]<br/>[[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn 009 full image 01.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q11821341|Adoration of the Shepherds]]'' | 1646 | ''[[:d:Q812285|Bavariako Estatuko Margo-Bilduma]]''<br/>''[[:d:Q117293931|Johann Wilhelm von der Pfalz collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Portrait of Maerten Soolmans.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q11824922|Portrait of Maerten Soolmans]]'' | 1634 | ''[[:d:Q153306|National Museum in Warsaw]]''<br/>[[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz van Rijn - Girl at a Window - Google Art Project - edited.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q11824948|Girl at a Window]]'' | 1645 | ''[[:d:Q1241163|Dulwich Picture Gallery]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Parable of the Laborers in the Vineyard.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q11826546|Parable of the Laborers in the Vineyard]]'' | 1637 | [[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]] |- | [[Fitxategi:Oude lezende vrouw, waarschijnlijk de profetes Hanna Rijksmuseum SK-A-3066.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q11827829|An Old Woman Reading, Probably the Prophetess Hannah]]'' | 1631 | [[Rijksmuseum]]<br/>''[[:d:Q119265439|Grand ducal collection, Oldenburg]]'' |- | [[Fitxategi:Der Geldwechsler - Gemäldegalerie Berlin - 5210540.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q11830152|The Parable of the Rich Fool]]'' | 1627 | [[Gemäldegalerie (Berlin)|Gemäldegalerie]]<br/>''[[:d:Q74149551|Cook collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 002.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q12121888|An Old Woman Reading]]'' | 1655 | ''[[:d:Q5312969|Duke of Buccleuch collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt, The Baptism of the Eunuch, 1626, Museum Catharijneconvent, Utrecht.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13571486|The Baptism of the Eunuch]]'' | 1626 | ''[[:d:Q1954426|Museum Catharijneconvent]]''<br/>''[[:d:Q43655709|Aartsbisschoppelijk Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Historical Painting 1626.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13726955|History Painting with self-portrait]]'' | 1626 | ''[[:d:Q18600731|Cultural Heritage Agency of the Netherlands Art Collection]]''<br/>''[[:d:Q2098586|Museum De Lakenhal]]''<br/>''[[:d:Q28045665|Stichting Nederlands Kunstbezit]]''<br/>''[[:d:Q2066737|Instituut Collectie Nederland]]''<br/>''[[:d:Q28045660|Dienst Verspreide Rijkscollecties]]''<br/>''[[:d:Q28045674|Rijksdienst Beeldende Kunst]]''<br/>''[[:d:Q1053735|Munich Central Collecting Point]]''<br/>''[[:d:Q475667|Führermuseum]]''<br/>''[[:d:Q260913|Centraal Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn - Old Man with a Gold Chain - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q14911808|Old Man with a Gold Chain]]'' | 1631 | [[Chicagoko Arte Institutua]]<br/>''[[:d:Q47531053|Julius Böhler AG]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Clowes self-portrait, 1629.png|center|128px]] | ''[[:d:Q16167060|Self-Portrait]]'' | 1629 | [[Indianapolisko Arte Museoa]] |- | [[Fitxategi:Young-Woman-with-Earrings.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16580563|Young woman with earrings]]'' | 1654<br/>1638 | [[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of Hendrickje Stoffels - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16590326|Hendrickje Stoffels by a Door]]'' | 1650s | [[Gemäldegalerie (Berlin)|Gemäldegalerie]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Samson threatened his father-in-law - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16599633|Samson threatens his father-in-law]]'' | 1635 | [[Gemäldegalerie (Berlin)|Gemäldegalerie]]<br/>''[[:d:Q451555|Sanssouci Picture Gallery]]''<br/>''[[:d:Q2284748|Jacques Goudstikker collection]]'' |- | [[Fitxategi:Simson und Delila - Gemäldegalerie Berlin - 5227355.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16599636|Samson betrayed by Delilah]]'' | 1628 | [[Gemäldegalerie (Berlin)|Gemäldegalerie]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 087.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16599937|Saskia as Flora]]'' | 1641 | ''[[:d:Q653002|Staatliche Kunstsammlungen Dresden]]'' |- | [[Fitxategi:Der Traum Josephs - Gemäldegalerie Berlin - 5130725.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16600465|Joseph's dream]]'' | 1645 | [[Gemäldegalerie (Berlin)|Gemäldegalerie]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 154.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16610825|Tobit and Anna with the Kid]]'' | 1626 | [[Rijksmuseum]]<br/>''[[:d:Q21753940|Thyssen-Bornemisza family Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Titus at his Desk - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16612320|Titus at his desk]]'' | 1655 | [[Boijmans Van Beuningen Museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 146.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16614604|The Wedding of Samson]]'' | 1638 | ''[[:d:Q653002|Staatliche Kunstsammlungen Dresden]]'' |- | [[Fitxategi:St. Paul in Prison by Rembrandt - Staatsgalerie - Stuttgart - Germany 2017.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16622054|St. Paul in Prison]]'' | 1627 | ''[[:d:Q14917275|Staatsgalerie Stuttgart]]'' |- | [[Fitxategi:Workshop of Rembrandt van Rijn - The Descent from the Cross (National Gallery of Art).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16908837|The Descent from the Cross]]'' | 1650s | [[Washingtongo Arte Galeria Nazionala]] |- | [[Fitxategi:Halbfigur einer Frau mit Barett, Saskia van Uylenburgh - Gemäldegalerie Berlin - 5139038.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16913142|Half-figure of a woman with a beret]]'' | 1643 | [[Gemäldegalerie (Berlin)|Gemäldegalerie]] |- | [[Fitxategi:Boaz by Rembrandt.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16913143|Boaz]]'' | 1643 | ''[[:d:Q1629626|Woburn Abbey]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 149.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16913186|Stormy Landscape]]'' | 1638 | ''[[:d:Q678082|Herzog Anton Ulrich Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Lucretia - Google Art Project (nAHoI2KdSaLshA).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16913570|Lucretia]]'' | 1666 | ''[[:d:Q1700481|Minneapolis Institute of Art]]'' |- | [[Fitxategi:Joseph und Potiphars Frau - Gemäldegalerie Berlin - 5250684.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16913576|Joseph accused by Potiphar's wife]]'' | 1655 | [[Gemäldegalerie (Berlin)|Gemäldegalerie]]<br/>''[[:d:Q117293910|Charles Sedelmeyer collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Susanna and the Elders.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16913597|Susanna and the Elders]]'' | 1647 | [[Gemäldegalerie (Berlin)|Gemäldegalerie]]<br/>''[[:d:Q117293910|Charles Sedelmeyer collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt, Portrait of Catrina Hooghsaet.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16913601|Portrait of Catrina Hoogsaet]]'' | 1657 | No/unknown value<br/>[[National Trust]] |- | [[Fitxategi:Descent from the Cross (Rembrant).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16954398|The Descent from the Cross]]'' | 1634 | [[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]] |- | [[Fitxategi:A man rising from his chair, by Rembrandt.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17064836|Portrait of a Man Rising from His Chair]]'' | 1633 | ''[[:d:Q7675043|Taft Museum of Art]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Portrait of the Dyke Reeve Dirck van Os.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17064881|Portrait of Dirck van Os]]'' | 1658 | ''[[:d:Q1372546|Joslyn Art Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Het loflied van Simeon, Rembrandt van Rijn, 1631, Mauritshuis, The Hague.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17275824|Simeon's song of praise]]'' | 1631 | [[Mauritshuis]]<br/>''[[:d:Q2805178|Gallery Prince Willem V]]''<br/>''[[:d:Q3044768|Louvreko margogintza saila]]''<br/>''[[:d:Q107452829|collection Willem V Prince of Orange Nassau]]''<br/>''[[:d:Q107452904|private collection William I]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - 'Tronie' of a Man with a Feathered Beret - 149 - Mauritshuis.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17275827|Portrait of a man in a plumed hat]]'' | 1635 | [[Mauritshuis]] |- | [[Fitxategi:Studie van een oude vrouw, after Rembrandt van Rijn, 17th c., Mauritshuis, The Hague.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17275978|Study of an old woman (Rembrandt's mother)]]'' | 1631 | [[Mauritshuis]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Study of an Old Man - 560 - Mauritshuis.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17275981|Portrait of an older man]]'' | 1650 | [[Mauritshuis]]<br/>''[[:d:Q2960213|Charles Sedelmeyer]]'' |- | [[Fitxategi:Tronie van een oude man, Rembrandt van Rijn, c. 1630, Mauritshuis, The Hague.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17275984|Study of an old man (Rembrandt's father)]]'' | 1630 | [[Mauritshuis]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - The laughing man.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17275997|The Laughing Man]]'' | 1629 | [[Mauritshuis]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 157.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17276026|Two African men]]'' | 1661 | [[Mauritshuis]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Self-Portrait - 840 - Rijksmuseum.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17276109|Self-portrait]]'' | 1669 | [[Mauritshuis]]<br/>''[[:d:Q2805178|Gallery Prince Willem V]]''<br/>''[[:d:Q3044768|Louvreko margogintza saila]]''<br/>[[Rijksmuseum]]<br/>''[[:d:Q475667|Führermuseum]]''<br/>''[[:d:Q1053735|Munich Central Collecting Point]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Portrait of an Elderly Man - 1118 - Mauritshuis.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17276280|Portrait of an old man]]'' | 1667 | [[Mauritshuis]] |- | [[Fitxategi:Portret van een man, misschien Rembrandts vader, Harmen Gerritsz. van Rijn Rijksmuseum SK-A-358.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q17320353|Portrait of a man, perhaps Rembrandt's father, Harmen Gerritsz van Rijn]]'' | 1634 | [[Rijksmuseum]]<br/>''[[:d:Q23959785|National Art Gallery of the Netherlands]]'' |- | [[Fitxategi:Jongenskopje Rijksmuseum SK-A-2391.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q17328722|Head of a boy]]'' | 1643 | [[Rijksmuseum]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt 259.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17334207|Man in Oriental Dress]]'' | 1635 | [[Rijksmuseum]] |- | [[Fitxategi:Jozef vertelt zijn dromen aan zijn ouders en zijn broers Rijksmuseum SK-A-3477.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q17334391|Joseph relating his dreams to his parents and brothers]]'' | 1633 | [[Rijksmuseum]] |- | [[Fitxategi:Borstbeeld van een lachende jonge man Rijksmuseum SK-A-3934.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q17335529|Bust of a laughing young man]]'' | 1630 | [[Rijksmuseum]]<br/>''[[:d:Q117293910|Charles Sedelmeyer collection]]'' |- | [[Fitxategi:Portret van een man, vermoedelijk Dr. Ephraïm Bueno Rijksmuseum SK-A-3982.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q17335740|Portrait of Dr. Ephraïm Bueno]]'' | 1640s | [[Rijksmuseum]]<br/>''[[:d:Q28045665|Stichting Nederlands Kunstbezit]]''<br/>''[[:d:Q1053735|Munich Central Collecting Point]]''<br/>''[[:d:Q475667|Führermuseum]]'' |- | [[Fitxategi:Jonge vrouw in gefantaseerde kleding Rijksmuseum SK-A-4057.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q17336120|Young Woman in Fantasy Costume]]'' | 1633<br/>1640 | [[Rijksmuseum]]<br/>''[[:d:Q1820897|Amsterdam Museum]]'' |- | [[Fitxategi:De heilige familie bij avond Rijksmuseum SK-A-4119.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q17338080|The holy family at night]]'' | 1645 | [[Rijksmuseum]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt, Portret van Haesje v.Cleyburg 1634.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17341036|Portrait of Haesje Jacobsdr van Cleyburg]]'' | 1634 | [[Rijksmuseum]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn - Portret van Johannes Wtenbogaert (1557-1644), Remonstrants predikant - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17341268|Portrait of Johannes Wtenbogaert]]'' | 1633 | [[Rijksmuseum]]<br/>''[[:d:Q116864994|Sammlung Manfrin]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz van Rijn - Jacob III de Gheyn - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17343012|Portrait of Jacob de Gheyn III]]'' | 1632 | ''[[:d:Q1241163|Dulwich Picture Gallery]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of Jeremias de Decker - WGA19156.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17561117|Portrait of Jeremias de Decker]]'' | 1666<br/>1656 | [[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]] |- | [[Fitxategi:The Kitchen Maid (Rembrandt Harmensz. van Rijn) - Nationalmuseum - 17587.tif|center|128px]] | ''[[:d:Q18089111|The Kitchen Maid]]'' | 1651 | [[Suediako Museo Nazionala]] |- | [[Fitxategi:A lady and gentleman in black, by Rembrandt.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18161363|A Lady and Gentleman in Black]]'' | 1633 | ''[[:d:Q49135|Isabella Stewart Gardner Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Bust of a young woman, by Rembrandt van Rijn.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18225002|Portrait of a young woman]]'' | 1632 | No/unknown value<br/>[[Bostongo Arte Ederren Museoa]]<br/>[[J. Paul Getty Museoa]]<br/>''[[:d:Q2960213|Charles Sedelmeyer]]''<br/>''[[:d:Q15638014|Leiden Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz van Rijn - Portrait of a Lady with a Lap Dog - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18225459|Portrait of a Lady with a Lap Dog]]'' | 1665 | ''[[:d:Q670250|Ontarioko Arte Galeria]]''<br/>[[Unterlinden museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt, autoritratto col tocco su sfondo architettonico, 1639 02.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18226124|Self-portrait with architectural elements in the background]]'' | 1639 | ''[[:d:Q3044768|Louvreko margogintza saila]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt, Self-portrait, 1668–1669, Galleria degli Uffizi, Florence.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18226128|Self-portrait]]'' | 1669 | [[Uffizi Galeria]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Landschaft mit Gebäuden.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18397036|Landscape with Castle]]'' | 1640s<br/>17th century | ''[[:d:Q3044768|Louvreko margogintza saila]]''<br/>[[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]]<br/>''[[:d:Q475667|Führermuseum]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 054.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18433275|The Entombment of Christ]]'' | 1635 | ''[[:d:Q1465387|Hunterian Museum and Art Gallery]]'' |- | [[Fitxategi:Portrait d'une jeune femme par Rembrandt vers 1665.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18522895|Portrait of a Young Woman]]'' | 1660s | ''[[:d:Q860812|Montrealgo Arte Ederren Museoa]]'' |- | [[Fitxategi:St Peter (Rembrandt Harmensz. van Rijn) - Nationalmuseum - 18352.tif|center|128px]] | ''[[:d:Q18573359|Apostle Peter]]'' | 1629<br/>1632 | [[Suediako Museo Nazionala]] |- | [[Fitxategi:A Man holding Gloves, by Rembrandt van Rijn.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18589381|Portrait of a man with gloves in hand]]'' | 1648 | [[Metropolitan Museum of Art]]<br/>''[[:d:Q117293910|Charles Sedelmeyer collection]]'' |- | [[Fitxategi:Selfportrait (Rembrandt Harmensz. van Rijn) - Nationalmuseum - 22374.tif|center|128px]] | ''[[:d:Q18600931|Self-portrait]]'' | 1630 | [[Suediako Museo Nazionala]] |- | [[Fitxategi:Portrait of an Old Man (Rembrandt Harmensz. van Rijn) - Nationalmuseum - 17584.tif|center|128px]] | ''[[:d:Q18601041|Portrait of a man with cane]]'' | 1655 | [[Suediako Museo Nazionala]] |- | [[Fitxategi:Portrait of an Old Woman (Rembrandt Harmensz. van Rijn) - Nationalmuseum - 17585.tif|center|128px]] | ''[[:d:Q18601043|Portrait of an old woman]]'' | 1655 | [[Suediako Museo Nazionala]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Jonge vrouw en profil (1632).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18601047|Portrait of a young woman in profile]]'' | 1632 | [[Suediako Museo Nazionala]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 093.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18602834|Portrait of Jan Harmensz. Krul]]'' | 1633 | ''[[:d:Q1954840|Hessen Kassel Heritage]]''<br/>''[[:d:Q1501219|Gemäldegalerie Alte Meister]]'' |- | [[Fitxategi:Portrait of Maurits Huygens.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18642311|Portrait of Maurits Huygens (1595-1642)]]'' | 1632 | ''[[:d:Q169542|Hamburger Kunsthalle]]'' |- | [[Fitxategi:The Standard Bearer (Floris Soop, 1604–1657), by Rembrandt van Rijn.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18649144|Portrait of Floris Soop]]'' | 1654 | [[Metropolitan Museum of Art]]<br/>''[[:d:Q2960213|Charles Sedelmeyer]]'' |- | [[Fitxategi:Minerva, by Rembrandt (1635).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18655576|Minerva]]'' | 1635 | ''[[:d:Q15638014|Leiden Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn 184.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18655609|Self-portrait with breastplate]]'' | 1629 | ''[[:d:Q478695|Germanisches Nationalmuseum]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Minerva - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18688698|Minerva]]'' | 1630s | [[Gemäldegalerie (Berlin)|Gemäldegalerie]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn - Self-portrait wearing a Hat and two Chains - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18688852|Self-portrait wearing a Hat and two Chains]]'' | 1640<br/>1640s | [[Thyssen-Bornemisza Museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Self-Portrait with Velvet Beret - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18688868|Self-portrait in a Velvet Beret]]'' | 1634 | [[Gemäldegalerie (Berlin)|Gemäldegalerie]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - A Woman Weeping.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18746675|A Weeping Woman]]'' | 1640s | [[Detroit Institute of Arts]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Man in Armour.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18759548|Man in Armour]]'' | 1655 | [[Kelvingrove arte museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn Harmen Doomer circa 1640.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18760265|Portrait of Herman Doomer]]'' | 1640 | [[Metropolitan Museum of Art]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait Martens, Baertje - Hermitage.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19365078|Portrait of Baertje Martens]]'' | 1640 | [[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]] |- | [[Fitxategi:Marten Soolmans (1613-1641), by Rembrandt.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19421105|Portrait of Maerten Soolmans]]'' | 1634 | No/unknown value<br/>[[Rijksmuseum]]<br/>''[[:d:Q3044768|Louvreko margogintza saila]]'' |- | [[Fitxategi:Oopjen Coppit (1611-1689) Portret van Oopjen Coppit, SK-C-1768.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19421160|Portrait of Oopjen Coppit]]'' | 1634 | No/unknown value<br/>[[Rijksmuseum]]<br/>''[[:d:Q3044768|Louvreko margogintza saila]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Self-portrait (Kassel).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19844627|Self portrait with black baret and golden chain]]'' | 1654 | ''[[:d:Q1954840|Hessen Kassel Heritage]]''<br/>''[[:d:Q1501219|Gemäldegalerie Alte Meister]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Self-portrait (Wallace).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19844638|Self-Portrait in a Black Cap]]'' | 1637 | [[Wallace Bilduma]] |- | [[Fitxategi:Crucifixion by Rembrandt (1631, S.Vincent du Mas-d'Agenais).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19850660|Christ on the cross]]'' | 1631 | ''[[:d:Q15953985|Church of St Vincent]]'' |- | [[Fitxategi:Follower of Rembrandt van Rijn, Portrait of a Young Artist, 1650s–60s. Oil on canvas, The Frick Collection, New York.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19857366|Portrait of a Young Artist]]'' | 1650s | ''[[:d:Q682827|The Frick Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 067.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19863022|Bathsheba at her toilet, seen by King David]]'' | 1632 | [[Rennesko Arte Ederren Museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - The Toilet of Bathseba.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q19863030|Bathsheba at her Toilette]]'' | 1643 | [[Metropolitan Museum of Art]] |- | [[Fitxategi:Man with a Magnifying Glass MET DP145909.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19904868|Man with a Magnifying Glass]]'' | 1660s | [[Metropolitan Museum of Art]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Christ and the woman from Samaria.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19905093|Christ and the Woman of Samaria]]'' | 1655 | [[Metropolitan Museum of Art]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a man - MET DP145947.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19905154|Portrait of a Man]]'' | 1650s | [[Metropolitan Museum of Art]] |- | [[Fitxategi:Portrait of a Man ("The Auctioneer") MET DP145912.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19905155|Portrait of a Man ("The Auctioneer")]]'' | 1658 | [[Metropolitan Museum of Art]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt A Presumed Sketch for the Male Sitter in the ‘Jewish Bride’.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19905221|Man in a Red Cloak]]'' | 1650s | [[Metropolitan Museum of Art]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a Man DP145938.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19905235|Portrait of a Man]]'' | 1632 | [[Metropolitan Museum of Art]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt as a young man, portrait (New York).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19905287|Rembrandt (1606–1669) as a Young Man]]'' | 1630s | [[Metropolitan Museum of Art]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Preparatory Oil Sketch for the Etched Portrait of Lieven Willemsz van Coppenol.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19905364|Lieven Willemsz van Coppenol (born about 1599, died 1671 or later)]]'' | 1658 | [[Metropolitan Museum of Art]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a man in a gorget holding a plumed hat.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19905365|Portrait of a Man with a Breastplate and Plumed Hat]]'' | 1640s | [[Metropolitan Museum of Art]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a woman holding a fan and the back of a chair.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19905459|Portrait of a Woman]]'' | 1640s | [[Metropolitan Museum of Art]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn, Portrait of Hendrickje Stoffels (1650s).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19911539|Hendrickje Stoffels (1626–1663)]]'' | 1650s | [[Metropolitan Museum of Art]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt The Apostle James the Less.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19911565|Christ with a Staff]]'' | 1661 | [[Metropolitan Museum of Art]] |- | [[Fitxategi:Bellona, by Rembrandt van Rijn.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19911626|Bellona]]'' | 1633 | [[Metropolitan Museum of Art]]<br/>''[[:d:Q2960213|Charles Sedelmeyer]]''<br/>''[[:d:Q117860812|Curationist]]''<br/>''[[:d:Q117293910|Charles Sedelmeyer collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a Young Woman with a Fan.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q19911644|Portrait of a Young Woman with a Fan]]'' | 1633 | [[Metropolitan Museum of Art]] |- | [[Fitxategi:Pilate Washing His Hands MET DP145903.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19911776|Pilate Washing His Hands]]'' | 1660s | [[Metropolitan Museum of Art]]<br/>''[[:d:Q117293910|Charles Sedelmeyer collection]]'' |- | [[Fitxategi:Old Woman Cutting Her Nails MET DP146474.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19911779|Old Woman Cutting Her Nails]]'' | 1650s | [[Metropolitan Museum of Art]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a woman - MET DP145913.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19911781|Portrait of a Woman]]'' | 1633 | [[Metropolitan Museum of Art]] |- | [[Fitxategi:Style of Rembrandt - Young Woman with a Red Necklace.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19912063|Young Woman with a Red Necklace]]'' | 1645 | [[Metropolitan Museum of Art]] |- | [[Fitxategi:Govert Flinck after Rembrandt - Portrait of Saskia as Flora.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19912274|A Young Woman as a Shepherdess ("Saskia as Flora")]]'' | 1650s | [[Metropolitan Museum of Art]] |- | [[Fitxategi:Attributed to Rembrandt van Rijn - The Man with the Red Cap - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19925101|The Man with the Red Cap]]'' | 1660 | [[Boijmans Van Beuningen Museoa]]<br/>''[[:d:Q117293910|Charles Sedelmeyer collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Tobit en zijn vrouw (1659).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19925707|Tobit and Anna]]'' | 1659 | [[Boijmans Van Beuningen Museoa]]<br/>''[[:d:Q74149551|Cook collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn 202.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19928010|Portrait of Aletta Adriaensdochter]]'' | 1639 | [[Boijmans Van Beuningen Museoa]]<br/>''[[:d:Q74149551|Cook collection]]'' |- | [[Fitxategi:Ofiara Abrahama1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19973874|Sacrifice of Abraham]]'' | 1636 | ''[[:d:Q812285|Bavariako Estatuko Margo-Bilduma]]'' |- | [[Fitxategi:Skitse til Ridderen med falken, kendt som "Korsridderen".jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19973906|Man in plumed beret]]'' | 17th century | [[Danimarkako Galeria Nazionala]]<br/>[[Frederiksborg gaztelua]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - The Departure of the Shunammite Woman.1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20011632|The Departure of the Shunammite Woman]]'' | 1640 | [[Victoria and Albert Museum]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a Man, probably a Member of the Van Beresteyn Family.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20167032|Portrait of a Man, probably a Member of the Van Beresteyn Family]]'' | 1632 | [[Metropolitan Museum of Art]] |- | [[Fitxategi:R063b Metropoliten.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20167179|Portrait of a Woman, probably a Member of the Van Beresteyn Family]]'' | 1632 | [[Metropolitan Museum of Art]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Saskia van Uylenburgh, the Wife of the Artist - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20177135|Saskia van Uylenburgh, the Wife of the Artist]]'' | 1640 | [[Washingtongo Arte Galeria Nazionala]]<br/>''[[:d:Q62101859|Widener Collection]]''<br/>''[[:d:Q2960213|Charles Sedelmeyer]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Man in Oriental Costume.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20177141|Man in Oriental Costume]]'' | 1635 | [[Washingtongo Arte Galeria Nazionala]]<br/>''[[:d:Q46596638|Andrew W. Mellon collection]]''<br/>[[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a seated woman with spectacles and a book.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20177149|An Old Lady with a Book]]'' | 1637 | [[Washingtongo Arte Galeria Nazionala]]<br/>''[[:d:Q46596638|Andrew W. Mellon collection]]'' |- | [[Fitxategi:Portrait of a Man with a Tall Hat and Gloves, Rembrandt van Rijn, c. 1656, National Gallery of Art, Washington.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20177419|Portrait of a Man with a Tall Hat and Gloves]]'' | 1650s | [[Washingtongo Arte Galeria Nazionala]]<br/>''[[:d:Q62101859|Widener Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 107.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20177427|Portrait of a Woman with an Ostrich-Feather Fan]]'' | 1656 | [[Washingtongo Arte Galeria Nazionala]] |- | [[Fitxategi:A Woman Holding a Pink.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20177434|A Woman Holding a Pink]]'' | 1656 | [[Washingtongo Arte Galeria Nazionala]]<br/>[[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]]<br/>''[[:d:Q46596638|Andrew W. Mellon collection]]'' |- | [[Fitxategi:Saint Paul, Rembrandt van Rijn (and Workshop?), c. 1657.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20177450|The Apostle Paul]]'' | 1657 | [[Washingtongo Arte Galeria Nazionala]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Philemon and Baucis (National Gallery of Art).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20177472|Philemon and Baucis]]'' | 1658 | [[Washingtongo Arte Galeria Nazionala]]<br/>''[[:d:Q2960213|Charles Sedelmeyer]]''<br/>''[[:d:Q117293910|Charles Sedelmeyer collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Head of Saint Matthew.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20177503|Head of Saint Matthew]]'' | 1662 | [[Washingtongo Arte Galeria Nazionala]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt 61005.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20177567|A Young Man Seated at a Table (possibly Govaert Flinck)]]'' | 1660 | [[Washingtongo Arte Galeria Nazionala]]<br/>''[[:d:Q117293919|Gustaf Adolf Sparre collection]]''<br/>''[[:d:Q46596638|Andrew W. Mellon collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt The Circumcision in the Stable.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20177576|The Circumcision]]'' | 1661 | [[Washingtongo Arte Galeria Nazionala]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt 61029.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20177590|Portrait of a man in a tall hat]]'' | 1663 | [[Washingtongo Arte Galeria Nazionala]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn (Dutch - Daniel and Cyrus before the Idol Bel - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20178156|Daniel and Cyrus Before the Idol Bel]]'' | 1633 | [[J. Paul Getty Museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt laughing.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20178648|Rembrandt Laughing]]'' | 1628 | [[J. Paul Getty Museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn (Dutch - St. Bartholomew) - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20178712|St. Bartholomew]]'' | 1661 | [[J. Paul Getty Museoa]] |- | [[Fitxategi:Portrait of Gerard de Lairesse MET DP121332.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20183551|Portrait of Gerard de Lairesse]]'' | 1665 | [[Metropolitan Museum of Art]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn (Dutch - An Old Man in Military Costume - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20184501|An Old Man in Military Costume]]'' | 1630s | [[J. Paul Getty Museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn 197.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20198794|Portrait of Joris de Caullery]]'' | 1632 | [[Arte Ederretako Museoa (San Frantzisko)]] |- | [[Fitxategi:School of Rembrandt - Portrait of a Rabbi.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20199063|Portrait of a Rabbi]]'' | 1657 | [[Arte Ederretako Museoa (San Frantzisko)]] |- | [[Fitxategi:Follower of Rembrandt Harmenszoon van Rijn - Young Man in a Turban - 1954.297 - Art Institute of Chicago.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20264458|Young Man in a Turban]]'' | 1650s | [[Chicagoko Arte Institutua]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Young Man in a Pearl-trimmed Hat KMSsp467.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20354424|Young Man in a Pearl-trimmed Cap]]'' | 1650s | [[Danimarkako Galeria Nazionala]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt follower - An Old Woman - KMS3885.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20389657|An Old Woman]]'' | 1660s | [[Danimarkako Galeria Nazionala]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Study of an Old Man in Profile - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20397433|Study of an Old Man in Profile]]'' | 1630 | [[Danimarkako Galeria Nazionala]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn - Portrait of a white-haired man - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20422149|Portrait of a white-haired man]]'' | 1667 | ''[[:d:Q1464509|National Gallery of Victoria]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt by studio of Rembrandt.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20422215|Portrait of Rembrandt]]'' | 1660s | ''[[:d:Q1464509|National Gallery of Victoria]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - A Young Woman Resting her Hands on the Picture Frame - KMSSP406.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20537194|A Young Woman Resting her Hands on the Picture Frame]]'' | 1640s | [[Danimarkako Galeria Nazionala]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of an Evangelist Writing.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20557552|Evangelist Writing]]'' | 1663 | [[Bostongo Arte Ederren Museoa]]<br/>''[[:d:Q117293910|Charles Sedelmeyer collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt 21044.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20557629|Reverend Johannes Elison]]'' | 1634 | [[Bostongo Arte Ederren Museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt, Portrait of Maria Bockenolle, 1634, Museum of Fine Arts, Boston.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20557706|Portrait of Maria Bockenolle (Wife of Johannes Elison)]]'' | 1634 | [[Bostongo Arte Ederren Museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Portrait of a Woman.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20557788|Portrait of a Woman Wearing a Gold Chain]]'' | 1634 | [[Bostongo Arte Ederren Museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Portrait of a Man in a Broad-brimmed Hat.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20557864|Portrait of a Man Wearing a Black Hat]]'' | 1634 | [[Bostongo Arte Ederren Museoa]] |- | [[Fitxategi:Circle of Rembrandt - Old Man in Prayer.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20557928|Old Man in Prayer]]'' | 1630s | [[Bostongo Arte Ederren Museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Portrait of Titus van Rijn.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20651198|Portrait of Titus van Rijn]]'' | 1668 | ''[[:d:Q3044768|Louvreko margogintza saila]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn (1606−1669)- Monk Reading - Lukeva munkki - Läsande munk (29433036826).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20787872|Monk Reading]]'' | 1661 | ''[[:d:Q2983474|Finnish National Gallery]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Bust of a Man in a Turban - Cat473.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20809872|Bust of a Man in a Turban]]'' | 1629 | [[Filadelfiako Arte Museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Man in Oriental Costume - Phile.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20809873|Bust of a Man in Oriental Costume]]'' | 1630 | [[Filadelfiako Arte Museoa]]<br/>''[[:d:Q2960213|Charles Sedelmeyer]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn, Dutch (active Leiden and Amsterdam) - Head of Christ - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20809879|Head of Christ]]'' | 1600s | [[Filadelfiako Arte Museoa]]<br/>''[[:d:Q2960213|Charles Sedelmeyer]]''<br/>''[[:d:Q117293910|Charles Sedelmeyer collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Francis of Assisi praying Cat481.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20809883|Saint Francis of Assisi Praying]]'' | 1637 | [[Filadelfiako Arte Museoa]]<br/>''[[:d:Q117293910|Charles Sedelmeyer collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - The Finding of Moses - Cat474.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20809887|The Finding of Moses]]'' | 1630s | [[Filadelfiako Arte Museoa]] |- | [[Fitxategi:Dirckpesser.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20881403|Portrait of Dirck Jansz. Pesser]]'' | 1634 | ''[[:d:Q1641836|Los Angeles County Museum of Art]]''<br/>''[[:d:Q475667|Führermuseum]]''<br/>''[[:d:Q1053735|Munich Central Collecting Point]]''<br/>''[[:d:Q28872849|Kunsthandel P. de Boer]]'' |- | [[Fitxategi:Portrait of Marten Looten LACMA 53.50.3.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20887903|Portrait of Marten Looten]]'' | 1632 | ''[[:d:Q1641836|Los Angeles County Museum of Art]]'' |- | [[Fitxategi:River Landscape with a Windmill.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20900612|Landscape with ruins and windmill]]'' | 1640 | ''[[:d:Q1954840|Hessen Kassel Heritage]]''<br/>''[[:d:Q1501219|Gemäldegalerie Alte Meister]]'' |- | [[Fitxategi:Man in Oriental Garment, by Rembrandt van Rijn.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21369078|Man in Oriental Dress]]'' | 1633 | ''[[:d:Q812285|Bavariako Estatuko Margo-Bilduma]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Self-Portrait - WGA19208.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21370789|Self-portrait Lit from the Left]]'' | 1629 | ''[[:d:Q812285|Bavariako Estatuko Margo-Bilduma]]'' |- | [[Fitxategi:Raising of the Cross, by Rembrandt van Rijn.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21372308|Raising of the Cross]]'' | 1633 | ''[[:d:Q812285|Bavariako Estatuko Margo-Bilduma]]''<br/>''[[:d:Q64266|Johann Wilhelm, Elector Palatine]]''<br/>[[Frederiko Henrike Orange-Nassaukoa]]<br/>''[[:d:Q62511|Amalia of Solms-Braunfels]]''<br/>[[Gilen III.a Ingalaterrakoa|Gilen III.a Ingalaterrakoa eta II.a Eskoziakoa]]<br/>''[[:d:Q117293931|Johann Wilhelm von der Pfalz collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn 192.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21382018|The Ascension]]'' | 1636 | ''[[:d:Q812285|Bavariako Estatuko Margo-Bilduma]]''<br/>''[[:d:Q117293931|Johann Wilhelm von der Pfalz collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn 178.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21383336|The Resurrection]]'' | 1630s | ''[[:d:Q812285|Bavariako Estatuko Margo-Bilduma]]''<br/>''[[:d:Q117293931|Johann Wilhelm von der Pfalz collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Christ Driving the Money Changers from the Temple.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21401840|Christ Driving the Money-changers from the Temple]]'' | 1626 | [[Puxkin Museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt, Portrait of Arnout Tholincx, 1656.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21401849|Portrait of a Man, possibly Arnout Tholincx]]'' | 1656 | [[Jacquemart-André museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 022.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21401882|The Supper at Emmaus]]'' | 1628 | [[Jacquemart-André museoa]] |- | [[Fitxategi:Amalia van Solms.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21401888|Portrait of Princess Amalia van Solms]]'' | 1632 | [[Jacquemart-André museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 102.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21402035|Portrait of Titus van Rijn]]'' | 1657 | [[Wallace Bilduma]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 100.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21402239|Portrait of Nicolaes Bruyningh]]'' | 1652 | ''[[:d:Q1954840|Hessen Kassel Heritage]]''<br/>''[[:d:Q687186|Schloss Wilhelmshöhe]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn, The spectacle-pedlar, circa 1624–1625, Museum De Lakenhal, Leiden.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21405958|The Spectacles Seller (A Pedlar Selling Spectacles, Sight)]]'' | 1624 | ''[[:d:Q2098586|Museum De Lakenhal]]'' |- | [[Fitxategi:Touch, by Rembrandt.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21406026|The Operation (Allegory of Touch)]]'' | 1620s | ''[[:d:Q15638014|Leiden Collection]]''<br/>''[[:d:Q75837429|G. Cramer Oude Kunst]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt The Three Singers (Hearing).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21406034|Three Singers (Allegory of Hearing)]]'' | 1620s | No/unknown value<br/>''[[:d:Q76245016|Johnny Van Haeften Gallery]]''<br/>''[[:d:Q15638014|Leiden Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn, A man in a gorget and cap, 1626–1627.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21406066|Man in a gorget and a plumed cap]]'' | 1626 | No/unknown value<br/>''[[:d:Q21753940|Thyssen-Bornemisza family Collection]]'' |- | [[Fitxategi:David con la cabeza de Goliat delante de Saúl, por Rembrandt.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21406179|David with the Head of Goliath before Saul]]'' | 1627 | ''[[:d:Q194626|Basileako Arte Museoa]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Simeon and Anna in the Temple@Kunsthalle Hamburg.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21406189|Simeon in the Temple]]'' | 1628 | ''[[:d:Q169542|Hamburger Kunsthalle]]''<br/>''[[:d:Q2960213|Charles Sedelmeyer]]''<br/>''[[:d:Q117293910|Charles Sedelmeyer collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Study of an Old Man with a Gold Chain - GK 233.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21406264|Study of an Old Man with a Gold Chain]]'' | 1632 | ''[[:d:Q1954840|Hessen Kassel Heritage]]''<br/>''[[:d:Q1501219|Gemäldegalerie Alte Meister]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Winterlandschap 1646.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21406281|Winter Landscape]]'' | 1646 | ''[[:d:Q1954840|Hessen Kassel Heritage]]''<br/>''[[:d:Q1501219|Gemäldegalerie Alte Meister]]'' |- | [[Fitxategi:Portrait of a Man Trimming his Quill by Rembrandt.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21406289|Portrait of a Man Trimming his Quill]]'' | 1632 | ''[[:d:Q1954840|Hessen Kassel Heritage]]''<br/>''[[:d:Q1501219|Gemäldegalerie Alte Meister]]'' |- | [[Fitxategi:Portrait of Andries de Graeff – Rembrandt.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21406310|Portrait of a Man Standing, possibly Andries de Graeff]]'' | 1639 | ''[[:d:Q1954840|Hessen Kassel Heritage]]''<br/>''[[:d:Q1501219|Gemäldegalerie Alte Meister]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt, The Holy Family with a Curtain, 1646, Museum Schloss Wilhelmshöhe, Kassel.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21406322|Familia Santua]]'' | 1646 | ''[[:d:Q1954840|Hessen Kassel Heritage]]''<br/>''[[:d:Q1501219|Gemäldegalerie Alte Meister]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Portrait of a Woman Seated Vienna.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21406458|Portrait of a Woman Seated]]'' | 1632 | ''[[:d:Q414219|Academy of Fine Arts Vienna]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn, Een oude man slapend bij het vuur, mogelijk 'De Luiheid', 1629, Galleria Sabauda, Torino.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21406843|An old man sleeping ne]]'' | 1629 | ''[[:d:Q2245152|Galleria Sabauda]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt selfportrait Louvre 1744.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21406865|Self-portrait Bare-headed with Gold Chain]]'' | 1633 | ''[[:d:Q3044768|Louvreko margogintza saila]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Self-Portrait Wearing a Toque and a Gold Chain - WGA19210.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21406872|Self-portrait Wearing a Toque and a Gold Chain]]'' | 1633 | ''[[:d:Q3044768|Louvreko margogintza saila]]'' |- | [[Fitxategi:Possibly Rembrandt or workshop - Self-portrait - WGA07937.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21409384|Self portrait with a velvet beret and gold chain]]'' | 1634 | [[Gemäldegalerie (Berlin)|Gemäldegalerie]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Zelfportret (ca. 1645) - Kunsthalle Karlsruhe.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21409402|Self portrait]]'' | 1646 | ''[[:d:Q658725|Staatliche Kunsthalle Karlsruhe]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Self-Portrait, Age 23 - P21n6 - Isabella Stewart Gardner Museum.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21409404|Self-portrait with Feathered Beret]]'' | 1629 | ''[[:d:Q49135|Isabella Stewart Gardner Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt A Scholar Near a Window.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21416454|An Old Scholar Near a Window in a Vaulted Room]]'' | 1631 | [[Suediako Museo Nazionala]] |- | [[Fitxategi:Head of an Old Man in a Cap, by Rembrandt.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21416535|Head of an Old Man in a Cap]]'' | 1629 | ''[[:d:Q4693034|Agnes Etherington Art Centre]]''<br/>''[[:d:Q21083428|Bader collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 081.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21418803|Hendrickje Stoffels]]'' | 1654<br/>1652 | ''[[:d:Q3044768|Louvreko margogintza saila]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 144.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21418987|Self-portrait as a Citizen]]'' | 1632 | ''[[:d:Q1016909|Burrell Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 119.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21421084|Portrait of a Man with Millstone Collar]]'' | 1632 | ''[[:d:Q678082|Herzog Anton Ulrich Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Portrait of a Woman, Rembrandt, 1633, Herzog Anton Ulrich-Museum, Braunschweig.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21421143|Portrait of a Woman with Millstone Collar]]'' | 1633 | ''[[:d:Q678082|Herzog Anton Ulrich Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Judas returning the thirty pieces of silver, by Rembrandt.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21422900|Judas Repentant, Returning the Pieces of Silver]]'' | 1629 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Follower of Rembrandt van Rijn 001.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21423346|The Tribute Money]]'' | 1631 | ''[[:d:Q1068063|Kanadako Galeria Nazionala]]'' |- | [[Fitxategi:Saint Paul at his Writing-Desk, by Rembrandt.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21426047|The Apostle Paul in Contemplation]]'' | 1630 | ''[[:d:Q478695|Germanisches Nationalmuseum]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Self-Portrait - WGA19206.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21426692|Self-portrait]]'' | 1660s | ''[[:d:Q1954840|Hessen Kassel Heritage]]''<br/>''[[:d:Q1501219|Gemäldegalerie Alte Meister]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn (Leiden 1606-Amsterdam 1669) - An old Woman called 'The Artist's Mother' - RCIN 405000 - Royal Collection.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21448477|Rembrandt's mother]]'' | 1629 | ''[[:d:Q1459037|Royal Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn (Leiden 1606-Amsterdam 1669) - "The Shipbuilder and his Wife", Jan Rijcksen (1560-2-1637) and his Wife, Griet Jans - RCIN 405533 - Royal Collection.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21448559|Portrait of Jan Rijcksen and his Wife Griet Jans]]'' | 1633 | ''[[:d:Q1459037|Royal Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn (Leiden 1606-Amsterdam 1669) - Self-Portrait in a Flat Cap - RCIN 404120 - Royal Collection.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21448628|Self-Portrait in a Flat Cap]]'' | 1642 | ''[[:d:Q1459037|Royal Collection]]''<br/>''[[:d:Q97142972|Northbrook collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Christ and St Mary Magdalen at the Tomb - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21448755|The Risen Christ Appearing to Mary Magdalene]]'' | 1638 | ''[[:d:Q1459037|Royal Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt, Portrait of Nicolaas van Bambeeck, 1641, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21449656|Portrait of Nicolas van Bambeeck in a Picture Frame]]'' | 1641 | [[Belgikako Arte Ederretako Errege Museoak]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmenszoon van Rijn - Bust of an Old Man in a Fur Cap.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q21449986|Bust of an Old Man in a Fur Cap]]'' | 1630 | ''[[:d:Q2436253|Tyrolean State Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Portrait of the Artist as a Young Man - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21449987|Portrait of the Artist as a Young Man]]'' | 1630 | ''[[:d:Q1536471|Walker Art Gallery]]'' |- | [[Fitxategi:Bust of an old man (1631), by Rembrandt van Rijn.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21450677|Bust of an Old Man]]'' | 1631 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Old Soldier - 1630.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21450793|Old Soldier]]'' | 1630 | [[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]] |- | [[Fitxategi:Scholar at his desk (1631), by Rembrandt van Rijn.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21450886|Portrait of a Man at a Writing Desk, possibly Jacob Bruyningh]]'' | 1631 | [[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - A young woman at her toilet - National Gallery of Canada 21015.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21451682|Heroine from the Old Testament]]'' | 1633 | ''[[:d:Q1068063|Kanadako Galeria Nazionala]]''<br/>''[[:d:Q2960213|Charles Sedelmeyer]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn, Landscape with the Rest on the Flight into Egypt.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21451906|Nocturnal Landscape with the Holy Family resting on the flight into Egypt]]'' | 1647 | [[Irlandako Galeria Nazionala]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt La main chaude.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21451933|Interior with figures (La main chaude)]]'' | 1629 | [[Irlandako Galeria Nazionala]] |- | [[Fitxategi:Die Predigt Johannes des Täufers - Gemäldegalerie Berlin - 5250855.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21453215|John the Baptist Preaching]]'' | 1634 | [[Gemäldegalerie (Berlin)|Gemäldegalerie]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt, Christ before Pilate (Ecce Homo), 1634, National Gallery, London.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21455838|Christ before Pilate (Ecce Homo)]]'' | 1634 | [[National Gallery]] |- | [[Fitxategi:Tobias Healing his Father by Rembrandt - Staatsgalerie - Stuttgart - Germany 2017.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21461963|Tobias healing his blind father]]'' | 1636 | ''[[:d:Q14917275|Staatsgalerie Stuttgart]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 072.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21467280|The lamentation over the dead Christ]]'' | 1635 | [[National Gallery]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - A scholar in his study (1634).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21467323|A Scholar in His Study]]'' | 1634 | ''[[:d:Q1419555|National Gallery Prague]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - De vaandeldrager (Q21467444).jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q21467444|The Standard Bearer]]'' | 1636 | ''[[:d:Q63565716|Rothschild collection]]''<br/>''[[:d:Q2024455|Dutch State]]''<br/>[[Rijksmuseum]] |- | [[Fitxategi:Retrato de uma senhorita com capa negra.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21467840|Bust of a Young Woman in a Feathered Beret]]'' | 1632 | No/unknown value<br/>''[[:d:Q28045665|Stichting Nederlands Kunstbezit]]''<br/>''[[:d:Q74149551|Cook collection]]''<br/>''[[:d:Q54957503|Kunsthandel D. Katz]]''<br/>''[[:d:Q1053735|Munich Central Collecting Point]]''<br/>''[[:d:Q2647884|Hermann Göring Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a Young Woman - WGA19199.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21467871|Portrait of a Young Woman]]'' | 1632 | ''[[:d:Q150066|Pinacoteca di Brera]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn Portrait of a Forty-Year-Old Woman, possibly Marretje Cornelisdr. van Grotewal, 1634.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21467968|Portrait of a 40-year-old Woman, possibly Marretje Cornelisdr van Grotewal]]'' | 1634 | ''[[:d:Q3492931|Speed Art Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt, Portrait of a Bearded Man in a Wide-Brimmed Hat (probably Pieter Seijen), 1633, Norton Simon Museum, Pasadena.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21467975|Portrait of a Bearded Man in a Wide-Brimmed Hat, probably Pieter Seijen (1592-1652)]]'' | 1633 | [[Norton Simon museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Portrait of a Young Woman - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21468651|Portrait of a Young Woman (formerly seen as oval portrait of Oopjen Coppit)]]'' | 1633 | ''[[:d:Q1565911|Museum of Fine Arts, Houston]]'' |- | [[Fitxategi:1633 Rembrandt Portrait Maertgen van Bilderbeecq anagoria.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q21468669|Portrait of Maertgen van Bilderbeecq, Wife of Willem Burggraeff]]'' | 1633 | ''[[:d:Q163804|Städel Museoa]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 161.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21468826|Portrait of a Man Seated]]'' | 1632 | [[Kunsthistorisches Museum]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 162.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21468829|Portrait of a Woman holding Gloves]]'' | 1632 | [[Kunsthistorisches Museum]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 108.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21469157|Portrait of an 83-year Old Woman (possibly Aechje Claesdr, mother of Dirck Jansz Pesser)]]'' | 1634 | [[National Gallery]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a Rabbi - Royal Collection UK.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21469853|Portrait of a Rabbi]]'' | 1635 | ''[[:d:Q1459037|Royal Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Old man in an armchair, possibly a portrait of Jan Amos Comenius, Rembrandt van Rijn, c. 1665, Galleria degli Uffizi.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21469930|Old Man in an Armchair, possibly a portrait of Jan Amos Comenius]]'' | 1665 | ''[[:d:Q866498|Galleria Palatina]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 091.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21470281|Portraits of Susanna van Collen and her Daughter Anna]]'' | 1632 | [[Wallace Bilduma]] |- | [[Fitxategi:Jean Pellicorne con su hijo Caspar, por Rembrandt.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21470289|Portraits of Jean Pellicorne and his Son Casper]]'' | 1633 | [[Wallace Bilduma]] |- | [[Fitxategi:Petronella Buys, by Rembrandt.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21470328|Portrait of Petronella Buys]]'' | 1635 | No/unknown value<br/>''[[:d:Q15638014|Leiden Collection]]''<br/>''[[:d:Q2960213|Charles Sedelmeyer]]''<br/>''[[:d:Q116215768|Collection Michel van Gelder, chateau Zeecrabbe, Uccle, Belgium]]''<br/>''[[:d:Q54957503|Kunsthandel D. Katz]]''<br/>''[[:d:Q117293910|Charles Sedelmeyer collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 101.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21470339|Portrait of Philips Lucasz. (....-1641)]]'' | 1635 | [[National Gallery]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Bust of a Man Wearing a Turban.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21473970|Bust of a Man Wearing a Turban]]'' | 1628 | ''[[:d:Q4631506|George Kremer]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Portrait of a Woman - 1944.90 - Cleveland Museum of Art.tif|center|128px]] | ''[[:d:Q21475059|Portrait of a Woman]]'' | 1635 | ''[[:d:Q657415|Cleveland Museum of Art]]''<br/>''[[:d:Q2960213|Charles Sedelmeyer]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Portrait of a Man in a Broad-Brimmed Hat - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21475075|Portrait of a Man in a Broad-Brimmed Hat]]'' | 1635 | ''[[:d:Q6379617|Kawamura Memorial DIC Museum of Art]]''<br/>''[[:d:Q2960213|Charles Sedelmeyer]]'' |- | [[Fitxategi:Portrait of Antonie Coopal.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21475242|Portrait of Anthonie Coopal (1603-1672)]]'' | 1635 | No/unknown value<br/>''[[:d:Q1053735|Munich Central Collecting Point]]''<br/>''[[:d:Q15638014|Leiden Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt, De roerdompjager, 1639, Gemäldegalerie Alte Meister, Dresden.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21475539|The Bittern Hunter]]'' | 1639 | ''[[:d:Q653002|Staatliche Kunstsammlungen Dresden]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of the Young Saskia - WGA19172.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21476815|Bust of a Young Woman Smiling, possibly Saskia van Uylenburgh]]'' | 1633 | ''[[:d:Q653002|Staatliche Kunstsammlungen Dresden]]'' |- | [[Fitxategi:The Resurrected Christ - Rembrandt.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21477542|The Risen Christ]]'' | 1661 | ''[[:d:Q812285|Bavariako Estatuko Margo-Bilduma]]'' |- | [[Fitxategi:Berlin Landscape with a Long Arched Bridge.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q21477701|Landscape with a seven arched bridge]]'' | 1638 | [[Gemäldegalerie (Berlin)|Gemäldegalerie]]<br/>[[Bode museoa]]<br/>''[[:d:Q119265439|Grand ducal collection, Oldenburg]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn 190.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21479751|The Visitation]]'' | 1640 | [[Detroit Institute of Arts]] |- | [[Fitxategi:Die Frau des Tobias mit der Ziege - Gemäldegalerie Berlin - 5249845.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21480254|Tobit and Anna with the Kid]]'' | 1645 | [[Gemäldegalerie (Berlin)|Gemäldegalerie]] |- | [[Fitxategi:Workshop of Rembrandt 001.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21480291|The Adoration of the Shepherds]]'' | 1646 | [[National Gallery]] |- | [[Fitxategi:'Portrait of an Old Woman' by Rembrandt, 1654, Pushkin Museum.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q21481261|Portrait of an Old Woman]]'' | 1654 | [[Puxkin Museoa]]<br/>[[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]] |- | [[Fitxategi:'Portrait of an Old Man' by Rembrandt, 1654, Pushkin Museum.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q21481264|Portrait of an Old Man with Beret]]'' | 1654 | [[Puxkin Museoa]]<br/>[[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]] |- | [[Fitxategi:Budapest kunst 0043.tif|center|128px]] | ''[[:d:Q21481304|Old scholar in a study]]'' | 1642 | [[Arte Ederren Museoa (Budapest)]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt self portrait 1636-38.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21481383|Self-portrait wearing a beret]]'' | 1640 | [[Norton Simon museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Portret van een jongen.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21481447|Unfinished Portrait of a Boy]]'' | 1650s | [[Norton Simon museoa]]<br/>''[[:d:Q74149551|Cook collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Portrait of a woman, possibly Anna Wijmer.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21481569|Portrait of a Woman, possibly Anna Wijmer]]'' | 1641 | ''[[:d:Q2370540|Six Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Self-portrait with beret, gold chain, and medal.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21481711|Self-portrait with beret, gold chain, and medal]]'' | 1641 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Self-portrait with beret, gold chain, and cross.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21481761|Self-portrait with beret, gold chain, and cross]]'' | 1641 | ''[[:d:Q1068063|Kanadako Galeria Nazionala]]'' |- | [[Fitxategi:Gulbenkian rembrandt.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21484378|Seated old man with a cane in fanciful costume]]'' | 1645 | [[Calouste Gulbenkian museoa]]<br/>[[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt and studio - Man with a Sword (1644).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21484436|Man with a Sword and Beret]]'' | 1640s<br/>1644 | No/unknown value<br/>''[[:d:Q15638014|Leiden Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Joseph Accused by Potiphar's Wife.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21485158|Joseph accused by Potiphar's wife]]'' | 1655 | [[Washingtongo Arte Galeria Nazionala]]<br/>''[[:d:Q46596638|Andrew W. Mellon collection]]''<br/>[[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrand Portrait of a Man 1652.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21485255|Portrait of a man, possibly Pieter Six]]'' | 1652 | ''[[:d:Q5001321|Buscot Park]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Portrait of an Old Man.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21485733|Old Man with Fur Coat]]'' | 1645 | [[Gemäldegalerie (Berlin)|Gemäldegalerie]] |- | [[Fitxategi:Christ, by circle of Rembrandt van Rijn.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21485898|Head of Christ]]'' | 1650 | ''[[:d:Q2216754|Museum Bredius]]'' |- | [[Fitxategi:Bildnisstudie eines jungen Juden - Gemäldegalerie Berlin - 5250900.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21486188|Bust of a Young Jew]]'' | 1660s | [[Gemäldegalerie (Berlin)|Gemäldegalerie]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Christ Appearing to Mary Magdalene, ‘Noli me tangere’.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21487137|Christ Appearing to Mary Magdalene, ‘Noli me tangere’]]'' | 1651 | ''[[:d:Q678082|Herzog Anton Ulrich Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmenszoon van Rijn - Titus van Rijn, the Artist’s Son, Reading - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21491919|Titus Reading (study in direct and reflected light)]]'' | 1657 | [[Kunsthistorisches Museum]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Frederick Rihel on Horseback - WGA19157.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21499502|Frederick Rihel on Horseback]]'' | 1663 | [[National Gallery]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portret van predikant Eleazar Swalmius.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q21499511|Portrait of Eleazar Swalmius]]'' | 1637 | ''[[:d:Q1471477|Royal Museum of Fine Arts Antwerp]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt, Portrait of Hendrickje Stoffels.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21500197|Hendrickje with Fur Wrap]]'' | 1659 | [[National Gallery]] |- | [[Fitxategi:61016Portrait of Jacob Trip.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21500675|Portrait of Jacob Trip]]'' | 1661 | [[National Gallery]] |- | [[Fitxategi:61017Portrait of Margaretha de Geer.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21500701|Portrait of Margaretha de Geer]]'' | 1661 | [[National Gallery]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt 61035.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21500872|Juno]]'' | 1660s | ''[[:d:Q677561|Hammer Museum]]''<br/>''[[:d:Q318614|Rheinisches Landesmuseum Bonn]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Portrait of a Man with a Hawk.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21500921|Portrait of a man with a hawk]]'' | 1643 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt Portrait of a Woman with a Fan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21500923|Portrait of a woman with a fan]]'' | 1643 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:The Knight with the Falcon (Rembrandt van Rijn) - Gothenburg Museum of Art - GKM 0698.tif|center|128px]] | ''[[:d:Q21501589|Man with a Falcon (possibly St. Bavo)]]'' | 1661 | [[Göteborgeko Arte Ederren Museoa]] |- | [[Fitxategi:Aeltje Uylenburgh, by Rembrandt.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21501685|Portrait of a 62-year-old Woman, possibly Aeltje Pietersdr Uylenburgh]]'' | 1632 | ''[[:d:Q21004295|Rose-Marie and Eijk van Otterloo Collection]]''<br/>[[Bostongo Arte Ederren Museoa]]<br/>[[Mauritshuis]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Margaretha de Geer, wife of Jacob Trip - National Gallery.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21502392|Bust of Margaretha de Geer]]'' | 1661 | [[National Gallery]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt An Old Man in Fanciful Costume.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21502401|An Old Man in Fanciful Costume]]'' | 1651 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt The Prophetess Anna in the Temple.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21503254|Prophetess Anna in the Temple]]'' | 1649 | ''[[:d:Q2051997|National Galleries Scotland]]'' |- | [[Fitxategi:Jacobus Leveck (Attributed) - Portrait of a girl with a fur robe.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21503273|Half length figure of a woman in fanciful costume]]'' | 1653 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 132.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21503301|Self-portrait]]'' | 1655 | [[Kunsthistorisches Museum]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Portrait of a Young Bachelor.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21504269|Portrait of a Young Bachelor]]'' | 1634 | [[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of an Old Woman - WGA19189.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21504304|Portrait of an Old Woman]]'' | 1654 | [[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of an Old Jew - WGA19181.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21504361|Portrait of an Old Man]]'' | 1654 | [[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]] |- | [[Fitxategi:Portrait-of-a-Man.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21504398|Half-length figure of a man with beard and beret]]'' | 1661 | [[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn - Portrait of an Old Man in Red.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21504457|Portrait of an Old Man in Red by Rembrandt]]'' | 1654 | [[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 111.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21504492|Portrait of an Old Woman in a Fur Robe]]'' | 1653 | [[Puxkin Museoa]]<br/>[[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a Man with Beard.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21505198|Bust of a man with a cap]]'' | 1630s | ''[[:d:Q1954840|Hessen Kassel Heritage]]''<br/>''[[:d:Q1501219|Gemäldegalerie Alte Meister]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt, giovane con cappello di piume, 1631 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21505461|Young Man with a Plumed Hat]]'' | 1631 | ''[[:d:Q1743116|Toledoko Arte Museoa]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Bust of an old bearded man wearing a golden chain with a cross.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21505634|Bust of a man wearing a golden chain with a cross]]'' | 1630 | ''[[:d:Q1954840|Hessen Kassel Heritage]]''<br/>''[[:d:Q1501219|Gemäldegalerie Alte Meister]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - A Young Man with a Chain - 1942.644 - Cleveland Museum of Art.tif|center|128px]] | ''[[:d:Q21505931|A Young Man with a Chain]]'' | 1632<br/>1625 | ''[[:d:Q657415|Cleveland Museum of Art]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Portrait of a Young Man.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21509305|Portrait of a man, possibly Harder Rijcksen (after1600-1637)]]'' | 1632 | ''[[:d:Q468169|Suermondt-Ludwig-Museum]]''<br/>''[[:d:Q6185005|Gustaf Adolf Sparre]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a young woman - Allentown.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21511964|Bust of a young woman]]'' | 1632 | ''[[:d:Q3612510|Allentown Art Museum]]''<br/>''[[:d:Q2074027|Samuel H. Kress Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of Hendrickje Stoffels - Hendrickje Stoffels - 1659.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21515049|Portrait of Hendrickje Stoffels in silk wrap]]'' | 1659<br/>17th century<br/>1658 | ''[[:d:Q163804|Städel Museoa]]''<br/>''[[:d:Q475667|Führermuseum]]''<br/>''[[:d:Q1053735|Munich Central Collecting Point]]''<br/>''[[:d:Q111635246|Kunstbesitz der Bundesrepublik Deutschland]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Portrait of a Man Wearing a Red Doublet.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21515060|Portrait of a Man Wearing a Red Doublet]]'' | 1633 | ''[[:d:Q15638014|Leiden Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt (workshop) - Portrait of a Woman - Q21515145 - (without frame).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21515145|Portrait of a young woman with a pleated collar and a lace cap]]'' | 1633 | No/unknown value<br/>''[[:d:Q15638014|Leiden Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Self-portrait with a Helmet.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21515196|Self-portrait with Helmet]]'' | 1634 | ''[[:d:Q1954840|Hessen Kassel Heritage]]''<br/>''[[:d:Q1501219|Gemäldegalerie Alte Meister]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 028.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21515204|Manoah's Sacrifice]]'' | 1641 | ''[[:d:Q653002|Staatliche Kunstsammlungen Dresden]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a Man (copy of Hermitage version).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21517803|Bust of a Man with Beard and Beret]]'' | 1643 | [[Belton House]]<br/>[[National Trust]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Oil Study of Christ.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21518246|Head of Christ]]'' | 1648 | ''[[:d:Q3176133|Louvre Abu Dhabi]]''<br/>''[[:d:Q28872849|Kunsthandel P. de Boer]]'' |- | [[Fitxategi:Christus und die Samariterin am Brunnen - Gemäldegalerie Berlin - 5250380.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21518319|Christ and the Woman of Samaria]]'' | 1659 | [[Gemäldegalerie (Berlin)|Gemäldegalerie]]<br/>''[[:d:Q2960213|Charles Sedelmeyer]]''<br/>[[Bode museoa]] |- | [[Fitxategi:Der Alte mit der roten Mütze - Gemäldegalerie Berlin - 5246466.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21518570|Portrait of a Seated Old Man Wearing a Red Hat]]'' | 1652<br/>17th century | [[Gemäldegalerie (Berlin)|Gemäldegalerie]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a Man in Military Costume.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21518927|Portrait of a man in military costume]]'' | 1650 | [[Fitzwilliam Museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a Woman in Military Costume.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21519130|Portrait of a woman in military costume]]'' | 1650 | ''[[:d:Q612530|John and Mable Ringling Museum of Art]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt, A Bust of an Old Man, 1633.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21519504|Bust of a Bearded Old Man]]'' | 1633 | No/unknown value<br/>''[[:d:Q46596638|Andrew W. Mellon collection]]''<br/>''[[:d:Q15638014|Leiden Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt, Self-portrait with Shaded Eyes, 1634.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21519550|Self-portrait with shaded eyes]]'' | 1634 | No/unknown value<br/>''[[:d:Q15638014|Leiden Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt, The Apostle Paul, 1659, The National Gallery, London.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21519561|Portrait of a Man as the Apostle Paul]]'' | 1659 | [[National Gallery]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt, A Franciscan Friar, 1659, National Gallery, London.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21519767|A Franciscan Friar]]'' | 1655 | [[National Gallery]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn - Man in a Fur-lined Coat - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21519866|Man in a Fur-lined Coat]]'' | 1656 | ''[[:d:Q1743116|Toledoko Arte Museoa]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Self portrait in a fur coat with gold chain and earring.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21519924|Self-portrait in a fur coat with gold chain and earring]]'' | 1655 | [[Kunsthistorisches Museum]]<br/>''[[:d:Q2960213|Charles Sedelmeyer]]''<br/>''[[:d:Q117293910|Charles Sedelmeyer collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt aged51.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21520005|Self-portrait]]'' | 1657 | ''[[:d:Q2051997|National Galleries Scotland]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt, A Bearded Man in a Cap, 1657.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21520109|A Bearded Man in a Cap]]'' | 1657 | [[National Gallery]]<br/>''[[:d:Q2051997|National Galleries Scotland]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Sankt Jakobus der Ältere.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21520205|St. James the Greater praying]]'' | 1661 | No/unknown value<br/>''[[:d:Q2960213|Charles Sedelmeyer]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt 51030.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21520257|Saint Bartholomew]]'' | 1657 | ''[[:d:Q585462|Timken Museum of Art]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn - Young Man in a Black Beret - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21520403|Youth with a Black Cap]]'' | 1666 | ''[[:d:Q1976985|The Nelson-Atkins Museum of Art]]'' |- | [[Fitxategi:Portrait of a musician possibly by Rembrandt.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21522272|Portrait of a Musician with a Sheet of Music in his Hand]]'' | 1633 | ''[[:d:Q768446|Corcoran Gallery of Art]]''<br/>[[Washingtongo Arte Galeria Nazionala]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz van Rijn - A Young man, perhaps the Artist's Son Titus - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21522739|Portrait of a Young Man, possibly Titus]]'' | 1663 | ''[[:d:Q1241163|Dulwich Picture Gallery]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a Bald Old Man.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21523085|Bust of an old man with a bald head]]'' | 1630<br/>1632 | ''[[:d:Q1954840|Hessen Kassel Heritage]]''<br/>''[[:d:Q1501219|Gemäldegalerie Alte Meister]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a Young Man (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21523243|Portrait of a young man, possibly an artist]]'' | 1661 | ''[[:d:Q1760539|Saint Louis Art Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Lighting Study of an Old Man in Profile.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21523379|Head of a Man in a Turban]]'' | 1661 | ''[[:d:Q4693034|Agnes Etherington Art Centre]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Lighting Study with an Old Man as a Model.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21523399|Study of an Old Man with a Beard]]'' | 1659 | ''[[:d:Q21083428|Bader collection]]''<br/>''[[:d:Q4693034|Agnes Etherington Art Centre]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Borststuk van een oude vrouw in gebed (1629-1630).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21523408|Old Woman Praying]]'' | 1629 | ''[[:d:Q1248553|Residenzgalerie Salzburg]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt-Mater-Dolorosa-Epinal.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21523425|Elderly woman with a rosary]]'' | 1661 | ''[[:d:Q3330515|Musée départemental d'Art ancien et contemporain]]'' |- | [[Fitxategi:61025The Apostle Simon.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21523455|Apostle Simon]]'' | 1661 | [[Kunsthaus Zürich]] |- | [[Fitxategi:Saint Bartholomew, circa 1633, by Rembrandt van Rijn (1606-1669) - IMG 7377.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q21524463|Saint Bartholomew]]'' | 1633 | ''[[:d:Q847508|Worcester Art Museum]]'' |- | [[Fitxategi:'Bust of a Young Jew', oil on canvas painting by Rembrandt Harmensz. van Rijn.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21526169|Portrait of a Young Man with Beard and Skullcap]]'' | 1663 | ''[[:d:Q1741629|Kimbell Art Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Christ with Hands Folded 1971.37.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21526613|Christ with Arms Folded]]'' | 1660 | ''[[:d:Q7741188|The Hyde Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Head of Christ - Fogg Museum.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21526824|Head of Christ]]'' | 1656 | ''[[:d:Q809600|Fogg Museum]]''<br/>''[[:d:Q3783572|Harvard Art Museums]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Portrait of Jan Boursse, Sitting by a Stove.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21528774|Portrait of Jan Boursse, Sitting by a Stove]]'' | 1666 | ''[[:d:Q682406|Museum collection Am Römerholz]]''<br/>''[[:d:Q47531053|Julius Böhler AG]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Portrait of a Young Man in an Armchair.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21528805|Portrait of a Young Man in an Armchair]]'' | 1660 | ''[[:d:Q6815343|Memorial Art Gallery]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Nocturnal biblical scene - Japan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21528831|Nocturnal biblical scene]]'' | 1628 | ''[[:d:Q913808|Artizon Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn (Leiden 1606-Amsterdam 1669) - A Young Man Wearing a Turban - RCIN 404522 - Royal Collection.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21528870|A Young Man Wearing a Turban]]'' | 1631 | ''[[:d:Q1459037|Royal Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Cornelia Pronck.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21528907|Portrait of Cornelia Pronck]]'' | 1633 | ''[[:d:Q3044768|Louvreko margogintza saila]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Richly-dressed Boy.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21528925|Richly-dressed Boy]]'' | 1633 | [[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Christ and the Woman of Samaria.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21529406|Christ and the Woman of Samaria]]'' | 1659 | [[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]] |- | [[Fitxategi:R.H. van Rijn - Man met een baard - NK3051 - Cultural Heritage Agency of the Netherlands Art Collection.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21529610|Old man with beard looking right]]'' | 1647 | ''[[:d:Q2066737|Instituut Collectie Nederland]]''<br/>''[[:d:Q28045665|Stichting Nederlands Kunstbezit]]''<br/>''[[:d:Q18600731|Cultural Heritage Agency of the Netherlands Art Collection]]''<br/>''[[:d:Q28045660|Dienst Verspreide Rijkscollecties]]''<br/>''[[:d:Q28045674|Rijksdienst Beeldende Kunst]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - An Elderly Man in Prayer - 1967.16 - Cleveland Museum of Art.tiff|center|128px]] | ''[[:d:Q21530090|An Elderly Man in Prayer]]'' | 1660s | ''[[:d:Q657415|Cleveland Museum of Art]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 085.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21530716|Portrait of an Old Woman (Prophetess Hannah)]]'' | 1639 | [[Kunsthistorisches Museum]] |- | [[Fitxategi:Harmensz van Rijn REMBRANDT y Taller - Retrato de mujer joven - Google Art Project.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21531808|Young Woman with a Gold Chain]]'' | 1634 | ''[[:d:Q1848918|Arte Ederren Museo Nazionala]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Half-length figure of a young woman in fanciful custume.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21534691|Half-length figure of a young woman in fanciful costume]]'' | 1630s | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of Willem Burchgraeff.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q21539735|Portrait of Willem Burggraeff, husband of Maertgen van Bilderbeecq]]'' | 1633 | ''[[:d:Q653002|Staatliche Kunstsammlungen Dresden]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - The Pilgrims at Emmaus.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21539767|Pilgrims at Emmaus]]'' | 1661 | ''[[:d:Q3044768|Louvreko margogintza saila]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Old Man with Headscarf under his Hat.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21540036|Half-length portrait of a man with beard and headscarf under his hat]]'' | 1651 | No/unknown value<br/>''[[:d:Q117293919|Gustaf Adolf Sparre collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Bust of a Boy in a Plumed Beret.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21540082|Bust of a boy with plumed beret]]'' | 1633 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Oval Portrait of a Young Woman in Flat Lace Collar.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21540375|Oval Portrait of a Young Woman in Flat Lace Collar]]'' | 1634 | No/unknown value<br/>''[[:d:Q2051997|National Galleries Scotland]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a Man with Disheveled Hair.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21540389|Portrait of an old man with disheveled hair]]'' | 1635 | No/unknown value<br/>''[[:d:Q2982834|Demidov collection]]''<br/>''[[:d:Q117293910|Charles Sedelmeyer collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a man in a doorway.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21540502|Portrait of a Standing Man in Doorway]]'' | 1643 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz van Rijn - Christ - 30.370 - Detroit Institute of Arts.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21540672|Head of Christ (after 'Dinner at Emmaus' in Louvre)]]'' | 1650s | [[Detroit Institute of Arts]]<br/>''[[:d:Q2284748|Jacques Goudstikker collection]]''<br/>''[[:d:Q30107026|Johan van der Marck]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Landscape with church.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21541051|Landscape with a Church]]'' | 1640s | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Head of a Bearded Old Man.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21541657|Head of a Bearded Old Man]]'' | 1657 | ''[[:d:Q21083428|Bader collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Bearded old man.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21541684|Bearded old man]]'' | 1632 | ''[[:d:Q809600|Fogg Museum]]''<br/>''[[:d:Q3783572|Harvard Art Museums]]''<br/>''[[:d:Q119265439|Grand ducal collection, Oldenburg]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of an Old Man in a Cape.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21541724|Portrait of an Old Man in a Cape]]'' | 1650s | ''[[:d:Q809600|Fogg Museum]]''<br/>''[[:d:Q3783572|Harvard Art Museums]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt leaning on a Windowsill.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21543467|Rembrandt leaning on a Windowsill]]'' | 1650s | ''[[:d:Q7675043|Taft Museum of Art]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Man with Beard.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21545567|Man with a Beard]]'' | 1657 | [[Gemäldegalerie (Berlin)|Gemäldegalerie]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt The Foot Operation.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21549398|The Foot Operation]]'' | 1630<br/>1628 | No/unknown value<br/>''[[:d:Q650299|Building of the Winterthur Museum of Art]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Titus, the Artist's Son, 1660 (Baltimore Museum of Art).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21550057|Titus, the Artist's Son]]'' | 1660 | [[Baltimoreko Arte Museoa]]<br/>[[Metropolitan Museum of Art]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz van Rijn - Bust of a Youth - 68.301 - Detroit Institute of Arts.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21551494|Titus Posing for a Study of an Angel]]'' | 1661 | [[Detroit Institute of Arts]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 033.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21558277|The Good Samaritan]]'' | 1630 | [[Wallace Bilduma]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait de l'artiste en costume oriental - PDUT925 - Musée des Beaux-Arts de la ville de Paris.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21558298|Self-portrait in Oriental Dress]]'' | 1631 | ''[[:d:Q59546080|Musée des Beaux-Arts de la ville de Paris]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Oil Sketch of an Old Man.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21559229|Oil sketch of an old man]]'' | 1655 | ''[[:d:Q15638014|Leiden Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt- landscape with cottages - stolen.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21561416|Landscape with cottages]]'' | 1654 | ''[[:d:Q860812|Montrealgo Arte Ederren Museoa]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Portrait of a Man Holding a Hat.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21567649|Portrait of a Man Holding a Hat]]'' | 1639 | ''[[:d:Q677561|Hammer Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a Seated Old Woman with Clasped Hands - 1661.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21567922|Portrait of a Seated Old Woman with Clasped Hands]]'' | 1661 | No/unknown value<br/>''[[:d:Q2960213|Charles Sedelmeyer]]''<br/>''[[:d:Q15638014|Leiden Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Man writing a letter.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21568722|Portrait of a Man with a Letter]]'' | 1658 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - De Cijnspenning 1655.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21568740|The Tribute Money]]'' | 1655 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Oval portrait of a bearded old man.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21568760|Bust of an Old Man with a Beard and a Cap]]'' | 1633 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - King David.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21568837|King David]]'' | 1651 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of an old man in aan armchair - Bridgewater collection.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21570153|Portrait of a man in an armchair (Bridgewater)]]'' | 1637 | ''[[:d:Q21569305|Bridgewater Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - A boy with long hair.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21570312|Portrait of a boy with long hair]]'' | 1634 | ''[[:d:Q2390615|Welbeck Abbey]]'' |- | [[Fitxategi:An old man with beard by Rembrandt van Rijn.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21595893|Bust of an Old Man with a Beard]]'' | 1630 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt Self-portrait 1632.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21596800|Self-portrait]]'' | 1632 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt Portrait of a 39-year-old Woman.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21596897|Portrait of a 39-year-old Woman]]'' | 1632 | ''[[:d:Q10601378|Nivaagaard Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt The Adoration of the Magi.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21597595|The Adoration of the Magi]]'' | 1632 | [[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Studie van een oude vrouw in een witte dop.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21597679|Bust of an old woman in a white cap]]'' | 1640 | No/unknown value<br/>''[[:d:Q15638014|Leiden Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Half-figure of a Bearded Man with Beret.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21597686|Half-figure of a Bearded Man with Beret]]'' | 1653 | [[National Gallery]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt-Autoportrait-Aix.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21597702|Self-portrait]]'' | 1659 | ''[[:d:Q965780|Musée Granet]]'' |- | [[Fitxategi:Attributed to Rembrandt van Rijn - Man Reading - 1955.841 - Clark Art Institute.tiff|center|128px]] | ''[[:d:Q21598351|Man Reading]]'' | 1648 | ''[[:d:Q1465805|Clark Art Institute]]''<br/>''[[:d:Q74149551|Cook collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Cupid Blowing a Soap Bubble.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21598760|Cupid Blowing a Soap Bubble]]'' | 1634 | ''[[:d:Q1824069|Liechtenstein Museum]]''<br/>''[[:d:Q21753940|Thyssen-Bornemisza family Collection]]''<br/>''[[:d:Q2284748|Jacques Goudstikker collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Jesus and his Disciples.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21598836|Christ and his Disciples in Gethsemane]]'' | 1634 | ''[[:d:Q474563|Teylers Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 163.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21601147|Apostle Paul]]'' | 1633 | [[Kunsthistorisches Museum]] |- | [[Fitxategi:Portrait of a scholar, possibly Jan Cornelisz. Sylvius, studio of Rembrandt, 1644, oil on canvas, 127.7 by 104.5 cm, Wallraf-Richartz-Museum, Cologne.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21612479|Portrait of a Scholar at his Desk (formerly called Lipsius)]]'' | 1645 | [[Wallraf-Richartz Museum]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of an old man with a beard - INV 1748.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21669424|Old Man]]'' | 1633<br/>1638 | ''[[:d:Q3044768|Louvreko margogintza saila]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Self-portrait c.1655 Uffizi.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21686804|Self-portrait]]'' | 1655 | [[Uffizi Galeria]] |- | [[Fitxategi:Style of Rembrandt Harmensz. van Rijn - Bust of a Man - 1969.57 - Fogg Museum.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21693737|Rembrandt's father]]'' | 1629 | ''[[:d:Q809600|Fogg Museum]]''<br/>''[[:d:Q3783572|Harvard Art Museums]]''<br/>''[[:d:Q47531053|Julius Böhler AG]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of the Artist - Fogg.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21695835|Portrait of the Artist]]'' | 1660 | ''[[:d:Q809600|Fogg Museum]]''<br/>''[[:d:Q3783572|Harvard Art Museums]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a man - Lakenhal.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21696706|Bust of a man wearing a gold chain]]'' | 1640s | ''[[:d:Q2098586|Museum De Lakenhal]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - A Boy in Fanciful Costume.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21697276|A boy in fanciful costume]]'' | 1633 | [[Wallace Bilduma]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of an old man in a red hat.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21705208|Bust of an Old Man Wearing a Red Hat]]'' | 1650 | [[Baltimoreko Arte Museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of an old man with a beard and a red hat - given by Hofstede de Groot.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21705247|Portrait of an Old Man with a Beard and Red Hat]]'' | 1654 | ''[[:d:Q1542668|Groninger Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 113.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21705282|Portrait of a Bearded Old Man]]'' | 1654 | ''[[:d:Q653002|Staatliche Kunstsammlungen Dresden]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 120.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21705977|Man with a hat decorated with pearls]]'' | 1662 | ''[[:d:Q653002|Staatliche Kunstsammlungen Dresden]]'' |- | [[Fitxategi:Ferdinand Bol - Young Woman with a Carnation.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21706031|Young woman holding a carnation]]'' | 1642 | ''[[:d:Q1954840|Hessen Kassel Heritage]]''<br/>''[[:d:Q1501219|Gemäldegalerie Alte Meister]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a seated woman with a book and spectacles.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21706049|Old Woman with Spectacles]]'' | 1643 | [[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]] |- | [[Fitxategi:R.H. van Rijn - Hoofd van Christus - NK2774 - Cultural Heritage Agency of the Netherlands Art Collection.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21778997|Head of Christ]]'' | 1650s | ''[[:d:Q2066737|Instituut Collectie Nederland]]''<br/>''[[:d:Q28045665|Stichting Nederlands Kunstbezit]]''<br/>''[[:d:Q18600731|Cultural Heritage Agency of the Netherlands Art Collection]]''<br/>''[[:d:Q28045660|Dienst Verspreide Rijkscollecties]]''<br/>''[[:d:Q28045674|Rijksdienst Beeldende Kunst]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Young scholar reading in a study.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21786414|Young scholar reading in a study]]'' | 1630 | ''[[:d:Q678082|Herzog Anton Ulrich Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Bathsheba receiving David's Letter.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21787564|Bathsheba receiving David's Letter]]'' | 1645 | ''[[:d:Q1954426|Museum Catharijneconvent]]''<br/>''[[:d:Q28045665|Stichting Nederlands Kunstbezit]]''<br/>''[[:d:Q18600731|Cultural Heritage Agency of the Netherlands Art Collection]]''<br/>''[[:d:Q2066737|Instituut Collectie Nederland]]''<br/>''[[:d:Q28045660|Dienst Verspreide Rijkscollecties]]''<br/>''[[:d:Q28045674|Rijksdienst Beeldende Kunst]]''<br/>''[[:d:Q475667|Führermuseum]]''<br/>''[[:d:Q1053735|Munich Central Collecting Point]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Bathsheba with David's Letter (Lakenhal).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21789861|Saskia wearing a rich robe as Bathsheba (alone) with David's letter]]'' | 1630s | ''[[:d:Q2098586|Museum De Lakenhal]]'' |- | [[Fitxategi:Willem Drost The Vision of Daniel 1650.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21791426|The Vision of Daniel]]'' | 1650s | [[Gemäldegalerie (Berlin)|Gemäldegalerie]]<br/>''[[:d:Q2960213|Charles Sedelmeyer]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Haman Begging the Mercy of Esther.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21791465|Haman begs Esther for his life]]'' | 1660s | [[Errumaniako Arte Museo Nazionala]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Christ at the Column Wallraf-Richartz-Museum.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21793422|Christ at the Column]]'' | 1646 | [[Wallraf-Richartz Museum]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Christ at the Column Hessische Landesmuseum.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21795271|Christ at the Column]]'' | 1658 | ''[[:d:Q452362|Hessian State Museum Darmstadt]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Self-portrait with Beret - MOA.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21795314|Self-portrait with a Gorget and Beret]]'' | 1629 | [[MOA Arte Museoa]] |- | [[Fitxategi:Style of Rembrandt van Rijn (Leiden 1606-Amsterdam 1669) - The Adoration of the Magi - RCIN 405350 - Royal Collection.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21806444|Adoration of the Magi]]'' | 1660s | ''[[:d:Q1459037|Royal Collection]]''<br/>''[[:d:Q97142972|Northbrook collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Adoration of the Magi - Gothenburg.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21806478|The Adoration of the Magi (copy?)]]'' | 1630s | [[Göteborgeko Arte Ederren Museoa]] |- | [[Fitxategi:Rustende reizigers, circle of Rembrandt van Rijn, 1629-1630, Mauritshuis, The Hague.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21807907|Travellers Resting (Rest on the Flight into Egypt)]]'' | 1629 | [[Mauritshuis]]<br/>''[[:d:Q2098586|Museum De Lakenhal]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Raising of the Cross - 95.1946.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21808563|Raising of the Cross]]'' | 1630s | ''[[:d:Q2216754|Museum Bredius]]'' |- | [[Fitxategi:Circle of Rembrandt Harmensz. van Rijn - Bust of a Young Man - 1969.56 - Fogg Museum.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21813718|Self-portrait]]'' | 1629 | ''[[:d:Q809600|Fogg Museum]]''<br/>''[[:d:Q3783572|Harvard Art Museums]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Self-portrait or Bust of a Young Man - A.F. Philips.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21814410|Self-Portrait with gold chain and moustache]]'' | 1630s | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Self-portrait or Bust of a Laughing Man - 1633.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21814494|Self-portrait]]'' | 1633 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Self-portrait or Bust of a Man.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21815964|Self-Portrait]]'' | 1630s | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Bust of an Old Man - Leipzig.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21821347|Copy of 'Bust of an Old Man']]'' | 1632 | ''[[:d:Q566661|Museum der bildenden Künste]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of an Elderly Man with Figure-8-collar 'au confusion'.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21821415|Elderly Man in a Figure-8 collar 'à la confusion']]'' | 1630s | No/unknown value<br/>''[[:d:Q1059456|The New York Historical]]''<br/>''[[:d:Q115406903|Bryan Gallery of Christian Art]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Man Wearing a Plumed Beret and Gorget.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21823340|Man Wearing a Plumed Beret and Gorget]]'' | 1635 | [[Detroit Institute of Arts]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Head of an Old Man - musée Bonnat.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21830370|Study of the head of a bearded old man]]'' | 1650 | [[Léon Bonnat museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of an Oriental - Heemstede.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21831247|Old man with beard and turban]]'' | 1637 | ''[[:d:Q2066737|Instituut Collectie Nederland]]''<br/>''[[:d:Q28045665|Stichting Nederlands Kunstbezit]]''<br/>''[[:d:Q18600731|Cultural Heritage Agency of the Netherlands Art Collection]]''<br/>''[[:d:Q28045660|Dienst Verspreide Rijkscollecties]]''<br/>''[[:d:Q28045674|Rijksdienst Beeldende Kunst]]''<br/>''[[:d:Q2647884|Hermann Göring Collection]]''<br/>''[[:d:Q1053735|Munich Central Collecting Point]]''<br/>''[[:d:Q2960213|Charles Sedelmeyer]]''<br/>''[[:d:Q117293910|Charles Sedelmeyer collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Study for Susannah Bathing.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21832753|Study of Susannah Bathing]]'' | 1647 | [[Léon Bonnat museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Woman in Oriental Dress at Full-length.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21834502|Rembrandt's Sister in Oriental Dress]]'' | 1630s | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a Young Girl - Richmond.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21836131|Rembrandt's sister,or Portrait of a Girl]]'' | 1632 | ''[[:d:Q4013975|Virginia Museum of Fine Arts]]''<br/>''[[:d:Q2960213|Charles Sedelmeyer]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Saskia in Profile 1635.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21837001|Saskia]]'' | 1635 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Bust of a Man in a Gorget and Plumed Bonnet.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21849079|Bust of a man in a gorget and feather bonnet]]'' | 1634 | [[Wallace Bilduma]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of an Officer.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21849209|Portrait of an Officer]]'' | 1630s | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn (follower) - Head of an old man (19th-century).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21850125|Bust of an old bearded man with red cap]]'' | 19th century | [[Irlandako Galeria Nazionala]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a Young Man in a Broad-brimmed Hat.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q21853902|Portrait of a Young Man in a Broad-brimmed Hat]]'' | 1643 | ''[[:d:Q2277827|Shelburne Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Portrait of Rembrandt, studio of Rembrandt (possibly Ferdinand Bol), c1640, private collection, Germany.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21854928|Self-Portrait]]'' | 1640 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Zacharias in the Tempel.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21856038|Zacharias in the Temple]]'' | 1634 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a Man with Gloves.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21856073|Portrait of a Man with Gloves]]'' | 1632 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - So-called Portrait of Constantijn Huygens.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21856746|Portrait of Constantijn Huygens]]'' | 1629 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Christ on the Pillar.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21857350|Christ at the column (Bredius 534)]]'' | 1628 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Bredius 425 - Man Writing by Candlelight - c.1629 Bader Collection.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21857871|A Scholar by Candlelight]]'' | 1620s | ''[[:d:Q4693034|Agnes Etherington Art Centre]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Old man with beard and medaillon.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q21858005|Old man with beard and beret wearing a medaillon]]'' | 1637 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt's Son Titus, between 1641 and 1668.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21858353|Portrait of Titus (overpaint removed between 1908-1935)]]'' | 17th century | [[Detroit Institute of Arts]]<br/>''[[:d:Q117293910|Charles Sedelmeyer collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Bust of a young girl.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21858407|Bust of a young girl]]'' | 1645 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a Man (Scotland).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21858619|Man in a Beret looking Left]]'' | 1646 | No/unknown value<br/>''[[:d:Q2051997|National Galleries Scotland]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Study of the Head of a Man for Susanna and the Elders.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21866316|Man in a Beret looking Left showing a Fist]]'' | 1647 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a 69-year-old man in an armchair.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21872448|Portrait of a 69-year-old man in an armchair]]'' | 1635 | ''[[:d:Q768446|Corcoran Gallery of Art]]''<br/>''[[:d:Q117293910|Charles Sedelmeyer collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a man with beard and beret.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21872941|Oval Portrait of a Bearded Old Man]]'' | 1634 | ''[[:d:Q82935713|Adolphe Schloss collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a young man with lace collar and broad-brimmed hat.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21874359|Oval portrait of a man wearing a split-sleeve jacket with flat lace collar and broad-brimmed hat]]'' | 1634 | [[Irlandako Galeria Nazionala]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of an old man in high turban.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21876074|Old man with beard and high turban]]'' | 1635 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a rabbi in a beret.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21877214|Old man with beard and beret and hand in his cloak]]'' | 1642 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Seated old man with a cane in fanciful costume.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q21877365|Seated old man with a cane in fanciful costume]]'' | 1645 | ''[[:d:Q653002|Staatliche Kunstsammlungen Dresden]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Lamentation - sn252.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21884058|Lamentation of Christ]]'' | 1650 | ''[[:d:Q612530|John and Mable Ringling Museum of Art]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Rest on the Flight into Egypt.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21884105|Rest on the Flight into Egypt]]'' | 1630 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - The Good Samaritan - Berlin.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21884172|The Good Samaritan]]'' | 1648 | [[Gemäldegalerie (Berlin)|Gemäldegalerie]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a Bearded Old Man in Beret - E. Bagley.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21888081|Old man with a beard and beret]]'' | 1667 | No/unknown value<br/>''[[:d:Q21753940|Thyssen-Bornemisza family Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a Man in Profile - GK 247.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21888094|Study of an Old Man in Profile]]'' | 1645 | ''[[:d:Q1954840|Hessen Kassel Heritage]]''<br/>''[[:d:Q1501219|Gemäldegalerie Alte Meister]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Diana Bathing.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21889864|Diana Bathing]]'' | 1631 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Saskia before a mirror.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21891700|Saskia before a mirror]]'' | 1639 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Head of an old bearded man in beret, seen in profile.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21898119|Head of a Bearded Old Man in Beret, seen in Profile]]'' | 1640s | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Study for Holy Family with Angels.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21899402|Head of a Girl, Study for Holy Family with Angels]]'' | 1645 | No/unknown value<br/>''[[:d:Q15638014|Leiden Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a Bearded Old Man - Hermitage.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21923276|Portrait of a Bearded Old Man with a Hand in his Cloak]]'' | 1643<br/>1640s | [[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Quintus Fabius Maximus.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21935014|Quintus Fabius Maximus visiting his sons at the camp of Suessa]]'' | 1654 | No/unknown value<br/>''[[:d:Q2960213|Charles Sedelmeyer]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt (navolger van) - Hoofd van een meisje, Vrouwelijke studiekop, - 1931.0119 - Groninger Museum.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21935448|Bust of a Girl]]'' | 1630s | ''[[:d:Q1542668|Groninger Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz van Rijn - Bust of a Bearded Old Man - 42.151 - Detroit Institute of Arts.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21936805|Head of a Bearded Old Man in High Beret]]'' | 1630s | [[Detroit Institute of Arts]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a man facing left.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21944819|Man in a Beret looking Left]]'' | 1647 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrant - Copy of 1646 Circumcision.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21946868|Circumcision, copy after part of the Passion series for Frederik Hendrik]]'' | 1646 | ''[[:d:Q678082|Herzog Anton Ulrich Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Rider in a Landscape - NG.M.01364.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21963511|Landscape with a Horseman]]'' | 1639 | [[Norvegiako Galeria Nazionala]]<br/>''[[:d:Q1132918|National Museum of Art, Architecture and Design]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 069.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21964259|Portrait of a Bearded Old Man]]'' | 1650 | [[Léon Bonnat museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt follower - Portrait of a Young Woman.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21964276|Head of a Woman, or Study for a figure in Rembrandt's lost 'Circumcision']]'' | 1646 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt follower - Portrait of a Young Man.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21964296|Study of a boy]]'' | 1657 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Parable of the hidden treasure Rembrandt - Gerard Dou.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21965811|Parable of the Hidden Treasure]]'' | 1630s | [[Arte Ederren Museoa (Budapest)]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt follower - Portrait of a Young Girl.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21965818|Portrait of a Young Girl]]'' | 1650s | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Landscape with two bridges.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21973848|Landscape with Two Bridges]]'' | 1644 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:School of Rembrandt - Crucifixion - 1955.840.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21974246|Crucifixion]]'' | 1657 | ''[[:d:Q1465805|Clark Art Institute]]'' |- | [[Fitxategi:Omgeving van Rembrandt van Rijn - Praying Woman - 610 - Mauritshuis.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21979606|Praying Woman]]'' | 1660s | [[Mauritshuis]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a Woman in Fantasy Costume holding a Book.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21979759|Woman wearing a turban holding a book]]'' | 1630s | ''[[:d:Q21979750|New Wight Art Gallery]]''<br/>''[[:d:Q47531053|Julius Böhler AG]]''<br/>''[[:d:Q2960213|Charles Sedelmeyer]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Hunting Still-Life with Girl - fmc660092a.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21979869|Hunting Still-Life with Bittern]]'' | 1630 | ''[[:d:Q666331|Foundation E.G. Bührle Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Willem Drost - Old Man in a Cap.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21980372|Portrait of an old man with his hand in his jacket]]'' | 1656 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz. van Rijn 070.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21981110|Old Man]]'' | 1630s | [[Ashmolean Museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Bearded Elder.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21981283|Old Man (similar to Ashmolean version)]]'' | 1631 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - An Old Woman.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21981533|Rembrandt's mother, or Neeltgen Willemsdochter van Zuytbrouck]]'' | 1631 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - St. Bartholomew.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21981707|Apostle Bartholomew]]'' | 1631 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt or studio- Susanna and the Elders.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21982715|Susanna and the Elders]]'' | 1632 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Saskia.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21982777|Saskia]]'' | 1633 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt or follower - Bearded Old Man with a Cap.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21982810|Bearded Old Man with a Cap]]'' | 1645 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Man with unbuttoned chemise.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21982967|Portrait of a Jew]]'' | 1648 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Elderly Man with Big Nose.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21983004|Study of a man with a swollen nose]]'' | 1650 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Elderly Man with Clasped Hands.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21983253|Study of an old man (King David)]]'' | 1645 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Elderly Man (Study).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21983473|Old man with beard and beret]]'' | 1643 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Elderly Man in Red Cap.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21993338|Study of the head of a bearded old man in red cap]]'' | 1661 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a Richly-dressed Boy.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21993365|Richly-dressed Boy]]'' | 1633 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a Man in a Beret (H.Young Galleries,NY).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21993500|Man with a Black beret]]'' | 1643 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a Man - Valentiner Burlington Magazine.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21993548|Portrait of a Man (other version in Philadelphia)]]'' | 1643 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt or follower - Study-head of a man with a beard.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21993657|Old Man (other version in Ashmolean)]]'' | 1630s | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt or follower - Portrait of a Boy.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21993676|Richly-dressed Boy]]'' | 1630s | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt or follower - Portrait of a man with a beard in beret.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21993702|Old man with beard and beret]]'' | 1643 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt or follower - Portrait of a Man with headscarf and broad-brimmed hat.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21993747|Half-length portrait of a man with beard and headscarf under his hat]]'' | 1650s | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt or follower - Portrait of an Old Woman.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21993770|Portrait of an Old Woman]]'' | 1652 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a Woman with Gloves - NGI.808.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22006029|Portrait of a Woman with Gloves]]'' | 1630s | [[Irlandako Galeria Nazionala]]<br/>''[[:d:Q2982834|Demidov collection]]''<br/>''[[:d:Q21865421|Michaelis selection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt follower - Head of an old man - Stiftung Speck von Sternburg 1561.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22019157|Bust of an old man]]'' | 1651 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Old Man with a Tall, Fur-edged Cap.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22021940|Old Man with a Tall, Fur-edged Cap]]'' | 1652 | [[Indianapolisko Arte Museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Man in a Fur Hat.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22023354|Bust of a man with a fur hat]]'' | 1645 | ''[[:d:Q1954840|Hessen Kassel Heritage]]''<br/>''[[:d:Q1501219|Gemäldegalerie Alte Meister]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - The Dream of St Joseph - WGA19114.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22044104|Joseph's Dream (Studio of Rembrandt, 1650-1655)]]'' | 1650s<br/>1650 | [[Arte Ederren Museoa (Budapest)]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt follower - Tobias and the Angel in a Landscape.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22046824|Tobias and the Angel in a Landscape]]'' | 1650s | [[Kelvingrove arte museoa]]<br/>''[[:d:Q41661713|Glasgow Museums Resource Centre]]'' |- | [[Fitxategi:Circle of Rembrandt - A Young Woman in an Interior d5567068g.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22054880|Portrait of a woman, standing full length in an interior]]'' | 1630s | No/unknown value<br/>[[Metropolitan Museum of Art]]<br/>''[[:d:Q2370540|Six Collection]]''<br/>''[[:d:Q117293910|Charles Sedelmeyer collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt's sister, Galerie Alfred Thieme in Leipzig - 66.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22054964|Bust of a Young Woman]]'' | 1632 | ''[[:d:Q566661|Museum der bildenden Künste]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - The Goldweigher.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22075412|A Woman weighing Gold]]'' | 1640s | ''[[:d:Q653002|Staatliche Kunstsammlungen Dresden]]'' |- | [[Fitxategi:School of Rembrandt - Portrait of a Young Warrior - Dresden.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22076900|Portrait of a Young Warrior]]'' | 1643 | ''[[:d:Q653002|Staatliche Kunstsammlungen Dresden]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Landscape with Swans.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22077944|Landscape with swans]]'' | 1650 | ''[[:d:Q82935713|Adolphe Schloss collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - An Old Woman with a Book.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22081666|An Old Woman with a Book]]'' | 1658 | [[Hermitage Museoa|Hermitage museoa]] |- | [[Fitxategi:Portrait of Rembrandt - Lisbon.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22081816|Portrait of Rembrandt]]'' | 1640s | No/unknown value |- | [[Fitxategi:School of Rembrandt - Portrait of a Woman in a Turban.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22081905|Woman wearing a turban]]'' | 1632 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt-jude-in-pelzmuetze.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22084589|Bust of a man with a fur hat]]'' | 1645 | ''[[:d:Q82935713|Adolphe Schloss collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Landscape with River Valley.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22103071|Landscape with a River Valley]]'' | 1643 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of Jan Six by a Window.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22111786|Portrait of Jan Six by a Window]]'' | 1647 | [[Léon Bonnat museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - An Old Man in Full Face.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22115960|An Old Man in Full Face]]'' | 1643 | ''[[:d:Q82935713|Adolphe Schloss collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - An Old Man almost in Full Face..jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22116018|An Old Man almost in Full Face]]'' | 1643 | ''[[:d:Q82935713|Adolphe Schloss collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a Bearded Jew.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22116480|Portrait of a Bearded Jew]]'' | 1645 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Bust of a Young Bearded Man - RR-117 - Leiden Collection.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22116506|Bust of a Young Bearded Man]]'' | 1650s | ''[[:d:Q15638014|Leiden Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Head of a Bearded Man.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22116541|Head of a Bearded Man]]'' | 1645 | [[Kelvingrove arte museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a Bearded Man, possibly a study for King Saul.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22116578|Head of a Bearded Man, Study for King Saul?]]'' | 1645 | [[Kelvingrove arte museoa]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a Man about 40.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22116600|Portrait of a Man aged about 40]]'' | 1660 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Portrait of a man mg 0072.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22116611|Man of about 55 holding a Roll of Paper in his Right Hand]]'' | 1650 | [[Arte Ederren Museoa (Estrasburgo)]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt (navolger van) - Mannelijke tronie, Rabbi, - 1931.0120 - Groninger Museum.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q26953485|Mannelijke tronie]]'' | 1650 | ''[[:d:Q1542668|Groninger Museum]]'' |- | | ''[[:d:Q27032895|De verloochening van Petrus]]'' | 1660 | ''[[:d:Q2874177|Dordrechts Museum]]'' |- | | ''[[:d:Q27033679|Portret van een onbekende man]]'' | 1937 | ''[[:d:Q848313|Fries Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Anonymous Old woman in Oriental costume.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q27700056|Old woman in Oriental costume]]'' | 1631 | ''[[:d:Q153306|National Museum in Warsaw]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt Repentant St. Peter.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q27793595|Repentant St. Peter]]'' | 1630s | [[Varsoviako Errege Gaztelua]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Unconscious Patient (Allegory of Smell) - RR-111 - Leiden Collection.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q27885055|Unconscious Patient (Allegory of Smell)]]'' | 1620s | ''[[:d:Q15638014|Leiden Collection]]'' |- | | ''[[:d:Q27885057|Allegory of Taste]]'' | 1620s | |- | | ''[[:d:Q28768977|Portrait of a Man Holding a Black Hat]]'' | 1637 | ''[[:d:Q677561|Hammer Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt (Harmensz. van Rijn) (Kopie nach) - Auferstehung Christi - 6320 - Bavarian State Painting Collections.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q29903261|The Resurrection]]'' | | ''[[:d:Q812285|Bavariako Estatuko Margo-Bilduma]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt (Harmensz. van Rijn) (Werkstatt) - Bildnisstudie eines Mannes - 1964 - Bavarian State Painting Collections.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q29916571|Bildnisstudie eines Mannes (Werkstatt)]]'' | 17th century | ''[[:d:Q812285|Bavariako Estatuko Margo-Bilduma]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt (Harmensz. van Rijn) (Umkreis) - Damenbildnis - 571 - Bavarian State Painting Collections.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q29916805|Portrait of a woman]]'' | 1633 | ''[[:d:Q812285|Bavariako Estatuko Margo-Bilduma]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt (Harmensz. van Rijn) (Nachahmer) - Gleichnis vom unbarmherzigen Knecht - 6299 - Bavarian State Painting Collections.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q29917713|Gleichnis vom unbarmherzigen Knecht (Nachahmer)]]'' | 17th century | ''[[:d:Q812285|Bavariako Estatuko Margo-Bilduma]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt (Harmensz. van Rijn) (Kopie nach) - Grablegung Christi - 12134 - Bavarian State Painting Collections.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q29917754|Grablegung Christi (Kopie nach)]]'' | 17th century | ''[[:d:Q812285|Bavariako Estatuko Margo-Bilduma]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt (Harmensz. van Rijn) (Umkreis) - Bildnis eines jungen Mannes - 574 - Bavarian State Painting Collections.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q30057555|Portrait of a man]]'' | 1633 | ''[[:d:Q812285|Bavariako Estatuko Margo-Bilduma]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt (Harmensz. van Rijn) (Kopie nach) - Kreuzabnahme - 15169 - Bavarian State Painting Collections.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q30063422|Kreuzabnahme (Kopie nach)]]'' | | ''[[:d:Q812285|Bavariako Estatuko Margo-Bilduma]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt (Harmensz. van Rijn) (Nachfolger) - Anbetung der Hirten - 2117 - Bavarian State Painting Collections.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q30093658|Anbetung der Hirten (Nachfolger)]]'' | 17th century | ''[[:d:Q812285|Bavariako Estatuko Margo-Bilduma]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt (Harmensz. van Rijn) (Kopie nach) - Bildnis eines alten Mannes - 1241 - Bavarian State Painting Collections.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q30093802|Bildnis eines alten Mannes (Kopie nach)]]'' | 17th century | ''[[:d:Q812285|Bavariako Estatuko Margo-Bilduma]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt (Harmensz. van Rijn) (Kopie nach) - Ein alter Mann - 576 - Bavarian State Painting Collections.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q30093879|Ein alter Mann (Kopie nach)]]'' | 17th century | ''[[:d:Q812285|Bavariako Estatuko Margo-Bilduma]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt (Harmensz. van Rijn) (Kopie nach) - Kasseler Landschaft - 12018 - Bavarian State Painting Collections.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q30095495|Kasseler Landschaft (Kopie nach)]]'' | 17th century | ''[[:d:Q812285|Bavariako Estatuko Margo-Bilduma]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt (Harmensz. van Rijn) (Werkstatt) - Ein junger Mann - 4802 - Bavarian State Painting Collections.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q30095783|Ein junger Mann (Werkstatt)]]'' | 17th century | ''[[:d:Q812285|Bavariako Estatuko Margo-Bilduma]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt (Harmensz. van Rijn) (^) - Bildnis einer alten Frau - 1261 - Bavarian State Painting Collections.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q30096183|Bildnis einer alten Frau (?)]]'' | 17th century | ''[[:d:Q812285|Bavariako Estatuko Margo-Bilduma]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt (Harmensz. van Rijn) (^) - Bildnis eines alten Mannes - 1262 - Bavarian State Painting Collections.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q30096214|Bildnis eines alten Mannes (?)]]'' | 17th century | ''[[:d:Q812285|Bavariako Estatuko Margo-Bilduma]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt (Harmensz. van Rijn) (Nachfolger) - Triumph des Mardochai - 1939 - Bavarian State Painting Collections.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q30099342|Triumph of Mordecai]]'' | 17th century | ''[[:d:Q812285|Bavariako Estatuko Margo-Bilduma]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Saskia van Uylenburgh - 1204 - Amsterdam Museum.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q44441495|Saskia van Uylenburgh]]'' | 17th century | ''[[:d:Q1820897|Amsterdam Museum]]'' |- | | ''[[:d:Q50909786|Portrait of Rembrandt]]'' | | [[Arte Ederren Museoa (Budapest)]] |- | [[Fitxategi:Portrait of a gentleman, by Rembrandt (circa 1634).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q53628166|Portrait of a gentleman, half-length, in a black velvet cloak and white lace collar and cuffs]]'' | 1635 | ''[[:d:Q2370540|Six Collection]]'' |- | [[Fitxategi:After Rembrandt - Christus en de overspelige vrouw.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q53673368|The Adulteress before Christ]]'' | 1650 | No/unknown value |- | | ''[[:d:Q56036310|Büste eines Mannes mit goldener Kette]]'' | 1650 | ''[[:d:Q1954840|Hessen Kassel Heritage]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt-Young-children.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56614340|Suffer little children to come unto me]]'' | 1620s | No/unknown value |- | | ''[[:d:Q62085868|Portrait of a Man Holding a Stick]]'' | 1650 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Study of an Angel with the features of Titus - 300painti00gale 0185.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q62090702|Study of an Angel]]'' | 1650s | ''[[:d:Q82935713|Adolphe Schloss collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Apostle Paul sitting at his desk gri 33125004476327 0579.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q62091410|St. Paul Seated at a Desk]]'' | 1650s | No/unknown value |- | | ''[[:d:Q62123186|Portrait of an Old Man]]'' | 1661 | No/unknown value |- | | ''[[:d:Q63676315|Portrait of a young Man]]'' | | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz van Rijn - The Death of Lucretia (^) - 89.44 - Detroit Institute of Arts.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q64537459|The Death of Lucretia]]'' | 1640 | [[Detroit Institute of Arts]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt Harmensz van Rijn - The Annunciation - 09.13 - Detroit Institute of Arts.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q64538726|The Annunciation]]'' | 1650 | [[Detroit Institute of Arts]]<br/>''[[:d:Q2960213|Charles Sedelmeyer]]'' |- | [[Fitxategi:Portrait of a Young Man, Rembrandt van Rijn, c. 1634, art trade (Amsterdam).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q74505860|Portrait of a Young Man]]'' | 1634 | No/unknown value |- | | ''[[:d:Q77996164|Portrait of a Man]]'' | | [[Irlandako Galeria Nazionala]] |- | | ''[[:d:Q78689478|Man in a Fur-Lined Coat]]'' | | ''[[:d:Q1743116|Toledoko Arte Museoa]]'' |- | | ''[[:d:Q80173247|St. Peter in Prison (The Apostle Peter Kneeling)]]'' | 1631 | [[Israelgo Museoa]] |- | [[Fitxategi:Portrait of a Young Woman (Allentown) - Rembrandt - after 2019 restoration.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q85523581|Portrait of a young woman]]'' | 1632 | ''[[:d:Q2074027|Samuel H. Kress Collection]]''<br/>''[[:d:Q3612510|Allentown Art Museum]]'' |- | [[Fitxategi:Richard Houston after Rembrandt - Woman plucking a fowl 34371-1680.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q85985219|Woman plucking a fowl]]'' | 1650 | No/unknown value<br/>[[Rijksmuseum]] |- | | ''[[:d:Q86065277|The Good Samaritan]]'' | 1650 | No/unknown value |- | | ''[[:d:Q86093104|An Old Man of about Sixty-five]]'' | 1650 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:J.G. van Vliet after Rembrandt - Rembrandt's father gri 33125004476327 0566.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q86102018|Portrait of a man (known from engraving)]]'' | 1634 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Jan Gillisz. van Vliet 001.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q86103841|Lot and his daughters]]'' | 1650 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Philips van Dorp (1587-1652), Admiral of the Fleet.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q86105276|Portrait of Admiral Philips van Dorp (1587-1652)]]'' | 1634 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Jonas Suyderhoff after Rembrandt van Rijn, Eleazer Swalmius, NGA 10570.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q86105859|Portrait of Eleazer Swalmius]]'' | 1637 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Holy Family gri 33125004476327 0564.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q86252758|Holy Family]]'' | 1650 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:J.G. van Vliet after Rembrandt - Portrait of an Old Man gri 33125004476327 0567.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q86254373|Portrait of an Old Man]]'' | 1650 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:W. de Leeuw after Rembrandt - Portrait of a Woman gri 33125004476327 0567.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q86255888|Portrait of a Woman]]'' | 1650 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Portret van een jonge man met donkere pet Portrait de Rembrandt (titel op object), RP-P-BI-5848.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q86255913|Portrait of a Youth]]'' | 1650 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Portrait of a Young Man gri 33125004476327 0589.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q86257057|Portrait of a Young Man]]'' | 1650 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Portret van de schrijver Lucianus van Samosata, RP-P-OB-17.266.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q86344677|Portrait of the Writer Lucian of Samosata]]'' | 1650 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Paul Delaroff after Rembrandt - Jesus in the Temple gri 33125004476327 0578.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q86346018|Jesus in the Temple]]'' | 1650 | No/unknown value |- | | ''[[:d:Q86990845|Adoration of the Shepherds]]'' | 1650 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt 203 from sitevasari.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q87463160|Portrait of a Man holding a Hat]]'' | 1650 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Portrait of Rembrant with a sketchbook - Bader.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q87739593|(Self-)Portrait of Rembrandt with a sketchbook]]'' | 1653 | ''[[:d:Q4693034|Agnes Etherington Art Centre]]'' |- | | ''[[:d:Q87745155|Self-portrait of Rembrandt with a sketchbook]]'' | 1653 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Self-portrait - M.Ob.296 MNW - National Museum in Warsaw.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q104532774|Self-portrait]]'' | | ''[[:d:Q153306|National Museum in Warsaw]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Portrait of Rembrandt’s mother (^) - 181362 MNW - National Museum in Warsaw.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q104534456|Portrait of Rembrandt’s mother (?)]]'' | | ''[[:d:Q153306|National Museum in Warsaw]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Portrait of Maerten Soolmans (1613–1641) - M.Ob.2189 MNW - National Museum in Warsaw.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q104534478|Portrait of Maerten Soolmans (1613–1641)]]'' | 1634 | ''[[:d:Q153306|National Museum in Warsaw]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Descent from the Cross (Matthew 27-58–59, Mark 15, 45–46, Luke 23-52–53, John 19-38) - M.Ob.1688 MNW - National Museum in Warsaw.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q104536851|Descent from the Cross (Matthew 27:58–59; Mark 15: 45–46; Luke 23:52–53; John 19:38)]]'' | | ''[[:d:Q153306|National Museum in Warsaw]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Descent from the Cross (Matthew 27-58–59, Mark 15, 45–46, Luke 23-52–53, John 19-38) - M.Ob.245 MNW - National Museum in Warsaw.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q104537064|Descent from the Cross (Matthew 27:58–59; Mark 15: 45–46; Luke 23:52–53; John 19:38)]]'' | | ''[[:d:Q153306|National Museum in Warsaw]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Portrait of a man in a tall cap - M.Ob.1639 MNW - National Museum in Warsaw.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q104541949|Portrait of a man in a tall cap]]'' | | ''[[:d:Q153306|National Museum in Warsaw]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Portrait of a woman with a ruby pendant - M.Ob.2663 MNW - National Museum in Warsaw.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q104541962|Portrait of a woman with a ruby pendant]]'' | | ''[[:d:Q153306|National Museum in Warsaw]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Self-portrait - M.Ob.1069 MNW - National Museum in Warsaw.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q104545931|Self-portrait]]'' | | ''[[:d:Q153306|National Museum in Warsaw]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Self-portrait of Rembrandt - 211446 MNW - National Museum in Warsaw.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q104604890|Self-portrait of Rembrandt]]'' | | ''[[:d:Q153306|National Museum in Warsaw]]'' |- | | ''[[:d:Q105367948|Portrait of a Lady]]'' | 17th century | ''[[:d:Q1465387|Hunterian Museum and Art Gallery]]'' |- | | ''[[:d:Q105441697|The Sacrifice of Manoah]]'' | | [[Arte Ederren Museoa (Budapest)]] |- | | ''[[:d:Q105441703|The Vision of Zacharias]]'' | | [[Arte Ederren Museoa (Budapest)]] |- | [[Fitxategi:The Adoration of the Magi (1632-33).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q107329205|Adoration of the Magi]]'' | 1632 | ''[[:d:Q337494|French Academy in Rome]]'' |- | | ''[[:d:Q107439009|Der heilige Hieronymus]]'' | | [[Gemäldegalerie (Berlin)|Gemäldegalerie]] |- | | ''[[:d:Q107439024|Christus und die Samariterin am Brunnen]]'' | 17th century | [[Gemäldegalerie (Berlin)|Gemäldegalerie]] |- | | ''[[:d:Q107439025|The good Samaritan brings the wounded traveller to an inn (Luke 10:25-37)]]'' | 1648 | [[Gemäldegalerie (Berlin)|Gemäldegalerie]]<br/>''[[:d:Q2960213|Charles Sedelmeyer]]''<br/>''[[:d:Q117293910|Charles Sedelmeyer collection]]'' |- | [[Fitxategi:Studienkopf eines Jünglings - Gemäldegalerie Berlin - 5137071.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q107442453|Study of the Head of a Young Man]]'' | 17th century | [[Gemäldegalerie (Berlin)|Gemäldegalerie]] |- | | ''[[:d:Q107447642|Esther]]'' | 1630s | [[Gemäldegalerie (Berlin)|Gemäldegalerie]] |- | [[Fitxategi:Rembrandt and workshop - Baptism of the Eunuch.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q111330886|The Baptism of the Eunuch]]'' | 1631 | No/unknown value |- | [[Fitxategi:Harmensz van Rijn Rembrandt (1606-1669) - Selbstbildnis - 1044 - Führermuseum.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q111641258|Portrait of a man]]'' | 1631 | ''[[:d:Q475667|Führermuseum]]''<br/>''[[:d:Q1053735|Munich Central Collecting Point]]'' |- | [[Fitxategi:Harmensz van Rijn Rembrandt (1606-1669) - Selbstporträt mit Mütze und goldener Kette - 1939 - Führermuseum.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q111645103|self-portrait]]'' | 1631 | ''[[:d:Q475667|Führermuseum]]''<br/>''[[:d:Q1053735|Munich Central Collecting Point]]'' |- | [[Fitxategi:Harmensz van Rijn Rembrandt (1606-1669) - Landschaft mit Schlossruine - 2291 - Führermuseum.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q111645633|Landscape]]'' | 1656 | ''[[:d:Q475667|Führermuseum]]''<br/>''[[:d:Q1053735|Munich Central Collecting Point]]'' |- | [[Fitxategi:Harmensz van Rijn Rembrandt (1606-1669) - Bildnis seines Sohnes Titus - 2292 - Führermuseum.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q111645634|Bildnis seines Sohnes Titus]]'' | 1660 | ''[[:d:Q475667|Führermuseum]]''<br/>''[[:d:Q1053735|Munich Central Collecting Point]]'' |- | [[Fitxategi:Harmensz van Rijn Rembrandt (Schule) (17. Jhrdt.) - Bathseba (im Bade) - 2774 - Führermuseum.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q111647905|bathseba bathing]]'' | 17th century | ''[[:d:Q475667|Führermuseum]]''<br/>''[[:d:Q1053735|Munich Central Collecting Point]]'' |- | [[Fitxategi:Harmensz van Rijn Rembrandt (1606-1669) - Männliches Bildnis mit Schlapphut und Spitzkragen (Anthonis Coopal) - 3116 - Führermuseum.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q111648445|portrait Anthony Coopal]]'' | 1635 | ''[[:d:Q475667|Führermuseum]]''<br/>''[[:d:Q1053735|Munich Central Collecting Point]]'' |- | | ''[[:d:Q112219799|Portrait of Lisbeth van Rigin]]'' | | ''[[:d:Q2647884|Hermann Göring Collection]]''<br/>''[[:d:Q1053735|Munich Central Collecting Point]]'' |- | | ''[[:d:Q112226612|landscape]]'' | | ''[[:d:Q1053735|Munich Central Collecting Point]]''<br/>''[[:d:Q1450630|Czartoryski Museum]]'' |- | | ''[[:d:Q112227360|half figure of an elder bearded man, the right arm leaning on a desk]]'' | | ''[[:d:Q1053735|Munich Central Collecting Point]]'' |- | | ''[[:d:Q112229260|self portrait]]'' | | ''[[:d:Q1053735|Munich Central Collecting Point]]'' |- | | ''[[:d:Q112230711|portrait of an old woman]]'' | | ''[[:d:Q1053735|Munich Central Collecting Point]]'' |- | | ''[[:d:Q112231377|musikal party]]'' | | ''[[:d:Q1053735|Munich Central Collecting Point]]'' |- | | ''[[:d:Q112231385|Selfportrait]]'' | | ''[[:d:Q1053735|Munich Central Collecting Point]]'' |- | | ''[[:d:Q112232773|Portrait of a boy with ... cap]]'' | | ''[[:d:Q1053735|Munich Central Collecting Point]]''<br/>''[[:d:Q2647884|Hermann Göring Collection]]'' |- | | ''[[:d:Q112233396|portrait of his sister Elisabeth v. Ryn]]'' | | ''[[:d:Q1053735|Munich Central Collecting Point]]''<br/>''[[:d:Q2647884|Hermann Göring Collection]]'' |- | | ''[[:d:Q112240884|portrait of a man with beard]]'' | | ''[[:d:Q1053735|Munich Central Collecting Point]]'' |- | | ''[[:d:Q112247765|head of Christ]]'' | | ''[[:d:Q1053735|Munich Central Collecting Point]]'' |- | | ''[[:d:Q112248257|framed study of an old man]]'' | | ''[[:d:Q1053735|Munich Central Collecting Point]]'' |- | | ''[[:d:Q112248712|Loth with his daughters]]'' | | ''[[:d:Q1053735|Munich Central Collecting Point]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Portrait of a Seated Woman with Her Hands Clasped - RR-113 - Leiden Collection.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q112626356|Portrait of a Seated Woman with Her Hands Clasped]]'' | 1660 | ''[[:d:Q15638014|Leiden Collection]]''<br/>''[[:d:Q2960213|Charles Sedelmeyer]]'' |- | [[Fitxategi:Bust of a Bearded Old Man, Rembrandt van Rijn, 1633, The Leiden Collection, New York City.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q112626371|Bust of a Bearded Old Man]]'' | 1634 | ''[[:d:Q15638014|Leiden Collection]]''<br/>''[[:d:Q46596638|Andrew W. Mellon collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt van Rijn - Three Musicians (Allegory of Hearing) - RR-105 - Leiden Collection.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q112626385|Three Musicians (Allegory of Hearing)]]'' | 1620s | ''[[:d:Q15638014|Leiden Collection]]'' |- | [[Fitxategi:Rembrandt - Samson threatens his Father-in-law - Natan Saban Collection.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q112743234|Samson threatening his father in law]]'' | 1635 | ''[[:d:Q112744891|Natan Saban Collection, Israel]]'' |- | | ''[[:d:Q114770903|Portrait of Rembrandt (1606-1669)]]'' | 2nd millennium | ''[[:d:Q2245152|Galleria Sabauda]]'' |- | | ''[[:d:Q116910540|Portrait of Jan van de Cappelle (1626-1679 )]]'' | 17th century | |- | | ''[[:d:Q116910545|Portrait of an unknown man]]'' | 17th century | |- | | ''[[:d:Q116910586|Portrait of a woman]]'' | 1633 | |- | | ''[[:d:Q116910649|Bust of an old man with a beard]]'' | 1630 | |- | | ''[[:d:Q118877167|The Mathematician, a Scholar with Dividers and a Set Square at a Table in His Study Attended by a Pupil]]'' | | ''[[:d:Q1070192|Chequers]]'' |- | | ''[[:d:Q118883654|Portrait of the Artist as a Young Man]]'' | 1630 | ''[[:d:Q1536471|Walker Art Gallery]]'' |- | | ''[[:d:Q118885253|Jan Uytenbogaert, Preacher of the Remonstrants]]'' | 17th century | ''[[:d:Q758949|Audley End House]]'' |- | | ''[[:d:Q118888092|Self Portrait]]'' | 1632 | ''[[:d:Q1016909|Burrell Collection]]'' |- | | ''[[:d:Q118888333|Portrait of a Young Woman]]'' | | ''[[:d:Q12110695|Courtauld Gallery]]'' |- | | ''[[:d:Q118891244|Christ and the Woman of Samaria]]'' | | ''[[:d:Q85673650|Aberystwyth University, School of Art Museum & Gallery]]'' |- | | ''[[:d:Q118891774|The Angel Appearing to Hagar]]'' | 1645 | ''[[:d:Q1536471|Walker Art Gallery]]'' |- | | ''[[:d:Q118891954|The Departure of the Shunammite Woman]]'' | 1640 | [[Victoria and Albert Museum]] |- | | ''[[:d:Q118895988|An Old Warrior]]'' | | ''[[:d:Q4859590|Barber Institute of Fine Arts]]'' |- | | ''[[:d:Q118985335|The Good Samaritan*]]'' | | ''[[:d:Q6482482|Lamport Hall]]'' |- | | ''[[:d:Q119008951|A Rabbi (King Uzziah Stricken with Leprosy)]]'' | 18th century | |- | | ''[[:d:Q119499401|Self-portrait]]'' | | [[Ashmolean Museoa]] |- | | ''[[:d:Q119840785|Jeremiah Mourning the Destruction of Jerusalem]]'' | | ''[[:d:Q41661713|Glasgow Museums Resource Centre]]'' |- | | ''[[:d:Q119840786|The Holy Family in the Evening]]'' | | ''[[:d:Q41661713|Glasgow Museums Resource Centre]]'' |- | | ''[[:d:Q119840788|Tronie of a Man with a Feathered Beret]]'' | | ''[[:d:Q39924482|Guernsey Museum and Art Gallery]]'' |- | | ''[[:d:Q119840791|Saint Jerome and the Ratification of the Vulgate]]'' | 19th century | |- | | ''[[:d:Q119840792|The Anatomy of Dr Nicolaes Tulp]]'' | | ''[[:d:Q7981191|Wellcome Collection]]'' |- | | ''[[:d:Q119840793|Portrait of the Artist as a Young Man]]'' | | ''[[:d:Q110521961|Wigan Arts and Heritage Service]]'' |- | | ''[[:d:Q119840794|Nicolaes Tulp (1593–1674)]]'' | | ''[[:d:Q7981191|Wellcome Collection]]'' |- | | ''[[:d:Q119840796|Portrait of a Man (The Standard Bearer, Floris Soop, 1604–1657)]]'' | | ''[[:d:Q4916759|Birmingham Museums Trust]]'' |- | | ''[[:d:Q119840797|The Standard Bearer (Floris Soop, 1604–1657)]]'' | | ''[[:d:Q5444068|Ferens Art Gallery]]'' |- | | ''[[:d:Q119840798|The Anatomy Lesson of Dr Tulp]]'' | | ''[[:d:Q111448679|University of Edinburgh Art Collection]]'' |- | | ''[[:d:Q119840800|Windmill above a River]]'' | 19th century | ''[[:d:Q29470958|The Whitaker]]'' |- | | ''[[:d:Q119840802|Portrait of an Old Man (Shylock)]]'' | | ''[[:d:Q6482482|Lamport Hall]]'' |- | | ''[[:d:Q119840803|Christ and the Disciples (Supper at Emmaus)]]'' | | ''[[:d:Q2748017|Temple Newsam]]'' |- | | ''[[:d:Q119840805|A Youth in Brown Coat with Black Hat]]'' | 19th century | |- | | ''[[:d:Q119859158|Diana and Actaeon]]'' | | ''[[:d:Q8030459|Wolverhampton Art Gallery]]'' |- | | ''[[:d:Q119861512|Old Scholar in a Vaulted Chamber]]'' | | ''[[:d:Q16897654|Williamson Art Gallery and Museum]]'' |- | | ''[[:d:Q119862170|Lady Holding a Fan]]'' | | ''[[:d:Q7569107|Southampton City Art Gallery]]'' |- | | ''[[:d:Q119862312|Portrait of a Gentleman]]'' | | ''[[:d:Q7569107|Southampton City Art Gallery]]'' |- | | ''[[:d:Q119877393|The Night Watch]]'' | | ''[[:d:Q7970731|Warrington Museum and Art Gallery]]'' |- | | ''[[:d:Q119882836|Portrait of a Man]]'' | | ''[[:d:Q1586957|Lady Lever Art Gallery]]'' |- | | ''[[:d:Q119889250|Portrait of a Boy]]'' | | ''[[:d:Q895434|Bowes Museum]]'' |- | | ''[[:d:Q119891907|Self Portrait]]'' | | ''[[:d:Q5000832|Burton Constable Hall]]'' |- | | ''[[:d:Q119891996|Portrait of an Elderly Man (copy of a painting from 1667)]]'' | | ''[[:d:Q5032765|Cannon Hall]]'' |- | | ''[[:d:Q119903501|Portrait of a Young Girl]]'' | | ''[[:d:Q16848391|Inverness Museum and Art Gallery]]'' |- | | ''[[:d:Q119918454|Belshazzar's Feast]]'' | | ''[[:d:Q7404381|Salford Museum and Art Gallery]]'' |- | | ''[[:d:Q119921202|Self Portrait]]'' | | ''[[:d:Q41661713|Glasgow Museums Resource Centre]]'' |- | | ''[[:d:Q119924823|Self Portrait]]'' | | [[Victoria and Albert Museum]] |- | | ''[[:d:Q119932037|Jan Lutma, or a member of the Molins family]]'' | | ''[[:d:Q7981191|Wellcome Collection]]'' |- | | ''[[:d:Q119936423|A Seated Man with a Stick]]'' | 19th century | ''[[:d:Q4973157|Brodsworth Hall]]'' |- | | ''[[:d:Q119936493|Portrait of a Man]]'' | 19th century | ''[[:d:Q4973157|Brodsworth Hall]]'' |- | | ''[[:d:Q119951863|The Adoration of the Magi]]'' | | |- | | ''[[:d:Q119951866|Self Portrait]]'' | | ''[[:d:Q7498014|Shipley Art Gallery]]'' |- | | ''[[:d:Q119951867|An Old Man in an Armchair]]'' | | ''[[:d:Q2820837|Abbot Hall Art Gallery]]'' |- | | ''[[:d:Q119951868|An Anatomy Lesson]]'' | | ''[[:d:Q119266745|Barts Health Archives]]'' |- | | ''[[:d:Q119951871|Self Portrait]]'' | | |- | | ''[[:d:Q119951873|Portrait of an Old Man]]'' | | ''[[:d:Q7205781|The Box]]'' |- | | ''[[:d:Q119951874|Abraham and the Three Angels]]'' | | |- | | ''[[:d:Q123511099|Un crieur ; Un chanteur]]'' | 17th century | [[Rennesko Arte Ederren Museoa]] |- | [[Fitxategi:Portrait of Jan Willemsz. van der Pluym by Rembrandt Rijksmuseum Amsterdam SK-C-1841.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q123786559|Portrait of Jan Willemsz van der Pluym]]'' | 1635 | [[Rijksmuseum]] |- | [[Fitxategi:Portrait of Jaapgen Caerlsdr. by Rembrandt Rijksmuseum Amsterdam SK-C-1842.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q123786572|Portrait of Jaapgen Carelsdr.]]'' | 1635 | [[Rijksmuseum]] |- | | ''[[:d:Q129211253|Portret van Jaapgen Caerlsdr]]'' | 1635 | [[Rijksmuseum]] |- | | ''[[:d:Q129211262|Portret van Jan Willemsz van der Pluym]]'' | 1635 | [[Rijksmuseum]] |} {{Wikidata list end}} [[Kategoria:Rembrandten margolanak]] 2xe59spm4u5bzy9zserkfvskxftn0qn 0 696739 9999060 9259592 2024-12-14T01:07:06Z InternetArchiveBot 119347 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 9999060 wikitext text/x-wiki {{lan infotaula | izena = Geografoa<br><small>(''De geograaf'')</small> | irudia = Johannes Vermeer - The Geographer - Google Art Project.jpg | margolaria = [[Jan Vermeer]] | urtea = [[1669]] inguruan | mota = [[Olio-pintura|olioa]] oihal gainean | mugimendua = Herbeheretar Urrezko Aroa | garai = 53 zm. | zabal = 46,6 zm. | museoa = {{Bandera|Alemania}} [[Städel Museoa]], [[Frankfurt am Main]] ([[Hessen]]) }} {{izenburu etzana}} '''''Geografoa''''' ({{lang-nl|De geograaf}}), [[XVII. mendea]]n, [[1669]] inguruan, [[Jan Vermeer]] margolari [[herbehere]]tarrek egindako [[olio-pintura]] da. Data hori margolanean agertzen, orman idatzita (MDCLXVIIII),<ref>Aramairu gainean dagoen [[mundu bola]] [[Jodocus Hondius]]-ek egina da, 1618ko datarekin. </ref> baina ez da seguru data erreala denik. Gaur egun [[Frankfurt am Main]]go [[Städel Museoa]]n ikus daiteke. Kuriosidade bezala zera aipatu daitekeː Vermeerren obran bakarrik hiru daude sinatuta eta dataz adierazita, hau eta beste biː ''Astronomoa'' eta ''Estalgilea''.<ref>Blankert, Albert (1982). ''Todas las pinturas de Vermeer'', 66.or. Noguer. {{ISBN|84-279-9113-4}}.</ref> == Deskribapena == Irudiko geografoa, garaian intelektualen artean modan zegoen japoniar estilo tunika batez jantzita, ikerketa zientifikoan murgilduta dago. Bere jarrerak −mapen, gutunak, liburuak eta Lurraren globoaz inguratuta− aktibitatea adierazten du. Eskuineko eskuaz [[Konpas (tresna)|konpas]] bat heltzen du. Margolariak ikerlaria leihotik begira harrapatu du, pentsatzen egongo balitz bezala. Leihotik sartzen den argia eszena osoa argitzen du baina batez ere geografoaren aurpegia. Inspirazioaren sinboloa izan daiteke.<ref>Norbert Schneider (2010). ''Vermeer. La obra completa'', 75.or. Taschen. {{ISBN|978-3-8365-1375-3}}.</ref> == Teknika == Margolan honek Vermeerrek optika nola kontrolatzen zuen ondo asko erakusten du. Hori, batez ere, bi elementuetan ikus daitekeː [[perspektiba]]ren erabileraz eta [[argi-ilun]]en erabileraz. Esaterako, oso polita da leihotik sartzen den argiak ormetan marrazten dituen marrak. <ref>https://web.archive.org/web/20160324193706/http://www.elperiodico.com/es/noticias/cultura-y-espectaculos/20101007/pintura-holandesa-flamenca-del-xvii-ilumina-guggenheim/519844.shtml</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Städel Museoaren bildumak]] [[Kategoria:Erretratuak]] [[Kategoria:Barrokoko margolanak]] [[Kategoria:Jan Vermeerren margolanak]] b2hzpy6vqnuqnjj5zm3nu33hb1i16sv 0 699817 9998396 9463866 2024-12-13T12:20:06Z Artegia 65203 /* Estatistikak */ 9998396 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Matthew ''Matt'' Le Tissier''' ([[1968]]ko [[urriaren 14]]a, [[Saint Peter Port]], [[Guernsey]]) [[guernsey]]ar eta [[ingeles (herria)|ingeles]] [[futbol]] jokalari ohi bat da. Bere ibilbide profesional ia guztia [[Southampton F.C.]] taldean burutu zuen. [[2015]]eko [[apiril]]ean [[Athletic Club]]ak [[San Mames]] zelaian jokatutako Liga partidu batera gonbifatu eta [[Futbol talde bakarreko jokalariak|Futbol talde bakarreko jokalariaren saria]] eman zion. == Estatistikak == {|align="center" bgcolor="#f7f8ff" cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;" width=60% |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="color:black;" !width="400"|Taldea !width="125"|Denbora !width="120"|Liga <br /> JP (G) !width="120"|[[FA Cup]]<br /> JP (G) !width="120"|[[Ingalaterrako Futbol Ligako Kopa|League Cup]]<br /> PJ (G) !width="120"|Denera<br /> PJ (G) !width="120"|Bataz bestekoa |- |-align=center |{{banderaikur|Ingalaterra}} [[Southampton Football Club|Southampton FC]] |1986–2002 |443 (162) |33 (12) |52 (27) |528 (201) |0,38 % |- |} == Ikus, gainera == [[Futbol talde bakarreko jokalariak]] == Kanpo estekak == * [https://web.archive.org/web/20090528234657/http://www.soccerbase.com/players_details.sd?playerid=7972 soccerbase.com] {{en}} * [http://englandstats.com/playerreport.php?pid=584 englandstats.com] {{en}} {{bizialdia|1968ko||Le Tissier, Matt}} [[Kategoria:Ingalaterrako futbolariak]] [[Kategoria:Southampton FCeko futbolariak]] [[Kategoria:Guernseyko jendea]] [[Kategoria:Premier Leagueko jokalariak]] ax5twbj0mltdixfmeaz1kzbxmssnv2z 0 717247 9999093 9463048 2024-12-14T02:11:36Z Daeri 16654 9999093 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Félix de los Heros Azcueta''' ([[Bilbo]], {{data|1910|1|21}} - [[Mexiko Hiria]], {{data|1984|3|1}}) bizkaitar futbolaria izan zen, erdilari moduan aritzen zena. == Ibilbidea == {| align=center cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #F9F9F9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50% |- bgcolor=#DDDDDD style="color:black;" !Kluba !Urtea |-align=center |[[Barakaldo CF]] |[[1932]]-[[1934]] |-align=center |[[Sevilla FC]] |[[1934]]-[[1936]] |-align=center |[[Gimnástico FC]] |[[1936]]-[[1937]] |-align=center |[[FC Barcelona]] |[[1937]] |-align=center |[[Brooklyn Hispano]] |[[1938]] |-align=center |[[Club Deportivo Euzkadi]] |[[1938]]-[[1939]] |-align=center |[[Real Club España]] |[[1939]]-[[1942]] |-align=center |[[Moctezuma de Orizaba]] |[[1942]]-[[1943]] |-align=center |[[Albinegros de Orizaba]] |[[1943]] |-align=center |[[Tiburones Rojos de Veracruz]] |[[1943]]-[[1945]] |} {{Biografia zirriborroa|Bizkaia}} {{bizialdia|1910eko|1984ko|Delosheros, Felix}} [[Kategoria:Bilbotarrak]] [[Kategoria:Bizkaiko gizon futbolariak]] [[Kategoria:Barakaldo Futbol Clubeko futbolariak]] [[Kategoria:Sevilla Futbol Clubeko futbolariak]] [[Kategoria:FC Barcelonako futbolariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko selekzioan jokatutako futbolariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko frankismoaren erbesteratuak]] [[Kategoria:La Ligako jokalariak]] 0q9dpcq4h6mgwzqyrz5bsq2k9t6lqgi 0 718512 9998748 9666090 2024-12-13T15:56:12Z Ernestobanpiroa 58701 [[Kategoria:Willy Wonka]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9998748 wikitext text/x-wiki {{Pertsonaia infotaula | izena = Willy Wonka | irudia = MCM 2013 - Willy Wonka & Mad Hatter (8978291669).jpg | tamaina = | irudioina = | lehen agerpena = | azken agerpena = | arrazoia = | sortzailea = | marrazkilaria = | sexua = | garaiera = | pisua = | adina = | jaiodata = | hildata = | herrialdea = | ezkonkidea = | senideak = | seme-alabak = | gaitasuna = | adiskideak = | etsaiak = | egoitza = | ondasunak = | erlijioa = | sinadura = | webgunea = | oharrak = }} '''Willy Wonka''' fikziozko pertsonaia bat da, [[Roald Dahl]] britaniarrak [[1964]]. urtean sortua. Idazle horrek haurrentzat eta helduentzat sortu izan ditu liburuak, eta horietako bietan azaltzen da Willy Wonka: ''[[Charlie eta txokolate-lantegia]]'' eta ''[[Charlie eta kristalezko igogailu erraldoia]]'' liburuetan, alegia. Bere sortzaileak dioenez, ez da txokolatearen erregea soilik, baita munduan zehar asko bidaiatu duen pertsonaia ere. Gizon argia da, berak badaki Charlie dela bere txokolatezko fabrika aurrera eraman dezakeen bakarra. Gainera, gizon argia da, momentu zehatzetan ekintza aproposak egingo dituzten pertsona egokiak lortzeko doaina dauka.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Willy Wonka - Roald Dahl|url=http://www.roalddahl.com/roald-dahl/characters/grown-ups/willy-wonka|sartze-data=2017-03-17}}</ref> Hori ezik, Willy Wonka pertsonaia barnerakoitzat har dezakegu, beste pertsonaiengandik urruntzen da eta bere aurpegia betaurreko handi batzuekin ezkutatzen du (Tim Burton- en bertsioan). Saltzaile bilakatuta, ospea jaso zuen ezinezko produktu batzuen garapenari esker. Adibidez, urtzen ez diren izozkiak, zaporea galtzen ez duten gozokiak... haren gozoek hain famatuak bihurtu ziren non bere lantegia ireki zuen. Mundu osora zabaldu ziren Wonka gozoak. == Liburuak Roald Dahlen eskutik == === 1964: Lehenengo liburua === {{sakontzeko|Charlie eta txokolate-lantegia}}1964.urtean Willy wonka protagonistaren jatorrizko liburua argitaratu zenean, izugarrizko arazoak izan zituen Erresuma batuan zein Estatu batuetan, zuen ideologia arrazista zela eta. Fabrikako langile txikiak, Oompa-Loompa izenekoak, Wonka jaunak Afrikatik zuzenean ekarritako pigmeo beltzak ziren, [[Faith Jaques]]-en jatorrizko marrazkiek erakusten duten moduan. Ideologia arrazista zela eta, polemika dezente gaiztotu zen, baina, zorionez, jatorrizko marrazkiak eta pasarte batzuk aldatu egin ziren. Bertsio berriko irudiak [[Quentin Blake]]-ren eskutik iritsi ziren eta gerora, Dahlen ohiko kolaboratzile bihurtu zen. Ilustrazioetan egindako aldaketa aipagarriena hau izan zen: Oompa Loompa begihandi primitibo txiki zuriak bezala irudikatu zituen. Esan bezala, testuan ere aldaketaren bat eman zen, hauek, Afrikatik ez, baizik eta Loompalandiatik ekarri zituela esaten baizen.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=http://www.eizie.eus/Argitalpenak/itzulpena/charlie.pdf|izena=|egile-lotura=|izenburua=|aldizkaria=|argitaratze-lekua=|liburukia=|alea=|data=|urtea=|url=|sartze-data=|issn=}}</ref> === 1972: Bigarren liburua === {{Sakontzeko|Charlie eta kristalezko igogailu erraldoia}} [[Charlie eta txokolate-lantegia]]ren jarraipena. Hasiera batean, egileak liburu bakarra argitaratu nahi zuen, baina bere editoreak bitan banarazi zion, aurretik aipatutakoa eta hau. HGL ingelesaren itzulpenean nahiko adibide adierazgarria Roald Dahl-en "''Charlie and the Great Glass Elevator''" (1972) lanaren galegozko bertsioa da. Jatorrizko testuko kantu batean alkoholikoa den amona baten pertsonaia ageri da, biloba bakarrik uzten baitu ginebra erostearren. Galegozko bertsioan (Charlie e o grande ascensor de cristal,1992) emakumearen mendekotasunaren inguru-ko aipamen oro gordetzen da isilean. <ref>{{Cite news|url=http://www.galtzagorri.eus/behinola/dokumentuak/hizpide-6.pdf|abizena=|izena=|izenburua=|data=|egunkaria=|formatoa=|hizkuntza=|sartze-data=}}</ref> == Filmak == === 1971: Lehenengo filma === {{Sakontzeko|Willy Wonka & the Chocolate Factory}} Liburuaren arrakasta zela eta, Hollywood-ek urte gutxi barru egin zuen lehenengo filma, ikusle gazteengan arrakasta izateko asmoz. [[Mel stuart]] izan zen zuzendaria eta Willy Wonka [[Gene Wilder]] aktoreak interpretatu zuen. Espainiara ere iritsi zen filma, "Un mundo de fantasia" iznearekin ezagutua. Roald Dahl idazleak desilusioa izan zuen zinemarako adaptazioa desberdina zelako originalarekiko. Egin zuen kritika handiena, Charliren ordez, Willy Wonka protagonista nagusia izatearena izan zen. Gainera, Wonka jauna interpretatzeko proposatu zituen aktoreak, Spike Milligan eta Ron Moody, hain zuzen, ez ziren aukeratuak izan. Pelikulak ez zuen arrakasta handirik eduki zineetan eta bertan inbertitutako dirua amortizatzea ez zuten lortu.<ref>{{Erreferentzia|abizena=pelicultista|izenburua=Willy Wonka y la fábrica de chocolate (Un mundo de fantasía)|data=2014-03-01|url=http://www.elpelicultista.com/2014/03/01/willy-wonka-y-la-fabrica-de-chocolate/|sartze-data=2017-04-26}}</ref> === 2005: Bigarren filma === {{Sakontzeko|Charlie and the Chocolate Factory (filma)}} Gene Wilderrek, bitzitzako azkeneko urteetan, bertsio berri honen inguruko iritzia eman zuen, desadostasun osoa erakutsiz. [[Tim Burton]]<nowiki/>ek zuzendutako filma “iseka” batekin parekatu zuen. Esan bezala, 2005. urtetik aurrera, generazio beraiek Wilderren aurpegia guztiz ahazten joan dira eta hau ez zitzaion gustatu. Bere lekukoa hartu zuenari, Johnny Deep, ez dio kritikarik egiten, aitzitik, hau goraipatzen du aktore bikaina dela esanez. Wilderrek adierazi zuen, ez zitzaiola zuzendari hori interesatzen eta Burtoni kritika gogorra egiten dio film hau pantailaratu izanagatik.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Fotogramas.es|izenburua=Gene Wilder consideraba "un insulto" el remake de 'Charlie y la fábrica de chocolate'|hizkuntza=es-ES|url=http://www.fotogramas.es/peliculas-para-ninos-cine-infantil/Gene-Wilder-consideraba-un-insulto-el-remake-de-Charlie-y-la-fabrica-de-chocolate|aldizkaria=Fotogramas|sartze-data=2017-04-26}}</ref> ==== Aktoreak ==== [[Johnny Depp]] (Willy Wonka), [[Freddie Highmore]] (Charlie Bucket), David Kelly (Abuelo Joe), [[Helena Bonham Carter]] (Sra. Bucket), Noah Taylor (Sr. Bucket), Missi Pyle (Sra. Beauregarde), James Fox (Sr. Salt), Deep Roy (Oompa-Loompas), Christopher Lee (Dr. Wonka), Adam Godley (Sr. Tevé), Franziska Troegner (Sra. Gloop), Annasophia Robb (Violeta). '''SINOPSIA''' Charlie Bucket familia behartsu bateko haur zintzoa da. Pondicherry Printzipeak txokolatezko gaztelua eraikitzeko eskatu zion. Willy-k baiezkoa eman eta bidaian joan zen bere desioak bermatuz. Dena txokolatearekin egin zuen, hala nola, armairuak, apaindurak, iturriko urak eta abar. Bukatzerakoan, Willy-k berehala jateko gomendatu zion, eguzki izpiekin hurtu egingo baitzen, baina honek, ez zion kasurik egin eta egun eguzkitsu batean, gaztelua hurtu egin zen. Bi txokolatero, Slugworth eta Fickelgruber, hainbat espioi bidali zituen Wonka Jaunaren errezetak lapurtzeko asmoz. Hori dela eta, Wonka dena galtzeko arriskuan zegoen eta langileak kaleratu zituen lantegia ''betirako itxiz.'' Honek, pertsona guztietan mesfidantza izatea ekarri zion. Willy-k bidai bat hasi zuen zapore berriak aurkitu nahian eta Loompalandiara iritsi zen. Misterio handia da herrialde honen kokapena baina Willy hara iritsi zen eta bertan, Oompa Loompasak ezagutu zituen. Pertsonaia hauek tribu batekoak ziren eta kakaoa izugarri gustuko zuten. Willy Wonkak lantegia berriz iriki zuen eta Oompa Loompak lagile lealak bilakatu ziren. Bere ametsa berpiztu zuen berriz ere. Wonka Jauna zahartzen doala ikusten da eta bere lantegia aurrera eramateko oinordeko baten bila dabil. Orduan, zoriz, bost urrezko txartel banatzen ditu txokolatezko tabletetan. Txartel horiek lantegia bisitatzeko eta horrekin geratzeko aukera emango du. Horietako ume bat Charlie Bucket da. Wonkak gainditu beharrezko hainbat "tranpa" jarriko ditu eta soilik bakarrak lortuko du lantegiarekin geratzea. Wonkak susmo txarrak ditu haur hauen jarreragatik, izan ere, horrelako ezaugarriak dituzte: lotsagabekeria, obsesioa eta abar. Azkenean, Charlie da proba hauek gainditzen dituena eta Willy Wonkak lantegia oparitzeko intentzioak aitortzen dizkio. == Bertsioak Euskaraz == ''Charlie eta txokolate lantegia'' liburuak'' '' bi bertsio ditu euskaraz: ''Charlie eta txokolate fabrika'', [[Joan Mari Sarasola]]<nowiki/>k 1984ean euskaratua  eta ''Charlie eta txokolate-lantegia'', [[Agurtzane Ortiz de Landaluze]]<nowiki/>k 1994ean euskaratua.  Erreferentziazkoa da Dahl haur literaturan, eta euskaraz irakur daitezkeen Dahlen haur kontakizun eta eleberriak dira horren adibide. Asko dira, izan ere, itzulpenak. Juan Mari Sarasolaren 1984ko bertsioan irakur daiteke, adibidez, ''Charlie eta txokolate lantegia;'' baina baita Agurtzane Ortiz de Landaluzek egindako 1994koan ere. == Bitxikeriak == * Roald Dahlek istorio bat asmatu zuen, bere bi alabeei lo hartu baino lehen kontatzeko, eta horrela sortu zen liburua. * Hasieran, Willy Wonka, Ritchie izenarekin zen ezaguna. * Roald Dahlek, Peter Sellersek edo Spike Milliganek, Willy Wonkataz egitea nahi zuen. * Liburua lehen aldiz 1964ko irailean argitaratua izan zenean, 10.000 kopia saldu zituen lehenengo astean. * The New York Times egunkariak, gozamen hutsa bezala definitu zuen liburua.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=10 cosas sorprendentes sobre 'Charlie y la fábrica de chocolate'|url=http://www.huffingtonpost.es/lucy-mangan/10-cosas-sorprendentes-sobre_b_5849310.html|aldizkaria=El Huffington Post|sartze-data=2017-04-26}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Haur literaturako pertsonaiak]] [[Kategoria:Txokolategileak]] [[Kategoria:Literaturako pertsonaia arrak]] [[Kategoria:Filmetako pertsonaia arrak]] [[Kategoria:Fikziozko zientzialariak]] [[Kategoria:Willy Wonka]] d7fcde22ol7ef5u7ug6fwa2iowfuhy9 9999001 9998748 2024-12-13T20:52:43Z Ernestobanpiroa 58701 9999001 wikitext text/x-wiki {{Pertsonaia infotaula | izena = Willy Wonka | irudia = MCM 2013 - Willy Wonka & Mad Hatter (8978291669).jpg | tamaina = | irudioina = | lehen agerpena = | azken agerpena = | arrazoia = | sortzailea = | marrazkilaria = | sexua = | garaiera = | pisua = | adina = | jaiodata = | hildata = | herrialdea = | ezkonkidea = | senideak = | seme-alabak = | gaitasuna = | adiskideak = | etsaiak = | egoitza = | ondasunak = | erlijioa = | sinadura = | webgunea = | oharrak = }} '''Willy Wonka''' fikziozko pertsonaia bat da, [[Roald Dahl]] britaniarrak [[1964]]. urtean sortua. Idazle horrek haurrentzat eta helduentzat sortu izan ditu liburuak, eta horietako bietan azaltzen da Willy Wonka: ''[[Charlie eta txokolate-lantegia]]'' eta ''[[Charlie eta kristalezko igogailu erraldoia]]'' liburuetan, alegia. Bere sortzaileak dioenez, ez da txokolatearen erregea soilik, baita munduan zehar asko bidaiatu duen pertsonaia ere. Gizon argia da, berak badaki Charlie dela bere txokolatezko fabrika aurrera eraman dezakeen bakarra. Gainera, gizon argia da, momentu zehatzetan ekintza aproposak egingo dituzten pertsona egokiak lortzeko doaina dauka.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Willy Wonka - Roald Dahl|url=http://www.roalddahl.com/roald-dahl/characters/grown-ups/willy-wonka|sartze-data=2017-03-17}}</ref> Hori ezik, Willy Wonka pertsonaia barnerakoitzat har dezakegu, beste pertsonaiengandik urruntzen da eta bere aurpegia betaurreko handi batzuekin ezkutatzen du (Tim Burton- en bertsioan). Saltzaile bilakatuta, ospea jaso zuen ezinezko produktu batzuen garapenari esker. Adibidez, urtzen ez diren izozkiak, zaporea galtzen ez duten gozokiak... haren gozoek hain famatuak bihurtu ziren non bere lantegia ireki zuen. Mundu osora zabaldu ziren Wonka gozoak. == Liburuak Roald Dahlen eskutik == === 1964: Lehenengo liburua === {{sakontzeko|Charlie eta txokolate-lantegia}}1964.urtean Willy wonka protagonistaren jatorrizko liburua argitaratu zenean, izugarrizko arazoak izan zituen Erresuma batuan zein Estatu batuetan, zuen ideologia arrazista zela eta. Fabrikako langile txikiak, Oompa-Loompa izenekoak, Wonka jaunak Afrikatik zuzenean ekarritako pigmeo beltzak ziren, [[Faith Jaques]]-en jatorrizko marrazkiek erakusten duten moduan. Ideologia arrazista zela eta, polemika dezente gaiztotu zen, baina, zorionez, jatorrizko marrazkiak eta pasarte batzuk aldatu egin ziren. Bertsio berriko irudiak [[Quentin Blake]]-ren eskutik iritsi ziren eta gerora, Dahlen ohiko kolaboratzile bihurtu zen. Ilustrazioetan egindako aldaketa aipagarriena hau izan zen: Oompa Loompa begihandi primitibo txiki zuriak bezala irudikatu zituen. Esan bezala, testuan ere aldaketaren bat eman zen, hauek, Afrikatik ez, baizik eta Loompalandiatik ekarri zituela esaten baizen.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=http://www.eizie.eus/Argitalpenak/itzulpena/charlie.pdf|izena=|egile-lotura=|izenburua=|aldizkaria=|argitaratze-lekua=|liburukia=|alea=|data=|urtea=|url=|sartze-data=|issn=}}</ref> === 1972: Bigarren liburua === {{Sakontzeko|Charlie eta kristalezko igogailu erraldoia}} [[Charlie eta txokolate-lantegia]]ren jarraipena. Hasiera batean, egileak liburu bakarra argitaratu nahi zuen, baina bere editoreak bitan banarazi zion, aurretik aipatutakoa eta hau. HGL ingelesaren itzulpenean nahiko adibide adierazgarria Roald Dahl-en "''Charlie and the Great Glass Elevator''" (1972) lanaren galegozko bertsioa da. Jatorrizko testuko kantu batean alkoholikoa den amona baten pertsonaia ageri da, biloba bakarrik uzten baitu ginebra erostearren. Galegozko bertsioan (Charlie e o grande ascensor de cristal,1992) emakumearen mendekotasunaren inguru-ko aipamen oro gordetzen da isilean. <ref>{{Cite news|url=http://www.galtzagorri.eus/behinola/dokumentuak/hizpide-6.pdf|abizena=|izena=|izenburua=|data=|egunkaria=|formatoa=|hizkuntza=|sartze-data=}}</ref> == Filmak == === 1971: Lehenengo filma === {{Sakontzeko|Willy Wonka & the Chocolate Factory}} Liburuaren arrakasta zela eta, Hollywood-ek urte gutxi barru egin zuen lehenengo filma, ikusle gazteengan arrakasta izateko asmoz. [[Mel stuart]] izan zen zuzendaria eta Willy Wonka [[Gene Wilder]] aktoreak interpretatu zuen. Espainiara ere iritsi zen filma, "Un mundo de fantasia" iznearekin ezagutua. Roald Dahl idazleak desilusioa izan zuen zinemarako adaptazioa desberdina zelako originalarekiko. Egin zuen kritika handiena, Charliren ordez, Willy Wonka protagonista nagusia izatearena izan zen. Gainera, Wonka jauna interpretatzeko proposatu zituen aktoreak, Spike Milligan eta Ron Moody, hain zuzen, ez ziren aukeratuak izan. Pelikulak ez zuen arrakasta handirik eduki zineetan eta bertan inbertitutako dirua amortizatzea ez zuten lortu.<ref>{{Erreferentzia|abizena=pelicultista|izenburua=Willy Wonka y la fábrica de chocolate (Un mundo de fantasía)|data=2014-03-01|url=http://www.elpelicultista.com/2014/03/01/willy-wonka-y-la-fabrica-de-chocolate/|sartze-data=2017-04-26}}</ref> === 2005: Bigarren filma === {{Sakontzeko|Charlie and the Chocolate Factory (filma)}} Gene Wilderrek, bitzitzako azkeneko urteetan, bertsio berri honen inguruko iritzia eman zuen, desadostasun osoa erakutsiz. [[Tim Burton]]<nowiki/>ek zuzendutako filma “iseka” batekin parekatu zuen. Esan bezala, 2005. urtetik aurrera, generazio beraiek Wilderren aurpegia guztiz ahazten joan dira eta hau ez zitzaion gustatu. Bere lekukoa hartu zuenari, Johnny Deep, ez dio kritikarik egiten, aitzitik, hau goraipatzen du aktore bikaina dela esanez. Wilderrek adierazi zuen, ez zitzaiola zuzendari hori interesatzen eta Burtoni kritika gogorra egiten dio film hau pantailaratu izanagatik.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Fotogramas.es|izenburua=Gene Wilder consideraba "un insulto" el remake de 'Charlie y la fábrica de chocolate'|hizkuntza=es-ES|url=http://www.fotogramas.es/peliculas-para-ninos-cine-infantil/Gene-Wilder-consideraba-un-insulto-el-remake-de-Charlie-y-la-fabrica-de-chocolate|aldizkaria=Fotogramas|sartze-data=2017-04-26}}</ref> ==== Aktoreak ==== [[Johnny Depp]] (Willy Wonka), [[Freddie Highmore]] (Charlie Bucket), David Kelly (Abuelo Joe), [[Helena Bonham Carter]] (Sra. Bucket), Noah Taylor (Sr. Bucket), Missi Pyle (Sra. Beauregarde), James Fox (Sr. Salt), Deep Roy (Oompa-Loompas), Christopher Lee (Dr. Wonka), Adam Godley (Sr. Tevé), Franziska Troegner (Sra. Gloop), Annasophia Robb (Violeta). '''SINOPSIA''' Charlie Bucket familia behartsu bateko haur zintzoa da. Pondicherry Printzipeak txokolatezko gaztelua eraikitzeko eskatu zion. Willy-k baiezkoa eman eta bidaian joan zen bere desioak bermatuz. Dena txokolatearekin egin zuen, hala nola, armairuak, apaindurak, iturriko urak eta abar. Bukatzerakoan, Willy-k berehala jateko gomendatu zion, eguzki izpiekin hurtu egingo baitzen, baina honek, ez zion kasurik egin eta egun eguzkitsu batean, gaztelua hurtu egin zen. Bi txokolatero, Slugworth eta Fickelgruber, hainbat espioi bidali zituen Wonka Jaunaren errezetak lapurtzeko asmoz. Hori dela eta, Wonka dena galtzeko arriskuan zegoen eta langileak kaleratu zituen lantegia ''betirako itxiz.'' Honek, pertsona guztietan mesfidantza izatea ekarri zion. Willy-k bidai bat hasi zuen zapore berriak aurkitu nahian eta Loompalandiara iritsi zen. Misterio handia da herrialde honen kokapena baina Willy hara iritsi zen eta bertan, Oompa Loompasak ezagutu zituen. Pertsonaia hauek tribu batekoak ziren eta kakaoa izugarri gustuko zuten. Willy Wonkak lantegia berriz iriki zuen eta Oompa Loompak lagile lealak bilakatu ziren. Bere ametsa berpiztu zuen berriz ere. Wonka Jauna zahartzen doala ikusten da eta bere lantegia aurrera eramateko oinordeko baten bila dabil. Orduan, zoriz, bost urrezko txartel banatzen ditu txokolatezko tabletetan. Txartel horiek lantegia bisitatzeko eta horrekin geratzeko aukera emango du. Horietako ume bat Charlie Bucket da. Wonkak gainditu beharrezko hainbat "tranpa" jarriko ditu eta soilik bakarrak lortuko du lantegiarekin geratzea. Wonkak susmo txarrak ditu haur hauen jarreragatik, izan ere, horrelako ezaugarriak dituzte: lotsagabekeria, obsesioa eta abar. Azkenean, Charlie da proba hauek gainditzen dituena eta Willy Wonkak lantegia oparitzeko intentzioak aitortzen dizkio. == Bertsioak Euskaraz == ''Charlie eta txokolate lantegia'' liburuak'' '' bi bertsio ditu euskaraz: ''Charlie eta txokolate fabrika'', [[Joan Mari Sarasola]]<nowiki/>k 1984ean euskaratua  eta ''Charlie eta txokolate-lantegia'', [[Agurtzane Ortiz de Landaluze]]<nowiki/>k 1994ean euskaratua.  Erreferentziazkoa da Dahl haur literaturan, eta euskaraz irakur daitezkeen Dahlen haur kontakizun eta eleberriak dira horren adibide. Asko dira, izan ere, itzulpenak. Juan Mari Sarasolaren 1984ko bertsioan irakur daiteke, adibidez, ''Charlie eta txokolate lantegia;'' baina baita Agurtzane Ortiz de Landaluzek egindako 1994koan ere. == Bitxikeriak == * Roald Dahlek istorio bat asmatu zuen, bere bi alabeei lo hartu baino lehen kontatzeko, eta horrela sortu zen liburua. * Hasieran, Willy Wonka, Ritchie izenarekin zen ezaguna. * Roald Dahlek, Peter Sellersek edo Spike Milliganek, Willy Wonkataz egitea nahi zuen. * Liburua lehen aldiz 1964ko irailean argitaratua izan zenean, 10.000 kopia saldu zituen lehenengo astean. * The New York Times egunkariak, gozamen hutsa bezala definitu zuen liburua.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=10 cosas sorprendentes sobre 'Charlie y la fábrica de chocolate'|url=http://www.huffingtonpost.es/lucy-mangan/10-cosas-sorprendentes-sobre_b_5849310.html|aldizkaria=El Huffington Post|sartze-data=2017-04-26}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Haur literaturako pertsonaiak]] [[Kategoria:Txokolategileak]] [[Kategoria:Literaturako pertsonaia arrak]] [[Kategoria:Filmetako pertsonaia arrak]] [[Kategoria:Fikziozko zientzialariak]] [[Kategoria:Willy Wonka]] rfvhvhznfj28ipew2kvqf2oyinarsuh 0 719471 9999065 9461951 2024-12-14T01:23:26Z Daeri 16654 /* Ibilbidea */ 9999065 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''José María García de Andoin Pérez''' ([[Bilbo]], {{data|1933|5|22}} - [[Miranda Ebro]], {{data|2017|2|5}}) bizkaitar futbolaria eta entrenatzailea izan zen, aurrelari moduan aritzen zena. == Ibilbidea == {|align="center" bgcolor="#f7f8ff" cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="color:black;" !Kluba !Urtea(k) |-align=center |[[Laudio Kirol Kluba|Villosa KE]] |1955-1956 |-align=center |[[Deportivo Alavés|Deportivo Alaves]] |1957-1958 |-align=center |[[Rayo Vallecano]] |1958-1959 |-align=center |[[Getxoko Arenas]] |1959-1960 |-align=center |[[Izarra Kirol Elkartea|Izarra KE]] |1960-1961 |} {{Biografia zirriborroa|Bizkaia}} {{bizialdia|1933ko|2017ko|Garciadeandoin, Jose Maria}} [[Kategoria:Bilbotarrak]] [[Kategoria:Bizkaiko gizon futbolariak]] [[Kategoria:Laudio Kirol Klubeko futbolariak]] [[Kategoria:Alaveseko futbolariak]] [[Kategoria:Rayo Vallecanoko futbolariak]] [[Kategoria:Getxoko Arenasko futbolariak]] [[Kategoria:Izarra Kirol Elkarteko futbolariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko futbol entrenatzaileak]] [[Kategoria:Futboleko erdilariak]] e3m0axgwenbmar2pmcnals2wior3y2e 0 726128 9998595 9601170 2024-12-13T14:33:25Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998595 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''André Greipel''' ([[Rostock]], [[Ekialdeko Alemania]], [[1982]]ko [[uztailaren 16]]a) [[alemaniar]] [[txirrindularitza (kirola)|txirrindulari]] bat da. Gaur egun [[Lotto–Soudal]] taldean laisterka egiten du eta [[esprinter]] nabarmena da. == Palmaresa == {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''2005''' * [[Danimarkako Itzulia|Danimarkako Itzuli]]ko etapa 1 '''2006''' * [[Renania-Palatinatuko Itzulia|Renania-Palatinatuko Itzuli]]ko 2 etapa '''2007''' * [[Sachsen-Tour]]reko 2 etapa '''2008''' * [[Down Under Tour]]ra eta 4 etapa * [[2008ko Italiako Giroa|Italiako Giro]]ko etapa 1 * [[Austriako Itzulia|Austriako Itzuli]]ko etapa 1 * [[Sachsen-Tour]]reko etapa 1 * [[Eneco Tour]]reko etapa 1 * [[Alemaniako Itzulia|Alemaniako Itzuli]]ko etapa 1 * [[Nuremberg Tour]] * [[Flandriako txapelketa]] * [[Münsterland Giro]]a '''2009''' * [[Down Under Tour]]reko etapa 1 * [[Dunkerqueko Lau Egunak|Dunkerqueko Lau Egun]]eko etapa 1 * [[Bavariako Itzulia|Bavariako Itzuli]]ko 3 etapa * [[Neuseen Classics]] * [[Ster ZLM Toer]]eko 3 etapa * [[Philadelphia International]] * [[Austriako Itzulia|Austriako Itzuli]]ko 3 etapa * [[Sachsen-Tour]]reko etapa 1 * [[Poloniako Itzulia|Poloniako Itzuli]]ko etapa 1 * [[2009ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]ko Puntukako sailkapena [[Fitxategi:Jersey green.svg|20px]] eta 4 etapa * [[Paris-Bourges]] '''2010''' * [[Down Under Tour]]ra eta 3 etapa * Trofeo Magaluf–Palmanova * [[Algarveko Itzulia|Algarveko Itzuli]]ko etapa 1 * [[Turkiako Itzulia|Turkiako Itzuli]]ko 5 etapa * [[2010eko Italiako Giroa|Italiako Giro]]ko etapa 1 * [[Austriako Itzulia|Austriako Itzuli]]ko 2 etapa * [[Poloniako Itzulia|Poloniako Itzuli]]ko 2 etapa * [[Eneco Tour]]reko 2 etapa * [[Britainia Handiko Itzulia|Britainia Handiko Itzuli]]ko 3 etapa '''2011''' * [[Algarveko Itzulia|Algarveko Itzuli]]ko etapa 1 * [[La Panneko Hiru Egunak|La Panneko Hiru Egun]]eko etapa 1 * [[Turkiako Itzulia|Turkiako Itzuli]]ko etapa 1 * [[Belgikako Itzulia|Belgikako Itzuli]]ko 2 etapa * [[2011ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko etapa 1 * [[Eneco Tour]]reko 2 etapa * 2. [[Flandriako txapelketa]]n * 3. [[Fitxategi:Bronze medal uci.svg|15px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko txapelketa]]n '''2012''' * [[Down Under Tour]]reko 3 etapa * Omango Tourreko 2 etapa * [[Turkiako Itzulia|Turkiako Itzuli]]ko etapa 1 * [[Belgikako Itzulia|Belgikako Itzuli]]ko 3 etapa * [[Luxenburgoko Itzulia|Luxenburgoko Itzuli]]ko 2 etapa * [[ProRace Berlin|Garmin ProRace]] * [[Ster ZLM Toer]]reko etapa 1 * [[2012ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko 3 etapa * [[Danimarkako Itzulia|Danimarkako Itzuli]]ko 2 etapa * [[Impanis-Van Petegem Sari Nagusia]] '''2013''' * [[Down Under Tour]]reko 3 etapa * [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tour]]reko etapa 1 * [[Turkiako Itzulia|Turkiako Itzuli]]ko 2 etapa * [[Belgikako Itzulia|Belgikako Itzuli]]ko 2 etapa * [[Delta Tour Zeeland|Ronde van Zeeland Seaports]] * [[Fitxategi:MaillotAlemania.PNG|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Alemaniako errepide txirrindularitzako txapelketa]] * [[2013ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko etapa 1 * [[Eneco Tour]]reko etapa 1 * [[Brussels Cycling Classic]] '''2014''' * [[Down Under Tour]]reko 2 etapa * Qatarreko Tourreko etapa 1 * [[Omango Tourra|Omango Tour]]reko Puntukako sailkapena eta 3 etapa * [[World Ports Classic]]eko etapa 1 * [[Belgikako Itzulia|Belgikako Itzuli]]ko etapa 1 * [[Luxenburgoko Itzulia|Luxenburgoko Itzuli]]ko 2 etapa * [[Ster ZLM Toer]]reko etapa 1 * [[Fitxategi:MaillotAlemania.PNG|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Alemaniako errepide txirrindularitzako txapelketa]] * [[2014ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko etapa 1 * [[Brussels Cycling Classic]] * [[Lovainako Tourra - Jef Scherens Memoriala|Jef Scherens Sari Nagusia]] * [[Münsterland Giro]] '''2015''' * [[Algarveko Itzulia|Algarveko Itzuli]]ko etapa 1 * [[Paris-Niza]]ko etapa 1 * [[Turkiako Itzulia|Turkiako Itzuli]]ko etapa 1 * [[2015eko Italiako Giroa|Italiako Giro]]ko etapa 1 * [[Luxenburgoko Itzulia|Luxenburgoko Itzuli]]ko 2 etapa * [[Ster ZLM Toer]] eta 2 etapa * [[2015eko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko 4 etapa * [[Eneco Tour]]reko etapa 1 * [[Vattenfall Cyclassics]] * [[Britainia Handiko Itzulia|Britainia Handiko Itzuli]]ko etapa 1 '''2016''' * [[Mallorcako Challenge]]ko 2 proba: "Trofeo Felanitx-Ses Salines-Campos-Porreres" eta "Trofeo Playa de Palma" * [[Turkiako Itzulia|Turkiako Itzuli]]ko etapa 1 * [[2016ko Italiako Giroa|Italiako Giro]]ko 3 etapa * [[Luxenburgoko Itzulia|Luxenburgoko Itzuli]]ko etapa 1 * [[Fitxategi:MaillotAlemania.PNG|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Alemaniako errepide txirrindularitzako txapelketa]] * [[2016ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko etapa 1 * [[Britainia Handiko Itzulia|Britainia Handiko Itzuli]]ko etapa 1 '''2017''' * Trofeo Porreres-Felanitx-Ses Salines-Campos * [[Algarveko Itzulia|Algarveko Itzuli]]ko etapa 1 * [[Paris-Niza]]ko etapa 1 * [[2017ko Italiako Giroa|Italiako Giro]]ko etapa 1 * [[Omloop Eurometropool]] '''2018''' * [[Down Under Tour]]reko 2 etapa * 2. [[Dunkerqueko Lau Egunak|Dunkerqueko Lau Egun]]etan eta 2 etapa * [[Belgikako Itzulia|Belgikako Itzuli]]ko 2 etapa * [[Britainia Handiko Itzulia|Britainia Handiko Itzuli]]ko 2 etapa '''2019''' * 2. [[Egmont Cycling Race|Zottegemeko Sari Nagusia]]n * 3. [[Tropicale Amissa Bongo]]n eta etapa 1 '''2021''' * Trofeo Alcudia-Port d'Alcudia * [[2021eko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzuli]]ko etapa 1 }} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center; background-color: #fff;" |- ! colspan="2" width="148 px"| Lasterketa !! 2005 !! 2006 !! 2007 !! 2008 !! 2009 !! 2010 !! 2011 !! 2012 !! 2013 !! 2014 !! 2015 !! 2016 !! 2017 !! 2018 !! 2019 !! 2020 !! 2021 |- | style="background:pink;"| | [[Italiako Giroa]] | — | — | — | [[2008ko Italiako Giroa|133.]] | — | [[2010eko Italiako Giroa|UT]] | — | — | — | — | [[2015eko Italiako Giroa|UT]] | [[2016ko Italiako Giroa|UT]] | [[2017ko Italiako Giroa|UT]] | — | — | — | — |- | style="background:yellow;"| | [[Frantziako Tourra]] | — | — | — | — | — | — | [[2011ko Frantziako Tourra|156.]] | [[2012ko Frantziako Tourra|123.]] | [[2013ko Frantziako Tourra|129.]] | [[2014ko Frantziako Tourra|149.]] | [[2015eko Frantziako Tourra|134.]] | [[2016ko Frantziako Tourra|133.]] | [[2017ko Frantziako Tourra|149.]] | [[2018ko Frantziako Tourra|UT]] | [[2019ko Frantziako Tourra|144.]] | [[2020ko Frantziako Tourra|UT]] | [[2021eko Frantziako Tourra|125.]] |- | style="background:red;"| | [[Espainiako Itzulia]] | — | [[2006ko Espainiako Itzulia|UT]] | [[2007ko Espainiako Itzulia|125.]] | — | [[2009ko Espainiako Itzulia|107.]] | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — |- | colspan="2"| [[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|24px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko txapelketa]] | — | — | — | UT | UT | 43. | style="background-color: #ffce70;"|'''3.''' | — | — | UT | 105. | 42. | — | — | — | — | — |} <small>—: ez zuen parte hartu<br>UT: utzi, ez zuen amaitu</small> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{commonskat}} * {{ProCyclingStats}} * [http://andregreipel.de/en/ Webgune ofiziala] {{de}} {{en}} {{bizialdia|1982ko||Greipel, Andre}} [[Kategoria:Alemaniako txirrindulariak]] [[Kategoria:Italiako Giroko etapa irabazleak]] [[Kategoria:2012ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] 5obp11z2ehti0pzat7ro1acskm5fw7p 0 726190 9998536 9993018 2024-12-13T14:03:07Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998536 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Erik Dekker''' ([[1970]]eko [[abuztuaren 21]]a, [[Hoogeveen]]) [[Herbehereak|herbeherear]] [[txirrindularitza (kirola)|txirrindulari]] profesional ohi bat da. [[Bizkaiko Bira]] irabazi zuen profesionaletara pasa baino lehen. Bere ibilbidea profesionala [[1992]]tik [[2006]]ra doa, [[1996]]tik [[2006]]ra [[Rabobank (txirrindularitza taldea)|Rabobank]] taldean jardun zuen, bertan erretiratuz. == Palmaresa == {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1991''' * 2. [[Olympia's Tour]]rean * 2. [[Regio-Tour]]rean '''1992''' * [[Bizkaiko Bira]] * [[Austriako Itzulia|Austriako Itzuli]]ko bi etapa * 3. [[Gilen Tell Sari Nagusia]]n eta etapa bat * {{silver2}} [[1992ko Udako Olinpiar Jokoak]] 2. errepide proban '''1993''' * Profronde van Tiel '''1994''' * [[Suediako Itzulia]] eta bi etapa * [[1994ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzuli]]<nowiki/>ko etapa bat '''1995''' * [[Suediako Itzulia]] eta bi etapa * [[Koloniako Itzulia]] * [[Lovainako Tourra - Jef Scherens Memoriala|Jef Scherens Sari Nagusia]] '''1996''' * [[Fitxategi:MaillotHolanda.PNG|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Herbehereetako erlojupeko txirrindularitzako txapelketa]] * [[Regio-Tour]]<nowiki/>reko etapa bat '''1997''' * [[Herbehereetako Itzulia]] eta etapa bat * 2. [[Mendebaldeko Flandriako Hiru Egunak|Mendebaldeko Flandriako Hiru Egun]]etan '''1999''' * [[Eddy Merckx Sari Nagusia]] ([[Marc Wauters]]<nowiki/>ekin) * 2. [[Herbehereetako Itzulia]]n '''2000''' * [[2000ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourr]]<nowiki/>eko hiru etapa * [[Fitxategi:MaillotHolanda.PNG|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Herbehereetako erlojupeko txirrindularitzako txapelketa]] * [[2000ko Donostia Klasikoa|Donostia Klasikoa]] * [[Herbehereetako Itzulia]] eta etapa bat * [[Suediako Itzulia|Suediako Itzuli]]<nowiki/>ko bi etapa * 3. [[Eddy Merckx Sari Nagusia]]n ([[Marc Wauters]]<nowiki/>ekin) '''2001''' * [[Amstel Gold Race]] * [[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px]] [[2001eko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]] * [[Eddy Merckx Sari Nagusia]] ([[Marc Wauters]]<nowiki/>ekin) * [[Renania-Palatinatuko Itzulia]] * 2. [[Herbehereetako Itzulia]]n '''2002''' * [[Acht van Chaam]] * [[2002ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzuli]]ko etapa bat * [[Tirreno-Adriatiko]] eta etapa bat * 2. [[Herbehereetako Itzulia]]n * 6. [[2002ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n '''2004''' * [[Fitxategi:MaillotHolanda.PNG|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Herbehereetako errepide txirrindularitzako txapelketa]] * [[Herbehereetako Itzulia]] eta etapa bat '''2006''' * [[Nazioarteko Kriteriuma|Nazioarteko Kriterium]]<nowiki/>eko etapa bat }} == Kanpo estekak == {{commonskat}} * [http://www.sitiodeciclismo.net/coureurfiche.php?coureurid=7696 Fitxa irakurgai] {{es}} {{bizialdia|1970eko||Dekker, Erik}} [[Kategoria:Herbehereetako txirrindulariak]] [[Kategoria:Donostia Klasikoko irabazleak]] [[Kategoria:1992ko Udako Olinpiar Jokoetako dominadunak]] [[Kategoria:Olinpiar Jokoetako dominadunak txirrindularitzan]] [[Kategoria:2004ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] [[Kategoria:2000ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] [[Kategoria:1996ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] [[Kategoria:1992ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] 116b6r1gmwef7dv0qc5uq3s1gkrz6we 0 726277 9998705 9601149 2024-12-13T15:40:01Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998705 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Fabio Aru''' ([[1990]]eko [[uztailaren 3]]a, [[San Gavino Monreale]], [[Sardinia]]) [[italiar]] [[txirrindularitza (kirola)|txirrindulari]] ohia da, profesionala 2012tik 2021era. [[Espainiako Vuelta|2015eko Espainiako Vuelta]] irabazi zuen, [[Italiako Giroa|2014ko Italiako Giroan]] hirugarrena, [[Espainiako Vuelta|2014ko Espainiako Vueltan]] bosgarrena eta [[Italiako Giroa|2015eko Italiako Giroan]] bigarren gelditu zen. == Palmaresa == {| width="100%" | valign="top" width="50%" | '''2011''' * [[Aostako Haranako Giroa]] eta etapa 1 '''2012''' * [[Toscana-Terra di ciclismo-Coppa delle Nazioni]] * [[Aostako Haranako Giroa]] eta etapa 1 * 2. [[Giro Next Gen|Girobio]]n '''2013''' * 4. [[Alpeetako Tourra|Trentinoko Giroa]]n '''2014''' * 3. [[2014ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n eta etapa 1 * 4. [[Milan-Turin]]en * 5. [[2014ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n eta 2 etapa * 7. [[Alpeetako Tourra|Trentinoko Giroa]]n * 9. [[Lombardiako Giroa]]n '''2015''' * [[Fitxategi:Jersey red.svg|20px]] [[2015eko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]] * 2. [[2015eko Italiako Giroa|Italiako Giroan]], Gazteen sailkapena [[Fitxategi:Jersey white.svg|20px|Pink jersey]] eta 2 etapa * 2. [[Almatyko Tour]]rean * 2. [[Abu Dhabiko Tour]]rean * 3. [[Milan-Turin]]en * 5. [[2015eko Poloniako Itzulia|Poloniako Itzulia]]n * 6. [[Kataluniako Volta]]n | valign="top" width="50%" | '''2016''' * [[Dauphine Libere]]ko etapa 1 '''2017''' * [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Fitxategi:MaillotItalia.PNG|20px]] [[Italiako errepide txirrindularitzako txapelketa]] * 3. [[Omango Tourra|Omango Tour]]rean * 3. [[Milan-Turin]]en * 5. [[2017ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean eta etapa 1 * 5. [[Dauphine Libere]]n * 7. [[Lombardiako Giroa]]n * 8. [[Abu Dhabiko Tour]]rean '''2018''' * 10. [[2018ko Poloniako Itzulia|Poloniako Itzulia]]n '''2021''' * 2. [[Sibiu Cycling Tour]]rean * 2. [[Burgosko Itzulia]]n |} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| class="wikitable" |- style="background:#eee;" !Itzuli Handia !2013 !2014 !2015 !2016 !2017 !2018 !2019 !2020 !2021 |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px|link=General classification in the Giro d'Italia|alt=Pink jersey]] '''[[Italiako Giroa]]''' |[[2013ko Italiako Giroa|42.]] |style="background:burlywood;"|'''[[2014ko Italiako Giroa|3.]]''' |style="background:#ddf;"|'''[[2015eko Italiako Giroa|2.]]''' |— |— |[[2018ko Italiako Giroa|UT]] |— |— |— |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px|link=General classification in the Frantziako Tour|alt=Yellow jersey]] '''[[Frantziako Tourra]]''' |— |— |— |[[2016ko Frantziako Tourra|13.]] |'''[[2017ko Frantziako Tourra|5.]]''' |— |[[2019ko Frantziako Tourra|14.]] |[[2020ko Frantziako Tourra|UT]] |— |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey red.svg|20px|link=General classification in the Espainiako Vuelta|alt=Red jersey]] '''[[Espainiako Vuelta]]''' |— |'''[[2014ko Espainiako Itzulia|5.]]''' | style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[2015eko Espainiako Itzulia|1. ]]''' |— |[[2017ko Espainiako Itzulia|13.]] |[[2018ko Espainiako Itzulia|23.]] |[[2019ko Espainiako Itzulia|UT]] |— |[[2021eko Espainiako Itzulia|51.]] |- style="text-align:center;" |[[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|20px]] '''[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak|Munduko Txapelketa]]''' |— |34. |— |— |— |— |— |— |— |} {| class="wikitable" |+Legenda |- | style="text-align:center;"|—||Ez zuen parte hartu |- | style="text-align:center;"|DSK||Deskalifikatua |- | style="text-align:center;"|UT||Utzi |} == Kanpo estekak == * [http://www.cqranking.com/men/asp/gen/rider.asp?riderid=16707 Fitxa irakurgai] {{en}} {{bizialdia|1990eko||Aru, Fabio}} [[Kategoria:Italiako txirrindulariak]] [[Kategoria:Sardiniarrak]] [[Kategoria:Espainiako Vueltaren irabazleak]] [[Kategoria:Italiako Giroko etapa irabazleak italiarrak]] [[Kategoria:2016ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] dw68ukmm5w6wpdpj8p1i78cdk3o3msl 0 726283 9998701 9998156 2024-12-13T15:37:38Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998701 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Daniel ''Dan'' Martin''' ([[Birmingham]], [[Ingalaterra]], [[1986]]ko [[abuztuaren 20]]a, ) [[irlandar]] [[txirrindularitza (kirola)|txirrindulari]] profesional bat da. Gaur egun [[Quick Step (txirrindularitza taldea)|Quick-Step Floors]] taldean lasterka egiten du. Ingalaterran jaioa eta hazia izan arren, [[2006]]tik aurrera [[Irlanda]]ko herrialdetasunarekin lasterka egiten du. [[Stephen Roche]] txirrindulariaren iloba eta [[Nicolas Roche]] txirrindulariaren lehengusua da. == Palmaresa == {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''2006''' * 2. [[Aostako Haranako Giroa]]n eta etapa 1 '''2007''' * [[Aostako Haranako Giroa|Aostako Haranako Giro]]ko etapa 1 '''2008''' * [[Fitxategi:MaillotIrlanda.PNG|20px]] [[Irlandako errepideko txirrindularitza txapelketa]] * [[Fitxategi:MaillotIrlanda.PNG|20px]] [[Irlandako errepideko txirrindularitza txapelketa]] (afizionatuetan) * [[Fitxategi:Jersey orange.svg|20px]] [[Route d'Occitanie|Route du Sud]] '''2009''' * 2. [[Kataluniako Volta]]n * 3. [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tourrean]] * 5. [[Bretagne Classic|Plouayko Sari Nagusia]]n * 8. [[Lombardiako Giroa]]n '''2010''' * [[Tre Valli Varesine]] * [[2010eko Poloniako Itzulia|Poloniako Itzulia]] eta etapa 1 * [[Japoniako Kopa (txirrindularitza)|Japoniako Kopa]] * 2. [[Emiliako Giroa]]n * 3. [[Irlandako errepideko txirrindularitza txapelketa]]n * 3. [[Brixia Tour]]rean '''2011''' * [[Toscanako Giroa]] * [[2011ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vueltako]] etapa 1 * 2. [[Kataluniako Volta]]n * 2. [[2011ko Poloniako Itzulia|Poloniako Itzulian]] eta etapa 1 * 2. [[Irlandako errepideko txirrindularitza txapelketa]]n * 2. [[Lombardiako Giroa]]n * 3. [[Marco Pantani Memoriala]]n '''2012''' * 2. [[Japoniako Kopa (txirrindularitza)|Japoniako Kopan]] * 4. [[Kataluniako Volta]]n * 4. [[Pekingo Tourra|Pekingo Tourrean]] * 5. [[Liège-Bastogne-Liège]]n * 6. [[La Flèche Wallonne]]n '''2013''' * [[Fitxategi:MaillotVolta.png|20px]] [[Kataluniako Volta]] eta etapa 1 * [[Liège-Bastogne-Liège]] * [[2018ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] etapa 1 * 2. [[Pekingo Tourra|Pekingo Tourrean]] * 4. [[La Flèche Wallonne]]n * 4. [[Lombardiako Giroa]]n * 8. [[Suitzako Itzulia]]n '''2014''' * [[Lombardiako Giroa]] * 2. [[La Flèche Wallonne]]n * 2. [[Pekingo Tourra|Pekingo Tourrean]] eta etapa 1 * 3. [[Aingo Tourra|Aingo Tour]]<nowiki/>rean * 7. [[2014ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vueltan]] '''2015''' * 7. [[Dauphine Libere]]n * 7. [[2015eko Donostia Klasikoa|Donostia Klasikoan]] * 10. [[Kataluniako Volta]]n '''2016''' * [[Valentziako Erkidegoko Itzulia|Valentziako Erkidegoko Itzuliko]] etapa 1 * 3. [[Kataluniako Volta]]n eta etapa 1 * 3. [[La Flèche Wallonne]]n * 3. [[Dauphine Libere]]n * 9. [[2016ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] '''2017''' * [[Algarveko Itzulia|Algarveko Itzuliko]] etapa 1 * 2. [[La Flèche Wallonne]]n * 2. [[Liège-Bastogne-Liège]]n * 3. [[Paris-Niza]]n * 3. [[Dauphine Libere]]n * 6. [[Kataluniako Volta]]n * 6. [[2017ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] '''2018''' * 4. [[Dauphine Libere]]n eta etapa 1 * 8. [[2018ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]], Saiatuenaren Saria [[Fitxategi:Jersey red number.svg|20px]] eta etapa 1 * 9. [[Lombardiako Giroa]]n * 10. [[Romandiako Tour]]rean '''2019''' * 2. [[2019ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulian]] * 7. [[UAE Tour]]rean * 8. [[Dauphine Libere]]n '''2020''' * 4. [[2020ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vueltan]] eta etapa 1 * 5. [[La Flèche Wallonne]]n '''2021''' * 10. [[2021eko Italiako Giroa|Italiako Giroan]] eta etapa 1 }} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| class="wikitable" |- style="background:#eee;" !Itzuli Handia !2009 !2010 !2011 !2012 !2013 !2014 !2015 !2016 !2017 !2018 !2019 !2020 !2021 |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px|link=General classification in the Giro d'Italia|alt=Pink jersey]] '''[[Italiako Giroa]]''' |— |— |[[2011ko Italiako Giroa|57.]] |— |— |— |[[2015eko Italiako Giroa|UT]] |— |— |— |— |— |'''[[2021eko Italiako Giroa|10.]]''' |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px|link=General classification in the Frantziako Tour|alt=Yellow jersey]] '''[[Frantziako Tourra]]''' |— |— |— |[[2012ko Frantziako Tourra|35.]] |[[2013ko Frantziako Tourra|33]] |— |[[2015eko Frantziako Tourra|39.]] |'''[[2016ko Frantziako Tourra|9.]]''' |'''[[2017ko Frantziako Tourra|6.]]''' |'''[[2018ko Frantziako Tourra|8.]]''' |[[2019ko Frantziako Tourra|18.]] |[[2020ko Frantziako Tourra|41.]] |[[2021eko Frantziako Tourra|40.]] |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey red.svg|20px|link=General classification in the Espainiako Vuelta|alt=Red jersey]] '''[[Espainiako Vuelta]]''' |[[2009ko Espainiako Itzulia|53.]] |— |[[2011ko Espainiako Itzulia|13.]] |— |[[2013ko Espainiako Itzulia|UT]] |'''[[2014ko Espainiako Itzulia|7.]]''' |[[2015eko Espainiako Itzulia|UT]] |— |— |[[2018ko Espainiako Itzulia|UT]] |— |'''[[2020ko Espainiako Itzulia|4.]]''' |— |- style="text-align:center;" |[[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|20px]] '''[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak|Munduko Txapelketa]]''' |68. |— |90. |32. |UT |84. |— |— |26. |UT |UT |— |— |} {| class="wikitable" |+Legenda |- | style="text-align:center;"|—||Ez zuen osatu |- | style="text-align:center;"|DSK||Deskalifikatua |- | style="text-align:center;"|UT||Utzi |} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} * [https://web.archive.org/web/20170706082749/http://cyclingarchives.com/coureurfiche.php?coureurid=16377 Fitxa irakurgai] {{en}} {{bizialdia|1986ko||Martin, Daniel}} [[Kategoria:Irlandako txirrindulariak]] [[Kategoria:Erresuma Batuko txirrindulariak]] [[Kategoria:Birminghamdarrak]] [[Kategoria:2020ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] [[Kategoria:2016ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] [[Kategoria:2012ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] 1bs08xrk32q5zw4m8nz8kmjvta36wpj 0 727860 9998475 6805954 2024-12-13T13:15:53Z Wayratuta 119550 [[Kategoria:Juduak]] kendua; [[Kategoria:LGBT juduak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9998475 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Eliana Rubashkyn''' ([[Bogotá]], [[Kolonbia]], [[1988]]a) kimikari farmazeutikoa eta emakume [[transgenero]]a da. [[Kolonbia]]n jaioa, [[Zeelanda Berria]]n bizi da [[iheslari]], eta [[aberrigabe]]a da. [[Hong Kong]]en bizi zenean bere [[genero nortasun]]arekin bat zetorren gorpuzkera hartzen hasi zen. Bisa berritzera joan zenean, kolonbiar herritartasuna ukatu zioten, sexua aldatu zuelako. Nazioartean ezagun bihurtu zen, iheslari eta aberrigabetzat egindako eskaerari erantzunez [[Nazio Batuen Erakundea]]k 2013ko abenduaren 16ko ebazpen baten bidez bere generoa aitortu zionean. Izan ere, nazioartean genero nortasuna aitortu zaion lehenengo pertsona transgeneroa da. {{bizialdia|1988ko||Rubashkyn, Eliana}} [[Kategoria:Emakume transgenero eta transexualak]] [[Kategoria:Bogotarrak]] [[Kategoria:LGBT juduak]] [[Kategoria:Pertsona intersexualak]] [[Kategoria:Aberrigabeak]] jzkw3uzlrgo7ba9qr7cv69lm5ijw784 0 728673 9999083 8823736 2024-12-14T02:01:48Z Daeri 16654 /* Kanpo estekak */ 9999083 wikitext text/x-wiki {{Biografia infotaula automatikoa}} '''David de la Hera Baños''' ([[Barakaldo]], [[1966]]ko [[urriaren 6]]a) bizkaitar futbolaria ohia da, erdilari moduan aritutakoa. == Ibilbidea == {| align=center cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #F9F9F9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50% |- bgcolor=#DDDDDD style="color:black;" !Kluba !Urtea(k) |-align=center |Benidorm C. D. |1986-1987 |-align=center |C. D. Mestalla |1987-1988 |-align=center |[[Sestao Sport|Sestao Sport Club]] |1988-1989 |-align=center |[[Real Jaén Club de Fútbol|Real Jaén C. F.]] |1989-1990 |-align=center |C. F. Gandia |1990-1991 |-align=center |Benidorm C. D. |1991-1992 |-align=center |[[Unió Esportiva Lleida|U. E. Lleida]] |1992-1995 |-align=center |[[Hércules Club de Fútbol|Hércules C. F.]] |1995-1996 |-align=center |[[Albacete Balompié]] |1996-1997 |-align=center |[[Elche Club de Fútbol|Elche C. F.]] |1997-1998 |} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1966ko||Delahera, David}} {{Biografia zirriborroa|Bizkaia}} [[Kategoria:Barakaldarrak]] [[Kategoria:Bizkaiko gizon futbolariak]] [[Kategoria:Sestao Sporteko futbolariak]] [[Kategoria:Lleida Esportiuko futbolariak]] [[Kategoria:Albacete Balompiéko futbolariak]] [[Kategoria:Hércules CFeko futbolariak]] grqv3zfg4o4dp7jeaqtyigxmz47j41n 0 728831 9999066 9800216 2024-12-14T01:24:10Z Daeri 16654 /* Kanpo estekak */ 9999066 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} {{argitzeko|futbolariari|Pablo Gómez}} '''Pablo Gómez Ortiz de Guzmán''' ([[Gasteiz]], [[1970]]eko [[maiatzaren 21]]a) arabar [[futbol]]ari ohia da, erdilari moduan aritzen zena. == Kirol ibilbidea == <small>''[[2020]]ko [[Maiatzaren 31|Maiatzak 31n]] eguneratua. Datu ofizialak.''</small> {|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- style="background:#DDDDDD" !rowspan="2" width=150px|Taldea !rowspan="2" width=30px|Maila !rowspan="2"|Denboraldia !colspan="2"|Liga !colspan="2"|Kopa !colspan="2"|[[UEFAko Txapeldunen Liga|Champions League]] !colspan="2"|[[UEFA Europa League|UEFA]] !colspan="2"|Superkopa !colspan="3"|Denera |- style="background:#DDDDDD" !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Gasteizko Aurrera]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3. |1988/89 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="F0E68C" | - | bgcolor="F0E68C" | - |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!-!!-!!-!! -!! - !! - !! - !! - !!-!!- !!-!!- |- style="text-align: center;" |rowspan="4" valign="center"|'''[[Unió Esportiva Lleida|Lleida]]'''<br /><small>{{banderaikur|Katalunia}}</small> |2.B |1989/90 |30 |1 | 2 | 0 | - | - | - | - | - | - | bgcolor="FFD700" |32 | bgcolor="FFD700" |1 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |2. |1990/91 |36 |0 | 1 | 0 | - | - | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="F0E68C" |37 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" |2. |1991/92 |38 |4 | 4 | 1 | - | - | - | - | - | - | bgcolor="FFD700" |42 | bgcolor="FFD700" |5 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!104!!5!!7!!1!!-!!-!! - !! - !!-!!-!!111!!6 |- style="text-align: center;" |rowspan="3" valign="center"|'''[[Rayo Vallecano]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> |1. |1992/93 |36 |1 | 2 | 0 | - | - | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="F0E68C" |38 | bgcolor="F0E68C" |1 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |1. |1993/94 |38 |4 |4 |0 | - | - | - | - | - | - | bgcolor="FFD700" |42 | bgcolor="FFD700" |4 |- style="text-align: center;"style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!74!!5!!6!!0!!-!!-!! - !! - !!-!!-!!80!!5 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Real Valladolid]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> |1. |1994/95 |28 |3 |4 |0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | bgcolor="F0E68C" |32 | bgcolor="F0E68C" |3 |- style="text-align: center;"style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!28!!3!!4!!0!!-!!-!! -!! -!! - !! - !!32!!3 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Deportivo Alavés|Alaves]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |2. |1995/96 |34 |10 |2 |0 | - | - | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="FFD700" |36 | bgcolor="FFD700" |10 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!34!!10!!2!!0!! - !! - !! - !! - !!-!!-!!36!!10 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Levante UD|Levante]]'''<br /><small>{{banderaikur|Katalunia}}</small> |2. |1996/97 |35 |6 |3 |0 | - | - | - | - | - |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="F0E68C" |38 | bgcolor="F0E68C" |6 |- style="text-align: center;"style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!35!!6!!3!!0!!-!!-!! -!! -!! - !! - !!38!!6 |- style="text-align: center;" |rowspan="8" valign="center"|'''[[Deportivo Alavés|Alaves]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |2. | 1997/98 |37 |10 |12 |4 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | bgcolor="FFD700" |49 | bgcolor="FFD700" |14 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |1. | 1998/99 |34 |5 |1 |0 | - | - | - | - | - | - | bgcolor="F0E68C" |35 | bgcolor="F0E68C" |5 |- style="text-align: center;" |1. | 1999/00 |34 |1 |4 |1 | - | - | - | - | - | - | bgcolor="FFD700" |38 | bgcolor="FFD700" |2 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |1. | 2000/01 |29 |0 |1 |0 | - | - |8 |0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="F0E68C" |38 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" |1. | 2001/02 |34 |1 |2 |0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | bgcolor="FFD700" |36 | bgcolor="FFD700" |1 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |1. | 2002/03 |22 |1 | 1 | 0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |1 |0 | - | - | bgcolor="F0E68C" |24 | bgcolor="F0E68C" |1 |- style="text-align: center;" |2. |2003/04 |32 |0 |7 |0 | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | bgcolor="FFD700" |39 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!247!!18!! 3!! 0!! - !! - !! 9!! 0!! - !! - !!259!!23 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Club de Fútbol Ciudad de Murcia|Ciudad de Murcia]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> |2. | 2004/05 |17 |0 | 1 | 0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | bgcolor="F0E68C" |18 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!17!!0!!1!!0!! - !! - !! - !! - !! - !! - !!18!!0 |-align=center bgcolor=000000 style="color: white;" !colspan="3" valign="center"|'''Ibilbide osoan''' !!539!!52!!26!!1!!-!!-!!9!!0!!-!!-!!574!!53 |} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1970eko||Gomez Ortizdeguzman, Pablo}} {{Biografia zirriborroa|Araba}} [[Kategoria:Gasteizko kirolariak]] [[Kategoria:Arabako gizon futbolariak]] [[Kategoria:Gasteizko Aurrerako futbolariak]] [[Kategoria:Rayo Vallecanoko futbolariak]] [[Kategoria:Alaveseko futbolariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko selekzioan jokatutako futbolariak]] [[Kategoria:Real Valladolideko futbolariak]] [[Kategoria:Levante UDko futbolariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko futbol entrenatzaileak]] [[Kategoria:Lleida Esportiuko futbolariak]] [[Kategoria:La Ligako jokalariak]] nu7xjk2xavlsst1smcv8845bjjmmd62 0 728836 9999190 9976317 2024-12-14T08:36:47Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9999190 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Antonio Bertrán Panadés''' ([[Eibar]], [[1933]]ko [[azaroaren 19]]a - [[Bartzelona]], [[2008]]ko [[martxoaren 21]]a) gipuzkoar txirrindularia izan zen, 1958 eta 1966 artean profesionala zena. == Palmaresa == {| width="70%" | valign="top" width="50%" | '''1955''' * [[Asturiasko Itzulia]]: etapa 1 '''1956''' * 2. [[Levanteko Itzulia]]n '''1958''' * [[Kataluniako Volta]]: etapa 1 '''1959''' * [[Pascuas Sari Nagusia]] * [[Euskal Bizikleta]] * 3. [[Miguel Indurain Sari Nagusia|Nafarroako Sari Nagusia]]n * 8. [[1959ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n '''1960''' * [[1960ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]: etapa 1 eta Tarteko helmugen saria * [[Jaumendreu garaikurra]] * [[Levanteko Itzulia]]: etapa 1 '''1962''' * 2. [[Levanteko Itzulia]]n * 3. [[1962ko Euskal-Nafar mendiko txapelketa|Euskal-Nafar mendiko txapelketa]]n | valign="top" width="50%" | '''1963''' * [[Kataluniako Volta]]: etapa 1 '''1964''' * 7. [[Setmana Catalana]]<nowiki/>n * 10. [[1964ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n eta Tarteko helmugen saria '''1965''' * [[Masferrer garaikurra]] * 2. [[Setmana Catalana]]n '''1966''' * 10. [[1966ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n eta etapa 1 * [[Levanteko Itzulia|Levanteko Itzuli]]ko etapa 1 |} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| class="wikitable" |- style="background:#eee;" !Itzuli Handia !1958 !1959 !1960 !1961 !1962 !1963 !1964 !1965 !1966 |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px|link=General classification in the Giro d'Italia|alt=Pink jersey]] '''[[Italiako Giroa]]''' |— |— |26. |32. |— |— |— |— |— |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px|link=General classification in the Frantziako Tour|alt=Yellow jersey]] '''[[Frantziako Tourra]]''' |— |— |— |UT |— |35. |55. |85. |— |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey red.svg|20px|link=General classification in the Espainiako Vuelta|alt=Red jersey]] '''[[Espainiako Vuelta]]''' |— |29. |23. |— |24. |45. |'''[[1964ko Espainiako Itzulia|10.]]''' |33. |36. |- style="text-align:center;" |[[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|20px]] '''[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak|Munduko Txapelketa]]''' |— |— |— |— |— |— |— |— |— |} {| class="wikitable" |+Legenda |- | style="text-align:center;"|—||Ez zuen parte hartu |- | style="text-align:center;"|DSK||Deskalifikatua |- | style="text-align:center;"|UT||Utzi |} ==Kanpo estekak== * {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1933ko|2008ko|Bertran, Antonio}} {{Biografia zirriborroa|Gipuzkoa}} [[Kategoria:Eibartarrak]] [[Kategoria:Gipuzkoako txirrindulariak]] [[Kategoria:Bartzelonan hildakoak]] okzg9wmggwdmubimvb0etw2ge9dlhto 9999191 9999190 2024-12-14T08:37:59Z Joseba65 69297 9999191 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Antonio Bertrán Panadés''' ([[Eibar]], [[1933]]ko [[azaroaren 19]]a - [[Bartzelona]], [[2008]]ko [[martxoaren 21]]a) gipuzkoar txirrindularia izan zen, 1958 eta 1966 artean profesionala zena. == Palmaresa == {| width="70%" | valign="top" width="50%" | '''1955''' * [[Asturiasko Itzulia]]: etapa 1 '''1956''' * 2. [[Levanteko Itzulia]]n '''1958''' * [[Kataluniako Volta]]: etapa 1 '''1959''' * [[Pascuas Sari Nagusia]] * [[Euskal Bizikleta]] * 3. [[Miguel Indurain Sari Nagusia|Nafarroako Sari Nagusia]]n * 8. [[1959ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n '''1960''' * [[1960ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]: etapa 1 eta Tarteko helmugen saria * [[Jaumendreu garaikurra]] * [[Levanteko Itzulia]]: etapa 1 '''1962''' * 2. [[Levanteko Itzulia]]n * 3. [[1962ko Euskal-Nafar mendiko txapelketa|Euskal-Nafar mendiko txapelketa]]n | valign="top" width="50%" | '''1963''' * [[Kataluniako Volta]]: etapa 1 '''1964''' * 7. [[Setmana Catalana]]<nowiki/>n * 10. [[1964ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n eta Tarteko helmugen saria [[Fitxategi:Jersey red.svg|25px]] '''1965''' * [[Masferrer garaikurra]] * 2. [[Setmana Catalana]]n '''1966''' * 10. [[1966ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n eta etapa 1 * [[Levanteko Itzulia|Levanteko Itzuli]]ko etapa 1 |} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| class="wikitable" |- style="background:#eee;" !Itzuli Handia !1958 !1959 !1960 !1961 !1962 !1963 !1964 !1965 !1966 |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px|link=General classification in the Giro d'Italia|alt=Pink jersey]] '''[[Italiako Giroa]]''' |— |— |26. |32. |— |— |— |— |— |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px|link=General classification in the Frantziako Tour|alt=Yellow jersey]] '''[[Frantziako Tourra]]''' |— |— |— |UT |— |35. |55. |85. |— |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey red.svg|20px|link=General classification in the Espainiako Vuelta|alt=Red jersey]] '''[[Espainiako Vuelta]]''' |— |29. |23. |— |24. |45. |'''[[1964ko Espainiako Itzulia|10.]]''' |33. |36. |- style="text-align:center;" |[[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|20px]] '''[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak|Munduko Txapelketa]]''' |— |— |— |— |— |— |— |— |— |} {| class="wikitable" |+Legenda |- | style="text-align:center;"|—||Ez zuen parte hartu |- | style="text-align:center;"|DSK||Deskalifikatua |- | style="text-align:center;"|UT||Utzi |} ==Kanpo estekak== * {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1933ko|2008ko|Bertran, Antonio}} {{Biografia zirriborroa|Gipuzkoa}} [[Kategoria:Eibartarrak]] [[Kategoria:Gipuzkoako txirrindulariak]] [[Kategoria:Bartzelonan hildakoak]] km0l573ryxio39kj0u3a0lbp2o5yppm 0 729030 9999377 8330122 2024-12-14T11:29:36Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Farmazialariak]] kendua; [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999377 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Jose Aretxabaleta Balpardo''' ([[Urioste]], [[Ortuella]], [[Bizkaia]], {{data|1838|9|27}} – [[Montevideo]], [[Uruguai]], {{data|1912|6|16}}) naturalista izan zen. Hamazazpi urte besterik ez zuela, [[Uruguai]]ra joan zen, eta han farmazialaria eta unibertsitateko irakaslea izan zen. == Lanak == * ''Gramíneas Uruguayas'' * ''Flora uruguaya'' {{Biografia zirriborroa|Bizkaia}} {{Bizialdia|1838ko|1912ko|Aretxabaleta, Jose}} [[Kategoria:Ortuellarrak]] [[Kategoria:Uruguaiko biologoak]] [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko entomologoak]] [[Kategoria:Euskal Herriko botanikariak]] [[Kategoria:Euskal uruguaitarrak]] [[Kategoria:Bilbotarrak]] 7soprowcs6qhtm922q5jmr0dz1m0xu8 0 730457 9999073 9463488 2024-12-14T01:38:27Z Daeri 16654 /* Kanpo estekak */ 9999073 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} {{argitzeko|futbolariari|Roberto Santamaría}} '''Roberto Santamaría Calavia''' ([[Iruñea]], {{data|1962|3|12}}) nafar futbolari ohia da, atezain moduan aritu zena. == Kirol ibilbidea == {| align=center cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #F9F9F9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=40% |- bgcolor=#DDDDDD style="color:black;" !Kluba !Urtea(k) |- |[[Osasuna futbol kluba|Osasuna]] |[[1983]]-[[1995]] |- |[[Málaga CF]] |[[1995]]-[[1997]] |} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1962ko||Santamaria Calavia, Roberto}} {{biografia zirriborroa|Nafarroa}} [[Kategoria:Iruñeko kirolariak]] [[Kategoria:Nafarroa Garaiko gizon futbolariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko futbol atezainak]] [[Kategoria:Osasunako futbolariak]] [[Kategoria:Lleida Esportiuko futbolariak]] [[Kategoria:Málaga CFeko futbolariak]] [[Kategoria:La Ligako jokalariak]] ovhdytagynkk9u6kfoy736afkc2j9nb 0 730903 9998593 9384227 2024-12-13T14:31:20Z Eliatxo 96586 9998593 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''María Ascensión Nicol Goñi''' ([[Tafalla]], {{data|1868|3|14}} - [[Iruñea]], {{data|1940|2|24}}) [[domingotar]] moja izan zen. 1915ean, [[Ramón Zubieta]]k gonbidatua, [[Peru]]ra joan zen misiolari. Bertan [[Arrosarioko Domingotar Misiolari Ahizpak]] izeneko ordena sortu zuen. 2005eko maiatzaren 14an dohatsu bilakatu zen. {{Biografia zirriborroa|Nafarroa}} {{Bizialdia|1868ko|1940ko|Nicol, Ascension}} [[Kategoria:Tafallarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko mojak]] [[Kategoria:Euskal Herriko misiolariak]] [[Kategoria:Emakume misiolariak]] [[Kategoria:Domingotar ahizpak]] [[Kategoria:Euskal Herriko dohatsuak]] [[Kategoria:Iruñean hildakoak]] [[Kategoria:Benedikto XVI.ak dohatsu izendatutakoak]] ts34nkw5d6j3v3z36zk4xupm9l4bur3 0 739502 9999388 8569952 2024-12-14T11:31:22Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Farmazialariak]] kendua; [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999388 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Florentzio Bustintza Latxiondo''' ([[Liverpool]], 1902ko azaroaren 7a - [[Madril]], 1982ko urtarrilaren 10a) euskal [[farmazialari]]a, [[zientzialari]]a eta unibertsitateko irakaslea izan zen. [[Madrilgo Natur Zientzietako eta Zientzia Zehatzetako Errege Akademia]]ko (1959). eta [[Espainiako Farmaziako Errege Akademia|Farmaziako Errege Akademiako]] kidea izan zen.  == Biografia == Guraso euskaldunak zituen, jaiotzez ingelesa (Liverpool, 1902 - Madril, 1982), [[Erresuma Batua|Erresuma Batuko]] [[Dumfries]]ko St. Joseph College-n hasi zituen ikasketak, eta ikasketak bukatu zituen [[Katalunia]]n, [[Reus]]-en eta [[Tarragona]]n. 1919 eta 1926 artean [[Madrilgo Unibertsitatea]]n bi karreratan ikasi eta lizentziatu zen: Natur Zientziak eta Farmazia. hainbat unibertsitatetan biologia, nekazaritza eta fisiologiako irakaslea izan zen. [[Eusko Jaurlaritza]]ko nekazaritza-aholkularia izan zen. [[Medikuntza]]ren inguruko ikerketa asko egin zituen, batez ere [[penizilina]]ren eta [[antibiotiko]]en inguruan; berauei buruzko hitzaldi asko eman eta liburu ugari idatzi zituen. Mundu osoan ibili zen bere ezagutzak eta ikerketak azaltzen. [[Alexander Fleming]] zientzialariaren laguna izan zen; berau Madrilgo Natur Zientzietako honoris causa doktore egin zutenean, sarrera-hitzaldia egin zuen (1948). == Lanak == * ''De Pasteur a Fleming. La Penicilina y los Antibióticos, antimicrobianos'' (1945) * ''Les antibiotiques antimicrobiennes et la Pénicilline'' (1946) * ''Contribución a la historia de la penicilina'' (1946) * ''De Koch a Waksman. La Estreptomicina y la lucha contra el Mycobacterium tuberculosis'' (1948) * ''Diez años de amistad con Sir Alexander Fleming'' (1961) * ''Anatomía, Fisiología e Higiene Humanas y Zoología'' (1954) * ''Biología para el Curso Preuniversitario'' (1967) {{bizialdia|1902ko|1982ko|Florentzio Bustintza}} [[Kategoria:Liverpooldarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko biologoak]] [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] [[Kategoria:Euskal ingelesak]] [[Kategoria:Madrilen hildakoak]] [[Kategoria:Madrilgo Complutense Unibertsitateko katedradunak]] fn4vkx12by18qe3bkakcbxyu1kw9iny 9999390 9999388 2024-12-14T11:31:32Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Euskal Herriko biologoak]] kendua; [[Kategoria:Euskal Herriko biokimikariak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999390 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Florentzio Bustintza Latxiondo''' ([[Liverpool]], 1902ko azaroaren 7a - [[Madril]], 1982ko urtarrilaren 10a) euskal [[farmazialari]]a, [[zientzialari]]a eta unibertsitateko irakaslea izan zen. [[Madrilgo Natur Zientzietako eta Zientzia Zehatzetako Errege Akademia]]ko (1959). eta [[Espainiako Farmaziako Errege Akademia|Farmaziako Errege Akademiako]] kidea izan zen.  == Biografia == Guraso euskaldunak zituen, jaiotzez ingelesa (Liverpool, 1902 - Madril, 1982), [[Erresuma Batua|Erresuma Batuko]] [[Dumfries]]ko St. Joseph College-n hasi zituen ikasketak, eta ikasketak bukatu zituen [[Katalunia]]n, [[Reus]]-en eta [[Tarragona]]n. 1919 eta 1926 artean [[Madrilgo Unibertsitatea]]n bi karreratan ikasi eta lizentziatu zen: Natur Zientziak eta Farmazia. hainbat unibertsitatetan biologia, nekazaritza eta fisiologiako irakaslea izan zen. [[Eusko Jaurlaritza]]ko nekazaritza-aholkularia izan zen. [[Medikuntza]]ren inguruko ikerketa asko egin zituen, batez ere [[penizilina]]ren eta [[antibiotiko]]en inguruan; berauei buruzko hitzaldi asko eman eta liburu ugari idatzi zituen. Mundu osoan ibili zen bere ezagutzak eta ikerketak azaltzen. [[Alexander Fleming]] zientzialariaren laguna izan zen; berau Madrilgo Natur Zientzietako honoris causa doktore egin zutenean, sarrera-hitzaldia egin zuen (1948). == Lanak == * ''De Pasteur a Fleming. La Penicilina y los Antibióticos, antimicrobianos'' (1945) * ''Les antibiotiques antimicrobiennes et la Pénicilline'' (1946) * ''Contribución a la historia de la penicilina'' (1946) * ''De Koch a Waksman. La Estreptomicina y la lucha contra el Mycobacterium tuberculosis'' (1948) * ''Diez años de amistad con Sir Alexander Fleming'' (1961) * ''Anatomía, Fisiología e Higiene Humanas y Zoología'' (1954) * ''Biología para el Curso Preuniversitario'' (1967) {{bizialdia|1902ko|1982ko|Florentzio Bustintza}} [[Kategoria:Liverpooldarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko biokimikariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] [[Kategoria:Euskal ingelesak]] [[Kategoria:Madrilen hildakoak]] [[Kategoria:Madrilgo Complutense Unibertsitateko katedradunak]] 9igklqa3axbb9tmaqgq6istlqor0yd8 0 743334 9999396 8412899 2024-12-14T11:33:38Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Farmazialariak]] kendua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999396 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Jesús Larralde Berrio''' ([[Iruñea]], {{data|1920|11|29}} - [[Ibidem|''ib.'']], {{data|2018|2|9}}) nafar farmakologoa izan zen, animalien fisiologiaren irakaslea da [[Nafarroako Unibertsitatea]]n. [[Madrilgo Unibertsitatea]]n kimika ikasi eta hainbat aldizkaritan idatzi du, tartean ''[[Nature]]''. {{Biografia zirriborroa|Nafarroa}} {{bizialdia|1920ko|2018ko|Larralde, Jesus}} [[Kategoria:Iruindarrak]] [[Kategoria:Farmakologoak]] [[Kategoria:Opus Deiko kideak]] [[Kategoria:Nafarroako Unibertsitateko irakasleak]] [[Kategoria:Iruñean hildakoak]] dwh9mj9a81hwi9flvnfq488rzmyaly8 0 745654 9998736 9993613 2024-12-13T15:49:01Z Anitxu 108057 Argazkiak txertatu 9998736 wikitext text/x-wiki {{Biografia infotaula automatikoa}} '''Maddi Sarasua Laskarai''' ([[Itsasu]], [[1995]]eko [[azaroaren 22]]a) [[bertsolari]] eta [[Olerkigintza|olerkari]] lapurtarra da. Literatura irakasle lanetan dihardu. [[Aitor Sarasua]] bertsolariaren eta Maiana Laskarai irakaslearen alaba da.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Xenpelar Dokumentazio Zentroa-Bertsozale|abizena=Elkartea|izenburua=Maddi Sarasua Laskarai - Biografiak - BDB. Bertsolaritzaren datu-basea|hizkuntza=eu|url=https://bdb.bertsozale.eus/web/haitzondo/view/3076-maddi-sarasua-laskarai|aldizkaria=bdb.bertsozale.eus|sartze-data=2022-12-07}}</ref> == Ibilbidea == Hamaika urterekin hasi zen bertso eskolan, [[Uztaritze]]ko ikastolan. [[Karlos Aizpurua]], [[Patxi Iriart]] eta [[Jexux Arzallus]] izan ditu bertsogintzan irakasle. Gero, Baiona Lizeoko bertso eskolan, [[Odei Barroso]] eta [[Aimar Karrika]]rekin aritu zen.<ref name=":0" /> Eskolarteko txapelketetan maila bikaina eman zuen Iparraldekoa birritan eta Euskal Herrikoa behin irabaziz.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maddi Sarasuak eta Paul Iruretagoienak irabazi dabe Euskal Herriko Eskolartekoa|hizkuntza=eu|url=https://bizkaie.biz/1462830403293|aldizkaria=bizkaie.biz|sartze-data=2022-12-07}}</ref> 2012an [[Xilaba Bertsulari Xapelketa|Xilaba]] txapelketan egin zuen debuta eta finalean sartu zen. Laugarren postua eskuratu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maddi Sarasua Laskarai — Xilaba|hizkuntza=eu|url=https://www.bertsozale.eus/eu/xiberoa-lapurdi-baxenabarre/xilaba/parte-hartzaileak/maddi-sarasua-laskarai|aldizkaria=www.bertsozale.eus|sartze-data=2022-12-07}}</ref> Horri esker [[2013ko Bertsolari Txapelketa Nagusia|2013ko Euskal Herriko Bertsolari Txapelketa Nagusian]] parte hartu zuen, eta txapelketa horretako bertsolari gazteena izan zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sarasua Laskarai, Maddi - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/itsasu/hizlariak/maddi-sarasua-laskarai/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-03-05}}</ref> Ikasketek [[Gasteiz|Gasteiza]] eraman zuten eta Arabako Koadrila artekoan hartu zuen parte [[Errekaleor|Errekaleorreko]] taldearekin.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=2018ko Arabako Bertso Kuadrilla artekoan Aramaioko Ibabeko Bertaren Bilobak garaile|url=https://halabedi.eus/es/2018ko-arabako-bertso-kuadrilla-artekoan-aramaioko-ibabeko-bertaren-bilobak-garaile/|aldizkaria=Hala Bedi|sartze-data=2022-12-07}}</ref> [[Hizkuntza-plangintza]]n ikasketak egin ditu, eta alor horretan, [[euskara]]ren inguruan, lana egin izan du.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maddi Sarasua: Euskara klase perspektibatik|hizkuntza=eu|url=https://sustatu.eus/1582634719|aldizkaria=sustatu.eus|sartze-data=2020-02-28}}</ref> 2024ko ekainean olerki liburu bat atera zuen, ''Biharraren hegietan'' izenekoa. Gai politikoak olerki bidez jorratzen ditu liburu hartan.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=«Bihar hobe bat eraiki nahian eta bide horretan idatziriko olerkiak dira»|hizkuntza=eu|data=2024-06-12|url=https://www.berria.eus/kultura/bihar-hobe-bat-eraiki-nahian-eta-bide-horretan-idatziriko-olerkiak-dira_2126135_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-06-12}}</ref> Liburua aurkezteko errezitaldi musikatuak egiten ditu Martin Bidaurrek lagunduta.<ref>{{Erreferentzia|abizena=GrupoEleyco.com|izenburua=Inicio - Poetas en Mayo / Poetak Maiatzean|hizkuntza=es-es|url=https://poetasenmayo.com/es/eventos/eventos-en-vitoria/317-biharraren-hegietan|aldizkaria=Poetas en Mayo|sartze-data=2024-06-12}}</ref> == Palmaresa == * [[Bertsolari Txapelketa Nagusia]]: ** Final laurdenak (1): 2013 * [[Xilaba Bertsulari Xapelketa]]: ** Finalista (1): 2012 ** Finalaurrekoak (3): 2014, 2016, 2021 * [[Euskal Herriko Eskolarteko Bertsolari Txapelketa|Euskal Herriko Eskolartekoa]]: ** Txapelduna (1): 2012 ** Txapeldun ordea (1): 2011 * [[Iparraldeko Eskolarteko Bertsolari Txapelketa|Iparraldeko Eskolarteko Txapelketa]]: ** Txapelduna (2): 2012, 2013 ** Txapeldun ordea (1): 2011 * [[Arabako Bertsolari Txapelketa|Arabako Kuadrila artekoa]]: ** Finalista (1): 2018 (''Erreralekor birizik!'' taldearekin) == Liburuak == * [[Fitxategi:Maddi Sarasua idazlea.jpg|thumb|313x313px|Durangoko Azokan Biharraren hegietan olerki liburua aurkezten.]]''Biharraren hegietan,'' olerki bilduma (2024, Maiatz)<ref name=":1" /> == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1995eko||Sarasua, Maddi}} [[Kategoria:Lapurdiko bertsolariak]] [[Kategoria:Itsasuarrak]] [[Kategoria:Emakume bertsolariak]] [[Kategoria:Emakume poetak]] [[Kategoria:Emakume irakasleak]] 0j1bbexhwlo44jn46vk6p3ssroh0dtr 9998741 9998736 2024-12-13T15:53:28Z Anitxu 108057 9998741 wikitext text/x-wiki {{Biografia infotaula automatikoa}} '''Maddi Sarasua Laskarai''' ([[Itsasu]], [[1995]]eko [[azaroaren 22]]a) [[bertsolari]] eta [[Olerkigintza|olerkari]] lapurtarra da. Literatura irakasle lanetan dihardu. [[Aitor Sarasua]] bertsolariaren eta Maiana Laskarai irakaslearen alaba da.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Xenpelar Dokumentazio Zentroa-Bertsozale|abizena=Elkartea|izenburua=Maddi Sarasua Laskarai - Biografiak - BDB. Bertsolaritzaren datu-basea|hizkuntza=eu|url=https://bdb.bertsozale.eus/web/haitzondo/view/3076-maddi-sarasua-laskarai|aldizkaria=bdb.bertsozale.eus|sartze-data=2022-12-07}}</ref> == Ibilbidea == Hamaika urterekin hasi zen bertso eskolan, [[Uztaritze]]ko ikastolan. [[Karlos Aizpurua]], [[Patxi Iriart]] eta [[Jexux Arzallus]] izan ditu bertsogintzan irakasle. Gero, Baiona Lizeoko bertso eskolan, [[Odei Barroso]] eta [[Aimar Karrika]]rekin aritu zen.<ref name=":0" /> Eskolarteko txapelketetan maila bikaina eman zuen Iparraldekoa birritan eta Euskal Herrikoa behin irabaziz.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maddi Sarasuak eta Paul Iruretagoienak irabazi dabe Euskal Herriko Eskolartekoa|hizkuntza=eu|url=https://bizkaie.biz/1462830403293|aldizkaria=bizkaie.biz|sartze-data=2022-12-07}}</ref> 2012an [[Xilaba Bertsulari Xapelketa|Xilaba]] txapelketan egin zuen debuta eta finalean sartu zen. Laugarren postua eskuratu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maddi Sarasua Laskarai — Xilaba|hizkuntza=eu|url=https://www.bertsozale.eus/eu/xiberoa-lapurdi-baxenabarre/xilaba/parte-hartzaileak/maddi-sarasua-laskarai|aldizkaria=www.bertsozale.eus|sartze-data=2022-12-07}}</ref> Horri esker [[2013ko Bertsolari Txapelketa Nagusia|2013ko Euskal Herriko Bertsolari Txapelketa Nagusian]] parte hartu zuen, eta txapelketa horretako bertsolari gazteena izan zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sarasua Laskarai, Maddi - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/itsasu/hizlariak/maddi-sarasua-laskarai/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-03-05}}</ref> Ikasketek [[Gasteiz|Gasteiza]] eraman zuten eta Arabako Koadrila artekoan hartu zuen parte [[Errekaleor|Errekaleorreko]] taldearekin.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=2018ko Arabako Bertso Kuadrilla artekoan Aramaioko Ibabeko Bertaren Bilobak garaile|url=https://halabedi.eus/es/2018ko-arabako-bertso-kuadrilla-artekoan-aramaioko-ibabeko-bertaren-bilobak-garaile/|aldizkaria=Hala Bedi|sartze-data=2022-12-07}}</ref> [[Hizkuntza-plangintza]]n ikasketak egin ditu, eta alor horretan, [[euskara]]ren inguruan, lana egin izan du.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maddi Sarasua: Euskara klase perspektibatik|hizkuntza=eu|url=https://sustatu.eus/1582634719|aldizkaria=sustatu.eus|sartze-data=2020-02-28}}</ref> 2024ko ekainean olerki liburu bat atera zuen, ''Biharraren hegietan'' izenekoa. Gai politikoak olerki bidez jorratzen ditu liburu hartan.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=«Bihar hobe bat eraiki nahian eta bide horretan idatziriko olerkiak dira»|hizkuntza=eu|data=2024-06-12|url=https://www.berria.eus/kultura/bihar-hobe-bat-eraiki-nahian-eta-bide-horretan-idatziriko-olerkiak-dira_2126135_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-06-12}}</ref> Liburua aurkezteko errezitaldi musikatuak egiten ditu Martin Bidaurrek lagunduta.<ref>{{Erreferentzia|abizena=GrupoEleyco.com|izenburua=Inicio - Poetas en Mayo / Poetak Maiatzean|hizkuntza=es-es|url=https://poetasenmayo.com/es/eventos/eventos-en-vitoria/317-biharraren-hegietan|aldizkaria=Poetas en Mayo|sartze-data=2024-06-12}}</ref> == Palmaresa == * [[Bertsolari Txapelketa Nagusia]]: ** Final laurdenak (1): 2013 * [[Xilaba Bertsulari Xapelketa]]: ** Finalista (1): 2012 ** Finalaurrekoak (3): 2014, 2016, 2021 * [[Euskal Herriko Eskolarteko Bertsolari Txapelketa|Euskal Herriko Eskolartekoa]]: ** Txapelduna (1): 2012 ** Txapeldun ordea (1): 2011 * [[Iparraldeko Eskolarteko Bertsolari Txapelketa|Iparraldeko Eskolarteko Txapelketa]]: ** Txapelduna (2): 2012, 2013 ** Txapeldun ordea (1): 2011 * [[Arabako Bertsolari Txapelketa|Arabako Kuadrila artekoa]]: ** Finalista (1): 2018 (''Erreralekor birizik!'' taldearekin) * [[Fitxategi:Maddi Sarasua idazlea.jpg|thumb|313x313px|Durangoko Azokan Biharraren hegietan olerki liburua aurkezten.]] == Liburuak == ''Biharraren hegietan,'' olerki bilduma (2024, Maiatz)<ref name=":1" /> == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1995eko||Sarasua, Maddi}} [[Kategoria:Lapurdiko bertsolariak]] [[Kategoria:Itsasuarrak]] [[Kategoria:Emakume bertsolariak]] [[Kategoria:Emakume poetak]] [[Kategoria:Emakume irakasleak]] 7v993epvp628x2aq3td1qznrf25ifx4 0 746601 9998422 6605719 2024-12-13T12:42:18Z Wayratuta 119550 Zuzenketa batzuk 9998422 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa|jaiotza data=?|heriotza data=?}} '''Bruria''' edo '''Beruria''' ({{lang-he|ברוריה}}) [[Talmud|Talmudean]] jakintsutzat katalogatutako emakume gutxietako bat da. [[Meir Errabinoa|Meir]] [[Errabino|errabinoaren]] emaztea eta [[Hanina ben Teradion]] errabinoaren alaba izan zen. == Kanpo estekak == {{Autoritate kontrola}}{{Biografia zirriborroa}} [[Kategoria:Talmud]] [[Kategoria:Antzinako Erromako emakumeak]] [[Kategoria:II. mendeko emakumeak]] [[Kategoria:Erromatar Inperioko juduak]] r7iwxktfa5hg0vvulvd97przcicgqb5 0 746636 9998917 8572423 2024-12-13T18:38:40Z InternetArchiveBot 119347 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 9998917 wikitext text/x-wiki {{geografia fisiko infotaula}} '''Garmendia''' (1059 m) [[Txaruta]] menditik oso gertu dagoen gailur txikia da, [[Belate]] mendilerroan, [[Bidasoaldea]]n.<ref>https://web.archive.org/web/20210503141541/https://mendiak.eus/mendia/garmendia/</ref> Igotzeko ez du zailtasun handirik eta goitik ikuspegi ederra dago. Txaruta eta Garmendia artean Garmendi muinoa dago (951); bertan Txarutako txabolak daude. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{es}}:[https://www.mendikat.net/eu/com/mount/1317 Ibilbideak eta argazkiak mendikat webgunean.] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Nafarroa Garaiko mendiak]] b8edvk0d30i32ptlu44ao73fge6j6l2 0 747531 9999391 9530496 2024-12-14T11:31:59Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Farmazialariak]] kendua; [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999391 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa |jaiotza data= [[1833]] |heriotza data= [[1905]] }} '''Fausto Garagartza Dugiols''' ([[Hondarribia]], [[1833]] &ndash; [[Madril]], [[1905]]) gipuzkoar farmazialari eta politikaria izan zen. [[Santiago de Compostelako Unibertsitatea|Santiagoko Unibertsitateko]] eta [[Madrilgo Unibertsitatea|Madrilgo Unibertsitateko]] katedraduna ere, dekanoa izatera iritsi zela. {{Biografia zirriborroa|Gipuzkoa}} {{bizialdia|1833ko|1905eko|Garagartza, Fausto}} [[Kategoria:Hondarribiarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko kimikariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] [[Kategoria:Gobernadore zibilak]] [[Kategoria:Madrilen hildakoak]] 43478czm7lahtzyf7fhatye1kzk1f9r 0 747659 9999407 8333146 2024-12-14T11:37:10Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Farmazialariak]] kendua; [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999407 wikitext text/x-wiki {{Biografia infotaula automatikoa}} '''Maria Untzetabarrenetxea Olazar''' ([[Bilbo]], [[1964]]) arabar farmazialari eta enpresaburua da. 1992an María D'uol enpresa sortu zuen. [[Arabako Unibertsitate Ospitalea]]ren laguntzarekin produktu [[dermatologia|dermatologikoak]] sortu ditu gaixo onkologikoentzat. {{Biografia zirriborroa|Araba}} {{bizialdia|1964ko||Untzetabarrenetxea, Maria}} [[Kategoria:Bilbotarrak]] [[Kategoria:Gasteiztarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] [[Kategoria:Arabako enpresaburuak]] 74on59vm46jy8gbgl0d1h3k4o13juzm 0 748074 9998934 9968305 2024-12-13T18:55:19Z 155.190.46.7 /* Jarduera Kulturala */ 9998934 wikitext text/x-wiki {{eraikin infotaula}} [[Fitxategi:Kamara 1 162.jpg|thumb|Yurritako errotaren eraikina: 1970eko hamarkadan [[Luis Peña Gantxegi]] arkitektoak diseinatua.]] [[Fitxategi:Yurritako errotak berria.jpg|alt=|thumb|Yurritako errota.]] [[Fitxategi:Ihurritapresa.jpg|thumb|Yurritako presa: barne egitura zurezkoa du, eta Euskal Autonomia Erkidegoan oso bakan gordetzen den tipologia batekoa da.]] '''Yurrita errota''' [[Oiartzun]]go (Gipuzkoa) [[errota]] bat da. [[2015]]eko [[azaroaren 25]]ean [[Eusko Jaurlaritza]]k [[kultura ondasun]] izendatu zuen, ''monumentu'' sailkapenarekin.<ref>[http://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/agindua/agindua-2015eko-azaroaren-25ekoa-hezkuntza-hizkuntza-politika-eta-kulturako-sailburuarena-oiartzunen-gipuzkoa-den-yurrita-edo-ihurrita-errota-kultura-ondasun-gisa-monumentu-izendapenaz-euskal-kultura-ondarearen-zerrenda-nagusian-sartzeko-dena/ Kultura Ondasun izendapena EHAAn]</ref> == Deskribapena == Oiartzungo [[Ugaldetxo]] auzunean kokatzen da Yurrita errota, Ihurrita bidea deritzon errepidearen aldean. Eraikuntza errepidearen alboan dago, Oiartzungo industria-poligonoaren bestaldean. Joan den mendeko eraikin bat da, 1970eko hamarkadakoa; etxe zaharraren lekuan altxatua, estolda edo errotapearen gainean, eta beheko solairuan kontserbatu egiten du errotako makinaria, zeinak oraindik ere martxan jarraitzen duen. Biltegi-sala baten eta errotarako geletan ohiko denaren arabera goratutako solairu baten, kokatzen dira pare bi errotari euren kutxarekin, toberak, behealdean azpilak, garabi-besoa eta halako instalazioetarako ohiko diren gainerako lanabesak eta osagarri lagungarriak. Estolda [[ganbara]] gangadun bat da eraikuntzaren azpian, non kokatzen diren bi turbina metaliko, zeintzuek, sifoietatik jausten den uraren indarrez, errotarriak mugitzen dituzten. Kanal-tunelaren bidez egiten da hustuketa, hormigoizko zoladuraren azpitik eta errekaraino doan lurpeko gangadun tartean zehar. Azpiegitura [[hidrauliko]]a hego-ekialdean kokatzen da, eta honako hauek osatzen dute: erakinaren alboko antepara handia, aldi bateko meatze-trenbidearen (egungo bide berdea) paraleloa den 270 metroko kanala, eta futbol zelaiaren atzealdean kokatutako presa. Tamaina handikoa eta planta irregularrekoa da antepara, 30 metroko luzerarekin eta parte hedatuenean 6,5 metroko zabalerarekin, etxeari lotutako fatxada-aurpegirantz mehartu egiten delarik. Antepararekiko alde hurbilenean kanala zabalagoa da, eta parteetariko batzuetan harlangaitzez egindakoa da. [[Oiartzun ibaia]]ren ibilbideko erdialdean dago kokatua presa, meandro baten, non ibaia zabaldu egiten baita, terrenoko desnibel naturala aprobetxatuz. 22 metroko luzera du eta oinarrian 6 metroko zabalera, eta ibai-ohetik gora 1, 22 metroko garaiera. Ez du ibai hondo handirik eta ezponda bikoitzaz eratua da. Goiko uren aldeko ezponda txikiagoa da, eta goialdean (0,60 metro edo) kurbatura suabe bat du, tamaina handieneko isurialde-ezpondarantz doana. Presaren obra harlanduxkoa da, abiaburuen artean era longitudinalean kokatua dago, eta ondo finkatua dagoela ematen du. Eskuinaldean, hustubide edo kanal izateko pasabide txiki bat dago, harlanduxko zinta batez errematatua. 4 metroko alboko estribuen bidez sendotzen da presa, eta eskumakoak hormigoizko jasodura handi bat du, non uhatearekin kanalaren hasierari bidea irekitzen zaion. Yurritako egungo [[presa]] aldi bateko egurrezko presaren dokumentazioan aipatutakoaren segida da, eta, XIX. mendean, egurrezko horren gainean irekitakoa izango da seguruenik, hain justu ere harginen teknika tradizionalen arabera altxatua. Eraikuntza-sistema ezezaguna da; baina, antzekoekiko analogia dela-eta, pentsa daiteke barrualdea harrizko material txikiz eraikia dela, eta baliteke egurrezko egituraren parteren bat kontserbatzea. XV. mendearen hondarretik aurrera eta XVI. eta XIX. mendeen artean dokumentatua dago Yurrita errota; Yurritako maiorazkoaren jabetzen gaineko administrazio eta kudeaketari lotutako hainbat aipu dokumental jasotzen dira; errota maiorazko horren parte zen. Dokumentazioaren bidez patronatuaren (Yurrita-Zuaznabar-Zabala familiak) transmisioa jarrai daiteke, eta bai errotaren historiako zenbat jazoera ere: auziak, obrak. XIX. mendearen hondarretik 1923ra arte, [[Errenteria]]ko Udalaren zentral elektriko gisa erabili zen errota; baina, hartarako egokitzapen-obra handiak egin ziren, estribuak eta ubidea sendotu eta handituz. XX. mende guztian zehar erabili zen instalazioa. Aldi horretan, hura mantendu eta kontsolidatzeko esku-hartzeak egiten jarraitu zen, sendotze-obretarako (estribuak.) hormigoia erabiliz. Oiartzungo alde horretako historiaren azken testigantza materiala da errota. Izan ere, delako aldea erabat aldatu baita, transformazio urbanistikoaren eta industria-poligonoak sortzearen ondorioz. Mende hasieran, Oiartzunen martxan ziren 20 errota inguru, eta aipagai duguna da egun geratzen diren bakanetarikoa. Eta aldi bateko aprobetxamenduko erakin zaharra iragan mendean desagertu bazen ere, erakin berriak, batetik, integratu egin zituen errota zaharraren parteak, eta, bestetik, errespetatu egin zituen jarduerarekin aurrera egitea posible egiten duten instalazioak eta parteak; betiere, jardueraren alderdi materialei (makinaria, lanabesak, ekoizpen-teknika, indar eragilea ekoiztea) eta immaterialei lotutako balio etnografikoa zainduaz. Azpiegitura hidraulikoa ere nabarmentzen da, batez ere presa. Elementu hori ondo eraikia da eta EAEn oso bakan gordetzen den tipologiakoa da, eta Oiartzun ibaiaren pasaia propioaren parte da, zeinetan gorde egiten baitira pasaia-balio naturalak. Baina, alde hori hurbil dago ingurumenaren aldetik hondaturik dauden beste batzuetatik. Presa balio naturaletan integratzen da eta ibaiko balio ikusizko eta estetikoen parte da; eta nahiz mendeetan zehar seguruenik sarritan berregin den, iraun egin du, bai historiaren testigantza gisa, bai bere xede ziren instalazioen testigantza gisa. == Ekoizpena == XX. mendean garia, artoa eta garagarra irindu ziren gehienbat Yurrita errotan. Gaur egun errotara hurbiltzen den herritar, elkarte eta talogileentzat ehotzen da artoa. [[Fitxategi:Yurrita errota ehotzen.jpg|none|thumb|Yurrita errota artoa ehotzen.]] Herritarren zerbitzura lanean darrai errotak XXI. mendean zehar ere. == Jarduera Kulturala == * 2015eko azaroaren 25ean Eusko Jaurlaritzak Yurrita errota, kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, '''Monumentu''' izendapenaz, '''Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian''' sartzen du. [https://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/eli/es-pv/o/2015/11/25/(7)/dof/eus/html/] * 2016ko maiatzaren 20ean "Molino Yurrita: Patrimonio Natural y Edificado" aurkeztu da Segobian ospatu den '''X. Nazioarteko Molinologia Kongresuan'''. * 2018ko maiatzaren 13an '''Felix Ibargutxi''' kazetariaren '''"Errotako Rotetatarrak"''' artikulua argitaratu da Diario Vasco egunkarian. [https://www.diariovasco.com/culturas/errotako-rotetarrak-20180513102056-nt.html] * 2018ko ekainean '''Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea''' sortu da. * 2018ko Irailaren 29an, Ugaldetxoko Festetako San Miguel egun nagusian, '''ekitaldi herrikoia''' ospatu da errotaren inguruan. * 2019ko urriaren 5ean, '''Ondarearen Europar Jardunaldien''' barnean, Oiartzungo eta Errenteriako Udaletxeen babesarekin '''ibilaldi komentatua''' antolatu da Arditurriko bide berdearen barrena Fanderia, Yurrita eta Arraskuko errotak bisitatzeko aukera izan delarik. * 2019ko urriaren 10ean '''hitzaldiak''' antolatu dira Yurrita errotan: "Artoa Oiartzunen: bertaratu zenetik orokortu zen arte", Alvaro Aragon-ek. Eta "Gipuzkoako errotak: Ondareari begirada bat", Alex Roteta-k. * 2020ko irailaren 29an '''Oiartzungo lehen errotarri-harrobia katalogatzea lortzen da Zelaiburun''' Aranzadi Zientzia Elkarteko Etnografia saileko '''Javi Castro''' adituarekin elkarlanean. Atlas Meulières Web orrialdean 1023. fitxarekin jasotzen da: <nowiki>http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/presentation.html</nowiki> * 2021ko ekainaren 1ean '''Oiartzungo Antzuzabaleta errekan beste errotarri-harrobi bat katalogatzea lortzen da''' Aranzadi Zientzia Elkarteko Etnografia saileko '''Javi Castro''' adituarekin elkarlanean. Atlas Meulières Web orrialdean 1060. fitxarekin jasotzen da: <nowiki>http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/presentation.html</nowiki> *2021eko irailaren 19an, Errenteriako Udalak antolatutako '''Mugikortasun Iraunkorraren Europako Astea'''ren baitan, Fanderiatik Yurritako errotara txangoa egin da bizikletaz Oiartzun ibaiari jarraituz. Parte hartzaileek, Yurrita errotaren historiari buruzko azalpenak jasotzeaz gain, artoa nola ehotzen den ikusteko aukera paregabea izan dute. *2022ko urtarrilaren 14ean '''Oiartzungo Zorrolan errotarri-harrobi berri bat katalogatzea lortzen da''' Aranzadi Zientzia Elkarteko Etnografia saileko '''Javi Castro''' adituarekin elkarlanean. Atlas Meulières Web orrialdean 1068. fitxarekin jasotzen da: <nowiki>http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/presentation.html</nowiki> *2022ko maiatzaren 8an ospatutako "'''Gipuzkoako Erroten Eguna'''" bultzatu du Yurrita Errota Sustatzeko Elkarteak. 32 udalerritan antolatutako 40 tokiko jarduera ezberdinetan 1.500 pertsona baino gehiagok hartu dute parte. [https://www.kulturklik.euskadi.eus/ekitaldia/2022/05/08/gipuzkoako-erroten-eguna/webkklik00-detalle/eu/] *2023ko maiatzaren 14an ospatutako "'''Gipuzkoako Erroten Eguna'''" bultzatu du Yurrita Errota Sustatzeko Elkarteak. [https://www.gipuzkoanatura.eus/eu/-/gipuzkoako-erroten-eguna#:~:text=Maiatzaren%2014an%2C%20igandea%2C%20Gipuzkoako%20Erroten,balioan%20jarri%20eta%20jendeari%20ezagutarazteko.] *2024ko maiatzaren 12an ospatutako "'''Gipuzkoako Erroten Eguna'''" bultzatu du Yurrita Errota Sustatzeko Elkarteak.[https://www.kulturklik.euskadi.eus/ekitaldia/2024/05/12/gipuzkoako-iii-erroten-eguna-/webkklik00-detalle/eu/] == Irudia == [[Fitxategi:Ihurrita.jpg|alt=|erdian|thumb|553x553px|Yurrita Errota: Gipuzkoako Erroten Eguna 2022]] == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == === Bideoak === * [Https://www.youtube.com/watch?v=klbsGJkRRUs Yurrita errota martxan 2019 - Bideoa] * [https://www.youtube.com/watch?v=P5GiViotIpU Yurrita errota - 2018. urteko bideoa] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Oiartzungo eraikinak]] [[Kategoria:Gipuzkoako Kultura Ondasunak]] [[Kategoria:Gipuzkoako errotak]] jsjasllwj30nvrnfueoebdwxvm6jfoq 9998936 9998934 2024-12-13T18:56:42Z 155.190.46.7 /* Jarduera Kulturala */ 9998936 wikitext text/x-wiki {{eraikin infotaula}} [[Fitxategi:Kamara 1 162.jpg|thumb|Yurritako errotaren eraikina: 1970eko hamarkadan [[Luis Peña Gantxegi]] arkitektoak diseinatua.]] [[Fitxategi:Yurritako errotak berria.jpg|alt=|thumb|Yurritako errota.]] [[Fitxategi:Ihurritapresa.jpg|thumb|Yurritako presa: barne egitura zurezkoa du, eta Euskal Autonomia Erkidegoan oso bakan gordetzen den tipologia batekoa da.]] '''Yurrita errota''' [[Oiartzun]]go (Gipuzkoa) [[errota]] bat da. [[2015]]eko [[azaroaren 25]]ean [[Eusko Jaurlaritza]]k [[kultura ondasun]] izendatu zuen, ''monumentu'' sailkapenarekin.<ref>[http://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/agindua/agindua-2015eko-azaroaren-25ekoa-hezkuntza-hizkuntza-politika-eta-kulturako-sailburuarena-oiartzunen-gipuzkoa-den-yurrita-edo-ihurrita-errota-kultura-ondasun-gisa-monumentu-izendapenaz-euskal-kultura-ondarearen-zerrenda-nagusian-sartzeko-dena/ Kultura Ondasun izendapena EHAAn]</ref> == Deskribapena == Oiartzungo [[Ugaldetxo]] auzunean kokatzen da Yurrita errota, Ihurrita bidea deritzon errepidearen aldean. Eraikuntza errepidearen alboan dago, Oiartzungo industria-poligonoaren bestaldean. Joan den mendeko eraikin bat da, 1970eko hamarkadakoa; etxe zaharraren lekuan altxatua, estolda edo errotapearen gainean, eta beheko solairuan kontserbatu egiten du errotako makinaria, zeinak oraindik ere martxan jarraitzen duen. Biltegi-sala baten eta errotarako geletan ohiko denaren arabera goratutako solairu baten, kokatzen dira pare bi errotari euren kutxarekin, toberak, behealdean azpilak, garabi-besoa eta halako instalazioetarako ohiko diren gainerako lanabesak eta osagarri lagungarriak. Estolda [[ganbara]] gangadun bat da eraikuntzaren azpian, non kokatzen diren bi turbina metaliko, zeintzuek, sifoietatik jausten den uraren indarrez, errotarriak mugitzen dituzten. Kanal-tunelaren bidez egiten da hustuketa, hormigoizko zoladuraren azpitik eta errekaraino doan lurpeko gangadun tartean zehar. Azpiegitura [[hidrauliko]]a hego-ekialdean kokatzen da, eta honako hauek osatzen dute: erakinaren alboko antepara handia, aldi bateko meatze-trenbidearen (egungo bide berdea) paraleloa den 270 metroko kanala, eta futbol zelaiaren atzealdean kokatutako presa. Tamaina handikoa eta planta irregularrekoa da antepara, 30 metroko luzerarekin eta parte hedatuenean 6,5 metroko zabalerarekin, etxeari lotutako fatxada-aurpegirantz mehartu egiten delarik. Antepararekiko alde hurbilenean kanala zabalagoa da, eta parteetariko batzuetan harlangaitzez egindakoa da. [[Oiartzun ibaia]]ren ibilbideko erdialdean dago kokatua presa, meandro baten, non ibaia zabaldu egiten baita, terrenoko desnibel naturala aprobetxatuz. 22 metroko luzera du eta oinarrian 6 metroko zabalera, eta ibai-ohetik gora 1, 22 metroko garaiera. Ez du ibai hondo handirik eta ezponda bikoitzaz eratua da. Goiko uren aldeko ezponda txikiagoa da, eta goialdean (0,60 metro edo) kurbatura suabe bat du, tamaina handieneko isurialde-ezpondarantz doana. Presaren obra harlanduxkoa da, abiaburuen artean era longitudinalean kokatua dago, eta ondo finkatua dagoela ematen du. Eskuinaldean, hustubide edo kanal izateko pasabide txiki bat dago, harlanduxko zinta batez errematatua. 4 metroko alboko estribuen bidez sendotzen da presa, eta eskumakoak hormigoizko jasodura handi bat du, non uhatearekin kanalaren hasierari bidea irekitzen zaion. Yurritako egungo [[presa]] aldi bateko egurrezko presaren dokumentazioan aipatutakoaren segida da, eta, XIX. mendean, egurrezko horren gainean irekitakoa izango da seguruenik, hain justu ere harginen teknika tradizionalen arabera altxatua. Eraikuntza-sistema ezezaguna da; baina, antzekoekiko analogia dela-eta, pentsa daiteke barrualdea harrizko material txikiz eraikia dela, eta baliteke egurrezko egituraren parteren bat kontserbatzea. XV. mendearen hondarretik aurrera eta XVI. eta XIX. mendeen artean dokumentatua dago Yurrita errota; Yurritako maiorazkoaren jabetzen gaineko administrazio eta kudeaketari lotutako hainbat aipu dokumental jasotzen dira; errota maiorazko horren parte zen. Dokumentazioaren bidez patronatuaren (Yurrita-Zuaznabar-Zabala familiak) transmisioa jarrai daiteke, eta bai errotaren historiako zenbat jazoera ere: auziak, obrak. XIX. mendearen hondarretik 1923ra arte, [[Errenteria]]ko Udalaren zentral elektriko gisa erabili zen errota; baina, hartarako egokitzapen-obra handiak egin ziren, estribuak eta ubidea sendotu eta handituz. XX. mende guztian zehar erabili zen instalazioa. Aldi horretan, hura mantendu eta kontsolidatzeko esku-hartzeak egiten jarraitu zen, sendotze-obretarako (estribuak.) hormigoia erabiliz. Oiartzungo alde horretako historiaren azken testigantza materiala da errota. Izan ere, delako aldea erabat aldatu baita, transformazio urbanistikoaren eta industria-poligonoak sortzearen ondorioz. Mende hasieran, Oiartzunen martxan ziren 20 errota inguru, eta aipagai duguna da egun geratzen diren bakanetarikoa. Eta aldi bateko aprobetxamenduko erakin zaharra iragan mendean desagertu bazen ere, erakin berriak, batetik, integratu egin zituen errota zaharraren parteak, eta, bestetik, errespetatu egin zituen jarduerarekin aurrera egitea posible egiten duten instalazioak eta parteak; betiere, jardueraren alderdi materialei (makinaria, lanabesak, ekoizpen-teknika, indar eragilea ekoiztea) eta immaterialei lotutako balio etnografikoa zainduaz. Azpiegitura hidraulikoa ere nabarmentzen da, batez ere presa. Elementu hori ondo eraikia da eta EAEn oso bakan gordetzen den tipologiakoa da, eta Oiartzun ibaiaren pasaia propioaren parte da, zeinetan gorde egiten baitira pasaia-balio naturalak. Baina, alde hori hurbil dago ingurumenaren aldetik hondaturik dauden beste batzuetatik. Presa balio naturaletan integratzen da eta ibaiko balio ikusizko eta estetikoen parte da; eta nahiz mendeetan zehar seguruenik sarritan berregin den, iraun egin du, bai historiaren testigantza gisa, bai bere xede ziren instalazioen testigantza gisa. == Ekoizpena == XX. mendean garia, artoa eta garagarra irindu ziren gehienbat Yurrita errotan. Gaur egun errotara hurbiltzen den herritar, elkarte eta talogileentzat ehotzen da artoa. [[Fitxategi:Yurrita errota ehotzen.jpg|none|thumb|Yurrita errota artoa ehotzen.]] Herritarren zerbitzura lanean darrai errotak XXI. mendean zehar ere. == Jarduera Kulturala == * 2015eko azaroaren 25ean Eusko Jaurlaritzak Yurrita errota, kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, '''Monumentu''' izendapenaz, '''Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian''' sartzen du. [https://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/eli/es-pv/o/2015/11/25/(7)/dof/eus/html/] * 2016ko maiatzaren 20ean "Molino Yurrita: Patrimonio Natural y Edificado" aurkeztu da Segobian ospatu den '''X. Nazioarteko Molinologia Kongresuan'''. [https://molinosacem.com/congresos/x-congreso-segovia-2016/] * 2018ko maiatzaren 13an '''Felix Ibargutxi''' kazetariaren '''"Errotako Rotetatarrak"''' artikulua argitaratu da Diario Vasco egunkarian. [https://www.diariovasco.com/culturas/errotako-rotetarrak-20180513102056-nt.html] * 2018ko ekainean '''Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea''' sortu da. * 2018ko Irailaren 29an, Ugaldetxoko Festetako San Miguel egun nagusian, '''ekitaldi herrikoia''' ospatu da errotaren inguruan. * 2019ko urriaren 5ean, '''Ondarearen Europar Jardunaldien''' barnean, Oiartzungo eta Errenteriako Udaletxeen babesarekin '''ibilaldi komentatua''' antolatu da Arditurriko bide berdearen barrena Fanderia, Yurrita eta Arraskuko errotak bisitatzeko aukera izan delarik. * 2019ko urriaren 10ean '''hitzaldiak''' antolatu dira Yurrita errotan: "Artoa Oiartzunen: bertaratu zenetik orokortu zen arte", Alvaro Aragon-ek. Eta "Gipuzkoako errotak: Ondareari begirada bat", Alex Roteta-k. * 2020ko irailaren 29an '''Oiartzungo lehen errotarri-harrobia katalogatzea lortzen da Zelaiburun''' Aranzadi Zientzia Elkarteko Etnografia saileko '''Javi Castro''' adituarekin elkarlanean. Atlas Meulières Web orrialdean 1023. fitxarekin jasotzen da: <nowiki>http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/presentation.html</nowiki> * 2021ko ekainaren 1ean '''Oiartzungo Antzuzabaleta errekan beste errotarri-harrobi bat katalogatzea lortzen da''' Aranzadi Zientzia Elkarteko Etnografia saileko '''Javi Castro''' adituarekin elkarlanean. Atlas Meulières Web orrialdean 1060. fitxarekin jasotzen da: <nowiki>http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/presentation.html</nowiki> *2021eko irailaren 19an, Errenteriako Udalak antolatutako '''Mugikortasun Iraunkorraren Europako Astea'''ren baitan, Fanderiatik Yurritako errotara txangoa egin da bizikletaz Oiartzun ibaiari jarraituz. Parte hartzaileek, Yurrita errotaren historiari buruzko azalpenak jasotzeaz gain, artoa nola ehotzen den ikusteko aukera paregabea izan dute. *2022ko urtarrilaren 14ean '''Oiartzungo Zorrolan errotarri-harrobi berri bat katalogatzea lortzen da''' Aranzadi Zientzia Elkarteko Etnografia saileko '''Javi Castro''' adituarekin elkarlanean. Atlas Meulières Web orrialdean 1068. fitxarekin jasotzen da: <nowiki>http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/presentation.html</nowiki> *2022ko maiatzaren 8an ospatutako "'''Gipuzkoako Erroten Eguna'''" bultzatu du Yurrita Errota Sustatzeko Elkarteak. 32 udalerritan antolatutako 40 tokiko jarduera ezberdinetan 1.500 pertsona baino gehiagok hartu dute parte. [https://www.kulturklik.euskadi.eus/ekitaldia/2022/05/08/gipuzkoako-erroten-eguna/webkklik00-detalle/eu/] *2023ko maiatzaren 14an ospatutako "'''Gipuzkoako Erroten Eguna'''" bultzatu du Yurrita Errota Sustatzeko Elkarteak. [https://www.gipuzkoanatura.eus/eu/-/gipuzkoako-erroten-eguna#:~:text=Maiatzaren%2014an%2C%20igandea%2C%20Gipuzkoako%20Erroten,balioan%20jarri%20eta%20jendeari%20ezagutarazteko.] *2024ko maiatzaren 12an ospatutako "'''Gipuzkoako Erroten Eguna'''" bultzatu du Yurrita Errota Sustatzeko Elkarteak.[https://www.kulturklik.euskadi.eus/ekitaldia/2024/05/12/gipuzkoako-iii-erroten-eguna-/webkklik00-detalle/eu/] == Irudia == [[Fitxategi:Ihurrita.jpg|alt=|erdian|thumb|553x553px|Yurrita Errota: Gipuzkoako Erroten Eguna 2022]] == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == === Bideoak === * [Https://www.youtube.com/watch?v=klbsGJkRRUs Yurrita errota martxan 2019 - Bideoa] * [https://www.youtube.com/watch?v=P5GiViotIpU Yurrita errota - 2018. urteko bideoa] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Oiartzungo eraikinak]] [[Kategoria:Gipuzkoako Kultura Ondasunak]] [[Kategoria:Gipuzkoako errotak]] ct39s268r14hcky1wmq9xxfpckb9h3q 9998937 9998936 2024-12-13T18:58:02Z 155.190.46.7 /* Jarduera Kulturala */ 9998937 wikitext text/x-wiki {{eraikin infotaula}} [[Fitxategi:Kamara 1 162.jpg|thumb|Yurritako errotaren eraikina: 1970eko hamarkadan [[Luis Peña Gantxegi]] arkitektoak diseinatua.]] [[Fitxategi:Yurritako errotak berria.jpg|alt=|thumb|Yurritako errota.]] [[Fitxategi:Ihurritapresa.jpg|thumb|Yurritako presa: barne egitura zurezkoa du, eta Euskal Autonomia Erkidegoan oso bakan gordetzen den tipologia batekoa da.]] '''Yurrita errota''' [[Oiartzun]]go (Gipuzkoa) [[errota]] bat da. [[2015]]eko [[azaroaren 25]]ean [[Eusko Jaurlaritza]]k [[kultura ondasun]] izendatu zuen, ''monumentu'' sailkapenarekin.<ref>[http://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/agindua/agindua-2015eko-azaroaren-25ekoa-hezkuntza-hizkuntza-politika-eta-kulturako-sailburuarena-oiartzunen-gipuzkoa-den-yurrita-edo-ihurrita-errota-kultura-ondasun-gisa-monumentu-izendapenaz-euskal-kultura-ondarearen-zerrenda-nagusian-sartzeko-dena/ Kultura Ondasun izendapena EHAAn]</ref> == Deskribapena == Oiartzungo [[Ugaldetxo]] auzunean kokatzen da Yurrita errota, Ihurrita bidea deritzon errepidearen aldean. Eraikuntza errepidearen alboan dago, Oiartzungo industria-poligonoaren bestaldean. Joan den mendeko eraikin bat da, 1970eko hamarkadakoa; etxe zaharraren lekuan altxatua, estolda edo errotapearen gainean, eta beheko solairuan kontserbatu egiten du errotako makinaria, zeinak oraindik ere martxan jarraitzen duen. Biltegi-sala baten eta errotarako geletan ohiko denaren arabera goratutako solairu baten, kokatzen dira pare bi errotari euren kutxarekin, toberak, behealdean azpilak, garabi-besoa eta halako instalazioetarako ohiko diren gainerako lanabesak eta osagarri lagungarriak. Estolda [[ganbara]] gangadun bat da eraikuntzaren azpian, non kokatzen diren bi turbina metaliko, zeintzuek, sifoietatik jausten den uraren indarrez, errotarriak mugitzen dituzten. Kanal-tunelaren bidez egiten da hustuketa, hormigoizko zoladuraren azpitik eta errekaraino doan lurpeko gangadun tartean zehar. Azpiegitura [[hidrauliko]]a hego-ekialdean kokatzen da, eta honako hauek osatzen dute: erakinaren alboko antepara handia, aldi bateko meatze-trenbidearen (egungo bide berdea) paraleloa den 270 metroko kanala, eta futbol zelaiaren atzealdean kokatutako presa. Tamaina handikoa eta planta irregularrekoa da antepara, 30 metroko luzerarekin eta parte hedatuenean 6,5 metroko zabalerarekin, etxeari lotutako fatxada-aurpegirantz mehartu egiten delarik. Antepararekiko alde hurbilenean kanala zabalagoa da, eta parteetariko batzuetan harlangaitzez egindakoa da. [[Oiartzun ibaia]]ren ibilbideko erdialdean dago kokatua presa, meandro baten, non ibaia zabaldu egiten baita, terrenoko desnibel naturala aprobetxatuz. 22 metroko luzera du eta oinarrian 6 metroko zabalera, eta ibai-ohetik gora 1, 22 metroko garaiera. Ez du ibai hondo handirik eta ezponda bikoitzaz eratua da. Goiko uren aldeko ezponda txikiagoa da, eta goialdean (0,60 metro edo) kurbatura suabe bat du, tamaina handieneko isurialde-ezpondarantz doana. Presaren obra harlanduxkoa da, abiaburuen artean era longitudinalean kokatua dago, eta ondo finkatua dagoela ematen du. Eskuinaldean, hustubide edo kanal izateko pasabide txiki bat dago, harlanduxko zinta batez errematatua. 4 metroko alboko estribuen bidez sendotzen da presa, eta eskumakoak hormigoizko jasodura handi bat du, non uhatearekin kanalaren hasierari bidea irekitzen zaion. Yurritako egungo [[presa]] aldi bateko egurrezko presaren dokumentazioan aipatutakoaren segida da, eta, XIX. mendean, egurrezko horren gainean irekitakoa izango da seguruenik, hain justu ere harginen teknika tradizionalen arabera altxatua. Eraikuntza-sistema ezezaguna da; baina, antzekoekiko analogia dela-eta, pentsa daiteke barrualdea harrizko material txikiz eraikia dela, eta baliteke egurrezko egituraren parteren bat kontserbatzea. XV. mendearen hondarretik aurrera eta XVI. eta XIX. mendeen artean dokumentatua dago Yurrita errota; Yurritako maiorazkoaren jabetzen gaineko administrazio eta kudeaketari lotutako hainbat aipu dokumental jasotzen dira; errota maiorazko horren parte zen. Dokumentazioaren bidez patronatuaren (Yurrita-Zuaznabar-Zabala familiak) transmisioa jarrai daiteke, eta bai errotaren historiako zenbat jazoera ere: auziak, obrak. XIX. mendearen hondarretik 1923ra arte, [[Errenteria]]ko Udalaren zentral elektriko gisa erabili zen errota; baina, hartarako egokitzapen-obra handiak egin ziren, estribuak eta ubidea sendotu eta handituz. XX. mende guztian zehar erabili zen instalazioa. Aldi horretan, hura mantendu eta kontsolidatzeko esku-hartzeak egiten jarraitu zen, sendotze-obretarako (estribuak.) hormigoia erabiliz. Oiartzungo alde horretako historiaren azken testigantza materiala da errota. Izan ere, delako aldea erabat aldatu baita, transformazio urbanistikoaren eta industria-poligonoak sortzearen ondorioz. Mende hasieran, Oiartzunen martxan ziren 20 errota inguru, eta aipagai duguna da egun geratzen diren bakanetarikoa. Eta aldi bateko aprobetxamenduko erakin zaharra iragan mendean desagertu bazen ere, erakin berriak, batetik, integratu egin zituen errota zaharraren parteak, eta, bestetik, errespetatu egin zituen jarduerarekin aurrera egitea posible egiten duten instalazioak eta parteak; betiere, jardueraren alderdi materialei (makinaria, lanabesak, ekoizpen-teknika, indar eragilea ekoiztea) eta immaterialei lotutako balio etnografikoa zainduaz. Azpiegitura hidraulikoa ere nabarmentzen da, batez ere presa. Elementu hori ondo eraikia da eta EAEn oso bakan gordetzen den tipologiakoa da, eta Oiartzun ibaiaren pasaia propioaren parte da, zeinetan gorde egiten baitira pasaia-balio naturalak. Baina, alde hori hurbil dago ingurumenaren aldetik hondaturik dauden beste batzuetatik. Presa balio naturaletan integratzen da eta ibaiko balio ikusizko eta estetikoen parte da; eta nahiz mendeetan zehar seguruenik sarritan berregin den, iraun egin du, bai historiaren testigantza gisa, bai bere xede ziren instalazioen testigantza gisa. == Ekoizpena == XX. mendean garia, artoa eta garagarra irindu ziren gehienbat Yurrita errotan. Gaur egun errotara hurbiltzen den herritar, elkarte eta talogileentzat ehotzen da artoa. [[Fitxategi:Yurrita errota ehotzen.jpg|none|thumb|Yurrita errota artoa ehotzen.]] Herritarren zerbitzura lanean darrai errotak XXI. mendean zehar ere. == Jarduera Kulturala == * 2015eko azaroaren 25ean Eusko Jaurlaritzak Yurrita errota, kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, '''Monumentu''' izendapenaz, '''Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian''' sartzen du. [https://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/eli/es-pv/o/2015/11/25/(7)/dof/eus/html/] * 2016ko maiatzaren 20ean "Molino Yurrita: Patrimonio Natural y Edificado" aurkeztu da Segobian ospatu den '''X. Nazioarteko Molinologia Kongresuan'''. [https://molinosacem.com/congresos/x-congreso-segovia-2016/] * 2018ko maiatzaren 13an '''Felix Ibargutxi''' kazetariaren '''"Errotako Rotetatarrak"''' artikulua argitaratu da Diario Vasco egunkarian. [https://www.diariovasco.com/culturas/errotako-rotetarrak-20180513102056-nt.html] * 2018ko ekainean '''Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea''' sortu da. [https://www.euskadi.eus/elkartea/yurrita-errota-sustatzeko-elkartea-asociacion-para-la-promocion-del-molino-yurrita/web01-ejeduki/eu/] * 2018ko Irailaren 29an, Ugaldetxoko Festetako San Miguel egun nagusian, '''ekitaldi herrikoia''' ospatu da errotaren inguruan. * 2019ko urriaren 5ean, '''Ondarearen Europar Jardunaldien''' barnean, Oiartzungo eta Errenteriako Udaletxeen babesarekin '''ibilaldi komentatua''' antolatu da Arditurriko bide berdearen barrena Fanderia, Yurrita eta Arraskuko errotak bisitatzeko aukera izan delarik. * 2019ko urriaren 10ean '''hitzaldiak''' antolatu dira Yurrita errotan: "Artoa Oiartzunen: bertaratu zenetik orokortu zen arte", Alvaro Aragon-ek. Eta "Gipuzkoako errotak: Ondareari begirada bat", Alex Roteta-k. * 2020ko irailaren 29an '''Oiartzungo lehen errotarri-harrobia katalogatzea lortzen da Zelaiburun''' Aranzadi Zientzia Elkarteko Etnografia saileko '''Javi Castro''' adituarekin elkarlanean. Atlas Meulières Web orrialdean 1023. fitxarekin jasotzen da: <nowiki>http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/presentation.html</nowiki> * 2021ko ekainaren 1ean '''Oiartzungo Antzuzabaleta errekan beste errotarri-harrobi bat katalogatzea lortzen da''' Aranzadi Zientzia Elkarteko Etnografia saileko '''Javi Castro''' adituarekin elkarlanean. Atlas Meulières Web orrialdean 1060. fitxarekin jasotzen da: <nowiki>http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/presentation.html</nowiki> *2021eko irailaren 19an, Errenteriako Udalak antolatutako '''Mugikortasun Iraunkorraren Europako Astea'''ren baitan, Fanderiatik Yurritako errotara txangoa egin da bizikletaz Oiartzun ibaiari jarraituz. Parte hartzaileek, Yurrita errotaren historiari buruzko azalpenak jasotzeaz gain, artoa nola ehotzen den ikusteko aukera paregabea izan dute. *2022ko urtarrilaren 14ean '''Oiartzungo Zorrolan errotarri-harrobi berri bat katalogatzea lortzen da''' Aranzadi Zientzia Elkarteko Etnografia saileko '''Javi Castro''' adituarekin elkarlanean. Atlas Meulières Web orrialdean 1068. fitxarekin jasotzen da: <nowiki>http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/presentation.html</nowiki> *2022ko maiatzaren 8an ospatutako "'''Gipuzkoako Erroten Eguna'''" bultzatu du Yurrita Errota Sustatzeko Elkarteak. 32 udalerritan antolatutako 40 tokiko jarduera ezberdinetan 1.500 pertsona baino gehiagok hartu dute parte. [https://www.kulturklik.euskadi.eus/ekitaldia/2022/05/08/gipuzkoako-erroten-eguna/webkklik00-detalle/eu/] *2023ko maiatzaren 14an ospatutako "'''Gipuzkoako Erroten Eguna'''" bultzatu du Yurrita Errota Sustatzeko Elkarteak. [https://www.gipuzkoanatura.eus/eu/-/gipuzkoako-erroten-eguna#:~:text=Maiatzaren%2014an%2C%20igandea%2C%20Gipuzkoako%20Erroten,balioan%20jarri%20eta%20jendeari%20ezagutarazteko.] *2024ko maiatzaren 12an ospatutako "'''Gipuzkoako Erroten Eguna'''" bultzatu du Yurrita Errota Sustatzeko Elkarteak.[https://www.kulturklik.euskadi.eus/ekitaldia/2024/05/12/gipuzkoako-iii-erroten-eguna-/webkklik00-detalle/eu/] == Irudia == [[Fitxategi:Ihurrita.jpg|alt=|erdian|thumb|553x553px|Yurrita Errota: Gipuzkoako Erroten Eguna 2022]] == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == === Bideoak === * [Https://www.youtube.com/watch?v=klbsGJkRRUs Yurrita errota martxan 2019 - Bideoa] * [https://www.youtube.com/watch?v=P5GiViotIpU Yurrita errota - 2018. urteko bideoa] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Oiartzungo eraikinak]] [[Kategoria:Gipuzkoako Kultura Ondasunak]] [[Kategoria:Gipuzkoako errotak]] 0lndzuuwcdinwx1vdf5fw7ypa20pnuj 9998941 9998937 2024-12-13T19:05:38Z 155.190.46.7 /* Jarduera Kulturala */ 9998941 wikitext text/x-wiki {{eraikin infotaula}} [[Fitxategi:Kamara 1 162.jpg|thumb|Yurritako errotaren eraikina: 1970eko hamarkadan [[Luis Peña Gantxegi]] arkitektoak diseinatua.]] [[Fitxategi:Yurritako errotak berria.jpg|alt=|thumb|Yurritako errota.]] [[Fitxategi:Ihurritapresa.jpg|thumb|Yurritako presa: barne egitura zurezkoa du, eta Euskal Autonomia Erkidegoan oso bakan gordetzen den tipologia batekoa da.]] '''Yurrita errota''' [[Oiartzun]]go (Gipuzkoa) [[errota]] bat da. [[2015]]eko [[azaroaren 25]]ean [[Eusko Jaurlaritza]]k [[kultura ondasun]] izendatu zuen, ''monumentu'' sailkapenarekin.<ref>[http://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/agindua/agindua-2015eko-azaroaren-25ekoa-hezkuntza-hizkuntza-politika-eta-kulturako-sailburuarena-oiartzunen-gipuzkoa-den-yurrita-edo-ihurrita-errota-kultura-ondasun-gisa-monumentu-izendapenaz-euskal-kultura-ondarearen-zerrenda-nagusian-sartzeko-dena/ Kultura Ondasun izendapena EHAAn]</ref> == Deskribapena == Oiartzungo [[Ugaldetxo]] auzunean kokatzen da Yurrita errota, Ihurrita bidea deritzon errepidearen aldean. Eraikuntza errepidearen alboan dago, Oiartzungo industria-poligonoaren bestaldean. Joan den mendeko eraikin bat da, 1970eko hamarkadakoa; etxe zaharraren lekuan altxatua, estolda edo errotapearen gainean, eta beheko solairuan kontserbatu egiten du errotako makinaria, zeinak oraindik ere martxan jarraitzen duen. Biltegi-sala baten eta errotarako geletan ohiko denaren arabera goratutako solairu baten, kokatzen dira pare bi errotari euren kutxarekin, toberak, behealdean azpilak, garabi-besoa eta halako instalazioetarako ohiko diren gainerako lanabesak eta osagarri lagungarriak. Estolda [[ganbara]] gangadun bat da eraikuntzaren azpian, non kokatzen diren bi turbina metaliko, zeintzuek, sifoietatik jausten den uraren indarrez, errotarriak mugitzen dituzten. Kanal-tunelaren bidez egiten da hustuketa, hormigoizko zoladuraren azpitik eta errekaraino doan lurpeko gangadun tartean zehar. Azpiegitura [[hidrauliko]]a hego-ekialdean kokatzen da, eta honako hauek osatzen dute: erakinaren alboko antepara handia, aldi bateko meatze-trenbidearen (egungo bide berdea) paraleloa den 270 metroko kanala, eta futbol zelaiaren atzealdean kokatutako presa. Tamaina handikoa eta planta irregularrekoa da antepara, 30 metroko luzerarekin eta parte hedatuenean 6,5 metroko zabalerarekin, etxeari lotutako fatxada-aurpegirantz mehartu egiten delarik. Antepararekiko alde hurbilenean kanala zabalagoa da, eta parteetariko batzuetan harlangaitzez egindakoa da. [[Oiartzun ibaia]]ren ibilbideko erdialdean dago kokatua presa, meandro baten, non ibaia zabaldu egiten baita, terrenoko desnibel naturala aprobetxatuz. 22 metroko luzera du eta oinarrian 6 metroko zabalera, eta ibai-ohetik gora 1, 22 metroko garaiera. Ez du ibai hondo handirik eta ezponda bikoitzaz eratua da. Goiko uren aldeko ezponda txikiagoa da, eta goialdean (0,60 metro edo) kurbatura suabe bat du, tamaina handieneko isurialde-ezpondarantz doana. Presaren obra harlanduxkoa da, abiaburuen artean era longitudinalean kokatua dago, eta ondo finkatua dagoela ematen du. Eskuinaldean, hustubide edo kanal izateko pasabide txiki bat dago, harlanduxko zinta batez errematatua. 4 metroko alboko estribuen bidez sendotzen da presa, eta eskumakoak hormigoizko jasodura handi bat du, non uhatearekin kanalaren hasierari bidea irekitzen zaion. Yurritako egungo [[presa]] aldi bateko egurrezko presaren dokumentazioan aipatutakoaren segida da, eta, XIX. mendean, egurrezko horren gainean irekitakoa izango da seguruenik, hain justu ere harginen teknika tradizionalen arabera altxatua. Eraikuntza-sistema ezezaguna da; baina, antzekoekiko analogia dela-eta, pentsa daiteke barrualdea harrizko material txikiz eraikia dela, eta baliteke egurrezko egituraren parteren bat kontserbatzea. XV. mendearen hondarretik aurrera eta XVI. eta XIX. mendeen artean dokumentatua dago Yurrita errota; Yurritako maiorazkoaren jabetzen gaineko administrazio eta kudeaketari lotutako hainbat aipu dokumental jasotzen dira; errota maiorazko horren parte zen. Dokumentazioaren bidez patronatuaren (Yurrita-Zuaznabar-Zabala familiak) transmisioa jarrai daiteke, eta bai errotaren historiako zenbat jazoera ere: auziak, obrak. XIX. mendearen hondarretik 1923ra arte, [[Errenteria]]ko Udalaren zentral elektriko gisa erabili zen errota; baina, hartarako egokitzapen-obra handiak egin ziren, estribuak eta ubidea sendotu eta handituz. XX. mende guztian zehar erabili zen instalazioa. Aldi horretan, hura mantendu eta kontsolidatzeko esku-hartzeak egiten jarraitu zen, sendotze-obretarako (estribuak.) hormigoia erabiliz. Oiartzungo alde horretako historiaren azken testigantza materiala da errota. Izan ere, delako aldea erabat aldatu baita, transformazio urbanistikoaren eta industria-poligonoak sortzearen ondorioz. Mende hasieran, Oiartzunen martxan ziren 20 errota inguru, eta aipagai duguna da egun geratzen diren bakanetarikoa. Eta aldi bateko aprobetxamenduko erakin zaharra iragan mendean desagertu bazen ere, erakin berriak, batetik, integratu egin zituen errota zaharraren parteak, eta, bestetik, errespetatu egin zituen jarduerarekin aurrera egitea posible egiten duten instalazioak eta parteak; betiere, jardueraren alderdi materialei (makinaria, lanabesak, ekoizpen-teknika, indar eragilea ekoiztea) eta immaterialei lotutako balio etnografikoa zainduaz. Azpiegitura hidraulikoa ere nabarmentzen da, batez ere presa. Elementu hori ondo eraikia da eta EAEn oso bakan gordetzen den tipologiakoa da, eta Oiartzun ibaiaren pasaia propioaren parte da, zeinetan gorde egiten baitira pasaia-balio naturalak. Baina, alde hori hurbil dago ingurumenaren aldetik hondaturik dauden beste batzuetatik. Presa balio naturaletan integratzen da eta ibaiko balio ikusizko eta estetikoen parte da; eta nahiz mendeetan zehar seguruenik sarritan berregin den, iraun egin du, bai historiaren testigantza gisa, bai bere xede ziren instalazioen testigantza gisa. == Ekoizpena == XX. mendean garia, artoa eta garagarra irindu ziren gehienbat Yurrita errotan. Gaur egun errotara hurbiltzen den herritar, elkarte eta talogileentzat ehotzen da artoa. [[Fitxategi:Yurrita errota ehotzen.jpg|none|thumb|Yurrita errota artoa ehotzen.]] Herritarren zerbitzura lanean darrai errotak XXI. mendean zehar ere. == Jarduera Kulturala == * 2015eko azaroaren 25ean Eusko Jaurlaritzak Yurrita errota, kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, '''Monumentu''' izendapenaz, '''Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian''' sartzen du. [https://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/eli/es-pv/o/2015/11/25/(7)/dof/eus/html/] * 2016ko maiatzaren 20ean "Molino Yurrita: Patrimonio Natural y Edificado" aurkeztu da Segobian ospatu den '''X. Nazioarteko Molinologia Kongresuan'''. [https://molinosacem.com/congresos/x-congreso-segovia-2016/] * 2018ko maiatzaren 13an '''Felix Ibargutxi''' kazetariaren '''"Errotako Rotetatarrak"''' artikulua argitaratu da Diario Vasco egunkarian. [https://www.diariovasco.com/culturas/errotako-rotetarrak-20180513102056-nt.html] * 2018ko ekainean '''Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea''' sortu da. [https://www.euskadi.eus/elkartea/yurrita-errota-sustatzeko-elkartea-asociacion-para-la-promocion-del-molino-yurrita/web01-ejeduki/eu/] * 2018ko Irailaren 29an, Ugaldetxoko Festetako San Miguel egun nagusian, '''ekitaldi herrikoia''' ospatu da errotaren inguruan. * 2019ko urriaren 5ean, '''Ondarearen Europar Jardunaldien''' barnean, Oiartzungo eta Errenteriako Udaletxeen babesarekin '''ibilaldi komentatua''' antolatu da Arditurriko bide berdearen barrena Fanderia, Yurrita eta Arraskuko errotak bisitatzeko aukera izan delarik. * 2019ko urriaren 10ean '''hitzaldiak''' antolatu dira Yurrita errotan: "Artoa Oiartzunen: bertaratu zenetik orokortu zen arte", Alvaro Aragon-ek. Eta "Gipuzkoako errotak: Ondareari begirada bat", Alex Roteta-k. [https://www.diariovasco.com/oarsoaldea/oiartzun/errotaren-historia-jorratuko-20191010002601-ntvo.html] * 2020ko irailaren 29an '''Oiartzungo lehen errotarri-harrobia katalogatzea lortzen da Zelaiburun''' Aranzadi Zientzia Elkarteko Etnografia saileko '''Javi Castro''' adituarekin elkarlanean. Atlas Meulières Web orrialdean 1023. fitxarekin jasotzen da: <nowiki>http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/presentation.html</nowiki> * 2021ko ekainaren 1ean '''Oiartzungo Antzuzabaleta errekan beste errotarri-harrobi bat katalogatzea lortzen da''' Aranzadi Zientzia Elkarteko Etnografia saileko '''Javi Castro''' adituarekin elkarlanean. Atlas Meulières Web orrialdean 1060. fitxarekin jasotzen da: <nowiki>http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/presentation.html</nowiki> *2021eko irailaren 19an, Errenteriako Udalak antolatutako '''Mugikortasun Iraunkorraren Europako Astea'''ren baitan, Fanderiatik Yurritako errotara txangoa egin da bizikletaz Oiartzun ibaiari jarraituz. Parte hartzaileek, Yurrita errotaren historiari buruzko azalpenak jasotzeaz gain, artoa nola ehotzen den ikusteko aukera paregabea izan dute. *2022ko urtarrilaren 14ean '''Oiartzungo Zorrolan errotarri-harrobi berri bat katalogatzea lortzen da''' Aranzadi Zientzia Elkarteko Etnografia saileko '''Javi Castro''' adituarekin elkarlanean. Atlas Meulières Web orrialdean 1068. fitxarekin jasotzen da: <nowiki>http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/presentation.html</nowiki> *2022ko maiatzaren 8an ospatutako "'''Gipuzkoako Erroten Eguna'''" bultzatu du Yurrita Errota Sustatzeko Elkarteak. 32 udalerritan antolatutako 40 tokiko jarduera ezberdinetan 1.500 pertsona baino gehiagok hartu dute parte. [https://www.kulturklik.euskadi.eus/ekitaldia/2022/05/08/gipuzkoako-erroten-eguna/webkklik00-detalle/eu/] *2023ko maiatzaren 14an ospatutako "'''Gipuzkoako Erroten Eguna'''" bultzatu du Yurrita Errota Sustatzeko Elkarteak. [https://www.gipuzkoanatura.eus/eu/-/gipuzkoako-erroten-eguna#:~:text=Maiatzaren%2014an%2C%20igandea%2C%20Gipuzkoako%20Erroten,balioan%20jarri%20eta%20jendeari%20ezagutarazteko.] *2024ko maiatzaren 12an ospatutako "'''Gipuzkoako Erroten Eguna'''" bultzatu du Yurrita Errota Sustatzeko Elkarteak.[https://www.kulturklik.euskadi.eus/ekitaldia/2024/05/12/gipuzkoako-iii-erroten-eguna-/webkklik00-detalle/eu/] == Irudia == [[Fitxategi:Ihurrita.jpg|alt=|erdian|thumb|553x553px|Yurrita Errota: Gipuzkoako Erroten Eguna 2022]] == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == === Bideoak === * [Https://www.youtube.com/watch?v=klbsGJkRRUs Yurrita errota martxan 2019 - Bideoa] * [https://www.youtube.com/watch?v=P5GiViotIpU Yurrita errota - 2018. urteko bideoa] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Oiartzungo eraikinak]] [[Kategoria:Gipuzkoako Kultura Ondasunak]] [[Kategoria:Gipuzkoako errotak]] 0faolteovvdn3obyuh0daep657rherx 9998946 9998941 2024-12-13T19:12:26Z 155.190.46.7 /* Jarduera Kulturala */ 9998946 wikitext text/x-wiki {{eraikin infotaula}} [[Fitxategi:Kamara 1 162.jpg|thumb|Yurritako errotaren eraikina: 1970eko hamarkadan [[Luis Peña Gantxegi]] arkitektoak diseinatua.]] [[Fitxategi:Yurritako errotak berria.jpg|alt=|thumb|Yurritako errota.]] [[Fitxategi:Ihurritapresa.jpg|thumb|Yurritako presa: barne egitura zurezkoa du, eta Euskal Autonomia Erkidegoan oso bakan gordetzen den tipologia batekoa da.]] '''Yurrita errota''' [[Oiartzun]]go (Gipuzkoa) [[errota]] bat da. [[2015]]eko [[azaroaren 25]]ean [[Eusko Jaurlaritza]]k [[kultura ondasun]] izendatu zuen, ''monumentu'' sailkapenarekin.<ref>[http://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/agindua/agindua-2015eko-azaroaren-25ekoa-hezkuntza-hizkuntza-politika-eta-kulturako-sailburuarena-oiartzunen-gipuzkoa-den-yurrita-edo-ihurrita-errota-kultura-ondasun-gisa-monumentu-izendapenaz-euskal-kultura-ondarearen-zerrenda-nagusian-sartzeko-dena/ Kultura Ondasun izendapena EHAAn]</ref> == Deskribapena == Oiartzungo [[Ugaldetxo]] auzunean kokatzen da Yurrita errota, Ihurrita bidea deritzon errepidearen aldean. Eraikuntza errepidearen alboan dago, Oiartzungo industria-poligonoaren bestaldean. Joan den mendeko eraikin bat da, 1970eko hamarkadakoa; etxe zaharraren lekuan altxatua, estolda edo errotapearen gainean, eta beheko solairuan kontserbatu egiten du errotako makinaria, zeinak oraindik ere martxan jarraitzen duen. Biltegi-sala baten eta errotarako geletan ohiko denaren arabera goratutako solairu baten, kokatzen dira pare bi errotari euren kutxarekin, toberak, behealdean azpilak, garabi-besoa eta halako instalazioetarako ohiko diren gainerako lanabesak eta osagarri lagungarriak. Estolda [[ganbara]] gangadun bat da eraikuntzaren azpian, non kokatzen diren bi turbina metaliko, zeintzuek, sifoietatik jausten den uraren indarrez, errotarriak mugitzen dituzten. Kanal-tunelaren bidez egiten da hustuketa, hormigoizko zoladuraren azpitik eta errekaraino doan lurpeko gangadun tartean zehar. Azpiegitura [[hidrauliko]]a hego-ekialdean kokatzen da, eta honako hauek osatzen dute: erakinaren alboko antepara handia, aldi bateko meatze-trenbidearen (egungo bide berdea) paraleloa den 270 metroko kanala, eta futbol zelaiaren atzealdean kokatutako presa. Tamaina handikoa eta planta irregularrekoa da antepara, 30 metroko luzerarekin eta parte hedatuenean 6,5 metroko zabalerarekin, etxeari lotutako fatxada-aurpegirantz mehartu egiten delarik. Antepararekiko alde hurbilenean kanala zabalagoa da, eta parteetariko batzuetan harlangaitzez egindakoa da. [[Oiartzun ibaia]]ren ibilbideko erdialdean dago kokatua presa, meandro baten, non ibaia zabaldu egiten baita, terrenoko desnibel naturala aprobetxatuz. 22 metroko luzera du eta oinarrian 6 metroko zabalera, eta ibai-ohetik gora 1, 22 metroko garaiera. Ez du ibai hondo handirik eta ezponda bikoitzaz eratua da. Goiko uren aldeko ezponda txikiagoa da, eta goialdean (0,60 metro edo) kurbatura suabe bat du, tamaina handieneko isurialde-ezpondarantz doana. Presaren obra harlanduxkoa da, abiaburuen artean era longitudinalean kokatua dago, eta ondo finkatua dagoela ematen du. Eskuinaldean, hustubide edo kanal izateko pasabide txiki bat dago, harlanduxko zinta batez errematatua. 4 metroko alboko estribuen bidez sendotzen da presa, eta eskumakoak hormigoizko jasodura handi bat du, non uhatearekin kanalaren hasierari bidea irekitzen zaion. Yurritako egungo [[presa]] aldi bateko egurrezko presaren dokumentazioan aipatutakoaren segida da, eta, XIX. mendean, egurrezko horren gainean irekitakoa izango da seguruenik, hain justu ere harginen teknika tradizionalen arabera altxatua. Eraikuntza-sistema ezezaguna da; baina, antzekoekiko analogia dela-eta, pentsa daiteke barrualdea harrizko material txikiz eraikia dela, eta baliteke egurrezko egituraren parteren bat kontserbatzea. XV. mendearen hondarretik aurrera eta XVI. eta XIX. mendeen artean dokumentatua dago Yurrita errota; Yurritako maiorazkoaren jabetzen gaineko administrazio eta kudeaketari lotutako hainbat aipu dokumental jasotzen dira; errota maiorazko horren parte zen. Dokumentazioaren bidez patronatuaren (Yurrita-Zuaznabar-Zabala familiak) transmisioa jarrai daiteke, eta bai errotaren historiako zenbat jazoera ere: auziak, obrak. XIX. mendearen hondarretik 1923ra arte, [[Errenteria]]ko Udalaren zentral elektriko gisa erabili zen errota; baina, hartarako egokitzapen-obra handiak egin ziren, estribuak eta ubidea sendotu eta handituz. XX. mende guztian zehar erabili zen instalazioa. Aldi horretan, hura mantendu eta kontsolidatzeko esku-hartzeak egiten jarraitu zen, sendotze-obretarako (estribuak.) hormigoia erabiliz. Oiartzungo alde horretako historiaren azken testigantza materiala da errota. Izan ere, delako aldea erabat aldatu baita, transformazio urbanistikoaren eta industria-poligonoak sortzearen ondorioz. Mende hasieran, Oiartzunen martxan ziren 20 errota inguru, eta aipagai duguna da egun geratzen diren bakanetarikoa. Eta aldi bateko aprobetxamenduko erakin zaharra iragan mendean desagertu bazen ere, erakin berriak, batetik, integratu egin zituen errota zaharraren parteak, eta, bestetik, errespetatu egin zituen jarduerarekin aurrera egitea posible egiten duten instalazioak eta parteak; betiere, jardueraren alderdi materialei (makinaria, lanabesak, ekoizpen-teknika, indar eragilea ekoiztea) eta immaterialei lotutako balio etnografikoa zainduaz. Azpiegitura hidraulikoa ere nabarmentzen da, batez ere presa. Elementu hori ondo eraikia da eta EAEn oso bakan gordetzen den tipologiakoa da, eta Oiartzun ibaiaren pasaia propioaren parte da, zeinetan gorde egiten baitira pasaia-balio naturalak. Baina, alde hori hurbil dago ingurumenaren aldetik hondaturik dauden beste batzuetatik. Presa balio naturaletan integratzen da eta ibaiko balio ikusizko eta estetikoen parte da; eta nahiz mendeetan zehar seguruenik sarritan berregin den, iraun egin du, bai historiaren testigantza gisa, bai bere xede ziren instalazioen testigantza gisa. == Ekoizpena == XX. mendean garia, artoa eta garagarra irindu ziren gehienbat Yurrita errotan. Gaur egun errotara hurbiltzen den herritar, elkarte eta talogileentzat ehotzen da artoa. [[Fitxategi:Yurrita errota ehotzen.jpg|none|thumb|Yurrita errota artoa ehotzen.]] Herritarren zerbitzura lanean darrai errotak XXI. mendean zehar ere. == Jarduera Kulturala == * 2015eko azaroaren 25ean Eusko Jaurlaritzak Yurrita errota, kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, '''Monumentu''' izendapenaz, '''Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian''' sartzen du. [https://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/eli/es-pv/o/2015/11/25/(7)/dof/eus/html/] * 2016ko maiatzaren 20ean "Molino Yurrita: Patrimonio Natural y Edificado" aurkeztu da Segobian ospatu den '''X. Nazioarteko Molinologia Kongresuan'''. [https://molinosacem.com/congresos/x-congreso-segovia-2016/] * 2018ko maiatzaren 13an '''Felix Ibargutxi''' kazetariaren '''"Errotako Rotetatarrak"''' artikulua argitaratu da Diario Vasco egunkarian. [https://www.diariovasco.com/culturas/errotako-rotetarrak-20180513102056-nt.html] * 2018ko ekainean '''Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea''' sortu da. [https://www.euskadi.eus/elkartea/yurrita-errota-sustatzeko-elkartea-asociacion-para-la-promocion-del-molino-yurrita/web01-ejeduki/eu/] * 2018ko Irailaren 29an, Ugaldetxoko Festetako San Miguel egun nagusian, '''ekitaldi herrikoia''' ospatu da errotaren inguruan. * 2019ko urriaren 5ean, '''Ondarearen Europar Jardunaldien''' barnean, Oiartzungo eta Errenteriako Udaletxeen babesarekin '''ibilaldi komentatua''' antolatu da Arditurriko bide berdearen barrena Fanderia, Yurrita eta Arraskuko errotak bisitatzeko aukera izan delarik. [https://www.gipuzkoa.eus/documents/4558908/4598417/Jornadas-europeas-patrimonio-2019.pdf] * 2019ko urriaren 10ean '''hitzaldiak''' antolatu dira Yurrita errotan: "Artoa Oiartzunen: bertaratu zenetik orokortu zen arte", Alvaro Aragon-ek. Eta "Gipuzkoako errotak: Ondareari begirada bat", Alex Roteta-k. [https://www.diariovasco.com/oarsoaldea/oiartzun/errotaren-historia-jorratuko-20191010002601-ntvo.html] * 2020ko irailaren 29an '''Oiartzungo lehen errotarri-harrobia katalogatzea lortzen da Zelaiburun''' Aranzadi Zientzia Elkarteko Etnografia saileko '''Javi Castro''' adituarekin elkarlanean. Atlas Meulières Web orrialdean 1023. fitxarekin jasotzen da. [http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/presentation.html] * 2021ko ekainaren 1ean '''Oiartzungo Antzuzabaleta errekan beste errotarri-harrobi bat katalogatzea lortzen da''' Aranzadi Zientzia Elkarteko Etnografia saileko '''Javi Castro''' adituarekin elkarlanean. Atlas Meulières Web orrialdean 1060. fitxarekin jasotzen da. [http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/presentation.html] *2021eko irailaren 19an, Errenteriako Udalak antolatutako '''Mugikortasun Iraunkorraren Europako Astea'''ren baitan, Fanderiatik Yurritako errotara txangoa egin da bizikletaz Oiartzun ibaiari jarraituz. Parte hartzaileek, Yurrita errotaren historiari buruzko azalpenak jasotzeaz gain, artoa nola ehotzen den ikusteko aukera paregabea izan dute. [https://herribizia.errenteria.eus/2021/09/15/mugikortasun-iraunkorraren-europako-astea-2021/] *2022ko urtarrilaren 14ean '''Oiartzungo Zorrolan errotarri-harrobi berri bat katalogatzea lortzen da''' Aranzadi Zientzia Elkarteko Etnografia saileko '''Javi Castro''' adituarekin elkarlanean. Atlas Meulières Web orrialdean 1068. fitxarekin jasotzen da. [http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/presentation.html] *2022ko maiatzaren 8an ospatutako "'''Gipuzkoako Erroten Eguna'''" bultzatu du Yurrita Errota Sustatzeko Elkarteak. 32 udalerritan antolatutako 40 tokiko jarduera ezberdinetan 1.500 pertsona baino gehiagok hartu dute parte. [https://www.kulturklik.euskadi.eus/ekitaldia/2022/05/08/gipuzkoako-erroten-eguna/webkklik00-detalle/eu/] *2023ko maiatzaren 14an ospatutako "'''Gipuzkoako Erroten Eguna'''" bultzatu du Yurrita Errota Sustatzeko Elkarteak. [https://www.gipuzkoanatura.eus/eu/-/gipuzkoako-erroten-eguna#:~:text=Maiatzaren%2014an%2C%20igandea%2C%20Gipuzkoako%20Erroten,balioan%20jarri%20eta%20jendeari%20ezagutarazteko.] *2024ko maiatzaren 12an ospatutako "'''Gipuzkoako Erroten Eguna'''" bultzatu du Yurrita Errota Sustatzeko Elkarteak.[https://www.kulturklik.euskadi.eus/ekitaldia/2024/05/12/gipuzkoako-iii-erroten-eguna-/webkklik00-detalle/eu/] == Irudia == [[Fitxategi:Ihurrita.jpg|alt=|erdian|thumb|553x553px|Yurrita Errota: Gipuzkoako Erroten Eguna 2022]] == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == === Bideoak === * [Https://www.youtube.com/watch?v=klbsGJkRRUs Yurrita errota martxan 2019 - Bideoa] * [https://www.youtube.com/watch?v=P5GiViotIpU Yurrita errota - 2018. urteko bideoa] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Oiartzungo eraikinak]] [[Kategoria:Gipuzkoako Kultura Ondasunak]] [[Kategoria:Gipuzkoako errotak]] j2krwpw468tssyo27mka481cu2b7eza 9998947 9998946 2024-12-13T19:14:40Z 155.190.46.7 /* Jarduera Kulturala */ 9998947 wikitext text/x-wiki {{eraikin infotaula}} [[Fitxategi:Kamara 1 162.jpg|thumb|Yurritako errotaren eraikina: 1970eko hamarkadan [[Luis Peña Gantxegi]] arkitektoak diseinatua.]] [[Fitxategi:Yurritako errotak berria.jpg|alt=|thumb|Yurritako errota.]] [[Fitxategi:Ihurritapresa.jpg|thumb|Yurritako presa: barne egitura zurezkoa du, eta Euskal Autonomia Erkidegoan oso bakan gordetzen den tipologia batekoa da.]] '''Yurrita errota''' [[Oiartzun]]go (Gipuzkoa) [[errota]] bat da. [[2015]]eko [[azaroaren 25]]ean [[Eusko Jaurlaritza]]k [[kultura ondasun]] izendatu zuen, ''monumentu'' sailkapenarekin.<ref>[http://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/agindua/agindua-2015eko-azaroaren-25ekoa-hezkuntza-hizkuntza-politika-eta-kulturako-sailburuarena-oiartzunen-gipuzkoa-den-yurrita-edo-ihurrita-errota-kultura-ondasun-gisa-monumentu-izendapenaz-euskal-kultura-ondarearen-zerrenda-nagusian-sartzeko-dena/ Kultura Ondasun izendapena EHAAn]</ref> == Deskribapena == Oiartzungo [[Ugaldetxo]] auzunean kokatzen da Yurrita errota, Ihurrita bidea deritzon errepidearen aldean. Eraikuntza errepidearen alboan dago, Oiartzungo industria-poligonoaren bestaldean. Joan den mendeko eraikin bat da, 1970eko hamarkadakoa; etxe zaharraren lekuan altxatua, estolda edo errotapearen gainean, eta beheko solairuan kontserbatu egiten du errotako makinaria, zeinak oraindik ere martxan jarraitzen duen. Biltegi-sala baten eta errotarako geletan ohiko denaren arabera goratutako solairu baten, kokatzen dira pare bi errotari euren kutxarekin, toberak, behealdean azpilak, garabi-besoa eta halako instalazioetarako ohiko diren gainerako lanabesak eta osagarri lagungarriak. Estolda [[ganbara]] gangadun bat da eraikuntzaren azpian, non kokatzen diren bi turbina metaliko, zeintzuek, sifoietatik jausten den uraren indarrez, errotarriak mugitzen dituzten. Kanal-tunelaren bidez egiten da hustuketa, hormigoizko zoladuraren azpitik eta errekaraino doan lurpeko gangadun tartean zehar. Azpiegitura [[hidrauliko]]a hego-ekialdean kokatzen da, eta honako hauek osatzen dute: erakinaren alboko antepara handia, aldi bateko meatze-trenbidearen (egungo bide berdea) paraleloa den 270 metroko kanala, eta futbol zelaiaren atzealdean kokatutako presa. Tamaina handikoa eta planta irregularrekoa da antepara, 30 metroko luzerarekin eta parte hedatuenean 6,5 metroko zabalerarekin, etxeari lotutako fatxada-aurpegirantz mehartu egiten delarik. Antepararekiko alde hurbilenean kanala zabalagoa da, eta parteetariko batzuetan harlangaitzez egindakoa da. [[Oiartzun ibaia]]ren ibilbideko erdialdean dago kokatua presa, meandro baten, non ibaia zabaldu egiten baita, terrenoko desnibel naturala aprobetxatuz. 22 metroko luzera du eta oinarrian 6 metroko zabalera, eta ibai-ohetik gora 1, 22 metroko garaiera. Ez du ibai hondo handirik eta ezponda bikoitzaz eratua da. Goiko uren aldeko ezponda txikiagoa da, eta goialdean (0,60 metro edo) kurbatura suabe bat du, tamaina handieneko isurialde-ezpondarantz doana. Presaren obra harlanduxkoa da, abiaburuen artean era longitudinalean kokatua dago, eta ondo finkatua dagoela ematen du. Eskuinaldean, hustubide edo kanal izateko pasabide txiki bat dago, harlanduxko zinta batez errematatua. 4 metroko alboko estribuen bidez sendotzen da presa, eta eskumakoak hormigoizko jasodura handi bat du, non uhatearekin kanalaren hasierari bidea irekitzen zaion. Yurritako egungo [[presa]] aldi bateko egurrezko presaren dokumentazioan aipatutakoaren segida da, eta, XIX. mendean, egurrezko horren gainean irekitakoa izango da seguruenik, hain justu ere harginen teknika tradizionalen arabera altxatua. Eraikuntza-sistema ezezaguna da; baina, antzekoekiko analogia dela-eta, pentsa daiteke barrualdea harrizko material txikiz eraikia dela, eta baliteke egurrezko egituraren parteren bat kontserbatzea. XV. mendearen hondarretik aurrera eta XVI. eta XIX. mendeen artean dokumentatua dago Yurrita errota; Yurritako maiorazkoaren jabetzen gaineko administrazio eta kudeaketari lotutako hainbat aipu dokumental jasotzen dira; errota maiorazko horren parte zen. Dokumentazioaren bidez patronatuaren (Yurrita-Zuaznabar-Zabala familiak) transmisioa jarrai daiteke, eta bai errotaren historiako zenbat jazoera ere: auziak, obrak. XIX. mendearen hondarretik 1923ra arte, [[Errenteria]]ko Udalaren zentral elektriko gisa erabili zen errota; baina, hartarako egokitzapen-obra handiak egin ziren, estribuak eta ubidea sendotu eta handituz. XX. mende guztian zehar erabili zen instalazioa. Aldi horretan, hura mantendu eta kontsolidatzeko esku-hartzeak egiten jarraitu zen, sendotze-obretarako (estribuak.) hormigoia erabiliz. Oiartzungo alde horretako historiaren azken testigantza materiala da errota. Izan ere, delako aldea erabat aldatu baita, transformazio urbanistikoaren eta industria-poligonoak sortzearen ondorioz. Mende hasieran, Oiartzunen martxan ziren 20 errota inguru, eta aipagai duguna da egun geratzen diren bakanetarikoa. Eta aldi bateko aprobetxamenduko erakin zaharra iragan mendean desagertu bazen ere, erakin berriak, batetik, integratu egin zituen errota zaharraren parteak, eta, bestetik, errespetatu egin zituen jarduerarekin aurrera egitea posible egiten duten instalazioak eta parteak; betiere, jardueraren alderdi materialei (makinaria, lanabesak, ekoizpen-teknika, indar eragilea ekoiztea) eta immaterialei lotutako balio etnografikoa zainduaz. Azpiegitura hidraulikoa ere nabarmentzen da, batez ere presa. Elementu hori ondo eraikia da eta EAEn oso bakan gordetzen den tipologiakoa da, eta Oiartzun ibaiaren pasaia propioaren parte da, zeinetan gorde egiten baitira pasaia-balio naturalak. Baina, alde hori hurbil dago ingurumenaren aldetik hondaturik dauden beste batzuetatik. Presa balio naturaletan integratzen da eta ibaiko balio ikusizko eta estetikoen parte da; eta nahiz mendeetan zehar seguruenik sarritan berregin den, iraun egin du, bai historiaren testigantza gisa, bai bere xede ziren instalazioen testigantza gisa. == Ekoizpena == XX. mendean garia, artoa eta garagarra irindu ziren gehienbat Yurrita errotan. Gaur egun errotara hurbiltzen den herritar, elkarte eta talogileentzat ehotzen da artoa. [[Fitxategi:Yurrita errota ehotzen.jpg|none|thumb|Yurrita errota artoa ehotzen.]] Herritarren zerbitzura lanean darrai errotak XXI. mendean zehar ere. == Jarduera Kulturala == * 2015eko azaroaren 25ean Eusko Jaurlaritzak Yurrita errota, kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, '''Monumentu''' izendapenaz, '''Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian''' sartzen du. [https://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/eli/es-pv/o/2015/11/25/(7)/dof/eus/html/] * 2016ko maiatzaren 20ean "Molino Yurrita: Patrimonio Natural y Edificado" aurkeztu da Segobian ospatu den '''X. Nazioarteko Molinologia Kongresuan'''. [https://molinosacem.com/congresos/x-congreso-segovia-2016/] * 2018ko maiatzaren 13an '''Felix Ibargutxi''' kazetariaren '''"Errotako Rotetatarrak"''' artikulua argitaratu da Diario Vasco egunkarian. [https://www.diariovasco.com/culturas/errotako-rotetarrak-20180513102056-nt.html] * 2018ko ekainean '''Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea''' sortu da. [https://www.euskadi.eus/elkartea/yurrita-errota-sustatzeko-elkartea-asociacion-para-la-promocion-del-molino-yurrita/web01-ejeduki/eu/] * 2018ko Irailaren 29an, Ugaldetxoko Festetako San Miguel egun nagusian, '''ekitaldi herrikoia''' ospatu da errotaren inguruan. [https://www.diariovasco.com/oarsoaldea/oiartzun/badatoz-migel-festak-20180928002821-ntvo.html] * 2019ko urriaren 5ean, '''Ondarearen Europar Jardunaldien''' barnean, Oiartzungo eta Errenteriako Udaletxeen babesarekin '''ibilaldi komentatua''' antolatu da Arditurriko bide berdearen barrena Fanderia, Yurrita eta Arraskuko errotak bisitatzeko aukera izan delarik. [https://www.gipuzkoa.eus/documents/4558908/4598417/Jornadas-europeas-patrimonio-2019.pdf] * 2019ko urriaren 10ean '''hitzaldiak''' antolatu dira Yurrita errotan: "Artoa Oiartzunen: bertaratu zenetik orokortu zen arte", Alvaro Aragon-ek. Eta "Gipuzkoako errotak: Ondareari begirada bat", Alex Roteta-k. [https://www.diariovasco.com/oarsoaldea/oiartzun/errotaren-historia-jorratuko-20191010002601-ntvo.html] * 2020ko irailaren 29an '''Oiartzungo lehen errotarri-harrobia katalogatzea lortzen da Zelaiburun''' Aranzadi Zientzia Elkarteko Etnografia saileko '''Javi Castro''' adituarekin elkarlanean. Atlas Meulières Web orrialdean 1023. fitxarekin jasotzen da. [http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/presentation.html] * 2021ko ekainaren 1ean '''Oiartzungo Antzuzabaleta errekan beste errotarri-harrobi bat katalogatzea lortzen da''' Aranzadi Zientzia Elkarteko Etnografia saileko '''Javi Castro''' adituarekin elkarlanean. Atlas Meulières Web orrialdean 1060. fitxarekin jasotzen da. [http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/presentation.html] *2021eko irailaren 19an, Errenteriako Udalak antolatutako '''Mugikortasun Iraunkorraren Europako Astea'''ren baitan, Fanderiatik Yurritako errotara txangoa egin da bizikletaz Oiartzun ibaiari jarraituz. Parte hartzaileek, Yurrita errotaren historiari buruzko azalpenak jasotzeaz gain, artoa nola ehotzen den ikusteko aukera paregabea izan dute. [https://herribizia.errenteria.eus/2021/09/15/mugikortasun-iraunkorraren-europako-astea-2021/] *2022ko urtarrilaren 14ean '''Oiartzungo Zorrolan errotarri-harrobi berri bat katalogatzea lortzen da''' Aranzadi Zientzia Elkarteko Etnografia saileko '''Javi Castro''' adituarekin elkarlanean. Atlas Meulières Web orrialdean 1068. fitxarekin jasotzen da. [http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/presentation.html] *2022ko maiatzaren 8an ospatutako "'''Gipuzkoako Erroten Eguna'''" bultzatu du Yurrita Errota Sustatzeko Elkarteak. 32 udalerritan antolatutako 40 tokiko jarduera ezberdinetan 1.500 pertsona baino gehiagok hartu dute parte. [https://www.kulturklik.euskadi.eus/ekitaldia/2022/05/08/gipuzkoako-erroten-eguna/webkklik00-detalle/eu/] *2023ko maiatzaren 14an ospatutako "'''Gipuzkoako Erroten Eguna'''" bultzatu du Yurrita Errota Sustatzeko Elkarteak. [https://www.gipuzkoanatura.eus/eu/-/gipuzkoako-erroten-eguna#:~:text=Maiatzaren%2014an%2C%20igandea%2C%20Gipuzkoako%20Erroten,balioan%20jarri%20eta%20jendeari%20ezagutarazteko.] *2024ko maiatzaren 12an ospatutako "'''Gipuzkoako Erroten Eguna'''" bultzatu du Yurrita Errota Sustatzeko Elkarteak.[https://www.kulturklik.euskadi.eus/ekitaldia/2024/05/12/gipuzkoako-iii-erroten-eguna-/webkklik00-detalle/eu/] == Irudia == [[Fitxategi:Ihurrita.jpg|alt=|erdian|thumb|553x553px|Yurrita Errota: Gipuzkoako Erroten Eguna 2022]] == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == === Bideoak === * [Https://www.youtube.com/watch?v=klbsGJkRRUs Yurrita errota martxan 2019 - Bideoa] * [https://www.youtube.com/watch?v=P5GiViotIpU Yurrita errota - 2018. urteko bideoa] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Oiartzungo eraikinak]] [[Kategoria:Gipuzkoako Kultura Ondasunak]] [[Kategoria:Gipuzkoako errotak]] r3xhjrc7lwfk0akfim2vbe16cp3vn86 9998949 9998947 2024-12-13T19:16:57Z Eliatxo 96586 /* Jarduera Kulturala */ 9998949 wikitext text/x-wiki {{eraikin infotaula}} [[Fitxategi:Kamara 1 162.jpg|thumb|Yurritako errotaren eraikina: 1970eko hamarkadan [[Luis Peña Gantxegi]] arkitektoak diseinatua.]] [[Fitxategi:Yurritako errotak berria.jpg|alt=|thumb|Yurritako errota.]] [[Fitxategi:Ihurritapresa.jpg|thumb|Yurritako presa: barne egitura zurezkoa du, eta Euskal Autonomia Erkidegoan oso bakan gordetzen den tipologia batekoa da.]] '''Yurrita errota''' [[Oiartzun]]go (Gipuzkoa) [[errota]] bat da. [[2015]]eko [[azaroaren 25]]ean [[Eusko Jaurlaritza]]k [[kultura ondasun]] izendatu zuen, ''monumentu'' sailkapenarekin.<ref>[http://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/agindua/agindua-2015eko-azaroaren-25ekoa-hezkuntza-hizkuntza-politika-eta-kulturako-sailburuarena-oiartzunen-gipuzkoa-den-yurrita-edo-ihurrita-errota-kultura-ondasun-gisa-monumentu-izendapenaz-euskal-kultura-ondarearen-zerrenda-nagusian-sartzeko-dena/ Kultura Ondasun izendapena EHAAn]</ref> == Deskribapena == Oiartzungo [[Ugaldetxo]] auzunean kokatzen da Yurrita errota, Ihurrita bidea deritzon errepidearen aldean. Eraikuntza errepidearen alboan dago, Oiartzungo industria-poligonoaren bestaldean. Joan den mendeko eraikin bat da, 1970eko hamarkadakoa; etxe zaharraren lekuan altxatua, estolda edo errotapearen gainean, eta beheko solairuan kontserbatu egiten du errotako makinaria, zeinak oraindik ere martxan jarraitzen duen. Biltegi-sala baten eta errotarako geletan ohiko denaren arabera goratutako solairu baten, kokatzen dira pare bi errotari euren kutxarekin, toberak, behealdean azpilak, garabi-besoa eta halako instalazioetarako ohiko diren gainerako lanabesak eta osagarri lagungarriak. Estolda [[ganbara]] gangadun bat da eraikuntzaren azpian, non kokatzen diren bi turbina metaliko, zeintzuek, sifoietatik jausten den uraren indarrez, errotarriak mugitzen dituzten. Kanal-tunelaren bidez egiten da hustuketa, hormigoizko zoladuraren azpitik eta errekaraino doan lurpeko gangadun tartean zehar. Azpiegitura [[hidrauliko]]a hego-ekialdean kokatzen da, eta honako hauek osatzen dute: erakinaren alboko antepara handia, aldi bateko meatze-trenbidearen (egungo bide berdea) paraleloa den 270 metroko kanala, eta futbol zelaiaren atzealdean kokatutako presa. Tamaina handikoa eta planta irregularrekoa da antepara, 30 metroko luzerarekin eta parte hedatuenean 6,5 metroko zabalerarekin, etxeari lotutako fatxada-aurpegirantz mehartu egiten delarik. Antepararekiko alde hurbilenean kanala zabalagoa da, eta parteetariko batzuetan harlangaitzez egindakoa da. [[Oiartzun ibaia]]ren ibilbideko erdialdean dago kokatua presa, meandro baten, non ibaia zabaldu egiten baita, terrenoko desnibel naturala aprobetxatuz. 22 metroko luzera du eta oinarrian 6 metroko zabalera, eta ibai-ohetik gora 1, 22 metroko garaiera. Ez du ibai hondo handirik eta ezponda bikoitzaz eratua da. Goiko uren aldeko ezponda txikiagoa da, eta goialdean (0,60 metro edo) kurbatura suabe bat du, tamaina handieneko isurialde-ezpondarantz doana. Presaren obra harlanduxkoa da, abiaburuen artean era longitudinalean kokatua dago, eta ondo finkatua dagoela ematen du. Eskuinaldean, hustubide edo kanal izateko pasabide txiki bat dago, harlanduxko zinta batez errematatua. 4 metroko alboko estribuen bidez sendotzen da presa, eta eskumakoak hormigoizko jasodura handi bat du, non uhatearekin kanalaren hasierari bidea irekitzen zaion. Yurritako egungo [[presa]] aldi bateko egurrezko presaren dokumentazioan aipatutakoaren segida da, eta, XIX. mendean, egurrezko horren gainean irekitakoa izango da seguruenik, hain justu ere harginen teknika tradizionalen arabera altxatua. Eraikuntza-sistema ezezaguna da; baina, antzekoekiko analogia dela-eta, pentsa daiteke barrualdea harrizko material txikiz eraikia dela, eta baliteke egurrezko egituraren parteren bat kontserbatzea. XV. mendearen hondarretik aurrera eta XVI. eta XIX. mendeen artean dokumentatua dago Yurrita errota; Yurritako maiorazkoaren jabetzen gaineko administrazio eta kudeaketari lotutako hainbat aipu dokumental jasotzen dira; errota maiorazko horren parte zen. Dokumentazioaren bidez patronatuaren (Yurrita-Zuaznabar-Zabala familiak) transmisioa jarrai daiteke, eta bai errotaren historiako zenbat jazoera ere: auziak, obrak. XIX. mendearen hondarretik 1923ra arte, [[Errenteria]]ko Udalaren zentral elektriko gisa erabili zen errota; baina, hartarako egokitzapen-obra handiak egin ziren, estribuak eta ubidea sendotu eta handituz. XX. mende guztian zehar erabili zen instalazioa. Aldi horretan, hura mantendu eta kontsolidatzeko esku-hartzeak egiten jarraitu zen, sendotze-obretarako (estribuak.) hormigoia erabiliz. Oiartzungo alde horretako historiaren azken testigantza materiala da errota. Izan ere, delako aldea erabat aldatu baita, transformazio urbanistikoaren eta industria-poligonoak sortzearen ondorioz. Mende hasieran, Oiartzunen martxan ziren 20 errota inguru, eta aipagai duguna da egun geratzen diren bakanetarikoa. Eta aldi bateko aprobetxamenduko erakin zaharra iragan mendean desagertu bazen ere, erakin berriak, batetik, integratu egin zituen errota zaharraren parteak, eta, bestetik, errespetatu egin zituen jarduerarekin aurrera egitea posible egiten duten instalazioak eta parteak; betiere, jardueraren alderdi materialei (makinaria, lanabesak, ekoizpen-teknika, indar eragilea ekoiztea) eta immaterialei lotutako balio etnografikoa zainduaz. Azpiegitura hidraulikoa ere nabarmentzen da, batez ere presa. Elementu hori ondo eraikia da eta EAEn oso bakan gordetzen den tipologiakoa da, eta Oiartzun ibaiaren pasaia propioaren parte da, zeinetan gorde egiten baitira pasaia-balio naturalak. Baina, alde hori hurbil dago ingurumenaren aldetik hondaturik dauden beste batzuetatik. Presa balio naturaletan integratzen da eta ibaiko balio ikusizko eta estetikoen parte da; eta nahiz mendeetan zehar seguruenik sarritan berregin den, iraun egin du, bai historiaren testigantza gisa, bai bere xede ziren instalazioen testigantza gisa. == Ekoizpena == XX. mendean garia, artoa eta garagarra irindu ziren gehienbat Yurrita errotan. Gaur egun errotara hurbiltzen den herritar, elkarte eta talogileentzat ehotzen da artoa. [[Fitxategi:Yurrita errota ehotzen.jpg|none|thumb|Yurrita errota artoa ehotzen.]] Herritarren zerbitzura lanean darrai errotak XXI. mendean zehar ere. == Jarduera kulturala == * 2015eko azaroaren 25ean Eusko Jaurlaritzak Yurrita errota, kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, '''Monumentu''' izendapenaz, '''Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian''' sartzen du. [https://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/eli/es-pv/o/2015/11/25/(7)/dof/eus/html/] * 2016ko maiatzaren 20ean "Molino Yurrita: Patrimonio Natural y Edificado" aurkeztu da Segobian ospatu den '''X. Nazioarteko Molinologia Kongresuan'''. [https://molinosacem.com/congresos/x-congreso-segovia-2016/] * 2018ko maiatzaren 13an '''Felix Ibargutxi''' kazetariaren '''"Errotako Rotetatarrak"''' artikulua argitaratu da Diario Vasco egunkarian. [https://www.diariovasco.com/culturas/errotako-rotetarrak-20180513102056-nt.html] * 2018ko ekainean '''Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea''' sortu da. [https://www.euskadi.eus/elkartea/yurrita-errota-sustatzeko-elkartea-asociacion-para-la-promocion-del-molino-yurrita/web01-ejeduki/eu/] * 2018ko Irailaren 29an, Ugaldetxoko Festetako San Miguel egun nagusian, '''ekitaldi herrikoia''' ospatu da errotaren inguruan. [https://www.diariovasco.com/oarsoaldea/oiartzun/badatoz-migel-festak-20180928002821-ntvo.html] * 2019ko urriaren 5ean, '''Ondarearen Europar Jardunaldien''' barnean, Oiartzungo eta Errenteriako Udaletxeen babesarekin '''ibilaldi komentatua''' antolatu da Arditurriko bide berdearen barrena Fanderia, Yurrita eta Arraskuko errotak bisitatzeko aukera izan delarik. [https://www.gipuzkoa.eus/documents/4558908/4598417/Jornadas-europeas-patrimonio-2019.pdf] * 2019ko urriaren 10ean '''hitzaldiak''' antolatu dira Yurrita errotan: "Artoa Oiartzunen: bertaratu zenetik orokortu zen arte", Alvaro Aragon-ek. Eta "Gipuzkoako errotak: Ondareari begirada bat", Alex Roteta-k. [https://www.diariovasco.com/oarsoaldea/oiartzun/errotaren-historia-jorratuko-20191010002601-ntvo.html] * 2020ko irailaren 29an '''Oiartzungo lehen errotarri-harrobia katalogatzea lortzen da Zelaiburun''' Aranzadi Zientzia Elkarteko Etnografia saileko '''Javi Castro''' adituarekin elkarlanean. Atlas Meulières Web orrialdean 1023. fitxarekin jasotzen da. [http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/presentation.html] * 2021ko ekainaren 1ean '''Oiartzungo Antzuzabaleta errekan beste errotarri-harrobi bat katalogatzea lortzen da''' Aranzadi Zientzia Elkarteko Etnografia saileko '''Javi Castro''' adituarekin elkarlanean. Atlas Meulières Web orrialdean 1060. fitxarekin jasotzen da. [http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/presentation.html] *2021eko irailaren 19an, Errenteriako Udalak antolatutako '''Mugikortasun Iraunkorraren Europako Astea'''ren baitan, Fanderiatik Yurritako errotara txangoa egin da bizikletaz Oiartzun ibaiari jarraituz. Parte hartzaileek, Yurrita errotaren historiari buruzko azalpenak jasotzeaz gain, artoa nola ehotzen den ikusteko aukera paregabea izan dute. [https://herribizia.errenteria.eus/2021/09/15/mugikortasun-iraunkorraren-europako-astea-2021/] *2022ko urtarrilaren 14ean '''Oiartzungo Zorrolan errotarri-harrobi berri bat katalogatzea lortzen da''' Aranzadi Zientzia Elkarteko Etnografia saileko '''Javi Castro''' adituarekin elkarlanean. Atlas Meulières Web orrialdean 1068. fitxarekin jasotzen da. [http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/presentation.html] *2022ko maiatzaren 8an ospatutako "'''Gipuzkoako Erroten Eguna'''" bultzatu du Yurrita Errota Sustatzeko Elkarteak. 32 udalerritan antolatutako 40 tokiko jarduera ezberdinetan 1.500 pertsona baino gehiagok hartu dute parte. [https://www.kulturklik.euskadi.eus/ekitaldia/2022/05/08/gipuzkoako-erroten-eguna/webkklik00-detalle/eu/] *2023ko maiatzaren 14an ospatutako "'''Gipuzkoako Erroten Eguna'''" bultzatu du Yurrita Errota Sustatzeko Elkarteak. [https://www.gipuzkoanatura.eus/eu/-/gipuzkoako-erroten-eguna#:~:text=Maiatzaren%2014an%2C%20igandea%2C%20Gipuzkoako%20Erroten,balioan%20jarri%20eta%20jendeari%20ezagutarazteko.] *2024ko maiatzaren 12an ospatutako "'''Gipuzkoako Erroten Eguna'''" bultzatu du Yurrita Errota Sustatzeko Elkarteak.[https://www.kulturklik.euskadi.eus/ekitaldia/2024/05/12/gipuzkoako-iii-erroten-eguna-/webkklik00-detalle/eu/] == Irudia == [[Fitxategi:Ihurrita.jpg|alt=|erdian|thumb|553x553px|Yurrita Errota: Gipuzkoako Erroten Eguna 2022]] == Erreferentziak == {{Ondasun erreferentzia}} {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == === Bideoak === * [Https://www.youtube.com/watch?v=klbsGJkRRUs Yurrita errota martxan 2019 - Bideoa] * [https://www.youtube.com/watch?v=P5GiViotIpU Yurrita errota - 2018. urteko bideoa] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Oiartzungo eraikinak]] [[Kategoria:Gipuzkoako Kultura Ondasunak]] [[Kategoria:Gipuzkoako errotak]] ifud4ialkh0bl2c9djjo6bj67sgi65r 104 748620 9998375 8393951 2024-12-13T12:07:32Z 150.241.33.159 i 9998375 wikitext text/x-wiki {{PAGEBANNER:Stamps of Germany (DDR) 1987, MiNr 3105.jpg|origin=0,0}} [[Fitxategi:Apartheid.jpg|thumb|<center>Hondartza batean jarritako kartela. Bertan, "Zurientzat bakarrik baimenduta" jartzen du.]] '''Apartheid''' delakoa erregimen politiko bat zen non beltzak, azpiko arraza zirelakoan, baztertzen eta diskriminatzen zituzten. {{txp|Hego Afrika|Hego Afrikan}} inposatu zen eta 43 urte iraun zuen, 1948tik 1991ra arte. Apartheid hitzak "arrazazko bereizketa" esan nahi du {{txp|Afrikaans|afrikaans}} hizkuntzan. == Aurrekariabh == Erregimen arrazista hau inposatu baino lehen, Hegoafrikan jada biztanleria "ez zuria" kaltetzen zuten neurriak ezarri ziren. Pertsona hauek ezin zuten bozkatu kargu politikoetarako hauteskundeetan, eta are gutxiago kargu horietara beren buruak aurkeztu. Beltz asko hirietatik kanporatu zituzten, bizi ziren eremuak "zurientzakoak" izendatuak izan zirelako. == ''Apartheid-en'' hasiera == Apartheid 1948an hasi zen, Alderdi Nazionalak herrialdearen gobernua bere egin zuenean. Haren kideak guztiz arrazistak ziren, {{txp|Adolf Hitler}}-ek asmatutako "arraza ariarraren nagusitasunaren" sinesmenarekin eta {{txp|Alemania|Alemaniako}} {{txp|nazismo|naziekin}} konparatu zituzten, eta behin betikoz ezarri zuten beltzak soilik beraien azalaren kolorearengatik diskriminatuko zituen sistema. == Legeak == Diskriminazio sistema honen arabera, garraiobideetan, komun publikoetan, eraikinetan eta antzeko tokietan "zurientzako" eta "beltzentzako" lekuak zeuden. Adibidez, zuri bat beteta zegoen omnibus batean igotzen bazen, pertsona beltz bat, legeak behartuta, bere eserlekua utzi behar zion. Pertsona beltzen eta zurien arteko harremanak eta ezkontzak ere debekatuta zeuden, eta ''ez zuriak'' ezin ziren unibertsitatera joan. Ezin ziren lanpostu onetara aurkeztu ere eta, horrenbestez, pobrezian bizitzen ziren. == ''Apartheid-en'' aurkako borroka == {{Ba al dakizu? |<center>Arraza bakar bat dago: gizakia. Azalaren kolorea eta jatorrizko herrialdea {{txp|etnia|etniaren}} arabera aldatu daitezke. Arrazei buruz hitz egitea ''arrazismoa'' da eta pertsonek dituzten funtsezko hainbat eskubide urratzen ditu.<br />'''Arrazismoaren inguruan gehiago jakin nahi? Egin klik {{txp|Arrazakeria|hemen}}'''<center>}} {{txp|Nelson Mandela}} "arraza beltzeko" hegoafrikar bat zen, sistema bidegabe honen aurka borrokatu zena. Atxilotu egin zuten eta 27 urtez egon behar izan zuen kartzelan, Hegoafrikan eta Hegoafrikatik kanpo egindako protestek 1991n bera askatzea lortu zuten arte. Hiru urte geroago, herrialde hartan hauteskunde demokratikoen bidez hautatutako lehen presidentea izatera iritsi zen. Beste hainbat ekintzaile oso garrantzitsu ere egon ziren, hala nola Steve Biko, jaso zituen tratu txarrengatik hil zena berdintasunaren alde borrokatzeagatik preso egin zutenean. Biztanleria zuriaren parte batek, Alderdi Progresistako kideek, ere erregimenaren aurka egin zuen. {{Txikipedia interwiki}} [[Kategoria:Txikipedia:Politika]] [[Kategoria:Txikipedia]] 507lukha1zox4cgb97fhy4rewqc2wsr 9998711 9998375 2024-12-13T15:41:14Z Lainobeltz 56334 150.241.33.159 wikilariaren aldaketak ezabatuz, TheklanBot wikilariaren azken bertsiora itzularazi da. 8393951 wikitext text/x-wiki {{PAGEBANNER:Stamps of Germany (DDR) 1987, MiNr 3105.jpg|origin=0,0}} [[Fitxategi:Apartheid.jpg|thumb|<center>Hondartza batean jarritako kartela. Bertan, "Zurientzat bakarrik baimenduta" jartzen du.]] '''Apartheid''' delakoa erregimen politiko bat zen non beltzak, azpiko arraza zirelakoan, baztertzen eta diskriminatzen zituzten. {{txp|Hego Afrika|Hego Afrikan}} inposatu zen eta 43 urte iraun zuen, 1948tik 1991ra arte. Apartheid hitzak "arrazazko bereizketa" esan nahi du {{txp|Afrikaans|afrikaans}} hizkuntzan. == Aurrekariak == Erregimen arrazista hau inposatu baino lehen, Hegoafrikan jada biztanleria "ez zuria" kaltetzen zuten neurriak ezarri ziren. Pertsona hauek ezin zuten bozkatu kargu politikoetarako hauteskundeetan, eta are gutxiago kargu horietara beren buruak aurkeztu. Beltz asko hirietatik kanporatu zituzten, bizi ziren eremuak "zurientzakoak" izendatuak izan zirelako. == ''Apartheid-en'' hasiera == Apartheid 1948an hasi zen, Alderdi Nazionalak herrialdearen gobernua bere egin zuenean. Haren kideak guztiz arrazistak ziren, {{txp|Adolf Hitler}}-ek asmatutako "arraza ariarraren nagusitasunaren" sinesmenarekin eta {{txp|Alemania|Alemaniako}} {{txp|nazismo|naziekin}} konparatu zituzten, eta behin betikoz ezarri zuten beltzak soilik beraien azalaren kolorearengatik diskriminatuko zituen sistema. == Legeak == Diskriminazio sistema honen arabera, garraiobideetan, komun publikoetan, eraikinetan eta antzeko tokietan "zurientzako" eta "beltzentzako" lekuak zeuden. Adibidez, zuri bat beteta zegoen omnibus batean igotzen bazen, pertsona beltz bat, legeak behartuta, bere eserlekua utzi behar zion. Pertsona beltzen eta zurien arteko harremanak eta ezkontzak ere debekatuta zeuden, eta ''ez zuriak'' ezin ziren unibertsitatera joan. Ezin ziren lanpostu onetara aurkeztu ere eta, horrenbestez, pobrezian bizitzen ziren. == ''Apartheid-en'' aurkako borroka == {{Ba al dakizu? |<center>Arraza bakar bat dago: gizakia. Azalaren kolorea eta jatorrizko herrialdea {{txp|etnia|etniaren}} arabera aldatu daitezke. Arrazei buruz hitz egitea ''arrazismoa'' da eta pertsonek dituzten funtsezko hainbat eskubide urratzen ditu.<br />'''Arrazismoaren inguruan gehiago jakin nahi? Egin klik {{txp|Arrazakeria|hemen}}'''<center>}} {{txp|Nelson Mandela}} "arraza beltzeko" hegoafrikar bat zen, sistema bidegabe honen aurka borrokatu zena. Atxilotu egin zuten eta 27 urtez egon behar izan zuen kartzelan, Hegoafrikan eta Hegoafrikatik kanpo egindako protestek 1991n bera askatzea lortu zuten arte. Hiru urte geroago, herrialde hartan hauteskunde demokratikoen bidez hautatutako lehen presidentea izatera iritsi zen. Beste hainbat ekintzaile oso garrantzitsu ere egon ziren, hala nola Steve Biko, jaso zituen tratu txarrengatik hil zena berdintasunaren alde borrokatzeagatik preso egin zutenean. Biztanleria zuriaren parte batek, Alderdi Progresistako kideek, ere erregimenaren aurka egin zuen. {{Txikipedia interwiki}} [[Kategoria:Txikipedia:Politika]] [[Kategoria:Txikipedia]] 6yof6l52j23llg4jgw90v7zsxtl1iw9 0 753611 9999057 9608932 2024-12-14T00:56:03Z Daeri 16654 9999057 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Sergio Gámiz Chasco''' ([[Santikurutze Kanpezu]], [[Araba]], {{data|1978|2|26}} -) arabar futbolari ohia da, erdiko atzelari moduan aritzen zena. == Estatistikak == <small>''[[2024]]ko [[Maiatzaren 31|Maiatzak 31n]] eguneratua. Datu ofizialak.''</small> {|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- style="background:#DDDDDD" !rowspan="2" width=150px|Taldea !rowspan="2" width=30px|Maila !rowspan="2"|Denboraldia !colspan="2"|Liga !colspan="2"|Kopa !colspan="2"|[[UEFAko Txapeldunen Liga|Champions League]] !colspan="2"|[[UEFA Europa League|Europa League]] !colspan="2"|[[UEFA Europa Conference League|Conference League]] !colspan="2"|Superkopa !colspan="3"|Denera |- style="background:#DDDDDD" !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Deportivo Alaves B|Mini Glorias]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |2.B | 2010/11 |11 |0 |1 |0 | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |12 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!11!!0!!1!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!- !! - !!12!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Gasteizko Aurrera]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |2. |1995/96 |9 |0 | - | - | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |9 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!2!!0!!0!!0!!2!!0!!0!!0!! !! !!-!!- !!4!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan=3 valign="center"|'''[[Club Deportivo Badajoz|Badajoz]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> | 2.B |1996/97 |38 |0 | - | - | - | - | - | - | | |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="F0E68C" |38 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" | 2.B |1997/98 |39 |0 | - | - | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |39 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!7!!1!! -!! -!! - !! - !! -!! -!! -!! -!! -!! -!!7!!1 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Deportivo Alaves B|Mini Glorias]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> | 2.B |1998/99 |31 |0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | | |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |bgcolor=F0E68C|31 |bgcolor=F0E68C|0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!40!!1!!1!! 0!! - !! - !!-!!-!! !! !! -!! - !!41!!1 |- style="text-align: center;" |rowspan="4" valign="center"|'''[[Club Deportivo Leganés|Leganés]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> |1. |1999/00 |1 |0 |0 |0 | - | - |0 |0 | | | - | - | bgcolor="FFD700" |1 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |1. | 2009/10 |1 |0 |0 |0 |2 |0 | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |3 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" |2. | 2008/09 |38 |0 |2 |0 | - | - | - | - | | |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="FFD700" |40 |bgcolor=FFD700|0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!38!!0!!2!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!-!!40!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Sociedad Deportiva Ponferradina|Ponferradina]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> |2. |2000/01 |30 |0 |1 |0 | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |31 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!30!!0!!1!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!-!!31!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Club de Futbol Badalona|Badalona]]'''<br /><small>{{banderaikur|Katalunia}}</small> |2. | 2001/02 |38 |0 |1 | 0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |39 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!38!!0!!1!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!- !!39!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Logroñés Club de Fútbol|Logroñés CF]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> | 1. | 2002/03 |10 |0 |0 |0 | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |10 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!30!!0!!1!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!-!!31!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Club Deportivo Alcoyano|Alcoyano]]'''<br /><small>{{banderaikur|Katalunia}}</small> | 1. | 2003/04 |10 |0 |0 |0 | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |10 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!38!!0!!1!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!- !!39!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Mazarrón Fútbol Club|Mazarrón]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> | 1. | 2004/05 |7 |0 |1 |0 | - | - |0 |0 | | |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="F0E68C" |8 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!38!!0!!1!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!- !!39!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan="3" valign="center"|'''[[Club Deportivo Mirandés|Mirandés]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> |2. | 2005/06 |40 |3 |4 |0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |44 | bgcolor="FFD700" |3 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |2. | 2006/07 |38 |1 |2 |0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |40 | bgcolor="F0E68C" |1 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!11!!0!!1!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!- !! - !!12!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Gasteizko Aurrera]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |2. | 2007/08 |32 |0 |1 |0 | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | | | - | - | bgcolor="FFD700" |33 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!82!!1!!2!!0!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!84!!1 |-align=center bgcolor=000000 style="color: white;" !colspan="3" valign="center"|'''Ibilbide osoan''' !!899!!21!!34!!1!!2!!0!!0!!0!!-!!-!!-!!-!!935!!22 |} == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == * [https://www.bdfutbol.com/es/j/j4214.html Fitxa] {{bizialdia|1978ko||Gamiz, Sergio}} {{Biografia zirriborroa|Araba}} [[Kategoria:Gasteizko kirolariak]] [[Kategoria:Arabako gizon futbolariak]] [[Kategoria:Alaveseko futbolariak]] [[Kategoria:Gasteizko Aurrerako futbolariak]] [[Kategoria:CD Mirandésko futbolariak]] [[Kategoria:CD Leganésko futbolariak]] 653wv59hiphbnpx65vieg64zn1e5wzc 9999058 9999057 2024-12-14T01:03:12Z Daeri 16654 /* Estatistikak */ 9999058 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Sergio Gámiz Chasco''' ([[Santikurutze Kanpezu]], [[Araba]], {{data|1978|2|26}} -) arabar futbolari ohia da, erdiko atzelari moduan aritzen zena. == Estatistikak == <small>''[[2024]]ko [[Maiatzaren 31|Maiatzak 31n]] eguneratua. Datu ofizialak.''</small> {|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- style="background:#DDDDDD" !rowspan="2" width=150px|Taldea !rowspan="2" width=30px|Maila !rowspan="2"|Denboraldia !colspan="2"|Liga !colspan="2"|Kopa !colspan="2"|[[UEFAko Txapeldunen Liga|Champions League]] !colspan="2"|[[UEFA Europa League|Europa League]] !colspan="2"|[[UEFA Europa Conference League|Conference League]] !colspan="2"|Superkopa !colspan="3"|Denera |- style="background:#DDDDDD" !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Deportivo Alaves B|Mini Glorias]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3. | 1996/97 |11 |0 |1 |0 | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |12 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!11!!0!!1!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!- !! - !!12!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Gasteizko Aurrera]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |2.B |1997/98 |9 |0 | - | - | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |9 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!2!!0!!0!!0!!2!!0!!0!!0!! !! !!-!!- !!4!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan=3 valign="center"|'''[[Club Deportivo Badajoz|Badajoz]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> | 2. |1998/99 |38 |0 | - | - | - | - | - | - | | |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="F0E68C" |38 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" | 2. |1999/00 |39 |0 | - | - | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |39 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!7!!1!! -!! -!! - !! - !! -!! -!! -!! -!! -!! -!!7!!1 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Deportivo Alaves B|Mini Glorias]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> | 2.B |1999/00 |31 |0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | | |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |bgcolor=F0E68C|31 |bgcolor=F0E68C|0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!40!!1!!1!! 0!! - !! - !!-!!-!! !! !! -!! - !!41!!1 |- style="text-align: center;" |rowspan="4" valign="center"|'''[[Club Deportivo Leganés|Leganés]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> |2. |2000/01 |1 |0 |0 |0 | - | - |0 |0 | | | - | - | bgcolor="FFD700" |1 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |2. | 2001/02 |1 |0 |0 |0 |2 |0 | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |3 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" |2. | 2002/03 |38 |0 |2 |0 | - | - | - | - | | |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="FFD700" |40 |bgcolor=FFD700|0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!38!!0!!2!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!-!!40!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Sociedad Deportiva Ponferradina|Ponferradina]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> |2.B |2003/04 |30 |0 |1 |0 | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |31 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!30!!0!!1!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!-!!31!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Club de Futbol Badalona|Badalona]]'''<br /><small>{{banderaikur|Katalunia}}</small> |2.B | 2004/05 |38 |0 |1 | 0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |39 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!38!!0!!1!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!- !!39!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Logroñés Club de Fútbol|Logroñés CF]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> | 2.B | 2005/06 |10 |0 |0 |0 | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |10 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!30!!0!!1!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!-!!31!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Club Deportivo Alcoyano|Alcoyano]]'''<br /><small>{{banderaikur|Katalunia}}</small> | 2.B | 2006/07 |10 |0 |0 |0 | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |10 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!38!!0!!1!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!- !!39!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Mazarrón Fútbol Club|Mazarrón]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> | 2.B | 2007/08 |7 |0 |1 |0 | - | - |0 |0 | | |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="F0E68C" |8 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!38!!0!!1!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!- !!39!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan="3" valign="center"|'''[[Club Deportivo Mirandés|Mirandés]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> |3. | 2008/09 |40 |3 |4 |0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |44 | bgcolor="FFD700" |3 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |2.B | 2009/10 |38 |1 |2 |0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |40 | bgcolor="F0E68C" |1 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!11!!0!!1!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!- !! - !!12!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Gasteizko Aurrera]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3. | 2010/11 | - | - | - | - | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | | | - | - | bgcolor="FFD700" | - | bgcolor="FFD700" | - |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! !! !!-!!-!!-!!- |-align=center bgcolor=000000 style="color: white;" !colspan="3" valign="center"|'''Ibilbide osoan''' !!899!!21!!34!!1!!2!!0!!0!!0!!-!!-!!-!!-!!935!!22 |} == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == * [https://www.bdfutbol.com/es/j/j4214.html Fitxa] {{bizialdia|1978ko||Gamiz, Sergio}} {{Biografia zirriborroa|Araba}} [[Kategoria:Gasteizko kirolariak]] [[Kategoria:Arabako gizon futbolariak]] [[Kategoria:Alaveseko futbolariak]] [[Kategoria:Gasteizko Aurrerako futbolariak]] [[Kategoria:CD Mirandésko futbolariak]] [[Kategoria:CD Leganésko futbolariak]] j34h80j08j61zbs6voxh57fu1o18hwh 9999059 9999058 2024-12-14T01:04:24Z Daeri 16654 /* Estatistikak */ 9999059 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Sergio Gámiz Chasco''' ([[Santikurutze Kanpezu]], [[Araba]], {{data|1978|2|26}} -) arabar futbolari ohia da, erdiko atzelari moduan aritzen zena. == Estatistikak == <small>''[[2024]]ko [[Maiatzaren 31|Maiatzak 31n]] eguneratua. Datu ofizialak.''</small> {|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- style="background:#DDDDDD" !rowspan="2" width=150px|Taldea !rowspan="2" width=30px|Maila !rowspan="2"|Denboraldia !colspan="2"|Liga !colspan="2"|Kopa !colspan="2"|[[UEFAko Txapeldunen Liga|Champions League]] !colspan="2"|[[UEFA Europa League|Europa League]] !colspan="2"|[[Europako Futbol Errekopa|Errekopa]] !colspan="2"|Superkopa !colspan="3"|Denera |- style="background:#DDDDDD" !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Deportivo Alaves B|Mini Glorias]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3. | 1996/97 |11 |0 |1 |0 | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |12 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!11!!0!!1!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!- !! - !!12!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Gasteizko Aurrera]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |2.B |1997/98 |9 |0 | - | - | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |9 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!2!!0!!0!!0!!2!!0!!0!!0!! !! !!-!!- !!4!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan=3 valign="center"|'''[[Club Deportivo Badajoz|Badajoz]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> | 2. |1998/99 |38 |0 | - | - | - | - | - | - | | |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="F0E68C" |38 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" | 2. |1999/00 |39 |0 | - | - | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |39 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!7!!1!! -!! -!! - !! - !! -!! -!! -!! -!! -!! -!!7!!1 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Deportivo Alaves B|Mini Glorias]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> | 2.B |1999/00 |31 |0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | | |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |bgcolor=F0E68C|31 |bgcolor=F0E68C|0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!40!!1!!1!! 0!! - !! - !!-!!-!! !! !! -!! - !!41!!1 |- style="text-align: center;" |rowspan="4" valign="center"|'''[[Club Deportivo Leganés|Leganés]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> |2. |2000/01 |1 |0 |0 |0 | - | - |0 |0 | | | - | - | bgcolor="FFD700" |1 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |2. | 2001/02 |1 |0 |0 |0 |2 |0 | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |3 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" |2. | 2002/03 |38 |0 |2 |0 | - | - | - | - | | |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="FFD700" |40 |bgcolor=FFD700|0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!38!!0!!2!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!-!!40!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Sociedad Deportiva Ponferradina|Ponferradina]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> |2.B |2003/04 |30 |0 |1 |0 | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |31 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!30!!0!!1!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!-!!31!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Club de Futbol Badalona|Badalona]]'''<br /><small>{{banderaikur|Katalunia}}</small> |2.B | 2004/05 |38 |0 |1 | 0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |39 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!38!!0!!1!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!- !!39!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Logroñés Club de Fútbol|Logroñés CF]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> | 2.B | 2005/06 |10 |0 |0 |0 | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |10 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!30!!0!!1!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!-!!31!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Club Deportivo Alcoyano|Alcoyano]]'''<br /><small>{{banderaikur|Katalunia}}</small> | 2.B | 2006/07 |10 |0 |0 |0 | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |10 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!38!!0!!1!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!- !!39!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Mazarrón Fútbol Club|Mazarrón]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> | 2.B | 2007/08 |7 |0 |1 |0 | - | - |0 |0 | | |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="F0E68C" |8 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!38!!0!!1!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!- !!39!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan="3" valign="center"|'''[[Club Deportivo Mirandés|Mirandés]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> |3. | 2008/09 |40 |3 |4 |0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |44 | bgcolor="FFD700" |3 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |2.B | 2009/10 |38 |1 |2 |0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |40 | bgcolor="F0E68C" |1 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!11!!0!!1!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!- !! - !!12!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Gasteizko Aurrera]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3. | 2010/11 | - | - | - | - | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | | | - | - | bgcolor="FFD700" | - | bgcolor="FFD700" | - |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! !! !!-!!-!!-!!- |-align=center bgcolor=000000 style="color: white;" !colspan="3" valign="center"|'''Ibilbide osoan''' !!899!!21!!34!!1!!2!!0!!0!!0!!-!!-!!-!!-!!935!!22 |} == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == * [https://www.bdfutbol.com/es/j/j4214.html Fitxa] {{bizialdia|1978ko||Gamiz, Sergio}} {{Biografia zirriborroa|Araba}} [[Kategoria:Gasteizko kirolariak]] [[Kategoria:Arabako gizon futbolariak]] [[Kategoria:Alaveseko futbolariak]] [[Kategoria:Gasteizko Aurrerako futbolariak]] [[Kategoria:CD Mirandésko futbolariak]] [[Kategoria:CD Leganésko futbolariak]] 4wkd3op3tc281oe0q605zhlhxpzdsjt 9999062 9999059 2024-12-14T01:13:39Z Daeri 16654 /* Estatistikak */ 9999062 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Sergio Gámiz Chasco''' ([[Santikurutze Kanpezu]], [[Araba]], {{data|1978|2|26}} -) arabar futbolari ohia da, erdiko atzelari moduan aritzen zena. == Estatistikak == <small>''[[2024]]ko [[Maiatzaren 31|Maiatzak 31n]] eguneratua. Datu ofizialak.''</small> {|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- style="background:#DDDDDD" !rowspan="2" width=150px|Taldea !rowspan="2" width=30px|Maila !rowspan="2"|Denboraldia !colspan="2"|Liga !colspan="2"|Kopa !colspan="2"|[[UEFAko Txapeldunen Liga|Champions League]] !colspan="2"|[[UEFA Europa League|Europa League]] !colspan="2"|[[Europako Futbol Errekopa|Errekopa]] !colspan="2"|Superkopa !colspan="3"|Denera |- style="background:#DDDDDD" !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Deportivo Alaves B|Mini Glorias]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3. | 1996/97 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="F0E68C" | - | bgcolor="F0E68C" | - |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!-!!-!!-!!-!! - !! - !! - !! - !! -!! -!!- !! - !!-!!- |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Gasteizko Aurrera]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |2.B |1997/98 |31 |2 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="FFD700" |31 | bgcolor="FFD700" |2 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!31!!2!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!!-!!- !!31!!2 |- style="text-align: center;" |rowspan=3 valign="center"|'''[[Club Deportivo Badajoz|Badajoz]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> | 2. |1998/99 |27 |0 | 7 | 0 | - | - | - | - | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="F0E68C" |34 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" | 2. |1999/00 |11 |0 | 1 | 0 | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |12 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!38!!0!! 8!! 0!! - !! - !! -!! -!! -!! -!! -!! -!!46!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Deportivo Alaves B|Mini Glorias]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> | 2.B |1999/00 |17 |5 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | | |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |bgcolor=F0E68C|17 |bgcolor=F0E68C|5 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!17!!5!!-!! -!! - !! - !!-!!-!! !! !! -!! - !!17!!5 |- style="text-align: center;" |rowspan="4" valign="center"|'''[[Club Deportivo Leganés|Leganés]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> |2. |2000/01 |18 |0 |4 |0 | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |22 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |2. | 2001/02 |31 |3 |1 |0 | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |32 | bgcolor="F0E68C" |3 |- style="text-align: center;" |2. | 2002/03 |20 |0 |0 |0 | - | - | - | - | | |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="FFD700" |20 |bgcolor=FFD700|0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!69!!3!!5!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!-!!74!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Sociedad Deportiva Ponferradina|Ponferradina]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> |2.B |2003/04 |35 |7 | - | - | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |35 | bgcolor="F0E68C" |7 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!35!!7!!-!!-!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!-!!35!!7 |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Club de Futbol Badalona|Badalona]]'''<br /><small>{{banderaikur|Katalunia}}</small> |2.B | 2004/05 |29 |0 |4 | 1 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |33 | bgcolor="FFD700" |1 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!29!!0!!4!!1!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!- !!33!!1 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Logroñés Club de Fútbol|Logroñés CF]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> | 2.B | 2005/06 |28 |4 |3 |0 | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |31 | bgcolor="F0E68C" |4 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!28!!4!!3!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!-!!31!!4 |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Club Deportivo Alcoyano|Alcoyano]]'''<br /><small>{{banderaikur|Katalunia}}</small> | 2.B | 2006/07 |27 |0 |0 |0 | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |27 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!27!!0!!0!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!- !!27!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Mazarrón Fútbol Club|Mazarrón]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> | 2.B | 2007/08 |26 |1 |2 |0 | - | - | - | - | | |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="F0E68C" |28 | bgcolor="F0E68C" |1 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!26!!1!!2!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!- !!28!!1 |- style="text-align: center;" |rowspan="3" valign="center"|'''[[Club Deportivo Mirandés|Mirandés]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> |3. | 2008/09 | - | - |4 |0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |4 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |2.B | 2009/10 |10 |0 | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |10 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!10!!0!!4!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!- !! - !!14!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Gasteizko Aurrera]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3. | 2010/11 | - | - | - | - | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | | | - | - | bgcolor="FFD700" | - | bgcolor="FFD700" | - |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! !! !!-!!-!!-!!- |-align=center bgcolor=000000 style="color: white;" !colspan="3" valign="center"|'''Ibilbide osoan''' !!310!!22!!26!!1!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!336!!23 |} == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == * [https://www.bdfutbol.com/es/j/j4214.html Fitxa] {{bizialdia|1978ko||Gamiz, Sergio}} {{Biografia zirriborroa|Araba}} [[Kategoria:Gasteizko kirolariak]] [[Kategoria:Arabako gizon futbolariak]] [[Kategoria:Alaveseko futbolariak]] [[Kategoria:Gasteizko Aurrerako futbolariak]] [[Kategoria:CD Mirandésko futbolariak]] [[Kategoria:CD Leganésko futbolariak]] 9hy7ap7phhxtabwbnjf7dd0cy3ynzel 9999063 9999062 2024-12-14T01:21:00Z Daeri 16654 /* Kanpo estekak */ 9999063 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Sergio Gámiz Chasco''' ([[Santikurutze Kanpezu]], [[Araba]], {{data|1978|2|26}} -) arabar futbolari ohia da, erdiko atzelari moduan aritzen zena. == Estatistikak == <small>''[[2024]]ko [[Maiatzaren 31|Maiatzak 31n]] eguneratua. Datu ofizialak.''</small> {|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- style="background:#DDDDDD" !rowspan="2" width=150px|Taldea !rowspan="2" width=30px|Maila !rowspan="2"|Denboraldia !colspan="2"|Liga !colspan="2"|Kopa !colspan="2"|[[UEFAko Txapeldunen Liga|Champions League]] !colspan="2"|[[UEFA Europa League|Europa League]] !colspan="2"|[[Europako Futbol Errekopa|Errekopa]] !colspan="2"|Superkopa !colspan="3"|Denera |- style="background:#DDDDDD" !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Deportivo Alaves B|Mini Glorias]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3. | 1996/97 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="F0E68C" | - | bgcolor="F0E68C" | - |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!-!!-!!-!!-!! - !! - !! - !! - !! -!! -!!- !! - !!-!!- |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Gasteizko Aurrera]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |2.B |1997/98 |31 |2 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="FFD700" |31 | bgcolor="FFD700" |2 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!31!!2!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!!-!!- !!31!!2 |- style="text-align: center;" |rowspan=3 valign="center"|'''[[Club Deportivo Badajoz|Badajoz]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> | 2. |1998/99 |27 |0 | 7 | 0 | - | - | - | - | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="F0E68C" |34 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" | 2. |1999/00 |11 |0 | 1 | 0 | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |12 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!38!!0!! 8!! 0!! - !! - !! -!! -!! -!! -!! -!! -!!46!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Deportivo Alaves B|Mini Glorias]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> | 2.B |1999/00 |17 |5 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | | |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |bgcolor=F0E68C|17 |bgcolor=F0E68C|5 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!17!!5!!-!! -!! - !! - !!-!!-!! !! !! -!! - !!17!!5 |- style="text-align: center;" |rowspan="4" valign="center"|'''[[Club Deportivo Leganés|Leganés]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> |2. |2000/01 |18 |0 |4 |0 | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |22 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |2. | 2001/02 |31 |3 |1 |0 | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |32 | bgcolor="F0E68C" |3 |- style="text-align: center;" |2. | 2002/03 |20 |0 |0 |0 | - | - | - | - | | |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="FFD700" |20 |bgcolor=FFD700|0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!69!!3!!5!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!-!!74!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Sociedad Deportiva Ponferradina|Ponferradina]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> |2.B |2003/04 |35 |7 | - | - | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |35 | bgcolor="F0E68C" |7 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!35!!7!!-!!-!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!-!!35!!7 |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Club de Futbol Badalona|Badalona]]'''<br /><small>{{banderaikur|Katalunia}}</small> |2.B | 2004/05 |29 |0 |4 | 1 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |33 | bgcolor="FFD700" |1 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!29!!0!!4!!1!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!- !!33!!1 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Logroñés Club de Fútbol|Logroñés CF]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> | 2.B | 2005/06 |28 |4 |3 |0 | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |31 | bgcolor="F0E68C" |4 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!28!!4!!3!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!-!!31!!4 |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Club Deportivo Alcoyano|Alcoyano]]'''<br /><small>{{banderaikur|Katalunia}}</small> | 2.B | 2006/07 |27 |0 |0 |0 | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |27 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!27!!0!!0!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!- !!27!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Mazarrón Fútbol Club|Mazarrón]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> | 2.B | 2007/08 |26 |1 |2 |0 | - | - | - | - | | |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="F0E68C" |28 | bgcolor="F0E68C" |1 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!26!!1!!2!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!- !!28!!1 |- style="text-align: center;" |rowspan="3" valign="center"|'''[[Club Deportivo Mirandés|Mirandés]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> |3. | 2008/09 | - | - |4 |0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |4 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |2.B | 2009/10 |10 |0 | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |10 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!10!!0!!4!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!- !! - !!14!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Gasteizko Aurrera]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3. | 2010/11 | - | - | - | - | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | | | - | - | bgcolor="FFD700" | - | bgcolor="FFD700" | - |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! !! !!-!!-!!-!!- |-align=center bgcolor=000000 style="color: white;" !colspan="3" valign="center"|'''Ibilbide osoan''' !!310!!22!!26!!1!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!336!!23 |} == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == * [https://www.bdfutbol.com/es/j/j4214.html Fitxa] {{bizialdia|1978ko||Gamiz, Sergio}} {{Biografia zirriborroa|Araba}} [[Kategoria:Kanpezuarrak]] [[Kategoria:Arabako gizon futbolariak]] [[Kategoria:Alaveseko futbolariak]] [[Kategoria:Gasteizko Aurrerako futbolariak]] [[Kategoria:CD Mirandésko futbolariak]] [[Kategoria:CD Leganésko futbolariak]] jd4b05i6w5gs7zb3bzey8w81m4sgkdv 9999064 9999063 2024-12-14T01:21:40Z Daeri 16654 /* Kanpo estekak */ 9999064 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Sergio Gámiz Chasco''' ([[Santikurutze Kanpezu]], [[Araba]], {{data|1978|2|26}} -) arabar futbolari ohia da, erdiko atzelari moduan aritzen zena. == Estatistikak == <small>''[[2024]]ko [[Maiatzaren 31|Maiatzak 31n]] eguneratua. Datu ofizialak.''</small> {|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- style="background:#DDDDDD" !rowspan="2" width=150px|Taldea !rowspan="2" width=30px|Maila !rowspan="2"|Denboraldia !colspan="2"|Liga !colspan="2"|Kopa !colspan="2"|[[UEFAko Txapeldunen Liga|Champions League]] !colspan="2"|[[UEFA Europa League|Europa League]] !colspan="2"|[[Europako Futbol Errekopa|Errekopa]] !colspan="2"|Superkopa !colspan="3"|Denera |- style="background:#DDDDDD" !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Deportivo Alaves B|Mini Glorias]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3. | 1996/97 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="F0E68C" | - | bgcolor="F0E68C" | - |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!-!!-!!-!!-!! - !! - !! - !! - !! -!! -!!- !! - !!-!!- |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Gasteizko Aurrera]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |2.B |1997/98 |31 |2 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="FFD700" |31 | bgcolor="FFD700" |2 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!31!!2!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!!-!!- !!31!!2 |- style="text-align: center;" |rowspan=3 valign="center"|'''[[Club Deportivo Badajoz|Badajoz]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> | 2. |1998/99 |27 |0 | 7 | 0 | - | - | - | - | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="F0E68C" |34 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" | 2. |1999/00 |11 |0 | 1 | 0 | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |12 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!38!!0!! 8!! 0!! - !! - !! -!! -!! -!! -!! -!! -!!46!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Deportivo Alaves B|Mini Glorias]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> | 2.B |1999/00 |17 |5 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | | |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |bgcolor=F0E68C|17 |bgcolor=F0E68C|5 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!17!!5!!-!! -!! - !! - !!-!!-!! !! !! -!! - !!17!!5 |- style="text-align: center;" |rowspan="4" valign="center"|'''[[Club Deportivo Leganés|Leganés]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> |2. |2000/01 |18 |0 |4 |0 | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |22 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |2. | 2001/02 |31 |3 |1 |0 | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |32 | bgcolor="F0E68C" |3 |- style="text-align: center;" |2. | 2002/03 |20 |0 |0 |0 | - | - | - | - | | |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="FFD700" |20 |bgcolor=FFD700|0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!69!!3!!5!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!-!!74!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Sociedad Deportiva Ponferradina|Ponferradina]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> |2.B |2003/04 |35 |7 | - | - | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |35 | bgcolor="F0E68C" |7 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!35!!7!!-!!-!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!-!!35!!7 |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Club de Futbol Badalona|Badalona]]'''<br /><small>{{banderaikur|Katalunia}}</small> |2.B | 2004/05 |29 |0 |4 | 1 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |33 | bgcolor="FFD700" |1 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!29!!0!!4!!1!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!- !!33!!1 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Logroñés Club de Fútbol|Logroñés CF]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> | 2.B | 2005/06 |28 |4 |3 |0 | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |31 | bgcolor="F0E68C" |4 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!28!!4!!3!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!-!!31!!4 |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Club Deportivo Alcoyano|Alcoyano]]'''<br /><small>{{banderaikur|Katalunia}}</small> | 2.B | 2006/07 |27 |0 |0 |0 | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |27 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!27!!0!!0!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!- !!27!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Mazarrón Fútbol Club|Mazarrón]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> | 2.B | 2007/08 |26 |1 |2 |0 | - | - | - | - | | |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="F0E68C" |28 | bgcolor="F0E68C" |1 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!26!!1!!2!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!- !!28!!1 |- style="text-align: center;" |rowspan="3" valign="center"|'''[[Club Deportivo Mirandés|Mirandés]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> |3. | 2008/09 | - | - |4 |0 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |4 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |2.B | 2009/10 |10 |0 | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |10 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!10!!0!!4!!0!! - !! - !! - !! - !! !! !!- !! - !!14!!0 |- style="text-align: center;" |rowspan=2 valign="center"|'''[[Gasteizko Aurrera]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3. | 2010/11 | - | - | - | - | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | | | - | - | bgcolor="FFD700" | - | bgcolor="FFD700" | - |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! !! !!-!!-!!-!!- |-align=center bgcolor=000000 style="color: white;" !colspan="3" valign="center"|'''Ibilbide osoan''' !!310!!22!!26!!1!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!336!!23 |} == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == * [https://www.bdfutbol.com/es/j/j4214.html Fitxa] {{bizialdia|1978ko||Gamiz, Sergio}} {{Biografia zirriborroa|Araba}} [[Kategoria:Kanpezuarrak]] [[Kategoria:Arabako gizon futbolariak]] [[Kategoria:Gasteizko Aurrerako futbolariak]] [[Kategoria:CD Mirandésko futbolariak]] [[Kategoria:CD Leganésko futbolariak]] hzjqiu23szp6je6fmgigqbih7c18p08 0 754149 9998507 9607607 2024-12-13T13:36:12Z Wayratuta 119550 Ezabatzen hemendik [[Category:Juduak]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 9998507 wikitext text/x-wiki {{Talde etniko infotaula| |taldea=Yemendar juduak<br />{{lang|he|יהודי תימן}} <br> {{lang|ar|اليهود اليمنيون}} |irudia=[[Fitxategi:Yemenite Jewess.jpg|200px]] |irudioina =Yemendar judu emakume bat |biztanleria= 530.000 |biztanletokia= {{Bandera|Yemen}}: 50<br />{{Bandera|Israel}}: 435.000<br /> {{Bandera|Ameriketako Estatu Batuak}}: 80.000<br />{{Bandera|Erresuma Batua}}: 10.000 |hizkuntza=Historikoa: [[judu-yemendar arabiera]] <br />Egungoak: [[hebreera]] eta herrialdekoa |erlijioa= [[Judaismo]]a |harremana= [[Judu]]ak }} '''Yemendar juduak''' edo '''Teimanim''' ({{Lang-he-n|יהודי תימן}}, ''Yehudey Teman''; {{lang-ar|اليهود اليمنيون}}), [[Yemen]]en bizi ziren [[judu]]en ondorengoak dira.<ref>{{erreferentzia|izenburua= The Jews of the Middle East and North Africa In Modern Times |editorea= Reeva Simon, Michael Laskier & Sara Reguer |argitaletxea= Columbia University Press|urtea= 2002}}</ref> 1949ko ekaina eta 1950eko iraila artean, [[israeldar]]rek Alfonbra Magikoaren Operazioa burutu eta ia Yemengo judu guztiak [[Israel]]era eraman zituzten.<ref>{{erreferentzia|izena= Reuben |abizena= Ahroni |izenburua= Jewish Emigration from the Yemen, 1951-98: Carpet Without Magic|orrialdea= xi-xii, 1}}</ref> Egun, gehienak Israelen bertan bizi dira, [[diaspora]] txikia izanik. Yemendar juduek ezaugarri berezkoak dituzte, [[askenazi]]enak eta [[sefardi]]enak eza bezalakoak. Askotan [[mizrahi]]ekin lotzen dute. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Antropologia zirriborroa}} [[Kategoria:Yemengo etniak]] [[Kategoria:Israelgo etniak]] [[Kategoria:Judu etniak]] fscz0cxdl3ftmom36xmh6dd5d1s2n7t 0 754153 9998503 9607590 2024-12-13T13:34:26Z Wayratuta 119550 Ezabatzen hemendik [[Category:Juduak]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 9998503 wikitext text/x-wiki {{Talde etniko infotaula| |taldea=Mizrahi juduak<br />{{lang|he|מזרחים}} |irudia=[[Fitxategi:KurdJewwomenRowendez905.jpg|200px]] |irudioina =Kurdistango juduak |biztanleria= {{circa|3,5}} milioi |biztanletokia={{Bandera|Israel}}: 3.200.000<br />{{Bandera|Kazakhstan}}: 15.000<br />{{Bandera|Uzbekistan}}: 12.000<br /> {{Bandera|Iran}}: 8.756<br />{{Bandera|Egipto}}: 200 |hizkuntza=Historikoak: [[asiriera]], [[aramera]], [[persiera]] <br />Egungoak: [[hebreera]] eta herrialdekoa |erlijioa= [[Judaismo]]a |harremana= [[Judu]]ak }} '''Mizrahi''', '''Mizrahim''' ({{lang-he|מזרחים}}) edo '''al-Mashriqiyyūn''' ({{lang-ar|المشرقيون}}), baita '''Edot HaMizrach''' ({{lang-he|עֲדוֹת-הַמִּזְרָח}}; "Ekialdeko Komunitateak"; ''{{transl|he|ʿEdot(h) Ha(m)Mizraḥ}}''), '''{{transl|he|Bene HaMizrah}}''' ("Ekialdeko semeak") edo '''Ekialdeko juduak''',<ref name="Britannica">{{erreferentzia|izenburua=Mizrahi Jews |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/432355/Oriental-Jews |egilea=[[Encyclopædia Britannica]]}}</ref> [[Ekialde Ertain]]go bertoko [[judu]]-komunitateen kideak dira, garai biblikoetatik egundaino. Bere barnean [[Babilonia]]ko juduak ez ezik [[Irak]], [[Siria]], [[Bahrain]], [[Kuwait]], [[Dagestan]], [[Azerbaijan]], [[Iran]], [[Uzbekistan]], [[Kaukaso]], [[Kurdistan]], [[Afganistan]], [[India]] eta [[Pakistan]]goak ere hartzen ditu. Batzuetan baita [[yemendar judu]]ak eta [[iparraldeko Afrika]]koak ere. Hitzaren erabilera polemikoa da oso, izan ere, mizrahiak ez dute bere burua azpitaldetzat hartzen, izan ere, [[sefardi]]en tradizioak jarraitzen dituzte, nahiz eta zenbait ohitura ezberdin izan. 2005ean, [[Israel]]go juduen %61k mizrahi arboasoak zituen.<ref name="ReferenceA">{{erreferentzia|izenburua= Jews, Arabs, and Arab Jews: The Politics of Identity and Reproduction in Israel|abizena= Ducker|izena= Clare Louise|argitaletxea=Institute of Social Studies|lekua=Haga}}</ref> == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Antropologia zirriborroa}} [[Kategoria:Israelgo etniak]] [[Kategoria:Mizrahi juduen gaiak]] [[Kategoria:Judu etniak]] qcc09191847v95fvwsybffpwba7l7mc 0 819243 9999406 8329294 2024-12-14T11:36:56Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Farmazialariak]] kendua; [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999406 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Juan José Tafalla Nabazkoze''' ([[Corella]], {{data|1755|8|2}} - [[Lima]], {{data|1811|10|1}}) nafar farmazialari eta botanikaria izan zen. [[Espainiako Armada]]n sartu eta 1780an [[Peru]]ra bidali zuten. Hego Amerikako flora ikasi zuen, batez ere ''[[Cinchona]]'' generoa. == Kanpo estekak == * Joseba Aurkenerena: [https://zuzeu.eus/euskal-herria/juan-jose-tafalla/ Juan Jose Tafalla, Corellako botanikari handia] {{bizialdia|1755eko|1811ko|Tafalla, Juan Jose}} {{Biografia zirriborroa|Nafarroa}} [[Kategoria:Corellarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko botanikariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] ptzqky0ba6v7hf12dw40wv6nezkskpo 104 822442 9998364 9262144 2024-12-13T12:02:19Z ZumaiaHE22 127271 9998364 wikitext text/x-wiki {{banner|Pano Manhattan2007 amk.jpg}} [[Fitxategi:5 Boroughs Labels New York City Map Julius Schorzman.png|thumb|260px|New Yorkeko auzoak: 1.Manhattan, 2.Brooklin, 3.Queens, 4.Bronx eta 5.Staten Island.]] [[Fitxategi:New york times square-terabass.jpg|thumb|250px|Times Square.]] '''New York''' {{txp|Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetako}} hiri handiena eta ezagunena da, baina ez da hiriburua. 2016ko datuen arabera 8.537.673 biztanle ditu. New York 1926 urtean fundatu zen. == Deskribapena == Estatu Batuetako ekialdeko kostaldean kokaturik dago eta bost auzok osatzen dute hiria: Manhattan, Brooklin, Queens, Bronx eta Staten Island auzoek. Auzorik populatuena Manhattan da eta bertan etxeorratz asko daude. Etxeorratz garaiena Empire State Building da. New Yorken dena da ezaguna, pelikuletan ikusi dugulako: etxeorratzak, taxi horiak, {{txp|Central Park}}, museoak, zoologikoa, Broadway kaleko antzokiak, Times Square, Wall Street eta noski, {{txp|Askatasunaren Estatua}}. == Kirolak == Kirol talde ezagunak daude New Yorken: * New York Yankees (beisbola). * New York Knicks (saskibaloia). * New York Giants (amerikar futbola). * == Irudiak == <gallery> Irudi:Statue-de-la-liberte-new-york.jpg|{{txp|Askatasunaren Estatua}}. Irudi:Empire State Building panoramic Jun 2013.jpg|Empire State Building. Irudi:Southwest corner of Central Park, looking east, NYC.jpg|Central Park. Irudi:Brooklyn Bridge (5058479739).jpg|Brooklyn zubia. Irudi:Yankee Stadium II.JPG|Yankeen estadioa. </gallery> {{Txikipedia interwiki}} [[Kategoria:Txikipedia:Amerikako hiriak]] [[Kategoria:Txikipedia:Ameriketako Estatu Batuak]] [[Kategoria:Txikipedia]] elyf87rfzps7ahhz96rhn0h75crjyn5 0 830941 9999068 9463215 2024-12-14T01:25:16Z Daeri 16654 /* Ibilbidea */ 9999068 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Jonathan "Jony" Rodríguez Menéndez''' ([[Cangas del Narcea]], [[Asturiasko Printzerria|Asturias]], [[Espainia]], [[1991]]ko [[uztailaren 9]]a) , [[SS Lazio|Laziok]] utzita [[Osasuna futbol kluba|Osasunan]] jokatzen duen hegaleko jokalari espainiarra da, ezkerreko hegaletik atzerako joka dezakeena. == Ibilbidea == 29 urterekin, hainbat taldetan egona da Jony Rodriguez. Bere ibilbidea 6 urterekin hasi zuen [[Narcea]]-n, talde txiki bateko futbol eskolan.Talde horretan segitu zuen 15 urtera arte. Orduan Oviedok deitu zion eta hara joan zen 2 denboraldiko kontratua betetzera.Hain denboraldi onak egin zituen, Bartzelonak deitu zion eta beste 2 urte eman zituen han, ikasten zuen bitartean. 2010ean, Oviedora itzuli zen eta denboraldi bat egon zen han Oviedo Vetusta eta [[Real Oviedo|Oviedoren]] lehen taldea txandakatuz (Azken honetan partidu bakarra jokatu zuen). Gero, 2011an Asturiasko beste talde batera, Marinora joan zen eta hurrengo denboraldian berriro Asturiastik atera zen, [[Getafe Club de Fútbol|Getafe]] B-ra joateko.Partidu gutxi jokatzen zituen eta, berriro Asturiasera itzultzea erabaki zuen, [[Avilés|Avilés-era]] joanez.2013-2014ra begira, Asturiasen gelditu zen baina oraingoan bertako talde hoberenera joan zen: [[Real Sporting de Gijón|Sporting]] B-ra.Han ongi sentitu zen eta 8 gol sartu zituen 31 partidutan.Hurrengo denboraldian lehen taldera igo zen eta 2016rarte 82 partidu jokatu zituen 14 gol sartuz. 2016ean, bere jokaldi onengatik, Malagak fitxatu zuen eta denboraldi eta erdian 29 partidutan 2 gol sartu eta gero, Sporting-era itzuli zen baina oraingoan utzita.2017-2018ren bigarren zatian, 21 partidutan 5 gol sartu zituen (Bigarren mailan) eta 2018eko udan, [[Deportivo Alavés|Alavesera]] joan zen utzita. Urtebete Alavesen jokatu ondoren, Laziok erosi zuen milioi baten truke, eta 2019-2020 denboraldia [[Serie A]]-n jokatu zuen. Ez zituen minutu asko jokatu, eta 2020ko udan [[Euskal Herria|Euskal Herrira]] itzuli zen utzita, Osasunara. == Ibilbidea == {|align="center" bgcolor="#f7f8ff" cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="color:black;" !Kluba !Urtea(k) |-align=center |[[Real Oviedo Vetusta]] |2010-2011 |-align=center |[[Club Marino de Luanco]] |2011-2012 |-align=center |[[Getafe Club de Fútbol "B"|Getafe C. F. "B"]] |2012 |-align=center |[[Real Avilés Club de Fútbol|Real Avilés C. F.]] |2013 |-align=center |[[Real Sporting de Gijón "B"]] |2013-2014 |-align=center |[[Real Sporting de Gijón]] |2014-2016 |-align=center |[[Málaga Club de Fútbol|Málaga C. F.]] |2016-2018 |-align=center |Real Sporting de Gijón |2018 |-align=center |[[Deportivo Alavés]] |2018- |} {{bizialdia|1991ko||Rodriguez Menendez, Jony}} [[Kategoria:Espainiako futbolariak]] [[Kategoria:Alaveseko futbolariak]] [[Kategoria:Cangastarrak (Narcea)]] [[Kategoria:Real Oviedoko futbolariak]] [[Kategoria:Sporting de Gijóngo futbolariak]] [[Kategoria:Osasunako futbolariak]] [[Kategoria:SS Lazioko futbolariak]] [[Kategoria:Málaga CFeko futbolariak]] [[Kategoria:La Ligako jokalariak]] kt24ucdlfjrxoub658lic6y7j3edew6 0 836301 9999137 7697451 2024-12-14T06:52:48Z Akul59 96772 udalaren webgunea 9999137 wikitext text/x-wiki {{hiri infotaula}} '''Hrubov''' [[Eslovakia]]ko udalerri bat da, [[Humennéko barrutia]]n kokatuta. 14,42 km²ko azalera du eta 489 biztanle [[2017]]ko datuen arabera. == Historia == Idatzizko lehen aipamena [[1478]]. urtekoa da. == Demografia == === Bilakaera demografikoa === {{Barra bertikalen grafikoa |izena=Biztanleria |altuera=300 |zabalera=600 | 1998 | 562 | 1999 | 558 | 2000 | 560 | 2001 | 555 | 2002 | 549 | 2003 | 540 | 2004 | 540 | 2005 | 534 | 2006 | 523 | 2007 | 517 | 2008 | 515 | 2009 | 510 | 2010 | 502 | 2011 | 499 | 2012 | 492 | 2013 | 494 | 2014 | 501 | 2015 | 492 | 2016 | 489 | 2017 | 489 |oharrak = Datu-iturria: [https://slovak.statistics.sk/wps/portal/ext/themes/demography/population/indicators/ Počet obyvateľov SR k 31. 12. 2017]}} == Kanpo estekak == * [http://www.hrubov.sk Udalaren webgunea] {{autoritate kontrola}} {{Humennéko barrutiko udalerri aurkibidea}} [[Kategoria:Humennéko barrutiko udalerriak]] 1anjso6d4nvfim592nk616b65ehtyxs 0 842976 9999411 9988786 2024-12-14T11:38:14Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999411 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Gloria Agirre''' ([[Aizarna]], [[Zestoa]], [[Gipuzkoa]], [[1945]]ko [[otsailaren 15]]a) [[erraketista]] profesionala izan zen,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Emakume erraketistak - Aintzinako lanbideak|hizkuntza=eu-ES|url=https://www.gipuzkoa.eus/eu/web/aintzinako-lanbideak/emakume-erraketistak|aldizkaria=ORAIN Gipuzkoa|sartze-data=2020-03-10}}</ref> eta [[farmazialari]]a. Pilotaren arloan '''Aizarnako Txikita''' goitizenez ezaguna,<ref name = "Enekoitz Telleria Sarriegi, 2024-12-01">{{Erreferentzia|izena=Enekoitz|abizena=Telleria Sarriegi|izenburua=Gloria Agirre, 'Aizarnako Txikita': "Erraketisten bukaera ez zen egokia izan"|hizkuntza=eu|data=2024-12-01|url=https://www.berria.eus/bizigiro/erraketisten-bukaera-ez-zen-egokia-izan_2134122_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-12-02}}</ref> 18 urtez jardun zuen erraketan jokatzen, [[Madril]]en (Espainia), profesionaltzat. [[Fitxategi:Grupo de raquetistas posando en un frontón (4 de 5) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|thumb|280x280px|Erraketistak]] == Bizitza == Gloria Agirre [[Aizarna]]ko frontoiaren ondoko etxean jaio zen, familia pilotazale batean. Umetatik izan zuen pilotarako zaletasuna. Auzoko neskei partida guztiak irabazten zizkienez, mutilekin ere jokatzen hasi zen.<ref name = "Enekoitz Telleria Sarriegi, 2024-12-01" /> 13 zituela, [[Zestoa]]ko pilotaleku irekian jokatu zuen lehenengo partida ofiziala, [[esku huskako pilota|esku huska]] eta binaka, santakruzetan (maiatzean). Benito izeneko mutil bat lagun zuela, beste bi mutilen aurka jokatu zuen; Agirre seguru zegoen irabaziko zutela, baina galdu egin zuten. Agirrek berak 2024an adieraziko zuenez, «Uste dut orduan hasi nintzela ikasten bai pilotan eta bai bizitzan galtzen eta irabazten jakin behar dela». Zestoako alkate Fidel Lizasok, erraketa eder bat oparitu zion, [[Mutriku]]ko Zumalabe fabrikan egina.<ref name = "Enekoitz Telleria Sarriegi, 2024-12-01" /> Florentino zestoarra [[Madril]]en ibilia zen pilotalekuko epaile, kantxako arduradun... eta Agirreri erraketista egin zedin aholkatzen zion, esaten zion: «Zuk Madrilera joan behar duzu! Han diru pila bat irabaziko duzu!». Agirrek, gainera, ''La Voz de España'' egunkarian irakurtzen zituen erraketistei buruzko albisteren batzuk; eta aldizkariren bat ere iristen zitzaion, eta haietako batean ikusi zuen behin erraketisten argazki bat. Horrek ametsa piztu zion: berak ere egin zezakeela pentsatu zuen. Irakurri zuen erraketisten enpresaburua euskal herritarra zela: Alfonso Anabitarte, Eibarkoa (Gipuzkoa). Eta gutun bat idatzi zion Madrid pilotalekura, erraketista izateko aukera eman ziezaiola eskatzeko. Horren ondorioz, udan, Anabitarte [[Hondarribia|Hondarribira]] etorri zenean, Agirreren aitak bilera egin zuen harekin, eta bien artean adostu zuten Gloria Madrila joango zela, erraketista izatera.<ref name = "Enekoitz Telleria Sarriegi, 2024-12-01" /> === Erraketa eta ikasketak === Gloria Agirrek, 1963an, hemezortzi urte bete orduko, hartu zuen [[Madril]]era eramango zuen trena, eta hantxe egin zuen debuta.<ref>{{Erreferentzia | izena = Amagoia | abizena = Mujika Telleria | izenburua = Soroa, Asteasu, Agustina, Emili eta Txikita de Aizarna raketista profesionalak: "Jaioterrian ez nuen inoiz nire lanbideaz hitz egiten; inori ez zitzaiola interesatzen iruditzen zitzaidan"|hizkuntza=eu|data=2015-10-08|url=https://www.naiz.eus/es/hemeroteca/gaur8/editions/gaur8_2015-10-10-07-00/hemeroteca_articles/jaioterrian-ez-nuen-inoiz-nire-lanbideaz-hitz-egiten-inori-ez-zitzaiola-interesatzen-iruditzen-zitzaidan|aldizkaria=GAUR8|sartze-data=2020-03-10}}</ref> Madrilera jauzia eman aurretik, ordea, [[Tolosa]]n aritu zen entrenatzen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilotari izatea amets|url=https://uztarria.eus/herri_aldizkaria/2009/109/05/index_html|aldizkaria=uztarria.eus|sartze-data=2020-03-10}}</ref><ref name = "Enekoitz Telleria Sarriegi, 2024-12-01" /> Madrilen, pilotan jokatzeaz gain, denbora behar bezala aprobetxatzeko baldintza jarri zioten etxean. Hala, bada, batxilergoko eta Farmaziako ikasketak egin zituen.<ref name = "Enekoitz Telleria Sarriegi, 2024-12-01" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=La raquetista que revolucionó Aizarna|hizkuntza=es-ES|data=2015-06-02|url=https://www.diariovasco.com/deportes/pelota/201506/02/gloriaagirre-aizarna-201506021109.html|aldizkaria=El Diario Vasco|sartze-data=2020-03-10}}</ref> Profesionala zenez, hilero soldata jasotzen zuen. Hasieran, justu-justu ostatua ordaintzeko lain. Gero, partida nagusiak jokatzean soldata hobea. Kinielak ere jokatzen zituzten, eta irabaziz gero, prima jasotzen zuten. Ikasketak berak ordaindu zituen. Ez zen erraza izan pilota eta ikasketak bateratzea. Izan ere, Madrilera joan berritan, egunero izaten zituen partidak. Gero, mailaz igo eta partida nagusiak jokatzen hastean, astean hiru partida jartzeko eskatu zuen. Garai hartan, Madrid Frontoia, [[Mexiko]]ra, [[Miami]]ra edo [[Habana]]ra salto egiteko tranpolina izan zen. Gloriak Mexikora joateko aukera izan nuen, baina bizitzako gora-beherak tarteko, ez zen joan. Madrilen 25 urte inguru igaro zituen erraketista profesional gisa, puntako pilotariekin jokatzen, haien artean zeuden; [[Maria Antonia Uzkudun]] "Txikita de Anoeta" aurrelaria, edota, [[Agustina Otaola]], [[Rosa Soroa]], [[Eladia Altuna]] "Irura" eta beste hainbat.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Aizarna.com :: AIZARNAKO NESKA PELOTARIA|url=http://aizarna.com/artikuluak/gloria|aldizkaria=aizarna.com|sartze-data=2020-03-10}}</ref> === Erraketari agur === 1980ko uztailaren 17an jokatu zuen azken partida, 35 urte zituela. Pilota profesionala utzi zuenean, Madrileko zenbait botika eta laborategitan lan eginez atera zuen bizimodua. Garai hartan emakumezko askok egiten zituzten Farmaziako ikasketak, eta ikusi zuen ez zuela erraza izango Madrilen lanean jarraitzea. Gainera, ama osasun arazoekin zebilkion. Beraz, [[Euskal Herri]]ra itzuli zen, Aizarna bere jaioterrira. Agirrek hutsune bat sentitu zuen: Euskal Herrian kasu gutxi egin zietela Madrilen hainbesteko ospea lortua zuten erraketistei, ez zituztela kontuan hartu. Itzuli zenean, bazuen halako itxaropen bat pilotari lotutako zerbaitetan jarraitzeko, baina inork ez zion aukerarik eman. Lauzpabost urtez ama zaintzen aritu zen; Agirrek aldi horretan ama gustura bizi izanaren poztasun hori gorde du.<ref name = "Enekoitz Telleria Sarriegi, 2024-12-01" /> Ama hil ondoren, Agirre botiketan ordezkapenak egiten hasi zen, adibidez [[Goizueta]]n eta [[Zestoa]]n; eta lan finkoa [[Azpeitia]]n lortu zuen. Urte askoan lan egin zuen Enparan kaleko botikan. Gero, osasun arazo bat izan zuen, eta ebakuntza egin zioten; ebakuntza ongi joan zen, baina erretiroa hartzea erabaki zuen.<ref name = "Enekoitz Telleria Sarriegi, 2024-12-01" /> == Omenaldiak == * [[Bilbo]]ko La Esperanza frontoian omenaldia jaso zuen 2013. * 2013ko ekainaren 8an [[Irura]]ko Frontoian VII. Emakumea Pilotari Egunean ere omendu zuten * 2015eko uztailaren 23an Errenteriako "Fanderia" frontoiari ''Agustina Otaola'' izena jarri zioten eta Agustina buru zela, [[Miren Uzkudun]] "Asteasu", [[Maria Dolores Larramendi|Maria Dolores Larramendi,]] Ramonita Gametxo, [[Rosa Soroa]], [[Lucia Areitioaurtena]] eta Maria Elena Hernández erraketistekin batera, Gloria ere omendu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=" Agustina Otaola, Raketista Profesionala " Frontoiaren izen berria. :: Eple Errenteria|url=https://www.eple-errenteria.org/agustina-otaola-raketista/agustina-otaola-raketista-profesionala-frontoiaren-izen-berria/|aldizkaria=www.eple-errenteria.org|sartze-data=2020-03-10}} </ref> * 2018ko ekainaren 17an [[Zumaia]]ko Pilotarien Batzarrak omenaldia eskaini zion.<ref>{{Erreferentzia|abizena=baleike|izenburua=Gloria Agirre, Txikita de Aizarna, erraketista, eta erremonteko txapeldun Manuel Agirrezabala, Matxin II.a, ere omendu ditu. #aizarna #matxinbenta #azpeitiapic.twitter.com/0asZH73kwV|hizkuntza=eu|data=2018T11:02|url=https://twitter.com/baleike/status/1008771895657934852|aldizkaria=@baleike|sartze-data=2020-03-10}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilotarien Batzarrak urteko bilkura egingo du igandean Zumaian - Zumaia|hizkuntza=eu|url=https://baleike.eus/zumaia/1528787936000-pilotarien-batzarrak-urteko-bilkura-egingo-du-igandean-zumaian|aldizkaria=Baleike.eus|sartze-data=2020-03-10}}</ref> * 2018 [[Gipuzkoako Foru Aldundi]]aren Carmen Adarraga Saria jaso zuen Oronan. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://www.youtube.com/watch?v=KRGDBLVQTZg Gloria Agirre "Aizarnako txikita" erraketistari elkarrizketa] * [https://www.eitb.eus/es/television/programas/historias-a-%20abocados/aizarna/videos/detalle/6530424/video-gloria-pioneras-profesionalizacion-deporte-femenino/ Kirolari profesional aitzindaria] * [https://www.youtube.com/watch?v=2UyunzCj2dU Apostando por ellas. Historia de las raquetistas] * [https://www.youtube.com/watch?v=b1ndEKfuuDI Erraketistak lehen eta orain. Dokumentala] * [https://www.youtube.com/watch?v=2NiJa_PPll8 Emakume erraketistak. Erakusketa] * [https://www.youtube.com/watch?v=IwNrcl5ZO9M Erraketistak, aitzindariak pilotaren munduan] {{bizialdia|1945eko||Agirre, Gloria}} [[Kategoria:Zestoarrak]] [[Kategoria:Gipuzkoako pilotariak]] [[Kategoria:Erraketistak]] [[Kategoria:Emakume farmazialariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] 0djfze2069p0rt55rsn4e4aputyup5k 106 849516 9999129 9995166 2024-12-14T05:37:47Z ListeriaBot 64511 Wikidata list updated [V2] 9999129 wikitext text/x-wiki Zerrenda honetan, Brasilgo [[Bahia]] estatuko pertsona ospetsuak ageri dira. {{Wikidata list |sparql=SELECT ?item ?dob WHERE { { ?item wdt:P19 wd:Q40430. } UNION { ?item wdt:P19 ?pob. ?pob wdt:P131* wd:Q40430. } ?item wdt:P31 wd:Q5. OPTIONAL { ?item wdt:P569 ?dob. } } |wdq= |sort=P569 |columns=label:Artikulua,p19:Lekua,P569,P18 |thumb=80 |links=red |min_section=2 }} {| class='wikitable sortable' ! Artikulua ! Lekua ! jaiotza data ! irudia |- | [[José Lima Piauhy Dourado]] | [[Barreiras]] | No/unknown value | [[Fitxategi:José Lima Piauhy Dourado.png|center|80px]] |- | [[Catarina Paraguaçu]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1503 | [[Fitxategi:Manoel Lopes Rodrigues - Sonho de Catarina Paraguaçu.JPG|center|80px]] |- | [[Vicente do Salvador]] | [[Salvador da Bahia]] | 1564 | |- | [[Johan van Dorth]] | [[Salvador da Bahia]] | 1574 | |- | [[Antônio Guedes de Brito]] | [[Salvador da Bahia]] | 1627-02-13 | |- | [[Eusébio de Matos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1629 | |- | [[Manuel Botelho de Oliveira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1636 | |- | [[Gregório de Matos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1636-12-23 | [[Fitxategi:Gregório de Matos.jpg|center|80px]] |- | [[Nuno Marques Pereira]] | [[Cairu]] | 1652 | |- | [[Bernarda]] | [[Salvador da Bahia]] | 1658 | |- | [[Gonçalo Ravasco Cavalcanti e Albuquerque]] | [[Salvador da Bahia]] | 1659 | |- | [[Sebastião da Rocha Pita]] | [[Salvador da Bahia]] | 1660-05-03 | [[Fitxategi:Rocha Pita.jpg|center|80px]] |- | [[Madre Vitória da Encarnação]] | [[Salvador da Bahia]] | 1661-03-06 | [[Fitxategi:Madre Vitória da Encarnação.jpg|center|80px]] |- | [[Madre Margarida da Coluna]] | [[Cairu]] | 1662 | |- | [[Madre Maria da Soledade]] | [[Salvador da Bahia]] | 1668-08-24 | [[Fitxategi:Ossuário das monjas clarissas do Convento do Desterro.jpg|center|80px]] |- | [[João de Brito Lima]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1671 | |- | [[Francisco Martins Pereira]] | [[Sé]] | 1673-04 | |- | [[Antônio Gomes Ferreira de Castilho]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 17th century | |- | [[Manuel de Santa Maria]] | [[Itaparica Island]] | 1704 | |- | [[Tomaz da Encarnação da Costa e Lima]] | [[Salvador da Bahia]] | 1723-06-25 | |- | [[José António Caldas]] | [[Salvador da Bahia]] | 1725 | |- | [[Vicente Alexandre de Tovar]] | [[Salvador da Bahia]] | 1744-04-01 | |- | [[Francisco Vicente Viana]] | [[Salvador da Bahia]] | 1754-04-17 | [[Fitxategi:Barão do Rio de Contas.jpg|center|80px]] |- | [[Francisco Félix de Sousa]] | [[Salvador da Bahia]] | 1754-10-04 | [[Fitxategi:Francisco Félix de Souza.jpg|center|80px]] |- | [[Alexandre Rodrigues Ferreira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1756-04-27 | [[Fitxategi:ViagemPhilosophica01.png|center|80px]] |- | [[José da Silva Lisboa]] | [[Salvador da Bahia]] | 1756-06-16 | [[Fitxategi:Francisco Vieira de Campos - José da Silva Lisboa, Visconde de Cairú, 1908, Acervo da Associação Comercial da Bahia (cropped).png|center|80px]] |- | [[Veríssimo de Freitas]] | [[Salvador da Bahia]] | 1758 | |- | [[José Teófilo de Jesus]] | [[Salvador da Bahia]] | 1758 | |- | [[Antônio Luís Pereira da Cunha]] | [[Salvador da Bahia]] | 1760-04-06 | [[Fitxategi:Simplício Rodrigues de Sá - Retrato do Marquês de Inhambupe.jpg|center|80px]] |- | [[Joana Angélica]] | [[Salvador da Bahia]] | 1761-12-10 | [[Fitxategi:Domenico Failutti - Retrato de Soror Joanna Angélica, Acervo do Museu Paulista da USP.jpg|center|80px]] |- | [[Cipriano Barata]] | [[Salvador da Bahia]] | 1762-09-26 | [[Fitxategi:Domenico Failutti - Retrato de Cipriano José Barata, Acervo do Museu Paulista da USP.jpg|center|80px]] |- | [[Bento Sabino dos Reis]] | [[Salvador da Bahia]] | 1763 | |- | [[José Joaquim Nabuco de Araújo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1764 | |- | [[Luís José de Carvalho e Melo]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1764-05-06 | [[Fitxategi:Anônimo - Visconde e Viscondessa da Cachoeira.jpg|center|80px]] |- | [[Francisco Carneiro de Campos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1765<br/>1776-01-01 | [[Fitxategi:Francisco carneiro de campos.jpg|center|80px]] |- | [[Vitoriano dos Anjos Figueiroa]] | [[Salvador da Bahia]] | 1765 | |- | [[Francisco Ferreira de Azevedo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1765-02-02<br/>1765 | |- | [[Vicente José Ferreira Cardoso da Costa]] | [[Salvador da Bahia]] | 1765-04-05 | |- | [[José Egídio Álvares de Almeida]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1767-09-01 | [[Fitxategi:Jose egydio alvares de almeida.jpg|center|80px]] |- | [[José Joaquim Carneiro de Campos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1768-03-04 | [[Fitxategi:Marquez de Caravellas - Litografia (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Pedro Rodrigues Bandeira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1768-11-22 | |- | [[Antônio Ferreira França]] | [[Salvador da Bahia]] | 1771-01-14 | [[Fitxategi:Antonio Ferreira França in Bahia Illustrada nov 1918.jpg|center|80px]] |- | [[Marcos Antônio de Souza]] | [[Salvador da Bahia]] | 1771-02-10 | |- | [[Clemente Ferreira França]] | [[Salvador da Bahia]] | 1774-03-16 | |- | [[Luís da Cunha Moreira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1777-10-01 | [[Fitxategi:Luís da Cunha Moreira, Visconde de Cabo Frio.png|center|80px]] |- | [[Damião Barbosa de Araújo]] | [[Itaparica Island]] | 1778-09-27 | |- | [[Paulo José de Melo Azevedo e Brito]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1779 | |- | [[Luís José de Oliveira Mendes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1779-06-21 | [[Fitxategi:Luís José de Oliveira Mendes.png|center|80px]] |- | [[Manuel Inácio da Cunha e Meneses]] | [[Salvador da Bahia]] | 1779-09-13 | |- | [[José Bernardino de Portugal e Castro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1780-05-20 | [[Fitxategi:Estêvão Ribeiro de Rezende.jpg|center|80px]] |- | [[Antônio Joaquim Franco Velasco]] | [[Salvador da Bahia]] | 1780-10-03 | [[Fitxategi:Antônio Joaquim Franco Velasco - Dom Pedro I, Imperador do Brasil.jpg|center|80px]] |- | [[Domingos Borges de Barros]] | [[Salvador da Bahia]] | 1780-10-10 | [[Fitxategi:Hermann Winterhalter - Domingos Borges de Barros, Visconde da Pedra Branca.jpg|center|80px]] |- | [[José Ferreira de Carvalho]] | [[Serrinha (Bahia)|Serrinha]] | 1783 | |- | [[José Lino Coutinho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1784-03-31 | [[Fitxategi:Domenico Failutti - Retrato de José Lino Coutinho, Acervo do Museu Paulista da USP.jpg|center|80px]] |- | [[Ana Romana de Aragão Calmon]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1784-08-09 | |- | [[Francisco Xavier de Santa Rita Bastos Baraúna]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1785 | |- | [[Antônio Joaquim Pires de Carvalho e Albuquerque]] | [[Salvador da Bahia]] | 1785 | |- | [[Azevedo Bolão]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1785 | |- | [[José Tomás Nabuco de Araújo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1785-07-02 | |- | [[Alexandre Tomás de Morais Sarmento]] | [[Salvador da Bahia]] | 1786-04-11 | |- | [[Jean Rodrigue Marmontel]] | [[Salvador da Bahia]] | 1787-06-17 | |- | [[Joaquim Pires de Carvalho e Albuquerque]] | [[Salvador da Bahia]] | 1788 | [[Fitxategi:Domenico Failutti - Pirajá.jpg|center|80px]] |- | [[Manoel Joaquim Pinto Pacca]] | [[Salvador da Bahia]] | 1789 | [[Fitxategi:PintoPacca.jpg|center|80px]] |- | [[José Pereira Rebouças]] | [[Maragogipe]] | 1789-01-02 | |- | [[Bento José Rufino Capinam]] | [[Salvador da Bahia]] | 1791 | |- | [[Manuel Antônio Galvão]] | [[Salvador da Bahia]] | 1791-01-03 | |- | [[Joaquim Francisco de Matos Roseira]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1792 | |- | [[Silva Castro]] | [[Castro Alves (Bahia)|Castro Alves]] | 1792 | [[Fitxategi:Silva Castro.jpg|center|80px]] |- | [[José Elói Pessoa]] | [[Salvador da Bahia]] | 1792-06-27 | |- | [[Maria Quitéria]] | [[Feira de Santana]] | 1792-07-27 | [[Fitxategi:Maria Quitéria de Jesus Medeiros.jpg|center|80px]] |- | [[Antônio da Rocha Pita Argolo]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1793 | |- | [[Bento da Silva Lisboa]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1793-02-04 | |- | [[Macário César de Alexandria e Sousa]] | [[Salvador da Bahia]] | 1793-11-27 | |- | [[Francisco Jê Acaiaba de Montezuma]] | [[Salvador da Bahia]] | 1794-03-23 | [[Fitxategi:Acaiaba Montezuma.jpg|center|80px]] |- | [[José de Araújo Aragão Bulcão]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1795 | |- | [[Luís Francisco Gonçalves Junqueira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1795-08-25 | |- | [[José da Costa Carvalho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1796 | [[Fitxategi:SA Sisson José da Costa Carvalho Marquês de Monte Alegre.png|center|80px]] |- | [[Francisco Sabino]] | [[Salvador da Bahia]] | 1796 | |- | [[Miguel Calmon Du Pin e Almeida]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1796-10-26<br/>1796-12-22 | [[Fitxategi:Marquês de Abrantes.jpg|center|80px]] |- | [[Manuel Alves Branco, 2nd Viscount of Caravelas]] | [[Maragogipe]] | 1797-06-07 | [[Fitxategi:Manuel Alves Branco.jpg|center|80px]] |- | [[Cassiano Esperidião de Melo e Matos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1797-09-11 | |- | [[Gustavo Adolfo de Aguilar Pantoja]] | [[Salvador da Bahia]] | 1798 | [[Fitxategi:Gustavo Adolfo de Aguilar Pantoja.png|center|80px]] |- | [[Antônio Pereira Rebouças]] | [[Maragogipe]] | 1798-08-10 | [[Fitxategi:Domenico Failutti - Retrato de Antônio Pereira Rebouças, Acervo do Museu Paulista da USP.jpg|center|80px]] |- | [[José Carlos Pereira de Almeida Torres]] | [[Salvador da Bahia]] | 1799 | [[Fitxategi:Visconde de Macaé2.jpg|center|80px]] |- | [[Manuel Maurício Rebouças]] | [[Maragogipe]] | 1799 | |- | [[Joaquim Marcelino de Brito]] | [[Salvador da Bahia]] | 1799-06-02 | [[Fitxategi:Joaquim Marcelino de Brito.png|center|80px]] |- | [[Rodrigo de Sousa da Silva Pontes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1799-10-27 | |- | [[Antônio Pinto Chichorro da Gama]] | [[Nazaré (Bahia)|Nazaré]] | 1800 | [[Fitxategi:Antonio pinto chichorro da gama.jpg|center|80px]] |- | [[Frederico Carneiro de Campos]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1800 | [[Fitxategi:Le coronel F. Carneiro de Campos, président de la province brésilienne de Mato Grosso, et prisionnier du dictateur Lopez.jpg|center|80px]] |- | [[João José de Oliveira Junqueira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1800 | [[Fitxategi:Joao jose de oliveira junqueira.jpg|center|80px]] |- | [[Geminiano Saback]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1800s | |- | [[José Rodrigues Nunes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1800-04-11 | |- | [[Inácio Rodrigues Pereira Dutra]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1802 | |- | [[João Antônio de Vasconcelos]] | [[Valença (Bahia)|Valença]] | 1802 | [[Fitxategi:João Antonio de Vasconcellos.png|center|80px]] |- | [[Cornélio Ferreira França]] | [[Salvador da Bahia]] | 1802-03-19 | |- | [[Felisberto Caldeira Brant Pontes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1802-07-20 | [[Fitxategi:Felisberto Caldeira Brant Pontes.jpg|center|80px]] |- | [[Severo Amorim do Vale]] | [[Salvador da Bahia]] | 1802-12-07 | |- | [[Fermín Ferreira]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1803 | |- | [[Lourenço da Silva Araújo Amazonas]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1803-08-09 | |- | [[José Joaquim Lopes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1803-10-24 | |- | [[Francisco Moniz Barreto]] | [[Jaguaripe]] | 1804-03-10 | [[Fitxategi:Francisco Muniz Barreto.png|center|80px]] |- | [[Ernesto Ferreira França]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1804-06-21 | [[Fitxategi:Ernesto Ferreira França.jpg|center|80px]] |- | [[Carlos Carneiro de Campos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1805-11-01 | [[Fitxategi:Carlos carneiro de campos.jpg|center|80px]] |- | [[Daniel Gomes de Freitas]] | [[Salvador da Bahia]] | 1806-09-15 | |- | [[Domingos da Rocha Mussurunga]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1807 | |- | [[Domingos Moçurunga]] | [[Salvador da Bahia]] | 1807-01-20 | |- | [[Francisco Gonçalves Martins]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1807-03-13 | [[Fitxategi:Francisco Gonçalves Martins.jpg|center|80px]] |- | [[Manuel Vieira Tosta]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1807-07-12 | [[Fitxategi:Barão de Muritiba - Litografia (cropped-2).jpg|center|80px]] |- | [[Lucas da Feira]] | [[Feira de Santana]] | 1807-10-18 | [[Fitxategi:Retrato falado de Lucas da Feira.jpg|center|80px]] |- | [[Emilio Joaquim da Silva Maia]] | [[Salvador da Bahia]] | 1808-09-08 | [[Fitxategi:SirLeonard14.jpg|center|80px]] |- | [[Augusto Baltasar da Silveira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1810 | |- | [[Urânia Vanério]] | [[Salvador da Bahia]] | 1811-12-14 | |- | [[Ângelo Moniz da Silva Ferraz]] | [[Valença (Bahia)|Valença]] | 1812-11 | [[Fitxategi:Barão Uruguaiana.jpg|center|80px]] |- | [[João José de Almeida Couto]] | [[Maragogipe]] | 1812-12-04 | [[Fitxategi:João José de Almeida Couto - Barão do Desterro.jpg|center|80px]] |- | [[Antônio Ferrão Muniz de Aragão]] | [[Salvador da Bahia]] | 1813-01-07 | |- | [[Francisco Munis Barreto de Aragão]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1813-08-11 | |- | [[José Tomás Nabuco de Araújo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1813-08-14 | [[Fitxategi:José Thomaz Nabuco D'Araujo - Litografia (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Francisco Liberato de Matos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1813-08-23 | |- | [[Luís Barbalho Moniz Fiúza]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1813-08-25 | |- | [[Pedro Caldeira Brant]] | [[Salvador da Bahia]] | 1814-06-20 | |- | [[Ana Néri]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1814-12-13 | [[Fitxategi:Ana Neri1.jpg|center|80px]] |- | [[João Manuel Dantas]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1815 | |- | [[João Maurício Wanderley]] | [[Barra (Bahia)|Barra]] | 1815 | [[Fitxategi:Joao mauricio wanderley.jpg|center|80px]] |- | [[Antônio de Freitas Paranhos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1815 | |- | [[José Joaquim Pires de Carvalho e Albuquerque]] | [[São Francisco do Conde]] | 1815-06-01 | [[Fitxategi:José Joaquim Pirajá.png|center|80px]] |- | [[Zacarias de Góis]] | [[Valença (Bahia)|Valença]] | 1815-11-05<br/>1815-11-15 | [[Fitxategi:Zacarias de Gois e Vasconcelos1850.jpg|center|80px]] |- | [[Augusto Teixeira de Freitas]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1816 | [[Fitxategi:Augusto Teixeira de Freitas.png|center|80px]] |- | [[Luísa de Barros, Countess of Barral]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1816-04-13 | [[Fitxategi:Condessa de Barral.jpg|center|80px]] |- | [[Violante Bivar e Velasco]] | [[Salvador da Bahia]] | 1817-12-01 | |- | [[Benevenuto Augusto Magalhães Taques]] | [[Salvador da Bahia]] | 1818 | |- | [[Antônio Paranhos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1818 | [[Fitxategi:O General Antonio da Silva Paranhos.jpg|center|80px]] |- | [[José de Assis Alves Branco Muniz Barreto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1819 | |- | [[José de Souza Aragão]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1819 | |- | [[José Maria da Silva Paranhos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1819-12-16 | [[Fitxategi:Visconde do Rio Branco 1879.jpg|center|80px]] |- | [[Balduino dos Santos e Oliveira]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1820 | |- | [[Exupério Pinheiro Canguçu]] | [[Brumado]] | 1820-09-24 | [[Fitxategi:Exupério Pinheiro Canguçu.jpg|center|80px]] |- | [[João José de Oliveira Leite]] | [[Rio Real (Bahia)|Rio Real]] | 1821-04-12 | [[Fitxategi:Barão de Timbó, da coleção Museu Histórico Nacional.jpg|center|80px]] |- | [[Clara Ricciolini]] | [[Salvador da Bahia]] | 1822 | |- | [[Salvador d'Oliveira Pinto da França]] | [[Salvador da Bahia]] | 1822-01-09 | [[Fitxategi:Salvadordoliveirapintodafranca.jpg|center|80px]] |- | [[José Antônio Gomes Neto]] | [[Caetité]] | 1822-03-07 | [[Fitxategi:Barão de Caetité.jpg|center|80px]] |- | [[João Antônio de Araújo Freitas Henriques]] | [[Salvador da Bahia]] | 1822-08-26 | [[Fitxategi:Freitas Henrique.jpg|center|80px]] |- | [[José Pedro Xavier Pinheiro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1822-10-12 | |- | [[José Antônio Saraiva]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1823-05-01 | [[Fitxategi:Antonio Saraiva 00.jpg|center|80px]] |- | [[José Freire de Carvalho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1823-05-13 | [[Fitxategi:José Freire de Carvalho.jpg|center|80px]] |- | [[Domingos da Transfiguração Machado]] | [[Itaparica Island]] | 1824 | |- | [[Francisca de Assis Viana Moniz Bandeira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1824-03-12 | |- | [[Abílio César Borges]] | [[Rio de Contas]] | 1824-09-09 | [[Fitxategi:Barão de Macaúbas.jpg|center|80px]] |- | [[Luiz da Conceição Saraiva]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1824-09-24 | |- | [[João Francisco Lopes Rodrigues]] | [[Salvador da Bahia]] | 1825-12-19 | [[Fitxategi:João Francisco Lopes Rodrigues - Retrato do Conselheiro Jonathas Abbott.jpg|center|80px]] |- | [[Joaquim Jerônimo Fernandes da Cunha]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1827 | [[Fitxategi:Joaquim Jerônimo Fernandes da Cunha.png|center|80px]] |- | [[Pedro Munis Barreto de Aragão]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1827-08-17 | |- | [[Francisco Gomes de Oliveira]] | [[Ituaçu]] | 1827-09-17 | [[Fitxategi:Barâo Sincorá by Koehne.jpg|center|80px]] |- | [[Luís Antônio Pereira Franco, barão de Pereira Franco]] | [[Salvador da Bahia]] | 1827-10-19 | [[Fitxategi:Barão de Pereira Franco.jpg|center|80px]] |- | [[Augusto Victorino Alves Sacramento Blake]] | [[Salvador da Bahia]] | 1827-11-02 | |- | [[Adélia Fonseca]] | [[Salvador da Bahia]] | 1827-11-24 | [[Fitxategi:Adélia Fonseca.jpg|center|80px]] |- | [[José Cândido da Silva Murici]] | [[Salvador da Bahia]] | 1827-12-31 | [[Fitxategi:José Cândido da Silva Murici.jpg|center|80px]] |- | [[Pedro Leão Veloso]] | [[Itapicuru (Bahia)|Itapicuru]] | 1828 | [[Fitxategi:Retrato de Pedro Leão Veloso.png|center|80px]] |- | [[Eduardo de Sá Pereira de Castro]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1828 | |- | [[Antônio Luís Afonso de Carvalho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1828-03-05 | [[Fitxategi:Antonio Luiz Affonso de Carvalho.png|center|80px]] |- | [[José Cerqueira de Aguiar Lima]] | [[Salvador da Bahia]] | 1828-03-06 | |- | [[Napoleão João Baptista Level]] | [[Ilhéus]] | 1828-11-20 | |- | [[Antônio de Macedo Costa]] | [[Maragogipe]] | 1830 | [[Fitxategi:Antonio de Macêdo Costa.jpg|center|80px]] |- | [[João Ferreira de Moura]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1830-03-27 | |- | [[Antônio Augusto de Mendonça]] | [[Salvador da Bahia]] | 1830-05-19 | |- | [[Luís Gama]] | [[Salvador da Bahia]] | 1830-06-21 | [[Fitxategi:Luiz Gama.jpg|center|80px]] |- | [[Padre Cacique]] | [[Salvador da Bahia]] | 1831 | |- | [[Sousa Dantas]] | [[Inhambupe]] | 1831-02-21 | [[Fitxategi:Sousa Dantas.jpg|center|80px]] |- | [[José de Aquino Tanajura]] | [[Salvador da Bahia]] | 1831-09-16 | [[Fitxategi:José Aquino Tanajura filho.jpg|center|80px]] |- | [[Francisco José da Rocha]] | [[Salvador da Bahia]] | 1832-02-10 | |- | [[Francisco Xavier Pinto de Lima]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1832-02-20 | [[Fitxategi:Francisco Xavier Pinto de Lima.png|center|80px]] |- | [[João José de Oliveira Junqueira Júnior]] | [[Salvador da Bahia]] | 1832-03-10 | [[Fitxategi:João José de Oliveira Junqueira Júnior.png|center|80px]] |- | [[Edward Pellew Wilson, Jr.]] | [[Salvador da Bahia]] | 1832-03-31 | [[Fitxategi:Condedewilson.JPG|center|80px]] |- | [[José Antônio da Cunha Couto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1832-05-01 | |- | [[Antônio de Araújo de Aragão Bulcão]] | [[São Francisco do Conde]] | 1832-08-06 | [[Fitxategi:Miguel Navarro Cañizares - Antônio de Araújo de Aragão Bulcão, Terceiro Barão de São Francisco.jpg|center|80px]] |- | [[Junqueira Freire]] | [[Salvador da Bahia]] | 1832-12-31<br/>1832 | [[Fitxategi:Junqueira Freire.jpg|center|80px]] |- | [[José Bruno Correia]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1833 | |- | [[José Luís de Almeida Couto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1833-10-28 | [[Fitxategi:Dr José Luiz de Almeida Couto.png|center|80px]] |- | [[Francisco da Silva Romão]] | [[Salvador da Bahia]] | 1834 | |- | [[Agrário de Menezes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1834-01-25 | |- | [[Antônio Francisco de Lacerda]] | [[Salvador da Bahia]] | 1834-10-01 | |- | [[Pedro Gomes de Argolo Ferrão]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1835 | |- | [[Carlos Américo de Sampaio Viana]] | [[Salvador da Bahia]] | 1835-06-24 | |- | [[Guilherme José Moreira, barão do Juruá]] | [[Salvador da Bahia]] | 1835-06-25 | |- | [[Pedro Bacelar]] | [[Feira de Santana]] | 1835-06-29 | |- | [[Tertuliano Teixeira de Freitas]] | [[Salvador da Bahia]] | 1835-09-06 | |- | [[Francisco Dionísio Machado Faria]] | [[Jandaíra (Bahia)|Jandaíra]] | 1835-10-09 | |- | [[Porfírio Pereira Fraga]] | [[Muritiba]] | 1836 | |- | [[Chico Moniz]] | [[Salvador da Bahia]] | 1836 | |- | [[João Tomás Carvalhal]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1836-03-07 | |- | [[Augusto Frederico de Lacerda]] | [[Valença (Bahia)|Valença]] | 1836-03-14 | [[Fitxategi:Augusto Frederico de Lacerda.jpg|center|80px]] |- | [[Augusto Ferreira França]] | [[Salvador da Bahia]] | 1836-04-17 | [[Fitxategi:FerreiraFranca 2027 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Franklin Dória]] | [[Isle of the Friars]] | 1836-07-12 | [[Fitxategi:Franklin doria.jpg|center|80px]] |- | [[Joaquim Monteiro Caminhoá]] | [[Salvador da Bahia]] | 1836-12-21 | |- | [[Manuel Pereira Reis]] | [[Salvador da Bahia]] | 1837 | |- | [[Pedro Nunes Batista Ferreira Tamarindo]] | [[Inhambupe]] | 1837 | [[Fitxategi:Coronel Tamarindo da 9ª infantaria.jpg|center|80px]] |- | [[Marcolino Ramos]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1837 | |- | [[Joaquim Cardoso Pereira de Melo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1837-05-03 | [[Fitxategi:BaraoSaoMarcos 1616 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Joaquim Leovigildo de Sousa Coelho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1837-05-12 | |- | [[César Zama]] | [[Caetité]] | 1837-11-19 | [[Fitxategi:Cezar Zama.jpg|center|80px]] |- | [[Marcolino Moura]] | [[Brumado]] | 1838 | [[Fitxategi:Marcolino de Moura e Albuquerque.jpg|center|80px]] |- | [[André Rebouças]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1838-01-13 | [[Fitxategi:André Rebouças no final da vida.jpg|center|80px]] |- | [[Virgílio Clímaco Damásio]] | [[Itaparica]] | 1838-01-21 | [[Fitxategi:Virgilio Damasio.jpg|center|80px]] |- | [[Eulálio da Costa Carvalho]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1838-02-12 | |- | [[Cícero Dantas Martins]] | [[Jeremoabo]] | 1838-06 | [[Fitxategi:Barão Jeremoabo 1868.jpg|center|80px]] |- | [[Antônio da Costa Pinto Júnior]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1838-08-23 | [[Fitxategi:Visconde da Oliveira (Antônio da Costa Pinto Jr).jpg|center|80px]] |- | [[José Gonçalves da Silva]] | [[Mata de São João]] | 1838-11-23 | [[Fitxategi:José Gonçalves.jpg|center|80px]] |- | [[Clímaco Barbosa]] | [[Salvador da Bahia]] | 1839 | [[Fitxategi:Clímaco Barbosa.jpg|center|80px]] |- | [[Germano Ernesto de Souza Limeira]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1839 | |- | [[Manuel Vieira Tosta Filho]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1839 | |- | [[Tomás Montenegro]] | [[Mata de São João]] | 1839-01-22 | [[Fitxategi:4336D - Desembargador Montenegro - 01, Acervo do Museu Paulista da USP.jpg|center|80px]] |- | [[Manuel José de Araújo Góis]] | [[Recôncavo]] | 1839-03-05 | |- | [[Rodrigo Otávio de Oliveira Meneses]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1839-05-11 | |- | [[Antônio Pereira Rebouças Filho]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1839-06-13 | [[Fitxategi:Antonio Rebouças 01.jpg|center|80px]] |- | [[Ernesto Carneiro Ribeiro]] | [[Itaparica]] | 1839-09-12 | [[Fitxategi:Ernesto Carneiro Ribeiro.jpg|center|80px]] |- | [[Machado Francisco Olavo de Sales]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1840 | |- | [[Francisco Magalhães de Cardoso]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1840 | |- | [[Francisco Prisco de Sousa Paraíso]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1840-01-18 | |- | [[Emmanuel Zamor]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1840-05-19 | [[Fitxategi:Nadar (atrib.) - Emmanuel Zamor.jpg|center|80px]] |- | [[Custódio José de Melo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1840-06-09 | [[Fitxategi:L'amiral de Mello, commandant la flotte devant Rio-de-Janeiro.jpg|center|80px]] |- | [[Garcia Pires]] | [[Salvador da Bahia]] | 1840-09-20 | [[Fitxategi:GarciaPires 1620 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Manuel José Espínola Júnior]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1841 | |- | [[Joaquim Elísio Pereira Marinho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1841-01-21 | [[Fitxategi:Barão de Guaí in A Locomotiva 1888.jpg|center|80px]] |- | [[Cláudio José Gonçalves Ponce de Leão]] | [[Salvador da Bahia]] | 1841-02-21 | [[Fitxategi:Cláudio José Gonçalves Ponce de Leão.JPG|center|80px]] |- | [[Antônio Joaquim Pires de Carvalho e Albuquerque, barão de Vila Viçosa]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1841-03-13 | [[Fitxategi:BaraoVilaVicosa 1617.jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Xisto Bahia]] | [[Salvador da Bahia]] | 1841-08-06 | [[Fitxategi:Xisto Bahia by Arquivo Nacional restored.png|center|80px]] |- | [[Antônio Euzébio]] | [[Salvador da Bahia]] | 1841-08-14 | [[Fitxategi:AntonioEuzebio 1613 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Antônio Carneiro da Rocha]] | [[Salvador da Bahia]] | 1842 | |- | [[Estanisláo Przewodowski]] | [[Salvador da Bahia]] | 1843 | |- | [[Barata Ribeiro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1843-03-11 | [[Fitxategi:Candido Barata Ribeiro.jpg|center|80px]] |- | [[Miguel Calmon du Pin e Almeida]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1843-04-19 | [[Fitxategi:Miguel Calmon du Pin e Almeida (desembargador).jpg|center|80px]] |- | [[Carlos Baltasar da Silveira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1843-06-06 | [[Fitxategi:Carlos baltazar.jpg|center|80px]] |- | [[Pedro Ferreira de Viana Bandeira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1843-06-08 | |- | [[Luiz Tarquínio]] | [[Salvador da Bahia]] | 1844 | |- | [[Sátiro de Oliveira Dias]] | [[Inhambupe]] | 1844-01-12 | [[Fitxategi:Sátiro de Oliveira Dias.png|center|80px]] |- | [[Alexandre José de Melo Morais Filho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1844-02-23 | [[Fitxategi:Melomoraes.gif|center|80px]] |- | [[Santos Pereira]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1844-08-16 | [[Fitxategi:FranciscoSantosPereira 1626 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Deocleciano Pires Teixeira]] | [[Ituaçu]] | 1844-10-11 | [[Fitxategi:Deocleciano Pires Teixeira 1out1865.jpg|center|80px]] |- | [[Cândido da Fonseca Galvão]] | [[Lençóis]] | 1845 | [[Fitxategi:Dom Oba II.jpg|center|80px]] |- | [[Rosendo Moniz Barreto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1845 | |- | [[Rodrigues Lima]] | [[Caetité]] | 1845-05-04 | [[Fitxategi:Rodrigues Lima.jpg|center|80px]] |- | [[Antônio Alves de Carvalhal]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1846 | [[Fitxategi:Antônio Alves de Carvalhal.png|center|80px]] |- | [[Artur César Rios]] | [[Salvador da Bahia]] | 1846-07-06 | [[Fitxategi:Presidentes camara cesarrios.jpg|center|80px]] |- | [[Luís Viana]] | [[Casa Nova]] | 1846-11-30 | [[Fitxategi:Luís Viana Governador.jpg|center|80px]] |- | [[Aristides Queiroz]] | [[Salvador da Bahia]] | 1847-01-23 | |- | [[Francisco de Paula Argolo]] | [[São Francisco do Conde]] | 1847-01-28 | [[Fitxategi:GenArgolo.jpg|center|80px]] |- | [[Antônio Frederico de Castro Alves]] | [[Muritiba]] | 1847-03-14 | [[Fitxategi:Alberto Henschel - Castro Alves.jpg|center|80px]] |- | [[Dionísio Cerqueira]] | [[Castro Alves (Bahia)|Castro Alves]] | 1847-04-02 | [[Fitxategi:Dionísio Evangelista de Castro Cerqueira.jpg|center|80px]] |- | [[Antônio Augusto da Silva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1847-08-23 | |- | [[Adelelmo Nascimento]] | [[Salvador da Bahia]] | 1848 | |- | [[Aristides Augusto Milton]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1848 | [[Fitxategi:Aristides Milton 1888.png|center|80px]] |- | [[Jônatas Pedrosa]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1848-04-08 | |- | [[José Marcelino de Sousa]] | [[São Felipe (Bahia)|São Felipe]] | 1848-10-15 | [[Fitxategi:José Marcelino.jpg|center|80px]] |- | [[Severino Vieira]] | [[São Francisco do Conde]] | 1849-06-08 | [[Fitxategi:Severino Vieira.jpg|center|80px]] |- | [[Maria Amanda Paranaguá Dória]] | [[Salvador da Bahia]] | 1849-06-12 | [[Fitxategi:Maria Amanda de Paranaguá Dória.jpg|center|80px]] |- | [[Sancho de Barros Pimentel]] | [[Salvador da Bahia]] | 1849-10-16 | |- | [[Ruy Barbosa]] | [[Salvador da Bahia]] | 1849-11-05 | [[Fitxategi:Ruy Barbosa 1907.jpg|center|80px]] |- | [[J. Mello]] | [[Salvador da Bahia]] | 19th century | |- | [[Olegário Pinto de Salles]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1850 | |- | [[Guilherme Gomes Fernandes]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1850-02-06 | [[Fitxategi:Guilherme-Gomes-Fernandes.jpg|center|80px]] |- | [[Amâncio de Carvalho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1850-04-08 | [[Fitxategi:Amâncio de Carvalho.jpg|center|80px]] |- | [[Anfilófio de Carvalho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1850-07-16 | [[Fitxategi:Anfilófio de Carvalho.png|center|80px]] |- | [[Aristides Spínola]] | [[Caetité]] | 1850-08-29 | [[Fitxategi:Aristides Spinola.jpg|center|80px]] |- | [[Manoel Tranquilino Bastos]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1850-10-08 | |- | [[Alípio Rebouças]] | [[Salvador da Bahia]] | 1851 | |- | [[Frederico Augusto Rodrigues da Costa]] | [[São Sebastião do Passé]] | 1851 | [[Fitxategi:Frederico Augusto Rodrigues da Costa.jpg|center|80px]] |- | [[João Ferreira de Araújo Pinho]] | [[Coração de Maria]] | 1851-06-19 | [[Fitxategi:João Ferreira de Araújo Pinho.jpg|center|80px]] |- | [[Manuel Raimundo Querino]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1851-07-28 | [[Fitxategi:Manuel Querino.jpg|center|80px]] |- | [[Abdon Baptista]] | [[Salvador da Bahia]] | 1851-07-30 | [[Fitxategi:Abdon Batista.jpg|center|80px]] |- | [[Alfredo do Valle Cabral]] | [[Salvador da Bahia]] | 1851-11-17 | |- | [[Tomás Rodrigues da Cruz]] | [[Salvador da Bahia]] | 1852-01-29 | |- | [[Paula Guimarães]] | [[Salvador da Bahia]] | 1852-08-06 | [[Fitxategi:PaulaGuimaraes 3668 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Manuel Pinto de Sousa Dantas Filho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1852-10-18 | |- | [[Apulcro de Castro]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1853 | [[Fitxategi:Apulchro de Castro in Revista da Semana 1924.jpg|center|80px]] |- | [[João Batista de Castro Rebelo Jr.]] | [[Salvador da Bahia]] | 1853 | |- | [[Manuel Vitorino]] | [[Salvador da Bahia]] | 1853-01-30 | [[Fitxategi:Manuel Victorino.jpg|center|80px]] |- | [[Rodolfo Teófilo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1853-05-06 | [[Fitxategi:Rodolfo Teófilo.jpg|center|80px]] |- | [[Antônio Rodrigues Lima]] | [[Caetité]] | 1854 | [[Fitxategi:Antonio R Lima.jpg|center|80px]] |- | [[Tia Ciata]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1854 | [[Fitxategi:Tia Ciata Minc.png|center|80px]] |- | [[Adelaide de Castro Alves Guimarães]] | [[Salvador da Bahia]] | 1854-03-22 | [[Fitxategi:Adelaide Guimarães (Castro Alves sister).png|center|80px]] |- | [[Manuel Fabrício]] | [[Seabra]] | 1854-05-14 | [[Fitxategi:Manuel Fabrício.jpg|center|80px]] |- | [[Eduardo Ramos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1854-05-25 | |- | [[Frederico de Castro Rebelo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1855 | |- | [[Francisco Marcelino de Sousa Aguiar]] | [[Salvador da Bahia]] | 1855 | [[Fitxategi:Francisco-Marcelino-de-Souza-Aguiar.jpg|center|80px]] |- | [[Climério de Oliveira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1855 | [[Fitxategi:Climério de Oliveira por Vieira Campos.png|center|80px]] |- | [[Crispiniano Tavares]] | [[Ilhéus]] | 1855 | |- | [[Urbano Duarte de Oliveira]] | [[Lençóis]] | 1855-01-02 | |- | [[Teodoro Fernandes Sampaio]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1855-01-07 | [[Fitxategi:Teodoro F Sampaio.jpg|center|80px]] |- | [[Amélia de Castro Alves]] | [[Salvador da Bahia]] | 1855-05-07 | |- | [[João Gumes]] | [[Caetité]] | 1855-05-10 | [[Fitxategi:João Gumes.jpg|center|80px]] |- | [[Henrique Alexandre Monat]] | [[Salvador da Bahia]] | 1855-06-06 | |- | [[J. J. Seabra]] | [[Salvador da Bahia]] | 1855-08-21 | [[Fitxategi:JJ Seabra.jpg|center|80px]] |- | [[Rodolfo Epifânio de Sousa Dantas]] | [[Salvador da Bahia]] | 1855-10-14 | |- | [[Pedro Leão Veloso Filho]] | [[Entre Rios (Bahia)|Entre Rios]] | 1856-03-19 | |- | [[Joaquim Inácio Tosta]] | [[Muritiba]] | 1856-07-12 | [[Fitxategi:JoaquimTosta.png|center|80px]] |- | [[Leovigildo do Ipiranga Amorim Filgueiras]] | [[Salvador da Bahia]] | 1856-09-07 | [[Fitxategi:Leovigildo Filgueiras dep Fed BA.jpg|center|80px]] |- | [[Filinto Bastos]] | [[Feira de Santana]] | 1856-12-17 | |- | [[Mazarino de Azevedo Lima]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1857 | |- | [[Leoni Ramos]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1857-06-15 | [[Fitxategi:Leoni Ramos.jpg|center|80px]] |- | [[Luís Antônio Ferreira Gualberto]] | [[Nazaré (Bahia)|Nazaré]] | 1857-07-08 | |- | [[Francisco de Castro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1857-09-17 | [[Fitxategi:Francisco de Castro.jpg|center|80px]] |- | [[Elpídio Mesquita]] | [[Palmas de Monte Alto]] | 1857-09-20 | |- | [[Ângelo Dourado]] | [[Salvador da Bahia]] | 1857-11-06 | |- | [[Rodolfo Amoedo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1857-12-11 | [[Fitxategi:Rodolfo Amoedo, 1957.tif|center|80px]] |- | [[Argemiro Rodrigues Germano]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1858-07-16 | |- | [[Leolinda Daltro]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1859-07-14 | [[Fitxategi:Leolinda Daltro (1933).jpg|center|80px]] |- | [[Tranquilino Leovigildo Torres]] | [[Condeúba]] | 1859-08-30 | [[Fitxategi:Tranquilino Leovigildo Torres IGHB.png|center|80px]] |- | [[João Galeão Carvalhal]] | [[Salvador da Bahia]] | 1859-10-11 | |- | [[Militão Coelho]] | [[Brotas de Macaúbas]] | 1859-10-20 | [[Fitxategi:Militão Coelho.jpg|center|80px]] |- | [[Manoel H. Carmo]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1860 | |- | [[Prudencio de Carvalho]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1860 | |- | [[Alvim Martins Horcades]] | [[Porto Seguro]] | 1860 | |- | [[José Bonifácio da Cunha]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1860-04-07 | [[Fitxategi:José Bonifácio da Cunha 1890 – 1892.jpg|center|80px]] |- | [[Manuel Lopes Rodrigues]] | [[Salvador da Bahia]] | 1860-12-31 | [[Fitxategi:Manoel Lopes Rodrigues c. 1915.png|center|80px]] |- | [[Isabel de Mattos Dillon]] | [[Bahia|Bahiako estatua]]<br/>[[Rio de Janeiro]] | 1861-01-20 | [[Fitxategi:Isabel Dillon 1917.jpg|center|80px]] |- | [[Amélia Rodrigues]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1861-05-26 | [[Fitxategi:Amelia Rodrigues Busto.jpg|center|80px]] |- | [[Manuel Antônio de Oliveira Lopes]] | [[São Gonçalo dos Campos]] | 1861-10-01 | |- | [[Brás do Amaral]] | [[Salvador da Bahia]] | 1861-11-02 | [[Fitxategi:BrasdoAmaral 2545 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Xavier Marques]] | [[Itaparica]] | 1861-12-03 | [[Fitxategi:Xavier Marques.png|center|80px]] |- | [[Agnelo Geraque Collet]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1862 | |- | [[José Porfírio de Miranda Júnior]] | [[Remanso]] | 1862 | [[Fitxategi:Revista do Brasil, Ano IV, n.º 10, 31 outubro 1909, p. 31 (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Constâncio Alves]] | [[Salvador da Bahia]] | 1862-07-16 | [[Fitxategi:Constâncio Alves.jpg|center|80px]] |- | [[Bráulio Xavier da Silva Pereira]] | [[Caetité]] | 1863 | [[Fitxategi:Bráulio Xavier.jpg|center|80px]] |- | [[Silio Boccanera Júnior]] | [[Salvador da Bahia]] | 1863 | |- | [[Alfredo Kanthack]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1863-03-04 | [[Fitxategi:Alfredo Antunes Kanthack.jpg|center|80px]] |- | [[Gonçalo de Athayde Pereira]] | [[Mucugê]] | 1863-07-16 | [[Fitxategi:Coronel Gonçalo de Athayde Pereira in Bahia Illustrada 1919 (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Fábio Luz]] | [[Valença (Bahia)|Valença]] | 1864 | [[Fitxategi:Fábio Lopes dos Santos Luz.jpg|center|80px]] |- | [[Manuel Leôncio Galrão]] | [[Jaguaripe]] | 1864-02-14 | [[Fitxategi:Manoel Leoncio Galrão.jpg|center|80px]] |- | [[Marie Georgine Charlotte Brockhaus]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1864-02-21 | |- | [[Aurélio Rodrigues Viana]] | [[Salvador da Bahia]] | 1864-09-28 | [[Fitxategi:Aurelio Rodrigues Viana.jpg|center|80px]] |- | [[Silvio Deolindo Fróes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1864-10-26 | |- | [[Francisco Dias Coelho]] | [[Morro do Chapéu]] | 1864-12-03 | [[Fitxategi:Francisco Dias Coelho.jpg|center|80px]] |- | [[Cardoso de Oliveira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1865 | [[Fitxategi:José Manuel Cardoso circa 1915.jpg|center|80px]] |- | [[Henri Aubé]] | [[Salvador da Bahia]] | 1865-02-10 | [[Fitxategi:Le général de Brigade H. F. A Aubé directeur des troupes coloniales.jpg|center|80px]] |- | [[José Alfredo de Campos França]] | [[Salvador da Bahia]] | 1865-03-19 | [[Fitxategi:JoseAlfredoCamposFranca dep Fed.jpg|center|80px]] |- | [[Afonso de Castro Rebelo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1865-08-16 | [[Fitxategi:AfonsodeCastroRebelo DHBa.jpg|center|80px]] |- | [[Antônio Joaquim Pires de Carvalho e Albuquerque]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1865-09-08 | |- | [[Sebastião Landulfo da Rocha Medrado]] | [[Mucugê]] | 1865-09-15 | [[Fitxategi:Sebastião Landulfo dep Federal BA.jpg|center|80px]] |- | [[Arlindo Fragoso]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1865-10-30 | [[Fitxategi:ARLINDO FRAGOSO.jpg|center|80px]] |- | [[José Petitinga]] | [[Nazaré (Bahia)|Nazaré]] | 1866-12-02 | [[Fitxategi:José Petitnga - 4.jpg|center|80px]] |- | [[Henrique Bahiana]] | [[Salvador da Bahia]] | 1867 | |- | [[Guilherme de Mello]] | [[Salvador da Bahia]] | 1867-06-25 | [[Fitxategi:Guilherme de Mello 1918.png|center|80px]] |- | [[Virgílio Cardoso de Oliveira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1868-12-15 | [[Fitxategi:Virgílio Cardoso de Oliveira.jpg|center|80px]] |- | [[Primitivo Moacir]] | [[Salvador da Bahia]] | 1869 | |- | [[Raul Azedo]] | [[Itaparica]] | 1869-01-03 | |- | [[Arlindo Batista Leoni]] | [[Barra (Bahia)|Barra]] | 1869-01-29 | [[Fitxategi:ArlindoLeoni 4678 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Eugênio Tourinho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1869-03-13 | |- | [[Eugênia Anna Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1869-07-13 | [[Fitxategi:Mae Aninha.jpg|center|80px]] |- | [[Marques Porto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1870 | |- | [[Augusto Cantolino]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1870 | |- | [[Julio Antonio Leal Serra]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1870 | |- | [[Amancio F. dos Santos]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1870 | |- | [[Petion de Vilar]] | [[Salvador da Bahia]] | 1870 | [[Fitxategi:Dr. Egas Moniz (Pethion de Villar) - Brasil-Portugal (1Jan1906).png|center|80px]] |- | [[Gonçalo Moniz]] | [[Salvador da Bahia]] | 1870-01-28 | |- | [[Alfredo Augusto da Mata]] | [[Salvador da Bahia]] | 1870-03-18 | |- | [[Pedro Lago]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1870-04-16 | [[Fitxategi:Pedro Lago 4827.jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Baiano]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1870-12-05 | [[Fitxategi:Manuel Pedro dos Santos, o Bahiano.jpg|center|80px]] |- | [[Romualdo Antônio Baraúna]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1872-05-25 | [[Fitxategi:Romualdo Baraúna.PNG|center|80px]] |- | [[Francisca Praguer Fróes]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1872-10-21 | [[Fitxategi:Praguer Froes.jpg|center|80px]] |- | [[Juliano Moreira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1873-01-01 | [[Fitxategi:Juliano Moreira, sem data.tif|center|80px]] |- | [[Pirajá da Silva]] | [[Camamu]] | 1873-01-28 | [[Fitxategi:Pirajá da Silva 1959 Brazil stamp.jpg|center|80px]] |- | [[Alfredo Mascarenhas]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1873-09-24 | [[Fitxategi:AlfredoMascarenhas 4663 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Manuel da Silva Gomes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1874-03-14 | |- | [[Francisco Marques de Góis Calmon]] | [[Salvador da Bahia]] | 1874-11-06 | [[Fitxategi:Francisco Marques de Góis Calmon.jpg|center|80px]] |- | [[Vital Soares]] | [[Valença (Bahia)|Valença]] | 1874-11-13 | [[Fitxategi:Vital Soares crop.png|center|80px]] |- | [[Antônio Vicente Bulcão Viana]] | [[São Francisco do Conde]] | 1875-01-11 | |- | [[Álvaro de Paula Guimarães]] | [[Salvador da Bahia]] | 1875-03-27 | |- | [[Cosme de Farias]] | [[Salvador da Bahia]] | 1875-04-02 | [[Fitxategi:Cosme de Farias.png|center|80px]] |- | [[Antônio Ferrão Muniz de Aragão]] | [[Salvador da Bahia]] | 1875-05-30 | [[Fitxategi:Antonio Muniz 2320.jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Antônio Gonçalves Gravatá]] | [[Salvador da Bahia]] | 1875-07-12 | |- | [[Germano Araújo da Silva]] | [[Vitória da Conquista]] | 1875-08-22 | |- | [[Américo Furtado de Simas]] | [[São Félix (Bahia)|São Félix]] | 1875-10-15 | |- | [[Eduardo Espínola]] | [[Salvador da Bahia]] | 1875-11-06 | [[Fitxategi:Eduardo Espínola.jpg|center|80px]] |- | [[Napoleão Ferraz de Araújo]] | [[Condeúba]] | 1876-03-09 | [[Fitxategi:Coronelnapoleaoferrazdearaujo.jpg|center|80px]] |- | [[Floro Bartolomeu]] | [[Salvador da Bahia]] | 1876-08-17 | [[Fitxategi:Floro Bartolomeu.jpg|center|80px]] |- | [[Joaquim Davi Ferreira Lima]] | [[Ipirá]] | 1876-11-14 | |- | [[Afrânio Peixoto]] | [[Lençóis]] | 1876-12-17 | [[Fitxategi:Afrânio Peixoto, 1956.tif|center|80px]] |- | [[Antônio Pedro Pimentel]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1877 | |- | [[Vivaldo Palma Lima]] | [[Salvador da Bahia]] | 1877-04-10 | No/unknown value |- | [[Aurelino Leal]] | [[Rio de Contas]] | 1877-08-04 | [[Fitxategi:Aurelino leal.jpg|center|80px]] |- | [[Luiz Thomaz Reis]] | [[Alagoinhas]] | 1878 | |- | [[Eurico de Góis]] | [[Salvador da Bahia]] | 1878-08-24 | [[Fitxategi:Eurico de Góis.jpg|center|80px]] |- | [[Maria de Xangô]] | [[Salvador da Bahia]] | 1878-12-08 | |- | [[Miguel Calmon du Pin e Almeida]] | [[Salvador da Bahia]] | 1879 | [[Fitxategi:Miguel Calmon du Pin e Almeida (engenheiro) cropped.png|center|80px]] |- | [[Francisco Mangabeira]] | [[Salvador da Bahia]]<br/>[[Bahia|Bahiako estatua]] | 1879-02-08 | |- | [[Artur de Sales]] | [[Salvador da Bahia]] | 1879-03-07 | |- | [[Artur Castro Budd]] | [[Salvador da Bahia]] | 1880 | |- | [[Anisio Oliveira]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1880 | |- | [[Artur Neiva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1880 | [[Fitxategi:Arthur Neiva.jpg|center|80px]] |- | [[Iyá Davina]] | [[Salvador da Bahia]] | 1880 | [[Fitxategi:Davina Maria Pereira.jpg|center|80px]] |- | [[Almachio Diniz]] | [[Salvador da Bahia]] | 1880 | [[Fitxategi:Dr. Almachio Diniz - Brasil-Portugal (1Nov1912).png|center|80px]] |- | [[Antônio Pereira da Silva Moacir]] | [[Riacho de Santana (Bahia)|Riacho de Santana]] | 1880-04-14 | [[Fitxategi:Antônio Pereira da Silva Moacyr.jpg|center|80px]] |- | [[Mário Spínola Teixeira]] | [[Caetité]] | 1880-04-19 | [[Fitxategi:Mário Spínola Teixeira.jpg|center|80px]] |- | [[João Mangabeira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1880-06-26 | [[Fitxategi:João Mangabeira, ministro da Justiça..tif|center|80px]] |- | [[João Pacheco de Oliveira]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1880-07-13 | [[Fitxategi:Pacheco de Oliveira 130348.jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Álvaro Reis]] | [[Paramirim]] | 1880-07-31 | [[Fitxategi:Álvaro Borges dos Reis.jpg|center|80px]] |- | [[Clementino Fraga]] | [[Muritiba]] | 1880-09-15 | [[Fitxategi:Clementino Fraga homenagem 1928.png|center|80px]] |- | [[Francisco de Assis Pires]] | [[Salvador da Bahia]] | 1880-10-04 | |- | [[Manoel Bernardino da Paixão]] | [[Salvador da Bahia]] | 1881 | |- | [[Augusto Shaw-Ferreira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1881 | |- | [[Antônio Muniz Sodré de Aragão]] | [[Salvador da Bahia]] | 1881-06-13 | [[Fitxategi:Antonio Moniz.jpg|center|80px]] |- | [[Arnaldo Pimenta da Cunha]] | [[Salvador da Bahia]] | 1881-09-01 | [[Fitxategi:Arnaldo Pimenta da Cunha.png|center|80px]] |- | [[Manuel de Cerqueira Daltro Filho]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1882 | [[Fitxategi:Manuel de Cerqueira Daltro Filho.JPG|center|80px]] |- | [[Benedicto Odilon Propheta (Benedito Odilon Profeta)]] | [[Alagoinhas]] | 1882-01-01 | |- | [[Horácio de Matos]] | [[Brotas de Macaúbas]] | 1882-03-18 | [[Fitxategi:Horácio de Mattos.jpg|center|80px]] |- | [[Oscar Freire de Carvalho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1882-10-03 | [[Fitxategi:Oscar Freire de Carvalho.jpg|center|80px]] |- | [[João Gonçalves de Sá]] | [[Jeremoabo]] | 1882-11-25 | |- | [[Georgina Erisman]] | [[Feira de Santana]] | 1883-01-27 | |- | [[Francisco Rocha]] | [[Barra (Bahia)|Barra]] | 1883-04-23 | [[Fitxategi:FranciscoRocha 130256 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Prisciliano Silva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1883-05-17 | [[Fitxategi:Antônio Olavo Batista - Retrato de Prisciliano Silva, 1907.jpg|center|80px]] |- | [[Alberto Rabelo]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1883-08-07 | |- | [[Carlos Imbassahy]] | [[Salvador da Bahia]] | 1883-09-09 | |- | [[Henrique José de Souza]] | [[Salvador da Bahia]] | 1883-09-15 | [[Fitxategi:Professor JHS 2.jpg|center|80px]] |- | [[Maria das Mercês dos Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1883-09-18 | |- | [[Antonio Manoel do Espírito Santo]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1884 | |- | [[Duque]] | [[Salvador da Bahia]] | 1884-01-10 | [[Fitxategi:Duque (Antonio Lopes de Amorim Diniz), sem data.tif|center|80px]] |- | [[Hilário Remídio das Virgens]] | [[Salvador da Bahia]] | 1884-01-13 | |- | [[Maria Odília Teixeira]] | [[São Félix (Bahia)|São Félix]] | 1884-03-05 | |- | [[Antônio Manuel do Espírito Santo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1884-05-10 | |- | [[Antônio Vianna]] | [[Salvador da Bahia]] | 1884-07-27 | |- | [[José de Oliveira Almeida]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1885-02-12 | |- | [[Pedro Kilkerry]] | [[Santo Antônio de Jesus]] | 1885-03-10 | [[Fitxategi:Pedro Kilkerry.jpg|center|80px]] |- | [[Marcos Raggio de Salles]] | [[Salvador da Bahia]] | 1885-11-20 | |- | [[Jovino José Fernandes]] | [[Livramento de Nossa Senhora]] | 1886-04-28 | |- | [[Anísio Melhor]] | [[Nazaré (Bahia)|Nazaré]] | 1886-05-07 | |- | [[Ovídio Teixeira]] | [[Caetité]] | 1886-06-03 | [[Fitxategi:Ovídio Antunes Teixeira.png|center|80px]] |- | [[Otávio Mangabeira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1886-08-27 | [[Fitxategi:Otavio Mangabeira, governador da Bahia.tif|center|80px]] |- | [[Ernesto Simões Filho]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1886-10-04 | [[Fitxategi:Ernesto Simões Filho (1957).tif|center|80px]] |- | [[Henriqueta Martins Catharino]] | [[Feira de Santana]] | 1886-12-12 | |- | [[Homero Pires]] | [[Ituaçu]] | 1887-02-07 | [[Fitxategi:HomeroPires 130260 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Artur Ferreira da Costa]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1887-04-08 | |- | [[Alfredo José da Silva]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1887-04-20 | [[Fitxategi:Alfredo José da Silva.png|center|80px]] |- | [[De Chocolat]] | [[Salvador da Bahia]] | 1887-05-18 | |- | [[Fernando São Paulo]] | [[Santa Bárbara (Bahia)|Santa Bárbara]] | 1887-05-30 | |- | [[Sá Róris]] | [[Curaçá]] | 1887-06-23 | |- | [[Carlos Alberto Moniz Gordilho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1887-07-27 | |- | [[Antônio Garcia de Medeiros Neto]] | [[Alcobaça (Bahia)|Alcobaça]] | 1887-08-14 | [[Fitxategi:Antônio Garcia de Medeiros Neto, presidente do Senado.jpg|center|80px]] |- | [[Dom Ranulfo da Silva Farias]] | [[Salvador da Bahia]] | 1887-09-12 | |- | [[Antônio de Sá Pereira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1888 | [[Fitxategi:Antônio de Sá Pereira.jpg|center|80px]] |- | [[Marcolino Esmeraldo de Souza Dantas]] | [[Inhambupe]] | 1888-01-22 | |- | [[Josué de Barros]] | [[Salvador da Bahia]] | 1888-03-16 | [[Fitxategi:Josué de Barros 1936.png|center|80px]] |- | [[Demócrito Rocha]] | [[Caravelas (Bahia)|Caravelas]] | 1888-04-14 | [[Fitxategi:Demócrito Rocha.jpg|center|80px]] |- | [[Pânfilo de Carvalho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1888-11-24 | [[Fitxategi:Pânfilo de Carvalho.png|center|80px]] |- | [[Vicente Pastinha]] | [[Salvador da Bahia]] | 1889-04-05 | |- | [[Getúlio Marinho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1889-11-15 | [[Fitxategi:Getúlio Marinho da Silva (1958).tif|center|80px]] |- | [[Aníbal Duarte d'Oliveira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1890 | |- | [[Alberto Valença]] | [[Alagoinhas]] | 1890 | |- | [[Bittencourt Azambuja]] | [[Encruzilhada (Bahia)|Encruzilhada]] | 1890-03-10 | |- | [[José Wanderley de Araújo Pinho]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1890-03-19 | [[Fitxategi:Wanderley Pinho 130270.jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Manoel Paulo Filho]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1890-03-22 | [[Fitxategi:ManuelPauloFilho DHBa.jpg|center|80px]] |- | [[Mãe Agripina de Aganju]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1890-03-28 | [[Fitxategi:Mãe Agripina de Aganju.jpg|center|80px]] |- | [[Maria Bibiana do Espírito Santo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1890-03-31 | |- | [[Mário Augusto Teixeira de Freitas]] | [[São Francisco do Conde]] | 1890-03-31 | |- | [[João Marques dos Reis]] | [[Salvador da Bahia]] | 1890-06-23 | [[Fitxategi:João Marques dos Reis.jpg|center|80px]] |- | [[Fróis da Mota]] | [[Feira de Santana]] | 1891-05-12 | [[Fitxategi:Fróis da Mota e esposa 1919 Bahia Illustrada.jpg|center|80px]] |- | [[Antônio Alves Câmara Júnior]] | [[Salvador da Bahia]] | 1891-08-05 | [[Fitxategi:Antônio Alves Câmara Júnior.jpg|center|80px]] |- | [[Edgar Ribeiro Sanches]] | [[Salvador da Bahia]] | 1891-09-01 | [[Fitxategi:Edgar Ribeiro Sanches.jpg|center|80px]] |- | [[Maria José de Castro Rebello Mendes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1891-09-20 | [[Fitxategi:Revista Selecta de 12 de Outubro de 1918 (Maria José de Castro Rebello Mendes).jpg|center|80px]] |- | [[Durval Neves da Rocha]] | [[Salvador da Bahia]] | 1892-03-01 | [[Fitxategi:Durval Neves da Rocha, Senador (BA)..tif|center|80px]] |- | [[Luís Barreto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1892-09-11 | [[Fitxategi:LuisBarreto DHBa.jpg|center|80px]] |- | [[Marieta Alves]] | [[Salvador da Bahia]] | 1892-10-22 | |- | [[Negreiros Falcão]] | [[Queimadas (Bahia)|Queimadas]] | 1892-11-20 | [[Fitxategi:Negreiros Falcao 130412.jpg|center|80px]] |- | [[Afrodísio de Castro]] | [[São Félix (Bahia)|São Félix]] | 1893 | |- | [[José Aras]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1893-07 | |- | [[Altamirando Requião]] | [[Salvador da Bahia]] | 1893-08-27 | [[Fitxategi:Altamirando Requião 130515 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Landulfo Alves]] | [[Santo Antônio de Jesus]] | 1893-09-04 | [[Fitxategi:Landulfo Alves.jpg|center|80px]] |- | [[Anésia Cauaçu]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1894 | [[Fitxategi:Anésia Cauaçu.jpg|center|80px]] |- | [[Edgard Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1894-01-08 | |- | [[Mãe Menininha do Gantois]] | [[Salvador da Bahia]] | 1894-02-10 | |- | [[Aristóteles de Sousa Dantas]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1894-06-01 | [[Fitxategi:General Aristóteles de Sousa Dantas, Comandante da 1ª Região Militar.tif|center|80px]] |- | [[Berbert de Castro]] | [[Ilhéus]] | 1894-06-06 | [[Fitxategi:Ramiro Berbert 130852 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Arnold Ferreira da Silva]] | [[Feira de Santana]] | 1894-08-03 | |- | [[Mestre Totonho de Maré]] | [[Ilha de Maré]] | 1894-09-17 | |- | [[Besouro Mangangá]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1895 | |- | [[Adroaldo Tourinho Junqueira Aires]] | [[Salvador da Bahia]] | 1895 | [[Fitxategi:Junqueira Ayres, Ministro Interino da Justiça.tif|center|80px]] |- | [[Mário Leal Ferreira]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1895-01-08 | |- | [[Mestre Aberrê]] | [[Salvador da Bahia]] | 1895-06-08 | |- | [[Renato Almeida]] | [[Santo Antônio de Jesus]] | 1895-06-12 | [[Fitxategi:Renato Almeida, Diretor executivo da Campanha de Defesa do Folclore Brasileiro..tif|center|80px]] |- | [[Lucília Fraga]] | [[Caetité]] | 1895-11-06 | |- | [[José Jatobá]] | [[Campo Formoso]] | 1895-11-22 | [[Fitxategi:Jose Jatoba DGBa.jpg|center|80px]] |- | [[Régis Pacheco]] | [[Salvador da Bahia]] | 1895-11-25 | [[Fitxategi:Luís Régis Pacheco Pereira, Deputado (BA).tif|center|80px]] |- | [[Edgard Cavalcante de Albuquerque]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1896 | [[Fitxategi:Capitão Edgard Cavalcante de Albuquerque.jpg|center|80px]] |- | [[Anita Orientar]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1896-01-08 | |- | [[Pedro Ferreira]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1896-09-17 | |- | [[Cícero Dantas Martins]] | [[Salvador da Bahia]] | 1897-01-29 | [[Fitxategi:CiceroDantasMartins 3124.jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Epaminondas Berbert de Castro]] | [[Ilhéus]] | 1897-02-23 | [[Fitxategi:Epaminondas Berbert dep est BA.jpg|center|80px]] |- | [[Luís Maia de Bittencourt Menezes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1897-04-01 | |- | [[Egidio Ebasko]] | [[Salvador da Bahia]] | 1897-05-05 | |- | [[Eugênio Gomes]] | [[Ipirá]] | 1897-11-15 | |- | [[Francisco Peixoto de Magalhães Neto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1897-12-26 | [[Fitxategi:Francisco Peixoto de Magalhães Neto.jpg|center|80px]] |- | [[Mário Gomes da Silva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1898-03-20 | [[Fitxategi:Mario Gomes da Silva.jpg|center|80px]] |- | [[Guilherme Marback]] | [[Salvador da Bahia]] | 1898-03-28 | [[Fitxategi:Guilherme Marback deputado federal.jpg|center|80px]] |- | [[Osório Alves de Castro]] | [[Santa Maria da Vitória]] | 1898-04-17 | |- | [[Arthur de Faria Silva]] | [[Feira de Santana]] | 1898-04-27 | |- | [[Dantas Júnior]] | [[Salvador da Bahia]] | 1898-08-28 | [[Fitxategi:Dantas Junior 130796 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Carvalho Déda]] | [[Paripiranga]] | 1898-12-10 | |- | [[Hildebrando de Góis]] | [[Senhor do Bonfim (Bahia)|Senhor do Bonfim]] | 1899 | [[Fitxategi:Hildebrando de Araújo Góis.tif|center|80px]] |- | [[José Tertuliano Guimarães]] | [[Nazaré (Bahia)|Nazaré]] | 1899 | |- | [[Lauro de Almeida Passos]] | [[Conceição do Almeida]] | 1899-08-24 | [[Fitxategi:LauroPassos 4795 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Armindo Azevedo]] | [[Brumado]] | 1899-10-02 | [[Fitxategi:Busto de Armindo Azevedo.jpg|center|80px]] |- | [[Manuel dos Reis Machado]] | [[Salvador da Bahia]] | 1899-11-23 | |- | [[Francisco Sena]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1900 | |- | [[Maria Felipa]] | [[Itaparica Island]] | 19th century | [[Fitxategi:Imagem monumento Maria Felipa (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Inocêncio Pereira Alves]] | [[Feira de Santana]] | 1900 | |- | [[Eduardo Rios Filho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1900 | |- | [[Tia Marota]] | [[Salvador da Bahia]] | 1900-01-06 | |- | [[Osvaldo Cabral]] | [[Taperoá (Bahia)|Taperoá]] | 1900-02-05 | |- | [[Cantulina Garcia Pacheco]] | [[Salvador da Bahia]] | 1900-03-16 | |- | [[Raymundo Brito]] | [[Salvador da Bahia]] | 1900-07-10 | [[Fitxategi:RaimundoBrito 131353 pgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Anísio Teixeira]] | [[Caetité]] | 1900-07-12 | [[Fitxategi:AnísioTeixeira.jpg|center|80px]] |- | [[Clemente Mariani]] | [[Salvador da Bahia]] | 1900-09-28 | [[Fitxategi:Clemente Mariani 130318.jpg|center|80px]] |- | [[Aloysio de Carvalho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1901-03-03 | [[Fitxategi:Aloysio de Carvalho.jpg|center|80px]] |- | [[Lauro de Freitas]] | [[Alagoinhas]] | 1901-04-15 | [[Fitxategi:Busto Lauro Farani de Freitas 2017-10095 (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Ítala Ferreira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1901-04-29 | [[Fitxategi:Ítala Ferreira.png|center|80px]] |- | [[Aluísio de Castro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1901-06-08 | [[Fitxategi:Aloisio Castro, Deputado (BA).tif|center|80px]] |- | [[Olavo Dantas]] | [[Crisópolis]] | 1901-07-05 | |- | [[Joel Presídio]] | [[Baixa Grande]] | 1901-07-13 | [[Fitxategi:Joel Presídio de Figueiredo, Diretor-geral do Departamento Nacional de Informações..tif|center|80px]] |- | [[Jayme Teixeira]] | [[Caetité]] | 1901-10-22 | [[Fitxategi:JaimeTeixeira 3076 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Sosigenes Costa]] | [[Belmonte (Bahia)|Belmonte]] | 1901-11-11<br/>1901 | |- | [[Nestor Duarte]] | [[Caetité]] | 1902-02-03 | [[Fitxategi:NestorDuarte.jpg|center|80px]] |- | [[Apolinário Santana]] | [[Salvador da Bahia]] | 1902-02-09 | |- | [[Adalício Coelho Nogueira]] | [[Inhambupe]] | 1902-02-13 | |- | [[Ruy Santos]] | [[Casa Nova]] | 1902-02-15 | [[Fitxategi:Senador Ruy Santos (15526228095).jpg|center|80px]] |- | [[Hosannah de Oliveira]] | [[Belmonte (Bahia)|Belmonte]] | 1902-09-22 | |- | [[Hermes Lima]] | [[Livramento de Nossa Senhora]] | 1902-12-22 | [[Fitxategi:Hermes Lima.jpg|center|80px]] |- | [[Pedro Calmon]] | [[Amargosa]] | 1902-12-23 | [[Fitxategi:Pedro Calmon.tiff|center|80px]] |- | [[Almiro de Adeodato de Oliveira]] | [[Irará]] | 1903 | |- | [[Alexandre Passos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1903-04-23 | |- | [[Campos Vergal]] | [[Serra Negra, Brazil]] | 1903-05-02 | |- | [[Mário Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1903-06-03 | |- | [[João Mendes da Costa Filho]] | [[Feira de Santana]] | 1903-09-03 | [[Fitxategi:Deputado Joao Mendes da Costa Filho.jpg|center|80px]] |- | [[Rafael Cincurá]] | [[Itaberaba]] | 1903-12-27 | [[Fitxategi:Rafael Cincurá de Andrade, Deputado (BA).tif|center|80px]] |- | [[José Nunes de Azevedo]] | [[Lençóis]] | 1904-02-23 | |- | [[Pedro Wayne]] | [[Salvador da Bahia]] | 1904-02-26 | |- | [[Albérico Fraga]] | [[Muritiba]] | 1904-03-29 | [[Fitxategi:Alberico Fraga 130295 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Edgard de Cerqueira Falcão]] | [[Salvador da Bahia]] | 1904-04-10 | |- | [[Luís Gonzaga da Cunha Marelim]] | [[Salvador da Bahia]] | 1904-04-17 | |- | [[Helena Lima Santos]] | [[Livramento de Nossa Senhora]] | 1904-08-23 | [[Fitxategi:Helena Lima Santos.jpg|center|80px]] |- | [[Tales de Azevedo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1904-08-26 | [[Fitxategi:Thales de Azevedo 1926.jpg|center|80px]] |- | [[Luna Freire]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1904-09-03 | [[Fitxategi:LunaFreire 131326 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Alfredo Pereira de Mello]] | [[Salvador da Bahia]] | 1904-10-15 | |- | [[Dorival Guimarães Passos]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1904-12-07 | [[Fitxategi:DorivalPassos.jpg|center|80px]] |- | [[Antônio Maciel Bonfim]] | [[Irará]] | 1905-02-10 | [[Fitxategi:Antônio Maciel Bonfim.jpg|center|80px]] |- | [[Aliomar Baleeiro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1905-05-05 | [[Fitxategi:Deputado (BA) Aliomar Baleeiro.tif|center|80px]] |- | [[Antônia da Santa Cruz]] | [[Queimadas (Bahia)|Queimadas]] | 1905-06-13 | |- | [[Eunápio de Queirós]] | [[Valença (Bahia)|Valença]] | 1905-10-05 | [[Fitxategi:Eunapio de Queiros 130758.jpg|center|80px]] |- | [[Deolindo Amorim]] | [[Baixa Grande]] | 1906-01-23 | |- | [[Deocleciano Martins de Oliveira]] | [[Barra (Bahia)|Barra]] | 1906-03-09 | |- | [[Arthur Leite da Silveira]] | [[Barra (Bahia)|Barra]] | 1906-05-21 | [[Fitxategi:ArthurLeitedaSilveira.jpg|center|80px]] |- | [[Luiz Rogério de Souza]] | [[Salvador da Bahia]] | 1906-08-08 | |- | [[Antônio Fraga]] | [[Santo Antônio de Jesus]] | 1906-09-01 | [[Fitxategi:Antonio Fraga 130715 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Jurandir Bizarria Mamede]] | [[Salvador da Bahia]] | 1906-09-27 | [[Fitxategi:GenBizarriaMamede.jpg|center|80px]] |- | [[Aloysio Short]] | [[Salvador da Bahia]] | 1906-12-29 | [[Fitxategi:Aloysio da Costa Short 1935 (APMC).jpg|center|80px]] |- | [[Salomão Rehem]] | [[Euclides da Cunha (Bahia)|Euclides da Cunha]] | 1907-01-07 | [[Fitxategi:SalomaoRehem 130865 pgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Augusto Públio]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1907-01-21 | [[Fitxategi:AugustoPublio 1553 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[João de Carvalho Sá]] | [[Jeremoabo]] | 1907-02-09 | [[Fitxategi:JoaodeCarvaldoSá 130347 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Cuíca de Santo Amaro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1907-03-19 | |- | [[Artur Mascarenhas]] | [[Prado (Bahia)|Prado]] | 1907-04-09 | |- | [[Expedito Pereira da Cruz]] | [[Ilhéus]] | 1907-05-13 | [[Fitxategi:Secretario Expedito Cruz.jpg|center|80px]] |- | [[Miguel Nunes]] | [[Mundo Novo (Bahia)|Mundo Novo]] | 1907-07-05 | |- | [[Accioly Vieira]] | [[Cícero Dantas]] | 1907-07-16 | [[Fitxategi:AcioliVieira DHBa.jpg|center|80px]] |- | [[Estevam Moura]] | [[Santo Estêvão (Bahia)|Santo Estêvão]] | 1907-08-03 | |- | [[Dona Canô]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1907-09-16 | [[Fitxategi:Dona Canô.jpg|center|80px]] |- | [[Nita Costa]] | [[Feira de Santana]] | 1907-11-07 | [[Fitxategi:Nita-Costa-1957.jpg|center|80px]] |- | [[Antônio de Mendonça Monteiro]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1907-11-07 | |- | [[Péricles Madureira de Pinho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1908 | |- | [[Humberto Porto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1908-01-19 | [[Fitxategi:Humberto Porto in Carioca n 168 1939.jpg|center|80px]] |- | [[Flávio Neves]] | [[Caetité]] | 1908-04-18 | [[Fitxategi:Flávio Neves c 1970.jpg|center|80px]] |- | [[Antônio Ferreira de Oliveira Brito]] | [[Ribeira do Pombal]] | 1908-10-08 | [[Fitxategi:Antônio Ferreira de Oliveira Brito.tif|center|80px]] |- | [[Babi de Oliveira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1908-11-23 | |- | [[Aziz Maron]] | [[Itabuna]] | 1909-03-01 | [[Fitxategi:Aziz Maron 130543 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Mano Décio da Viola]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1909-07-14 | [[Fitxategi:Mano Decio da Viola (1972).tif|center|80px]] |- | [[Honorato Viana]] | [[Casa Nova]] | 1909-08-23 | [[Fitxategi:Honorato Viana 131710 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Gaiaku Luiza]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1909-08-25 | |- | [[João de Lima Teixeira]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1909-12-02 | [[Fitxategi:João de Lima Teixeira 4764.jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Orlando Gomes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1909-12-07 | [[Fitxategi:Orlando Gomes dos Santos brazilian jurist.jpg|center|80px]] |- | [[Caetana Sowzer]] | [[Salvador da Bahia]] | 1910 | [[Fitxategi:Caetana Sowzer.jpg|center|80px]] |- | [[Maria Luísa Bittencourt]] | [[Salvador da Bahia]] | 1910 | |- | [[Nelson Carneiro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1910-04-08 | [[Fitxategi:NELSON CARNEIRO.jpg|center|80px]] |- | [[Nonato Marques]] | [[Queimadas (Bahia)|Queimadas]] | 1910-04-27 | [[Fitxategi:Nonato Marques SEAGRI Ba.jpg|center|80px]] |- | [[Américo Lisboa]] | [[Salvador da Bahia]] | 1910-05-14 | |- | [[John Stapp]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1910-07-11 | [[Fitxategi:John Stapp.triddle.jpg|center|80px]] |- | [[Adão Bastos]] | [[Gentio do Ouro]] | 1910-10-04 | [[Fitxategi:AdaoBastos. dep Est BA.jpg|center|80px]] |- | [[Antônio Almeida]] | [[Salvador da Bahia]] | 1910-12-02 | |- | [[Nola Araújo]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1911-01-24 | |- | [[Maria Bonita]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1911-03-08 | [[Fitxategi:Maria Bonita, fotografada em 1936 por Benjamin Abrahão Botto.jpg|center|80px]] |- | [[Afrânio Coutinho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1911-03-15 | [[Fitxategi:Afrânio Coutinho, Acadêmico da Academia Brasileira de Letras.tif|center|80px]] |- | [[Assis Valente]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1911-03-19 | [[Fitxategi:Assis Valente.jpg|center|80px]] |- | [[Oscar Bellandi]] | [[Salvador da Bahia]] | 1911-03-26 | |- | [[Carlos Valadares]] | [[Coração de Maria]] | 1911-04-22 | [[Fitxategi:Carlos Valadares 130423.jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Ivan Americano da Costa]] | [[Salvador da Bahia]] | 1911-05-09 | |- | [[João Borges]] | [[Macaúbas]] | 1911-06-07 | [[Fitxategi:JoaoBorges 131431 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Vitor Bacelar]] | [[Salvador da Bahia]] | 1911-07-28 | |- | [[Regina Topázio Sowzer]] | [[Salvador da Bahia]] | 1911-09-07 | |- | [[Clóvis Amorim]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1911-09-27 | |- | [[Erasmo Silva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1911-10-07 | |- | [[Carlos Alberto da Costa Neves]] | [[Salvador da Bahia]] | 1911-10-31 | |- | [[Edmundo Moniz]] | [[Salvador da Bahia]] | 1911-11-02 | |- | [[Antunes de Oliveira]] | [[Santa Maria da Vitória]] | 1911-11-13 | [[Fitxategi:Alberico Antunes de Oliveira.jpg|center|80px]] |- | [[Carlos Marighella]] | [[Salvador da Bahia]] | 1911-12-05 | [[Fitxategi:Marighella foto3 deputado 46-47 apeerj (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Jaime Rodrigues de Carvalho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1911-12-09 | |- | [[Eduardo Vilas Boas Catalão]] | [[Ilhéus]] | 1912-01-24 | [[Fitxategi:Eduardo Catalao 130564.jpg|center|80px]] |- | [[Marinho de Oliveira Franco]] | [[Lençóis]] | 1912-03-06 | [[Fitxategi:Maestro Marinho Franco (1994).jpg|center|80px]] |- | [[Antônio Balbino]] | [[Barreiras]] | 1912-04-22 | [[Fitxategi:Antonio Balbino de Carvalho, Deputado (BA).tif|center|80px]] |- | [[Renato Bião]] | [[Ubaíra]] | 1912-04-25 | [[Fitxategi:Biaocerqueira.jpg|center|80px]] |- | [[Miguel Calmon du Pin e Almeida Sobrinho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1912-05-02 | [[Fitxategi:MCalmonDuPinAlmeidaSobrinho.jpg|center|80px]] |- | [[Heitor Dias]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1912-05-28 | [[Fitxategi:131249.jpgmaior Heitor Dias.jpg|center|80px]] |- | [[Voltaire Fraga]] | [[Nazaré (Bahia)|Nazaré]] | 1912-06-18 | |- | [[Jorge Amado]] | [[Itabuna]] | 1912-08-10 | [[Fitxategi:Jorge Amado, gtfy.00010.jpg|center|80px]] |- | [[Edison Carneiro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1912-08-12 | [[Fitxategi:Edson Carneiro (1972).tiff|center|80px]] |- | [[João Souto Soares]] | [[Rio de Contas]] | 1912-08-22 | |- | [[Regina Helena Simões de Mello Leitão]] | [[Salvador da Bahia]] | 1912-08-28 | |- | [[Camillo de Jesus Lima]] | [[Caetité]] | 1912-09-08 | |- | [[Maurício Grabois]] | [[Salvador da Bahia]] | 1912-10-02 | [[Fitxategi:Maurício Grabois.jpg|center|80px]] |- | [[Mário Rizério Leite]] | [[Brumado]] | 1912-11-08 | |- | [[Abelardo Andréa]] | [[Salvador da Bahia]] | 1912-12-07 | [[Fitxategi:Abelardo Andrea 130384 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Carlos Furtado de Simas]] | [[Salvador da Bahia]] | 1913 | [[Fitxategi:Carlos Furtado de Simas e Landry Goncalves (1967).jpg|center|80px]] |- | [[Ana Oliveira]] | [[Serrinha (Bahia)|Serrinha]] | 1913-03-07 | |- | [[Ivo Braga]] | [[Casa Nova]] | 1913-03-12 | [[Fitxategi:IvoBraga 131427 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Wandick Badaró]] | [[Ilhéus]] | 1913-09-01 | |- | [[Rubem Nogueira]] | [[Serrinha (Bahia)|Serrinha]] | 1913-09-13 | [[Fitxategi:RubemNogueira 131364 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Josafá Azevedo]] | [[Alagoinhas]] | 1913-09-18 | [[Fitxategi:JosafaAzevedo DHBa.jpg|center|80px]] |- | [[Clodoaldo Costa]] | [[Conceição da Feira]] | 1913-10-14 | [[Fitxategi:ClodoaldoCosta 131206 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Giocondo Dias]] | [[Salvador da Bahia]] | 1913-11-18 | |- | [[Oscar Cardoso]] | [[Uauá]] | 1913-11-19 | [[Fitxategi:OscarCardoso 131325 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Vieira de Melo]] | [[Barreiras]] | 1913-12-24 | [[Fitxategi:Tarcilo Vieira de Melo, sem data.tif|center|80px]] |- | [[Marinósio Trigueiros Filho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1914 | |- | [[Jacinta Passos]] | [[Cruz das Almas]] | 1914 | |- | [[Antônio Fernandes]] | [[Caculé]] | 1914-01-28 | [[Fitxategi:DepEstadual AntonioFernandes.jpg|center|80px]] |- | [[Pedro Catalão]] | [[Ilhéus]] | 1914-02-22 | |- | [[Joãozinho da Gomeia]] | [[Inhambupe]] | 1914-03-27 | [[Fitxategi:Joãozinho da Gomeia (1955).tif|center|80px]] |- | [[Dorival Caymmi]] | [[Salvador da Bahia]] | 1914-04-30 | [[Fitxategi:Dorival caymmi 1938.jpg|center|80px]] |- | [[Diógenes Rebouças]] | [[Amargosa]] | 1914-05-07 | |- | [[Irmã Dulce Pontes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1914-05-26 | [[Fitxategi:Irma-dulce-santa-canonizada.jpg|center|80px]] |- | [[Teódulo Albuquerque]] | [[Pilão Arcado]] | 1914-06-16 | [[Fitxategi:Teódulo Lins de Albuquerque, Deputado (BA).tif|center|80px]] |- | [[Rômulo Almeida]] | [[Salvador da Bahia]] | 1914-08-18 | [[Fitxategi:Rômulo Barreto de Almeida, Oficial de gabinete do Gabinete Civil da Presidência da República..tif|center|80px]] |- | [[Edgard Sant'Anna Normanha]] | [[Carinhanha]] | 1914-09-05 | |- | [[Edvaldo Brandão Correia]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1914-09-16 | [[Fitxategi:Edvaldo Brandão Correia, vice-governador do Estado da Bahia..tif|center|80px]] |- | [[Edgard Pereira]] | [[Saúde (Bahia)|Saúde]] | 1914-11-02 | [[Fitxategi:Edgard Pereira 131213 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Jovina Maria da Conceição Souto]] | [[Paulo Afonso]] | 1915 | [[Fitxategi:Virgínio Fortunato e bando NH.jpg|center|80px]] |- | [[Miguel Fernandes]] | [[Caculé]] | 1915 | |- | [[Aristeu Nogueira]] | [[Irará]] | 1915-01-21 | [[Fitxategi:Aristeunogueira.1.jpg|center|80px]] |- | [[Caires de Brito]] | [[Paramirim]] | 1915-01-21 | |- | [[José Siquara da Rocha]] | [[Belmonte (Bahia)|Belmonte]] | 1915-03-19 | |- | [[Osvaldo RIbeiro]] | [[São Gonçalo dos Campos]] | 1915-04-07 | |- | [[Servílio]] | [[São Félix (Bahia)|São Félix]] | 1915-04-15 | |- | [[Zé Trindade]] | [[Salvador da Bahia]] | 1915-04-18<br/>1915-03-18 | [[Fitxategi:Zé Trindade (1957).tif|center|80px]] |- | [[Elizeu Simões Mendes]] | [[Feira de Santana]] | 1915-05-18 | |- | [[Araguacy Gonçalves]] | [[Senhor do Bonfim (Bahia)|Senhor do Bonfim]] | 1915-06-19 | |- | [[Jorge Calmon]] | [[Salvador da Bahia]] | 1915-07-07 | [[Fitxategi:Jorge Calmon Moniz de Bittencourt.jpg|center|80px]] |- | [[Walter da Silveira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1915-07-22 | [[Fitxategi:Walter da Silva em Tocaia no Asfalto.png|center|80px]] |- | [[Hélio Cabal]] | [[Salvador da Bahia]] | 1915-08-15 | [[Fitxategi:Helio Cabal 130783 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Alberto Guerreiro Ramos]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1915-09-13 | |- | [[Lourival Baptista]] | [[Entre Rios (Bahia)|Entre Rios]] | 1915-10-03 | [[Fitxategi:Deputado (SE) Lourival Batista.tif|center|80px]] |- | [[Camafeu de Oxóssi]] | [[Salvador da Bahia]] | 1915-10-04 | |- | [[Fernando Santana]] | [[Irará]] | 1915-10-10 | [[Fitxategi:FernandoSantann 139201 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Josaphat Marinho]] | [[Ubaíra]] | 1915-10-28 | [[Fitxategi:Josaphat Marinho senador39.jpg|center|80px]] |- | [[Vilobaldo Freitas]] | [[Caetité]] | 1915-11-11 | |- | [[Adonias Filho]] | [[Itajuípe]] | 1915-11-27 | [[Fitxategi:Adonias Aguiar Filho.tiff|center|80px]] |- | [[Dona Edith do Prato]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1916 | |- | [[Waldemar Rodrigues da Paixão]] | [[Salvador da Bahia]] | 1916 | |- | [[Ondina Valéria Pimentel]] | [[Salvador da Bahia]] | 1916-02-08 | |- | [[José Bahia Bittencourt]] | [[Salvador da Bahia]] | 1916-03-18 | |- | [[Antônio Teodoro dos Santos]] | [[Senhor do Bonfim (Bahia)|Senhor do Bonfim]] | 1916-03-24 | |- | [[Augusto Chaves Batista]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1916-06-15 | |- | [[Juliana da Silva Baraúna]] | [[Salvador da Bahia]] | 1916-06-19 | |- | [[Gina Magnavita Galeffi]] | [[Belmonte (Bahia)|Belmonte]] | 1916-06-27 | [[Fitxategi:Gina Magnavita.jpg|center|80px]] |- | [[Jorge Andréa]] | [[Salvador da Bahia]] | 1916-08-10 | [[Fitxategi:Jorge Andrea.jpg|center|80px]] |- | [[Milton Gomes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1916-08-26 | |- | [[Niomar Moniz Sodré Bittencourt]] | [[Salvador da Bahia]] | 1916-09-04 | [[Fitxategi:Niomar Moniz Sodré Bittencourt no Correio da Manhã.tif|center|80px]] |- | [[Caetano Lima dos Santos]] | [[Conde (Bahia)|Conde]] | 1916-10-26 | |- | [[Hélio Machado]] | [[Salvador da Bahia]] | 1916-12-26 | [[Fitxategi:Prefeito Helio Machado (CROPPED).jpg|center|80px]] |- | [[Henrique Cardoso]] | [[Ilhéus]] | 1916-12-31 | [[Fitxategi:HenriqueCardoso 131551 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Emília Nogueira Nunes]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1917-01-23 | |- | [[Menandro Minahim]] | [[Salvador da Bahia]] | 1917-03-27 | [[Fitxategi:Menandro Minhaim 131771 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Jaime de Sá Meneses]] | [[Salvador da Bahia]] | 1917-04-03 | |- | [[Adroaldo Ribeiro Costa]] | [[Salvador da Bahia]] | 1917-04-13 | |- | [[Hermogenes Principe de Oliveira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1917-04-27 | [[Fitxategi:Hermogenes Principe 130987 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Odulfo Domingues]] | [[Jacaraci]] | 1917-06-20 | [[Fitxategi:Odulfo Vieira Domingues.png|center|80px]] |- | [[Diógenes Alves]] | [[Salvador da Bahia]] | 1917-07-27 | |- | [[Herberto Sales]] | [[Andaraí]] | 1917-09-21 | |- | [[Laurindo Regis]] | [[Mata de São João]] | 1917-10-19 | |- | [[Deoscóredes Maximiliano dos Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1917-12-02 | |- | [[João Pequeno]] | [[Araci]] | 1917-12-27 | [[Fitxategi:Joao pequeno pastinha.jpg|center|80px]] |- | [[José Bina Fonyat Filho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1918 | |- | [[Edvaldo Oliveira Souza]] | [[Dom Macedo Costa]] | 1918-01-12 | |- | [[Arcelino Pereira dos Santos]] | [[Ipupiara]] | 1918-01-26 | |- | [[José Celso da Cunha]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1918-03-04 | |- | [[Jorge Medauar]] | [[Uruçuca]] | 1918-04-15 | |- | [[José de Sousa Nobre]] | [[Caetité]] | 1918-05-27 | |- | [[Armênio Guedes]] | [[Mucugê]] | 1918-05-30 | |- | [[Clarival do Prado Valladares]] | [[Salvador da Bahia]] | 1918-09-26 | |- | [[Luiz Neves Cotrim]] | [[Caetité]] | 1918-10-20 | |- | [[Maria Feijó]] | [[Alagoinhas]] | 1918-11-27 | |- | [[Ramiro Saraiva Guerreiro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1918-12-02 | [[Fitxategi:Ramiro Saraiva Guerreiro 1981 (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Fernando Diniz]] | [[Salvador da Bahia]] | 1918-12-06 | |- | [[Wilson Falcão]] | [[Feira de Santana]] | 1918-12-23 | [[Fitxategi:WilsonFalcao 132108.jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Madalena Santos Reinbold]] | [[Vitória da Conquista]] | 1919<br/>1919-09-14 | |- | [[Alice Príncipe Barbosa]] | [[Salvador da Bahia]] | 1919 | |- | [[José Bezerra Neto]] | [[Quijingue]] | 1919 | |- | [[Edvaldo Flores]] | [[Vitória da Conquista]] | 1919-03-16 | [[Fitxategi:Edvaldo Flores 131685 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Hildegardes Vianna]] | [[Salvador da Bahia]] | 1919-03-31 | |- | [[Zilda Paim]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1919-08-03 | |- | [[Lourdes Vallier]] | [[Salvador da Bahia]] | 1919-08-16 | [[Fitxategi:D.Lourdes Vallier.jpg|center|80px]] |- | [[Joselito Falcão de Amorim]] | [[Feira de Santana]] | 1919-09-04 | [[Fitxategi:Joselito Falcao de Amorim.jpg|center|80px]] |- | [[Theócrito Calixto da Cunha]] | [[Conceição do Coité]] | 1919-09-24 | |- | [[Pedro Amorim Duarte]] | [[Senhor do Bonfim (Bahia)|Senhor do Bonfim]] | 1919-10-13 | |- | [[João Falcão]] | [[Feira de Santana]] | 1919-11-24 | |- | [[João Dória]] | [[Salvador da Bahia]] | 1919-12-21 | [[Fitxategi:JoaoDoria 130994. pgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Evandro de Castro Lima]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1920 | [[Fitxategi:Evandro Castro Lima (1970).tif|center|80px]] |- | [[Luís Alves de Assis]] | [[Salvador da Bahia]] | 1920 | |- | [[Barbosa Romeo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1920-01-23 | [[Fitxategi:BarbosaRomeo.jpg|center|80px]] |- | [[Luiz Athayde]] | [[Salvador da Bahia]] | 1920-01-26 | [[Fitxategi:LuizAthayde 131302 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Mário Piva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1920-01-28 | [[Fitxategi:MarioPiva 13131 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Luiz de Aguiar Costa Pinto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1920-02-06 | |- | [[Dona Cadu]] | [[São Félix (Bahia)|São Félix]] | 1920-04-14 | [[Fitxategi:Ricardina Pereira da Silva (Dona Cadu).jpg|center|80px]] |- | [[Wilson Lins]] | [[Pilão Arcado]] | 1920-04-25 | [[Fitxategi:WilsonLins dep estadual.jpg|center|80px]] |- | [[Célio Augusto Guedes]] | [[Mucugê]] | 1920-06-21 | [[Fitxategi:Célio Augusto Guedes.png|center|80px]] |- | [[Nilton Pacheco]] | [[Salvador da Bahia]] | 1920-07-26 | |- | [[Anísio Silva]] | [[Rio do Antônio (Bahia)|Rio do Antônio]] | 1920-07-29 | |- | [[Adolfo Antônio Nascimento]] | [[Salvador da Bahia]] | 1920-11-10 | |- | [[Rosalina da Silva]] | [[Itabuna]] | 1921-02-25 | |- | [[Penildon Silva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1921-03-26 | |- | [[Joaquim Timóteo Borges]] | [[Jacaraci]] | 1921-04-15 | |- | [[Pedro Domiense de Oliveira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1921-05-14 | [[Fitxategi:Pedro Domiense de Oliveira.jpg|center|80px]] |- | [[João Mello]] | [[Salvador da Bahia]] | 1921-06-24 | |- | [[Messias Pereira Donato]] | [[Guanambi]] | 1921-08-04 | [[Fitxategi:Messias Pereira Donato.jpg|center|80px]] |- | [[Candolina Rosa de Carvalho Cerqueira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1921-09-12 | |- | [[Riachão]] | [[Salvador da Bahia]] | 1921-11-14 | [[Fitxategi:Riachão cropped 1.jpg|center|80px]] |- | [[Orlando Moscoso]] | [[Mundo Novo (Bahia)|Mundo Novo]] | 1922-01-28 | [[Fitxategi:OrlandoMoscozo.jpg|center|80px]] |- | [[Mestre Gabriel]] | [[Coração de Maria]] | 1922-02-10 | |- | [[James Amado]] | [[Ilhéus]] | 1922-03 | |- | [[Francisco Elesbão]] | [[Salvador da Bahia]] | 1922-03-09 | |- | [[Esmeraldina Carvalho Cunha]] | [[Araci]] | 1922-04-01 | [[Fitxategi:Esmeraldina Carvalho Cunha.png|center|80px]] |- | [[Bibi Ferreira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1922-06-01<br/>1922-06-10 | [[Fitxategi:Bibi Ferreira.jpg|center|80px]] |- | [[Carlos Aníbal Correia]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1922-06-02 | [[Fitxategi:Ex-presidente-carlos-anibal.png|center|80px]] |- | [[Osmário Cavalcanti Batista]] | [[Esplanada]] | 1922-07-16 | |- | [[Waldeck Artur de Macedo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1922-08-10 | [[Fitxategi:Waldeck Macedo (1959).tif|center|80px]] |- | [[Hamilton Prisco Paraíso]] | [[Salvador da Bahia]] | 1922-08-23 | |- | [[José Lima]] | [[Conde (Bahia)|Conde]] | 1922-08-23 | [[Fitxategi:JLima biografia.jpg|center|80px]] |- | [[João Carlos Tourinho Dantas]] | [[Salvador da Bahia]] | 1922-08-26 | [[Fitxategi:Deputado Touriho Dantas.jpg|center|80px]] |- | [[Samuel dos Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1922-10-11 | |- | [[Dias Gomes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1922-10-19 | [[Fitxategi:Dias Gomes (sem data).tiff|center|80px]] |- | [[Pedro da Silva Lemos]] | [[Vitória da Conquista]] | 1922-12-16 | |- | [[João Evangelista de Souza]] | [[Cícero Dantas]] | 1923 | |- | [[Mãe Cleusa Millet]] | [[Salvador da Bahia]] | 1923 | [[Fitxategi:Mãe Cleusa Millet.jpg|center|80px]] |- | [[Altamira Cecília dos Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1923 | |- | [[Hilda Dias dos Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1923-01-06 | |- | [[Jacob Gorender]] | [[Salvador da Bahia]] | 1923-01-20 | |- | [[Antônio Alves da Silva]] | [[Senhor do Bonfim (Bahia)|Senhor do Bonfim]] | 1923-02-10 | |- | [[Anísio de Alcântara Rocha]] | [[Palmeiras (Bahia)|Palmeiras]] | 1923-02-14 | [[Fitxategi:Anísio de Alcântara Rocha, Deputado (GO).tif|center|80px]] |- | [[Osmar]] | [[Salvador da Bahia]] | 1923-03-22 | |- | [[Mário Cravo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1923-04-13 | |- | [[Helvécio Celestino de Carvalho]] | [[Araci]] | 1923-05-02 | |- | [[Mário Alves]] | [[Sento Sé]] | 1923-06-14 | [[Fitxategi:Mario Alves.jpg|center|80px]] |- | [[Nilda Spencer]] | [[Salvador da Bahia]] | 1923-06-18 | |- | [[Gervásio Baptista]] | [[Salvador da Bahia]] | 1923-06-19 | [[Fitxategi:Gervásio Baptista em 2016.jpg|center|80px]] |- | [[Laélia de Alcântara]] | [[Salvador da Bahia]] | 1923-07-07 | |- | [[Washington Trindade]] | [[Salvador da Bahia]] | 1923-07-14 | [[Fitxategi:Ministro Washington Trindade 5.tif|center|80px]] |- | [[Almir Nelson de Almeida]] | [[Salvador da Bahia]] | 1923-09-02 | [[Fitxategi:Almir Nelson de Almeida.JPG|center|80px]] |- | [[Djalma Bessa]] | [[Xique-Xique]] | 1923-10-09 | [[Fitxategi:Senador120 Djalma Bessa.jpg|center|80px]] |- | [[Virgildásio de Sena]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1923-11-03 | [[Fitxategi:VirgildásioSenna 139381 pgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Carlos Coqueijo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1924-01-05 | |- | [[Wálder dos Santos]] | [[Ilhéus]] | 1924-01-24 | |- | [[Climério Almeida de Andrade]] | [[Salvador da Bahia]] | 1924-02-26 | |- | [[José Maria de Magalhães Neto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1924-03-16 | [[Fitxategi:José Maria de Magalhães Neto.jpg|center|80px]] |- | [[Luiz Braga]] | [[Salvador da Bahia]] | 1924-03-25 | [[Fitxategi:LuizBraga 131453 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Zilton de Araújo Andrade]] | [[Santo Antônio de Jesus]] | 1924-05-14 | |- | [[Renato Berbert de Castro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1924-06-15 | |- | [[Clemens Sampaio]] | [[Amargosa]] | 1924-06-22 | [[Fitxategi:ClemensSampaio 131204 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Gumercindo Rocha Dorea]] | [[Ilhéus]] | 1924-08-04 | [[Fitxategi:Gumercindo Rocha Dorea em seu apartamento na Aclimação..jpg|center|80px]] |- | [[Batatinha]] | [[Salvador da Bahia]] | 1924-08-05 | [[Fitxategi:Batatinha, 1970.tif|center|80px]] |- | [[Joaquim Batista Neves]] | [[Caetité]] | 1924-08-10 | |- | [[Aloísio T. de Carvalho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1924-08-19 | |- | [[Fernando Wilson de Magalhães]] | [[Conceição do Almeida]] | 1924-09-23 | [[Fitxategi:FernandoMagalhaes 131913 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Ananias Ferreira]] | [[São Félix (Bahia)|São Félix]] | 1924-10-04 | |- | [[Cid Teixeira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1924-11-11 | [[Fitxategi:Ordem 2 de Julho (5891711137).jpg|center|80px]] |- | [[Sinésio Pereira dos Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1924-11-16 | |- | [[Lomanto Júnior]] | [[Jequié]] | 1924-11-29 | [[Fitxategi:Senador Lomanto Junior (1979).jpg|center|80px]] |- | [[Zeni Pereira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1924-12-09 | |- | [[Oswaldo Profeta]] | [[Jaguaquara]] | 1924-12-12 | |- | [[Joaquim José Gonçalves Sobrinho]] | [[Piripá]] | 1924-12-15 | |- | [[Mãe Mirinha do Portão]] | [[Lauro de Freitas]] | 1924-12-21 | [[Fitxategi:Mãe Mirinha do Portão.jpg|center|80px]] |- | [[Clériston Andrade]] | [[Salvador da Bahia]] | 1925 | [[Fitxategi:Laudo Natel-Clériston Andrade e José Rodrigues Filho (1972).jpg|center|80px]] |- | [[Maria Stella de Azevedo Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1925-05-02 | [[Fitxategi:Mãe Stella2.jpg|center|80px]] |- | [[Denise Tavares]] | [[Nazaré (Bahia)|Nazaré]] | 1925-05-04 | |- | [[Isolina Miranda Santos]] | [[Abaíra]] | 1925-05-25 | |- | [[Henrique Lima]] | [[Ipirá]] | 1925-06-20 | [[Fitxategi:HenriqueLima dep est BA.jpg|center|80px]] |- | [[Alves de Macêdo]] | [[Itabuna]] | 1925-06-24 | [[Fitxategi:AlvesMacedo 130995 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Pedral Sampaio]] | [[Vitória da Conquista]] | 1925-09-12 | [[Fitxategi:Retrato do ex-prefeito de Vitória da Conquista José Fernandes Pedral Sampaio, feito pelo artista e pintor Orlando Celino.jpg|center|80px]] |- | [[Euclides Neto]] | [[Ubaíra]] | 1925-11-11 | |- | [[Péricles Gusmão Régis]] | [[Vitória da Conquista]] | 1925-12-05 | [[Fitxategi:Péricles-Gusmão-Régis.jpg|center|80px]] |- | [[Antônio do Lajedinho]] | [[Feira de Santana]] | 1925-12-06 | [[Fitxategi:Antônio do Lajedinho - AM (20).jpg|center|80px]] |- | [[Onildo Magalhães Costa]] | [[Cruz das Almas]] | 1925-12-17 | |- | [[Mário Augusto Jorge de Castro Lima]] | [[Salvador da Bahia]] | 1925-12-19 | [[Fitxategi:Mário Augusto Jorge de Castro Lima, ministro da Saúde..tif|center|80px]] |- | [[Agnaldo dos Santos]] | [[Fonte de Beber]] | 1926 | |- | [[Aurino Ferreira]] | [[Feira de Santana]] | 1926 | |- | [[José Augusto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1926 | |- | [[Ildefonso Rocha Lima]] | [[Castro Alves (Bahia)|Castro Alves]] | 1926-01-23 | |- | [[Luís Henrique Dias Tavares]] | [[Nazaré (Bahia)|Nazaré]] | 1926-01-25 | [[Fitxategi:Luis Henrique Dias Tavares.jpg|center|80px]] |- | [[Maneca]] | [[Salvador da Bahia]] | 1926-01-28 | [[Fitxategi:Maneca.jpg|center|80px]] |- | [[Ângelo Magalhães]] | [[Salvador da Bahia]] | 1926-01-30 | [[Fitxategi:Angelo Magalhaes 133978.jpg|center|80px]] |- | [[Mestre José de Freitas]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1926-04-29 | |- | [[Orlando Cruz]] | [[Irará]] | 1926-05-01 | |- | [[Milton Santos]] | [[Brotas de Macaúbas]] | 1926-05-03 | [[Fitxategi:Milton Santos (TV Brasil).jpg|center|80px]] |- | [[Germano Machado]] | [[Salvador da Bahia]] | 1926-05-28 | [[Fitxategi:Germano Machado.jpg|center|80px]] |- | [[Antonio de Lima]] | [[Castro Alves (Bahia)|Castro Alves]] | 1926-06-16 | |- | [[Fernando da Costa Tourinho Filho]] | [[Nova Viçosa]] | 1926-06-24 | |- | [[Roberto Figueira Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1926-09-15 | [[Fitxategi:Roberto Figueira Santos, Governador da Bahia..tif|center|80px]] |- | [[Colombo Costa Pinto]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1926-10-12 | |- | [[Ruy Trindade]] | [[Paripiranga]] | 1926-10-15 | [[Fitxategi:RuyTrindade DHBa.jpg|center|80px]] |- | [[Waldir Pires]] | [[Acajutiba]] | 1926-10-21 | [[Fitxategi:Waldir Pires1.jpg|center|80px]] |- | [[Joir Brasileiro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1926-10-24 | [[Fitxategi:JoirBrasileiro 131561 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Miguel Torres de Andrade]] | [[Curaçá]] | 1926-11 | |- | [[Genaro de Carvalho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1926-11-10 | |- | [[Élvia Castello Branco]] | [[São Félix (Bahia)|São Félix]] | 1926-12-13 | |- | [[João de Carvalho Oliveira]] | [[Mirangaba]] | 1927 | [[Fitxategi:João de Carvalho Oliveira, Subchefe do Gabinete Civil da Presidência..tif|center|80px]] |- | [[José Himério da Silva Oliveira]] | [[Ribeira do Pombal]] | 1927-01-07 | |- | [[Horácio Matos Júnior]] | [[Lençóis]] | 1927-03-13 | [[Fitxategi:Deputado federal Horacio de Matos.jpg|center|80px]] |- | [[Tião Motorista]] | [[Salvador da Bahia]] | 1927-04-26 | |- | [[Pedro Sertanejo]] | [[Euclides da Cunha (Bahia)|Euclides da Cunha]] | 1927-04-26 | |- | [[Divaldo Franco]] | [[Feira de Santana]] | 1927-05-05 | [[Fitxategi:Divaldofranco.jpg|center|80px]] |- | [[Antonio Paim]] | [[Jacobina]] | 1927-05-07<br/>1927-04-07 | |- | [[Luiz da Silva Sampaio]] | [[Salvador da Bahia]] | 1927-05-12 | |- | [[Michel Hagge]] | [[Salvador da Bahia]] | 1927-05-12 | [[Fitxategi:BA22183 div Michel Hage.jpg|center|80px]] |- | [[Hildérico Oliveira]] | [[Mundo Novo (Bahia)|Mundo Novo]] | 1927-07-21 | [[Fitxategi:HildericoOliveira 131709 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Válter Miraglia Alves]] | [[Salvador da Bahia]] | 1927-08-27 | |- | [[Hans Schaeppi]] | [[Salvador da Bahia]] | 1927-08-28 | |- | [[Antônio Carlos Magalhães]] | [[Salvador da Bahia]] | 1927-09-04 | [[Fitxategi:ACM 2007.jpeg|center|80px]] |- | [[Carlito]] | [[Salvador da Bahia]] | 1927-09-24 | |- | [[Dalva Damiana de Freitas]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1927-09-27 | |- | [[Canarinho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1927-12-29 | |- | [[Mário Gusmão]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1928 | |- | [[Sante Scaldaferri]] | [[Salvador da Bahia]] | 1928 | |- | [[Hélio Pólvora]] | [[Itabuna]] | 1928 | [[Fitxategi:Hélio Pólvora.jpg|center|80px]] |- | [[Sônia Gumes Andrade]] | [[Caetité]] | 1928 | |- | [[Rosalina Pereira dos Santos]] | [[Lençóis]] | 1928-01-16 | |- | [[Luiz Moreira]] | [[Jequié]] | 1928-01-25 | [[Fitxategi:74632.jpgmaior Luiz Moreira.jpg|center|80px]] |- | [[Félix Mendonça]] | [[Conceição do Almeida]] | 1928-03-23 | [[Fitxategi:BA10200 div Felix Mendonça 2006.jpg|center|80px]] |- | [[Washington Bolívar de Brito]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1928-03-25 | |- | [[Clementino Kelé]] | [[Salvador da Bahia]] | 1928-04-08 | [[Fitxategi:Clementino Kele (1963).tif|center|80px]] |- | [[Maria do Carmo Neves Cesário]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1928-05-23 | |- | [[Manoel Bonfim]] | [[Salvador da Bahia]] | 1928-05-25 | |- | [[José Viana dos Santos]] | [[Brotas de Macaúbas]] | 1928-06-09 | |- | [[Moacyr Costa Ferreira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1928-08-11 | [[Fitxategi:Moacyr.png|center|80px]] |- | [[Hamílton Ferreira Leal]] | [[Salvador da Bahia]] | 1928-08-21 | |- | [[Léo Briglia]] | [[Itabuna]] | 1928-08-29 | |- | [[Clodomir Santos de Morais]] | [[Santa Maria da Vitória]] | 1928-09-30 | [[Fitxategi:Clodopic1.jpg|center|80px]] |- | [[Maria do Rosário Mesquita Melo]] | [[Pojuca]] | 1928-10-02 | |- | [[Ático Vilas-Boas da Mota]] | [[Livramento de Nossa Senhora]] | 1928-10-11 | [[Fitxategi:Ático Vilas-Boas da Mota.jpg|center|80px]] |- | [[Walter Albuquerque Mello]] | [[Salvador da Bahia]] | 1928-11-05 | |- | [[Colbert Martins da Silva]] | [[Macajuba]] | 1928-11-12 | |- | [[Ramos Feirense]] | [[Feira de Santana]] | 1928-11-20 | [[Fitxategi:Ramos Feirense.png|center|80px]] |- | [[Mãe Carmem]] | [[Salvador da Bahia]] | 1928-12-29 | [[Fitxategi:MAECARMEM VIP.jpg|center|80px]] |- | [[Valdemar Santana]] | [[Salvador da Bahia]] | 1929 | [[Fitxategi:Valdemar Santana.jpg|center|80px]] |- | [[Helena Parente Cunha]] | [[Salvador da Bahia]] | 1929 | |- | [[Mary Donzellini]] | [[Ibirapuã]] | 1929-01-02 | |- | [[Israel Tavares Roque]] | [[Nazaré (Bahia)|Nazaré]] | 1929-01-03 | [[Fitxategi:Israel Tavares Roque.png|center|80px]] |- | [[Arlindo Araújo Barreto]] | [[Brotas de Macaúbas]] | 1929-02-10 | |- | [[Bernardo Spector]] | [[Salvador da Bahia]] | 1929-03-09 | [[Fitxategi:Ex-presidente-bernado-spector.png|center|80px]] |- | [[Mãe Xagui]] | [[Salvador da Bahia]] | 1929-03-17 | [[Fitxategi:Mae xagui.jpg|center|80px]] |- | [[Afrísio Vieira Lima]] | [[Remanso]] | 1929-03-19 | [[Fitxategi:AfrisioVieiraLima1514 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Mestre Gato Preto]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1929-03-19 | |- | [[Jaime Dias Sabino]] | [[Feira de Santana]] | 1929-03-25 | |- | [[João Durval Carneiro]] | [[Feira de Santana]] | 1929-05-08 | [[Fitxategi:Joao durval.JPG|center|80px]] |- | [[Amabília Almeida]] | [[Jacobina]] | 1929-05-24 | [[Fitxategi:AmabiliaAlmeida dep Est BA.jpg|center|80px]] |- | [[Jairo Rui Matos da Silva]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1929-07-03 | |- | [[Ney Ferreira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1929-07-23 | [[Fitxategi:NeyFerreira 131919 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Letícia Parente]] | [[Salvador da Bahia]] | 1930 | |- | [[Luís Álvaro Costa Pinto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1930 | |- | [[Renan Baleeiro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1930 | [[Fitxategi:Renan Baleeiro.jpg|center|80px]] |- | [[José Guilherme Godinho Sivuca Ferreira]] | [[Valença (Bahia)|Valença]] | 1930 | |- | [[Kid Meireles]] | [[Salvador da Bahia]] | 1930 | |- | [[Otacília Pereira da Paixão]] | [[Simões Filho]] | 1930-01-09 | |- | [[Silobaldo Gomes dos Reis]] | [[Curaçá]] | 1930-01-19 | |- | [[Juarez Maranhão]] | [[Salvador da Bahia]] | 1930-01-21 | [[Fitxategi:Juarez Maranhão recebendo a comenda 'Thomé de Souza'.JPG|center|80px]] |- | [[Raimundo Reis]] | [[Glória (Bahia)|Glória]] | 1930-03-04 | |- | [[Chico Pinto]] | [[Feira de Santana]] | 1930-04-16 | [[Fitxategi:ChicoPint jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Elsimar Coutinho]] | [[Pojuca]] | 1930-05-18 | [[Fitxategi:Dr.Elsimar Coutinho.jpg|center|80px]] |- | [[Gastão Pedreira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1930-06-20 | [[Fitxategi:GastaoPedreira dep est BA.jpg|center|80px]] |- | [[Josildeth Gomes Consorte]] | [[Salvador da Bahia]] | 1930-06-21 | [[Fitxategi:Josildeth Gomes Consorte.png|center|80px]] |- | [[José Falcão da Silva]] | [[São Gonçalo dos Campos]] | 1930-08-19 | [[Fitxategi:JoseFalcao 133941 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Waldeloir Rego]] | [[Salvador da Bahia]] | 1930-08-25 | |- | [[Rômulo Galvão]] | [[Campo Formoso]] | 1930-09-22 | [[Fitxategi:RomuloGalvao 132073 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Geraldo Del Rey]] | [[Ilhéus]] | 1930-10-29 | |- | [[Arlette Magalhães]] | [[Itabuna]] | 1930-11-15 | [[Fitxategi:Arlette Magalhães.jpg|center|80px]] |- | [[Messias Andrade de Jesus]] | [[Curaçá]] | 1930-12-25 | |- | [[Alice Gonzaga]] | [[Salvador da Bahia]] | 1931 | |- | [[Nair da França e Araújo]] | [[Maragogipe]] | 1931 | |- | [[Mãe Beata de Iemanjá]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1931-01-20 | [[Fitxategi:2014 - Garras do Tigre - carro.jpg|center|80px]] |- | [[José Penedo]] | [[Tucano (Bahia)|Tucano]] | 1931-03-05 | [[Fitxategi:JosePenedo 133782 jpgmaiorjpg.jpg|center|80px]] |- | [[José Maria Nunes Marques]] | [[Salvador da Bahia]] | 1931-03-09 | |- | [[Stoessel Dourado]] | [[Paripiranga]] | 1931-03-28 | [[Fitxategi:StoesselDourado DHBa.jpg|center|80px]] |- | [[Hamílton Evangelista dos Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1931-04-03 | |- | [[Walson Lopes]] | [[Nazaré (Bahia)|Nazaré]] | 1931-05-14 | [[Fitxategi:WalsonLopes 131492 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Zulmira Gonçalves de Lima]] | [[Ibirataia]] | 1931-05-16 | |- | [[João Gilberto]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1931-06-10 | [[Fitxategi:Joao Gilberto.jpg|center|80px]] |- | [[Walmir Lima]] | [[Salvador da Bahia]] | 1931-06-18 | |- | [[Zahidé Machado Neto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1931-08-01 | |- | [[Carlos Sant'Anna]] | [[Salvador da Bahia]] | 1931-08-12 | [[Fitxategi:133916.DepCarlosSantanna.jpg|center|80px]] |- | [[Marcelo Duarte]] | [[Salvador da Bahia]] | 1931-08-20 | [[Fitxategi:FBA38490 00822 div Marcelo Duarte 2004.jpg|center|80px]] |- | [[Osvaldo Coelho]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1931-08-24 | |- | [[Antônio Olímpio]] | [[Itabuna]] | 1931-10-07 | |- | [[Mílton Alves da Silva]] | [[Porto Alegre]]<br/>[[Salvador da Bahia]] | 1931-10-16<br/>1930 | |- | [[Homero Leite Meira]] | [[Brumado]] | 1931-12-02 | [[Fitxategi:Bishop Homero Meira.jpg|center|80px]] |- | [[Luiz Paulino dos Santos]] | [[Esplanada]] | 1932 | |- | [[Yêdamaria]] | [[Salvador da Bahia]] | 1932 | |- | [[Marito]] | [[Salvador da Bahia]] | 1932 | |- | [[Maria Lina Bispo dos Santos]] | [[Remanso]] | 1932-01-10 | |- | [[José Carlos de Almeida Azevedo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1932-01-11 | |- | [[Nildéia Andrade]] | [[Lençóis]] | 1932-01-19 | [[Fitxategi:Nildéia Andrade lendo livro.jpg|center|80px]] |- | [[Chica Xavier]] | [[Salvador da Bahia]] | 1932-01-22 | [[Fitxategi:Chica Xavier cropped.jpg|center|80px]] |- | [[Solon Guimarães Filho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1932-02-11 | |- | [[Faustino Almeida Cunha]] | [[Santo Antônio de Jesus]] | 1932-02-17 | |- | [[Sebastião Nery]] | [[Jaguaquara]] | 1932-03-08 | |- | [[João de Deus Barbosa de Jesus]] | [[Salvador da Bahia]] | 1932-03-08 | |- | [[Manso Cabral]] | [[Salvador da Bahia]] | 1932-04-04 | [[Fitxategi:MansoCabral 131342 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Mário Tupinambá]] | [[Nazaré (Bahia)|Nazaré]] | 1932-04-26 | |- | [[Roque Aras]] | [[Monte Santo]] | 1932-04-26 | [[Fitxategi:Roque Aras.jpg|center|80px]] |- | [[Prisco Viana]] | [[Caetité]] | 1932-06-04 | [[Fitxategi:30jun04 convPSDB priscoviana2.jpg|center|80px]] |- | [[Celso Dourado]] | [[Irecê]] | 1932-06-10 | [[Fitxategi:CelsoDourado 139168 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Zózimo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1932-06-19 | [[Fitxategi:Zózimo Alves Calazães en 1962.jpg|center|80px]] |- | [[Jadiel Matos]] | [[Nova Canaã]] | 1932-06-26 | [[Fitxategi:Retrato do ex-prefeito de Vitória da Conquista Jadiel Matos, feito pelo artista e pintor Orlando Celino em 2008.jpg|center|80px]] |- | [[Mendes Neto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1932-07-03 | |- | [[Juracy Pires Gomes]] | [[Ituaçu]] | 1932-07-08 | |- | [[Eduardo Portella]] | [[Salvador da Bahia]] | 1932-10-08 | [[Fitxategi:Eduardo Portela, Vice-presidente do Conselho Estadual de Educação.tif|center|80px]] |- | [[Lydia Hortélio]] | [[Salvador da Bahia]] | 1932-10-13 | |- | [[Geralda Medeiros]] | [[Caculé]] | 1932-10-16 | |- | [[José Júlio de Calasans Neto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1932-11-11 | |- | [[Vô Deli]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1932-12-13 | |- | [[Mestre João Grande]] | [[Itagi]] | 1933-01-15 | [[Fitxategi:Ordem do Mérito Cultural (OMC) 2015 (22923787115).jpg|center|80px]] |- | [[Felipe de Souza Ormundo]] | [[Condeúba]] | 1933-01-26 | |- | [[Édson dos Santos]] | [[Ilhéus]] | 1933-03-19 | |- | [[Fernando Coni Campos]] | [[Conceição do Almeida]] | 1933-04-15 | |- | [[Ilmar Galvão]] | [[Jaguaquara]] | 1933-05-02 | |- | [[Bertino de Souza]] | [[Encruzilhada (Bahia)|Encruzilhada]] | 1933-05-09 | |- | [[Regina Gordilho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1933-05-12 | |- | [[Waldick Soriano]] | [[Caetité]] | 1933-05-13 | [[Fitxategi:Waldick Soriano (1975-1978).jpg|center|80px]] |- | [[Othon Bastos]] | [[Tucano (Bahia)|Tucano]] | 1933-05-23 | [[Fitxategi:Othon bastos.jpg|center|80px]] |- | [[Florisvaldo Barreto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1933-05-24 | |- | [[Jairo Azi]] | [[Lamarão]] | 1933-05-26 | [[Fitxategi:74546.jpgmaior Jairo Azi 1982.jpg|center|80px]] |- | [[Max Birnstiel]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1933-07-12 | |- | [[Wilton Valença]] | [[Ilhéus]] | 1933-10-22 | |- | [[Henrique Brito Filho]] | [[São Gonçalo dos Campos]] | 1933-10-23 | [[Fitxategi:HenriqueBrito 131707 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[João d'Almeida]] | [[Salvador da Bahia]] | 1933-11-03 | |- | [[Luís Viana Neto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1933-11-07 | [[Fitxategi:Luiz Viana Neto 133967 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Edivaldo Boaventura]] | [[Feira de Santana]] | 1933-12-10 | [[Fitxategi:EdvaldoBoaventura DHBa.png|center|80px]] |- | [[Rogério Rego]] | [[Salvador da Bahia]] | 1933-12-21 | [[Fitxategi:RogerioRego 131797 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Astrogilda Ribeiro dos Santos]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1934 | |- | [[Juarez Marialva Tito Martins Paraiso]] | [[Rio de Contas]] | 1934 | |- | [[Consuelo Pondé de Sena]] | [[Salvador da Bahia]] | 1934-01-19 | |- | [[Ruth Volkl Cardoso]] | [[Salvador da Bahia]] | 1934-02-09 | |- | [[Otavino Alves da Silva]] | [[Jequié]] | 1934-02-17 | |- | [[Norma Neide]] | [[São Félix (Bahia)|São Félix]] | 1934-02-28 | |- | [[Esther Largman]] | [[Salvador da Bahia]] | 1934-05-25 | |- | [[Zé Pretinho da Bahia]] | [[Feira de Santana]] | 1934-06-29 | |- | [[Maria Júlia Monteiro Dias]] | [[Porto Seguro]] | 1934-07-01 | |- | [[José Alves]] | [[Salvador da Bahia]]<br/>[[Recife]] | 1934-08-10 | |- | [[Bira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1934-09-05 | [[Fitxategi:Bira.jpg|center|80px]] |- | [[Roberto Pires]] | [[Salvador da Bahia]] | 1934-09-29 | |- | [[José Alves Calazans]] | [[Salvador da Bahia]] | 1934-10-20 | |- | [[José Walter Bautista Vidal]] | [[Salvador da Bahia]] | 1934-12-12 | |- | [[Ângelo Calmon de Sá]] | [[Salvador da Bahia]] | 1935 | [[Fitxategi:Ângelo Calmon de Sá, ministro da Indústria e Comércio..tif|center|80px]] |- | [[Moniz Bandeira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1935 | [[Fitxategi:Lançamento do Livro o Ano Vermelho, de Moniz Bandeira, 1968.tif|center|80px]] |- | [[Teotônio Pereira da Silva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1935-02-02 | |- | [[Mário Lima]] | [[Glória (Bahia)|Glória]] | 1935-02-19 | [[Fitxategi:TSE 2006 Mario Lima.jpg|center|80px]] |- | [[Erickson de Almeida Maió]] | [[Maraú]] | 1935-05-11 | [[Fitxategi:Erickson de Almeida.jpg|center|80px]] |- | [[Talmon Soares dos Santos]] | [[Itabuna]] | 1935-05-25 | |- | [[Jorge Medauar]] | [[Ilhéus]] | 1935-07-01 | [[Fitxategi:JorgeMedauar 139259 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[João Eurico Matta]] | [[Salvador da Bahia]] | 1935-07-16 | |- | [[Paulo Gil]] | [[Salvador da Bahia]] | 1935-08-06 | |- | [[Damião Experiença]] | [[Lauro de Freitas]] | 1935-09-27 | |- | [[Mãe Gilda de Ogum]] | [[Salvador da Bahia]] | 1935-10-03 | |- | [[Raul Ferraz]] | [[Vitória da Conquista]] | 1935-10-13 | [[Fitxategi:RaulFerraz 139345 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Ruy Bacelar]] | [[Entre Rios (Bahia)|Entre Rios]] | 1935-10-25 | [[Fitxategi:Senador Ruy Bacelar (15378547933).jpg|center|80px]] |- | [[Evandro Teixeira]] | [[Irajuba]] | 1935-12-25 | [[Fitxategi:Evandro teixeira caminhos.jpg|center|80px]] |- | [[Chico Liberato]] | [[Salvador da Bahia]] | 1936 | |- | [[Fernando da Rocha Peres]] | [[Salvador da Bahia]] | 1936 | |- | [[Eliane Elisa de Souza e Azevedo]] | [[Tanquinho]] | 1936-03-12 | |- | [[Antônia Enedina de Oliveira]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1936-04-05 | |- | [[Armando Oliveira]] | [[Uruçuca]] | 1936-05-05 | |- | [[Olney São Paulo]] | [[Riachão do Jacuípe]] | 1936-08-07 | |- | [[Oliveiros Guanais]] | [[Caetité]] | 1936-08-19 | [[Fitxategi:Oliveiros Guanais.jpg|center|80px]] |- | [[Antonio Carlos da Silva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1936-08-26 | |- | [[Juracy Magalhães Júnior]] | [[Salvador da Bahia]] | 1936-08-30 | [[Fitxategi:JuracyMagalhaesJunior dep Est BA.jpg|center|80px]] |- | [[Baianinho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1936-09-03 | |- | [[Martha Rocha]] | [[Salvador da Bahia]] | 1936-09-19 | [[Fitxategi:Presidente Getúlio Vargas recebe em audiência Maria Martha Hacker Rocha 04 (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[William Andrade Patterson]] | [[Amargosa]] | 1936-09-28 | [[Fitxategi:Ministro-william-andrade-patterson.jpg|center|80px]] |- | [[Tom Zé]] | [[Irará]] | 1936-10-11 | [[Fitxategi:Tom Zé in São Paulo.jpg|center|80px]] |- | [[Sonia Robatto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1937 | |- | [[Suzana Alice Cardoso]] | [[Jacobina]] | 1937 | |- | [[Conceição Senna]] | [[Valente (Bahia)|Valente]] | 1937 | |- | [[Jurandy Oliveira]] | [[Ipirá]] | 1937-01-15 | [[Fitxategi:FBA50000608015 div Jurandy Oliveira.jpg|center|80px]] |- | [[Ursicino Queiroz]] | [[Santo Antônio de Jesus]] | 1937-01-27 | [[Fitxategi:74644.jpgmaior Ursicino Queiroz.jpg|center|80px]] |- | [[Zedafó]] | [[Araci]] | 1937-02-20 | [[Fitxategi:2008 Zedafó BA TSE 1442215560.jpg|center|80px]] |- | [[Yeda Pessoa de Castro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1937-03-10 | [[Fitxategi:Yeda Pessoa de Castro.png|center|80px]] |- | [[Eurídice dos Santos Chagas]] | [[Ruy Barbosa (Bahia)|Ruy Barbosa]] | 1937-03-12 | |- | [[Paulo Ormindo D. de Azevedo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1937-03-14 | |- | [[Fernando José]] | [[Ubaitaba]] | 1937-03-19 | |- | [[Fernando Lona]] | [[Salvador da Bahia]] | 1937-03-19 | |- | [[José Carlos Lemos Silva]] | [[Belmonte (Bahia)|Belmonte]] | 1937-03-19 | |- | [[Ubaldo Dantas]] | [[Itabuna]] | 1937-04-20 | [[Fitxategi:UbaldoDantas 133903 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Raimundo Borges da Cruz]] | [[Salvador da Bahia]] | 1937-04-24 | |- | [[Vá Boa Sorte]] | [[Guanambi]] | 1937-05-18 | |- | [[Heitor Humberto de Andrade]] | [[Salvador da Bahia]] | 1937-06-23 | |- | [[Aderval Alves Coqueiro]] | [[Aracatu]] | 1937-07-18 | [[Fitxategi:Aderval Alves Coqueiro - CNV-SP.jpg|center|80px]] |- | [[Everaldo Ferraz]] | [[Belo Campo]] | 1937-07-27 | |- | [[Geraldo Alves Ferreira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1937-08-04 | [[Fitxategi:Vereador Super Geraldo (6689192021).jpg|center|80px]] |- | [[Mãe Meninazinha d'Oxum]] | [[Salvador da Bahia]] | 1937-08-18 | |- | [[João Lyrio]] | [[Itapé]] | 1937-08-28 | |- | [[Raimundo Urbano]] | [[Salvador da Bahia]] | 1937-09-13 | [[Fitxategi:RaymundoUrbano 132065.jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Edvaldo Pereira de Brito]] | [[Muritiba]] | 1937-10-03 | [[Fitxategi:Vice-prefeito Edvaldo Brito.jpg|center|80px]] |- | [[Luiz Galvão]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1937-10-22 | |- | [[Maria Amaral]] | [[Salvador da Bahia]] | 1937-11-06 | |- | [[Myriam Fraga]] | [[Salvador da Bahia]] | 1937-11-09 | |- | [[Aristides Theodoro da Silva]] | [[Utinga (Bahia)|Utinga]] | 1937-11-27 | |- | [[Elomar Figueira Mello]] | [[Vitória da Conquista]] | 1937-12-21 | [[Fitxategi:Elomar cropped.jpg|center|80px]] |- | [[Manoel Bispo dos Santos]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1937-12-25 | |- | [[Edy Star]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1938-01-10 | [[Fitxategi:Edy Star (8490472895).jpg|center|80px]] |- | [[Raymundo Veloso Silva]] | [[Uruçuca]] | 1938-01-11 | [[Fitxategi:Raymundo Veloso Silva.jpg|center|80px]] |- | [[Reinaldo Ramos Suassuna]] | [[Itabuna]] | 1938-01-16 | |- | [[Jerusa Pires Ferreira]] | [[Feira de Santana]] | 1938-02-01 | |- | [[Francisco Peçanha Martins]] | [[Salvador da Bahia]] | 1938-02-14 | [[Fitxategi:Francisco Peçanha Martins.jpg|center|80px]] |- | [[Dorvalino Abílio Teixeira]] | [[Caetité]] | 1938-02-15 | |- | [[Geraldo Sarno]] | [[Poções]] | 1938-03-06 | [[Fitxategi:Geraldo Sarno- un referente del cine documental brasileño (8207098976).jpg|center|80px]] |- | [[Ellen de Lima]] | [[Salvador da Bahia]] | 1938-03-24 | [[Fitxategi:Ellendelima.jpg|center|80px]] |- | [[Hélio Correia]] | [[Macarani]] | 1938-03-30 | [[Fitxategi:HelioCorreia 131929 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Evandro Brandão]] | [[Paratinga]] | 1938-04-25 | |- | [[Jorge Hage]] | [[Itabuna]] | 1938-05-05 | [[Fitxategi:Jorge Hage.jpg|center|80px]] |- | [[Newton Cardoso]] | [[Brumado]] | 1938-05-22 | [[Fitxategi:Newton Cardoso.JPG|center|80px]] |- | [[Martha Overbeck]] | [[Salvador da Bahia]] | 1938-06-04 | |- | [[Jose Pinto Paiva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1938-07-16 | |- | [[Isabella]] | [[Mundo Novo (Bahia)|Mundo Novo]] | 1938-07-27 | |- | [[Joaci Góes]] | [[Ipirá]] | 1938-08-25 | [[Fitxategi:Joaci Góes (CROPPED).jpg|center|80px]] |- | [[Valdete da Silva Cordeiro]] | [[Barra (Bahia)|Barra]] | 1938-09-07 | |- | [[Maria Izabel Muniz Figueiredo]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1938-09-12 | |- | [[Rogério Tales da Silva]] | [[Ilhéus]] | 1938-09-27 | |- | [[Armindo Avelino de Santana]] | [[Salvador da Bahia]] | 1938-11-10 | |- | [[Jorge Viana da Silva]] | [[Ilhéus]] | 1938-12-09 | [[Fitxategi:2022 Jorge Viana BA 50001645907.jpg|center|80px]] |- | [[Evandro Barreto Santos]] | [[Santo Antônio de Jesus]] | 1938-12-11 | |- | [[Jorge Leal Gonçalves Pereira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1938-12-25 | [[Fitxategi:Jorge Leal Gonçalves Pereira.jpg|center|80px]] |- | [[Fernando Antonio Bastos Coelho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1939 | |- | [[Terciliano Jr.]] | [[Salvador da Bahia]] | 1939 | |- | [[Sonia Dos Humildes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1939 | |- | [[Sônia Coutinho]] | [[Itabuna]] | 1939 | |- | [[Cyro de Mattos]] | [[Itabuna]] | 1939-01-31 | [[Fitxategi:Cyro de Mattos.jpg|center|80px]] |- | [[B. Piropo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1939-02-09 | |- | [[Mãe Nilzete de Iemanjá]] | [[Salvador da Bahia]] | 1939-02-29 | |- | [[Glauber Rocha]] | [[Vitória da Conquista]] | 1939-03-14<br/>1938-03-14 | [[Fitxategi:Glauber Rocha, sem data.tif|center|80px]] |- | [[Gorgônio Neto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1939-03-19 | [[Fitxategi:Gorgônio Neto 132140 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Valcir da Silva Pinheiro]] | [[Brumado]] | 1939-03-27 | |- | [[Rogério Duarte]] | [[Ubaíra]] | 1939-04-10 | [[Fitxategi:Manifestação estudantil contra a Ditadura Militar – Irmãos Duarte.tif|center|80px]] |- | [[Antônio José Sá Nascimento]] | [[Vitória da Conquista]] | 1939-05-24 | [[Fitxategi:AntonioJose 131510 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Eulália Oliveira de Jesus]] | [[São Gonçalo dos Campos]] | 1939-06-02 | |- | [[Antônio Pitanga]] | [[Salvador da Bahia]] | 1939-06-13 | [[Fitxategi:Antonio pitanga.jpg|center|80px]] |- | [[Geraldo Ribeiro]] | [[Mundo Novo (Bahia)|Mundo Novo]] | 1939-06-17 | |- | [[Lindembergue Cardoso]] | [[Livramento de Nossa Senhora]] | 1939-06-30 | |- | [[Fernando Gomes]] | [[Itabuna]] | 1939-06-30 | [[Fitxategi:FBA50000908952 div Fernando Gomes 2020.jpg|center|80px]] |- | [[Josefa da França Batista]] | [[Esplanada]] | 1939-07-20 | |- | [[Walter Ribeiro Novaes]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1939-08-01 | |- | [[João Leonardo Rocha]] | [[Salvador da Bahia]] | 1939-08-04 | [[Fitxategi:João Leonardo da Silva Rocha - CNV-SP.jpg|center|80px]] |- | [[Pedro Passos da Silva]] | [[Saúde (Bahia)|Saúde]] | 1939-08-06 | |- | [[Alcides Modesto]] | [[Remanso]] | 1939-08-09 | [[Fitxategi:AlcidesModesto 74532 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Walter Santos]] | [[Senhor do Bonfim (Bahia)|Senhor do Bonfim]] | 1939-09-07 | |- | [[Maria Luiza Laudano]] | [[Pojuca]] | 1939-09-16 | [[Fitxategi:FBA50000007557 div Maria Luiza Laudano.jpg|center|80px]] |- | [[Haroldo Lima]] | [[Caetité]] | 1939-10-07 | [[Fitxategi:Haroldo Lima ANP.jpg|center|80px]] |- | [[Alvaro Pithon Brito]] | [[Poções]] | 1939-10-13 | |- | [[Eurípede Fernando Bezerra]] | [[Santa Cruz Cabrália]] | 1939-10-13 | |- | [[Antônia Nunes Café]] | [[Casa Nova]] | 1939-11-01 | |- | [[Eunápio Cavalcante Costa]] | [[Cruz das Almas]] | 1939-11-02 | |- | [[Nina Leandra dos Reis Santos]] | [[Irará]] | 1939-11-03 | |- | [[Dirlene Mendonça]] | [[Salvador da Bahia]] | 1939-11-26 | [[Fitxategi:DirleneMendonca DHBa.jpg|center|80px]] |- | [[Susane Worcman]] | [[Salvador da Bahia]] | 1939-11-30 | |- | [[Orlando Sales de Senna]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1940 | [[Fitxategi:Orlando Senna.jpg|center|80px]] |- | [[Dona Daddy]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1940 | |- | [[Rosalindo Souza]] | [[Itaguaçu da Bahia]] | 1940-01-02 | [[Fitxategi:Rosalindo Souza.jpg|center|80px]] |- | [[Raimundo Francisco dos Santos]] | [[Rio Real (Bahia)|Rio Real]] | 1940-01-22 | |- | [[Pedro Macario Neto]] | [[Antas (Bahia)|Antas]] | 1940-01-29 | [[Fitxategi:2024 PEDRO MACARIO CANDIDATO VICE-PREFEITO BA PAULO AFONSO TSE (50002188929).jpg|center|80px]] |- | [[Geraldo Magalhaes Brandao]] | [[Santana (Bahia)|Santana]] | 1940-02-06 | |- | [[Joacy Dourado]] | [[Irecê]] | 1940-02-07 | [[Fitxategi:FBA35939 00201 div Joacy Dourado.jpg|center|80px]] |- | [[João Otavio de Oliveira Macedo]] | [[Itabuna]] | 1940-02-10 | |- | [[Zé Teixeira]] | [[Guanambi]] | 1940-03-06 | [[Fitxategi:Zé Teixeira (cropped 2).jpg|center|80px]] |- | [[Rui Chapéu]] | [[Potiraguá]] | 1940-03-21 | |- | [[Jurandy Moura]] | [[Taperoá (Bahia)|Taperoá]] | 1940-03-28 | [[Fitxategi:Jurandy Moura.JPG|center|80px]] |- | [[Astrud Gilberto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1940-03-29 | [[Fitxategi:Optreden van de Amerikaans-Braziliaans zangeres Astrud Gilberto, Bestanddeelnr 919-6267 (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Édison da Luz]] | [[Salvador da Bahia]] | 1940-04-04 | |- | [[Rony Cócegas]] | [[Salvador da Bahia]] | 1940-04-17 | |- | [[Arlindo dos Santos Cruz]] | [[Ilhéus]] | 1940-04-26<br/>1943-04-26 | |- | [[Cybele Ribeiro]] | [[Ibirataia]] | 1940-05-03 | |- | [[Nélson Alves Aguiar]] | [[Brumado]] | 1940-05-05 | |- | [[Nóide Cerqueira]] | [[Feira de Santana]] | 1940-05-05 | [[Fitxategi:NoideCerqueira 131602.jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Reinaldo Braga]] | [[Xique-Xique]] | 1940-05-16 | [[Fitxategi:FBA50000608032 div Reinaldo Braga.jpg|center|80px]] |- | [[Sacha Calmon]] | [[Salvador da Bahia]] | 1940-06-15 | |- | [[Elquisson Soares]] | [[Anagé]] | 1940-06-27 | [[Fitxategi:2012 ELQUISSON SOARES CANDIDATO PREFEITO BA VITORIA DA CONQUISTA TSE (50000033228).jpg|center|80px]] |- | [[Rosa Virgínia Barretto de Mattos Oliveira e Silva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1940-07-27 | |- | [[Mestre Alagoinha]] | [[Nova Soure]] | 1940-07-28 | |- | [[Carlos Albuquerque]] | [[Salvador da Bahia]] | 1940-09-05 | [[Fitxategi:CarlosAlbuquerque 133899 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Antônio Torres]] | [[Sátiro Dias]] | 1940-09-13 | [[Fitxategi:Antônio Torres 2012 em Caetité.jpg|center|80px]] |- | [[Carlos Fernando Filgueras de Magalhães]] | [[Paratinga]] | 1940-10-17 | |- | [[Emanoel Araújo]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1940-11-15 | [[Fitxategi:Emanoel Araújo - Visual Artist (14474389868) (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Alírio Santos]] | [[Muniz Ferreira]] | 1940-11-16 | |- | [[André Luiz Chapéu]] | [[Salvador da Bahia]] | 1940-12-11 | |- | [[Ricardo Cravo Albin]] | [[Salvador da Bahia]] | 1940-12-20 | [[Fitxategi:Ricardo Cravo Albin.jpg|center|80px]] |- | [[Zenaide C. Gonçalves da Silva]] | [[Remanso]] | 1941 | |- | [[Sebastião Ferreira]] | [[Barreiras]] | 1941-01-20 | [[Fitxategi:SebastiaoFerreira 133948 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[João Ubaldo Ribeiro]] | [[Itaparica]] | 1941-01-23 | [[Fitxategi:Joao Ubaldo Ribeiro.jpg|center|80px]] |- | [[Norma Bahia Pontes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1941-01-25 | |- | [[José Carlos Capinam]] | [[Esplanada]] | 1941-02-19 | [[Fitxategi:Capinam (extracted file).png|center|80px]] |- | [[Joélcio Martins]] | [[Conceição do Coité]] | 1941-03-12 | [[Fitxategi:FBA50001128408 div JoelciMartin.jpg|center|80px]] |- | [[Walquíria Barboza Ribeiro]] | [[Terra Nova (Bahia)|Terra Nova]] | 1941-03-13 | |- | [[Renato Borges da Costa]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1941-03-26 | |- | [[Genebaldo Correia]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1941-03-27 | [[Fitxategi:GenebaldoCorreia 133979 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Fernando Gomes Vita]] | [[Ilhéus]] | 1941-04-02 | [[Fitxategi:2016 FERNANDO VITA CANDIDATO VICE-PREFEITO BA ITABUNA TSE (50000026563).jpg|center|80px]] |- | [[Saulo Pedrosa]] | [[Barreiras]] | 1941-04-05 | [[Fitxategi:BA50000000075 div Saulo Pedrosa 2010.jpg|center|80px]] |- | [[Valdir Araújo de Sousa]] | [[Salvador da Bahia]] | 1941-04-29 | |- | [[Nelson Lima Piauhy Dourado]] | [[Jacobina]] | 1941-05-03 | [[Fitxategi:Nelson Lima Piauhy Dourado.jpg|center|80px]] |- | [[Dona Senhorinha]] | [[Serra Dourada]] | 1941-05-23 | |- | [[Sônia Bastos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1941-06-28 | |- | [[Nilton Baiano]] | [[Itabuna]] | 1941-07-12 | |- | [[Clóvis Flôres]] | [[Caraíbas (Bahia)|Caraíbas]] | 1941-07-13 | [[Fitxategi:ClovisFlores DHBa.jpg|center|80px]] |- | [[Luiz Gonzaga de Almeida]] | [[Mucugê]] | 1941-08-20 | |- | [[Temoteo Brito]] | [[Macarani]]<br/>[[Maiquinique]] | 1941-09-11<br/>1941-11-09 | [[Fitxategi:Temotio.jpg|center|80px]] |- | [[Lindú]] | [[Entre Rios (Bahia)|Entre Rios]] | 1941-10-11 | [[Fitxategi:Trio Nordestino.tif|center|80px]] |- | [[Eziquiel Martins Marinho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1941-10-18 | |- | [[Sergio Gaudenzi]] | [[Salvador da Bahia]] | 1941-10-22 | [[Fitxategi:Sergio Gaudenzi.jpg|center|80px]] |- | [[João Carlos Bacelar]] | [[Entre Rios (Bahia)|Entre Rios]] | 1941-12-03 | [[Fitxategi:74131.jpgmaior Jonga Bacelar.jpg|center|80px]] |- | [[Carlos Alberto de Oliveira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1941-12-20 | |- | [[Rodolpho Tourinho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1941-12-27 | [[Fitxategi:BA10187 div RodolphoTourinho 2006.jpg|center|80px]] |- | [[Nádia Taquary]] | [[Salvador da Bahia]] | 1942 | |- | [[Aurelino dos Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1942 | |- | [[Muniz Sodré]] | [[São Gonçalo dos Campos]] | 1942-01-12 | |- | [[Pedro Galvão]] | [[Salvador da Bahia]] | 1942-01-13 | [[Fitxategi:Pedro Galvão (CROPPED).jpg|center|80px]] |- | [[Luislinda Valois]] | [[Salvador da Bahia]] | 1942-01-20 | [[Fitxategi:Plenário do Senado (27688510340).jpg|center|80px]] |- | [[Renato Rabelo]] | [[Ubaíra]] | 1942-02-22 | [[Fitxategi:Renato Rabelo.JPG|center|80px]] |- | [[Clarindo Silva]] | [[Conceição do Almeida]] | 1942-03-16 | [[Fitxategi:Clarindo Silva.png|center|80px]] |- | [[Olívio Ribeiro]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1942-04-04 | |- | [[Vanda Machado]] | [[São Felipe (Bahia)|São Felipe]] | 1942-04-15 | |- | [[Vespasiano Santos]] | [[Vitória da Conquista]] | 1942-04-19 | |- | [[Osmar de Oliveira Lins]] | [[Aporá]] | 1942-04-23 | [[Fitxategi:2004 OSMAR LINS CANDIDATO PREFEITO SP SAO PAULO TSE (71072 00839).jpg|center|80px]] |- | [[Valdir Simões de Paiva]] | [[Abaré]] | 1942-04-30 | |- | [[Manoel Castro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1942-05-03 | [[Fitxategi:74633.jpgmaior Manoel Castro 1986.jpg|center|80px]] |- | [[Helena Ignez]] | [[Salvador da Bahia]] | 1942-05-23 | [[Fitxategi:Helena Ignez de Mello e Silva (1963) (cropped).tif|center|80px]] |- | [[Hélio Duque]] | [[Andaraí]] | 1942-05-30 | |- | [[Villadonega Souza Rodrigues]] | [[Jequié]] | 1942-06-07 | |- | [[Cândido Martins]] | [[Senhor do Bonfim (Bahia)|Senhor do Bonfim]] | 1942-06-07 | |- | [[Gilberto Gil]] | [[Salvador da Bahia]] | 1942-06-26 | [[Fitxategi:FESTIVAL SENSACIONAL CELEBRA - GILBERTO GIL E MAYRA ANDRADE (53003067977) (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Caetano Veloso]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1942-08-07 | [[Fitxategi:Caetano Veloso (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Emilia Biancardi]] | [[Salvador da Bahia]] | 1942-08-10 | |- | [[Carlos Sampaio]] | [[Piritiba]] | 1942-08-17 | |- | [[Vera Felicidade de Almeida Campos]] | [[Irará]] | 1942-08-18 | [[Fitxategi:Verafelicidade.21.jpg|center|80px]] |- | [[Nelson Rufino]] | [[Salvador da Bahia]] | 1942-09-12 | [[Fitxategi:Nelson Rufino.jpg|center|80px]] |- | [[Darlan José Dorea Santos]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1942-09-22 | |- | [[Anecy Rocha]] | [[Vitória da Conquista]] | 1942-10-26 | [[Fitxategi:Anecy Rocha, sem data.tif|center|80px]] |- | [[Fausto Fernandes]] | [[Caculé]] | 1942-11-07 | |- | [[Ariston Andrade]] | [[Monte Santo]] | 1942-11-09 | [[Fitxategi:FBA50000011557 div 2016 Ariston Andrade.jpg|center|80px]] |- | [[Ciro Aguiar]] | [[Salvador da Bahia]] | 1942-12-09 | |- | [[Ruy Espinheira Filho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1942-12-12 | |- | [[Franklin Maxado]] | [[Feira de Santana]] | 1943 | |- | [[Firmino de Itapoan]] | [[Salvador da Bahia]] | 1943 | |- | [[Francisco Mota]] | [[Serrinha (Bahia)|Serrinha]] | 1943 | |- | [[Secundino Neres dos Santos]] | [[Irará]] | 1943-01-15 | |- | [[Severiano Alves]] | [[Antas (Bahia)|Antas]] | 1943-02-12 | [[Fitxategi:FBA50001645896 div SeverianoAlves 2022.jpg|center|80px]] |- | [[João Natal]] | [[Macaúbas]] | 1943-02-19 | |- | [[Aderbal Caldas]] | [[Itapicuru (Bahia)|Itapicuru]] | 1943-03-18 | [[Fitxategi:FBA50000000386 Aderbal Caldas.jpg|center|80px]] |- | [[Geraldo Lúcio Góis Cruz]] | [[Candeias (Bahia)|Candeias]] | 1943-03-24 | |- | [[Nilo Coelho]] | [[Guanambi]] | 1943-04-01 | [[Fitxategi:Nilo Moraes Coelho.jpg|center|80px]] |- | [[Bené Canavieira]] | [[Cairu]] | 1943-04-10 | |- | [[Fernando da Costa Tourinho Neto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1943-04-17 | |- | [[Roberto Sant'Ana]] | [[Irará]] | 1943-04-19 | |- | [[Dja Marthins]] | [[Salvador da Bahia]] | 1943-05 | |- | [[Fernando José]] | [[Salvador da Bahia]] | 1943-06-17 | [[Fitxategi:Fernandojosé.jpg|center|80px]] |- | [[Carlos Nelson Coutinho]] | [[Itabuna]] | 1943-06-28 | |- | [[Paulo Nunes Pinheiro]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1943-06-29 | |- | [[Paulo Pinheiro]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1943-06-29 | [[Fitxategi:Recebimento de PNC de São Caetano do Sul - 14237808342 (cropped) - prefeito Paulo Pinheiro.jpg|center|80px]] |- | [[Iraci Gama Santa Luzia]] | [[Alagoinhas]] | 1943-07-09 | [[Fitxategi:2016 IRACI GAMA CANDIDATO VICE-PREFEITO BA ALAGOINHAS TSE (50000016074).jpg|center|80px]] |- | [[Antônio Rodrigues]] | [[Mutuípe]] | 1943-07-18 | [[Fitxategi:2008 Antonio Rodrigues BA TSE 144225970.jpg|center|80px]] |- | [[José Pedro Lima]] | [[Buerarema]] | 1943-07-22 | |- | [[Julieta Silva Santos]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1943-07-31 | |- | [[Coriolano Sales]] | [[Santa Teresinha (Bahia)|Santa Teresinha]] | 1943-08-01 | [[Fitxategi:BA50000000062 div Corioloano Sales 2010.jpg|center|80px]] |- | [[Marlene França]] | [[Uauá]] | 1943-08-05 | |- | [[Angelina de Aragão Bulcão Soares Nascimento]] | [[Salvador da Bahia]] | 1943-08-29 | |- | [[Chocolate da Bahia]] | [[Salvador da Bahia]] | 1943-08-30 | |- | [[João Nílton dos Santos Souza]] | [[Amargosa]] | 1943-09-02 | |- | [[Waly Salomão]] | [[Jequié]] | 1943-09-03 | [[Fitxategi:Waly Salomão (1971).tif|center|80px]] |- | [[Diógenes de Almeida Campos]] | [[Irará]] | 1943-09-12 | [[Fitxategi:Diogenescampos.2.jpg|center|80px]] |- | [[Josefa da Rocha Freire]] | [[Sento Sé]] | 1943-09-18 | |- | [[José de Castro Meira]] | [[Livramento de Nossa Senhora]] | 1943-09-22 | |- | [[Carlos Cidreira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1943-09-26 | |- | [[Carlos Cidreira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1943-09-26 | |- | [[Romenil]] | [[Salvador da Bahia]] | 1943-10-03 | |- | [[Makota Valdina]] | [[Salvador da Bahia]] | 1943-10-15 | [[Fitxategi:Makota Valdina (cropped).png|center|80px]] |- | [[Maria de Lourdes Evangelista]] | [[Vitória da Conquista]] | 1943-10-23 | |- | [[Amália Gonzalez Grimaldi-Frank]] | [[Salvador da Bahia]] | 1943-11-15 | |- | [[Edmundo Pereira Santos]] | [[Brumado]] | 1943-11-17 | [[Fitxategi:Vice-governador Edmundo Pereira.jpg|center|80px]] |- | [[Paulo Souto]] | [[Caetité]] | 1943-11-19 | [[Fitxategi:Paulo Souto.jpg|center|80px]] |- | [[Eraldo Tinoco]] | [[Ipiaú]] | 1943-11-20 | [[Fitxategi:BA10186 div(3) Eraldo Tinoco 2006.jpg|center|80px]] |- | [[Nizan Lima dos Santos]] | [[Itabuna]] | 1943-11-22 | |- | [[Agnaldo Ribeiro]] | [[Jequié]] | 1943-12-01 | |- | [[Leocárdio José Teixeira Santos]] | [[Chorrochó]] | 1943-12-09 | |- | [[Guilherme Menezes]] | [[Iguaí]] | 1943-12-12 | [[Fitxategi:Guilherme Menezes de Andrade.JPG|center|80px]] |- | [[Tuna Espinheira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1943-12-26 | |- | [[Fany Solter]] | [[Ilhéus]] | 1944 | [[Fitxategi:Fany-Solter-foto-1.jpg|center|80px]] |- | [[Fernando Schmidt]] | [[Salvador da Bahia]] | 1944 | [[Fitxategi:Fernando Schimidt (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Jocáfi]] | [[Salvador da Bahia]] | 1944 | |- | [[João Santana]] | [[Nazaré (Bahia)|Nazaré]] | 1944 | [[Fitxategi:MinistroJoaoSantana.JPG|center|80px]] |- | [[Zelinda Novaes]] | [[Iguaí]] | 1944 | [[Fitxategi:ZelindaNovaes.jpg|center|80px]] |- | [[José Walter Pires]] | [[Ituaçu]] | 1944 | |- | [[Edvaldo Pinho]] | [[Araci]] | 1944-01-06 | [[Fitxategi:2012 Edvaldo Pinho BA TSE 50000016700.jpg|center|80px]] |- | [[Gilson Porto]] | [[Feira de Santana]] | 1944-02-14 | |- | [[Carlos Antonio da Cruz Coelho]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1944-02-23 | |- | [[Maria Creuza]] | [[Esplanada]] | 1944-02-26 | |- | [[Zezito Lima dos Santos]] | [[Jiquiriçá]] | 1944-03-09 | |- | [[Miraldo Gomes]] | [[Santo Estêvão (Bahia)|Santo Estêvão]] | 1944-03-11 | [[Fitxategi:MiraldoGomes 139309 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Jamary Oliveira]] | [[Salvador da Bahia]]<br/>[[Saúde (Bahia)|Saúde]] | 1944-03-21 | |- | [[Mário Kertész]] | [[Salvador da Bahia]] | 1944-03-21 | [[Fitxategi:Mário Kertész, eleições 2012, e Nestor Neto.jpg|center|80px]] |- | [[Jairo Carneiro]] | [[Feira de Santana]] | 1944-03-28 | [[Fitxategi:FBA50000013367 div jairo Carneiro 2016.jpg|center|80px]] |- | [[Romildo José dos Santos]] | [[Porto Seguro]] | 1944-04-22 | |- | [[Heleusa Figueira Câmara]] | [[Vitória da Conquista]] | 1944-05-14 | |- | [[França Teixeira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1944-06-04 | [[Fitxategi:FrançaTeixeira 139205 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Maria da Conceição Paranhos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1944-06-08 | |- | [[Zé Carlos Reitor]] | [[Jacobina]] | 1944-06-09 | [[Fitxategi:ZeCarlos.jpg|center|80px]] |- | [[Waldomiro de Deus]] | [[Itagibá]] | 1944-06-12 | |- | [[Antonio Perna Fróes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1944-06-16 | |- | [[Antônio Osório]] | [[Porto Seguro]] | 1944-07-10 | [[Fitxategi:AntonioOsório 131854 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Duda Mendonça]] | [[Salvador da Bahia]] | 1944-08-10 | [[Fitxategi:DudaMendonca117188.jpeg|center|80px]] |- | [[Minervina Marques Rocha]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1944-08-14 | |- | [[Edmon Lucas]] | [[Itajuípe]] | 1944-08-17 | [[Fitxategi:BA10504 div Edmon Lucas.jpg|center|80px]] |- | [[Antônio Carlos Monteiro Teixeira]] | [[Ilhéus]] | 1944-08-22 | [[Fitxategi:Antônio Carlos Monteiro Teixeira.png|center|80px]] |- | [[Zilton Rocha]] | [[Nova Canaã]] | 1944-09-01 | [[Fitxategi:BA10437 div ZiltonRocha.jpg|center|80px]] |- | [[Esmeralda Barros]] | [[Ilhéus]] | 1944-09-04 | |- | [[José Alberto Hermógenes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1944-10-01 | [[Fitxategi:José Alberto Hermógenes.jpg|center|80px]] |- | [[Walter Queiroz]] | [[Salvador da Bahia]] | 1944-10-18 | |- | [[Eduardo Texeira Lima]] | [[Serra Dourada]] | 1944-10-31 | |- | [[Eliana Calmon]] | [[Salvador da Bahia]] | 1944-11-05 | [[Fitxategi:Ministra do STJ Eliana Calmon 2.jpg|center|80px]] |- | [[Luciano Ribeiro]] | [[Paripiranga]] | 1944-11-20 | [[Fitxategi:2012 LUCIANO CANDIDATO VICE-PREFEITO BA FEIRA DE SANTANA TSE (50000000536).jpg|center|80px]] |- | [[Gilson Almeida Barreto]] | [[São Miguel das Matas]] | 1944-11-22 | |- | [[Tatti Moreno]] | [[Salvador da Bahia]] | 1944-12-18 | |- | [[José Carlos Araújo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1944-12-21 | [[Fitxategi:Dep. José Carlos Araújo.jpg|center|80px]] |- | [[Bob Joe]] | [[Caculé]] | 1945 | |- | [[LC Csekö]] | [[Salvador da Bahia]] | 1945 | [[Fitxategi:LCCseko2018.png|center|80px]] |- | [[Luis Carlos Csekö]] | [[Salvador da Bahia]] | 1945-01-01 | |- | [[Paulo Gaudenzi]] | [[Salvador da Bahia]] | 1945-01-05 | |- | [[Cynara]] | [[Ibirataia]] | 1945-01-07 | |- | [[Valdete Ana Alves de Almeida]] | [[Mundo Novo (Bahia)|Mundo Novo]] | 1945-01-11 | |- | [[Dermeval da Silva Pereira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1945-01-16 | [[Fitxategi:Dermeval da Silva Pereira.jpg|center|80px]] |- | [[Jovita Silva do Sacramento]] | [[Ipirá]] | 1945-02-14 | |- | [[Alda Oliveira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1945-03-03<br/>1945-03-14 | [[Fitxategi:Alda Oliveira.png|center|80px]] |- | [[Maria Mendes da Silva]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1945-03-19 | |- | [[Juvenal Payayá]] | [[Miguel Calmon]] | 1945-04-04 | |- | [[Aurino Pereira de Souza]] | [[Lençóis]] | 1945-04-28 | |- | [[Paulo Câmera]] | [[Itabuna]] | 1945-04-28 | [[Fitxategi:Pauo Câmera img04.jpg|center|80px]] |- | [[Antônio Cedraz]] | [[Miguel Calmon]] | 1945-05-04 | [[Fitxategi:Cedraz.jpg|center|80px]] |- | [[Deraldo Barreto Piton]] | [[Dom Macedo Costa]] | 1945-05-05 | |- | [[Eliana Kertész]] | [[Conceição da Feira]] | 1945-05-14 | |- | [[Dinalva Oliveira Teixeira]] | [[Castro Alves (Bahia)|Castro Alves]] | 1945-05-16 | [[Fitxategi:Dinalva Oliveira Teixeira.jpg|center|80px]] |- | [[Selledonio Santos Pinheiro]] | [[Santa Inês (Bahia)|Santa Inês]] | 1945-05-24 | |- | [[Edil Pacheco]] | [[Maragogipe]] | 1945-06-01 | |- | [[Thildo Gama]] | [[Salvador da Bahia]] | 1945-06-05 | |- | [[Antonio Henrique]] | [[Itabuna]] | 1945-06-13 | [[Fitxategi:FBA50000032779 div Tonhão 2016.jpg|center|80px]] |- | [[Salomé de Bahia]] | [[Salvador da Bahia]] | 1945-06-23 | |- | [[Raul Seixas]] | [[Salvador da Bahia]] | 1945-06-28 | [[Fitxategi:Raul Seixas (1972) colorized.tif|center|80px]] |- | [[Pedrinho Pepê]] | [[Feira de Santana]] | 1945-06-29 | [[Fitxategi:FBA50000000754 Pedrinho Pepe.jpg|center|80px]] |- | [[Waldeck Ornelas]] | [[Ipiaú]] | 1945-07-06 | [[Fitxategi:Deputado Waldeck Ornelas73811.jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[João Carlos Cavalcanti Reis]] | [[Salvador da Bahia]] | 1945-08-08 | [[Fitxategi:João Carlos Cavalcanti Reis.png|center|80px]] |- | [[Vieira de Melo Filho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1945-08-08 | [[Fitxategi:VieiraMeloFilho 131489 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Jonival Lucas]] | [[Sapeaçu]] | 1945-09-18 | [[Fitxategi:JonivalLucas 74551 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Zeca Assumpção]] | [[Salvador da Bahia]] | 1945-09-19 | |- | [[Gal Costa]] | [[Salvador da Bahia]] | 1945-09-26 | [[Fitxategi:Gal Costa Tom Brasil (46108513412).jpg|center|80px]] |- | [[Ivonilda Maria Xavier da Silva]] | [[Jussari]] | 1945-11-01 | |- | [[Alípio Freire]] | [[Salvador da Bahia]] | 1945-11-04 | [[Fitxategi:Alípio Freire.png|center|80px]] |- | [[Cylene]] | [[Santo Antônio de Jesus]] | 1945-11-08 | |- | [[Antônio Carlos Fon]] | [[Salvador da Bahia]] | 1945-12-10 | |- | [[Antonio Carlos Fon]] | [[Salvador da Bahia]] | 1945-12-10 | |- | [[Clóvis Assis]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1945-12-11 | [[Fitxategi:ClovisAssis 73721 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Eduardo Jorge Magalhães]] | [[Salvador da Bahia]] | 1946 | |- | [[Gereba]] | [[Monte Santo]] | 1946 | |- | [[Marcos Medrado]] | [[Mucugê]] | 1946 | [[Fitxategi:FBA50001606430 div. marcosMedrado 2022.jpg|center|80px]] |- | [[Stuart Angel Jones]] | [[Salvador da Bahia]] | 1946-01-11<br/>1945-01-11 | [[Fitxategi:Stuart.png|center|80px]] |- | [[Licia do Prado Valladares]] | [[Salvador da Bahia]] | 1946-01-19 | |- | [[Domingos Leonelli]] | [[Salvador da Bahia]] | 1946-01-21 | [[Fitxategi:Domingos Leonelli (2009).jpg|center|80px]] |- | [[Beraldo Boaventura]] | [[Salvador da Bahia]] | 1946-01-22 | [[Fitxategi:BeraldoBoaventura 73814 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Beatriz Maria dos Santos Nascimento]] | [[Andaraí]] | 1946-02-07 | |- | [[Augusto Jatobá]] | [[Campo Formoso]] | 1946-03-10 | |- | [[Dionisio Juvenal]] | [[Nazaré (Bahia)|Nazaré]] | 1946-04-08 | [[Fitxategi:Vereador Dionísio Juvenal.jpg|center|80px]] |- | [[Sandoval Guimarães]] | [[Andaraí]] | 1946-04-15 | [[Fitxategi:FBA50000608108 div Sandoval.jpg|center|80px]] |- | [[Marcelo Cordeiro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1946-04-17 | [[Fitxategi:MarceloCordeiro 139293.jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Antônia Pedrosa]] | [[Barreiras]] | 1946-05-04 | [[Fitxategi:BA10339 div Antonia Pedrosa.jpg|center|80px]] |- | [[Cremilda Santana]] | [[Ilhéus]] | 1946-05-15 | |- | [[Gey Espinheira]] | [[Poções]] | 1946-05-20 | |- | [[João Almeida]] | [[Brejões]] | 1946-05-23 | [[Fitxategi:BA50000000068 div joao Almeida 2010.jpg|center|80px]] |- | [[Washington Cruz]] | [[Itabuna]] | 1946-05-25 | [[Fitxategi:Washington Cruz.jpg|center|80px]] |- | [[Manoel Gomes Lima]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1946-06-07 | |- | [[Maria Bethânia|Maria Bethania]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1946-06-18 | [[Fitxategi:26 Prêmio da Música Brasileira (18709432655).jpg|center|80px]] |- | [[Domingos Ferreira dos Santos]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1946-06-30 | |- | [[Gilzete da Silva Moreira]] | [[Itororó]] | 1946-07-11 | |- | [[Marizete Pereira]] | [[Brumado]] | 1946-07-17 | [[Fitxategi:BA50000000890 div MarizetePerer.jpg|center|80px]] |- | [[Manoel Cyrillo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1946-07-25 | |- | [[Eduardo Vasconcelos]] | [[Brumado]] | 1946-07-26 | |- | [[Izeusse Dias Braga Junior]] | [[Salvador da Bahia]] | 1946-08-04 | |- | [[Enock de Carvalho Oliveira]] | [[Aurelino Leal]] | 1946-09-04 | |- | [[José Campos Barreto]] | [[Brotas de Macaúbas]] | 1946-10-02 | [[Fitxategi:José Campos Barreto.png|center|80px]] |- | [[Paulo Braga]] | [[Salvador da Bahia]] | 1946-10-07 | [[Fitxategi:FBA33634 00033 div Paulo Braga.jpg|center|80px]] |- | [[André Catimba]] | [[Salvador da Bahia]] | 1946-10-30 | |- | [[Jorge Salomão]] | [[Jequié]] | 1946-11-03 | |- | [[Juvenal Pereira]] | [[Água Suja River]] | 1946-11-24 | |- | [[Luís Antônio Santa Bárbara]] | [[Inhambupe]] | 1946-12-08 | [[Fitxategi:Luiz-Antonio-Santa-Bárbara.jpg|center|80px]] |- | [[Anísio Félix]] | [[Itaparica]] | 1947 | |- | [[Zé Diabo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1947 | |- | [[Waltinho Cruz]] | [[Salvador da Bahia]] | 1947 | |- | [[Iris Nunes de Oliveira]] | [[Poções]] | 1947-01-12 | |- | [[Jaime Sodré]] | [[Salvador da Bahia]] | 1947-02-19 | [[Fitxategi:Juca Ferreira, José Carlos Capinam e Jaime Sodré.jpg|center|80px]] |- | [[Jorge Jambeiro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1947-02-19 | [[Fitxategi:Jorge Jambeiro.jpg|center|80px]] |- | [[Roque Ferreira]] | [[Nazaré (Bahia)|Nazaré]] | 1947-03-12 | |- | [[José Alcântara dos Santos]] | [[Teofilândia]] | 1947-03-19 | |- | [[Mário Cravo Neto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1947-04-20 | |- | [[Gê Black Power]] | [[Caetité]] | 1947-05-10 | |- | [[Daniel Tourinho]] | [[Jequié]] | 1947-05-11 | |- | [[Euclides Pereira dos Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1947-06-06 | |- | [[Antonio Caramelo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1947-06-13 | [[Fitxategi:Antonio Caramelo.jpg|center|80px]] |- | [[Pedro Godinho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1947-06-28 | [[Fitxategi:FBA50000816252 div Godinho.jpg|center|80px]] |- | [[Moraes Moreira]] | [[Ituaçu]] | 1947-07-08 | [[Fitxategi:Morais Moreira cropped.jpg|center|80px]] |- | [[José Carlos Pitangueira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1947-07-15 | |- | [[Jose Vicente dos Santos]] | [[Itamaraju]] | 1947-07-20 | |- | [[Raimundo Sodré]] | [[Ipirá]] | 1947-07-23 | |- | [[Mario Alves Amorim]] | [[Itambé (Bahia)|Itambé]] | 1947-08-03 | |- | [[Marcelo de Oliveira Guimarães]] | [[Salvador da Bahia]] | 1947-08-15 | |- | [[Otto Alencar]] | [[Ruy Barbosa (Bahia)|Ruy Barbosa]] | 1947-08-28 | [[Fitxategi:Foto oficial de Otto Alencar.jpg|center|80px]] |- | [[Raimundo Caires]] | [[Ituaçu]] | 1947-08-28 | [[Fitxategi:2020 RAIMUNDO CAIRES CANDIDATO PREFEITO BA PAULO AFONSO TSE (50000989698).jpg|center|80px]] |- | [[Ederaldo Gentil]] | [[Salvador da Bahia]] | 1947-09-07 | [[Fitxategi:Ederaldogentil.jpg|center|80px]] |- | [[José Roberto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1947-09-25 | |- | [[Pedro Alcântara]] | [[Campo Alegre de Lourdes]] | 1947-10-17 | [[Fitxategi:BA10290 div PedroAlcantara.jpg|center|80px]] |- | [[Maria José de Oliveira e Oliveira]] | [[Ibicaraí]] | 1947-10-19 | |- | [[Bule-Bule]] | [[Antônio Cardoso]] | 1947-10-22 | [[Fitxategi:Mestre bulebule minc flickr.jpg|center|80px]] |- | [[Luiz Carreira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1947-10-27 | [[Fitxategi:FBA 50000000020 2010 LCarreira.jpg|center|80px]] |- | [[Tutty Moreno]] | [[Salvador da Bahia]] | 1947-10-30 | |- | [[Arx Tourinho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1947-11-05 | |- | [[Guttemberg Guarabyra]] | [[Barra (Bahia)|Barra]] | 1947-11-20 | [[Fitxategi:Guttemberg Guarabyra (1972).tiff|center|80px]] |- | [[Raimundo Varela]] | [[Itabuna]] | 1947-11-30 | |- | [[Joel Alves de Oliveira]] | [[Maracás]] | 1947-12-07 | |- | [[José Carlos Aleluia]] | [[Salvador da Bahia]] | 1947-12-09 | [[Fitxategi:José Carlos Aleluia 20100612.jpg|center|80px]] |- | [[Paulinho Camafeu]] | [[Salvador da Bahia]] | 1948 | |- | [[Neusa Santos Souza]] | [[Salvador da Bahia]] | 1948 | |- | [[Ilza Nogueira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1948 | |- | [[João Carlos de Castro Cavalcanti]] | [[Caculé]] | 1948 | [[Fitxategi:João Carlos de Castro Cavalcanti.jpg|center|80px]] |- | [[Afrânio Melo]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1948-01-18 | |- | [[Miguel Kertzman]] | [[Salvador da Bahia]] | 1948-02-02 | [[Fitxategi:BA8083 div Miguel Kertzman 2008.jpg|center|80px]] |- | [[Renato Costa]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1948-02-12 | |- | [[Raimundo Nonato]] | [[Amargosa]] | 1948-02-13 | |- | [[Tuzé de Abreu]] | [[Salvador da Bahia]] | 1948-02-21 | |- | [[Antônio Imbassahy]] | [[Salvador da Bahia]] | 1948-03-12 | [[Fitxategi:Antonioimbassahy.jpg|center|80px]] |- | [[Xangai]] | [[Itapebi]] | 1948-03-20 | [[Fitxategi:Eugenio-Avelino-Xangai.JPG|center|80px]] |- | [[Gilberto José]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1948-04-17 | [[Fitxategi:FBA50000023433 div Gilberto Jose.jpg|center|80px]] |- | [[Alcindo da Anunciação]] | [[Salvador da Bahia]] | 1948-04-25 | [[Fitxategi:Alcindo da Anunciação (CROPPED).jpg|center|80px]] |- | [[Evanivaldo Castro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1948-04-28 | [[Fitxategi:Evanivaldo Castro.jpg|center|80px]] |- | [[Antonio Carlos Santos Aquino]] | [[Mata de São João]] | 1948-05-04 | |- | [[Carolino Gomes dos Santos]] | [[Morro do Chapéu]] | 1948-05-05 | |- | [[Pró Doura]] | [[Salvador da Bahia]] | 1948-05-24 | |- | [[Antonio Manoel da Paixão Lemos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1948-05-26 | |- | [[Herzem Gusmão]] | [[Vitória da Conquista]] | 1948-06-02 | [[Fitxategi:Herzem Gusmão em 23 de julho de 2019 (2).jpg|center|80px]] |- | [[Antônio Dias dos Santos]] | [[Vera Cruz (Bahia)|Vera Cruz]] | 1948-06-07 | |- | [[Martha Vasconcellos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1948-06-18 | [[Fitxategi:Martha Vasconcellos (1968) (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[João Luiz Silva Santos]] | [[Serrinha (Bahia)|Serrinha]] | 1948-06-21 | |- | [[Eujácio Simões Filho]] | [[Itororó]] | 1948-07-15 | [[Fitxategi:BA10228 div(4) Eujacio Simoes 2006.jpg|center|80px]] |- | [[José Rocha]] | [[Coribe]] | 1948-08-18 | [[Fitxategi:José Alves Rocha.jpg|center|80px]] |- | [[Benito Gama]] | [[Ituaçu]] | 1948-08-29 | [[Fitxategi:CRE - Comissão de Relações Exteriores e Defesa Nacional (27637398891).jpg|center|80px]] |- | [[Miguel Francisco de Lima]] | [[Jacobina]] | 1948-09-29 | |- | [[Geraldo Almeida Souza]] | [[Cruz das Almas]] | 1948-10-02 | [[Fitxategi:2012 GERALDO ALMEIDA CANDIDATO VICE-PREFEITO BA ALAGOINHAS TSE (50000040476).jpg|center|80px]] |- | [[Ana]] | [[Vitória da Conquista]] | 1948-10-05 | |- | [[Vânia Galvão]] | [[Campo Formoso]] | 1948-10-05 | [[Fitxategi:FBA50000000354 Vania Galvao.jpg|center|80px]] |- | [[Alaíde do Feijão]] | [[Salvador da Bahia]] | 1948-10-06 | |- | [[Valdemiro Pinheiro]] | [[Araci]] | 1948-10-23 | [[Fitxategi:2008 Valdemiro Pinheiro BA TSE 1442211508.jpg|center|80px]] |- | [[Dilson Magalhães Alves]] | [[Salvador da Bahia]] | 1948-11-07 | |- | [[Renato Augusto Ribeiro Novis]] | [[Salvador da Bahia]] | 1948-11-13 | |- | [[Roque Cerqueira da Silva]] | [[Mairi]] | 1948-11-15 | |- | [[César Borges]] | [[Salvador da Bahia]] | 1948-11-21 | [[Fitxategi:Cesar Borges.jpg|center|80px]] |- | [[Jose Barreto Miranda]] | [[Barra do Mendes]] | 1948-12-03 | |- | [[Carlos Ubaldino]] | [[Cipó (Bahia)|Cipó]] | 1948-12-06 | [[Fitxategi:FBA50000608000 div Carlos Ubaldino.jpg|center|80px]] |- | [[Rui Cerqueira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1948-12-12 | [[Fitxategi:RuiCerqueira retrato.jpg|center|80px]] |- | [[Luis Antonio Di Fiori Fiores Costa]] | [[Canavieiras]] | 1948-12-14 | |- | [[Luiz Fernando Braga]] | [[Salvador da Bahia]] | 1948-12-15 | [[Fitxategi:LuizFernandoBraga 74631 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Alfredo Mangueira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1948-12-20 | [[Fitxategi:FBA50000721006 div Alfredo Mangueira.jpg|center|80px]] |- | [[Luzia Reis]] | [[Jequié]] | 1949 | |- | [[Aderbal Duarte Bossa Nova]] | [[Boa Nova]] | 1949 | |- | [[Vitorino Alves Moitinho]] | [[Poções]] | 1949-01-03 | [[Fitxategi:Vitorino Alves Moitinho.jpg|center|80px]] |- | [[Josélio de Andrade Moura]] | [[Jequié]] | 1949-01-25 | [[Fitxategi:CRA - Comissão de Agricultura e Reforma Agrária (33842066582).jpg|center|80px]] |- | [[Raimundo Pimenta]] | [[Salvador da Bahia]] | 1949-01-30 | [[Fitxategi:Raimundo Pimenta DHBa.jpg|center|80px]] |- | [[Juca Ferreira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1949-01-31 | [[Fitxategi:JucaFerreira.JPG|center|80px]] |- | [[Valdemar Moreira de Souza]] | [[Santa Maria da Vitória]] | 1949-02-02 | |- | [[Atanázio Júlio]] | [[São Gonçalo dos Campos]] | 1949-02-05 | [[Fitxategi:Vereador Atanásio Julio.jpg|center|80px]] |- | [[Jorge Khoury]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1949-02-16 | [[Fitxategi:BA50000000018 div JOrge Khoury 2010.jpg|center|80px]] |- | [[Adalir Barbosa de Oliveira]] | [[Água Fria (Bahia)|Água Fria]] | 1949-02-20 | |- | [[TC Mustafá]] | [[Salvador da Bahia]] | 1949-03-18 | [[Fitxategi:FBA50000023439 div TC Mustafá.jpg|center|80px]] |- | [[Dinaelza Coqueiro]] | [[Vitória da Conquista]] | 1949-03-22 | [[Fitxategi:Dinaelza Coqueiro.jpg|center|80px]] |- | [[José Bispo das Neves]] | [[São Felipe (Bahia)|São Felipe]] | 1949-05-09 | |- | [[Claudionor Nunes do Nascimento]] | [[Ribeira do Pombal]] | 1949-05-24 | |- | [[Izabel Rosa de Oliveira dos Santos]] | [[Ibitiara]] | 1949-06-04 | |- | [[Aydano Roriz]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1949-06-06 | |- | [[Joseph Bandeira]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1949-06-11 | [[Fitxategi:FBA50001606052 div Joseph Bandeira 2022.jpg|center|80px]] |- | [[Luís Pereira]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1949-06-21 | [[Fitxategi:Luis Pereira 1974.jpg|center|80px]] |- | [[Esmeraldo Barreto de Farias]] | [[Santo Antônio de Jesus]] | 1949-07-04 | [[Fitxategi:Esmeraldo Barreto de Farias.jpg|center|80px]] |- | [[Gilson Luiz Correia de Menezes]] | [[Miguel Calmon]] | 1949-07-06 | |- | [[Baiaco]] | [[São Francisco do Conde]] | 1949-07-07 | |- | [[Alemão]] | [[Valença (Bahia)|Valença]] | 1949-07-13 | [[Fitxategi:FBA50000758865 div Antonio Libanio Alemao.jpg|center|80px]] |- | [[Gilson Menezes]] | [[Miguel Calmon]] | 1949-07-16 | |- | [[Osvaldo Barreto]] | [[Itapicuru (Bahia)|Itapicuru]] | 1949-07-21 | [[Fitxategi:Secretaria da Educação – Osvaldo Barreto.jpg|center|80px]] |- | [[Joel Vasconcelos Santos]] | [[Nazaré (Bahia)|Nazaré]] | 1949-08-09 | [[Fitxategi:Joel Vasconcelos.jpg|center|80px]] |- | [[Gerson Gabrielli]] | [[Salvador da Bahia]] | 1949-08-21 | [[Fitxategi:FBA50001604610 div Gerson Gabrielli 2022.jpg|center|80px]] |- | [[Sonia Maria Correia Rocha]] | [[Salvador da Bahia]] | 1949-09-06 | |- | [[Almir Guerra]] | [[Prado (Bahia)|Prado]] | 1949-09-29 | |- | [[Gerson de Deus]] | [[Sapeaçu]] | 1949-10-01 | [[Fitxategi:BA10245 div(4) Gerson de Deus 2006.jpg|center|80px]] |- | [[Sergio Gabrielli]] | [[Salvador da Bahia]] | 1949-10-03 | [[Fitxategi:Jose Sergio Gabrielli 2011.jpg|center|80px]] |- | [[Edgard Navarro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1949-10-12 | |- | [[Dário Teixeira Cotrim]] | [[Guanambi]] | 1949-10-20 | [[Fitxategi:Dario Cotrim.jpg|center|80px]] |- | [[Eduardo Jorge]] | [[Salvador da Bahia]] | 1949-10-26 | [[Fitxategi:Eduardojorge pv abr.jpg|center|80px]] |- | [[José Sabóia]] | [[Almadina]] | 1949-11-15 | |- | [[Zezéu Ribeiro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1949-11-21 | [[Fitxategi:Zezéu Ribeiro, SEPLAN.jpg|center|80px]] |- | [[Luana de Noailles]] | [[Salvador da Bahia]] | 1949-11-23 | |- | [[Antonio Carlos Passos Ataide]] | [[São Gonçalo dos Campos]] | 1949-11-23 | |- | [[Ruy Miscocio Gois Machado]] | [[Itabuna]] | 1949-11-24 | |- | [[Cherubino José de Souza]] | [[Porto Seguro]] | 1949-12-01 | |- | [[Vandick Reidner Pereira Coqueiro]] | [[Boa Nova]] | 1949-12-09 | [[Fitxategi:Vandick Reidner Pereira Coqueiro.jpg|center|80px]] |- | [[Leur Lomanto]] | [[Jequié]] | 1949-12-18 | [[Fitxategi:Plenário do Senado (33606406714).jpg|center|80px]] |- | [[Simone]] | [[Salvador da Bahia]] | 1949-12-25 | [[Fitxategi:Simone (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Raimundo Vieira da Costa]] | [[Jussari]] | 1949-12-30 | |- | [[Renato Brito Cunha]] | [[Salvador da Bahia]] | 20th century | |- | [[Adenor Gondim]] | [[Ruy Barbosa (Bahia)|Ruy Barbosa]] | 1950 | |- | [[Carlito Gomes]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1950 | |- | [[César Mata Pires]] | [[Salvador da Bahia]] | 1950 | |- | [[Wesley Rangel]] | [[Iramaia]] | 1950 | |- | [[Roberto Albergaria de Oliveira]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1950 | |- | [[Ademir Andrade]] | [[Milagres (Bahia)|Milagres]] | 1950 | [[Fitxategi:Ademir Andrade senador.jpg|center|80px]] |- | [[Aramis Ribeiro Costa]] | [[Salvador da Bahia]] | 1950-01-31 | [[Fitxategi:Aramis Ribeiro Costa.jpg|center|80px]] |- | [[Edson Moura]] | [[Tanquinho]] | 1950-02-02 | |- | [[Zé Carlos da Pesca]] | [[Saubara]] | 1950-02-08 | [[Fitxategi:2014 ZeCarlosdaPesca BA TSE 50000000671.jpg|center|80px]] |- | [[Pedro Moraes Trindade]] | [[Salvador da Bahia]] | 1950-02-09 | |- | [[J. Carlos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1950-02-09 | [[Fitxategi:FBA50001621021 div J. Carlos.jpg|center|80px]] |- | [[João Santos Oliveira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1950-03-02 | [[Fitxategi:2012 JOAO OLIVEIRA CANDIDATO PREFEITO BA LAURO DE FREITAS TSE (50000036203).jpg|center|80px]] |- | [[José Francisco Dourado]] | [[Bom Jesus da Lapa]] | 1950-03-03 | |- | [[Francisco Batista dos Santos]] | [[Senhor do Bonfim (Bahia)|Senhor do Bonfim]] | 1950-03-12 | |- | [[Zeca Bahia]] | [[Bom Jesus da Lapa]] | 1950-03-19 | |- | [[Zé Raimundo Fontes]] | [[Pojuca]] | 1950-04-15 | [[Fitxategi:2020 ZÉ RAIMUNDO CANDIDATO PREFEITO BA VITORIA DA CONQUISTA TSE (50001198114).jpg|center|80px]] |- | [[Cristina Ortiz]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1950-04-17 | |- | [[Maria José Santos Silva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1950-04-22 | |- | [[Wilson Aragão]] | [[Piritiba]] | 1950-04-25 | |- | [[Jose Paulo Couto]] | [[São Miguel das Matas]] | 1950-04-27 | |- | [[Irma Lemos dos Santos Andrade]] | [[Vitória da Conquista]] | 1950-05-27 | |- | [[Cristina Souto Mayor Monção Soares]] | [[Salvador da Bahia]] | 1950-05-28 | |- | [[Arlete Sampaio]] | [[Itagibá]] | 1950-06-28 | [[Fitxategi:Arlete Sampaio.jpg|center|80px]] |- | [[Manoel de Oliveira Mota]] | [[Remanso]] | 1950-07-08 | |- | [[Jorgeanete Oliveira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1950-07-18 | |- | [[Ademar Delgado Das Chagas]] | [[Ibotirama]] | 1950-07-24 | |- | [[Paulo Lemos Ferreira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1950-07-28 | |- | [[Xulio G. Sequeiros Tizón]] | [[Salvador da Bahia]] | 1950-08-18 | |- | [[Deraldo de Jesus Damasceno]] | [[Salvador da Bahia]] | 1950-08-31 | [[Fitxategi:Deraldo Damasceno.jpg|center|80px]] |- | [[Margarida Oliveira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1950-09-09 | [[Fitxategi:Margarida-Oliveira-29-8-1990.jpg|center|80px]] |- | [[Tourinho Dantas]] | [[Salvador da Bahia]] | 1950-09-27 | [[Fitxategi:SergioTDantas 73872 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Humberto Cedraz]] | [[Valente (Bahia)|Valente]] | 1950-10-02 | |- | [[Filadelfo Pinto Meireles Neto]] | [[Entre Rios (Bahia)|Entre Rios]] | 1950-12-03 | |- | [[Paulo Sérgio Passos]] | [[Muritiba]] | 1950-12-13 | [[Fitxategi:Paulo Sérgio Passos.jpg|center|80px]] |- | [[Nelson Tanure]] | [[Salvador da Bahia]] | 1951 | |- | [[Eliana Boaventura]] | [[Feira de Santana]] | 1951-01-12 | [[Fitxategi:Eliana Boaventura (CROPPED).jpg|center|80px]] |- | [[Aroldo Cedraz]] | [[Valente (Bahia)|Valente]] | 1951-02-26 | [[Fitxategi:Aroldo Cedraz3.jpg|center|80px]] |- | [[Seu Jonas]] | [[Campo Alegre de Lourdes]] | 1951-03-29 | |- | [[Roberto Britto]] | [[Jequié]] | 1951-04-03 | [[Fitxategi:Roberto britto.jpg|center|80px]] |- | [[Otoniel Campo Barreto]] | [[Brotas de Macaúbas]] | 1951-04-11 | [[Fitxategi:Otoniel Campo Barreto - CNV-SP.jpg|center|80px]] |- | [[Hyldon]] | [[Salvador da Bahia]] | 1951-04-17 | |- | [[Armando Guimarães Alves Dias]] | [[Salvador da Bahia]] | 1951-05-10 | |- | [[Ribeiro Tavares]] | [[Candeal]] | 1951-05-13 | [[Fitxategi:2008 Ribeiro Tavares BA TSE 1442231805.jpg|center|80px]] |- | [[Dinha do Acarajé]] | [[Salvador da Bahia]] | 1951-05-20 | |- | [[Sérgio Landulfo Furtado]] | [[Serrinha (Bahia)|Serrinha]] | 1951-05-24 | [[Fitxategi:Sérgio Landulfo Furtado.png|center|80px]] |- | [[Odiosvaldo Vigas]] | [[Salvador da Bahia]] | 1951-06-08 | [[Fitxategi:FBA50000037210 div Odiosvaldo Vigas.jpg|center|80px]] |- | [[Antonio da Conceição]] | [[Camamu]] | 1951-06-13 | |- | [[José Carlos Batista Reis]] | [[Serrinha (Bahia)|Serrinha]] | 1951-06-19 | |- | [[Manoel Lopes dos Santos]] | [[Belo Campo]] | 1951-07-08 | |- | [[Zé Ronaldo]] | [[Paripiranga]] | 1951-07-18 | [[Fitxategi:José Ronaldo, político baiano.jpg|center|80px]] |- | [[Maria do Carmo Ferreira]] | [[Itabuna]] | 1951-07-18 | |- | [[Cezar Bonfim Menezes de Queiroz]] | [[Santo Antônio de Jesus]] | 1951-08-03 | |- | [[Antonio Tiburcio de Souza Caffe]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1951-08-11 | |- | [[Marcelo Nova]] | [[Salvador da Bahia]] | 1951-08-16 | [[Fitxategi:Marcelonova tvbrasil.jpg|center|80px]] |- | [[Clóvis Ferraz]] | [[Tremedal]] | 1951-08-20 | [[Fitxategi:FBA50000608001 div ClovisFerraz.jpg|center|80px]] |- | [[Luiz Antonio Figueiredo Vasconcelos]] | [[Teixeira de Freitas]] | 1951-09-14 | |- | [[Silvio Pero Lopes de Menezes]] | [[Cipó (Bahia)|Cipó]] | 1951-09-27 | |- | [[André Maurício Vieira de Carvalho]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1951-10-05 | |- | [[César Otoniel Lima Brandão]] | [[Itabuna]] | 1951-10-26 | |- | [[Renato Flores Alves]] | [[Santana (Bahia)|Santana]] | 1951-11-03 | |- | [[Joaquim Goncalves de Oliveira]] | [[Pindaí]] | 1951-11-06 | |- | [[Ricardo Pessoa]] | [[Salvador da Bahia]] | 1951-11-15 | |- | [[Carmelita Angela de Sousa Oliveira]] | [[Firmino Alves]] | 1951-12-07 | |- | [[Carmelita Angela de Souza]] | [[Ibicaraí]] | 1951-12-07 | |- | [[Luiza Maia]] | [[Ruy Barbosa (Bahia)|Ruy Barbosa]] | 1951-12-20 | [[Fitxategi:Luiza Maia.jpg|center|80px]] |- | [[Ivete Sacramento]] | [[Salvador da Bahia]] | 1952 | |- | [[Vovo do Ile]] | [[Salvador da Bahia]] | 1952 | [[Fitxategi:Vovô do Ilê na saída do Ilê Aiyê, carnaval de 2018.jpg|center|80px]] |- | [[Galdino dos Santos]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1952 | |- | [[Ney Galvão]] | [[Itabuna]] | 1952-01-11 | |- | [[Carlinhos Oliveira]] | [[Ipirá]] | 1952-01-15 | |- | [[Elza Alves Pereira e Pereira]] | [[Candiba]] | 1952-01-20 | |- | [[Pepeu Gomes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1952-02-07 | [[Fitxategi:Pepeugomes.png|center|80px]] |- | [[Paulo José dos Santos]] | [[Caculé]] | 1952-02-15 | |- | [[Renato Matos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1952-03-04 | |- | [[Waldeci de Deus Souza]] | [[Boa Nova]] | 1952-03-10 | |- | [[Jabes Ribeiro]] | [[Itabuna]]<br/>[[Ilhéus]] | 1952-03-14 | [[Fitxategi:Recebe em audiência o Prefeito de Ilhéus - BA, Jabes Ribeiro (17080766591 - Jabes Ribeiro) (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Elias Francisco Monteiro]] | [[Santana (Bahia)|Santana]] | 1952-03-31 | |- | [[Uirassú de Assis Batista]] | [[Itapicuru (Bahia)|Itapicuru]] | 1952-04-05 | [[Fitxategi:Uirassú de Assis Batista.png|center|80px]] |- | [[Edmilson Muniz Barreto]] | [[Paulo Afonso]] | 1952-04-07 | |- | [[Rosa Passos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1952-04-13 | [[Fitxategi:Rosa+Passos.jpg|center|80px]] |- | [[Jose Caetanobispo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1952-04-24 | |- | [[José Caetano Bispo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1952-04-24 | |- | [[Germino Borges dos Anjos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1952-05-28 | |- | [[Paulo Jackson]] | [[Caetité]] | 1952-06-08 | [[Fitxategi:Paulo Jackson Vilasboas cropped.png|center|80px]] |- | [[João José Reis]] | [[Salvador da Bahia]] | 1952-06-24 | |- | [[Raimundo Ferreira Ramos]] | [[Feira de Santana]] | 1952-07-04 | |- | [[Silvio Jose Gomes Santos]] | [[Alagoinhas]] | 1952-07-06 | |- | [[Ary Dias]] | [[Salvador da Bahia]] | 1952-07-11 | |- | [[Miguel Sampaio Junior]] | [[Itagi]] | 1952-08-04 | |- | [[Arnando Lessa Silveira]] | [[Castro Alves (Bahia)|Castro Alves]] | 1952-08-07 | [[Fitxategi:FBA50001070215 div Arnando Lessa.jpg|center|80px]] |- | [[Jose Nilton Azevedo Leal]] | [[Ilhéus]] | 1952-08-08<br/>1952-08-28 | [[Fitxategi:2020 CAPITÃO AZEVEDO CANDIDATO PREFEITO BA ITABUNA TSE (50000873919).jpg|center|80px]] |- | [[Regina Dourado]] | [[Irecê]] | 1952-08-22<br/>1953-08-22 | [[Fitxategi:Regina Dourado.jpg|center|80px]] |- | [[Colbert Martins Filho]] | [[Feira de Santana]] | 1952-09-02 | [[Fitxategi:Deputado Colbert Martins (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Targino Machado]] | [[Salvador da Bahia]] | 1952-09-04 | [[Fitxategi:FBA50000608608 div Targino Machado.jpg|center|80px]] |- | [[Bell Marques]] | [[Salvador da Bahia]] | 1952-09-05 | [[Fitxategi:Bell Marques 2010.jpg|center|80px]] |- | [[Albino Martins dos Santos]] | [[Santo Antônio de Jesus]] | 1952-09-14 | |- | [[Antônio Carlos Magalhães Júnior]] | [[Salvador da Bahia]] | 1952-09-24 | [[Fitxategi:Acm jr.jpg|center|80px]] |- | [[Valdemar Barreto de Farias]] | [[Santo Antônio de Jesus]] | 1952-10-16 | |- | [[Carlos Alves de Oliveira]] | [[Itabuna]] | 1952-10-25 | |- | [[Roberto Mendes]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1952-11-22 | |- | [[Maria Zulmira Guimarães Gomes de Souza]] | [[Paulo Afonso]] | 1952-11-26 | |- | [[Paulo Magalhães]] | [[Salvador da Bahia]] | 1952-11-28 | [[Fitxategi:Paulo Magalhães.jpg|center|80px]] |- | [[Francisco de Assis Tavares da Cunha]] | [[Santana (Bahia)|Santana]] | 1952-12-14 | |- | [[Carlos Alberto Freitas Barreto]] | [[Biritinga]] | 1952-12-15 | [[Fitxategi:Carlos Alberto Barreto.jpg|center|80px]] |- | [[Ângela Sousa]] | [[Ilhéus]] | 1952-12-15 | [[Fitxategi:FBA50000608008 div Angela Sousa.jpg|center|80px]] |- | [[Tonho Dionorina]] | [[Jussari]] | 1952-12-15 | |- | [[José Simões de Carvalho Júnior]] | [[Jequié]] | 1952-12-16 | |- | [[José Simoes de Carvalho Junior]] | [[Jequié]] | 1952-12-16 | |- | [[Raimunda Neire Florencio de Souza]] | [[Alagoinhas]] | 1952-12-31 | |- | [[Uri Valadão]] | [[Salvador da Bahia]] | 20th century | |- | [[João Santana]] | [[Tucano (Bahia)|Tucano]] | 1953 | |- | [[Professor Alcides]] | [[Remanso]] | 1953 | [[Fitxategi:Dep Professor Alcides.jpg|center|80px]] |- | [[Luiz Alberto]] | [[Maragogipe]] | 1953-01-13<br/>1953-03-01 | [[Fitxategi:Luiz Alberto (CROPPED).jpg|center|80px]] |- | [[Uldurico Pinto]] | [[Medeiros Neto]] | 1953-01-14 | [[Fitxategi:2008 BA Uldurico Pinto 1442232504.jpg|center|80px]] |- | [[Euvaldo Jorge]] | [[Amargosa]] | 1953-01-16 | [[Fitxategi:FBA50000665815 div euvaldo Jorge.jpg|center|80px]] |- | [[João Mendes de Jesus]] | [[Aurelino Leal]] | 1953-01-27 | |- | [[Solange Damasceno]] | [[Ilhéus]] | 1953-02-08<br/>1961-02-02 | |- | [[Marinalva Pereira da Silva]] | [[Conceição do Coité]] | 1953-02-12 | |- | [[Eduardo Alencar]] | [[Ruy Barbosa (Bahia)|Ruy Barbosa]] | 1953-02-19 | [[Fitxategi:FBA50001607296 div Eduardo Alencar.jpg|center|80px]] |- | [[Rafael Schettini Frazão]] | [[Salvador da Bahia]] | 1953-02-23 | |- | [[Alberto Leguelé]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1953-02-28 | |- | [[Sérgio Passos]] | [[Saúde (Bahia)|Saúde]] | 1953-03-07 | [[Fitxategi:FBA50001086434 div SergioPassos.jpg|center|80px]] |- | [[Maria José Rocha]] | [[Salvador da Bahia]] | 1953-03-19 | [[Fitxategi:Congressos. Seminários. Palestras (35970423913).jpg|center|80px]] |- | [[Eline Silva Sousa Costa]] | [[Valença (Bahia)|Valença]] | 1953-03-20 | |- | [[Fatima Nunes]] | [[Paripiranga]] | 1953-04-11 | [[Fitxategi:Deputada Fátima Nunes 2.jpg|center|80px]] |- | [[Jorge Valença]] | [[Valença (Bahia)|Valença]] | 1953-04-19 | |- | [[Emério Resedá]] | [[Conceição do Coité]] | 1953-04-28 | [[Fitxategi:BA10255 div EmerioReseda.jpg|center|80px]] |- | [[Isa Soares]] | [[Maragogipe]] | 1953-05-04 | |- | [[Antonio Luiz Morais de Andrade]] | [[São Felipe (Bahia)|São Felipe]] | 1953-05-12 | |- | [[Arlindo Barreto]] | [[Ilhéus]] | 1953-05-19 | |- | [[Armandinho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1953-05-22 | [[Fitxategi:Armandinho - MinC - Comitê do Patrimônio Mundial (19).jpg|center|80px]] |- | [[Dendê]] | [[Alagoinhas]] | 1953-05-26 | |- | [[Dedé Badaró]] | [[Candiba]] | 1953-05-31 | |- | [[Gerônimo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1953-06-26 | |- | [[Manoel Fonseca Lago]] | [[Conceição do Almeida]] | 1953-07-02 | |- | [[Edjaime Rosa de Carvalho]] | [[Vitória da Conquista]] | 1953-07-05 | |- | [[Perivaldo]] | [[Itabuna]] | 1953-07-12 | |- | [[Gilberto Brito]] | [[Paramirim]] | 1953-07-18 | [[Fitxategi:FBA50000932155 div GilbertoBrit.jpg|center|80px]] |- | [[Damário Dacruz]] | [[Salvador da Bahia]] | 1953-07-27 | |- | [[João Bonfim]] | [[Brumado]] | 1953-08-05 | [[Fitxategi:BA50000001223 div Joao Bonfim.jpg|center|80px]] |- | [[Paulo Chagas]] | [[Salvador da Bahia]] | 1953-08-31 | |- | [[Elpidio Elio dos Santos]] | [[Jaguaripe]] | 1953-09-02 | |- | [[Jomar Dantas Pinheiro]] | [[Jacobina]] | 1953-09-06 | |- | [[Joaquim Caires Rocha]] | [[Ituaçu]] | 1953-09-10 | |- | [[Valcledes Alves Seara]] | [[Porto Seguro]] | 1953-09-23 | |- | [[Luiz Alberto de Andrade Freitas]] | [[Alagoinhas]] | 1953-09-29 | |- | [[Cosme Araujo Santos]] | [[Ilhéus]] | 1953-10-10 | |- | [[Manoel Carlos dos Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1953-10-11 | |- | [[Gilberto Cunha Santana Filho]] | [[Itabuna]] | 1953-10-21 | |- | [[Coronel Gilberto Santana]] | [[Itabuna]] | 1953-10-21 | [[Fitxategi:BA50000000694 div Coronel Gilberto Santana.jpg|center|80px]] |- | [[Marlene Gomes Brandine]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1953-10-29 | |- | [[Geraldo Simoes de Oliveira]] | [[Itabuna]] | 1953-11-13 | [[Fitxategi:Geraldo Simões (Cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Antonio Risério]] | [[Salvador da Bahia]] | 1953-11-21 | |- | [[Jânio Natal]] | [[Belmonte (Bahia)|Belmonte]] | 1953-12-25 | [[Fitxategi:Janio Natal 2013 03 2013032213747 20130322 001LB BF.jpg|center|80px]] |- | [[Daniel Dantas]] | [[Salvador da Bahia]] | 1954 | [[Fitxategi:Daniel Dantas.jpg|center|80px]] |- | [[Neguinho do Samba]] | [[Salvador da Bahia]] | 1954 | |- | [[Olival Freire Jr.]] | [[Jequié]] | 1954 | |- | [[Albino Rubim]] | [[Salvador da Bahia]] | 1954 | [[Fitxategi:Antônio Albino Rubim (4905537402).jpg|center|80px]] |- | [[Rubem Dantas]] | [[Salvador da Bahia]] | 1954 | [[Fitxategi:El Foro sobre Violencias Urbanas cierra con diez compromisos para la construcción de Ciudades de Paz (13).jpg|center|80px]] |- | [[Paulo Costa Lima]] | [[Salvador da Bahia]] | 1954<br/>1954-09-26 | |- | [[Márcio Meirelles]] | [[Salvador da Bahia]] | 1954 | [[Fitxategi:Márcio Meirelles (4863203947).jpg|center|80px]] |- | [[Alaim Francisco Felix]] | [[Senhor do Bonfim (Bahia)|Senhor do Bonfim]] | 1954-01-06 | |- | [[Maria Rosa]] | [[Riacho de Santana (Bahia)|Riacho de Santana]] | 1954-01-06 | |- | [[Oscar Nascimento Dourado]] | [[Salvador da Bahia]] | 1954-02-16 | |- | [[Manoel Raimundo do Nascimento]] | [[Esplanada]] | 1954-02-25 | |- | [[Waldenor Pereira]] | [[Caculé]] | 1954-03-08 | [[Fitxategi:Waldenor.png|center|80px]] |- | [[Alberto Matos Nery]] | [[Feira de Santana]] | 1954-03-21 | |- | [[Jose Luiz Teixeira]] | [[Guaratinga]] | 1954-04-11 | |- | [[Luiz Brasil]] | [[Salvador da Bahia]] | 1954-04-21 | |- | [[Jorge Augusto Ferreira de Aragão]] | [[Salvador da Bahia]] | 1954-04-23 | |- | [[Walmor Oliveira de Azevedo]] | [[Cocos (Brasil)|Cocos]] | 1954-04-26 | [[Fitxategi:Dom Walmor.imagem.jpg|center|80px]] |- | [[Maria do Carmo Peixoto Argolo Butt]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1954-04-30 | |- | [[Goya Lopes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1954-05-07 | [[Fitxategi:Flickr - Ministério da Cultura - ILÊ AXÉ OPO AFONJÁ (6).jpg|center|80px]] |- | [[Evandir Conceição Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1954-05-19 | |- | [[João Batista Nunes]] | [[Feira de Santana]] | 1954-05-20 | [[Fitxategi:Nunes.JPG|center|80px]] |- | [[Rafael Rodrigues Moraes]] | [[Ribeira do Pombal]] | 1954-05-25 | |- | [[Ademir Abreu Magalhaes]] | [[Vitória da Conquista]] | 1954-06-13 | |- | [[Valdomira Alcântara]] | [[Itaparica]] | 1954-06-23 | |- | [[Raimundo Anunciacao Santos]] | [[Alagoinhas]] | 1954-06-30 | |- | [[Nilda Carvalho Cunha]] | [[Feira de Santana]] | 1954-07-05 | [[Fitxategi:Nilda Carvalho Cunha.jpg|center|80px]] |- | [[Manoel Delson Pedreira da Cruz]] | [[Biritinga]] | 1954-07-10 | |- | [[Benício Schettini Frazão]] | [[Salvador da Bahia]] | 1954-07-13 | |- | [[Jose Edesio Cardoso Silva]] | [[Alagoinhas]] | 1954-07-14 | |- | [[Reco do Bandolim]] | [[Salvador da Bahia]] | 1954-07-24 | |- | [[Herminio Oliveira Neto]] | [[Vitória da Conquista]] | 1954-08-19 | |- | [[Mestre Barbudo]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1954-08-28 | |- | [[Waldy Freitas Filho]] | [[Coaraci]] | 1954-09-02 | [[Fitxategi:2012 WALDY FREITAS CANDIDATO VICE-PREFEITO BA CAMACARI TSE (50000029703).jpg|center|80px]] |- | [[Edemilson Chaves da Silva]] | [[Itapetinga]] | 1954-09-17 | |- | [[Luiz Caetano]] | [[Central (Bahia)|Central]] | 1954-09-23 | [[Fitxategi:Caetano2.png|center|80px]] |- | [[Ednaldo Rodrigues]] | [[Vitória da Conquista]] | 1954-10-04 | [[Fitxategi:30.03.2023 - Apresentação da taça da Copa do Mundo Feminina FIFA Austrália e Nova Zelândia 2023 (52781601696) (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Tia Benildes]] | [[Ibitiara]] | 1954-10-26 | |- | [[Moa do Katendê]] | [[Salvador da Bahia]] | 1954-10-29 | |- | [[Benedito Pereira Alves]] | [[Porto Seguro]] | 1954-10-29 | |- | [[Delmira Marques]] | [[Remanso]] | 1954-11-16 | |- | [[Carlos Sena de Souza]] | [[Itapetinga]] | 1954-11-28 | |- | [[Manoel Almeida de Jesus]] | [[Simões Filho]]<br/>[[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1954-12-24 | |- | [[Milton Barbosa]] | [[Itaberaba]] | 1954-12-28 | [[Fitxategi:FBA50000608082 div Milton Barbosa 2018.jpg|center|80px]] |- | [[José Carlos Barreto de Santana]] | [[Feira de Santana]] | 1955 | |- | [[Gil Abelha]] | [[Salvador da Bahia]] | 1955 | |- | [[Marcelo Nilo]] | [[Antas (Bahia)|Antas]] | 1955 | [[Fitxategi:Marcelo Nilo.jpg|center|80px]] |- | [[Antonio Gonçalves de Souza]] | [[Guaratinga]] | 1955-01-10 | |- | [[Rosa Pereira dos Santos]] | [[Itamaraju]] | 1955-01-10 | |- | [[Daniel Almeida]] | [[Mairi]] | 1955-01-21 | [[Fitxategi:Daniel Almeida - Deputado Federal.jpg|center|80px]] |- | [[Anaci Paim]] | [[Alagoinhas]] | 1955-03 | |- | [[Luís Eduardo Magalhães]] | [[Salvador da Bahia]] | 1955-03-16 | [[Fitxategi:Luís Eduardo Magalhães.jpg|center|80px]] |- | [[Marfísia Pereira de Souza Lancelote]] | [[Brotas de Macaúbas]] | 1955-03-29 | |- | [[Solange Oliveira Farkas]] | [[Feira de Santana]] | 1955-04-01 | |- | [[Marialva Boaventura Ferreira]] | [[Ruy Barbosa (Bahia)|Ruy Barbosa]] | 1955-04-04 | |- | [[Eremita Mota de Araujo]] | [[Castro Alves (Bahia)|Castro Alves]] | 1955-04-06 | |- | [[Raimundo dos Santos Jouguet]] | [[Canavieiras]] | 1955-05-31 | |- | [[Vando]] | [[Monte Santo]] | 1955-06-16 | [[Fitxategi:FBA50000963254 div Vando.jpg|center|80px]] |- | [[Roberto Jose Torres de Lima]] | [[Alagoinhas]] | 1955-06-22 | [[Fitxategi:2024 ROBERTO TORRES CANDIDATO VICE-PREFEITO BA ALAGOINHAS TSE (50001952349).jpg|center|80px]] |- | [[Edvaldo Lima dos Santos]] | [[Ruy Barbosa (Bahia)|Ruy Barbosa]] | 1955-06-25 | |- | [[Marinalva Mendes Bento]] | [[Itanhém]] | 1955-06-29 | |- | [[Evilásio Santana Santos]] | [[Conceição do Almeida]] | 1955-07-11 | |- | [[Tarcízio Pimenta]] | [[Feira de Santana]] | 1955-07-14 | [[Fitxategi:2018 TARCIZIO PIMENTA TSE BA 50000608586.jpg|center|80px]] |- | [[Tarcizio Suzart Pimenta Junior]] | [[Feira de Santana]] | 1955-07-14 | |- | [[Maria Santos Freire Souza]] | [[Condeúba]] | 1955-08-14 | |- | [[Pola Ribeiro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1955-08-30 | [[Fitxategi:Pola Ribeiro, secretário do Audiovisual - 16387332040.jpg|center|80px]] |- | [[José Olívio Paranhos Lima]] | [[Catu]] | 1955-09-02 | |- | [[Edson Gomes]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1955-09-03 | [[Fitxategi:2011-07-07 Edson Gomes Apresentação em Show.jpg|center|80px]] |- | [[Cândido Vaccarezza]] | [[Senhor do Bonfim (Bahia)|Senhor do Bonfim]] | 1955-09-26 | [[Fitxategi:Cândido Vaccarezza.jpg|center|80px]] |- | [[Antonio Mangabeira França]] | [[Senhor do Bonfim (Bahia)|Senhor do Bonfim]] | 1955-10-03 | |- | [[Jutahy Júnior]] | [[Salvador da Bahia]] | 1955-10-14 | [[Fitxategi:Jutahy Magalhães Júnior.jpg|center|80px]] |- | [[José Tadeu Carneiro Cardoso]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1955-10-28 | [[Fitxategi:Mestre Camisa - ABADÁ CAPOEIRA.jpg|center|80px]] |- | [[Luiz Alberto Gonçalves de Andrade]] | [[Ipiaú]] | 1955-12-08 | |- | [[Aldemir Santos Almeida]] | [[Itaquara]] | 1955-12-22 | |- | [[Arlindo Santos Rebouças]] | [[Itarantim]] | 1955-12-29 | |- | [[José Silvestre Prado de Oliveira]] | [[Nova Soure]] | 1955-12-31 | |- | [[Freitas Nascimento]] | [[Ipirá]] | 1956 | [[Fitxategi:Freitas Nascimento Artworks 500x500.jpg|center|80px]] |- | [[Marcelino Galo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1956 | [[Fitxategi:FBA50001606398 div Marcelino Galo.jpg|center|80px]] |- | [[Marlene da Silva]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1956-01-04 | |- | [[Cláudio Menandro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1956-01-21 | |- | [[Jose Nazal Pacheco Soub]] | [[Ilhéus]] | 1956-01-25 | [[Fitxategi:2016 JOSE NAZAL CANDIDATO VICE-PREFEITO BA ILHEUS TSE (50000038249).jpg|center|80px]] |- | [[Carlos Martins]] | [[Salvador da Bahia]] | 1956-01-30 | [[Fitxategi:Coletiva Desenbahia - 6761928615.jpg|center|80px]] |- | [[Kepler de Souza Oliveira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1956-02-16 | |- | [[Simone Saback]] | [[Jacobina]] | 1956-02-25 | [[Fitxategi:Simone Saback Show da Funarte Brasilia 1978.jpg|center|80px]] |- | [[José Paulo Nascimento Farias]] | [[Canavieiras]] | 1956-02-29 | |- | [[Adilson Almeida]] | [[Ilhéus]] | 1956-03-07 | |- | [[Lídice da Mata]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1956-03-12 | [[Fitxategi:Lídice da Mata in 2023.jpg|center|80px]] |- | [[Hildécio Meireles]] | [[Cairu]] | 1956-03-14 | [[Fitxategi:FBA50000692459 div Hildecio Meireles.jpg|center|80px]] |- | [[Doutora Tereza]] | [[Salvador da Bahia]] | 1956-03-14 | [[Fitxategi:20162 Doutora Tereza TSE BA 50000036417.jpg|center|80px]] |- | [[José Elísio de Oliveira Sobrinho]] | [[Camaçari]] | 1956-04-01 | |- | [[Rosemberg Pinto]] | [[Itororó]] | 1956-04-14 | [[Fitxategi:04.02.2020- 1ª Sessão ordinária do ano da Assembleia Legislativa da Bahia (ALBA).jpg|center|80px]] |- | [[Evilazio Lopes de Magalhaes]] | [[Caetité]] | 1956-04-14 | |- | [[Alvaro Augusto Cruz]] | [[Salvador da Bahia]] | 1956-04-30 | |- | [[Aristide Oliveira Mascarenhas]] | [[Salvador da Bahia]] | 1956-05-31 | [[Fitxategi:Pai Ari de Ajagunã.jpg|center|80px]] |- | [[Jorge Alberto Paim Silva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1956-07-03 | |- | [[Beto Lélis]] | [[Ibipeba]] | 1956-07-19 | [[Fitxategi:2024 Beto Lelis BA TSE 50002328452.jpg|center|80px]] |- | [[Jorge Portugal]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1956-08-05 | [[Fitxategi:Flica 2013. Foto-Tatiana Azeviche.jpg|center|80px]] |- | [[Maria Menezes Ferreira Viana]] | [[Guaratinga]]<br/>[[Eunápolis]] | 1956-08-05 | |- | [[Luís Antônio Cajazeira Ramos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1956-08-12 | |- | [[Irza Márcia Soares Luz]] | [[Barra da Estiva]] | 1956-08-15 | |- | [[Cremildes Lima da Silva]] | [[Conceição do Coité]] | 1956-09-03 | |- | [[Abel Rebouças São José]] | [[Vitória da Conquista]] | 1956-09-04 | |- | [[Jorge Fontes Hereda]] | [[Salvador da Bahia]] | 1956-09-27 | [[Fitxategi:JorgeHereda 01.jpg|center|80px]] |- | [[Rejane Pitanga]] | [[Salvador da Bahia]] | 1956-10-01 | |- | [[Antonio Carlos de Almeida Matos]] | [[Mutuípe]] | 1956-10-07 | |- | [[Jonas Batista Alves]] | [[Salvador da Bahia]] | 1956-10-15 | |- | [[Ricardo de Tadeu Ladeia]] | [[Caetité]] | 1956-10-28 | [[Fitxategi:Ricardo de Tadeu Ladeia 2004.jpg|center|80px]] |- | [[Nilton Vasconcelos Júnior]] | [[Guanambi]] | 1956-11-06 | [[Fitxategi:Nilton Vasconcelos Jr.jpg|center|80px]] |- | [[Aladilce Souza]] | [[Nova Soure]] | 1956-11-06 | [[Fitxategi:FBA50000029675 div Aladilce.jpg|center|80px]] |- | [[Maria Aladilce de Souza]] | [[Nova Soure]] | 1956-11-06 | |- | [[Nestor Duarte Neto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1956-11-14 | [[Fitxategi:BA50000000918 div NestorDuarteNeto 2010.jpg|center|80px]] |- | [[José Borges de Souza]] | [[Belmonte (Bahia)|Belmonte]] | 1956-11-21 | |- | [[Pat Medrado]] | [[Salvador da Bahia]] | 1956-11-26 | |- | [[Cezar Augusto Moreira de Souza]] | [[Barreiras]] | 1956-12-01 | |- | [[Leila Cordeiro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1956-12-05 | |- | [[Carlos Augusto Barbosa Nogueira]] | [[Barreiras]] | 1957-01-06 | [[Fitxategi:2012 PAÊ CANDIDATO VICE-PREFEITO BA BARREIRAS TSE (50000015401).jpg|center|80px]] |- | [[Amauri Teixeira]] | [[Jacobina]] | 1957-01-12 | [[Fitxategi:Img2014121617102461824 Amauri Teixeira.jpg|center|80px]] |- | [[Armando Tavares Filho]] | [[Ubatã]] | 1957-01-14 | |- | [[Tânia Martins]] | [[Licínio de Almeida]] | 1957-01-23 | [[Fitxategi:Tanitani.jpg|center|80px]] |- | [[Bel Borba]] | [[Salvador da Bahia]] | 1957-01-23 | [[Fitxategi:Exposição de Bel Borba - 6732782007.jpg|center|80px]] |- | [[Rui Macedo]] | [[Andaraí]] | 1957-01-27 | |- | [[Fred Gedeon Iii]] | [[Salvador da Bahia]] | 1957-02-02 | |- | [[Antônio Cardoso]] | [[Miguel Calmon]] | 1957-02-07 | |- | [[Joaquim Dias Libarino]] | [[Anagé]] | 1957-03-03 | |- | [[Marina da Rocha Braga]] | [[Casa Nova]] | 1957-03-03 | |- | [[Paulo Cezar]] | [[Alagoinhas]] | 1957-03-09 | |- | [[Osvaldo Pereira dos Santos]] | [[Belmonte (Bahia)|Belmonte]] | 1957-03-12 | |- | [[Bira Corôa]] | [[Salvador da Bahia]] | 1957-03-13 | [[Fitxategi:FBA50000607977 div Bira Coroa.jpg|center|80px]] |- | [[Sônia Maciel de Almeida]] | [[Santana (Bahia)|Santana]] | 1957-03-16 | |- | [[Ruy Guilherme Cardoso Matos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1957-03-17<br/>1957-01-01 | |- | [[Lazzo Matumbi]] | [[Salvador da Bahia]] | 1957-03-24 | [[Fitxategi:Lazzo Matumbi cropped.png|center|80px]] |- | [[Sérgia Angélica da Silva]] | [[Campo Alegre de Lourdes]] | 1957-04-02 | |- | [[Juracy Ferreira da Silva]] | [[Brumado]] | 1957-04-14 | |- | [[Mestre Dinho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1957-05-15 | |- | [[Reginaldo Sodré]] | [[Uibaí]] | 1957-05-27 | |- | [[Egídio Silva Filho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1957-06-01 | |- | [[Cicero Rodrigues da Silva]] | [[Anagé]] | 1957-06-06 | |- | [[Alfredo Assis de Santana Neto]] | [[Valença (Bahia)|Valença]] | 1957-06-11 | |- | [[Nilson Pimenta]] | [[Caravelas (Bahia)|Caravelas]] | 1957-06-25 | |- | [[Gilvan Santos Florencio]] | [[Porto Seguro]] | 1957-07-04 | |- | [[Mauro Muiños de Andrade]] | [[Vitória da Conquista]] | 1957-07-04 | |- | [[Katia Suman]] | [[Salvador da Bahia]] | 1957-07-08 | |- | [[João Carlos Bacelar Batista]] | [[Esplanada]] | 1957-07-09 | [[Fitxategi:João Carlos Bacelar.jpg|center|80px]] |- | [[Gérson Sodré]] | [[Itabuna]] | 1957-07-14 | |- | [[Adalgiso Rodrigues Jardim]] | [[Jucuruçu]] | 1957-07-18 | |- | [[Luciano Pimentel]] | [[Brumado]] | 1957-08-05 | |- | [[Carlos Alberto da Silva Lima]] | [[Ubatã]] | 1957-08-16 | |- | [[Edgar Moreira da Cunha]] | [[Riachão do Jacuípe]] | 1957-08-21 | |- | [[Jose Lino Gomes]] | [[Conceição do Coité]] | 1957-08-22 | |- | [[Joseildo Ribeiro Ramos]] | [[Alagoinhas]] | 1957-08-23 | [[Fitxategi:Deputado federal plenario joseildo ramos 2019 - Foto Lula Marques.jpg|center|80px]] |- | [[Agnaldo Cirino de Oliveira Santos]] | [[Ilhéus]] | 1957-08-29 | |- | [[Roberto Azevêdo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1957-10-03 | [[Fitxategi:Roberto Azevedo cropped.jpg|center|80px]] |- | [[Raimundo Belmiro do Rosario]] | [[Jaguaquara]] | 1957-10-06 | |- | [[Magno Malta]] | [[Macarani]] | 1957-10-16 | [[Fitxategi:Foto oficial de Magno Malta.jpg|center|80px]] |- | [[Manoel Gomes Aragão]] | [[Jequié]] | 1957-10-22 | |- | [[Maria Célia Dias Campos]] | [[Poções]] | 1957-11-03 | |- | [[Fernando de Fabinho]] | [[Santa Bárbara (Bahia)|Santa Bárbara]] | 1957-11-11 | [[Fitxategi:FBA50001268009 div Fernando de Fabinho 2020.jpg|center|80px]] |- | [[Maria Augusta Pinto]] | [[Terra Nova (Bahia)|Terra Nova]] | 1957-11-19 | |- | [[Isabel]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1957-11-19 | |- | [[Durval Lélys]] | [[Salvador da Bahia]] | 1957-12-06 | [[Fitxategi:Durval.jpg|center|80px]] |- | [[Joselino Martins de Jesus]] | [[Salvador da Bahia]] | 1957-12-07 | |- | [[Sônia Fontes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1957-12-18 | |- | [[Inaicyra Falcão dos Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1958 | |- | [[Salvador Busquets i Vila]] | [[Salvador da Bahia]] | 1958 | [[Fitxategi:Salvador Busquets i Pilar Barderi, treballadors d'Arrels.jpg|center|80px]] |- | [[Lázaro Roberto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1958 | |- | [[Ana Lúcia Maron de Magalhães]] | [[Salvador da Bahia]] | 1958 | |- | [[Ângelo Coronel]] | [[Coração de Maria]] | 1958 | [[Fitxategi:Angelo-coronel.jpg|center|80px]] |- | [[Edna Henrique]] | [[Xique-Xique]] | 1958 | |- | [[Valdemar Ferreira Valente Júnior]] | [[Salvador da Bahia]] | 1958-01-13 | |- | [[Vandineide Cardoso Ribeiro dos Santos]] | [[Inhambupe]] | 1958-01-15 | |- | [[Tonha Magalhães]] | [[São Felipe (Bahia)|São Felipe]] | 1958-01-16 | [[Fitxategi:Tonha-Flatt.png|center|80px]] |- | [[Ednael Alves de Almeida]] | [[Jitaúna]] | 1958-01-19 | |- | [[Antonio das Neves]] | [[Santana (Bahia)|Santana]] | 1958-01-20 | |- | [[Diana Pequeno]] | [[Salvador da Bahia]] | 1958-01-25 | [[Fitxategi:DIANA PEQUENO.png|center|80px]] |- | [[Hilda Almeida dos Santos]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1958-02-02 | |- | [[Adalberto Cavalcanti]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1958-02-10 | [[Fitxategi:Adalberto Cavalcanti.png|center|80px]] |- | [[Nilza]] | [[Brumado]] | 1958-02-23 | |- | [[José Anterval Costa Souza]] | [[Taperoá (Bahia)|Taperoá]] | 1958-03-04 | |- | [[Álvaro Assmar]] | [[Salvador da Bahia]] | 1958-03-20 | |- | [[Aroldo Oliveira Rocha]] | [[Itambé (Bahia)|Itambé]] | 1958-03-21 | |- | [[Amilton Ferreira Lima]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1958-04-10 | |- | [[Antonio Rodrigues Pedreira]] | [[Feira de Santana]] | 1958-04-12 | |- | [[Djalma Cotinguiba Araujo]] | [[Livramento de Nossa Senhora]] | 1958-04-22 | |- | [[Francisco Tourinho Corte Imperial Neto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1958-04-30 | |- | [[Nenca]] | [[Araci]] | 1958-05-06 | [[Fitxategi:2016 Nenca BA TSE 50000024012.jpg|center|80px]] |- | [[Nizan Guanaes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1958-05-09 | [[Fitxategi:Nizan e Massa na Fusco.JPG|center|80px]] |- | [[Aroldo Alves da Assunção]] | [[Camaçari]] | 1958-05-10 | |- | [[Yvonilton Gonçalves]] | [[Salvador da Bahia]] | 1958-06-22 | [[Fitxategi:2022 Yvonilton TSE BA 50001647056.jpg|center|80px]] |- | [[Moema Gramacho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1958-07-04 | [[Fitxategi:CDH - Comissão de Direitos Humanos e Legislação Participativa (26492865413).jpg|center|80px]] |- | [[Álvaro Gomes]] | [[Tapiramutá]] | 1958-07-08 | [[Fitxategi:Brasil e o deputado Álvaro Gomes.jpg|center|80px]] |- | [[Eurico Queiroz Filho]] | [[Barreiras]] | 1958-07-08 | |- | [[Téo Senna]] | [[Nazaré (Bahia)|Nazaré]] | 1958-07-14 | [[Fitxategi:FBA50000665798 div Téo Senna.jpg|center|80px]] |- | [[Jânio José Ferreira Soares]] | [[Paulo Afonso]] | 1958-07-21 | |- | [[Janio Ferreira Soares]] | [[Paulo Afonso]] | 1958-07-21 | |- | [[Monique Gardenberg]] | [[Salvador da Bahia]] | 1958-07-27 | |- | [[Acacia Gomes Pinho]] | [[Itabuna]] | 1958-07-27 | |- | [[Isaac Cunha]] | [[Itapetinga]] | 1958-08-08 | [[Fitxategi:BA50000001217 div IsaacCunha.jpg|center|80px]] |- | [[Jose Pereira de Souza]] | [[Ilhéus]] | 1958-08-21 | |- | [[Everaldo Augusto]] | [[Brumado]] | 1958-10-16 | [[Fitxategi:FBA50001037250 div Everaldo Augusto.jpg|center|80px]] |- | [[Adolfo Menezes]] | [[Campo Formoso]] | 1958-11-04 | [[Fitxategi:Adolfo Menezes-dep estadual.jpg|center|80px]] |- | [[Agnelo Queiroz]] | [[Itapetinga]] | 1958-11-09 | [[Fitxategi:AgneloQueiroz2010.jpg|center|80px]] |- | [[Raimundo Tadeu Sales Cafezeiro]] | [[Jequié]] | 1958-11-25 | |- | [[Augusto Aras]] | [[Salvador da Bahia]] | 1958-12-04 | [[Fitxategi:Solenidade - 200 anos da Independência do Brasil (52343021081) (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Everaldo Silva Oliveira]] | [[Jequié]] | 1958-12-18 | |- | [[Antonio Mario Nunes Laranjeira da Silva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1958-12-21 | |- | [[Cláudio Manoel]] | [[Salvador da Bahia]] | 1958-12-25 | [[Fitxategi:Claudio Manoel.jpg|center|80px]] |- | [[Karl Hummel]] | [[Salvador da Bahia]] | 1959 | |- | [[Hélio Vitor Ramos Filho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1959 | |- | [[Heroilma Tavares]] | [[Ubatã]] | 1959 | |- | [[Josafá Menezes da Silva]] | [[Salinas da Margarida]] | 1959-01-02 | |- | [[Laudelino Lau]] | [[Salvador da Bahia]] | 1959-01-02 | [[Fitxategi:FBA50001615379 div Laudelino.jpg|center|80px]] |- | [[Edigar Mão Branca]] | [[Macarani]] | 1959-01-14 | [[Fitxategi:2012 EDIGAR MÃO BRANCA CANDIDATO PREFEITO BA VITORIA DA CONQUISTA TSE (50000031010).jpg|center|80px]] |- | [[Jean Charles Oliveira Diniz Serbeto]] | [[Angical]] | 1959-01-18 | |- | [[Gika Lopes]] | [[Serrinha (Bahia)|Serrinha]] | 1959-02-21 | [[Fitxategi:50000000322 Gika Lopes.jpg|center|80px]] |- | [[José Virgílio Leal de Figueiredo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1959-03-04 | |- | [[Zé Augusto]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1959-03-07 | |- | [[João Carlos Teixeira Gomes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1959-03-09<br/>1936-03-09 | [[Fitxategi:João Carlos Teixeira Gomes.jpg|center|80px]] |- | [[Luiz Santos Lacerda]] | [[Vitória da Conquista]] | 1959-03-11 | |- | [[Geddel Vieira Lima]] | [[Salvador da Bahia]] | 1959-03-18 | [[Fitxategi:Geddel Vieira Lima.jpg|center|80px]] |- | [[Kátia Alves]] | [[Vitória da Conquista]] | 1959-03-25 | |- | [[Kátia Alves]] | [[Vitória da Conquista]] | 1959-03-25 | [[Fitxategi:FBA 50001634574 2022 Katia Alves.jpg|center|80px]] |- | [[Equimarcílias de Souza Freire]] | [[Pindaí]] | 1959-03-28 | |- | [[Ismael Ferreira de Oliveira]] | [[Valente (Bahia)|Valente]] | 1959-04-08 | |- | [[Armando Ramos Tripodi]] | [[Salvador da Bahia]] | 1959-04-13 | |- | [[Alice Portugal]] | [[Salvador da Bahia]] | 1959-05-16 | [[Fitxategi:Jaqueline Goes recebendo o Prêmio Mulheres na Ciência Amélia Império Hamburger (Alice Portugal).jpg|center|80px]] |- | [[Josué dos Santos Menezes]] | [[Ubaíra]] | 1959-05-18 | |- | [[Protógenes Queiroz]] | [[Salvador da Bahia]] | 1959-05-20 | [[Fitxategi:Protogenes Queiroz.jpg|center|80px]] |- | [[Djalma Bispo dos Santos]] | [[Alagoinhas]] | 1959-05-22 | |- | [[Walter Pinheiro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1959-05-25 | [[Fitxategi:Foto oficial de Walter Pinheiro.jpg|center|80px]] |- | [[Heroilma Soares]] | [[Ubatã]] | 1959-06-01 | |- | [[Damiao de Almeida Medrado]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1959-06-05 | |- | [[Cristóvão Borges]] | [[Salvador da Bahia]] | 1959-06-09 | [[Fitxategi:Cristóvão Borges em treino com o Fluminense em 2014 (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Casemiro Neto]] | [[Vitória da Conquista]] | 1959-06-10 | [[Fitxategi:Casemiro Neto em debate na TV Aratu, 2010.jpg|center|80px]] |- | [[João Henrique Carneiro]] | [[Feira de Santana]] | 1959-06-19 | [[Fitxategi:Joãohenrique.JPG|center|80px]] |- | [[Marta Rodrigues]] | [[Aiquara]] | 1959-06-20 | [[Fitxategi:FBA50001070207 div Marta Rodrigues.jpg|center|80px]] |- | [[Juçara Feitosa de Oliveira]] | [[Ilhéus]] | 1959-06-28 | |- | [[Tia Lu]] | [[Salvador da Bahia]] | 1959-07-06 | |- | [[José Araripe Cavalcante Jr.]] | [[Ilhéus]] | 1959-07-07 | |- | [[Aleilton Fonseca]] | [[Firmino Alves]] | 1959-07-21 | [[Fitxategi:Aleilton fonseca (1).jpg|center|80px]] |- | [[Nadir da Silva]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1959-08-05 | |- | [[Joas Meira Cardoso]] | [[Boa Nova]] | 1959-08-15 | |- | [[Roque Eduardo Cavalcante de Matos]] | [[Ilhéus]] | 1959-08-16 | |- | [[João Magno Chaves]] | [[Jequié]] | 1959-08-31 | |- | [[Luciano Simões]] | [[Itiúba]] | 1959-09-10 | [[Fitxategi:BA50000000877 div Luciano Simões.jpg|center|80px]] |- | [[Joaquim Lacerda Brito]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1959-09-16 | |- | [[Edilon Ramos de Oliveira]] | [[Alagoinhas]] | 1959-09-19 | |- | [[Luciana Tannus]] | [[Salvador da Bahia]] | 1959-09-20 | [[Fitxategi:Secretária de Justiça e Direitos Humanos.jpg|center|80px]] |- | [[Teobaldo Ribeiro da Silva Neto]] | [[Camaçari]] | 1959-09-23 | |- | [[Mestra Janja]] | [[Feira de Santana]] | 1959-10-04 | [[Fitxategi:MestraJanja.jpg|center|80px]] |- | [[Paulo Roberto Carqueija Monteiro]] | [[Ilhéus]] | 1959-10-21 | |- | [[Milton Dantas Oliveira]] | [[Pindaí]] | 1959-11-25 | |- | [[Ronaldo Vieira Passos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1959-11-26 | |- | [[Denilson das Neves Santos]] | [[Simões Filho]] | 1959-11-26 | |- | [[Jorge Salles]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1959-11-27 | |- | [[Letieres Leite]] | [[Salvador da Bahia]] | 1959-12-08 | |- | [[Jose Helio Andrade]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1959-12-18 | |- | [[Antonio Raimundo dos Santos Matos]] | [[Feira de Santana]] | 1959-12-23 | |- | [[Gustavo Dourado]] | [[Ibititá]] | 1960 | [[Fitxategi:Gustavo Dourado.jpg|center|80px]] |- | [[Washington César Santos]] | [[Valença (Bahia)|Valença]] | 1960-01-03 | [[Fitxategi:Busto de Washington na sede do Fluminense.jpg|center|80px]] |- | [[Israel Andrade]] | [[Salvador da Bahia]] | 1960-01-17 | |- | [[Sebastião Figueiredo Abreu]] | [[Salvador da Bahia]] | 1960-01-20 | |- | [[Luiz Augusto]] | [[Vitória da Conquista]] | 1960-01-26 | [[Fitxategi:FBA50000000394 Luiz Augusto Gordiano.jpg|center|80px]] |- | [[Felipe Pinheiro]] | [[Conceição do Coité]] | 1960-01-29<br/>1960-02-01 | |- | [[Paulo Sérgio Ferreira Ribeiro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1960-01-30 | |- | [[Carlos Brasileiro]] | [[Senhor do Bonfim (Bahia)|Senhor do Bonfim]] | 1960-02-04 | [[Fitxategi:FBA50001212865 div Carlos Brasileiro.jpg|center|80px]] |- | [[Marco Antonio Pereira Wense]] | [[Itabuna]] | 1960-02-10 | |- | [[Carlos Geilson]] | [[Feira de Santana]] | 1960-02-21 | [[Fitxategi:FBA50001620016 div Carlos Geilson.jpg|center|80px]] |- | [[Nelson Pelegrino]] | [[Salvador da Bahia]] | 1960-02-27 | [[Fitxategi:Nelson Pelegrino deputado.jpg|center|80px]] |- | [[Glaby Carvalho de Andrade]] | [[Itabuna]] | 1960-03-08 | |- | [[Roberio Moura Gomes]] | [[Guaratinga]] | 1960-04-04 | |- | [[Nivaldo Silva Doria]] | [[Ilhéus]] | 1960-04-18 | |- | [[Elias Natan Moraes Dias]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1960-05-08 | |- | [[Adélia de Jesus Almeida]] | [[Boa Nova]] | 1960-05-08 | |- | [[Jucelino de Castro Rocha]] | [[Vitória da Conquista]] | 1960-05-10 | |- | [[Zito Barbosa]] | [[Barreiras]] | 1960-06-09 | [[Fitxategi:FBA50000679491 div Zito Barbosa 2020.jpg|center|80px]] |- | [[Marcos Vinicius Sales Nobrega]] | [[Jequié]] | 1960-06-13 | |- | [[Damiana de Jesus]] | [[Irará]] | 1960-06-16 | |- | [[Pedro Adilson Souza Guedes]] | [[Ipupiara]] | 1960-06-29 | |- | [[Valdemir Ferreira dos Santos]] | [[Nova Canaã]] | 1960-06-30 | |- | [[Edvaldo Cardoso da Silva]] | [[Ituaçu]] | 1960-07-06 | |- | [[Waldemir Batista de Oliveira]] | [[Itanhém]] | 1960-07-23 | |- | [[Domingos Oliveira Donato]] | [[Itororó]] | 1960-07-24 | |- | [[Wellington Gomes]] | [[Feira de Santana]] | 1960-08-02 | |- | [[Joselita Cardoso]] | [[Salvador da Bahia]] | 1960-08-08 | |- | [[Maria da Natividade de Oliveira Morais]] | [[Conceição do Coité]] | 1960-08-09 | |- | [[Moacir Anselmo dos Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1960-08-17 | |- | [[Nilzelito de Almeida Nobre]] | [[Porto Seguro]] | 1960-08-22 | |- | [[Luiz Henrique Uaquim da Silva]] | [[Ilhéus]] | 1960-10-08 | |- | [[Sérgio Carneiro]] | [[Feira de Santana]] | 1960-10-14 | [[Fitxategi:Sérgio Barradas Carneiro - 05.jpg|center|80px]] |- | [[Afonso Florence]] | [[Salvador da Bahia]] | 1960-10-15 | [[Fitxategi:Afonso Florence (cropped).png|center|80px]] |- | [[Gilmar Santiago]] | [[Salvador da Bahia]] | 1960-10-29 | [[Fitxategi:FBA50001070256 div Gilmar Santiago.jpg|center|80px]] |- | [[Manoel Jorge de Almeida Curvelo]] | [[São Gonçalo dos Campos]] | 1960-11-04 | |- | [[Davidson Magalhães]] | [[Itabuna]] | 1960-11-07 | [[Fitxategi:Plenário do Congresso (20877581455).jpg|center|80px]] |- | [[José Carlos Lins de Lima]] | [[Feira de Santana]] | 1960-11-16 | |- | [[Marilene Duarte dos Santos]] | [[Itororó]] | 1960-11-25 | |- | [[Antonio Carlos Messias Almeida]] | [[Alagoinhas]] | 1960-11-27 | |- | [[Nerivaldo Silva de Araújo]] | [[Conceição da Feira]] | 1960-12-01 | |- | [[Luciano Ribeiro]] | [[Caculé]] | 1960-12-22 | [[Fitxategi:FBA50001648289 div Luciano Ribeiro.jpg|center|80px]] |- | [[Nelson Vicente Portela Pellegrino]] | [[Salvador da Bahia]] | 1960-12-27 | |- | [[Germano Meneghel]] | [[Salvador da Bahia]] | 1961 | |- | [[Rafael Sanzio Araújo dos Anjos]] | [[Santo Antônio de Jesus]] | 1961 | |- | [[Waldo Robatto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1961 | |- | [[Alberto Pitta]] | [[Pirajá]] | 1961 | |- | [[Fernando Guerreiro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1961 | [[Fitxategi:Guerreiro.jpg|center|80px]] |- | [[Ademilton Pereira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1961 | |- | [[Jorge Bastos de Lima]] | [[Salvador da Bahia]] | 1961-01-01 | |- | [[Justiniano Oliveira França]] | [[Feira de Santana]] | 1961-01-05 | |- | [[Valdeci Alves Lima]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1961-01-06 | |- | [[Paulo Luiz da Silva Pereira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1961-01-06 | |- | [[Eduardo Fernandes Lopes]] | [[Jequié]] | 1961-01-12 | |- | [[J. Velloso]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1961-01-16 | |- | [[Janival Santos de Castro]] | [[Ilhéus]] | 1961-01-22 | |- | [[Antonio Alexandre dos Santos]] | [[Paulo Afonso]] | 1961-02-09 | |- | [[Leandro Moreira da Silva]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1961-02-10 | |- | [[Paulo Rangel de Lima]] | [[Paulo Afonso]] | 1961-03-07 | [[Fitxategi:FBA50001606403 div Paulo Rangel.jpg|center|80px]] |- | [[Raimundo Costa]] | [[Valença (Bahia)|Valença]] | 1961-03-09 | [[Fitxategi:Raimundo Costa (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Sylvia Patricia]] | [[Salvador da Bahia]] | 1961-03-21 | |- | [[Lavínia Moura Ferreira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1961-03-21 | |- | [[Claudio Negri]] | [[Salvador da Bahia]] | 1961-03-24 | |- | [[Jose Carneiro Rocha]] | [[Riachão do Jacuípe]] | 1961-03-25 | |- | [[Jorge Solla]] | [[Salvador da Bahia]] | 1961-04-11 | [[Fitxategi:Jorge Solla.jpg|center|80px]] |- | [[Claudio Rosan dos Santos Falcão]] | [[Pau Brasil (Bahia)|Pau Brasil]] | 1961-04-24 | |- | [[José Henrique dos Santos]] | [[Ibiquera]] | 1961-05-04 | |- | [[Osanah Rodrigues Setúval]] | [[Pilão Arcado]] | 1961-05-08 | |- | [[Capitão Tadeu]] | [[Salvador da Bahia]] | 1961-05-21 | [[Fitxategi:FBA50000610882 div Capitão Tadeu.jpg|center|80px]] |- | [[Sérgio Brito]] | [[Vitória da Conquista]] | 1961-06-08 | [[Fitxategi:FBA50001607223 div Sérgio Brito 2022.jpg|center|80px]] |- | [[Andréa Mendonça]] | [[Itabuna]] | 1961-06-15 | [[Fitxategi:Andrea Mendonça.jpg|center|80px]] |- | [[Ariston Pinheiro da Costa]] | [[Guaratinga]] | 1961-06-19 | |- | [[Claudionor Dutra Neto]] | [[Vitória da Conquista]] | 1961-06-25 | |- | [[Dalva Mercês Barreto]] | [[Santo Antônio de Jesus]] | 1961-07-26 | |- | [[Raimundinho da JR]] | [[Ubaitaba]] | 1961-09-09 | [[Fitxategi:FBA50001609434 div Raimundinho da JR.jpg|center|80px]] |- | [[Amelio Cayres]] | [[Érico Cardoso]] | 1961-09-10 | [[Fitxategi:Ameliod.jpg|center|80px]] |- | [[Daúde Candeal]] | [[Salvador da Bahia]] | 1961-09-23 | [[Fitxategi:Daúde - cropped.jpg|center|80px]] |- | [[Ireuda Silva]] | [[Feira de Santana]] | 1961-10-01 | [[Fitxategi:FBA50000758380 div Ireuda Silva.jpg|center|80px]] |- | [[Decio de Oliveira Costa]] | [[Eunápolis]] | 1961-10-02 | |- | [[Flaudio Azevedo Limas]] | [[Piripá]] | 1961-10-09 | |- | [[Orlando Palhinha]] | [[Muritiba]] | 1961-10-28 | [[Fitxategi:FBA50000013518 div Orlando Palhinha.jpg|center|80px]] |- | [[Milton Santos Gramacho]] | [[Itabuna]] | 1961-11-14 | |- | [[João Santos Cardoso]] | [[Dário Meira]] | 1961-12-03 | |- | [[Paulo Affonso Leiro Baqueiro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1961-12-30 | |- | [[Cid Guerreiro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1962 | |- | [[José Bento]] | [[Salvador da Bahia]] | 1962 | |- | [[Nira Guerreira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1962 | |- | [[Pastor Sargento Isidório]] | [[Salvador da Bahia]] | 1962 | [[Fitxategi:Pastor Sargento Isidório.jpg|center|80px]] |- | [[Antonio Fernandes de Aquino]] | [[Salvador da Bahia]] | 1962-01-04 | |- | [[Arão Jose Oliveira Ferreira]] | [[Conde (Bahia)|Conde]] | 1962-01-07 | |- | [[Compadre Washington]] | [[Salvador da Bahia]] | 1962-01-14 | [[Fitxategi:É o Tchan 2020.jpg|center|80px]] |- | [[Nubia Ferreira Souza de Araujo]] | [[Barreiras]] | 1962-01-19 | |- | [[Zanoni Demettino Castro]] | [[Vitória da Conquista]] | 1962-01-23 | |- | [[José Nadilson Bispo Monteiro]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1962-01-23 | |- | [[Edson da União]] | [[Salvador da Bahia]] | 1962-01-23 | [[Fitxategi:FBA50000758388 div Edson da Uniao.jpg|center|80px]] |- | [[Frank Menezes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1962-02-12 | |- | [[Emídio Brasileiro]] | [[Irará]] | 1962-02-19 | [[Fitxategi:Emídio Silva Falcão Brasileiro 2012.JPG|center|80px]] |- | [[Eleusa Coronel]] | [[Salvador da Bahia]] | 1962-02-22 | [[Fitxategi:FBA50000758813 div Eleusa Coronel 2020.jpg|center|80px]] |- | [[Paulo César de Jesus França]] | [[Salvador da Bahia]] | 1962-03-02 | |- | [[José Ionilton Lisboa de Oliveira]] | [[Araci]] | 1962-03-09 | |- | [[Paulo César de Araújo]] | [[Vitória da Conquista]] | 1962-03-14 | [[Fitxategi:Paulo cesar araujo tvbrasil.jpg|center|80px]] |- | [[José das Virgens]] | [[São Gabriel (Bahia)|São Gabriel]] | 1962-03-16 | [[Fitxategi:FBA50000603955 div ZéDasVirgens.jpg|center|80px]] |- | [[Wilson Brito]] | [[Itapetinga]] | 1962-03-17 | [[Fitxategi:Novos Secretários - 4494564346.jpg|center|80px]] |- | [[Heron José de Santana Gordilho]] | [[Candeias (Bahia)|Candeias]] | 1962-03-23 | |- | [[Edson Oliveira Maciel]] | [[Paulo Afonso]] | 1962-03-30 | |- | [[Jakson Charles Oliveira Diniz Serbeto]] | [[Angical]] | 1962-04-04 | |- | [[Maria Luiza Barradas]] | [[Feira de Santana]] | 1962-04-09 | [[Fitxategi:BA50000000887 div Maria Luiza Barradas.jpg|center|80px]] |- | [[Maurício Trindade]] | [[Salvador da Bahia]] | 1962-04-10 | [[Fitxategi:Mauricio Trindade (Cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Pastor Bené]] | [[Porto Seguro]] | 1962-04-18 | [[Fitxategi:2024 PASTOR BENÉ CANDIDATO VICE-PREFEITO BA EUNAPOLIS TSE (50002175703).jpg|center|80px]] |- | [[Roland Lavigne]] | [[Una (Brasil)|Una]] | 1962-04-28 | [[Fitxategi:FBA50001634576 div Roland Lavigne 2022.jpg|center|80px]] |- | [[Joaquim Neto]] | [[Alagoinhas]] | 1962-04-29 | [[Fitxategi:JOAQUIM BELARMINO CARDOSO NETO.png|center|80px]] |- | [[Graça Pimenta]] | [[Feira de Santana]] | 1962-05-04 | [[Fitxategi:FBA50000658338 div Graça Pimenta.jpg|center|80px]] |- | [[João Carlos Salles Pires da Silva]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1962-05-12 | [[Fitxategi:João Carlos Salles Reitor da UFBA.jpeg|center|80px]] |- | [[Maria da Conceição dos Santos]] | [[Jequié]] | 1962-05-16 | |- | [[Ronaldo Luiz de Souza]] | [[Casa Nova]] | 1962-06-02 | |- | [[Bebeto Galvão]] | [[Uruçuca]] | 1962-06-09 | [[Fitxategi:Bebeto Galvão.jpg|center|80px]] |- | [[Antonio Geraldo Ferreira Couto]] | [[Porto Seguro]] | 1962-07-04 | |- | [[Jorge Luiz Santos]] | [[Ilhéus]] | 1962-07-13 | |- | [[Oneidi Alves de Sousa]] | [[Itanhém]] | 1962-07-21 | |- | [[Gilson Froes Prazeres Bastos]] | [[Dom Macedo Costa]] | 1962-08-02 | |- | [[Eunice de Jesus Silva]] | [[Conceição do Coité]] | 1962-08-02 | |- | [[Weliton Santos Figueiredo]] | [[Canavieiras]] | 1962-09-08 | |- | [[Claudevane Moreira Leite]] | [[Cipó (Bahia)|Cipó]] | 1962-09-18 | [[Fitxategi:2012 VANE DO RENASCER CANDIDATO PREFEITO BA ITABUNA TSE (50000011780).jpg|center|80px]] |- | [[Sérgio Xavier]] | [[Paulo Afonso]] | 1962-10-02 | [[Fitxategi:Sergio Xavier em seu escritório.jpg|center|80px]] |- | [[Antonio Alves Falcão]] | [[Camaçari]] | 1962-10-06 | |- | [[Manno Well]] | [[Una (Brasil)|Una]] | 1962-10-08 | |- | [[Margareth Menezes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1962-10-13 | [[Fitxategi:2023-03-08 Margareth Menezes.JPG|center|80px]] |- | [[Herbert Barbosa]] | [[Barreiras]] | 1962-10-18 | [[Fitxategi:FBA50001648287 div Herbert Barbosa.jpg|center|80px]] |- | [[Marcelo Saback]] | [[Salvador da Bahia]] | 1962-10-20<br/>1971-10-20 | [[Fitxategi:Marcelo Saback - Roteirista.jpg|center|80px]] |- | [[Ana Rita Tavares Teixeira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1962-10-31 | [[Fitxategi:FBA50001070237 div Ana Rita Tavares.jpg|center|80px]] |- | [[Alzimario Belmonte Vieira]] | [[Ilhéus]] | 1962-11-11 | |- | [[Alzimário Belmonte Vieira]] | [[Ilhéus]] | 1962-11-11 | |- | [[Lúcio Vieira Lima]] | [[Salvador da Bahia]] | 1962-11-19 | [[Fitxategi:Lúcio Vieira Lima.png|center|80px]] |- | [[Antonio Lima e Silva]] | [[Érico Cardoso]] | 1962-11-19 | |- | [[Carlinhos Brown]] | [[Salvador da Bahia]] | 1962-11-23 | [[Fitxategi:Carlinhos Brown 2007.07.35 011.jpg|center|80px]] |- | [[Bobô]] | [[Senhor do Bonfim (Bahia)|Senhor do Bonfim]] | 1962-11-28 | [[Fitxategi:Bobô em Amigos de Neymar vs. Seleção Baiana.jpg|center|80px]] |- | [[José Silva e Santos]] | [[Ibicaraí]] | 1962-12-06 | |- | [[Antônio Mário]] | [[Lauro de Freitas]] | 1962-12-26 | [[Fitxategi:FBA50000673800 div Antonio Mario.jpg|center|80px]] |- | [[Paulo Azi]] | [[Salvador da Bahia]] | 1963-01-04 | [[Fitxategi:Paulo Azi.png|center|80px]] |- | [[Robinson Leão Vinhas]] | [[Porto Seguro]] | 1963-01-04 | |- | [[Welligton Andrade de Jesus]] | [[Amargosa]] | 1963-01-14 | |- | [[Rui Costa]] | [[Salvador da Bahia]] | 1963-01-18 | [[Fitxategi:Rui Costa 2023.jpg|center|80px]] |- | [[Hamilton Assis]] | [[Salvador da Bahia]] | 1963-01-19 | [[Fitxategi:Hamilton Assis vota 50, eleições 2012.jpg|center|80px]] |- | [[Maurício Bacelar]] | [[Esplanada]] | 1963-01-28 | [[Fitxategi:Mauriciobacelar.jpg|center|80px]] |- | [[Ceuci Nunes]] | [[Miguel Calmon]] | 1963-02-04 | [[Fitxategi:Ceuci - Luta Médica.jpg|center|80px]] |- | [[Silvio Humberto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1963-02-27 | [[Fitxategi:Plenário do Senado - Comenda Senador Abdias Nascimento (15811828566).jpg|center|80px]] |- | [[Alfredo Jose de Santana Filho]] | [[Valença (Bahia)|Valença]] | 1963-03-04 | |- | [[Luís Felipe Salomão]] | [[Salvador da Bahia]] | 1963-03-18 | [[Fitxategi:2024-08-22 DPGF Leonardo Magalhaes na posse do novo Presidente do STJ, Ministro Herman Benjamin e o do novo Vice-Presidente, Ministro Luís Felipe Salomão, 50 (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Neusa Matos de Oliveira]] | [[Porto Seguro]] | 1963-03-26 | |- | [[Jose Carlos Coelho]] | [[Paulo Afonso]] | 1963-04-05 | |- | [[Boaventura Soares]] | [[Santa Luzia (Bahia)|Santa Luzia]] | 1963-04-16 | |- | [[Maria Messias da Silva Brandao]] | [[Serra Dourada]] | 1963-04-24 | |- | [[Renan Pereira]] | [[Vitória da Conquista]] | 1963-05-10 | |- | [[Vera Lucia da Silva Kutianski]] | [[Itapetinga]] | 1963-05-19 | |- | [[Antonio dos Santos Vargas Filho]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1963-05-23 | |- | [[Manoel Nascimento Macedo]] | [[Barreiras]] | 1963-05-29 | |- | [[Paulo José de Oliveira]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1963-05-29 | |- | [[Ricardo Chaves]] | [[Salvador da Bahia]] | 1963-06-11 | [[Fitxategi:Bloco o Bicho co Ricardo Chaves no Circuito Dodô em (20.02). Foto- Lucio Tavora - AG. A Tarde (6916642961).jpg|center|80px]] |- | [[Luiz Caldas]] | [[Feira de Santana]] | 1963-06-24 | [[Fitxategi:Luizcaldastvbrasil.jpg|center|80px]] |- | [[Valmir Freitas do Nascimento]] | [[Itabuna]] | 1963-07-01 | |- | [[Valdemir Souza Braga]] | [[Jequié]] | 1963-07-04 | |- | [[Tomires Barbosa Monteiro]] | [[Itanhém]] | 1963-07-07 | |- | [[Jamil Chagouri Ocke]] | [[Ilhéus]] | 1963-07-08 | |- | [[Jamil Chagouri Ocké]] | [[Ilhéus]] | 1963-07-08 | |- | [[Valci Vieira dos Santos]] | [[Medeiros Neto]] | 1963-07-17 | |- | [[Joilson da Cruz Rosa]] | [[Jequié]] | 1963-07-25 | |- | [[Gerusa Maria Bastos Silva Sampaio]] | [[Salvador da Bahia]] | 1963-07-25 | |- | [[Darlan Martins Lopes]] | [[Caravelas (Bahia)|Caravelas]] | 1963-07-29 | |- | [[José Trindade]] | [[Salvador da Bahia]] | 1963-08-06 | [[Fitxategi:FBA50000037223 div José Gonçalves Trindade.jpg|center|80px]] |- | [[Professora Rosa Neide]] | [[Amargosa]] | 1963-08-08 | [[Fitxategi:Rosa Neide (cropped).png|center|80px]] |- | [[Roque Pereira do Carmo]] | [[Feira de Santana]] | 1963-08-17 | |- | [[Milton Rezende dos Santos]] | [[Ibirapuã]] | 1963-08-22 | |- | [[Mestre Dodô das Caretas de Acupe]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1963-08-28 | |- | [[Jose Gilvan dos Santos Nobre]] | [[Antas (Bahia)|Antas]] | 1963-09-01 | |- | [[Maria Rita]] | [[Ilhéus]] | 1963-09-05 | |- | [[Elimario Santos Silva]] | [[Miguel Calmon]] | 1963-09-09 | |- | [[Ilya São Paulo]] | [[Feira de Santana]] | 1963-09-13 | |- | [[Marcos Antônio dos Santos]] | [[Paulo Afonso]] | 1963-09-15 | |- | [[Jose Raimundo Lima Bomfim]] | [[Ilhéus]] | 1963-10-03 | |- | [[Marcel Alexandre da Silva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1963-10-03 | |- | [[Casé Angatu]] | [[Ilhéus]] | 1963-10-20 | |- | [[Gilmar Alves de Oliveira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1963-10-28 | |- | [[Maria de Almeida Silva]] | [[Porto Seguro]] | 1963-11-10 | |- | [[Dilma Mendes]] | [[Camaçari]] | 1963-11-18 | [[Fitxategi:Entrevista com Marcio Matos e Dilma Mendes sobre 1ª Copa Camaçari de Futsal 35-19 screenshot (cropped).png|center|80px]] |- | [[Roberto Muniz]] | [[Salvador da Bahia]] | 1963-11-23 | [[Fitxategi:CRA - Comissão de Agricultura e Reforma Agrária (28022945780).jpg|center|80px]] |- | [[Félix Mendonça Júnior]] | [[Itabuna]] | 1963-11-29 | [[Fitxategi:Félix Mendonça Júnior.png|center|80px]] |- | [[Ângelo Almeida]] | [[Feira de Santana]] | 1963-11-29 | [[Fitxategi:FBA50001605968 div Angelo Almeida.jpg|center|80px]] |- | [[Cláudio Cajado]] | [[Salvador da Bahia]] | 1963-12-01 | [[Fitxategi:Claudio Cajado cropped.jpg|center|80px]] |- | [[Jose da Costa Correia Filho]] | [[Feira de Santana]] | 1963-12-02 | |- | [[Ben-Hir Aires de Santana]] | [[Riachão das Neves]] | 1963-12-10 | |- | [[Edson Pimenta]] | [[Esplanada]] | 1963-12-11 | [[Fitxategi:Deputado Edson Pimenta.jpg|center|80px]] |- | [[Alisson Ramos Mendonça]] | [[Ilhéus]] | 1963-12-15 | |- | [[Tarcisio Gama Machado]] | [[Itabuna]] | 1963-12-21 | |- | [[Tarcísio Gama Machado]] | [[Itabuna]] | 1963-12-21 | |- | [[David Evangelista Leite Neto]] | [[Ipirá]] | 1963-12-29 | |- | [[Moisés Rocha]] | [[Salvador da Bahia]] | 1963-12-31 | [[Fitxategi:FBA50000029700 div Moises Rocha.jpg|center|80px]] |- | [[Ricardo Castro]] | [[Vitória da Conquista]] | 1964 | |- | [[Sandra Vidal]] | [[Salvador da Bahia]] | 1964 | |- | [[Nerival Nascimento Reis]] | [[Ilhéus]] | 1964-01-01 | |- | [[Marco Lobo]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1964-01-04 | |- | [[Alcides José de Santana Neto]] | [[Vitória da Conquista]] | 1964-01-06 | |- | [[Antônio Tourinho Neto]] | [[Jequié]] | 1964-01-09 | |- | [[Antonio Jesus da Silva]] | [[Caravelas (Bahia)|Caravelas]] | 1964-01-20 | |- | [[João Carlos Barbosa Filho]] | [[Itajuípe]] | 1964-01-22 | |- | [[Reges Pereira da Silva]] | [[Lafaiete Coutinho]] | 1964-02-09 | |- | [[Virgínia Hagge]] | [[Salvador da Bahia]] | 1964-02-10 | [[Fitxategi:BA50000000912 div VirginiaHagge.jpg|center|80px]] |- | [[Rubson Santana dos Reis]] | [[Salvador da Bahia]] | 1964-02-11 | |- | [[Bebeto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1964-02-16 | [[Fitxategi:Bebeto brazil (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Robério Oliveira]] | [[Prado (Bahia)|Prado]] | 1964-03-12 | [[Fitxategi:FBA50001150246 div Robério Oliveira.jpg|center|80px]] |- | [[Eudes Oliveira Santos Meira]] | [[Medeiros Neto]] | 1964-03-22 | |- | [[Roque Levi Santos Tavares]] | [[Ubatã]] | 1964-03-24 | |- | [[Adalto Marques do Bomfim]] | [[Santana (Bahia)|Santana]] | 1964-03-27 | |- | [[Zé Neto]] | [[Feira de Santana]] | 1964-03-30 | [[Fitxategi:Zé Neto (cropped).png|center|80px]] |- | [[Jose Cerqueira de Santana Neto]] | [[Feira de Santana]] | 1964-03-30 | |- | [[Irmar Haitz Freire]] | [[Prado (Bahia)|Prado]] | 1964-04-06 | |- | [[Gilson Guimaraes Santos]] | [[Alagoinhas]] | 1964-04-07 | |- | [[Julio Delfino Honorato Filho]] | [[Poções]] | 1964-04-08 | |- | [[Dorival Souza Barreto Júnior]] | [[Jequié]] | 1964-04-10 | [[Fitxategi:Foto de D. Dorival Souza Barreto Júnior.png|center|80px]] |- | [[Jurandi Gomes Leite]] | [[Eunápolis]] | 1964-04-12 | |- | [[Manoel Neves de Macedo]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1964-04-19 | |- | [[Carlos Cortizo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1964-04-23 | |- | [[Josefa Pereira dos Santos]] | [[Cícero Dantas]] | 1964-05-01 | |- | [[Jose Miranda de Oliveira]] | [[Camacan]] | 1964-05-03 | |- | [[Manoel Messias Moreno da Silva]] | [[Paulo Afonso]] | 1964-05-06 | |- | [[Gildevaldo Estevao Bispo]] | [[Ibicaraí]] | 1964-05-15 | |- | [[Adenildo Braulino dos Santos]] | [[Ibicaraí]] | 1964-05-23 | |- | [[Dennis Dauttmam]] | [[Ibicaraí]] | 1964-05-29 | [[Fitxategi:2012 DENNIS DAUTTMAM CANDIDATO PREFEITO BELFORD ROXO - TSE.jpg|center|80px]] |- | [[Washington Fernando Rodrigues]] | [[Medeiros Neto]] | 1964-05-30 | [[Fitxategi:Washington Fernando Rodrigues.jpg|center|80px]] |- | [[Giovanna Gold]] | [[Salvador da Bahia]] | 1964-06-04 | |- | [[Lucilene de Araújo Braga]] | [[Buritirama]] | 1964-06-09 | |- | [[José Carvalho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1964-06-11 | [[Fitxategi:José Carvalho.jpg|center|80px]] |- | [[Hernaldo Pinto Farias]] | [[Vitória da Conquista]] | 1964-06-24 | |- | [[José Guilherme Alves dos Santos]] | [[Ribeira do Pombal]] | 1964-06-25 | |- | [[Aldemiro Sena dos Santos]] | [[Ibirataia]] | 1964-06-26 | |- | [[Ronaldo Geraldo dos Santos]] | [[Itabuna]] | 1964-07-17 | |- | [[Menelaw Sete]] | [[Salvador da Bahia]] | 1964-08-01 | |- | [[Arthur Maia]] | [[Salvador da Bahia]] | 1964-08-17 | [[Fitxategi:Arthur Maia cropped.png|center|80px]] |- | [[Carlos Moura Dourado]] | [[Correntina]] | 1964-08-17 | |- | [[Pai Pece de Oxumare]] | [[Salvador da Bahia]] | 1964-08-30 | |- | [[Maria de Fátima Pereira Santos de Souza]] | [[Salvador da Bahia]] | 1964-08-31 | |- | [[Adélia Pinheiro]] | [[Itabuna]] | 1964-09-20 | [[Fitxategi:Adelia PInheiro (3).jpg|center|80px]] |- | [[Paulo Dagomé]] | [[Vitória da Conquista]] | 1964-09-28 | |- | [[Jose Wanderley Lopes de Almeida]] | [[Itororó]] | 1964-10-02 | |- | [[Maria America Almeida Carneiro Chuengue]] | [[Riachão do Jacuípe]] | 1964-10-12 | |- | [[Gerson Cerqueira de Almeida]] | [[Santa Bárbara (Bahia)|Santa Bárbara]] | 1964-10-13 | |- | [[Gilson Souza Silva]] | [[Simões Filho]] | 1964-10-20 | |- | [[Eduardo Rozeno Santos]] | [[Guaratinga]] | 1964-10-23 | |- | [[Irving São Paulo]] | [[Feira de Santana]] | 1964-10-26 | |- | [[Suzana Durães Viana]] | [[Iraquara]] | 1964-10-31 | |- | [[Robério Nunes]] | [[Macaúbas]] | 1964-11-03 | [[Fitxategi:FBA50000010516 div Roberrio Nunes 2016.jpg|center|80px]] |- | [[Jocimar Boone Wagner]] | [[Pindaí]] | 1964-11-27 | |- | [[Judite Ribeiro de Oliveira]] | [[Nova Canaã]] | 1964-12-08 | |- | [[Tuca Fernandes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1964-12-11 | [[Fitxategi:Tuca Fernandes 2013.jpg|center|80px]] |- | [[Valmir Assunção]] | [[Itamaraju]] | 1964-12-17 | [[Fitxategi:Valmir Assunção (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Ismael Quirino Trindade Neto]] | [[Andaraí]] | 1964-12-20 | |- | [[Ivana Bastos]] | [[Caetité]] | 1964-12-24 | [[Fitxategi:2022-03-15 Deputada Ivana Bastos (PSD) 04 (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Virginia Rodrigues]] | [[Salvador da Bahia]] | 1964-12-31 | [[Fitxategi:Raul de Matos.jpg|center|80px]] |- | [[Rogério Ferrari]] | [[Ipiaú]] | 1965 | [[Fitxategi:Rogério Ferrari de Souza.jpg|center|80px]] |- | [[Edilson Medeiros de Freitas]] | [[Paulo Afonso]] | 1965-01-03 | |- | [[Persio Antunes da Silva]] | [[Campo Alegre de Lourdes]] | 1965-01-11 | |- | [[Rosenaide Carvalho de Brito]] | [[Catu]] | 1965-01-20 | |- | [[Beto Jamaica]] | [[Salvador da Bahia]] | 1965-01-22 | [[Fitxategi:Beto Jamaica.jpg|center|80px]] |- | [[Toinho Carolino]] | [[Salvador da Bahia]] | 1965-01-24 | [[Fitxategi:FBA50000665925 div Toinho Carolino.jpg|center|80px]] |- | [[Claudia di Moura]] | [[Salvador da Bahia]] | 1965-01-24 | |- | [[Yulo Oiticica]] | [[Salvador da Bahia]] | 1965-01-25 | [[Fitxategi:FBA50000029704 div Yulo Oiticica.jpg|center|80px]] |- | [[Jailton de Oliveira Lino]] | [[Feira de Santana]] | 1965-01-28 | [[Fitxategi:Dom Jailton de Oliveira Lino.jpg|center|80px]] |- | [[Erivelton Santana]] | [[Salvador da Bahia]] | 1965-01-29 | [[Fitxategi:Erivelton Santana 2011 06 20110610143347 20110610 003LC DA.jpg|center|80px]] |- | [[Abilio Santana]] | [[Salvador da Bahia]] | 1965-02-13 | [[Fitxategi:Pr. Abílio Santana.jpg|center|80px]] |- | [[Rosa Emília]] | [[Salvador da Bahia]] | 1965-02-21 | |- | [[Alec Stevens]] | [[Salvador da Bahia]] | 1965-02-22 | [[Fitxategi:AlecStevens2018.jpg|center|80px]] |- | [[Marcos Mendes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1965-02-28 | [[Fitxategi:Marcos mendes.jpg|center|80px]] |- | [[Margarida]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1965-03-03 | |- | [[José Carlos Bastos Pereira]] | [[Jequié]] | 1965-03-04 | |- | [[Luiz Carlos Dórea]] | [[Salvador da Bahia]] | 1965-03-07 | |- | [[Quintino Barbosa]] | [[Palmeiras (Bahia)|Palmeiras]] | 1965-03-15 | |- | [[Charles Fernandes]] | [[Guanambi]] | 1965-03-15 | [[Fitxategi:Charles Fernandes.jpg|center|80px]] |- | [[Robinson Almeida]] | [[Jequié]] | 1965-03-16 | [[Fitxategi:Robinson Almeida e Claudia Leitte.jpg|center|80px]] |- | [[José Carlos Conceição dos Anjos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1965-03-20<br/>1965-03-21 | |- | [[Jerônimo]] | [[Aiquara]] | 1965-04-03 | [[Fitxategi:PGP Bacia do Jacuípe em Capim Grosso (52241179839) (cropped 2).jpg|center|80px]] |- | [[Vandick]] | [[Conceição do Coité]] | 1965-04-07 | |- | [[Wilton Luiz Duque Lyra]] | [[Salvador da Bahia]] | 1965-04-08 | |- | [[Leobino de Souza Oliveira]] | [[Serra Dourada]] | 1965-04-19 | |- | [[Osvaldo Mil]] | [[Salvador da Bahia]] | 1965-05-13 | |- | [[Auterives Maciel Júnior]] | [[Vitória da Conquista]] | 1965-05-19 | |- | [[Eduardo Salles]] | [[Salvador da Bahia]] | 1965-05-29 | [[Fitxategi:Eduardo Salles dep est BA.png|center|80px]] |- | [[Jorge Mendes dos Santos]] | [[Alagoinhas]] | 1965-05-29 | |- | [[Roberto Bosch Nogueras Filho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1965-05-31 | |- | [[Fábio Santana]] | [[Itabuna]] | 1965-06-05 | [[Fitxategi:FBA50000026720 div FabioSantana.jpg|center|80px]] |- | [[Vilani Sousa Maciel]] | [[Salvador da Bahia]] | 1965-06-06 | |- | [[Pedro César Santos]] | [[Jequié]] | 1965-06-27 | |- | [[Gilvandro Gomes Doria]] | [[Ilhéus]] | 1965-07-07 | |- | [[Jacó]] | [[Jacobina]] | 1965-07-17 | [[Fitxategi:FBA50001606414 div Jacó.jpg|center|80px]] |- | [[Wilton Espirito Santo da Cruz]] | [[Camaçari]] | 1965-07-18 | |- | [[Daniela Mercury]] | [[Salvador da Bahia]] | 1965-07-28 | [[Fitxategi:Conferencia de prensa por festival Acá Estamos 20 (Daniela Mercury).jpg|center|80px]] |- | [[Manoel Farias da Silva]] | [[Itabuna]] | 1965-08-06 | |- | [[Carlos Amadeu]] | [[Salvador da Bahia]] | 1965-09-06 | |- | [[Roberval Galego]] | [[Livramento de Nossa Senhora]] | 1965-09-11 | [[Fitxategi:2020 Roberval BA TSE 50000914121.jpg|center|80px]] |- | [[Péri]] | [[Salvador da Bahia]] | 1965-09-14 | |- | [[Jose Carlos Barbosa Baiao]] | [[Porto Seguro]] | 1965-09-14 | |- | [[Edmeiry Matos Lopes]] | [[Jequié]] | 1965-09-27 | |- | [[Péricles Chamusca]] | [[Salvador da Bahia]] | 1965-09-29 | [[Fitxategi:Pericles Chamusca 2012.jpg|center|80px]] |- | [[Hélio Ferreira]] | [[Caldeirão Grande]] | 1965-10-10 | [[Fitxategi:FBA50001037251 div Helio Ferreira.jpg|center|80px]] |- | [[Valdoeste Sousa]] | [[Seabra]] | 1965-10-22 | |- | [[Antonio Silva Gomes]] | [[Nova Viçosa]] | 1965-10-26 | |- | [[Julio César de Andrade Moura]] | [[Salvador da Bahia]] | 1965-10-31 | [[Fitxategi:Julinho 2014-3.JPG|center|80px]] |- | [[Edson Duarte]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1965-11-02 | [[Fitxategi:CI - Comissão de Serviços de Infraestrutura.jpg|center|80px]] |- | [[Ivo Evangelista dos Santos]] | [[Ilhéus]] | 1965-11-09 | |- | [[Paulo Barreto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1965-11-19 | [[Fitxategi:PauloBarreto2015.jpg|center|80px]] |- | [[Josino de Souza]] | [[Olindina]] | 1965-11-20 | |- | [[Aldair]] | [[Ilhéus]] | 1965-11-30 | [[Fitxategi:Aldair.jpg|center|80px]] |- | [[Gilmar Chaves Sodré]] | [[Ilhéus]] | 1965-12-01 | |- | [[Paulo Pereira de Lima]] | [[Irecê]] | 1965-12-12 | |- | [[Marcondes Francisco dos Santos]] | [[Paulo Afonso]] | 1965-12-14 | [[Fitxategi:2024 MARCONDES FRANCISCO CANDIDATO PREFEITO BA PAULO AFONSO TSE (50002294819).jpg|center|80px]] |- | [[Márcia Freire]] | [[Salvador da Bahia]] | 1965-12-20 | |- | [[Denise Dalmacchio]] | [[Salvador da Bahia]] | 1965-12-27 | |- | [[Wellington César Lima e Silva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1966 | [[Fitxategi:Wellington César Lima e Silva.jpg|center|80px]] |- | [[Moisés Bispo dos Santos]] | [[Ilhéus]] | 1966-01-01 | |- | [[Lucas Robatto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1966-01-07 | |- | [[Ozeas Menezes de Souza]] | [[Alagoinhas]] | 1966-01-21 | |- | [[Adicio Barbosa de Santana]] | [[Serra Preta]] | 1966-01-22 | |- | [[Osório Ferreira Siqueira]] | [[Casa Nova]] | 1966-02-02 | |- | [[Nara Gil]] | [[Salvador da Bahia]] | 1966-02-22 | |- | [[Cleide Vieira]] | [[Itaberaba]] | 1966-02-26 | [[Fitxategi:BA50000018885 div Cleide Vieira.jpg|center|80px]] |- | [[Danilo Marcelino]] | [[Salvador da Bahia]] | 1966-03-08 | |- | [[Radiovaldo Costa]] | [[Alagoinhas]] | 1966-03-19 | [[Fitxategi:BA 2022 50001606421.jpg|center|80px]] |- | [[Geronisse Luciano dos Santos]] | [[Biritinga]] | 1966-03-30 | |- | [[Jackson Costa]] | [[Itabuna]] | 1966-04-07 | |- | [[Reginaldo Andrade]] | [[Salvador da Bahia]] | 1966-04-09 | |- | [[Cyria Coentro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1966-04-14 | |- | [[Roberto Carlos (Q10363269)|Roberto Carlos]] | [[Uauá]] | 1966-04-18 | [[Fitxategi:Roberto Carlos, deputado estadual e presidente da Juazeirense, em 2020.jpg|center|80px]] |- | [[Rosalvo de Souza Pereira]] | [[Canápolis (Bahia)|Canápolis]] | 1966-04-25 | |- | [[Lúcio Mauro Vinhas de Souza]] | [[Salvador da Bahia]] | 1966-05-10 | [[Fitxategi:Lucio Vinhas de Souza at the Lisbon Council.jpeg|center|80px]] |- | [[Orlando Costa]] | [[Salvador da Bahia]] | 1966-05-13 | |- | [[Luiz Almeida Santos]] | [[Santo Antônio de Jesus]] | 1966-05-17 | |- | [[Zuleide Moreno]] | [[Ituberá]] | 1966-05-29 | |- | [[Ailson José Sousa]] | [[Ibicaraí]] | 1966-06-02 | |- | [[João Marcelo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1966-06-14 | |- | [[Neucimar Ferreira Fraga]] | [[Itanhém]] | 1966-06-26 | [[Fitxategi:Neucimar fraga.jpg|center|80px]] |- | [[Jorginho Baiano]] | [[Feira de Santana]] | 1966-07-06 | |- | [[Gildeon Farias dos Santos]] | [[Santa Maria da Vitória]] | 1966-07-11 | |- | [[Netinho]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1966-07-12 | [[Fitxategi:Netinho show.jpg|center|80px]] |- | [[Claudilson Leite Pereira]] | [[Prado (Bahia)|Prado]] | 1966-07-15 | |- | [[João Carlos Rocha]] | [[Sento Sé]] | 1966-07-20 | |- | [[Lenaldo Simões de Menezes]] | [[Alagoinhas]] | 1966-07-22 | |- | [[Rui Barbosa da Rocha]] | [[Valença (Bahia)|Valença]] | 1966-07-27 | |- | [[Gigi]] | [[Irará]] | 1966-07-30 | [[Fitxategi:Ernesto de Souza Andrade Júnior.jpg|center|80px]] |- | [[Suzana Ramos]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1966-07-31 | [[Fitxategi:FBA50000708921 div Suzana Ramos 2020.jpg|center|80px]] |- | [[Edenisia Fraga de Souza Correia]] | [[Vitória da Conquista]] | 1966-07-31 | |- | [[Valci Gois Serpa de Oliveira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1966-08-17 | |- | [[Josivaldo Silva Vilas Boas]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1966-08-18 | |- | [[Cátia Guimma]] | [[Salvador da Bahia]] | 1966-08-20 | |- | [[Almir Zarfeg]] | [[Itanhém]] | 1966-08-30 | |- | [[Diógenes Tolentino de Oliveira]] | [[Santo Antônio de Jesus]] | 1966-09-08 | |- | [[Luiz Carlos Suíca]] | [[Salvador da Bahia]] | 1966-09-12 | [[Fitxategi:FBA50001070228 div Suíca.jpg|center|80px]] |- | [[Ingra Lyberato]] | [[Salvador da Bahia]] | 1966-09-21 | [[Fitxategi:Ingra Liberat cropped.jpg|center|80px]] |- | [[Marcelo Chamusca]] | [[Salvador da Bahia]] | 1966-10-07 | |- | [[Santa Bispo de Oliveira Silva]] | [[Gongogi]] | 1966-10-08 | |- | [[Joe Gomes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1966-10-09 | [[Fitxategi:Pitty e banda no Coca Cola Vibezone (2007), 10 (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Gildasio Pereira Aranha]] | [[Várzea do Poço]] | 1966-10-11 | |- | [[Ednaldo Novaes Rebouças]] | [[Itiruçu]] | 1966-10-11 | |- | [[Luciano Araújo]] | [[Valente (Bahia)|Valente]] | 1966-10-18 | [[Fitxategi:FBA50001620001 div Luciano Araujo Oliveira.jpg|center|80px]] |- | [[Cleber Alves de Jesus]] | [[Salvador da Bahia]] | 1966-10-28 | |- | [[Gil Baiano]] | [[Tucano (Bahia)|Tucano]] | 1966-11-03 | |- | [[Irmão Lázaro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1966-11-04 | [[Fitxategi:Cantor evangélico Lazáro.JPG|center|80px]] |- | [[Cláudio Mendes Oliveira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1966-11-17 | |- | [[Juarez Almeida Barbosa]] | [[Ilhéus]] | 1966-11-18 | |- | [[Nilson Cardoso Bezerra]] | [[Santa Cruz Cabrália]] | 1966-11-19 | |- | [[Diomeneis Andrade Silva]] | [[Vitória da Conquista]] | 1966-11-20 | |- | [[Reinaldo Alves dos Santos]] | [[Santa Maria da Vitória]] | 1966-11-23 | |- | [[Jailce Sobral de Andrade]] | [[Governador Mangabeira]] | 1966-11-24 | |- | [[Anderson Muniz]] | [[Salvador da Bahia]] | 1966-11-24 | [[Fitxategi:FBA50000856535 div Anderson Muniz.jpg|center|80px]] |- | [[Elmo Vaz]] | [[Irecê]] | 1966-11-25 | |- | [[Geraldo José dos Reis Souza]] | [[Santo Antônio de Jesus]] | 1966-12-05 | |- | [[Pedro Oliveira dos Santos]] | [[Riachão do Jacuípe]] | 1966-12-18 | |- | [[Arildo Gomes Pereira]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1966-12-20 | |- | [[Cynara Menezes]] | [[Ipiaú]] | 1967 | |- | [[Geraldo Cristal]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1967 | |- | [[Gonçalo Junior]] | [[Guanambi]] | 1967 | |- | [[Paulo Roberto Almeida Silveira]] | [[Itabuna]] | 1967-01-01 | |- | [[José Cláudio Alves de Oliveira]] | [[Vitória da Conquista]] | 1967-01-01 | |- | [[Janilson Andrade Santana]] | [[Piritiba]] | 1967-01-18 | |- | [[Ailton Lacerda Ferreira]] | [[Prado (Bahia)|Prado]] | 1967-01-23 | |- | [[Antonivaldo Rios Gomes]] | [[Ipirá]] | 1967-01-31 | |- | [[Jonival Lucas Júnior]] | [[Sapeaçu]] | 1967-01-31 | [[Fitxategi:FBA50000011782 div Jonival Lucas 2016.jpg|center|80px]] |- | [[Gilberto Souza Santos]] | [[Medeiros Neto]] | 1967-02-14 | [[Fitxategi:2012 GILBERTO DO SINDICATO CANDIDATO VICE-PREFEITO BA TEIXEIRA DE FREITAS TSE (50000016672).jpg|center|80px]] |- | [[Beca]] | [[Salvador da Bahia]] | 1967-02-17 | [[Fitxategi:FBA50000816289 div Everaldo Lopes Beca.jpg|center|80px]] |- | [[Joselina de Almeida Campos]] | [[Santo Antônio de Jesus]] | 1967-02-22 | |- | [[Olívia Santana]] | [[Salvador da Bahia]] | 1967-03-25 | [[Fitxategi:2023-03-30 Seminário - Cuidar, Verbo Transitivo 06 (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Fábio Vilas-Boas]] | [[Salvador da Bahia]] | 1967-03-25 | [[Fitxategi:Fabio Villas Boas.png|center|80px]] |- | [[José Abel Souza]] | [[Paulo Afonso]] | 1967-03-28 | |- | [[Ordario de Souza Martins]] | [[Piatã]] | 1967-03-31 | |- | [[Dilmo Batista Santiago]] | [[Porto Seguro]] | 1967-04-03 | |- | [[Sabá]] | [[Salvador da Bahia]] | 1967-04-12 | [[Fitxategi:FBA50000770606 div Sabá.jpg|center|80px]] |- | [[Elisalvo Farias dos Santos]] | [[Alagoinhas]] | 1967-04-17 | |- | [[Valdicinéa]] | [[Governador Mangabeira]] | 1967-04-21 | |- | [[Vilma Nardes Silva Rodrigues]] | [[Rio do Pires]] | 1967-05-27 | |- | [[Renato José dos Santos]] | [[Barreiras]] | 1967-05-29 | |- | [[Vânia Abreu]] | [[Salvador da Bahia]] | 1967-05-30 | |- | [[Sissi]] | [[Esplanada]] | 1967-06-02 | |- | [[Cybele Amado de Oliveira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1967-06-13 | |- | [[Marco Aurélio dos Santos Cardoso]] | [[Santana (Bahia)|Santana]] | 1967-06-14 | |- | [[Valter Oliveira de Matos]] | [[Itabuna]] | 1967-06-22 | |- | [[Pedro da Costa Santana]] | [[Cipó (Bahia)|Cipó]] | 1967-06-29 | |- | [[Pedro Eliodorio de Oliveira Filho]] | [[Ilhéus]] | 1967-06-29 | |- | [[Everaldo Ferreira Júnior]] | [[Uauá]] | 1967-07-06 | |- | [[Francisco Martins de Souza Neto]] | [[Canavieiras]] | 1967-07-06 | |- | [[Gildazio Estevão de Miranda]] | [[Casa Nova]] | 1967-07-09 | |- | [[Alcyone Gilberto de Brito Vieira]] | [[Porto Seguro]] | 1967-07-12 | |- | [[Robeci da Silva Lima]] | [[Riachão do Jacuípe]] | 1967-07-23 | |- | [[José Ruy Gonçalves Lopes]] | [[Feira de Santana]] | 1967-08-06 | |- | [[Marcio Araponga Paiva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1967-08-09 | [[Fitxategi:2012 DR. MARCIO CANDIDATO PREFEITO BA LAURO DE FREITAS TSE (50000014552).jpg|center|80px]] |- | [[Erivaldo Canjirana dos Santos]] | [[Itaquara]] | 1967-08-14 | |- | [[Valdeni de Jesus Santos]] | [[Teixeira de Freitas]] | 1967-09-09 | |- | [[Reinaldo Jorge Bastos Mattos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1967-09-09 | |- | [[André Sanz]] | [[Salvador da Bahia]] | 1967-09-10 | |- | [[Demétrio Guerrieri Neto]] | [[Eunápolis]] | 1967-09-16 | [[Fitxategi:2024 NETO GUERRIERI CANDIDATO PREFEITO BA EUNAPOLIS TSE (50002285079).jpg|center|80px]] |- | [[Demetrio Guerrieri Neto]] | [[Eunápolis]] | 1967-09-16 | |- | [[Miguel Arcanjo Dias Santos]] | [[Canavieiras]] | 1967-09-29 | |- | [[Altair Roberto de Lima]] | [[Irecê]] | 1967-10-08 | |- | [[Erivaldo Costa dos Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1967-10-18 | |- | [[Tia Celina]] | [[Piritiba]] | 1967-10-18 | |- | [[Escola Municipal Vivaldo da Costa Lima]] | [[Salvador da Bahia]] | 1967-10-30 | |- | [[Dona Eliene]] | [[Salvador da Bahia]] | 1967-10-30 | |- | [[Francisco Pereira Franco Junior]] | [[Lauro de Freitas]] | 1967-11-03 | |- | [[Carla Araújo]] | [[Jequié]] | 1967-11-04 | |- | [[Josevaldo Viana Machado]] | [[Ilhéus]] | 1967-11-05 | |- | [[Zó]] | [[Xique-Xique]] | 1967-11-11 | [[Fitxategi:FBA50001606432 div Zó.jpg|center|80px]] |- | [[Edevaldo Ferreira da Silva]] | [[Retirolândia]] | 1967-11-13 | |- | [[Gilberto Carlos Nascimento Azevedo]] | [[Poções]] | 1967-12-03 | |- | [[Euzébio Rodrigues dos Santos]] | [[Uauá]] | 1967-12-15 | |- | [[Natalino Davi da Silva]] | [[Dom Basílio]] | 1967-12-24 | |- | [[Manoel Eustáquio Correia Santos]] | [[Rio de Contas]] | 1967-12-25 | |- | [[Paula Pereira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1967-12-28 | |- | [[Kátia Regina Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1967-12-31 | |- | [[Paola Berenstein Jacques]] | [[Salvador da Bahia]] | 1968 | |- | [[Fatima Nascimento]] | [[Salvador da Bahia]] | 1968 | |- | [[Kátia Borges]] | [[Salvador da Bahia]] | 1968 | |- | [[Alan Sanches]] | [[Salvador da Bahia]] | 1968-01-13 | [[Fitxategi:Alan Sanches.jpg|center|80px]] |- | [[Jucélia Oliveira Freitas]] | [[Conceição do Jacuípe]] | 1968-01-19 | |- | [[Ianarema Oliveira]] | [[Ichu]] | 1968-01-30 | |- | [[Ianarema Coutinho Oliveira]] | [[São Paulo]]<br/>[[Serrinha (Bahia)|Serrinha]] | 1968-01-30 | |- | [[Suzana Rios Araújo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1968-02-19 | |- | [[Mara Maravilha]] | [[Itapetinga]] | 1968-03-06 | [[Fitxategi:Mara Maravilha.JPG|center|80px]] |- | [[Miravaldo Pereira de Almeida]] | [[Alcobaça (Bahia)|Alcobaça]] | 1968-03-14 | |- | [[Sarajane]] | [[Salvador da Bahia]] | 1968-03-18 | [[Fitxategi:Sarajane com Banda Flor de Canela no São João da Bahia 2012.jpg|center|80px]] |- | [[Ademir Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1968-03-28 | |- | [[Ricardo Fontes Mendes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1968-03-29 | [[Fitxategi:Ricardo Fontes Mendes.jpg|center|80px]] |- | [[Sandra Teschner]] | [[Itabuna]] | 1968-03-31 | [[Fitxategi:SandraTeschner.jpg|center|80px]] |- | [[Delcio Mascarenhas de Almeida Filho]] | [[Castro Alves (Bahia)|Castro Alves]] | 1968-04-08 | |- | [[Estevam Santos Silva Filho]] | [[Vitória da Conquista]] | 1968-04-10 | |- | [[Charles Fabian Figueiredo Santos]] | [[Itapetinga]] | 1968-04-12 | |- | [[Silma Rocha Alves]] | [[Barreiras]] | 1968-04-12 | |- | [[Milton Teixeira Santos Filho]] | [[Floresta Azul]] | 1968-04-21 | |- | [[Franderrak dos Santos Mascarenhas]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1968-04-28 | |- | [[Eduardo da Gloria Barbosa Junior]] | [[Ubaitaba]] | 1968-05-02 | |- | [[Jose Aparecido da Costa Soares]] | [[Paratinga]] | 1968-05-06 | |- | [[Ricardo Rodrigues]] | [[Irecê]] | 1968-05-09 | [[Fitxategi:FBA50001607297 div Ricardo Rodrigues.jpg|center|80px]] |- | [[Marcio Teixeira de Andrade]] | [[Caravelas (Bahia)|Caravelas]] | 1968-05-10 | |- | [[Cícero Custodio de Almeida]] | [[Vitória da Conquista]] | 1968-05-16 | |- | [[Lan Lan]] | [[Salvador da Bahia]] | 1968-05-23 | [[Fitxategi:Lan Lan.jpg|center|80px]] |- | [[Catia Rodrigues]] | [[Salvador da Bahia]] | 1968-05-27 | [[Fitxategi:FBA50000816264 div Catia Rodrigues.jpg|center|80px]] |- | [[Adriano Meireles]] | [[Salvador da Bahia]] | 1968-06-03 | [[Fitxategi:FBA50001620027 div Adriano Meireles.jpg|center|80px]] |- | [[Marcos Cezar Felix Ferreira]] | [[Jequié]] | 1968-06-04 | |- | [[Márcia Short]] | [[Salvador da Bahia]] | 1968-06-11 | |- | [[Vitor Agnaldo de Menezes]] | [[Curaçá]] | 1968-06-16 | |- | [[Cláudia Oliveira]] | [[Itabuna]] | 1968-06-17 | [[Fitxategi:FBA50001607301 div Claudia Oliveira.jpg|center|80px]] |- | [[Levino dos Santos Filho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1968-06-20 | |- | [[Ayrson Heráclito]] | [[Macaúbas]] | 1968-06-21 | |- | [[Orlando Carvalho de Souza]] | [[Simões Filho]] | 1968-06-21 | |- | [[Hipolito dos Passos de Deus]] | [[Cristópolis]] | 1968-06-25 | |- | [[Giulia Maria Silva da Costa]] | [[Salvador da Bahia]] | 1968-06-25 | |- | [[Rudival Sampaio Mendes]] | [[Itaberaba]] | 1968-06-30 | |- | [[Geraldo Barbosa Coutinho]] | [[Guajeru]] | 1968-07-17 | |- | [[Jaime Badeca de Oliveira Filho]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1968-07-21 | |- | [[David Rios]] | [[Pé de Serra]] | 1968-07-22 | [[Fitxategi:2024 DAVID RIOS TSE BA 50002077932.jpg|center|80px]] |- | [[David Silva Rios]] | [[Riachão do Jacuípe]] | 1968-07-22 | |- | [[Manoel de Santana Conceição]] | [[Maragogipe]] | 1968-07-23 | |- | [[Cláudio Marques da Silva Neto]] | [[Caculé]] | 1968-07-24 | |- | [[Luisão Pereira]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1968-07-29 | |- | [[Erivaldo Santos Oliveira]] | [[Porto Seguro]] | 1968-08-12 | |- | [[Carolina Moraes Liu]] | [[Salvador da Bahia]] | 1968-08-23 | |- | [[Ricardo Dantas Xavier]] | [[Itabuna]] | 1968-09-07 | |- | [[Edmilton Conceição dos Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1968-09-11 | |- | [[Edilson de Souza Silva]] | [[Caculé]] | 1968-09-11 | |- | [[Paulo Laecio de Oliveira Valentim]] | [[Salvador da Bahia]] | 1968-09-12 | |- | [[Rommulo Vieira Conceição]] | [[Salvador da Bahia]] | 1968-09-13 | |- | [[Sálvio Spínola Fagundes Filho]] | [[Urandi]] | 1968-09-14 | [[Fitxategi:Sálvio Spínola 2011.jpg|center|80px]] |- | [[Sérgio Machado]] | [[Salvador da Bahia]] | 1968-09-19 | |- | [[Marquinho Viana]] | [[Barra da Estiva]] | 1968-09-23 | [[Fitxategi:FBA50001606436 div Marquinho Viana.jpg|center|80px]] |- | [[Jose Wanderley Moura Nery]] | [[Jequié]] | 1968-10-01 | |- | [[Antonio Teixeira Bispo]] | [[Feira de Santana]] | 1968-10-05 | |- | [[Gilvan Silva Souza]] | [[Santa Cruz Cabrália]] | 1968-10-15 | |- | [[Claudia Vilshöfer]] | [[Salvador da Bahia]] | 1968-10-16 | |- | [[Marcelo Odebrecht]] | [[Salvador da Bahia]] | 1968-10-18 | [[Fitxategi:Marcelo Bahia Odebrecht.jpg|center|80px]] |- | [[Eduardo Freire]] | [[Paripiranga]] | 1968-10-24 | |- | [[Jorge Bahiense Borges]] | [[Lauro de Freitas]] | 1968-11-10 | |- | [[Aldney Bastos Marques]] | [[Feira de Santana]] | 1968-11-20 | |- | [[Cosme Batista Santos]] | [[Itajuípe]] | 1968-11-27 | |- | [[Almir Neres de Souza]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1968-11-27 | |- | [[James Costa]] | [[Ilhéus]] | 1968-11-28 | |- | [[Girlândia Pires Pereira]] | [[Belmonte (Bahia)|Belmonte]] | 1968-11-28 | |- | [[Manoel Pedro da Silva Neto]] | [[Santa Cruz da Vitória]] | 1968-12-13 | |- | [[Robson de Oliveira Rocha]] | [[Eunápolis]] | 1968-12-21 | |- | [[Soane Galvão]] | [[Itapetinga]] | 1968-12-25 | [[Fitxategi:FBA50001605984 div Soane Galvao.jpg|center|80px]] |- | [[Greg]] | [[Porto Seguro]] | 1968-12-27 | |- | [[Fernando Torres]] | [[Feira de Santana]] | 1968-12-28 | [[Fitxategi:FBA50000657407 div FernandoTorr.jpg|center|80px]] |- | [[Vilma Reis]] | [[Salvador da Bahia]] | 1969 | [[Fitxategi:CDH - Comissão de Direitos Humanos e Legislação Participativa (22725231447) (Vilma Reis).jpg|center|80px]] |- | [[Reinaldo Rodriguês dos Santos]] | [[Ilhéus]] | 1969-01-06 | |- | [[Antonio Brito]] | [[Salvador da Bahia]] | 1969-01-17 | [[Fitxategi:Deputado Antonio Brito.png|center|80px]] |- | [[Elvio Francisco de Magalhães Júnior]] | [[Ilhéus]] | 1969-01-21 | |- | [[Tatau]] | [[Salvador da Bahia]] | 1969-01-22 | |- | [[Val Perré]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1969-02-03 | |- | [[Jose Marcelino de Jesus Filho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1969-02-04 | |- | [[Manuelina Oliveira Ferreira]] | [[Feira de Santana]] | 1969-02-08 | |- | [[Hugulino Alves Ribeiro]] | [[Condeúba]] | 1969-02-10 | |- | [[Erlita Conceição de Freitas]] | [[Alcobaça (Bahia)|Alcobaça]] | 1969-02-11 | |- | [[Wildemberg Soares Guerra]] | [[Buerarema]] | 1969-02-19 | |- | [[Paulo Sergio Souza Vasconcelos]] | [[Jequié]] | 1969-02-22 | |- | [[André Luís Guimarães Fonseca]] | [[Salvador da Bahia]] | 1969-03-04 | |- | [[Valtemir Teles de Souza]] | [[Piritiba]] | 1969-03-15 | |- | [[Rogério Micale]] | [[Salvador da Bahia]] | 1969-03-28 | [[Fitxategi:Na véspera da estreia, delegações olímpicas de futebol visitam o Mané Garrincha (28134653923).jpg|center|80px]] |- | [[Jose Antonio de Oliveira Cavalcante]] | [[Itabuna]] | 1969-04-28 | |- | [[Paulão Moreira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1969-04-29 | |- | [[Paulo Moreira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1969-04-29 | |- | [[Roberto de Jesus Assis]] | [[Salvador da Bahia]] | 1969-05-05 | |- | [[Geraldo Junior]] | [[Salvador da Bahia]] | 1969-05-07 | [[Fitxategi:Posse do Governador Jerônimo (52599298462) (CROPPED).jpg|center|80px]] |- | [[Ubaldo Suzart Gomes]] | [[Eunápolis]] | 1969-05-16 | |- | [[Ubaldo Suzarte Gomes]] | [[Eunápolis]] | 1969-05-16 | |- | [[Ailton Santos de Oliveira]] | [[Itororó]] | 1969-05-23 | |- | [[Hassan Andrade Iossef]] | [[Jequié]] | 1969-05-25 | |- | [[Hassan de Zé Cocá]] | [[Jequié]] | 1969-05-25 | [[Fitxategi:FBA50001647026 div Hassan de Ze Cocá.jpg|center|80px]] |- | [[Soldado Prisco]] | [[Catu]] | 1969-05-26 | [[Fitxategi:FBA50000000730 Soldado Prisco.jpg|center|80px]] |- | [[João Brandão do Nascimento]] | [[Paratinga]] | 1969-05-27 | |- | [[Aldenes Meira Santos]] | [[Brumado]] | 1969-05-29 | |- | [[Simone Moreno]] | [[Salvador da Bahia]] | 1969-06-06 | [[Fitxategi:Simone-moreno-by-benoit-derrier.jpg|center|80px]] |- | [[Leonel Eleutério de Oliveira Filho]] | [[Canavieiras]] | 1969-06-08 | |- | [[Edileuza Pereira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1969-06-09 | |- | [[Cacique Renivaldo]] | [[Porto Seguro]] | 1969-06-16 | |- | [[João Vicente Silva Cayres]] | [[Livramento de Nossa Senhora]] | 1969-06-19 | |- | [[Jose Wilson Ferreira Silva]] | [[Campo Formoso]] | 1969-06-22 | |- | [[Marcos Antonio da Costa Muniz]] | [[Santo Antônio de Jesus]] | 1969-07-07 | |- | [[Pedro Alves de Lima]] | [[Jacobina]] | 1969-07-19 | |- | [[Rubival Cabral Britto]] | [[Jaguaquara]] | 1969-07-21 | [[Fitxategi:Rubival Cabral Britto.jpg|center|80px]] |- | [[Jose Carlos Conceição]] | [[Maragogipe]] | 1969-08-18 | |- | [[Valda ACS]] | [[Guanambi]] | 1969-08-20 | [[Fitxategi:FBA50000605179 div Valda ACS.jpg|center|80px]] |- | [[Rita Santana]] | [[Ilhéus]] | 1969-08-22 | |- | [[Lucineine Nascimento Lima Neves]] | [[Itabuna]] | 1969-08-30 | |- | [[Cláudio Tinoco]] | [[Salvador da Bahia]] | 1969-09-02 | [[Fitxategi:FBA50000816277 div Claudio Tinoco.jpg|center|80px]] |- | [[Hugo Leonardo Evangelista Correia]] | [[Alagoinhas]] | 1969-09-06 | |- | [[Manoel Raimundo Alves Junior]] | [[Itabuna]] | 1969-09-12 | |- | [[Manoel Messias de Souza]] | [[Santana (Bahia)|Santana]] | 1969-09-13 | |- | [[Francisco Ribeiro de Oliveira]] | [[Alagoinhas]] | 1969-10-03 | |- | [[Francisco de Assis Lima Damasceno]] | [[Santo Antônio de Jesus]] | 1969-10-06 | |- | [[Ednaldo Gomes Junior Borges]] | [[Paulo Afonso]] | 1969-10-11 | |- | [[Ednaldo Gomes Borges]] | [[Paulo Afonso]] | 1969-10-11 | |- | [[Joel, o Vendedor de Milho e suas Jornadas]] | [[Serra Preta]] | 1969-10-15 | |- | [[Ester Barros]] | [[Salvador da Bahia]] | 1969-10-27 | |- | [[Uadi Lammêgo Bulos]] | [[Vitória da Conquista]] | 1969-11-01 | |- | [[Valdirlando Soares de Oliveira]] | [[Itapebi]] | 1969-11-17 | |- | [[Edmundo Nunes Dourado]] | [[Santa Maria da Vitória]] | 1969-11-23 | |- | [[Nelson Viera Santos]] | [[Vitória da Conquista]] | 1969-12-02 | |- | [[Paulo Emilio Silva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1969-12-14 | |- | [[Paulo Emílio Silva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1969-12-14 | |- | [[Luís Miranda]] | [[Santo Antônio de Jesus]] | 1969-12-15 | [[Fitxategi:Luis Miranda.jpg|center|80px]] |- | [[Débora Brasil]] | [[Salvador da Bahia]] | 1970 | [[Fitxategi:Débora Brasil.jpg|center|80px]] |- | [[Ethel Baraona]] | [[San Salvador]]<br/>[[Salvador da Bahia]] | 1970 | [[Fitxategi:Ethel Baraona Pohl.jpg|center|80px]] |- | [[Marepe]] | [[Santo Antônio de Jesus]] | 1970 | |- | [[João Miguel Serrano Leonelli]] | [[Salvador da Bahia]] | 1970-01-01 | [[Fitxategi:Joao miguel.png|center|80px]] |- | [[Egivan Lobo Correia]] | [[Ubatã]] | 1970-01-01 | |- | [[Rosana de Aleluia]] | [[Salvador da Bahia]] | 1970-01-02 | |- | [[Reinaldo Soares dos Santos]] | [[Uruçuca]] | 1970-01-07 | |- | [[Augusto Castro]] | [[Ibicaraí]] | 1970-01-18 | [[Fitxategi:FBA50000857715 div Augusto Castro.jpg|center|80px]] |- | [[Marcelo Passos de Araújo]] | [[Conceição do Coité]] | 1970-01-20 | [[Fitxategi:2024 MARCELO TSE BA 50002083204.jpg|center|80px]] |- | [[Wenceslau Augusto dos Santos Júnior]] | [[Iaçu]] | 1970-01-25 | [[Fitxategi:2012 WENCESLAU CANDIDATO VICE-PREFEITO BA ITABUNA TSE (50000011781).jpg|center|80px]] |- | [[Moisés Alves dos Santos]] | [[Rio Real (Bahia)|Rio Real]] | 1970-01-28 | |- | [[Jorge de Santana Gonçalves]] | [[Alagoinhas]] | 1970-01-31 | |- | [[Luciana dos Santos]] | [[Ilhéus]] | 1970-02-10 | |- | [[Beelzeebubth]] | [[Salvador da Bahia]] | 1970-02-11 | |- | [[Ana Claudia Siuffo de Oliveira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1970-03-01 | |- | [[Moacir Oliveira de Souza]] | [[Ilhéus]] | 1970-03-02 | |- | [[Fábio Lago]] | [[Ilhéus]] | 1970-03-13 | [[Fitxategi:Fabiolago tvbrasil.jpg|center|80px]] |- | [[Júnior Baiano]] | [[Feira de Santana]] | 1970-03-14 | [[Fitxategi:Junior-Baiano-2008.jpg|center|80px]] |- | [[Nelson Leal]] | [[Salvador da Bahia]] | 1970-03-15 | [[Fitxategi:FBA50001647023 div Nelson Leal.jpg|center|80px]] |- | [[Renaldo Lopes da Cruz]] | [[Cotegipe]] | 1970-03-19 | |- | [[Jakson Augusto da Silva]] | [[Tabocas do Brejo Velho]] | 1970-04-01 | |- | [[Paulo Santos da Anunciação]] | [[Ilhéus]] | 1970-04-02 | |- | [[Adinilson Nascimento Pereira]] | [[Itapetinga]] | 1970-04-06 | |- | [[Carlos Muniz]] | [[Salvador da Bahia]] | 1970-04-17 | [[Fitxategi:Vereador Carlos Muniz.jpg|center|80px]] |- | [[Eliel de Sousa]] | [[Salvador da Bahia]] | 1970-04-17 | [[Fitxategi:FBA50000666024 div Eliel de Sousa.jpg|center|80px]] |- | [[Cleide Barbosa dos Santos Dará]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1970-04-26 | |- | [[Florisvaldo Costa Bittencourt]] | [[São Miguel das Matas]] | 1970-05-06 | |- | [[Gidevaldo Lauro Santos]] | [[Camacan]] | 1970-05-13 | |- | [[Ronaldo Alves Cordeiro]] | [[Alcobaça (Bahia)|Alcobaça]] | 1970-05-15 | |- | [[Daniel Boaventura]] | [[Salvador da Bahia]] | 1970-05-19 | [[Fitxategi:22 - Daniel Boaventura e esposa (16945336228) (cropped2).jpg|center|80px]] |- | [[Genivaldo Ferreira Lima]] | [[Jacobina]] | 1970-06-01 | |- | [[Joanito Goncalves Barbosa]] | [[Conceição do Almeida]] | 1970-06-02 | |- | [[Elmar Nascimento]] | [[Campo Formoso]] | 1970-07-06 | [[Fitxategi:Elmar Nascimento.png|center|80px]] |- | [[Eron Santos Costa]] | [[Salvador da Bahia]] | 1970-07-07 | |- | [[Everton Garcia Lima]] | [[Simões Filho]] | 1970-07-08 | |- | [[José Damasceno]] | [[Salvador da Bahia]] | 1970-07-13 | |- | [[Augusto Cesar Porto Ribeiro]] | [[Maraú]] | 1970-07-16 | |- | [[Jairo Sobrinho]] | [[São Gonçalo dos Campos]] | 1970-07-28 | |- | [[Marilene José de Brito]] | [[Eunápolis]] | 1970-07-29 | |- | [[Henrique Carballal]] | [[Salvador da Bahia]] | 1970-07-29 | [[Fitxategi:FBA50000720745 div Henrique Carballal.jpg|center|80px]] |- | [[Jonas Pereira Rezende]] | [[Guaratinga]] | 1970-07-31 | |- | [[Claudê Lopes]] | [[Itiúba]] | 1970-08-05 | |- | [[Carla Visi]] | [[Salvador da Bahia]] | 1970-08-30 | |- | [[Antônio Henrique Jr.]] | [[Itabuna]] | 1970-08-30 | [[Fitxategi:FBA50001647027 div Antonio Henrique.jpg|center|80px]] |- | [[Helio de Jesus Passos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1970-09-12 | |- | [[Hélio de Jesus Passos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1970-09-12 | |- | [[Lignaldo Vieira Lopes]] | [[Jequié]] | 1970-09-13 | |- | [[Marcio Jandir da Silva Soares]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1970-09-14 | |- | [[Márcio Macêdo]] | [[Esplanada]] | 1970-09-18 | [[Fitxategi:02.01.2023 - Posse de Márcio Macêdo, Ministro de Estado da Secretaria-geral da Presidência da República (52625858807) (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Eriverton de Oliveira Nascimento]] | [[Ilhéus]] | 1970-09-24 | |- | [[Jau]] | [[Salvador da Bahia]] | 1970-09-27 | |- | [[Jauperi]] | [[Salvador da Bahia]] | 1970-09-27 | |- | [[Marileide Carvalho de Souza Pinto]] | [[Barreiras]] | 1970-09-30 | |- | [[Joceval Rodrigues dos Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1970-10-04 | [[Fitxategi:Vereador Alan Castro.jpg|center|80px]] |- | [[Bacerlau Oliveira Santos]] | [[Andaraí]] | 1970-10-10 | |- | [[Lucas Santtana]] | [[Salvador da Bahia]] | 1970-10-18 | [[Fitxategi:Lucas Santtana (9762279841).jpg|center|80px]] |- | [[Daniela Falcão]] | [[Salvador da Bahia]] | 1970-10-30 | |- | [[Ana Cecília Costa]] | [[Jequié]] | 1970-11-07 | [[Fitxategi:Ana Cecília Costa em 2019 (1).jpg|center|80px]] |- | [[Hildo do Candango]] | [[Condeúba]] | 1970-12-06 | [[Fitxategi:Prefeito de Águas Lindas de Goiás, Hildo do Candango.png|center|80px]] |- | [[Eronilde de Araújo]] | [[Bom Jesus da Lapa]] | 1970-12-31 | |- | [[Jaridson Valete Pires]] | [[Itabuna]] | 1971-01-05 | |- | [[Francisco Filho]] | [[Souto Soares]] | 1971-01-10 | |- | [[Miltom França Crispim]] | [[Salvador da Bahia]] | 1971-01-10 | |- | [[Vanusia Assis Santos]] | [[Caetité]] | 1971-01-11 | |- | [[Rosana Jatobá]] | [[Salvador da Bahia]] | 1971-01-16 | |- | [[Ana Cássia de Queiroz]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1971-01-23 | |- | [[Luís Augusto Gouveia]] | [[Salvador da Bahia]] | 1971-02-03 | |- | [[Ozelito José Benedito]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1971-02-08 | |- | [[Elio Brasil dos Santos]] | [[Porto Seguro]] | 1971-02-11 | |- | [[Karina Costa dos Santos]] | [[Caravelas (Bahia)|Caravelas]] | 1971-02-14 | |- | [[Alan José Figueiredo]] | [[Macaúbas]] | 1971-02-16 | |- | [[Dinho]] | [[Irecê]] | 1971-03-05 | |- | [[Reginaldo Ribeiro Moura]] | [[Salvador da Bahia]] | 1971-03-24 | |- | [[Cinthya Viviani Merces Leal]] | [[Jequié]] | 1971-03-27 | |- | [[Robert da Silva Almeida]] | [[Salvador da Bahia]] | 1971-04-03 | [[Fitxategi:Robert Almeida.jpg|center|80px]] |- | [[Sonia Marli Nogueira de Oliveira]] | [[Itiruçu]] | 1971-04-08 | |- | [[Maria Magalhães Sobral]] | [[Itamaraju]] | 1971-04-16 | |- | [[José Angélico de Jesus]] | [[Sítio do Mato]] | 1971-04-17 | |- | [[Oséas Reis dos Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1971-05-14 | [[Fitxategi:Oseas jogador.jpg|center|80px]] |- | [[Genival Guerra Cerqueira]] | [[Santa Cruz Cabrália]] | 1971-05-17<br/>1971-05-16 | |- | [[Doutor Alan]] | [[Ibiassucê]] | 1971-05-20 | [[Fitxategi:2024 DR ALAN CANDIDATO VICE-PREFEITO BA VITORIA DA CONQUISTA TSE (50001884817).jpg|center|80px]] |- | [[Felizberto Tavares]] | [[Cristópolis]] | 1971-05-24 | [[Fitxategi:Felizberto Tavares.jpg|center|80px]] |- | [[Orlando Silva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1971-05-27 | [[Fitxategi:Orlandosilva19122006.jpg|center|80px]] |- | [[Eliezer Pereira da Silva Filho]] | [[Jequié]] | 1971-05-31 | |- | [[Maria Betivânia (Keinha)]] | [[Araci]] | 1971-06-08 | [[Fitxategi:São João 2024 em Araci 27.jpg|center|80px]] |- | [[George Hilton]] | [[Alagoinhas]] | 1971-06-11 | [[Fitxategi:George Hilton Homenagem Min Esporte.jpg|center|80px]] |- | [[Dr. Giovanni]] | [[Feira de Santana]] | 1971-06-12 | [[Fitxategi:FBA50000043411 div Dr Giovanni.jpg|center|80px]] |- | [[Marcos Saback]] | [[Salvador da Bahia]] | 1971-06-17 | [[Fitxategi:Marcos Saback in Berlin.jpg|center|80px]] |- | [[Jose Carlos Dantas de Menezes]] | [[Aporá]] | 1971-06-17 | |- | [[Hilton Coelho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1971-06-22 | [[Fitxategi:Hilton Coelho 2012.jpg|center|80px]] |- | [[Altemir dos Santos Dias]] | [[Cruz das Almas]] | 1971-07-04 | |- | [[Alex Alemão]] | [[Salvador da Bahia]] | 1971-07-25 | [[Fitxategi:2024 ALEX ALEMAO TSE BA 50001935839.jpg|center|80px]] |- | [[Maria Aparecida Pereira de Castro Augusto]] | [[Tucano (Bahia)|Tucano]] | 1971-08-07 | |- | [[Evai Fonseca Brito]] | [[Ipecaetá]] | 1971-08-15 | |- | [[Belô Velloso]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1971-08-19 | |- | [[Alexandre Leão]] | [[Salvador da Bahia]] | 1971-09-01 | |- | [[Edílson da Silva Ferreira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1971-09-17<br/>1970-09-17 | |- | [[Nilson Ribeiro Santos]] | [[Alagoinhas]] | 1971-10-02 | |- | [[Mozimeire Pereira de Souza Costa]] | [[Ibirapuã]] | 1971-10-09 | |- | [[Joilson Cardoso dos Santos]] | [[Medeiros Neto]] | 1971-10-15 | |- | [[Ronaldo Alves Campina]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1971-10-17 | |- | [[Alex Mesquita]] | [[Salvador da Bahia]] | 1971-10-22 | |- | [[Beldes Luis Pereira Ramos]] | [[Feira de Santana]] | 1971-10-28 | |- | [[Karlucia Macedo]] | [[Barreiras]] | 1971-11-03 | [[Fitxategi:FBA50001614696 div Karlucia 2022.jpg|center|80px]] |- | [[Reinaldo Pamponet]] | [[Salvador da Bahia]] | 1971-11-07 | |- | [[Alexey Dodsworth]] | [[Salvador da Bahia]] | 1971-11-08 | |- | [[Luis Fabiano Prado Freitas]] | [[Itabuna]] | 1971-11-09 | |- | [[Manno Góes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1971-11-16 | [[Fitxategi:Manno Góes (cropped).png|center|80px]] |- | [[Mirian Prazeres da Silva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1971-11-17 | |- | [[Antonio Elinaldo Araujo da Silva]] | [[Mata de São João]] | 1971-11-19 | [[Fitxategi:2020 ELINALDO CANDIDATO PREFEITO BA CAMACARI TSE (50000708248).jpg|center|80px]] |- | [[Lindomar Rocha Mota]] | [[Arataca]] | 1971-11-20 | [[Fitxategi:DLindomar.jpg|center|80px]] |- | [[Állex Leilla]] | [[Bom Jesus da Lapa]] | 1971-11-21 | [[Fitxategi:AllexLeilla.jpg|center|80px]] |- | [[Cristiano Conceição de Sena]] | [[Feira de Santana]] | 1971-11-29 | |- | [[Dr. José Antonio]] | [[Salvador da Bahia]] | 1971-11-29 | [[Fitxategi:FBA50000816144 div Dr Jose Antonio.jpg|center|80px]] |- | [[Pedro Cordier]] | [[Salvador da Bahia]] | 1971-12-07 | [[Fitxategi:Pedro Cordier - CEO Equilibra Digital.jpg|center|80px]] |- | [[Jocileide Barros Cardoso]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1971-12-08 | |- | [[Admilson Nascimento Santos]] | [[Jequié]] | 1971-12-12 | |- | [[Cezar Santos Pereira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1971-12-13 | |- | [[Cassio Santos Machado]] | [[Salvador da Bahia]] | 1971-12-24 | |- | [[Miguel Mates Santos]] | [[Itapebi]] | 1971-12-28 | |- | [[Denice Santiago]] | [[Salvador da Bahia]] | 1972 | [[Fitxategi:Presidência do Senado (32511055873) (Denice Santiago).jpg|center|80px]] |- | [[Damaris Moura]] | [[Vitória da Conquista]] | 1972 | |- | [[Sandro Moreira Gonçalves]] | [[Candeias (Bahia)|Candeias]] | 1972-01-04 | |- | [[Claudio Dutra Barros]] | [[Condeúba]] | 1972-01-04 | |- | [[Euvaldo Reis dos Santos]] | [[Amargosa]] | 1972-01-05 | |- | [[Antonio Ricardo Pereira dos Santos]] | [[Medeiros Neto]] | 1972-01-13 | |- | [[Sandro Bahiense]] | [[Salvador da Bahia]] | 1972-01-13 | [[Fitxategi:FBA50000633869 div Sergio Bahiense.jpg|center|80px]] |- | [[Eduardo Padua Soares Jardim]] | [[Barra da Estiva]] | 1972-02-02 | |- | [[André Moura]] | [[Salvador da Bahia]] | 1972-02-23 | [[Fitxategi:Andre Moura.jpg|center|80px]] |- | [[Edson Pereira Das Neves Junior]] | [[Salvador da Bahia]] | 1972-02-23 | |- | [[José Ivam Damasceno Flores]] | [[Alagoinhas]] | 1972-03-09 | |- | [[Mario Alexandre Correa de Sousa]] | [[Ilhéus]] | 1972-03-11 | [[Fitxategi:FBA50000983369 div Marão 2020.jpg|center|80px]] |- | [[Edmilson Gonçalves de Sousa]] | [[Itanhém]] | 1972-03-23 | |- | [[Constança Scofield]] | [[Salvador da Bahia]] | 1972-03-28 | |- | [[Andrea Dickie de Almeida Nogueira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1972-04-05 | |- | [[Osildo Alves da Silva]] | [[Paulo Afonso]] | 1972-04-10 | |- | [[Joelson Alves dos Santos]] | [[Morro do Chapéu]] | 1972-04-16 | |- | [[Alecssandre Rodrigues Tanuri]] | [[Salvador da Bahia]] | 1972-04-16 | |- | [[Ueslei Raimundo Pereira da Silva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1972-04-19 | |- | [[Mara Viana]] | [[Porto Seguro]] | 1972-05-12 | |- | [[Edmo Ferreira Pinto]] | [[Guaratinga]] | 1972-05-21 | |- | [[Ivete Sangalo]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1972-05-27 | [[Fitxategi:Ivete Sangalo - Troféu Dodô & Osmar 2011-2.jpg|center|80px]] |- | [[Tia Eron]] | [[Salvador da Bahia]] | 1972-06-02 | [[Fitxategi:Sessão Solene em homenagem à criação do Estado de Israel (27172377031).jpg|center|80px]] |- | [[Marcelo Maia]] | [[Salvador da Bahia]] | 1972-06-06 | [[Fitxategi:FBA50000758918 div Marcelo Maia.jpg|center|80px]] |- | [[Joyce Oliveira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1972-06-10 | |- | [[Alexandro Vieira Santos]] | [[Itabuna]] | 1972-06-14 | |- | [[Almir Sizenando Santos Filhos]] | [[Itabuna]] | 1972-06-15 | |- | [[Roberto Jose da Silva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1972-06-17 | |- | [[Adriano Amorim Bastos]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1972-06-17 | |- | [[Alex Santana]] | [[Salvador da Bahia]] | 1972-06-22 | [[Fitxategi:Alex Santana (1).jpg|center|80px]] |- | [[Marcus Vinícius de Santana Santos]] | [[Feira de Santana]] | 1972-06-26 | |- | [[Sheila Lemos]] | [[Vitória da Conquista]] | 1972-06-29 | [[Fitxategi:2024 SHEILA LEMOS CANDIDATO PREFEITO BA VITORIA DA CONQUISTA TSE (50001884816).jpg|center|80px]] |- | [[Paulo Sergio Brasil dos Santos]] | [[Eunápolis]] | 1972-06-30 | |- | [[Edson Cardoso]] | [[Salvador da Bahia]] | 1972-07-21 | |- | [[Vera Lúcia Barbosa]] | [[Eunápolis]] | 1972-07-28 | [[Fitxategi:FBA50001606399 div Lucinha do MST 2022.jpg|center|80px]] |- | [[Ernandes Oliveira dos Santos]] | [[Malhada]] | 1972-08-09 | |- | [[Miguel Bahiense]] | [[Salvador da Bahia]] | 1972-08-24 | |- | [[Anderson Cunha]] | [[Bom Jesus da Lapa]] | 1972-08-28 | [[Fitxategi:Anderson Cunha cropped to Sertanília por Léo Monteiro (3) - Divulgação.png|center|80px]] |- | [[George Gordinho da Favela]] | [[Salvador da Bahia]] | 1972-09-04 | [[Fitxategi:FBA50001038242 div Gorge gordinho da favela.jpg|center|80px]] |- | [[Ivoneide Caetano]] | [[Biritinga]] | 1972-09-10 | [[Fitxategi:Dep. Ivoneide Caetano.jpg|center|80px]] |- | [[Neilton Jose da Silva]] | [[Camaçari]] | 1972-09-11 | |- | [[Neilton José da Silva]] | [[Camaçari]] | 1972-09-11 | |- | [[Isabella Bastos de Quadros]] | [[Salvador da Bahia]] | 1972-09-24 | |- | [[Edilson Ferreira Lima]] | [[Alagoinhas]] | 1972-09-25 | |- | [[João Carlos Bacelar Filho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1972-10-08 | [[Fitxategi:João Carlos Bacelar (PR-BA) (16938263092).jpg|center|80px]] |- | [[Del Feliz]] | [[Riachão do Jacuípe]] | 1972-10-12 | [[Fitxategi:Del Feliz São João Pelô - Foto- Tereza Torres -Setur - 14504511233.jpg|center|80px]] |- | [[Sinai Sganzerla]] | [[Salvador da Bahia]] | 1972-10-25 | |- | [[Ivan de Oliveira Santos]] | [[Jequié]] | 1972-10-30 | |- | [[Ademario da Silva Oliveira]] | [[Riachão do Jacuípe]] | 1972-11-03 | |- | [[Paulo Câmara]] | [[Salvador da Bahia]] | 1972-11-07 | [[Fitxategi:Paulo Câmara - Presidente da Câmara Municipal de Salvador (2013 - 2014).jpg|center|80px]] |- | [[Paulo Sergio de Sá Bittencourt Câmara]] | [[Salvador da Bahia]] | 1972-11-07 | |- | [[Dalmir Florencio Pedra]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1972-11-09 | |- | [[Maria Estela dos Santos Morais]] | [[Itajuípe]] | 1972-11-12 | |- | [[Márcio dos Reis Santos]] | [[Alagoinhas]] | 1972-11-19 | |- | [[Moreno Veloso]] | [[Salvador da Bahia]] | 1972-11-22 | [[Fitxategi:Moreno veloso tvbrasil.png|center|80px]] |- | [[Coriolano Ferreira de Moraes Neto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1972-11-22 | |- | [[Ricardo Almeida]] | [[Salvador da Bahia]] | 1972-11-23 | [[Fitxategi:FBA50000673812 div Ricardo Almeida.jpg|center|80px]] |- | [[Sandro Régis]] | [[Salvador da Bahia]] | 1972-12-22 | [[Fitxategi:FBA50001648297 div Sandro Regis.jpg|center|80px]] |- | [[Mãe Bárbara de Cajaíba]] | [[Valença (Bahia)|Valença]] | 1973 | [[Fitxategi:FOTO ANTIGA, DE MÃE BÁRABARA.jpg|center|80px]] |- | [[Hélcio Rogério]] | [[Feira de Santana]] | 1973 | |- | [[Maurício Baia]] | [[Salvador da Bahia]] | 1973 | |- | [[Alan Frank]] | [[Salvador da Bahia]] | 1973 | [[Fitxategi:Alan Frank.jpg|center|80px]] |- | [[Duda Kertesz]] | [[Salvador da Bahia]] | 1973 | |- | [[Eures Pereira]] | [[Bom Jesus da Lapa]] | 1973 | [[Fitxategi:Eures Ribeiro .jpg|center|80px]] |- | [[Luciano Sérgio de Jesus Santos]] | [[Alagoinhas]]<br/>[[Bahia|Bahiako estatua]] | 1973-01-12 | [[Fitxategi:2024 LUCIANO SERGIO CANDIDATO VICE-PREFEITO BA ALAGOINHAS TSE (50001908716).jpg|center|80px]] |- | [[Ubiratan Lucas Rocha Matos]] | [[Itabuna]] | 1973-01-13 | |- | [[Uberdan Cardoso dos Santos]] | [[Nazaré (Bahia)|Nazaré]] | 1973-01-17 | |- | [[Fábio Souto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1973-01-18 | [[Fitxategi:Fabio Souto.jpg|center|80px]] |- | [[Almery Messias da Silveira]] | [[São Desidério]] | 1973-01-25 | |- | [[Abimael Ferraz Gomes]] | [[Medeiros Neto]] | 1973-01-25 | |- | [[Virgínia de Medeiros]] | [[Feira de Santana]] | 1973-02-02 | |- | [[Felipe Duarte]] | [[Guanambi]] | 1973-02-15 | [[Fitxategi:FBA50001647074 div Felipe Duarte.jpg|center|80px]] |- | [[Cibele Carvalho]] | [[Itapetinga]] | 1973-02-18 | [[Fitxategi:FBA50000920934 div Cibele Carvalho 2020.jpg|center|80px]] |- | [[Devaldo Soares de Souza]] | [[Simões Filho]] | 1973-02-20 | |- | [[Cleonice da Silva Souza]] | [[Porto Seguro]] | 1973-02-24 | |- | [[Fábio Limma]] | [[Salvador da Bahia]] | 1973-03-19 | |- | [[Jerbson Almeida Moraes]] | [[Ibicaraí]] | 1973-04-03 | |- | [[Jairo Araujo dos Santos]] | [[Camacan]] | 1973-04-11 | |- | [[Eduardo Carlos Rodrigues da Silva]] | [[Anguera]] | 1973-04-12 | |- | [[Adailton dos Santos]] | [[Caatiba]] | 1973-04-18 | |- | [[Jose Carlos Medeiros dos Santos]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1973-04-21 | |- | [[Jorge Maécio Pires Almeida]] | [[Itabuna]] | 1973-04-28 | |- | [[Leandro Guerrilha]] | [[Salvador da Bahia]] | 1973-05-01 | [[Fitxategi:FBA50000759372 div Leandro Guerrilha.jpg|center|80px]] |- | [[Fabya Reis]] | [[Itamaraju]] | 1973-05-03 | [[Fitxategi:Aovivo - Lançamento dos cadernos de Igualdade Racial do NAPP (com a participação de Fabya Reis) (cropped).png|center|80px]] |- | [[Tarcisio Santos da Paixao]] | [[Ilhéus]] | 1973-05-10 | |- | [[Tarcisio Santos da Paixão]] | [[Ilhéus]] | 1973-05-10 | |- | [[Alessandro Cambalhota]] | [[Teixeira de Freitas]] | 1973-05-27 | |- | [[Noberto Alves Moita]] | [[Alagoinhas]] | 1973-06-08 | |- | [[Marcio Petencostes de Sousa]] | [[Itapetinga]] | 1973-06-10 | |- | [[Emerson Penalva]] | [[Esplanada]] | 1973-06-14 | [[Fitxategi:FBA50000665895 div Emerson Penalva.jpg|center|80px]] |- | [[Alan Castro]] | [[Cruz das Almas]] | 1973-06-16 | [[Fitxategi:Vereador Joceval Rodrigues.jpg|center|80px]] |- | [[Jenílson Ângelo de Souza]] | [[Santo Antônio de Jesus]] | 1973-06-20 | [[Fitxategi:Jenílson Ângelo de Souza (Júnior) 02.jpg|center|80px]] |- | [[Marcelo Ramos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1973-06-25 | [[Fitxategi:Marcelo Ramos (MR9).png|center|80px]] |- | [[Wanessa Gedeon]] | [[Ubatã]] | 1973-07-03 | [[Fitxategi:2024 WANESSA GEDEON CANDIDATO VICE-PREFEITO BA ILHEUS TSE (50002063292).jpg|center|80px]] |- | [[Luis Augusto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1973-07-07 | |- | [[Lucio Carlos de Souza Ferreira]] | [[Formosa do Rio Preto]] | 1973-07-11 | |- | [[Lorena Brandão]] | [[Salvador da Bahia]] | 1973-07-25 | [[Fitxategi:FBA50000014539 div Lorena Brandão.jpg|center|80px]] |- | [[Evandro Guimarães]] | [[Itabuna]] | 1973-07-30 | |- | [[Juracy Ferreira do Nascimento]] | [[Alagoinhas]] | 1973-08-06 | |- | [[Penélope Nova]] | [[Salvador da Bahia]] | 1973-08-19 | [[Fitxategi:Penélope Nova.jpg|center|80px]] |- | [[Jurema Paes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1973-08-21 | |- | [[Adelson Cirilo dos Santos]] | [[Eunápolis]]<br/>[[Porto Seguro]] | 1973-08-29 | |- | [[Elisangela dos Santos Araújo]] | [[Valente (Bahia)|Valente]] | 1973-08-29 | [[Fitxategi:FBA50001605364 div Elisangela 2022.jpg|center|80px]] |- | [[Cristina Bestetti Costa]] | [[Salvador da Bahia]] | 1973-08-31 | |- | [[Edilson Ferreira de Jesus]] | [[Feira de Santana]] | 1973-09-02 | |- | [[Jean Charles Gomes dos Santos]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1973-09-08 | |- | [[Leonardo Lima Dias Meira]] | [[Brumado]] | 1973-09-11 | |- | [[Lívia Lima de Oliveira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1973-09-20 | |- | [[Helio Pinheiro de Araujo]] | [[Alcobaça (Bahia)|Alcobaça]] | 1973-10-06 | |- | [[Dida]] | [[Irará]] | 1973-10-07 | [[Fitxategi:Dida-wikipedia (cropped 2).png|center|80px]] |- | [[Isolda Vasconcelos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1973-10-14 | |- | [[Joel Luiz Andrade Cerqueira]] | [[Simões Filho]] | 1973-10-16 | |- | [[Alex Sandro Santana de Oliveira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1973-10-30<br/>1973-10-03 | |- | [[Baianinho de Mauá]] | [[Paulo Afonso]] | 1973-11-11 | [[Fitxategi:Baianinho de Mauá.jpg|center|80px]] |- | [[Josafá Marinho]] | [[Presidente Jânio Quadros]] | 1973-11-19 | [[Fitxategi:FBA50001610375 div Josafa Marinho.jpg|center|80px]] |- | [[Nilvane Ramos Morais]] | [[Conceição do Jacuípe]] | 1973-11-25 | |- | [[Jailson Soares Bispo]] | [[Salvador da Bahia]]<br/>[[Simões Filho]] | 1973-12-06 | |- | [[Simone Marques de Oliveira Alves]] | [[João Dourado]] | 1973-12-06 | |- | [[Osni Cardoso]] | [[Serrinha (Bahia)|Serrinha]] | 1973-12-09 | [[Fitxategi:FBA50001606428 div.jpg|center|80px]] |- | [[Cezinha de Madureira]] | [[Ipiaú]] | 1973-12-12 | [[Fitxategi:Cezinha de Madureira1.jpg|center|80px]] |- | [[Katia Oliveira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1973-12-12 | [[Fitxategi:FBA50001648299 div Katia Oliveira.jpg|center|80px]] |- | [[Gilka Farias dos Santos]] | [[Brotas de Macaúbas]] | 1973-12-12 | |- | [[Gustavo Mello]] | [[Salvador da Bahia]] | 1974 | [[Fitxategi:Gustavo Mello by Savarese.jpg|center|80px]] |- | [[Milene Maria da Silva]] | [[Feira de Santana]] | 1974 | |- | [[Paulo Bengtson]] | [[Vitória da Conquista]] | 1974 | |- | [[Paulo Eduardo Maestri Bengtson]] | [[Vitória da Conquista]] | 1974-01-06 | |- | [[Joel Santana de Souza]] | [[Itabuna]] | 1974-01-15 | |- | [[Jaciara Simas]] | [[Salvador da Bahia]] | 1974-02-02 | |- | [[Júlio César dos Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1974-02-08 | |- | [[Jean Roubert Felix Netto]] | [[Paulo Afonso]] | 1974-02-10 | |- | [[Luciano da Silva Almeida]] | [[Simões Filho]] | 1974-02-12 | |- | [[Pena]] | [[Vitória da Conquista]] | 1974-02-19 | [[Fitxategi:RePena.jpg|center|80px]] |- | [[Louise Wischermann]] | [[Salvador da Bahia]] | 1974-02-25 | |- | [[Alex da Piatã]] | [[Conceição do Coité]] | 1974-03-03 | [[Fitxategi:FBA50001607306 div Alex da Piata.jpg|center|80px]] |- | [[Jean Wyllys]] | [[Alagoinhas]] | 1974-03-10 | [[Fitxategi:Jean Wyllys, 2015 (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Vampeta]] | [[Nazaré (Bahia)|Nazaré]] | 1974-03-13 | [[Fitxategi:Vampeta (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[José Raimundo Barbosa Lima]] | [[Teofilândia]] | 1974-03-15 | |- | [[Jair Francisco dos Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1974-03-24 | |- | [[Joao Afranio Pimentel]] | [[Barreiras]] | 1974-03-25 | |- | [[Kim Sasabone]] | [[Salvador da Bahia]] | 1974-04-01 | [[Fitxategi:Kim Sasabone 2.jpg|center|80px]] |- | [[Carlos Jose da Silva Nascimento]] | [[Livramento de Nossa Senhora]] | 1974-04-10 | |- | [[Cezar Leite]] | [[Salvador da Bahia]] | 1974-04-13 | [[Fitxategi:FBA50000004784 div Cezar Leite.jpg|center|80px]] |- | [[Juninho da Silva]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1974-04-15 | [[Fitxategi:Juninho Rochester Rhinos.jpg|center|80px]] |- | [[Cicero Bezerra de Andrade]] | [[Paulo Afonso]] | 1974-04-15 | |- | [[Graziela Matos Paraguassu]] | [[Mucugê]] | 1974-04-19 | |- | [[Raimundo Alves dos Santos]] | [[Alagoinhas]] | 1974-04-20 | |- | [[Daniel Rios]] | [[Riachão do Jacuípe]] | 1974-05-06 | [[Fitxategi:FBA50000633867 div Daniel Rios.jpg|center|80px]] |- | [[Alexandro Fabiano da Silva]] | [[Paulo Afonso]] | 1974-05-19 | |- | [[Jose Maria de Oliveira Souza]] | [[Santana (Bahia)|Santana]] | 1974-05-19 | |- | [[Karina Buhr]] | [[Salvador da Bahia]] | 1974-05-20 | [[Fitxategi:Karinabuhr.jpg|center|80px]] |- | [[Júlio Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1974-05-21 | [[Fitxategi:FBA50000758339 div Julio Santos.jpg|center|80px]] |- | [[Sérgio Ricardo Messias Neves]] | [[Salvador da Bahia]] | 1974-05-22 | |- | [[Aurora Souza]] | [[Guaratinga]] | 1974-05-26 | |- | [[Lucci Ferreira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1974-05-28<br/>1960-03-26 | |- | [[Wesley Carvalho]] | [[Itapetinga]] | 1974-06-04 | |- | [[Everaldo Batista]] | [[Camaçari]] | 1974-06-07 | |- | [[Glêdston Gomes de Araújo]] | [[Teixeira de Freitas]] | 1974-06-09 | |- | [[Gledston Gomes de Araújo]] | [[Teixeira de Freitas]] | 1974-06-09 | |- | [[Antonio Marques Ferreira da Silva]] | [[Porto Seguro]] | 1974-06-13 | |- | [[Antonio Nobre Ramos]] | [[Bom Jesus da Lapa]] | 1974-06-13 | |- | [[Marco Haurélio]] | [[Riacho de Santana (Bahia)|Riacho de Santana]] | 1974-07-05 | [[Fitxategi:Marco Haurélio durante evento em São Paulo.png|center|80px]] |- | [[Minéia Miranda Santos de Oliveira]] | [[Belmonte (Bahia)|Belmonte]] | 1974-07-17 | |- | [[Paulo Sérgio de Jesus Santos]] | [[Amargosa]] | 1974-08-04 | |- | [[Alcione Rodrigues de Macedo]] | [[Catolândia]] | 1974-08-24 | |- | [[Solange Almeida]] | [[Alagoinhas]] | 1974-08-29 | |- | [[Claudiney Santos Cerqueira]] | [[Amargosa]] | 1974-09-01 | |- | [[Jair Xavier de Brito]] | [[Salvador da Bahia]] | 1974-09-07 | |- | [[Darlan Lucena de Oliveira]] | [[Alagoinhas]] | 1974-09-09 | |- | [[Cordelia Torres de Almeida]] | [[Eunápolis]] | 1974-09-12 | [[Fitxategi:2020 CORDÉLIA TORRES CANDIDATO PREFEITO BA EUNAPOLIS TSE (50001149697).jpg|center|80px]] |- | [[José Conceição Costa]] | [[Macaúbas]] | 1974-09-13 | |- | [[Fredie Souza Didier Júnior]] | [[Salvador da Bahia]] | 1974-09-13 | |- | [[Luciano Marcio Santos Almeida]] | [[Alagoinhas]] | 1974-09-22 | |- | [[Samuel José da Silva Vieira]] | [[Coração de Maria]] | 1974-10-14 | |- | [[Leidivaldo Santos de Jesus]] | [[Porto Seguro]] | 1974-10-20 | |- | [[Elismaura Pereira dos Santos]] | [[Santa Bárbara (Bahia)|Santa Bárbara]] | 1974-10-28 | |- | [[Maria Estela Lage Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1974-11-03 | |- | [[Climéria Santos Cordeiro]] | [[Macarani]] | 1974-11-05 | |- | [[Narcizinho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1974-11-06 | [[Fitxategi:Narcizinho.jpg|center|80px]] |- | [[Valdemir Pereira]] | [[Cruz das Almas]] | 1974-11-15 | |- | [[Kiki Bispo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1974-11-29 | [[Fitxategi:FBA50000816285 div Kiki Bispo.jpg|center|80px]] |- | [[José Bispo dos Santos]] | [[Itapetinga]] | 1974-12-08 | |- | [[Aloísio da Silva Filho]] | [[Rio Real (Bahia)|Rio Real]] | 1974-12-09 | [[Fitxategi:Alesio.JPG|center|80px]] |- | [[Marlos Luiz de Araujo Costa]] | [[Santaluz]] | 1974-12-09 | |- | [[Paulo Magalhães Júnior]] | [[Salvador da Bahia]] | 1974-12-09 | [[Fitxategi:FBA50000816247 div Paulo Magalhães Junior.jpg|center|80px]] |- | [[Daniela Lavender]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1974-12-14 | |- | [[Alexandro Alves do Nascimento]] | [[Campo Formoso]] | 1974-12-30 | |- | [[Tony Kanaan]] | [[Salvador da Bahia]] | 1974-12-31 | [[Fitxategi:Tony kanaan (28588391848) (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Daniela Santos Carneiro-Torres]] | [[Feira de Santana]] | 1975 | |- | [[Reyjane Patricia de Oliveira]] | [[Retirolândia]] | 1975 | |- | [[Jairon Neves]] | [[Salvador da Bahia]] | 1975 | |- | [[Marcos Franco]] | [[Feira de Santana]] | 1975 | |- | [[Valter Silva do Nascimento]] | [[Salvador da Bahia]] | 1975<br/>1975-01-24 | |- | [[Alexandre Schumacher]] | [[Salvador da Bahia]] | 1975-01-05<br/>1971-06-05 | |- | [[Ricardo Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1975-01-06 | [[Fitxategi:Ricardo Santos at Patria Direct Open 2012.JPG|center|80px]] |- | [[Pastor Tom]] | [[Feira de Santana]] | 1975-01-06 | [[Fitxategi:FBA50000607729 div Pastor Tom.jpg|center|80px]] |- | [[Lindolfo Ricardo Xavier Pina]] | [[Piatã]] | 1975-01-07 | |- | [[Francisco Gonçalves Souza Neto]] | [[Jequié]] | 1975-01-08 | |- | [[Danilo Couto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1975-01-23 | |- | [[Marcelo Duarte]] | [[Salvador da Bahia]] | 1975-02-07 | |- | [[João Filho]] | [[Bom Jesus da Lapa]] | 1975-02-12 | |- | [[Alex Alves de Melo]] | [[Itabuna]] | 1975-03-01 | |- | [[Rosalvo Peixinho da Cruz]] | [[Heliópolis (Bahia)|Heliópolis]] | 1975-03-01 | |- | [[Bebeto Campos]] | [[Almadina]] | 1975-03-11 | |- | [[Maria José de Santana Souza]] | [[Ribeira do Pombal]] | 1975-03-14 | |- | [[José Carlos Santos da Silva]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1975-03-19 | |- | [[Flávio Tanajura]] | [[Jequié]] | 1975-03-21 | |- | [[Livia Santos da Silva]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1975-03-23 | |- | [[Antonio Marcos Araujo Lessa]] | [[Santo Antônio de Jesus]] | 1975-04-01 | |- | [[Mateus da Costa Meira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1975-04-04 | |- | [[Flávio Henrique Magalhães Lima]] | [[Paulo Afonso]] | 1975-04-04 | [[Fitxategi:2020 FLÁVIO HENRIQUE CANDIDATO VICE-PREFEITO BA PAULO AFONSO TSE (50000699548).jpg|center|80px]] |- | [[Antônio Ederaldo de Santana]] | [[Olindina]] | 1975-04-16 | |- | [[Nilton César dos Santos]] | [[Camaçari]] | 1975-04-17 | |- | [[Carla Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1975-04-20 | |- | [[Fábio Baiano]] | [[Feira de Santana]] | 1975-04-22 | [[Fitxategi:Fabio-Baiano-2008.jpg|center|80px]] |- | [[Elivandro Ramos Chagas]] | [[Itabuna]] | 1975-04-26 | |- | [[Verônica Almeida]] | [[Salvador da Bahia]] | 1975-05-15 | [[Fitxategi:2018-04-02 Fórum de Mulheres no Esporte, 10.jpg|center|80px]] |- | [[Jonilson Veloso]] | [[Salvador da Bahia]] | 1975-05-30 | |- | [[Emerson Cardoso]] | [[Senhor do Bonfim (Bahia)|Senhor do Bonfim]] | 1975-06-05 | [[Fitxategi:2024 EMERSON CANDIDATO VICE-PREFEITO BA BARREIRAS TSE (50002011729).jpg|center|80px]] |- | [[Gustavo Augusto de Souza Carmo]] | [[Alagoinhas]] | 1975-07-02 | [[Fitxategi:2024 GUSTAVO CARMO CANDIDATO PREFEITO BA ALAGOINHAS TSE (50001908717).jpg|center|80px]] |- | [[Francinalvo Leopoldo do Carmo]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1975-07-08 | |- | [[Fausto Franco]] | [[Salvador da Bahia]] | 1975-07-17 | |- | [[Carlos Alberto Nascimento Souza]] | [[Jequié]] | 1975-07-19 | |- | [[Adonita Maria de Jesus]] | [[Wanderley (Bahia)|Wanderley]] | 1975-08-03 | |- | [[Angelo Maximo]] | [[São Gabriel (Bahia)|São Gabriel]] | 1975-08-12 | [[Fitxategi:Angelo Máximo em 2011.jpg|center|80px]] |- | [[Ricardo Maia]] | [[Ribeira do Pombal]] | 1975-08-26 | [[Fitxategi:Depricardomaia.jpg|center|80px]] |- | [[Jurailton Santos]] | [[Vera Cruz (Bahia)|Vera Cruz]] | 1975-08-27 | [[Fitxategi:FBA50001619298 div Jurailton Santos.jpg|center|80px]] |- | [[Jose Wellington Alves dos Santos]] | [[Camaçari]] | 1975-09-08 | |- | [[Everaldo Barbosa]] | [[Salvador da Bahia]] | 1975-09-12 | |- | [[Gilmelândia]] | [[Salvador da Bahia]] | 1975-09-20 | [[Fitxategi:Gilmelândia 2016.png|center|80px]] |- | [[Acelino Freitas]] | [[Salvador da Bahia]] | 1975-09-21 | [[Fitxategi:Popó.png|center|80px]] |- | [[Pastora Déa]] | [[Salvador da Bahia]] | 1975-09-28 | [[Fitxategi:2024 PASTORA DÉA CANDIDATO VICE-PREFEITO BA CAMACARI TSE (50002377704).jpg|center|80px]] |- | [[Gildásio Penedo Filho]] | [[Tucano (Bahia)|Tucano]] | 1975-10-04 | [[Fitxategi:BA50000000032 div Gildasio Penedo Filho.jpg|center|80px]] |- | [[Valter de Jesus Araújo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1975-10-06 | |- | [[Isaias dos Santos]] | [[Feira de Santana]] | 1975-10-17 | |- | [[Reinaldo Miranda Vieira Filho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1975-10-17 | |- | [[Joselane Ferreira da Silva]] | [[Jequié]] | 1975-10-20 | |- | [[Fabrício Falcão]] | [[Feira de Santana]] | 1975-10-22 | [[Fitxategi:FBA50001606408 div Fabricio Falcao.jpg|center|80px]] |- | [[J. Carlos Filho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1975-11-01 | [[Fitxategi:FBA50000014660 div J Carlos Filho.jpg|center|80px]] |- | [[Paulo Alcântara]] | [[Salvador da Bahia]] | 1975-11-07 | |- | [[Alberio Faustino Farias]] | [[Paulo Afonso]] | 1975-12-26 | |- | [[Albério Faustino Farias]] | [[Paulo Afonso]] | 1975-12-26 | |- | [[Luciano Gomes Lisboa]] | [[Vitória da Conquista]] | 1975-12-29 | |- | [[Nara Costa]] | [[Salvador da Bahia]] | 1975-12-29 | |- | [[Adriano Lima]] | [[Salvador da Bahia]] | 1975-12-30 | [[Fitxategi:2020 Adriano Lima BA TSE 50001034470.jpg|center|80px]] |- | [[Adilva de Souza Conceição]] | [[Feira de Santana]] | 1976 | |- | [[Anilton Clementino dos Santos]] | [[Senhor do Bonfim (Bahia)|Senhor do Bonfim]] | 1976 | |- | [[Israel Santos Borges]] | [[Feira de Santana]] | 1976-01-09 | |- | [[Maria Gal]] | [[Salvador da Bahia]] | 1976-01-10 | |- | [[Magno Alves]] | [[Aporá]] | 1976-01-13 | [[Fitxategi:Magno Alves 2016.jpg|center|80px]] |- | [[Maria Marighella]] | [[Salvador da Bahia]] | 1976-01-16 | [[Fitxategi:FBA50001070240 div Maria Marighella.jpg|center|80px]] |- | [[Sirlene Pinho]] | [[Santaluz]] | 1976-01-18 | [[Fitxategi:Sielene Pinho (CROPPED).jpg|center|80px]] |- | [[Saney Sampaio]] | [[Cruz das Almas]] | 1976-01-24 | |- | [[Pedro Tavares]] | [[Salvador da Bahia]] | 1976-01-25 | [[Fitxategi:FBA50001648327 div Pedro Tavares.jpg|center|80px]] |- | [[Tico Mineiro]] | [[Belmonte (Bahia)|Belmonte]] | 1976-01-26 | |- | [[Dedimar Souza Lima]] | [[Irecê]] | 1976-01-27 | |- | [[Sérgio da Gameleira]] | [[Jequié]] | 1976-01-31 | [[Fitxategi:2016 SÉRGIO DA GAMELEIRA CANDIDATO PREFEITO BA JEQUIE TSE (50000032145).jpg|center|80px]] |- | [[Adroaldo Mendes de Almeida]] | [[Floresta Azul]] | 1976-01-31 | |- | [[Adeneilson Oliveira dos Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1976-02-06 | |- | [[Adeildo da Conceição Lacerda]] | [[Porto Seguro]] | 1976-02-29 | |- | [[Dé]] | [[Porto Seguro]] | 1976-02-29 | |- | [[Marcelo de Oliveira Guimarães Filho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1976-03-01 | [[Fitxategi:Marcelo de Oliveira Guimarães Filho (2011).jpg|center|80px]] |- | [[Ronildo Vinhas Alves]] | [[Porto Seguro]] | 1976-03-10 | |- | [[Charliane Sousa da Silva]] | [[Itabuna]] | 1976-03-13 | |- | [[Evanildo Lima da Silva]] | [[Camaçari]] | 1976-03-14 | |- | [[Juvenal Almeida Teles Neto]] | [[Jequié]] | 1976-03-28 | |- | [[Silvio Mendes]] | [[Bahia|Bahiako estatua]]<br/>[[Salvador da Bahia]] | 1976-04-02 | |- | [[Tom Araújo]] | [[Conceição do Coité]] | 1976-04-04 | [[Fitxategi:FBA50000608587 div Tom Araujo.jpg|center|80px]] |- | [[Evanir Bispo do Santos Costa]] | [[Itaju do Colônia]] | 1976-04-04 | |- | [[Marcelino Francisco de Souza]] | [[Várzea Nova]] | 1976-04-07 | |- | [[Ana Paula Farias]] | [[Salvador da Bahia]] | 1976-04-20 | |- | [[Zé Cocá]] | [[Itiruçu]] | 1976-04-24 | [[Fitxategi:FBA50000605234 div Ze Coca.jpg|center|80px]] |- | [[Fernando Bisan]] | [[Salvador da Bahia]] | 1976-04-26 | |- | [[Juvenal Teixeira dos Santos]] | [[Glória (Bahia)|Glória]] | 1976-05-20 | |- | [[Regina Santos de Caldas]] | [[Ibirataia]] | 1976-05-22 | |- | [[Juvêncio Gonçalves Amaral]] | [[Vitória da Conquista]] | 1976-05-31 | |- | [[Antônio Rodrigo Nogueira]] | [[Vitória da Conquista]] | 1976-06-02 | [[Fitxategi:Sessão Solene em homenagem ao Dia Estadual do MMA - 12.11.2015 (22957902296) CROPPED.jpg|center|80px]] |- | [[Antônio Rogério Nogueira]] | [[Vitória da Conquista]] | 1976-06-02 | |- | [[Martin Mendonça]] | [[Salvador da Bahia]] | 1976-06-03 | [[Fitxategi:2024-02-11 Carnaval de Olinda 2024, Polo Erasto Vasconcelos (53539983570) (Martin Mendonça).jpg|center|80px]] |- | [[Duda Machado]] | [[Salvador da Bahia]] | 1976-06-11 | |- | [[Abraão Oliveira dos Santos]] | [[Ilhéus]] | 1976-06-11 | |- | [[José Fábio Alves Azevedo]] | [[Vera Cruz (Bahia)|Vera Cruz]] | 1976-06-15 | |- | [[Aldinelia Oliveira dos Santos]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1976-06-26 | |- | [[Wagner Moura]] | [[Salvador da Bahia]] | 1976-06-27 | [[Fitxategi:By Carlos Barretta stk 001938 (11015853336) (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Jackson dos Santos Josue]] | [[Camaçari]] | 1976-07-03 | |- | [[Jackson dos Santos Josué]] | [[Pojuca]] | 1976-07-03 | |- | [[Potyra Tupinambá]] | [[Salvador da Bahia]] | 1976-07-14 | |- | [[Emanuelle Araújo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1976-07-21 | [[Fitxategi:Emanuelle Araújo cropped.jpg|center|80px]] |- | [[Gilvan Souza Santana]] | [[Jequié]] | 1976-08-05 | |- | [[Manoel Messias Donato Bezerra]] | [[Itororó]] | 1976-08-06 | |- | [[Rogério Andrade]] | [[Elísio Medrado]] | 1976-08-19 | [[Fitxategi:FBA50001614699 div Rogerio Andrade.jpg|center|80px]] |- | [[Suely Santana da Silva]] | [[Ilhéus]] | 1976-08-26 | |- | [[José Augusto de Aguiar Brito Filho]] | [[Jequié]] | 1976-08-26 | |- | [[Denilson Martins Nascimento]] | [[Salvador da Bahia]] | 1976-09-04 | [[Fitxategi:Denilson Martins Nascimento.jpg|center|80px]] |- | [[Jailton Reis dos Santos]] | [[Ipiaú]] | 1976-09-10 | |- | [[Jefferson Bellaguarda]] | [[Salvador da Bahia]] | 1976-09-12 | [[Fitxategi:Grand Slam Moscow 2011, Set 2 - 036.jpg|center|80px]] |- | [[Deyvison Errico Austregesilo Batista]] | [[Jequié]] | 1976-09-12 | |- | [[Jose Bernardo Gomes Cabral]] | [[Porto Seguro]] | 1976-10-14 | |- | [[Bruno Caliman]] | [[Itamaraju]] | 1976-10-15 | [[Fitxategi:Bruno Caliman.jpg|center|80px]] |- | [[Padre Kelmon]] | [[Acajutiba]] | 1976-10-21 | [[Fitxategi:Padre Kelmon vota em Salvador.png|center|80px]] |- | [[Fábio Rodamilans Silva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1976-10-24 | [[Fitxategi:FBA38490 00454 div Fabio Rodamilans 2004.jpg|center|80px]] |- | [[Makrisi Angeli de Sa]] | [[Jaguaquara]] | 1976-10-25 | |- | [[Leur Lomanto Júnior]] | [[Salvador da Bahia]] | 1976-10-28 | [[Fitxategi:Leur Júnior.jpg|center|80px]] |- | [[Tito Cordeiro]] | [[Santa Maria da Vitória]] | 1976-11-17 | [[Fitxategi:Tito Cordeiro.jpg|center|80px]] |- | [[Heriberto Gregório dos Santos]] | [[Saubara]] | 1976-11-17 | |- | [[Jeane da Silva Dias]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1976-11-27 | |- | [[Franco Levine]] | [[Macaúbas]] | 1976-11-28 | |- | [[Joílson Rodrigues da Silva]] | [[Arataca]] | 1976-12-08 | |- | [[Luciano Baiano]] | [[Valença (Bahia)|Valença]] | 1976-12-09 | |- | [[Pablo Barrozo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1976-12-09 | [[Fitxategi:FBA50001613914 div Pablo Barrozo.jpg|center|80px]] |- | [[Jorene Soares Barbosa Rocha]] | [[Campo Alegre de Lourdes]] | 1976-12-17 | |- | [[Jakson Roberto Rocha Souza]] | [[Jequié]] | 1976-12-21 | |- | [[Dilson Vasconcelos Soares]] | [[Salvador da Bahia]] | 1976-12-29 | |- | [[Karina Rabinovitz]] | [[Salvador da Bahia]] | 1977 | |- | [[Guilherme Bellintani]] | [[Salvador da Bahia]] | 1977 | [[Fitxategi:Guilherme Bellintani.jpg|center|80px]] |- | [[Josemir Valverde]] | [[Salvador da Bahia]] | 1977 | |- | [[Ronaldo Bento]] | [[Salvador da Bahia]] | 1977 | [[Fitxategi:Ronaldo Vieira Bento, 2022 Solenidade de Posse e Despedida de Ministros de Estado - 51973960176 (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Fábio Pereira de Azevedo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1977-01-01 | |- | [[Major Vitor Hugo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1977 | [[Fitxategi:Major Vitor Hugo (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Luciano Andrade Rissutt]] | [[Salvador da Bahia]] | 1977-01-22 | |- | [[Hildo Aniceto Pereira]] | [[Malhada]] | 1977-01-22 | |- | [[Jaciara Dias]] | [[Feira de Santana]] | 1977-01-29 | |- | [[Givanildo da Silva]] | [[Camaçari]] | 1977-02-08 | |- | [[Fabio Souza]] | [[Salvador da Bahia]] | 1977-02-08 | [[Fitxategi:FBA50000952011 div Fabio Souza.jpg|center|80px]] |- | [[Zéu Britto]] | [[Jequié]] | 1977-02-19 | |- | [[Evilasio Lima Valverde Filho]] | [[Ilhéus]] | 1977-02-25 | |- | [[Jose Cleto dos Santos Filho]] | [[Alagoinhas]] | 1977-03-03 | |- | [[Marcelo Belitardo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1977-03-17 | [[Fitxategi:2024 DOUTOR MARCELO BELITARDO CANDIDATO PREFEITO BA TEIXEIRA DE FREITAS TSE (50001885907).jpg|center|80px]] |- | [[Fábio Lopes Alcântara]] | [[Salvador da Bahia]] | 1977-03-24 | [[Fitxategi:Fábio Lopes Alcântara.JPG|center|80px]] |- | [[Lazaro Souza Lopes]] | [[Belmonte (Bahia)|Belmonte]] | 1977-03-27 | |- | [[Rafael Mendonça Albuquerque Benevides]] | [[Ilhéus]] | 1977-04-02 | |- | [[Oziel Araújo]] | [[Camaçari]] | 1977-04-04 | [[Fitxategi:Oziel Araújo.jpg|center|80px]] |- | [[Geraldo Barbosa da Rocha Neto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1977-04-05 | |- | [[Cris Lima]] | [[Eunápolis]] | 1977-04-08 | [[Fitxategi:Cris Lima Cheirosa.jpg|center|80px]] |- | [[Manuela Dias]] | [[Salvador da Bahia]] | 1977-04-11 | |- | [[Gilvan Santos Souza]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1977-04-20 | |- | [[Renata da Silva Massena]] | [[Salvador da Bahia]] | 1977-04-21 | |- | [[Carla Cristina]] | [[Salvador da Bahia]] | 1977-05-02 | |- | [[Cintia Daltro Machado]] | [[Feira de Santana]] | 1977-05-04 | |- | [[Nilson Araújo da Silva]] | [[Santana (Bahia)|Santana]] | 1977-05-06 | |- | [[Débora Santana]] | [[Olindina]] | 1977-06-04 | [[Fitxategi:FBA50000642713 div Debora Santana.jpg|center|80px]] |- | [[Marcos Antonio dos Santos Lima]] | [[Feira de Santana]] | 1977-06-06 | |- | [[Luizinho Sobral]] | [[Irecê]] | 1977-06-08 | [[Fitxategi:FBA50001143393 div Luizinho Sobral.jpg|center|80px]] |- | [[Juliana Sa Silva]] | [[Ipiaú]] | 1977-06-10 | |- | [[Aldri Anunciação]] | [[Salvador da Bahia]] | 1977-06-17 | [[Fitxategi:Aldri Anunciacao.jpg|center|80px]] |- | [[Fredison Costa]] | [[Riachão do Jacuípe]] | 1977-06-18 | [[Fitxategi:Fredison Costa on Greenpont Av in 2019 NYCM jeh.jpg|center|80px]] |- | [[Fabio Luiz de Oliveira Silva]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1977-06-19 | |- | [[George Miranda dos Santos]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1977-06-24 | |- | [[Otto Alencar Filho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1977-07-07 | [[Fitxategi:Otto Alencar Filho.jpg|center|80px]] |- | [[Marcos Paulo Duarte]] | [[Salvador da Bahia]] | 1977-07-18 | |- | [[Otoniel Nascimento Teixeira]] | [[Barreiras]] | 1977-07-21 | [[Fitxategi:2024 OTONIEL CANDIDATO PREFEITO BA BARREIRAS TSE (50002071734).jpg|center|80px]] |- | [[Peu Sousa]] | [[Salvador da Bahia]] | 1977-07-22 | |- | [[José Guimarães]] | [[Salvador da Bahia]] | 1977-07-27 | [[Fitxategi:JoseGuimaraes 130654 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Nelson Veras]] | [[Salvador da Bahia]] | 1977-08-06 | [[Fitxategi:Nelson Veras, La Gaude 2015.JPG|center|80px]] |- | [[Saulo Fernandes]] | [[Barreiras]] | 1977-09-09 | [[Fitxategi:Saulo Fernandes.jpg|center|80px]] |- | [[Mateus Fonseca de Almeida]] | [[Itabuna]] | 1977-09-13 | |- | [[Carlos Alberto Carvalho dos Anjos Junior]] | [[Salvador da Bahia]] | 1977-09-15 | [[Fitxategi:Juninho Kawasaki Frontale.jpg|center|80px]] |- | [[Pedro Lopes Ribeiro]] | [[Santo Antônio de Jesus]] | 1977-09-15 | |- | [[Eduardo Lima]] | [[Capim Grosso]] | 1977-09-16 | [[Fitxategi:Eduardo lima art.jpg|center|80px]] |- | [[Aline Lima de Oliveira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1977-09-20 | |- | [[Rodrigo Borges de Souza]] | [[Porto Seguro]] | 1977-09-24 | |- | [[Pitty]] | [[Salvador da Bahia]] | 1977-10-07 | [[Fitxategi:2024-02-11 Carnaval de Olinda 2024, Polo Erasto Vasconcelos (53539742853) (Pitty).jpg|center|80px]] |- | [[João Batista Alves Pereira]] | [[Guaratinga]] | 1977-10-10 | |- | [[Cleudia Ferreira de França Lacerda]] | [[Itamaraju]] | 1977-10-14 | |- | [[Fernando Schueler Brito]] | [[Santa Luzia (Bahia)|Santa Luzia]] | 1977-11-01 | |- | [[Ana Paula Matos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1977-11-11 | [[Fitxategi:Anacarnaval.jpg|center|80px]] |- | [[Carla Perez]] | [[Salvador da Bahia]] | 1977-11-16 | [[Fitxategi:Carla Perez 01.jpg|center|80px]] |- | [[Binho Galinha]] | [[Milagres (Bahia)|Milagres]] | 1977-11-17 | [[Fitxategi:FBA50001610379 div Binho Galinha.jpg|center|80px]] |- | [[Carlos Cardoso dos Santos]] | [[Vitória da Conquista]] | 1977-11-20 | |- | [[Lateef Crowder Dos Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1977-11-23 | [[Fitxategi:Lateef Crowder Dos Santos.jpg|center|80px]] |- | [[Fábio Costa]] | [[Camaçari]] | 1977-11-27 | [[Fitxategi:Fabiocosta.jpg|center|80px]] |- | [[Liédson]] | [[Cairu]] | 1977-12-17 | [[Fitxategi:Liédson.jpg|center|80px]] |- | [[Mario Sergio Aumarante Santana]] | [[Adustina]] | 1977-12-30 | |- | [[Wagner Santos Lago]] | [[Ilhéus]] | 1978-01-01 | |- | [[Geraldo Guimarães]] | [[Salvador da Bahia]] | 1978-01-03 | |- | [[Serginho Baiano]] | [[Salvador da Bahia]] | 1978-01-05<br/>1978-05-01 | |- | [[Carlos Gomes da Silva]] | [[Porto Seguro]] | 1978-01-08 | |- | [[Fabiana Andrade]] | [[Salvador da Bahia]] | 1978-01-16 | [[Fitxategi:Carnaval 2002-Império Serrano (48138205067).jpg|center|80px]] |- | [[José Jackson Silva Barbosa]] | [[Santana (Bahia)|Santana]] | 1978-02-01 | |- | [[Manoel da Silva Filho]] | [[Feira de Santana]] | 1978-02-02 | |- | [[Cleberson Souza Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1978-02-10 | |- | [[Laila Garin]] | [[Salvador da Bahia]] | 1978-02-17 | [[Fitxategi:Laila Garin 2016.jpg|center|80px]] |- | [[Mauricio Salles]] | [[Salvador da Bahia]] | 1978-03-01 | [[Fitxategi:Mauricio-Salles.jpg|center|80px]] |- | [[Formiga]] | [[Salvador da Bahia]] | 1978-03-03 | [[Fitxategi:Formiga na NBR, preparação Rio 2016.png|center|80px]] |- | [[Alysson Ramos da Silva]] | [[Serrinha (Bahia)|Serrinha]] | 1978-03-06 | |- | [[Bruno Dantas Nascimento]] | [[Salvador da Bahia]] | 1978-03-06 | [[Fitxategi:Bruno Dantas Nascimento.jpg|center|80px]] |- | [[Agnaldo Novaes dos Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1978-03-07 | |- | [[Sidney Serra Santana]] | [[Salvador da Bahia]] | 1978-03-07 | |- | [[Paulo Musse]] | [[Salvador da Bahia]] | 1978-03-11 | |- | [[Fabio Ferreira Menezes]] | [[Ilhéus]] | 1978-03-11 | |- | [[Júnior Magalhães]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1978-03-11 | [[Fitxategi:FTBA10263 div Junior Magalhaes.jpg|center|80px]] |- | [[Geovani Pereira da Cruz]] | [[Lençóis]] | 1978-03-18 | |- | [[Erasmo Carlos Oliveira da Silva]] | [[Brumado]] | 1978-03-25 | |- | [[Marcone Amaral Costa]] | [[Poções]] | 1978-04-05 | |- | [[Leo Prates]] | [[Salvador da Bahia]] | 1978-04-05 | [[Fitxategi:Leo Pates-2.jpg|center|80px]] |- | [[Carlos Machado de Andrade Filho]] | [[Ilhéus]] | 1978-04-06 | [[Fitxategi:2020 CACÁ CANDIDATO PREFEITO BA ILHEUS TSE (50000792968).jpg|center|80px]] |- | [[Emanuel Messias da Silva Ayres]] | [[Paulo Afonso]] | 1978-04-07 | |- | [[Edvaldo Valério]] | [[Salvador da Bahia]] | 1978-04-20 | |- | [[Varneci Nascimento]] | [[Banzaê]] | 1978-04-24 | [[Fitxategi:VarneciNascimento.jpg|center|80px]] |- | [[Gilney]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1978-05-02 | |- | [[Mariene de Castro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1978-05-12 | [[Fitxategi:26 Prêmio da Música Brasileira (18708900905).jpg|center|80px]] |- | [[Tays]] | [[Salvador da Bahia]] | 1978-05-23 | |- | [[Lyoto Machida]] | [[Salvador da Bahia]] | 1978-05-30 | [[Fitxategi:Lyoto Machida by Marcos Joel Reis.jpg|center|80px]] |- | [[Iranildo Silva de Oliveira]] | [[Miguel Calmon]] | 1978-06 | |- | [[Fernando Almeida de Oliveira]] | [[Mairi]] | 1978-06-18 | |- | [[Evanildo Santos Lage]] | [[Porto Seguro]] | 1978-06-20 | |- | [[Dermival Almeida Lima]] | [[Capim Grosso]] | 1978-06-28 | [[Fitxategi:Baiano gama flickr.jpg|center|80px]] |- | [[Nei Oliveira Lima]] | [[Santana (Bahia)|Santana]] | 1978-07-02 | |- | [[Maria Quitéria]] | [[Cardeal da Silva]] | 1978-07-05 | [[Fitxategi:Maria Quitéria (prefeita).png|center|80px]] |- | [[Uilson Almeida de Campos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1978-07-15 | |- | [[Fernando Sampaio]] | [[Salvador da Bahia]] | 1978-07-21 | [[Fitxategi:Fernando Sampaio1.jpg|center|80px]] |- | [[Tiana Vilar Lins]] | [[Salvador da Bahia]] | 1978-07-21 | |- | [[Cris Correia]] | [[Salvador da Bahia]] | 1978-07-22 | [[Fitxategi:FBA50000665824 div Cris Correa.jpg|center|80px]] |- | [[Daniel Almeida de Lima]] | [[Salvador da Bahia]] | 1978-08-03 | |- | [[Adriano Brito]] | [[Paratinga]] | 1978-08-04 | [[Fitxategi:Adriano Brito Martins.jpg|center|80px]] |- | [[Adailton de Jesus]] | [[Salvador da Bahia]] | 1978-08-09 | |- | [[Emerson Leal]] | [[Salvador da Bahia]] | 1978-08-17 | [[Fitxategi:Emerson leal.jpg|center|80px]] |- | [[Luiz Carlos Silva de Jesus]] | [[Eunápolis]] | 1978-08-25 | |- | [[Nelma Rocha Santos]] | [[Ruy Barbosa (Bahia)|Ruy Barbosa]] | 1978-08-27 | |- | [[Marcell Moraes]] | [[Ruy Barbosa (Bahia)|Ruy Barbosa]] | 1978-08-29 | [[Fitxategi:FBA50000000528 Marcell Moraes.jpg|center|80px]] |- | [[Gilmar Batista de Oliveira]] | [[Itaberaba]] | 1978-08-30 | |- | [[Joselia Aguiar]] | [[Salvador da Bahia]] | 1978-09 | |- | [[Carlos de Oliveira Ramos]] | [[Santo Antônio de Jesus]] | 1978-09-01 | |- | [[Liliane Reis]] | [[Salvador da Bahia]] | 1978-09-03 | [[Fitxategi:Liliane reis tv brasil.jpg|center|80px]] |- | [[Clébson Moreira dos Santos]] | [[Itiúba]] | 1978-09-04 | |- | [[Fábio Costa de Brito]] | [[Vera Cruz (Bahia)|Vera Cruz]]<br/>[[Veracruz (hiria)|Veracruz]] | 1978-09-12 | |- | [[Leonardo Bandeira]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1978-09-19 | [[Fitxategi:Leonardo Bandreira (CROPPED).jpg|center|80px]] |- | [[Gilmara de Dande]] | [[Araci]] | 1978-09-21 | [[Fitxategi:2020 Gilmara BA TSE 50000667405.jpg|center|80px]] |- | [[Patricia Santos Oliveira]] | [[Feira de Santana]] | 1978-09-24 | |- | [[Robério Franco de Carvalho]] | [[Lauro de Freitas]] | 1978-10-08 | [[Fitxategi:2012 BEBEL CARVALHO CANDIDATO VICE-PREFEITO BA LAURO DE FREITAS TSE (50000014553).jpg|center|80px]] |- | [[Lázaro Ramos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1978-11-01 | [[Fitxategi:Lázaro Ramos 01.jpg|center|80px]] |- | [[Cleiton Conceição]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1978-11-01 | |- | [[Jorge Wagner]] | [[Salvador da Bahia]] | 1978-11-17 | [[Fitxategi:Jorge Wagner (2010).JPG|center|80px]] |- | [[Walter Cedro]] | [[Jacobina]] | 1978-11-19 | |- | [[Márcia Castro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1978-12-07 | [[Fitxategi:Virada SP 2022 em Votuporanga, Márcia Castro 01.jpg|center|80px]] |- | [[Justiniano Felix dos Santos Filho]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1978-12-10 | |- | [[Tiano Felix]] | [[Xique-Xique]] | 1978-12-10 | [[Fitxategi:2024 Tiano Felix BA TSE 50002368923.jpg|center|80px]] |- | [[Livia Cardoso Nascimento]] | [[Eunápolis]] | 1978-12-17 | |- | [[Daniela Cytryn]] | [[Salvador da Bahia]] | 1979 | |- | [[Lívia Natália]] | [[Salvador da Bahia]] | 1979 | |- | [[Cecília Oliveira de Azevedo]] | [[Feira de Santana]] | 1979 | |- | [[Juvenal Etelvina Laureano]] | [[Teixeira de Freitas]] | 1979-01-01 | |- | [[Candice Pascoal]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1979-01-15 | [[Fitxategi:Candice pascoal.jpg|center|80px]] |- | [[Cristiane Britto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1979-01-25 | [[Fitxategi:Cristiane Britto (cropped).png|center|80px]] |- | [[ACM Neto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1979-01-26 | [[Fitxategi:ACM Neto.jpg|center|80px]] |- | [[Mirela Macedo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1979-01-31 | [[Fitxategi:FBA50001648320 div Mirela Macedo.jpg|center|80px]] |- | [[Valdomiro Duarte de Macedo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1979-02-06<br/>1979-12-06 | |- | [[Carolina Magalhães]] | [[Salvador da Bahia]] | 1979-02-07 | |- | [[Alexsandro Pereira de Jesus]] | [[Feira de Santana]] | 1979-02-10 | |- | [[Carolina Pacheco dos Santos]] | [[Ilhéus]] | 1979-02-15 | |- | [[Franklin Willler]] | [[Ruy Barbosa (Bahia)|Ruy Barbosa]] | 1979-02-17 | [[Fitxategi:2024 FRANKLIN WILLER CANDIDATO VICE-PREFEITO BA LUIS EDUARDO MAGALHAES TSE (50001940881).jpg|center|80px]] |- | [[Aly Muritiba]] | [[Mairi]] | 1979-02-20 | |- | [[Danilo Cruz]] | [[Cruz das Almas]] | 1979-02-25 | |- | [[Robson Santos Sá]] | [[Ilhéus]] | 1979-03-01 | |- | [[Érico Brás]] | [[Salvador da Bahia]] | 1979-03-05 | [[Fitxategi:Ministério da Cultura - Cerimônia de Abertura do II Encontro Afro Latino (10).jpg|center|80px]] |- | [[Edson Bindilatti]] | [[Camamu]] | 1979-03-13 | [[Fitxategi:Edson Bindilatti.jpg|center|80px]] |- | [[Matheus Rocha]] | [[Salvador da Bahia]] | 1979-03-13 | |- | [[Édson Andrade Almeida]] | [[Jacobina]] | 1979-03-14 | |- | [[Dal]] | [[Amargosa]] | 1979-03-16 | [[Fitxategi:FBA50001634594 div Adalberto Dal.jpg|center|80px]] |- | [[Rodrigo Cardoso dos Santos]] | [[Mascote (Bahia)|Mascote]] | 1979-03-16 | |- | [[Lourenço Andrade de Souza]] | [[Porto Seguro]] | 1979-03-19 | |- | [[Faustino de Castro e Silva Neto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1979-03-21 | |- | [[José Luís Santos da Visitação]] | [[Salvador da Bahia]] | 1979-03-23 | |- | [[Pedro Arthur Ferreira]] | [[Paulo Afonso]] | 1979-03-30 | |- | [[Carolina Lima]] | [[Itabuna]] | 1979-03-31 | |- | [[Edinaldo Rezende dos Santos]] | [[Teixeira de Freitas]] | 1979-04-01 | |- | [[Marcos Gusmão Pontes Belitardo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1979-04-09 | |- | [[Samuel Junior]] | [[Salvador da Bahia]] | 1979-04-17 | [[Fitxategi:FBA50001619261 div Samuel Junior.jpg|center|80px]] |- | [[Vitor Azevedo]] | [[Vitória da Conquista]] | 1979-05-05 | [[Fitxategi:FBA50001609449 div Vitor Azevedo.jpg|center|80px]] |- | [[Jumária Barbosa de Santana]] | [[Salvador da Bahia]] | 1979-05-08 | |- | [[Kleber Orgulho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1979-05-18<br/>1987-12-21 | |- | [[Rita Batista]] | [[Salvador da Bahia]] | 1979-05-22 | [[Fitxategi:Ministério da Cultura - Cerimônia de Abertura do II Encontro Afro Latino (11) (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Igor Souza]] | [[Jequié]] | 1979-05-27 | |- | [[Antonio Rosalvo Batista Neto]] | [[Maragogipe]] | 1979-05-27 | |- | [[Roberto Carlos Brito da Purificação]] | [[Salvador da Bahia]] | 1979-05-28 | |- | [[Junival de Souza Machado]] | [[Santo Antônio de Jesus]] | 1979-05-30 | |- | [[Andreson Ribeiro Alves]] | [[Vitória da Conquista]] | 1979-06-05 | |- | [[Rodrigo Moreira Cardenas Marin]] | [[Santana (Bahia)|Santana]] | 1979-06-08 | |- | [[Xandy]] | [[Salvador da Bahia]] | 1979-06-12 | [[Fitxategi:Xanddy.JPG|center|80px]] |- | [[Manoel Soares]] | [[Salvador da Bahia]] | 1979-06-18 | |- | [[Perivaldo Oliveira Santana]] | [[Castro Alves (Bahia)|Castro Alves]] | 1979-06-29 | |- | [[José Batista Leite da Silva]] | [[Anguera]] | 1979-07-12 | |- | [[Cosme Santos de Araújo]] | [[Itabuna]] | 1979-07-31 | |- | [[Itamar Vieira Junior]] | [[Salvador da Bahia]] | 1979-08-06 | |- | [[Débora Soares Beirão]] | [[Salvador da Bahia]] | 1979-08-17 | |- | [[Laodicéia Dourado Rocha]] | [[Irecê]] | 1979-09-03 | |- | [[Vicente de Paula Neto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1979-09-10 | |- | [[Alan Osório da Costa Silva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1979-09-19 | |- | [[Fernando Vasconcelos Silva]] | [[Poções]] | 1979-09-23 | |- | [[Márcio Victor]] | [[Salvador da Bahia]] | 1979-09-25 | [[Fitxategi:Psirico singer.png|center|80px]] |- | [[Francisco Jose Carmo dos Reis]] | [[Itabuna]] | 1979-10-04 | |- | [[Francisco Jose do Carmo Reis]] | [[Itabuna]] | 1979-10-04 | |- | [[Anderson Pinheiro Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1979-10-10 | |- | [[Cafú Barreto]] | [[Irecê]] | 1979-10-22 | [[Fitxategi:FBA50001607305 div Cafu Barreto.jpg|center|80px]] |- | [[Eliete Paraguassu]] | [[Salvador da Bahia]] | 1979-10-31 | [[Fitxategi:2024 ELIETE PARAGUASSU TSE BA 50002179470.jpg|center|80px]] |- | [[Carlos Felipe Vazquez de Souza Leão]] | [[Salvador da Bahia]] | 1979-11-03 | [[Fitxategi:Cacá Leão.png|center|80px]] |- | [[Jean Narde]] | [[Feira de Santana]] | 1979-11-18 | |- | [[Tiago Correia]] | [[Vitória da Conquista]] | 1979-11-20 | [[Fitxategi:FBA50000004818 div Tiago Brandão Correia.jpg|center|80px]] |- | [[Cleiton Oliveira Pinto]] | [[Barreiras]] | 1979-12-21 | |- | [[Daniel Carlos Silva Anjos]] | [[Feira de Santana]] | 1979-12-23<br/>1979-11-23 | |- | [[Adaílton da Silva Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1979-12-26 | |- | [[Silvanno Salles]] | [[Lauro de Freitas]] | 1980-01-09 | |- | [[Elisângelo Lobo de Barros]] | [[Brumado]] | 1980-01-15 | |- | [[Anderson Conceição Xavier]] | [[Salvador da Bahia]] | 1980-01-22 | [[Fitxategi:Anderson Conceição Xavier.JPG|center|80px]] |- | [[Flavio Marcus de Azevedo Reis]] | [[Camaçari]] | 1980-02-01 | |- | [[Everaldo de Jesus Pereira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1980-02-19 | [[Fitxategi:Cabore 2011.jpg|center|80px]] |- | [[Gina Anjos]] | [[Anagé]] | 1980-02-21 | [[Fitxategi:Gina Anjos (2011).jpg|center|80px]] |- | [[Marcinho Oliveira]] | [[Santaluz]] | 1980-02-25 | [[Fitxategi:FBA50001648293 div Marcinho Oliveira.jpg|center|80px]] |- | [[Junior Muniz]] | [[Jacobina]] | 1980-03-10 | [[Fitxategi:FBA50001606416 div Junior Muniz.jpg|center|80px]] |- | [[Francisco Gomes de Andrade Junior]] | [[Feira de Santana]] | 1980-03-13 | [[Fitxategi:Chiquinho.jpg|center|80px]] |- | [[Wagner Batista Silva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1980-03-18 | |- | [[Lukas Pinheiro Paiva]] | [[Ilhéus]] | 1980-04-11 | |- | [[Capitão Alden]] | [[Salvador da Bahia]] | 1980-04-19 | [[Fitxategi:Deputado Capitão Alden.jpg|center|80px]] |- | [[Carla Akotirene]] | [[Salvador da Bahia]] | 1980-04-30 | [[Fitxategi:Ilustração de Carla Akotirene.jpg|center|80px]] |- | [[Roberta Roma]] | [[Salvador da Bahia]] | 1980-05-11 | [[Fitxategi:Img20190814203741722MED.jpg|center|80px]] |- | [[Sérgio Simões de Jesus]] | [[Itabuna]] | 1980-05-20 | |- | [[Ludmilla Fiscina]] | [[Alagoinhas]] | 1980-05-30 | [[Fitxategi:FBA50001606389 div Luciana Fiscina.jpg|center|80px]] |- | [[Eugenio de Araujo Fernandes]] | [[Wanderley (Bahia)|Wanderley]] | 1980-06-01 | |- | [[Anderson Ninho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1980-06-04 | [[Fitxategi:FBA50000720754 div Anderson Ninho.jpg|center|80px]] |- | [[Vilma Brito Marinho]] | [[Santa Cruz Cabrália]] | 1980-06-12 | |- | [[Pablo Roberto]] | [[Feira de Santana]] | 1980-06-17 | [[Fitxategi:FBA50001613913 div Pablo Roberto.jpg|center|80px]] |- | [[Nivaldo Batista Santana]] | [[Feira de Santana]] | 1980-06-23 | |- | [[Luiz Argolo]] | [[Entre Rios (Bahia)|Entre Rios]] | 1980-06-23 | [[Fitxategi:Img20141216147435086371 luiz argolo (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Joanilton Rodrigues dos Santos]] | [[Itanhém]] | 1980-06-30 | |- | [[Itaparica]] | [[Itaparica]] | 1980-07-08 | [[Fitxategi:Manoel dos Santos Filho (Itaparica).JPG|center|80px]] |- | [[Leonardo Ferreira da Silva]] | [[Campinas]]<br/>[[Alagoinhas]] | 1980-07-19 | [[Fitxategi:Leonardo Ferreiro da Silva - SV Grödig.jpg|center|80px]] |- | [[Aleandro Santos Silva]] | [[Itapetinga]] | 1980-07-25 | |- | [[Tácio Caetano Cruz Queiroz]] | [[Valença (Bahia)|Valença]] | 1980-08-07 | |- | [[Everaldo da Silva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1980-08-12 | |- | [[Ricardo Funch]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1980-08-14 | |- | [[Raniere Silva dos Santos]] | [[Itanhém]] | 1980-08-16 | |- | [[Ariana Fehlberg]] | [[Porto Seguro]] | 1980-08-17 | |- | [[Geronimo dos Santos]] | [[Feira de Santana]] | 1980-08-18 | |- | [[Elivandro Paraguaçu]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1980-08-18 | |- | [[Mário Negromonte Júnior]] | [[Paulo Afonso]] | 1980-08-31 | [[Fitxategi:Mário Negromonte Júnior.jpg|center|80px]] |- | [[Tiago Ferreira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1980-09-03 | [[Fitxategi:FBA50001070250 div Tiago Ferreira.jpg|center|80px]] |- | [[Ricardo Santos Lago]] | [[Ilhéus]] | 1980-09-13 | [[Fitxategi:RicardoLago.jpg|center|80px]] |- | [[Humberlito Borges]] | [[Salvador da Bahia]] | 1980-10-05 | [[Fitxategi:Humberlito Borges Teixeira 01.jpg|center|80px]] |- | [[Pedro Bezerra]] | [[Salvador da Bahia]] | 1980-10-11 | [[Fitxategi:Dep Pedro Bezerra.jpg|center|80px]] |- | [[Flavio dos Santos]] | [[Itagimirim]] | 1980-10-12 | [[Fitxategi:Flávio Cardoso.jpg|center|80px]] |- | [[Graciete Santana]] | [[Serra Preta]] | 1980-10-12<br/>1980-09-12 | [[Fitxategi:Graciete Santana Rio2016.jpg|center|80px]] |- | [[Ueliton Moraes Oliveira]] | [[Camacan]] | 1980-10-14 | |- | [[Arivaldo Alves dos Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1980-11-19 | |- | [[Joelson Santos Silva]] | [[Uruçuca]] | 1980-11-19<br/>1980-11-20 | |- | [[Ney Costa]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1980-11-20 | |- | [[Ticiana Villas Boas]] | [[Salvador da Bahia]] | 1980-11-22 | [[Fitxategi:Ticiana Villas Boas 01 cropped.jpg|center|80px]] |- | [[Anderson Cesar Baqueiro da Silva]] | [[Alagoinhas]] | 1980-12-26 | |- | [[Adauto Neto]] | [[Itabuna]] | 1980-12-31 | |- | [[Jose Vivaldo Mendonça]] | [[Ilhéus]] | 1981 | [[Fitxategi:CDR - Comissão de Desenvolvimento Regional e Turismo (40051018745).jpg|center|80px]] |- | [[Mateus Reis]] | [[Itabuna]] | 1981-01-05 | [[Fitxategi:2024 MATEUS REIS CANDIDATO VICE-PREFEITO BA LAURO DE FREITAS TSE (50001881073).jpg|center|80px]] |- | [[Wilson Deodato da Silva]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1981-01-10 | |- | [[Pedro Alcântara]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1981-01-15 | |- | [[Erison da Silva Santos]] | [[Feira de Santana]] | 1981-01-19 | [[Fitxategi:Bayano.jpg|center|80px]] |- | [[Adolfo Viana]] | [[Salvador da Bahia]] | 1981-02-02 | [[Fitxategi:Deputado Adolfo Viana Bahia 2019.jpg|center|80px]] |- | [[Moisés Viana]] | [[Itapetinga]] | 1981-02-02 | |- | [[Marcio Oliveira Melo]] | [[Jequié]] | 1981-02-23 | |- | [[Robert de Pinho de Souza]] | [[Salvador da Bahia]] | 1981-02-27 | [[Fitxategi:Pepino and Robert de Pinho.jpg|center|80px]] |- | [[Etto]] | [[Valente (Bahia)|Valente]] | 1981-03-08 | [[Fitxategi:Oelilton Araujo dos Santos Etto 2009.jpg|center|80px]] |- | [[Luciano Bebê]] | [[Riachão do Jacuípe]] | 1981-03-11 | |- | [[Adailton Santos de Andrade]] | [[Camaçari]] | 1981-03-17 | |- | [[Ângela Guimarães]] | [[Salvador da Bahia]] | 1981-03-21 | [[Fitxategi:CDH - Comissão de Direitos Humanos e Legislação Participativa (23526807401).jpg|center|80px]] |- | [[Alinne Rosa]] | [[Itabuna]] | 1981-03-22 | [[Fitxategi:Alinne Rosa 01.jpg|center|80px]] |- | [[Carlos Eduardo Barreto]] | [[Irecê]] | 1981-03-28 | |- | [[Danildo José São Pedro Accioly Filho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1981-03-30 | |- | [[Val Baiano]] | [[Jequié]] | 1981-04-07 | |- | [[Fernando Alves Santa Clara]] | [[Ilhéus]] | 1981-04-16 | [[Fitxategi:Fernandinho futebolista.jpg|center|80px]] |- | [[Augusto Vasconcelos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1981-04-19 | [[Fitxategi:Augustovasconcelos.jpg|center|80px]] |- | [[Paulo Almeida]] | [[Itarantim]] | 1981-04-20 | |- | [[Jose Roberto da Silva]] | [[Itabuna]] | 1981-04-28 | |- | [[José Roberto da Silva]] | [[Itabuna]] | 1981-04-28 | |- | [[Lenílson Batista de Souza]] | [[Salvador da Bahia]] | 1981-05-01 | |- | [[Carciano de Jesus Acácio]] | [[Salvador da Bahia]] | 1981-05-13 | |- | [[Adson Santana Lima]] | [[Salvador da Bahia]] | 1981-05-18 | |- | [[Niltinho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1981-05-25 | [[Fitxategi:FBA50001647048 div Niltinho.jpg|center|80px]] |- | [[José Ramos Neto Filho]] | [[Eunápolis]] | 1981-05-25 | |- | [[Jose Ramos Neto Filho]] | [[Eunápolis]] | 1981-05-25 | |- | [[Nestor José Maria Neto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1981-06-10 | [[Fitxategi:Nestor Neto.jpg|center|80px]] |- | [[Adriana Lima]] | [[Salvador da Bahia]] | 1981-06-12 | [[Fitxategi:Adriana Lima 2019 by Glenn Francis (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Ângelo Mariano de Almeida]] | [[Salvador da Bahia]] | 1981-06-12 | |- | [[Túlio Viana]] | [[Barreiras]] | 1981-06-15 | [[Fitxategi:2024 TULIO CANDIDATO VICE-PREFEITO BA BARREIRAS TSE (50002071735).jpg|center|80px]] |- | [[Gildair da Silva Almeida]] | [[Eunápolis]] | 1981-06-23 | |- | [[Augusto Leite de Araújo Júnior]] | [[Ilhéus]] | 1981-07-03 | |- | [[Silva Neto]] | [[Araci]] | 1981-07-05 | [[Fitxategi:2024 Silva Neto BA TSE 50001620935.jpg|center|80px]] |- | [[Edilson Pereira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1981-07-11 | |- | [[Gideon Paulo da Silva]] | [[Jacobina]] | 1981-07-16 | |- | [[Lucélia Borges]] | [[Bom Jesus da Lapa]] | 1981-07-19 | |- | [[Sidny Feitosa dos Santos]] | [[Xique-Xique]] | 1981-07-21 | |- | [[Vitor Bonfim]] | [[Ibotirama]] | 1981-07-25 | [[Fitxategi:Vitor.bonfim-.jpg|center|80px]] |- | [[José Paulo Costa Neves]] | [[Rio do Pires]] | 1981-07-26 | |- | [[Alberto Braga]] | [[Salvador da Bahia]] | 1981-08-05 | [[Fitxategi:FBA50000758384 div Andre Fraga.jpg|center|80px]] |- | [[Demetrin Veal]] | [[Salvador da Bahia]] | 1981-08-11 | |- | [[Amílton Jesus dos Santos]] | [[Jequié]] | 1981-08-13 | |- | [[Roque da Silva]] | [[Jaguaquara]] | 1981-08-16 | |- | [[Nilvan Fernandes Silva]] | [[Paulo Afonso]] | 1981-08-19 | |- | [[Rodrigo Gonçalves de Castro e Sá]] | [[Barreiras]] | 1981-08-31 | |- | [[Valnei Souza dos Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1981-09-01 | |- | [[Cássio Andrade]] | [[Salvador da Bahia]] | 1981-09-12 | [[Fitxategi:Deputado Cássio Andrade.jpg|center|80px]] |- | [[Wendel Santana Pereira Santos]] | [[Itapetinga]] | 1981-10-08 | |- | [[Edvan Rodrigues de Souza]] | [[Caetité]] | 1981-10-09 | [[Fitxategi:Edvan Rodrigues de Souza (Buiu) em Caetité 2017 (cropped).png|center|80px]] |- | [[Danilo Gomes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1981-10-15 | |- | [[Bruno Capinan]] | [[Salvador da Bahia]] | 1981-10-18 | [[Fitxategi:Bruno Capinan em Toronto, Canada, 2015.jpg|center|80px]] |- | [[Adriana Araújo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1981-11-04 | [[Fitxategi:Adriana Araújo.jpg|center|80px]] |- | [[Marcel Ferreira Rodeiro]] | [[Jequié]] | 1981-11-15 | |- | [[Angelo Coronel Filho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1981-11-18 | [[Fitxategi:Angelo Coronel Filho 2.jpg|center|80px]] |- | [[Leandro de Jesus]] | [[Salvador da Bahia]] | 1981-11-19 | [[Fitxategi:FBA50001609456 div Leandro de Jesus.jpg|center|80px]] |- | [[Danilo Silva Barbosa]] | [[Itabuna]] | 1981-12-06 | |- | [[Daniel Alves]] | [[Salvador da Bahia]] | 1981-12-09 | [[Fitxategi:FBA50000665813 div Daniel Alves.jpg|center|80px]] |- | [[Egili Oliveira]] | [[Feira de Santana]] | 1981-12-10 | |- | [[Anderson Santos Silva]] | [[Tapiramutá]] | 1981-12-14 | |- | [[Huỳnh Kesley Alves]] | [[Palmeiras (Bahia)|Palmeiras]] | 1981-12-23 | |- | [[Diego Sarza]] | [[Salvador da Bahia]] | 1982 | [[Fitxategi:09 03 2020 Cerimônia de Lançamento da CNN Brasil (49641964078) (Diego Sarza).jpg|center|80px]] |- | [[Genisson Fabricio Boliveira Pereira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1982 | |- | [[Glicéria Tupinambá]] | [[Olivença]] | 1982 | [[Fitxategi:GlicériaTupinambá.jpg|center|80px]] |- | [[Edilúcio de Souza Rocha]] | [[Guanambi]] | 1982-01-01 | |- | [[Daniel Leb Sasaki]] | [[Salvador da Bahia]] | 1982 | |- | [[Jefthon]] | [[Itabuna]] | 1982-01-03 | [[Fitxategi:Jefthon.jpg|center|80px]] |- | [[José Barbosa Pires Junior]] | [[Itaberaba]] | 1982-01-05 | |- | [[Daniel Lopez Cruz]] | [[Salvador da Bahia]] | 1982-01-06<br/>1982-06-01 | |- | [[Marcos Reis Macedo Ramos]] | [[Barreiras]] | 1982-01-06 | |- | [[Marinez Vieira de Araujo Lima]] | [[Vitória da Conquista]] | 1982-01-15 | |- | [[Misael Neto]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1982-01-16 | [[Fitxategi:BA50000000043 div MisaelNeto.jpg|center|80px]] |- | [[Lucas Pierre Santos Oliveira]] | [[Itororó]] | 1982-01-19 | [[Fitxategi:Lucas Pierre Santos Oliveira em 2016.jpg|center|80px]] |- | [[Nádson Rodrigues de Souza]] | [[Serrinha (Bahia)|Serrinha]] | 1982-01-30 | |- | [[Leandro de Oliveira]] | [[Vitória da Conquista]] | 1982-02-02 | |- | [[Ybere Gomes Camargo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1982-02-17 | |- | [[Jair Borges dos Santos]] | [[Itaparica]] | 1982-02-19 | |- | [[Adriano Azevedo Souza]] | [[Salvador da Bahia]] | 1982-02-19 | |- | [[Claudio Roberto de Jesus]] | [[Barreiras]] | 1982-02-20 | |- | [[Kel Torres]] | [[Salvador da Bahia]] | 1982-02-21 | [[Fitxategi:2024 KEL TORRES TSE BA 50001899089.jpg|center|80px]] |- | [[Mirian (footballer)]] | [[Salvador da Bahia]] | 1982-02-25 | |- | [[Patrick Lopes]] | [[Jequié]] | 1982-02-26 | [[Fitxategi:FBA50001603011 div Patrick Lopes.jpg|center|80px]] |- | [[Leilton]] | [[Itabuna]] | 1982-03-07 | [[Fitxategi:Leilton 5143.jpg|center|80px]] |- | [[Marcos Fabricio Oliveira Nascimento]] | [[Ilhéus]] | 1982-03-25 | |- | [[Adriano Pereira da Silva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1982-04-03 | |- | [[Adriano Pererira da Silva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1982-04-03 | |- | [[Fabrício Boliveira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1982-04-26 | [[Fitxategi:Natalialage fabricioboliveira tvbrasil.jpg|center|80px]] |- | [[Fábio Maciel da Silva]] | [[Retirolândia]] | 1982-05-06 | |- | [[Gustavo Veronesi]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1982-05-07 | |- | [[Marielson Alves Silva]] | [[Vitória da Conquista]] | 1982-05-14 | |- | [[Kempes Neville Simoes Rosa]] | [[Itabuna]] | 1982-06-02 | |- | [[Welington Dantas de Jesus]] | [[Itabuna]] | 1982-06-09 | |- | [[Simaria Mendes]] | [[Uibaí]] | 1982-06-16 | [[Fitxategi:Simaria Mendes.png|center|80px]] |- | [[Apolônio Morais da Paixão Neto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1982-06-19 | |- | [[Edvaldo Oliveira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1982-06-25 | |- | [[Débora Regis]] | [[Salvador da Bahia]] | 1982-06-29 | [[Fitxategi:2024 DÉBORA REGIS DEBINHA CANDIDATO PREFEITO BA LAURO DE FREITAS TSE (50001881072).jpg|center|80px]] |- | [[Gilson Rodrigues de Souza]] | [[Barreiras]] | 1982-07-25 | |- | [[Wilma Lima de Oliveira]] | [[Valente (Bahia)|Valente]] | 1982-08-01 | |- | [[Francisco Eduardo Torres Cancela]] | [[Porto Seguro]] | 1982-08-03 | |- | [[Robson Souza dos Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1982-08-19 | |- | [[Carlos Sobral da Silva (Mestre Dundim)]] | [[Salvador da Bahia]] | 1982-08-22 | |- | [[Adriano Alves dos Santos]] | [[Jequié]] | 1982-09-05 | |- | [[Edmílson dos Santos Silva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1982-09-15 | [[Fitxategi:Edmilson dos Santos Silva 2011.jpg|center|80px]] |- | [[Neto Baiano]] | [[Salvador da Bahia]] | 1982-09-17 | [[Fitxategi:Sport 0X0 Náutico Pernmabucano BetNacional 2024 Final (53637313489) (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Hugo Viana]] | [[Salvador da Bahia]] | 1982-09-26 | |- | [[Matheus Von Krüger]] | [[Salvador da Bahia]] | 1982-09-30 | |- | [[Ildi Silva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1982-10-08 | [[Fitxategi:Ildi Silva 01.jpg|center|80px]] |- | [[Felipe Lucas]] | [[Salvador da Bahia]] | 1982-10-12 | [[Fitxategi:FBA50000011965 div Felipe Lucas.jpg|center|80px]] |- | [[Vanderlei Mascarenhas dos Santos]] | [[Iaçu]] | 1982-10-19 | |- | [[Elaine Estrela Moura]] | [[Salvador da Bahia]] | 1982-11-01 | [[Fitxategi:Elaine Estrela Moura 2012.jpg|center|80px]] |- | [[Tomate (Q10383007)|Tomate]] | [[Salvador da Bahia]] | 1982-11-18 | [[Fitxategi:Tomate em Limoeiro do Norte.jpg|center|80px]] |- | [[Nalanda]] | [[Salvador da Bahia]] | 1982-11-22 | |- | [[Adson Alves da Silva]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1982-11-24 | |- | [[Luena Maria Ferreira dos Santos]] | [[Porto Seguro]] | 1982-11-25 | |- | [[Jose Antonio Almeida de Jesus]] | [[Salvador da Bahia]] | 1982-11-29 | |- | [[Walmório André Monteiro do Rosário]] | [[Nilo Peçanha (Bahia)|Nilo Peçanha]] | 1982-12-18 | |- | [[Ivonise Nascimento Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1982-12-22 | |- | [[Tiganá Santana]] | [[Salvador da Bahia]] | 1982-12-29 | |- | [[Arissana Pataxó]] | [[Porto Seguro]] | 1983 | |- | [[Ian Fraser Lima]] | [[Salvador da Bahia]] | 1983 | |- | [[Russo Passapusso]] | [[Feira de Santana]] | 1983 | [[Fitxategi:BAIANASYSTEM.jpg|center|80px]] |- | [[Marcelo Nicácio]] | [[Salvador da Bahia]] | 1983-01-05 | [[Fitxategi:Marcelo Nicácio.JPG|center|80px]] |- | [[Joaldo Almeida dos Santos]] | [[Alagoinhas]] | 1983-01-12 | |- | [[Alan Bahia]] | [[Itabuna]] | 1983-01-14 | |- | [[Diego Coronel]] | [[Coração de Maria]] | 1983-01-22 | [[Fitxategi:FBA50001607221 div Diego Coronel.jpg|center|80px]] |- | [[Alexandre Aleluia]] | [[Salvador da Bahia]] | 1983-01-22 | [[Fitxategi:FBA50000816248 div Alexandre Aleluia.jpg|center|80px]] |- | [[Manuel de Brito Filho]] | [[Vera Cruz (Bahia)|Vera Cruz]] | 1983-01-31 | [[Fitxategi:Obina.jpg|center|80px]] |- | [[Alessandro de Oliveira Ferraz]] | [[Itapetinga]] | 1983-02-06 | |- | [[Antonio Barreto Nogueira Neto]] | [[Santo Antônio de Jesus]] | 1983-02-10 | |- | [[Priscila Fantin]] | [[Salvador da Bahia]] | 1983-02-18 | [[Fitxategi:Priscila Fantin 01 cropped.jpg|center|80px]] |- | [[Luciano Simões Filho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1983-03-02 | [[Fitxategi:FBA50001648313 div Luciano Simoes Filho.jpg|center|80px]] |- | [[Jô Menezes]] | [[Eunápolis]] | 1983-03-23 | |- | [[Jerton Miranda Sodre]] | [[Barra do Mendes]] | 1983-04-12 | |- | [[Rafael Leite Fonseca]] | [[Salvador da Bahia]] | 1983-04-15 | |- | [[Dani Alves]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1983-05-06 | [[Fitxategi:07 07 2019 Final da Copa América 2019 (48226649586) (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Igor Lemos Cajuhy]] | [[Salvador da Bahia]] | 1983-05-14 | |- | [[Adriana Ferreyr]] | [[Salvador da Bahia]] | 1983-05-18 | [[Fitxategi:Adriana ferreyr casahogar.jpg|center|80px]] |- | [[Érica Matos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1983-05-24 | |- | [[Marcos António Elias Santos]] | [[Alagoinhas]] | 1983-05-25 | [[Fitxategi:Marcos Antonio FCN 2013.jpg|center|80px]] |- | [[Helder Fonseca Braga]] | [[Salvador da Bahia]] | 1983-05-26 | |- | [[Siumar Ferreira Nazaré]] | [[Eunápolis]] | 1983-06-07 | |- | [[Jéssica Senra]] | [[Salvador da Bahia]] | 1983-06-12 | |- | [[Jhonatas Lima Monteiro]] | [[Feira de Santana]] | 1983-06-15 | |- | [[João Isidoro Almeida]] | [[Brumado]] | 1983-06-21 | |- | [[Vinícius Rodrigues Almeida]] | [[Dias d'Ávila]] | 1983-06-23 | |- | [[Heber Santana]] | [[Salvador da Bahia]] | 1983-06-25 | [[Fitxategi:FBA50000014511 div Heber Santana.jpg|center|80px]] |- | [[Pedro Lima]] | [[Riachão do Jacuípe]] | 1983-06-29 | [[Fitxategi:Pedro Lima.jpg|center|80px]] |- | [[Alex Lima]] | [[Salvador da Bahia]] | 1983-06-30 | [[Fitxategi:FBA50000000761 Alex Lima.jpg|center|80px]] |- | [[Kênio Resende]] | [[Salvador da Bahia]] | 1983-07-15 | [[Fitxategi:2024 KENIO REZENDE TSE BA 50002077982.jpg|center|80px]] |- | [[Gabriel Nunes]] | [[Euclides da Cunha (Bahia)|Euclides da Cunha]] | 1983-07-23 | [[Fitxategi:Img20230927174143147 Gabriel Duarte.jpg|center|80px]] |- | [[Zé Soares]] | [[Paulo Afonso]] | 1983-07-27 | [[Fitxategi:Жозе Соарес.jpg|center|80px]] |- | [[Sidnei de Santana Lima]] | [[Salvador da Bahia]] | 1983-07-27 | |- | [[Jordã Lima Rodrigues]] | [[Salvador da Bahia]] | 1983-08-10 | |- | [[Clara Albuquerque]] | [[Salvador da Bahia]] | 1983-08-18 | |- | [[Leandro Domingues]] | [[Vitória da Conquista]] | 1983-08-24 | |- | [[Paulo Roberto Sobrinho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1983-08-24 | |- | [[José Carlos Pereira Santos]] | [[Canudos]] | 1983-09-07 | |- | [[Jon Martin]] | [[Serrinha (Bahia)|Serrinha]] | 1983-09-29 | |- | [[Luciano Pereira Mendes]] | [[Santa Maria da Vitória]] | 1983-10-15 | [[Fitxategi:Luciano Pereira - Sepahan vs Persepolis.jpg|center|80px]] |- | [[Dante Bonfim Costa Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1983-10-18 | [[Fitxategi:Dante 2013.jpg|center|80px]] |- | [[Fábio Bahia]] | [[Senhor do Bonfim (Bahia)|Senhor do Bonfim]] | 1983-11-02 | |- | [[Telmário de Araújo Sacramento]] | [[São Domingos (Bahia)|São Domingos]] | 1983-11-11 | |- | [[Luís Alberto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1983-11-17 | |- | [[Otaviano Oliveira Maia Neto]] | [[Ruy Barbosa (Bahia)|Ruy Barbosa]] | 1983-11-21 | |- | [[Leandro da Silva Souza Batista]] | [[Salvador da Bahia]] | 1983-12-09 | |- | [[Léo Kret]] | [[Salvador da Bahia]] | 1983-12-09 | [[Fitxategi:Léo Kret (2010).jpg|center|80px]] |- | [[Adriano Santos Souza]] | [[Ipiaú]] | 1983-12-12 | |- | [[Manuel Rocha]] | [[Salvador da Bahia]] | 1983-12-27 | [[Fitxategi:FBA50001648303 div Manuel Rocha.jpg|center|80px]] |- | [[Sahatsa Jauregi]] | [[Itaparica]] | 1984 | [[Fitxategi:Sahatsa Jauregi 2020.jpg|center|80px]] |- | [[Tagore Trajano]] | [[Salvador da Bahia]] | 1984 | [[Fitxategi:Tagore Trajano.jpg|center|80px]] |- | [[Preta Ferreira]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1984 | |- | [[Paulete Furacão]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1984 | [[Fitxategi:Paulete Furacão, Carnaval 2016.jpg|center|80px]] |- | [[Leandro Bonfim]] | [[Salvador da Bahia]] | 1984-01-08<br/>1984-06-08 | |- | [[Lourival Assis]] | [[Nova Viçosa]] | 1984-02-03 | [[Fitxategi:Assis 2012.jpg|center|80px]] |- | [[Jackson Santos Azevedo]] | [[Camaçari]] | 1984-02-03 | |- | [[Ivonildo Andrade da Hora]] | [[Barra do Rocha]] | 1984-02-10 | |- | [[Ednaldo Oliveira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1984-02-19 | |- | [[Dorival Gerônimo de Oliveira Júnior]] | [[Jequié]] | 1984-03-01 | |- | [[Dorival Geronimo de Oliveira Junior]] | [[Jequié]] | 1984-03-01 | |- | [[Gilmar Silva]] | [[Ubatã]] | 1984-03-09 | |- | [[Ronaille Calheira]] | [[Itabuna]] | 1984-03-13<br/>1984-03-23 | |- | [[Larissa Moraes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1984-03-16 | [[Fitxategi:FBA50000011986 div Lariisa 2016.jpg|center|80px]] |- | [[Jean Carlos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1984-03-17 | [[Fitxategi:JC-Amkar.JPG|center|80px]] |- | [[Denyson de Santana Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1984-03-20 | |- | [[Moisés Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1984-04-13 | |- | [[Adaílton José dos Santos Filho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1984-04-16<br/>1983-04-16 | |- | [[Gleidson Souza]] | [[Sobradinho (Bahia)|Sobradinho]] | 1984-04-17 | |- | [[Marconi Daniel Melo Alencar]] | [[Paulo Afonso]] | 1984-04-17 | |- | [[Daubti Rocha Guimaraes]] | [[Jequié]] | 1984-04-22 | |- | [[Daubti Rocha Guimarães]] | [[Jequié]] | 1984-04-22 | |- | [[Guga de Paula]] | [[Salvador da Bahia]] | 1984-05-02 | [[Fitxategi:Guga de Paula 2011.png|center|80px]] |- | [[António Eduardo Pereira dos Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1984-05-13<br/>1984-05-03<br/>1985-05-03<br/>1984-03-03 | |- | [[Fabrício Lopes Alcântara]] | [[Salvador da Bahia]] | 1984-05-18 | [[Fitxategi:Fabrício Lopes Alcântara.jpg|center|80px]] |- | [[Simone Mendes]] | [[Uibaí]] | 1984-05-24 | [[Fitxategi:Simone in Lady Night.jpg|center|80px]] |- | [[Adriana Loiola Bruni]] | [[Salvador da Bahia]] | 1984-06-01 | |- | [[Rodrigo Amaral]] | [[Salvador da Bahia]] | 1984-06-06 | [[Fitxategi:2024 RODRIGO AMARAL TSE BA 50001884214.jpg|center|80px]] |- | [[Nayara Ribeiro]] | [[Vitória da Conquista]] | 1984-06-27 | |- | [[Anamara Barreira]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1984-07-13 | [[Fitxategi:Anamara Barreira 03.jpg|center|80px]] |- | [[July B]] | [[Salvador da Bahia]] | 1984-07-29 | |- | [[Cosme Gomes de Carvalho]] | [[Santa Luzia (Bahia)|Santa Luzia]] | 1984-07-31 | |- | [[Bida]] | [[Itajuípe]] | 1984-08-02 | |- | [[Doglas Dilman Alves Correia]] | [[Santana (Bahia)|Santana]] | 1984-08-06 | |- | [[Joallan Cardim Rocha]] | [[Ipiaú]] | 1984-08-24 | |- | [[Lucas António Silva de Oliveira]] | [[Miguel Calmon]] | 1984-08-26 | [[Fitxategi:Lucas Silva.jpg|center|80px]] |- | [[Gabriel Pardal]] | [[Salvador da Bahia]] | 1984-08-30 | |- | [[Felipe Pezzoni]] | [[Salvador da Bahia]] | 1984-09-09 | [[Fitxategi:00 felipe pezzoni eva bsb.jpg|center|80px]] |- | [[Andre Silva Carvalho]] | [[Itabuna]] | 1984-09-18 | |- | [[Rogério dos Santos Conceição]] | [[Camacan]] | 1984-09-20 | |- | [[Joseilson Batista dos Santos]] | [[Amargosa]] | 1984-09-24 | |- | [[Daniele Franciane Celestino Simões Santos]] | [[Itabuna]] | 1984-10-03 | |- | [[Vitor Facchinetti]] | [[Salvador da Bahia]] | 1984-10-13 | |- | [[Kevin Souza]] | [[Salvador da Bahia]] | 1984-10-17 | |- | [[Andrei da CAIXA]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1984-10-17 | [[Fitxategi:2024 ANDREI CANDIDATO PREFEITO BA JUAZEIRO TSE (50002368924).jpg|center|80px]] |- | [[José Nadson Ferreira]] | [[Ubaitaba]] | 1984-10-18<br/>1985-10-10 | [[Fitxategi:José Nadson Ferreira.jpg|center|80px]] |- | [[Artur Barbosa de Oliveira]] | [[Ibititá]] | 1984-10-22 | |- | [[Edmilson Cabral de Santana Junior]] | [[Itabuna]] | 1984-10-30 | |- | [[Juninho Rodrigues]] | [[Guaratinga]] | 1984-11-08 | |- | [[Anne Midori]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1984-11-09 | |- | [[Igor Kannário]] | [[Salvador da Bahia]] | 1984-11-29 | [[Fitxategi:Igor Kannário.jpg|center|80px]] |- | [[Tatu]] | [[Guanambi]] | 1984-12-05 | |- | [[Aldo Vital Queiroz]] | [[Salvador da Bahia]] | 1984-12-06 | |- | [[Randerson Leal]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1984-12-26 | [[Fitxategi:2024 RANDERSON LEAL TSE BA 50001880930.jpg|center|80px]] |- | [[Ananda Nahu]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1985 | |- | [[Gerson Pereira da Silva]] | [[Santo Antônio de Jesus]] | 1985-01-02 | |- | [[Arnaldo Ribeiro Souza Junior]] | [[Bom Jesus da Lapa]] | 1985-01-10 | |- | [[Romeu Pereira dos Santos]] | [[Itamaraju]] | 1985-02-13 | |- | [[Leandro dos Santos de Jesus]] | [[Salvador da Bahia]] | 1985-02-26 | |- | [[Thadeu Gomes Muniz]] | [[Ilhéus]] | 1985-03-12 | |- | [[Daniel Araújo Queiroz]] | [[Itapebi]] | 1985-03-29 | |- | [[Erasmo Viana]] | [[Salvador da Bahia]] | 1985-03-29 | |- | [[Ricardo Dal Moro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1985-04-08 | |- | [[Carol Peixinho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1985-04-12 | [[Fitxategi:Carol Peixinho in 2020.png|center|80px]] |- | [[Andreson Dourado Ribas]] | [[Miguel Calmon]] | 1985-04-23 | |- | [[Ramon Andrade Fernandes]] | [[Jequié]] | 1985-04-26 | |- | [[J-Son]] | [[Salvador da Bahia]] | 1985-04-27 | |- | [[Lusilene dos Santos Farias]] | [[Xique-Xique]] | 1985-05-02 | |- | [[Rodrigo dos Santos de Sousa]] | [[Mutuípe]] | 1985-05-08 | |- | [[Anderson Ferreira]] | [[Itabuna]] | 1985-05-09 | |- | [[Edcarlos]] | [[Lauro de Freitas]] | 1985-05-10 | [[Fitxategi:Edcarlos Conceicao Santos.jpg|center|80px]] |- | [[Daniella Coutinho Pinto]] | [[Feira de Santana]] | 1985-05-27 | |- | [[Sidninho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1985-06-13 | [[Fitxategi:FBA50000665919 div Sidninho.jpg|center|80px]] |- | [[Jonatas Thiago de Souza]] | [[Itabuna]] | 1985-06-16 | |- | [[Daniel Oliveira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1985-07-12 | [[Fitxategi:DanielOliveira.JPG|center|80px]] |- | [[Josuilson Soares da Silva]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1985-07-21 | |- | [[Élton Rodrigues Brandão]] | [[Iramaia]] | 1985-08-01 | [[Fitxategi:Elton Rodrigues.jpg|center|80px]] |- | [[Lucas de Barros Flores]] | [[Salvador da Bahia]] | 1985-08-22 | |- | [[Benedito Lima Santos]] | [[Porto Seguro]] | 1985-09-08 | |- | [[Marcos Assis Santana]] | [[Camaçari]] | 1985-09-25 | [[Fitxategi:Marcão atacante.jpg|center|80px]] |- | [[Elton Luiz Santos Cardoso]] | [[Salvador da Bahia]] | 1985-09-30 | |- | [[Emanuel Campos Silva]] | [[Jequié]] | 1985-10-04 | |- | [[Pablo]] | [[Candeias (Bahia)|Candeias]] | 1985-10-14 | [[Fitxategi:Pablo do arrocha.jpg|center|80px]] |- | [[Rafael Barreto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1985-10-21 | [[Fitxategi:Rafael Barreto (Carnaval 2011).jpg|center|80px]] |- | [[Joao Henrique de Jesus Meireles Paolilo]] | [[Alagoinhas]] | 1985-11-03 | |- | [[Gleane de Jesus Cruz]] | [[Jaguarari]] | 1985-11-05 | |- | [[Joao Pereira da Cunha Neto]] | [[Jequié]] | 1985-11-16 | |- | [[Ju Moraes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1985-11-21 | [[Fitxategi:Ju Moraes 01.jpg|center|80px]] |- | [[Kenny Ray]] | [[Salvador da Bahia]] | 1985-11-27 | [[Fitxategi:Kenny Ray.jpg|center|80px]] |- | [[João Cláudio Bacelar]] | [[Salvador da Bahia]] | 1985-12-09 | [[Fitxategi:2024 JOAO CLAUDIO BACELAR TSE BA 50001880939.jpg|center|80px]] |- | [[Domingos Nascimento dos Santos Filho]] | [[Nazaré (Bahia)|Nazaré]] | 1985-12-12 | [[Fitxategi:Ali Mejbel and Domingos Nascimento 2012 (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Keilley Lee Marques]] | [[Paulo Afonso]] | 1985-12-13 | |- | [[Natanael de Souza Santos Junior]] | [[Mortugaba]] | 1985-12-25 | |- | [[Diogo dos Santos Lima]] | [[Itabuna]] | 1985-12-27 | |- | [[Viviane Ferreira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1986 | [[Fitxategi:Viviane Ferreira.png|center|80px]] |- | [[Sauanne Bispo]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1986 | |- | [[Celismar dos Santos Marins]] | [[Salvador da Bahia]] | 1986-01-01 | |- | [[George Santos Silva]] | [[Ilhéus]] | 1986-01-07 | |- | [[Leonardo Matos de Oliveira]] | [[Ibirapuã]] | 1986-01-07 | |- | [[Mário Galinho]] | [[Paulo Afonso]] | 1986-01-14 | [[Fitxategi:2024 MARIO GALINHO CANDIDATO PREFEITO BA PAULO AFONSO TSE (50001881270).jpg|center|80px]] |- | [[Alejandro Aragao Da Cruz]] | [[Gandu]] | 1986-01-28 | |- | [[Dayane Pimentel]] | [[Feira de Santana]] | 1986-01-30 | [[Fitxategi:ProfessoraDayanePimentel.jpg|center|80px]] |- | [[Dinélson]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1986-02-04 | |- | [[Glauver Aranha Pinheiro]] | [[Itabuna]] | 1986-02-10 | |- | [[Paulo Marcos de Jesus Ribeiro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1986-02-25 | [[Fitxategi:PaulaoInter2016.jpg|center|80px]] |- | [[Paulo Carvalho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1986-02-26 | [[Fitxategi:Paulo Carvalho 2015.jpg|center|80px]] |- | [[Xênia França]] | [[Candeias (Bahia)|Candeias]] | 1986-02-27 | [[Fitxategi:Xênia França.jpg|center|80px]] |- | [[Mariana Armentano]] | [[Salvador da Bahia]] | 1986-03-01 | [[Fitxategi:Mariana Armentano, apresentador do Gazeta News, programa da TV Gazeta. .jpg|center|80px]] |- | [[Jaqueline Bastos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1986-03-07 | |- | [[Sandro Jose Ferreira da Silva]] | [[Iaçu]] | 1986-03-19 | [[Fitxategi:Sandro Jose Ferreira da Silva.jpg|center|80px]] |- | [[Emiliano D'Avila]] | [[Feira de Santana]] | 1986-03-27 | |- | [[Osni Oliveira Noberto da Silva]] | [[Jacobina]] | 1986-04-18 | [[Fitxategi:Osni Oliveira Noberto da Silva.jpg|center|80px]] |- | [[Roniere Jose Da Silva Filho]] | [[Cansanção]] | 1986-04-23 | |- | [[Cauê Santos da Mata]] | [[Salvador da Bahia]] | 1986-05-01 | |- | [[Herzem Costa Rodrigues]] | [[Itabuna]] | 1986-05-01 | |- | [[Ialisson César Mello de Amorin]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1986-05-06 | |- | [[Eliane Novais]] | [[Itiruçu]] | 1986-05-12 | |- | [[Henrique Loureiro dos Santos]] | [[Itabuna]] | 1986-05-13 | |- | [[Tayrone]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1986-06-05 | |- | [[Marcela Oliveira Menezes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1986-06-08 | |- | [[Gunther Kunze]] | [[Salvador da Bahia]] | 1986-06-09 | |- | [[Hugo Canuto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1986-06-11 | |- | [[Janderson Rodrigues Bahia]] | [[Belmonte (Bahia)|Belmonte]] | 1986-06-15 | |- | [[Advaldo]] | [[Mascote (Bahia)|Mascote]] | 1986-06-15 | |- | [[Lorena Mercês]] | [[Valença (Bahia)|Valença]] | 1986-07-13 | [[Fitxategi:2024 Lorena Merces BA TSE 50002008228jpg.jpg|center|80px]] |- | [[Yrius Carboni]] | [[Salvador da Bahia]] | 1986-07-22 | |- | [[Fred Nelson de Oliveira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1986-07-22 | |- | [[Catiele Luzbet]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1986-07-27 | |- | [[Hernane Vidal de Souza]] | [[Bom Jesus da Lapa]] | 1986-08-04<br/>1986-04-08 | [[Fitxategi:Hernane Brocador.jpg|center|80px]] |- | [[Diego Pombo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1986-08-07 | [[Fitxategi:Diego Pombo.jpg|center|80px]] |- | [[Fabiano Santacroce]] | [[Camaçari]] | 1986-08-24 | [[Fitxategi:Fabiano Santacroce - SSC Neapel (2).jpg|center|80px]] |- | [[Lucas Fox]] | [[Salvador da Bahia]] | 1986-08-27 | |- | [[Diego Higino]] | [[Salvador da Bahia]] | 1986-09-14 | [[Fitxategi:Diego Higino Nascimento.jpg|center|80px]] |- | [[Glelberson Luís Leopoldino Bertante]] | [[Cotegipe]] | 1986-09-14 | |- | [[Ronaldo da Boa Morte Conceição]] | [[Salvador da Bahia]] | 1986-09-19 | |- | [[Hélio Menezes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1986-09-30 | |- | [[Silvia Novais]] | [[Salvador da Bahia]] | 1986-10-13 | |- | [[Lucas Vargas Terra]] | [[Salvador da Bahia]] | 1986-10-20 | |- | [[Franklin David]] | [[Botuporã]] | 1986-11-13 | |- | [[Fernando]] | [[Salvador da Bahia]] | 1986-11-14 | [[Fitxategi:Fernando Augusto Azevedo Pedreira.jpg|center|80px]] |- | [[Junior Nascimento]] | [[Campo Formoso]] | 1986-12-13 | [[Fitxategi:FBA50001648300 div Junior Nascimento.jpg|center|80px]] |- | [[Júnior Negrão]] | [[Salvador da Bahia]] | 1986-12-30 | [[Fitxategi:AFC Champions League Final 2020, 19 December 2020, Persepolis vs Ulsan Hyundai (1-2) (26).jpg|center|80px]] |- | [[Jailma de Lima]] | [[Taperoá (Bahia)|Taperoá]] | 1986-12-31 | [[Fitxategi:Jaílma de Lima - Rio 2016.jpg|center|80px]] |- | [[Uiara Catharina Soares e Silva]] | [[Feira de Santana]] | 1987 | |- | [[Dani Mangá]] | [[Salvador da Bahia]] | 1987-01-01 | |- | [[Origi]] | [[Salvador da Bahia]] | 1987-01-08 | |- | [[Caíque Silva Rocha]] | [[Salvador da Bahia]] | 1987-01-10 | |- | [[Laina Pretas por Salvador]] | [[Salvador da Bahia]] | 1987-01-16 | [[Fitxategi:FBA50001247599 div Laina Crisostomo.jpg|center|80px]] |- | [[Carlos Andrade Souza]] | [[Vitória da Conquista]] | 1987-01-23 | [[Fitxategi:Carlinhos fluminense (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Vitor Cruz de Jesus]] | [[Vera Cruz (Bahia)|Vera Cruz]] | 1987-02-01 | |- | [[Neto Coruja]] | [[Baixa Grande]] | 1987-02-07 | |- | [[Ricardo Nascimento]] | [[Ilhéus]] | 1987-02-07 | |- | [[Carlos André]] | [[Mutuípe]] | 1987-02-07 | |- | [[Diego Oliveira]] | [[Camacan]] | 1987-02-11 | |- | [[Adilson dos Santos Souza]] | [[Barra do Rocha]] | 1987-02-18 | |- | [[Wanderson Souza Carneiro]] | [[Correntina]] | 1987-02-23 | [[Fitxategi:Wanderson Souza Carneiro.jpg|center|80px]] |- | [[Almir de Souza Moreira Júnior]] | [[Salvador da Bahia]] | 1987-03-12 | |- | [[Gustavo Maccarone]] | [[Itaju do Colônia]] | 1987-03-17 | |- | [[Luís Cláudio Carvalho da Silva]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1987-03-27 | [[Fitxategi:LuisClaudioCarvalhoDaSilvaKhonKaenFC15March.jpg|center|80px]] |- | [[Fernando Lopes Alcântara]] | [[Salvador da Bahia]] | 1987-03-28 | [[Fitxategi:FernandoLopesDhofar.jpg|center|80px]] |- | [[Marcelo Oliveira Ferreira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1987-03-29 | [[Fitxategi:Marcelo Oliveira Ferreira.jpg|center|80px]] |- | [[Eliézio Santos Santana]] | [[Salvador da Bahia]] | 1987-03-31 | |- | [[Uiliam Santos Almeida]] | [[Jequié]] | 1987-04-14 | |- | [[Sammir]] | [[Itabuna]] | 1987-04-23 | [[Fitxategi:Jorge Sammir Cruz Campos 2008.jpg|center|80px]] |- | [[Danne Dahlin]] | [[Itabuna]] | 1987-04-23 | |- | [[Renan Motta]] | [[Salvador da Bahia]] | 1987-05-14 | |- | [[Larissa Luz]] | [[Salvador da Bahia]] | 1987-05-15 | [[Fitxategi:Larissa Luz.jpg|center|80px]] |- | [[Luedji Luna]] | [[Salvador da Bahia]] | 1987-05-25 | [[Fitxategi:Luedji Luna en el acto de cierre del MICA 2023.jpg|center|80px]] |- | [[Adriano Souza de Jesus]] | [[Bahia|Bahiako estatua]]<br/>[[Santa Cruz Cabrália]] | 1987-05-29 | |- | [[Adriano Pardal]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1987-06-13 | |- | [[Luís Carlos Lima]] | [[Itaberaba]] | 1987-06-15 | [[Fitxategi:Luis Carlos 2014.jpg|center|80px]] |- | [[Wilker Pereira dos Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1987-06-16 | |- | [[Laíne Kelve Sales Sousa Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1987-06-17 | |- | [[Valderico Júnior]] | [[Ilhéus]] | 1987-06-20 | [[Fitxategi:2024 VALDERICO JÚNIOR CANDIDATO PREFEITO BA ILHEUS TSE (50002063291).jpg|center|80px]] |- | [[Gabriel Valango da Silva]] | [[Camaçari]] | 1987-06-30 | |- | [[Flávio Boaventura]] | [[Feira de Santana]] | 1987-07-12 | |- | [[Bruno Santos Carioca]] | [[Lauro de Freitas]] | 1987-07-17 | [[Fitxategi:Brunod.jpg|center|80px]] |- | [[Bruno Batista]] | [[Salvador da Bahia]] | 1987-07-19 | |- | [[Robson de Jesus Reis]] | [[Salvador da Bahia]] | 1987-07-28 | |- | [[Rafael Costa Silva Sandes]] | [[Itabuna]] | 1987-08-05 | |- | [[Elison Fagundes dos Santos]] | [[Itacaré]] | 1987-08-21 | |- | [[Marcel Sacramento]] | [[Vera Cruz (Bahia)|Vera Cruz]] | 1987-08-24 | |- | [[Larissa Reis]] | [[Salvador da Bahia]] | 1987-08-27 | |- | [[Verena Batista]] | [[Salvador da Bahia]] | 1987-09-10 | |- | [[Lins Lima de Brito]] | [[Camaçari]] | 1987-09-11 | [[Fitxategi:Lins Lima 2015.jpg|center|80px]] |- | [[Marcone Cena]] | [[Itabuna]] | 1987-09-12 | |- | [[Roni Souza]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1987-09-16 | |- | [[Jackson Borges]] | [[Itabuna]] | 1987-09-16 | |- | [[Rubenilson dos Santos da Rocha]] | [[Salvador da Bahia]] | 1987-09-23 | [[Fitxategi:Kanu (RSCA).jpg|center|80px]] |- | [[Robenílson Vieira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1987-09-24 | [[Fitxategi:Robenílson de Jesus 2016.jpg|center|80px]] |- | [[Carlos Adriano Sousa Cruz]] | [[Valença (Bahia)|Valença]] | 1987-09-28 | [[Fitxategi:2020 FC Seoul profile shoot with Adriano 21s.jpg|center|80px]] |- | [[José Jorge Sousa dos Santos Júnior]] | [[Salvador da Bahia]] | 1987-10-17 | |- | [[Aluan Ricciardi]] | [[Vera Cruz (Bahia)|Vera Cruz]] | 1987-10-26 | |- | [[Neto Berola]] | [[Buerarema]] | 1987-11-18 | [[Fitxategi:Neto Berola vs Sao Bernardo-30 01 16.jpg|center|80px]] |- | [[Washington Ramirez Cruz Santos]] | [[Ribeira do Pombal]] | 1987-11-22 | |- | [[Juliana Cunha]] | [[Salvador da Bahia]] | 1987-12-22 | [[Fitxategi:Juliana-Cunha.png|center|80px]] |- | [[Wallace Reis Silva]] | [[Conceição do Coité]] | 1987-12-26 | [[Fitxategi:Wallacereis (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Luiz Arapiraca]] | [[Feira de Santana]] | 1987-12-26 | |- | [[Djavan da Silva Ferreira]] | [[Serrinha]] | 1987-12-31 | [[Fitxategi:Braga tren (4).jpg|center|80px]] |- | [[Nélson Barbosa Conceição]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1988-01-01 | |- | [[Bela Gil]] | [[Salvador da Bahia]] | 1988-01-03 | [[Fitxategi:Carnaval da Bahia de 2012, 22.jpg|center|80px]] |- | [[Guilherme Santos]] | [[Jequié]] | 1988-02-05 | |- | [[Bruno Santana]] | [[Conde (Bahia)|Conde]] | 1988-02-22 | |- | [[Cezar Black]] | [[Salvador da Bahia]] | 1988-02-24 | [[Fitxategi:Cezar Black - BBB A Eliminação 2023.png|center|80px]] |- | [[Fabiano Ribeiro de Freitas]] | [[Mundo Novo (Bahia)|Mundo Novo]] | 1988-02-29 | [[Fitxategi:OM - FC Porto - Valais Cup 2013 - Fabiano Ribeiro de Freitas.jpg|center|80px]] |- | [[Murilo França]] | [[Irecê]] | 1988-03-09 | [[Fitxategi:2024 Murilo França TSE BA 50001941975.jpg|center|80px]] |- | [[Cristiano Teixeira]] | [[Feira de Santana]] | 1988-03-15 | |- | [[Eliomar Correia Silva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1988-03-16 | |- | [[Alan Costa Cerqueira]] | [[Camaçari]] | 1988-03-24 | |- | [[Claudemir de Souza]] | [[Macaúbas]] | 1988-03-27 | [[Fitxategi:Claudemir de Souza.JPG|center|80px]] |- | [[Kleiton Domingues]] | [[Vitória da Conquista]] | 1988-04-02 | |- | [[Jhulliam Bonfim]] | [[Vera Cruz (Bahia)|Vera Cruz]] | 1988-04-04 | |- | [[Stefan Pereira]] | [[Brumado]] | 1988-04-16 | [[Fitxategi:Stefan Figueiredo Pereira.JPG|center|80px]] |- | [[Léo Santana]] | [[Salvador da Bahia]] | 1988-04-22 | [[Fitxategi:Léo Santanna.jpg|center|80px]] |- | [[Roberto Andrade Silva]] | [[Tucano (Bahia)|Tucano]] | 1988-04-24 | |- | [[Tatiane de Moura Bastos Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1988-05-05 | |- | [[Ligger Moreira Malaquias]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1988-05-18 | |- | [[Magno Cruz]] | [[Salvador da Bahia]] | 1988-05-20 | [[Fitxategi:Magno Cruz lors de l'entraînement avec l'EST.jpg|center|80px]] |- | [[Amanda Nunes]] | [[Pojuca]] | 1988-05-30 | [[Fitxategi:Ceremonial weigh ins - Amanda Nunes vs Julianna Peña UFC 269 (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Virna Jandiroba]] | [[Serrinha (Bahia)|Serrinha]] | 1988-05-30 | |- | [[Danilo Rios]] | [[Jacobina]] | 1988-06-09 | |- | [[Marconi Ribeiro Souza]] | [[Teixeira de Freitas]] | 1988-06-22 | |- | [[Anselmo Ramon]] | [[Camaçari]] | 1988-06-23<br/>1988-02-12 | |- | [[Alex Cazumba]] | [[Amélia Rodrigues (Bahia)|Amélia Rodrigues]] | 1988-06-30 | [[Fitxategi:Alex Cazumba.JPG|center|80px]] |- | [[Jefferson Nascimento]] | [[Campo Formoso]] | 1988-07-05 | [[Fitxategi:Michael Jefferson Nascimento-cropped.jpg|center|80px]] |- | [[Jander Ribeiro Santana]] | [[Feira de Santana]] | 1988-07-08 | |- | [[Adriano Apodi]] | [[Salvador da Bahia]] | 1988-07-19 | [[Fitxategi:Adriano Apodi.jpg|center|80px]] |- | [[Eduardo Bastos]] | [[Itabuna]] | 1988-07-21 | |- | [[Éverton Lopes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1988-08-08 | |- | [[Edivânia]] | [[Ribeira do Amparo]] | 1988-08-10 | |- | [[Vaneza Oliveira]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1988-08-12 | [[Fitxategi:Vaneza Oliveira during an interview in November 2016 01.png|center|80px]] |- | [[Lázaro Barbosa de Souza]] | [[Barra do Mendes]] | 1988-08-27 | |- | [[Marcelinho Veiga]] | [[Salvador da Bahia]] | 1988-09-16 | [[Fitxategi:FBA50001648309 div Marcelinho Veiga.jpg|center|80px]] |- | [[Adriano Vasconcelos Rego]] | [[Itabuna]] | 1988-09-18 | |- | [[Thiago Almasy]] | [[Salvador da Bahia]] | 1988-09-21 | [[Fitxategi:Thiago Almasy como Júnior (Na rédea curta).jpg|center|80px]] |- | [[Moisés Baiano]] | [[Feira de Santana]] | 1988-09-25 | |- | [[Douglas Augusto Mendes dos Santos]] | [[Paulo Afonso]] | 1988-10-04<br/>1988-04-10 | |- | [[Gilberto dos Santos Souza Júnior]] | [[Serrinha (Bahia)|Serrinha]] | 1988-10-20 | [[Fitxategi:Gilberto dos Santos Sac Republic.jpeg|center|80px]] |- | [[Eduardo Neto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1988-10-24 | [[Fitxategi:Eduardo Neto.jpg|center|80px]] |- | [[Robson Conceição]] | [[Salvador da Bahia]] | 1988-10-25 | [[Fitxategi:RobsonConceicao.jpg|center|80px]] |- | [[Luiza Monteiro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1988-11-21 | |- | [[Thomas Medeiros]] | [[Salvador da Bahia]] | 1988-12-27 | [[Fitxategi:Thomas Medeiros2.jpg|center|80px]] |- | [[Paulo Henrique de Lima]] | [[Jacobina]] | 1989 | |- | [[Jéssica Smetak]] | [[Salvador da Bahia]] | 1989 | |- | [[Marcelo Lima]] | [[Feira de Santana]] | 1989 | |- | [[Isa Isaac Silva]] | [[Barreiras]] | 1989 | |- | [[Tierry]] | [[Salvador da Bahia]] | 1989 | |- | [[Diego Andrade Silva Bispo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1989-01-05 | |- | [[Emerson Monteiro]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1989-01-05 | |- | [[Samuel de Oliveira Pires]] | [[Coaraci]] | 1989-01-17 | |- | [[Uilliams Bomfim Souza]] | [[Santo Antônio de Jesus]] | 1989-01-17 | |- | [[Joedson Santos Almeida]] | [[Feira de Santana]] | 1989-01-18 | |- | [[Alex Costa dos Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1989-01-29 | |- | [[Omarzinho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1989-02-10 | [[Fitxategi:2024 OMARZINHO TSE BA 50001921919.jpg|center|80px]] |- | [[Arthur Mendonça da Silva]] | [[Eunápolis]] | 1989-02-13 | |- | [[Raphael Macena]] | [[Ipiaú]] | 1989-02-25 | |- | [[Sofia Quiroga]] | [[Salvador da Bahia]] | 1989-03-13 | |- | [[Luiz Razia]] | [[Barreiras]] | 1989-04-04 | [[Fitxategi:Luiz Razia 2011.JPG|center|80px]] |- | [[Diego Ivo]] | [[Teixeira de Freitas]] | 1989-04-06 | |- | [[Reniê]] | [[Feira de Santana]] | 1989-04-10 | |- | [[Luiza Caspary]] | [[Salvador da Bahia]] | 1989-04-12 | |- | [[José Mendes Almeida da Cruz]] | [[Caravelas (Bahia)|Caravelas]] | 1989-04-26 | |- | [[Victor]] | [[Salvador da Bahia]] | 1989-05-05 | [[Fitxategi:Victor-ramos-palmeiras-2015.jpg|center|80px]] |- | [[Átila do Congo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1989-05-07 | [[Fitxategi:FBA50000633861 div Atila do Congo.jpg|center|80px]] |- | [[Cássio Lopes dos Reis]] | [[Ituberá]] | 1989-05-15 | |- | [[Petros Matheus dos Santos Araujo]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1989-05-29 | |- | [[Marclei Santos]] | [[Alagoinhas]] | 1989-06-08<br/>1989-06-18 | [[Fitxategi:Marclei Santos 20180318.jpg|center|80px]] |- | [[Samira Brito]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1989-06-08 | |- | [[Rayllan]] | [[Aiquara]] | 1989-06-10 | |- | [[Joris Bento Xavier]] | [[Teixeira de Freitas]] | 1989-06-27 | |- | [[Gerônimo dos Santos Oliveira]] | [[Riachão do Jacuípe]] | 1989-07-01 | |- | [[Vladimir Orlando Cardoso de Araújo Filho]] | [[Ipiaú]] | 1989-07-16 | [[Fitxategi:Santos vs Palmeiras - Vladimir.png|center|80px]] |- | [[Lazaro Rocha Oliveira]] | [[Presidente Dutra (Bahia)|Presidente Dutra]] | 1989-07-19 | |- | [[Erico Constantino Da Silva]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1989-07-20 | |- | [[Elton Constantino da Silva]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1989-07-20 | |- | [[Nádson da Silva Almeida]] | [[Lauro de Freitas]] | 1989-07-22 | |- | [[Marcos Martins dos Anjos]] | [[Souto Soares]] | 1989-07-24 | |- | [[Allan do Carmo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1989-08-03 | [[Fitxategi:Allan do Carmo.jpg|center|80px]] |- | [[Fabiana da Silva Simões]] | [[Salvador da Bahia]] | 1989-08-04 | [[Fitxategi:Ty89 Fabiana da Silva Simoes 4327.jpg|center|80px]] |- | [[Gabriela Flor]] | [[Salvador da Bahia]] | 1989-08-18 | |- | [[Filipe Estevez]] | [[Salvador da Bahia]] | 1989-09-02 | |- | [[Sérgio Manoel Barbosa Santos]] | [[Xique-Xique]] | 1989-09-08<br/>1989 | |- | [[Jefinho]] | [[Candeias (Bahia)|Candeias]] | 1989-10-05 | |- | [[Synthya Torquato dos Reis]] | [[Itabuna]] | 1989-10-07 | |- | [[Matteus Oliveira Santos]] | [[Ubaitaba]] | 1989-10-11 | |- | [[Marcos Antônio da Silva Gonçalves]] | [[Prado (Bahia)|Prado]] | 1989-10-17<br/>1989-10-19 | [[Fitxategi:Marquinhos 2012.jpg|center|80px]] |- | [[Anderson Conceição]] | [[Caravelas (Bahia)|Caravelas]] | 1989-10-24 | |- | [[Leonardo Passos Alves]] | [[Jacobina]] | 1989-11-29 | |- | [[Antonio Neto]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1989-12-07 | |- | [[Pedro Mamerto Silva Botelho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1989-12-14 | [[Fitxategi:Pedro Botelho Llevant.jpg|center|80px]] |- | [[Morgana Moreno]] | [[Salvador da Bahia]] | 1990 | |- | [[Gabriel Lago]] | [[Salvador da Bahia]] | 1990 | |- | [[Gabriel Santana Pinto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1990-01-06 | [[Fitxategi:BAHIA X SP FOTO MAX HAACK (18) - Gabriel Santana.jpg|center|80px]] |- | [[Evanildo Borges Barbosa Júnior]] | [[Salvador da Bahia]] | 1990-01-11 | [[Fitxategi:Juninho-palmeiras-out2013.png|center|80px]] |- | [[Bruno Costa de Souza]] | [[Salvador da Bahia]] | 1990-02-06 | |- | [[Rafael Batatinha]] | [[Senhor do Bonfim (Bahia)|Senhor do Bonfim]] | 1990-02-09 | |- | [[Alex Ricardo Santos Barbosa]] | [[Camacan]] | 1990-02-09 | |- | [[Matheus Andrade]] | [[Salvador da Bahia]] | 1990-02-22 | |- | [[Edson dos Santos Reis]] | [[Conceição do Jacuípe]] | 1990-02-26 | |- | [[Fabio da Conceicao Amorim]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1990-02-28 | |- | [[Neivison Silva Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1990-03-06 | |- | [[Ramon Carvalho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1990-03-06 | |- | [[Marcos Renan Oliveira Santana]] | [[Itarantim]] | 1990-03-07<br/>1990-04-07 | |- | [[Alanna Larissa Santana de Carvalho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1990-03-10 | |- | [[Allan Fayan]] | [[Jacobina]] | 1990-03-20 | |- | [[Dija Baiano]] | [[Feira de Santana]] | 1990-04-05 | |- | [[Vander Luiz Silva Souza]] | [[Salvador da Bahia]] | 1990-04-17 | [[Fitxategi:Vander Luiz Silva Souza 20180316.jpg|center|80px]] |- | [[Larissa Marques]] | [[Irecê]] | 1990-05-04 | [[Fitxategi:Larissa Marques ao vivo em Angra dos Reis (01.Jan.2023) 02.jpg|center|80px]] |- | [[Marinaldo dos Santos Oliveira]] | [[Maetinga]] | 1990-05-13 | |- | [[Pink]] | [[Salvador da Bahia]] | 1990-05-18 | |- | [[Alex dos Santos Gonçalves]] | [[Teixeira de Freitas]] | 1990-05-20 | |- | [[Jucimar José Teixeira]] | [[Oliveira dos Brejinhos]] | 1990-05-20 | [[Fitxategi:AlemaoInter2017.jpg|center|80px]] |- | [[Cléber Santana]] | [[Salvador da Bahia]] | 1990-05-26 | |- | [[Bruno Oliveira de Matos]] | [[Barra (Bahia)|Barra]] | 1990-06-05 | |- | [[Thiago Fonseca de Andrade]] | [[Salvador da Bahia]] | 1990-06-19 | [[Fitxategi:Discoveries Match (Andrade).jpg|center|80px]] |- | [[Duda Sanches]] | [[Feira de Santana]] | 1990-06-20 | [[Fitxategi:FBA50000816235 div.jpg|center|80px]] |- | [[Gabriel Pimba]] | [[Mansidão]] | 1990-07-04 | |- | [[Ednei Barbosa de Souza]] | [[Senhor do Bonfim (Bahia)|Senhor do Bonfim]] | 1990-07-05 | |- | [[Katia Cardoso]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1990-07-15 | |- | [[Norberto Pereira Marinho Neto]] | [[Brumado]] | 1990-07-19 | |- | [[Corel (artist)]] | [[Jequié]] | 1990-07-19 | [[Fitxategi:Coral Jequié.jpg|center|80px]] |- | [[Cristovam]] | [[Feira de Santana]] | 1990-07-25 | |- | [[Ramón Rodríguez da Silva]] | [[Ipiaú]] | 1990-08-22 | [[Fitxategi:Ramon rodriguez da silva.jpg|center|80px]] |- | [[Rafael Feital da Silva]] | [[Feira de Santana]] | 1990-10-08 | |- | [[João Pimenta]] | [[Pojuca]] | 1990-10-09 | |- | [[Natan Carneiro de Lima]] | [[Pé de Serra]] | 1990-11-08 | |- | [[Júnior Timbó]] | [[Feira de Santana]] | 1990-11-14 | |- | [[Fernando Cardoso]] | [[Ilhéus]]<br/>[[Brasil]] | 1990-11-20 | |- | [[Cleber Janderson Pereira Reis]] | [[São Francisco do Conde]] | 1990-12-05 | [[Fitxategi:Cléber Reis.jpg|center|80px]] |- | [[Adaílton dos Santos da Silva]] | [[Camaçari]] | 1990-12-06 | |- | [[Evson Patrício]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1990-12-09 | [[Fitxategi:Chiangmai Utd Evson Patricio 20mar21.jpg|center|80px]] |- | [[Safira Moreira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1991 | |- | [[Marcos Antonio Almeida Silva]] | [[Riacho de Santana (Bahia)|Riacho de Santana]] | 1991-01-14 | |- | [[Geison Araújo dos Santos]] | [[Jequié]] | 1991-01-22 | |- | [[Alline Souza Barbosa]] | [[Serrinha (Bahia)|Serrinha]] | 1991-01-28 | |- | [[Rogério Conceição do Rosário]] | [[Cairu]] | 1991-02-01 | |- | [[Bruno dos Santos Dias]] | [[Itabuna]] | 1991-02-02 | |- | [[Wanderson Santos Pereira]] | [[Vitória da Conquista]] | 1991-02-07 | |- | [[Lucas Pereira Mendes]] | [[Feira de Santana]] | 1991-02-28 | |- | [[Moisés Ribeiro Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1991-03-03 | |- | [[Alex Reinaldo]] | [[Jacobina]] | 1991-03-08 | [[Fitxategi:Alex Reinaldo 2022-05.jpg|center|80px]] |- | [[Pedro Henrique de Santana Almeida]] | [[Jequié]] | 1991-03-28 | |- | [[Ismael Ressureição]] | [[Feira de Santana]] | 1991-04-03 | |- | [[Danilo Almeida Alves]] | [[Baixa Grande]] | 1991-04-11 | |- | [[Gil]] | [[Irecê]] | 1991-04-13 | |- | [[Lumena Aleluia]] | [[Salvador da Bahia]] | 1991-04-18 | [[Fitxategi:Lumena-aleluia1.jpg|center|80px]] |- | [[Alan Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1991-04-24 | |- | [[Evaldo Macarrão]] | [[Salvador da Bahia]] | 1991-04-29 | |- | [[Carol Couto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1991-06-13 | |- | [[Rafaelle Souza]] | [[Cipó (Bahia)|Cipó]] | 1991-06-18 | [[Fitxategi:Rafaelle Souza - Rio 2016.jpg|center|80px]] |- | [[Victor Araujo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1991-06-25 | |- | [[Jailton Almeida]] | [[Salvador da Bahia]] | 1991-06-28 | [[Fitxategi:Almeida 2023.png|center|80px]] |- | [[Sinho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1991-07-08 | |- | [[Ana Lúcia Nascimento dos Santos]] | [[Simões Filho]] | 1991-07-22 | |- | [[Rafael de Jesus Bonfim]] | [[Salvador da Bahia]] | 1991-07-24 | |- | [[Jadson de Brito Lima]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1991-08-22 | |- | [[Marion Silva Fernandes]] | [[Teixeira de Freitas]] | 1991-09-07 | |- | [[Marcos da Silva França]] | [[Salvador da Bahia]] | 1991-09-10<br/>1989-09-10 | [[Fitxategi:KenoPalmeiras2018.jpg|center|80px]] |- | [[Renato Neto]] | [[Camacan]] | 1991-09-27 | [[Fitxategi:Renato Neto - Zenit-Gent (2015).jpg|center|80px]] |- | [[Leonardo Moreira Morais]] | [[Salvador da Bahia]] | 1991-10-03 | [[Fitxategi:Internacional-2015 (7).jpg|center|80px]] |- | [[Caio Icaro Silva Ramos]] | [[Alagoinhas]] | 1991-10-19 | |- | [[Marianna Dias]] | [[Feira de Santana]] | 1991-12-11 | [[Fitxategi:Por Lula em Porto Alegre, 22 01 2018. (39845821481).jpg|center|80px]] |- | [[Jorbison Reis dos Santos]] | [[Camaçari]] | 1991-12-30<br/>1989-10-23 | |- | [[Henrique Santos Castro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1992-01-01 | |- | [[Jonatan]] | [[Salvador da Bahia]] | 1992-01-04 | |- | [[Mádson]] | [[Itaparica]] | 1992-01-13 | [[Fitxategi:Madson Ferreira, 19 anos, lateral direito (5396260335).jpg|center|80px]] |- | [[Victor Colonese]] | [[Salvador da Bahia]] | 1992-01-16 | [[Fitxategi:Victor Colonese em 2021.jpg|center|80px]] |- | [[Weslley Silva Santos Rodrigues]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1992-01-16 | |- | [[Mario Sérgio]] | [[Baixa Grande]] | 1992-01-19 | |- | [[Pastor Isidório Filho]] | [[Candeias (Bahia)|Candeias]] | 1992-01-26 | [[Fitxategi:50000033732 Joao Isidorio.jpg|center|80px]] |- | [[Gabriel Araújo Carvalho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1992-01-29 | |- | [[Marquinhos de Renato]] | [[Conceição do Coité]] | 1992-02-15 | [[Fitxategi:2024 MARQUINHOS TSE BA 50002083205.jpg|center|80px]] |- | [[Victor Braga]] | [[Salvador da Bahia]] | 1992-02-17 | |- | [[Nádson Alves Viana]] | [[Salvador da Bahia]] | 1992-02-21 | |- | [[Danilo Mesquita]] | [[Salvador da Bahia]] | 1992-02-26 | [[Fitxategi:Danilo Mesquita.jpg|center|80px]] |- | [[Gilmerson dos Santos Mota]] | [[Salvador da Bahia]] | 1992-02-27 | |- | [[Emerson Gustavo Pinto dos Santos]] | [[Feira de Santana]] | 1992-02-27 | |- | [[Marcos Miranda]] | [[Itabuna]] | 1992-03-06 | |- | [[Jean Batista]] | [[Itabuna]] | 1992-03-06 | |- | [[Adenilson Martins do Carmo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1992-03-09 | |- | [[Jussandro]] | [[Ibititá]] | 1992-03-11 | |- | [[Ana Marcela Cunha]] | [[Salvador da Bahia]] | 1992-03-23 | [[Fitxategi:Ana Marcela Cunha em 2021.jpg|center|80px]] |- | [[João Felipe de Melo Lacerda]] | [[Barreiras]] | 1992-03-31 | |- | [[René Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1992-04-21 | |- | [[Judson Augusto do Bonfim Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1992-05-06 | |- | [[Robert William De Souza Ribeiro]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1992-05-09 | |- | [[Robert De Souza Ribeiro]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1992-05-09 | |- | [[Jerlane Santos Matos Brito]] | [[Jequié]] | 1992-05-09 | |- | [[Alan Pinheiro]] | [[Brumado]] | 1992-05-13 | |- | [[Caíque Silva Sá]] | [[Riachão do Jacuípe]] | 1992-05-23 | |- | [[Laerte do Vando]] | [[Monte Santo]] | 1992-05-23 | [[Fitxategi:FBA50001604617 div Laerte do Vando.jpg|center|80px]] |- | [[Jeferson Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1992-05-28 | |- | [[Sebá]] | [[Salvador da Bahia]] | 1992-06-08 | |- | [[Marcelle Moraes]] | [[Amargosa]] | 1992-06-12 | [[Fitxategi:FBA50000816236 div.jpg|center|80px]] |- | [[Fabrício Baiano]] | [[Camacan]] | 1992-06-13 | |- | [[Ricardo Burgos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1992-06-16 | [[Fitxategi:Ricardo-burgos-vitoria-cine-video-depois-da-chuva.jpg|center|80px]] |- | [[Maycon de Jesús Santana]] | [[Adustina]] | 1992-07-11 | |- | [[Erick Luis]] | [[Salvador da Bahia]] | 1992-07-16 | |- | [[Nixon Darlanio Reis Cardoso]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1992-07-20 | |- | [[Zé Uilton]] | [[Itapitanga]] | 1992-07-25 | |- | [[Tatiana Regina De Jesus Chagas]] | [[Salvador da Bahia]] | 1992-07-25 | |- | [[Andemberg Nonato Menezes de Souza]] | [[Alagoinhas]] | 1992-08-10 | |- | [[Vanessa Meneses dos Santos]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1992-08-13 | |- | [[Nabiyah Be]] | [[Salvador da Bahia]] | 1992-08-15 | [[Fitxategi:Nabiyah Be.jpg|center|80px]] |- | [[Júlia]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1992-08-18 | |- | [[Jemerson]] | [[Jeremoabo]] | 1992-08-24 | [[Fitxategi:399036 sPICT.jpg|center|80px]] |- | [[Bruno Alves de Souza]] | [[Seabra]] | 1992-09-13 | |- | [[Bruno Silva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1992-09-14 | |- | [[Diego Castro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1992-09-14 | [[Fitxategi:FBA50001609451 div Diego Castro.jpg|center|80px]] |- | [[Gilvan Junior]] | [[Ribeira do Pombal]] | 1992-09-20 | |- | [[Adilson Bahia]] | [[Salvador da Bahia]] | 1992-09-27 | |- | [[Fábio Gama]] | [[Ribeira do Pombal]] | 1992-10-02 | |- | [[Francine]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1992-10-08 | |- | [[Brendon Eric de Souza Silva]] | [[Jequié]] | 1992-10-26<br/>1992-10-28 | [[Fitxategi:Brandon Williams.jpg|center|80px]] |- | [[Felipe Santana]] | [[Salvador da Bahia]] | 1992-11-06 | [[Fitxategi:2024 FELIPE SANTANA TSE BA 50002054460.jpg|center|80px]] |- | [[Capa]] | [[Serrinha (Bahia)|Serrinha]] | 1992-12-07 | |- | [[Beatriz Ferreira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1992-12-09 | [[Fitxategi:Sargento Beatriz Ferreira, atleta de boxe da Marinha, conquista medalha de ouro nos 60Kg nos jogos pan-americanos de Santiago - 2023 (53328245057).jpg|center|80px]] |- | [[Robert Santos Gomes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1992-12-27 | |- | [[Anderson Dias]] | [[Salvador da Bahia]] | 1993 | [[Fitxategi:Anderson Dias.jpg|center|80px]] |- | [[Sponja]] | [[Salvador da Bahia]] | 1993 | |- | [[Lorena Improta]] | [[Salvador da Bahia]] | 1993 | [[Fitxategi:Lore Improta.jpg|center|80px]] |- | [[Ventura Profana]] | [[Salvador da Bahia]] | 1993 | |- | [[Geilane de Oliveira]] | [[São José do Jacuípe]] | 1993-01-01 | |- | [[Yacuna Tuxa]] | [[Rodelas]] | 1993 | |- | [[Givanildo]] | [[Cachoeira (Bahia)|Cachoeira]] | 1993-01-03 | |- | [[Alex Flávio Santos Luz]] | [[Salvador da Bahia]] | 1993-01-21 | |- | [[Agdon Menezes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1993-01-26 | |- | [[Táscitha Oliveira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1993-01-30 | |- | [[Thiago Santana]] | [[Serrinha (Bahia)|Serrinha]] | 1993-02-04 | |- | [[Reginaldo Lopes de Jesus]] | [[Salvador da Bahia]] | 1993-02-22 | |- | [[Ryder Matos]] | [[Seabra]] | 1993-02-27 | |- | [[Mauri Franco Barbosa da Silva]] | [[Catu]] | 1993-03-06 | |- | [[Júnior Batista]] | [[Salvador da Bahia]] | 1993-04-11 | |- | [[Sulivã Bispo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1993-04-23 | [[Fitxategi:Sulivã Bispo como Mainha (Na rédea curta).jpg|center|80px]] |- | [[Nuno Cavalcante]] | [[Salvador da Bahia]] | 1993-04-24 | |- | [[Willie]] | [[Caravelas (Bahia)|Caravelas]] | 1993-05-15 | |- | [[Mateus Guerra]] | [[Teixeira de Freitas]] | 1993-05-19 | [[Fitxategi:2024 MATEUS GUERRA CANDIDATO VICE-PREFEITO BA TEIXEIRA DE FREITAS TSE (50001885906).jpg|center|80px]] |- | [[Enderson Bruno dos Santos]] | [[Itabuna]] | 1993-06-09 | |- | [[Yuri Takao Shinozaki]] | [[Teixeira de Freitas]] | 1993-06-16 | |- | [[Pedrinho]] | [[Barreiras]] | 1993-06-18 | |- | [[Gilberto Trindade de Souza Neto]] | [[Gandu]] | 1993-06-26<br/>1993-06-28 | |- | [[Adílio]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1993-07-05 | |- | [[William Cordeiro Melo]] | [[Itabuna]] | 1993-07-15 | |- | [[Rodrigo Lobão]] | [[Salvador da Bahia]] | 1993-07-17 | |- | [[Priscila dos Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1993-07-18 | |- | [[Uirá Marques]] | [[Camaçari]] | 1993-07-22 | |- | [[Filipe Augusto]] | [[Itambé (Bahia)|Itambé]] | 1993-08-12 | [[Fitxategi:Filipe Augusto - Braga tren (2016).jpg|center|80px]] |- | [[Josenildo Brito da Silva]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1993-08-23 | |- | [[Wilza Santos de Oliveira]] | [[Oliveira dos Brejinhos]] | 1993-08-24 | |- | [[Alef Vieira Santos]] | [[Itabuna]] | 1993-09-10 | |- | [[José Roberto Assunção de Araújo Filho]] | [[Teixeira de Freitas]] | 1993-09-14 | |- | [[Sabrina Castro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1993-09-29 | |- | [[Guilherme]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1993-10-10 | |- | [[Rodrigo Gomes dos Santos]] | [[Belmonte (Bahia)|Belmonte]] | 1993-10-13 | [[Fitxategi:Rodrigao 2016.png|center|80px]] |- | [[Rob Phillips]] | [[Salvador da Bahia]] | 1993-10-17 | |- | [[Joao Inacio de Jesus Cerqueria]] | [[Feira de Santana]] | 1993-11-04 | |- | [[Geremias Ribeiro Júnior]] | [[Salvador da Bahia]] | 1993-12-13 | |- | [[Romário da Silva Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1993-12-18 | |- | [[Jordávio Ramos]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1993-12-24 | [[Fitxategi:FBA50001613908 div Jordavio Ramos.jpg|center|80px]] |- | [[Janaron Uhãy]] | [[Santa Cruz Cabrália]] | 1994 | |- | [[Monique Evelle]] | [[Salvador da Bahia]] | 1994 | |- | [[Jerry Smith]] | [[Una (Brasil)|Una]] | 1994 | [[Fitxategi:Jerry Smith.png|center|80px]] |- | [[Isaquias Queiroz]] | [[Ubaitaba]] | 1994-01-03 | [[Fitxategi:Isaquias Queiroz 2016.jpg|center|80px]] |- | [[Isabela Ramona]] | [[Salvador da Bahia]] | 1994-01-23 | [[Fitxategi:Pré-Olímpico das Américas Feminino - 2019 (49062500202).jpg|center|80px]] |- | [[Joedison Teixeira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1994-01-28 | [[Fitxategi:Joedson.jpg|center|80px]] |- | [[Talisca]] | [[Feira de Santana]] | 1994-02-01 | [[Fitxategi:Anderson talisca-1527276212 (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Mari Gonzalez]] | [[Salvador da Bahia]] | 1994-02-16 | [[Fitxategi:Mari Gonzalez - Mesacast BBB 2024 (1).png|center|80px]] |- | [[Willyan da Silva Barbosa]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1994-02-17 | [[Fitxategi:240626 FC 서울 vs 강원 (Willyan).jpg|center|80px]] |- | [[Guido Menezes Barreto de Andrade]] | [[Salvador da Bahia]] | 1994-02-18 | |- | [[Jairo Pinheiro Palmeira Neto]] | [[Camaçari]] | 1994-03-04 | |- | [[Stanly]] | [[Santa Rita de Cássia (Bahia)|Santa Rita de Cássia]] | 1994-03-23 | |- | [[Samuel Portugal]] | [[Teixeira de Freitas]] | 1994-03-29 | |- | [[Naura Almeida]] | [[Paratinga]] | 1994-04-03 | [[Fitxategi:Show de Naura Almeida em Paratinga, julho de 2024 (1).jpg|center|80px]] |- | [[Antonio Felipe Gonzaga de Aquino]] | [[Salvador da Bahia]] | 1994-04-08 | |- | [[Feijão]] | [[Salvador da Bahia]] | 1994-04-08 | |- | [[Maracás]] | [[Itiruçu]] | 1994-04-27 | |- | [[Uilson Pedruzzi de Oliveira]] | [[Mucuri]] | 1994-04-28 | [[Fitxategi:Uilsonpedruzzideoliveira.jpg|center|80px]] |- | [[Lucas Silva de Oliveira]] | [[Saubara]] | 1994-04-28 | |- | [[Marcelo Machado dos Santos]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | 1994-04-29<br/>1994-05-29 | |- | [[Geferson]] | [[Lauro de Freitas]] | 1994-05-13 | [[Fitxategi:InterCruzeiro2016Geferson.jpg|center|80px]] |- | [[Spartakus Santiago]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1994-05-15 | [[Fitxategi:TEDxSaoPaulo, November 2020, Spartakus Santiago 19.jpg|center|80px]] |- | [[Flavinho Santana]] | [[Itaberaba]] | 1994-05-25 | [[Fitxategi:2024 FLAVINHO SANTANA CANDIDATO VICE-PREFEITO BA JEQUIE TSE (50001907561).jpg|center|80px]] |- | [[Carlos Vinícius Santos de Jesus]] | [[Camacan]] | 1994-06-22<br/>1990-01-16 | [[Fitxategi:Metallist-Bayer-04 (1).jpg|center|80px]] |- | [[Valter Bitencourt Júnior]] | [[Salvador da Bahia]] | 1994-06-25 | [[Fitxategi:Valter B. Júnior.jpg|center|80px]] |- | [[Vítor Costa de Brito]] | [[Valente (Bahia)|Valente]] | 1994-07-01 | [[Fitxategi:Entraînement RC Lens - 2 juillet 2019 69.jpg|center|80px]] |- | [[Patric Calmon]] | [[Madre de Deus (Bahia)|Madre de Deus]] | 1994-07-05 | |- | [[Darlan Bispo Damasceno]] | [[Irará]] | 1994-07-21 | |- | [[Halef Pitbull]] | [[Potiraguá]] | 1994-08-20 | |- | [[Kevi Jonny]] | [[Senhor do Bonfim (Bahia)|Senhor do Bonfim]] | 1994-09-04 | |- | [[Railan dos Santos Reis]] | [[Araci]] | 1994-09-06 | |- | [[Gustavo Blanco]] | [[Salvador da Bahia]] | 1994-10-03 | |- | [[Júnior Santos]] | [[Conceição do Jacuípe]] | 1994-10-11 | [[Fitxategi:Júnior Santos-2019.jpg|center|80px]] |- | [[Allef de Andrade Rodrigues]] | [[Sento Sé]] | 1994-11-04 | [[Fitxategi:Аллеф, футболист (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Leo Bahia]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1994-11-04 | |- | [[Fabiano Alves]] | [[São Felipe (Bahia)|São Felipe]] | 1994-12-01 | |- | [[Big Mike]] | [[Ubaitaba]] | 1994-12-28 | [[Fitxategi:LuanAlmeida.jpg|center|80px]] |- | [[Talita Coling]] | [[Mucugê]] | 1995 | [[Fitxategi:Talita Coling em estreia de Divaldo no JK Iguatemi.jpg|center|80px]] |- | [[Brandao de Souza]] | [[Salvador da Bahia]] | 1995<br/>1995-11-01 | |- | [[Tays Reis]] | [[Ilhéus]] | 1995-01-13 | |- | [[João Carlos Cardoso Santo]] | [[Coaraci]] | 1995-03-01 | |- | [[Ailton Ferreira Silva]] | [[Lauro de Freitas]] | 1995-03-16<br/>1995-05-16 | [[Fitxategi:Ailton ferreira silva.jpg|center|80px]] |- | [[Walace Souza Silva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1995-04-04 | [[Fitxategi:Walace Souza Silva - Rio 2016.jpg|center|80px]] |- | [[Ramon Menezes Roma]] | [[Riachão do Jacuípe]] | 1995-05-03 | |- | [[Jefferson Baiano]] | [[Salvador da Bahia]] | 1995-05-10 | |- | [[Rodrigo de Oliveira Ramos]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1995-05-24 | |- | [[Maria São Pedro Dias de Jesus]] | [[Ipirá]] | 1995-06-29 | |- | [[Raíssa Santana]] | [[Itaberaba]] | 1995-07-06 | [[Fitxategi:Miss Universe 2016 - Miss Brazil (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Wanderson de Jesus Martins]] | [[Irecê]] | 1995-07-17 | [[Fitxategi:Santos vs Sport - Caju.png|center|80px]] |- | [[Andreza Delgado]] | [[Ilhéus]] | 1995-08-03 | |- | [[Lenny Leone]] | [[Salvador da Bahia]] | 1995-08-22 | |- | [[Cauly Oliveira Souza]] | [[Porto Seguro]] | 1995-09-15 | |- | [[Yan Victor]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1995-09-18 | |- | [[Verena Amorim Dias]] | [[Salvador da Bahia]] | 1995-09-19 | |- | [[Hayner William Monjardim Cordeiro]] | [[Salvador da Bahia]] | 1995-10-02 | |- | [[Majur]] | [[Salvador da Bahia]] | 1995-10-21 | [[Fitxategi:Majur 2022.png|center|80px]] |- | [[Jean Paulo Fernandes Filho]] | [[Salvador da Bahia]] | 1995-10-26 | [[Fitxategi:Jean Paulo Fernandes Filho.jpg|center|80px]] |- | [[Jessi Alves]] | [[Bom Jesus da Lapa]] | 1995-11-28 | [[Fitxategi:JessilaneAlves2.jpg|center|80px]] |- | [[Nixon Guylherme]] | [[Feira de Santana]] | 1995-12-26 | |- | [[Luis Cajaiba]] | [[Vitória da Conquista]] | 1996 | |- | [[Raniele]] | [[Baixa Grande]] | 1996 | [[Fitxategi:Raniele 2020.png|center|80px]] |- | [[Ítalo]] | [[Teixeira de Freitas]] | 1996-01-10 | |- | [[Baco Exu do Blues]] | [[Salvador da Bahia]] | 1996-01-11 | [[Fitxategi:Baco Exu do Blues (52194422697) (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Rodrigo Becão]] | [[Salvador da Bahia]] | 1996-01-19 | [[Fitxategi:Rodrigo Nascimento França.jpg|center|80px]] |- | [[Inácio Carneiro dos Santos]] | [[Conceição do Coité]] | 1996-01-29 | |- | [[Joanderson de Jesus Assis]] | [[Jequié]] | 1996-02-16 | |- | [[Matheus de Jesus Cardoso]] | [[Porto Seguro]] | 1996-02-22 | |- | [[Danilo Barbosa]] | [[Simões Filho]] | 1996-02-28 | [[Fitxategi:RC Lens - OGC Nice (10-04-2022) 33.jpg|center|80px]] |- | [[José Artur de Lima Junior]] | [[Brumado]] | 1996-03-11 | [[Fitxategi:Artur 2017-06-14 (35655458762) (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Lais Araujo]] | [[Salvador da Bahia]] | 1996-03-16 | [[Fitxategi:Lais Araujo Adelaide United 2019-12-22 (49258072421) (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Paulo Victor]] | [[Itanhém]] | 1996-03-22<br/>1993-03-22 | [[Fitxategi:SC Wiener Neustadt vs. SC Austria Lustenau 2018-04-24 (024).jpg|center|80px]] |- | [[Devid De Santana Silva]] | [[Alagoinhas]] | 1996-03-28 | |- | [[Sávio Roberto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1996-04-30 | |- | [[Raíssa Rocha Machado]] | [[Ibipeba]] | 1996-05-17 | [[Fitxategi:Raissa Machado em Tóquio 2020 (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Neto Carletto]] | [[Itamaraju]] | 1996-05-28 | [[Fitxategi:Depnetocarletto.jpg|center|80px]] |- | [[Isabela Sousa]] | [[Salvador da Bahia]] | 1996-06-02 | [[Fitxategi:2020 ISABELA SOUSATSE BA 50000759192.jpg|center|80px]] |- | [[Erika Canela]] | [[Salvador da Bahia]] | 1996-07-04 | |- | [[Gabriel Torres]] | [[Salvador da Bahia]] | 1996-08-01 | [[Fitxategi:HFDvPGH 2021-05-15 - Gabriel Torres (51181151237) (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Augusto Neto]] | [[Salvador da Bahia]] | 1996-08-02 | |- | [[Bryan Borges Mascarenhas]] | [[Salvador da Bahia]] | 1996-08-03 | |- | [[Taty]] | [[Salvador da Bahia]] | 1996-08-11 | |- | [[Ronaldo de Oliveira Strada]] | [[Salvador da Bahia]] | 1996-08-22 | |- | [[Ruster]] | [[Porto Seguro]] | 1996-08-24 | |- | [[Neto Borges]] | [[Saubara]] | 1996-09-13 | [[Fitxategi:Hammarby-Djurgården-63.jpg|center|80px]] |- | [[Roger Guedes]] | [[Salvador da Bahia]] | 1996-10-02 | [[Fitxategi:RogerGuedesAtletico2018.jpg|center|80px]] |- | [[Cléber]] | [[Salvador da Bahia]] | 1996-10-22 | |- | [[Bruno Santos]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 1996-11-18 | |- | [[Gilberto Jesus dos Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1997-02-14<br/>1997-02-17 | |- | [[Zeca]] | [[Salvador da Bahia]] | 1997-03-10 | |- | [[Gleison Bremer Silva Nascimento]] | [[Itapitanga]] | 1997-03-18 | |- | [[Murilo Cerqueira]] | [[São Gonçalo dos Campos]] | 1997-03-27 | [[Fitxategi:ATL-Madrid-Lokomotiv-Murilo-Morata.jpg|center|80px]] |- | [[Matheus Jesus]] | [[Salvador da Bahia]] | 1997-04-10 | [[Fitxategi:Premiação Série A2 2023 - 52816894228 - Matheus Jesus.jpg|center|80px]] |- | [[Michel]] | [[Salvador da Bahia]] | 1997-05-12 | |- | [[Jean Patric]] | [[Itaparica Island]] | 1997-05-14 | |- | [[Everson Bispo Pereira]] | [[Salvador da Bahia]] | 1997-07-24 | |- | [[Caíque Luiz Santos da Purificação]] | [[Salvador da Bahia]] | 1997-07-31 | [[Fitxategi:Caíque Luiz Santos da Purificação 2017.jpg|center|80px]] |- | [[Nickson Kleber Cordeiro de Almeida]] | [[Salvador da Bahia]] | 1997-08-06 | |- | [[Carlos Eduardo Lopes Cruz]] | [[Salvador da Bahia]] | 1997-08-08 | |- | [[Rogério Andrade Filho]] | [[Santo Antônio de Jesus]] | 1997-08-10 | [[Fitxategi:FBA50000607999 div Rogerio Andrade Filho.jpg|center|80px]] |- | [[Luiz Henrique dos Santos Júnior]] | [[Salvador da Bahia]] | 1998-01-17 | |- | [[Franciele Purcina do Nascimento]] | [[Ubaíra]] | 1998-01-27 | |- | [[Ilson Cedric Borges de Acácio Lima]] | [[Salvador da Bahia]] | 1998-02-14 | |- | [[Wellissol]] | [[Salvador da Bahia]] | 1998-02-16 | |- | [[Hebert Conceição]] | [[Salvador da Bahia]] | 1998-02-28 | [[Fitxategi:Medalha Hebert Conceição.jpg|center|80px]] |- | [[Tiago Santana]] | [[Salvador da Bahia]] | 1998-04-14 | |- | [[Samile Bermannelli]] | [[Salvador da Bahia]] | 1998-05-22 | |- | [[Geovane]] | [[Jacobina]] | 1998-06-15 | |- | [[Rodrigo Freitas]] | [[Salvador da Bahia]] | 1998-06-17 | |- | [[Matheus José]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | 1998-07-18 | |- | [[Araujo]] | [[São José do Jacuípe]] | 1998-08-07 | |- | [[Yan Matheus]] | [[Alagoinhas]] | 1998-09-04 | [[Fitxategi:Yokohama F. Marinos - Manchester City (3-5) - 53075486335 (Yan Matheus).jpg|center|80px]] |- | [[Nàssi]] | [[Feira de Santana]] | 1998-09-05 | |- | [[Jamerson Bahia]] | [[Salvador da Bahia]] | 1998-09-09 | |- | [[Ruan]] | [[São Francisco do Conde]] | 1998-10-21 | |- | [[Jeferson Hiller]] | [[Salvador da Bahia]] | 1998-11-30 | |- | [[Pedro]] | [[Itabuna]] | 1999 | |- | [[Geovane da Silva de Souza]] | [[Salvador da Bahia]] | 1999<br/>1999-03-21 | |- | [[Marina Nóbrega Gonçalves]] | [[Salvador da Bahia]] | 1999-01-20 | |- | [[Matheus de Geraldo Júnior]] | [[Salvador da Bahia]] | 1999-01-27 | [[Fitxategi:FBA50001614689 div Matheus de Geraldo Junior.jpg|center|80px]] |- | [[Talys]] | [[Itabuna]] | 1999-02-10 | |- | [[Breno Correia]] | [[Salvador da Bahia]] | 1999-02-19 | |- | [[Luan Silva]] | [[Salvador da Bahia]] | 1999-02-26 | |- | [[Janderson Santos de Souza]] | [[Barreiras]] | 1999-02-26 | |- | [[Wesley]] | [[Salvador da Bahia]] | 1999-03-30 | [[Fitxategi:Wesley-palmeiras-wikipedia-jan2020.png|center|80px]] |- | [[Jacky Godmann]] | [[Itacaré]] | 1999-04-14 | [[Fitxategi:Jacky Godmann em 2021 (crop).jpg|center|80px]] |- | [[Júnior Brumado]] | [[Brumado]] | 1999-05-15 | |- | [[Emerson Deocleciano]] | [[Itamaraju]] | 1999-07-27 | |- | [[Matheus Bahia Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1999-08-11 | |- | [[Paola Reis]] | [[Lauro de Freitas]] | 1999-08-15 | |- | [[Iago Mendonça]] | [[Barreiras]] | 1999-08-16 | |- | [[Sthefane Matos]] | [[Salvador da Bahia]] | 1999-10-29 | |- | [[Alix Vinicius]] | [[Simões Filho]] | 1999-11-06 | |- | [[Noah Alef]] | [[Jequié]] | 1999-12-13 | |- | [[Tukumã Pataxó]] | [[Porto Seguro]] | 2000 | |- | [[Adriana Nunes]] | [[Salvador da Bahia]] | 20th century | |- | [[David]] | [[Salvador da Bahia]] | 2000-01-09 | |- | [[Wesley Gasolina]] | [[Retirolândia]] | 2000-03-13 | |- | [[Sidney Silva Santos]] | [[Jacobina]] | 2000-03-15 | |- | [[Duquesa (cantora)]] | [[Feira de Santana]] | 2000-05-01 | |- | [[Robson Reis]] | [[Vitória da Conquista]] | 2000-05-21 | [[Fitxategi:Robson Reis - Campeonato Paulista Sub20- São Caetano 2 x 1 Santos FC - 48105549001 (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Marcos Bahia]] | [[Poções]] | 2000-06-13 | [[Fitxategi:Marcos Antônio Silva Santos 2019 (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Rafael Tavares]] | [[Porto Seguro]] | 2000-06-26 | [[Fitxategi:Rafael Tavares before match Spartak Trnava - AS Trenčín.jpg|center|80px]] |- | [[Maicom David]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 2000-07-09 | |- | [[Keno Machado]] | [[Sapeaçu]] | 2000-07-11 | [[Fitxategi:Men's Middle (75kg) Victory Ceremony 01 (Keno Machado).jpg|center|80px]] |- | [[Caique de Jesus da Silva]] | [[Salvador da Bahia]] | 2000-07-18 | |- | [[Eric Ramires]] | [[Salvador da Bahia]] | 2000-08-10 | |- | [[Rafael Matheus Costa]] | [[Salvador da Bahia]] | 2000-11-15 | |- | [[Welves]] | [[Poções]] | 2000-11-24 | |- | [[Yuri Sena]] | [[Salvador da Bahia]] | 2001-01-03 | |- | [[Ivana Fuso]] | [[Salvador da Bahia]] | 2001-03-12 | [[Fitxategi:Ivana Fuso 20181209.jpg|center|80px]] |- | [[Jeferson Douglas]] | [[Salvador da Bahia]] | 2001-03-19 | |- | [[Danilo]] | [[Salvador da Bahia]] | 2001-04-29 | [[Fitxategi:Danilo-palmeiras-2022.png|center|80px]] |- | [[Eduardo Melo]] | [[Salvador da Bahia]] | 2001-05-13 | |- | [[Alice Pataxó]] | [[Prado (Bahia)|Prado]] | 2001-06-07 | |- | [[André Trindade]] | [[Algodões]] | 2001-07-16 | [[Fitxategi:Andre Fluminense vs Vila Nova 2022 (cropped).png|center|80px]] |- | [[Geovane Jesus]] | [[Riacho de Santana (Bahia)|Riacho de Santana]] | 2001-07-31 | |- | [[Luva de Pedreiro]] | [[Quijingue]] | 2001-08-15 | |- | [[Mariana Regis Flores]] | [[Vitória da Conquista]] | 2001-10-17 | |- | [[André Henrique]] | [[Guanambi]] | 2001-12-17 | |- | [[Arícia Pérée]] | [[Salvador da Bahia]] | 2001-12-19 | [[Fitxategi:AriciaPeree.jpg|center|80px]] |- | [[Lucas Pizane]] | [[Itaparica]] | 2001-12-21 | [[Fitxategi:Lucas Pizane - BBB 24 A Eliminação.png|center|80px]] |- | [[Fabrine Andrade]] | [[Brejões]] | 2002-01-02 | |- | [[Caio Roque]] | [[Salvador da Bahia]] | 2002-01-09 | |- | [[Ítalo]] | [[Salvador da Bahia]] | 2002-02-18 | [[Fitxategi:Ítalo Fernando Assis Gonçalves (cropped).jpg|center|80px]] |- | [[Rebeca de Souza Muniz]] | [[Camaçari]] | 2002-02-19 | |- | [[Rian Simoes da Silva]] | [[Entre Rios (Bahia)|Entre Rios]] | 2002-03-09 | |- | [[Douglas Borel]] | [[Camaçari]] | 2002-03-30 | |- | [[Agnes Nunes]] | [[Feira de Santana]] | 2002-04-05 | [[Fitxategi:Agnes Nunes no Festival Sensacional 2022 - 11.jpeg|center|80px]] |- | [[Jailane Santos]] | [[Brejões]] | 2002-04-17 | |- | [[Geovana Guedes]] | [[Brejões]] | 2002-04-29 | |- | [[Tainara de Valias]] | [[Brejões]] | 2002-05-01 | |- | [[Talisson de Almeida]] | [[Abaré]] | 2002-05-21 | |- | [[Cleber Leonardo]] | [[Jequié]] | 2002-06-21 | |- | [[Letícia dos Santos]] | [[Jequié]] | 2002-07-08 | |- | [[Pedro Henrique Azevedo Pereira]] | [[Salvador da Bahia]] | 2002-07-11 | |- | [[Polianna]] | [[Feira de Santana]] | 2002-08-12 | |- | [[Laíne Almeida]] | [[Brejões]] | 2002-08-15 | |- | [[Davi Brito]] | [[Salvador da Bahia]] | 2002-08-24 | [[Fitxategi:Davi Brito - BBB 24 O Reencontro.png|center|80px]] |- | [[Sandry Roberto]] | [[Itabuna]] | 2002-08-30 | [[Fitxategi:Sandry - Palmeiras-Santos-Campeonato-Paulista-2022.png|center|80px]] |- | [[Vanderlan]] | [[Brumado]] | 2002-09-07 | [[Fitxategi:Vanderlan-Palmeiras-Liverpool-abr24.jpg|center|80px]] |- | [[Neto]] | [[Guanambi]] | 2002-09-11 | |- | [[Ana Clara Santos]] | [[Milagres (Bahia)|Milagres]] | 2002-09-30 | |- | [[Diego Rosa]] | [[Salvador da Bahia]] | 2002-10-12 | |- | [[Bruna Gomes]] | [[Brejões]] | 2002-11-13 | |- | [[Joao Victor Neves Maia]] | [[Salvador da Bahia]] | 2002-11-15 | |- | [[Juliana Melo]] | [[Salvador da Bahia]] | 2002-11-27 | |- | [[André Dhominique]] | [[Vera Cruz (Bahia)|Vera Cruz]] | 2003 | |- | [[Alana Almeida]] | [[Brejões]] | 2003-01-05 | |- | [[Anna Catarina]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 2003-02-27 | |- | [[Renata da Silva]] | [[Brejões]] | 2003-02-27 | |- | [[Daniel Silva Caires]] | [[Vitória da Conquista]] | 2003-03-27 | |- | [[Cleiton Santana]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 2003-04-25 | |- | [[Marcos Leonardo]] | [[Itapetinga]] | 2003-05-02 | [[Fitxategi:Marcos-Leonardo-Santos-jul-2022.jpg|center|80px]] |- | [[João Neto]] | [[Livramento de Nossa Senhora]] | 2003-07-10 | |- | [[Alysson]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 2004-04-15 | |- | [[Pedro Henrique Borges Dantas]] | [[Ribeira do Pombal]] | 2004-06-09 | |- | [[Marcelo Guimarães Neto]] | [[Salvador da Bahia]] | 2004-07-09 | [[Fitxategi:2024 MARCELO GUIMARAES NETO TSE BA 50001955091.jpg|center|80px]] |- | [[Sandro Filho]] | [[Salvador da Bahia]] | 2005-08-06 | [[Fitxategi:Sandro Filho.png|center|80px]] |- | [[Vini]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 2008-02-01 | |- | [[Rayne Almeida]] | [[Ituaçu]] | 2011-02-08 | |- | [[Ticiana Nogueira]] | [[Salvador da Bahia]] | 2019-05-23 | |- | [[Adriano]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | 2019-11-01 | |- | [[Francisco]] | [[Camaçari]] | 2019-11-01 | |- | [[Cathy Vasconcelos]] | [[Salvador da Bahia]] | 2019-11-01 | |- | [[Pedro Ingber]] | [[Maraú]] | 2019-11-01 | |- | [[Gutemberg Duarte Palumbo]] | [[Maraú]] | 2019-11-01 | |- | [[Reis]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Amen Santo]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | | |- | [[Lili Rocha]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | | |- | [[Marcelo Cerqueira]] | [[Salvador da Bahia]] | | [[Fitxategi:Marcelo Cerqueira cropped 1.jpg|center|80px]] |- | [[Marta Santos Ferreira]] | [[Ipiaú]] | | |- | [[Afonso Rui de Souza]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Aldo Machado]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Caetano de Melo de Jesus]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Carlito Palmeira]] | [[Ilhéus]] | | |- | [[Carlos de Cerqueira Pinto]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | | |- | [[Correia de Brito]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Cyana Leahy-Dios]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Cyro Persiano de Almeida Vellozo]] | [[Caravelas (Bahia)|Caravelas]] | | |- | [[Dionísia Francisca Régis]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Emílio Alves Odebrecht]] | [[Salvador da Bahia]] | | [[Fitxategi:Reunião no gabinete do Governador Wagner para tratar da comemoração dos 200 anos da Associação Comercial da Bahia. (5331495524) - cropped.jpg|center|80px]] |- | [[Eufrásio José da Cunha]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | | |- | [[Frutuoso Pinto da Costa]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | | |- | [[Gabriel Póvoas]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Gláucia Lemos]] | [[Salvador da Bahia]] | | [[Fitxategi:Glaucia-Foto-01.jpg|center|80px]] |- | [[Godofredo Filho]] | [[Feira de Santana]] | | |- | [[Israel Dias Machado]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[J.J. Calmon de Passos]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Joaquim José Pacheco]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Jorginho Gomes]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[José Araripe Jr]] | [[Ilhéus]] | | |- | [[José Carlos Pereira]] | [[Salvador da Bahia]] | | [[Fitxategi:Brigadeiro José Carlos Pereira.jpg|center|80px]] |- | [[José Muniz Cordeiro Gitahy]] | [[Caravelas (Bahia)|Caravelas]] | | |- | [[João Abuck de Oxóssi]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | | [[Fitxategi:João de abuque.jpg|center|80px]] |- | [[Jônatas Abbott Filho]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Júlio Braga]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Lafayette Pondé]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Luciano Calazans]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Mabel Veloso]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | | |- | [[Manuel Ferreira de Araújo Guimarães]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | | |- | [[Maria Deolinda dos Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | | [[Fitxategi:Maria Deolinda dos Santos.png|center|80px]] |- | [[Maria Júlia Figueiredo]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Maria Olívia Rebouças Cavalcanti]] | [[Itabuna]] | | |- | [[Maria Rufino Duarte]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Marieta Vitória Cardoso]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Maximiana Maria da Conceição]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Monsenhor Fagundes]] | [[São Felipe (Bahia)|São Felipe]] | | |- | [[Mãe Bida de Iemanjá]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Ordálvio Souza Guimarães]] | [[Ituaçu]] | | |- | [[Osvaldo Baraúna]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Pedro Cabral]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Pedro Ribeiro de Araújo Bittencourt]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Raimundo Mendes de Brito]] | [[Acajutiba]] | | |- | [[Reginaldo Sant'Anna]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Samuel Celestino]] | [[Itabuna]] | | |- | [[Tata Fomotinho]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Tina Bee]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Viviane Tripodi]] | [[Salvador da Bahia]] | | [[Fitxategi:21 - 2014 02 28 Sex - Carnaval SSA - Circuito Dodô - Trio Independente Viviane Tripodi - Foto João Ramos - Bahiatursa (12859193294).jpg|center|80px]] |- | [[Elisete]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | | [[Fitxategi:Elisete in a show with a blue dress.jpg|center|80px]] |- | [[Andrea Ferrer]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Antônio Augusto Cardoso de Castro]] | [[Salvador da Bahia]] | | [[Fitxategi:Antonio Augusto Cardoso de Castro.jpg|center|80px]] |- | [[Antônio Carlos Ramos Pereira]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Antônio Luís Machado Neto]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Arnaldo Babaribô]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | | |- | [[Arnon de Andrade]] | [[Ibicaraí]] | | [[Fitxategi:Arnon de andrade.jpg|center|80px]] |- | [[Bettina Orrico]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Alexandre da Silva Pedrosa Guimarães]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | | [[Fitxategi:D. Alexandre da Silva Pedrosa Guimarães, século XVIII, Museu do Oriente 02.jpg|center|80px]] |- | [[Cassiano Manuel Lima]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Maria da Purificação Lopes]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Francisco José da Rocha]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | | |- | [[Israel Kislansky]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Carlos Villela]] | [[Bom Jesus da Lapa]] | | |- | [[Carmem Mettig]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Jorge Wicks Côrte Real]] | [[Salvador da Bahia]] | | [[Fitxategi:Jorge Côrte Real em junho de 2015.jpg|center|80px]] |- | [[José Ribeiro Soares da Rocha]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | | |- | [[Gutemberg Cruz]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Hélvio Sodré]] | [[Itabuna]] | | |- | [[J. Luna]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | | |- | [[Madre Maria da Conceição]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Urbano de Almeida Neto]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | | |- | [[Vevé Calasans]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Maria do Nascimento Pereira]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Vitorino Campos]] | [[Feira de Santana]] | | |- | [[Xavier Pinheiro]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Inha Bastos]] | [[Itabuna]] | | |- | [[Marcelo Santos]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | | |- | [[Viviane dos Santos Barbosa]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Antonio Luciano de Andrade Tosta]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Madalena Caramuru]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | | |- | [[Mary de Aguiar Silva]] | [[Salvador da Bahia]] | | [[Fitxategi:Mary de Aguiar Silva.jpg|center|80px]] |- | [[Arany Santana]] | [[Amargosa]] | | [[Fitxategi:Lançamento do sistema de registro de violação contra crianças e adolecentes (5190787996).jpg|center|80px]] |- | [[Carlos José da Costa Pereira]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | | |- | [[Wilson Pires Neves]] | [[Itambé (Bahia)|Itambé]] | | |- | [[João Carlos Oliveira da Silva]] | [[Mutuípe]] | | [[Fitxategi:I FÓRUM BRASILEIRO DE CIÊNCIA TECNOLOGIA E INOVAÇÃO PARA OS OCEANOS (2) (47942347392).jpg|center|80px]] |- | [[Thais Lago]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Márcia Magno]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Jean Pedro]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Mário Mendonça de Oliveira]] | [[Itiúba]] | | |- | [[Toni Duarte]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Rita de Cássia Oliveira]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Antônio José Moreira]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Clenício da Silva Duarte]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | | |- | [[João Batista de Castro Rebelo]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Joaquim Macedo de Castro Rebelo]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Nivaldo Vieira de Andrade Júnior]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[António Cavalcanti de Albuquerque]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Josefa Pereira]] | [[Sé]] | | |- | [[Francisca de Uzeda]] | [[Nossa Senhora do Rosário]] | | |- | [[Bárbara Barbosa]] | [[Nossa Senhora do Rosário]] | | |- | [[Isabel de Jesus]] | [[Sé]] | | |- | [[Ana da Lagem]] | [[Sé]] | | |- | [[António da Glória]] | [[Nossa Senhora do Rosário]] | | |- | [[Maria de Góis]] | [[Nossa Senhora do Rosário]] | | |- | [[Loremil Machado]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Pedro Duarte]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Genilson Coutinho]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | | |- | [[Marcos Mello]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | | |- | [[Valerie O'Hara]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | | |- | [[Nelson Pretto]] | [[Irecê]] | | |- | [[Augusto Soledade]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Antônio Duarte Meira]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[José Albano de Carvalho da Nova Monteiro]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Cícero de Almeida]] | [[Alagoinhas]] | | |- | [[Escola Municipal Pedro Veloso Gordilho]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Valmir Cerqueira]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Remídio Costa Soares]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Berenice Santos de Souza]] | [[Boquira]] | | |- | [[Jildete Nascimento de Menezes]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | | |- | [[Jaiminho]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | | |- | [[Jan Balanco]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Arnaldo dos Santos Filho]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Marli]] | [[Riachão do Jacuípe]] | | |- | [[Thawane]] | [[Várzea do Poço]] | | |- | [[Daniel Amaro da Silva]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | | |- | [[Dona Flor]] | [[Boa Vista do Tupim]] | | |- | [[Jechonias Alves Peixinho]] | [[Monte Santo]] | | |- | [[Lucido]] | [[Vitória da Conquista]] | | |- | [[Cristiane Santos Matos]] | [[Ibicoara]] | | |- | [[Nonato de Sousa Lima]] | [[Esplanada]] | | |- | [[Regina]] | [[Piatã]] | | |- | [[Miracy Pamponet da Silva]] | [[Macajuba]] | | |- | [[Roseli dos Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Dona Joana]] | [[Água Fria (Bahia)|Água Fria]] | | |- | [[Ana Gabryele Moreira dos Santos]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Francisco Dias d'Ávila]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | | |- | [[Jaciane Oliveira]] | [[Sátiro Dias]] | | |- | [[Sônia Gumes Andrade]] | [[Caetité]] | | |- | [[MC Beijinho]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Messias Donato]] | [[Itororó]] | | |- | [[Tontêi]] | [[Catu]] | | |- | [[Andressa Monique]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Josyara]] | [[Juazeiro (Bahia)|Juazeiro]] | | |- | [[Pedro Tourinho]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[João Xavier Nunes Filho]] | [[Miguel Calmon]] | | |- | [[Lázaro Jezler Filho]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Waldir Serrão]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Paulo Costta]] | [[Santo Amaro (Bahia)|Santo Amaro]] | | |- | [[Possidônio da Silveira Sales]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Patrick Gonçalves]] | [[Salvador da Bahia]] | | [[Fitxategi:Patrick Goncalves.jpg|center|80px]] |- | [[Felipe Freitas]] | [[Feira de Santana]] | | [[Fitxategi:Plenário do Senado (31073790272).jpg|center|80px]] |- | [[Lucas Costa]] | [[Itapetinga]] | | [[Fitxategi:Lucas Costa 1.jpg|center|80px]] |- | [[Paulo Cezar Lisboa]] | [[Santa Maria da Vitória]] | | [[Fitxategi:Bahia na Rio + 20 - 6266089409.jpg|center|80px]] |- | [[Antônio Alberto Valença]] | [[Salvador da Bahia]] | | [[Fitxategi:Novos Secretários de Jaques Wagner (segundo governo).jpg|center|80px]] |- | [[Washington Couto]] | [[Vitória da Conquista]] | | [[Fitxategi:Primeiro Workshop Administrativo do HGRS.jpg|center|80px]] |- | [[Josefa Pereira]] | [[Bahia|Bahiako estatua]] | | |- | [[Thiago Nascimento Krause]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Laerte Rimoli]] | [[Salvador da Bahia]] | | [[Fitxategi:CMMPV - Comissões Mistas Medidas Provisórias (30847430710).jpg|center|80px]] |- | [[Pepe Moreno]] | [[Macaúbas]] | | |- | [[Lucas Leto]] | [[Salvador da Bahia]] | | |- | [[Cândido Eugênio Domingues de Souza]] | [[Utinga (Bahia)|Utinga]] | | |- | [[Dona Cabeluda]] | [[Itabuna]] | | |- | [[Augusto Viana]] | [[Salvador da Bahia]] | | [[Fitxategi:Augusto Viana 130414 jpgmaior.jpg|center|80px]] |- | [[Roberta Santana]] | [[Feira de Santana]] | | |- | [[Tereza Mata Pires]] | [[Salvador da Bahia]] | | [[Fitxategi:Tereza Matta Pires.jpg|center|80px]] |- | [[Edílson Freire]] | [[Maracás]] | | |- | [[José Leal]] | [[Ilhéus]] | | |- | [[Daniel Ramos]] | [[Araci]] | | |- | [[Olympio Barbosa]] | [[Palmeiras (Bahia)|Palmeiras]] | | |} {{wikidata list end}} [[Kategoria:Bahia estatuko jendea]] r76qcpzd6sxn8wl3d0oaal1vahwfp03 2 850211 9998386 9470928 2024-12-13T12:13:41Z Ariane Ensunza 92763 /* Ezaugarriak */ 9998386 wikitext text/x-wiki == Metodologia == Irakaslearen proba-orritik (hemendik) beheko ohar hauek kopiatu behar dituzue eta '''norberak bere proba-orrian''' itsatsi (bigarren oharra bakarrik baldin eta zuen artikulua itzulpena bada)<br /> {{Ohar metatxantiloia|mota=lanean|testua='''Artikulu hau eskola ariketa bat da{{#if: {{{1|}}}|[[Lankide:{{{1}}}|{{{1}}}]] lankidea|}}.''' <br /> Hori dela eta, beharbada hutsuneren batzuk izango dira [[Wikipedia:Artikuluen edukiak jarraitu beharreko irizpideak|edukian]] edo [[Wikipedia:Artikuluen formatua|formatuan]].<br /> Mesedez, oraindik ez egin ekarpen edo aldaketarik testuan. Bestela, idatzi [[Eztabaida:{{Ariane Ensunza}} artikuluaren eztabaida orrian]].}} <br /> {{Itzulia|es|hizkuntza=gaztelaniazko|Signal (software)}} {{Itzulia|en|hizkuntza=ingelesezko|Signal (software)}} <br /> Sortu zuen artikuluaren izena eramango duen gaia eta itsatsi ohar hau bertan. Dagoeneko sortuta dagoen artikulu bat hobetuko baduzue, itsatsi han ere.{{Lanean|Ariane Ensunza}} '''Hemendik behera ez duzue kopiatu behar''' '''Signal''' (lehen ''TextSecure'') [[Aplikazio informatiko|aplikazio]] bat da, [[berehalako mezularitza]] eta deiak egiteko erabiltzen dena. Aplikazio hau librea eta kode irekikoa da, pribatutasunean eta [[Zibersegurtasun|segurtasunean]] enfasia jartzen duena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Signal Android|argitaletxea=Signal|data=2022-04-04|url=https://github.com/signalapp/Signal-Android|sartze-data=2022-04-04}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=A private messenger for Android. Contribute to signalapp/Signal-Android development by creating an account on GitHub|argitaletxea=Signal|data=2019-11-06|url=https://github.com/signalapp/Signal-Android|sartze-data=2019-11-06}}</ref><ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Molly|abizena=Wood|izenburua=Privacy Please: Tools to Shield Your Smartphone|hizkuntza=en-US|data=2014-02-19|url=https://www.nytimes.com/2014/02/20/technology/personaltech/privacy-please-tools-to-shield-your-smartphone-from-snoopers.html|aldizkaria=The New York Times|issn=0362-4331|sartze-data=2019-11-06}}</ref> Horrez gain, SMS, MMS eta datu zifratuko mezuak bidaltzeko ere erabil daiteke.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=TextSecure Is the Easiest Encryption App To Use (So Far) {{!}} Motherboard|data=2014-03-14|url=https://web.archive.org/web/20140314165046/http://motherboard.vice.com/blog/textsecure-is-the-easiest-encryption-app-to-use-so-far|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2019-11-06}}</ref> Besterik adierazi ezean, aplikazioak erabiltzailearen gailuko mezuen datu-basea zifratzen du, baita komunikazioaren bi muturrak ere, helburua delako beste erabiltzaile batzuei bidalitako mezu guztiak babestea.<ref name=":0" /><ref name=":2">{{Erreferentzia|url=https://signal.org/blog/the-new-textsecure/|aldizkaria=signal.org|sartze-data=2019-11-06}}</ref><ref name=":3">{{Erreferentzia|izenburua=TextSecure is an open source messaging app with strong security features - gHacks Tech News|url=https://www.ghacks.net/2014/02/24/textsecure-open-source-messaging-app-strong-security-features/|aldizkaria=www.ghacks.net|sartze-data=2019-11-06}}</ref> 2015era arte aplikazioak ''TextSecure'' izena zuen eta berehalako mezularitzarako baino ezin zitekeen erabili. Izen berriarekin, deiak egiteko aukera gehitu zitzaion, ''RedPhone'' aplikazioaren bidez. [[2017ko martxoan]], Signal deiak egiteko sistema berri batera igaro zen, [[WebRTC]]-n oinarritzen dena; eta, honek, bideo bidezko deiak egiteko aukera ekarri zuen. <ref name=":4">{{Erreferentzia|url=https://signal.org/blog/signal-video-calls-beta/|aldizkaria=signal.org|sartze-data=2019-11-07}}</ref> <ref name=":5">{{Erreferentzia|url=https://signal.org/blog/signal-video-calls/|aldizkaria=signal.org|sartze-data=2019-11-07}}</ref> == Ezaugarriak == [[Fitxategi:TextSecure in the recent apps list.png|thumb|Aplikazioak pantaila-argazkia saihesten du defektuz, pribatutasun neurri moduan.]] Signalek bere erabiltzaileei honako hauek bidaltzea ahalbidetzen die: testu-mezuak, dokumentuak, irudiak, bideoak eta kontaktuen informazioa. Horiek guztiak [[Wi-Fi]], [[3G]] edo [[LTE]] bidez bidal daitezke, beti ere aplikazio bera duten erabiltzaileei. Honenbestez, SMS tradizionalen alternatiba bilakatu da Android 2.3 (edo ostekoa) exekutatzen duten [[Telefono adimentsu|smartphonentzat]]. Aplikazioa instalatuta ez duten beste erabiltzaile batzuekin komunikatzeko SMS edo MMS konbentzionalak erabil ditzake. Mezu horiek koloreen arabera identifika daitezke: testuaren burbuila berdea bada, mezua mezularitza konbentzional bidez bidali da; ostera, urdina bada, datu bidezko sarearen bidez bidali da. Besterik adierazi ezean, Signalek sareko mezularitzaren bidez bidaliko ditu mezuak.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> Horrek esan nahi duena da, erabiltzaileak mezu bat bidaltzen badio aplikazioa duen beste erabiltzaile bati, ez duela aparteko kosturik izango (datu-transferentzia hutsa da). Datu-konexiorik ez badago, programak SMS/MMS bidez bidaliko ditu mezuak.<ref name=":2" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=How to hide yourself from Google and cell phone carriers|hizkuntza=en-US|data=2010-07-29|url=https://venturebeat.com/2010/07/29/how-to-hide-yourself-from-google-and-cell-phone-carriers/|aldizkaria=VentureBeat|sartze-data=2019-11-20}}</ref> Aukera horiek ezarpenen atalean alda daitezke, baldin eta adierazi nahi badugu programak datu bidezko sarearen bidez soilik bidal ditzala mezuak, eta sekula mezularitza konbentzional bidez. Aplikazioak automatikoki [[Zifratu|zifratuko]] ditu beste erabiltzaile batzuekin izandako elkarrizketa guztiak. Interfazeak kandadu baten ikonoarekin markatzen ditu mezu zifratuak. Multimedia fitxategiak edo erantsitako bestelako dokumentuak ere zifratu egingo dira. Signalek gailuan bertan dagoen datu base zifratu batean gorde ditzake mezuak (bidalitakoak zein bidali gabeak), baldin eta erabiltzaileak pasahitza erabiltzeko aukera hautatuko balu.<ref name=":7">{{Erreferentzia|izena=Andy|abizena=Greenberg|izenburua=Android App Aims to Allow Wiretap-Proof Cell Phone Calls|hizkuntza=en|url=https://www.forbes.com/sites/firewall/2010/05/25/android-app-aims-to-allow-wiretap-proof-cell-phone-calls/|aldizkaria=Forbes|sartze-data=2019-11-07}}</ref> Beste alde batetik, taldeko elkarrizketak izatea ere ahalbidetzen du; horiek automatikoki zifratuta egongo dira eta datu-sare bidez bideratuko dira, beti ere erabiltzaile guztiak aplikazioan erregistratuta badaude.<ref name=":1" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=TextSecure Is the Easiest Encryption App To Use (So Far) {{!}} Motherboard|data=2014-03-14|url=https://web.archive.org/web/20140314165046/http://motherboard.vice.com/blog/textsecure-is-the-easiest-encryption-app-to-use-so-far|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2019-11-07}}</ref> [[Open Whisper Systems|Open Whisper Systemsek]] ziurtatzen du izatez ez duela sarbiderik mezuen edukira. Gainera, [[Kode iturri|kode-iturri]] osoa eskuragarri dago, bai bezeroarentzat, bai zerbitzariarentzat, [[GitHub]] web-orrian. Horrek aukera ematen dio nahi duenari bai kodea aztertzeko, bai garatzaileei laguntzeko, programa hobetzeko eta ondo dabilela egiaztatzeko. Beste alde batetik, aukera ematen die erabiltzaile aurreratuei aplikazioaren bertsio propioak konpilatzeko eta Open Whisper Systemsek banatutakoekin konparatzeko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Open WhisperSystems {{!}} Is it secure? Can I trust it?|data=2014-03-14|url=https://web.archive.org/web/20140314004043/http://support.whispersystems.org/customer/portal/articles/1473575-is-it-secure-can-i-trust-it-|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2019-11-20}}</ref> Open Whisper System hirugarren bezeroen aurka agertu da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Please add LibreSignal to f-droid · Issue #37 · LibreSignal/LibreSignal|hizkuntza=en|url=https://github.com/LibreSignal/LibreSignal/issues/37|aldizkaria=GitHub|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=The perils of federated protocols [LWN.net]|url=https://lwn.net/Articles/687294/|aldizkaria=lwn.net|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|url=https://signal.org/blog/the-ecosystem-is-moving/|aldizkaria=signal.org|sartze-data=2019-11-20}}</ref> 2016ko urrian, Signalek aldi-baterako mezuen funtzionalitatea gehitu zuen, denbora-tarte batera ezabatzen direnak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Signal gets disappearing messages — but for tidiness, not privacy|hizkuntza=en-US|url=http://social.techcrunch.com/2016/10/11/signal-gets-disappearing-messages-but-for-tidiness-not-privacy/|aldizkaria=TechCrunch|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Andy|abizena=Greenberg|izenburua=Signal, the cypherpunk app of choice, adds disappearing messages|data=2016-10-11|url=https://www.wired.com/2016/10/signal-cypherpunk-app-choice-adds-disappearing-messages/|aldizkaria=Wired|issn=1059-1028|sartze-data=2019-11-20}}</ref> 2017ko martxoan, Signal deientzako beste sistema bat erabiltzen hasi zen [[WebRTC]]-n oinarrituta, bideo bidezko deiak egiteko aukera eskaini zuena.<ref name=":4" /><ref name=":5" /> == Historia == [[Zibersegurtasun|Zibersegurtasunean]] aditua den [[Moxie Marlinspike]] eta [[Robotika|robotikan]] aditua den [[Stuart Anderson]] izan ziren Whisper Systemsen sortzaileak 2010ean.<ref name=":6">{{Erreferentzia|izena=Caleb|abizena=Garling|izenburua=Twitter Open Sources Its Android Moxie|data=2011-12-20|url=https://www.wired.com/2011/12/twitter-open-sources-its-android-moxie/|aldizkaria=Wired|issn=1059-1028|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bloomberg - Are you a robot?|url=https://www.bloomberg.com/tosv2.html?vid=&uuid=e800a880-0b83-11ea-8165-59ed206e4dcd&url=L21hcmtldHMvc3RvY2tzP2NpY19yZWRpcmVjdD1mYWxsYmFjaw==|aldizkaria=www.bloomberg.com|sartze-data=2019-11-20}}</ref> Urte berean TextSecure ateratzeaz gain, enpresak [[RedPhone]] aplikazioa ere atera zuen, datu-sare bidezko ahots dei zifratuak egitea ahalbidetzen duena.<ref name=":7" /> [[Suebaki (informatika)|Suebaki]] bat eta datuak zifratzeko hainbat tresna ere garatu zituzten.<ref name=":6" /> 2011ko urriaren 28an, [[Twitter]]-ek jakinarazi zuen Whisper Systems bereganatuko zuela, baina zenbat ordainduko zuen ezagutzera eman gabe.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Twitter acquires Android security startup Whisper Systems|hizkuntza=en-US|data=2011-11-28|url=https://venturebeat.com/2011/11/28/twitter-buys-whisper-systems/|aldizkaria=VentureBeat|sartze-data=2019-11-20}}</ref> Handik hilabetera, TextSecureren iturri-kodea [[GPL]] lizentziapean liberatu zen.<ref name=":6" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Pete|abizena=Pachal|izenburua=Twitter Takes TextSecure, Texting App for Dissidents, Open Source|hizkuntza=en|url=https://mashable.com/2011/12/20/textsecure-open-source/|aldizkaria=Mashable|sartze-data=2019-11-20}}</ref> Geroztik, komunitateak etengabeko garapenak egiten ditu bertan eta ekarpen horietan oinarritutako hainbat bertsio izan ditu. Bestetik, enpresaren izena Open Whisper System izatera igaro da, proiektuen izaera irekia islatzen duena.<ref>{{Erreferentzia|url=https://signal.org/blog/welcome/|aldizkaria=signal.org|sartze-data=2019-11-20}}</ref> 2013ko martxotik, [[iOS]]<nowiki/>entzako bertsio bat lantzen aritu dira.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=TextSecure Is the Easiest Encryption App To Use (So Far) {{!}} Motherboard|data=2014-03-14|url=https://web.archive.org/web/20140314165046/http://motherboard.vice.com/blog/textsecure-is-the-easiest-encryption-app-to-use-so-far|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=TextSecure Sheds SMS in Latest Version|hizkuntza=en|url=https://threatpost.com/textsecure-sheds-sms-in-latest-version/104456/|aldizkaria=threatpost.com|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|url=https://signal.org/blog/sure/|aldizkaria=signal.org|sartze-data=2019-11-20}}</ref> Urte bereko irailean, jakinarazi zen TextSecureren protokoloa arrakastaz bateratu zela [[CyanogenMod]]-ekin, erabiltzaileak ugaritzea ekarri zuena.<ref>{{Erreferentzia|izena=Andy|abizena=Greenberg|izenburua=Ten Million More Android Users' Text Messages Will Soon Be Encrypted By Default|hizkuntza=en|url=https://www.forbes.com/sites/andygreenberg/2013/12/09/ten-million-more-android-users-text-messages-will-soon-be-encrypted-by-default/|aldizkaria=Forbes|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Seth|abizena=Schoen|izenburua=2013 in Review: Encrypting the Web Takes A Huge Leap Forward|hizkuntza=en|data=2013-12-28|url=https://www.eff.org/deeplinks/2013/12/2013-review-encrypting-web-takes-huge-leap-forward|aldizkaria=Electronic Frontier Foundation|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|url=https://signal.org/blog/cyanogen-integration/|aldizkaria=signal.org|sartze-data=2019-11-20}}</ref> 2014ko martxoan egindako [[South by Southwest]] konferentzian, [[Edward Snowden|Edward Snowdenek]] hitzaldi bat eman zuen eta, bertan, Open Whisper Systems aplikazioak txalotu zituen beraien erabilera erraztasunagatik eta segurtasun zein pribatutasun ezaugarriengatik.<ref>{{Erreferentzia|izena=By Max|abizena=Eddy|izenburua=Snowden to SXSW: Here's How To Keep The NSA Out Of Your Stuff|hizkuntza=en|abizena2=March 11|abizena3=March 11|izena2=2014 1:31PM EST|izena3=2014|url=https://securitywatch.pcmag.com/security/321511-snowden-to-sxsw-here-s-how-to-keep-the-nsa-out-of-your-stuff|aldizkaria=PCMAG|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Verschlüsselung: Snowden empfiehlt Textsecure und Redphone - Golem.de|hizkuntza=de-DE|url=https://www.golem.de/news/verschluesselung-snowden-empfiehlt-textsecure-und-redphone-1403-105052.html|aldizkaria=www.golem.de|sartze-data=2019-11-20}}</ref> Urte bereko urrian, [[Electronic Frontier Foundation|Electronic Frontier Foundationek]] (EFF) zelatatzearen aurkako defentsa-gida batean sartu zuen TextSecure.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Communicating with Others|hizkuntza=en|data=2014-08-05|url=https://ssd.eff.org/en/module/communicating-others|aldizkaria=Surveillance Self-Defense|sartze-data=2019-11-20}}</ref> Hurrengo hilabetean, TextSecurek mezularitzarako aplikazio seguruen kalifikazio gorena jaso zuen EFFren eskutik, ''ChatSecure, Orbot, Cryptocat, RedPhone, Silent Phone, Silent Text'' eta ''Telegram''en txat sekretuekin batera.<ref>{{Erreferentzia|izena=By Stephanie|abizena=Mlot|izenburua=WhatsApp Rolling Out End-to-End Encryption|hizkuntza=en|abizena2=November 18|abizena3=November 18|izena2=2014 1:35PM EST|izena3=2014|url=https://www.pcmag.com/news/329629/whatsapp-rolling-out-end-to-end-encryption|aldizkaria=PCMAG|sartze-data=2019-11-20}}</ref> == Erreferentziak == <references /> == Ikus, gainera == * [[Berehalako mezularitza]] * [[Zibersegurtasuna]] * [[Telefono adimentsu]] == Kanpo estekak == {{Commonscat|Open Whisper Systems}} * [https://signal.org/es// Web orrialde ofiziala] * [https://ssd.eff.org/en/module/how-use-signal-ios// Nola erabili Signal iOS-en] [[EFF]]ren gida <br /> [[Kategoria:Software libreko lizentziak]] [[Kategoria:Software libre]] [[Kategoria:Software askea]] [[Kategoria:Android]] [[Kategoria:iOS]] [[Kategoria:Bat-bateko mezularitza]] [[Kategoria:Ingeniaritza]] oyei2uuaq042ilnfb87ao8zm1mqfrxn 9998391 9998386 2024-12-13T12:16:21Z Ariane Ensunza 92763 9998391 wikitext text/x-wiki == Metodologia == Irakaslearen proba-orritik (hemendik) beheko ohar hauek kopiatu behar dituzue eta '''norberak bere proba-orrian''' itsatsi (bigarren oharra bakarrik baldin eta zuen artikulua itzulpena bada)<br /> {{Ohar metatxantiloia|mota=lanean|testua='''Artikulu hau eskola ariketa bat da{{#if: {{{1|}}}|[[Lankide:{{{1}}}|{{{1}}}]] lankidea|}}.''' <br /> Hori dela eta, beharbada hutsuneren batzuk izango dira [[Wikipedia:Artikuluen edukiak jarraitu beharreko irizpideak|edukian]] edo [[Wikipedia:Artikuluen formatua|formatuan]].<br /> Mesedez, oraindik ez egin ekarpen edo aldaketarik testuan. Bestela, idatzi [[Eztabaida:{{Ariane Ensunza}} artikuluaren eztabaida orrian]].}} <br /> {{Itzulia|es|hizkuntza=gaztelaniazko|Signal (software)}} {{Itzulia|en|hizkuntza=ingelesezko|Signal (software)}} <br /> Sortu zuen artikuluaren izena eramango duen gaia eta itsatsi ohar hau bertan. Dagoeneko sortuta dagoen artikulu bat hobetuko baduzue, itsatsi han ere.{{Lanean|Ariane Ensunza}} '''Hemendik behera ez duzue kopiatu behar''' '''Signal''' (lehen ''TextSecure'') [[Aplikazio informatiko|aplikazio]] bat da, [[berehalako mezularitza]] eta deiak egiteko erabiltzen dena. Aplikazio hau librea eta kode irekikoa da, pribatutasunean eta [[Zibersegurtasun|segurtasunean]] enfasia jartzen duena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Signal Android|argitaletxea=Signal|data=2022-04-04|url=https://github.com/signalapp/Signal-Android|sartze-data=2022-04-04}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=A private messenger for Android. Contribute to signalapp/Signal-Android development by creating an account on GitHub|argitaletxea=Signal|data=2019-11-06|url=https://github.com/signalapp/Signal-Android|sartze-data=2019-11-06}}</ref><ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Molly|abizena=Wood|izenburua=Privacy Please: Tools to Shield Your Smartphone|hizkuntza=en-US|data=2014-02-19|url=https://www.nytimes.com/2014/02/20/technology/personaltech/privacy-please-tools-to-shield-your-smartphone-from-snoopers.html|aldizkaria=The New York Times|issn=0362-4331|sartze-data=2019-11-06}}</ref> Horrez gain, SMS, MMS eta datu zifratuko mezuak bidaltzeko ere erabil daiteke.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=TextSecure Is the Easiest Encryption App To Use (So Far) {{!}} Motherboard|data=2014-03-14|url=https://web.archive.org/web/20140314165046/http://motherboard.vice.com/blog/textsecure-is-the-easiest-encryption-app-to-use-so-far|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2019-11-06}}</ref> Besterik adierazi ezean, aplikazioak erabiltzailearen gailuko mezuen datu-basea zifratzen du, baita komunikazioaren bi muturrak ere, helburua delako beste erabiltzaile batzuei bidalitako mezu guztiak babestea.<ref name=":0" /><ref name=":2">{{Erreferentzia|url=https://signal.org/blog/the-new-textsecure/|aldizkaria=signal.org|sartze-data=2019-11-06}}</ref><ref name=":3">{{Erreferentzia|izenburua=TextSecure is an open source messaging app with strong security features - gHacks Tech News|url=https://www.ghacks.net/2014/02/24/textsecure-open-source-messaging-app-strong-security-features/|aldizkaria=www.ghacks.net|sartze-data=2019-11-06}}</ref> 2015era arte aplikazioak ''TextSecure'' izena zuen eta berehalako mezularitzarako baino ezin zitekeen erabili. Izen berriarekin, deiak egiteko aukera gehitu zitzaion, ''RedPhone'' aplikazioaren bidez. [[2017ko martxoan]], Signal deiak egiteko sistema berri batera igaro zen, [[WebRTC]]-n oinarritzen dena; eta, honek, bideo bidezko deiak egiteko aukera ekarri zuen. <ref name=":4">{{Erreferentzia|url=https://signal.org/blog/signal-video-calls-beta/|aldizkaria=signal.org|sartze-data=2019-11-07}}</ref> <ref name=":5">{{Erreferentzia|url=https://signal.org/blog/signal-video-calls/|aldizkaria=signal.org|sartze-data=2019-11-07}}</ref> == Ezaugarriak == [[Fitxategi:TextSecure in the recent apps list.png|thumb|Aplikazioak pantaila-argazkia saihesten du defektuz, pribatutasun neurri moduan.]] Signalek bere erabiltzaileei honako hauek bidaltzea ahalbidetzen die: testu-mezuak, dokumentuak, irudiak, bideoak eta kontaktuen informazioa. Horiek guztiak [[Wi-Fi]], [[3G]] edo [[LTE]] bidez bidal daitezke, beti ere aplikazio bera duten erabiltzaileei. Honenbestez, SMS tradizionalen alternatiba bilakatu da Android 2.3 (edo ostekoa) exekutatzen duten [[Telefono adimentsu|smartphonentzat]]. Aplikazioa instalatuta ez duten beste erabiltzaile batzuekin komunikatzeko SMS edo MMS konbentzionalak erabil ditzake. Mezu horiek koloreen arabera identifika daitezke: testuaren burbuila berdea bada, mezua mezularitza konbentzional bidez bidali da; ostera, urdina bada, datu bidezko sarearen bidez bidali da. Besterik adierazi ezean, Signalek sareko mezularitzaren bidez bidaliko ditu mezuak.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> Horrek esan nahi duena da, erabiltzaileak mezu bat bidaltzen badio aplikazioa duen beste erabiltzaile bati, ez duela aparteko kosturik izango (datu-transferentzia hutsa da). Datu-konexiorik ez badago, programak SMS/MMS bidez bidaliko ditu mezuak.<ref name=":2" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=How to hide yourself from Google and cell phone carriers|hizkuntza=en-US|data=2010-07-29|url=https://venturebeat.com/2010/07/29/how-to-hide-yourself-from-google-and-cell-phone-carriers/|aldizkaria=VentureBeat|sartze-data=2019-11-20}}</ref> Aukera horiek ezarpenen atalean alda daitezke, baldin eta adierazi nahi badugu programak datu bidezko sarearen bidez soilik bidal ditzala mezuak, eta sekula mezularitza konbentzional bidez. Aplikazioak automatikoki [[Zifratu|zifratuko]] ditu beste erabiltzaile batzuekin izandako elkarrizketa guztiak. Interfazeak kandadu baten ikonoarekin markatzen ditu mezu zifratuak. Multimedia fitxategiak edo erantsitako bestelako dokumentuak ere zifratu egingo dira. Signalek gailuan bertan dagoen datu base zifratu batean gorde ditzake mezuak (bidalitakoak zein bidali gabeak), baldin eta erabiltzaileak pasahitza erabiltzeko aukera hautatuko balu.<ref name=":7">{{Erreferentzia|izena=Andy|abizena=Greenberg|izenburua=Android App Aims to Allow Wiretap-Proof Cell Phone Calls|hizkuntza=en|url=https://www.forbes.com/sites/firewall/2010/05/25/android-app-aims-to-allow-wiretap-proof-cell-phone-calls/|aldizkaria=Forbes|sartze-data=2019-11-07}}</ref> Beste alde batetik, taldeko elkarrizketak izatea ere ahalbidetzen du; horiek automatikoki zifratuta egongo dira eta datu-sare bidez bideratuko dira, beti ere erabiltzaile guztiak aplikazioan erregistratuta badaude.<ref name=":1" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=TextSecure Is the Easiest Encryption App To Use (So Far) {{!}} Motherboard|data=2014-03-14|url=https://web.archive.org/web/20140314165046/http://motherboard.vice.com/blog/textsecure-is-the-easiest-encryption-app-to-use-so-far|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2019-11-07}}</ref> [[Open Whisper Systems|Open Whisper Systemsek]] ziurtatzen du izatez ez duela sarbiderik mezuen edukira. Gainera, [[Kode iturri|kode-iturri]] osoa eskuragarri dago, bai bezeroarentzat, bai zerbitzariarentzat, [[GitHub]] web-orrian. Horrek aukera ematen dio nahi duenari bai kodea aztertzeko, bai garatzaileei laguntzeko, programa hobetzeko eta ondo dabilela egiaztatzeko. Beste alde batetik, aukera ematen die erabiltzaile aurreratuei aplikazioaren bertsio propioak konpilatzeko eta Open Whisper Systemsek banatutakoekin konparatzeko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Open WhisperSystems {{!}} Is it secure? Can I trust it?|data=2014-03-14|url=https://web.archive.org/web/20140314004043/http://support.whispersystems.org/customer/portal/articles/1473575-is-it-secure-can-i-trust-it-|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2019-11-20}}</ref> Open Whisper System hirugarren bezeroen aurka agertu da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Please add LibreSignal to f-droid · Issue #37 · LibreSignal/LibreSignal|hizkuntza=en|url=https://github.com/LibreSignal/LibreSignal/issues/37|aldizkaria=GitHub|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=The perils of federated protocols [LWN.net]|url=https://lwn.net/Articles/687294/|aldizkaria=lwn.net|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|url=https://signal.org/blog/the-ecosystem-is-moving/|aldizkaria=signal.org|sartze-data=2019-11-20}}</ref> 2016ko urrian, Signalek aldi-baterako mezuen funtzionalitatea gehitu zuen, denbora-tarte batera ezabatzen direnak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Signal gets disappearing messages — but for tidiness, not privacy|hizkuntza=en-US|url=http://social.techcrunch.com/2016/10/11/signal-gets-disappearing-messages-but-for-tidiness-not-privacy/|aldizkaria=TechCrunch|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Andy|abizena=Greenberg|izenburua=Signal, the cypherpunk app of choice, adds disappearing messages|data=2016-10-11|url=https://www.wired.com/2016/10/signal-cypherpunk-app-choice-adds-disappearing-messages/|aldizkaria=Wired|issn=1059-1028|sartze-data=2019-11-20}}</ref> 2017ko martxoan, Signal deientzako beste sistema bat erabiltzen hasi zen [[WebRTC]]-n oinarrituta, bideo bidezko deiak egiteko aukera eskaini zuena.<ref name=":4" /><ref name=":5" /> == Historia == [[Zibersegurtasun|Zibersegurtasunean]] aditua den [[Moxie Marlinspike]] eta [[Robotika|robotikan]] aditua den [[Stuart Anderson]] izan ziren Whisper Systemsen sortzaileak 2010ean.<ref name=":6">{{Erreferentzia|izena=Caleb|abizena=Garling|izenburua=Twitter Open Sources Its Android Moxie|data=2011-12-20|url=https://www.wired.com/2011/12/twitter-open-sources-its-android-moxie/|aldizkaria=Wired|issn=1059-1028|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bloomberg - Are you a robot?|url=https://www.bloomberg.com/tosv2.html?vid=&uuid=e800a880-0b83-11ea-8165-59ed206e4dcd&url=L21hcmtldHMvc3RvY2tzP2NpY19yZWRpcmVjdD1mYWxsYmFjaw==|aldizkaria=www.bloomberg.com|sartze-data=2019-11-20}}</ref> Urte berean TextSecure ateratzeaz gain, enpresak [[RedPhone]] aplikazioa ere atera zuen, datu-sare bidezko ahots dei zifratuak egitea ahalbidetzen duena.<ref name=":7" /> [[Suebaki (informatika)|Suebaki]] bat eta datuak zifratzeko hainbat tresna ere garatu zituzten.<ref name=":6" /> 2011ko urriaren 28an, [[Twitter|Twitterrek]] jakinarazi zuen Whisper Systems bereganatuko zuela, baina zenbat ordainduko zuen ezagutzera eman gabe.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Twitter acquires Android security startup Whisper Systems|hizkuntza=en-US|data=2011-11-28|url=https://venturebeat.com/2011/11/28/twitter-buys-whisper-systems/|aldizkaria=VentureBeat|sartze-data=2019-11-20}}</ref> Handik hilabetera, TextSecureren iturri-kodea [[GPL]] lizentziapean liberatu zen.<ref name=":6" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Pete|abizena=Pachal|izenburua=Twitter Takes TextSecure, Texting App for Dissidents, Open Source|hizkuntza=en|url=https://mashable.com/2011/12/20/textsecure-open-source/|aldizkaria=Mashable|sartze-data=2019-11-20}}</ref> Geroztik, komunitateak etengabeko garapenak egiten ditu bertan eta ekarpen horietan oinarritutako hainbat bertsio izan ditu. Bestetik, enpresaren izena Open Whisper System izatera igaro da, proiektuen izaera irekia islatzen duena.<ref>{{Erreferentzia|url=https://signal.org/blog/welcome/|aldizkaria=signal.org|sartze-data=2019-11-20}}</ref> 2013ko martxotik, [[iOS]]<nowiki/>entzako bertsio bat lantzen aritu dira.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=TextSecure Is the Easiest Encryption App To Use (So Far) {{!}} Motherboard|data=2014-03-14|url=https://web.archive.org/web/20140314165046/http://motherboard.vice.com/blog/textsecure-is-the-easiest-encryption-app-to-use-so-far|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=TextSecure Sheds SMS in Latest Version|hizkuntza=en|url=https://threatpost.com/textsecure-sheds-sms-in-latest-version/104456/|aldizkaria=threatpost.com|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|url=https://signal.org/blog/sure/|aldizkaria=signal.org|sartze-data=2019-11-20}}</ref> Urte bereko irailean, jakinarazi zen TextSecureren protokoloa arrakastaz bateratu zela [[CyanogenMod]]-ekin, erabiltzaileak ugaritzea ekarri zuena.<ref>{{Erreferentzia|izena=Andy|abizena=Greenberg|izenburua=Ten Million More Android Users' Text Messages Will Soon Be Encrypted By Default|hizkuntza=en|url=https://www.forbes.com/sites/andygreenberg/2013/12/09/ten-million-more-android-users-text-messages-will-soon-be-encrypted-by-default/|aldizkaria=Forbes|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Seth|abizena=Schoen|izenburua=2013 in Review: Encrypting the Web Takes A Huge Leap Forward|hizkuntza=en|data=2013-12-28|url=https://www.eff.org/deeplinks/2013/12/2013-review-encrypting-web-takes-huge-leap-forward|aldizkaria=Electronic Frontier Foundation|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|url=https://signal.org/blog/cyanogen-integration/|aldizkaria=signal.org|sartze-data=2019-11-20}}</ref> 2014ko martxoan egindako [[South by Southwest]] konferentzian, [[Edward Snowden|Edward Snowdenek]] hitzaldi bat eman zuen eta, bertan, Open Whisper Systems aplikazioak txalotu zituen beraien erabilera erraztasunagatik eta segurtasun zein pribatutasun ezaugarriengatik.<ref>{{Erreferentzia|izena=By Max|abizena=Eddy|izenburua=Snowden to SXSW: Here's How To Keep The NSA Out Of Your Stuff|hizkuntza=en|abizena2=March 11|abizena3=March 11|izena2=2014 1:31PM EST|izena3=2014|url=https://securitywatch.pcmag.com/security/321511-snowden-to-sxsw-here-s-how-to-keep-the-nsa-out-of-your-stuff|aldizkaria=PCMAG|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Verschlüsselung: Snowden empfiehlt Textsecure und Redphone - Golem.de|hizkuntza=de-DE|url=https://www.golem.de/news/verschluesselung-snowden-empfiehlt-textsecure-und-redphone-1403-105052.html|aldizkaria=www.golem.de|sartze-data=2019-11-20}}</ref> Urte bereko urrian, [[Electronic Frontier Foundation|Electronic Frontier Foundationek]] (EFF) zelatatzearen aurkako defentsa-gida batean sartu zuen TextSecure.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Communicating with Others|hizkuntza=en|data=2014-08-05|url=https://ssd.eff.org/en/module/communicating-others|aldizkaria=Surveillance Self-Defense|sartze-data=2019-11-20}}</ref> Hurrengo hilabetean, TextSecurek mezularitzarako aplikazio seguruen kalifikazio gorena jaso zuen EFFren eskutik, ''ChatSecure, Orbot, Cryptocat, RedPhone, Silent Phone, Silent Text'' eta ''Telegram''en txat sekretuekin batera.<ref>{{Erreferentzia|izena=By Stephanie|abizena=Mlot|izenburua=WhatsApp Rolling Out End-to-End Encryption|hizkuntza=en|abizena2=November 18|abizena3=November 18|izena2=2014 1:35PM EST|izena3=2014|url=https://www.pcmag.com/news/329629/whatsapp-rolling-out-end-to-end-encryption|aldizkaria=PCMAG|sartze-data=2019-11-20}}</ref> == Erreferentziak == <references /> == Ikus, gainera == * [[Berehalako mezularitza]] * [[Zibersegurtasuna]] * [[Telefono adimentsu]] == Kanpo estekak == {{Commonscat|Open Whisper Systems}} * [https://signal.org/es// Web orrialde ofiziala] * [https://ssd.eff.org/en/module/how-use-signal-ios// Nola erabili Signal iOS-en] [[EFF]]ren gida <br /> [[Kategoria:Software libreko lizentziak]] [[Kategoria:Software libre]] [[Kategoria:Software askea]] [[Kategoria:Android]] [[Kategoria:iOS]] [[Kategoria:Bat-bateko mezularitza]] [[Kategoria:Ingeniaritza]] 6dfo8kw2ku76x8v00zglgs87q35msip 0 851299 9999122 8751288 2024-12-14T05:22:29Z Treuiller 59723 9999122 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Radha-Krishna_chess.jpg|thumb|250px|eskuinera|[[Krishna]] eta [[Radha]] txaturangan jokatuz.]] '''Txaturanga''', [[sanskrito]]z चतुरङ्ग; ''caturaṅga'', antzinako [[India]]ko [[estrategia]] joko bat da. Itxuraz, [[xake]]<nowiki/>a bertatik eratorria da. Haren erreferentzia zaharrena [[K.a. III. mendea|K.a. III. mendeko]] ''[[Majábharata]]'' erlijio-epika idazlanean aipatzen da. Txaturanga izenak hitzez hitz "lau gorputz-adar" esan nahi du, ''catur'' ("lau") eta ''anda'' ("gorputz-adar"), alegia, gudaroste bat osatzen duten lau atalak: oinezkoak, zaldizkoak, elefanteak eta gurdiak. == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Indiako kirola]] [[Kategoria:Xake-aldaerak]] [[Kategoria:Xakearen historia]] [[Kategoria:Indiako xakea]] [[Kategoria:Mahai-jokoak]] 1wfthq7fwcbh0hwtvlwfws5xena6yv9 9999130 9999122 2024-12-14T05:40:06Z Treuiller 59723 9999130 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Radha-Krishna_chess.jpg|thumb|250px|eskuinera|[[Krishna]] eta [[Radha]] txaturangan jokatuz.]] '''Txaturanga''', [[sanskrito]]z चतुरङ्ग; ''caturaṅga'', antzinako [[India]]ko [[estrategia]] joko bat da. Itxuraz, [[xake]]<nowiki/>a bertatik eratorria da. Izenak hitzez hitz "lau gorputz-adar" esan nahi du, ''catur'' ("lau") eta ''anda'' ("gorputz-adar"), alegia, gudaroste bat osatzen duten lau atalak: oinezkoak, zaldizkoak, elefanteak eta gurdiak. Haren erreferentzia zaharrena [[K.a. III. mendea|K.a. III. mendeko]] ''[[Majábharata]]'' erlijio-epika idazlanean aipatzen da. == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Indiako kirola]] [[Kategoria:Xake-aldaerak]] [[Kategoria:Xakearen historia]] [[Kategoria:Indiako xakea]] [[Kategoria:Mahai-jokoak]] etifjw12rk1s2aeujnbqdbcg0ajin85 0 852570 9998812 9295256 2024-12-13T16:55:17Z Glorioso1921.M3 169394 9998812 wikitext text/x-wiki {{erakunde infotaula}} '''Supercell''' [[bideo-joko]]<nowiki/>ak egiten dituen finlandiar enpresa bat da, oso ezaguna bere joku gehienek eduki duten oihartzun eta arraskastarengatik. Guztira, Supercell-ek 5 joko ditu. Joko horiek [[Brawl Stars]], [[Clash Of Clans]], [[Clash Royale]], [[Hay Day]], [[Boom Beach]] eta [[Squad Busters]] dira. 2012an beraien lehen bi bideo-jokoak atera zituzten, lehenik [[Hay Day]] eta geroago [[Clash Of Clans]]. 2014an [[Boom Beach]] estreinatu zuten. Horren ostean, [[Clash Royale]] (2016) eta [[Brawl Stars]] (2017-2018) atera dituzte eta azkenik Squead Busters 2023. == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Bideojoko enpresak]] [[Kategoria:Finlandiako enpresak]] [[Kategoria:2010ean sortutako enpresak]] [[Kategoria:Bideojoko garapen enpresak]] otxad5yr3agwnf2t1sv5gszmqaqar0b 9998814 9998812 2024-12-13T16:55:35Z Glorioso1921.M3 169394 9998814 wikitext text/x-wiki {{erakunde infotaula}} '''Supercell''' [[bideo-joko]]<nowiki/>ak egiten dituen finlandiar enpresa bat da, oso ezaguna bere joku gehienek eduki duten oihartzun eta arraskastarengatik. Guztira, Supercell-ek 5 joko ditu. Joko horiek [[Brawl Stars]], [[Clash Of Clans]], [[Clash Royale]], [[Hay Day]], [[Boom Beach]] eta [[Squad Busters]] dira. 2012an beraien lehen bi bideo-jokoak atera zituzten, lehenik [[Hay Day]] eta geroago [[Clash Of Clans]]. 2014an [[Boom Beach]] estreinatu zuten. Horren ostean, [[Clash Royale]] (2016) eta [[Brawl Stars]] (2017-2018) atera dituzte eta azkenik [[Squead Busters]] 2023. == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Bideojoko enpresak]] [[Kategoria:Finlandiako enpresak]] [[Kategoria:2010ean sortutako enpresak]] [[Kategoria:Bideojoko garapen enpresak]] 2cpt89po022u5f8fwon81jiq5ajnbu9 0 853305 9999387 8333288 2024-12-14T11:31:09Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Farmazialariak]] kendua; [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999387 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Marc Etxebertz''' ([[Donibane Garazi]], [[1947]]) baxenafar farmazialari eta rally-pilotu ohia da. Frantziako NSU Kopa irabazi ondoren, 1969tik aurrera Espainiako lehiaketetan hartu zuen parte. {{Biografia zirriborroa|Nafarroa Beherea}} {{bizialdia|1947ko||Etxebertz, Marc}} [[Kategoria:Euskal Herriko rally gidariak]] [[Kategoria:Donibanegaraztarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] 0u6onf2ja3d5ezywp5ylbglegnd9fpc 2 866367 9998807 9998029 2024-12-13T16:50:46Z Lasterketak 49276 /* Eskilinoko ehorz-langileak */ 9998807 wikitext text/x-wiki = Erromatarren hileta-praktikak = https://en.wikipedia.org/wiki/Roman_funerary_practices '''Erromatar hileta-praktikek''' [[Antzinako Erroma|antzinako erromatarren]] [[Antzinako Erromako erlijioa|erlijio-erritualak]] barne hartzen dituzte, [[Hileta|hiletekin]], [[Errausketa (hileta-ohikunea)|errausketekin]] eta [[Ehorzte|lurperatzeekin]] erlazionatutakoak. Arbasoen tradizioa (''mos maiorum'') erromatarren arauak sortzen ziren idatz gabeko kodea zen<ref group="oh">arbasoen ohitura.</ref>. Eliteko hileta-errituek, batez ere, prozesio eta laudorio publikoek, aukera ematen zioten senideei hildakoen, arbasoen eta haren familiaren bizitza eta egintzak jendaurrean ospatzeko. Batzuetan, elite politikoak festa publiko garestiak, jokoak eta ikuskizun herrikoiak ematen zituen haren familiaren hileta baten ondoren, zenduak ohoratzeko eta beren profil publikoari eta eskuzabaltasunaren ospeari eusteko. Goi mailako familiak, hileta-opari gisa, hasi ziren erromatar gladiadoreen jokoak antolatzen. [[File:Scipio-tomb.jpg|thumb|300px|[[:en:Lucius_Cornelius_Scipio_Barbatus|Luzio Kornelio Eszipion Bizardun]]aren sarkofagoa, K.a. 3. mendea]] Hileta-elizkizunak eta -gastuak, ustez, luxuari buruzko legeek mugatzen zituzten, inbidiak eta horren ondoriozko gizarte-gatazka murrizteko. Behartsuen, eta familia zabal baten laguntzarik ez zutenen bazkideentzat, gremioek edo kolegioek hileta-zerbitzuak eskaintzen zituzten<ref group="oh">Ikus ehorzketa-elkarteak</ref>. Heriotzak hileta-elizkizunera arte, hildakoak kutsaturik zituen. Horregatik hileta-elizkizunak ezinbestekoak ziren hildakoak bizien mundutik bereizteko, eta beren izpiritua [[Azpimundu (mitologia)|azpimunduari]] emateko. Hileta-elizkizuna antolatzeko, errituak egiteko eta gorpua garbitzeko profesionalak zeuden. Erroman hiletarik sinpleenak ere oso garestiak izan zitezkeen. Behartsuenak, eta gaizkile kategoria jakin batzuebn gorpuak ustel zitezkeen aire zabalean edo putzu edo ibai batean jaurtiak izan ondoren. Izurrite eta pandemia garaietan, sistema gainezkatzen zen. Erromatarren ustez, goiztiar, uste gabeko heriotza zutenek edo hileta-erritorik gabe hiltzen zirenek, biziak jazartzen zituzten [[lemureak]] gisa, alderrai eta espiritu gaiztoen moduan, harik eta [[Lemuria (jaia)|Lemuria]] jaian [[Exorzismo|exorzizaturik]] izan arte. Erromako lehen garaietan, ehorzketa eta errausketa ohiko praktikak ziren klase sozial guztien artean. Errepublikako erdiko aldian, ehorzketak ia erabat errausketa ordezkatu zuen, salbuespen nabarmen batzuekin, eta ehorzketak ohiturarik ohikoena izaten jarraitu zuen Inperioaren erdiko aldia arte, hilobiratzeak errausketa ia erabat ordezkatu zuenean. Aldaketa zabal horien arrazoi posibleak eztabaidagarria da akademikoen artean. Hasierako garai inperialean, pobreen hileta-beharrak asetzen ziren, neurri batean bederen, hildakoen errautsak gordetzen ziren hobi anitz hornituz, kolunbarioak (usotegi-hilobiak) deitzen zirenak, baina Inperioaren amaieran, eta bereziki kristau aro hasieran, Erromako katakonbetan lurperatzen ziren. Tradizioaren arabera, [[Hilerri|hilerriak]] hiri eta herrien mugetatik kanpo (''[[pomerium]]'') zeuden. Monumentu handiak eta hilobi xumeak errepideen alboetan kokatu ziren, batzuetan, "hildakoen hiri" gisa bilduta. Hilobi haietara senideek joaten ziren aldizka, hildakoari janaria eta ardoa eskaintzeko, bereziki zeremonia bereziak egiten zituzten erromatar jaietan eta hildakoaren urteurrenetan. Senideek uste zuten hileta-ospakizun egokiekin eta belaunaldiz belaunaldi erritoak gordetzen, hildakoen itzalek beren ondorengo bizidunekiko jarrera ona izango zutela. Dirudunek asko gastatzen zuten hilobietan eta oroigarrietan. Sarkofago erromatarra, esaterako, maiz artelan landuak ziren, eszena alegoriko, mitologiko, historiko edo eguneroko bizitzako erliebeez apainduta zeudelako. Hilobi batzuk oso ondo kontserbatuta daude eta haien irudiak eta inskripzioak informazio iturri garrantzitsua dira. == Hildakoen prestaketa == [[Antzinate klasikoa|Antzinate greko-erromatarrean]], hildakoen gorpuak kutsatzailetzat hartzen ziren{{sfn|Salzman|2007|p=116}}, aldi berean, arbasoekiko betebehar maitagarria (''[[pietas]]'') antzinako erromatar kulturaren oinarrizko atal bat bazen ere{{sfn|Heid|2007|p=408}}. Erromatarrek uste zuten beren hildakoekiko arduratsuak izan behar zirela izpirituak hileta-erritu egokiekin agur esatean, honela beraien mesedeak eta babesa lortuko zituzten{{sfn|Erker|2011|p=41–42.}}. Alabaina, kezkagarriak ziren ohikoa zen baino lehen, edo hileta-erritu egokirik gabe hiltzen zirenak, lemureak bilakaturik, lurrean zehar ibiliko baitziren eta bizidunak izorratuko baitzituzten mamu mendekatzaile eta arloteak bailiran<ref>Hor. ''Carm''. 1.28</ref>. [[Zizeron|Zizeronen]] ustez, hezurren gainean zohikatza bota arte, gorputza erraustu zen tokiak ez zuen izaera sakraturik hartzen<ref>Cic. ''Leg''. 2.22.57</ref>. Izan ere, erraustutako hezurren gainean lurra botatzeko edo zohikatza jartzeko erritua zen hilobia ''locus religiosus''<ref group="oh">jainkoek babesturiko tokia</ref> bihurtzeko gutxieneko baldintza. Hileta-errituak, eta ehorzketa bera, exekuzioaren ondoren zenbait kriminalari uko egin ziezaioketen. Horren arabera, ez-egite sinple horren bidez, estatuaren boterea arimak betiko kondenatzera zabal zitekeen{{sfn|Graham|2014|p=94-95.}}. Erromak heriotza-tasa handia zuen, eta gorpuak lurperatzea funtsezko betebeharra zen, askotan premiazkoa senideentzat eta agintari zibil eta erlijiosoentzat{{sfn|Bodel|2000|p=128-130.}}{{sfn|Bodel|2004|p=149-150.}}. Erkerren arabera, ekintza horrek ez zuen lotura handirik osasun publikoari eta kutsadurari buruzko nozio modernoekin, izan ere, erromatar ehorzketetako [[Heriotza antzinako Erroman|heriotzaren kutsadura]] hildakoaren gizarte-egoeraren arabera aldatzen zen. Hiri eta herrietan, esklaboen eta beste pertsona pobreen gorpuak, batzuetan, kalean botatzen zituzten ilunpean, behar bezala erabiltzearen kostua aurrezteko{{sfn|Erker |2011|p=42}}. Hilotzak, aurkitu bezain laster, ehorzleek atera eta zeremoniarik gabe lurperatzen zituzten. Eliteko gutxiengoko kideentzat zehaztutako garbiketa-erritualak, zenbait egunetan jendaurrean egon zitezkeenak, konplexuak eta zehatzak ziren. Pentsatzen zen noblezia zela, gizarte-maila guztien gainetik, baita heriotzan ere, bere ospe, garbitasun eta onespen jainkotiarra mantentzearen erantzulea{{sfn|Erker|2011|p=42, 43.}}{{sfn|Lindsay|2000|p=152–173.}}. Bodelek kaleetan gorpuak abandonatzea molestia publiko gisa deskribatzen du, baina erromatar agintariek delitu zibiltzat katalogatu zuten, simaurra edo animalien hondakinak botatzearen antzekoa, eta borroka publikoen maila berean. Hori guztia delitugileei isunak jarriz konpontzen zen, ez erlijio-kutsadura saihesteko erritu-garbiketaren bidez{{sfn|Bodel|2000|p=134.}} . === Hilkortasuna === John Bodelek kalkulatzen du 750.000 biztanleetatik, urtero 30.000 inguru hiltzen zirela Erroman, izurritearen eta pandemiaren biktimak kontuan hartu gabe{{sfn|Bodel|2000|p=129.}}. Jaiotzean, klase guztietako erromatarrek 20 eta 30 urte bitarteko bizi-itxaropena zuten: heldutasunera iritsi ziren gizon eta emakume hiritarrek espero zezaketen 50 urte edo gehiago igaro arte bizitzea, gaixotasunak eta istripuak alde batera utzita{{sfn|Frier|2008|p=788}}. Emakume ezkonduengandik seme-alabak espero zen, familiarekiko eta estatuarekiko betebehar gisa, baina erditzearen ondorioz hiltzeko arrisku berezia zuten, 1.000 jaiotzako 25 ama hiltzen baitziren<ref group="oh">Erromatarren amaren heriotza-tasa oso gutxi gorabehera kalkula daiteke antzeko testuinguru batean geroagoko erregistroekin alderatuta (kasu honetan, XVIII. mendekorekin</ref>{{sfn|Brisbane|2007|p=82–85.}}. Jaioberrien eta haur txikien artean heriotza-tasa oso altua zen: lau jaiotzetik 1 erditzean hiltzen zelako, eta 5 urte baino lehen bakarrik %50 bizi zen. Elikadura gabeziak pobreen hazkundea eta immunitatea oztopatzen zuen, esklabo edo aske izan. Bestalde, legeak baimentzen zion jaioberriaren aitari umea hiltzea "bizitzeko desegokia" bazen. Hain itxuragabeak ez zirenak, zalantzazko aitatasuna zutenak, familia txiroetan edo esklaboetan jaiotakoak, edo, besterik gabe, nahi ez zituztenak, bertan behera utzi behar ziren "jainkoek zain zitzaten". Esposizioak ez zuen estatusa aldatzen, baina aske jaiotakoak, aitak, umea abandonatzean, automatikoki galtzen zuen haienganako legezko boterea. Gainera, zaila izango zen haur abandonatu baten jatorria frogatzea. Haietatik, ume batzuk adoptatzen edo saltzen ziren esklabo bihurtzeko, baina beste asko hiltzen ziren jaso aurretik. Praktika horren inguruko jarrerak askotarikoak ziren; azkenean esposizioa legez kanpo geratu zen, baina ezkutuan jarraitu zuen{{sfn|Harris|1994|p=1-9, 12-14, 22.}}{{sfn|Pilkington|2013|p=5–21.}}. === Familiaren hileta-betebeharrak === ==== Helduak ==== Hildakoak familia izatekotan, ''[[pater familias]]''ak (familia burua) hileta ordaindu, antolatu eta zuzendu ohi zuen. Alabaina, hildakoa ''paterfamilias'' bazen, kostua ordaintzea ondarearen jaraunsleari edo oinordekoei zegokien, haien jaraunspenetik ordaintzeko; Zizeronen hitzetan, ''betebeharra diruarekin zihoan''. Hildakoa emakume ezkondua bazen, kostua bere senarrak ordaindu behar zuen, edo bere dotetik, aitarengandik emantzipaturik izanez gero{{sfn|Toynbee|1971|p=54.}}. Familia baten esklabo leial batek hileta txukuna jaso zezakeen, baita tokia ere familiaren mausoleoan, hilobian edo kolunbarioan. Gainera, inskripzio baten bidez ere gogora ahal zitzaion, baita familiaren urteroko oroitzapen-errituetan ere{{sfn|Hasegawa|2006|p=4 ff.}}. Era berean, [[liberto]] gisa hil zen emakume edo gizon bat ehortzi eta omendu zitezkeen, Antzinako Erromako patronatuko kide txikiago gisa, beren ugazabaren kontura{{sfn|Toynbee|1971|p=54, 113–116.}}{{sfn|Muirhead, James; Clay, Agnes Muriel|1911}}. ==== Haurrak ==== Tradizioak eta erlijioak ez zituzten familiak behartzen jaioberriei hileta-errituak egitera. Izena jasotzen ez zuten arte, eta aitak bere ''dies lustricus'' egunean aitortzen zituen arte (jaio eta zortzigarren egunean nesken kasuan, eta bederatzigarren egunean mutilen kasuan). Jaioberriak erritualki garbiak izatean, oinarrizko nortasun juridikoa baino ez zuten. Haien heriotzak ez zuen inor kutsatzen, eta haien izpiritua ezin zitekeen itzal lurtar gaizto bihurtu{{sfn|Dasen|2011|p=292–307.}}<ref>[https://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Plutarch/Moralia/Roman_Questions*/E.html#102 Plut. ''Mor''. ''Quaest. Rom.'', 102]; [https://penelope.uchicago.edu/Thayer/L/Roman/Texts/Macrobius/Saturnalia/1*.html Macrob. ''Sat.'' 1.16.36.]</ref>; ez zuten, beraz, hileta-errito garbitzailerik behar. Lau egun bete baino lehenago hiltzen zirenak ia edozein lekutan lurpera zitezkeen. Adinduagoak, aldiz, ''pomerium''aren barruan (hiri edo herriaren muga errituala) lurperatu zitezkeen, sarritan etxeen barruan, edo bere familia biologikoaren etxearen teilatu-hegalen azpian (''suggrundarium''). Greziar eta erromatar idazleen arabera, haurrek poliki-poliki lortzen zuten nortasun osoa, baina diziplina eta irakaspen zainduaren bidez{{sfn|Dasen|2011|p=293–294.}}<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Plat.+Laws+7.808&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0166 Pl. ''Leg''. 7.808D]</ref>. Haien erritu-garbitasunak nerabezaroa hasi arte irauten zuen, maila batean, mutikoaren lehen bizarrak eta neskatoaren menarkiak seinalatua. Plutarkok, bere alaba txikiaren heriotzaren aurrean jarrera estoikoa hartu zuenak, zioenez, jaio eta astebetera zilbor-hestea zimeldu eta atera arte, jaioberria gehiago landarea zen animalia baino; jaiotzean hiltzen bazen, galdutako potentzialak eragindako tristura guztiz naturala zen, baina dolua neurritsua izan behar zen{{sfn|Dasen|2011|p=307–308.}}{{sfn|Carroll|2011|p=99–120.}}. === Estatuaren erantzukizuna === Zizeronek hileta eta errituen hornikuntza betebehar natural gisa deskribatu zuen, giza zaintzaren eta duintasunaren nozio unibertsalekin bat zetorrena<ref>[http://www.thelatinlibrary.com/cicero/leg2.shtml#22 Cic. ''Leg''. 2.22.55]</ref>. Herriari edo estatuari zerbitzu berezia eman ziotenei, beren karrera militar, zibila edo aliatu gisa, hileta estatuaren kontura egiteko proposamena egiten zitzaien (''funus publicum''). Batzuetan, oinordekoak publikoki ohorea aitortu arren, ukatzen zuen estatuak gastuak bere gain hartzea. Honela, familiak herriarekiko eta estatuarekiko zuen etengabeko eskuzabaltasunaren erakutsi nahi zuen{{sfn|Toynbee|1971|p=55–56.}}. Estatuak hileta- eta ehorzketa-praktiken zenbait alderdi publiko eta pribatutan esku hartzen zuen. Oihartzun publiko handiko zenbait hildakoren kasuan, espero zen biztanleria osoak dolu ofiziala gordetzea aldi jakin batean. Luxuari buruzko legeak, gastua murrizteko eta aberastasun, pribilegio eta emozio handiegiak erakusteko diseinatuak, askotan eliteak baztertu edo saihesten zituen. Gehiegizko dolu-erakustaldiak (intentsitate, kostu edo iraupen handiegikoak) ofizialki gaizki ikusita zeuden, baita hileta-piretarako aizkoraz amaitutako egurra erabiltzea ere. Horretaz gain, hildakoaren errautsen gainean ardoa zipriztintzearen aspaldiko ohitura debekatu zen<ref>[https://www.thelatinlibrary.com/justinian/digest11.shtml ''Dig.'' 11.7.0.]</ref>. Beste muturrean, pertsona batzuk hileta zerbitzuen zama eta gastuak legez saihesten saiatzen ziren, epaitegien bitartez, edo senide edo esklabo baten heriotzagatiko kostu oinarrizkoenak legez kanpo saihesten, gorpua kalera botatzeagatik isun bat jasotzera arriskatuz. Bodelen kalkuluen arabera, urtero 1.500 gorpu inguru uzten zituzten Erromako kaleetan, epidemien biktimak kontuan hartu gabe. Gorpuak kendu eta lurperatzeko ardura zuten gobernuak kontratatutako hileta-enpresariek eta tenplu, santutegi, eraikin publiko eta kaleen mantenua gainbegiratzen zuten edilek eta magistratuek. [[Dion Kasio|Dion Kasiok]] zioenez, 2.000 pertsona hil zirela egunero Erroman K.o. 189. urteko izurri agerraldian. Eta [[Suetonio|Suetoniok]], [[Neron|Neronen]] erregealdiko udazkenean, 30.000 pertsona hil ziren Erroman izurritearen ondorioz. Ez dago jakiterik ehorzketa-enpresaburuek edo zinegotziek nola kudea zitzaketen horrenbeste hildako{{sfn|Bodel|2000|p=128–129.}}. == Ehorztetxeko langileak == Ehorzleek (''dissignatores'' edo ''libitinarii'') hileta-zerbitzu eta hilotzak erretiratzeko zerbitzu ugari ematen zituzten, herritar gehienentzat degradatzailetzat edo erritualki ezpurutzat jotzen zirenak. Horiek hilobiak induskatzea, egur metak eraikitzea, gorpuak lekuz aldatzea eta janztea, hildakoei kosmetikoak aplikatzea, heriotzaren zurbiltasuna disimulatzeko eta prozesioa, [[Errausketa (hileta-ohikunea)|kremazioa]] eta [[Ehorzte|ehorzketa]] antolatzea barne hartzen zuten. Zeregin horietako bakoitza lanbidearen barruko espezialitate bat zen. Era berean, ehorzle espezializatuak kontrata zitezkeen esklaboak torturatu, jipoitu edo gurutziltzatzeko, exekuzioak egiteko eta gorpuak exekuzio-tokitik lurperatze-leku bateraino eramateko{{sfn|Bodel|2004 |p=150–156.}}. [[Pozzuoli|Puteoli]] hirian, K.a. 100-50 urte inguruan, hileta-enpresariak ere hiriko borrero funtzioa betetzen zuen. Bera eta bere 32 langile iraunkorrak udal mugatik kanpo bizi ziren, eta hirian euren lanbideak aurrera eramateko bakarrik sar zitezkeen, milia bakoitzeko tarifa jakin bat kobratzen zuten, ekipoaren alokairuaz edo erosketaz eta beharrezko zerbitzuez gain. [[Dekurioi|Dekurioien]] (bertako magistratuak, hiriko senatuko kideak) hiletak premiazkoenak ziren, eta ondoren, goiztiarra hildako gazteen hiletak. Haien heriotzak, kezka publikoa ez izan arren, larrienak ziren. Zenbait zerbitzu ordainketa gehigarririk gabe eman behar ziren, lehentasun-ordena zehatz bati jarraituz. Kalean abandonatutako esklabo-gorpu oro berehala kendu behar zen, dolurik edo hileta-erritorik gabe, eta esklaboaren jabeak, antzemanez gero, 60 [[Sestertzio|sesterzioko]] isuna ordaindu behar zion udalari. Urkatutako suiziden gorpuak, jainkoentzat bereziki iraingarriak zirenez, aurkikuntzaren ondorengo orduan atera behar ziren, dolurik eta hileta-erriturik gabe. Horretan [[gurutziltzaketa]]ren antz handia zuen, esklabo, bidelapurrentzat, eta legez kanpoko herritarrentzat gordetako heriotza-zigorraren modu umiliagarria baitzen{{sfn|Bodel|2004|p=166.}} Nahiz eta hiri guztiek ez zuten hileta-enpresa profesionalik beren nomina publikoan, suposatzen da Erroman, Puteolin bezala, funtzionatuko zela{{sfn|Erker |2011|p=41-42.}}. [[Dekurioi|Dekurioien]] (bertako magistratuak, hiriko senatuko kideak) hiletak premiazkoenak ziren, eta ondoren, goiztiarra hildako gazteen hiletak. . Leku batetik bestera erregulazioan aldeak zeuden; adibidez, [[Marko Valerio Martzial|Martzialek]] deskribatzen du tatuatutako langileak gauez erabili zirela hilotz-eramaile gisa Erroman; Puteolin, berariaz baztertuta zeuden{{sfn|Bodel|2004 |p= 147–148.}}<ref>[https://www.tertullian.org/fathers/martial_epigrams_book08.htm Martzial ''Ep''. 8.75.]</ref>. === Eskilinoko ehorz-langileak === Erroma hiriko ehorztetxe ofizialen egoitzaren bat [[Eskilino]] muinoan zegoen, non K.a. 300. urtearen inguruan, Libitinako zuhaizti sakratuko tenplu bat Venus Libitinari eskainia izan baitzen, hileta eta ehorztetxeetako jainkosa zaindari gisa<ref>Hor. ''Epist.'' 1.7.6f.; Sen.''Ben.'' 6.38.4</ref>{{sfn|Rüpke|2007|p=235.}}{{sfn|Eden|1963|p=457.}}. [[Varron]]<nowiki/>ek ere ''lubendo libido, libidinosus ac Venus Libentina et Libitina'' hitzak erabili zituen<ref>[https://latin.packhum.org/loc/684/1/0#26 Varro ''Lig''. 6.47.1.]</ref>. Eskilinoan Venusen presentzia frogatuak, dirudienez, sexuaren, pasioaren eta heriotzaren arteko lotura oso erromatarra azpimarratzen du{{sfn|Bodel|2000|p=134.}}. Dirudienez, Libitinak ez zuen kultu independenterik izan, ezta santutegirik, eta gurtzailerik ere; litekeena da bere izena ''libitinarii ''edo hileta-langileen izenean jatorria izatea. Bizitzaren azken bidaia antolatzea ''libitinaria'' izenekoen monopolioa zen. Negozioaren onuradunak ez zuen fisikoki lan egiten, baizik eta berak kontratatutako langileek. Puteolin, legeak eskatzen zuen enpresak gutxienez, 32 langile izan behar zituela, 20 eta 50 urte bitartekoak eta desgaitasunik gabekoak. Edozein hiritarren gorpua prestatzeko eta ondorengo garraioa eta ehorzketa kudeatzeko eskubide esklusiboaren truke, hileta-hornitzaileak ere behartuta zeuden hiritik ateratzeko, gehienez jota egun bateko epean, erreklamatu gabeko giza gorpuak eta agerian zeudenen animalien gorpuzkiak. Kontzesioari lotutako beste betebehar bat zen magistratuek agindutako heriotza-zigorrak betetzea, eta esklaboak torturatzea, horretarako «beharra» sortzen zen bakoitzean{{sfn|Rutgers|2013|p=518-519.}}. Hileta-enpresariekin, hileta-elizkizunekin, hilkutxekin (Libitina oheak) eta heriotzarekin berarekin zerikusia zuen guztia izendatzeko [[metonimia]] bat ere izan liteke. Eskilinoak K.a. I. mendean ''puticuli'' (putzu txikiak) deituriko hobiak zituen, harrobi zaharren balizko aztarnak, batzuetan behartsuen gorpuak, animalien hezurrak eta etxeko hondakinak botatzeko zabortegi gisa balio zutenak. Muinoa, iraganean, antzinako nekropoli aristokratiko baten kokalekua izan zen, lehen aldiz K.a. IX. mende inguruan erabilia eta gero hiriaren hazkundeak estalia. Usadio zahar hori gorabehera, badirudi Eskilinoa ez zela ''locus religiosus'' bat izan, ''locus publicus'' bat baizik, leku arrunta, publikoa, nahiz eta nabarmenki desatsegina eta kirastua izan<ref group="oh">Usain eta lurrun toxikoen jainkosak, ''Mefitisek'', santutegi bat zuen Eskilinoan.</ref>. [[Erromatar Errepublika|Erromatar Errepublikaren]] amaiera aldera, Eskilinoko atearen kanpoaldeko eremua zabortegi gisa erabiltzen zen exekutatutako kriminalen eta gurutziltzatutako esklaboen gorpuentzat. Lehenengoak, gorriz jantzitako ehorztetxeko langileek bertan abandonatzen zituzten edo beste leku batetik hartaraino, kako batez arrastaka eramaten zituzten, txoriek eta piztiek jan zitzaten. Esklaboen gorpuak gurutzeetan usteltzen uzten zituzten. ''Libitinarii''-en (''dissignatores'') goiko mailek, hileta-errituak hartu, antolatu eta zuzentzen zituztenek, arropa beltz bereizgarriak zeramatzaten, kapela beltz bat barne. Langile horiek gorpuekin harreman zuzena bazuten ere, ez zeuden oso kutsatuta eta ez ziren horren kutsatzaileak ere. Hala ere, aldi berean borreroak eta ehorzleak zirenez, saihestu egin behar zen haiekin kasualitatez topo egitea, batez ere gorpu bat arrastaka zeramatenean edo garraiatzen zutenean. Apaizek arrisku berezia zuten horrelako kutsadurarekin, bereziki Jupiterrenak. Hori zela eta, beren lanetan zihoazen gorpu-eramaileek kanpai bat jotzera behartuta zeuden haien hurbilketaz ohartarazteko{{sfn|Bodel|2000|p=136, 144.}}{{sfn|Bodel|2014|p=178–179.}}. Eskilinoko ehorztetxeetan tasa bat ordaintzen zen heriotzaren ziurtagiriagatik, «oinordetza-zerga» moduko bat, estatuaren zenbait festa finantzatzeko, horien artean [[Parentalia|''Parentalia''ren]] zati bat, ''Ludi Apollinarrak'' eta ''Ludi Plebeii'' bezalako joko sakratuak{{sfn|Bodel|1994|p=20–29.}}. Ehorzketa-enpresariaren lanbidea garbitzailea eta zikina zen aldi berean, lanbide beharrezkoa eta doilorra, odolarekin eta heriotzarekin nahasten zena. Kontratistentzat, ziurrenik, oso errentagarria zen{{sfn|Bodel|2000|p=139-140.}}. == Ehorzketa-elkarteak eta ehorzketa-dirulaguntzak == Ehorzketa-elkarteak Erromako agintari zibilek onartutako finantzaketa pribatuko eta antolatutako elkarte bakanen artean zeuden, bestela edozein erakunde pribatuk ''statu quo''aren aurka konspiratzen zuela susmatzeko joera zuten{{sfn|Graham|2006|p=4ff}}{{sfn|Carroll|2006|p=45-46.}}. Lanuvium hiri oparoan, [[Diana (mitologia)|Diana]] eta [[Antinoo (mitologia)|Antinoo]]<nowiki/>ren gurtzaileak izeneko hileta-elkartea zegoen, K.o. 133. urtean sortua, eta patroi batek, tokiko magistratu zibil aberats batek zuzendu, gainbegiratu eta finantzatua. Erakundearen estatutuek hileta- eta ehorzketa-errituak bermatzen zituzten, edo gutxienez monumentu bat eta irudi bat ([[zenotafio]]) hildakoaren izpiritua irudikatzeko edo gordetzeko, hileta oso baten baliokide legitimoa, gorpua falta bazen. Hileta-gastuak harpidetzak egunean egotearen baldintzapean estalita zeuden, gainera, beharrezkoa zen kideak elkartearen, bere babesle jainkotiar eta lurtarren eta bere funtzionarioen arauak errespetatu izana. Ez zegoen inolako ordainik suizidioengatik, eta bileretako jokabide "iskanbilatsu edo errebeldea" isunekin zigortzen zen. Bazkideek 100 sestertzioko (HS) afiliazio-kuota moduan ordaintzen zuten, eta beste 1,25 HS hilero, "ardo oneko" anfora batez gain. Urtero, sei jai zeuden, jainkotiar eta lurtar patroiei eskainiak, Domus Augusta inperiala barne (kasu honetan, [[Hadriano]], bere familia eta hildako maitalea, [[Antinoo]] jainkotiarra). Maila txikiagoko funtzionario eta exekutiboak beren taldekideen artean hautatzen zituzten. Kotizazioak sei hilabetez atzeratzen baziren, emandako guztia galtzen zuen afiliatuak. Esklaboek bat egin zezaketen, ugazabaren baimenarekin, eta, beste kide guztiak bezala, aukeratuak izan zitezkeen denbora mugatuko karguetarako{{sfn|Bendlin|2011|p= 213–217, 222–223, 244–245 ff}}. Horrelako ehorz-elkarteak antolatuak zeuden hiletetan eta beste behar sozial batzuetan zerbitzuak emateko haien nominan profesio bereziak baitzituzten, hala nola, ehorzleak, hilobi induskatzaileak, gladiadoreak, harakinak eta borreroak, zeinak kutsatuta baitzeuden odola eta heriotzarekin erlazionaturik egoteagatik. Hori zela eta, ''infames'' gisa leporatuak izatean, hiritar eskubideak murrizturik zituzten<ref group="oh">Arrazoiren batengatik, Errepublikaren amaieratik aurrera, beste 'infame' batzuk, ehorztetxeak, enkantegileak eta pregoilariak barne, bizitza politiko aktibotik baztertuak izan zirenak beren lanbidean zihardutela, erabateko hiritartasunera itzul zitezkeen beren lanbidea utziz gero</ref>. ''Infamia'' jasaten zuten beste lanbide batzuk, arrazoi oso ezberdinengatik bazen ere, aktore eta artistak zeuden{{sfn|Bodel|2004|p=149-150.}}. [[Nerva]] enperadoreak, ustez, 250 HSko diru-laguntza eman zuen hiriko [[Plebe|plebearen]] hiletetarako (klaserik baxuena hiritarren artean), agian bere agintaldi laburrean (K.o. 96-98) herriaren babesa lortzeko ahaleginean{{sfn|Hopkins|1983|p=211.}}. Lanuvioko Diana eta Antinooren adoratzaileek hildakoen oinordekoei 250 HS ematen zizkieten jaia eta hileta duin bat eta monumentu ez oso landu bat ordaintzeko. Puteolin, Errepublikaren aro berantiarraren hasieran, oinarrizko hileta batek 100 HS inguru balio zuen. Hileta-elkarte baten ordainketarik handiena 2.000 HS izan zen, testuinguru militar batean. Hileta gehienetan, hileta-elkarteak gastu batzuk bakarrik estaltzen zituen<ref>''CIL'' 8.2557</ref>. Gainerakoa, batez ere lurperatze-lekuaren eta hilobiaren kostua, oinordekoek, familiek eta dohaintza ez-ofizialek ordaindu behar zuten{{sfn|Bendlin|2011|p=255–256.}}. Lanuviumen, 50 HS gehiago banatzen ziren errausketetan laguntzeko. Hileta-elizkizunetan jende asko biltzea garrantzitsua zen ondo islatzen zuelako hildakoaren munta. Hileterako lortutako 250 HSek pertsona bati urtebetez eutsi leizaiokete{{sfn|Duncan Jones|1974|p=131.}}<ref>''CIL'' 14.2112 = ''ILS'' 7212</ref>. [[Konstantino I.a Handia|Konstantinok]] diruz lagundu zituen Konstantinoplako ehorztetxeak, ehorzleak eta hilkutxa (''lecticarii'') zeramatenak. Hori doako hileta-zerbitzu pobreei eskaintzeko proiektu baten parte zen{{sfn|Bodel|2004|p=147.}}. Ondorengo enperadoreek sistema zabaldu zuten Elizaren zuzendaritzapean, kristau guztientzat doako hiletak eta ehorzketak eskainiz, heretikoak salbu{{sfn|Bond|2013|p=135–136.}}. Zenbait kasutan, ordea, ehorzketa-espazioak ehorzleek erosi eta saldu zituzten merkantzia gisa{{sfn|Rutgers|2013|p=518}}. == Hiletak == === Heriotza iragartzea === Elitearen hiletetan, hildakoaren gorpua bere familiaren etxean egon zitekeen zenbait egunez, hileta antolatzen zuten bitartean. Hildakoa sozialki nabarmena bazen, aldarrikari batek iragartzen zuen heriotza, foroan edo beste espazio publiko jendetsu batean. Familiak etxeko ateak ixten zituen doluaren seinale moduan, eta altzifre-adarrak jartzen zituen sarreratik kanpo, guztiei heriotz-kutsaduraren arriskuan zeudela ohartarazteko, batez ere ''pontifex maximus''i{{sfn|Flower|2006|p=92.}}. Familiak bederatzi eguneko dolu-aldian eteten zituen eguneroko errutinak, eta aldi horretan ukiezintzat jotzen zituztenez, beren komunitatetik isolatu behar ziren heriotzarekin izandako kontaktuaren ondorioz. Epe horretan, ezin zuten beren burua garbitu, ezta jainkoei sakrifiziorik eskaini ere{{sfn|Erker|2011|p=40}}. === Gorpuaren prestaketa === Pertsona bat etxean hiltzean, senide eta lagun minak heriotza-ohearen inguruan biltzen ziren. Egoerak uzten bazioten, ahaide hurbilenak azken musu batekin errazten zuen izpiritua gorputzetik bereiztea, arima arnasarekin parekatzen zuen sinesmen baten arabera, eta gero begiak ixten zizkion. Ondoren, senitartekoen kexuak hasten ziren, emakumeek haien aurpegia harramazkatzen zituzten odola<ref group="oh">Ohiko egoera hori eliteak ez zuen begi onez ikusten, eta, beraz, debekatutako hileta-jardunen zerrenda batean sartu zuten bai Hamabi Taulen Legeetan, bai Lege Suntuarioan. Auhendari asko kontratatutako profesionalak izan zitezkeen</ref> egin arte, eta hildakoari bere izenez deitzen zioten hileta-zeremonia osoan{{sfn|Erker|2011|p=41-42.}} . Familiak lurperatzaile bati eta bere langileei uzten zien hilotza ukitzea eta manipulatzea, haien lanbideengatik beti ezpuruak zirelako. Gizonezkoek ez zuten gorputza ukitzen; aitzitik, emakumezko ahaideek lurrean uzten zuten, garbitzen eta gantzutzen hilkutxan jarri aurretik{{sfn|Erker|2011|p=41, 42.}}. Gorputza lurrean jartzea jaiotzaren antzeko errituala zen, haurra lur biluziaren gainean jarria izan zenean{{sfn|Corbeill|2004|p=91.}}. [[File:Roman memorial stone to Valeria Prisca, Mid-second century AD, World Museum Liverpool.jpg|thumb|300 px|left|K.o. II. mendeko erromatar oroimenezko harria: ''Valeria Prisca, Marcusen alaba, 23 urtez alaitu zuena. Amak alabarentzat egin zuen hau'']] Atsekabetuek egokierarako eta beren posiziorako janzkera egokia erabiltzea espero zen; elitearen gizonezkoek ''toga pulla'' (toga ilun bat, hiletetarako erreserbatua) erabil zezaketen. Toga zuri soil bat ere onargarria zen, baina ''toga praetexta'' bat zutenek buelta eman ziezaioketen beren zerrenda morea ezkutatzeko<ref group="oh">Toga zuri soil bat ere onargarria zen; "toga praetexta" bat zutenek buelta eman ziezaioketen beren zerrenda morea ezkutatzeko</ref>{{sfn|Flower|2006|p=102.}}{{sfn|Heskel|1994|p=141–142}}<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.02.0014:text=Vat.:chapter=12&highlight=toga%2Cpulla Cic. ''Vat''. 12.30]</ref>. Hildakoa gizonezkoa eta hiritarra bazen, bere toga janzten zuen; magistratura lortu izan balu, maila horretarako zegokion toga erabiltzen zuen; eta bizirik zegoela koroa bat irabazi bazuen, hori erabiltzen zuen heriotzan{{sfn|Toynbee|1971|p=43-44.}}. Erlijio misteriotsuetako iniziaturikoen ehorzketan koroak ere aurkitzen dira<ref>[http://khazarzar.skeptik.net/books/octaviul.htm Min. Fel. ''Oct.'' 28.3-4.]</ref>{{sfn|Johnson|1997|p=45.}}. Gorputza hileta-ohe baten gainean jartzen zen, jarrera errealistan, jangelako eserleku batean etzanda balego bezala, eta han, ''libitarii''ek beren zurbiltasun hilgarria kosmetikoekin disimulatzen zuten. Zazpi egunez edo gehiagoz, familiaren [[Domus|etxeko atarian]] zegoen, oinak aterantz begira zituela.{{sfn|Toynbee|1971|p=44.}}{{sfn|Heller|1932|p=195.}}. Apartamentu-eraikinetan (''insulae'') bizi ziren Erromako biztanle gehienei zegokienez, eta landa-inguruneetan bizi zirenei ere, ezer gutxi dakigu haiei buruz. Hala ere, elitearen praktikak hobeto dokumentatuta daude, nahiz eta ziurrenik idealizatuak izan{{sfn|Erker|2011|p=41.}}. Zizeronek idatzi zuen jende arrunt gehienentzat, heriotzaren eta gorputzak ezabatzearen arteko denbora 24 ordu baino gutxiagokoa zela, ia ez zegoela gorpua ikusgai jartzeko edo bestelako zeremonia luzeetarako denborarik izan<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Cic.+Clu.+27&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0010 Cic. ''Clu''. 27]</ref>. Baltsamatzea ezohikotzat hartzen zen, batez ere egiptoar praktika, baina kasu batzuk aipatzen dira latinezko literaturan eta beste batzuk arkeologikoki baieztatuta daude Inperioko garaian Galian ere. Toynbeek espekulatzen du horietako asko [[Isis]] eta [[Serapis]] apaiz egiptoarren lana izan zitezkeela, kontserbazio-modu hau nahiago zuten bezero edo pertsonentzat{{sfn|Toynbee|1971|p=39, 41–42.}}. Elitearen hileta-elizkizunek konponketa konplexuak behar zituzten, eta denbora luzez gorputza zaindu egin behar zen ehorzketarako edo errausketarako. [[Neron]] enperadoreak bere emazte zena, [[Popea Sabina|Popea]], erromatar jainkosa gisa sustatu zuen jainkotiar ohoreekin estatuaren kontura, baina tradizioa eta konbentzio inperialak hautsi zituen baltsamatzean eta lurperatzean, erraustearen ordez{{sfn|Heller|1932|p=194.}}{{sfn|Counts|1996|p=189-202.}}. ==== Karonteren oboloa ==== Karonteren oboloa hildakoaren ahoan edo gainean jarritako txanpon bat zen<ref group="oh">Antzinako iturri greziar edo latindar batek ere ez du esaten begietan txanponik ipintzen zirenik; ebidentzia arkeologikoaren arabera, ahoan edo ahoaren gainean, edo eskuaren ondoan jartzen ziren, baina, oso gutxitan hilobian. Alabaina, begietan txanponak jartzea nahiko arraroa zen</ref>. Ohitura, iturri literarioetan jasota dago eta arkeologiak egiaztatzen du. Dirudienez, usadio hori Erromara inportatu zen Greziatik, erlijio misteriotsuekin egin zen moduan, salbazioa edo beste bizitzarako igarobide berezi bat agintzen zutenak. Ohitura [[Karon|Karonteren]] mitoak azaltzen du, hilberrien arimak uraren bidez (laku, ibai edo zingira baten bitartez) garraiatzen zituen txalupariak, mundua eta azpimundua bizidunak bereizten zituenak. Txanpona zen garraioaren ordainketa, baina [[Luziano Samosatakoa|Luzianoren]] ustez, heriotza saihesteko, besterik gabe, ez zen tarifa ordaindu behar. [[Apuleio|Apuleioren]] [[Urrezko astoa|Metamorfosiaren]] [[Kupido]] eta [[Psike (mitologia)|Psike]] istorioan, Luzio, salbazioaren bila, Isisen misterioetan hasten da. Psiquek (Arima) bi txanpon daramatza behealdeko bidaian. Bigarrena itzulera ziurtatzeko da, berpizkunde sinbolikoa balitz bezala. Mendebaldeko Erromatar Inperio osoan nabaria da Karonteren oboloa, kristau arora arte, baina ohitura hori ez zuten inoiz eta inon denek egin, ezta era uniformean ere{{sfn|Morris|1992|p=106.}}{{sfn|Stevens|1991|p=215–229.}}. == Hileta-prozesioa == Tradizionalki gauez egiten ziren hiletak behartsuentzat eta gazte hiltzen zirenentzat, «zegokien baino lehenago», baina ez dirudi arau zorrotzik izan elite edo klase ertaineko hileta garaiari edo iraupenari buruz. [[Juliano (enperadorea)|Juliano apostata]] enperadoreak praktika erlijioso tradizionala berreskuratzen saiatuz, agindu zuen hileta guztiak egunsentia baino lehen ospatzea. Hau, tradizionala izateaz gain, jendez betetako kaleetan kutsaduragatik hiltzeko aukerak murriztuko zituelako. Horretaz gain, gaineratu zuen jainkoek, hilezkorrak zirenez, hilotzak guztiz iraingarriak aurkituko zituztela, eta tenpluetako ateak gauez itxita eta egunez irekita zeudenez, jainkoek uko egin ziezaioketela hileta-prozesioak egun argiz tenpluko esparruetatik igarotzen ikusteari. Gainera, gaueko hiletak heriotzaren ideiarekin bat zetozela ere pentsatu zuen, "azken amets" gisa. Litekeena da haren ediktua kristauentzat ere zuzendua izatea, egunez ehorzketak nahiago zituztelako eta ez zutelako usten gorpuek kutsatuko zutenik{{sfn|Heller|1932|p=195.}}. Ediktu honen aurretik, hileta batzuk egunez eta beste batzuk gauez ospatzen ziren. Gaueko hileta batzuetan gorpuak, andariak, pirogileak eta ehorzleek bakarrik parte hartzen zuten. Gehienek ordu gutxi iraungo zuten; baina estatus handiko hiletak, oso ugariak ez ziren arren, hainbat egunetan egin ohi ziren. Augusto hil ondoren, bere familiaren [[Nola]]ko villan, bere gorpua Erromako errausketa gunera eraman zuten bertako senatari, [[Ekiteak|ekites]] eta pretorioen erreleboek hainbat gauetan zehar. Prozesioak herriko basiliketan atseden hartzen zuen egunean zehar, antza denez, eguneko beroa ekiditeko{{sfn|Toynbee|1971|p=46, 58.}}. Augustoren hileta begirune eta neurrizko eredua izan zen, baina, oro har, hileta publikoak aukera bikainak ziren minduak antzerkigintzaren bitartez beren burua sustatzeko. Pertsona ospetsuen hiletara jendetza handia joaten zen. Herritar nabarmenek eta enperadore gehienek luxuzko legeak baztertzen zituzten. Errepublikaren amaiera aldera, diru publikoz finantzatutako hileta bat eskaini zioten [[Luzio Kornelio Sila|Sila]] diktadoreari. Haren hiletan zaldizko eta oinezko soldadu, magistratu eta herritar arrunt ugari bildu ziren, eta gorpua urrezko ohatze batean garraiatu zuten, urrezko bi mila koro eramateaz gain, bere bizitzan izandako lorpenak ere irudikatu zituzten{{sfn|Toynbee|1971|p=55.}}. Eliteko hileta-prozesio horietan, kontratatutako aktoreek edo haien senideek familiaren arbasoen erretratuak edo maskarak eraman zituzten, iturri garaikideetan "aurpegi", "irudi" edo "maskarak" gisa deskribatuta, baina zaila da jakitea maskarak bizirik edo hil ondoren egin ziren. Pertsona bakoitzak kargu publikoak bete zituen arbaso bat ordezkatzen zuen, eta, bizirik zegoenean bezala, aurretik [[liktor]] bat zeraman. Praktikak aldi edo familiaren arabera alda zitezkeen, iturriek ez baitute informazio koherenterik ematen{{sfn|Walker, S. et al|1981|p=9–10.}}. Plinio Zaharrak antzinako irudi horien erakusketak deskribatu zituen etxe aristokratikoetan, baita hileta publikoetan nola erabiltzen zituzten ere<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Plin.+Nat.+35.4&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0137 Plin''. HN'', 35, 4–11]</ref>{{sfn|Winkes|1969|p=481-484.}}<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Plb.+6.53&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0234 Polyb. 6.53-54]</ref>. Posible zenean, hilkutxa familiaren gizonezkoek eramaten zuten, lagun minek, edo jabearekiko azken betebeharra betetzen zuten esklabo liberatuek. Hileta-irudietan lau eta zortzi eramaile artean agertzen dira{{sfn|Toynbee|1971|p=46, 58.}}. Hileta-''collegiae''tan musikariak zeuden, non txirulek paper garrantzitsua eta emozionalki eraginkorra betetzen baitzuten, baina hiletetan erabilitako instrumentu hauen kopurua luxuzko legeek mugatzen zuten{{sfn|Fless, F.; Moede, K|2007|p=252.}}. [[Horazio|Horaziok]] hiletetan tuba erromatarraren eta adarraren erabilera aipatzen du, tronpetaren antzekoak diren brontzezko bi instrumentu<ref>[https://latin.packhum.org/loc/893/4/5/2042-2046@1#5 Hor. ''Sat''. 1.6.44]</ref>. Sozialki gailendu ziren gizabanakoentzat, eta beren hileta egindako zerbitzu publikoagatik estatuaren funtsekin finantzatu zutenentzat, [[Erromako foroa]]<nowiki/>ren [[Rostra|rostratik]] panegiriko bat esaten zuten{{sfn|Sumi|1997|p=96.}}, baina hileta pribatu batean, goraipamena hilobi ondoan ematen zuten. === Laudorioa === Hileta-gorazarrea (''laudatio funebris'') [[Oratoria|hitzaldi formala]] edo panegiriko bat zen, hildakoen laudorioan. Hileta erromatarreko bi diskurtso-formetako bat zen, bestea kantua (''nenia''), biak, normalean, emakumeek interpretatua. Dolua zeuden gizonek intziri duin batez (''gemitus'') adieraz zezaketen beren samina; beste edozer gauza desegokitzat jotzen zen{{sfn|Suter|2008|p=258.}}{{sfn|Erker|2011|p=45–46.}}. [[File:Sarcophagus Crotone Musei Capitolini MC2783.jpg|thumb|300px|Hildakoaren bizitzaren etapak irudikatzen dituen sarkofago baten erliebe-zatia: erlijio-hastapena, soldadutza eta ezkontza (K.o. II. mendearen erdialdea).]] Praktika horiek familia nobleekin lotuta daude, eta pertsona baten hiletan esandakoei buruzko konbentzioak ez dira erregistratu. Erroman oratoria publikoa gizonek bakarrik egiten bazuten ere, eliteko emakume bat ere laudorio publiko batekin ohoratu zitekeen, nahiz eta hori ez zen ohikoa{{sfn|Erker|2011|p=49–51.}}. Familiarik ospetsuenetan, panegirikoek hildakoaren zein arbasoen arrakastak eta balentria kontatzen zituzten, [[Rostra|errostran]] eserita zeuden aktoreek edo senideek pertsonifikatuta, bakoitza bere kargu gorenari zegokion [[Aulki kurul|kurul-aulkian]], egoki jantzita eta mozorrotuta. Zizeronen eta Livioren ustez, zenbaitetan adierazpen hauek faltsuak ziren, agian jatorria faltsuki aldarrikatzen zelako{{sfn|Cornell |1995|p=9-10.}}. Ondo emandako hileta-oratoria politikari gazte batek bere burua ezagutzera emateko modu bat izan zitekeen{{sfn|Reay|2005|p=353.}}. Izeba Juliaren (Laudatio Juliae Amitae) gorazarreak, [[Julio Zesar]] gazteak bere izeba [[Gaio Mario]]<nowiki/>ren alargunaren omenez emandako hitzaldiak, bere jainkozko eta errege jatorriaren aldarrikapenak azpimarratu zituen, eta bere ibilbide politikoa [[Populares|populista]] gisa abiarazten lagundu zuen. Mario, erreformista herrikoia eta zazpi aldiz kontsul izandakoa, Zesarren babesle politikoa izan zen{{sfn|Lavery|1971|p=139.}}{{sfn|Sumi|1997|p=81-82}}. Hildakoaren epitafioa, hain zuzen, ageriko eta iraunkor egindako laudorioaren laburpena zen[92], eta kargu publikoak izan zituen gizon baten ibilbidea (''[[cursus honorum]]'') barne har zezakeen. Iraganeko gertaerak oroitzean, panegirikoa erromatar historiografiaren aitzindaria izan zen{{sfn|Lewis|1993|p=658.}}. == Gorpuen prestaketa == Hilerriak hiriaren mugetatik kanpo egon ohi ziren, bizidunak fisikoki eta erritualki kutsa ez zitezen{{sfn|Salzman|2007|p=116.}}. Zizeronen arabera, hori Erromako lege zaharretako batean idatzita zegoen, hau da, [[Hamabi Taula|Hamabi Tauletan]]<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Cic.+Leg.+2.58&fromdoc=Perseus%3Atext%3A2007.01.0030 Cic. ''Leg''. 2.58]</ref>. Alabaina, estadista ospetsu batzuek eskubidea izan zezaketen hiriaren erritu-mugen barruan (''pomerium'') ehortziak izateko, aspaldian ezarritako familia-hilobietan; baina pribilegio hori arraroa izateaz gain, gutxitan erabiltzen zen{{sfn|Erker |2011|p=40.}}. === Sakrifizioak === Ehorzketa-gunean edo errausketa-piroan aldare eramangarri bat ezarri zen, eta oinordekoak txerri baten sakrifizioa eskaintzen zion hildakoaren aurrean, normalean Zeresi, alearen, uztaren eta soroen jainkosa erromatar nagusiari. Lurpeko jainkorik ez izan arren, [[Zeres (mitologia)|Zeres]] bizidunen eta hildakoen erreinuen arteko atearen zaindaria zen. Aldare eramangarri bat jartzen zen ehorzketaren edo errausketa-piraren lekuan, eta oinordekoak txerri baten sakrifizioa eskaintzen zuen hildakoaren aurrean, [[Zeres (mitologia)|Zeresi]] normalean, ale, uzta eta soroetako erromatar jainkosa nagusia. Baina Zeres [[Azpimundu (mitologia)|azpimunduko]] jainkosa bat ez basen ere, bizien eta hildakoen erresumetako atea zaintzen zuen. Hildakoaren itzala ezin zen azpimundura edo ondorengo bizitzara igaro haren baimenik gabe. Sakrifizioaren biktima sagaratu egiten zuten, [[Mola salsa|saltsa mola]], gatz eta ale edo irin nahasketa sakratu batekin bustiz; gero, sakrifikatu egiten zuten aizkora edo mailu batekin, bizkarrean iraulita eta tripak aterata. hesteak (''exta''), sakrifizioaren "zati jainkotiarra", buztinezko eltze batean jartzen ziren aztertuak izateko{{sfn|Scheid|2007|p=264, 270.(k)}}. ''Exta''ko anomalia batek eskaintzaren jainkozko arbuioa adierazten zuen, eta kasu horretan sakrifizioa biktima berri batekin errepikatu behar zen. Dena asegarria bazirudien, biktima zatitan moztu eta jainkosaren, atsekabetuen eta hildakoaren itzalaren artean banatzen zen. ''Di Manes''ek beren zatia bereizita jasotzen zuten; izan ere, uste baitzen ''di Manes''ekin bazkari bat partekatzen zuten bizidunak beren burua agerian eskaintzen zituztela hildakoei, eta ondorio negatiboak jasan zitzaketela{{sfn|Erker|2011|p=52.}}. Bestalde, familiek eta hildakoek urteurreneko eta jaietako bazkariak partekatu ohi zituzten. Sakrifizioen haragi gehiena atsekabetuei ematen zitzaien, erreta jateko. Ehorzketa-bazkarietan, hildakoarentzako zati txiki bat erretegi batean errausten zen, edo, ehorzketa bat bazen, haren ondoan jartzen zuten. ''Exta''k aldare eramangarrian erretzen zituzten, sugarrek Zeresen zati gisa kontsumituta. Hala ere, Zizeronek uste zuen, zerrama bat sakrifikatu izan ez balitz behintzat, hileta batek eta hilobi batek ez zutela izaera erlijiosoa hartzen<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Cic.+Leg.+2.22&fromdoc=Perseus%3Atext%3A2007.01.0030 Cic. ''Leg''. 2.22]</ref>. Heriotzaren ondorengo bizitza eta hildakoaren atseden-lekua ziurtatzeko, sakrifizioak eskaini eta onartu behar ziren. Estatus handieneko hiletetan, animalia garestiago bat sakrifikatzen zuten, esaterako idi bat, edo mota desberdinetako beste biktima batzuk; eta animaliak hobesten baziren ere, baliabide gutxikoek ardoa, zerealak edo beste elikagai batzuk [[Libazio|libatzea]] eskain zezaketen, nahiz eta animaliak hiltzea bezain indartsua eskaintza ez izan. Ovidioren arabera, eskaintza garbia izanez gero, Zeres gutxirekin konformatzen zen{{sfn|Linderski|1986|p=1947.}}<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Ov.+Fast.+4.411&fromdoc=Perseus%3Atext%3A2008.01.0547 Ov. ''Fast''. 4.411-416]</ref>. === Errausketa, ehorzketa eta ''os resectum'' === Errausketa-hileta batean, oinordekoak pira pizten zuen zuzi batekin, aurpegia beste aldera jiratuta. Gorpua sutan erre ondoren, hildakoaren izpiritua bizidunen mundutik banatzen hasi zela uste zen{{sfn|Scheid|2007|p=264, 270–271.}}. Errausketaren ondoren, oinordekoak errautsak ardoz zipriztintzen zituen, hezur-hondakinekin batera bildu, errauts-kutxatila batean sartu eta lurperatzen zituen. Hori batzuetan hildakoaren emazteak egiten zuen; [[Livia Drusila|Liviak]] bere senarraren, [[Zesar Augusto|Augusto]] enperadorea, errautsekin egin zuen moduan{{sfn|Erker|2011|p=53–54.}}. Errautsak errausketa-lekuan edo haren ondoan lurperatzen ziren (kasu horretan hileta-lekua ''bustum'' deitzen zen) edo beste leku batean, eta kasu horretan errausketa-lekua ''ustrinum ''(plurala, '''ustrina'') izenez ezagutzen zen; zendua ''bustum''ean zein ''ustrinum''ean oroitu zitekeen. ''Ustrinum'' bakar batek, oro har harriz eraikiak, errausketa asko izan zitzakeen elkarren segidan, eta, normalean, familia bakarrekoa zen. Batzuek hainbat solairu zituzten, eta tximinia bezala funtzionatzen zuten, haien suak behetik elikatu zitezkeelarik. Errausketa ugariak, zeinetan hainbat gorputz aldi berean erretzen baitziren pira berean, eraginkorrak ziren, baina pobreentzat bakarrik erabiltzen ziren, izurriteetan edo gudu-zelaietan. Erabili ondoren ''ustrinum'' garbitu egin behar zen gorputz ezberdinen errautsak nahastea saihesteko. Hala ere, hori nahita egin zen zenbaitetan, hala nola, [[Karakala|Karakalaren]] kasuan, zeinak, irain gisa, nahita nahastu baitzituen bere anaia [[Geta|Getaren]] errautsak exekutatutako jarraitzaileenekin. Bestalde, ontzi berean, maitasun-adierazpen gisa, errautsak zituzten bikoteen adibide batzuk ezagutzen dira{{sfn|Noy |2000 |p=3-5.}}{{sfn|Angelucci|2008|p=2624-2633.}}. Ehorzketa Erroma arkaikoan aldian-aldian praktikatzen zen, baina Erdi Errepublikatik (K.a. 274-148) Errepublika Berantiarrera arte (K.a. 147-30) eta Inperioan K.o. I. eta II. mendeetan, errausketa hileta-praktika ohikoena bihurtu zen. Toynbeek deskribatzen duenez, ehorzketatik errausketara aldatzeko prozesua, oro har, K.a. 400. urtearen inguruan hasi zen, familia noble gutxi batzuk izan ezik. K.a. 79. urtera arte, Kornelia [[gens|''gens'']]aren patrizioek beren hildakoak lurperatzen jarraitu zuten, Sila diktadorea errausturiko lehen Korneliar izan arte, agian bere gorpua Gaio Marius bere etsaiaren aldekoek profanatuko ote zuten beldur zelako{{sfn|Etcheto|2012|p=o15–16}}. Antzinako ''sepulcretum''ak, Erromatar Foroan, ehorzketaren eta errausketaren ebidentziak erakusten ditu, eta bi praktika horiekin lotutako legeak K.a. V. mendekoak dira{{sfn|Toynbee|1971|p=39.}}. Errausketa, bere formarik errazenean eta garestienean, ehorzketa baino askoz ere garestiagoa zen eta denbora gehiago hartzen zuen; lurperatzeak lurrean egindako zulo bat baino ez zuen behar, nolabaiteko estaldurarekin{{sfn|Rutgers|2013|p=514–515.}}. Errausketak planifikatzeko eta gauzatzeko esperientzia behar da. Ponpeio eta [[Kaligula]]ren planifikatu gabeko errausketek partzialki erreta utzi zituzten beren gorpuak, erregai edo trebetasun nahikorik ez zutelako. Sua egiteko zura garestia zen; batez beste, ondo eraikitako su eraginkor batek zurezko kordoi erdi bat erabiltzen zuen gutxi gorabehera, eta, piztu ondoren, 8 edo 9 orduz zaindu behar zen, gorpua erabat kontsumitu zela bermatzeko. Elitearen errausketetarako, bai txanponek, bai egur meten eskultura-ebidentziek, oro har, zurezko zortzi geruza erakusten dituzte, bakoitza goiko eta beheko geruzekin angelu zuzenean jarria, multzoa aldare baten antzekoa izanik; gorpua, berriz, barruan partzialki ezkutatua zegoen. Suak eragindako kearen usaina belar usaintsuz, hostoz eta lixibazioz leundu zitekeen. Elitearentzat intsentsua erre zitekeen; usain desatseginak estaltzeaz gain, erretxina zenez, oso sukoia baitzen. Ostian, eta seguruenik beste leku batzuetan, udalerriak finantzatutako funtzionario ohien hiletei 50 libra intsentsu ere ematen zizkieten batzuetan. Estatus handiagoko errausketetarako, hainbat solairutako egur metak eraikitzen ziren, kanpoaldea oso ondo apainduta eta barrualdea ere ongi hornituta, gorpua bere hileta-ohean gordetzeko. Gorputzaren inguruan, sugarrek jateko eskaintzak jartzen ziren. Kasu batzuetan, hildakoaren argizarizko erreplika bat ipintzen zen egur metaren gainean{{sfn|Bodel|2018|p=200–201.)}}. Hildako enperadoreen jainkotzean, kaiolatutako arrano bat egurren artean ezkutatzen zen, eta une egokian askatzen zen, itxuraz arima inperiala zerura eramateko{{sfn|Noy|2000|p=7–11.}}. Latinezko poesiak maiz hildakoak eta dolua ditu gaitzat. Horietako batean, [[Katulo|Katulok]] atzerrian hil zen bere anaiaren errituetara joateko egin behar izan nuen bidaia luzeari buruz idazten du, eta errautsak soilik ikustean bere mina adierazten du<ref>Catull. 101</ref>. Propertziok, Cynthia maitale zenduaren bisita, amets batean deskribatzen duenean, berragertuaren soinekoa alde batetik gardostuta dago, eta suak deformatu du berak daraman familiaren eraztuna<ref>[https://latin.packhum.org/loc/620/1/0#101 Prop. 4.7.8–9]</ref>. K.o. I. mendearen amaieran, hain gauza arrunta zen errausketa, ezen Tazitok «Romanus mos» («forma erromatarra») deitzen baitzion{{sfn|Toynbee|1971|p=40.}} <ref>[https://latin.packhum.org/loc/1351/5/0#691 Tac. ''Ann''. 16.6.6]</ref>. [[Plutarko|Plutarkok]] dioenez, [[Numa Ponpilio]] erregeak, zeinari Erromako erlijio-praktika garrantzitsuenak sartzea egozten baitzaio, erraustea debekatu zuen. Neurri batean obeditu zen, nahiz eta gorpuak errausten jarraitu, aurretik atzamar bat moztu baitzioten, eta hori aparte lurperatu edo dolu-aldiaren amaieran su txikiago batean erretzen zuten. Ondoren, hatza, lurpetik aterata edo erraustuta, gainerako errautsekin batera gehitzen zen hautsontzi kutxan. Baliteke hori egin izana familiaren arazketa amaitzeko eta hildakoa Ama Lurrera itzultzeko eta hilobia legitimatzeko. Praktika, ''os resectum'' (hezur moztua) izenez ezagutzen dena, literatur iturriek egiaztatzen dute<ref>[https://latin.packhum.org/loc/474/44/0#30 Cic. ''Leg''. 2.55]; [https://latin.packhum.org/loc/684/1/0#3 Varro ''Ling''. 5.23]</ref> eta, neurri batean, arkeologiaren bidez, gutxienez senatu-klaseko gizabanako baten errausketa bat, bai eta kolunbario batzuetan ere, ziurrenik libertoenak edo hiritar arruntenak{{sfn|Graham |2014|p=94.}}{{sfn|Siebert|2006|p=270-271.}}{{sfn|Roncoroni|2001|p=118–121.}}{{sfn|Graham, E. J. et al.|2018|p=240–254}}. Denborarekin, hobiratzea izan zen berriro araua. Bodel-ek (2008) K.o. I. mendearen erdialdean kokatzen du esklaboen eta libertoen arteko ehorzketarako trantsizio nagusia{{sfn|Bodel|2008|p=182.}}. Denborak aurrera egin ahala, errausketa jainko inperialaren hileta ezaugarri bat izaten jarraitu zuen bereziki. Aldaketa honen arrazoiak ez dira ondo ulertzen. Zenbait frogak kristautasunak gorputza gorde izana adierazten dute, Jesusen ehorzketa adibideari jarraituz, berpiztu baino lehen; martirien erlikiak gurtzea; erlijio misteriotsuen proskripzioak eta lehentasunak; errausketaren kostu izugarria, ehorzketarekin alderatuta; edo Erromatar Inperioko klase aberatsenaren eragin filosofikoa{{sfn|Darby|1932|p=321-359.}}. === Novendialis === Heriotzaren ondoren bederatzi egun edo gehiagotan, ''novendialis'' edo ''novemdialis'' izeneko bigarren hileta-jaialdi eta errituak ospatzen ziren{{sfn|Salzman|2007|p=115.}}. Sarritan beste sakrifizio bat egiten zen hildakoaren [[Mani|Manesei]] edo familiaren [[Penate|penateei]]; Zizeron ahari bat sakrifikatzearen aldekoa da [[Larak|Lares]]en familiari eskaintza gisa. Sakrifizioaren hartzaile gisa, hildakoa jainko bihurtzen zen handik aurrera, nahiz eta azpimunduaren ezin konta ahala dii manetako bat izan. Biktimaren gorpua lurrean erretzen zen, eta hilobiaren gainean libazio bat isurtzen zen hildakoaren ''manes''etara{{sfn|Scheid|2007|p=270–271.}}. Sakrifizioko haragia ez zen bizidunen eta hildakoen artean partekatzen. Azkenean, hildakoa bizidunen mundutik bereizteko, purifikazio errituak egiten zituzten sua eta ura erabiliz. Horrekin dolu aldia amaitu eta familia hileta betebeharretatik askatzen zen{{sfn|Toynbee|1971|p=51.}}. Dolu-jantzia alde batera utzi, eta etxea ireki ondoren, festa egiten zen<ref group="oh">Festan dolu arropa janztea anfitrioiarentzat iraintzat hartzen zen, hileta-erritoak nolabait biziatu zituela iradokiz, beraz, errepikatu behar ziren</ref>{{sfn|Heskel|1994|p=141–142.}}. [[File:Togato Barberini.jpg|thumb|250 px|right|Togatus Barberini izenekoa, [[Museo Kapitolinoak|Museo Kapitolino]]etan. Agian, senatari bat da bere arbasoen bi erretratu eskuetan zeramatzala]] Eliteen artean, Numa Pompilioren antzinako legeek familiako gizonak doluan jarraitzetik libratu zituzten; Emakumeek 10 hilabetera arte dolua segi zezaketen etxe osoaren izenean, gizonak dolu formalaren murrizketetatik libratuz eta bizitza publikora eta beren betebeharretara itzuliz{{sfn|Erker|2011|p=55-56.}}. ==Hilobiratze-hatuak== ===Helduak=== Helduen hilobi-ondasun ohikoenak zeramikazko tresnak (eltzeak, lanparak eta olio lurrinduzko flaskoak, ''unguentaria'' izenekoak) eta artikulu pertsonalak ziren, hala nola bitxiak, orraziak eta baita sandaliak ere. Horretaz gain, kalitatezko arropa, janaria, edaria eta odola izan zitezkeen, ustez hildakoek behar edo gozatzen zutena. Artikulu horiek hilobian uzten ziren ehorzketaren unean edo ondorengo bisitetan. Aipatzekoak dira lanparak, nonahi zeudenak{{sfn|Toynbee|1971|p=34–39.}}. Antzinatik, jainkoei janaria, edaria eta sakrifizioak, oro har, ''ollae''tan eskaintzen ziren; hauek askotan hildakoen errautsak edukitzeko erabiltzen ziren; Modu honetan, hainbat gizabanakoren errautsak hilobi baten apal bakar batean gorde zitezkeen{{sfn|Horsnaes|2002|p=67–68, 89, 95, 148, 173.}}. Ehorzketa batzuetan, badirudi hileta-ondasunak nahita kaltetuak izan direla ehorzketa baino lehen. Beste batzuetan, litekeena da kaltetutako ondasunak ekonomia kontuengatik berrerabili izana. Hilobi batzuek iltze handi bat edo gehiago dituzte, ziurrenik hildakoen itzala hilobian "finkatzen" laguntzeko eta leku egokitik desbidera ez zitezen{{sfn|Small, C. et al.|2007|p=133–146.}}. ===Haurrak=== Erromako iturri literario eta juridikoen arabera, hildako jaioberriengatiko edo hortzak atera aurretik umeengatiko kezka irrazionala zen, eta dolua autokonplazientea eta histerikoa. Hala ere, haurren hilobi ostilamenduan jostailuak, maskotak, janaria eta haurtzaroa edo jaiotza babesten duten jainkoen irudiak aurkitu dituzte, haurraren arima bere bidaian babesteko{{sfn|Toynbee|1971|p=53–54}}. Haurren ehorzketa kopuru ezohiko handia duten hilerriek aldare bat edo santutegi bat zegoela adieraz dezakete, non gurasoek arrakastarik gabe bilatuko zuten jainkozko esku-hartzea haurrak sendatzeko{{sfn|Carroll|2011 |p=99–100, 104–105}}. Haurren heriotzen edo hilda jaiotakoen ebidentzia urria duten hilerriak oso gazteekiko axolagabekeria emozionalaren kultura gisa interpretatu dira. Itxurazko hutsegite horrek zerikusi handiagoa izan dezake lurzoruak haurren hondakinak babesteko dituen baldintza txarrekin, iraganeko indusketetan izandako arduragabekeriarekin, eta zenbait indusketa planifikatzeko erabili diren literatur iturri ez oso fidagarrietan izandako gehiegizko konfiantzarekin{{sfn|Carroll|2011|p=100}}. [[Britania|Erromatar Britainia Handian]], hortzak atera eta hildako haurren ehorzketa eta errausketako leku askotan, azabatxezko hartz, lunula eta sinbolo faliko taila txikiak, aleak, kanpaiak, txanponak eta zeramikazko edalontziak daude{{sfn|Crummy|2010|p=37–93.}}. Greko-erromatar munduan, hartza [[Artemisa|Artemisaren]] (edo erromatarrentzat, [[Diana (mitologia)|Dianaren]]) animalia zen, jainkozko birjina ehiztaria eta animalia basatien zaindaria, erditzearen, edoskitzearen eta haurtxoen babeslea, batez ere neskena{{sfn|Price|1978|p=}}. Brescian, Italian, hartzaren irudiak umeen gidari eta lagun gisa funtzionatu omen zuten ondorengo bizitzan. Lunulak eta falo adardunak gaizkiaren eta zorigaitzaren aurkako babesa ziren. Hilobietan aurkitutako aleak sendagaietarako erabiltzen ziren materialekin egiten ziren sarritan, hala nola, azabatxe, [[Plinio Zaharra|Plinio Zaharrak]] bere ''[[Natur Historia (Plinio)|Naturalis Historia]]''n dioenez, hortzetako minak eta beste gaixotasun batzuk senda zitzakeen. Kanpaiek, bereziki [[Tintinnabulum (paganoa)|tintinnabulu]]ek, begizkoa urruntzen eta begizkoa saihesten laguntzen zuten. Kanpaiak ere jarri zituzten Erromako katakonbetako morteroan, haurren hilobien gainean babes gisa. Hau bereziki ohikoa zen IV. Erromako katakonben morteroan ere kanpaiak jarri ziren haurren hilobien gaineko babes-gailu gisa. Hori bereziki ohikoa izan zen K.o. IV. mendean{{sfn|Nuzzo|2000|p=249–255.}}. == Oroitzapenak == Hildakoen zaintza ez zen hileta eta dolu aldi formalarekin amaitzen, betiko betebeharra baizik. Zizeronek dio hildakoei dagokienez apaizgoaren funtzio nagusia lege natural unibertsalaren araberakoa zela: hildakoen oroimena bizirik mantentzea erritu tradizionalen ospakizunaren bidez<ref>Serv. ''Aen''. 9.115.8</ref>. Lazio eta Erroman hildako [[Honestiores eta humiliores|honestioresen]] aldeko botozko gordailu zaharrek hileta-eskaintza eta oturuntza garesti eta landuak iradokitzen dituzte hildakoarekin batera, etorkizuneko bizi-itxaropena eta jainkoekiko lotura pertsonala. Erromatar gizartea garatu ahala, noblezia errepublikarrak gutxiago inbertitzeko joera izan zuen hileta ikusgarrietan eta bere hildakoentzako hilobi bitxietan, eta gehiago komunitatearentzako zuzkidura monumentaletan, hala nola tenplu edo eraikin publiko baten dohaintzan, dohaintza-emailea bere estatua bati eta bere izenaren inskripzioari esker iraunkorki oroituko zena. Eliteko hilobi pribatuen inskripzioek oroitzapen-praktika ugari eskaintzen dute, hala nola hileta-jokoak, inguruko kultura eta komunitateetatik kopiatuak. ===Hileta jokoak (''ludi funebres'')=== Erromatar eta greziar literaturak hildakoen izpirituak ohoratzeko haien laguntza eskatzeko jokoen kontaketa dramatikoak eskaintzen ditu. Homeroren Iliada, 23. liburuan, [[Akiles|Akilesek]] hileta-jokoak egin zituen [[Patroklo|Patrokloren]] omenez, eta Virgilioren Eneida, 5. liburuan, Eneasek aitaren heriotzaren urteurrenean jolasak egin zituen. Erromatarren eta greziarren literaturak jokoen kontakizun dramatikoak eskaintzen ditu, hildakoen izpirituak ohoratzeko edo haiengandik laguntza lortzeko. [[Homero|Homeroren]] [[Iliada|Iliadan]], 23. liburuan, Akilesek hileta-jokoak ospatu zituen Patrokloren omenez, eta [[Virgilio|Virgilioren]] [[Eneida|Eneidan]], 5. liburuan, [[Eneas|Eneasek]] gauza bera egin zuen bere aitaren heriotzaren urteurrenean. Oso antzeko gertakariak irudikatzen dira elitearen hilobietako hormetan, [[Etruria]] eta [[Campania|Campanian]]; batzuek, dirudienez, hil arteko borrokak erakusten dituzte. Erromako mota honetako lehen ludi funebreak K.a. 264. urtean eman ziren, [[Kartago|Kartagoren]] aurkako gerran; hiru gladiadore bikotek hil arte borrokatu ziren Bruto Peraren egur-metaren aurrean, ''munus ''(pl. ''munera'') gisa deskribatu zena, bere ondorengoek, (kasu honetan bere semeak), arbaso bati zor zioten betebehar edo hornidura bat. Lagunei eta senideei eskainitako festa ''novendialis''en azken egunean izan zitekeen{{sfn|Auguet|1994|p=19.}}. Antzeko gladiadoreen ''munera'' erromatar eliteko hileta jokoetan gertaera nagusia bihurtu zen. Errepublikaren amaieran, Publio Lizinio kontsul ohi eta [[Pontifex Maximus]]<nowiki/>aren hiletarako ''munus'' bat ospatu zen K.a. 183an. 120 gladiadore aritu ziren 3 egunez borrokan, haragia jendaurrean banatu zen, eta foroa eserlekuz eta karpaz bete zen oturuntza egiteko<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Liv.+39+46&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0204 Livy 39.46.2].</ref>. Gladiadoreen borroketan oinarritutako ''munera''k oso ezagunak egin ziren, baina luxuzkotzat eta usteltzat ere hartzen ziren. "Munus" baten antolatzaileak botoak irabaz zitzakeen bere ibilbide politikoan. [[Luzio Kornelio Sila|Sila]]<nowiki/>k, pretore zenean, luxuzko legeak hautsi zituen bere emazte zena, Metella, gladiadoreen ''munus'' aparteko batekin ohoratzeko{{sfn|Kyle|2007|p=285.}}. Gladiadoreak beraiek mirestuak izan zitezkeen beren ausardiagatik eta, aldi berean, mespretxatuak beren lanbidearen izaera odoltsuagatik, borreroaren antzekoa izan zitekeena. ''Bustuarius''<ref>[https://latin.packhum.org/loc/2349/5/5848/280-288@1#5848 Serv. ''Aen''. 10.519.4]</ref> (hilobi-gizona) hitz iraingarria gladiadore klase behekoentzat erabiltzen zen batzuetan, hildakoen izpirituentzat odol biziaren hornitzaile baino ez baitzitzaien hautematen{{sfn|Roland|1994|p=20–22.}}{{sfn|Bagnani|1956|p=24–27.}}. Julio Zesarrek hileta eta ''munera''ren arteko lotura muturreraino eraman zuen K.a. 65eko ''ludi''etan, 320 gladiadore bikoteekin, duela 20 urte hildako aitari eskaini zizkionean{{sfn|Wiedemann|1992|p=8–10.}}. Aro inperialean, estatuak ''gladiatora munera'' bitxienak antolatu eta diruz lagundu zituen, eta estatuak babestutako ekitaldi publikoen zerrendan (''ludi''etan) sartu zituen, burokrazia inperialaren eskuzabaltasunarekin identifikatuz<ref group="oh"> Horien artean, ''[[Zirku Nagusia|Circus Maximus]]''eko jaialdietan oinarritutako ekitaldiak zeuden, hala nola gurdi-lasterketak, piztien ehiza eta ''ludi scaenici'' -izaera erlijiosoko antzerki-emanaldiak, normalean jainko bati eskainiak, bereziki Jupiterri, eta erromatar herriari oro har eskainitakoak.</ref>{{sfn|Bernstein|2007|p=222–232.}}. ''Munera'' horietan jatorriz erlijiosoa zen edozein elementuk bere entretenimenduaren mesedetan ahaztuta geratzeko joera zuen. Inperioaren erdialdean eta amaieran, ikusle kristauek gladiadore-jokoak "deabru paganoei" giza sakrifizioa egiteko modu bereziki basati eta gaiztotzat hartzen zituzten<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Tert.+Spect.+22&fromdoc=Perseus%3Atext%3A2008.01.0571 Tert. ''De spect.''22].</ref>{{sfn|Kyle|1998|p=11.}}. ===Hildakoen jaiak eta kultuak=== Otsailaren 13tik aurrera, urteko bederatzi eguneko jaialdi bat ospatzen zen, Parentalia, ''pater familias'' guztientzat legezko betebeharra zena. [[Vestaren birjina|Vestaren birjinek]] ateak irekitzeko errituak egin ondoren, familiak harresiz kanpoko hilerrietara joaten ziren, eta han, beren arbasoek atseden hartzen zuten hilobietan jaiak zituzten. [[Parentalia]] aldatu egiten zen erakustaldi publiko nabarmen baten eta (kristauen arabera) "bizitzeko poza" adierazten zuen mozkorraldi baten artean. Parentaliaren azken eguna ''Feralia'' zen (otsailak 21). Festa ilunxeagoa zen, eta arbasoak (''di Manes'') koroekin, ale pixka batekin eta gatz pixka batekin baretzen zituzten, baita ardotan bustitako ogiarekin eta bioleta sakabanatuekin ere. Dirudienez, festa horrek garbiketa-erritual gisa funtzionatzen zuen Karistiarako, hurrengo egunean, familiak oturuntza informal bat egiten zuenean euren arbaso onberekin (Ovidiok lares bezala identifikatu zituenak) elkarrekiko maitasuna ospatzeko<ref>Ov. ''Fast'' 2.677.</ref>. [[Lemuria (jaia)|Lemuria]] jaialdiaren errituak (maiatzak 9, 11 eta 13) are zaharragoak eta ilunagoak ziren, familiak gauerdian [[Lemureak|lemureen]] mehatxuetatik aske izateko. Izan ere, lemureak familiako kideen espirituak ziren ''di manes'' edo ''di parentes'' alderraiak edo erresuminduak izan zitezkeenak, "zegokien baino lehen" (gaixotasunagatik, istripuagatik edo indarkeriagatik) hil zirenak, eta itxaron behar zutenak haien garaia iritsi arte ondorengo bizitzan sartzeko. Ordura arte, "pater familias"aren urteroko ardura zen izpiritu gaiztoei exorzismoak egitea, eta gauerdian, hildakoentzako janari gisa, etxeko zoruan baba beltzak tu egitea. Eskaintza honekin konforme ez zegoen edozein izpiritu gaizto ''domus''etik exorzizatu zitekeen familiaren brontzezko ontzien talka ozenaren bidez{{sfn|Thaniel|1973|p=182-187.}}''{{sfn|Price|1998|p=31, 50.}}.'' Erromako hirian, abuztuaren 24an, urriaren 5ean eta azaroaren 8an, ''mundus cerialis'' (Zeresen mundua) izenez ezagutzen zen hobi edo ganga hemisferiko bat inauguratzen zen, ofizialki mundua irekita zegoela (''mundus patet'') iragarriz<ref group="oh">Kokaleku posibleen artean Erromako [[Comitium]] eta [[Palatino|Palatino muinoa]] daude, biak hiriko muga erritualen barruan (''[[pomerium]]'')</ref>. Han, eskaintzak egiten zitzaizkien azpimunduko jainkoei eta Zeresi, lur emankorraren eta haren azpialdeko atarien zaindari gisa. Bere irekierak, hildakoen izpirituei, bizidunen artean legez noraezean ibiltzeko aldi baterako baimena eskaintzen zien, Warde Fowlerrek "mamuentzako oporrak" gisa deskribatzen du une hori<ref group="oh">Warde Fowlerrek txerriak eskaintzeko aukera adierazten du: artatxiki-haziak ere bai, eta, ziurrenik, espelta garia ere.</ref>{{sfn|Fowler|1912|p=35, 36.}}{{sfn|Humm|2004|p=2, 10.}}. Erritual honen esanahia zalantzazkoa da oraindik; tradizioak Romulok Erroma fundatu zuenean data jarri zuen, eta Romulok zereal biltegi bat ezarri zuen baliabide komun gisa, eredu etruskoari jarraituz.'' Mundus''aren forma goiko zeruko kupularen isla edo inbertsio gisa deskribatu zen<ref>Fest. ''Gloss. Lat''. 261. L2</ref>. "Mundus"aren irekiera izan zen erromatarrak ''di manes''ekin ofizialki harremanetan jartzen ziren aldi bakanetako bat; besteak Parentalia eta Lemuralia ziren<ref>Macrob. ''Sat''. 1.16.18</ref>. Beste ekitaldi batzuk, hala nola, Rosalia (arrosen jaia), Violaria (Attis jaia), baina batez ere ''dies natalis'' (urtebetetzea) eta hildakoaren heriotzaren eguna, lore, sakrifizio eta familia ospakizun ugariz ospatzen ziren{{sfn|Toynbee|1971|p=62–64.}}. ===Epitafioak=== [[File:Stele Licinia Amias Terme 67646.jpg|thumb|left|250px|Hilarri honek, lehen inskripzio kristauetako bat (K.o. III. mendea), «D. M.» laburdura tradizionala («Dis Manibus», «Manes jainkoei») eta grezierazko lelo kristauarekin «Ikhthus zōntōn» («bizidunen arraina») konbinatzen ditu; hildakoaren izena, berriz, latinez dago.]] Epitafioak inskripzio mota nagusietako bat dira. Informazio gehigarria aldatu egiten da, baina, oro har, epitafio erromatarrek familia-harremanei, kargu politikoei eta balio erromatarrei buruzko informazioa ematen dute hildakoaren bizitzaren zer alderdi goretsi aukeratzekoan{{sfn|Lightstone|2007|p=350.}}. Hildakoen oroitzapena norbanakoaren memoriatik haratago iraunarazi nahi zuen ehorzketa-kultura batean, epitafioek asko balio zuten. ''Sit tibi terra levis'' inskripzioa (normalean ''S· T· T· L.'' laburtua) hileta-objektuetan ohiko marka bat da, gutxi gorabehera "Lurra arina izan dakizun" itzultzen dena. Erromako hileta-eskaintza estandar bat ''Dis Manibus'' da ("Manes jainkoei"). Eskualde-aldakuntzek greziar baliokidea dute, ''theoîs katachthoníois'' eta tokian-tokian arrunta baina misteriotsua den Lugdunumen "palaren azpian eskainia" (''sub ascia dedicare''){{sfn|Cagnat|1975|p=3.917.)}}{{sfn|Haensch|2007|p=176-187.}}. Edukien aldaketa sakona dago kristautasunaren nagusitasunaren gorakada garaian. Epitafio tradizionalek pertsonaren jaiotze eguna, lurreko lorpenak eta bizi-itxaropena adierazten duten bitartean{{sfn|Salzman|2007|p=116(k)}}, inskripzio kristauek heriotzaren eguna azpimarratzeko joera dute, espero den zeruko "bizitza berri baterako" trantsizioa{{sfn|Saltzman|2007|p=114–116.}} . Sinesmen filosofikoak ere agerian egon daitezke. Epikuroen epitafioek sarritan adierazten zuten sentimenduaren formaren bat ''non fui, fui, non sum, non desidero'', "Ez nintzen existitu, izan nintzen, ez naiz existitzen, ez dut desiorik"<ref>''CIL'' 8.3463</ref>, edo ''non fuI, non sum, non curo'', "Ez nintzen existitzen, ez naiz existitzen, berdin zait"<ref group="oh">Hauek halako sentimendu estandarrak bihurtu ziren, non laburdurak inskripzio erabileran sartu ziren, azken adibide honetarako ''NF NS NC''</ref>. Elitekoak ez zirenen artean, gazteenganako epitafio maitekorrek joera dute azpimarratzeko, aske jaiotakoek zein esklaboek (Dasen 2 urtetik 13ra bitarteko adibideak ematen ditu), beren bizitza laburrak, tragikoki alferrik galdutako talentuak, eman zuten gozamena eta patuak esku hartu izan ez balu bizitzan lortuko luketena{{sfn|Dasen|2010|p=122–125}}. Inskripzio iraunkorrik egin ezin zuten familientzat, denboraren joanak antsietate handia sortzen zuen, kalitate txarragoko hilarriak higatu zirelako edo hilerria pixkanaka bete ahala, horiek lekuz aldatu zirelako eta horrek guztiak hilobiaren kokapen zehatza eta hildakoaren nortasuna galtzea ekarriko luke{{sfn|Graham|2006|p=110–113.}}. Askok ez zuten markatzaile edo epitafiorik jasotzen; Erromako esklabo gehienak ''servi rustici'' ziren, nekazaritza-lanetarako erabiltzen zirenak, eta horietako oso gutxik zituzten hiriko etxe-esklabo askok irabazitako diruarekin eta etorkizuneko mesedeen promesarekin askatasuna erosteko zituzten aukerak. Ia guztiak esklabo izango ziren bizitza osoan, eta uste da ia inoiz ez direla agertzen erregistro epigrafikoetan{{sfn|Bruun|2014|p=611.}}. ===Hileta-artea=== {{multiple image | direction = vertical | width = 200 | footer = | image1 = Face of a child-MGR Lyon-IMG 9850.jpg | alt1 = | caption1 = Erromatar Galiako hileta-inskripzioa duen neskato baten maskara moldatua | image2 = Meisje100.jpg | alt2 = | caption2 = Urrezko koroa daraman neska baten momia erretratua, Erromatar Egiptokoa }} ===''Imagines'' (irudiak)=== Erromatar familia noble batzuek hiletetan erakutsitako irudiak (sing. ''imago'', pl. ''imagines'') horretarako egindako armairuetan gorde ohi ziren, euren familia-etxeko [[Atrio (arkitektura)|atrioan]]<ref group="oh">Batzuetan, eta Zizeronen pasarte bakar batean oinarrituta, pentsatu izan da ''ius imaginis'' ("irudiaren eskubidea") ustezko pribilegioa bakarrik nobleena zela. Pasarte horretan, edil batek bere erretratuak ondorengoei transmititzeko pribilegioak aipatzen ditu. Gaur egun ikertzaileek arbasoen irudiak erakustea gizarte-konbentzio edo oparotasunaren produktutzat hartzen dute.</ref><ref>Cic. ''Verr''. 5.14.36</ref>{{sfn|Walker, S. et al|1981|p=}}{{sfn|Fejfer|2008|p=}}. Nolabaiteko ziurgabetasuna dago imagines maiorum horiek ("handien irudiak") hileta-maskarak, bizitzan egindako maskarak edo bustoak ote ziren. Irudiak zuhaitz genealogiko batean antola daitezke, izenburu batekin (''titulus''), non norbanakoaren karguak (''honores'') eta lorpenak (''res gestae'') laburbiltzen ziren{{sfn|Lewis|1993|p=658.}}, maskarak zintzilikatuz erraztu daitekeen praktika bat{{sfn|Taylor|2005|p=83–105}}. Nolanahi ere, etxean familiako kideen bustoak ere erakusten ziren, harriz edo brontzez{{sfn|Lewis|1993|p=658.}}. ''Imagines''ak, seguruenik, argizariz eginak zeuden, koloreztatuak eta xehatuak, ahalik eta irudikapen zehatzena sortzeko. Hiletetan erabiltzeaz gain, familia-bilera garrantzitsuetan ere erakusten zituzten, hala nola ezkontzetan. Beraz, ez ziren hilobietan gordetzen, familiaren ''domus''etan baizik. Lan horiek egiteko trebetasun handia behar bazuten ere, gaiaren interpretazio fidela izan behar zutelako, irudi horiek ez ziren artelantzat hartzen{{sfn|Dasen|2010|p=109–111.}}. Izan ere, "imgenes"i buruzko erreferentziek askotan ez dituzte bereizten harrizko edo brontzezko oroitzapenezko erretratu-busto ugariak eta material galkorragoarekin egindako hileta-maskarak. Badakigu hildako nobleen hiru dimentsioko irudiak eta oso errealistak suak kontsumitu zituela errausketa-hileta garrantzitsuetan; adibidez, Sila eta Julio Zesarren hiletetan, eta Septimio Severo enperadorearen ''funus imaginarium''ean (irudiaren hileta). Zesarren argizarizko irudiak, bere gorpuzkiekin egur-metaren gainean jarriak, bere hilketaren zauriak erakusten zituen. Septimioren gorpua Britainia Handian erraustua izan zen, bertan hil baitzen; [[Herodiano]]ren bertsioan, enperadorearen errautsak Erromara eramanak izan ziren, eta bere mausoleoan utziak. Bitartean, bere argizarizko irudi errealista zazpi egunez egon zen ikusgai, eta denbora horretan mediku inperialek gero eta gaixoago zegoela diagnostikatu zuten, gero zazpigarren egunean hiltzat jo zuten eta su handi batean erraustu zuten debozio-erakustaldi publiko handi batean. Ekitaldia amaitu zen, arrano bat askatuz haren "arima zerura eraman zezan"{{sfn|Toynbee|1971|p=56, 57.}}{{sfn|Arce|2000|p=115–122.}}. Plebeko umeen ehorzketetan, batzuetan, igeltsuzko heriotza-maskara batekin joaten ziren edo, kasu batzuetan, haurraren aurpegia berreraiki zitekeen igeltsuzko molde negatiboarekin{{sfn|Dasen|2010|p=109–112, 144–145.}}. Hileta-irudien tradizio veristak, ordea, [[errealismoa (arteak)] erretratu erromatar errealistaren garapenean lagundu zuen. [[Egipto erromatar]]rean, [[El-Fayumgo erretratuak|El-Fayoumgo erretratuek]] egiptoar eta erromatar hileta-erretratuaren tradizioak eta pintura helenistikoaren teknikak islatzen dituzte{{sfn|Berman, L. M. et al|2003|p=193.}}{{sfn|Borg|2010|p=14}}. == Hilobiak, hilobiak eta hilerriak == === Hirikoak eta hiri-ingurukoak === Erroman, ehorzketa-lekuak beti mugatuak eta maiz eztabaidatuak ziren{{sfn|Bodel|2008|p=178–179(k)}}. Erromar legediak hiri eta herri mugen barruan ia ehorzketa oro debekatzen zuenez, harresiz kanpoko bideetan zehar nekropoliak garatu ziren. Horiek benetako hildakoen hiriak ziren, beren errepide nagusiekin eta sarbideekin, ur-hornikuntzekin eta monumentu edo mausoleo handiak leku pribilegiatuekin. Bisitarientzako instalazioek familian afaltzeko gelak, sukaldeak eta baratzeak zituzten. Ez zegoen zonifikaziorik; lurperatzeak lurra sagaratzen zuen, ez alderantziz. Beraz, hilobi bakoitzaren perimetrotik haragoko lurra profanoa izatean, sarbide publikorako irekita zegoen{{sfn|Bodel|2018|p=201.}}. Lursailak alokatu edo eros zitezkeen, hilobi pertsonalizatuekin edo gabe edo erabiltzailearentzat prest. Isola Sacra hilerri handiak eta [[Via Appia|Via Appia Antica]]ren bi aldeetan lerrokatzen diren hilobiek errepide ertzeko hilerrien adibide nabarmenak eskaintzen dituzte{{sfn|Toynbee|1971|p=73–74, 93–95.)}}. Erroman, hilobiak ere lerrokatzen ziren Tiber ibaiaren bi aldeetan, ibai-bide garrantzitsu bat, zirgazko bideak eta kaiak ia etengabe erabiltzen zirenak. Oraindik ere hilobiak eraikitzen ari ziren Inperioaren aroan, nahiz eta kai eta ontziralekuetako negozioetarako eta errepideak, zubiak eta ibai-akueduktuak planifikatu, eraiki eta mantentzeko oztopoak izan. Erroma ia hildakoz inguratuta zegoen{{sfn|Taylor|2000|p=89–91.}}. [[File:BM GR 1867.5-8.55 - 01.JPG|thumb|250 px|left|Erromako Via Nomentanako hilobi baten Aurelio Hermia eta bere emaztea Aurelia Filematum esklabo ohien hileta-erliebea, askeak izan ondoren ezkondu zirenak, K.a. 80an.]] Hilerriek, hilobiak eta haien hildakoak lege erlijioso eta zibilek eta debekuek babesten zituzten<ref>[https://droitromain.univ-grenoble-alpes.fr/Corpus/d-11.htm#8 Ulp. ''Dig''. 11.8.1.]</ref>. Ehorzketako lekua ''locus religiosus'' bat zen; Manes jainkoena, han gorpu bat lurperatutik zegoelako. Aztoratuz gero hildakoari, senatari edo esklabo izan, mina eta ondoeza eragingo zizkiola uste zen{{sfn|Toynbee|1971|p=75–76.}}. Lur profanoetan (publikoa edo pribatua) ordura arte ezezaguna den edozein ehorzketa aurkitzeak berehalako oztopoa sortu zuen hura gehiago erabiltzeko; ''locus religiosus'' gisa agertu zen eta horrela jarraituko zuen pontifizeek bere estatusa baliogabetzea eta gorpua edo hezurrak kentzea onartu ezean. Tximistaren ondoriozko heriotza Jupiterren deklarazio argia zela uste zen lekua eta biktima bereak zirela; lekua horren arabera markatu zuten, eta biktima lurperatu zuten, baina ez "errito arruntekin". Lursail profanoetan (publikoak edo pribatuak) aldez aurretik ezagutzen ez zen edozein ehorzketa aurkitzeak berehalako oztopo bat sortzen zuen ondoren erabiltzeko; ''locus religiosus'' gisa agertu baitzen, eta hala izaten jarraituko zuen, ''Pontifex maximus''ek bere estatusa ezeztatzea eta gorputza edo hezurrak kentzea onartu arte. Uste zen tximista batek eragindako heriotza [[Jupiter (mitologia)|Jupiterren]] adierazpen argi bat zela, lekua eta biktima bereak zirela adierazten zuena; lekua horren arabera markatzen zen, eta biktima lurperatua, baina ez erritu arruntekin{{sfn|Robinson|1975|p=175–186.}}. Zizeronek adierazi zuen jabetza publikoko lursailetako edozein hilobi legez kanpokoa zela eta, beraz, ezin zela ''locus religiosus'' gisa tratatu. Erabakiak Erromako ''Porta Collina'' kanpoaldeko hilerriaren lursaila era masiboan lurpetik ateratzeko bidea erraztu zuen, eta lur publiko gisa berrerabili zen. Aldi berean, errausketa-instalazioak (''ustrina'') eta Eskilinoko zabortegiak debekatu ziren, eta hiriko harresitik 3 kilometro baino gehiagora urruntzeko agindu zen. Zizeronek uste zuen horrek guztiak zerikusia zuela suteen arriskua minimizatzearekin{{sfn|Noy|2000|p=3-4.}}, baina Eskilinoaren usaina arazo publiko nabarmenagoa izan zen. Augustoren aliatuak, Mezenasek, lekua estali zuen luxuzko hiribildu bat eraikitzeko, eta hango lorategi zabalak publikoari ireki zizkion ongile publiko gisa, eta horrek sinesgarritasun handia eman zion. Garai horretako dirudunek Erroma kanpoaldean eraikitako hainbat hileta-egitura iradoki dira, txiroenen hileta-beharrak asetzeko. Haiek kolunbario zabalak zituzten eta erraustegi handiak eta eraginkorrak {{sfn|Bodel|2000|p=136, 144.}}{{sfn|Bodel|2008|p=180–195.}}. Garai inperialean, batzuetan, errausketak eta hilobiek izaera filantropikoa zuten; adibidez, Vigna Colinako [[Julio-klaudiotar dinastia|Julio-Klaudiotar]] dinastiako lurpeko kolunbarioa, non libertoentzako espazioak zeuden{{sfn|Graham|2006|p=6–10.}}. [[File:Sepolcro degli Scipioni 001 Entrata.jpg|thumb|250px|Eszipioien hilobia, K.a. III. mendetik K.o I. mendera arte erabilia, gero abandonatua. Bere egitura [[Aurelianoren Harresiak|Aurelianoren harresietan]] sartu zuten.]] Hilobiak, oroitzapenezko monumentuak eta legez lurperatutako giza hondakinak suntsitzeak edo kaltetzeak zigor handiak zekartzan: asmo txarrez egindako kalteak delitu nagusiak ziren, nahiz eta detekzioa eta zigorra edo konpentsazioa, legea aplikatzen ezuenaren araberakoa zen. Via Basilianoko nekropoliak 545 hilobiak, pilatuak eta gainjarriak, legearen urraketa ohikoa zela erakusten du{{sfn|Rutgers|2013|p=498.}}. Hilarriak etxeetan erantsita aurkitu dira, familiarekin guztiz zerikusirik ez duten pertsonen monumentuak sortzeko berrerabili eta eraikin ofizialetan birziklatu ziren. Puteolin, udalak 20.000 sesterzioko isuna ezarri zion [[dekurioi]] baten hilobia kaltetzen zuenari{{sfn|Bodel|2004 |p=149–170.}}. Arau-hausleak auziperatu zitezkeen auzitegi zibiletan. Hilobietako inskripzio batzuek eskudiruzko saria eskaintzen diote arau-hausleak agintari zibilen aurrean salatzen dituenari. Oroimenezko monumentu batzuek hilobian etzatzeko eskubidea duten pertsonak zerrendatzen dituzte, eta beste batzuek, berriz, lekua erabiltzeko eskubiderik ez duten pertsona edo "klan atzerritarrak" izendatzen dituzte. Dirudienez, sustatzaile batzuek ezabatu edo baztertu zuten hilarrien mezua. Ehorzketa-lursailak zatitu, eta sal zitezkeen, zatika edo osorik, edo alokatu, mantenuaren kostua estaltzen laguntzeko; leku sakratu horietatik onurak lor zitezkeen, hala nola, hilobietako lorategietako loreak saltzea, baina lekua edo monumentuak konpontzeko, hobetzeko edo mantentzeko baino ez ziren erabili behar, inoiz ez heriotzarekin etekinak lortzeko{{sfn|Robinson|1975|p=175-186.}}. Hileta-monumentuan familiaren kanpokoak hilobiratzea debekatuta ohi zen, beste batzuentzat aurrekari bat sortuko zuten beldurrez, familiak bere hilobia erabiltzeko betiko eskubideak aldarrikatu aurretik{{sfn|Toynbee|1971|p=76–78.}}. Okupazioetako, harrien lapurretako eta hilobietan, hilarrietako eta epitafioetako kalteen ebidentziak daude. Hilobiak legez tokiz alda zitezkeen, hilerrietako uholdeak edo ''pontifize''en baimena zirela eta, baina apurka-apurka hondatu ere egin zitezkeen zabarkeriagatik. Bestalde, familiak bizilekuz aldatu edo desagertu zitezkeen. Ponpeian, irakurgarria zen oroimenezko harri bat aurkitu zen, ahoz behera, komun publiko baterako eserleku gisa eraberritua{{sfn|Robinson|1975|p=175–186.}}. Eliza-guneetan kristau hilerriak sortu arte, ia hilerri guztiak harresiz kanpokoak ziren. John Bodelek eriden zuen inperio garaiko hiru hilerrik 150 eta 200 urte arteko gehienezko bizitza izan zutela, erabilera intentsibokoak izanik, lauzpabost belaunaldi hartzen zituztenak, beren lurrak bete eta berrerabili aurretik{{sfn|Bodel|2014|p=178–179.}}. Hiriak eta herriak jatorrizko muga legal eta erritualetatik haratago hedatu ahala, antzinako harresi barruko hilerriak hiritik kanpo birkokatu behar izan ziren, eskriturak eta muga-markekin. Horrela, hain beharrezkoak ziren lurrak erabilera publiko edo pribaturako askatu zituzten. Erromako eraikuntza-proiektu disruptiboenen artean akueduktuak zeuden, eta horien plangintzak eta eraikuntzak kontu handiz arduratzen ziren jabeekin negoziazioetan, ahal izanez gero, hilobi, monumentu eta santutegietan kalteak ekiditeko. Erromaren hedapenak, Aureliano enperadorearen garaian, Erromako harresi-eremuetan gune sakratuak eta erlijiosoak sartu zituen bere harresi berrietan. Interes publikoek eta pribatuek talka egiten zutenean, legeak norbanakoei kalte-ordaina eman ohi zien{{sfn|Taylor|2000|p= 89–91.}}. === Villak eta lursailak === [[File:Photographs of the Mausoleum of Augustus 14 (cropped).jpg|thumb|left|250 px|<center>Augustoren mausoleoa</center>]] Erromatarren gehiengo batek (Hopkinsek, 1981, %80 eta %90 artean kalkulatzen du) bizitza osoa landa-pobrezian eman zuen, ebaserrietako eta villetako maizterrak, langile askeak edo esklaboak bezala lan eginez. Lurjabe aberatsek baserrietako diru-sarrerak erabili zituzten villak, karrera militarrak eta politikoak eta aisialdi kulturaleko bizimoduari (''[[otium]]'') eusteko. Batzuek diruari mesprezu itxura egiten zioten arren, nekazaritza zeregin guztiz egoki eta intrintsekoki noble gisa irudikatzen zen<ref group="oh"> Hiriko eliteak landako eta hiri inguruko hiribilduak modu lehiakorrean eskuratzeko prozesua K.a. VI. mendetik egon zen abian; landetxe bateko (kasu honetan, kostaldeko jabetza bat) eta Erromako hiri inguruko etxebizitza bateko lehen jabe aristokratikoa [[Eszipion Afrikarra]] izan zen.</ref>{{sfn|Bodel|1997|p=1–7.}}. K.a. II. mendean, aristokraten hilobi monumentalak hiribilduetako landa eta hiri inguruko paisaiaren parte ziren, familiako kide txikiagoen hilobiz inguratuak, baita aguazilen, errentari komunen eta lekua zuzentzen zuten esklaboen hilobi xumeenaz ere. Herri eta hirien arteko errepide nagusietatik urrun, landako langileen hilobiek landaketarako edo artzaintzarako merezi ez zuten lur pobreak okupatzen zituzten; lurjabeek beren jabetzako ehorzketa-lekua eskain ziezaieketen nahi zuten tokian; hilobiak sakratuak ziren, non zeuden kontuan hartu gabe. Topografo gisa zen aldetik, Sikulo Flakok antzeman zuen finken mugetako hilarriak muga markatzaileekin erraz nahasten zirela (''cippus''). Eliteko kide askok, euren arbasoak, landetxean eta familiaren villan lurperatzea erabaki zuten, [[Marko Aurelio]] enperadoreak praktika debekatu zuen arte, [[Antoninotar izurria]]ren hedapena mugatzeko ahaleginean (K.o. 165-180). Debekua gutxienez K.o. IV. mendera arte egon zen indarrean. Oinordekoek, jarauntsiko terminoen arabera, behartuta zeuden beren jarauntsia bere osotasunean mantentzera, zatika ez saltzera eta abizena bizirik mantentzera, eta hori libertoen esku utziz egin zezaketen, hauek askatzen zituen ugazabaren izena hartzen baitzuten. Jabetza bat oinordetzan hartzen zuenak edo erosten zuenak automatikoki bere hilobiak eskuratzen zituen, monumentuak eta jainko egoiliarrak, ''dii Manes'' eta ''Lares'' barne. Azken horiek, herriaren iritziz behintzat, lotura estua zuten arbasoen gurtzarekin. Familiaren etxea saldu behar bazen, ez zen arraroa salerosketa-kontratuak saltzaileak bere hilobietara sartzeko eskubide tradizionalei eustea, antzinako eta oroitzapenezko erritu eta betebeharrak betetzen jarraitu ahal izateko<ref group="oh">Etxea gizakiaren sinbolo ukigarria zen. Aitzitik, etxe baten eraispena [[Damnatio memoriae|<nowiki>''Damnatio memoriae''</nowiki>]] forma gisa erabil zitekeen. Hori gertatzen zenean, eraikitzeko orubea hutsik geratzen zen edo erabilera aldatzen zen. Etxea ez zen ordezkatzen.</ref>{{sfn|Bodel|1997|p=6, 8, 20–24.}}. === Hilobi komunak === Erromako elitearentzat onargarria zen hileta-zeremonia batek hiritar arrunt baten urteko diru-sarrera hainbat aldiz kosta zezakeen, eta ezinezkoa zen behartsu batentzat, karitatearen edo egunoroko igarrezinezko soldata baten mende baitzeuden, beraz, ezin zuten hileta-elkarte baterako harpidetza bat ordaindu. Ziurrenik, hiritar pobreenen estatus soziala esklaboena baino hobea zen, baina haien ehorzketa duin baten perspektibak askoz okerragoak ziren. Batzuk, senideek edo hurbilekoek kale gorrian abandonatuak ziren. Hilkortasun handiko krisi historikoak ezagutzen dira, gehienak goseteekin eta izurriekin lotutakoak, eta horiek hileta-zerbitzuen gainkarga handia ekarri zuten{{sfn|Graham|2006|p=28–31.}}. Txiroenen gorpuak, esklaboenak edo askeenak, estatuarentzat gorrotagarritzat jotzen ziren, eta kriminal exekutatuenak (''noxii'') bezalako leku desohoragarrietan lurperatuak izan zitezkeen. Uste izatekoa da gehienak ''puticuli'' hobietan bota zituztela, hala nola Eskilinoarenak, hirietako edo herrietako mugetatik kanpo, edo kasurik txarrenean estoldetara edo ibaietara botatakoak, edo haien hondakin sakabanatuak. Benetako pobreentzat, eta hilkortasun oso altuko garaietan, hala nola goseteetan edo epidemietan, ehorzketak edo errito minimoko masa-errausketak aukera bakarra izan zitezkeen, agintariek eta ehorz-enpresaburuek aurre egin ahal zieten moduan. Zenbait aditu modernok Erromako behartsuenekiko axolagabetasun apatikoaren adierazgarri gisa ikusten dute hori, gizarte izugarri lehiakor batean{{sfn|Graham|2006|p=28.}}. ===Oinarrizko hobiak=== [[File:Tiles Fishbourne.JPG|thumb|250 px|''Cappuccina'' teilatutako hobietan erabiltzen ziren ''imbrex ''eta ''tegula'' teilatutako hobi baten adibidea. Teila kurbatua ''imbrex'' da.]] Ehorzketa indibidual merkeena hobi soila zen{{sfn|Darby|1932|p=321-359.}}. Hainbat modutan erabili zen Errepublika eta Inperio osoan, batez ere ehorzketarako presio gutxi edo batere ez zegoen lekuetan. Hilobia ekialdetik mendebaldera orientatzen zen gehienetan, eta burua ekialdera begira{{sfn|Small, C. et al.|2007|p=134–135.}}. Batzuetan, erlaitz-teilak erabiltzen ziren (edo ''imbrex ''eta ''tegula'') kutxa formako edo bi isurialdeko zeramikazko hilobi batean giza aztarnak sartzeko eta babesteko, arkeologia modernoan ''alla cappuccina'' izenez ezagutzen dena (monje kaputxino baten kaputxaren antzekoa). Hilotzen omenezko zeremonietan, libazioak egiten ziren hilobiaren zulo batetik hodi edo inbutu bat sartuz, eta zuloz estaltzen zen erabiltzen ez zenean. Sarritan, hilobi-ostilamenduak uzten ziren gorputzarekin batera; toba edo egurrezko burko bat utz zitekeen hildakoaren erosotasunerako{{sfn|Darby|1932|p=321–359.}}{{sfn|Small, C. et al.|2007|p= 126, 132, 134–135.}}. [[File:ML - Ziegelplattengrab.jpg|thumb|250 px|left|Teilaz egindako teilatu lauko hilobia (''tegulae''), K.o IV-V. mendeak, Enns (Austria Garaia). Lauriacum Museoa, Ziegelfeld erromatar hilerria.]] === Etxe formako hilobiak, kolunbarioak eta mausoleoak === Etxe itxurako hilobiak familia aberats eta nabarmenentzat eraikita zeuden, baina kasu gehienetan, erosteko ahalmen txikiagoko familientzat. Sarritan, horma baxuko itxitura batean zeuden, lorategi bat barne zezakeena. Hilobi horien kanpoaldea oso apaingarria izan zitekeen, oinezkoen arreta eta jakin-mina pizteko diseinatua, etxe pribatuetako ''atrium'' erdipublikoen antzera. Gehienek oturuntza-areto apaindua zuten, apalategiak, sukaldeko instalazioak eta harrizko oturuntza-eserlekuak edo toki berezi bat kanpotik eserlekuak ekartzek. Hildakoak horman sartutako sarkofagoetan zetzaten, eta bazegoen errautsetarako edo hila-kutxetarako aldarea. Barruko geletara sartzea senitartekoentzako pribilegioa zen ziurrenik, gehienek bertan euren hilobiak aurreikus zitzaketen, hildako beste senide batzuei eskainitako arduraren ordainetan{{sfn|Gee|2008|p=62–65.}}. Ugazabak askatu zituen esklaboek beren antzinako jabearen abizena eta haien familia-erantzukizun asko hartzen zituzten, eta hilobiaren fatxadan zeudenei beren izenak eta epitafioak ere gehitu zitzaizkien. Honela, edozein oinezkok irakur zezakeen historia dinastikoa. Hilobi-jabe gehienek beren testamentuan xedapenak egiten zituzten familiaren oturuntza eta jaien kostua ordaintzeko, eta horien betetzeak pixkanaka hildakoa "kutsatutako gorputzetik arbaso santu izatera" eraldatuko zuen{{sfn|Gee|2008|p= 61–63.}} [[File:Tesoro di san pietro, sarcofago di giunio basso.JPG|thumb|250 px|Junius Bassusen sarkofagoa, K.o IV. mendekoa, kristau artearen adibide goiztiarra, Itun Zaharreko eta Berriko kalitate handiko eszenekin.]] Mota horretako hilobirik txikienek kutxa formako harlanduzko egiturak zituzten, horma perpendikularrekin. Sabai baxuak zituzten, baina zoruaren mailatik behera hainbat oinetan murgildurik zeuden, baina zutik egoteko adinako altuera zuten. Hormak apainduta zeuden, horma-pintura txikiak, erliebeak eta mosaiko-zorua barne. Egitura mota horri esker, beharren arabera beste solairu batzuk gehi zitezkeen, lurzoruaren gainean edo azpian, errausketa-urnak edo inhumazio-ehorzketa osagarriak edukitzeko. Zenbait kasutan, mosaiko-zoruak kontu handiz kentzen ziren gorpu gehigarri bat lurperatzeko, baina gero mosaikoa berritzen zuten eta honi elikadura-hodi bat gehitzen zitzaion maizter berriarentzat{{sfn|Graham|2006|p=197.}}. Familia aberats eta ospetsuek mausoleo handiak, batzuetan izugarriak, eraiki zituzten. Vatikanoaren ondoko [[Sant'Angelo gaztelua]], jatorrian Hadrianoren mausoleoa, hobekien kontserbatzen dena da, gotorleku bihurtu izanari esker{{sfn|Blagg|1983|p=64–65.}}. Eszipioien hilobi familiarra hilerri aristokratiko batean zegoen, eta K.a. III. mendetik K.a. I. mendera arte erabili zen. Mausoleo handi hark lorategiak, zuhaiztiak, mahastiak eta inguruko baratzeak izan zitzakeen diru-sarrera gehigarri gisa, baita harrera-gelak eta familia-bisitetarako eta oturuntzetarako sukaldeak ere{{sfn|Bodel|2018|p=200–202(k)}}. Batzuek txabola txikiak zituzten, lorezain eta zaintzaile iraunkorrak hartzeko eraikiak, hilobiaren multzoa zaintzeko eta lapurretak saihesteko erabiliak (bereziki han hildakoentzat utzitako elikagai eta edarienak), etxerik gabeko edozein behartsu kanporatzeko eta hildakoen bakea istilu eta kalteen aurka babesteko{{sfn|Heller |1932|p=194.}}. [[File:Domitilla Katakombe fd (10).jpg|thumb|left|250 px|Domitilaren katakonbetan okupatu gabeko nitxo bat, jatorriz kristau familia batek eta haien kideek ale-merkataritzan eta ogiaren ekoizpenean enkargatu zutenak. Multzoak hainbat kilometroko luzera du, lau mailatako sakonera eta 26.000 nitxo baino gehiago ditu.]]Hildako dirudunak sarkofagoetan lurperatu ohi zituzten, baina mausoleo batzuek errausketa-urnak dituzte. Adibide berantiar batzuek ehorzketa pagano, kristau eta tradizionalaren estiloak konbinatzen dituzte. Mausoleo handi askok barruko errauskailuak eta usategi-motako nitxo txikiak (kolunbarioak) zituzten, errauts-kutxatila ugari gordetzeko, itxuraz hilobi etruskoen ereduari jarraituz. Nitxo horiek, seguruenik, maila baxuagoko familiako kideentzat gordeta zeuden, edo esklabo, liberto eta familiaren menpeko beste pertsona batzuentzat. Hobiratze-ehorzketetarako nitxo laukizuzen handiagoak erabiltzen ziren{{sfn|Toynbee|1971|p=113–115.}}. Hirietarako bideak mausoleo txikiagoz inguratuta zeuden, Via Latinako hilobiak esaterako, [[Via Appia|Via Appian]] zehar. Eurisazes okinaren hilobia, oso ospetsu eta itxura handiko hilobia da, Erromako [[Porta Maggiore]]ren kanpoaldean dago, eta K.a. 50-20 urte ingurukoa da. [[Petra|Petrako]] hilobiak{{sfn|Spencer-Gardner|2017|p=1-10.}}, Inperioaren ekialdeko muturrean, labarretan zulatuta daude, batzuk garai inperialeko estilo helenizatuan egindako fatxadekin{{sfn|Strong|1995|p=125.}}. Erromako katakonbak erabat lur azpian egin zituzten. Kristauek erabiltzen zituzten, baina baita erlijio guztiek ere, batez ere judu sekta batzuek. Funtsean, tunel sistema handiak dira Erromaren azpiko arroka bigunean. Oso negozio errentagarria zen hildakoen familiei nitxoak saltzea. Katakonbetako dekorazioan margolanak zeuden, eta horietako askok iraun dute{{sfn|Strong|1995|p=291–296.}}. Kristau garaian, martiri ospetsu baten hilobiaren inguruko ehorzketa desiragarria bihurtu zen, eta hilobi horietan, sarritan katakonba baten gainean aurkitzen zirenak, hilobi-gela handiak sortu zituzten. Horiek hilobi errenkadak zituzten, baina familiaren otorduetarako lekua ere, horrez gero agape festatzat hartzen zirenak. Erromako eliza handi asko hileta-areto gisa hasi ziren, jatorrian enpresa pribatuenak zirenak; Konstantino I.aren familia Erromako Santa Inesen hilobiaren gainean zegoenaren jabea zen{{sfn|Webb|2001|p=249–252}}{{sfn|Blagg|1983|p=65.}}. ====Sarkofagoak==== Hildakoen errautsak jartzen zituzten hileta-urnak pixkanaka sarkofagoek ordezkatu zituzten, ehorzketa ohikoagoa bihurtu zen heinean. K.o. II. eta IV. mendeetakoak sarritan [[Erliebe (eskultura)|erliebeekin]] apainduta zeuden eta irudikatutako eszenak mitologiatik, misterioekin lotutako sinesmen erlijiosoetatik, [[Alegoria|alegorietatik]], historia edo ehiza-eszenetatik edo oturuntzetatik atera ziren. [[File:Sarcophagus four seasons, Musei Capitolini MC1185.jpg|thumb|250 px|right|upright=1.25|K.o. III. mendeko marmolezko sarkofago baten erliebe-panela, Lau Urtaroak eta laguntzaile txikiagoak hildakoen bizitzarako ate baten inguruan irudikatzen dituena{{sfn|Dowling|2004|p=184.}}.]] Sarkofago askok [[Nereida|nereidak]], itsas izaki fantastikoak eta itsasoan zehar Zorioneko uharteen kokapenari erreferentzia egin dezaketen beste itsas irudi batzuk irudikatzen dituzte, hildakoaren erretratu batekin itsas maskor batean{{sfn|Strong|1995|p=125–126, 231.}}. Haur baten sarkofagoak familia-bizitzaren, Kupidoren edo jolasean ari diren haurren irudikapen samurrak erakuts ditzake. Hilobietako inskripzio batzuetan haurtxoak izendaturik daude, eta haien bizitza laburren pasarteak deskribatzen dituzte sarkofagoetan. Haur heldu gisa irudikatzen dira, adina edo testuingurua edozein dela ere, eta inoiz ez jaioberri gisa. Hori zela eta, familiaren oroimenezko ospakizunetan sartuko ziren{{sfn|Carroll|2011|p=100–102.}}. Sarkofago batzuk enkargatuak izan zitezkeen pertsonaren bizitzan zehar eta neurrira eginak izatea bere sinesmenak edo estetika adierazteko. Gehienak seriean ekoiztuak izaten ziren, eta hildakoaren erretratua zutenentzat, haren aurpegia bukatu gabe geratzen zen erosketa egin arte{{sfn|Strong|1995|p=231.}} . ==Hileta eta ehorzketa militarrak == Hildakoekiko gurtza{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}, bereziki garrantzitsua zen beren lanbideengatik heriotza goiztiar batera esposizioan zeuden gizonentzat". ''Pietas'' erromatar balioagatik, soldaduek eroritako lagunak ohoratzeko nahia zuten, nahiz eta gerraren baldintzek tradiziozko errituak behar bezala egitea eragotz zezaketen{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}. Atzerrian borrokan hildako soldaduek, liskarrak abian zituztenean, errausketa edo ehorzketa masiboa jasoko zuten{{sfn|Toynbee|1971|p=55.}}. Egoera ez hain premiatsuetan, banan-banan erraustu eta haien errautsak edukiontzi batean jar litezke, geroago ehorzketa iraunkor batera garraiatzeko{{sfn|Webster|1998|p=280–281.}}. [[File:Gravestone Reburrus Xanten 230.jpg|thumb|left|250 px|Zalditeria germaniarreko soldadu baten hilarria (K.o. I. mendea), [[Xanten]].]] [[Varo|Publio Kintilio Varo]]ren agindupeko erromatar armadak [[Teutoburgeko oihaneko gudua|Teutoburge]]ko basoko guduan porrota jasan zuenean K.o. 9. urtean, soldaduei ez zieten ohorezko oroitzapenik egin, [[Germaniko|Germanikok]] eta bere tropek, urte batzuk geroago, gudu-zelaia aurkitu eta haien gorpuzkinentzako hileta-tumulu bat egin zuten arte{{sfn|Southern|2006|p=296.}}. Inperioko garnizio iraunkorretan, soldadu bakoitzaren soldataren zati bat albo batera utzi eta hileta-gastuetarako batzen zen, janari erritualak, lurperatzea eta oroitzapenak barne{{sfn|Webster|1998|p=267, 280.}}. Eguneroko errutinan gaixotasun edo istripuz hiltzen ziren soldaduei bizitza zibileko erritual berberak ematen zitzaizkien. Soldaduentzako lehen ehorzketa elkarteak Augustoren garaian sortu ziren; Elkarte mota horiek zibilentzat existitzen ziren aspaldi. Beteranoek, zerbitzutik irtetean, funts batean ekarpena egin ondoren, ehorzketa duin bat izango zuten{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}. Inperio osoko hilobiek eta monumentuek kanpamendu jakinetan (castra) kokatutako militarrak eta unitateak dokumentatzen dituzte. Gorpua berreskuratu ezin zenean, heriotza zenotafio batekin ospa zitekeen. Inperio osoko hilarri eta monumentuek kanpamentu jakinetan (''[[castra]]'') kokatutako langileak eta unitate militarrak dokumentatzen dituzte. Gorputza berreskuratu ezin zenean, heriotza [[zenotafio]] batekin oroitu zitekeen. Erromako hilarri militarretako epitafioek soldaduaren izena, jaioterria, maila, unitatea, adina, zerbitzu-urteak eta, batzuetan, beste informazio batzuk ematen dituzte, hala nola oinordekoen izenak. Monumentu landuago batzuetan hildakoari eta haren domina militarrei egiten da erreferentzia edo bere toga motari haren hiritartasuna nabarmentzeko{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}. Zalditeriako soldaduak sarritan etsai zapaldu baten gorputzaren gainean irudikatzen dira, heriotzaren gaineko garaipen sinboliko gisa interpretatzen den irudia{{sfn|Webster|1998|p=280(k)}}. Erromatar Afrikako hileta-monumentu militarrek beste forma batzuk hartzen dituzte: K.o. I. mendean estelak, II.ean aldareak eta III.ean kupulak ([[Tumulu|tumuluak]]). Hilobiak hilerri militarretan biltzen ziren sarritan, kanpalekuaren irteerako errepideetan zehar. Zenturioi batek aukera zuen mausoleo bat eraikitzeko beharrezko dirua lortzea{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}. Buruzagi bat gudan hiltzen bazen, gizonak bere pira edo, zenbait kasutan, zenotafio baten inguruan ibiltzen ziren{{sfn|Toynbee|1971|p=55.}}. == Abandonaturiko gorpuen ehorzketa == Erroman, etxerik gabeko pobreek (''egeni'') kalera botatako janari-hondarrak lortzeko borrokatu behar zuten. Askotan kaleko animaliekin borrokatzen ziren, ez janari-hondarrengatik bakarrik, baita beren bizitzaren azken uneetan harrapari horien biktima ez izateko ere. [[Martzial|Martzialek]] egoera deskribatzen digu poema batean: {{esaera2|''Eta bere azken orduko haria ehunduta dagoenean, eta heriotzaren eguna iristen denean, zeina motelegia iruditu baitzaio, zakurren uluak entzungo ditu inguruan, gorputza irentsi nahian, eta trapuz uxatuko ditu hegazti sarraskijaleak''<ref>Mart. ''Ep''. 10.5.1.f.</ref>.|}} Suetoniok hilotzen abandonuaren errealitatea aipatu zuen, eta animaliek gorpuak lurpetik ateratzeko zuten erraztasuna. Zakur baten adibidea jarri zuen, ahoan giza esku bat zuela, Vespasiano enperadorea zegoen jantokiraino iritsi eta eskua haren oinetan jarri baitzuen<ref>Suet. ''Vesp''. 5.4.</ref>. Maiz gertatzen zen hilotzak bertan behera uztea, pobreenak, gaixoenak, esklaboenak, eta gladiadoreenak zirenak, inork duintasunez lurperatzen ez zituenak eta zakurrak, beleak eta beste animalia batzuk sarraskitzen zituztenak. Gorpu horiek berez gaixotasunak transmititu zitzaketen, ura kutsatu ondoren, gaixotasun kutsagarrien ondorioz hil zirelako, eta ektoparasitoak eta hilotzen fauna sakabanatzen zituztelako. Beste batzuetan, hilotzak hobi komunetan lurperatzen ziren sakontasun gutxian, edo Tiberrera botatzen ziren, animaliek sarbide erraza zuten lekura. Nahi gabeko jaioberriak hiriko leku jakin batzuetan edo simaurtegietan abandonatzen zituzten, eta esklabo-merkatariek batzuk biltzen bazituzten ere, gehienak gosez, hotzez edo txakurren erasoz hiltzen ziren{{sfn|Scobie|1986|p=419}} {{sfn|Briones Dieste|2018|p=75.}}. Baliabiderik gabeko jendearen gorpuzkien azken helmuga Varronek deskribatutako hobi irekiak (''puticuli'') ziren<ref>Varro. ''Ling''. 5.25.5.</ref>. Leku horietan hiriko behartsu eta esklabo guztien gorpuak usteltzen ziren, zabor eta animalia hondarrekin batera{{sfn|Graham|2006b|p=67.}}, baina Dionisio Halikarnasokoaren iritziz, egoera kezkagarriagoa zen epidemia garaietan, ohi ez bezala, hilotzak Tiberrera eta estolda publikoetara botatzen zituztenean<ref>Dion. Hal. ''Ant. Rom.'' 9.67.2, 10.53.2-3.</ref>. Erroman gorpuak kaleetatik ateratzea ''cura urbis'' zerbitzuaren ardura zen, normalean, kargu hori edilen esku zegoen{{sfn|Graham|2006b|p=75.}}. Puteoliko kontzesio-kontratu baten arabera, Errepublikaren amaiera aldera, hilotzak abandonatzen zituztenei isun bat ezartzen zieten. Gorpua kentzeko arduradun baten ezean, ehorztetxearen lana zen, gaizkile exekutatuen, urkatuen eta esklaboen gorpuak kendu behar zituena. Zerbitzu hori monopolio bihurtu zen{{sfn|Bodel|2000|p=129.}}. Gizartean integraziorik ez izateagatik bizitzan nabarmendu ziren pertsonak ere, gizarte-jatorriagatik edo lanbidearen izaera lotsagabeagatik, estigmatizatu egin ziren haien heriotzaren orduan, eta hileta-tratamendu desberdina jaso zuten, gizarte-bazterketa betikotu zuena. Beraz, zenbait hileta-tabu izan ziren gladiadoreei eta ehorzleei dagokienez, odolarekin eta heriotzarekin izan ohi zuten harremanagatik eta hark eragindako kutsaduragatik; eta, gladiadoreen kasuan, haien heriotzaren testuinguru bortitzean gertatzeagatik. Horren adibide bat da Sarsiniako ([[Umbria]]) inskripzio bat, non Horazio Balbusek hilerriko lursail batzuk ematen baitizkie hiriko biztanleei<ref>''CIL'' 11.6528</ref>, baina haietan gladiadoreak (''auctorati'') ezin ziren lurperatu. Modu berean, ''infamia''z leporatutako beste profesional batzuek, esaterako prostitutek, aktoreek, proxenetek, magoek eta abarrek, desabantaila juridikoak eta sozialak zituzten: ehorzketa ukatzea edo hilerri komunalaren kanpoaldean edo bidegurutzeetan lurperatuak izatea, besteak beste. Hilobien kokapen marjinalak adierazten zuen, bizirik zeudenean, hildakoek ere bereizketa soziala jasan zutela. Ondorioz, ehorzketa ukatzeak edo gizartetik kanpo lurperatuak izateak hildakoen komunitatean erabat sartzea eragozten zien pertsona horiei, eta horrek bizitzan zuten posizioa beste munduan izango zutenarekin parekatzen zuen: beti egongo ziren gizartetik kanpo, bizirik nahiz hilda egon{{sfn|Alfayé|2009|p=188.}} . Ehorzketa ukatu zitzaien gorpuak ''sessorium''ean uzten ziren animalia basatien eta klimaren mende. Kategoria horretan sartzen ziren suizidak (bereziki urkatutakoak), publikoki eraildako kriminalak baita enperadoreak agindutako beste edozein pertsona ere{{sfn|Retief, F.; Cilliers, L|2010|p=135.}} . == Nekropolien garbiketak == Hilobi familiarrak leku sakratuak bilakatzen ziren, hileta-errituak behar bezala bete ondoren. Bertan hildakoen gorpuzkiek atseden hartzen zuten eta urtero festak egiten ziren haien oroimenez, euren espirituak lasai eta pozik izateko. Ohikoa zen pentsatzea haiek gehiago eskertzen zituztela maiz egindako bisitak, haien oroipenez, noizbehinkako ospakizun garestiak baino. Kontuan hartuz, hilobien barrualdea freskoekin, estukoekin eta mosaikoekin apainduta egoten zela ospakizunetarako espazio erakargarria eskaintzeko, eta hildakoei zor zitzaien begiruneagatik eta hileta-panteoia etengabe bisitatzeagatik, toki horiek garbi zeudela esan daiteke. Higiene-neurri horiek nabariagoak ziren familiakoak ez ziren pertsonekin partekatutako espazioetan, hala nola kolunbarioetan eta katakonbetan{{sfn|Gee|2008|p=53.}}. Zenbait hileta-inskripziok ondorengo bizitza eta pizkundea esplizituki aipatzen zituzten arren, hilobietako praktika erritualek hildakoari berari zuzenduta zeudela dirudi. Hileta-inskripzio, grafiti eta arkitektura judu-kristau eta erromatarren bidez adierazten den sentimendu orokorra hildakoen ongizatearen kezka eta ardura da. Hildakoek mantenurako eta babeserako opariak jasotzen zituzten, eta hainbat inskripzio eta grafitik hildakoei ausartak izatera eta haien hilobia asaldatzen zuen edonori mehatxatzeko deia egiten zieten. Hainbat hilobitan aurkitutako burkoek hildakoen gorputz-erosotasunarekiko kezka adierazten dute. Opari eta zerbitzu hauek hildakoei eman eta egiten zitzaizkien, hildakoari opariak emateak hildakoen eta bizidunen arteko lotura sozialak sendotzen zituelako{{sfn|De Hemmer|2018|p=364.}}. Erromako hilobiak ez ziren hildakoentzat soilik. Erritualaren eta oroipenaren zentroak ziren. Familiak, senideak, lagunak edo hileta-klubeko kideek hilobiak zaindu eta bisitatzen zituzten eta hildakoarekin afaldu eta edari bat partekatzen zuten. Hilobiak biziguneak ziren, tokiko komunitatearen edo familiaren arteko harremanen parte{{sfn|Ackers|2018|p=128.}}. Batzuetan, hileta-monumentuen eraikuntza, mantenua eta zaintza fideikomisoz antolatzen zituzten. Honekin, testamentugile erromatarrak, batez ere, euren oroipena sustatu eta abizenen jarraipena bermatu nahi izaten zuten{{sfn|Bodel|1997|p=24.}}. Hilerri erromatarrak, askotan, errepide nagusietan zehar kokatzen ziren, hildakoei ohorea egingo zieten pertsonek ere parte har zezaten. Izan ere, hain ziren publikoak, Martzialen esanetan<ref>Mart. ''Ep''. 1.34.8.</ref>, non zarpailak, eskaleak eta prostitutak hilobi abandonatuetan bizi baitziren{{sfn|Graham|2006|p=22., 23}}. Litekeena da, halaber, hilobi haietan hildakoen omenezko zeremoniak egiten jarraitu arren, gizartearen txiroenek etengabe okupatzea, familiaren oniritziarekin, kontserbazio egoera ezin hobean edukitzearen truke. Hilobi motak aldatzean bigarren eta hirugarren mendeetan zehar, Errepublika garaikoak eta hasierako inperioarenak suntsitu eta lurperatu egin ziren, geroko hilobietako zimenduen gisa erabiltzeko; Salariako hilerrian, esaterako, lurperatze berriak gutxi ziren, eta eskualdeko monumenturik nabarmenena, L. Paetus eta bere arrebaren mausoleoa zen, erdi lurperatuta, non tunelak egin zituzten bere barneko korridorean ''lokuli''ak instalatzeko{{sfn|Bodel|2014|p=180.}}. Garai horretako egitura berririk handienak ''Via Salaria''-ko katakonbak ziren. Pentsatzekoa da, beraz, katakonbetako zaintza ehortz-elkarteen ardura zela, eta eraikina itxia izatean, eskaleek ez zutela haietan sarbiderik izango. ==Geroko bizitza== ===Erlijioa=== Auzokide etruriarrek bezala, erromatarrek ere sakonki errotuta zeukaten arima indibidualak heriotzatik bizirik irauten zuela. Ahal zuten guztia egin zuten hildakoei hilobian eroso sentitzen laguntzeko. Badirudi hainbat sinesmen eta ohitura mantendu zirela, nahiko desberdinak baina etorkizuneko bizimoduarekin bat zetozenak. Epitafio eta irudikapen eskultoriko batzuek iradokitzen dutenez, hildakoak Ama Lur onbera baten baitan hartzen zuten atseden. Banakoen arimak ''Manes'' jainkoak bezala ezagutzen ziren azpimunduko (''dii inferii'') jainkoen bereizi gabeko multzo batean elkartzen zirela uste bazen ere, hileta-ostilamenduaren hornikuntza izendatzeak zera esan nahi du, gutxienez batzuek uste zutela ezaugarri, behar eta lehentasun pertsonalak arimarekin batera bizi zirela, gorputzean, hilobiaren iluntasuneko errautsetan, edo haren heriotza negar egiten zutenen oroitzapenetan. [[File:Epitaph des Marcus Caelius.JPG|thumb|right|250 px|<small>Marko Zelio zenturioiaren zenotafioa, 18. legiokoa, bi libertoak alboetan zituela. 30 urte baino gehiagoko ezohiko zerbitzu luze eta kondekorazio militar kopuru ikaragarriaren ondoren, Marko Zeliok Teutoburgoko basoko guduan hil zen. Inskripzioak bere libertoen hezurrak zenotafioan lurperatzeko baimena ematen du, Marcoren anaiak egin zuena<ref>''CIL'' 13. 8.648</ref></small>]]Erromatar mitologiaren kontakizunek arima (''anima'') hilezkor gisa deskribatzen dute, eta hildakoak azpimunduko epaimahai baten aurrean epaituz, ongia egin zutenak [[Eliseo Zelaiak|Eliseo Zelaietara]] eta gaizkia egin zutenak [[Tartaro (mitologia)|Tartarora]] bidaliz{{sfn|Foutz|2000|p=1}}. Ez dago argi antzinakoak, iraunkorrak eta zabalduak sinesmen horiek izan zitezkeela; dirudienez, horietan greziar mitologiak eta greziar-erromatar misterioek eragin zuten. Estoikoek eta epikurearrek arima ezaugarri material bat zela adierazi zuten, hil zenean bere gorputzetik ateratakoa bizi-indar unibertsal batekin elkartzeko. Hil ondoren arimak irauteko sinesmena nabaria da etxeko praktiketan eta arbasoen gurtzan. Horietan guztietan elikatzen, asetzen eta eusten dute arima izpiritu ezagun gisa, oraindik nortasun, nortasun batez barneratua. Bera zaintzen dutenek arbaso jainkotzat hartzen dute, eta ez ''Manes'' jainko itzaltsuetako bat bezala. Heriotzaren ondoren, uste zen arima batek irauten zuela, eta horrela adierazten zen etxeko praktiketan eta arbasoak gurtzan. Horietan guztietan elikatu, asebete eta sostengatzen zuten hildakoaren arima, oraindik ere identitate eta nortasunez josita dagoen espiritu familiarra bailitzan. Zaintzen zutenek, jainkozko arbaso bat bezala tratatzen zuten, eta ez ''Manes'' iluntasuneko jainko bat bezala{{sfn|Toynbee|1971|p=33-35, 62.}}. Badirudi greko-erromatar misterioek hilezkortasuna iniziatuei bakarrik agintzen zietela. Erlijio esoterikoaren forma ezagunek erromatar, egiptoar, eta mesopotamiar mitologia eta astrologia konbinatzen zituzten, euren iniziatuen aurrerapena ilargiaren, eguzkiaren eta izarren eskualdeen bidez deskribatuz. Hasi gabekoak atzean geratzean, lurra oinaze leku bihurtu zen. Dohatsuaren ondorengo bizitzaren irudikapen arruntak atsedena, zeruko oturuntza eta Jainkoaren edo Jupiterren ikuspegia ziren{{sfn|Foutz|2000|p=1}}. Emakumezkoek [[Zeres (mitologia)|Zeres]] jainkosaren errituak jarraituz geroko bizitza bat izatea espero zuten. Erritu horiek, ziurrenik, [[Demeter]]ren [[Eleusistar Misterioak|Eleusistar Misterio]]etan oinarritzen ziren{{sfn|Spaeth|1996|p=60–61, 66.}}<ref>Cic. ''Leg.'' 2.36.</ref>. ===Filosofia=== Erromatar filosofiaren korronte nagusiak, estoizismoak esaterako, hilkor guztien heriotzaren ezinbestekotasunaren kontenplazioa eta onarpena defendatzen zituen. {{esaera2|''Batzuk geratu egin behar dira eta beste batzuk joan, gurekin daudenekin beti alai egonda, baina ez gu damututa joaten direnengatik''<ref>[https://archive.org/details/epictetus-robin-waterfield-the-complete-works-handbook-discourses-and-fragments-2022/page/270/mode/2up?view=theater Epict. ''Diss''. 3.24.11]</ref>.|}} Mingostasunez deitoratzea gauzen izaera ez hautematea eta ez onartzea da. Epiktetok maite zituen pertsonak pitxer edo kristalezko kopa bezala ikustea sustatzen zuen, izpiritua nahasi gabe hautsi eta gogora zitekeena, {{esaera2|''hilkor bat maitatzea zurea ez den zerbait maitatzea baita. Eman dizute oraingoan, ez betirako. Pikuekin gertatzen den moduan, urteko urtaro jakin batean hazten dira, baina neguan irrikatzen badituzu, tontoa zara''<ref>Epict. ''Diss''. [https://archive.org/details/epictetus-robin-waterfield-the-complete-works-handbook-discourses-and-fragments-2022/page/278/mode/2up?view=theater 3.24.86].</ref>.|}}Ez dago benetako adostasunik, behin bizirik iraun duten testu eta epitafio erromatarren artean, pertsona bati heriotzaren ondoren gertatutakoari buruz, ezta ondorengo bizitzaren existentziari buruz ere. [[Plinio Zaharra]]k bere [[Natur Historia (Plinio)|Naturalis Historian]] dio gehienek uste dutela heriotzaren ondoren jaio aurretik izandako sentiberatasun ezaren egoerara itzultzen dela, baina onartzen du, mespretxuz bada ere, badirela arimaren hilezkortasunean sinesten dutenak. [[Seneka Gaztea]] ez zen hain koherentea izan, bi ideiak argudiatuz; Heriotzak erabateko suntsipena eragin zuela adierazten zuen eta, aldi berean, gorputzaren kartzelatik ihes egin ondoren izpirituaren nolabaiteko biziraupenaz hitz egiten zuen{{sfn|Motto|1955|p=187–189.}}. [[Kornelio Tazito|Tazito]]k, ''Agricola''-ren amaieran, Pliniorenaren kontrako iritzia du, eta baieztatzen du jakintsuek uste dutela izpiritua ez dela gorputzarekin hiltzen, nahiz eta beren-beregi jainkozaleei erreferentzia egiten dion arren, hau da, [[Eliseo Zelaiak|Elisio zelaien]] ideia mitologikoari.{{DEFAULTSORT:Roman Funerals And Burial}} == Oharrak == {{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh}} == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|3}} == Bibliografia == * {{Erreferentzia|izena=S|abizena=Alfayé|urtea=2009|izenburua=Sit tibi terra gravis: magical-religious practices against restless dead in the Ancient World|orrialdeak=181-216. or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.researchgate.net/publication/370629644_SIT_TIBI_TERRA_GRAVIS_MAGICAL-RELIGIOUS_PRACTICES_AGAINST_RESTLESS_DEAD_IN_THE_ANCIENT_WORLD|aldizkaria=Formae mortis: el tránsito de la vida a la muerte en las sociedades antiguas|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=D. E|abizena=Angelucci|urtea=2008|izenburua=Geoarchaeological insights from a Roman age incineration feature (ustrinum) at Enconsta de Sant'Ana (Lisbon, Portugal),|orrialdeak=2624-2633 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Journal of Archaeological Science|alea=9|zenbakia=35|issn=0305-4403|doi=10.1016/j.jas.2008.04.020|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=H .I|abizena=Ackers|urtea=2018|izenburua=The face of the deceased: portrait busts in Roman tombs|orrialdeak=121-147|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/31578925/The_face_of_the_deceased_portrait_busts_in_Roman_tombs_Chapter_6_in_Z_Newby_and_R_Toulson_eds_2018_The_Materiality_of_Mourning_Routledge|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Arce|urtea=2000|izenburua=Imperial funerals in the Late Roman Empire: Change and Continuity|orrialdeak=115-122. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Rituals of Power; from Late Antiquity to the Early Middle Ages|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1163/9789004477551_008|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Auguet|urtea=1994|izenburua=Cruelty and Civilization: The Roman Game|orrialdeak=246|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780203389072|doi=https://doi.org/10.4324/9780203389072|sartze-data=2024-11-26}} * {{Erreferentzia|izena=G|abizena=Bagnani|urtea=1956|izenburua=Encolpius Gladiator Obscenus|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Classical Philology|alea=1|zenbakia=51|issn=|doi=10.1086/363980|s2cid=162196829|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Bendlin|urtea=2011|izenburua=Associations, funerals, sociality, and Roman law: The collegium of Diana and Antinous in Lanuvium (CIL 14.2112) reconsidered|orrialdeak=90|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/1821169/Associations_funerals_sociality_and_Roman_law_the_collegium_of_Diana_and_Antinous_in_Lanuvium_CIL_14_2112_reconsidered|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Berman, L. M. et al|urtea=2003|izenburua=Arts of Ancient Egyp|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/artsofancientegy0000free/page/210/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-87846-661-4|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=F|abizena=Bernstein|urtea=2007|izenburua=Complex Rituals: Games and Processions in Republican Rome|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/9780470690970.ch16|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch16|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=T|abizena=Blagg|urtea=1983|izenburua=Architecture|orrialdeak=39 or|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/handbookofromana00mart/page/n5/mode/2up?view=theater|aldizkaria=A Handbook of Roman Art|alea=|zenbakia=|isbn=0714822140|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2018|izenburua=Roman Tomb Gardens|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.cambridge.org/core|aldizkaria=Gardens of the Roman Empire|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|10.1017/9781139033022|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2014|izenburua=The life and death of ancient Roman cemeteries. Living with the dead in imperial Rome|orrialdeak=177-195. or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/10497621/The_life_and_death_of_ancient_Roman_cemeteries_Living_with_the_dead_in_imperial_Rome_2014|aldizkaria=Reconstruction and the Historic City: Rome and Abroad - an interdisciplinary approach|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-29}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2008|izenburua=From Columbaria to Catacombs: Collective Burial in Pagan and Christian Rome|orrialdeak=177-242 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Commemorating the Dead: Texts and Artifacts in Context. Studies of Roman, Jewish and Christian Burials|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1515/9783110211573.3.177|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2004|izenburua=The Organization of the Funerary Trade at Puteoli and Cumae|orrialdeak=149-170. or|hizkuntza=en|data=2004 |url=https://www.academia.edu/4927300/The_Organization_of_the_Funerary_Trade_at_Puteoli_and_Cumae_2004|aldizkaria=Libitina e dintorni (Libitina 3)|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2000|izenburua=Dealing With The Dead. Undertakers, Executioners and Potter's Fields in Ancient Rome|orrialdeak=128-153 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.taylorfrancis.com/chapters/edit/10.4324/9780203452950-18/dealing-dead|aldizkaria=Death and Disease in the Ancient City|alea=|zenbakia=|isbn=9780203452950|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=L|abizena=Bodel|urtea=1997|izenburua=Monumental Villas & Villa Monuments|orrialdeak=33|hizkuntza=en|data=|url=https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-roman-archaeology/article/abs/monumental-villas-and-villa-monuments/367966176965683BD03A196607DA240A https://www.academia.edu/2389305/Monumental_Villas_and_Villa_Monuments_1997 33 orr.|aldizkaria=Journal of Roman Archaeology|alea=|zenbakia=10|issn=|doi=10.1017/S1047759400014719 |sartze-data=2024-12-09}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=1994|izenburua=Graveyards and Groves: a study of the Lex Lucerina|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/3778499/Graveyards_and_Groves_A_Study_of_the_Lex_Lucerina_1994|aldizkaria=American Journal of Ancient History|alea=|zenbakia=|issn=|doi=10.1353/jla.2013.0004|sartze-data=2024-11-29}} * {{Erreferentzia|izena=S. E|abizena=Bond|urtea=2013|izenburua=Mortuary Workers, the Church, and the Funeral Trade in Late Antiquity|orrialdeak=131-151. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Journal of Late Antiquity|alea=1|zenbakia=6|issn=|doi=10.1353/jla.2013.0004|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=B. E|abizena=Borg|urtea=|izenburua=Painted Funerary Portraits|orrialdeak=14 or|hizkuntza=en|data=|url=https://escholarship.org/uc/item/7426178c|aldizkaria=Ucla Encyclopedia of Egyptology|alea=1|zenbakia=1|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=V|abizena=Briones Dieste|urtea=2018|izenburua=La antigua Roma y las zoonosis|orrialdeak=71-80 or|hizkuntza=es|data=|url=|aldizkaria=Revista Complutense de Ciencias Veterinarias|alea=2|zenbakia=12|issn=1988-2688|doi=https://doi.org/10.5209/rccv.60895|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=D. T|abizena=Brisbane|urtea=2007|izenburua=Childbirth in ancient Rome: from traditional folklore to obstetrics|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=ustralian and New Zealand Journal of Obstetrics and Gynaecology|alea=2|zenbakia=47|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=C|abizena=Bruun|urtea=2014|izenburua=Slaves and freed slaves|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=The Oxford Handbook of Roman Epigraphy|alea=|zenbakia=|isbn=978–0–19–533646–7|doi=https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780195336467.001.0001 |sartze-data=2024-12-07}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Cagnat|urtea=1975|izenburua=Inscriptiones Graecae ad res Romanas pertinentes|orrialdeak= |hizkuntza=la|data=|url=https://archive.org/details/inscriptionesgra0004unse/page/n7/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-89005-075-9|doi=|sartze-data=2024-12-07}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Carroll|urtea=2011|izenburua=Infant Death and Burial in Roman Italy|orrialdeak=99-120.|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=10.1017/S1047759400003329|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Carroll|urtea=2006|izenburua=Spirits of the dead: Roman funerary commemoration in Western Europe|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1093/oso/9780199291076.001.0001|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=T|abizena=Cornell |urtea=1995|izenburua=The beginnings of Rome : Italy and Rome from the Bronze Age to the Punic Wars (c. 1000–264 BC)|orrialdeak=507|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=978—0—415—-01596—7|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=D|abizena=Counts|urtea=1996|izenburua=Regum Externorum Consuetudine: The Nature and Function of Embalming in Rome|orrialdeak=189-202 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Classical Antiquity|alea=2|zenbakia=15|issn=|doi=10.2307/25011039|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Corbeill|urtea=2004|izenburua=Nature Embodied: Gesture in Ancient Rome|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/j.ctv39x7k6=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=978-0-691-18780-8|doi=|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=N|abizena=Crummy|urtea=2010|izenburua=Bears and Coins: The Iconography of Protection in Late Roman Infant Burials|orrialdeak=37-93. or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.cambridge.org/core/journals/britannia/article/bears-and-coins-the-iconography-of-protection-in-late-roman-infant-burials/79E5EC1281AEF75B623B2B2545F98EA2/share/998942654015557d06ea72351e0b087e7dffff7d|aldizkaria=Britannia|alea=|zenbakia=41|issn=0068-113X|doi=10.1017/S0068113X1000005X|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Darby|urtea=1932|izenburua=remation and Burial in the Roman Empire|orrialdeak=321-359 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=The Harvard Theological Review|alea=4|zenbakia=25|issn=|doi=10.1017/S0017816000021313|jstor=1508378|s2cid=162194875|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=V|abizena=Dasen|urtea=2011|izenburua=Childbirth and Infancy in Greek and Roman Antiquity|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=A Companion to Families in the Greek and Roman Worlds|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9781444390766.ch18|sartze-data=2024-11-28}} * {{Erreferentzia|izena=V|abizena=Dasen|urtea=2010|izenburua=Wax and Plaster Memories. Children in Elite and Non-Elite Strategies|orrialdeak=109-145. or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/3813488/Wax_and_Plaster_Memories_Children_in_Elite_and_Non_Elite_Strategies|aldizkaria=Children, Memory, and Family Identity in Roman Culture, Oxford, Oxford University Press|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=G. A. K|abizena=De Hemmer|urtea=2018|izenburua=Mortuary Rituals|orrialdeak=353-369 or|hizkuntza=en|data=|url=https://academic.oup.com/edited-volume/28032/chapter-abstract/211912281?redirectedFrom=fulltext&login=false|aldizkaria=The Oxford Handbook of Early Christian Ritual|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780198747871.001.0001|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Dowling|urtea=2004|izenburua=A Time to Regender: The Transformation of Roman Time|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.researchgate.net/publication/233668915_A_Time_to_Regender_The_Transformation_of_Roman_Time|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=10.1163/156852403322849224|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Duncan Jones|urtea=1974|izenburua=The Economy of the Roman Empire: Quantitative Studies|orrialdeak=440|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/economyofromanem0000dunc|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=521249708|doi=|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=P. T|abizena=Eden|urtea=1963|izenburua=Venus and the Cabbage|orrialdeak=448-459|hizkuntza=en|data=|url=https://philpapers.org/rec/EDEVAT-2|aldizkaria=Hermes|alea=4|zenbakia=91|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-29}} * {{Erreferentzia|izena=D. S|abizena=Erker|urtea=2011|izenburua=Gender and Roman funeral ritual|orrialdeak=40-60 or|hizkuntza=en|data=|url= https://www.academia.edu/3516239/2011_Gender_and_Roman_funeral_ritual_in_V_Hope_J_Huskinson_Hrsg_Memory_and_Mourning_in_Ancient_Rome_Oxbow_40_60 |aldizkaria=Memory and Mourning in Ancient Rome|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=H|abizena=Etcheto|urtea=2012|izenburua=Les Scipions. Famille et pouvoir à Rome à l’époque républicaine|orrialdeak=905-907 or|hizkuntza=fr|data=|url=https://www.persee.fr/doc/rea_0035-2004_2014_num_116_2_5904_t19_0905_0000_4|aldizkaria= Revue des Études Anciennes|alea=2|zenbakia=116|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Fejfer|urtea=2008|izenburua=Roman Portraits in Context|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=url=https://books.google.com/books?id=VdVMMTGDzK4C&pg=PA24|title=Roman Portraits in Context|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=978-3110209990|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Fless, F.; Moede, K|urtea=2007|izenburua=Music and Dance: Forms of Representation in Pictorial and Written Sources|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=2007|url=|aldizkaria=A Companion to Roman Religion|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch18|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=H|abizena=Flower|urtea=2006|izenburua=Ancestor Masks and Aristocratic Power in Roman Culture|orrialdeak=442|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780198150183|doi=https://doi.org/10.1093/oso/9780198150183.001.0001 |sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=S. D|abizena=Foutz|urtea=2000|izenburua=Death and the Afterlife in Greco-Roman Religion|orrialdeak=|hizkuntza=en|data=|url=http://www.theologywebsite.com/history/afterlife.shtml|aldizkaria=Theology Website|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=W. W|abizena=Fowler|urtea=1912|izenburua=Mundus Patet. 24th August, 5th October, 8th November|orrialdeak=25-33 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/295939|aldizkaria=The Journal of Roman Studies|alea=|zenbakia=2|issn=|doi=https://doi.org/10.2307/295939|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=B. W|abizena=Frier|urtea=2008|izenburua=Demography|orrialdeak=1161 or|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/the-cambridge-ancient-history-vol.-11/page/n1/mode/2up|aldizkaria=The Cambridge Ancient History XI: The High Empire, A.D. 70–192|alea=|zenbakia=XI|isbn=-13 978-0-521-26335-1 |doi=10.1111/j.1479-828X.2007.00691.x|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Gee|urtea=2008|izenburua=From Corpse to Ancestor: The Role of Tombside Dining in the Transformation of the Body in Ancient Rome|orrialdeak=59-68|hizkuntza=en|data=|url=https://searchworks.stanford.edu/view/7649677|aldizkaria=The Materiality of Death. Bodies, burials, beliefs|alea=|zenbakia=|isbn=9781407302577|doi=|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Graham, E. J. et al.|urtea=2018|izenburua="Pars Pro Toto" and Personhood in Roman Cremation Ritual: New Bioarchaeological Evidence for the Rite of "Os Resectum"|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://journals.upress.ufl.edu/bioarchaeology/article/view/816|aldizkaria=Bioarchaeology International|alea=4|zenbakia=2|issn=|doi=https://doi.org/10.5744/bi.2018.1026|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=E. J|abizena=Graham|urtea=2014|izenburua=Living through the dead|orrialdeak=|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Burial and commemoration in the Classical world, Studies in funerary archaeology|alea=|zenbakia=5|issn=|doi=10.15291/misc.602|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=E. J|abizena=Graham|urtea=2006|izenburua=The burial of the urban poor in Italy in the late Roman Republic and early Empire|orrialdeak=124 or |ISBN=1-84171-995-1|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/38283860/Graham_E_J_2006_The_burial_of_the_urban_poor_in_Italy_in_the_late_Roman_Republic_and_early_Empire_BAR_Int_Series_1565_Oxford_Archaeopress|aldizkaria=BAR Int. Series 1565|alea=|zenbakia=|isbn=1-84171-995-1 |doi=|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=E|abizena=Graham|urtea=2006b|izenburua=Discarding the Destitute: Ancient and Modern Attitudes Towards Burial Practices and Memory Preservation Amongst the Lower Classes of Rome|orrialdeak=57-72 or|hizkuntza=en|data=|url=http://trac.org.uk/pubs/trac2005/TRAC2005_57-72/|aldizkaria=Theoretical Roman Archaeology Journal|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.16995/TRAC2005_57_72|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Haensch|urtea=2007|izenburua=Inscriptions as Sources of Knowledge for Religions and Cults in the Roman World of Imperial Times|orrialdeak=176-187|hizkuntza=en|data=|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/book/10.1002/9780470690970|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780470690970|doi=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/book/10.1002/9780470690970|sartze-data=2024-12-07}} * {{Erreferentzia|izena=K|abizena=Hasegawa|urtea=2006|izenburua=The ‘Familia Urbana’ during the Early Empire|orrialdeak=115 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=ills. 28|isbn=1841718769, 9781841718767|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=W|abizena=Harris|urtea=1994|izenburua=Child-Exposure in the Roman Empire|orrialdeak=22 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/300867|aldizkaria=Society for the Promotion of Roman Studies|alea=|zenbakia=84|issn=|doi=https://doi.org/10.2307/300867|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=S|abizena=Heid|urtea=2007|izenburua=The Romanness of Roman Christianity|orrialdeak=408. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=A Companion to Roman Religion|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch28|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Heller|urtea=1932|izenburua=Burial Customs of the Romans|orrialdeak=193-197 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/4339101|aldizkaria=The Classical Weekly|alea=24|zenbakia=25|issn=|doi=10.2307/4339101|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Heskel|urtea=1994|izenburua=The World of Roman Costume|orrialdeak=272 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Wisconsin Studies in Classics|alea=|zenbakia=|isbn=0299138542, 9780299138547|doi=|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=K|abizena=Hopkins|urtea=1983|izenburua=Death and Renewal|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=II.|zenbakia=|isbn=9780511552663|doi=https://doi.org/10.1017/CBO9780511552663|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=H. W|abizena=Horsnaes|urtea=2002|izenburua=The Cultural Development in Northwestern Lucania c. 600–274 BC|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://docslib.org/doc/6264761/the-cultural-development-in-north|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=88-8265-194-0|doi=|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Humm|urtea=2004|izenburua=Le mundus et le Comitium : représentations symboliques de l’espace de la cité|orrialdeak=2-10 or|hizkuntza=fr|data=|url=https://shs.cairn.info/revue-histoire-urbaine-2004-2-page-43?lang=fr|aldizkaria=Histoire urbaine|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.3917/rhu.010.0043|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Johnson|urtea=1997|izenburua=Pagan-Christian Burial Practices of the Fourth Century: Shared Tombs?|orrialdeak=37-58 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/4116162/Pagan_Christian_Burial_Practices_of_the_Fourth_Century_Shared_Tombs|aldizkaria=Journal of Early Christian Studies|alea=|zenbakia=5|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=D. G|abizena=Kyle|urtea=2007|izenburua=Sport and Spectacle in the Ancient World|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/sportspectaclein0000kyle/page/n5/mode/2up|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=978-0-631-22970-4|doi=|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=D. G|abizena=Kyle|urtea=1998|izenburua=Spectacles of Death in Ancient Rome=|orrialdeak=288|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.es/books/about/Spectacles_of_Death_in_Ancient_Rome.html?id=1GYH63-fARUC&redir_esc=y|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0415248426, 9780415248426|doi=|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=G. B|abizena=Lavery|urtea=1971|izenburua=Cicero’s “Philarchia” and Marius|orrialdeak=133-142 or|hizkuntza=en|data=|url=http://www.jstor.org/stable/642646|aldizkaria=Greece & Rome|alea=2|zenbakia=18|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=Y|abizena=Le Bohec|urtea=2001|izenburua=The Imperial Roman Army|orrialdeak=|hizkuntza=en|data=|url=https://www.routledge.com/Imperial-Roman-Army/LeBohec/p/book/9780415222952|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-415-22295-8|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=R. G|abizena=Lewis|urtea=1993|izenburua=Aufstieg und Niedergang der römischen Welt|orrialdeak= |hizkuntza=de|data=|url=https://www.degruyter.com/serial/anrw-b/html#volumes|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=J. N|abizena=Lightstone|urtea=2007|izenburua=Roman Diaspora Judaism|orrialdeak=345-357 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=A Companion to Roman Religion|alea=25|zenbakia=|isbn=9781405129435|doi=10.1002/9780470690970|sartze-data=2024-12-07}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Linderski|urtea=1986|izenburua=Aufstieg und Niedergang der römischen Welt|orrialdeak= |hizkuntza=de|data=|url=https://www.degruyter.com/serial/anrw-b/html|aldizkaria=Wolfgang Haase|alea=3|zenbakia=16|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Lindsay|urtea=2000|izenburua=Death-pollution and funerals in the City of Rome|orrialdeak=152–173. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Death and Disease in the Ancient City|alea=|zenbakia=|isbn=9780203452950|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=I|abizena=Morris|urtea=1992|izenburua=Death-ritual and Social Structure in Classical Antiquity|orrialdeak=264|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.com/books?id=Uyrr1dqhJcAC&dq=%22The+most+famous+grave+goods+from+antiquity+must+be+Charon%27s+obols%22&pg=PA105|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0521376114, 9780521376112|doi=|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=A. L|abizena=Motto|urtea=1955|izenburua=Seneca on Death and Immortality|orrialdeak=3|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/i365862|aldizkaria=The Classical Journal|alea=4|zenbakia=50|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-26}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Muirhead, James; Clay, Agnes Muriel|urtea=1911|izenburua=Patron and Client|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.britannica.com/ |aldizkaria=Encyclopædia Britannica|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=D|abizena=Noy|urtea=2000 |izenburua=Building a Roman Funeral Pyre|orrialdeak=30-45 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Antichthon |alea=|zenbakia=34|issn=0066-4774|doi=10.1017/S0066477400001167|s2cid=148342868||sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=D|abizena=Nuzzo|urtea=2000|izenburua=Amulet and grave in late antiquity: some examples from Roman cemeteries|orrialdeak=249–255. or|hizkuntza=en|data=|url=https://api.semanticscholar.org/CorpusID:222495595|aldizkaria=Burial, Society and Context in the Roman World|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=N|abizena=Pilkington|urtea=2013|izenburua=Growing Up Roman: Infant Mortality and Reproductive Development|orrialdeak=35 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/43829415|aldizkaria=The Journal of Interdisciplinary History|alea=1|zenbakia=44|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=S|abizena=Price|urtea=1998|izenburua=Religions of Rome|orrialdeak=478|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0521316820|doi=|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=T. H|abizena=Price|urtea=1978|izenburua=Cults and Representations of the Greek Nursing Deities|orrialdeak=241 or|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.es/books/about/Kourotrophos.html?id=_tMUAAAAIAAJ&redir_esc=y|aldizkaria=Dutch Archaeological and Historical Society: Studies of the Dutch Archaeological and Historical Society|alea=|zenbakia=|isbn=9004052518, 9789004052512|doi=|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=B|abizena=Reay|urtea=2005|izenburua=Agriculture, Writing, and Cato’s Aristocratic Self-Fashioning|orrialdeak=331-361 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Classical Antiquity|alea=2|zenbakia=24|issn=|doi=https://doi.org/10.1525/ca.2005.24.2.331|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Retief, F.; Cilliers, L|urtea=2010|izenburua=Burial customs and the pollution of death in ancient Rome: procedures and paradoxes|orrialdeak=128-146 or|hizkuntza=en|data=|url= https://www.researchgate.net/publication/315097294|aldizkaria=Acta Theologica|alea=|zenbakia=|issn=|doi=DOI: 10.4314/actat.v26i2.52569|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=O. F|abizena=Robinson|urtea=1975|izenburua=he Roman Law on Burials and Burial Grounds|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=1975|url=https://www.jstor.org/stable/44026221|aldizkaria=Irish Jurist|alea=1|zenbakia=10|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-09}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Roland|urtea=1994|izenburua=Cruelty and Civilization: The Roman Game|orrialdeak=246|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780203389072|doi=doi.org/10.4324/9780203389072|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=P|abizena=Roncoroni|urtea=2001|izenburua=nterpreting Deposits: Linking Ritual with Economy|orrialdeak=152 or|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.es/books/about/Interpreting_Deposits.html?id=q6utnsIA8vcC&redir_esc=y|aldizkaria=Papers on Mediterranean Archaeology|alea=|zenbakia=|isbn=9036712971, 9789036712972|doi=|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Rüpke|urtea=2007|izenburua=Religion of the Romans|orrialdeak=350|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0745630146, 9780745630144|doi=https://doi.org/10.1017/CCO9781139025973|sartze-data=2024-11-28}} * {{Erreferentzia|izena=L|abizena=Rutgers|urtea=2013|izenburua=Cemeteries and Catacombs|orrialdeak=497-521 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=The Cambridge Companion to Ancient Rome|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1017/CCO9781139025973|sartze-data=2024-11-29}} * {{Erreferentzia|izena=M. R|abizena=Salzman|urtea=2007|izenburua=Religious ''koine'' and Religious Dissent|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=A Companion to Roman Religion|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch9|sartze-data=2024-11-26}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Scheid|urtea=2007|izenburua=Sacrifices to Gods and Ancestors|orrialdeak=264-270|hizkuntza=en|data=|url=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch19|aldizkariaA Companion to Roman Religion=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Scobie|urtea=1986|izenburua=Slums, Sanitation, and Mortality in the Roman World|orrialdeak=399-433 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Klio|alea=|zenbakia=68|issn=|doi=https://doi.org/10.1524/klio.1986.68.68.399|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=A. V|abizena=Siebert|urtea=2006 |izenburua=Os resectum|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://brill.com/edcollbook/title/7274|aldizkaria= Brill's New Pauly, Antiquity volumes|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=S. T|abizena=Stevens|urtea=1991|izenburua=Charon’s Obol and Other Coins in Ancient Funerary Practice|orrialdeak=215–229. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Phoenix|alea=3|zenbakia=45|issn=|doi=https://doi.org/10.2307/1088792|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Small, C. et al.|urtea=2007|izenburua=Excavation in the Roman Cemetery at Vagnari, in the Territory of Gravina in Puglia|orrialdeak=123-229. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Papers of the British School at Rome|alea=|zenbakia=75|issn=|doi=doi:10.1017/S0068246200003536|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=P|abizena=Southern|urtea=2006|izenburua=The Roman Army: A Social and Institutional History|orrialdeak=|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/romanarmysociali00sout_0/page/n5/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=B. S|abizena=Spaeth|urtea=1996|izenburua=The Roman goddess Ceres|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0292776934|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Spencer-Gardner|urtea=2017|izenburua=Hellenistic Influences on the Architecture of Petra: how Hellenistic Alexandria and other Ptolemaic buildings changed our understanding of Petra and its Graeco-Roman style façades|orrialdeak=10 |hizkuntza=en|data=|url=https://www.researchgate.net/publication/318305533_Hellenistic_Influences_on_the_Architecture_of_Petra_how_Hellenistic_Alexandria_and_other_Ptolemaic_buildings_changed_our_understanding_of_Petra_and_its_Graeco-Roman_style_facades|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=10.13140/RG.2.2.25053.72165|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=D|abizena=Strong|urtea=1995|izenburua=Roman Art|orrialdeak=375|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/romanart0000stro/page/n5/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-300-05293-6|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=G. S|abizena=Sumi|urtea=1997|izenburua=Power and Ritual: The Crowd at Clodius' Funeral|orrialdeak=80-102. or|hizkuntza=en|data=|url=http://www.jstor.org/stable/4436452|aldizkaria=Historia: Zeitschrift Für Alte Geschichte|alea=1|zenbakia=46|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Suter|urtea=2008|izenburua=Lament: Studies in the Ancient Mediterranean and Beyond|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780195336924|doi=https://doi.org/10.1093/oso/9780195336924.001.0001|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Taylor|urtea=2005|izenburua=Roman Oscilla: An Assessment|orrialdeak=83–105 or|hizkuntza=en|data=|url=http://www.jstor.org/stable/20167679|aldizkaria=RES: Anthropology and Aesthetics|alea=|zenbakia=48|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Taylor|urtea=2000|izenburua=Aqueduct Planning and the Law|orrialdeak=21 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/20731106/Aqueduct_Planning_and_the_Law_chapter_2_in_Public_Needs_and_Private_Pleasures_Water_Distribution_the_Tiber_River_and_the_Urban_Development_of_Ancient_Rome_|aldizkaria=Public Needs and Private Pleasures: Water Distribution, the Tiber River, and the Urban Development of Ancient Rome|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-09}} * {{Erreferentzia|izena=G|abizena=Thaniel|urtea=1973|izenburua=Lemures and Larvae|orrialdeak=182–187 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/294451|aldizkaria=The American Journal of Philology|alea=2|zenbakia=94|issn=|doi=https://doi.org/10.2307/294451|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=J. M. C|abizena=Toynbee|urtea=1971|izenburua=Death and Burial in the Roman World|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/deathburialinrom0000toyn|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Walker, S. et al|urtea=1981|izenburua=The Image of Augustus|orrialdeak=48 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=British Museum publications|alea=|zenbakia=|isbn=0714112704, 9780714112701|doi=10.1017/S0009840X00112776|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Webb|urtea=2001|izenburua=The churches and catacombs of early Christian Rome: a comprehensive guide|orrialdeak=249–252|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.com/books?id=hUN1K78QMskC&pg=PA249|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=1-902210-57-3|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=G|abizena=Webster|urtea=1998|izenburua=The Roman Imperial Army of the First and Second Centuries A.D.|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/romanimperialarm0000webs_z5y3/page/n5/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-7136-1909-0|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=T|abizena=Wiedemann|urtea=1992|izenburua=Emperors and Gladiators|orrialdeak=218|hizkuntza=en|data=|url=https://www.taylorfrancis.com/books/mono/10.4324/9780203204696/emperors-gladiators-thomas-wiedemann|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0415121647|doi=https://doi.org/10.4324/9780203204696 |sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Winkes|urtea=1969|izenburua=Imago Clipeata, Studien zu einer römischen Bildnisform|orrialdeak=265 or|hizkuntza=de|data=|url=https://books.google.es/books?id=TH7sAAAAMAAJ|aldizkaria=Natural History|alea=|zenbakia=|iscn=73300733|doi=|sartze-data=2024-12-02}} == Ikus, gainera== *(ing) ''[[:en:Mos_maiorum|Mos maiorum]]'' *(ing) [[:en:Gladiator|Gladiatore]] *(ing) [[:en:Columbarium|Columbarium]] *(ing) [[:en:Roman_festivals|Erromatar jaialdiak]] *(ing) [[:en:Lucius_Cornelius_Scipio_Barbatus|Luzio Kornelio Eszipion Bizarduna]] *(ing) [[:en:Demography of the Roman Empire § Mortality|Erromatar Inperioaren demografia eta hilkortasuna]] *(ing) [[:en:Childbirth and obstetrics in antiquity|Erditzea eta obstetrizia antzinatean]] *(ing) [[:en:Patronage_in_ancient_Rome|Patronatua Antzinako Erroman]] *(ing) [[:en:Libitina|Libitina]] *(ing) [[:en:Ludi_Apollinares|Joko Apolinarrak]] *(ing) [[:en:Ludi_Plebeii|Joko plebeioak]] *(ing) [[Toga#Varieties|Toga]] *(ing) [[:en:Greco-Roman_mysteries|Greko-erromatar misterioak]] *(ing) [[:en:Katabasis#Trip_into_the_underworld|Katabasis]] *(ing) [[:en:Collegium_(ancient_Rome)|Collegium (Antzinako Erroma)]] *(ing) [[:en:Funeral_oration_(ancient_Greece)|Hileta-otoitza (antzinako Grezia)]] *(ing) [[:en:Roman_historiography|Erromatar historiografia]] *(ing) [[:en:Sit_tibi_terra_levis|Sit tibi terra levis]] *(ing) [[:en:Roman_funerary_art|Erromatar hileta-artea]] *(eus) [[Oscillum]] *(ing) [[:en:Verism|Verismo]] *(ing) [[:en:Roman_portraiture|Erromatar erretratua]] *(ing) [[:en:Via_Nomentana|Via Nomentana]] *(ing) [[:en:Porta_Collina|Porta Collina]] *(eus) [[Erromatar sarkofago]] == Kanpo estekak == * ''CIL'' (''[https://cil.bbaw.de/en/homenavigation/the-cil/volumes Corpus Inscriptionum Latinarum]'') * ''ILS ([[iarchive:inscriptioneslat01dessuoft/page/n11/mode/2up|Inscriptiones Latinae Selectae]]).'' * ''LTUR'' ([https://archive.org/details/lexicon-topographicum-urbis-romae-suburbium-4-m-q-2006/Lexicon%20Topographicum%20Urbis%20Romae%20-%20Suburbium%202%20-%20C-F%20%282004%29/page/220/mode/2up?q=Camenae Lexicon Topographicum Urbis Romae Suburbium]) * Oxford Classical Dictionary, 4th Edition, Abbreviations List https://oxfordre.com/classics/page/3993 * [https://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/secondary/SMIGRA*/Funus.html Smith's Dictionary of Greek and Roman Antiquities, article ''Funus''] [[Kategoria: Erromatar hirigintza]] [[Kategoria: Etxebizitza]] [[Kategoria: Kutsadura]] [[Kategoria: Pobrezia]] [[Kategoria: Antzinako Erroma]] [[Kategoria:Hiletak]] [[Kategoria:Erlijioa eta heriotza]] [[Kategoria:Heriotza Europan herrialdearen arabera]] [[Kategoria:Antzinako Erromako gizartea]] {{autoritate kontrola}} {{commonskat}} 2f2mvle58ja0f7wys0993ikzey5myaa 9998835 9998807 2024-12-13T17:05:46Z Lasterketak 49276 /* Hileta-prozesioa */ 9998835 wikitext text/x-wiki = Erromatarren hileta-praktikak = https://en.wikipedia.org/wiki/Roman_funerary_practices '''Erromatar hileta-praktikek''' [[Antzinako Erroma|antzinako erromatarren]] [[Antzinako Erromako erlijioa|erlijio-erritualak]] barne hartzen dituzte, [[Hileta|hiletekin]], [[Errausketa (hileta-ohikunea)|errausketekin]] eta [[Ehorzte|lurperatzeekin]] erlazionatutakoak. Arbasoen tradizioa (''mos maiorum'') erromatarren arauak sortzen ziren idatz gabeko kodea zen<ref group="oh">arbasoen ohitura.</ref>. Eliteko hileta-errituek, batez ere, prozesio eta laudorio publikoek, aukera ematen zioten senideei hildakoen, arbasoen eta haren familiaren bizitza eta egintzak jendaurrean ospatzeko. Batzuetan, elite politikoak festa publiko garestiak, jokoak eta ikuskizun herrikoiak ematen zituen haren familiaren hileta baten ondoren, zenduak ohoratzeko eta beren profil publikoari eta eskuzabaltasunaren ospeari eusteko. Goi mailako familiak, hileta-opari gisa, hasi ziren erromatar gladiadoreen jokoak antolatzen. [[File:Scipio-tomb.jpg|thumb|300px|[[:en:Lucius_Cornelius_Scipio_Barbatus|Luzio Kornelio Eszipion Bizardun]]aren sarkofagoa, K.a. 3. mendea]] Hileta-elizkizunak eta -gastuak, ustez, luxuari buruzko legeek mugatzen zituzten, inbidiak eta horren ondoriozko gizarte-gatazka murrizteko. Behartsuen, eta familia zabal baten laguntzarik ez zutenen bazkideentzat, gremioek edo kolegioek hileta-zerbitzuak eskaintzen zituzten<ref group="oh">Ikus ehorzketa-elkarteak</ref>. Heriotzak hileta-elizkizunera arte, hildakoak kutsaturik zituen. Horregatik hileta-elizkizunak ezinbestekoak ziren hildakoak bizien mundutik bereizteko, eta beren izpiritua [[Azpimundu (mitologia)|azpimunduari]] emateko. Hileta-elizkizuna antolatzeko, errituak egiteko eta gorpua garbitzeko profesionalak zeuden. Erroman hiletarik sinpleenak ere oso garestiak izan zitezkeen. Behartsuenak, eta gaizkile kategoria jakin batzuebn gorpuak ustel zitezkeen aire zabalean edo putzu edo ibai batean jaurtiak izan ondoren. Izurrite eta pandemia garaietan, sistema gainezkatzen zen. Erromatarren ustez, goiztiar, uste gabeko heriotza zutenek edo hileta-erritorik gabe hiltzen zirenek, biziak jazartzen zituzten [[lemureak]] gisa, alderrai eta espiritu gaiztoen moduan, harik eta [[Lemuria (jaia)|Lemuria]] jaian [[Exorzismo|exorzizaturik]] izan arte. Erromako lehen garaietan, ehorzketa eta errausketa ohiko praktikak ziren klase sozial guztien artean. Errepublikako erdiko aldian, ehorzketak ia erabat errausketa ordezkatu zuen, salbuespen nabarmen batzuekin, eta ehorzketak ohiturarik ohikoena izaten jarraitu zuen Inperioaren erdiko aldia arte, hilobiratzeak errausketa ia erabat ordezkatu zuenean. Aldaketa zabal horien arrazoi posibleak eztabaidagarria da akademikoen artean. Hasierako garai inperialean, pobreen hileta-beharrak asetzen ziren, neurri batean bederen, hildakoen errautsak gordetzen ziren hobi anitz hornituz, kolunbarioak (usotegi-hilobiak) deitzen zirenak, baina Inperioaren amaieran, eta bereziki kristau aro hasieran, Erromako katakonbetan lurperatzen ziren. Tradizioaren arabera, [[Hilerri|hilerriak]] hiri eta herrien mugetatik kanpo (''[[pomerium]]'') zeuden. Monumentu handiak eta hilobi xumeak errepideen alboetan kokatu ziren, batzuetan, "hildakoen hiri" gisa bilduta. Hilobi haietara senideek joaten ziren aldizka, hildakoari janaria eta ardoa eskaintzeko, bereziki zeremonia bereziak egiten zituzten erromatar jaietan eta hildakoaren urteurrenetan. Senideek uste zuten hileta-ospakizun egokiekin eta belaunaldiz belaunaldi erritoak gordetzen, hildakoen itzalek beren ondorengo bizidunekiko jarrera ona izango zutela. Dirudunek asko gastatzen zuten hilobietan eta oroigarrietan. Sarkofago erromatarra, esaterako, maiz artelan landuak ziren, eszena alegoriko, mitologiko, historiko edo eguneroko bizitzako erliebeez apainduta zeudelako. Hilobi batzuk oso ondo kontserbatuta daude eta haien irudiak eta inskripzioak informazio iturri garrantzitsua dira. == Hildakoen prestaketa == [[Antzinate klasikoa|Antzinate greko-erromatarrean]], hildakoen gorpuak kutsatzailetzat hartzen ziren{{sfn|Salzman|2007|p=116}}, aldi berean, arbasoekiko betebehar maitagarria (''[[pietas]]'') antzinako erromatar kulturaren oinarrizko atal bat bazen ere{{sfn|Heid|2007|p=408}}. Erromatarrek uste zuten beren hildakoekiko arduratsuak izan behar zirela izpirituak hileta-erritu egokiekin agur esatean, honela beraien mesedeak eta babesa lortuko zituzten{{sfn|Erker|2011|p=41–42.}}. Alabaina, kezkagarriak ziren ohikoa zen baino lehen, edo hileta-erritu egokirik gabe hiltzen zirenak, lemureak bilakaturik, lurrean zehar ibiliko baitziren eta bizidunak izorratuko baitzituzten mamu mendekatzaile eta arloteak bailiran<ref>Hor. ''Carm''. 1.28</ref>. [[Zizeron|Zizeronen]] ustez, hezurren gainean zohikatza bota arte, gorputza erraustu zen tokiak ez zuen izaera sakraturik hartzen<ref>Cic. ''Leg''. 2.22.57</ref>. Izan ere, erraustutako hezurren gainean lurra botatzeko edo zohikatza jartzeko erritua zen hilobia ''locus religiosus''<ref group="oh">jainkoek babesturiko tokia</ref> bihurtzeko gutxieneko baldintza. Hileta-errituak, eta ehorzketa bera, exekuzioaren ondoren zenbait kriminalari uko egin ziezaioketen. Horren arabera, ez-egite sinple horren bidez, estatuaren boterea arimak betiko kondenatzera zabal zitekeen{{sfn|Graham|2014|p=94-95.}}. Erromak heriotza-tasa handia zuen, eta gorpuak lurperatzea funtsezko betebeharra zen, askotan premiazkoa senideentzat eta agintari zibil eta erlijiosoentzat{{sfn|Bodel|2000|p=128-130.}}{{sfn|Bodel|2004|p=149-150.}}. Erkerren arabera, ekintza horrek ez zuen lotura handirik osasun publikoari eta kutsadurari buruzko nozio modernoekin, izan ere, erromatar ehorzketetako [[Heriotza antzinako Erroman|heriotzaren kutsadura]] hildakoaren gizarte-egoeraren arabera aldatzen zen. Hiri eta herrietan, esklaboen eta beste pertsona pobreen gorpuak, batzuetan, kalean botatzen zituzten ilunpean, behar bezala erabiltzearen kostua aurrezteko{{sfn|Erker |2011|p=42}}. Hilotzak, aurkitu bezain laster, ehorzleek atera eta zeremoniarik gabe lurperatzen zituzten. Eliteko gutxiengoko kideentzat zehaztutako garbiketa-erritualak, zenbait egunetan jendaurrean egon zitezkeenak, konplexuak eta zehatzak ziren. Pentsatzen zen noblezia zela, gizarte-maila guztien gainetik, baita heriotzan ere, bere ospe, garbitasun eta onespen jainkotiarra mantentzearen erantzulea{{sfn|Erker|2011|p=42, 43.}}{{sfn|Lindsay|2000|p=152–173.}}. Bodelek kaleetan gorpuak abandonatzea molestia publiko gisa deskribatzen du, baina erromatar agintariek delitu zibiltzat katalogatu zuten, simaurra edo animalien hondakinak botatzearen antzekoa, eta borroka publikoen maila berean. Hori guztia delitugileei isunak jarriz konpontzen zen, ez erlijio-kutsadura saihesteko erritu-garbiketaren bidez{{sfn|Bodel|2000|p=134.}} . === Hilkortasuna === John Bodelek kalkulatzen du 750.000 biztanleetatik, urtero 30.000 inguru hiltzen zirela Erroman, izurritearen eta pandemiaren biktimak kontuan hartu gabe{{sfn|Bodel|2000|p=129.}}. Jaiotzean, klase guztietako erromatarrek 20 eta 30 urte bitarteko bizi-itxaropena zuten: heldutasunera iritsi ziren gizon eta emakume hiritarrek espero zezaketen 50 urte edo gehiago igaro arte bizitzea, gaixotasunak eta istripuak alde batera utzita{{sfn|Frier|2008|p=788}}. Emakume ezkonduengandik seme-alabak espero zen, familiarekiko eta estatuarekiko betebehar gisa, baina erditzearen ondorioz hiltzeko arrisku berezia zuten, 1.000 jaiotzako 25 ama hiltzen baitziren<ref group="oh">Erromatarren amaren heriotza-tasa oso gutxi gorabehera kalkula daiteke antzeko testuinguru batean geroagoko erregistroekin alderatuta (kasu honetan, XVIII. mendekorekin</ref>{{sfn|Brisbane|2007|p=82–85.}}. Jaioberrien eta haur txikien artean heriotza-tasa oso altua zen: lau jaiotzetik 1 erditzean hiltzen zelako, eta 5 urte baino lehen bakarrik %50 bizi zen. Elikadura gabeziak pobreen hazkundea eta immunitatea oztopatzen zuen, esklabo edo aske izan. Bestalde, legeak baimentzen zion jaioberriaren aitari umea hiltzea "bizitzeko desegokia" bazen. Hain itxuragabeak ez zirenak, zalantzazko aitatasuna zutenak, familia txiroetan edo esklaboetan jaiotakoak, edo, besterik gabe, nahi ez zituztenak, bertan behera utzi behar ziren "jainkoek zain zitzaten". Esposizioak ez zuen estatusa aldatzen, baina aske jaiotakoak, aitak, umea abandonatzean, automatikoki galtzen zuen haienganako legezko boterea. Gainera, zaila izango zen haur abandonatu baten jatorria frogatzea. Haietatik, ume batzuk adoptatzen edo saltzen ziren esklabo bihurtzeko, baina beste asko hiltzen ziren jaso aurretik. Praktika horren inguruko jarrerak askotarikoak ziren; azkenean esposizioa legez kanpo geratu zen, baina ezkutuan jarraitu zuen{{sfn|Harris|1994|p=1-9, 12-14, 22.}}{{sfn|Pilkington|2013|p=5–21.}}. === Familiaren hileta-betebeharrak === ==== Helduak ==== Hildakoak familia izatekotan, ''[[pater familias]]''ak (familia burua) hileta ordaindu, antolatu eta zuzendu ohi zuen. Alabaina, hildakoa ''paterfamilias'' bazen, kostua ordaintzea ondarearen jaraunsleari edo oinordekoei zegokien, haien jaraunspenetik ordaintzeko; Zizeronen hitzetan, ''betebeharra diruarekin zihoan''. Hildakoa emakume ezkondua bazen, kostua bere senarrak ordaindu behar zuen, edo bere dotetik, aitarengandik emantzipaturik izanez gero{{sfn|Toynbee|1971|p=54.}}. Familia baten esklabo leial batek hileta txukuna jaso zezakeen, baita tokia ere familiaren mausoleoan, hilobian edo kolunbarioan. Gainera, inskripzio baten bidez ere gogora ahal zitzaion, baita familiaren urteroko oroitzapen-errituetan ere{{sfn|Hasegawa|2006|p=4 ff.}}. Era berean, [[liberto]] gisa hil zen emakume edo gizon bat ehortzi eta omendu zitezkeen, Antzinako Erromako patronatuko kide txikiago gisa, beren ugazabaren kontura{{sfn|Toynbee|1971|p=54, 113–116.}}{{sfn|Muirhead, James; Clay, Agnes Muriel|1911}}. ==== Haurrak ==== Tradizioak eta erlijioak ez zituzten familiak behartzen jaioberriei hileta-errituak egitera. Izena jasotzen ez zuten arte, eta aitak bere ''dies lustricus'' egunean aitortzen zituen arte (jaio eta zortzigarren egunean nesken kasuan, eta bederatzigarren egunean mutilen kasuan). Jaioberriak erritualki garbiak izatean, oinarrizko nortasun juridikoa baino ez zuten. Haien heriotzak ez zuen inor kutsatzen, eta haien izpiritua ezin zitekeen itzal lurtar gaizto bihurtu{{sfn|Dasen|2011|p=292–307.}}<ref>[https://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Plutarch/Moralia/Roman_Questions*/E.html#102 Plut. ''Mor''. ''Quaest. Rom.'', 102]; [https://penelope.uchicago.edu/Thayer/L/Roman/Texts/Macrobius/Saturnalia/1*.html Macrob. ''Sat.'' 1.16.36.]</ref>; ez zuten, beraz, hileta-errito garbitzailerik behar. Lau egun bete baino lehenago hiltzen zirenak ia edozein lekutan lurpera zitezkeen. Adinduagoak, aldiz, ''pomerium''aren barruan (hiri edo herriaren muga errituala) lurperatu zitezkeen, sarritan etxeen barruan, edo bere familia biologikoaren etxearen teilatu-hegalen azpian (''suggrundarium''). Greziar eta erromatar idazleen arabera, haurrek poliki-poliki lortzen zuten nortasun osoa, baina diziplina eta irakaspen zainduaren bidez{{sfn|Dasen|2011|p=293–294.}}<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Plat.+Laws+7.808&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0166 Pl. ''Leg''. 7.808D]</ref>. Haien erritu-garbitasunak nerabezaroa hasi arte irauten zuen, maila batean, mutikoaren lehen bizarrak eta neskatoaren menarkiak seinalatua. Plutarkok, bere alaba txikiaren heriotzaren aurrean jarrera estoikoa hartu zuenak, zioenez, jaio eta astebetera zilbor-hestea zimeldu eta atera arte, jaioberria gehiago landarea zen animalia baino; jaiotzean hiltzen bazen, galdutako potentzialak eragindako tristura guztiz naturala zen, baina dolua neurritsua izan behar zen{{sfn|Dasen|2011|p=307–308.}}{{sfn|Carroll|2011|p=99–120.}}. === Estatuaren erantzukizuna === Zizeronek hileta eta errituen hornikuntza betebehar natural gisa deskribatu zuen, giza zaintzaren eta duintasunaren nozio unibertsalekin bat zetorrena<ref>[http://www.thelatinlibrary.com/cicero/leg2.shtml#22 Cic. ''Leg''. 2.22.55]</ref>. Herriari edo estatuari zerbitzu berezia eman ziotenei, beren karrera militar, zibila edo aliatu gisa, hileta estatuaren kontura egiteko proposamena egiten zitzaien (''funus publicum''). Batzuetan, oinordekoak publikoki ohorea aitortu arren, ukatzen zuen estatuak gastuak bere gain hartzea. Honela, familiak herriarekiko eta estatuarekiko zuen etengabeko eskuzabaltasunaren erakutsi nahi zuen{{sfn|Toynbee|1971|p=55–56.}}. Estatuak hileta- eta ehorzketa-praktiken zenbait alderdi publiko eta pribatutan esku hartzen zuen. Oihartzun publiko handiko zenbait hildakoren kasuan, espero zen biztanleria osoak dolu ofiziala gordetzea aldi jakin batean. Luxuari buruzko legeak, gastua murrizteko eta aberastasun, pribilegio eta emozio handiegiak erakusteko diseinatuak, askotan eliteak baztertu edo saihesten zituen. Gehiegizko dolu-erakustaldiak (intentsitate, kostu edo iraupen handiegikoak) ofizialki gaizki ikusita zeuden, baita hileta-piretarako aizkoraz amaitutako egurra erabiltzea ere. Horretaz gain, hildakoaren errautsen gainean ardoa zipriztintzearen aspaldiko ohitura debekatu zen<ref>[https://www.thelatinlibrary.com/justinian/digest11.shtml ''Dig.'' 11.7.0.]</ref>. Beste muturrean, pertsona batzuk hileta zerbitzuen zama eta gastuak legez saihesten saiatzen ziren, epaitegien bitartez, edo senide edo esklabo baten heriotzagatiko kostu oinarrizkoenak legez kanpo saihesten, gorpua kalera botatzeagatik isun bat jasotzera arriskatuz. Bodelen kalkuluen arabera, urtero 1.500 gorpu inguru uzten zituzten Erromako kaleetan, epidemien biktimak kontuan hartu gabe. Gorpuak kendu eta lurperatzeko ardura zuten gobernuak kontratatutako hileta-enpresariek eta tenplu, santutegi, eraikin publiko eta kaleen mantenua gainbegiratzen zuten edilek eta magistratuek. [[Dion Kasio|Dion Kasiok]] zioenez, 2.000 pertsona hil zirela egunero Erroman K.o. 189. urteko izurri agerraldian. Eta [[Suetonio|Suetoniok]], [[Neron|Neronen]] erregealdiko udazkenean, 30.000 pertsona hil ziren Erroman izurritearen ondorioz. Ez dago jakiterik ehorzketa-enpresaburuek edo zinegotziek nola kudea zitzaketen horrenbeste hildako{{sfn|Bodel|2000|p=128–129.}}. == Ehorztetxeko langileak == Ehorzleek (''dissignatores'' edo ''libitinarii'') hileta-zerbitzu eta hilotzak erretiratzeko zerbitzu ugari ematen zituzten, herritar gehienentzat degradatzailetzat edo erritualki ezpurutzat jotzen zirenak. Horiek hilobiak induskatzea, egur metak eraikitzea, gorpuak lekuz aldatzea eta janztea, hildakoei kosmetikoak aplikatzea, heriotzaren zurbiltasuna disimulatzeko eta prozesioa, [[Errausketa (hileta-ohikunea)|kremazioa]] eta [[Ehorzte|ehorzketa]] antolatzea barne hartzen zuten. Zeregin horietako bakoitza lanbidearen barruko espezialitate bat zen. Era berean, ehorzle espezializatuak kontrata zitezkeen esklaboak torturatu, jipoitu edo gurutziltzatzeko, exekuzioak egiteko eta gorpuak exekuzio-tokitik lurperatze-leku bateraino eramateko{{sfn|Bodel|2004 |p=150–156.}}. [[Pozzuoli|Puteoli]] hirian, K.a. 100-50 urte inguruan, hileta-enpresariak ere hiriko borrero funtzioa betetzen zuen. Bera eta bere 32 langile iraunkorrak udal mugatik kanpo bizi ziren, eta hirian euren lanbideak aurrera eramateko bakarrik sar zitezkeen, milia bakoitzeko tarifa jakin bat kobratzen zuten, ekipoaren alokairuaz edo erosketaz eta beharrezko zerbitzuez gain. [[Dekurioi|Dekurioien]] (bertako magistratuak, hiriko senatuko kideak) hiletak premiazkoenak ziren, eta ondoren, goiztiarra hildako gazteen hiletak. Haien heriotzak, kezka publikoa ez izan arren, larrienak ziren. Zenbait zerbitzu ordainketa gehigarririk gabe eman behar ziren, lehentasun-ordena zehatz bati jarraituz. Kalean abandonatutako esklabo-gorpu oro berehala kendu behar zen, dolurik edo hileta-erritorik gabe, eta esklaboaren jabeak, antzemanez gero, 60 [[Sestertzio|sesterzioko]] isuna ordaindu behar zion udalari. Urkatutako suiziden gorpuak, jainkoentzat bereziki iraingarriak zirenez, aurkikuntzaren ondorengo orduan atera behar ziren, dolurik eta hileta-erriturik gabe. Horretan [[gurutziltzaketa]]ren antz handia zuen, esklabo, bidelapurrentzat, eta legez kanpoko herritarrentzat gordetako heriotza-zigorraren modu umiliagarria baitzen{{sfn|Bodel|2004|p=166.}} Nahiz eta hiri guztiek ez zuten hileta-enpresa profesionalik beren nomina publikoan, suposatzen da Erroman, Puteolin bezala, funtzionatuko zela{{sfn|Erker |2011|p=41-42.}}. [[Dekurioi|Dekurioien]] (bertako magistratuak, hiriko senatuko kideak) hiletak premiazkoenak ziren, eta ondoren, goiztiarra hildako gazteen hiletak. . Leku batetik bestera erregulazioan aldeak zeuden; adibidez, [[Marko Valerio Martzial|Martzialek]] deskribatzen du tatuatutako langileak gauez erabili zirela hilotz-eramaile gisa Erroman; Puteolin, berariaz baztertuta zeuden{{sfn|Bodel|2004 |p= 147–148.}}<ref>[https://www.tertullian.org/fathers/martial_epigrams_book08.htm Martzial ''Ep''. 8.75.]</ref>. === Eskilinoko ehorz-langileak === Erroma hiriko ehorztetxe ofizialen egoitzaren bat [[Eskilino]] muinoan zegoen, non K.a. 300. urtearen inguruan, Libitinako zuhaizti sakratuko tenplu bat Venus Libitinari eskainia izan baitzen, hileta eta ehorztetxeetako jainkosa zaindari gisa<ref>Hor. ''Epist.'' 1.7.6f.; Sen.''Ben.'' 6.38.4</ref>{{sfn|Rüpke|2007|p=235.}}{{sfn|Eden|1963|p=457.}}. [[Varron]]<nowiki/>ek ere ''lubendo libido, libidinosus ac Venus Libentina et Libitina'' hitzak erabili zituen<ref>[https://latin.packhum.org/loc/684/1/0#26 Varro ''Lig''. 6.47.1.]</ref>. Eskilinoan Venusen presentzia frogatuak, dirudienez, sexuaren, pasioaren eta heriotzaren arteko lotura oso erromatarra azpimarratzen du{{sfn|Bodel|2000|p=134.}}. Dirudienez, Libitinak ez zuen kultu independenterik izan, ezta santutegirik, eta gurtzailerik ere; litekeena da bere izena ''libitinarii ''edo hileta-langileen izenean jatorria izatea. Bizitzaren azken bidaia antolatzea ''libitinaria'' izenekoen monopolioa zen. Negozioaren onuradunak ez zuen fisikoki lan egiten, baizik eta berak kontratatutako langileek. Puteolin, legeak eskatzen zuen enpresak gutxienez, 32 langile izan behar zituela, 20 eta 50 urte bitartekoak eta desgaitasunik gabekoak. Edozein hiritarren gorpua prestatzeko eta ondorengo garraioa eta ehorzketa kudeatzeko eskubide esklusiboaren truke, hileta-hornitzaileak ere behartuta zeuden hiritik ateratzeko, gehienez jota egun bateko epean, erreklamatu gabeko giza gorpuak eta agerian zeudenen animalien gorpuzkiak. Kontzesioari lotutako beste betebehar bat zen magistratuek agindutako heriotza-zigorrak betetzea, eta esklaboak torturatzea, horretarako «beharra» sortzen zen bakoitzean{{sfn|Rutgers|2013|p=518-519.}}. Hileta-enpresariekin, hileta-elizkizunekin, hilkutxekin (Libitina oheak) eta heriotzarekin berarekin zerikusia zuen guztia izendatzeko [[metonimia]] bat ere izan liteke. Eskilinoak K.a. I. mendean ''puticuli'' (putzu txikiak) deituriko hobiak zituen, harrobi zaharren balizko aztarnak, batzuetan behartsuen gorpuak, animalien hezurrak eta etxeko hondakinak botatzeko zabortegi gisa balio zutenak. Muinoa, iraganean, antzinako nekropoli aristokratiko baten kokalekua izan zen, lehen aldiz K.a. IX. mende inguruan erabilia eta gero hiriaren hazkundeak estalia. Usadio zahar hori gorabehera, badirudi Eskilinoa ez zela ''locus religiosus'' bat izan, ''locus publicus'' bat baizik, leku arrunta, publikoa, nahiz eta nabarmenki desatsegina eta kirastua izan<ref group="oh">Usain eta lurrun toxikoen jainkosak, ''Mefitisek'', santutegi bat zuen Eskilinoan.</ref>. [[Erromatar Errepublika|Erromatar Errepublikaren]] amaiera aldera, Eskilinoko atearen kanpoaldeko eremua zabortegi gisa erabiltzen zen exekutatutako kriminalen eta gurutziltzatutako esklaboen gorpuentzat. Lehenengoak, gorriz jantzitako ehorztetxeko langileek bertan abandonatzen zituzten edo beste leku batetik hartaraino, kako batez arrastaka eramaten zituzten, txoriek eta piztiek jan zitzaten. Esklaboen gorpuak gurutzeetan usteltzen uzten zituzten. ''Libitinarii''-en (''dissignatores'') goiko mailek, hileta-errituak hartu, antolatu eta zuzentzen zituztenek, arropa beltz bereizgarriak zeramatzaten, kapela beltz bat barne. Langile horiek gorpuekin harreman zuzena bazuten ere, ez zeuden oso kutsatuta eta ez ziren horren kutsatzaileak ere. Hala ere, aldi berean borreroak eta ehorzleak zirenez, saihestu egin behar zen haiekin kasualitatez topo egitea, batez ere gorpu bat arrastaka zeramatenean edo garraiatzen zutenean. Apaizek arrisku berezia zuten horrelako kutsadurarekin, bereziki Jupiterrenak. Hori zela eta, beren lanetan zihoazen gorpu-eramaileek kanpai bat jotzera behartuta zeuden haien hurbilketaz ohartarazteko{{sfn|Bodel|2000|p=136, 144.}}{{sfn|Bodel|2014|p=178–179.}}. Eskilinoko ehorztetxeetan tasa bat ordaintzen zen heriotzaren ziurtagiriagatik, «oinordetza-zerga» moduko bat, estatuaren zenbait festa finantzatzeko, horien artean [[Parentalia|''Parentalia''ren]] zati bat, ''Ludi Apollinarrak'' eta ''Ludi Plebeii'' bezalako joko sakratuak{{sfn|Bodel|1994|p=20–29.}}. Ehorzketa-enpresariaren lanbidea garbitzailea eta zikina zen aldi berean, lanbide beharrezkoa eta doilorra, odolarekin eta heriotzarekin nahasten zena. Kontratistentzat, ziurrenik, oso errentagarria zen{{sfn|Bodel|2000|p=139-140.}}. == Ehorzketa-elkarteak eta ehorzketa-dirulaguntzak == Ehorzketa-elkarteak Erromako agintari zibilek onartutako finantzaketa pribatuko eta antolatutako elkarte bakanen artean zeuden, bestela edozein erakunde pribatuk ''statu quo''aren aurka konspiratzen zuela susmatzeko joera zuten{{sfn|Graham|2006|p=4ff}}{{sfn|Carroll|2006|p=45-46.}}. Lanuvium hiri oparoan, [[Diana (mitologia)|Diana]] eta [[Antinoo (mitologia)|Antinoo]]<nowiki/>ren gurtzaileak izeneko hileta-elkartea zegoen, K.o. 133. urtean sortua, eta patroi batek, tokiko magistratu zibil aberats batek zuzendu, gainbegiratu eta finantzatua. Erakundearen estatutuek hileta- eta ehorzketa-errituak bermatzen zituzten, edo gutxienez monumentu bat eta irudi bat ([[zenotafio]]) hildakoaren izpiritua irudikatzeko edo gordetzeko, hileta oso baten baliokide legitimoa, gorpua falta bazen. Hileta-gastuak harpidetzak egunean egotearen baldintzapean estalita zeuden, gainera, beharrezkoa zen kideak elkartearen, bere babesle jainkotiar eta lurtarren eta bere funtzionarioen arauak errespetatu izana. Ez zegoen inolako ordainik suizidioengatik, eta bileretako jokabide "iskanbilatsu edo errebeldea" isunekin zigortzen zen. Bazkideek 100 sestertzioko (HS) afiliazio-kuota moduan ordaintzen zuten, eta beste 1,25 HS hilero, "ardo oneko" anfora batez gain. Urtero, sei jai zeuden, jainkotiar eta lurtar patroiei eskainiak, Domus Augusta inperiala barne (kasu honetan, [[Hadriano]], bere familia eta hildako maitalea, [[Antinoo]] jainkotiarra). Maila txikiagoko funtzionario eta exekutiboak beren taldekideen artean hautatzen zituzten. Kotizazioak sei hilabetez atzeratzen baziren, emandako guztia galtzen zuen afiliatuak. Esklaboek bat egin zezaketen, ugazabaren baimenarekin, eta, beste kide guztiak bezala, aukeratuak izan zitezkeen denbora mugatuko karguetarako{{sfn|Bendlin|2011|p= 213–217, 222–223, 244–245 ff}}. Horrelako ehorz-elkarteak antolatuak zeuden hiletetan eta beste behar sozial batzuetan zerbitzuak emateko haien nominan profesio bereziak baitzituzten, hala nola, ehorzleak, hilobi induskatzaileak, gladiadoreak, harakinak eta borreroak, zeinak kutsatuta baitzeuden odola eta heriotzarekin erlazionaturik egoteagatik. Hori zela eta, ''infames'' gisa leporatuak izatean, hiritar eskubideak murrizturik zituzten<ref group="oh">Arrazoiren batengatik, Errepublikaren amaieratik aurrera, beste 'infame' batzuk, ehorztetxeak, enkantegileak eta pregoilariak barne, bizitza politiko aktibotik baztertuak izan zirenak beren lanbidean zihardutela, erabateko hiritartasunera itzul zitezkeen beren lanbidea utziz gero</ref>. ''Infamia'' jasaten zuten beste lanbide batzuk, arrazoi oso ezberdinengatik bazen ere, aktore eta artistak zeuden{{sfn|Bodel|2004|p=149-150.}}. [[Nerva]] enperadoreak, ustez, 250 HSko diru-laguntza eman zuen hiriko [[Plebe|plebearen]] hiletetarako (klaserik baxuena hiritarren artean), agian bere agintaldi laburrean (K.o. 96-98) herriaren babesa lortzeko ahaleginean{{sfn|Hopkins|1983|p=211.}}. Lanuvioko Diana eta Antinooren adoratzaileek hildakoen oinordekoei 250 HS ematen zizkieten jaia eta hileta duin bat eta monumentu ez oso landu bat ordaintzeko. Puteolin, Errepublikaren aro berantiarraren hasieran, oinarrizko hileta batek 100 HS inguru balio zuen. Hileta-elkarte baten ordainketarik handiena 2.000 HS izan zen, testuinguru militar batean. Hileta gehienetan, hileta-elkarteak gastu batzuk bakarrik estaltzen zituen<ref>''CIL'' 8.2557</ref>. Gainerakoa, batez ere lurperatze-lekuaren eta hilobiaren kostua, oinordekoek, familiek eta dohaintza ez-ofizialek ordaindu behar zuten{{sfn|Bendlin|2011|p=255–256.}}. Lanuviumen, 50 HS gehiago banatzen ziren errausketetan laguntzeko. Hileta-elizkizunetan jende asko biltzea garrantzitsua zen ondo islatzen zuelako hildakoaren munta. Hileterako lortutako 250 HSek pertsona bati urtebetez eutsi leizaiokete{{sfn|Duncan Jones|1974|p=131.}}<ref>''CIL'' 14.2112 = ''ILS'' 7212</ref>. [[Konstantino I.a Handia|Konstantinok]] diruz lagundu zituen Konstantinoplako ehorztetxeak, ehorzleak eta hilkutxa (''lecticarii'') zeramatenak. Hori doako hileta-zerbitzu pobreei eskaintzeko proiektu baten parte zen{{sfn|Bodel|2004|p=147.}}. Ondorengo enperadoreek sistema zabaldu zuten Elizaren zuzendaritzapean, kristau guztientzat doako hiletak eta ehorzketak eskainiz, heretikoak salbu{{sfn|Bond|2013|p=135–136.}}. Zenbait kasutan, ordea, ehorzketa-espazioak ehorzleek erosi eta saldu zituzten merkantzia gisa{{sfn|Rutgers|2013|p=518}}. == Hiletak == === Heriotza iragartzea === Elitearen hiletetan, hildakoaren gorpua bere familiaren etxean egon zitekeen zenbait egunez, hileta antolatzen zuten bitartean. Hildakoa sozialki nabarmena bazen, aldarrikari batek iragartzen zuen heriotza, foroan edo beste espazio publiko jendetsu batean. Familiak etxeko ateak ixten zituen doluaren seinale moduan, eta altzifre-adarrak jartzen zituen sarreratik kanpo, guztiei heriotz-kutsaduraren arriskuan zeudela ohartarazteko, batez ere ''pontifex maximus''i{{sfn|Flower|2006|p=92.}}. Familiak bederatzi eguneko dolu-aldian eteten zituen eguneroko errutinak, eta aldi horretan ukiezintzat jotzen zituztenez, beren komunitatetik isolatu behar ziren heriotzarekin izandako kontaktuaren ondorioz. Epe horretan, ezin zuten beren burua garbitu, ezta jainkoei sakrifiziorik eskaini ere{{sfn|Erker|2011|p=40}}. === Gorpuaren prestaketa === Pertsona bat etxean hiltzean, senide eta lagun minak heriotza-ohearen inguruan biltzen ziren. Egoerak uzten bazioten, ahaide hurbilenak azken musu batekin errazten zuen izpiritua gorputzetik bereiztea, arima arnasarekin parekatzen zuen sinesmen baten arabera, eta gero begiak ixten zizkion. Ondoren, senitartekoen kexuak hasten ziren, emakumeek haien aurpegia harramazkatzen zituzten odola<ref group="oh">Ohiko egoera hori eliteak ez zuen begi onez ikusten, eta, beraz, debekatutako hileta-jardunen zerrenda batean sartu zuten bai Hamabi Taulen Legeetan, bai Lege Suntuarioan. Auhendari asko kontratatutako profesionalak izan zitezkeen</ref> egin arte, eta hildakoari bere izenez deitzen zioten hileta-zeremonia osoan{{sfn|Erker|2011|p=41-42.}} . Familiak lurperatzaile bati eta bere langileei uzten zien hilotza ukitzea eta manipulatzea, haien lanbideengatik beti ezpuruak zirelako. Gizonezkoek ez zuten gorputza ukitzen; aitzitik, emakumezko ahaideek lurrean uzten zuten, garbitzen eta gantzutzen hilkutxan jarri aurretik{{sfn|Erker|2011|p=41, 42.}}. Gorputza lurrean jartzea jaiotzaren antzeko errituala zen, haurra lur biluziaren gainean jarria izan zenean{{sfn|Corbeill|2004|p=91.}}. [[File:Roman memorial stone to Valeria Prisca, Mid-second century AD, World Museum Liverpool.jpg|thumb|300 px|left|K.o. II. mendeko erromatar oroimenezko harria: ''Valeria Prisca, Marcusen alaba, 23 urtez alaitu zuena. Amak alabarentzat egin zuen hau'']] Atsekabetuek egokierarako eta beren posiziorako janzkera egokia erabiltzea espero zen; elitearen gizonezkoek ''toga pulla'' (toga ilun bat, hiletetarako erreserbatua) erabil zezaketen. Toga zuri soil bat ere onargarria zen, baina ''toga praetexta'' bat zutenek buelta eman ziezaioketen beren zerrenda morea ezkutatzeko<ref group="oh">Toga zuri soil bat ere onargarria zen; "toga praetexta" bat zutenek buelta eman ziezaioketen beren zerrenda morea ezkutatzeko</ref>{{sfn|Flower|2006|p=102.}}{{sfn|Heskel|1994|p=141–142}}<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.02.0014:text=Vat.:chapter=12&highlight=toga%2Cpulla Cic. ''Vat''. 12.30]</ref>. Hildakoa gizonezkoa eta hiritarra bazen, bere toga janzten zuen; magistratura lortu izan balu, maila horretarako zegokion toga erabiltzen zuen; eta bizirik zegoela koroa bat irabazi bazuen, hori erabiltzen zuen heriotzan{{sfn|Toynbee|1971|p=43-44.}}. Erlijio misteriotsuetako iniziaturikoen ehorzketan koroak ere aurkitzen dira<ref>[http://khazarzar.skeptik.net/books/octaviul.htm Min. Fel. ''Oct.'' 28.3-4.]</ref>{{sfn|Johnson|1997|p=45.}}. Gorputza hileta-ohe baten gainean jartzen zen, jarrera errealistan, jangelako eserleku batean etzanda balego bezala, eta han, ''libitarii''ek beren zurbiltasun hilgarria kosmetikoekin disimulatzen zuten. Zazpi egunez edo gehiagoz, familiaren [[Domus|etxeko atarian]] zegoen, oinak aterantz begira zituela.{{sfn|Toynbee|1971|p=44.}}{{sfn|Heller|1932|p=195.}}. Apartamentu-eraikinetan (''insulae'') bizi ziren Erromako biztanle gehienei zegokienez, eta landa-inguruneetan bizi zirenei ere, ezer gutxi dakigu haiei buruz. Hala ere, elitearen praktikak hobeto dokumentatuta daude, nahiz eta ziurrenik idealizatuak izan{{sfn|Erker|2011|p=41.}}. Zizeronek idatzi zuen jende arrunt gehienentzat, heriotzaren eta gorputzak ezabatzearen arteko denbora 24 ordu baino gutxiagokoa zela, ia ez zegoela gorpua ikusgai jartzeko edo bestelako zeremonia luzeetarako denborarik izan<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Cic.+Clu.+27&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0010 Cic. ''Clu''. 27]</ref>. Baltsamatzea ezohikotzat hartzen zen, batez ere egiptoar praktika, baina kasu batzuk aipatzen dira latinezko literaturan eta beste batzuk arkeologikoki baieztatuta daude Inperioko garaian Galian ere. Toynbeek espekulatzen du horietako asko [[Isis]] eta [[Serapis]] apaiz egiptoarren lana izan zitezkeela, kontserbazio-modu hau nahiago zuten bezero edo pertsonentzat{{sfn|Toynbee|1971|p=39, 41–42.}}. Elitearen hileta-elizkizunek konponketa konplexuak behar zituzten, eta denbora luzez gorputza zaindu egin behar zen ehorzketarako edo errausketarako. [[Neron]] enperadoreak bere emazte zena, [[Popea Sabina|Popea]], erromatar jainkosa gisa sustatu zuen jainkotiar ohoreekin estatuaren kontura, baina tradizioa eta konbentzio inperialak hautsi zituen baltsamatzean eta lurperatzean, erraustearen ordez{{sfn|Heller|1932|p=194.}}{{sfn|Counts|1996|p=189-202.}}. ==== Karonteren oboloa ==== Karonteren oboloa hildakoaren ahoan edo gainean jarritako txanpon bat zen<ref group="oh">Antzinako iturri greziar edo latindar batek ere ez du esaten begietan txanponik ipintzen zirenik; ebidentzia arkeologikoaren arabera, ahoan edo ahoaren gainean, edo eskuaren ondoan jartzen ziren, baina, oso gutxitan hilobian. Alabaina, begietan txanponak jartzea nahiko arraroa zen</ref>. Ohitura, iturri literarioetan jasota dago eta arkeologiak egiaztatzen du. Dirudienez, usadio hori Erromara inportatu zen Greziatik, erlijio misteriotsuekin egin zen moduan, salbazioa edo beste bizitzarako igarobide berezi bat agintzen zutenak. Ohitura [[Karon|Karonteren]] mitoak azaltzen du, hilberrien arimak uraren bidez (laku, ibai edo zingira baten bitartez) garraiatzen zituen txalupariak, mundua eta azpimundua bizidunak bereizten zituenak. Txanpona zen garraioaren ordainketa, baina [[Luziano Samosatakoa|Luzianoren]] ustez, heriotza saihesteko, besterik gabe, ez zen tarifa ordaindu behar. [[Apuleio|Apuleioren]] [[Urrezko astoa|Metamorfosiaren]] [[Kupido]] eta [[Psike (mitologia)|Psike]] istorioan, Luzio, salbazioaren bila, Isisen misterioetan hasten da. Psiquek (Arima) bi txanpon daramatza behealdeko bidaian. Bigarrena itzulera ziurtatzeko da, berpizkunde sinbolikoa balitz bezala. Mendebaldeko Erromatar Inperio osoan nabaria da Karonteren oboloa, kristau arora arte, baina ohitura hori ez zuten inoiz eta inon denek egin, ezta era uniformean ere{{sfn|Morris|1992|p=106.}}{{sfn|Stevens|1991|p=215–229.}}. == Hileta-prozesioa == Tradizionalki gauez egiten ziren hiletak behartsuentzat eta gazte hiltzen zirenentzat, «zegokien baino lehenago», baina ez dirudi arau zorrotzik izan elite edo klase ertaineko hileta garaiari edo iraupenari buruz. [[Juliano (enperadorea)|Juliano apostata]] enperadoreak praktika erlijioso tradizionala berreskuratzen saiatuz, agindu zuen hileta guztiak egunsentia baino lehen ospatzea. Hau, tradizionala izateaz gain, jendez betetako kaleetan kutsaduragatik hiltzeko aukerak murriztuko zituelako. Horretaz gain, gaineratu zuen jainkoek, hilezkorrak zirenez, hilotzak guztiz iraingarriak aurkituko zituztela, eta tenpluetako ateak gauez itxita eta egunez irekita zeudenez, jainkoek uko egin ziezaioketela hileta-prozesioak egun argiz tenpluko esparruetatik igarotzen ikusteari. Gainera, gaueko hiletak heriotzaren ideiarekin bat zetozela ere pentsatu zuen, "azken amets" gisa. Litekeena da haren ediktua kristauentzat ere zuzendua izatea, egunez ehorzketak nahiago zituztelako eta ez zutelako usten gorpuek kutsatuko zutenik{{sfn|Heller|1932|p=195.}}. Ediktu honen aurretik, hileta batzuk egunez eta beste batzuk gauez ospatzen ziren. Gaueko hileta batzuetan gorpuak, andariak, pirogileak eta ehorzleek bakarrik parte hartzen zuten. Gehienek ordu gutxi iraungo zuten; baina estatus handiko hiletak, oso ugariak ez ziren arren, hainbat egunetan egin ohi ziren. Augusto hil ondoren, bere familiaren [[Nola]]ko villan, bere gorpua Erromako errausketa gunera eraman zuten bertako senatari, [[Ekiteak|ekites]] eta pretorioen erreleboek hainbat gauetan zehar. Prozesioak herriko basiliketan atseden hartzen zuen egunean zehar, antza denez, eguneko beroa ekiditeko{{sfn|Toynbee|1971|p=46, 58.}}. Augustoren hileta begirune eta neurrizko eredua izan zen, baina, oro har, hileta publikoak aukera bikainak ziren minduak antzerkigintzaren bitartez beren burua sustatzeko. Pertsona ospetsuen hiletara jendetza handia joaten zen. Herritar nabarmenek eta enperadore gehienek luxuzko legeak baztertzen zituzten. Errepublikaren amaiera aldera, diru publikoz finantzatutako hileta bat eskaini zioten [[Luzio Kornelio Sila|Sila]] diktadoreari. Haren hiletan zaldizko eta oinezko soldadu, magistratu eta herritar arrunt ugari bildu ziren, eta gorpua urrezko ohatze batean garraiatu zuten, urrezko bi mila koro eramateaz gain, bere bizitzan izandako lorpenak ere irudikatu zituzten{{sfn|Toynbee|1971|p=55.}}. Eliteko hileta-prozesio horietan, kontratatutako aktoreek edo haien senideek familiaren arbasoen erretratuak edo maskarak eraman zituzten, iturri garaikideetan "aurpegi", "irudi" edo "maskarak" gisa deskribatuta, baina zaila da jakitea maskarak bizirik edo hil ondoren egin ziren. Pertsona bakoitzak kargu publikoak bete zituen arbaso bat ordezkatzen zuen, eta, bizirik zegoenean bezala, aurretik [[liktor]] bat zeraman. Praktikak aldi edo familiaren arabera alda zitezkeen, iturriek ez baitute informazio koherenterik ematen{{sfn|Walker, S. et al|1981|p=9–10.}}. Plinio Zaharrak antzinako irudi horien erakusketak deskribatu zituen etxe aristokratikoetan, baita hileta publikoetan nola erabiltzen zituzten ere<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Plin.+Nat.+35.4&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0137 Plin''. HN'', 35, 4–11]</ref>{{sfn|Winkes|1969|p=481-484.}}<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Plb.+6.53&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0234 Polyb. 6.53-54]</ref>. Posible zenean, hilkutxa familiaren gizonezkoek eramaten zuten, lagun minek, edo jabearekiko azken betebeharra betetzen zuten esklabo liberatuek. Hileta-irudietan lau eta zortzi eramaile artean agertzen dira{{sfn|Toynbee|1971|p=46, 58.}}. Hileta-''collegiae''tan musikariak zeuden, non txirulek paper garrantzitsua eta emozionalki eraginkorra betetzen baitzuten, baina hiletetan erabilitako instrumentu hauen kopurua luxuzko legeek mugatzen zuten{{sfn|Fless, F.; Moede, K|2007|p=252.}}. [[Horazio|Horaziok]] hiletetan tuba erromatarraren eta adarraren erabilera aipatzen du, tronpetaren antzekoak diren brontzezko bi instrumentu<ref>[https://latin.packhum.org/loc/893/4/5/2042-2046@1#5 Hor. ''Sat''. 1.6.44]</ref>. Sozialki gailendu ziren gizabanakoentzat, eta beren hileta egindako zerbitzu publikoagatik estatuaren funtsekin finantzatu zutenentzat, [[Erromako foroa]]<nowiki/>ren [[Rostra|rostratik]] panegiriko bat esaten zuten{{sfn|Sumi|1997|p=96.}}, baina hileta pribatu batean, goraipamena hilobiaren ondoan ematen zuten. === Laudorioa === Hileta-gorazarrea (''laudatio funebris'') [[Oratoria|hitzaldi formala]] edo panegiriko bat zen, hildakoen laudorioan. Hileta erromatarretan beste hitzaldia kantua zen (''nenia''), biak, normalean, emakumeek interpretaturik. Dolua zeuden bitarteaan, gizonek intziri duin batez (''gemitus'') adieraz zezaketen beren samina; beste edozer gauza desegokitzat jotzen zen{{sfn|Suter|2008|p=258.}}{{sfn|Erker|2011|p=45–46.}}. [[File:Sarcophagus Crotone Musei Capitolini MC2783.jpg|thumb|300px|Hildakoaren bizitzaren etapak irudikatzen dituen sarkofago baten erliebe-zatia: erlijio-hastapena, soldadutza eta ezkontza (K.o. II. mendearen erdialdea).]] Praktika horiek familia nobleekin lotuta daude, baina pertsona arrunten hiletetan esandakoa ez da erregistratu. Erroman oratoria publikoa gizonek bakarrik egiten bazuten ere, eliteko emakume bat ere laudorio publiko batekin ohoratu zitekeen, nahiz eta hori ohikoa ez izan{{sfn|Erker|2011|p=49–51.}}. Familiarik ospetsuenetan, panegirikoek hildakoaren zein arbasoen arrakastak eta balentria laudatzen zituzten, [[Rostra|errostran]] eseritako aktoreek edo senideek pertsonifikatuta, bakoitza bere kargu gorenari zegokion [[Aulki kurul|kurul-aulkian]], egoki jantzita eta mozorrotuta. Zizeronen eta Livioren ustez, zenbaitetan adierazpen horiek faltsuak ziren, agian jatorria gezurrezkoa zelako{{sfn|Cornell |1995|p=9-10.}}. Ondo emandako hileta-oratoria politikari gazte batek bere burua ezagutzera emateko modu bat izan zitekeen{{sfn|Reay|2005|p=353.}}. Izeba Juliaren (''laudatio Juliae amitae'') gorazarreak, [[Julio Zesar]] gazteak bere izeba [[Gaio Mario]]<nowiki/>ren alargunaren omenez emandako hitzaldiak, bere jainkozko eta errege jatorriaren aldarrikapenak azpimarratu zituen, bide batez, bere ibilbide politikoa [[Populares|populista]] gisa abiarazten lagundu zuen. Mario, erreformista herrikoia eta zazpi aldiz kontsul izandakoa, Zesarren babesle politikoa izan zen{{sfn|Lavery|1971|p=139.}}{{sfn|Sumi|1997|p=81-82}}. Hildakoaren epitafioa, hain zuzen, ageriko eta iraunkor egindako laudorioaren laburpena zen, eta kargu publikoak izan zituen gizon baten ibilbidea (''[[cursus honorum]]'') barne har zezakeen. Iraganeko gertaerak oroitzean, panegirikoa erromatar historiografiaren aitzindaria izan zen{{sfn|Lewis|1993|p=658.}}. == Gorpuen prestaketa == Hilerriak hiriaren mugetatik kanpo egon ohi ziren, bizidunak fisikoki eta erritualki kutsa ez zitezen{{sfn|Salzman|2007|p=116.}}. Zizeronen arabera, hori Erromako lege zaharretako batean idatzita zegoen, hau da, [[Hamabi Taula|Hamabi Tauletan]]<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Cic.+Leg.+2.58&fromdoc=Perseus%3Atext%3A2007.01.0030 Cic. ''Leg''. 2.58]</ref>. Alabaina, estadista ospetsu batzuek eskubidea izan zezaketen hiriaren erritu-mugen barruan (''pomerium'') ehortziak izateko, aspaldian ezarritako familia-hilobietan; baina pribilegio hori arraroa izateaz gain, gutxitan erabiltzen zen{{sfn|Erker |2011|p=40.}}. === Sakrifizioak === Ehorzketa-gunean edo errausketa-piroan aldare eramangarri bat ezarri zen, eta oinordekoak txerri baten sakrifizioa eskaintzen zion hildakoaren aurrean, normalean Zeresi, alearen, uztaren eta soroen jainkosa erromatar nagusiari. Lurpeko jainkorik ez izan arren, [[Zeres (mitologia)|Zeres]] bizidunen eta hildakoen erreinuen arteko atearen zaindaria zen. Aldare eramangarri bat jartzen zen ehorzketaren edo errausketa-piraren lekuan, eta oinordekoak txerri baten sakrifizioa eskaintzen zuen hildakoaren aurrean, [[Zeres (mitologia)|Zeresi]] normalean, ale, uzta eta soroetako erromatar jainkosa nagusia. Baina Zeres [[Azpimundu (mitologia)|azpimunduko]] jainkosa bat ez basen ere, bizien eta hildakoen erresumetako atea zaintzen zuen. Hildakoaren itzala ezin zen azpimundura edo ondorengo bizitzara igaro haren baimenik gabe. Sakrifizioaren biktima sagaratu egiten zuten, [[Mola salsa|saltsa mola]], gatz eta ale edo irin nahasketa sakratu batekin bustiz; gero, sakrifikatu egiten zuten aizkora edo mailu batekin, bizkarrean iraulita eta tripak aterata. hesteak (''exta''), sakrifizioaren "zati jainkotiarra", buztinezko eltze batean jartzen ziren aztertuak izateko{{sfn|Scheid|2007|p=264, 270.(k)}}. ''Exta''ko anomalia batek eskaintzaren jainkozko arbuioa adierazten zuen, eta kasu horretan sakrifizioa biktima berri batekin errepikatu behar zen. Dena asegarria bazirudien, biktima zatitan moztu eta jainkosaren, atsekabetuen eta hildakoaren itzalaren artean banatzen zen. ''Di Manes''ek beren zatia bereizita jasotzen zuten; izan ere, uste baitzen ''di Manes''ekin bazkari bat partekatzen zuten bizidunak beren burua agerian eskaintzen zituztela hildakoei, eta ondorio negatiboak jasan zitzaketela{{sfn|Erker|2011|p=52.}}. Bestalde, familiek eta hildakoek urteurreneko eta jaietako bazkariak partekatu ohi zituzten. Sakrifizioen haragi gehiena atsekabetuei ematen zitzaien, erreta jateko. Ehorzketa-bazkarietan, hildakoarentzako zati txiki bat erretegi batean errausten zen, edo, ehorzketa bat bazen, haren ondoan jartzen zuten. ''Exta''k aldare eramangarrian erretzen zituzten, sugarrek Zeresen zati gisa kontsumituta. Hala ere, Zizeronek uste zuen, zerrama bat sakrifikatu izan ez balitz behintzat, hileta batek eta hilobi batek ez zutela izaera erlijiosoa hartzen<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Cic.+Leg.+2.22&fromdoc=Perseus%3Atext%3A2007.01.0030 Cic. ''Leg''. 2.22]</ref>. Heriotzaren ondorengo bizitza eta hildakoaren atseden-lekua ziurtatzeko, sakrifizioak eskaini eta onartu behar ziren. Estatus handieneko hiletetan, animalia garestiago bat sakrifikatzen zuten, esaterako idi bat, edo mota desberdinetako beste biktima batzuk; eta animaliak hobesten baziren ere, baliabide gutxikoek ardoa, zerealak edo beste elikagai batzuk [[Libazio|libatzea]] eskain zezaketen, nahiz eta animaliak hiltzea bezain indartsua eskaintza ez izan. Ovidioren arabera, eskaintza garbia izanez gero, Zeres gutxirekin konformatzen zen{{sfn|Linderski|1986|p=1947.}}<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Ov.+Fast.+4.411&fromdoc=Perseus%3Atext%3A2008.01.0547 Ov. ''Fast''. 4.411-416]</ref>. === Errausketa, ehorzketa eta ''os resectum'' === Errausketa-hileta batean, oinordekoak pira pizten zuen zuzi batekin, aurpegia beste aldera jiratuta. Gorpua sutan erre ondoren, hildakoaren izpiritua bizidunen mundutik banatzen hasi zela uste zen{{sfn|Scheid|2007|p=264, 270–271.}}. Errausketaren ondoren, oinordekoak errautsak ardoz zipriztintzen zituen, hezur-hondakinekin batera bildu, errauts-kutxatila batean sartu eta lurperatzen zituen. Hori batzuetan hildakoaren emazteak egiten zuen; [[Livia Drusila|Liviak]] bere senarraren, [[Zesar Augusto|Augusto]] enperadorea, errautsekin egin zuen moduan{{sfn|Erker|2011|p=53–54.}}. Errautsak errausketa-lekuan edo haren ondoan lurperatzen ziren (kasu horretan hileta-lekua ''bustum'' deitzen zen) edo beste leku batean, eta kasu horretan errausketa-lekua ''ustrinum ''(plurala, '''ustrina'') izenez ezagutzen zen; zendua ''bustum''ean zein ''ustrinum''ean oroitu zitekeen. ''Ustrinum'' bakar batek, oro har harriz eraikiak, errausketa asko izan zitzakeen elkarren segidan, eta, normalean, familia bakarrekoa zen. Batzuek hainbat solairu zituzten, eta tximinia bezala funtzionatzen zuten, haien suak behetik elikatu zitezkeelarik. Errausketa ugariak, zeinetan hainbat gorputz aldi berean erretzen baitziren pira berean, eraginkorrak ziren, baina pobreentzat bakarrik erabiltzen ziren, izurriteetan edo gudu-zelaietan. Erabili ondoren ''ustrinum'' garbitu egin behar zen gorputz ezberdinen errautsak nahastea saihesteko. Hala ere, hori nahita egin zen zenbaitetan, hala nola, [[Karakala|Karakalaren]] kasuan, zeinak, irain gisa, nahita nahastu baitzituen bere anaia [[Geta|Getaren]] errautsak exekutatutako jarraitzaileenekin. Bestalde, ontzi berean, maitasun-adierazpen gisa, errautsak zituzten bikoteen adibide batzuk ezagutzen dira{{sfn|Noy |2000 |p=3-5.}}{{sfn|Angelucci|2008|p=2624-2633.}}. Ehorzketa Erroma arkaikoan aldian-aldian praktikatzen zen, baina Erdi Errepublikatik (K.a. 274-148) Errepublika Berantiarrera arte (K.a. 147-30) eta Inperioan K.o. I. eta II. mendeetan, errausketa hileta-praktika ohikoena bihurtu zen. Toynbeek deskribatzen duenez, ehorzketatik errausketara aldatzeko prozesua, oro har, K.a. 400. urtearen inguruan hasi zen, familia noble gutxi batzuk izan ezik. K.a. 79. urtera arte, Kornelia [[gens|''gens'']]aren patrizioek beren hildakoak lurperatzen jarraitu zuten, Sila diktadorea errausturiko lehen Korneliar izan arte, agian bere gorpua Gaio Marius bere etsaiaren aldekoek profanatuko ote zuten beldur zelako{{sfn|Etcheto|2012|p=o15–16}}. Antzinako ''sepulcretum''ak, Erromatar Foroan, ehorzketaren eta errausketaren ebidentziak erakusten ditu, eta bi praktika horiekin lotutako legeak K.a. V. mendekoak dira{{sfn|Toynbee|1971|p=39.}}. Errausketa, bere formarik errazenean eta garestienean, ehorzketa baino askoz ere garestiagoa zen eta denbora gehiago hartzen zuen; lurperatzeak lurrean egindako zulo bat baino ez zuen behar, nolabaiteko estaldurarekin{{sfn|Rutgers|2013|p=514–515.}}. Errausketak planifikatzeko eta gauzatzeko esperientzia behar da. Ponpeio eta [[Kaligula]]ren planifikatu gabeko errausketek partzialki erreta utzi zituzten beren gorpuak, erregai edo trebetasun nahikorik ez zutelako. Sua egiteko zura garestia zen; batez beste, ondo eraikitako su eraginkor batek zurezko kordoi erdi bat erabiltzen zuen gutxi gorabehera, eta, piztu ondoren, 8 edo 9 orduz zaindu behar zen, gorpua erabat kontsumitu zela bermatzeko. Elitearen errausketetarako, bai txanponek, bai egur meten eskultura-ebidentziek, oro har, zurezko zortzi geruza erakusten dituzte, bakoitza goiko eta beheko geruzekin angelu zuzenean jarria, multzoa aldare baten antzekoa izanik; gorpua, berriz, barruan partzialki ezkutatua zegoen. Suak eragindako kearen usaina belar usaintsuz, hostoz eta lixibazioz leundu zitekeen. Elitearentzat intsentsua erre zitekeen; usain desatseginak estaltzeaz gain, erretxina zenez, oso sukoia baitzen. Ostian, eta seguruenik beste leku batzuetan, udalerriak finantzatutako funtzionario ohien hiletei 50 libra intsentsu ere ematen zizkieten batzuetan. Estatus handiagoko errausketetarako, hainbat solairutako egur metak eraikitzen ziren, kanpoaldea oso ondo apainduta eta barrualdea ere ongi hornituta, gorpua bere hileta-ohean gordetzeko. Gorputzaren inguruan, sugarrek jateko eskaintzak jartzen ziren. Kasu batzuetan, hildakoaren argizarizko erreplika bat ipintzen zen egur metaren gainean{{sfn|Bodel|2018|p=200–201.)}}. Hildako enperadoreen jainkotzean, kaiolatutako arrano bat egurren artean ezkutatzen zen, eta une egokian askatzen zen, itxuraz arima inperiala zerura eramateko{{sfn|Noy|2000|p=7–11.}}. Latinezko poesiak maiz hildakoak eta dolua ditu gaitzat. Horietako batean, [[Katulo|Katulok]] atzerrian hil zen bere anaiaren errituetara joateko egin behar izan nuen bidaia luzeari buruz idazten du, eta errautsak soilik ikustean bere mina adierazten du<ref>Catull. 101</ref>. Propertziok, Cynthia maitale zenduaren bisita, amets batean deskribatzen duenean, berragertuaren soinekoa alde batetik gardostuta dago, eta suak deformatu du berak daraman familiaren eraztuna<ref>[https://latin.packhum.org/loc/620/1/0#101 Prop. 4.7.8–9]</ref>. K.o. I. mendearen amaieran, hain gauza arrunta zen errausketa, ezen Tazitok «Romanus mos» («forma erromatarra») deitzen baitzion{{sfn|Toynbee|1971|p=40.}} <ref>[https://latin.packhum.org/loc/1351/5/0#691 Tac. ''Ann''. 16.6.6]</ref>. [[Plutarko|Plutarkok]] dioenez, [[Numa Ponpilio]] erregeak, zeinari Erromako erlijio-praktika garrantzitsuenak sartzea egozten baitzaio, erraustea debekatu zuen. Neurri batean obeditu zen, nahiz eta gorpuak errausten jarraitu, aurretik atzamar bat moztu baitzioten, eta hori aparte lurperatu edo dolu-aldiaren amaieran su txikiago batean erretzen zuten. Ondoren, hatza, lurpetik aterata edo erraustuta, gainerako errautsekin batera gehitzen zen hautsontzi kutxan. Baliteke hori egin izana familiaren arazketa amaitzeko eta hildakoa Ama Lurrera itzultzeko eta hilobia legitimatzeko. Praktika, ''os resectum'' (hezur moztua) izenez ezagutzen dena, literatur iturriek egiaztatzen dute<ref>[https://latin.packhum.org/loc/474/44/0#30 Cic. ''Leg''. 2.55]; [https://latin.packhum.org/loc/684/1/0#3 Varro ''Ling''. 5.23]</ref> eta, neurri batean, arkeologiaren bidez, gutxienez senatu-klaseko gizabanako baten errausketa bat, bai eta kolunbario batzuetan ere, ziurrenik libertoenak edo hiritar arruntenak{{sfn|Graham |2014|p=94.}}{{sfn|Siebert|2006|p=270-271.}}{{sfn|Roncoroni|2001|p=118–121.}}{{sfn|Graham, E. J. et al.|2018|p=240–254}}. Denborarekin, hobiratzea izan zen berriro araua. Bodel-ek (2008) K.o. I. mendearen erdialdean kokatzen du esklaboen eta libertoen arteko ehorzketarako trantsizio nagusia{{sfn|Bodel|2008|p=182.}}. Denborak aurrera egin ahala, errausketa jainko inperialaren hileta ezaugarri bat izaten jarraitu zuen bereziki. Aldaketa honen arrazoiak ez dira ondo ulertzen. Zenbait frogak kristautasunak gorputza gorde izana adierazten dute, Jesusen ehorzketa adibideari jarraituz, berpiztu baino lehen; martirien erlikiak gurtzea; erlijio misteriotsuen proskripzioak eta lehentasunak; errausketaren kostu izugarria, ehorzketarekin alderatuta; edo Erromatar Inperioko klase aberatsenaren eragin filosofikoa{{sfn|Darby|1932|p=321-359.}}. === Novendialis === Heriotzaren ondoren bederatzi egun edo gehiagotan, ''novendialis'' edo ''novemdialis'' izeneko bigarren hileta-jaialdi eta errituak ospatzen ziren{{sfn|Salzman|2007|p=115.}}. Sarritan beste sakrifizio bat egiten zen hildakoaren [[Mani|Manesei]] edo familiaren [[Penate|penateei]]; Zizeron ahari bat sakrifikatzearen aldekoa da [[Larak|Lares]]en familiari eskaintza gisa. Sakrifizioaren hartzaile gisa, hildakoa jainko bihurtzen zen handik aurrera, nahiz eta azpimunduaren ezin konta ahala dii manetako bat izan. Biktimaren gorpua lurrean erretzen zen, eta hilobiaren gainean libazio bat isurtzen zen hildakoaren ''manes''etara{{sfn|Scheid|2007|p=270–271.}}. Sakrifizioko haragia ez zen bizidunen eta hildakoen artean partekatzen. Azkenean, hildakoa bizidunen mundutik bereizteko, purifikazio errituak egiten zituzten sua eta ura erabiliz. Horrekin dolu aldia amaitu eta familia hileta betebeharretatik askatzen zen{{sfn|Toynbee|1971|p=51.}}. Dolu-jantzia alde batera utzi, eta etxea ireki ondoren, festa egiten zen<ref group="oh">Festan dolu arropa janztea anfitrioiarentzat iraintzat hartzen zen, hileta-erritoak nolabait biziatu zituela iradokiz, beraz, errepikatu behar ziren</ref>{{sfn|Heskel|1994|p=141–142.}}. [[File:Togato Barberini.jpg|thumb|250 px|right|Togatus Barberini izenekoa, [[Museo Kapitolinoak|Museo Kapitolino]]etan. Agian, senatari bat da bere arbasoen bi erretratu eskuetan zeramatzala]] Eliteen artean, Numa Pompilioren antzinako legeek familiako gizonak doluan jarraitzetik libratu zituzten; Emakumeek 10 hilabetera arte dolua segi zezaketen etxe osoaren izenean, gizonak dolu formalaren murrizketetatik libratuz eta bizitza publikora eta beren betebeharretara itzuliz{{sfn|Erker|2011|p=55-56.}}. ==Hilobiratze-hatuak== ===Helduak=== Helduen hilobi-ondasun ohikoenak zeramikazko tresnak (eltzeak, lanparak eta olio lurrinduzko flaskoak, ''unguentaria'' izenekoak) eta artikulu pertsonalak ziren, hala nola bitxiak, orraziak eta baita sandaliak ere. Horretaz gain, kalitatezko arropa, janaria, edaria eta odola izan zitezkeen, ustez hildakoek behar edo gozatzen zutena. Artikulu horiek hilobian uzten ziren ehorzketaren unean edo ondorengo bisitetan. Aipatzekoak dira lanparak, nonahi zeudenak{{sfn|Toynbee|1971|p=34–39.}}. Antzinatik, jainkoei janaria, edaria eta sakrifizioak, oro har, ''ollae''tan eskaintzen ziren; hauek askotan hildakoen errautsak edukitzeko erabiltzen ziren; Modu honetan, hainbat gizabanakoren errautsak hilobi baten apal bakar batean gorde zitezkeen{{sfn|Horsnaes|2002|p=67–68, 89, 95, 148, 173.}}. Ehorzketa batzuetan, badirudi hileta-ondasunak nahita kaltetuak izan direla ehorzketa baino lehen. Beste batzuetan, litekeena da kaltetutako ondasunak ekonomia kontuengatik berrerabili izana. Hilobi batzuek iltze handi bat edo gehiago dituzte, ziurrenik hildakoen itzala hilobian "finkatzen" laguntzeko eta leku egokitik desbidera ez zitezen{{sfn|Small, C. et al.|2007|p=133–146.}}. ===Haurrak=== Erromako iturri literario eta juridikoen arabera, hildako jaioberriengatiko edo hortzak atera aurretik umeengatiko kezka irrazionala zen, eta dolua autokonplazientea eta histerikoa. Hala ere, haurren hilobi ostilamenduan jostailuak, maskotak, janaria eta haurtzaroa edo jaiotza babesten duten jainkoen irudiak aurkitu dituzte, haurraren arima bere bidaian babesteko{{sfn|Toynbee|1971|p=53–54}}. Haurren ehorzketa kopuru ezohiko handia duten hilerriek aldare bat edo santutegi bat zegoela adieraz dezakete, non gurasoek arrakastarik gabe bilatuko zuten jainkozko esku-hartzea haurrak sendatzeko{{sfn|Carroll|2011 |p=99–100, 104–105}}. Haurren heriotzen edo hilda jaiotakoen ebidentzia urria duten hilerriak oso gazteekiko axolagabekeria emozionalaren kultura gisa interpretatu dira. Itxurazko hutsegite horrek zerikusi handiagoa izan dezake lurzoruak haurren hondakinak babesteko dituen baldintza txarrekin, iraganeko indusketetan izandako arduragabekeriarekin, eta zenbait indusketa planifikatzeko erabili diren literatur iturri ez oso fidagarrietan izandako gehiegizko konfiantzarekin{{sfn|Carroll|2011|p=100}}. [[Britania|Erromatar Britainia Handian]], hortzak atera eta hildako haurren ehorzketa eta errausketako leku askotan, azabatxezko hartz, lunula eta sinbolo faliko taila txikiak, aleak, kanpaiak, txanponak eta zeramikazko edalontziak daude{{sfn|Crummy|2010|p=37–93.}}. Greko-erromatar munduan, hartza [[Artemisa|Artemisaren]] (edo erromatarrentzat, [[Diana (mitologia)|Dianaren]]) animalia zen, jainkozko birjina ehiztaria eta animalia basatien zaindaria, erditzearen, edoskitzearen eta haurtxoen babeslea, batez ere neskena{{sfn|Price|1978|p=}}. Brescian, Italian, hartzaren irudiak umeen gidari eta lagun gisa funtzionatu omen zuten ondorengo bizitzan. Lunulak eta falo adardunak gaizkiaren eta zorigaitzaren aurkako babesa ziren. Hilobietan aurkitutako aleak sendagaietarako erabiltzen ziren materialekin egiten ziren sarritan, hala nola, azabatxe, [[Plinio Zaharra|Plinio Zaharrak]] bere ''[[Natur Historia (Plinio)|Naturalis Historia]]''n dioenez, hortzetako minak eta beste gaixotasun batzuk senda zitzakeen. Kanpaiek, bereziki [[Tintinnabulum (paganoa)|tintinnabulu]]ek, begizkoa urruntzen eta begizkoa saihesten laguntzen zuten. Kanpaiak ere jarri zituzten Erromako katakonbetako morteroan, haurren hilobien gainean babes gisa. Hau bereziki ohikoa zen IV. Erromako katakonben morteroan ere kanpaiak jarri ziren haurren hilobien gaineko babes-gailu gisa. Hori bereziki ohikoa izan zen K.o. IV. mendean{{sfn|Nuzzo|2000|p=249–255.}}. == Oroitzapenak == Hildakoen zaintza ez zen hileta eta dolu aldi formalarekin amaitzen, betiko betebeharra baizik. Zizeronek dio hildakoei dagokienez apaizgoaren funtzio nagusia lege natural unibertsalaren araberakoa zela: hildakoen oroimena bizirik mantentzea erritu tradizionalen ospakizunaren bidez<ref>Serv. ''Aen''. 9.115.8</ref>. Lazio eta Erroman hildako [[Honestiores eta humiliores|honestioresen]] aldeko botozko gordailu zaharrek hileta-eskaintza eta oturuntza garesti eta landuak iradokitzen dituzte hildakoarekin batera, etorkizuneko bizi-itxaropena eta jainkoekiko lotura pertsonala. Erromatar gizartea garatu ahala, noblezia errepublikarrak gutxiago inbertitzeko joera izan zuen hileta ikusgarrietan eta bere hildakoentzako hilobi bitxietan, eta gehiago komunitatearentzako zuzkidura monumentaletan, hala nola tenplu edo eraikin publiko baten dohaintzan, dohaintza-emailea bere estatua bati eta bere izenaren inskripzioari esker iraunkorki oroituko zena. Eliteko hilobi pribatuen inskripzioek oroitzapen-praktika ugari eskaintzen dute, hala nola hileta-jokoak, inguruko kultura eta komunitateetatik kopiatuak. ===Hileta jokoak (''ludi funebres'')=== Erromatar eta greziar literaturak hildakoen izpirituak ohoratzeko haien laguntza eskatzeko jokoen kontaketa dramatikoak eskaintzen ditu. Homeroren Iliada, 23. liburuan, [[Akiles|Akilesek]] hileta-jokoak egin zituen [[Patroklo|Patrokloren]] omenez, eta Virgilioren Eneida, 5. liburuan, Eneasek aitaren heriotzaren urteurrenean jolasak egin zituen. Erromatarren eta greziarren literaturak jokoen kontakizun dramatikoak eskaintzen ditu, hildakoen izpirituak ohoratzeko edo haiengandik laguntza lortzeko. [[Homero|Homeroren]] [[Iliada|Iliadan]], 23. liburuan, Akilesek hileta-jokoak ospatu zituen Patrokloren omenez, eta [[Virgilio|Virgilioren]] [[Eneida|Eneidan]], 5. liburuan, [[Eneas|Eneasek]] gauza bera egin zuen bere aitaren heriotzaren urteurrenean. Oso antzeko gertakariak irudikatzen dira elitearen hilobietako hormetan, [[Etruria]] eta [[Campania|Campanian]]; batzuek, dirudienez, hil arteko borrokak erakusten dituzte. Erromako mota honetako lehen ludi funebreak K.a. 264. urtean eman ziren, [[Kartago|Kartagoren]] aurkako gerran; hiru gladiadore bikotek hil arte borrokatu ziren Bruto Peraren egur-metaren aurrean, ''munus ''(pl. ''munera'') gisa deskribatu zena, bere ondorengoek, (kasu honetan bere semeak), arbaso bati zor zioten betebehar edo hornidura bat. Lagunei eta senideei eskainitako festa ''novendialis''en azken egunean izan zitekeen{{sfn|Auguet|1994|p=19.}}. Antzeko gladiadoreen ''munera'' erromatar eliteko hileta jokoetan gertaera nagusia bihurtu zen. Errepublikaren amaieran, Publio Lizinio kontsul ohi eta [[Pontifex Maximus]]<nowiki/>aren hiletarako ''munus'' bat ospatu zen K.a. 183an. 120 gladiadore aritu ziren 3 egunez borrokan, haragia jendaurrean banatu zen, eta foroa eserlekuz eta karpaz bete zen oturuntza egiteko<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Liv.+39+46&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0204 Livy 39.46.2].</ref>. Gladiadoreen borroketan oinarritutako ''munera''k oso ezagunak egin ziren, baina luxuzkotzat eta usteltzat ere hartzen ziren. "Munus" baten antolatzaileak botoak irabaz zitzakeen bere ibilbide politikoan. [[Luzio Kornelio Sila|Sila]]<nowiki/>k, pretore zenean, luxuzko legeak hautsi zituen bere emazte zena, Metella, gladiadoreen ''munus'' aparteko batekin ohoratzeko{{sfn|Kyle|2007|p=285.}}. Gladiadoreak beraiek mirestuak izan zitezkeen beren ausardiagatik eta, aldi berean, mespretxatuak beren lanbidearen izaera odoltsuagatik, borreroaren antzekoa izan zitekeena. ''Bustuarius''<ref>[https://latin.packhum.org/loc/2349/5/5848/280-288@1#5848 Serv. ''Aen''. 10.519.4]</ref> (hilobi-gizona) hitz iraingarria gladiadore klase behekoentzat erabiltzen zen batzuetan, hildakoen izpirituentzat odol biziaren hornitzaile baino ez baitzitzaien hautematen{{sfn|Roland|1994|p=20–22.}}{{sfn|Bagnani|1956|p=24–27.}}. Julio Zesarrek hileta eta ''munera''ren arteko lotura muturreraino eraman zuen K.a. 65eko ''ludi''etan, 320 gladiadore bikoteekin, duela 20 urte hildako aitari eskaini zizkionean{{sfn|Wiedemann|1992|p=8–10.}}. Aro inperialean, estatuak ''gladiatora munera'' bitxienak antolatu eta diruz lagundu zituen, eta estatuak babestutako ekitaldi publikoen zerrendan (''ludi''etan) sartu zituen, burokrazia inperialaren eskuzabaltasunarekin identifikatuz<ref group="oh"> Horien artean, ''[[Zirku Nagusia|Circus Maximus]]''eko jaialdietan oinarritutako ekitaldiak zeuden, hala nola gurdi-lasterketak, piztien ehiza eta ''ludi scaenici'' -izaera erlijiosoko antzerki-emanaldiak, normalean jainko bati eskainiak, bereziki Jupiterri, eta erromatar herriari oro har eskainitakoak.</ref>{{sfn|Bernstein|2007|p=222–232.}}. ''Munera'' horietan jatorriz erlijiosoa zen edozein elementuk bere entretenimenduaren mesedetan ahaztuta geratzeko joera zuen. Inperioaren erdialdean eta amaieran, ikusle kristauek gladiadore-jokoak "deabru paganoei" giza sakrifizioa egiteko modu bereziki basati eta gaiztotzat hartzen zituzten<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Tert.+Spect.+22&fromdoc=Perseus%3Atext%3A2008.01.0571 Tert. ''De spect.''22].</ref>{{sfn|Kyle|1998|p=11.}}. ===Hildakoen jaiak eta kultuak=== Otsailaren 13tik aurrera, urteko bederatzi eguneko jaialdi bat ospatzen zen, Parentalia, ''pater familias'' guztientzat legezko betebeharra zena. [[Vestaren birjina|Vestaren birjinek]] ateak irekitzeko errituak egin ondoren, familiak harresiz kanpoko hilerrietara joaten ziren, eta han, beren arbasoek atseden hartzen zuten hilobietan jaiak zituzten. [[Parentalia]] aldatu egiten zen erakustaldi publiko nabarmen baten eta (kristauen arabera) "bizitzeko poza" adierazten zuen mozkorraldi baten artean. Parentaliaren azken eguna ''Feralia'' zen (otsailak 21). Festa ilunxeagoa zen, eta arbasoak (''di Manes'') koroekin, ale pixka batekin eta gatz pixka batekin baretzen zituzten, baita ardotan bustitako ogiarekin eta bioleta sakabanatuekin ere. Dirudienez, festa horrek garbiketa-erritual gisa funtzionatzen zuen Karistiarako, hurrengo egunean, familiak oturuntza informal bat egiten zuenean euren arbaso onberekin (Ovidiok lares bezala identifikatu zituenak) elkarrekiko maitasuna ospatzeko<ref>Ov. ''Fast'' 2.677.</ref>. [[Lemuria (jaia)|Lemuria]] jaialdiaren errituak (maiatzak 9, 11 eta 13) are zaharragoak eta ilunagoak ziren, familiak gauerdian [[Lemureak|lemureen]] mehatxuetatik aske izateko. Izan ere, lemureak familiako kideen espirituak ziren ''di manes'' edo ''di parentes'' alderraiak edo erresuminduak izan zitezkeenak, "zegokien baino lehen" (gaixotasunagatik, istripuagatik edo indarkeriagatik) hil zirenak, eta itxaron behar zutenak haien garaia iritsi arte ondorengo bizitzan sartzeko. Ordura arte, "pater familias"aren urteroko ardura zen izpiritu gaiztoei exorzismoak egitea, eta gauerdian, hildakoentzako janari gisa, etxeko zoruan baba beltzak tu egitea. Eskaintza honekin konforme ez zegoen edozein izpiritu gaizto ''domus''etik exorzizatu zitekeen familiaren brontzezko ontzien talka ozenaren bidez{{sfn|Thaniel|1973|p=182-187.}}''{{sfn|Price|1998|p=31, 50.}}.'' Erromako hirian, abuztuaren 24an, urriaren 5ean eta azaroaren 8an, ''mundus cerialis'' (Zeresen mundua) izenez ezagutzen zen hobi edo ganga hemisferiko bat inauguratzen zen, ofizialki mundua irekita zegoela (''mundus patet'') iragarriz<ref group="oh">Kokaleku posibleen artean Erromako [[Comitium]] eta [[Palatino|Palatino muinoa]] daude, biak hiriko muga erritualen barruan (''[[pomerium]]'')</ref>. Han, eskaintzak egiten zitzaizkien azpimunduko jainkoei eta Zeresi, lur emankorraren eta haren azpialdeko atarien zaindari gisa. Bere irekierak, hildakoen izpirituei, bizidunen artean legez noraezean ibiltzeko aldi baterako baimena eskaintzen zien, Warde Fowlerrek "mamuentzako oporrak" gisa deskribatzen du une hori<ref group="oh">Warde Fowlerrek txerriak eskaintzeko aukera adierazten du: artatxiki-haziak ere bai, eta, ziurrenik, espelta garia ere.</ref>{{sfn|Fowler|1912|p=35, 36.}}{{sfn|Humm|2004|p=2, 10.}}. Erritual honen esanahia zalantzazkoa da oraindik; tradizioak Romulok Erroma fundatu zuenean data jarri zuen, eta Romulok zereal biltegi bat ezarri zuen baliabide komun gisa, eredu etruskoari jarraituz.'' Mundus''aren forma goiko zeruko kupularen isla edo inbertsio gisa deskribatu zen<ref>Fest. ''Gloss. Lat''. 261. L2</ref>. "Mundus"aren irekiera izan zen erromatarrak ''di manes''ekin ofizialki harremanetan jartzen ziren aldi bakanetako bat; besteak Parentalia eta Lemuralia ziren<ref>Macrob. ''Sat''. 1.16.18</ref>. Beste ekitaldi batzuk, hala nola, Rosalia (arrosen jaia), Violaria (Attis jaia), baina batez ere ''dies natalis'' (urtebetetzea) eta hildakoaren heriotzaren eguna, lore, sakrifizio eta familia ospakizun ugariz ospatzen ziren{{sfn|Toynbee|1971|p=62–64.}}. ===Epitafioak=== [[File:Stele Licinia Amias Terme 67646.jpg|thumb|left|250px|Hilarri honek, lehen inskripzio kristauetako bat (K.o. III. mendea), «D. M.» laburdura tradizionala («Dis Manibus», «Manes jainkoei») eta grezierazko lelo kristauarekin «Ikhthus zōntōn» («bizidunen arraina») konbinatzen ditu; hildakoaren izena, berriz, latinez dago.]] Epitafioak inskripzio mota nagusietako bat dira. Informazio gehigarria aldatu egiten da, baina, oro har, epitafio erromatarrek familia-harremanei, kargu politikoei eta balio erromatarrei buruzko informazioa ematen dute hildakoaren bizitzaren zer alderdi goretsi aukeratzekoan{{sfn|Lightstone|2007|p=350.}}. Hildakoen oroitzapena norbanakoaren memoriatik haratago iraunarazi nahi zuen ehorzketa-kultura batean, epitafioek asko balio zuten. ''Sit tibi terra levis'' inskripzioa (normalean ''S· T· T· L.'' laburtua) hileta-objektuetan ohiko marka bat da, gutxi gorabehera "Lurra arina izan dakizun" itzultzen dena. Erromako hileta-eskaintza estandar bat ''Dis Manibus'' da ("Manes jainkoei"). Eskualde-aldakuntzek greziar baliokidea dute, ''theoîs katachthoníois'' eta tokian-tokian arrunta baina misteriotsua den Lugdunumen "palaren azpian eskainia" (''sub ascia dedicare''){{sfn|Cagnat|1975|p=3.917.)}}{{sfn|Haensch|2007|p=176-187.}}. Edukien aldaketa sakona dago kristautasunaren nagusitasunaren gorakada garaian. Epitafio tradizionalek pertsonaren jaiotze eguna, lurreko lorpenak eta bizi-itxaropena adierazten duten bitartean{{sfn|Salzman|2007|p=116(k)}}, inskripzio kristauek heriotzaren eguna azpimarratzeko joera dute, espero den zeruko "bizitza berri baterako" trantsizioa{{sfn|Saltzman|2007|p=114–116.}} . Sinesmen filosofikoak ere agerian egon daitezke. Epikuroen epitafioek sarritan adierazten zuten sentimenduaren formaren bat ''non fui, fui, non sum, non desidero'', "Ez nintzen existitu, izan nintzen, ez naiz existitzen, ez dut desiorik"<ref>''CIL'' 8.3463</ref>, edo ''non fuI, non sum, non curo'', "Ez nintzen existitzen, ez naiz existitzen, berdin zait"<ref group="oh">Hauek halako sentimendu estandarrak bihurtu ziren, non laburdurak inskripzio erabileran sartu ziren, azken adibide honetarako ''NF NS NC''</ref>. Elitekoak ez zirenen artean, gazteenganako epitafio maitekorrek joera dute azpimarratzeko, aske jaiotakoek zein esklaboek (Dasen 2 urtetik 13ra bitarteko adibideak ematen ditu), beren bizitza laburrak, tragikoki alferrik galdutako talentuak, eman zuten gozamena eta patuak esku hartu izan ez balu bizitzan lortuko luketena{{sfn|Dasen|2010|p=122–125}}. Inskripzio iraunkorrik egin ezin zuten familientzat, denboraren joanak antsietate handia sortzen zuen, kalitate txarragoko hilarriak higatu zirelako edo hilerria pixkanaka bete ahala, horiek lekuz aldatu zirelako eta horrek guztiak hilobiaren kokapen zehatza eta hildakoaren nortasuna galtzea ekarriko luke{{sfn|Graham|2006|p=110–113.}}. Askok ez zuten markatzaile edo epitafiorik jasotzen; Erromako esklabo gehienak ''servi rustici'' ziren, nekazaritza-lanetarako erabiltzen zirenak, eta horietako oso gutxik zituzten hiriko etxe-esklabo askok irabazitako diruarekin eta etorkizuneko mesedeen promesarekin askatasuna erosteko zituzten aukerak. Ia guztiak esklabo izango ziren bizitza osoan, eta uste da ia inoiz ez direla agertzen erregistro epigrafikoetan{{sfn|Bruun|2014|p=611.}}. ===Hileta-artea=== {{multiple image | direction = vertical | width = 200 | footer = | image1 = Face of a child-MGR Lyon-IMG 9850.jpg | alt1 = | caption1 = Erromatar Galiako hileta-inskripzioa duen neskato baten maskara moldatua | image2 = Meisje100.jpg | alt2 = | caption2 = Urrezko koroa daraman neska baten momia erretratua, Erromatar Egiptokoa }} ===''Imagines'' (irudiak)=== Erromatar familia noble batzuek hiletetan erakutsitako irudiak (sing. ''imago'', pl. ''imagines'') horretarako egindako armairuetan gorde ohi ziren, euren familia-etxeko [[Atrio (arkitektura)|atrioan]]<ref group="oh">Batzuetan, eta Zizeronen pasarte bakar batean oinarrituta, pentsatu izan da ''ius imaginis'' ("irudiaren eskubidea") ustezko pribilegioa bakarrik nobleena zela. Pasarte horretan, edil batek bere erretratuak ondorengoei transmititzeko pribilegioak aipatzen ditu. Gaur egun ikertzaileek arbasoen irudiak erakustea gizarte-konbentzio edo oparotasunaren produktutzat hartzen dute.</ref><ref>Cic. ''Verr''. 5.14.36</ref>{{sfn|Walker, S. et al|1981|p=}}{{sfn|Fejfer|2008|p=}}. Nolabaiteko ziurgabetasuna dago imagines maiorum horiek ("handien irudiak") hileta-maskarak, bizitzan egindako maskarak edo bustoak ote ziren. Irudiak zuhaitz genealogiko batean antola daitezke, izenburu batekin (''titulus''), non norbanakoaren karguak (''honores'') eta lorpenak (''res gestae'') laburbiltzen ziren{{sfn|Lewis|1993|p=658.}}, maskarak zintzilikatuz erraztu daitekeen praktika bat{{sfn|Taylor|2005|p=83–105}}. Nolanahi ere, etxean familiako kideen bustoak ere erakusten ziren, harriz edo brontzez{{sfn|Lewis|1993|p=658.}}. ''Imagines''ak, seguruenik, argizariz eginak zeuden, koloreztatuak eta xehatuak, ahalik eta irudikapen zehatzena sortzeko. Hiletetan erabiltzeaz gain, familia-bilera garrantzitsuetan ere erakusten zituzten, hala nola ezkontzetan. Beraz, ez ziren hilobietan gordetzen, familiaren ''domus''etan baizik. Lan horiek egiteko trebetasun handia behar bazuten ere, gaiaren interpretazio fidela izan behar zutelako, irudi horiek ez ziren artelantzat hartzen{{sfn|Dasen|2010|p=109–111.}}. Izan ere, "imgenes"i buruzko erreferentziek askotan ez dituzte bereizten harrizko edo brontzezko oroitzapenezko erretratu-busto ugariak eta material galkorragoarekin egindako hileta-maskarak. Badakigu hildako nobleen hiru dimentsioko irudiak eta oso errealistak suak kontsumitu zituela errausketa-hileta garrantzitsuetan; adibidez, Sila eta Julio Zesarren hiletetan, eta Septimio Severo enperadorearen ''funus imaginarium''ean (irudiaren hileta). Zesarren argizarizko irudiak, bere gorpuzkiekin egur-metaren gainean jarriak, bere hilketaren zauriak erakusten zituen. Septimioren gorpua Britainia Handian erraustua izan zen, bertan hil baitzen; [[Herodiano]]ren bertsioan, enperadorearen errautsak Erromara eramanak izan ziren, eta bere mausoleoan utziak. Bitartean, bere argizarizko irudi errealista zazpi egunez egon zen ikusgai, eta denbora horretan mediku inperialek gero eta gaixoago zegoela diagnostikatu zuten, gero zazpigarren egunean hiltzat jo zuten eta su handi batean erraustu zuten debozio-erakustaldi publiko handi batean. Ekitaldia amaitu zen, arrano bat askatuz haren "arima zerura eraman zezan"{{sfn|Toynbee|1971|p=56, 57.}}{{sfn|Arce|2000|p=115–122.}}. Plebeko umeen ehorzketetan, batzuetan, igeltsuzko heriotza-maskara batekin joaten ziren edo, kasu batzuetan, haurraren aurpegia berreraiki zitekeen igeltsuzko molde negatiboarekin{{sfn|Dasen|2010|p=109–112, 144–145.}}. Hileta-irudien tradizio veristak, ordea, [[errealismoa (arteak)] erretratu erromatar errealistaren garapenean lagundu zuen. [[Egipto erromatar]]rean, [[El-Fayumgo erretratuak|El-Fayoumgo erretratuek]] egiptoar eta erromatar hileta-erretratuaren tradizioak eta pintura helenistikoaren teknikak islatzen dituzte{{sfn|Berman, L. M. et al|2003|p=193.}}{{sfn|Borg|2010|p=14}}. == Hilobiak, hilobiak eta hilerriak == === Hirikoak eta hiri-ingurukoak === Erroman, ehorzketa-lekuak beti mugatuak eta maiz eztabaidatuak ziren{{sfn|Bodel|2008|p=178–179(k)}}. Erromar legediak hiri eta herri mugen barruan ia ehorzketa oro debekatzen zuenez, harresiz kanpoko bideetan zehar nekropoliak garatu ziren. Horiek benetako hildakoen hiriak ziren, beren errepide nagusiekin eta sarbideekin, ur-hornikuntzekin eta monumentu edo mausoleo handiak leku pribilegiatuekin. Bisitarientzako instalazioek familian afaltzeko gelak, sukaldeak eta baratzeak zituzten. Ez zegoen zonifikaziorik; lurperatzeak lurra sagaratzen zuen, ez alderantziz. Beraz, hilobi bakoitzaren perimetrotik haragoko lurra profanoa izatean, sarbide publikorako irekita zegoen{{sfn|Bodel|2018|p=201.}}. Lursailak alokatu edo eros zitezkeen, hilobi pertsonalizatuekin edo gabe edo erabiltzailearentzat prest. Isola Sacra hilerri handiak eta [[Via Appia|Via Appia Antica]]ren bi aldeetan lerrokatzen diren hilobiek errepide ertzeko hilerrien adibide nabarmenak eskaintzen dituzte{{sfn|Toynbee|1971|p=73–74, 93–95.)}}. Erroman, hilobiak ere lerrokatzen ziren Tiber ibaiaren bi aldeetan, ibai-bide garrantzitsu bat, zirgazko bideak eta kaiak ia etengabe erabiltzen zirenak. Oraindik ere hilobiak eraikitzen ari ziren Inperioaren aroan, nahiz eta kai eta ontziralekuetako negozioetarako eta errepideak, zubiak eta ibai-akueduktuak planifikatu, eraiki eta mantentzeko oztopoak izan. Erroma ia hildakoz inguratuta zegoen{{sfn|Taylor|2000|p=89–91.}}. [[File:BM GR 1867.5-8.55 - 01.JPG|thumb|250 px|left|Erromako Via Nomentanako hilobi baten Aurelio Hermia eta bere emaztea Aurelia Filematum esklabo ohien hileta-erliebea, askeak izan ondoren ezkondu zirenak, K.a. 80an.]] Hilerriek, hilobiak eta haien hildakoak lege erlijioso eta zibilek eta debekuek babesten zituzten<ref>[https://droitromain.univ-grenoble-alpes.fr/Corpus/d-11.htm#8 Ulp. ''Dig''. 11.8.1.]</ref>. Ehorzketako lekua ''locus religiosus'' bat zen; Manes jainkoena, han gorpu bat lurperatutik zegoelako. Aztoratuz gero hildakoari, senatari edo esklabo izan, mina eta ondoeza eragingo zizkiola uste zen{{sfn|Toynbee|1971|p=75–76.}}. Lur profanoetan (publikoa edo pribatua) ordura arte ezezaguna den edozein ehorzketa aurkitzeak berehalako oztopoa sortu zuen hura gehiago erabiltzeko; ''locus religiosus'' gisa agertu zen eta horrela jarraituko zuen pontifizeek bere estatusa baliogabetzea eta gorpua edo hezurrak kentzea onartu ezean. Tximistaren ondoriozko heriotza Jupiterren deklarazio argia zela uste zen lekua eta biktima bereak zirela; lekua horren arabera markatu zuten, eta biktima lurperatu zuten, baina ez "errito arruntekin". Lursail profanoetan (publikoak edo pribatuak) aldez aurretik ezagutzen ez zen edozein ehorzketa aurkitzeak berehalako oztopo bat sortzen zuen ondoren erabiltzeko; ''locus religiosus'' gisa agertu baitzen, eta hala izaten jarraituko zuen, ''Pontifex maximus''ek bere estatusa ezeztatzea eta gorputza edo hezurrak kentzea onartu arte. Uste zen tximista batek eragindako heriotza [[Jupiter (mitologia)|Jupiterren]] adierazpen argi bat zela, lekua eta biktima bereak zirela adierazten zuena; lekua horren arabera markatzen zen, eta biktima lurperatua, baina ez erritu arruntekin{{sfn|Robinson|1975|p=175–186.}}. Zizeronek adierazi zuen jabetza publikoko lursailetako edozein hilobi legez kanpokoa zela eta, beraz, ezin zela ''locus religiosus'' gisa tratatu. Erabakiak Erromako ''Porta Collina'' kanpoaldeko hilerriaren lursaila era masiboan lurpetik ateratzeko bidea erraztu zuen, eta lur publiko gisa berrerabili zen. Aldi berean, errausketa-instalazioak (''ustrina'') eta Eskilinoko zabortegiak debekatu ziren, eta hiriko harresitik 3 kilometro baino gehiagora urruntzeko agindu zen. Zizeronek uste zuen horrek guztiak zerikusia zuela suteen arriskua minimizatzearekin{{sfn|Noy|2000|p=3-4.}}, baina Eskilinoaren usaina arazo publiko nabarmenagoa izan zen. Augustoren aliatuak, Mezenasek, lekua estali zuen luxuzko hiribildu bat eraikitzeko, eta hango lorategi zabalak publikoari ireki zizkion ongile publiko gisa, eta horrek sinesgarritasun handia eman zion. Garai horretako dirudunek Erroma kanpoaldean eraikitako hainbat hileta-egitura iradoki dira, txiroenen hileta-beharrak asetzeko. Haiek kolunbario zabalak zituzten eta erraustegi handiak eta eraginkorrak {{sfn|Bodel|2000|p=136, 144.}}{{sfn|Bodel|2008|p=180–195.}}. Garai inperialean, batzuetan, errausketak eta hilobiek izaera filantropikoa zuten; adibidez, Vigna Colinako [[Julio-klaudiotar dinastia|Julio-Klaudiotar]] dinastiako lurpeko kolunbarioa, non libertoentzako espazioak zeuden{{sfn|Graham|2006|p=6–10.}}. [[File:Sepolcro degli Scipioni 001 Entrata.jpg|thumb|250px|Eszipioien hilobia, K.a. III. mendetik K.o I. mendera arte erabilia, gero abandonatua. Bere egitura [[Aurelianoren Harresiak|Aurelianoren harresietan]] sartu zuten.]] Hilobiak, oroitzapenezko monumentuak eta legez lurperatutako giza hondakinak suntsitzeak edo kaltetzeak zigor handiak zekartzan: asmo txarrez egindako kalteak delitu nagusiak ziren, nahiz eta detekzioa eta zigorra edo konpentsazioa, legea aplikatzen ezuenaren araberakoa zen. Via Basilianoko nekropoliak 545 hilobiak, pilatuak eta gainjarriak, legearen urraketa ohikoa zela erakusten du{{sfn|Rutgers|2013|p=498.}}. Hilarriak etxeetan erantsita aurkitu dira, familiarekin guztiz zerikusirik ez duten pertsonen monumentuak sortzeko berrerabili eta eraikin ofizialetan birziklatu ziren. Puteolin, udalak 20.000 sesterzioko isuna ezarri zion [[dekurioi]] baten hilobia kaltetzen zuenari{{sfn|Bodel|2004 |p=149–170.}}. Arau-hausleak auziperatu zitezkeen auzitegi zibiletan. Hilobietako inskripzio batzuek eskudiruzko saria eskaintzen diote arau-hausleak agintari zibilen aurrean salatzen dituenari. Oroimenezko monumentu batzuek hilobian etzatzeko eskubidea duten pertsonak zerrendatzen dituzte, eta beste batzuek, berriz, lekua erabiltzeko eskubiderik ez duten pertsona edo "klan atzerritarrak" izendatzen dituzte. Dirudienez, sustatzaile batzuek ezabatu edo baztertu zuten hilarrien mezua. Ehorzketa-lursailak zatitu, eta sal zitezkeen, zatika edo osorik, edo alokatu, mantenuaren kostua estaltzen laguntzeko; leku sakratu horietatik onurak lor zitezkeen, hala nola, hilobietako lorategietako loreak saltzea, baina lekua edo monumentuak konpontzeko, hobetzeko edo mantentzeko baino ez ziren erabili behar, inoiz ez heriotzarekin etekinak lortzeko{{sfn|Robinson|1975|p=175-186.}}. Hileta-monumentuan familiaren kanpokoak hilobiratzea debekatuta ohi zen, beste batzuentzat aurrekari bat sortuko zuten beldurrez, familiak bere hilobia erabiltzeko betiko eskubideak aldarrikatu aurretik{{sfn|Toynbee|1971|p=76–78.}}. Okupazioetako, harrien lapurretako eta hilobietan, hilarrietako eta epitafioetako kalteen ebidentziak daude. Hilobiak legez tokiz alda zitezkeen, hilerrietako uholdeak edo ''pontifize''en baimena zirela eta, baina apurka-apurka hondatu ere egin zitezkeen zabarkeriagatik. Bestalde, familiak bizilekuz aldatu edo desagertu zitezkeen. Ponpeian, irakurgarria zen oroimenezko harri bat aurkitu zen, ahoz behera, komun publiko baterako eserleku gisa eraberritua{{sfn|Robinson|1975|p=175–186.}}. Eliza-guneetan kristau hilerriak sortu arte, ia hilerri guztiak harresiz kanpokoak ziren. John Bodelek eriden zuen inperio garaiko hiru hilerrik 150 eta 200 urte arteko gehienezko bizitza izan zutela, erabilera intentsibokoak izanik, lauzpabost belaunaldi hartzen zituztenak, beren lurrak bete eta berrerabili aurretik{{sfn|Bodel|2014|p=178–179.}}. Hiriak eta herriak jatorrizko muga legal eta erritualetatik haratago hedatu ahala, antzinako harresi barruko hilerriak hiritik kanpo birkokatu behar izan ziren, eskriturak eta muga-markekin. Horrela, hain beharrezkoak ziren lurrak erabilera publiko edo pribaturako askatu zituzten. Erromako eraikuntza-proiektu disruptiboenen artean akueduktuak zeuden, eta horien plangintzak eta eraikuntzak kontu handiz arduratzen ziren jabeekin negoziazioetan, ahal izanez gero, hilobi, monumentu eta santutegietan kalteak ekiditeko. Erromaren hedapenak, Aureliano enperadorearen garaian, Erromako harresi-eremuetan gune sakratuak eta erlijiosoak sartu zituen bere harresi berrietan. Interes publikoek eta pribatuek talka egiten zutenean, legeak norbanakoei kalte-ordaina eman ohi zien{{sfn|Taylor|2000|p= 89–91.}}. === Villak eta lursailak === [[File:Photographs of the Mausoleum of Augustus 14 (cropped).jpg|thumb|left|250 px|<center>Augustoren mausoleoa</center>]] Erromatarren gehiengo batek (Hopkinsek, 1981, %80 eta %90 artean kalkulatzen du) bizitza osoa landa-pobrezian eman zuen, ebaserrietako eta villetako maizterrak, langile askeak edo esklaboak bezala lan eginez. Lurjabe aberatsek baserrietako diru-sarrerak erabili zituzten villak, karrera militarrak eta politikoak eta aisialdi kulturaleko bizimoduari (''[[otium]]'') eusteko. Batzuek diruari mesprezu itxura egiten zioten arren, nekazaritza zeregin guztiz egoki eta intrintsekoki noble gisa irudikatzen zen<ref group="oh"> Hiriko eliteak landako eta hiri inguruko hiribilduak modu lehiakorrean eskuratzeko prozesua K.a. VI. mendetik egon zen abian; landetxe bateko (kasu honetan, kostaldeko jabetza bat) eta Erromako hiri inguruko etxebizitza bateko lehen jabe aristokratikoa [[Eszipion Afrikarra]] izan zen.</ref>{{sfn|Bodel|1997|p=1–7.}}. K.a. II. mendean, aristokraten hilobi monumentalak hiribilduetako landa eta hiri inguruko paisaiaren parte ziren, familiako kide txikiagoen hilobiz inguratuak, baita aguazilen, errentari komunen eta lekua zuzentzen zuten esklaboen hilobi xumeenaz ere. Herri eta hirien arteko errepide nagusietatik urrun, landako langileen hilobiek landaketarako edo artzaintzarako merezi ez zuten lur pobreak okupatzen zituzten; lurjabeek beren jabetzako ehorzketa-lekua eskain ziezaieketen nahi zuten tokian; hilobiak sakratuak ziren, non zeuden kontuan hartu gabe. Topografo gisa zen aldetik, Sikulo Flakok antzeman zuen finken mugetako hilarriak muga markatzaileekin erraz nahasten zirela (''cippus''). Eliteko kide askok, euren arbasoak, landetxean eta familiaren villan lurperatzea erabaki zuten, [[Marko Aurelio]] enperadoreak praktika debekatu zuen arte, [[Antoninotar izurria]]ren hedapena mugatzeko ahaleginean (K.o. 165-180). Debekua gutxienez K.o. IV. mendera arte egon zen indarrean. Oinordekoek, jarauntsiko terminoen arabera, behartuta zeuden beren jarauntsia bere osotasunean mantentzera, zatika ez saltzera eta abizena bizirik mantentzera, eta hori libertoen esku utziz egin zezaketen, hauek askatzen zituen ugazabaren izena hartzen baitzuten. Jabetza bat oinordetzan hartzen zuenak edo erosten zuenak automatikoki bere hilobiak eskuratzen zituen, monumentuak eta jainko egoiliarrak, ''dii Manes'' eta ''Lares'' barne. Azken horiek, herriaren iritziz behintzat, lotura estua zuten arbasoen gurtzarekin. Familiaren etxea saldu behar bazen, ez zen arraroa salerosketa-kontratuak saltzaileak bere hilobietara sartzeko eskubide tradizionalei eustea, antzinako eta oroitzapenezko erritu eta betebeharrak betetzen jarraitu ahal izateko<ref group="oh">Etxea gizakiaren sinbolo ukigarria zen. Aitzitik, etxe baten eraispena [[Damnatio memoriae|<nowiki>''Damnatio memoriae''</nowiki>]] forma gisa erabil zitekeen. Hori gertatzen zenean, eraikitzeko orubea hutsik geratzen zen edo erabilera aldatzen zen. Etxea ez zen ordezkatzen.</ref>{{sfn|Bodel|1997|p=6, 8, 20–24.}}. === Hilobi komunak === Erromako elitearentzat onargarria zen hileta-zeremonia batek hiritar arrunt baten urteko diru-sarrera hainbat aldiz kosta zezakeen, eta ezinezkoa zen behartsu batentzat, karitatearen edo egunoroko igarrezinezko soldata baten mende baitzeuden, beraz, ezin zuten hileta-elkarte baterako harpidetza bat ordaindu. Ziurrenik, hiritar pobreenen estatus soziala esklaboena baino hobea zen, baina haien ehorzketa duin baten perspektibak askoz okerragoak ziren. Batzuk, senideek edo hurbilekoek kale gorrian abandonatuak ziren. Hilkortasun handiko krisi historikoak ezagutzen dira, gehienak goseteekin eta izurriekin lotutakoak, eta horiek hileta-zerbitzuen gainkarga handia ekarri zuten{{sfn|Graham|2006|p=28–31.}}. Txiroenen gorpuak, esklaboenak edo askeenak, estatuarentzat gorrotagarritzat jotzen ziren, eta kriminal exekutatuenak (''noxii'') bezalako leku desohoragarrietan lurperatuak izan zitezkeen. Uste izatekoa da gehienak ''puticuli'' hobietan bota zituztela, hala nola Eskilinoarenak, hirietako edo herrietako mugetatik kanpo, edo kasurik txarrenean estoldetara edo ibaietara botatakoak, edo haien hondakin sakabanatuak. Benetako pobreentzat, eta hilkortasun oso altuko garaietan, hala nola goseteetan edo epidemietan, ehorzketak edo errito minimoko masa-errausketak aukera bakarra izan zitezkeen, agintariek eta ehorz-enpresaburuek aurre egin ahal zieten moduan. Zenbait aditu modernok Erromako behartsuenekiko axolagabetasun apatikoaren adierazgarri gisa ikusten dute hori, gizarte izugarri lehiakor batean{{sfn|Graham|2006|p=28.}}. ===Oinarrizko hobiak=== [[File:Tiles Fishbourne.JPG|thumb|250 px|''Cappuccina'' teilatutako hobietan erabiltzen ziren ''imbrex ''eta ''tegula'' teilatutako hobi baten adibidea. Teila kurbatua ''imbrex'' da.]] Ehorzketa indibidual merkeena hobi soila zen{{sfn|Darby|1932|p=321-359.}}. Hainbat modutan erabili zen Errepublika eta Inperio osoan, batez ere ehorzketarako presio gutxi edo batere ez zegoen lekuetan. Hilobia ekialdetik mendebaldera orientatzen zen gehienetan, eta burua ekialdera begira{{sfn|Small, C. et al.|2007|p=134–135.}}. Batzuetan, erlaitz-teilak erabiltzen ziren (edo ''imbrex ''eta ''tegula'') kutxa formako edo bi isurialdeko zeramikazko hilobi batean giza aztarnak sartzeko eta babesteko, arkeologia modernoan ''alla cappuccina'' izenez ezagutzen dena (monje kaputxino baten kaputxaren antzekoa). Hilotzen omenezko zeremonietan, libazioak egiten ziren hilobiaren zulo batetik hodi edo inbutu bat sartuz, eta zuloz estaltzen zen erabiltzen ez zenean. Sarritan, hilobi-ostilamenduak uzten ziren gorputzarekin batera; toba edo egurrezko burko bat utz zitekeen hildakoaren erosotasunerako{{sfn|Darby|1932|p=321–359.}}{{sfn|Small, C. et al.|2007|p= 126, 132, 134–135.}}. [[File:ML - Ziegelplattengrab.jpg|thumb|250 px|left|Teilaz egindako teilatu lauko hilobia (''tegulae''), K.o IV-V. mendeak, Enns (Austria Garaia). Lauriacum Museoa, Ziegelfeld erromatar hilerria.]] === Etxe formako hilobiak, kolunbarioak eta mausoleoak === Etxe itxurako hilobiak familia aberats eta nabarmenentzat eraikita zeuden, baina kasu gehienetan, erosteko ahalmen txikiagoko familientzat. Sarritan, horma baxuko itxitura batean zeuden, lorategi bat barne zezakeena. Hilobi horien kanpoaldea oso apaingarria izan zitekeen, oinezkoen arreta eta jakin-mina pizteko diseinatua, etxe pribatuetako ''atrium'' erdipublikoen antzera. Gehienek oturuntza-areto apaindua zuten, apalategiak, sukaldeko instalazioak eta harrizko oturuntza-eserlekuak edo toki berezi bat kanpotik eserlekuak ekartzek. Hildakoak horman sartutako sarkofagoetan zetzaten, eta bazegoen errautsetarako edo hila-kutxetarako aldarea. Barruko geletara sartzea senitartekoentzako pribilegioa zen ziurrenik, gehienek bertan euren hilobiak aurreikus zitzaketen, hildako beste senide batzuei eskainitako arduraren ordainetan{{sfn|Gee|2008|p=62–65.}}. Ugazabak askatu zituen esklaboek beren antzinako jabearen abizena eta haien familia-erantzukizun asko hartzen zituzten, eta hilobiaren fatxadan zeudenei beren izenak eta epitafioak ere gehitu zitzaizkien. Honela, edozein oinezkok irakur zezakeen historia dinastikoa. Hilobi-jabe gehienek beren testamentuan xedapenak egiten zituzten familiaren oturuntza eta jaien kostua ordaintzeko, eta horien betetzeak pixkanaka hildakoa "kutsatutako gorputzetik arbaso santu izatera" eraldatuko zuen{{sfn|Gee|2008|p= 61–63.}} [[File:Tesoro di san pietro, sarcofago di giunio basso.JPG|thumb|250 px|Junius Bassusen sarkofagoa, K.o IV. mendekoa, kristau artearen adibide goiztiarra, Itun Zaharreko eta Berriko kalitate handiko eszenekin.]] Mota horretako hilobirik txikienek kutxa formako harlanduzko egiturak zituzten, horma perpendikularrekin. Sabai baxuak zituzten, baina zoruaren mailatik behera hainbat oinetan murgildurik zeuden, baina zutik egoteko adinako altuera zuten. Hormak apainduta zeuden, horma-pintura txikiak, erliebeak eta mosaiko-zorua barne. Egitura mota horri esker, beharren arabera beste solairu batzuk gehi zitezkeen, lurzoruaren gainean edo azpian, errausketa-urnak edo inhumazio-ehorzketa osagarriak edukitzeko. Zenbait kasutan, mosaiko-zoruak kontu handiz kentzen ziren gorpu gehigarri bat lurperatzeko, baina gero mosaikoa berritzen zuten eta honi elikadura-hodi bat gehitzen zitzaion maizter berriarentzat{{sfn|Graham|2006|p=197.}}. Familia aberats eta ospetsuek mausoleo handiak, batzuetan izugarriak, eraiki zituzten. Vatikanoaren ondoko [[Sant'Angelo gaztelua]], jatorrian Hadrianoren mausoleoa, hobekien kontserbatzen dena da, gotorleku bihurtu izanari esker{{sfn|Blagg|1983|p=64–65.}}. Eszipioien hilobi familiarra hilerri aristokratiko batean zegoen, eta K.a. III. mendetik K.a. I. mendera arte erabili zen. Mausoleo handi hark lorategiak, zuhaiztiak, mahastiak eta inguruko baratzeak izan zitzakeen diru-sarrera gehigarri gisa, baita harrera-gelak eta familia-bisitetarako eta oturuntzetarako sukaldeak ere{{sfn|Bodel|2018|p=200–202(k)}}. Batzuek txabola txikiak zituzten, lorezain eta zaintzaile iraunkorrak hartzeko eraikiak, hilobiaren multzoa zaintzeko eta lapurretak saihesteko erabiliak (bereziki han hildakoentzat utzitako elikagai eta edarienak), etxerik gabeko edozein behartsu kanporatzeko eta hildakoen bakea istilu eta kalteen aurka babesteko{{sfn|Heller |1932|p=194.}}. [[File:Domitilla Katakombe fd (10).jpg|thumb|left|250 px|Domitilaren katakonbetan okupatu gabeko nitxo bat, jatorriz kristau familia batek eta haien kideek ale-merkataritzan eta ogiaren ekoizpenean enkargatu zutenak. Multzoak hainbat kilometroko luzera du, lau mailatako sakonera eta 26.000 nitxo baino gehiago ditu.]]Hildako dirudunak sarkofagoetan lurperatu ohi zituzten, baina mausoleo batzuek errausketa-urnak dituzte. Adibide berantiar batzuek ehorzketa pagano, kristau eta tradizionalaren estiloak konbinatzen dituzte. Mausoleo handi askok barruko errauskailuak eta usategi-motako nitxo txikiak (kolunbarioak) zituzten, errauts-kutxatila ugari gordetzeko, itxuraz hilobi etruskoen ereduari jarraituz. Nitxo horiek, seguruenik, maila baxuagoko familiako kideentzat gordeta zeuden, edo esklabo, liberto eta familiaren menpeko beste pertsona batzuentzat. Hobiratze-ehorzketetarako nitxo laukizuzen handiagoak erabiltzen ziren{{sfn|Toynbee|1971|p=113–115.}}. Hirietarako bideak mausoleo txikiagoz inguratuta zeuden, Via Latinako hilobiak esaterako, [[Via Appia|Via Appian]] zehar. Eurisazes okinaren hilobia, oso ospetsu eta itxura handiko hilobia da, Erromako [[Porta Maggiore]]ren kanpoaldean dago, eta K.a. 50-20 urte ingurukoa da. [[Petra|Petrako]] hilobiak{{sfn|Spencer-Gardner|2017|p=1-10.}}, Inperioaren ekialdeko muturrean, labarretan zulatuta daude, batzuk garai inperialeko estilo helenizatuan egindako fatxadekin{{sfn|Strong|1995|p=125.}}. Erromako katakonbak erabat lur azpian egin zituzten. Kristauek erabiltzen zituzten, baina baita erlijio guztiek ere, batez ere judu sekta batzuek. Funtsean, tunel sistema handiak dira Erromaren azpiko arroka bigunean. Oso negozio errentagarria zen hildakoen familiei nitxoak saltzea. Katakonbetako dekorazioan margolanak zeuden, eta horietako askok iraun dute{{sfn|Strong|1995|p=291–296.}}. Kristau garaian, martiri ospetsu baten hilobiaren inguruko ehorzketa desiragarria bihurtu zen, eta hilobi horietan, sarritan katakonba baten gainean aurkitzen zirenak, hilobi-gela handiak sortu zituzten. Horiek hilobi errenkadak zituzten, baina familiaren otorduetarako lekua ere, horrez gero agape festatzat hartzen zirenak. Erromako eliza handi asko hileta-areto gisa hasi ziren, jatorrian enpresa pribatuenak zirenak; Konstantino I.aren familia Erromako Santa Inesen hilobiaren gainean zegoenaren jabea zen{{sfn|Webb|2001|p=249–252}}{{sfn|Blagg|1983|p=65.}}. ====Sarkofagoak==== Hildakoen errautsak jartzen zituzten hileta-urnak pixkanaka sarkofagoek ordezkatu zituzten, ehorzketa ohikoagoa bihurtu zen heinean. K.o. II. eta IV. mendeetakoak sarritan [[Erliebe (eskultura)|erliebeekin]] apainduta zeuden eta irudikatutako eszenak mitologiatik, misterioekin lotutako sinesmen erlijiosoetatik, [[Alegoria|alegorietatik]], historia edo ehiza-eszenetatik edo oturuntzetatik atera ziren. [[File:Sarcophagus four seasons, Musei Capitolini MC1185.jpg|thumb|250 px|right|upright=1.25|K.o. III. mendeko marmolezko sarkofago baten erliebe-panela, Lau Urtaroak eta laguntzaile txikiagoak hildakoen bizitzarako ate baten inguruan irudikatzen dituena{{sfn|Dowling|2004|p=184.}}.]] Sarkofago askok [[Nereida|nereidak]], itsas izaki fantastikoak eta itsasoan zehar Zorioneko uharteen kokapenari erreferentzia egin dezaketen beste itsas irudi batzuk irudikatzen dituzte, hildakoaren erretratu batekin itsas maskor batean{{sfn|Strong|1995|p=125–126, 231.}}. Haur baten sarkofagoak familia-bizitzaren, Kupidoren edo jolasean ari diren haurren irudikapen samurrak erakuts ditzake. Hilobietako inskripzio batzuetan haurtxoak izendaturik daude, eta haien bizitza laburren pasarteak deskribatzen dituzte sarkofagoetan. Haur heldu gisa irudikatzen dira, adina edo testuingurua edozein dela ere, eta inoiz ez jaioberri gisa. Hori zela eta, familiaren oroimenezko ospakizunetan sartuko ziren{{sfn|Carroll|2011|p=100–102.}}. Sarkofago batzuk enkargatuak izan zitezkeen pertsonaren bizitzan zehar eta neurrira eginak izatea bere sinesmenak edo estetika adierazteko. Gehienak seriean ekoiztuak izaten ziren, eta hildakoaren erretratua zutenentzat, haren aurpegia bukatu gabe geratzen zen erosketa egin arte{{sfn|Strong|1995|p=231.}} . ==Hileta eta ehorzketa militarrak == Hildakoekiko gurtza{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}, bereziki garrantzitsua zen beren lanbideengatik heriotza goiztiar batera esposizioan zeuden gizonentzat". ''Pietas'' erromatar balioagatik, soldaduek eroritako lagunak ohoratzeko nahia zuten, nahiz eta gerraren baldintzek tradiziozko errituak behar bezala egitea eragotz zezaketen{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}. Atzerrian borrokan hildako soldaduek, liskarrak abian zituztenean, errausketa edo ehorzketa masiboa jasoko zuten{{sfn|Toynbee|1971|p=55.}}. Egoera ez hain premiatsuetan, banan-banan erraustu eta haien errautsak edukiontzi batean jar litezke, geroago ehorzketa iraunkor batera garraiatzeko{{sfn|Webster|1998|p=280–281.}}. [[File:Gravestone Reburrus Xanten 230.jpg|thumb|left|250 px|Zalditeria germaniarreko soldadu baten hilarria (K.o. I. mendea), [[Xanten]].]] [[Varo|Publio Kintilio Varo]]ren agindupeko erromatar armadak [[Teutoburgeko oihaneko gudua|Teutoburge]]ko basoko guduan porrota jasan zuenean K.o. 9. urtean, soldaduei ez zieten ohorezko oroitzapenik egin, [[Germaniko|Germanikok]] eta bere tropek, urte batzuk geroago, gudu-zelaia aurkitu eta haien gorpuzkinentzako hileta-tumulu bat egin zuten arte{{sfn|Southern|2006|p=296.}}. Inperioko garnizio iraunkorretan, soldadu bakoitzaren soldataren zati bat albo batera utzi eta hileta-gastuetarako batzen zen, janari erritualak, lurperatzea eta oroitzapenak barne{{sfn|Webster|1998|p=267, 280.}}. Eguneroko errutinan gaixotasun edo istripuz hiltzen ziren soldaduei bizitza zibileko erritual berberak ematen zitzaizkien. Soldaduentzako lehen ehorzketa elkarteak Augustoren garaian sortu ziren; Elkarte mota horiek zibilentzat existitzen ziren aspaldi. Beteranoek, zerbitzutik irtetean, funts batean ekarpena egin ondoren, ehorzketa duin bat izango zuten{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}. Inperio osoko hilobiek eta monumentuek kanpamendu jakinetan (castra) kokatutako militarrak eta unitateak dokumentatzen dituzte. Gorpua berreskuratu ezin zenean, heriotza zenotafio batekin ospa zitekeen. Inperio osoko hilarri eta monumentuek kanpamentu jakinetan (''[[castra]]'') kokatutako langileak eta unitate militarrak dokumentatzen dituzte. Gorputza berreskuratu ezin zenean, heriotza [[zenotafio]] batekin oroitu zitekeen. Erromako hilarri militarretako epitafioek soldaduaren izena, jaioterria, maila, unitatea, adina, zerbitzu-urteak eta, batzuetan, beste informazio batzuk ematen dituzte, hala nola oinordekoen izenak. Monumentu landuago batzuetan hildakoari eta haren domina militarrei egiten da erreferentzia edo bere toga motari haren hiritartasuna nabarmentzeko{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}. Zalditeriako soldaduak sarritan etsai zapaldu baten gorputzaren gainean irudikatzen dira, heriotzaren gaineko garaipen sinboliko gisa interpretatzen den irudia{{sfn|Webster|1998|p=280(k)}}. Erromatar Afrikako hileta-monumentu militarrek beste forma batzuk hartzen dituzte: K.o. I. mendean estelak, II.ean aldareak eta III.ean kupulak ([[Tumulu|tumuluak]]). Hilobiak hilerri militarretan biltzen ziren sarritan, kanpalekuaren irteerako errepideetan zehar. Zenturioi batek aukera zuen mausoleo bat eraikitzeko beharrezko dirua lortzea{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}. Buruzagi bat gudan hiltzen bazen, gizonak bere pira edo, zenbait kasutan, zenotafio baten inguruan ibiltzen ziren{{sfn|Toynbee|1971|p=55.}}. == Abandonaturiko gorpuen ehorzketa == Erroman, etxerik gabeko pobreek (''egeni'') kalera botatako janari-hondarrak lortzeko borrokatu behar zuten. Askotan kaleko animaliekin borrokatzen ziren, ez janari-hondarrengatik bakarrik, baita beren bizitzaren azken uneetan harrapari horien biktima ez izateko ere. [[Martzial|Martzialek]] egoera deskribatzen digu poema batean: {{esaera2|''Eta bere azken orduko haria ehunduta dagoenean, eta heriotzaren eguna iristen denean, zeina motelegia iruditu baitzaio, zakurren uluak entzungo ditu inguruan, gorputza irentsi nahian, eta trapuz uxatuko ditu hegazti sarraskijaleak''<ref>Mart. ''Ep''. 10.5.1.f.</ref>.|}} Suetoniok hilotzen abandonuaren errealitatea aipatu zuen, eta animaliek gorpuak lurpetik ateratzeko zuten erraztasuna. Zakur baten adibidea jarri zuen, ahoan giza esku bat zuela, Vespasiano enperadorea zegoen jantokiraino iritsi eta eskua haren oinetan jarri baitzuen<ref>Suet. ''Vesp''. 5.4.</ref>. Maiz gertatzen zen hilotzak bertan behera uztea, pobreenak, gaixoenak, esklaboenak, eta gladiadoreenak zirenak, inork duintasunez lurperatzen ez zituenak eta zakurrak, beleak eta beste animalia batzuk sarraskitzen zituztenak. Gorpu horiek berez gaixotasunak transmititu zitzaketen, ura kutsatu ondoren, gaixotasun kutsagarrien ondorioz hil zirelako, eta ektoparasitoak eta hilotzen fauna sakabanatzen zituztelako. Beste batzuetan, hilotzak hobi komunetan lurperatzen ziren sakontasun gutxian, edo Tiberrera botatzen ziren, animaliek sarbide erraza zuten lekura. Nahi gabeko jaioberriak hiriko leku jakin batzuetan edo simaurtegietan abandonatzen zituzten, eta esklabo-merkatariek batzuk biltzen bazituzten ere, gehienak gosez, hotzez edo txakurren erasoz hiltzen ziren{{sfn|Scobie|1986|p=419}} {{sfn|Briones Dieste|2018|p=75.}}. Baliabiderik gabeko jendearen gorpuzkien azken helmuga Varronek deskribatutako hobi irekiak (''puticuli'') ziren<ref>Varro. ''Ling''. 5.25.5.</ref>. Leku horietan hiriko behartsu eta esklabo guztien gorpuak usteltzen ziren, zabor eta animalia hondarrekin batera{{sfn|Graham|2006b|p=67.}}, baina Dionisio Halikarnasokoaren iritziz, egoera kezkagarriagoa zen epidemia garaietan, ohi ez bezala, hilotzak Tiberrera eta estolda publikoetara botatzen zituztenean<ref>Dion. Hal. ''Ant. Rom.'' 9.67.2, 10.53.2-3.</ref>. Erroman gorpuak kaleetatik ateratzea ''cura urbis'' zerbitzuaren ardura zen, normalean, kargu hori edilen esku zegoen{{sfn|Graham|2006b|p=75.}}. Puteoliko kontzesio-kontratu baten arabera, Errepublikaren amaiera aldera, hilotzak abandonatzen zituztenei isun bat ezartzen zieten. Gorpua kentzeko arduradun baten ezean, ehorztetxearen lana zen, gaizkile exekutatuen, urkatuen eta esklaboen gorpuak kendu behar zituena. Zerbitzu hori monopolio bihurtu zen{{sfn|Bodel|2000|p=129.}}. Gizartean integraziorik ez izateagatik bizitzan nabarmendu ziren pertsonak ere, gizarte-jatorriagatik edo lanbidearen izaera lotsagabeagatik, estigmatizatu egin ziren haien heriotzaren orduan, eta hileta-tratamendu desberdina jaso zuten, gizarte-bazterketa betikotu zuena. Beraz, zenbait hileta-tabu izan ziren gladiadoreei eta ehorzleei dagokienez, odolarekin eta heriotzarekin izan ohi zuten harremanagatik eta hark eragindako kutsaduragatik; eta, gladiadoreen kasuan, haien heriotzaren testuinguru bortitzean gertatzeagatik. Horren adibide bat da Sarsiniako ([[Umbria]]) inskripzio bat, non Horazio Balbusek hilerriko lursail batzuk ematen baitizkie hiriko biztanleei<ref>''CIL'' 11.6528</ref>, baina haietan gladiadoreak (''auctorati'') ezin ziren lurperatu. Modu berean, ''infamia''z leporatutako beste profesional batzuek, esaterako prostitutek, aktoreek, proxenetek, magoek eta abarrek, desabantaila juridikoak eta sozialak zituzten: ehorzketa ukatzea edo hilerri komunalaren kanpoaldean edo bidegurutzeetan lurperatuak izatea, besteak beste. Hilobien kokapen marjinalak adierazten zuen, bizirik zeudenean, hildakoek ere bereizketa soziala jasan zutela. Ondorioz, ehorzketa ukatzeak edo gizartetik kanpo lurperatuak izateak hildakoen komunitatean erabat sartzea eragozten zien pertsona horiei, eta horrek bizitzan zuten posizioa beste munduan izango zutenarekin parekatzen zuen: beti egongo ziren gizartetik kanpo, bizirik nahiz hilda egon{{sfn|Alfayé|2009|p=188.}} . Ehorzketa ukatu zitzaien gorpuak ''sessorium''ean uzten ziren animalia basatien eta klimaren mende. Kategoria horretan sartzen ziren suizidak (bereziki urkatutakoak), publikoki eraildako kriminalak baita enperadoreak agindutako beste edozein pertsona ere{{sfn|Retief, F.; Cilliers, L|2010|p=135.}} . == Nekropolien garbiketak == Hilobi familiarrak leku sakratuak bilakatzen ziren, hileta-errituak behar bezala bete ondoren. Bertan hildakoen gorpuzkiek atseden hartzen zuten eta urtero festak egiten ziren haien oroimenez, euren espirituak lasai eta pozik izateko. Ohikoa zen pentsatzea haiek gehiago eskertzen zituztela maiz egindako bisitak, haien oroipenez, noizbehinkako ospakizun garestiak baino. Kontuan hartuz, hilobien barrualdea freskoekin, estukoekin eta mosaikoekin apainduta egoten zela ospakizunetarako espazio erakargarria eskaintzeko, eta hildakoei zor zitzaien begiruneagatik eta hileta-panteoia etengabe bisitatzeagatik, toki horiek garbi zeudela esan daiteke. Higiene-neurri horiek nabariagoak ziren familiakoak ez ziren pertsonekin partekatutako espazioetan, hala nola kolunbarioetan eta katakonbetan{{sfn|Gee|2008|p=53.}}. Zenbait hileta-inskripziok ondorengo bizitza eta pizkundea esplizituki aipatzen zituzten arren, hilobietako praktika erritualek hildakoari berari zuzenduta zeudela dirudi. Hileta-inskripzio, grafiti eta arkitektura judu-kristau eta erromatarren bidez adierazten den sentimendu orokorra hildakoen ongizatearen kezka eta ardura da. Hildakoek mantenurako eta babeserako opariak jasotzen zituzten, eta hainbat inskripzio eta grafitik hildakoei ausartak izatera eta haien hilobia asaldatzen zuen edonori mehatxatzeko deia egiten zieten. Hainbat hilobitan aurkitutako burkoek hildakoen gorputz-erosotasunarekiko kezka adierazten dute. Opari eta zerbitzu hauek hildakoei eman eta egiten zitzaizkien, hildakoari opariak emateak hildakoen eta bizidunen arteko lotura sozialak sendotzen zituelako{{sfn|De Hemmer|2018|p=364.}}. Erromako hilobiak ez ziren hildakoentzat soilik. Erritualaren eta oroipenaren zentroak ziren. Familiak, senideak, lagunak edo hileta-klubeko kideek hilobiak zaindu eta bisitatzen zituzten eta hildakoarekin afaldu eta edari bat partekatzen zuten. Hilobiak biziguneak ziren, tokiko komunitatearen edo familiaren arteko harremanen parte{{sfn|Ackers|2018|p=128.}}. Batzuetan, hileta-monumentuen eraikuntza, mantenua eta zaintza fideikomisoz antolatzen zituzten. Honekin, testamentugile erromatarrak, batez ere, euren oroipena sustatu eta abizenen jarraipena bermatu nahi izaten zuten{{sfn|Bodel|1997|p=24.}}. Hilerri erromatarrak, askotan, errepide nagusietan zehar kokatzen ziren, hildakoei ohorea egingo zieten pertsonek ere parte har zezaten. Izan ere, hain ziren publikoak, Martzialen esanetan<ref>Mart. ''Ep''. 1.34.8.</ref>, non zarpailak, eskaleak eta prostitutak hilobi abandonatuetan bizi baitziren{{sfn|Graham|2006|p=22., 23}}. Litekeena da, halaber, hilobi haietan hildakoen omenezko zeremoniak egiten jarraitu arren, gizartearen txiroenek etengabe okupatzea, familiaren oniritziarekin, kontserbazio egoera ezin hobean edukitzearen truke. Hilobi motak aldatzean bigarren eta hirugarren mendeetan zehar, Errepublika garaikoak eta hasierako inperioarenak suntsitu eta lurperatu egin ziren, geroko hilobietako zimenduen gisa erabiltzeko; Salariako hilerrian, esaterako, lurperatze berriak gutxi ziren, eta eskualdeko monumenturik nabarmenena, L. Paetus eta bere arrebaren mausoleoa zen, erdi lurperatuta, non tunelak egin zituzten bere barneko korridorean ''lokuli''ak instalatzeko{{sfn|Bodel|2014|p=180.}}. Garai horretako egitura berririk handienak ''Via Salaria''-ko katakonbak ziren. Pentsatzekoa da, beraz, katakonbetako zaintza ehortz-elkarteen ardura zela, eta eraikina itxia izatean, eskaleek ez zutela haietan sarbiderik izango. ==Geroko bizitza== ===Erlijioa=== Auzokide etruriarrek bezala, erromatarrek ere sakonki errotuta zeukaten arima indibidualak heriotzatik bizirik irauten zuela. Ahal zuten guztia egin zuten hildakoei hilobian eroso sentitzen laguntzeko. Badirudi hainbat sinesmen eta ohitura mantendu zirela, nahiko desberdinak baina etorkizuneko bizimoduarekin bat zetozenak. Epitafio eta irudikapen eskultoriko batzuek iradokitzen dutenez, hildakoak Ama Lur onbera baten baitan hartzen zuten atseden. Banakoen arimak ''Manes'' jainkoak bezala ezagutzen ziren azpimunduko (''dii inferii'') jainkoen bereizi gabeko multzo batean elkartzen zirela uste bazen ere, hileta-ostilamenduaren hornikuntza izendatzeak zera esan nahi du, gutxienez batzuek uste zutela ezaugarri, behar eta lehentasun pertsonalak arimarekin batera bizi zirela, gorputzean, hilobiaren iluntasuneko errautsetan, edo haren heriotza negar egiten zutenen oroitzapenetan. [[File:Epitaph des Marcus Caelius.JPG|thumb|right|250 px|<small>Marko Zelio zenturioiaren zenotafioa, 18. legiokoa, bi libertoak alboetan zituela. 30 urte baino gehiagoko ezohiko zerbitzu luze eta kondekorazio militar kopuru ikaragarriaren ondoren, Marko Zeliok Teutoburgoko basoko guduan hil zen. Inskripzioak bere libertoen hezurrak zenotafioan lurperatzeko baimena ematen du, Marcoren anaiak egin zuena<ref>''CIL'' 13. 8.648</ref></small>]]Erromatar mitologiaren kontakizunek arima (''anima'') hilezkor gisa deskribatzen dute, eta hildakoak azpimunduko epaimahai baten aurrean epaituz, ongia egin zutenak [[Eliseo Zelaiak|Eliseo Zelaietara]] eta gaizkia egin zutenak [[Tartaro (mitologia)|Tartarora]] bidaliz{{sfn|Foutz|2000|p=1}}. Ez dago argi antzinakoak, iraunkorrak eta zabalduak sinesmen horiek izan zitezkeela; dirudienez, horietan greziar mitologiak eta greziar-erromatar misterioek eragin zuten. Estoikoek eta epikurearrek arima ezaugarri material bat zela adierazi zuten, hil zenean bere gorputzetik ateratakoa bizi-indar unibertsal batekin elkartzeko. Hil ondoren arimak irauteko sinesmena nabaria da etxeko praktiketan eta arbasoen gurtzan. Horietan guztietan elikatzen, asetzen eta eusten dute arima izpiritu ezagun gisa, oraindik nortasun, nortasun batez barneratua. Bera zaintzen dutenek arbaso jainkotzat hartzen dute, eta ez ''Manes'' jainko itzaltsuetako bat bezala. Heriotzaren ondoren, uste zen arima batek irauten zuela, eta horrela adierazten zen etxeko praktiketan eta arbasoak gurtzan. Horietan guztietan elikatu, asebete eta sostengatzen zuten hildakoaren arima, oraindik ere identitate eta nortasunez josita dagoen espiritu familiarra bailitzan. Zaintzen zutenek, jainkozko arbaso bat bezala tratatzen zuten, eta ez ''Manes'' iluntasuneko jainko bat bezala{{sfn|Toynbee|1971|p=33-35, 62.}}. Badirudi greko-erromatar misterioek hilezkortasuna iniziatuei bakarrik agintzen zietela. Erlijio esoterikoaren forma ezagunek erromatar, egiptoar, eta mesopotamiar mitologia eta astrologia konbinatzen zituzten, euren iniziatuen aurrerapena ilargiaren, eguzkiaren eta izarren eskualdeen bidez deskribatuz. Hasi gabekoak atzean geratzean, lurra oinaze leku bihurtu zen. Dohatsuaren ondorengo bizitzaren irudikapen arruntak atsedena, zeruko oturuntza eta Jainkoaren edo Jupiterren ikuspegia ziren{{sfn|Foutz|2000|p=1}}. Emakumezkoek [[Zeres (mitologia)|Zeres]] jainkosaren errituak jarraituz geroko bizitza bat izatea espero zuten. Erritu horiek, ziurrenik, [[Demeter]]ren [[Eleusistar Misterioak|Eleusistar Misterio]]etan oinarritzen ziren{{sfn|Spaeth|1996|p=60–61, 66.}}<ref>Cic. ''Leg.'' 2.36.</ref>. ===Filosofia=== Erromatar filosofiaren korronte nagusiak, estoizismoak esaterako, hilkor guztien heriotzaren ezinbestekotasunaren kontenplazioa eta onarpena defendatzen zituen. {{esaera2|''Batzuk geratu egin behar dira eta beste batzuk joan, gurekin daudenekin beti alai egonda, baina ez gu damututa joaten direnengatik''<ref>[https://archive.org/details/epictetus-robin-waterfield-the-complete-works-handbook-discourses-and-fragments-2022/page/270/mode/2up?view=theater Epict. ''Diss''. 3.24.11]</ref>.|}} Mingostasunez deitoratzea gauzen izaera ez hautematea eta ez onartzea da. Epiktetok maite zituen pertsonak pitxer edo kristalezko kopa bezala ikustea sustatzen zuen, izpiritua nahasi gabe hautsi eta gogora zitekeena, {{esaera2|''hilkor bat maitatzea zurea ez den zerbait maitatzea baita. Eman dizute oraingoan, ez betirako. Pikuekin gertatzen den moduan, urteko urtaro jakin batean hazten dira, baina neguan irrikatzen badituzu, tontoa zara''<ref>Epict. ''Diss''. [https://archive.org/details/epictetus-robin-waterfield-the-complete-works-handbook-discourses-and-fragments-2022/page/278/mode/2up?view=theater 3.24.86].</ref>.|}}Ez dago benetako adostasunik, behin bizirik iraun duten testu eta epitafio erromatarren artean, pertsona bati heriotzaren ondoren gertatutakoari buruz, ezta ondorengo bizitzaren existentziari buruz ere. [[Plinio Zaharra]]k bere [[Natur Historia (Plinio)|Naturalis Historian]] dio gehienek uste dutela heriotzaren ondoren jaio aurretik izandako sentiberatasun ezaren egoerara itzultzen dela, baina onartzen du, mespretxuz bada ere, badirela arimaren hilezkortasunean sinesten dutenak. [[Seneka Gaztea]] ez zen hain koherentea izan, bi ideiak argudiatuz; Heriotzak erabateko suntsipena eragin zuela adierazten zuen eta, aldi berean, gorputzaren kartzelatik ihes egin ondoren izpirituaren nolabaiteko biziraupenaz hitz egiten zuen{{sfn|Motto|1955|p=187–189.}}. [[Kornelio Tazito|Tazito]]k, ''Agricola''-ren amaieran, Pliniorenaren kontrako iritzia du, eta baieztatzen du jakintsuek uste dutela izpiritua ez dela gorputzarekin hiltzen, nahiz eta beren-beregi jainkozaleei erreferentzia egiten dion arren, hau da, [[Eliseo Zelaiak|Elisio zelaien]] ideia mitologikoari.{{DEFAULTSORT:Roman Funerals And Burial}} == Oharrak == {{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh}} == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|3}} == Bibliografia == * {{Erreferentzia|izena=S|abizena=Alfayé|urtea=2009|izenburua=Sit tibi terra gravis: magical-religious practices against restless dead in the Ancient World|orrialdeak=181-216. or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.researchgate.net/publication/370629644_SIT_TIBI_TERRA_GRAVIS_MAGICAL-RELIGIOUS_PRACTICES_AGAINST_RESTLESS_DEAD_IN_THE_ANCIENT_WORLD|aldizkaria=Formae mortis: el tránsito de la vida a la muerte en las sociedades antiguas|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=D. E|abizena=Angelucci|urtea=2008|izenburua=Geoarchaeological insights from a Roman age incineration feature (ustrinum) at Enconsta de Sant'Ana (Lisbon, Portugal),|orrialdeak=2624-2633 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Journal of Archaeological Science|alea=9|zenbakia=35|issn=0305-4403|doi=10.1016/j.jas.2008.04.020|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=H .I|abizena=Ackers|urtea=2018|izenburua=The face of the deceased: portrait busts in Roman tombs|orrialdeak=121-147|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/31578925/The_face_of_the_deceased_portrait_busts_in_Roman_tombs_Chapter_6_in_Z_Newby_and_R_Toulson_eds_2018_The_Materiality_of_Mourning_Routledge|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Arce|urtea=2000|izenburua=Imperial funerals in the Late Roman Empire: Change and Continuity|orrialdeak=115-122. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Rituals of Power; from Late Antiquity to the Early Middle Ages|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1163/9789004477551_008|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Auguet|urtea=1994|izenburua=Cruelty and Civilization: The Roman Game|orrialdeak=246|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780203389072|doi=https://doi.org/10.4324/9780203389072|sartze-data=2024-11-26}} * {{Erreferentzia|izena=G|abizena=Bagnani|urtea=1956|izenburua=Encolpius Gladiator Obscenus|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Classical Philology|alea=1|zenbakia=51|issn=|doi=10.1086/363980|s2cid=162196829|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Bendlin|urtea=2011|izenburua=Associations, funerals, sociality, and Roman law: The collegium of Diana and Antinous in Lanuvium (CIL 14.2112) reconsidered|orrialdeak=90|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/1821169/Associations_funerals_sociality_and_Roman_law_the_collegium_of_Diana_and_Antinous_in_Lanuvium_CIL_14_2112_reconsidered|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Berman, L. M. et al|urtea=2003|izenburua=Arts of Ancient Egyp|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/artsofancientegy0000free/page/210/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-87846-661-4|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=F|abizena=Bernstein|urtea=2007|izenburua=Complex Rituals: Games and Processions in Republican Rome|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/9780470690970.ch16|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch16|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=T|abizena=Blagg|urtea=1983|izenburua=Architecture|orrialdeak=39 or|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/handbookofromana00mart/page/n5/mode/2up?view=theater|aldizkaria=A Handbook of Roman Art|alea=|zenbakia=|isbn=0714822140|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2018|izenburua=Roman Tomb Gardens|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.cambridge.org/core|aldizkaria=Gardens of the Roman Empire|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|10.1017/9781139033022|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2014|izenburua=The life and death of ancient Roman cemeteries. Living with the dead in imperial Rome|orrialdeak=177-195. or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/10497621/The_life_and_death_of_ancient_Roman_cemeteries_Living_with_the_dead_in_imperial_Rome_2014|aldizkaria=Reconstruction and the Historic City: Rome and Abroad - an interdisciplinary approach|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-29}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2008|izenburua=From Columbaria to Catacombs: Collective Burial in Pagan and Christian Rome|orrialdeak=177-242 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Commemorating the Dead: Texts and Artifacts in Context. Studies of Roman, Jewish and Christian Burials|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1515/9783110211573.3.177|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2004|izenburua=The Organization of the Funerary Trade at Puteoli and Cumae|orrialdeak=149-170. or|hizkuntza=en|data=2004 |url=https://www.academia.edu/4927300/The_Organization_of_the_Funerary_Trade_at_Puteoli_and_Cumae_2004|aldizkaria=Libitina e dintorni (Libitina 3)|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2000|izenburua=Dealing With The Dead. Undertakers, Executioners and Potter's Fields in Ancient Rome|orrialdeak=128-153 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.taylorfrancis.com/chapters/edit/10.4324/9780203452950-18/dealing-dead|aldizkaria=Death and Disease in the Ancient City|alea=|zenbakia=|isbn=9780203452950|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=L|abizena=Bodel|urtea=1997|izenburua=Monumental Villas & Villa Monuments|orrialdeak=33|hizkuntza=en|data=|url=https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-roman-archaeology/article/abs/monumental-villas-and-villa-monuments/367966176965683BD03A196607DA240A https://www.academia.edu/2389305/Monumental_Villas_and_Villa_Monuments_1997 33 orr.|aldizkaria=Journal of Roman Archaeology|alea=|zenbakia=10|issn=|doi=10.1017/S1047759400014719 |sartze-data=2024-12-09}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=1994|izenburua=Graveyards and Groves: a study of the Lex Lucerina|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/3778499/Graveyards_and_Groves_A_Study_of_the_Lex_Lucerina_1994|aldizkaria=American Journal of Ancient History|alea=|zenbakia=|issn=|doi=10.1353/jla.2013.0004|sartze-data=2024-11-29}} * {{Erreferentzia|izena=S. E|abizena=Bond|urtea=2013|izenburua=Mortuary Workers, the Church, and the Funeral Trade in Late Antiquity|orrialdeak=131-151. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Journal of Late Antiquity|alea=1|zenbakia=6|issn=|doi=10.1353/jla.2013.0004|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=B. E|abizena=Borg|urtea=|izenburua=Painted Funerary Portraits|orrialdeak=14 or|hizkuntza=en|data=|url=https://escholarship.org/uc/item/7426178c|aldizkaria=Ucla Encyclopedia of Egyptology|alea=1|zenbakia=1|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=V|abizena=Briones Dieste|urtea=2018|izenburua=La antigua Roma y las zoonosis|orrialdeak=71-80 or|hizkuntza=es|data=|url=|aldizkaria=Revista Complutense de Ciencias Veterinarias|alea=2|zenbakia=12|issn=1988-2688|doi=https://doi.org/10.5209/rccv.60895|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=D. T|abizena=Brisbane|urtea=2007|izenburua=Childbirth in ancient Rome: from traditional folklore to obstetrics|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=ustralian and New Zealand Journal of Obstetrics and Gynaecology|alea=2|zenbakia=47|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=C|abizena=Bruun|urtea=2014|izenburua=Slaves and freed slaves|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=The Oxford Handbook of Roman Epigraphy|alea=|zenbakia=|isbn=978–0–19–533646–7|doi=https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780195336467.001.0001 |sartze-data=2024-12-07}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Cagnat|urtea=1975|izenburua=Inscriptiones Graecae ad res Romanas pertinentes|orrialdeak= |hizkuntza=la|data=|url=https://archive.org/details/inscriptionesgra0004unse/page/n7/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-89005-075-9|doi=|sartze-data=2024-12-07}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Carroll|urtea=2011|izenburua=Infant Death and Burial in Roman Italy|orrialdeak=99-120.|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=10.1017/S1047759400003329|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Carroll|urtea=2006|izenburua=Spirits of the dead: Roman funerary commemoration in Western Europe|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1093/oso/9780199291076.001.0001|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=T|abizena=Cornell |urtea=1995|izenburua=The beginnings of Rome : Italy and Rome from the Bronze Age to the Punic Wars (c. 1000–264 BC)|orrialdeak=507|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=978—0—415—-01596—7|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=D|abizena=Counts|urtea=1996|izenburua=Regum Externorum Consuetudine: The Nature and Function of Embalming in Rome|orrialdeak=189-202 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Classical Antiquity|alea=2|zenbakia=15|issn=|doi=10.2307/25011039|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Corbeill|urtea=2004|izenburua=Nature Embodied: Gesture in Ancient Rome|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/j.ctv39x7k6=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=978-0-691-18780-8|doi=|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=N|abizena=Crummy|urtea=2010|izenburua=Bears and Coins: The Iconography of Protection in Late Roman Infant Burials|orrialdeak=37-93. or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.cambridge.org/core/journals/britannia/article/bears-and-coins-the-iconography-of-protection-in-late-roman-infant-burials/79E5EC1281AEF75B623B2B2545F98EA2/share/998942654015557d06ea72351e0b087e7dffff7d|aldizkaria=Britannia|alea=|zenbakia=41|issn=0068-113X|doi=10.1017/S0068113X1000005X|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Darby|urtea=1932|izenburua=remation and Burial in the Roman Empire|orrialdeak=321-359 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=The Harvard Theological Review|alea=4|zenbakia=25|issn=|doi=10.1017/S0017816000021313|jstor=1508378|s2cid=162194875|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=V|abizena=Dasen|urtea=2011|izenburua=Childbirth and Infancy in Greek and Roman Antiquity|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=A Companion to Families in the Greek and Roman Worlds|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9781444390766.ch18|sartze-data=2024-11-28}} * {{Erreferentzia|izena=V|abizena=Dasen|urtea=2010|izenburua=Wax and Plaster Memories. Children in Elite and Non-Elite Strategies|orrialdeak=109-145. or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/3813488/Wax_and_Plaster_Memories_Children_in_Elite_and_Non_Elite_Strategies|aldizkaria=Children, Memory, and Family Identity in Roman Culture, Oxford, Oxford University Press|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=G. A. K|abizena=De Hemmer|urtea=2018|izenburua=Mortuary Rituals|orrialdeak=353-369 or|hizkuntza=en|data=|url=https://academic.oup.com/edited-volume/28032/chapter-abstract/211912281?redirectedFrom=fulltext&login=false|aldizkaria=The Oxford Handbook of Early Christian Ritual|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780198747871.001.0001|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Dowling|urtea=2004|izenburua=A Time to Regender: The Transformation of Roman Time|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.researchgate.net/publication/233668915_A_Time_to_Regender_The_Transformation_of_Roman_Time|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=10.1163/156852403322849224|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Duncan Jones|urtea=1974|izenburua=The Economy of the Roman Empire: Quantitative Studies|orrialdeak=440|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/economyofromanem0000dunc|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=521249708|doi=|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=P. T|abizena=Eden|urtea=1963|izenburua=Venus and the Cabbage|orrialdeak=448-459|hizkuntza=en|data=|url=https://philpapers.org/rec/EDEVAT-2|aldizkaria=Hermes|alea=4|zenbakia=91|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-29}} * {{Erreferentzia|izena=D. S|abizena=Erker|urtea=2011|izenburua=Gender and Roman funeral ritual|orrialdeak=40-60 or|hizkuntza=en|data=|url= https://www.academia.edu/3516239/2011_Gender_and_Roman_funeral_ritual_in_V_Hope_J_Huskinson_Hrsg_Memory_and_Mourning_in_Ancient_Rome_Oxbow_40_60 |aldizkaria=Memory and Mourning in Ancient Rome|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=H|abizena=Etcheto|urtea=2012|izenburua=Les Scipions. Famille et pouvoir à Rome à l’époque républicaine|orrialdeak=905-907 or|hizkuntza=fr|data=|url=https://www.persee.fr/doc/rea_0035-2004_2014_num_116_2_5904_t19_0905_0000_4|aldizkaria= Revue des Études Anciennes|alea=2|zenbakia=116|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Fejfer|urtea=2008|izenburua=Roman Portraits in Context|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=url=https://books.google.com/books?id=VdVMMTGDzK4C&pg=PA24|title=Roman Portraits in Context|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=978-3110209990|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Fless, F.; Moede, K|urtea=2007|izenburua=Music and Dance: Forms of Representation in Pictorial and Written Sources|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=2007|url=|aldizkaria=A Companion to Roman Religion|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch18|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=H|abizena=Flower|urtea=2006|izenburua=Ancestor Masks and Aristocratic Power in Roman Culture|orrialdeak=442|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780198150183|doi=https://doi.org/10.1093/oso/9780198150183.001.0001 |sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=S. D|abizena=Foutz|urtea=2000|izenburua=Death and the Afterlife in Greco-Roman Religion|orrialdeak=|hizkuntza=en|data=|url=http://www.theologywebsite.com/history/afterlife.shtml|aldizkaria=Theology Website|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=W. W|abizena=Fowler|urtea=1912|izenburua=Mundus Patet. 24th August, 5th October, 8th November|orrialdeak=25-33 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/295939|aldizkaria=The Journal of Roman Studies|alea=|zenbakia=2|issn=|doi=https://doi.org/10.2307/295939|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=B. W|abizena=Frier|urtea=2008|izenburua=Demography|orrialdeak=1161 or|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/the-cambridge-ancient-history-vol.-11/page/n1/mode/2up|aldizkaria=The Cambridge Ancient History XI: The High Empire, A.D. 70–192|alea=|zenbakia=XI|isbn=-13 978-0-521-26335-1 |doi=10.1111/j.1479-828X.2007.00691.x|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Gee|urtea=2008|izenburua=From Corpse to Ancestor: The Role of Tombside Dining in the Transformation of the Body in Ancient Rome|orrialdeak=59-68|hizkuntza=en|data=|url=https://searchworks.stanford.edu/view/7649677|aldizkaria=The Materiality of Death. Bodies, burials, beliefs|alea=|zenbakia=|isbn=9781407302577|doi=|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Graham, E. J. et al.|urtea=2018|izenburua="Pars Pro Toto" and Personhood in Roman Cremation Ritual: New Bioarchaeological Evidence for the Rite of "Os Resectum"|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://journals.upress.ufl.edu/bioarchaeology/article/view/816|aldizkaria=Bioarchaeology International|alea=4|zenbakia=2|issn=|doi=https://doi.org/10.5744/bi.2018.1026|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=E. J|abizena=Graham|urtea=2014|izenburua=Living through the dead|orrialdeak=|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Burial and commemoration in the Classical world, Studies in funerary archaeology|alea=|zenbakia=5|issn=|doi=10.15291/misc.602|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=E. J|abizena=Graham|urtea=2006|izenburua=The burial of the urban poor in Italy in the late Roman Republic and early Empire|orrialdeak=124 or |ISBN=1-84171-995-1|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/38283860/Graham_E_J_2006_The_burial_of_the_urban_poor_in_Italy_in_the_late_Roman_Republic_and_early_Empire_BAR_Int_Series_1565_Oxford_Archaeopress|aldizkaria=BAR Int. Series 1565|alea=|zenbakia=|isbn=1-84171-995-1 |doi=|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=E|abizena=Graham|urtea=2006b|izenburua=Discarding the Destitute: Ancient and Modern Attitudes Towards Burial Practices and Memory Preservation Amongst the Lower Classes of Rome|orrialdeak=57-72 or|hizkuntza=en|data=|url=http://trac.org.uk/pubs/trac2005/TRAC2005_57-72/|aldizkaria=Theoretical Roman Archaeology Journal|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.16995/TRAC2005_57_72|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Haensch|urtea=2007|izenburua=Inscriptions as Sources of Knowledge for Religions and Cults in the Roman World of Imperial Times|orrialdeak=176-187|hizkuntza=en|data=|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/book/10.1002/9780470690970|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780470690970|doi=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/book/10.1002/9780470690970|sartze-data=2024-12-07}} * {{Erreferentzia|izena=K|abizena=Hasegawa|urtea=2006|izenburua=The ‘Familia Urbana’ during the Early Empire|orrialdeak=115 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=ills. 28|isbn=1841718769, 9781841718767|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=W|abizena=Harris|urtea=1994|izenburua=Child-Exposure in the Roman Empire|orrialdeak=22 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/300867|aldizkaria=Society for the Promotion of Roman Studies|alea=|zenbakia=84|issn=|doi=https://doi.org/10.2307/300867|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=S|abizena=Heid|urtea=2007|izenburua=The Romanness of Roman Christianity|orrialdeak=408. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=A Companion to Roman Religion|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch28|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Heller|urtea=1932|izenburua=Burial Customs of the Romans|orrialdeak=193-197 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/4339101|aldizkaria=The Classical Weekly|alea=24|zenbakia=25|issn=|doi=10.2307/4339101|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Heskel|urtea=1994|izenburua=The World of Roman Costume|orrialdeak=272 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Wisconsin Studies in Classics|alea=|zenbakia=|isbn=0299138542, 9780299138547|doi=|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=K|abizena=Hopkins|urtea=1983|izenburua=Death and Renewal|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=II.|zenbakia=|isbn=9780511552663|doi=https://doi.org/10.1017/CBO9780511552663|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=H. W|abizena=Horsnaes|urtea=2002|izenburua=The Cultural Development in Northwestern Lucania c. 600–274 BC|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://docslib.org/doc/6264761/the-cultural-development-in-north|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=88-8265-194-0|doi=|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Humm|urtea=2004|izenburua=Le mundus et le Comitium : représentations symboliques de l’espace de la cité|orrialdeak=2-10 or|hizkuntza=fr|data=|url=https://shs.cairn.info/revue-histoire-urbaine-2004-2-page-43?lang=fr|aldizkaria=Histoire urbaine|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.3917/rhu.010.0043|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Johnson|urtea=1997|izenburua=Pagan-Christian Burial Practices of the Fourth Century: Shared Tombs?|orrialdeak=37-58 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/4116162/Pagan_Christian_Burial_Practices_of_the_Fourth_Century_Shared_Tombs|aldizkaria=Journal of Early Christian Studies|alea=|zenbakia=5|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=D. G|abizena=Kyle|urtea=2007|izenburua=Sport and Spectacle in the Ancient World|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/sportspectaclein0000kyle/page/n5/mode/2up|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=978-0-631-22970-4|doi=|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=D. G|abizena=Kyle|urtea=1998|izenburua=Spectacles of Death in Ancient Rome=|orrialdeak=288|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.es/books/about/Spectacles_of_Death_in_Ancient_Rome.html?id=1GYH63-fARUC&redir_esc=y|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0415248426, 9780415248426|doi=|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=G. B|abizena=Lavery|urtea=1971|izenburua=Cicero’s “Philarchia” and Marius|orrialdeak=133-142 or|hizkuntza=en|data=|url=http://www.jstor.org/stable/642646|aldizkaria=Greece & Rome|alea=2|zenbakia=18|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=Y|abizena=Le Bohec|urtea=2001|izenburua=The Imperial Roman Army|orrialdeak=|hizkuntza=en|data=|url=https://www.routledge.com/Imperial-Roman-Army/LeBohec/p/book/9780415222952|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-415-22295-8|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=R. G|abizena=Lewis|urtea=1993|izenburua=Aufstieg und Niedergang der römischen Welt|orrialdeak= |hizkuntza=de|data=|url=https://www.degruyter.com/serial/anrw-b/html#volumes|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=J. N|abizena=Lightstone|urtea=2007|izenburua=Roman Diaspora Judaism|orrialdeak=345-357 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=A Companion to Roman Religion|alea=25|zenbakia=|isbn=9781405129435|doi=10.1002/9780470690970|sartze-data=2024-12-07}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Linderski|urtea=1986|izenburua=Aufstieg und Niedergang der römischen Welt|orrialdeak= |hizkuntza=de|data=|url=https://www.degruyter.com/serial/anrw-b/html|aldizkaria=Wolfgang Haase|alea=3|zenbakia=16|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Lindsay|urtea=2000|izenburua=Death-pollution and funerals in the City of Rome|orrialdeak=152–173. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Death and Disease in the Ancient City|alea=|zenbakia=|isbn=9780203452950|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=I|abizena=Morris|urtea=1992|izenburua=Death-ritual and Social Structure in Classical Antiquity|orrialdeak=264|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.com/books?id=Uyrr1dqhJcAC&dq=%22The+most+famous+grave+goods+from+antiquity+must+be+Charon%27s+obols%22&pg=PA105|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0521376114, 9780521376112|doi=|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=A. L|abizena=Motto|urtea=1955|izenburua=Seneca on Death and Immortality|orrialdeak=3|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/i365862|aldizkaria=The Classical Journal|alea=4|zenbakia=50|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-26}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Muirhead, James; Clay, Agnes Muriel|urtea=1911|izenburua=Patron and Client|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.britannica.com/ |aldizkaria=Encyclopædia Britannica|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=D|abizena=Noy|urtea=2000 |izenburua=Building a Roman Funeral Pyre|orrialdeak=30-45 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Antichthon |alea=|zenbakia=34|issn=0066-4774|doi=10.1017/S0066477400001167|s2cid=148342868||sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=D|abizena=Nuzzo|urtea=2000|izenburua=Amulet and grave in late antiquity: some examples from Roman cemeteries|orrialdeak=249–255. or|hizkuntza=en|data=|url=https://api.semanticscholar.org/CorpusID:222495595|aldizkaria=Burial, Society and Context in the Roman World|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=N|abizena=Pilkington|urtea=2013|izenburua=Growing Up Roman: Infant Mortality and Reproductive Development|orrialdeak=35 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/43829415|aldizkaria=The Journal of Interdisciplinary History|alea=1|zenbakia=44|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=S|abizena=Price|urtea=1998|izenburua=Religions of Rome|orrialdeak=478|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0521316820|doi=|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=T. H|abizena=Price|urtea=1978|izenburua=Cults and Representations of the Greek Nursing Deities|orrialdeak=241 or|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.es/books/about/Kourotrophos.html?id=_tMUAAAAIAAJ&redir_esc=y|aldizkaria=Dutch Archaeological and Historical Society: Studies of the Dutch Archaeological and Historical Society|alea=|zenbakia=|isbn=9004052518, 9789004052512|doi=|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=B|abizena=Reay|urtea=2005|izenburua=Agriculture, Writing, and Cato’s Aristocratic Self-Fashioning|orrialdeak=331-361 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Classical Antiquity|alea=2|zenbakia=24|issn=|doi=https://doi.org/10.1525/ca.2005.24.2.331|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Retief, F.; Cilliers, L|urtea=2010|izenburua=Burial customs and the pollution of death in ancient Rome: procedures and paradoxes|orrialdeak=128-146 or|hizkuntza=en|data=|url= https://www.researchgate.net/publication/315097294|aldizkaria=Acta Theologica|alea=|zenbakia=|issn=|doi=DOI: 10.4314/actat.v26i2.52569|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=O. F|abizena=Robinson|urtea=1975|izenburua=he Roman Law on Burials and Burial Grounds|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=1975|url=https://www.jstor.org/stable/44026221|aldizkaria=Irish Jurist|alea=1|zenbakia=10|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-09}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Roland|urtea=1994|izenburua=Cruelty and Civilization: The Roman Game|orrialdeak=246|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780203389072|doi=doi.org/10.4324/9780203389072|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=P|abizena=Roncoroni|urtea=2001|izenburua=nterpreting Deposits: Linking Ritual with Economy|orrialdeak=152 or|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.es/books/about/Interpreting_Deposits.html?id=q6utnsIA8vcC&redir_esc=y|aldizkaria=Papers on Mediterranean Archaeology|alea=|zenbakia=|isbn=9036712971, 9789036712972|doi=|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Rüpke|urtea=2007|izenburua=Religion of the Romans|orrialdeak=350|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0745630146, 9780745630144|doi=https://doi.org/10.1017/CCO9781139025973|sartze-data=2024-11-28}} * {{Erreferentzia|izena=L|abizena=Rutgers|urtea=2013|izenburua=Cemeteries and Catacombs|orrialdeak=497-521 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=The Cambridge Companion to Ancient Rome|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1017/CCO9781139025973|sartze-data=2024-11-29}} * {{Erreferentzia|izena=M. R|abizena=Salzman|urtea=2007|izenburua=Religious ''koine'' and Religious Dissent|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=A Companion to Roman Religion|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch9|sartze-data=2024-11-26}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Scheid|urtea=2007|izenburua=Sacrifices to Gods and Ancestors|orrialdeak=264-270|hizkuntza=en|data=|url=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch19|aldizkariaA Companion to Roman Religion=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Scobie|urtea=1986|izenburua=Slums, Sanitation, and Mortality in the Roman World|orrialdeak=399-433 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Klio|alea=|zenbakia=68|issn=|doi=https://doi.org/10.1524/klio.1986.68.68.399|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=A. V|abizena=Siebert|urtea=2006 |izenburua=Os resectum|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://brill.com/edcollbook/title/7274|aldizkaria= Brill's New Pauly, Antiquity volumes|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=S. T|abizena=Stevens|urtea=1991|izenburua=Charon’s Obol and Other Coins in Ancient Funerary Practice|orrialdeak=215–229. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Phoenix|alea=3|zenbakia=45|issn=|doi=https://doi.org/10.2307/1088792|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Small, C. et al.|urtea=2007|izenburua=Excavation in the Roman Cemetery at Vagnari, in the Territory of Gravina in Puglia|orrialdeak=123-229. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Papers of the British School at Rome|alea=|zenbakia=75|issn=|doi=doi:10.1017/S0068246200003536|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=P|abizena=Southern|urtea=2006|izenburua=The Roman Army: A Social and Institutional History|orrialdeak=|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/romanarmysociali00sout_0/page/n5/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=B. S|abizena=Spaeth|urtea=1996|izenburua=The Roman goddess Ceres|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0292776934|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Spencer-Gardner|urtea=2017|izenburua=Hellenistic Influences on the Architecture of Petra: how Hellenistic Alexandria and other Ptolemaic buildings changed our understanding of Petra and its Graeco-Roman style façades|orrialdeak=10 |hizkuntza=en|data=|url=https://www.researchgate.net/publication/318305533_Hellenistic_Influences_on_the_Architecture_of_Petra_how_Hellenistic_Alexandria_and_other_Ptolemaic_buildings_changed_our_understanding_of_Petra_and_its_Graeco-Roman_style_facades|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=10.13140/RG.2.2.25053.72165|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=D|abizena=Strong|urtea=1995|izenburua=Roman Art|orrialdeak=375|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/romanart0000stro/page/n5/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-300-05293-6|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=G. S|abizena=Sumi|urtea=1997|izenburua=Power and Ritual: The Crowd at Clodius' Funeral|orrialdeak=80-102. or|hizkuntza=en|data=|url=http://www.jstor.org/stable/4436452|aldizkaria=Historia: Zeitschrift Für Alte Geschichte|alea=1|zenbakia=46|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Suter|urtea=2008|izenburua=Lament: Studies in the Ancient Mediterranean and Beyond|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780195336924|doi=https://doi.org/10.1093/oso/9780195336924.001.0001|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Taylor|urtea=2005|izenburua=Roman Oscilla: An Assessment|orrialdeak=83–105 or|hizkuntza=en|data=|url=http://www.jstor.org/stable/20167679|aldizkaria=RES: Anthropology and Aesthetics|alea=|zenbakia=48|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Taylor|urtea=2000|izenburua=Aqueduct Planning and the Law|orrialdeak=21 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/20731106/Aqueduct_Planning_and_the_Law_chapter_2_in_Public_Needs_and_Private_Pleasures_Water_Distribution_the_Tiber_River_and_the_Urban_Development_of_Ancient_Rome_|aldizkaria=Public Needs and Private Pleasures: Water Distribution, the Tiber River, and the Urban Development of Ancient Rome|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-09}} * {{Erreferentzia|izena=G|abizena=Thaniel|urtea=1973|izenburua=Lemures and Larvae|orrialdeak=182–187 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/294451|aldizkaria=The American Journal of Philology|alea=2|zenbakia=94|issn=|doi=https://doi.org/10.2307/294451|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=J. M. C|abizena=Toynbee|urtea=1971|izenburua=Death and Burial in the Roman World|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/deathburialinrom0000toyn|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Walker, S. et al|urtea=1981|izenburua=The Image of Augustus|orrialdeak=48 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=British Museum publications|alea=|zenbakia=|isbn=0714112704, 9780714112701|doi=10.1017/S0009840X00112776|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Webb|urtea=2001|izenburua=The churches and catacombs of early Christian Rome: a comprehensive guide|orrialdeak=249–252|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.com/books?id=hUN1K78QMskC&pg=PA249|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=1-902210-57-3|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=G|abizena=Webster|urtea=1998|izenburua=The Roman Imperial Army of the First and Second Centuries A.D.|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/romanimperialarm0000webs_z5y3/page/n5/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-7136-1909-0|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=T|abizena=Wiedemann|urtea=1992|izenburua=Emperors and Gladiators|orrialdeak=218|hizkuntza=en|data=|url=https://www.taylorfrancis.com/books/mono/10.4324/9780203204696/emperors-gladiators-thomas-wiedemann|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0415121647|doi=https://doi.org/10.4324/9780203204696 |sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Winkes|urtea=1969|izenburua=Imago Clipeata, Studien zu einer römischen Bildnisform|orrialdeak=265 or|hizkuntza=de|data=|url=https://books.google.es/books?id=TH7sAAAAMAAJ|aldizkaria=Natural History|alea=|zenbakia=|iscn=73300733|doi=|sartze-data=2024-12-02}} == Ikus, gainera== *(ing) ''[[:en:Mos_maiorum|Mos maiorum]]'' *(ing) [[:en:Gladiator|Gladiatore]] *(ing) [[:en:Columbarium|Columbarium]] *(ing) [[:en:Roman_festivals|Erromatar jaialdiak]] *(ing) [[:en:Lucius_Cornelius_Scipio_Barbatus|Luzio Kornelio Eszipion Bizarduna]] *(ing) [[:en:Demography of the Roman Empire § Mortality|Erromatar Inperioaren demografia eta hilkortasuna]] *(ing) [[:en:Childbirth and obstetrics in antiquity|Erditzea eta obstetrizia antzinatean]] *(ing) [[:en:Patronage_in_ancient_Rome|Patronatua Antzinako Erroman]] *(ing) [[:en:Libitina|Libitina]] *(ing) [[:en:Ludi_Apollinares|Joko Apolinarrak]] *(ing) [[:en:Ludi_Plebeii|Joko plebeioak]] *(ing) [[Toga#Varieties|Toga]] *(ing) [[:en:Greco-Roman_mysteries|Greko-erromatar misterioak]] *(ing) [[:en:Katabasis#Trip_into_the_underworld|Katabasis]] *(ing) [[:en:Collegium_(ancient_Rome)|Collegium (Antzinako Erroma)]] *(ing) [[:en:Funeral_oration_(ancient_Greece)|Hileta-otoitza (antzinako Grezia)]] *(ing) [[:en:Roman_historiography|Erromatar historiografia]] *(ing) [[:en:Sit_tibi_terra_levis|Sit tibi terra levis]] *(ing) [[:en:Roman_funerary_art|Erromatar hileta-artea]] *(eus) [[Oscillum]] *(ing) [[:en:Verism|Verismo]] *(ing) [[:en:Roman_portraiture|Erromatar erretratua]] *(ing) [[:en:Via_Nomentana|Via Nomentana]] *(ing) [[:en:Porta_Collina|Porta Collina]] *(eus) [[Erromatar sarkofago]] == Kanpo estekak == * ''CIL'' (''[https://cil.bbaw.de/en/homenavigation/the-cil/volumes Corpus Inscriptionum Latinarum]'') * ''ILS ([[iarchive:inscriptioneslat01dessuoft/page/n11/mode/2up|Inscriptiones Latinae Selectae]]).'' * ''LTUR'' ([https://archive.org/details/lexicon-topographicum-urbis-romae-suburbium-4-m-q-2006/Lexicon%20Topographicum%20Urbis%20Romae%20-%20Suburbium%202%20-%20C-F%20%282004%29/page/220/mode/2up?q=Camenae Lexicon Topographicum Urbis Romae Suburbium]) * Oxford Classical Dictionary, 4th Edition, Abbreviations List https://oxfordre.com/classics/page/3993 * [https://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/secondary/SMIGRA*/Funus.html Smith's Dictionary of Greek and Roman Antiquities, article ''Funus''] [[Kategoria: Erromatar hirigintza]] [[Kategoria: Etxebizitza]] [[Kategoria: Kutsadura]] [[Kategoria: Pobrezia]] [[Kategoria: Antzinako Erroma]] [[Kategoria:Hiletak]] [[Kategoria:Erlijioa eta heriotza]] [[Kategoria:Heriotza Europan herrialdearen arabera]] [[Kategoria:Antzinako Erromako gizartea]] {{autoritate kontrola}} {{commonskat}} hb4cpz5mcb5jx2ggvd01lo845zq3fxd 9998870 9998835 2024-12-13T17:42:29Z Lasterketak 49276 /* Gorpuen prestaketa */ 9998870 wikitext text/x-wiki = Erromatarren hileta-praktikak = https://en.wikipedia.org/wiki/Roman_funerary_practices '''Erromatar hileta-praktikek''' [[Antzinako Erroma|antzinako erromatarren]] [[Antzinako Erromako erlijioa|erlijio-erritualak]] barne hartzen dituzte, [[Hileta|hiletekin]], [[Errausketa (hileta-ohikunea)|errausketekin]] eta [[Ehorzte|lurperatzeekin]] erlazionatutakoak. Arbasoen tradizioa (''mos maiorum'') erromatarren arauak sortzen ziren idatz gabeko kodea zen<ref group="oh">arbasoen ohitura.</ref>. Eliteko hileta-errituek, batez ere, prozesio eta laudorio publikoek, aukera ematen zioten senideei hildakoen, arbasoen eta haren familiaren bizitza eta egintzak jendaurrean ospatzeko. Batzuetan, elite politikoak festa publiko garestiak, jokoak eta ikuskizun herrikoiak ematen zituen haren familiaren hileta baten ondoren, zenduak ohoratzeko eta beren profil publikoari eta eskuzabaltasunaren ospeari eusteko. Goi mailako familiak, hileta-opari gisa, hasi ziren erromatar gladiadoreen jokoak antolatzen. [[File:Scipio-tomb.jpg|thumb|300px|[[:en:Lucius_Cornelius_Scipio_Barbatus|Luzio Kornelio Eszipion Bizardun]]aren sarkofagoa, K.a. 3. mendea]] Hileta-elizkizunak eta -gastuak, ustez, luxuari buruzko legeek mugatzen zituzten, inbidiak eta horren ondoriozko gizarte-gatazka murrizteko. Behartsuen, eta familia zabal baten laguntzarik ez zutenen bazkideentzat, gremioek edo kolegioek hileta-zerbitzuak eskaintzen zituzten<ref group="oh">Ikus ehorzketa-elkarteak</ref>. Heriotzak hileta-elizkizunera arte, hildakoak kutsaturik zituen. Horregatik hileta-elizkizunak ezinbestekoak ziren hildakoak bizien mundutik bereizteko, eta beren izpiritua [[Azpimundu (mitologia)|azpimunduari]] emateko. Hileta-elizkizuna antolatzeko, errituak egiteko eta gorpua garbitzeko profesionalak zeuden. Erroman hiletarik sinpleenak ere oso garestiak izan zitezkeen. Behartsuenak, eta gaizkile kategoria jakin batzuebn gorpuak ustel zitezkeen aire zabalean edo putzu edo ibai batean jaurtiak izan ondoren. Izurrite eta pandemia garaietan, sistema gainezkatzen zen. Erromatarren ustez, goiztiar, uste gabeko heriotza zutenek edo hileta-erritorik gabe hiltzen zirenek, biziak jazartzen zituzten [[lemureak]] gisa, alderrai eta espiritu gaiztoen moduan, harik eta [[Lemuria (jaia)|Lemuria]] jaian [[Exorzismo|exorzizaturik]] izan arte. Erromako lehen garaietan, ehorzketa eta errausketa ohiko praktikak ziren klase sozial guztien artean. Errepublikako erdiko aldian, ehorzketak ia erabat errausketa ordezkatu zuen, salbuespen nabarmen batzuekin, eta ehorzketak ohiturarik ohikoena izaten jarraitu zuen Inperioaren erdiko aldia arte, hilobiratzeak errausketa ia erabat ordezkatu zuenean. Aldaketa zabal horien arrazoi posibleak eztabaidagarria da akademikoen artean. Hasierako garai inperialean, pobreen hileta-beharrak asetzen ziren, neurri batean bederen, hildakoen errautsak gordetzen ziren hobi anitz hornituz, kolunbarioak (usotegi-hilobiak) deitzen zirenak, baina Inperioaren amaieran, eta bereziki kristau aro hasieran, Erromako katakonbetan lurperatzen ziren. Tradizioaren arabera, [[Hilerri|hilerriak]] hiri eta herrien mugetatik kanpo (''[[pomerium]]'') zeuden. Monumentu handiak eta hilobi xumeak errepideen alboetan kokatu ziren, batzuetan, "hildakoen hiri" gisa bilduta. Hilobi haietara senideek joaten ziren aldizka, hildakoari janaria eta ardoa eskaintzeko, bereziki zeremonia bereziak egiten zituzten erromatar jaietan eta hildakoaren urteurrenetan. Senideek uste zuten hileta-ospakizun egokiekin eta belaunaldiz belaunaldi erritoak gordetzen, hildakoen itzalek beren ondorengo bizidunekiko jarrera ona izango zutela. Dirudunek asko gastatzen zuten hilobietan eta oroigarrietan. Sarkofago erromatarra, esaterako, maiz artelan landuak ziren, eszena alegoriko, mitologiko, historiko edo eguneroko bizitzako erliebeez apainduta zeudelako. Hilobi batzuk oso ondo kontserbatuta daude eta haien irudiak eta inskripzioak informazio iturri garrantzitsua dira. == Hildakoen prestaketa == [[Antzinate klasikoa|Antzinate greko-erromatarrean]], hildakoen gorpuak kutsatzailetzat hartzen ziren{{sfn|Salzman|2007|p=116}}, aldi berean, arbasoekiko betebehar maitagarria (''[[pietas]]'') antzinako erromatar kulturaren oinarrizko atal bat bazen ere{{sfn|Heid|2007|p=408}}. Erromatarrek uste zuten beren hildakoekiko arduratsuak izan behar zirela izpirituak hileta-erritu egokiekin agur esatean, honela beraien mesedeak eta babesa lortuko zituzten{{sfn|Erker|2011|p=41–42.}}. Alabaina, kezkagarriak ziren ohikoa zen baino lehen, edo hileta-erritu egokirik gabe hiltzen zirenak, lemureak bilakaturik, lurrean zehar ibiliko baitziren eta bizidunak izorratuko baitzituzten mamu mendekatzaile eta arloteak bailiran<ref>Hor. ''Carm''. 1.28</ref>. [[Zizeron|Zizeronen]] ustez, hezurren gainean zohikatza bota arte, gorputza erraustu zen tokiak ez zuen izaera sakraturik hartzen<ref>Cic. ''Leg''. 2.22.57</ref>. Izan ere, erraustutako hezurren gainean lurra botatzeko edo zohikatza jartzeko erritua zen hilobia ''locus religiosus''<ref group="oh">jainkoek babesturiko tokia</ref> bihurtzeko gutxieneko baldintza. Hileta-errituak, eta ehorzketa bera, exekuzioaren ondoren zenbait kriminalari uko egin ziezaioketen. Horren arabera, ez-egite sinple horren bidez, estatuaren boterea arimak betiko kondenatzera zabal zitekeen{{sfn|Graham|2014|p=94-95.}}. Erromak heriotza-tasa handia zuen, eta gorpuak lurperatzea funtsezko betebeharra zen, askotan premiazkoa senideentzat eta agintari zibil eta erlijiosoentzat{{sfn|Bodel|2000|p=128-130.}}{{sfn|Bodel|2004|p=149-150.}}. Erkerren arabera, ekintza horrek ez zuen lotura handirik osasun publikoari eta kutsadurari buruzko nozio modernoekin, izan ere, erromatar ehorzketetako [[Heriotza antzinako Erroman|heriotzaren kutsadura]] hildakoaren gizarte-egoeraren arabera aldatzen zen. Hiri eta herrietan, esklaboen eta beste pertsona pobreen gorpuak, batzuetan, kalean botatzen zituzten ilunpean, behar bezala erabiltzearen kostua aurrezteko{{sfn|Erker |2011|p=42}}. Hilotzak, aurkitu bezain laster, ehorzleek atera eta zeremoniarik gabe lurperatzen zituzten. Eliteko gutxiengoko kideentzat zehaztutako garbiketa-erritualak, zenbait egunetan jendaurrean egon zitezkeenak, konplexuak eta zehatzak ziren. Pentsatzen zen noblezia zela, gizarte-maila guztien gainetik, baita heriotzan ere, bere ospe, garbitasun eta onespen jainkotiarra mantentzearen erantzulea{{sfn|Erker|2011|p=42, 43.}}{{sfn|Lindsay|2000|p=152–173.}}. Bodelek kaleetan gorpuak abandonatzea molestia publiko gisa deskribatzen du, baina erromatar agintariek delitu zibiltzat katalogatu zuten, simaurra edo animalien hondakinak botatzearen antzekoa, eta borroka publikoen maila berean. Hori guztia delitugileei isunak jarriz konpontzen zen, ez erlijio-kutsadura saihesteko erritu-garbiketaren bidez{{sfn|Bodel|2000|p=134.}} . === Hilkortasuna === John Bodelek kalkulatzen du 750.000 biztanleetatik, urtero 30.000 inguru hiltzen zirela Erroman, izurritearen eta pandemiaren biktimak kontuan hartu gabe{{sfn|Bodel|2000|p=129.}}. Jaiotzean, klase guztietako erromatarrek 20 eta 30 urte bitarteko bizi-itxaropena zuten: heldutasunera iritsi ziren gizon eta emakume hiritarrek espero zezaketen 50 urte edo gehiago igaro arte bizitzea, gaixotasunak eta istripuak alde batera utzita{{sfn|Frier|2008|p=788}}. Emakume ezkonduengandik seme-alabak espero zen, familiarekiko eta estatuarekiko betebehar gisa, baina erditzearen ondorioz hiltzeko arrisku berezia zuten, 1.000 jaiotzako 25 ama hiltzen baitziren<ref group="oh">Erromatarren amaren heriotza-tasa oso gutxi gorabehera kalkula daiteke antzeko testuinguru batean geroagoko erregistroekin alderatuta (kasu honetan, XVIII. mendekorekin</ref>{{sfn|Brisbane|2007|p=82–85.}}. Jaioberrien eta haur txikien artean heriotza-tasa oso altua zen: lau jaiotzetik 1 erditzean hiltzen zelako, eta 5 urte baino lehen bakarrik %50 bizi zen. Elikadura gabeziak pobreen hazkundea eta immunitatea oztopatzen zuen, esklabo edo aske izan. Bestalde, legeak baimentzen zion jaioberriaren aitari umea hiltzea "bizitzeko desegokia" bazen. Hain itxuragabeak ez zirenak, zalantzazko aitatasuna zutenak, familia txiroetan edo esklaboetan jaiotakoak, edo, besterik gabe, nahi ez zituztenak, bertan behera utzi behar ziren "jainkoek zain zitzaten". Esposizioak ez zuen estatusa aldatzen, baina aske jaiotakoak, aitak, umea abandonatzean, automatikoki galtzen zuen haienganako legezko boterea. Gainera, zaila izango zen haur abandonatu baten jatorria frogatzea. Haietatik, ume batzuk adoptatzen edo saltzen ziren esklabo bihurtzeko, baina beste asko hiltzen ziren jaso aurretik. Praktika horren inguruko jarrerak askotarikoak ziren; azkenean esposizioa legez kanpo geratu zen, baina ezkutuan jarraitu zuen{{sfn|Harris|1994|p=1-9, 12-14, 22.}}{{sfn|Pilkington|2013|p=5–21.}}. === Familiaren hileta-betebeharrak === ==== Helduak ==== Hildakoak familia izatekotan, ''[[pater familias]]''ak (familia burua) hileta ordaindu, antolatu eta zuzendu ohi zuen. Alabaina, hildakoa ''paterfamilias'' bazen, kostua ordaintzea ondarearen jaraunsleari edo oinordekoei zegokien, haien jaraunspenetik ordaintzeko; Zizeronen hitzetan, ''betebeharra diruarekin zihoan''. Hildakoa emakume ezkondua bazen, kostua bere senarrak ordaindu behar zuen, edo bere dotetik, aitarengandik emantzipaturik izanez gero{{sfn|Toynbee|1971|p=54.}}. Familia baten esklabo leial batek hileta txukuna jaso zezakeen, baita tokia ere familiaren mausoleoan, hilobian edo kolunbarioan. Gainera, inskripzio baten bidez ere gogora ahal zitzaion, baita familiaren urteroko oroitzapen-errituetan ere{{sfn|Hasegawa|2006|p=4 ff.}}. Era berean, [[liberto]] gisa hil zen emakume edo gizon bat ehortzi eta omendu zitezkeen, Antzinako Erromako patronatuko kide txikiago gisa, beren ugazabaren kontura{{sfn|Toynbee|1971|p=54, 113–116.}}{{sfn|Muirhead, James; Clay, Agnes Muriel|1911}}. ==== Haurrak ==== Tradizioak eta erlijioak ez zituzten familiak behartzen jaioberriei hileta-errituak egitera. Izena jasotzen ez zuten arte, eta aitak bere ''dies lustricus'' egunean aitortzen zituen arte (jaio eta zortzigarren egunean nesken kasuan, eta bederatzigarren egunean mutilen kasuan). Jaioberriak erritualki garbiak izatean, oinarrizko nortasun juridikoa baino ez zuten. Haien heriotzak ez zuen inor kutsatzen, eta haien izpiritua ezin zitekeen itzal lurtar gaizto bihurtu{{sfn|Dasen|2011|p=292–307.}}<ref>[https://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Plutarch/Moralia/Roman_Questions*/E.html#102 Plut. ''Mor''. ''Quaest. Rom.'', 102]; [https://penelope.uchicago.edu/Thayer/L/Roman/Texts/Macrobius/Saturnalia/1*.html Macrob. ''Sat.'' 1.16.36.]</ref>; ez zuten, beraz, hileta-errito garbitzailerik behar. Lau egun bete baino lehenago hiltzen zirenak ia edozein lekutan lurpera zitezkeen. Adinduagoak, aldiz, ''pomerium''aren barruan (hiri edo herriaren muga errituala) lurperatu zitezkeen, sarritan etxeen barruan, edo bere familia biologikoaren etxearen teilatu-hegalen azpian (''suggrundarium''). Greziar eta erromatar idazleen arabera, haurrek poliki-poliki lortzen zuten nortasun osoa, baina diziplina eta irakaspen zainduaren bidez{{sfn|Dasen|2011|p=293–294.}}<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Plat.+Laws+7.808&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0166 Pl. ''Leg''. 7.808D]</ref>. Haien erritu-garbitasunak nerabezaroa hasi arte irauten zuen, maila batean, mutikoaren lehen bizarrak eta neskatoaren menarkiak seinalatua. Plutarkok, bere alaba txikiaren heriotzaren aurrean jarrera estoikoa hartu zuenak, zioenez, jaio eta astebetera zilbor-hestea zimeldu eta atera arte, jaioberria gehiago landarea zen animalia baino; jaiotzean hiltzen bazen, galdutako potentzialak eragindako tristura guztiz naturala zen, baina dolua neurritsua izan behar zen{{sfn|Dasen|2011|p=307–308.}}{{sfn|Carroll|2011|p=99–120.}}. === Estatuaren erantzukizuna === Zizeronek hileta eta errituen hornikuntza betebehar natural gisa deskribatu zuen, giza zaintzaren eta duintasunaren nozio unibertsalekin bat zetorrena<ref>[http://www.thelatinlibrary.com/cicero/leg2.shtml#22 Cic. ''Leg''. 2.22.55]</ref>. Herriari edo estatuari zerbitzu berezia eman ziotenei, beren karrera militar, zibila edo aliatu gisa, hileta estatuaren kontura egiteko proposamena egiten zitzaien (''funus publicum''). Batzuetan, oinordekoak publikoki ohorea aitortu arren, ukatzen zuen estatuak gastuak bere gain hartzea. Honela, familiak herriarekiko eta estatuarekiko zuen etengabeko eskuzabaltasunaren erakutsi nahi zuen{{sfn|Toynbee|1971|p=55–56.}}. Estatuak hileta- eta ehorzketa-praktiken zenbait alderdi publiko eta pribatutan esku hartzen zuen. Oihartzun publiko handiko zenbait hildakoren kasuan, espero zen biztanleria osoak dolu ofiziala gordetzea aldi jakin batean. Luxuari buruzko legeak, gastua murrizteko eta aberastasun, pribilegio eta emozio handiegiak erakusteko diseinatuak, askotan eliteak baztertu edo saihesten zituen. Gehiegizko dolu-erakustaldiak (intentsitate, kostu edo iraupen handiegikoak) ofizialki gaizki ikusita zeuden, baita hileta-piretarako aizkoraz amaitutako egurra erabiltzea ere. Horretaz gain, hildakoaren errautsen gainean ardoa zipriztintzearen aspaldiko ohitura debekatu zen<ref>[https://www.thelatinlibrary.com/justinian/digest11.shtml ''Dig.'' 11.7.0.]</ref>. Beste muturrean, pertsona batzuk hileta zerbitzuen zama eta gastuak legez saihesten saiatzen ziren, epaitegien bitartez, edo senide edo esklabo baten heriotzagatiko kostu oinarrizkoenak legez kanpo saihesten, gorpua kalera botatzeagatik isun bat jasotzera arriskatuz. Bodelen kalkuluen arabera, urtero 1.500 gorpu inguru uzten zituzten Erromako kaleetan, epidemien biktimak kontuan hartu gabe. Gorpuak kendu eta lurperatzeko ardura zuten gobernuak kontratatutako hileta-enpresariek eta tenplu, santutegi, eraikin publiko eta kaleen mantenua gainbegiratzen zuten edilek eta magistratuek. [[Dion Kasio|Dion Kasiok]] zioenez, 2.000 pertsona hil zirela egunero Erroman K.o. 189. urteko izurri agerraldian. Eta [[Suetonio|Suetoniok]], [[Neron|Neronen]] erregealdiko udazkenean, 30.000 pertsona hil ziren Erroman izurritearen ondorioz. Ez dago jakiterik ehorzketa-enpresaburuek edo zinegotziek nola kudea zitzaketen horrenbeste hildako{{sfn|Bodel|2000|p=128–129.}}. == Ehorztetxeko langileak == Ehorzleek (''dissignatores'' edo ''libitinarii'') hileta-zerbitzu eta hilotzak erretiratzeko zerbitzu ugari ematen zituzten, herritar gehienentzat degradatzailetzat edo erritualki ezpurutzat jotzen zirenak. Horiek hilobiak induskatzea, egur metak eraikitzea, gorpuak lekuz aldatzea eta janztea, hildakoei kosmetikoak aplikatzea, heriotzaren zurbiltasuna disimulatzeko eta prozesioa, [[Errausketa (hileta-ohikunea)|kremazioa]] eta [[Ehorzte|ehorzketa]] antolatzea barne hartzen zuten. Zeregin horietako bakoitza lanbidearen barruko espezialitate bat zen. Era berean, ehorzle espezializatuak kontrata zitezkeen esklaboak torturatu, jipoitu edo gurutziltzatzeko, exekuzioak egiteko eta gorpuak exekuzio-tokitik lurperatze-leku bateraino eramateko{{sfn|Bodel|2004 |p=150–156.}}. [[Pozzuoli|Puteoli]] hirian, K.a. 100-50 urte inguruan, hileta-enpresariak ere hiriko borrero funtzioa betetzen zuen. Bera eta bere 32 langile iraunkorrak udal mugatik kanpo bizi ziren, eta hirian euren lanbideak aurrera eramateko bakarrik sar zitezkeen, milia bakoitzeko tarifa jakin bat kobratzen zuten, ekipoaren alokairuaz edo erosketaz eta beharrezko zerbitzuez gain. [[Dekurioi|Dekurioien]] (bertako magistratuak, hiriko senatuko kideak) hiletak premiazkoenak ziren, eta ondoren, goiztiarra hildako gazteen hiletak. Haien heriotzak, kezka publikoa ez izan arren, larrienak ziren. Zenbait zerbitzu ordainketa gehigarririk gabe eman behar ziren, lehentasun-ordena zehatz bati jarraituz. Kalean abandonatutako esklabo-gorpu oro berehala kendu behar zen, dolurik edo hileta-erritorik gabe, eta esklaboaren jabeak, antzemanez gero, 60 [[Sestertzio|sesterzioko]] isuna ordaindu behar zion udalari. Urkatutako suiziden gorpuak, jainkoentzat bereziki iraingarriak zirenez, aurkikuntzaren ondorengo orduan atera behar ziren, dolurik eta hileta-erriturik gabe. Horretan [[gurutziltzaketa]]ren antz handia zuen, esklabo, bidelapurrentzat, eta legez kanpoko herritarrentzat gordetako heriotza-zigorraren modu umiliagarria baitzen{{sfn|Bodel|2004|p=166.}} Nahiz eta hiri guztiek ez zuten hileta-enpresa profesionalik beren nomina publikoan, suposatzen da Erroman, Puteolin bezala, funtzionatuko zela{{sfn|Erker |2011|p=41-42.}}. [[Dekurioi|Dekurioien]] (bertako magistratuak, hiriko senatuko kideak) hiletak premiazkoenak ziren, eta ondoren, goiztiarra hildako gazteen hiletak. . Leku batetik bestera erregulazioan aldeak zeuden; adibidez, [[Marko Valerio Martzial|Martzialek]] deskribatzen du tatuatutako langileak gauez erabili zirela hilotz-eramaile gisa Erroman; Puteolin, berariaz baztertuta zeuden{{sfn|Bodel|2004 |p= 147–148.}}<ref>[https://www.tertullian.org/fathers/martial_epigrams_book08.htm Martzial ''Ep''. 8.75.]</ref>. === Eskilinoko ehorz-langileak === Erroma hiriko ehorztetxe ofizialen egoitzaren bat [[Eskilino]] muinoan zegoen, non K.a. 300. urtearen inguruan, Libitinako zuhaizti sakratuko tenplu bat Venus Libitinari eskainia izan baitzen, hileta eta ehorztetxeetako jainkosa zaindari gisa<ref>Hor. ''Epist.'' 1.7.6f.; Sen.''Ben.'' 6.38.4</ref>{{sfn|Rüpke|2007|p=235.}}{{sfn|Eden|1963|p=457.}}. [[Varron]]<nowiki/>ek ere ''lubendo libido, libidinosus ac Venus Libentina et Libitina'' hitzak erabili zituen<ref>[https://latin.packhum.org/loc/684/1/0#26 Varro ''Lig''. 6.47.1.]</ref>. Eskilinoan Venusen presentzia frogatuak, dirudienez, sexuaren, pasioaren eta heriotzaren arteko lotura oso erromatarra azpimarratzen du{{sfn|Bodel|2000|p=134.}}. Dirudienez, Libitinak ez zuen kultu independenterik izan, ezta santutegirik, eta gurtzailerik ere; litekeena da bere izena ''libitinarii ''edo hileta-langileen izenean jatorria izatea. Bizitzaren azken bidaia antolatzea ''libitinaria'' izenekoen monopolioa zen. Negozioaren onuradunak ez zuen fisikoki lan egiten, baizik eta berak kontratatutako langileek. Puteolin, legeak eskatzen zuen enpresak gutxienez, 32 langile izan behar zituela, 20 eta 50 urte bitartekoak eta desgaitasunik gabekoak. Edozein hiritarren gorpua prestatzeko eta ondorengo garraioa eta ehorzketa kudeatzeko eskubide esklusiboaren truke, hileta-hornitzaileak ere behartuta zeuden hiritik ateratzeko, gehienez jota egun bateko epean, erreklamatu gabeko giza gorpuak eta agerian zeudenen animalien gorpuzkiak. Kontzesioari lotutako beste betebehar bat zen magistratuek agindutako heriotza-zigorrak betetzea, eta esklaboak torturatzea, horretarako «beharra» sortzen zen bakoitzean{{sfn|Rutgers|2013|p=518-519.}}. Hileta-enpresariekin, hileta-elizkizunekin, hilkutxekin (Libitina oheak) eta heriotzarekin berarekin zerikusia zuen guztia izendatzeko [[metonimia]] bat ere izan liteke. Eskilinoak K.a. I. mendean ''puticuli'' (putzu txikiak) deituriko hobiak zituen, harrobi zaharren balizko aztarnak, batzuetan behartsuen gorpuak, animalien hezurrak eta etxeko hondakinak botatzeko zabortegi gisa balio zutenak. Muinoa, iraganean, antzinako nekropoli aristokratiko baten kokalekua izan zen, lehen aldiz K.a. IX. mende inguruan erabilia eta gero hiriaren hazkundeak estalia. Usadio zahar hori gorabehera, badirudi Eskilinoa ez zela ''locus religiosus'' bat izan, ''locus publicus'' bat baizik, leku arrunta, publikoa, nahiz eta nabarmenki desatsegina eta kirastua izan<ref group="oh">Usain eta lurrun toxikoen jainkosak, ''Mefitisek'', santutegi bat zuen Eskilinoan.</ref>. [[Erromatar Errepublika|Erromatar Errepublikaren]] amaiera aldera, Eskilinoko atearen kanpoaldeko eremua zabortegi gisa erabiltzen zen exekutatutako kriminalen eta gurutziltzatutako esklaboen gorpuentzat. Lehenengoak, gorriz jantzitako ehorztetxeko langileek bertan abandonatzen zituzten edo beste leku batetik hartaraino, kako batez arrastaka eramaten zituzten, txoriek eta piztiek jan zitzaten. Esklaboen gorpuak gurutzeetan usteltzen uzten zituzten. ''Libitinarii''-en (''dissignatores'') goiko mailek, hileta-errituak hartu, antolatu eta zuzentzen zituztenek, arropa beltz bereizgarriak zeramatzaten, kapela beltz bat barne. Langile horiek gorpuekin harreman zuzena bazuten ere, ez zeuden oso kutsatuta eta ez ziren horren kutsatzaileak ere. Hala ere, aldi berean borreroak eta ehorzleak zirenez, saihestu egin behar zen haiekin kasualitatez topo egitea, batez ere gorpu bat arrastaka zeramatenean edo garraiatzen zutenean. Apaizek arrisku berezia zuten horrelako kutsadurarekin, bereziki Jupiterrenak. Hori zela eta, beren lanetan zihoazen gorpu-eramaileek kanpai bat jotzera behartuta zeuden haien hurbilketaz ohartarazteko{{sfn|Bodel|2000|p=136, 144.}}{{sfn|Bodel|2014|p=178–179.}}. Eskilinoko ehorztetxeetan tasa bat ordaintzen zen heriotzaren ziurtagiriagatik, «oinordetza-zerga» moduko bat, estatuaren zenbait festa finantzatzeko, horien artean [[Parentalia|''Parentalia''ren]] zati bat, ''Ludi Apollinarrak'' eta ''Ludi Plebeii'' bezalako joko sakratuak{{sfn|Bodel|1994|p=20–29.}}. Ehorzketa-enpresariaren lanbidea garbitzailea eta zikina zen aldi berean, lanbide beharrezkoa eta doilorra, odolarekin eta heriotzarekin nahasten zena. Kontratistentzat, ziurrenik, oso errentagarria zen{{sfn|Bodel|2000|p=139-140.}}. == Ehorzketa-elkarteak eta ehorzketa-dirulaguntzak == Ehorzketa-elkarteak Erromako agintari zibilek onartutako finantzaketa pribatuko eta antolatutako elkarte bakanen artean zeuden, bestela edozein erakunde pribatuk ''statu quo''aren aurka konspiratzen zuela susmatzeko joera zuten{{sfn|Graham|2006|p=4ff}}{{sfn|Carroll|2006|p=45-46.}}. Lanuvium hiri oparoan, [[Diana (mitologia)|Diana]] eta [[Antinoo (mitologia)|Antinoo]]<nowiki/>ren gurtzaileak izeneko hileta-elkartea zegoen, K.o. 133. urtean sortua, eta patroi batek, tokiko magistratu zibil aberats batek zuzendu, gainbegiratu eta finantzatua. Erakundearen estatutuek hileta- eta ehorzketa-errituak bermatzen zituzten, edo gutxienez monumentu bat eta irudi bat ([[zenotafio]]) hildakoaren izpiritua irudikatzeko edo gordetzeko, hileta oso baten baliokide legitimoa, gorpua falta bazen. Hileta-gastuak harpidetzak egunean egotearen baldintzapean estalita zeuden, gainera, beharrezkoa zen kideak elkartearen, bere babesle jainkotiar eta lurtarren eta bere funtzionarioen arauak errespetatu izana. Ez zegoen inolako ordainik suizidioengatik, eta bileretako jokabide "iskanbilatsu edo errebeldea" isunekin zigortzen zen. Bazkideek 100 sestertzioko (HS) afiliazio-kuota moduan ordaintzen zuten, eta beste 1,25 HS hilero, "ardo oneko" anfora batez gain. Urtero, sei jai zeuden, jainkotiar eta lurtar patroiei eskainiak, Domus Augusta inperiala barne (kasu honetan, [[Hadriano]], bere familia eta hildako maitalea, [[Antinoo]] jainkotiarra). Maila txikiagoko funtzionario eta exekutiboak beren taldekideen artean hautatzen zituzten. Kotizazioak sei hilabetez atzeratzen baziren, emandako guztia galtzen zuen afiliatuak. Esklaboek bat egin zezaketen, ugazabaren baimenarekin, eta, beste kide guztiak bezala, aukeratuak izan zitezkeen denbora mugatuko karguetarako{{sfn|Bendlin|2011|p= 213–217, 222–223, 244–245 ff}}. Horrelako ehorz-elkarteak antolatuak zeuden hiletetan eta beste behar sozial batzuetan zerbitzuak emateko haien nominan profesio bereziak baitzituzten, hala nola, ehorzleak, hilobi induskatzaileak, gladiadoreak, harakinak eta borreroak, zeinak kutsatuta baitzeuden odola eta heriotzarekin erlazionaturik egoteagatik. Hori zela eta, ''infames'' gisa leporatuak izatean, hiritar eskubideak murrizturik zituzten<ref group="oh">Arrazoiren batengatik, Errepublikaren amaieratik aurrera, beste 'infame' batzuk, ehorztetxeak, enkantegileak eta pregoilariak barne, bizitza politiko aktibotik baztertuak izan zirenak beren lanbidean zihardutela, erabateko hiritartasunera itzul zitezkeen beren lanbidea utziz gero</ref>. ''Infamia'' jasaten zuten beste lanbide batzuk, arrazoi oso ezberdinengatik bazen ere, aktore eta artistak zeuden{{sfn|Bodel|2004|p=149-150.}}. [[Nerva]] enperadoreak, ustez, 250 HSko diru-laguntza eman zuen hiriko [[Plebe|plebearen]] hiletetarako (klaserik baxuena hiritarren artean), agian bere agintaldi laburrean (K.o. 96-98) herriaren babesa lortzeko ahaleginean{{sfn|Hopkins|1983|p=211.}}. Lanuvioko Diana eta Antinooren adoratzaileek hildakoen oinordekoei 250 HS ematen zizkieten jaia eta hileta duin bat eta monumentu ez oso landu bat ordaintzeko. Puteolin, Errepublikaren aro berantiarraren hasieran, oinarrizko hileta batek 100 HS inguru balio zuen. Hileta-elkarte baten ordainketarik handiena 2.000 HS izan zen, testuinguru militar batean. Hileta gehienetan, hileta-elkarteak gastu batzuk bakarrik estaltzen zituen<ref>''CIL'' 8.2557</ref>. Gainerakoa, batez ere lurperatze-lekuaren eta hilobiaren kostua, oinordekoek, familiek eta dohaintza ez-ofizialek ordaindu behar zuten{{sfn|Bendlin|2011|p=255–256.}}. Lanuviumen, 50 HS gehiago banatzen ziren errausketetan laguntzeko. Hileta-elizkizunetan jende asko biltzea garrantzitsua zen ondo islatzen zuelako hildakoaren munta. Hileterako lortutako 250 HSek pertsona bati urtebetez eutsi leizaiokete{{sfn|Duncan Jones|1974|p=131.}}<ref>''CIL'' 14.2112 = ''ILS'' 7212</ref>. [[Konstantino I.a Handia|Konstantinok]] diruz lagundu zituen Konstantinoplako ehorztetxeak, ehorzleak eta hilkutxa (''lecticarii'') zeramatenak. Hori doako hileta-zerbitzu pobreei eskaintzeko proiektu baten parte zen{{sfn|Bodel|2004|p=147.}}. Ondorengo enperadoreek sistema zabaldu zuten Elizaren zuzendaritzapean, kristau guztientzat doako hiletak eta ehorzketak eskainiz, heretikoak salbu{{sfn|Bond|2013|p=135–136.}}. Zenbait kasutan, ordea, ehorzketa-espazioak ehorzleek erosi eta saldu zituzten merkantzia gisa{{sfn|Rutgers|2013|p=518}}. == Hiletak == === Heriotza iragartzea === Elitearen hiletetan, hildakoaren gorpua bere familiaren etxean egon zitekeen zenbait egunez, hileta antolatzen zuten bitartean. Hildakoa sozialki nabarmena bazen, aldarrikari batek iragartzen zuen heriotza, foroan edo beste espazio publiko jendetsu batean. Familiak etxeko ateak ixten zituen doluaren seinale moduan, eta altzifre-adarrak jartzen zituen sarreratik kanpo, guztiei heriotz-kutsaduraren arriskuan zeudela ohartarazteko, batez ere ''pontifex maximus''i{{sfn|Flower|2006|p=92.}}. Familiak bederatzi eguneko dolu-aldian eteten zituen eguneroko errutinak, eta aldi horretan ukiezintzat jotzen zituztenez, beren komunitatetik isolatu behar ziren heriotzarekin izandako kontaktuaren ondorioz. Epe horretan, ezin zuten beren burua garbitu, ezta jainkoei sakrifiziorik eskaini ere{{sfn|Erker|2011|p=40}}. === Gorpuaren prestaketa === Pertsona bat etxean hiltzean, senide eta lagun minak heriotza-ohearen inguruan biltzen ziren. Egoerak uzten bazioten, ahaide hurbilenak azken musu batekin errazten zuen izpiritua gorputzetik bereiztea, arima arnasarekin parekatzen zuen sinesmen baten arabera, eta gero begiak ixten zizkion. Ondoren, senitartekoen kexuak hasten ziren, emakumeek haien aurpegia harramazkatzen zituzten odola<ref group="oh">Ohiko egoera hori eliteak ez zuen begi onez ikusten, eta, beraz, debekatutako hileta-jardunen zerrenda batean sartu zuten bai Hamabi Taulen Legeetan, bai Lege Suntuarioan. Auhendari asko kontratatutako profesionalak izan zitezkeen</ref> egin arte, eta hildakoari bere izenez deitzen zioten hileta-zeremonia osoan{{sfn|Erker|2011|p=41-42.}} . Familiak lurperatzaile bati eta bere langileei uzten zien hilotza ukitzea eta manipulatzea, haien lanbideengatik beti ezpuruak zirelako. Gizonezkoek ez zuten gorputza ukitzen; aitzitik, emakumezko ahaideek lurrean uzten zuten, garbitzen eta gantzutzen hilkutxan jarri aurretik{{sfn|Erker|2011|p=41, 42.}}. Gorputza lurrean jartzea jaiotzaren antzeko errituala zen, haurra lur biluziaren gainean jarria izan zenean{{sfn|Corbeill|2004|p=91.}}. [[File:Roman memorial stone to Valeria Prisca, Mid-second century AD, World Museum Liverpool.jpg|thumb|300 px|left|K.o. II. mendeko erromatar oroimenezko harria: ''Valeria Prisca, Marcusen alaba, 23 urtez alaitu zuena. Amak alabarentzat egin zuen hau'']] Atsekabetuek egokierarako eta beren posiziorako janzkera egokia erabiltzea espero zen; elitearen gizonezkoek ''toga pulla'' (toga ilun bat, hiletetarako erreserbatua) erabil zezaketen. Toga zuri soil bat ere onargarria zen, baina ''toga praetexta'' bat zutenek buelta eman ziezaioketen beren zerrenda morea ezkutatzeko<ref group="oh">Toga zuri soil bat ere onargarria zen; "toga praetexta" bat zutenek buelta eman ziezaioketen beren zerrenda morea ezkutatzeko</ref>{{sfn|Flower|2006|p=102.}}{{sfn|Heskel|1994|p=141–142}}<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.02.0014:text=Vat.:chapter=12&highlight=toga%2Cpulla Cic. ''Vat''. 12.30]</ref>. Hildakoa gizonezkoa eta hiritarra bazen, bere toga janzten zuen; magistratura lortu izan balu, maila horretarako zegokion toga erabiltzen zuen; eta bizirik zegoela koroa bat irabazi bazuen, hori erabiltzen zuen heriotzan{{sfn|Toynbee|1971|p=43-44.}}. Erlijio misteriotsuetako iniziaturikoen ehorzketan koroak ere aurkitzen dira<ref>[http://khazarzar.skeptik.net/books/octaviul.htm Min. Fel. ''Oct.'' 28.3-4.]</ref>{{sfn|Johnson|1997|p=45.}}. Gorputza hileta-ohe baten gainean jartzen zen, jarrera errealistan, jangelako eserleku batean etzanda balego bezala, eta han, ''libitarii''ek beren zurbiltasun hilgarria kosmetikoekin disimulatzen zuten. Zazpi egunez edo gehiagoz, familiaren [[Domus|etxeko atarian]] zegoen, oinak aterantz begira zituela.{{sfn|Toynbee|1971|p=44.}}{{sfn|Heller|1932|p=195.}}. Apartamentu-eraikinetan (''insulae'') bizi ziren Erromako biztanle gehienei zegokienez, eta landa-inguruneetan bizi zirenei ere, ezer gutxi dakigu haiei buruz. Hala ere, elitearen praktikak hobeto dokumentatuta daude, nahiz eta ziurrenik idealizatuak izan{{sfn|Erker|2011|p=41.}}. Zizeronek idatzi zuen jende arrunt gehienentzat, heriotzaren eta gorputzak ezabatzearen arteko denbora 24 ordu baino gutxiagokoa zela, ia ez zegoela gorpua ikusgai jartzeko edo bestelako zeremonia luzeetarako denborarik izan<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Cic.+Clu.+27&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0010 Cic. ''Clu''. 27]</ref>. Baltsamatzea ezohikotzat hartzen zen, batez ere egiptoar praktika, baina kasu batzuk aipatzen dira latinezko literaturan eta beste batzuk arkeologikoki baieztatuta daude Inperioko garaian Galian ere. Toynbeek espekulatzen du horietako asko [[Isis]] eta [[Serapis]] apaiz egiptoarren lana izan zitezkeela, kontserbazio-modu hau nahiago zuten bezero edo pertsonentzat{{sfn|Toynbee|1971|p=39, 41–42.}}. Elitearen hileta-elizkizunek konponketa konplexuak behar zituzten, eta denbora luzez gorputza zaindu egin behar zen ehorzketarako edo errausketarako. [[Neron]] enperadoreak bere emazte zena, [[Popea Sabina|Popea]], erromatar jainkosa gisa sustatu zuen jainkotiar ohoreekin estatuaren kontura, baina tradizioa eta konbentzio inperialak hautsi zituen baltsamatzean eta lurperatzean, erraustearen ordez{{sfn|Heller|1932|p=194.}}{{sfn|Counts|1996|p=189-202.}}. ==== Karonteren oboloa ==== Karonteren oboloa hildakoaren ahoan edo gainean jarritako txanpon bat zen<ref group="oh">Antzinako iturri greziar edo latindar batek ere ez du esaten begietan txanponik ipintzen zirenik; ebidentzia arkeologikoaren arabera, ahoan edo ahoaren gainean, edo eskuaren ondoan jartzen ziren, baina, oso gutxitan hilobian. Alabaina, begietan txanponak jartzea nahiko arraroa zen</ref>. Ohitura, iturri literarioetan jasota dago eta arkeologiak egiaztatzen du. Dirudienez, usadio hori Erromara inportatu zen Greziatik, erlijio misteriotsuekin egin zen moduan, salbazioa edo beste bizitzarako igarobide berezi bat agintzen zutenak. Ohitura [[Karon|Karonteren]] mitoak azaltzen du, hilberrien arimak uraren bidez (laku, ibai edo zingira baten bitartez) garraiatzen zituen txalupariak, mundua eta azpimundua bizidunak bereizten zituenak. Txanpona zen garraioaren ordainketa, baina [[Luziano Samosatakoa|Luzianoren]] ustez, heriotza saihesteko, besterik gabe, ez zen tarifa ordaindu behar. [[Apuleio|Apuleioren]] [[Urrezko astoa|Metamorfosiaren]] [[Kupido]] eta [[Psike (mitologia)|Psike]] istorioan, Luzio, salbazioaren bila, Isisen misterioetan hasten da. Psiquek (Arima) bi txanpon daramatza behealdeko bidaian. Bigarrena itzulera ziurtatzeko da, berpizkunde sinbolikoa balitz bezala. Mendebaldeko Erromatar Inperio osoan nabaria da Karonteren oboloa, kristau arora arte, baina ohitura hori ez zuten inoiz eta inon denek egin, ezta era uniformean ere{{sfn|Morris|1992|p=106.}}{{sfn|Stevens|1991|p=215–229.}}. == Hileta-prozesioa == Tradizionalki gauez egiten ziren hiletak behartsuentzat eta gazte hiltzen zirenentzat, «zegokien baino lehenago», baina ez dirudi arau zorrotzik izan elite edo klase ertaineko hileta garaiari edo iraupenari buruz. [[Juliano (enperadorea)|Juliano apostata]] enperadoreak praktika erlijioso tradizionala berreskuratzen saiatuz, agindu zuen hileta guztiak egunsentia baino lehen ospatzea. Hau, tradizionala izateaz gain, jendez betetako kaleetan kutsaduragatik hiltzeko aukerak murriztuko zituelako. Horretaz gain, gaineratu zuen jainkoek, hilezkorrak zirenez, hilotzak guztiz iraingarriak aurkituko zituztela, eta tenpluetako ateak gauez itxita eta egunez irekita zeudenez, jainkoek uko egin ziezaioketela hileta-prozesioak egun argiz tenpluko esparruetatik igarotzen ikusteari. Gainera, gaueko hiletak heriotzaren ideiarekin bat zetozela ere pentsatu zuen, "azken amets" gisa. Litekeena da haren ediktua kristauentzat ere zuzendua izatea, egunez ehorzketak nahiago zituztelako eta ez zutelako usten gorpuek kutsatuko zutenik{{sfn|Heller|1932|p=195.}}. Ediktu honen aurretik, hileta batzuk egunez eta beste batzuk gauez ospatzen ziren. Gaueko hileta batzuetan gorpuak, andariak, pirogileak eta ehorzleek bakarrik parte hartzen zuten. Gehienek ordu gutxi iraungo zuten; baina estatus handiko hiletak, oso ugariak ez ziren arren, hainbat egunetan egin ohi ziren. Augusto hil ondoren, bere familiaren [[Nola]]ko villan, bere gorpua Erromako errausketa gunera eraman zuten bertako senatari, [[Ekiteak|ekites]] eta pretorioen erreleboek hainbat gauetan zehar. Prozesioak herriko basiliketan atseden hartzen zuen egunean zehar, antza denez, eguneko beroa ekiditeko{{sfn|Toynbee|1971|p=46, 58.}}. Augustoren hileta begirune eta neurrizko eredua izan zen, baina, oro har, hileta publikoak aukera bikainak ziren minduak antzerkigintzaren bitartez beren burua sustatzeko. Pertsona ospetsuen hiletara jendetza handia joaten zen. Herritar nabarmenek eta enperadore gehienek luxuzko legeak baztertzen zituzten. Errepublikaren amaiera aldera, diru publikoz finantzatutako hileta bat eskaini zioten [[Luzio Kornelio Sila|Sila]] diktadoreari. Haren hiletan zaldizko eta oinezko soldadu, magistratu eta herritar arrunt ugari bildu ziren, eta gorpua urrezko ohatze batean garraiatu zuten, urrezko bi mila koro eramateaz gain, bere bizitzan izandako lorpenak ere irudikatu zituzten{{sfn|Toynbee|1971|p=55.}}. Eliteko hileta-prozesio horietan, kontratatutako aktoreek edo haien senideek familiaren arbasoen erretratuak edo maskarak eraman zituzten, iturri garaikideetan "aurpegi", "irudi" edo "maskarak" gisa deskribatuta, baina zaila da jakitea maskarak bizirik edo hil ondoren egin ziren. Pertsona bakoitzak kargu publikoak bete zituen arbaso bat ordezkatzen zuen, eta, bizirik zegoenean bezala, aurretik [[liktor]] bat zeraman. Praktikak aldi edo familiaren arabera alda zitezkeen, iturriek ez baitute informazio koherenterik ematen{{sfn|Walker, S. et al|1981|p=9–10.}}. Plinio Zaharrak antzinako irudi horien erakusketak deskribatu zituen etxe aristokratikoetan, baita hileta publikoetan nola erabiltzen zituzten ere<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Plin.+Nat.+35.4&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0137 Plin''. HN'', 35, 4–11]</ref>{{sfn|Winkes|1969|p=481-484.}}<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Plb.+6.53&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0234 Polyb. 6.53-54]</ref>. Posible zenean, hilkutxa familiaren gizonezkoek eramaten zuten, lagun minek, edo jabearekiko azken betebeharra betetzen zuten esklabo liberatuek. Hileta-irudietan lau eta zortzi eramaile artean agertzen dira{{sfn|Toynbee|1971|p=46, 58.}}. Hileta-''collegiae''tan musikariak zeuden, non txirulek paper garrantzitsua eta emozionalki eraginkorra betetzen baitzuten, baina hiletetan erabilitako instrumentu hauen kopurua luxuzko legeek mugatzen zuten{{sfn|Fless, F.; Moede, K|2007|p=252.}}. [[Horazio|Horaziok]] hiletetan tuba erromatarraren eta adarraren erabilera aipatzen du, tronpetaren antzekoak diren brontzezko bi instrumentu<ref>[https://latin.packhum.org/loc/893/4/5/2042-2046@1#5 Hor. ''Sat''. 1.6.44]</ref>. Sozialki gailendu ziren gizabanakoentzat, eta beren hileta egindako zerbitzu publikoagatik estatuaren funtsekin finantzatu zutenentzat, [[Erromako foroa]]<nowiki/>ren [[Rostra|rostratik]] panegiriko bat esaten zuten{{sfn|Sumi|1997|p=96.}}, baina hileta pribatu batean, goraipamena hilobiaren ondoan ematen zuten. === Laudorioa === Hileta-gorazarrea (''laudatio funebris'') [[Oratoria|hitzaldi formala]] edo panegiriko bat zen, hildakoen laudorioan. Hileta erromatarretan beste hitzaldia kantua zen (''nenia''), biak, normalean, emakumeek interpretaturik. Dolua zeuden bitarteaan, gizonek intziri duin batez (''gemitus'') adieraz zezaketen beren samina; beste edozer gauza desegokitzat jotzen zen{{sfn|Suter|2008|p=258.}}{{sfn|Erker|2011|p=45–46.}}. [[File:Sarcophagus Crotone Musei Capitolini MC2783.jpg|thumb|300px|Hildakoaren bizitzaren etapak irudikatzen dituen sarkofago baten erliebe-zatia: erlijio-hastapena, soldadutza eta ezkontza (K.o. II. mendearen erdialdea).]] Praktika horiek familia nobleekin lotuta daude, baina pertsona arrunten hiletetan esandakoa ez da erregistratu. Erroman oratoria publikoa gizonek bakarrik egiten bazuten ere, eliteko emakume bat ere laudorio publiko batekin ohoratu zitekeen, nahiz eta hori ohikoa ez izan{{sfn|Erker|2011|p=49–51.}}. Familiarik ospetsuenetan, panegirikoek hildakoaren zein arbasoen arrakastak eta balentria laudatzen zituzten, [[Rostra|errostran]] eseritako aktoreek edo senideek pertsonifikatuta, bakoitza bere kargu gorenari zegokion [[Aulki kurul|kurul-aulkian]], egoki jantzita eta mozorrotuta. Zizeronen eta Livioren ustez, zenbaitetan adierazpen horiek faltsuak ziren, agian jatorria gezurrezkoa zelako{{sfn|Cornell |1995|p=9-10.}}. Ondo emandako hileta-oratoria politikari gazte batek bere burua ezagutzera emateko modu bat izan zitekeen{{sfn|Reay|2005|p=353.}}. Izeba Juliaren (''laudatio Juliae amitae'') gorazarreak, [[Julio Zesar]] gazteak bere izeba [[Gaio Mario]]<nowiki/>ren alargunaren omenez emandako hitzaldiak, bere jainkozko eta errege jatorriaren aldarrikapenak azpimarratu zituen, bide batez, bere ibilbide politikoa [[Populares|populista]] gisa abiarazten lagundu zuen. Mario, erreformista herrikoia eta zazpi aldiz kontsul izandakoa, Zesarren babesle politikoa izan zen{{sfn|Lavery|1971|p=139.}}{{sfn|Sumi|1997|p=81-82}}. Hildakoaren epitafioa, hain zuzen, ageriko eta iraunkor egindako laudorioaren laburpena zen, eta kargu publikoak izan zituen gizon baten ibilbidea (''[[cursus honorum]]'') barne har zezakeen. Iraganeko gertaerak oroitzean, panegirikoa erromatar historiografiaren aitzindaria izan zen{{sfn|Lewis|1993|p=658.}}. == Gorpuen prestaketa == Hilerriak hiriko mugetatik kanpo egon ohi ziren, bizidunak fisikoki eta erritualki kutsa ez zitezen{{sfn|Salzman|2007|p=116.}}. Zizeronen arabera, hori Erromako lege zahar batean idatzita zegoen, hots, [[Hamabi Taula|Hamabi Tauletan]]<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Cic.+Leg.+2.58&fromdoc=Perseus%3Atext%3A2007.01.0030 Cic. ''Leg''. 2.58]</ref>. Alabaina, estadista ospetsu batzuek eskubidea izan zezaketen hiriko erritu-mugen barruan (''pomerium'') ehortziak izateko, aspaldian ezarritako familia-hilobietan; baina pribilegio hori ezohikoa zen eta gutxitan erabiltzen zen{{sfn|Erker |2011|p=40.}}. === Sakrifizioak === Ehorzketa-gunean edo errausketa egur-metaren ondoan aldare eramangarri bat ezarri ohi zen, oinordekoek txerri baten sakrifizioa eskaintzeko, normalean Zeresi, alearen, uztaren eta soroen jainkosa erromatar nagusiari. [[Azpimundu (mitologia)|Azpimunduko]] jainkosa ez izan arren, [[Zeres (mitologia)|Zeres]] bizidunen eta hildakoen erreinuen arteko atezaina zen. Hildakoaren itzala ezin zen azpimundura edo ondorengo bizitzara igaro haren baimenik gabe. Sakrifizioaren biktimek tokia sagaratua egiten zuten. Prozedura horretan, animalia [[Mola salsa|mola saltsaz]], gatz, ale, eta irin nahasketa sakratu batekin bustitzen zen, aizkora edo mailu batez  sakrifikatu baino lehen, eta ondoren, bizkarrean iraulita, tripak ateratzen zizkioten. Hesteak (''exta''), sakrifizioaren "zati jainkotiarra", buztinezko eltze batean jartzen ziren aztertzeko{{sfn|Scheid|2007|p=264, 270.(k)}}. ''Exta''ren anomalia batek eskaintzarekiko jainkozko arbuioa adierazten zuen, eta kasu horretan sakrifizioa biktima berri batekin errepikatu behar zen. Dena ondo bazegoen, biktima zatikatu eta gero, jainkosaren, atsekabetuen eta hildakoaren itzalaren artean banatzen zuten. Di Manesek euren parte berezia jasotzen zuten; izan ere, Manesekin janaria partekatzen zutenek hildakoekin izandako harremanengatik ondorio negatiboak jasan zitezkeela uste baitzen{{sfn|Erker|2011|p=52.}}. Bestalde, familiek eta hildakoek urteurreneko eta jaietako bazkariak partekatu ohi zituzten. Sakrifizioen haragi gehiena atsekabetuei ematen zieten. Ehorzketa-bazkarietan, erretako zati txiki bat eskaintzen zioten hildakoari, edo, ehorzketa bat bazen, haren ondoan jartzen zuten. Bitartean, ''exta''k aldare eramangarri batean erretzen zituzten, sugarrek, Zeresen izenean, kontsumitzen zituztenak. Zizeronek, berriz, uste zuen, zerrama bat sakrifikatu behar zela hileta batek eta hilobiak izaera erlijiosoa hartzeko<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Cic.+Leg.+2.22&fromdoc=Perseus%3Atext%3A2007.01.0030 Cic. ''Leg''. 2.22]</ref>. Heriotzaren ondorengo bizitza eta hildakoaren atseden-lekua ziurtatzeko, sakrifizioak eskaini eta onartu behar zituzten. Estatus handieneko hiletetan, animalia garestiagoak sakrifikatzen zituzten, esaterako idi bat, edo mota desberdinetako beste biktima batzuk. Animaliak hobesten baziren ere, baliabide gutxikoek ardoa, zerealak edo beste elikagai batzuk [[Libazio|libatzea]] eskain zitzaketen, nahiz eta animaliak hiltzea bezain indartsua eskaintza ez izan. [[Publio Ovidio|Ovidio]]<nowiki/>ren arabera, eskaintza garbia izanez gero, ondo zegoen, Zeres gutxirekin konformatzen baitzen{{sfn|Linderski|1986|p=1947.}}<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Ov.+Fast.+4.411&fromdoc=Perseus%3Atext%3A2008.01.0547 Ov. ''Fast''. 4.411-416]</ref>. === Errausketa, ehorzketa eta ''os resectum'' === Errausketa-hileta batean, oinordekoak pira pizten zuen zuzi batekin, aurpegia beste aldera jiratuta. Gorpua sutan erre ondoren, hildakoaren izpiritua bizidunen mundutik banatzen hasi zela uste zen{{sfn|Scheid|2007|p=264, 270–271.}}. Errausketaren ondoren, oinordekoak errautsak ardoz zipriztintzen zituen, hezur-hondakinekin batera bildu, errauts-kutxatila batean sartu eta lurperatzen zituen. Hori batzuetan hildakoaren emazteak egiten zuen; [[Livia Drusila|Liviak]] bere senarraren, [[Zesar Augusto|Augusto]] enperadorea, errautsekin egin zuen moduan{{sfn|Erker|2011|p=53–54.}}. Errautsak errausketa-lekuan edo haren ondoan lurperatzen ziren (kasu horretan hileta-lekua ''bustum'' deitzen zen) edo beste leku batean, eta kasu horretan errausketa-lekua ''ustrinum ''(plurala, '''ustrina'') izenez ezagutzen zen; zendua ''bustum''ean zein ''ustrinum''ean oroitu zitekeen. ''Ustrinum'' bakar batek, oro har harriz eraikiak, errausketa asko izan zitzakeen elkarren segidan, eta, normalean, familia bakarrekoa zen. Batzuek hainbat solairu zituzten, eta tximinia bezala funtzionatzen zuten, haien suak behetik elikatu zitezkeelarik. Errausketa ugariak, zeinetan hainbat gorputz aldi berean erretzen baitziren pira berean, eraginkorrak ziren, baina pobreentzat bakarrik erabiltzen ziren, izurriteetan edo gudu-zelaietan. Erabili ondoren ''ustrinum'' garbitu egin behar zen gorputz ezberdinen errautsak nahastea saihesteko. Hala ere, hori nahita egin zen zenbaitetan, hala nola, [[Karakala|Karakalaren]] kasuan, zeinak, irain gisa, nahita nahastu baitzituen bere anaia [[Geta|Getaren]] errautsak exekutatutako jarraitzaileenekin. Bestalde, ontzi berean, maitasun-adierazpen gisa, errautsak zituzten bikoteen adibide batzuk ezagutzen dira{{sfn|Noy |2000 |p=3-5.}}{{sfn|Angelucci|2008|p=2624-2633.}}. Ehorzketa Erroma arkaikoan aldian-aldian praktikatzen zen, baina Erdi Errepublikatik (K.a. 274-148) Errepublika Berantiarrera arte (K.a. 147-30) eta Inperioan K.o. I. eta II. mendeetan, errausketa hileta-praktika ohikoena bihurtu zen. Toynbeek deskribatzen duenez, ehorzketatik errausketara aldatzeko prozesua, oro har, K.a. 400. urtearen inguruan hasi zen, familia noble gutxi batzuk izan ezik. K.a. 79. urtera arte, Kornelia [[gens|''gens'']]aren patrizioek beren hildakoak lurperatzen jarraitu zuten, Sila diktadorea errausturiko lehen Korneliar izan arte, agian bere gorpua Gaio Marius bere etsaiaren aldekoek profanatuko ote zuten beldur zelako{{sfn|Etcheto|2012|p=o15–16}}. Antzinako ''sepulcretum''ak, Erromatar Foroan, ehorzketaren eta errausketaren ebidentziak erakusten ditu, eta bi praktika horiekin lotutako legeak K.a. V. mendekoak dira{{sfn|Toynbee|1971|p=39.}}. Errausketa, bere formarik errazenean eta garestienean, ehorzketa baino askoz ere garestiagoa zen eta denbora gehiago hartzen zuen; lurperatzeak lurrean egindako zulo bat baino ez zuen behar, nolabaiteko estaldurarekin{{sfn|Rutgers|2013|p=514–515.}}. Errausketak planifikatzeko eta gauzatzeko esperientzia behar da. Ponpeio eta [[Kaligula]]ren planifikatu gabeko errausketek partzialki erreta utzi zituzten beren gorpuak, erregai edo trebetasun nahikorik ez zutelako. Sua egiteko zura garestia zen; batez beste, ondo eraikitako su eraginkor batek zurezko kordoi erdi bat erabiltzen zuen gutxi gorabehera, eta, piztu ondoren, 8 edo 9 orduz zaindu behar zen, gorpua erabat kontsumitu zela bermatzeko. Elitearen errausketetarako, bai txanponek, bai egur meten eskultura-ebidentziek, oro har, zurezko zortzi geruza erakusten dituzte, bakoitza goiko eta beheko geruzekin angelu zuzenean jarria, multzoa aldare baten antzekoa izanik; gorpua, berriz, barruan partzialki ezkutatua zegoen. Suak eragindako kearen usaina belar usaintsuz, hostoz eta lixibazioz leundu zitekeen. Elitearentzat intsentsua erre zitekeen; usain desatseginak estaltzeaz gain, erretxina zenez, oso sukoia baitzen. Ostian, eta seguruenik beste leku batzuetan, udalerriak finantzatutako funtzionario ohien hiletei 50 libra intsentsu ere ematen zizkieten batzuetan. Estatus handiagoko errausketetarako, hainbat solairutako egur metak eraikitzen ziren, kanpoaldea oso ondo apainduta eta barrualdea ere ongi hornituta, gorpua bere hileta-ohean gordetzeko. Gorputzaren inguruan, sugarrek jateko eskaintzak jartzen ziren. Kasu batzuetan, hildakoaren argizarizko erreplika bat ipintzen zen egur metaren gainean{{sfn|Bodel|2018|p=200–201.)}}. Hildako enperadoreen jainkotzean, kaiolatutako arrano bat egurren artean ezkutatzen zen, eta une egokian askatzen zen, itxuraz arima inperiala zerura eramateko{{sfn|Noy|2000|p=7–11.}}. Latinezko poesiak maiz hildakoak eta dolua ditu gaitzat. Horietako batean, [[Katulo|Katulok]] atzerrian hil zen bere anaiaren errituetara joateko egin behar izan nuen bidaia luzeari buruz idazten du, eta errautsak soilik ikustean bere mina adierazten du<ref>Catull. 101</ref>. Propertziok, Cynthia maitale zenduaren bisita, amets batean deskribatzen duenean, berragertuaren soinekoa alde batetik gardostuta dago, eta suak deformatu du berak daraman familiaren eraztuna<ref>[https://latin.packhum.org/loc/620/1/0#101 Prop. 4.7.8–9]</ref>. K.o. I. mendearen amaieran, hain gauza arrunta zen errausketa, ezen Tazitok «Romanus mos» («forma erromatarra») deitzen baitzion{{sfn|Toynbee|1971|p=40.}} <ref>[https://latin.packhum.org/loc/1351/5/0#691 Tac. ''Ann''. 16.6.6]</ref>. [[Plutarko|Plutarkok]] dioenez, [[Numa Ponpilio]] erregeak, zeinari Erromako erlijio-praktika garrantzitsuenak sartzea egozten baitzaio, erraustea debekatu zuen. Neurri batean obeditu zen, nahiz eta gorpuak errausten jarraitu, aurretik atzamar bat moztu baitzioten, eta hori aparte lurperatu edo dolu-aldiaren amaieran su txikiago batean erretzen zuten. Ondoren, hatza, lurpetik aterata edo erraustuta, gainerako errautsekin batera gehitzen zen hautsontzi kutxan. Baliteke hori egin izana familiaren arazketa amaitzeko eta hildakoa Ama Lurrera itzultzeko eta hilobia legitimatzeko. Praktika, ''os resectum'' (hezur moztua) izenez ezagutzen dena, literatur iturriek egiaztatzen dute<ref>[https://latin.packhum.org/loc/474/44/0#30 Cic. ''Leg''. 2.55]; [https://latin.packhum.org/loc/684/1/0#3 Varro ''Ling''. 5.23]</ref> eta, neurri batean, arkeologiaren bidez, gutxienez senatu-klaseko gizabanako baten errausketa bat, bai eta kolunbario batzuetan ere, ziurrenik libertoenak edo hiritar arruntenak{{sfn|Graham |2014|p=94.}}{{sfn|Siebert|2006|p=270-271.}}{{sfn|Roncoroni|2001|p=118–121.}}{{sfn|Graham, E. J. et al.|2018|p=240–254}}. Denborarekin, hobiratzea izan zen berriro araua. Bodel-ek (2008) K.o. I. mendearen erdialdean kokatzen du esklaboen eta libertoen arteko ehorzketarako trantsizio nagusia{{sfn|Bodel|2008|p=182.}}. Denborak aurrera egin ahala, errausketa jainko inperialaren hileta ezaugarri bat izaten jarraitu zuen bereziki. Aldaketa honen arrazoiak ez dira ondo ulertzen. Zenbait frogak kristautasunak gorputza gorde izana adierazten dute, Jesusen ehorzketa adibideari jarraituz, berpiztu baino lehen; martirien erlikiak gurtzea; erlijio misteriotsuen proskripzioak eta lehentasunak; errausketaren kostu izugarria, ehorzketarekin alderatuta; edo Erromatar Inperioko klase aberatsenaren eragin filosofikoa{{sfn|Darby|1932|p=321-359.}}. === Novendialis === Heriotzaren ondoren bederatzi egun edo gehiagotan, ''novendialis'' edo ''novemdialis'' izeneko bigarren hileta-jaialdi eta errituak ospatzen ziren{{sfn|Salzman|2007|p=115.}}. Sarritan beste sakrifizio bat egiten zen hildakoaren [[Mani|Manesei]] edo familiaren [[Penate|penateei]]; Zizeron ahari bat sakrifikatzearen aldekoa da [[Larak|Lares]]en familiari eskaintza gisa. Sakrifizioaren hartzaile gisa, hildakoa jainko bihurtzen zen handik aurrera, nahiz eta azpimunduaren ezin konta ahala dii manetako bat izan. Biktimaren gorpua lurrean erretzen zen, eta hilobiaren gainean libazio bat isurtzen zen hildakoaren ''manes''etara{{sfn|Scheid|2007|p=270–271.}}. Sakrifizioko haragia ez zen bizidunen eta hildakoen artean partekatzen. Azkenean, hildakoa bizidunen mundutik bereizteko, purifikazio errituak egiten zituzten sua eta ura erabiliz. Horrekin dolu aldia amaitu eta familia hileta betebeharretatik askatzen zen{{sfn|Toynbee|1971|p=51.}}. Dolu-jantzia alde batera utzi, eta etxea ireki ondoren, festa egiten zen<ref group="oh">Festan dolu arropa janztea anfitrioiarentzat iraintzat hartzen zen, hileta-erritoak nolabait biziatu zituela iradokiz, beraz, errepikatu behar ziren</ref>{{sfn|Heskel|1994|p=141–142.}}. [[File:Togato Barberini.jpg|thumb|250 px|right|Togatus Barberini izenekoa, [[Museo Kapitolinoak|Museo Kapitolino]]etan. Agian, senatari bat da bere arbasoen bi erretratu eskuetan zeramatzala]] Eliteen artean, Numa Pompilioren antzinako legeek familiako gizonak doluan jarraitzetik libratu zituzten; Emakumeek 10 hilabetera arte dolua segi zezaketen etxe osoaren izenean, gizonak dolu formalaren murrizketetatik libratuz eta bizitza publikora eta beren betebeharretara itzuliz{{sfn|Erker|2011|p=55-56.}}. ==Hilobiratze-hatuak== ===Helduak=== Helduen hilobi-ondasun ohikoenak zeramikazko tresnak (eltzeak, lanparak eta olio lurrinduzko flaskoak, ''unguentaria'' izenekoak) eta artikulu pertsonalak ziren, hala nola bitxiak, orraziak eta baita sandaliak ere. Horretaz gain, kalitatezko arropa, janaria, edaria eta odola izan zitezkeen, ustez hildakoek behar edo gozatzen zutena. Artikulu horiek hilobian uzten ziren ehorzketaren unean edo ondorengo bisitetan. Aipatzekoak dira lanparak, nonahi zeudenak{{sfn|Toynbee|1971|p=34–39.}}. Antzinatik, jainkoei janaria, edaria eta sakrifizioak, oro har, ''ollae''tan eskaintzen ziren; hauek askotan hildakoen errautsak edukitzeko erabiltzen ziren; Modu honetan, hainbat gizabanakoren errautsak hilobi baten apal bakar batean gorde zitezkeen{{sfn|Horsnaes|2002|p=67–68, 89, 95, 148, 173.}}. Ehorzketa batzuetan, badirudi hileta-ondasunak nahita kaltetuak izan direla ehorzketa baino lehen. Beste batzuetan, litekeena da kaltetutako ondasunak ekonomia kontuengatik berrerabili izana. Hilobi batzuek iltze handi bat edo gehiago dituzte, ziurrenik hildakoen itzala hilobian "finkatzen" laguntzeko eta leku egokitik desbidera ez zitezen{{sfn|Small, C. et al.|2007|p=133–146.}}. ===Haurrak=== Erromako iturri literario eta juridikoen arabera, hildako jaioberriengatiko edo hortzak atera aurretik umeengatiko kezka irrazionala zen, eta dolua autokonplazientea eta histerikoa. Hala ere, haurren hilobi ostilamenduan jostailuak, maskotak, janaria eta haurtzaroa edo jaiotza babesten duten jainkoen irudiak aurkitu dituzte, haurraren arima bere bidaian babesteko{{sfn|Toynbee|1971|p=53–54}}. Haurren ehorzketa kopuru ezohiko handia duten hilerriek aldare bat edo santutegi bat zegoela adieraz dezakete, non gurasoek arrakastarik gabe bilatuko zuten jainkozko esku-hartzea haurrak sendatzeko{{sfn|Carroll|2011 |p=99–100, 104–105}}. Haurren heriotzen edo hilda jaiotakoen ebidentzia urria duten hilerriak oso gazteekiko axolagabekeria emozionalaren kultura gisa interpretatu dira. Itxurazko hutsegite horrek zerikusi handiagoa izan dezake lurzoruak haurren hondakinak babesteko dituen baldintza txarrekin, iraganeko indusketetan izandako arduragabekeriarekin, eta zenbait indusketa planifikatzeko erabili diren literatur iturri ez oso fidagarrietan izandako gehiegizko konfiantzarekin{{sfn|Carroll|2011|p=100}}. [[Britania|Erromatar Britainia Handian]], hortzak atera eta hildako haurren ehorzketa eta errausketako leku askotan, azabatxezko hartz, lunula eta sinbolo faliko taila txikiak, aleak, kanpaiak, txanponak eta zeramikazko edalontziak daude{{sfn|Crummy|2010|p=37–93.}}. Greko-erromatar munduan, hartza [[Artemisa|Artemisaren]] (edo erromatarrentzat, [[Diana (mitologia)|Dianaren]]) animalia zen, jainkozko birjina ehiztaria eta animalia basatien zaindaria, erditzearen, edoskitzearen eta haurtxoen babeslea, batez ere neskena{{sfn|Price|1978|p=}}. Brescian, Italian, hartzaren irudiak umeen gidari eta lagun gisa funtzionatu omen zuten ondorengo bizitzan. Lunulak eta falo adardunak gaizkiaren eta zorigaitzaren aurkako babesa ziren. Hilobietan aurkitutako aleak sendagaietarako erabiltzen ziren materialekin egiten ziren sarritan, hala nola, azabatxe, [[Plinio Zaharra|Plinio Zaharrak]] bere ''[[Natur Historia (Plinio)|Naturalis Historia]]''n dioenez, hortzetako minak eta beste gaixotasun batzuk senda zitzakeen. Kanpaiek, bereziki [[Tintinnabulum (paganoa)|tintinnabulu]]ek, begizkoa urruntzen eta begizkoa saihesten laguntzen zuten. Kanpaiak ere jarri zituzten Erromako katakonbetako morteroan, haurren hilobien gainean babes gisa. Hau bereziki ohikoa zen IV. Erromako katakonben morteroan ere kanpaiak jarri ziren haurren hilobien gaineko babes-gailu gisa. Hori bereziki ohikoa izan zen K.o. IV. mendean{{sfn|Nuzzo|2000|p=249–255.}}. == Oroitzapenak == Hildakoen zaintza ez zen hileta eta dolu aldi formalarekin amaitzen, betiko betebeharra baizik. Zizeronek dio hildakoei dagokienez apaizgoaren funtzio nagusia lege natural unibertsalaren araberakoa zela: hildakoen oroimena bizirik mantentzea erritu tradizionalen ospakizunaren bidez<ref>Serv. ''Aen''. 9.115.8</ref>. Lazio eta Erroman hildako [[Honestiores eta humiliores|honestioresen]] aldeko botozko gordailu zaharrek hileta-eskaintza eta oturuntza garesti eta landuak iradokitzen dituzte hildakoarekin batera, etorkizuneko bizi-itxaropena eta jainkoekiko lotura pertsonala. Erromatar gizartea garatu ahala, noblezia errepublikarrak gutxiago inbertitzeko joera izan zuen hileta ikusgarrietan eta bere hildakoentzako hilobi bitxietan, eta gehiago komunitatearentzako zuzkidura monumentaletan, hala nola tenplu edo eraikin publiko baten dohaintzan, dohaintza-emailea bere estatua bati eta bere izenaren inskripzioari esker iraunkorki oroituko zena. Eliteko hilobi pribatuen inskripzioek oroitzapen-praktika ugari eskaintzen dute, hala nola hileta-jokoak, inguruko kultura eta komunitateetatik kopiatuak. ===Hileta jokoak (''ludi funebres'')=== Erromatar eta greziar literaturak hildakoen izpirituak ohoratzeko haien laguntza eskatzeko jokoen kontaketa dramatikoak eskaintzen ditu. Homeroren Iliada, 23. liburuan, [[Akiles|Akilesek]] hileta-jokoak egin zituen [[Patroklo|Patrokloren]] omenez, eta Virgilioren Eneida, 5. liburuan, Eneasek aitaren heriotzaren urteurrenean jolasak egin zituen. Erromatarren eta greziarren literaturak jokoen kontakizun dramatikoak eskaintzen ditu, hildakoen izpirituak ohoratzeko edo haiengandik laguntza lortzeko. [[Homero|Homeroren]] [[Iliada|Iliadan]], 23. liburuan, Akilesek hileta-jokoak ospatu zituen Patrokloren omenez, eta [[Virgilio|Virgilioren]] [[Eneida|Eneidan]], 5. liburuan, [[Eneas|Eneasek]] gauza bera egin zuen bere aitaren heriotzaren urteurrenean. Oso antzeko gertakariak irudikatzen dira elitearen hilobietako hormetan, [[Etruria]] eta [[Campania|Campanian]]; batzuek, dirudienez, hil arteko borrokak erakusten dituzte. Erromako mota honetako lehen ludi funebreak K.a. 264. urtean eman ziren, [[Kartago|Kartagoren]] aurkako gerran; hiru gladiadore bikotek hil arte borrokatu ziren Bruto Peraren egur-metaren aurrean, ''munus ''(pl. ''munera'') gisa deskribatu zena, bere ondorengoek, (kasu honetan bere semeak), arbaso bati zor zioten betebehar edo hornidura bat. Lagunei eta senideei eskainitako festa ''novendialis''en azken egunean izan zitekeen{{sfn|Auguet|1994|p=19.}}. Antzeko gladiadoreen ''munera'' erromatar eliteko hileta jokoetan gertaera nagusia bihurtu zen. Errepublikaren amaieran, Publio Lizinio kontsul ohi eta [[Pontifex Maximus]]<nowiki/>aren hiletarako ''munus'' bat ospatu zen K.a. 183an. 120 gladiadore aritu ziren 3 egunez borrokan, haragia jendaurrean banatu zen, eta foroa eserlekuz eta karpaz bete zen oturuntza egiteko<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Liv.+39+46&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0204 Livy 39.46.2].</ref>. Gladiadoreen borroketan oinarritutako ''munera''k oso ezagunak egin ziren, baina luxuzkotzat eta usteltzat ere hartzen ziren. "Munus" baten antolatzaileak botoak irabaz zitzakeen bere ibilbide politikoan. [[Luzio Kornelio Sila|Sila]]<nowiki/>k, pretore zenean, luxuzko legeak hautsi zituen bere emazte zena, Metella, gladiadoreen ''munus'' aparteko batekin ohoratzeko{{sfn|Kyle|2007|p=285.}}. Gladiadoreak beraiek mirestuak izan zitezkeen beren ausardiagatik eta, aldi berean, mespretxatuak beren lanbidearen izaera odoltsuagatik, borreroaren antzekoa izan zitekeena. ''Bustuarius''<ref>[https://latin.packhum.org/loc/2349/5/5848/280-288@1#5848 Serv. ''Aen''. 10.519.4]</ref> (hilobi-gizona) hitz iraingarria gladiadore klase behekoentzat erabiltzen zen batzuetan, hildakoen izpirituentzat odol biziaren hornitzaile baino ez baitzitzaien hautematen{{sfn|Roland|1994|p=20–22.}}{{sfn|Bagnani|1956|p=24–27.}}. Julio Zesarrek hileta eta ''munera''ren arteko lotura muturreraino eraman zuen K.a. 65eko ''ludi''etan, 320 gladiadore bikoteekin, duela 20 urte hildako aitari eskaini zizkionean{{sfn|Wiedemann|1992|p=8–10.}}. Aro inperialean, estatuak ''gladiatora munera'' bitxienak antolatu eta diruz lagundu zituen, eta estatuak babestutako ekitaldi publikoen zerrendan (''ludi''etan) sartu zituen, burokrazia inperialaren eskuzabaltasunarekin identifikatuz<ref group="oh"> Horien artean, ''[[Zirku Nagusia|Circus Maximus]]''eko jaialdietan oinarritutako ekitaldiak zeuden, hala nola gurdi-lasterketak, piztien ehiza eta ''ludi scaenici'' -izaera erlijiosoko antzerki-emanaldiak, normalean jainko bati eskainiak, bereziki Jupiterri, eta erromatar herriari oro har eskainitakoak.</ref>{{sfn|Bernstein|2007|p=222–232.}}. ''Munera'' horietan jatorriz erlijiosoa zen edozein elementuk bere entretenimenduaren mesedetan ahaztuta geratzeko joera zuen. Inperioaren erdialdean eta amaieran, ikusle kristauek gladiadore-jokoak "deabru paganoei" giza sakrifizioa egiteko modu bereziki basati eta gaiztotzat hartzen zituzten<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Tert.+Spect.+22&fromdoc=Perseus%3Atext%3A2008.01.0571 Tert. ''De spect.''22].</ref>{{sfn|Kyle|1998|p=11.}}. ===Hildakoen jaiak eta kultuak=== Otsailaren 13tik aurrera, urteko bederatzi eguneko jaialdi bat ospatzen zen, Parentalia, ''pater familias'' guztientzat legezko betebeharra zena. [[Vestaren birjina|Vestaren birjinek]] ateak irekitzeko errituak egin ondoren, familiak harresiz kanpoko hilerrietara joaten ziren, eta han, beren arbasoek atseden hartzen zuten hilobietan jaiak zituzten. [[Parentalia]] aldatu egiten zen erakustaldi publiko nabarmen baten eta (kristauen arabera) "bizitzeko poza" adierazten zuen mozkorraldi baten artean. Parentaliaren azken eguna ''Feralia'' zen (otsailak 21). Festa ilunxeagoa zen, eta arbasoak (''di Manes'') koroekin, ale pixka batekin eta gatz pixka batekin baretzen zituzten, baita ardotan bustitako ogiarekin eta bioleta sakabanatuekin ere. Dirudienez, festa horrek garbiketa-erritual gisa funtzionatzen zuen Karistiarako, hurrengo egunean, familiak oturuntza informal bat egiten zuenean euren arbaso onberekin (Ovidiok lares bezala identifikatu zituenak) elkarrekiko maitasuna ospatzeko<ref>Ov. ''Fast'' 2.677.</ref>. [[Lemuria (jaia)|Lemuria]] jaialdiaren errituak (maiatzak 9, 11 eta 13) are zaharragoak eta ilunagoak ziren, familiak gauerdian [[Lemureak|lemureen]] mehatxuetatik aske izateko. Izan ere, lemureak familiako kideen espirituak ziren ''di manes'' edo ''di parentes'' alderraiak edo erresuminduak izan zitezkeenak, "zegokien baino lehen" (gaixotasunagatik, istripuagatik edo indarkeriagatik) hil zirenak, eta itxaron behar zutenak haien garaia iritsi arte ondorengo bizitzan sartzeko. Ordura arte, "pater familias"aren urteroko ardura zen izpiritu gaiztoei exorzismoak egitea, eta gauerdian, hildakoentzako janari gisa, etxeko zoruan baba beltzak tu egitea. Eskaintza honekin konforme ez zegoen edozein izpiritu gaizto ''domus''etik exorzizatu zitekeen familiaren brontzezko ontzien talka ozenaren bidez{{sfn|Thaniel|1973|p=182-187.}}''{{sfn|Price|1998|p=31, 50.}}.'' Erromako hirian, abuztuaren 24an, urriaren 5ean eta azaroaren 8an, ''mundus cerialis'' (Zeresen mundua) izenez ezagutzen zen hobi edo ganga hemisferiko bat inauguratzen zen, ofizialki mundua irekita zegoela (''mundus patet'') iragarriz<ref group="oh">Kokaleku posibleen artean Erromako [[Comitium]] eta [[Palatino|Palatino muinoa]] daude, biak hiriko muga erritualen barruan (''[[pomerium]]'')</ref>. Han, eskaintzak egiten zitzaizkien azpimunduko jainkoei eta Zeresi, lur emankorraren eta haren azpialdeko atarien zaindari gisa. Bere irekierak, hildakoen izpirituei, bizidunen artean legez noraezean ibiltzeko aldi baterako baimena eskaintzen zien, Warde Fowlerrek "mamuentzako oporrak" gisa deskribatzen du une hori<ref group="oh">Warde Fowlerrek txerriak eskaintzeko aukera adierazten du: artatxiki-haziak ere bai, eta, ziurrenik, espelta garia ere.</ref>{{sfn|Fowler|1912|p=35, 36.}}{{sfn|Humm|2004|p=2, 10.}}. Erritual honen esanahia zalantzazkoa da oraindik; tradizioak Romulok Erroma fundatu zuenean data jarri zuen, eta Romulok zereal biltegi bat ezarri zuen baliabide komun gisa, eredu etruskoari jarraituz.'' Mundus''aren forma goiko zeruko kupularen isla edo inbertsio gisa deskribatu zen<ref>Fest. ''Gloss. Lat''. 261. L2</ref>. "Mundus"aren irekiera izan zen erromatarrak ''di manes''ekin ofizialki harremanetan jartzen ziren aldi bakanetako bat; besteak Parentalia eta Lemuralia ziren<ref>Macrob. ''Sat''. 1.16.18</ref>. Beste ekitaldi batzuk, hala nola, Rosalia (arrosen jaia), Violaria (Attis jaia), baina batez ere ''dies natalis'' (urtebetetzea) eta hildakoaren heriotzaren eguna, lore, sakrifizio eta familia ospakizun ugariz ospatzen ziren{{sfn|Toynbee|1971|p=62–64.}}. ===Epitafioak=== [[File:Stele Licinia Amias Terme 67646.jpg|thumb|left|250px|Hilarri honek, lehen inskripzio kristauetako bat (K.o. III. mendea), «D. M.» laburdura tradizionala («Dis Manibus», «Manes jainkoei») eta grezierazko lelo kristauarekin «Ikhthus zōntōn» («bizidunen arraina») konbinatzen ditu; hildakoaren izena, berriz, latinez dago.]] Epitafioak inskripzio mota nagusietako bat dira. Informazio gehigarria aldatu egiten da, baina, oro har, epitafio erromatarrek familia-harremanei, kargu politikoei eta balio erromatarrei buruzko informazioa ematen dute hildakoaren bizitzaren zer alderdi goretsi aukeratzekoan{{sfn|Lightstone|2007|p=350.}}. Hildakoen oroitzapena norbanakoaren memoriatik haratago iraunarazi nahi zuen ehorzketa-kultura batean, epitafioek asko balio zuten. ''Sit tibi terra levis'' inskripzioa (normalean ''S· T· T· L.'' laburtua) hileta-objektuetan ohiko marka bat da, gutxi gorabehera "Lurra arina izan dakizun" itzultzen dena. Erromako hileta-eskaintza estandar bat ''Dis Manibus'' da ("Manes jainkoei"). Eskualde-aldakuntzek greziar baliokidea dute, ''theoîs katachthoníois'' eta tokian-tokian arrunta baina misteriotsua den Lugdunumen "palaren azpian eskainia" (''sub ascia dedicare''){{sfn|Cagnat|1975|p=3.917.)}}{{sfn|Haensch|2007|p=176-187.}}. Edukien aldaketa sakona dago kristautasunaren nagusitasunaren gorakada garaian. Epitafio tradizionalek pertsonaren jaiotze eguna, lurreko lorpenak eta bizi-itxaropena adierazten duten bitartean{{sfn|Salzman|2007|p=116(k)}}, inskripzio kristauek heriotzaren eguna azpimarratzeko joera dute, espero den zeruko "bizitza berri baterako" trantsizioa{{sfn|Saltzman|2007|p=114–116.}} . Sinesmen filosofikoak ere agerian egon daitezke. Epikuroen epitafioek sarritan adierazten zuten sentimenduaren formaren bat ''non fui, fui, non sum, non desidero'', "Ez nintzen existitu, izan nintzen, ez naiz existitzen, ez dut desiorik"<ref>''CIL'' 8.3463</ref>, edo ''non fuI, non sum, non curo'', "Ez nintzen existitzen, ez naiz existitzen, berdin zait"<ref group="oh">Hauek halako sentimendu estandarrak bihurtu ziren, non laburdurak inskripzio erabileran sartu ziren, azken adibide honetarako ''NF NS NC''</ref>. Elitekoak ez zirenen artean, gazteenganako epitafio maitekorrek joera dute azpimarratzeko, aske jaiotakoek zein esklaboek (Dasen 2 urtetik 13ra bitarteko adibideak ematen ditu), beren bizitza laburrak, tragikoki alferrik galdutako talentuak, eman zuten gozamena eta patuak esku hartu izan ez balu bizitzan lortuko luketena{{sfn|Dasen|2010|p=122–125}}. Inskripzio iraunkorrik egin ezin zuten familientzat, denboraren joanak antsietate handia sortzen zuen, kalitate txarragoko hilarriak higatu zirelako edo hilerria pixkanaka bete ahala, horiek lekuz aldatu zirelako eta horrek guztiak hilobiaren kokapen zehatza eta hildakoaren nortasuna galtzea ekarriko luke{{sfn|Graham|2006|p=110–113.}}. Askok ez zuten markatzaile edo epitafiorik jasotzen; Erromako esklabo gehienak ''servi rustici'' ziren, nekazaritza-lanetarako erabiltzen zirenak, eta horietako oso gutxik zituzten hiriko etxe-esklabo askok irabazitako diruarekin eta etorkizuneko mesedeen promesarekin askatasuna erosteko zituzten aukerak. Ia guztiak esklabo izango ziren bizitza osoan, eta uste da ia inoiz ez direla agertzen erregistro epigrafikoetan{{sfn|Bruun|2014|p=611.}}. ===Hileta-artea=== {{multiple image | direction = vertical | width = 200 | footer = | image1 = Face of a child-MGR Lyon-IMG 9850.jpg | alt1 = | caption1 = Erromatar Galiako hileta-inskripzioa duen neskato baten maskara moldatua | image2 = Meisje100.jpg | alt2 = | caption2 = Urrezko koroa daraman neska baten momia erretratua, Erromatar Egiptokoa }} ===''Imagines'' (irudiak)=== Erromatar familia noble batzuek hiletetan erakutsitako irudiak (sing. ''imago'', pl. ''imagines'') horretarako egindako armairuetan gorde ohi ziren, euren familia-etxeko [[Atrio (arkitektura)|atrioan]]<ref group="oh">Batzuetan, eta Zizeronen pasarte bakar batean oinarrituta, pentsatu izan da ''ius imaginis'' ("irudiaren eskubidea") ustezko pribilegioa bakarrik nobleena zela. Pasarte horretan, edil batek bere erretratuak ondorengoei transmititzeko pribilegioak aipatzen ditu. Gaur egun ikertzaileek arbasoen irudiak erakustea gizarte-konbentzio edo oparotasunaren produktutzat hartzen dute.</ref><ref>Cic. ''Verr''. 5.14.36</ref>{{sfn|Walker, S. et al|1981|p=}}{{sfn|Fejfer|2008|p=}}. Nolabaiteko ziurgabetasuna dago imagines maiorum horiek ("handien irudiak") hileta-maskarak, bizitzan egindako maskarak edo bustoak ote ziren. Irudiak zuhaitz genealogiko batean antola daitezke, izenburu batekin (''titulus''), non norbanakoaren karguak (''honores'') eta lorpenak (''res gestae'') laburbiltzen ziren{{sfn|Lewis|1993|p=658.}}, maskarak zintzilikatuz erraztu daitekeen praktika bat{{sfn|Taylor|2005|p=83–105}}. Nolanahi ere, etxean familiako kideen bustoak ere erakusten ziren, harriz edo brontzez{{sfn|Lewis|1993|p=658.}}. ''Imagines''ak, seguruenik, argizariz eginak zeuden, koloreztatuak eta xehatuak, ahalik eta irudikapen zehatzena sortzeko. Hiletetan erabiltzeaz gain, familia-bilera garrantzitsuetan ere erakusten zituzten, hala nola ezkontzetan. Beraz, ez ziren hilobietan gordetzen, familiaren ''domus''etan baizik. Lan horiek egiteko trebetasun handia behar bazuten ere, gaiaren interpretazio fidela izan behar zutelako, irudi horiek ez ziren artelantzat hartzen{{sfn|Dasen|2010|p=109–111.}}. Izan ere, "imgenes"i buruzko erreferentziek askotan ez dituzte bereizten harrizko edo brontzezko oroitzapenezko erretratu-busto ugariak eta material galkorragoarekin egindako hileta-maskarak. Badakigu hildako nobleen hiru dimentsioko irudiak eta oso errealistak suak kontsumitu zituela errausketa-hileta garrantzitsuetan; adibidez, Sila eta Julio Zesarren hiletetan, eta Septimio Severo enperadorearen ''funus imaginarium''ean (irudiaren hileta). Zesarren argizarizko irudiak, bere gorpuzkiekin egur-metaren gainean jarriak, bere hilketaren zauriak erakusten zituen. Septimioren gorpua Britainia Handian erraustua izan zen, bertan hil baitzen; [[Herodiano]]ren bertsioan, enperadorearen errautsak Erromara eramanak izan ziren, eta bere mausoleoan utziak. Bitartean, bere argizarizko irudi errealista zazpi egunez egon zen ikusgai, eta denbora horretan mediku inperialek gero eta gaixoago zegoela diagnostikatu zuten, gero zazpigarren egunean hiltzat jo zuten eta su handi batean erraustu zuten debozio-erakustaldi publiko handi batean. Ekitaldia amaitu zen, arrano bat askatuz haren "arima zerura eraman zezan"{{sfn|Toynbee|1971|p=56, 57.}}{{sfn|Arce|2000|p=115–122.}}. Plebeko umeen ehorzketetan, batzuetan, igeltsuzko heriotza-maskara batekin joaten ziren edo, kasu batzuetan, haurraren aurpegia berreraiki zitekeen igeltsuzko molde negatiboarekin{{sfn|Dasen|2010|p=109–112, 144–145.}}. Hileta-irudien tradizio veristak, ordea, [[errealismoa (arteak)] erretratu erromatar errealistaren garapenean lagundu zuen. [[Egipto erromatar]]rean, [[El-Fayumgo erretratuak|El-Fayoumgo erretratuek]] egiptoar eta erromatar hileta-erretratuaren tradizioak eta pintura helenistikoaren teknikak islatzen dituzte{{sfn|Berman, L. M. et al|2003|p=193.}}{{sfn|Borg|2010|p=14}}. == Hilobiak, hilobiak eta hilerriak == === Hirikoak eta hiri-ingurukoak === Erroman, ehorzketa-lekuak beti mugatuak eta maiz eztabaidatuak ziren{{sfn|Bodel|2008|p=178–179(k)}}. Erromar legediak hiri eta herri mugen barruan ia ehorzketa oro debekatzen zuenez, harresiz kanpoko bideetan zehar nekropoliak garatu ziren. Horiek benetako hildakoen hiriak ziren, beren errepide nagusiekin eta sarbideekin, ur-hornikuntzekin eta monumentu edo mausoleo handiak leku pribilegiatuekin. Bisitarientzako instalazioek familian afaltzeko gelak, sukaldeak eta baratzeak zituzten. Ez zegoen zonifikaziorik; lurperatzeak lurra sagaratzen zuen, ez alderantziz. Beraz, hilobi bakoitzaren perimetrotik haragoko lurra profanoa izatean, sarbide publikorako irekita zegoen{{sfn|Bodel|2018|p=201.}}. Lursailak alokatu edo eros zitezkeen, hilobi pertsonalizatuekin edo gabe edo erabiltzailearentzat prest. Isola Sacra hilerri handiak eta [[Via Appia|Via Appia Antica]]ren bi aldeetan lerrokatzen diren hilobiek errepide ertzeko hilerrien adibide nabarmenak eskaintzen dituzte{{sfn|Toynbee|1971|p=73–74, 93–95.)}}. Erroman, hilobiak ere lerrokatzen ziren Tiber ibaiaren bi aldeetan, ibai-bide garrantzitsu bat, zirgazko bideak eta kaiak ia etengabe erabiltzen zirenak. Oraindik ere hilobiak eraikitzen ari ziren Inperioaren aroan, nahiz eta kai eta ontziralekuetako negozioetarako eta errepideak, zubiak eta ibai-akueduktuak planifikatu, eraiki eta mantentzeko oztopoak izan. Erroma ia hildakoz inguratuta zegoen{{sfn|Taylor|2000|p=89–91.}}. [[File:BM GR 1867.5-8.55 - 01.JPG|thumb|250 px|left|Erromako Via Nomentanako hilobi baten Aurelio Hermia eta bere emaztea Aurelia Filematum esklabo ohien hileta-erliebea, askeak izan ondoren ezkondu zirenak, K.a. 80an.]] Hilerriek, hilobiak eta haien hildakoak lege erlijioso eta zibilek eta debekuek babesten zituzten<ref>[https://droitromain.univ-grenoble-alpes.fr/Corpus/d-11.htm#8 Ulp. ''Dig''. 11.8.1.]</ref>. Ehorzketako lekua ''locus religiosus'' bat zen; Manes jainkoena, han gorpu bat lurperatutik zegoelako. Aztoratuz gero hildakoari, senatari edo esklabo izan, mina eta ondoeza eragingo zizkiola uste zen{{sfn|Toynbee|1971|p=75–76.}}. Lur profanoetan (publikoa edo pribatua) ordura arte ezezaguna den edozein ehorzketa aurkitzeak berehalako oztopoa sortu zuen hura gehiago erabiltzeko; ''locus religiosus'' gisa agertu zen eta horrela jarraituko zuen pontifizeek bere estatusa baliogabetzea eta gorpua edo hezurrak kentzea onartu ezean. Tximistaren ondoriozko heriotza Jupiterren deklarazio argia zela uste zen lekua eta biktima bereak zirela; lekua horren arabera markatu zuten, eta biktima lurperatu zuten, baina ez "errito arruntekin". Lursail profanoetan (publikoak edo pribatuak) aldez aurretik ezagutzen ez zen edozein ehorzketa aurkitzeak berehalako oztopo bat sortzen zuen ondoren erabiltzeko; ''locus religiosus'' gisa agertu baitzen, eta hala izaten jarraituko zuen, ''Pontifex maximus''ek bere estatusa ezeztatzea eta gorputza edo hezurrak kentzea onartu arte. Uste zen tximista batek eragindako heriotza [[Jupiter (mitologia)|Jupiterren]] adierazpen argi bat zela, lekua eta biktima bereak zirela adierazten zuena; lekua horren arabera markatzen zen, eta biktima lurperatua, baina ez erritu arruntekin{{sfn|Robinson|1975|p=175–186.}}. Zizeronek adierazi zuen jabetza publikoko lursailetako edozein hilobi legez kanpokoa zela eta, beraz, ezin zela ''locus religiosus'' gisa tratatu. Erabakiak Erromako ''Porta Collina'' kanpoaldeko hilerriaren lursaila era masiboan lurpetik ateratzeko bidea erraztu zuen, eta lur publiko gisa berrerabili zen. Aldi berean, errausketa-instalazioak (''ustrina'') eta Eskilinoko zabortegiak debekatu ziren, eta hiriko harresitik 3 kilometro baino gehiagora urruntzeko agindu zen. Zizeronek uste zuen horrek guztiak zerikusia zuela suteen arriskua minimizatzearekin{{sfn|Noy|2000|p=3-4.}}, baina Eskilinoaren usaina arazo publiko nabarmenagoa izan zen. Augustoren aliatuak, Mezenasek, lekua estali zuen luxuzko hiribildu bat eraikitzeko, eta hango lorategi zabalak publikoari ireki zizkion ongile publiko gisa, eta horrek sinesgarritasun handia eman zion. Garai horretako dirudunek Erroma kanpoaldean eraikitako hainbat hileta-egitura iradoki dira, txiroenen hileta-beharrak asetzeko. Haiek kolunbario zabalak zituzten eta erraustegi handiak eta eraginkorrak {{sfn|Bodel|2000|p=136, 144.}}{{sfn|Bodel|2008|p=180–195.}}. Garai inperialean, batzuetan, errausketak eta hilobiek izaera filantropikoa zuten; adibidez, Vigna Colinako [[Julio-klaudiotar dinastia|Julio-Klaudiotar]] dinastiako lurpeko kolunbarioa, non libertoentzako espazioak zeuden{{sfn|Graham|2006|p=6–10.}}. [[File:Sepolcro degli Scipioni 001 Entrata.jpg|thumb|250px|Eszipioien hilobia, K.a. III. mendetik K.o I. mendera arte erabilia, gero abandonatua. Bere egitura [[Aurelianoren Harresiak|Aurelianoren harresietan]] sartu zuten.]] Hilobiak, oroitzapenezko monumentuak eta legez lurperatutako giza hondakinak suntsitzeak edo kaltetzeak zigor handiak zekartzan: asmo txarrez egindako kalteak delitu nagusiak ziren, nahiz eta detekzioa eta zigorra edo konpentsazioa, legea aplikatzen ezuenaren araberakoa zen. Via Basilianoko nekropoliak 545 hilobiak, pilatuak eta gainjarriak, legearen urraketa ohikoa zela erakusten du{{sfn|Rutgers|2013|p=498.}}. Hilarriak etxeetan erantsita aurkitu dira, familiarekin guztiz zerikusirik ez duten pertsonen monumentuak sortzeko berrerabili eta eraikin ofizialetan birziklatu ziren. Puteolin, udalak 20.000 sesterzioko isuna ezarri zion [[dekurioi]] baten hilobia kaltetzen zuenari{{sfn|Bodel|2004 |p=149–170.}}. Arau-hausleak auziperatu zitezkeen auzitegi zibiletan. Hilobietako inskripzio batzuek eskudiruzko saria eskaintzen diote arau-hausleak agintari zibilen aurrean salatzen dituenari. Oroimenezko monumentu batzuek hilobian etzatzeko eskubidea duten pertsonak zerrendatzen dituzte, eta beste batzuek, berriz, lekua erabiltzeko eskubiderik ez duten pertsona edo "klan atzerritarrak" izendatzen dituzte. Dirudienez, sustatzaile batzuek ezabatu edo baztertu zuten hilarrien mezua. Ehorzketa-lursailak zatitu, eta sal zitezkeen, zatika edo osorik, edo alokatu, mantenuaren kostua estaltzen laguntzeko; leku sakratu horietatik onurak lor zitezkeen, hala nola, hilobietako lorategietako loreak saltzea, baina lekua edo monumentuak konpontzeko, hobetzeko edo mantentzeko baino ez ziren erabili behar, inoiz ez heriotzarekin etekinak lortzeko{{sfn|Robinson|1975|p=175-186.}}. Hileta-monumentuan familiaren kanpokoak hilobiratzea debekatuta ohi zen, beste batzuentzat aurrekari bat sortuko zuten beldurrez, familiak bere hilobia erabiltzeko betiko eskubideak aldarrikatu aurretik{{sfn|Toynbee|1971|p=76–78.}}. Okupazioetako, harrien lapurretako eta hilobietan, hilarrietako eta epitafioetako kalteen ebidentziak daude. Hilobiak legez tokiz alda zitezkeen, hilerrietako uholdeak edo ''pontifize''en baimena zirela eta, baina apurka-apurka hondatu ere egin zitezkeen zabarkeriagatik. Bestalde, familiak bizilekuz aldatu edo desagertu zitezkeen. Ponpeian, irakurgarria zen oroimenezko harri bat aurkitu zen, ahoz behera, komun publiko baterako eserleku gisa eraberritua{{sfn|Robinson|1975|p=175–186.}}. Eliza-guneetan kristau hilerriak sortu arte, ia hilerri guztiak harresiz kanpokoak ziren. John Bodelek eriden zuen inperio garaiko hiru hilerrik 150 eta 200 urte arteko gehienezko bizitza izan zutela, erabilera intentsibokoak izanik, lauzpabost belaunaldi hartzen zituztenak, beren lurrak bete eta berrerabili aurretik{{sfn|Bodel|2014|p=178–179.}}. Hiriak eta herriak jatorrizko muga legal eta erritualetatik haratago hedatu ahala, antzinako harresi barruko hilerriak hiritik kanpo birkokatu behar izan ziren, eskriturak eta muga-markekin. Horrela, hain beharrezkoak ziren lurrak erabilera publiko edo pribaturako askatu zituzten. Erromako eraikuntza-proiektu disruptiboenen artean akueduktuak zeuden, eta horien plangintzak eta eraikuntzak kontu handiz arduratzen ziren jabeekin negoziazioetan, ahal izanez gero, hilobi, monumentu eta santutegietan kalteak ekiditeko. Erromaren hedapenak, Aureliano enperadorearen garaian, Erromako harresi-eremuetan gune sakratuak eta erlijiosoak sartu zituen bere harresi berrietan. Interes publikoek eta pribatuek talka egiten zutenean, legeak norbanakoei kalte-ordaina eman ohi zien{{sfn|Taylor|2000|p= 89–91.}}. === Villak eta lursailak === [[File:Photographs of the Mausoleum of Augustus 14 (cropped).jpg|thumb|left|250 px|<center>Augustoren mausoleoa</center>]] Erromatarren gehiengo batek (Hopkinsek, 1981, %80 eta %90 artean kalkulatzen du) bizitza osoa landa-pobrezian eman zuen, ebaserrietako eta villetako maizterrak, langile askeak edo esklaboak bezala lan eginez. Lurjabe aberatsek baserrietako diru-sarrerak erabili zituzten villak, karrera militarrak eta politikoak eta aisialdi kulturaleko bizimoduari (''[[otium]]'') eusteko. Batzuek diruari mesprezu itxura egiten zioten arren, nekazaritza zeregin guztiz egoki eta intrintsekoki noble gisa irudikatzen zen<ref group="oh"> Hiriko eliteak landako eta hiri inguruko hiribilduak modu lehiakorrean eskuratzeko prozesua K.a. VI. mendetik egon zen abian; landetxe bateko (kasu honetan, kostaldeko jabetza bat) eta Erromako hiri inguruko etxebizitza bateko lehen jabe aristokratikoa [[Eszipion Afrikarra]] izan zen.</ref>{{sfn|Bodel|1997|p=1–7.}}. K.a. II. mendean, aristokraten hilobi monumentalak hiribilduetako landa eta hiri inguruko paisaiaren parte ziren, familiako kide txikiagoen hilobiz inguratuak, baita aguazilen, errentari komunen eta lekua zuzentzen zuten esklaboen hilobi xumeenaz ere. Herri eta hirien arteko errepide nagusietatik urrun, landako langileen hilobiek landaketarako edo artzaintzarako merezi ez zuten lur pobreak okupatzen zituzten; lurjabeek beren jabetzako ehorzketa-lekua eskain ziezaieketen nahi zuten tokian; hilobiak sakratuak ziren, non zeuden kontuan hartu gabe. Topografo gisa zen aldetik, Sikulo Flakok antzeman zuen finken mugetako hilarriak muga markatzaileekin erraz nahasten zirela (''cippus''). Eliteko kide askok, euren arbasoak, landetxean eta familiaren villan lurperatzea erabaki zuten, [[Marko Aurelio]] enperadoreak praktika debekatu zuen arte, [[Antoninotar izurria]]ren hedapena mugatzeko ahaleginean (K.o. 165-180). Debekua gutxienez K.o. IV. mendera arte egon zen indarrean. Oinordekoek, jarauntsiko terminoen arabera, behartuta zeuden beren jarauntsia bere osotasunean mantentzera, zatika ez saltzera eta abizena bizirik mantentzera, eta hori libertoen esku utziz egin zezaketen, hauek askatzen zituen ugazabaren izena hartzen baitzuten. Jabetza bat oinordetzan hartzen zuenak edo erosten zuenak automatikoki bere hilobiak eskuratzen zituen, monumentuak eta jainko egoiliarrak, ''dii Manes'' eta ''Lares'' barne. Azken horiek, herriaren iritziz behintzat, lotura estua zuten arbasoen gurtzarekin. Familiaren etxea saldu behar bazen, ez zen arraroa salerosketa-kontratuak saltzaileak bere hilobietara sartzeko eskubide tradizionalei eustea, antzinako eta oroitzapenezko erritu eta betebeharrak betetzen jarraitu ahal izateko<ref group="oh">Etxea gizakiaren sinbolo ukigarria zen. Aitzitik, etxe baten eraispena [[Damnatio memoriae|<nowiki>''Damnatio memoriae''</nowiki>]] forma gisa erabil zitekeen. Hori gertatzen zenean, eraikitzeko orubea hutsik geratzen zen edo erabilera aldatzen zen. Etxea ez zen ordezkatzen.</ref>{{sfn|Bodel|1997|p=6, 8, 20–24.}}. === Hilobi komunak === Erromako elitearentzat onargarria zen hileta-zeremonia batek hiritar arrunt baten urteko diru-sarrera hainbat aldiz kosta zezakeen, eta ezinezkoa zen behartsu batentzat, karitatearen edo egunoroko igarrezinezko soldata baten mende baitzeuden, beraz, ezin zuten hileta-elkarte baterako harpidetza bat ordaindu. Ziurrenik, hiritar pobreenen estatus soziala esklaboena baino hobea zen, baina haien ehorzketa duin baten perspektibak askoz okerragoak ziren. Batzuk, senideek edo hurbilekoek kale gorrian abandonatuak ziren. Hilkortasun handiko krisi historikoak ezagutzen dira, gehienak goseteekin eta izurriekin lotutakoak, eta horiek hileta-zerbitzuen gainkarga handia ekarri zuten{{sfn|Graham|2006|p=28–31.}}. Txiroenen gorpuak, esklaboenak edo askeenak, estatuarentzat gorrotagarritzat jotzen ziren, eta kriminal exekutatuenak (''noxii'') bezalako leku desohoragarrietan lurperatuak izan zitezkeen. Uste izatekoa da gehienak ''puticuli'' hobietan bota zituztela, hala nola Eskilinoarenak, hirietako edo herrietako mugetatik kanpo, edo kasurik txarrenean estoldetara edo ibaietara botatakoak, edo haien hondakin sakabanatuak. Benetako pobreentzat, eta hilkortasun oso altuko garaietan, hala nola goseteetan edo epidemietan, ehorzketak edo errito minimoko masa-errausketak aukera bakarra izan zitezkeen, agintariek eta ehorz-enpresaburuek aurre egin ahal zieten moduan. Zenbait aditu modernok Erromako behartsuenekiko axolagabetasun apatikoaren adierazgarri gisa ikusten dute hori, gizarte izugarri lehiakor batean{{sfn|Graham|2006|p=28.}}. ===Oinarrizko hobiak=== [[File:Tiles Fishbourne.JPG|thumb|250 px|''Cappuccina'' teilatutako hobietan erabiltzen ziren ''imbrex ''eta ''tegula'' teilatutako hobi baten adibidea. Teila kurbatua ''imbrex'' da.]] Ehorzketa indibidual merkeena hobi soila zen{{sfn|Darby|1932|p=321-359.}}. Hainbat modutan erabili zen Errepublika eta Inperio osoan, batez ere ehorzketarako presio gutxi edo batere ez zegoen lekuetan. Hilobia ekialdetik mendebaldera orientatzen zen gehienetan, eta burua ekialdera begira{{sfn|Small, C. et al.|2007|p=134–135.}}. Batzuetan, erlaitz-teilak erabiltzen ziren (edo ''imbrex ''eta ''tegula'') kutxa formako edo bi isurialdeko zeramikazko hilobi batean giza aztarnak sartzeko eta babesteko, arkeologia modernoan ''alla cappuccina'' izenez ezagutzen dena (monje kaputxino baten kaputxaren antzekoa). Hilotzen omenezko zeremonietan, libazioak egiten ziren hilobiaren zulo batetik hodi edo inbutu bat sartuz, eta zuloz estaltzen zen erabiltzen ez zenean. Sarritan, hilobi-ostilamenduak uzten ziren gorputzarekin batera; toba edo egurrezko burko bat utz zitekeen hildakoaren erosotasunerako{{sfn|Darby|1932|p=321–359.}}{{sfn|Small, C. et al.|2007|p= 126, 132, 134–135.}}. [[File:ML - Ziegelplattengrab.jpg|thumb|250 px|left|Teilaz egindako teilatu lauko hilobia (''tegulae''), K.o IV-V. mendeak, Enns (Austria Garaia). Lauriacum Museoa, Ziegelfeld erromatar hilerria.]] === Etxe formako hilobiak, kolunbarioak eta mausoleoak === Etxe itxurako hilobiak familia aberats eta nabarmenentzat eraikita zeuden, baina kasu gehienetan, erosteko ahalmen txikiagoko familientzat. Sarritan, horma baxuko itxitura batean zeuden, lorategi bat barne zezakeena. Hilobi horien kanpoaldea oso apaingarria izan zitekeen, oinezkoen arreta eta jakin-mina pizteko diseinatua, etxe pribatuetako ''atrium'' erdipublikoen antzera. Gehienek oturuntza-areto apaindua zuten, apalategiak, sukaldeko instalazioak eta harrizko oturuntza-eserlekuak edo toki berezi bat kanpotik eserlekuak ekartzek. Hildakoak horman sartutako sarkofagoetan zetzaten, eta bazegoen errautsetarako edo hila-kutxetarako aldarea. Barruko geletara sartzea senitartekoentzako pribilegioa zen ziurrenik, gehienek bertan euren hilobiak aurreikus zitzaketen, hildako beste senide batzuei eskainitako arduraren ordainetan{{sfn|Gee|2008|p=62–65.}}. Ugazabak askatu zituen esklaboek beren antzinako jabearen abizena eta haien familia-erantzukizun asko hartzen zituzten, eta hilobiaren fatxadan zeudenei beren izenak eta epitafioak ere gehitu zitzaizkien. Honela, edozein oinezkok irakur zezakeen historia dinastikoa. Hilobi-jabe gehienek beren testamentuan xedapenak egiten zituzten familiaren oturuntza eta jaien kostua ordaintzeko, eta horien betetzeak pixkanaka hildakoa "kutsatutako gorputzetik arbaso santu izatera" eraldatuko zuen{{sfn|Gee|2008|p= 61–63.}} [[File:Tesoro di san pietro, sarcofago di giunio basso.JPG|thumb|250 px|Junius Bassusen sarkofagoa, K.o IV. mendekoa, kristau artearen adibide goiztiarra, Itun Zaharreko eta Berriko kalitate handiko eszenekin.]] Mota horretako hilobirik txikienek kutxa formako harlanduzko egiturak zituzten, horma perpendikularrekin. Sabai baxuak zituzten, baina zoruaren mailatik behera hainbat oinetan murgildurik zeuden, baina zutik egoteko adinako altuera zuten. Hormak apainduta zeuden, horma-pintura txikiak, erliebeak eta mosaiko-zorua barne. Egitura mota horri esker, beharren arabera beste solairu batzuk gehi zitezkeen, lurzoruaren gainean edo azpian, errausketa-urnak edo inhumazio-ehorzketa osagarriak edukitzeko. Zenbait kasutan, mosaiko-zoruak kontu handiz kentzen ziren gorpu gehigarri bat lurperatzeko, baina gero mosaikoa berritzen zuten eta honi elikadura-hodi bat gehitzen zitzaion maizter berriarentzat{{sfn|Graham|2006|p=197.}}. Familia aberats eta ospetsuek mausoleo handiak, batzuetan izugarriak, eraiki zituzten. Vatikanoaren ondoko [[Sant'Angelo gaztelua]], jatorrian Hadrianoren mausoleoa, hobekien kontserbatzen dena da, gotorleku bihurtu izanari esker{{sfn|Blagg|1983|p=64–65.}}. Eszipioien hilobi familiarra hilerri aristokratiko batean zegoen, eta K.a. III. mendetik K.a. I. mendera arte erabili zen. Mausoleo handi hark lorategiak, zuhaiztiak, mahastiak eta inguruko baratzeak izan zitzakeen diru-sarrera gehigarri gisa, baita harrera-gelak eta familia-bisitetarako eta oturuntzetarako sukaldeak ere{{sfn|Bodel|2018|p=200–202(k)}}. Batzuek txabola txikiak zituzten, lorezain eta zaintzaile iraunkorrak hartzeko eraikiak, hilobiaren multzoa zaintzeko eta lapurretak saihesteko erabiliak (bereziki han hildakoentzat utzitako elikagai eta edarienak), etxerik gabeko edozein behartsu kanporatzeko eta hildakoen bakea istilu eta kalteen aurka babesteko{{sfn|Heller |1932|p=194.}}. [[File:Domitilla Katakombe fd (10).jpg|thumb|left|250 px|Domitilaren katakonbetan okupatu gabeko nitxo bat, jatorriz kristau familia batek eta haien kideek ale-merkataritzan eta ogiaren ekoizpenean enkargatu zutenak. Multzoak hainbat kilometroko luzera du, lau mailatako sakonera eta 26.000 nitxo baino gehiago ditu.]]Hildako dirudunak sarkofagoetan lurperatu ohi zituzten, baina mausoleo batzuek errausketa-urnak dituzte. Adibide berantiar batzuek ehorzketa pagano, kristau eta tradizionalaren estiloak konbinatzen dituzte. Mausoleo handi askok barruko errauskailuak eta usategi-motako nitxo txikiak (kolunbarioak) zituzten, errauts-kutxatila ugari gordetzeko, itxuraz hilobi etruskoen ereduari jarraituz. Nitxo horiek, seguruenik, maila baxuagoko familiako kideentzat gordeta zeuden, edo esklabo, liberto eta familiaren menpeko beste pertsona batzuentzat. Hobiratze-ehorzketetarako nitxo laukizuzen handiagoak erabiltzen ziren{{sfn|Toynbee|1971|p=113–115.}}. Hirietarako bideak mausoleo txikiagoz inguratuta zeuden, Via Latinako hilobiak esaterako, [[Via Appia|Via Appian]] zehar. Eurisazes okinaren hilobia, oso ospetsu eta itxura handiko hilobia da, Erromako [[Porta Maggiore]]ren kanpoaldean dago, eta K.a. 50-20 urte ingurukoa da. [[Petra|Petrako]] hilobiak{{sfn|Spencer-Gardner|2017|p=1-10.}}, Inperioaren ekialdeko muturrean, labarretan zulatuta daude, batzuk garai inperialeko estilo helenizatuan egindako fatxadekin{{sfn|Strong|1995|p=125.}}. Erromako katakonbak erabat lur azpian egin zituzten. Kristauek erabiltzen zituzten, baina baita erlijio guztiek ere, batez ere judu sekta batzuek. Funtsean, tunel sistema handiak dira Erromaren azpiko arroka bigunean. Oso negozio errentagarria zen hildakoen familiei nitxoak saltzea. Katakonbetako dekorazioan margolanak zeuden, eta horietako askok iraun dute{{sfn|Strong|1995|p=291–296.}}. Kristau garaian, martiri ospetsu baten hilobiaren inguruko ehorzketa desiragarria bihurtu zen, eta hilobi horietan, sarritan katakonba baten gainean aurkitzen zirenak, hilobi-gela handiak sortu zituzten. Horiek hilobi errenkadak zituzten, baina familiaren otorduetarako lekua ere, horrez gero agape festatzat hartzen zirenak. Erromako eliza handi asko hileta-areto gisa hasi ziren, jatorrian enpresa pribatuenak zirenak; Konstantino I.aren familia Erromako Santa Inesen hilobiaren gainean zegoenaren jabea zen{{sfn|Webb|2001|p=249–252}}{{sfn|Blagg|1983|p=65.}}. ====Sarkofagoak==== Hildakoen errautsak jartzen zituzten hileta-urnak pixkanaka sarkofagoek ordezkatu zituzten, ehorzketa ohikoagoa bihurtu zen heinean. K.o. II. eta IV. mendeetakoak sarritan [[Erliebe (eskultura)|erliebeekin]] apainduta zeuden eta irudikatutako eszenak mitologiatik, misterioekin lotutako sinesmen erlijiosoetatik, [[Alegoria|alegorietatik]], historia edo ehiza-eszenetatik edo oturuntzetatik atera ziren. [[File:Sarcophagus four seasons, Musei Capitolini MC1185.jpg|thumb|250 px|right|upright=1.25|K.o. III. mendeko marmolezko sarkofago baten erliebe-panela, Lau Urtaroak eta laguntzaile txikiagoak hildakoen bizitzarako ate baten inguruan irudikatzen dituena{{sfn|Dowling|2004|p=184.}}.]] Sarkofago askok [[Nereida|nereidak]], itsas izaki fantastikoak eta itsasoan zehar Zorioneko uharteen kokapenari erreferentzia egin dezaketen beste itsas irudi batzuk irudikatzen dituzte, hildakoaren erretratu batekin itsas maskor batean{{sfn|Strong|1995|p=125–126, 231.}}. Haur baten sarkofagoak familia-bizitzaren, Kupidoren edo jolasean ari diren haurren irudikapen samurrak erakuts ditzake. Hilobietako inskripzio batzuetan haurtxoak izendaturik daude, eta haien bizitza laburren pasarteak deskribatzen dituzte sarkofagoetan. Haur heldu gisa irudikatzen dira, adina edo testuingurua edozein dela ere, eta inoiz ez jaioberri gisa. Hori zela eta, familiaren oroimenezko ospakizunetan sartuko ziren{{sfn|Carroll|2011|p=100–102.}}. Sarkofago batzuk enkargatuak izan zitezkeen pertsonaren bizitzan zehar eta neurrira eginak izatea bere sinesmenak edo estetika adierazteko. Gehienak seriean ekoiztuak izaten ziren, eta hildakoaren erretratua zutenentzat, haren aurpegia bukatu gabe geratzen zen erosketa egin arte{{sfn|Strong|1995|p=231.}} . ==Hileta eta ehorzketa militarrak == Hildakoekiko gurtza{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}, bereziki garrantzitsua zen beren lanbideengatik heriotza goiztiar batera esposizioan zeuden gizonentzat". ''Pietas'' erromatar balioagatik, soldaduek eroritako lagunak ohoratzeko nahia zuten, nahiz eta gerraren baldintzek tradiziozko errituak behar bezala egitea eragotz zezaketen{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}. Atzerrian borrokan hildako soldaduek, liskarrak abian zituztenean, errausketa edo ehorzketa masiboa jasoko zuten{{sfn|Toynbee|1971|p=55.}}. Egoera ez hain premiatsuetan, banan-banan erraustu eta haien errautsak edukiontzi batean jar litezke, geroago ehorzketa iraunkor batera garraiatzeko{{sfn|Webster|1998|p=280–281.}}. [[File:Gravestone Reburrus Xanten 230.jpg|thumb|left|250 px|Zalditeria germaniarreko soldadu baten hilarria (K.o. I. mendea), [[Xanten]].]] [[Varo|Publio Kintilio Varo]]ren agindupeko erromatar armadak [[Teutoburgeko oihaneko gudua|Teutoburge]]ko basoko guduan porrota jasan zuenean K.o. 9. urtean, soldaduei ez zieten ohorezko oroitzapenik egin, [[Germaniko|Germanikok]] eta bere tropek, urte batzuk geroago, gudu-zelaia aurkitu eta haien gorpuzkinentzako hileta-tumulu bat egin zuten arte{{sfn|Southern|2006|p=296.}}. Inperioko garnizio iraunkorretan, soldadu bakoitzaren soldataren zati bat albo batera utzi eta hileta-gastuetarako batzen zen, janari erritualak, lurperatzea eta oroitzapenak barne{{sfn|Webster|1998|p=267, 280.}}. Eguneroko errutinan gaixotasun edo istripuz hiltzen ziren soldaduei bizitza zibileko erritual berberak ematen zitzaizkien. Soldaduentzako lehen ehorzketa elkarteak Augustoren garaian sortu ziren; Elkarte mota horiek zibilentzat existitzen ziren aspaldi. Beteranoek, zerbitzutik irtetean, funts batean ekarpena egin ondoren, ehorzketa duin bat izango zuten{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}. Inperio osoko hilobiek eta monumentuek kanpamendu jakinetan (castra) kokatutako militarrak eta unitateak dokumentatzen dituzte. Gorpua berreskuratu ezin zenean, heriotza zenotafio batekin ospa zitekeen. Inperio osoko hilarri eta monumentuek kanpamentu jakinetan (''[[castra]]'') kokatutako langileak eta unitate militarrak dokumentatzen dituzte. Gorputza berreskuratu ezin zenean, heriotza [[zenotafio]] batekin oroitu zitekeen. Erromako hilarri militarretako epitafioek soldaduaren izena, jaioterria, maila, unitatea, adina, zerbitzu-urteak eta, batzuetan, beste informazio batzuk ematen dituzte, hala nola oinordekoen izenak. Monumentu landuago batzuetan hildakoari eta haren domina militarrei egiten da erreferentzia edo bere toga motari haren hiritartasuna nabarmentzeko{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}. Zalditeriako soldaduak sarritan etsai zapaldu baten gorputzaren gainean irudikatzen dira, heriotzaren gaineko garaipen sinboliko gisa interpretatzen den irudia{{sfn|Webster|1998|p=280(k)}}. Erromatar Afrikako hileta-monumentu militarrek beste forma batzuk hartzen dituzte: K.o. I. mendean estelak, II.ean aldareak eta III.ean kupulak ([[Tumulu|tumuluak]]). Hilobiak hilerri militarretan biltzen ziren sarritan, kanpalekuaren irteerako errepideetan zehar. Zenturioi batek aukera zuen mausoleo bat eraikitzeko beharrezko dirua lortzea{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}. Buruzagi bat gudan hiltzen bazen, gizonak bere pira edo, zenbait kasutan, zenotafio baten inguruan ibiltzen ziren{{sfn|Toynbee|1971|p=55.}}. == Abandonaturiko gorpuen ehorzketa == Erroman, etxerik gabeko pobreek (''egeni'') kalera botatako janari-hondarrak lortzeko borrokatu behar zuten. Askotan kaleko animaliekin borrokatzen ziren, ez janari-hondarrengatik bakarrik, baita beren bizitzaren azken uneetan harrapari horien biktima ez izateko ere. [[Martzial|Martzialek]] egoera deskribatzen digu poema batean: {{esaera2|''Eta bere azken orduko haria ehunduta dagoenean, eta heriotzaren eguna iristen denean, zeina motelegia iruditu baitzaio, zakurren uluak entzungo ditu inguruan, gorputza irentsi nahian, eta trapuz uxatuko ditu hegazti sarraskijaleak''<ref>Mart. ''Ep''. 10.5.1.f.</ref>.|}} Suetoniok hilotzen abandonuaren errealitatea aipatu zuen, eta animaliek gorpuak lurpetik ateratzeko zuten erraztasuna. Zakur baten adibidea jarri zuen, ahoan giza esku bat zuela, Vespasiano enperadorea zegoen jantokiraino iritsi eta eskua haren oinetan jarri baitzuen<ref>Suet. ''Vesp''. 5.4.</ref>. Maiz gertatzen zen hilotzak bertan behera uztea, pobreenak, gaixoenak, esklaboenak, eta gladiadoreenak zirenak, inork duintasunez lurperatzen ez zituenak eta zakurrak, beleak eta beste animalia batzuk sarraskitzen zituztenak. Gorpu horiek berez gaixotasunak transmititu zitzaketen, ura kutsatu ondoren, gaixotasun kutsagarrien ondorioz hil zirelako, eta ektoparasitoak eta hilotzen fauna sakabanatzen zituztelako. Beste batzuetan, hilotzak hobi komunetan lurperatzen ziren sakontasun gutxian, edo Tiberrera botatzen ziren, animaliek sarbide erraza zuten lekura. Nahi gabeko jaioberriak hiriko leku jakin batzuetan edo simaurtegietan abandonatzen zituzten, eta esklabo-merkatariek batzuk biltzen bazituzten ere, gehienak gosez, hotzez edo txakurren erasoz hiltzen ziren{{sfn|Scobie|1986|p=419}} {{sfn|Briones Dieste|2018|p=75.}}. Baliabiderik gabeko jendearen gorpuzkien azken helmuga Varronek deskribatutako hobi irekiak (''puticuli'') ziren<ref>Varro. ''Ling''. 5.25.5.</ref>. Leku horietan hiriko behartsu eta esklabo guztien gorpuak usteltzen ziren, zabor eta animalia hondarrekin batera{{sfn|Graham|2006b|p=67.}}, baina Dionisio Halikarnasokoaren iritziz, egoera kezkagarriagoa zen epidemia garaietan, ohi ez bezala, hilotzak Tiberrera eta estolda publikoetara botatzen zituztenean<ref>Dion. Hal. ''Ant. Rom.'' 9.67.2, 10.53.2-3.</ref>. Erroman gorpuak kaleetatik ateratzea ''cura urbis'' zerbitzuaren ardura zen, normalean, kargu hori edilen esku zegoen{{sfn|Graham|2006b|p=75.}}. Puteoliko kontzesio-kontratu baten arabera, Errepublikaren amaiera aldera, hilotzak abandonatzen zituztenei isun bat ezartzen zieten. Gorpua kentzeko arduradun baten ezean, ehorztetxearen lana zen, gaizkile exekutatuen, urkatuen eta esklaboen gorpuak kendu behar zituena. Zerbitzu hori monopolio bihurtu zen{{sfn|Bodel|2000|p=129.}}. Gizartean integraziorik ez izateagatik bizitzan nabarmendu ziren pertsonak ere, gizarte-jatorriagatik edo lanbidearen izaera lotsagabeagatik, estigmatizatu egin ziren haien heriotzaren orduan, eta hileta-tratamendu desberdina jaso zuten, gizarte-bazterketa betikotu zuena. Beraz, zenbait hileta-tabu izan ziren gladiadoreei eta ehorzleei dagokienez, odolarekin eta heriotzarekin izan ohi zuten harremanagatik eta hark eragindako kutsaduragatik; eta, gladiadoreen kasuan, haien heriotzaren testuinguru bortitzean gertatzeagatik. Horren adibide bat da Sarsiniako ([[Umbria]]) inskripzio bat, non Horazio Balbusek hilerriko lursail batzuk ematen baitizkie hiriko biztanleei<ref>''CIL'' 11.6528</ref>, baina haietan gladiadoreak (''auctorati'') ezin ziren lurperatu. Modu berean, ''infamia''z leporatutako beste profesional batzuek, esaterako prostitutek, aktoreek, proxenetek, magoek eta abarrek, desabantaila juridikoak eta sozialak zituzten: ehorzketa ukatzea edo hilerri komunalaren kanpoaldean edo bidegurutzeetan lurperatuak izatea, besteak beste. Hilobien kokapen marjinalak adierazten zuen, bizirik zeudenean, hildakoek ere bereizketa soziala jasan zutela. Ondorioz, ehorzketa ukatzeak edo gizartetik kanpo lurperatuak izateak hildakoen komunitatean erabat sartzea eragozten zien pertsona horiei, eta horrek bizitzan zuten posizioa beste munduan izango zutenarekin parekatzen zuen: beti egongo ziren gizartetik kanpo, bizirik nahiz hilda egon{{sfn|Alfayé|2009|p=188.}} . Ehorzketa ukatu zitzaien gorpuak ''sessorium''ean uzten ziren animalia basatien eta klimaren mende. Kategoria horretan sartzen ziren suizidak (bereziki urkatutakoak), publikoki eraildako kriminalak baita enperadoreak agindutako beste edozein pertsona ere{{sfn|Retief, F.; Cilliers, L|2010|p=135.}} . == Nekropolien garbiketak == Hilobi familiarrak leku sakratuak bilakatzen ziren, hileta-errituak behar bezala bete ondoren. Bertan hildakoen gorpuzkiek atseden hartzen zuten eta urtero festak egiten ziren haien oroimenez, euren espirituak lasai eta pozik izateko. Ohikoa zen pentsatzea haiek gehiago eskertzen zituztela maiz egindako bisitak, haien oroipenez, noizbehinkako ospakizun garestiak baino. Kontuan hartuz, hilobien barrualdea freskoekin, estukoekin eta mosaikoekin apainduta egoten zela ospakizunetarako espazio erakargarria eskaintzeko, eta hildakoei zor zitzaien begiruneagatik eta hileta-panteoia etengabe bisitatzeagatik, toki horiek garbi zeudela esan daiteke. Higiene-neurri horiek nabariagoak ziren familiakoak ez ziren pertsonekin partekatutako espazioetan, hala nola kolunbarioetan eta katakonbetan{{sfn|Gee|2008|p=53.}}. Zenbait hileta-inskripziok ondorengo bizitza eta pizkundea esplizituki aipatzen zituzten arren, hilobietako praktika erritualek hildakoari berari zuzenduta zeudela dirudi. Hileta-inskripzio, grafiti eta arkitektura judu-kristau eta erromatarren bidez adierazten den sentimendu orokorra hildakoen ongizatearen kezka eta ardura da. Hildakoek mantenurako eta babeserako opariak jasotzen zituzten, eta hainbat inskripzio eta grafitik hildakoei ausartak izatera eta haien hilobia asaldatzen zuen edonori mehatxatzeko deia egiten zieten. Hainbat hilobitan aurkitutako burkoek hildakoen gorputz-erosotasunarekiko kezka adierazten dute. Opari eta zerbitzu hauek hildakoei eman eta egiten zitzaizkien, hildakoari opariak emateak hildakoen eta bizidunen arteko lotura sozialak sendotzen zituelako{{sfn|De Hemmer|2018|p=364.}}. Erromako hilobiak ez ziren hildakoentzat soilik. Erritualaren eta oroipenaren zentroak ziren. Familiak, senideak, lagunak edo hileta-klubeko kideek hilobiak zaindu eta bisitatzen zituzten eta hildakoarekin afaldu eta edari bat partekatzen zuten. Hilobiak biziguneak ziren, tokiko komunitatearen edo familiaren arteko harremanen parte{{sfn|Ackers|2018|p=128.}}. Batzuetan, hileta-monumentuen eraikuntza, mantenua eta zaintza fideikomisoz antolatzen zituzten. Honekin, testamentugile erromatarrak, batez ere, euren oroipena sustatu eta abizenen jarraipena bermatu nahi izaten zuten{{sfn|Bodel|1997|p=24.}}. Hilerri erromatarrak, askotan, errepide nagusietan zehar kokatzen ziren, hildakoei ohorea egingo zieten pertsonek ere parte har zezaten. Izan ere, hain ziren publikoak, Martzialen esanetan<ref>Mart. ''Ep''. 1.34.8.</ref>, non zarpailak, eskaleak eta prostitutak hilobi abandonatuetan bizi baitziren{{sfn|Graham|2006|p=22., 23}}. Litekeena da, halaber, hilobi haietan hildakoen omenezko zeremoniak egiten jarraitu arren, gizartearen txiroenek etengabe okupatzea, familiaren oniritziarekin, kontserbazio egoera ezin hobean edukitzearen truke. Hilobi motak aldatzean bigarren eta hirugarren mendeetan zehar, Errepublika garaikoak eta hasierako inperioarenak suntsitu eta lurperatu egin ziren, geroko hilobietako zimenduen gisa erabiltzeko; Salariako hilerrian, esaterako, lurperatze berriak gutxi ziren, eta eskualdeko monumenturik nabarmenena, L. Paetus eta bere arrebaren mausoleoa zen, erdi lurperatuta, non tunelak egin zituzten bere barneko korridorean ''lokuli''ak instalatzeko{{sfn|Bodel|2014|p=180.}}. Garai horretako egitura berririk handienak ''Via Salaria''-ko katakonbak ziren. Pentsatzekoa da, beraz, katakonbetako zaintza ehortz-elkarteen ardura zela, eta eraikina itxia izatean, eskaleek ez zutela haietan sarbiderik izango. ==Geroko bizitza== ===Erlijioa=== Auzokide etruriarrek bezala, erromatarrek ere sakonki errotuta zeukaten arima indibidualak heriotzatik bizirik irauten zuela. Ahal zuten guztia egin zuten hildakoei hilobian eroso sentitzen laguntzeko. Badirudi hainbat sinesmen eta ohitura mantendu zirela, nahiko desberdinak baina etorkizuneko bizimoduarekin bat zetozenak. Epitafio eta irudikapen eskultoriko batzuek iradokitzen dutenez, hildakoak Ama Lur onbera baten baitan hartzen zuten atseden. Banakoen arimak ''Manes'' jainkoak bezala ezagutzen ziren azpimunduko (''dii inferii'') jainkoen bereizi gabeko multzo batean elkartzen zirela uste bazen ere, hileta-ostilamenduaren hornikuntza izendatzeak zera esan nahi du, gutxienez batzuek uste zutela ezaugarri, behar eta lehentasun pertsonalak arimarekin batera bizi zirela, gorputzean, hilobiaren iluntasuneko errautsetan, edo haren heriotza negar egiten zutenen oroitzapenetan. [[File:Epitaph des Marcus Caelius.JPG|thumb|right|250 px|<small>Marko Zelio zenturioiaren zenotafioa, 18. legiokoa, bi libertoak alboetan zituela. 30 urte baino gehiagoko ezohiko zerbitzu luze eta kondekorazio militar kopuru ikaragarriaren ondoren, Marko Zeliok Teutoburgoko basoko guduan hil zen. Inskripzioak bere libertoen hezurrak zenotafioan lurperatzeko baimena ematen du, Marcoren anaiak egin zuena<ref>''CIL'' 13. 8.648</ref></small>]]Erromatar mitologiaren kontakizunek arima (''anima'') hilezkor gisa deskribatzen dute, eta hildakoak azpimunduko epaimahai baten aurrean epaituz, ongia egin zutenak [[Eliseo Zelaiak|Eliseo Zelaietara]] eta gaizkia egin zutenak [[Tartaro (mitologia)|Tartarora]] bidaliz{{sfn|Foutz|2000|p=1}}. Ez dago argi antzinakoak, iraunkorrak eta zabalduak sinesmen horiek izan zitezkeela; dirudienez, horietan greziar mitologiak eta greziar-erromatar misterioek eragin zuten. Estoikoek eta epikurearrek arima ezaugarri material bat zela adierazi zuten, hil zenean bere gorputzetik ateratakoa bizi-indar unibertsal batekin elkartzeko. Hil ondoren arimak irauteko sinesmena nabaria da etxeko praktiketan eta arbasoen gurtzan. Horietan guztietan elikatzen, asetzen eta eusten dute arima izpiritu ezagun gisa, oraindik nortasun, nortasun batez barneratua. Bera zaintzen dutenek arbaso jainkotzat hartzen dute, eta ez ''Manes'' jainko itzaltsuetako bat bezala. Heriotzaren ondoren, uste zen arima batek irauten zuela, eta horrela adierazten zen etxeko praktiketan eta arbasoak gurtzan. Horietan guztietan elikatu, asebete eta sostengatzen zuten hildakoaren arima, oraindik ere identitate eta nortasunez josita dagoen espiritu familiarra bailitzan. Zaintzen zutenek, jainkozko arbaso bat bezala tratatzen zuten, eta ez ''Manes'' iluntasuneko jainko bat bezala{{sfn|Toynbee|1971|p=33-35, 62.}}. Badirudi greko-erromatar misterioek hilezkortasuna iniziatuei bakarrik agintzen zietela. Erlijio esoterikoaren forma ezagunek erromatar, egiptoar, eta mesopotamiar mitologia eta astrologia konbinatzen zituzten, euren iniziatuen aurrerapena ilargiaren, eguzkiaren eta izarren eskualdeen bidez deskribatuz. Hasi gabekoak atzean geratzean, lurra oinaze leku bihurtu zen. Dohatsuaren ondorengo bizitzaren irudikapen arruntak atsedena, zeruko oturuntza eta Jainkoaren edo Jupiterren ikuspegia ziren{{sfn|Foutz|2000|p=1}}. Emakumezkoek [[Zeres (mitologia)|Zeres]] jainkosaren errituak jarraituz geroko bizitza bat izatea espero zuten. Erritu horiek, ziurrenik, [[Demeter]]ren [[Eleusistar Misterioak|Eleusistar Misterio]]etan oinarritzen ziren{{sfn|Spaeth|1996|p=60–61, 66.}}<ref>Cic. ''Leg.'' 2.36.</ref>. ===Filosofia=== Erromatar filosofiaren korronte nagusiak, estoizismoak esaterako, hilkor guztien heriotzaren ezinbestekotasunaren kontenplazioa eta onarpena defendatzen zituen. {{esaera2|''Batzuk geratu egin behar dira eta beste batzuk joan, gurekin daudenekin beti alai egonda, baina ez gu damututa joaten direnengatik''<ref>[https://archive.org/details/epictetus-robin-waterfield-the-complete-works-handbook-discourses-and-fragments-2022/page/270/mode/2up?view=theater Epict. ''Diss''. 3.24.11]</ref>.|}} Mingostasunez deitoratzea gauzen izaera ez hautematea eta ez onartzea da. Epiktetok maite zituen pertsonak pitxer edo kristalezko kopa bezala ikustea sustatzen zuen, izpiritua nahasi gabe hautsi eta gogora zitekeena, {{esaera2|''hilkor bat maitatzea zurea ez den zerbait maitatzea baita. Eman dizute oraingoan, ez betirako. Pikuekin gertatzen den moduan, urteko urtaro jakin batean hazten dira, baina neguan irrikatzen badituzu, tontoa zara''<ref>Epict. ''Diss''. [https://archive.org/details/epictetus-robin-waterfield-the-complete-works-handbook-discourses-and-fragments-2022/page/278/mode/2up?view=theater 3.24.86].</ref>.|}}Ez dago benetako adostasunik, behin bizirik iraun duten testu eta epitafio erromatarren artean, pertsona bati heriotzaren ondoren gertatutakoari buruz, ezta ondorengo bizitzaren existentziari buruz ere. [[Plinio Zaharra]]k bere [[Natur Historia (Plinio)|Naturalis Historian]] dio gehienek uste dutela heriotzaren ondoren jaio aurretik izandako sentiberatasun ezaren egoerara itzultzen dela, baina onartzen du, mespretxuz bada ere, badirela arimaren hilezkortasunean sinesten dutenak. [[Seneka Gaztea]] ez zen hain koherentea izan, bi ideiak argudiatuz; Heriotzak erabateko suntsipena eragin zuela adierazten zuen eta, aldi berean, gorputzaren kartzelatik ihes egin ondoren izpirituaren nolabaiteko biziraupenaz hitz egiten zuen{{sfn|Motto|1955|p=187–189.}}. [[Kornelio Tazito|Tazito]]k, ''Agricola''-ren amaieran, Pliniorenaren kontrako iritzia du, eta baieztatzen du jakintsuek uste dutela izpiritua ez dela gorputzarekin hiltzen, nahiz eta beren-beregi jainkozaleei erreferentzia egiten dion arren, hau da, [[Eliseo Zelaiak|Elisio zelaien]] ideia mitologikoari.{{DEFAULTSORT:Roman Funerals And Burial}} == Oharrak == {{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh}} == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|3}} == Bibliografia == * {{Erreferentzia|izena=S|abizena=Alfayé|urtea=2009|izenburua=Sit tibi terra gravis: magical-religious practices against restless dead in the Ancient World|orrialdeak=181-216. or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.researchgate.net/publication/370629644_SIT_TIBI_TERRA_GRAVIS_MAGICAL-RELIGIOUS_PRACTICES_AGAINST_RESTLESS_DEAD_IN_THE_ANCIENT_WORLD|aldizkaria=Formae mortis: el tránsito de la vida a la muerte en las sociedades antiguas|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=D. E|abizena=Angelucci|urtea=2008|izenburua=Geoarchaeological insights from a Roman age incineration feature (ustrinum) at Enconsta de Sant'Ana (Lisbon, Portugal),|orrialdeak=2624-2633 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Journal of Archaeological Science|alea=9|zenbakia=35|issn=0305-4403|doi=10.1016/j.jas.2008.04.020|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=H .I|abizena=Ackers|urtea=2018|izenburua=The face of the deceased: portrait busts in Roman tombs|orrialdeak=121-147|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/31578925/The_face_of_the_deceased_portrait_busts_in_Roman_tombs_Chapter_6_in_Z_Newby_and_R_Toulson_eds_2018_The_Materiality_of_Mourning_Routledge|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Arce|urtea=2000|izenburua=Imperial funerals in the Late Roman Empire: Change and Continuity|orrialdeak=115-122. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Rituals of Power; from Late Antiquity to the Early Middle Ages|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1163/9789004477551_008|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Auguet|urtea=1994|izenburua=Cruelty and Civilization: The Roman Game|orrialdeak=246|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780203389072|doi=https://doi.org/10.4324/9780203389072|sartze-data=2024-11-26}} * {{Erreferentzia|izena=G|abizena=Bagnani|urtea=1956|izenburua=Encolpius Gladiator Obscenus|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Classical Philology|alea=1|zenbakia=51|issn=|doi=10.1086/363980|s2cid=162196829|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Bendlin|urtea=2011|izenburua=Associations, funerals, sociality, and Roman law: The collegium of Diana and Antinous in Lanuvium (CIL 14.2112) reconsidered|orrialdeak=90|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/1821169/Associations_funerals_sociality_and_Roman_law_the_collegium_of_Diana_and_Antinous_in_Lanuvium_CIL_14_2112_reconsidered|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Berman, L. M. et al|urtea=2003|izenburua=Arts of Ancient Egyp|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/artsofancientegy0000free/page/210/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-87846-661-4|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=F|abizena=Bernstein|urtea=2007|izenburua=Complex Rituals: Games and Processions in Republican Rome|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/9780470690970.ch16|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch16|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=T|abizena=Blagg|urtea=1983|izenburua=Architecture|orrialdeak=39 or|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/handbookofromana00mart/page/n5/mode/2up?view=theater|aldizkaria=A Handbook of Roman Art|alea=|zenbakia=|isbn=0714822140|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2018|izenburua=Roman Tomb Gardens|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.cambridge.org/core|aldizkaria=Gardens of the Roman Empire|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|10.1017/9781139033022|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2014|izenburua=The life and death of ancient Roman cemeteries. Living with the dead in imperial Rome|orrialdeak=177-195. or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/10497621/The_life_and_death_of_ancient_Roman_cemeteries_Living_with_the_dead_in_imperial_Rome_2014|aldizkaria=Reconstruction and the Historic City: Rome and Abroad - an interdisciplinary approach|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-29}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2008|izenburua=From Columbaria to Catacombs: Collective Burial in Pagan and Christian Rome|orrialdeak=177-242 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Commemorating the Dead: Texts and Artifacts in Context. Studies of Roman, Jewish and Christian Burials|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1515/9783110211573.3.177|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2004|izenburua=The Organization of the Funerary Trade at Puteoli and Cumae|orrialdeak=149-170. or|hizkuntza=en|data=2004 |url=https://www.academia.edu/4927300/The_Organization_of_the_Funerary_Trade_at_Puteoli_and_Cumae_2004|aldizkaria=Libitina e dintorni (Libitina 3)|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2000|izenburua=Dealing With The Dead. Undertakers, Executioners and Potter's Fields in Ancient Rome|orrialdeak=128-153 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.taylorfrancis.com/chapters/edit/10.4324/9780203452950-18/dealing-dead|aldizkaria=Death and Disease in the Ancient City|alea=|zenbakia=|isbn=9780203452950|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=L|abizena=Bodel|urtea=1997|izenburua=Monumental Villas & Villa Monuments|orrialdeak=33|hizkuntza=en|data=|url=https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-roman-archaeology/article/abs/monumental-villas-and-villa-monuments/367966176965683BD03A196607DA240A https://www.academia.edu/2389305/Monumental_Villas_and_Villa_Monuments_1997 33 orr.|aldizkaria=Journal of Roman Archaeology|alea=|zenbakia=10|issn=|doi=10.1017/S1047759400014719 |sartze-data=2024-12-09}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=1994|izenburua=Graveyards and Groves: a study of the Lex Lucerina|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/3778499/Graveyards_and_Groves_A_Study_of_the_Lex_Lucerina_1994|aldizkaria=American Journal of Ancient History|alea=|zenbakia=|issn=|doi=10.1353/jla.2013.0004|sartze-data=2024-11-29}} * {{Erreferentzia|izena=S. E|abizena=Bond|urtea=2013|izenburua=Mortuary Workers, the Church, and the Funeral Trade in Late Antiquity|orrialdeak=131-151. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Journal of Late Antiquity|alea=1|zenbakia=6|issn=|doi=10.1353/jla.2013.0004|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=B. E|abizena=Borg|urtea=|izenburua=Painted Funerary Portraits|orrialdeak=14 or|hizkuntza=en|data=|url=https://escholarship.org/uc/item/7426178c|aldizkaria=Ucla Encyclopedia of Egyptology|alea=1|zenbakia=1|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=V|abizena=Briones Dieste|urtea=2018|izenburua=La antigua Roma y las zoonosis|orrialdeak=71-80 or|hizkuntza=es|data=|url=|aldizkaria=Revista Complutense de Ciencias Veterinarias|alea=2|zenbakia=12|issn=1988-2688|doi=https://doi.org/10.5209/rccv.60895|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=D. T|abizena=Brisbane|urtea=2007|izenburua=Childbirth in ancient Rome: from traditional folklore to obstetrics|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=ustralian and New Zealand Journal of Obstetrics and Gynaecology|alea=2|zenbakia=47|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=C|abizena=Bruun|urtea=2014|izenburua=Slaves and freed slaves|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=The Oxford Handbook of Roman Epigraphy|alea=|zenbakia=|isbn=978–0–19–533646–7|doi=https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780195336467.001.0001 |sartze-data=2024-12-07}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Cagnat|urtea=1975|izenburua=Inscriptiones Graecae ad res Romanas pertinentes|orrialdeak= |hizkuntza=la|data=|url=https://archive.org/details/inscriptionesgra0004unse/page/n7/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-89005-075-9|doi=|sartze-data=2024-12-07}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Carroll|urtea=2011|izenburua=Infant Death and Burial in Roman Italy|orrialdeak=99-120.|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=10.1017/S1047759400003329|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Carroll|urtea=2006|izenburua=Spirits of the dead: Roman funerary commemoration in Western Europe|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1093/oso/9780199291076.001.0001|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=T|abizena=Cornell |urtea=1995|izenburua=The beginnings of Rome : Italy and Rome from the Bronze Age to the Punic Wars (c. 1000–264 BC)|orrialdeak=507|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=978—0—415—-01596—7|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=D|abizena=Counts|urtea=1996|izenburua=Regum Externorum Consuetudine: The Nature and Function of Embalming in Rome|orrialdeak=189-202 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Classical Antiquity|alea=2|zenbakia=15|issn=|doi=10.2307/25011039|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Corbeill|urtea=2004|izenburua=Nature Embodied: Gesture in Ancient Rome|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/j.ctv39x7k6=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=978-0-691-18780-8|doi=|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=N|abizena=Crummy|urtea=2010|izenburua=Bears and Coins: The Iconography of Protection in Late Roman Infant Burials|orrialdeak=37-93. or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.cambridge.org/core/journals/britannia/article/bears-and-coins-the-iconography-of-protection-in-late-roman-infant-burials/79E5EC1281AEF75B623B2B2545F98EA2/share/998942654015557d06ea72351e0b087e7dffff7d|aldizkaria=Britannia|alea=|zenbakia=41|issn=0068-113X|doi=10.1017/S0068113X1000005X|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Darby|urtea=1932|izenburua=remation and Burial in the Roman Empire|orrialdeak=321-359 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=The Harvard Theological Review|alea=4|zenbakia=25|issn=|doi=10.1017/S0017816000021313|jstor=1508378|s2cid=162194875|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=V|abizena=Dasen|urtea=2011|izenburua=Childbirth and Infancy in Greek and Roman Antiquity|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=A Companion to Families in the Greek and Roman Worlds|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9781444390766.ch18|sartze-data=2024-11-28}} * {{Erreferentzia|izena=V|abizena=Dasen|urtea=2010|izenburua=Wax and Plaster Memories. Children in Elite and Non-Elite Strategies|orrialdeak=109-145. or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/3813488/Wax_and_Plaster_Memories_Children_in_Elite_and_Non_Elite_Strategies|aldizkaria=Children, Memory, and Family Identity in Roman Culture, Oxford, Oxford University Press|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=G. A. K|abizena=De Hemmer|urtea=2018|izenburua=Mortuary Rituals|orrialdeak=353-369 or|hizkuntza=en|data=|url=https://academic.oup.com/edited-volume/28032/chapter-abstract/211912281?redirectedFrom=fulltext&login=false|aldizkaria=The Oxford Handbook of Early Christian Ritual|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780198747871.001.0001|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Dowling|urtea=2004|izenburua=A Time to Regender: The Transformation of Roman Time|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.researchgate.net/publication/233668915_A_Time_to_Regender_The_Transformation_of_Roman_Time|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=10.1163/156852403322849224|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Duncan Jones|urtea=1974|izenburua=The Economy of the Roman Empire: Quantitative Studies|orrialdeak=440|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/economyofromanem0000dunc|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=521249708|doi=|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=P. T|abizena=Eden|urtea=1963|izenburua=Venus and the Cabbage|orrialdeak=448-459|hizkuntza=en|data=|url=https://philpapers.org/rec/EDEVAT-2|aldizkaria=Hermes|alea=4|zenbakia=91|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-29}} * {{Erreferentzia|izena=D. S|abizena=Erker|urtea=2011|izenburua=Gender and Roman funeral ritual|orrialdeak=40-60 or|hizkuntza=en|data=|url= https://www.academia.edu/3516239/2011_Gender_and_Roman_funeral_ritual_in_V_Hope_J_Huskinson_Hrsg_Memory_and_Mourning_in_Ancient_Rome_Oxbow_40_60 |aldizkaria=Memory and Mourning in Ancient Rome|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=H|abizena=Etcheto|urtea=2012|izenburua=Les Scipions. Famille et pouvoir à Rome à l’époque républicaine|orrialdeak=905-907 or|hizkuntza=fr|data=|url=https://www.persee.fr/doc/rea_0035-2004_2014_num_116_2_5904_t19_0905_0000_4|aldizkaria= Revue des Études Anciennes|alea=2|zenbakia=116|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Fejfer|urtea=2008|izenburua=Roman Portraits in Context|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=url=https://books.google.com/books?id=VdVMMTGDzK4C&pg=PA24|title=Roman Portraits in Context|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=978-3110209990|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Fless, F.; Moede, K|urtea=2007|izenburua=Music and Dance: Forms of Representation in Pictorial and Written Sources|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=2007|url=|aldizkaria=A Companion to Roman Religion|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch18|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=H|abizena=Flower|urtea=2006|izenburua=Ancestor Masks and Aristocratic Power in Roman Culture|orrialdeak=442|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780198150183|doi=https://doi.org/10.1093/oso/9780198150183.001.0001 |sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=S. D|abizena=Foutz|urtea=2000|izenburua=Death and the Afterlife in Greco-Roman Religion|orrialdeak=|hizkuntza=en|data=|url=http://www.theologywebsite.com/history/afterlife.shtml|aldizkaria=Theology Website|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=W. W|abizena=Fowler|urtea=1912|izenburua=Mundus Patet. 24th August, 5th October, 8th November|orrialdeak=25-33 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/295939|aldizkaria=The Journal of Roman Studies|alea=|zenbakia=2|issn=|doi=https://doi.org/10.2307/295939|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=B. W|abizena=Frier|urtea=2008|izenburua=Demography|orrialdeak=1161 or|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/the-cambridge-ancient-history-vol.-11/page/n1/mode/2up|aldizkaria=The Cambridge Ancient History XI: The High Empire, A.D. 70–192|alea=|zenbakia=XI|isbn=-13 978-0-521-26335-1 |doi=10.1111/j.1479-828X.2007.00691.x|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Gee|urtea=2008|izenburua=From Corpse to Ancestor: The Role of Tombside Dining in the Transformation of the Body in Ancient Rome|orrialdeak=59-68|hizkuntza=en|data=|url=https://searchworks.stanford.edu/view/7649677|aldizkaria=The Materiality of Death. Bodies, burials, beliefs|alea=|zenbakia=|isbn=9781407302577|doi=|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Graham, E. J. et al.|urtea=2018|izenburua="Pars Pro Toto" and Personhood in Roman Cremation Ritual: New Bioarchaeological Evidence for the Rite of "Os Resectum"|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://journals.upress.ufl.edu/bioarchaeology/article/view/816|aldizkaria=Bioarchaeology International|alea=4|zenbakia=2|issn=|doi=https://doi.org/10.5744/bi.2018.1026|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=E. J|abizena=Graham|urtea=2014|izenburua=Living through the dead|orrialdeak=|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Burial and commemoration in the Classical world, Studies in funerary archaeology|alea=|zenbakia=5|issn=|doi=10.15291/misc.602|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=E. J|abizena=Graham|urtea=2006|izenburua=The burial of the urban poor in Italy in the late Roman Republic and early Empire|orrialdeak=124 or |ISBN=1-84171-995-1|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/38283860/Graham_E_J_2006_The_burial_of_the_urban_poor_in_Italy_in_the_late_Roman_Republic_and_early_Empire_BAR_Int_Series_1565_Oxford_Archaeopress|aldizkaria=BAR Int. Series 1565|alea=|zenbakia=|isbn=1-84171-995-1 |doi=|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=E|abizena=Graham|urtea=2006b|izenburua=Discarding the Destitute: Ancient and Modern Attitudes Towards Burial Practices and Memory Preservation Amongst the Lower Classes of Rome|orrialdeak=57-72 or|hizkuntza=en|data=|url=http://trac.org.uk/pubs/trac2005/TRAC2005_57-72/|aldizkaria=Theoretical Roman Archaeology Journal|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.16995/TRAC2005_57_72|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Haensch|urtea=2007|izenburua=Inscriptions as Sources of Knowledge for Religions and Cults in the Roman World of Imperial Times|orrialdeak=176-187|hizkuntza=en|data=|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/book/10.1002/9780470690970|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780470690970|doi=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/book/10.1002/9780470690970|sartze-data=2024-12-07}} * {{Erreferentzia|izena=K|abizena=Hasegawa|urtea=2006|izenburua=The ‘Familia Urbana’ during the Early Empire|orrialdeak=115 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=ills. 28|isbn=1841718769, 9781841718767|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=W|abizena=Harris|urtea=1994|izenburua=Child-Exposure in the Roman Empire|orrialdeak=22 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/300867|aldizkaria=Society for the Promotion of Roman Studies|alea=|zenbakia=84|issn=|doi=https://doi.org/10.2307/300867|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=S|abizena=Heid|urtea=2007|izenburua=The Romanness of Roman Christianity|orrialdeak=408. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=A Companion to Roman Religion|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch28|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Heller|urtea=1932|izenburua=Burial Customs of the Romans|orrialdeak=193-197 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/4339101|aldizkaria=The Classical Weekly|alea=24|zenbakia=25|issn=|doi=10.2307/4339101|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Heskel|urtea=1994|izenburua=The World of Roman Costume|orrialdeak=272 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Wisconsin Studies in Classics|alea=|zenbakia=|isbn=0299138542, 9780299138547|doi=|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=K|abizena=Hopkins|urtea=1983|izenburua=Death and Renewal|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=II.|zenbakia=|isbn=9780511552663|doi=https://doi.org/10.1017/CBO9780511552663|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=H. W|abizena=Horsnaes|urtea=2002|izenburua=The Cultural Development in Northwestern Lucania c. 600–274 BC|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://docslib.org/doc/6264761/the-cultural-development-in-north|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=88-8265-194-0|doi=|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Humm|urtea=2004|izenburua=Le mundus et le Comitium : représentations symboliques de l’espace de la cité|orrialdeak=2-10 or|hizkuntza=fr|data=|url=https://shs.cairn.info/revue-histoire-urbaine-2004-2-page-43?lang=fr|aldizkaria=Histoire urbaine|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.3917/rhu.010.0043|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Johnson|urtea=1997|izenburua=Pagan-Christian Burial Practices of the Fourth Century: Shared Tombs?|orrialdeak=37-58 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/4116162/Pagan_Christian_Burial_Practices_of_the_Fourth_Century_Shared_Tombs|aldizkaria=Journal of Early Christian Studies|alea=|zenbakia=5|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=D. G|abizena=Kyle|urtea=2007|izenburua=Sport and Spectacle in the Ancient World|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/sportspectaclein0000kyle/page/n5/mode/2up|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=978-0-631-22970-4|doi=|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=D. G|abizena=Kyle|urtea=1998|izenburua=Spectacles of Death in Ancient Rome=|orrialdeak=288|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.es/books/about/Spectacles_of_Death_in_Ancient_Rome.html?id=1GYH63-fARUC&redir_esc=y|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0415248426, 9780415248426|doi=|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=G. B|abizena=Lavery|urtea=1971|izenburua=Cicero’s “Philarchia” and Marius|orrialdeak=133-142 or|hizkuntza=en|data=|url=http://www.jstor.org/stable/642646|aldizkaria=Greece & Rome|alea=2|zenbakia=18|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=Y|abizena=Le Bohec|urtea=2001|izenburua=The Imperial Roman Army|orrialdeak=|hizkuntza=en|data=|url=https://www.routledge.com/Imperial-Roman-Army/LeBohec/p/book/9780415222952|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-415-22295-8|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=R. G|abizena=Lewis|urtea=1993|izenburua=Aufstieg und Niedergang der römischen Welt|orrialdeak= |hizkuntza=de|data=|url=https://www.degruyter.com/serial/anrw-b/html#volumes|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=J. N|abizena=Lightstone|urtea=2007|izenburua=Roman Diaspora Judaism|orrialdeak=345-357 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=A Companion to Roman Religion|alea=25|zenbakia=|isbn=9781405129435|doi=10.1002/9780470690970|sartze-data=2024-12-07}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Linderski|urtea=1986|izenburua=Aufstieg und Niedergang der römischen Welt|orrialdeak= |hizkuntza=de|data=|url=https://www.degruyter.com/serial/anrw-b/html|aldizkaria=Wolfgang Haase|alea=3|zenbakia=16|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Lindsay|urtea=2000|izenburua=Death-pollution and funerals in the City of Rome|orrialdeak=152–173. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Death and Disease in the Ancient City|alea=|zenbakia=|isbn=9780203452950|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=I|abizena=Morris|urtea=1992|izenburua=Death-ritual and Social Structure in Classical Antiquity|orrialdeak=264|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.com/books?id=Uyrr1dqhJcAC&dq=%22The+most+famous+grave+goods+from+antiquity+must+be+Charon%27s+obols%22&pg=PA105|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0521376114, 9780521376112|doi=|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=A. L|abizena=Motto|urtea=1955|izenburua=Seneca on Death and Immortality|orrialdeak=3|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/i365862|aldizkaria=The Classical Journal|alea=4|zenbakia=50|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-26}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Muirhead, James; Clay, Agnes Muriel|urtea=1911|izenburua=Patron and Client|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.britannica.com/ |aldizkaria=Encyclopædia Britannica|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=D|abizena=Noy|urtea=2000 |izenburua=Building a Roman Funeral Pyre|orrialdeak=30-45 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Antichthon |alea=|zenbakia=34|issn=0066-4774|doi=10.1017/S0066477400001167|s2cid=148342868||sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=D|abizena=Nuzzo|urtea=2000|izenburua=Amulet and grave in late antiquity: some examples from Roman cemeteries|orrialdeak=249–255. or|hizkuntza=en|data=|url=https://api.semanticscholar.org/CorpusID:222495595|aldizkaria=Burial, Society and Context in the Roman World|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=N|abizena=Pilkington|urtea=2013|izenburua=Growing Up Roman: Infant Mortality and Reproductive Development|orrialdeak=35 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/43829415|aldizkaria=The Journal of Interdisciplinary History|alea=1|zenbakia=44|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=S|abizena=Price|urtea=1998|izenburua=Religions of Rome|orrialdeak=478|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0521316820|doi=|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=T. H|abizena=Price|urtea=1978|izenburua=Cults and Representations of the Greek Nursing Deities|orrialdeak=241 or|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.es/books/about/Kourotrophos.html?id=_tMUAAAAIAAJ&redir_esc=y|aldizkaria=Dutch Archaeological and Historical Society: Studies of the Dutch Archaeological and Historical Society|alea=|zenbakia=|isbn=9004052518, 9789004052512|doi=|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=B|abizena=Reay|urtea=2005|izenburua=Agriculture, Writing, and Cato’s Aristocratic Self-Fashioning|orrialdeak=331-361 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Classical Antiquity|alea=2|zenbakia=24|issn=|doi=https://doi.org/10.1525/ca.2005.24.2.331|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Retief, F.; Cilliers, L|urtea=2010|izenburua=Burial customs and the pollution of death in ancient Rome: procedures and paradoxes|orrialdeak=128-146 or|hizkuntza=en|data=|url= https://www.researchgate.net/publication/315097294|aldizkaria=Acta Theologica|alea=|zenbakia=|issn=|doi=DOI: 10.4314/actat.v26i2.52569|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=O. F|abizena=Robinson|urtea=1975|izenburua=he Roman Law on Burials and Burial Grounds|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=1975|url=https://www.jstor.org/stable/44026221|aldizkaria=Irish Jurist|alea=1|zenbakia=10|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-09}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Roland|urtea=1994|izenburua=Cruelty and Civilization: The Roman Game|orrialdeak=246|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780203389072|doi=doi.org/10.4324/9780203389072|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=P|abizena=Roncoroni|urtea=2001|izenburua=nterpreting Deposits: Linking Ritual with Economy|orrialdeak=152 or|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.es/books/about/Interpreting_Deposits.html?id=q6utnsIA8vcC&redir_esc=y|aldizkaria=Papers on Mediterranean Archaeology|alea=|zenbakia=|isbn=9036712971, 9789036712972|doi=|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Rüpke|urtea=2007|izenburua=Religion of the Romans|orrialdeak=350|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0745630146, 9780745630144|doi=https://doi.org/10.1017/CCO9781139025973|sartze-data=2024-11-28}} * {{Erreferentzia|izena=L|abizena=Rutgers|urtea=2013|izenburua=Cemeteries and Catacombs|orrialdeak=497-521 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=The Cambridge Companion to Ancient Rome|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1017/CCO9781139025973|sartze-data=2024-11-29}} * {{Erreferentzia|izena=M. R|abizena=Salzman|urtea=2007|izenburua=Religious ''koine'' and Religious Dissent|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=A Companion to Roman Religion|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch9|sartze-data=2024-11-26}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Scheid|urtea=2007|izenburua=Sacrifices to Gods and Ancestors|orrialdeak=264-270|hizkuntza=en|data=|url=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch19|aldizkariaA Companion to Roman Religion=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Scobie|urtea=1986|izenburua=Slums, Sanitation, and Mortality in the Roman World|orrialdeak=399-433 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Klio|alea=|zenbakia=68|issn=|doi=https://doi.org/10.1524/klio.1986.68.68.399|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=A. V|abizena=Siebert|urtea=2006 |izenburua=Os resectum|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://brill.com/edcollbook/title/7274|aldizkaria= Brill's New Pauly, Antiquity volumes|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=S. T|abizena=Stevens|urtea=1991|izenburua=Charon’s Obol and Other Coins in Ancient Funerary Practice|orrialdeak=215–229. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Phoenix|alea=3|zenbakia=45|issn=|doi=https://doi.org/10.2307/1088792|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Small, C. et al.|urtea=2007|izenburua=Excavation in the Roman Cemetery at Vagnari, in the Territory of Gravina in Puglia|orrialdeak=123-229. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Papers of the British School at Rome|alea=|zenbakia=75|issn=|doi=doi:10.1017/S0068246200003536|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=P|abizena=Southern|urtea=2006|izenburua=The Roman Army: A Social and Institutional History|orrialdeak=|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/romanarmysociali00sout_0/page/n5/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=B. S|abizena=Spaeth|urtea=1996|izenburua=The Roman goddess Ceres|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0292776934|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Spencer-Gardner|urtea=2017|izenburua=Hellenistic Influences on the Architecture of Petra: how Hellenistic Alexandria and other Ptolemaic buildings changed our understanding of Petra and its Graeco-Roman style façades|orrialdeak=10 |hizkuntza=en|data=|url=https://www.researchgate.net/publication/318305533_Hellenistic_Influences_on_the_Architecture_of_Petra_how_Hellenistic_Alexandria_and_other_Ptolemaic_buildings_changed_our_understanding_of_Petra_and_its_Graeco-Roman_style_facades|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=10.13140/RG.2.2.25053.72165|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=D|abizena=Strong|urtea=1995|izenburua=Roman Art|orrialdeak=375|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/romanart0000stro/page/n5/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-300-05293-6|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=G. S|abizena=Sumi|urtea=1997|izenburua=Power and Ritual: The Crowd at Clodius' Funeral|orrialdeak=80-102. or|hizkuntza=en|data=|url=http://www.jstor.org/stable/4436452|aldizkaria=Historia: Zeitschrift Für Alte Geschichte|alea=1|zenbakia=46|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Suter|urtea=2008|izenburua=Lament: Studies in the Ancient Mediterranean and Beyond|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780195336924|doi=https://doi.org/10.1093/oso/9780195336924.001.0001|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Taylor|urtea=2005|izenburua=Roman Oscilla: An Assessment|orrialdeak=83–105 or|hizkuntza=en|data=|url=http://www.jstor.org/stable/20167679|aldizkaria=RES: Anthropology and Aesthetics|alea=|zenbakia=48|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Taylor|urtea=2000|izenburua=Aqueduct Planning and the Law|orrialdeak=21 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/20731106/Aqueduct_Planning_and_the_Law_chapter_2_in_Public_Needs_and_Private_Pleasures_Water_Distribution_the_Tiber_River_and_the_Urban_Development_of_Ancient_Rome_|aldizkaria=Public Needs and Private Pleasures: Water Distribution, the Tiber River, and the Urban Development of Ancient Rome|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-09}} * {{Erreferentzia|izena=G|abizena=Thaniel|urtea=1973|izenburua=Lemures and Larvae|orrialdeak=182–187 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/294451|aldizkaria=The American Journal of Philology|alea=2|zenbakia=94|issn=|doi=https://doi.org/10.2307/294451|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=J. M. C|abizena=Toynbee|urtea=1971|izenburua=Death and Burial in the Roman World|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/deathburialinrom0000toyn|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Walker, S. et al|urtea=1981|izenburua=The Image of Augustus|orrialdeak=48 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=British Museum publications|alea=|zenbakia=|isbn=0714112704, 9780714112701|doi=10.1017/S0009840X00112776|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Webb|urtea=2001|izenburua=The churches and catacombs of early Christian Rome: a comprehensive guide|orrialdeak=249–252|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.com/books?id=hUN1K78QMskC&pg=PA249|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=1-902210-57-3|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=G|abizena=Webster|urtea=1998|izenburua=The Roman Imperial Army of the First and Second Centuries A.D.|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/romanimperialarm0000webs_z5y3/page/n5/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-7136-1909-0|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=T|abizena=Wiedemann|urtea=1992|izenburua=Emperors and Gladiators|orrialdeak=218|hizkuntza=en|data=|url=https://www.taylorfrancis.com/books/mono/10.4324/9780203204696/emperors-gladiators-thomas-wiedemann|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0415121647|doi=https://doi.org/10.4324/9780203204696 |sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Winkes|urtea=1969|izenburua=Imago Clipeata, Studien zu einer römischen Bildnisform|orrialdeak=265 or|hizkuntza=de|data=|url=https://books.google.es/books?id=TH7sAAAAMAAJ|aldizkaria=Natural History|alea=|zenbakia=|iscn=73300733|doi=|sartze-data=2024-12-02}} == Ikus, gainera== *(ing) ''[[:en:Mos_maiorum|Mos maiorum]]'' *(ing) [[:en:Gladiator|Gladiatore]] *(ing) [[:en:Columbarium|Columbarium]] *(ing) [[:en:Roman_festivals|Erromatar jaialdiak]] *(ing) [[:en:Lucius_Cornelius_Scipio_Barbatus|Luzio Kornelio Eszipion Bizarduna]] *(ing) [[:en:Demography of the Roman Empire § Mortality|Erromatar Inperioaren demografia eta hilkortasuna]] *(ing) [[:en:Childbirth and obstetrics in antiquity|Erditzea eta obstetrizia antzinatean]] *(ing) [[:en:Patronage_in_ancient_Rome|Patronatua Antzinako Erroman]] *(ing) [[:en:Libitina|Libitina]] *(ing) [[:en:Ludi_Apollinares|Joko Apolinarrak]] *(ing) [[:en:Ludi_Plebeii|Joko plebeioak]] *(ing) [[Toga#Varieties|Toga]] *(ing) [[:en:Greco-Roman_mysteries|Greko-erromatar misterioak]] *(ing) [[:en:Katabasis#Trip_into_the_underworld|Katabasis]] *(ing) [[:en:Collegium_(ancient_Rome)|Collegium (Antzinako Erroma)]] *(ing) [[:en:Funeral_oration_(ancient_Greece)|Hileta-otoitza (antzinako Grezia)]] *(ing) [[:en:Roman_historiography|Erromatar historiografia]] *(ing) [[:en:Sit_tibi_terra_levis|Sit tibi terra levis]] *(ing) [[:en:Roman_funerary_art|Erromatar hileta-artea]] *(eus) [[Oscillum]] *(ing) [[:en:Verism|Verismo]] *(ing) [[:en:Roman_portraiture|Erromatar erretratua]] *(ing) [[:en:Via_Nomentana|Via Nomentana]] *(ing) [[:en:Porta_Collina|Porta Collina]] *(eus) [[Erromatar sarkofago]] == Kanpo estekak == * ''CIL'' (''[https://cil.bbaw.de/en/homenavigation/the-cil/volumes Corpus Inscriptionum Latinarum]'') * ''ILS ([[iarchive:inscriptioneslat01dessuoft/page/n11/mode/2up|Inscriptiones Latinae Selectae]]).'' * ''LTUR'' ([https://archive.org/details/lexicon-topographicum-urbis-romae-suburbium-4-m-q-2006/Lexicon%20Topographicum%20Urbis%20Romae%20-%20Suburbium%202%20-%20C-F%20%282004%29/page/220/mode/2up?q=Camenae Lexicon Topographicum Urbis Romae Suburbium]) * Oxford Classical Dictionary, 4th Edition, Abbreviations List https://oxfordre.com/classics/page/3993 * [https://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/secondary/SMIGRA*/Funus.html Smith's Dictionary of Greek and Roman Antiquities, article ''Funus''] [[Kategoria: Erromatar hirigintza]] [[Kategoria: Etxebizitza]] [[Kategoria: Kutsadura]] [[Kategoria: Pobrezia]] [[Kategoria: Antzinako Erroma]] [[Kategoria:Hiletak]] [[Kategoria:Erlijioa eta heriotza]] [[Kategoria:Heriotza Europan herrialdearen arabera]] [[Kategoria:Antzinako Erromako gizartea]] {{autoritate kontrola}} {{commonskat}} 1etj4fgez18ki7fc60kl4rei2mn70zz 9998896 9998870 2024-12-13T18:00:01Z Lasterketak 49276 /* Errausketa, ehorzketa eta os resectum */ 9998896 wikitext text/x-wiki = Erromatarren hileta-praktikak = https://en.wikipedia.org/wiki/Roman_funerary_practices '''Erromatar hileta-praktikek''' [[Antzinako Erroma|antzinako erromatarren]] [[Antzinako Erromako erlijioa|erlijio-erritualak]] barne hartzen dituzte, [[Hileta|hiletekin]], [[Errausketa (hileta-ohikunea)|errausketekin]] eta [[Ehorzte|lurperatzeekin]] erlazionatutakoak. Arbasoen tradizioa (''mos maiorum'') erromatarren arauak sortzen ziren idatz gabeko kodea zen<ref group="oh">arbasoen ohitura.</ref>. Eliteko hileta-errituek, batez ere, prozesio eta laudorio publikoek, aukera ematen zioten senideei hildakoen, arbasoen eta haren familiaren bizitza eta egintzak jendaurrean ospatzeko. Batzuetan, elite politikoak festa publiko garestiak, jokoak eta ikuskizun herrikoiak ematen zituen haren familiaren hileta baten ondoren, zenduak ohoratzeko eta beren profil publikoari eta eskuzabaltasunaren ospeari eusteko. Goi mailako familiak, hileta-opari gisa, hasi ziren erromatar gladiadoreen jokoak antolatzen. [[File:Scipio-tomb.jpg|thumb|300px|[[:en:Lucius_Cornelius_Scipio_Barbatus|Luzio Kornelio Eszipion Bizardun]]aren sarkofagoa, K.a. 3. mendea]] Hileta-elizkizunak eta -gastuak, ustez, luxuari buruzko legeek mugatzen zituzten, inbidiak eta horren ondoriozko gizarte-gatazka murrizteko. Behartsuen, eta familia zabal baten laguntzarik ez zutenen bazkideentzat, gremioek edo kolegioek hileta-zerbitzuak eskaintzen zituzten<ref group="oh">Ikus ehorzketa-elkarteak</ref>. Heriotzak hileta-elizkizunera arte, hildakoak kutsaturik zituen. Horregatik hileta-elizkizunak ezinbestekoak ziren hildakoak bizien mundutik bereizteko, eta beren izpiritua [[Azpimundu (mitologia)|azpimunduari]] emateko. Hileta-elizkizuna antolatzeko, errituak egiteko eta gorpua garbitzeko profesionalak zeuden. Erroman hiletarik sinpleenak ere oso garestiak izan zitezkeen. Behartsuenak, eta gaizkile kategoria jakin batzuebn gorpuak ustel zitezkeen aire zabalean edo putzu edo ibai batean jaurtiak izan ondoren. Izurrite eta pandemia garaietan, sistema gainezkatzen zen. Erromatarren ustez, goiztiar, uste gabeko heriotza zutenek edo hileta-erritorik gabe hiltzen zirenek, biziak jazartzen zituzten [[lemureak]] gisa, alderrai eta espiritu gaiztoen moduan, harik eta [[Lemuria (jaia)|Lemuria]] jaian [[Exorzismo|exorzizaturik]] izan arte. Erromako lehen garaietan, ehorzketa eta errausketa ohiko praktikak ziren klase sozial guztien artean. Errepublikako erdiko aldian, ehorzketak ia erabat errausketa ordezkatu zuen, salbuespen nabarmen batzuekin, eta ehorzketak ohiturarik ohikoena izaten jarraitu zuen Inperioaren erdiko aldia arte, hilobiratzeak errausketa ia erabat ordezkatu zuenean. Aldaketa zabal horien arrazoi posibleak eztabaidagarria da akademikoen artean. Hasierako garai inperialean, pobreen hileta-beharrak asetzen ziren, neurri batean bederen, hildakoen errautsak gordetzen ziren hobi anitz hornituz, kolunbarioak (usotegi-hilobiak) deitzen zirenak, baina Inperioaren amaieran, eta bereziki kristau aro hasieran, Erromako katakonbetan lurperatzen ziren. Tradizioaren arabera, [[Hilerri|hilerriak]] hiri eta herrien mugetatik kanpo (''[[pomerium]]'') zeuden. Monumentu handiak eta hilobi xumeak errepideen alboetan kokatu ziren, batzuetan, "hildakoen hiri" gisa bilduta. Hilobi haietara senideek joaten ziren aldizka, hildakoari janaria eta ardoa eskaintzeko, bereziki zeremonia bereziak egiten zituzten erromatar jaietan eta hildakoaren urteurrenetan. Senideek uste zuten hileta-ospakizun egokiekin eta belaunaldiz belaunaldi erritoak gordetzen, hildakoen itzalek beren ondorengo bizidunekiko jarrera ona izango zutela. Dirudunek asko gastatzen zuten hilobietan eta oroigarrietan. Sarkofago erromatarra, esaterako, maiz artelan landuak ziren, eszena alegoriko, mitologiko, historiko edo eguneroko bizitzako erliebeez apainduta zeudelako. Hilobi batzuk oso ondo kontserbatuta daude eta haien irudiak eta inskripzioak informazio iturri garrantzitsua dira. == Hildakoen prestaketa == [[Antzinate klasikoa|Antzinate greko-erromatarrean]], hildakoen gorpuak kutsatzailetzat hartzen ziren{{sfn|Salzman|2007|p=116}}, aldi berean, arbasoekiko betebehar maitagarria (''[[pietas]]'') antzinako erromatar kulturaren oinarrizko atal bat bazen ere{{sfn|Heid|2007|p=408}}. Erromatarrek uste zuten beren hildakoekiko arduratsuak izan behar zirela izpirituak hileta-erritu egokiekin agur esatean, honela beraien mesedeak eta babesa lortuko zituzten{{sfn|Erker|2011|p=41–42.}}. Alabaina, kezkagarriak ziren ohikoa zen baino lehen, edo hileta-erritu egokirik gabe hiltzen zirenak, lemureak bilakaturik, lurrean zehar ibiliko baitziren eta bizidunak izorratuko baitzituzten mamu mendekatzaile eta arloteak bailiran<ref>Hor. ''Carm''. 1.28</ref>. [[Zizeron|Zizeronen]] ustez, hezurren gainean zohikatza bota arte, gorputza erraustu zen tokiak ez zuen izaera sakraturik hartzen<ref>Cic. ''Leg''. 2.22.57</ref>. Izan ere, erraustutako hezurren gainean lurra botatzeko edo zohikatza jartzeko erritua zen hilobia ''locus religiosus''<ref group="oh">jainkoek babesturiko tokia</ref> bihurtzeko gutxieneko baldintza. Hileta-errituak, eta ehorzketa bera, exekuzioaren ondoren zenbait kriminalari uko egin ziezaioketen. Horren arabera, ez-egite sinple horren bidez, estatuaren boterea arimak betiko kondenatzera zabal zitekeen{{sfn|Graham|2014|p=94-95.}}. Erromak heriotza-tasa handia zuen, eta gorpuak lurperatzea funtsezko betebeharra zen, askotan premiazkoa senideentzat eta agintari zibil eta erlijiosoentzat{{sfn|Bodel|2000|p=128-130.}}{{sfn|Bodel|2004|p=149-150.}}. Erkerren arabera, ekintza horrek ez zuen lotura handirik osasun publikoari eta kutsadurari buruzko nozio modernoekin, izan ere, erromatar ehorzketetako [[Heriotza antzinako Erroman|heriotzaren kutsadura]] hildakoaren gizarte-egoeraren arabera aldatzen zen. Hiri eta herrietan, esklaboen eta beste pertsona pobreen gorpuak, batzuetan, kalean botatzen zituzten ilunpean, behar bezala erabiltzearen kostua aurrezteko{{sfn|Erker |2011|p=42}}. Hilotzak, aurkitu bezain laster, ehorzleek atera eta zeremoniarik gabe lurperatzen zituzten. Eliteko gutxiengoko kideentzat zehaztutako garbiketa-erritualak, zenbait egunetan jendaurrean egon zitezkeenak, konplexuak eta zehatzak ziren. Pentsatzen zen noblezia zela, gizarte-maila guztien gainetik, baita heriotzan ere, bere ospe, garbitasun eta onespen jainkotiarra mantentzearen erantzulea{{sfn|Erker|2011|p=42, 43.}}{{sfn|Lindsay|2000|p=152–173.}}. Bodelek kaleetan gorpuak abandonatzea molestia publiko gisa deskribatzen du, baina erromatar agintariek delitu zibiltzat katalogatu zuten, simaurra edo animalien hondakinak botatzearen antzekoa, eta borroka publikoen maila berean. Hori guztia delitugileei isunak jarriz konpontzen zen, ez erlijio-kutsadura saihesteko erritu-garbiketaren bidez{{sfn|Bodel|2000|p=134.}} . === Hilkortasuna === John Bodelek kalkulatzen du 750.000 biztanleetatik, urtero 30.000 inguru hiltzen zirela Erroman, izurritearen eta pandemiaren biktimak kontuan hartu gabe{{sfn|Bodel|2000|p=129.}}. Jaiotzean, klase guztietako erromatarrek 20 eta 30 urte bitarteko bizi-itxaropena zuten: heldutasunera iritsi ziren gizon eta emakume hiritarrek espero zezaketen 50 urte edo gehiago igaro arte bizitzea, gaixotasunak eta istripuak alde batera utzita{{sfn|Frier|2008|p=788}}. Emakume ezkonduengandik seme-alabak espero zen, familiarekiko eta estatuarekiko betebehar gisa, baina erditzearen ondorioz hiltzeko arrisku berezia zuten, 1.000 jaiotzako 25 ama hiltzen baitziren<ref group="oh">Erromatarren amaren heriotza-tasa oso gutxi gorabehera kalkula daiteke antzeko testuinguru batean geroagoko erregistroekin alderatuta (kasu honetan, XVIII. mendekorekin</ref>{{sfn|Brisbane|2007|p=82–85.}}. Jaioberrien eta haur txikien artean heriotza-tasa oso altua zen: lau jaiotzetik 1 erditzean hiltzen zelako, eta 5 urte baino lehen bakarrik %50 bizi zen. Elikadura gabeziak pobreen hazkundea eta immunitatea oztopatzen zuen, esklabo edo aske izan. Bestalde, legeak baimentzen zion jaioberriaren aitari umea hiltzea "bizitzeko desegokia" bazen. Hain itxuragabeak ez zirenak, zalantzazko aitatasuna zutenak, familia txiroetan edo esklaboetan jaiotakoak, edo, besterik gabe, nahi ez zituztenak, bertan behera utzi behar ziren "jainkoek zain zitzaten". Esposizioak ez zuen estatusa aldatzen, baina aske jaiotakoak, aitak, umea abandonatzean, automatikoki galtzen zuen haienganako legezko boterea. Gainera, zaila izango zen haur abandonatu baten jatorria frogatzea. Haietatik, ume batzuk adoptatzen edo saltzen ziren esklabo bihurtzeko, baina beste asko hiltzen ziren jaso aurretik. Praktika horren inguruko jarrerak askotarikoak ziren; azkenean esposizioa legez kanpo geratu zen, baina ezkutuan jarraitu zuen{{sfn|Harris|1994|p=1-9, 12-14, 22.}}{{sfn|Pilkington|2013|p=5–21.}}. === Familiaren hileta-betebeharrak === ==== Helduak ==== Hildakoak familia izatekotan, ''[[pater familias]]''ak (familia burua) hileta ordaindu, antolatu eta zuzendu ohi zuen. Alabaina, hildakoa ''paterfamilias'' bazen, kostua ordaintzea ondarearen jaraunsleari edo oinordekoei zegokien, haien jaraunspenetik ordaintzeko; Zizeronen hitzetan, ''betebeharra diruarekin zihoan''. Hildakoa emakume ezkondua bazen, kostua bere senarrak ordaindu behar zuen, edo bere dotetik, aitarengandik emantzipaturik izanez gero{{sfn|Toynbee|1971|p=54.}}. Familia baten esklabo leial batek hileta txukuna jaso zezakeen, baita tokia ere familiaren mausoleoan, hilobian edo kolunbarioan. Gainera, inskripzio baten bidez ere gogora ahal zitzaion, baita familiaren urteroko oroitzapen-errituetan ere{{sfn|Hasegawa|2006|p=4 ff.}}. Era berean, [[liberto]] gisa hil zen emakume edo gizon bat ehortzi eta omendu zitezkeen, Antzinako Erromako patronatuko kide txikiago gisa, beren ugazabaren kontura{{sfn|Toynbee|1971|p=54, 113–116.}}{{sfn|Muirhead, James; Clay, Agnes Muriel|1911}}. ==== Haurrak ==== Tradizioak eta erlijioak ez zituzten familiak behartzen jaioberriei hileta-errituak egitera. Izena jasotzen ez zuten arte, eta aitak bere ''dies lustricus'' egunean aitortzen zituen arte (jaio eta zortzigarren egunean nesken kasuan, eta bederatzigarren egunean mutilen kasuan). Jaioberriak erritualki garbiak izatean, oinarrizko nortasun juridikoa baino ez zuten. Haien heriotzak ez zuen inor kutsatzen, eta haien izpiritua ezin zitekeen itzal lurtar gaizto bihurtu{{sfn|Dasen|2011|p=292–307.}}<ref>[https://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Plutarch/Moralia/Roman_Questions*/E.html#102 Plut. ''Mor''. ''Quaest. Rom.'', 102]; [https://penelope.uchicago.edu/Thayer/L/Roman/Texts/Macrobius/Saturnalia/1*.html Macrob. ''Sat.'' 1.16.36.]</ref>; ez zuten, beraz, hileta-errito garbitzailerik behar. Lau egun bete baino lehenago hiltzen zirenak ia edozein lekutan lurpera zitezkeen. Adinduagoak, aldiz, ''pomerium''aren barruan (hiri edo herriaren muga errituala) lurperatu zitezkeen, sarritan etxeen barruan, edo bere familia biologikoaren etxearen teilatu-hegalen azpian (''suggrundarium''). Greziar eta erromatar idazleen arabera, haurrek poliki-poliki lortzen zuten nortasun osoa, baina diziplina eta irakaspen zainduaren bidez{{sfn|Dasen|2011|p=293–294.}}<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Plat.+Laws+7.808&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0166 Pl. ''Leg''. 7.808D]</ref>. Haien erritu-garbitasunak nerabezaroa hasi arte irauten zuen, maila batean, mutikoaren lehen bizarrak eta neskatoaren menarkiak seinalatua. Plutarkok, bere alaba txikiaren heriotzaren aurrean jarrera estoikoa hartu zuenak, zioenez, jaio eta astebetera zilbor-hestea zimeldu eta atera arte, jaioberria gehiago landarea zen animalia baino; jaiotzean hiltzen bazen, galdutako potentzialak eragindako tristura guztiz naturala zen, baina dolua neurritsua izan behar zen{{sfn|Dasen|2011|p=307–308.}}{{sfn|Carroll|2011|p=99–120.}}. === Estatuaren erantzukizuna === Zizeronek hileta eta errituen hornikuntza betebehar natural gisa deskribatu zuen, giza zaintzaren eta duintasunaren nozio unibertsalekin bat zetorrena<ref>[http://www.thelatinlibrary.com/cicero/leg2.shtml#22 Cic. ''Leg''. 2.22.55]</ref>. Herriari edo estatuari zerbitzu berezia eman ziotenei, beren karrera militar, zibila edo aliatu gisa, hileta estatuaren kontura egiteko proposamena egiten zitzaien (''funus publicum''). Batzuetan, oinordekoak publikoki ohorea aitortu arren, ukatzen zuen estatuak gastuak bere gain hartzea. Honela, familiak herriarekiko eta estatuarekiko zuen etengabeko eskuzabaltasunaren erakutsi nahi zuen{{sfn|Toynbee|1971|p=55–56.}}. Estatuak hileta- eta ehorzketa-praktiken zenbait alderdi publiko eta pribatutan esku hartzen zuen. Oihartzun publiko handiko zenbait hildakoren kasuan, espero zen biztanleria osoak dolu ofiziala gordetzea aldi jakin batean. Luxuari buruzko legeak, gastua murrizteko eta aberastasun, pribilegio eta emozio handiegiak erakusteko diseinatuak, askotan eliteak baztertu edo saihesten zituen. Gehiegizko dolu-erakustaldiak (intentsitate, kostu edo iraupen handiegikoak) ofizialki gaizki ikusita zeuden, baita hileta-piretarako aizkoraz amaitutako egurra erabiltzea ere. Horretaz gain, hildakoaren errautsen gainean ardoa zipriztintzearen aspaldiko ohitura debekatu zen<ref>[https://www.thelatinlibrary.com/justinian/digest11.shtml ''Dig.'' 11.7.0.]</ref>. Beste muturrean, pertsona batzuk hileta zerbitzuen zama eta gastuak legez saihesten saiatzen ziren, epaitegien bitartez, edo senide edo esklabo baten heriotzagatiko kostu oinarrizkoenak legez kanpo saihesten, gorpua kalera botatzeagatik isun bat jasotzera arriskatuz. Bodelen kalkuluen arabera, urtero 1.500 gorpu inguru uzten zituzten Erromako kaleetan, epidemien biktimak kontuan hartu gabe. Gorpuak kendu eta lurperatzeko ardura zuten gobernuak kontratatutako hileta-enpresariek eta tenplu, santutegi, eraikin publiko eta kaleen mantenua gainbegiratzen zuten edilek eta magistratuek. [[Dion Kasio|Dion Kasiok]] zioenez, 2.000 pertsona hil zirela egunero Erroman K.o. 189. urteko izurri agerraldian. Eta [[Suetonio|Suetoniok]], [[Neron|Neronen]] erregealdiko udazkenean, 30.000 pertsona hil ziren Erroman izurritearen ondorioz. Ez dago jakiterik ehorzketa-enpresaburuek edo zinegotziek nola kudea zitzaketen horrenbeste hildako{{sfn|Bodel|2000|p=128–129.}}. == Ehorztetxeko langileak == Ehorzleek (''dissignatores'' edo ''libitinarii'') hileta-zerbitzu eta hilotzak erretiratzeko zerbitzu ugari ematen zituzten, herritar gehienentzat degradatzailetzat edo erritualki ezpurutzat jotzen zirenak. Horiek hilobiak induskatzea, egur metak eraikitzea, gorpuak lekuz aldatzea eta janztea, hildakoei kosmetikoak aplikatzea, heriotzaren zurbiltasuna disimulatzeko eta prozesioa, [[Errausketa (hileta-ohikunea)|kremazioa]] eta [[Ehorzte|ehorzketa]] antolatzea barne hartzen zuten. Zeregin horietako bakoitza lanbidearen barruko espezialitate bat zen. Era berean, ehorzle espezializatuak kontrata zitezkeen esklaboak torturatu, jipoitu edo gurutziltzatzeko, exekuzioak egiteko eta gorpuak exekuzio-tokitik lurperatze-leku bateraino eramateko{{sfn|Bodel|2004 |p=150–156.}}. [[Pozzuoli|Puteoli]] hirian, K.a. 100-50 urte inguruan, hileta-enpresariak ere hiriko borrero funtzioa betetzen zuen. Bera eta bere 32 langile iraunkorrak udal mugatik kanpo bizi ziren, eta hirian euren lanbideak aurrera eramateko bakarrik sar zitezkeen, milia bakoitzeko tarifa jakin bat kobratzen zuten, ekipoaren alokairuaz edo erosketaz eta beharrezko zerbitzuez gain. [[Dekurioi|Dekurioien]] (bertako magistratuak, hiriko senatuko kideak) hiletak premiazkoenak ziren, eta ondoren, goiztiarra hildako gazteen hiletak. Haien heriotzak, kezka publikoa ez izan arren, larrienak ziren. Zenbait zerbitzu ordainketa gehigarririk gabe eman behar ziren, lehentasun-ordena zehatz bati jarraituz. Kalean abandonatutako esklabo-gorpu oro berehala kendu behar zen, dolurik edo hileta-erritorik gabe, eta esklaboaren jabeak, antzemanez gero, 60 [[Sestertzio|sesterzioko]] isuna ordaindu behar zion udalari. Urkatutako suiziden gorpuak, jainkoentzat bereziki iraingarriak zirenez, aurkikuntzaren ondorengo orduan atera behar ziren, dolurik eta hileta-erriturik gabe. Horretan [[gurutziltzaketa]]ren antz handia zuen, esklabo, bidelapurrentzat, eta legez kanpoko herritarrentzat gordetako heriotza-zigorraren modu umiliagarria baitzen{{sfn|Bodel|2004|p=166.}} Nahiz eta hiri guztiek ez zuten hileta-enpresa profesionalik beren nomina publikoan, suposatzen da Erroman, Puteolin bezala, funtzionatuko zela{{sfn|Erker |2011|p=41-42.}}. [[Dekurioi|Dekurioien]] (bertako magistratuak, hiriko senatuko kideak) hiletak premiazkoenak ziren, eta ondoren, goiztiarra hildako gazteen hiletak. . Leku batetik bestera erregulazioan aldeak zeuden; adibidez, [[Marko Valerio Martzial|Martzialek]] deskribatzen du tatuatutako langileak gauez erabili zirela hilotz-eramaile gisa Erroman; Puteolin, berariaz baztertuta zeuden{{sfn|Bodel|2004 |p= 147–148.}}<ref>[https://www.tertullian.org/fathers/martial_epigrams_book08.htm Martzial ''Ep''. 8.75.]</ref>. === Eskilinoko ehorz-langileak === Erroma hiriko ehorztetxe ofizialen egoitzaren bat [[Eskilino]] muinoan zegoen, non K.a. 300. urtearen inguruan, Libitinako zuhaizti sakratuko tenplu bat Venus Libitinari eskainia izan baitzen, hileta eta ehorztetxeetako jainkosa zaindari gisa<ref>Hor. ''Epist.'' 1.7.6f.; Sen.''Ben.'' 6.38.4</ref>{{sfn|Rüpke|2007|p=235.}}{{sfn|Eden|1963|p=457.}}. [[Varron]]<nowiki/>ek ere ''lubendo libido, libidinosus ac Venus Libentina et Libitina'' hitzak erabili zituen<ref>[https://latin.packhum.org/loc/684/1/0#26 Varro ''Lig''. 6.47.1.]</ref>. Eskilinoan Venusen presentzia frogatuak, dirudienez, sexuaren, pasioaren eta heriotzaren arteko lotura oso erromatarra azpimarratzen du{{sfn|Bodel|2000|p=134.}}. Dirudienez, Libitinak ez zuen kultu independenterik izan, ezta santutegirik, eta gurtzailerik ere; litekeena da bere izena ''libitinarii ''edo hileta-langileen izenean jatorria izatea. Bizitzaren azken bidaia antolatzea ''libitinaria'' izenekoen monopolioa zen. Negozioaren onuradunak ez zuen fisikoki lan egiten, baizik eta berak kontratatutako langileek. Puteolin, legeak eskatzen zuen enpresak gutxienez, 32 langile izan behar zituela, 20 eta 50 urte bitartekoak eta desgaitasunik gabekoak. Edozein hiritarren gorpua prestatzeko eta ondorengo garraioa eta ehorzketa kudeatzeko eskubide esklusiboaren truke, hileta-hornitzaileak ere behartuta zeuden hiritik ateratzeko, gehienez jota egun bateko epean, erreklamatu gabeko giza gorpuak eta agerian zeudenen animalien gorpuzkiak. Kontzesioari lotutako beste betebehar bat zen magistratuek agindutako heriotza-zigorrak betetzea, eta esklaboak torturatzea, horretarako «beharra» sortzen zen bakoitzean{{sfn|Rutgers|2013|p=518-519.}}. Hileta-enpresariekin, hileta-elizkizunekin, hilkutxekin (Libitina oheak) eta heriotzarekin berarekin zerikusia zuen guztia izendatzeko [[metonimia]] bat ere izan liteke. Eskilinoak K.a. I. mendean ''puticuli'' (putzu txikiak) deituriko hobiak zituen, harrobi zaharren balizko aztarnak, batzuetan behartsuen gorpuak, animalien hezurrak eta etxeko hondakinak botatzeko zabortegi gisa balio zutenak. Muinoa, iraganean, antzinako nekropoli aristokratiko baten kokalekua izan zen, lehen aldiz K.a. IX. mende inguruan erabilia eta gero hiriaren hazkundeak estalia. Usadio zahar hori gorabehera, badirudi Eskilinoa ez zela ''locus religiosus'' bat izan, ''locus publicus'' bat baizik, leku arrunta, publikoa, nahiz eta nabarmenki desatsegina eta kirastua izan<ref group="oh">Usain eta lurrun toxikoen jainkosak, ''Mefitisek'', santutegi bat zuen Eskilinoan.</ref>. [[Erromatar Errepublika|Erromatar Errepublikaren]] amaiera aldera, Eskilinoko atearen kanpoaldeko eremua zabortegi gisa erabiltzen zen exekutatutako kriminalen eta gurutziltzatutako esklaboen gorpuentzat. Lehenengoak, gorriz jantzitako ehorztetxeko langileek bertan abandonatzen zituzten edo beste leku batetik hartaraino, kako batez arrastaka eramaten zituzten, txoriek eta piztiek jan zitzaten. Esklaboen gorpuak gurutzeetan usteltzen uzten zituzten. ''Libitinarii''-en (''dissignatores'') goiko mailek, hileta-errituak hartu, antolatu eta zuzentzen zituztenek, arropa beltz bereizgarriak zeramatzaten, kapela beltz bat barne. Langile horiek gorpuekin harreman zuzena bazuten ere, ez zeuden oso kutsatuta eta ez ziren horren kutsatzaileak ere. Hala ere, aldi berean borreroak eta ehorzleak zirenez, saihestu egin behar zen haiekin kasualitatez topo egitea, batez ere gorpu bat arrastaka zeramatenean edo garraiatzen zutenean. Apaizek arrisku berezia zuten horrelako kutsadurarekin, bereziki Jupiterrenak. Hori zela eta, beren lanetan zihoazen gorpu-eramaileek kanpai bat jotzera behartuta zeuden haien hurbilketaz ohartarazteko{{sfn|Bodel|2000|p=136, 144.}}{{sfn|Bodel|2014|p=178–179.}}. Eskilinoko ehorztetxeetan tasa bat ordaintzen zen heriotzaren ziurtagiriagatik, «oinordetza-zerga» moduko bat, estatuaren zenbait festa finantzatzeko, horien artean [[Parentalia|''Parentalia''ren]] zati bat, ''Ludi Apollinarrak'' eta ''Ludi Plebeii'' bezalako joko sakratuak{{sfn|Bodel|1994|p=20–29.}}. Ehorzketa-enpresariaren lanbidea garbitzailea eta zikina zen aldi berean, lanbide beharrezkoa eta doilorra, odolarekin eta heriotzarekin nahasten zena. Kontratistentzat, ziurrenik, oso errentagarria zen{{sfn|Bodel|2000|p=139-140.}}. == Ehorzketa-elkarteak eta ehorzketa-dirulaguntzak == Ehorzketa-elkarteak Erromako agintari zibilek onartutako finantzaketa pribatuko eta antolatutako elkarte bakanen artean zeuden, bestela edozein erakunde pribatuk ''statu quo''aren aurka konspiratzen zuela susmatzeko joera zuten{{sfn|Graham|2006|p=4ff}}{{sfn|Carroll|2006|p=45-46.}}. Lanuvium hiri oparoan, [[Diana (mitologia)|Diana]] eta [[Antinoo (mitologia)|Antinoo]]<nowiki/>ren gurtzaileak izeneko hileta-elkartea zegoen, K.o. 133. urtean sortua, eta patroi batek, tokiko magistratu zibil aberats batek zuzendu, gainbegiratu eta finantzatua. Erakundearen estatutuek hileta- eta ehorzketa-errituak bermatzen zituzten, edo gutxienez monumentu bat eta irudi bat ([[zenotafio]]) hildakoaren izpiritua irudikatzeko edo gordetzeko, hileta oso baten baliokide legitimoa, gorpua falta bazen. Hileta-gastuak harpidetzak egunean egotearen baldintzapean estalita zeuden, gainera, beharrezkoa zen kideak elkartearen, bere babesle jainkotiar eta lurtarren eta bere funtzionarioen arauak errespetatu izana. Ez zegoen inolako ordainik suizidioengatik, eta bileretako jokabide "iskanbilatsu edo errebeldea" isunekin zigortzen zen. Bazkideek 100 sestertzioko (HS) afiliazio-kuota moduan ordaintzen zuten, eta beste 1,25 HS hilero, "ardo oneko" anfora batez gain. Urtero, sei jai zeuden, jainkotiar eta lurtar patroiei eskainiak, Domus Augusta inperiala barne (kasu honetan, [[Hadriano]], bere familia eta hildako maitalea, [[Antinoo]] jainkotiarra). Maila txikiagoko funtzionario eta exekutiboak beren taldekideen artean hautatzen zituzten. Kotizazioak sei hilabetez atzeratzen baziren, emandako guztia galtzen zuen afiliatuak. Esklaboek bat egin zezaketen, ugazabaren baimenarekin, eta, beste kide guztiak bezala, aukeratuak izan zitezkeen denbora mugatuko karguetarako{{sfn|Bendlin|2011|p= 213–217, 222–223, 244–245 ff}}. Horrelako ehorz-elkarteak antolatuak zeuden hiletetan eta beste behar sozial batzuetan zerbitzuak emateko haien nominan profesio bereziak baitzituzten, hala nola, ehorzleak, hilobi induskatzaileak, gladiadoreak, harakinak eta borreroak, zeinak kutsatuta baitzeuden odola eta heriotzarekin erlazionaturik egoteagatik. Hori zela eta, ''infames'' gisa leporatuak izatean, hiritar eskubideak murrizturik zituzten<ref group="oh">Arrazoiren batengatik, Errepublikaren amaieratik aurrera, beste 'infame' batzuk, ehorztetxeak, enkantegileak eta pregoilariak barne, bizitza politiko aktibotik baztertuak izan zirenak beren lanbidean zihardutela, erabateko hiritartasunera itzul zitezkeen beren lanbidea utziz gero</ref>. ''Infamia'' jasaten zuten beste lanbide batzuk, arrazoi oso ezberdinengatik bazen ere, aktore eta artistak zeuden{{sfn|Bodel|2004|p=149-150.}}. [[Nerva]] enperadoreak, ustez, 250 HSko diru-laguntza eman zuen hiriko [[Plebe|plebearen]] hiletetarako (klaserik baxuena hiritarren artean), agian bere agintaldi laburrean (K.o. 96-98) herriaren babesa lortzeko ahaleginean{{sfn|Hopkins|1983|p=211.}}. Lanuvioko Diana eta Antinooren adoratzaileek hildakoen oinordekoei 250 HS ematen zizkieten jaia eta hileta duin bat eta monumentu ez oso landu bat ordaintzeko. Puteolin, Errepublikaren aro berantiarraren hasieran, oinarrizko hileta batek 100 HS inguru balio zuen. Hileta-elkarte baten ordainketarik handiena 2.000 HS izan zen, testuinguru militar batean. Hileta gehienetan, hileta-elkarteak gastu batzuk bakarrik estaltzen zituen<ref>''CIL'' 8.2557</ref>. Gainerakoa, batez ere lurperatze-lekuaren eta hilobiaren kostua, oinordekoek, familiek eta dohaintza ez-ofizialek ordaindu behar zuten{{sfn|Bendlin|2011|p=255–256.}}. Lanuviumen, 50 HS gehiago banatzen ziren errausketetan laguntzeko. Hileta-elizkizunetan jende asko biltzea garrantzitsua zen ondo islatzen zuelako hildakoaren munta. Hileterako lortutako 250 HSek pertsona bati urtebetez eutsi leizaiokete{{sfn|Duncan Jones|1974|p=131.}}<ref>''CIL'' 14.2112 = ''ILS'' 7212</ref>. [[Konstantino I.a Handia|Konstantinok]] diruz lagundu zituen Konstantinoplako ehorztetxeak, ehorzleak eta hilkutxa (''lecticarii'') zeramatenak. Hori doako hileta-zerbitzu pobreei eskaintzeko proiektu baten parte zen{{sfn|Bodel|2004|p=147.}}. Ondorengo enperadoreek sistema zabaldu zuten Elizaren zuzendaritzapean, kristau guztientzat doako hiletak eta ehorzketak eskainiz, heretikoak salbu{{sfn|Bond|2013|p=135–136.}}. Zenbait kasutan, ordea, ehorzketa-espazioak ehorzleek erosi eta saldu zituzten merkantzia gisa{{sfn|Rutgers|2013|p=518}}. == Hiletak == === Heriotza iragartzea === Elitearen hiletetan, hildakoaren gorpua bere familiaren etxean egon zitekeen zenbait egunez, hileta antolatzen zuten bitartean. Hildakoa sozialki nabarmena bazen, aldarrikari batek iragartzen zuen heriotza, foroan edo beste espazio publiko jendetsu batean. Familiak etxeko ateak ixten zituen doluaren seinale moduan, eta altzifre-adarrak jartzen zituen sarreratik kanpo, guztiei heriotz-kutsaduraren arriskuan zeudela ohartarazteko, batez ere ''pontifex maximus''i{{sfn|Flower|2006|p=92.}}. Familiak bederatzi eguneko dolu-aldian eteten zituen eguneroko errutinak, eta aldi horretan ukiezintzat jotzen zituztenez, beren komunitatetik isolatu behar ziren heriotzarekin izandako kontaktuaren ondorioz. Epe horretan, ezin zuten beren burua garbitu, ezta jainkoei sakrifiziorik eskaini ere{{sfn|Erker|2011|p=40}}. === Gorpuaren prestaketa === Pertsona bat etxean hiltzean, senide eta lagun minak heriotza-ohearen inguruan biltzen ziren. Egoerak uzten bazioten, ahaide hurbilenak azken musu batekin errazten zuen izpiritua gorputzetik bereiztea, arima arnasarekin parekatzen zuen sinesmen baten arabera, eta gero begiak ixten zizkion. Ondoren, senitartekoen kexuak hasten ziren, emakumeek haien aurpegia harramazkatzen zituzten odola<ref group="oh">Ohiko egoera hori eliteak ez zuen begi onez ikusten, eta, beraz, debekatutako hileta-jardunen zerrenda batean sartu zuten bai Hamabi Taulen Legeetan, bai Lege Suntuarioan. Auhendari asko kontratatutako profesionalak izan zitezkeen</ref> egin arte, eta hildakoari bere izenez deitzen zioten hileta-zeremonia osoan{{sfn|Erker|2011|p=41-42.}} . Familiak lurperatzaile bati eta bere langileei uzten zien hilotza ukitzea eta manipulatzea, haien lanbideengatik beti ezpuruak zirelako. Gizonezkoek ez zuten gorputza ukitzen; aitzitik, emakumezko ahaideek lurrean uzten zuten, garbitzen eta gantzutzen hilkutxan jarri aurretik{{sfn|Erker|2011|p=41, 42.}}. Gorputza lurrean jartzea jaiotzaren antzeko errituala zen, haurra lur biluziaren gainean jarria izan zenean{{sfn|Corbeill|2004|p=91.}}. [[File:Roman memorial stone to Valeria Prisca, Mid-second century AD, World Museum Liverpool.jpg|thumb|300 px|left|K.o. II. mendeko erromatar oroimenezko harria: ''Valeria Prisca, Marcusen alaba, 23 urtez alaitu zuena. Amak alabarentzat egin zuen hau'']] Atsekabetuek egokierarako eta beren posiziorako janzkera egokia erabiltzea espero zen; elitearen gizonezkoek ''toga pulla'' (toga ilun bat, hiletetarako erreserbatua) erabil zezaketen. Toga zuri soil bat ere onargarria zen, baina ''toga praetexta'' bat zutenek buelta eman ziezaioketen beren zerrenda morea ezkutatzeko<ref group="oh">Toga zuri soil bat ere onargarria zen; "toga praetexta" bat zutenek buelta eman ziezaioketen beren zerrenda morea ezkutatzeko</ref>{{sfn|Flower|2006|p=102.}}{{sfn|Heskel|1994|p=141–142}}<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.02.0014:text=Vat.:chapter=12&highlight=toga%2Cpulla Cic. ''Vat''. 12.30]</ref>. Hildakoa gizonezkoa eta hiritarra bazen, bere toga janzten zuen; magistratura lortu izan balu, maila horretarako zegokion toga erabiltzen zuen; eta bizirik zegoela koroa bat irabazi bazuen, hori erabiltzen zuen heriotzan{{sfn|Toynbee|1971|p=43-44.}}. Erlijio misteriotsuetako iniziaturikoen ehorzketan koroak ere aurkitzen dira<ref>[http://khazarzar.skeptik.net/books/octaviul.htm Min. Fel. ''Oct.'' 28.3-4.]</ref>{{sfn|Johnson|1997|p=45.}}. Gorputza hileta-ohe baten gainean jartzen zen, jarrera errealistan, jangelako eserleku batean etzanda balego bezala, eta han, ''libitarii''ek beren zurbiltasun hilgarria kosmetikoekin disimulatzen zuten. Zazpi egunez edo gehiagoz, familiaren [[Domus|etxeko atarian]] zegoen, oinak aterantz begira zituela.{{sfn|Toynbee|1971|p=44.}}{{sfn|Heller|1932|p=195.}}. Apartamentu-eraikinetan (''insulae'') bizi ziren Erromako biztanle gehienei zegokienez, eta landa-inguruneetan bizi zirenei ere, ezer gutxi dakigu haiei buruz. Hala ere, elitearen praktikak hobeto dokumentatuta daude, nahiz eta ziurrenik idealizatuak izan{{sfn|Erker|2011|p=41.}}. Zizeronek idatzi zuen jende arrunt gehienentzat, heriotzaren eta gorputzak ezabatzearen arteko denbora 24 ordu baino gutxiagokoa zela, ia ez zegoela gorpua ikusgai jartzeko edo bestelako zeremonia luzeetarako denborarik izan<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Cic.+Clu.+27&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0010 Cic. ''Clu''. 27]</ref>. Baltsamatzea ezohikotzat hartzen zen, batez ere egiptoar praktika, baina kasu batzuk aipatzen dira latinezko literaturan eta beste batzuk arkeologikoki baieztatuta daude Inperioko garaian Galian ere. Toynbeek espekulatzen du horietako asko [[Isis]] eta [[Serapis]] apaiz egiptoarren lana izan zitezkeela, kontserbazio-modu hau nahiago zuten bezero edo pertsonentzat{{sfn|Toynbee|1971|p=39, 41–42.}}. Elitearen hileta-elizkizunek konponketa konplexuak behar zituzten, eta denbora luzez gorputza zaindu egin behar zen ehorzketarako edo errausketarako. [[Neron]] enperadoreak bere emazte zena, [[Popea Sabina|Popea]], erromatar jainkosa gisa sustatu zuen jainkotiar ohoreekin estatuaren kontura, baina tradizioa eta konbentzio inperialak hautsi zituen baltsamatzean eta lurperatzean, erraustearen ordez{{sfn|Heller|1932|p=194.}}{{sfn|Counts|1996|p=189-202.}}. ==== Karonteren oboloa ==== Karonteren oboloa hildakoaren ahoan edo gainean jarritako txanpon bat zen<ref group="oh">Antzinako iturri greziar edo latindar batek ere ez du esaten begietan txanponik ipintzen zirenik; ebidentzia arkeologikoaren arabera, ahoan edo ahoaren gainean, edo eskuaren ondoan jartzen ziren, baina, oso gutxitan hilobian. Alabaina, begietan txanponak jartzea nahiko arraroa zen</ref>. Ohitura, iturri literarioetan jasota dago eta arkeologiak egiaztatzen du. Dirudienez, usadio hori Erromara inportatu zen Greziatik, erlijio misteriotsuekin egin zen moduan, salbazioa edo beste bizitzarako igarobide berezi bat agintzen zutenak. Ohitura [[Karon|Karonteren]] mitoak azaltzen du, hilberrien arimak uraren bidez (laku, ibai edo zingira baten bitartez) garraiatzen zituen txalupariak, mundua eta azpimundua bizidunak bereizten zituenak. Txanpona zen garraioaren ordainketa, baina [[Luziano Samosatakoa|Luzianoren]] ustez, heriotza saihesteko, besterik gabe, ez zen tarifa ordaindu behar. [[Apuleio|Apuleioren]] [[Urrezko astoa|Metamorfosiaren]] [[Kupido]] eta [[Psike (mitologia)|Psike]] istorioan, Luzio, salbazioaren bila, Isisen misterioetan hasten da. Psiquek (Arima) bi txanpon daramatza behealdeko bidaian. Bigarrena itzulera ziurtatzeko da, berpizkunde sinbolikoa balitz bezala. Mendebaldeko Erromatar Inperio osoan nabaria da Karonteren oboloa, kristau arora arte, baina ohitura hori ez zuten inoiz eta inon denek egin, ezta era uniformean ere{{sfn|Morris|1992|p=106.}}{{sfn|Stevens|1991|p=215–229.}}. == Hileta-prozesioa == Tradizionalki gauez egiten ziren hiletak behartsuentzat eta gazte hiltzen zirenentzat, «zegokien baino lehenago», baina ez dirudi arau zorrotzik izan elite edo klase ertaineko hileta garaiari edo iraupenari buruz. [[Juliano (enperadorea)|Juliano apostata]] enperadoreak praktika erlijioso tradizionala berreskuratzen saiatuz, agindu zuen hileta guztiak egunsentia baino lehen ospatzea. Hau, tradizionala izateaz gain, jendez betetako kaleetan kutsaduragatik hiltzeko aukerak murriztuko zituelako. Horretaz gain, gaineratu zuen jainkoek, hilezkorrak zirenez, hilotzak guztiz iraingarriak aurkituko zituztela, eta tenpluetako ateak gauez itxita eta egunez irekita zeudenez, jainkoek uko egin ziezaioketela hileta-prozesioak egun argiz tenpluko esparruetatik igarotzen ikusteari. Gainera, gaueko hiletak heriotzaren ideiarekin bat zetozela ere pentsatu zuen, "azken amets" gisa. Litekeena da haren ediktua kristauentzat ere zuzendua izatea, egunez ehorzketak nahiago zituztelako eta ez zutelako usten gorpuek kutsatuko zutenik{{sfn|Heller|1932|p=195.}}. Ediktu honen aurretik, hileta batzuk egunez eta beste batzuk gauez ospatzen ziren. Gaueko hileta batzuetan gorpuak, andariak, pirogileak eta ehorzleek bakarrik parte hartzen zuten. Gehienek ordu gutxi iraungo zuten; baina estatus handiko hiletak, oso ugariak ez ziren arren, hainbat egunetan egin ohi ziren. Augusto hil ondoren, bere familiaren [[Nola]]ko villan, bere gorpua Erromako errausketa gunera eraman zuten bertako senatari, [[Ekiteak|ekites]] eta pretorioen erreleboek hainbat gauetan zehar. Prozesioak herriko basiliketan atseden hartzen zuen egunean zehar, antza denez, eguneko beroa ekiditeko{{sfn|Toynbee|1971|p=46, 58.}}. Augustoren hileta begirune eta neurrizko eredua izan zen, baina, oro har, hileta publikoak aukera bikainak ziren minduak antzerkigintzaren bitartez beren burua sustatzeko. Pertsona ospetsuen hiletara jendetza handia joaten zen. Herritar nabarmenek eta enperadore gehienek luxuzko legeak baztertzen zituzten. Errepublikaren amaiera aldera, diru publikoz finantzatutako hileta bat eskaini zioten [[Luzio Kornelio Sila|Sila]] diktadoreari. Haren hiletan zaldizko eta oinezko soldadu, magistratu eta herritar arrunt ugari bildu ziren, eta gorpua urrezko ohatze batean garraiatu zuten, urrezko bi mila koro eramateaz gain, bere bizitzan izandako lorpenak ere irudikatu zituzten{{sfn|Toynbee|1971|p=55.}}. Eliteko hileta-prozesio horietan, kontratatutako aktoreek edo haien senideek familiaren arbasoen erretratuak edo maskarak eraman zituzten, iturri garaikideetan "aurpegi", "irudi" edo "maskarak" gisa deskribatuta, baina zaila da jakitea maskarak bizirik edo hil ondoren egin ziren. Pertsona bakoitzak kargu publikoak bete zituen arbaso bat ordezkatzen zuen, eta, bizirik zegoenean bezala, aurretik [[liktor]] bat zeraman. Praktikak aldi edo familiaren arabera alda zitezkeen, iturriek ez baitute informazio koherenterik ematen{{sfn|Walker, S. et al|1981|p=9–10.}}. Plinio Zaharrak antzinako irudi horien erakusketak deskribatu zituen etxe aristokratikoetan, baita hileta publikoetan nola erabiltzen zituzten ere<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Plin.+Nat.+35.4&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0137 Plin''. HN'', 35, 4–11]</ref>{{sfn|Winkes|1969|p=481-484.}}<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Plb.+6.53&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0234 Polyb. 6.53-54]</ref>. Posible zenean, hilkutxa familiaren gizonezkoek eramaten zuten, lagun minek, edo jabearekiko azken betebeharra betetzen zuten esklabo liberatuek. Hileta-irudietan lau eta zortzi eramaile artean agertzen dira{{sfn|Toynbee|1971|p=46, 58.}}. Hileta-''collegiae''tan musikariak zeuden, non txirulek paper garrantzitsua eta emozionalki eraginkorra betetzen baitzuten, baina hiletetan erabilitako instrumentu hauen kopurua luxuzko legeek mugatzen zuten{{sfn|Fless, F.; Moede, K|2007|p=252.}}. [[Horazio|Horaziok]] hiletetan tuba erromatarraren eta adarraren erabilera aipatzen du, tronpetaren antzekoak diren brontzezko bi instrumentu<ref>[https://latin.packhum.org/loc/893/4/5/2042-2046@1#5 Hor. ''Sat''. 1.6.44]</ref>. Sozialki gailendu ziren gizabanakoentzat, eta beren hileta egindako zerbitzu publikoagatik estatuaren funtsekin finantzatu zutenentzat, [[Erromako foroa]]<nowiki/>ren [[Rostra|rostratik]] panegiriko bat esaten zuten{{sfn|Sumi|1997|p=96.}}, baina hileta pribatu batean, goraipamena hilobiaren ondoan ematen zuten. === Laudorioa === Hileta-gorazarrea (''laudatio funebris'') [[Oratoria|hitzaldi formala]] edo panegiriko bat zen, hildakoen laudorioan. Hileta erromatarretan beste hitzaldia kantua zen (''nenia''), biak, normalean, emakumeek interpretaturik. Dolua zeuden bitarteaan, gizonek intziri duin batez (''gemitus'') adieraz zezaketen beren samina; beste edozer gauza desegokitzat jotzen zen{{sfn|Suter|2008|p=258.}}{{sfn|Erker|2011|p=45–46.}}. [[File:Sarcophagus Crotone Musei Capitolini MC2783.jpg|thumb|300px|Hildakoaren bizitzaren etapak irudikatzen dituen sarkofago baten erliebe-zatia: erlijio-hastapena, soldadutza eta ezkontza (K.o. II. mendearen erdialdea).]] Praktika horiek familia nobleekin lotuta daude, baina pertsona arrunten hiletetan esandakoa ez da erregistratu. Erroman oratoria publikoa gizonek bakarrik egiten bazuten ere, eliteko emakume bat ere laudorio publiko batekin ohoratu zitekeen, nahiz eta hori ohikoa ez izan{{sfn|Erker|2011|p=49–51.}}. Familiarik ospetsuenetan, panegirikoek hildakoaren zein arbasoen arrakastak eta balentria laudatzen zituzten, [[Rostra|errostran]] eseritako aktoreek edo senideek pertsonifikatuta, bakoitza bere kargu gorenari zegokion [[Aulki kurul|kurul-aulkian]], egoki jantzita eta mozorrotuta. Zizeronen eta Livioren ustez, zenbaitetan adierazpen horiek faltsuak ziren, agian jatorria gezurrezkoa zelako{{sfn|Cornell |1995|p=9-10.}}. Ondo emandako hileta-oratoria politikari gazte batek bere burua ezagutzera emateko modu bat izan zitekeen{{sfn|Reay|2005|p=353.}}. Izeba Juliaren (''laudatio Juliae amitae'') gorazarreak, [[Julio Zesar]] gazteak bere izeba [[Gaio Mario]]<nowiki/>ren alargunaren omenez emandako hitzaldiak, bere jainkozko eta errege jatorriaren aldarrikapenak azpimarratu zituen, bide batez, bere ibilbide politikoa [[Populares|populista]] gisa abiarazten lagundu zuen. Mario, erreformista herrikoia eta zazpi aldiz kontsul izandakoa, Zesarren babesle politikoa izan zen{{sfn|Lavery|1971|p=139.}}{{sfn|Sumi|1997|p=81-82}}. Hildakoaren epitafioa, hain zuzen, ageriko eta iraunkor egindako laudorioaren laburpena zen, eta kargu publikoak izan zituen gizon baten ibilbidea (''[[cursus honorum]]'') barne har zezakeen. Iraganeko gertaerak oroitzean, panegirikoa erromatar historiografiaren aitzindaria izan zen{{sfn|Lewis|1993|p=658.}}. == Gorpuen prestaketa == Hilerriak hiriko mugetatik kanpo egon ohi ziren, bizidunak fisikoki eta erritualki kutsa ez zitezen{{sfn|Salzman|2007|p=116.}}. Zizeronen arabera, hori Erromako lege zahar batean idatzita zegoen, hots, [[Hamabi Taula|Hamabi Tauletan]]<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Cic.+Leg.+2.58&fromdoc=Perseus%3Atext%3A2007.01.0030 Cic. ''Leg''. 2.58]</ref>. Alabaina, estadista ospetsu batzuek eskubidea izan zezaketen hiriko erritu-mugen barruan (''pomerium'') ehortziak izateko, aspaldian ezarritako familia-hilobietan; baina pribilegio hori ezohikoa zen eta gutxitan erabiltzen zen{{sfn|Erker |2011|p=40.}}. === Sakrifizioak === Ehorzketa-gunean edo errausketa egur-metaren ondoan aldare eramangarri bat ezarri ohi zen, oinordekoek txerri baten sakrifizioa eskaintzeko, normalean Zeresi, alearen, uztaren eta soroen jainkosa erromatar nagusiari. [[Azpimundu (mitologia)|Azpimunduko]] jainkosa ez izan arren, [[Zeres (mitologia)|Zeres]] bizidunen eta hildakoen erreinuen arteko atezaina zen. Hildakoaren itzala ezin zen azpimundura edo ondorengo bizitzara igaro haren baimenik gabe. Sakrifizioaren biktimek tokia sagaratua egiten zuten. Prozedura horretan, animalia [[Mola salsa|mola saltsaz]], gatz, ale, eta irin nahasketa sakratu batekin bustitzen zen, aizkora edo mailu batez  sakrifikatu baino lehen, eta ondoren, bizkarrean iraulita, tripak ateratzen zizkioten. Hesteak (''exta''), sakrifizioaren "zati jainkotiarra", buztinezko eltze batean jartzen ziren aztertzeko{{sfn|Scheid|2007|p=264, 270.(k)}}. ''Exta''ren anomalia batek eskaintzarekiko jainkozko arbuioa adierazten zuen, eta kasu horretan sakrifizioa biktima berri batekin errepikatu behar zen. Dena ondo bazegoen, biktima zatikatu eta gero, jainkosaren, atsekabetuen eta hildakoaren itzalaren artean banatzen zuten. Di Manesek euren parte berezia jasotzen zuten; izan ere, Manesekin janaria partekatzen zutenek hildakoekin izandako harremanengatik ondorio negatiboak jasan zitezkeela uste baitzen{{sfn|Erker|2011|p=52.}}. Bestalde, familiek eta hildakoek urteurreneko eta jaietako bazkariak partekatu ohi zituzten. Sakrifizioen haragi gehiena atsekabetuei ematen zieten. Ehorzketa-bazkarietan, erretako zati txiki bat eskaintzen zioten hildakoari, edo, ehorzketa bat bazen, haren ondoan jartzen zuten. Bitartean, ''exta''k aldare eramangarri batean erretzen zituzten, sugarrek, Zeresen izenean, kontsumitzen zituztenak. Zizeronek, berriz, uste zuen, zerrama bat sakrifikatu behar zela hileta batek eta hilobiak izaera erlijiosoa hartzeko<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Cic.+Leg.+2.22&fromdoc=Perseus%3Atext%3A2007.01.0030 Cic. ''Leg''. 2.22]</ref>. Heriotzaren ondorengo bizitza eta hildakoaren atseden-lekua ziurtatzeko, sakrifizioak eskaini eta onartu behar zituzten. Estatus handieneko hiletetan, animalia garestiagoak sakrifikatzen zituzten, esaterako idi bat, edo mota desberdinetako beste biktima batzuk. Animaliak hobesten baziren ere, baliabide gutxikoek ardoa, zerealak edo beste elikagai batzuk [[Libazio|libatzea]] eskain zitzaketen, nahiz eta animaliak hiltzea bezain indartsua eskaintza ez izan. [[Publio Ovidio|Ovidio]]<nowiki/>ren arabera, eskaintza garbia izanez gero, ondo zegoen, Zeres gutxirekin konformatzen baitzen{{sfn|Linderski|1986|p=1947.}}<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Ov.+Fast.+4.411&fromdoc=Perseus%3Atext%3A2008.01.0547 Ov. ''Fast''. 4.411-416]</ref>. === Errausketa, ehorzketa eta ''os resectum'' === Errausketa-hileta batean, oinordekoak pira pizten zuen zuzi batekin, aurpegia beste aldera jiratuta, eta gorpua sutan erre ondoren, hildakoaren izpiritua bizidunen mundutik banatzen hasi zela uste zen{{sfn|Scheid|2007|p=264, 270–271.}}. Errausketaren ondoren, oinordekoak errautsak ardoz zipriztintzen zituen, hezur-hondakinekin batera bildu, eta errauts-kutxatila batean sartu ostean, lurperatzen zituen. Hori batzuetan hildakoaren emazteak egiten zuen; [[Livia Drusila|Liviak]] bere senarra [[Zesar Augusto|Augusto]] enperadorearen, errautsekin egin zuen moduan{{sfn|Erker|2011|p=53–54.}}. Errautsak errausketa-lekuan edo inguruan lurperatzen baziren hileta-lekua ''bustum'' deitzen zen, baina beste leku batean izatekotan, lekua ''ustrinum ''(plurala, '''ustrina'') izenez ezagutzen zen, eta zendua ''bustum''ean zein ''ustrinum''ean oroi zitekeen. ''Ustrinum'' bakar batek, oro har, harriz eraikiak, errausketa asko izan zitzakeen elkarren segidan, eta, normalean, familia batena zen. Batzuek hainbat solairu zituzten, eta tximinia bezala funtzionatzen zuten, haien suak behetik elikatu zitezkeelarik. Errausketa ugariak, zeinetan hainbat gorputz aldi berean erretzen baitziren su berean, eraginkorrak ziren, baina pobreentzat bakarrik erabiltzen ziren, izurriteetan edo gudu-zelaietan. Erabili ondoren, ''ustrinum''a garbitu egin behar zen gorpu ezberdinen errautsak nahas ez zitezen. Hala ere, hori nahita egin zen zenbaitetan, hala nola, [[Karakala|Karakalaren]] kasuan, zeinak, irain gisa, nahita nahastu baitzituen bere anaia [[Geta|Getaren]] errautsak exekutatutako jarraitzaileenekin. Bestalde, maitasun-adierazpen gisa, errautsak ontzi berean jaso zituzten bikoteen adibide batzuk ezagutzen dira{{sfn|Noy |2000 |p=3-5.}}{{sfn|Angelucci|2008|p=2624-2633.}}. Ehorzketa Erroma arkaikoan aldian-aldian praktikatzen zen, baina Erdi Errepublikatik (K.a. 274-148) Errepublika Berantiarrera arte (K.a. 147-30) eta Inperioan K.o. I. eta II. mendeetan, errausketa hileta-praktika ohikoena bihurtu zen. Toynbeek deskribatzen duenez, ehorzketatik errausketara aldatzeko prozesua, oro har, K.a. 400. urtearen inguruan hasi zen, familia noble gutxi batzuk izan ezik. K.a. 79. urtera arte, Kornelia [[gens|''gens'']]aren patrizioek beren hildakoak lurperatzen jarraitu zuten, Sila diktadorea errausturiko lehen Korneliar izan arte, agian bere gorpua Gaio Marius bere etsaiaren aldekoek profanatuko ote zuten beldur zelako{{sfn|Etcheto|2012|p=o15–16}}. Antzinako ''sepulcretum''ak, Erromatar Foroan, ehorzketaren eta errausketaren ebidentziak erakusten ditu, eta bi praktika horiekin lotutako legeak K.a. V. mendekoak dira{{sfn|Toynbee|1971|p=39.}}. Errausketa, bere formarik errazenean eta garestienean, ehorzketa baino askoz ere garestiagoa zen eta denbora gehiago hartzen zuen; lurperatzeak lurrean egindako zulo bat baino ez zuen behar, nolabaiteko estaldurarekin{{sfn|Rutgers|2013|p=514–515.}}. Errausketak planifikatzeko eta gauzatzeko esperientzia behar da. Ponpeio eta [[Kaligula]]ren planifikatu gabeko errausketek partzialki erreta utzi zituzten beren gorpuak, erregai edo trebetasun nahikorik ez zutelako. Sua egiteko zura garestia zen; batez beste, ondo eraikitako su eraginkor batek zurezko kordoi erdi bat erabiltzen zuen gutxi gorabehera, eta, piztu ondoren, 8 edo 9 orduz zaindu behar zen, gorpua erabat kontsumitu zela bermatzeko. Elitearen errausketetarako, bai txanponek, bai egur meten eskultura-ebidentziek, oro har, zurezko zortzi geruza erakusten dituzte, bakoitza goiko eta beheko geruzekin angelu zuzenean jarria, multzoa aldare baten antzekoa izanik; gorpua, berriz, barruan partzialki ezkutatua zegoen. Suak eragindako kearen usaina belar usaintsuz, hostoz eta lixibazioz leundu zitekeen. Elitearentzat intsentsua erre zitekeen; usain desatseginak estaltzeaz gain, erretxina zenez, oso sukoia baitzen. Ostian, eta seguruenik beste leku batzuetan, udalerriak finantzatutako funtzionario ohien hiletei 50 libra intsentsu ere ematen zizkieten batzuetan. Estatus handiagoko errausketetarako, hainbat solairutako egur metak eraikitzen ziren, kanpoaldea oso ondo apainduta eta barrualdea ere ongi hornituta, gorpua bere hileta-ohean gordetzeko. Gorputzaren inguruan, sugarrek jateko eskaintzak jartzen ziren. Kasu batzuetan, hildakoaren argizarizko erreplika bat ipintzen zen egur metaren gainean{{sfn|Bodel|2018|p=200–201.)}}. Hildako enperadoreen jainkotzean, kaiolatutako arrano bat egurren artean ezkutatzen zen, eta une egokian askatzen zen, itxuraz arima inperiala zerura eramateko{{sfn|Noy|2000|p=7–11.}}. Latinezko poesiak maiz hildakoak eta dolua ditu gaitzat. Horietako batean, [[Katulo|Katulok]] atzerrian hil zen bere anaiaren errituetara joateko egin behar izan nuen bidaia luzeari buruz idazten du, eta errautsak soilik ikustean bere mina adierazten du<ref>Catull. 101</ref>. Propertziok, Cynthia maitale zenduaren bisita, amets batean deskribatzen duenean, berragertuaren soinekoa alde batetik gardostuta dago, eta suak deformatu du berak daraman familiaren eraztuna<ref>[https://latin.packhum.org/loc/620/1/0#101 Prop. 4.7.8–9]</ref>. K.o. I. mendearen amaieran, hain gauza arrunta zen errausketa, ezen Tazitok «Romanus mos» («forma erromatarra») deitzen baitzion{{sfn|Toynbee|1971|p=40.}} <ref>[https://latin.packhum.org/loc/1351/5/0#691 Tac. ''Ann''. 16.6.6]</ref>. [[Plutarko|Plutarkok]] dioenez, [[Numa Ponpilio]] erregeak, zeinari Erromako erlijio-praktika garrantzitsuenak sartzea egozten baitzaio, erraustea debekatu zuen. Neurri batean obeditu zen, nahiz eta gorpuak errausten jarraitu, aurretik atzamar bat moztu baitzioten, eta hori aparte lurperatu edo dolu-aldiaren amaieran su txikiago batean erretzen zuten. Ondoren, hatza, lurpetik aterata edo erraustuta, gainerako errautsekin batera gehitzen zen hautsontzi kutxan. Baliteke hori egin izana familiaren arazketa amaitzeko eta hildakoa Ama Lurrera itzultzeko eta hilobia legitimatzeko. Praktika, ''os resectum'' (hezur moztua) izenez ezagutzen dena, literatur iturriek egiaztatzen dute<ref>[https://latin.packhum.org/loc/474/44/0#30 Cic. ''Leg''. 2.55]; [https://latin.packhum.org/loc/684/1/0#3 Varro ''Ling''. 5.23]</ref> eta, neurri batean, arkeologiaren bidez, gutxienez senatu-klaseko gizabanako baten errausketa bat, bai eta kolunbario batzuetan ere, ziurrenik libertoenak edo hiritar arruntenak{{sfn|Graham |2014|p=94.}}{{sfn|Siebert|2006|p=270-271.}}{{sfn|Roncoroni|2001|p=118–121.}}{{sfn|Graham, E. J. et al.|2018|p=240–254}}. Denborarekin, hobiratzea izan zen berriro araua. Bodel-ek (2008) K.o. I. mendearen erdialdean kokatzen du esklaboen eta libertoen arteko ehorzketarako trantsizio nagusia{{sfn|Bodel|2008|p=182.}}. Denborak aurrera egin ahala, errausketa jainko inperialaren hileta ezaugarri bat izaten jarraitu zuen bereziki. Aldaketa honen arrazoiak ez dira ondo ulertzen. Zenbait frogak kristautasunak gorputza gorde izana adierazten dute, Jesusen ehorzketa adibideari jarraituz, berpiztu baino lehen; martirien erlikiak gurtzea; erlijio misteriotsuen proskripzioak eta lehentasunak; errausketaren kostu izugarria, ehorzketarekin alderatuta; edo Erromatar Inperioko klase aberatsenaren eragin filosofikoa{{sfn|Darby|1932|p=321-359.}}. === Novendialis === Heriotzaren ondoren bederatzi egun edo gehiagotan, ''novendialis'' edo ''novemdialis'' izeneko bigarren hileta-jaialdi eta errituak ospatzen ziren{{sfn|Salzman|2007|p=115.}}. Sarritan beste sakrifizio bat egiten zen hildakoaren [[Mani|Manesei]] edo familiaren [[Penate|penateei]]; Zizeron ahari bat sakrifikatzearen aldekoa da [[Larak|Lares]]en familiari eskaintza gisa. Sakrifizioaren hartzaile gisa, hildakoa jainko bihurtzen zen handik aurrera, nahiz eta azpimunduaren ezin konta ahala dii manetako bat izan. Biktimaren gorpua lurrean erretzen zen, eta hilobiaren gainean libazio bat isurtzen zen hildakoaren ''manes''etara{{sfn|Scheid|2007|p=270–271.}}. Sakrifizioko haragia ez zen bizidunen eta hildakoen artean partekatzen. Azkenean, hildakoa bizidunen mundutik bereizteko, purifikazio errituak egiten zituzten sua eta ura erabiliz. Horrekin dolu aldia amaitu eta familia hileta betebeharretatik askatzen zen{{sfn|Toynbee|1971|p=51.}}. Dolu-jantzia alde batera utzi, eta etxea ireki ondoren, festa egiten zen<ref group="oh">Festan dolu arropa janztea anfitrioiarentzat iraintzat hartzen zen, hileta-erritoak nolabait biziatu zituela iradokiz, beraz, errepikatu behar ziren</ref>{{sfn|Heskel|1994|p=141–142.}}. [[File:Togato Barberini.jpg|thumb|250 px|right|Togatus Barberini izenekoa, [[Museo Kapitolinoak|Museo Kapitolino]]etan. Agian, senatari bat da bere arbasoen bi erretratu eskuetan zeramatzala]] Eliteen artean, Numa Pompilioren antzinako legeek familiako gizonak doluan jarraitzetik libratu zituzten; Emakumeek 10 hilabetera arte dolua segi zezaketen etxe osoaren izenean, gizonak dolu formalaren murrizketetatik libratuz eta bizitza publikora eta beren betebeharretara itzuliz{{sfn|Erker|2011|p=55-56.}}. ==Hilobiratze-hatuak== ===Helduak=== Helduen hilobi-ondasun ohikoenak zeramikazko tresnak (eltzeak, lanparak eta olio lurrinduzko flaskoak, ''unguentaria'' izenekoak) eta artikulu pertsonalak ziren, hala nola bitxiak, orraziak eta baita sandaliak ere. Horretaz gain, kalitatezko arropa, janaria, edaria eta odola izan zitezkeen, ustez hildakoek behar edo gozatzen zutena. Artikulu horiek hilobian uzten ziren ehorzketaren unean edo ondorengo bisitetan. Aipatzekoak dira lanparak, nonahi zeudenak{{sfn|Toynbee|1971|p=34–39.}}. Antzinatik, jainkoei janaria, edaria eta sakrifizioak, oro har, ''ollae''tan eskaintzen ziren; hauek askotan hildakoen errautsak edukitzeko erabiltzen ziren; Modu honetan, hainbat gizabanakoren errautsak hilobi baten apal bakar batean gorde zitezkeen{{sfn|Horsnaes|2002|p=67–68, 89, 95, 148, 173.}}. Ehorzketa batzuetan, badirudi hileta-ondasunak nahita kaltetuak izan direla ehorzketa baino lehen. Beste batzuetan, litekeena da kaltetutako ondasunak ekonomia kontuengatik berrerabili izana. Hilobi batzuek iltze handi bat edo gehiago dituzte, ziurrenik hildakoen itzala hilobian "finkatzen" laguntzeko eta leku egokitik desbidera ez zitezen{{sfn|Small, C. et al.|2007|p=133–146.}}. ===Haurrak=== Erromako iturri literario eta juridikoen arabera, hildako jaioberriengatiko edo hortzak atera aurretik umeengatiko kezka irrazionala zen, eta dolua autokonplazientea eta histerikoa. Hala ere, haurren hilobi ostilamenduan jostailuak, maskotak, janaria eta haurtzaroa edo jaiotza babesten duten jainkoen irudiak aurkitu dituzte, haurraren arima bere bidaian babesteko{{sfn|Toynbee|1971|p=53–54}}. Haurren ehorzketa kopuru ezohiko handia duten hilerriek aldare bat edo santutegi bat zegoela adieraz dezakete, non gurasoek arrakastarik gabe bilatuko zuten jainkozko esku-hartzea haurrak sendatzeko{{sfn|Carroll|2011 |p=99–100, 104–105}}. Haurren heriotzen edo hilda jaiotakoen ebidentzia urria duten hilerriak oso gazteekiko axolagabekeria emozionalaren kultura gisa interpretatu dira. Itxurazko hutsegite horrek zerikusi handiagoa izan dezake lurzoruak haurren hondakinak babesteko dituen baldintza txarrekin, iraganeko indusketetan izandako arduragabekeriarekin, eta zenbait indusketa planifikatzeko erabili diren literatur iturri ez oso fidagarrietan izandako gehiegizko konfiantzarekin{{sfn|Carroll|2011|p=100}}. [[Britania|Erromatar Britainia Handian]], hortzak atera eta hildako haurren ehorzketa eta errausketako leku askotan, azabatxezko hartz, lunula eta sinbolo faliko taila txikiak, aleak, kanpaiak, txanponak eta zeramikazko edalontziak daude{{sfn|Crummy|2010|p=37–93.}}. Greko-erromatar munduan, hartza [[Artemisa|Artemisaren]] (edo erromatarrentzat, [[Diana (mitologia)|Dianaren]]) animalia zen, jainkozko birjina ehiztaria eta animalia basatien zaindaria, erditzearen, edoskitzearen eta haurtxoen babeslea, batez ere neskena{{sfn|Price|1978|p=}}. Brescian, Italian, hartzaren irudiak umeen gidari eta lagun gisa funtzionatu omen zuten ondorengo bizitzan. Lunulak eta falo adardunak gaizkiaren eta zorigaitzaren aurkako babesa ziren. Hilobietan aurkitutako aleak sendagaietarako erabiltzen ziren materialekin egiten ziren sarritan, hala nola, azabatxe, [[Plinio Zaharra|Plinio Zaharrak]] bere ''[[Natur Historia (Plinio)|Naturalis Historia]]''n dioenez, hortzetako minak eta beste gaixotasun batzuk senda zitzakeen. Kanpaiek, bereziki [[Tintinnabulum (paganoa)|tintinnabulu]]ek, begizkoa urruntzen eta begizkoa saihesten laguntzen zuten. Kanpaiak ere jarri zituzten Erromako katakonbetako morteroan, haurren hilobien gainean babes gisa. Hau bereziki ohikoa zen IV. Erromako katakonben morteroan ere kanpaiak jarri ziren haurren hilobien gaineko babes-gailu gisa. Hori bereziki ohikoa izan zen K.o. IV. mendean{{sfn|Nuzzo|2000|p=249–255.}}. == Oroitzapenak == Hildakoen zaintza ez zen hileta eta dolu aldi formalarekin amaitzen, betiko betebeharra baizik. Zizeronek dio hildakoei dagokienez apaizgoaren funtzio nagusia lege natural unibertsalaren araberakoa zela: hildakoen oroimena bizirik mantentzea erritu tradizionalen ospakizunaren bidez<ref>Serv. ''Aen''. 9.115.8</ref>. Lazio eta Erroman hildako [[Honestiores eta humiliores|honestioresen]] aldeko botozko gordailu zaharrek hileta-eskaintza eta oturuntza garesti eta landuak iradokitzen dituzte hildakoarekin batera, etorkizuneko bizi-itxaropena eta jainkoekiko lotura pertsonala. Erromatar gizartea garatu ahala, noblezia errepublikarrak gutxiago inbertitzeko joera izan zuen hileta ikusgarrietan eta bere hildakoentzako hilobi bitxietan, eta gehiago komunitatearentzako zuzkidura monumentaletan, hala nola tenplu edo eraikin publiko baten dohaintzan, dohaintza-emailea bere estatua bati eta bere izenaren inskripzioari esker iraunkorki oroituko zena. Eliteko hilobi pribatuen inskripzioek oroitzapen-praktika ugari eskaintzen dute, hala nola hileta-jokoak, inguruko kultura eta komunitateetatik kopiatuak. ===Hileta jokoak (''ludi funebres'')=== Erromatar eta greziar literaturak hildakoen izpirituak ohoratzeko haien laguntza eskatzeko jokoen kontaketa dramatikoak eskaintzen ditu. Homeroren Iliada, 23. liburuan, [[Akiles|Akilesek]] hileta-jokoak egin zituen [[Patroklo|Patrokloren]] omenez, eta Virgilioren Eneida, 5. liburuan, Eneasek aitaren heriotzaren urteurrenean jolasak egin zituen. Erromatarren eta greziarren literaturak jokoen kontakizun dramatikoak eskaintzen ditu, hildakoen izpirituak ohoratzeko edo haiengandik laguntza lortzeko. [[Homero|Homeroren]] [[Iliada|Iliadan]], 23. liburuan, Akilesek hileta-jokoak ospatu zituen Patrokloren omenez, eta [[Virgilio|Virgilioren]] [[Eneida|Eneidan]], 5. liburuan, [[Eneas|Eneasek]] gauza bera egin zuen bere aitaren heriotzaren urteurrenean. Oso antzeko gertakariak irudikatzen dira elitearen hilobietako hormetan, [[Etruria]] eta [[Campania|Campanian]]; batzuek, dirudienez, hil arteko borrokak erakusten dituzte. Erromako mota honetako lehen ludi funebreak K.a. 264. urtean eman ziren, [[Kartago|Kartagoren]] aurkako gerran; hiru gladiadore bikotek hil arte borrokatu ziren Bruto Peraren egur-metaren aurrean, ''munus ''(pl. ''munera'') gisa deskribatu zena, bere ondorengoek, (kasu honetan bere semeak), arbaso bati zor zioten betebehar edo hornidura bat. Lagunei eta senideei eskainitako festa ''novendialis''en azken egunean izan zitekeen{{sfn|Auguet|1994|p=19.}}. Antzeko gladiadoreen ''munera'' erromatar eliteko hileta jokoetan gertaera nagusia bihurtu zen. Errepublikaren amaieran, Publio Lizinio kontsul ohi eta [[Pontifex Maximus]]<nowiki/>aren hiletarako ''munus'' bat ospatu zen K.a. 183an. 120 gladiadore aritu ziren 3 egunez borrokan, haragia jendaurrean banatu zen, eta foroa eserlekuz eta karpaz bete zen oturuntza egiteko<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Liv.+39+46&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0204 Livy 39.46.2].</ref>. Gladiadoreen borroketan oinarritutako ''munera''k oso ezagunak egin ziren, baina luxuzkotzat eta usteltzat ere hartzen ziren. "Munus" baten antolatzaileak botoak irabaz zitzakeen bere ibilbide politikoan. [[Luzio Kornelio Sila|Sila]]<nowiki/>k, pretore zenean, luxuzko legeak hautsi zituen bere emazte zena, Metella, gladiadoreen ''munus'' aparteko batekin ohoratzeko{{sfn|Kyle|2007|p=285.}}. Gladiadoreak beraiek mirestuak izan zitezkeen beren ausardiagatik eta, aldi berean, mespretxatuak beren lanbidearen izaera odoltsuagatik, borreroaren antzekoa izan zitekeena. ''Bustuarius''<ref>[https://latin.packhum.org/loc/2349/5/5848/280-288@1#5848 Serv. ''Aen''. 10.519.4]</ref> (hilobi-gizona) hitz iraingarria gladiadore klase behekoentzat erabiltzen zen batzuetan, hildakoen izpirituentzat odol biziaren hornitzaile baino ez baitzitzaien hautematen{{sfn|Roland|1994|p=20–22.}}{{sfn|Bagnani|1956|p=24–27.}}. Julio Zesarrek hileta eta ''munera''ren arteko lotura muturreraino eraman zuen K.a. 65eko ''ludi''etan, 320 gladiadore bikoteekin, duela 20 urte hildako aitari eskaini zizkionean{{sfn|Wiedemann|1992|p=8–10.}}. Aro inperialean, estatuak ''gladiatora munera'' bitxienak antolatu eta diruz lagundu zituen, eta estatuak babestutako ekitaldi publikoen zerrendan (''ludi''etan) sartu zituen, burokrazia inperialaren eskuzabaltasunarekin identifikatuz<ref group="oh"> Horien artean, ''[[Zirku Nagusia|Circus Maximus]]''eko jaialdietan oinarritutako ekitaldiak zeuden, hala nola gurdi-lasterketak, piztien ehiza eta ''ludi scaenici'' -izaera erlijiosoko antzerki-emanaldiak, normalean jainko bati eskainiak, bereziki Jupiterri, eta erromatar herriari oro har eskainitakoak.</ref>{{sfn|Bernstein|2007|p=222–232.}}. ''Munera'' horietan jatorriz erlijiosoa zen edozein elementuk bere entretenimenduaren mesedetan ahaztuta geratzeko joera zuen. Inperioaren erdialdean eta amaieran, ikusle kristauek gladiadore-jokoak "deabru paganoei" giza sakrifizioa egiteko modu bereziki basati eta gaiztotzat hartzen zituzten<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Tert.+Spect.+22&fromdoc=Perseus%3Atext%3A2008.01.0571 Tert. ''De spect.''22].</ref>{{sfn|Kyle|1998|p=11.}}. ===Hildakoen jaiak eta kultuak=== Otsailaren 13tik aurrera, urteko bederatzi eguneko jaialdi bat ospatzen zen, Parentalia, ''pater familias'' guztientzat legezko betebeharra zena. [[Vestaren birjina|Vestaren birjinek]] ateak irekitzeko errituak egin ondoren, familiak harresiz kanpoko hilerrietara joaten ziren, eta han, beren arbasoek atseden hartzen zuten hilobietan jaiak zituzten. [[Parentalia]] aldatu egiten zen erakustaldi publiko nabarmen baten eta (kristauen arabera) "bizitzeko poza" adierazten zuen mozkorraldi baten artean. Parentaliaren azken eguna ''Feralia'' zen (otsailak 21). Festa ilunxeagoa zen, eta arbasoak (''di Manes'') koroekin, ale pixka batekin eta gatz pixka batekin baretzen zituzten, baita ardotan bustitako ogiarekin eta bioleta sakabanatuekin ere. Dirudienez, festa horrek garbiketa-erritual gisa funtzionatzen zuen Karistiarako, hurrengo egunean, familiak oturuntza informal bat egiten zuenean euren arbaso onberekin (Ovidiok lares bezala identifikatu zituenak) elkarrekiko maitasuna ospatzeko<ref>Ov. ''Fast'' 2.677.</ref>. [[Lemuria (jaia)|Lemuria]] jaialdiaren errituak (maiatzak 9, 11 eta 13) are zaharragoak eta ilunagoak ziren, familiak gauerdian [[Lemureak|lemureen]] mehatxuetatik aske izateko. Izan ere, lemureak familiako kideen espirituak ziren ''di manes'' edo ''di parentes'' alderraiak edo erresuminduak izan zitezkeenak, "zegokien baino lehen" (gaixotasunagatik, istripuagatik edo indarkeriagatik) hil zirenak, eta itxaron behar zutenak haien garaia iritsi arte ondorengo bizitzan sartzeko. Ordura arte, "pater familias"aren urteroko ardura zen izpiritu gaiztoei exorzismoak egitea, eta gauerdian, hildakoentzako janari gisa, etxeko zoruan baba beltzak tu egitea. Eskaintza honekin konforme ez zegoen edozein izpiritu gaizto ''domus''etik exorzizatu zitekeen familiaren brontzezko ontzien talka ozenaren bidez{{sfn|Thaniel|1973|p=182-187.}}''{{sfn|Price|1998|p=31, 50.}}.'' Erromako hirian, abuztuaren 24an, urriaren 5ean eta azaroaren 8an, ''mundus cerialis'' (Zeresen mundua) izenez ezagutzen zen hobi edo ganga hemisferiko bat inauguratzen zen, ofizialki mundua irekita zegoela (''mundus patet'') iragarriz<ref group="oh">Kokaleku posibleen artean Erromako [[Comitium]] eta [[Palatino|Palatino muinoa]] daude, biak hiriko muga erritualen barruan (''[[pomerium]]'')</ref>. Han, eskaintzak egiten zitzaizkien azpimunduko jainkoei eta Zeresi, lur emankorraren eta haren azpialdeko atarien zaindari gisa. Bere irekierak, hildakoen izpirituei, bizidunen artean legez noraezean ibiltzeko aldi baterako baimena eskaintzen zien, Warde Fowlerrek "mamuentzako oporrak" gisa deskribatzen du une hori<ref group="oh">Warde Fowlerrek txerriak eskaintzeko aukera adierazten du: artatxiki-haziak ere bai, eta, ziurrenik, espelta garia ere.</ref>{{sfn|Fowler|1912|p=35, 36.}}{{sfn|Humm|2004|p=2, 10.}}. Erritual honen esanahia zalantzazkoa da oraindik; tradizioak Romulok Erroma fundatu zuenean data jarri zuen, eta Romulok zereal biltegi bat ezarri zuen baliabide komun gisa, eredu etruskoari jarraituz.'' Mundus''aren forma goiko zeruko kupularen isla edo inbertsio gisa deskribatu zen<ref>Fest. ''Gloss. Lat''. 261. L2</ref>. "Mundus"aren irekiera izan zen erromatarrak ''di manes''ekin ofizialki harremanetan jartzen ziren aldi bakanetako bat; besteak Parentalia eta Lemuralia ziren<ref>Macrob. ''Sat''. 1.16.18</ref>. Beste ekitaldi batzuk, hala nola, Rosalia (arrosen jaia), Violaria (Attis jaia), baina batez ere ''dies natalis'' (urtebetetzea) eta hildakoaren heriotzaren eguna, lore, sakrifizio eta familia ospakizun ugariz ospatzen ziren{{sfn|Toynbee|1971|p=62–64.}}. ===Epitafioak=== [[File:Stele Licinia Amias Terme 67646.jpg|thumb|left|250px|Hilarri honek, lehen inskripzio kristauetako bat (K.o. III. mendea), «D. M.» laburdura tradizionala («Dis Manibus», «Manes jainkoei») eta grezierazko lelo kristauarekin «Ikhthus zōntōn» («bizidunen arraina») konbinatzen ditu; hildakoaren izena, berriz, latinez dago.]] Epitafioak inskripzio mota nagusietako bat dira. Informazio gehigarria aldatu egiten da, baina, oro har, epitafio erromatarrek familia-harremanei, kargu politikoei eta balio erromatarrei buruzko informazioa ematen dute hildakoaren bizitzaren zer alderdi goretsi aukeratzekoan{{sfn|Lightstone|2007|p=350.}}. Hildakoen oroitzapena norbanakoaren memoriatik haratago iraunarazi nahi zuen ehorzketa-kultura batean, epitafioek asko balio zuten. ''Sit tibi terra levis'' inskripzioa (normalean ''S· T· T· L.'' laburtua) hileta-objektuetan ohiko marka bat da, gutxi gorabehera "Lurra arina izan dakizun" itzultzen dena. Erromako hileta-eskaintza estandar bat ''Dis Manibus'' da ("Manes jainkoei"). Eskualde-aldakuntzek greziar baliokidea dute, ''theoîs katachthoníois'' eta tokian-tokian arrunta baina misteriotsua den Lugdunumen "palaren azpian eskainia" (''sub ascia dedicare''){{sfn|Cagnat|1975|p=3.917.)}}{{sfn|Haensch|2007|p=176-187.}}. Edukien aldaketa sakona dago kristautasunaren nagusitasunaren gorakada garaian. Epitafio tradizionalek pertsonaren jaiotze eguna, lurreko lorpenak eta bizi-itxaropena adierazten duten bitartean{{sfn|Salzman|2007|p=116(k)}}, inskripzio kristauek heriotzaren eguna azpimarratzeko joera dute, espero den zeruko "bizitza berri baterako" trantsizioa{{sfn|Saltzman|2007|p=114–116.}} . Sinesmen filosofikoak ere agerian egon daitezke. Epikuroen epitafioek sarritan adierazten zuten sentimenduaren formaren bat ''non fui, fui, non sum, non desidero'', "Ez nintzen existitu, izan nintzen, ez naiz existitzen, ez dut desiorik"<ref>''CIL'' 8.3463</ref>, edo ''non fuI, non sum, non curo'', "Ez nintzen existitzen, ez naiz existitzen, berdin zait"<ref group="oh">Hauek halako sentimendu estandarrak bihurtu ziren, non laburdurak inskripzio erabileran sartu ziren, azken adibide honetarako ''NF NS NC''</ref>. Elitekoak ez zirenen artean, gazteenganako epitafio maitekorrek joera dute azpimarratzeko, aske jaiotakoek zein esklaboek (Dasen 2 urtetik 13ra bitarteko adibideak ematen ditu), beren bizitza laburrak, tragikoki alferrik galdutako talentuak, eman zuten gozamena eta patuak esku hartu izan ez balu bizitzan lortuko luketena{{sfn|Dasen|2010|p=122–125}}. Inskripzio iraunkorrik egin ezin zuten familientzat, denboraren joanak antsietate handia sortzen zuen, kalitate txarragoko hilarriak higatu zirelako edo hilerria pixkanaka bete ahala, horiek lekuz aldatu zirelako eta horrek guztiak hilobiaren kokapen zehatza eta hildakoaren nortasuna galtzea ekarriko luke{{sfn|Graham|2006|p=110–113.}}. Askok ez zuten markatzaile edo epitafiorik jasotzen; Erromako esklabo gehienak ''servi rustici'' ziren, nekazaritza-lanetarako erabiltzen zirenak, eta horietako oso gutxik zituzten hiriko etxe-esklabo askok irabazitako diruarekin eta etorkizuneko mesedeen promesarekin askatasuna erosteko zituzten aukerak. Ia guztiak esklabo izango ziren bizitza osoan, eta uste da ia inoiz ez direla agertzen erregistro epigrafikoetan{{sfn|Bruun|2014|p=611.}}. ===Hileta-artea=== {{multiple image | direction = vertical | width = 200 | footer = | image1 = Face of a child-MGR Lyon-IMG 9850.jpg | alt1 = | caption1 = Erromatar Galiako hileta-inskripzioa duen neskato baten maskara moldatua | image2 = Meisje100.jpg | alt2 = | caption2 = Urrezko koroa daraman neska baten momia erretratua, Erromatar Egiptokoa }} ===''Imagines'' (irudiak)=== Erromatar familia noble batzuek hiletetan erakutsitako irudiak (sing. ''imago'', pl. ''imagines'') horretarako egindako armairuetan gorde ohi ziren, euren familia-etxeko [[Atrio (arkitektura)|atrioan]]<ref group="oh">Batzuetan, eta Zizeronen pasarte bakar batean oinarrituta, pentsatu izan da ''ius imaginis'' ("irudiaren eskubidea") ustezko pribilegioa bakarrik nobleena zela. Pasarte horretan, edil batek bere erretratuak ondorengoei transmititzeko pribilegioak aipatzen ditu. Gaur egun ikertzaileek arbasoen irudiak erakustea gizarte-konbentzio edo oparotasunaren produktutzat hartzen dute.</ref><ref>Cic. ''Verr''. 5.14.36</ref>{{sfn|Walker, S. et al|1981|p=}}{{sfn|Fejfer|2008|p=}}. Nolabaiteko ziurgabetasuna dago imagines maiorum horiek ("handien irudiak") hileta-maskarak, bizitzan egindako maskarak edo bustoak ote ziren. Irudiak zuhaitz genealogiko batean antola daitezke, izenburu batekin (''titulus''), non norbanakoaren karguak (''honores'') eta lorpenak (''res gestae'') laburbiltzen ziren{{sfn|Lewis|1993|p=658.}}, maskarak zintzilikatuz erraztu daitekeen praktika bat{{sfn|Taylor|2005|p=83–105}}. Nolanahi ere, etxean familiako kideen bustoak ere erakusten ziren, harriz edo brontzez{{sfn|Lewis|1993|p=658.}}. ''Imagines''ak, seguruenik, argizariz eginak zeuden, koloreztatuak eta xehatuak, ahalik eta irudikapen zehatzena sortzeko. Hiletetan erabiltzeaz gain, familia-bilera garrantzitsuetan ere erakusten zituzten, hala nola ezkontzetan. Beraz, ez ziren hilobietan gordetzen, familiaren ''domus''etan baizik. Lan horiek egiteko trebetasun handia behar bazuten ere, gaiaren interpretazio fidela izan behar zutelako, irudi horiek ez ziren artelantzat hartzen{{sfn|Dasen|2010|p=109–111.}}. Izan ere, "imgenes"i buruzko erreferentziek askotan ez dituzte bereizten harrizko edo brontzezko oroitzapenezko erretratu-busto ugariak eta material galkorragoarekin egindako hileta-maskarak. Badakigu hildako nobleen hiru dimentsioko irudiak eta oso errealistak suak kontsumitu zituela errausketa-hileta garrantzitsuetan; adibidez, Sila eta Julio Zesarren hiletetan, eta Septimio Severo enperadorearen ''funus imaginarium''ean (irudiaren hileta). Zesarren argizarizko irudiak, bere gorpuzkiekin egur-metaren gainean jarriak, bere hilketaren zauriak erakusten zituen. Septimioren gorpua Britainia Handian erraustua izan zen, bertan hil baitzen; [[Herodiano]]ren bertsioan, enperadorearen errautsak Erromara eramanak izan ziren, eta bere mausoleoan utziak. Bitartean, bere argizarizko irudi errealista zazpi egunez egon zen ikusgai, eta denbora horretan mediku inperialek gero eta gaixoago zegoela diagnostikatu zuten, gero zazpigarren egunean hiltzat jo zuten eta su handi batean erraustu zuten debozio-erakustaldi publiko handi batean. Ekitaldia amaitu zen, arrano bat askatuz haren "arima zerura eraman zezan"{{sfn|Toynbee|1971|p=56, 57.}}{{sfn|Arce|2000|p=115–122.}}. Plebeko umeen ehorzketetan, batzuetan, igeltsuzko heriotza-maskara batekin joaten ziren edo, kasu batzuetan, haurraren aurpegia berreraiki zitekeen igeltsuzko molde negatiboarekin{{sfn|Dasen|2010|p=109–112, 144–145.}}. Hileta-irudien tradizio veristak, ordea, [[errealismoa (arteak)] erretratu erromatar errealistaren garapenean lagundu zuen. [[Egipto erromatar]]rean, [[El-Fayumgo erretratuak|El-Fayoumgo erretratuek]] egiptoar eta erromatar hileta-erretratuaren tradizioak eta pintura helenistikoaren teknikak islatzen dituzte{{sfn|Berman, L. M. et al|2003|p=193.}}{{sfn|Borg|2010|p=14}}. == Hilobiak, hilobiak eta hilerriak == === Hirikoak eta hiri-ingurukoak === Erroman, ehorzketa-lekuak beti mugatuak eta maiz eztabaidatuak ziren{{sfn|Bodel|2008|p=178–179(k)}}. Erromar legediak hiri eta herri mugen barruan ia ehorzketa oro debekatzen zuenez, harresiz kanpoko bideetan zehar nekropoliak garatu ziren. Horiek benetako hildakoen hiriak ziren, beren errepide nagusiekin eta sarbideekin, ur-hornikuntzekin eta monumentu edo mausoleo handiak leku pribilegiatuekin. Bisitarientzako instalazioek familian afaltzeko gelak, sukaldeak eta baratzeak zituzten. Ez zegoen zonifikaziorik; lurperatzeak lurra sagaratzen zuen, ez alderantziz. Beraz, hilobi bakoitzaren perimetrotik haragoko lurra profanoa izatean, sarbide publikorako irekita zegoen{{sfn|Bodel|2018|p=201.}}. Lursailak alokatu edo eros zitezkeen, hilobi pertsonalizatuekin edo gabe edo erabiltzailearentzat prest. Isola Sacra hilerri handiak eta [[Via Appia|Via Appia Antica]]ren bi aldeetan lerrokatzen diren hilobiek errepide ertzeko hilerrien adibide nabarmenak eskaintzen dituzte{{sfn|Toynbee|1971|p=73–74, 93–95.)}}. Erroman, hilobiak ere lerrokatzen ziren Tiber ibaiaren bi aldeetan, ibai-bide garrantzitsu bat, zirgazko bideak eta kaiak ia etengabe erabiltzen zirenak. Oraindik ere hilobiak eraikitzen ari ziren Inperioaren aroan, nahiz eta kai eta ontziralekuetako negozioetarako eta errepideak, zubiak eta ibai-akueduktuak planifikatu, eraiki eta mantentzeko oztopoak izan. Erroma ia hildakoz inguratuta zegoen{{sfn|Taylor|2000|p=89–91.}}. [[File:BM GR 1867.5-8.55 - 01.JPG|thumb|250 px|left|Erromako Via Nomentanako hilobi baten Aurelio Hermia eta bere emaztea Aurelia Filematum esklabo ohien hileta-erliebea, askeak izan ondoren ezkondu zirenak, K.a. 80an.]] Hilerriek, hilobiak eta haien hildakoak lege erlijioso eta zibilek eta debekuek babesten zituzten<ref>[https://droitromain.univ-grenoble-alpes.fr/Corpus/d-11.htm#8 Ulp. ''Dig''. 11.8.1.]</ref>. Ehorzketako lekua ''locus religiosus'' bat zen; Manes jainkoena, han gorpu bat lurperatutik zegoelako. Aztoratuz gero hildakoari, senatari edo esklabo izan, mina eta ondoeza eragingo zizkiola uste zen{{sfn|Toynbee|1971|p=75–76.}}. Lur profanoetan (publikoa edo pribatua) ordura arte ezezaguna den edozein ehorzketa aurkitzeak berehalako oztopoa sortu zuen hura gehiago erabiltzeko; ''locus religiosus'' gisa agertu zen eta horrela jarraituko zuen pontifizeek bere estatusa baliogabetzea eta gorpua edo hezurrak kentzea onartu ezean. Tximistaren ondoriozko heriotza Jupiterren deklarazio argia zela uste zen lekua eta biktima bereak zirela; lekua horren arabera markatu zuten, eta biktima lurperatu zuten, baina ez "errito arruntekin". Lursail profanoetan (publikoak edo pribatuak) aldez aurretik ezagutzen ez zen edozein ehorzketa aurkitzeak berehalako oztopo bat sortzen zuen ondoren erabiltzeko; ''locus religiosus'' gisa agertu baitzen, eta hala izaten jarraituko zuen, ''Pontifex maximus''ek bere estatusa ezeztatzea eta gorputza edo hezurrak kentzea onartu arte. Uste zen tximista batek eragindako heriotza [[Jupiter (mitologia)|Jupiterren]] adierazpen argi bat zela, lekua eta biktima bereak zirela adierazten zuena; lekua horren arabera markatzen zen, eta biktima lurperatua, baina ez erritu arruntekin{{sfn|Robinson|1975|p=175–186.}}. Zizeronek adierazi zuen jabetza publikoko lursailetako edozein hilobi legez kanpokoa zela eta, beraz, ezin zela ''locus religiosus'' gisa tratatu. Erabakiak Erromako ''Porta Collina'' kanpoaldeko hilerriaren lursaila era masiboan lurpetik ateratzeko bidea erraztu zuen, eta lur publiko gisa berrerabili zen. Aldi berean, errausketa-instalazioak (''ustrina'') eta Eskilinoko zabortegiak debekatu ziren, eta hiriko harresitik 3 kilometro baino gehiagora urruntzeko agindu zen. Zizeronek uste zuen horrek guztiak zerikusia zuela suteen arriskua minimizatzearekin{{sfn|Noy|2000|p=3-4.}}, baina Eskilinoaren usaina arazo publiko nabarmenagoa izan zen. Augustoren aliatuak, Mezenasek, lekua estali zuen luxuzko hiribildu bat eraikitzeko, eta hango lorategi zabalak publikoari ireki zizkion ongile publiko gisa, eta horrek sinesgarritasun handia eman zion. Garai horretako dirudunek Erroma kanpoaldean eraikitako hainbat hileta-egitura iradoki dira, txiroenen hileta-beharrak asetzeko. Haiek kolunbario zabalak zituzten eta erraustegi handiak eta eraginkorrak {{sfn|Bodel|2000|p=136, 144.}}{{sfn|Bodel|2008|p=180–195.}}. Garai inperialean, batzuetan, errausketak eta hilobiek izaera filantropikoa zuten; adibidez, Vigna Colinako [[Julio-klaudiotar dinastia|Julio-Klaudiotar]] dinastiako lurpeko kolunbarioa, non libertoentzako espazioak zeuden{{sfn|Graham|2006|p=6–10.}}. [[File:Sepolcro degli Scipioni 001 Entrata.jpg|thumb|250px|Eszipioien hilobia, K.a. III. mendetik K.o I. mendera arte erabilia, gero abandonatua. Bere egitura [[Aurelianoren Harresiak|Aurelianoren harresietan]] sartu zuten.]] Hilobiak, oroitzapenezko monumentuak eta legez lurperatutako giza hondakinak suntsitzeak edo kaltetzeak zigor handiak zekartzan: asmo txarrez egindako kalteak delitu nagusiak ziren, nahiz eta detekzioa eta zigorra edo konpentsazioa, legea aplikatzen ezuenaren araberakoa zen. Via Basilianoko nekropoliak 545 hilobiak, pilatuak eta gainjarriak, legearen urraketa ohikoa zela erakusten du{{sfn|Rutgers|2013|p=498.}}. Hilarriak etxeetan erantsita aurkitu dira, familiarekin guztiz zerikusirik ez duten pertsonen monumentuak sortzeko berrerabili eta eraikin ofizialetan birziklatu ziren. Puteolin, udalak 20.000 sesterzioko isuna ezarri zion [[dekurioi]] baten hilobia kaltetzen zuenari{{sfn|Bodel|2004 |p=149–170.}}. Arau-hausleak auziperatu zitezkeen auzitegi zibiletan. Hilobietako inskripzio batzuek eskudiruzko saria eskaintzen diote arau-hausleak agintari zibilen aurrean salatzen dituenari. Oroimenezko monumentu batzuek hilobian etzatzeko eskubidea duten pertsonak zerrendatzen dituzte, eta beste batzuek, berriz, lekua erabiltzeko eskubiderik ez duten pertsona edo "klan atzerritarrak" izendatzen dituzte. Dirudienez, sustatzaile batzuek ezabatu edo baztertu zuten hilarrien mezua. Ehorzketa-lursailak zatitu, eta sal zitezkeen, zatika edo osorik, edo alokatu, mantenuaren kostua estaltzen laguntzeko; leku sakratu horietatik onurak lor zitezkeen, hala nola, hilobietako lorategietako loreak saltzea, baina lekua edo monumentuak konpontzeko, hobetzeko edo mantentzeko baino ez ziren erabili behar, inoiz ez heriotzarekin etekinak lortzeko{{sfn|Robinson|1975|p=175-186.}}. Hileta-monumentuan familiaren kanpokoak hilobiratzea debekatuta ohi zen, beste batzuentzat aurrekari bat sortuko zuten beldurrez, familiak bere hilobia erabiltzeko betiko eskubideak aldarrikatu aurretik{{sfn|Toynbee|1971|p=76–78.}}. Okupazioetako, harrien lapurretako eta hilobietan, hilarrietako eta epitafioetako kalteen ebidentziak daude. Hilobiak legez tokiz alda zitezkeen, hilerrietako uholdeak edo ''pontifize''en baimena zirela eta, baina apurka-apurka hondatu ere egin zitezkeen zabarkeriagatik. Bestalde, familiak bizilekuz aldatu edo desagertu zitezkeen. Ponpeian, irakurgarria zen oroimenezko harri bat aurkitu zen, ahoz behera, komun publiko baterako eserleku gisa eraberritua{{sfn|Robinson|1975|p=175–186.}}. Eliza-guneetan kristau hilerriak sortu arte, ia hilerri guztiak harresiz kanpokoak ziren. John Bodelek eriden zuen inperio garaiko hiru hilerrik 150 eta 200 urte arteko gehienezko bizitza izan zutela, erabilera intentsibokoak izanik, lauzpabost belaunaldi hartzen zituztenak, beren lurrak bete eta berrerabili aurretik{{sfn|Bodel|2014|p=178–179.}}. Hiriak eta herriak jatorrizko muga legal eta erritualetatik haratago hedatu ahala, antzinako harresi barruko hilerriak hiritik kanpo birkokatu behar izan ziren, eskriturak eta muga-markekin. Horrela, hain beharrezkoak ziren lurrak erabilera publiko edo pribaturako askatu zituzten. Erromako eraikuntza-proiektu disruptiboenen artean akueduktuak zeuden, eta horien plangintzak eta eraikuntzak kontu handiz arduratzen ziren jabeekin negoziazioetan, ahal izanez gero, hilobi, monumentu eta santutegietan kalteak ekiditeko. Erromaren hedapenak, Aureliano enperadorearen garaian, Erromako harresi-eremuetan gune sakratuak eta erlijiosoak sartu zituen bere harresi berrietan. Interes publikoek eta pribatuek talka egiten zutenean, legeak norbanakoei kalte-ordaina eman ohi zien{{sfn|Taylor|2000|p= 89–91.}}. === Villak eta lursailak === [[File:Photographs of the Mausoleum of Augustus 14 (cropped).jpg|thumb|left|250 px|<center>Augustoren mausoleoa</center>]] Erromatarren gehiengo batek (Hopkinsek, 1981, %80 eta %90 artean kalkulatzen du) bizitza osoa landa-pobrezian eman zuen, ebaserrietako eta villetako maizterrak, langile askeak edo esklaboak bezala lan eginez. Lurjabe aberatsek baserrietako diru-sarrerak erabili zituzten villak, karrera militarrak eta politikoak eta aisialdi kulturaleko bizimoduari (''[[otium]]'') eusteko. Batzuek diruari mesprezu itxura egiten zioten arren, nekazaritza zeregin guztiz egoki eta intrintsekoki noble gisa irudikatzen zen<ref group="oh"> Hiriko eliteak landako eta hiri inguruko hiribilduak modu lehiakorrean eskuratzeko prozesua K.a. VI. mendetik egon zen abian; landetxe bateko (kasu honetan, kostaldeko jabetza bat) eta Erromako hiri inguruko etxebizitza bateko lehen jabe aristokratikoa [[Eszipion Afrikarra]] izan zen.</ref>{{sfn|Bodel|1997|p=1–7.}}. K.a. II. mendean, aristokraten hilobi monumentalak hiribilduetako landa eta hiri inguruko paisaiaren parte ziren, familiako kide txikiagoen hilobiz inguratuak, baita aguazilen, errentari komunen eta lekua zuzentzen zuten esklaboen hilobi xumeenaz ere. Herri eta hirien arteko errepide nagusietatik urrun, landako langileen hilobiek landaketarako edo artzaintzarako merezi ez zuten lur pobreak okupatzen zituzten; lurjabeek beren jabetzako ehorzketa-lekua eskain ziezaieketen nahi zuten tokian; hilobiak sakratuak ziren, non zeuden kontuan hartu gabe. Topografo gisa zen aldetik, Sikulo Flakok antzeman zuen finken mugetako hilarriak muga markatzaileekin erraz nahasten zirela (''cippus''). Eliteko kide askok, euren arbasoak, landetxean eta familiaren villan lurperatzea erabaki zuten, [[Marko Aurelio]] enperadoreak praktika debekatu zuen arte, [[Antoninotar izurria]]ren hedapena mugatzeko ahaleginean (K.o. 165-180). Debekua gutxienez K.o. IV. mendera arte egon zen indarrean. Oinordekoek, jarauntsiko terminoen arabera, behartuta zeuden beren jarauntsia bere osotasunean mantentzera, zatika ez saltzera eta abizena bizirik mantentzera, eta hori libertoen esku utziz egin zezaketen, hauek askatzen zituen ugazabaren izena hartzen baitzuten. Jabetza bat oinordetzan hartzen zuenak edo erosten zuenak automatikoki bere hilobiak eskuratzen zituen, monumentuak eta jainko egoiliarrak, ''dii Manes'' eta ''Lares'' barne. Azken horiek, herriaren iritziz behintzat, lotura estua zuten arbasoen gurtzarekin. Familiaren etxea saldu behar bazen, ez zen arraroa salerosketa-kontratuak saltzaileak bere hilobietara sartzeko eskubide tradizionalei eustea, antzinako eta oroitzapenezko erritu eta betebeharrak betetzen jarraitu ahal izateko<ref group="oh">Etxea gizakiaren sinbolo ukigarria zen. Aitzitik, etxe baten eraispena [[Damnatio memoriae|<nowiki>''Damnatio memoriae''</nowiki>]] forma gisa erabil zitekeen. Hori gertatzen zenean, eraikitzeko orubea hutsik geratzen zen edo erabilera aldatzen zen. Etxea ez zen ordezkatzen.</ref>{{sfn|Bodel|1997|p=6, 8, 20–24.}}. === Hilobi komunak === Erromako elitearentzat onargarria zen hileta-zeremonia batek hiritar arrunt baten urteko diru-sarrera hainbat aldiz kosta zezakeen, eta ezinezkoa zen behartsu batentzat, karitatearen edo egunoroko igarrezinezko soldata baten mende baitzeuden, beraz, ezin zuten hileta-elkarte baterako harpidetza bat ordaindu. Ziurrenik, hiritar pobreenen estatus soziala esklaboena baino hobea zen, baina haien ehorzketa duin baten perspektibak askoz okerragoak ziren. Batzuk, senideek edo hurbilekoek kale gorrian abandonatuak ziren. Hilkortasun handiko krisi historikoak ezagutzen dira, gehienak goseteekin eta izurriekin lotutakoak, eta horiek hileta-zerbitzuen gainkarga handia ekarri zuten{{sfn|Graham|2006|p=28–31.}}. Txiroenen gorpuak, esklaboenak edo askeenak, estatuarentzat gorrotagarritzat jotzen ziren, eta kriminal exekutatuenak (''noxii'') bezalako leku desohoragarrietan lurperatuak izan zitezkeen. Uste izatekoa da gehienak ''puticuli'' hobietan bota zituztela, hala nola Eskilinoarenak, hirietako edo herrietako mugetatik kanpo, edo kasurik txarrenean estoldetara edo ibaietara botatakoak, edo haien hondakin sakabanatuak. Benetako pobreentzat, eta hilkortasun oso altuko garaietan, hala nola goseteetan edo epidemietan, ehorzketak edo errito minimoko masa-errausketak aukera bakarra izan zitezkeen, agintariek eta ehorz-enpresaburuek aurre egin ahal zieten moduan. Zenbait aditu modernok Erromako behartsuenekiko axolagabetasun apatikoaren adierazgarri gisa ikusten dute hori, gizarte izugarri lehiakor batean{{sfn|Graham|2006|p=28.}}. ===Oinarrizko hobiak=== [[File:Tiles Fishbourne.JPG|thumb|250 px|''Cappuccina'' teilatutako hobietan erabiltzen ziren ''imbrex ''eta ''tegula'' teilatutako hobi baten adibidea. Teila kurbatua ''imbrex'' da.]] Ehorzketa indibidual merkeena hobi soila zen{{sfn|Darby|1932|p=321-359.}}. Hainbat modutan erabili zen Errepublika eta Inperio osoan, batez ere ehorzketarako presio gutxi edo batere ez zegoen lekuetan. Hilobia ekialdetik mendebaldera orientatzen zen gehienetan, eta burua ekialdera begira{{sfn|Small, C. et al.|2007|p=134–135.}}. Batzuetan, erlaitz-teilak erabiltzen ziren (edo ''imbrex ''eta ''tegula'') kutxa formako edo bi isurialdeko zeramikazko hilobi batean giza aztarnak sartzeko eta babesteko, arkeologia modernoan ''alla cappuccina'' izenez ezagutzen dena (monje kaputxino baten kaputxaren antzekoa). Hilotzen omenezko zeremonietan, libazioak egiten ziren hilobiaren zulo batetik hodi edo inbutu bat sartuz, eta zuloz estaltzen zen erabiltzen ez zenean. Sarritan, hilobi-ostilamenduak uzten ziren gorputzarekin batera; toba edo egurrezko burko bat utz zitekeen hildakoaren erosotasunerako{{sfn|Darby|1932|p=321–359.}}{{sfn|Small, C. et al.|2007|p= 126, 132, 134–135.}}. [[File:ML - Ziegelplattengrab.jpg|thumb|250 px|left|Teilaz egindako teilatu lauko hilobia (''tegulae''), K.o IV-V. mendeak, Enns (Austria Garaia). Lauriacum Museoa, Ziegelfeld erromatar hilerria.]] === Etxe formako hilobiak, kolunbarioak eta mausoleoak === Etxe itxurako hilobiak familia aberats eta nabarmenentzat eraikita zeuden, baina kasu gehienetan, erosteko ahalmen txikiagoko familientzat. Sarritan, horma baxuko itxitura batean zeuden, lorategi bat barne zezakeena. Hilobi horien kanpoaldea oso apaingarria izan zitekeen, oinezkoen arreta eta jakin-mina pizteko diseinatua, etxe pribatuetako ''atrium'' erdipublikoen antzera. Gehienek oturuntza-areto apaindua zuten, apalategiak, sukaldeko instalazioak eta harrizko oturuntza-eserlekuak edo toki berezi bat kanpotik eserlekuak ekartzek. Hildakoak horman sartutako sarkofagoetan zetzaten, eta bazegoen errautsetarako edo hila-kutxetarako aldarea. Barruko geletara sartzea senitartekoentzako pribilegioa zen ziurrenik, gehienek bertan euren hilobiak aurreikus zitzaketen, hildako beste senide batzuei eskainitako arduraren ordainetan{{sfn|Gee|2008|p=62–65.}}. Ugazabak askatu zituen esklaboek beren antzinako jabearen abizena eta haien familia-erantzukizun asko hartzen zituzten, eta hilobiaren fatxadan zeudenei beren izenak eta epitafioak ere gehitu zitzaizkien. Honela, edozein oinezkok irakur zezakeen historia dinastikoa. Hilobi-jabe gehienek beren testamentuan xedapenak egiten zituzten familiaren oturuntza eta jaien kostua ordaintzeko, eta horien betetzeak pixkanaka hildakoa "kutsatutako gorputzetik arbaso santu izatera" eraldatuko zuen{{sfn|Gee|2008|p= 61–63.}} [[File:Tesoro di san pietro, sarcofago di giunio basso.JPG|thumb|250 px|Junius Bassusen sarkofagoa, K.o IV. mendekoa, kristau artearen adibide goiztiarra, Itun Zaharreko eta Berriko kalitate handiko eszenekin.]] Mota horretako hilobirik txikienek kutxa formako harlanduzko egiturak zituzten, horma perpendikularrekin. Sabai baxuak zituzten, baina zoruaren mailatik behera hainbat oinetan murgildurik zeuden, baina zutik egoteko adinako altuera zuten. Hormak apainduta zeuden, horma-pintura txikiak, erliebeak eta mosaiko-zorua barne. Egitura mota horri esker, beharren arabera beste solairu batzuk gehi zitezkeen, lurzoruaren gainean edo azpian, errausketa-urnak edo inhumazio-ehorzketa osagarriak edukitzeko. Zenbait kasutan, mosaiko-zoruak kontu handiz kentzen ziren gorpu gehigarri bat lurperatzeko, baina gero mosaikoa berritzen zuten eta honi elikadura-hodi bat gehitzen zitzaion maizter berriarentzat{{sfn|Graham|2006|p=197.}}. Familia aberats eta ospetsuek mausoleo handiak, batzuetan izugarriak, eraiki zituzten. Vatikanoaren ondoko [[Sant'Angelo gaztelua]], jatorrian Hadrianoren mausoleoa, hobekien kontserbatzen dena da, gotorleku bihurtu izanari esker{{sfn|Blagg|1983|p=64–65.}}. Eszipioien hilobi familiarra hilerri aristokratiko batean zegoen, eta K.a. III. mendetik K.a. I. mendera arte erabili zen. Mausoleo handi hark lorategiak, zuhaiztiak, mahastiak eta inguruko baratzeak izan zitzakeen diru-sarrera gehigarri gisa, baita harrera-gelak eta familia-bisitetarako eta oturuntzetarako sukaldeak ere{{sfn|Bodel|2018|p=200–202(k)}}. Batzuek txabola txikiak zituzten, lorezain eta zaintzaile iraunkorrak hartzeko eraikiak, hilobiaren multzoa zaintzeko eta lapurretak saihesteko erabiliak (bereziki han hildakoentzat utzitako elikagai eta edarienak), etxerik gabeko edozein behartsu kanporatzeko eta hildakoen bakea istilu eta kalteen aurka babesteko{{sfn|Heller |1932|p=194.}}. [[File:Domitilla Katakombe fd (10).jpg|thumb|left|250 px|Domitilaren katakonbetan okupatu gabeko nitxo bat, jatorriz kristau familia batek eta haien kideek ale-merkataritzan eta ogiaren ekoizpenean enkargatu zutenak. Multzoak hainbat kilometroko luzera du, lau mailatako sakonera eta 26.000 nitxo baino gehiago ditu.]]Hildako dirudunak sarkofagoetan lurperatu ohi zituzten, baina mausoleo batzuek errausketa-urnak dituzte. Adibide berantiar batzuek ehorzketa pagano, kristau eta tradizionalaren estiloak konbinatzen dituzte. Mausoleo handi askok barruko errauskailuak eta usategi-motako nitxo txikiak (kolunbarioak) zituzten, errauts-kutxatila ugari gordetzeko, itxuraz hilobi etruskoen ereduari jarraituz. Nitxo horiek, seguruenik, maila baxuagoko familiako kideentzat gordeta zeuden, edo esklabo, liberto eta familiaren menpeko beste pertsona batzuentzat. Hobiratze-ehorzketetarako nitxo laukizuzen handiagoak erabiltzen ziren{{sfn|Toynbee|1971|p=113–115.}}. Hirietarako bideak mausoleo txikiagoz inguratuta zeuden, Via Latinako hilobiak esaterako, [[Via Appia|Via Appian]] zehar. Eurisazes okinaren hilobia, oso ospetsu eta itxura handiko hilobia da, Erromako [[Porta Maggiore]]ren kanpoaldean dago, eta K.a. 50-20 urte ingurukoa da. [[Petra|Petrako]] hilobiak{{sfn|Spencer-Gardner|2017|p=1-10.}}, Inperioaren ekialdeko muturrean, labarretan zulatuta daude, batzuk garai inperialeko estilo helenizatuan egindako fatxadekin{{sfn|Strong|1995|p=125.}}. Erromako katakonbak erabat lur azpian egin zituzten. Kristauek erabiltzen zituzten, baina baita erlijio guztiek ere, batez ere judu sekta batzuek. Funtsean, tunel sistema handiak dira Erromaren azpiko arroka bigunean. Oso negozio errentagarria zen hildakoen familiei nitxoak saltzea. Katakonbetako dekorazioan margolanak zeuden, eta horietako askok iraun dute{{sfn|Strong|1995|p=291–296.}}. Kristau garaian, martiri ospetsu baten hilobiaren inguruko ehorzketa desiragarria bihurtu zen, eta hilobi horietan, sarritan katakonba baten gainean aurkitzen zirenak, hilobi-gela handiak sortu zituzten. Horiek hilobi errenkadak zituzten, baina familiaren otorduetarako lekua ere, horrez gero agape festatzat hartzen zirenak. Erromako eliza handi asko hileta-areto gisa hasi ziren, jatorrian enpresa pribatuenak zirenak; Konstantino I.aren familia Erromako Santa Inesen hilobiaren gainean zegoenaren jabea zen{{sfn|Webb|2001|p=249–252}}{{sfn|Blagg|1983|p=65.}}. ====Sarkofagoak==== Hildakoen errautsak jartzen zituzten hileta-urnak pixkanaka sarkofagoek ordezkatu zituzten, ehorzketa ohikoagoa bihurtu zen heinean. K.o. II. eta IV. mendeetakoak sarritan [[Erliebe (eskultura)|erliebeekin]] apainduta zeuden eta irudikatutako eszenak mitologiatik, misterioekin lotutako sinesmen erlijiosoetatik, [[Alegoria|alegorietatik]], historia edo ehiza-eszenetatik edo oturuntzetatik atera ziren. [[File:Sarcophagus four seasons, Musei Capitolini MC1185.jpg|thumb|250 px|right|upright=1.25|K.o. III. mendeko marmolezko sarkofago baten erliebe-panela, Lau Urtaroak eta laguntzaile txikiagoak hildakoen bizitzarako ate baten inguruan irudikatzen dituena{{sfn|Dowling|2004|p=184.}}.]] Sarkofago askok [[Nereida|nereidak]], itsas izaki fantastikoak eta itsasoan zehar Zorioneko uharteen kokapenari erreferentzia egin dezaketen beste itsas irudi batzuk irudikatzen dituzte, hildakoaren erretratu batekin itsas maskor batean{{sfn|Strong|1995|p=125–126, 231.}}. Haur baten sarkofagoak familia-bizitzaren, Kupidoren edo jolasean ari diren haurren irudikapen samurrak erakuts ditzake. Hilobietako inskripzio batzuetan haurtxoak izendaturik daude, eta haien bizitza laburren pasarteak deskribatzen dituzte sarkofagoetan. Haur heldu gisa irudikatzen dira, adina edo testuingurua edozein dela ere, eta inoiz ez jaioberri gisa. Hori zela eta, familiaren oroimenezko ospakizunetan sartuko ziren{{sfn|Carroll|2011|p=100–102.}}. Sarkofago batzuk enkargatuak izan zitezkeen pertsonaren bizitzan zehar eta neurrira eginak izatea bere sinesmenak edo estetika adierazteko. Gehienak seriean ekoiztuak izaten ziren, eta hildakoaren erretratua zutenentzat, haren aurpegia bukatu gabe geratzen zen erosketa egin arte{{sfn|Strong|1995|p=231.}} . ==Hileta eta ehorzketa militarrak == Hildakoekiko gurtza{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}, bereziki garrantzitsua zen beren lanbideengatik heriotza goiztiar batera esposizioan zeuden gizonentzat". ''Pietas'' erromatar balioagatik, soldaduek eroritako lagunak ohoratzeko nahia zuten, nahiz eta gerraren baldintzek tradiziozko errituak behar bezala egitea eragotz zezaketen{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}. Atzerrian borrokan hildako soldaduek, liskarrak abian zituztenean, errausketa edo ehorzketa masiboa jasoko zuten{{sfn|Toynbee|1971|p=55.}}. Egoera ez hain premiatsuetan, banan-banan erraustu eta haien errautsak edukiontzi batean jar litezke, geroago ehorzketa iraunkor batera garraiatzeko{{sfn|Webster|1998|p=280–281.}}. [[File:Gravestone Reburrus Xanten 230.jpg|thumb|left|250 px|Zalditeria germaniarreko soldadu baten hilarria (K.o. I. mendea), [[Xanten]].]] [[Varo|Publio Kintilio Varo]]ren agindupeko erromatar armadak [[Teutoburgeko oihaneko gudua|Teutoburge]]ko basoko guduan porrota jasan zuenean K.o. 9. urtean, soldaduei ez zieten ohorezko oroitzapenik egin, [[Germaniko|Germanikok]] eta bere tropek, urte batzuk geroago, gudu-zelaia aurkitu eta haien gorpuzkinentzako hileta-tumulu bat egin zuten arte{{sfn|Southern|2006|p=296.}}. Inperioko garnizio iraunkorretan, soldadu bakoitzaren soldataren zati bat albo batera utzi eta hileta-gastuetarako batzen zen, janari erritualak, lurperatzea eta oroitzapenak barne{{sfn|Webster|1998|p=267, 280.}}. Eguneroko errutinan gaixotasun edo istripuz hiltzen ziren soldaduei bizitza zibileko erritual berberak ematen zitzaizkien. Soldaduentzako lehen ehorzketa elkarteak Augustoren garaian sortu ziren; Elkarte mota horiek zibilentzat existitzen ziren aspaldi. Beteranoek, zerbitzutik irtetean, funts batean ekarpena egin ondoren, ehorzketa duin bat izango zuten{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}. Inperio osoko hilobiek eta monumentuek kanpamendu jakinetan (castra) kokatutako militarrak eta unitateak dokumentatzen dituzte. Gorpua berreskuratu ezin zenean, heriotza zenotafio batekin ospa zitekeen. Inperio osoko hilarri eta monumentuek kanpamentu jakinetan (''[[castra]]'') kokatutako langileak eta unitate militarrak dokumentatzen dituzte. Gorputza berreskuratu ezin zenean, heriotza [[zenotafio]] batekin oroitu zitekeen. Erromako hilarri militarretako epitafioek soldaduaren izena, jaioterria, maila, unitatea, adina, zerbitzu-urteak eta, batzuetan, beste informazio batzuk ematen dituzte, hala nola oinordekoen izenak. Monumentu landuago batzuetan hildakoari eta haren domina militarrei egiten da erreferentzia edo bere toga motari haren hiritartasuna nabarmentzeko{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}. Zalditeriako soldaduak sarritan etsai zapaldu baten gorputzaren gainean irudikatzen dira, heriotzaren gaineko garaipen sinboliko gisa interpretatzen den irudia{{sfn|Webster|1998|p=280(k)}}. Erromatar Afrikako hileta-monumentu militarrek beste forma batzuk hartzen dituzte: K.o. I. mendean estelak, II.ean aldareak eta III.ean kupulak ([[Tumulu|tumuluak]]). Hilobiak hilerri militarretan biltzen ziren sarritan, kanpalekuaren irteerako errepideetan zehar. Zenturioi batek aukera zuen mausoleo bat eraikitzeko beharrezko dirua lortzea{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}. Buruzagi bat gudan hiltzen bazen, gizonak bere pira edo, zenbait kasutan, zenotafio baten inguruan ibiltzen ziren{{sfn|Toynbee|1971|p=55.}}. == Abandonaturiko gorpuen ehorzketa == Erroman, etxerik gabeko pobreek (''egeni'') kalera botatako janari-hondarrak lortzeko borrokatu behar zuten. Askotan kaleko animaliekin borrokatzen ziren, ez janari-hondarrengatik bakarrik, baita beren bizitzaren azken uneetan harrapari horien biktima ez izateko ere. [[Martzial|Martzialek]] egoera deskribatzen digu poema batean: {{esaera2|''Eta bere azken orduko haria ehunduta dagoenean, eta heriotzaren eguna iristen denean, zeina motelegia iruditu baitzaio, zakurren uluak entzungo ditu inguruan, gorputza irentsi nahian, eta trapuz uxatuko ditu hegazti sarraskijaleak''<ref>Mart. ''Ep''. 10.5.1.f.</ref>.|}} Suetoniok hilotzen abandonuaren errealitatea aipatu zuen, eta animaliek gorpuak lurpetik ateratzeko zuten erraztasuna. Zakur baten adibidea jarri zuen, ahoan giza esku bat zuela, Vespasiano enperadorea zegoen jantokiraino iritsi eta eskua haren oinetan jarri baitzuen<ref>Suet. ''Vesp''. 5.4.</ref>. Maiz gertatzen zen hilotzak bertan behera uztea, pobreenak, gaixoenak, esklaboenak, eta gladiadoreenak zirenak, inork duintasunez lurperatzen ez zituenak eta zakurrak, beleak eta beste animalia batzuk sarraskitzen zituztenak. Gorpu horiek berez gaixotasunak transmititu zitzaketen, ura kutsatu ondoren, gaixotasun kutsagarrien ondorioz hil zirelako, eta ektoparasitoak eta hilotzen fauna sakabanatzen zituztelako. Beste batzuetan, hilotzak hobi komunetan lurperatzen ziren sakontasun gutxian, edo Tiberrera botatzen ziren, animaliek sarbide erraza zuten lekura. Nahi gabeko jaioberriak hiriko leku jakin batzuetan edo simaurtegietan abandonatzen zituzten, eta esklabo-merkatariek batzuk biltzen bazituzten ere, gehienak gosez, hotzez edo txakurren erasoz hiltzen ziren{{sfn|Scobie|1986|p=419}} {{sfn|Briones Dieste|2018|p=75.}}. Baliabiderik gabeko jendearen gorpuzkien azken helmuga Varronek deskribatutako hobi irekiak (''puticuli'') ziren<ref>Varro. ''Ling''. 5.25.5.</ref>. Leku horietan hiriko behartsu eta esklabo guztien gorpuak usteltzen ziren, zabor eta animalia hondarrekin batera{{sfn|Graham|2006b|p=67.}}, baina Dionisio Halikarnasokoaren iritziz, egoera kezkagarriagoa zen epidemia garaietan, ohi ez bezala, hilotzak Tiberrera eta estolda publikoetara botatzen zituztenean<ref>Dion. Hal. ''Ant. Rom.'' 9.67.2, 10.53.2-3.</ref>. Erroman gorpuak kaleetatik ateratzea ''cura urbis'' zerbitzuaren ardura zen, normalean, kargu hori edilen esku zegoen{{sfn|Graham|2006b|p=75.}}. Puteoliko kontzesio-kontratu baten arabera, Errepublikaren amaiera aldera, hilotzak abandonatzen zituztenei isun bat ezartzen zieten. Gorpua kentzeko arduradun baten ezean, ehorztetxearen lana zen, gaizkile exekutatuen, urkatuen eta esklaboen gorpuak kendu behar zituena. Zerbitzu hori monopolio bihurtu zen{{sfn|Bodel|2000|p=129.}}. Gizartean integraziorik ez izateagatik bizitzan nabarmendu ziren pertsonak ere, gizarte-jatorriagatik edo lanbidearen izaera lotsagabeagatik, estigmatizatu egin ziren haien heriotzaren orduan, eta hileta-tratamendu desberdina jaso zuten, gizarte-bazterketa betikotu zuena. Beraz, zenbait hileta-tabu izan ziren gladiadoreei eta ehorzleei dagokienez, odolarekin eta heriotzarekin izan ohi zuten harremanagatik eta hark eragindako kutsaduragatik; eta, gladiadoreen kasuan, haien heriotzaren testuinguru bortitzean gertatzeagatik. Horren adibide bat da Sarsiniako ([[Umbria]]) inskripzio bat, non Horazio Balbusek hilerriko lursail batzuk ematen baitizkie hiriko biztanleei<ref>''CIL'' 11.6528</ref>, baina haietan gladiadoreak (''auctorati'') ezin ziren lurperatu. Modu berean, ''infamia''z leporatutako beste profesional batzuek, esaterako prostitutek, aktoreek, proxenetek, magoek eta abarrek, desabantaila juridikoak eta sozialak zituzten: ehorzketa ukatzea edo hilerri komunalaren kanpoaldean edo bidegurutzeetan lurperatuak izatea, besteak beste. Hilobien kokapen marjinalak adierazten zuen, bizirik zeudenean, hildakoek ere bereizketa soziala jasan zutela. Ondorioz, ehorzketa ukatzeak edo gizartetik kanpo lurperatuak izateak hildakoen komunitatean erabat sartzea eragozten zien pertsona horiei, eta horrek bizitzan zuten posizioa beste munduan izango zutenarekin parekatzen zuen: beti egongo ziren gizartetik kanpo, bizirik nahiz hilda egon{{sfn|Alfayé|2009|p=188.}} . Ehorzketa ukatu zitzaien gorpuak ''sessorium''ean uzten ziren animalia basatien eta klimaren mende. Kategoria horretan sartzen ziren suizidak (bereziki urkatutakoak), publikoki eraildako kriminalak baita enperadoreak agindutako beste edozein pertsona ere{{sfn|Retief, F.; Cilliers, L|2010|p=135.}} . == Nekropolien garbiketak == Hilobi familiarrak leku sakratuak bilakatzen ziren, hileta-errituak behar bezala bete ondoren. Bertan hildakoen gorpuzkiek atseden hartzen zuten eta urtero festak egiten ziren haien oroimenez, euren espirituak lasai eta pozik izateko. Ohikoa zen pentsatzea haiek gehiago eskertzen zituztela maiz egindako bisitak, haien oroipenez, noizbehinkako ospakizun garestiak baino. Kontuan hartuz, hilobien barrualdea freskoekin, estukoekin eta mosaikoekin apainduta egoten zela ospakizunetarako espazio erakargarria eskaintzeko, eta hildakoei zor zitzaien begiruneagatik eta hileta-panteoia etengabe bisitatzeagatik, toki horiek garbi zeudela esan daiteke. Higiene-neurri horiek nabariagoak ziren familiakoak ez ziren pertsonekin partekatutako espazioetan, hala nola kolunbarioetan eta katakonbetan{{sfn|Gee|2008|p=53.}}. Zenbait hileta-inskripziok ondorengo bizitza eta pizkundea esplizituki aipatzen zituzten arren, hilobietako praktika erritualek hildakoari berari zuzenduta zeudela dirudi. Hileta-inskripzio, grafiti eta arkitektura judu-kristau eta erromatarren bidez adierazten den sentimendu orokorra hildakoen ongizatearen kezka eta ardura da. Hildakoek mantenurako eta babeserako opariak jasotzen zituzten, eta hainbat inskripzio eta grafitik hildakoei ausartak izatera eta haien hilobia asaldatzen zuen edonori mehatxatzeko deia egiten zieten. Hainbat hilobitan aurkitutako burkoek hildakoen gorputz-erosotasunarekiko kezka adierazten dute. Opari eta zerbitzu hauek hildakoei eman eta egiten zitzaizkien, hildakoari opariak emateak hildakoen eta bizidunen arteko lotura sozialak sendotzen zituelako{{sfn|De Hemmer|2018|p=364.}}. Erromako hilobiak ez ziren hildakoentzat soilik. Erritualaren eta oroipenaren zentroak ziren. Familiak, senideak, lagunak edo hileta-klubeko kideek hilobiak zaindu eta bisitatzen zituzten eta hildakoarekin afaldu eta edari bat partekatzen zuten. Hilobiak biziguneak ziren, tokiko komunitatearen edo familiaren arteko harremanen parte{{sfn|Ackers|2018|p=128.}}. Batzuetan, hileta-monumentuen eraikuntza, mantenua eta zaintza fideikomisoz antolatzen zituzten. Honekin, testamentugile erromatarrak, batez ere, euren oroipena sustatu eta abizenen jarraipena bermatu nahi izaten zuten{{sfn|Bodel|1997|p=24.}}. Hilerri erromatarrak, askotan, errepide nagusietan zehar kokatzen ziren, hildakoei ohorea egingo zieten pertsonek ere parte har zezaten. Izan ere, hain ziren publikoak, Martzialen esanetan<ref>Mart. ''Ep''. 1.34.8.</ref>, non zarpailak, eskaleak eta prostitutak hilobi abandonatuetan bizi baitziren{{sfn|Graham|2006|p=22., 23}}. Litekeena da, halaber, hilobi haietan hildakoen omenezko zeremoniak egiten jarraitu arren, gizartearen txiroenek etengabe okupatzea, familiaren oniritziarekin, kontserbazio egoera ezin hobean edukitzearen truke. Hilobi motak aldatzean bigarren eta hirugarren mendeetan zehar, Errepublika garaikoak eta hasierako inperioarenak suntsitu eta lurperatu egin ziren, geroko hilobietako zimenduen gisa erabiltzeko; Salariako hilerrian, esaterako, lurperatze berriak gutxi ziren, eta eskualdeko monumenturik nabarmenena, L. Paetus eta bere arrebaren mausoleoa zen, erdi lurperatuta, non tunelak egin zituzten bere barneko korridorean ''lokuli''ak instalatzeko{{sfn|Bodel|2014|p=180.}}. Garai horretako egitura berririk handienak ''Via Salaria''-ko katakonbak ziren. Pentsatzekoa da, beraz, katakonbetako zaintza ehortz-elkarteen ardura zela, eta eraikina itxia izatean, eskaleek ez zutela haietan sarbiderik izango. ==Geroko bizitza== ===Erlijioa=== Auzokide etruriarrek bezala, erromatarrek ere sakonki errotuta zeukaten arima indibidualak heriotzatik bizirik irauten zuela. Ahal zuten guztia egin zuten hildakoei hilobian eroso sentitzen laguntzeko. Badirudi hainbat sinesmen eta ohitura mantendu zirela, nahiko desberdinak baina etorkizuneko bizimoduarekin bat zetozenak. Epitafio eta irudikapen eskultoriko batzuek iradokitzen dutenez, hildakoak Ama Lur onbera baten baitan hartzen zuten atseden. Banakoen arimak ''Manes'' jainkoak bezala ezagutzen ziren azpimunduko (''dii inferii'') jainkoen bereizi gabeko multzo batean elkartzen zirela uste bazen ere, hileta-ostilamenduaren hornikuntza izendatzeak zera esan nahi du, gutxienez batzuek uste zutela ezaugarri, behar eta lehentasun pertsonalak arimarekin batera bizi zirela, gorputzean, hilobiaren iluntasuneko errautsetan, edo haren heriotza negar egiten zutenen oroitzapenetan. [[File:Epitaph des Marcus Caelius.JPG|thumb|right|250 px|<small>Marko Zelio zenturioiaren zenotafioa, 18. legiokoa, bi libertoak alboetan zituela. 30 urte baino gehiagoko ezohiko zerbitzu luze eta kondekorazio militar kopuru ikaragarriaren ondoren, Marko Zeliok Teutoburgoko basoko guduan hil zen. Inskripzioak bere libertoen hezurrak zenotafioan lurperatzeko baimena ematen du, Marcoren anaiak egin zuena<ref>''CIL'' 13. 8.648</ref></small>]]Erromatar mitologiaren kontakizunek arima (''anima'') hilezkor gisa deskribatzen dute, eta hildakoak azpimunduko epaimahai baten aurrean epaituz, ongia egin zutenak [[Eliseo Zelaiak|Eliseo Zelaietara]] eta gaizkia egin zutenak [[Tartaro (mitologia)|Tartarora]] bidaliz{{sfn|Foutz|2000|p=1}}. Ez dago argi antzinakoak, iraunkorrak eta zabalduak sinesmen horiek izan zitezkeela; dirudienez, horietan greziar mitologiak eta greziar-erromatar misterioek eragin zuten. Estoikoek eta epikurearrek arima ezaugarri material bat zela adierazi zuten, hil zenean bere gorputzetik ateratakoa bizi-indar unibertsal batekin elkartzeko. Hil ondoren arimak irauteko sinesmena nabaria da etxeko praktiketan eta arbasoen gurtzan. Horietan guztietan elikatzen, asetzen eta eusten dute arima izpiritu ezagun gisa, oraindik nortasun, nortasun batez barneratua. Bera zaintzen dutenek arbaso jainkotzat hartzen dute, eta ez ''Manes'' jainko itzaltsuetako bat bezala. Heriotzaren ondoren, uste zen arima batek irauten zuela, eta horrela adierazten zen etxeko praktiketan eta arbasoak gurtzan. Horietan guztietan elikatu, asebete eta sostengatzen zuten hildakoaren arima, oraindik ere identitate eta nortasunez josita dagoen espiritu familiarra bailitzan. Zaintzen zutenek, jainkozko arbaso bat bezala tratatzen zuten, eta ez ''Manes'' iluntasuneko jainko bat bezala{{sfn|Toynbee|1971|p=33-35, 62.}}. Badirudi greko-erromatar misterioek hilezkortasuna iniziatuei bakarrik agintzen zietela. Erlijio esoterikoaren forma ezagunek erromatar, egiptoar, eta mesopotamiar mitologia eta astrologia konbinatzen zituzten, euren iniziatuen aurrerapena ilargiaren, eguzkiaren eta izarren eskualdeen bidez deskribatuz. Hasi gabekoak atzean geratzean, lurra oinaze leku bihurtu zen. Dohatsuaren ondorengo bizitzaren irudikapen arruntak atsedena, zeruko oturuntza eta Jainkoaren edo Jupiterren ikuspegia ziren{{sfn|Foutz|2000|p=1}}. Emakumezkoek [[Zeres (mitologia)|Zeres]] jainkosaren errituak jarraituz geroko bizitza bat izatea espero zuten. Erritu horiek, ziurrenik, [[Demeter]]ren [[Eleusistar Misterioak|Eleusistar Misterio]]etan oinarritzen ziren{{sfn|Spaeth|1996|p=60–61, 66.}}<ref>Cic. ''Leg.'' 2.36.</ref>. ===Filosofia=== Erromatar filosofiaren korronte nagusiak, estoizismoak esaterako, hilkor guztien heriotzaren ezinbestekotasunaren kontenplazioa eta onarpena defendatzen zituen. {{esaera2|''Batzuk geratu egin behar dira eta beste batzuk joan, gurekin daudenekin beti alai egonda, baina ez gu damututa joaten direnengatik''<ref>[https://archive.org/details/epictetus-robin-waterfield-the-complete-works-handbook-discourses-and-fragments-2022/page/270/mode/2up?view=theater Epict. ''Diss''. 3.24.11]</ref>.|}} Mingostasunez deitoratzea gauzen izaera ez hautematea eta ez onartzea da. Epiktetok maite zituen pertsonak pitxer edo kristalezko kopa bezala ikustea sustatzen zuen, izpiritua nahasi gabe hautsi eta gogora zitekeena, {{esaera2|''hilkor bat maitatzea zurea ez den zerbait maitatzea baita. Eman dizute oraingoan, ez betirako. Pikuekin gertatzen den moduan, urteko urtaro jakin batean hazten dira, baina neguan irrikatzen badituzu, tontoa zara''<ref>Epict. ''Diss''. [https://archive.org/details/epictetus-robin-waterfield-the-complete-works-handbook-discourses-and-fragments-2022/page/278/mode/2up?view=theater 3.24.86].</ref>.|}}Ez dago benetako adostasunik, behin bizirik iraun duten testu eta epitafio erromatarren artean, pertsona bati heriotzaren ondoren gertatutakoari buruz, ezta ondorengo bizitzaren existentziari buruz ere. [[Plinio Zaharra]]k bere [[Natur Historia (Plinio)|Naturalis Historian]] dio gehienek uste dutela heriotzaren ondoren jaio aurretik izandako sentiberatasun ezaren egoerara itzultzen dela, baina onartzen du, mespretxuz bada ere, badirela arimaren hilezkortasunean sinesten dutenak. [[Seneka Gaztea]] ez zen hain koherentea izan, bi ideiak argudiatuz; Heriotzak erabateko suntsipena eragin zuela adierazten zuen eta, aldi berean, gorputzaren kartzelatik ihes egin ondoren izpirituaren nolabaiteko biziraupenaz hitz egiten zuen{{sfn|Motto|1955|p=187–189.}}. [[Kornelio Tazito|Tazito]]k, ''Agricola''-ren amaieran, Pliniorenaren kontrako iritzia du, eta baieztatzen du jakintsuek uste dutela izpiritua ez dela gorputzarekin hiltzen, nahiz eta beren-beregi jainkozaleei erreferentzia egiten dion arren, hau da, [[Eliseo Zelaiak|Elisio zelaien]] ideia mitologikoari.{{DEFAULTSORT:Roman Funerals And Burial}} == Oharrak == {{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh}} == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|3}} == Bibliografia == * {{Erreferentzia|izena=S|abizena=Alfayé|urtea=2009|izenburua=Sit tibi terra gravis: magical-religious practices against restless dead in the Ancient World|orrialdeak=181-216. or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.researchgate.net/publication/370629644_SIT_TIBI_TERRA_GRAVIS_MAGICAL-RELIGIOUS_PRACTICES_AGAINST_RESTLESS_DEAD_IN_THE_ANCIENT_WORLD|aldizkaria=Formae mortis: el tránsito de la vida a la muerte en las sociedades antiguas|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=D. E|abizena=Angelucci|urtea=2008|izenburua=Geoarchaeological insights from a Roman age incineration feature (ustrinum) at Enconsta de Sant'Ana (Lisbon, Portugal),|orrialdeak=2624-2633 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Journal of Archaeological Science|alea=9|zenbakia=35|issn=0305-4403|doi=10.1016/j.jas.2008.04.020|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=H .I|abizena=Ackers|urtea=2018|izenburua=The face of the deceased: portrait busts in Roman tombs|orrialdeak=121-147|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/31578925/The_face_of_the_deceased_portrait_busts_in_Roman_tombs_Chapter_6_in_Z_Newby_and_R_Toulson_eds_2018_The_Materiality_of_Mourning_Routledge|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Arce|urtea=2000|izenburua=Imperial funerals in the Late Roman Empire: Change and Continuity|orrialdeak=115-122. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Rituals of Power; from Late Antiquity to the Early Middle Ages|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1163/9789004477551_008|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Auguet|urtea=1994|izenburua=Cruelty and Civilization: The Roman Game|orrialdeak=246|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780203389072|doi=https://doi.org/10.4324/9780203389072|sartze-data=2024-11-26}} * {{Erreferentzia|izena=G|abizena=Bagnani|urtea=1956|izenburua=Encolpius Gladiator Obscenus|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Classical Philology|alea=1|zenbakia=51|issn=|doi=10.1086/363980|s2cid=162196829|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Bendlin|urtea=2011|izenburua=Associations, funerals, sociality, and Roman law: The collegium of Diana and Antinous in Lanuvium (CIL 14.2112) reconsidered|orrialdeak=90|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/1821169/Associations_funerals_sociality_and_Roman_law_the_collegium_of_Diana_and_Antinous_in_Lanuvium_CIL_14_2112_reconsidered|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Berman, L. M. et al|urtea=2003|izenburua=Arts of Ancient Egyp|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/artsofancientegy0000free/page/210/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-87846-661-4|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=F|abizena=Bernstein|urtea=2007|izenburua=Complex Rituals: Games and Processions in Republican Rome|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/9780470690970.ch16|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch16|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=T|abizena=Blagg|urtea=1983|izenburua=Architecture|orrialdeak=39 or|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/handbookofromana00mart/page/n5/mode/2up?view=theater|aldizkaria=A Handbook of Roman Art|alea=|zenbakia=|isbn=0714822140|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2018|izenburua=Roman Tomb Gardens|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.cambridge.org/core|aldizkaria=Gardens of the Roman Empire|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|10.1017/9781139033022|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2014|izenburua=The life and death of ancient Roman cemeteries. Living with the dead in imperial Rome|orrialdeak=177-195. or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/10497621/The_life_and_death_of_ancient_Roman_cemeteries_Living_with_the_dead_in_imperial_Rome_2014|aldizkaria=Reconstruction and the Historic City: Rome and Abroad - an interdisciplinary approach|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-29}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2008|izenburua=From Columbaria to Catacombs: Collective Burial in Pagan and Christian Rome|orrialdeak=177-242 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Commemorating the Dead: Texts and Artifacts in Context. Studies of Roman, Jewish and Christian Burials|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1515/9783110211573.3.177|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2004|izenburua=The Organization of the Funerary Trade at Puteoli and Cumae|orrialdeak=149-170. or|hizkuntza=en|data=2004 |url=https://www.academia.edu/4927300/The_Organization_of_the_Funerary_Trade_at_Puteoli_and_Cumae_2004|aldizkaria=Libitina e dintorni (Libitina 3)|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2000|izenburua=Dealing With The Dead. Undertakers, Executioners and Potter's Fields in Ancient Rome|orrialdeak=128-153 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.taylorfrancis.com/chapters/edit/10.4324/9780203452950-18/dealing-dead|aldizkaria=Death and Disease in the Ancient City|alea=|zenbakia=|isbn=9780203452950|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=L|abizena=Bodel|urtea=1997|izenburua=Monumental Villas & Villa Monuments|orrialdeak=33|hizkuntza=en|data=|url=https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-roman-archaeology/article/abs/monumental-villas-and-villa-monuments/367966176965683BD03A196607DA240A https://www.academia.edu/2389305/Monumental_Villas_and_Villa_Monuments_1997 33 orr.|aldizkaria=Journal of Roman Archaeology|alea=|zenbakia=10|issn=|doi=10.1017/S1047759400014719 |sartze-data=2024-12-09}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=1994|izenburua=Graveyards and Groves: a study of the Lex Lucerina|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/3778499/Graveyards_and_Groves_A_Study_of_the_Lex_Lucerina_1994|aldizkaria=American Journal of Ancient History|alea=|zenbakia=|issn=|doi=10.1353/jla.2013.0004|sartze-data=2024-11-29}} * {{Erreferentzia|izena=S. E|abizena=Bond|urtea=2013|izenburua=Mortuary Workers, the Church, and the Funeral Trade in Late Antiquity|orrialdeak=131-151. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Journal of Late Antiquity|alea=1|zenbakia=6|issn=|doi=10.1353/jla.2013.0004|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=B. E|abizena=Borg|urtea=|izenburua=Painted Funerary Portraits|orrialdeak=14 or|hizkuntza=en|data=|url=https://escholarship.org/uc/item/7426178c|aldizkaria=Ucla Encyclopedia of Egyptology|alea=1|zenbakia=1|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=V|abizena=Briones Dieste|urtea=2018|izenburua=La antigua Roma y las zoonosis|orrialdeak=71-80 or|hizkuntza=es|data=|url=|aldizkaria=Revista Complutense de Ciencias Veterinarias|alea=2|zenbakia=12|issn=1988-2688|doi=https://doi.org/10.5209/rccv.60895|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=D. T|abizena=Brisbane|urtea=2007|izenburua=Childbirth in ancient Rome: from traditional folklore to obstetrics|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=ustralian and New Zealand Journal of Obstetrics and Gynaecology|alea=2|zenbakia=47|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=C|abizena=Bruun|urtea=2014|izenburua=Slaves and freed slaves|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=The Oxford Handbook of Roman Epigraphy|alea=|zenbakia=|isbn=978–0–19–533646–7|doi=https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780195336467.001.0001 |sartze-data=2024-12-07}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Cagnat|urtea=1975|izenburua=Inscriptiones Graecae ad res Romanas pertinentes|orrialdeak= |hizkuntza=la|data=|url=https://archive.org/details/inscriptionesgra0004unse/page/n7/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-89005-075-9|doi=|sartze-data=2024-12-07}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Carroll|urtea=2011|izenburua=Infant Death and Burial in Roman Italy|orrialdeak=99-120.|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=10.1017/S1047759400003329|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Carroll|urtea=2006|izenburua=Spirits of the dead: Roman funerary commemoration in Western Europe|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1093/oso/9780199291076.001.0001|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=T|abizena=Cornell |urtea=1995|izenburua=The beginnings of Rome : Italy and Rome from the Bronze Age to the Punic Wars (c. 1000–264 BC)|orrialdeak=507|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=978—0—415—-01596—7|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=D|abizena=Counts|urtea=1996|izenburua=Regum Externorum Consuetudine: The Nature and Function of Embalming in Rome|orrialdeak=189-202 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Classical Antiquity|alea=2|zenbakia=15|issn=|doi=10.2307/25011039|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Corbeill|urtea=2004|izenburua=Nature Embodied: Gesture in Ancient Rome|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/j.ctv39x7k6=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=978-0-691-18780-8|doi=|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=N|abizena=Crummy|urtea=2010|izenburua=Bears and Coins: The Iconography of Protection in Late Roman Infant Burials|orrialdeak=37-93. or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.cambridge.org/core/journals/britannia/article/bears-and-coins-the-iconography-of-protection-in-late-roman-infant-burials/79E5EC1281AEF75B623B2B2545F98EA2/share/998942654015557d06ea72351e0b087e7dffff7d|aldizkaria=Britannia|alea=|zenbakia=41|issn=0068-113X|doi=10.1017/S0068113X1000005X|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Darby|urtea=1932|izenburua=remation and Burial in the Roman Empire|orrialdeak=321-359 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=The Harvard Theological Review|alea=4|zenbakia=25|issn=|doi=10.1017/S0017816000021313|jstor=1508378|s2cid=162194875|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=V|abizena=Dasen|urtea=2011|izenburua=Childbirth and Infancy in Greek and Roman Antiquity|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=A Companion to Families in the Greek and Roman Worlds|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9781444390766.ch18|sartze-data=2024-11-28}} * {{Erreferentzia|izena=V|abizena=Dasen|urtea=2010|izenburua=Wax and Plaster Memories. Children in Elite and Non-Elite Strategies|orrialdeak=109-145. or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/3813488/Wax_and_Plaster_Memories_Children_in_Elite_and_Non_Elite_Strategies|aldizkaria=Children, Memory, and Family Identity in Roman Culture, Oxford, Oxford University Press|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=G. A. K|abizena=De Hemmer|urtea=2018|izenburua=Mortuary Rituals|orrialdeak=353-369 or|hizkuntza=en|data=|url=https://academic.oup.com/edited-volume/28032/chapter-abstract/211912281?redirectedFrom=fulltext&login=false|aldizkaria=The Oxford Handbook of Early Christian Ritual|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780198747871.001.0001|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Dowling|urtea=2004|izenburua=A Time to Regender: The Transformation of Roman Time|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.researchgate.net/publication/233668915_A_Time_to_Regender_The_Transformation_of_Roman_Time|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=10.1163/156852403322849224|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Duncan Jones|urtea=1974|izenburua=The Economy of the Roman Empire: Quantitative Studies|orrialdeak=440|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/economyofromanem0000dunc|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=521249708|doi=|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=P. T|abizena=Eden|urtea=1963|izenburua=Venus and the Cabbage|orrialdeak=448-459|hizkuntza=en|data=|url=https://philpapers.org/rec/EDEVAT-2|aldizkaria=Hermes|alea=4|zenbakia=91|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-29}} * {{Erreferentzia|izena=D. S|abizena=Erker|urtea=2011|izenburua=Gender and Roman funeral ritual|orrialdeak=40-60 or|hizkuntza=en|data=|url= https://www.academia.edu/3516239/2011_Gender_and_Roman_funeral_ritual_in_V_Hope_J_Huskinson_Hrsg_Memory_and_Mourning_in_Ancient_Rome_Oxbow_40_60 |aldizkaria=Memory and Mourning in Ancient Rome|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=H|abizena=Etcheto|urtea=2012|izenburua=Les Scipions. Famille et pouvoir à Rome à l’époque républicaine|orrialdeak=905-907 or|hizkuntza=fr|data=|url=https://www.persee.fr/doc/rea_0035-2004_2014_num_116_2_5904_t19_0905_0000_4|aldizkaria= Revue des Études Anciennes|alea=2|zenbakia=116|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Fejfer|urtea=2008|izenburua=Roman Portraits in Context|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=url=https://books.google.com/books?id=VdVMMTGDzK4C&pg=PA24|title=Roman Portraits in Context|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=978-3110209990|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Fless, F.; Moede, K|urtea=2007|izenburua=Music and Dance: Forms of Representation in Pictorial and Written Sources|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=2007|url=|aldizkaria=A Companion to Roman Religion|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch18|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=H|abizena=Flower|urtea=2006|izenburua=Ancestor Masks and Aristocratic Power in Roman Culture|orrialdeak=442|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780198150183|doi=https://doi.org/10.1093/oso/9780198150183.001.0001 |sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=S. D|abizena=Foutz|urtea=2000|izenburua=Death and the Afterlife in Greco-Roman Religion|orrialdeak=|hizkuntza=en|data=|url=http://www.theologywebsite.com/history/afterlife.shtml|aldizkaria=Theology Website|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=W. W|abizena=Fowler|urtea=1912|izenburua=Mundus Patet. 24th August, 5th October, 8th November|orrialdeak=25-33 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/295939|aldizkaria=The Journal of Roman Studies|alea=|zenbakia=2|issn=|doi=https://doi.org/10.2307/295939|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=B. W|abizena=Frier|urtea=2008|izenburua=Demography|orrialdeak=1161 or|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/the-cambridge-ancient-history-vol.-11/page/n1/mode/2up|aldizkaria=The Cambridge Ancient History XI: The High Empire, A.D. 70–192|alea=|zenbakia=XI|isbn=-13 978-0-521-26335-1 |doi=10.1111/j.1479-828X.2007.00691.x|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Gee|urtea=2008|izenburua=From Corpse to Ancestor: The Role of Tombside Dining in the Transformation of the Body in Ancient Rome|orrialdeak=59-68|hizkuntza=en|data=|url=https://searchworks.stanford.edu/view/7649677|aldizkaria=The Materiality of Death. Bodies, burials, beliefs|alea=|zenbakia=|isbn=9781407302577|doi=|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Graham, E. J. et al.|urtea=2018|izenburua="Pars Pro Toto" and Personhood in Roman Cremation Ritual: New Bioarchaeological Evidence for the Rite of "Os Resectum"|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://journals.upress.ufl.edu/bioarchaeology/article/view/816|aldizkaria=Bioarchaeology International|alea=4|zenbakia=2|issn=|doi=https://doi.org/10.5744/bi.2018.1026|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=E. J|abizena=Graham|urtea=2014|izenburua=Living through the dead|orrialdeak=|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Burial and commemoration in the Classical world, Studies in funerary archaeology|alea=|zenbakia=5|issn=|doi=10.15291/misc.602|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=E. J|abizena=Graham|urtea=2006|izenburua=The burial of the urban poor in Italy in the late Roman Republic and early Empire|orrialdeak=124 or |ISBN=1-84171-995-1|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/38283860/Graham_E_J_2006_The_burial_of_the_urban_poor_in_Italy_in_the_late_Roman_Republic_and_early_Empire_BAR_Int_Series_1565_Oxford_Archaeopress|aldizkaria=BAR Int. Series 1565|alea=|zenbakia=|isbn=1-84171-995-1 |doi=|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=E|abizena=Graham|urtea=2006b|izenburua=Discarding the Destitute: Ancient and Modern Attitudes Towards Burial Practices and Memory Preservation Amongst the Lower Classes of Rome|orrialdeak=57-72 or|hizkuntza=en|data=|url=http://trac.org.uk/pubs/trac2005/TRAC2005_57-72/|aldizkaria=Theoretical Roman Archaeology Journal|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.16995/TRAC2005_57_72|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Haensch|urtea=2007|izenburua=Inscriptions as Sources of Knowledge for Religions and Cults in the Roman World of Imperial Times|orrialdeak=176-187|hizkuntza=en|data=|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/book/10.1002/9780470690970|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780470690970|doi=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/book/10.1002/9780470690970|sartze-data=2024-12-07}} * {{Erreferentzia|izena=K|abizena=Hasegawa|urtea=2006|izenburua=The ‘Familia Urbana’ during the Early Empire|orrialdeak=115 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=ills. 28|isbn=1841718769, 9781841718767|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=W|abizena=Harris|urtea=1994|izenburua=Child-Exposure in the Roman Empire|orrialdeak=22 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/300867|aldizkaria=Society for the Promotion of Roman Studies|alea=|zenbakia=84|issn=|doi=https://doi.org/10.2307/300867|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=S|abizena=Heid|urtea=2007|izenburua=The Romanness of Roman Christianity|orrialdeak=408. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=A Companion to Roman Religion|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch28|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Heller|urtea=1932|izenburua=Burial Customs of the Romans|orrialdeak=193-197 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/4339101|aldizkaria=The Classical Weekly|alea=24|zenbakia=25|issn=|doi=10.2307/4339101|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Heskel|urtea=1994|izenburua=The World of Roman Costume|orrialdeak=272 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Wisconsin Studies in Classics|alea=|zenbakia=|isbn=0299138542, 9780299138547|doi=|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=K|abizena=Hopkins|urtea=1983|izenburua=Death and Renewal|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=II.|zenbakia=|isbn=9780511552663|doi=https://doi.org/10.1017/CBO9780511552663|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=H. W|abizena=Horsnaes|urtea=2002|izenburua=The Cultural Development in Northwestern Lucania c. 600–274 BC|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://docslib.org/doc/6264761/the-cultural-development-in-north|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=88-8265-194-0|doi=|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Humm|urtea=2004|izenburua=Le mundus et le Comitium : représentations symboliques de l’espace de la cité|orrialdeak=2-10 or|hizkuntza=fr|data=|url=https://shs.cairn.info/revue-histoire-urbaine-2004-2-page-43?lang=fr|aldizkaria=Histoire urbaine|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.3917/rhu.010.0043|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Johnson|urtea=1997|izenburua=Pagan-Christian Burial Practices of the Fourth Century: Shared Tombs?|orrialdeak=37-58 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/4116162/Pagan_Christian_Burial_Practices_of_the_Fourth_Century_Shared_Tombs|aldizkaria=Journal of Early Christian Studies|alea=|zenbakia=5|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=D. G|abizena=Kyle|urtea=2007|izenburua=Sport and Spectacle in the Ancient World|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/sportspectaclein0000kyle/page/n5/mode/2up|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=978-0-631-22970-4|doi=|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=D. G|abizena=Kyle|urtea=1998|izenburua=Spectacles of Death in Ancient Rome=|orrialdeak=288|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.es/books/about/Spectacles_of_Death_in_Ancient_Rome.html?id=1GYH63-fARUC&redir_esc=y|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0415248426, 9780415248426|doi=|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=G. B|abizena=Lavery|urtea=1971|izenburua=Cicero’s “Philarchia” and Marius|orrialdeak=133-142 or|hizkuntza=en|data=|url=http://www.jstor.org/stable/642646|aldizkaria=Greece & Rome|alea=2|zenbakia=18|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=Y|abizena=Le Bohec|urtea=2001|izenburua=The Imperial Roman Army|orrialdeak=|hizkuntza=en|data=|url=https://www.routledge.com/Imperial-Roman-Army/LeBohec/p/book/9780415222952|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-415-22295-8|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=R. G|abizena=Lewis|urtea=1993|izenburua=Aufstieg und Niedergang der römischen Welt|orrialdeak= |hizkuntza=de|data=|url=https://www.degruyter.com/serial/anrw-b/html#volumes|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=J. N|abizena=Lightstone|urtea=2007|izenburua=Roman Diaspora Judaism|orrialdeak=345-357 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=A Companion to Roman Religion|alea=25|zenbakia=|isbn=9781405129435|doi=10.1002/9780470690970|sartze-data=2024-12-07}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Linderski|urtea=1986|izenburua=Aufstieg und Niedergang der römischen Welt|orrialdeak= |hizkuntza=de|data=|url=https://www.degruyter.com/serial/anrw-b/html|aldizkaria=Wolfgang Haase|alea=3|zenbakia=16|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Lindsay|urtea=2000|izenburua=Death-pollution and funerals in the City of Rome|orrialdeak=152–173. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Death and Disease in the Ancient City|alea=|zenbakia=|isbn=9780203452950|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=I|abizena=Morris|urtea=1992|izenburua=Death-ritual and Social Structure in Classical Antiquity|orrialdeak=264|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.com/books?id=Uyrr1dqhJcAC&dq=%22The+most+famous+grave+goods+from+antiquity+must+be+Charon%27s+obols%22&pg=PA105|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0521376114, 9780521376112|doi=|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=A. L|abizena=Motto|urtea=1955|izenburua=Seneca on Death and Immortality|orrialdeak=3|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/i365862|aldizkaria=The Classical Journal|alea=4|zenbakia=50|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-26}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Muirhead, James; Clay, Agnes Muriel|urtea=1911|izenburua=Patron and Client|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.britannica.com/ |aldizkaria=Encyclopædia Britannica|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=D|abizena=Noy|urtea=2000 |izenburua=Building a Roman Funeral Pyre|orrialdeak=30-45 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Antichthon |alea=|zenbakia=34|issn=0066-4774|doi=10.1017/S0066477400001167|s2cid=148342868||sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=D|abizena=Nuzzo|urtea=2000|izenburua=Amulet and grave in late antiquity: some examples from Roman cemeteries|orrialdeak=249–255. or|hizkuntza=en|data=|url=https://api.semanticscholar.org/CorpusID:222495595|aldizkaria=Burial, Society and Context in the Roman World|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=N|abizena=Pilkington|urtea=2013|izenburua=Growing Up Roman: Infant Mortality and Reproductive Development|orrialdeak=35 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/43829415|aldizkaria=The Journal of Interdisciplinary History|alea=1|zenbakia=44|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=S|abizena=Price|urtea=1998|izenburua=Religions of Rome|orrialdeak=478|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0521316820|doi=|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=T. H|abizena=Price|urtea=1978|izenburua=Cults and Representations of the Greek Nursing Deities|orrialdeak=241 or|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.es/books/about/Kourotrophos.html?id=_tMUAAAAIAAJ&redir_esc=y|aldizkaria=Dutch Archaeological and Historical Society: Studies of the Dutch Archaeological and Historical Society|alea=|zenbakia=|isbn=9004052518, 9789004052512|doi=|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=B|abizena=Reay|urtea=2005|izenburua=Agriculture, Writing, and Cato’s Aristocratic Self-Fashioning|orrialdeak=331-361 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Classical Antiquity|alea=2|zenbakia=24|issn=|doi=https://doi.org/10.1525/ca.2005.24.2.331|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Retief, F.; Cilliers, L|urtea=2010|izenburua=Burial customs and the pollution of death in ancient Rome: procedures and paradoxes|orrialdeak=128-146 or|hizkuntza=en|data=|url= https://www.researchgate.net/publication/315097294|aldizkaria=Acta Theologica|alea=|zenbakia=|issn=|doi=DOI: 10.4314/actat.v26i2.52569|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=O. F|abizena=Robinson|urtea=1975|izenburua=he Roman Law on Burials and Burial Grounds|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=1975|url=https://www.jstor.org/stable/44026221|aldizkaria=Irish Jurist|alea=1|zenbakia=10|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-09}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Roland|urtea=1994|izenburua=Cruelty and Civilization: The Roman Game|orrialdeak=246|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780203389072|doi=doi.org/10.4324/9780203389072|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=P|abizena=Roncoroni|urtea=2001|izenburua=nterpreting Deposits: Linking Ritual with Economy|orrialdeak=152 or|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.es/books/about/Interpreting_Deposits.html?id=q6utnsIA8vcC&redir_esc=y|aldizkaria=Papers on Mediterranean Archaeology|alea=|zenbakia=|isbn=9036712971, 9789036712972|doi=|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Rüpke|urtea=2007|izenburua=Religion of the Romans|orrialdeak=350|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0745630146, 9780745630144|doi=https://doi.org/10.1017/CCO9781139025973|sartze-data=2024-11-28}} * {{Erreferentzia|izena=L|abizena=Rutgers|urtea=2013|izenburua=Cemeteries and Catacombs|orrialdeak=497-521 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=The Cambridge Companion to Ancient Rome|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1017/CCO9781139025973|sartze-data=2024-11-29}} * {{Erreferentzia|izena=M. R|abizena=Salzman|urtea=2007|izenburua=Religious ''koine'' and Religious Dissent|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=A Companion to Roman Religion|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch9|sartze-data=2024-11-26}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Scheid|urtea=2007|izenburua=Sacrifices to Gods and Ancestors|orrialdeak=264-270|hizkuntza=en|data=|url=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch19|aldizkariaA Companion to Roman Religion=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Scobie|urtea=1986|izenburua=Slums, Sanitation, and Mortality in the Roman World|orrialdeak=399-433 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Klio|alea=|zenbakia=68|issn=|doi=https://doi.org/10.1524/klio.1986.68.68.399|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=A. V|abizena=Siebert|urtea=2006 |izenburua=Os resectum|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://brill.com/edcollbook/title/7274|aldizkaria= Brill's New Pauly, Antiquity volumes|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=S. T|abizena=Stevens|urtea=1991|izenburua=Charon’s Obol and Other Coins in Ancient Funerary Practice|orrialdeak=215–229. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Phoenix|alea=3|zenbakia=45|issn=|doi=https://doi.org/10.2307/1088792|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Small, C. et al.|urtea=2007|izenburua=Excavation in the Roman Cemetery at Vagnari, in the Territory of Gravina in Puglia|orrialdeak=123-229. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Papers of the British School at Rome|alea=|zenbakia=75|issn=|doi=doi:10.1017/S0068246200003536|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=P|abizena=Southern|urtea=2006|izenburua=The Roman Army: A Social and Institutional History|orrialdeak=|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/romanarmysociali00sout_0/page/n5/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=B. S|abizena=Spaeth|urtea=1996|izenburua=The Roman goddess Ceres|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0292776934|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Spencer-Gardner|urtea=2017|izenburua=Hellenistic Influences on the Architecture of Petra: how Hellenistic Alexandria and other Ptolemaic buildings changed our understanding of Petra and its Graeco-Roman style façades|orrialdeak=10 |hizkuntza=en|data=|url=https://www.researchgate.net/publication/318305533_Hellenistic_Influences_on_the_Architecture_of_Petra_how_Hellenistic_Alexandria_and_other_Ptolemaic_buildings_changed_our_understanding_of_Petra_and_its_Graeco-Roman_style_facades|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=10.13140/RG.2.2.25053.72165|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=D|abizena=Strong|urtea=1995|izenburua=Roman Art|orrialdeak=375|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/romanart0000stro/page/n5/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-300-05293-6|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=G. S|abizena=Sumi|urtea=1997|izenburua=Power and Ritual: The Crowd at Clodius' Funeral|orrialdeak=80-102. or|hizkuntza=en|data=|url=http://www.jstor.org/stable/4436452|aldizkaria=Historia: Zeitschrift Für Alte Geschichte|alea=1|zenbakia=46|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Suter|urtea=2008|izenburua=Lament: Studies in the Ancient Mediterranean and Beyond|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780195336924|doi=https://doi.org/10.1093/oso/9780195336924.001.0001|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Taylor|urtea=2005|izenburua=Roman Oscilla: An Assessment|orrialdeak=83–105 or|hizkuntza=en|data=|url=http://www.jstor.org/stable/20167679|aldizkaria=RES: Anthropology and Aesthetics|alea=|zenbakia=48|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Taylor|urtea=2000|izenburua=Aqueduct Planning and the Law|orrialdeak=21 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/20731106/Aqueduct_Planning_and_the_Law_chapter_2_in_Public_Needs_and_Private_Pleasures_Water_Distribution_the_Tiber_River_and_the_Urban_Development_of_Ancient_Rome_|aldizkaria=Public Needs and Private Pleasures: Water Distribution, the Tiber River, and the Urban Development of Ancient Rome|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-09}} * {{Erreferentzia|izena=G|abizena=Thaniel|urtea=1973|izenburua=Lemures and Larvae|orrialdeak=182–187 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/294451|aldizkaria=The American Journal of Philology|alea=2|zenbakia=94|issn=|doi=https://doi.org/10.2307/294451|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=J. M. C|abizena=Toynbee|urtea=1971|izenburua=Death and Burial in the Roman World|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/deathburialinrom0000toyn|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Walker, S. et al|urtea=1981|izenburua=The Image of Augustus|orrialdeak=48 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=British Museum publications|alea=|zenbakia=|isbn=0714112704, 9780714112701|doi=10.1017/S0009840X00112776|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Webb|urtea=2001|izenburua=The churches and catacombs of early Christian Rome: a comprehensive guide|orrialdeak=249–252|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.com/books?id=hUN1K78QMskC&pg=PA249|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=1-902210-57-3|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=G|abizena=Webster|urtea=1998|izenburua=The Roman Imperial Army of the First and Second Centuries A.D.|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/romanimperialarm0000webs_z5y3/page/n5/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-7136-1909-0|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=T|abizena=Wiedemann|urtea=1992|izenburua=Emperors and Gladiators|orrialdeak=218|hizkuntza=en|data=|url=https://www.taylorfrancis.com/books/mono/10.4324/9780203204696/emperors-gladiators-thomas-wiedemann|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0415121647|doi=https://doi.org/10.4324/9780203204696 |sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Winkes|urtea=1969|izenburua=Imago Clipeata, Studien zu einer römischen Bildnisform|orrialdeak=265 or|hizkuntza=de|data=|url=https://books.google.es/books?id=TH7sAAAAMAAJ|aldizkaria=Natural History|alea=|zenbakia=|iscn=73300733|doi=|sartze-data=2024-12-02}} == Ikus, gainera== *(ing) ''[[:en:Mos_maiorum|Mos maiorum]]'' *(ing) [[:en:Gladiator|Gladiatore]] *(ing) [[:en:Columbarium|Columbarium]] *(ing) [[:en:Roman_festivals|Erromatar jaialdiak]] *(ing) [[:en:Lucius_Cornelius_Scipio_Barbatus|Luzio Kornelio Eszipion Bizarduna]] *(ing) [[:en:Demography of the Roman Empire § Mortality|Erromatar Inperioaren demografia eta hilkortasuna]] *(ing) [[:en:Childbirth and obstetrics in antiquity|Erditzea eta obstetrizia antzinatean]] *(ing) [[:en:Patronage_in_ancient_Rome|Patronatua Antzinako Erroman]] *(ing) [[:en:Libitina|Libitina]] *(ing) [[:en:Ludi_Apollinares|Joko Apolinarrak]] *(ing) [[:en:Ludi_Plebeii|Joko plebeioak]] *(ing) [[Toga#Varieties|Toga]] *(ing) [[:en:Greco-Roman_mysteries|Greko-erromatar misterioak]] *(ing) [[:en:Katabasis#Trip_into_the_underworld|Katabasis]] *(ing) [[:en:Collegium_(ancient_Rome)|Collegium (Antzinako Erroma)]] *(ing) [[:en:Funeral_oration_(ancient_Greece)|Hileta-otoitza (antzinako Grezia)]] *(ing) [[:en:Roman_historiography|Erromatar historiografia]] *(ing) [[:en:Sit_tibi_terra_levis|Sit tibi terra levis]] *(ing) [[:en:Roman_funerary_art|Erromatar hileta-artea]] *(eus) [[Oscillum]] *(ing) [[:en:Verism|Verismo]] *(ing) [[:en:Roman_portraiture|Erromatar erretratua]] *(ing) [[:en:Via_Nomentana|Via Nomentana]] *(ing) [[:en:Porta_Collina|Porta Collina]] *(eus) [[Erromatar sarkofago]] == Kanpo estekak == * ''CIL'' (''[https://cil.bbaw.de/en/homenavigation/the-cil/volumes Corpus Inscriptionum Latinarum]'') * ''ILS ([[iarchive:inscriptioneslat01dessuoft/page/n11/mode/2up|Inscriptiones Latinae Selectae]]).'' * ''LTUR'' ([https://archive.org/details/lexicon-topographicum-urbis-romae-suburbium-4-m-q-2006/Lexicon%20Topographicum%20Urbis%20Romae%20-%20Suburbium%202%20-%20C-F%20%282004%29/page/220/mode/2up?q=Camenae Lexicon Topographicum Urbis Romae Suburbium]) * Oxford Classical Dictionary, 4th Edition, Abbreviations List https://oxfordre.com/classics/page/3993 * [https://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/secondary/SMIGRA*/Funus.html Smith's Dictionary of Greek and Roman Antiquities, article ''Funus''] [[Kategoria: Erromatar hirigintza]] [[Kategoria: Etxebizitza]] [[Kategoria: Kutsadura]] [[Kategoria: Pobrezia]] [[Kategoria: Antzinako Erroma]] [[Kategoria:Hiletak]] [[Kategoria:Erlijioa eta heriotza]] [[Kategoria:Heriotza Europan herrialdearen arabera]] [[Kategoria:Antzinako Erromako gizartea]] {{autoritate kontrola}} {{commonskat}} oh4e28t2wv8a9t2sy2oerfdy305lequ 9999333 9998896 2024-12-14T10:54:40Z Lasterketak 49276 /* Errausketa, ehorzketa eta os resectum */ 9999333 wikitext text/x-wiki = Erromatarren hileta-praktikak = https://en.wikipedia.org/wiki/Roman_funerary_practices '''Erromatar hileta-praktikek''' [[Antzinako Erroma|antzinako erromatarren]] [[Antzinako Erromako erlijioa|erlijio-erritualak]] barne hartzen dituzte, [[Hileta|hiletekin]], [[Errausketa (hileta-ohikunea)|errausketekin]] eta [[Ehorzte|lurperatzeekin]] erlazionatutakoak. Arbasoen tradizioa (''mos maiorum'') erromatarren arauak sortzen ziren idatz gabeko kodea zen<ref group="oh">arbasoen ohitura.</ref>. Eliteko hileta-errituek, batez ere, prozesio eta laudorio publikoek, aukera ematen zioten senideei hildakoen, arbasoen eta haren familiaren bizitza eta egintzak jendaurrean ospatzeko. Batzuetan, elite politikoak festa publiko garestiak, jokoak eta ikuskizun herrikoiak ematen zituen haren familiaren hileta baten ondoren, zenduak ohoratzeko eta beren profil publikoari eta eskuzabaltasunaren ospeari eusteko. Goi mailako familiak, hileta-opari gisa, hasi ziren erromatar gladiadoreen jokoak antolatzen. [[File:Scipio-tomb.jpg|thumb|300px|[[:en:Lucius_Cornelius_Scipio_Barbatus|Luzio Kornelio Eszipion Bizardun]]aren sarkofagoa, K.a. 3. mendea]] Hileta-elizkizunak eta -gastuak, ustez, luxuari buruzko legeek mugatzen zituzten, inbidiak eta horren ondoriozko gizarte-gatazka murrizteko. Behartsuen, eta familia zabal baten laguntzarik ez zutenen bazkideentzat, gremioek edo kolegioek hileta-zerbitzuak eskaintzen zituzten<ref group="oh">Ikus ehorzketa-elkarteak</ref>. Heriotzak hileta-elizkizunera arte, hildakoak kutsaturik zituen. Horregatik hileta-elizkizunak ezinbestekoak ziren hildakoak bizien mundutik bereizteko, eta beren izpiritua [[Azpimundu (mitologia)|azpimunduari]] emateko. Hileta-elizkizuna antolatzeko, errituak egiteko eta gorpua garbitzeko profesionalak zeuden. Erroman hiletarik sinpleenak ere oso garestiak izan zitezkeen. Behartsuenak, eta gaizkile kategoria jakin batzuebn gorpuak ustel zitezkeen aire zabalean edo putzu edo ibai batean jaurtiak izan ondoren. Izurrite eta pandemia garaietan, sistema gainezkatzen zen. Erromatarren ustez, goiztiar, uste gabeko heriotza zutenek edo hileta-erritorik gabe hiltzen zirenek, biziak jazartzen zituzten [[lemureak]] gisa, alderrai eta espiritu gaiztoen moduan, harik eta [[Lemuria (jaia)|Lemuria]] jaian [[Exorzismo|exorzizaturik]] izan arte. Erromako lehen garaietan, ehorzketa eta errausketa ohiko praktikak ziren klase sozial guztien artean. Errepublikako erdiko aldian, ehorzketak ia erabat errausketa ordezkatu zuen, salbuespen nabarmen batzuekin, eta ehorzketak ohiturarik ohikoena izaten jarraitu zuen Inperioaren erdiko aldia arte, hilobiratzeak errausketa ia erabat ordezkatu zuenean. Aldaketa zabal horien arrazoi posibleak eztabaidagarria da akademikoen artean. Hasierako garai inperialean, pobreen hileta-beharrak asetzen ziren, neurri batean bederen, hildakoen errautsak gordetzen ziren hobi anitz hornituz, kolunbarioak (usotegi-hilobiak) deitzen zirenak, baina Inperioaren amaieran, eta bereziki kristau aro hasieran, Erromako katakonbetan lurperatzen ziren. Tradizioaren arabera, [[Hilerri|hilerriak]] hiri eta herrien mugetatik kanpo (''[[pomerium]]'') zeuden. Monumentu handiak eta hilobi xumeak errepideen alboetan kokatu ziren, batzuetan, "hildakoen hiri" gisa bilduta. Hilobi haietara senideek joaten ziren aldizka, hildakoari janaria eta ardoa eskaintzeko, bereziki zeremonia bereziak egiten zituzten erromatar jaietan eta hildakoaren urteurrenetan. Senideek uste zuten hileta-ospakizun egokiekin eta belaunaldiz belaunaldi erritoak gordetzen, hildakoen itzalek beren ondorengo bizidunekiko jarrera ona izango zutela. Dirudunek asko gastatzen zuten hilobietan eta oroigarrietan. Sarkofago erromatarra, esaterako, maiz artelan landuak ziren, eszena alegoriko, mitologiko, historiko edo eguneroko bizitzako erliebeez apainduta zeudelako. Hilobi batzuk oso ondo kontserbatuta daude eta haien irudiak eta inskripzioak informazio iturri garrantzitsua dira. == Hildakoen prestaketa == [[Antzinate klasikoa|Antzinate greko-erromatarrean]], hildakoen gorpuak kutsatzailetzat hartzen ziren{{sfn|Salzman|2007|p=116}}, aldi berean, arbasoekiko betebehar maitagarria (''[[pietas]]'') antzinako erromatar kulturaren oinarrizko atal bat bazen ere{{sfn|Heid|2007|p=408}}. Erromatarrek uste zuten beren hildakoekiko arduratsuak izan behar zirela izpirituak hileta-erritu egokiekin agur esatean, honela beraien mesedeak eta babesa lortuko zituzten{{sfn|Erker|2011|p=41–42.}}. Alabaina, kezkagarriak ziren ohikoa zen baino lehen, edo hileta-erritu egokirik gabe hiltzen zirenak, lemureak bilakaturik, lurrean zehar ibiliko baitziren eta bizidunak izorratuko baitzituzten mamu mendekatzaile eta arloteak bailiran<ref>Hor. ''Carm''. 1.28</ref>. [[Zizeron|Zizeronen]] ustez, hezurren gainean zohikatza bota arte, gorputza erraustu zen tokiak ez zuen izaera sakraturik hartzen<ref>Cic. ''Leg''. 2.22.57</ref>. Izan ere, erraustutako hezurren gainean lurra botatzeko edo zohikatza jartzeko erritua zen hilobia ''locus religiosus''<ref group="oh">jainkoek babesturiko tokia</ref> bihurtzeko gutxieneko baldintza. Hileta-errituak, eta ehorzketa bera, exekuzioaren ondoren zenbait kriminalari uko egin ziezaioketen. Horren arabera, ez-egite sinple horren bidez, estatuaren boterea arimak betiko kondenatzera zabal zitekeen{{sfn|Graham|2014|p=94-95.}}. Erromak heriotza-tasa handia zuen, eta gorpuak lurperatzea funtsezko betebeharra zen, askotan premiazkoa senideentzat eta agintari zibil eta erlijiosoentzat{{sfn|Bodel|2000|p=128-130.}}{{sfn|Bodel|2004|p=149-150.}}. Erkerren arabera, ekintza horrek ez zuen lotura handirik osasun publikoari eta kutsadurari buruzko nozio modernoekin, izan ere, erromatar ehorzketetako [[Heriotza antzinako Erroman|heriotzaren kutsadura]] hildakoaren gizarte-egoeraren arabera aldatzen zen. Hiri eta herrietan, esklaboen eta beste pertsona pobreen gorpuak, batzuetan, kalean botatzen zituzten ilunpean, behar bezala erabiltzearen kostua aurrezteko{{sfn|Erker |2011|p=42}}. Hilotzak, aurkitu bezain laster, ehorzleek atera eta zeremoniarik gabe lurperatzen zituzten. Eliteko gutxiengoko kideentzat zehaztutako garbiketa-erritualak, zenbait egunetan jendaurrean egon zitezkeenak, konplexuak eta zehatzak ziren. Pentsatzen zen noblezia zela, gizarte-maila guztien gainetik, baita heriotzan ere, bere ospe, garbitasun eta onespen jainkotiarra mantentzearen erantzulea{{sfn|Erker|2011|p=42, 43.}}{{sfn|Lindsay|2000|p=152–173.}}. Bodelek kaleetan gorpuak abandonatzea molestia publiko gisa deskribatzen du, baina erromatar agintariek delitu zibiltzat katalogatu zuten, simaurra edo animalien hondakinak botatzearen antzekoa, eta borroka publikoen maila berean. Hori guztia delitugileei isunak jarriz konpontzen zen, ez erlijio-kutsadura saihesteko erritu-garbiketaren bidez{{sfn|Bodel|2000|p=134.}} . === Hilkortasuna === John Bodelek kalkulatzen du 750.000 biztanleetatik, urtero 30.000 inguru hiltzen zirela Erroman, izurritearen eta pandemiaren biktimak kontuan hartu gabe{{sfn|Bodel|2000|p=129.}}. Jaiotzean, klase guztietako erromatarrek 20 eta 30 urte bitarteko bizi-itxaropena zuten: heldutasunera iritsi ziren gizon eta emakume hiritarrek espero zezaketen 50 urte edo gehiago igaro arte bizitzea, gaixotasunak eta istripuak alde batera utzita{{sfn|Frier|2008|p=788}}. Emakume ezkonduengandik seme-alabak espero zen, familiarekiko eta estatuarekiko betebehar gisa, baina erditzearen ondorioz hiltzeko arrisku berezia zuten, 1.000 jaiotzako 25 ama hiltzen baitziren<ref group="oh">Erromatarren amaren heriotza-tasa oso gutxi gorabehera kalkula daiteke antzeko testuinguru batean geroagoko erregistroekin alderatuta (kasu honetan, XVIII. mendekorekin</ref>{{sfn|Brisbane|2007|p=82–85.}}. Jaioberrien eta haur txikien artean heriotza-tasa oso altua zen: lau jaiotzetik 1 erditzean hiltzen zelako, eta 5 urte baino lehen bakarrik %50 bizi zen. Elikadura gabeziak pobreen hazkundea eta immunitatea oztopatzen zuen, esklabo edo aske izan. Bestalde, legeak baimentzen zion jaioberriaren aitari umea hiltzea "bizitzeko desegokia" bazen. Hain itxuragabeak ez zirenak, zalantzazko aitatasuna zutenak, familia txiroetan edo esklaboetan jaiotakoak, edo, besterik gabe, nahi ez zituztenak, bertan behera utzi behar ziren "jainkoek zain zitzaten". Esposizioak ez zuen estatusa aldatzen, baina aske jaiotakoak, aitak, umea abandonatzean, automatikoki galtzen zuen haienganako legezko boterea. Gainera, zaila izango zen haur abandonatu baten jatorria frogatzea. Haietatik, ume batzuk adoptatzen edo saltzen ziren esklabo bihurtzeko, baina beste asko hiltzen ziren jaso aurretik. Praktika horren inguruko jarrerak askotarikoak ziren; azkenean esposizioa legez kanpo geratu zen, baina ezkutuan jarraitu zuen{{sfn|Harris|1994|p=1-9, 12-14, 22.}}{{sfn|Pilkington|2013|p=5–21.}}. === Familiaren hileta-betebeharrak === ==== Helduak ==== Hildakoak familia izatekotan, ''[[pater familias]]''ak (familia burua) hileta ordaindu, antolatu eta zuzendu ohi zuen. Alabaina, hildakoa ''paterfamilias'' bazen, kostua ordaintzea ondarearen jaraunsleari edo oinordekoei zegokien, haien jaraunspenetik ordaintzeko; Zizeronen hitzetan, ''betebeharra diruarekin zihoan''. Hildakoa emakume ezkondua bazen, kostua bere senarrak ordaindu behar zuen, edo bere dotetik, aitarengandik emantzipaturik izanez gero{{sfn|Toynbee|1971|p=54.}}. Familia baten esklabo leial batek hileta txukuna jaso zezakeen, baita tokia ere familiaren mausoleoan, hilobian edo kolunbarioan. Gainera, inskripzio baten bidez ere gogora ahal zitzaion, baita familiaren urteroko oroitzapen-errituetan ere{{sfn|Hasegawa|2006|p=4 ff.}}. Era berean, [[liberto]] gisa hil zen emakume edo gizon bat ehortzi eta omendu zitezkeen, Antzinako Erromako patronatuko kide txikiago gisa, beren ugazabaren kontura{{sfn|Toynbee|1971|p=54, 113–116.}}{{sfn|Muirhead, James; Clay, Agnes Muriel|1911}}. ==== Haurrak ==== Tradizioak eta erlijioak ez zituzten familiak behartzen jaioberriei hileta-errituak egitera. Izena jasotzen ez zuten arte, eta aitak bere ''dies lustricus'' egunean aitortzen zituen arte (jaio eta zortzigarren egunean nesken kasuan, eta bederatzigarren egunean mutilen kasuan). Jaioberriak erritualki garbiak izatean, oinarrizko nortasun juridikoa baino ez zuten. Haien heriotzak ez zuen inor kutsatzen, eta haien izpiritua ezin zitekeen itzal lurtar gaizto bihurtu{{sfn|Dasen|2011|p=292–307.}}<ref>[https://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Plutarch/Moralia/Roman_Questions*/E.html#102 Plut. ''Mor''. ''Quaest. Rom.'', 102]; [https://penelope.uchicago.edu/Thayer/L/Roman/Texts/Macrobius/Saturnalia/1*.html Macrob. ''Sat.'' 1.16.36.]</ref>; ez zuten, beraz, hileta-errito garbitzailerik behar. Lau egun bete baino lehenago hiltzen zirenak ia edozein lekutan lurpera zitezkeen. Adinduagoak, aldiz, ''pomerium''aren barruan (hiri edo herriaren muga errituala) lurperatu zitezkeen, sarritan etxeen barruan, edo bere familia biologikoaren etxearen teilatu-hegalen azpian (''suggrundarium''). Greziar eta erromatar idazleen arabera, haurrek poliki-poliki lortzen zuten nortasun osoa, baina diziplina eta irakaspen zainduaren bidez{{sfn|Dasen|2011|p=293–294.}}<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Plat.+Laws+7.808&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0166 Pl. ''Leg''. 7.808D]</ref>. Haien erritu-garbitasunak nerabezaroa hasi arte irauten zuen, maila batean, mutikoaren lehen bizarrak eta neskatoaren menarkiak seinalatua. Plutarkok, bere alaba txikiaren heriotzaren aurrean jarrera estoikoa hartu zuenak, zioenez, jaio eta astebetera zilbor-hestea zimeldu eta atera arte, jaioberria gehiago landarea zen animalia baino; jaiotzean hiltzen bazen, galdutako potentzialak eragindako tristura guztiz naturala zen, baina dolua neurritsua izan behar zen{{sfn|Dasen|2011|p=307–308.}}{{sfn|Carroll|2011|p=99–120.}}. === Estatuaren erantzukizuna === Zizeronek hileta eta errituen hornikuntza betebehar natural gisa deskribatu zuen, giza zaintzaren eta duintasunaren nozio unibertsalekin bat zetorrena<ref>[http://www.thelatinlibrary.com/cicero/leg2.shtml#22 Cic. ''Leg''. 2.22.55]</ref>. Herriari edo estatuari zerbitzu berezia eman ziotenei, beren karrera militar, zibila edo aliatu gisa, hileta estatuaren kontura egiteko proposamena egiten zitzaien (''funus publicum''). Batzuetan, oinordekoak publikoki ohorea aitortu arren, ukatzen zuen estatuak gastuak bere gain hartzea. Honela, familiak herriarekiko eta estatuarekiko zuen etengabeko eskuzabaltasunaren erakutsi nahi zuen{{sfn|Toynbee|1971|p=55–56.}}. Estatuak hileta- eta ehorzketa-praktiken zenbait alderdi publiko eta pribatutan esku hartzen zuen. Oihartzun publiko handiko zenbait hildakoren kasuan, espero zen biztanleria osoak dolu ofiziala gordetzea aldi jakin batean. Luxuari buruzko legeak, gastua murrizteko eta aberastasun, pribilegio eta emozio handiegiak erakusteko diseinatuak, askotan eliteak baztertu edo saihesten zituen. Gehiegizko dolu-erakustaldiak (intentsitate, kostu edo iraupen handiegikoak) ofizialki gaizki ikusita zeuden, baita hileta-piretarako aizkoraz amaitutako egurra erabiltzea ere. Horretaz gain, hildakoaren errautsen gainean ardoa zipriztintzearen aspaldiko ohitura debekatu zen<ref>[https://www.thelatinlibrary.com/justinian/digest11.shtml ''Dig.'' 11.7.0.]</ref>. Beste muturrean, pertsona batzuk hileta zerbitzuen zama eta gastuak legez saihesten saiatzen ziren, epaitegien bitartez, edo senide edo esklabo baten heriotzagatiko kostu oinarrizkoenak legez kanpo saihesten, gorpua kalera botatzeagatik isun bat jasotzera arriskatuz. Bodelen kalkuluen arabera, urtero 1.500 gorpu inguru uzten zituzten Erromako kaleetan, epidemien biktimak kontuan hartu gabe. Gorpuak kendu eta lurperatzeko ardura zuten gobernuak kontratatutako hileta-enpresariek eta tenplu, santutegi, eraikin publiko eta kaleen mantenua gainbegiratzen zuten edilek eta magistratuek. [[Dion Kasio|Dion Kasiok]] zioenez, 2.000 pertsona hil zirela egunero Erroman K.o. 189. urteko izurri agerraldian. Eta [[Suetonio|Suetoniok]], [[Neron|Neronen]] erregealdiko udazkenean, 30.000 pertsona hil ziren Erroman izurritearen ondorioz. Ez dago jakiterik ehorzketa-enpresaburuek edo zinegotziek nola kudea zitzaketen horrenbeste hildako{{sfn|Bodel|2000|p=128–129.}}. == Ehorztetxeko langileak == Ehorzleek (''dissignatores'' edo ''libitinarii'') hileta-zerbitzu eta hilotzak erretiratzeko zerbitzu ugari ematen zituzten, herritar gehienentzat degradatzailetzat edo erritualki ezpurutzat jotzen zirenak. Horiek hilobiak induskatzea, egur metak eraikitzea, gorpuak lekuz aldatzea eta janztea, hildakoei kosmetikoak aplikatzea, heriotzaren zurbiltasuna disimulatzeko eta prozesioa, [[Errausketa (hileta-ohikunea)|kremazioa]] eta [[Ehorzte|ehorzketa]] antolatzea barne hartzen zuten. Zeregin horietako bakoitza lanbidearen barruko espezialitate bat zen. Era berean, ehorzle espezializatuak kontrata zitezkeen esklaboak torturatu, jipoitu edo gurutziltzatzeko, exekuzioak egiteko eta gorpuak exekuzio-tokitik lurperatze-leku bateraino eramateko{{sfn|Bodel|2004 |p=150–156.}}. [[Pozzuoli|Puteoli]] hirian, K.a. 100-50 urte inguruan, hileta-enpresariak ere hiriko borrero funtzioa betetzen zuen. Bera eta bere 32 langile iraunkorrak udal mugatik kanpo bizi ziren, eta hirian euren lanbideak aurrera eramateko bakarrik sar zitezkeen, milia bakoitzeko tarifa jakin bat kobratzen zuten, ekipoaren alokairuaz edo erosketaz eta beharrezko zerbitzuez gain. [[Dekurioi|Dekurioien]] (bertako magistratuak, hiriko senatuko kideak) hiletak premiazkoenak ziren, eta ondoren, goiztiarra hildako gazteen hiletak. Haien heriotzak, kezka publikoa ez izan arren, larrienak ziren. Zenbait zerbitzu ordainketa gehigarririk gabe eman behar ziren, lehentasun-ordena zehatz bati jarraituz. Kalean abandonatutako esklabo-gorpu oro berehala kendu behar zen, dolurik edo hileta-erritorik gabe, eta esklaboaren jabeak, antzemanez gero, 60 [[Sestertzio|sesterzioko]] isuna ordaindu behar zion udalari. Urkatutako suiziden gorpuak, jainkoentzat bereziki iraingarriak zirenez, aurkikuntzaren ondorengo orduan atera behar ziren, dolurik eta hileta-erriturik gabe. Horretan [[gurutziltzaketa]]ren antz handia zuen, esklabo, bidelapurrentzat, eta legez kanpoko herritarrentzat gordetako heriotza-zigorraren modu umiliagarria baitzen{{sfn|Bodel|2004|p=166.}} Nahiz eta hiri guztiek ez zuten hileta-enpresa profesionalik beren nomina publikoan, suposatzen da Erroman, Puteolin bezala, funtzionatuko zela{{sfn|Erker |2011|p=41-42.}}. [[Dekurioi|Dekurioien]] (bertako magistratuak, hiriko senatuko kideak) hiletak premiazkoenak ziren, eta ondoren, goiztiarra hildako gazteen hiletak. . Leku batetik bestera erregulazioan aldeak zeuden; adibidez, [[Marko Valerio Martzial|Martzialek]] deskribatzen du tatuatutako langileak gauez erabili zirela hilotz-eramaile gisa Erroman; Puteolin, berariaz baztertuta zeuden{{sfn|Bodel|2004 |p= 147–148.}}<ref>[https://www.tertullian.org/fathers/martial_epigrams_book08.htm Martzial ''Ep''. 8.75.]</ref>. === Eskilinoko ehorz-langileak === Erroma hiriko ehorztetxe ofizialen egoitzaren bat [[Eskilino]] muinoan zegoen, non K.a. 300. urtearen inguruan, Libitinako zuhaizti sakratuko tenplu bat Venus Libitinari eskainia izan baitzen, hileta eta ehorztetxeetako jainkosa zaindari gisa<ref>Hor. ''Epist.'' 1.7.6f.; Sen.''Ben.'' 6.38.4</ref>{{sfn|Rüpke|2007|p=235.}}{{sfn|Eden|1963|p=457.}}. [[Varron]]<nowiki/>ek ere ''lubendo libido, libidinosus ac Venus Libentina et Libitina'' hitzak erabili zituen<ref>[https://latin.packhum.org/loc/684/1/0#26 Varro ''Lig''. 6.47.1.]</ref>. Eskilinoan Venusen presentzia frogatuak, dirudienez, sexuaren, pasioaren eta heriotzaren arteko lotura oso erromatarra azpimarratzen du{{sfn|Bodel|2000|p=134.}}. Dirudienez, Libitinak ez zuen kultu independenterik izan, ezta santutegirik, eta gurtzailerik ere; litekeena da bere izena ''libitinarii ''edo hileta-langileen izenean jatorria izatea. Bizitzaren azken bidaia antolatzea ''libitinaria'' izenekoen monopolioa zen. Negozioaren onuradunak ez zuen fisikoki lan egiten, baizik eta berak kontratatutako langileek. Puteolin, legeak eskatzen zuen enpresak gutxienez, 32 langile izan behar zituela, 20 eta 50 urte bitartekoak eta desgaitasunik gabekoak. Edozein hiritarren gorpua prestatzeko eta ondorengo garraioa eta ehorzketa kudeatzeko eskubide esklusiboaren truke, hileta-hornitzaileak ere behartuta zeuden hiritik ateratzeko, gehienez jota egun bateko epean, erreklamatu gabeko giza gorpuak eta agerian zeudenen animalien gorpuzkiak. Kontzesioari lotutako beste betebehar bat zen magistratuek agindutako heriotza-zigorrak betetzea, eta esklaboak torturatzea, horretarako «beharra» sortzen zen bakoitzean{{sfn|Rutgers|2013|p=518-519.}}. Hileta-enpresariekin, hileta-elizkizunekin, hilkutxekin (Libitina oheak) eta heriotzarekin berarekin zerikusia zuen guztia izendatzeko [[metonimia]] bat ere izan liteke. Eskilinoak K.a. I. mendean ''puticuli'' (putzu txikiak) deituriko hobiak zituen, harrobi zaharren balizko aztarnak, batzuetan behartsuen gorpuak, animalien hezurrak eta etxeko hondakinak botatzeko zabortegi gisa balio zutenak. Muinoa, iraganean, antzinako nekropoli aristokratiko baten kokalekua izan zen, lehen aldiz K.a. IX. mende inguruan erabilia eta gero hiriaren hazkundeak estalia. Usadio zahar hori gorabehera, badirudi Eskilinoa ez zela ''locus religiosus'' bat izan, ''locus publicus'' bat baizik, leku arrunta, publikoa, nahiz eta nabarmenki desatsegina eta kirastua izan<ref group="oh">Usain eta lurrun toxikoen jainkosak, ''Mefitisek'', santutegi bat zuen Eskilinoan.</ref>. [[Erromatar Errepublika|Erromatar Errepublikaren]] amaiera aldera, Eskilinoko atearen kanpoaldeko eremua zabortegi gisa erabiltzen zen exekutatutako kriminalen eta gurutziltzatutako esklaboen gorpuentzat. Lehenengoak, gorriz jantzitako ehorztetxeko langileek bertan abandonatzen zituzten edo beste leku batetik hartaraino, kako batez arrastaka eramaten zituzten, txoriek eta piztiek jan zitzaten. Esklaboen gorpuak gurutzeetan usteltzen uzten zituzten. ''Libitinarii''-en (''dissignatores'') goiko mailek, hileta-errituak hartu, antolatu eta zuzentzen zituztenek, arropa beltz bereizgarriak zeramatzaten, kapela beltz bat barne. Langile horiek gorpuekin harreman zuzena bazuten ere, ez zeuden oso kutsatuta eta ez ziren horren kutsatzaileak ere. Hala ere, aldi berean borreroak eta ehorzleak zirenez, saihestu egin behar zen haiekin kasualitatez topo egitea, batez ere gorpu bat arrastaka zeramatenean edo garraiatzen zutenean. Apaizek arrisku berezia zuten horrelako kutsadurarekin, bereziki Jupiterrenak. Hori zela eta, beren lanetan zihoazen gorpu-eramaileek kanpai bat jotzera behartuta zeuden haien hurbilketaz ohartarazteko{{sfn|Bodel|2000|p=136, 144.}}{{sfn|Bodel|2014|p=178–179.}}. Eskilinoko ehorztetxeetan tasa bat ordaintzen zen heriotzaren ziurtagiriagatik, «oinordetza-zerga» moduko bat, estatuaren zenbait festa finantzatzeko, horien artean [[Parentalia|''Parentalia''ren]] zati bat, ''Ludi Apollinarrak'' eta ''Ludi Plebeii'' bezalako joko sakratuak{{sfn|Bodel|1994|p=20–29.}}. Ehorzketa-enpresariaren lanbidea garbitzailea eta zikina zen aldi berean, lanbide beharrezkoa eta doilorra, odolarekin eta heriotzarekin nahasten zena. Kontratistentzat, ziurrenik, oso errentagarria zen{{sfn|Bodel|2000|p=139-140.}}. == Ehorzketa-elkarteak eta ehorzketa-dirulaguntzak == Ehorzketa-elkarteak Erromako agintari zibilek onartutako finantzaketa pribatuko eta antolatutako elkarte bakanen artean zeuden, bestela edozein erakunde pribatuk ''statu quo''aren aurka konspiratzen zuela susmatzeko joera zuten{{sfn|Graham|2006|p=4ff}}{{sfn|Carroll|2006|p=45-46.}}. Lanuvium hiri oparoan, [[Diana (mitologia)|Diana]] eta [[Antinoo (mitologia)|Antinoo]]<nowiki/>ren gurtzaileak izeneko hileta-elkartea zegoen, K.o. 133. urtean sortua, eta patroi batek, tokiko magistratu zibil aberats batek zuzendu, gainbegiratu eta finantzatua. Erakundearen estatutuek hileta- eta ehorzketa-errituak bermatzen zituzten, edo gutxienez monumentu bat eta irudi bat ([[zenotafio]]) hildakoaren izpiritua irudikatzeko edo gordetzeko, hileta oso baten baliokide legitimoa, gorpua falta bazen. Hileta-gastuak harpidetzak egunean egotearen baldintzapean estalita zeuden, gainera, beharrezkoa zen kideak elkartearen, bere babesle jainkotiar eta lurtarren eta bere funtzionarioen arauak errespetatu izana. Ez zegoen inolako ordainik suizidioengatik, eta bileretako jokabide "iskanbilatsu edo errebeldea" isunekin zigortzen zen. Bazkideek 100 sestertzioko (HS) afiliazio-kuota moduan ordaintzen zuten, eta beste 1,25 HS hilero, "ardo oneko" anfora batez gain. Urtero, sei jai zeuden, jainkotiar eta lurtar patroiei eskainiak, Domus Augusta inperiala barne (kasu honetan, [[Hadriano]], bere familia eta hildako maitalea, [[Antinoo]] jainkotiarra). Maila txikiagoko funtzionario eta exekutiboak beren taldekideen artean hautatzen zituzten. Kotizazioak sei hilabetez atzeratzen baziren, emandako guztia galtzen zuen afiliatuak. Esklaboek bat egin zezaketen, ugazabaren baimenarekin, eta, beste kide guztiak bezala, aukeratuak izan zitezkeen denbora mugatuko karguetarako{{sfn|Bendlin|2011|p= 213–217, 222–223, 244–245 ff}}. Horrelako ehorz-elkarteak antolatuak zeuden hiletetan eta beste behar sozial batzuetan zerbitzuak emateko haien nominan profesio bereziak baitzituzten, hala nola, ehorzleak, hilobi induskatzaileak, gladiadoreak, harakinak eta borreroak, zeinak kutsatuta baitzeuden odola eta heriotzarekin erlazionaturik egoteagatik. Hori zela eta, ''infames'' gisa leporatuak izatean, hiritar eskubideak murrizturik zituzten<ref group="oh">Arrazoiren batengatik, Errepublikaren amaieratik aurrera, beste 'infame' batzuk, ehorztetxeak, enkantegileak eta pregoilariak barne, bizitza politiko aktibotik baztertuak izan zirenak beren lanbidean zihardutela, erabateko hiritartasunera itzul zitezkeen beren lanbidea utziz gero</ref>. ''Infamia'' jasaten zuten beste lanbide batzuk, arrazoi oso ezberdinengatik bazen ere, aktore eta artistak zeuden{{sfn|Bodel|2004|p=149-150.}}. [[Nerva]] enperadoreak, ustez, 250 HSko diru-laguntza eman zuen hiriko [[Plebe|plebearen]] hiletetarako (klaserik baxuena hiritarren artean), agian bere agintaldi laburrean (K.o. 96-98) herriaren babesa lortzeko ahaleginean{{sfn|Hopkins|1983|p=211.}}. Lanuvioko Diana eta Antinooren adoratzaileek hildakoen oinordekoei 250 HS ematen zizkieten jaia eta hileta duin bat eta monumentu ez oso landu bat ordaintzeko. Puteolin, Errepublikaren aro berantiarraren hasieran, oinarrizko hileta batek 100 HS inguru balio zuen. Hileta-elkarte baten ordainketarik handiena 2.000 HS izan zen, testuinguru militar batean. Hileta gehienetan, hileta-elkarteak gastu batzuk bakarrik estaltzen zituen<ref>''CIL'' 8.2557</ref>. Gainerakoa, batez ere lurperatze-lekuaren eta hilobiaren kostua, oinordekoek, familiek eta dohaintza ez-ofizialek ordaindu behar zuten{{sfn|Bendlin|2011|p=255–256.}}. Lanuviumen, 50 HS gehiago banatzen ziren errausketetan laguntzeko. Hileta-elizkizunetan jende asko biltzea garrantzitsua zen ondo islatzen zuelako hildakoaren munta. Hileterako lortutako 250 HSek pertsona bati urtebetez eutsi leizaiokete{{sfn|Duncan Jones|1974|p=131.}}<ref>''CIL'' 14.2112 = ''ILS'' 7212</ref>. [[Konstantino I.a Handia|Konstantinok]] diruz lagundu zituen Konstantinoplako ehorztetxeak, ehorzleak eta hilkutxa (''lecticarii'') zeramatenak. Hori doako hileta-zerbitzu pobreei eskaintzeko proiektu baten parte zen{{sfn|Bodel|2004|p=147.}}. Ondorengo enperadoreek sistema zabaldu zuten Elizaren zuzendaritzapean, kristau guztientzat doako hiletak eta ehorzketak eskainiz, heretikoak salbu{{sfn|Bond|2013|p=135–136.}}. Zenbait kasutan, ordea, ehorzketa-espazioak ehorzleek erosi eta saldu zituzten merkantzia gisa{{sfn|Rutgers|2013|p=518}}. == Hiletak == === Heriotza iragartzea === Elitearen hiletetan, hildakoaren gorpua bere familiaren etxean egon zitekeen zenbait egunez, hileta antolatzen zuten bitartean. Hildakoa sozialki nabarmena bazen, aldarrikari batek iragartzen zuen heriotza, foroan edo beste espazio publiko jendetsu batean. Familiak etxeko ateak ixten zituen doluaren seinale moduan, eta altzifre-adarrak jartzen zituen sarreratik kanpo, guztiei heriotz-kutsaduraren arriskuan zeudela ohartarazteko, batez ere ''pontifex maximus''i{{sfn|Flower|2006|p=92.}}. Familiak bederatzi eguneko dolu-aldian eteten zituen eguneroko errutinak, eta aldi horretan ukiezintzat jotzen zituztenez, beren komunitatetik isolatu behar ziren heriotzarekin izandako kontaktuaren ondorioz. Epe horretan, ezin zuten beren burua garbitu, ezta jainkoei sakrifiziorik eskaini ere{{sfn|Erker|2011|p=40}}. === Gorpuaren prestaketa === Pertsona bat etxean hiltzean, senide eta lagun minak heriotza-ohearen inguruan biltzen ziren. Egoerak uzten bazioten, ahaide hurbilenak azken musu batekin errazten zuen izpiritua gorputzetik bereiztea, arima arnasarekin parekatzen zuen sinesmen baten arabera, eta gero begiak ixten zizkion. Ondoren, senitartekoen kexuak hasten ziren, emakumeek haien aurpegia harramazkatzen zituzten odola<ref group="oh">Ohiko egoera hori eliteak ez zuen begi onez ikusten, eta, beraz, debekatutako hileta-jardunen zerrenda batean sartu zuten bai Hamabi Taulen Legeetan, bai Lege Suntuarioan. Auhendari asko kontratatutako profesionalak izan zitezkeen</ref> egin arte, eta hildakoari bere izenez deitzen zioten hileta-zeremonia osoan{{sfn|Erker|2011|p=41-42.}} . Familiak lurperatzaile bati eta bere langileei uzten zien hilotza ukitzea eta manipulatzea, haien lanbideengatik beti ezpuruak zirelako. Gizonezkoek ez zuten gorputza ukitzen; aitzitik, emakumezko ahaideek lurrean uzten zuten, garbitzen eta gantzutzen hilkutxan jarri aurretik{{sfn|Erker|2011|p=41, 42.}}. Gorputza lurrean jartzea jaiotzaren antzeko errituala zen, haurra lur biluziaren gainean jarria izan zenean{{sfn|Corbeill|2004|p=91.}}. [[File:Roman memorial stone to Valeria Prisca, Mid-second century AD, World Museum Liverpool.jpg|thumb|300 px|left|K.o. II. mendeko erromatar oroimenezko harria: ''Valeria Prisca, Marcusen alaba, 23 urtez alaitu zuena. Amak alabarentzat egin zuen hau'']] Atsekabetuek egokierarako eta beren posiziorako janzkera egokia erabiltzea espero zen; elitearen gizonezkoek ''toga pulla'' (toga ilun bat, hiletetarako erreserbatua) erabil zezaketen. Toga zuri soil bat ere onargarria zen, baina ''toga praetexta'' bat zutenek buelta eman ziezaioketen beren zerrenda morea ezkutatzeko<ref group="oh">Toga zuri soil bat ere onargarria zen; "toga praetexta" bat zutenek buelta eman ziezaioketen beren zerrenda morea ezkutatzeko</ref>{{sfn|Flower|2006|p=102.}}{{sfn|Heskel|1994|p=141–142}}<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.02.0014:text=Vat.:chapter=12&highlight=toga%2Cpulla Cic. ''Vat''. 12.30]</ref>. Hildakoa gizonezkoa eta hiritarra bazen, bere toga janzten zuen; magistratura lortu izan balu, maila horretarako zegokion toga erabiltzen zuen; eta bizirik zegoela koroa bat irabazi bazuen, hori erabiltzen zuen heriotzan{{sfn|Toynbee|1971|p=43-44.}}. Erlijio misteriotsuetako iniziaturikoen ehorzketan koroak ere aurkitzen dira<ref>[http://khazarzar.skeptik.net/books/octaviul.htm Min. Fel. ''Oct.'' 28.3-4.]</ref>{{sfn|Johnson|1997|p=45.}}. Gorputza hileta-ohe baten gainean jartzen zen, jarrera errealistan, jangelako eserleku batean etzanda balego bezala, eta han, ''libitarii''ek beren zurbiltasun hilgarria kosmetikoekin disimulatzen zuten. Zazpi egunez edo gehiagoz, familiaren [[Domus|etxeko atarian]] zegoen, oinak aterantz begira zituela.{{sfn|Toynbee|1971|p=44.}}{{sfn|Heller|1932|p=195.}}. Apartamentu-eraikinetan (''insulae'') bizi ziren Erromako biztanle gehienei zegokienez, eta landa-inguruneetan bizi zirenei ere, ezer gutxi dakigu haiei buruz. Hala ere, elitearen praktikak hobeto dokumentatuta daude, nahiz eta ziurrenik idealizatuak izan{{sfn|Erker|2011|p=41.}}. Zizeronek idatzi zuen jende arrunt gehienentzat, heriotzaren eta gorputzak ezabatzearen arteko denbora 24 ordu baino gutxiagokoa zela, ia ez zegoela gorpua ikusgai jartzeko edo bestelako zeremonia luzeetarako denborarik izan<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Cic.+Clu.+27&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0010 Cic. ''Clu''. 27]</ref>. Baltsamatzea ezohikotzat hartzen zen, batez ere egiptoar praktika, baina kasu batzuk aipatzen dira latinezko literaturan eta beste batzuk arkeologikoki baieztatuta daude Inperioko garaian Galian ere. Toynbeek espekulatzen du horietako asko [[Isis]] eta [[Serapis]] apaiz egiptoarren lana izan zitezkeela, kontserbazio-modu hau nahiago zuten bezero edo pertsonentzat{{sfn|Toynbee|1971|p=39, 41–42.}}. Elitearen hileta-elizkizunek konponketa konplexuak behar zituzten, eta denbora luzez gorputza zaindu egin behar zen ehorzketarako edo errausketarako. [[Neron]] enperadoreak bere emazte zena, [[Popea Sabina|Popea]], erromatar jainkosa gisa sustatu zuen jainkotiar ohoreekin estatuaren kontura, baina tradizioa eta konbentzio inperialak hautsi zituen baltsamatzean eta lurperatzean, erraustearen ordez{{sfn|Heller|1932|p=194.}}{{sfn|Counts|1996|p=189-202.}}. ==== Karonteren oboloa ==== Karonteren oboloa hildakoaren ahoan edo gainean jarritako txanpon bat zen<ref group="oh">Antzinako iturri greziar edo latindar batek ere ez du esaten begietan txanponik ipintzen zirenik; ebidentzia arkeologikoaren arabera, ahoan edo ahoaren gainean, edo eskuaren ondoan jartzen ziren, baina, oso gutxitan hilobian. Alabaina, begietan txanponak jartzea nahiko arraroa zen</ref>. Ohitura, iturri literarioetan jasota dago eta arkeologiak egiaztatzen du. Dirudienez, usadio hori Erromara inportatu zen Greziatik, erlijio misteriotsuekin egin zen moduan, salbazioa edo beste bizitzarako igarobide berezi bat agintzen zutenak. Ohitura [[Karon|Karonteren]] mitoak azaltzen du, hilberrien arimak uraren bidez (laku, ibai edo zingira baten bitartez) garraiatzen zituen txalupariak, mundua eta azpimundua bizidunak bereizten zituenak. Txanpona zen garraioaren ordainketa, baina [[Luziano Samosatakoa|Luzianoren]] ustez, heriotza saihesteko, besterik gabe, ez zen tarifa ordaindu behar. [[Apuleio|Apuleioren]] [[Urrezko astoa|Metamorfosiaren]] [[Kupido]] eta [[Psike (mitologia)|Psike]] istorioan, Luzio, salbazioaren bila, Isisen misterioetan hasten da. Psiquek (Arima) bi txanpon daramatza behealdeko bidaian. Bigarrena itzulera ziurtatzeko da, berpizkunde sinbolikoa balitz bezala. Mendebaldeko Erromatar Inperio osoan nabaria da Karonteren oboloa, kristau arora arte, baina ohitura hori ez zuten inoiz eta inon denek egin, ezta era uniformean ere{{sfn|Morris|1992|p=106.}}{{sfn|Stevens|1991|p=215–229.}}. == Hileta-prozesioa == Tradizionalki gauez egiten ziren hiletak behartsuentzat eta gazte hiltzen zirenentzat, «zegokien baino lehenago», baina ez dirudi arau zorrotzik izan elite edo klase ertaineko hileta garaiari edo iraupenari buruz. [[Juliano (enperadorea)|Juliano apostata]] enperadoreak praktika erlijioso tradizionala berreskuratzen saiatuz, agindu zuen hileta guztiak egunsentia baino lehen ospatzea. Hau, tradizionala izateaz gain, jendez betetako kaleetan kutsaduragatik hiltzeko aukerak murriztuko zituelako. Horretaz gain, gaineratu zuen jainkoek, hilezkorrak zirenez, hilotzak guztiz iraingarriak aurkituko zituztela, eta tenpluetako ateak gauez itxita eta egunez irekita zeudenez, jainkoek uko egin ziezaioketela hileta-prozesioak egun argiz tenpluko esparruetatik igarotzen ikusteari. Gainera, gaueko hiletak heriotzaren ideiarekin bat zetozela ere pentsatu zuen, "azken amets" gisa. Litekeena da haren ediktua kristauentzat ere zuzendua izatea, egunez ehorzketak nahiago zituztelako eta ez zutelako usten gorpuek kutsatuko zutenik{{sfn|Heller|1932|p=195.}}. Ediktu honen aurretik, hileta batzuk egunez eta beste batzuk gauez ospatzen ziren. Gaueko hileta batzuetan gorpuak, andariak, pirogileak eta ehorzleek bakarrik parte hartzen zuten. Gehienek ordu gutxi iraungo zuten; baina estatus handiko hiletak, oso ugariak ez ziren arren, hainbat egunetan egin ohi ziren. Augusto hil ondoren, bere familiaren [[Nola]]ko villan, bere gorpua Erromako errausketa gunera eraman zuten bertako senatari, [[Ekiteak|ekites]] eta pretorioen erreleboek hainbat gauetan zehar. Prozesioak herriko basiliketan atseden hartzen zuen egunean zehar, antza denez, eguneko beroa ekiditeko{{sfn|Toynbee|1971|p=46, 58.}}. Augustoren hileta begirune eta neurrizko eredua izan zen, baina, oro har, hileta publikoak aukera bikainak ziren minduak antzerkigintzaren bitartez beren burua sustatzeko. Pertsona ospetsuen hiletara jendetza handia joaten zen. Herritar nabarmenek eta enperadore gehienek luxuzko legeak baztertzen zituzten. Errepublikaren amaiera aldera, diru publikoz finantzatutako hileta bat eskaini zioten [[Luzio Kornelio Sila|Sila]] diktadoreari. Haren hiletan zaldizko eta oinezko soldadu, magistratu eta herritar arrunt ugari bildu ziren, eta gorpua urrezko ohatze batean garraiatu zuten, urrezko bi mila koro eramateaz gain, bere bizitzan izandako lorpenak ere irudikatu zituzten{{sfn|Toynbee|1971|p=55.}}. Eliteko hileta-prozesio horietan, kontratatutako aktoreek edo haien senideek familiaren arbasoen erretratuak edo maskarak eraman zituzten, iturri garaikideetan "aurpegi", "irudi" edo "maskarak" gisa deskribatuta, baina zaila da jakitea maskarak bizirik edo hil ondoren egin ziren. Pertsona bakoitzak kargu publikoak bete zituen arbaso bat ordezkatzen zuen, eta, bizirik zegoenean bezala, aurretik [[liktor]] bat zeraman. Praktikak aldi edo familiaren arabera alda zitezkeen, iturriek ez baitute informazio koherenterik ematen{{sfn|Walker, S. et al|1981|p=9–10.}}. Plinio Zaharrak antzinako irudi horien erakusketak deskribatu zituen etxe aristokratikoetan, baita hileta publikoetan nola erabiltzen zituzten ere<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Plin.+Nat.+35.4&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0137 Plin''. HN'', 35, 4–11]</ref>{{sfn|Winkes|1969|p=481-484.}}<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Plb.+6.53&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0234 Polyb. 6.53-54]</ref>. Posible zenean, hilkutxa familiaren gizonezkoek eramaten zuten, lagun minek, edo jabearekiko azken betebeharra betetzen zuten esklabo liberatuek. Hileta-irudietan lau eta zortzi eramaile artean agertzen dira{{sfn|Toynbee|1971|p=46, 58.}}. Hileta-''collegiae''tan musikariak zeuden, non txirulek paper garrantzitsua eta emozionalki eraginkorra betetzen baitzuten, baina hiletetan erabilitako instrumentu hauen kopurua luxuzko legeek mugatzen zuten{{sfn|Fless, F.; Moede, K|2007|p=252.}}. [[Horazio|Horaziok]] hiletetan tuba erromatarraren eta adarraren erabilera aipatzen du, tronpetaren antzekoak diren brontzezko bi instrumentu<ref>[https://latin.packhum.org/loc/893/4/5/2042-2046@1#5 Hor. ''Sat''. 1.6.44]</ref>. Sozialki gailendu ziren gizabanakoentzat, eta beren hileta egindako zerbitzu publikoagatik estatuaren funtsekin finantzatu zutenentzat, [[Erromako foroa]]<nowiki/>ren [[Rostra|rostratik]] panegiriko bat esaten zuten{{sfn|Sumi|1997|p=96.}}, baina hileta pribatu batean, goraipamena hilobiaren ondoan ematen zuten. === Laudorioa === Hileta-gorazarrea (''laudatio funebris'') [[Oratoria|hitzaldi formala]] edo panegiriko bat zen, hildakoen laudorioan. Hileta erromatarretan beste hitzaldia kantua zen (''nenia''), biak, normalean, emakumeek interpretaturik. Dolua zeuden bitarteaan, gizonek intziri duin batez (''gemitus'') adieraz zezaketen beren samina; beste edozer gauza desegokitzat jotzen zen{{sfn|Suter|2008|p=258.}}{{sfn|Erker|2011|p=45–46.}}. [[File:Sarcophagus Crotone Musei Capitolini MC2783.jpg|thumb|300px|Hildakoaren bizitzaren etapak irudikatzen dituen sarkofago baten erliebe-zatia: erlijio-hastapena, soldadutza eta ezkontza (K.o. II. mendearen erdialdea).]] Praktika horiek familia nobleekin lotuta daude, baina pertsona arrunten hiletetan esandakoa ez da erregistratu. Erroman oratoria publikoa gizonek bakarrik egiten bazuten ere, eliteko emakume bat ere laudorio publiko batekin ohoratu zitekeen, nahiz eta hori ohikoa ez izan{{sfn|Erker|2011|p=49–51.}}. Familiarik ospetsuenetan, panegirikoek hildakoaren zein arbasoen arrakastak eta balentria laudatzen zituzten, [[Rostra|errostran]] eseritako aktoreek edo senideek pertsonifikatuta, bakoitza bere kargu gorenari zegokion [[Aulki kurul|kurul-aulkian]], egoki jantzita eta mozorrotuta. Zizeronen eta Livioren ustez, zenbaitetan adierazpen horiek faltsuak ziren, agian jatorria gezurrezkoa zelako{{sfn|Cornell |1995|p=9-10.}}. Ondo emandako hileta-oratoria politikari gazte batek bere burua ezagutzera emateko modu bat izan zitekeen{{sfn|Reay|2005|p=353.}}. Izeba Juliaren (''laudatio Juliae amitae'') gorazarreak, [[Julio Zesar]] gazteak bere izeba [[Gaio Mario]]<nowiki/>ren alargunaren omenez emandako hitzaldiak, bere jainkozko eta errege jatorriaren aldarrikapenak azpimarratu zituen, bide batez, bere ibilbide politikoa [[Populares|populista]] gisa abiarazten lagundu zuen. Mario, erreformista herrikoia eta zazpi aldiz kontsul izandakoa, Zesarren babesle politikoa izan zen{{sfn|Lavery|1971|p=139.}}{{sfn|Sumi|1997|p=81-82}}. Hildakoaren epitafioa, hain zuzen, ageriko eta iraunkor egindako laudorioaren laburpena zen, eta kargu publikoak izan zituen gizon baten ibilbidea (''[[cursus honorum]]'') barne har zezakeen. Iraganeko gertaerak oroitzean, panegirikoa erromatar historiografiaren aitzindaria izan zen{{sfn|Lewis|1993|p=658.}}. == Gorpuen prestaketa == Hilerriak hiriko mugetatik kanpo egon ohi ziren, bizidunak fisikoki eta erritualki kutsa ez zitezen{{sfn|Salzman|2007|p=116.}}. Zizeronen arabera, hori Erromako lege zahar batean idatzita zegoen, hots, [[Hamabi Taula|Hamabi Tauletan]]<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Cic.+Leg.+2.58&fromdoc=Perseus%3Atext%3A2007.01.0030 Cic. ''Leg''. 2.58]</ref>. Alabaina, estadista ospetsu batzuek eskubidea izan zezaketen hiriko erritu-mugen barruan (''pomerium'') ehortziak izateko, aspaldian ezarritako familia-hilobietan; baina pribilegio hori ezohikoa zen eta gutxitan erabiltzen zen{{sfn|Erker |2011|p=40.}}. === Sakrifizioak === Ehorzketa-gunean edo errausketa egur-metaren ondoan aldare eramangarri bat ezarri ohi zen, oinordekoek txerri baten sakrifizioa eskaintzeko, normalean Zeresi, alearen, uztaren eta soroen jainkosa erromatar nagusiari. [[Azpimundu (mitologia)|Azpimunduko]] jainkosa ez izan arren, [[Zeres (mitologia)|Zeres]] bizidunen eta hildakoen erreinuen arteko atezaina zen. Hildakoaren itzala ezin zen azpimundura edo ondorengo bizitzara igaro haren baimenik gabe. Sakrifizioaren biktimek tokia sagaratua egiten zuten. Prozedura horretan, animalia [[Mola salsa|mola saltsaz]], gatz, ale, eta irin nahasketa sakratu batekin bustitzen zen, aizkora edo mailu batez  sakrifikatu baino lehen, eta ondoren, bizkarrean iraulita, tripak ateratzen zizkioten. Hesteak (''exta''), sakrifizioaren "zati jainkotiarra", buztinezko eltze batean jartzen ziren aztertzeko{{sfn|Scheid|2007|p=264, 270.(k)}}. ''Exta''ren anomalia batek eskaintzarekiko jainkozko arbuioa adierazten zuen, eta kasu horretan sakrifizioa biktima berri batekin errepikatu behar zen. Dena ondo bazegoen, biktima zatikatu eta gero, jainkosaren, atsekabetuen eta hildakoaren itzalaren artean banatzen zuten. Di Manesek euren parte berezia jasotzen zuten; izan ere, Manesekin janaria partekatzen zutenek hildakoekin izandako harremanengatik ondorio negatiboak jasan zitezkeela uste baitzen{{sfn|Erker|2011|p=52.}}. Bestalde, familiek eta hildakoek urteurreneko eta jaietako bazkariak partekatu ohi zituzten. Sakrifizioen haragi gehiena atsekabetuei ematen zieten. Ehorzketa-bazkarietan, erretako zati txiki bat eskaintzen zioten hildakoari, edo, ehorzketa bat bazen, haren ondoan jartzen zuten. Bitartean, ''exta''k aldare eramangarri batean erretzen zituzten, sugarrek, Zeresen izenean, kontsumitzen zituztenak. Zizeronek, berriz, uste zuen, zerrama bat sakrifikatu behar zela hileta batek eta hilobiak izaera erlijiosoa hartzeko<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Cic.+Leg.+2.22&fromdoc=Perseus%3Atext%3A2007.01.0030 Cic. ''Leg''. 2.22]</ref>. Heriotzaren ondorengo bizitza eta hildakoaren atseden-lekua ziurtatzeko, sakrifizioak eskaini eta onartu behar zituzten. Estatus handieneko hiletetan, animalia garestiagoak sakrifikatzen zituzten, esaterako idi bat, edo mota desberdinetako beste biktima batzuk. Animaliak hobesten baziren ere, baliabide gutxikoek ardoa, zerealak edo beste elikagai batzuk [[Libazio|libatzea]] eskain zitzaketen, nahiz eta animaliak hiltzea bezain indartsua eskaintza ez izan. [[Publio Ovidio|Ovidio]]<nowiki/>ren arabera, eskaintza garbia izanez gero, ondo zegoen, Zeres gutxirekin konformatzen baitzen{{sfn|Linderski|1986|p=1947.}}<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Ov.+Fast.+4.411&fromdoc=Perseus%3Atext%3A2008.01.0547 Ov. ''Fast''. 4.411-416]</ref>. === Errausketa, ehorzketa eta ''os resectum'' === Errausketa-hileta batean, oinordekoak pira pizten zuen zuzi batekin, aurpegia beste aldera jiratuta, eta gorpua sutan erre ondoren, hildakoaren izpiritua bizidunen mundutik banatzen hasi zela uste zen{{sfn|Scheid|2007|p=264, 270–271.}}. Errausketaren ondoren, oinordekoak errautsak ardoz zipriztintzen zituen, hezur-hondakinekin batera bildu, eta errauts-kutxatila batean sartu ostean, lurperatzen zituen. Hori batzuetan hildakoaren emazteak egiten zuen; [[Livia Drusila|Liviak]] bere senarra [[Zesar Augusto|Augusto]] enperadorearen, errautsekin egin zuen moduan{{sfn|Erker|2011|p=53–54.}}. Errautsak errausketa-lekuan edo inguruan lurperatzen baziren hileta-lekua ''bustum'' deitzen zen, baina beste leku batean izatekotan, lekua ''ustrinum ''(plurala, '''ustrina'') izenez ezagutzen zen, eta zendua ''bustum''ean zein ''ustrinum''ean oroi zitekeen. ''Ustrinum'' bakar batek, oro har, harriz eraikiak, errausketa asko izan zitzakeen elkarren segidan, eta, normalean, familia batena zen. Batzuek hainbat solairu zituzten, eta tximinia bezala funtzionatzen zuten, haien suak behetik elikatu zitezkeelarik. Errausketa ugariak, zeinetan hainbat gorputz aldi berean erretzen baitziren su berean, eraginkorrak ziren, baina pobreentzat bakarrik erabiltzen ziren, izurriteetan edo gudu-zelaietan. Erabili ondoren, ''ustrinum''a garbitu egin behar zen gorpu ezberdinen errautsak nahas ez zitezen. Hala ere, hori nahita egin zen zenbaitetan, hala nola, [[Karakala|Karakalaren]] kasuan, zeinak, irain gisa, nahita nahastu baitzituen bere anaia [[Geta|Getaren]] errautsak exekutatutako jarraitzaileenekin. Bestalde, maitasun-adierazpen gisa, errautsak ontzi berean jaso zituzten bikoteen adibide batzuk ezagutzen dira{{sfn|Noy |2000 |p=3-5.}}{{sfn|Angelucci|2008|p=2624-2633.}}. Ehorzketa Erroma arkaikoan aldian-aldian praktikatzen zen, baina Erdi Errepublikatik (K.a. 274-148) Errepublika Berantiarrera arte (K.a. 147-30) eta Inperioan K.o. I. eta II. mendeetan, errausketa hileta-praktika ohikoena bihurtu zen. Toynbeek deskribatzen duenez, ehorzketatik errausketara aldatzeko prozesua, oro har, K.a. 400. urtearen inguruan hasi zen, familia noble gutxi batzuk izan ezik. K.a. 79. urtera arte, [[Korneliar leinu|Kornelia]] [[gens|''gens'']]aren patrizioek beren hildakoak lurperatzen jarraitu zuten, Sila diktadorea errausturiko lehen Korneliar izan arte, agian bere gorpua Gaio Mario bere etsaiaren aldekoek profanatuko ote zuten beldur zelako{{sfn|Etcheto|2012|p=o15–16}}. Antzinako ''sepulcretum''ak, Erromatar foroan, ehorzketaren eta errausketaren ebidentziak erakusten ditu, eta bi praktika horiekin lotutako legeak K.a. V. mendekoak dira{{sfn|Toynbee|1971|p=39.}}. Errausketa, bere formarik errazena ehorzketa baino askoz ere garestiagoa zen, eta denbora gehiago hartzen zuen; lurperatzeak lurrean egindako zulo bat baino ez baitzuen behar, nolabaiteko estaldurarekin{{sfn|Rutgers|2013|p=514–515.}}. Errausketak planifikatzeko eta gauzatzeko esperientzia behar zen. [[Ponpeio]] eta [[Kaligula]]ren planifikatu gabeko errausketek partzialki erreta utzi zituzten beren gorpuak, erregai edo trebetasun nahikorik ez zutelako. Sua egiteko zura garestia zen; batez beste, ondo eraikitako su eraginkor baterako egur mordo bat erabili behar zuten, eta, piztu ondoren, 8 edo 9 orduz zaindu behar zen, gorpua erabat kontsumitu zela bermatzeko. Elitearen errausketetarako, bai txanponek, bai egur meten pilaketa-ebidentziek erakusten dituztenez, oro har, zurezko zortzi geruza egin ohi zituzten, bakoitza goiko eta beheko geruzekin angelu zuzenean jarria, multzoa aldare baten antza hartuz. Gorpua barruan jartzen zen, partzialki ezkutatua. Suak eragindako kearen kiratsa belar usaintsuz, hostoz eta lixibazioz leundu zitekeen. Eliteek intsentsua erre zezaketen; usain desatseginak estaltzen zituelako, eta, erretxina zenez, oso sukoia zen. Ostian, eta seguruenik beste leku batzuetan, udalerriak finantzatutako funtzionario ohien hiletei 50 libra intsentsu ere ematen zizkieten batzuetan. Estatus handiagoko errausketetarako, hainbat solairutako egur metak eraikitzen ziren, kanpoaldea oso ondo apainduta eta barrualdea ere ongi hornituta, gorpua bere hileta-ohean gordetzeko. Gorputzaren inguruan, sugarrek jateko eskaintzak jartzen ziren. Kasu batzuetan, hildakoaren argizarizko erreplika bat ipintzen zen egur metaren gainean{{sfn|Bodel|2018|p=200–201.)}}. Hildako enperadoreen jainkotzean, kaiolatutako arrano bat egurren artean ezkutatzen zen, eta une egokian askatzen zen, itxuraz arima inperiala zerura eramateko{{sfn|Noy|2000|p=7–11.}}. Latinezko poesiak maiz hildakoak eta dolua ditu gaitzat. Horietako batean, [[Katulo|Katulok]] atzerrian hil zen bere anaiaren errituetara joateko egin behar izan nuen bidaia luzeari buruz idazten du, eta errautsak soilik ikustean bere mina adierazten du<ref>Catull. 101</ref>. Propertziok, Cynthia maitale zenduaren bisita, amets batean deskribatzen duenean, berragertuaren soinekoa alde batetik gardostuta dago, eta suak deformatu du berak daraman familiaren eraztuna<ref>[https://latin.packhum.org/loc/620/1/0#101 Prop. 4.7.8–9]</ref>. K.o. I. mendearen amaieran, hain gauza arrunta zen errausketa, ezen Tazitok «Romanus mos» («forma erromatarra») deitzen baitzion{{sfn|Toynbee|1971|p=40.}} <ref>[https://latin.packhum.org/loc/1351/5/0#691 Tac. ''Ann''. 16.6.6]</ref>. [[Plutarko|Plutarkok]] dioenez, [[Numa Ponpilio]] erregeak, zeinari Erromako erlijio-praktika garrantzitsuenak sartzea egozten baitzaio, erraustea debekatu zuen. Neurri batean obeditu zen, nahiz eta gorpuak errausten jarraitu, aurretik atzamar bat moztu baitzioten, eta hori aparte lurperatu edo dolu-aldiaren amaieran su txikiago batean erretzen zuten. Ondoren, hatza, lurpetik aterata edo erraustuta, gainerako errautsekin batera gehitzen zen hautsontzi kutxan. Baliteke hori egin izana familiaren arazketa amaitzeko eta hildakoa Ama Lurrera itzultzeko eta hilobia legitimatzeko. Praktika, ''os resectum'' (hezur moztua) izenez ezagutzen dena, literatur iturriek egiaztatzen dute<ref>[https://latin.packhum.org/loc/474/44/0#30 Cic. ''Leg''. 2.55]; [https://latin.packhum.org/loc/684/1/0#3 Varro ''Ling''. 5.23]</ref> eta, neurri batean, arkeologiaren bidez, gutxienez senatu-klaseko gizabanako baten errausketa bat, bai eta kolunbario batzuetan ere, ziurrenik libertoenak edo hiritar arruntenak{{sfn|Graham |2014|p=94.}}{{sfn|Siebert|2006|p=270-271.}}{{sfn|Roncoroni|2001|p=118–121.}}{{sfn|Graham, E. J. et al.|2018|p=240–254}}. Denborarekin, hobiratzea izan zen berriro araua. Bodel-ek (2008) K.o. I. mendearen erdialdean kokatzen du esklaboen eta libertoen arteko ehorzketarako trantsizio nagusia{{sfn|Bodel|2008|p=182.}}. Denborak aurrera egin ahala, errausketa jainko inperialaren hileta ezaugarri bat izaten jarraitu zuen bereziki. Aldaketa honen arrazoiak ez dira ondo ulertzen. Zenbait frogak kristautasunak gorputza gorde izana adierazten dute, Jesusen ehorzketa adibideari jarraituz, berpiztu baino lehen; martirien erlikiak gurtzea; erlijio misteriotsuen proskripzioak eta lehentasunak; errausketaren kostu izugarria, ehorzketarekin alderatuta; edo Erromatar Inperioko klase aberatsenaren eragin filosofikoa{{sfn|Darby|1932|p=321-359.}}. === Novendialis === Heriotzaren ondoren bederatzi egun edo gehiagotan, ''novendialis'' edo ''novemdialis'' izeneko bigarren hileta-jaialdi eta errituak ospatzen ziren{{sfn|Salzman|2007|p=115.}}. Sarritan beste sakrifizio bat egiten zen hildakoaren [[Mani|Manesei]] edo familiaren [[Penate|penateei]]; Zizeron ahari bat sakrifikatzearen aldekoa da [[Larak|Lares]]en familiari eskaintza gisa. Sakrifizioaren hartzaile gisa, hildakoa jainko bihurtzen zen handik aurrera, nahiz eta azpimunduaren ezin konta ahala dii manetako bat izan. Biktimaren gorpua lurrean erretzen zen, eta hilobiaren gainean libazio bat isurtzen zen hildakoaren ''manes''etara{{sfn|Scheid|2007|p=270–271.}}. Sakrifizioko haragia ez zen bizidunen eta hildakoen artean partekatzen. Azkenean, hildakoa bizidunen mundutik bereizteko, purifikazio errituak egiten zituzten sua eta ura erabiliz. Horrekin dolu aldia amaitu eta familia hileta betebeharretatik askatzen zen{{sfn|Toynbee|1971|p=51.}}. Dolu-jantzia alde batera utzi, eta etxea ireki ondoren, festa egiten zen<ref group="oh">Festan dolu arropa janztea anfitrioiarentzat iraintzat hartzen zen, hileta-erritoak nolabait biziatu zituela iradokiz, beraz, errepikatu behar ziren</ref>{{sfn|Heskel|1994|p=141–142.}}. [[File:Togato Barberini.jpg|thumb|250 px|right|Togatus Barberini izenekoa, [[Museo Kapitolinoak|Museo Kapitolino]]etan. Agian, senatari bat da bere arbasoen bi erretratu eskuetan zeramatzala]] Eliteen artean, Numa Pompilioren antzinako legeek familiako gizonak doluan jarraitzetik libratu zituzten; Emakumeek 10 hilabetera arte dolua segi zezaketen etxe osoaren izenean, gizonak dolu formalaren murrizketetatik libratuz eta bizitza publikora eta beren betebeharretara itzuliz{{sfn|Erker|2011|p=55-56.}}. ==Hilobiratze-hatuak== ===Helduak=== Helduen hilobi-ondasun ohikoenak zeramikazko tresnak (eltzeak, lanparak eta olio lurrinduzko flaskoak, ''unguentaria'' izenekoak) eta artikulu pertsonalak ziren, hala nola bitxiak, orraziak eta baita sandaliak ere. Horretaz gain, kalitatezko arropa, janaria, edaria eta odola izan zitezkeen, ustez hildakoek behar edo gozatzen zutena. Artikulu horiek hilobian uzten ziren ehorzketaren unean edo ondorengo bisitetan. Aipatzekoak dira lanparak, nonahi zeudenak{{sfn|Toynbee|1971|p=34–39.}}. Antzinatik, jainkoei janaria, edaria eta sakrifizioak, oro har, ''ollae''tan eskaintzen ziren; hauek askotan hildakoen errautsak edukitzeko erabiltzen ziren; Modu honetan, hainbat gizabanakoren errautsak hilobi baten apal bakar batean gorde zitezkeen{{sfn|Horsnaes|2002|p=67–68, 89, 95, 148, 173.}}. Ehorzketa batzuetan, badirudi hileta-ondasunak nahita kaltetuak izan direla ehorzketa baino lehen. Beste batzuetan, litekeena da kaltetutako ondasunak ekonomia kontuengatik berrerabili izana. Hilobi batzuek iltze handi bat edo gehiago dituzte, ziurrenik hildakoen itzala hilobian "finkatzen" laguntzeko eta leku egokitik desbidera ez zitezen{{sfn|Small, C. et al.|2007|p=133–146.}}. ===Haurrak=== Erromako iturri literario eta juridikoen arabera, hildako jaioberriengatiko edo hortzak atera aurretik umeengatiko kezka irrazionala zen, eta dolua autokonplazientea eta histerikoa. Hala ere, haurren hilobi ostilamenduan jostailuak, maskotak, janaria eta haurtzaroa edo jaiotza babesten duten jainkoen irudiak aurkitu dituzte, haurraren arima bere bidaian babesteko{{sfn|Toynbee|1971|p=53–54}}. Haurren ehorzketa kopuru ezohiko handia duten hilerriek aldare bat edo santutegi bat zegoela adieraz dezakete, non gurasoek arrakastarik gabe bilatuko zuten jainkozko esku-hartzea haurrak sendatzeko{{sfn|Carroll|2011 |p=99–100, 104–105}}. Haurren heriotzen edo hilda jaiotakoen ebidentzia urria duten hilerriak oso gazteekiko axolagabekeria emozionalaren kultura gisa interpretatu dira. Itxurazko hutsegite horrek zerikusi handiagoa izan dezake lurzoruak haurren hondakinak babesteko dituen baldintza txarrekin, iraganeko indusketetan izandako arduragabekeriarekin, eta zenbait indusketa planifikatzeko erabili diren literatur iturri ez oso fidagarrietan izandako gehiegizko konfiantzarekin{{sfn|Carroll|2011|p=100}}. [[Britania|Erromatar Britainia Handian]], hortzak atera eta hildako haurren ehorzketa eta errausketako leku askotan, azabatxezko hartz, lunula eta sinbolo faliko taila txikiak, aleak, kanpaiak, txanponak eta zeramikazko edalontziak daude{{sfn|Crummy|2010|p=37–93.}}. Greko-erromatar munduan, hartza [[Artemisa|Artemisaren]] (edo erromatarrentzat, [[Diana (mitologia)|Dianaren]]) animalia zen, jainkozko birjina ehiztaria eta animalia basatien zaindaria, erditzearen, edoskitzearen eta haurtxoen babeslea, batez ere neskena{{sfn|Price|1978|p=}}. Brescian, Italian, hartzaren irudiak umeen gidari eta lagun gisa funtzionatu omen zuten ondorengo bizitzan. Lunulak eta falo adardunak gaizkiaren eta zorigaitzaren aurkako babesa ziren. Hilobietan aurkitutako aleak sendagaietarako erabiltzen ziren materialekin egiten ziren sarritan, hala nola, azabatxe, [[Plinio Zaharra|Plinio Zaharrak]] bere ''[[Natur Historia (Plinio)|Naturalis Historia]]''n dioenez, hortzetako minak eta beste gaixotasun batzuk senda zitzakeen. Kanpaiek, bereziki [[Tintinnabulum (paganoa)|tintinnabulu]]ek, begizkoa urruntzen eta begizkoa saihesten laguntzen zuten. Kanpaiak ere jarri zituzten Erromako katakonbetako morteroan, haurren hilobien gainean babes gisa. Hau bereziki ohikoa zen IV. Erromako katakonben morteroan ere kanpaiak jarri ziren haurren hilobien gaineko babes-gailu gisa. Hori bereziki ohikoa izan zen K.o. IV. mendean{{sfn|Nuzzo|2000|p=249–255.}}. == Oroitzapenak == Hildakoen zaintza ez zen hileta eta dolu aldi formalarekin amaitzen, betiko betebeharra baizik. Zizeronek dio hildakoei dagokienez apaizgoaren funtzio nagusia lege natural unibertsalaren araberakoa zela: hildakoen oroimena bizirik mantentzea erritu tradizionalen ospakizunaren bidez<ref>Serv. ''Aen''. 9.115.8</ref>. Lazio eta Erroman hildako [[Honestiores eta humiliores|honestioresen]] aldeko botozko gordailu zaharrek hileta-eskaintza eta oturuntza garesti eta landuak iradokitzen dituzte hildakoarekin batera, etorkizuneko bizi-itxaropena eta jainkoekiko lotura pertsonala. Erromatar gizartea garatu ahala, noblezia errepublikarrak gutxiago inbertitzeko joera izan zuen hileta ikusgarrietan eta bere hildakoentzako hilobi bitxietan, eta gehiago komunitatearentzako zuzkidura monumentaletan, hala nola tenplu edo eraikin publiko baten dohaintzan, dohaintza-emailea bere estatua bati eta bere izenaren inskripzioari esker iraunkorki oroituko zena. Eliteko hilobi pribatuen inskripzioek oroitzapen-praktika ugari eskaintzen dute, hala nola hileta-jokoak, inguruko kultura eta komunitateetatik kopiatuak. ===Hileta jokoak (''ludi funebres'')=== Erromatar eta greziar literaturak hildakoen izpirituak ohoratzeko haien laguntza eskatzeko jokoen kontaketa dramatikoak eskaintzen ditu. Homeroren Iliada, 23. liburuan, [[Akiles|Akilesek]] hileta-jokoak egin zituen [[Patroklo|Patrokloren]] omenez, eta Virgilioren Eneida, 5. liburuan, Eneasek aitaren heriotzaren urteurrenean jolasak egin zituen. Erromatarren eta greziarren literaturak jokoen kontakizun dramatikoak eskaintzen ditu, hildakoen izpirituak ohoratzeko edo haiengandik laguntza lortzeko. [[Homero|Homeroren]] [[Iliada|Iliadan]], 23. liburuan, Akilesek hileta-jokoak ospatu zituen Patrokloren omenez, eta [[Virgilio|Virgilioren]] [[Eneida|Eneidan]], 5. liburuan, [[Eneas|Eneasek]] gauza bera egin zuen bere aitaren heriotzaren urteurrenean. Oso antzeko gertakariak irudikatzen dira elitearen hilobietako hormetan, [[Etruria]] eta [[Campania|Campanian]]; batzuek, dirudienez, hil arteko borrokak erakusten dituzte. Erromako mota honetako lehen ludi funebreak K.a. 264. urtean eman ziren, [[Kartago|Kartagoren]] aurkako gerran; hiru gladiadore bikotek hil arte borrokatu ziren Bruto Peraren egur-metaren aurrean, ''munus ''(pl. ''munera'') gisa deskribatu zena, bere ondorengoek, (kasu honetan bere semeak), arbaso bati zor zioten betebehar edo hornidura bat. Lagunei eta senideei eskainitako festa ''novendialis''en azken egunean izan zitekeen{{sfn|Auguet|1994|p=19.}}. Antzeko gladiadoreen ''munera'' erromatar eliteko hileta jokoetan gertaera nagusia bihurtu zen. Errepublikaren amaieran, Publio Lizinio kontsul ohi eta [[Pontifex Maximus]]<nowiki/>aren hiletarako ''munus'' bat ospatu zen K.a. 183an. 120 gladiadore aritu ziren 3 egunez borrokan, haragia jendaurrean banatu zen, eta foroa eserlekuz eta karpaz bete zen oturuntza egiteko<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Liv.+39+46&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0204 Livy 39.46.2].</ref>. Gladiadoreen borroketan oinarritutako ''munera''k oso ezagunak egin ziren, baina luxuzkotzat eta usteltzat ere hartzen ziren. "Munus" baten antolatzaileak botoak irabaz zitzakeen bere ibilbide politikoan. [[Luzio Kornelio Sila|Sila]]<nowiki/>k, pretore zenean, luxuzko legeak hautsi zituen bere emazte zena, Metella, gladiadoreen ''munus'' aparteko batekin ohoratzeko{{sfn|Kyle|2007|p=285.}}. Gladiadoreak beraiek mirestuak izan zitezkeen beren ausardiagatik eta, aldi berean, mespretxatuak beren lanbidearen izaera odoltsuagatik, borreroaren antzekoa izan zitekeena. ''Bustuarius''<ref>[https://latin.packhum.org/loc/2349/5/5848/280-288@1#5848 Serv. ''Aen''. 10.519.4]</ref> (hilobi-gizona) hitz iraingarria gladiadore klase behekoentzat erabiltzen zen batzuetan, hildakoen izpirituentzat odol biziaren hornitzaile baino ez baitzitzaien hautematen{{sfn|Roland|1994|p=20–22.}}{{sfn|Bagnani|1956|p=24–27.}}. Julio Zesarrek hileta eta ''munera''ren arteko lotura muturreraino eraman zuen K.a. 65eko ''ludi''etan, 320 gladiadore bikoteekin, duela 20 urte hildako aitari eskaini zizkionean{{sfn|Wiedemann|1992|p=8–10.}}. Aro inperialean, estatuak ''gladiatora munera'' bitxienak antolatu eta diruz lagundu zituen, eta estatuak babestutako ekitaldi publikoen zerrendan (''ludi''etan) sartu zituen, burokrazia inperialaren eskuzabaltasunarekin identifikatuz<ref group="oh"> Horien artean, ''[[Zirku Nagusia|Circus Maximus]]''eko jaialdietan oinarritutako ekitaldiak zeuden, hala nola gurdi-lasterketak, piztien ehiza eta ''ludi scaenici'' -izaera erlijiosoko antzerki-emanaldiak, normalean jainko bati eskainiak, bereziki Jupiterri, eta erromatar herriari oro har eskainitakoak.</ref>{{sfn|Bernstein|2007|p=222–232.}}. ''Munera'' horietan jatorriz erlijiosoa zen edozein elementuk bere entretenimenduaren mesedetan ahaztuta geratzeko joera zuen. Inperioaren erdialdean eta amaieran, ikusle kristauek gladiadore-jokoak "deabru paganoei" giza sakrifizioa egiteko modu bereziki basati eta gaiztotzat hartzen zituzten<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Tert.+Spect.+22&fromdoc=Perseus%3Atext%3A2008.01.0571 Tert. ''De spect.''22].</ref>{{sfn|Kyle|1998|p=11.}}. ===Hildakoen jaiak eta kultuak=== Otsailaren 13tik aurrera, urteko bederatzi eguneko jaialdi bat ospatzen zen, Parentalia, ''pater familias'' guztientzat legezko betebeharra zena. [[Vestaren birjina|Vestaren birjinek]] ateak irekitzeko errituak egin ondoren, familiak harresiz kanpoko hilerrietara joaten ziren, eta han, beren arbasoek atseden hartzen zuten hilobietan jaiak zituzten. [[Parentalia]] aldatu egiten zen erakustaldi publiko nabarmen baten eta (kristauen arabera) "bizitzeko poza" adierazten zuen mozkorraldi baten artean. Parentaliaren azken eguna ''Feralia'' zen (otsailak 21). Festa ilunxeagoa zen, eta arbasoak (''di Manes'') koroekin, ale pixka batekin eta gatz pixka batekin baretzen zituzten, baita ardotan bustitako ogiarekin eta bioleta sakabanatuekin ere. Dirudienez, festa horrek garbiketa-erritual gisa funtzionatzen zuen Karistiarako, hurrengo egunean, familiak oturuntza informal bat egiten zuenean euren arbaso onberekin (Ovidiok lares bezala identifikatu zituenak) elkarrekiko maitasuna ospatzeko<ref>Ov. ''Fast'' 2.677.</ref>. [[Lemuria (jaia)|Lemuria]] jaialdiaren errituak (maiatzak 9, 11 eta 13) are zaharragoak eta ilunagoak ziren, familiak gauerdian [[Lemureak|lemureen]] mehatxuetatik aske izateko. Izan ere, lemureak familiako kideen espirituak ziren ''di manes'' edo ''di parentes'' alderraiak edo erresuminduak izan zitezkeenak, "zegokien baino lehen" (gaixotasunagatik, istripuagatik edo indarkeriagatik) hil zirenak, eta itxaron behar zutenak haien garaia iritsi arte ondorengo bizitzan sartzeko. Ordura arte, "pater familias"aren urteroko ardura zen izpiritu gaiztoei exorzismoak egitea, eta gauerdian, hildakoentzako janari gisa, etxeko zoruan baba beltzak tu egitea. Eskaintza honekin konforme ez zegoen edozein izpiritu gaizto ''domus''etik exorzizatu zitekeen familiaren brontzezko ontzien talka ozenaren bidez{{sfn|Thaniel|1973|p=182-187.}}''{{sfn|Price|1998|p=31, 50.}}.'' Erromako hirian, abuztuaren 24an, urriaren 5ean eta azaroaren 8an, ''mundus cerialis'' (Zeresen mundua) izenez ezagutzen zen hobi edo ganga hemisferiko bat inauguratzen zen, ofizialki mundua irekita zegoela (''mundus patet'') iragarriz<ref group="oh">Kokaleku posibleen artean Erromako [[Comitium]] eta [[Palatino|Palatino muinoa]] daude, biak hiriko muga erritualen barruan (''[[pomerium]]'')</ref>. Han, eskaintzak egiten zitzaizkien azpimunduko jainkoei eta Zeresi, lur emankorraren eta haren azpialdeko atarien zaindari gisa. Bere irekierak, hildakoen izpirituei, bizidunen artean legez noraezean ibiltzeko aldi baterako baimena eskaintzen zien, Warde Fowlerrek "mamuentzako oporrak" gisa deskribatzen du une hori<ref group="oh">Warde Fowlerrek txerriak eskaintzeko aukera adierazten du: artatxiki-haziak ere bai, eta, ziurrenik, espelta garia ere.</ref>{{sfn|Fowler|1912|p=35, 36.}}{{sfn|Humm|2004|p=2, 10.}}. Erritual honen esanahia zalantzazkoa da oraindik; tradizioak Romulok Erroma fundatu zuenean data jarri zuen, eta Romulok zereal biltegi bat ezarri zuen baliabide komun gisa, eredu etruskoari jarraituz.'' Mundus''aren forma goiko zeruko kupularen isla edo inbertsio gisa deskribatu zen<ref>Fest. ''Gloss. Lat''. 261. L2</ref>. "Mundus"aren irekiera izan zen erromatarrak ''di manes''ekin ofizialki harremanetan jartzen ziren aldi bakanetako bat; besteak Parentalia eta Lemuralia ziren<ref>Macrob. ''Sat''. 1.16.18</ref>. Beste ekitaldi batzuk, hala nola, Rosalia (arrosen jaia), Violaria (Attis jaia), baina batez ere ''dies natalis'' (urtebetetzea) eta hildakoaren heriotzaren eguna, lore, sakrifizio eta familia ospakizun ugariz ospatzen ziren{{sfn|Toynbee|1971|p=62–64.}}. ===Epitafioak=== [[File:Stele Licinia Amias Terme 67646.jpg|thumb|left|250px|Hilarri honek, lehen inskripzio kristauetako bat (K.o. III. mendea), «D. M.» laburdura tradizionala («Dis Manibus», «Manes jainkoei») eta grezierazko lelo kristauarekin «Ikhthus zōntōn» («bizidunen arraina») konbinatzen ditu; hildakoaren izena, berriz, latinez dago.]] Epitafioak inskripzio mota nagusietako bat dira. Informazio gehigarria aldatu egiten da, baina, oro har, epitafio erromatarrek familia-harremanei, kargu politikoei eta balio erromatarrei buruzko informazioa ematen dute hildakoaren bizitzaren zer alderdi goretsi aukeratzekoan{{sfn|Lightstone|2007|p=350.}}. Hildakoen oroitzapena norbanakoaren memoriatik haratago iraunarazi nahi zuen ehorzketa-kultura batean, epitafioek asko balio zuten. ''Sit tibi terra levis'' inskripzioa (normalean ''S· T· T· L.'' laburtua) hileta-objektuetan ohiko marka bat da, gutxi gorabehera "Lurra arina izan dakizun" itzultzen dena. Erromako hileta-eskaintza estandar bat ''Dis Manibus'' da ("Manes jainkoei"). Eskualde-aldakuntzek greziar baliokidea dute, ''theoîs katachthoníois'' eta tokian-tokian arrunta baina misteriotsua den Lugdunumen "palaren azpian eskainia" (''sub ascia dedicare''){{sfn|Cagnat|1975|p=3.917.)}}{{sfn|Haensch|2007|p=176-187.}}. Edukien aldaketa sakona dago kristautasunaren nagusitasunaren gorakada garaian. Epitafio tradizionalek pertsonaren jaiotze eguna, lurreko lorpenak eta bizi-itxaropena adierazten duten bitartean{{sfn|Salzman|2007|p=116(k)}}, inskripzio kristauek heriotzaren eguna azpimarratzeko joera dute, espero den zeruko "bizitza berri baterako" trantsizioa{{sfn|Saltzman|2007|p=114–116.}} . Sinesmen filosofikoak ere agerian egon daitezke. Epikuroen epitafioek sarritan adierazten zuten sentimenduaren formaren bat ''non fui, fui, non sum, non desidero'', "Ez nintzen existitu, izan nintzen, ez naiz existitzen, ez dut desiorik"<ref>''CIL'' 8.3463</ref>, edo ''non fuI, non sum, non curo'', "Ez nintzen existitzen, ez naiz existitzen, berdin zait"<ref group="oh">Hauek halako sentimendu estandarrak bihurtu ziren, non laburdurak inskripzio erabileran sartu ziren, azken adibide honetarako ''NF NS NC''</ref>. Elitekoak ez zirenen artean, gazteenganako epitafio maitekorrek joera dute azpimarratzeko, aske jaiotakoek zein esklaboek (Dasen 2 urtetik 13ra bitarteko adibideak ematen ditu), beren bizitza laburrak, tragikoki alferrik galdutako talentuak, eman zuten gozamena eta patuak esku hartu izan ez balu bizitzan lortuko luketena{{sfn|Dasen|2010|p=122–125}}. Inskripzio iraunkorrik egin ezin zuten familientzat, denboraren joanak antsietate handia sortzen zuen, kalitate txarragoko hilarriak higatu zirelako edo hilerria pixkanaka bete ahala, horiek lekuz aldatu zirelako eta horrek guztiak hilobiaren kokapen zehatza eta hildakoaren nortasuna galtzea ekarriko luke{{sfn|Graham|2006|p=110–113.}}. Askok ez zuten markatzaile edo epitafiorik jasotzen; Erromako esklabo gehienak ''servi rustici'' ziren, nekazaritza-lanetarako erabiltzen zirenak, eta horietako oso gutxik zituzten hiriko etxe-esklabo askok irabazitako diruarekin eta etorkizuneko mesedeen promesarekin askatasuna erosteko zituzten aukerak. Ia guztiak esklabo izango ziren bizitza osoan, eta uste da ia inoiz ez direla agertzen erregistro epigrafikoetan{{sfn|Bruun|2014|p=611.}}. ===Hileta-artea=== {{multiple image | direction = vertical | width = 200 | footer = | image1 = Face of a child-MGR Lyon-IMG 9850.jpg | alt1 = | caption1 = Erromatar Galiako hileta-inskripzioa duen neskato baten maskara moldatua | image2 = Meisje100.jpg | alt2 = | caption2 = Urrezko koroa daraman neska baten momia erretratua, Erromatar Egiptokoa }} ===''Imagines'' (irudiak)=== Erromatar familia noble batzuek hiletetan erakutsitako irudiak (sing. ''imago'', pl. ''imagines'') horretarako egindako armairuetan gorde ohi ziren, euren familia-etxeko [[Atrio (arkitektura)|atrioan]]<ref group="oh">Batzuetan, eta Zizeronen pasarte bakar batean oinarrituta, pentsatu izan da ''ius imaginis'' ("irudiaren eskubidea") ustezko pribilegioa bakarrik nobleena zela. Pasarte horretan, edil batek bere erretratuak ondorengoei transmititzeko pribilegioak aipatzen ditu. Gaur egun ikertzaileek arbasoen irudiak erakustea gizarte-konbentzio edo oparotasunaren produktutzat hartzen dute.</ref><ref>Cic. ''Verr''. 5.14.36</ref>{{sfn|Walker, S. et al|1981|p=}}{{sfn|Fejfer|2008|p=}}. Nolabaiteko ziurgabetasuna dago imagines maiorum horiek ("handien irudiak") hileta-maskarak, bizitzan egindako maskarak edo bustoak ote ziren. Irudiak zuhaitz genealogiko batean antola daitezke, izenburu batekin (''titulus''), non norbanakoaren karguak (''honores'') eta lorpenak (''res gestae'') laburbiltzen ziren{{sfn|Lewis|1993|p=658.}}, maskarak zintzilikatuz erraztu daitekeen praktika bat{{sfn|Taylor|2005|p=83–105}}. Nolanahi ere, etxean familiako kideen bustoak ere erakusten ziren, harriz edo brontzez{{sfn|Lewis|1993|p=658.}}. ''Imagines''ak, seguruenik, argizariz eginak zeuden, koloreztatuak eta xehatuak, ahalik eta irudikapen zehatzena sortzeko. Hiletetan erabiltzeaz gain, familia-bilera garrantzitsuetan ere erakusten zituzten, hala nola ezkontzetan. Beraz, ez ziren hilobietan gordetzen, familiaren ''domus''etan baizik. Lan horiek egiteko trebetasun handia behar bazuten ere, gaiaren interpretazio fidela izan behar zutelako, irudi horiek ez ziren artelantzat hartzen{{sfn|Dasen|2010|p=109–111.}}. Izan ere, "imgenes"i buruzko erreferentziek askotan ez dituzte bereizten harrizko edo brontzezko oroitzapenezko erretratu-busto ugariak eta material galkorragoarekin egindako hileta-maskarak. Badakigu hildako nobleen hiru dimentsioko irudiak eta oso errealistak suak kontsumitu zituela errausketa-hileta garrantzitsuetan; adibidez, Sila eta Julio Zesarren hiletetan, eta Septimio Severo enperadorearen ''funus imaginarium''ean (irudiaren hileta). Zesarren argizarizko irudiak, bere gorpuzkiekin egur-metaren gainean jarriak, bere hilketaren zauriak erakusten zituen. Septimioren gorpua Britainia Handian erraustua izan zen, bertan hil baitzen; [[Herodiano]]ren bertsioan, enperadorearen errautsak Erromara eramanak izan ziren, eta bere mausoleoan utziak. Bitartean, bere argizarizko irudi errealista zazpi egunez egon zen ikusgai, eta denbora horretan mediku inperialek gero eta gaixoago zegoela diagnostikatu zuten, gero zazpigarren egunean hiltzat jo zuten eta su handi batean erraustu zuten debozio-erakustaldi publiko handi batean. Ekitaldia amaitu zen, arrano bat askatuz haren "arima zerura eraman zezan"{{sfn|Toynbee|1971|p=56, 57.}}{{sfn|Arce|2000|p=115–122.}}. Plebeko umeen ehorzketetan, batzuetan, igeltsuzko heriotza-maskara batekin joaten ziren edo, kasu batzuetan, haurraren aurpegia berreraiki zitekeen igeltsuzko molde negatiboarekin{{sfn|Dasen|2010|p=109–112, 144–145.}}. Hileta-irudien tradizio veristak, ordea, [[errealismoa (arteak)] erretratu erromatar errealistaren garapenean lagundu zuen. [[Egipto erromatar]]rean, [[El-Fayumgo erretratuak|El-Fayoumgo erretratuek]] egiptoar eta erromatar hileta-erretratuaren tradizioak eta pintura helenistikoaren teknikak islatzen dituzte{{sfn|Berman, L. M. et al|2003|p=193.}}{{sfn|Borg|2010|p=14}}. == Hilobiak, hilobiak eta hilerriak == === Hirikoak eta hiri-ingurukoak === Erroman, ehorzketa-lekuak beti mugatuak eta maiz eztabaidatuak ziren{{sfn|Bodel|2008|p=178–179(k)}}. Erromar legediak hiri eta herri mugen barruan ia ehorzketa oro debekatzen zuenez, harresiz kanpoko bideetan zehar nekropoliak garatu ziren. Horiek benetako hildakoen hiriak ziren, beren errepide nagusiekin eta sarbideekin, ur-hornikuntzekin eta monumentu edo mausoleo handiak leku pribilegiatuekin. Bisitarientzako instalazioek familian afaltzeko gelak, sukaldeak eta baratzeak zituzten. Ez zegoen zonifikaziorik; lurperatzeak lurra sagaratzen zuen, ez alderantziz. Beraz, hilobi bakoitzaren perimetrotik haragoko lurra profanoa izatean, sarbide publikorako irekita zegoen{{sfn|Bodel|2018|p=201.}}. Lursailak alokatu edo eros zitezkeen, hilobi pertsonalizatuekin edo gabe edo erabiltzailearentzat prest. Isola Sacra hilerri handiak eta [[Via Appia|Via Appia Antica]]ren bi aldeetan lerrokatzen diren hilobiek errepide ertzeko hilerrien adibide nabarmenak eskaintzen dituzte{{sfn|Toynbee|1971|p=73–74, 93–95.)}}. Erroman, hilobiak ere lerrokatzen ziren Tiber ibaiaren bi aldeetan, ibai-bide garrantzitsu bat, zirgazko bideak eta kaiak ia etengabe erabiltzen zirenak. Oraindik ere hilobiak eraikitzen ari ziren Inperioaren aroan, nahiz eta kai eta ontziralekuetako negozioetarako eta errepideak, zubiak eta ibai-akueduktuak planifikatu, eraiki eta mantentzeko oztopoak izan. Erroma ia hildakoz inguratuta zegoen{{sfn|Taylor|2000|p=89–91.}}. [[File:BM GR 1867.5-8.55 - 01.JPG|thumb|250 px|left|Erromako Via Nomentanako hilobi baten Aurelio Hermia eta bere emaztea Aurelia Filematum esklabo ohien hileta-erliebea, askeak izan ondoren ezkondu zirenak, K.a. 80an.]] Hilerriek, hilobiak eta haien hildakoak lege erlijioso eta zibilek eta debekuek babesten zituzten<ref>[https://droitromain.univ-grenoble-alpes.fr/Corpus/d-11.htm#8 Ulp. ''Dig''. 11.8.1.]</ref>. Ehorzketako lekua ''locus religiosus'' bat zen; Manes jainkoena, han gorpu bat lurperatutik zegoelako. Aztoratuz gero hildakoari, senatari edo esklabo izan, mina eta ondoeza eragingo zizkiola uste zen{{sfn|Toynbee|1971|p=75–76.}}. Lur profanoetan (publikoa edo pribatua) ordura arte ezezaguna den edozein ehorzketa aurkitzeak berehalako oztopoa sortu zuen hura gehiago erabiltzeko; ''locus religiosus'' gisa agertu zen eta horrela jarraituko zuen pontifizeek bere estatusa baliogabetzea eta gorpua edo hezurrak kentzea onartu ezean. Tximistaren ondoriozko heriotza Jupiterren deklarazio argia zela uste zen lekua eta biktima bereak zirela; lekua horren arabera markatu zuten, eta biktima lurperatu zuten, baina ez "errito arruntekin". Lursail profanoetan (publikoak edo pribatuak) aldez aurretik ezagutzen ez zen edozein ehorzketa aurkitzeak berehalako oztopo bat sortzen zuen ondoren erabiltzeko; ''locus religiosus'' gisa agertu baitzen, eta hala izaten jarraituko zuen, ''Pontifex maximus''ek bere estatusa ezeztatzea eta gorputza edo hezurrak kentzea onartu arte. Uste zen tximista batek eragindako heriotza [[Jupiter (mitologia)|Jupiterren]] adierazpen argi bat zela, lekua eta biktima bereak zirela adierazten zuena; lekua horren arabera markatzen zen, eta biktima lurperatua, baina ez erritu arruntekin{{sfn|Robinson|1975|p=175–186.}}. Zizeronek adierazi zuen jabetza publikoko lursailetako edozein hilobi legez kanpokoa zela eta, beraz, ezin zela ''locus religiosus'' gisa tratatu. Erabakiak Erromako ''Porta Collina'' kanpoaldeko hilerriaren lursaila era masiboan lurpetik ateratzeko bidea erraztu zuen, eta lur publiko gisa berrerabili zen. Aldi berean, errausketa-instalazioak (''ustrina'') eta Eskilinoko zabortegiak debekatu ziren, eta hiriko harresitik 3 kilometro baino gehiagora urruntzeko agindu zen. Zizeronek uste zuen horrek guztiak zerikusia zuela suteen arriskua minimizatzearekin{{sfn|Noy|2000|p=3-4.}}, baina Eskilinoaren usaina arazo publiko nabarmenagoa izan zen. Augustoren aliatuak, Mezenasek, lekua estali zuen luxuzko hiribildu bat eraikitzeko, eta hango lorategi zabalak publikoari ireki zizkion ongile publiko gisa, eta horrek sinesgarritasun handia eman zion. Garai horretako dirudunek Erroma kanpoaldean eraikitako hainbat hileta-egitura iradoki dira, txiroenen hileta-beharrak asetzeko. Haiek kolunbario zabalak zituzten eta erraustegi handiak eta eraginkorrak {{sfn|Bodel|2000|p=136, 144.}}{{sfn|Bodel|2008|p=180–195.}}. Garai inperialean, batzuetan, errausketak eta hilobiek izaera filantropikoa zuten; adibidez, Vigna Colinako [[Julio-klaudiotar dinastia|Julio-Klaudiotar]] dinastiako lurpeko kolunbarioa, non libertoentzako espazioak zeuden{{sfn|Graham|2006|p=6–10.}}. [[File:Sepolcro degli Scipioni 001 Entrata.jpg|thumb|250px|Eszipioien hilobia, K.a. III. mendetik K.o I. mendera arte erabilia, gero abandonatua. Bere egitura [[Aurelianoren Harresiak|Aurelianoren harresietan]] sartu zuten.]] Hilobiak, oroitzapenezko monumentuak eta legez lurperatutako giza hondakinak suntsitzeak edo kaltetzeak zigor handiak zekartzan: asmo txarrez egindako kalteak delitu nagusiak ziren, nahiz eta detekzioa eta zigorra edo konpentsazioa, legea aplikatzen ezuenaren araberakoa zen. Via Basilianoko nekropoliak 545 hilobiak, pilatuak eta gainjarriak, legearen urraketa ohikoa zela erakusten du{{sfn|Rutgers|2013|p=498.}}. Hilarriak etxeetan erantsita aurkitu dira, familiarekin guztiz zerikusirik ez duten pertsonen monumentuak sortzeko berrerabili eta eraikin ofizialetan birziklatu ziren. Puteolin, udalak 20.000 sesterzioko isuna ezarri zion [[dekurioi]] baten hilobia kaltetzen zuenari{{sfn|Bodel|2004 |p=149–170.}}. Arau-hausleak auziperatu zitezkeen auzitegi zibiletan. Hilobietako inskripzio batzuek eskudiruzko saria eskaintzen diote arau-hausleak agintari zibilen aurrean salatzen dituenari. Oroimenezko monumentu batzuek hilobian etzatzeko eskubidea duten pertsonak zerrendatzen dituzte, eta beste batzuek, berriz, lekua erabiltzeko eskubiderik ez duten pertsona edo "klan atzerritarrak" izendatzen dituzte. Dirudienez, sustatzaile batzuek ezabatu edo baztertu zuten hilarrien mezua. Ehorzketa-lursailak zatitu, eta sal zitezkeen, zatika edo osorik, edo alokatu, mantenuaren kostua estaltzen laguntzeko; leku sakratu horietatik onurak lor zitezkeen, hala nola, hilobietako lorategietako loreak saltzea, baina lekua edo monumentuak konpontzeko, hobetzeko edo mantentzeko baino ez ziren erabili behar, inoiz ez heriotzarekin etekinak lortzeko{{sfn|Robinson|1975|p=175-186.}}. Hileta-monumentuan familiaren kanpokoak hilobiratzea debekatuta ohi zen, beste batzuentzat aurrekari bat sortuko zuten beldurrez, familiak bere hilobia erabiltzeko betiko eskubideak aldarrikatu aurretik{{sfn|Toynbee|1971|p=76–78.}}. Okupazioetako, harrien lapurretako eta hilobietan, hilarrietako eta epitafioetako kalteen ebidentziak daude. Hilobiak legez tokiz alda zitezkeen, hilerrietako uholdeak edo ''pontifize''en baimena zirela eta, baina apurka-apurka hondatu ere egin zitezkeen zabarkeriagatik. Bestalde, familiak bizilekuz aldatu edo desagertu zitezkeen. Ponpeian, irakurgarria zen oroimenezko harri bat aurkitu zen, ahoz behera, komun publiko baterako eserleku gisa eraberritua{{sfn|Robinson|1975|p=175–186.}}. Eliza-guneetan kristau hilerriak sortu arte, ia hilerri guztiak harresiz kanpokoak ziren. John Bodelek eriden zuen inperio garaiko hiru hilerrik 150 eta 200 urte arteko gehienezko bizitza izan zutela, erabilera intentsibokoak izanik, lauzpabost belaunaldi hartzen zituztenak, beren lurrak bete eta berrerabili aurretik{{sfn|Bodel|2014|p=178–179.}}. Hiriak eta herriak jatorrizko muga legal eta erritualetatik haratago hedatu ahala, antzinako harresi barruko hilerriak hiritik kanpo birkokatu behar izan ziren, eskriturak eta muga-markekin. Horrela, hain beharrezkoak ziren lurrak erabilera publiko edo pribaturako askatu zituzten. Erromako eraikuntza-proiektu disruptiboenen artean akueduktuak zeuden, eta horien plangintzak eta eraikuntzak kontu handiz arduratzen ziren jabeekin negoziazioetan, ahal izanez gero, hilobi, monumentu eta santutegietan kalteak ekiditeko. Erromaren hedapenak, Aureliano enperadorearen garaian, Erromako harresi-eremuetan gune sakratuak eta erlijiosoak sartu zituen bere harresi berrietan. Interes publikoek eta pribatuek talka egiten zutenean, legeak norbanakoei kalte-ordaina eman ohi zien{{sfn|Taylor|2000|p= 89–91.}}. === Villak eta lursailak === [[File:Photographs of the Mausoleum of Augustus 14 (cropped).jpg|thumb|left|250 px|<center>Augustoren mausoleoa</center>]] Erromatarren gehiengo batek (Hopkinsek, 1981, %80 eta %90 artean kalkulatzen du) bizitza osoa landa-pobrezian eman zuen, ebaserrietako eta villetako maizterrak, langile askeak edo esklaboak bezala lan eginez. Lurjabe aberatsek baserrietako diru-sarrerak erabili zituzten villak, karrera militarrak eta politikoak eta aisialdi kulturaleko bizimoduari (''[[otium]]'') eusteko. Batzuek diruari mesprezu itxura egiten zioten arren, nekazaritza zeregin guztiz egoki eta intrintsekoki noble gisa irudikatzen zen<ref group="oh"> Hiriko eliteak landako eta hiri inguruko hiribilduak modu lehiakorrean eskuratzeko prozesua K.a. VI. mendetik egon zen abian; landetxe bateko (kasu honetan, kostaldeko jabetza bat) eta Erromako hiri inguruko etxebizitza bateko lehen jabe aristokratikoa [[Eszipion Afrikarra]] izan zen.</ref>{{sfn|Bodel|1997|p=1–7.}}. K.a. II. mendean, aristokraten hilobi monumentalak hiribilduetako landa eta hiri inguruko paisaiaren parte ziren, familiako kide txikiagoen hilobiz inguratuak, baita aguazilen, errentari komunen eta lekua zuzentzen zuten esklaboen hilobi xumeenaz ere. Herri eta hirien arteko errepide nagusietatik urrun, landako langileen hilobiek landaketarako edo artzaintzarako merezi ez zuten lur pobreak okupatzen zituzten; lurjabeek beren jabetzako ehorzketa-lekua eskain ziezaieketen nahi zuten tokian; hilobiak sakratuak ziren, non zeuden kontuan hartu gabe. Topografo gisa zen aldetik, Sikulo Flakok antzeman zuen finken mugetako hilarriak muga markatzaileekin erraz nahasten zirela (''cippus''). Eliteko kide askok, euren arbasoak, landetxean eta familiaren villan lurperatzea erabaki zuten, [[Marko Aurelio]] enperadoreak praktika debekatu zuen arte, [[Antoninotar izurria]]ren hedapena mugatzeko ahaleginean (K.o. 165-180). Debekua gutxienez K.o. IV. mendera arte egon zen indarrean. Oinordekoek, jarauntsiko terminoen arabera, behartuta zeuden beren jarauntsia bere osotasunean mantentzera, zatika ez saltzera eta abizena bizirik mantentzera, eta hori libertoen esku utziz egin zezaketen, hauek askatzen zituen ugazabaren izena hartzen baitzuten. Jabetza bat oinordetzan hartzen zuenak edo erosten zuenak automatikoki bere hilobiak eskuratzen zituen, monumentuak eta jainko egoiliarrak, ''dii Manes'' eta ''Lares'' barne. Azken horiek, herriaren iritziz behintzat, lotura estua zuten arbasoen gurtzarekin. Familiaren etxea saldu behar bazen, ez zen arraroa salerosketa-kontratuak saltzaileak bere hilobietara sartzeko eskubide tradizionalei eustea, antzinako eta oroitzapenezko erritu eta betebeharrak betetzen jarraitu ahal izateko<ref group="oh">Etxea gizakiaren sinbolo ukigarria zen. Aitzitik, etxe baten eraispena [[Damnatio memoriae|<nowiki>''Damnatio memoriae''</nowiki>]] forma gisa erabil zitekeen. Hori gertatzen zenean, eraikitzeko orubea hutsik geratzen zen edo erabilera aldatzen zen. Etxea ez zen ordezkatzen.</ref>{{sfn|Bodel|1997|p=6, 8, 20–24.}}. === Hilobi komunak === Erromako elitearentzat onargarria zen hileta-zeremonia batek hiritar arrunt baten urteko diru-sarrera hainbat aldiz kosta zezakeen, eta ezinezkoa zen behartsu batentzat, karitatearen edo egunoroko igarrezinezko soldata baten mende baitzeuden, beraz, ezin zuten hileta-elkarte baterako harpidetza bat ordaindu. Ziurrenik, hiritar pobreenen estatus soziala esklaboena baino hobea zen, baina haien ehorzketa duin baten perspektibak askoz okerragoak ziren. Batzuk, senideek edo hurbilekoek kale gorrian abandonatuak ziren. Hilkortasun handiko krisi historikoak ezagutzen dira, gehienak goseteekin eta izurriekin lotutakoak, eta horiek hileta-zerbitzuen gainkarga handia ekarri zuten{{sfn|Graham|2006|p=28–31.}}. Txiroenen gorpuak, esklaboenak edo askeenak, estatuarentzat gorrotagarritzat jotzen ziren, eta kriminal exekutatuenak (''noxii'') bezalako leku desohoragarrietan lurperatuak izan zitezkeen. Uste izatekoa da gehienak ''puticuli'' hobietan bota zituztela, hala nola Eskilinoarenak, hirietako edo herrietako mugetatik kanpo, edo kasurik txarrenean estoldetara edo ibaietara botatakoak, edo haien hondakin sakabanatuak. Benetako pobreentzat, eta hilkortasun oso altuko garaietan, hala nola goseteetan edo epidemietan, ehorzketak edo errito minimoko masa-errausketak aukera bakarra izan zitezkeen, agintariek eta ehorz-enpresaburuek aurre egin ahal zieten moduan. Zenbait aditu modernok Erromako behartsuenekiko axolagabetasun apatikoaren adierazgarri gisa ikusten dute hori, gizarte izugarri lehiakor batean{{sfn|Graham|2006|p=28.}}. ===Oinarrizko hobiak=== [[File:Tiles Fishbourne.JPG|thumb|250 px|''Cappuccina'' teilatutako hobietan erabiltzen ziren ''imbrex ''eta ''tegula'' teilatutako hobi baten adibidea. Teila kurbatua ''imbrex'' da.]] Ehorzketa indibidual merkeena hobi soila zen{{sfn|Darby|1932|p=321-359.}}. Hainbat modutan erabili zen Errepublika eta Inperio osoan, batez ere ehorzketarako presio gutxi edo batere ez zegoen lekuetan. Hilobia ekialdetik mendebaldera orientatzen zen gehienetan, eta burua ekialdera begira{{sfn|Small, C. et al.|2007|p=134–135.}}. Batzuetan, erlaitz-teilak erabiltzen ziren (edo ''imbrex ''eta ''tegula'') kutxa formako edo bi isurialdeko zeramikazko hilobi batean giza aztarnak sartzeko eta babesteko, arkeologia modernoan ''alla cappuccina'' izenez ezagutzen dena (monje kaputxino baten kaputxaren antzekoa). Hilotzen omenezko zeremonietan, libazioak egiten ziren hilobiaren zulo batetik hodi edo inbutu bat sartuz, eta zuloz estaltzen zen erabiltzen ez zenean. Sarritan, hilobi-ostilamenduak uzten ziren gorputzarekin batera; toba edo egurrezko burko bat utz zitekeen hildakoaren erosotasunerako{{sfn|Darby|1932|p=321–359.}}{{sfn|Small, C. et al.|2007|p= 126, 132, 134–135.}}. [[File:ML - Ziegelplattengrab.jpg|thumb|250 px|left|Teilaz egindako teilatu lauko hilobia (''tegulae''), K.o IV-V. mendeak, Enns (Austria Garaia). Lauriacum Museoa, Ziegelfeld erromatar hilerria.]] === Etxe formako hilobiak, kolunbarioak eta mausoleoak === Etxe itxurako hilobiak familia aberats eta nabarmenentzat eraikita zeuden, baina kasu gehienetan, erosteko ahalmen txikiagoko familientzat. Sarritan, horma baxuko itxitura batean zeuden, lorategi bat barne zezakeena. Hilobi horien kanpoaldea oso apaingarria izan zitekeen, oinezkoen arreta eta jakin-mina pizteko diseinatua, etxe pribatuetako ''atrium'' erdipublikoen antzera. Gehienek oturuntza-areto apaindua zuten, apalategiak, sukaldeko instalazioak eta harrizko oturuntza-eserlekuak edo toki berezi bat kanpotik eserlekuak ekartzek. Hildakoak horman sartutako sarkofagoetan zetzaten, eta bazegoen errautsetarako edo hila-kutxetarako aldarea. Barruko geletara sartzea senitartekoentzako pribilegioa zen ziurrenik, gehienek bertan euren hilobiak aurreikus zitzaketen, hildako beste senide batzuei eskainitako arduraren ordainetan{{sfn|Gee|2008|p=62–65.}}. Ugazabak askatu zituen esklaboek beren antzinako jabearen abizena eta haien familia-erantzukizun asko hartzen zituzten, eta hilobiaren fatxadan zeudenei beren izenak eta epitafioak ere gehitu zitzaizkien. Honela, edozein oinezkok irakur zezakeen historia dinastikoa. Hilobi-jabe gehienek beren testamentuan xedapenak egiten zituzten familiaren oturuntza eta jaien kostua ordaintzeko, eta horien betetzeak pixkanaka hildakoa "kutsatutako gorputzetik arbaso santu izatera" eraldatuko zuen{{sfn|Gee|2008|p= 61–63.}} [[File:Tesoro di san pietro, sarcofago di giunio basso.JPG|thumb|250 px|Junius Bassusen sarkofagoa, K.o IV. mendekoa, kristau artearen adibide goiztiarra, Itun Zaharreko eta Berriko kalitate handiko eszenekin.]] Mota horretako hilobirik txikienek kutxa formako harlanduzko egiturak zituzten, horma perpendikularrekin. Sabai baxuak zituzten, baina zoruaren mailatik behera hainbat oinetan murgildurik zeuden, baina zutik egoteko adinako altuera zuten. Hormak apainduta zeuden, horma-pintura txikiak, erliebeak eta mosaiko-zorua barne. Egitura mota horri esker, beharren arabera beste solairu batzuk gehi zitezkeen, lurzoruaren gainean edo azpian, errausketa-urnak edo inhumazio-ehorzketa osagarriak edukitzeko. Zenbait kasutan, mosaiko-zoruak kontu handiz kentzen ziren gorpu gehigarri bat lurperatzeko, baina gero mosaikoa berritzen zuten eta honi elikadura-hodi bat gehitzen zitzaion maizter berriarentzat{{sfn|Graham|2006|p=197.}}. Familia aberats eta ospetsuek mausoleo handiak, batzuetan izugarriak, eraiki zituzten. Vatikanoaren ondoko [[Sant'Angelo gaztelua]], jatorrian Hadrianoren mausoleoa, hobekien kontserbatzen dena da, gotorleku bihurtu izanari esker{{sfn|Blagg|1983|p=64–65.}}. Eszipioien hilobi familiarra hilerri aristokratiko batean zegoen, eta K.a. III. mendetik K.a. I. mendera arte erabili zen. Mausoleo handi hark lorategiak, zuhaiztiak, mahastiak eta inguruko baratzeak izan zitzakeen diru-sarrera gehigarri gisa, baita harrera-gelak eta familia-bisitetarako eta oturuntzetarako sukaldeak ere{{sfn|Bodel|2018|p=200–202(k)}}. Batzuek txabola txikiak zituzten, lorezain eta zaintzaile iraunkorrak hartzeko eraikiak, hilobiaren multzoa zaintzeko eta lapurretak saihesteko erabiliak (bereziki han hildakoentzat utzitako elikagai eta edarienak), etxerik gabeko edozein behartsu kanporatzeko eta hildakoen bakea istilu eta kalteen aurka babesteko{{sfn|Heller |1932|p=194.}}. [[File:Domitilla Katakombe fd (10).jpg|thumb|left|250 px|Domitilaren katakonbetan okupatu gabeko nitxo bat, jatorriz kristau familia batek eta haien kideek ale-merkataritzan eta ogiaren ekoizpenean enkargatu zutenak. Multzoak hainbat kilometroko luzera du, lau mailatako sakonera eta 26.000 nitxo baino gehiago ditu.]]Hildako dirudunak sarkofagoetan lurperatu ohi zituzten, baina mausoleo batzuek errausketa-urnak dituzte. Adibide berantiar batzuek ehorzketa pagano, kristau eta tradizionalaren estiloak konbinatzen dituzte. Mausoleo handi askok barruko errauskailuak eta usategi-motako nitxo txikiak (kolunbarioak) zituzten, errauts-kutxatila ugari gordetzeko, itxuraz hilobi etruskoen ereduari jarraituz. Nitxo horiek, seguruenik, maila baxuagoko familiako kideentzat gordeta zeuden, edo esklabo, liberto eta familiaren menpeko beste pertsona batzuentzat. Hobiratze-ehorzketetarako nitxo laukizuzen handiagoak erabiltzen ziren{{sfn|Toynbee|1971|p=113–115.}}. Hirietarako bideak mausoleo txikiagoz inguratuta zeuden, Via Latinako hilobiak esaterako, [[Via Appia|Via Appian]] zehar. Eurisazes okinaren hilobia, oso ospetsu eta itxura handiko hilobia da, Erromako [[Porta Maggiore]]ren kanpoaldean dago, eta K.a. 50-20 urte ingurukoa da. [[Petra|Petrako]] hilobiak{{sfn|Spencer-Gardner|2017|p=1-10.}}, Inperioaren ekialdeko muturrean, labarretan zulatuta daude, batzuk garai inperialeko estilo helenizatuan egindako fatxadekin{{sfn|Strong|1995|p=125.}}. Erromako katakonbak erabat lur azpian egin zituzten. Kristauek erabiltzen zituzten, baina baita erlijio guztiek ere, batez ere judu sekta batzuek. Funtsean, tunel sistema handiak dira Erromaren azpiko arroka bigunean. Oso negozio errentagarria zen hildakoen familiei nitxoak saltzea. Katakonbetako dekorazioan margolanak zeuden, eta horietako askok iraun dute{{sfn|Strong|1995|p=291–296.}}. Kristau garaian, martiri ospetsu baten hilobiaren inguruko ehorzketa desiragarria bihurtu zen, eta hilobi horietan, sarritan katakonba baten gainean aurkitzen zirenak, hilobi-gela handiak sortu zituzten. Horiek hilobi errenkadak zituzten, baina familiaren otorduetarako lekua ere, horrez gero agape festatzat hartzen zirenak. Erromako eliza handi asko hileta-areto gisa hasi ziren, jatorrian enpresa pribatuenak zirenak; Konstantino I.aren familia Erromako Santa Inesen hilobiaren gainean zegoenaren jabea zen{{sfn|Webb|2001|p=249–252}}{{sfn|Blagg|1983|p=65.}}. ====Sarkofagoak==== Hildakoen errautsak jartzen zituzten hileta-urnak pixkanaka sarkofagoek ordezkatu zituzten, ehorzketa ohikoagoa bihurtu zen heinean. K.o. II. eta IV. mendeetakoak sarritan [[Erliebe (eskultura)|erliebeekin]] apainduta zeuden eta irudikatutako eszenak mitologiatik, misterioekin lotutako sinesmen erlijiosoetatik, [[Alegoria|alegorietatik]], historia edo ehiza-eszenetatik edo oturuntzetatik atera ziren. [[File:Sarcophagus four seasons, Musei Capitolini MC1185.jpg|thumb|250 px|right|upright=1.25|K.o. III. mendeko marmolezko sarkofago baten erliebe-panela, Lau Urtaroak eta laguntzaile txikiagoak hildakoen bizitzarako ate baten inguruan irudikatzen dituena{{sfn|Dowling|2004|p=184.}}.]] Sarkofago askok [[Nereida|nereidak]], itsas izaki fantastikoak eta itsasoan zehar Zorioneko uharteen kokapenari erreferentzia egin dezaketen beste itsas irudi batzuk irudikatzen dituzte, hildakoaren erretratu batekin itsas maskor batean{{sfn|Strong|1995|p=125–126, 231.}}. Haur baten sarkofagoak familia-bizitzaren, Kupidoren edo jolasean ari diren haurren irudikapen samurrak erakuts ditzake. Hilobietako inskripzio batzuetan haurtxoak izendaturik daude, eta haien bizitza laburren pasarteak deskribatzen dituzte sarkofagoetan. Haur heldu gisa irudikatzen dira, adina edo testuingurua edozein dela ere, eta inoiz ez jaioberri gisa. Hori zela eta, familiaren oroimenezko ospakizunetan sartuko ziren{{sfn|Carroll|2011|p=100–102.}}. Sarkofago batzuk enkargatuak izan zitezkeen pertsonaren bizitzan zehar eta neurrira eginak izatea bere sinesmenak edo estetika adierazteko. Gehienak seriean ekoiztuak izaten ziren, eta hildakoaren erretratua zutenentzat, haren aurpegia bukatu gabe geratzen zen erosketa egin arte{{sfn|Strong|1995|p=231.}} . ==Hileta eta ehorzketa militarrak == Hildakoekiko gurtza{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}, bereziki garrantzitsua zen beren lanbideengatik heriotza goiztiar batera esposizioan zeuden gizonentzat". ''Pietas'' erromatar balioagatik, soldaduek eroritako lagunak ohoratzeko nahia zuten, nahiz eta gerraren baldintzek tradiziozko errituak behar bezala egitea eragotz zezaketen{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}. Atzerrian borrokan hildako soldaduek, liskarrak abian zituztenean, errausketa edo ehorzketa masiboa jasoko zuten{{sfn|Toynbee|1971|p=55.}}. Egoera ez hain premiatsuetan, banan-banan erraustu eta haien errautsak edukiontzi batean jar litezke, geroago ehorzketa iraunkor batera garraiatzeko{{sfn|Webster|1998|p=280–281.}}. [[File:Gravestone Reburrus Xanten 230.jpg|thumb|left|250 px|Zalditeria germaniarreko soldadu baten hilarria (K.o. I. mendea), [[Xanten]].]] [[Varo|Publio Kintilio Varo]]ren agindupeko erromatar armadak [[Teutoburgeko oihaneko gudua|Teutoburge]]ko basoko guduan porrota jasan zuenean K.o. 9. urtean, soldaduei ez zieten ohorezko oroitzapenik egin, [[Germaniko|Germanikok]] eta bere tropek, urte batzuk geroago, gudu-zelaia aurkitu eta haien gorpuzkinentzako hileta-tumulu bat egin zuten arte{{sfn|Southern|2006|p=296.}}. Inperioko garnizio iraunkorretan, soldadu bakoitzaren soldataren zati bat albo batera utzi eta hileta-gastuetarako batzen zen, janari erritualak, lurperatzea eta oroitzapenak barne{{sfn|Webster|1998|p=267, 280.}}. Eguneroko errutinan gaixotasun edo istripuz hiltzen ziren soldaduei bizitza zibileko erritual berberak ematen zitzaizkien. Soldaduentzako lehen ehorzketa elkarteak Augustoren garaian sortu ziren; Elkarte mota horiek zibilentzat existitzen ziren aspaldi. Beteranoek, zerbitzutik irtetean, funts batean ekarpena egin ondoren, ehorzketa duin bat izango zuten{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}. Inperio osoko hilobiek eta monumentuek kanpamendu jakinetan (castra) kokatutako militarrak eta unitateak dokumentatzen dituzte. Gorpua berreskuratu ezin zenean, heriotza zenotafio batekin ospa zitekeen. Inperio osoko hilarri eta monumentuek kanpamentu jakinetan (''[[castra]]'') kokatutako langileak eta unitate militarrak dokumentatzen dituzte. Gorputza berreskuratu ezin zenean, heriotza [[zenotafio]] batekin oroitu zitekeen. Erromako hilarri militarretako epitafioek soldaduaren izena, jaioterria, maila, unitatea, adina, zerbitzu-urteak eta, batzuetan, beste informazio batzuk ematen dituzte, hala nola oinordekoen izenak. Monumentu landuago batzuetan hildakoari eta haren domina militarrei egiten da erreferentzia edo bere toga motari haren hiritartasuna nabarmentzeko{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}. Zalditeriako soldaduak sarritan etsai zapaldu baten gorputzaren gainean irudikatzen dira, heriotzaren gaineko garaipen sinboliko gisa interpretatzen den irudia{{sfn|Webster|1998|p=280(k)}}. Erromatar Afrikako hileta-monumentu militarrek beste forma batzuk hartzen dituzte: K.o. I. mendean estelak, II.ean aldareak eta III.ean kupulak ([[Tumulu|tumuluak]]). Hilobiak hilerri militarretan biltzen ziren sarritan, kanpalekuaren irteerako errepideetan zehar. Zenturioi batek aukera zuen mausoleo bat eraikitzeko beharrezko dirua lortzea{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}. Buruzagi bat gudan hiltzen bazen, gizonak bere pira edo, zenbait kasutan, zenotafio baten inguruan ibiltzen ziren{{sfn|Toynbee|1971|p=55.}}. == Abandonaturiko gorpuen ehorzketa == Erroman, etxerik gabeko pobreek (''egeni'') kalera botatako janari-hondarrak lortzeko borrokatu behar zuten. Askotan kaleko animaliekin borrokatzen ziren, ez janari-hondarrengatik bakarrik, baita beren bizitzaren azken uneetan harrapari horien biktima ez izateko ere. [[Martzial|Martzialek]] egoera deskribatzen digu poema batean: {{esaera2|''Eta bere azken orduko haria ehunduta dagoenean, eta heriotzaren eguna iristen denean, zeina motelegia iruditu baitzaio, zakurren uluak entzungo ditu inguruan, gorputza irentsi nahian, eta trapuz uxatuko ditu hegazti sarraskijaleak''<ref>Mart. ''Ep''. 10.5.1.f.</ref>.|}} Suetoniok hilotzen abandonuaren errealitatea aipatu zuen, eta animaliek gorpuak lurpetik ateratzeko zuten erraztasuna. Zakur baten adibidea jarri zuen, ahoan giza esku bat zuela, Vespasiano enperadorea zegoen jantokiraino iritsi eta eskua haren oinetan jarri baitzuen<ref>Suet. ''Vesp''. 5.4.</ref>. Maiz gertatzen zen hilotzak bertan behera uztea, pobreenak, gaixoenak, esklaboenak, eta gladiadoreenak zirenak, inork duintasunez lurperatzen ez zituenak eta zakurrak, beleak eta beste animalia batzuk sarraskitzen zituztenak. Gorpu horiek berez gaixotasunak transmititu zitzaketen, ura kutsatu ondoren, gaixotasun kutsagarrien ondorioz hil zirelako, eta ektoparasitoak eta hilotzen fauna sakabanatzen zituztelako. Beste batzuetan, hilotzak hobi komunetan lurperatzen ziren sakontasun gutxian, edo Tiberrera botatzen ziren, animaliek sarbide erraza zuten lekura. Nahi gabeko jaioberriak hiriko leku jakin batzuetan edo simaurtegietan abandonatzen zituzten, eta esklabo-merkatariek batzuk biltzen bazituzten ere, gehienak gosez, hotzez edo txakurren erasoz hiltzen ziren{{sfn|Scobie|1986|p=419}} {{sfn|Briones Dieste|2018|p=75.}}. Baliabiderik gabeko jendearen gorpuzkien azken helmuga Varronek deskribatutako hobi irekiak (''puticuli'') ziren<ref>Varro. ''Ling''. 5.25.5.</ref>. Leku horietan hiriko behartsu eta esklabo guztien gorpuak usteltzen ziren, zabor eta animalia hondarrekin batera{{sfn|Graham|2006b|p=67.}}, baina Dionisio Halikarnasokoaren iritziz, egoera kezkagarriagoa zen epidemia garaietan, ohi ez bezala, hilotzak Tiberrera eta estolda publikoetara botatzen zituztenean<ref>Dion. Hal. ''Ant. Rom.'' 9.67.2, 10.53.2-3.</ref>. Erroman gorpuak kaleetatik ateratzea ''cura urbis'' zerbitzuaren ardura zen, normalean, kargu hori edilen esku zegoen{{sfn|Graham|2006b|p=75.}}. Puteoliko kontzesio-kontratu baten arabera, Errepublikaren amaiera aldera, hilotzak abandonatzen zituztenei isun bat ezartzen zieten. Gorpua kentzeko arduradun baten ezean, ehorztetxearen lana zen, gaizkile exekutatuen, urkatuen eta esklaboen gorpuak kendu behar zituena. Zerbitzu hori monopolio bihurtu zen{{sfn|Bodel|2000|p=129.}}. Gizartean integraziorik ez izateagatik bizitzan nabarmendu ziren pertsonak ere, gizarte-jatorriagatik edo lanbidearen izaera lotsagabeagatik, estigmatizatu egin ziren haien heriotzaren orduan, eta hileta-tratamendu desberdina jaso zuten, gizarte-bazterketa betikotu zuena. Beraz, zenbait hileta-tabu izan ziren gladiadoreei eta ehorzleei dagokienez, odolarekin eta heriotzarekin izan ohi zuten harremanagatik eta hark eragindako kutsaduragatik; eta, gladiadoreen kasuan, haien heriotzaren testuinguru bortitzean gertatzeagatik. Horren adibide bat da Sarsiniako ([[Umbria]]) inskripzio bat, non Horazio Balbusek hilerriko lursail batzuk ematen baitizkie hiriko biztanleei<ref>''CIL'' 11.6528</ref>, baina haietan gladiadoreak (''auctorati'') ezin ziren lurperatu. Modu berean, ''infamia''z leporatutako beste profesional batzuek, esaterako prostitutek, aktoreek, proxenetek, magoek eta abarrek, desabantaila juridikoak eta sozialak zituzten: ehorzketa ukatzea edo hilerri komunalaren kanpoaldean edo bidegurutzeetan lurperatuak izatea, besteak beste. Hilobien kokapen marjinalak adierazten zuen, bizirik zeudenean, hildakoek ere bereizketa soziala jasan zutela. Ondorioz, ehorzketa ukatzeak edo gizartetik kanpo lurperatuak izateak hildakoen komunitatean erabat sartzea eragozten zien pertsona horiei, eta horrek bizitzan zuten posizioa beste munduan izango zutenarekin parekatzen zuen: beti egongo ziren gizartetik kanpo, bizirik nahiz hilda egon{{sfn|Alfayé|2009|p=188.}} . Ehorzketa ukatu zitzaien gorpuak ''sessorium''ean uzten ziren animalia basatien eta klimaren mende. Kategoria horretan sartzen ziren suizidak (bereziki urkatutakoak), publikoki eraildako kriminalak baita enperadoreak agindutako beste edozein pertsona ere{{sfn|Retief, F.; Cilliers, L|2010|p=135.}} . == Nekropolien garbiketak == Hilobi familiarrak leku sakratuak bilakatzen ziren, hileta-errituak behar bezala bete ondoren. Bertan hildakoen gorpuzkiek atseden hartzen zuten eta urtero festak egiten ziren haien oroimenez, euren espirituak lasai eta pozik izateko. Ohikoa zen pentsatzea haiek gehiago eskertzen zituztela maiz egindako bisitak, haien oroipenez, noizbehinkako ospakizun garestiak baino. Kontuan hartuz, hilobien barrualdea freskoekin, estukoekin eta mosaikoekin apainduta egoten zela ospakizunetarako espazio erakargarria eskaintzeko, eta hildakoei zor zitzaien begiruneagatik eta hileta-panteoia etengabe bisitatzeagatik, toki horiek garbi zeudela esan daiteke. Higiene-neurri horiek nabariagoak ziren familiakoak ez ziren pertsonekin partekatutako espazioetan, hala nola kolunbarioetan eta katakonbetan{{sfn|Gee|2008|p=53.}}. Zenbait hileta-inskripziok ondorengo bizitza eta pizkundea esplizituki aipatzen zituzten arren, hilobietako praktika erritualek hildakoari berari zuzenduta zeudela dirudi. Hileta-inskripzio, grafiti eta arkitektura judu-kristau eta erromatarren bidez adierazten den sentimendu orokorra hildakoen ongizatearen kezka eta ardura da. Hildakoek mantenurako eta babeserako opariak jasotzen zituzten, eta hainbat inskripzio eta grafitik hildakoei ausartak izatera eta haien hilobia asaldatzen zuen edonori mehatxatzeko deia egiten zieten. Hainbat hilobitan aurkitutako burkoek hildakoen gorputz-erosotasunarekiko kezka adierazten dute. Opari eta zerbitzu hauek hildakoei eman eta egiten zitzaizkien, hildakoari opariak emateak hildakoen eta bizidunen arteko lotura sozialak sendotzen zituelako{{sfn|De Hemmer|2018|p=364.}}. Erromako hilobiak ez ziren hildakoentzat soilik. Erritualaren eta oroipenaren zentroak ziren. Familiak, senideak, lagunak edo hileta-klubeko kideek hilobiak zaindu eta bisitatzen zituzten eta hildakoarekin afaldu eta edari bat partekatzen zuten. Hilobiak biziguneak ziren, tokiko komunitatearen edo familiaren arteko harremanen parte{{sfn|Ackers|2018|p=128.}}. Batzuetan, hileta-monumentuen eraikuntza, mantenua eta zaintza fideikomisoz antolatzen zituzten. Honekin, testamentugile erromatarrak, batez ere, euren oroipena sustatu eta abizenen jarraipena bermatu nahi izaten zuten{{sfn|Bodel|1997|p=24.}}. Hilerri erromatarrak, askotan, errepide nagusietan zehar kokatzen ziren, hildakoei ohorea egingo zieten pertsonek ere parte har zezaten. Izan ere, hain ziren publikoak, Martzialen esanetan<ref>Mart. ''Ep''. 1.34.8.</ref>, non zarpailak, eskaleak eta prostitutak hilobi abandonatuetan bizi baitziren{{sfn|Graham|2006|p=22., 23}}. Litekeena da, halaber, hilobi haietan hildakoen omenezko zeremoniak egiten jarraitu arren, gizartearen txiroenek etengabe okupatzea, familiaren oniritziarekin, kontserbazio egoera ezin hobean edukitzearen truke. Hilobi motak aldatzean bigarren eta hirugarren mendeetan zehar, Errepublika garaikoak eta hasierako inperioarenak suntsitu eta lurperatu egin ziren, geroko hilobietako zimenduen gisa erabiltzeko; Salariako hilerrian, esaterako, lurperatze berriak gutxi ziren, eta eskualdeko monumenturik nabarmenena, L. Paetus eta bere arrebaren mausoleoa zen, erdi lurperatuta, non tunelak egin zituzten bere barneko korridorean ''lokuli''ak instalatzeko{{sfn|Bodel|2014|p=180.}}. Garai horretako egitura berririk handienak ''Via Salaria''-ko katakonbak ziren. Pentsatzekoa da, beraz, katakonbetako zaintza ehortz-elkarteen ardura zela, eta eraikina itxia izatean, eskaleek ez zutela haietan sarbiderik izango. ==Geroko bizitza== ===Erlijioa=== Auzokide etruriarrek bezala, erromatarrek ere sakonki errotuta zeukaten arima indibidualak heriotzatik bizirik irauten zuela. Ahal zuten guztia egin zuten hildakoei hilobian eroso sentitzen laguntzeko. Badirudi hainbat sinesmen eta ohitura mantendu zirela, nahiko desberdinak baina etorkizuneko bizimoduarekin bat zetozenak. Epitafio eta irudikapen eskultoriko batzuek iradokitzen dutenez, hildakoak Ama Lur onbera baten baitan hartzen zuten atseden. Banakoen arimak ''Manes'' jainkoak bezala ezagutzen ziren azpimunduko (''dii inferii'') jainkoen bereizi gabeko multzo batean elkartzen zirela uste bazen ere, hileta-ostilamenduaren hornikuntza izendatzeak zera esan nahi du, gutxienez batzuek uste zutela ezaugarri, behar eta lehentasun pertsonalak arimarekin batera bizi zirela, gorputzean, hilobiaren iluntasuneko errautsetan, edo haren heriotza negar egiten zutenen oroitzapenetan. [[File:Epitaph des Marcus Caelius.JPG|thumb|right|250 px|<small>Marko Zelio zenturioiaren zenotafioa, 18. legiokoa, bi libertoak alboetan zituela. 30 urte baino gehiagoko ezohiko zerbitzu luze eta kondekorazio militar kopuru ikaragarriaren ondoren, Marko Zeliok Teutoburgoko basoko guduan hil zen. Inskripzioak bere libertoen hezurrak zenotafioan lurperatzeko baimena ematen du, Marcoren anaiak egin zuena<ref>''CIL'' 13. 8.648</ref></small>]]Erromatar mitologiaren kontakizunek arima (''anima'') hilezkor gisa deskribatzen dute, eta hildakoak azpimunduko epaimahai baten aurrean epaituz, ongia egin zutenak [[Eliseo Zelaiak|Eliseo Zelaietara]] eta gaizkia egin zutenak [[Tartaro (mitologia)|Tartarora]] bidaliz{{sfn|Foutz|2000|p=1}}. Ez dago argi antzinakoak, iraunkorrak eta zabalduak sinesmen horiek izan zitezkeela; dirudienez, horietan greziar mitologiak eta greziar-erromatar misterioek eragin zuten. Estoikoek eta epikurearrek arima ezaugarri material bat zela adierazi zuten, hil zenean bere gorputzetik ateratakoa bizi-indar unibertsal batekin elkartzeko. Hil ondoren arimak irauteko sinesmena nabaria da etxeko praktiketan eta arbasoen gurtzan. Horietan guztietan elikatzen, asetzen eta eusten dute arima izpiritu ezagun gisa, oraindik nortasun, nortasun batez barneratua. Bera zaintzen dutenek arbaso jainkotzat hartzen dute, eta ez ''Manes'' jainko itzaltsuetako bat bezala. Heriotzaren ondoren, uste zen arima batek irauten zuela, eta horrela adierazten zen etxeko praktiketan eta arbasoak gurtzan. Horietan guztietan elikatu, asebete eta sostengatzen zuten hildakoaren arima, oraindik ere identitate eta nortasunez josita dagoen espiritu familiarra bailitzan. Zaintzen zutenek, jainkozko arbaso bat bezala tratatzen zuten, eta ez ''Manes'' iluntasuneko jainko bat bezala{{sfn|Toynbee|1971|p=33-35, 62.}}. Badirudi greko-erromatar misterioek hilezkortasuna iniziatuei bakarrik agintzen zietela. Erlijio esoterikoaren forma ezagunek erromatar, egiptoar, eta mesopotamiar mitologia eta astrologia konbinatzen zituzten, euren iniziatuen aurrerapena ilargiaren, eguzkiaren eta izarren eskualdeen bidez deskribatuz. Hasi gabekoak atzean geratzean, lurra oinaze leku bihurtu zen. Dohatsuaren ondorengo bizitzaren irudikapen arruntak atsedena, zeruko oturuntza eta Jainkoaren edo Jupiterren ikuspegia ziren{{sfn|Foutz|2000|p=1}}. Emakumezkoek [[Zeres (mitologia)|Zeres]] jainkosaren errituak jarraituz geroko bizitza bat izatea espero zuten. Erritu horiek, ziurrenik, [[Demeter]]ren [[Eleusistar Misterioak|Eleusistar Misterio]]etan oinarritzen ziren{{sfn|Spaeth|1996|p=60–61, 66.}}<ref>Cic. ''Leg.'' 2.36.</ref>. ===Filosofia=== Erromatar filosofiaren korronte nagusiak, estoizismoak esaterako, hilkor guztien heriotzaren ezinbestekotasunaren kontenplazioa eta onarpena defendatzen zituen. {{esaera2|''Batzuk geratu egin behar dira eta beste batzuk joan, gurekin daudenekin beti alai egonda, baina ez gu damututa joaten direnengatik''<ref>[https://archive.org/details/epictetus-robin-waterfield-the-complete-works-handbook-discourses-and-fragments-2022/page/270/mode/2up?view=theater Epict. ''Diss''. 3.24.11]</ref>.|}} Mingostasunez deitoratzea gauzen izaera ez hautematea eta ez onartzea da. Epiktetok maite zituen pertsonak pitxer edo kristalezko kopa bezala ikustea sustatzen zuen, izpiritua nahasi gabe hautsi eta gogora zitekeena, {{esaera2|''hilkor bat maitatzea zurea ez den zerbait maitatzea baita. Eman dizute oraingoan, ez betirako. Pikuekin gertatzen den moduan, urteko urtaro jakin batean hazten dira, baina neguan irrikatzen badituzu, tontoa zara''<ref>Epict. ''Diss''. [https://archive.org/details/epictetus-robin-waterfield-the-complete-works-handbook-discourses-and-fragments-2022/page/278/mode/2up?view=theater 3.24.86].</ref>.|}}Ez dago benetako adostasunik, behin bizirik iraun duten testu eta epitafio erromatarren artean, pertsona bati heriotzaren ondoren gertatutakoari buruz, ezta ondorengo bizitzaren existentziari buruz ere. [[Plinio Zaharra]]k bere [[Natur Historia (Plinio)|Naturalis Historian]] dio gehienek uste dutela heriotzaren ondoren jaio aurretik izandako sentiberatasun ezaren egoerara itzultzen dela, baina onartzen du, mespretxuz bada ere, badirela arimaren hilezkortasunean sinesten dutenak. [[Seneka Gaztea]] ez zen hain koherentea izan, bi ideiak argudiatuz; Heriotzak erabateko suntsipena eragin zuela adierazten zuen eta, aldi berean, gorputzaren kartzelatik ihes egin ondoren izpirituaren nolabaiteko biziraupenaz hitz egiten zuen{{sfn|Motto|1955|p=187–189.}}. [[Kornelio Tazito|Tazito]]k, ''Agricola''-ren amaieran, Pliniorenaren kontrako iritzia du, eta baieztatzen du jakintsuek uste dutela izpiritua ez dela gorputzarekin hiltzen, nahiz eta beren-beregi jainkozaleei erreferentzia egiten dion arren, hau da, [[Eliseo Zelaiak|Elisio zelaien]] ideia mitologikoari.{{DEFAULTSORT:Roman Funerals And Burial}} == Oharrak == {{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh}} == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|3}} == Bibliografia == * {{Erreferentzia|izena=S|abizena=Alfayé|urtea=2009|izenburua=Sit tibi terra gravis: magical-religious practices against restless dead in the Ancient World|orrialdeak=181-216. or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.researchgate.net/publication/370629644_SIT_TIBI_TERRA_GRAVIS_MAGICAL-RELIGIOUS_PRACTICES_AGAINST_RESTLESS_DEAD_IN_THE_ANCIENT_WORLD|aldizkaria=Formae mortis: el tránsito de la vida a la muerte en las sociedades antiguas|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=D. E|abizena=Angelucci|urtea=2008|izenburua=Geoarchaeological insights from a Roman age incineration feature (ustrinum) at Enconsta de Sant'Ana (Lisbon, Portugal),|orrialdeak=2624-2633 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Journal of Archaeological Science|alea=9|zenbakia=35|issn=0305-4403|doi=10.1016/j.jas.2008.04.020|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=H .I|abizena=Ackers|urtea=2018|izenburua=The face of the deceased: portrait busts in Roman tombs|orrialdeak=121-147|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/31578925/The_face_of_the_deceased_portrait_busts_in_Roman_tombs_Chapter_6_in_Z_Newby_and_R_Toulson_eds_2018_The_Materiality_of_Mourning_Routledge|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Arce|urtea=2000|izenburua=Imperial funerals in the Late Roman Empire: Change and Continuity|orrialdeak=115-122. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Rituals of Power; from Late Antiquity to the Early Middle Ages|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1163/9789004477551_008|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Auguet|urtea=1994|izenburua=Cruelty and Civilization: The Roman Game|orrialdeak=246|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780203389072|doi=https://doi.org/10.4324/9780203389072|sartze-data=2024-11-26}} * {{Erreferentzia|izena=G|abizena=Bagnani|urtea=1956|izenburua=Encolpius Gladiator Obscenus|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Classical Philology|alea=1|zenbakia=51|issn=|doi=10.1086/363980|s2cid=162196829|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Bendlin|urtea=2011|izenburua=Associations, funerals, sociality, and Roman law: The collegium of Diana and Antinous in Lanuvium (CIL 14.2112) reconsidered|orrialdeak=90|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/1821169/Associations_funerals_sociality_and_Roman_law_the_collegium_of_Diana_and_Antinous_in_Lanuvium_CIL_14_2112_reconsidered|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Berman, L. M. et al|urtea=2003|izenburua=Arts of Ancient Egyp|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/artsofancientegy0000free/page/210/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-87846-661-4|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=F|abizena=Bernstein|urtea=2007|izenburua=Complex Rituals: Games and Processions in Republican Rome|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/9780470690970.ch16|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch16|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=T|abizena=Blagg|urtea=1983|izenburua=Architecture|orrialdeak=39 or|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/handbookofromana00mart/page/n5/mode/2up?view=theater|aldizkaria=A Handbook of Roman Art|alea=|zenbakia=|isbn=0714822140|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2018|izenburua=Roman Tomb Gardens|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.cambridge.org/core|aldizkaria=Gardens of the Roman Empire|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|10.1017/9781139033022|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2014|izenburua=The life and death of ancient Roman cemeteries. Living with the dead in imperial Rome|orrialdeak=177-195. or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/10497621/The_life_and_death_of_ancient_Roman_cemeteries_Living_with_the_dead_in_imperial_Rome_2014|aldizkaria=Reconstruction and the Historic City: Rome and Abroad - an interdisciplinary approach|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-29}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2008|izenburua=From Columbaria to Catacombs: Collective Burial in Pagan and Christian Rome|orrialdeak=177-242 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Commemorating the Dead: Texts and Artifacts in Context. Studies of Roman, Jewish and Christian Burials|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1515/9783110211573.3.177|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2004|izenburua=The Organization of the Funerary Trade at Puteoli and Cumae|orrialdeak=149-170. or|hizkuntza=en|data=2004 |url=https://www.academia.edu/4927300/The_Organization_of_the_Funerary_Trade_at_Puteoli_and_Cumae_2004|aldizkaria=Libitina e dintorni (Libitina 3)|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2000|izenburua=Dealing With The Dead. Undertakers, Executioners and Potter's Fields in Ancient Rome|orrialdeak=128-153 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.taylorfrancis.com/chapters/edit/10.4324/9780203452950-18/dealing-dead|aldizkaria=Death and Disease in the Ancient City|alea=|zenbakia=|isbn=9780203452950|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=L|abizena=Bodel|urtea=1997|izenburua=Monumental Villas & Villa Monuments|orrialdeak=33|hizkuntza=en|data=|url=https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-roman-archaeology/article/abs/monumental-villas-and-villa-monuments/367966176965683BD03A196607DA240A https://www.academia.edu/2389305/Monumental_Villas_and_Villa_Monuments_1997 33 orr.|aldizkaria=Journal of Roman Archaeology|alea=|zenbakia=10|issn=|doi=10.1017/S1047759400014719 |sartze-data=2024-12-09}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=1994|izenburua=Graveyards and Groves: a study of the Lex Lucerina|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/3778499/Graveyards_and_Groves_A_Study_of_the_Lex_Lucerina_1994|aldizkaria=American Journal of Ancient History|alea=|zenbakia=|issn=|doi=10.1353/jla.2013.0004|sartze-data=2024-11-29}} * {{Erreferentzia|izena=S. E|abizena=Bond|urtea=2013|izenburua=Mortuary Workers, the Church, and the Funeral Trade in Late Antiquity|orrialdeak=131-151. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Journal of Late Antiquity|alea=1|zenbakia=6|issn=|doi=10.1353/jla.2013.0004|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=B. E|abizena=Borg|urtea=|izenburua=Painted Funerary Portraits|orrialdeak=14 or|hizkuntza=en|data=|url=https://escholarship.org/uc/item/7426178c|aldizkaria=Ucla Encyclopedia of Egyptology|alea=1|zenbakia=1|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=V|abizena=Briones Dieste|urtea=2018|izenburua=La antigua Roma y las zoonosis|orrialdeak=71-80 or|hizkuntza=es|data=|url=|aldizkaria=Revista Complutense de Ciencias Veterinarias|alea=2|zenbakia=12|issn=1988-2688|doi=https://doi.org/10.5209/rccv.60895|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=D. T|abizena=Brisbane|urtea=2007|izenburua=Childbirth in ancient Rome: from traditional folklore to obstetrics|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=ustralian and New Zealand Journal of Obstetrics and Gynaecology|alea=2|zenbakia=47|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=C|abizena=Bruun|urtea=2014|izenburua=Slaves and freed slaves|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=The Oxford Handbook of Roman Epigraphy|alea=|zenbakia=|isbn=978–0–19–533646–7|doi=https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780195336467.001.0001 |sartze-data=2024-12-07}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Cagnat|urtea=1975|izenburua=Inscriptiones Graecae ad res Romanas pertinentes|orrialdeak= |hizkuntza=la|data=|url=https://archive.org/details/inscriptionesgra0004unse/page/n7/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-89005-075-9|doi=|sartze-data=2024-12-07}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Carroll|urtea=2011|izenburua=Infant Death and Burial in Roman Italy|orrialdeak=99-120.|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=10.1017/S1047759400003329|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Carroll|urtea=2006|izenburua=Spirits of the dead: Roman funerary commemoration in Western Europe|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1093/oso/9780199291076.001.0001|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=T|abizena=Cornell |urtea=1995|izenburua=The beginnings of Rome : Italy and Rome from the Bronze Age to the Punic Wars (c. 1000–264 BC)|orrialdeak=507|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=978—0—415—-01596—7|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=D|abizena=Counts|urtea=1996|izenburua=Regum Externorum Consuetudine: The Nature and Function of Embalming in Rome|orrialdeak=189-202 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Classical Antiquity|alea=2|zenbakia=15|issn=|doi=10.2307/25011039|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Corbeill|urtea=2004|izenburua=Nature Embodied: Gesture in Ancient Rome|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/j.ctv39x7k6=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=978-0-691-18780-8|doi=|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=N|abizena=Crummy|urtea=2010|izenburua=Bears and Coins: The Iconography of Protection in Late Roman Infant Burials|orrialdeak=37-93. or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.cambridge.org/core/journals/britannia/article/bears-and-coins-the-iconography-of-protection-in-late-roman-infant-burials/79E5EC1281AEF75B623B2B2545F98EA2/share/998942654015557d06ea72351e0b087e7dffff7d|aldizkaria=Britannia|alea=|zenbakia=41|issn=0068-113X|doi=10.1017/S0068113X1000005X|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Darby|urtea=1932|izenburua=remation and Burial in the Roman Empire|orrialdeak=321-359 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=The Harvard Theological Review|alea=4|zenbakia=25|issn=|doi=10.1017/S0017816000021313|jstor=1508378|s2cid=162194875|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=V|abizena=Dasen|urtea=2011|izenburua=Childbirth and Infancy in Greek and Roman Antiquity|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=A Companion to Families in the Greek and Roman Worlds|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9781444390766.ch18|sartze-data=2024-11-28}} * {{Erreferentzia|izena=V|abizena=Dasen|urtea=2010|izenburua=Wax and Plaster Memories. Children in Elite and Non-Elite Strategies|orrialdeak=109-145. or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/3813488/Wax_and_Plaster_Memories_Children_in_Elite_and_Non_Elite_Strategies|aldizkaria=Children, Memory, and Family Identity in Roman Culture, Oxford, Oxford University Press|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=G. A. K|abizena=De Hemmer|urtea=2018|izenburua=Mortuary Rituals|orrialdeak=353-369 or|hizkuntza=en|data=|url=https://academic.oup.com/edited-volume/28032/chapter-abstract/211912281?redirectedFrom=fulltext&login=false|aldizkaria=The Oxford Handbook of Early Christian Ritual|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780198747871.001.0001|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Dowling|urtea=2004|izenburua=A Time to Regender: The Transformation of Roman Time|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.researchgate.net/publication/233668915_A_Time_to_Regender_The_Transformation_of_Roman_Time|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=10.1163/156852403322849224|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Duncan Jones|urtea=1974|izenburua=The Economy of the Roman Empire: Quantitative Studies|orrialdeak=440|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/economyofromanem0000dunc|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=521249708|doi=|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=P. T|abizena=Eden|urtea=1963|izenburua=Venus and the Cabbage|orrialdeak=448-459|hizkuntza=en|data=|url=https://philpapers.org/rec/EDEVAT-2|aldizkaria=Hermes|alea=4|zenbakia=91|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-29}} * {{Erreferentzia|izena=D. S|abizena=Erker|urtea=2011|izenburua=Gender and Roman funeral ritual|orrialdeak=40-60 or|hizkuntza=en|data=|url= https://www.academia.edu/3516239/2011_Gender_and_Roman_funeral_ritual_in_V_Hope_J_Huskinson_Hrsg_Memory_and_Mourning_in_Ancient_Rome_Oxbow_40_60 |aldizkaria=Memory and Mourning in Ancient Rome|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=H|abizena=Etcheto|urtea=2012|izenburua=Les Scipions. Famille et pouvoir à Rome à l’époque républicaine|orrialdeak=905-907 or|hizkuntza=fr|data=|url=https://www.persee.fr/doc/rea_0035-2004_2014_num_116_2_5904_t19_0905_0000_4|aldizkaria= Revue des Études Anciennes|alea=2|zenbakia=116|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Fejfer|urtea=2008|izenburua=Roman Portraits in Context|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=url=https://books.google.com/books?id=VdVMMTGDzK4C&pg=PA24|title=Roman Portraits in Context|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=978-3110209990|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Fless, F.; Moede, K|urtea=2007|izenburua=Music and Dance: Forms of Representation in Pictorial and Written Sources|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=2007|url=|aldizkaria=A Companion to Roman Religion|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch18|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=H|abizena=Flower|urtea=2006|izenburua=Ancestor Masks and Aristocratic Power in Roman Culture|orrialdeak=442|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780198150183|doi=https://doi.org/10.1093/oso/9780198150183.001.0001 |sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=S. D|abizena=Foutz|urtea=2000|izenburua=Death and the Afterlife in Greco-Roman Religion|orrialdeak=|hizkuntza=en|data=|url=http://www.theologywebsite.com/history/afterlife.shtml|aldizkaria=Theology Website|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=W. W|abizena=Fowler|urtea=1912|izenburua=Mundus Patet. 24th August, 5th October, 8th November|orrialdeak=25-33 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/295939|aldizkaria=The Journal of Roman Studies|alea=|zenbakia=2|issn=|doi=https://doi.org/10.2307/295939|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=B. W|abizena=Frier|urtea=2008|izenburua=Demography|orrialdeak=1161 or|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/the-cambridge-ancient-history-vol.-11/page/n1/mode/2up|aldizkaria=The Cambridge Ancient History XI: The High Empire, A.D. 70–192|alea=|zenbakia=XI|isbn=-13 978-0-521-26335-1 |doi=10.1111/j.1479-828X.2007.00691.x|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Gee|urtea=2008|izenburua=From Corpse to Ancestor: The Role of Tombside Dining in the Transformation of the Body in Ancient Rome|orrialdeak=59-68|hizkuntza=en|data=|url=https://searchworks.stanford.edu/view/7649677|aldizkaria=The Materiality of Death. Bodies, burials, beliefs|alea=|zenbakia=|isbn=9781407302577|doi=|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Graham, E. J. et al.|urtea=2018|izenburua="Pars Pro Toto" and Personhood in Roman Cremation Ritual: New Bioarchaeological Evidence for the Rite of "Os Resectum"|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://journals.upress.ufl.edu/bioarchaeology/article/view/816|aldizkaria=Bioarchaeology International|alea=4|zenbakia=2|issn=|doi=https://doi.org/10.5744/bi.2018.1026|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=E. J|abizena=Graham|urtea=2014|izenburua=Living through the dead|orrialdeak=|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Burial and commemoration in the Classical world, Studies in funerary archaeology|alea=|zenbakia=5|issn=|doi=10.15291/misc.602|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=E. J|abizena=Graham|urtea=2006|izenburua=The burial of the urban poor in Italy in the late Roman Republic and early Empire|orrialdeak=124 or |ISBN=1-84171-995-1|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/38283860/Graham_E_J_2006_The_burial_of_the_urban_poor_in_Italy_in_the_late_Roman_Republic_and_early_Empire_BAR_Int_Series_1565_Oxford_Archaeopress|aldizkaria=BAR Int. Series 1565|alea=|zenbakia=|isbn=1-84171-995-1 |doi=|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=E|abizena=Graham|urtea=2006b|izenburua=Discarding the Destitute: Ancient and Modern Attitudes Towards Burial Practices and Memory Preservation Amongst the Lower Classes of Rome|orrialdeak=57-72 or|hizkuntza=en|data=|url=http://trac.org.uk/pubs/trac2005/TRAC2005_57-72/|aldizkaria=Theoretical Roman Archaeology Journal|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.16995/TRAC2005_57_72|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Haensch|urtea=2007|izenburua=Inscriptions as Sources of Knowledge for Religions and Cults in the Roman World of Imperial Times|orrialdeak=176-187|hizkuntza=en|data=|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/book/10.1002/9780470690970|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780470690970|doi=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/book/10.1002/9780470690970|sartze-data=2024-12-07}} * {{Erreferentzia|izena=K|abizena=Hasegawa|urtea=2006|izenburua=The ‘Familia Urbana’ during the Early Empire|orrialdeak=115 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=ills. 28|isbn=1841718769, 9781841718767|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=W|abizena=Harris|urtea=1994|izenburua=Child-Exposure in the Roman Empire|orrialdeak=22 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/300867|aldizkaria=Society for the Promotion of Roman Studies|alea=|zenbakia=84|issn=|doi=https://doi.org/10.2307/300867|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=S|abizena=Heid|urtea=2007|izenburua=The Romanness of Roman Christianity|orrialdeak=408. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=A Companion to Roman Religion|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch28|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Heller|urtea=1932|izenburua=Burial Customs of the Romans|orrialdeak=193-197 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/4339101|aldizkaria=The Classical Weekly|alea=24|zenbakia=25|issn=|doi=10.2307/4339101|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Heskel|urtea=1994|izenburua=The World of Roman Costume|orrialdeak=272 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Wisconsin Studies in Classics|alea=|zenbakia=|isbn=0299138542, 9780299138547|doi=|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=K|abizena=Hopkins|urtea=1983|izenburua=Death and Renewal|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=II.|zenbakia=|isbn=9780511552663|doi=https://doi.org/10.1017/CBO9780511552663|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=H. W|abizena=Horsnaes|urtea=2002|izenburua=The Cultural Development in Northwestern Lucania c. 600–274 BC|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://docslib.org/doc/6264761/the-cultural-development-in-north|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=88-8265-194-0|doi=|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Humm|urtea=2004|izenburua=Le mundus et le Comitium : représentations symboliques de l’espace de la cité|orrialdeak=2-10 or|hizkuntza=fr|data=|url=https://shs.cairn.info/revue-histoire-urbaine-2004-2-page-43?lang=fr|aldizkaria=Histoire urbaine|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.3917/rhu.010.0043|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Johnson|urtea=1997|izenburua=Pagan-Christian Burial Practices of the Fourth Century: Shared Tombs?|orrialdeak=37-58 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/4116162/Pagan_Christian_Burial_Practices_of_the_Fourth_Century_Shared_Tombs|aldizkaria=Journal of Early Christian Studies|alea=|zenbakia=5|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=D. G|abizena=Kyle|urtea=2007|izenburua=Sport and Spectacle in the Ancient World|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/sportspectaclein0000kyle/page/n5/mode/2up|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=978-0-631-22970-4|doi=|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=D. G|abizena=Kyle|urtea=1998|izenburua=Spectacles of Death in Ancient Rome=|orrialdeak=288|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.es/books/about/Spectacles_of_Death_in_Ancient_Rome.html?id=1GYH63-fARUC&redir_esc=y|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0415248426, 9780415248426|doi=|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=G. B|abizena=Lavery|urtea=1971|izenburua=Cicero’s “Philarchia” and Marius|orrialdeak=133-142 or|hizkuntza=en|data=|url=http://www.jstor.org/stable/642646|aldizkaria=Greece & Rome|alea=2|zenbakia=18|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=Y|abizena=Le Bohec|urtea=2001|izenburua=The Imperial Roman Army|orrialdeak=|hizkuntza=en|data=|url=https://www.routledge.com/Imperial-Roman-Army/LeBohec/p/book/9780415222952|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-415-22295-8|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=R. G|abizena=Lewis|urtea=1993|izenburua=Aufstieg und Niedergang der römischen Welt|orrialdeak= |hizkuntza=de|data=|url=https://www.degruyter.com/serial/anrw-b/html#volumes|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=J. N|abizena=Lightstone|urtea=2007|izenburua=Roman Diaspora Judaism|orrialdeak=345-357 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=A Companion to Roman Religion|alea=25|zenbakia=|isbn=9781405129435|doi=10.1002/9780470690970|sartze-data=2024-12-07}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Linderski|urtea=1986|izenburua=Aufstieg und Niedergang der römischen Welt|orrialdeak= |hizkuntza=de|data=|url=https://www.degruyter.com/serial/anrw-b/html|aldizkaria=Wolfgang Haase|alea=3|zenbakia=16|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Lindsay|urtea=2000|izenburua=Death-pollution and funerals in the City of Rome|orrialdeak=152–173. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Death and Disease in the Ancient City|alea=|zenbakia=|isbn=9780203452950|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=I|abizena=Morris|urtea=1992|izenburua=Death-ritual and Social Structure in Classical Antiquity|orrialdeak=264|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.com/books?id=Uyrr1dqhJcAC&dq=%22The+most+famous+grave+goods+from+antiquity+must+be+Charon%27s+obols%22&pg=PA105|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0521376114, 9780521376112|doi=|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=A. L|abizena=Motto|urtea=1955|izenburua=Seneca on Death and Immortality|orrialdeak=3|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/i365862|aldizkaria=The Classical Journal|alea=4|zenbakia=50|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-26}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Muirhead, James; Clay, Agnes Muriel|urtea=1911|izenburua=Patron and Client|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.britannica.com/ |aldizkaria=Encyclopædia Britannica|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=D|abizena=Noy|urtea=2000 |izenburua=Building a Roman Funeral Pyre|orrialdeak=30-45 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Antichthon |alea=|zenbakia=34|issn=0066-4774|doi=10.1017/S0066477400001167|s2cid=148342868||sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=D|abizena=Nuzzo|urtea=2000|izenburua=Amulet and grave in late antiquity: some examples from Roman cemeteries|orrialdeak=249–255. or|hizkuntza=en|data=|url=https://api.semanticscholar.org/CorpusID:222495595|aldizkaria=Burial, Society and Context in the Roman World|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=N|abizena=Pilkington|urtea=2013|izenburua=Growing Up Roman: Infant Mortality and Reproductive Development|orrialdeak=35 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/43829415|aldizkaria=The Journal of Interdisciplinary History|alea=1|zenbakia=44|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=S|abizena=Price|urtea=1998|izenburua=Religions of Rome|orrialdeak=478|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0521316820|doi=|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=T. H|abizena=Price|urtea=1978|izenburua=Cults and Representations of the Greek Nursing Deities|orrialdeak=241 or|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.es/books/about/Kourotrophos.html?id=_tMUAAAAIAAJ&redir_esc=y|aldizkaria=Dutch Archaeological and Historical Society: Studies of the Dutch Archaeological and Historical Society|alea=|zenbakia=|isbn=9004052518, 9789004052512|doi=|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=B|abizena=Reay|urtea=2005|izenburua=Agriculture, Writing, and Cato’s Aristocratic Self-Fashioning|orrialdeak=331-361 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Classical Antiquity|alea=2|zenbakia=24|issn=|doi=https://doi.org/10.1525/ca.2005.24.2.331|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Retief, F.; Cilliers, L|urtea=2010|izenburua=Burial customs and the pollution of death in ancient Rome: procedures and paradoxes|orrialdeak=128-146 or|hizkuntza=en|data=|url= https://www.researchgate.net/publication/315097294|aldizkaria=Acta Theologica|alea=|zenbakia=|issn=|doi=DOI: 10.4314/actat.v26i2.52569|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=O. F|abizena=Robinson|urtea=1975|izenburua=he Roman Law on Burials and Burial Grounds|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=1975|url=https://www.jstor.org/stable/44026221|aldizkaria=Irish Jurist|alea=1|zenbakia=10|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-09}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Roland|urtea=1994|izenburua=Cruelty and Civilization: The Roman Game|orrialdeak=246|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780203389072|doi=doi.org/10.4324/9780203389072|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=P|abizena=Roncoroni|urtea=2001|izenburua=nterpreting Deposits: Linking Ritual with Economy|orrialdeak=152 or|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.es/books/about/Interpreting_Deposits.html?id=q6utnsIA8vcC&redir_esc=y|aldizkaria=Papers on Mediterranean Archaeology|alea=|zenbakia=|isbn=9036712971, 9789036712972|doi=|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Rüpke|urtea=2007|izenburua=Religion of the Romans|orrialdeak=350|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0745630146, 9780745630144|doi=https://doi.org/10.1017/CCO9781139025973|sartze-data=2024-11-28}} * {{Erreferentzia|izena=L|abizena=Rutgers|urtea=2013|izenburua=Cemeteries and Catacombs|orrialdeak=497-521 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=The Cambridge Companion to Ancient Rome|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1017/CCO9781139025973|sartze-data=2024-11-29}} * {{Erreferentzia|izena=M. R|abizena=Salzman|urtea=2007|izenburua=Religious ''koine'' and Religious Dissent|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=A Companion to Roman Religion|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch9|sartze-data=2024-11-26}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Scheid|urtea=2007|izenburua=Sacrifices to Gods and Ancestors|orrialdeak=264-270|hizkuntza=en|data=|url=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch19|aldizkariaA Companion to Roman Religion=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Scobie|urtea=1986|izenburua=Slums, Sanitation, and Mortality in the Roman World|orrialdeak=399-433 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Klio|alea=|zenbakia=68|issn=|doi=https://doi.org/10.1524/klio.1986.68.68.399|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=A. V|abizena=Siebert|urtea=2006 |izenburua=Os resectum|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://brill.com/edcollbook/title/7274|aldizkaria= Brill's New Pauly, Antiquity volumes|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=S. T|abizena=Stevens|urtea=1991|izenburua=Charon’s Obol and Other Coins in Ancient Funerary Practice|orrialdeak=215–229. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Phoenix|alea=3|zenbakia=45|issn=|doi=https://doi.org/10.2307/1088792|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Small, C. et al.|urtea=2007|izenburua=Excavation in the Roman Cemetery at Vagnari, in the Territory of Gravina in Puglia|orrialdeak=123-229. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Papers of the British School at Rome|alea=|zenbakia=75|issn=|doi=doi:10.1017/S0068246200003536|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=P|abizena=Southern|urtea=2006|izenburua=The Roman Army: A Social and Institutional History|orrialdeak=|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/romanarmysociali00sout_0/page/n5/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=B. S|abizena=Spaeth|urtea=1996|izenburua=The Roman goddess Ceres|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0292776934|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Spencer-Gardner|urtea=2017|izenburua=Hellenistic Influences on the Architecture of Petra: how Hellenistic Alexandria and other Ptolemaic buildings changed our understanding of Petra and its Graeco-Roman style façades|orrialdeak=10 |hizkuntza=en|data=|url=https://www.researchgate.net/publication/318305533_Hellenistic_Influences_on_the_Architecture_of_Petra_how_Hellenistic_Alexandria_and_other_Ptolemaic_buildings_changed_our_understanding_of_Petra_and_its_Graeco-Roman_style_facades|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=10.13140/RG.2.2.25053.72165|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=D|abizena=Strong|urtea=1995|izenburua=Roman Art|orrialdeak=375|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/romanart0000stro/page/n5/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-300-05293-6|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=G. S|abizena=Sumi|urtea=1997|izenburua=Power and Ritual: The Crowd at Clodius' Funeral|orrialdeak=80-102. or|hizkuntza=en|data=|url=http://www.jstor.org/stable/4436452|aldizkaria=Historia: Zeitschrift Für Alte Geschichte|alea=1|zenbakia=46|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Suter|urtea=2008|izenburua=Lament: Studies in the Ancient Mediterranean and Beyond|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780195336924|doi=https://doi.org/10.1093/oso/9780195336924.001.0001|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Taylor|urtea=2005|izenburua=Roman Oscilla: An Assessment|orrialdeak=83–105 or|hizkuntza=en|data=|url=http://www.jstor.org/stable/20167679|aldizkaria=RES: Anthropology and Aesthetics|alea=|zenbakia=48|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Taylor|urtea=2000|izenburua=Aqueduct Planning and the Law|orrialdeak=21 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/20731106/Aqueduct_Planning_and_the_Law_chapter_2_in_Public_Needs_and_Private_Pleasures_Water_Distribution_the_Tiber_River_and_the_Urban_Development_of_Ancient_Rome_|aldizkaria=Public Needs and Private Pleasures: Water Distribution, the Tiber River, and the Urban Development of Ancient Rome|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-09}} * {{Erreferentzia|izena=G|abizena=Thaniel|urtea=1973|izenburua=Lemures and Larvae|orrialdeak=182–187 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/294451|aldizkaria=The American Journal of Philology|alea=2|zenbakia=94|issn=|doi=https://doi.org/10.2307/294451|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=J. M. C|abizena=Toynbee|urtea=1971|izenburua=Death and Burial in the Roman World|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/deathburialinrom0000toyn|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Walker, S. et al|urtea=1981|izenburua=The Image of Augustus|orrialdeak=48 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=British Museum publications|alea=|zenbakia=|isbn=0714112704, 9780714112701|doi=10.1017/S0009840X00112776|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Webb|urtea=2001|izenburua=The churches and catacombs of early Christian Rome: a comprehensive guide|orrialdeak=249–252|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.com/books?id=hUN1K78QMskC&pg=PA249|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=1-902210-57-3|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=G|abizena=Webster|urtea=1998|izenburua=The Roman Imperial Army of the First and Second Centuries A.D.|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/romanimperialarm0000webs_z5y3/page/n5/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-7136-1909-0|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=T|abizena=Wiedemann|urtea=1992|izenburua=Emperors and Gladiators|orrialdeak=218|hizkuntza=en|data=|url=https://www.taylorfrancis.com/books/mono/10.4324/9780203204696/emperors-gladiators-thomas-wiedemann|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0415121647|doi=https://doi.org/10.4324/9780203204696 |sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Winkes|urtea=1969|izenburua=Imago Clipeata, Studien zu einer römischen Bildnisform|orrialdeak=265 or|hizkuntza=de|data=|url=https://books.google.es/books?id=TH7sAAAAMAAJ|aldizkaria=Natural History|alea=|zenbakia=|iscn=73300733|doi=|sartze-data=2024-12-02}} == Ikus, gainera== *(ing) ''[[:en:Mos_maiorum|Mos maiorum]]'' *(ing) [[:en:Gladiator|Gladiatore]] *(ing) [[:en:Columbarium|Columbarium]] *(ing) [[:en:Roman_festivals|Erromatar jaialdiak]] *(ing) [[:en:Lucius_Cornelius_Scipio_Barbatus|Luzio Kornelio Eszipion Bizarduna]] *(ing) [[:en:Demography of the Roman Empire § Mortality|Erromatar Inperioaren demografia eta hilkortasuna]] *(ing) [[:en:Childbirth and obstetrics in antiquity|Erditzea eta obstetrizia antzinatean]] *(ing) [[:en:Patronage_in_ancient_Rome|Patronatua Antzinako Erroman]] *(ing) [[:en:Libitina|Libitina]] *(ing) [[:en:Ludi_Apollinares|Joko Apolinarrak]] *(ing) [[:en:Ludi_Plebeii|Joko plebeioak]] *(ing) [[Toga#Varieties|Toga]] *(ing) [[:en:Greco-Roman_mysteries|Greko-erromatar misterioak]] *(ing) [[:en:Katabasis#Trip_into_the_underworld|Katabasis]] *(ing) [[:en:Collegium_(ancient_Rome)|Collegium (Antzinako Erroma)]] *(ing) [[:en:Funeral_oration_(ancient_Greece)|Hileta-otoitza (antzinako Grezia)]] *(ing) [[:en:Roman_historiography|Erromatar historiografia]] *(ing) [[:en:Sit_tibi_terra_levis|Sit tibi terra levis]] *(ing) [[:en:Roman_funerary_art|Erromatar hileta-artea]] *(eus) [[Oscillum]] *(ing) [[:en:Verism|Verismo]] *(ing) [[:en:Roman_portraiture|Erromatar erretratua]] *(ing) [[:en:Via_Nomentana|Via Nomentana]] *(ing) [[:en:Porta_Collina|Porta Collina]] *(eus) [[Erromatar sarkofago]] == Kanpo estekak == * ''CIL'' (''[https://cil.bbaw.de/en/homenavigation/the-cil/volumes Corpus Inscriptionum Latinarum]'') * ''ILS ([[iarchive:inscriptioneslat01dessuoft/page/n11/mode/2up|Inscriptiones Latinae Selectae]]).'' * ''LTUR'' ([https://archive.org/details/lexicon-topographicum-urbis-romae-suburbium-4-m-q-2006/Lexicon%20Topographicum%20Urbis%20Romae%20-%20Suburbium%202%20-%20C-F%20%282004%29/page/220/mode/2up?q=Camenae Lexicon Topographicum Urbis Romae Suburbium]) * Oxford Classical Dictionary, 4th Edition, Abbreviations List https://oxfordre.com/classics/page/3993 * [https://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/secondary/SMIGRA*/Funus.html Smith's Dictionary of Greek and Roman Antiquities, article ''Funus''] [[Kategoria: Erromatar hirigintza]] [[Kategoria: Etxebizitza]] [[Kategoria: Kutsadura]] [[Kategoria: Pobrezia]] [[Kategoria: Antzinako Erroma]] [[Kategoria:Hiletak]] [[Kategoria:Erlijioa eta heriotza]] [[Kategoria:Heriotza Europan herrialdearen arabera]] [[Kategoria:Antzinako Erromako gizartea]] {{autoritate kontrola}} {{commonskat}} ltx7mdtz8rojbec9gpkpjbih2pn0yaa 9999370 9999333 2024-12-14T11:27:34Z Lasterketak 49276 /* Errausketa, ehorzketa eta os resectum */ 9999370 wikitext text/x-wiki = Erromatarren hileta-praktikak = https://en.wikipedia.org/wiki/Roman_funerary_practices '''Erromatar hileta-praktikek''' [[Antzinako Erroma|antzinako erromatarren]] [[Antzinako Erromako erlijioa|erlijio-erritualak]] barne hartzen dituzte, [[Hileta|hiletekin]], [[Errausketa (hileta-ohikunea)|errausketekin]] eta [[Ehorzte|lurperatzeekin]] erlazionatutakoak. Arbasoen tradizioa (''mos maiorum'') erromatarren arauak sortzen ziren idatz gabeko kodea zen<ref group="oh">arbasoen ohitura.</ref>. Eliteko hileta-errituek, batez ere, prozesio eta laudorio publikoek, aukera ematen zioten senideei hildakoen, arbasoen eta haren familiaren bizitza eta egintzak jendaurrean ospatzeko. Batzuetan, elite politikoak festa publiko garestiak, jokoak eta ikuskizun herrikoiak ematen zituen haren familiaren hileta baten ondoren, zenduak ohoratzeko eta beren profil publikoari eta eskuzabaltasunaren ospeari eusteko. Goi mailako familiak, hileta-opari gisa, hasi ziren erromatar gladiadoreen jokoak antolatzen. [[File:Scipio-tomb.jpg|thumb|300px|[[:en:Lucius_Cornelius_Scipio_Barbatus|Luzio Kornelio Eszipion Bizardun]]aren sarkofagoa, K.a. 3. mendea]] Hileta-elizkizunak eta -gastuak, ustez, luxuari buruzko legeek mugatzen zituzten, inbidiak eta horren ondoriozko gizarte-gatazka murrizteko. Behartsuen, eta familia zabal baten laguntzarik ez zutenen bazkideentzat, gremioek edo kolegioek hileta-zerbitzuak eskaintzen zituzten<ref group="oh">Ikus ehorzketa-elkarteak</ref>. Heriotzak hileta-elizkizunera arte, hildakoak kutsaturik zituen. Horregatik hileta-elizkizunak ezinbestekoak ziren hildakoak bizien mundutik bereizteko, eta beren izpiritua [[Azpimundu (mitologia)|azpimunduari]] emateko. Hileta-elizkizuna antolatzeko, errituak egiteko eta gorpua garbitzeko profesionalak zeuden. Erroman hiletarik sinpleenak ere oso garestiak izan zitezkeen. Behartsuenak, eta gaizkile kategoria jakin batzuebn gorpuak ustel zitezkeen aire zabalean edo putzu edo ibai batean jaurtiak izan ondoren. Izurrite eta pandemia garaietan, sistema gainezkatzen zen. Erromatarren ustez, goiztiar, uste gabeko heriotza zutenek edo hileta-erritorik gabe hiltzen zirenek, biziak jazartzen zituzten [[lemureak]] gisa, alderrai eta espiritu gaiztoen moduan, harik eta [[Lemuria (jaia)|Lemuria]] jaian [[Exorzismo|exorzizaturik]] izan arte. Erromako lehen garaietan, ehorzketa eta errausketa ohiko praktikak ziren klase sozial guztien artean. Errepublikako erdiko aldian, ehorzketak ia erabat errausketa ordezkatu zuen, salbuespen nabarmen batzuekin, eta ehorzketak ohiturarik ohikoena izaten jarraitu zuen Inperioaren erdiko aldia arte, hilobiratzeak errausketa ia erabat ordezkatu zuenean. Aldaketa zabal horien arrazoi posibleak eztabaidagarria da akademikoen artean. Hasierako garai inperialean, pobreen hileta-beharrak asetzen ziren, neurri batean bederen, hildakoen errautsak gordetzen ziren hobi anitz hornituz, kolunbarioak (usotegi-hilobiak) deitzen zirenak, baina Inperioaren amaieran, eta bereziki kristau aro hasieran, Erromako katakonbetan lurperatzen ziren. Tradizioaren arabera, [[Hilerri|hilerriak]] hiri eta herrien mugetatik kanpo (''[[pomerium]]'') zeuden. Monumentu handiak eta hilobi xumeak errepideen alboetan kokatu ziren, batzuetan, "hildakoen hiri" gisa bilduta. Hilobi haietara senideek joaten ziren aldizka, hildakoari janaria eta ardoa eskaintzeko, bereziki zeremonia bereziak egiten zituzten erromatar jaietan eta hildakoaren urteurrenetan. Senideek uste zuten hileta-ospakizun egokiekin eta belaunaldiz belaunaldi erritoak gordetzen, hildakoen itzalek beren ondorengo bizidunekiko jarrera ona izango zutela. Dirudunek asko gastatzen zuten hilobietan eta oroigarrietan. Sarkofago erromatarra, esaterako, maiz artelan landuak ziren, eszena alegoriko, mitologiko, historiko edo eguneroko bizitzako erliebeez apainduta zeudelako. Hilobi batzuk oso ondo kontserbatuta daude eta haien irudiak eta inskripzioak informazio iturri garrantzitsua dira. == Hildakoen prestaketa == [[Antzinate klasikoa|Antzinate greko-erromatarrean]], hildakoen gorpuak kutsatzailetzat hartzen ziren{{sfn|Salzman|2007|p=116}}, aldi berean, arbasoekiko betebehar maitagarria (''[[pietas]]'') antzinako erromatar kulturaren oinarrizko atal bat bazen ere{{sfn|Heid|2007|p=408}}. Erromatarrek uste zuten beren hildakoekiko arduratsuak izan behar zirela izpirituak hileta-erritu egokiekin agur esatean, honela beraien mesedeak eta babesa lortuko zituzten{{sfn|Erker|2011|p=41–42.}}. Alabaina, kezkagarriak ziren ohikoa zen baino lehen, edo hileta-erritu egokirik gabe hiltzen zirenak, lemureak bilakaturik, lurrean zehar ibiliko baitziren eta bizidunak izorratuko baitzituzten mamu mendekatzaile eta arloteak bailiran<ref>Hor. ''Carm''. 1.28</ref>. [[Zizeron|Zizeronen]] ustez, hezurren gainean zohikatza bota arte, gorputza erraustu zen tokiak ez zuen izaera sakraturik hartzen<ref>Cic. ''Leg''. 2.22.57</ref>. Izan ere, erraustutako hezurren gainean lurra botatzeko edo zohikatza jartzeko erritua zen hilobia ''locus religiosus''<ref group="oh">jainkoek babesturiko tokia</ref> bihurtzeko gutxieneko baldintza. Hileta-errituak, eta ehorzketa bera, exekuzioaren ondoren zenbait kriminalari uko egin ziezaioketen. Horren arabera, ez-egite sinple horren bidez, estatuaren boterea arimak betiko kondenatzera zabal zitekeen{{sfn|Graham|2014|p=94-95.}}. Erromak heriotza-tasa handia zuen, eta gorpuak lurperatzea funtsezko betebeharra zen, askotan premiazkoa senideentzat eta agintari zibil eta erlijiosoentzat{{sfn|Bodel|2000|p=128-130.}}{{sfn|Bodel|2004|p=149-150.}}. Erkerren arabera, ekintza horrek ez zuen lotura handirik osasun publikoari eta kutsadurari buruzko nozio modernoekin, izan ere, erromatar ehorzketetako [[Heriotza antzinako Erroman|heriotzaren kutsadura]] hildakoaren gizarte-egoeraren arabera aldatzen zen. Hiri eta herrietan, esklaboen eta beste pertsona pobreen gorpuak, batzuetan, kalean botatzen zituzten ilunpean, behar bezala erabiltzearen kostua aurrezteko{{sfn|Erker |2011|p=42}}. Hilotzak, aurkitu bezain laster, ehorzleek atera eta zeremoniarik gabe lurperatzen zituzten. Eliteko gutxiengoko kideentzat zehaztutako garbiketa-erritualak, zenbait egunetan jendaurrean egon zitezkeenak, konplexuak eta zehatzak ziren. Pentsatzen zen noblezia zela, gizarte-maila guztien gainetik, baita heriotzan ere, bere ospe, garbitasun eta onespen jainkotiarra mantentzearen erantzulea{{sfn|Erker|2011|p=42, 43.}}{{sfn|Lindsay|2000|p=152–173.}}. Bodelek kaleetan gorpuak abandonatzea molestia publiko gisa deskribatzen du, baina erromatar agintariek delitu zibiltzat katalogatu zuten, simaurra edo animalien hondakinak botatzearen antzekoa, eta borroka publikoen maila berean. Hori guztia delitugileei isunak jarriz konpontzen zen, ez erlijio-kutsadura saihesteko erritu-garbiketaren bidez{{sfn|Bodel|2000|p=134.}} . === Hilkortasuna === John Bodelek kalkulatzen du 750.000 biztanleetatik, urtero 30.000 inguru hiltzen zirela Erroman, izurritearen eta pandemiaren biktimak kontuan hartu gabe{{sfn|Bodel|2000|p=129.}}. Jaiotzean, klase guztietako erromatarrek 20 eta 30 urte bitarteko bizi-itxaropena zuten: heldutasunera iritsi ziren gizon eta emakume hiritarrek espero zezaketen 50 urte edo gehiago igaro arte bizitzea, gaixotasunak eta istripuak alde batera utzita{{sfn|Frier|2008|p=788}}. Emakume ezkonduengandik seme-alabak espero zen, familiarekiko eta estatuarekiko betebehar gisa, baina erditzearen ondorioz hiltzeko arrisku berezia zuten, 1.000 jaiotzako 25 ama hiltzen baitziren<ref group="oh">Erromatarren amaren heriotza-tasa oso gutxi gorabehera kalkula daiteke antzeko testuinguru batean geroagoko erregistroekin alderatuta (kasu honetan, XVIII. mendekorekin</ref>{{sfn|Brisbane|2007|p=82–85.}}. Jaioberrien eta haur txikien artean heriotza-tasa oso altua zen: lau jaiotzetik 1 erditzean hiltzen zelako, eta 5 urte baino lehen bakarrik %50 bizi zen. Elikadura gabeziak pobreen hazkundea eta immunitatea oztopatzen zuen, esklabo edo aske izan. Bestalde, legeak baimentzen zion jaioberriaren aitari umea hiltzea "bizitzeko desegokia" bazen. Hain itxuragabeak ez zirenak, zalantzazko aitatasuna zutenak, familia txiroetan edo esklaboetan jaiotakoak, edo, besterik gabe, nahi ez zituztenak, bertan behera utzi behar ziren "jainkoek zain zitzaten". Esposizioak ez zuen estatusa aldatzen, baina aske jaiotakoak, aitak, umea abandonatzean, automatikoki galtzen zuen haienganako legezko boterea. Gainera, zaila izango zen haur abandonatu baten jatorria frogatzea. Haietatik, ume batzuk adoptatzen edo saltzen ziren esklabo bihurtzeko, baina beste asko hiltzen ziren jaso aurretik. Praktika horren inguruko jarrerak askotarikoak ziren; azkenean esposizioa legez kanpo geratu zen, baina ezkutuan jarraitu zuen{{sfn|Harris|1994|p=1-9, 12-14, 22.}}{{sfn|Pilkington|2013|p=5–21.}}. === Familiaren hileta-betebeharrak === ==== Helduak ==== Hildakoak familia izatekotan, ''[[pater familias]]''ak (familia burua) hileta ordaindu, antolatu eta zuzendu ohi zuen. Alabaina, hildakoa ''paterfamilias'' bazen, kostua ordaintzea ondarearen jaraunsleari edo oinordekoei zegokien, haien jaraunspenetik ordaintzeko; Zizeronen hitzetan, ''betebeharra diruarekin zihoan''. Hildakoa emakume ezkondua bazen, kostua bere senarrak ordaindu behar zuen, edo bere dotetik, aitarengandik emantzipaturik izanez gero{{sfn|Toynbee|1971|p=54.}}. Familia baten esklabo leial batek hileta txukuna jaso zezakeen, baita tokia ere familiaren mausoleoan, hilobian edo kolunbarioan. Gainera, inskripzio baten bidez ere gogora ahal zitzaion, baita familiaren urteroko oroitzapen-errituetan ere{{sfn|Hasegawa|2006|p=4 ff.}}. Era berean, [[liberto]] gisa hil zen emakume edo gizon bat ehortzi eta omendu zitezkeen, Antzinako Erromako patronatuko kide txikiago gisa, beren ugazabaren kontura{{sfn|Toynbee|1971|p=54, 113–116.}}{{sfn|Muirhead, James; Clay, Agnes Muriel|1911}}. ==== Haurrak ==== Tradizioak eta erlijioak ez zituzten familiak behartzen jaioberriei hileta-errituak egitera. Izena jasotzen ez zuten arte, eta aitak bere ''dies lustricus'' egunean aitortzen zituen arte (jaio eta zortzigarren egunean nesken kasuan, eta bederatzigarren egunean mutilen kasuan). Jaioberriak erritualki garbiak izatean, oinarrizko nortasun juridikoa baino ez zuten. Haien heriotzak ez zuen inor kutsatzen, eta haien izpiritua ezin zitekeen itzal lurtar gaizto bihurtu{{sfn|Dasen|2011|p=292–307.}}<ref>[https://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Plutarch/Moralia/Roman_Questions*/E.html#102 Plut. ''Mor''. ''Quaest. Rom.'', 102]; [https://penelope.uchicago.edu/Thayer/L/Roman/Texts/Macrobius/Saturnalia/1*.html Macrob. ''Sat.'' 1.16.36.]</ref>; ez zuten, beraz, hileta-errito garbitzailerik behar. Lau egun bete baino lehenago hiltzen zirenak ia edozein lekutan lurpera zitezkeen. Adinduagoak, aldiz, ''pomerium''aren barruan (hiri edo herriaren muga errituala) lurperatu zitezkeen, sarritan etxeen barruan, edo bere familia biologikoaren etxearen teilatu-hegalen azpian (''suggrundarium''). Greziar eta erromatar idazleen arabera, haurrek poliki-poliki lortzen zuten nortasun osoa, baina diziplina eta irakaspen zainduaren bidez{{sfn|Dasen|2011|p=293–294.}}<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Plat.+Laws+7.808&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0166 Pl. ''Leg''. 7.808D]</ref>. Haien erritu-garbitasunak nerabezaroa hasi arte irauten zuen, maila batean, mutikoaren lehen bizarrak eta neskatoaren menarkiak seinalatua. Plutarkok, bere alaba txikiaren heriotzaren aurrean jarrera estoikoa hartu zuenak, zioenez, jaio eta astebetera zilbor-hestea zimeldu eta atera arte, jaioberria gehiago landarea zen animalia baino; jaiotzean hiltzen bazen, galdutako potentzialak eragindako tristura guztiz naturala zen, baina dolua neurritsua izan behar zen{{sfn|Dasen|2011|p=307–308.}}{{sfn|Carroll|2011|p=99–120.}}. === Estatuaren erantzukizuna === Zizeronek hileta eta errituen hornikuntza betebehar natural gisa deskribatu zuen, giza zaintzaren eta duintasunaren nozio unibertsalekin bat zetorrena<ref>[http://www.thelatinlibrary.com/cicero/leg2.shtml#22 Cic. ''Leg''. 2.22.55]</ref>. Herriari edo estatuari zerbitzu berezia eman ziotenei, beren karrera militar, zibila edo aliatu gisa, hileta estatuaren kontura egiteko proposamena egiten zitzaien (''funus publicum''). Batzuetan, oinordekoak publikoki ohorea aitortu arren, ukatzen zuen estatuak gastuak bere gain hartzea. Honela, familiak herriarekiko eta estatuarekiko zuen etengabeko eskuzabaltasunaren erakutsi nahi zuen{{sfn|Toynbee|1971|p=55–56.}}. Estatuak hileta- eta ehorzketa-praktiken zenbait alderdi publiko eta pribatutan esku hartzen zuen. Oihartzun publiko handiko zenbait hildakoren kasuan, espero zen biztanleria osoak dolu ofiziala gordetzea aldi jakin batean. Luxuari buruzko legeak, gastua murrizteko eta aberastasun, pribilegio eta emozio handiegiak erakusteko diseinatuak, askotan eliteak baztertu edo saihesten zituen. Gehiegizko dolu-erakustaldiak (intentsitate, kostu edo iraupen handiegikoak) ofizialki gaizki ikusita zeuden, baita hileta-piretarako aizkoraz amaitutako egurra erabiltzea ere. Horretaz gain, hildakoaren errautsen gainean ardoa zipriztintzearen aspaldiko ohitura debekatu zen<ref>[https://www.thelatinlibrary.com/justinian/digest11.shtml ''Dig.'' 11.7.0.]</ref>. Beste muturrean, pertsona batzuk hileta zerbitzuen zama eta gastuak legez saihesten saiatzen ziren, epaitegien bitartez, edo senide edo esklabo baten heriotzagatiko kostu oinarrizkoenak legez kanpo saihesten, gorpua kalera botatzeagatik isun bat jasotzera arriskatuz. Bodelen kalkuluen arabera, urtero 1.500 gorpu inguru uzten zituzten Erromako kaleetan, epidemien biktimak kontuan hartu gabe. Gorpuak kendu eta lurperatzeko ardura zuten gobernuak kontratatutako hileta-enpresariek eta tenplu, santutegi, eraikin publiko eta kaleen mantenua gainbegiratzen zuten edilek eta magistratuek. [[Dion Kasio|Dion Kasiok]] zioenez, 2.000 pertsona hil zirela egunero Erroman K.o. 189. urteko izurri agerraldian. Eta [[Suetonio|Suetoniok]], [[Neron|Neronen]] erregealdiko udazkenean, 30.000 pertsona hil ziren Erroman izurritearen ondorioz. Ez dago jakiterik ehorzketa-enpresaburuek edo zinegotziek nola kudea zitzaketen horrenbeste hildako{{sfn|Bodel|2000|p=128–129.}}. == Ehorztetxeko langileak == Ehorzleek (''dissignatores'' edo ''libitinarii'') hileta-zerbitzu eta hilotzak erretiratzeko zerbitzu ugari ematen zituzten, herritar gehienentzat degradatzailetzat edo erritualki ezpurutzat jotzen zirenak. Horiek hilobiak induskatzea, egur metak eraikitzea, gorpuak lekuz aldatzea eta janztea, hildakoei kosmetikoak aplikatzea, heriotzaren zurbiltasuna disimulatzeko eta prozesioa, [[Errausketa (hileta-ohikunea)|kremazioa]] eta [[Ehorzte|ehorzketa]] antolatzea barne hartzen zuten. Zeregin horietako bakoitza lanbidearen barruko espezialitate bat zen. Era berean, ehorzle espezializatuak kontrata zitezkeen esklaboak torturatu, jipoitu edo gurutziltzatzeko, exekuzioak egiteko eta gorpuak exekuzio-tokitik lurperatze-leku bateraino eramateko{{sfn|Bodel|2004 |p=150–156.}}. [[Pozzuoli|Puteoli]] hirian, K.a. 100-50 urte inguruan, hileta-enpresariak ere hiriko borrero funtzioa betetzen zuen. Bera eta bere 32 langile iraunkorrak udal mugatik kanpo bizi ziren, eta hirian euren lanbideak aurrera eramateko bakarrik sar zitezkeen, milia bakoitzeko tarifa jakin bat kobratzen zuten, ekipoaren alokairuaz edo erosketaz eta beharrezko zerbitzuez gain. [[Dekurioi|Dekurioien]] (bertako magistratuak, hiriko senatuko kideak) hiletak premiazkoenak ziren, eta ondoren, goiztiarra hildako gazteen hiletak. Haien heriotzak, kezka publikoa ez izan arren, larrienak ziren. Zenbait zerbitzu ordainketa gehigarririk gabe eman behar ziren, lehentasun-ordena zehatz bati jarraituz. Kalean abandonatutako esklabo-gorpu oro berehala kendu behar zen, dolurik edo hileta-erritorik gabe, eta esklaboaren jabeak, antzemanez gero, 60 [[Sestertzio|sesterzioko]] isuna ordaindu behar zion udalari. Urkatutako suiziden gorpuak, jainkoentzat bereziki iraingarriak zirenez, aurkikuntzaren ondorengo orduan atera behar ziren, dolurik eta hileta-erriturik gabe. Horretan [[gurutziltzaketa]]ren antz handia zuen, esklabo, bidelapurrentzat, eta legez kanpoko herritarrentzat gordetako heriotza-zigorraren modu umiliagarria baitzen{{sfn|Bodel|2004|p=166.}} Nahiz eta hiri guztiek ez zuten hileta-enpresa profesionalik beren nomina publikoan, suposatzen da Erroman, Puteolin bezala, funtzionatuko zela{{sfn|Erker |2011|p=41-42.}}. [[Dekurioi|Dekurioien]] (bertako magistratuak, hiriko senatuko kideak) hiletak premiazkoenak ziren, eta ondoren, goiztiarra hildako gazteen hiletak. . Leku batetik bestera erregulazioan aldeak zeuden; adibidez, [[Marko Valerio Martzial|Martzialek]] deskribatzen du tatuatutako langileak gauez erabili zirela hilotz-eramaile gisa Erroman; Puteolin, berariaz baztertuta zeuden{{sfn|Bodel|2004 |p= 147–148.}}<ref>[https://www.tertullian.org/fathers/martial_epigrams_book08.htm Martzial ''Ep''. 8.75.]</ref>. === Eskilinoko ehorz-langileak === Erroma hiriko ehorztetxe ofizialen egoitzaren bat [[Eskilino]] muinoan zegoen, non K.a. 300. urtearen inguruan, Libitinako zuhaizti sakratuko tenplu bat Venus Libitinari eskainia izan baitzen, hileta eta ehorztetxeetako jainkosa zaindari gisa<ref>Hor. ''Epist.'' 1.7.6f.; Sen.''Ben.'' 6.38.4</ref>{{sfn|Rüpke|2007|p=235.}}{{sfn|Eden|1963|p=457.}}. [[Varron]]<nowiki/>ek ere ''lubendo libido, libidinosus ac Venus Libentina et Libitina'' hitzak erabili zituen<ref>[https://latin.packhum.org/loc/684/1/0#26 Varro ''Lig''. 6.47.1.]</ref>. Eskilinoan Venusen presentzia frogatuak, dirudienez, sexuaren, pasioaren eta heriotzaren arteko lotura oso erromatarra azpimarratzen du{{sfn|Bodel|2000|p=134.}}. Dirudienez, Libitinak ez zuen kultu independenterik izan, ezta santutegirik, eta gurtzailerik ere; litekeena da bere izena ''libitinarii ''edo hileta-langileen izenean jatorria izatea. Bizitzaren azken bidaia antolatzea ''libitinaria'' izenekoen monopolioa zen. Negozioaren onuradunak ez zuen fisikoki lan egiten, baizik eta berak kontratatutako langileek. Puteolin, legeak eskatzen zuen enpresak gutxienez, 32 langile izan behar zituela, 20 eta 50 urte bitartekoak eta desgaitasunik gabekoak. Edozein hiritarren gorpua prestatzeko eta ondorengo garraioa eta ehorzketa kudeatzeko eskubide esklusiboaren truke, hileta-hornitzaileak ere behartuta zeuden hiritik ateratzeko, gehienez jota egun bateko epean, erreklamatu gabeko giza gorpuak eta agerian zeudenen animalien gorpuzkiak. Kontzesioari lotutako beste betebehar bat zen magistratuek agindutako heriotza-zigorrak betetzea, eta esklaboak torturatzea, horretarako «beharra» sortzen zen bakoitzean{{sfn|Rutgers|2013|p=518-519.}}. Hileta-enpresariekin, hileta-elizkizunekin, hilkutxekin (Libitina oheak) eta heriotzarekin berarekin zerikusia zuen guztia izendatzeko [[metonimia]] bat ere izan liteke. Eskilinoak K.a. I. mendean ''puticuli'' (putzu txikiak) deituriko hobiak zituen, harrobi zaharren balizko aztarnak, batzuetan behartsuen gorpuak, animalien hezurrak eta etxeko hondakinak botatzeko zabortegi gisa balio zutenak. Muinoa, iraganean, antzinako nekropoli aristokratiko baten kokalekua izan zen, lehen aldiz K.a. IX. mende inguruan erabilia eta gero hiriaren hazkundeak estalia. Usadio zahar hori gorabehera, badirudi Eskilinoa ez zela ''locus religiosus'' bat izan, ''locus publicus'' bat baizik, leku arrunta, publikoa, nahiz eta nabarmenki desatsegina eta kirastua izan<ref group="oh">Usain eta lurrun toxikoen jainkosak, ''Mefitisek'', santutegi bat zuen Eskilinoan.</ref>. [[Erromatar Errepublika|Erromatar Errepublikaren]] amaiera aldera, Eskilinoko atearen kanpoaldeko eremua zabortegi gisa erabiltzen zen exekutatutako kriminalen eta gurutziltzatutako esklaboen gorpuentzat. Lehenengoak, gorriz jantzitako ehorztetxeko langileek bertan abandonatzen zituzten edo beste leku batetik hartaraino, kako batez arrastaka eramaten zituzten, txoriek eta piztiek jan zitzaten. Esklaboen gorpuak gurutzeetan usteltzen uzten zituzten. ''Libitinarii''-en (''dissignatores'') goiko mailek, hileta-errituak hartu, antolatu eta zuzentzen zituztenek, arropa beltz bereizgarriak zeramatzaten, kapela beltz bat barne. Langile horiek gorpuekin harreman zuzena bazuten ere, ez zeuden oso kutsatuta eta ez ziren horren kutsatzaileak ere. Hala ere, aldi berean borreroak eta ehorzleak zirenez, saihestu egin behar zen haiekin kasualitatez topo egitea, batez ere gorpu bat arrastaka zeramatenean edo garraiatzen zutenean. Apaizek arrisku berezia zuten horrelako kutsadurarekin, bereziki Jupiterrenak. Hori zela eta, beren lanetan zihoazen gorpu-eramaileek kanpai bat jotzera behartuta zeuden haien hurbilketaz ohartarazteko{{sfn|Bodel|2000|p=136, 144.}}{{sfn|Bodel|2014|p=178–179.}}. Eskilinoko ehorztetxeetan tasa bat ordaintzen zen heriotzaren ziurtagiriagatik, «oinordetza-zerga» moduko bat, estatuaren zenbait festa finantzatzeko, horien artean [[Parentalia|''Parentalia''ren]] zati bat, ''Ludi Apollinarrak'' eta ''Ludi Plebeii'' bezalako joko sakratuak{{sfn|Bodel|1994|p=20–29.}}. Ehorzketa-enpresariaren lanbidea garbitzailea eta zikina zen aldi berean, lanbide beharrezkoa eta doilorra, odolarekin eta heriotzarekin nahasten zena. Kontratistentzat, ziurrenik, oso errentagarria zen{{sfn|Bodel|2000|p=139-140.}}. == Ehorzketa-elkarteak eta ehorzketa-dirulaguntzak == Ehorzketa-elkarteak Erromako agintari zibilek onartutako finantzaketa pribatuko eta antolatutako elkarte bakanen artean zeuden, bestela edozein erakunde pribatuk ''statu quo''aren aurka konspiratzen zuela susmatzeko joera zuten{{sfn|Graham|2006|p=4ff}}{{sfn|Carroll|2006|p=45-46.}}. Lanuvium hiri oparoan, [[Diana (mitologia)|Diana]] eta [[Antinoo (mitologia)|Antinoo]]<nowiki/>ren gurtzaileak izeneko hileta-elkartea zegoen, K.o. 133. urtean sortua, eta patroi batek, tokiko magistratu zibil aberats batek zuzendu, gainbegiratu eta finantzatua. Erakundearen estatutuek hileta- eta ehorzketa-errituak bermatzen zituzten, edo gutxienez monumentu bat eta irudi bat ([[zenotafio]]) hildakoaren izpiritua irudikatzeko edo gordetzeko, hileta oso baten baliokide legitimoa, gorpua falta bazen. Hileta-gastuak harpidetzak egunean egotearen baldintzapean estalita zeuden, gainera, beharrezkoa zen kideak elkartearen, bere babesle jainkotiar eta lurtarren eta bere funtzionarioen arauak errespetatu izana. Ez zegoen inolako ordainik suizidioengatik, eta bileretako jokabide "iskanbilatsu edo errebeldea" isunekin zigortzen zen. Bazkideek 100 sestertzioko (HS) afiliazio-kuota moduan ordaintzen zuten, eta beste 1,25 HS hilero, "ardo oneko" anfora batez gain. Urtero, sei jai zeuden, jainkotiar eta lurtar patroiei eskainiak, Domus Augusta inperiala barne (kasu honetan, [[Hadriano]], bere familia eta hildako maitalea, [[Antinoo]] jainkotiarra). Maila txikiagoko funtzionario eta exekutiboak beren taldekideen artean hautatzen zituzten. Kotizazioak sei hilabetez atzeratzen baziren, emandako guztia galtzen zuen afiliatuak. Esklaboek bat egin zezaketen, ugazabaren baimenarekin, eta, beste kide guztiak bezala, aukeratuak izan zitezkeen denbora mugatuko karguetarako{{sfn|Bendlin|2011|p= 213–217, 222–223, 244–245 ff}}. Horrelako ehorz-elkarteak antolatuak zeuden hiletetan eta beste behar sozial batzuetan zerbitzuak emateko haien nominan profesio bereziak baitzituzten, hala nola, ehorzleak, hilobi induskatzaileak, gladiadoreak, harakinak eta borreroak, zeinak kutsatuta baitzeuden odola eta heriotzarekin erlazionaturik egoteagatik. Hori zela eta, ''infames'' gisa leporatuak izatean, hiritar eskubideak murrizturik zituzten<ref group="oh">Arrazoiren batengatik, Errepublikaren amaieratik aurrera, beste 'infame' batzuk, ehorztetxeak, enkantegileak eta pregoilariak barne, bizitza politiko aktibotik baztertuak izan zirenak beren lanbidean zihardutela, erabateko hiritartasunera itzul zitezkeen beren lanbidea utziz gero</ref>. ''Infamia'' jasaten zuten beste lanbide batzuk, arrazoi oso ezberdinengatik bazen ere, aktore eta artistak zeuden{{sfn|Bodel|2004|p=149-150.}}. [[Nerva]] enperadoreak, ustez, 250 HSko diru-laguntza eman zuen hiriko [[Plebe|plebearen]] hiletetarako (klaserik baxuena hiritarren artean), agian bere agintaldi laburrean (K.o. 96-98) herriaren babesa lortzeko ahaleginean{{sfn|Hopkins|1983|p=211.}}. Lanuvioko Diana eta Antinooren adoratzaileek hildakoen oinordekoei 250 HS ematen zizkieten jaia eta hileta duin bat eta monumentu ez oso landu bat ordaintzeko. Puteolin, Errepublikaren aro berantiarraren hasieran, oinarrizko hileta batek 100 HS inguru balio zuen. Hileta-elkarte baten ordainketarik handiena 2.000 HS izan zen, testuinguru militar batean. Hileta gehienetan, hileta-elkarteak gastu batzuk bakarrik estaltzen zituen<ref>''CIL'' 8.2557</ref>. Gainerakoa, batez ere lurperatze-lekuaren eta hilobiaren kostua, oinordekoek, familiek eta dohaintza ez-ofizialek ordaindu behar zuten{{sfn|Bendlin|2011|p=255–256.}}. Lanuviumen, 50 HS gehiago banatzen ziren errausketetan laguntzeko. Hileta-elizkizunetan jende asko biltzea garrantzitsua zen ondo islatzen zuelako hildakoaren munta. Hileterako lortutako 250 HSek pertsona bati urtebetez eutsi leizaiokete{{sfn|Duncan Jones|1974|p=131.}}<ref>''CIL'' 14.2112 = ''ILS'' 7212</ref>. [[Konstantino I.a Handia|Konstantinok]] diruz lagundu zituen Konstantinoplako ehorztetxeak, ehorzleak eta hilkutxa (''lecticarii'') zeramatenak. Hori doako hileta-zerbitzu pobreei eskaintzeko proiektu baten parte zen{{sfn|Bodel|2004|p=147.}}. Ondorengo enperadoreek sistema zabaldu zuten Elizaren zuzendaritzapean, kristau guztientzat doako hiletak eta ehorzketak eskainiz, heretikoak salbu{{sfn|Bond|2013|p=135–136.}}. Zenbait kasutan, ordea, ehorzketa-espazioak ehorzleek erosi eta saldu zituzten merkantzia gisa{{sfn|Rutgers|2013|p=518}}. == Hiletak == === Heriotza iragartzea === Elitearen hiletetan, hildakoaren gorpua bere familiaren etxean egon zitekeen zenbait egunez, hileta antolatzen zuten bitartean. Hildakoa sozialki nabarmena bazen, aldarrikari batek iragartzen zuen heriotza, foroan edo beste espazio publiko jendetsu batean. Familiak etxeko ateak ixten zituen doluaren seinale moduan, eta altzifre-adarrak jartzen zituen sarreratik kanpo, guztiei heriotz-kutsaduraren arriskuan zeudela ohartarazteko, batez ere ''pontifex maximus''i{{sfn|Flower|2006|p=92.}}. Familiak bederatzi eguneko dolu-aldian eteten zituen eguneroko errutinak, eta aldi horretan ukiezintzat jotzen zituztenez, beren komunitatetik isolatu behar ziren heriotzarekin izandako kontaktuaren ondorioz. Epe horretan, ezin zuten beren burua garbitu, ezta jainkoei sakrifiziorik eskaini ere{{sfn|Erker|2011|p=40}}. === Gorpuaren prestaketa === Pertsona bat etxean hiltzean, senide eta lagun minak heriotza-ohearen inguruan biltzen ziren. Egoerak uzten bazioten, ahaide hurbilenak azken musu batekin errazten zuen izpiritua gorputzetik bereiztea, arima arnasarekin parekatzen zuen sinesmen baten arabera, eta gero begiak ixten zizkion. Ondoren, senitartekoen kexuak hasten ziren, emakumeek haien aurpegia harramazkatzen zituzten odola<ref group="oh">Ohiko egoera hori eliteak ez zuen begi onez ikusten, eta, beraz, debekatutako hileta-jardunen zerrenda batean sartu zuten bai Hamabi Taulen Legeetan, bai Lege Suntuarioan. Auhendari asko kontratatutako profesionalak izan zitezkeen</ref> egin arte, eta hildakoari bere izenez deitzen zioten hileta-zeremonia osoan{{sfn|Erker|2011|p=41-42.}} . Familiak lurperatzaile bati eta bere langileei uzten zien hilotza ukitzea eta manipulatzea, haien lanbideengatik beti ezpuruak zirelako. Gizonezkoek ez zuten gorputza ukitzen; aitzitik, emakumezko ahaideek lurrean uzten zuten, garbitzen eta gantzutzen hilkutxan jarri aurretik{{sfn|Erker|2011|p=41, 42.}}. Gorputza lurrean jartzea jaiotzaren antzeko errituala zen, haurra lur biluziaren gainean jarria izan zenean{{sfn|Corbeill|2004|p=91.}}. [[File:Roman memorial stone to Valeria Prisca, Mid-second century AD, World Museum Liverpool.jpg|thumb|300 px|left|K.o. II. mendeko erromatar oroimenezko harria: ''Valeria Prisca, Marcusen alaba, 23 urtez alaitu zuena. Amak alabarentzat egin zuen hau'']] Atsekabetuek egokierarako eta beren posiziorako janzkera egokia erabiltzea espero zen; elitearen gizonezkoek ''toga pulla'' (toga ilun bat, hiletetarako erreserbatua) erabil zezaketen. Toga zuri soil bat ere onargarria zen, baina ''toga praetexta'' bat zutenek buelta eman ziezaioketen beren zerrenda morea ezkutatzeko<ref group="oh">Toga zuri soil bat ere onargarria zen; "toga praetexta" bat zutenek buelta eman ziezaioketen beren zerrenda morea ezkutatzeko</ref>{{sfn|Flower|2006|p=102.}}{{sfn|Heskel|1994|p=141–142}}<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.02.0014:text=Vat.:chapter=12&highlight=toga%2Cpulla Cic. ''Vat''. 12.30]</ref>. Hildakoa gizonezkoa eta hiritarra bazen, bere toga janzten zuen; magistratura lortu izan balu, maila horretarako zegokion toga erabiltzen zuen; eta bizirik zegoela koroa bat irabazi bazuen, hori erabiltzen zuen heriotzan{{sfn|Toynbee|1971|p=43-44.}}. Erlijio misteriotsuetako iniziaturikoen ehorzketan koroak ere aurkitzen dira<ref>[http://khazarzar.skeptik.net/books/octaviul.htm Min. Fel. ''Oct.'' 28.3-4.]</ref>{{sfn|Johnson|1997|p=45.}}. Gorputza hileta-ohe baten gainean jartzen zen, jarrera errealistan, jangelako eserleku batean etzanda balego bezala, eta han, ''libitarii''ek beren zurbiltasun hilgarria kosmetikoekin disimulatzen zuten. Zazpi egunez edo gehiagoz, familiaren [[Domus|etxeko atarian]] zegoen, oinak aterantz begira zituela.{{sfn|Toynbee|1971|p=44.}}{{sfn|Heller|1932|p=195.}}. Apartamentu-eraikinetan (''insulae'') bizi ziren Erromako biztanle gehienei zegokienez, eta landa-inguruneetan bizi zirenei ere, ezer gutxi dakigu haiei buruz. Hala ere, elitearen praktikak hobeto dokumentatuta daude, nahiz eta ziurrenik idealizatuak izan{{sfn|Erker|2011|p=41.}}. Zizeronek idatzi zuen jende arrunt gehienentzat, heriotzaren eta gorputzak ezabatzearen arteko denbora 24 ordu baino gutxiagokoa zela, ia ez zegoela gorpua ikusgai jartzeko edo bestelako zeremonia luzeetarako denborarik izan<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Cic.+Clu.+27&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0010 Cic. ''Clu''. 27]</ref>. Baltsamatzea ezohikotzat hartzen zen, batez ere egiptoar praktika, baina kasu batzuk aipatzen dira latinezko literaturan eta beste batzuk arkeologikoki baieztatuta daude Inperioko garaian Galian ere. Toynbeek espekulatzen du horietako asko [[Isis]] eta [[Serapis]] apaiz egiptoarren lana izan zitezkeela, kontserbazio-modu hau nahiago zuten bezero edo pertsonentzat{{sfn|Toynbee|1971|p=39, 41–42.}}. Elitearen hileta-elizkizunek konponketa konplexuak behar zituzten, eta denbora luzez gorputza zaindu egin behar zen ehorzketarako edo errausketarako. [[Neron]] enperadoreak bere emazte zena, [[Popea Sabina|Popea]], erromatar jainkosa gisa sustatu zuen jainkotiar ohoreekin estatuaren kontura, baina tradizioa eta konbentzio inperialak hautsi zituen baltsamatzean eta lurperatzean, erraustearen ordez{{sfn|Heller|1932|p=194.}}{{sfn|Counts|1996|p=189-202.}}. ==== Karonteren oboloa ==== Karonteren oboloa hildakoaren ahoan edo gainean jarritako txanpon bat zen<ref group="oh">Antzinako iturri greziar edo latindar batek ere ez du esaten begietan txanponik ipintzen zirenik; ebidentzia arkeologikoaren arabera, ahoan edo ahoaren gainean, edo eskuaren ondoan jartzen ziren, baina, oso gutxitan hilobian. Alabaina, begietan txanponak jartzea nahiko arraroa zen</ref>. Ohitura, iturri literarioetan jasota dago eta arkeologiak egiaztatzen du. Dirudienez, usadio hori Erromara inportatu zen Greziatik, erlijio misteriotsuekin egin zen moduan, salbazioa edo beste bizitzarako igarobide berezi bat agintzen zutenak. Ohitura [[Karon|Karonteren]] mitoak azaltzen du, hilberrien arimak uraren bidez (laku, ibai edo zingira baten bitartez) garraiatzen zituen txalupariak, mundua eta azpimundua bizidunak bereizten zituenak. Txanpona zen garraioaren ordainketa, baina [[Luziano Samosatakoa|Luzianoren]] ustez, heriotza saihesteko, besterik gabe, ez zen tarifa ordaindu behar. [[Apuleio|Apuleioren]] [[Urrezko astoa|Metamorfosiaren]] [[Kupido]] eta [[Psike (mitologia)|Psike]] istorioan, Luzio, salbazioaren bila, Isisen misterioetan hasten da. Psiquek (Arima) bi txanpon daramatza behealdeko bidaian. Bigarrena itzulera ziurtatzeko da, berpizkunde sinbolikoa balitz bezala. Mendebaldeko Erromatar Inperio osoan nabaria da Karonteren oboloa, kristau arora arte, baina ohitura hori ez zuten inoiz eta inon denek egin, ezta era uniformean ere{{sfn|Morris|1992|p=106.}}{{sfn|Stevens|1991|p=215–229.}}. == Hileta-prozesioa == Tradizionalki gauez egiten ziren hiletak behartsuentzat eta gazte hiltzen zirenentzat, «zegokien baino lehenago», baina ez dirudi arau zorrotzik izan elite edo klase ertaineko hileta garaiari edo iraupenari buruz. [[Juliano (enperadorea)|Juliano apostata]] enperadoreak praktika erlijioso tradizionala berreskuratzen saiatuz, agindu zuen hileta guztiak egunsentia baino lehen ospatzea. Hau, tradizionala izateaz gain, jendez betetako kaleetan kutsaduragatik hiltzeko aukerak murriztuko zituelako. Horretaz gain, gaineratu zuen jainkoek, hilezkorrak zirenez, hilotzak guztiz iraingarriak aurkituko zituztela, eta tenpluetako ateak gauez itxita eta egunez irekita zeudenez, jainkoek uko egin ziezaioketela hileta-prozesioak egun argiz tenpluko esparruetatik igarotzen ikusteari. Gainera, gaueko hiletak heriotzaren ideiarekin bat zetozela ere pentsatu zuen, "azken amets" gisa. Litekeena da haren ediktua kristauentzat ere zuzendua izatea, egunez ehorzketak nahiago zituztelako eta ez zutelako usten gorpuek kutsatuko zutenik{{sfn|Heller|1932|p=195.}}. Ediktu honen aurretik, hileta batzuk egunez eta beste batzuk gauez ospatzen ziren. Gaueko hileta batzuetan gorpuak, andariak, pirogileak eta ehorzleek bakarrik parte hartzen zuten. Gehienek ordu gutxi iraungo zuten; baina estatus handiko hiletak, oso ugariak ez ziren arren, hainbat egunetan egin ohi ziren. Augusto hil ondoren, bere familiaren [[Nola]]ko villan, bere gorpua Erromako errausketa gunera eraman zuten bertako senatari, [[Ekiteak|ekites]] eta pretorioen erreleboek hainbat gauetan zehar. Prozesioak herriko basiliketan atseden hartzen zuen egunean zehar, antza denez, eguneko beroa ekiditeko{{sfn|Toynbee|1971|p=46, 58.}}. Augustoren hileta begirune eta neurrizko eredua izan zen, baina, oro har, hileta publikoak aukera bikainak ziren minduak antzerkigintzaren bitartez beren burua sustatzeko. Pertsona ospetsuen hiletara jendetza handia joaten zen. Herritar nabarmenek eta enperadore gehienek luxuzko legeak baztertzen zituzten. Errepublikaren amaiera aldera, diru publikoz finantzatutako hileta bat eskaini zioten [[Luzio Kornelio Sila|Sila]] diktadoreari. Haren hiletan zaldizko eta oinezko soldadu, magistratu eta herritar arrunt ugari bildu ziren, eta gorpua urrezko ohatze batean garraiatu zuten, urrezko bi mila koro eramateaz gain, bere bizitzan izandako lorpenak ere irudikatu zituzten{{sfn|Toynbee|1971|p=55.}}. Eliteko hileta-prozesio horietan, kontratatutako aktoreek edo haien senideek familiaren arbasoen erretratuak edo maskarak eraman zituzten, iturri garaikideetan "aurpegi", "irudi" edo "maskarak" gisa deskribatuta, baina zaila da jakitea maskarak bizirik edo hil ondoren egin ziren. Pertsona bakoitzak kargu publikoak bete zituen arbaso bat ordezkatzen zuen, eta, bizirik zegoenean bezala, aurretik [[liktor]] bat zeraman. Praktikak aldi edo familiaren arabera alda zitezkeen, iturriek ez baitute informazio koherenterik ematen{{sfn|Walker, S. et al|1981|p=9–10.}}. Plinio Zaharrak antzinako irudi horien erakusketak deskribatu zituen etxe aristokratikoetan, baita hileta publikoetan nola erabiltzen zituzten ere<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Plin.+Nat.+35.4&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0137 Plin''. HN'', 35, 4–11]</ref>{{sfn|Winkes|1969|p=481-484.}}<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Plb.+6.53&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0234 Polyb. 6.53-54]</ref>. Posible zenean, hilkutxa familiaren gizonezkoek eramaten zuten, lagun minek, edo jabearekiko azken betebeharra betetzen zuten esklabo liberatuek. Hileta-irudietan lau eta zortzi eramaile artean agertzen dira{{sfn|Toynbee|1971|p=46, 58.}}. Hileta-''collegiae''tan musikariak zeuden, non txirulek paper garrantzitsua eta emozionalki eraginkorra betetzen baitzuten, baina hiletetan erabilitako instrumentu hauen kopurua luxuzko legeek mugatzen zuten{{sfn|Fless, F.; Moede, K|2007|p=252.}}. [[Horazio|Horaziok]] hiletetan tuba erromatarraren eta adarraren erabilera aipatzen du, tronpetaren antzekoak diren brontzezko bi instrumentu<ref>[https://latin.packhum.org/loc/893/4/5/2042-2046@1#5 Hor. ''Sat''. 1.6.44]</ref>. Sozialki gailendu ziren gizabanakoentzat, eta beren hileta egindako zerbitzu publikoagatik estatuaren funtsekin finantzatu zutenentzat, [[Erromako foroa]]<nowiki/>ren [[Rostra|rostratik]] panegiriko bat esaten zuten{{sfn|Sumi|1997|p=96.}}, baina hileta pribatu batean, goraipamena hilobiaren ondoan ematen zuten. === Laudorioa === Hileta-gorazarrea (''laudatio funebris'') [[Oratoria|hitzaldi formala]] edo panegiriko bat zen, hildakoen laudorioan. Hileta erromatarretan beste hitzaldia kantua zen (''nenia''), biak, normalean, emakumeek interpretaturik. Dolua zeuden bitarteaan, gizonek intziri duin batez (''gemitus'') adieraz zezaketen beren samina; beste edozer gauza desegokitzat jotzen zen{{sfn|Suter|2008|p=258.}}{{sfn|Erker|2011|p=45–46.}}. [[File:Sarcophagus Crotone Musei Capitolini MC2783.jpg|thumb|300px|Hildakoaren bizitzaren etapak irudikatzen dituen sarkofago baten erliebe-zatia: erlijio-hastapena, soldadutza eta ezkontza (K.o. II. mendearen erdialdea).]] Praktika horiek familia nobleekin lotuta daude, baina pertsona arrunten hiletetan esandakoa ez da erregistratu. Erroman oratoria publikoa gizonek bakarrik egiten bazuten ere, eliteko emakume bat ere laudorio publiko batekin ohoratu zitekeen, nahiz eta hori ohikoa ez izan{{sfn|Erker|2011|p=49–51.}}. Familiarik ospetsuenetan, panegirikoek hildakoaren zein arbasoen arrakastak eta balentria laudatzen zituzten, [[Rostra|errostran]] eseritako aktoreek edo senideek pertsonifikatuta, bakoitza bere kargu gorenari zegokion [[Aulki kurul|kurul-aulkian]], egoki jantzita eta mozorrotuta. Zizeronen eta Livioren ustez, zenbaitetan adierazpen horiek faltsuak ziren, agian jatorria gezurrezkoa zelako{{sfn|Cornell |1995|p=9-10.}}. Ondo emandako hileta-oratoria politikari gazte batek bere burua ezagutzera emateko modu bat izan zitekeen{{sfn|Reay|2005|p=353.}}. Izeba Juliaren (''laudatio Juliae amitae'') gorazarreak, [[Julio Zesar]] gazteak bere izeba [[Gaio Mario]]<nowiki/>ren alargunaren omenez emandako hitzaldiak, bere jainkozko eta errege jatorriaren aldarrikapenak azpimarratu zituen, bide batez, bere ibilbide politikoa [[Populares|populista]] gisa abiarazten lagundu zuen. Mario, erreformista herrikoia eta zazpi aldiz kontsul izandakoa, Zesarren babesle politikoa izan zen{{sfn|Lavery|1971|p=139.}}{{sfn|Sumi|1997|p=81-82}}. Hildakoaren epitafioa, hain zuzen, ageriko eta iraunkor egindako laudorioaren laburpena zen, eta kargu publikoak izan zituen gizon baten ibilbidea (''[[cursus honorum]]'') barne har zezakeen. Iraganeko gertaerak oroitzean, panegirikoa erromatar historiografiaren aitzindaria izan zen{{sfn|Lewis|1993|p=658.}}. == Gorpuen prestaketa == Hilerriak hiriko mugetatik kanpo egon ohi ziren, bizidunak fisikoki eta erritualki kutsa ez zitezen{{sfn|Salzman|2007|p=116.}}. Zizeronen arabera, hori Erromako lege zahar batean idatzita zegoen, hots, [[Hamabi Taula|Hamabi Tauletan]]<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Cic.+Leg.+2.58&fromdoc=Perseus%3Atext%3A2007.01.0030 Cic. ''Leg''. 2.58]</ref>. Alabaina, estadista ospetsu batzuek eskubidea izan zezaketen hiriko erritu-mugen barruan (''pomerium'') ehortziak izateko, aspaldian ezarritako familia-hilobietan; baina pribilegio hori ezohikoa zen eta gutxitan erabiltzen zen{{sfn|Erker |2011|p=40.}}. === Sakrifizioak === Ehorzketa-gunean edo errausketa egur-metaren ondoan aldare eramangarri bat ezarri ohi zen, oinordekoek txerri baten sakrifizioa eskaintzeko, normalean Zeresi, alearen, uztaren eta soroen jainkosa erromatar nagusiari. [[Azpimundu (mitologia)|Azpimunduko]] jainkosa ez izan arren, [[Zeres (mitologia)|Zeres]] bizidunen eta hildakoen erreinuen arteko atezaina zen. Hildakoaren itzala ezin zen azpimundura edo ondorengo bizitzara igaro haren baimenik gabe. Sakrifizioaren biktimek tokia sagaratua egiten zuten. Prozedura horretan, animalia [[Mola salsa|mola saltsaz]], gatz, ale, eta irin nahasketa sakratu batekin bustitzen zen, aizkora edo mailu batez  sakrifikatu baino lehen, eta ondoren, bizkarrean iraulita, tripak ateratzen zizkioten. Hesteak (''exta''), sakrifizioaren "zati jainkotiarra", buztinezko eltze batean jartzen ziren aztertzeko{{sfn|Scheid|2007|p=264, 270.(k)}}. ''Exta''ren anomalia batek eskaintzarekiko jainkozko arbuioa adierazten zuen, eta kasu horretan sakrifizioa biktima berri batekin errepikatu behar zen. Dena ondo bazegoen, biktima zatikatu eta gero, jainkosaren, atsekabetuen eta hildakoaren itzalaren artean banatzen zuten. Di Manesek euren parte berezia jasotzen zuten; izan ere, Manesekin janaria partekatzen zutenek hildakoekin izandako harremanengatik ondorio negatiboak jasan zitezkeela uste baitzen{{sfn|Erker|2011|p=52.}}. Bestalde, familiek eta hildakoek urteurreneko eta jaietako bazkariak partekatu ohi zituzten. Sakrifizioen haragi gehiena atsekabetuei ematen zieten. Ehorzketa-bazkarietan, erretako zati txiki bat eskaintzen zioten hildakoari, edo, ehorzketa bat bazen, haren ondoan jartzen zuten. Bitartean, ''exta''k aldare eramangarri batean erretzen zituzten, sugarrek, Zeresen izenean, kontsumitzen zituztenak. Zizeronek, berriz, uste zuen, zerrama bat sakrifikatu behar zela hileta batek eta hilobiak izaera erlijiosoa hartzeko<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Cic.+Leg.+2.22&fromdoc=Perseus%3Atext%3A2007.01.0030 Cic. ''Leg''. 2.22]</ref>. Heriotzaren ondorengo bizitza eta hildakoaren atseden-lekua ziurtatzeko, sakrifizioak eskaini eta onartu behar zituzten. Estatus handieneko hiletetan, animalia garestiagoak sakrifikatzen zituzten, esaterako idi bat, edo mota desberdinetako beste biktima batzuk. Animaliak hobesten baziren ere, baliabide gutxikoek ardoa, zerealak edo beste elikagai batzuk [[Libazio|libatzea]] eskain zitzaketen, nahiz eta animaliak hiltzea bezain indartsua eskaintza ez izan. [[Publio Ovidio|Ovidio]]<nowiki/>ren arabera, eskaintza garbia izanez gero, ondo zegoen, Zeres gutxirekin konformatzen baitzen{{sfn|Linderski|1986|p=1947.}}<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Ov.+Fast.+4.411&fromdoc=Perseus%3Atext%3A2008.01.0547 Ov. ''Fast''. 4.411-416]</ref>. === Errausketa, ehorzketa eta ''os resectum'' === Errausketa-hileta batean, oinordekoak pira pizten zuen zuzi batekin, aurpegia beste aldera jiratuta, eta gorpua sutan erre ondoren, hildakoaren izpiritua bizidunen mundutik banatzen hasi zela uste zen{{sfn|Scheid|2007|p=264, 270–271.}}. Errausketaren ondoren, oinordekoak errautsak ardoz zipriztintzen zituen, hezur-hondakinekin batera bildu, eta errauts-kutxatila batean sartu ostean, lurperatzen zituen. Hori batzuetan hildakoaren emazteak egiten zuen; [[Livia Drusila|Liviak]] bere senarra [[Zesar Augusto|Augusto]] enperadorearen, errautsekin egin zuen moduan{{sfn|Erker|2011|p=53–54.}}. Errautsak errausketa-lekuan edo inguruan lurperatzen baziren hileta-lekua ''bustum'' deitzen zen, baina beste leku batean izatekotan, lekua ''ustrinum ''(plurala, '''ustrina'') izenez ezagutzen zen, eta zendua ''bustum''ean zein ''ustrinum''ean oroi zitekeen. ''Ustrinum'' bakar batek, oro har, harriz eraikiak, errausketa asko izan zitzakeen elkarren segidan, eta, normalean, familia batena zen. Batzuek hainbat solairu zituzten, eta tximinia bezala funtzionatzen zuten, haien suak behetik elikatu zitezkeelarik. Errausketa ugariak, zeinetan hainbat gorputz aldi berean erretzen baitziren su berean, eraginkorrak ziren, baina pobreentzat bakarrik erabiltzen ziren, izurriteetan edo gudu-zelaietan. Erabili ondoren, ''ustrinum''a garbitu egin behar zen gorpu ezberdinen errautsak nahas ez zitezen. Hala ere, hori nahita egin zen zenbaitetan, hala nola, [[Karakala|Karakalaren]] kasuan, zeinak, irain gisa, nahita nahastu baitzituen bere anaia [[Geta|Getaren]] errautsak exekutatutako jarraitzaileenekin. Bestalde, maitasun-adierazpen gisa, errautsak ontzi berean jaso zituzten bikoteen adibide batzuk ezagutzen dira{{sfn|Noy |2000 |p=3-5.}}{{sfn|Angelucci|2008|p=2624-2633.}}. Ehorzketa Erroma arkaikoan aldian-aldian praktikatzen zen, baina Erdi Errepublikatik (K.a. 274-148) Errepublika Berantiarrera arte (K.a. 147-30) eta Inperioan K.o. I. eta II. mendeetan, errausketa hileta-praktika ohikoena bihurtu zen. Toynbeek deskribatzen duenez, ehorzketatik errausketara aldatzeko prozesua, oro har, K.a. 400. urtearen inguruan hasi zen, familia noble gutxi batzuk izan ezik. K.a. 79. urtera arte, [[Korneliar leinu|Kornelia]] [[gens|''gens'']]aren patrizioek beren hildakoak lurperatzen jarraitu zuten, Sila diktadorea errausturiko lehen Korneliar izan arte, agian bere gorpua Gaio Mario bere etsaiaren aldekoek profanatuko ote zuten beldur zelako{{sfn|Etcheto|2012|p=o15–16}}. Antzinako ''sepulcretum''ak, Erromatar foroan, ehorzketaren eta errausketaren ebidentziak erakusten ditu, eta bi praktika horiekin lotutako legeak K.a. V. mendekoak dira{{sfn|Toynbee|1971|p=39.}}. Errausketa, bere formarik errazena ehorzketa baino askoz ere garestiagoa zen, eta denbora gehiago hartzen zuen; lurperatzeak lurrean egindako zulo bat baino ez baitzuen behar, nolabaiteko estaldurarekin{{sfn|Rutgers|2013|p=514–515.}}. Errausketak planifikatzeko eta gauzatzeko esperientzia behar zen. [[Ponpeio]] eta [[Kaligula]]ren planifikatu gabeko errausketek partzialki erreta utzi zituzten beren gorpuak, erregai edo trebetasun nahikorik ez zutelako. Sua egiteko zura garestia zen; batez beste, ondo eraikitako su eraginkor baterako egur mordo bat erabili behar zuten, eta, piztu ondoren, 8 edo 9 orduz zaindu behar zen, gorpua erabat kontsumitu zela bermatzeko. Elitearen errausketetarako, bai txanponek, bai egur meten pilaketa-ebidentziek erakusten dituztenez, oro har, zurezko zortzi geruza egin ohi zituzten, bakoitza goiko eta beheko geruzekin angelu zuzenean jarria, multzoa aldare baten antza hartuz. Gorpua barruan jartzen zen, partzialki ezkutatua. Suak eragindako kearen kiratsa belar usaintsuz, hostoz eta libazioz leundu zitekeen. Eliteek intsentsua erre zezaketen; usain desatseginak estaltzen zituelako, eta, erretxina zenez, oso sukoia zen. Ostian, eta seguruenik beste leku batzuetan, udalerriak finantzatutako funtzionario ohien hiletei 50 libra intsentsu ere ematen zizkieten batzuetan. Estatus handiagoko errausketetarako, hainbat solairutako egur metak eraikitzen ziren, kanpoaldea oso ondo apainduta eta barrualdea ere ongi hornituta, gorpua bere hileta-ohean gordetzeko. Gorputzaren inguruan, sugarrek jateko eskaintzak jartzen zituzten. Kasu batzuetan, hildakoaren argizarizko erreplika bat ipintzen zen egur metaren gainean{{sfn|Bodel|2018|p=200–201.)}}. Hiletetan enperadoreak jainkotzen zituzten,horretarako, kaiolatutako arrano bat egurren artean ezkutatzen zuten, eta une egokian askatzen zuten, itxuraz arima inperiala zerura eramateko{{sfn|Noy|2000|p=7–11.}}. Latinezko poesiak maiz hildakoak eta dolua gaitzat ditu. Horietako batean, [[Katulo|Katulok]] atzerrian hil zen bere anaiaren errituetara joateko egin beharreko bidaia luzeari buruz idatzi zuen, eta errautsak soilik ikustean bere mina adierazi zuen<ref>Catull. 101</ref>. [[Propertzio|Propertziok]], Zintia maitale zenduaren bisita, amets batean deskribatzean, berragertuaren soinekoa alde batetik gardostuta zegoen, eta suak deformatu zuen berak zeraman familiaren eraztuna<ref>[https://latin.packhum.org/loc/620/1/0#101 Prop. 4.7.8–9]</ref>. K.o. I. mendearen amaieran, hain gauza arrunta zen errausketa, ezen Tazitok ''romanus mos'' (erromatar ohitura) deitu baitzion{{sfn|Toynbee|1971|p=40.}} <ref>[https://latin.packhum.org/loc/1351/5/0#691 Tac. ''Ann''. 16.6.6]</ref>. [[Plutarko|Plutarkok]] zioenez, [[Numa Ponpilio]] erregeak, zeinari Erromako erlijio-praktika garrantzitsuenak sartzea egozten baitzaio, erraustea debekatu zuen. Neurri batean men egin zen, gorpuak errausten jarraitu bazituzten ere. Alabaina, agindua betetzeko, esku bati, atzamar bat mozten zitzaion aparte lurperatzeko edo dolu-aldiaren amaieran su txikiago batean erretzeko. Ondoren, hatza, lurpetik edo txingarretatik aterata, gainerako errautsekin batera gehitzen zen hautsontzi kutxan. Baliteke hori egin izana familiaren arazketa amaitzeko eta hildakoa Ama Lurrera itzultzeko, hilobia legitimatzeko asmotan. Praktika, ''os resectum'' (hezur moztua) izenez ezaguna, literatur iturriek egiaztatzen dute<ref>[https://latin.packhum.org/loc/474/44/0#30 Cic. ''Leg''. 2.55]; [https://latin.packhum.org/loc/684/1/0#3 Varro ''Ling''. 5.23]</ref>. Arkeologiak ere, gutxienez senatu-klaseko gizabanako baten errausketa bat eriden du, baita kolunbario batzuetan ere, ziurrenik libertoenak edo hiritar arruntenak{{sfn|Graham |2014|p=94.}}{{sfn|Siebert|2006|p=270-271.}}{{sfn|Roncoroni|2001|p=118–121.}}{{sfn|Graham, E. J. et al.|2018|p=240–254}}. Denborarekin, hobiratzea izan zen berriro araua. Bodelek, K.o. I. mendearen erdialdean kokatzen du esklaboen eta libertoen arteko ehorzketarako trantsizio nagusia{{sfn|Bodel|2008|p=182.}}. Denborak aurrera egin ahala, errausketak jainko inperialaren hileta ezaugarri bat izaten jarraitu zuen bereziki. Baina ehorzketara itzultzearen arrazoiak ez dira ondo ulertzen. Zenbait frogek adierazten dute kristautasunak gorpua gordetzea hobesten zuela, Jesusen ehorzketaren adibideari jarraituz, azken judizioan, berpiztean gorputza eta arima elkarrekin berpiztuko baitzuten. Beste arrazoi batzuen artean  aipagarriak dira martirien erlikiak gurtzea; erlijio misteriotsuen proskripzioak eta lehentasunak; errausketaren kostu izugarria, ehorzketarekin alderatuta; edo Erromatar Inperioko klase aberatsenaren eragin filosofikoa{{sfn|Darby|1932|p=321-359.}}. === Novendialis === Heriotzaren ondoren bederatzi egun edo gehiagotan, ''novendialis'' edo ''novemdialis'' izeneko bigarren hileta-jaialdi eta errituak ospatzen ziren{{sfn|Salzman|2007|p=115.}}. Sarritan beste sakrifizio bat egiten zen hildakoaren [[Mani|Manesei]] edo familiaren [[Penate|penateei]]; Zizeron ahari bat sakrifikatzearen aldekoa da [[Larak|Lares]]en familiari eskaintza gisa. Sakrifizioaren hartzaile gisa, hildakoa jainko bihurtzen zen handik aurrera, nahiz eta azpimunduaren ezin konta ahala dii manetako bat izan. Biktimaren gorpua lurrean erretzen zen, eta hilobiaren gainean libazio bat isurtzen zen hildakoaren ''manes''etara{{sfn|Scheid|2007|p=270–271.}}. Sakrifizioko haragia ez zen bizidunen eta hildakoen artean partekatzen. Azkenean, hildakoa bizidunen mundutik bereizteko, purifikazio errituak egiten zituzten sua eta ura erabiliz. Horrekin dolu aldia amaitu eta familia hileta betebeharretatik askatzen zen{{sfn|Toynbee|1971|p=51.}}. Dolu-jantzia alde batera utzi, eta etxea ireki ondoren, festa egiten zen<ref group="oh">Festan dolu arropa janztea anfitrioiarentzat iraintzat hartzen zen, hileta-erritoak nolabait biziatu zituela iradokiz, beraz, errepikatu behar ziren</ref>{{sfn|Heskel|1994|p=141–142.}}. [[File:Togato Barberini.jpg|thumb|250 px|right|Togatus Barberini izenekoa, [[Museo Kapitolinoak|Museo Kapitolino]]etan. Agian, senatari bat da bere arbasoen bi erretratu eskuetan zeramatzala]] Eliteen artean, Numa Pompilioren antzinako legeek familiako gizonak doluan jarraitzetik libratu zituzten; Emakumeek 10 hilabetera arte dolua segi zezaketen etxe osoaren izenean, gizonak dolu formalaren murrizketetatik libratuz eta bizitza publikora eta beren betebeharretara itzuliz{{sfn|Erker|2011|p=55-56.}}. ==Hilobiratze-hatuak== ===Helduak=== Helduen hilobi-ondasun ohikoenak zeramikazko tresnak (eltzeak, lanparak eta olio lurrinduzko flaskoak, ''unguentaria'' izenekoak) eta artikulu pertsonalak ziren, hala nola bitxiak, orraziak eta baita sandaliak ere. Horretaz gain, kalitatezko arropa, janaria, edaria eta odola izan zitezkeen, ustez hildakoek behar edo gozatzen zutena. Artikulu horiek hilobian uzten ziren ehorzketaren unean edo ondorengo bisitetan. Aipatzekoak dira lanparak, nonahi zeudenak{{sfn|Toynbee|1971|p=34–39.}}. Antzinatik, jainkoei janaria, edaria eta sakrifizioak, oro har, ''ollae''tan eskaintzen ziren; hauek askotan hildakoen errautsak edukitzeko erabiltzen ziren; Modu honetan, hainbat gizabanakoren errautsak hilobi baten apal bakar batean gorde zitezkeen{{sfn|Horsnaes|2002|p=67–68, 89, 95, 148, 173.}}. Ehorzketa batzuetan, badirudi hileta-ondasunak nahita kaltetuak izan direla ehorzketa baino lehen. Beste batzuetan, litekeena da kaltetutako ondasunak ekonomia kontuengatik berrerabili izana. Hilobi batzuek iltze handi bat edo gehiago dituzte, ziurrenik hildakoen itzala hilobian "finkatzen" laguntzeko eta leku egokitik desbidera ez zitezen{{sfn|Small, C. et al.|2007|p=133–146.}}. ===Haurrak=== Erromako iturri literario eta juridikoen arabera, hildako jaioberriengatiko edo hortzak atera aurretik umeengatiko kezka irrazionala zen, eta dolua autokonplazientea eta histerikoa. Hala ere, haurren hilobi ostilamenduan jostailuak, maskotak, janaria eta haurtzaroa edo jaiotza babesten duten jainkoen irudiak aurkitu dituzte, haurraren arima bere bidaian babesteko{{sfn|Toynbee|1971|p=53–54}}. Haurren ehorzketa kopuru ezohiko handia duten hilerriek aldare bat edo santutegi bat zegoela adieraz dezakete, non gurasoek arrakastarik gabe bilatuko zuten jainkozko esku-hartzea haurrak sendatzeko{{sfn|Carroll|2011 |p=99–100, 104–105}}. Haurren heriotzen edo hilda jaiotakoen ebidentzia urria duten hilerriak oso gazteekiko axolagabekeria emozionalaren kultura gisa interpretatu dira. Itxurazko hutsegite horrek zerikusi handiagoa izan dezake lurzoruak haurren hondakinak babesteko dituen baldintza txarrekin, iraganeko indusketetan izandako arduragabekeriarekin, eta zenbait indusketa planifikatzeko erabili diren literatur iturri ez oso fidagarrietan izandako gehiegizko konfiantzarekin{{sfn|Carroll|2011|p=100}}. [[Britania|Erromatar Britainia Handian]], hortzak atera eta hildako haurren ehorzketa eta errausketako leku askotan, azabatxezko hartz, lunula eta sinbolo faliko taila txikiak, aleak, kanpaiak, txanponak eta zeramikazko edalontziak daude{{sfn|Crummy|2010|p=37–93.}}. Greko-erromatar munduan, hartza [[Artemisa|Artemisaren]] (edo erromatarrentzat, [[Diana (mitologia)|Dianaren]]) animalia zen, jainkozko birjina ehiztaria eta animalia basatien zaindaria, erditzearen, edoskitzearen eta haurtxoen babeslea, batez ere neskena{{sfn|Price|1978|p=}}. Brescian, Italian, hartzaren irudiak umeen gidari eta lagun gisa funtzionatu omen zuten ondorengo bizitzan. Lunulak eta falo adardunak gaizkiaren eta zorigaitzaren aurkako babesa ziren. Hilobietan aurkitutako aleak sendagaietarako erabiltzen ziren materialekin egiten ziren sarritan, hala nola, azabatxe, [[Plinio Zaharra|Plinio Zaharrak]] bere ''[[Natur Historia (Plinio)|Naturalis Historia]]''n dioenez, hortzetako minak eta beste gaixotasun batzuk senda zitzakeen. Kanpaiek, bereziki [[Tintinnabulum (paganoa)|tintinnabulu]]ek, begizkoa urruntzen eta begizkoa saihesten laguntzen zuten. Kanpaiak ere jarri zituzten Erromako katakonbetako morteroan, haurren hilobien gainean babes gisa. Hau bereziki ohikoa zen IV. Erromako katakonben morteroan ere kanpaiak jarri ziren haurren hilobien gaineko babes-gailu gisa. Hori bereziki ohikoa izan zen K.o. IV. mendean{{sfn|Nuzzo|2000|p=249–255.}}. == Oroitzapenak == Hildakoen zaintza ez zen hileta eta dolu aldi formalarekin amaitzen, betiko betebeharra baizik. Zizeronek dio hildakoei dagokienez apaizgoaren funtzio nagusia lege natural unibertsalaren araberakoa zela: hildakoen oroimena bizirik mantentzea erritu tradizionalen ospakizunaren bidez<ref>Serv. ''Aen''. 9.115.8</ref>. Lazio eta Erroman hildako [[Honestiores eta humiliores|honestioresen]] aldeko botozko gordailu zaharrek hileta-eskaintza eta oturuntza garesti eta landuak iradokitzen dituzte hildakoarekin batera, etorkizuneko bizi-itxaropena eta jainkoekiko lotura pertsonala. Erromatar gizartea garatu ahala, noblezia errepublikarrak gutxiago inbertitzeko joera izan zuen hileta ikusgarrietan eta bere hildakoentzako hilobi bitxietan, eta gehiago komunitatearentzako zuzkidura monumentaletan, hala nola tenplu edo eraikin publiko baten dohaintzan, dohaintza-emailea bere estatua bati eta bere izenaren inskripzioari esker iraunkorki oroituko zena. Eliteko hilobi pribatuen inskripzioek oroitzapen-praktika ugari eskaintzen dute, hala nola hileta-jokoak, inguruko kultura eta komunitateetatik kopiatuak. ===Hileta jokoak (''ludi funebres'')=== Erromatar eta greziar literaturak hildakoen izpirituak ohoratzeko haien laguntza eskatzeko jokoen kontaketa dramatikoak eskaintzen ditu. Homeroren Iliada, 23. liburuan, [[Akiles|Akilesek]] hileta-jokoak egin zituen [[Patroklo|Patrokloren]] omenez, eta Virgilioren Eneida, 5. liburuan, Eneasek aitaren heriotzaren urteurrenean jolasak egin zituen. Erromatarren eta greziarren literaturak jokoen kontakizun dramatikoak eskaintzen ditu, hildakoen izpirituak ohoratzeko edo haiengandik laguntza lortzeko. [[Homero|Homeroren]] [[Iliada|Iliadan]], 23. liburuan, Akilesek hileta-jokoak ospatu zituen Patrokloren omenez, eta [[Virgilio|Virgilioren]] [[Eneida|Eneidan]], 5. liburuan, [[Eneas|Eneasek]] gauza bera egin zuen bere aitaren heriotzaren urteurrenean. Oso antzeko gertakariak irudikatzen dira elitearen hilobietako hormetan, [[Etruria]] eta [[Campania|Campanian]]; batzuek, dirudienez, hil arteko borrokak erakusten dituzte. Erromako mota honetako lehen ludi funebreak K.a. 264. urtean eman ziren, [[Kartago|Kartagoren]] aurkako gerran; hiru gladiadore bikotek hil arte borrokatu ziren Bruto Peraren egur-metaren aurrean, ''munus ''(pl. ''munera'') gisa deskribatu zena, bere ondorengoek, (kasu honetan bere semeak), arbaso bati zor zioten betebehar edo hornidura bat. Lagunei eta senideei eskainitako festa ''novendialis''en azken egunean izan zitekeen{{sfn|Auguet|1994|p=19.}}. Antzeko gladiadoreen ''munera'' erromatar eliteko hileta jokoetan gertaera nagusia bihurtu zen. Errepublikaren amaieran, Publio Lizinio kontsul ohi eta [[Pontifex Maximus]]<nowiki/>aren hiletarako ''munus'' bat ospatu zen K.a. 183an. 120 gladiadore aritu ziren 3 egunez borrokan, haragia jendaurrean banatu zen, eta foroa eserlekuz eta karpaz bete zen oturuntza egiteko<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Liv.+39+46&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0204 Livy 39.46.2].</ref>. Gladiadoreen borroketan oinarritutako ''munera''k oso ezagunak egin ziren, baina luxuzkotzat eta usteltzat ere hartzen ziren. "Munus" baten antolatzaileak botoak irabaz zitzakeen bere ibilbide politikoan. [[Luzio Kornelio Sila|Sila]]<nowiki/>k, pretore zenean, luxuzko legeak hautsi zituen bere emazte zena, Metella, gladiadoreen ''munus'' aparteko batekin ohoratzeko{{sfn|Kyle|2007|p=285.}}. Gladiadoreak beraiek mirestuak izan zitezkeen beren ausardiagatik eta, aldi berean, mespretxatuak beren lanbidearen izaera odoltsuagatik, borreroaren antzekoa izan zitekeena. ''Bustuarius''<ref>[https://latin.packhum.org/loc/2349/5/5848/280-288@1#5848 Serv. ''Aen''. 10.519.4]</ref> (hilobi-gizona) hitz iraingarria gladiadore klase behekoentzat erabiltzen zen batzuetan, hildakoen izpirituentzat odol biziaren hornitzaile baino ez baitzitzaien hautematen{{sfn|Roland|1994|p=20–22.}}{{sfn|Bagnani|1956|p=24–27.}}. Julio Zesarrek hileta eta ''munera''ren arteko lotura muturreraino eraman zuen K.a. 65eko ''ludi''etan, 320 gladiadore bikoteekin, duela 20 urte hildako aitari eskaini zizkionean{{sfn|Wiedemann|1992|p=8–10.}}. Aro inperialean, estatuak ''gladiatora munera'' bitxienak antolatu eta diruz lagundu zituen, eta estatuak babestutako ekitaldi publikoen zerrendan (''ludi''etan) sartu zituen, burokrazia inperialaren eskuzabaltasunarekin identifikatuz<ref group="oh"> Horien artean, ''[[Zirku Nagusia|Circus Maximus]]''eko jaialdietan oinarritutako ekitaldiak zeuden, hala nola gurdi-lasterketak, piztien ehiza eta ''ludi scaenici'' -izaera erlijiosoko antzerki-emanaldiak, normalean jainko bati eskainiak, bereziki Jupiterri, eta erromatar herriari oro har eskainitakoak.</ref>{{sfn|Bernstein|2007|p=222–232.}}. ''Munera'' horietan jatorriz erlijiosoa zen edozein elementuk bere entretenimenduaren mesedetan ahaztuta geratzeko joera zuen. Inperioaren erdialdean eta amaieran, ikusle kristauek gladiadore-jokoak "deabru paganoei" giza sakrifizioa egiteko modu bereziki basati eta gaiztotzat hartzen zituzten<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Tert.+Spect.+22&fromdoc=Perseus%3Atext%3A2008.01.0571 Tert. ''De spect.''22].</ref>{{sfn|Kyle|1998|p=11.}}. ===Hildakoen jaiak eta kultuak=== Otsailaren 13tik aurrera, urteko bederatzi eguneko jaialdi bat ospatzen zen, Parentalia, ''pater familias'' guztientzat legezko betebeharra zena. [[Vestaren birjina|Vestaren birjinek]] ateak irekitzeko errituak egin ondoren, familiak harresiz kanpoko hilerrietara joaten ziren, eta han, beren arbasoek atseden hartzen zuten hilobietan jaiak zituzten. [[Parentalia]] aldatu egiten zen erakustaldi publiko nabarmen baten eta (kristauen arabera) "bizitzeko poza" adierazten zuen mozkorraldi baten artean. Parentaliaren azken eguna ''Feralia'' zen (otsailak 21). Festa ilunxeagoa zen, eta arbasoak (''di Manes'') koroekin, ale pixka batekin eta gatz pixka batekin baretzen zituzten, baita ardotan bustitako ogiarekin eta bioleta sakabanatuekin ere. Dirudienez, festa horrek garbiketa-erritual gisa funtzionatzen zuen Karistiarako, hurrengo egunean, familiak oturuntza informal bat egiten zuenean euren arbaso onberekin (Ovidiok lares bezala identifikatu zituenak) elkarrekiko maitasuna ospatzeko<ref>Ov. ''Fast'' 2.677.</ref>. [[Lemuria (jaia)|Lemuria]] jaialdiaren errituak (maiatzak 9, 11 eta 13) are zaharragoak eta ilunagoak ziren, familiak gauerdian [[Lemureak|lemureen]] mehatxuetatik aske izateko. Izan ere, lemureak familiako kideen espirituak ziren ''di manes'' edo ''di parentes'' alderraiak edo erresuminduak izan zitezkeenak, "zegokien baino lehen" (gaixotasunagatik, istripuagatik edo indarkeriagatik) hil zirenak, eta itxaron behar zutenak haien garaia iritsi arte ondorengo bizitzan sartzeko. Ordura arte, "pater familias"aren urteroko ardura zen izpiritu gaiztoei exorzismoak egitea, eta gauerdian, hildakoentzako janari gisa, etxeko zoruan baba beltzak tu egitea. Eskaintza honekin konforme ez zegoen edozein izpiritu gaizto ''domus''etik exorzizatu zitekeen familiaren brontzezko ontzien talka ozenaren bidez{{sfn|Thaniel|1973|p=182-187.}}''{{sfn|Price|1998|p=31, 50.}}.'' Erromako hirian, abuztuaren 24an, urriaren 5ean eta azaroaren 8an, ''mundus cerialis'' (Zeresen mundua) izenez ezagutzen zen hobi edo ganga hemisferiko bat inauguratzen zen, ofizialki mundua irekita zegoela (''mundus patet'') iragarriz<ref group="oh">Kokaleku posibleen artean Erromako [[Comitium]] eta [[Palatino|Palatino muinoa]] daude, biak hiriko muga erritualen barruan (''[[pomerium]]'')</ref>. Han, eskaintzak egiten zitzaizkien azpimunduko jainkoei eta Zeresi, lur emankorraren eta haren azpialdeko atarien zaindari gisa. Bere irekierak, hildakoen izpirituei, bizidunen artean legez noraezean ibiltzeko aldi baterako baimena eskaintzen zien, Warde Fowlerrek "mamuentzako oporrak" gisa deskribatzen du une hori<ref group="oh">Warde Fowlerrek txerriak eskaintzeko aukera adierazten du: artatxiki-haziak ere bai, eta, ziurrenik, espelta garia ere.</ref>{{sfn|Fowler|1912|p=35, 36.}}{{sfn|Humm|2004|p=2, 10.}}. Erritual honen esanahia zalantzazkoa da oraindik; tradizioak Romulok Erroma fundatu zuenean data jarri zuen, eta Romulok zereal biltegi bat ezarri zuen baliabide komun gisa, eredu etruskoari jarraituz.'' Mundus''aren forma goiko zeruko kupularen isla edo inbertsio gisa deskribatu zen<ref>Fest. ''Gloss. Lat''. 261. L2</ref>. "Mundus"aren irekiera izan zen erromatarrak ''di manes''ekin ofizialki harremanetan jartzen ziren aldi bakanetako bat; besteak Parentalia eta Lemuralia ziren<ref>Macrob. ''Sat''. 1.16.18</ref>. Beste ekitaldi batzuk, hala nola, Rosalia (arrosen jaia), Violaria (Attis jaia), baina batez ere ''dies natalis'' (urtebetetzea) eta hildakoaren heriotzaren eguna, lore, sakrifizio eta familia ospakizun ugariz ospatzen ziren{{sfn|Toynbee|1971|p=62–64.}}. ===Epitafioak=== [[File:Stele Licinia Amias Terme 67646.jpg|thumb|left|250px|Hilarri honek, lehen inskripzio kristauetako bat (K.o. III. mendea), «D. M.» laburdura tradizionala («Dis Manibus», «Manes jainkoei») eta grezierazko lelo kristauarekin «Ikhthus zōntōn» («bizidunen arraina») konbinatzen ditu; hildakoaren izena, berriz, latinez dago.]] Epitafioak inskripzio mota nagusietako bat dira. Informazio gehigarria aldatu egiten da, baina, oro har, epitafio erromatarrek familia-harremanei, kargu politikoei eta balio erromatarrei buruzko informazioa ematen dute hildakoaren bizitzaren zer alderdi goretsi aukeratzekoan{{sfn|Lightstone|2007|p=350.}}. Hildakoen oroitzapena norbanakoaren memoriatik haratago iraunarazi nahi zuen ehorzketa-kultura batean, epitafioek asko balio zuten. ''Sit tibi terra levis'' inskripzioa (normalean ''S· T· T· L.'' laburtua) hileta-objektuetan ohiko marka bat da, gutxi gorabehera "Lurra arina izan dakizun" itzultzen dena. Erromako hileta-eskaintza estandar bat ''Dis Manibus'' da ("Manes jainkoei"). Eskualde-aldakuntzek greziar baliokidea dute, ''theoîs katachthoníois'' eta tokian-tokian arrunta baina misteriotsua den Lugdunumen "palaren azpian eskainia" (''sub ascia dedicare''){{sfn|Cagnat|1975|p=3.917.)}}{{sfn|Haensch|2007|p=176-187.}}. Edukien aldaketa sakona dago kristautasunaren nagusitasunaren gorakada garaian. Epitafio tradizionalek pertsonaren jaiotze eguna, lurreko lorpenak eta bizi-itxaropena adierazten duten bitartean{{sfn|Salzman|2007|p=116(k)}}, inskripzio kristauek heriotzaren eguna azpimarratzeko joera dute, espero den zeruko "bizitza berri baterako" trantsizioa{{sfn|Saltzman|2007|p=114–116.}} . Sinesmen filosofikoak ere agerian egon daitezke. Epikuroen epitafioek sarritan adierazten zuten sentimenduaren formaren bat ''non fui, fui, non sum, non desidero'', "Ez nintzen existitu, izan nintzen, ez naiz existitzen, ez dut desiorik"<ref>''CIL'' 8.3463</ref>, edo ''non fuI, non sum, non curo'', "Ez nintzen existitzen, ez naiz existitzen, berdin zait"<ref group="oh">Hauek halako sentimendu estandarrak bihurtu ziren, non laburdurak inskripzio erabileran sartu ziren, azken adibide honetarako ''NF NS NC''</ref>. Elitekoak ez zirenen artean, gazteenganako epitafio maitekorrek joera dute azpimarratzeko, aske jaiotakoek zein esklaboek (Dasen 2 urtetik 13ra bitarteko adibideak ematen ditu), beren bizitza laburrak, tragikoki alferrik galdutako talentuak, eman zuten gozamena eta patuak esku hartu izan ez balu bizitzan lortuko luketena{{sfn|Dasen|2010|p=122–125}}. Inskripzio iraunkorrik egin ezin zuten familientzat, denboraren joanak antsietate handia sortzen zuen, kalitate txarragoko hilarriak higatu zirelako edo hilerria pixkanaka bete ahala, horiek lekuz aldatu zirelako eta horrek guztiak hilobiaren kokapen zehatza eta hildakoaren nortasuna galtzea ekarriko luke{{sfn|Graham|2006|p=110–113.}}. Askok ez zuten markatzaile edo epitafiorik jasotzen; Erromako esklabo gehienak ''servi rustici'' ziren, nekazaritza-lanetarako erabiltzen zirenak, eta horietako oso gutxik zituzten hiriko etxe-esklabo askok irabazitako diruarekin eta etorkizuneko mesedeen promesarekin askatasuna erosteko zituzten aukerak. Ia guztiak esklabo izango ziren bizitza osoan, eta uste da ia inoiz ez direla agertzen erregistro epigrafikoetan{{sfn|Bruun|2014|p=611.}}. ===Hileta-artea=== {{multiple image | direction = vertical | width = 200 | footer = | image1 = Face of a child-MGR Lyon-IMG 9850.jpg | alt1 = | caption1 = Erromatar Galiako hileta-inskripzioa duen neskato baten maskara moldatua | image2 = Meisje100.jpg | alt2 = | caption2 = Urrezko koroa daraman neska baten momia erretratua, Erromatar Egiptokoa }} ===''Imagines'' (irudiak)=== Erromatar familia noble batzuek hiletetan erakutsitako irudiak (sing. ''imago'', pl. ''imagines'') horretarako egindako armairuetan gorde ohi ziren, euren familia-etxeko [[Atrio (arkitektura)|atrioan]]<ref group="oh">Batzuetan, eta Zizeronen pasarte bakar batean oinarrituta, pentsatu izan da ''ius imaginis'' ("irudiaren eskubidea") ustezko pribilegioa bakarrik nobleena zela. Pasarte horretan, edil batek bere erretratuak ondorengoei transmititzeko pribilegioak aipatzen ditu. Gaur egun ikertzaileek arbasoen irudiak erakustea gizarte-konbentzio edo oparotasunaren produktutzat hartzen dute.</ref><ref>Cic. ''Verr''. 5.14.36</ref>{{sfn|Walker, S. et al|1981|p=}}{{sfn|Fejfer|2008|p=}}. Nolabaiteko ziurgabetasuna dago imagines maiorum horiek ("handien irudiak") hileta-maskarak, bizitzan egindako maskarak edo bustoak ote ziren. Irudiak zuhaitz genealogiko batean antola daitezke, izenburu batekin (''titulus''), non norbanakoaren karguak (''honores'') eta lorpenak (''res gestae'') laburbiltzen ziren{{sfn|Lewis|1993|p=658.}}, maskarak zintzilikatuz erraztu daitekeen praktika bat{{sfn|Taylor|2005|p=83–105}}. Nolanahi ere, etxean familiako kideen bustoak ere erakusten ziren, harriz edo brontzez{{sfn|Lewis|1993|p=658.}}. ''Imagines''ak, seguruenik, argizariz eginak zeuden, koloreztatuak eta xehatuak, ahalik eta irudikapen zehatzena sortzeko. Hiletetan erabiltzeaz gain, familia-bilera garrantzitsuetan ere erakusten zituzten, hala nola ezkontzetan. Beraz, ez ziren hilobietan gordetzen, familiaren ''domus''etan baizik. Lan horiek egiteko trebetasun handia behar bazuten ere, gaiaren interpretazio fidela izan behar zutelako, irudi horiek ez ziren artelantzat hartzen{{sfn|Dasen|2010|p=109–111.}}. Izan ere, "imgenes"i buruzko erreferentziek askotan ez dituzte bereizten harrizko edo brontzezko oroitzapenezko erretratu-busto ugariak eta material galkorragoarekin egindako hileta-maskarak. Badakigu hildako nobleen hiru dimentsioko irudiak eta oso errealistak suak kontsumitu zituela errausketa-hileta garrantzitsuetan; adibidez, Sila eta Julio Zesarren hiletetan, eta Septimio Severo enperadorearen ''funus imaginarium''ean (irudiaren hileta). Zesarren argizarizko irudiak, bere gorpuzkiekin egur-metaren gainean jarriak, bere hilketaren zauriak erakusten zituen. Septimioren gorpua Britainia Handian erraustua izan zen, bertan hil baitzen; [[Herodiano]]ren bertsioan, enperadorearen errautsak Erromara eramanak izan ziren, eta bere mausoleoan utziak. Bitartean, bere argizarizko irudi errealista zazpi egunez egon zen ikusgai, eta denbora horretan mediku inperialek gero eta gaixoago zegoela diagnostikatu zuten, gero zazpigarren egunean hiltzat jo zuten eta su handi batean erraustu zuten debozio-erakustaldi publiko handi batean. Ekitaldia amaitu zen, arrano bat askatuz haren "arima zerura eraman zezan"{{sfn|Toynbee|1971|p=56, 57.}}{{sfn|Arce|2000|p=115–122.}}. Plebeko umeen ehorzketetan, batzuetan, igeltsuzko heriotza-maskara batekin joaten ziren edo, kasu batzuetan, haurraren aurpegia berreraiki zitekeen igeltsuzko molde negatiboarekin{{sfn|Dasen|2010|p=109–112, 144–145.}}. Hileta-irudien tradizio veristak, ordea, [[errealismoa (arteak)] erretratu erromatar errealistaren garapenean lagundu zuen. [[Egipto erromatar]]rean, [[El-Fayumgo erretratuak|El-Fayoumgo erretratuek]] egiptoar eta erromatar hileta-erretratuaren tradizioak eta pintura helenistikoaren teknikak islatzen dituzte{{sfn|Berman, L. M. et al|2003|p=193.}}{{sfn|Borg|2010|p=14}}. == Hilobiak, hilobiak eta hilerriak == === Hirikoak eta hiri-ingurukoak === Erroman, ehorzketa-lekuak beti mugatuak eta maiz eztabaidatuak ziren{{sfn|Bodel|2008|p=178–179(k)}}. Erromar legediak hiri eta herri mugen barruan ia ehorzketa oro debekatzen zuenez, harresiz kanpoko bideetan zehar nekropoliak garatu ziren. Horiek benetako hildakoen hiriak ziren, beren errepide nagusiekin eta sarbideekin, ur-hornikuntzekin eta monumentu edo mausoleo handiak leku pribilegiatuekin. Bisitarientzako instalazioek familian afaltzeko gelak, sukaldeak eta baratzeak zituzten. Ez zegoen zonifikaziorik; lurperatzeak lurra sagaratzen zuen, ez alderantziz. Beraz, hilobi bakoitzaren perimetrotik haragoko lurra profanoa izatean, sarbide publikorako irekita zegoen{{sfn|Bodel|2018|p=201.}}. Lursailak alokatu edo eros zitezkeen, hilobi pertsonalizatuekin edo gabe edo erabiltzailearentzat prest. Isola Sacra hilerri handiak eta [[Via Appia|Via Appia Antica]]ren bi aldeetan lerrokatzen diren hilobiek errepide ertzeko hilerrien adibide nabarmenak eskaintzen dituzte{{sfn|Toynbee|1971|p=73–74, 93–95.)}}. Erroman, hilobiak ere lerrokatzen ziren Tiber ibaiaren bi aldeetan, ibai-bide garrantzitsu bat, zirgazko bideak eta kaiak ia etengabe erabiltzen zirenak. Oraindik ere hilobiak eraikitzen ari ziren Inperioaren aroan, nahiz eta kai eta ontziralekuetako negozioetarako eta errepideak, zubiak eta ibai-akueduktuak planifikatu, eraiki eta mantentzeko oztopoak izan. Erroma ia hildakoz inguratuta zegoen{{sfn|Taylor|2000|p=89–91.}}. [[File:BM GR 1867.5-8.55 - 01.JPG|thumb|250 px|left|Erromako Via Nomentanako hilobi baten Aurelio Hermia eta bere emaztea Aurelia Filematum esklabo ohien hileta-erliebea, askeak izan ondoren ezkondu zirenak, K.a. 80an.]] Hilerriek, hilobiak eta haien hildakoak lege erlijioso eta zibilek eta debekuek babesten zituzten<ref>[https://droitromain.univ-grenoble-alpes.fr/Corpus/d-11.htm#8 Ulp. ''Dig''. 11.8.1.]</ref>. Ehorzketako lekua ''locus religiosus'' bat zen; Manes jainkoena, han gorpu bat lurperatutik zegoelako. Aztoratuz gero hildakoari, senatari edo esklabo izan, mina eta ondoeza eragingo zizkiola uste zen{{sfn|Toynbee|1971|p=75–76.}}. Lur profanoetan (publikoa edo pribatua) ordura arte ezezaguna den edozein ehorzketa aurkitzeak berehalako oztopoa sortu zuen hura gehiago erabiltzeko; ''locus religiosus'' gisa agertu zen eta horrela jarraituko zuen pontifizeek bere estatusa baliogabetzea eta gorpua edo hezurrak kentzea onartu ezean. Tximistaren ondoriozko heriotza Jupiterren deklarazio argia zela uste zen lekua eta biktima bereak zirela; lekua horren arabera markatu zuten, eta biktima lurperatu zuten, baina ez "errito arruntekin". Lursail profanoetan (publikoak edo pribatuak) aldez aurretik ezagutzen ez zen edozein ehorzketa aurkitzeak berehalako oztopo bat sortzen zuen ondoren erabiltzeko; ''locus religiosus'' gisa agertu baitzen, eta hala izaten jarraituko zuen, ''Pontifex maximus''ek bere estatusa ezeztatzea eta gorputza edo hezurrak kentzea onartu arte. Uste zen tximista batek eragindako heriotza [[Jupiter (mitologia)|Jupiterren]] adierazpen argi bat zela, lekua eta biktima bereak zirela adierazten zuena; lekua horren arabera markatzen zen, eta biktima lurperatua, baina ez erritu arruntekin{{sfn|Robinson|1975|p=175–186.}}. Zizeronek adierazi zuen jabetza publikoko lursailetako edozein hilobi legez kanpokoa zela eta, beraz, ezin zela ''locus religiosus'' gisa tratatu. Erabakiak Erromako ''Porta Collina'' kanpoaldeko hilerriaren lursaila era masiboan lurpetik ateratzeko bidea erraztu zuen, eta lur publiko gisa berrerabili zen. Aldi berean, errausketa-instalazioak (''ustrina'') eta Eskilinoko zabortegiak debekatu ziren, eta hiriko harresitik 3 kilometro baino gehiagora urruntzeko agindu zen. Zizeronek uste zuen horrek guztiak zerikusia zuela suteen arriskua minimizatzearekin{{sfn|Noy|2000|p=3-4.}}, baina Eskilinoaren usaina arazo publiko nabarmenagoa izan zen. Augustoren aliatuak, Mezenasek, lekua estali zuen luxuzko hiribildu bat eraikitzeko, eta hango lorategi zabalak publikoari ireki zizkion ongile publiko gisa, eta horrek sinesgarritasun handia eman zion. Garai horretako dirudunek Erroma kanpoaldean eraikitako hainbat hileta-egitura iradoki dira, txiroenen hileta-beharrak asetzeko. Haiek kolunbario zabalak zituzten eta erraustegi handiak eta eraginkorrak {{sfn|Bodel|2000|p=136, 144.}}{{sfn|Bodel|2008|p=180–195.}}. Garai inperialean, batzuetan, errausketak eta hilobiek izaera filantropikoa zuten; adibidez, Vigna Colinako [[Julio-klaudiotar dinastia|Julio-Klaudiotar]] dinastiako lurpeko kolunbarioa, non libertoentzako espazioak zeuden{{sfn|Graham|2006|p=6–10.}}. [[File:Sepolcro degli Scipioni 001 Entrata.jpg|thumb|250px|Eszipioien hilobia, K.a. III. mendetik K.o I. mendera arte erabilia, gero abandonatua. Bere egitura [[Aurelianoren Harresiak|Aurelianoren harresietan]] sartu zuten.]] Hilobiak, oroitzapenezko monumentuak eta legez lurperatutako giza hondakinak suntsitzeak edo kaltetzeak zigor handiak zekartzan: asmo txarrez egindako kalteak delitu nagusiak ziren, nahiz eta detekzioa eta zigorra edo konpentsazioa, legea aplikatzen ezuenaren araberakoa zen. Via Basilianoko nekropoliak 545 hilobiak, pilatuak eta gainjarriak, legearen urraketa ohikoa zela erakusten du{{sfn|Rutgers|2013|p=498.}}. Hilarriak etxeetan erantsita aurkitu dira, familiarekin guztiz zerikusirik ez duten pertsonen monumentuak sortzeko berrerabili eta eraikin ofizialetan birziklatu ziren. Puteolin, udalak 20.000 sesterzioko isuna ezarri zion [[dekurioi]] baten hilobia kaltetzen zuenari{{sfn|Bodel|2004 |p=149–170.}}. Arau-hausleak auziperatu zitezkeen auzitegi zibiletan. Hilobietako inskripzio batzuek eskudiruzko saria eskaintzen diote arau-hausleak agintari zibilen aurrean salatzen dituenari. Oroimenezko monumentu batzuek hilobian etzatzeko eskubidea duten pertsonak zerrendatzen dituzte, eta beste batzuek, berriz, lekua erabiltzeko eskubiderik ez duten pertsona edo "klan atzerritarrak" izendatzen dituzte. Dirudienez, sustatzaile batzuek ezabatu edo baztertu zuten hilarrien mezua. Ehorzketa-lursailak zatitu, eta sal zitezkeen, zatika edo osorik, edo alokatu, mantenuaren kostua estaltzen laguntzeko; leku sakratu horietatik onurak lor zitezkeen, hala nola, hilobietako lorategietako loreak saltzea, baina lekua edo monumentuak konpontzeko, hobetzeko edo mantentzeko baino ez ziren erabili behar, inoiz ez heriotzarekin etekinak lortzeko{{sfn|Robinson|1975|p=175-186.}}. Hileta-monumentuan familiaren kanpokoak hilobiratzea debekatuta ohi zen, beste batzuentzat aurrekari bat sortuko zuten beldurrez, familiak bere hilobia erabiltzeko betiko eskubideak aldarrikatu aurretik{{sfn|Toynbee|1971|p=76–78.}}. Okupazioetako, harrien lapurretako eta hilobietan, hilarrietako eta epitafioetako kalteen ebidentziak daude. Hilobiak legez tokiz alda zitezkeen, hilerrietako uholdeak edo ''pontifize''en baimena zirela eta, baina apurka-apurka hondatu ere egin zitezkeen zabarkeriagatik. Bestalde, familiak bizilekuz aldatu edo desagertu zitezkeen. Ponpeian, irakurgarria zen oroimenezko harri bat aurkitu zen, ahoz behera, komun publiko baterako eserleku gisa eraberritua{{sfn|Robinson|1975|p=175–186.}}. Eliza-guneetan kristau hilerriak sortu arte, ia hilerri guztiak harresiz kanpokoak ziren. John Bodelek eriden zuen inperio garaiko hiru hilerrik 150 eta 200 urte arteko gehienezko bizitza izan zutela, erabilera intentsibokoak izanik, lauzpabost belaunaldi hartzen zituztenak, beren lurrak bete eta berrerabili aurretik{{sfn|Bodel|2014|p=178–179.}}. Hiriak eta herriak jatorrizko muga legal eta erritualetatik haratago hedatu ahala, antzinako harresi barruko hilerriak hiritik kanpo birkokatu behar izan ziren, eskriturak eta muga-markekin. Horrela, hain beharrezkoak ziren lurrak erabilera publiko edo pribaturako askatu zituzten. Erromako eraikuntza-proiektu disruptiboenen artean akueduktuak zeuden, eta horien plangintzak eta eraikuntzak kontu handiz arduratzen ziren jabeekin negoziazioetan, ahal izanez gero, hilobi, monumentu eta santutegietan kalteak ekiditeko. Erromaren hedapenak, Aureliano enperadorearen garaian, Erromako harresi-eremuetan gune sakratuak eta erlijiosoak sartu zituen bere harresi berrietan. Interes publikoek eta pribatuek talka egiten zutenean, legeak norbanakoei kalte-ordaina eman ohi zien{{sfn|Taylor|2000|p= 89–91.}}. === Villak eta lursailak === [[File:Photographs of the Mausoleum of Augustus 14 (cropped).jpg|thumb|left|250 px|<center>Augustoren mausoleoa</center>]] Erromatarren gehiengo batek (Hopkinsek, 1981, %80 eta %90 artean kalkulatzen du) bizitza osoa landa-pobrezian eman zuen, ebaserrietako eta villetako maizterrak, langile askeak edo esklaboak bezala lan eginez. Lurjabe aberatsek baserrietako diru-sarrerak erabili zituzten villak, karrera militarrak eta politikoak eta aisialdi kulturaleko bizimoduari (''[[otium]]'') eusteko. Batzuek diruari mesprezu itxura egiten zioten arren, nekazaritza zeregin guztiz egoki eta intrintsekoki noble gisa irudikatzen zen<ref group="oh"> Hiriko eliteak landako eta hiri inguruko hiribilduak modu lehiakorrean eskuratzeko prozesua K.a. VI. mendetik egon zen abian; landetxe bateko (kasu honetan, kostaldeko jabetza bat) eta Erromako hiri inguruko etxebizitza bateko lehen jabe aristokratikoa [[Eszipion Afrikarra]] izan zen.</ref>{{sfn|Bodel|1997|p=1–7.}}. K.a. II. mendean, aristokraten hilobi monumentalak hiribilduetako landa eta hiri inguruko paisaiaren parte ziren, familiako kide txikiagoen hilobiz inguratuak, baita aguazilen, errentari komunen eta lekua zuzentzen zuten esklaboen hilobi xumeenaz ere. Herri eta hirien arteko errepide nagusietatik urrun, landako langileen hilobiek landaketarako edo artzaintzarako merezi ez zuten lur pobreak okupatzen zituzten; lurjabeek beren jabetzako ehorzketa-lekua eskain ziezaieketen nahi zuten tokian; hilobiak sakratuak ziren, non zeuden kontuan hartu gabe. Topografo gisa zen aldetik, Sikulo Flakok antzeman zuen finken mugetako hilarriak muga markatzaileekin erraz nahasten zirela (''cippus''). Eliteko kide askok, euren arbasoak, landetxean eta familiaren villan lurperatzea erabaki zuten, [[Marko Aurelio]] enperadoreak praktika debekatu zuen arte, [[Antoninotar izurria]]ren hedapena mugatzeko ahaleginean (K.o. 165-180). Debekua gutxienez K.o. IV. mendera arte egon zen indarrean. Oinordekoek, jarauntsiko terminoen arabera, behartuta zeuden beren jarauntsia bere osotasunean mantentzera, zatika ez saltzera eta abizena bizirik mantentzera, eta hori libertoen esku utziz egin zezaketen, hauek askatzen zituen ugazabaren izena hartzen baitzuten. Jabetza bat oinordetzan hartzen zuenak edo erosten zuenak automatikoki bere hilobiak eskuratzen zituen, monumentuak eta jainko egoiliarrak, ''dii Manes'' eta ''Lares'' barne. Azken horiek, herriaren iritziz behintzat, lotura estua zuten arbasoen gurtzarekin. Familiaren etxea saldu behar bazen, ez zen arraroa salerosketa-kontratuak saltzaileak bere hilobietara sartzeko eskubide tradizionalei eustea, antzinako eta oroitzapenezko erritu eta betebeharrak betetzen jarraitu ahal izateko<ref group="oh">Etxea gizakiaren sinbolo ukigarria zen. Aitzitik, etxe baten eraispena [[Damnatio memoriae|<nowiki>''Damnatio memoriae''</nowiki>]] forma gisa erabil zitekeen. Hori gertatzen zenean, eraikitzeko orubea hutsik geratzen zen edo erabilera aldatzen zen. Etxea ez zen ordezkatzen.</ref>{{sfn|Bodel|1997|p=6, 8, 20–24.}}. === Hilobi komunak === Erromako elitearentzat onargarria zen hileta-zeremonia batek hiritar arrunt baten urteko diru-sarrera hainbat aldiz kosta zezakeen, eta ezinezkoa zen behartsu batentzat, karitatearen edo egunoroko igarrezinezko soldata baten mende baitzeuden, beraz, ezin zuten hileta-elkarte baterako harpidetza bat ordaindu. Ziurrenik, hiritar pobreenen estatus soziala esklaboena baino hobea zen, baina haien ehorzketa duin baten perspektibak askoz okerragoak ziren. Batzuk, senideek edo hurbilekoek kale gorrian abandonatuak ziren. Hilkortasun handiko krisi historikoak ezagutzen dira, gehienak goseteekin eta izurriekin lotutakoak, eta horiek hileta-zerbitzuen gainkarga handia ekarri zuten{{sfn|Graham|2006|p=28–31.}}. Txiroenen gorpuak, esklaboenak edo askeenak, estatuarentzat gorrotagarritzat jotzen ziren, eta kriminal exekutatuenak (''noxii'') bezalako leku desohoragarrietan lurperatuak izan zitezkeen. Uste izatekoa da gehienak ''puticuli'' hobietan bota zituztela, hala nola Eskilinoarenak, hirietako edo herrietako mugetatik kanpo, edo kasurik txarrenean estoldetara edo ibaietara botatakoak, edo haien hondakin sakabanatuak. Benetako pobreentzat, eta hilkortasun oso altuko garaietan, hala nola goseteetan edo epidemietan, ehorzketak edo errito minimoko masa-errausketak aukera bakarra izan zitezkeen, agintariek eta ehorz-enpresaburuek aurre egin ahal zieten moduan. Zenbait aditu modernok Erromako behartsuenekiko axolagabetasun apatikoaren adierazgarri gisa ikusten dute hori, gizarte izugarri lehiakor batean{{sfn|Graham|2006|p=28.}}. ===Oinarrizko hobiak=== [[File:Tiles Fishbourne.JPG|thumb|250 px|''Cappuccina'' teilatutako hobietan erabiltzen ziren ''imbrex ''eta ''tegula'' teilatutako hobi baten adibidea. Teila kurbatua ''imbrex'' da.]] Ehorzketa indibidual merkeena hobi soila zen{{sfn|Darby|1932|p=321-359.}}. Hainbat modutan erabili zen Errepublika eta Inperio osoan, batez ere ehorzketarako presio gutxi edo batere ez zegoen lekuetan. Hilobia ekialdetik mendebaldera orientatzen zen gehienetan, eta burua ekialdera begira{{sfn|Small, C. et al.|2007|p=134–135.}}. Batzuetan, erlaitz-teilak erabiltzen ziren (edo ''imbrex ''eta ''tegula'') kutxa formako edo bi isurialdeko zeramikazko hilobi batean giza aztarnak sartzeko eta babesteko, arkeologia modernoan ''alla cappuccina'' izenez ezagutzen dena (monje kaputxino baten kaputxaren antzekoa). Hilotzen omenezko zeremonietan, libazioak egiten ziren hilobiaren zulo batetik hodi edo inbutu bat sartuz, eta zuloz estaltzen zen erabiltzen ez zenean. Sarritan, hilobi-ostilamenduak uzten ziren gorputzarekin batera; toba edo egurrezko burko bat utz zitekeen hildakoaren erosotasunerako{{sfn|Darby|1932|p=321–359.}}{{sfn|Small, C. et al.|2007|p= 126, 132, 134–135.}}. [[File:ML - Ziegelplattengrab.jpg|thumb|250 px|left|Teilaz egindako teilatu lauko hilobia (''tegulae''), K.o IV-V. mendeak, Enns (Austria Garaia). Lauriacum Museoa, Ziegelfeld erromatar hilerria.]] === Etxe formako hilobiak, kolunbarioak eta mausoleoak === Etxe itxurako hilobiak familia aberats eta nabarmenentzat eraikita zeuden, baina kasu gehienetan, erosteko ahalmen txikiagoko familientzat. Sarritan, horma baxuko itxitura batean zeuden, lorategi bat barne zezakeena. Hilobi horien kanpoaldea oso apaingarria izan zitekeen, oinezkoen arreta eta jakin-mina pizteko diseinatua, etxe pribatuetako ''atrium'' erdipublikoen antzera. Gehienek oturuntza-areto apaindua zuten, apalategiak, sukaldeko instalazioak eta harrizko oturuntza-eserlekuak edo toki berezi bat kanpotik eserlekuak ekartzek. Hildakoak horman sartutako sarkofagoetan zetzaten, eta bazegoen errautsetarako edo hila-kutxetarako aldarea. Barruko geletara sartzea senitartekoentzako pribilegioa zen ziurrenik, gehienek bertan euren hilobiak aurreikus zitzaketen, hildako beste senide batzuei eskainitako arduraren ordainetan{{sfn|Gee|2008|p=62–65.}}. Ugazabak askatu zituen esklaboek beren antzinako jabearen abizena eta haien familia-erantzukizun asko hartzen zituzten, eta hilobiaren fatxadan zeudenei beren izenak eta epitafioak ere gehitu zitzaizkien. Honela, edozein oinezkok irakur zezakeen historia dinastikoa. Hilobi-jabe gehienek beren testamentuan xedapenak egiten zituzten familiaren oturuntza eta jaien kostua ordaintzeko, eta horien betetzeak pixkanaka hildakoa "kutsatutako gorputzetik arbaso santu izatera" eraldatuko zuen{{sfn|Gee|2008|p= 61–63.}} [[File:Tesoro di san pietro, sarcofago di giunio basso.JPG|thumb|250 px|Junius Bassusen sarkofagoa, K.o IV. mendekoa, kristau artearen adibide goiztiarra, Itun Zaharreko eta Berriko kalitate handiko eszenekin.]] Mota horretako hilobirik txikienek kutxa formako harlanduzko egiturak zituzten, horma perpendikularrekin. Sabai baxuak zituzten, baina zoruaren mailatik behera hainbat oinetan murgildurik zeuden, baina zutik egoteko adinako altuera zuten. Hormak apainduta zeuden, horma-pintura txikiak, erliebeak eta mosaiko-zorua barne. Egitura mota horri esker, beharren arabera beste solairu batzuk gehi zitezkeen, lurzoruaren gainean edo azpian, errausketa-urnak edo inhumazio-ehorzketa osagarriak edukitzeko. Zenbait kasutan, mosaiko-zoruak kontu handiz kentzen ziren gorpu gehigarri bat lurperatzeko, baina gero mosaikoa berritzen zuten eta honi elikadura-hodi bat gehitzen zitzaion maizter berriarentzat{{sfn|Graham|2006|p=197.}}. Familia aberats eta ospetsuek mausoleo handiak, batzuetan izugarriak, eraiki zituzten. Vatikanoaren ondoko [[Sant'Angelo gaztelua]], jatorrian Hadrianoren mausoleoa, hobekien kontserbatzen dena da, gotorleku bihurtu izanari esker{{sfn|Blagg|1983|p=64–65.}}. Eszipioien hilobi familiarra hilerri aristokratiko batean zegoen, eta K.a. III. mendetik K.a. I. mendera arte erabili zen. Mausoleo handi hark lorategiak, zuhaiztiak, mahastiak eta inguruko baratzeak izan zitzakeen diru-sarrera gehigarri gisa, baita harrera-gelak eta familia-bisitetarako eta oturuntzetarako sukaldeak ere{{sfn|Bodel|2018|p=200–202(k)}}. Batzuek txabola txikiak zituzten, lorezain eta zaintzaile iraunkorrak hartzeko eraikiak, hilobiaren multzoa zaintzeko eta lapurretak saihesteko erabiliak (bereziki han hildakoentzat utzitako elikagai eta edarienak), etxerik gabeko edozein behartsu kanporatzeko eta hildakoen bakea istilu eta kalteen aurka babesteko{{sfn|Heller |1932|p=194.}}. [[File:Domitilla Katakombe fd (10).jpg|thumb|left|250 px|Domitilaren katakonbetan okupatu gabeko nitxo bat, jatorriz kristau familia batek eta haien kideek ale-merkataritzan eta ogiaren ekoizpenean enkargatu zutenak. Multzoak hainbat kilometroko luzera du, lau mailatako sakonera eta 26.000 nitxo baino gehiago ditu.]]Hildako dirudunak sarkofagoetan lurperatu ohi zituzten, baina mausoleo batzuek errausketa-urnak dituzte. Adibide berantiar batzuek ehorzketa pagano, kristau eta tradizionalaren estiloak konbinatzen dituzte. Mausoleo handi askok barruko errauskailuak eta usategi-motako nitxo txikiak (kolunbarioak) zituzten, errauts-kutxatila ugari gordetzeko, itxuraz hilobi etruskoen ereduari jarraituz. Nitxo horiek, seguruenik, maila baxuagoko familiako kideentzat gordeta zeuden, edo esklabo, liberto eta familiaren menpeko beste pertsona batzuentzat. Hobiratze-ehorzketetarako nitxo laukizuzen handiagoak erabiltzen ziren{{sfn|Toynbee|1971|p=113–115.}}. Hirietarako bideak mausoleo txikiagoz inguratuta zeuden, Via Latinako hilobiak esaterako, [[Via Appia|Via Appian]] zehar. Eurisazes okinaren hilobia, oso ospetsu eta itxura handiko hilobia da, Erromako [[Porta Maggiore]]ren kanpoaldean dago, eta K.a. 50-20 urte ingurukoa da. [[Petra|Petrako]] hilobiak{{sfn|Spencer-Gardner|2017|p=1-10.}}, Inperioaren ekialdeko muturrean, labarretan zulatuta daude, batzuk garai inperialeko estilo helenizatuan egindako fatxadekin{{sfn|Strong|1995|p=125.}}. Erromako katakonbak erabat lur azpian egin zituzten. Kristauek erabiltzen zituzten, baina baita erlijio guztiek ere, batez ere judu sekta batzuek. Funtsean, tunel sistema handiak dira Erromaren azpiko arroka bigunean. Oso negozio errentagarria zen hildakoen familiei nitxoak saltzea. Katakonbetako dekorazioan margolanak zeuden, eta horietako askok iraun dute{{sfn|Strong|1995|p=291–296.}}. Kristau garaian, martiri ospetsu baten hilobiaren inguruko ehorzketa desiragarria bihurtu zen, eta hilobi horietan, sarritan katakonba baten gainean aurkitzen zirenak, hilobi-gela handiak sortu zituzten. Horiek hilobi errenkadak zituzten, baina familiaren otorduetarako lekua ere, horrez gero agape festatzat hartzen zirenak. Erromako eliza handi asko hileta-areto gisa hasi ziren, jatorrian enpresa pribatuenak zirenak; Konstantino I.aren familia Erromako Santa Inesen hilobiaren gainean zegoenaren jabea zen{{sfn|Webb|2001|p=249–252}}{{sfn|Blagg|1983|p=65.}}. ====Sarkofagoak==== Hildakoen errautsak jartzen zituzten hileta-urnak pixkanaka sarkofagoek ordezkatu zituzten, ehorzketa ohikoagoa bihurtu zen heinean. K.o. II. eta IV. mendeetakoak sarritan [[Erliebe (eskultura)|erliebeekin]] apainduta zeuden eta irudikatutako eszenak mitologiatik, misterioekin lotutako sinesmen erlijiosoetatik, [[Alegoria|alegorietatik]], historia edo ehiza-eszenetatik edo oturuntzetatik atera ziren. [[File:Sarcophagus four seasons, Musei Capitolini MC1185.jpg|thumb|250 px|right|upright=1.25|K.o. III. mendeko marmolezko sarkofago baten erliebe-panela, Lau Urtaroak eta laguntzaile txikiagoak hildakoen bizitzarako ate baten inguruan irudikatzen dituena{{sfn|Dowling|2004|p=184.}}.]] Sarkofago askok [[Nereida|nereidak]], itsas izaki fantastikoak eta itsasoan zehar Zorioneko uharteen kokapenari erreferentzia egin dezaketen beste itsas irudi batzuk irudikatzen dituzte, hildakoaren erretratu batekin itsas maskor batean{{sfn|Strong|1995|p=125–126, 231.}}. Haur baten sarkofagoak familia-bizitzaren, Kupidoren edo jolasean ari diren haurren irudikapen samurrak erakuts ditzake. Hilobietako inskripzio batzuetan haurtxoak izendaturik daude, eta haien bizitza laburren pasarteak deskribatzen dituzte sarkofagoetan. Haur heldu gisa irudikatzen dira, adina edo testuingurua edozein dela ere, eta inoiz ez jaioberri gisa. Hori zela eta, familiaren oroimenezko ospakizunetan sartuko ziren{{sfn|Carroll|2011|p=100–102.}}. Sarkofago batzuk enkargatuak izan zitezkeen pertsonaren bizitzan zehar eta neurrira eginak izatea bere sinesmenak edo estetika adierazteko. Gehienak seriean ekoiztuak izaten ziren, eta hildakoaren erretratua zutenentzat, haren aurpegia bukatu gabe geratzen zen erosketa egin arte{{sfn|Strong|1995|p=231.}} . ==Hileta eta ehorzketa militarrak == Hildakoekiko gurtza{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}, bereziki garrantzitsua zen beren lanbideengatik heriotza goiztiar batera esposizioan zeuden gizonentzat". ''Pietas'' erromatar balioagatik, soldaduek eroritako lagunak ohoratzeko nahia zuten, nahiz eta gerraren baldintzek tradiziozko errituak behar bezala egitea eragotz zezaketen{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}. Atzerrian borrokan hildako soldaduek, liskarrak abian zituztenean, errausketa edo ehorzketa masiboa jasoko zuten{{sfn|Toynbee|1971|p=55.}}. Egoera ez hain premiatsuetan, banan-banan erraustu eta haien errautsak edukiontzi batean jar litezke, geroago ehorzketa iraunkor batera garraiatzeko{{sfn|Webster|1998|p=280–281.}}. [[File:Gravestone Reburrus Xanten 230.jpg|thumb|left|250 px|Zalditeria germaniarreko soldadu baten hilarria (K.o. I. mendea), [[Xanten]].]] [[Varo|Publio Kintilio Varo]]ren agindupeko erromatar armadak [[Teutoburgeko oihaneko gudua|Teutoburge]]ko basoko guduan porrota jasan zuenean K.o. 9. urtean, soldaduei ez zieten ohorezko oroitzapenik egin, [[Germaniko|Germanikok]] eta bere tropek, urte batzuk geroago, gudu-zelaia aurkitu eta haien gorpuzkinentzako hileta-tumulu bat egin zuten arte{{sfn|Southern|2006|p=296.}}. Inperioko garnizio iraunkorretan, soldadu bakoitzaren soldataren zati bat albo batera utzi eta hileta-gastuetarako batzen zen, janari erritualak, lurperatzea eta oroitzapenak barne{{sfn|Webster|1998|p=267, 280.}}. Eguneroko errutinan gaixotasun edo istripuz hiltzen ziren soldaduei bizitza zibileko erritual berberak ematen zitzaizkien. Soldaduentzako lehen ehorzketa elkarteak Augustoren garaian sortu ziren; Elkarte mota horiek zibilentzat existitzen ziren aspaldi. Beteranoek, zerbitzutik irtetean, funts batean ekarpena egin ondoren, ehorzketa duin bat izango zuten{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}. Inperio osoko hilobiek eta monumentuek kanpamendu jakinetan (castra) kokatutako militarrak eta unitateak dokumentatzen dituzte. Gorpua berreskuratu ezin zenean, heriotza zenotafio batekin ospa zitekeen. Inperio osoko hilarri eta monumentuek kanpamentu jakinetan (''[[castra]]'') kokatutako langileak eta unitate militarrak dokumentatzen dituzte. Gorputza berreskuratu ezin zenean, heriotza [[zenotafio]] batekin oroitu zitekeen. Erromako hilarri militarretako epitafioek soldaduaren izena, jaioterria, maila, unitatea, adina, zerbitzu-urteak eta, batzuetan, beste informazio batzuk ematen dituzte, hala nola oinordekoen izenak. Monumentu landuago batzuetan hildakoari eta haren domina militarrei egiten da erreferentzia edo bere toga motari haren hiritartasuna nabarmentzeko{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}. Zalditeriako soldaduak sarritan etsai zapaldu baten gorputzaren gainean irudikatzen dira, heriotzaren gaineko garaipen sinboliko gisa interpretatzen den irudia{{sfn|Webster|1998|p=280(k)}}. Erromatar Afrikako hileta-monumentu militarrek beste forma batzuk hartzen dituzte: K.o. I. mendean estelak, II.ean aldareak eta III.ean kupulak ([[Tumulu|tumuluak]]). Hilobiak hilerri militarretan biltzen ziren sarritan, kanpalekuaren irteerako errepideetan zehar. Zenturioi batek aukera zuen mausoleo bat eraikitzeko beharrezko dirua lortzea{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}. Buruzagi bat gudan hiltzen bazen, gizonak bere pira edo, zenbait kasutan, zenotafio baten inguruan ibiltzen ziren{{sfn|Toynbee|1971|p=55.}}. == Abandonaturiko gorpuen ehorzketa == Erroman, etxerik gabeko pobreek (''egeni'') kalera botatako janari-hondarrak lortzeko borrokatu behar zuten. Askotan kaleko animaliekin borrokatzen ziren, ez janari-hondarrengatik bakarrik, baita beren bizitzaren azken uneetan harrapari horien biktima ez izateko ere. [[Martzial|Martzialek]] egoera deskribatzen digu poema batean: {{esaera2|''Eta bere azken orduko haria ehunduta dagoenean, eta heriotzaren eguna iristen denean, zeina motelegia iruditu baitzaio, zakurren uluak entzungo ditu inguruan, gorputza irentsi nahian, eta trapuz uxatuko ditu hegazti sarraskijaleak''<ref>Mart. ''Ep''. 10.5.1.f.</ref>.|}} Suetoniok hilotzen abandonuaren errealitatea aipatu zuen, eta animaliek gorpuak lurpetik ateratzeko zuten erraztasuna. Zakur baten adibidea jarri zuen, ahoan giza esku bat zuela, Vespasiano enperadorea zegoen jantokiraino iritsi eta eskua haren oinetan jarri baitzuen<ref>Suet. ''Vesp''. 5.4.</ref>. Maiz gertatzen zen hilotzak bertan behera uztea, pobreenak, gaixoenak, esklaboenak, eta gladiadoreenak zirenak, inork duintasunez lurperatzen ez zituenak eta zakurrak, beleak eta beste animalia batzuk sarraskitzen zituztenak. Gorpu horiek berez gaixotasunak transmititu zitzaketen, ura kutsatu ondoren, gaixotasun kutsagarrien ondorioz hil zirelako, eta ektoparasitoak eta hilotzen fauna sakabanatzen zituztelako. Beste batzuetan, hilotzak hobi komunetan lurperatzen ziren sakontasun gutxian, edo Tiberrera botatzen ziren, animaliek sarbide erraza zuten lekura. Nahi gabeko jaioberriak hiriko leku jakin batzuetan edo simaurtegietan abandonatzen zituzten, eta esklabo-merkatariek batzuk biltzen bazituzten ere, gehienak gosez, hotzez edo txakurren erasoz hiltzen ziren{{sfn|Scobie|1986|p=419}} {{sfn|Briones Dieste|2018|p=75.}}. Baliabiderik gabeko jendearen gorpuzkien azken helmuga Varronek deskribatutako hobi irekiak (''puticuli'') ziren<ref>Varro. ''Ling''. 5.25.5.</ref>. Leku horietan hiriko behartsu eta esklabo guztien gorpuak usteltzen ziren, zabor eta animalia hondarrekin batera{{sfn|Graham|2006b|p=67.}}, baina Dionisio Halikarnasokoaren iritziz, egoera kezkagarriagoa zen epidemia garaietan, ohi ez bezala, hilotzak Tiberrera eta estolda publikoetara botatzen zituztenean<ref>Dion. Hal. ''Ant. Rom.'' 9.67.2, 10.53.2-3.</ref>. Erroman gorpuak kaleetatik ateratzea ''cura urbis'' zerbitzuaren ardura zen, normalean, kargu hori edilen esku zegoen{{sfn|Graham|2006b|p=75.}}. Puteoliko kontzesio-kontratu baten arabera, Errepublikaren amaiera aldera, hilotzak abandonatzen zituztenei isun bat ezartzen zieten. Gorpua kentzeko arduradun baten ezean, ehorztetxearen lana zen, gaizkile exekutatuen, urkatuen eta esklaboen gorpuak kendu behar zituena. Zerbitzu hori monopolio bihurtu zen{{sfn|Bodel|2000|p=129.}}. Gizartean integraziorik ez izateagatik bizitzan nabarmendu ziren pertsonak ere, gizarte-jatorriagatik edo lanbidearen izaera lotsagabeagatik, estigmatizatu egin ziren haien heriotzaren orduan, eta hileta-tratamendu desberdina jaso zuten, gizarte-bazterketa betikotu zuena. Beraz, zenbait hileta-tabu izan ziren gladiadoreei eta ehorzleei dagokienez, odolarekin eta heriotzarekin izan ohi zuten harremanagatik eta hark eragindako kutsaduragatik; eta, gladiadoreen kasuan, haien heriotzaren testuinguru bortitzean gertatzeagatik. Horren adibide bat da Sarsiniako ([[Umbria]]) inskripzio bat, non Horazio Balbusek hilerriko lursail batzuk ematen baitizkie hiriko biztanleei<ref>''CIL'' 11.6528</ref>, baina haietan gladiadoreak (''auctorati'') ezin ziren lurperatu. Modu berean, ''infamia''z leporatutako beste profesional batzuek, esaterako prostitutek, aktoreek, proxenetek, magoek eta abarrek, desabantaila juridikoak eta sozialak zituzten: ehorzketa ukatzea edo hilerri komunalaren kanpoaldean edo bidegurutzeetan lurperatuak izatea, besteak beste. Hilobien kokapen marjinalak adierazten zuen, bizirik zeudenean, hildakoek ere bereizketa soziala jasan zutela. Ondorioz, ehorzketa ukatzeak edo gizartetik kanpo lurperatuak izateak hildakoen komunitatean erabat sartzea eragozten zien pertsona horiei, eta horrek bizitzan zuten posizioa beste munduan izango zutenarekin parekatzen zuen: beti egongo ziren gizartetik kanpo, bizirik nahiz hilda egon{{sfn|Alfayé|2009|p=188.}} . Ehorzketa ukatu zitzaien gorpuak ''sessorium''ean uzten ziren animalia basatien eta klimaren mende. Kategoria horretan sartzen ziren suizidak (bereziki urkatutakoak), publikoki eraildako kriminalak baita enperadoreak agindutako beste edozein pertsona ere{{sfn|Retief, F.; Cilliers, L|2010|p=135.}} . == Nekropolien garbiketak == Hilobi familiarrak leku sakratuak bilakatzen ziren, hileta-errituak behar bezala bete ondoren. Bertan hildakoen gorpuzkiek atseden hartzen zuten eta urtero festak egiten ziren haien oroimenez, euren espirituak lasai eta pozik izateko. Ohikoa zen pentsatzea haiek gehiago eskertzen zituztela maiz egindako bisitak, haien oroipenez, noizbehinkako ospakizun garestiak baino. Kontuan hartuz, hilobien barrualdea freskoekin, estukoekin eta mosaikoekin apainduta egoten zela ospakizunetarako espazio erakargarria eskaintzeko, eta hildakoei zor zitzaien begiruneagatik eta hileta-panteoia etengabe bisitatzeagatik, toki horiek garbi zeudela esan daiteke. Higiene-neurri horiek nabariagoak ziren familiakoak ez ziren pertsonekin partekatutako espazioetan, hala nola kolunbarioetan eta katakonbetan{{sfn|Gee|2008|p=53.}}. Zenbait hileta-inskripziok ondorengo bizitza eta pizkundea esplizituki aipatzen zituzten arren, hilobietako praktika erritualek hildakoari berari zuzenduta zeudela dirudi. Hileta-inskripzio, grafiti eta arkitektura judu-kristau eta erromatarren bidez adierazten den sentimendu orokorra hildakoen ongizatearen kezka eta ardura da. Hildakoek mantenurako eta babeserako opariak jasotzen zituzten, eta hainbat inskripzio eta grafitik hildakoei ausartak izatera eta haien hilobia asaldatzen zuen edonori mehatxatzeko deia egiten zieten. Hainbat hilobitan aurkitutako burkoek hildakoen gorputz-erosotasunarekiko kezka adierazten dute. Opari eta zerbitzu hauek hildakoei eman eta egiten zitzaizkien, hildakoari opariak emateak hildakoen eta bizidunen arteko lotura sozialak sendotzen zituelako{{sfn|De Hemmer|2018|p=364.}}. Erromako hilobiak ez ziren hildakoentzat soilik. Erritualaren eta oroipenaren zentroak ziren. Familiak, senideak, lagunak edo hileta-klubeko kideek hilobiak zaindu eta bisitatzen zituzten eta hildakoarekin afaldu eta edari bat partekatzen zuten. Hilobiak biziguneak ziren, tokiko komunitatearen edo familiaren arteko harremanen parte{{sfn|Ackers|2018|p=128.}}. Batzuetan, hileta-monumentuen eraikuntza, mantenua eta zaintza fideikomisoz antolatzen zituzten. Honekin, testamentugile erromatarrak, batez ere, euren oroipena sustatu eta abizenen jarraipena bermatu nahi izaten zuten{{sfn|Bodel|1997|p=24.}}. Hilerri erromatarrak, askotan, errepide nagusietan zehar kokatzen ziren, hildakoei ohorea egingo zieten pertsonek ere parte har zezaten. Izan ere, hain ziren publikoak, Martzialen esanetan<ref>Mart. ''Ep''. 1.34.8.</ref>, non zarpailak, eskaleak eta prostitutak hilobi abandonatuetan bizi baitziren{{sfn|Graham|2006|p=22., 23}}. Litekeena da, halaber, hilobi haietan hildakoen omenezko zeremoniak egiten jarraitu arren, gizartearen txiroenek etengabe okupatzea, familiaren oniritziarekin, kontserbazio egoera ezin hobean edukitzearen truke. Hilobi motak aldatzean bigarren eta hirugarren mendeetan zehar, Errepublika garaikoak eta hasierako inperioarenak suntsitu eta lurperatu egin ziren, geroko hilobietako zimenduen gisa erabiltzeko; Salariako hilerrian, esaterako, lurperatze berriak gutxi ziren, eta eskualdeko monumenturik nabarmenena, L. Paetus eta bere arrebaren mausoleoa zen, erdi lurperatuta, non tunelak egin zituzten bere barneko korridorean ''lokuli''ak instalatzeko{{sfn|Bodel|2014|p=180.}}. Garai horretako egitura berririk handienak ''Via Salaria''-ko katakonbak ziren. Pentsatzekoa da, beraz, katakonbetako zaintza ehortz-elkarteen ardura zela, eta eraikina itxia izatean, eskaleek ez zutela haietan sarbiderik izango. ==Geroko bizitza== ===Erlijioa=== Auzokide etruriarrek bezala, erromatarrek ere sakonki errotuta zeukaten arima indibidualak heriotzatik bizirik irauten zuela. Ahal zuten guztia egin zuten hildakoei hilobian eroso sentitzen laguntzeko. Badirudi hainbat sinesmen eta ohitura mantendu zirela, nahiko desberdinak baina etorkizuneko bizimoduarekin bat zetozenak. Epitafio eta irudikapen eskultoriko batzuek iradokitzen dutenez, hildakoak Ama Lur onbera baten baitan hartzen zuten atseden. Banakoen arimak ''Manes'' jainkoak bezala ezagutzen ziren azpimunduko (''dii inferii'') jainkoen bereizi gabeko multzo batean elkartzen zirela uste bazen ere, hileta-ostilamenduaren hornikuntza izendatzeak zera esan nahi du, gutxienez batzuek uste zutela ezaugarri, behar eta lehentasun pertsonalak arimarekin batera bizi zirela, gorputzean, hilobiaren iluntasuneko errautsetan, edo haren heriotza negar egiten zutenen oroitzapenetan. [[File:Epitaph des Marcus Caelius.JPG|thumb|right|250 px|<small>Marko Zelio zenturioiaren zenotafioa, 18. legiokoa, bi libertoak alboetan zituela. 30 urte baino gehiagoko ezohiko zerbitzu luze eta kondekorazio militar kopuru ikaragarriaren ondoren, Marko Zeliok Teutoburgoko basoko guduan hil zen. Inskripzioak bere libertoen hezurrak zenotafioan lurperatzeko baimena ematen du, Marcoren anaiak egin zuena<ref>''CIL'' 13. 8.648</ref></small>]]Erromatar mitologiaren kontakizunek arima (''anima'') hilezkor gisa deskribatzen dute, eta hildakoak azpimunduko epaimahai baten aurrean epaituz, ongia egin zutenak [[Eliseo Zelaiak|Eliseo Zelaietara]] eta gaizkia egin zutenak [[Tartaro (mitologia)|Tartarora]] bidaliz{{sfn|Foutz|2000|p=1}}. Ez dago argi antzinakoak, iraunkorrak eta zabalduak sinesmen horiek izan zitezkeela; dirudienez, horietan greziar mitologiak eta greziar-erromatar misterioek eragin zuten. Estoikoek eta epikurearrek arima ezaugarri material bat zela adierazi zuten, hil zenean bere gorputzetik ateratakoa bizi-indar unibertsal batekin elkartzeko. Hil ondoren arimak irauteko sinesmena nabaria da etxeko praktiketan eta arbasoen gurtzan. Horietan guztietan elikatzen, asetzen eta eusten dute arima izpiritu ezagun gisa, oraindik nortasun, nortasun batez barneratua. Bera zaintzen dutenek arbaso jainkotzat hartzen dute, eta ez ''Manes'' jainko itzaltsuetako bat bezala. Heriotzaren ondoren, uste zen arima batek irauten zuela, eta horrela adierazten zen etxeko praktiketan eta arbasoak gurtzan. Horietan guztietan elikatu, asebete eta sostengatzen zuten hildakoaren arima, oraindik ere identitate eta nortasunez josita dagoen espiritu familiarra bailitzan. Zaintzen zutenek, jainkozko arbaso bat bezala tratatzen zuten, eta ez ''Manes'' iluntasuneko jainko bat bezala{{sfn|Toynbee|1971|p=33-35, 62.}}. Badirudi greko-erromatar misterioek hilezkortasuna iniziatuei bakarrik agintzen zietela. Erlijio esoterikoaren forma ezagunek erromatar, egiptoar, eta mesopotamiar mitologia eta astrologia konbinatzen zituzten, euren iniziatuen aurrerapena ilargiaren, eguzkiaren eta izarren eskualdeen bidez deskribatuz. Hasi gabekoak atzean geratzean, lurra oinaze leku bihurtu zen. Dohatsuaren ondorengo bizitzaren irudikapen arruntak atsedena, zeruko oturuntza eta Jainkoaren edo Jupiterren ikuspegia ziren{{sfn|Foutz|2000|p=1}}. Emakumezkoek [[Zeres (mitologia)|Zeres]] jainkosaren errituak jarraituz geroko bizitza bat izatea espero zuten. Erritu horiek, ziurrenik, [[Demeter]]ren [[Eleusistar Misterioak|Eleusistar Misterio]]etan oinarritzen ziren{{sfn|Spaeth|1996|p=60–61, 66.}}<ref>Cic. ''Leg.'' 2.36.</ref>. ===Filosofia=== Erromatar filosofiaren korronte nagusiak, estoizismoak esaterako, hilkor guztien heriotzaren ezinbestekotasunaren kontenplazioa eta onarpena defendatzen zituen. {{esaera2|''Batzuk geratu egin behar dira eta beste batzuk joan, gurekin daudenekin beti alai egonda, baina ez gu damututa joaten direnengatik''<ref>[https://archive.org/details/epictetus-robin-waterfield-the-complete-works-handbook-discourses-and-fragments-2022/page/270/mode/2up?view=theater Epict. ''Diss''. 3.24.11]</ref>.|}} Mingostasunez deitoratzea gauzen izaera ez hautematea eta ez onartzea da. Epiktetok maite zituen pertsonak pitxer edo kristalezko kopa bezala ikustea sustatzen zuen, izpiritua nahasi gabe hautsi eta gogora zitekeena, {{esaera2|''hilkor bat maitatzea zurea ez den zerbait maitatzea baita. Eman dizute oraingoan, ez betirako. Pikuekin gertatzen den moduan, urteko urtaro jakin batean hazten dira, baina neguan irrikatzen badituzu, tontoa zara''<ref>Epict. ''Diss''. [https://archive.org/details/epictetus-robin-waterfield-the-complete-works-handbook-discourses-and-fragments-2022/page/278/mode/2up?view=theater 3.24.86].</ref>.|}}Ez dago benetako adostasunik, behin bizirik iraun duten testu eta epitafio erromatarren artean, pertsona bati heriotzaren ondoren gertatutakoari buruz, ezta ondorengo bizitzaren existentziari buruz ere. [[Plinio Zaharra]]k bere [[Natur Historia (Plinio)|Naturalis Historian]] dio gehienek uste dutela heriotzaren ondoren jaio aurretik izandako sentiberatasun ezaren egoerara itzultzen dela, baina onartzen du, mespretxuz bada ere, badirela arimaren hilezkortasunean sinesten dutenak. [[Seneka Gaztea]] ez zen hain koherentea izan, bi ideiak argudiatuz; Heriotzak erabateko suntsipena eragin zuela adierazten zuen eta, aldi berean, gorputzaren kartzelatik ihes egin ondoren izpirituaren nolabaiteko biziraupenaz hitz egiten zuen{{sfn|Motto|1955|p=187–189.}}. [[Kornelio Tazito|Tazito]]k, ''Agricola''-ren amaieran, Pliniorenaren kontrako iritzia du, eta baieztatzen du jakintsuek uste dutela izpiritua ez dela gorputzarekin hiltzen, nahiz eta beren-beregi jainkozaleei erreferentzia egiten dion arren, hau da, [[Eliseo Zelaiak|Elisio zelaien]] ideia mitologikoari.{{DEFAULTSORT:Roman Funerals And Burial}} == Oharrak == {{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh}} == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|3}} == Bibliografia == * {{Erreferentzia|izena=S|abizena=Alfayé|urtea=2009|izenburua=Sit tibi terra gravis: magical-religious practices against restless dead in the Ancient World|orrialdeak=181-216. or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.researchgate.net/publication/370629644_SIT_TIBI_TERRA_GRAVIS_MAGICAL-RELIGIOUS_PRACTICES_AGAINST_RESTLESS_DEAD_IN_THE_ANCIENT_WORLD|aldizkaria=Formae mortis: el tránsito de la vida a la muerte en las sociedades antiguas|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=D. E|abizena=Angelucci|urtea=2008|izenburua=Geoarchaeological insights from a Roman age incineration feature (ustrinum) at Enconsta de Sant'Ana (Lisbon, Portugal),|orrialdeak=2624-2633 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Journal of Archaeological Science|alea=9|zenbakia=35|issn=0305-4403|doi=10.1016/j.jas.2008.04.020|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=H .I|abizena=Ackers|urtea=2018|izenburua=The face of the deceased: portrait busts in Roman tombs|orrialdeak=121-147|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/31578925/The_face_of_the_deceased_portrait_busts_in_Roman_tombs_Chapter_6_in_Z_Newby_and_R_Toulson_eds_2018_The_Materiality_of_Mourning_Routledge|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Arce|urtea=2000|izenburua=Imperial funerals in the Late Roman Empire: Change and Continuity|orrialdeak=115-122. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Rituals of Power; from Late Antiquity to the Early Middle Ages|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1163/9789004477551_008|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Auguet|urtea=1994|izenburua=Cruelty and Civilization: The Roman Game|orrialdeak=246|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780203389072|doi=https://doi.org/10.4324/9780203389072|sartze-data=2024-11-26}} * {{Erreferentzia|izena=G|abizena=Bagnani|urtea=1956|izenburua=Encolpius Gladiator Obscenus|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Classical Philology|alea=1|zenbakia=51|issn=|doi=10.1086/363980|s2cid=162196829|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Bendlin|urtea=2011|izenburua=Associations, funerals, sociality, and Roman law: The collegium of Diana and Antinous in Lanuvium (CIL 14.2112) reconsidered|orrialdeak=90|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/1821169/Associations_funerals_sociality_and_Roman_law_the_collegium_of_Diana_and_Antinous_in_Lanuvium_CIL_14_2112_reconsidered|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Berman, L. M. et al|urtea=2003|izenburua=Arts of Ancient Egyp|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/artsofancientegy0000free/page/210/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-87846-661-4|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=F|abizena=Bernstein|urtea=2007|izenburua=Complex Rituals: Games and Processions in Republican Rome|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/9780470690970.ch16|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch16|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=T|abizena=Blagg|urtea=1983|izenburua=Architecture|orrialdeak=39 or|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/handbookofromana00mart/page/n5/mode/2up?view=theater|aldizkaria=A Handbook of Roman Art|alea=|zenbakia=|isbn=0714822140|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2018|izenburua=Roman Tomb Gardens|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.cambridge.org/core|aldizkaria=Gardens of the Roman Empire|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|10.1017/9781139033022|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2014|izenburua=The life and death of ancient Roman cemeteries. Living with the dead in imperial Rome|orrialdeak=177-195. or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/10497621/The_life_and_death_of_ancient_Roman_cemeteries_Living_with_the_dead_in_imperial_Rome_2014|aldizkaria=Reconstruction and the Historic City: Rome and Abroad - an interdisciplinary approach|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-29}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2008|izenburua=From Columbaria to Catacombs: Collective Burial in Pagan and Christian Rome|orrialdeak=177-242 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Commemorating the Dead: Texts and Artifacts in Context. Studies of Roman, Jewish and Christian Burials|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1515/9783110211573.3.177|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2004|izenburua=The Organization of the Funerary Trade at Puteoli and Cumae|orrialdeak=149-170. or|hizkuntza=en|data=2004 |url=https://www.academia.edu/4927300/The_Organization_of_the_Funerary_Trade_at_Puteoli_and_Cumae_2004|aldizkaria=Libitina e dintorni (Libitina 3)|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2000|izenburua=Dealing With The Dead. Undertakers, Executioners and Potter's Fields in Ancient Rome|orrialdeak=128-153 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.taylorfrancis.com/chapters/edit/10.4324/9780203452950-18/dealing-dead|aldizkaria=Death and Disease in the Ancient City|alea=|zenbakia=|isbn=9780203452950|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=L|abizena=Bodel|urtea=1997|izenburua=Monumental Villas & Villa Monuments|orrialdeak=33|hizkuntza=en|data=|url=https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-roman-archaeology/article/abs/monumental-villas-and-villa-monuments/367966176965683BD03A196607DA240A https://www.academia.edu/2389305/Monumental_Villas_and_Villa_Monuments_1997 33 orr.|aldizkaria=Journal of Roman Archaeology|alea=|zenbakia=10|issn=|doi=10.1017/S1047759400014719 |sartze-data=2024-12-09}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=1994|izenburua=Graveyards and Groves: a study of the Lex Lucerina|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/3778499/Graveyards_and_Groves_A_Study_of_the_Lex_Lucerina_1994|aldizkaria=American Journal of Ancient History|alea=|zenbakia=|issn=|doi=10.1353/jla.2013.0004|sartze-data=2024-11-29}} * {{Erreferentzia|izena=S. E|abizena=Bond|urtea=2013|izenburua=Mortuary Workers, the Church, and the Funeral Trade in Late Antiquity|orrialdeak=131-151. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Journal of Late Antiquity|alea=1|zenbakia=6|issn=|doi=10.1353/jla.2013.0004|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=B. E|abizena=Borg|urtea=|izenburua=Painted Funerary Portraits|orrialdeak=14 or|hizkuntza=en|data=|url=https://escholarship.org/uc/item/7426178c|aldizkaria=Ucla Encyclopedia of Egyptology|alea=1|zenbakia=1|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=V|abizena=Briones Dieste|urtea=2018|izenburua=La antigua Roma y las zoonosis|orrialdeak=71-80 or|hizkuntza=es|data=|url=|aldizkaria=Revista Complutense de Ciencias Veterinarias|alea=2|zenbakia=12|issn=1988-2688|doi=https://doi.org/10.5209/rccv.60895|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=D. T|abizena=Brisbane|urtea=2007|izenburua=Childbirth in ancient Rome: from traditional folklore to obstetrics|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=ustralian and New Zealand Journal of Obstetrics and Gynaecology|alea=2|zenbakia=47|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=C|abizena=Bruun|urtea=2014|izenburua=Slaves and freed slaves|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=The Oxford Handbook of Roman Epigraphy|alea=|zenbakia=|isbn=978–0–19–533646–7|doi=https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780195336467.001.0001 |sartze-data=2024-12-07}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Cagnat|urtea=1975|izenburua=Inscriptiones Graecae ad res Romanas pertinentes|orrialdeak= |hizkuntza=la|data=|url=https://archive.org/details/inscriptionesgra0004unse/page/n7/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-89005-075-9|doi=|sartze-data=2024-12-07}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Carroll|urtea=2011|izenburua=Infant Death and Burial in Roman Italy|orrialdeak=99-120.|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=10.1017/S1047759400003329|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Carroll|urtea=2006|izenburua=Spirits of the dead: Roman funerary commemoration in Western Europe|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1093/oso/9780199291076.001.0001|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=T|abizena=Cornell |urtea=1995|izenburua=The beginnings of Rome : Italy and Rome from the Bronze Age to the Punic Wars (c. 1000–264 BC)|orrialdeak=507|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=978—0—415—-01596—7|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=D|abizena=Counts|urtea=1996|izenburua=Regum Externorum Consuetudine: The Nature and Function of Embalming in Rome|orrialdeak=189-202 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Classical Antiquity|alea=2|zenbakia=15|issn=|doi=10.2307/25011039|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Corbeill|urtea=2004|izenburua=Nature Embodied: Gesture in Ancient Rome|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/j.ctv39x7k6=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=978-0-691-18780-8|doi=|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=N|abizena=Crummy|urtea=2010|izenburua=Bears and Coins: The Iconography of Protection in Late Roman Infant Burials|orrialdeak=37-93. or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.cambridge.org/core/journals/britannia/article/bears-and-coins-the-iconography-of-protection-in-late-roman-infant-burials/79E5EC1281AEF75B623B2B2545F98EA2/share/998942654015557d06ea72351e0b087e7dffff7d|aldizkaria=Britannia|alea=|zenbakia=41|issn=0068-113X|doi=10.1017/S0068113X1000005X|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Darby|urtea=1932|izenburua=remation and Burial in the Roman Empire|orrialdeak=321-359 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=The Harvard Theological Review|alea=4|zenbakia=25|issn=|doi=10.1017/S0017816000021313|jstor=1508378|s2cid=162194875|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=V|abizena=Dasen|urtea=2011|izenburua=Childbirth and Infancy in Greek and Roman Antiquity|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=A Companion to Families in the Greek and Roman Worlds|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9781444390766.ch18|sartze-data=2024-11-28}} * {{Erreferentzia|izena=V|abizena=Dasen|urtea=2010|izenburua=Wax and Plaster Memories. Children in Elite and Non-Elite Strategies|orrialdeak=109-145. or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/3813488/Wax_and_Plaster_Memories_Children_in_Elite_and_Non_Elite_Strategies|aldizkaria=Children, Memory, and Family Identity in Roman Culture, Oxford, Oxford University Press|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=G. A. K|abizena=De Hemmer|urtea=2018|izenburua=Mortuary Rituals|orrialdeak=353-369 or|hizkuntza=en|data=|url=https://academic.oup.com/edited-volume/28032/chapter-abstract/211912281?redirectedFrom=fulltext&login=false|aldizkaria=The Oxford Handbook of Early Christian Ritual|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780198747871.001.0001|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Dowling|urtea=2004|izenburua=A Time to Regender: The Transformation of Roman Time|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.researchgate.net/publication/233668915_A_Time_to_Regender_The_Transformation_of_Roman_Time|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=10.1163/156852403322849224|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Duncan Jones|urtea=1974|izenburua=The Economy of the Roman Empire: Quantitative Studies|orrialdeak=440|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/economyofromanem0000dunc|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=521249708|doi=|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=P. T|abizena=Eden|urtea=1963|izenburua=Venus and the Cabbage|orrialdeak=448-459|hizkuntza=en|data=|url=https://philpapers.org/rec/EDEVAT-2|aldizkaria=Hermes|alea=4|zenbakia=91|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-29}} * {{Erreferentzia|izena=D. S|abizena=Erker|urtea=2011|izenburua=Gender and Roman funeral ritual|orrialdeak=40-60 or|hizkuntza=en|data=|url= https://www.academia.edu/3516239/2011_Gender_and_Roman_funeral_ritual_in_V_Hope_J_Huskinson_Hrsg_Memory_and_Mourning_in_Ancient_Rome_Oxbow_40_60 |aldizkaria=Memory and Mourning in Ancient Rome|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=H|abizena=Etcheto|urtea=2012|izenburua=Les Scipions. Famille et pouvoir à Rome à l’époque républicaine|orrialdeak=905-907 or|hizkuntza=fr|data=|url=https://www.persee.fr/doc/rea_0035-2004_2014_num_116_2_5904_t19_0905_0000_4|aldizkaria= Revue des Études Anciennes|alea=2|zenbakia=116|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Fejfer|urtea=2008|izenburua=Roman Portraits in Context|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=url=https://books.google.com/books?id=VdVMMTGDzK4C&pg=PA24|title=Roman Portraits in Context|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=978-3110209990|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Fless, F.; Moede, K|urtea=2007|izenburua=Music and Dance: Forms of Representation in Pictorial and Written Sources|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=2007|url=|aldizkaria=A Companion to Roman Religion|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch18|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=H|abizena=Flower|urtea=2006|izenburua=Ancestor Masks and Aristocratic Power in Roman Culture|orrialdeak=442|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780198150183|doi=https://doi.org/10.1093/oso/9780198150183.001.0001 |sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=S. D|abizena=Foutz|urtea=2000|izenburua=Death and the Afterlife in Greco-Roman Religion|orrialdeak=|hizkuntza=en|data=|url=http://www.theologywebsite.com/history/afterlife.shtml|aldizkaria=Theology Website|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=W. W|abizena=Fowler|urtea=1912|izenburua=Mundus Patet. 24th August, 5th October, 8th November|orrialdeak=25-33 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/295939|aldizkaria=The Journal of Roman Studies|alea=|zenbakia=2|issn=|doi=https://doi.org/10.2307/295939|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=B. W|abizena=Frier|urtea=2008|izenburua=Demography|orrialdeak=1161 or|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/the-cambridge-ancient-history-vol.-11/page/n1/mode/2up|aldizkaria=The Cambridge Ancient History XI: The High Empire, A.D. 70–192|alea=|zenbakia=XI|isbn=-13 978-0-521-26335-1 |doi=10.1111/j.1479-828X.2007.00691.x|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Gee|urtea=2008|izenburua=From Corpse to Ancestor: The Role of Tombside Dining in the Transformation of the Body in Ancient Rome|orrialdeak=59-68|hizkuntza=en|data=|url=https://searchworks.stanford.edu/view/7649677|aldizkaria=The Materiality of Death. Bodies, burials, beliefs|alea=|zenbakia=|isbn=9781407302577|doi=|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Graham, E. J. et al.|urtea=2018|izenburua="Pars Pro Toto" and Personhood in Roman Cremation Ritual: New Bioarchaeological Evidence for the Rite of "Os Resectum"|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://journals.upress.ufl.edu/bioarchaeology/article/view/816|aldizkaria=Bioarchaeology International|alea=4|zenbakia=2|issn=|doi=https://doi.org/10.5744/bi.2018.1026|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=E. J|abizena=Graham|urtea=2014|izenburua=Living through the dead|orrialdeak=|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Burial and commemoration in the Classical world, Studies in funerary archaeology|alea=|zenbakia=5|issn=|doi=10.15291/misc.602|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=E. J|abizena=Graham|urtea=2006|izenburua=The burial of the urban poor in Italy in the late Roman Republic and early Empire|orrialdeak=124 or |ISBN=1-84171-995-1|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/38283860/Graham_E_J_2006_The_burial_of_the_urban_poor_in_Italy_in_the_late_Roman_Republic_and_early_Empire_BAR_Int_Series_1565_Oxford_Archaeopress|aldizkaria=BAR Int. Series 1565|alea=|zenbakia=|isbn=1-84171-995-1 |doi=|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=E|abizena=Graham|urtea=2006b|izenburua=Discarding the Destitute: Ancient and Modern Attitudes Towards Burial Practices and Memory Preservation Amongst the Lower Classes of Rome|orrialdeak=57-72 or|hizkuntza=en|data=|url=http://trac.org.uk/pubs/trac2005/TRAC2005_57-72/|aldizkaria=Theoretical Roman Archaeology Journal|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.16995/TRAC2005_57_72|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Haensch|urtea=2007|izenburua=Inscriptions as Sources of Knowledge for Religions and Cults in the Roman World of Imperial Times|orrialdeak=176-187|hizkuntza=en|data=|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/book/10.1002/9780470690970|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780470690970|doi=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/book/10.1002/9780470690970|sartze-data=2024-12-07}} * {{Erreferentzia|izena=K|abizena=Hasegawa|urtea=2006|izenburua=The ‘Familia Urbana’ during the Early Empire|orrialdeak=115 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=ills. 28|isbn=1841718769, 9781841718767|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=W|abizena=Harris|urtea=1994|izenburua=Child-Exposure in the Roman Empire|orrialdeak=22 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/300867|aldizkaria=Society for the Promotion of Roman Studies|alea=|zenbakia=84|issn=|doi=https://doi.org/10.2307/300867|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=S|abizena=Heid|urtea=2007|izenburua=The Romanness of Roman Christianity|orrialdeak=408. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=A Companion to Roman Religion|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch28|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Heller|urtea=1932|izenburua=Burial Customs of the Romans|orrialdeak=193-197 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/4339101|aldizkaria=The Classical Weekly|alea=24|zenbakia=25|issn=|doi=10.2307/4339101|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Heskel|urtea=1994|izenburua=The World of Roman Costume|orrialdeak=272 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Wisconsin Studies in Classics|alea=|zenbakia=|isbn=0299138542, 9780299138547|doi=|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=K|abizena=Hopkins|urtea=1983|izenburua=Death and Renewal|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=II.|zenbakia=|isbn=9780511552663|doi=https://doi.org/10.1017/CBO9780511552663|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=H. W|abizena=Horsnaes|urtea=2002|izenburua=The Cultural Development in Northwestern Lucania c. 600–274 BC|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://docslib.org/doc/6264761/the-cultural-development-in-north|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=88-8265-194-0|doi=|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Humm|urtea=2004|izenburua=Le mundus et le Comitium : représentations symboliques de l’espace de la cité|orrialdeak=2-10 or|hizkuntza=fr|data=|url=https://shs.cairn.info/revue-histoire-urbaine-2004-2-page-43?lang=fr|aldizkaria=Histoire urbaine|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.3917/rhu.010.0043|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Johnson|urtea=1997|izenburua=Pagan-Christian Burial Practices of the Fourth Century: Shared Tombs?|orrialdeak=37-58 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/4116162/Pagan_Christian_Burial_Practices_of_the_Fourth_Century_Shared_Tombs|aldizkaria=Journal of Early Christian Studies|alea=|zenbakia=5|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=D. G|abizena=Kyle|urtea=2007|izenburua=Sport and Spectacle in the Ancient World|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/sportspectaclein0000kyle/page/n5/mode/2up|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=978-0-631-22970-4|doi=|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=D. G|abizena=Kyle|urtea=1998|izenburua=Spectacles of Death in Ancient Rome=|orrialdeak=288|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.es/books/about/Spectacles_of_Death_in_Ancient_Rome.html?id=1GYH63-fARUC&redir_esc=y|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0415248426, 9780415248426|doi=|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=G. B|abizena=Lavery|urtea=1971|izenburua=Cicero’s “Philarchia” and Marius|orrialdeak=133-142 or|hizkuntza=en|data=|url=http://www.jstor.org/stable/642646|aldizkaria=Greece & Rome|alea=2|zenbakia=18|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=Y|abizena=Le Bohec|urtea=2001|izenburua=The Imperial Roman Army|orrialdeak=|hizkuntza=en|data=|url=https://www.routledge.com/Imperial-Roman-Army/LeBohec/p/book/9780415222952|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-415-22295-8|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=R. G|abizena=Lewis|urtea=1993|izenburua=Aufstieg und Niedergang der römischen Welt|orrialdeak= |hizkuntza=de|data=|url=https://www.degruyter.com/serial/anrw-b/html#volumes|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=J. N|abizena=Lightstone|urtea=2007|izenburua=Roman Diaspora Judaism|orrialdeak=345-357 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=A Companion to Roman Religion|alea=25|zenbakia=|isbn=9781405129435|doi=10.1002/9780470690970|sartze-data=2024-12-07}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Linderski|urtea=1986|izenburua=Aufstieg und Niedergang der römischen Welt|orrialdeak= |hizkuntza=de|data=|url=https://www.degruyter.com/serial/anrw-b/html|aldizkaria=Wolfgang Haase|alea=3|zenbakia=16|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Lindsay|urtea=2000|izenburua=Death-pollution and funerals in the City of Rome|orrialdeak=152–173. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Death and Disease in the Ancient City|alea=|zenbakia=|isbn=9780203452950|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=I|abizena=Morris|urtea=1992|izenburua=Death-ritual and Social Structure in Classical Antiquity|orrialdeak=264|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.com/books?id=Uyrr1dqhJcAC&dq=%22The+most+famous+grave+goods+from+antiquity+must+be+Charon%27s+obols%22&pg=PA105|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0521376114, 9780521376112|doi=|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=A. L|abizena=Motto|urtea=1955|izenburua=Seneca on Death and Immortality|orrialdeak=3|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/i365862|aldizkaria=The Classical Journal|alea=4|zenbakia=50|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-26}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Muirhead, James; Clay, Agnes Muriel|urtea=1911|izenburua=Patron and Client|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.britannica.com/ |aldizkaria=Encyclopædia Britannica|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=D|abizena=Noy|urtea=2000 |izenburua=Building a Roman Funeral Pyre|orrialdeak=30-45 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Antichthon |alea=|zenbakia=34|issn=0066-4774|doi=10.1017/S0066477400001167|s2cid=148342868||sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=D|abizena=Nuzzo|urtea=2000|izenburua=Amulet and grave in late antiquity: some examples from Roman cemeteries|orrialdeak=249–255. or|hizkuntza=en|data=|url=https://api.semanticscholar.org/CorpusID:222495595|aldizkaria=Burial, Society and Context in the Roman World|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=N|abizena=Pilkington|urtea=2013|izenburua=Growing Up Roman: Infant Mortality and Reproductive Development|orrialdeak=35 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/43829415|aldizkaria=The Journal of Interdisciplinary History|alea=1|zenbakia=44|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=S|abizena=Price|urtea=1998|izenburua=Religions of Rome|orrialdeak=478|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0521316820|doi=|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=T. H|abizena=Price|urtea=1978|izenburua=Cults and Representations of the Greek Nursing Deities|orrialdeak=241 or|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.es/books/about/Kourotrophos.html?id=_tMUAAAAIAAJ&redir_esc=y|aldizkaria=Dutch Archaeological and Historical Society: Studies of the Dutch Archaeological and Historical Society|alea=|zenbakia=|isbn=9004052518, 9789004052512|doi=|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=B|abizena=Reay|urtea=2005|izenburua=Agriculture, Writing, and Cato’s Aristocratic Self-Fashioning|orrialdeak=331-361 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Classical Antiquity|alea=2|zenbakia=24|issn=|doi=https://doi.org/10.1525/ca.2005.24.2.331|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Retief, F.; Cilliers, L|urtea=2010|izenburua=Burial customs and the pollution of death in ancient Rome: procedures and paradoxes|orrialdeak=128-146 or|hizkuntza=en|data=|url= https://www.researchgate.net/publication/315097294|aldizkaria=Acta Theologica|alea=|zenbakia=|issn=|doi=DOI: 10.4314/actat.v26i2.52569|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=O. F|abizena=Robinson|urtea=1975|izenburua=he Roman Law on Burials and Burial Grounds|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=1975|url=https://www.jstor.org/stable/44026221|aldizkaria=Irish Jurist|alea=1|zenbakia=10|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-09}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Roland|urtea=1994|izenburua=Cruelty and Civilization: The Roman Game|orrialdeak=246|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780203389072|doi=doi.org/10.4324/9780203389072|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=P|abizena=Roncoroni|urtea=2001|izenburua=nterpreting Deposits: Linking Ritual with Economy|orrialdeak=152 or|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.es/books/about/Interpreting_Deposits.html?id=q6utnsIA8vcC&redir_esc=y|aldizkaria=Papers on Mediterranean Archaeology|alea=|zenbakia=|isbn=9036712971, 9789036712972|doi=|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Rüpke|urtea=2007|izenburua=Religion of the Romans|orrialdeak=350|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0745630146, 9780745630144|doi=https://doi.org/10.1017/CCO9781139025973|sartze-data=2024-11-28}} * {{Erreferentzia|izena=L|abizena=Rutgers|urtea=2013|izenburua=Cemeteries and Catacombs|orrialdeak=497-521 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=The Cambridge Companion to Ancient Rome|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1017/CCO9781139025973|sartze-data=2024-11-29}} * {{Erreferentzia|izena=M. R|abizena=Salzman|urtea=2007|izenburua=Religious ''koine'' and Religious Dissent|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=A Companion to Roman Religion|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch9|sartze-data=2024-11-26}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Scheid|urtea=2007|izenburua=Sacrifices to Gods and Ancestors|orrialdeak=264-270|hizkuntza=en|data=|url=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch19|aldizkariaA Companion to Roman Religion=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Scobie|urtea=1986|izenburua=Slums, Sanitation, and Mortality in the Roman World|orrialdeak=399-433 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Klio|alea=|zenbakia=68|issn=|doi=https://doi.org/10.1524/klio.1986.68.68.399|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=A. V|abizena=Siebert|urtea=2006 |izenburua=Os resectum|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://brill.com/edcollbook/title/7274|aldizkaria= Brill's New Pauly, Antiquity volumes|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=S. T|abizena=Stevens|urtea=1991|izenburua=Charon’s Obol and Other Coins in Ancient Funerary Practice|orrialdeak=215–229. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Phoenix|alea=3|zenbakia=45|issn=|doi=https://doi.org/10.2307/1088792|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Small, C. et al.|urtea=2007|izenburua=Excavation in the Roman Cemetery at Vagnari, in the Territory of Gravina in Puglia|orrialdeak=123-229. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Papers of the British School at Rome|alea=|zenbakia=75|issn=|doi=doi:10.1017/S0068246200003536|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=P|abizena=Southern|urtea=2006|izenburua=The Roman Army: A Social and Institutional History|orrialdeak=|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/romanarmysociali00sout_0/page/n5/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=B. S|abizena=Spaeth|urtea=1996|izenburua=The Roman goddess Ceres|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0292776934|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Spencer-Gardner|urtea=2017|izenburua=Hellenistic Influences on the Architecture of Petra: how Hellenistic Alexandria and other Ptolemaic buildings changed our understanding of Petra and its Graeco-Roman style façades|orrialdeak=10 |hizkuntza=en|data=|url=https://www.researchgate.net/publication/318305533_Hellenistic_Influences_on_the_Architecture_of_Petra_how_Hellenistic_Alexandria_and_other_Ptolemaic_buildings_changed_our_understanding_of_Petra_and_its_Graeco-Roman_style_facades|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=10.13140/RG.2.2.25053.72165|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=D|abizena=Strong|urtea=1995|izenburua=Roman Art|orrialdeak=375|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/romanart0000stro/page/n5/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-300-05293-6|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=G. S|abizena=Sumi|urtea=1997|izenburua=Power and Ritual: The Crowd at Clodius' Funeral|orrialdeak=80-102. or|hizkuntza=en|data=|url=http://www.jstor.org/stable/4436452|aldizkaria=Historia: Zeitschrift Für Alte Geschichte|alea=1|zenbakia=46|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Suter|urtea=2008|izenburua=Lament: Studies in the Ancient Mediterranean and Beyond|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780195336924|doi=https://doi.org/10.1093/oso/9780195336924.001.0001|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Taylor|urtea=2005|izenburua=Roman Oscilla: An Assessment|orrialdeak=83–105 or|hizkuntza=en|data=|url=http://www.jstor.org/stable/20167679|aldizkaria=RES: Anthropology and Aesthetics|alea=|zenbakia=48|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Taylor|urtea=2000|izenburua=Aqueduct Planning and the Law|orrialdeak=21 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/20731106/Aqueduct_Planning_and_the_Law_chapter_2_in_Public_Needs_and_Private_Pleasures_Water_Distribution_the_Tiber_River_and_the_Urban_Development_of_Ancient_Rome_|aldizkaria=Public Needs and Private Pleasures: Water Distribution, the Tiber River, and the Urban Development of Ancient Rome|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-09}} * {{Erreferentzia|izena=G|abizena=Thaniel|urtea=1973|izenburua=Lemures and Larvae|orrialdeak=182–187 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/294451|aldizkaria=The American Journal of Philology|alea=2|zenbakia=94|issn=|doi=https://doi.org/10.2307/294451|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=J. M. C|abizena=Toynbee|urtea=1971|izenburua=Death and Burial in the Roman World|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/deathburialinrom0000toyn|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Walker, S. et al|urtea=1981|izenburua=The Image of Augustus|orrialdeak=48 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=British Museum publications|alea=|zenbakia=|isbn=0714112704, 9780714112701|doi=10.1017/S0009840X00112776|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Webb|urtea=2001|izenburua=The churches and catacombs of early Christian Rome: a comprehensive guide|orrialdeak=249–252|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.com/books?id=hUN1K78QMskC&pg=PA249|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=1-902210-57-3|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=G|abizena=Webster|urtea=1998|izenburua=The Roman Imperial Army of the First and Second Centuries A.D.|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/romanimperialarm0000webs_z5y3/page/n5/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-7136-1909-0|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=T|abizena=Wiedemann|urtea=1992|izenburua=Emperors and Gladiators|orrialdeak=218|hizkuntza=en|data=|url=https://www.taylorfrancis.com/books/mono/10.4324/9780203204696/emperors-gladiators-thomas-wiedemann|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0415121647|doi=https://doi.org/10.4324/9780203204696 |sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Winkes|urtea=1969|izenburua=Imago Clipeata, Studien zu einer römischen Bildnisform|orrialdeak=265 or|hizkuntza=de|data=|url=https://books.google.es/books?id=TH7sAAAAMAAJ|aldizkaria=Natural History|alea=|zenbakia=|iscn=73300733|doi=|sartze-data=2024-12-02}} == Ikus, gainera== *(ing) ''[[:en:Mos_maiorum|Mos maiorum]]'' *(ing) [[:en:Gladiator|Gladiatore]] *(ing) [[:en:Columbarium|Columbarium]] *(ing) [[:en:Roman_festivals|Erromatar jaialdiak]] *(ing) [[:en:Lucius_Cornelius_Scipio_Barbatus|Luzio Kornelio Eszipion Bizarduna]] *(ing) [[:en:Demography of the Roman Empire § Mortality|Erromatar Inperioaren demografia eta hilkortasuna]] *(ing) [[:en:Childbirth and obstetrics in antiquity|Erditzea eta obstetrizia antzinatean]] *(ing) [[:en:Patronage_in_ancient_Rome|Patronatua Antzinako Erroman]] *(ing) [[:en:Libitina|Libitina]] *(ing) [[:en:Ludi_Apollinares|Joko Apolinarrak]] *(ing) [[:en:Ludi_Plebeii|Joko plebeioak]] *(ing) [[Toga#Varieties|Toga]] *(ing) [[:en:Greco-Roman_mysteries|Greko-erromatar misterioak]] *(ing) [[:en:Katabasis#Trip_into_the_underworld|Katabasis]] *(ing) [[:en:Collegium_(ancient_Rome)|Collegium (Antzinako Erroma)]] *(ing) [[:en:Funeral_oration_(ancient_Greece)|Hileta-otoitza (antzinako Grezia)]] *(ing) [[:en:Roman_historiography|Erromatar historiografia]] *(ing) [[:en:Sit_tibi_terra_levis|Sit tibi terra levis]] *(ing) [[:en:Roman_funerary_art|Erromatar hileta-artea]] *(eus) [[Oscillum]] *(ing) [[:en:Verism|Verismo]] *(ing) [[:en:Roman_portraiture|Erromatar erretratua]] *(ing) [[:en:Via_Nomentana|Via Nomentana]] *(ing) [[:en:Porta_Collina|Porta Collina]] *(eus) [[Erromatar sarkofago]] == Kanpo estekak == * ''CIL'' (''[https://cil.bbaw.de/en/homenavigation/the-cil/volumes Corpus Inscriptionum Latinarum]'') * ''ILS ([[iarchive:inscriptioneslat01dessuoft/page/n11/mode/2up|Inscriptiones Latinae Selectae]]).'' * ''LTUR'' ([https://archive.org/details/lexicon-topographicum-urbis-romae-suburbium-4-m-q-2006/Lexicon%20Topographicum%20Urbis%20Romae%20-%20Suburbium%202%20-%20C-F%20%282004%29/page/220/mode/2up?q=Camenae Lexicon Topographicum Urbis Romae Suburbium]) * Oxford Classical Dictionary, 4th Edition, Abbreviations List https://oxfordre.com/classics/page/3993 * [https://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/secondary/SMIGRA*/Funus.html Smith's Dictionary of Greek and Roman Antiquities, article ''Funus''] [[Kategoria: Erromatar hirigintza]] [[Kategoria: Etxebizitza]] [[Kategoria: Kutsadura]] [[Kategoria: Pobrezia]] [[Kategoria: Antzinako Erroma]] [[Kategoria:Hiletak]] [[Kategoria:Erlijioa eta heriotza]] [[Kategoria:Heriotza Europan herrialdearen arabera]] [[Kategoria:Antzinako Erromako gizartea]] {{autoritate kontrola}} {{commonskat}} toukz8sgz7zylodvpp78gao4qi3i7a9 9999418 9999370 2024-12-14T11:51:33Z Lasterketak 49276 /* Novendialis */ 9999418 wikitext text/x-wiki = Erromatarren hileta-praktikak = https://en.wikipedia.org/wiki/Roman_funerary_practices '''Erromatar hileta-praktikek''' [[Antzinako Erroma|antzinako erromatarren]] [[Antzinako Erromako erlijioa|erlijio-erritualak]] barne hartzen dituzte, [[Hileta|hiletekin]], [[Errausketa (hileta-ohikunea)|errausketekin]] eta [[Ehorzte|lurperatzeekin]] erlazionatutakoak. Arbasoen tradizioa (''mos maiorum'') erromatarren arauak sortzen ziren idatz gabeko kodea zen<ref group="oh">arbasoen ohitura.</ref>. Eliteko hileta-errituek, batez ere, prozesio eta laudorio publikoek, aukera ematen zioten senideei hildakoen, arbasoen eta haren familiaren bizitza eta egintzak jendaurrean ospatzeko. Batzuetan, elite politikoak festa publiko garestiak, jokoak eta ikuskizun herrikoiak ematen zituen haren familiaren hileta baten ondoren, zenduak ohoratzeko eta beren profil publikoari eta eskuzabaltasunaren ospeari eusteko. Goi mailako familiak, hileta-opari gisa, hasi ziren erromatar gladiadoreen jokoak antolatzen. [[File:Scipio-tomb.jpg|thumb|300px|[[:en:Lucius_Cornelius_Scipio_Barbatus|Luzio Kornelio Eszipion Bizardun]]aren sarkofagoa, K.a. 3. mendea]] Hileta-elizkizunak eta -gastuak, ustez, luxuari buruzko legeek mugatzen zituzten, inbidiak eta horren ondoriozko gizarte-gatazka murrizteko. Behartsuen, eta familia zabal baten laguntzarik ez zutenen bazkideentzat, gremioek edo kolegioek hileta-zerbitzuak eskaintzen zituzten<ref group="oh">Ikus ehorzketa-elkarteak</ref>. Heriotzak hileta-elizkizunera arte, hildakoak kutsaturik zituen. Horregatik hileta-elizkizunak ezinbestekoak ziren hildakoak bizien mundutik bereizteko, eta beren izpiritua [[Azpimundu (mitologia)|azpimunduari]] emateko. Hileta-elizkizuna antolatzeko, errituak egiteko eta gorpua garbitzeko profesionalak zeuden. Erroman hiletarik sinpleenak ere oso garestiak izan zitezkeen. Behartsuenak, eta gaizkile kategoria jakin batzuebn gorpuak ustel zitezkeen aire zabalean edo putzu edo ibai batean jaurtiak izan ondoren. Izurrite eta pandemia garaietan, sistema gainezkatzen zen. Erromatarren ustez, goiztiar, uste gabeko heriotza zutenek edo hileta-erritorik gabe hiltzen zirenek, biziak jazartzen zituzten [[lemureak]] gisa, alderrai eta espiritu gaiztoen moduan, harik eta [[Lemuria (jaia)|Lemuria]] jaian [[Exorzismo|exorzizaturik]] izan arte. Erromako lehen garaietan, ehorzketa eta errausketa ohiko praktikak ziren klase sozial guztien artean. Errepublikako erdiko aldian, ehorzketak ia erabat errausketa ordezkatu zuen, salbuespen nabarmen batzuekin, eta ehorzketak ohiturarik ohikoena izaten jarraitu zuen Inperioaren erdiko aldia arte, hilobiratzeak errausketa ia erabat ordezkatu zuenean. Aldaketa zabal horien arrazoi posibleak eztabaidagarria da akademikoen artean. Hasierako garai inperialean, pobreen hileta-beharrak asetzen ziren, neurri batean bederen, hildakoen errautsak gordetzen ziren hobi anitz hornituz, kolunbarioak (usotegi-hilobiak) deitzen zirenak, baina Inperioaren amaieran, eta bereziki kristau aro hasieran, Erromako katakonbetan lurperatzen ziren. Tradizioaren arabera, [[Hilerri|hilerriak]] hiri eta herrien mugetatik kanpo (''[[pomerium]]'') zeuden. Monumentu handiak eta hilobi xumeak errepideen alboetan kokatu ziren, batzuetan, "hildakoen hiri" gisa bilduta. Hilobi haietara senideek joaten ziren aldizka, hildakoari janaria eta ardoa eskaintzeko, bereziki zeremonia bereziak egiten zituzten erromatar jaietan eta hildakoaren urteurrenetan. Senideek uste zuten hileta-ospakizun egokiekin eta belaunaldiz belaunaldi erritoak gordetzen, hildakoen itzalek beren ondorengo bizidunekiko jarrera ona izango zutela. Dirudunek asko gastatzen zuten hilobietan eta oroigarrietan. Sarkofago erromatarra, esaterako, maiz artelan landuak ziren, eszena alegoriko, mitologiko, historiko edo eguneroko bizitzako erliebeez apainduta zeudelako. Hilobi batzuk oso ondo kontserbatuta daude eta haien irudiak eta inskripzioak informazio iturri garrantzitsua dira. == Hildakoen prestaketa == [[Antzinate klasikoa|Antzinate greko-erromatarrean]], hildakoen gorpuak kutsatzailetzat hartzen ziren{{sfn|Salzman|2007|p=116}}, aldi berean, arbasoekiko betebehar maitagarria (''[[pietas]]'') antzinako erromatar kulturaren oinarrizko atal bat bazen ere{{sfn|Heid|2007|p=408}}. Erromatarrek uste zuten beren hildakoekiko arduratsuak izan behar zirela izpirituak hileta-erritu egokiekin agur esatean, honela beraien mesedeak eta babesa lortuko zituzten{{sfn|Erker|2011|p=41–42.}}. Alabaina, kezkagarriak ziren ohikoa zen baino lehen, edo hileta-erritu egokirik gabe hiltzen zirenak, lemureak bilakaturik, lurrean zehar ibiliko baitziren eta bizidunak izorratuko baitzituzten mamu mendekatzaile eta arloteak bailiran<ref>Hor. ''Carm''. 1.28</ref>. [[Zizeron|Zizeronen]] ustez, hezurren gainean zohikatza bota arte, gorputza erraustu zen tokiak ez zuen izaera sakraturik hartzen<ref>Cic. ''Leg''. 2.22.57</ref>. Izan ere, erraustutako hezurren gainean lurra botatzeko edo zohikatza jartzeko erritua zen hilobia ''locus religiosus''<ref group="oh">jainkoek babesturiko tokia</ref> bihurtzeko gutxieneko baldintza. Hileta-errituak, eta ehorzketa bera, exekuzioaren ondoren zenbait kriminalari uko egin ziezaioketen. Horren arabera, ez-egite sinple horren bidez, estatuaren boterea arimak betiko kondenatzera zabal zitekeen{{sfn|Graham|2014|p=94-95.}}. Erromak heriotza-tasa handia zuen, eta gorpuak lurperatzea funtsezko betebeharra zen, askotan premiazkoa senideentzat eta agintari zibil eta erlijiosoentzat{{sfn|Bodel|2000|p=128-130.}}{{sfn|Bodel|2004|p=149-150.}}. Erkerren arabera, ekintza horrek ez zuen lotura handirik osasun publikoari eta kutsadurari buruzko nozio modernoekin, izan ere, erromatar ehorzketetako [[Heriotza antzinako Erroman|heriotzaren kutsadura]] hildakoaren gizarte-egoeraren arabera aldatzen zen. Hiri eta herrietan, esklaboen eta beste pertsona pobreen gorpuak, batzuetan, kalean botatzen zituzten ilunpean, behar bezala erabiltzearen kostua aurrezteko{{sfn|Erker |2011|p=42}}. Hilotzak, aurkitu bezain laster, ehorzleek atera eta zeremoniarik gabe lurperatzen zituzten. Eliteko gutxiengoko kideentzat zehaztutako garbiketa-erritualak, zenbait egunetan jendaurrean egon zitezkeenak, konplexuak eta zehatzak ziren. Pentsatzen zen noblezia zela, gizarte-maila guztien gainetik, baita heriotzan ere, bere ospe, garbitasun eta onespen jainkotiarra mantentzearen erantzulea{{sfn|Erker|2011|p=42, 43.}}{{sfn|Lindsay|2000|p=152–173.}}. Bodelek kaleetan gorpuak abandonatzea molestia publiko gisa deskribatzen du, baina erromatar agintariek delitu zibiltzat katalogatu zuten, simaurra edo animalien hondakinak botatzearen antzekoa, eta borroka publikoen maila berean. Hori guztia delitugileei isunak jarriz konpontzen zen, ez erlijio-kutsadura saihesteko erritu-garbiketaren bidez{{sfn|Bodel|2000|p=134.}} . === Hilkortasuna === John Bodelek kalkulatzen du 750.000 biztanleetatik, urtero 30.000 inguru hiltzen zirela Erroman, izurritearen eta pandemiaren biktimak kontuan hartu gabe{{sfn|Bodel|2000|p=129.}}. Jaiotzean, klase guztietako erromatarrek 20 eta 30 urte bitarteko bizi-itxaropena zuten: heldutasunera iritsi ziren gizon eta emakume hiritarrek espero zezaketen 50 urte edo gehiago igaro arte bizitzea, gaixotasunak eta istripuak alde batera utzita{{sfn|Frier|2008|p=788}}. Emakume ezkonduengandik seme-alabak espero zen, familiarekiko eta estatuarekiko betebehar gisa, baina erditzearen ondorioz hiltzeko arrisku berezia zuten, 1.000 jaiotzako 25 ama hiltzen baitziren<ref group="oh">Erromatarren amaren heriotza-tasa oso gutxi gorabehera kalkula daiteke antzeko testuinguru batean geroagoko erregistroekin alderatuta (kasu honetan, XVIII. mendekorekin</ref>{{sfn|Brisbane|2007|p=82–85.}}. Jaioberrien eta haur txikien artean heriotza-tasa oso altua zen: lau jaiotzetik 1 erditzean hiltzen zelako, eta 5 urte baino lehen bakarrik %50 bizi zen. Elikadura gabeziak pobreen hazkundea eta immunitatea oztopatzen zuen, esklabo edo aske izan. Bestalde, legeak baimentzen zion jaioberriaren aitari umea hiltzea "bizitzeko desegokia" bazen. Hain itxuragabeak ez zirenak, zalantzazko aitatasuna zutenak, familia txiroetan edo esklaboetan jaiotakoak, edo, besterik gabe, nahi ez zituztenak, bertan behera utzi behar ziren "jainkoek zain zitzaten". Esposizioak ez zuen estatusa aldatzen, baina aske jaiotakoak, aitak, umea abandonatzean, automatikoki galtzen zuen haienganako legezko boterea. Gainera, zaila izango zen haur abandonatu baten jatorria frogatzea. Haietatik, ume batzuk adoptatzen edo saltzen ziren esklabo bihurtzeko, baina beste asko hiltzen ziren jaso aurretik. Praktika horren inguruko jarrerak askotarikoak ziren; azkenean esposizioa legez kanpo geratu zen, baina ezkutuan jarraitu zuen{{sfn|Harris|1994|p=1-9, 12-14, 22.}}{{sfn|Pilkington|2013|p=5–21.}}. === Familiaren hileta-betebeharrak === ==== Helduak ==== Hildakoak familia izatekotan, ''[[pater familias]]''ak (familia burua) hileta ordaindu, antolatu eta zuzendu ohi zuen. Alabaina, hildakoa ''paterfamilias'' bazen, kostua ordaintzea ondarearen jaraunsleari edo oinordekoei zegokien, haien jaraunspenetik ordaintzeko; Zizeronen hitzetan, ''betebeharra diruarekin zihoan''. Hildakoa emakume ezkondua bazen, kostua bere senarrak ordaindu behar zuen, edo bere dotetik, aitarengandik emantzipaturik izanez gero{{sfn|Toynbee|1971|p=54.}}. Familia baten esklabo leial batek hileta txukuna jaso zezakeen, baita tokia ere familiaren mausoleoan, hilobian edo kolunbarioan. Gainera, inskripzio baten bidez ere gogora ahal zitzaion, baita familiaren urteroko oroitzapen-errituetan ere{{sfn|Hasegawa|2006|p=4 ff.}}. Era berean, [[liberto]] gisa hil zen emakume edo gizon bat ehortzi eta omendu zitezkeen, Antzinako Erromako patronatuko kide txikiago gisa, beren ugazabaren kontura{{sfn|Toynbee|1971|p=54, 113–116.}}{{sfn|Muirhead, James; Clay, Agnes Muriel|1911}}. ==== Haurrak ==== Tradizioak eta erlijioak ez zituzten familiak behartzen jaioberriei hileta-errituak egitera. Izena jasotzen ez zuten arte, eta aitak bere ''dies lustricus'' egunean aitortzen zituen arte (jaio eta zortzigarren egunean nesken kasuan, eta bederatzigarren egunean mutilen kasuan). Jaioberriak erritualki garbiak izatean, oinarrizko nortasun juridikoa baino ez zuten. Haien heriotzak ez zuen inor kutsatzen, eta haien izpiritua ezin zitekeen itzal lurtar gaizto bihurtu{{sfn|Dasen|2011|p=292–307.}}<ref>[https://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Plutarch/Moralia/Roman_Questions*/E.html#102 Plut. ''Mor''. ''Quaest. Rom.'', 102]; [https://penelope.uchicago.edu/Thayer/L/Roman/Texts/Macrobius/Saturnalia/1*.html Macrob. ''Sat.'' 1.16.36.]</ref>; ez zuten, beraz, hileta-errito garbitzailerik behar. Lau egun bete baino lehenago hiltzen zirenak ia edozein lekutan lurpera zitezkeen. Adinduagoak, aldiz, ''pomerium''aren barruan (hiri edo herriaren muga errituala) lurperatu zitezkeen, sarritan etxeen barruan, edo bere familia biologikoaren etxearen teilatu-hegalen azpian (''suggrundarium''). Greziar eta erromatar idazleen arabera, haurrek poliki-poliki lortzen zuten nortasun osoa, baina diziplina eta irakaspen zainduaren bidez{{sfn|Dasen|2011|p=293–294.}}<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Plat.+Laws+7.808&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0166 Pl. ''Leg''. 7.808D]</ref>. Haien erritu-garbitasunak nerabezaroa hasi arte irauten zuen, maila batean, mutikoaren lehen bizarrak eta neskatoaren menarkiak seinalatua. Plutarkok, bere alaba txikiaren heriotzaren aurrean jarrera estoikoa hartu zuenak, zioenez, jaio eta astebetera zilbor-hestea zimeldu eta atera arte, jaioberria gehiago landarea zen animalia baino; jaiotzean hiltzen bazen, galdutako potentzialak eragindako tristura guztiz naturala zen, baina dolua neurritsua izan behar zen{{sfn|Dasen|2011|p=307–308.}}{{sfn|Carroll|2011|p=99–120.}}. === Estatuaren erantzukizuna === Zizeronek hileta eta errituen hornikuntza betebehar natural gisa deskribatu zuen, giza zaintzaren eta duintasunaren nozio unibertsalekin bat zetorrena<ref>[http://www.thelatinlibrary.com/cicero/leg2.shtml#22 Cic. ''Leg''. 2.22.55]</ref>. Herriari edo estatuari zerbitzu berezia eman ziotenei, beren karrera militar, zibila edo aliatu gisa, hileta estatuaren kontura egiteko proposamena egiten zitzaien (''funus publicum''). Batzuetan, oinordekoak publikoki ohorea aitortu arren, ukatzen zuen estatuak gastuak bere gain hartzea. Honela, familiak herriarekiko eta estatuarekiko zuen etengabeko eskuzabaltasunaren erakutsi nahi zuen{{sfn|Toynbee|1971|p=55–56.}}. Estatuak hileta- eta ehorzketa-praktiken zenbait alderdi publiko eta pribatutan esku hartzen zuen. Oihartzun publiko handiko zenbait hildakoren kasuan, espero zen biztanleria osoak dolu ofiziala gordetzea aldi jakin batean. Luxuari buruzko legeak, gastua murrizteko eta aberastasun, pribilegio eta emozio handiegiak erakusteko diseinatuak, askotan eliteak baztertu edo saihesten zituen. Gehiegizko dolu-erakustaldiak (intentsitate, kostu edo iraupen handiegikoak) ofizialki gaizki ikusita zeuden, baita hileta-piretarako aizkoraz amaitutako egurra erabiltzea ere. Horretaz gain, hildakoaren errautsen gainean ardoa zipriztintzearen aspaldiko ohitura debekatu zen<ref>[https://www.thelatinlibrary.com/justinian/digest11.shtml ''Dig.'' 11.7.0.]</ref>. Beste muturrean, pertsona batzuk hileta zerbitzuen zama eta gastuak legez saihesten saiatzen ziren, epaitegien bitartez, edo senide edo esklabo baten heriotzagatiko kostu oinarrizkoenak legez kanpo saihesten, gorpua kalera botatzeagatik isun bat jasotzera arriskatuz. Bodelen kalkuluen arabera, urtero 1.500 gorpu inguru uzten zituzten Erromako kaleetan, epidemien biktimak kontuan hartu gabe. Gorpuak kendu eta lurperatzeko ardura zuten gobernuak kontratatutako hileta-enpresariek eta tenplu, santutegi, eraikin publiko eta kaleen mantenua gainbegiratzen zuten edilek eta magistratuek. [[Dion Kasio|Dion Kasiok]] zioenez, 2.000 pertsona hil zirela egunero Erroman K.o. 189. urteko izurri agerraldian. Eta [[Suetonio|Suetoniok]], [[Neron|Neronen]] erregealdiko udazkenean, 30.000 pertsona hil ziren Erroman izurritearen ondorioz. Ez dago jakiterik ehorzketa-enpresaburuek edo zinegotziek nola kudea zitzaketen horrenbeste hildako{{sfn|Bodel|2000|p=128–129.}}. == Ehorztetxeko langileak == Ehorzleek (''dissignatores'' edo ''libitinarii'') hileta-zerbitzu eta hilotzak erretiratzeko zerbitzu ugari ematen zituzten, herritar gehienentzat degradatzailetzat edo erritualki ezpurutzat jotzen zirenak. Horiek hilobiak induskatzea, egur metak eraikitzea, gorpuak lekuz aldatzea eta janztea, hildakoei kosmetikoak aplikatzea, heriotzaren zurbiltasuna disimulatzeko eta prozesioa, [[Errausketa (hileta-ohikunea)|kremazioa]] eta [[Ehorzte|ehorzketa]] antolatzea barne hartzen zuten. Zeregin horietako bakoitza lanbidearen barruko espezialitate bat zen. Era berean, ehorzle espezializatuak kontrata zitezkeen esklaboak torturatu, jipoitu edo gurutziltzatzeko, exekuzioak egiteko eta gorpuak exekuzio-tokitik lurperatze-leku bateraino eramateko{{sfn|Bodel|2004 |p=150–156.}}. [[Pozzuoli|Puteoli]] hirian, K.a. 100-50 urte inguruan, hileta-enpresariak ere hiriko borrero funtzioa betetzen zuen. Bera eta bere 32 langile iraunkorrak udal mugatik kanpo bizi ziren, eta hirian euren lanbideak aurrera eramateko bakarrik sar zitezkeen, milia bakoitzeko tarifa jakin bat kobratzen zuten, ekipoaren alokairuaz edo erosketaz eta beharrezko zerbitzuez gain. [[Dekurioi|Dekurioien]] (bertako magistratuak, hiriko senatuko kideak) hiletak premiazkoenak ziren, eta ondoren, goiztiarra hildako gazteen hiletak. Haien heriotzak, kezka publikoa ez izan arren, larrienak ziren. Zenbait zerbitzu ordainketa gehigarririk gabe eman behar ziren, lehentasun-ordena zehatz bati jarraituz. Kalean abandonatutako esklabo-gorpu oro berehala kendu behar zen, dolurik edo hileta-erritorik gabe, eta esklaboaren jabeak, antzemanez gero, 60 [[Sestertzio|sesterzioko]] isuna ordaindu behar zion udalari. Urkatutako suiziden gorpuak, jainkoentzat bereziki iraingarriak zirenez, aurkikuntzaren ondorengo orduan atera behar ziren, dolurik eta hileta-erriturik gabe. Horretan [[gurutziltzaketa]]ren antz handia zuen, esklabo, bidelapurrentzat, eta legez kanpoko herritarrentzat gordetako heriotza-zigorraren modu umiliagarria baitzen{{sfn|Bodel|2004|p=166.}} Nahiz eta hiri guztiek ez zuten hileta-enpresa profesionalik beren nomina publikoan, suposatzen da Erroman, Puteolin bezala, funtzionatuko zela{{sfn|Erker |2011|p=41-42.}}. [[Dekurioi|Dekurioien]] (bertako magistratuak, hiriko senatuko kideak) hiletak premiazkoenak ziren, eta ondoren, goiztiarra hildako gazteen hiletak. . Leku batetik bestera erregulazioan aldeak zeuden; adibidez, [[Marko Valerio Martzial|Martzialek]] deskribatzen du tatuatutako langileak gauez erabili zirela hilotz-eramaile gisa Erroman; Puteolin, berariaz baztertuta zeuden{{sfn|Bodel|2004 |p= 147–148.}}<ref>[https://www.tertullian.org/fathers/martial_epigrams_book08.htm Martzial ''Ep''. 8.75.]</ref>. === Eskilinoko ehorz-langileak === Erroma hiriko ehorztetxe ofizialen egoitzaren bat [[Eskilino]] muinoan zegoen, non K.a. 300. urtearen inguruan, Libitinako zuhaizti sakratuko tenplu bat Venus Libitinari eskainia izan baitzen, hileta eta ehorztetxeetako jainkosa zaindari gisa<ref>Hor. ''Epist.'' 1.7.6f.; Sen.''Ben.'' 6.38.4</ref>{{sfn|Rüpke|2007|p=235.}}{{sfn|Eden|1963|p=457.}}. [[Varron]]<nowiki/>ek ere ''lubendo libido, libidinosus ac Venus Libentina et Libitina'' hitzak erabili zituen<ref>[https://latin.packhum.org/loc/684/1/0#26 Varro ''Lig''. 6.47.1.]</ref>. Eskilinoan Venusen presentzia frogatuak, dirudienez, sexuaren, pasioaren eta heriotzaren arteko lotura oso erromatarra azpimarratzen du{{sfn|Bodel|2000|p=134.}}. Dirudienez, Libitinak ez zuen kultu independenterik izan, ezta santutegirik, eta gurtzailerik ere; litekeena da bere izena ''libitinarii ''edo hileta-langileen izenean jatorria izatea. Bizitzaren azken bidaia antolatzea ''libitinaria'' izenekoen monopolioa zen. Negozioaren onuradunak ez zuen fisikoki lan egiten, baizik eta berak kontratatutako langileek. Puteolin, legeak eskatzen zuen enpresak gutxienez, 32 langile izan behar zituela, 20 eta 50 urte bitartekoak eta desgaitasunik gabekoak. Edozein hiritarren gorpua prestatzeko eta ondorengo garraioa eta ehorzketa kudeatzeko eskubide esklusiboaren truke, hileta-hornitzaileak ere behartuta zeuden hiritik ateratzeko, gehienez jota egun bateko epean, erreklamatu gabeko giza gorpuak eta agerian zeudenen animalien gorpuzkiak. Kontzesioari lotutako beste betebehar bat zen magistratuek agindutako heriotza-zigorrak betetzea, eta esklaboak torturatzea, horretarako «beharra» sortzen zen bakoitzean{{sfn|Rutgers|2013|p=518-519.}}. Hileta-enpresariekin, hileta-elizkizunekin, hilkutxekin (Libitina oheak) eta heriotzarekin berarekin zerikusia zuen guztia izendatzeko [[metonimia]] bat ere izan liteke. Eskilinoak K.a. I. mendean ''puticuli'' (putzu txikiak) deituriko hobiak zituen, harrobi zaharren balizko aztarnak, batzuetan behartsuen gorpuak, animalien hezurrak eta etxeko hondakinak botatzeko zabortegi gisa balio zutenak. Muinoa, iraganean, antzinako nekropoli aristokratiko baten kokalekua izan zen, lehen aldiz K.a. IX. mende inguruan erabilia eta gero hiriaren hazkundeak estalia. Usadio zahar hori gorabehera, badirudi Eskilinoa ez zela ''locus religiosus'' bat izan, ''locus publicus'' bat baizik, leku arrunta, publikoa, nahiz eta nabarmenki desatsegina eta kirastua izan<ref group="oh">Usain eta lurrun toxikoen jainkosak, ''Mefitisek'', santutegi bat zuen Eskilinoan.</ref>. [[Erromatar Errepublika|Erromatar Errepublikaren]] amaiera aldera, Eskilinoko atearen kanpoaldeko eremua zabortegi gisa erabiltzen zen exekutatutako kriminalen eta gurutziltzatutako esklaboen gorpuentzat. Lehenengoak, gorriz jantzitako ehorztetxeko langileek bertan abandonatzen zituzten edo beste leku batetik hartaraino, kako batez arrastaka eramaten zituzten, txoriek eta piztiek jan zitzaten. Esklaboen gorpuak gurutzeetan usteltzen uzten zituzten. ''Libitinarii''-en (''dissignatores'') goiko mailek, hileta-errituak hartu, antolatu eta zuzentzen zituztenek, arropa beltz bereizgarriak zeramatzaten, kapela beltz bat barne. Langile horiek gorpuekin harreman zuzena bazuten ere, ez zeuden oso kutsatuta eta ez ziren horren kutsatzaileak ere. Hala ere, aldi berean borreroak eta ehorzleak zirenez, saihestu egin behar zen haiekin kasualitatez topo egitea, batez ere gorpu bat arrastaka zeramatenean edo garraiatzen zutenean. Apaizek arrisku berezia zuten horrelako kutsadurarekin, bereziki Jupiterrenak. Hori zela eta, beren lanetan zihoazen gorpu-eramaileek kanpai bat jotzera behartuta zeuden haien hurbilketaz ohartarazteko{{sfn|Bodel|2000|p=136, 144.}}{{sfn|Bodel|2014|p=178–179.}}. Eskilinoko ehorztetxeetan tasa bat ordaintzen zen heriotzaren ziurtagiriagatik, «oinordetza-zerga» moduko bat, estatuaren zenbait festa finantzatzeko, horien artean [[Parentalia|''Parentalia''ren]] zati bat, ''Ludi Apollinarrak'' eta ''Ludi Plebeii'' bezalako joko sakratuak{{sfn|Bodel|1994|p=20–29.}}. Ehorzketa-enpresariaren lanbidea garbitzailea eta zikina zen aldi berean, lanbide beharrezkoa eta doilorra, odolarekin eta heriotzarekin nahasten zena. Kontratistentzat, ziurrenik, oso errentagarria zen{{sfn|Bodel|2000|p=139-140.}}. == Ehorzketa-elkarteak eta ehorzketa-dirulaguntzak == Ehorzketa-elkarteak Erromako agintari zibilek onartutako finantzaketa pribatuko eta antolatutako elkarte bakanen artean zeuden, bestela edozein erakunde pribatuk ''statu quo''aren aurka konspiratzen zuela susmatzeko joera zuten{{sfn|Graham|2006|p=4ff}}{{sfn|Carroll|2006|p=45-46.}}. Lanuvium hiri oparoan, [[Diana (mitologia)|Diana]] eta [[Antinoo (mitologia)|Antinoo]]<nowiki/>ren gurtzaileak izeneko hileta-elkartea zegoen, K.o. 133. urtean sortua, eta patroi batek, tokiko magistratu zibil aberats batek zuzendu, gainbegiratu eta finantzatua. Erakundearen estatutuek hileta- eta ehorzketa-errituak bermatzen zituzten, edo gutxienez monumentu bat eta irudi bat ([[zenotafio]]) hildakoaren izpiritua irudikatzeko edo gordetzeko, hileta oso baten baliokide legitimoa, gorpua falta bazen. Hileta-gastuak harpidetzak egunean egotearen baldintzapean estalita zeuden, gainera, beharrezkoa zen kideak elkartearen, bere babesle jainkotiar eta lurtarren eta bere funtzionarioen arauak errespetatu izana. Ez zegoen inolako ordainik suizidioengatik, eta bileretako jokabide "iskanbilatsu edo errebeldea" isunekin zigortzen zen. Bazkideek 100 sestertzioko (HS) afiliazio-kuota moduan ordaintzen zuten, eta beste 1,25 HS hilero, "ardo oneko" anfora batez gain. Urtero, sei jai zeuden, jainkotiar eta lurtar patroiei eskainiak, Domus Augusta inperiala barne (kasu honetan, [[Hadriano]], bere familia eta hildako maitalea, [[Antinoo]] jainkotiarra). Maila txikiagoko funtzionario eta exekutiboak beren taldekideen artean hautatzen zituzten. Kotizazioak sei hilabetez atzeratzen baziren, emandako guztia galtzen zuen afiliatuak. Esklaboek bat egin zezaketen, ugazabaren baimenarekin, eta, beste kide guztiak bezala, aukeratuak izan zitezkeen denbora mugatuko karguetarako{{sfn|Bendlin|2011|p= 213–217, 222–223, 244–245 ff}}. Horrelako ehorz-elkarteak antolatuak zeuden hiletetan eta beste behar sozial batzuetan zerbitzuak emateko haien nominan profesio bereziak baitzituzten, hala nola, ehorzleak, hilobi induskatzaileak, gladiadoreak, harakinak eta borreroak, zeinak kutsatuta baitzeuden odola eta heriotzarekin erlazionaturik egoteagatik. Hori zela eta, ''infames'' gisa leporatuak izatean, hiritar eskubideak murrizturik zituzten<ref group="oh">Arrazoiren batengatik, Errepublikaren amaieratik aurrera, beste 'infame' batzuk, ehorztetxeak, enkantegileak eta pregoilariak barne, bizitza politiko aktibotik baztertuak izan zirenak beren lanbidean zihardutela, erabateko hiritartasunera itzul zitezkeen beren lanbidea utziz gero</ref>. ''Infamia'' jasaten zuten beste lanbide batzuk, arrazoi oso ezberdinengatik bazen ere, aktore eta artistak zeuden{{sfn|Bodel|2004|p=149-150.}}. [[Nerva]] enperadoreak, ustez, 250 HSko diru-laguntza eman zuen hiriko [[Plebe|plebearen]] hiletetarako (klaserik baxuena hiritarren artean), agian bere agintaldi laburrean (K.o. 96-98) herriaren babesa lortzeko ahaleginean{{sfn|Hopkins|1983|p=211.}}. Lanuvioko Diana eta Antinooren adoratzaileek hildakoen oinordekoei 250 HS ematen zizkieten jaia eta hileta duin bat eta monumentu ez oso landu bat ordaintzeko. Puteolin, Errepublikaren aro berantiarraren hasieran, oinarrizko hileta batek 100 HS inguru balio zuen. Hileta-elkarte baten ordainketarik handiena 2.000 HS izan zen, testuinguru militar batean. Hileta gehienetan, hileta-elkarteak gastu batzuk bakarrik estaltzen zituen<ref>''CIL'' 8.2557</ref>. Gainerakoa, batez ere lurperatze-lekuaren eta hilobiaren kostua, oinordekoek, familiek eta dohaintza ez-ofizialek ordaindu behar zuten{{sfn|Bendlin|2011|p=255–256.}}. Lanuviumen, 50 HS gehiago banatzen ziren errausketetan laguntzeko. Hileta-elizkizunetan jende asko biltzea garrantzitsua zen ondo islatzen zuelako hildakoaren munta. Hileterako lortutako 250 HSek pertsona bati urtebetez eutsi leizaiokete{{sfn|Duncan Jones|1974|p=131.}}<ref>''CIL'' 14.2112 = ''ILS'' 7212</ref>. [[Konstantino I.a Handia|Konstantinok]] diruz lagundu zituen Konstantinoplako ehorztetxeak, ehorzleak eta hilkutxa (''lecticarii'') zeramatenak. Hori doako hileta-zerbitzu pobreei eskaintzeko proiektu baten parte zen{{sfn|Bodel|2004|p=147.}}. Ondorengo enperadoreek sistema zabaldu zuten Elizaren zuzendaritzapean, kristau guztientzat doako hiletak eta ehorzketak eskainiz, heretikoak salbu{{sfn|Bond|2013|p=135–136.}}. Zenbait kasutan, ordea, ehorzketa-espazioak ehorzleek erosi eta saldu zituzten merkantzia gisa{{sfn|Rutgers|2013|p=518}}. == Hiletak == === Heriotza iragartzea === Elitearen hiletetan, hildakoaren gorpua bere familiaren etxean egon zitekeen zenbait egunez, hileta antolatzen zuten bitartean. Hildakoa sozialki nabarmena bazen, aldarrikari batek iragartzen zuen heriotza, foroan edo beste espazio publiko jendetsu batean. Familiak etxeko ateak ixten zituen doluaren seinale moduan, eta altzifre-adarrak jartzen zituen sarreratik kanpo, guztiei heriotz-kutsaduraren arriskuan zeudela ohartarazteko, batez ere ''pontifex maximus''i{{sfn|Flower|2006|p=92.}}. Familiak bederatzi eguneko dolu-aldian eteten zituen eguneroko errutinak, eta aldi horretan ukiezintzat jotzen zituztenez, beren komunitatetik isolatu behar ziren heriotzarekin izandako kontaktuaren ondorioz. Epe horretan, ezin zuten beren burua garbitu, ezta jainkoei sakrifiziorik eskaini ere{{sfn|Erker|2011|p=40}}. === Gorpuaren prestaketa === Pertsona bat etxean hiltzean, senide eta lagun minak heriotza-ohearen inguruan biltzen ziren. Egoerak uzten bazioten, ahaide hurbilenak azken musu batekin errazten zuen izpiritua gorputzetik bereiztea, arima arnasarekin parekatzen zuen sinesmen baten arabera, eta gero begiak ixten zizkion. Ondoren, senitartekoen kexuak hasten ziren, emakumeek haien aurpegia harramazkatzen zituzten odola<ref group="oh">Ohiko egoera hori eliteak ez zuen begi onez ikusten, eta, beraz, debekatutako hileta-jardunen zerrenda batean sartu zuten bai Hamabi Taulen Legeetan, bai Lege Suntuarioan. Auhendari asko kontratatutako profesionalak izan zitezkeen</ref> egin arte, eta hildakoari bere izenez deitzen zioten hileta-zeremonia osoan{{sfn|Erker|2011|p=41-42.}} . Familiak lurperatzaile bati eta bere langileei uzten zien hilotza ukitzea eta manipulatzea, haien lanbideengatik beti ezpuruak zirelako. Gizonezkoek ez zuten gorputza ukitzen; aitzitik, emakumezko ahaideek lurrean uzten zuten, garbitzen eta gantzutzen hilkutxan jarri aurretik{{sfn|Erker|2011|p=41, 42.}}. Gorputza lurrean jartzea jaiotzaren antzeko errituala zen, haurra lur biluziaren gainean jarria izan zenean{{sfn|Corbeill|2004|p=91.}}. [[File:Roman memorial stone to Valeria Prisca, Mid-second century AD, World Museum Liverpool.jpg|thumb|300 px|left|K.o. II. mendeko erromatar oroimenezko harria: ''Valeria Prisca, Marcusen alaba, 23 urtez alaitu zuena. Amak alabarentzat egin zuen hau'']] Atsekabetuek egokierarako eta beren posiziorako janzkera egokia erabiltzea espero zen; elitearen gizonezkoek ''toga pulla'' (toga ilun bat, hiletetarako erreserbatua) erabil zezaketen. Toga zuri soil bat ere onargarria zen, baina ''toga praetexta'' bat zutenek buelta eman ziezaioketen beren zerrenda morea ezkutatzeko<ref group="oh">Toga zuri soil bat ere onargarria zen; "toga praetexta" bat zutenek buelta eman ziezaioketen beren zerrenda morea ezkutatzeko</ref>{{sfn|Flower|2006|p=102.}}{{sfn|Heskel|1994|p=141–142}}<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.02.0014:text=Vat.:chapter=12&highlight=toga%2Cpulla Cic. ''Vat''. 12.30]</ref>. Hildakoa gizonezkoa eta hiritarra bazen, bere toga janzten zuen; magistratura lortu izan balu, maila horretarako zegokion toga erabiltzen zuen; eta bizirik zegoela koroa bat irabazi bazuen, hori erabiltzen zuen heriotzan{{sfn|Toynbee|1971|p=43-44.}}. Erlijio misteriotsuetako iniziaturikoen ehorzketan koroak ere aurkitzen dira<ref>[http://khazarzar.skeptik.net/books/octaviul.htm Min. Fel. ''Oct.'' 28.3-4.]</ref>{{sfn|Johnson|1997|p=45.}}. Gorputza hileta-ohe baten gainean jartzen zen, jarrera errealistan, jangelako eserleku batean etzanda balego bezala, eta han, ''libitarii''ek beren zurbiltasun hilgarria kosmetikoekin disimulatzen zuten. Zazpi egunez edo gehiagoz, familiaren [[Domus|etxeko atarian]] zegoen, oinak aterantz begira zituela.{{sfn|Toynbee|1971|p=44.}}{{sfn|Heller|1932|p=195.}}. Apartamentu-eraikinetan (''insulae'') bizi ziren Erromako biztanle gehienei zegokienez, eta landa-inguruneetan bizi zirenei ere, ezer gutxi dakigu haiei buruz. Hala ere, elitearen praktikak hobeto dokumentatuta daude, nahiz eta ziurrenik idealizatuak izan{{sfn|Erker|2011|p=41.}}. Zizeronek idatzi zuen jende arrunt gehienentzat, heriotzaren eta gorputzak ezabatzearen arteko denbora 24 ordu baino gutxiagokoa zela, ia ez zegoela gorpua ikusgai jartzeko edo bestelako zeremonia luzeetarako denborarik izan<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Cic.+Clu.+27&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0010 Cic. ''Clu''. 27]</ref>. Baltsamatzea ezohikotzat hartzen zen, batez ere egiptoar praktika, baina kasu batzuk aipatzen dira latinezko literaturan eta beste batzuk arkeologikoki baieztatuta daude Inperioko garaian Galian ere. Toynbeek espekulatzen du horietako asko [[Isis]] eta [[Serapis]] apaiz egiptoarren lana izan zitezkeela, kontserbazio-modu hau nahiago zuten bezero edo pertsonentzat{{sfn|Toynbee|1971|p=39, 41–42.}}. Elitearen hileta-elizkizunek konponketa konplexuak behar zituzten, eta denbora luzez gorputza zaindu egin behar zen ehorzketarako edo errausketarako. [[Neron]] enperadoreak bere emazte zena, [[Popea Sabina|Popea]], erromatar jainkosa gisa sustatu zuen jainkotiar ohoreekin estatuaren kontura, baina tradizioa eta konbentzio inperialak hautsi zituen baltsamatzean eta lurperatzean, erraustearen ordez{{sfn|Heller|1932|p=194.}}{{sfn|Counts|1996|p=189-202.}}. ==== Karonteren oboloa ==== Karonteren oboloa hildakoaren ahoan edo gainean jarritako txanpon bat zen<ref group="oh">Antzinako iturri greziar edo latindar batek ere ez du esaten begietan txanponik ipintzen zirenik; ebidentzia arkeologikoaren arabera, ahoan edo ahoaren gainean, edo eskuaren ondoan jartzen ziren, baina, oso gutxitan hilobian. Alabaina, begietan txanponak jartzea nahiko arraroa zen</ref>. Ohitura, iturri literarioetan jasota dago eta arkeologiak egiaztatzen du. Dirudienez, usadio hori Erromara inportatu zen Greziatik, erlijio misteriotsuekin egin zen moduan, salbazioa edo beste bizitzarako igarobide berezi bat agintzen zutenak. Ohitura [[Karon|Karonteren]] mitoak azaltzen du, hilberrien arimak uraren bidez (laku, ibai edo zingira baten bitartez) garraiatzen zituen txalupariak, mundua eta azpimundua bizidunak bereizten zituenak. Txanpona zen garraioaren ordainketa, baina [[Luziano Samosatakoa|Luzianoren]] ustez, heriotza saihesteko, besterik gabe, ez zen tarifa ordaindu behar. [[Apuleio|Apuleioren]] [[Urrezko astoa|Metamorfosiaren]] [[Kupido]] eta [[Psike (mitologia)|Psike]] istorioan, Luzio, salbazioaren bila, Isisen misterioetan hasten da. Psiquek (Arima) bi txanpon daramatza behealdeko bidaian. Bigarrena itzulera ziurtatzeko da, berpizkunde sinbolikoa balitz bezala. Mendebaldeko Erromatar Inperio osoan nabaria da Karonteren oboloa, kristau arora arte, baina ohitura hori ez zuten inoiz eta inon denek egin, ezta era uniformean ere{{sfn|Morris|1992|p=106.}}{{sfn|Stevens|1991|p=215–229.}}. == Hileta-prozesioa == Tradizionalki gauez egiten ziren hiletak behartsuentzat eta gazte hiltzen zirenentzat, «zegokien baino lehenago», baina ez dirudi arau zorrotzik izan elite edo klase ertaineko hileta garaiari edo iraupenari buruz. [[Juliano (enperadorea)|Juliano apostata]] enperadoreak praktika erlijioso tradizionala berreskuratzen saiatuz, agindu zuen hileta guztiak egunsentia baino lehen ospatzea. Hau, tradizionala izateaz gain, jendez betetako kaleetan kutsaduragatik hiltzeko aukerak murriztuko zituelako. Horretaz gain, gaineratu zuen jainkoek, hilezkorrak zirenez, hilotzak guztiz iraingarriak aurkituko zituztela, eta tenpluetako ateak gauez itxita eta egunez irekita zeudenez, jainkoek uko egin ziezaioketela hileta-prozesioak egun argiz tenpluko esparruetatik igarotzen ikusteari. Gainera, gaueko hiletak heriotzaren ideiarekin bat zetozela ere pentsatu zuen, "azken amets" gisa. Litekeena da haren ediktua kristauentzat ere zuzendua izatea, egunez ehorzketak nahiago zituztelako eta ez zutelako usten gorpuek kutsatuko zutenik{{sfn|Heller|1932|p=195.}}. Ediktu honen aurretik, hileta batzuk egunez eta beste batzuk gauez ospatzen ziren. Gaueko hileta batzuetan gorpuak, andariak, pirogileak eta ehorzleek bakarrik parte hartzen zuten. Gehienek ordu gutxi iraungo zuten; baina estatus handiko hiletak, oso ugariak ez ziren arren, hainbat egunetan egin ohi ziren. Augusto hil ondoren, bere familiaren [[Nola]]ko villan, bere gorpua Erromako errausketa gunera eraman zuten bertako senatari, [[Ekiteak|ekites]] eta pretorioen erreleboek hainbat gauetan zehar. Prozesioak herriko basiliketan atseden hartzen zuen egunean zehar, antza denez, eguneko beroa ekiditeko{{sfn|Toynbee|1971|p=46, 58.}}. Augustoren hileta begirune eta neurrizko eredua izan zen, baina, oro har, hileta publikoak aukera bikainak ziren minduak antzerkigintzaren bitartez beren burua sustatzeko. Pertsona ospetsuen hiletara jendetza handia joaten zen. Herritar nabarmenek eta enperadore gehienek luxuzko legeak baztertzen zituzten. Errepublikaren amaiera aldera, diru publikoz finantzatutako hileta bat eskaini zioten [[Luzio Kornelio Sila|Sila]] diktadoreari. Haren hiletan zaldizko eta oinezko soldadu, magistratu eta herritar arrunt ugari bildu ziren, eta gorpua urrezko ohatze batean garraiatu zuten, urrezko bi mila koro eramateaz gain, bere bizitzan izandako lorpenak ere irudikatu zituzten{{sfn|Toynbee|1971|p=55.}}. Eliteko hileta-prozesio horietan, kontratatutako aktoreek edo haien senideek familiaren arbasoen erretratuak edo maskarak eraman zituzten, iturri garaikideetan "aurpegi", "irudi" edo "maskarak" gisa deskribatuta, baina zaila da jakitea maskarak bizirik edo hil ondoren egin ziren. Pertsona bakoitzak kargu publikoak bete zituen arbaso bat ordezkatzen zuen, eta, bizirik zegoenean bezala, aurretik [[liktor]] bat zeraman. Praktikak aldi edo familiaren arabera alda zitezkeen, iturriek ez baitute informazio koherenterik ematen{{sfn|Walker, S. et al|1981|p=9–10.}}. Plinio Zaharrak antzinako irudi horien erakusketak deskribatu zituen etxe aristokratikoetan, baita hileta publikoetan nola erabiltzen zituzten ere<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Plin.+Nat.+35.4&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0137 Plin''. HN'', 35, 4–11]</ref>{{sfn|Winkes|1969|p=481-484.}}<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Plb.+6.53&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0234 Polyb. 6.53-54]</ref>. Posible zenean, hilkutxa familiaren gizonezkoek eramaten zuten, lagun minek, edo jabearekiko azken betebeharra betetzen zuten esklabo liberatuek. Hileta-irudietan lau eta zortzi eramaile artean agertzen dira{{sfn|Toynbee|1971|p=46, 58.}}. Hileta-''collegiae''tan musikariak zeuden, non txirulek paper garrantzitsua eta emozionalki eraginkorra betetzen baitzuten, baina hiletetan erabilitako instrumentu hauen kopurua luxuzko legeek mugatzen zuten{{sfn|Fless, F.; Moede, K|2007|p=252.}}. [[Horazio|Horaziok]] hiletetan tuba erromatarraren eta adarraren erabilera aipatzen du, tronpetaren antzekoak diren brontzezko bi instrumentu<ref>[https://latin.packhum.org/loc/893/4/5/2042-2046@1#5 Hor. ''Sat''. 1.6.44]</ref>. Sozialki gailendu ziren gizabanakoentzat, eta beren hileta egindako zerbitzu publikoagatik estatuaren funtsekin finantzatu zutenentzat, [[Erromako foroa]]<nowiki/>ren [[Rostra|rostratik]] panegiriko bat esaten zuten{{sfn|Sumi|1997|p=96.}}, baina hileta pribatu batean, goraipamena hilobiaren ondoan ematen zuten. === Laudorioa === Hileta-gorazarrea (''laudatio funebris'') [[Oratoria|hitzaldi formala]] edo panegiriko bat zen, hildakoen laudorioan. Hileta erromatarretan beste hitzaldia kantua zen (''nenia''), biak, normalean, emakumeek interpretaturik. Dolua zeuden bitarteaan, gizonek intziri duin batez (''gemitus'') adieraz zezaketen beren samina; beste edozer gauza desegokitzat jotzen zen{{sfn|Suter|2008|p=258.}}{{sfn|Erker|2011|p=45–46.}}. [[File:Sarcophagus Crotone Musei Capitolini MC2783.jpg|thumb|300px|Hildakoaren bizitzaren etapak irudikatzen dituen sarkofago baten erliebe-zatia: erlijio-hastapena, soldadutza eta ezkontza (K.o. II. mendearen erdialdea).]] Praktika horiek familia nobleekin lotuta daude, baina pertsona arrunten hiletetan esandakoa ez da erregistratu. Erroman oratoria publikoa gizonek bakarrik egiten bazuten ere, eliteko emakume bat ere laudorio publiko batekin ohoratu zitekeen, nahiz eta hori ohikoa ez izan{{sfn|Erker|2011|p=49–51.}}. Familiarik ospetsuenetan, panegirikoek hildakoaren zein arbasoen arrakastak eta balentria laudatzen zituzten, [[Rostra|errostran]] eseritako aktoreek edo senideek pertsonifikatuta, bakoitza bere kargu gorenari zegokion [[Aulki kurul|kurul-aulkian]], egoki jantzita eta mozorrotuta. Zizeronen eta Livioren ustez, zenbaitetan adierazpen horiek faltsuak ziren, agian jatorria gezurrezkoa zelako{{sfn|Cornell |1995|p=9-10.}}. Ondo emandako hileta-oratoria politikari gazte batek bere burua ezagutzera emateko modu bat izan zitekeen{{sfn|Reay|2005|p=353.}}. Izeba Juliaren (''laudatio Juliae amitae'') gorazarreak, [[Julio Zesar]] gazteak bere izeba [[Gaio Mario]]<nowiki/>ren alargunaren omenez emandako hitzaldiak, bere jainkozko eta errege jatorriaren aldarrikapenak azpimarratu zituen, bide batez, bere ibilbide politikoa [[Populares|populista]] gisa abiarazten lagundu zuen. Mario, erreformista herrikoia eta zazpi aldiz kontsul izandakoa, Zesarren babesle politikoa izan zen{{sfn|Lavery|1971|p=139.}}{{sfn|Sumi|1997|p=81-82}}. Hildakoaren epitafioa, hain zuzen, ageriko eta iraunkor egindako laudorioaren laburpena zen, eta kargu publikoak izan zituen gizon baten ibilbidea (''[[cursus honorum]]'') barne har zezakeen. Iraganeko gertaerak oroitzean, panegirikoa erromatar historiografiaren aitzindaria izan zen{{sfn|Lewis|1993|p=658.}}. == Gorpuen prestaketa == Hilerriak hiriko mugetatik kanpo egon ohi ziren, bizidunak fisikoki eta erritualki kutsa ez zitezen{{sfn|Salzman|2007|p=116.}}. Zizeronen arabera, hori Erromako lege zahar batean idatzita zegoen, hots, [[Hamabi Taula|Hamabi Tauletan]]<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Cic.+Leg.+2.58&fromdoc=Perseus%3Atext%3A2007.01.0030 Cic. ''Leg''. 2.58]</ref>. Alabaina, estadista ospetsu batzuek eskubidea izan zezaketen hiriko erritu-mugen barruan (''pomerium'') ehortziak izateko, aspaldian ezarritako familia-hilobietan; baina pribilegio hori ezohikoa zen eta gutxitan erabiltzen zen{{sfn|Erker |2011|p=40.}}. === Sakrifizioak === Ehorzketa-gunean edo errausketa egur-metaren ondoan aldare eramangarri bat ezarri ohi zen, oinordekoek txerri baten sakrifizioa eskaintzeko, normalean Zeresi, alearen, uztaren eta soroen jainkosa erromatar nagusiari. [[Azpimundu (mitologia)|Azpimunduko]] jainkosa ez izan arren, [[Zeres (mitologia)|Zeres]] bizidunen eta hildakoen erreinuen arteko atezaina zen. Hildakoaren itzala ezin zen azpimundura edo ondorengo bizitzara igaro haren baimenik gabe. Sakrifizioaren biktimek tokia sagaratua egiten zuten. Prozedura horretan, animalia [[Mola salsa|mola saltsaz]], gatz, ale, eta irin nahasketa sakratu batekin bustitzen zen, aizkora edo mailu batez  sakrifikatu baino lehen, eta ondoren, bizkarrean iraulita, tripak ateratzen zizkioten. Hesteak (''exta''), sakrifizioaren "zati jainkotiarra", buztinezko eltze batean jartzen ziren aztertzeko{{sfn|Scheid|2007|p=264, 270.(k)}}. ''Exta''ren anomalia batek eskaintzarekiko jainkozko arbuioa adierazten zuen, eta kasu horretan sakrifizioa biktima berri batekin errepikatu behar zen. Dena ondo bazegoen, biktima zatikatu eta gero, jainkosaren, atsekabetuen eta hildakoaren itzalaren artean banatzen zuten. Di Manesek euren parte berezia jasotzen zuten; izan ere, Manesekin janaria partekatzen zutenek hildakoekin izandako harremanengatik ondorio negatiboak jasan zitezkeela uste baitzen{{sfn|Erker|2011|p=52.}}. Bestalde, familiek eta hildakoek urteurreneko eta jaietako bazkariak partekatu ohi zituzten. Sakrifizioen haragi gehiena atsekabetuei ematen zieten. Ehorzketa-bazkarietan, erretako zati txiki bat eskaintzen zioten hildakoari, edo, ehorzketa bat bazen, haren ondoan jartzen zuten. Bitartean, ''exta''k aldare eramangarri batean erretzen zituzten, sugarrek, Zeresen izenean, kontsumitzen zituztenak. Zizeronek, berriz, uste zuen, zerrama bat sakrifikatu behar zela hileta batek eta hilobiak izaera erlijiosoa hartzeko<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Cic.+Leg.+2.22&fromdoc=Perseus%3Atext%3A2007.01.0030 Cic. ''Leg''. 2.22]</ref>. Heriotzaren ondorengo bizitza eta hildakoaren atseden-lekua ziurtatzeko, sakrifizioak eskaini eta onartu behar zituzten. Estatus handieneko hiletetan, animalia garestiagoak sakrifikatzen zituzten, esaterako idi bat, edo mota desberdinetako beste biktima batzuk. Animaliak hobesten baziren ere, baliabide gutxikoek ardoa, zerealak edo beste elikagai batzuk [[Libazio|libatzea]] eskain zitzaketen, nahiz eta animaliak hiltzea bezain indartsua eskaintza ez izan. [[Publio Ovidio|Ovidio]]<nowiki/>ren arabera, eskaintza garbia izanez gero, ondo zegoen, Zeres gutxirekin konformatzen baitzen{{sfn|Linderski|1986|p=1947.}}<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Ov.+Fast.+4.411&fromdoc=Perseus%3Atext%3A2008.01.0547 Ov. ''Fast''. 4.411-416]</ref>. === Errausketa, ehorzketa eta ''os resectum'' === Errausketa-hileta batean, oinordekoak pira pizten zuen zuzi batekin, aurpegia beste aldera jiratuta, eta gorpua sutan erre ondoren, hildakoaren izpiritua bizidunen mundutik banatzen hasi zela uste zen{{sfn|Scheid|2007|p=264, 270–271.}}. Errausketaren ondoren, oinordekoak errautsak ardoz zipriztintzen zituen, hezur-hondakinekin batera bildu, eta errauts-kutxatila batean sartu ostean, lurperatzen zituen. Hori batzuetan hildakoaren emazteak egiten zuen; [[Livia Drusila|Liviak]] bere senarra [[Zesar Augusto|Augusto]] enperadorearen, errautsekin egin zuen moduan{{sfn|Erker|2011|p=53–54.}}. Errautsak errausketa-lekuan edo inguruan lurperatzen baziren hileta-lekua ''bustum'' deitzen zen, baina beste leku batean izatekotan, lekua ''ustrinum ''(plurala, '''ustrina'') izenez ezagutzen zen, eta zendua ''bustum''ean zein ''ustrinum''ean oroi zitekeen. ''Ustrinum'' bakar batek, oro har, harriz eraikiak, errausketa asko izan zitzakeen elkarren segidan, eta, normalean, familia batena zen. Batzuek hainbat solairu zituzten, eta tximinia bezala funtzionatzen zuten, haien suak behetik elikatu zitezkeelarik. Errausketa ugariak, zeinetan hainbat gorputz aldi berean erretzen baitziren su berean, eraginkorrak ziren, baina pobreentzat bakarrik erabiltzen ziren, izurriteetan edo gudu-zelaietan. Erabili ondoren, ''ustrinum''a garbitu egin behar zen gorpu ezberdinen errautsak nahas ez zitezen. Hala ere, hori nahita egin zen zenbaitetan, hala nola, [[Karakala|Karakalaren]] kasuan, zeinak, irain gisa, nahita nahastu baitzituen bere anaia [[Geta|Getaren]] errautsak exekutatutako jarraitzaileenekin. Bestalde, maitasun-adierazpen gisa, errautsak ontzi berean jaso zituzten bikoteen adibide batzuk ezagutzen dira{{sfn|Noy |2000 |p=3-5.}}{{sfn|Angelucci|2008|p=2624-2633.}}. Ehorzketa Erroma arkaikoan aldian-aldian praktikatzen zen, baina Erdi Errepublikatik (K.a. 274-148) Errepublika Berantiarrera arte (K.a. 147-30) eta Inperioan K.o. I. eta II. mendeetan, errausketa hileta-praktika ohikoena bihurtu zen. Toynbeek deskribatzen duenez, ehorzketatik errausketara aldatzeko prozesua, oro har, K.a. 400. urtearen inguruan hasi zen, familia noble gutxi batzuk izan ezik. K.a. 79. urtera arte, [[Korneliar leinu|Kornelia]] [[gens|''gens'']]aren patrizioek beren hildakoak lurperatzen jarraitu zuten, Sila diktadorea errausturiko lehen Korneliar izan arte, agian bere gorpua Gaio Mario bere etsaiaren aldekoek profanatuko ote zuten beldur zelako{{sfn|Etcheto|2012|p=o15–16}}. Antzinako ''sepulcretum''ak, Erromatar foroan, ehorzketaren eta errausketaren ebidentziak erakusten ditu, eta bi praktika horiekin lotutako legeak K.a. V. mendekoak dira{{sfn|Toynbee|1971|p=39.}}. Errausketa, bere formarik errazena ehorzketa baino askoz ere garestiagoa zen, eta denbora gehiago hartzen zuen; lurperatzeak lurrean egindako zulo bat baino ez baitzuen behar, nolabaiteko estaldurarekin{{sfn|Rutgers|2013|p=514–515.}}. Errausketak planifikatzeko eta gauzatzeko esperientzia behar zen. [[Ponpeio]] eta [[Kaligula]]ren planifikatu gabeko errausketek partzialki erreta utzi zituzten beren gorpuak, erregai edo trebetasun nahikorik ez zutelako. Sua egiteko zura garestia zen; batez beste, ondo eraikitako su eraginkor baterako egur mordo bat erabili behar zuten, eta, piztu ondoren, 8 edo 9 orduz zaindu behar zen, gorpua erabat kontsumitu zela bermatzeko. Elitearen errausketetarako, bai txanponek, bai egur meten pilaketa-ebidentziek erakusten dituztenez, oro har, zurezko zortzi geruza egin ohi zituzten, bakoitza goiko eta beheko geruzekin angelu zuzenean jarria, multzoa aldare baten antza hartuz. Gorpua barruan jartzen zen, partzialki ezkutatua. Suak eragindako kearen kiratsa belar usaintsuz, hostoz eta libazioz leundu zitekeen. Eliteek intsentsua erre zezaketen; usain desatseginak estaltzen zituelako, eta, erretxina zenez, oso sukoia zen. Ostian, eta seguruenik beste leku batzuetan, udalerriak finantzatutako funtzionario ohien hiletei 50 libra intsentsu ere ematen zizkieten batzuetan. Estatus handiagoko errausketetarako, hainbat solairutako egur metak eraikitzen ziren, kanpoaldea oso ondo apainduta eta barrualdea ere ongi hornituta, gorpua bere hileta-ohean gordetzeko. Gorputzaren inguruan, sugarrek jateko eskaintzak jartzen zituzten. Kasu batzuetan, hildakoaren argizarizko erreplika bat ipintzen zen egur metaren gainean{{sfn|Bodel|2018|p=200–201.)}}. Hiletetan enperadoreak jainkotzen zituzten,horretarako, kaiolatutako arrano bat egurren artean ezkutatzen zuten, eta une egokian askatzen zuten, itxuraz arima inperiala zerura eramateko{{sfn|Noy|2000|p=7–11.}}. Latinezko poesiak maiz hildakoak eta dolua gaitzat ditu. Horietako batean, [[Katulo|Katulok]] atzerrian hil zen bere anaiaren errituetara joateko egin beharreko bidaia luzeari buruz idatzi zuen, eta errautsak soilik ikustean bere mina adierazi zuen<ref>Catull. 101</ref>. [[Propertzio|Propertziok]], Zintia maitale zenduaren bisita, amets batean deskribatzean, berragertuaren soinekoa alde batetik gardostuta zegoen, eta suak deformatu zuen berak zeraman familiaren eraztuna<ref>[https://latin.packhum.org/loc/620/1/0#101 Prop. 4.7.8–9]</ref>. K.o. I. mendearen amaieran, hain gauza arrunta zen errausketa, ezen Tazitok ''romanus mos'' (erromatar ohitura) deitu baitzion{{sfn|Toynbee|1971|p=40.}} <ref>[https://latin.packhum.org/loc/1351/5/0#691 Tac. ''Ann''. 16.6.6]</ref>. [[Plutarko|Plutarkok]] zioenez, [[Numa Ponpilio]] erregeak, zeinari Erromako erlijio-praktika garrantzitsuenak sartzea egozten baitzaio, erraustea debekatu zuen. Neurri batean men egin zen, gorpuak errausten jarraitu bazituzten ere. Alabaina, agindua betetzeko, esku bati, atzamar bat mozten zitzaion aparte lurperatzeko edo dolu-aldiaren amaieran su txikiago batean erretzeko. Ondoren, hatza, lurpetik edo txingarretatik aterata, gainerako errautsekin batera gehitzen zen hautsontzi kutxan. Baliteke hori egin izana familiaren arazketa amaitzeko eta hildakoa Ama Lurrera itzultzeko, hilobia legitimatzeko asmotan. Praktika, ''os resectum'' (hezur moztua) izenez ezaguna, literatur iturriek egiaztatzen dute<ref>[https://latin.packhum.org/loc/474/44/0#30 Cic. ''Leg''. 2.55]; [https://latin.packhum.org/loc/684/1/0#3 Varro ''Ling''. 5.23]</ref>. Arkeologiak ere, gutxienez senatu-klaseko gizabanako baten errausketa bat eriden du, baita kolunbario batzuetan ere, ziurrenik libertoenak edo hiritar arruntenak{{sfn|Graham |2014|p=94.}}{{sfn|Siebert|2006|p=270-271.}}{{sfn|Roncoroni|2001|p=118–121.}}{{sfn|Graham, E. J. et al.|2018|p=240–254}}. Denborarekin, hobiratzea izan zen berriro araua. Bodelek, K.o. I. mendearen erdialdean kokatzen du esklaboen eta libertoen arteko ehorzketarako trantsizio nagusia{{sfn|Bodel|2008|p=182.}}. Denborak aurrera egin ahala, errausketak jainko inperialaren hileta ezaugarri bat izaten jarraitu zuen bereziki. Baina ehorzketara itzultzearen arrazoiak ez dira ondo ulertzen. Zenbait frogek adierazten dute kristautasunak gorpua gordetzea hobesten zuela, Jesusen ehorzketaren adibideari jarraituz, azken judizioan, berpiztean gorputza eta arima elkarrekin berpiztuko baitzuten. Beste arrazoi batzuen artean  aipagarriak dira martirien erlikiak gurtzea; erlijio misteriotsuen proskripzioak eta lehentasunak; errausketaren kostu izugarria, ehorzketarekin alderatuta; edo Erromatar Inperioko klase aberatsenaren eragin filosofikoa{{sfn|Darby|1932|p=321-359.}}. === Novendialis === Heriotzaren ondoren bederatzi egun edo gehiagotan, ''novendialis'' edo ''novemdialis'' izeneko bigarren hileta-jaialdi eta errituak ospatzen ziren{{sfn|Salzman|2007|p=115.}}. Sarritan beste sakrifizio bat egiten zen hildakoaren [[Mani|''manes''ei]] edo familiaren [[Penate|''penates''ei]]; Zizeron ahari bat sakrifikatzearen aldekoa zen familiaren [[Larak|''larei'']] eskaintza gisa. Sakrifizioaren hartzaile gisa, hildakoa jainko bihurtzen zen handik aurrera, nahiz eta azpimunduaren ezin konta ahala ''dii manes''etako bat izan. Biktimaren gorpua lurrean erretzen zen, eta hilobiaren gainean libazio bat isurtzen zen hildakoaren ''manes''etara{{sfn|Scheid|2007|p=270–271.}}. Sakrifizioko haragia ez zen bizidunen eta hildakoen artean partekatzen. Azkenean, hildakoa bizidunen mundutik bereizteko, purifikazio errituak egiten zituzten sua eta ura erabiliz. Horrekin dolu aldia amaitutzat ematen zen, eta libre zegoen familia hileta betebeharretatik{{sfn|Toynbee|1971|p=51.}}. Dolu-jantzia alde batera utzi, eta etxea ireki ondoren, festa egiten zuten<ref group="oh">Festan dolu arropa janztea anfitrioiarentzat iraintzat hartzen zen, hileta-erritoak nolabait biziatu zituela iradokiz, beraz, errepikatu behar ziren</ref>{{sfn|Heskel|1994|p=141–142.}}. [[File:Togato Barberini.jpg|thumb|250 px|right|Togatus Barberini izenekoa, [[Museo Kapitolinoak|Museo Kapitolino]]etan. Agian, senatari bat da bere arbasoen bi erretratu eskuetan zeramatzala]] Eliteen artean, Numa Ponpilioren antzinako legeek familiaren gizonezkoak doluan jarraitzetik libratu zituzten; emakumezkoek 10 hilabetera arte dolua segi baitzezaketen etxe osoaren izenean. Horrela, gizonak doluak inposatzen zituen murrizketetatik libratzen ziren eta bizitza publikoaren betebeharretara itzuli zitezkeen{{sfn|Erker|2011|p=55-56.}}. ==Hilobiratze-hatuak== ===Helduak=== Helduen hilobi-ondasun ohikoenak zeramikazko tresnak eltzeak, lanparak eta olio lurrinduzko flaskoak (''unguentaria''), eta artikulu pertsonalak ziren, hala nola bitxiak, orraziak eta sandaliak. Horretaz gain, kalitatezko arropa, janaria, edaria eta odola izan zitezkeen, ustez, hildakoek behar edo gozatzen zutena. Artikulu horiek hilobian uzten ziren ehorzketaren unean edo ondorengo bisitetan. Aipatzekoak dira nonahiko lanparak. Antzinatik, jainkoei janaria, edaria eta sakrifizioak, oro har, ''ollae''tan eskaintzen ziren. Eta lapiko itxurako edukiontzi horiek, askotan, hildakoen errautsak edukitzeko erabiltzen ziren. Modu honetan, hainbat gizabanakoren errautsak hilobi baten apal bakar batean gorde zitezkeen{{sfn|Horsnaes|2002|p=67–68, 89, 95, 148, 173.}}. Ehorzketa batzuetan, badirudi hilobi-ondasunak erritualki kaltetuak izan zirela ehorzketa aurretik. Beste batzuetan, berriz, litekeena da ondasunak kalteturik zituztela ekonomia arrazoiengatik, berrerabiliak izan ondoren. Hilobi batzuek iltze handi bat edo gehiago dituzte, ziurrenik hildakoen itzala hilobian finkatzen laguntzeko eta leku egokitik desbidera ez zedin{{sfn|Small, C. et al.|2007|p=133–146.}}. ===Haurrak=== Erromako iturri literario eta juridikoen arabera, hildako jaioberriengatiko edo hortzak atera aurretik umeengatiko kezka irrazionala zen, eta dolua autokonplazientea eta histerikoa. Hala ere, haurren hilobi ostilamenduan jostailuak, maskotak, janaria eta haurtzaroa edo jaiotza babesten duten jainkoen irudiak aurkitu dituzte, haurraren arima bere bidaian babesteko{{sfn|Toynbee|1971|p=53–54}}. Haurren ehorzketa kopuru ezohiko handia duten hilerriek aldare bat edo santutegi bat zegoela adieraz dezakete, non gurasoek arrakastarik gabe bilatuko zuten jainkozko esku-hartzea haurrak sendatzeko{{sfn|Carroll|2011 |p=99–100, 104–105}}. Haurren heriotzen edo hilda jaiotakoen ebidentzia urria duten hilerriak oso gazteekiko axolagabekeria emozionalaren kultura gisa interpretatu dira. Itxurazko hutsegite horrek zerikusi handiagoa izan dezake lurzoruak haurren hondakinak babesteko dituen baldintza txarrekin, iraganeko indusketetan izandako arduragabekeriarekin, eta zenbait indusketa planifikatzeko erabili diren literatur iturri ez oso fidagarrietan izandako gehiegizko konfiantzarekin{{sfn|Carroll|2011|p=100}}. [[Britania|Erromatar Britainia Handian]], hortzak atera eta hildako haurren ehorzketa eta errausketako leku askotan, azabatxezko hartz, lunula eta sinbolo faliko taila txikiak, aleak, kanpaiak, txanponak eta zeramikazko edalontziak daude{{sfn|Crummy|2010|p=37–93.}}. Greko-erromatar munduan, hartza [[Artemisa|Artemisaren]] (edo erromatarrentzat, [[Diana (mitologia)|Dianaren]]) animalia zen, jainkozko birjina ehiztaria eta animalia basatien zaindaria, erditzearen, edoskitzearen eta haurtxoen babeslea, batez ere neskena{{sfn|Price|1978|p=}}. Brescian, Italian, hartzaren irudiak umeen gidari eta lagun gisa funtzionatu omen zuten ondorengo bizitzan. Lunulak eta falo adardunak gaizkiaren eta zorigaitzaren aurkako babesa ziren. Hilobietan aurkitutako aleak sendagaietarako erabiltzen ziren materialekin egiten ziren sarritan, hala nola, azabatxe, [[Plinio Zaharra|Plinio Zaharrak]] bere ''[[Natur Historia (Plinio)|Naturalis Historia]]''n dioenez, hortzetako minak eta beste gaixotasun batzuk senda zitzakeen. Kanpaiek, bereziki [[Tintinnabulum (paganoa)|tintinnabulu]]ek, begizkoa urruntzen eta begizkoa saihesten laguntzen zuten. Kanpaiak ere jarri zituzten Erromako katakonbetako morteroan, haurren hilobien gainean babes gisa. Hau bereziki ohikoa zen IV. Erromako katakonben morteroan ere kanpaiak jarri ziren haurren hilobien gaineko babes-gailu gisa. Hori bereziki ohikoa izan zen K.o. IV. mendean{{sfn|Nuzzo|2000|p=249–255.}}. == Oroitzapenak == Hildakoen zaintza ez zen hileta eta dolu aldi formalarekin amaitzen, betiko betebeharra baizik. Zizeronek dio hildakoei dagokienez apaizgoaren funtzio nagusia lege natural unibertsalaren araberakoa zela: hildakoen oroimena bizirik mantentzea erritu tradizionalen ospakizunaren bidez<ref>Serv. ''Aen''. 9.115.8</ref>. Lazio eta Erroman hildako [[Honestiores eta humiliores|honestioresen]] aldeko botozko gordailu zaharrek hileta-eskaintza eta oturuntza garesti eta landuak iradokitzen dituzte hildakoarekin batera, etorkizuneko bizi-itxaropena eta jainkoekiko lotura pertsonala. Erromatar gizartea garatu ahala, noblezia errepublikarrak gutxiago inbertitzeko joera izan zuen hileta ikusgarrietan eta bere hildakoentzako hilobi bitxietan, eta gehiago komunitatearentzako zuzkidura monumentaletan, hala nola tenplu edo eraikin publiko baten dohaintzan, dohaintza-emailea bere estatua bati eta bere izenaren inskripzioari esker iraunkorki oroituko zena. Eliteko hilobi pribatuen inskripzioek oroitzapen-praktika ugari eskaintzen dute, hala nola hileta-jokoak, inguruko kultura eta komunitateetatik kopiatuak. ===Hileta jokoak (''ludi funebres'')=== Erromatar eta greziar literaturak hildakoen izpirituak ohoratzeko haien laguntza eskatzeko jokoen kontaketa dramatikoak eskaintzen ditu. Homeroren Iliada, 23. liburuan, [[Akiles|Akilesek]] hileta-jokoak egin zituen [[Patroklo|Patrokloren]] omenez, eta Virgilioren Eneida, 5. liburuan, Eneasek aitaren heriotzaren urteurrenean jolasak egin zituen. Erromatarren eta greziarren literaturak jokoen kontakizun dramatikoak eskaintzen ditu, hildakoen izpirituak ohoratzeko edo haiengandik laguntza lortzeko. [[Homero|Homeroren]] [[Iliada|Iliadan]], 23. liburuan, Akilesek hileta-jokoak ospatu zituen Patrokloren omenez, eta [[Virgilio|Virgilioren]] [[Eneida|Eneidan]], 5. liburuan, [[Eneas|Eneasek]] gauza bera egin zuen bere aitaren heriotzaren urteurrenean. Oso antzeko gertakariak irudikatzen dira elitearen hilobietako hormetan, [[Etruria]] eta [[Campania|Campanian]]; batzuek, dirudienez, hil arteko borrokak erakusten dituzte. Erromako mota honetako lehen ludi funebreak K.a. 264. urtean eman ziren, [[Kartago|Kartagoren]] aurkako gerran; hiru gladiadore bikotek hil arte borrokatu ziren Bruto Peraren egur-metaren aurrean, ''munus ''(pl. ''munera'') gisa deskribatu zena, bere ondorengoek, (kasu honetan bere semeak), arbaso bati zor zioten betebehar edo hornidura bat. Lagunei eta senideei eskainitako festa ''novendialis''en azken egunean izan zitekeen{{sfn|Auguet|1994|p=19.}}. Antzeko gladiadoreen ''munera'' erromatar eliteko hileta jokoetan gertaera nagusia bihurtu zen. Errepublikaren amaieran, Publio Lizinio kontsul ohi eta [[Pontifex Maximus]]<nowiki/>aren hiletarako ''munus'' bat ospatu zen K.a. 183an. 120 gladiadore aritu ziren 3 egunez borrokan, haragia jendaurrean banatu zen, eta foroa eserlekuz eta karpaz bete zen oturuntza egiteko<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Liv.+39+46&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0204 Livy 39.46.2].</ref>. Gladiadoreen borroketan oinarritutako ''munera''k oso ezagunak egin ziren, baina luxuzkotzat eta usteltzat ere hartzen ziren. "Munus" baten antolatzaileak botoak irabaz zitzakeen bere ibilbide politikoan. [[Luzio Kornelio Sila|Sila]]<nowiki/>k, pretore zenean, luxuzko legeak hautsi zituen bere emazte zena, Metella, gladiadoreen ''munus'' aparteko batekin ohoratzeko{{sfn|Kyle|2007|p=285.}}. Gladiadoreak beraiek mirestuak izan zitezkeen beren ausardiagatik eta, aldi berean, mespretxatuak beren lanbidearen izaera odoltsuagatik, borreroaren antzekoa izan zitekeena. ''Bustuarius''<ref>[https://latin.packhum.org/loc/2349/5/5848/280-288@1#5848 Serv. ''Aen''. 10.519.4]</ref> (hilobi-gizona) hitz iraingarria gladiadore klase behekoentzat erabiltzen zen batzuetan, hildakoen izpirituentzat odol biziaren hornitzaile baino ez baitzitzaien hautematen{{sfn|Roland|1994|p=20–22.}}{{sfn|Bagnani|1956|p=24–27.}}. Julio Zesarrek hileta eta ''munera''ren arteko lotura muturreraino eraman zuen K.a. 65eko ''ludi''etan, 320 gladiadore bikoteekin, duela 20 urte hildako aitari eskaini zizkionean{{sfn|Wiedemann|1992|p=8–10.}}. Aro inperialean, estatuak ''gladiatora munera'' bitxienak antolatu eta diruz lagundu zituen, eta estatuak babestutako ekitaldi publikoen zerrendan (''ludi''etan) sartu zituen, burokrazia inperialaren eskuzabaltasunarekin identifikatuz<ref group="oh"> Horien artean, ''[[Zirku Nagusia|Circus Maximus]]''eko jaialdietan oinarritutako ekitaldiak zeuden, hala nola gurdi-lasterketak, piztien ehiza eta ''ludi scaenici'' -izaera erlijiosoko antzerki-emanaldiak, normalean jainko bati eskainiak, bereziki Jupiterri, eta erromatar herriari oro har eskainitakoak.</ref>{{sfn|Bernstein|2007|p=222–232.}}. ''Munera'' horietan jatorriz erlijiosoa zen edozein elementuk bere entretenimenduaren mesedetan ahaztuta geratzeko joera zuen. Inperioaren erdialdean eta amaieran, ikusle kristauek gladiadore-jokoak "deabru paganoei" giza sakrifizioa egiteko modu bereziki basati eta gaiztotzat hartzen zituzten<ref>[https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Tert.+Spect.+22&fromdoc=Perseus%3Atext%3A2008.01.0571 Tert. ''De spect.''22].</ref>{{sfn|Kyle|1998|p=11.}}. ===Hildakoen jaiak eta kultuak=== Otsailaren 13tik aurrera, urteko bederatzi eguneko jaialdi bat ospatzen zen, Parentalia, ''pater familias'' guztientzat legezko betebeharra zena. [[Vestaren birjina|Vestaren birjinek]] ateak irekitzeko errituak egin ondoren, familiak harresiz kanpoko hilerrietara joaten ziren, eta han, beren arbasoek atseden hartzen zuten hilobietan jaiak zituzten. [[Parentalia]] aldatu egiten zen erakustaldi publiko nabarmen baten eta (kristauen arabera) "bizitzeko poza" adierazten zuen mozkorraldi baten artean. Parentaliaren azken eguna ''Feralia'' zen (otsailak 21). Festa ilunxeagoa zen, eta arbasoak (''di Manes'') koroekin, ale pixka batekin eta gatz pixka batekin baretzen zituzten, baita ardotan bustitako ogiarekin eta bioleta sakabanatuekin ere. Dirudienez, festa horrek garbiketa-erritual gisa funtzionatzen zuen Karistiarako, hurrengo egunean, familiak oturuntza informal bat egiten zuenean euren arbaso onberekin (Ovidiok lares bezala identifikatu zituenak) elkarrekiko maitasuna ospatzeko<ref>Ov. ''Fast'' 2.677.</ref>. [[Lemuria (jaia)|Lemuria]] jaialdiaren errituak (maiatzak 9, 11 eta 13) are zaharragoak eta ilunagoak ziren, familiak gauerdian [[Lemureak|lemureen]] mehatxuetatik aske izateko. Izan ere, lemureak familiako kideen espirituak ziren ''di manes'' edo ''di parentes'' alderraiak edo erresuminduak izan zitezkeenak, "zegokien baino lehen" (gaixotasunagatik, istripuagatik edo indarkeriagatik) hil zirenak, eta itxaron behar zutenak haien garaia iritsi arte ondorengo bizitzan sartzeko. Ordura arte, "pater familias"aren urteroko ardura zen izpiritu gaiztoei exorzismoak egitea, eta gauerdian, hildakoentzako janari gisa, etxeko zoruan baba beltzak tu egitea. Eskaintza honekin konforme ez zegoen edozein izpiritu gaizto ''domus''etik exorzizatu zitekeen familiaren brontzezko ontzien talka ozenaren bidez{{sfn|Thaniel|1973|p=182-187.}}''{{sfn|Price|1998|p=31, 50.}}.'' Erromako hirian, abuztuaren 24an, urriaren 5ean eta azaroaren 8an, ''mundus cerialis'' (Zeresen mundua) izenez ezagutzen zen hobi edo ganga hemisferiko bat inauguratzen zen, ofizialki mundua irekita zegoela (''mundus patet'') iragarriz<ref group="oh">Kokaleku posibleen artean Erromako [[Comitium]] eta [[Palatino|Palatino muinoa]] daude, biak hiriko muga erritualen barruan (''[[pomerium]]'')</ref>. Han, eskaintzak egiten zitzaizkien azpimunduko jainkoei eta Zeresi, lur emankorraren eta haren azpialdeko atarien zaindari gisa. Bere irekierak, hildakoen izpirituei, bizidunen artean legez noraezean ibiltzeko aldi baterako baimena eskaintzen zien, Warde Fowlerrek "mamuentzako oporrak" gisa deskribatzen du une hori<ref group="oh">Warde Fowlerrek txerriak eskaintzeko aukera adierazten du: artatxiki-haziak ere bai, eta, ziurrenik, espelta garia ere.</ref>{{sfn|Fowler|1912|p=35, 36.}}{{sfn|Humm|2004|p=2, 10.}}. Erritual honen esanahia zalantzazkoa da oraindik; tradizioak Romulok Erroma fundatu zuenean data jarri zuen, eta Romulok zereal biltegi bat ezarri zuen baliabide komun gisa, eredu etruskoari jarraituz.'' Mundus''aren forma goiko zeruko kupularen isla edo inbertsio gisa deskribatu zen<ref>Fest. ''Gloss. Lat''. 261. L2</ref>. "Mundus"aren irekiera izan zen erromatarrak ''di manes''ekin ofizialki harremanetan jartzen ziren aldi bakanetako bat; besteak Parentalia eta Lemuralia ziren<ref>Macrob. ''Sat''. 1.16.18</ref>. Beste ekitaldi batzuk, hala nola, Rosalia (arrosen jaia), Violaria (Attis jaia), baina batez ere ''dies natalis'' (urtebetetzea) eta hildakoaren heriotzaren eguna, lore, sakrifizio eta familia ospakizun ugariz ospatzen ziren{{sfn|Toynbee|1971|p=62–64.}}. ===Epitafioak=== [[File:Stele Licinia Amias Terme 67646.jpg|thumb|left|250px|Hilarri honek, lehen inskripzio kristauetako bat (K.o. III. mendea), «D. M.» laburdura tradizionala («Dis Manibus», «Manes jainkoei») eta grezierazko lelo kristauarekin «Ikhthus zōntōn» («bizidunen arraina») konbinatzen ditu; hildakoaren izena, berriz, latinez dago.]] Epitafioak inskripzio mota nagusietako bat dira. Informazio gehigarria aldatu egiten da, baina, oro har, epitafio erromatarrek familia-harremanei, kargu politikoei eta balio erromatarrei buruzko informazioa ematen dute hildakoaren bizitzaren zer alderdi goretsi aukeratzekoan{{sfn|Lightstone|2007|p=350.}}. Hildakoen oroitzapena norbanakoaren memoriatik haratago iraunarazi nahi zuen ehorzketa-kultura batean, epitafioek asko balio zuten. ''Sit tibi terra levis'' inskripzioa (normalean ''S· T· T· L.'' laburtua) hileta-objektuetan ohiko marka bat da, gutxi gorabehera "Lurra arina izan dakizun" itzultzen dena. Erromako hileta-eskaintza estandar bat ''Dis Manibus'' da ("Manes jainkoei"). Eskualde-aldakuntzek greziar baliokidea dute, ''theoîs katachthoníois'' eta tokian-tokian arrunta baina misteriotsua den Lugdunumen "palaren azpian eskainia" (''sub ascia dedicare''){{sfn|Cagnat|1975|p=3.917.)}}{{sfn|Haensch|2007|p=176-187.}}. Edukien aldaketa sakona dago kristautasunaren nagusitasunaren gorakada garaian. Epitafio tradizionalek pertsonaren jaiotze eguna, lurreko lorpenak eta bizi-itxaropena adierazten duten bitartean{{sfn|Salzman|2007|p=116(k)}}, inskripzio kristauek heriotzaren eguna azpimarratzeko joera dute, espero den zeruko "bizitza berri baterako" trantsizioa{{sfn|Saltzman|2007|p=114–116.}} . Sinesmen filosofikoak ere agerian egon daitezke. Epikuroen epitafioek sarritan adierazten zuten sentimenduaren formaren bat ''non fui, fui, non sum, non desidero'', "Ez nintzen existitu, izan nintzen, ez naiz existitzen, ez dut desiorik"<ref>''CIL'' 8.3463</ref>, edo ''non fuI, non sum, non curo'', "Ez nintzen existitzen, ez naiz existitzen, berdin zait"<ref group="oh">Hauek halako sentimendu estandarrak bihurtu ziren, non laburdurak inskripzio erabileran sartu ziren, azken adibide honetarako ''NF NS NC''</ref>. Elitekoak ez zirenen artean, gazteenganako epitafio maitekorrek joera dute azpimarratzeko, aske jaiotakoek zein esklaboek (Dasen 2 urtetik 13ra bitarteko adibideak ematen ditu), beren bizitza laburrak, tragikoki alferrik galdutako talentuak, eman zuten gozamena eta patuak esku hartu izan ez balu bizitzan lortuko luketena{{sfn|Dasen|2010|p=122–125}}. Inskripzio iraunkorrik egin ezin zuten familientzat, denboraren joanak antsietate handia sortzen zuen, kalitate txarragoko hilarriak higatu zirelako edo hilerria pixkanaka bete ahala, horiek lekuz aldatu zirelako eta horrek guztiak hilobiaren kokapen zehatza eta hildakoaren nortasuna galtzea ekarriko luke{{sfn|Graham|2006|p=110–113.}}. Askok ez zuten markatzaile edo epitafiorik jasotzen; Erromako esklabo gehienak ''servi rustici'' ziren, nekazaritza-lanetarako erabiltzen zirenak, eta horietako oso gutxik zituzten hiriko etxe-esklabo askok irabazitako diruarekin eta etorkizuneko mesedeen promesarekin askatasuna erosteko zituzten aukerak. Ia guztiak esklabo izango ziren bizitza osoan, eta uste da ia inoiz ez direla agertzen erregistro epigrafikoetan{{sfn|Bruun|2014|p=611.}}. ===Hileta-artea=== {{multiple image | direction = vertical | width = 200 | footer = | image1 = Face of a child-MGR Lyon-IMG 9850.jpg | alt1 = | caption1 = Erromatar Galiako hileta-inskripzioa duen neskato baten maskara moldatua | image2 = Meisje100.jpg | alt2 = | caption2 = Urrezko koroa daraman neska baten momia erretratua, Erromatar Egiptokoa }} ===''Imagines'' (irudiak)=== Erromatar familia noble batzuek hiletetan erakutsitako irudiak (sing. ''imago'', pl. ''imagines'') horretarako egindako armairuetan gorde ohi ziren, euren familia-etxeko [[Atrio (arkitektura)|atrioan]]<ref group="oh">Batzuetan, eta Zizeronen pasarte bakar batean oinarrituta, pentsatu izan da ''ius imaginis'' ("irudiaren eskubidea") ustezko pribilegioa bakarrik nobleena zela. Pasarte horretan, edil batek bere erretratuak ondorengoei transmititzeko pribilegioak aipatzen ditu. Gaur egun ikertzaileek arbasoen irudiak erakustea gizarte-konbentzio edo oparotasunaren produktutzat hartzen dute.</ref><ref>Cic. ''Verr''. 5.14.36</ref>{{sfn|Walker, S. et al|1981|p=}}{{sfn|Fejfer|2008|p=}}. Nolabaiteko ziurgabetasuna dago imagines maiorum horiek ("handien irudiak") hileta-maskarak, bizitzan egindako maskarak edo bustoak ote ziren. Irudiak zuhaitz genealogiko batean antola daitezke, izenburu batekin (''titulus''), non norbanakoaren karguak (''honores'') eta lorpenak (''res gestae'') laburbiltzen ziren{{sfn|Lewis|1993|p=658.}}, maskarak zintzilikatuz erraztu daitekeen praktika bat{{sfn|Taylor|2005|p=83–105}}. Nolanahi ere, etxean familiako kideen bustoak ere erakusten ziren, harriz edo brontzez{{sfn|Lewis|1993|p=658.}}. ''Imagines''ak, seguruenik, argizariz eginak zeuden, koloreztatuak eta xehatuak, ahalik eta irudikapen zehatzena sortzeko. Hiletetan erabiltzeaz gain, familia-bilera garrantzitsuetan ere erakusten zituzten, hala nola ezkontzetan. Beraz, ez ziren hilobietan gordetzen, familiaren ''domus''etan baizik. Lan horiek egiteko trebetasun handia behar bazuten ere, gaiaren interpretazio fidela izan behar zutelako, irudi horiek ez ziren artelantzat hartzen{{sfn|Dasen|2010|p=109–111.}}. Izan ere, "imgenes"i buruzko erreferentziek askotan ez dituzte bereizten harrizko edo brontzezko oroitzapenezko erretratu-busto ugariak eta material galkorragoarekin egindako hileta-maskarak. Badakigu hildako nobleen hiru dimentsioko irudiak eta oso errealistak suak kontsumitu zituela errausketa-hileta garrantzitsuetan; adibidez, Sila eta Julio Zesarren hiletetan, eta Septimio Severo enperadorearen ''funus imaginarium''ean (irudiaren hileta). Zesarren argizarizko irudiak, bere gorpuzkiekin egur-metaren gainean jarriak, bere hilketaren zauriak erakusten zituen. Septimioren gorpua Britainia Handian erraustua izan zen, bertan hil baitzen; [[Herodiano]]ren bertsioan, enperadorearen errautsak Erromara eramanak izan ziren, eta bere mausoleoan utziak. Bitartean, bere argizarizko irudi errealista zazpi egunez egon zen ikusgai, eta denbora horretan mediku inperialek gero eta gaixoago zegoela diagnostikatu zuten, gero zazpigarren egunean hiltzat jo zuten eta su handi batean erraustu zuten debozio-erakustaldi publiko handi batean. Ekitaldia amaitu zen, arrano bat askatuz haren "arima zerura eraman zezan"{{sfn|Toynbee|1971|p=56, 57.}}{{sfn|Arce|2000|p=115–122.}}. Plebeko umeen ehorzketetan, batzuetan, igeltsuzko heriotza-maskara batekin joaten ziren edo, kasu batzuetan, haurraren aurpegia berreraiki zitekeen igeltsuzko molde negatiboarekin{{sfn|Dasen|2010|p=109–112, 144–145.}}. Hileta-irudien tradizio veristak, ordea, [[errealismoa (arteak)] erretratu erromatar errealistaren garapenean lagundu zuen. [[Egipto erromatar]]rean, [[El-Fayumgo erretratuak|El-Fayoumgo erretratuek]] egiptoar eta erromatar hileta-erretratuaren tradizioak eta pintura helenistikoaren teknikak islatzen dituzte{{sfn|Berman, L. M. et al|2003|p=193.}}{{sfn|Borg|2010|p=14}}. == Hilobiak, hilobiak eta hilerriak == === Hirikoak eta hiri-ingurukoak === Erroman, ehorzketa-lekuak beti mugatuak eta maiz eztabaidatuak ziren{{sfn|Bodel|2008|p=178–179(k)}}. Erromar legediak hiri eta herri mugen barruan ia ehorzketa oro debekatzen zuenez, harresiz kanpoko bideetan zehar nekropoliak garatu ziren. Horiek benetako hildakoen hiriak ziren, beren errepide nagusiekin eta sarbideekin, ur-hornikuntzekin eta monumentu edo mausoleo handiak leku pribilegiatuekin. Bisitarientzako instalazioek familian afaltzeko gelak, sukaldeak eta baratzeak zituzten. Ez zegoen zonifikaziorik; lurperatzeak lurra sagaratzen zuen, ez alderantziz. Beraz, hilobi bakoitzaren perimetrotik haragoko lurra profanoa izatean, sarbide publikorako irekita zegoen{{sfn|Bodel|2018|p=201.}}. Lursailak alokatu edo eros zitezkeen, hilobi pertsonalizatuekin edo gabe edo erabiltzailearentzat prest. Isola Sacra hilerri handiak eta [[Via Appia|Via Appia Antica]]ren bi aldeetan lerrokatzen diren hilobiek errepide ertzeko hilerrien adibide nabarmenak eskaintzen dituzte{{sfn|Toynbee|1971|p=73–74, 93–95.)}}. Erroman, hilobiak ere lerrokatzen ziren Tiber ibaiaren bi aldeetan, ibai-bide garrantzitsu bat, zirgazko bideak eta kaiak ia etengabe erabiltzen zirenak. Oraindik ere hilobiak eraikitzen ari ziren Inperioaren aroan, nahiz eta kai eta ontziralekuetako negozioetarako eta errepideak, zubiak eta ibai-akueduktuak planifikatu, eraiki eta mantentzeko oztopoak izan. Erroma ia hildakoz inguratuta zegoen{{sfn|Taylor|2000|p=89–91.}}. [[File:BM GR 1867.5-8.55 - 01.JPG|thumb|250 px|left|Erromako Via Nomentanako hilobi baten Aurelio Hermia eta bere emaztea Aurelia Filematum esklabo ohien hileta-erliebea, askeak izan ondoren ezkondu zirenak, K.a. 80an.]] Hilerriek, hilobiak eta haien hildakoak lege erlijioso eta zibilek eta debekuek babesten zituzten<ref>[https://droitromain.univ-grenoble-alpes.fr/Corpus/d-11.htm#8 Ulp. ''Dig''. 11.8.1.]</ref>. Ehorzketako lekua ''locus religiosus'' bat zen; Manes jainkoena, han gorpu bat lurperatutik zegoelako. Aztoratuz gero hildakoari, senatari edo esklabo izan, mina eta ondoeza eragingo zizkiola uste zen{{sfn|Toynbee|1971|p=75–76.}}. Lur profanoetan (publikoa edo pribatua) ordura arte ezezaguna den edozein ehorzketa aurkitzeak berehalako oztopoa sortu zuen hura gehiago erabiltzeko; ''locus religiosus'' gisa agertu zen eta horrela jarraituko zuen pontifizeek bere estatusa baliogabetzea eta gorpua edo hezurrak kentzea onartu ezean. Tximistaren ondoriozko heriotza Jupiterren deklarazio argia zela uste zen lekua eta biktima bereak zirela; lekua horren arabera markatu zuten, eta biktima lurperatu zuten, baina ez "errito arruntekin". Lursail profanoetan (publikoak edo pribatuak) aldez aurretik ezagutzen ez zen edozein ehorzketa aurkitzeak berehalako oztopo bat sortzen zuen ondoren erabiltzeko; ''locus religiosus'' gisa agertu baitzen, eta hala izaten jarraituko zuen, ''Pontifex maximus''ek bere estatusa ezeztatzea eta gorputza edo hezurrak kentzea onartu arte. Uste zen tximista batek eragindako heriotza [[Jupiter (mitologia)|Jupiterren]] adierazpen argi bat zela, lekua eta biktima bereak zirela adierazten zuena; lekua horren arabera markatzen zen, eta biktima lurperatua, baina ez erritu arruntekin{{sfn|Robinson|1975|p=175–186.}}. Zizeronek adierazi zuen jabetza publikoko lursailetako edozein hilobi legez kanpokoa zela eta, beraz, ezin zela ''locus religiosus'' gisa tratatu. Erabakiak Erromako ''Porta Collina'' kanpoaldeko hilerriaren lursaila era masiboan lurpetik ateratzeko bidea erraztu zuen, eta lur publiko gisa berrerabili zen. Aldi berean, errausketa-instalazioak (''ustrina'') eta Eskilinoko zabortegiak debekatu ziren, eta hiriko harresitik 3 kilometro baino gehiagora urruntzeko agindu zen. Zizeronek uste zuen horrek guztiak zerikusia zuela suteen arriskua minimizatzearekin{{sfn|Noy|2000|p=3-4.}}, baina Eskilinoaren usaina arazo publiko nabarmenagoa izan zen. Augustoren aliatuak, Mezenasek, lekua estali zuen luxuzko hiribildu bat eraikitzeko, eta hango lorategi zabalak publikoari ireki zizkion ongile publiko gisa, eta horrek sinesgarritasun handia eman zion. Garai horretako dirudunek Erroma kanpoaldean eraikitako hainbat hileta-egitura iradoki dira, txiroenen hileta-beharrak asetzeko. Haiek kolunbario zabalak zituzten eta erraustegi handiak eta eraginkorrak {{sfn|Bodel|2000|p=136, 144.}}{{sfn|Bodel|2008|p=180–195.}}. Garai inperialean, batzuetan, errausketak eta hilobiek izaera filantropikoa zuten; adibidez, Vigna Colinako [[Julio-klaudiotar dinastia|Julio-Klaudiotar]] dinastiako lurpeko kolunbarioa, non libertoentzako espazioak zeuden{{sfn|Graham|2006|p=6–10.}}. [[File:Sepolcro degli Scipioni 001 Entrata.jpg|thumb|250px|Eszipioien hilobia, K.a. III. mendetik K.o I. mendera arte erabilia, gero abandonatua. Bere egitura [[Aurelianoren Harresiak|Aurelianoren harresietan]] sartu zuten.]] Hilobiak, oroitzapenezko monumentuak eta legez lurperatutako giza hondakinak suntsitzeak edo kaltetzeak zigor handiak zekartzan: asmo txarrez egindako kalteak delitu nagusiak ziren, nahiz eta detekzioa eta zigorra edo konpentsazioa, legea aplikatzen ezuenaren araberakoa zen. Via Basilianoko nekropoliak 545 hilobiak, pilatuak eta gainjarriak, legearen urraketa ohikoa zela erakusten du{{sfn|Rutgers|2013|p=498.}}. Hilarriak etxeetan erantsita aurkitu dira, familiarekin guztiz zerikusirik ez duten pertsonen monumentuak sortzeko berrerabili eta eraikin ofizialetan birziklatu ziren. Puteolin, udalak 20.000 sesterzioko isuna ezarri zion [[dekurioi]] baten hilobia kaltetzen zuenari{{sfn|Bodel|2004 |p=149–170.}}. Arau-hausleak auziperatu zitezkeen auzitegi zibiletan. Hilobietako inskripzio batzuek eskudiruzko saria eskaintzen diote arau-hausleak agintari zibilen aurrean salatzen dituenari. Oroimenezko monumentu batzuek hilobian etzatzeko eskubidea duten pertsonak zerrendatzen dituzte, eta beste batzuek, berriz, lekua erabiltzeko eskubiderik ez duten pertsona edo "klan atzerritarrak" izendatzen dituzte. Dirudienez, sustatzaile batzuek ezabatu edo baztertu zuten hilarrien mezua. Ehorzketa-lursailak zatitu, eta sal zitezkeen, zatika edo osorik, edo alokatu, mantenuaren kostua estaltzen laguntzeko; leku sakratu horietatik onurak lor zitezkeen, hala nola, hilobietako lorategietako loreak saltzea, baina lekua edo monumentuak konpontzeko, hobetzeko edo mantentzeko baino ez ziren erabili behar, inoiz ez heriotzarekin etekinak lortzeko{{sfn|Robinson|1975|p=175-186.}}. Hileta-monumentuan familiaren kanpokoak hilobiratzea debekatuta ohi zen, beste batzuentzat aurrekari bat sortuko zuten beldurrez, familiak bere hilobia erabiltzeko betiko eskubideak aldarrikatu aurretik{{sfn|Toynbee|1971|p=76–78.}}. Okupazioetako, harrien lapurretako eta hilobietan, hilarrietako eta epitafioetako kalteen ebidentziak daude. Hilobiak legez tokiz alda zitezkeen, hilerrietako uholdeak edo ''pontifize''en baimena zirela eta, baina apurka-apurka hondatu ere egin zitezkeen zabarkeriagatik. Bestalde, familiak bizilekuz aldatu edo desagertu zitezkeen. Ponpeian, irakurgarria zen oroimenezko harri bat aurkitu zen, ahoz behera, komun publiko baterako eserleku gisa eraberritua{{sfn|Robinson|1975|p=175–186.}}. Eliza-guneetan kristau hilerriak sortu arte, ia hilerri guztiak harresiz kanpokoak ziren. John Bodelek eriden zuen inperio garaiko hiru hilerrik 150 eta 200 urte arteko gehienezko bizitza izan zutela, erabilera intentsibokoak izanik, lauzpabost belaunaldi hartzen zituztenak, beren lurrak bete eta berrerabili aurretik{{sfn|Bodel|2014|p=178–179.}}. Hiriak eta herriak jatorrizko muga legal eta erritualetatik haratago hedatu ahala, antzinako harresi barruko hilerriak hiritik kanpo birkokatu behar izan ziren, eskriturak eta muga-markekin. Horrela, hain beharrezkoak ziren lurrak erabilera publiko edo pribaturako askatu zituzten. Erromako eraikuntza-proiektu disruptiboenen artean akueduktuak zeuden, eta horien plangintzak eta eraikuntzak kontu handiz arduratzen ziren jabeekin negoziazioetan, ahal izanez gero, hilobi, monumentu eta santutegietan kalteak ekiditeko. Erromaren hedapenak, Aureliano enperadorearen garaian, Erromako harresi-eremuetan gune sakratuak eta erlijiosoak sartu zituen bere harresi berrietan. Interes publikoek eta pribatuek talka egiten zutenean, legeak norbanakoei kalte-ordaina eman ohi zien{{sfn|Taylor|2000|p= 89–91.}}. === Villak eta lursailak === [[File:Photographs of the Mausoleum of Augustus 14 (cropped).jpg|thumb|left|250 px|<center>Augustoren mausoleoa</center>]] Erromatarren gehiengo batek (Hopkinsek, 1981, %80 eta %90 artean kalkulatzen du) bizitza osoa landa-pobrezian eman zuen, ebaserrietako eta villetako maizterrak, langile askeak edo esklaboak bezala lan eginez. Lurjabe aberatsek baserrietako diru-sarrerak erabili zituzten villak, karrera militarrak eta politikoak eta aisialdi kulturaleko bizimoduari (''[[otium]]'') eusteko. Batzuek diruari mesprezu itxura egiten zioten arren, nekazaritza zeregin guztiz egoki eta intrintsekoki noble gisa irudikatzen zen<ref group="oh"> Hiriko eliteak landako eta hiri inguruko hiribilduak modu lehiakorrean eskuratzeko prozesua K.a. VI. mendetik egon zen abian; landetxe bateko (kasu honetan, kostaldeko jabetza bat) eta Erromako hiri inguruko etxebizitza bateko lehen jabe aristokratikoa [[Eszipion Afrikarra]] izan zen.</ref>{{sfn|Bodel|1997|p=1–7.}}. K.a. II. mendean, aristokraten hilobi monumentalak hiribilduetako landa eta hiri inguruko paisaiaren parte ziren, familiako kide txikiagoen hilobiz inguratuak, baita aguazilen, errentari komunen eta lekua zuzentzen zuten esklaboen hilobi xumeenaz ere. Herri eta hirien arteko errepide nagusietatik urrun, landako langileen hilobiek landaketarako edo artzaintzarako merezi ez zuten lur pobreak okupatzen zituzten; lurjabeek beren jabetzako ehorzketa-lekua eskain ziezaieketen nahi zuten tokian; hilobiak sakratuak ziren, non zeuden kontuan hartu gabe. Topografo gisa zen aldetik, Sikulo Flakok antzeman zuen finken mugetako hilarriak muga markatzaileekin erraz nahasten zirela (''cippus''). Eliteko kide askok, euren arbasoak, landetxean eta familiaren villan lurperatzea erabaki zuten, [[Marko Aurelio]] enperadoreak praktika debekatu zuen arte, [[Antoninotar izurria]]ren hedapena mugatzeko ahaleginean (K.o. 165-180). Debekua gutxienez K.o. IV. mendera arte egon zen indarrean. Oinordekoek, jarauntsiko terminoen arabera, behartuta zeuden beren jarauntsia bere osotasunean mantentzera, zatika ez saltzera eta abizena bizirik mantentzera, eta hori libertoen esku utziz egin zezaketen, hauek askatzen zituen ugazabaren izena hartzen baitzuten. Jabetza bat oinordetzan hartzen zuenak edo erosten zuenak automatikoki bere hilobiak eskuratzen zituen, monumentuak eta jainko egoiliarrak, ''dii Manes'' eta ''Lares'' barne. Azken horiek, herriaren iritziz behintzat, lotura estua zuten arbasoen gurtzarekin. Familiaren etxea saldu behar bazen, ez zen arraroa salerosketa-kontratuak saltzaileak bere hilobietara sartzeko eskubide tradizionalei eustea, antzinako eta oroitzapenezko erritu eta betebeharrak betetzen jarraitu ahal izateko<ref group="oh">Etxea gizakiaren sinbolo ukigarria zen. Aitzitik, etxe baten eraispena [[Damnatio memoriae|<nowiki>''Damnatio memoriae''</nowiki>]] forma gisa erabil zitekeen. Hori gertatzen zenean, eraikitzeko orubea hutsik geratzen zen edo erabilera aldatzen zen. Etxea ez zen ordezkatzen.</ref>{{sfn|Bodel|1997|p=6, 8, 20–24.}}. === Hilobi komunak === Erromako elitearentzat onargarria zen hileta-zeremonia batek hiritar arrunt baten urteko diru-sarrera hainbat aldiz kosta zezakeen, eta ezinezkoa zen behartsu batentzat, karitatearen edo egunoroko igarrezinezko soldata baten mende baitzeuden, beraz, ezin zuten hileta-elkarte baterako harpidetza bat ordaindu. Ziurrenik, hiritar pobreenen estatus soziala esklaboena baino hobea zen, baina haien ehorzketa duin baten perspektibak askoz okerragoak ziren. Batzuk, senideek edo hurbilekoek kale gorrian abandonatuak ziren. Hilkortasun handiko krisi historikoak ezagutzen dira, gehienak goseteekin eta izurriekin lotutakoak, eta horiek hileta-zerbitzuen gainkarga handia ekarri zuten{{sfn|Graham|2006|p=28–31.}}. Txiroenen gorpuak, esklaboenak edo askeenak, estatuarentzat gorrotagarritzat jotzen ziren, eta kriminal exekutatuenak (''noxii'') bezalako leku desohoragarrietan lurperatuak izan zitezkeen. Uste izatekoa da gehienak ''puticuli'' hobietan bota zituztela, hala nola Eskilinoarenak, hirietako edo herrietako mugetatik kanpo, edo kasurik txarrenean estoldetara edo ibaietara botatakoak, edo haien hondakin sakabanatuak. Benetako pobreentzat, eta hilkortasun oso altuko garaietan, hala nola goseteetan edo epidemietan, ehorzketak edo errito minimoko masa-errausketak aukera bakarra izan zitezkeen, agintariek eta ehorz-enpresaburuek aurre egin ahal zieten moduan. Zenbait aditu modernok Erromako behartsuenekiko axolagabetasun apatikoaren adierazgarri gisa ikusten dute hori, gizarte izugarri lehiakor batean{{sfn|Graham|2006|p=28.}}. ===Oinarrizko hobiak=== [[File:Tiles Fishbourne.JPG|thumb|250 px|''Cappuccina'' teilatutako hobietan erabiltzen ziren ''imbrex ''eta ''tegula'' teilatutako hobi baten adibidea. Teila kurbatua ''imbrex'' da.]] Ehorzketa indibidual merkeena hobi soila zen{{sfn|Darby|1932|p=321-359.}}. Hainbat modutan erabili zen Errepublika eta Inperio osoan, batez ere ehorzketarako presio gutxi edo batere ez zegoen lekuetan. Hilobia ekialdetik mendebaldera orientatzen zen gehienetan, eta burua ekialdera begira{{sfn|Small, C. et al.|2007|p=134–135.}}. Batzuetan, erlaitz-teilak erabiltzen ziren (edo ''imbrex ''eta ''tegula'') kutxa formako edo bi isurialdeko zeramikazko hilobi batean giza aztarnak sartzeko eta babesteko, arkeologia modernoan ''alla cappuccina'' izenez ezagutzen dena (monje kaputxino baten kaputxaren antzekoa). Hilotzen omenezko zeremonietan, libazioak egiten ziren hilobiaren zulo batetik hodi edo inbutu bat sartuz, eta zuloz estaltzen zen erabiltzen ez zenean. Sarritan, hilobi-ostilamenduak uzten ziren gorputzarekin batera; toba edo egurrezko burko bat utz zitekeen hildakoaren erosotasunerako{{sfn|Darby|1932|p=321–359.}}{{sfn|Small, C. et al.|2007|p= 126, 132, 134–135.}}. [[File:ML - Ziegelplattengrab.jpg|thumb|250 px|left|Teilaz egindako teilatu lauko hilobia (''tegulae''), K.o IV-V. mendeak, Enns (Austria Garaia). Lauriacum Museoa, Ziegelfeld erromatar hilerria.]] === Etxe formako hilobiak, kolunbarioak eta mausoleoak === Etxe itxurako hilobiak familia aberats eta nabarmenentzat eraikita zeuden, baina kasu gehienetan, erosteko ahalmen txikiagoko familientzat. Sarritan, horma baxuko itxitura batean zeuden, lorategi bat barne zezakeena. Hilobi horien kanpoaldea oso apaingarria izan zitekeen, oinezkoen arreta eta jakin-mina pizteko diseinatua, etxe pribatuetako ''atrium'' erdipublikoen antzera. Gehienek oturuntza-areto apaindua zuten, apalategiak, sukaldeko instalazioak eta harrizko oturuntza-eserlekuak edo toki berezi bat kanpotik eserlekuak ekartzek. Hildakoak horman sartutako sarkofagoetan zetzaten, eta bazegoen errautsetarako edo hila-kutxetarako aldarea. Barruko geletara sartzea senitartekoentzako pribilegioa zen ziurrenik, gehienek bertan euren hilobiak aurreikus zitzaketen, hildako beste senide batzuei eskainitako arduraren ordainetan{{sfn|Gee|2008|p=62–65.}}. Ugazabak askatu zituen esklaboek beren antzinako jabearen abizena eta haien familia-erantzukizun asko hartzen zituzten, eta hilobiaren fatxadan zeudenei beren izenak eta epitafioak ere gehitu zitzaizkien. Honela, edozein oinezkok irakur zezakeen historia dinastikoa. Hilobi-jabe gehienek beren testamentuan xedapenak egiten zituzten familiaren oturuntza eta jaien kostua ordaintzeko, eta horien betetzeak pixkanaka hildakoa "kutsatutako gorputzetik arbaso santu izatera" eraldatuko zuen{{sfn|Gee|2008|p= 61–63.}} [[File:Tesoro di san pietro, sarcofago di giunio basso.JPG|thumb|250 px|Junius Bassusen sarkofagoa, K.o IV. mendekoa, kristau artearen adibide goiztiarra, Itun Zaharreko eta Berriko kalitate handiko eszenekin.]] Mota horretako hilobirik txikienek kutxa formako harlanduzko egiturak zituzten, horma perpendikularrekin. Sabai baxuak zituzten, baina zoruaren mailatik behera hainbat oinetan murgildurik zeuden, baina zutik egoteko adinako altuera zuten. Hormak apainduta zeuden, horma-pintura txikiak, erliebeak eta mosaiko-zorua barne. Egitura mota horri esker, beharren arabera beste solairu batzuk gehi zitezkeen, lurzoruaren gainean edo azpian, errausketa-urnak edo inhumazio-ehorzketa osagarriak edukitzeko. Zenbait kasutan, mosaiko-zoruak kontu handiz kentzen ziren gorpu gehigarri bat lurperatzeko, baina gero mosaikoa berritzen zuten eta honi elikadura-hodi bat gehitzen zitzaion maizter berriarentzat{{sfn|Graham|2006|p=197.}}. Familia aberats eta ospetsuek mausoleo handiak, batzuetan izugarriak, eraiki zituzten. Vatikanoaren ondoko [[Sant'Angelo gaztelua]], jatorrian Hadrianoren mausoleoa, hobekien kontserbatzen dena da, gotorleku bihurtu izanari esker{{sfn|Blagg|1983|p=64–65.}}. Eszipioien hilobi familiarra hilerri aristokratiko batean zegoen, eta K.a. III. mendetik K.a. I. mendera arte erabili zen. Mausoleo handi hark lorategiak, zuhaiztiak, mahastiak eta inguruko baratzeak izan zitzakeen diru-sarrera gehigarri gisa, baita harrera-gelak eta familia-bisitetarako eta oturuntzetarako sukaldeak ere{{sfn|Bodel|2018|p=200–202(k)}}. Batzuek txabola txikiak zituzten, lorezain eta zaintzaile iraunkorrak hartzeko eraikiak, hilobiaren multzoa zaintzeko eta lapurretak saihesteko erabiliak (bereziki han hildakoentzat utzitako elikagai eta edarienak), etxerik gabeko edozein behartsu kanporatzeko eta hildakoen bakea istilu eta kalteen aurka babesteko{{sfn|Heller |1932|p=194.}}. [[File:Domitilla Katakombe fd (10).jpg|thumb|left|250 px|Domitilaren katakonbetan okupatu gabeko nitxo bat, jatorriz kristau familia batek eta haien kideek ale-merkataritzan eta ogiaren ekoizpenean enkargatu zutenak. Multzoak hainbat kilometroko luzera du, lau mailatako sakonera eta 26.000 nitxo baino gehiago ditu.]]Hildako dirudunak sarkofagoetan lurperatu ohi zituzten, baina mausoleo batzuek errausketa-urnak dituzte. Adibide berantiar batzuek ehorzketa pagano, kristau eta tradizionalaren estiloak konbinatzen dituzte. Mausoleo handi askok barruko errauskailuak eta usategi-motako nitxo txikiak (kolunbarioak) zituzten, errauts-kutxatila ugari gordetzeko, itxuraz hilobi etruskoen ereduari jarraituz. Nitxo horiek, seguruenik, maila baxuagoko familiako kideentzat gordeta zeuden, edo esklabo, liberto eta familiaren menpeko beste pertsona batzuentzat. Hobiratze-ehorzketetarako nitxo laukizuzen handiagoak erabiltzen ziren{{sfn|Toynbee|1971|p=113–115.}}. Hirietarako bideak mausoleo txikiagoz inguratuta zeuden, Via Latinako hilobiak esaterako, [[Via Appia|Via Appian]] zehar. Eurisazes okinaren hilobia, oso ospetsu eta itxura handiko hilobia da, Erromako [[Porta Maggiore]]ren kanpoaldean dago, eta K.a. 50-20 urte ingurukoa da. [[Petra|Petrako]] hilobiak{{sfn|Spencer-Gardner|2017|p=1-10.}}, Inperioaren ekialdeko muturrean, labarretan zulatuta daude, batzuk garai inperialeko estilo helenizatuan egindako fatxadekin{{sfn|Strong|1995|p=125.}}. Erromako katakonbak erabat lur azpian egin zituzten. Kristauek erabiltzen zituzten, baina baita erlijio guztiek ere, batez ere judu sekta batzuek. Funtsean, tunel sistema handiak dira Erromaren azpiko arroka bigunean. Oso negozio errentagarria zen hildakoen familiei nitxoak saltzea. Katakonbetako dekorazioan margolanak zeuden, eta horietako askok iraun dute{{sfn|Strong|1995|p=291–296.}}. Kristau garaian, martiri ospetsu baten hilobiaren inguruko ehorzketa desiragarria bihurtu zen, eta hilobi horietan, sarritan katakonba baten gainean aurkitzen zirenak, hilobi-gela handiak sortu zituzten. Horiek hilobi errenkadak zituzten, baina familiaren otorduetarako lekua ere, horrez gero agape festatzat hartzen zirenak. Erromako eliza handi asko hileta-areto gisa hasi ziren, jatorrian enpresa pribatuenak zirenak; Konstantino I.aren familia Erromako Santa Inesen hilobiaren gainean zegoenaren jabea zen{{sfn|Webb|2001|p=249–252}}{{sfn|Blagg|1983|p=65.}}. ====Sarkofagoak==== Hildakoen errautsak jartzen zituzten hileta-urnak pixkanaka sarkofagoek ordezkatu zituzten, ehorzketa ohikoagoa bihurtu zen heinean. K.o. II. eta IV. mendeetakoak sarritan [[Erliebe (eskultura)|erliebeekin]] apainduta zeuden eta irudikatutako eszenak mitologiatik, misterioekin lotutako sinesmen erlijiosoetatik, [[Alegoria|alegorietatik]], historia edo ehiza-eszenetatik edo oturuntzetatik atera ziren. [[File:Sarcophagus four seasons, Musei Capitolini MC1185.jpg|thumb|250 px|right|upright=1.25|K.o. III. mendeko marmolezko sarkofago baten erliebe-panela, Lau Urtaroak eta laguntzaile txikiagoak hildakoen bizitzarako ate baten inguruan irudikatzen dituena{{sfn|Dowling|2004|p=184.}}.]] Sarkofago askok [[Nereida|nereidak]], itsas izaki fantastikoak eta itsasoan zehar Zorioneko uharteen kokapenari erreferentzia egin dezaketen beste itsas irudi batzuk irudikatzen dituzte, hildakoaren erretratu batekin itsas maskor batean{{sfn|Strong|1995|p=125–126, 231.}}. Haur baten sarkofagoak familia-bizitzaren, Kupidoren edo jolasean ari diren haurren irudikapen samurrak erakuts ditzake. Hilobietako inskripzio batzuetan haurtxoak izendaturik daude, eta haien bizitza laburren pasarteak deskribatzen dituzte sarkofagoetan. Haur heldu gisa irudikatzen dira, adina edo testuingurua edozein dela ere, eta inoiz ez jaioberri gisa. Hori zela eta, familiaren oroimenezko ospakizunetan sartuko ziren{{sfn|Carroll|2011|p=100–102.}}. Sarkofago batzuk enkargatuak izan zitezkeen pertsonaren bizitzan zehar eta neurrira eginak izatea bere sinesmenak edo estetika adierazteko. Gehienak seriean ekoiztuak izaten ziren, eta hildakoaren erretratua zutenentzat, haren aurpegia bukatu gabe geratzen zen erosketa egin arte{{sfn|Strong|1995|p=231.}} . ==Hileta eta ehorzketa militarrak == Hildakoekiko gurtza{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}, bereziki garrantzitsua zen beren lanbideengatik heriotza goiztiar batera esposizioan zeuden gizonentzat". ''Pietas'' erromatar balioagatik, soldaduek eroritako lagunak ohoratzeko nahia zuten, nahiz eta gerraren baldintzek tradiziozko errituak behar bezala egitea eragotz zezaketen{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}. Atzerrian borrokan hildako soldaduek, liskarrak abian zituztenean, errausketa edo ehorzketa masiboa jasoko zuten{{sfn|Toynbee|1971|p=55.}}. Egoera ez hain premiatsuetan, banan-banan erraustu eta haien errautsak edukiontzi batean jar litezke, geroago ehorzketa iraunkor batera garraiatzeko{{sfn|Webster|1998|p=280–281.}}. [[File:Gravestone Reburrus Xanten 230.jpg|thumb|left|250 px|Zalditeria germaniarreko soldadu baten hilarria (K.o. I. mendea), [[Xanten]].]] [[Varo|Publio Kintilio Varo]]ren agindupeko erromatar armadak [[Teutoburgeko oihaneko gudua|Teutoburge]]ko basoko guduan porrota jasan zuenean K.o. 9. urtean, soldaduei ez zieten ohorezko oroitzapenik egin, [[Germaniko|Germanikok]] eta bere tropek, urte batzuk geroago, gudu-zelaia aurkitu eta haien gorpuzkinentzako hileta-tumulu bat egin zuten arte{{sfn|Southern|2006|p=296.}}. Inperioko garnizio iraunkorretan, soldadu bakoitzaren soldataren zati bat albo batera utzi eta hileta-gastuetarako batzen zen, janari erritualak, lurperatzea eta oroitzapenak barne{{sfn|Webster|1998|p=267, 280.}}. Eguneroko errutinan gaixotasun edo istripuz hiltzen ziren soldaduei bizitza zibileko erritual berberak ematen zitzaizkien. Soldaduentzako lehen ehorzketa elkarteak Augustoren garaian sortu ziren; Elkarte mota horiek zibilentzat existitzen ziren aspaldi. Beteranoek, zerbitzutik irtetean, funts batean ekarpena egin ondoren, ehorzketa duin bat izango zuten{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}. Inperio osoko hilobiek eta monumentuek kanpamendu jakinetan (castra) kokatutako militarrak eta unitateak dokumentatzen dituzte. Gorpua berreskuratu ezin zenean, heriotza zenotafio batekin ospa zitekeen. Inperio osoko hilarri eta monumentuek kanpamentu jakinetan (''[[castra]]'') kokatutako langileak eta unitate militarrak dokumentatzen dituzte. Gorputza berreskuratu ezin zenean, heriotza [[zenotafio]] batekin oroitu zitekeen. Erromako hilarri militarretako epitafioek soldaduaren izena, jaioterria, maila, unitatea, adina, zerbitzu-urteak eta, batzuetan, beste informazio batzuk ematen dituzte, hala nola oinordekoen izenak. Monumentu landuago batzuetan hildakoari eta haren domina militarrei egiten da erreferentzia edo bere toga motari haren hiritartasuna nabarmentzeko{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}. Zalditeriako soldaduak sarritan etsai zapaldu baten gorputzaren gainean irudikatzen dira, heriotzaren gaineko garaipen sinboliko gisa interpretatzen den irudia{{sfn|Webster|1998|p=280(k)}}. Erromatar Afrikako hileta-monumentu militarrek beste forma batzuk hartzen dituzte: K.o. I. mendean estelak, II.ean aldareak eta III.ean kupulak ([[Tumulu|tumuluak]]). Hilobiak hilerri militarretan biltzen ziren sarritan, kanpalekuaren irteerako errepideetan zehar. Zenturioi batek aukera zuen mausoleo bat eraikitzeko beharrezko dirua lortzea{{sfn|Le Bohec|2001|p=125, 192, 251.}}. Buruzagi bat gudan hiltzen bazen, gizonak bere pira edo, zenbait kasutan, zenotafio baten inguruan ibiltzen ziren{{sfn|Toynbee|1971|p=55.}}. == Abandonaturiko gorpuen ehorzketa == Erroman, etxerik gabeko pobreek (''egeni'') kalera botatako janari-hondarrak lortzeko borrokatu behar zuten. Askotan kaleko animaliekin borrokatzen ziren, ez janari-hondarrengatik bakarrik, baita beren bizitzaren azken uneetan harrapari horien biktima ez izateko ere. [[Martzial|Martzialek]] egoera deskribatzen digu poema batean: {{esaera2|''Eta bere azken orduko haria ehunduta dagoenean, eta heriotzaren eguna iristen denean, zeina motelegia iruditu baitzaio, zakurren uluak entzungo ditu inguruan, gorputza irentsi nahian, eta trapuz uxatuko ditu hegazti sarraskijaleak''<ref>Mart. ''Ep''. 10.5.1.f.</ref>.|}} Suetoniok hilotzen abandonuaren errealitatea aipatu zuen, eta animaliek gorpuak lurpetik ateratzeko zuten erraztasuna. Zakur baten adibidea jarri zuen, ahoan giza esku bat zuela, Vespasiano enperadorea zegoen jantokiraino iritsi eta eskua haren oinetan jarri baitzuen<ref>Suet. ''Vesp''. 5.4.</ref>. Maiz gertatzen zen hilotzak bertan behera uztea, pobreenak, gaixoenak, esklaboenak, eta gladiadoreenak zirenak, inork duintasunez lurperatzen ez zituenak eta zakurrak, beleak eta beste animalia batzuk sarraskitzen zituztenak. Gorpu horiek berez gaixotasunak transmititu zitzaketen, ura kutsatu ondoren, gaixotasun kutsagarrien ondorioz hil zirelako, eta ektoparasitoak eta hilotzen fauna sakabanatzen zituztelako. Beste batzuetan, hilotzak hobi komunetan lurperatzen ziren sakontasun gutxian, edo Tiberrera botatzen ziren, animaliek sarbide erraza zuten lekura. Nahi gabeko jaioberriak hiriko leku jakin batzuetan edo simaurtegietan abandonatzen zituzten, eta esklabo-merkatariek batzuk biltzen bazituzten ere, gehienak gosez, hotzez edo txakurren erasoz hiltzen ziren{{sfn|Scobie|1986|p=419}} {{sfn|Briones Dieste|2018|p=75.}}. Baliabiderik gabeko jendearen gorpuzkien azken helmuga Varronek deskribatutako hobi irekiak (''puticuli'') ziren<ref>Varro. ''Ling''. 5.25.5.</ref>. Leku horietan hiriko behartsu eta esklabo guztien gorpuak usteltzen ziren, zabor eta animalia hondarrekin batera{{sfn|Graham|2006b|p=67.}}, baina Dionisio Halikarnasokoaren iritziz, egoera kezkagarriagoa zen epidemia garaietan, ohi ez bezala, hilotzak Tiberrera eta estolda publikoetara botatzen zituztenean<ref>Dion. Hal. ''Ant. Rom.'' 9.67.2, 10.53.2-3.</ref>. Erroman gorpuak kaleetatik ateratzea ''cura urbis'' zerbitzuaren ardura zen, normalean, kargu hori edilen esku zegoen{{sfn|Graham|2006b|p=75.}}. Puteoliko kontzesio-kontratu baten arabera, Errepublikaren amaiera aldera, hilotzak abandonatzen zituztenei isun bat ezartzen zieten. Gorpua kentzeko arduradun baten ezean, ehorztetxearen lana zen, gaizkile exekutatuen, urkatuen eta esklaboen gorpuak kendu behar zituena. Zerbitzu hori monopolio bihurtu zen{{sfn|Bodel|2000|p=129.}}. Gizartean integraziorik ez izateagatik bizitzan nabarmendu ziren pertsonak ere, gizarte-jatorriagatik edo lanbidearen izaera lotsagabeagatik, estigmatizatu egin ziren haien heriotzaren orduan, eta hileta-tratamendu desberdina jaso zuten, gizarte-bazterketa betikotu zuena. Beraz, zenbait hileta-tabu izan ziren gladiadoreei eta ehorzleei dagokienez, odolarekin eta heriotzarekin izan ohi zuten harremanagatik eta hark eragindako kutsaduragatik; eta, gladiadoreen kasuan, haien heriotzaren testuinguru bortitzean gertatzeagatik. Horren adibide bat da Sarsiniako ([[Umbria]]) inskripzio bat, non Horazio Balbusek hilerriko lursail batzuk ematen baitizkie hiriko biztanleei<ref>''CIL'' 11.6528</ref>, baina haietan gladiadoreak (''auctorati'') ezin ziren lurperatu. Modu berean, ''infamia''z leporatutako beste profesional batzuek, esaterako prostitutek, aktoreek, proxenetek, magoek eta abarrek, desabantaila juridikoak eta sozialak zituzten: ehorzketa ukatzea edo hilerri komunalaren kanpoaldean edo bidegurutzeetan lurperatuak izatea, besteak beste. Hilobien kokapen marjinalak adierazten zuen, bizirik zeudenean, hildakoek ere bereizketa soziala jasan zutela. Ondorioz, ehorzketa ukatzeak edo gizartetik kanpo lurperatuak izateak hildakoen komunitatean erabat sartzea eragozten zien pertsona horiei, eta horrek bizitzan zuten posizioa beste munduan izango zutenarekin parekatzen zuen: beti egongo ziren gizartetik kanpo, bizirik nahiz hilda egon{{sfn|Alfayé|2009|p=188.}} . Ehorzketa ukatu zitzaien gorpuak ''sessorium''ean uzten ziren animalia basatien eta klimaren mende. Kategoria horretan sartzen ziren suizidak (bereziki urkatutakoak), publikoki eraildako kriminalak baita enperadoreak agindutako beste edozein pertsona ere{{sfn|Retief, F.; Cilliers, L|2010|p=135.}} . == Nekropolien garbiketak == Hilobi familiarrak leku sakratuak bilakatzen ziren, hileta-errituak behar bezala bete ondoren. Bertan hildakoen gorpuzkiek atseden hartzen zuten eta urtero festak egiten ziren haien oroimenez, euren espirituak lasai eta pozik izateko. Ohikoa zen pentsatzea haiek gehiago eskertzen zituztela maiz egindako bisitak, haien oroipenez, noizbehinkako ospakizun garestiak baino. Kontuan hartuz, hilobien barrualdea freskoekin, estukoekin eta mosaikoekin apainduta egoten zela ospakizunetarako espazio erakargarria eskaintzeko, eta hildakoei zor zitzaien begiruneagatik eta hileta-panteoia etengabe bisitatzeagatik, toki horiek garbi zeudela esan daiteke. Higiene-neurri horiek nabariagoak ziren familiakoak ez ziren pertsonekin partekatutako espazioetan, hala nola kolunbarioetan eta katakonbetan{{sfn|Gee|2008|p=53.}}. Zenbait hileta-inskripziok ondorengo bizitza eta pizkundea esplizituki aipatzen zituzten arren, hilobietako praktika erritualek hildakoari berari zuzenduta zeudela dirudi. Hileta-inskripzio, grafiti eta arkitektura judu-kristau eta erromatarren bidez adierazten den sentimendu orokorra hildakoen ongizatearen kezka eta ardura da. Hildakoek mantenurako eta babeserako opariak jasotzen zituzten, eta hainbat inskripzio eta grafitik hildakoei ausartak izatera eta haien hilobia asaldatzen zuen edonori mehatxatzeko deia egiten zieten. Hainbat hilobitan aurkitutako burkoek hildakoen gorputz-erosotasunarekiko kezka adierazten dute. Opari eta zerbitzu hauek hildakoei eman eta egiten zitzaizkien, hildakoari opariak emateak hildakoen eta bizidunen arteko lotura sozialak sendotzen zituelako{{sfn|De Hemmer|2018|p=364.}}. Erromako hilobiak ez ziren hildakoentzat soilik. Erritualaren eta oroipenaren zentroak ziren. Familiak, senideak, lagunak edo hileta-klubeko kideek hilobiak zaindu eta bisitatzen zituzten eta hildakoarekin afaldu eta edari bat partekatzen zuten. Hilobiak biziguneak ziren, tokiko komunitatearen edo familiaren arteko harremanen parte{{sfn|Ackers|2018|p=128.}}. Batzuetan, hileta-monumentuen eraikuntza, mantenua eta zaintza fideikomisoz antolatzen zituzten. Honekin, testamentugile erromatarrak, batez ere, euren oroipena sustatu eta abizenen jarraipena bermatu nahi izaten zuten{{sfn|Bodel|1997|p=24.}}. Hilerri erromatarrak, askotan, errepide nagusietan zehar kokatzen ziren, hildakoei ohorea egingo zieten pertsonek ere parte har zezaten. Izan ere, hain ziren publikoak, Martzialen esanetan<ref>Mart. ''Ep''. 1.34.8.</ref>, non zarpailak, eskaleak eta prostitutak hilobi abandonatuetan bizi baitziren{{sfn|Graham|2006|p=22., 23}}. Litekeena da, halaber, hilobi haietan hildakoen omenezko zeremoniak egiten jarraitu arren, gizartearen txiroenek etengabe okupatzea, familiaren oniritziarekin, kontserbazio egoera ezin hobean edukitzearen truke. Hilobi motak aldatzean bigarren eta hirugarren mendeetan zehar, Errepublika garaikoak eta hasierako inperioarenak suntsitu eta lurperatu egin ziren, geroko hilobietako zimenduen gisa erabiltzeko; Salariako hilerrian, esaterako, lurperatze berriak gutxi ziren, eta eskualdeko monumenturik nabarmenena, L. Paetus eta bere arrebaren mausoleoa zen, erdi lurperatuta, non tunelak egin zituzten bere barneko korridorean ''lokuli''ak instalatzeko{{sfn|Bodel|2014|p=180.}}. Garai horretako egitura berririk handienak ''Via Salaria''-ko katakonbak ziren. Pentsatzekoa da, beraz, katakonbetako zaintza ehortz-elkarteen ardura zela, eta eraikina itxia izatean, eskaleek ez zutela haietan sarbiderik izango. ==Geroko bizitza== ===Erlijioa=== Auzokide etruriarrek bezala, erromatarrek ere sakonki errotuta zeukaten arima indibidualak heriotzatik bizirik irauten zuela. Ahal zuten guztia egin zuten hildakoei hilobian eroso sentitzen laguntzeko. Badirudi hainbat sinesmen eta ohitura mantendu zirela, nahiko desberdinak baina etorkizuneko bizimoduarekin bat zetozenak. Epitafio eta irudikapen eskultoriko batzuek iradokitzen dutenez, hildakoak Ama Lur onbera baten baitan hartzen zuten atseden. Banakoen arimak ''Manes'' jainkoak bezala ezagutzen ziren azpimunduko (''dii inferii'') jainkoen bereizi gabeko multzo batean elkartzen zirela uste bazen ere, hileta-ostilamenduaren hornikuntza izendatzeak zera esan nahi du, gutxienez batzuek uste zutela ezaugarri, behar eta lehentasun pertsonalak arimarekin batera bizi zirela, gorputzean, hilobiaren iluntasuneko errautsetan, edo haren heriotza negar egiten zutenen oroitzapenetan. [[File:Epitaph des Marcus Caelius.JPG|thumb|right|250 px|<small>Marko Zelio zenturioiaren zenotafioa, 18. legiokoa, bi libertoak alboetan zituela. 30 urte baino gehiagoko ezohiko zerbitzu luze eta kondekorazio militar kopuru ikaragarriaren ondoren, Marko Zeliok Teutoburgoko basoko guduan hil zen. Inskripzioak bere libertoen hezurrak zenotafioan lurperatzeko baimena ematen du, Marcoren anaiak egin zuena<ref>''CIL'' 13. 8.648</ref></small>]]Erromatar mitologiaren kontakizunek arima (''anima'') hilezkor gisa deskribatzen dute, eta hildakoak azpimunduko epaimahai baten aurrean epaituz, ongia egin zutenak [[Eliseo Zelaiak|Eliseo Zelaietara]] eta gaizkia egin zutenak [[Tartaro (mitologia)|Tartarora]] bidaliz{{sfn|Foutz|2000|p=1}}. Ez dago argi antzinakoak, iraunkorrak eta zabalduak sinesmen horiek izan zitezkeela; dirudienez, horietan greziar mitologiak eta greziar-erromatar misterioek eragin zuten. Estoikoek eta epikurearrek arima ezaugarri material bat zela adierazi zuten, hil zenean bere gorputzetik ateratakoa bizi-indar unibertsal batekin elkartzeko. Hil ondoren arimak irauteko sinesmena nabaria da etxeko praktiketan eta arbasoen gurtzan. Horietan guztietan elikatzen, asetzen eta eusten dute arima izpiritu ezagun gisa, oraindik nortasun, nortasun batez barneratua. Bera zaintzen dutenek arbaso jainkotzat hartzen dute, eta ez ''Manes'' jainko itzaltsuetako bat bezala. Heriotzaren ondoren, uste zen arima batek irauten zuela, eta horrela adierazten zen etxeko praktiketan eta arbasoak gurtzan. Horietan guztietan elikatu, asebete eta sostengatzen zuten hildakoaren arima, oraindik ere identitate eta nortasunez josita dagoen espiritu familiarra bailitzan. Zaintzen zutenek, jainkozko arbaso bat bezala tratatzen zuten, eta ez ''Manes'' iluntasuneko jainko bat bezala{{sfn|Toynbee|1971|p=33-35, 62.}}. Badirudi greko-erromatar misterioek hilezkortasuna iniziatuei bakarrik agintzen zietela. Erlijio esoterikoaren forma ezagunek erromatar, egiptoar, eta mesopotamiar mitologia eta astrologia konbinatzen zituzten, euren iniziatuen aurrerapena ilargiaren, eguzkiaren eta izarren eskualdeen bidez deskribatuz. Hasi gabekoak atzean geratzean, lurra oinaze leku bihurtu zen. Dohatsuaren ondorengo bizitzaren irudikapen arruntak atsedena, zeruko oturuntza eta Jainkoaren edo Jupiterren ikuspegia ziren{{sfn|Foutz|2000|p=1}}. Emakumezkoek [[Zeres (mitologia)|Zeres]] jainkosaren errituak jarraituz geroko bizitza bat izatea espero zuten. Erritu horiek, ziurrenik, [[Demeter]]ren [[Eleusistar Misterioak|Eleusistar Misterio]]etan oinarritzen ziren{{sfn|Spaeth|1996|p=60–61, 66.}}<ref>Cic. ''Leg.'' 2.36.</ref>. ===Filosofia=== Erromatar filosofiaren korronte nagusiak, estoizismoak esaterako, hilkor guztien heriotzaren ezinbestekotasunaren kontenplazioa eta onarpena defendatzen zituen. {{esaera2|''Batzuk geratu egin behar dira eta beste batzuk joan, gurekin daudenekin beti alai egonda, baina ez gu damututa joaten direnengatik''<ref>[https://archive.org/details/epictetus-robin-waterfield-the-complete-works-handbook-discourses-and-fragments-2022/page/270/mode/2up?view=theater Epict. ''Diss''. 3.24.11]</ref>.|}} Mingostasunez deitoratzea gauzen izaera ez hautematea eta ez onartzea da. Epiktetok maite zituen pertsonak pitxer edo kristalezko kopa bezala ikustea sustatzen zuen, izpiritua nahasi gabe hautsi eta gogora zitekeena, {{esaera2|''hilkor bat maitatzea zurea ez den zerbait maitatzea baita. Eman dizute oraingoan, ez betirako. Pikuekin gertatzen den moduan, urteko urtaro jakin batean hazten dira, baina neguan irrikatzen badituzu, tontoa zara''<ref>Epict. ''Diss''. [https://archive.org/details/epictetus-robin-waterfield-the-complete-works-handbook-discourses-and-fragments-2022/page/278/mode/2up?view=theater 3.24.86].</ref>.|}}Ez dago benetako adostasunik, behin bizirik iraun duten testu eta epitafio erromatarren artean, pertsona bati heriotzaren ondoren gertatutakoari buruz, ezta ondorengo bizitzaren existentziari buruz ere. [[Plinio Zaharra]]k bere [[Natur Historia (Plinio)|Naturalis Historian]] dio gehienek uste dutela heriotzaren ondoren jaio aurretik izandako sentiberatasun ezaren egoerara itzultzen dela, baina onartzen du, mespretxuz bada ere, badirela arimaren hilezkortasunean sinesten dutenak. [[Seneka Gaztea]] ez zen hain koherentea izan, bi ideiak argudiatuz; Heriotzak erabateko suntsipena eragin zuela adierazten zuen eta, aldi berean, gorputzaren kartzelatik ihes egin ondoren izpirituaren nolabaiteko biziraupenaz hitz egiten zuen{{sfn|Motto|1955|p=187–189.}}. [[Kornelio Tazito|Tazito]]k, ''Agricola''-ren amaieran, Pliniorenaren kontrako iritzia du, eta baieztatzen du jakintsuek uste dutela izpiritua ez dela gorputzarekin hiltzen, nahiz eta beren-beregi jainkozaleei erreferentzia egiten dion arren, hau da, [[Eliseo Zelaiak|Elisio zelaien]] ideia mitologikoari.{{DEFAULTSORT:Roman Funerals And Burial}} == Oharrak == {{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh}} == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|3}} == Bibliografia == * {{Erreferentzia|izena=S|abizena=Alfayé|urtea=2009|izenburua=Sit tibi terra gravis: magical-religious practices against restless dead in the Ancient World|orrialdeak=181-216. or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.researchgate.net/publication/370629644_SIT_TIBI_TERRA_GRAVIS_MAGICAL-RELIGIOUS_PRACTICES_AGAINST_RESTLESS_DEAD_IN_THE_ANCIENT_WORLD|aldizkaria=Formae mortis: el tránsito de la vida a la muerte en las sociedades antiguas|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=D. E|abizena=Angelucci|urtea=2008|izenburua=Geoarchaeological insights from a Roman age incineration feature (ustrinum) at Enconsta de Sant'Ana (Lisbon, Portugal),|orrialdeak=2624-2633 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Journal of Archaeological Science|alea=9|zenbakia=35|issn=0305-4403|doi=10.1016/j.jas.2008.04.020|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=H .I|abizena=Ackers|urtea=2018|izenburua=The face of the deceased: portrait busts in Roman tombs|orrialdeak=121-147|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/31578925/The_face_of_the_deceased_portrait_busts_in_Roman_tombs_Chapter_6_in_Z_Newby_and_R_Toulson_eds_2018_The_Materiality_of_Mourning_Routledge|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Arce|urtea=2000|izenburua=Imperial funerals in the Late Roman Empire: Change and Continuity|orrialdeak=115-122. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Rituals of Power; from Late Antiquity to the Early Middle Ages|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1163/9789004477551_008|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Auguet|urtea=1994|izenburua=Cruelty and Civilization: The Roman Game|orrialdeak=246|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780203389072|doi=https://doi.org/10.4324/9780203389072|sartze-data=2024-11-26}} * {{Erreferentzia|izena=G|abizena=Bagnani|urtea=1956|izenburua=Encolpius Gladiator Obscenus|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Classical Philology|alea=1|zenbakia=51|issn=|doi=10.1086/363980|s2cid=162196829|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Bendlin|urtea=2011|izenburua=Associations, funerals, sociality, and Roman law: The collegium of Diana and Antinous in Lanuvium (CIL 14.2112) reconsidered|orrialdeak=90|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/1821169/Associations_funerals_sociality_and_Roman_law_the_collegium_of_Diana_and_Antinous_in_Lanuvium_CIL_14_2112_reconsidered|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Berman, L. M. et al|urtea=2003|izenburua=Arts of Ancient Egyp|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/artsofancientegy0000free/page/210/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-87846-661-4|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=F|abizena=Bernstein|urtea=2007|izenburua=Complex Rituals: Games and Processions in Republican Rome|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/9780470690970.ch16|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch16|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=T|abizena=Blagg|urtea=1983|izenburua=Architecture|orrialdeak=39 or|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/handbookofromana00mart/page/n5/mode/2up?view=theater|aldizkaria=A Handbook of Roman Art|alea=|zenbakia=|isbn=0714822140|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2018|izenburua=Roman Tomb Gardens|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.cambridge.org/core|aldizkaria=Gardens of the Roman Empire|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|10.1017/9781139033022|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2014|izenburua=The life and death of ancient Roman cemeteries. Living with the dead in imperial Rome|orrialdeak=177-195. or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/10497621/The_life_and_death_of_ancient_Roman_cemeteries_Living_with_the_dead_in_imperial_Rome_2014|aldizkaria=Reconstruction and the Historic City: Rome and Abroad - an interdisciplinary approach|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-29}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2008|izenburua=From Columbaria to Catacombs: Collective Burial in Pagan and Christian Rome|orrialdeak=177-242 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Commemorating the Dead: Texts and Artifacts in Context. Studies of Roman, Jewish and Christian Burials|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1515/9783110211573.3.177|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2004|izenburua=The Organization of the Funerary Trade at Puteoli and Cumae|orrialdeak=149-170. or|hizkuntza=en|data=2004 |url=https://www.academia.edu/4927300/The_Organization_of_the_Funerary_Trade_at_Puteoli_and_Cumae_2004|aldizkaria=Libitina e dintorni (Libitina 3)|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=2000|izenburua=Dealing With The Dead. Undertakers, Executioners and Potter's Fields in Ancient Rome|orrialdeak=128-153 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.taylorfrancis.com/chapters/edit/10.4324/9780203452950-18/dealing-dead|aldizkaria=Death and Disease in the Ancient City|alea=|zenbakia=|isbn=9780203452950|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=L|abizena=Bodel|urtea=1997|izenburua=Monumental Villas & Villa Monuments|orrialdeak=33|hizkuntza=en|data=|url=https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-roman-archaeology/article/abs/monumental-villas-and-villa-monuments/367966176965683BD03A196607DA240A https://www.academia.edu/2389305/Monumental_Villas_and_Villa_Monuments_1997 33 orr.|aldizkaria=Journal of Roman Archaeology|alea=|zenbakia=10|issn=|doi=10.1017/S1047759400014719 |sartze-data=2024-12-09}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Bodel|urtea=1994|izenburua=Graveyards and Groves: a study of the Lex Lucerina|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/3778499/Graveyards_and_Groves_A_Study_of_the_Lex_Lucerina_1994|aldizkaria=American Journal of Ancient History|alea=|zenbakia=|issn=|doi=10.1353/jla.2013.0004|sartze-data=2024-11-29}} * {{Erreferentzia|izena=S. E|abizena=Bond|urtea=2013|izenburua=Mortuary Workers, the Church, and the Funeral Trade in Late Antiquity|orrialdeak=131-151. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Journal of Late Antiquity|alea=1|zenbakia=6|issn=|doi=10.1353/jla.2013.0004|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=B. E|abizena=Borg|urtea=|izenburua=Painted Funerary Portraits|orrialdeak=14 or|hizkuntza=en|data=|url=https://escholarship.org/uc/item/7426178c|aldizkaria=Ucla Encyclopedia of Egyptology|alea=1|zenbakia=1|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=V|abizena=Briones Dieste|urtea=2018|izenburua=La antigua Roma y las zoonosis|orrialdeak=71-80 or|hizkuntza=es|data=|url=|aldizkaria=Revista Complutense de Ciencias Veterinarias|alea=2|zenbakia=12|issn=1988-2688|doi=https://doi.org/10.5209/rccv.60895|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=D. T|abizena=Brisbane|urtea=2007|izenburua=Childbirth in ancient Rome: from traditional folklore to obstetrics|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=ustralian and New Zealand Journal of Obstetrics and Gynaecology|alea=2|zenbakia=47|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=C|abizena=Bruun|urtea=2014|izenburua=Slaves and freed slaves|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=The Oxford Handbook of Roman Epigraphy|alea=|zenbakia=|isbn=978–0–19–533646–7|doi=https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780195336467.001.0001 |sartze-data=2024-12-07}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Cagnat|urtea=1975|izenburua=Inscriptiones Graecae ad res Romanas pertinentes|orrialdeak= |hizkuntza=la|data=|url=https://archive.org/details/inscriptionesgra0004unse/page/n7/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-89005-075-9|doi=|sartze-data=2024-12-07}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Carroll|urtea=2011|izenburua=Infant Death and Burial in Roman Italy|orrialdeak=99-120.|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=10.1017/S1047759400003329|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Carroll|urtea=2006|izenburua=Spirits of the dead: Roman funerary commemoration in Western Europe|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1093/oso/9780199291076.001.0001|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=T|abizena=Cornell |urtea=1995|izenburua=The beginnings of Rome : Italy and Rome from the Bronze Age to the Punic Wars (c. 1000–264 BC)|orrialdeak=507|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=978—0—415—-01596—7|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=D|abizena=Counts|urtea=1996|izenburua=Regum Externorum Consuetudine: The Nature and Function of Embalming in Rome|orrialdeak=189-202 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Classical Antiquity|alea=2|zenbakia=15|issn=|doi=10.2307/25011039|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Corbeill|urtea=2004|izenburua=Nature Embodied: Gesture in Ancient Rome|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/j.ctv39x7k6=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=978-0-691-18780-8|doi=|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=N|abizena=Crummy|urtea=2010|izenburua=Bears and Coins: The Iconography of Protection in Late Roman Infant Burials|orrialdeak=37-93. or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.cambridge.org/core/journals/britannia/article/bears-and-coins-the-iconography-of-protection-in-late-roman-infant-burials/79E5EC1281AEF75B623B2B2545F98EA2/share/998942654015557d06ea72351e0b087e7dffff7d|aldizkaria=Britannia|alea=|zenbakia=41|issn=0068-113X|doi=10.1017/S0068113X1000005X|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Darby|urtea=1932|izenburua=remation and Burial in the Roman Empire|orrialdeak=321-359 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=The Harvard Theological Review|alea=4|zenbakia=25|issn=|doi=10.1017/S0017816000021313|jstor=1508378|s2cid=162194875|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=V|abizena=Dasen|urtea=2011|izenburua=Childbirth and Infancy in Greek and Roman Antiquity|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=A Companion to Families in the Greek and Roman Worlds|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9781444390766.ch18|sartze-data=2024-11-28}} * {{Erreferentzia|izena=V|abizena=Dasen|urtea=2010|izenburua=Wax and Plaster Memories. Children in Elite and Non-Elite Strategies|orrialdeak=109-145. or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/3813488/Wax_and_Plaster_Memories_Children_in_Elite_and_Non_Elite_Strategies|aldizkaria=Children, Memory, and Family Identity in Roman Culture, Oxford, Oxford University Press|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=G. A. K|abizena=De Hemmer|urtea=2018|izenburua=Mortuary Rituals|orrialdeak=353-369 or|hizkuntza=en|data=|url=https://academic.oup.com/edited-volume/28032/chapter-abstract/211912281?redirectedFrom=fulltext&login=false|aldizkaria=The Oxford Handbook of Early Christian Ritual|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780198747871.001.0001|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Dowling|urtea=2004|izenburua=A Time to Regender: The Transformation of Roman Time|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.researchgate.net/publication/233668915_A_Time_to_Regender_The_Transformation_of_Roman_Time|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=10.1163/156852403322849224|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Duncan Jones|urtea=1974|izenburua=The Economy of the Roman Empire: Quantitative Studies|orrialdeak=440|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/economyofromanem0000dunc|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=521249708|doi=|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=P. T|abizena=Eden|urtea=1963|izenburua=Venus and the Cabbage|orrialdeak=448-459|hizkuntza=en|data=|url=https://philpapers.org/rec/EDEVAT-2|aldizkaria=Hermes|alea=4|zenbakia=91|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-29}} * {{Erreferentzia|izena=D. S|abizena=Erker|urtea=2011|izenburua=Gender and Roman funeral ritual|orrialdeak=40-60 or|hizkuntza=en|data=|url= https://www.academia.edu/3516239/2011_Gender_and_Roman_funeral_ritual_in_V_Hope_J_Huskinson_Hrsg_Memory_and_Mourning_in_Ancient_Rome_Oxbow_40_60 |aldizkaria=Memory and Mourning in Ancient Rome|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=H|abizena=Etcheto|urtea=2012|izenburua=Les Scipions. Famille et pouvoir à Rome à l’époque républicaine|orrialdeak=905-907 or|hizkuntza=fr|data=|url=https://www.persee.fr/doc/rea_0035-2004_2014_num_116_2_5904_t19_0905_0000_4|aldizkaria= Revue des Études Anciennes|alea=2|zenbakia=116|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Fejfer|urtea=2008|izenburua=Roman Portraits in Context|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=url=https://books.google.com/books?id=VdVMMTGDzK4C&pg=PA24|title=Roman Portraits in Context|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=978-3110209990|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Fless, F.; Moede, K|urtea=2007|izenburua=Music and Dance: Forms of Representation in Pictorial and Written Sources|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=2007|url=|aldizkaria=A Companion to Roman Religion|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch18|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=H|abizena=Flower|urtea=2006|izenburua=Ancestor Masks and Aristocratic Power in Roman Culture|orrialdeak=442|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780198150183|doi=https://doi.org/10.1093/oso/9780198150183.001.0001 |sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=S. D|abizena=Foutz|urtea=2000|izenburua=Death and the Afterlife in Greco-Roman Religion|orrialdeak=|hizkuntza=en|data=|url=http://www.theologywebsite.com/history/afterlife.shtml|aldizkaria=Theology Website|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=W. W|abizena=Fowler|urtea=1912|izenburua=Mundus Patet. 24th August, 5th October, 8th November|orrialdeak=25-33 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/295939|aldizkaria=The Journal of Roman Studies|alea=|zenbakia=2|issn=|doi=https://doi.org/10.2307/295939|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=B. W|abizena=Frier|urtea=2008|izenburua=Demography|orrialdeak=1161 or|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/the-cambridge-ancient-history-vol.-11/page/n1/mode/2up|aldizkaria=The Cambridge Ancient History XI: The High Empire, A.D. 70–192|alea=|zenbakia=XI|isbn=-13 978-0-521-26335-1 |doi=10.1111/j.1479-828X.2007.00691.x|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Gee|urtea=2008|izenburua=From Corpse to Ancestor: The Role of Tombside Dining in the Transformation of the Body in Ancient Rome|orrialdeak=59-68|hizkuntza=en|data=|url=https://searchworks.stanford.edu/view/7649677|aldizkaria=The Materiality of Death. Bodies, burials, beliefs|alea=|zenbakia=|isbn=9781407302577|doi=|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Graham, E. J. et al.|urtea=2018|izenburua="Pars Pro Toto" and Personhood in Roman Cremation Ritual: New Bioarchaeological Evidence for the Rite of "Os Resectum"|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://journals.upress.ufl.edu/bioarchaeology/article/view/816|aldizkaria=Bioarchaeology International|alea=4|zenbakia=2|issn=|doi=https://doi.org/10.5744/bi.2018.1026|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=E. J|abizena=Graham|urtea=2014|izenburua=Living through the dead|orrialdeak=|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Burial and commemoration in the Classical world, Studies in funerary archaeology|alea=|zenbakia=5|issn=|doi=10.15291/misc.602|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=E. J|abizena=Graham|urtea=2006|izenburua=The burial of the urban poor in Italy in the late Roman Republic and early Empire|orrialdeak=124 or |ISBN=1-84171-995-1|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/38283860/Graham_E_J_2006_The_burial_of_the_urban_poor_in_Italy_in_the_late_Roman_Republic_and_early_Empire_BAR_Int_Series_1565_Oxford_Archaeopress|aldizkaria=BAR Int. Series 1565|alea=|zenbakia=|isbn=1-84171-995-1 |doi=|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=E|abizena=Graham|urtea=2006b|izenburua=Discarding the Destitute: Ancient and Modern Attitudes Towards Burial Practices and Memory Preservation Amongst the Lower Classes of Rome|orrialdeak=57-72 or|hizkuntza=en|data=|url=http://trac.org.uk/pubs/trac2005/TRAC2005_57-72/|aldizkaria=Theoretical Roman Archaeology Journal|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.16995/TRAC2005_57_72|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Haensch|urtea=2007|izenburua=Inscriptions as Sources of Knowledge for Religions and Cults in the Roman World of Imperial Times|orrialdeak=176-187|hizkuntza=en|data=|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/book/10.1002/9780470690970|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780470690970|doi=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/book/10.1002/9780470690970|sartze-data=2024-12-07}} * {{Erreferentzia|izena=K|abizena=Hasegawa|urtea=2006|izenburua=The ‘Familia Urbana’ during the Early Empire|orrialdeak=115 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=ills. 28|isbn=1841718769, 9781841718767|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=W|abizena=Harris|urtea=1994|izenburua=Child-Exposure in the Roman Empire|orrialdeak=22 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/300867|aldizkaria=Society for the Promotion of Roman Studies|alea=|zenbakia=84|issn=|doi=https://doi.org/10.2307/300867|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=S|abizena=Heid|urtea=2007|izenburua=The Romanness of Roman Christianity|orrialdeak=408. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=A Companion to Roman Religion|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch28|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Heller|urtea=1932|izenburua=Burial Customs of the Romans|orrialdeak=193-197 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/4339101|aldizkaria=The Classical Weekly|alea=24|zenbakia=25|issn=|doi=10.2307/4339101|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Heskel|urtea=1994|izenburua=The World of Roman Costume|orrialdeak=272 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Wisconsin Studies in Classics|alea=|zenbakia=|isbn=0299138542, 9780299138547|doi=|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=K|abizena=Hopkins|urtea=1983|izenburua=Death and Renewal|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=II.|zenbakia=|isbn=9780511552663|doi=https://doi.org/10.1017/CBO9780511552663|sartze-data=2024-11-30}} * {{Erreferentzia|izena=H. W|abizena=Horsnaes|urtea=2002|izenburua=The Cultural Development in Northwestern Lucania c. 600–274 BC|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://docslib.org/doc/6264761/the-cultural-development-in-north|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=88-8265-194-0|doi=|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Humm|urtea=2004|izenburua=Le mundus et le Comitium : représentations symboliques de l’espace de la cité|orrialdeak=2-10 or|hizkuntza=fr|data=|url=https://shs.cairn.info/revue-histoire-urbaine-2004-2-page-43?lang=fr|aldizkaria=Histoire urbaine|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.3917/rhu.010.0043|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Johnson|urtea=1997|izenburua=Pagan-Christian Burial Practices of the Fourth Century: Shared Tombs?|orrialdeak=37-58 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/4116162/Pagan_Christian_Burial_Practices_of_the_Fourth_Century_Shared_Tombs|aldizkaria=Journal of Early Christian Studies|alea=|zenbakia=5|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-01}} * {{Erreferentzia|izena=D. G|abizena=Kyle|urtea=2007|izenburua=Sport and Spectacle in the Ancient World|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/sportspectaclein0000kyle/page/n5/mode/2up|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=978-0-631-22970-4|doi=|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=D. G|abizena=Kyle|urtea=1998|izenburua=Spectacles of Death in Ancient Rome=|orrialdeak=288|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.es/books/about/Spectacles_of_Death_in_Ancient_Rome.html?id=1GYH63-fARUC&redir_esc=y|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0415248426, 9780415248426|doi=|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=G. B|abizena=Lavery|urtea=1971|izenburua=Cicero’s “Philarchia” and Marius|orrialdeak=133-142 or|hizkuntza=en|data=|url=http://www.jstor.org/stable/642646|aldizkaria=Greece & Rome|alea=2|zenbakia=18|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=Y|abizena=Le Bohec|urtea=2001|izenburua=The Imperial Roman Army|orrialdeak=|hizkuntza=en|data=|url=https://www.routledge.com/Imperial-Roman-Army/LeBohec/p/book/9780415222952|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-415-22295-8|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=R. G|abizena=Lewis|urtea=1993|izenburua=Aufstieg und Niedergang der römischen Welt|orrialdeak= |hizkuntza=de|data=|url=https://www.degruyter.com/serial/anrw-b/html#volumes|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=J. N|abizena=Lightstone|urtea=2007|izenburua=Roman Diaspora Judaism|orrialdeak=345-357 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=A Companion to Roman Religion|alea=25|zenbakia=|isbn=9781405129435|doi=10.1002/9780470690970|sartze-data=2024-12-07}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Linderski|urtea=1986|izenburua=Aufstieg und Niedergang der römischen Welt|orrialdeak= |hizkuntza=de|data=|url=https://www.degruyter.com/serial/anrw-b/html|aldizkaria=Wolfgang Haase|alea=3|zenbakia=16|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Lindsay|urtea=2000|izenburua=Death-pollution and funerals in the City of Rome|orrialdeak=152–173. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Death and Disease in the Ancient City|alea=|zenbakia=|isbn=9780203452950|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=I|abizena=Morris|urtea=1992|izenburua=Death-ritual and Social Structure in Classical Antiquity|orrialdeak=264|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.com/books?id=Uyrr1dqhJcAC&dq=%22The+most+famous+grave+goods+from+antiquity+must+be+Charon%27s+obols%22&pg=PA105|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0521376114, 9780521376112|doi=|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=A. L|abizena=Motto|urtea=1955|izenburua=Seneca on Death and Immortality|orrialdeak=3|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/i365862|aldizkaria=The Classical Journal|alea=4|zenbakia=50|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-26}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Muirhead, James; Clay, Agnes Muriel|urtea=1911|izenburua=Patron and Client|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://www.britannica.com/ |aldizkaria=Encyclopædia Britannica|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=D|abizena=Noy|urtea=2000 |izenburua=Building a Roman Funeral Pyre|orrialdeak=30-45 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Antichthon |alea=|zenbakia=34|issn=0066-4774|doi=10.1017/S0066477400001167|s2cid=148342868||sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=D|abizena=Nuzzo|urtea=2000|izenburua=Amulet and grave in late antiquity: some examples from Roman cemeteries|orrialdeak=249–255. or|hizkuntza=en|data=|url=https://api.semanticscholar.org/CorpusID:222495595|aldizkaria=Burial, Society and Context in the Roman World|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=N|abizena=Pilkington|urtea=2013|izenburua=Growing Up Roman: Infant Mortality and Reproductive Development|orrialdeak=35 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/43829415|aldizkaria=The Journal of Interdisciplinary History|alea=1|zenbakia=44|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=S|abizena=Price|urtea=1998|izenburua=Religions of Rome|orrialdeak=478|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0521316820|doi=|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=T. H|abizena=Price|urtea=1978|izenburua=Cults and Representations of the Greek Nursing Deities|orrialdeak=241 or|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.es/books/about/Kourotrophos.html?id=_tMUAAAAIAAJ&redir_esc=y|aldizkaria=Dutch Archaeological and Historical Society: Studies of the Dutch Archaeological and Historical Society|alea=|zenbakia=|isbn=9004052518, 9789004052512|doi=|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=B|abizena=Reay|urtea=2005|izenburua=Agriculture, Writing, and Cato’s Aristocratic Self-Fashioning|orrialdeak=331-361 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Classical Antiquity|alea=2|zenbakia=24|issn=|doi=https://doi.org/10.1525/ca.2005.24.2.331|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Retief, F.; Cilliers, L|urtea=2010|izenburua=Burial customs and the pollution of death in ancient Rome: procedures and paradoxes|orrialdeak=128-146 or|hizkuntza=en|data=|url= https://www.researchgate.net/publication/315097294|aldizkaria=Acta Theologica|alea=|zenbakia=|issn=|doi=DOI: 10.4314/actat.v26i2.52569|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=O. F|abizena=Robinson|urtea=1975|izenburua=he Roman Law on Burials and Burial Grounds|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=1975|url=https://www.jstor.org/stable/44026221|aldizkaria=Irish Jurist|alea=1|zenbakia=10|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-09}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Roland|urtea=1994|izenburua=Cruelty and Civilization: The Roman Game|orrialdeak=246|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780203389072|doi=doi.org/10.4324/9780203389072|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=P|abizena=Roncoroni|urtea=2001|izenburua=nterpreting Deposits: Linking Ritual with Economy|orrialdeak=152 or|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.es/books/about/Interpreting_Deposits.html?id=q6utnsIA8vcC&redir_esc=y|aldizkaria=Papers on Mediterranean Archaeology|alea=|zenbakia=|isbn=9036712971, 9789036712972|doi=|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Rüpke|urtea=2007|izenburua=Religion of the Romans|orrialdeak=350|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0745630146, 9780745630144|doi=https://doi.org/10.1017/CCO9781139025973|sartze-data=2024-11-28}} * {{Erreferentzia|izena=L|abizena=Rutgers|urtea=2013|izenburua=Cemeteries and Catacombs|orrialdeak=497-521 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=The Cambridge Companion to Ancient Rome|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1017/CCO9781139025973|sartze-data=2024-11-29}} * {{Erreferentzia|izena=M. R|abizena=Salzman|urtea=2007|izenburua=Religious ''koine'' and Religious Dissent|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=A Companion to Roman Religion|alea=|zenbakia=|issn=|doi=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch9|sartze-data=2024-11-26}} * {{Erreferentzia|izena=J|abizena=Scheid|urtea=2007|izenburua=Sacrifices to Gods and Ancestors|orrialdeak=264-270|hizkuntza=en|data=|url=https://doi.org/10.1002/9780470690970.ch19|aldizkariaA Companion to Roman Religion=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Scobie|urtea=1986|izenburua=Slums, Sanitation, and Mortality in the Roman World|orrialdeak=399-433 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Klio|alea=|zenbakia=68|issn=|doi=https://doi.org/10.1524/klio.1986.68.68.399|sartze-data=2024-12-12}} * {{Erreferentzia|izena=A. V|abizena=Siebert|urtea=2006 |izenburua=Os resectum|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://brill.com/edcollbook/title/7274|aldizkaria= Brill's New Pauly, Antiquity volumes|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-04}} * {{Erreferentzia|izena=S. T|abizena=Stevens|urtea=1991|izenburua=Charon’s Obol and Other Coins in Ancient Funerary Practice|orrialdeak=215–229. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Phoenix|alea=3|zenbakia=45|issn=|doi=https://doi.org/10.2307/1088792|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Small, C. et al.|urtea=2007|izenburua=Excavation in the Roman Cemetery at Vagnari, in the Territory of Gravina in Puglia|orrialdeak=123-229. or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=Papers of the British School at Rome|alea=|zenbakia=75|issn=|doi=doi:10.1017/S0068246200003536|sartze-data=2024-12-05}} * {{Erreferentzia|izena=P|abizena=Southern|urtea=2006|izenburua=The Roman Army: A Social and Institutional History|orrialdeak=|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/romanarmysociali00sout_0/page/n5/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=B. S|abizena=Spaeth|urtea=1996|izenburua=The Roman goddess Ceres|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0292776934|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Spencer-Gardner|urtea=2017|izenburua=Hellenistic Influences on the Architecture of Petra: how Hellenistic Alexandria and other Ptolemaic buildings changed our understanding of Petra and its Graeco-Roman style façades|orrialdeak=10 |hizkuntza=en|data=|url=https://www.researchgate.net/publication/318305533_Hellenistic_Influences_on_the_Architecture_of_Petra_how_Hellenistic_Alexandria_and_other_Ptolemaic_buildings_changed_our_understanding_of_Petra_and_its_Graeco-Roman_style_facades|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=10.13140/RG.2.2.25053.72165|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=D|abizena=Strong|urtea=1995|izenburua=Roman Art|orrialdeak=375|hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/romanart0000stro/page/n5/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-300-05293-6|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=G. S|abizena=Sumi|urtea=1997|izenburua=Power and Ritual: The Crowd at Clodius' Funeral|orrialdeak=80-102. or|hizkuntza=en|data=|url=http://www.jstor.org/stable/4436452|aldizkaria=Historia: Zeitschrift Für Alte Geschichte|alea=1|zenbakia=46|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=A|abizena=Suter|urtea=2008|izenburua=Lament: Studies in the Ancient Mediterranean and Beyond|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=9780195336924|doi=https://doi.org/10.1093/oso/9780195336924.001.0001|sartze-data=2024-12-03}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Taylor|urtea=2005|izenburua=Roman Oscilla: An Assessment|orrialdeak=83–105 or|hizkuntza=en|data=|url=http://www.jstor.org/stable/20167679|aldizkaria=RES: Anthropology and Aesthetics|alea=|zenbakia=48|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-08}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Taylor|urtea=2000|izenburua=Aqueduct Planning and the Law|orrialdeak=21 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.academia.edu/20731106/Aqueduct_Planning_and_the_Law_chapter_2_in_Public_Needs_and_Private_Pleasures_Water_Distribution_the_Tiber_River_and_the_Urban_Development_of_Ancient_Rome_|aldizkaria=Public Needs and Private Pleasures: Water Distribution, the Tiber River, and the Urban Development of Ancient Rome|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-12-09}} * {{Erreferentzia|izena=G|abizena=Thaniel|urtea=1973|izenburua=Lemures and Larvae|orrialdeak=182–187 or|hizkuntza=en|data=|url=https://www.jstor.org/stable/294451|aldizkaria=The American Journal of Philology|alea=2|zenbakia=94|issn=|doi=https://doi.org/10.2307/294451|sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=J. M. C|abizena=Toynbee|urtea=1971|izenburua=Death and Burial in the Roman World|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/deathburialinrom0000toyn|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|issn=|doi=|sartze-data=2024-11-27}} * {{Erreferentzia|izena=|abizena=Walker, S. et al|urtea=1981|izenburua=The Image of Augustus|orrialdeak=48 or|hizkuntza=en|data=|url=|aldizkaria=British Museum publications|alea=|zenbakia=|isbn=0714112704, 9780714112701|doi=10.1017/S0009840X00112776|sartze-data=2024-12-02}} * {{Erreferentzia|izena=M|abizena=Webb|urtea=2001|izenburua=The churches and catacombs of early Christian Rome: a comprehensive guide|orrialdeak=249–252|hizkuntza=en|data=|url=https://books.google.com/books?id=hUN1K78QMskC&pg=PA249|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=1-902210-57-3|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=G|abizena=Webster|urtea=1998|izenburua=The Roman Imperial Army of the First and Second Centuries A.D.|orrialdeak= |hizkuntza=en|data=|url=https://archive.org/details/romanimperialarm0000webs_z5y3/page/n5/mode/2up?view=theater|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0-7136-1909-0|doi=|sartze-data=2024-12-10}} * {{Erreferentzia|izena=T|abizena=Wiedemann|urtea=1992|izenburua=Emperors and Gladiators|orrialdeak=218|hizkuntza=en|data=|url=https://www.taylorfrancis.com/books/mono/10.4324/9780203204696/emperors-gladiators-thomas-wiedemann|aldizkaria=|alea=|zenbakia=|isbn=0415121647|doi=https://doi.org/10.4324/9780203204696 |sartze-data=2024-12-06}} * {{Erreferentzia|izena=R|abizena=Winkes|urtea=1969|izenburua=Imago Clipeata, Studien zu einer römischen Bildnisform|orrialdeak=265 or|hizkuntza=de|data=|url=https://books.google.es/books?id=TH7sAAAAMAAJ|aldizkaria=Natural History|alea=|zenbakia=|iscn=73300733|doi=|sartze-data=2024-12-02}} == Ikus, gainera== *(ing) ''[[:en:Mos_maiorum|Mos maiorum]]'' *(ing) [[:en:Gladiator|Gladiatore]] *(ing) [[:en:Columbarium|Columbarium]] *(ing) [[:en:Roman_festivals|Erromatar jaialdiak]] *(ing) [[:en:Lucius_Cornelius_Scipio_Barbatus|Luzio Kornelio Eszipion Bizarduna]] *(ing) [[:en:Demography of the Roman Empire § Mortality|Erromatar Inperioaren demografia eta hilkortasuna]] *(ing) [[:en:Childbirth and obstetrics in antiquity|Erditzea eta obstetrizia antzinatean]] *(ing) [[:en:Patronage_in_ancient_Rome|Patronatua Antzinako Erroman]] *(ing) [[:en:Libitina|Libitina]] *(ing) [[:en:Ludi_Apollinares|Joko Apolinarrak]] *(ing) [[:en:Ludi_Plebeii|Joko plebeioak]] *(ing) [[Toga#Varieties|Toga]] *(ing) [[:en:Greco-Roman_mysteries|Greko-erromatar misterioak]] *(ing) [[:en:Katabasis#Trip_into_the_underworld|Katabasis]] *(ing) [[:en:Collegium_(ancient_Rome)|Collegium (Antzinako Erroma)]] *(ing) [[:en:Funeral_oration_(ancient_Greece)|Hileta-otoitza (antzinako Grezia)]] *(ing) [[:en:Roman_historiography|Erromatar historiografia]] *(ing) [[:en:Sit_tibi_terra_levis|Sit tibi terra levis]] *(ing) [[:en:Roman_funerary_art|Erromatar hileta-artea]] *(eus) [[Oscillum]] *(ing) [[:en:Verism|Verismo]] *(ing) [[:en:Roman_portraiture|Erromatar erretratua]] *(ing) [[:en:Via_Nomentana|Via Nomentana]] *(ing) [[:en:Porta_Collina|Porta Collina]] *(eus) [[Erromatar sarkofago]] == Kanpo estekak == * ''CIL'' (''[https://cil.bbaw.de/en/homenavigation/the-cil/volumes Corpus Inscriptionum Latinarum]'') * ''ILS ([[iarchive:inscriptioneslat01dessuoft/page/n11/mode/2up|Inscriptiones Latinae Selectae]]).'' * ''LTUR'' ([https://archive.org/details/lexicon-topographicum-urbis-romae-suburbium-4-m-q-2006/Lexicon%20Topographicum%20Urbis%20Romae%20-%20Suburbium%202%20-%20C-F%20%282004%29/page/220/mode/2up?q=Camenae Lexicon Topographicum Urbis Romae Suburbium]) * Oxford Classical Dictionary, 4th Edition, Abbreviations List https://oxfordre.com/classics/page/3993 * [https://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/secondary/SMIGRA*/Funus.html Smith's Dictionary of Greek and Roman Antiquities, article ''Funus''] [[Kategoria: Erromatar hirigintza]] [[Kategoria: Etxebizitza]] [[Kategoria: Kutsadura]] [[Kategoria: Pobrezia]] [[Kategoria: Antzinako Erroma]] [[Kategoria:Hiletak]] [[Kategoria:Erlijioa eta heriotza]] [[Kategoria:Heriotza Europan herrialdearen arabera]] [[Kategoria:Antzinako Erromako gizartea]] {{autoritate kontrola}} {{commonskat}} bm51oiukqkmnd5hu1y3uaquk0zzaznr 0 867261 9998495 9992267 2024-12-13T13:30:11Z Artegia 65203 9998495 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Michel Bernard Barnier''' ([[La Tronche]], [[Frantzia]], [[1951]]ko [[urtarrilaren 9]]a) frantses politikaria da, [[Europar Batasun]]eko hainbat kargutan aritu dena. [[Emmanuel Macron]]ek 2024ko irailaren 5ean izendatu zuen lehen ministro<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Emmanuel Macronek Michel Barnier izendatu du Frantziako lehen ministro|hizkuntza=eu|data=2024-09-05|url=https://www.berria.eus/mundua/emmanuel-macronek-michel-barnier-izendatu-du-frantziako-lehen-ministro_2130137_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-09-05}}</ref>. [[François Bayrou]]k ordezkatu zuen 2024ko abenduaren 13an. == Ibilbide politikoa == [[Gaullismo]]ko hainbat alderdiko kidea izan da ([[Errepublikaren Aldeko Demokraten Batasuna|UDR]], [[Errepublikaren Aldeko Batasuna|RR]], [[Herritarren Mugimenduaren Aldeko Batasuna|UMP]] eta [[Errepublikanoak (Frantzia)|Errepublikanoak]]) Barnierrek hainbat kargu izan ditu [[Frantziako gobernua]]n, tartean Ingurumen Ministroa 1993tik 1995ra, Europarako Gaien Estatu Ministroa 1995 eta 1997 artean, Kanpo Arazoetarako ministroa 2004 eta 2005 artean eta Nekazaritza eta Arrantza ministroa 2007tik 2009ra bitarte. [[Europar Batasuna]]ren baitan, Barnier Barne Merkatu eta Zerbitzuterako Europar Komisarioa izan zen 2010 eat 2014 bitarte eta [[Europako Alderdi Popularra|Europako Alderdi Popularreko]] lehendakariordea 2010 eta 2015 bitarte. 2016ko urritik 2019ko azarora arte [[Europar Batasuna]]k izendatutako Negoziatzaile Nagusia izan zen [[Brexit]]aren aferan (Task Force 50/TF50), eta 2019tik 2021era bitarte [[Erresuma Batu]]arekiko Europako Komisioaren Harremanen arduraduna (UKTF)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Language selection {{!}} Représentation au Luxembourg|hizkuntza=fr|url=https://luxembourg.representation.ec.europa.eu/select-language?destination=/node/1|aldizkaria=luxembourg.representation.ec.europa.eu|sartze-data=2024-09-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Michel Barnier set to lead ‘UK Task Force’ in Brexit phase II|hizkuntza=en-GB|data=2019-10-21|url=https://www.politico.eu/article/michel-barnier-set-to-lead-uk-task-force-in-brexit-phase-ii/|aldizkaria=POLITICO|sartze-data=2024-09-05}}</ref>. 2021ean Barnierrek [[Frantziako Presidente]] izateko hauteskundetara aurkeztuko zela esan zuen, [[2022ko Frantziako hauteskunde presidentzialak]] lehiatuz, baina 2021ean Errepublikanoek egin zuten kongresuan ez zuen babesik lortu<ref>{{Erreferentzia|izenburua=French presidency: Michel Barnier joins race 'to change France'|hizkuntza=en-GB|data=2021-08-27|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-58354886|sartze-data=2024-09-05}}</ref>. === Lehen Ministroaren === 2024ko irailaren 5ean [[Emmanuel Macron]]ek Michel Barnier kontserbadorea izendatu zuen lehen ministro. Ohikoan lehendakariak legebiltzarreko hauteskundeak irabazi dituen alderdiaren lehen ministroa izendatzen du, baina 2024an ez zen horrela izan legebiltzarrean gehiengo osoa izateko 289 diputatuetatik oso urruti geratu baitzela ezkerra.<ref>https://www.argia.eus/albistea/macronek-michel-barnier-kontserbadorea-izendatu-du-lehen-ministro</ref> Irailaren 21ean aurkeztu zuen Frantziako Gobernuaren osaketa berria Michel Barnier lehen ministroak. Laburbiltzeko, zentro-eskuinekoez gain, eskuineko ordezkariak egon ziren gobernuan, eta tartean eskuin muturreko ideiak babesten zituztenak. Hala nola, Barne ministroaren kargua bideratu zion [[Bruno Retailleau]]-ri, hots, immigrazioaren aurkako postura gogorrak dituen senatari ohiari –etorkinen senideen etorrera gogortzeko neurrien alde, kanporaketak erraztearen alde, gutxieneko osasun arta etorkinei bideratzeko eskubidearen aurka, eta abar–. Tonua argi utzi zuen Retailleauk Barne ministro gisa emandako lehen adierazpen ofizialean: "Ordena berrezarri, ordena berrezarri, ordena berrezarri. Ordena da askatasunaren baldintza. Ordenarik ez denean askatasuna mehaxaturik dugu".<ref>https://www.argia.eus/albistea/eskuin-kontserbadorea-frantziako-gobernura-sarrarazteko-hautua-egin-du-michel-barnier-lehen-minsitroak</ref> === Zentsura mozioak === Baina Barnierren aginduak gutxi iraundu zuen. Asanblea Nazionalak, abenduaren 4an, Michel Barnier lehen ministroaren aurkako [[zentsura mozio]]a onartu zuen, eta hura kargutik kendu. Arazoaren jatorria abenduaren 2an, Lehen ministroak legebiltzarraren oniritzirik gabe eta Konstituzioaren 49.3 artikulua baliatuta [[Gizarte Segurantza]]ren aurrekontuak onartzeagatik izan zen. NFP [[Fronte Popular Berria]] ezkerreko koalizioak eta RN [[Bilgune Nazionala]] eskuin muturreko alderdiak bozkatu zuten gobernuburua kargugabetzearen alde. Barnier Macronekin bildu zen, eta bere dimisioa aurkeztu zion; jardunean arituko zen gobernu berria osatu bitartean.<ref>https://www.berria.eus/mundua/ezkerreko-blokea-zatitzean-ikusten-dute-irtenbidea-macronistek_2134570_102.html</ref> [[1962]]an [[Georges Pompidou]]ren zentsura-mozioaz geroztik Barnier horrelakorik pairatu duen lehena izan zen. == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1951ko||Barnier, Michel}} [[Kategoria:Frantziako politikariak]] [[Kategoria:Errepublikaren Aldeko Demokraten Batasunako politikariak]] [[Kategoria:Errepublikaren Aldeko Batasunako politikariak]] [[Kategoria:Herritarren Mugimenduaren Aldeko Batasunako politikariak]] [[Kategoria:Errepublikanoak (Frantzia) alderdiko politikariak]] [[Kategoria:Frantziako atzerri ministroak]] [[Kategoria:Frantziako nekazaritza ministroak]] [[Kategoria:Frantziako ingurumen ministroak]] [[Kategoria:Europako Gaietarako Frantziako estatu idazkariak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 6. legegintzaldiko Parlamentuko kideak‎]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 7. legegintzaldiko Parlamentuko kideak‎]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 8. legegintzaldiko Parlamentuko kideak‎]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 9. legegintzaldiko Parlamentuko kideak‎]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 10. legegintzaldiko Parlamentuko kideak‎]] [[Kategoria:Bosgarren Errepublikako Frantziako senatariak]] [[Kategoria:Frantziako Europako komisarioak]] [[Kategoria:Herritarren Mugimenduaren Aldeko Batasunako eurodiputatuak]] [[Kategoria:Île-de-Franceko eurodiputatuak 2009-2014]] [[Kategoria:Frantziako lehen ministroak]] [[Kategoria:Brexita]] [[Kategoria:Ohorezko Legioko ofizialak]] [[Kategoria:Isère departamenduko biografiak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 6. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 7. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 8. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 9. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] [[Kategoria:Frantziako Bosgarren Errepublikako 10. legegintzaldiko Parlamentuko kideak]] 6cs1vfy99oakn0rp3x1myf86ftdo2jo 0 885921 9998403 9464191 2024-12-13T12:23:35Z Artegia 65203 9998403 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''William McNeill''' ([[Bellshill]], [[1940]]ko [[martxoaren 2]]a - [[Newton Mearns]], [[2019]]ko [[apirilaren 22]]a) eskoziar futbolari eta entrenatzailea izan zen. Hirurogei urte baino gehiagotan egon zen jokalari, entrenatzaile eta enbaxadorea bezala [[Celtic FC|Celticean]]. 822 aldiz jokatu zuen taldean 18 sasoitan eta kapitaina izan zen 1967ko Europako Kopa garaipenean. Hogeita bederatzi aldiz jokatu zen ere Eskoziarekin. Clyde FC, [[Aberdeen FC|Aberdeen]], [[Manchester City]] eta [[Aston Villa]] entrenatu zituen. 2019an [[Athletic Club]]ak [[Futbol talde bakarreko jokalariak]] ''One Club Man'' saria eman zion. [[Fitxategi:Billy McNeil statue at Celtic Park (geograph 5647921).jpg|thumb|ezkerrera|McNeillen estatuan, Celtic Parken. Eskultorea: John McKenna]] == Ikus, gainera == [[Futbol talde bakarreko jokalariak]] {{Biografia zirriborroa|Eskozia}} {{bizialdia|1940ko|2019ko|McNeill, Billy}} [[Kategoria:Iparraldeko Lanarkshire konderriko jendea]] [[Kategoria:Eskoziako futbolariak]] [[Kategoria:Eskoziako futbol entrenatzaileak]] [[Kategoria:Celtic FCko futbolariak]] [[Kategoria:UEFAko Txapeldunen Liga irabazi duten jokalariak]] s3z0cbg3f0isnkheiy7glcbudrddc43 0 894913 9998891 8513341 2024-12-13T17:52:56Z CommonsDelinker 688 «Treaty_of_Andrinople_1829.png» fitxategiaren ordez «Treaty_of_of_Turkmenchay_(1828)_and_Andrinople_(1829).png» jarri da (eragilea: CommonsDelinker; arrazoia: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR3|Criterion 3]] (obvious error) · Уточнение согласно с 9998891 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Treaty of of Turkmenchay (1828) and Andrinople (1829).png|thumb|300px|Lurraldeen mugen aldkaetak Hadrianopolisen Itunaren ondorioz.]] [[Fitxategi:Moscow Triumphal Gate.jpg|thumb|300px|Moskuko Garaipen Arkua, 1834.]] '''Hadrianopolisen Ituna''', egungo Turkiako [[Edirne]] hiria, [[1829]]ko [[irailaren 14]]an sinatu zen. Itun horrekin [[Errusiar-turkiar Gerra (1828-1829)|Errusiar-turkiar Gerrari]] amaiera eman zitzaion.<ref>http://pares.mcu.es/ParesBusquedas20/catalogo/autoridad/106885</ref> == Errusiar-turkiar Gerra == 1828tik 1829ra luzatu zen gerra hau. Aurrez aurre [[Otomandar Inperioa]] eta [[Errusiar Inperioa]] jarri ziren gatazka honetan. Gatazkaren jatorria [[Greziako Independentzia Gerra]]n (1821-1832) egon zen. Greziarrei errusiarrek lagundu zieten (baita ere Frantzia eta Erresuma Batua]]) eta horrek sultan otomandarraren haserrea eragin zuen. Gerran errusiarrek garaipen handiak lortu zituzten [[Kaukaso]]n eta [[Balkanak|Balkanetan]]. Otomandar Inperioaren maldan behera markatu zen itun honekin; inperio horrek bere zabalera nagusia [[1683]]an lortu zuen, [[Viena]]ri setioa jarri ziotenean.<ref>https://web.archive.org/web/20190628163800/https://esacademic.com/dic.nsf/eswiki/1166677</ref> == Itunaren klausulak == * Nagusia: otomandarrek Greziaren independentzia onartzen zuten nahiz eta baldintza batzuk jarri eta ez lurralde osoan.<ref>https://www.nationalgeographic.com.es/historia/grandes-reportajes/la-gran-revolucion-griega-contra-el-imperio-otomano_9440/3</ref> * Otomandar Inperioak Errusiarren eskuetan lurralde desberdinak uzten zituen: [[Danubio]]ko itsasadarraren uharteak, [[Itsaso Beltza]]ren Kaukaso aldeko itsas ertzea eta [[Dardaneloak]] [[itsasarte]]a erabiltzeko eskubidea onartu zuten. * Otomandarrek Errusiaren suberania [[Georgia]]n onartzen zuten. * Gainera errusiarren ikuskatze eskubidea hiru autonomietan onartzen zuten: [[Serbia]]n, [[Moldaviako Printzerria]]n (egungo [[Errumania]]n)<ref>http://www.puzzledelahistoria.com/?p=26664</ref> eta [[Valakiako Printzerria]]n. Horrela, esaten zen, autonomia horien joritasun eta "merkataritza askatasuna" bermatzen zen. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{es}}:[http://www.enciclonet.com/articulo/paz-de-adrianopolis/ Hadrianopolisen bakea.] [[Kategoria:Bake itunak]] [[Kategoria:Errusiar Inperioko itunak]] [[Kategoria:Otomandar Inperioaren itunak]] [[Kategoria:Grezia modernoaren independentzia]] [[Kategoria:1829]] [[Kategoria:XIX. mendeko itunak]] [[Kategoria:Edirne]] [[Kategoria:Moldaviako historia]] [[Kategoria:Serbiako historia]] [[Kategoria:Valakiako historia]] [[Kategoria:Georgiako historia]] ehi6il0cdxkyi8xx37ity3zg02559wt 0 897894 9998606 9997760 2024-12-13T14:49:46Z Lainobeltz 56334 88.14.121.97 wikilariaren aldaketak ezabatuz, Eliatxo wikilariaren azken bertsiora itzularazi da. 9410874 wikitext text/x-wiki {{biografia_infotaula_automatikoa}} '''Itxaso González''' ([[Bilbo]], [[1977]]ko [[abenduaren 9]]a) bizkaitar [[aktore]] bat da. == Filmografia == * ''[[Sapos y culebras]]'' (2014) * ''[[U.C.O.]]'' (2008) * ''[[Euskolegas]] (2009) == Telebista saioak == * ''[[Karabana (telebista saioa)|Karabana]]'' (2019): sukaldaritza eta elkarrizketa saioa. == Kanpo estekak == {{bizialdia|1977ko||Gonzalez, Itxaso}} {{Biografia zirriborroa|Bizkaia}} [[Kategoria:Bizkaiko aktoreak]] [[Kategoria:ETB 1eko aurkezleak]] [[Kategoria:Bilbotarrak]] [[Kategoria:1977ko jaiotzak]] [[Kategoria:Euskal Herriko emakume aktoreak]] 7746kkpuzofc4fvkrjq7p0il0yyrmre 0 900561 9999216 9981451 2024-12-14T08:59:23Z Wikimaribarre 88969 9999216 wikitext text/x-wiki {{biografia_infotaula_automatikoa}} '''Maddi Barber Gutiérrez''' ([[Lakabe]], [[Nafarroa Garaia]], [[1988]]ko [[abuztuaren 23]]a) nafar zinemagilea da. <ref>{{Erreferentzia|izena=Reyes|abizena=Ilintxeta|izenburua="Nola egin daiteke paisaiaren edo leku baten dolua?"|hizkuntza=eu|data=2019-01-20|url=https://www.argia.eus/argia-astekaria/2628/maddi-barber-itoizko-urtegiaren-ondorioak-behatzen|aldizkaria=Argia|sartze-data=2020-03-13}}</ref> == Biografia == Lizentziaduna Ikus-entzunezko Komunikazioan, masterra egin zuen Ikusizko Antropologian, [[Manchesterko Unibertsitatea]]n. 2015ean, Zinergentziak #15 proiektuan parte hartu eta ''Distantziak'' film luzea zuzendu zuen modu kolektiboan <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maddi Barber|hizkuntza=es|url=https://www.cccb.org/es/participantes/ficha/maddi-barber/231014|aldizkaria=CCCB|sartze-data=2020-03-13}}</ref>. 2018an, ''Yours Truly'' film laburra egin zuen [[Christopher Murray]] eta [[Charlotte Hoskins]]ekin batera (Punto de Vista jaialdiaren Sekzio Ofizialean parte hartu zuen).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=X Films - Punto de Vista - Nafarroako Zinema Dokumentaleko Nazioarteko Jaialdia|url=http://www.puntodevistafestival.com/eu/x-films.asp?IdSeccion=21|aldizkaria=www.puntodevistafestival.com|sartze-data=2020-03-13}}</ref> 2018ko [[Donostiako Zinemaldi]]an ''[[592 metroz goiti]]'' dokumentala aurkeztu zuen Zabaltegi-Tabakalera begirada berriak bilatzen dituen sailean. Itoitzen urak hartutako lurraldearen inguruan filmatutako dokumentala. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kimuak|url=http://www.kimuak.com/es/corto/2018/592-metroz-goiti|aldizkaria=www.kimuak.com|sartze-data=2020-03-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maddi Barber: 'Itoitzek eragiten dizkidan kontraesanak filmatu nahi nituen'|hizkuntza=eu|url=https://www.eitb.eus/eu/kultura/zinema/zinemaldia/osoa/5867816/maddi-barber-592-metroz-goiti-filmaren-zuzendariarekin-elkarrizketa-/|aldizkaria=Euskal Irrati Telebista|sartze-data=2020-03-13}}</ref> 2019an berriz, ''[[Urpean lurra]]'' filma estreinatu zuen, Donostiako 67. Zinemaldian Zabaltegi-Tabakalera sailean <ref>{{Erreferentzia|izena=Amagoia Gurrutxaga|abizena=Uranga|izenburua=«Itoizko urtegiaren kontraesanak gugana ekarri nahi ditu filmak»|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1874/028/001/2019-09-21/itoizko-urtegiaren-kontraesanak-gugana-ekarri-nahi-ditu-filmak.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2020-03-13}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maddi Barber, '592 metroz goiti' filmaren zuzendaria|hizkuntza=eu|url=https://www.naiz.eus/eu/mediateca/video/maddi-barber-592-metroz-goiti-filmaren-zuzendaria|aldizkaria=www.naiz.eus|sartze-data=2020-03-13}}</ref> 2024ko azaroan ‘''Harria eta Poltsa''’ izeneko instalazioa jarri zuen ikusgai Donostiako [[San Telmo Museoa|San Telmo museoan]], Museo Bikoitza programarekin ondua, eta, besteak beste, arkeologian eta museologian gertatzen diren lekualdatzeak arakatzen dituen lana.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=‘Harria eta Poltsa’, anitz desplazamendu bakar batean|hizkuntza=eu|data=2024-11-17|url=https://www.berria.eus/kultura/harria-eta-poltsa-anitz-desplazamendu-bakar-batean_2133612_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-11-27}}</ref> == Lanak == === Filmografia === * ''Distantziak'' (2015) * ''Yours Truly'' (2018) * ''[[592 metroz goiti]]'' (2018) * ''Urpean lurra'' (2019) * ''Gorria (2020)''<ref>{{Erreferentzia|izena=Laura Puy|abizena=Muguiro|izenburua=Maddi Barber: "Me gusta abrir películas que se quedan en el malestar"|hizkuntza=es|data=2020-03-04|url=https://www.diariodenavarra.es/noticias/cultura-ocio/cultura/2020/03/04/maddi-barber-gusta-abrir-peliculas-que-quedan-malestar-682957-1034.html|aldizkaria=diariodenavarra.es|sartze-data=2020-12-13}}</ref> *''Paraiso'' (2021). [[Marina Lameiro|Marina Lameirorekin]] elkarlanean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maddi Barber eta Marina Lameiroren 'Paraíso' aurkeztu du Artiumek - Araba|hizkuntza=eu|url=https://alea.eus/araba/1625226725542-maddi-barber-marina-lameiro-paraiso-artiumek|aldizkaria=Alea.eus|sartze-data=2021-07-04}}</ref> === Instalazioak === * ''Harria eta poltsa. (2023/2024).'' [[Donostia|Donostiako]] [[San Telmo Museoa|San Telmo museoan''.'']]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maddi Barber, 2023/2024 - Museo San Telmo|url=https://www.santelmomuseoa.eus/index.php?option=com_flexicontent&view=items&cid=2&id=13394&Itemid=434|aldizkaria=www.santelmomuseoa.eus|sartze-data=2024-12-14}}</ref> == Sariak == * 2010ean Ermuko Kameratoia ikus-entzunezko rallyaren seigarren edizioan lehenengo saria lortu zuen “Ermmugarra” izeneko lanarekin. <ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2010|izenburua=Ermuko Kameratoia ikus-entzunezko rallyaren seigarren edizioan lehenengo saria lortu zuen “Ermmugarra|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu}}</ref> * 2012an [[BBK]]-k, [[Azkue Fundazioa]]k eta [[Bizkaiko Foru Aldundia]]k antolatutako BBKklip lehiaketako saria lortu zuen, 25 urtetik gorako kategorian. Euskara, [[Euskal Herria]] edo bertako gizarteagaz lotura duten film laburrak lehiaketan. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=BBKklip bideo lehiaketako lehenengo edizinoko sariak banatu ditue Bilbon|hizkuntza=eu|url=https://bizkaie.biz/1462829675585|aldizkaria=bizkaie.biz|sartze-data=2020-03-13}}</ref> * 2018an saritua izan zen [[Nafarroa]]koo Artista Gazteen Topaketetan Ikus-entzunezko proiektuen sailean. Epaimahaiak ''592 metroz goiti''n egindako lana saritu nahi izan zuen. <ref>https://iratiirratia.eus/index.php/2018/10/18/maddi-barber-saritua-izan-da-nafarroako-artista-gazteen-topaketetan/</ref> * 2018an Piriniotar behi arrazari buruzko bigarren argazki lehiaketa irabazi zuen [[Elizondo]]n (Nafarroa) <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Piriniotar behi arrazari buruzko bigarren argazki lehiaketa Maddi Barberek irabazi du - Baztan|hizkuntza=eu|url=https://erran.eus/baztan/1530793356547-piriniotar-behi-arrazari-buruzko-bigarren-argazki-lehiaketa-maddi-barberek-irabazi-du|aldizkaria=Erran.eus|sartze-data=2020-03-13}}</ref> * ''592 metroz goiti'' filma 2019ko [[Goya Sariak|Goya Sarietarako]] aurretiko hautaketan egon zen <ref>{{Erreferentzia|izenburua=592 metroz goiti » Premios Goya 2020|url=https://www.premiosgoya.com/pelicula/592-metroz-goiti|aldizkaria=www.premiosgoya.com|sartze-data=2020-03-13}}</ref> * 2019an ''Urpean lurra'' filmari Montaia onenaren eta Kartelik onenari sari eman zioten [[Valentzia]]ko nazioarteko erdimetraien jaialdian, ''La Cabina''ren XII. edizioan <ref>{{Erreferentzia|izenburua=“ELECTRIC SWAN” Y “HAUNTED” SE ALZAN CON EL PREMIO A MEJOR MEDIOMETRAJE DE SECCIÓN OFICIAL Y AMALGAMA DE LA XII EDICIÓN DE LA CABINA|hizkuntza=es-ES|data=2019-11-29|url=https://lacabina.es/notas-de-prensa-noticias/electric-swan-y-haunted-premio-a-mejor-mediometraje-seccion-oficial-amalgama-la-cabina-2019/|aldizkaria=La cabina|sartze-data=2020-03-13}}</ref> * 2020an ''Gorria'' lanagatik epaimahaiaren sari berezia DocumentaMadrid Nazioarteko zine jaialdian.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Documenta Madrid premia la experimentación, la vuelta al campo y la memoria de la emigración cubana|hizkuntza=es|url=https://cineconene.es/palmares-del-documenta-madrid-2020/|aldizkaria=Cine con Ñ|sartze-data=2020-12-14}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://www.eitb.eus/es/television/programas/eitb-kultura/videos/detalle/6672533/video-maddi-barber-urpean-lurra/|Eitb. Maddi Barber. Urpean lurra.] * [https://www.youtube.com/watch?v=Ziuyx2MKXAg 592 metroz goiti (Maddi Barber, 2018) Trailer] * [https://www.cccb.org/es/participantes/ficha/maddi-barber/231014 Maddi Barber. Fitxa] * https://web.archive.org/web/20230807093950/https://cargocollective.com/maddibarber * [http://www.otroscineseuropa.com/entrevista-a-maddi-barber-directora-de-urpean-lurra-los-suenos-tambien-pueden-ser-actos-colectivos-y-politicos/ Maddi Barber. Elkarrizketa. Otros cines] * [https://www.sansebastianfestival.com/2019/secciones_y_peliculas/zabaltegi_tabakalera/7/672817/es Maddi Barber. Donostia. Tabakalera. Zabaldegi] * [https://www.eitb.eus/eu/kultura/zinema/zinemaldia/osoa/5867816/maddi-barber-592-metroz-goiti-filmaren-zuzendariarekin-elkarrizketa-/ Maddi Barber 592 metro goiti filmaren zuzendariarekin elkarrizketa ] Eitb. * [https://www.argia.eus/blogak/boligrafo-gorria/2019/09/16/donostiako-zinemaldian-ikus-daitezkeen-bost-pelikula-atipiko/ Donostiako zinemaldian ikus daitezkeen 5 pelikula atipiko. ] argia {{bizialdia|1988ko||Barber, Maddi}} [[Kategoria:Artzibartarrak]] [[Kategoria:Nafarroa Garaiko zinema zuzendariak]] [[Kategoria:Emakume zinemagileak]] tgxivbts87zbvt1dwrq6ea5g5hew7r4 9999218 9999216 2024-12-14T08:59:57Z Wikimaribarre 88969 9999218 wikitext text/x-wiki {{biografia_infotaula_automatikoa}} '''Maddi Barber Gutiérrez''' ([[Lakabe]], [[Nafarroa Garaia]], [[1988]]ko [[abuztuaren 23]]a) nafar zinemagilea da. <ref>{{Erreferentzia|izena=Reyes|abizena=Ilintxeta|izenburua="Nola egin daiteke paisaiaren edo leku baten dolua?"|hizkuntza=eu|data=2019-01-20|url=https://www.argia.eus/argia-astekaria/2628/maddi-barber-itoizko-urtegiaren-ondorioak-behatzen|aldizkaria=Argia|sartze-data=2020-03-13}}</ref> == Biografia == Lizentziaduna Ikus-entzunezko Komunikazioan, masterra egin zuen Ikusizko Antropologian, [[Manchesterko Unibertsitatea]]n. 2015ean, Zinergentziak #15 proiektuan parte hartu eta ''Distantziak'' film luzea zuzendu zuen modu kolektiboan <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maddi Barber|hizkuntza=es|url=https://www.cccb.org/es/participantes/ficha/maddi-barber/231014|aldizkaria=CCCB|sartze-data=2020-03-13}}</ref>. 2018an, ''Yours Truly'' film laburra egin zuen [[Christopher Murray]] eta [[Charlotte Hoskins]]ekin batera (Punto de Vista jaialdiaren Sekzio Ofizialean parte hartu zuen).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=X Films - Punto de Vista - Nafarroako Zinema Dokumentaleko Nazioarteko Jaialdia|url=http://www.puntodevistafestival.com/eu/x-films.asp?IdSeccion=21|aldizkaria=www.puntodevistafestival.com|sartze-data=2020-03-13}}</ref> 2018ko [[Donostiako Zinemaldi]]an ''[[592 metroz goiti]]'' dokumentala aurkeztu zuen Zabaltegi-Tabakalera begirada berriak bilatzen dituen sailean. Itoitzen urak hartutako lurraldearen inguruan filmatutako dokumentala. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kimuak|url=http://www.kimuak.com/es/corto/2018/592-metroz-goiti|aldizkaria=www.kimuak.com|sartze-data=2020-03-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maddi Barber: 'Itoitzek eragiten dizkidan kontraesanak filmatu nahi nituen'|hizkuntza=eu|url=https://www.eitb.eus/eu/kultura/zinema/zinemaldia/osoa/5867816/maddi-barber-592-metroz-goiti-filmaren-zuzendariarekin-elkarrizketa-/|aldizkaria=Euskal Irrati Telebista|sartze-data=2020-03-13}}</ref> 2019an berriz, ''[[Urpean lurra]]'' filma estreinatu zuen, Donostiako 67. Zinemaldian Zabaltegi-Tabakalera sailean <ref>{{Erreferentzia|izena=Amagoia Gurrutxaga|abizena=Uranga|izenburua=«Itoizko urtegiaren kontraesanak gugana ekarri nahi ditu filmak»|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1874/028/001/2019-09-21/itoizko-urtegiaren-kontraesanak-gugana-ekarri-nahi-ditu-filmak.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2020-03-13}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maddi Barber, '592 metroz goiti' filmaren zuzendaria|hizkuntza=eu|url=https://www.naiz.eus/eu/mediateca/video/maddi-barber-592-metroz-goiti-filmaren-zuzendaria|aldizkaria=www.naiz.eus|sartze-data=2020-03-13}}</ref> 2024ko azaroan ‘''Harria eta Poltsa''’ izeneko instalazioa jarri zuen ikusgai Donostiako [[San Telmo Museoa|San Telmo museoan]], Museo Bikoitza programarekin ondua, eta, besteak beste, arkeologian eta museologian gertatzen diren lekualdatzeak arakatzen dituen lana.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=‘Harria eta Poltsa’, anitz desplazamendu bakar batean|hizkuntza=eu|data=2024-11-17|url=https://www.berria.eus/kultura/harria-eta-poltsa-anitz-desplazamendu-bakar-batean_2133612_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-11-27}}</ref> == Lanak == === Filmografia === * ''Distantziak'' (2015) * ''Yours Truly'' (2018) * ''[[592 metroz goiti]]'' (2018) * ''Urpean lurra'' (2019) * ''Gorria (2020)''<ref>{{Erreferentzia|izena=Laura Puy|abizena=Muguiro|izenburua=Maddi Barber: "Me gusta abrir películas que se quedan en el malestar"|hizkuntza=es|data=2020-03-04|url=https://www.diariodenavarra.es/noticias/cultura-ocio/cultura/2020/03/04/maddi-barber-gusta-abrir-peliculas-que-quedan-malestar-682957-1034.html|aldizkaria=diariodenavarra.es|sartze-data=2020-12-13}}</ref> *''Paraiso'' (2021). [[Marina Lameiro|Marina Lameirorekin]] elkarlanean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maddi Barber eta Marina Lameiroren 'Paraíso' aurkeztu du Artiumek - Araba|hizkuntza=eu|url=https://alea.eus/araba/1625226725542-maddi-barber-marina-lameiro-paraiso-artiumek|aldizkaria=Alea.eus|sartze-data=2021-07-04}}</ref> === Instalazioak === * ''Harria eta poltsa.'' (2023/2024)''.'' [[Donostia|Donostiako]] [[San Telmo Museoa|San Telmo museoan''.'']]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maddi Barber, 2023/2024 - Museo San Telmo|url=https://www.santelmomuseoa.eus/index.php?option=com_flexicontent&view=items&cid=2&id=13394&Itemid=434|aldizkaria=www.santelmomuseoa.eus|sartze-data=2024-12-14}}</ref> == Sariak == * 2010ean Ermuko Kameratoia ikus-entzunezko rallyaren seigarren edizioan lehenengo saria lortu zuen “Ermmugarra” izeneko lanarekin. <ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2010|izenburua=Ermuko Kameratoia ikus-entzunezko rallyaren seigarren edizioan lehenengo saria lortu zuen “Ermmugarra|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu}}</ref> * 2012an [[BBK]]-k, [[Azkue Fundazioa]]k eta [[Bizkaiko Foru Aldundia]]k antolatutako BBKklip lehiaketako saria lortu zuen, 25 urtetik gorako kategorian. Euskara, [[Euskal Herria]] edo bertako gizarteagaz lotura duten film laburrak lehiaketan. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=BBKklip bideo lehiaketako lehenengo edizinoko sariak banatu ditue Bilbon|hizkuntza=eu|url=https://bizkaie.biz/1462829675585|aldizkaria=bizkaie.biz|sartze-data=2020-03-13}}</ref> * 2018an saritua izan zen [[Nafarroa]]koo Artista Gazteen Topaketetan Ikus-entzunezko proiektuen sailean. Epaimahaiak ''592 metroz goiti''n egindako lana saritu nahi izan zuen. <ref>https://iratiirratia.eus/index.php/2018/10/18/maddi-barber-saritua-izan-da-nafarroako-artista-gazteen-topaketetan/</ref> * 2018an Piriniotar behi arrazari buruzko bigarren argazki lehiaketa irabazi zuen [[Elizondo]]n (Nafarroa) <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Piriniotar behi arrazari buruzko bigarren argazki lehiaketa Maddi Barberek irabazi du - Baztan|hizkuntza=eu|url=https://erran.eus/baztan/1530793356547-piriniotar-behi-arrazari-buruzko-bigarren-argazki-lehiaketa-maddi-barberek-irabazi-du|aldizkaria=Erran.eus|sartze-data=2020-03-13}}</ref> * ''592 metroz goiti'' filma 2019ko [[Goya Sariak|Goya Sarietarako]] aurretiko hautaketan egon zen <ref>{{Erreferentzia|izenburua=592 metroz goiti » Premios Goya 2020|url=https://www.premiosgoya.com/pelicula/592-metroz-goiti|aldizkaria=www.premiosgoya.com|sartze-data=2020-03-13}}</ref> * 2019an ''Urpean lurra'' filmari Montaia onenaren eta Kartelik onenari sari eman zioten [[Valentzia]]ko nazioarteko erdimetraien jaialdian, ''La Cabina''ren XII. edizioan <ref>{{Erreferentzia|izenburua=“ELECTRIC SWAN” Y “HAUNTED” SE ALZAN CON EL PREMIO A MEJOR MEDIOMETRAJE DE SECCIÓN OFICIAL Y AMALGAMA DE LA XII EDICIÓN DE LA CABINA|hizkuntza=es-ES|data=2019-11-29|url=https://lacabina.es/notas-de-prensa-noticias/electric-swan-y-haunted-premio-a-mejor-mediometraje-seccion-oficial-amalgama-la-cabina-2019/|aldizkaria=La cabina|sartze-data=2020-03-13}}</ref> * 2020an ''Gorria'' lanagatik epaimahaiaren sari berezia DocumentaMadrid Nazioarteko zine jaialdian.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Documenta Madrid premia la experimentación, la vuelta al campo y la memoria de la emigración cubana|hizkuntza=es|url=https://cineconene.es/palmares-del-documenta-madrid-2020/|aldizkaria=Cine con Ñ|sartze-data=2020-12-14}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://www.eitb.eus/es/television/programas/eitb-kultura/videos/detalle/6672533/video-maddi-barber-urpean-lurra/|Eitb. Maddi Barber. Urpean lurra.] * [https://www.youtube.com/watch?v=Ziuyx2MKXAg 592 metroz goiti (Maddi Barber, 2018) Trailer] * [https://www.cccb.org/es/participantes/ficha/maddi-barber/231014 Maddi Barber. Fitxa] * https://web.archive.org/web/20230807093950/https://cargocollective.com/maddibarber * [http://www.otroscineseuropa.com/entrevista-a-maddi-barber-directora-de-urpean-lurra-los-suenos-tambien-pueden-ser-actos-colectivos-y-politicos/ Maddi Barber. Elkarrizketa. Otros cines] * [https://www.sansebastianfestival.com/2019/secciones_y_peliculas/zabaltegi_tabakalera/7/672817/es Maddi Barber. Donostia. Tabakalera. Zabaldegi] * [https://www.eitb.eus/eu/kultura/zinema/zinemaldia/osoa/5867816/maddi-barber-592-metroz-goiti-filmaren-zuzendariarekin-elkarrizketa-/ Maddi Barber 592 metro goiti filmaren zuzendariarekin elkarrizketa ] Eitb. * [https://www.argia.eus/blogak/boligrafo-gorria/2019/09/16/donostiako-zinemaldian-ikus-daitezkeen-bost-pelikula-atipiko/ Donostiako zinemaldian ikus daitezkeen 5 pelikula atipiko. ] argia {{bizialdia|1988ko||Barber, Maddi}} [[Kategoria:Artzibartarrak]] [[Kategoria:Nafarroa Garaiko zinema zuzendariak]] [[Kategoria:Emakume zinemagileak]] a14svz8iyweu5uf7hcb0t98r5vd6iuq 2 906873 9998366 9998335 2024-12-13T12:02:45Z Theklan 336 9998366 wikitext text/x-wiki {{#tag:mapframe| [{ "type": "ExternalData", "service": "geoline", "ids": "Q2655347" }, { "type": "ExternalData", "properties": { "stroke": "#666", "stroke-opacity": 1, "stroke-width": 0.4, "fill-opacity": 0.9 }, "service": "geoshape", "query": "SELECT ?Udalerria ?UdalerriaLabel ?biztanleria (?Udalerria as ?id) (SAMPLE(?fill) as ?fill) (concat(str(?biztanleria)) as ?biztanle) (concat('[[:eu:', ?UdalerriaLabel, '|', ?UdalerriaLabel, ']]: ', ?biztanle) as ?title) WHERE { ?Udalerria wdt:P276 wd:Q15222897. ?Udalerria wdt:P1082 ?biztanleria. BIND( if(?biztanleria>= 20000, '#440154', if(?biztanleria>= 10000, '#443983', if(?biztanleria>= 5000, '#31688e', if(?biztanleria>= 2500, '#21918c', if(?biztanleria>= 1000, '#35b779', if(?biztanleria>= 500, '#90d743', if(?biztanleria>= 100, '#fde725', '#fdb525')))))) ) as ?fill). SERVICE wikibase:label { bd:serviceParam wikibase:language 'eu,en'. } } GROUP BY ?Udalerria ?UdalerriaLabel ?biztanleria"}] |width=450|height=400|align=center<noinclude>|latitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=latitude}}|longitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=longitude}}|zoom=10</noinclude> }} |- |<small> {{zutabe-zerrenda|kopurua=4| {{plainlist| *{{Color box|#440154|border=darkgray}} > 20000 *{{Color box|#443983|border=darkgray}} 10000-20000 *{{Color box|#31688e|border=darkgray}} 5000-10000 *{{Color box|#21918c|border=darkgray}} 2500-5000 *{{Color box|#35b779|border=darkgray}} 1000-2500 *{{Color box|#90d743|border=darkgray}} 500-1000 *{{Color box|#fde725|border=darkgray}} 100-500 *{{Color box|#fdb525|border=darkgray}} < 100 }} }} rck3t3g8w78o4tqkdkdyywf8lu14t49 9998370 9998366 2024-12-13T12:03:37Z Theklan 336 9998370 wikitext text/x-wiki {{#tag:mapframe| [{ "type": "ExternalData", "service": "geoline", "ids": "Q15222897" }, { "type": "ExternalData", "properties": { "stroke": "#666", "stroke-opacity": 1, "stroke-width": 0.4, "fill-opacity": 0.9 }, "service": "geoshape", "query": "SELECT ?Udalerria ?UdalerriaLabel ?biztanleria (?Udalerria as ?id) (SAMPLE(?fill) as ?fill) (concat(str(?biztanleria)) as ?biztanle) (concat('[[:eu:', ?UdalerriaLabel, '|', ?UdalerriaLabel, ']]: ', ?biztanle) as ?title) WHERE { ?Udalerria wdt:P276 wd:Q15222897. ?Udalerria wdt:P1082 ?biztanleria. BIND( if(?biztanleria>= 20000, '#440154', if(?biztanleria>= 10000, '#443983', if(?biztanleria>= 5000, '#31688e', if(?biztanleria>= 2500, '#21918c', if(?biztanleria>= 1000, '#35b779', if(?biztanleria>= 500, '#90d743', if(?biztanleria>= 100, '#fde725', '#fdb525')))))) ) as ?fill). SERVICE wikibase:label { bd:serviceParam wikibase:language 'eu,en'. } } GROUP BY ?Udalerria ?UdalerriaLabel ?biztanleria"}] |width=450|height=400|align=center<noinclude>|latitude={{#invoke:Wikidata|claim|item=Q15222897|property=P625|formatting=latitude}}|longitude={{#invoke:Wikidata|claim|item=Q15222897|property=P625|formatting=longitude}}|zoom=10</noinclude> }} |- |<small> {{zutabe-zerrenda|kopurua=4| {{plainlist| *{{Color box|#440154|border=darkgray}} > 20000 *{{Color box|#443983|border=darkgray}} 10000-20000 *{{Color box|#31688e|border=darkgray}} 5000-10000 *{{Color box|#21918c|border=darkgray}} 2500-5000 *{{Color box|#35b779|border=darkgray}} 1000-2500 *{{Color box|#90d743|border=darkgray}} 500-1000 *{{Color box|#fde725|border=darkgray}} 100-500 *{{Color box|#fdb525|border=darkgray}} < 100 }} }} cpqd7okp7tmvwubvzok2157v0quwigx 9998373 9998370 2024-12-13T12:04:56Z Theklan 336 9998373 wikitext text/x-wiki {{#tag:mapframe| [{ "type": "ExternalData", "service": "geoline", "ids": "Q15222897" }, { "type": "ExternalData", "properties": { "stroke": "#666", "stroke-opacity": 1, "stroke-width": 0.4, "fill-opacity": 0.9 }, "service": "geoshape", "query": "SELECT ?Udalerria ?UdalerriaLabel ?biztanleria (?Udalerria as ?id) (SAMPLE(?fill) as ?fill) (concat(str(?biztanleria)) as ?biztanle) (concat('[[:eu:', ?UdalerriaLabel, '|', ?UdalerriaLabel, ']]: ', ?biztanle) as ?title) WHERE { ?Udalerria wdt:P276 wd:Q15222897. ?Udalerria wdt:P1082 ?biztanleria. BIND( if(?biztanleria>= 15000, '#440154', if(?biztanleria>= 10000, '#443983', if(?biztanleria>= 5000, '#31688e', if(?biztanleria>= 2500, '#21918c', if(?biztanleria>= 1000, '#35b779', if(?biztanleria>= 500, '#90d743', if(?biztanleria>= 100, '#fde725', '#fdb525')))))) ) as ?fill). SERVICE wikibase:label { bd:serviceParam wikibase:language 'eu,en'. } } GROUP BY ?Udalerria ?UdalerriaLabel ?biztanleria"}] |width=450|height=400|align=center<noinclude>|latitude={{#invoke:Wikidata|claim|item=Q15222897|property=P625|formatting=latitude}}|longitude={{#invoke:Wikidata|claim|item=Q15222897|property=P625|formatting=longitude}}|zoom=10</noinclude> }} |- |<small> {{zutabe-zerrenda|kopurua=4| {{plainlist| *{{Color box|#440154|border=darkgray}} > 15000 *{{Color box|#443983|border=darkgray}} 10000-15000 *{{Color box|#31688e|border=darkgray}} 5000-10000 *{{Color box|#21918c|border=darkgray}} 2500-5000 *{{Color box|#35b779|border=darkgray}} 1000-2500 *{{Color box|#90d743|border=darkgray}} 500-1000 *{{Color box|#fde725|border=darkgray}} 100-500 *{{Color box|#fdb525|border=darkgray}} < 100 }} }} glpd4vw2iw22y9i8rk8xxiqorj119f6 102 907137 9998463 9997236 2024-12-13T13:09:16Z Wikimaribarre 88969 /* Emakumeen zerrenda >>> erderaz */ 9998463 wikitext text/x-wiki '''''WikiDurangaldea | Durangaldean egiten diren lanaldietako wikilekua ''''' [[Fitxategi:WikiEmakumeok Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak.jpg|thumb|WikiEmakumeok, Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak. Azaroak 1 2019, Durangon]] [[File:5.555 biografia 2024 martxoa.png|thumb|200px|2024.03.08]] [[File:Durangoko wikilariok 5.000 biografia.png|thumb|200px|2023.12.31]] [[File:Durangoko wikilariak 2023.jpg|thumb|200px|2023.07.07]] [[File:WikiEmakumok 3000.jpg|thumb|200px|2023ko otsaila]] [[File:Wikiemakumeok Durango Abendua 2022.jpg|thumb|200px|2022ko abenduaren 1a]] [[Fitxategi:Wikiemakumeok Durango.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko iraila]] [[Fitxategi:Durangoko wikilariak 1500.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko ekaina]] [[Fitxategi:Durangoko Wikilariak.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko apirila]] == [[Fitxategi:Im-jabber.svg|30px|]] Wikiproiektu honen helburuak == * Emakumeen biografia berriak sortzea euskaraz. * Wikipedian beste hizkuntza batzuetan badauden emakumeen biografiak euskarara ekartzea. * Emakumezko editore euskaldunen kopurua handitzea. * Euskal Wikipedian genero-ikuspegia txertatzea. * Historian zehar izandako emakumeen ekarpenak eta ezagutzak Euskal Wikipedian biltzea. == [[File:La mujer que nunca conociste logo 2017.jpg|30px]] Emakumeen zerrenda [https://es.wikipedia.org/wiki/Wikiproyecto:Mujeres/Wikimujeres/WikiEmakumeok/Durango >>> erderaz]== === EGITEN === # [[Marian_Diamond_(cient%C3%ADfica)]] https://es.wikipedia.org/wiki/Marian_Diamond_(cient%C3%ADfica) (Lurdes) # [[Tam_O%27Shaughnessy]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tam_O%27Shaughnessy (Lurdes) # Kontxa Laspiur (Eibar) (Marisa) '''Ingelesetik itzultzeko''' #[[Juanita Breckenridge Bates]] https://en.wikipedia.org/wiki/Juanita_Breckenridge_Bates # [[Emily M. Bishop]] https://en.wikipedia.org/wiki/Emily_M._Bishop # [[Minta Bosley Allen Trotman]] https://en.wikipedia.org/wiki/Minta_Bosley_Allen_Trotman # [[Mithu Sanyal]] https://en.wikipedia.org/wiki/Mithu_Sanyal (Leire Mi) Catharine Waugh McCulloch - Wikipedia # [[Catharine Waugh McCulloch]] sufragista (AEB 1862-1945) Grandma Gatewood - Wikipedia # [[Granma Gatewood McCulloch]] ultrarail mendi-ibileran aitzindaria (AEB 1887-1973) '''Frantsesetik itzultzeko''' # [[Émilie Carles]] https://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89milie_Carles # [[Victoria Mas]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Victoria_Mas # [[Jeanne Humbert]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Jeanne_Humbert # [[Anna Mahé]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Anna_Mah%C3%A9 # [[Capucine Motte]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Capucine_Motte '''SORTZEKO''' # [[Uxue Rey Gorraiz]] idzlea, kazetaria # [[Lola Lopez de Lacalle]] idazlea (Zornotza) # [[Ignacia Altolagirre Camarero]] (h.2023.07.22) # [[Naia Laka]] (Ispaster) https://www.eitb.eus/es/cultura/cine/festival-san-sebastian/videos/detalle/9589117/video-zortzitik-infinitura-recorrido-por-historia-del-cine-vasco-de-mano-de-benito-ansola/ # [[Annette Gonzalez-Etxabarri]] https://www.naiz.eus/es/info/noticia/20230508/annette-gonzalez-etxabarri-zumaiarra-txapeldun-europako-junior-txapelketan # [[Madalen Etxegarai]] pilotaria. https://goiena.eus/oinati/1727423962644-madalen-etxegarai-haurra-nintzenean-nuen-ametsa-betetzen-nabil # [[Sylvia Lefanu]] zinemagilea. https://www.berria.eus/kultura/zinemaldia/berria-eus_2130955_102.html # [[Nagore Urdapilleta]] Errio dokumentalaren aurkezlea. https://ataria.eus/komunitatea/berria/1727420302628-bere-txikitasunean-orio-zeinen-handia-den-erakutsi-nahi-izan-dugu # [[Maite Ubiria]] kazetaria. https://www.berria.eus/euskal-herria/iparrari-hegoak-ematen_2129951_102.html # [[Pancracia Ollo de la Mata]] Zumalakarregiren emaztea # [[Ainhoa Aldazabal Gallastegi]] # [[Uxua Azpiroz]] hezitzailea https://www.berria.eus/bizigiro/beharrezkoa-da-bizikidetza-oinarri-duten-proiektuak-garatzea-ikastetxeetan_2128805_102.html # [[Heza Sengal]]. emakume yazikia. https://www.berria.eus/mundua/eiren-gustukoak-baginen-erosi-egiten-gintuzten-merkantzia-hutsa-bagina-bezala_2128867_102.html # [[Miren Berasategi Zeberio]] Ikertzailea. https://www.berria.eus/euskal-herria/gizon-gazteek-kontserbadurismorako-joera-dute_2128223_102.html '''Zinegileak - Donostiako Giza Eskubideen Zinemaldian sarituak''' # [[Kim Longinotto]] https://es.wikipedia.org/wiki/Kim_Longinotto # [[Lourdes Portillo]] https://es.wikipedia.org/wiki/Lourdes_Portillo # [[Deepa Mehta]] https://es.wikipedia.org/wiki/Deepa_Mehta '''Espainiako Gerra Zibileko emakumeak''' # [[Sofia Da Blasco]] https://es.wikipedia.org/wiki/Sof%C3%ADa_Blasco # [[Carolina_Bunjes-Rosenthal]] https://es.wikipedia.org/wiki/Carolina_Bunjes-Rosenthal # [[Isabel Alonso]] https://es.wikipedia.org/wiki/Isabel_Alonso '''Emakume interesgarriak''' # [[Jekaterina Samutsevitx]] https://es.wikipedia.org/wiki/Yekaterina_Samuts%C3%A9vich # [[Nadezhda Popova]] https://es.wikipedia.org/wiki/Nadezhda_Popova '''Heroínas de la Unión Soviética''' https://es.wikipedia.org/wiki/Anexo:Hero%C3%ADnas_de_la_Uni%C3%B3n_Sovi%C3%A9tica '''Emakumeak eta itsasoa''' https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20210924/las-mujeres-ilustres-de-la-historia-naval-en-el-itsasmuseum-de-bilbo-a-traves-del-arte # '''EMAKUME ITZULTZAILEAK''' # [[Malika Embarek]] https://es.wikipedia.org/wiki/Malika_Embarek # [[Concha Fernández-Luna Sánchez]] https://es.wikipedia.org/wiki/Concha_Fern%C3%A1ndez-Luna_S%C3%A1nchez # [[Laura García Corella]] https://es.wikipedia.org/wiki/Laura_Garc%C3%ADa_Corella '''EMAKUME AKTIBISTAK''' # https://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Mujeres_activistas # [[María Dimádi]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Mar%C3%ADa_Dim%C3%A1di (Leire) # [[Paste Up Morras]], aktibista https://es.wikipedia.org/wiki/Paste_Up_Morras # [[Elizabeth Wathuti]] aktibista https://es.wikipedia.org/wiki/Elizabeth_Wathuti (Oiber) # [[Tosia Altman]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tosia_Altman # https://es.wikipedia.org/wiki/V%C3%B5_Th%E1%BB%8B_Th%E1%BA%AFng # [[Maria Spiridonova]] https://es.wikipedia.org/wiki/Mariya_Spirid%C3%B3nova # [[Yusra Al Barbar]] https://es.wikipedia.org/wiki/Yusra_al-Barbari palestinarra '''EMAKUME ILUSTRATZAILEAK''' https://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Ilustradoras # [[Mitzy Reyes Juárez]] https://es.wikipedia.org/wiki/Mitzy_Reyes_Ju%C3%A1rez # [[Ellen Robbins]] https://es.wikipedia.org/wiki/Ellen_Robbins # [[Retta aktibisten zerrendan Scott]] https://es.wikipedia.org/wiki/Retta_Scott # [[Bahia Shehab]] https://es.wikipedia.org/wiki/Bahia_Shehab # [[Posy Simmonds]] https://es.wikipedia.org/wiki/Posy_Simmonds '''EMAKUME IDAZLEAK - POETAK''' # [[Olga Rivero]] https://es.wikipedia.org/wiki/Olga_Rivero_Jord%C3%A1n '''EMAKUMEAK ZIENTZIAN''' # [[Gloria Long Anderson]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Gloria_Long_Anderson # [[Clémence Royer]] https://es.wikipedia.org/wiki/Cl%C3%A9mence_Royer # [[Tilly Edinger]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tilly_Edinger # [[Isabel Clifton Cookson]] https://es.wikipedia.org/wiki/Isabel_Clifton_Cookson # [[Cécile DeWitt Morette]] https://es.wikipedia.org/wiki/C%C3%A9cile_DeWitt-Morette # [[Wrexie Leonard]] https://es.wikipedia.org/wiki/Wrexie_Leonard # [[Marjorie Lee Browne]] https://es.wikipedia.org/wiki/Marjorie_Lee_Browne '''DENETARIK''' # [[Victorine Brocher]] https://en.wikipedia.org/wiki/Victorine_Brocher (LEIRE MENDIBURU) # [[Esther Afus Ocloo]] aitzindaria (Ghana) https://es.wikipedia.org/wiki/Esther_Afua_Ocloo # [[Margaret A. Wilcox]] https://en.wikipedia.org/wiki/Margaret_A._Wilcox # [[Amineh Kakabaveh]] https://en.wikipedia.org/wiki/Amineh_Kakabaveh # [[Trio Artio]] https://www.musicexport.at/artist/trio-artio/ + Berria egunkaria # [[Fabiola Letelier]] abokatua eta giza eskubideen aldeko ekintzailea. # [[Ana Belén Montes]] espioia. https://es.wikipedia.org/wiki/Ana_Bel%C3%A9n_Montes # [[Dorothy Levitt]] asmatzailea eta kotxe lasterketetan aitzindaria https://es.wikipedia.org/wiki/Dorothy_Levitt == BERRIAK == ==='''Berriak 2024''' ('''abendua''')=== <nowiki>{{zutabeak|kopurua=3|</nowiki> # [[Alaitz Melgar Agirre]] '''SORTUA''' euskara irakaslea eta idazlea (Barakaldo, 1984) # [[Irati Bazeta Agirre]] '''SORTUA''' ilustratzailea (Abadiño, 1999) # [[Maritxu Sorabilla]] '''SORTUA''' mendizale aitzindaria (Iruñea, 1927) # [[Irati Bereau Baleztena]] '''SORTUA''' itzultzailea (Irun 1978) # [[Elordi García Insausti|Elordi Garcia Intxausti]] '''SORTUA''' kazetaria eta idazlea ((Lazkao, 1977) # [[Txaro Iturralde Sáenz de Vicuña|Txaro Iturralde Sáenz]] '''SORTUA''' jostuna (Gasteiz, 1952) # [[Itziar Otegi Aranburu]] '''SORTUA''' itzultzailea eta idazlea (Oiartzun, 1972) # [[Sara Ayesa]] '''SORTUA''' artista (Donostia, 1997) # [[Maud Younger]] sufragista (AEB 1870-1936) # [[Margalida Roig Colomar]] sindikalista (Eivissa, 1908-1966) #[[Luisa Riera Muñiz]] maistra errepresaliatua (Villaviciosa, 1884-Zornotzako Emakumeen Kartzela, 1944) #[[Maria Marí Guasch]] errepublikar militantea (Sant Llorenç de Balàfia, [[1909]] - [[Eivissa]], [[2001]]) # [[Efua Sutherland]] idazlea (Ghana 1924-1996) # [[Concepción Loring]] 1. emakume politikaria, 1.a Diputatuen kongresuan hitz egiten (Malaga 1868-Madril 1935) # [[Amalia Heredia Livermore]] bildumagilea, ikertzailea (Malaga 1830-1902) # [[Carmen Cuesta del Muro]] abokatua, zuzenbidean Espainiako 1. emakume doktorea (Palentzia 1890-Madril 1968) # [[Natividad Domínguez Atalaya]] pedagogoa, politikaria ( Madril 1888-Valentzia 1932) # [[Teresa Luzzatti]] politikaria, sufragista (Lugo 1889-Madril 1942) # [[María López de Sagredo Andreo]] politikaria (Kuba/Bartzelona 1881-Hondarribia 1953) # [[Micaela Díaz Rabaneda]] maistra, politikaria (Nafarroa 1878-? XX. mendea) # [[Trinidad von Scholtz Hermensdorff]] bildumagilea, politikaria (Malaga 1857-Austria 1937) # [[Marisol Nichols]] aktorea (AEB 1973) # [[Mackenzie Phillips]] aktorea, abeslaria (AEB 1959) # [[Emma Lucy Braun]] botanikaria (AEB, 1889-1971) # [[Elizabeth Lowe Watson]] idazlea, sufragista, hizlaria (AEB 1842-1927) # [[Pilar Benejam Arguimbau]] pedagogoa, geografoa (Menorca 1937) # [[Francisca Bohigas Gavilanes]] maistra, ikuskatzailea, idazlea (Bartzelona 1892-Madril 1973) # [[Fernande Barrey]] prostituta, modeloa eta margolaria (frantzia, 1893-1974) # [[Anna Pirozzi]] opera sopranoa (Napoli, 1975) # [[Mariella Devia]] opera abeslaria (Liguria, 1948) # [[Yusra al-Barbari]] politikaria eta ekintzailea (Palestina, 1923-2009) # [[Park Kyung-Ri]] eleberrigilea (Hego Korea 1926-2008) # [[Aurora Sampedro Pi%C3%B1eiro]] kimikaria (Galizia, 1913-1996) # [[Dorothy Allison]] idazlea # [[Nicole Ferroni]] umoregilea # [[Edith Ainge]] sufragista (AEB, 1873-1948) # [[Sonia Vaccaro]] psikologoa (Argentina/Espainia XX. mendea) # [[Raychelle Burks]] zientzia dibulgatzailea (AEB XX. mendea) # [[Kelly Frye]] aktorea (AEB 1984) # [[Amy Madigan]] aktorea (AEB 1950) # [[Amber Stevens]] aktorea, modeloa (AEB 1986) # [[Juana Francés]] margolaria (Alacant 1924-Madril 1990) # [[Njideka Akunyili Crosby]] artista bisuala (Nigeria/AEB 1983) # [[Martha Diamond]] margolaria (AEB 1944-2023) # [[Joan Mitchell]] margolaria (AEB 1925-Paris 1992) # [[Toyin Ojih Odutola]] marrazkilaria (Nigeria/AEB 1985) # [[Fe del Mundo]] pediatra (Filipinak, 1911-2011) # [[Isabel Garbayo]] Villa Teresitako sortzailea (Iruñea, 1905-2011) # [[Elvira Siurana]] feminista, idazlea (LLeida 1952) # [[Lourdes Ciuró]] abokatua, politikaria (Tarragona 1971) # [[Helena Solà Tàrraga]] maistra, politikaria (Bartzelona 1976) # [[Amanda Righetti]] aktorea (AEB 1983) # [[Luna Ki]] abeslaria, DJa (Bartzelona 1999) # [[Katharina Konradi]] opera sopranoa (Kirgizistan/Alemania 1988) # [[Babi (abeslaria)]] (Madril 1999) # [[Klesie Kelly]] sopranoa (AEB XX. mendea) # [[Montserrat Martínez Parera]] ekonomialaria (Bartzelona 1975) # [[Lesley-Ann Jones]] kazetaria, idazlea (EB 1956) # [[Orra White Hitchcock]] ilustratzailea (AEB, 1796-1863) # [[Margaret Chanler Aldrich]] filantropoa, erizaina eta idazlea (AEB, 1870-1963) # [[Dorothy Allison]] idazlea (AEB, 1949-2024) # [[Nicole Ferroni]] umoregilea (Maroko, 1982) # [[Ann Preston]] medikua, ekintzailea (AEB, 1813-1872) # [[Nicole Claveloux]] margolari, ilustratzaile eta komikigilea (Frantzia, 1940-__ ) # [[Maria Bellido|Maria Belido]] espainiar heroi mitikoa (1755-1809) # [[Sofía Esparza Jauregi|Sofia Esparza Jauregi]] sopranoa (Iruñea, 1994) # [[Isabel Azcárate Ristori]] irakasle ikertzailea (Cádiz 1923-Madril 2016) # [[Ana López Navajas]] irakaslea, ikertzailea ( Valentzia 1962) # [[Erika Leiva]] kopla abeslaria (Tarragona/Cádiz 1984) # [[Joana Jiménez]] abeslaria, dantzaria (Sevilla 1977) # [[Carmen Conesa]] aktorea (Bartzelona 1960) # [[Diana Peñalver]] aktorea (Sevilla 1965) # [[Rosa Mariscal]] aktorea (Sevilla 1970-2022) # [[Pilar Punzano]] aktorea, pedagogoa (Madril 1980) # [[Irene Visedo]] aktorea (Madril 1978) # [[Manane Rodríguez]] film zuzendaria (Uruguai/Espainia 1954) # [[Sonia Sebastián]] film zuzendaria (Espainia 1984) # [[Yusra al-Barbari]] politikaria eta ekintzailea (Gaza, 1923-2009) # [[Ann Allebach]] artzain mennorita (AEB, 1874-1918) # [[Jennifer Radloff]] feminista, ekintzailea (Hegoafrika 1961) # [[Grunya Sukhareva]] haur psikiatra (Ukraina, 1891-1981) # [[Josefa Martin Luengo]] pedagogoa (Salamnca 1944-2009) # [[Lucía Asué Mbomio Rubio]] kazetari feminista (Alcorcón, 1981) # [[Paige L. Sweet ]] soziologoa (AEB 1987) # [[Caroline Lexow Babcock]] bakegilea eta sufragista (AEB, 1882-1980) <nowiki>}}</nowiki> ==='''Berriak 2024''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Janire Etxabe]] '''SORTUA''' dantzaria da, dantza bertikalean aditua. (Arrankudiaga, Bizkaia, 1979) # [[Celia Santos]] '''SORTUA''' idazlea (Bergara, 1972) # [[Tamara García Iglesias]] '''SORTUA''' zinemagilea eta komisarioa (Lasarte, 1978) # [[Warisha Moradi]] '''SORTUA''' heriotz epaia duen militante kurdua (Kurdistan, XX. mendea) # [[Carmina Merodio Hoyos|Carmina Herodio]] '''SORTUA''' Saturrarango kartzelan egon zen 6 urtez (Panes, 1920-2006) # [[Parvaneh Kazemi]] '''SORTUA''' matematikaria, mendizale eta mendi gidaria (Teheran, 1970) # [[Mari Campos Roldán]] '''SORTUA''' Saturrarango kartzelan egon zen umetan (Madril, 1938) # [[Encarna Furundarena Goenaga]] '''SORTUA''' Saturrango kartzelara joaten zen janaria eramatera (Mutriku, 1919-2014) # [[Nai Barghouti]] '''SORTUA''' abeslari eta konposiore (Palestina, 1996) # [[Maria Sanchez Madoz]] '''SORTUA''' pilota epaile profesionala (Laudio, 1996 # [[Araceli González Carballo]] espioia, erizaina (Lugo 1914-Madril 1990) # [[Margarita Ruiz de Lihory]] margolaria, espioia (Valentzia 1889-Albacete 1968) # [[Isona Passola]] film zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Bartzelona 1953) # [[Cristina Martín-Prieto]] futbolaria (Sevilla 1993) # [[Melania Olcina]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona 1982) # [[Rafaela Carrasco]] dantzaria, koreografoa (Sevilla 1972) # [[Lisi Estaràs]] dantzaria, koreografoa (Argentina 1971) # [[Lorena Nogal]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona 1984) # [[Luz Arcas]] dantzaria (Malaga 1983) # [[Manuela Carrasco]] flamenko dantzari ijitoa (Sevilla 1958) # [[Lynda Barry]] komikigile eta irakasle estatubatuarra (Wisconsin, 1956) # [[Maria Antónia Palla]] kazetaria eta feminista (Portugal, 1933) # [[Mary Adamson Anderson Marshall]] medikua Edinburgoko 7ak taldekoa (1837-1910) # [[Sara González Lolo]] patin hockey jokalaria (Asturias 1992) # [[Natasha Lee]] patin hockey jokalaria, entrenatzailea (Malaysia/Asturias 1992) # [[María Díez Busqué]] patin hockey jokalaria (Bartzelona 1989) # [[Anna Casarramona Vivas]] patin hockey jokalaria (Bartzelona 1994) # [[Anna Serra]] triatleta (Bartzelona 1968) # [[Mathilde Ollivier]] aktorea, modeloa (Frantzia 1994) # [[Gimena Llamedo]] psikologoa, politikaria (Asturias 1981) # [[Mikey Madison]] aktorea (AEB 1999) # [[Julia Butters]] aktorea (AEB 2009) # [[Samantha Robinson]] aktorea (AEB 1991) # [[Irene Flunser Pimentel]] historialaria (Lisboa, 1950) # [[Cósima Wagner|Cosima Wagner]], Richard Wagner  musikagilearen 2. emaztea (Bellagio, 1837 - Bayreuth, 1930) # [[Verena Wagner]] musikagilea (Alemania, Bayreuth, 1920- Überlingen, 2019) # [[Eva von Bülow]] Cosima Liszt eta Richard Wagnerren alaba (Tribschen, 1867 - Bayreuth, 1942), # [[Anne Rearick]]  argazkilari estatubatuarra (Idaho, AEB, 1960) # [[Pauline Harmange]] idazlea eta feminista (Lille, 1994) # [[Bertha Hirsch Baruch]] poeta, idazle eta sufragista (AEB) # [[Minora Kibbe]] gizarte erreformatzaile eta sufragista (AEB) # [[Emily Bovell|Emily Bowel]] medikua (Londres, 1841-1845) # [[Honor Frost]] urpeko arkeologoa (Erresuma Batua, 1917-2010) # [[Susan Atkins]] kriminala (AEB 1948-2009) # [[Abigail Folger]] oinordeko eraila (AEB 1943-1969) # [[Eva Saldaña]] ekologo aktibista (Madril 1977) # [[Rosalie Varda]] jantzi diseinatzailea (Frantzia 1958) # [[Manuela Fernández Pérez]] artista (Madril 1927-2017) # [[Manuela Saborido Muñoz]] artista (Cadiz 1943) # [[Sofia Crespo]] artista bisuala (Argentina 1991) # [[Mercedes Doménech]] irrati esataria (Asturias 1922-Granada 2002) # [[Barbara Steele]] aktorea (EB 1937) # [[Arantza Toledo]] piraguista (Cuenca 1999) # [[Alice Coffin]] kazetaria eta feminista (Tolosa, Ozitania, 1978) # [[Clara Elizabeth Chan Lee]] # [[Emily Sturge]] # [[Gulielma Lister]] botanikaria (Ingalaterra, 1860-1949) # [[Katharina Wagner]]  eszena zuzendaria da. Bayreutheko Jaialdiaren zuzendaria. (Bayreuth, Alemania, 1978) # [[Isolde Wagner]] Hans von Bülow edo Richard Wagner eta Cosima Wagner-en alaba (Alemania, 1865 - 1919) # [[Blandine von Bülow]]   Hans von Bülow eta Cosima Liszten alaba zen, (Alemania, 1863-1941) # [[Daniela von Bülow]]  piano-jotzailea (Berlin, 1860 - Bayreuth, 1940) # [[Minna Wagner|Minna Wagner,]] aklorea (Saxonia, 1809- Dresden, 1866)    # [[Eva Wagner-Pasquier]]antzerki-enpresaburu da  ( Alemania, 1945) # [[Yang Huanyi]] nushuaren azken hiztuna (Txina 1906-2004) # [[Carme Sansa]] aktorea, ekintzailea (Bartzelona 1943) # [[Ana Romero Galán]] kazetaria, idazlea (Cádiz 1966) # [[Aimée de Heeren]] socialitatea ( Brasil 1903-AEB 2006) # [[Rocío Márquez]] flamenko kantaria (Huelva 1985) # [[Carola Ortiz]] musikagilea, abeslaria, klarinete jolea (Bartzelona 1986) # [[Isabel de Solís]] esklabu kristaua, Granadako Muley Hacén sultan nazariaren ohaidea (? XV. mendea- Sevilla ?) # [[Nani Jiménez]] aktorea, modeloa (Valentzia 1981) # [[Alejandra Herranz]] kazetaria (Bartzelona 1972) # [[Mar Cabra]] ikerketa kazetaria (Madril 1983) # [[Marianne Grunberg-Manago]] biokimikaria (Frantzia, 1921-2013) # [[Angela Becerra]] idazlea (Kolonbia, 1957 ) # [[Codou Bop]] soziologoa, kazetaria, feminista (Senegal, ?) # [[Ana Gomes]] portugaldar diplomazialari eta politikaria (Lisboa, 1954) # [[Maria Filomena Mónica]] portugaldar soziologoa (Lisboa, São Mamede, 1943) # [[Ayşe Sultan]] otomandar printzesa (1608-1656) # [[Mara Santos]] kanoalaria (Palentzia 1969) # [[María José Campos]] xakelaria (Argentina 1999) # [[Fatma Hatun]] Ahmed I.aren 3. ezkontidea (?Bosnia 1590-Istanbul 1660) # [[Mahfiruz Hatice Hatun]] esklaboa, Ahmed I.a sultanaren 1. ezkontidea (Kaukaso 1590-Istanbul 1620) # [[Hanzade Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1609-Edirne 1650) # [[Gevherhan Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1605- c.1631) # [[Atike Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul 1614-1674) # [[Abide Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul 1618-1648) # [[Fatma Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1607-c.1671) # [[Ida Finney Mackrille]] sufragista, politikaria eta hizlaria(AEB, 1867-1960) # [[Luella Johnston]] Enpresaria (AEB, 1958) # [[Elizabeth Thacher Kent]] idazlea (AEB, 1868-1952) # [[Blandine Le Callet]] idazle eta irakasle frantsesa (Frantzia, 1969) # [[Rosa Maria Gilart Jiménez]] brodatzailea (Mallorca 1810-Madril 880) # [[Eugenia Kalnay]] metereologoa (Argentina 1942) # [[Judeline]] abeslaria (Cádiz 2003) # [[Claude Pompidou]] politikaria, 1. dama (Frantzia 1942-2007) # [[Handan Sultan]] otomandar ezkontidea (Bosnia 1565-Istanbul 1605) # [[Halime Sultan]] otomandar ezkontidea (Abkhazia 1576-Istanbul 1623) # [[Safiye Sultan]] otomandar ezkontidea (Albania 1550-Istanbul 1618) # [[Telli Hümaşah Sultan]] otomandar ezkontidea (¿ c.1630-c.1676) # [[Turhan Hatice Sultan]] otomandar ezkontidea eta erregeordea (Rutenia 1627-Edirne 1683) # [[Ana Lena Rivera]] idazlea (Asturias 1972) # [[Emma Maria Harrington]] sufragista (Dinamarka 1881-AEB ?) # [[Ángela Cenarro Lagunas]]  feminista eta historialaria  (Zaragoza, 1965) # [[Aurélie Valognes]] eleberrigilea (Frantzia, 1983) # [[Sandra Myrna D%C3%ADaz]] biologoa (Argentina, 1961) # [[Maria Grazia Cutuli]] kazetaria (Italia 1963-2001) # [[Babe Paley]] socialitatea, editorea (AEB 1915-1978) # [[Nona Sobo]] aktorea, modeloa (Tailandia/Bartzelona 2000) # [[Laura Ramos]] aktorea (Kuba 1978) # [[Araceli González Campa]] kazetaria (Madril XX. mendea) # [[Paloma Chamorro]] kazetaria (Madril 1949-2017) # [[María Josefa Pimentel Téllez-Girón]] aristokrata (Madril 1752-1834) # [[Ann Hui]] aktorea, film zuzendaria (Txina 1947) # [[Sylvia Chang]] film zuzendaria, idazlea (Txina 1953) # [[Ángela Rodicio]] kazetaria, idazlea (Ourense 1963) # [[Laura de Force Gordon]] hizlaria, kazetaria, sufragista (AEB) # [[Stella Wynne Herron]] idazlea, sufragista (AEB) # [[Taneko Suzuki]] zientzilaria eta ikertzailea (Japonia, 1926-2020) # [[Gülistan Sönük]] politikaria (Kurdistan, 1993) # [[Margarita Torres]] historialaria (León 1969) # [[Hai Yan]] ekintzailea, idazlea (Txina 1954) # [[Maria Pilar Perea Sabater]] filologoa (Bartzelona 1960) # [[Melani García]] abeslaria (Valentzia 2007) # [[María Luisa Cava de Llano Carrió]] legelaria, politikaria (Bartzelona 1948) # [[Azahara Palomeque Recio]] kazetaria, idazlea, poeta (Kordoba 1986) # [[Mirela]] abeslaria (Madril 1990) # [[Alejandra Kindelán]] ekonomialaria (Venezuela 1971) # [[Zina%C3%ADda Ierm%C3%B3lieva]] mikrobiologoa (Errusia, 1898-1974) # [[Marie Pascale Osterrieth|Marie-Pascale Osterrieth]] Belgikako antzerki- eta zinema-zuzendari eta produktorea (Basoko, 1956) # [[Charo Garaigorta]] artista (Coruña 1961)  # [[Anna Caballé Masforroll]] idazlea (Bartzelona 1954) # [[Lydia Flood Jackson]] enpresaburua, sufragista (AEB 1862-1963) # [[Mar%C3%ADa de los %C3%81ngeles Cardona Florit]] botanikaria (Menorca-Bartzelona, 1940-1991) # [[Pacita Abad]] margolaria (Filipinas, 1946-2004) # [[Lida Abdul]] artista (Afganisgtan, 1973) # [[María Izquierdo (margolaria)|Maria Izquierdo (margolaria)]] (Mexiko, 1902-1955) # [[Aina Garcia-Carbó]] poeta (Castelló, 1993) # [[Kathleen Norris]] eleberrigilea, aktibista, (AEB ) # [[Emily Arnesen]] zoologoa (Norvegia, 1867- 1928) # [[Laura Marling]] folk abeslaria (Erresuma Batua, 1990) # [[Amalia Eriksson]] merkataria, asmatzailea (Suedia 1824- 1923) # [[Ada Kariakoa]] satrapa (Turkia, K.a IV. Mendea-K.a 326)   # [[Artemisia II.a Kariakoa]] satrapa (TurkiaK.a 410-K.a) # [[Linda Kasabian]] Manson familiakoa (AEB 1949-2023) # [[Patricia Krenwinkel]] hiltzailea, Manson familiakoa  (AEB 1947) # [[Mary Brunner]] hiltzaile kidea, Manson familiakoa (AEB 1943) # [[Rosa Navarro Durán]] filologoa, idazlea, irakaslea (Girona 1947) # [[Young Miko]] rap abeslaria, futbolari ohia (Puerto Rico 1997) # [[Brequette Cassie]] abeslaria, dantzaria (Hegoafrika/Madril 1984) # [[Lorena Gómez (abeslaria)]] (Lleida 1986) # [[Ruth Lorenzo]] abeslaria (Murtzia 1982) # [[Roser Batlle]] Catalunyako pedagogoa (Bartzelona 1954) # [[Henriette Delamarre de Monchaux]] geologoa, paleontologoa (Frantzia, 1854-1911) # [[Jessica Gallagher]] paralinpiar eskiatzailea, atleta, txirrindularia (Australia 1986) # [[Claire Keefer]] atleta paralinpiarra (Australia 1995) # [[Madeleine Hogan]] paralinpiar xabalinlaria (Australia 1988) # [[Hollie Arnold]] paralinpiar xabalinlaria (EB 1994) # [[Donna Smith (atleta)]] paralinpiar xabalinlaria, gsaskibaloi jokalaria (Australia 1965-1999) # [[Julie Russell]] paralinpiar pisu jasotzailea, saskibaloi jokalaria (Australia 1951) # [[Grace Anozie]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1977) # [[Lucy Ejike]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1977) # [[Fatma Omar]] paralinpiar pisu jasotzailea (Egipto 1973) # [[Josephine Orji]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1979) # [[Georgianna Offutt]] sufragista eta medikua (AEB) # [[Sarah Massey Overton]] emakumeen eskubideen aldeko emintzailea (AEB) # [[Stacey Gillian Abe]] artista garaikidea # [[Tomie Ohtake]] artista bisuala (Japonia/Brasil 1913-2015) # [[Maryní Callejo]] musika ekoizle aitzindaria, moldatzailea, piano-jolea, abeslaria (Madril 1944) # [[Özlem Becerikli]] paralinpiar pisu jasotzailea (Turkia 1980) # [[Amalia Pérez]] paralinpiar pisu jasotzailea (Mexiko 1977) # [[Olivia Breen]] paralinpiar atleta (Gales 1996) # [[Sophie Hahn]] paralinpiar atleta (EB 1997) # [[Verônica Hipólito]] paraliniar lasterkaria (Brasil 1996) # [[Tara (abeslaria)]] (Coruña 1950) # [[Ángela Carrasco]] abeslaria (Dominikar Errepublika 1951) # [[La Dama]] abeslaria (Sevilla 1986) # [[Mónica Naranjo]] abeslaria (Girona 1974) # [[Virgínia Leone Bicudo]] soziologoa, psikoanalista (Brasil 1910-2003) # [[Katherine Reed Balentine]] sufragista (AEB,1875-1934) # [[Anna M. Morrison Reed]] egunkari eta aldizkaria fundatzailea (AEB, 1849-1921) # [[Albertine Sarrazin]] idazlea (Frantzia, # [[Isabelle Anguelovski]] ekologoa, ikertzailea (REims, 1978) # [[Aina Garcia-Carbó]] poeta (Castelló de la Plana, 1993) # [[Amalia de Llano]] idazle eta aristokrata (Espainia, 1822-1874) # [[Edith Farkas]] meteorologoa, ikertzailea (Hungaria-Zeelanda Berria, 1921-1993) # [[Kimberlé Williams Crenshaw]] abokatua, irakaslea, feminista (AEB 1959) # [[Beatrice Duodu Owusu]] kazetaria (Ghana 1964) # [[Agnes Sj%C3%B6berg]] albaitaria (Finlandia, 1888-1964) # [[Olga Rodriguez]] kazetaria (León 1975) # [[Jessica Abel]] komikigilea (AEB 1969) # [[Zillah Branco]] aktibista ( Brasil 1936) # [[Jaldia Abubakra]] ekintzailea (Palestina/Espainia 1967) # [[Mònica Bernabé Fernández]] kazetaria (Bartzelona 1972) # [[Pilar Albajar]] argazkilaria (Huesca 1948) # [[Selina Solomons]] sufragista (AEB 1862- 1942) # [[Ellen Clark Sargent]] sufragista (AEB 1826-1911) # [[Pepa Aurora]] idazlea (Kanariak, 1946) # [[Pino Betancor Alvarez]] idazlea (Kanariak, 1928-2063) # [[Andrea Abreu]] idazlea (Kanariak, 1995) # [[Casilda Rodrigáñez]] idazlea (Madril 1945) # [[Miryan Rivera]] zientzialaria (Ekuador XX. mendea) # [[Ana Estrella Santos]] dialektologoa (Ekuador XX.mendea) # [[Kristina Suediakoa (1943)]] printzesa # [[Nathalie Sayn-Wittgenstein-Berleburg]] printzesa, zaldi-doman aditua (Danimarka 1975) # [[Marleen Haboud]] hizkuntza ikerlaria (Ekuador 1954) # [[Gilda Guerrero Salgado]] kazetaria (Ekuador XX. mendea) # [[María Carbonell Sánchez]] pedagogoa (Valentzia 1852-1926) # [[Loren MacIver]] margolaria (AEB 1909-1998) # [[Carin Bondar]] biologoa (Kanada 1975) # [[Kamal Ranadive]] ikertzaile biomedikoa (India, 1917-2001) # [[Mary Wood Swift]] sufragista (AEB 1841-1927) # [[Naomi Anderson]] sufragista (AEB 1843-1899) # [[Elvire De Cock]] ilustratzailea eta komikigilea (Belgika, 1979) # [[La Galera kartzela]] emakumeen espetxea (Alcala de Henares, XX. - XXI. mendea) # [[Malagako emakumeen kartzela zaharra]] (Malaga, 1937-1954) # [[Can Salesko kartzela]] emakumeen kartzela (Palma, 1936-1943) # [[Joan Feynman]] astrofisikaria (AEB, 1927-2020) # [[Catherine Beaunez]] Frantziako prentsa-marrazkilaria eta komikigilea (Juigné-sur-Sarthe, 1953) # [[Maria Vaquer Moll]] jostuna eta feminista espetxeratua (Eivissa, 1902-1982) }} ==='''Berriak 2024''' ('''urria''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Beatriz Akizu Aizpiri]] '''SORTUA''' Eusko Ikaskuntzako arlo sozio-politiko, dibertsitate eta kohesioko koordinatzailea (Soraluze, 1969) # [[Onintze Villanueva Goikoetxea]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea, dantzazalea, dantza-irakaslea (Mexiko, 1955) # [[Belen Urutxurtu]] ef-- '''SORTUA''' txistularia, eskultorea eta Arte irakaslea (Berriz, 1960) # [[Julene Etxenike]] --ef '''SORTUA''' mendizale aitzindaria (Irun, 1943-2023) # [[Beatriz Gámiz Mata]] ----'''SORTUA''' kriminologoa, politikaria eta alkatea (Ermua, 1983) # [[Resurrección Martínez Sánchez]] efef '''SORTUA''' 36ko gerran eraildako maistra (Errioxa, 1898-1936) # [[Consolación Martínez Sánchez]] '''SORTUA''' 36ko gerran eraildako maistra (Errioxa, 1896-1936) # [[Teresa Velasco Soto]] '''SORTUA''' zigarrogilea, politikaria (Errioxa, 1902-?) # [[Felisa Vidorreta Miruri]] '''SORTUA''' maistra fusilatua (Errioxa, 1890-1936) # [[Mercedes López Cotarelo]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua  (Irun, 1914 - Lesaka, 1936)  # [[Leire Retegi Fernández]] '''SORTUA''' txistularia eta txistu irakaslea da (Leitza, 2002) # [[Luciana Larreategi Arizaga]] '''SORTUA''' (Eibar, Gipuzkoa, 1912-2003) # [[Lloy Galpin]] sufragista, idazlea (AEB, 1877-1935) # [[Ana María Cuervo]] biokimikaria (Bartzelona 1966) # [[Marta Pujol Ferrusola]] arkitektoa (Bartzelona 1959) # [[Glenna Cabello]] politologoa, kontsul (Venezuela 1959) # [[Margaret Leahy]] aktorea (EB 1902-AEB 1967) # [[Norma Talmadge]] aktorea (AEB 1894-1957) # [[Constance Talmadge]] aktorea (AEB 1898-1973) # [[Natalie Talmadge]] aktorea, gidoilaria (AEB 1996-1969) # [[Cátia Montes]] gizarte hezitzailea, suhiltzailea, ijitoa (Portugal ?) # [[Toya Prudêncio]] hezitzailea, aktibista, ijitoa (Portugal ?) # [[Maria Gil]] aktore, aktibista, ijitoa (Portugal 1972) # [[Estelle Faye]] idazle eta aktore frantsesa (1978) # [[Rose Morgan French]] sufragista (AEB, 1859-1929) # [[Ana María Pascual-Leone]] zientzialaria eta farmazialaria (Valentzia, 1930) # [[Nellie Blessing Eyster]] irakaslea, kazetaria, idazlea (AEB, 1836-1922) # [[Eileen Chang]] idazlea (Txina 1920-AEB 1995) # [[Ascensión Marcos]] farmazialaria, ikertzailea (Espainia XX. mendea) # [[Mririda n'Ait Attik]] poeta amazigea (Maroko 1900-1940) # [[Maisie Peters]] kantautorea (EB 2000) # [[Rachel Brosnahan]] aktorea (AEB 1990) # [[Elaine May]] aktorea (AEB 1932) # [[Carla Quílez]] aktorea (Bartzelona 2008) # [[Tita Parra]] kantautorea (Txile 1956) # [[Alexia Greziakoa]] printzesa (Grezia 1965) # [[Teodora Greziakoa]] aktorea, printzesa (EB 1983) # [[Olinpia Greziakoa]] modeloa, printzesa (AEB 1996) # [[Marie-Chantal Greziakoa]] diseinatzailea, enpresaburua, printzesa (EB 1968) # [[Marthe Gautier]] pediatra, ikertzailea (Frantzia, 1925-2022) # [[Mar%C3%ADa Mullerat i Bassedas]] maistra, hezkuntza berezian espezializatua (Catalunya 1903 - 1993) # [[Rita Harradence]] biokimikaria (Australia, 1915-2012) # [[Nora Stanton Blatch Barney]] ingeniari zibila (AEB, 1883-1971) # [[Flora Wambaugh Patterson]] mikologoa (AEB, 1847-1928) # [[Jhamak Ghimire]] idazlea (Nepal, 1980) # [[Mireille Havet]] idazlea (Frantzia, 1898-1932) # [[Montserrat Villar Gonzalez]] idazlea (Ourense 1969) # [[Regina Orozco]] aktorea (Mexiko, 1964) # [[Jesusa Rodríguez|Jesusa Rodriguez]] aktorea, antzerki zuzendaria (Mexiko, 1955) # [[Astrid Hadad]] aktorea (Mexiko, 1957) # [[Julieta Egurrola]] aktorea (Mexiko, 1953) # [[Elisa Izaurralde|Elisa_Izaurralde]] biokimikaria molekularra (Uruguai, # [[Céline Bessière]] soziologoa (Frantzia, 1977) # [[Cristina Pacheco]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1941-2023) # [[Susana Chavez-Silverman]] idazlea (AEB, ?) # [[Cristina Lafont]] filosofoa (Valentzia, 1963) # [[Fumiko Enchi]] idazlea (Japonia 1905-1986) # [[Pilar Roig Picazo]] ikertzailea (Valentzia 1949) # [[Isabella Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 2007) # [[Josephine Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 2011) # [[Irene Greziakoa]] printzesa (Hegoafrika/ Espainia 1942) # [[Pia Getty]] film ekoizlea, zuzendaria (AEB 1966) # [[Benedikte Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 1944) # [[Alexandrine Danimarkakoa]] erregina (Alemania 1879- Danimarka 1952) # [[Carolina Matilde Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 1912-1995) # [[Viktoria Luise Prusiakoa]] printzesa (Alemania 1892-1980) # [[Rocío Muñoz Morales]] aktorea, aurkezle, modeloa (Madril 1988) # [[Mary Prince]] idazlea eta esklabua (Bermudak...) # [[Edith M. Flanigen]] kimikaria (AEB, 1929) # [[Margaret Fulton]] kazetari gastronomikoa (1924-2009) # [[Claudia Actea]] esklaboa (Anatolia 40-I. mendea) # [[Cándida Jiménez Huelva]] esklabo askatua (Angola, 1845 Huelva, 1951) # [[Rosalia Gómez]] esklabo askatua (Tenerife, 1801-1874) # [[Elena Conti]] biokimikaria eta biologoa (Italia, 1967) # [[Edith Pechey]] medikua (EB 1845-1908) # [[Catherine Raisin]] geologoa (Erresuma Batua, 1855-1945) # [[Winifred Starr Dobyns]] sufragista (AEB, 1886-1963) # [[Mary Roberts Coolidge]] sufragista (AEB, 1860-1945) # [[María Bueno Castellano]] artista (Malaga, 1976) # [[Rukhmabai]] medikua (India 1864-1955) # [[Valérie Mangin]] Frantziako komiki-gidoilaria (Nancy, 1973) # [[Kamala Sohonie]] biokimikaria (India, 1911-1998) # [[Cy Jung]] idazlea (Frantzia, # [[Elula Perrin]] idazlea (Frantzia # [[Anandi Gopal Joshi]] Indiako 1. medikuetako bat (1865-1887) # [[Agnieszka Osiecka]] poeta, kazetaria (Polonia 1936-1007) # [[Jeanette Winterson]] idazlea (EB 1959) # [[Shelagh Delaney]] antzerkigilea, gidoilaria (EB 1938-2011) # [[Madeleine Suediakoa]] printzesa (Suedia 1982) # [[Carina Axelsson]] printzesa, modeloa, idazlea (AEB Aguil1968) # [[Ingeborg Danimarkakoa (1878-1958)]] printzesa (Danimarka 1878-Suedia 1958) # [[Susie Orbach]] psikoanalista, idazlea (EB 1946) # [[Doris Duke]] filantropoa , baratzezaina, arte bildumagilea (AEB 1912-1993) # [[Silvia Laplana]] metereologoa (Bartzelona 1984) # [[Eva Cosculluela]] kultur kazetaria (Zaragoza 1972) # [[Pilar Sanjurjo]] metereologoa (Coruña 1942-2022) # [[Fanny Dalle-Rive]] Frantziako komikigilea (1976) # [[Emma_Lira]] kazetaria, idazlea eta bidaiaria (Madril 1971) # [[Mariana Álvarez Bollo Carretero]] pedagogoa eta idazle espainiarra (Zamora, 1866 - 1946) # [[Margherita Piazzola Beloch]] matematikaria (Italia, 1879-1976) # [[Mary Ryerson Butin]] medikua (AEB, 1857-1944) # [[Zabel Yesayan]] idazlea (Armenia 1878-1943) # [[Eva Carter Buckner]] sufragista, poeta eta konpositorea (1861-1946) # [[Hélia Correia]] idazlea (Portugal, 1949) # [[Isabela Figueiredo]] idazlea (Portugal, 1963) # [[Teresa Imízcoz Beunza|Teresa Imizcoz Beunza]] idazlea (Iruñea, 1965) # [[Oriana Méndez|Oriana Mendez]] idazlea (Vigo, 1974) # [[Esperanza Aguilà Ducet|Esperanza Aguila Ducet]] idazlea (Bartzelona, 1951) # [[Maud Ankaoua]] enpresa kudeatzailea (Frantzia, 1971) # [[Lucia Pietrelli]] idazlea (Italia/Mallorca 1984) # [[María Jaén]] idazlea, gidoilaria (Sevilla 1962) # [[Antonia Bardolet]] idazlea (Bartzelona 1877- 1956) # [[Dolors Miquel]] idazlea (LLeida 1960) # [[Míriam Ferradáns]] idazlea (Pontevedra 1960) # [[Rosa Fabregat]] idazlea (LLeida 1933) # [[Ingrid Guardiola Sánchez]] film zuzendaria, saiakeragilea (Girona 1980) # [[Almudena Arteaga]] idazlea (Madril 1967) # [[Alana S. Portero]] idazlea (Madril 1967) # [[Maria Antònia Salvà]] poeta (Mallorca 1869-1958) # [[Maribel Medina]] idazlea eta kultura kudeatzailea (Iruñea, 1969) # [[Gabrielle Réval]] idazlea (Frantzia, # [[Martine Roffinella]] idazlea (Frantzia, # [[Bertha Hernández]] idazlea, politikaria, 1. dama (Kolonbia 1907-1993) # [[May Borraz]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1966) # [[Eva Yárnoz]] poeta, artista (Iruñea 1975) # [[Emilia Salvador]] ikertzailea, idazlea (Zaragoza 1938) # [[Beatriz Giménez de Ory]] poeta (Madril 1972) # [[Gema Nieto]] idazlea (Madril 1981) # [[Mariona Cabassa]] ilustratzailea (Bartzelona 1977) # [[Mada Carreño]] idazlea, kazetaria (Zamora 1914- Mexiko 2000) # [[Nicolasa Helguero Alvarado]] poeta, moja, noblea (Palentzia 1719- Burgos 1805) # [[Sheila Elorza]] futbolaria (Zaratamo 1996) # [[Suceso Luengo]] maistra, idazlea (Zamora 1884-? 1931) # [[Yvonne Blake]] jantzi-diseinatzailea (EB 1940-Madril 2018) # [[Ruth Chepngetich]] atleta, maratoilaria (Kenya 1994) # [[Salome Lang]] atleta, gorako jauzilaria (Suitza 1997) # [[Salomé Kora]] atleta, 100m (Suitza 1994) # [[Vicky Calavia]] zinegilea (Zaragoza 1971) # [[Marisol Aznar]] aktorea, gidoilaria, abeslaria (Zaragoza 1972) # [[Emilia Baylo]] dantzaria, koreografoa, irakaslea (Lleida 1946-Zaragoza 2022) # [[Natividad Zaro]] aktorea, gidoilaria (Zaragoza 1901-Madril 1978) # [[Marta Marín-Dòmine]] idazlea, dokumetalgilea (Bartzelona 1959) # [[Uliana Semionova]] saskibaloi jokalaria (Letonia 1952) # [[Maria do Rosário Pedreira]] idazlea (Portugal 1959) # [[Reyes Calderon]] idazlea, ekonomialaria, irakaslea (Valladolid 1961) # [[Paloma Sánchez-Garnica]] idazlea (Madril, 1962) # [[Ann Scott]] idazlea (Frantzia, 1965) # [[Chiquinha Gonzaga]] musikaria, konpositore, pianista eta orkestra zuzendaria (Brasil, 1847 - 1935) # [[Giannina Arangi-Lombardi]] sopranoa (Italia, 1891-1951) # [[Gilda dalla Rizza]] sopranoa (Italia, 1892-1975) # [[Magda Olivero]] sopranoa (Italia 1910-2014) # [[Lucy Tejada]] artista, margolaria (Kolonbia 1920-2011) # [[Claudia Muzio]] sopranoa (Italia, 1889-1936) # [[Toti Dal Monte]] sopranoa (Italia, 1893-1975) # [[Maria Caniglia]] sopranoa (Italia, 1905-1979) # [[Ebe Stignani]] mezzosopranoa (Italia, 1903-1974) # [[Violet King Henry]] abokatua (Kanada, 1929-1982) # [[Tòni Escala]] idazlea (Lleida 1961) # [[Teresa Azpiazu Paul]] idazlea, irakaslea, politikaria (Cádiz 1862-Málaga 1949) # [[Luisa Josefina Hernández]] idazlea, irakaslea (Mexiko 1928-2023) # [[María Asúnsolo]] mezenas, galerista, modelo (AEB 1904-Mexiko 1999) # [[María Jose Escrivà]] idazlea, poeta (Valentzia 1968) # [[Meritxell Gené]] kantautorea, poeta (Lleida 1986) # [[Marià Manent]] poeta, memorialista (Bartzelona 1898-1988) # [[Marysa Navarro Aranguren]] idazlea, historilaria (Nafarroa 1934) # [[Esther Novalgos Laso]] idazlea (Errioxa 1942) # [[Susi Alvarado]] idazlea, antzerki zuzendaria (Kanariak 1960) # [[Anna Tsing]] antropologoa (AEB, 1950) # [[Ana Bernal Triviño]] kazetaria eta ikertzailea (Malaga, 1980) # [[María Francisca Díaz-Carralero Rodelgo]] poeta itsu inprobisatzailea (Ciudad Real 1818-1894) # [[Sanmao]] idazlea (Txina 1943-1991) # [[Ana Cristina Herreros Ferreira]] idazlea, ahozko kontalaria (Leon 1965) # [[Monika Zgustová]] idazlea, itzultzailea (Txekia 1957) # [[Juana Dolores]] abeslaria, aktorea (Bartzelona 1992) # [[Valeria Castro (abeslaria)]] kantautorea (Kanariak 1999) # [[Maria Morera Colomer]] aktorea, abeslaria Girona 2003) # [[Laura Jou]] antzerki irakaslea, film zuzendaria (Batzelona 1969) # [[Emakumeen Ospearen Aretoa Coloradon]] aretoa eta saria (Colorado 1965) # [[Frederika Hannoverkoa]] Greziako erregina ezkontidea (Alemania 1917 – Madril 1981) # [[Isabel Stilwell]] kazetaria eta idazlea (Portugal) # [[Maria Xosé Queizán]] idazlea (Galizia, 1939) # [[Liliana Felipe]] abeslaria, sopranoa (Agentina-Mexiko, 1954) # [[Zinka Milanov]] sopranoa (1906-1989) # [[Rosa Ponselle]] sopranoa (AEB, 1897-1981) # [[Milka Ternina]] sopranoa (Kroazia, 1863-1941) # [[Geraldine Farrar]] sopranoa (Alemania, 1882-1967) # [[Lilli Lehmann]] sopranoa (Alemania, 1848 - Berlin, 1929) # [[Olive Fremstad]] mezzosoprano (Suedia , 1871-AEB,1951) # [[María Jesús Jabato]] idazlea (Burgos, 1959) # [[Brenda Navarro]] idazlea (Mexiko, 19982) # [[Maud Tabachnik]] idazlea (Frantzia, 1938) # [[Alejandrina_Gessler]] Andaluziako margolaria (Cadiz, 1831 - Paris, 1907) # [[Rita Ferro]] Portugaleko idazlea (Lisboa, 1955) # [[Dolors Marín Silvestre]] Kataluniako historialaria (Hospitalet de Llobregat, 1957) # [[Almudena Campuzano Jimenez de Aldasoro]] idazlea (Santander, 1996) # [[Dora Vázquez]] idazlea (Ourense, 1913.2010) # [[Ana Acuña]] idazlea eta ikertzalea (Marin, 1971) # [[Josefina Cardona i Bosch]] poeta (Valentzia,1957-2022) # [[Joan Beauchamp Procter]] zoologoa (Erresuma Batua, 1897-1931) # [[Adela Figueroa]] biologoa, aktibista eta idazle galiziarra (Lugo, 1948) # [[Mary Blair]] artista, ilustratzailea, (AEB, 1911-1978) # [[Rita Taborda Duarte]] Portugaldar idazle eta irakaslea (Lisboa, 1973) # [[Fedora Barbieri]]  mezzosopranoa (Trieste, 1920ko- Florentzia, 2003) # [[Anita Cerquetti]]  soprano (Montecosaro, 1931ko apirilaren 13a - Perugia, 2014ko urriaren 11) Italiako soprano dramatiko  # [[Leyla Gencer]] sopranoa (Istanbul, 1928ko- Milan, 2008ko) # [[Maria Stader]] sopranoa (Budapest, 1911- Zurich, 1999ko) # [[Tereska Torrès]] idazlea (Paris, 1920-2012) # [[Marta G. Franco]] kazetari eta ekintzailea (Espainia, ) # [[Josefa Alfaro de Ocampo]] kazetaria, idazlea eta atzerkigilea (Sevilla, XIX-XX) # [[Milagros Duque Vallejo]] alkatea (Berantevilla, 1941) # [[Maria Perpinyà i Sais]] idazlea (Katalunia, 1901-1994) # [[Mercè Vila i Reventós]] idazlea ([[Bartzelona]], [[1902]] - ?) # [[Arancha Nogueira]] poeta ([[Ourense]], [[1989|1989ko]] # [[Geneviève Pastre]] idazle, poeta, militantea # [[Élodie Petit]] poeta eta performena # [[Narcisa Freixas|Narcisa Freixas i Cruells]] margolaria, eskultorea eta konpositorea (Sabadell – 1859 – Bartzelona, 1926) # [[Rexina Vega|Rexina Rodriguez Vega]] literatura idazlea, itzultzailea eta ikertzailea da. (Vigo, 1966) # [[Eva Balaguer-Cortés López]] idazlea (Zaragoza, 1965) # [[Rita Taborda Duarte]] idazlea (Lisboa, 1973) # [[Cristina Carvalho]] idazlea (Portugal, 1949) # [[An Alfaya]] idazlea (Galizia, 1964) # [[San Luisko kondesa]] idazlea (Murtzia, 1884-Madril, 1929) # [[Montserrat Aguer Teixidor]] filologoa eta idazlea (Figueres, 1963) # [[María Rosa de Madariaga]] historialaria (Madril, 1937-2022) # [[Asima Chatterjee]] botanikaria, kimikaria (India, 1917-2006) # [[Alicia Fernández Rodríguez]] poeta (Galizia, 1987) # [[Coloma Rosselló i Miralles]]  idazlea (Palma, 1871 - i1955) # [[Walda Pla i Rosés]] eleberrigilea  (Maresme, 1913ko- Badalona, 2014) # [[Maria Fullana i Montoro]] idazlea(Valentzia, 1958) poeta, narratzaile, itzultzaile eta irakasle ohia # [[Susana Prieto]] idazlea eta gidoigilea (Puebla de Sanabria, Zamora, 1962) # [[Isabel Thorne]] medikua, emakumeen eskubideen aldeko ekinzailea (Londres, 1834-1910) # [[María Gertrudis Hore|Maria Gertrudis Hore]]  poeta (Cadiz, 1742 -1801) eko abuztuaren 9a)  # [[Katherine Esau]] botanikaria (Ukrania-AEB, 1898-1997) # [[Elizabeth Stern]] patologoa (Kanada-AEB, 1915-1980) # [[Josefina Solsona i Querol]] idazlea (Bartzelona, 1907-1960) # [[Tamara Andrés]] idazlea (Pontevedra, 1992) # [[Enriqueta Muñiz]] idazlea, kazetaria eta itzultzailea  (Madril, 1934– Buenos Aires, 2013)  # [[Blanca Mira]] eleberrigilea (Jumilla, Murtzia, 1989) # [[Kei Okami]],  medikua (Japonia, 1859 - 1941) # [[Edinburgoko zazpiak]] # [[Diana Maff%C3%ADa]] filosofoa eta aktibista (Argentina, 1953) # [[Carmen Moreno Pérez|Carmen Moreno]] idazlea  (Cádiz, 1974) # [[Marie-Hélène Lafon]] irakasle atxikia eta idazlea (Aurillac, Cantal, Frantzia, 1962) irakasle atxikia eta idazlea # [[Gaëlle Heureux]] idazlea eta irratiko kronista (Bourg-en-Bresse, Frantzia, 1970) # [[Matilda Chaplin Ayrton]] medikua (Honfleur, Frantzia, 1846 - 1883ko uztailaren 19a)  # [[Carolina Amaya]] kazetaria (El Salvador) # [[Isabella W. Blaney]] aktibista, sufragista (AEB) # [[Fatima Ouassak]] saiakeragilea, hizlaria, politika publikoetako aholkularia eta militante ekologista, feminista eta arrazakeriaren aurkakoa ((Rif, Maroko, 1976) # [[Helen Evans]] medikua (Irlanda, 1833-1903) # [[Shin Saimdang]] artista, idazle, kaligrafo eta poeta (Korea, 1504-1551) }} '''Berriak 2024''' ('''iraila''') {{zutabeak|kopurua=3| # [[María Fernández García]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (León,1884-Derio,1937) # [[Juana Abascal Nicolás]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Castro Urdiales, 1908-Derio, 1938) # [[Elvira Martínez Porres]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Santurtzi, 1883-Derio, 1937) # [[Conchita Portu Etxeberria|Conchita Portu Exeberria]] '''SORTUA''' irakaslea, zinegotzia, historialaria (Hondarribia, 1943-2017) # [[Severina Sagarzazu Martínez|Severina Sagarzazu]] '''SORTUA''' arrain-saltzailea (Hondarribia, 1911-1994) # [[Joxepa Darceles Bengoetxea]] '''SORTUA''' emagina (Hondarribia, 1888-1972) # [[Merche Gallardo Carrillo]] '''SORTUA''' Saturrarango emakumeen kartzelan jaioa (Mutriku, 1940) # [[Loli Prieto Arana|Loli Prieto]] '''SORTUA'''kirolaria (Hondarribia, 1943-2019) # [[Lupe Artola Cornú]] '''SORTUA''' frantses eta euskara irakaslea (Hondarribia, 1945) # [[Nieves Alza Castillo]] '''SORTUA''' saskibaloi joka laria eta bultzatzailea (Hondarribia, 1954) # [[Ixabel Alkain Etxeberria|Isabel Alkain]] '''SORTUA''' irakaslea, alardeko kapitaina, bidaiaria (Hondarribia, 1961) # [[Arantza Mariskal Balerdi]] '''SORTUA''' Dokumentazio eta liburutegi arduraduna (Hondarribia, 1967) # [[Teresa Gorria Arrizabalaga]] '''SORTUA''' maistra (Hondarribia, 1836-1905) # [[Jasone Miranda-Bilbao]] '''SORTUA''' artista (Bilbo, 1964) # [[Rafaela Baigorri Ibañez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran Madril Ventas espetxean hila (Mañeru, 1892-Madril, 1943) # [[Rufina Chocarro Villar]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Allo, 1891-Erreniega, 1936) # [[Amada Morentín Roldán]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Lodosa, 1910-Deierri, 1936) # [[Felipa del Pueyo Ruiz]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Tarazona, 1897-Ausejo, 1936) # [[Bea Lema]] '''SORTUA''' artista, ilustratzaile (Coruña, 1985) # [[Herminia Domínguez Martínez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran borrokan eraila (Buñuel, 1917-Donostia, 1936) # [[Esperanza Escribano Martínez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Calahorra, 1881-Azkoien, 1936) # [[Marian Fernández]] '''SORTUA''' zinemagilea (Iruñea, 1974) # [[Pilar Fernández Rodríguez]] '''SORTUA''' langilea, 36ko gerran fusilatua (Tudelilla, 1891-Azkoien, 1936) # [[Carmen Gurrea Fernández]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Alfaro, 1921- Azkoien, 1936) # [[Dolores Gurrea Fernández]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Alfaro, 1919- Azkoien, 1936) # [[Gabriela Lorente Sáenz]] '''SORTUA''' etxekoandrea 36ko gerran fusilatua (Calahorra, 1878-Azkoien, 1936) # [[Lucia Maeso Bergé]] '''SORTUA''' futbol-atezaina (Palentzia 2006) # [[María Castejón Leorza]] '''SORTUA''' historialaria, zinema-kritikaria (Lizarra, 1975) # [[Luisa Lasheras Royo]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Cortes, 1912-Gallur,1936) # [[Nicomedes Marañon Orio|Nicomedes Marañón Orio]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Viana, 1898-Logroño, 1936) # [[Martina Martínez Bueno]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Buñuel, 1873-Magallón, 1936) # [[Rosa Zufia Sanz]] '''SORTUA''' kazetaria eta zinemagilea (Tutera, 1958) # [[Meg Connery]] sufragista (Irlanda, 1879-1958) # [[Rebekka Haase]] 2024ko Udako Olinpia r Jokoetako dominaduna (Alemania, 1993) # [[Salwa Eid Naser]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Nigeria, 1998) # [[Gina Lückenkemper]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Alemania, 1996) # [[Fatima Surayya Bajia]] idazlea (Pakistan, 1930-2016) # [[Phoebe Starfield Leboy]] biokimikaria, aktibista (AEB, 1936-2012) # [[Muriel Barbery]] idazlea (Maroko, 1969) # [[Ruperta Bautista]] idazle tzotzila (Mexiko, 1975) # [[Anna Thynne]] itsas zoologoa (Erresuma Batua, 1806-1866) # [[Loung Ung]] idazlea eta ekintzailea (Kanbodia, 1970) # [[Elena Cánovas]] antzerkigilea, antzerki zuzendaria, gizarte laguntzailea (Madril 1955) # [[María Luisa Moneró]] aktorea, kupletista (Madril 1889-1982) # [[María Jesús Valdés]] aktorea, ahots aktorea (Madril 1927-2011) # [[Nuria Torray]] aktorea (Bartzelona 1934-Madril 2004) # [[Alejandra Torray]] aktorea, ahots-aktorea (Madril 1968) # [[Mercedes Barranco]] aktorea (Bartzelona 1899-Madril 1957) # [[Julia Martínez]] aktorea (Santander 1931) # [[María Massip]] aktorea (Albacete 1942- Madril 2002) # [[Queta Claver]] aktorea (Valentzia 1932- Madril 2003) # [[Anita Martos]] aktorea, irakaslea (Uruguai 1893- Madril 1953) # [[Debbie_Brill]] atleta (Kanada, 1953) # [[Aya Kōda]] eleberrigilea eta saiakeragilea (Japonia, 1904-1990) # [[Vera de Spinadel|Vera de Spinabel]] matematikaria (Argentina, 1929-2017) # [[Laetitia Colombani]] idazlea (Frantzia, 1975) # [[Gloria González Aseguinolaza]] biologoa # [[Ángeles Mora]] idazlea (Kordoba 1952) # [[Olive Oatman]] esploratzaile bahitua (AEB 1837-1903) # [[Rebecca Cheptegei]] atleta (Uganda 1991-2024) # [[Betty Harris (zientzialaria)]] kimikaria (AEB 1940) # [[Marie-Béatrice de Baye]] poeta (Frantzia 1859-1928) # [[Nelly Alard]] aktorea, gidoilaria (Frantzia 1960) # [[María Topete]] espetxe-funtzionarioa (Espainia 1900-2000) # [[Constance Reid]] idazlea, matematika dibulgatzailea (AEB, 1918-2010) # [[Flossie Wong-Staal]] birologoa (Txina-AEB, 1947-2020) # [[Lucía Caram]] moja aktibista (Argentina/Katalunia 1966) # [[Magda Roger]] aktorea (Espainia XX. mendea) # [[Patricia H. Clarke]] kimikaria (EB 1919-2010) # [[Lila Azam Zanganeh]] idazlea (Paris 1976) # [[Brigitte Aubert]] idazlea (Cannes 1956) # [[Simone de Saint-Exupéry]] idazlea (Frantzia 1898-1978) # [[Marie-Madeleine de Saint-Exupéry]] idazlea (Fratzia 1897-1926) # [[Teresa Herrera]] filantropoa (Coruña 1712-1791) # [[Stephanie Beacham]] aktorea (EB 1947) # [[Ana Maria Vidal]] aktorea (Madril 1944) # [[Tina Sainz]] aktorea (Madril 1945) # [[Mari Carmen Yepes]] aktorea (Bartzelona 1942-Madril 2015) # [[Laly Soldevila]] aktorea (Bartzelona 1933-Madril 1979) # [[Ángeles Martín]] aktorea, aurkezlea (Madril 1968) # [[Luisa Rodrigo]] aktorea (Madril 1901-1986) # [[Mariam Budia]] idazlea, antzerkigilea (Errioxa 1970) # [[Casey Wilson]] aktorea, komediantea (AEB 1980) # [[Violetta Villas|Violeta Villas]] abeslaria (Polonia, 1938-2011) # [[Feliza Bursztyn]] eskultorea (Kolonbia 1933- Paris 1982) # [[Maria Barrientos]] sopranoa (Bartzelona 1884- Lapurdi 1946) # [[Eileen Kramer]] dantzaria, koreografoa (Australia 1914) # [[Antisa Khvichava]] 132 urte bizi izanaren erreklamatzailea (Georgia 1880-2012) # [[Besse Cooper]] ehun urteduna, maistra, sufragista (AEB 1879-2009) # [[Sahan Dosova]] ehun urteduna (Kazakhstan 1879?-2009) # [[Maria Olivia da Silva]] ehun urteduna (Brasil 1880?-2010) # [[Tomiko Itooka]] ehun urteduna, zaharrena (Japonia 1908-) # [[Fusa Tatsumi]] ehun urteduna, zaharrena (Japonia 1907-2023) # [[Pilar Serra]] erakusketa-komisarioa (Zaragoza, XX. mendea) # [[Concha García (artista)]] eskultorea (Santander 1960) # [[Susanna Rafart]] idazlea (Girona 1962) # [[Florence Hedges]] botanikaria (AEB, 1878-1956) # [[Jeanne Loiseau]] idazlea (Frantzia 1854-1921) Leire # [[Tahia Halim]] margolaria (Egipto 1919-2003) Isabel # [[Mercedes Barcha Pardo]] musa, zaintzailea (Kolonbia 1932-2020) # [[Fanny Mikey]] aktorea, antzerki-zuzendaria (Argentina 1930-Kolonbia 2008) # [[Nadia Battocletti]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Italia, 2000) # [[Andreja Leški]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Eslovenia, 1997) # [[Alice Bellandi]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Italia, 1998) # [[Mathilda Hodgkins-Byrne]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Londres, 1994) # [[Gloria Zea]] filosofoa, arte sustatzailea (Kolonbia 1935-2019) # [[Elena Congost]] atleta paralinpikoa (Bartzelona 1987) # [[Marta Fernández Infante]] igerilari paralinpikoa (Burgos 1994) # [[Nuria Marqués ]] igerilari paralinpikoa (Bartzelona 1999) # [[Virginia Feito]] idazlea (Madril 1988) # [[María Manjavacas]] kazetaria (Ciudad Real, XX. mendea) # [[Marta Fernández Vázquez]] kazetaria, idazlea (Madril 1973) # [[Inmaculada Galván]] kazetaria (Madril 1963) # [[Marta Reyero]] kazetaria (León 1965) # [[Fawzia Koofi]] politikaria, aktibista (Afganistan 1975) # [[Saba Sahar]] film zuzendaria, aktibista (Afganistan 1975) # [[Blanca Estrella Ruiz Ungo]] maistra eta Clara Campoamor elkartearen sortzaile eta presidentea (1944-2024) # [[Mayana Itoiz]] ilustratzaile eta komikigile baionarra (1978) # [[Claire Etcherelli]] idazlea (Frantzia 1941-2023) # [[Maylis Adhémar]] idazlea, kazetaria (Frantzia 1985) # [[Françoise Mézières]] fisioterapeuta (Frantzia 1909-1991) # [[Daisy Roulland-Dussoix]] mikrobiologo molekularra (Suitza 1936– 2014) # [[Brenda Milner]] neuropsikologoa (Erresuma Batua-Kanada 1918) # [[Michaela DePrince]] dantzaria (Sierra Leona, 1995-AEB, 2024) # [[María Ruiz de Burton]] idazlea (Mexiko 1832-AEB 1895) # [[Blanca Oteyza]] aktorea (Madril 1965) # [[Rosa Maria Oriol Porta]] bitxigilea, enpresaburua (Bartzelona 1946) # [[Rocío Delgado]] kazetaria (Pontevedra 1985) # [[Purificación García]] moda diseinatzailea (Ourense 1952) # [[Victoria Alonso]] film ekoizlea (Argentina/AEB 1965) # [[Anna Teixidor Colomer]] kazetaria, historialaria (Girona 1978) # [[Sara Sorribes]] binaka tenislari brontze olinpikoa (Castelló 1996) # [[Cristina Bucșa]] binaka tenislari brontze olinpikoa (Moldavia/Kantabria 1998) # [[Sara Andrés Barrio]] atleta paralinpikoa (Madril 1986) # [[María Isabel Perelló Doménech]] epailea, Auzitegi Goreneko presidentea (Bartzelona/Coruña 1958) # [[Mariana Mazzucato]] ekonomialaria (Italia/AEB 1968) # [[Clara Martínez de Careaga]] magistratua (Madril 1959) # [[Roser Bach]] epailea (Bartzelona 1964) # [[Ana Ferrer]] epailea (Madril 1959) # [[Olga Sánchez Cordero]] epailea (Mexiko 1947) # [[Margarita Cabello Blanco]] epailea (Kolonbia 1957) # [[Andrea Muñoz Sánchez]] epailea (Txile 1957) # [[Zarela Villanueva Monge]] epailea (Costa Rica 1952) # [[Sue Gray (funtzionarioa)]] politikaria, goi funtzionarioa (EB 1957) # [[Rocío Sagaón]] aktorea (Mexiko, 1933-2015) # [[Ana Mérida]] koreografoa (Mexiko, 1922-1991) # [[Guillermina Bravo]] dantzaria eta koreografoa (1920-2013) # [[Anna Sokolow]] dantzaria eta koreografoa (1910-2000) # [[Carmen Herrero Ayllón]] kimikaria, irakaslea (Madril, 1913-1997) # [[Marie-Michèle Beaufils]] idazlea (Frantzia 1949-2014) # [[Marie Cosnay]] idazlea (Frantzia 1965) # [[Columba Dominguez]] aktorea, abeslaria (Mexiko 1929-2014) # [[Silvia Lemus]] kazetaria (Galizia/Mexiko 1945) # [[Camila Cañeque]] artista (Bartzelona, 1984-2024) # [[Carlota Rodr%C3%ADguez de Robles]] kimikaria, irakaslea (Zamora, 1907-1990) # [[Adela Barn%C3%A9s Gonz%C3%A1lez]] kimikaria, irakaslea (Ávila/Mexiko, 1908-2011) # [[Élisabeth Badinter]] filosofoa, idazlea (Frantzia 1944) # [[Lola González Ruiz]] abokatua (León 1946-Madril 2015) # [[Elisabet Casanovas]] aktorea (Bartzelona 1994) # [[Aixa Villagrán]] aktorea (Sevilla 1978) # [[Celia Freijeiro]] ekoizlea, aktorea (Pontevedra 1983) # [[Patricia Reyes Spíndola]] aktorea, zuzendaria, ekoizlea (Mexiko 1953) # [[Paula Usero]] aktorea (Valentzia 1991) # [[Carol Rodríguez Colás]] film zuzedaria (Bartzelona 1982) # [[Paula Anta]] artista, argazkilaria (Madril 1977) # [[Meritxell Calvo]] aktorea (Bartzelona 1986) # [[Raquel Peláez]] aktorea (León 1978) # [[Edith Marion Patch]] entologoa, idazlea (AEB, 1876-1954) # [[Petra Barnés González]] kimikaria, farmazialaria (Madril/Mexiko, 1908-1992) # [[Isabelle Rimbaud]] idazlea (Frantzia 1860-1017) # [[Jeanne Puchol]] komikigile eta ilustratzaile frantziarra (1957) # [[Michiyo Tsujimura]] biokimikaria (Japonia, 1888-1969) # [[Matilde Landeta]] film gidoilaria eta zuzendaria (Mexiko, 1910-1999) # [[Susana Martín Gijón]] idazlea, nobela beltza (Sevilla 1981) # [[Carlota Pérez]] ekonomialaria (Venezuela 1939) # [[Pepa Roma]] kazetaria, argazkilaria, eleberrigilea (Lleida XX. mendea) # [[Florence Cassez]] Mexikon zigortua (Frantzia 1994) # [[Denise Maerker]] abokatua, kazetaria (Mexiko 1965) # [[Cristina Álvarez Rodríguez]] arkitektoa, politikaria (Argentina 1967) # [[Roser Tapias]] aktorea, modeloa (Bartzelona 1989) # [[Ángela Cervantes]] aktorea (Bartzelona 1993) # [[Lurdes Barba Rodríguez]] aktorea, antzerki-zuzendaria (Bartzelona 1949) # [[Marta Frías Acedo]] futbol-arbitro aitzindaria (Cáceres 1980) # [[Mabel Purefoy FitzGerald]] fisiologo, patologo klinikoa (Erresuma Batua, 1872-1973) # [[Anne Baraou]] Frantziako komikigilea (1965) # [[Claire Chazal]] kazetaria (Frantzia 1956) # [[Hélène Gordon-Lazareff]] kazetaria (Frantzia 1909-1988) # [[Mary Winearls Porter]] kristalografoa (Erresuma Batua, 1886-1980) # [[Agnès Martin-Lugand]] idazlea (Frantzia 1979) # [[Cécile Bailly]] idazlea (Frantzia 1968) # [[Mireille Best]] idazlea (Frantzia 1943-2005) # [[María Zamora]] film ekoizlea (Valentzia 1976) # [[Ada Wells]] sufragista (EB 1863-Zeelanda Berria 1933) # [[Carol Rovira]] aktorea, abeslaria (Tarragona 1989) # [[Mary Ruiz]] aktorea (Madril 1980) # [[Ángela Cremonte]] aktorea (Madril 1982) # [[Belinda Washington]] aurkezlea, aktorea (Londres/Espainia 1963) # [[Blanca Marsillach]] aktorea (Bartzelona 1966) # [[Cristina Marsillach]] aktorea (Madril 1963) # [[Mónica Portillo]] aktorea, dantzaria (Bartzelona 1989) # [[Lucía Veiga]] aktorea, bakarrizketagilea (Coruña 1979) # [[Mireia Oriol]] modeloa, aktorea (Bartzelona 1996) # [[María Luisa Oyarzábal Fernández]] enpresaria, irakaslea (Bilbo 1933-2022) # [[Olga Duque de Ospina]] abokatu, politikaria (Kolonbia 1930-2019) # [[Beatriz Sanchis]] film-zuzendaria (Valentzia 1976) # [[Marta Nieto]] aktorea (Murtzia 1982) # [[Mabel Purefoy FitzGerald]] patologo klinikoa (Erresuma Batua, 1872-1973) # [[Vera Popova]] kimikaria (Errusia, 1867-1896) # [[Elena Paunero Ruiz]] botanikaria (Valladolid/Madril, 1906-2009) # [[Fatima Daas]] idazlea (Frantzia 1995) # [[Constance Debré]] abokatua, eleberrigilea (Paris 1972) # [[Jeanne Galzy]] idazlea (Frantzia 1883-1977) # [[Arati Saha]] igerilaria (Kalkuta 1940-1994) # [[Caryl Churchill]] antzerkigilea (EB 1938) # [[Carmen Salinas]] aktorea, imitatzailea (Mexiko 1939-2021) # [[Malena Narvay]] aktorea, abeslaria (Argentina 1997) # [[Elisa Mouliaá]] aktorea (Madril 1989) # [[Rosa Villacastín]] kazetaria (Avila 1947) # [[Leila Guerriero]] kazetaria (Argentina 1967) # [[Laura Sisteró]] film-zuzendaria (Bartzelona 1986) # [[Carmen Rigalt]] kazetaria (Lleida 1949) # [[Alejandra Meco]] aktorea (Madril 1990) # [[Azara García de los Salmones Marcano]] ultramaratoilaria (Kantabria 1983) # [[Elsa y Elmar]] abeslaria (Kolonbia, 1993) # [[Nancy Peña]] komikigile eta ilustratzaile frantsesa (Tolosa, 1979) # [[Nadezhda Tolokonnikova]] ekintzaile eta performance artista (Errusia 1989) # [[Heidi Watney]] kazetaria (Kalifornia, 1981) # [[Lola Arias]] idazlea, aktorea, zuzendaria (Argentina 1976) # [[Sarah Rector]] petrolio-handiki afroamerikarra umetatik (AEB, 1902+1967) # [[Carmen Abela y Espinosa de los Monteros]] maistra eta pedagogoa (Cadiz 1897, Guadalajara 1962) # [[Carme Bravo Roy]] pianu-jole eta pedagogoa (Bartzelona, 1919-2007) # [[Gemma Humet]] abeslaria (Bartzelona 1988) # [[Sara Miquel]] aktorea (Girona 1984) # [[Nuria Giménez Lorang]] film-zuzendaria (Bartzelona 1976) # [[Laura Galán]] aktorea (Guadalajara 1986) # [[María José Rubio]] medikua, politikaria (Coruña 1956) # [[Virginia García del Pino]] film-zuzendaria (Bartzelona 1966) # [[Sara Vítores]] kazetaria (Avila 1972-Madril 2024) # [[Pilar Farjas]] medikua, politikaria (Teruel/Galizia 1956) # [[Rocío Mosquera]] medikua, politikaria (Ourense 1956) # [[Marta Molist Codina]] mendi lasterkaria (Bartzelona 1982) # [[Marianne Jean-Baptiste]] aktorea (Londres, 1967) # [[Anne Pouget-Tolu]] frantziar idazlea (Sardinia, 1955) # [[Hilde Mangold]] enbriologoa (Alemania,1898-1924) # [[Idelisa Bonnelly]] itsas biologoa (Dominikar Errepublika,1931-2022) # [[Blanca Calvo Moraza]] maistra, kazetaria eta idazlea (Ourense,xxx -1939) # [[Gertrud Bodenwieser]] dantzaria, koreografoa (Viena, 1890-1959) # [[Dolly Nazir]] igerilaria (India, 1935-2012) # [[Lourdes Reparaz]] igerilaria (Gasteiz 1948- 1999) # [[Sara Barquinero]] filosofoa eta idazlea (Zaragoza, 1994) # [[Laura Loomer]] aktibista politikoa (AEB 1993) # [[Irene Villa]] kazetaria, psikologoa, kirolari paralinpikoa (Madril 1978) # [[Esther Peris]] paralinpiar eskiatzailea (Espainnia XX. mendea) # [[Nathalie Carpanedo]] paralinpiar eskiatzailea (Madril XX. mendea) # [[Beatriz Rodríguez]] idazlea (Sevilla 1980) # [[María Sanjurjo]] patin-hockey jokalaria (Coruña 2000) # [[Masta Quba]] rap abeslaria, aktibista (Mexiko 1988) # [[Lucia Riaño]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1975) # [[Rachida Dati]] politikaria (Frantzia 1965) # [[Sahra Wagenknecht]] politikaria, kazetaria (Alemania 1969) # [[Carme Aymerich i Barbany]] Catalunyako irakaslea eta pedagogoa (Bartzelona 1915 - 2001) # [[Rosa Arj%C3%B3 P%C3%A9rez]] Aragoiko maistra (Zaragoza 1885 - 1918) # [[Gloria Velat]] xakelaria (Bartzelona 1915-1988) # [[Maria Luisa Gutiérrez]] xakelaria (Menorca 1930) # [[Sofía Ruiz ]] xakelaria (Bartzelona?- ? 1968) # [[Eileen Betsy Tranmer]] xakelaria (EB 1910-1983) # [[Chantal Chaudé de Silans]] xakelaria (Frantzia 1919-2001) # [[Ana Paula Arósio]] aktorea, modeloa (Brasil 1975) # [[Alba Planas]] aktorea (Madril 2000) # [[Leticia Sánchez Ruiz]] idazlea, kazetaria (Asturias 1980) }} ==='''Berriak 2024''' ('''abuztua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ania Sáenz de Buruaga]] ----'''SORTUA''' ilustratzailea (Gasteiz, 1988) # [[Cristina Larrea]] ef-- '''SORTUA''' atleta (Eibar, 1966) # [[Estefania Etxebeste Giraldo]] ef-- '''SORTUA''' harri-jasotzailea (Ituren, 2002) # [[Maria Jesus Berrotaran Etxeberria|Maria Jesus Berrotaran]] ----'''SORTUA''' aguazila, mazularia, feminista (Hondarribia, 1949) # [[Miren Izaskun Asua]] ef-- '''SORTUA''' aktorea eta antzerki zuzendaria (Elorrio, 1963) # [[Adriana Ruano Oliva]] urrezko domina tiroan 2024 (Guatemala, 1955) # [[Alba Sidera]] kazetaria (Girona 1979) # [[Aleksandra Jarecka]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1995) # [[Alena Olsen]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1995) # [[Alev Kelter ]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Alex Sedrick]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Alexandra Louis-Marie]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1996) # [[Alice Schwarzer]] kazetari aktibista (Alemania 1942) # [[Alicja Klasik]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 2004) # [[Ally Wollaston]] txirrindularia, omniumean brontze olinpikoa, talde jazarpenean zilarra (Zeelanda Berria 2001) # [[Altina Schinasi]] artista, asmatzailea (AEB 1907-1999) # [[Alysha Corrigan]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1997) # [[Alysha Newman]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1994) # [[Amanda Donohoe]] aktorea (EB 1962) # [[Amber Anning]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 2000) # [[An Qixuan]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Txina, 2000) # [[Ana Bokesa]] aktorea (Madril, ?) # [[Ana Patrícia Ramos|Ana Patricia Ramos]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Brasil, 1997) # [[Anna Cockrell]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 1997) # [[Anna Dorothea Therbusch]] margolaria (Prusia 1721-1782) # [[Anna Mahler]] eskultorea (Austria 1904-EB 1988) # [[Anna Morris]] txirrindularia, taldekako jazarpen brontze olinpikoa (EB 1995) # [[Anna R. Figueiredo]] idazlea (Ourense 1963) # [[Anna Short Harrington]] modeloa, sukaldaria (AEB 1897-1955) # [[Annette Echikunwoke|Annete Echikunwoke]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1996) # [[Antsa Proventzakoa]] Frantziako printzesa, Gaztelako infanta (1225-1261) # [[Ariana Ramsey]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 2000) # [[Arlen Siú]] abeslari eta poeta sandta (Nikaragua, 1955-1975) # [[Asia Hogan-Rochester]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1999) # [[Audrey Mestre]] urpekaria (Frantzia, 1974-2002) # [[Aunt Jemima]] pertsonaia (AEB 1893) # [[Barbiturikills]] kaleko artista (Valentzia 1972) # [[Bavuudorzhiin Baasanjüü]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Mongolia,1999) # [[Beatriz de Palacios]] soldadua (Andaluzia/Mexiko XVI. mendea) # [[Beatriz Proventzakoa]] Frantziako printzesa, erregina ezkontidea, latindar enperatriza (1229- Italia1267) # [[Beatriz Souza]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Brasil, 1998) # [[Beatriz Suabiakoa]] Gaztela eta Leongo erregina ezkontidea (Germania 1205-Zamora 1235) # [[Becky Wilde]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (Erresuma batua, 1997) # [[Bertha Badt-Strauss]] kazetaria, judua (Prusia 1885-1970) # [[Blanca Eekhout]] politikaria (Venezuela, 1968) # [[Blanka Frantziakoa]] printzesa, Gaztelako infanta (Jaffa 1253-Paris 1320) # [[Boryana Kaleyn]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Bulgaria, 2000) # [[Brittany Brown]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1995) # [[Bryony Botha]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1997) # [[Camryn Rogers|Camaryn Rogers]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1999) # [[Cari Champion]] kazetaria (AEB 1978) # [[Carissa Norsten]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Carmen Bernardos]] aktorea (Madril 1927-2021) # [[Carmen Verlichak]] idazlea (Madril/Argentina/Kroazia XX. mendea) # [[Carola Stern]] kazetaria, idazlea (Alemania 1925-2006) # [[Catherine Lacey]] idazlea (AEB, 1985) # [[Charity Williams]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1996) # [[Chiara Consonni]] txirrindularia, madison urre olinpikoa (Italia 1999) # [[Chloe Daniels]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Cierra Burdick]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Coraline Vitalis]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1995) # [[Cristina Sánchez-Andrade]] idazlea (Coruña 1968) # [[Cuca Escribano]] aktorea (Madril, 1973) # [[Cyréna Samba-Mayela]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 2000) # [[Daisy eta Violet Hilton]] biki pikopagoak, zirkuko musikariak (EB 1908-AEB 1969) # [[Daria Pikulik]] txirrindularia, omniemean zilar olinpikoa (Polonia 1997) # [[Darja Varfolomeev|Darja Varfolomeew]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Errusia,2006) # [[Dearica Hamby]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Deng Yawen]] txirrindularia, BMX librean urre olinpikoa (Txina 2005) # [[Ding Xinyi]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2004) # [[Dolores Vilavedra]] idazlea, literatura kritikaria (Pontevedra 1963) # [[Dora Lush]] bakteriologoa (Australia, 1910-1943) # [[Dorothea Veit]] idazlea (Alemania 1764-1839) # [[Dorothy Miles]] idazle gorra, keinu hizkuntzan aitzindaria (EB 1931-1993) # [[Eleanor Patterson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Australia, 1996) # [[Elisa Mevius]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2004) # [[Elise Reimarus]] idazlea, hezitzailea (Alemania 1735-1805) # [[Elsie Inglis]] medikua, aktibista (Eskozia, 1864-1917) # [[Emily Shearman]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1999) # [[Emma Ann Reynolds]] erizain, medikua (AEB, 1862-1917) # [[Emma Finucane]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 2002) # [[Esther Bendahan]] idazle sefardia (Tetuan 1964) # [[Esther Vilar]] idazlea, soziologoa, medikua (Argentina 1935) # [[Eva Canel]] idazlea, hizlaria, (Asturias, 1857-Habana, 1932) # [[Faith Cherotich]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kenia, 2004) # [[Fancy Bermudez]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2002) # [[Fanny Lewald ]] idazlea (Prusia 1811- Alemania 1889) # [[Farah Nabulsi]] giza eskubideen aldeko zinemagilea (Londres 1978) # [[Feng Bin]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txina, 1994) # [[Florence Symonds]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2002) # [[Georgia Bell]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Erresuma Batua, 1993) # [[Georgia Hale]] zinema mutuko aktorea (AEB 1905-1985) # [[Georgina Hale]] aktorea ( EB 1943-2024) # [[Gertrud Kornfeld]] kimikaria (Alemania, 1891-1955) # [[Giulia Rizzi]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Italia, 1989) # [[Greta Scacchi]] aktorea (Italia/Australia 1960) # [[Guo Qiqi]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1998) # [[Hailey Van Lith]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 2001) # [[Haley Batten]] txirrindularia, mendian zilar olinpikoa (AEB 1998) # [[Hao Ting]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2001) # [[Harriet Boyd Hawes]] arkeologoa (AEB, 1871-1945) # [[Haruka Funakubo]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Japonia, 1998) # [[Haruka Kitaguchi]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Japonia, 1998) # [[Helena Villar Janeiro]] idazlea (Lugo 1940) # [[Henriette Herz]] idazlea, hezitzailea (Alemania 1764-1847) # [[Hetty van de Wouw]] txirrindularia, keirinean zilar olinpikoa (Herbehereak 1998) # [[Hezly Rivera]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2008) # [[Hina Hayata]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna(Japonia, 2000) # [[Huang Zhangjiayang]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2000) # [[Huh Mi-mi]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Korea,2002) # [[Ida Hahn-Hahn]] idazlea (Alemania 1805-1880) # [[Ilona Maher]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1996) # [[Inés de Guevara]] infanta (?- 1265) # [[Inma López Silva]] idazlea (Coruña 1968) # [[Ioana Vrinceanu]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Errumania, 1994) # [[Irene Alba]] aktorea (Madril 1867-Bartzelona 1930) # [[Irene Angelo]] erregina ezkontidea (Konstantinopla 1181-Alemania 1208) # [[Irene Caba Alba]] aktorea (Argentina 1899-Madril 1957) # [[Iryna Herashchenko|Iryma Herashchenko]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Ukraina, 1995) # [[Jasmine Martin]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Hegoafrika, 2000) # [[Jasmine Moore]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2001) # [[Jemima Montag]] Atleta. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (Australia, 1998) # [[Jenny Rissveds ]] txirrindularia, mendian briontze olinpikoa (Suedia 1994) # [[Jeon Hun-young]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 1994) # [[Jessica Hull]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Australia, 1996) # [[Jessica Roberts]] txirrindularia, taldekako jazarpen brontze olinpikoa (EB 1999) # [[Juana Camilión]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 19) # [[Julia Caba Alba]] aktorea (Madril1902-1988 19) # [[Julia Trujillo]] aktorea (Madril 1932-2013) # [[Julien Alfred]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Santa Luzia, 2001) # [[June Sutor]] kristalografoa (Zeelanda Berria-1929 Londres) # [[Katarina Johnson-Thompson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Erresuma Batua, 1993) # [[Katy Marchant]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 1993) # [[Kayla Canett]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Kaylia Nemour]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 2006) # [[Kaylyn Brown]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2004) # [[Kelsey Teneti]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Keyara Wardley]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2000) # [[Kim Kum-yong|Kimkum-young]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ipar Korea, 2001) # [[Krissy Scurfield]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Kristen Thomas]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Kristi Kirshe]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1994) # [[Kristina Norvegiakoa]] printzesa, Gaztelako infanta (Norvegia 1234- Sevilla 1262) # [[Laura Mart%C3%ADnez de Carvajal]] medikua (Kuba, 1869-1941) # [[Lauren Doyle]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Laviai Nielsen|Laviani Nielsen]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 1996) # [[Leocadia Alba]] sopranoa, aktorea (Valentzia 1866-Madril 1952) # [[Leonor Rodríguez de Castro]] Gaztelako infanta (?- Burgos 1275) # [[Li Jiaman]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Txina, 1997) # [[Lilian Suzette Gibbs]] botanikaria (Erresuma Batua, 1870-1925) # [[Lim Si-hyeon]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 2003) # [[Linda Richards]] erizaina (AEB, 1841-1930) # [[Lisa Mayer]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Alemania, 1996) # [[Lisa van Belle]] txirrindularia, madison brontze olinpikoa (Herbehereak 2001) # [[Louise Blanchard Bethune]] arkitektoa (AEB, 1856-1913) # [[Lu Gwei-djen]] biokimikaria (Txina, 1904-1991) # [[Luana Márton]] taekwondo jokalaria (Tenerife, 2006) # [[Lucía Galán]] abeslaria, aktorea (Argentina 1961) # [[Lucia Yépez Guzmán]] borrokalaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ekuador, 2001) # [[Lydia Rabinowitsch-Kempner]] bakteriologoa (Lituania-Alemania, 1871-1935) # [[Maddi Wesche]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Zelanda Berria, 1999) # [[Mahina Paul]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Maike van der Duin]] txirrindularia, madison brontze olinpikoa (Herbehereak 2001) # [[Manon Veenstra]] txirrindularia, BMX lasterketan zilar olinpikoa (Herbehereak 1998 # [[Mar%C3%ADa Teresa Murillo]] botanikaria (Kolonbia, 1929-2017) # [[Margaret Floy Washburn]] psikologoa (AEB, 1871-1939) # [[Margarita Proventzakoa]] infanta, Frantziako erregina (Frantzia 1221-1295) # [[Margarita Skulesdatter]] erregina (Norvegia 1208-1270) # [[Margit Nordin]] gizonezkoekin lehiatu zen 1. emakume eskiatzailea (Suedia 1897-1982) # [[María Belón]] medikua (Madril 1965) # [[Maria Berta Rohangoa]] noblea (Austrohungariar Inperioa, 1868 – Viena, 1945) # [[Maria Dimádi|Maria Dimadi]] erresistente exekutatua (Grezia, 1907-1944) # [[María Liñeira]] literatura teorialaria (Coruña 1979) # [[María Xosé Porteiro]] idazlea (Madril/Vigo 1952) # [[Marie Lebour]] biologoa (Erresuma Batua, 1876-1971) # [[Marie Luise Kaschnitz]] idazlea (Alemania 1901-Italia 1974) # [[Marie Reichert]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2001) # [[Marie-Florence Candassamy]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1991) # [[Marion Dönhoff]] kazetaria, idazlea, kondesa (Prusia 1909-Alemania 2002) # [[Marion J. Lamb]] biologoa (Erresuma BAtua, 1939-2021) # [[Marion Walter]] matematikaria (Berlin 1928-AEB 2021) # [[Marta Maggetti|Marta Maggeti]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Italia, 1996) # [[Martyna Swatowska-Wenglarczyk]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1994) # [[Mary Moraa]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kenia, 2000) # [[Mary Vaux Walcott]] botanikaria, ilustratazilea (AEB, 1860-1940) # [[Matilda Smith]] botanikaria, ilustratzailea (Mumbai 1854- Londres 1926-1990) # [[Melissa Jefferson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Hego Carolina, 2001) # [[Michele Greene]] aktorea (AEB 1962) # [[Montse Dopico]] kazetaria (Lugo 1977) # [[Montse Pena]] idazlea, literatura kritikaria (Coruña 1981) # [[Muthulakshmi Reddy]] medikua eta legelaria (India, 1886-1968) # [[Nam Su-hyeon]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 2005) # [[Nancy Green]] esklabo ohia, modeloa (AEB 1834-1923) # [[Nancy Rourke]] margolari gorra (Kalifornia, 1957) # [[Natalya Diehm]] txirrindularia, BMX librean brontze olinpikoa (Australia 1997) # [[Naya Tapper]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1994) # [[Nicole Heavirland]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1995) # [[Nicole Shields]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1999) # [[Nicole Yeargin]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1997) # [[Nikola Ogrodníková|Nikola Ogrodikova]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txekia, 1990) # [[Niuta Tajtelbaum]] Varsoviako ghetto altxatzean aktibista eta soldadua (Polonia, 1917-1943) # [[Noor Vidts]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna Belgika, 1996) # [[Oi Ye-Jin]] tiratzailea, 10 m-urre olinpikoa (Hego Korea 2005) # [[Olivia Apps]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1998) # [[Pauline Ferrand-Prévot]] txirrindularia, mendian urre olinpika (Frantzia 1992) # [[Pauline Grabosch]] txirrindularia, taldean brontze olinpikoa (Alemania 1998) # [[Pauline Rifer de Courcelles]] artista (Paris, 1781-1851) # [[Perris Benegas]] txirrindularia, BMX librean zilar olinpikoa (AEB 1995) # [[Piper Logan]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2001) # [[Prisca Awiti Alcaraz]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Londres, 1996) # [[Rachael Blake]] aktorea (Australia 1971) # [[Rebecca Petch]] txirrindularia, taldean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1998) # [[Renata Knapik-Miazga]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1988) # [[Rhyne Howard]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 2000) # [[Rosalia Fernández Rial]] poeta (Coruña 1988) # [[Rosita Yarza]] aktorea (Madril 1922-1996) # [[Rutka Laskier]] nerabe judua, egunerokogilea (Polonia 1929-Auschwich 1943) # [[Sammy Sullivan]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Sandra Ygueravide]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 1984) # [[Sarah Levy (errugbi jokalaria)]] Zazpiko brontze olinpikoa (Hegoafrika/Israel/AEB 1995) # [[Sarah Stewart]] birologoa (Mexiko-AEB, 1905-1976 # [[Sarah Wynter]] aktorea (Australia 1973) # [[Saya Sakakibara]] txirrindularia, BMX lasterketan urre olipikoa (Australia 1999) # [[Shaane Fulton]] txirrindularia,taldean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 2000) # [[Shanieka Ricketts]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Jamaika, 1992) # [[Shin Yu-Bin]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ipar Korea, 2004) # [[Sofia Raffaeli|Sofia Raffali]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Italia, 2004) # [[Song Jiayuan]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1997) # [[Sonja Greinacher]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 1992) # [[Sophiane Méthot]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1998) # [[Sophie Capewell]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 1998) # [[Stephanie Rovetti]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Susana Rodríguez Navarro]] genetikalaria, ikertzailea (Murtzia 1972) # [[Svenja Brunckhorst]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2001) # [[Tara Davis-Woodhall]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 1999) # [[Taylor Perry (errugbi jokalaria)]] Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2000) # [[Tenika Willison]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Teresa Alonso Otero]] Gerra Zibileko errepresaliatua (Madril, 1916- 1995) # [[Thea LaFond]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Dominika, 1994) # [[Tota Alba]] aktorea (Argentina 1914-Madril 1983) # [[Tysha Ikenasio]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 1997) # [[Ursula Bellugi]] psikologoa (AEB, 1931-2022) # [[Vega Gimeno]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 19) # [[Věra Kohnová]] nerabe judua, egunerokogilea (Txekoslovakia 1929-Izbica Ghettoa 1942) # [[Veronica Codesal]] abeslaria (Belgika 1977) # [[Victoria Ohuruogu]] atleta. 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 1993) # [[Viktorija Senkutė]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (:ituania, 1996) # [[Vinesh Phogat]] borrokalaria (India, 1994) # [[Violante Aragoikoa]] erregina ezkontidea (Zaragoza 1236- Orreaga 1256) # [[Violante Hungariakoa]] Aragoiko erregina ezkontidea (1215-Huesca 1251) # [[Virginia Cherrill]] aktorea (AEB 1908-1996) # [[Vittoria Guazzini]] txirrindularia, madison urre olinpikoa (Italia 2000) # [[Viviana Márton|Viviana Martón]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Tenerife, 2006) # [[Wang Lanjing]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2005) # [[Yang Jiayu|Yang Jiagu]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1996) # [[Yemisi Ogunleye|Yamesi Ogunleye]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Alemania, 1998) # [[Zhang Shan]] urrezko domina tiroan 1992 (Txina, 1968) # [[Zhao Jie]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txina, 2002) # [[Zoé Claessens]] txirrindularia, BMX lasterketan brontze olinpikoa (Suitza 2001) # [[Zonia Baber]] geografo, geologo, irakaslea (AEB, 1862-1956) }} ==='''Berriak 2024''' ('''uztaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Berta Peña Parras]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Valladolid, 1889-Bilbo, 1938) # [[Beatrice Salvioni]] '''SORTUA''' filologoa eta idazlea (Italia, 1995) # [[Natalia Ortiz Ceberio]] '''SORTUA''' Marta planaren aurkitzailea (Donosti, ?) # [[Olatz Osa Zubia|Olatz Osa]] '''SORTUA''' pedagogoa, kudeatzailea (Oñati, 1970) # [[Maria Cueto]] '''SORTUA''' artista (Avilés, 1960) # [[Feliciana Etxabe Artola]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Zeberio, 1897-Bilbo, 1938) # [[Alaine Arruti Lejarzegi]] '''SORTUA''' psikologoa (Gernika, 1983) # [[Clara Maass]] erizaina (AEB, 1876-1901) # [[Deborah Sampson]] soldadua (AEB 1760-1827) # [[Anna Maria Lane]] soldadua (AEB 1755-1810) # [[Sally St. Clair]] soldadua (AEB ?-1782) # [[Eleonore Prochaska]] soldadua (Alemania 1785-1813) # [[Margaret Corbin]] erizaina, soldadua (AEB 1723-1792) # [[Hannah Snell]] soldadua (EB 1723-1792) # [[Carme Contreras Verdiales]] aktorea (Zaragoza 1932-2020) # [[Asunción Sancho]] aktorea (Madril 1930-2018) # [[Cándida Losada]] aktorea (Argentina 1915-Madril 1922) # [[Carola Fernán Gómez]] aktorea (Madril 1899-1967) # [[Françoiz Breut]] abeslaria eta ilustrailea (Frantzia, 1969) # [[Sankie Mthembi-Mahanyele]] politikaria, aktibista (Hegoafrika 1951) # [[Nadezhda Alilúyeva]] Stalinen 2. emaztea (Errusia 1901-1932) # [[Colette Capdevielle]] politikaria (Frantzia, 1958) # [[Mariana Travacio]] idazlea (Argentina, 1967) # [[Coccinelle (artista)]] artista, dantzaria, abeslaria eta aktore transgeneroa (Paris, 1931-2006) # [[Rosaura Ruiz Gutiérrez]] biologoa, idazlea (Mexiko, 1950) # [[Marie-Andrée Schwindenhammer]] trans ekintzailea (La Neuveville-lès-Raon, Vosges, 1909 - Chartres, Eure-et-Loir, 1981) # [[Herminia Álvarez Herrera]] iraultzailea, hezitzailea (Mexiko 1888-1955) # [[Dolores Bolio Cantarell]] idazlea (Mexiko 1880-1950) # [[Gertrudis Tenorio Zavala]] poeta, hezitzailea (Mexiko 1843-1926) # [[Elena Sánchez Valenzuela]] aktorea, kazetaria, artxibozaina (Mexiko 1900-1950) # [[Irene López Heredia]] aktorea (Murtzia 1898-Madril 1962) # [[Mari Paz Molinero]] aktorea (Txile 1914-Madril 2004) # [[Carmen Díaz]] aktorea (Sevilla 1896-1979) # [[Lola Pons Rodríguez]] filologoa, irakaslea (Bartzelona 1976) # [[Cristina Farfán]] maistra, idazlea (Mexiko 1846-1880) # [[Natalia Serdán Alatriste]] iraultzailea, aitzindaria (Mexiko 1875-1938) # [[Chantal Montellier]] Frantziako idazle eta komikigilea (Bouthéon, 19472.1943) # [[May Ayim]] ekintzaile afroalemaniarra (Alemania, 1960-1996) # [[Maria Rosaria Omaggio]] aktorea (Italia, 1959-2024) # [[Clarisa Navas]] zinemagilea (Argentina, 1989) # [[Jacqueline Harpman]] psikoanalista (Belgika, 1929-2012) # [[Ana Figuero]] feminista, sufragista (Txile, 1907-1970) # [[Sara Ahmed]] filosofo angroaustraliarra (Erresuma Batua, 1969) # [[Katherine Dunn]] eleberrigile, poeta eta kirol-kazetaria (AEB, 1945-2016) # [[Marianne Baum]] anfifaxista gillotinatua (Alemania, 1912-1942) # [[Marie-Hélène Schwartz]] matematikaria (Frantzia, 1913-2013) # [[Victoria Raquel Bajar Simsolo]] zientzialaria (Argentina, 1942-2016) # [[Juana Manso]] idazle, kazetari, hezitzaile (Argentina, 1819-1875) # [[Isabel de Liaño]] idazlea (Valladolid, XVI. mendea) # [[Louise-Victorine Ackermann]] poeta (Frantzia, 1813-1890) # [[Valentina Pinelo]] moja, poeta (Sevilla, XVI. mendea- 1629?) # [[Pilar Primo de Rivera]] Sección Femeninako zuzendaria (Madril, 1907-1991) # [[Basauriko 11k]] Epaiketaren prozesua # [[Angela Peralta]] sopranoa, konpositorea (Mexiko 1845-1883) # [[Alicia Arévalo (kazetaria)]] 1. emakumea futbol partida kontatzen ( Bartzelona 1978) # [[Sara Giménez León]] kirol kazetaria (Girona 1991) # [[Patricia Campos Doménech]] armadako pilotua, futbol-entrenatzailea (Castelló 1977) # [[Niní Montiám]] aktorea (Madril 1917-1986) # [[Ana Adamuz]] aktorea (Jaén 1886-Madril 1971) # [[Pepita Serrador]] aktorea (Argentina 1913-1964) # [[Teresa Serrador]] aktorea (Bolivia 1899-Argentina 1982) # [[Amparo Martí]] aktorea (Valentzia 1903-Madril 1973) # [[María Mayor]] aktorea (?- Madril 1939) # [[Rosa Torre González]] maistra, politikaria (Mexiko 1890-1973) # [[Nadezhda Zabela - Vrubel]] abeslaria (Errusia, 1868-1913) # [[H%C3%A9l%C3%A8ne Metzger]] zientzia filosofoa (Frantzia, 1889-1944) # [[Inez Clare Verdoorn]] botanikaria (Hegoafrika, 1896-1989) # [[Edith Quimby]] medikuntzan eta fisikan ikertzailea (AEB, 1891-1982) # [[Maria Poumier]] irakasle frantsesa (Cannes, 1950) # [[Marie-Jo Bonnet]] Frantziako historialaria eta feminista (Deauville, 1949) # [[Julia Rodríguez-Maribona]] fregonaren asmatzailea (Asturias 1923-Suitza 2005) # [[Julia Montoussé Fargues]] fregonaren asmatzailea (?-Asturias 1971) # [[Esperanza Grases]] aktorea (Bartzelona 1920-1995) # [[Alexandra Trusova]] patinatzailea (Errusia 2004) # [[Jéssica Bouzas Maneiro]] tenislaria (Pontevedra 2002) # [[Claudia Fernández Sánchez]] padel jokalaria (Madril 2006) # [[Gemma Triay]] padel jokalaria (Menorca 1992) # [[Lucía Sainz]] padel jokalaria (Bartzelona 1984) # [[Marta Ortega Gallego]] padel jokalaria (Madril 1997) # [[Alicia Arévalo González]] arkeologoa (Madril 1965) # [[Manuela Barreiro]] farmazialaria (Galizia, 1877-1953) # [[Martha Aliaga]] estatistika hezitzailea (Argentina, 1937-2011) # [[Matilde Carranza]] akademikoa (Costa Rica, 1892-1981) # [[Erin Andrews]] kirol-kazetaria (AEB, 1978) # [[Helen Alma Newton Turner]] genetista, estatistikaria (Australia, 1908-1995) # [[Violet Jessop]] Titanic ontziko zerbitzaria (Argentina 1887-1971) # [[Celia Giraldo]] zinemagilea (Bartzelona 1995) # [[Luz Rello Sánchez]] asmatzailea, dislexia- aplikazioa ( 1984) # [[Fermina Orduña]] asmatzailea, esne zalgurdia (Espainia XIX. mendea) # [[Gladys West]] matematikari asmatzailea, GPSrako garrantzitsua (AEB 1930) # [[Ariana Sánchez]] padel jokalaria (Tarragona 1997) # [[Marta Marrero]] padel jokalaria (Kanariak 1983) # [[Bea González]] padel jokalaria (Malaga 2001) # [[Marie Van Brittan Brown]] asmatzailea, telebista zirkuitu itxia (AEB 1922-1999) # [[Miriam Benjamin]] asmatzailea, seinale aulkia (AEB 1861-1947) # [[Sarah Boone]] asmatzailea, mahukak eta lisatzeko taula (AEB 1832-1904) # [[Nancy Johnson (asmatzailea)]] izozkailu artifiziala (AEB 1794-1890) # [[Victoria Reyes-García]] antropologoa (Bartzelona 1971) # [[Amaia Yoldi ]] gidoilaria, film-zuzendaria (Iruñea 1973) # [[Julie Donaldson]] kirol-kazetaria (AEB, 1978) # [[Faustina Sáez de Melgar]] idazlea (Madril, 1834-1895) # [[Gloria Melgar |Gloria Melgar Sáez]] margolaria eta musikagilea (Madril, 1859-1938) # [[Julia de Asensi]] idazlea (Madril, 1849-1921) # [[María del Pilar Sinués]] idazlea (Zaragoza, 1838 - Madril, 1893) # [[Margaret Crane]] Predictor-aren asmatzailea (AEB 1941) # [[Emily Cummins]] asmatzailea, ur-eramaile iraunkorra (EB 1987) # [[Evelyn Miralles]] NASAko ingeniaria, asmatzailea, ilargirako etxea (Venezuela/AEB 1967) # [[Janet Emerson Bashen]] asmatzailea, software aplikazioa (AEB 1957) # [[Jeanne Bertrand]] argazkilaria (Frantzia 1880-1957) # [[Maral Yazarloo-Pattrick]] motoziklismo ekintzailea, diseinatzailea (Iran 1981) # [[María del Carmen Ortiz de Arce]] asmatzailea, itsuentzako idazkailua (Espainia ?-1932) # [[Martine Bertereau]] geologo aitzindaria (Frantzia 1590-1642) # [[Margarete Steiff]] jostuna, jostaiu diseinatzailea (Alemania 1847-1909) # [[Heike Makatsch]] aktorea (Alemania 1971) # [[Leena Peltonen-Palotie]] genetista (Finlandia, 1952-2010) # [[Gertrude Scharff Goldhaber]] fisikari nuklearra (Alemania-AEB, 1911-1998) # [[Jackie MacMullan]] kazetaria (AEB, 1960) # [[María Teresa de Filippis]] 1 Formulako lehen emakume gidaria (Italia 1926-2016) # [[Suzanne von Borsody]] aktorea (Alemania 1957) # [[Rosemarie Fendel]] aktorea (Alemania 1927-2013) # [[Gemma Jones]] aktorea (EB 1942) # [[Anna Chancellor]] aktorea (EB 1965) # [[Sienna Guillory]] aktorea (EB 1975) # [[Jana Pallaske]] aktorea, rock abeslaria (Alemania 1979) # [[Alysson Paradis]] aktorea (Paris 1984) # [[Sophie Nélisse]] aktorea (Kanada 2000) # [[Isabelle Nélisse]] aktorea (Kanada 2003) # [[Rebeca Gerschman]] biologo, fisiologoa (Argentina, 1903-1986) # [[Zarina (artista)]] artista (India 1937-Londres 2020) # [[Marta Pan]] eskultore hungariar eta frantziarra (1923-2008) # [[Sonia Cotelle]] fisikari, kimikaria (Polonia, 1896-1945) # [[Anna Barbara Reinhart]] matematikaria (Suitza, 1730-1796) # [[Helene Weigel]] aktorea (Austria 1900-Alemania 1971) # [[Marieluise Fleißer]] antzerkigilea (Alemania 1901-1971) # [[Monica Bleibtreu]] aktorea (Austria 1944-2009) # [[Hedwig Bleibtreu]] aktorea (Austria 1868-1958) # [[Martine McCutcheon]] aktorea, abeslaria (EB 1976) # [[Lyn St. James]] auto gidaria (AEB 1947) # [[Cathy Muller]] auto gidaria (Frantzia 1962) # [[Giovanna Amati]] 1 Formulako gidaria (Italia 1959) # [[Desiré Wilson]] 1 Formulako gidaria (Hegoafrika 1953) # [[Divina Galica]] atleta, 1 Formulako gidaria (EB 1944) # [[Patricia Font]] zinema zuzendaria (Bartzelona, 1978) # [[Sheila Heti]] idazlea (Kanada, 1976) # [[Judy W. Reed]] asmatzailea (AEB 1826-1905ç) # [[June Downey]] psikologoa (AEB, 1875-1932) # [[Else Lasker-Schüler]] judua, poeta, marrazkilaria (Alemania 1869- Palestina1945) # [[Maria Koppenhöfer]] aktorea (Alemania 1901-2009) # [[Sibylle Lewitscharoff]] idazlea (Alemania 1954-2023) # [[Geraldine McEwan]] aktorea (EB 1932-2015) # [[Emily Beecham]] aktorea (EB/AEB 1984) # [[Linda Bassett]] aktorea (EB 1950) # [[Jacqueline McKenzie]] aktorea (Australia 1967) # [[Susan Prior]] aktorea (Australia 1972) # [[Hanne Wieder]] aktorea (Alemania 1925-1990) # [[Mascha Kaléko]] poeta judua (Polonia zaharra 1907-Suitza 1975) # [[Madge Addy]] ileapaintzaile, erizain eta espia (Erresuma Batua, 1904-1970) # [[Balamani Amma]] idazle poeta indiarra (India, 1909-2004) # [[Sybilla Righton Masters]] asmatzailea (AEB 1676-1720) # [[Lenka Franulic]] kazetaria (Txile 1908-1961) # [[Ana Ramírez Cañil]] kazetaria (Madril, 1958) # [[Samantha Bailly]] idazle, gidoilari eta bideogilea (Frantzia, 1988) # [[Malak Mattar]] margolaria, ilustratzailea (Palestina, 1999) # [[Sophie Opel]] enpresaburua, ekintzailea, aitzindaria (Alemania 1840-1913) # [[Joanne Simpson]] meteorologoa (AEB, 1923-2010) # [[Laura Knight]] artista (Erresuma Batua, 1877-1970) # [[Myrtelle Canavan]] medikua, ikertzailea (AEB, 1879-1953) # [[Teresa San Román Espinosa]] antropologoa (Pontevedra 1940- ? 2024) # [[Phyllis Kaberry]] antropologo aitzindaria (AEB/Australia 1910- Londres 1977) # [[Dorothea Mackellar]] idazlea (Australia 1885-1968) # [[Berta Luisi]] margolaria (Uruguai 1924-2008) # [[Rachel Nichols (kazetaria)]] (AEB 1973) # [[Yolanda Soler]] judoka eta entrenatzailea (Madril, 1971) # [[Ariane Toro|Arianne Toro]] Judoka. olinpikoa (Bilbo, 2003) # [[Gloria Gordon Bolotsky]] informatikaria (AEB, 1921-2009) # [[Mavis Batey]] kriptoanalista (Erresuma Batua, 1921-2013) # [[Gertrude Elles]] geologoa, paleontologoa (Erresuma Batua, 1872-1960) # [[María Assumpción Raventós]] margolaria (Katalunia, 1930) # [[Jemele Hill]] kirol kazetaria (AEB 1975) # [[Özlem Türeci]] ikertzailea, inmunologoa (Alemania 1967) # [[Ai Tsunoda]] judoka (LLeida 2002) # [[Telma Monteiro]] judoka (Portugal 1985) # [[Monika Buch]] diseinatzailea (Valentzia/Herbehereak 1936) # [[Pati Nuñez]] diseinatzaile grafikoa (Girona 1959) # [[Clara Montagut]] diseinatzaile grafikoa (Madril 1975) # [[Ena Cardenal de la Nuez]] diseinatzaile grafikoa (Kanariak 1968) # [[Laura Meseguer]] tipografoa (Bartzelona 1968) # [[Teresa Wilms Montt]] idazlea (Txile 1893-Paris 1921) # [[Tatiana Gaviola]] film zuzendaria (Txile 1956) # [[Mísia]] abeslaria (Portugal 1955-2024) # [[Maria L. de Hernández]] aktibista (Mexiko 1896-1986) # [[Saloua Raouda Choucair]] margolaria, eskultorea (Libano 1916-2017) # [[Françoise Collin]] feminista, filosofoa, idazlea (Belgika 1928-2012) # [[Ethel Shakespear]] geologoa (Erresuma Batua, 1871-1946) # [[Eva Lefever]] margolaria (Txile 1955) # [[Carmen Meneses]] ikertzailea, antropologoa (Madril, 1966) # [[Henrietta Skelton]] idazlea (AEB, 1839-1900) # [[Anne Fausto-Sterling]] biologo, sexologo, feminista (AEB, 1944) # [[Cécile Biéler|Cécile Biéter]] ingeniaria (Suitza, 1884-1966) # [[Isabelle Gatti de Gamond]] hezitzailea, ekintzaile aitzindaria (Frantzia 1839- Belgika 1905) }} ==='''Berriak 2024''' ('''ekaina''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Adela Campaña Ortiz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sause, 1886-Izko, 1936) # [[Adelina Fernández Pérez|Adelina Fernández Perez]] efe- '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Portugal, 1889-Bilbo, 1938) # [[Ana Naranjo Marín]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sevilla, 1883 - Bilbo, 1937) # [[Antonia Caballé]] efe- '''SORTUA''' Frankismoaren biktima (Ziritza, 1873 - Argelès sur Mer, 1945) # [[Araceli Álvarez Calvo|Araceli Alvarez Calvo]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean bere buruaz beste egin zuen (Iruñea, 1894-Huesca, 1936) # [[Araceli Oñate]] ----'''SORTUA''' unibertsitateko irakaslea (Valladolid) # [[Asunción Campaña Ortiz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sause, 1869-Izko, 1936) # [[Cecilia Álvarez Calvo|Cecilia Älvarez Calvo]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean bere buruaz beste egin zuen (Iruñea, 1897-Huesca, 1936) # [[Cecilia Idirin Garabieta]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Lezama, 1913-Bilbo, 1937) # [[Dominica Azparren Gil]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua ((Oibar, 1884 - Nardoze Alduate, Urraulbeiti, 1936) # [[Elizabeth Casillas Valbuena]] e--- '''SORTUA''' kazetaria eta komiki gidoilaria (Bilbo, 1986) # [[Eloína Linares]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea (Santander 1948) # [[Emilia Arraiza Garín]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Zirauki, 1894 - Erreniega, 1936) # [[Enolasca Vela Salvador]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Cortes, 1904 - 1936) # [[Escolástica Antonia Martina Astibia Iturbe|Escolástica Astibia Iturbe]] efef '''SORTUA''' Durangoko bonbarketan erailda moja (Narvarte, 1881-Durango, 1936) # [[Eskolastika Mendizabal Imatz]] efef '''SORTUA''' Bizkaiko amama (Bermeo, 1863-1969) # [[Felisa Aguado Sainz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Murchante, 1872-Valdierra, 1936) # [[Felisa Argiñano Arzoz|Felisa Argiñano]] efef '''SORTUA''' Espainiako Gerra Zibilean Ventasko kartelan hildakoa (Zudaire, 1903-Madril, 1939) # [[Francisca Alonso Prado]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua. (Azagra, 1896 - Rincón de Soto, 1936 # [[Jessica Ruiz Pérez|Jesica Ruiz]] ef-- '''SORTUA''' kimikaria eta politikaria (Durango, 1983) # [[Josefa Bueno Algárate]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Morata de Jiloca, 1907 - Tutera, 1936) # [[Josi Sierra Orrantia]] ef-- '''SORTUA''' irakaslea, dokumentalgia eta wikilaria (Bilbo, 1959) # [[Juana Tomasa Charela Vidas]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Tutera, 1881 - 1936) # [[Kontxita Martinez de Lezea]] e-ef '''SORTUA''' maistra, ikastola bultzatzailea (Tolosa, 1949-2023) # [[Laida Arbizu Agirre]] e--- '''SORTUA''' ikertzailea (Ordizia, 2000) # [[Maite Etxeberria]] e--- '''SORTUA''' Ozazeko auzapeza (Biarritz, 1956) # [[Maite Rosende Gutierrez]] e--- '''SORTUA''' ilustratzailea (Donostia, 1991) # [[Maritxu Egiguren]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Zaldibar, 1921 - Bartzelona, 1981) # [[Misericordia Abad Alcega]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Zaragoza, 1905-Cortes, 1936) # [[Nerea Ariznabarreta Izkue]] ef-- '''SORTUA''' narratzailea eta antzergilea (Eibar, 1981) # [[Simona Calleja Aguado]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua. (Cabanillas, 1918-Valtierra, 1936) # [[Sotera Novia de Salcedo]] --ef '''SORTUA''' Boliviako esploratzaile eta idazlea (Bilbo, XIX. mendea) # [[Teresa Chiches Ledesma]] e-ef '''SORTUA''' (León, 1911 - Bilbo, 1937) # [[Xole Aire]] ef--'''SORTUA''' auzapeza eta artzaina (Urepel, 1973) # [[Ada Martí Vall]] kazetaria, idazlea (Katalunia 1914-Frantzia 1960) # [[Adelitak]] Mexikoko iraultzako emakume soldaduak,laguntzaileak (1910-1917) # [[Aída Parada ]] sufragista (Txile 1903-1983) # [[Alba Rico]] aktorea, abeslaria (Murtzia 1989) # [[Alice Bolingbroke Woodward]] ilustratzailea (Londres, 1862-1951) # [[Alicia Asín]] adimen artifizialean aditua (Zaragoza 1982) # [[Amanda Labarca]] irakaslea, feminista (Txile 1886-1975) # [[Amy Bailey]] hezitzailea, sufragista (Jamaika, 1875-1990) # [[Ana Esmeralda]] aktorea, dantzaria (Tetuan 1931-Brasil 2022) # [[Ana Mar%C3%ADa Zeno]] mediku, sexologo (Argentina, 1922-2011) # [[Ana Rosa Chacon]] politikaria eta sufragista (Costa Rica, 1889-1985) # [[Ángela Mazzini Bricala]] idazlea (Cádiz, 1809-Santa Cruz Tenerifekoa, 1894) # [[Àngels Margarit ]] dantzaria, koreografoa, pedagogoa (Bartzelona 1960) # [[Anita Brenner]] historialaria, idazlea (Mexiko 1889-1973) # [[Anita Bryant]] folk-, gospel- abeslaria (AEB 1940) # [[Anna Gunn]] aktoreak (AEB 1968) # [[Anna Maria Mozzoni]] kazetaria, politikaria, sufragista (Italia 1837-1920) # [[Anne Nelson]] antzerkilea (AEB, 1954) # [[Annette Beveridge]] itzultzailea (EB 1842-1929) # [[Annie Pardo Cemo]] biologo zelularra (Mexiko 1941) # [[Antonia Varela Pérez]] astrofisikaria (Kanariak 1965) # [[Aurélia de Sousa]] margolaria (Txile/Portugal 1866-1922) # [[Aurora Reyes]] margolaria (Mexiko 1908-1985) # [[Beau Garrett]] aktorea, modeloa (AEB 1982) # [[Bega Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1511-1582) # [[Begoña Villacís]] abokatua, politikaria (Madril 1977) # [[Belén Funes]] film zuzendaria, gidoilaria (Bartzelona 1984) # [[Blanca Álvarez Mantilla]] kazetaria (Madril 1931-2000) # [[Blanca Catal%C3%A1n de Oc%C3%B3n y Gayol%C3%A1]] botanikaria (Aragoi, 1860-1904) # [[Brittany Brewer]] saskibaloi-jokalaria (AEB 1997) # [[Calypso Botez]] idazlea (Errumania, 1880-1933) # [[Carlota Rosales]] margolaria (Madril 1872-1958) # [[Carmen Caamaño Díaz]] ekintzaile politikoa (Madril 1909-2006) # [[Carmen Santonja]] kantautorea, idazea, margolaria (Madril 1934-2000) # [[Carmen Werner Vallejo]] dantzaria, koreografoa (Madril 1953) # [[Carmina Virgili]] geologoa, politikaria (Bartzelona, 1927-2014) # [[Cathay Williams]] esklaboa, militarra (AEB 1844-1893) # [[Cecilia Álvarez Correa]] ingeniari industriala, politikaria (Kolonbia 1953) # [[Charlotte de Turckheim]] aktorea, umoregilea (Frantzia 1955) # [[Charlotte Scott]] matematikaria (Erresuma Batua, 1858-1931) # [[Chékéba Hachemi]] aktibista, idazlea, 1. emakume diplomazialaria (Afganistan 1974) # [[Christine Brennan]] kirol kazetaria (AEB, 1958) # [[Christine Jorgensen ]] aktorea, aktibista (AEB 1926-1989) # [[Claire Voisin]] matematikaria (Frantzia 1962) # [[Clara Che Tórtola]] saskibaloi jokalaria (Valentzia 1997) # [[Clara Isabel Francia]] kazetaria (Errioxa 1940) # [[Clotilde Catal%C3%A1n de Oc%C3%B3n y Gayol%C3%A1]] entomologoa, poeta (Aragoi, 1863-1946) # [[Concha Caballero]] politikaria (Baena, 1956 - Sevilla, 2015) # [[Concha Michel]] abeslaria, ikertzailea (Mexico 1899-1990) # [[Conchita Goyanes]] aktorea (Malaga 1946-Madril 2016) # [[Conchita Montes]] aktorea (Sevilla 1914- Portugal 1994) # [[Dámasa Cabezón]] pedagogo eta hezitzailea (Argentina, 1792 -Txile, 1861) # [[Desirée de Fez]] kazetaria, idazlea, zinema kritikaria (Bartzeloa 1977) # [[Diana Navarro]] abeslaria (Malaga 1978) # [[Dilras Banu Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1622-1657) # [[Dodo (komikigilea)|Dodo]] Frantziako komikigilea (Rabat, 1955) # [[Dolores Correa Zapata]] idazlea (Mexiko 1853-1924) # [[Dolores Jiménez Muro]] hezitzailea, iraultzailea (Mexiko 1848-1925) # [[Édith Grattery]] Frantziako ilustratzaile eta komikigilea (Marseilla, 1960) # [[Edith Lederer]] nazioarteko kazetaria (AEB, 1943) # [[Elena Arizmendi Mejia]] idazle feminista (Mexiko, 1884-1949) # [[Elena Martín Ortega]] psikologa eta irakaslea (Espainia 195??) # [[Elena Santonja]] tb aurkezlea (Madril 1932-2016) # [[Elena Torres Cuéllar]] lider iraultzailea (Mexiko 1893-1970) # [[Elizabeth Bugie]] biokimikaria (AEB, 1920-2001) # [[Elsa von Freytag-Loringhoven|lsa von Freytag-Loringhoven]] Artista (Alemania, 1874-1927) # [[Emily Bisharat]] legelaria (Jordania, 1913-2004) # [[Encarnación Cubas Báez]] # [[Enriqueta Morales]] hezitzailea eta erizain feminista (APanama, 1891-1986) # [[Estelle Ramey]] endokrinologo, feminista (AEB, 1917-2006) # [[Ethel Arnold]] kazetari, idazle eta hizlari, emakumeen sufragioaren aldeko aktibista (Britainia Handia 1865- 1930) # [[Eugénie Brazier]] sukaldaria (Frantzia 1895-1977) # [[Eunice Odio]] poeta (Costa Rica 1919- exiko 1974) # [[Fatoumata K%C3%A9b%C3%A9]] astrofisikaria, hezitzailea (Frantzia, 1985) # [[Fereshteh Ahmadi]] eleberrigilea (Iran 1972) # [[Florence Cestac]] Frantziako komikigilea # [[Florence Farmborough]] argazkilaria , idazlea (Britainia, 1887-1978) # [[Florencia Serranía Soto]] ingeniari mekanikoa (Mexiko 1963) # [[Franca Rame]] aktorea, idazlea, politikaria (Italia 1929-2013) # [[Frances Jolliffe]] aktorea (AEB, 1873 – 1925) # [[Gemma Cuervo]] aktorea (Bartzelona 1934) # [[Gertrude Mary Woodward]] ilustratzailea (Britainia, 1854-1939) # [[Greta Fernández]] aktorea (Bartzelona 1995) # [[Gulbadan Begum]] biografoa, poeta, printzesa (Mogol Inperioa 1523-1603) # [[Hamida Banu Begum]] enperatriza (Mogol inperioa 1527-1604) # [[Hedwig Bleuler-Waser]] sufragista (Zurich, 1869 - Zollikon, 1940) # [[Hiromi Uehara]] piano-jolea (Japonia 1979) # [[Ifigenia Martinez]] ekonomialaria, politikaria (Mexiko 1930) # [[Ingibjörg H. Bjarnason]] sufragista, irakaslea, artista eta politikaria (Islandia, 1867-1941) # [[Inma Serrano]] kantautorea (Alacant 1968) # [[Isa Duque]] psikologoa, sexologoa (Zaragoza, 1985) # [[Isabel Andreu de Aguilar]] sufragista,ekintzailea (Puerto Rico, 1887-1948) # [[Isabel Tenaille]] tb aurkezlea (Madril 1951) # [[Isabella Mamani|Isabella Brunilda Mamani]] iamara abokatua eta politikaria (Txile, 1988) # [[Itelvina Massioli]] pedagogo feminista (Brazil, XX. mendea) # [[Jahanara Begum]] printzesa, poeta (Mogol Inperioa 1614-1681) # [[Jahanzeb Banu Begum]] printzesa (Mogol Inperioa 1649-1705) # [[Jan Goodwin]] idazlea eta ikerketa kazetaria (AEB, 1948) # [[Jane Brigode]] politikaria (Belgika, 1870-1952) # [[Janeane Garofalo]] komediantea, aktorea (AEB 1964) # [[Jeanne Córdova]] idazlea, lesbiana aitzindaria (Alemania/AEB 1948-2016) # [[Jojo Moyes]] kazetaria, idazlea (EB 1969) # [[Juana Belén Gutiérrez de Mendoza]] hezitzailea, sufragista (Mexiko 1875- 1942) # [[Julia Piaton]] aktorea (Frantzia 1985) # [[June Carmona]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 2005) # [[Karla Jay]] idazlea, ikertzailea (AEB 1947) # [[Kathryn Bertine]] kirolaria, aktibista eta idazlea (AEB, 1975) # [[Kelly McEvers]] kazetaria, gerrako korrespontsala (AEB, 1970) # [[La Niña de La Puebla]] abeslaria (Sevilla 1908-Malaga 1999) # [[Laia Raventós Roig]]saskibaloi jokalaria (Bartzelona 1997) # [[Laura Aliaga]] saskibaloi jokalaria (Alacant 1994) # [[Laura Granados]] kantautorea (Cádiz 1966) # [[Laura Juliana Ramírez Ruiz]] ilustratzailea, komunikatzalea eta sortzailea (Mexiko...) # [[Lila Clunas]] sufragisa (Eskozia, 1875-1968) # [[Lisa Gherardini]] noblea, Mona Lisa (Florentzia 1479-1542) # [[Louise Weiss]] idazlea, politikaria (Frantzia 1893-1983) # [[Lucía Gil]] abeslaria, aktorea (Madril 1998) # [[Luz Vidal]] Sindikalista, politikaria, maputxea (Txile, 1973) # [[Maite Cazorla]] saskibaloi jokalaria (Kanariak 1997) # [[Malagako emakumeen kartzela zaharra]] (1937-1954) # [[Manolita Piña]] artista (Uruguai, 1883-1994) # [[Mara Goyanes]] aktorea (Madril 1942-2006) # [[Margaret Ogola]] pediatra, idazlea (Kenya, 1958-2011) # [[Maria Angela Ardinghelli]] Itzultzailea, matematikaria, fisikaria (Italia, 1728-1825) # [[Maria Cederschiöld]] kazetaria eta sufragista (Suedia, 1856-1935) # [[María del Refugio García]] maistra, sufragista (Mexiko 1889-1973) # [[María Dolores Medina]] kristau erlijiososa (Mexiko 1860- 1925) # [[María José Goyanes]] aktorea (Madril 1948-) # [[María Luisa Ponte]] aktorea (Valladolis 1918-Madril 1996) # [[María Parrado]] abeslaria (Cádiz 2001) # [[María San Juan]] kazetaria (Asturias 1963) # [[María Villalón]] abeslaria (Malaga 1989) # [[Marie Ange Guillaume]] kazetari, idazle eta gidoilaria (Frantzia, 1945) # [[Marjory Warren]] geriatra (Erresuma Batua, 1897-1960) # [[Marta Hermida]] saskibaloi jokalaria (Madril 1997) # [[Martha Jungwirth]] margolaria (Austria 1940) # [[Maruja Callaved]] tb aurkezlea (Huesca 1921-Madril 2018) # [[Mary Fields]] esklaboa, 1. postari afroamerikarra (AEB 1832-1914) # [[Mary Garden]] opera abeslaria (Eskozia, 1874-1967) # [[Mary J. Rathbun]] zoologoa (AEB, 1860-1943) # [[Mazie E. Clemens]] Lehen Mundu Gerrako korresponsala (AEB, 1890-1952) # [[Mélanie Auffret]] film zuzendaria, gidoilaria Frantzia, XX. mendea) # [[Mercedes Gómez Otero]] preso komunista (Madril 1915-?) # [[Meredith Monroe]] aktorea (AEB 1969) # [[Mimí Muñoz]] aktorea (Espainia 1914-1987) # [[Mireia Hernández]] igeriketa sinkronizatuko kirolaria (Espainia 2002) # [[Modesta Sanginés Uriarte]] idazle eta musikagilea (Bolivia, 1832-1887) # [[Mumtaz Mahal]] enperatriza (Mogol Inperioa 1593-1631) # [[Nadira Banu Begum]] printzesa (India 1618-Pakistan 1659) # [[Nathalie Roques]] Frantziako idazlea eta komikigilea # [[Nika Shakarami]] manifestari desagertu eta hila (Iran 2005-2022) # [[Nina Stemme]] sopranoa (Suedia 1963) # [[Niña de Antequera]] abeslaria (Malaga 1921-Sevilla 1972) # [[Noora Niasari]] zinema zuzendari eta gidoilaria (Teheran) # [[Nur Jehan]] enperatriza, poeta (Kandahar 1577-Lahore 1645) # [[Olga Bancic]] ekintzaile komunista judua (Errumania 1912- Alemnia 1944) # [[Olga Skorojodova]] zientzialaria, hezitzailea (SESB, 1911-1982) # [[Paquita Rico]] aktorea (Sevilla 1929-2017) # [[Park Wan Suh|Park Wan Sun]] idazlea (Korea, 1981-2011) # [[Pasión Vega]] abeslaria (Madril 1976) # [[Paula Cons]] dokumental- eta film zuzendaria (Coruña 1976) # [[Paula Dalli]] abeslaria, aktorea, idazlea (Alacant 1993) # [[Petra Herrera]] gizon gudari mozorrotua (Mexiko 1887-1917) # [[Petronila Riquelme]] Bernardo O'Higgins.en alaba mestizoa (Los Angeles, Txile, 1808? - Valparaiso, 1870) # [[Piedad Bonnett]] idazlea, poeta (Kolonbia, 1951) # [[Piedad de la Cierva]] zientzialaria (Murtzia, 1913-2007) # [[Pilar Muñoz]] aktorea (Madril 1911-1980) # [[Randi Blehr]] sufragista (Norvegia, 1851-1928) # [[Rhea Durham]] modeloa (AEB 1978) # [[Roberta Cowell]] lasterketa- eta borroka-pilotua, 1. Emakume trans britainiarra (EB 1918-2011) # [[Rocío Molina Cruz]] dantzaria, koreografoa (Malaga 1984) # [[Rosario Robles]] politikaria (Mexiko 1956) # [[Rose Mbowa]] idazlea, feminista (Uganda 1943-1999) # [[Roshanara Begum]] printzesa, poeta (Mogol Inperioa 1617-1671) # [[Ruja Ignatova]] iruzurgilea (Bulgaria/Alemania 1980) # [[Ruqaiya Sultan Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1542-1626) # [[Ruth Sager]] genetista (AEB, 1918-1997) # [[Sadie Kneller Miller]] kazetaria (AEB, 1867-1920) # [[Salima Sultan Begum]] poeta, enperatriza (India 1539- Mogol Inperioa 1612) # [[Sálvorako emakume heroiak]] erreskatea, Galizia 1921.01.02 # [[Samantha Gilabert]] abeslaria (Alacant 1994) # [[Sarah Moon]] argazkilaria (Frantzia, 1941) # [[Sarina Esmailzadeh]] manifestari nerabe erahila (Iran 2006-2022) # [[Segoviako kartzela zaharra]] emakumeen kartzela (1946-1956) # [[Soledad Miranda]] aktorea, abeslaria (Sevilla 1943-Portugal 1970) # [[Sonia Montecino|Sonia Montecinco]] aimara ikertzaile, antropologoa, idazlea (Txile, 1954) # [[Sophia Delza]] dantzaria, idazlea (AEB, 1903-1996) # [[Stacey Kent]] abeslaria (AEB 1968) # [[Suzanne Corkin]] neurozientzialaria (AEB, 1937-2016) # [[Svetlana Mojsov]] biokimikaria (Jugoslavia 1947) # [[Tebello Nyokong]] Kimikaria (Hegoafrika, 1951) # [[Teresa Nieto]] dantzaria, koreografoa (Tanger 1953) # [[Thea Sharrock]] antzerki eta film zuzendaria (EB 1976) # [[Vainica Doble]] musika bikotea (1971-2000) # [[Van Buren ahizpak]] moto bidaiariak, AEB 1916 # [[Vera Peters]] onkologoa (Kanada, 1911-1993) # [[Vicky Lagos]] aktorea (Madril 1938) # [[Victoria Teijeiro]] aktorea, irakaslea (Coruña 1974) # [[Victorina Bridoux]] poeta eta eleberrigilea (Manchester, 1835-San Cruz Tenerifekoa, 1862) # [[Virginia Grütter]] poeta, aktorea (Costa Rica 1929-2000) # [[Yolanda Retter]] liburuzaina, idazlea (AEB 1948-2007) # [[Zeb-un-Nisa Begum]] printzesa poeta (Mogol Inperioa 1638-1702) # [[Zena Tooze]] biologo, ekologista (Kanada, 1955) # [[Zenana]] emakumeen etxe zatia (India XII. mendea) # [[Zoe Ducós]] aktorea, gidoilaria (Argentina 1928-Venezuela 2002) # [[Zulma Brandoni de Gasparini]] paleontologoa (Argentina, 1944) }} ==='''Berriak 2024''' ('''maiatza''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Ormatza Imatz]] '''SORTUA''' sexologoa (Bakio, 1967) # [[Aitziber González García]] '''SORTUA''' arkeologoa, ikertzailea (Gasteiz 1991) # [[Alaitz Arenzana]] ----'''SORTUA''' artista eta zinemagilea (Bilbo, 1976) # [[Amaia Barrena García]] ----'''SORTUA'''idazlea, poeta (Basauri, 1989) # [[Esti Ansotegi Guruziaga]] ----'''SORTUA''' psikologoa (Zornotza, 1976) # [[Itziar Sapsootham]] '''SORTUA''' geografoa eta ikertzailea (Eibar, 1986) # [[Lucia Arrube]] '''SORTUA'''erraketista (Iurreta, 1923 - Zornotza, 2012) # [[Margarita Unzalu Arana]] ----'''SORTUA''' idazlea (Durango, 1892-1973) # [[Rosa Hernández (artista)]] ----'''SORTUA''' eskultorea eta margolaria (Tenerife, 1955) # [[Sama Bilbao]] '''SORTUA''' ingeniari industriala eta irakaslea (Bilbo 1961) # [[Agnes Baden-Powell]] Nesken eskaut talde sortzailea (Ingalaterra 1858-1945) # [[Aim%C3%A9e Antoinette Camus]] botanikaria (Frantzia, 1879-1965) # [[Alejandra Rodríguez]] kazetaria, abokatua, 60 urteko Miss Buenos Aires 2024 (Argentina 1963) # [[Alice Recoque]] informatikaria (Aljeria 1929- Frantzia 2021) # [[Alicia Machado]] aktorea, Miss Unibertso 1996 (Venezuela 1976) # [[Alison Hargreaves]] alpinista (EB, 1962-K2, 1992) # [[Amalia Miranzo]] politikaria eta irakaslea (Cuenca, 1939-2014) # [[Amelia Vega]] abeslaria, enpresaburua, Miss Unibertso 2003 (Dominikar Errepublika 1984) # [[Ana de Mendoza de la Vega]] noblea (Valladolid 1554-Guadalajara 1633) # [[Ana García Carías]] abokatua, lehen dama (Honduras 1968) # [[Ana Sofía Henao]] modeloa, idazlea, ilustratzailea (Kolonbia, 1982) # [[Andrea Meza]] Miss Unibertso 2020 (Mexiko 1994) # [[Anita Conti]] ozeanografoa (Frantzia, 1899-1997) # [[Anna Cruz]] saskibalioi jokalaria (Bartzelona 1986) # [[Anna Montañana]] saskibaloi jokalari ohia, entrantzailea (Valentzia 1980) # [[Anna Pazos]] idazlea (Bartzelona 1991) # [[Anna Roig Serra]] fisikaria (Katalunia, 1962) # [[Anne Marie Braafheid]] Miss Unibertsoko 1. Finalista beltza (Surinam 1947) # [[Anne-Laure Folly]] zinema zuzendaria (Togo, 1954) # [[Annie Fratellini]] aktorea, pailazoa (Frantzia, 1932-1997) # [[Ánxela Loureiro]] poeta, idazlea eta abeslaria (Ferrol, 1956) # [[Barbara May Cameron]] argazkilaria, poeta, idazlea eta giza eskubideen aldeko ekintzailea (AEB, 1954 - 2002ko) # [[Barbara Sepúlveda|Barbara Sepulveda]] feminista abokatua (Santiago, 1985) # [[Beatriz Bernal]] Espainiako 1. emakume idazlea (Valladolid 1501/1504- 1562/1586) # [[Beatriz Domínguez-Gil]] medikua, nefrologoa (Coruña 1971) # [[Beatriz Sarlo]] idazlea (Argentina, 1942) # [[Begoña Etayo Ereña]] Euskal Herriko feminista (Bilbo, 1958) # [[Betty Molesworth]] botanikaria (Zeelanda Berria, 1913-2002) # [[Bolette Berg]] argazkilaria (Norvegia, 1872-1944) # [[Brook Lee]] modeloa, Miss Unibertso 1997 (AEB 1971) # [[Camila Kater]] film zuzendaria (Brasil 1990) # [[Carla Nieto]] aktorea (Girona 1983) # [[Carmen Díez de Rivera]] politikaria (Madril 1942-1999) # [[Carmen Villalobos]] aktorea (Kolonbia 1983) # [[Carolyn Steel]] arkitektoa, idazlea, ikertzailea eta unibertsitateko irakasle ingelesa (Londres ?) # [[Catalina de Mendoza y Sandoval]] noblea (Granada 1916-1686) # [[Catherine Peñán]] patinatzailea (Santiago, 1989) # [[Catriona Gray]] Miss Unibertso 2018 (Australia 1994) # [[Cecil Dorrian]] gerrako korrespontsala (AEB, 1882-1926) # [[Cg'ose Ntcox'o]] artista (Botswana, 1950-2013) # [[Chefa Alonso]] musikagilea (Coruña 1955) # [[Clara Roquet]] zinema zuzendaria eta gidoilaria (1988) # [[Clara Stauffer]] espioia, falangekoa (Madril 1904-984) # [[Concepción Dancausa]] politikaria, funtzionarioa (Burgos 1952) # [[Corina Smith]] abeslaria, aktorea (Venezuela 1991) # [[Cristina Ruiz Ortega]] exekutiboa (Espainia 1970) # [[Cynthia Elbaum]] fotokazetaria (AEB, 1966-1994) # [[Dana Randall]] informatikaria (AEB 1968) # [[Da'Vine Joy Randolph]] aktorea, kantaria (AEB 1986) # [[Demi-Leigh Nel-Peters]] enpresaburua, Miss Unibertso 2017 (Hegoafrika 1995) # [[Denise Ferreira da Silva]] filosofoa eta artista (Brasil, 1963) # [[Denise Quiñones]] aktorea, Mis Unibertso 2001 (Puerto Rico 1977) # [[Dominga Neculmán]] zeramikagilea (Walmapu, 1937-2022) # [[Dorothy Liddell]] arkeologoa (Erresuma Batua, 1890-1938) # [[Eden Golan]] abeslaria (Errusia/Israel 2003) # [[Ekaterina Zelenko]] hegazkinlari militarra (Errusia 1916-1941) # [[Elisa Aguilar]] saskibaloi jokalaria (Madril,1976) # [[Elisabeth Ohlson Wallin]] argazkilaria (Suedia 1961) # [[Eliza Ruhamah Scidmore]] idazlea, argazkilaria (AEB 1856-1928) # [[Elizabeth Gould Bell]] medikua eta sufragista (Erresumna Batua, 1862-1934) # [[Elizabeth McCombs]] 1. emakume parlamentaria (Zeelanda Berria 1873-1935) # [[Elsa Donaire Malagelada]] saskibaloi jokalaria (Girona, 1979) # [[Emily Stowe]] medikua (Kanada, 1831-1903) # [[Encarnación Alzona]] historilaria eta sufragista (Filipinak, 1895-2001) # [[Enriqueta_Sèculi]] pedagoga, kirolaria eta feminista (Bartzelona, 1897-1976) # [[Ericka Ñanco]] ekintzailea eta politikari maputxea nén (Walmapu, 1992) # [[Esther Hill]] arkitektoa (Kanada, 1895-1985) # [[Eugenie Clark]] iktiologoa (AEB, 1922-2015) # [[Evaluna Montaner]] aktorea, kantaria (Venezuela 1997) # [[Felisa Rincón de Gautier]] politikaria (Ameriketako Estatu Batuak, 1897-1994) # [[Fernanda García Lao]] idazlea (Argentin/ Espainia 1966) # [[Francisca Linconao]] lider maputxea (Walmapu, 1958) # [[Fuencisla Clemares]] exekutiboa (Madril 1974) # [[Gabriela Isler]] modeloa, Miss Unibertso 2013 (Venezuela 1988) # [[Gabriela Mandujano]] sufragista, politikaria (Txile 1902-1984) # [[Gidaritza]] neskato-eskaut taldeen mugimendua # [[Gloria Diaz]] modeloa, Miss Unibertso 1969 (Filipinak 1951) # [[Grettell Valdez]] aktorea (Mexiko 1976) # [[Gwendolyn Lizarraga]] ekintzailea, politikaria eta enpresa burua (Belize, 1901-1975) # [[Hanna Sheehy-Skeffington]] sufragista eta nazionalista (Irlanda, 1877-1946) # [[Harnaaz Sandhu]] Miss Unibertso 2021 (India 2000) # [[Harriet Chalmers Adams]] esploratzailea, argazkilaria (AEB 1875-Frantzia 1937) # [[He Zehui]] fisikari nuklearra (Txina, 1914-2011) # [[Herminia Aburto Colihueque|Herminia Aburto]] lider maputxea # [[Huda Akil]] neurozientzialaria (Siria-AEB, 1945) # [[Inma Rubiales]] idazlea (Badajoz 2002) # [[Inmaculada Rodríguez-Piñero]] politikaria (Madril 1958) # [[Iris Mittenaere]] modeloa, Miss Unibertso 2016 (Frantzia 1993) # [[Iris van Herpen]] moda diseinatzailea (Herbehereak 1984) # [[Isabel de Liaño]] idazlea (Valladolid XVI. Mendea-XVII. mendea) # [[Isabel dos Santos]] ekonomialaria, aberatsa (Errusia/Angola 1973) # [[Isabel Millé Giménez]] ikertzailea, liburuzaina, poeta (Almeria 1894- 1990) # [[Isabel Ov%C3%ADn Camps]] kimikaria, irakaslea (Sevilla, 1887-1972) # [[Ivette María Tato]] igerilaria (Bartzelona 1975) # [[Janet Rowley]] genetikaria (AEB, 1925-2013) # [[Jayne Atkinson]] aktorea (EB/AEB 1959) # [[Jennifer Hawkins]] modeloa, Miss Unibertso 2004 (Australia 1983) # [[Joanna Haigh]] fisikaria (Erresuma Batua, 1954) # [[Josefa Tito Recalde]] enpresaburua (Donostia, 1802-1858) # [[Josephine Cecilia Diebitsch Peary]] esploratzaile aitzindaria (AEB 1863-1955) # [[Júlia Bacardit]] idazlea (Bartzelona 1991) # [[Juliane Koepcke]] zoologoa (Peru-Alemania, 1954) # [[Juliette Gordon Low]] Espainian eta Kuban neska eskaut taldeen sortzailea (AEB 1860-1927) # [[Justine Pasek]] artista, 2. Miss Unibertso 2002 (SESB/Panama 1979) # [[Karina Riquelme Viveros]] abokatu maputxea (Walmapu, 1981) # [[Kate Sessions]] botanikaria (AEB, 1857-1940) # [[Kate Swift]] idazlea, editorea (AEB 1923-2011) # [[Katharine Blunt]] kimikaria, nutrizionista (AEB, 1876-1954) # [[Kathleen Cruise O'Brien]] sufragista eta irakaslea (Irlanda, 1886-1938) # [[Kimberley Tell]] aktorea, abeslaria (Lanzarote 1989) # [[Kimberly Dozier]] kazetaria, gerrako korrespontsala (AEB,1966) # [[Kimera (abeslaria)]] (Hego Korea 1954) # [[Kirsten Vangsness]] aktorea, gidoilaria (AEB 1971) # [[Laia Palau]] saskibaloi jokalaria (Bartzelona 1979) # [[Laura Aguilar]] argazkilaria (AEB, 1958-2018) # [[Laura Gil]] saskibaloi jokalaria (Murtzia 1992) # [[Lauren Groff]] idazlea (AEB 1962) # [[Lea Gabrielle]] kazetaria, diplomatiko ohia, hegazkinlaria (AEB,1975) # [[Lidia Lopujova]] dantzaria (Errusia, 1892-1981) # [[Liliana Ancalao]] poeta, irakasle maputxea (Walmapu, 1961) # [[Lisa Randall]] fisikaria (AEB 1962) # [[Liubov Sóbol]] apolitikaria, ekintzailea (Errusia 1987) # [[Lola Glaudini ]] aktorea (AEB 1971) # [[Louise Gavan Duffy]] sufragista eta nazionalista (Niza, 1884 - Dublin, 1969) # [[Luisa Mendoza y Mendoza]] noblea (1582-Nadril 1619) # [[Luna Pamies]] aktorea (Alacant, 2003) # [[Lydia Davis]] idazlea (AEB, 1947) # [[Małgorzata Szumowska]] film zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Polonia 1973) # [[María Abrisqueta de Zulueta]] Espainian eta Kuban neska-eskaut taldeen sortzailea (Donostia 1911-1992) # [[Maria Bellido]] heroia (Jaen 1755-1809) # [[María Catrileo|Maria Catrileo]] hizkuntzalari maputxea (Walmapu, 1944) # [[María de Mendoza y Fonseca]] noblea, arte-bildumagilea (Espainia 1516-1580) # [[María Dolores Dancausa]] bankaria, exekutiboa (Burgos 1959) # [[María Gómez de Sandoval y Torres de Navarra]] noblea (?- 19) # [[María José García Beato]] legelaria, bankaria, exekutiboa (Kordoba 1965) # [[Maria Koepcke]] ornitologoa (Alemania-Peru, 1924- 1971) # [[María La Ribot]] koreografoa (Madril 1962) # [[María Martinón Torres]] Medikua, antropologoa (Orense, 1974) # [[Maria Rúbies]] maistra eta politikaria (Leida, 1932-1983) # [[Maria Tereza Jorge P%C3%A1dua]] ekologoa (Brasil, 1943) # [[Marie Høeg]] sufragista eta argazkilaria (1866-1949) # [[Marie Pape-Carpantier]] pedagoga eta feminista frantziarra (Frantzia 1815 - 1878) # [[Marina Geli]] medikua, politikaria (Girona 1958) # [[Marta Alonso]] onkologo ikertzailea (Lodosa 1974) # [[Marta Fernández (saskibaloi-jokalaria)]] (Bartzelona,1981 19) # [[Marta Vergara]] sufragista, idazlea (Txile 1898- 1995) # [[Marta Xargay]] saskibaloi jokalaria (Girona 1990) # [[Martha Vasconcellos]] modeloa, Miss Unibertso 1968 (Brasil 1948) # [[Mary Lowndes]] artista eta sufragista (Dorset, 1856 - Londres, 1929) # [[Maud Bonneaud]] margolaria (Limoges, 1921-Madril, 1991) # [[Maya Moore]] saskibaloi jokalaria (AEB 1989) # [[Melba Roy Mouton]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1929-1990) # [[Mélodie Nakachian]] ume bahitua, psikologoa (AEB 1982) # [[Mencía de Mendoza]] noblea, arte-bildumagilea (Guadalajara 1508-Valentzia 1554) # [[Mercè Arànega]] aktorea (Agentina/Katalunia 1957) # [[Meri Te Tai Mangakāhia]] sufragista (Zeelanda Berria, 1868-1920) # [[Mónica López (aktorea)]] (Kanariak 1969) # [[Mpule Kwelagobe]] aktibista, Miss Unibertso 1999 (Bostwana 1979) # [[Nabila Espanioly]] aktibista, pedagogoa, feminista (Israel 1955) # [[Nandipha Mntambo]] eskultorea eta artista (Hegoafrika, 1982) # [[Nanna Aakjær|Nanna Aakjaer]] eskultorea eta sufragista (Danimarka, 1874-1962) # [[Natalia Torrente]] kirol kazetaria (Madril 1984) # [[Natividad Almeda-López|Natividad Almeda Lopez]] legelaria (Filipinak, 1892-1977) # [[Natividad Llanquileo]] Abokatua eta politikari maputxea (Walmapu, 1984) # [[Neri Oxman]] arkitektoa, diseinatzailea, irakaslea (Israel/AEB 1976) # [[Nettie Honeyball]] futbolaria (Londres 1871- Argentina XX. mendea)) # [[Oksana Fiodorova]] abeslaria, polizia, Miss Unibertso 2002 (Errusia 1977) # [[Olga Poblete]] irakaslea, gizarte buruzagia (Txile 1908-1999) # [[Olha Kobylianska]] idazlea (Ukraina 1863-Errumania 1942) # [[Olivia Culpo]] influencerra, Miss Unibertso 2012 (AEB 1992) # [[Oracene Price]] tenis entrenatzailea (AEB 1952) # [[Orna Grumberg]] informatikaria (Israel 1952) # [[Paget Brewster]] aktorea (AEB 1969) # [[Patricia Dauder]] artista (Bartzelona, 1973) # [[Patricia Goldman-Rakic]] neurologoa (AEB, 1937-2003) # [[Patricia Manterola]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1972) # [[Patsy Adam-Smith]] idazlea, historialaria (Australia 1924-2001) # [[Paula Painén Calfumán|Paula Paiñén Calfuman]] Kultura maputxearen ordezkaria (Walmapu, 1931) # [[Paulina Vega]] enpresaburua, Miss Unibertso 2014 (Kolonbia 1993) # [[Pia Wurtzbach]] enpresaburua, Miss Unibertso 2015 (Alemania/Filipinak 1989) # [[Pilar Belzunce de Carlos]] mezenasa (Filipinak, 1925-Donostia, 2015) # [[Pilar Martín Gila]] idazlea (Segovia 1962) # [[Queralt Casas]] sakibaloi jokalaria (Girona 1992) # [[Ramona Reyes]] emagin eta politikari maputxea (Txile, 1967) # [[R'Bonney Gabriel]] Miss Unibertso 2022 (AEB 1994) # [[Rebeca Jiménez]] abeslaria (Segovia 1975) # [[Rivka Oxman]] arkitekto, ikertzailea, irakaslea (Israel 1950) # [[Robyn Davidson]] idazlea (Australia 1950) # [[Rochelle Aytes]] aktorea, modeloa (AEB 1976) # [[Rosa Serra]] eskultorea (Vic, 1944) # [[Rosa Smith Eigenmann]] iktiologoa (AEB, 1858-1947) # [[Rose Kennedy|Rose Kenedy]] filantropoa (AEB, 1890-1995) # [[Rosita Ferrer]] Kopla kantaria eta egilea (Bartzelona,1935) # [[Safi Faye]] zinema zuzendaria (Senegal, 1934-2023) # [[Samara de Córdova]] aktore eta idazlea (Guatemala, 1923-2015) # [[Sasha Waltz ]] dantzaria, koreografoa (Alemania 1963) # [[Semiha Berksoy]] opera abeslaria (Turkia, 1910-2004) # [[Séverine Vidal]] idazlea (Frantzia, 1969) # [[Sheynnis Palacios]] kazetaria, Miss Unibertso 2023 (Nikaragua 2000) # [[Silvia Palumbo]] kantautorea (Argentina 1961) # [[Soledad Bacarreza]] psikologo eta kirol kazetaria (Santiago, 1969) # [[Sonsoles de Icaza]] aristokrata, Balentziagaren musa (Avila 1914- Madril 1996) # [[Valentina Pinelo]] moja idazlea (Sevilla XVI. Mendea-XVII. mendea) # [[Vanisha Mittal]] aberatsa, enpresaburua (India 1980) # [[Verónica Figueroa Huencho|Veronica Figueroa Huencho]] irakasle eta politikari maputxea (Santiago, 1974) # [[Virginia Cowles]] gerrako idazlea eta kazetaria (1910-1983) # [[Yehni Djidji|Yenni Djidji]] idazlea eta blogaria (Boli Kosta, 1988) # [[Yuri Kochiyama]] ekintzailea (AEB 1921-2014) # [[Zofia Stryjeńska]] margolaria (Krakovia 1891-Geneva 1976) # [[Zozibini Tunzi]] Miss Unibertso 2019 (Hegoafrika 1993) }} ==='''Berriak 2024''' ('''Apirila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Irati Cuadrado Noain]] ef--'''SORTUA''' iraupen eskalatzailea (Burlata, 2001) # [[Juana Cortés Amunarriz]] ----'''SORTUA''' idazlea (Hondarribia, 1966) # [[Nerea Intxausti Castiñeira]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Pasai Donibane, 2000) # [[Abigail eta Brittany Hensel]] maistrak, biki siamdar bizefalikoak (AEB 1990) # [[Adelaida Avagyan]] medikua, ikertzailea (Armenia-AEB, 1924-2000) # [[Adelina Jiménez Jiménez]] maistra ijitoa (1945) # [[Adriana Hoffmann]] biologoa (Txile 1940) # [[Agnès McLaren]] medikua, sufragista (EB 1837-Frantzia 1913) # [[Aida Fern%C3%A1ndez R%C3%ADos]] biologoa, ozeanografoa (Galizia, 1947-2015) # [[Akiko Kojima]] modeloa, Miss Unibertso 1959 (Japonia 1936) # [[Amelia Cuñat Monleon]] marrazkilaria, zeramikaria (Valentzia 1878-1946) # [[Amparo Muñoz]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso (Malaga 1954-2011) # [[Amparo Navarro Giner]] maistra (Valentzia, 1900-1986) # [[Ana Jaren]] ilustratzailea (Sevilla 1985) # [[Ane Campos]] futbolaria (Getaria, 1999) # [[Angela Marinescu]] poeta (Errumania 1941-2023) # [[Anna Callender Brackett]] filosofa eta feminista estatubatuarra (EEUUko Bostonen, 1836-1911) # [[Anna Güell Torne]] aktorea (Katalunia 1961) # [[Anna Kolbrún Árnadóttir|Anna Kolbrún]] maistra eta politikaria (1970-2023) # [[Anna Munro]] sufragista (EB 1881-1962) # [[Anna Turbau]] argazkilaria (Bartzelona 1949) # [[Anne Knight]] sufragista (BH 1786-1862) # [[Anne Marie Pohtamo]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso (Finlandia 1955) # [[Apasra Hongsakula]] modeloa, Miss Unibertso 1965 (Thailandia 1947) # [[Armi Kuusela]] filantropoa, 1. Miss Unibertso (Finlandia 1934) # [[Axelle Kabou]] idazlea (Kamerun, 1955) # [[Aya Nakamura]] abeslaria (Frantzia, 1995) # [[Barbara Blomberg]] dama, Karlos I.aren maitalea, Joan Austriakoaren ama (Alemania 1527-Kantabria 1597) # [[Barbara Canepa]] Italiako komikigilea (Genoa, 1969) # [[Barbara Foxley]] pedagogoa, sufragista (EB 1860-1958) # [[Bárbara Palacios]] idazlea, Miss Unibertso 1986 (Madril/Venezuela 1963) # [[Beatriz Iribarne Sánchez]] maistra eta ekintzailea (Almeria, 1942) # [[Begoña Muruaga Laca]] filologoa, euskara teknikaria (Bermeo 1953) # [[Bernadette Sanou Dao]] idazlea (Burkina Faso) # [[Berry Berenson]] argazkilaria, aktorea (AEB 19) # [[Bertha Gxowa]] politikaria eta ekintzailea (Hegoafrika, 1934-2010) # [[Betty Lou Raskin]] kimikaria (AEB, 1924-2010) # [[Bienvenida Sarmiento]] maistra (Argentina, 1804-1900) # [[Camille Paglia]] kritikari soziala, idazlea (AEB 1947) # [[Cándida Antonia Bueno Iso|Cándida Antonia Bueno]] maistra fusilatua (Zaragoza, 1912-1936) # [[Carme Giralt Roses]] hezitzailea (Bartzelona 1940-2022) # [[Carmen Delgado Vicente|Carmen Delgado]] Maistra eraila (Salamanca, 1899-1936) # [[Carmen Guillén Lorente]] historialaria, ikertzailea, irakaslea (Murtzia 1988) # [[Carmen Mola]] idazle taldea (Espainia, 2018) # [[Carol Morris]] modeloa, Miss Unibertso 1956 (AEB 1936) # [[Carroll Baker]] aktorea (AEB 1931) # [[Cecilia Bolocco]] aurkezlea, Miss Unibertso 1987 (Txile 1965) # [[Chantal van den Heuvel]] Belgikako idazlea # [[Christiane Martel]] aktorea, Miss Unibertso 1953 (Frantzia 1935) # [[Cirila Ubaldina García Díaz]] maistra eraila (Salamanca, 1893-1936) # [[Clara Ragaz]] maistra, feminista (Suitza, 1894-1957) # [[Clementia Taylor]] sufragista (EB 1810-1908) # [[Corinna Tsopei]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1964 (Grezia 1944) # [[Dayanara Torres]] idazle, abeslari, modeloa, Miss Unibertso 1993 (Puerto Rico 1974) # [[Deborah Carthy-Deu]] modeloa, enpresaburua, Miss 1985 (Puerto Rico 1966) # [[Debra Lafave]] maistra, estuproz kondenatua (AEB 1980) # [[Delia Zapata Olivella]] dantzaria, irakaslea (Kolonbia 1926-2001) # [[Denise Affonço]] idazlea (Kanbodia, 1944) # [[Dia Mirza]] modeloa, aktorea, ekoizlea (India 1981) # [[‎Djaili Amadou Amal]] idazlea (Kamerun, 1975) # [[Dorothea Pertz]] botanikaria (EB 1859-1939) # [[Duygu Asena]] idazlea (Turkia 1946-2006) # [[Edith Ayrton]] idazlea, sufragista (EB 1879-1945) # [[Edith Picton-Turbervill]] sufragista (EB 1872-1960) # [[Edith Rebecca Saunders]] genetista (EB 1865-1945) # [[Ela Gandhi]] politikaria (Hegoafrika, 1940) # [[Eleanor Coppola]] dokumentalgilea, idazlea (AEB, 1936-2024) # [[Elena Mendoza]] musikagilea (Sevilla 1973) # [[Elisabetta Gnone]] idazle eta kazetari italiarra (Genova, 1965) # [[Elizabeth Pease Nichol]] sufragista (EB 1807-1897) # [[Emmeline Pethick-Lawrence]] sufragista (EB 1867- 1954) # [[Estée Lauder]] kosmetika-enpresaburua (AEB 1906-2004) # [[Esther Afua Ocloo]] ekintzailea (Ghana 1919-2002) # [[Esther Pineda G]] idazlea, ikertzailea (Venezuela 1985) # [[Ethel Ayres Purdie]] sufragista (EB 1874-1923) # [[Ethel Lilian Voynich]] idazlea eta musikaria (Ballintemple, 1864 - New York, 1960) # [[Eulalia Guzmán Barrón|Eulalia Guzmán Barrón]] maistra eta arkeologa mexikarra (Mexiko, 1890 - 1985) # [[Eva Guillamon]] artista, dramagilea (Albacete 1978) # [[Fannie Flagg]] aktorea, idazlea (AEB 1944) # [[Fatou Keïta]] idazle (Boli Kosta, 1965) # [[Frances Ames]] neurologo, aktibista (Hegoafrika, 1920-2002) # [[Frances Power Cobbe]] sufragista, idazlea ekintzailea (BH 1822-1904) # [[Francisca de Asís Sanchis Ferrer]] 2.Errepublikako maistra (1896-1982) # [[Françoise Bettencourt Meyers]] munduko emakume aberatsena (Frantzia 1953) # [[Georgina Rizk]] modeloa, Miss Unibertso 1971 (Libano 1953 # [[Gladys Zender]] modeloa, Miss Unibertso 1957 (Peru 1939) # [[Guillenako 17 arrosak]] emakume fusilatuak (Sevilla, 1937) # [[Hannah Glasse]] idazlea (BH 1708-1770) # [[Hanni Wenzel]] eskiatzailea (Liechtenstein 1956) # [[Hema Malini]] aktorea, dantzaria (India 1948) # [[Hemley Boum ‎]] idazlea (Kamerun, 1973) # [[Herminia Gomez Serra]] sopranoa (Castelló 1891-Italia 1977) # [[Hillevi Rombin]] modeloa, Miss Unibertso 1955 (Suedia 1933- AEB 1996) # [[Holloway papar-orratza]] kartzelaratutako sufragisten saria # [[Ieda Maria Vargas]] modeloa, Miss Unibertso 1963 (Brasil 1944) # [[Irene Sáez]] politikaria, Miss Unibertso 1981 (Venezuela 1961) # [[Irina Belova]] atleta, heptatloilaria (Errusia 1968) # [[Iris Chang]] idazlea (AEB 1968-2004) # [[Itxaso Mardones]] kazetaria (Gasteiz 1979-2024) # [[Itzel Arcos]] komediantea (Mexiko, 1988) # [[Janelle Commissiong]] enpresaburua, politikaria, Miss Unibertso 1977 (Trinidad eta Tobago 1953) # [[Jeanneth Beltran]] etxeko langileen eskubideen sinboloa (Nikaragua 1984- Toledo 2014) # [[Jerrie Mock]] airez mundu-bira egindako 1. emakumea (AEB 1925-2014) # [[Joanne Harris]] idazlea (EB 1964) # [[Joênia Wapichana]] abokatu indigena (Brasil 1974) # [[Josette Abondio]] irakaslea eta idazlea (Boli Kosta, 1932) # [[Karen Dianne Baldwin]] gidoilaria, Miss Unibertso 1982 (Kanada 1963) # [[Kartini]] heroia (Ekialdeko Herbeherear Indiak 1879-1904) # [[Kate Campbell Hurd-Mead]] feminista, ginekologoa (Kanada-AEB, 1867-1941) # [[Katharine Murray Lyell]] botanikaria (EB 1817-1915) # [[Kay Beauchamp]] sufragista (EB 1899-1992) # [[Kerry Anne Wells]] tb aurkezlea, Miss Unibertso (Australia 1951) # [[Laia Abril]] artista, argazkilaria (Bartzelona 1986) # [[Laura Geraldine Lennox]] sufragista (Irlanda, 1883-1958) # [[Lee Israel]] idazlea, faltsifikatzailea (AEB 1939-2014) # [[Lettice Fisher]] sufragista (EB 1875-1956) # [[Liliana Năstase]] atleta, heptatloilaria (Errumania 1962) # [[Lina Cavalieri]] sopranoa (Italia, 1874-1944) # [[Linda Bement]] modeloa, Miss Unibertso 1960 (AEB 1941-2018) # [[Lis Vega]] abeslaria (Kuba 1977) # [[Livia Veloz]] maistra eta poeta (Santo Domingo, 1889-1980) # [[Lorraine Downes]] modelo dantzaria, Miss Unibertso 1983 (Zeelanda Berria 1964) # [[Louie Bennett]] sufragista (Irlanda 1870-1956) # [[Louise Aitken-Walker]] rally pilotua (Eskozia 1960) # [[Lucia Perotti]] maistra (Italia, 1586-1641) # [[Luigia Mandolini]] maistra eta sufragista (1866-1939) # [[Lupita Jones]] enpresaburu, Miss Unibertso 1991 (Mexiko 1967) # [[Luz Marina Zuluaga]] modeloa, Miss Unibertso 1958 (Kolonbia 1938-2015) # [[Luzdivina Megido]] 2. errepublikako maistra erbesteratua (Asturias, 1916-1984) # [[Mª Luz Montesinos Gutiérrez]] neurozientzialaria, ikertzailea (Sevilla 1969) # [[Madison Chock]] patinatzaile artistikoa (AEB 1992) # [[Magdalena de Ulloa]] noblea (Zamora 1525-Valladolid 1598) # [[Manola Brunet]] klimatologoa (Cariñena, 1955) # [[Mar Galceran]] Down sindromedun 1.diputatua Espainian (Valentzia 1977) # [[Mar Regueras]] aktorea, gimnasia erritmoko entrenatzailea (Bartzelona 1970) # [[Margaret Cousins]] sufragista (Irlanda 1878 -India 1954) # [[Margaret Gardiner]] kazetaria, modeloa, Miss Unibertso 1978 (Hegoafrika 1959) # [[Margareta Arvidsson]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1966 (Suedia 1947) # [[Margie Moran]] modeloa, Miss Unibertso (Filipinak 1973) # [[Margot Moles]] kirolaria (Bartzelona, 1910-Madril, 1987) # [[Mari Carmen Díez Navarro]] maistra (Alicante, 1949) # [[Maria Alharilla]] futbolaria, 1. amatasun baja (Jaen 1990) # [[María Arias Bernal]] maistra eta iraultzailea (Mexiko, 1884-1923) # [[Maria de la Encarnacion Rigada Ramon]] matematikaria (Cadiz 1863- Madril? 1930) # [[Maria Dolores Ocaña Madrid]] abokatua, 1. emakumea Letizia erreginaren idazkaritza pribatua zuzentzen (Madril 1973) # [[María Luisa Navarro Margati]] maistra, pedagogo eta psikologo errepublikar erbesteratua (Fantzia, 1890-Argentina, 1947) # [[María Xesús Lama]] filologoa, idazlea, saiakeragilea (Lugo 1964) # [[Marifé Arroyo]] maistra (Valentzia, 1946) # [[Marion Ross]] aktorea (AEB 1928) # [[Marisa Belaustegigoitia]] idazlea, ikertzailea eta feminista (Mexiko, 1969) # [[Marisa Berenson]] modeloa, aktorea (AEB 1947) # [[Marisol Malaret]] modeloa, Miss Unibertso 1970 (Puerto Rico 1949-2023) # [[Maritza Sayalero]] modeloa, Miss Unibertso 1979 (Venezuela 1961) # [[Marlene Schmidt]] aktore, ekoizle, modelo, Miss Unibertso 1961 (Alemania 1937) # [[Marta Segarra]] filologoa, ikertzailea (Bartzelona 1963) # [[Marthe Ekemeyong Moumié]] idazle eraila (Kamerun, 1931-2009) # [[Mary Anne Rawson]] abolizionista (BH 1801-1887) # [[Mary Bennett (pedagogoa)]] (EB 1913-2005) # [[Mary Corinna Putnam Jacobi]] mediku, idazle, sufragista (AEB, 1842-1906) # [[Mary Emilie Holmes]] geologoa, irakaslea (AEB, 1850-1906) # [[Mary Estlin]] aktibista (EB1820-1902) # [[Mary Horner Lyell]] geologoa (EB 1808-1873) # [[Mary Kay Letourneau]] maistra, estuproz kondenatua (AEB 1962-2020) # [[Mary MacSwiney]] ekintzaile independentista, emakume politikari errepublikar irlandarra eta feminista. (Londres, 1872 - Cork, 1942) # [[Matilde Escuder Vicente]]2. errepublikako maistra (Valentzia, 1913-Frantzia, 2006) # [[Mercedes Tella]] pedagogoa, idazlea (Coruña 1868-Leon 1934) # [[Michelle McLean]] modeloa, idazlea, Miss Unibertso 1992 (Namibia 1972) # [[Millicent Mackenzie]] sufragista (EB 1863-1942) # [[Miriam Stevenson]] modeloa, Miss Unibertso 1954 (AEB 1933) # [[Mona Grudt]] kazetaria, Miss Unibertso 1990 (Norvegia 1971) # [[Monique Ilboudo]] idazlea (Burkina Faso, 1959) # [[Montserrat Señaba]] maistra eta politikaria (Ekuatore Ginea, 1918-1980) # [[Morayma Ofir Carvajal]] maistra (Ekuador, 1915-1951) # [[Naomi Wolf]] idazlea, aktibista (AEB 1962) # [[Natalie Glebova]] idazlea, modeloa, Miss Unibertso 2005 (Errusia/Kanada 1981) # [[Nina Jacqmin]] Belgikako komikigilea (Brusela, 1989) # [[Noralma Vera]] ballet dantzaria eta maistra (Ekuador, 1936) # [[Norma Nolan]] modeloa, Miss Unibertso 1962 (Argentina 1938) # [[Novera Ahmed]] artista (Bangladesh, 1939) # [[Nuria Hosta Pascual]] aktorea (Katalunia, XX. mendea) # [[Nuria Nuñez Hierro]] musikagilea (Cádiz 1980) # [[Pascuala Campos de Michelena]] arkitektoa (Jaen/Galizia 1938) # [[Pauline Dy Phon]] idazlea eta botanikaria (Kanbodia, 1933) # [[Pauline Peyraud-Magnin]] futbolaria (Frantzia, 1992) # [[Paz Moreno Feliu]] antropologoa, ikertzailea (Coruña 1956) # [[Pilar Aymerich Puig]] argazkilaria (Bartzelona 1943) # [[Pilar Cuartero]] maistra (Zaragoza, 1906-1995) # [[Pilar Parcerisas]] arte-kritikaria, -historialaria (Bartzelona 1957) # [[Porntip Nakhirunkanok]] filantropoa, modeloa, Miss 1988 (Thailandia 1969) # [[Priscilla Bright McLaren]] sufragista (EB 1815-1906) # [[Purdah]] ohitura # [[Rafaela Rimbau]] aktorea (Espainia 1819-Valentzia 1896) # [[Rahel Varnhagen von Ense]] idazlea (Berlin, 1771-1832) # [[Rebeca Atencia]] primatologoa (Coruña 1977) # [[Rebecca Saunders]] musikagilea (EB 1967) # [[Regina Blandón|Regina Blandon]] aktorea (Mexiko, 1990) # [[Remei Sipi]] hezitzailea, idazlea eta editorea (Rebola - Ginea 1952) # [[Remigia Nazaroviene]] atleta (Turkmekistan/Lituania 1967) # [[Renate Mayntz]] soziologoa (Berlin 1929) # [[Rina Mor]] abokatua, Miss Unibertso 1976 (Israel 1956) # [[Rita Mae Brown]] idazlea, aktibista (AEB 1944) # [[Riyo Mori]] Miss Unibertso 2007 (Japonia 1986) # [[Rosa Garcia Alcon]] ekintzaile antifrankista (Madril 1957) # [[Rosa May Billinghurst]] sufragista (BH 1875-1953) # [[Rosalind Pitt-Rivers]] biokimikaria (Erresuma Batua, 1907-1990) # [[Rosana Alonso]] maistra eta politikaria (Santander, 1970) # [[Ruth Hubbard]] biokimikaria (Austria-AEB, 1924-2016) # [[Sabrina Calvo]] Frantziako idazlea (Marseilla, 1974) # [[Samanta Schweblin]] idazlea (Argentina 1978) # [[Sandra Pierrette Kanzie|Sandra Pierrete Kanzie]] idazlea (Burkina Faso) # [[Sarah Bouyain]] idazle eta zinema-zuzendaria (Reims, 1968) # [[Sarah Jane Baines]] sufragista (EB 1866-1951) # [[Sarah Winstedt]] medikua, zirujaua eta sufragista irlandarra (Sixmilebridge, 1886- Havant, 1972) # [[Shawn Weatherly]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso 1980 (AEB 1961) # [[Shazia Ilmi]] kazetaria, aktibista (India 1970) # [[Shirley Jackson]] idazlea (AEB 1916-1965) # [[Silvia Caballol]] psikologoa, idazlea (Bartzelona 1983) # [[Sofia Alaoui]] film zuzendaria (Maroko 1990) # [[Sonia Megias]] musikagilea, artista (Albacete 1982) # [[Sonja Sekula]] artista (Suitza 1918-1963) # [[Sophie Alour]] saxofoi-jotzailea (Bretainia, 1974) # [[Sunita Narain]] ekologista (India 1961) # [[Svetlana Buraga]] atleta (Bielorrusia 1965) # [[Sylvia Hitchcock]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1967 (AEB 1946-2015) # [[Tanella Boni]] idazlea (Boli Kosta, 1954) # [[Teresa Billington-Greig]] sufragista (BH 1877-1964) # [[Teté Caturla]] abeslari eta maestra (Kuba, 1937-2023) # [[Tina Thörner]] rally ingeniaria, kopilotoa (Suedia 1966) # [[Tina Weirather]] eskiatzailea (Liechtenstein 1989) # [[Touza ahizpak]] giza eskubideen aldeko aktibistak (Ourense, XX. mendea-XX. mendea) # [[Uemura Shōen]] margolaria (Japonia 1875-1949) ISA # [[Vennira Aadai Nirmala]] aktore, dantzaria (India 1948) # [[Vera Danchakoff]] anatomista, enbriologoa (Errusia, 1879-1950) # [[Victoria Lidiard]] sufragista (BH 1889-1992) # [[Violeta Denou]] ilustratzailea taldea (Katalunia 1977) # [[Wendy Fitzwilliam]] abokatua, Miss Unibertso 1998 ( Trinidad eta Tobago 1972) # [[Werewere Liking]] idazlea eta dantzaria (Kamarun, 1950) # [[Winifred Coombe Tennant]] sufragista, politikaria (EB 1874-1956) # [[Xaro Nomdedeu Moreno]] matematikaria (Castelló de la Plana, 1948) # [[Yvonne Ryding]] modeloa, Miss Unibertso 1984 (Suedia 1962) }} ==='''Berriak 2024''' ('''martxoa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainara Agerre Lako]] ---- '''SORTUA''' maskaradako kabana (Jutsi, 2001) # [[Ainhoa Azurmendi Etxegaray|Ainhoa Azumendi Etxegaray]] ---- '''SORTUA''' Kirolari ohia, unibertsitateko irakasle eta ikertzailea (Hernani, 1978) # [[Alba Matilla]] ---- '''SORTUA''' artista (Avilés, 1998) # [[Amany Al-Ali]] ---- '''SORTUA''' karikaturagilea (Siria, 1984) # [[Arrate Gisasola]] ef-- '''SORTUA''' kirolaria, bertsolaria (Soraluze, 1979) # [[Catalina Bustamante]] ---- '''SORTUA''' konkistatzailea (Espainia, XV. mendea, Espainia Berria, XVI. mendea) # [[Esther Galarza]] ef-- '''SORTUA''' margoalaria (Eibar, 1956) # [[Felisa Basauri Larrañaga]] -- ef '''SORTUA''' baserritarra, esne-saltzailea (Elgeta, 1928-2018) # [[Josefa Cruz de Gassier]] efef '''SORTUA''' sopranoa (Bilbo, 1821 + Madril, 1870) # [[Josefina Guerendiain Caro|Josefina Guerendain]] efef '''SORTUA''' frankismoaren biktima(Iruñea, 1918-2011) # [[Julia Bea Soto]] efef '''SORTUA''' ekintzaile komunista frankismoaren biktima(Sesma, 1912-Iruñea, 1989) # [[Kontxi Barturen Uriarte]] ---- '''SORTUA''' nekazaria (Bakio 1922) # [[Laida Martinez Navarro]] ---- '''SORTUA''' idazlea (Bilbo, 1965) # [[Lourdes Fernández Fernández]] ---- '''SORTUA''' arte kudeatzailea (Donostia, 1961) # [[Mª Carmen Húder Carlosena|Maria Carmen Húder Carlosena]] ---- '''SORTUA''' ekintzailea frankismoaren biktima (Iruñea, 1897-1987) # [[Maite Guevara]] ef-- '''SORTUA''' aktorea, klow (Gasteiz, 1981) # [[Margarita Araneta Urrutia]] ---- '''SORTUA''' ekintzailea, komunista (Hondarribia 1909-2001) # [[Maria de las Mercedes Isasi]] efef '''SORTUA''' moja (Iurreta, 1900-Berriz,1973) # [[María Dolores Aldama Alfonso]] efef '''SORTUA''' esklabuen-jabea (Kuba, XIX. mendea) # [[Maritxu Muñoz Ugartemendia]] ----'''SORTUA''' ekintzailea, saltzailea (Hondarribia 1914-1997) # [[Maritxu Roteta]] ef-- '''SORTUA''' sopranoa eta abesbatza zuzendaria (Alkiza, 1948) # [[Matilde Orbegozo]] efef '''SORTUA''' poeta (Bilbo, 1837-1891) # [[Matilde Urdangarin Palacio]] ---- '''SORTUA''' margolaria (Zaragoza, 1939) # [[Milagros Txurruka]] ef-- '''SORTUA''' dantzaria (Mallabia 1927) # [[Nemesia Baztan Turrau]] ---- '''SORTUA''' Ekintzailea, frankismoaren biktima (Nafarroa # [[Rachita Taneja]] ---- '''SORTUA''' karikaturagilea (India, ?) # [[Ramona Zapatero Zapatel]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea frankismoaren biktima(Nafarroa, 1898--? # [[Sonia Rueda]] ---- '''SORTUA''' artista (Bilbo, 1964) # [[Tere Guenetxea]] ef-- '''SORTUA''' artista (Soraluze, 1953) # [[Adriana Amado Suárez]] irakasle, ikertzailea (Buenos Aires, 1966) # [[Alba Lago]] aurkezlea, idazlea (Galizia, 1985) # [[Alicia Gimenez Bartlett]] idazlea ( Albacete 1951) # [[Almudena Carracedo]] dokumentalgilea (Madril 1972) # [[Amaia Peña]] futbolaria (Getxo 1998) # [[Amparo Sard]] artista (Mallorca 1973) # [[Amy Bull]] maistra eta sufragista (Erresuma Batua, 1877-1953) # [[Ana Arzoumanian]] abokatu, idazle eta poeta (Argentina, 1962) # [[Ana Barbara]] abeslaria (Mexiko 1971) # [[Ana Flecha Marco]] itzultzaile, idazlea (Leon, 1986) # [[Ana Romani]] poeta, kazetari kulturala (Coruña 1962) # [[Andrea Dworkin]] idazlea, feminista erradikala (AEB 1946-2005) # [[Angelina Pollak]] antropologoa (Austria/Venezuela 1932-2016) # [[Anna Alma-Tadema]] artista, sufragista (Londres 1867-1943) # [[Anna Fiske|Anna Fisc]] ilustratzailea, idazlea (Norvegia, 1964) # [[Anna Starobinets]] idazlea (Errusia 1978) # [[Anne Isabella Noel Byron]] matematikaria, aktibista (EB 1792-1860) # [[Antonia Jiménez|Antonia Jimenez]] gitarra jolea (Puerto de Santa Maria, 1972) # [[Arancha de Benito]] tb aurkezlea (Madril 1969) # [[Arancha del Sol]] modeloa, aktorea, tb aurkezlea (Asturias 1972) # [[Asja Lācis]] antzerkilaria (Estonia, 1891-179) # [[Assumpcio Estivill]] liburuzaina, irakaslea (Tarragona 1949) # [[Assumpta Montella]] historialaria, idazlea (Bartzelona 1958) # [[Aurélie Neyret]] Frantziako komikigilea (Lyon, 1983) # [[Aurora Alonso de Rocha]] idazlea, irakaslea eta ikertzailea (Buenos Aires, 1937-2021) # [[Barbara Ayrton-Gould]] sufragista (EB 1886-1950) # [[Beatriz Ariño]] kazetaria (Huesca 1963) # [[Begoña Alfaro García]] politikaria (Bartzelona/Nafarroa 1982) # [[Begoña Caamaño]] idazlea (Galizia 1964-2014) # [[Bel%C3%A9n Garijo]] Almansako medikua (Albacete 1960) # [[Belen Feliu]] idazlea (Galizia 1961-1997) # [[Belen Toimil]] atleta (Coruña 1994) # [[Bessie Blount Griffin]] fisioterapeuta, asmatzailea (AEB, 1914-2019) # [[Blanca de la Torre]] arte-komisarioa (Leon 1977) # [[Blanca Manchon]] estropadalaria (Sevilla 1987) # [[Carmen Ramos Vellon]] atleta (Valentzia 1998) # [[Carmen Ruiz]] aktorea (Madril 1974) # [[Carolina de Cepeda]] sopranoa (Coruña 1847-Madril 1910) # [[Carolina Robles]] atleta (Sevilla 1991) # [[Caroline Polachek]] kantaria (AEB 1985) # [[Cassandra Ciangherotti]] aktorea (Mexiko 1987) # [[Catherine Cesarsky]] astronomoa (Frantzia-Venezuela, 1943) # [[Cecile McLorin Salvant]] jazz abeslaria (AEB 1989) # [[Charlotte Marsh]] sufragista (Britainia, # [[Chloé Cruchaudet]] Frantziako komikigilea (Lyon, 1976) # [[Chuny Anzorreguy]] idazlea (Buenos Aires, XX.mendea) # [[Claudia Mori]] aktore, abeslari (Italia 1944) # [[Concepcion Cascajosa]] ikertzailea, irakaslea (Bartzelona 1979) # [[Concepcion Garcia Lorca]] errepublikar erbesteratua (Granada 1903-1962) # [[Concha Hernandez ]] kultur kudeatzailea (Avila 1958) # [[Danna Paola]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1995) # [[Deborah Charlesworth]] biologoa (Erresuma Batua, 1943) # [[Dolores Sanchez Palomino]] filologoa (Kantabria 1961) # [[Doreen Allen]] sufragista (EB 1879-1663) # [[Dorothy Height]] aktibista (AEB 1912-2010) # [[Eagle Woman]] lakota indigena liderra (AEB 1820-1888) # [[Elena Caffarena]] legelaria (Txile 1903-2003) # [[Elena Guerra]] erlijiosoa, beatoa (Italia 1835-1914) # [[Eli Bartra]] filosofia (Mexiko, 1947) # [[Elisabeth Plainacher]] sorgintzat hartua (Austria, 1513-1583) # [[Elizabeth Inglis]] aktorea (BH 1913- AEB 2007) # [[Elizabeth Jagger]] modeloa, aktorea (AEB/EB 1984) # [[Ellen Hutchins]] botanikaria (Irlanda, 1785-1815) # [[Elnako amaetxea]] Elisabeth Eidenbenz erizain suitzarrak Frantzian sortutako erakundea (1939-1944) # [[Emilia Currás]] kimikaria, dokumentalista (Madril 1927-2020) # [[Ende (argitzailea)]] (X.mendea, Leon) # [[Ester Bonet]] hizkuntzalaria (Bartzelona 1950) # [[Esther Acebo]] aktorea (Madril 1983) # [[Esther Corral Diaz]] filologoa (Lugo 1961) # [[Esther Jaen]] kazetaria (Bartzelona 1968) # [[Esther Pak]] medikua (Hego Korea, 1877-1910) # [[Esther Palomera]] kazetaria (Madril 1968) # [[Esther Peña Camarero]] soziologoa, politikaria (Burgos 1980) # [[Esther Vaquero]] kazetaria (Salamanca 1982) # [[Estibaliz Espinosa]] idazlea (Coruña 1974) # [[Estrella Abecassis de Laredo]] fisikaria (Venezuela, 1940) # [[Eugenia Osterberger]] musikagilea, piano-jolea (Coruña 1852-Niza 1932 19) # [[Fabrizia Pons]] auto-pilotua, kopilotua (Italia 1955) # [[Fatima Anllo Vento]] kultura ikertzailea (Madril 1958) # [[Fatima Meer]] idazlea eta apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, 1928-2010) # [[Faye Webster]] abeslaria (AEB 1997) # [[Florence Haig]] sufragista (Erresuma Batua, 1856-1952) # [[Florence Mkhize]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika 1932-1999) # [[Frances Parker]] sufragista (Erresuma Batua, 1875-1924) # [[Francine Galvez]] kazetaria (Kamerun 1966) # [[Frieda Hughes]] poeta eta margolaria (Londres, 1960) # [[Ghislaine Maxwell]] sexu-trafikatzailea (Frantzia 1961) # [[Greta Lee]] aktorea (AEB 1983) # [[Habiba Gribi]] kirolaria (Tunisia, 1984) # [[Hafsa bint al-Hayy al-Rakuniyya]] Al-Andaluseko poeta (Granada 1135-1191) # [[Harmonia Rosales]] artista afrokubarra (Chicago, 1984) # [[Helen Joseph]] aktorea, edertasunaren erregina (Plymouth, 1942) # [[Helen Tolson]] sufragista (Britania, 1888-1955) # [[Helene Legrais]] historialaria, idazlea (Frantzia 1961) # [[Henar Alvarez]] kazetaria, umorista (Madril 1984) # [[Hengameh Ghaziani]] aktorea (Iran, 1970) # [[Hilda Cid]] zientzialaria (Txile, 1933) # [[Imma Prieto]] arte-komisarioa (Bartzelona 1975) # [[Imogen Holst]] konpositorea (EB 1907-1984) # [[Inger Christensen]] poeta (Danimarca 1935-2009) # [[Isabel Mijares]] enologoa (Badajoz 1942-Madril 2024) # [[Isabel Rodríguez (Mexikoko konkista)]] erizain militarra (Espainia, 1480-?) # [[Jaël Bestué]] atleta (Bartzelona 2000) # [[Jagmati Sangwan]] kirolaria, aktibista, politikaria (India 1960) # [[Jane Joseph]] musikagilea (Londres 1894-1929) # [[Jerry Hall]] modeloa, aktorea (AEB 1956) # [[Jessica Cediel]] kazetaria, modeloa (Kolonbia 1982) # [[Josephine St. Pierre Ruffin]] Sufragista (1842-1924) # [[Jul' Maroh]] komikigile frantsesa (Lens, 1985) # [[Julia Navalnaia]] ekonomialaria, politikaria (Errusia 1976) # [[Kathleen Ferrier]] kontraltoa (EB 1912-1953) # [[Kathleen March]] itzultzailea (AEB 1949) # [[Kawtar Boulaid]] atleta (Maroko 1989) # [[Kim Gordon]] rock musikaria, idazlea (AEB 1953) # [[Kitty O'Neil]] zinemako espezialista (AEB 1946-2018) # [[La Tortajada]] dantzari eta abeslaria (Granada, 1877-1957) # [[Lætitia Sadier]] abeslaria (Frantzia, 1968) # [[Laura Ainsworth]] sufragista (EB 1885-1958) # [[Laura Baena]] influencerra, ekintzailea (Malaga 1981) # [[Laura Garcia Lorca]] museo zuzendaria (AEB 1953) # [[Laura Vilagra]] politikaria (Bartzelona 1976) # [[Leelah Alcorn]] gazte trans suizidatua (AEB 1997-2014) # [[Leila Arab]] musikaria (Irain jatorriko britainiarra, 1971) # [[Lillian Ngoyi]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika 1911-1980) # [[Lina Sandell]] poeta, gospel ereserkigilea (Suedia 1832-1903) # [[Lisa Mandel]] komikigile frantsesa (Marseilla, 1977) # [[Loles Vives]] atleta (Bartzelona 1957) # [[Lorena Peña]] politikaria, gerrillari ohia (Salvador 1955) # [[Louisa Atkinson]] botanikari, ilustratzaile, idazle (Australia, 1834-1872) # [[Louise Pearce]] patologoa (AEB, 1885-1959) # [[Lourdes Muñoz]] ingeniaria, politikaria (Bartzelona 1969) # [[Lucia Koch]] argazkilaria, artista garaikidea (Brasil, 1966) # [[Luisa Villalta Gomez]] idazlea (Coruña 1957) # [[Mabel Balfour]] sindikalista eta apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, XX. mendea) # [[Manuela Igartua Olaechea]] farmazian doktorea (Irura, 1970) # [[Mar%C3%ADa Luisa L%C3%B3pez Fern%C3%A1ndez]] botanikaria (Madrid 1940) # [[Marcela Iacub]] abokatua, idazlea eta ikertzaile feminista (Buenos Aires, 1964) # [[Margaret Aldersley]] sufragista, feminista (1851-1940) # [[Margarita Borja]] poeta, dramagilea (Alacant 1942) # [[Margarita Ledo Andion]] idazlea, zinemagilea (Lugo 1951) # [[Mari Pau Dominguez]] kazetaria, idazlea ( Bartzelona 1963) # [[Maria Amelia Braganzakoa]] Brasilgo printzesa (Paris 1831-Madeira 1853) # [[Maria Antonia Massanet Mayol]] poeta (Mallorca 1980) # [[Maria Antonia Sanchez Escalona]] artista (Madril 1941) # [[María Belén Morales]] eskultorea eta margolaria (Tenerife, 1928-2016) # [[Maria Castellano Arroyo]] medikua (Jaen 1948) # [[María de la Candelaria]] Tzeltalko Matxinadaren buruzagia (Mexiko, 1698-1716) # [[Maria de Nati]] aktorea (Madril 1997) # [[Maria Denis]] aktorea (Argentina 1916- Italia 2004) # [[Maria Elvira Pombo Holguin]] diplomazialaria (Kolonbia 1960) # [[Maria Eugenia Rito]] vedettea (Argentina 1975) # [[María Fernanda Campa Uranga]] geologoa, aktibista (Mexiko, 1940-2019) # [[María Gainza]] idazlea (Buenos Aires, 1975) # [[Maria Jose Saez Carrasco]] kazetaria (Madril 1965) # [[Maria Lionza]] jainkosa (Venezuela 1802) # [[Maria Lopez Sandez]] filologoa, idazlea (Lugo 1973) # [[Maria Luisa Prada Sarasua]] idazlea (Asturias XX. mendea) # [[Maria Marchant]] hezitzailea, politikaria (Txile 1904-1990) # [[Maria Nikolaevna O’Rourke]] presoa, hilketa eragilea (Errusia 1877-Argentina 1949) # [[Maria Nikolaievna Romanova (1899-1918)]] Dukesa Handia (Errusiar Inperioa) # [[Maria Rosa Fugazot]] aktorea (Argentina 1942) # [[Maria Rosa Yorio]] rock kantautorea (Argentina 1954) # [[Maria Thereza Alves]] artista (Brasil, 1961) # [[Maria Vicente]] atleta (Bartzelona 2001) # [[Mariam Hernandez]] aktorea (Fuerteventura 1981) # [[Mariam Shahriar]] film zuzendaria (Iran XX. mendea) # [[Marta Aledo]] aktorea (Madril 1978) # [[Marta Galimany]] atleta (Tarragona 1985) # [[Mary Ann Aldham]] sufragista (Erresuma Batua, 1858-1940) # [[Mary Carson Breckinridge]] erizaina, emagina (AEB, 1881-1965) # [[Mary Gawthorpe]] sufragista (Erresuma Batua, 1881-1973) # [[Mary Sophia Allen]] sufragista, policia (Britainia, 1878-1964) # [[Maya Erskine]] aktorea (AEB 1987) # [[Maya Mihindou]] Gabongo ilustratzaile, argazkilari eta kazetaria (Libreville, 1984) # [[Michela Belmonte]] aktorea (Italia 1925- Alacant 1978) # [[Michele Mouton]] rally pilotua (Frantzia 1951) # [[Milena Busquets]] idazlea eta kazetaria (Bartzelona, 1972) # [[Miri Perez-Cabrero]] aktorea, sukaldaria ( Bartzelna 1993) # [[Mischa Bredewold ]] txirrindularia (Herbehereak 2000) # [[Mónica Mayer]] artista eta arte krikikaria (Mexiko, 1954) # [[Montserrat del Amo]] idazlea (Madril 1927-2015) # [[Nancy Astor]] lehen emakumea parlamentu britainiarrean (1879-1964) # [[Natalia Rodriguez (aktorea)]] (Madril 1992) # [[Natascha Kampusch]] ume bahitua (Austria 1998) # [[Nazhūn bint al-Qalā'iyya]] poeta (Al-andalus XII. mendea) # [[Nelly Kaplan]] idazlea (Buenos Aires, 1931-Suitza, 2020) # [[Neus Aguado]] poeta, kazetaria, literatura kritikaria (Argentina, 1955) # [[Nicolasa Montt de Marambio]] poeta (Txile 1857-1924) # [[Nuria Amat]] idazlea ( Bartzelona 1950) # [[Nuria Montserrat Pulido]] bioingeniaria (Bartzelona 1978) # [[Oda Krohg]] margolaria (Norvegia 1860-1935) # [[Paola Cortellesi]] aktorea (Italia 1973) # [[Paola Rojas]] kazetaria (Mexiko 1976) # [[Paz Márquez Benítez]] idazlea (Filipinak, # [[Petra Delicado]] literatura pertsonaia, inspektorea # [[Phyllis Smith]] aktorea (AEB 1952) # [[Pilar Carbonero Zalduegi]] ikertzailea (Marokoko protektoratua, 1942) # [[Pilar de Francisco]] kazetaria, umorista (Madril XX. mendea) # [[Qiu Zhu]] margolaria (Ming dinastiako txinatarra) # [[Rachel Reeves]] politikaria (EB 1979) # [[Rahima Moosa|Rahina Moosa]] apartheidaren aurkako politikaria (Hegoafrika, 1922-1993) # [[Raisa Smetanina]] iraupen-eskiatzailea (Errusia 1952) # [[Rekha]] aktorea (India 1954) # [[Rocio Madrid]] aktore, tb aurkezlea (Malaga 1978) # [[Rocio San Miguel]] abokatua, aktibista desagertua (Venezuela 1966) # [[Rocio Santa Cruz]] kultur kudeatzailea (Coruña 1967) # [[Rocio Vieitez Ferro]] itzultzailea (Pontevedra 1975) # [[Rosalind Eleazar]] aktorea (EB 1982) # [[Rosalind Fox Solomon]] argazkilaria (AEB 1930) # [[Rosalinda Celentano]] aktorea (Italia 1968) # [[Rosario Valcárcel]] poeta, eleberrigilea (Kananaria Handiko las Palmas, 1949) # [[Rose Frisch]] zientzialari aitzindaria ( AEB 1918-201519) # [[Rozenn Milin]] kazetaria (Frantzia, 1960) # [[Sabina Puertolas]] sopranoa (Zaragoza 1973) # [[Sahraa Karimi]] dokumentalgilea (Iran/Afganistan 1983) # [[Sandra Golpe]] kazetaria (Cádiz 1974) # [[Saridjah Niung]] musikaria, artista (Indonesia 1908-1993) # [[Selina Cooper]] sufragista (Britainia # [[Shobhaa De]] idazlea (India 1948) # [[Shygirl]] DJ (EB 1992) # [[Silvia Orriols]] politikaria (Girona 1984) # [[Simona Izzo]] film zuzendaria (Italia 1953) # [[Sira Rego]] politikaria (Vañentzia 1973) # [[Sophia Williams-De Bruyn|Sophia Williams de Bruyn]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, 1938) # [[Susana Gomez Castaño]] musikaria, ekintzailea (Kolonbia 1984) # [[Sushmita Sen]] aktorea, Miss Unibertso (India 1975) # [[Susie Porter]] aktorea (Australia 1971) # [[Suzanne Lacy]] artista (AEB, 1945) # [[Teresa Rivero]] 1. Emakume-presidente futbolean (Cádiz 1935) # [[Teresa Shaw]] Idazle, itzultzaile (Uruguai-Bartzelona, 1951) # [[Theresa Garnett]] ekintzaile sufragista (Erresuna Batua, 1888-1966) # [[Valentine Penrose]] idazle eta margolaria (Frantzia, 1898-1978) # [[Vicenta Fernandez-Montesinos]] idazlea (Granada 1930-Madril 2023) # [[Vicky Luengo]] aktorea (Mallorca 1990) # [[Victoria Lomasko]] marrazkilaria (Errusia, 1978) # [[Vidya Balan]] aktorea, abeslaria (India 1979) # [[Violet Aitken]] sufragista (Erresuma Batua, 1886-1987) # [[Virginia Giuffre]] sexu-biktima (AEB/Australia 1983) # [[Virginie Ancelot]] idazlea eta pintorea (Dijon, 1792-Paris, 1875) # [[Wilma Labate]] film zuzendaria, gidoilaria (Italia 1949) # [[Zheng Qinwen]] tenislaria (Txina 2002) }} ==='''Berriak 2024''' ('''otsaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Casilda Ampuero]] '''SORTUA''' Fronte eta Ospitaleen zuzendaria (San Vicente de la Barquera, 1906-1978) # [[Conchita Bustinduy]] '''SORTUA''' erraketista (Berriatua, 1927) # [[Mercedes Herrán]] '''SORTUA''' haur saltzailea (?-Bilbo, 2002) # [[Aurora Gómez Urrutia]] '''SORTUA''' ekintzaile errepublikarra (Obanos, 1914-Iruñea, 1975) # [[Adela Tarifa Fernández]] historialaria, ikertzailea (Granada 1949) # [[Africa Fanlo]] ilustratzailea (Bartzelona, 1972) # [[Agnes Arber]] botanikaria (Erresuma Batua, 1879-1960) # [[Ai Yazawa]] mangaka japoniarra (Osaka, 1967) # [[Alice Henry]] sufrafista (Australia, 1857-1943) # [[Alicia Dickenstein]] matematikaria (Argentina, 1955) # [[Aliya Moldagulova]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1925-1944) # [[Amanda Marsalis]] argazkilaria, film zuzendaria (AEB, XX. mendea) # [[Ana Bustelo]] editorea eta itzultzailea (Paris, 1964) # [[Ana de la Cueva]] ekonomialaria (Madril 1966) # [[Ana María Bejarano Escanilla]] itzultzailea (Salamanca, 1959) # [[Ana María Campos]] heroia ( Venezuela 1796-1828) # [[Ana Miralles|Ana Mirelles]] komikigilea eta ilustratzailea (Madril, 1959) # [[Ana Requena]] kazetaria, blogaria (Madril 1984) # [[Anabel Flores Salazar]] kazetaria (Mexiko 1984-2016) # [[Andrea Motis]] musikagilea, tronpeta jolea, jazz kantaria (Bartzelona 1995) # [[Angeles Mastretta]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1949) # [[Ann Chapman]] limnologoa (Zeelanda Berria, 1937-2009) # [[Anna Cardús Flaqué]] saskibaloi arbitroa (Bartzelona 1970) # [[Anna Casanovas|Anna Casanova]] idazlea (Bartzelona, 1975) # [[Anna Petronella van Heerden]] ginekologoa, sufragista (Hegoafrika 1887- 1975) # [[Anne Teuf]] ilustratzaile eta komikigile frantsesa (Aspach-le-Haut, 1964) # [[Annie MacDonald Langstaff]] legelaria, (Kanada, # [[Antoinette Blackwell]] idazlea eta gizarte ekintzailea (AEB, 1825-1921) # [[Arantxa Aguirre Carballeira]] dokumentalgilea, gidoilaria (Madril 1958) # [[Arca (abeslaria)]] (Venezuela/Bartzelona 1989) # [[Arcelia Ramirez]] aktorea (Mexiko 1967) # [[Arja Kajermo|Arja Kajerno]] komikigilea (1949) # [[Arlene Harris]] aktorea (Kanada 1896-AEB 1976) # [[Arlene Harris]] enpresaburua, asmatzailea (AEB 1948) # [[Åsa Grennvall|Assa Grennavall]] komikilaria (Suedia, 1973) # [[Barbara Morgenstern]] elektronika-abeslaria, ekoizlea (Alemania 1946) # [[Barbara Saavedra]] biologoa (Txile 1967) # [[Begoña Lolo]] musikologoa (Madril 1958) # [[Begoña San Jose ]] sindikalista (Segovia 1949) # [[Begoña Torres]] kultur kudeatzailea (Madril XX. mendea) # [[Belen Atienza Azcona]] film ekoizlea (Madril 1970) # [[Bella Guerin]] sufragista eta ekintzaile (Australia, 1858-1923) # [[Bibi Bourelly]] egile abeslaria (Berlin/AEB 1994) # [[Blanche Feillet-Hennebutte]] margolaria eta litografoa (1815-1886) # [[Bodil Schmidt-Nielsen]] fisiologoa (Danimarka-AEB, 1918-2015) # [[Bríet Bjarnhéðinsdóttir]] politikaria (Islandia, 1856-1940) # [[Carlota Guerrero]] argazkilaria, zinemagilea (Bartzelona 1989) # [[Carmen Armendariz]] ekoizlea (Mexiko 1946) # [[Carolina_Caycedo]] diziplina anitzeko artista (London, 1978) # [[Catherine Helen Spence]] idazlea, kazetaria, sufragista (Australia, 1829-1910) # [[Chus Tudelilla]] arte-kudeatzailea (Logroño 1961) # [[Claire Tomalin]] kazetaria, biografoa (Londres 1933) # [[Clara Giveen]] sufragista (Irlanda, 1887-1967) # [[Clara Segura]] aktorea (Bartzelona 1974) # [[Claudia Malagelada]] aktorea, dantzaria (Bartzelona 2007) # [[Cristina Gutiérrez (pilotua)]] (Burgos 1991) # [[Cristina Huete (ekoizlea)]] (Brasil/Espainia XX. mendea) # [[Diana Athill]] editore, idazle, nobelagile (Londres, 1917-2019) # [[Doaa el-Adl]] karikaturegilea (Egipto, 1979) # [[Dolores Hayden]] arkitektoa, historialaria, poeta (AEB, 1945) # [[Dorothe Engelbretsdotter]] poeta (Norvegia, 1634-1716) # [[Draga Ljo%C4%8Di%C4%87]] medikua, feminista (Serbia, 1855-1926) # [[Edwidge Danticat]] idazlea (Haiti/AEB 1969) # [[Eileen Mary Casey]] sufragista (Australia 1881- 1972) # [[Elin Wallin|Elin Walin]] artista (Suedia, 1884-1969) # [[Eliza Ritchie|Eliza Ritche]] sufragista eta filosofoa (Kanada, 1856-1933) # [[Elizabeth Avery Meriwether]] idazle, sufragista (AEB, 1824-1916-) # [[Ellen Allien]] DJ (Alemania 1968) # [[Ellen Ternan]] aktorea (EB 191839-1914) # [[Elvira Sastre]] poeta, itzultzailea (Segovia 1992) # [[Emma Miller]] sufragista (EB 1839-Australia 1927) # [[Esperanza Mendoza Holgado]] saskibaloi arbitroa (Caceres 1983) # [[Ethel Sargant]] botanikaria (Erresuma Batua, 1863-1918) # [[Eva Valiño]] soinu teknikaria (Bartzelona 1969) # [[Fanny Brice]] aktorea ( AEB 1891-1951) # [[Fatimah Tuggar ]] artista (Nigeria 1967) # [[Flora de Pablo]] medikua, ikertzailea (Salamanca, 1952) # [[Florence Lawrence]] aktorea, asmatzailea (Kanada-AEB, 1886-1938) # [[Fran%C3%A7oise Brauner]] medikua (Austria-Frantzia, 1911-2000) # [[Františka Plamínková]] kazetaria, feminista, politikaria (Txekia, 1875-1942) # [[Gabriela Gonz%C3%A1lez]] fisikaria (Argentina, 1965) # [[Gabriele Schor]] publizista, bildumagilea (Austria 1961) # [[Garcia Botikaria]] zientzia dibulgatzailea (Cuenca 1995) # [[Geneviève Thiroux d'Arconville]] idazlea, zientzialaria (Frantzia 1720-1805) # [[Gertrude Blanch]] matematikaria (Polonia-AEB, 1897-1996) # [[Gertrude Caton Thompson]] arkeologoa (Britainia Handia, 1888-1985) # [[Giorgia Marras]] Komikigile eta ilustratzaile franko-italiarra (Genova, 1988) # [[Giulia Tamayo Leon]] abokatua, aktibista (Peru 1958- Uruguai 2014) # [[Griselda Pascual i Xufré]] matematikaria (Bartzelona, 1926-2001) # [[Hedwig Dohm]] idazlea (Alemania 1831-1919) # [[Helen Frankenthaler]] margolaria (AEB, 1928-2011) # [[Helene Funke]] margolaria (Alemania,1869-1957) # [[Henrietta Dugdale]] sufragista (Londres 1827- Australia 1918) # [[Hiromu Arakawa]] mangaka japoniarra (Tokachi, 1973) # [[Irene Manton]] botanikaria (Erresuma Batua, 1904-1988) # [[Irene Stegun]] matematikaria (AEB, 1919-2008) # [[Irma Thomas]] soul abeslaria (AEB 19)41 # [[Irma Wyman]] ingeniari informatikoa (AEB, 1928-2015) # [[Isabel Muñoz (argazkilaria)]] (Bartzelona/Madril 1951) # [[Isabel Tajahuerce Ángel]] irakaslea, ikertzailea (Soria 1960) # [[Jantina Tammes]] botanikaria (Herbehereak, 1871-1947) # [[Jeanne Demessieux]] piano-jotzaile, organo-jotzailea (Frantzia, 1921-1968) # [[Jenny Saville]] margolaria (Britainia, 1970) # [[Jessica Bennett]] kazetaria, blogaria (AEB 1981) # [[Jorja Smith]] kantautorea (EB 1997) # [[Josiane Balasko]] aktorea, zuzendaria, gidoigilea (1950) # [[Judi Chamberlin]] aktibista (AEB 1944-2010) # [[Judith Scott (artista)|Judith Scott]] artista (Ohio, 1943-2005) # [[Kali Uchis]] kantautorea (AEB 1994) # [[Karo Moret Miranda]] historialaria, ikertzailea (Kuba,...) # [[Kate Lilley]] poeta (Australia, 1960) # [[Kate Perugini]] margolaria (EB 1839-1929) # [[Kehlani]] egile abeslaria (AEB 1995) # [[Kenia Os]] abeslaria, youtuberra (Mexiko 1999) # [[Lais Korintokoa]] hetera (Grezia K.a V. mendea- K.a. IV. mendea) # [[Lala Huete]] figuringilea (Brasil/Espainia 1957) # [[Laura Lechuga]] kimikaria, ikerlaria (Sevilla 1962) # [[Lilli Hornig]] kimikaria (Txekoslovakia-AEB, 1921-2017) # [[Liv Strömquist]] komikigilea (Suedia, 1978) # [[Louisa Lawson]] idazlea, poeta, sufragista (Australia, 1848-1920) # [[Louise Brealey]] aktorea (EB 1979) # [[Ludwika Paleta]] aktorea (Polonia/Mexiko 1978) # [[Lulu Roman]] komediantea, abeslaria (AEB 1946) # [[Lynn Fontanne]] aktorea (EB 1887- AEB 1983) # [[Mabel Sharman Crawford]] abenturazale eta idazlea (Irlanda, 1820-1912) # [[Madhuri Dixit]] zinema aktorea (India, 1967) # [[Maevia Noemí Correa]] botanikaria (Argentina, 1914-2005) # [[Manuela Sambo]] artista (Angola/Alemania 1964) # [[Margarida Castells]] itzultzailea (Bartzelona, 1962) # [[Margie Sudre]] Frantziako politikaria (Vinh, 1943) # [[Marguerite Jeanne Carpentier]] eskultorea (Paris 1886-1965) # [[Maria Angeles Querol]] historialaria (Badajoz 1948) # [[María Calcaño]] poeta (Venezuela 1906-1956) # [[María Eduarda Barjona de Freitas]] kazetaria, kritikaria (Portugal 1882-1952) # [[Maria Fyodorovna Zibold]] medikua (Serbia, 1849-1939) # [[Maria Jose Toro Nozal]] zientzialaria (Zamora 1957) # [[Maria Pia Timon]] etnologoa (Cáceres 1954) # [[Maria Polivanova]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1922-1942) # [[María Rosa Urraca Pastor]] karlista eta falangista (Madril, 1900-Bartzelona, 1984) # [[Maria Sainz Martin]] medikua (Badajoz 1953) # [[Maria Schwarz]] arkitektoa (Alemania 1956) # [[Maria Silva]] aktorea (Palentzia 1941-Madril 2023) # [[Maria Tena]] idazlea, kultur kudeatzailea (Madril 1953) # [[Maria Teresa Salazar Bermudez]] kimikari aitzindaria (Badajoz 1909-Madril 1982) # [[Maria Vazquez]] aktorea (Galizia 1979) # [[María Vinyals|Marina Vinyals]] idazlea eta artikulugilea (Galizia, 1875-1942) # [[Maria von Linden]] bakteriologo, zoologo (Alemania, 1869-1936) # [[Maribel Domenech]] artista (Valentzia 1951) # [[Marilou Berry]] aktorea (Frantzia, 1973) # [[Marina Picasso]] idazlea (Frantzia, 1950) # [[Marina Raskova]] pilotua (Sobiet Batasuna, 1912-1943) # [[Marjorie Courtenay-Latimer]] naturalista (Hegoafrika, 1907-2004) # [[Marjorie Hasler]] sufragista (Irlanda, 1887-1913) # [[Marlene Engelhorn]] aktibista, filantropoa (Austria 1992) # [[Marta Carazo]] kazetaria ( Madril 1973) # [[Martha Carrillo]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1966) # [[Mary Ann Hilliard]] erizaina eta sufragista (Irlanda, 1860-1912) # [[Mary Galway]] sufragista eta sindikalista (Irlanda, 1864-1928) # [[Mary J. Blige]] abeslaria (AEB 1984) # [[Mary Lee]] sufragista (Australia, 1821-1909) # [[Mary Martin]] aktorea (AEB 1913-1990) # [[Mary Richardson]] sufragista (Kanada, 1889-1961) # [[Mary-Dell Chilton]] biologoa (AEB, 1939) # [[Mati Diop]] aktore eta zuzendaria (Paris, 1982) # [[Maya Zankoul]] artista bisuala, blogaria (Libano, 1986) # [[Maybanke Anderson]] sufragista (Australia, 1845-1927) # [[Merce Paloma]] jantzi diseinatzailea (Bartzelona 1964) # [[Mercedes Valdivieso]] idazlea (Txile 1924-1993) # [[Mihri Müşfik Hanım]] margolaria (Turkia, 1886-1954) # [[Miluca Sanz]] musikaria, artista (Segovia 1956) # [[Minna Sundberg]] ilustratzailea (Suedia, 1990) # [[Miss Kittin]] DJ (Frantzia 1973) # [[Mónica Oriol Icaza]] enpresaria (Madril, 1961)) # [[Muriel Douru]] komikigile, idazle eta ekintzaile frantsesa (1976) # [[Muriel Matters]] kazetaria, sufragista (Australia, 1817-1969) # [[Nadia Khiari]] komikigilea eta irakaslea (Tunisia, 1973) # [[Natalia Carbajosa]] idazlea eta itzultzailea (Puerto de Santa Maria, 1971) # [[Natalia Kovxova|Natalia Kovxva]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1920-1942) # [[Natalka Bilotserkivets]] poeta eta iraultzailea (Ukraina, 1954) # [[Nh. Dini]] idazle feminista (Indonesia 1936-2018) # [[Nieves López Martínez]] paleontologoa (Burgos, 1949-2010) # [[Ninnan Santesson]] eskultoregilea (Suedia, 1891-1969) # [[Noemí Zaritzky]] ingeniari kimikoa (Argentina, 1951) # [[Norio Sakurai]] mangaka(Japonia) # [[Núria Tamarit Castro]] irudigilea (Castelló 1993) # [[Odile Schweisguth]] medikua (Frantzia 1913-2002) # [[Olivia Mandle]] ingurumen aktibista (Bartzelona 2007) # [[Pati Chapoy]] kazetaria (Mexiko 1949) # [[Peggy McCay]] aktorea (AEB 1927-2018) # [[Pilar Landeira Guerrero]] saskibaloi arbitroa (Madril 1959) # [[Polina Osipenko]] hegazkinlari heroia (Sobietar Batasuna, 1907-1939) # [[Power Paola]] komikigilea (Ekuador, 1977) # [[Ptazeta]] rap kantugilea (Kanariak 1996) # [[Regina Silveira]] artista eta unibertsitateko irakaslea (Brasil, 1939) # [[Remedios Sanchez]] idazlea, ikertzailea (Bartzelona 1975) # [[Rita Payes]] musikagilea, tronboi jolea, jazz kantaria (Bartzelona 1999) # [[Roser Berdagué]] itzultzailea (Katalunia, 1929) # [[Rosina Gomez Baeza]] kultur kudeatzailea (Asturias 1941) # [[Safia Farhat]] artista (Tunisia, 1924-2004) # [[Sara Becker (aktorea)]] (Txile 2002) # [[Sara Fratini]] ilustratzailea (Venezuela, 1985) # [[Semiramis Gonzalez]] historialaria (Asturias 1988) # [[Serena Lake]] predikatzailea, sufragista (Australia, 1842-1920) # [[Sheila Tobias]] administratzaile, idazle (AEB, 1935-2021) # [[Sita Abellan]] DJ, modeloa (Murtzia 1993) # [[Sofia Coll]] kantari, dantzari, aktorea (Bartzelona 1999) # [[Sophie Bryant]] matematikaria (Erresuma Batua, 1850-1922) # [[Sybille Bedford]] idazlea, kazetaria (Alemania 1911-EB 2006) # [[Sylvia Earle]] ozeanografoa (AEB 1935) # [[Tatiana Proskouriakoff]] arkeologo, etnologo (Errusia-AEB, 1909-1985) # [[Teyana Taylor]] abeslaria, dantzaria, aktorea (AEB 1990) # [[Tomasa Tito Condemayta]] independentziaren aitzindaria, heroia (Peru 1740-1781) # [[Tracey Rose]] artista (Hegoafrika 1974) # [[Valentina Borok]] matematikaria (Ukraina, 1931-2004) # [[Valentina Grizodubova]] hegazkinlari heroiak (Sobietar Batasuna, 1909-1993) # [[Vanessa Ciangherotti]] aktorea (Mexiko 1974) # [[Vanessa Nakate]] klima-aktibista (Uganda, 1996) # [[Vinciane Despret]] filosofoa (Belgika 1959) # [[Wangechi Mutu]] artista (Kenya/AEB 1972) # [[Whitney Wolfe Herd]] enpresaburua, ekintzailea (AEB 1989) # [[Xulia Vicente]] irudigilea (Coruña 1993) # [[Yasmina Alcaraz Moreno]] saskibaloi arbitroa (Girona 1989) # [[Yelizaveta Chaikina]] partisanoa (Sobiet Batasuna, 1918-1941) # [[Yevdokia Bershanskaia]] hegazkinlaria (Sobietar Batasuna, 1913-1982) # [[Yvonne Sylvain]] medikua (Haiti, 1907-1989) # [[Zdenka Braunerová]] margolaria (Txekia, 1858-1934) # [[Zeina Abirached]] komikigilea, ilustratzailea (Beirut, 1981) # [[Ziba Ganiyeva]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1923-2010) # [[Alice Abadam]] sufragista (GAles, 1856-1940) # [[Lila Avilés|Lila Aviles]] zinema zuzendaria (Mexiko, 1982) }} ==='''Berriak 2024''' ('''urtarrila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aintzane Uria]] ef--'''SORTUA''' abeslaria, soinularia (Durango, 1979) # [[Fatmana Binta]] ----'''SORTUA''' sukaldaria (Sierra Leona, 1984) # [[Izaro Oliveira]] ef--'''SORTUA''' txirrindularia (Ermua 2005) # [[Mari Carmen Montoya Azkuna]] --ef'''SORTUA''' farmazialaria (1926-2024) # [[Gloria Zuazola]] --ef'''SORTUA''' (Uruguai, 1966-2024) # [[Itsaso Gangoitia]] ----'''SORTUA''' lasterkaria, euskara teknikaria (Abadiño 1988) # [[Paquita Bretos Andueza]] ----'''SORTUA''' mendizalea, ateoa, komunista (Pasaia, 1927) # [[Larraitz Amezaga del Fango]] ----'''SORTUA''' endometrosiaren buruzko liburuaren egilea (Donostia, 1990 # [[Erkuden Txokarro]] ----'''SORTUA''' (Iruñea, 1974) # [[Ru´a Zimawi|Ru´a Rimawi]] ----'''SORTUA''' (Zisjordania, 1998) # [[Nora Botero]] ----'''SORTUA''' irakaslea, ikertzailea (Kolonbia , ?) # [[Auxi Díaz]] ef--'''SORTUA''' magistratua (Kanaria Handia 1967) # [[María Isabel Gutiérrez Velasco]] --ef'''SORTUA''' prostituta (Santander, ? - Basauriko espetxea, 1977)) # [[Begoña Vesga]] ef--'''SORTUA''' ekintzaile, feminista, politikaria (Burgos, Ermua, 1951) # [[Beatriz Arizaga Bolunburu]] ef--'''SORTUA''' historialaria (Eibar, 1951) # [[Maialen Etxart Salaberri]] ----'''SORTUA''' irakaslea (Isturitze, 1978) # [[Sara Oceja Salazar]] ef--'''SORTUA''' arkitektua eta politikaria (Durango, 1970) # [[Paula Bronstein]] fotokazetaria (AEB, XX. mendea) # [[Edith Hirsch Luchins]] efef matematikaria (Polonia-AEB, 1921-2002) # [[Annie Montague Alexander]] paleontologo, filantropoa (AEB, 1867-1950) # [[Carol Guzy]] ef-- argazkilaria (AEB, Pensilvania, 1956) # [[Ladislava Bakanic]] gimnasta (New York, 1924) # [[Julia Kavanagh|Julia Kavabagh]] idazlea (Irlanda, 1824-1877) # [[Nelly Bodenheim|Nelly Bodenneim]] ilustratzailea (Herbehereak, 1874-1951) # [[Hamideh Kheirabadi]] aktorea (Irlanda, 1924-2010) # [[Dorothy Cayley]] mikologoa (Sri Lanka, 1874-1955) # [[Maria Mauban]] aktorea (Marsella, 1924-2014) # [[Kate Lester]] aktorea (Ingalaterra, 1857-1924) # [[Dorothea Wolbert]] aktorea (AEB, 1874-1958) # [[Gré de Jongh]] lasterketaria (Herbehereak, 1924-2002) # [[Vera Molnár]] artista (Hungaria, 1924-2023) # [[Elena Cernei]] mezzo-sopranoa (Errumania, 1924-2000) # [[Hrytsko Hryhorenko]] poeta eta itzultzailea (Ukrainia, 1867-1924) # [[Claudine Dupuis]] aktorea (Frantzia, 1924-1991) # [[Annelise Hovmand]] zinema-zuzendaria (Danimarka, 1924-2016) # [[Conradine Birgitte Dunker]] idazlea (Norvegia, 1780-1866) # [[Beatrice Chebet]] atleta (Kenya 2000) # [[Tsigie Gebreselama]] atleta (Etiopia 2000) # [[Dawit Seyaum]] atleta (Etiopia 1996) # [[Shannon Rowbury]] atleta (AEB 1984) # [[Lisa Dobriskey]] atleta (EB 1983) # [[Adela Pankhurst]] sufragista, aktibista politikoa (EB 1885-Australia 1961) # [[Minnie Baldock]] sufragista (EB 1864-1954) # [[Adelaide Knight]] sufragista (EB 1871-1950) # [[Christian Jollie Smith]] abokatu ekintzailea (Australia 1885-1963) # [[Margaret Bondfield]] politikaria, aktibista (EB 1873-1953) # [[Louisa Martindale]] zirujaua (EB 1872-1966) # [[Louisa Martindale (feminista)]] sufragista, aktibista (EB 1839-1914) # [[Hilda Martindale]] funtzionarioa, idazlea (EB 1875-1952) # [[Cicely Hamilton]] dramagilea, aktorea (EB 1872-1933) # [[Dora Montefiore]] zirujaua (EB 1872-1966) # [[Kelly Holmes]] atleta (EB 1970) # [[Mary Rand]] atleta (EB 1940) # [[Alemitu Tariku]] atleta (Etiopia 2000) # [[Shelby Houlihan]] atleta (AEB 1993) # [[Manuela M. Veloso]] irakaslea, robot-ikertzailea (Lisboa 1957) # [[Lua Ribeira]] argazkilaria (Coruña, 1986) # [[Cristina de Middel]] argazkilaria (Alacant, 1979) # [[María Garay]] tango abeslaria (Argentina, 1941) # [[Anna Gottlieb]] abeslaria (Viena, 1774-1856) # [[Hou Bo]] argazkilaria (Txina, 1924-2017) # [[Montserrat Ubach Tarrés]] espeleologoa aitzindaria (Bartzelona XX. mendea) # [[Rocío Verdejo García]] artista plastikoa, argazkilaria (Granada 1982) # [[Olinpia Velasco]] artista bisuala, argakilaria ( Granada 1970) # [[Ana Vaz]] film zuzendaria, artista (Brasil 1982) # [[Sara Ramo]] artista bisuala (Madril/Brasil 1975) # [[Ann Packer]] atleta (EB 1942) # [[Tatiana Tomashova]] atleta (Errusia 1975) # [[Svetlana Masterkova]] atleta (Errusia 1968) # [[Denise Lewis]] atleta (EB 1972) # [[Sally Gunnell]] atleta (EB 1966) # [[Eladia Blázquez]] abeslaria (Argentina, 1931-2005) # [[Zanele Muholi]] artista eta aktibista (Hegoafrika, 1972) # [[Eva Nogales]] biofisikaria (Colmenar Viejo, 1965) # [[Ana María Muñoz Amilibia]] arkeologoa (Donostia-Madril, 1932-2019) # [[Farshid Moussavi]] arkitektoa (Iran/Britainia 1965) # [[Roma Agrawal]] egitura-ingeniaria (India/EB 1983) # [[Francine Houben]] arkitektoa (Herbehereak 1955) # [[Beverly Willis]] arkitektoa (AEB 1928-2023) # [[Jolanda Ceplak]] atleta (Eslovenia 1976) # [[Hasna Benhasi]] atleta (Maroko 1978) # [[Fantu Worku]] atleta (Etiopia 1999) # [[Karissa Schweizer]] atleta (AEB 1996) # [[Phylis Smith]] atleta (EB 1963) # [[Pilar Citoler]] dentista, arte bildumagilea (Zaragoza 1937) # [[Mary Strong Clemens]] botanikaria (AEB, 1873-1968) # [[Hortense Powdermaker]] antropologoa (AEB,1900-1970) # [[Charlotte Abramow]] argazkilari eta bideogilea (Brusela, 1993) # [[Judy Dater]] argazkilari feminista (AEB, 1941) # [[Germaine Van Parys]] fotokazetaria (Belgika, 1893-1983) # [[Alexandra Boulat]] fotokazetaria (Frantzia, 1962-2007) # [[Ina Higgins]] baratzezaina, paisaia-arkitektoa (Irlanda 1860-Australia 1948) # [[Nettie Palmer]] idazlea, kritikaria ( Australia 1885-1964) # [[Vicenta Cortés Alonso]] artxibozaina, ikertzailea, irakaslea (Valentzia 1925-2021) # [[María Eugenia Rodríguez Palop]] legelaria, politikaria ( Badajoz 1970) # [[Marisa Rodríguez Palop]] kazetaria, korrespontsala (Badajoz 1966) # [[Janeene Vickers]] atleta (AEB 1968) # [[Sandra Farmer]] atleta (Jamaika/AEB 1962) # [[Debra Flintoff-King ]] atleta (Australia 1960) # [[Tatiana Ledovskaya]] atleta (Errusia 1966) # [[Sandra Douglass Morgan]] abokatu, kirol-zuzendaria (Las Vegas 1978) # [[Mary_Elliott_Hill]] kimikaria (AEB, 1907-1969) # [[Naomi Parker]] langilea, modeloa (AEB, 1921-2018) # [[Marica Andallón]] heroina (Oviedo, 1764-1848) # [[Dana Ulery]] informatiba zientifikoa (AEB, 1938) # [[Mary Cowden Clarke]] idazlea (Londres, 1809-Italia, 1898) # [[Fili Chillón|Fili Chillon]] idazle eta eskultore (1918-2012) # [[Claude Cahun|Claude CAhun]] artista (Frantzia, 1894-1954) # [[Suzanne Malherbe|Susanne Malherbe]] argazkilaria, diseinatzaile (Frantzia, 1892-1972) # [[Véronique de Viguerie|Veronique de Viguerie]] fotokazetaria (Frantzia, 1978) # [[María Amelia Baltar]] abeslaria (Buenos Aires, 1940) # [[Luz María del Castillo Fregoso]] kimikari-biologoa (Mexiko, 1926-1990) # [[Li Fanghua]] fisikaria (Txina, 1932-2020) # [[Elise Ottesen-Jensen]] kazetaria (Suedia, 1886-1973) # [[Dina Vierny]] modeloa, arte-bildumagilea, museo-zuzendaria, erresistentzian ekintzaile (Errumania 1919-Paris 2009) # [[Nina Kandinski]] mezenasa (Errusia 1896- Suitza 1980) # [[Lily Pastré ]] filantropoa (Frantzia 1891-1974) # [[Manuela Beltrán]] heroia (Kolonbia 724-1819) # [[Marina Stepanova]] atleta (Errusia 1950) # [[Linda Keough ]] atleta (EB 1963) # [[Tracy Goddard]] atleta (EB 1969) # [[Silvia Rieger]] atleta (Alemania1970) # [[Katharine Merry]] atleta (EB 1974) # [[Fahrelnissa Zeid]] artista (Turkia 1901-Jordania 1991) # [[María Josefa Jiménez Cisneros]] arkeologoa (Cádiz. 1916-2002) # [[Romina Ressia]] argazkilaria (Argentina, 1981) # [[Emilie Bieber]] argazkilaria (Alemania, 1810-1884) # [[Hildegard Jäckel]] argazkilaria (Alemania, 1903-1974) # [[Alicia Márquez]] aktorea, vedetea (Argentina 1932-2004) # [[Ethel Rojo]] aktorea, vedetea (Argentina, 1937-2012) # [[Delphine Diallo]] argazkilaria # [[Martha Cooper]] argazkilaria (AEB 1943) # [[Lady Pink]] grafitigilea (AEB 1945) # [[Thérèse Le Prat]] argazkilaria (1895-1966) # [[Alice Cherki]] Aljeriako psikoanalista eta idazlea (1936) # [[Carole Thibaut]] Franziako idazle, antzerki zuzendari eta aktorea (1969) # [[Gerty Dambury]] Guadalupeko antzerkigile, nobelagile eta poeta frantsesa (1957) # [[Adele Goldstine]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1920-1964) # [[Marlyn Wescoff Meltzer]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1922-2008) # [[Séraphine Louis ]] margolari autodidakta (Frantzia 1864-1942) # [[Araceli Martínez Esteban]] politikaria (Guadalajara 1974) # [[Natalia Sazanovich]] atleta (Bielorrusia 1973) # [[Jane Flemming]] atleta ( Australia 1965) # [[Ghada Shouaa ]] atleta (Siria 1972) # [[Urszula Włodarczyk]] atleta (Polonia 1965) # [[Eunice Barber]] atleta (Sierra Leona 1974) # [[Natalya Roshchupkina]] atleta (Errusia 1978) # [[Carmen Sarmiento]] Espainiako 1. emakume guerra korrespontsala (Madril 1944) # [[Elena Projorova]] atleta (Errusia 1978) # [[Karin Specht-Ertl]] atleta (Alemania 1974) # [[Tiia Hautala]] atleta (Finlandia 1972) # [[Süreyya Ayhan]] atleta (Turkia 1978) # [[Hayley Tullett]] atleta (EB 1973) # [[Olga Jegorova]] atleta (Errusia 1972) # [[Bouchra Ghezielle]] atleta (Maroko/Frantzia 19) # [[Janeth Jepkosgei]] atleta (Kenya 1983) # [[Margarita Ponomariova]] atleta (Kazakhstan 1993-Errusia 2021) # [[Olga Nazarova]] atleta (Errusia 1965) # [[Yeveonde Middleton|Yevonde Middleton]] argazkilaria (Erresuma Batua, 1893-1975) # [[Lea Ypi]] filosofo (Albania, 1979) # [[Alicia Márquez]] aktoresa (ARgentina, 1923-2004) # [[Françoise Demulder|Francoise Demulder]] argazkilaria (Frantzia, 1947-2008) # [[Nélida Roca]] vedetea (Buenos Aires, 1929-1999) # [[Catherine Stern]] psikologo, hezitzailea (Alemania-AEB, 1894-1973) # [[Adrienne Clarke]] botanikaria (Australia, 1938) # [[Alba Solís]] abeslaria (Argentina, 1927-2016) # [[Isabel Ellsen]] argazkilaria (Frantzia, 1958-2012) # [[Kate Barry]] argazkilaria (Britainia Handia, 1967-2013) # [[Cécile DeWitt-Morette]] fisikaria, matematikaria (Frantzia, 1922-2017) # [[Coline Serreau]] aktore, zuzendari eta gidoilari frantsesa (1947) # [[Emilia Broomé|Emilia Broome]] politikari liberala, feminista eta bakearen aldeko aktibista (Suedia, 1866-1925) # [[Tassin Hangbè]] Dahomeyko erregina-ordea (Benin, XVIII. mendea) # [[Virginia Norwood]] fisikaria, militarra (AEB, 1927-2023) # [[Renée Gailhoustet|Renee Gailhoustet]] arkitektoa (1929-2023) # [[Julia Lermontova]] kimikaria (Errusia, 1847- 1919) # [[Christine Spengler]] fotokazetaria (Frantzia, 1945) # [[Dickey Chapelle]] argazkilaria (AEB, 1919-1965) # [[Susan Meiselas]] argazkilaria (AEB, 1948) # [[Rafia Zakaria]] feminista musulmana (Pakistan, 1977) # [[Edna Paisano]] matematikaria, soziologoa (AEB, 1948-2014) # [[Josepha Weber]] abeslaria, sopranoa (Alemania, 1758-1819) # [[Aloysia Weber]] opera abeslaria (Alemania 1760-1839) # [[Constanze Mozart]] abeslaria (Alemania, 1762-1842) # [[Sophie Weber]] abeslaria (Alemania, 1763-1846) # [[Cäcilia Weber]] Mozarten amaginerraba (Alemania, 1727-1793) # [[Beatriz Bermúdez de Velasco]] mexikoko konkistatzailea (Espainia, XVI. mendea) # [[Klara Dan von Neumann]] matematikaria (Hungaria, 1911-1963) # [[Anna Murray Vail]] botanikaria (AEB, 1863-1955) # [[Nieves Fariza]] irakaslea,sindikalista (1911-1975) # [[Faten Hamama|Faten Hamana]] aktorea (Egipto, 1931-2015) # [[Fanny Navarro]] aktorea (Argentina, 1920-1971) # [[Zerrenda:Emakume argazkilariak|Emakume argazkilarien zerrenda]] # [[Rose Wilder Lane]] kazetaria, idazlea (AEB 1886-1968) # [[Isabel Paterson]] kazetaria, idazlea, filosofo politikoa (Kanada 1886-AEB 1968) # [[Dilan Yeşilgöz-Zegerius]] politikaria (Turkia,Herbehereak 1967) # [[Gema Igual ]] politikaria ( Santander 1973) # [[Pilar Alegría]] politikaria (Zaragoza 1977) # [[Maria Pinigina]] atleta (Kirgitistan 1958) # [[Olga Brizgina]] atleta (Errusia/Ukraina 1963) # [[Liudmila Dzhigalova]] atleta (Ukraina 1962) # [[Sherri Howard]] atleta (AEB 1962) # [[Denean Howard-Hill]] atleta (AEB 1964) # [[Inga Fischer-Hjalmars]] fisikaria (Suedia, 1918-2008) # [[Waltraut Seitter]] astronomoa (Alemania, 1930-2007) # [[Amina (Zazzauko erregina)]] Zazzauko erregina (Nigeria, 1533-1610) # [[Paulina Urrutia]] aktorea (Txile, 1969) # [[Melissa Gilbert]] aktorea (AEB 1964) # [[Sara Gilbert]] aktorea (AEB 1975) # [[Skye McCole Bartusiak]] aktorea (AEB 1992-2014) # [[Melissa Sue Anderson]] aktorea (AEB 1962) # [[Katy Kurtzman]] aktorea (AEB 1965) # [[Leslie Landon]] aktorea (AEB 1962) # [[Jennifer Landon]] aktorea (AEB 1983) # [[Alison Arngrim]] aktorea (AEB 1962) # [[Charlotte Stewart]] aktorea (AEB 1941) # [[Melissa Francis]] aktorea, kazetaria (AEB 1972) # [[Susan Solomon]] kimikari atmosferikoa (AEB, 1956) # [[Mounia Youssef]] argazkilaria (Libano-Togo, 1988) # [[Felicia Abban]] argazkilaria (Ganna, 1935-2024) # [[Emily Jacir]] artista plastikoa (Palestina, 1970) # [[Sarah Waiswa]] argazkilaria (1980 hamarkada) # [[Gihan Tubbeh]] argazkilaria (Peru, 1984) # [[Isadora Romero]] argazkilaria (Ekuador, 1987) # [[Jane Elizabeth Jones|Jane Elizabeth]] sufragista, abolinionista (AEB, 1813-1886) # [[Aida Muluneh]] argazkilaria eta artista (Etiopia, 1974) # [[Taslima Akhter]] argazkilaria (Bangladesh, 1974) # [[Nezha Alaoui]] enpresaria eta argazkilaria (Maroko, 1982) # [[Ann Oakley]] soziologoa # [[Caroline List]] epailea (AEB-Austria 1964) # [[Idoia Murga Castro]] irakaslea, ikertzailea (Madril 1983) # [[Mónica García Gómez]] mediku, politikaria (Madril 1974) # [[Ana Redondo]] legelaria, politikaria (Valladolid 1966) # [[Lorraine Fenton ]] atleta (Jamaika 1973) # [[Sabine Busch]] atleta (Alemania 1962) # [[Kim Batten]] atleta (AEB 1969) # [[Sandie Richards]] atleta (Jamaika 1968) # [[Elise Cranny]] atleta (AEB 1996) # [[Colleen Quigley ]] atleta (AEB 1992) # [[Marcia Barbosa]] fisikaria (Brasil, 1960) # [[Maria Matos]] aktorea, dramagilea (Lisboa 1886-1952) # [[Ofelia Marques]] margolaria ( Lisboa 1902-1952) # [[Mafalda Mouzinho de Albuquerque]] idazlea (Lisboa 1874-1952) # [[Shalane Flanagan]] atleta (AEB 1981) # [[Linet Masai]] atleta (Kenya 1989) # [[Vivian Cheruiyot]] atletak (Kenya 1983) # [[Sally Kipyego ]] atleta (Kenya 1985) # [[Julia Petxonkina]] atleta (Errusia 1978) # [[Lashinda Demus]] atleta (AEB 1983 # [[Colleen Farrington]] modeloa, abeslaria (AEB 1936-2015) # [[Edelmira Inés Mórtola]] geologoa (Argentina, 1894-1973) # [[Boushra Yahya Almutawakel|Bousha Yahya]] argazkilaria (Yemen, 1969) # [[Nikab]] # [[Anna Hints]] zinema zuzendaria (Estonia, 1982) # [[Pia Arke]] argazkilaria (Groenlandia, 1958-2007) # [[Nina Byers]] fisikaria (AEB, 1930-2014) # [[Genoveva Dawson]] botanikaria (Argentina, 1918-2012) # [[Astrid Cleve]] botanikaria, kimikaria (Suedia, 1875-1968) # [[Audrey_Richards]] Britaniako antropologa (London, 1899-1984) # [[Anush Babajanyan]] fotokazetaria (Armenia # [[Louise Abel]] argazkilaria (Norvegia, 1841-1907) # [[Carolina Henriette Mac Gillavry]] kimikaria (Holanda, 1904-1993) # [[Hilaria Supa]] indígena, aktibista (Peru 1957) # [[Maria Sumire]] abokatu, politikaria (Peru 1951) # [[Claudia Coari]] politikaria (Peru 1967) # [[Juana Huancahuari]] nekazaria, politikaria (Peru 1969) # [[Yaneth Cajahuanca]] ingeniaria, politikaria (Peru 1971) # [[Nancy Obregon]] politikaria (Peru 1970) # [[Elsa Malpartida]] politikaria (Peru 1961ç-2022) # [[Karibu]] GKE, Fca Pedraza saria 2023 # [[America Valenzuela]] zientzia-kazetaria (Madril 1977) # [[Diane Pernet]] moda blogaria, kritikaria (AEB XX. mendea) # [[Carmen de Icaza]] eleberrigilea eta lider falangista (Madril, 1899-1979) # [[Margarita Abella Caprile|Margarita Abella Caprile]] poeta, kazetaria (Argentina, 1901-1960) # [[Amber Bracken]] fotokazetaria (Kanada, 1984) # [[Marlene Bergamo]] fotokazetaria (Brasil, 1965) # [[Claire Beck Loos]] idazlea eta fotokazetaria (Txekia, 1904-1942) # [[Ruth Asawa]] eskultorea (AEB, 1926-2013) # [[Zofia Kielan-Jaworowska]] paleobiologoa (Polonia, 1925-2015) # [[Brigida Baltar]] argazkilaria (Brasil,1959) # [[Lara Baladi]] argazkilaria (Egipto-libanoar, 1969) # [[Maja Bajević|Maja Bajevi´c]] argazkilaria (Bosnia, 1967) # [[Damaris Cudworth Masham]] idazle, filosofo (Britainia Handia, 1659-1708) # [[Kathleen Kenyon]] arkeologoa (Erresuma Batua, 1906-1978) # [[Anna Maria Colucci]] argazkilaria (Italia, 1938-2015) # [[Joana Choumali]] argazkilaria (Bolin # [[Fleur Pellerin]] Frantziako politikari eta enpresaburua (1973) # [[Pascale Faublas|Pascale Faubas]] artista (Haiti, 1981) # [[Anabel Colazo]] komikigilea eta ilustratzaile (Eivissa, 1993) # [[Elizabeth Riddle Graves]] fisikaria (AEB, 1916-1972) # [[Mignon Talbot]] paleontologoa (AEB, 1869-1950) # [[Alicia Güemes Fraga]] komikigilea eta ilustrailea (Bartzelona, 1987) # [[Emma Ríos Maneiro]] istoriotxogilea eta komikigilea (Galizia, 1976) # [[Caridad Zazo Cardeña]] geologoa (Toledo, 1945) # [[Caroline Ingalls]] irakaslea, autobiografialaria (AEB 1839-1924) # [[Mary Ingalls]] idazlea (AEB 1865-1924) # [[Carrie Ingalls]] zaintzailea (AEB 1870- 1946) # [[Grace Ingalls]] irakaslea, idazlea (AEB 1877-1941) # [[Ketty Lester]] aktorea, abeslaria (AEB 1934) # [[Hersha Parady]] aktorea (AEB 1945-2023) # [[Bonnie Bartlett]] aktorea (AEB 1929) }} == Hobetuak 2024 == {{zutabeak|kopurua=3| # [[Olatz Agorria]] '''ef--''' txirrindularia (Zornotza 1958) # [[Ane Ibarzabal]] '''ef--''' kazetaria (Durango, 1982) # [[María Jesús Cava ]] '''ef--''' historialaria (Bilbo 1949) # [[Amaia Agirre Gonzalez]] '''----''' medikua, alpinista (Urnieta 1992-Patagonia 2023) # [[Haizea Barcenilla]] '''----''' arte kudeatzailea, ikertzailea (Lezo 1981) # [[Carmen Valero Omedes]] '''efef''' atleta (Teruel 1955-Sabadell 2024) # [[Laura Ingalls Wilder]] '''efef''' idazlea (AEB 1867-1957) # [[Marixa Osés]] '''ef--'''gidoilaria, aktorea (Gasteiz 1969) # [[Micaela Bastidas]] '''efef''' aitzindaria, heroia, martiria (Peruko Erregeorderria 1744-1781)* # [[Chanel Terrero]] '''ef--'''abeslari, dantzari, aktorea (Kuba 1991) # [[Carmen Mijangos]] '''---- ''' kimikaria (Bilbo 1949) # [[Paula Badosa]] '''ef--'''tenislaria (AEB/Katalunia 1997) # [[Pilar Arostegi]] '''efef''' artxibozaina (Gasteiz 1944-2006) # [[Nina Lobkovskaia]] '''ef--'''frankotiratzailea (Errusia 1925) # [[Maite Dono]] '''ef--'''poeta, abeslaria (Gasteiz/Galizia 1969) # [[Garazi Sánchez]] '''ef--'''surflari, zinemagilea (Getxo 1992) # [[Ana Pontón]] '''ef--'''politikaria (Lugo 1977) # [[Maria Gembero-Ustarrotz]] '''ef--'''historialaria, musikologoa (Nafarroa 1959) # [[Adela Bazo]] '''ef--'''margolaria (Nafarroa 1905-Argentina 1984) # [[Mónica Ojeda]] '''ef--'''idazlea (Ekuador 1988) # [[Celia Amoros ]]'''ef--'''filosofoa, idazlea (Valentzia 1944) # [[Carolina Yuste]] '''ef--'''aktorea (Badajoz 1991) # [[Ángeles Caso]] '''ef--'''idazlea (Asturias 1959) # [[Majida Maayouf]] '''ef--'''atleta (Maroko/Araba 1989) # [[Camila Sosa Villada]] '''ef--'''idazlea, aktorea, antzerkigilea (Argentina 1982) # [[Ane Gabarain]] '''ef--'''aktorea (Donostia 1963) # [[Icíar Bollain]] '''ef--'''film zuzendaria (Madril 1967) # [[Ann Walker]] '''efef''' filantropoa, 2 emakumeren lehen ezkontza (BH, 1803-1854) # [[Ana Rioja]] '''ef--'''idazlea, kazetaria (Tudela 1962) # [[Carmen Laforet]] '''efef''' idazlea (Bartzelona 1921-Madril 2004 19) # [[Iraide Ibarretxe]] '''ef--'''hizkuntzalaria (Bilbo 1972) # [[María Luisa Elio]] '''efef''' idazlea, aktorea (Iruñea 1926-Mexiko 2009) # [[Iris Apfel]] '''efef''' barne-diseinatzailea ( AEB 1921-2024) # [[Helena Taberna]] '''----''' film zuzendaria (Nafarroa 19..?) # [[Ana Blanco]] '''ef--''' tb aurkezlea (Bilbo 1960) # [[Maria Lejarraga]] '''efef''' idazlea (Errioxa 1874-Argentina 1974) # [[Isabel Alba Rico]] '''ef--''' idazlea, gidoilaria ( Madril 1959) # [[Sigourney Weaver]] '''ef--'''aktorea (AEB 1949) # [[Virginia Berasategi]] '''ef--'''triatloilaria (Bilbo 1975) # [[Aia Kruse]] '''ef--'''aktorea (Donostia 1994) # [[Jutta Kleinschmidt ]] '''ef--'''rally-pilotua (Alemania 1962) # [[Clara Bilbao]] '''ef--'''jantzi-deseinatzailea, film zuzendaria (Bilbo 1971) # [[Martina Gorostitza]]'''--ef'''inprimatzailea, enpresaburua (Gasteiz 1790-1862) # [[Silvia Tortosa]] '''efef''' aktore, tb aurkezle (Bartzelona 1947-2024) # [[Sacagawea]] –ef indigena, interpretea, esploratzailea (AEB 1788-1812) # [[Ángela Ruiz Robles]] '''efef''' asmatzailea (Leon 1895-Ferrol 1975) # [[Carmen Maura]] '''ef--''' aktorea (Madril 1945) # [[Chelsi Smith]] ''ef--'' Miss Unibertso 1995 (AEB 1973-2018) # [[Lara Dutta]] ''ef--'' Miss Unibertso 2000 (India 1978) # [[Zuleyka Rivera]] ''ef--'' enpresaburua, Miss Unibertso 2006 (Puerto Rico 1987) # [[Dayana Mendoza]] ''ef--'' Miss Unibertso 2008 (Venezuela 1986) # [[Stefanía Fernández]] ''ef--'' kazetaria, Miss Unibertso 2009 (Venezuela 1990) # [[Ximena Navarrete]] ''ef--'' Miss Unibertso 2010 (Mexiko 1988) # [[Leila Lopes]] ''ef--'' Miss Unibertson 2011 (Angola 1986) # [[Teresa Castro]] ''ef--'' ilustratzailea (Donostia 1968) # [[Wilma Rudolph]] ''efef'' atleta (AEB 1940-1994) # [[Tara Lipinski]] ''ef--'' patinatzailea, aktorea, kirol esataria (AEB 1982) # [[Isabel Lizarraga]] ''ef--'' ikertzailea, idazlea (Nafarroa 1958) # [[Jessica Watson]] ''ef--'' nabigatzailea (Australia 1993) # [[Tamara Karsavina]] '''efef''' dantzaria (Errusia 1885-1978) # [[Cate Blanchett]] '''ef--''' aktorea (Australia 1969) # [[Sojourner Truth]] '''--ef''' esklabu abolizionista (AEB 1797-1883) # [[Serena Williams]] '''ef--''' tenislaria (AEB 1981) # [[Mary Harris]] '''efef''' amama astintzailea (Irlanda 1837-AEB 1930) # [[Claudia Sheinbaum]] ef-- Mexikoko 1.emakume presidentea (Mexiko 1962) # [[Naomi Campbell]] ef-- modeloa (EB 1970) # [[Rosa María Sardà]] efef aktorea (Bartzelona 1941-2020) # [[Milagros Rubio]] ef-- politikaria, poeta (Tutera 1952) # [[Usoa Ostolaza]] ef-- txirrindularia (Zarautz 1998) # [[Naomie Harris]] ef-- aktorea (EB 1976) # [[Nerea Barros]] ef-- aktorea, zuzendaria (Coruña 1981) # [[Nerea Pagaldai]] ef-- biologoa (Arrasate 1993) # [[Ekhiñe Atorrasagasti]] ---- kazetaria (Gipuzkoa 1982) # [[Danae Boronat]] ef-- kirol kazetaria (Tarragona 1985) # [[Idoia Montón]] ef-- margolaria (Donostia 1969) # [[Lella Lombardi]] efef 1 Formulako gidaria (Italia 1941-1992) # [[Alma Mahler]] efef musikagilea (Austria 1879-AEB 1964) # [[Nadia Erostarbe]] ef-- surflaria (Zarautz 2000) # [[Teresa Forcades]] ef-- moja aktibista, medikua, politikaria (Bartzelona 1966) # [[Luisa Roldán]] efef eskultorea (Sevilla 1652-Madril 1706) # [[Rakel Mateo]] ef-- triatleta paralinpikoa (Mungia 1975) # [[María Teresa Castells]] –ef liburu saltzailea (Busturia 1935- Donostia 2017) # [[Arantxa Lazkano]] zinema-zuzendaria (Zarautz, 1949) # [[Emakume Abertzale Batza]] # [[Elena Irureta]] ef-- aktorea (Zumaia 1955) # [[Sara Alonso Martinez]] ef-- iraupen lasterkaria (Donostia 1999) # [[Kate Sheppard]] efef sufragista (EB 1847-Zeelanda Berria 1934) # [[Amaia Uribe]] ef-- kazetaria, bertsolaria (Forua 19) # [[Amaia Lizarralde]] ef-- aktorea (Donostia 19) # [[Jessika Ponchet]] ef-- tenislaria (Baiona 1996) # [[Miriam Bravo]] ef-- lasterkaria (Deba/Errioxa 1974) # [[Kate Spade]] efef diseinatzailea (AEB 1962-2018) # [[Sylvia Fedoruk]] efef fisikaria (Kanada 1927-2012) # [[Agnès Souret]] efef modeloa, dantzaria, aktorea (Lapurdi 1902-1928) # [[Valeria Ros]] ef-- aurkezlea, umoregilea (Bizkaia 1986) # [[Lorea Ibarra]] ef-- aktorea (Gipuzkoa 2002) # [[Aránzazu Calleja]] e--- musikagilea (Bilbo 1977) # [[Ana Laura Alaez]] e--- artista, eskultorea (Bilbo 1964) # [[Han Kang]] ef-- idazlea (Hego Korea 1970) # [[Annie Leibovitz]] ef-- argazkilaria (AEB 1949) # [[Arene Altonaga]] ef-- fubolaria (Leioa 1993) # [[Puy Oria]] zinemagilea (Nafarroa, 1962) # [[Régine Crespin ]] efef sopranoa (Frantzia 1927-2007) # [[Pilar García]] ef-- margolaria (Nafarroa 1942) # [[Inmaculada Pereiro]] ef-- triatleta (Bilbo 1972) # [[Agnès Varda]] efef argazkilaria, film zuzendaria (Frantzia 1928-2019) # [[Eukene Lacarra]]efef literatura-kritikaria (Lizarra 1944-? 2023) # [[Irati Osa]] ef-- piraguista (Zumaia 1997 }} ==='''Berriak 2023''' ('''abendua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Ugartemendia Zubeldia]] efef '''SORTUA''' zinegotzi ohia, ekintzailea (Andoain, 1978-Donostia, 2023) # [[Alazne Intxauspe]] ef-- '''SORTUA''' nekazaria (Andoain, 1984) # [[Esther Vital]] ---- '''SORTUA''' psikologoa, artista eta zinemazuzendaria (Artaxoa, 1983) # [[Gema López Las Heras]] ef-- '''SORTUA''' itzultzailea (Azkoitia, 1989) # [[Intza Olabarria]] ef-- '''SORTUA''' geologoa, artisaua (Elorrio 1994) # [[Josune Escota Bisbal]] ---- '''SORTUA''' abokatua, politikaria (Durango, 1970) # [[Maider del Río Larramendi]] eff--'''SORTUA''' psikologoa (Elorrio 1971) # [[Adela Khanum]] lider kurdua (?- 1924) # [[Ain Yoon]] pianojolea (Hego Korea 1996) # [[Aisha Yesufu]] aktibista (Nigeria 1973) # [[Alice Colonieu]] artista (Frantzia, 1924-2010) # [[Alice Constance Austin]] arkitektoa (AEB, 1862-1955) # [[Alicia García-Salcedo González]] 1935ean Asturiasen jardun zuen 1. emakume abokatua (1903-2003) # [[Alicia Herrera Rivera]] abokatu erbesteratua (Txile 1928-2013) # [[Amanishajeto]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Amélie Beaury-Saurel]] margolaria (Bartzelona, 1848-Paris, 1924) # [[Ana Mayayo Salvo]] maistra (Buenos Aires, 1880-Zaragoza, 1968) # [[Ana Vidovic ]] gitarra jolea (Kroazia/AEB 1980) # [[Anastassia Virsaladze]] piano jolea, irakaslea (Errusia 883-1952) # [[Andrea López Chao]] maistra (Mondoñedo, XIX-XX) # [[Ángela Cerrillos Valledor]] abokatu ekintzailea (?, XX. mendea) # [[Ángela Contreras]] aktorea (Txile 1971) # [[Angela Hewitt]] piano jolea (Kanada 1958) # [[Angie Turner King]] kimikaria, matematikaria (AEB, 1905-2004) # [[Anita-Pearl Ankor]] margolaria eta muralista (Ghana) # [[Anja Niedringhaus|Anja Niedringahaus]] fotokazetaria (Alemania, 1965-Afganistan, 2014) # [[Anna Bunina]] olerkaria (Errusia, 1874-1829) # [[Anna Hirzel-Langenhan]] piano-jolea, irakaslea (Suitza 1874-1951) # [[Anna Jesipova]] piano jolea (Errusia 1851-1914) # [[Anna Palm de Rosa]] margolaria (Suedia, 1859-1924) # [[Antonia Gutiérrez Bueno]] idazlea, itzultzailea. Madrilgo Libututegian 1 emakume baimendua (Madril 1781-1874) # [[Argentina Santos]] abeslaria (Portugal,1924-2019) # [[Beatriz Barral]] artista ( Madril 1978) # [[Beatriz Maggi]] idazlea (Kuba, 1924-2017) # [[Bertha Valerius]] argazkilaria, pintorea (Suedia 1824-1895) # [[Bianca Maria Piccinino|Bianca Maria Piccinio]] kazetaria, idazlea (Italia, 1924) # [[Blanca Riestra]] idazlea (Coruña 1970) # [[Brenda Helser|Brenda Elser]] igerilaria (EEBB, 1924) # [[Carla Cerati]] argazkilaria eta idazlea (Italia, Bergamo, 1926, Milan, 2016) # [[Carmen López-Cortón|Carmen López Cortón]] maistra (Galizia, 1866-Madril, 1938) # [[Caroline Quarlls]] esklaboa, askapena lortzeko lurpeko trenbidea erabiliz Wisconsinetik Kanadara bidaiatutako lehen pertsona (AEB 1824- Kanada 1892) # [[Catherine Chamié]] kimikaria (Frantzia, 1888-1950) # [[Catherine Tolson]] erizaina, sufragista, aktibista (EB 1890- Errusia 1924) # [[Cecilia Berdichevski]] programatzailea, informatikan aitzindaria (Polonia 1925- Argentina 2010) # [[Cheryl Diaz Meyer]] fotokazetari independientea (EE.BB. 1968) # [[Chikage Awashima]] aktorea (Japonia, 1924-2012) # [[Chloe Clark Willson]] aitzindaria, irakaslea (AEB 1818-1874) # [[Christine_Ladd-Franklin]] matematikaria (AEB, 1847-1930) # [[Cicely Popplewell]] software ingeniaria (Erresuma Batua 1920-1995) # [[Clara Belle Williams]] maistra, 1. afroamerikar lizentziatua Mexiko Berrian (AEB 1885-1994) # [[Clara Obligado]] idazlea (Argentina/Espainia 1950) # [[Claudine Hermann]] fisikaria (Frantzia, 1945-2021) # [[Cristina Alberdi]] abokatua (Sevilla 1946) # [[Cristina Cerrada]] idazlea (Madril 1970) # [[Cristina Fallarás]] kazetaria, idazlea, ekintzailea ( Zaragoza 1968) # [[Daria Diachenko]] partisanoa (Sobietar Batasuna, 1924-1944) # [[Diana Agrest]] arkitektoa (Argentina, 1945) # [[Dolores Gray]] aktorea (EE.BB.1924-2002) # [[Dolores Martí de Detrell]] maistra eta idazlea (Bartzelona, ? - 1880) # [[Dora Hitz]] margolaria (Alemania, 1856-1924) # [[Dorothy Maharam]] matematikaria (AEB, 1917-2014) # [[Dorothy Pitman Hughes]] feminista, aktibista (Georgia, 1928-Florida, 2022) # [[Edith Gertrude Schwartz]] botanikaria (AEB, 1877-1971) # [[Elena O'Callaghan Duch]] pedagogoa, idazlea (Bartzelona 1955) # [[Elisa Acuña]] Mexikoko irakasle eta kazetari anarkista (1887-1946) # [[Elisa Maria Reyes Vargas]] maistra (Jaen, 1983) # [[Elise Hall]] musikaria (EE.BB, 1853-1924) # [[Elisso Virssaladze]] piano jolea (Georgia 1942) # [[Elizabeth Cabot Agassiz]] hezitzaile, naturalista (AEB, 1822-1907) # [[Elspeth Beard]] arkitekto eta motorzalea (Erresuma Batua, 1959) # [[Émilienne Malfatto]] idazlea eta fotokazetaria (Frantzia, 1989) # [[Emma Calderón y de Gálvez|Emma Calderon y de Galvez]] kazetaria, maistra eta idazlea (Cádiz, XIX. mendea) # [[Emma Gramatica]] aktorea (Italia, 1874-1965) # [[Erzesbet Gulyás Köteles|Erzsébet Gulyás Köteles]] gimnasta (Hungaria, 1924-2019) # [[Esther García Llovet]] idazlea, itzultzailea ( Malaga 1963) # [[Ethel Houston]] abokatua, kriptologoa (Albacete/Eskozia 1924-2017) # [[Eulalia Vicenti]] kazetaria, emakumeen eskubideen aldeko politikaria (Madril 1884 - Porto 1979) # [[Eva Díaz Riobello]] idazlea (Asturias 1980) # [[Eva May]] zinema aktorea (Austria, 1902-1924) # [[Fannie Bloomfield Zeisler]] piano jolea (Austria 1863-AEB 1927) # [[Fanny Tur Riera ]] historialaria, politikaria ( Eivissa 1961) # [[Farzana Wahidy]] Fotokazetaria (Agfanistan, 1997) # [[Fatima Shbair]] fotokazetaria (Palestina, 1997) # [[Felisa Núñez Cubero]] fisikaria , kimikaria (Valladolid 1924- Madril 2017) # [[Fifi Mukuna]] karikaturagilea (Kongo,) # [[Florynce Kennedy|Glorynce Kennedy]] feminista, ekintzailea (EE.BB.1916-2000) # [[Francisca de Braganza]] aristokrata (Brasil, 1824-1898) # [[Françoise Adnet|Francoise Adnet]] margolaria (Paris, 1924-2014) # [[Françoise Blomme]] arkitektoa (Belgika, 1933) # [[Galina Kmit]] argazkilaria (Errusia, 1921-2019) # [[Geraldine Doyle]] modeloa, metaleko langilea (EE.BB.1924-2010) # [[Gina Pellon|Gina Pellón]] artista (Kuba, 1926-Frantzia, 1914) # [[Gloria Sanchez]] idazlea eta maistra (Villagarcia de Arosa, 1958) # [[Guadalupe Rivera Marín]] politikaria (Mexiko 1924-2023) # [[Hannah Marie Wormington]] arkeologoa (AEB, 1914-1994) # [[Hannie Lips]] telebista aurkezlea (Herbehereak, 1924-2012) # [[Hazel Brooks]] aktorea (EE.BB. 1924-2002) # [[Hazel Brooks]] aktorea (Hegoafrika, 1924-EEBB 2002) # [[Heidi Levine]] fotokazetaria (AEB, 1987) # [[Hengameh Golestan]] argazkilari konprometitua (Iran, 1952) # [[Henrietta Muir Edwards]] feminista, ekintzailea (Kanada, 1849-1931) # [[Isabelle Vengerova]] pialo jolea, irakaslea (Errusia 1877-1956) # [[JoAnn H. Morgan]] ingeniari aeroespaziala (AEB, 1940) # [[Johanne Cathrine Krebs]] margolaria (Danimarka, 1848-1924) # [[Joy Page|Joe Page]] aktorea (EE.BB, 1924-2008) # [[Julia Slingo]] meteorologoa (Erresuma Batua, 1950) # [[Julie de Graag]] margolaria (Herbehereak, 1877-1924) # [[Julie Wilhelmine Hagen-Schwarz|Julie Wilhelmine]] margolaria (Estonia, 1824-1902) # [[Justyna Mielnikiewicz]] fotokazetaria (Polonia, 1973) # [[Karen Margrete Harup]] igerilaria (Danimarka, 1924-2009) # [[Kate Gleason]] ingeniaria (AEB, 1865-1933) # [[Kuhne Beveridge]] eskultorea, aktorea (AEB 1874-XX. mendea) # [[La Perla de Cádiz]] flamenko kantaria (Cádiz 1924-1975) # [[Lallie Charles]] argazkilaria (Irlanda,1869-1919) # [[Laurence Geai]] Fotokazetaria (Frantzia, 1984) # [[Lillian Elliott]] aktorea (Kanada, 1814-1959) # [[Lourdes Vega]] zientzialaria (Badajoz 1965) # [[Lula Romero]] musikagilea (Palma Mallorcakoa, 1976) # [[Lys Assia]] abeslaria (Suitza 1924-2018) # [[Mabel Allington Royds]] artista (EB 1874-941) # [[Małgorzata Malicka|Malgorzata Malicka]] fotokazetaria, idazlea, poeta (Varsovia, 1959) # [[Manizha Wafeq ]] ekonomialaria, ekintzailea (Afganistan,?) # [[Manuela Villa]] kutur kudeatzailea, politikaria (Madril 1976) # [[Mar Villaespesa]] kultur kudeatzailea, arte kritikaria (Almeria 1953) # [[Marga López]] aktorea (Mexiko, 1924-2005) # [[Margaret Boden]] ikerketa-irakaslea (Erresuma Batua, 1936) # [[Margaret Yorke]] idazlea (Irlanda, 1924-2012) # [[Margarita de Mayo Izarra]] idazlea, kazetaria eta maistra (Toledo, 1889-Madril,1969) # [[Marguerite Long]] musikaria eta pedagogoa (Frantzia, 1874-1966) # [[Marguerite Vogt]] birologoa, biologoa (Alemania 1913-AEB 2007) # [[Maria Auböck]] arkitektoa (Viena, 1951) # [[María del Mar Terrones Villanueva|Maria del Mar Terrores Villanueva]] maistra, medikua eta kazetaria (Granada, 1892-1980) # [[María Durán Febrer]] emakumeen eskubideetan espezializatutako legelari feminista (Mallorca 1953) # [[María Emilia Casas]] legelaria, Konstituzio Auzitegiko 1. emakume presidentea (León 1950) # [[Maria Golubnitxaia|Maria Golubnichaya]] atleta (Errusia 1924-2015) # [[Maria Jose Marques da Silva]] artikektoa (Porto, 1914-1996) # [[Maria Lainá]] poeta (Grezia, 1947-1923) # [[María Luz Navarro Mayor|Maria Luz Navarro Mayor]] maistra (Soria, 1918-Madril, 2014) # [[Maria Sander]] atleta (Alemania, 1924-1999) # [[Maria Vos]] margolaria (Amsterdan, 1824-1906) # [[María Zaragoza]] idazlea (Madril 1982) # [[Maria_Walanda_Maramis]] Indonesiako "heroi nazionala" (Kema, Iparraldeko Minahasa 1872 - 1924) # [[Marianne Werner]] atleta (Alemania, 1924-2023) # [[Marie Dorigny]] fotokazetaria (Frantzia, 1959) # [[Marie Gutheil-Schoder]] opera sopranoa (Alemania, 1874-1935) # [[Marina Berti|Martina Berti]] (Londres, 1924-Italia, 2002) # [[Marina Perezagua]] idazlea (Sevilla 1979) # [[Mariya Yúdina]] piano jolea (Errusia 1899-1970) # [[Marjorie Boulton|Majorie Boulton]] idazlea, poeta (Erresuma Batua, 1924-1977) # [[Marlena Fejzo]] genetista (AEB, 1968) # [[Marta Verde]] artista (Pontevedra 1985) # [[Marthe Vogt]] neurozientzialaria (Berlin 1903-AEB 2003) # [[Martina Bacigalupo]] fotokazetaria (Italia, 1978) # [[Mary Ann Bevan]] erizaina (EB 1874-1933) # [[Mary Berg]] Varsoviako getto judutik bizitik irtendakoa (Polonia 1924-2013) # [[Mary Carr]] aktorea (EE.BB, 1874-1973) # [[Mary Gardiner Horsford]] poeta (AEB 1818-1874) # [[Mary Helen Wright Greuter]] astronomo, historialaria (AEB, 1914-1997) # [[Mary Katharine Brandegee]] botanikaria (AEB 1844-1920) # [[Mary Lee Woods]] matematikaria, programatzailea (Erresuma Batua, 1924-2017) # [[Maryse Goudreau]] argazkilaria (Kanada, 1980) # [[Marzieh]] abeslaria (Teheran, 1924-Paris, 2010) # [[Maxine Singer|Maxime Singer]] biologoa (New York, 1931) # [[Mercedes Cebrián]] idazlea, itzultzailea (Madril 1971) # [[Mercedes Vieito]] kazetaria eta maistra (Kuba, 1887-1960) # [[Meri Torras]] filologoa, saiakeragilea, ikertzailea (Bartzelona 1968) # [[Minda Ramm]] idazlea (Norvegia, 1859-1924) # [[Montserrat Pujol Vilarnau]] maistra eta pedagogoa (Galizia, 1941) # [[Nahirqo]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Nahla El Fatiha Naili]] eskultorea (Aljeria, 1986) # [[Nana Akua Oppong Birmech]] arkitektoa (Ghana, 1980ko hamarkada) # [[Naomi Shihab Nye]] poeta, idazlea (AEB-Palestina, 1952) # [[Natalia Gutman]] piano jolea (Errusia 11877-1952) # [[Natalia Pozniakovskaia]] piano jola, irakaslea (Errusia 1889-1981) # [[Nathalie de Vries]] arkitektoa, hirigilea, irakaslea (Herbehereak 1965) # [[Neda Razavipour]] artista (Iran, 1969) # [[Oby Ezekwesili]] ekonomia politikan aditua (Nigeria 1963) # [[Olga Gyarmati]] atleta (Hungaria, 1924-2013) # [[Olga Kalantarova]] piano jolea, irakaslea (Errusia 1877-1952) # [[Paloma Pedrero]] dramagilea, irakaslea (Madril 1957) # [[Paula Lapido]] idazlea (Madril 1975) # [[Paulete Furacão|Paulete Furacao]] giza eskubideen aldeko ekintzailea (Salvador, 1964) # [[Paulette Nardal]] Martinikako kazetari, idazle eta feminista frantziarra (Frantzia1896-1985) # [[Pauline Chaponnière-Chaix]] erizain, sufragista, (Suitza, 1850-1934) # [[Priscilla Pointer]] aktorea (EE.BB, 1924) # [[Ragna Nielsen]] politikaria (Norvegia, 1845-1924) # [[Raquel Lanseros]] poeta, itzultzailea (Cádiz 1973) # [[Rebeca Guber]] matematikaria, informatikaren aitzindaria (Argentina 1926-2020) # [[Renée Lafont]] itzultzaile, fotokazetaria (Frantzia, 1876-Kordoba, 1936, gerran eraila) # [[Rita Martin]] argazkilaria (Irlanda, 1958) # [[Robin Canup]] astrofisikaria (AEB, 1968) # [[Rosa Cursach]] filosofoa, teologoa, politikari ekintzailea (Mallorca 1967) # [[Rosa Smester]] maistra, idazlea (Dominikar Errepublika 1874-1945) # [[Rosalind Tanner]] matematikaria (Erresuma Batua, 1900-1992) # [[Rosalyn Tureck]] piano jolea (AEB 1914-2003) # [[Ruth Robertson]] fotokazetaria eta esploratzailea (EE.BB, 1905-1998) # [[Sandra Vilardy]] biologoa, politikaria, ekintzaile ekologista (Kolonbia 1977) # [[Sara Rietti]] Argentinako 1. emakume kimikari nuklearra (1930-2017) # [[Selene Mahri ]] modeloa (Finlandia 1924- AEB 2020) # [[Shanakdakhete]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Sharon Isbin]] gitarra jolea (AEB 1980) # [[Shirin Neshat]] artista, film-zuzendaria (Iran, 1957) # [[Silvana Estrada]] mexikar musikagilea (Veracruz, 1997) # [[Silvia Vidal]] eskalatzailea (Bartzelona, 1970) # [[Sofía Rhei]] idazle, poeta (Madril 1978) # [[Solmaz Daryani]] fotokazetaria (Iran, 1989) # [[Soltan Achilova]] fotokazetaria (Turkemistan, 1950?) # [[Sophie Menter]] piano jolea, musikagilea, irakaslea (Errusia 1846-1918) # [[Souzana Antonakáki]] arkitektoa (Grezia, 1935-2020) # [[Stephanie Sinclair]] fotokazetaria (AEB, 1973) # [[Sue_Hendrickson]] paleontologoa (AEB, 1949) # [[Susana Vallejo]] fikzio-idazlea ( Madril 1968) # [[Susanna Amatuni]] musikologoa (Armenia, 1924-2010) # [[Tara Westover]] historialaria, idazlea (AEB 1986) # [[Tatiana Nikolayeva]] piano jolea, musikagilea (Errusia 1993) # [[Tatiana Warsher]] arkeologoa (Errusia 1880- Erroma 1960) # [[Teresa Carreño]] piano jolea, musikagilea (Venezuela 1853-AEB 1917) # [[Teresa Peramato Martín]] legelaria, herri-salataria (Salamanca 1962) # [[Teresa Solà i Vilà|Teresa Solà i Vila]] maistra (Katalunia, 1886-1979) # [[Themis Emakume Juristen Elkartea]] 1987ko GKEa: abokatu, prokuradore, epaile, magistratu eta legelariak # [[Valentina Babor]] piano jotzailea (Alemania 1989) # [[Vanessa Montfort]] idazlea, dramagilea (Bartzelona 1975) # [[Vithika Yadav]] giza eskubideen aldeko ekintzailea (India 1980) # [[Widad Hamdi]] aktorea (Egipto 1924-1994) # [[Xuefei Yang]] gitarra jolea (Pekin 1977) # [[Yolanda Morató]] irakaslea, itzultzailea (Huelva 1976) # [[Zahra Kazemi]] argazkilari eraila (Iran, 1948-2003) # [[Zohra Bensemra]] argazkilaria (Aljeria, 1968) # [[Zona Gale]] idazlea (EE.BB., 1874-1938) # [[Zulfiya]] poeta (Uzbekistan 115) }} ==='''Berriak 2023''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Olaso]] ef-- '''SORTUA''' film zuzendaria, ekintzailea (Durango 1996) # [[Amets Ormaetxea Ezpeleta]] ---- '''SORTUA''' barne diseinatzailea eta musikaria (Arrasate, 1997) # [[Ane Lindane]] ef-- '''SORTUA''' aktorea eta umoregilea (Barakaldo, 1988) # [[Araks Sahakyan]] ---- '''SORTUA''' itzultzailea eta artista (Armenia, 1990) # [[Ebru Baybara Demir]] ---- '''SORTUA''' sukaldaria (Turkia, 1976) # [[Elisabeth Luengo]] ---- '''SORTUA''' bide-ingeniaria, arkularia (Durango 1992) # [[Eneritz Aranburu]] ef-- '''SORTUA''' abeslaria, panderojolea (Mallabia, 1980) # [[Idoia Telleria Maritxalar]] ---- '''SORTUA''' argazkilaria (Lasarte-Oria, 1977) # [[Ihitz Iriart Casenave]] ---- '''SORTUA''' abeslaria, gidoilaria (Aloze) # [[Ione Zuluaga Muxika]] ---- '''SORTUA''' historialari eta ikertzailea (Azkoitia, 1995) # [[Itziar Irakulis Loitxate]] ---- '''SORTUA''' zientzialaria (Zornotza, 1996) # [[Itziar Leemans]] ---- '''SORTUA''' euskal zinemagilea (Donibane Lohitzun, 1983) # [[Jaione Arregi Urizar]] ---- '''SORTUA''' itzultzaile, interpretea (Barakaldo/Zaldibar, 1976) # [[Jasone Mendizabal Altuna]] ---- '''SORTUA''' topaguneko zuzendaria (Arrasate, 1968) # [[Josebe Blanco]] ---- '''SORTUA''' artzaina, gaztagilea eta idazlea (Galizia, 1973) # [[June Baonza Pagaldai]] ef-- '''SORTUA''' diseinatzaile grafikoa (Durango, 1979) # [[Koro Zumalabe Goenaga]] ---- '''SORTUA''' itzultzailea (Donostia, 1947) # [[Maria Uriarte Artamendi]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, kontalaria (Elorrio 1966) # [[Maryse Cachenaut]] ---- '''SORTUA''' laboraria (Itsasu, 1971) # [[Morgan Ody]] ---- '''SORTUA''' baratzezaina (Frantzia, 1979) # [[Nati Bilbao Onaindia]] efef '''SORTUA''' pandejolea, tabernaria, sukaldaria (Durango, 1929-2023) # [[Rosa Moro]] ---- '''SORTUA''' idazlea eta kazetaria (Salamanca, 1969) # [[Seberi Mardaras]] ef--'''SORTUA''' andereño ohia (Mungia, 1932) # [[Silvia Bonoli]] ---- '''SORTUA''' astrofisikaria eta ikertzailea (Bolonia, 1979) # [[Aída Doninelli]] sopranoa (Guatemala, 1898-1996) # [[Aitziber López Cortajarena ]] irakaslea, ikertzailea (Bilbo 1974) # [[Alejandra Flores]] sopranoa (Guatemala, 1986) # [[Alexandra Sophia Handal]] artista, zinemagilea eta entsegugilea ('''Palestina''', 1975) # [[Alice Catherine Evans]] mikrobiologoa (AEB, 1881-1975) # [[Alice Eastwood]] botanikaria (Kanada 1859- AEB 1953) # [[Almudena Alonso-Herrero]] astrofisikaria, ikertzailea (Madril, 1968) # [[Amparo Alvajar]] idazlea, itzultzailea (Coruña, 1916-Moncano, 1998) # [[Amparo Amorós]] poeta, saiakeragilea ( Valentzia 1950) # [[Ana Alcolea]] irakaslea, idazlea (Zaragoza 1962) # [[Ana de Valle]] poeta (Asturias 1900-Belgika 1984) # [[Ana Maria Cetto]] fisikaria (Mexiko, 1946) # [[Ana Pomares Martínez]] idazlea (Alacant, 1991) # [[Ángeles Blanco]] kazetaria (Badajoz 1972) # [[Angelina Acuña]] poeta, idazlea (Guatemala, 1905-2006) # [[Aniela Wolberg]] (Polonia, 1907-Varsovia, 1937) # [[Anna Verouli]] xabalina jaurtitzailea (Grezia 1956) # [[Armita Geravanden heriotza]] emakume kurdua, eraila (Teheran, 2006-2023) # [[Augusta La Torre]] iraultzailea (Peru, 1946) # [[Aurora Luque]] poeta, itzultzaile. (Almeria, 1962) # [[Bea Uusma]] idazlea, ikustratzailea eta medikua (Suedia, 1966) # [[Beata Peters]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1959) # [[Beate Koch]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1967) # [[Beatriz Pichi Malen]] abeslari maputxea (Buenos Aires, 1953) # [[Berta Castañé]] modeloa, aktorea (Bartzelona 2002) # [[Bessie Pease Gutmann]] artista, ilustratzailea (AEB 1876-1960) # [[Betsabé Espinal]] aktibista (Kolonbia, 1896-1932) # [[Camila Loboguerrero]] zinema-zuzendaria (kolonbia, 1941) # [[Camille Aumont Carnel]] feminista, idazlea, blogaria (Niger, 1996) # [[Camille Lellouche]] abeslaria, youtuberra (Paris, 1965) # [[Carmen Pujals ]] botanikaria, ikertzailea (Argentina 1916-2003) # [[Carmen Soler]] poeta, komunista, irakasle (Paraguai, 1924-1985) # [[Casta Álvarez]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Aljeria 1786-Zaragoza 1846) # [[Caty Juan de Corral]] idazlea, margolaria ( Palma 1926-2014) # [[Cecilia Magni]] Pinochet-en aurkako iraultzailea (Txile, 1956-1988) # [[Celia de Molina]] aktorea, gidoilaria (Jaen 1983) # [[Chus Pato]] idazlea (Ourense 1955) # [[Claudia Losch]] atleta, pisu jaurtitzailea (Alemania 1960) # [[Claudia Sagastizabal]] matematikaria (ARgentina...?) # [[Concepción Ramírez]] indigena, ekintzailea (Guatemala, 1942-2021) # [[Concha Lagos]] poeta (Kordona 1907-Madril 2007) # [[Conchita Cintrón]] burtzikaria, toreatzailea, aitzindaria (Txile 1922- Portugal 2009) # [[Cristina Andreu Cuevas]] film zuzendaria (Casablanca 1960) # [[Cristina Fernández Cubas]] idazlea, kazetaria ( Bartzelona 1945) # [[Cristina Sánchez]] toreatzailea (Madril 1972) # [[Débora Arango]] artista politikoa (Kolonbia 1907-2005) # [[Dima Khatib]] Kazetaria, poeta, blogaria (Siria, 1971) # [[Dionisia García]] idazlea (Albacete 1929) # [[Dolores Franco Manera]] irakaslea, idazlea, itzultzailea (Madril 1912-1977) # [[Dulcinea Bellido]] jostuna, politikaria (Badajoz 1936-Madril 2001) # [[Elena Iparragirre]] iraultzailea (Peru, 1947) # [[Elena Martín Vivaldi]] poeta, idazlea, liburuzaina (Granada 1907-1998) # [[Elena Martínez Fontes]] biologoa, ikertzailea (Argentina 1912-1987) # [[Elisa Bachofen]] ingeniaria, aktibista (Argentina 1891-1976) # [[Eliška Junková]] auto-gidaria (Austria-Hungaria 1900-Txekoslovakia 1994) # [[Elvira López ]] aktorea (Txile 1966) # [[Esperança Camps Barber]] kazetaria, idazlea, politikaria (Menorca 1964) # [[Ethelwynn Trewavas]] iktiologoa, zientzialaria (Erresuma Batua, 1900-1993) # [[Fanny Rubio]] idazlea, ikertzailea (Jaen 1949) # [[Fatima Whitbread]] xabalina jaurtitzailea (Erresuma Batua 1961) # [[Felicia Țilea-Moldovan]] xabalina jaurtitzailea (Errumania 1967) # [[Gracia Morales]] antzerkigilea, poeta (Granada 1973) # [[Graciela Rodo Boulanger]] artista (Bolivia, 1935) # [[Guadalupe Muñoz Sampedro]] aktorea, enpresaburua (Madril 1896-1975) # [[Gudrun Ensslin]] irakaslea, emakumeen aldeko ekintzailea, iraultzailea (Alemania 1940-1977) # [[Hale Asaf]] margolaria (Turkia, 1906- Paris, 1938) # [[Haneen Zoabi]] '''palestinar-israeldar''' politikaria (Israel 1969) # [[Helena González Fernández]] irakaslea, ikertzailea (Pontevedra 1967) # [[Heli Rantanen]] xabalina jaurtitzailea (Finlandia 1970) # [[Hind Shoufani]] poeta eta film zuzendari '''palestinarra''' (Libano, 1978) # [[Huzama Habayeb]] idazlea ('''Palestina,''' 1965) # [[Iraida Noriega]] abeslaria (Mexiko Hiria, 1971) # [[Irene Bernasconi]] biologoa, ikertzailea, aitzindaria (Argentina 1896-1989) # [[Iris Cochón]] itzultzailea, literatura kritikaria (Galizia 1968) # [[Irmgard Möller]] aktibista politikoa (Alemania 1947) # [[Isabel de Ocampo]] zinegilea, gidoilaria (Salamanca 1970) # [[Isabel Echarri]] euskal artista (Bera, 1929-Formentera, 2022) # [[Isabel Ruiz Lara]] kazetaria (Espainia, XX. mendea) # [[Isabel Ruiz Ruiz]] artista (Guatemala, 1945-2019) # [[Isabel Vilallonga]] politikaria (Badajoz 1949) # [[Jackie Forster]] kazetaria, aktorea, ekintzaile lesbiana (Erresuma Batua, 1926-1998) # [[Jennifer Lee Carrell]] idazlea (AEB 1962) # [[Joana Bonet]] kazetaria (Leida, 1966) # [[Juana Castro Muñoz]] poeta (Kordoba 1945) # [[Juana Cruz]] toreatzaile aitzindaria (Madril 1917-1981) # [[Julia Castillo]] antropologoa, poeta (Madril 1956) # [[Julia Uceda]] poeta (Sevilla 1925) # [[Karen Forkel ]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1970) # [[Karimeh Abbud]] argazkilaria eta artista ('''Palestina''' 1896-1940) # [[Khalida Jarrar]] politikari '''palestinarra''' (Jordania 1963) # [[Laila Shawa]] artista bisuala ('''Palestina''' 1940-Londres 2002) # [[Lamia Ziadé]] Libanoko pintore eta komikigilea (Beirut, 1968) # [[Laura Zambrano Padilla]] hezitzailea eta iraultzailea (Peru, 1945) # [[Leonor Fernández de Torreblanca]] dama, Cervantesen amama (Kordoba ?-1557) # [[Lia (abeslaria)]] (Japonia 1981) # [[Lil Milagro Ramírez]] poeta, gerrillaria (Salvador 1946-1979) # [[Linda Maria Baros]] hizkuntzalaria, itzultzailea (Errumania 1981) # [[Linda Sobeh Alí]] diplomazialaria ('''Palestina''' 1968) # [[Livia Gouverneur]] gerrillaria (Venezuela, 1941-1961) # [[Lola Lorente]] ilustratzailea (Bigastro, Valentzia, 1980) # [[Lola Mora]] eskultorea, asmatzailea, aitzindaria (Argentina 1866-1936) # [[Louise McPaul]] xabalina jaurtitzailea (Australia 1969) # [[Lucrecia Pérez]] etxeko langilea, arrazismoaren lehenengo biktima aitortua Espainian (Dominikar Errepublika, 1959 - Madril, 1992) # [[Maider Oleaga]] zinema-zuzendari eta gidoigilea (Bilbo, 1976) # [[Malika Gaïd]] Aljeriako erizaina eta militante independentista (1933-1958) # [[Manuela Burló]] film zuzendaria, gidoilaria (Murtzia 1978) # [[Manuela Sancho]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1783-1863) # [[Margaluz]] aktorea, abeslaria, dantzaria (Palma 1939-2006) # [[Margarida Pinto]] aktorea, kazetaria ( Portugal 1966) # [[Marguerite Buffet]] idazlea (Frantzia, 1620-1680) # [[María Adela Caría]] bakteriologoa, ikertzailea (Argentina 1915-1989) # [[María Agustín]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1784-1831) # [[María Antonia Ortega]] poeta (Madril 1954) # [[María de la Consolación Azlor]] noblea, Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Girona 1775- Zaragoza 1814) # [[María de los Reyes Fuentes]] poeta ( Sevilla 1927-2010) # [[María Forteza]] aitzindaria. Seguraski, Espainiako 1. emakume zinegilea (Mallorca 1913-1961) # [[María Guerra]] kazetaria, zinema kritikaria (Madril 1965) # [[Maria Hervás]] aktorea (Madril 1978) # [[María Isabel Sánchez Vegara]] idazlea...(Bartzelona ?) # [[Maria Josefa Yzuel Giménez]] fisikaria (Huesca, 1940) # [[Maria Keil]] artista (Portugal 1914.2012) # [[María Larrea|Maria Larrea]] zinegilea (Bilbo, 1979) # [[María Lostal]] heroia ( ?- Zaragoza ç1809) # [[María Manuela Pignatelli de Aragón Gonzaga]] noblea, Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1753-Madril 1816) # [[María Martín Barranco]] idazlea, genero ikuspegian aditua (Granada XX. mendea) # [[Maria Occhipinti]] anarkista eta idazlea (Italia 1921-Erroma 1996) # [[María Pantoja Sánchez]] soziologoa eta iraultzailea (Peru, 1953) # [[María Pilar Fumanal]] geomorfologoa (Valentzia 1940-1998) # [[María Rosal]] poeta, irakaslea (Kordoba 1961) # [[María Victoria Atencia]] poeta (Malaga 1931) # [[Marie Sara]] burtzikaria (Frantzia 1964) # [[Marie-Castille Mention-Schaar]] film zuzendaria, gidoilaria, kazetaria ( Frantzia 1963) # [[Marisa Soleto]] legelaria (Cáceres 1966) # [[Mary Montagu]] idazlea (EB 1689-1762) # [[Matilde Cherner]] idazlea (Salamanca, 1833-Madril 1880) # [[Matilde Muñoz Sampedro]] aktorea ( Madril 1900-1969) # [[Mercedes Muñoz Sampedro]] aktorea (Madril 1896-1979) # [[Mikaela Ingberg ]] xabalina jaurtitzailea (Finlandia 1974) # [[Mily Possoz]] margolaria (Portugal, 1888-1968) # [[Mirela Manjani]] xabalina jaurtitzailea (Albania 1976) # [[Miriam Rothschild]] zientzialaria (Erresuma Batua, 1908-2005) # [[Miriam Tlali]] emakume beltz eta idazlea (Hego Afrika, 1933-2017) # [[Montserrat Casas]] fisikaria (Girona 1955-Bartzelona2013) # [[Nandar]] aktibista feminista (Myanmar, 1995) # [[Natalia Lisovskaya]] atleta, pisu jaurtitzailea (Errusia 1962) # [[Natalia Xikolenko]] xabalina jaurtitzailea ( Bielorrusia 1964) # [[Nathalie Handal]] idazlea (EE.BB. 1969) # [[Nelly Evans Risco]] iraultzailea (Peru, 1943) # [[Nicole Girard-Mangin]] medikua (Frantzia, 1878-1919) # [[Nina Bari]] matematikaria (Errusia, 1901-1961) # [[Olga Gavrilova]] xabalina jaurtitzailea (Errusia 1957-2022) # [[Olga Rivero Jordán]] poeta (La Laguna, 1928-2021) # [[Päivi Alafrantti]] xabalina jaurtitzailea ( Finlandia 1964) # [[Panmela Castro]] grafitigile, artista, ekintzaile (Brasil, 1981) # [[Petra Felke]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1959) # [[Pilar Costa]] abokatua, politikaria (Eivissa 1967) # [[Pureza Canelo]] poeta (Cáceres 1946) # [[Quan Zhou Wu]] ilustratzaile eta komikigilea (Algeciras, 1989) # [[Randa Siniora]] eskubideen aldeko ekintzailea ('''Palestina''' ç1961) # [[Rauda Morcos]] LGBTIQ ekintzaile (Palestina, 1974) # [[Raymonde Arcier]] artista, feminista (Frantzia, 1939) # [[Raymonde Peschard]] Aljeriako gerrako militante nazionalista (1927-1957) # [[Rebecca Guay]] akuarelista (EE.BB. XX. mendea) # [[Rita Azevedo Gomes]] zinema zuzendaria (Lisboa, 1952) # [[Romelia Alarcón Folgar|Rogelia Alarcón]] idazlea, pianista (Guatemala, 1900-1971) # [[Rosa Chávez]] poeta, aktorea, kultura kudeatzailea (Guatelama, 1980) # [[Rosa Pereda]] idazlea, kritikaria (Santander 1949) # [[Rosa Romojaro ]] poeta, ikertzailea (Cádiz 1948) # [[Rosa Spottorno Topete]] itzultzailea, feminista ( Murtzia 1884-1980) # [[Rosario Pardo]] aktorea, zuzendaria (Jaen 1959) # [[Rosaura Álvarez]] poeta, margolaria, irakaslea (Granada 1945) # [[Roxana Stinchfield Ferris]] botanikaria (AEB 1895-1978) # [[Ruth Mateu Vinent]] politikaria (Menorca 1976) # [[Sabine Braun]] heptatloi- atleta (Alemania 1965) # [[Sara Doke]] belgikar kazetaria, itzultzaile (Frantziar, 1968) # [[Sara Estela Ramírez]] irakasle, kazetari, feminista ..(Mexiko, 1881-1910) # [[Sheila Minor]] ikertzailea (EE.BB., 1946) # [[Silke Renk]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1967) # [[Sofia Montaner Arnau]] azken trementinairea (Lleida 1908-1996) # [[Sofía Sakorafa]] greziar-'''palestinar''' politikaria, xabalina-jaurtitzailea (Grezia 1957) # [[Soledad Ortega Spottorno]] filosofoa, irakaslea, editorea (Madril 1914-2007) # [[Soledad Varela Ortega]] filologoa, ikertzailea (Madril 1945) # [[Sonia Nimr]] idazlea ('''Palestina''', 1955) # [[Sonia Pulido]] ilustratzailea (Bartzelona, 1973) # [[Steffi Nerius]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1972) # [[Suheir Hammad]] poeta ('''Jordania''', 1973) # [[Tatiana Xikolenko]] xabalina jaurtitzailea (Errusia 1968) # [[Telma Reca]] psikiatra aitzindaria (Argentina 1904-1979) # [[Teresa Bolaños de Zarco]] idazlea, pianojolea eta margolaria (Guatemala, 1922-1998) # [[Tiina Lillak ]] xabalina jaurtitzailea ( Finlandia 1961) # [[Truus Menger-Oversteegen|Truus Menger]] eskultorea, aktibista (Holanda 1923-2016) # [[Virginia Yagüe]] gidoilaria, idazlea ( Madril 1973) # [[Ynes Mexia]] botanikaria (Mexiko/AEB 1870-1938) # [[Zahia Ziouani]] orquestra zuzendaria (Paris 1978) # [[Zinaída Guipius]] poeta, idazlea (Errusia- Frantzia, 1869-1945) # [[Ziza Massika]] Aljeriako erizaina eta militante independentista (1934-1959 }} ==='''Berriak 2023''' ('''urria''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Abanda Elustondo]] ----'''SORTUA''' ikertzailea (Donostia, 1989) # [[Amaia Arranz Mendiguren]] ----'''SORTUA''' biologoa eta ikertzailea (Bilbo 1978) # [[Andrea Garcia-Santesmases]] ----'''SORTUA''' soziologoa, antropologoa (Madril 1988) # [[Carmen Albisu]] efef'''SORTUA''' euskaltzailea, euskara irakaslea (Errenteria, 1916-Tutera, 2007) # [[Irati Gorostidi Agirretxe]] '''SORTUA''' artista, zinemagilea (Egues, 1988) # [[Itziar Eguren]] ef--'''SORTUA''' erizaina, txistularia (Elorrio 1953) # [[Izar Zubiaga]] ef--'''SORTUA''' futbolaria (Durango 2006) # [[Leire Ayala]] ef--'''SORTUA''' abeltzaina (Bilbo/Elorrio 1972) # [[Maialen Braña]] ----'''SORTUA''' abeslaria, irakaslea (Elizondo, 1998) # [[María Ángeles Sallé Alonso]] ef--'''SORTUA''' soziologoa, ikertzailea (Panama, 1956) # [[Maria Pilar Zuriarrain]] ef--'''SORTUA''' txistularia (Zizurkil, 1953) # [[Marta Rodríguez Fouz]] ef--'''SORTUA''' soziologoa, kazetaria eta futbolaria (Coruña, 1972) # [[Patricia Tornero]] ----'''SORTUA''' gaztagilea (Valentzia....) # [[Tatiana Romero Reina]] ----'''SORTUA''' historialaria, aktibista (Mexiko, 1984) # [[Julia Arévalo]] aktibista, politikaria (Uruguai, 1898-1985) # [[Abala Bose]] gizarte langilea (Bangladesh, 1864-1951) # [[Alberta Ferretti ]] diseinatzailea (Italia 1950) # [[Alessandra Korap]] lider indigena (Brasil, 1958) # [[Alicia Luna]] gidoilaria, irakaslea (Madril 1963) # [[Alicia Senovilla ]] aurkezlea (Madril 1969 ) # [[Amna Suleiman]] maistra eta txirrindularia Palestinan (Damasco, 1982) # [[Amparo Fortuny]] dokumentalgilea, ekoizlea (Valentzia XX. mendea) # [[Ana García Lozano]] kazetaria (Valentzia 1963) # [[Ana Iris Simón ]] kazetaria, idazlea (Ciudad Real 1991) # [[Anita Sirgo]] sindikalista, komunista, ekintzailea (Asturias, 1030) # [[Anna Lizaran]] aktorea (Bartzelona 1944-2013) # [[Anna Murià]] idazlea, kazetaria, ekintzaile erbesteratua (Bartzelona, 1904-Tarrasa, 2002) # [[Annie Baker]] film zuzendaria (AEB 1981) # [[Antonia Dell'Atte ]] modelo ohia, aurkezlea (Italia 1960) # [[Anwara Bahar Chowdhury]] idazlea eta ekintzailea (Bangladesh, 1919-1987) # [[Asma al-Ghul]] kazetaria, feminista (Palestina, 1982) # [[Asma Tubi]] poeta eta kazetaria (Palestina, 1905-1983) # [[Assumpció Casals]] aktore erbesteratua (Bartzelona, 1896-1975) # [[Auguste Deter]] dokumentatutako 1. Alzheimer goiztiar kasua (Alemania 1850-1906) # [[Beatriz de Bobadilla (Gomerako andrea)]] Tenerifeko konkistatzailea (Medina del Campo, ?-1504) # [[Beatriz Enríquez de Arana]] Kolonen bikotea eta Fernando Kolonen ama (Kordoba, 1465-1522) # [[Blanca Padilla]] modeloa, diseinatzailea (Madril 1995) # [[Bushra al-Tawil ]] kazetaria, aktibista (Palestina 1993) # [[Carlota Soldevila]] aktorea, irakaslea (Bartzelona 1929-2005) # [[Carme Ballester|Carmen Ballester]] kataluniar politikari erbesteratua (Bartzelona, 1900-Paris, 1972) # [[Carme Serrallonga]] pedagogoa, itzultzailea (Bartzelona 1909-1997) # [[Carmen Alcázar]] wikilaria (Mexiko) # [[Carmen Domingo]] idazlea, aktibista (Bartzelona 1970) # [[Carmen Lomana]] enpresaburua, socialitea (Leon 1948) # [[Carolina Punset]] politikaria (AEB/Katalunia 1971) # [[Celestina Marrón]] sindikalista (Asturias, 1926-2016) # [[Chelo García-Cortés]] kazetaria (Ourense 1951) # [[Clotilde Luisi]] abokatu, dramaturgo, feminista (Uruguai, 1882-1969) # [[Conchi Arnal Claro]] ekintzaile feminista (Tanger, 1950) # [[Conxita Herrero]] komik ilustratzailea (Katalunia, 1993) # [[Daniela Catrileo]] poeta maputxea (Txile, 1987) # [[Daniela Feixas]] idazlea, aktorea, zuzendaria (Katalunia 1973) # [[Dolors Oller]] irakaslea, idazlea, literatura kritikaria (Girona 1942) # [[Eileen O'Shaughnessy]] Britainia Handiko idazlea (1905–1945) # [[Elisa Coll]] idazlea, ekintzailea, bisexuala (Madril 1992) # [[Elisabeth Reyes]] modeloa (Malaga 1985) # [[Elsa Punset]] idazlea ( Londres/Katalunia 1964) # [[Elvira Espejo Ayca]] artista, poeta, ehulea (Bolivia, 1981) # [[Eva García Magriñá]] ikertzaile eta idazle (Donostia, 1966) # [[Eva Hache]] umorista, aurkezlea (Segovia 1971) # [[Fadila Saâdane]] Aljeriako gerrako zuen militante nazionalista (1938-1960) # [[Fanny Kemble]] aktore, idazle eta esklabotzaren aurkako abolizionista (Britainia Handia, 1809-1893) # [[Gema López]] kazetaria (Madril 1971) # [[Georgette Rizk]] ekintzailea (Palestina 1925-2018) # [[Hanan Al-Agha]] idazle eta artista (Palestina, 1948-2008) # [[Helena Béjar]] soziologoa, irakaslea (Madril 1956-2023) # [[Helga Tawil-Souri]] dokumentalgile, ikertzaile eta idazle (Kuwait, 1969) # [[Hiba Kamal Abu Nada]] poeta, eleberrigilea, wikilaria (Meka, 1991-Gazako zerrenda, 2023) # [[Hind al-Husseini]] aktibista, hezitzailea (Palestina, 1916-1994) # [[Inés Luisi]] medikua (Uruguai, XIX.mendea- 1965) # [[Irene Bordoy]] margolaria, irudigilea (Mallorca 1940) # [[Isabel Gemio]] kazetaria (Badajoz 1961) # [[Isabel González González]] politikaria eta ekintzailea (Tenerife, 1890-1968) # [[Isabel Pinto de Vidal]] politikaria, aktibista (Uruguai, 1885-1969) # [[Isabella Eklöf]] zinemagilea (Suedia, 1978) # [[Islah Jad]] aktibista, ikertzailea, irakaslea (Palestina 1951) # [[Jackie Salloum ]] artista, film zuzendari palestinarra (AEB XX. mendea) # [[Jahanara Arzu]] poeta (Bangladesh, 1929) # [[Jenna Elfman]] aktorea (AEB 1971) # [[Jimena Menéndez-Pidal|Jimena Menendez Pidal]] pedagogoa (Madril, 1901-1990) # [[Júlia Coromines]] medikua, psikiatra erbesteratua (Bartzelona 1910-2011) # [[Julud Daibes]] palestinar arkitektoa eta politikaria (Betleem, 1965) # [[Jutta Koether]] artista, musikaria eta kritikaria (Alemania, 1958) # [[Kamilya Jubran]] abeslari palestinarra (Israel, 1962) # [[Kamini Roy]] poeta eta ekintzailea (Bangladesh, 1864-1933) # [[Kapitolina Díaz]] soziologoa (Leon, ) # [[Kholoud Faqih|Kholoud Faqin]] epailea (Palestina, XX.mendea) # [[Laudelina de Campos Melo]] etxeko-langileen aldeko sindikalista (Brasil, 1904-1991) # [[Laura Caballero]] gidoilaria, zuzendaria (Madril 1978) # [[Lola Lizaran]] aktorea (Almeria/Bartzelona 1931-2003) # [[Lucila Gamero]] mediku, zirujau, idazle eta feminista (Honduras, 1873-1964) # [[Lucy Prebble]] antzerkigilea (Britainia Handia 1981) # [[Luisa Luisi]] poeta, pedagogoa (Uruguai, 1883-1940) # [[Lurdes Lekuona Laburu|Lurdes Lekuona]] Zalduondoko alkatea (Gasteiz, 1958) # [[Magdalena Antonelli Moreno]] politikaria, aktibista (Uruguai, 1877-1955) # [[Maha Haj]] palestinar jatorriko zinema zuzendari israeldarra (Nazaret, 1970) # [[Mai Masri]] zinema-zuzendaria (Jordania, 1959) # [[Maliha Hamidou]] Aljeriako gerrako militante nazionalista (1942-1959) # [[Mar Coll]] gidoilaria, film zuzendaria (Bartzelona 1981) # [[Margarida Minguillón]] aktorea, ahots aktorea (Bartzelona 1947) # [[Maria Dolors Bargalló]] Kataluniar politikari erbesteratua (Bartzelona, 1902-Mexiko,1980) # [[María España Almendro]] saskibalio-jokalaria (Mallorca 1992) # [[Maria Majoral]] trementinairea (LLeida 1887-1976) # [[Maria Mies]] soziologoa (Alemania, 1931-2023) # [[María Patiño]] kazetaria (Coruña 1971) # [[María Teresa Josefina Janicki]] hezitzailea (Frantzia-Uruguai, XIX. mendea- ?) # [[Mariam Barghouti]] amerikar-palestinar kazetari, aktibista (Palestina-AEB, 1993) # [[Marina Comas]] aktorea (Bartzelona 1996) # [[Marta Angelat ]] aktorea, ahots aktorea (Bartzelona 1953) # [[Marta Corredera]] futbolaria (Bartzelona 1991) # [[Marta Nebot]] kazetaria (Sevilla 1975) # [[Marta Pérez Sierra]] idazlea, poeta (Bartzelona 1957) # [[Maruja Lozano]] bolero eta kopla abeslaria (Valentzia 1935 - Malaga 2022) # [[Mary Al-Atrash]] igerilaria (Palestina 1994) # [[Mary Ann Shadd]] aktibista abolizionista, kazetaria, irakaslea (AEB, 1823-1893) # [[Maryse Gargour]] zinemagilea eta kazetaria (Palestina, XX. mendea) # [[Matilde_Fern%C3%A1ndez]] Politikaria feminista (Madril, 1950) # [[Mayada Al-Sayad]] alemaniar-palestinar atleta (Berlin, 1992) # [[Mériem Bouatoura]] Aljeriako gerrako borrokalari independentista (1938-1960) # [[Meriem Saâdane]] aljeriar erizaina eta militante nazionalista (1932-1958) # [[Mila Abadia]] kultura kudeatzailea (Zaragoza, 1962) # [[Miriam Saavedra]] modeloa, aktorea (Peru 1993) # [[Montse Amenós]] eszenografoa, jantzi-deseinatzailea (Bartzelona 1954) # [[Montse Guallar]] aktorea, aurkezlea (Bartzelona 1960) # [[Montserrat Cornet]] idazlea (Bartzelona 1934) # [[Mrinalini Sen]] idazlea (Bangladesh, 1879-1972) # [[Nadia Hafid]] ilustratzailea (Katalunia, 1990) # [[Nancy Meyers]] zuzendari, ekoizle eta gidoilaria (AEB 1947) # [[Natalia (abeslaria)]] tb aurkezlea (Cádiz 1982) # [[Natasha Neri]] aktibista, zinema zuzendaria (Brasil, XX. mendea) # [[Norma Andrade]] ekinzailea (Mexiko) # [[Noura Erakat]] amerikar-palestinar aktibista, irakaslea (Kalifornia, 1980) # [[Olatz Arregui]] piraguista (Donostia, 1999) # [[Paula Hernández (ahots aktorea)]] (Girona 1998) # [[Paula Hernández ]] aktorea, gidoilaria, zuzendaria (Argentina 1969) # [[Paulina Luisi]] mediku, sufragista, aktibista feminista (Uruguai, 1875-1950) # [[Pilar Boyero]] kopla abeslaria, irakaslea (Cáceres 1974) # [[Reem Frainah]] psikologoa, aktibista (Palestina ?) # [[Rosa Catrileo|Rosa Castrilleo]] abokatu maputxea (Temuco, Txile, 1981) # [[Rosa Estiarte]] igerilari olinpikoa (Manresa 1959-1985) # [[Rosa María Fernández García|Rosa María Fernandez García]] sindikalista (Asturias, 1942-2021) # [[Rosa Novell ]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1952) # [[Sahar Jalifa]] idazlea (Palestina, 1942) # [[Samar Nassar]] igelaria (Libano, 1978) # [[Samiha Khalil]] politikaria, ekintzailea (Palestina 1923-1999) # [[Shadia Mansour]] hip-hoparen 1. dama arabiarra (Londres 1985) # [[Shamim Azad|Shamin Azad]] poeta eta idazlea (Bangladesh, 1952) # [[Sílvia Quer]] film zuzendaria ( Bartzelona 1962) # [[Sofía Álvarez Vignoli]] aktibista, politikaria (Uruguai, 1899-1986) # [[Sònia Moll]] filologoa, poeta, itzultzailea (Bartzelona 1974) # [[Suad Amiry]] idazle eta arkitektoa (Siria, 1951) # [[Susanna Barranco]] aktorea, zuzendaria, ekoizlea (Bartzelona 1975) # [[Tania Safura Adam Mogne]] ikertzaile eta erakusketa komisario (Mozambike, 1979) # [[Teresa Font]] film-editorea (Bartzelona 1956) # [[Tina Pérez]] sindikalista, ekintzalea (Asturias, 1929-1965) # [[Umayya Abu-Hanna]] kazetaria eta idazlea (Palestina-Finlandia, 1961) # [[Woroud Sawalha]] atleta (Palestina, 1991) # [[Yamila Abdalá Taha al Shanti]] irakaslea, politikaria (Palestina 1955-2023) # [[Zaha Hassan]] aktibista, abokatua (Palestina, XX.mendea) # [[Zulaija Al-Shahabi]] Palestinako feminismoaren ekintzaile aitzindaria (1901-1992) }} ==='''Berriak 2023''' ('''iraila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Barrena García]] ----'''SORTUA''' idazlea, poeta (Basauri) # [[Bego Zubia Gallastegi]] ----'''SORTUA''' ikertzaile (Arrasate, 1965) # [[Dora Manchado]] --ef'''SORTUA''' Tehueltxeeraren azken hiztuna (Argentina, 1934-2019) # [[Jaione López]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, misiolaria (Elorrio 1998) # [[Marta Goikoetxea Luquin]] ef--'''SORTUA''' blogaria (Lizarra, 1984) # [[Nagore Belastegi Martín|Nagore Belaustegi]] ----'''SORTUA''' (Legazpia, 1987) # [[Nerea Azkona]] ----'''SORTUA''' antropologoa, idazlea (Sopela, 1982) # [[Oihane Unzalu]] ef--'''SORTUA''' nutrizionista, kirol monitorea, lasterkaria (Abadiño 1987) # [[Pantxonerak]] '''SORTUA''' arrain saltzaileak (Laredo 1970 hamarkadara arte) # [[Presen Zubillaga Auza]] efef'''SORTUA''' feminista, ekintzailea (Iruñea, 1951-2023) # [[Raquel Esteban Terradillos]] ----'''SORTUA''' ekofisiologoa (Barakaldo, 1982) # [[Adriana Abenia]] aurkezlea, idazlea (Zaragoza 1984) # [[Aina Clotet ]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1982ko) # [[Alexandra Narváez]] aktibista, zientzialaria (Ekuador, XX. mendea) # [[Alicia de los Ríos Merino|Alicia de los Rios Merino]] ikasle, gerrilari desagertua (Mexiko, 1952) # [[Amalia Anglés y Mayer]] opera kantaria eta gitarra-jotzailea (Badajoz, 1827-Stuttgart, 1859) # [[Amèlia Jover Velasco]] sindikalista, anarkista eta feminista (Cullera, 1910-Paris, 1997) # [[Amelia Quintanal Martínez-Conde]] futbolean Espainiako emakume talde baten 1. entrenatzailea (Kantabria 1937) # [[Amrita Pritam]] idazlea (Pakistan, 1919-India, 2005) # [[Ana Alba García]] kazetaria, gerra gatazketan aditua (Bartzelona 1971-2020) # [[Ana Borges]] futbolaria, aurrelaria (Portugal 1990) # [[Ana Paris Garcia]] lider sindikalista garrotez eraila (Sevilla, 1898-1938) # [[Ángeles García-Madrid|Ángeles Garcia-Madrid]] idazlea eta preso politikoa (Torrejón, 1918-Madrid, 2015) # [[Angustias Lara Sánchez|Maruja Lara Sánchez]] sindikalista (Granada, 1917-Valentzia, 2012) # [[Anna Cabot Quincy Waterston]] idazlea (AEB 1812-1899) # [[Anna Gréki]] poeta eta ekintzaile aljeriarra (1931-1936) # [[Anna Rodríguez Costa]] dramagilea, zuzendaria (Granada 1972) # [[Anna Stewart (aktibista)]] emakumeen eskubideen aldekoa (Australia 1947-1983) # [[Annette Frances Braun]] entomologoa (EEBB, 1884-1978) # [[Antònia Pascual Flaquer]] komunista fusilatua (Capdepera 1911-Porreres,1937) # [[Assumpció Puigdelloses Vila]] etxekoandre fusilatua (1906 - Sant Adrià de Besòs, 1940) # [[Aurora Picornell]] komunista fusilatua (Palma, 1912-Manacor, 1937) # [[Ayo Edebiri]] komediantea, idazlea (AEB1995) # [[Balbina Gayo Gutiérrez|Balbina Gayo Gutierrez]] maistra errepublikarra (1901-1936) # [[Begoña Alberdi]] sopranoa (Bartzelona 1964) # [[Belarmina González Rodríguez]] ekintzaile fusilatua (Palencia, 1914-Porreres, 1937) # [[Blanca Jeannette Kawas]] aktibista (Honduras, 1946-1995) # [[Brígida Pardo López]] etxekoandre fusilatua (Granada, 1904-1936) # [[Carlota Planas Riera]] Espainiako 1. emakume futbolarien ordezkaria (Bartzelona 1992) # [[Carme Claramunt i Barot]] ekintzaile fusilatua (Tarragona, 1897 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Carme Portaceli]] antzerki-zuzendaria, irakaslea (Valentzia 1957) # [[Carmen Arrojo]] maistra, memoriaren aldeko ekintzailea (Madril, 1918-2017) # [[Carmen Arrufat]] aktorea (Castelló 2002) # [[Carmen del Riego]] kazetaria, 1. emakume-presidentea Madrileko Prentsa Elkartean (Asturias 1960) # [[Carmen Maria Garcia "García de Saura"|Carmen María Garcia]] idazle eta margolaria ( Molina de Segura) # [[Carol López ]] dramagilea, aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1969) # [[Carolina Ferre]] kazetaria (Alacant 1974) # [[Caroline Rémy de Guebhard]] idazle feminista (Frantzia, 1855-1929) # [[Catalina Flaquer]] ekintzailea fusilatua (Capdepera, 1876-Porreres,1937) # [[Catalina Martín López de Bustamante]] gerrillara, alfereza (Espainia ?-XIX. mendea) # [[Catalina Narváez de Ruiz]] brodatzailea, margolaria (Cádiz 1861- ¿ 1929) # [[Catherine Cusset]] filosofoa (Frantzia 1963) # [[Celia Tapias]] Buenos Airesko lehen emakume abokatua (1885-1964) # [[Chelsea Ashurst]] futbolaria, atezaina (Ingalaterra 1990) # [[Cinta Sabaté]] eskultorea, margolaria (Tarragona 1946) # [[Clara Pueyo Jornet]] Errepublikano desagertua (Villanueva eta GEltrú, 1914-1943) # [[Claudia López Benaiges]] feminista, anarkista eraila (Txileko Santiago, 1972-1998) # [[Clotilde García del Castillo]] Sorollaren musa eta Sorolla Museoaren sortzailea (Valentzia, 1865-Madril, 1929) # [[Concepción Caceres|Concepción Cáceres]] emagin fusilatua (Montijo, 1912-1938) # [[Concha Carretero]] frankismoaren biktima (Madril, 1918-2014) # [[Concita De Gregorio]] kazetaria, idazlea (Italia 1963) # [[Coral Bracho]] hizkuntzalaria, poeta (Mexiko 1951) # [[Courtney Barnett ]] rock abeslaria (Australia 1987) # [[Cristina Clemente]] idazlea, gidoilaria, zuzendaria( Bartzelona 1977) # [[Cristina Fernández Pereda]] atezain fusilatua (Leon, 1900 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Diana Nyad]] igerilaria eta kazetaria (New York, 1949) # [[Djamila Amrane-Minne]] poeta eta historialaria, Aljeriako Independentzia Gerrako ekintzailea (1939-2017) # [[Dolores Cacuango]] Indigenen aldeko ekintzailea (Ekuador, 1881-1971) # [[Dolors Feliu]] abokatua, unibertsitateko irakaslea, politikaria (Roda de Ter, 1964) # [[Dolors Giorla Laribal]] etxekoandre fusilatua (Bartzelona, 1912 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Dolors Prat Coll]] anarkosindikalista (Ripoll, 1905-Tolosa, 2001) # [[Elena Martín]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1992) # [[Elina Garanca]] mezozosopranoa (Letonia 1976) # [[Elionor Malich Salvador]] emakume errepublikano fusilatua (Piorat, 188?- Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Elisa García Sáez]] sindikalista, erizaina, Gerra Zibilean hildako milizianoa (Bartzelona, 1916-Huesca, 1936) # [[Elizabeth Evatt ]] epailea (Australia 1933) # [[Emakumezkoen Nazioarteko Zinemaldia (Australia)]] Australia 1975 # [[Emilia Dilke]] idazlea (Erresuma Batua, 1840-1904) # [[Encarnación Magaña]] antifrankista eraila (Almeria, 1921-1942) # [[Estefanía Banini]] futbolaria, aurrelaria (Argentina 1990) # [[Eugenia González Ramos]] sindikalista fusilatua (Bartzelona, 1919 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Eumelia Hernández]] sindikalista eta feminista (Venezuela, 1913-1990) # [[Eveline Safir Lavalette]] frantses jatorriko ekintzaile aljeriarra (1927-2014) # [[Evelyn Glennie]] perkusionista gorra (Eskozia 1965) # [[Fabiana da Silva Simões]] furbolaria (Brasil 1989) # [[Felicidad Duce]] jostuna, aitzindaria, enpresaburua (Bartzelona 1908-2000) # [[Flora Sanhueza]] pedagogo anarkista (Txile, 1911-1974) # [[Florence Ethel Johnson]] sindikalista, maistra (Australia 1884-1934) # [[Florencia Bonsegundo]] futbolaria (Argentina 1993) # [[Francisca Senhorinha da Motta Diniz|Francisca Sehorinha]] idazlea (Brasil,1834- ?) # [[Giovanna Berneri]] anarkista ekintzailea (Italia, 1897-1962) # [[Hélène Monastier]] aktibista, irakasle (Suitza, 1882-1976) # [[Hubertine Auclert|Hubertine Auchert]] feminista ekintzailea (Frantzia, 1848-1914) # [[Inés Jiménez Lumbreras]] errepublikano fusilatua (Madril, 1915-Sant Adrià de Besòs, 1940) # [[Irene Moray]] argazkilaria, film-zuzendaria (Bartzelona 1992) # [[Isabel Mesa Delgado]] Sindikalista (Ronda, 1913-Valentzia, 2002) # [[Jane eta Louise Wilson]] artistak (Ingalaterra 1967) # [[Jessica Gleeson]] futbolaria, defentsa (Irlanda 1993) # [[Jessie Street Emakumeen Liburutegi Nazionala]] Australia 1989 # [[Jessie Street]] ekintzailea (Brithis Raj/India 1889-Australia 1970) # [[Jill Ellis]] futbolari, entrenatzaile ohia (Erresuma Batua 1966) # [[Joaquina Charro Gómez]] sindikalista fusilatua (Montijo, 1912-1938) # [[Josephine Shaw Lowell]] aktibista (AEB, 1843-1905) # [[Juana Aranguren Rica]] abokatu feminista (Bilbo, 1952) # [[Julia López (artista)]] margolari autodidakta (Mexiko 1936) # [[Kamilla Seidler ]] sukaldariburua (Danimarka 1983) # [[Kristine Lilly]] nazioarteko partida gehien jokatutako futbolari ohia (AEB 1971) # [[Laura Ràfols]] futbolaria, atezaina (Bartzelona 1990) # [[Leda Rafanelli]] feminista, sufia, idazlea (Italia, 1880-1971) # [[Leila Ouahabi]] futbolaria, defentsa (Bartzelona 1993) # [[Leonor Lavado]] imitatzailea, aktorea (Kordoba 1987) # [[Lesbia Urquía]] aktibista (Honduras, 1967-2016) # [[Lola Gallardo]] futbolaria, atezaina (Sevilla 1993) # [[Lucía Alemany]] film-zuzendaria(Castelló 1985) # [[Lucía Pascual Palomo]] xake-jokalaria (Madril 19) # [[Luisa Gómez de la Torre|Luisa Gomez de la Torre]] ekintzailea (Quito,1887-1976) # [[Magdalena Nolla Montseny]] etxekoandre fusilatua (Tarragona, 1904-Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Malena Costa]] modeloa (Mallorca 1989) # [[Manuela Díaz Cabezas]] ekintzaile antifrankista (Kordoba, 1920-Suitza, 2006) # [[Margarita Murillo]] aktibista (Honduras, 1958 - 2014) # [[Margarita Rivière]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1944-2015) # [[María Angélica Barreda|Maria Angelica Barreda]] Argentinako lehen emakume abokatua (1887-1963) # [[María Antonia Iglesias]] kazetaria, idazlea (Madril 1945-Pontevedra 2014) # [[María de la Purificación de la Aldea y Ruiz de Castañeda|Purificación de la Aldea]] emagina, ekintzailea ( Madrid, 1889-1976) # [[María Escoté]] jostuna, arropa diseinatzailea (Bartzelona 1979) # [[María Esteve |María Esteve Flores]] aktorea (Argentina, 1974) # [[María Herrera Magdaleno|Maria Herrera Magdaleno]] Giza eskubideen aldeko aktibista (Mexiko, 1950) # [[Maria Jiménez]] abeslatia eta aktorea (SEvilla, 1950-2023) # [[María Joaquina de Viera y Clavijo]] idazlea (Kanariak, 1737-1819) # [[Maria Jose Pons]] futbolaria, atezaina (Bartzelona 1984) # [[María Martín López]] memoria historikoaren aldeko borrokalaria, frankismoaren biktima (Avila, 1930-Toledo,2014) # [[Maria Mies]] alemaniar soziologoa (Steffeln, 1931-2023) # [[María Moreno]] idazlea eta kazetaria (Buenos Aires, 1947) # [[Maria Pascual Flaquer]] komunista fusilatua (Capdepera 1911-Porreres,1937) # [[María Pry]] entrenatzailea, futbolari ohia (Sevilla 1984) # [[María Victoria Walsh]] kazetaria, borrokan hila (Buenos Aires, 1950-1976) # [[Marie Louise Berneri]] idazle anarkista (Italia, 1918-Londres, 1949) # [[Marsia Taha]] boliviar sukaldaritzako chef aitzindaria (Bulgaria 1989) # [[Marta Lois]] irakaslea, politikaria (Vigo, 1969) # [[Marta Torrejón]] futbolaria, defentsa (Bartzelona 1990) # [[Martha Asunción Alonso]] poeta itzultzailea (Madril, 1987) # [[Mary Cynthia Dickerson]] herpetologoa (AEB 1866-1923) # [[Maud Nathan]] aktibista, sufragista (AEB, 1862-1946) # [[Maud Slye]] minbizi ikertzailea (AEB 1879-1954) # [[Maya Hansen]] moda diseinatzailea (Madril 1978) # [[Mila Abadia]] kultura kudeatzailea (Zaragoza, 1962) # [[Milagros Pérez Oliva ]] kazetaria, idazlea, irakaslea (Huesca 1955) # [[Minnehaha ]] poema bateko fikziozko pertsonaia (AEB 1855) # [[Míriam Nogueras]] politikaria eta enpresaburua (Bartzelona, 1980) # [[Montse Germán]] aktorea (Bartzelona 1969) # [[Natalia Ramos (futbolaria)]] defentsa (Tenerife 1999) # [[Neus Bonet]] kazetaria, irakaslea (Bartzelona 1959) # [[Neus Bouza Gil]] CNTko militante fusilatua (Bartzelona, 1916- Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Nieve de Medina]] aktore eta zuzendaria (Madril,1962) # [[Noelia López ]] modeloa, tb aurkezlea (Sevilla 1986) # [[Noelia Ramos]] futbolaria, atezaina (Tenerife 1999) # [[Olga Luzardo]] kazetaria eta ekintzailea (Venezuela, 1916-2016) # [[Patri Guijarro]] futbolaria, defentsa (Palma Mallorcakoa 1998) # [[Patricia Ferreira]] gidoilaria, zuzendaria (Granada 1958) # [[Patricia Rodríguez Barrios]] 1. Gizonezko Futbol talde gerentea (Gipuzkoa 1982) # [[Pazzis Sureda]] eskultorea, margolaria (Mallorca 1907-1939) # [[Pepita Laguarda Batet]] anarkista,gerra zibilean eraila (Bartzelona, 1919-1936) # [[Pepita Patiño Páez]] makien laguntzailea, komunista (Kordoba, 1925-2015) # [[Piedad Arribas]] ekintzailea, frankismoaren biktima (Toledo, 1920-Madril, 2010) # [[Pilar Montaner Maturana]] margolaria (Mallorca 1876-196119) # [[Pilar Prades]] garrotez eraildako neskame pozoitzailea (Valentzia, 1928-1959) # [[Purificación Pérez Benavent]] sindikalista (Valentzia, 1919-Kanada, 1995) # [[Ramona Peralba Sala|Ramona Peralta Sala]] langile fusilatua (Gironella, 1904-Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Raquel Cabezón]] futboalari ohia (Bartzelona 1978) # [[Rianna Jarrett]] futbolaria, aurrelaria (Irlanda 1994) # [[Rocío García Martínez]] txirrindularia (Madril 1974) # [[Romina Belluscio]] kazetaria, modeloa ( Argentina 1979) # [[Sandra Hermida Muñiz]] film-, dokumental ekoizlea (Tarragona 1972) # [[Sandra Paños]] Futbolaria, atezaina (Alacant 1992) # [[Sandra Vilanova]] futbolari ohia, erdilaria (Bartzelona 1981) # [[Sara Nieves Matheu García]] irakaslea, zibersegurtasun ikertzailea (Murtzia 1992) # [[Sara Ortega (futbolaria)]] , aurrelaria (Errioxa 2005) # [[Sara Serrat]] futbolaria, idazlea (Huelva 1995) # [[Sara Suárez Solís]] idazle feminista (Oviedo, 1925-2000) # [[Sarah Bouhaddi]] futbolaria, atezaina (Frantzia 1986) # [[Sari Van Veenendaal]] futbolaria, atezaina (Herbehereak 1990) # [[Sarina Wiegman]] entrenatzailea, futbolari ohia (Herbehereak 1969) # [[Sayaka Fernández Díaz]] dokumentalgilea (Cáceres 1978) # [[Sha'Carri Richardson]] atleta (AEB 2000) # [[Silvia Meseguer]] futbolari ohia, medikua (Teruel 1989) # [[Soledad Gallego-Díaz]] kazetaria (Madril 1951) # [[Sonia Bermúdez Tribano]] futbolaria, entrenatzailea, berriemailea (Madril 1984) # [[Sonia García Galán]] historialaria eta feminista (Aviles, 1981) # [[Sonia Grande]] cinema-jantzi diseinatzailea (Asturias 1964) # [[Susana Carro]] Filosofoa irakaslea, femilnista (Mieres, 1971) # [[Tania Martínez Portugal|Tania Martinez Portugal]] poligologoa, irakaslea,feminista (Etxebarri, 1963) # [[Toña Is ]] futbolaria, entrenatzailea (Asturias 1966) # [[Tránsito Amaguaña]] ekintzaile indigena (Ekuador,1909-2009) # [[Urimare]] kazike (Venezuela, XVI. mendea) # [[Urrezko Neskatoak]] Olinpiar Jokoetako gimnasta erritmiko txapeldunak, Atlanta 1996 # [[Valentina Muñoz]] aktibista feminista (Txile, 2002) # [[Vera Pauw]] bortxatutako futbolaria, entrenatzailea (Hebehereak 1963) # [[Vicky Losada]] futbolaria (Bartzelona 1991) # [[Victoria Prego]] kazetaria (Madril 1948) # [[Viola Calligaris]] futbolaria (Suitza 1996) # [[Yolanda Flores]] kazetaria, irrati esataria (Madril, 1960) }} ==='''Berriak 2023''' ('''abuztua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Goirigolzarri Alegria]] efef'''SORTUA''' abokatua eta aktibist (Gamiz, 1978- Barakaldo, 2023) # [[Ana Soto]] --ef'''SORTUA''' kazike (Venezuela, 1618-1668) # [[Awen Iorwerth]] ----'''SORTUA''' medikua, unibertsitateko irakaslea # [[Erika Arrizabalaga]] ----'''SORTUA''' txistularia (Gasteiz, 2000) # [[Gentz del Valle]] ef--'''SORTUA''' artista (Lekeitio, 1957) # [[Orocomay]] ----'''SORTUA''' kazike (Venezuela, XVI. mendea) # [[Xochilt Madai|Xochitl Madai]] ----'''SORTUA''' arkitektua eta ekintzailea (Mexiko, 1972) # [[Ada Liberio]] gimnasta errimikoa (Zaragoza 1974) # [[Adriana Díaz Enciso]] idazlea (Mexiko, 1964) # [[Alba González]] idazlea, politikaria (Asturias 1986) # [[Alice Kellen]] idazlea (Valentzia, 1989) # [[Amalia Bautista]] poeta (Madril 1962) # [[Amparo Barayón]] piano-jola eta sindikalista fusilatua (Zamora, 1904-1936) # [[Ana Bautista]] gimnasta erritmikoa (Kanariak 1972) # [[Ana Carmona Ruiz]] mutil itxuraz jokatzea lortu zuen futbolaria (Malaga 1908-1940) # [[Ana María de Foronda|Ana Maria de Foronda]] idazlea eta itzultzailea (1910-1990) # [[Anna Szatkowska]] idazlea (Polonia, 1928-2015) # [[Antònia Fontanillas Borràs]] anarko-sindikalista (Bartzelona, 1917-Frantzia, 2014) # [[Apacuana]] kazikea (Venezuela, XVI. mendea) # [[Athenea del Castillo]] futbolaria (Kantabria 2000) # [[Bathsua Makin]] Proto-Feminista (Londres, 1600-1675) # [[Beatriz Corredor]] legelaria, politikaria (Madril 1968) # [[Blanche Stuart Scott]] hegazkinlaria (EEBB. 1884-1970) # [[Carla Barber]] medikua, modeloa (Kanariak 1990) # [[Carmen Avilés]] atleta (Madril 2002) # [[Carmen Herrero Vicent]] medikua, ikertzailea (Castelló, 1986-2023) # [[Carmen Montes]] itzultzailea (Cádiz 1963) # [[Cata Coll]] futbolaria (Mallorca 2001) # [[Cathy Xaudaró]] gimnasta erritmikoa (Filipinak/ Espainia 1960) # [[Cecilia Domínguez Luis|Cecilia Dominguez]] idazlea (La Orotava, 1948) # [[Cecilia Pantoja]] abeslaria (Txile, 1943 - 2023) # [[Celia Flores]] abeslaria (Madril, 1981) # [[Charlotte Maxeke]] aktibista (Hegoafrika, 1871-1936 ) # [[Charlotte von Ahlefeld|Charlotte von Ahlfeld]] idazlea (Alemania, 1782-1849) # [[Charlotte von Stein|Charlote Von Stein]] (Alemania, 1742-1822) # [[Christiane Vulpius]] Goetheren emaztea (Alemania, 1765-1816) # [[Clara Serra]] feminista, ikertzailea, filosofoa, politikari ohia (Madril 1982) # [[Concha Monrás]] piano-jotzaile fusilatua (Bartzelona, 1898-Huesca 1936) # [[Conchi Sánchez ]] Espainiako 1. emakume futbolari profesionala (Madril 1957) # [[Costanza da Varano]] humanista eta poeta (Italia, 1426-1447) # [[Covadonga Tomé]] pediatra, politikaria (Asturias 1970) # [[Cristina Gallo]] kirol kazetaria, idazlea, aktibista (Asturias 1965) # [[Dahteste]] gerlari, itzultzaile, diplomazialari (1860 - Mexiko Berria, 1955) # [[Diana Wynne Jones]] idazlea (Londres, 1934-2001) # [[Dolores Pla Brugat]] historialaria eta ikertzailea (Girona, 1954-2014) # [[Emakume Indigenen Nazioarteko Eguna]] # [[Emilia Boneva]] gimnasia erritmikoko entrenatzailea (Bulgaria 1938-2019) # [[Emma Cabal]] poeta (Asturias 1962) # [[Enith Salón]] futbolaria ( Valentzia 2001) # [[Esther González]] futbolaria (Granada 1992) # [[Etta Federn]] idazle, itzultzaile, pedagogo eta anarkofeminista austriarra (1883 - 1951) # [[Eva Navarro ]] futbolaria (Murtzia 2001) # [[Fatima Madrilgoa]] ustezko astronomoa (Al-Andalus XI. mendea) # [[Francisca Saperas|Francesca Saperas]] anarko-sindikalista (Bartzelona, 1851-1933) # [[Gala Dalí]] artista eta modeloa (Errusia, 1894-1982) # [[Hansa Mehta]] aktibista, politikaria (India, 1897-1995) # [[Irene Guerrero]] futbolaria (Sevilla 1996) # [[Isabel Medina]] idazlea (Gomera, 1943) # [[Isabel Mozún]] altuera jauziko atleta (Madril 1960) # [[Ivana Andrés ]] futbolaria (Valentzia 1994) # [[Jean Batten]] hegazkinlaria (Zeelanda Berria, 1909-Palma Mallorcakoa, 1982) # [[Johanna Schopenhauer]] idazlea (Alemania, 1766-1838) # [[Juana Álvarez Molina|Juana Alvarez]] etxekoandre fusilatua (Medina de Rioseco, 1897-Gijon, 1937) # [[Juana María de los Dolores de León Smith]] espainiar dama (Badajoz, 1798 – Londres, 1872) # [[Julia Mayoral Márquez]] maistra eta politikaria (Badajoz, 1902 - 1983) # [[Julia Santibáñez]] idazlea (Mexiko, 1971) # [[Kyra Galván]] poeta eta eleberrigilea (Mexiko Hiria, 1956) # [[La Repompa de Málaga]] abeslaria (Malaga 1937-1959) # [[Laia Codina]] futbolaria (Girona 2000) # [[Lara Álvarez]] kazetaria (Asturias 1989) # [[Laura del Río]] futbolaria, mutilen entrenatzailea (Madril, 1982) # [[Lola Suárez|Lola Suarez]] idazlea (Lanzarote, 1956) # [[Malebogo Molefhe]] aktibista (Botswana,1980) # [[María Bernaldo de Quirós]] hegazkinlaria (Madril, 1898-1983) # [[Maria da Conceição Moita]] aktibista, hezitzailea (Portugal, 1937-2021) # [[María Francisca de Sales Portocarrero (Montijoko VI. kondesa)]] (Madril, 1754 – Logroño, 1808) # [[María Josefa Cerrato Rodríguez]] Espainiako lehen emakume albaitaria (Badajoz, 1897-1981) # [[María Pérez Rabaza]] futbolaria (Bartzelona 2001) # [[María Rosa Alonso|Maria Rosa Alonso]] idazlea (Tararonte, 1909-2011) # [[Mariangiola Criscuolo]] margolaria (Italia, 1548-1630) # [[Mariona Caldentey]] futbolaria (Mallorca 1996) # [[Melissa Jiménez (kazetaria)]] (Lieja/Bartzelona 1987) # [[Mercedes Pinto]] idazlea, kazetaria eta feminista (1889-1976) # [[Mónica García Prieto]] kazetaria, saiakeragilea (Badajoz 1974) # [[Montse Martín]] gimnasta erritmiko ohia, ilustratzailea, diseinatzailea, aktorea, dantzaria (LLeida 1974) # [[Montse Tomé]] futbolari ohia, entrenatzailea (Asturias 1982) # [[Noemí Casquet]] kazetaria, youtuberra (Sabadell 1992) # [[Olga Carmona]] futbolaria (Sevilla 2000) # [[Ona Batlle]] futbolaria (Bartzelona 1999) # [[Paula Guilló]] Miss eta modeloa (Alacant 1989) # [[Pepa Caballero]] margolaria (Granada, 1943 - Malaga, 2012) # [[Raymonde de Laroche]] hegazkinlaria (Paris, 1882-1919) # [[Rebecca Abe|Rebeca Abe]] idazlea (Alemania, 1967) # [[Rita Bosaho]] sanitarioa, politikaria. Kongresuko 1. Persona beltza (Ginea/Espainia 1965) # [[Rocío Gálvez ]] futbolaria (Kordoba 1997) # [[Salma Paralluelo]] futbolaria, atleta (Zaragoza 2003) # [[Silvia Yustos]] gimnasta erritmikoa (Valladolid 1971) # [[Simone Segouin]] partisaua, erresistentziako kidea (Frantzia, 1925-2023) # [[Sofia Behrs]] idazlea, argazkilaria (Errusia, 1844-1919) # [[Sofia Castañon]] poeta, politikaria (Asturias 1983) # [[Susan Haack]] irakasle eta filosogoa (Ingalaterra, 1945) # [[Sybilla]] diseinatzailea (AEB/Espainia 1963) # [[Teresa Abelleira]] futbolaria (Pontevedra 2000) # [[Teresa Helbig]] moda-diseinatzailea (Bartzelona 1963) # [[Teresa Matilde Revaque]] Bigarren Errepublikako espetxe funtzionario fusilatua (Valladolid, 1897-Madril, 1940) # [[Teresa Táboas]] arkitekto galiziarra (Mexiko Hiria, 1961) # [[Thelma Nava]] poeta (Mexiko Hiria, 1932-2019) # [[Thérèse Peltier]] hegazkinlaria (Frantzia, 1873-1926) # [[Vicenta García Miranda]] idazlea, poeta (Badajoz, 1816-1877) # [[Yulianna Avdeeva]] piano-jotzailea (Mosku 1985) # [[Zofia Kossak-Szczucka]] idazlea (Polonia, 1890-1968) }} ==='''Berriak 2023''' ('''uztaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainize Gastaka Martínez]] ----'''SORTUA''' abokatua, Laudioko alkatea (Laudio, 1985) # [[Rosa Mari Artza Azueta]] efef'''SORTUA''' euskaltzalea eta ekintzailea (Iurreta, 1946-2001) # [[Guruzne Carrason Torrontegi]] ----'''SORTUA''' ingurumen hezitzailea, Sopelako alkatea (Sopela, 1981) # [[Deniba Konare]] ----'''SORTUA''' judoka (Mali/Durango 2003) # [[Sorne Rubio Arano]] ----'''SORTUA''' Mundakako alkatea (Mundaka, 1972) # [[Itziar Iratzagorria]] ef--'''SORTUA''' Urdulizko alkatea # [[Maite Ibarra Goti]] ----'''SORTUA''' Arrigorriaga alkatea (Arrigorriaga, 1979) # [[Elisa Kaltzada]] --ef'''SORTUA''' euskaltzalea eta ekintzailea (Busturia, 1929-2022) # [[Lorea Perosanz]] ef--'''SORTUA''' diseinatzailea eta ilustratzailea (Ermua, 1976) # [[Maider Morras Azpiazu]] ----'''SORTUA''' abokatua, unibertsitateko irakaslea, Arrasateko alkatea (Arrasate, 1976) # [[Olatz Lezeta Urzelai]] ef--'''SORTUA''' mekanikaria, Antzuolako alkatea (Antzuola, 1977) # [[Kristina Rodriguez Mendikute]] ef--'''SORTUA''' Adunako alkatea (Aduna,1971) # [[Mari Karmen Arregi Agirre]] ef--'''SORTUA''' Aizarnazabalgo alkatea # [[Beatriz Unzue Esnaola]] ef--'''SORTUA''' Amasa-Villabonako alkatea # [[Alba Garmendia Castaños]] ef--'''SORTUA''' ikertzailea, filosofoa eta Ikaztegietako alkatea # [[Yanire Granero]] --ef'''SORTUA''' diseinatzailea, enpresaburua (Abadiño 1988) # [[Oihana Amundarain Zubillaga]] ef--'''SORTUA''' Elduaingo alkatea # [[Gurutze Etxezabal Iturrioz]] ef--'''SORTUA''' Orexako alkatea # [[Anuska Esnal Oliden]] ef--'''SORTUA''' Orioko alkatea (Orio, 1980) # [[Izarra Urdalleta Iraola]] ef--'''SORTUA''' Segurako alkatea (Errezil, 1975) # [[Cristina Tapias]] ef--'''SORTUA''' jostuna, irakaslea, enpresaburua (Bilbo 1960) # [[Teófila Adrada]] ef--'''SORTUA''' jostuna, irakaslea, enpresaburua, asmatzailea (Toledo 1904- ?) # [[Naroa Azpitarte]] ----'''SORTUA''' errugbilaria (Durango, 2005) # [[Rosario Tomasena Alzuri]] ef--'''SORTUA''' kirolaria, igerilaria, triatleta (Urnieta, 1946) # [[Agurtzane Solaberrieta Mesa]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta Usurbilgo alkatea (Usurbil, 1979) # [[Maite Amenabar Alkorta]] ----'''SORTUA''' Zirzurbilgo alkatea (Azpeitia) # [[Nagore Alkorta Elorza|Nagore Alkorta]] ef--'''SORTUA''' Azpeitiko alkatea (Azpeitia, 1978) # [[Alicia Framis]] artista (Mataró, 1967) # [[Lorena Llamas]] txirrindulari ohia (Bartzelona 1987) # [[Daisy Elliott]] politikaria (AEB 1917-2015) # [[Yolanda García Serrano]] gidoilaria (Madril 1958) # [[Karina Garantivá ]] aktorea, antzerki zuzendaria (Kolonbia 1980) # [[ Helena Pimenta]] antzerki-zuzendaria (Salamanca 1955) # [[Verónica Fernández]] gidoilaria (Soria 1971) # [[Magüi Mira]] aktorea, zuzendaria (Valentzia 1944) # [[Clara Sanchis]] aktorea, musikaria (Teruel 1968) # [[Lola Salvador]] gidoilaria (Bartzelona 1938) # [[Carmen Balagué]] aktorea (Bartzelona 1952) # [[Luz Casanova]] ongilea (Asturias, 1873-1949) # [[Jacqueline Guerroudj]] Militante komunista eta antikolonialista (1919 - 2015) # [[Sheyla Gutiérrez]] txirrindularia (Errioxa 1994) # [[Lucía González]] txirrindularia (Asturias 1990) # [[Alicia González]] txirrindularia (Asturias 1995) # [[Mavi García]] duatleta, txirrindularia (Mallorca 1984) # [[María Mercedes Cagigas Amedo]] txirrindularia (Kantabria 1979) # [[Isabel Martin]] txirrindularia (Valladolid 1999) # [[Sara Martín]] txirrindularia (Burgos 1996) # [[Cristina Martínez (txirrindularia)]] (Valentzia 1981) # [[María Isabel Moreno ]] txirrindularia (Girona 1981) # [[Belén López (txirrindularia)]] irakaslea (Cádiz 1984) # [[Mayalen Noriega]] igerilaria, txirrindularia, kirol egokituko gidaria (Mexiko/Espainia 1982) # [[Josefa Benítez Guzmán]] kirol egokitutako txirrindularia (Bartzelona 1969) # [[Susana Rodríguez Gacio]] medikua, kirol egokitutako txirrindularia (Vigo 1988) # [[Aauri Bokesa]] kirolari eta gizarte langilea (Madril, 1988) # [[Cristina Danimarkakoa]] Italiako aristokrata (Danimarka, 1521-Italia, 1590) # [[Conceição Matos]] aktibista (Portugal, 1936) # [[María de Estrada]] konsistatzailea (Espainia-Mexiko, XV.mendea) # [[Maritza M. Buendía]] # [[Lozen]] gerlari eta xamana (1840-1889) # [[Elsy Jacobs]] txirrindularia (Luxenburgo 1933-Bretainia 1998) # [[Anna Ramírez ]] txirrindularia, aktibista (Bartzelona 1981) # [[Marta Vilajosana]] txirrindularia (Bartzelona 1975) # [[Audrey Cordon]] txirrindularia (Bretainia 1989) # [[Alba Teruel ]] txirrindularia (Valentzia 1996) # [[Anna Sanchis]] txirrindularia (Valentzia 1987) # [[Dori Ruano]] txirrindularia, zuzendaria, politikaria, irakaslea (Salamanca 1969) # [[Gloria Rodríguez Sánchez]] txirrindularia ( Murtzia 1992) # [[Ariadna Ródenas]] txirrindularia (Alacant 1987 # [[Aida Nuño]] txirrindularia (Asturias 1983) # [[Karin Herrera]] biologo eta politikaria (Guatemala, 1968) # [[Sonia Gutiérrez Raguay]] politikaria (GUatemala, 1981) # [[Txirrindularitza eta feminismoa]] # [[Jean Purdy]] erizaina, 1. enbriologoa (Erresuma Batua 1945-1985) # [[Victoria Anna Perea]] Espainiako 1. probeta umea (Bartzelona 1984) # [[Anna Veiga]] biologoa, Espainiako 1. probeta umearen ‘ama zientifikoa’ (Bartzelona 1956) # [[Elisa Matilla]] aktorea (Madril 1966) # [[Dunia Ayaso eta Felix Sabroso]] zine zuzenndariak (Kanariak 1961-2014) # [[Eva Lesmes]] gidoilaria, zine zuzendaria (Asturias 1961) # [[Imma Colomer]] aktorea (Bartzelona 1948) # [[Rosa Gàmiz]] aktorea (Bartzelona 1965) # [[Carlota Subirós]] antzerki-zuzendari (Bartzelona 1974) # [[Lluïsa Cunillé ]] idazlea (Katalunia 1961) # [[Hijas de Cynisca]] kirol-arloko genero-desberdintasuna, dokumentala (2019) # [[Jessica Vall ]] igerilaria, biologoa (Bartzelona 1988) # [[Jennifer Pareja]] waterpolo jokalari ohia (Girona 1984) # [[Carmen Martín]] eskubaloi jokalaria (Almeria 1988) # [[Vanesa Amorós ]] eskubaloi jokalaria, entrenatzialea (Alacant 1982) # [[Nuria Benzal ]] eskubaloi jokalaria (Malaga 1985) # [[Estela Estévez Barreiro]] atleta paralinpiarra (Vigo 1965) # [[Alba Caride]] gimnasta erritmikoa (Vigo 1980) # [[Susana Garabatos ]] igerilaria (Vigo 1979) # [[Julia Vaquero]] galiziar atleta (Frantzia 1970) # [[Thérèse Clerc]] Frantziako ekintzaile feminista (1927 - 2016) # [[Suhayr al-Qalamawi]] idazlea eta itzultzailea (Egipto, 1911-1997) # [[Dolors Vives Rodón|Dolors Vives Rodon]] Kataluniar hegazkinlaria (Valls, 1908-Bartzelona, 2007) # [[Susana Ferrari Billinghurst]] hegazkinlaria (Argentina, 1914-Italia, 1999) # [[Yevguenia Shajovskaya|Yevguena Shajovskaya]] hegazkinlaria (Errusia, 1889-1920) # [[Carola Lorenzini]] hegazkinlaria (Buenos Aires, 1899-1941) # [[Clara Adams]] hagazkinlaria (EEBB, 1884-1971) # [[Gloria Cuesta]] hegazkinlaria (Asturias, 1911 - Madril, 1987) # [[Maria Josep Colomer i Luque]] hegazkinlaria (Bartzelona, 1913 - Inglaterra, 2004) # [[Alia Twal]] hegazkinlaria (Jordania) # [[Lotfia ElNadi|Loftia Elnadi]] hegazkinlaria (Egipto, 1907-2002) # [[Erma Franklin]] abeslaria (EEBB, 1938-2002) # [[Carolyn Franklin]] abeslaria (EEBB, 1944-1968) # [[Flor Aguilera]] idazlea (Mexico Hiria, 1971) # [[María Antonieta Mendivil]] idazlea (Mexiko, 1971) # [[Anne Kingsbury Wollstonecraft]] ilustratzaile botanikoa (EEBB,1781-Kuba, 1828) # [[Sara Khadem ]] xake jokalaria (Iran 1997) # [[Tamara Abalde ]] saskibaloi jokalaria (Ferrol 1989) # [[Begoña Fernández]] eskubaloi jokalaria (Vigo 1980) # [[Isabel Herguera]] artista, zuzendaria, irakaslea (Donostia 1961) # [[Karin Boye]] poeta, itzultzailea (Suedia 1900-1941) # [[Helene Hanff]] idazlea (AEB 1916-1997) # [[Sopiko Guramishvili]] xake jokalaria (Georgia 1991) # [[Carol Thatcher ]] kazetaria (Londres 1953) # [[Mónica Braun|Monica Braun]] idazlea eta poeta (Mexiko, 1965) # [[Cristina Rivera Garza]] idazlea (Mexiko, 1964) # [[Martha Cerda]] idazlea (Mexiko, 1945) # [[Bibiana Gallego Lancharro]] poeta eta damaturgoa (Badajoz, 1799-Madril, 1867) }} ==='''Berriak 2023''' ('''ekaina''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainara Otxotorena]] ef--'''SORTUA''' Mañariko alkatea (Hernani, 1984) # [[Arantxa Arregi]] ----'''SORTUA''' Doneztebeko alkatea # [[Asun Agiriano]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta bibliotekaria (Arrasate, 1963) # [[Begoña Enbeita]] ef--'''SORTUA''' Muxikako alkatea (Muxika, 1985) # [[Berta Arizkun González]] ef--'''SORTUA''' Burlatako alkatea # [[Burdinaren emakumeak]] '''SORTUA''' (Bizkaia, XIX-XX. mendea) # [[Carmen Mendiguren]] efef''SORTUA'''maistra (Zamudio, 1913-2010) # [[Eider Olazar]] ef--'''SORTUA''' Gazteluko alkatea (Gaztelu...) # [[Eneritz Agirre]] ef--'''SORTUA''' Atxondoko alkatea (Atxondo, 1983) # [[Eneritz Azpitarte]] ef--'''SORTUA''' Zaldibarko alkatea (Zaldibar, 1985 ) # [[Erika Letamendi Hurtado]] ef--'''SORTUA''' Donemiliagako alkatea (Gasteiz, 1985) # [[Igone Amesti]] ef--'''SORTUA'''mezzosopranoa, musika-irakaslea (Mallabia, 1985) # [[Iruri Altzerreka]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria (Garai, 2000) # [[Itziar Imaz Artazcoz|Itziar Imaz]] ef--'''SORTUA''' Garesko alkatea (Gares, 1981) # [[Julene Lazkano]] ef--'''SORTUA''' Elorrioko alkatea (Elorrio, 1985) # [[Laura Irasuegi Otal]] efef'''SORTUA''' ingeniaria, gerrako umea (Eibar, 1923-Errenteria, 2016) # [[Malan Alloua]] ----'''SORTUA''' Sanwiko Erresumako ama erregina (Ghana, XIX. mendea) # [[Maria Sáez de Albéniz Bregaña]] ef--'''SORTUA''' Etxarri Aranazko alkatea (Iruñea, 1966) # [[Marta Díez Napal]] ef--'''SORTUA''' Antsoaingo alkatea (Antsoain, 1975) # [[Nadia Nemeh Shomaly]] ----'''SORTUA''' Bermeoko alkatea (Bermeo, 1979) # [[Noelia Oses]] ef--'''SORTUA''' Matematikaria, ikertzailea (Ermua, 1975) # [[Oihana Olaberria Jaka]] ef--'''SORTUA''' Arakilgo alkatea (Arakil, 1976 # [[Oihane Irastorza]] ef--''SORTUA''' Izurtzako alkatea (Izurtza, 1981) # [[Oihane Uribeetxebarria Garmendia]] ef--'''SORTUA''' Lakuntzako alkatea (1979) # [[Olatz Alberdi Etxeberria]] ef--SORTUA futbolaria, atezaina (Bergara, 1997) # [[Olatz Irizar Martínez]] ef--'''SORTUA''' Ziordiako alkatea (Ziordia, 1972) # [[Pilar Arechavaleta]] efef'''SORTUA''' moja (Bilbo, 1880-Madril-1973) # [[Txelo Auzmendi Jimenez]] ef--'''SORTUA''' Asparrenako alkatea (Araia, 1960) # [[Olga Mariano]] aktibista ijitoa (Portugal, 1950) # [[Adriana Caselotti]] ahots aktorea (AEB 1916-1997) # [[Adrienne Bolland|Adrianne Bolland]] hegazkinlaria (Frantzia, 1895-1975) # [[Agirre Aristizabal ahizpak]] oroimen memoria babesleak (Lizarra, 1936) # [[Ahlam Khudr]] aktibista (Sudan) # [[Aída Bueno Sarduy]] dokumentalgilea (Kuba, ?) # [[Aida Toledo]] poeta (Guatemala, 1952) # [[Ainhoa Carbonell Allué ]] zinegotzi ijitoa (?,?) # [[Alba Cros ]] zinema zuzendaria (Lleida 1991) # [[Alice Austen]] argazkilaria (AEB 1866-1952) # [[Alice Pestana]] pedagogoa (Portugal, 1860-Madril, 1929) # [[Alicja Dorabialska]] kimikaria (Polonia, 1897 – 1975) # [[Alma Karla Sandoval|Alma Carla Sandoval]] Kazetaria (Mexiko, 1975) # [[Ana Martínez de Luco]] moja, aktibista (Araba, 1960) # [[Anaïs Napoleon]] argazkilaria (Narbona, 1831-Bartzelona, 1912) # [[Ángela de la Cruz (artista)]] artista (Coruña, 1965) # [[Ángeles Cruz|Angeles Cruz]] aktorea, gidoilaria, zinema zuzendaria (Mexiko, 1969) # [[Anna-Eva Bergman]] artista (Suedia 1909-Frantzia 1987) # [[Anoosheh Oskouian]] ingeniaria, CEO-a (Iran/AEB 1964) # [[Aurèlia Muñoz Ventura]] artista (Bartzelona, 1926-2011) # [[Barbara Martin Coppola]] telekomunikazio- ingeniaría eta CEO-a (Madril 1977) # [[Beatriz Corrales]] badminton jokalaria (Madril 1992) # [[Bernardine Dohrn]] iheslaria, irakaslea (AEB 1942) # [[Betsy Pecanins]] abeslaria (Mexiko 1954) # [[Betty Makoni]] Aktibista (Zimbabwe, 1971) # [[Candida Höfer]] argazkilaria (Alemania, 1944) # [[Carmen Matute]] idazlea (Guatemala, 1944) # [[Carol Bove]] artista (Suitza/AEB 1971) # [[Celia Montoya Montoya]] aktorea, aktibista (Madril, 1971) # [[Charlotte Posenenske]] artista (Alemania 1930-1985) # [[Chicks on Speed]] artistak, musika taldea (Alemania 19) # [[Claude Mossé]] historialaria (Frantzia 1924-2022) # [[Cristina Álvarez Álvarez]] telekomunikazio ingeniaria (Vigo 1969) # [[Cristina Cuerno]] aeronautika ingeniaria (Espainia, XX. mendea) # [[Danielle Michel-Chich]] saiogile, kazetari eta itzultzaile frantsesa (Aljer - 1951) # [[Daría Vilariño Pintos]] liburuzaina (Galizia 1928-2020) # [[Djamila Bouazza]] Aljeriako Independentzia Gerrako aktibista (1938 - 2015) # [[Djamila Bouhired]] Aljeriako ekintzaile politikoa da (Aljer - 1935) # [[Dulce Muñoz del Rey]] telekominikazio ingeniaria (Badajoz 1978) # [[Eija-Liisa Ahtila]] artista (Finlandia 1959) # [[Eileen Power]] historialaria (Erresuma Batua 1889-1940) # [[Elida Carlés]] hegazkinlaria, artista (Argentina, 1912-1970) # [[Elisa Hall]] idazlea (Guatemala, 1900-1982) # [[Eliza Schneider]] ahots aktorea (AEB 1978) # [[Énia Lipanga]] Poeta, aktibista (Mozambike, 1977) # [[Erika Groth-Schmachtenberger]] argazkilaria (Alemania 1906-1992) # [[Ester Partegàs]] artista (La Garriga, 1972) # [[Esther Paez]] boxeolaria, (Bartzelona 1969) # [[Eulalia Pérez Sedeño]] ikertzailea (Maroko protektoratua 1954) # [[Eulàlia Valldosera i Guilera]] artista (Villafranca del Panadés, 1963) # [[Fátima Tardío Quiroga]] legelaria (Bolivia XX. mendea) # [[Fernanda Fragateiro]] artista (Portugal 1962) # [[Gail Bradbrook]] Klima aldaketaren kontrako ekintzailea (Britainiarra) # [[Grete Stern]] argazkilaria (Alemania 1904-Argentina 1999) # [[Hannah Collins]] artista (Londres 1956) # [[Hanne Darboven]] artista (Alemania 1941-2009) # [[Helga de Alvear Arte Garaikidearen Museoa ]] (Caceres 2021) # [[Helga de Alvear]] bildumagilea (Alemania/Madril 1936) # [[Inés Medina]] artista (Caceres 1950) # [[Inés Peraza]] Kanariar uharteetako andrea (Sevilla, 1424-1503) # [[Isabel de los Ángeles Ruano]] poeta (Guatemala, 1945) # [[Isabel Morant Deusa]] historialaria (Valentzia 1947) # [[Isabel Tolosa Cortés de Moctezuma]] Leonor Cortés Moctezumaren alaba (Mexiko, 1568- ?) # [[Isatxa Mengíbar]] bikoiztailea ( Espainia 1973) # [[Janet Maslin ]] kritikaria (AEB 1949) # [[Joana Pastrana]] boxeolari ohia (Madril 1990) # [[Jorinde Voigt]] artista (Alemania 1977) # [[Judith Colell ]] zinema zuzendaria (Bartzelona 1968) # [[Kadiatu Massaquoi]] aktibista (Sierra Leona, 2002?) # [[Katalina Lancasterrekoa]] erregina (Hertford, 1373- Valladolid, 1418) # [[Katharina Fritsch]] eskultorea (Alemania 1956) # [[Katharina Sieverding]] artista (Alemania 1944) # [[Kittie Knox]] txirrindularia (AEB 1874-1900) # [[Laleh Osmany]] aktibista (Afganistan, 1992) # [[Laura Rius]] zinema zuzendaria (Bartzelona 1991) # [[Leonor Cortés Moctezuma]] Espainia Berriko Erregeorderriko aristokrata (Mexiko, 1527-1594) # [[Lidia Zvereva|Lidia Zuéreva]] hegazkinlaria (Errusia, 1890-1916) # [[Lisa Schwarzbaum]] kritikaria (AEB 1952) # [[Luz Méndez de la Vega]] poeta eta ikertzaile feminista (Guatemala, 1919-2012) # [[Mabel Palacín Lahoz]] artista (Bartzelona, 1965) # [[Maggie Roswell]] ahots aktorea (AEB 1952) # [[Margarita Carrera]] idazlea (Guatemala, 1929-2018) # [[María del Carmen Aguayo Torres]] telekomunikazio ingeniaria (Kordoba XX. mendea) # [[María del Carmen Carrillo Losada]] probintzia hiriburu bateko 1. emakume ziengotzi ijitoa (Madril 1959) # [[María del Carmen Pallares Méndez]] historialaria (Galizia 1948) # [[María Jesús Avila Corchero]] museo koordinatzailea (Caceres, 1966) # [[María Jesús Rosa Reina]] boxeolaria (Madril 1974-2018) # [[María Luisa Cuerda Arnau]] legelaria (Espainia, XX. mendea) # [[María Natividad Bermejo Arrieta ]] artista (Logroño 1961) # [[María Teresa Dalenz Zapata ]] ingeniari zibila (Bolivia, 1958) # [[María Teresa de Silva]] Albako XIII. dukesa (Madril, 1762-1802) # [[Marta Verheyen]] zinema zuzendaria, gidoilaria, argazkilaria (Girona 1991) # [[Mary Bailey (hegazkinlaria)|Mary Bailey]] hegazkilaria (Irlanda, 1890-1960) # [[Mary Kay Bergman]] ahots aktorea (AEB 1961) # [[Mary Lynn Rajskub]] aktorea, gidoilaria (AEB 1971) # [[Mary Taylor Brush]] hegazkinlaria (1866-1949) # [[Maryse Bastié]] hegazkinlaria (Frantzia, 1898-1952) # [[Meret Oppenheim]] argazkilaria (Berlin, 1913-Basilia,1985) # [[Mikaela Loach]] Aktibista (Jamaika, 1998) # [[Miren Meabe Carro]] Kuartango alkatea (Barakaldo 1986) # [[Mirtha Luz Pérez]] idazlea, poeta, (Chiapas, Mexiko, 1960) # [[Mona Simpson (Simpsondarrak)]] pertsonaia (AEB) # [[Mona Simpson]] idazlea (AEB 1957) # [[Montserrat Soto]] artista (Bartzelona, 1961) # [[Nadia Vera]] kazetaria (Mexiko, 1983-2015) # [[Nancy Cartwright (aktorea)]] ahots aktorea (AEB 1957)Si # [[Natalia Montellano Durán]] bioteknologoa (Bolivia XX. mendea) # [[Penelope Lea]] klima-aktibista (Noruega, 2005) # [[Pilar Heredia Iglesias]] politikari ijitoa (Toledo, 1964) # [[Pipilotti Rist]] artista (Suitza 1962) # [[Pocha Lamadrid]] aktibista (Argentina, 1945-2021) # [[Princy Mangalika]] aktibista (Sri Lanka, XX. mendea) # [[Rachel Whiteread ]] eskultorea (Londres 1963) # [[Rafaela Rada]] ilustratzailea # [[Regina Halmich]] boxeolaria (Alemania 1976) # [[Régine Pernoud]] historialaria (Frantzia 1909-1998) # [[Rineke Dijkstra]] argazkilaria (Herbehereak 1965) # [[Rocío Saiz]] artista (Madril 1991) # [[Rosa Brun]] artista (Madril 1955) # [[Rosemarie Trockel]] artista (Alemania 1952) # [[Salma Kikwete]] aktibista (Tanzania, 1963) # [[Salomé Cuesta]] artista (Valentzia 1964) # [[Sandra Baía]] artista(Lisboa 1968) # [[Sangita Magar]] aktibista (Nepal) # [[Soleil Moon Frye]] aktorea, gidoilaria, film-zuzendaria (AEB 1976) # [[Sonia Couoh]] aktorea (Mexiko, 1983) # [[Susana Solano]] eskultorea (Bartzelona, 1946) # [[Sylvie Fleury]] artista (Suitza 1961) # [[Tacita Dean]] artista bisuala (Erresuma Batua 1965) # [[Tatiana Delgado Yunquera]] bideo-joko garatzailea (Madril 1978) # [[Tecuelhuetzin Xicohténcatl]] printzesa tlaxcalteka (Mexiko, 1501-Guatemala, 1537) # [[Tecuichpo Ixcaxochitzin]] inperio aztekaren azken enperatrizea (Mexiko, 1509-1550) # [[Tiza Mafira]] Ingurumen-aktibista (Indonesia, 1984) # [[Touria Chaoui|Touria Chaowi]] hegazkinlaria (Fez, 1936-1956) # [[Tress MacNeille]] ahots aktorea (AEB 1951) # [[Vanessa Beecroft]] artista (Italia 1969) # [[Victoria Fonseca González]] fisikaria (Espainia XX. mendea) # [[Viktória Varga]] halterofilia kirolaria (Hungaria 1981) # [[Zainab Al Khawaja]] aktibista (Bahrain, 1983) # [[Zohra Drif]] Aljeriako politikaria, independentzia gerrako mujahida (1934) }} ==='''Berriak 2023''' ('''maiatza''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Ortiz]] ----'''SORTUA''' medikua (Getxo, 1964) # [[Ainara Vera]] ----'''SORTUA''' zinegilea (Iruñea, 1985) # [[Ana Antúnez]] --ef'''SORTUA''' jostuna, brodatzailea (Sevilla 1836-1896) # [[Ann Marie Skelton]] ef--'''SORTUA''' Haurren Eskubideen Batzordeko burua (Hegoafrika, ?) # [[Garazi Sampedro]] ef--'''SORTUA''' korrikalaria (Atxondo 1989) # [[Itsasne Larruskain]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, futbolaria (Traña-Matiena 1992) # [[Izaro Ieregi]] ----'''SORTUA''' artista (Algorta, 1987) # [[Josefa Antúnez]] --ef'''SORTUA''' jostuna, brodatzailea (Sevilla 1833-1904) # [[Juana María Ruiz de Gámiz]] efef'''SORTUA''' ongilea (Betoño, 1841 -?) # [[Libe Goitia Artetxe]] ef--'''SORTUA''' idazlea (Errusia, 2001) # [[Maite Toledo]] ----'''SORTUA''' idazlea (Zaldibia, 1966) # [[Maite Zelaia]] ef--'''SORTUA''' arkitektoa (Eibar, 1946) # [[María del Carmen Careaga Salazar]] ef--'''SORTUA''' enpresaburua (Getxo, 1934) # [[Nagore Legarreta]] ----''SORTUA''' argazkilaria (Hernani, 1981) # [[Oihana Muga]] ef--'''SORTUA''' pediatra (Donostia, 1981) # [[Quintina Gelbenzu Piérola]] ef-ef '''SORTUA''' emagina (1877-1950) # [[Salome Campos Beotegi]] efef'''SORTUA''' Emakume aitzindaria kontserba-enpresetan (Bermio, 1893-1974) # [[Adela Calva Reyes]] idazlea (Mexiko, 1967-2018) # [[Adenike Oladosu]] klima aktibista (Nigeria 1994) # [[Alejandra Hannoverkoa]] printzesa (Austria 1999) # [[Alicia Martín Villanueva]] artista (Madril, 1964) # [[Aline Pettersson|Aline Petterson]] idazlea (Mexiko Hiria, 1938) # [[Alva Belmont]] aktibista aberatsa, sufragista (AEB 1853- Frantzia 1933) # [[Ana de Roque]] kazetaria ( Madril 1963) # [[Ana Roldán]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1976) # [[Anahí de Cárdenas]] modeloa, aktorea (Peru 1983) # [[Andrea Guasch]] aktore, abeslari, dantzaria (Bartzelona 1990) # [[Anežka Drahotová]] atleta (Txekia 19) # [[Aniela Rodriguez]] idazlea (Mexiko, 1992) # [[Anna Henderson]] txirrindularia (Britainia 1998) # [[Anna Howard Shaw ]] sufragista, abade metodista (AEB 1847-1919) # [[Antía Jácome]] kanoalaria (Pontevedra 1999) # [[Antúnez ahizpak]] brodatzaileak (Sevilla XIX. mendea) # [[Ascensión Cambrón]] filosofoa (Kordoba 1943) # [[Aurora Correa]] poeta (Bartzelona, 1930-Mexiko, 2008) # [[Beatrice Borromeo]] kazetaria, aristokrata (Italia 1985) # [[Belén Rodríguez (kazetaria)]] (Madril 1966) # [[Betty Gilpin]] aktorea (AEB 1986) # [[Carissa Véliz]] filosofoa, irakaslea, ikertzailea (Mexiko 1986) # [[Carlota Casiraghi]] zaldizalea, kazetaria (Monako 1986) # [[Carmel Snow]] moda-kazetaria (Irlanda 1887-AEB 1961) # [[Carolina Bona]] aktorea (Madril 1980) # [[Carolina Herrera]] enpresaburua, diseinatzailea (Venezuela 1939) # [[Carolina Parsons]] modeloa, enpresaburua (Txile 1978) # [[Caroline Link ]] film-zuzendaria (Alemania 1964) # [[Caroline Schermerhorn Astor]] aristokrata (AEB 1830-1908) # [[Chari Gómez Miranda ]] kazetaria (Espainia 1930-2011) # [[Claudina Domingo]] poeta (Mexiko, 1982) # [[Claudine Picardet]] zientzialaria, itzultzailea (Frantzia 1735-1820) # [[Consuelo Duval]] aktorea (Mexiko 1969) # [[Consuelo Trujillo ]] aktorea (Cádiz 1959) # [[Consuelo Vanderbilt]] filantropoa (AEB 1877- 1964) # [[Consuelo Yznaga]] aristokrata (AEB 1853-Londres 1909) # [[Cristina del Valle (abeslaria)]] aktibista (Asturias 1960) # [[Cristina del Valle (aktorea)]] (Argentina 1942) # [[Debora Kayembe]] abokatua, aktibista (Kongo- Eskozia, 1975) # [[Desirée Bela-Lobedde]] idazlea, aktibista (Bartzelona 1978) # [[Desirée Ndjambo]] kazetaria (Madril 1976) # [[Diana Vreeland]] moda-editore aitzindaria (Paris 1903 - AEB 1989 ) # [[Djamila Boupacha]] Aljeriako FLNko aktibista (Bologhine 1938) # [[Dolores Castro]] poeta (Mexiko, 1923-2022) # [[Edna Woolman Chase]] kazetaria, argitaratzailea (AEB 1887-1957) # [[Ekaterina Karavelova]] aktibista, hezitzailea (Bulgaria, 1860-1947) # [[Elia Barceló]] idazlea (Alacant 1957) # [[Ella baila sola]] musika bikotea (Espainia) # [[Elsa Cross]] poeta (Mexiko, 1946) # [[Elsie de Wolfe ]] dekoratzaile aitzindaria (AEB 1865- Frantzia 1950) # [[Elvira Quintana]] aktorea (Badajoz, 1935-Mexiko Hiria, 1968) # [[Esperanza Zambrano]] idazlea (Mexiko, 1901-1992) # [[Esther García Rodríguez]] cinema ekoizpen zuzendari aitzindaria (Segovia 1956) # [[Esther Mayoko Ortega]], aktibista (Madril, XX.mendea) # [[Ethel Krauze]] idazlea (Mexiko Hiria, 1954) # [[Fausta Gantús]] poeta eta historialaria (Mexiko, 1968) # [[Flora Drummond]] sufragista, aktibista (Erresuma Batua, 1878-1949) # [[Françoise Seligmann]] Frantziako erresistentziako kidea, kazetaria eta politikaria (1919-2013) # [[Françoise Vergès]] politologo eta ekintzaile feminista eta dekolonialista frantsesa (Paris, 1952) # [[Freda Huson]] aktibista (Kanada, 1964) # [[Gabriela Jauregi]] idazlea, poeta (Mexiko Hiria, 1979) # [[Glòria Serra ]] kazetaria (Bartzelona 1964) # [[Hadja Idrissa Bah]] aktibista (Ginea, 1999) # [[Helena Normanton]] abokatua, aktibista (Erresuma Batua, 1882-1957) # [[Ilka Chase]] aktorea, esataria, idazlea (AEB 1905-1978) # [[Irene Hernández de Jesús]] aktibista (Mexiko, 1958-2021) # [[Irene Hueche Meliqueo]] aktibista (Txile, 1946-2011) # [[Isabel Garcés]] aktorea (Madril 1901-1908) # [[Isabel Pardo de Vera Posada]] ingeniaria (Lugo 1975) # [[Isatou Ceesay]] aktibista (Gambia, 1972) # [[Izarne Sarasola]] Errealeko futbolaria (Gipuzkoa, 2002) # [[Jacqueline Auriol]] hegazkinlaria (Frantzia, 1917-2000) # [[Javiera Contador]] aktorea, aurkezlea (Txile 1974) # [[Jhoana Patiño]], poeta, aktibista (Kolonbia, 1982) # [[Josefina Molina]] film-zuzendari atzindaria (Kordoba 1936) # [[Julia Maura]] idazlea (Madril 1910-1973) # [[Julia Solomonoff]] film zuzendaria, gidoilaria… (Argentina 1966) # [[Juliane Köhler ]] aktorea (Alemania 1965) # [[Katalina D'Erzel|Katalina Dérzel]] poeta (Mexiko Hiria, 1950) # [[Laura Pérez Granel]] ilustratzailea (Valentzia 1983) # [[Leila Khaled]] palestinar aktibista politikoa (1944) # [[Lidia Poët ]] Italiako 1. emakume abokatua, aktibista (1855-1949) # [[Lidia Tiatirakoa]] Europako 1. Emakume kristaua, santua, enpresaburua (Tiatira I. mendea) # [[Lisa Henni]] aktorea (Suedia 1982) # [[Lolita Bosch]] idazlea (Bartzelona 1970) # [[Lorenza Izzo]] aktorea, modeloa (Txile 1989) # [[Louise Dahl-Wolfe]] moda-argazkilaria ( AEB 1895- 1989) # [[Lucrecia Martel]] film zuzendaria, gidoilaria (Argentina 1966) # [[Lucy Elmina Anthony]] sufragista (AEB 1859 - 1944) # [[Luz Marina Hache]] Sindikalista, aktibista (Kolonbia, 1955) # [[Margo Martindale]] aktorea (AEB 1951) # [[María Duval (aktorea)]] abeslaria (Mexiko 1937) # [[María Inés Guerra]] abeslaria, aurkezlea (Mexiko 1983) # [[María José Sanz Sánchez]] biologoa, ikertzailea (Valentzia 1963) # [[María Pérez García]] atleta (Granada 1996) # [[María Remedios del Valle]] Argentinako armadan kapitain independentzia garaian (Argentina, 1766-1847) # [[Mariana Simionescu]] tenislaria (Errumania 1956) # [[Maricela Guerrero]] poeta (Mexiko Hiria, 1977) # [[Marilia Andrés ]] kantautorea (Cuenca 1974) # [[Marina Rossell]] kantautorea (Bartzelona 1954) # [[Marta Botía]] kantautorea (Madril 1974) # [[Marta Ferri]] moda diseinatzailea (Italia 1984) # [[Marta García Gómez]] kazetara, bikoizlea ( Madril 1961-2013) # [[Marta Jaumandreu]] kazetaria (Madril 1971) # [[Marta Martínez Alonso]] matematikaria, IBM zuzendari nagusia (Madril 1966) # [[Marta Suediakoa]] printzesa (Suedia 1901-Norvegia 1954) # [[Mary Haʻaheo Atcherley]] aktibista (Hawaii, 1874-1933) # [[Matilde Borromeo]] jauzi-zaldi hazlea, kirolaria, aristokrata (Italia 1983) # [[Mercedes de Acosta]] idazlea (AEB 1892-1968) # [[Milena Smit]] aktorea (Valentzia 1996) # [[Mónica Laguna]] film zuzendaria, gidoilaria (Madril 1964) # [[Mònica López]] meteorologoa, aurkezlea (Lerida 1975) # [[Na'Taki Osborne Jelks]] aktibista (AEB, XX. maendea) # [[Naty Abascal]] modeloa (Sevilla 1943) # [[Ngụy Thị Khanh]] Ingurumen aktibista (Vietnam, 1976) # [[Nina Bang]] historialaria, politikaria, ministroa (Danimarka 1866-1928) # [[Nuria Villazán Martín]] gidoilaria, film zuzendaria (Bartzelona 1968) # [[Oyèrónkẹ Oyěwùmí]] ikertzaile feminista dekolonial (Nigeria, 1957) # [[Pepa Pedroche]] aktorea (Madril 1967) # [[Pilar García Muñiz]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1974) # [[Pilar Llop ]] magistratua, politikaria (Madril 1973) # [[Pilar Ulzurrun de Asanza y Peralta]] margolaria (Zaragoza, 1785-Madril, 1864) # [[Raquel Sánchez Jiménez]] politikaria (Bartzelona 1975) # [[Rosario Pi]] zinema zuzendaria (Bartzelona, 1899 - Madril, 1967) # [[Rosita Parsons]] modeloa, enpresaburua (Txile 1970) # [[Sandra Lorenzano]] idazlea (Argentina, 1960) # [[Sara Uribe Sánchez|Sara Uribe]] poeta (Mexiko, 1978) # [[Seloua Luste Boulbina]] Filosofo eta irakasle franko-aljeriarra (1957) # [[Sheela Patel]], aktibista (India, 1952) # [[Soledad Sevilla]] margolaria (Valentzia 1944) # [[Stella Assange]] abokatua, giza eskubideen defendatzailea (Hegoafrika 1983) # [[Susan Rice]] enbaxadorea (AEB 1964) # [[Susana Roza]] Kazetaria (Asturias 1965) # [[Susi Caramelo]] umorista (Bartzelona 1980) # [[Syrie Barnardo]] barrualdeen diseinatzailea (Ingalaterra 1879-1955) # [[Tedi López Mills]] poeta (Mexiko Hiria, 1959) # [[Tuva Novotny]] aktorea (Suedia 1979) # [[Uta Hagen]] aktorea, maistra (Alemania 1919- AEB 2004) # [[Vanessa Bryant ]] filantropoa (AEB 1982) # [[Vanessa Claudio]] modeloa, aktorea, aurkezlea (Puerto Rico 1983) # [[Vega (abeslaria)]] (Kordoba 1979) # [[Veronica Ferres]] aktorea (Alemania 1965) # [[Victoria Rosell]] epailea, politikaria (Murtzia 1968) # [[Virginia Ruzici ]] tenislari ohia (Errumania 1955) # [[Yelitza Ruiz]] abokatua eta poeta (Mexiko, 1986) # [[Yuja Wang]] piano-jolea (Txina 1975) # [[Yvonne Choquet-Bruhat]] matematikari eta fisikari frantsesa (Lille, 1923) # [[Zarifa Ghafari]] politikari, aktibista (Afganistan, 1992) # [[Zonia Palán Tamayo]] aktibista, ekonomialaria (Ekuador, 1954-2003) }} ==='''Berriak 2023''' ('''apirila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Irazu]] ----'''SORTUA''' kazetaria, gidoigilea, berdintasun teknikaria (Andoain, 1966) # [[Eider Conde]] ----'''SORTUA''' Aranzadi elkarteko komunikatzailea (Donostia, 1981) # [[Elena Martinez Rubio|Elena Martinez]] ----'''SORTUA''' euskal idazlea (Bilbo, 1957) # [[Felipa Domínguez Taguada]] --ef'''SORTUA''' miliziano (Irun, ?- 2013)) # [[Graciliana Montelongo]] ----'''SORTUA''' artista eta idazlea (Tenerife, 1962) # [[Iratxe Ormatza]] ----'''SORTUA''' idazlea (Bakio, 1971) # [[Isabel de Naverán]]----'''SORTUA''' ikertzailea, komisarioa (Getxo, 1976) # [[Ixabel Millet]] ----'''SORTUA''' ipuin kontalaria (Paris, 1958) # [[Jasmin_Mara_López]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta zinemagilea (New Orleans xxxx) # [[Maite Franko]] ----'''SORTUA''' g idazle eta ipuin kontalaria (Irun, 1971) # [[Maria Rosario de Cruz]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Ermua, 1948) # [[Marta Von Poroszlay]] ----'''SORTUA''' g margolaria, eskultorea, idazlea (Hungaria, 1952) # [[Mirari Sagarzazu]] ----'''SORTUA''' ARtisaua, artista, ilustratzailea (Oñati) # [[Miren Mindegia]] ----'''SORTUA''' g kazetaria, idazlea (Elizondo, 1985) # [[Silvia Solórzano Foppa]] ef--'''SORTUA''' gerrillari ohia eta politikaria (Guatemala, 1950) # [[Stella Quan Rossell]] ----'''SORTUA''' antropologoa (Guatemala, 1935-2007) # [[Adela Guffanti]] hegazkinlaria (Argentina, 1904- ?) # [[Adelaida O'Dena de Estrada|Adelaida O´Dena de Estrada]] margolaria (Madril, 1823-1853) # [[Amada García Rodríguez]] exekutatuko komunista (Coruña 1909-1938) # [[Amandine Gay]] zine-zuzendari, aktore, idazle eta afrofeminista (Frantzia, 1984) # [[Amina Dahbour]] palestinar aktibista politikoa (1945?) # [[Amparo Rubiales]] irakaslea, politikaria (Madril 1945) # [[Anastasia (argitzailea)]] margolaria (Paris XIV-XV. mendea) # [[Angeles Bravo (kazetaria)]] (?, 1963) # [[Anna Swenonis]] eskuizkribu argitzailea (Suedia ? - 1527) # [[Arab Loutfi]] kazetaria, idazlea, film-zuzendaria (Libano 1953) # [[Arcangela Paladini]] artista eta poeta (1596-1622) # [[Asunción Crespo de Reigón|Asunción Crespo de Reigon]] margolaria (Madril, 1816.1885) # [[Beatriz Rico]] aktorea, abeslaria, idazlea (Asturias 1970) # [[Belén Ortega]] komiki-marrazkilaria (Granada, 1986) # [[Carmen Calvo (artista)]] eskultorea (Valentzia 1950) # [[Carmen Rey]] jazz-abeslaria (Galizia ?) # [[Caterina Cherubini]] margolaria (Erroma, 1730-1811) # [[Catherine M. Russell]] UNICEFeko zuzendari exekutiboa (AEB, 1961) # [[Claudia Rueda]] ilustratzailea (Bogota, XX. Mendea) # [[Cristina Gallach]] kazetaria (Bartzelona 1960) # [[Cristina Narbona]] polititkaria (Madril 1951) # [[Daniela Barcellona]] mezzosopranoa (Italia 1969) # [[Daniela Melchior ]] aktorea (Portugal 1996) # [[Denisse Buendía]] poeta (Mexiko, 1979) # [[Elisa Rueda]] maistra, poeta, aktorea (Markina-Xemein, 1959) # [[Elvira Rodríguez ]] ekonomialaria, politikaria (Madril 1949) # [[Esperanza Elena Caro]] brodatzailea (Sevilla 1906-1985) # [[Eva Lootz]] eskultorea (Austria_Espainia 1940) # [[Farideh Lashai]] margolaria, idazlea (Iran 1944-2013) # [[Fátima Diame]] jauzietako atleta (Valentzia 1996) # [[Gabriela Agirre Sánchez]] idazlea, poeta (Mexiko, 1977) # [[Henrietta H. Fore]] UNICEFeko zuzendari ohia (AEB, 1948) # [[Hermine Yollo]] aktorea, zuzendaria, idazlea, itzultzailea (Kamerun 1981) # [[Hermonia Vivarini]] artista (Venezia, XVI.mendea) # [[Inés Alberdi ]] soziologoa (Sevilla 1948) # [[Inés Álvarez de Toledo Caro]] aristokrata (Madril 1857-Donostia 1937) # [[Inés Amor]] galerista (Mexiko 1912-1980) # [[Ines Artajo Ayesa]] kazetaria (Iruñea 1956) # [[Inés Edmonson]] aktorea (Argentina 1919-2016) # [[Inés Fernández-Ordoñez]] hizkuntzalaria (Madril 1961) # [[Inés Fonseca]] abeslaria, musikagilea, poeta (Santander 1960) # [[Inés María Calero]] modeloa, aktorea (Venezuela 1969) # [[Inés Martín Rodrigo]] kazetaria, idazlea (Madril 1983) # [[Inés París]] film zuzendaria, gidoilaria (Madril 1963) # [[Inés Saavedra]] abeslaria (Uruguai 1972) # [[Inés Santé Riveira]] irakaslea, asmatzilea, ikertzailea (Ferrol 1976) # [[Ines Scaramucci ]] irakaslea (Italia 1908-1990) # [[Isabel Austriakoa (1501-1526)]] Danimarka, Norvegia, Suediako erregina (Belgika) # [[Isabel Zapata]] idazlea (Mexiko Hiria, 1984) # [[Joana Austriakoa]] Portugalgo erregina, Espainiako erregeordea, emakume-jesuita bakarra (Madril 1535-1573) # [[Josefa Amar Borbón ]] pedagogoa, emakumeen gaitasunaren defendatzailea (Zaragoza 1749-1833) # [[Josefa Tolrá Abril]] margolaria (Cabrils, 1880-1959) # [[Juanita Frances]] aktibista (Australia-Erresuma Batua, 1901-1992) # [[Kaimook Chuto]] eskultorea (Thailandia, 1938-1995) # [[Klara Bavariakoa]] margolaria (Alemania, 1874-1941) # [[Lalalimola]] ilustratzailea (Valentzia, 1984) # [[Lara Siscar]] tb aurkezlea (Valentzia 1977) # [[Laura Gómez-Lacueva]] aktorea (Zaragoza 1975-2023) # [[Leonor Austriakoa]] Portugalgo eta Frantziako erregina (Belgika 1498- Badajoz 1558) # [[Lorenza Cobián]] modeloa (Asturias 1851-Madril 1906) # [[Lucía Pérez ]] abeslaria (Lugo 1985) # [[Luisa Rivera]] ilustratzaleak (Santiago-Txile, 1987) # [[Lynette Yiadom-Boakye]] margolaria, idazlea (Londres 1977) # [[Mabula Soumahoro]] akademikoa eta ekintzaile afrofeminista (Paris, 1976) # [[Margarita Alexandre]] zinema zuzendari eta ekoizlea frankismoan (León, 1923 - Madril, 2015) # [[María Aragoikoa]] Portugalgo erregina (Kordoba 1498- Lisboa 1517) # [[María Austriakoa]] Germaniako enperatriza (Madril 1528-1603) # [[Maria Baranda|María Baranda]] poeta (Mexiko, 1962) # [[María Gámez Gámez ]] politikaria, Guardia Zibilaren 1. Emakume-zuzendaria (Cádiz 1969) # [[María Gimeno]] artista, ekintzailea (Zamora 1970) # [[María Gómez (kazetaria)]] (Madrik 1987) # [[María Gómez González]] 1936an Galiziako emakume alkate bakarra (Kordoba 1905-Lugo 1986) # [[María Jesús Montero]] medikua, politikaria (Sevilla 1966) # [[María Silva Cruz]] anarkista (Cadiz 1915-1936) # [[Marietta Barovier]] artista eta diseinatzailea ( ? - 1496) # [[Marina Romero]] idazlea (Madril 1908-2001) # [[Marina Silva]] politikaria, ingurumen aktibista (Brasil 1958) # [[Marisa Roesset Velasco]] margolaria (Madril 1904-1976) # [[Marisa Ruiz Trejo]] antropologo feminista (Mexiko, 1984) # [[Marlène Schiappa]] politikaria, aktibista (Paris 1982) # [[Mary Jayne Gold ]] iheslarien laguntzailea (AEB 1909-Frantzia 1997) # [[Mercedes González Fernández]] kazetaria, politikaria (Madril 1975) # [[Mikiko Otani]] abokatu eta ikertzaile (Japonia, 1964) # [[Mónica Nepote]] idazlea (Mexiko, 1970) # [[Myrea Pettit]] ilustratzailea (Britainia Handia, 1970) # [[Nastasia Zürcher ]] kantautorea, margolaria (Suitza/Galizia 1988) # [[Nevenka Fernández]] Espainiako ekonomialaria eta Ponferradako zinegotzia # [[Ninotchka Matute]] Guatemala Hiriko alkatetzari hautagai (Guatemala Hiria, 1967) # [[Olga Martín-Belloso]] kimikaria, elikaduran aditua (Calahorra 1960) # [[Paula Fortes]] aktibista, politikaria (Cabo Verde, 1945-2011) # [[Petronila Guerrero]] politikaria (Cádiz 1953) # [[Polly Higgins]] abokatua, ingurumen aktibista (1968-2019) # [[Rashida Obeida]] palestinar aktibista politikoa (XX. mendea) # [[Reneé Acosta|Renée Acosta]] poeta, filosofoa (Mexiko Hiria, 1976) # [[Rosario Torres]] politikaria (Malaga 1959) # [[Solange Fernex]] aktibista (Frantzia, 1934-2006) # [[Soraya Rodríguez]] politikaria (Valladolid 1963) # [[Tita Llorens]] igerilaria (Menorca 1968) # [[Urania Mella]] Saturraranen kartzelaratua (Galizia 1899-1945) # [[Verónica Gerber Bicecci]] artista, idazlea (Mexiko, 1987) # [[Vicky Hernández]] aktorea (Kolonbia 1945) }} ==='''Berriak 2023''' ('''martxoa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Prudencia Gorrotxategi]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako presoa (Arrankudiaga, ?) # [[Maria Arriaga]] efef'''SORTUA''' erraketista (Berriz, 1922- Ondarroa, 2014) # [[Itziar de Blas]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta itzultzailea (Gasteiz, ) # [[Angélica Orue]] ef--'''SORTUA''' albaitaria (Laudio, 1926) # [[Gemma Orobengoa]] ----'''SORTUA''' argazkilaria (Arrasate, 1985) # [[Soledad Ruz]] ----'''SORTUA''' flamenko danzaria (Donostia, 1972) # [[Jennifer Ávila]] ef--'''SORTUA''' kazetaria (Honduras, 1990) # [[Lur Basterretxea]] ef--'''SORTUA''' eskiatzailea, lasterkaria (Elorrio, 1979) # [[Maria Eskibel Arratia]] --ef'''SORTUA''' filantropoa (Gasteiz, ? - Valladolid, 1536) # [[Nieves Cano]] efef'''SORTUA''' filantropoa (Gasteiz, 1847-1899) # [[María Aranzazu Vélez de Mendizabal]] ----'''SORTUA''' Saturrarango Emakumeen Kartzelako ama nagusia (?) # [[Magdalena Larrondo]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako zuzendaria (?) # [[Adriana Bilbao Zarraonandia]] ----'''SORTUA''' flamenko dantzaria (Bilbo, 1988) # [[Miren Arzak]] ----'''SORTUA''' fisioterapeuta, osteopata, idazlea (Hondarribia, 1966) # [[Firouzeh Khosrovani]] ----'''SORTUA''' dokumentalgilea (Iran, 1971) # [[Alba Heredia]] ----'''SORTUA''' flamenko dantzaria (Granada, 1995) # [[Teodosia Ortega]] efef'''SORTUA''' emagina (Burgos, 1890-Arrigorriaga, 1983) # [[Assumpta Aierdi]] ----'''SORTUA''' ekintzaile soziala (Donostia, 1972) # [[Victoriana Herrero Barroso]] efef'''SORTUA''' Saturrarango presoa (Logroño, 1893-1962) # [[Santa Paula Barbada]] ----'''SORTUA''' emakume santu eta bizarduna (Ávila, ?) # [[Sara Torres]] ----'''SORTUA''' ikertzailea, idazlea (Gijón, 1991) # [[Cristina Gutierrez]] ef--'''SORTUA''' ARtista, idazlea, ekintzailea (Bilbo) # [[Maria Gugelberg von Moos]] botanikaria eta ilustratzailea (Suitza, 1836-1918) # [[Marika]] ilustratzailea eta komikigilea (Bartzelona, 1949) # [[Sabrina Van Tassel ]] kazetaria, film-zuzendaria (Frantzia 1975) # [[Rosie Alfaro]] heriotza zigorraren zain (AEB 1971) # [[Angelina Rodriguez]] heriotza zigorraren zain (AEB 1968) # [[Karla Faye Tucker ]] heriotza zigorrez hila (AEB 1959-1998) # [[Victoria Zárate Zurita]] Bigarren errepublikako maistra eta sindikalista (Madril, 1893-Lisboa, 1964) # [[Reem Al Numery]] aktibista (Yemen, 1996) # [[Nimco Ali]] aktibista (Somalia-Ingalaterra, 1983) # [[Argentina Altobelli]] politikaria, aktibista (Italia, 1866-1942) # [[Michealene Risley]] amerikar zinegile ekintzailea (Michigan, XX.mendea) # [[Cindy Amaiza]] aktibista (Kenya, XXI. mendea) # [[Adjoa Amana]] aktibista (Ghana, XX. mendea) # [[Florina Alías]] asturiar idazlea (1921-1999) # [[Lourdes Álvarez García]] asturiar idazlea (Mieres, 1968) # [[Sharon Olds]] idazlea (Kalifornia, 1942) # [[Velma Barfield]] serie-hiltzailea (AEB 1932-1984) # [[Mary Gauthier ]] abeslaria (AEB 1962) # [[Helen Gibson]] zaldizkoa, especialista (AEB 1892-1977) # [[Candi Staton]] kantautorea (AEB 1940) # [[Amy Helm]] kantautorea (AEB 1970) # [[Bettye LaVette]] soul, blues kantautorea (AEB 1946) # [[Gemma Escapa]] abokatua, irakaslea (Bizkaia 1965) # [[Lorina Bulwer]] jostun artista (Ingalaterra 1838-1912) # [[Lisbeth Añez]] aktibista venezuelarra (Venezuela) # [[Tchinda Andrade]] trans aktibista (Cabo Verde, 1979) # [[Yassi Ashki]] osasun-ekintzailea (Iran) # [[Artearen maistra handiak]] artista-zerrenda # [[Lucia Anguissola]] margolaria (Italia 1536/38- 1565) # [[Dorotea de Chopitea]] filantropoa (Txile, 1816- Bartzelona 1891) # [[Anita Awosusi]] aktibista (Alemania, 1956) # [[Berta Zúñiga]] aktibista (Honduras, 1990) # [[Bertha Oliva]] aktibista (Honduras, 1956) # [[Carmen Castro García]] ekonomialara, aktibista (Valentzia 1967) # [[Mari Jose Aranguren Querejeta]] ekonomialaria (Gipuzkoa 1969) # [[Bina Shah ]] kazetaria, idazlea (Pakistan XX. mendea) # [[Dulce Maria Cardoso]] abokatua, idazlea ( Portugal 1964) # [[María Franciska Dapena Rico]] margolaria, idazlea (Palentzia 1924-Bilbo 1995) # [[Laia Soler]] idazlea ( Lleida, 1991) # [[Remedios Cervantes]] enpresaria, modelo ohia (Malaga 1964) # [[Isabel Ríos]] sindikalista, ekintzailea (Curtis, Galizia, 1907-1997) # [[Ana Cano]] Asturierazko idazlea (Somiedo, 1950) # [[Vanessa Mendoza Cortés]] abortuaren aldeko aktibista (Andorra, 1980) # [[María Martín Escudero]] dantzaria (Bizkaia XX. mendea) # [[Mary Treat]] biologoa (AEB 1830-1923) # [[Sol Panera]] galerista (Bilbo 1946) # [[Elly Schlein]] Italiako politikaria (Suitza 1985) # [[Cristina Martín Vega]] kazetaria (Madril 1970) # [[Maria M. Gosse]] diplomazialaria, enbaxadorea (Alemania 1962) # [[María del Coro Arizmendi]] ornitologoa ( Mexiko 1963) # [[Camila Bossa ]] aktorea (Bogota/Galizia 1973) # [[Karima Baloch]] aktibista (Pakistan-Kanada, 1983-2020) # [[Marie Inmaculée Ingabire]] feminista, giza-eskubide ekintzailea (Ruanda,?) # [[Walda Barrios Klee]] soziologoa, aktibista, feminista (Guatemala-Mexiko, 1951-2021) # [[Ana Lydia Vega]] idazlea (Puerto Rico 1946) # [[Susana Dans]] aktorea (Coruña 1965) # [[Maruxa Villanueva]] abeslaria, aktorea (Galizia 1906-1998) # [[Mabel Rivera]] aktorea (Coruña 1952) # [[Laura Mañá]] film-zuzendaria, gidoilaria, aktorea (Bartzelona 1962) # [[Zaza Ceballos]] idazlea (Coruña XX. mendea) # [[Esther F. Carrodeguas]] dramagilea (Coruña 1979) # [[María Reimóndez ]] idazlea (Lugo 1759) # [[Xohana Torres]] idazlea (Galizia 1929-2017) # [[Erin Mouré]] poeta, itzultzailea (Kanada 1955) # [[Eva Mejuto]] idazlea (Pontevedra1975) # [[Nicole Brossard]] poeta (Kanada 1943) # [[Su Garrido Pombo]] kantautorea ( Galizia1982) # [[Rosa Sevilla de Alvero]] sufragista, hezitzailea (Filipinak 1879-1954) # [[Victoria Martín]] umoregilea, gidoilaria (Madril 1989) # [[Isa Calderón]] umoregilea, gidoilaria ( Madril 1983) # [[Noemí Sabugal]] idazlea ( Leon, 1979) # [[Eva Llorach ]] aktorea ( Murtzia 1979) # [[Alix Payen]] 1871ko Parisko Komunako ambulancière (1842-1903) # [[Angela Saini]] zientzia-kazetaria (Londres 1980) # [[Samira Ahmed]] kazetaria, genero diskriminazioagatik BBC salatu eta epaiketaren irabazlea (Londres 1968) # [[Laura Bates]] idazle feminista, aitzindaria (Oxford 1986) # [[Caroline Criado Perez]] kazetari ekintzailea (EB 1984) # [[Deborah Cameron]] hizkuntzalaria (Eskozia 1958) # [[Teodora Barrio]] idazlea, asturieraz (Marrubio, 1968) # [[Teresa Cónsul]] idazlea, asturieraz eta gaztelaniaz (?- Oviedo, 1834) # [[Raquel Fernández Menéndez]] idazlea, asturieraz (Salas, 1993) # [[Blanca Fernández Quintana]] idazlea, asturieraz (Bimenes, 1994) # [[Enriqueta González Rubín]] idazlea eta kazetaria, asturieraz (Ribadesella, 1832-Infiesto, 1877) # [[Nené Losada]] idazlea, asturieraz (Luarca, 1921-2009) # [[Idoia Rodríguez Buján ]] militarra (Lugo 1983-Afganistan 2007) # [[Gillian Wearing]] artista (EB 1963) # [[Cathy Newman]] kazetaria (EB 1974) # [[Kate Adie ]] kazetaria (EB 1945) # [[Rebekah Brooks]] kazetaria (EB 1968) # [[María Teresa González|Maria Teresa Gonzále]] idazlea, asturieraz (Gijón. 1950-1995) # [[Marta Mori]] idazlea, asturieraz (Gijón, 1965) # [[María Esther García López]] idazlea, asturieraz (Valdés, 1948) # [[Esther Prieto]] idazlea, asturieraz (Arenas, Cabrales, 1960) # [[Helena Trexu]] idazlea, asturieraz (Sama de Langreo, 1945) # [[Margaret Collins Weitz]] historialaria, Frantziako Erresistentzian aditua (AEB, 1929) # [[Beatriz Álvarez-Guerra]] aktorea (Madril 1994) # [[Tina Gascó]] aktorea (Sevilla 1914-Madril 1973) # [[Zineb Hattab]] sukaldaria (Girona/Suitza 1989) # [[Rosalía Mera]] jostuna, enpresaburua (Coruña 1944-2013) # [[Sandra Ortega Mera ]] enpresaburua, filantropoa ( Coruña 1968) # [[Mey Rahola]] argazkilaria (Leon 1897-Frantzia 1959) # [[Clara Martínez Alberola]] abokatua (Madrid, 1963) # [[Elena Vázquez Zendon]] matematikaria (Ourense, 1966) # [[Elsa Anka]] aurkezlea (Bartzelona 1965) # [[Paloma Marín]] aurkezlea (?, XX. mendea) # [[Cristina Urgel]] aurkezlea (Soria 1979) # [[Kate del Castillo]] aktorea (Mexiko 1972) # [[Marisa Naranjo]] aurkezlea (Kanariak 1944) # [[Estela Giménez]] gimnasta (Madril 1979) # [[Manuela López García]] Maistra, poeta (Cacabelos, 1910-2005) # [[Jenny Nyström]] ilustratzailea (Suedia, 1854-1946) # [[Clara Maria Pope]] margolaria (Londres, 1767-1838) # [[Laurence Suhner]] idazlea eta artista (Geneva, 1968) # [[Anna Tigerhielm]] margolaria (Suedia, 1832-1906) # [[Trini Tinturé]] ilustratzailea (Lleida, 1938) # [[Henar Torinos]] Valladolid, 1985 # [[Elena Francisen kontsultategia]] emakumeentzako irratsaioa (Espainia 1947-1984) # [[Maruja Fernández]] irrati esataria (Kuba 1925-Bartzelona 2001) # [[Pepa Fernández]] kazetaria (Lleida 1965) # [[Mara Torres]] kazetaria, idazlea (Madril 1974) # [[Macarena Berlín]] kazetaria (Madril 1973) # [[Florence Rochefort]] historialari frantziarra (Suresnes, 1958) # [[Giovanna Garzoni]] margolaria (Italia 1960-1970) # [[Michaelina Wautier]] margolaria (Belgika c.1617-1689) # [[Louise Moillon]] margolaria (Frantzia 1610-1696) # [[Maria van Oosterwijck]] margolaria (Herbehereak 1630-1693) # [[Anne Vallayer-Coster ]] margolaria (Paris 1744-1818) # [[Marie-Victoire Lemoine]] margolaria (Paris 1754-1820) # [[Marie Gabrielle Capet]] margolaria (Frantzia 1761-1818) # [[Constance Mayer]] margolaria ( Frantzia 1775-1821) # [[Marie-Éléonore Godefroid]] margolaria ( Paris 1778-1849) # [[Lilly Martin Spencer]] margolaria ( EB1822-AEB 1902) # [[Clémentine Delait]] emakume bizarduna (Frantzia, 1865-1939) # [[María Folguera]] idazlea, eszena zuzendaria (Madril, 1984) # [[AveLina Pérez|Avelina Pérez]] Sortzaile eszenikoa (Oia, 1969) # [[Raquel García-Tomás]] musikagilea (Bartzelona, 1984) # [[Lola Blasco]] aktorea, idazlea eta antzerki zuzendaria (Alacant, 1983) # [[Marta Pazos]] eszena zuzendaria (Pontevedra, 1976) # [[Helena Tornero]] antzerkigilea (Figueras, 1973) # [[Helena Antonia]] emakume bizarduna (Lieja, 1550-1595) # [[Antonietta Gonsalvus]] emakume bizarduna (Frantzia, 1572-?) # [[Arantza Ozaeta Cortázar]] arkitektoa (Madril 1982) # [[Victoria Rodríguez]] aktorea (Madril 1931-2020) # [[Pilar Eyre]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1947) # [[Teresa Ribera ]] politikaria (Madril 1969) # [[Carolina Maria de Jesus]] idazlea, poeta, kronista (Brasil 1914-1977) # [[Jane Barnell]] emakume bizarduna (AEB 1871-1951) # [[Alice Elizabeth Doherty]] emakume bizarduna ( AEB 1887-1933) # [[Annie Jones ]] emakume bizarduna ( AEB 1865-1902) # [[Krao Farini]] emakume bizarduna (Laos 1876-AEB 1926 19) # [[Josephine Clofullia]] emakume bizarduna (Suitza 1829-1875) # [[Pilar Pedraza]] idazlea, irakaslea (Toledo 1951) # [[Carmen Linares]] flamenko-abeslaria (Linares 1951) # [[María Pagés]] dantzaria, koreografoa (Sevilla 1963) # [[Ellen MacArthur]] nabigatzailea (EB 1976) # [[Aurora Vargas]] flamenko-dantzaria, kantaria ( Sevilla 1956) # [[Bernarda de Utrera]] flamenko-kantaria (Utrera 1927-2009) # [[Fernanda de Utrera]] flamenko-kantaria (Utrera 1923-2006) # [[La Serneta]] flamenko kantaria (Cádiz 1837-Utrera 1912) # [[Caroline van der Plas]] kazetaria, politikaria (Herbehereak 1967) # [[Marta plana]] Australiara eramandako emakumeak (1960-1963) # [[Arlette Farge]] historialari frantsesa (Charleville - 1941) # [[Bibia Pavard]] historialari frantsesa (1980) # [[Maddalena Casulana]] musikagilea (Italia, 1544-1590) # [[Lucinda Williams ]] egile abeslaria (AEB 1953) # [[Ivette Nadal ]] egile abeslaria, poeta (Bartzelona 1988) # [[Blanca Llum Vidal]] poeta (Bartzelona 1986) # [[Núria Martínez-Vernis]] poeta (Bartzelona 1976) # [[Montse Castellà]] egile abeslaria, aktibista (Tarragona 1976) # [[Rosa Regàs]] idazlea (Bartzelona 1933) # [[Georgina Regàs]] sukaldaria, idazlea (Bartzelona 1932-Girona 2022) # [[Carme Canela]] jazz-abeslaria (Bartzelona 1962) # [[Sheila Jordan]] jazz- abeslaria (AEB 1928) # [[Galina Balashova]] arkitektoa, diseinatzailea (Errusia 1931) # [[Urška Djukić]] zinema-zuzendaria, gidoilaria (Eslovenia 1986) # [[Asha Haji Elmi]] politikaria, aktibista (Somalia, 1962) # [[Joana Afonso]] diseinatzailea, ilustratzailea (Portugal 1989) # [[Cani Fernández Vicién]] abokatua (Cartagena 1963) # [[Mar Sodupe]] aktorea (Kanariak 1972) # [[Pepa Aniorte]] aktorea, abeslaria (Alacant 1972) # [[Toni Morillas]] politikaria, feminista (Jaen 1982) # [[Clementina Díez de Baldeón]] irakaslea, politikaria (Ciudad Real 1953) # [[Consuelo Rumí]] psikologoa, irakaslea, politikaria (Almeria 1957) # [[Anita Gutbrod]] igerilaria (Argentina 1903-1967) # [[Lita Tiraboschi]] igerilaria, irakaslea, idazlea (Argentina 1917-1972) # [[Pilar Geijo ]] igerilaria (Argentina 1984) # [[Lilian Harrison]] igerilaria (Argentina 1904-1993) # [[Enriqueta Agut Armer]] 2. errepublikako(Castelló, 1912-Mexiko, 1998) # [[Concepción Alfaya]] 2. errepublikako maistra (Madril, 1886-1945) # [[Elvira Navarro]] idazlea (Huelva, 1978) # [[Alba Carballal|Alva Carballal]] idazlea (Lugo, 1992) # [[Marie Equi]] medikua, aktibista (AEB,1872-1952) # [[Maria Baldó|María Baldó]] 2. Errepublikako maistra (Albacete, 1884-Toulouse, 1964) # [[María Braña de Diego|Maria Braña de Diego]] 2. Errepublikako maistra (Madril, 1912-2007) # [[Carmen Castilla Polo]] 2. Errepublikako maistra (Logroño, 1895-Madril, 1979) # [[Alba Sotorra Clua]] zinema zuzendaria (Reus, 1980) # [[Carmen Hermosín]] politikaria (Sevilla 1945) # [[Magdalena Valerio]] legelaria, politikaria (Caceres 1959) # [[Mar Moreno]] legelaria, politikaria, idazlea (Jaen 1962) # [[Teresa Jiménez Vílchez]] irakaslea, politikaria (Granada 1962) # [[Fuensanta Coves]] irakaslea, politikaria (Alacant 1961) # [[Irene García]] politikaria (Cádiz 1980) # [[Marina Vega]] espioia, nazi harrapatzailea (Cantabria 1924-Madril 2011) # [[Braulia Cánovas]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Murtzia 1920- Bartzelona 1993) # [[Conchita Ramos]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Lleida 1925-Frantzia 2019) # [[Alfonsina Bueno]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Zaragoza 1904- Frantzia1979) # [[Margoth Escobar]] Ingurumen eskubideak eta indigenen aldeko aktibista (Ekuador, 1954) # [[Mercedes Escribano Pérez]] Bigarren Errepublikako maistra (Valdeganga, 1888-Madril, 1958) # [[Carmen García del Diestro]] Bigarren Errepublikako maistra, pedagogoa (Santander, 1908-Madril, 2001) # [[Elsa López]] idazlea, poeta (Fernando Poo, 1943) # [[Elena Gallego Abad|Elena Gallego]] kazetaria, idazlea (Teruel, 1969) # [[Ana Vanessa Gutiérrez]] asturierazko idazlea (Mieres, 1980) # [[Elsa Fernández]] galizierazko idazlea (Buenos Aires, 1933-1964) # [[Avelina Valladares]] galizierazko idazlea (A Estrada 1825.1902) # [[Violeta Friedman]] aktibista, bizirik atera Auschwitzetik (Errumania 1930- Madril 2000) # [[Constanza Martínez Prieto]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Madril 1917-Bartzelona 1997)) # [[Laura Seco]] politikaria (Cádiz 1971) # [[María Teresa Fernández de la Vega]] magistratua, politikaria (Valentzia 1949) # [[Esperanza Oña]] politikaria (Sevilla 1957) # [[Nuria Espallargas]] ikertzailea (Bartzelona 1979) # [[Rosario de Velasco]] margolaria (Madril 1904-Bartzelona 1991) # [[Marga Gil Roësset]] eskultorea, ilustratzailea, poeta (Madril 1908- 1932) # [[Ángeles Santos Torroella]] margolaria (Girona 1911- Madril 2013) # [[Delhy Tejero]] margolaria (Zamora 1904- Madril 1968) # [[Lauren Bastide]] Frantziako kazetaria eta ekintzaile feminista (Orleans, 1980) # [[Lima Aafshid]] idazle eta poeta (Afganistan, ?) # [[Adelaide Estrada]] Mediku, zientzialari eta aktibista (Portugal, 1898-1979) # [[Martha P. Falconer]] Aktibista, gizarte-langilea (AEB, 1862-1941) # [[Tamara Alves]] artista, muralista, ilustratzailea, tatuatzailea (Portugal 1983) # [[Rada Akbar]] artista (Afganistan, 1988) # [[Maria Lucília Estanco Louro]] irakasle eta aktibista (Portugal, 1922-2018) }} ==='''Berriak 2023''' ('''otsaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Toda Likona]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Mari Juan Mezeta]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Maria Perez Larrinaga]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Olatz Urkia]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Donostia, 1986) # [[Helena Barrenetxea]] ----'''SORTUA''' zestalaria (Durango, 2007) # [[María Flores]] ----'''SORTUA''' 1824an bere askatasuna lortu zuen esklabua (Eivissa, 1775-?) # [[Zorione Erezuma]] ----'''SORTUA''' poeta (Bilbo, 1969) # [[Charo Roquero]] ----'''SORTUA''' historialaria (Donostia) # [[Maritxu Negelua]] ----'''SORTUA''' idazlea, pastoralgilea (Zuberoa, 1999) # [[Mari Tere Alberdi]] ef--'''SORTUA''' sukaldaria, tabernaria, aktorea (Berriz) # [[Fabiola Gutiérrez]] ----'''SORTUA''' idazle (Bolivia, 1989) # [[Carmen Castro Cardús]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako "zaintzaile" (Huesca, ?-1948) # [[Maider Galardi]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta ikerlaria (Lasarte-Oria, 1995) # [[Antoñita La Singla]] dantzaria (Bartzelona 1948) # [[La Sordita]] dantzaria (Cádiz XIX.mendea-XX.mendea) # [[Amal Aden]] idazle ekintzailea (1983, Somalia) # [[Iola Leal Riesco]] ingumenaren aldeko ekintzailea (Lugo, 1977) # [[Sol León]] dantzaria, koreografoa (Kordoba ç 1919) # [[Sara Lezana]] dantzaria (Madril 1948) # [[Cristina Llorente]] dantzaria, abeslaria, aktorea (Valladolid 1985) # [[Isabel Llull]] dantzaria, maistra (Palma 1946) # [[Sara Luzita]] dantzaria (Espainia 1922) # [[Bárbara Lys]] dantzaria (Balearrak 1946) # [[Claudia Salas]] aktoreak (Madril 1977) # [[Carlota Pereda]] film-zuzendaria, gidoilaria (Madril 1975) # [[Esther Cañadas]] modeloa (Albacete 1977) # [[Joselyn Brea]] kirolaria (Venezuela/Galizia 1994) # [[Donna Karan]] moda-diseinatzailea (AEB 1948) # [[Eva Copa]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Bolivia 1987) # [[Adrienne Avril de Sainte-Croix]] Frantziako filantropo eta feminista (1855 - 1936) # [[Zahra Mohammadi]] BBCren 100 emakumeak 2022 Kurdinstango irakaslea errepresaliatua (1990) # [[Layli]] BBCren 100 emakumeak 2022 Irango ekintzaile feminista errepresaliatua (2002) # [[Wegahta Gebreyohannes Abera]] BBCren 100 emakumeak 2022 Etiopiako langile humanitarioa (xxxx) # [[Victoria Baptiste]] BBCren 100 emakumeak 2022 Estatu Batuetako erizaina (xxxx) # [[Velmariri Bambari]] BBCren 100 emakumeak 2022 Indonesiako Sexu-indarkeriaren kontrako ekintzailea (1980) # [[Tamana Zaryab Paryani]] BBCren 100 emakumeak 2022 Afganistango kazetaria eta youtuberra (1997) # [[Alice Pataxó]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil, 2001) # [[Erika Hilton]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil, 1992) # [[Zahra Joya]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Agfanistan, 1992) # [[Velia Vidal]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Kolonbia, 1982) # [[Roza Salih]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Eskozia.1989) # [[Cecilia Patricia Flores Armenta]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Mexiko XX. mendea) # [[Mirta Nuñez]] espainaiko gerra zibilaren historialaria (Kuba, 1956) # [[Mirta Díaz-Balart]] Mirta Nuñezen ama eta Fidel Castroren lehenengo emaztea (Habana, 1928) # [[Jane Misme]] Kazetari eta feminista frantsesa (1865-1935) # [[Judith Heumann]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Filadelfia, 1947) # [[Asonele Kotu]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Hegoafrika, ? ) # [[Nathalie Becquart|Natahalie Becquart]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Frantzia, 1969) # [[Ida Holz]] informatikaria (Uruguai, 1935) # [[Simone Tebet]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil 1970) # [[Ferenice de Rodas]] ama (Grezia, K.a. 396-K.a. V. mendea) # [[Lashana Lynch]] aktorea (Londres 1987) # [[Giuseppa Barbapiccola]] filosofoa, poeta, itzultzailea (Italia, 1702-1740) # [[Taisia Bekbulatova]] kazetaria, BBCren 100 emakumeak 2022 (Errusia, xxxx) # [[Suvada Selimović]] ekintzailea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Bosnia, 1965) # [[Shonda Rhimes]] gidoilaria, fil-zuzendaria (AEB 1970) # [[Beatrice Fihn]] arma-nuklearren aurkako aktibista ( Suedia 1982) # [[Tania Álvarez Yates]] kanoalaria (Pontevedra 1994) # [[Tania Fernández García]] kanoalaria (Lugo 1992) # [[Blanca Paloma]] abeslaria (Alacant 1989) # [[Alice Wonder]] abeslaria ( Madril 1998) # [[Olga Xirinacs]] idazlea (Tarragona 1936) # [[Bikimel]] kantautorea (Bartzelona 1976) # [[Luján Argüelles]] aurkezlea (Asturias 1977) # [[Virginia Díaz]] kazetaria (Madril 1974) # [[Kristina Berdínskikh]] kazetaria, BBCren 100 emakumeak 2022 (Ukraina) # [[Kadri Keung]] moda-diseinatzailea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Hong Kong) # [[Leonor Ferrer Girabau]] delineatzailea (Bartzelona, 1894-1953) # [[Fatima Sheikh]] hezitzailea (India, 1831-1900) # [[Jana Zinkevytx|Iana Zinkevitx]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Ukraina, 1995) # [[Chanel Contos]] sexu-erasoen aurkako aktibista BBCren 100 emakumeak 2022 (Australia) # [[Aye Nyein Thu]] mediku aktibista BBCren 100 emakumeak 2022 (Birmania, 1996) # [[Judy Kihumba]] zeinu-hizkuntzako interpretea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Kenya) # [[Paula Púa]] gidoilaria (Valentzia 1992 # [[Minerva Piquero]] kazetaria (Asturias 1967) # [[Beatriz Pécker]] kazetaria (Madril 1955) # [[Luisa Alberca]] irrati-nobelagilea (C.Real 1920-Logroño 2006) # [[Vira Silenti]] aktorea (Italia 1931-2014) # [[Clementina Albéniz|Clementina Albeniz]] maistra errepublikarra (Madril, 1853-1946) # [[Ana Canalias Mestres]] maistra errepublikarra (Zaragoza, 1886-1934) # [[Angelina Colubret]] maistra errepublikarra (Badalona, 1910 -Torroella, 1998) # [[Isabel Esteban Nieto]] maistra errepublikar eraila (Palentzia, 1893-1936) # [[Sofia Polo Giménez]] maistra errepublikar eraila (Zaragoza, 1904-Palentzia, 1936) # [[Cirila Ubaldina García Díaz]] maistra errepublikar eraila (Salamanca, 1893-Palentzia, 1936) # [[Samara Joy]] jazz abeslaria (AEB 1998) # [[Sarah Kane]] antzerkigilea (EB 1971-1999) # [[Toñi Salazar]] abeslaria (Badajoz 1963) # [[Encarna Salazar]] abeslaria (Badajoz 1961) # [[Lina Meruane]] Idazlea (Txile 1970) # [[Nelly Meruane]] aktorea, irakaslea (Txile1927-2018 19) # [[Teresa Laespada]] ikertzailea (Bilbo 1965) # [[Ana Santos Aramburo]] liburuzaina (Zaragoza 1957) # [[Glòria Pérez-Salmerón]] liburuzaina (Bartzelona 1958) # [[Susana Fortes]] idazlea (Pontevedra 1959) # [[Ana Belén Fortes]] idazlea (Pontevedra 1967) # [[Genara Fernández García|Genera Fernández Garcia]] maistra fusilatua (León, 1903-1941) # [[Josefa García Segret|Josefa Garcia Segret]] maistra errepublikarra (Tui, 1900-Oliveros, 1986} # [[Gertrudis Ríos Marín|Gertrudis Rios Marín]] torturatu eta exekutatuko maistra (Cádiz, 1901-1936) # [[Benita Gil]] maistra erbesteratua (Teruel, 1913-Praga, 2015) # [[Carmen Hombre Ponzoa|Carmen Hombre Pouzoa]] maistra fusilatua (Cádiz, 1898-1936) # [[Elisa López Velasco]] maistra berritzailea (Málaga, 1884-1936??) # [[Sirisha Bandla]] BBCren 100 emakumeak 2022, ingeniari aeronautikoa (India 1988) # [[Nazanin Zaghari-Ratcliffe]] BBCren 100 emakumeak 2022, iraniar-britaniar hiritarra (Tafresh 1978) # [[Narges Mohammadi]] BBCren 100 emakumeak 2022, eskubideen aldeko ekintzailea (Persia 1972) # [[Palmira Pla Pechovierto]] maistra, pedagogoa eta polikaria (Teruel, 1914-Castlló, 2007) # [[Emilia Elias Herrando|Emilia Elias Herrando]] maistra, pedagogoa (Madril, 1898 - Mexiko, 1976) # [[Veneranda Manzano]] maistra, politikaria, erbesteratua (Asturias, 1893-1992) # [[Guillermina Medrano]] maistra eta politikaria (Albacete, 1912-Valencia, 2005) # [[Marguerite Durand (feminista)]] kazetari, aktore, politikari eta feminista frantsesa (1864 - 1936) # [[Jane Rigby]] BBCren 100 emakumeak 2022 Astrofisika estatubatuarra (EEUU, XXXX) # [[Iryna Kondratova]] BBCren 100 emakumeak 2022 Anestesiologa eta pediatra (Ukrania, XXXX) # [[Constance Tipper]] metalurgikaria (Erresuma Batua, 1894-1995) # [[Johanna Döbereiner]] ingeniari agronomoa (Brasil, 1924-2000) # [[Txell Alarcón]] saskibaloi jokalaria (Bartzelona 2003) # [[Maider Castellano]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 2003) # [[Gregoria Canelo de Paredes]] 'chinato' dialekto hiztuna (Caceres 1861-1917) # [[Marina Ortiz de Zárate]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 1999) # [[Chatrice White]] saskibaloi jokalaria (AEB 1996) # [[Ana Laverón]] aeronautiko ingeniaria(Espainia XX. mendea) # [[Isaura Clavero]] 1. emakume aeronautiko ingeniaria (Vigo XX. mendea) # [[Parinoush Saniee]] idazlea (Iran 1949) # [[Elena Barraquer Compte]] oftalmologoa (Bartzelona 1954) # [[Jimena Quirós]] 1. emakume ozeonografoa (Almeria 1899-Madril 1983) # [[Isabelle Junot]] aktorea (AEB 1991) # [[Tamara Falcó]] moda-diseinatzailea (Madril 1981) # [[Micaela Navarro]] politikaria (Jaen 1956) # [[Ibijoke Faborode]] BBCren 100 emakumeak 2022, politikaria (Nigeria XX. mendea) # [[Gohar Eshghi]] BBCren 100 emakumeak 2022, ekintzailea (Iran 1946-2002) # [[Fatima Amiri]] BBCren 100 emakumeak 2022, ikaslea (Afganistan, 2005) # [[Carmen Muñoz Manzano]] Bigarren Errepublikako maistra eta idazlea (Cáceres, 1906-Coruña, 2002) # [[Carmen García de Castro]] Bigarren Errepublikako maistra eta pedagogoa (Almería, 1886-1969) # [[Isabel González Turmo]] antropologoa (Espainia XX. mendea) # [[Elvira Álvarez de Ceballos]] dama (Espainia XIV. mendea -1372) # [[Difficult Women]] emakume kabareta (Australia) # [[Mehreen Faruqi]] politikaria (Pakistan 1963) # [[Katarina Zec]] saskibaloi jokalaria (Serbia 1997) # [[Mariana Barassi]] film-zuzendaria (Argentina 1977) # [[Vic Echegoyen]] idazlea (Madril 1969) # [[Claudia Zapata]] historialaria (Txile 1975) # [[Christiane Félip Vidal]] idazlea (Frantzia 1950) # [[Katherine Kurtz]] idazlea (AEB 1944) # [[Juana Ontañón eta Valiente|Juana Ontañon y Valiente]] Bigarren Errepublikako maistra (Madril, 1886-Mexiko, 1972) # [[Wally Funk]] astronauta (AEB 1939) # [[Ida Ørskov]] bakteriologoa (Danimarka 1922- 2007) # [[Alice Lee]] matematikaria (EB 1858-1939) # [[Elizabeth Scott]] matematikaria (AEB 1917-1988) # [[Ainhoa Achutegui]] zuzendari artistikoa ( Venezuela 1978) # [[Akwaeke Emezi]] idazlea (Nigeria 1987) # [[Leia Dongue]] saskibalio jokalaria (Mozambike 1991) # [[Mónica Bruckmann]] soziopolitologoa (Peru XX. mendea) # [[Claude Ber]] poeta (Frantzai 1948) # [[Nadia Yala Kisukidi]] filosofoa (Belgika 1978) # [[Ana Carrique]] musikagilea ( Argentina 1964) # [[Cristina Montserrat Hendrickse]] abokatua, irakaslea (AEB 1964) # [[Kristina Higgins]] saskibaloi jokalaria (AEB 1994) # [[Joy Alexis Brown-Adams]] saskibaloi jokalaria (Guyana 1993) # [[Dona Tututa]] piano-jolea (Cabo Verde 1919-2014) # [[Yolanda Morazzo]] poeta (Cabo Verde 1927-Lisboa 2009) # [[Tuna Mascarenhas]] kimikaria, aktibista, 1. dama (Cabo Verde 1944-2009) # [[Kate Asabuki]] aktore pornoa (Tokio 1962) # [[Celina Pereira]] abeslaria, kontalaria (Cabo Verde 1940-Lisboa2020) # [[Athaliah Molokomme]] fiskala (Botswana 1959) # [[Constance Cummings-John]] politikaria (Sierra Leona 1918-Londres 2000) # [[Aspásia Camargo]] politikaria (Brasil, 1946 19) # [[Rachael Blackmore]] Jokey-a (Irlanda 1989) # [[Lívia Járóka]] 1. emakumezko ijito eurodiputatua (Hungaria 1974) # [[Clare Marie Hodges]] AEBko 1. emakumezko basozaina (AEB 1890-1970) # [[Consuelo González Ramos]] kazetaria, erizaina, feminista (Zamora, 1877-Madril, 1956) # [[Esperanza Rodríguez Cerdán]] Bigarren Errepublikako maistra erbesteratua (Madril, 1892-Valentzia,1984) # [[Rosa Roig]] Bigarren Errepublikako maistra (Tarragona, 1890-Bartzelona, 1969) # [[Pilar Salvo Giménez|Pilar Salvo]] Bigarren Errepublikako maistra fusilatua (Zaragoza, 1889-1936) # [[Amalia Torrijos]] Bigarren Errepublikako maistra eta alkatea (Sevilla, 1911- ???) # [[Ekaterina Lermontova]] Paleontologoa (SESB, 1889-1942) # [[Eva Mameli Calvino]] Botanikaria (Italia, 1886-1978) # [[Heike Freire]] filosofoa, aktibista (Espainia, ??) # [[Sabrina Sánchez]] kazetaria, sexu langilea (Mexiko 1981) # [[Karine Espineira]] soziologoa, trans ekintzailea (Txile 1967) # [[Nadia Ferreira]] modeloa, enpresaburua (Paraguai 1999) # [[Elena Sánchez Caballero]] kazetaria (Madril 1957) # [[Pilar Martín Fernández]] immunologia ikertzailea (Madril 1973) # [[Maruja Torres]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1943) # [[Nya de la Rubia]] abeslaria, aktorea (Sevilla 1986) # [[Aryna Sabalenka]] tenislaria (Bielorrusia 1998) # [[Aliaksandra Sasnovih]] tenislaria (Bielorrusia 1994) # [[Lucia Stecher]] ikertzailea (Txile XX. mendea) # [[Elena Oliva]] soziologoa, ikertzailea (Txile 1982) # [[Gendengarjaa Baigalimaa]] onkologoa (Mongolia XX. mendea) # [[Elena Moreno Zaldibar]] saskibaloi jokalaria (Donostia 1959) # [[Tanaya Mechelle Atkinson]] saskibaloi jokalaria (AEB 1996) # [[Kinu Nishimura]] ilustratzailea (Japonia 1969) # [[Asunción Linares]] paleontologoa (Granada, 1921-2005) # [[Sylvie Denis]] idazlea # [[Marguerite Durand (hizkuntzalaria)]] hizkuntzalarieta fonetikalari frantziarra (1904) # [[Jeanne Chauvin]] abokatu eta feminista frantsesa (1862-1926) # [[Soraya Prieto Fernández]] kimikaria (Gasteiz 1979) # [[Maimouna Diarra]] saskibaloi jokalaria (Senegal 1991) # [[Esther Yáñez González - Irun]] Armadako 1. emakumea eta gerra ontzi kapitaina (Cádiz 1971) # [[María José Escalona]] informatikaria (Sevilla 1976) # [[Helena Viñes]] ekonomialaria (Espainia, XX. mendea) # [[María Jesús Almazor]] Telekomunikazio ingeniaria, CEO ( Brtzelona 1970) # [[Karen Gaines]] ziberdefentsan aditua, CEO (XX. mendea) # [[Silvia Albert Sopale]] aktore, zuzendari (Donostia 1976) # [[Midi Achmat]] LGTB aktibista (Hegoafrika, 1964) # [[Shiva Nazar Ahari]] giza eskubideen aldeko aktibista (Irán, 1984) # [[Leoncia Gómez Galán]] zerbitzaria, 'vocera' (Caceres 1903-1986) # [[Irma Estrada Silva]] autodefentsa irakaslea (El Salvador ?) # [[Anália de Victória Pereira]] politikaria ( Angola 1941-2009) # [[Belita Palma]] abeslaria (Angola 1932-1988) # [[Luzia Inglês Van-Dúnem]] politikaria (Angola 1948) # [[Margarida Rosa da Silva Izata]] diplomazialaria (Angola 1958) # [[Ana Clara Guerra Marques]] dantzaria (Angola 1962) # [[Luísa Rogério]] kazetaria (Angola 1967) # [[Lourdes Van-Dúnem]] musikaria (Angola 1935-2006) # [[Arlete Leona Chimbinda]] politikaria, irakaslea (Angola 1960) # [[Silvia Lutucuta]] Kardiologoa, ministroa (Angola 1968) # [[Josefa Sacko]] agronomoa, enbaxadorea (Angola XX. mendea) # [[Vera Daves]] ekonomialaria, ministroa (Angola 1984) # [[Catherine Austin Fitts]] bankaria (AEB 1950) # [[Marjorie Rice]] matematikaria (AEB, 1923-2017) # [[Liliana Colanzi]] idazle eta editorea (Bolivia, 1981) # [[Magela Baudoin]] idazle (Bolivia, 1973) # [[Trementinaireak]] sendatzeko produktu naturalen saltzaile ibiltariak (Katalunia XIX. mendea-XX. mendea) # [[Eloísa del Pino Matute]] zientzialari soziala, ikertzailea (Espainia XX. mendea) # [[María Luisa López Grigera]] filologoa (Coruña 1926) # [[Paula Dapena Sánchez]] futbolaria (Pontevedra 1996) # [[ASPEGI elkartea]] emakume profesionalena, enpresariena (Gipuzkoa 1998) # [[Sari Arponen]] medikua (Finlandia 1977) # [[Carolina Iglesias]] umoregilea, gidoilaria, youtuberra (Coruña 1993) # [[Berta Collado]] kazetaria, aurkezlea (Toledo 1979) # [[Yola Mamani]] komunikatzailea (Bolivia, 1984) # [[Hélène Dutrieu]] txirrindulari, hegazkinlari (Belgika-Frantzia, 1877-1961) # [[Virginia Ayllón]] idazle (Bolivia, 1958) # [[Begonya Pozo]] idazlea (Valentzia 1974) # [[Carmelina Sánchez-Cutillas]] idazlea (Madril 1921- Valentzia 2009) # [[Beatriu Civera]] idazlea (Valentzia 1914-1995) # [[Ana María Ibars]] idazlea, maistra (Valentzia 1892-1965) # [[Raquel Payá]] pedagogoa (Valentzia 1919-1972) # [[Alison Spedding]] antropologoa (Ingalaterra/Bolivia, 1962) # [[Margaret W. Rossiter]] emakumeen historialaria ( AEB 1944) # [[Maria Beneyto]] idazlea, poeta (Valentzia 1925-2011) # [[María Villén]] 2. Errepublikako maistra (Burgos 1871-Valentzia 1961) # [[Lindaura Anzoátegui]] idazle (Bolivia, 1846-1898) # [[Yolanda Bedregal]] poeta (Bolivia, 1913-1999) # [[María Virginia Estenssoro]] poeta (Bolivia, 1902-1970) # [[Hilda Mundy]] poeta (Bolivia, 1912-1980) # [[Concha Peña Pastor]] bigarren errepublikako maistra eta abokatua (Ciudad Real, 1906-Panama, 1960) # [[Elpidia Polo Ovejas]] bigarren errepublikako maistra errepresaliatua (Valladolid, 1890-Madrid, 1988) # [[Carmen Valero Gimeno]] bigarren errepublikako maistra eta pedagogo errepresaliatua (Silla, 1893-1962) # [[Rosa Menéndez]] zientzialaria, 1. emakumea CSIC burua (Asturias 1956) # [[Dulceida]] interneteko ospetsua (Bartzelona, 1989) # [[Juana Macías]] film-zuzendaria, gidoilaria (Madril 1971) # [[Brisa Fenoy]] musikaria, DJ, modeloa (Cádiz 1991) # [[María Vargas Montoya]] enologoa (Haro 1971) # [[María Vargas Fernández]] flamenko abeslaria (Cádiz 1947) # [[Laura Alonso Cancho]] poeta (Santander 1978) # [[Dina Abouzeid Sariñena]] badminton entrenatzailea (Zaragoza 1979) # [[Agostina Burani]] saskibaloi jokalaria ( Argentina 1991) # [[Carmen Ybarra Careaga]] enpresaburua, markesa (Espainia 1963) # [[María José Álvarez Mezquíriz]] EULEN enpresaburua (Bilbo 1957) # [[Margaret H. Wright]] matematikaria (AEB, 1944) # [[Katharine Way]] fisikaria (AEB, 1902-1995) # [[Paola Velasco Pinedo]] Boliviako 1. emakume piloto komandantea (1988) # [[Xian (aktibista)]] LGTB aktibista (Txina, ?) # [[Laura Hojman]] gidoilaria, film zuzendaria (Sevilla 1981) # [[Bibisara Assaubayeva]] xake jokalaria (Kazakhstan 2004) # [[Anne L'Huillier]] fisika atomikoko irakaslea (Frantzia/Suedia 1958) # [[Tamara Rojo]] datzaria, koreografoa (kanada/Espainia 1974) # [[Elena S. Sánchez]] kazetaria (Toledo 1979) # [[Patricia Pardo]] kazetaria (Galizia 1983) # [[Sonsoles Ónega]]kazetaria, idazlea (Madril 1970) # [[Cristina Ónega]] kazetaria (Madril 1975) # [[Tatiana Afanásieva]] matematikari eta fisikaria (Ukraina-Herbereheak, 1876-1964) # [[Lilli Suburg]] kazetaria (Estonia, 1841-1930) # [[Esther Szekeres]] matematikaria (Hungaria-Australia, 1910-2005) # [[Irene Falcón|Irene Falcon]] kazetaria, Dolores Ibarruriren idazkaria (Madril, 1907-1999) # [[Enriqueta O'Neill|Enriqueta O´Neill]] aktore eta idazlea (Madril, 1909-Bartzelona, 1972) # [[Encarnación Fuyola Miret]] Bigarren errepublikako maistra (Huesca, 1907-Mexiko, 1982) # [[Anoka Primrose Abeyrathne]] kontserbazionista, gizarte ekintzailea (Sri Lanka, 1991) # [[Mar Abad]] kazetaria (Almeria 1972) # [[Marion Koopmans]] albaitaria, birologoa (Herbehereak 1956) # [[Carme Valls]] mediku eta politikaria (Bartzelona,' 1945) # [[Anne Anderson]] ilustratzailea (Eskozia, 1874 - 1930) # [[Eva Furnari|Eva Furmari]] ilustratzailea (Erroma, 1948) # [[Matilde Hidalgo]] mediku, poeta, sufragista (Ekuador 1889-1974) # [[Eva Soriano]] komediantea, aurkezlea (Tarragona 1970) # [[Cecilia Ansaldo]] idazlea (Ekuador 1949) # [[Melissa Lucio]] heriotza zigor polemikoan kondenatua (AEB 1968) # [[Carmen Barbarà]] komikigilea eta irudigilea (Bartzelona, 1933) # [[Amelia Bauerle|Amelia Banerle]] komikigilea (Londres, 1873-1916) # [[Pauline Baynes]] liburu ilustratzailea (Sussex, 1922-2008) # [[ Pamela Adie]] LGBT aktibista (Nigeria, 1984) # [[ Christine Ahn]] Bakearen aldeko aktibista (Hego Korea, XX. mendea) # [[Celia Viñas]] poeta, pedagogoa (Lleida-Almeria, 1915-1954) # [[Chipita Rodriguez]] heriotza zigorrez urkatua eta 100 urtera barkatua (AEB 1799-1863) # [[Elsa Beskow]] idazlea eta ilustratzailea (Suedia, 1874-1953) # [[Mary Agnes Chase]] botikaria eta ilustratzailea (EEBB, 1869-1963) # [[María Conejo]] ilustratzailea (Mexiko, 1958) # [[Eréndira Derbez]] ilustratzailea, idazlea (Mexiko, 1991) # [[Kate Greenaway]] ilustratzailea, idazlea (Londres, 1846-1901) # [[Elizabeth Shippen Green]] ilustratzailea (EEBB, 1871-1954) }} ==='''Berriak 2023''' ('''urtarrila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Elorriaga]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Busturia, 1980) # [[Aiora Zabala]] ----'''SORTUA''' zientzialaria (1982) # [[Alazne López]] --ef'''SORTUA''' dantzaria (Bilbo, 1993-Alemania, 2015) # [[Ana Borderas]] ef--''SORTUA''' kazetaria, irrati-esataria (Eibar, 1962) # [[Anna Fernandez de Paco]] ef--'''SORTUA''' zinemagilea (Bartzelona, 1981) # [[Belén Balerdi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1937-1982) # [[Berenice Lopez Reyes]] ef--'''SORTUA''' enpresaburua (Mexiko, 1989) # [[Bonifacia Zuazola]] efef'''SORTUA''' erraketista (Azkoitia, 1915-2012) # [[Consuelo Osa]] efef'''SORTUA''' erraketista Mutriku (1922-2015) # [[Durangoko Emakumeen Kartzela]] '''SORTUA''' (1939-1940) # [[Eladia Balerdi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1942-1997)) # [[Garbiñe Balerdi]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1935) # [[Garbiñe Ortega]] ----'''SORTUA''' zinema komisarioa (Gasteiz, 1981) # [[Gloria Agirrezabalaga]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1922) # [[Ignacia Idoate Iragui]] efef'''SORTUA''' moja (Orikain, 1900 - Madril, 1975) # [[Iñasi Illarramendi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Zarautz, 1919-2005) # [[Josefa Egaña]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1923) # [[Juncal Alzugaray]] ef--'''SORTUA''' Fisioterateupa eta asmatzailea (Bilbo, 1981) # [[Justa Domínguez de Vidaurreta e Idoy]] efef'''SORTUA''' moja (Azpeitia, 1975- Madril, 1958) # [[Koldobike Gezala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Lezo, 1917) # [[Marcelina Zabala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1923) # [[Margarita Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1925-Fuengirola, 2019) # [[Mari Beraza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Anoeta, 1929 -Mexiko, 1986) # [[Maria Josefa Navascues]] efef'''SORTUA''' erraketista (Errenteria, 1924-2011) # [[Maria Teresa Egaña]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1925) # [[Mercedes Agirrezabalaga]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1928) # [[Mercedes Zubikaray]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1920-1983) # [[Merche Olabe]] ef--'''SORTUA''' margolaria (Bilbo, 1957) # [[Milagros Uranga]] efef'''SORTUA''' erraketista (Mutriku, 1918-1992) # [[Pilar Zabala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1926-1945) # [[Rafaela Etxaniz]] efef'''SORTUA''' erraketista (Azkoitia, 1926-213) # [[Saelia Aparicio]] ----'''SORTUA''' artista (Valladolid, 1982) # [[Victoriana Aizpuru]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Errezil, 1919) # [[Zornotzako Emakumeen Kartzela]] '''SORTUA''' (1938-1947) # [[Ada Hitchins]] kimikaria (Ingalaterra, 1891-1972) # [[Adèle Esquiros]] Frantziako idazle eta kazetari feminista (1819-1886) # [[Africa González Fernández]] medikua, inmunologoa (Madril 1962) # [[Agrippina Vagánova]] ballet-maistra (Errusia, 1837-1951) # [[Aïcha Chenna]] emakume eskubideen aktibista (Maroko 1941-2022) # [[Aída Gómez]] dantzaria (Madril, 1967) # [[Aida Pierce]] komediantea (Mexiko, 1956) # [[Ainhoa Sanz Rodríguez|Ainhoa Sanz]] mendi korrikalaria (Urretxu, 1989) # [[Alba Gutiérrez]] dantzaria, aktorea ( Madril 1994) # [[Alice H. Parker]] asmatzailea (EEBB 1895-1920) # [[Alicia Barrié]] vedettea (Txile 1915- AEB 2002) # [[Alicia Vignoli]] vedettea (Lima 1911-Argentina 2005) # [[Almudena Ariza]] korrespontsala (Madril, 1963) # [[Alyson Eckmann]] aktorea (AEB 1990) # [[Amalia Iglesias]] idazlea, poeta (Menaza, 1962) # [[Ana Goya]] dantzaria, aktorea (Iruñea 1962) # [[Ana José Cancio]] kazetaria (Palentzia 1960) # [[Ana Orantes]] genero-indarkeriaren biktina (Granada 1937-1997) # [[Ana Rujas]] aktorea (Madril 1989) # [[Angela Burdett-Coutts]] filantropoa, pintura-bildumagilea (Londres, 1814-1906) # [[Ángela T. Leiva Sánchez]] botanikaria (Kuba 1948-2014) # [[Àngels Ribé]] artista kontzeptuala (Bartzelona 1943) # [[Anna Jaclard]] Errusiar sozialista eta feminista iraultzailea (1843 - 1887) # [[Anna Maurizio]] biologoa (Suitza 1900-1993) # [[Annie Oakley]] tiratzailea (AEB, 1860-1926) # [[Antonia Gimeno Travesset]] saskibaloi jokalaria eta entrenatzailea (Bartzelona, 1941) # [[Antonia Torre Yela]] 14. arrosa. Fusilatua (Madril, 1922-1940) # [[Asha Lul Mohamud Yusuf]] poeta (Somalia, XX. mendea) # [[Azucena Hernández]] aktorea (Sevilla 1960-Guadalajara 2019) # [[Barbara Navarro]] legelaria, CEO (Madril 1974) # [[Bélgica Adela Mirabal]] biziraun zuen Mirabal ahizpa bakarra (Dominikar Errepublika, 1925-2014) # [[Belle Starr]] Mendebaldeko bidelapurra (AEB, 1848-1889) # [[Beth (abeslaria)]] (Bartzelona 1981) # [[Bianca Ceva]] erresistentziaren kidea (Italia, 1897-1982) # [[Blanche Lefebvre]] 1871ko Parisko Komunako ekintzailea # [[Carmen Amaya]] dantzaria (Bartzelona, 1918-1963) # [[Carmen Iglesias]] historialaria (Madril 1942) # [[Carmen Olmedo Checa]] politikaria (Malaga 1949-2015) # [[Carmen Ruiz-Tilve]] idazlea (Oviedo 1941) # [[Carol-Ann Duffy]] poeta (E.B. 1955) # [[Catherine Allard]] dantzaria (Belgika/Katalunia, 1960) # [[Cathy Hackl]] futurista teknologikoa ( XX. mendea) # [[Cecilia Bartolomé]] film-zuzendaria (Alacant 1940) # [[Celia Correas de Zapata]] idazlea (Argentina 1933-AEB 2022) # [[Charo (abeslaria)]] dantzaria, aktorea (Murtzia 1941-) # [[Claire Démar]] kazetari eta feminista frantziarra (1799-1833) # [[Clara Jiménez Cruz]] kazetaria (Madril 1989) # [[Claude-Hélène Perrot]] historialaria (Frantzia 1928-2019) # [[Claudia Piñeiro]] idazlea (Argentina 1960) # [[Colette Rabaté]] hispanista (Frantzia 1950) # [[Cristina Olea]] korrespontsala (Vigo, 1982) # [[Dalila Ennadre]] zinema-zuzendaria (Maroko 1966- Paris 2020) # [[Dalilah]] dantzaria (Madril 1936-2001) # [[Danica McKellar]] Matematikaria, aktorea (AEB, 1975) # [[Daniela Blume]] kazetaria (Mataro 1990) # [[Daphne Oram]] musikagilea (Erresuma Batua, 1925-2003) # [[Daria Bertolani Marchetti]] erresistentziaren kidea (Italia, 1919-1994) # [[Delia del Carril]] margolaria (Argentina, 1884-1989) # [[Désirée Gay]] kazetari eta feminista frantziarra (1810-1890) # [[Diana Vishneva]] dantzaria (Errusia, 1976) # [[Dolores Medio]] idazlea (Oviedo 1911-1996) # [[Dolors Comas]] antropologoa eta politikaria (Bartzelona, 1951) # [[Dorothy E. Smith]] antropologoa (E.B 1946-Kanada 2022) # [[Dorothy Pitman Hughes]] aktibista (AEB 1938-2022) # [[Drucilla Cornell]] filosofoa (AEB 1950-2022) # [[Edith Checa]] kazetari, irrati-esatari (Sevilla, 1957-Madril, 2017) # [[Elda Emma Anderson]] fisikaria (AEB, 1899-1961) # [[Elena González Iglesias]] dantzaria, aktorea (Asturias 1991) # [[Elena Quiroga]] idazlea (Santander 1921-Coruña 1995) # [[Elizabeth Gertrude Britton]] botanikaria, briologoa (AEB, 1858-1934) # [[Elvira Andrés]] dantzaria (Espainia, 1958) # [[Elvira Godás]] maistra errepublikarra (Katalunia, 1917-2015) # [[Elvira Roca Barea]] idazlea (Malaga 1966) # [[Enedina Alves Marques]] ingeniari zibila (Brasil, 1913-1981) # [[Erika Martínez]] poeta (Jaen, 1979) # [[Ernestina Otero]] maistra (Pontevedra 1890-1956) # [[Eugenia Balcells]] artista bisuala (Bartzelona 1943) # [[Eva Ortega Paíno]] kimikaria, ikertailea (Madril, 1972) # [[Felicita Ferrero]] erresistentziaren kidea (Italia, 1899-1984) # [[Filomena Dato]] poeta, idazlea (Galizia, 1856-1926) # [[Flor de Torres Porras]] fiskala (Almeria 1961) # [[Flora Philip]] matematikaria (Erresuma Batua 1865-1943) # [[Florence Parpart]] asmatzailea (EE.BB. 1856- ?) # [[Florencia Pérez Padilla]] dantzaria (Sevilla 1918-Madril 2000) # [[Frances Haugen]] datu-ingeniaria, informatzailea (AEB 1980) # [[Francesca Gargallo]] filosofoa, idazlea (Italia 1956- Mexiko 2022) # [[Gabriela Bravo]] fiskala, politikaria (Valentzia 1963) # [[Gemma Pasqual i Escrivà|Gemma Pasqual i Escrivá]] katalanez idazten duen idazlea (Valentzia, 1967) # [[Gertrud Woker]] biokimikaria (Suitza, 1878-1968) # [[Ginetta Sagan]] erresistentziaren kidea (Italia, 1925-2000) # [[Gloria Leyland]] dantzaria, esataria (Argentina, XX.mendea) # [[Godeliève Mukasarasi]] gizarte langilea, aktibista (Ruanda 1959) # [[Grace Nichols]] poeta (Guyab 1950) # [[Helen Pickett]] koreografoa (AEB,?) # [[Helena Corbellini]] idazlea (Uruguai 1959) # [[Helena Cortesina]] dantzaria, zinegile aitzindaria (Valentzia 1903-Buenos Aires 1984) # [[Ina Grafl]] botanikaria (Suitza 1915-1970) # [[Irene Rice Pereira]] artista (AEB 1902-Marbella 1971) # [[Isabel Pérez Montalbán]] poeta (Córdoba, 1964) # [[Isla Correyero]] idazlea, poeta (Cáceres, 1957) # [[Jamie Dantzscher]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1982) # [[Josefina Triguero Agudo]] Espainiako 1.emakume epailea (Madril 1946-2022) # [[Joyce Lussu]] erresistentziaren kidea (Italia, 1912-1998) # [[Juana la Macarrona]] dantzaria (Cádiz 1870-Sevilla 1947) # [[Júlia Creus Garcia]] dantzaria, aktorea (Tarragona 1994) # [[Julia Manzanal Pérez]] aktibista errepublikanoa (Madril, 1915-2012) # [[Julia Reichert]] dokumental-zuzendari (AEB 1946-2022) # [[Kae Tempest]] poeta, abeslaria (Inglaterra, 1985) # [[Kathryn Woolard]] hizkuntza-antropologoa (AEB 1950) # [[Kenita Placide]] aktibista (Santa Luzia 1978) # [[La Chunga]] dantzaria (Marseilla, 1938) # [[La Malena (dantzaria)]] (Cádiz 1877-Sevilla 1956) # [[Laura Escanes]] modeloa (Bartzelona 1996) # [[Laura Palmés]] kazetaria (Bartzelona, 1954-2011) # [[Laura Pinillos]] vedettea (Espainia 1900-Madril 1970) # [[Lina Merlin]] erresistentziaren kidea (Italia, 1887-1979) # [[Lola Greco]] dantzaria, koreogarfoa (Madril 1964) # [[Louisa Aldrich-Blake]] medikua (Chingford, 1865 – 1925) # [[Louise Colet]] Frantziako olerkaria (1810-1876) # [[Lourdes García Campos]] kazetaria (Madril 1975) # [[Lucero Tena]] dantzaria,kriskitin jotzailea (Mexiko, 1938) # [[Lucy Weston Pickett]] kimikaria (AEB, 1904-1997) # [[Luisa Esteso]] aktore komikoa (Valentzia 1906- Madril1986) # [[Luisa Isabel Álvarez de Toledo]] dukesa eta idazlea (Estoril, 1936-Sanlúcar de Barramenda, 2008) # [[Lupe Serrano]] dantzaria (Txile, 1930) # [[Manuela Garín Pinillos]] matemtikaria (Asturias-Mexiko, 1914-2019) # [[Manuela Manzanares]] arbista, idazlea (Ciudad Real 1910 -AEB 2004) # [[Margarita García Robayo]] idazlea (Kolonbia 1980) # [[Marguerite Williams]] geologoa (AEB, 1895-1991) # [[María Alaniako]] enperatriza (Georgia1050-Bizanzio 1118?) # [[Maria Branyas Morera]] superehunurtekoak (San Frantzisko/Katalunia 1907) # [[María Cabrera]] akrobata, lehenengo emakume ijito ezaguna espainian (1467-Guadalajara, 1527) # [[Maria Cosway]] artista (Italia 1760 -1838) # [[María Eloy-García|María Eloy-Garcia]] idazle, poeta (Málaga, 1972) # [[María Ignacia Rodríguez de Velasco]] aktibista (Mexiko, 1778-1850) # [[María López García]] hockey-jokalaria (Asturias 1990) # [[María Muñoz]] irrati-esataria (Argentina 1968-2003) # [[Maria Ossowska]] Filosofoa (Varsovia, 1896-1974) # [[María Peláe]] kantautorea (Malaga 1990) # [[María Teresa Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1935-1960) # [[Marie Guy-Stéphan]] dantzaria (Paris 1818-1873) # [[Marina Semiónova]] dantzaria (Errusia, 1908-2010) # [[Mariola Cubells]] kazetaria (Valentzia 1967) # [[Marjorie Hyams]] jazz musikaria, bibrafonista (AEB 1920-2012) # [[Marsha Blackburn]] politikaria (AEB 1952) # [[Marta Agudo]] poeta (Madril, 1971) # [[Maruchi Fresno]] aktorea (Madril 1916-2003) # [[Mercedes Ballesteros]] idazlea ( Madril 1913-1995) # [[Mercedes Gaibrois de Ballesteros]] historialaria (Paris 1891-Madril 1960) # [[Mercedes Marrero]] saskibaloi jokalaria eta nabigazio kapitaina (San Cruz Tenerifekoa, 1961) # [[Mercedes Olivera Bustamante]] antropologoa (Mexiko 1934-2022) # [[Milagros Calvo]] epailea (Valladolid 1947) # [[Minerva Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1926-1960) # [[Mireia Sentís]] idazlea (Bartzelona 1947) # [[Miriam Reyes]] poeta (Ourense, 1974) # [[Mónica Moro]] publizista, zuzendari-nagusia (Madril, 1974) # [[Montserrat Domínguez]] kazetaria (Madril 1963) # [[Montserrat Galcerán]] aktibista (Bartzelona, 1946) # [[Montserrat Soliva Torrentó]] zientzialaria (Katalunia, 1943-2019) # [[Nannette Streicher]] musikagilea, piano-jolea (Alemania 1769-Austria1833) # [[Natalia Bessmértnova]] dantzaria (Mosku 1941-2008) # [[Natalia LL]] artista (Polonia 1937-2022) # [[Natalia Makarova]] dantzaria (Errusia, 1940) # [[Nina Timofeeva]] dantzaria (Errusia 1935-Israel 2014) # [[Noemí Galera]] OT zuzendaria (Bartzelona 1967) # [[Noni Benegas]] idazlea (Argentina 1951) # [[Norma Barbolini]] erresistentziaren kidea (Italia, 1922-1993) # [[Núria Bendicho Giró|Nuria Bendicho]] idazlea (Bartzelona, 1995) # [[Nuria Oliver]] telekomunikazio ingeniaria (Alacant 1970) # [[Odette Roy Fombrun]] sufragista (Haiti 1917-2022) # [[Olga Lepeshínskaya]] dantzaria (Errusia 1941-2008) # [[Olga María Ramos]] kupletista, musikagilea (Madril 1947) # [[Olga Ramos (abeslaria)]] (tenerife, 1932) # [[Olga Ramos (aktorea)]] kupletista (Badajoz 1918-Madril 2005) # [[Paloma del Río]] kazetaria (Madril 1960) # [[Pastora Galván]] dantzaria (Sevilla 1980) # [[Patria Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1924-1960) # [[Patricia Guerrero (dantzaria)]] (Granada 1990) # [[Patrizia Reggiani]] hiltzailea (Italia, 1948) # [[Pilar de la Oliva]] epailea (Valentzia 1956) # [[Radhya Al-Mutawakel]] Giza eskubide aktibista (Yemen 1967) # [[Ramona Maneiro]] aitzindaria (Coruña, 1961) # [[Rosa Durán]] dantzaria (Cádiz 1922-Madril 1999) # [[Rosario Guerrero]] dantzaria (Madril XIX. mendea-1960) # [[Rosemary Radford Ruether]] filosofoa (AEB 1936-2022) # [[Rossana Rossanda]] erresistentziaren kidea (Italia, 1924-2020) # [[Sabela Arias Castro]] historietagilea (Lugo, 1969) # [[Sara Rancaño]] korrespontsala (Bartzelona, 1984) # [[Sarah Mardini]] igerilaria, errefuxiatuen aldeko aktibista kriminalizatua (Siria, 1995) # [[Shadi Sadr]] abokatu, aktibista (Iran 1974) # [[Sharon Presley]] psikologoa (AEB 1943-2022) # [[Silvia Barrera Ibáñez]] zibersegurtasun aditua, kriminologoa (Madril 1977) # [[Soledad Antelada Toledano]] hackerra (Argentina 1977) # [[Soledad Cazorla]] fiskala (Lareche 1955-Madril2015) # [[Sophie Freud]] psikologoa, idazlea (Austria 1924-AEB 2022) # [[Stella Cunliffe]] estatistikaria (Erresuma Batua, 1917-2012) # [[Suzanne Voilquin]] kazetari frantziarra eta saint simonista (1801-1876) # [[Teresa Burga]] artista (Perú, 1935-2021) # [[Teresa Freixes]] legelaria (LLeida 1950) # [[Teresa Perales]] igerilaria (Zaragoza 1975) # [[Tina Anselmi]] erresistentziaren kidea (Italia, 1927-2016) # [[Verónica Pascual Boé]] ingeniaria, CEO (Burgos 1979) # [[Vicky Gómez]] dantzaria (Salamanca 1988) # [[Victoria Pinillos]] vedettea (Espainia ?- Madril ? ) # [[Victorina Vila Badia]] maistra errepublikarra (Lleida, 1883-1962) # [[Violeta la Burra]] abeslaria, dantzaria, aitzindaria (Sevilla, 1936-2020) # [[Virxinia Pereira Renda]] idazlea (Pontevedra 1884-Madril 1969) # [[Yolanda Ramos]] aktorea (Bartzelona 1968) # [[Zar Amir Ebrahimi]] aktorea (Iran 1981) # [[Zeba Islam Seraj]] biologo molekularra (Bangladesh, 1958) }} ==='''Berriak 2022''' ('''abendua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Lourdes Herrasti]] ef--'''SORTUA''' antropologoa (Aretxabaleta, 1958) # [[Marie-José Basurco]] ----'''SORTUA''' idazlea (Donibane Lohitzune, 1947) # [[Uxue Kerejeta]] ----'''SORTUA''' musikaria (Zumarraga, 1999) # [[Felisa Libano]] efef'''SORTUA''' pandero jotzailea (Plentzia, 1917-2000) # [[Esperanza Nuere]] ----'''SORTUA''' margolaria (Bilbo, 1935) # [[Nadia Hindi Mediavilla]] ----'''SORTUA''' ikertzailea (Bagdad, 1977) # [[Betisa Ojanguren]] ----'''SORTUA''' Nafarroako Unibertsitate Publikoko irakaslea (Barakaldo, 1978) # [[Ainhize Belar]] ef--'''SORTUA''' eskalatzailea (Atxondo, 2006) # [[Miren Urbieta Vega]] ----'''SORTUA''' abeslaria, musikaria (Donostia, 1983) # [[Begoña Uriarte]] ----'''SORTUA''' piano-jotzailea (Bilbo, 1937) # [[Dioni Ardanza]] efef'''SORTUA''' jostuna (Ermua, 1914-Dima, 2005) # [[Bego Alabazan]] ----'''SORTUA''' ipuin-kontalaria (Bilbo, 1966) # [[Esperanza López Parada]] poeta (Madril, 1962) # [[María Vázquez Suárez]] maistra, fusilatua (1874-1936) # [[Kavita Ramdas]] zientzialaria (India, 1963) # [[Cécile La Grenade]] politikaria, zientzialaria (Grenada, 1952) # [[Eva Syková]] neurozientzialaria (Txekia, 1944) # [[Sikivu Hutchinson]] idazlea, ekintzailea (AEB, 1961) # [[Soumya Swaminathan]] medikua, pediatra eta zientzilaria (India, 1959) # [[Victoria Ocampo]] idazle, itzultzaile, filantropoa (Argentina 1890-1979) # [[Marie-Léonide Charvin "Agar"]] Aktore frantziarra eta communarde (1832-1891) # [[Lorena Conde]] aktore, poeta (Galizia, 1980) # [[Francisca Herrera Garrido]] idazlea (Galizia, 1869-1950) # [[Olga Gallego]] historialaria, artxibozaina, idazlea (Galizia, 1923-2010) # [[Mercedes Romero Abella]] maistra exekutatua (Coruña, 1907-Aranga, 1936) # [[Marga do Val|Marga Do Val]] itzultzailea eta aktorea (Vigo, 1964) # [[Sufia Kamal]] feminista (Banglades, 1911-1999) # [[Oksana Omeliánchik]] ukraniar-sobietar gimnasta (1985) # [[Laila Ripoll]] antzerkigilea, zuzendaria (Madril, 1964) # [[Concha Cuetos]] aktorea (Madril, 1944) # [[Cristina Torres]] aktorea (Madril, 1963) # [[Pilar Torres]] aktorea (Madril, 1962) # [[Elisa Montés]] aktorea (Granada, 1934) # [[Teresita Silva]] aktorea (Valentzia 1911-Madril 1960) # [[Analia Gadé]] aktorea (Argentina, 131-Madril 2019) # [[Marisol Ayuso]] aktorea (Madril, 1943) # [[Eugenia Roca]] aktorea (Bartzelona, 1928-2010) # [[Encarna Abad]] aktorea (Espainia,1927) # [[Mara Recatero]] zuzendaria (Espainia, ?) # [[Lola Membrives]] kantaria,aktorea (Argentina/Espainia, 1885-1969) # [[María Lado|Maria Lado]] idazlea (Coruña, 1979) # [[María de las Mercedes Goicoa Fernández|Maria de las Mercedes Goicoa]] pianista (Coruña, 1928-2022) # [[Beatriz Hernanz]] poeta (Pontevedra, 1963) # [[Mar Bosch Oliveras|Mar Boch Oliveras]] idazlea (Girona, 1981) # [[Elena Alonso Frayle]] idazlea (Bilbo, 1965) # [[Pilar Cabot]] idazlea (1940-2017) # [[Sandra Alonso Villar|Sandra Alonso]] maistra, idazlea (Zamora, 1993) # [[Toni Acosta]] aktorea, umoregilea (Tenerife, 1972) # [[Begoña Vargas]] aktorea, modeloa, dantzaria (Madril, 1999) # [[Ivana Baquero]] aktorea, modeloa (Bartzelona, 1994) # [[Mamen García]] aktorea (Valentzia, 1947) # [[Nuria Herrero]] aktorea, dantzaria (Valentzia, 1987) # [[Hurtado ahizpak]] aktore hirukotea (Espainia, 1979-1994) # [[Paloma Hurtado]] vedettea,aktorea (Madril, 1946) # [[Fernanda Hurtado]] aktorea (Madril, 1947) # [[Teresa Hurtado]] aktorea (Madril, 1947) # [[Mary Carrillo]] aktorea (Toledo, 1919-Madril 2009) # [[Sara Moro]] gimnasta artistikoa (Mexiko, 1984) # [[Elisa Herrero Uceda|Elisa Herrero]] poeta (Caceres, 1957-Madril, 2020) # [[Blanca Andreu]] poeta (Coruña, 1959) # [[Ana Merino]] poeta, komikigilea (Madril, 1971) # [[Maria Bassó]] aktorea (Espainia,1901-Madril,1992) # [[Esperanza Navarro]] aktorea (Espainia, 1928-1978) # [[Eloísa Muro]] aktorea (Madril, 1894-1979) # [[María Asquerino]] aktorea (Madril, 1925-2013) # [[Pilar Millán Astray]] idazlea, espioia (Coruña 1879-Madril 1949) # [[Mayra Gómez Kemp]] aurkezlea, kantaria, aktorea (Kuba, 1948) # [[Velia Martínez]] aktorea (AEB, 1920-1993) # [[María Durán]] aurkezlea, kantaria (Madril, 1946) # [[Beatriz Escudero]] aktorea, kantaria (Asturias, 1950) # [[Acuario hirukotea]] pop musikariak (Espainia, 1976-1980) # [[Marián Flores]] idazkaria, aurkezlea (Madril, 1957) # [[María Casal]] aurkezlea,aktorea, (Madril, 1958) # [[Cristina Corral Soilán]] kazetaria, idazlea, irakaslea (Lugo, 1976) # [[Mary Paz Pondal]] aktorea (Asturias, 1942) # [[Mercedes Prendes]] aktorea (Asturias,1903-Madril,1981) # [[Milagros Leal]] aktorea (Madril, 1902-1975) # [[Ana Mariscal]] aktore, zuzendari, ekoizle (Madril, 1923-1995) # [[Loreto Prado]] aktorea (Madril, 1863-1943) # [[Consuelo Berlanga]] kazetaria (Kordoba, 1955) # [[Irma Soriano]] kazetaria (Jaen, 1963) # [[María Teresa Campos]] kazetaria (Tetuan/Malaga, 1941) # [[Paula Malia]] aktorea (Bartzelona, 1990) # [[Silma Lopez]] aktorea (Madril, 1991) # [[Teresa Riott]] aktorea (Bartzelona, 1990) # [[Barbara Mestanza]] zuzendaria (Bartzelona 1990) # [[Inés de León]] zuzendaria (?, XX.mendea) # [[Carmen Carbonell]] aktorea (Bartzelona, 1900) # [[Belen Macias]] gidoilaria, zuzendaria (Tarragona, 1968) # [[Vicky Peña]] aktorea (Bartzelona, 1954) # [[Miranda Gas]] aktorea (Madril, 1985) # [[Anna Maleras]] dantzaria (Bartzelona, 1940) # [[Carlota Ferrer]] aktorea, korografoa (Madril, 1976) # [[Emma Maleras]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona, 1919-2017) # [[Elena Frías de Chávez]] politikaria eta maistra (Venezuela, 1935) # [[Rita Sargsyan]] maistra (ARmenia, 1962-2020) # [[María Xosé Agra Romero]] filosofoa (Santiago de Compostela, 1956) # [[Montse Barderi Palau]] idazlea eta filosofoa (SAbadell, 1969) # [[María Canosa]] ingeniaria, idazlea, aurkezlea (Galizia, 1978) # [[Carmen Borrego]] telebista saio-zuzendaria (Malaga, 1966) # [[Marisa Abad]] aurkezlea (Alacant, 1947) # [[Nuria Roca]] aktorea, aurkezlea, idazlea (Valentzia, 1972) # [[Rocío Carrasco]] aurkezlea (Madril, 1977) # [[Isabel Borondo]] aurkezlea (Madril, 1948) # [[Lola Martínez (esataria)]] esataria (Murtzia, XX. mendea) # [[Mónica Randall]] aktore, aurkezlea (Bartzelona, 1942) # [[Luciana Wolf]] abeslaria (Zaragoza, 1946) # [[Lola Rodríguez Aragón]] soprano, maistra (Logroño, 1910-Iruñea 1984) # [[Elisabeth Schumann]] sopranoa, maistra (Alemania 1888-AEB, 1952) # [[Neus Campillo Iborra]] filosofoa eta idazlea (Valentzia, 1945) # [[Carolina del Olmo]] filosofoa (Madril, 1974) # [[Ana Marta González (filosofoa)|Ana Marta Gonzalez]] filosofoa (Ourense, 1969) # [[Emma Vilarasau]] aktorea (Bartzelona, 1969) # [[Faustina Pignatelli]] fisikaria, matematikaria (Italia, 1705-1769) # [[Toshiko Yuasa]] fisikaria (Japonia-Frantzia, 1909-1980) # [[Ana Higueras]] sopranoa (Madril, 1944) # [[Marie Fillunger]] sopranoa (Austria, 1850-Suitza 1930) # [[Eugenie Schumann]] piano-jolea (Alemania, 1851-Suitza 1938) # [[Rocío Orsi|Rocio Orsi]] filosofoa, saiakeragilea (Madril, 1976-2014) # [[Clara Ramas]] filosofoa, politikaria (Madril, 1986) # [[Begoña Roman]] filosofoa (Petrel, 1965) # [[Teresa Cameselle]] idazlea (Coruña, 1968) # [[Isabel Penagos]] sopranoa (Santander, 1931) # [[Petra Martínez]] aktorea, zuzendaria (Jaen, 1944) # [[Olga Margallo]] aktorea, zuzendaria (Madril, 1970) # [[Marta Soto]] egile-abeslaria (Huelva, 1996) # [[Carmen Boza]] egile-abeslaria (Cádiz, 1987) # [[Ana María Sánchez Navarro]] sopranoa (Alacant, 1959) # [[Sophie Poirier]] Jostuna eta Parisko Komunako communarde (1830-1879) # [[Victorine Eudes]] Botikaria eta Parisko Komunako communarde (1848-1881) # [[Malvina Poulain]] Maistra eta Parisko Komunako communarde (1851-1921) # [[Rachel Félix]] Frantziako aktore tragikoa (1821-1858) # [[Natalia Kobrynska]] idazlea eta feminista (Ukraina, 1855-1920) # [[Mylène Flicka|Mulène Flicka]] blogaria eta feminista (Benin, 1996) # [[Joye Hummel]] gidoilaria (EEBB, 1924-2021) # [[Atika Locke]] idazlea (EEBB, 1974) # [[Carla Cordua]] filosofoa (Txile, 1925) # [[Mercè Otero Vidal]] filosofoa, feminista (Bartzelona, 1947) # [[Marie-Pauline Soyer]] grabatzailea (Caen, Frantzia, 1786-1871) # [[Ana Gertrudis de Urrutia Garchitorena|Ane Gertrudis de Urrutia Garchitorena]] margolaria (Cádiz, 1812-1850) # [[Esmée Bulnes]] dantzaria (Erresuma Batua, 1900-Italia 1986) # [[Gema Castillo]] dantzaria (Argentina, 1907-1979) # [[Yoly Saa]] egile-abeslaria (Pontevedra, 1992) # [[Aurora de Albornoz]] idazlea, poeta (Luarca, 1926 - Madril, 1990) # [[Newsha Tavakolian|Newsha TAvakolian]] artista (Teheran, 1981) # [[Pauleta Pamies]] dantzaria (Bartzelona, 1851-1937) # [[Teresina Boronat]] dantzaria (Katalunia, 1904-1983) # [[Maria de Avila]] dantzaria (Bartzelona, 1920-Zaragoza 2014) # [[Lola de Avila]] dantzaria (Guadalajara, 1949) # [[Claudia Faci]] dantzaria (Espainia, 1966) # [[Rosita Segovia]] dantzaria (Bartzelona, 1922-2003) # [[Ana Laguna]] dantzaria (Zaragoza, 1954) # [[Arantxa Argüelles]] dantzaria (Zaragoza, 1970) # [[Rosella Hightower]] dantzaria (AEB,1920- Frantzia,2008) # [[Violette Verdy]] dantzaria (Frantzia,1933-AEB,2016) # [[Marcia Brown]] dantzaria (AEB,1918-2015) # [[Cristina Aranda]] dantzaria (Madril, 1976) # [[Maria Gordon]] geologo, paleontologoa (Eskozia, 1864-1939) # [[Francisca Meléndez]] margolaria (1770-1825 Cádiz) # [[María Elisa Quinteros|Maria Elisa Quinteros]] politikaria (Txile, 1981) # [[Verona van de Leur]] gimnasta (Herbehereak, 1985) # [[Ruth Brown]] abeslaria (EEBB, 1928-2006) # [[Nancy Chodorow]] psikoanalistaa(AEB, 1944) # [[Liubov Jegorova (dantzaria)]] (Errusia 1880-Paris 1972) # [[Bronislava Nijinska]] dantzaria (Errusia 1891-AEB 1972) # [[Margarita Wallmann]] dantzaria (Alemania 1904- Monako 1992) # [[Victoria Garabato]] dantzaria (Argentina XX. mendea) # [[Susana Agüero]] dantzaria (Arhentina 1944-2012) # [[Mercedes Quintana]] dantzaria (Argentina, 1910-1996) # [[Dora del Grande]] dantzaria (Argentina, 1909-1966) # [[María Ruanova]] dantzaria (Argentina 1922-2016) # [[Inés Malinow]] idazlea (Argentina, 1922-1989) # [[Ana Itelman]] dantzaria (Txile 1927-Argentina, 1989) # [[Sole Giménez]] abeslaria (Paris/Murtzia, 1963) # [[Rafaela López Aguado de Rayón]] independentziaren aldeko heroina (Mexiko, 1754-1822) # [[Rita Pérez de Moreno]] independentziaren aldeko heroina (Mexiko, 1779-1861) # [[Montserrat Galí Boadella]] historialaria (Mexiko, 1947) # [[Lida Martinoli]] dantzaria (Argentina 1914-1994) # [[Yelena Smirnova]] dantzaria (Errusia 1888-Argentina 1934) # [[Hanya Holm]] dantzaria (Alemania 1893-AEB 1992) # [[Marilú Marini]] dantzaria (Argentina 1940) # [[Iris Marga]] dantzaria (Italia 1901-Argentina 1997) # [[Renate Schottelius]] dantzaria (Alemania 1921-Argentina 21998) # [[Agnes de Mille]] dantzaria (AEB 1905-1993) # [[Ana María Stekelman]] dantzaria (Argentina 1944) # [[Nieves Herrero Cerezo]] kazetaria (Madril 1957) # [[Inés Ballester]] kazetaria (Castelló 1958) # [[Edith Ditmas]] liburuzaina, idazlea (Ingalaterra, 1896-1986) # [[Aurora Bernárdez]] itzultzailea (Argentina 1920-Frantzia 2014) # [[Edith Aron]] itzultzailea (Alemania 1923-Londres 2020) # [[Ugné Karvelis]] itzultzalea (Lituania 1935-Paris 2002) # [[Carol Dunlop]] itzultzailea (AeB 1946, Frantzia 1982) # [[Elena Garro]] idazlea (Mexiko, 1916-1998) # [[Amalia Kahana - Carmon]] idazlea (Israel, 1926-2019) # [[Félicie de Fauveau]] eskultorea (Italia, 1802-1886) # [[Louise-Joséphine Sarazin de Belmont]] margolaria (Versalles, 1790- Paris, 1870) # [[Thérèse Eléonore Lingée]] diseinatzailea, grabatzaile (Paris, 1753-1833) # [[María Josefa Ascargorta y Rivera]] margolaria eta irakaslea (Madril, 1800-1850) # [[Maria Luisa Marchori]] margolaria (Madril, 1801-1900) # [[Chellsie Memmel]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1988) # [[Bárbara María Hueva]] margolaria (Madril, 1733-1772) # [[María del Olmo Ibáñez|María del Olmo Ibañez]] artxibozaina, idazlea, historialaria (Alacant, 1965) # [[Amparo Dávila]] idazlea, poeta (Mexiko, 1928-2020) # [[Maria Bashir]] Afganistaneko 1. emakumezko fiskala (1970) # [[Christina Lamb]] kazetaria (Londres, 1965) # [[Nujeen Mustafa]] aktibista errefuxiatua (Siria, 1999) # [[Cecilia McDowall]] musikaria (Londres, 1951) # [[Luzmaría Jiménez Faro]] idazlea (Madril, 1937-2015) # [[Marina de Castarlenas]] idazlea (Bartzelona, 1900-1974) # [[Clara Corral]] idazlea (Galizia, 1847-1908) # [[Salomėja Nėris]] idazlea (Lituania, 1904-1945) # [[Helena Paz Garro]] idazlea (Mexiko, 1939-2014) # [[Isabela Corona]] aktorea (Mexiko, 1913-1993) # [[Olivia Teroba]] idazlea (Mexiko, 1988) # [[Andrea Muriel]] idazlea (Mexiko, 1988) # [[Misty Copeland]] dantzaria (AEB, 1982 # [[Inmaculada Aguilar]] dantzaria (Kordoba, 1958) # [[Mercedes Alfonso]] dantzaria (Espainia, ? ) # [[Rocío Aragón]] dantzaria (Cádiz1925-Madril 2018) # [[Dores André]] dantzaria (Galizia 1958) # [[Else Granheim]] liburuzaina (Norvegia 1926-1999) # [[Carmen Magallón]] fisikaria (Aragoi, 1951) # [[Baya Hocine]] ekintzaile independentista aljeriarra (1940 - 2000) # [[Houda Benyamina]] film-zuzendari eta gidoilari frantsesa (1980) }} ==='''Berriak 2022''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Maria Bengoetxea]] efef'''''SORTUA''''' euskaltzalea, hizlaria (Ermua, 1906 - Zornotza, 2006) # [[Justi Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1919-2000) # [[Miren Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1915 - 2003) # [[Ane Elordi]] ef--'''''SORTUA''''' kazetaria, irakaslea, KORRIKAko koordinatzailea (Zornotza, 1991) # [[Isolina Pliego]] ----'''SORTUA''' maistra (Iruñea, 1886-Lodosa, 1968) # [[Ángela Alonso|Angela Alonso]] ef--'''SORTUA''' maistra (Lerin, 1899-Iruñea, 1986). # [[Oskia Ugarte]] ----'''SORTUA''' artearen historialaria eta kudeatzailea (Iruñea, 1978) # [[Elisa Arteta]] ef--'''SORTUA''' dantzaria eta koreografoa (Iruñea, 1980) # [[Isabel Aleman Irungarai]] ef--'''SORTUA''' emagina, Amaiurko alkatea (Amaiur, 1968) # [[Ioar Oteiza]] ef--'''''SORTUA''''' komunikatzailea, Durango Azokako komunikazio arduraduna (Lesaka, 1988) # [[Juanita Arenaza]] efef'''SORTUA''' errekatista (Arrasate, 1923-Mexiko, 2015) # [[Raisa Álava]] ----'''SORTUA''' artista (Zuhatza, 1990) # [[Asun Ibarrondo]] ef--'''SORTUA''' zerbitzaria, ostalaria (Elorrio, 1952) # [[Maitane Carballo]] ----'''SORTUA''' zinemagilea (Gasteiz, ?) # [[Idurre Frías]] ef--'''SORTUA''' futbol entrenatzailea (Gasteiz, 1991) # [[Ana Aguiriano]] ----'''SORTUA''' 1992ko Paralinpiar jokoetako kirolaria (Gasteiz, 1961) # [[Josefina Añua]] ----'''SORTUA''' Espainiako saskibaloi selekziorako hautatua izan zen lehenengo arabarra (Gasteiz, ?) # [[Leguncia de Echebarria]] ----'''SORTUA''' Durangoko kondesa (XI.mendea) # [[Elur Ulibarrena|Elur Ulibarrena Herce]] ----'''SORTUA''' museo kudeatzailea (Denia, 1969) # [[Kristina Berasain]] ef--'''''SORTUA''''' kazetaria (Lizarra) # [[Leire Malkorra]] ----'''SORTUA''' arkitektoa eta arkeologo (Tolosa, 1988 ) # [[Tania Reneaum Panszi]] ----'''SORTUA''' Amerikarteko Giza Eskubideen Batzordeko Idazkari Exekutiboa (Mexiko, ?) # [[Suylen Milanés]] efef'''SORTUA''' abeslaria (Kuba, 1971-2022) # [[Lynn Milanés]] ----'''SORTUA''' abeslaria (Kuba, 1970) # [[Ana Zamorano |Ana Zamorano Ruiz]] ----'''SORTUA''' bidaiaria (Sodupe, 1992) # [[Yaiza Romero]] ----'''SORTUA''' kirolaria, urpeko arrantza (Zornotza,? ) # [[Loren Eguren]] efef'''SORTUA''' ehun urteduna (Elorrio 1920-Zaldibar 2023) # [[Juliana Saratxaga]] ??--'''SORTUA''' pandero jotzailea, ehun urtekoa (Araia. 1911-2013) # [[Mireia Elkoroiribe]] ef--'''SORTUA''' politikaria (Abadiño, 1975) # [[Loiola Canales]] ef--'''SORTUA''' surflaria, irakaslea (Bilbo, 1995) # [[Susana Brunetti]] aktorea (Argentina, 1941-1974) # [[Mimí Pons]] vedette eta aktorea (Argentina, 1948) # [[Norma Pons]] vedette eta aktorea (Argentina, 1943-2014) # [[Tosca Musk]] zinemagilea (Hegoafrika, 1974) # [[Maye Musk]] modeloa eta dietista (Kanada, 1948) # [[Susana Dalmás]] irakaslea, politikaria (Uruguai, 1948-2012) # [[Francisca Júlia da Silva]] poeta (Brasil, 1871-1920) # [[Doris Daou]] astronomoa (Kanada, 1964) # [[Joany Kane]] gidoilaria, Passionflix plataformaren asmatzailea (AEB, XX. mendea) # [[Alessandra Torre]] Amazoneko maitasun eleberri idazle salduena, blogaria,(AEB, XX. mendea) # [[Sylvia Day]] idazlea (AEB, 1973) # [[Raffaella di Girolamo]] psikologoa, sexologoa (Txile, 1978) # [[Mariana di Girolamo]] aktorea (Txile, 1990) # [[Amparo Noguera]] aktorea (Txile, 1965) # [[Emilia Noguera]] aktorea, zuzendaria (Txile, 1983) # [[Sonja Vasić]] saskibaloi jokalaria (Serbia, 1989) # [[Thaïs Blume]] aktorea (Bartzelona, 1984) # [[Agnès Busquets]] aktorea (Tarragona, 1976) # [[Elena Espejo]] aktorea, ekoizlea (Tanger, 1930) # [[Marta Grau]] aktorea, antzerki-pedagogoa (Katalunia, 1891-1992) # [[Catalina Valls]] aktore, zuzendari, idazlea (Mallorca, 1906-1999) # [[Cristina Valls]] aktorea (Mallorca, 1901-1982) # [[Aina Villalonga]] antzerki-idazlea (Mallorca, 1883-1961) # [[Margalida Caimari]] poeta, ongilea (Kuba 1839-Mallorca 1921) # [[Rebekah Dawson]] astronomoa (AEB) # [[Julia de León]] astronomoa (Santa Kruz de Tenerife, 1977) # [[Audrey C. Delsanti]] astronomoa (Frantzia, 1976) # [[Juana Salabert]] idazlea (Frantzia-Espainia, 1962) # [[Milena Rudnitska]] ukraniar kazetaria, ekintzailea (1892-1976) # [[Manuela de los Herreros]] idazlea, administratzailea (Balearrak 1845-1911) # [[María Cánepa]] aktorea (Italia, 1921-Txile 2006) # [[Liliana Ross]] aktorea, zuzendaria (Italia-Txile, 1930-2018) # [[María Elena Duvauchelle]] aktorea (Txile, 1942) # [[Zinaida_Tusnolobova-Martxenko]] Armada Gorriko medika (Errusia, 1920) # [[Felipa de Souza]] aktibista portugaldarra (Tavira, 1556-Brasil, 1600) # [[Victorine Gorget]] Frantziako ikuzlea eta Parisko Komunan militante errepublikanoa (1843-1901) # [[Joséphine Marchais]] Frantses jornalaria, Komunan parte hartu izana (1837-1874) # [[Élisabeth Rétiffe]] Frantziako kartoi-fabrikatzailea, sozialista eta Communarde (1834-1882) # [[Léontine Suétens]] Ikuzlea eta 1871ko Parisko Komunan 'communarde-a' (1846-1891) # [[Tonka Tomicic]] modeloa eta aurkezlea (Txile, 1976) # [[Niní Marshall]] aktorea, gidoilaria, komediantea (Argentina, 1903-1996) # [[Antonella Costa]] aktorea, zuzendaria (Italia-Argentina, 1980) # [[Samira Negrouche]] idazlea, poeta (Aljeria, 1980) # [[Carolina Arregui]] aktorea (Txile, 1965) # [[Mayte Rodríguez]] aktorea, modeloa (Txile, 1989) # [[Elsie MacGill]] ingeniaria (Kanada, 1905-AEB 1980) # [[Helen Gregory MacGill]] epailea, kazetaria (Kanada 1864-1947 ) # [[Helen MacGill Hughes]] soziologoa (Kanada, 1903-1992) # [[Helen Hughes-Brock]] arkeologoa (Kanada, 1938) # [[Lauretta Ngcobo]] idazlea (Hego Afrika, 1931-2015) # [[Patricia Simón Carrasco]] kazetaria, idazlea (Malaga, 1983) # [[Emily Warren Roebling]] ingeniaria (AEB, 1843-1903) # [[E. Lilian Todd]] asmatzailea (AEB, 1865-1937) # [[Margaret Olivia Slocum Sage]] irakaslea, filantropoa (AEB, 1828-1918) # [[Ruth Crocker]] idazlea (AEB, 1946) # [[Loida Zabala Ollero]] potentzia egokituko kirolaria(Cáceres, 1987) # [[Maura Healey]] abokatua, politikaria (AEB, 1971) # [[Felicitas Guerrero]] dirudun dama, tiroz hila (Argentina, 1846-1872) # [[María Teresa Costantini]] aktorem, film-zuzendaria, gidoilaria (Argentina, 1949) # [[Alda Merini]] poeta, idazlea (Italia, 1931-2009) # [[María del Pilar Maspons y Labrós]] idazlea (1841-1907) # [[Asunción Balaguer]] aktorea (Bartzelona 1925-Madril 2019) # [[Teresa Rabal]] aktorea, abeslari (Bartzelona,1952) # [[María Luisa Merlo]] aktorea (Valentzia, 1941) # [[Rita Irasema]] barietate-artista, musikagile (Kuba, 1954) # [[Inés Rivadeneira]] mezzosopranoa, irakaslea (Lugo, 1928) # [[Isabel Pérez Dobarro]] piano-jolea, irakaslea (Coruña, 1992) # [[María Luisa Solá]] bikoiztaile-aktorea (Bartzelona, 1939) # [[Ana Diosdado]] idazle, aktore (Argentina, 1938-Madril 2015) # [[Mirtha Legrand]] aktorea, aurkezlea (Argentina 1927) # [[Amelia de la Torre]] aktorea (Guadalajara 1905-Madril 1987) # [[Josefina Díaz de Artigas]] aktorea (Argentina1891-Madril 1976) # [[Clara González]] abokatu, politikaria eta hezitzailea. (Kolonbia, 1900-1991) # [[Lynne Karen Deutsch]] astrofisikaria, astronomoa (AEB, 1956-2004) # [[Teresa Solana]] idazlea (Bartzelona, 1962) # [[Annemarie Heinrich]] argazkilaria (Alemania-Argentina, 1912-2005) # [[Alicia D'Amico]] argazkilaria (Argentina, 1933-2001) # [[María Cristina Orive]] argazkilaria (Guatemala, 1931-2017) # [[Luz Sánchez-Mellado]] kazetaria, idazlea (Alacant, 1966) # [[Gretchen Daily]] biologoa, biogeografoa (AEB, 1964) # [[Nina]] abeslaria, aktorea, enpresaburua (Bartzelona, 1966) # [[María Moreno (margolaria)|Maria Moreno]] (Madril, 1933-2020) # [[Fryda Shultz de Mantovani]] idazlea, kritikaria (Argentina, 1912-1978) # [[Alicia Jurado]] idazlea, akademikoa (Argenti-1948) # [[Marguerite Moreno]] aktorea (Frantzia-1871-1948 # [[María Rosa Oliver]] idazlea, aktibista (Argentina, 1898-1977) # [[Leonor Acevedo Suárez]] itzultzailea (Argentina, 1876-1975) # [[Harriet Shaw Weaver]] kazetaria, editorea (Ingalaterra, 1876-1961) # [[María Esther Vázquez]] idazlea (Argenti-1937-2017) # [[Carmen Bravo-Villasante]] itzultzailea, haur literaturan aitzindaria (Madril-1918-1994) # [[María Luisa Cresta de Leguizamón]] idazlea, irakaslea (Argentina-1918-2008) # [[Ana Garralón]] idazlea (Madril-1965) # [[Montse Pla]] aktorea (Madril, 1978) # [[Sarah Buschmann]] idazlea (Frantzia, 1992) # [[Montserrat Abelló]] idazlea (Katalunia, 1918-2014) # [[Lourdes Tello]] idazlea (Madril, 1974) # [[Maria Cabrera]] poeta, irakaslea (Katalunia) # [[Pelegrina Pastorino]] moda-erreportaria (Italia 1902-Argentina 1988) # [[Carmen Gallardo Martín-Gamero]] itzultzailea (Toledo 1874-Madril 1951) # [[Rosario Lacy]] 1.ginekologoa, zirujaua (Madril1891-1954) # [[María Mercedes Coroy]] aktorea (Guatemala, 1994) # [[Malú Gatica]] aktorea (Txile 1922-1997) # [[Vanessa Miller]] aktorea,idazlea (Txile, 1965) # [[Pilar Sordo]] psikologoa, idazlea (Txile, 1965) # [[Hortense Machu]] 1871ko Parisko Komunako kantiniersa (1836-1893) # [[Béatrix Excoffon]] 1871ko Parisko Komunako kanpaina-ospitaleko erizaina (1849-1916) # [[Dee Dee Bridgewater]] AEBko jazz-abeslaria (Memphis, 1950) # [[Anna Gas]] poeta, idazlea (Bartzelona, 1996) # [[Laia Martínez i López]] idazlea, itzultzailea, musikaria (Katalunia-Mallorca, 1984) # [[Elsa Astete Millán]] zaintzailea, idazlea (Argentina 1910-2001) # [[Luz Valdivieso]] aktorea (Txile 1977) # [[Francisca Lewin]] aktorea (Txile 1980) # [[Catherine Flon]] jostuna, heroia (Haiti 1772-1831) # [[Dédée Bazile]] heroia, kaleko saltzailea (Haiti XVIII-XIX. mendea) # [[Cécile Fatiman]] vudugilea, sacerdotisa (Dominikar Errepublika 1771-1883?) # [[Josefina de la Torre]] poeta, idazlea, antzezlea, abeslaria (Las Palmas Kanaria Handikoa, 1907-2002) # [[Maria Luisa Haitikoa]] erregina ezkontidea (Haiti, 1778-Italia ,1851) # [[Adelina Haitikoa]] enperatriz ezkontidea (Haiti 1820-1878) # [[Maria Clara Haitikoa]] enperatriz ezkontidea (Haiti 1758-1858) # [[Erzulie]] buduen maitasun eta edertasunaren jainkosa (Haiti) # [[Esperanza Parada Pedrosa]] margolaria (1928-2011) # [[Pino Ojeda]] idazle, margolari (Kanaria Handia, 1916-2002) # [[Suzy Vernon]] aktorea (Frantzia 1901-1997) # [[Rita Macedo]] aktorea, jostuna (Mexiko 1902-1991) # [[Julissa]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1944) # [[Perpetua Barjau Martín]] jostuna, maistra (Valentzia 1899-Mexiko 1939) # [[Elena Aub]] idazlea, editorea (Valentzia 1931- Madril 1937) # [[Estefania Cueto Puertas]] fusilatua, jostuna, komunista (Asturias 1899-1939) # [[Eladia García Palacios]] fusilatua, maistra, sozialista (Asturias 1904-1937) # [[Juana Álvarez Molina]] fusilatua, etxekoandrea (Valladolid 1897-Asturias 1937) # [[Belarmina Suárez Muñiz]] fusilatua, sindikalista (Asturias 1909-1938) # [[Teresa Santianes Giménez]] fusilatua, etxekoandrea (Asturias 1910-1937) # [[Anita Vázquez Barrancúa]] fusilatua, nekazaria, espioia, komunista (Asturias 1911-1938) # [[Maxima Vallinas Fernández]] fusilatua, etxekoandrea (Asturias 1896-1938) # [[Anita Orejas]] fusilatua, erizaina, sozialista (Asturias 1914-1937) # [[Gloria Alcahud]] margolaria (Valladolid, 1931) # [[Angelina Abad Cantavella]] irakaslea, idazlea (Castelló de la Plana, 1893-1965) # [[Antonieta Sanagustin]] jostuna (Huesca, 1924-2020) # [[Sarah Walmsley]] jostuna, aktorea, abeslaria (Britainia ?-1798) # [[Rocío Gutiérrez]] belar-hockey jokalaria (Cadiz, 1985) # [[Berta Riaza]] aktorea (Madril, 1927-2020) # [[Fuensanta Nieto]] arkitektoa (Madril, 1957) # [[Esther Pizarro]] eskultorea (Madril, 1967) # [[Mónica Domínguez Blanco]] kazetaria (Leon, 1984-2022) # [[Sara García Alonso]] biologoa, ikertzailea, astronautagaia (Leon, 1988) # [[Meganne Christian]] zientzialaria, astronautagaia (Britainia, 1987) # [[Manuela Álvarez Lozano]] filologoa, idazlea (Coruña, 1957) # [[Ana Arias Saavedra|Ana Arias Saavedra]] idazlea (Lugo, 1951) # [[Lucía Aldao]] idazlea (Coruña, 1982) # [[Xiana Arias]] poeta, kazetaria (Lugo, 1983) # [[Celsa Barja]] idazlea (Orense, 1966) # [[Pilar Beiro]] poeta (Carnota, 1958) # [[Emilia Calé |Emilia Calé Torres]] idazlea (Coruña, 1837-1908) # [[Paula Carballeira]] idazlea (Coruña, 1972) # [[Helena de Carlos Villamarín|Helena de Carlos]] idazlea (Ourense, 1964) # [[Valentina Carro]] itzultzaile, diseinatzailea, aktorea (Cambados, 1984) # [[Mercedes Castro]] idazlea (Ferrol, 1972) # [[Carmen Aranegui]] arkeologoa (Valentzia, 1945) # [[Helen Fisher]] antropologoa, biologoa (AEB, 1945) # [[Maria Toledo]] flamenko kantautore piano-jolea (Toledo, 1983) # [[Begoña Abad]] idazle, poeta (Burgos, 1952 ) # [[Laia Serra]] abokatua (Bartzelona, 1977) # [[María Victoria Moreno|Maria Victoria Moreno]] poeta (Valencia de Alcantara, 1939-Pontevedra, 2005) # [[Juana Teresa Juega López]] poeta(Galizia, 1885-1979) # [[Lupe Gómez]] idazlea (Coruña, 1972) # [[Herminia Fariña Cobián]] poeta (S.Compostela, 1904-1966) # [[Maria Magdalena Domínguez|Maria Magdalena Dominguez]] poeta (Pontevedra, 1922-2021) # [[María do Cebreiro]] poeta, idazlea (Galizia, 1976) # [[Alessandra Galloni]] Kazetaria (Italia, 1974) # [[Paz Esteban López]] Inteligentzia-funtzionarioa (Madril, 1958) # [[Beatriz Méndez de Vigo]] espioia (Madril, 1958) # [[Elisabet Benavent]] nobela erromantikoen idazlea (Valentzia, 1984) # [[Pilar Pallarés|Pilar Pallares]] poeta (Coruña, 1957) # [[Ánxeles Penas|Ánxeles Peñas]] artista, poeta (Curtis, 1943) # [[Luz Pichel]] idazlea (Lalin, 1947) # [[Luz Pozo Garza]] poeta (Ribadeo, 1922-Coruña, 2020) # [[Carmen Prieto Rouco]] poeta (Villalba, 1901-1977) # [[Matilde González Palau]] poeta (Almansa, 1912-2002) # [[Pilar Cibreiro]] poeta, idazlea (Galizia, 1952) # [[Alba Cid]] poeta, idazlea (Galizia, 1989) }} ==='''Berriak 2022''' ('''urria''')=== (Ordena: SORTUAK, IDAZLEAK, ASTRONOMOAK, GAINONTZEKOAK) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Leire Ibarguren]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta irakaslea (Azpeitia, 1979) # [[Cesarea Garbuno Arizmendi]] efef'''SORTUA''' enpresaburua (Errenteria, 1846-1933) # [[Izaskun Igoa]] ef--'''SORTUA''' idazlea, pedagogoa, zutabegilea (Ziga, 1995) # [[Maritxu Errazkin]] --ef'''SORTUA''' autobus-txofer aitzindaria (Azkoitia) # [[Ainhoa Nadia Douhaibi]] ----'''SORTUA''' ikertzaile eta idazlea (Oñati, 1983) # [[Aurea Etxaniz]] efef'''SORTUA''' erraketista (Soraluze, 1922 - Caracas, 2019) # [[Gema Arrugaeta]] ef--'''SORTUA''' argazkilaria (Ordizia, 1969) # [[Amaia Elizagoien]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria, idazlea, ipuin kontalaria (Baztan, 1994) # [[Anabel Sanz]] ef--'''SORTUA''' feminista, ekintzailea (Ermua, 1963) # [[Elena Mendizabal]] ----'''SORTUA''' artista, eskultorea (Donostia, 1960) # [[Sandra Garaioa]] ef--'''SORTUA''' irudigilea, ilustratzailea (Donostia, 1993) # [[Amaia Cazenave]] ----'''SORTUA''' kazetaria (Baiona, 1987) # [[Begoña Durruty]] ef--'''SORTUA''' ilustratzailea, idazlea (Arizkun, 1968) # [[Pilartxo Etxeberria]] ef--'''SORTUA''' doktorea, euskaltzain urgazlea (Teruel, 1947) # [[Eneritz Gorrotxategi]] ----'''SORTUA''' kazetaria (Gabiria, 1985) # [[Jaione Munarriz]] ef--'''SORTUA''' metereologoa (Idiazabal, 1981) # [[Christine Etchevers]] ef--'''SORTUA''' margolaria (Baiona, 1953) # [[Nerea Gastón]] ef--'''SORTUA''' arte-historialaria (Durango, 1995) # [[Usue Egia]] ----'''SORTUA''' ilustratzailea (Durango, 1992) # [[Elena Moreno Scheredre]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Bilbo) # [[Leoni Etxebarren]] efef'''SORTUA''' bertso-jartzailea (Urepele, 1924-Donibane Garazi, 2014) # [[Rosa Arregi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Mallabia, 1922-Valentzia, 2004) # [[Maria Amatriain]] --ef'''SORTUA''' hezitzailea (Azkoien, 1867-Azagra, 1955) # [[Carmen Cascante]] efef'''SORTUA''' maistra (Abaigar, 1885-Madril, 1982) # [[Blasa Morales]] ----'''SORTUA''' maistra (Nafarroa, XIX-XX) # [[Julita Beraza|Julia Beraza]] efef'''SORTUA''' erraketista # [[Mariolein Sabarte Belacortu]] ----idazlea '''SORTU''' (Herbehereak, 1944) # [[Mercedes Diaz Morales]] tren geltokiburua '''SORTU''' (Araba, 1902-1982) # [[Anna Pavlyk]] '''IDAZLEA''' eta ekintzaile (Ukraina, 1855-1928) # [[Hanna Arsenych-Baran]] idazlea (Ukraina, 1970-2021) # [[Hanna Barvinok]] idazlea (Ukraina, 1828-1911) # [[Klymentyna Popovych-Boiarska]] idazlea (Ukraina, 1863-1945) # [[Myroslava Sopilka]] idazlea (Ukraina, 1897-1937) # [[Bushra al-Maqtari]] idazlea, ekintzailea (Yemen, 1979) # [[Matilde Zapata]] idazlea, (Sevilla-Santander, 1906-1938) # [[Matilde Elena López]] idazlea (Salvador, 1929-2010) # [[Aída Cartagena Portalatín]] idazlea (Ukraina, 1828-1911) # [[Alcira Soust Scaffo]] idazlea (Uruguai, 1924-1997) # [[Luisa Carnés]] idazlea (Madril, 1905-1964) # [[Concha Castroviejo]] idazlea (Coruña, ç 1910-1995) # [[Zaruhi Bahri]] idazlea, gizarte ekintzailea (Armenia, 1880-1958) # [[Hanna K. Korany]] idazlea (Siria, 1870-1898) # [[Porochista Khakpour]] elebegilea (Siriar-Estatubatuarra, 1978) # [[Salma Kuzbari]] idazlea, feminista (Libano, 1923-2006) # [[Tsehay Melaku]] idazlea (Etiopia, 1952) # [[Rangina Hamidi]] idazlea, politikaria, ekintzailea (Afganistan, 1978) # [[Louise Aslanian]] idazlea, ekintzaile komunista (Iran-Frantzia, 1904-1945) # [[Fatemeh Keshavarz]] idazlea (Iran-AEB, 1952) # [[Senedu Gebru]] idazlea (Etiopia, 1916-2009) # [[Hayganuş Mark]] idazlea (Armenia, 1885-1966) # [[Khosrovidukht]] idazlea, musikagilea (Armenia, VIII. mendea) # [[María Dolores Masana]] kazetaria, idazlea (Bartzelona, 1936) # [[Marija Strojnik]] '''astronomoa''' (Eslovenia, 1950) # [[Linda Spilker]] astronomoa (AEB, 1890-1981) # [[Constance M. Rockosi]] astronomoa (AEB, 1980) # [[Julena Steinheider Duncombe]] astronomoa (AEB, 1911-2003) # [[Marie-Jeanne de Lalande]] astronomoa (1768, 1832) # [[Rosaly Lopes]] astronomoa (Brasil, 1957) # [[Nikole Lewis]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Nicole Capitaine]] astronomoa (Frantzia, 1948) # [[Paulina Lira]] astronomoa (Txile, XX. mendea) # [[Rachel Mandelbaum]] astronomoa (AEB, 1977) # [[María Cristina Pineda Suazo]] astronomoa (Honduras, 1954) # [[Mirjana Povic]] astronomoa (Serbia, 1981) # [[Muriel Mussells Seyfert]] astronomoa (AEB, 1909-1997) # [[Isabel Márquez Pérez]] astronomoa (Badajoz, 1967) # [[Josefa Masegosa Gallego]] astronomoa (Almeria, 1957) # [[Agnes Mary Clerke]] astronomoa (Irlanda, 1842-1907) # [[Yuki Okoda]] astronomoa (Japonia, 1990) # [[Denise C. Stephens]] astronomoa (AEB, 1973?) # [[Sarah Tuttle]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Chanda Prescod-Weinstein]] astronomoa (AEB, 1982) # [[Kyongae Chang]] astrofisikaria (Hego Korea, 1946) # [[Jessie Christiansen]] astrofisikaria (Australia, XX.mendea) # [[Rachel Somerville]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Susan Jane Cunningham]] matematikaria, astronomoa (AEB, 1842-1921) # [[Phoebe Waterman Haas]] astronomoa (AEB, 1882-1967) # [[Luisa Landová-Štychová]] astronomoa (Austria-Hungaria, 1885-1965) # [[Anna Estelle Glancy]] astronomoa (AEB, 1883-1975) # [[Margaret Mayall]] astronomoa (AEB, 1902-1995) # [[Martha P. Haynes]] astronomoa (AEB, 1951) # [[Ilse Cleeves]] astrofisikaria (AEB, XX. mendea) # [[Carolin Crawford]] astronomoa (Erresuma Batua, 1963) # [[Janine Connes]] astronomoa (Frantzia, 1934) # [[Joy Crisp]] geologoa, astronomoa (AEB, XX.mendea) # [[Florence Cushman]] astronomoa (AEB, 1860-1940) # [[Rosina Dafter]] astronomoa (Australia, 1875-1959) # [[Mary Osborne|Mary Osbone]] Gitarrista (AEB, 1921-1992) # [[Olga Smirnova]] dantzaria (Errusia, 1991) # [[Olga Smirnova (borrokalaria)]] borrokalaria (Errusia, 1979) # [[Conchita Martínez]] tenislaria (Huesca, 1972) # [[Margaret Lindsay]] aktorea (AEB, 1910-1981) # [[Cristina Cruz Mínguez]] aktorea (Espainia, 1983) # [[Mercedes Díaz]] aktorea (Espainia, 1894-1960) # [[Elise Harmon]] asmatzailea (AEB, 1909-1985) # [[Ingeborg Hochmair]] asmatzailea (Austria, 1953) # [[Ada Henry Van Pelt]] asmatzailea (AEB, 1838-1923) # [[Elizabeth Lee Hazen]] asmatzailea (AEB, 1885-1975) # [[Ruth Handler]] asmatzailea (AEB, 1916-2002) # [[Lil Hardin Armstrong]] musikagilea (AEB, 1898-1971) # [[Ruth Brito]] triatleta (Lanzarote, 1980) # [[Ana María Alonso Zarza]] geologoa, ikertzailea (Avila, 1962) # [[Chantal Loïal]] dantzaria eta koreografoa (Guadalupe, Frantzia, 1969) # [[Melba Liston]] tronboijolea, musikagilea (AEB, 1926-1999) # [[Alice Coltrane]] pianojolea, musikagilea (AEB, 1937-2007) # [[Mahsa Amini]] erahila(Iran, 2000-2022) # [[Mélanie Joly]] politikaria (Kanada, 1979) # [[Nazanin Boniadi]] aktorea (Iran, 1980) # [[Roxana Saberi]] kazetari atxilotua Iranen (AEB, 1977) # [[Lili Reinhart]] aktorea (AEB, 1996) # [[Kiernan Shipka]] aktorea (AEB,1999) # [[Wanuri Kahiu]] zine-zuzendaria (Kenya, 1980) # [[Eduarda Mansilla]] idazlea, musikagilea (Argentina, 1834-1892) # [[Agustina Ortiz de Rozas]] politikaria, filantropoa (Argentina, 1816-1898) # [[Pauline de Meulan]] idazlea eta kazetaria (Frantzia, 1773-1827) # [[Margaret Satterthwaite]] Epaile eta legelarien independentziaren gaineko Kontalari Berezia (AEB) # [[Miren Arenzana Letamendi|Miren Arenzana Letamendia]] artista, eskultorea (Bilbo, 1965) # [[María Gay]] mezzosopranoa (Bartzelona 1876-1943) # [[Isabella Colbran]] mezzosoprano (Madril, 1784 - Bolonia, 1845) # [[Florence Van de Walle]] jornalari belgikarra, communarde Parisko Komunan (1838 - ) # [[Pétroleuse (Parisko Komunako su-emaileak)]] Parisko Komunako su-emaileak (1871) # [[Manuela Rosas]] ekintzaile politikoa (Argentina, 1817-1898) # [[Camila O'Gorman]] maitasunagatik fusilatua (Argentina, 1825-1848) # [[Blanca Podestá]] aktorea (Argentina, 1889-1967) # [[María Podestá]] aktorea (Argentina, 1875-1954) # [[Marianne Beth]] abokatua (Viena, 1889-1984) # [[Diana Russell]] soziologoa eta ekintzailea (Hego Afrika, 1938-2020) # [[María Esther Podestá]] aktorea (Argentina, 1896-1954) # [[Susú Pecoraro]] aktorea (Argentina, 1952) # [[Mona Maris]] aktorea (Argentina, 1901-1991) # [[Ana Perichon]] aristokrata frantsesa (1775-1847) # [[María Luisa Bemberg]] aktorea (Argentina, 1922-1995) # [[Zully Moreno]] aktorea (Argentina, 1920-1999) # [[Luz Gabás]] idazlea, politikaria (Huesca, 1968) # [[Ángela Jeria]] arkeologoa, ??idazlea?? (Txile, 1926-2020) # [[Biblioteken eguna]] # [[Luisa de Medrano]] akademikoa, poeta eta filosofoa (1484-1527) # [[Begum Rokeya]] idazlea eta ekintzaile feminista (Kalkuta, 1880-1932) # [[María Antinea]] aktorea (Jaen,Argentina, 1915-1991) # [[Mecha Ortiz]] aktorea (Argentina, 1900-1987) # [[Orfilia Rico]] aktorea (Uruguai,Argentina, 1871-1936) # [[Nury Montsé]] aktorea (Argentina, 1917-1971) # [[Silvana Roth]] aktorea, politikaria (Italia,Argentina, 1923-2010) # [[Marta Extramiana]] idazlea, ilustratzailea, (Gasteiz, 1964) # [[Vida Akoto Bamfo]] epailea (Ghana, 1949) # [[Celma Ribas]] abeslaria (Angola, 1982) # [[Beatriz Matar]] aktorea (Argentina, 1954) # [[Lita Stantic]] zine-zuzendaria, gidoilaria (Argentina, 1942) # [[Graciela Borges]] aktorea (Argentina, 1917-1971) # [[Esther Borao]] ingeniaria, asmatzailea (Zaragoza, 1988) # [[Mary Daly]] filosofo feminista (AEB, 1928-2010) # [[Terry McMillan]] idazlea (AEB, 1951) # [[Esther Rebato Ochoa]] antropologoa, ikertzailea (Bilbo,1957) # [[María Herrera]] motoziklista (Toledo, 1996) # [[Ana Carrasco]] motoziklista (Murtzia, 1997) # [[Elena Rosell]] motoziklista (Valentzia, 1986) # [[Juana Viale]] aktorea, aurkezlea (Argentina, 1982) # [[Manuela Viale]] aktorea (Argentina, 1991) # [[Silvia Legrand]] aktorea (Argentina, 1927-2020) # [[Marcela Tinayre]] aurkezlea, enpresaburua (Argentina, 1950) # [[Dolores Fonzi]] aktorea (Argentina, 1978) # [[Florencia Raggi]] modeloa, aktorea (Argentina, 1972) # [[Nilda Raggi]] aktorea, zuzendaria (Argentina, 1938) # [[Ana Celentano]] aktorea (Argentina, 1969) # [[Danielle Casanova]] Frantziako militante komunista eta erresistentziako kidea (1909-1943) # [[Fanny Gallot]] Frantziako historialaria (1981 - ) # [[Eulalie Papavoine]] Parisko Komunako erizaina, ustezko su-eragilea (1846-1875) # [[Claudia di Girolamo]] aktorea, zuzendaria, aktibista (Txile, 1956) # [[Adriana Barraza]] aktorea, maistra, zuzendaria (Mexiko, 1956) # [[Fernanda Mistral]] aktorea (Argentina, 1934) # [[Big Mama Thornton]] blues abeslaria (AEB, 1926-1984) # [[Lita de Lázzari]] etxekoandre mediatikoa (Argentina, 1925-2015) # [[China Zorrilla]] aktorea, zuzendaria (Uruguai, 1922-2014) }} ==='''Berriak 2022''' ('''iraila''')=== (Ordena: SORTU, ASTRONOMOAK, BESTELAKOAK) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Arantza San Sebastian]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, hezkuntzako aholkularia (Donostia, 1958) # [[Izaskun Etxeberria]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta irakaslea (Altsasu, 1964) # [[Kristina Saralegi]] efef'''SORTUA''' baserritarra, abeltzaina, talogilea (Leitza, 1974-2022) # [[Gotzone Sestorain]] ef--'''SORTUA''' baserritarra, poeta, irrintzilaria (Leitza, 1965) # [[Victoria Ariño]] efef'''SORTUA''' filantropoa (Ermua, 1889-1974) # [[Ines Bengoa]] ef--'''SORTUA''' ipuin kontalaria (Tenerife-Lizarra, 1973) # [[Jeronima Uriarte Elizalde]] ----'''SORTUA''' filantropoa, ongile (Lizarra, 1855-1929) # [[Emilia Goyena Arraiza]] ef--'''SORTUA''' idazlea, ekintzaile (Lizarra, 1916-1999) # [[Garbiñe Basarte]] ef--'''SORTUA''' kale-artista, muralista (Lizarra, 1976) # [[Libe Agirre]] ef--'''SORTUA''' irrati esataria, kazetaria, (Meñaka) # [[Irati Martin]] ef--''SORTUA''' futbolaria (Durango, 2003) # [[Anne-Marie Lagarde]] ----'''SORTUA''' idazlea eta ikertzaile (Zuberoa, 1944) # [[Edurne Azpitarte]] ef--'''SORTUA''' areto-futbolaria (Garai, 1978) # [[Carmen Pérez Rodrigo]] ef--'''SORTUA''' Euskal Herriko Medikuntzaren Errege Akademiaren lehenengo emakumezkoa (Alonsotegi, 1960) # [[Mariela SR Coline Fanon]] '''SORTUA''' Haur lapurtua (Guatemala, 1968) # [[Felisa Ventura]] ef--'''SORTUA''' erizaina eta emagina (Eibar, 1902-1959) # [[Ana Belén Pintado]] ef--'''SORTUA''' haur lapurtua (Madril, 1973) # [[Mariam al-Asturlabi]] '''ASTRONOMOAK''' Alepo astrolabio-egilea (Siria, X. gizaldian) # [[Nadia Zakamska]] astronomoa (Errusia, 1979) # [[Idit Zehavi]] astronomoa, ikertzailea (Israel, 1969) # [[Louise Webster]] astronomoa, fisikaria (Australia, 1941-1990) # [[Alycia J. Weinberger]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Fiammetta Wilson]] astronomoa (Erresuma Batua, 1864-1920) # [[Jennifer Wiseman]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Rosemary Wyse]] astronomoa (Erresuma Batua, 1957) # [[Alice Grace Cook]] astronomoa (Erresuma Batua, 1877-1958) # [[Priscilla Fairfield Bok]] astronomoa (AEB, 19896-1975) # [[Shadia Habbal]] astronomoa (Siria, XX. mendea) # [[Deborah Dultzin Kessler]] astronomoa (Mexiko, 1945) # [[María Luisa Aguilar]] astronomoa(Jauja Peru 1938) # [[Claire Armstrong]] astronomo amateurra (Britania) # [[Emma Vyssotsky]] astronomoa (AEB, 1894-1975) # [[Julie Vinter Hansen]] astronomoa (Danimarka, 1890-1960) # [[Gladys Vergara]] astronomoa (Uruguai, 1928-2016) # [[Esmeralda Mallada]] astronomoa (Uruguai, 1937) # [[Jacqueline Hewitt]] astronomoa (EEBB, 1958) # [[Catherine Heymans]] astronomoa (Britainia, XX. mendea) # [[María Teresa Ruiz]] astronomoa (Txile, 1946) # [[Silvia Torres Castilleja]] astronomoa (Mexiko, 1940?) # [[Gloria Suzanne Koenigsberger Horowitz]] astronomoa (Mexiko, XX. mendea) # [[Silvana Navarro Jiménez]] astronomoa (Mexiko, XX. mendea) # [[Meg Urry]] astronomoa (AEB, 1945) # [[Maura Tombelli]] astronomoa (Italia, 1952) # [[Jana Tichá]] astronomoa (Txekia, 1965) # [[Alenush Terian]] astronomoa (Iran, 1920-2011) # [[Bobbie Vaile]] astronomoa (Australia, 1959-1996) # [[Ann Hornschemeier]] astronomoa (EEBB, XX. mendea) # [[Svetlana Guerasimenko]] astronomoa (Ukraina, 1945) # [[Jen Gupta]] astrofisikaria (Britaina, XX. mendea) # [[Maria Antonella Barucci]] astronomoa (Italia, XX. mendea) # [[Merieme Chadid]] astronomoa (Maroko, 1969) # [[Madge Adam]] astronomoa (Erresuma Batua, 1912-2001) # [[Karlina Leksono Supelli]] astronomoa, filosofoa (Indonesia, 1958) # [[Annapurni Subramaniam]] astronomoa (India, XX. mendea) # [[Paris Pişmiş]] astronomoa (Turkia-Mexiko, 1911-1999) # [[Jane Squire]] astronomoa, idazlea, aktibista (Ingalaterra, 1686-1743) # [[Maritza Soto]] astronomoa (Txile, 1990) # [[Sara Seager]] astronomoa (Kanada, 1971) # [[Caterina Scarpellini]] astronomoa, metereologoa (Italia, 1808-1873) # [[Lenka Šarounová]] astronomoa (Txekia, 1973) # [[Anneila Sargent]] astronomoa (Erresuma Batua, 1942) # [[Carlota de Sajonia-Meiningen]] astronomoa (Alemania, 1751-1827) # [[Jen Gupta]] astrofikaria (Britainia, XX. mendea) # [[Pilar Ruiz-Lapuente]] astronomoa (Bartzelona, 1964) # [[Monica Rubio (astronomoa)]] astronomoa (Txile, 1955) # [[Claudine Rinner]] astronomoa (Frantzia, 1965) # [[Julia Riley]] astronomoa (Britainia, XX. mendea) # [[Mercedes Richards]] astronomoa (Jamaika, 1955-2016) # [[Gabrielle Renaudot]] astronomoa (Frantzia, 1887-1962) # [[Hilkka Rantaseppä-Helenius]] astronomoa (Finlandia, 1925-1975) # [[Zinaída Akséntieva]] astronomoa (Ukraina, 1900-1969) # [[Mary Proctor]] astronomoa (Erresuma Batua, 1862-1957) # [[Helen Dodson Prince]] astronomoa (AEB, 1905-2002) # [[Yelena Pitieva]] astronomoa (Errusia, XX.mendea) # [[Louise du Pierry]] astronomoa (Frantzia, 1746-1807) # [[Ľudmila Pajdušáková]] astronomoa (Eslovakia, 1916-1979) # [[Feryal Özel]] astronomoa (Turkia/AEB, 1975) # [[Mazlan Othman]] astronomoa (Malaysia, 1951) # [[Sally Oey]] astronomoa (AEB, 1984) # [[Janina Ochojska]] astronomoa (Polonia, 1955) # [[Yaël Nazé]] astronomoa (Belgika, 1955) # [[Camila Navarrete]] astronomoa (Txile, XX. mendea) # [[Sultana N. Nahar]] astronomoa (Pakistan, 1990) # [[Carolyn Porco]] astronomoa (AEB, 1953) # [[Anne Sewell Young]] astronomoa (AEB) # [[Margaretha Kirch]] astronomoa (Alemania) # [[Eva Grebel]] astronomoa (Alemania) # [[Erika Böhm-Vitense]] astronomoa (Alemania-AEB) # [[Elizabeth Alexander]] irrati-astronomoa, geologoa, fisikaria (Erresuma Batua, 1908-1958) # [[Victoria Kaspi]] astrofisikaria (AEB-Kanada, 1967) # [[Ma Chung-pei]] astronomoa (Txina) # [[Maud Worcester Makemson]] astronomoa (AEB, 1891-1977) # [[Ala Masévich]] astronomoa (Georgia, 1918-2008) # [[Karen Masters]] astronomoa (Erresuma Batua, 1979) # [[Janet Akyüz Mattei]] astronomoa (Turkia, 1943-2004) # [[Naomi McClure-Griffiths]] astronomoa (Turkia, 1943-2004) # [[Susan McKenna-Lawlor]] astronomoa (AEB, 1975) # [[Karen Jean Meech]] astronomoa (AEB, 1959) # [[Anja Cetti Andersen]] astronomoa (Danimarka, 1965) # [[Duília de Mello]] astronomoa (Brasil, 1963) # [[Ruth Murray-Clay]] astronomoa (AEB, XX.mendea) # [[Alice Archenhold]] astronomoa (Alemania, 1874-1943) # [[Anne Archibald]] astronomoa (Kanada- Erresuma Batua, 1976) # [[Elizabeth Lada]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Nidia Morrell]] astronomoa (Argentina, 1953) # [[Teresa Lago]] astronomoa (Portugal, 1947) # [[Gemma Lavender]] astronomoa (Erresuma batua, 1986) # [[Farzana Aslam]] astronomoa, fisikaria (Pakistan, XX.mendea) # [[Pauline Barmby]] astronomoa (Kanada, 1972) # [[Margaret Lindsay Huggins]] astronomoa (Erresuma Batua 1948-1915) # [[Gemma Lavender]] astronomoa (Erresuma Batua, 1986) # [[Helen Lines]] astronomoa (AEB, 1918-2001) # [[Martha Betz Shapley]] astronomoa (AEB, 1890-1981) # [[Christy A. Tremonti]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Elizabeth Beckley]] argazkilari astronomikoa (Britaina Handia, 1846-1927) # [[Ewine van Dishoeck]] astronomo eta fisikaria (Herbehereak, 1955) # [[Kathleen Ollerenshaw]] astronomoa eta matematikaria (Britaina Handia, 1912-2014) # [[Anna Frebel]] astronomoa (Alemania, 1980) # [[Alicia M. Soderberg]] astrobomoa (AEB, 1977) # [[Caroline Furness]] astronomoa (AEB, 1869-1936) # [[Ethel Bellamy]] astronomo, sismologo (Erresuma Batua, 1981-1960) # [[Amy Barger]] astronomoa (AEB, 1971) # [[Yevguenia Bugoslávskaia]] astronomo sobietarra (1899-1960) # [[Reysa Bernson]] astronomoa (Frantzia, 1904-1944) # [[Elizabeth Brown]] astronomoa (Erresuma Batua, 1830, 1899) # [[Miriam Burland]] astronomoa (Kanada, 1902-1996) # [[María Herreros|Maria Herreros]] ilustratzailea, (Valentzia, 1983) # [[Yelena Davydova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1961) # [[Zoja Grancharova]] gimnasta artistikoa (Bulgaria, 1966) # [[Natalia Kutxinskaia|Natalia Kuchinskaya]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1949) # [[Larisa Petrik]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1949) # [[Dörte Thümmler|Dorte Thummler]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1974) # [[Klaudia Rapp]] gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Jelena Grosheva]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1979) # [[Lăcrămioara Filip|Lacramioara Filip]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Yun Mi Kang]] gimnasta artistikoa (Korea, 1988) # [[Isabelle Severino]] gimnasta artistikoa (Paris, 1980) # [[Mo Huilan|Mo Hullan]] gimnasta artistikoa (Txina, 1979) # [[Xuan Liu]] gimnasta artistikoa (Txina, 1979) # [[María Teresa Vera]] musikagilea, gitarra-jolea (Kuba, 1895-1965) # [[Nadine Heredia]] politikaria, Lehen dama (Peru, 1976) # [[Carolina Malchair]] gimnasta erritmikoa (Malaga, 1982) # [[Liliana Vitale]] musikagilea, abeslaria (Argentina, 1959) # [[Rosario Ustáriz Borra]] poeta (Echo, 1927- Jaca, 2009) # [[Karin Ohlenschläger|Karin Ohlenschlager]] arte kudeatzailea (Alemania, 1959 + Gijon, 2022) # [[Elise Ray]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1982) # [[Noor Jordaniakoa]] arkitektoa, erregina ohia (AEB, 1951) # [[Joyce DiDonato]] mezzosopranoa (AEB, 1969) # [[Susan Graham]] mezzosopranoa (AEB, 1960) # [[Simona Amânar]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Amy Chow]] gimnasta artistikoa (Kaliformia, 1978) # [[Kristen Maloney]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1981) # [[Tasha Schwikert]] gimnasta artistikoa (Las Vegas, 1984) # [[Liudmila Yezhova]] gimnasta artistikoa (Mosku, 1982) # [[Courtney McCool]] gimasta artistikoa (Kansas, 1988) # [[Patrizia Ciofi]] mezzosopranoa (Italia, 1967) # [[Miah Persson]] sopranoa (Suedia, 1969) # [[Karita Mattila]] sopranoa (Finlandia, 1960) # [[Anne Sofie von Otter]] mezzosopranoa (Suedia, 1955) # [[Birgitta von Otter]] kazetaria, idazlea (Hungaria-Suedia, 1939) # [[Vera Rozsa]] abeslaria, kantu-maistra (Hungaria, 1917) # [[Ileana Cotrubaş]] abeslaria, kantu-maistra (Errumania, 1939) # [[Hannah Wilke]] artista, performacelaria (AEB, 1940-1993) # [[Jelena Dolgopolova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1975) # [[Rozalia Galiyeva|Rozaliya Galiyeya]] Gimnasta artistikoa (Uzbekistan,1977) # [[Kim Zmeskal]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1976) # [[Wendy Bruce]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1992) # [[Betty Okino]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1975) # [[Kerri Strug]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1977) # [[Elena Gómez Servera|Elena Gomez]] gimnasta artistikoa (Manacor, 1985) # [[Eva Hesse]] eskultorea (Alemania/AEB, 1936-1970) # [[Yvonne Rainer]] dantzaria, koreografoa (AEB, 1934) # [[Dorothea Röschmann]] sopranoa (Alemania, 1967) # [[Teresa Stratas]] sopranoa (Kanada, 1938) # [[Laura Campos]] gimnasta artistikoa (Merida, 1988) # [[Barbara Ehrenreich]] saiakeragile eta gizarte ekintzailea (EEBB, 1941-2022) # [[Silvia Bel]] aktorea (Bartzelona, 1970) # [[Lucy R. Lippard]] idazlea, arte-kritikaria (AEB, 1937) # [[Alina Szapocznikow]] eskultorea, holokaustotik bizirik ateratakoa (Polonia, 1926-Frantzia1970) # [[Nancy Holt]] eskultorea (AEB, 1938-2014) # [[Beverly Pepper]] eskultorea (AEB, 1922-2020) # [[Barbara Rose]] arte-kritikaria (AEB, 1936-2020) # [[Anne Truitt]] eskultorea (AEB, 1921-2004) # [[Mary Pinchot Meyer]] eskultorea (AEB, 1920-1964) # [[Lotte Lenya]] abeslaria, aktoreaa (Viena, 1898-1981) # [[Evelyn Lear]] sopranoa (AEB, 1926-2012) # [[Gisela May]] aktorea, abeslaria, irakaslea (Alemania, 1924-2016) # [[Hildegard Knef]] abeslaria, aktorea, idazlea (Alemania, 1925-2002) # [[Ute Lemper]] aktorea, abeslaria (Alemania, 1963) # [[Greta Keller]] mezzosopranoa, aktorea (Austria, 1903-1977) # [[Soile Isokoski]] sopranoa (Finlandia, 1957) # [[María Cruz Berrocal]] arkeologoa (España. XX. mendea) # [[Leily Santizo]] abokatua (Guatemala) # [[Nineth Montenegro]] politikaria (Guatemala, 1957) # [[Siomara Sosa]] fiskala (Guatemala, 1975) # [[Lucrecia Hernández Mack]] politikaria (Guatemala, 1973) # [[Nerea Aresti]] historialaria (Bilbo, 1961) # [[Ellen Beeman]] idazle, bideojokogilea (AEBo, 1964) # [[Kathleen Battle]] sopranoa (AEB, 1948) # [[Zury Ríos]] politikaria (Guatemala, 1968) # [[Sandra Torres]] politikaria (Guatemala, 1955) # [[Marta Luxán]] soziologoa (Bilbo, 1970) # [[Harolyn Blackwell]] sopranoa (AEB, 1955) # [[Carol Vaness]] sopranoa (AEB, 1952) # [[Hanna Hammarström]] asmatzailea (tel. kablea) (Suedia, 1829-1914) # [[Laura Mora]] zinema zuzendaria (Kolonbia, 1981) # [[Isa Campo]] zinema zuzendaria (Oviedo, 1975) # [[Susan Tedeschi]] abeslaria (AEB, 1970) # [[Mary Hallock-Greenewalt]] asmatzailea (siria-AEB, 1871-1950) # [[Sarah Guppy]] asmatzailea (Britainia, 1770-1852) # [[Melissa George]] asmatzailea, aktorea (Australia, 1976) # [[Rachel Blanchard]] aktorea (Kanada, 1976) # [[Txaro Arrazola]] artista, margolaria (Gasteiz, 1963) # [[Cristina Lucas]] artista, feminista (Ubeda, 1973) # [[Laura Mulvey]] zinema feminista teorialaria (Oxford, 1941) # [[Vi Redd]] jazz abeslaria, saxofoi jolea (AEB, 1928) # [[Sweet Emma Barrett]] jazz abeslaria, pianojolea (AEB, 1897-1983) # [[Terin Humphrey]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1986) # [[Hollie Vise]] gimnasta artistikoa (Texas, 1987) # [[Renske Endel]] gimnasta artistikoa (Herbereak, 1983) # [[Dominique Moceanu|Dominique Moceau]] gimnasta artistikoa (Kalifornia, 1981) # [[Amanda Borden|Amanda Border]] gimnasta artistikoa (Ohio, 1977) # [[Jaycie Phelps]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1979) # [[Olesia Dudnik]] gimnasta artistikoa (Ukrania, 1974) # [[Jadiyetu El Mohtar]] Fronte Polisarioaren Espainiako Ordezkaritzako kidea (Sahara, 1959) # [[Staša Zajović|Stasa Zajovic]] feminista, giza eskubideen aldeko aktibista (Montenegro, 1953) # [[Lepa Mladjenovic]] feminista, giza eskubideen aldeko aktibista LGBT (Belgrad, 1954) # [[Manuela Martelli]] zinema aktore eta zuzendaria (Santiago, Txile, 1983) # [[Sultana Khaya]] saharar ekintzailea (Sahara ??) # [[Salma Solaun]] gimnasta erritmikoa (Gasteiz, 2005) # [[Elena López Riera|Elena Lopez Riera]] zinegilea (Orihuela, 1982) # [[Martina de Zuricalday]] enpresaburua (Bilbo, 1839-1932) # [[Isabel Cadenas]] kezetaria, dokumentalista (Basauri, 1982) # [[Margarita Salaberria Galarraga]] diplomatikoa (Madril?, 1911-2000) # [[Aline Griffith]] kondesa, espioia (AEB, 1923-2017) # [[Anne-Marie Ménand]] communarde, Parisko Komunan ibilitako emakumea (Frantzia, 1837- ) # [[Louise Pioger]] communarde, Parisko Komunan ibilitako emakumea (Frantzia, 1848-1920) # [[Marisa Linton]] Frantziako Iraultzan espezializatutako historiagilea (Erresuma Batua, 1848-1920) # [[Michèle Riot-Sarcey]] Historia garaikideko eta genero-historiako irakaslea (Frantzia, 1943- ) # [[Emakumeak Parisko Komunan]] (Frantzia, 1871) }} === Hobetuak 2022 === {{zutabeak|kopurua=3| # [[Maite Maruri]] opera abeslaria (Plentzia, 1979) # [[Maria Angeles Mezkiritz|Maria Angeles Mezkiriz]] nafar arkeologoa (Faltzes, 1929) # [[María Francés]] nafar aktorea (Tutera, 1887-1987) # [[Violeta Parra]] abeslaria eta musikagilea (Txile, 1917-1967) # [[Nekane Sarobe]] bikoizlea (Donostia, 1953) # [[Consuelo Flecha]] pedagogoa (Bilbo, 1948) # [[Beatriz Martinez de Antoñana]] aktorea (Araba,1975) # [[Susan B. Anthony]] feminista eta sufragista (EEBB) # [[Margot Frank]] Holokaustoaren biktima, Ana Franken ahizpa (Alemania,1926-1945) # [[Elisabeth Larena]] aktorea (Bizkaia, 1989) # [[Arantza Idiazabal Gorrotxategi]] irakaslea eta euskaltzain urgazlea (Gipuzkoa, 1945) # [[Maitane Urbieta]] irratiko kirol-kazetaria eta UEFA Europa Leagueko lehen emakume-berriemailea (Gipuzkoa, 1983) # [[Blanca Vidal]] aktorea (Bilbo, 1885-1962) # [[Agustina Aragoikoa]] heroia (Katalunia,1786-1857) # [[Teresa Aranguren]] Kazetaria (Araba, 1944) # [[Felisa Mary]] aktorea (Bizkaia, 1892-1956) # [[Fariba Sheikhan]] aktorea eta abeslaria (Bizkaia, 1988) # [[Isabel Mellén]] arte-historialaria, ikertzailea eta dibulgatzailea (Araba, 1986) # [[Maria Moliner]] liburuzaina, filologoa eta hiztegigilea (Zaragoza, 1900-1981) # [[Alice Stone Blackwell]] feminista, giza-eskubideen defendatzailea (AEB, 1857-1950) # [[Lucy Stone]] Kazetaria, feminista, abolizionista,sufragista (AEB, 1818-1893) # [[Rosa Bonheur]] animalia-margolaria eta eskuturagilea (Frantzia, 1822-1899) # [[Maryse Choisy]] Kazetaria, idazlea eta saiakeragilea (Lapurdi, 1903-1979) # [[Pilar López Júlvez]] dantzaria eta koreografoa (Gipuzkoa, 1912-2008) # [[Concepción Aleixandre]] mediku, ginekologo, asmatzaile, zientzialari... (Valentzia, 1862-1952) # [[María Puy Uitzi]] historialaria (Nafarroa, 1915-2008) # [[Corín Tellado]] maitasun istorio laburren idazlea (Asturias, 1927-2009) # [[Matilde Huitzi]] maistra, pedagogoa, abokatua, feminista (Nafarroa, 1980-1965) # [[Concha Espina]] idazlea (Kantabria, 1869-1955) # [[Izaskun Uranga]] abeslaria (Bizkaia, 1950) # [[Ixone Sádaba]] argazkilaria (Bilbo, 1977) # [[Joaquina Eguaras]] Granadako Unibertsitateko 1. irakaslea, hebraista, arabista (Nafarroa-Granada, 1897-1981) # [[Sara Baras]] flamenko dantzaria eta koreografoa (Cadiz, 1971) # [[Ainhoa Garai]] aktorea (Gipuzkoa, 1983) # [[Laura García]] judo jokalari-paralinpikoa (Nafarroa, 1981) # [[Marina Ginestà]] Kazetaria, itzultzailea, gerra zibileko militante komunista (Katalunia, 1919-2014) # [[Axun Aierbe]] itzultzailea (Gipuzkoa,1968-2008) # [[Amaia Osaba]] piraguista (Nafarroa, 1975) # [[Fatema Mernissi]] idazlea eta soziologoa (Maroko, 1940-2015) # [[Eva Gonzalès]] margolaria (Frantzia, 1849-1883) # [[Maria Luisa Ozaita]] musikagilea eta emakumeek egindako hedapenean aitzindaria (Barakaldo, 1939-2017) # [[Isabel Fernández Reviriego]] musikaria, ekoizlea eta artista grafikoa (Bizkaia,1979) # [[Teresa Calo]] aktorea, dramagilea eta gidoigilea (Gipuzkoa, 1955) # [[Cris Lizarraga]] abeslaria, feminsta eta aktibista (Bizkaia, 1992) # [[Sonia Ruiz de Azua]] psikologoa, ikertzailea, psikiatria-irakaslea (Bizkaia, 1979) # [[Begoña Bilbao Alboniga]] idazlea, musikagilea eta euskaralaria (Bizkaia, 1932-2005) # [[Najat El Hachmi]] idazle amazigha (Katalunia,) # [[Ellen Ochoa]] astronauta (AEB, 1958) # [[María Luz Morales]] kazetaria, idazlea (Galizia- Bartzelona) # [[Cristina Petite]] atleta (Bizkaia,1972) # [[Irene Loizate]] txirrindularia, duatloilaria (Bizkaia, 1995) # [[Maritxu Housset]] gomazko paleta pelotaria (Lapurdi, 1981) # [[Eider Hurtado]] kazetaria (Bizkaia, 1981) # [[Gina Pane]] artista (Lapurdi, 1939-1990) # [[Ruth Arnon]] biokimikaria (Israel, 1933) # [[Andere Arriolabengoa]] bertsolaria (Araba, 1982) # [[Rosa Chacel]] idazlea (Valladolid, 1898-1994) # [[Dora Maar]] argazkilaria (Frantzia, 1907-1994) # [[Maribel Forcadas]] medikua (Zaragoza, 1949-2012) # [[Eneritz Iturriagaetxebarria]] txirrindularia, zuzendaria (Bizkaia, 1980) # [[Ziortza Isasi]] txirrindularia (Bizkaia, 1995) # [[Valentina Tereshkova]] espaiora joandako 1. emakumea (Errusia, 1937) # [[Izaskun Osés]] paralinpiar atleta (Nafarroa, 1984) # [[Ziortza Villa]] ultrairaupen-txirrindularia (Bizkaia, 1983) # [[Penelope Barker]] aktibista (Tearen matxinada) (AEB, 1728-1796) # [[Susan la Flesche Piccotte]] Ipar Amerikako omaharar natiboa eta 1.mediku indigena (AEB, 1865-1915) # [[Rosana Ubanell]] kazetaria, eleberrigilea (Nafarroa, 1958) # [[Julia Juániz]] muntatzailea, zine-zuzendaria eta bideo-artista (Nafarroa, 19??) # [[Carmen Adarraga]] kirolaria (Gipuzkoa, 1921-2004) # [[Cristina Pardo]] kazetaria, telebista-aurkezlea (Nafarroa, 1977) # [[Esther Basurto]] boleibol kirolaria (Gipuzkoa, 1978) # [[Isabel Urkiola]] arabar esploratzailea (Gasteiz, 1854-1911) # [[Begoña Pro]] kazetaria eta idazlea (Iruñea, 1971) # [[Itziar Urretabizkaia]] aktorea (Donostia, 1978) # [[Maria Abbadia-Ürrüstoi]] idazlea, ekintzaile feminista (Paris, 1837-1913) # [[Simone Veil]] Holokaustotik bizirik irtendako magistratu eta politikaria (Frantzia, 1927-2017) # [[Igone Arribas]] gimnasta ohia (Barakaldo, 1983) # [[Vera Rubin]] astronomoa, aitzindaria (AEB, 1928-2016) # [[Mary Jobe Akeley]] esploratzailea, alpinista eta argazkilaria (AEB, 1878-1966) # [[Blanca Castilla de Cortázar]] antropologoa eta filosofoa (Gasteiz, 1951) # [[Elena Martínez de Madina]] filologoa (Gasteiz, 1962) # [[Maria Weston Chapman]] abolizionista (AEB, 1806-1885) # [[Leire Apellaniz]] zinema-ekoizlea (Bilbo, 1975) # [[Maddi Ariztia]] ipuin bildumagilea, aitzindaria (Lapurdi, 1887-1972) # [[María Teresa Lozano]] matematikaria, aitzindaria (Iruñea, 1946) # [[Dorotea Barnés]] kimikaria, aitzindaria (Iruñea, 1904-2003) # [[Eva Amaral]] abeslaria, konpositorea (Zaragoza, 1972) # [[Amaia Lasa]] idazlea (Getaria, 1948) # [[Virginia Apgar]] pediatra, Apgar testaren asmatzailea (AEB, 1909-1974) # [[Anna Mani]] fisikaria, metereologoa (India, 1918-2001) # [[Georgia O'Keeffe]] margolaria (AEB, 1887-1986) # [[Anne Lezea]] gimnasta erritmikoa (Zarautz, 2001) # [[Oiana Blanco]] judoka (Orio, 1983) # [[Anne Frank]] alemaniar judu idazlea (Alemania, 1929) # [[Tessa Andonegi]] aktorea (Donostia 1968, 1983) # [[Loli Albero]] poeta, idazlea (Iruñea, 1962) # [[Arantxa Aldalur]] poeta (Azkoitia, 1963) # [[Olivia Newton-John]] abeslaria, aktorea (Cambridge, 1948-2022) # [[Regina Salcedo]] idazlea, irudigilea, gidoigilea (Iruñea, 1972) # [[Regina Araluze]] irrintzilaria (Bermio, 1922-2012) # [[Olga Holtz]] matematikaria (Errusia, 1973) # [[Phillis Wheatley]] poesia argitaratutako 1. emakume afroamerikar esklaboa (Afrika/AEB, 1753-1784) # [[Teresa Lopez de Munain]] aktorea, irakaslea (Bilbo, 1963) # [[Lizar Begoña]] poeta (Sopela, 1997) # [[Mertxe Rodriguez]] antzezle eta pailazoa (Lasarte-Oria, 19868) # [[Maite Gonzalez]] idazlea, itzultzailea (Donostia, 1943) # [[Olatz Beobide]] aktorea, zuzendaria (Sopela, 1964) # [[Nerea Elustondo]] bertsolaria, irakaslea (Legazpi, 1981) # [[Sara Carracelas]] igerilari paralinpikoa (Donostia, 1975) # [[Aranzazu González]] igerilari paralinpikoa (Donostia, 1981) # [[Marisa González]] multimedia-artista (Bilbo, 1943) # [[Mari Carmen Rubio]] arkulari paralinpikoa (Iruñea, 1961) # [[Pilar Goya]] kimikaria (Gasteiz, 1951) # [[Elizabeth Kenny]] erizaina, polio tratamentua (erizaina, 1880-1952) # [[Garazi Kamio]] kazetaria, idazlea (Gipuzkoa, 1979) # [[Patricia Karrikaburu]] errugbi jokalaria (Zuberoa, 1988) # [[Emma Fursch-Madi]] sopranoa (Baiona, 1847-1894) # [[Miriam Arrillaga]] pilotaria (Aginaga, 2000) # [[Concha Espinosa ]] sindikalista (Bilbo, 1954-2008) # [[Salome Gabunia]] etnologoa, euskaltzain urgazlea (Georgia, 1951) # [[Gracianne Hastoy]] eleberrigilea (Oloroe-Donamaria, 1968) # [[Uxue Juárez]]idazlea, arte-zuzendaria (Iruñea1981) # [[Amalia Galarraga]] idazlea, feminista (Donostia, 1895-1971) # [[Gloria Alcorta]] idazlea (Lapurdi-Argentina, 1951-2012) # [[Arantza Ugalde]] sismologoa (Barakaldo, 1966) # [[Zinaida Serebriakova]] margolaria (Errusia, 1884-1967) # [[Siofra O´Leary]] Giza Eskubideen Europako Auzitegiko lehenengo emakume lehendakaria (Irlanda, 1968) # [[Elena Loyo]] atleta, modelo ohia (Araba, 1983) # [[Ángeles González-Sinde]] politikaria, gidoilaria eta zinema zuzendaria (Madril, 1965) # [[Maider Segurola]] kazetaria (Lasarte-Oria, 1982) # [[Leticia Canales]] surflaria (Bilbo, 1995) # [[Rosa Elizburu]] irakaslea, alkate ohia (Arrasate, 1958) # [[Amaia Lanbarri]] futbolaria (Arrigorriaga, 1992) # [[Lola Rodríguez (aktorea)]] modeloa, aktibista (Las Palmas, 1998) # [[Esti Markez]] abeslaria (Gipuzkoa, 1999) # [[Clara Schumann]] piano-jolea, musikagilea (Alemania, 1819-1896) }} ==='''Berriak 2022''' ('''abuztua''')=== (Ordena alfabetikoan) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Edurne Garitazelaia]] efef'''SORTUA''' euskaltzalea (Zaldibar, 1926-2005) # [[Irati Fernandez Gabarain|Irati Fernández Gabarain]] ef--'''SORTUA''' ilustratzailea (Iruñea 1983) # [[Mercedes Lorenzo]] efef'''SORTUA''' bilbotar ospetsua (Lugo 1915- Arrasate 1996) # [[Albina Shishova]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1966) # [[Alexandra Georgiana Eremia]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Alexandra Marinescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1982) # [[Alice Salomon]] erreformista soziala (Alemania, 1872-1948) # [[Alicia Pietri de Caldera]] museo zuzendaria, Venezuelako 1. dama (Venezuela, 1923-2011) # [[Ana Luísa Amaral]] poeta, itzultzailea, irakaslea (Portugal, 1956-2022) # [[Anabell López]] abeslaria (Kuba, 1963) # [[Anastasiya Kolesnikova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1983) # [[Andreea Cacovean]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1978) # [[Andreea Isărescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Andreea Munteanu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1998) # [[Andreea Raducan]] Ginnasta artistikoa (Errumania, 1983) # [[Andreea Ulmeanu]] Ginnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Ángela Irene]] abeslaria (Argentina, 1956) # [[Anna Chepeleva]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1984) # [[Anna Grudkó|Ana Grudkó]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1990) # [[Annia Hatch]] Gimnasta artistikoa (Kuba-EEBB, 1978) # [[Ashley Miles]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1985) # [[Ashley Postell]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1986) # [[Astrid Heese]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Atotoztli II]] erregina azteka (Mexiko, xv. mendea) # [[Aurelia Dobre]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1972) # [[Azucena Rodríguez]] film-zuzendaria (Madril, 1955) # [[Betti Schieferdecker]] Gimnasta artistikoa (Alemana, 1968) # [[Bi Wenjing]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Boriana Stoyanova]] Gimnasta artistikoa (Bulgaria, 1969) # [[Care Santos]] idazlea (Bartzelona, 1970) # [[Carly Patterson]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1988) # [[Carmen Ionescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Cătălina Ponor]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Cecilia Mangini]] Argazkilaria, zinegilea (Erroma, 1927-2021) # [[Celestina Popa]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1970) # [[Coco Fusco]] artista bisuala (AEB, 1960) # [[Corina Ungureanu]] Gimnasta artitikoa (Errumania, 1980) # [[Courtney Kupets]] gimnasta artistikoa (Texas, 1986) # [[Cristina Bontaş|Cristina Bontas]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Cristina Elena Grigoras]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1966) # [[Dagmar Kersten]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1970) # [[Daniela Maranduca]] Gimnasta artitikoa (Errumania, 1976) # [[Diana Morawe]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Diane Schuur]] abeslaria, piano-jolea (AEB, 1953) # [[Dina Kochetkova]] Gimnasta artistikoa (Mosku, 1977) # [[Dinah Washington]] abeslaria (AEB, 1937-2018) # [[Dolores García-Negrete Ruiz Zarco]] politikaria frankismoak eraila (Jaén, 1886-1940) # [[Dominique Dawes]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1976) # [[Dora García (artista)]] artista (Valladolid, 1965) # [[Duan Zhou]] Gimnasta artistikoa (Txina XX.mendea) # [[Ecaterina Szabo]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Elena Espinosa]] ekonomialaria eta politikaria (Ourense, 1960) # [[Elisabeth Altmann-Gottheiner]] ekonomialaria, irakaslea (Alemania, 1874-1930) # [[Elvira Altés]] kazetaria, irakaslea, genero ikertzailea (Bartzelona, XX. mendea) # [[Émilie Lepennec|Emilie Lepennec]] Gimnasta artistikoa (Paris, 1987) # [[Emme (abeslaria)]] aktorea, abeslaria (Argentina, 1982) # [[Esther Phillips]] abeslaria (AEB, 1935-1984) # [[Eugenia Golea]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1971) # [[Eugenia Popa]] gimnasta artistikoa (Bucarest, 1973) # [[Fernanda Canales]] arkitektoa (Mexiko, 1974) # [[Florica Leonida]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Francesca Llopis]] margolaria, bideo-artista (Bartzelona, 1958) # [[Gabriela Potorac]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Gabriele Faehnrich]] Gimnasta artistikoa (Alemania, 1968) # [[Germaine Tillion]] etnologoa,erresistentziakoa (Frantzia, 1907-2008) # [[Gina Gogean]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1977) # [[Hana Říčná]] Gimnasta artistikoa (Txekia, 1968) # [[Inga Shkarupa]] Gimnasta artistikoa (Ukaina, 1981) # [[Ioanna Petrovschi]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Ionela Loaieş]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Irina Baraksanova|Irina BAraksanova]] Gimnasta artistikoa (Uzbekistan, 1969) # [[Irina Yarotska]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1985) # [[Jacqueline Lamba]] margolaria (Frantzia, 1910-1993) # [[Jekaterina Lobazniuk]] Gimnasta artistikoa (Uzbekintan, 1983) # [[Jelena Piskun]] Gimnasta artistikoa (Bielorrusia, 1978) # [[Jelena Produnova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1980) # [[Jelena Zamolodchikova]] Gimnasta artistikoa (Mosku, 1982) # [[Jessie Tarbox Beals]] argazkilaria, fotokazetaria (AEB, 1870-1942) # [[Judith Joy Ross]] argazkilaria (AEB, 1946) # [[Julia Zenko]] abeslaria, aktorea (Argentina, 1958) # [[Katie Heenan]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1985) # [[Kim Kwang-suk (gimnasta)]] Gimnasta artistikoa (Ipar Korea, 1976) # [[Koko Taylor]] Blues abeslaria (AEB, 1928-2009) # [[Kristina Pravdina]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1990) # [[Kui Yuanyuan]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Larissa Fontaine]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1977) # [[Laura Cutina]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Laura Morante]] aktorae, gidoilaria, film-zuzendaria (Italia, 1956) # [[Lavinia Agache]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Lavinia Miloşovici]] Gimnasta artistikoa (Errumania,1976) # [[Léonie Duquet]] Argentinako diktaduran desagertu eta hil zuten moja (Frantzia, 1916-1977) # [[Leopoldina Núñez Lacret]] musikagilea, irakaslea, gitarra-jolea (Kuba, 1918) # [[Lilia Podkopayeva]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1996) # [[Ling Jie]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1982) # [[Liuba María Hevia]] abeslaria, kantautorea (Kuba, 1964) # [[Liubov Sheremeta|Liubon Sheremeta]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1980) # [[Liudmila Yezhova]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Loredana Boboc]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Lu Märten]] idazlea, feminista (Alemania, 1879-1970) # [[Ludivine Furlon]] Gimnasta artistikoa (Nimes, 1980) # [[Lya Ímber de Coronil]] pediatra (Ukrania-Venezuela, 1914-1981) # [[María Ángela Nieto]] zientzialaria, ikertzailea (Madril, 1960) # [[María Eugenia Ibáñez]] kazetaria (Bartzelona, 1946) # [[Maria Girona i Benet]] margolaria, grabatzailea (Bartzelona, 1923-2015) # [[María Grever]] musikagilea Mexiko, 1885-1951) # [[Maria Kriutxkova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1988-2015) # [[María Luisa Herrera]] arkeologoa (Espainia, 1913-2012) # [[Maria Mercè Roca]] idazle eta politikaria (Girona, 1958) # [[Maria Neculita]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[María Soledad Corchón Rodríguez]] Arkeologoa (Santander, 1947) # [[Marián Farías Gómez]] abeslaria (Argentina, 1944) # [[Marianela Balbi]] kazetaria (Venezuela, 1963) # [[Marie Stritt]] aktorea (Austriar Inperioa, 1855-1928) # [[Martina Jentsch]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1968) # [[Mary McLeod Bethune]] aktibista (AEB, 1875-1955) # [[Matilda De Angelis]] abeslaria, aktorea (Italia, 1995) # [[Maxi Gnauck]] gimnasta artistikoa (Alemania) # [[Menene Gras]] filosofoa, arte-kritikaria, ikertzailea (Bartzelona, 1957) # [[Meng Fei]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Mercedes Oliveira Malvar]] filosofoa (Pontevedra, 1957) # [[Mihaela Stanulet]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Milagros Socorro]] kazetaria (Venezuela, 1960) # [[Mirela Barbălată|Mirela Barbalata]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Mirela Pasca]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[Mirela Tugurlan]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Mohini Bhardwaj]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1978) # [[Monica Roșu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Nadia Hategan]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Nancy Wilson (abeslaria)]] abeslaria (AEB, 1937-2018) # [[Nao Bustamante]] multimedia artista (AEB, 1969) # [[Natalia Bobrova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1978-2015) # [[Natalia Ilienko]] gimnasta artistikoa (Kazakhstan, 1967) # [[Natalia Kalinina]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1973) # [[Natalia Yurchenko]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1966) # [[Natalia Ziganshina]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1985) # [[Nicoleta Daniela Șofronie]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1988) # [[Oana Ban]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Olga Bicherova]] gimnasta artistikoa (Mosku, 1967) # [[Olga Mostepanova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1970) # [[Olga Rashchupkina]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1984) # [[Olga Teslenko]] Gimnnasta artiistikoa (Ukaina, 1981) # [[Paula Heredia]] zinemagilea (El Salvador, 1957) # [[Pegeen Vail Guggenheim]] margolaria (Suitza-AEB, 1925) # [[Phoebe Mills]] Gimnasta artistikoa (Illinois, 1972) # [[Polina Miller]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 2000) # [[Rachel Tidd]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1984) # [[Raquel Meller]] kupletista (Tarazona, 1888-1962) # [[Rosa Bustamante Montoro]] arkitektoa (Madril, 1962) # [[Rosa María Calaf]] kazetaria (Bartzelona, 1945) # [[Sabina Cojocar]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Samantha Sheehan]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1986) # [[Sandra Mihanovich]] abeslaria, aktorea (Argentina, 1957) # [[Sandra Uve]] ilustrattzailea, dibilgatzaile zientifikoa (Bartzelona, 1972) # [[Sara Bendahan]] medikua (Venezuela, 1906-1946) # [[Sara González]] abeslaria, kantautorea (Kuba, 1949) # [[Sarah E. Goode]] asmatzailea (AEB, 1855-1905) # [[Shannon Miller]] gimnasta artistikoa (Estatu Batuak, 1977) # [[Shemekia Copeland]] Blues-kantaria (New York, 1979) # [[Silvia Buabent]] politikaria, berdintasunean espezializatua (Madril, 1973) # [[Silvia Rau]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Silvia Stroescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Simona Pauca]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1969) # [[Simona Renciu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Sofía Ímber]] kazetaria, museo-kontserbadorea (Moldavia-Venezuela, 1924-2017) # [[Soledad Bravo]] abeslaria (Logroño-Venezuela, 1943) # [[Tatiana Frolova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1967) # [[Tatiana Lysenko (gimnasta)]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[Tatiana Yarosh]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1981) # [[Teresa Parodi]] kantautorea, politikaria (Argentina, 1947) # [[Trinidad Taracena del Piñal]] Arkeologoa (Santander, 1926-Ceuta, 2017) # [[Ulrike Klotz]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1960) # [[Vanda Hădărean]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1976) # [[Vera Kolesnikova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1968) # [[Verónica Condomí]] abeslaria, konpositorea, gitarra jolea (Argentina, 1960) # [[Viktoria Karpenko]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1984) # [[Virginia Amposta Amposta]] sindikalista, frankismoak eraila (Bartzelona, 1903-1939) # [[Virginia Pereira Álvarez]] mediku ikertzailea (Venezuela, 1888-1947) # [[Xiomara Laugart]] abeslaria (Kuba, 1960) # [[Yevgueniya Kuznetsova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1980) # [[Zoila Gálvez]] sopranoa, irakaslea (Kuba, 1899) }} ===='''Berriak 2022''' ('''uztaila''')==== (Ordena alfabetikoan) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Arroyo Sagasta]] ef--'''SORTUA''' Irakaslea eta ikertzailea (Aretxabaleta,1983) # [[Eba Gaminde Egia]] ef--'''SORTUA''' ikertzailea, euskaltzain urgazlea (Mungia, 1968) # [[Jone Mitxelena]] ----'''SORTUA''' zientzialaria, irakaslea eta ikertzailea (Barakaldo, 1985) # [[Lurdes Alkorta]] ef--'''SORTUA''' trikitilaria (Azpeitia, 1973) # [[Maddi Astigarraga]] ef--'''SORTUA''' ilustratzaile zientifikoa (Deba, 1997) # [[Maria Meharra]] ----'''SORTUA''' kaskaroten erregina (Lapurdi XIX. mendea) # [[Mentxu Ramilo Araujo]] ef--'''SORTUA''' Wikiemakumea (Gasteiz, 1978) # [[Vega Asensio]] ef--'''SORTUA''' biologoa, ilustratzailea, ikertzailea (Durango, 1978) # [[Abigail Hobbs]] Salemgo sorgin prozesuko nerabea (AEB,1678- ? ) # [[Abigail Williams (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorgin epaiketetan akusatua (AEB, 1680-1697) # [[Adriana Calcanhotto]] abeslari eta konpositorea (Tarragona, 1966) # [[Agnes Meyer Driscoll|Agnes Meyer]] Kiptografoa (Estatu Batuak) # [[Aimée Rapin]] margolaria (Suitza) # [[Aissa Doumara Ngatansou]] ekintzailea (Kamerun, 1972) # [[Alice Domon]] Argentinako diktaduran desagertu eta hil zuten moja (Frantzia, 1937-1977) # [[Alicia Sellés Carot]] liburuzaina eta dokumentalista (Castelló, 1977) # [[Altamira Gonzalo]] jurista, feminista (Zaragoza) # [[Amalia Avia]] margolaria (Toledo, 1930-2011) # [[Anastasía Mýskina]] tenislaria (Sobiet Batasuna, 1981) # [[Ángela Ramos]] kazetaria, erreportaria (Peru) # [[Anita Malfatti]] margolaria (Brasil, 1889-1964) # [[Ann Pudeator]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1621-1692) # [[Anna Eriksdotter]] sorgintzat jo eta burua moztuta exekutatua (Suedia, 1624-1704) # [[Anna Gardell-Ericson]] margolaria (Suedia) # [[Anna Göldin]] Sorginkeria egotzita burua moztuta exekutatua (Suitza) # [[Anna Maria Bofarull]] zinemagilea (Tarragona,1979) # [[Anna Rosina de Gasc]] margolaria (Alemania) # [[Antonia Maymón|Antonia Maymon]] idazlea, feminista, anarkista (Madril) # [[Aurora Cáceres Moreno]] idazle, feminista, sufragista (Peru) # [[Barbara W. Tuchman]] idazle eta kazetaria (Amerikako Estatu Batuak, 1912-1989) # [[Barbara Walters]] kazetaria, idazlea (EEBB, 1929) # [[Betty Parris]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzailea(AEB, 1682-1760) # [[Bridget Bishop]] Salemgo sorgin epaiketetan exekutatua (AEB, 1632?-1692) # [[Brita Zippel]] Sorginkeria egotzita burua moztu eta sutan errea (Suedia, 1676) # [[Candy (Salemgo epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatutako esklabua (AEB,XVII. mendea ?) # [[Carmen Martínez Sancho]] matematikaria (Toledo) # [[Carmen París]] abeslari eta konpositorea (Tarragona, 1966) # [[Carmina Verdú]] gimnasta ohia (Valentzia, 1983) # [[Catalina Carlota De la Gardie]] Baztanga txertoaren bultzatzailea (Suedia, 1723-1763) # [[Christiane Amanpour]] kazetaria (Erresuma Batua, 1958) # [[Cindy Sherman]] argazkilaria eta zinema-zuzendaria (AEB, 1954) # [[Concha García Campoy|Concha Garcia Campoy]] Kazetaria (Terrasa, 1958) # [[Cristina Rota]] aktore, arte-dramatiko irakaslea (Argentina, 1945) # [[Delmira Agustini]] poeta (Uruguai) # [[Dorcas Hoar]] sorginkeria egotzita zigortua (Beverly, 1634-1711) # [[Dorothy Good]] Salemgo sorginkeria prozesuan 4 urteko auzipetua (AEB, 1687?) # [[Draupadi Murmu]] politikaria, tribu-buruzagia, Indiako 1. emakume presidente tribala (India, 1958) # [[Eglantyne Jebb]] haurren eskubideen defentsa (Erresuma Batua, 1876-1828) # [[Elena Arregui Cruz-López]] arkitektoa (Irun-Santiago de Compostela) # [[Eliane Giardini]] aktorea, zinema-zuzendaria (Tarragona, 1966) # [[Elizabeth Hubbard (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzaile nagusia (AEB, 1675?-1692etik aurrera) # [[Elizabeth Jane Gardner]] margolaria (Estatu Batuak-Paris) # [[Estefanía Chávez Barragán]] arkitektoa, irakaslea (Mexiko) # [[Esther Koplowitz]] enpresaria (Madril,1950) # [[Eva Crane]] zientzialaria (Erresuma Batua) # [[Eva Piquer]] kazetaria eta idazlea (Bartzelona, 1969) # [[Faith Hill]] abeslaria (EEBB, 1967) # [[Fanny Elssler]] dantzaria (Austria) # [[Guirandana de Lay|Guirandina de Lay]] Emagina, sorgintzat jo eta errea (Jaka, 1461) # [[Haydée Milanés]] abeslaria, konpositorea, moldatzailea eta ekoizlea (Habana, 1980) # [[Helen Mack Chang]] Myrna Mack Fundazioaren sortzaile (Guatemala) # [[Helen Vlachos]] kazetaria (Grezia) # [[India.Arie]] abeslari estatubatuarra (Denver, 1975) # [[Isabel Azkarate]] argazkilaria, fotokazetaria (Donostia) # [[Isabel Quintanilla]] margolaria (Madril, 1938-2017) # [[Jane Wenham (ustezko sorgina)]] emakume akusatua eta askatua (Ingalaterra, ?-1730) # [[Janet Horne]] Sorginkeria egotzita sutan bizirik errea (Eskozia, 1727) # [[Jean Adair]] aktorea (Kanada, 1873-1953) # [[Jeanne Fusier-Gir]] aktorea (Frantzia, 1885-1973) # [[Juana Martín Manzano]] moda-diseinatzailea (Kordoba, 1974) # [[Juana Millán|Juana Millan]] inprimatzailea, enpresaburua (Zaragoza) # [[Juana Mordó]] arte bildumagilea (Tesalonika, 1899-Madril,1984) # [[Katharina Henot]] posta-burua, sorginkeria egotzita sutan errea (Alemania, 1570-1627) # [[Laspaulesko sorginkeria prozesua]] 24 emakume urkatuak (Huesca, 1593) # [[Laura Morera]] ballet dantzaria (Madril, 1977) # [[Laura Muntz Lyall]] margolaria (Kanada) # [[Lilia Podkopayeva]] gimnasta (Ukraina, 1978) # [[Lola Robles]] idazlea eta aktibista (Madril, 1963) # [[Luciana Aymar]] kirolaria (Argentina, 1977) # [[Lydia Lunch]] abeslaria, aktorea, idazlea (AEB, 1959) # [[Margaret Jones]] Emagina, sorginkeria egotzita urkatuz exekutatua (EEBB 1613-1548) # [[Margaret Scott (Salemgo epaiketak)|Margaret Scott]] Sorginkeria egotzita urkatuz exekutatua (Eskozia, 1615-Salem, 1692) # [[Margaret Scott Gatty]] botanikaria eta idazlea (Britania Handia, 1809-1873) # [[Maria Bellonci]] idazlea (Italia, 1902-1986) # [[María Botto]] aktorea (Argentina, 1974) # [[María Cabrales]] Kuba independentziaren aldeko protagonista (Kuba) # [[Maria da Conceição|Maria da Conceicao]] emagina, sorginkeria egotzita sutan errea (Sao Paulo, 1798) # [[María Eugenia Vaz Ferreira]] irakasle, poeta (Uruguai, 1875-1924) # [[María Gil Vallejos]] piano-jolea (Alacant, 1892-1981) # [[María José Gómez Redondo]] artista garaikidea (Valladolig, 1963) # [[Maria Mercè Cuartiella]] idazlea, antzerkigilea (Katalunia) # [[Maria Tallchief]] dantzaria (EEBB, 1925-2013) # [[María Teresa Linares]] musikologoa (Kuba) # [[Marija Jurić Zagorka|Marija Juric Zagorba]] kazetaria (Kroazia, 1873-1957) # [[Marta Calamonte]] gimnasta ohia, entrenatzailea, fisioterapeuta (Badajoz,1982) # [[Martha Corey]] Salemgo sorgin epaiketetan urkatua (AEB, 1619-1672) # [[Martha Zein]] idazle, narratzaile, zinegile (Alemania, 1962) # [[Mary Black (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatutako esklabua (AEB,XVII. mendea ?) # [[Mary Bradbury]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatua (AEB, 1615-1700) # [[Mary Parker (Salemgo epaiketak)|Mary Parker]] sorginkeria egotzita urkatua (1637-1692) # [[Mary Pat Gleason]] aktorea eta gidoilaria (AEB, 1950-2020) # [[Mary Warren]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzaile nagusiena (AEB, 1674?-1693?) # [[Matteuccia de Francesco]] sorgintza jo eta sutan errea (Italia, 1428 exekutatua) # [[Maxine Hong Kingston|Maxime Hong Kingston]] idazlea (EEBB, 1940) # [[Melissa de la Cruz]] idazlea (Manila-AEB, 1971) # [[Mercedes Ferrer]] egile abeslaria (Madril, 1963) # [[Merga Bien]] Sorgintzat jo eta sutan errea (Alemania 1560-1603) # [[Mia Hamm]] futbolaria (AEB, 1972) # [[Mia Zapata]] abeslaria (AEB, 1965-1993) # [[Mira Nair]] zinema zuzendaria (India, 1957) # [[Mónica Alario Gavilán]] filosofoa eta ikertzailea (Madril) # [[Myrna Mack]] antropologoa (Guatemala) # [[Nabyla Maan]] egile abeslaria (Maroko, 1987) # [[Nancy Usero]] gimnasta ohia, entrenatzailea (Zaragoza, ?) # [[Narbona Dacal]] Emagina, sorgintzat jo eta errea (Zaragoza, 1498) # [[Nata Moreno]] zine-zuzendaria, aktorea, ekoizlea (Zaragoza, 1979) # [[Nazanín Armanian]] idazea eta politologoa (Iran, 1961) # [[Nora Heysen]] margolaria (Australia) # [[Nur Levi]] aktorea (Madril, 1979) # [[Olga Román]] abeslaria eta egile-abeslaria (Madril, 1979) # [[Olga Wisinger-Florian]] margolaria (Austria) # [[Paisleyko sorginkeria prozesua]] 7 emakume kondenatuak (Eskozia, 1697) # [[Pascale Petit (aktorea)]] aktorea (Frantzia, 1938-) # [[Paula Ortiz]] zine-zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Zaragoza, 1979) # [[Paule Minck]] Parisko Komunako iraultzaile feminista (1839 - 1901) # [[Pendleko sorginkeria prozesua]] 10 urkatu: 9 emakume eta gizon 1 (Ingalaterra, 1612) # [[Petronilla de Meath]] sorginkeria egotzita sutan errea (Irlanda) # [[Rebecca Lemp]] Sorginkeria egotzita sutan errea (Alemania, 1550-1590) # [[Rebecca Nurse]] Salemgo sorginkeria prozesuan exekutatua(AEB, 1621-1692) # [[Rebecca Walker]] idazlea, feminista (Mississipi, 1969) # [[Rocío Vitero Pérez|Rocio Vitero Perez]] gizarte langilea eta politikaria (Gasteiz, 1980) # [[Romola Garai]] aktore britainiarra (1982) # [[Ruth Osborne (ustezko sorgina)]] hil zuten emakume eskalea (Ingalaterra, 1680-1700) # [[Sally Salminen]] nobelagilea (Finlandia,1906-1976) # [[Samlesburyko sorginkeria prozesua]] 20 bat emakume akusatuak (Ingalaterra, 1612) # [[Sarah Cloyce]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatua (AEB, 1648-1703) # [[Sarah Good]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1653-1962) # [[Sarah Osborne]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatua (AEB, 1643?-1692) # [[Sarah Wildes]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1627-1692) # [[Sima Sami Bahous]] NBE Emakumeak-en zuzendaria (Jordania, 1956) # [[Susana Rinaldi]] aktorea eta tango-abeslaria (Argentina, 1935) # [[Susannah Sheldon]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatzailea (AEB, 1670?- ?) # [[Suzana de Moraes]] aktore, zinema-zuzendaria (Brasil, 1940-2015) # [[Tarsila do Amaral]] margolaria (Brasil, 1886-1973) # [[Tatiana Bilbao]] arkitektoa (Mexiko) # [[Tatiana Lióznova]] zinema zuzendaria (Errusia, 1914-2011) # [[Teresa Duclós]] margolaria (Sevilla, 1934) # [[Vera Fokina]] ballet dantzaria (1886-1958, Errusia) # [[Vera Panova]] idazlea eta kazetaria (Errusia, 1905-1973) # [[Vera Tschechowa]] aktorea, zinemagilea eta ekoizlea (Alemania, 1940) # [[Victoria Åberg|Victoria Aberg]] margolaria (Finlandia, 1824-1892) # [[Villanuako sorginak]] Villanuako sorginkeria prozesua (Huesca, XV. mendea) # [[Wilhelmina Wylie]] igerilaria (Australia, 1984) # [[Wilmot Redd]] Sorginkeria egotzita urkatua (Salem, 1692) }} ===='''Berriak 2022''' ('''ekaina''')==== (ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Colino]] eef--'''SORTUA''' kirolaria, ibiltaria (Durango 2004) # [[Aitziber Makazaga]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Zerain 1976) # [[Alazne Etxebarria Urizar]] ef--'''SORTUA''' korrikalaria (Santurtzi 1997) # [[Ane Maruri]] ef--'''SORTUA''' dantzaria eta irakaslea (Bizkaia 1996) # [[Begoña Guillen]] ef--'''SORTUA''' argazkilaria (Amurrio 1963) # [[Bernadette Iratzoki Luro]] ----'''SORTUA''' dantzaria, antzerkilaria eta irakaslea (Azkaine, 1959) # [[Betzaida Urtaza]] ef--'''SORTUA''' idazlea, itzultzailea, editorea (Donostia-Legorreta 1988) # [[Gabi Etxebarne]] ----'''SORTUA''' idazlea, feminista, serora ohia (Aldude, Nafarroa Beherea 1932) # [[Garbiñe Alustiza]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Zerain 1964) # [[Lurdes Imaz]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, antzerki zuzendaria eta gidoilaria (Segura 1952) # [[Margarita Olañeta]] ef--'''SORTUA'' ekintzailea (Ermua 1931) # [[Olga Uribe]] ef--'''SORTUA''' ehulea (Durango 1958) # [[Oroitz Jauregi]] ef--'''SORTUA''' Euskaltzain urgazlea (Legorreta 1974) # [[Patxika Erramuzpe]] ----'''SORTUA''' Abeslaria, ekintzailea (Aldunde. Nafarroa Beherea 1943) # [[Adelaide Anne Procter]] poeta, filantropoa (Ingalaterra) # [[Adelina Lopes Vieira]] idazlea, dranagilea (Portugal-Brasil) # [[Agnes Baltsa]] mezzosopranoa (Grezia) # [[Alice Rey Colaço]] Ilustratzailea, abeslaria. Portugal # [[Amelia Orleanskoa]] Portugalgo azken erregina (Frantzia-Portugal) # [[Amélia Rey Colaço]] aktorea, zuzendaria (Portugal) # [[Ana Castillo]] idazlea (Chicago, EEBB) # [[Ana de Gonta Colaço]] eskultorea (Portugal) # [[André Léo]] Frantziako eleberri eta kazetaria, ekintzaile feminista (1824 - 1900) # [[Ann Putnam, Jr.]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Anna Waser]] margolaria (Suitza) # [[Anna Zippel]] sorginkeria leporatuta eraila (Suedia) # [[Anne de Chantraine]] sorginkeria egotzita sutan erretakoa (Lieja) # [[Annie Londonderry]] munduari bira egindako txirrindularia (AEB) # [[Assumpta Roura]] kazetaria eta idazlea (Katalunia) # [[Barbara Ward]] ekonomialaria, kazetaria eta idazlea (Erresuma Batua) # [[Beatriz Costa]] aktorea, idazlea (Portugal) # [[Bessie Rayner Parkes]] poeta, kazetaria, feminista (Alemania-AEB) # [[Blanca Muñoz]] artista, eskultorea eta grabatzailea (Madril) # [[Branca de Gonta Colaço]] idazlea, errezitatzailea (Portugal) # [[Carmen Arozena]] artista, margolaria eta grabatzailea (La Palma) # [[Carmen Laffón]] artista, margolaria eta eskultorea (Sevilla) # [[Carola García de Vinuesa]] mediku, zientzialari, irakasle (Espainia-Australia) # [[Carolina Michaëlis de Vasconcelos]] filologoa, idazlea (Alemania-Portugal) # [[Caroline de Barrau]] feminista, aktibista (Frantzia) # [[Caroline Haslett]] ingeniari elektrikari aitzindaria (Erresuma Batua) # [[Charlotte Saunders Cushman]] aktorea (AEB) # [[Clémentine Hélène Dufau]] margolaria (Frantzia) # [[Concepción Bona]] hezitzailea eta ekintzailea (Dominikar Errepublika) # [[Concha de Albornoz]] intelektual feminista (Asturias) # [[Conchita Supervía]] mezzosopranoa (Bartzelona) # [[Corina Freire]] abeslaria, aktorea, enpresaburua (Portugal) # [[Cynthia Germanotta]] filantropoa, ekintzailea, enresaburua (AEB) # [[Dinah Craik]] idazlea (Ingalaterra) # [[Dolores González Pérez]] idazlea (Malaga) # [[Dora Panofsky]] arte historialaria (Alemania-AEB) # [[Dorothea Tanning]] margolaria (AEB) # [[Dorothy Hansine Andersen]] medikua (EEUU) # [[Eduarda Lapa]] margolaria (Portugal) # [[Eleanor Pairman]] matematikaria, asmatzailea (Eskozia) # [[Elizabeth Ann Ashurst Bardonneau]] itzultzailea, aktibista (Ingalaterra) # [[Elsie Widdowson]] nutrizionista (Erresuna Batua) # [[Emília de Sousa Costa]] idazlea, feminista (Portugal) # [[Emily Davies]] sufragista, emakumea unibertsitate eskubide-defensatzailea (Ingalaterra) # [[Emma Stebbins]] eskultorea (AEB) # [[Eugénie Le Brun]] intelektual feminista (Frantzia-Egipto) # [[Eugénie Marie Salanson]] margolaria (Frantzia) # [[Felícia Fuster i Viladecans]] margolaria eta poeta (Bartzelona-Paris) # [[Felicia Hemans]] poeta (Ingalaterra) # [[Fiorenza Cossotto]] mezzosopranoa (Italia) # [[Franceska Mann]] dantzaria (Polonia) # [[Frederica von Stade]] mezzosopranoa (AEB) # [[Geraldine Jewsbury]] eleberrigilea eta kritikaria (Ingalaterra) # [[Ghada Waly]] politikari eta diplomatikoa (Egipto) # [[Gina Cigna]] sopranoa (Italia) # [[Guadalupe Marín]] modeloa eta eleberrigilea (Mexiko) # [[Hariclea Darclée]] sopranoa (Errumania) # [[Henriette Michaelis]] hizkuntzalaria (Alemania) # [[Hoylande Young]] kimikaria (AEB) # [[Huda Sha'arawi]] aktibista feminista (Egipto) # [[Irina Vladislavovna Bussen]] minerologoa (Errusia) # [[Izumi Nakamitsu]] Armagabetzeari lotutako gaiei buruzko Nazio Batuen Bulegoko zuzendaria (Japonia) # [[Josephine Butler]] feminista eta guzarte erreformatzailea (Erresuma Batua) # [[Juana Alarco de Dammert]] filantropoa, hezitzailea (Peru) # [[Júlia Lopes de Almeida]] idazlea, kazetaria, feminista (Brasil) # [[Julie von May]] sufragista, feminista (Suitza) # [[Katalina Boloniakoa|Katalina Boloniakoa]] margolaria, idazlea, santa (Bolonia) # [[Kate Marvel]] zientzilaria (New York EEBB) # [[Kin Yamei]] doktorea, hezitzailea eta nutrizioan aditua (Txina, EEBB) # [[Letitia Elizabeth Landon]] poeta (Ingalaterra) # [[Licia Verde]] astronomoa, fisikaria, irakaslea (Italia) # [[Lidia Blanco]] filologoa (Burgos) # [[Lilian Baylis]] britainiar antzerki ekoizle eta zuzendaria # [[Lola Garrido]] arte kritikaria, komisarioa eta bildumagilea (Donostia) # [[Lucia Valentini Terrani]] mezzosopranoa (Italia) # [[Madeleine Pelletier]] psikiatra, aktibista (Frantzia) # [[Malak Hifni Nasif]] idazle, poeta, maistra (Egipto) # [[Margarida Lopes de Almeida]] poeta, deklamatzailea, eskultorea (Brasil) # [[Maria Adelaide Lima Cruz]] margolaria (Portugal) # [[Maria Archer]] idazlea (Portugal) # [[María Barbeito]] pedagogo, idazlea (Galizia) # [[Maria da Cunha]] poeta, kazetaria(Portugal-Brasil) # [[Maria Jane Jewsbury]] eleberrigilea eta kritikaria (Ingalaterra) # [[Maria Lamas]] idazlea, kazetaria, ekintzaile politikoa (Portugal) # [[María Luisa Calero Vaquera]] hizkuntzalaria (Badajoz) # [[Maria Olga de Moraes Sarmento da Silveira]] idazlea, feminista (Portugal) # [[María Soriano Llorente]] psikologoa (Valentzia) # [[María Trinidad Sánchez]] ekintzailea, aberriaren ama (Dominikar Errepublika) # [[Marie Adelaide Belloc Lowndes]] nobelagilea (Ingalaterra) # [[Marie La Cécilia]] Frantziako maistra, Komunan aktibista errepublikanoa (1839 - 1922) # [[Marisa de Leza]] aktorea (Madril) # [[Martha Carrier]] sorginkeria leporatuta eraila (EEBB) # [[Mary Eastey]] Salemeko sorgin-epaiketan exekutatua (AEB) # [[Mary Russell Mitford]] idazlea, dramagilea (Ingalaterra) # [[Mary Walcott]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Matiel Mogannam]] aktibista, nazionalista (Libano-Palestina) # [[Matilda Hays]] itzultzaile, idazle, kazetari, aktore (Ingalaterra) # [[Melissa Aldana]] saxofoi-jotzailea (Txile) # [[Mercedes Llopart]] sopranoa, irakaslea (Bartzelona) # [[Mercy Lewis]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Minou Tavárez Mirabal]] filologoa, politikaria (Dominikar Errepublika) # [[Monica Oliphant]] zientzialari, ikertzailea (Ingalaterra-Australia) # [[Nabawiyya Musa]]irakaslea, nazionalista, feminista (Egipto) # [[Natali Germanotta]] moda-diseinatzailea, estilista (AEB) # [[Natalia Kanem]] UNFPAren zuzendaria (Panama) # [[Nerilie_Abram]] zientzilaria (Australia) # [[Nísia Floresta (idazlea)]] idazlea, hezitzailea (Brasil) # [[Paca Blanco]] ekintzailea (Madril) # [[Patricia Kraus]] abeslaria, musikagilea, ekoizlea (Milan-Espainia) # [[Regina Lago García]] pedagogo, psikologo (Palentzia) # [[Renata Scotto]] sopranoa (Italia) # [[Rosalba Carriera]] margolaria (Italia) # [[Ruth Rivera Marín]] arkitektoa (Mexiko) # [[Safia Zaghloul]] aktibista, politikaria (Egipto) # [[Sonia Vivas]] pedagogoa, politikaria (Bartzelona) # [[Tarab Abd al-Hadi]] aktibista feminista, politikaria(Palestina-Egipto) # [[Valentine de Saint-Point]] idazlea (Frantzia) # [[Verónika Mendoza]] politikaria (Peru) # [[Victòria Pujolar Amat|Victoria Pujolar Amat]] margolaria (Bartzelona) # [[Virgínia Quaresma]] kazetaria, aktibista (Portugal) }} ===='''Berriak 2022''' ('''maiatza''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Alaitz Biritxinaga]] ef--'''SORTUA''' Txirrindulari epaile eta zuzendaria (Bizkaia 1974) # [[Angelita Bilbao Bilbao]] efef'''SORTUA''' erizaina, ekintzaile abertzalea (Bilbo 1903-Argentina 1990) # [[Concha Laca]] efef'''SORTUA''' artisaua, zeramikaria, eskultorea (Madril 1925-Irun 2018) # [[Estibaliz Urresola Solaguren]] ef--'''SORTUA''' zinema zuzendaria (Laudio 1984) # [[Haizea Beruete]] efef'''SORTUA''' bertsolaria (Iruñea 1994-2022) # [[Lina Huarte-Mendikoa]] efef'''SORTUA''' sopranoa (Iruñea 1928-Madril 2017) # [[Margarita Barainka]] g'''SORTUA''' Gernikako bonbardaketaren lekukoa (Errigoiti 1922) # [[Acacia Uceta]] poeta (Madril) # [[Adelaida Abarca Izquierdo]] ekintzailea, kartzelarik ihes egindakoa (Madril) # [[Adelaida Las Santas]] kazetari eta poeta (Madril) # [[Alejandra Soler]] maistra errepublikano erbesteratua (Valentzia) # [[Amanda Jones]] poeta, aktibista, asmatzailea (AEB) # [[Ana Martínez Collado]] arte estetika eta generoa (Madril) # [[Ángela García de la Puerta]] Espainiako 1. Fisika eta Kimika katedraduna (Soria) # [[Ángeles García-Madrid]] idazlea eta presoa (Madril) # [[Anna Davin]] historialaria, idazlea, feminista( Ingalaterra) # [[Anna Keichline]] arkitektoa eta asmatzailea (AEB) # [[Anna Manso Munné]] idazlea, gidoilaria (Bartzelona) # [[Anna Ruth Fry]] idazlea (Britainia Handia) # [[Asun Casasola]] genero indarkeriaren aurkako aktibista (Palentzia) # [[Asunción Bastida]] moda diseinatzailea (Bartzelona) # [[Aurora Rodríguez Carballeira]] ama eugenesikoa (Galizia) # [[Barbara Bodichon]] ongilea, eskubideen aldeko aktibista (Erresuma Batua) # [[Carmen Mir]] moda diseinatzaile (Bartzelona) # [[Christiana Figueres]] antropologoa, ekonomialaria eta analista(Costa Rica) # [[Clara Sánchez (idazlea)]] idazlea, Espainaiko zine aditua (Guadalajara) # [[Concha Alós]] idazlea (Valentzia-Bartzelona) # [[Consuelo García del Cid Guerra]] idazlea (Bartzelona) # [[Deepika Kurup]] zientifikoa, asmatzailea (edateko ur garbi 'azkarra') (AEB) # [[Dorothy Thompson]] kazetaria, idazlea, sufragista, feminista (AEB) # [[Eldorado Jones]] asmatzailea (hegazkin isilgailua,plantxa elektrikoa)(AEB) # [[Elena Moncada]] ekintzaile, idazle, prostituzioaren abolizionista (Argentina) # [[Enriqueta Gallinat]] politikaria, errepresio frankistaren biktima (Bartzelona) # [[Erna Schneider]] ingenaria, matematikaria eta asmatzailea (AEB) # [[Ethel Léontine Gabain]] margolaria (Frantzia-Ingalaterra) # [[Eva Alcón]] errektorea (Castelló) # [[Flor Cernuda]] preso komunista (Toledo) # [[Flora Robson]] aktorea (Ingalaterra) # [[Gema Corredera]] abeslari eta musikagilea (Kuba) # [[Geneviève de Gaulle-Anthonioz]] Frantziako erresistentziakoa (Frantzia) # [[Gertrud Bäumer]] aktibista feminista eta politikaria (Alemania) # [[Gisela Wild]] feminista, kooperatiba-politiketan espezializatua (Argentina) # [[Gloria Patricia Porras]] abokatu, notario, epaile (Guatemala) # [[Hannah Slater]] asmatzailea (kotoiaz josteko haria sortzeko metodo berria)(AEB) # [[Helen Taylor (feminista)]] idazlea, aktorea (Erresuma Batua) # [[Helen Taylor]] noblea (Ingalaterra) # [[Helena Lange]] pedagogoa eta emakumeen eskubide defendatzailea (Alemania) # [[Hilary Wainwright]] kazetaria, ikertzailea, feminista (Ingalaterra) # [[Hildegart Rodríguez Carballeira]] politikaria, etorkizuneko emakume gisa sortua (Madril) # [[Ida Henrietta Hyde]] fisiologoa eta asmatzailea (AEB) # [[Isabel Olesti]] kazetari eta idazlea (Tarragona) # [[Isabel Risco]] aktorea (Coruña) # [[Isabel Vicente García|Isabel Vicente Garcia]] ekintzaile komunista (Albacete - Bartzelona) # [[Jenara Vicenta Arnal Yarza]] 1. Zientzia Kimiko doktorea eta ikertzailea (Zaragoza) # [[Jessie Boucherett]] emakumeen aldeko aktibista (Ingalaterra) # [[Joaquina Dorado Pita]] Les Cortseko preso errepublikanoa (Coruña) # [[Josefa Barba-Gosé Flexner]] zientzialaria (Bartzelona-Filadelfia) # [[Josefina Amalia Villa]] ekintzailea, preso politikoa (León-Madril) # [[Joy Mangano]] enpresaria eta asmatzailea (fregona, pertxak) (AEB) # [[Juana Francisca Rubio]] margolaria eta ilustrailea (Madril) # [[Judith Malina]] aktorea, ekoizlea eta zuzendaria (Alemania-AEB) # [[Karen Olsen Beck]] arkitektoa, soziologoa, politikaria eta diplomatikoa (*!) # [[Laia Berenguer Puget]] Les Cortseko preso sozialista (Bartzelona) # [[Laura Casielles]] idazlea, poeta (Asturias) # [[Les Corts emakumeen kartzela]] (Bartzelonako eraikina) # [[Letizia Battaglia]] kazetari, argazkilari, politikari, editore eta enpresaburua (Italia) # [[Liane Russell]] genetista, zoologoa (Austria, AEB) # [[Lidia Guinart]] kazetaria, idazlea eta politikaria (Bartzelona) # [[Lilí Díaz Rivas]] enpresaburua, idazlea (Galizia) # [[Lilly Maxwell]] sufragista (Eskozia) # [[Lina Gálvez]] historialaria, ekonomia feministan aditua (Sevilla) # [[Lise London]] erresistentzia frantseseko aktibista (Frantzia) # [[Llum Quiñonero]] kazetaria, ekintzailea, politikaria (Alacant) # [[Lola Sanjuán]] enpresaburua eta lider feminista (Sevilla) # [[Magda Bandera]] kazetaria, idazlea(Bartzelona) # [[Maite Alvarez]] zientzilaria eta ikertzailea (Ermua) # [[Manolita del Arco]] politikaria, ekintzailea (Bilbo-Madril) # [[Margarida Abril]] ekintzailea (Katalunia) # [[María Ángeles Durán]] ikertzailea (Madril) # [[María Antonia Peña]] errektorea (Cádiz) # [[María Antonia Zorraquino]] biokimikaria eta ikertzailea (Zaragoza) # [[Maria Bigordà Montmany]] kataluniar ekintzailea (Ullastre-Tarrasa) # [[María del Carmen Cuesta Rodríguez|Maria del Carmen Cuesta Rodríguez]]A aktibista (Madril) # [[Maria Deraismes]] prostituzioaren abolizionista # [[María Dolores de Pablos]] poeta eta astrologoa (Madril) # [[Maria Dolors Laffitte]] abeslaria (Bartzelona) # [[Maria Dolors Renau]] psikologoa, pedagogoa eta politikaria (Bartzelona) # [[María Elena Moyano]] aktibista (Perú) # [[María José Figueras]] errektorea (Katalunia) # [[Maria Lacerda de Moura]] anarkista eta feminista (Brasil) # [[María Vicenta Mestre Escrivá]] psikologoa, Valentziako Unibertsitateko 1. emakume errektorea (Valentzia) # [[Marie Killick]] audio-ingeniaria, asmatzailea (gramofonorako zafirozko orratza) (Erresuma Batua) # [[Marina Vargas]] artista (Granada) # [[Marisa Mediavilla Herreros]] liburuzaina, dokumentalista, feminsita (Palentzia) # [[Marjorie Joyner]] asmatzailea (ile kizkur iraunkorrak egiteko makina)(AEB) # [[Martirio (cantante)|Martirio]] abeslaria (Huelva) # [[Mary Beale]] margolaria eta erretratista (Ingalaterra) # [[Mary Dixon Kies]] asmatzailea (kotoiaz josteko haria sortzeko metodo berria) (AEB) # [[Melania Moscoso]] antropologa, pedagoga, feminista (Bilbo) # [[Mercedes Fernández-Martorell]] antropologoa (Bartzelona) # [[Mercedes Núñez Targa]] Las Ventas eta Nazien kontzentrazio-eremuetako preso eta lekukoa (Bartzelona) # [[Miren Arantza Madariaga Aberasturi]] politikaria eta zuzendari publikoa (Gernika) # [[Montserrat Minobis]] kazetaria, irakaslea, idazlea eta feminista (Figueras) # [[Natacha Bustos]] komiki-marrazkilaria (Eivissa) # [[Nieves Torres]] politikaria, ekintzailea (Madril) # [[Niña Pastori]] flamenko-kantautorea (Cadiz) # [[Noeleen Heyzer]] diplomazialaria(Singapur) # [[Noelia Vera]] kazetaria eta politikaria (Cádiz) # [[Núria Feliu]] abeslaria eta aktorea (Bartzelona) # [[Olimpia Altuve]] farmazialaria (Guatemala) # [[Paz Azzati Cutanda]] Las Ventaseko preso komunista (Valentzia) # [[Petra Cuevas]] preso komunista (Toledo) # [[Pilar Aranda Ramírez]] errektorea (Zaragoza) # [[Pilar López Díez]] maistra, kazetaria, komunikazio eta genero ikertzailea (Asturias) # [[Rina Lazo]] margolari eta muralista (Guatemala) # [[Rocio Mora Nieto]] abokatua eta aktibista (Madril) # [[Rosa Aguilar Chinea]] errektorea (Gomera) # [[Rosa Aguilar]] politikaria (Kordoba) # [[Rosa Cremón Parra]] erizaina, ekintzaile antifrankista (Madril) # [[Rosa Devés]] biokimikaria, akademika eta hezitzailea (Txile) # [[Sally Alexander]] historialaria, feminista (Ingalaterra) # [[Sheila Rowbotham ]] historialari feminista sozialista (Erresuma Batua) # [[Shirley Ann Jackson]] fisikaria, asmatzailea (AEB) # [[Sofía Moro]] argazkilaria (Madril) # [[Soledad Murillo]] soziologo feminista, ikertzailea eta politikoa (Madril) # [[Soledad Real López]] ekintzaile, komunista (Bartzelona) # [[Susana Blas Brunel]] komisarioa, arte eta feminosmoan aditua (Madril) # [[Susanna Martín]] ilustratzailea (Bartzelona) # [[Suzanne Noël]] Zirujau plastikoa (Frantzia) # [[Teresa Hernández Sagués]] Les Cortseko preso komunista (Avila) # [[Teresa Rebull]] aktibista politikoa eta kantautorea (Bartzelona) # [[Teresa Saez Barrao]] aktibista feminista, politikaria (Huesca-Nafarroa) # [[Trinidad Gallego Prieto]] erizaina, emagina,politikari komunista (Madril) # [[Valerie Hunter Gordon]] asmatzailea (Erresuma Batua) }} ===='''Berriak 2022''' ('''apirila''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Antonia Salaberria]] efef'''SORTU''' erraketista (Eibar, 1906-2000) # [[Aurelia Elkoro-Iturbe]] efef'''SORTU''' erraketista (Eibar 1012-1977) # [[Haizea Oses]] ef--'''SORTU''' eskalatzailea (Arrasate, 2004) # [[Irene Sarrionandia]] ef--'''SORTU''' mendi korrikalaria (Deba 1948) # [[Joana Lasheras]] ef--'''SORTU''' kazetaria EITBn (Iruñea 1980) # [[Josefina Markina]] efef'''SORTU''' filantropoa (Mallabia 1889-1972) # [[Julene Bouzo]] ef--'''SORTU''' atleta (Ermua, 2003) # [[Julia Guerra Lacunza]] efef'''SORTU''' poeta (Iruñea 1953-2008) # [[María del Villar Berruezo]] efef'''SORTU''' aktorea, dantzaria eta idazlea (Tafalla 1888-1977) # [[Martija de Jauregui]] XVI. mendeko sendagilea (Nafarroa) '''SORTU''' # [[Pantxika Urruti]] ef--'''SORTU''' kantaria eta pastoral errejenta (Zuberoa 1955) # [[Teresa Izu]] margolaria, ilustratzailea (Tafalla) sortu # [[Adelita Domingo]] pianista, kopla-kantari eta dantzarien maistra(Sevilla) # [[Aenne Burda]] argitaratzailea, alemaniar ekonomia-mirariaren ikur bat (Alemania) # [[Amaya Arzuaga]] diseinatzailea eta enpresaburua (Burgos) # [[Ana María Rodas]] idazlea (Guatemala # [[Ana Rosa Diego]] zinema-zuzendaria eta gidoilaria (Sevilla) # [[Angelina Aspuac]] jantzi maien defendatzailea (Guatemala) # [[Angelina Beloff]] margolaria, grabatzailea eta arte-irakaslea(Errusia-Mexiko) # [[Asunción Gómez Pérez]] ikertzailea (Badajoz) # [[Aurelia Gutiérrez-Cueto Blanchard]] pedagogoa(Santander) # [[Beatrice Hastings]] idazlea(Ingalaterra) # [[Belén Maya]] flamenko-dantzaria eta koreografoa ( ) # [[Bella Dutton]] tenislaria (Britainia-Espainia) # [[Bibiana Candia]] idazlea eta kazetaria (Galizia) # [[Carlota Gurt]] idazlea eta kazetaria (Bartzelona) # [[Catherine Bauer Wurster]] arkitektoa, etxebizitza publikoaren defendatzailea (AEB) # [[Catherine Fahringer]] idazlea, aktibista (Estatu Batuak) # [[Celia Rivas Casais]] kamioilaria, enpresaburua eta ekintzailea (Galizia) # [[Ch´umilkaj Curruchiche]] abeslaria (Guatemala) # [[Chona Madera]] idazle kanariarra # [[Cilly Aussem]] tenislaria (Alemania) # [[Concha Méndez]] idazlea, poeta eta gidoilaria (Madril) # [[Concha Monje]] robotika-ikertzailea (Badajoz) # [[Elena Catena]] filologoa, editorea eta feminista (Salamanca) # [[Elena Villamandos]] kanariar idazlea # [[Elvira Dyangani Ose]] Bartzelonako Arte Garaikidearen Museoaren 1. emakume zuzendaria(Kordoba) # [[Emma Couceiro]] poeta (Lugo) # [[Enriqueta Martín Ortiz de la Tabla]] irakaslea eta liburuzaina (Badajoz) # [[Ernestine Rose]] asmatzailea (Polonia) # [[Eudoxia Píriz]] Medikua (Salamanca) # [[Fatoumata Diawara]] Maliko aktore eta egile-abeslaria (1982 - ) # [[Francisca Subirana]] tenislaria (Katalunia) # [[Genie Espinosa]] artista, ilustratzailea (Bartzelona) # [[Helena Bayona]] dokumentalgilea (Iruña) # [[Iris Yassmin Barrios Aguilar]] abokatu eta epailea (Guatemala) # [[Isa Guerra García]] poeta kanariarra (Kanariar uharteak) # [[Isabel Expósito Morales]] idazlea (Hierro-Kanariak) # [[Isabel García Hualde]] idazlea (Zarrakaztelu) # [[Josane Sigart]] tenislaria (Belgika) # [[Kajsa Ekis Ekman]] kazetari, idazle, ekintzailea (Suedia) # [[Karma Peiró]] kazetari digitala Adimen Artifizialean aditua (Bartzelona) # [[La Niña de los Peines]] Kopla-abeslaria (Sevilla) # [[Las Ventas emakumeen kartzela]] artikulua da. # [[Laura Fernández]] Idazlea eta kazetaria (Terrassa) # [[Lenina Amapola García]] idazlea (Guatemala) # [[Lilí Álvarez]] kirolaria, kazetaria eta Olinpiar jokoetako 1.emakume espainiarra (Erroma-Madril) # [[Lourdes Pastor]] Kantaria eta aktibista (Kordoba) # [[Lydia Becker]] Britainia Handiko sufragista, biologoa eta astronomoa (1827-1890) # [[Madam C. J. Walker]] asmatzailea eta enpresaburua (AEB) # [[Maddelin Brizuela]] enbaxadorea Bolivian (El Salvador) # [[Margarita Ucelay]] filologoa, hispanista eta irakaslea (Madril)staño # [[Marguerite Broquedis]] tenislaria (Frantzia) # [[Maria Àngels Anglada]] kazetaria, poeta, eleberrigilea (Katalunia) # [[María Blanca Ferrer García]] Abokatua, idazlea, poeta (Iruñea) # [[María Blanchard]] margolaria (Santander) # [[Maria del Carmen Reina Jiménez]] idazlea kanariarra # [[María Francisca Ulloa del Castillo]] emagina (Utrera) # [[Maria Furtwängler]] aktore eta medikua (Alemania) # [[María Josefa Riba]] tenislaria (Katalunia) # [[María Laffitte]] arte-kritikaria, idazlea, Emakumeen eskubide defendatzailea(Sevilla) # [[María Rodrigo]] musikagilea, pianista eta irakaslea(Madril) # [[María Salas Larrazábal]] idazle eta aktibista (Burgos) # [[Marian Rojas]] mediku psikiatra eta idazlea (Madril) # [[Maribel Lacave]] idazle kanariarra # [[Marie Goegg-Pouchoulin]] Suitzako aktibista feminista eta abolizionista (1826-1899) # [[Marie Vassilieff]] margolaria (Errusua-Frantzia) # [[Marifé de Triana]] Kopla-abeslaria eta aktorea (Sevilla) # [[Matilde Coral]] flamenko dantzaria (Sevilla) # [[Matilde Landa]] politikaria (Badajoz) # [[Matilde Ras]] grafologoa, idazlea, itzultzailea(Tarragona) # [[Matilde Ucelay]] Espainiako tituludun 1.emakume arkitektoa (Madril) # [[Mayte Martín (idazlea)|Mayte Martín]] Las Palmas (Kanariak) # [[Mayte Martín]] musikagilea, flamenko-abeslaria (Bartzelona) # [[Melanie Mayron]] asmatzailea eta aktorea (AEB) # [[Melissa Farley]] psikologo, feminista (AEB) # [[Mercedes Rodrigo]] Espainiako tituludun 1.emakume psikologoa (Madril) # [[Merche Esmeralda]] flamenko-dantzaria (Sevilla) # [[Milagro Almenara Pérez]] Espainiako Gerra Zibilean eraildako farmazialaria (Santander) # [[Milagros Mengíbar]] flamenko-dantzaria (Sevilla) # [[Milagros Nuin Monreal]] itzultzailea. (Erriberri-Nafarroa) # [[Molla Mallory]] tenislaria (Norvegia-AEB) # [[Morena Herrera]] abortuaren aldeko ekintzailea (El Salvador) # [[Myriam Palacios]] aktorea (Txile) # [[Natalia Sosa Ayala]] kanariar idazlea # [[Norah Borges]] ilustratzailea (Argentina) # [[Núria Albó]] poeta (Bartzelona) # [[Nuria Coronado Sopeña]] kazetaria, feminista, abolizionista (Madril) # [[Olimpia Valencia]] ginekologoa (Galizia) # [[Oliva Acosta]] zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea (Cádiz) # [[Omowunmi Sadik]] asmatzailea (Nigeria) # [[Patricia Ruiz de Irizar]] farmazialaria eta kooperantea (Iruñea) # [[Paulina Kellogg Wright Davis]] aktibista, hezitzailea (AEB) # [[Pepa Chávarri]] tenislaria (Madril) # [[Pilar Aguilar Carrasco]] idazle, zinemako kritikaria, feminista (Jaén) # [[Pura Maortua]] antzerki-zuzendaria (Kantabria) # [[Rafaela Pastor]] aktibista (Malaga) # [[Rebeca Lane]] abeslaria (Guatemala) # [[Rita Fernández Queimadelos]] arkitektoa (Galizia) # [[Rosa Barasoain|Rosa Barasoin]] idazlea (Tafalla) # [[Rosa Torras]] tenislaria (Katalunia) # [[Rosa Vergés]] zinema-zuzendaria, gidoilaria eta irakaslea (Bartzelona) # [[Sabina Spielrein]] psikiatra eta psikoanalista (Errusia) # [[Salima Ikram]] egiptologoa (Pakistan) # [[Selena Millares]] kanariar poeta # [[Simone Iribarne]] tenislaria (Lapurdi) # [[Sofia Quintino]] Portugalgo mediku, feminista eta errepublikanoa (1879-1964) # [[Sonsoles Echavarren Roselló|Sonsoles Echavarren]] idazlea eta kazetaria (Iruñea) # [[Sylvia Ratnasamy]] asmatzailea (Belgika) # [[Taina Bien-Aimé]] abolizionista # [[Teresa Zabalza Díez]] musikagilea, musikaria eta musika irakaslea (Iruñea) # [[Trinidad Lucea Ferrer]] idazlea, poeta eta ilustratzailea (Tutera) # [[Veena Sahajwalla]] asmatzailea (India-Australia) # [[Victorina Durán]] margolaria, jantzi-eszenografoa eta diseinatzailea (Madril) # [[Viera Sparza]] ilustratzailea, idazlea eta umorista grafikoa (Zaragoza) # [[Virginia Laparra]] fiskal oiha (Guatemala) # [[Yolanda Castaño]] poeta eta literatura kritikaria (Coruña) }} ===='''Berriak 2022''' ('''martxoa''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Boni Macarrón]] efef'''SORTU''' martxantera, gozoki saltzailea (Durango) # [[Carmen Miranda Zubieta]] --ef'''SORTU''' Kultur-ekintzailea (Galdakao) # [[Elbira Iturri]] ef--'''SORTU''' aktibista (Mundaka) # [[Eugenia Idoiaga]] efef'''SORTU''' emagina (Forua) # [[María Ángeles Garai]] efef'''SORTU''' irakaslea, Bizkaiko lehen andereñoa (Bilbo) # [[Martxelina Lopetegi]] efef'''SORTU''' bertsolaria (Oiartzun 1864-1930) # [[Tamara Clavería]] ----'''SORTU''' Amuge elkarteko lehendakaria (Bilbo) # [[Adilia de las Mercedes]] jurista feminista (Guatemala) # [[Alauda Ruiz de Azúa]] zine-zuzendaria eta gidoilaria (Bizkaia) # [[Alika Kinan]] Abolizionista (ARgentina) # [[Almudena Domínguez Arranz]] arkeologoa # [[Amada López Meneses]] historialari galiziarra # [[Amalia de Isaura]] aktore komikoa eta kupletista (?) # [[Amelia Baldeón Iñigo]] arkeologoa (Gasteiz) # [[Amparo Alonso Betanzos]] adimen artifizialeko ikertzailea(Galizia) # [[Amparo Cebrián]] pedagogoa (Salamanca) # [[Ana Delgado Hervás]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Ana María Romero de Campero]] kazetaria, idazlea ekintzailea (Bolivia) # [[Ángeles Huerta]] zine-zuzendaria (Asturias) # [[Angelina Vidal]] Portugalgo idazle eta kazetaria (1847-1917) # [[Anina Ciuciu]] abokatu eta idazle ijitoa (Errumania) # [[Anne Tyng]] asmatzailea (Txina-AEB) # [[Anselma de Salces]] Bilbotar ongilea (1815-1885) # [[Arabako Emakumeen Asanblada]] # [[Arundhati Bhattacharya]] enpresaburua (India) # [[Áurea Lucinda Javierre]] artxibozaina eta historialaria (Teruel) # [[Beatriz Pinheiro]] Portugalgo idazle, poeta, editore eta intelektuala (1871-1922) # [[Begoña Vila]] astrofisikaria (Galizia) # [[Berta Wilhelmi]] enpresaburua, hezitzailea, filantropoa eta feminista (Alemania, Granada) # [[Carla Accardi]] margolari abstraktua (Italia) # [[Carla Lonzi]] idazlea, arte-kritikaria, feminista (Italia) # [[Carla Subirana]] zine-zuzendaria (Bartzelona) # [[Carme Freixa]] kazetaria, feminista, abolizionista (Bartzelona) # [[Carmen de Zulueta]] idazlea, filosofoa eta irakaslea (Madril) # [[Carmen García Mateo]] telekomunikazio ingeniaria (Galizia) # [[Carmen López Alonso|Carmen Lopez Alonso]] historialaria # [[Carmen Sentandreu Gimeno]] arkeologoa # [[Carmen Velacoracho de Lara]] Kazetaria (Ciudad Real, 1880-Madril,1960) # [[Catherine Furbish]] botanikaria (AEB) # [[Christine Peterson]] estatistikaria, zientzialaria (EEBB) # [[Chus Gutiérrez]] zine-zuzendaria, gidoilaria eta aktorea (Granada) # [[Deema Shehabi]] poeta eta idazlea (Kuwait) # [[Delia Grigore]] filologo ijitoa (Errumania) # [[Diana Pey]] piano-jotzailea (Madril) # [[Dolores Cebrián]] irakaslea (Salamanca) # [[Domitila de Carvalho]] Portugalgo mediku, irakasle eta politikaria (1871-1966) # [[Elaine N. Aron]] psikologoa (Kalifornia) # [[Elena Barulina]] botanikaria, genetista eta ikertzailea (Errusia) # [[Elena Díaz Ereño]] medikua eta irakaslea (Galdakao) # [[Elena Fortún]] idazlea, haur eta gazte literatura (Madril) # [[Elena Hernández Sandoica]] historialaria # [[Elisa Augusta da Conceição Andrade]] Portugalgo lehen emakume medikua (1855-??) # [[Elisa Garrido González|Elisa Garrido]] historialaria # [[Elizabeth J. Tasker]] astrofisikaria, idazle zientifikoa eta irakaslea (Britainia) # [[Elvira Ontañón Sánchez-Arbós]] idazlea, artikulugilea eta pedagogoa (?) # [[Elza_Dunkels]] Suediako pedagoga # [[Emma Ihrer]] feminista eta lider sindikala (Alemania) # [[Esma Redžepova]] abeslari ijitoa (Mazedonia) # [[Esther Takeuchi]] asmatzailea (AEB) # [[Fei-fei Li]] konputazioko irakaslea (Txina-AEB) # [[Fournierreko emakume kartagileak]] emakume langileak (Gasteiz) # [[Gloria Cabral]] arkitektoa (Brasil-Paraguai) # [[Gloria Giner de los Ríos García]] irakaslea(Madril) # [[Glòria Trías Rubiés]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Guiomar Torresão]] Portugaldar idazlea eta feminista (1844-1898) # [[Halet Çambel]] arkeologaeta Olinpiar Jokoetan lehiatu zen lehen emakume turkiarra, eskriman # [[Harriet Williams Russell Strong]] asmatzailea (AEB) # [[Helena Lopes da Silva]] zirujau eta politikaria (Cabo Verde) # [[Hélène Rioux]] idazle eta itzultzailea (Kanada) # [[Helene Stöcker]] bakezalea, feminista eta publizista (Alemania) # [[Isabel Aguirre]] arkitektoa (Galizia) # [[Isabel García Lorca]] irakaslea eta idazlea (Granada) # [[Jennifer Miller]] Feminista, artista, idazlea...(EEBB) # [[Jordina Sales i Carbonell]] historialaria # [[Josefina Aldecoa]] idazlea eta pedagogoa (Leon) # [[Juana Capdevielle]] Gerra Zibilean eraildako pedogogo eta liburuzaina (Madril-Galizia) # [[Juana Romani|Juani Romani]] italiar-frantziar margolaria # [[Julia Sánchez Carrilero]] arkeologoa # [[Julia Vigre García]] maistra (Madril) # [[Julienne Baseke Nzabandora]] aktibista (Kongo) # [[Julieta Paredes]] feminista komunitarioa (Bolivia) # [[Juliette Bonheur]] animalia-margolaria (Frantzia) # [[Katerina Harvati]] paleontologoa, irakaslea eta ikertzailea (Grezia) # [[La Argentinita]] dantzaria eta koreografoa (Buenos Aires) # [[Laura de los Ríos Giner]] irakaslea (Granada) # [[Laura García Hoppe]] margolaria eta idazlea (Malaga) # [[Leonor Serrano Pablo]] pedagogoa,legelaria, feminista (Ciudad Real-Madril) # [[Lily Braun]] idazle eta feminista (Alemania) # [[Linda Braidwood]] arkeologoa # [[Lita Cabellut]] margolari ijitoa (Espainia) # [[Lourdes Girón Anguiozar]] arkeologoa (Cadiz) # [[Maite Larrauri Gómez]] filosofoa, idazlea eta irakaslea (Valentzia) # [[Manuela Solís]] ginekologoa, Valentziako 1. medikua (Valentzia) # [[Mapi León]] futbolaria (Zaragoza) # [[Margarita Ballester Figueres]] poeta, itzultzailea eta irakaslea (Katalunia) # [[Margarita Sánchez Romero]] arkeologoa (Madril) # [[Maria Amália Vaz de Carvalho]] Portugalgo idazle poligrafoa, pedagogoa eta poeta (1847-1921) # [[María Ángeles Pérez Samper]] arkeologoa (Bartzelona, 1949) # [[María Antonina Sanjurjo Aranaz]] belar-jockey jokalaria (Galizia) # [[Maria Benedita Mouzinho de Albuquerque de Faria Pinho]] Portugalgo idazle, aktibista errepublikano eta feminista (1865-1939) # [[María Blázquez|María Blazquez]] idazlea (Extremadura) # [[María Buj Luna]] liburuzain terueldarra # [[Maria Clara Correia Alves]] Portugalgo editore, kazetari eta irakasle feminista (1869-1948) # [[María Cristina Gonzalo Pintor]] arkitektoa (Santander-Madril) # [[Maria Eugenia Aubet]] arkeologoa (?) # [[María José Alonso Fernández]] farmakologoa (Leon) # [[María Juana Ontañón]] arkitekto kanariarra (Tenerife) # [[María Lacrampe]] erizaina (Madril) # [[María Sánchez Arbós]] maistra eta pedagogoa (Huesca-Madril) # [[María Teresa Miras Portugal]] biokimika (Galizia) # [[María Victoria Lareu]] ikertzailea, auzitegiko medikua (Galizia) # [[Mariam Kamara]] arkitekto frantziar-nigeriarra # [[Mariana Angélica de Andrade]] Poeta portugaldarra (1840-1882) # [[Marie Joséphine Nicolas]] margolari frantziarra # [[Marisol Soengas]] mikrobiologoa (Galizia) # [[Marta Moll de Alba]] piano-jotzailea (Kanariak) # [[Mary Walton]] ingeniaria eta asmatzailea (AEB) # [[Massouda Kohistani]] aktibista (Afganistan) # [[Matilde Cantos]] politikaria (Granada)Mpa # [[Matilde Moliner Ruiz]] liburuzaina eta institutuko katedraduna(Madril) # [[Mercedes Vegas]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Mercedes Vilanova Ribas]] historialaria eta ikertzailea (Katalunia) # [[Miren Roji]] musika irakaslea eta piano-jotzailea (Santurtzi, 1917-2018) # [[Naama Goren-Inbar]] arkeologoa # [[Nely Reguera]] zine-zuzendaria, gidoilaria eta aktorea (Granada) # [[Nieves Sánchez Carrilero]] arkeologoa # [[Noemí Trujillo]] poeta eta idazlea (Bartzelona) # [[Norma Vázquez]] Bilbon bizi den indarkeria matxistan aditua (Mexiko) # [[Núria Rafel i Fontanals]] arkeologoa katalana # [[Ofelia Rey Castelao ]] historialaria,idazlea (Galizia) # [[Olga Vallespín Gómez]] arkeologoa eta Espainiako lehen urpekari profesionala # [[Olive Dennis]] ingeniaria, tren diseinu-berrikuntzen egilea (AEB) # [[Patsy O'Connell Sherman]] asmatzailea (AEB) # [[Peregrina Quintela Estévez]] matematikaria (Galizia) # [[Pilar Palomero]] zinemagilea eta idazlea (Zaragoza) # [[Pilar Pérez Solano]]zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea (Alacant) # [[Rachel Zimmerman]] zientzialaria eta asmatzailea (Kanada) # [[Rilda Paco]] artista, diseinatzailea (Bolivia) # [[Rita de Morais Sarmento]] Portugalgo lehen emakume ingeniari zibila (1872-1931) # [[Robin Wall Kimmerer|Robin Wall Kimmerer]] ekologista (EEBB) # [[Rosa Balaguer Oltra]] Kazetaria (Valentzia) # [[Rosa María Rodríguez Magda]] filosofoa (Valentzia) # [[Sally Fox]] asmatzailea (AEB) # [[Sandra Barrilaro]] argazkilaria eta ekintzailea (Bilbo) # [[Sandra Sevillano]] mendi korrikalaria (Santurtzi) # [[Serafina Javierre]] liburuzaina (Tarragona) # [[Sonia Sánchez]] idazlea, abolizionista (Argentina) # [[Susan Leeman]] endrokrinologoa (AEB) # [[Susana Reyes]] dantzari, koreografoa, artista (Ekuador) # [[Teresa Paneque]] Astronomoa, zientzia-dibulgatzailea (Madril-Txile) # [[Towanda Rebels]] idazle, komediante, abolizionista, feminista bikotea (Madril) # [[Vicenta Lorca Romero]] maistra (Granada) # [[Victoria Cabrera Valdés]] historialaria (Madril) # [[Violeta Delmonte]] hizkuntzalaria (Argentina-España) # [[Virginia Auber Noya]] idazlea, itzultzaile (Coruña, 1825-Madril,1897) # [[Marianne Thyssen]] politikaria (Belgika, 1956) }} === Berriak === ====Berriak 2022 (Otsaila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Azpitarte]] ef--'''SORTU''' abeslaria, futbolaria eta aktorea (Bizkaia) # [[Antonia Salaberria]] efef'''SORTU''' Erraketista (Eibar) # [[Adelaida de la Calle]] biologoa (Madril) # [[Adriana Kaplan Marcusán‎]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Argentina) # [[Agustina Ruiz Dupont]] fikziozko zientzialaria (Granada) # [[Aissata Kane]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Gambia) # [[Alfreda Markowska]] Holokaustoa biziraun zuen emakumea, haur ijito, judu eta alemanak bizirauten lagundu zuena (Polonia) # [[Alicia Estévez]] Zientzialaria (Pontevedra) # [[Alicia Hermida]] aktorea (Madril) # [[Almaclara]] emakume-orkestra taldea (Andaluzia) # [[Amalia Lobato Rosique]] Gerra zibilean eraildako milizianoa (Murtzia) # [[Aminata Diop]] mutilazio genitalagatiko lehen errefuxiatua eta aktibista (Mali) # [[Amparo Soler Leal]] aktorea (Madril) # [[Ana Locking]] moda-diseinatzailea, enpresaburua eta argazkilaria (Toledo) # [[Ana Mena]] abeslaria eta aktorea (Malaga) # [[Angéla Kóczé]] Soziologoa feminista ijitoa (Hungaria) # [[Ángela López Jiménez]] soziologoa eta feminista (Iruñea) # [[Angelines Fernández]] aktore errepublikanoa (Madril-Mexiko) # [[Anika Rahman]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Banglades) # [[Anna Missuna]] Errusiar geologoa # [[Antonia Plana]] aktorea (Espainia) # [[Antónia Pusich]] portugaldar idazle, kazetari eta musikagilea (1805-1883) # [[Balghis Badri]] feminsta eta aktibista (Sudan) # [[Beatriz González Calderón]] biolontxelojolea eta orkestra-zuzendaria (Andaluzia) # [[Binta Jammeh-Sidibe]] emakumeen eskubideen aldeko politikoa (Mauritania) # [[Blanca Lydia Trejo]] idazlea, aktibista, kantzilerra (Mexiko) # [[Bogaletch_Gebre]] mikrobiologoa, Emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista eta feminista(Etiopia) # [[Carmela Nieto]] kazetaria eta idazle feminista (Kuba) # [[Carmen García Mateo]] zientzialaria (Galizia) # [[Carmen Herrera (margolaria)|Carmen Herrera]] Kuba-EEBB # [[Carolina Beatriz Ângelo]] Portugaldar medikua eta feminista, herrialde horretan bozkatu zuen lehen emakumea (1878 - 1911) # [[Caroline Flack]] telebista-aurkezlea eta irrati esataria (Britainia Handia) # [[Catalina Martin-Chico]] fotokazetaria (Madril) # [[Cecilia Seghizzi]] musikagilea, biolin-joleaeta pintorea (Italia) # [[Ceija Stojka]] ijito margolaria (Austria) # [[Celia Rico Clavellino]] gidoilasria eta zine zuzendaria(Sevilla) # [[Charline Effah]] idazlea eta maistra (Gabon) # [[Chou Kung-shin]] idazlea, historialaria... (Taiwan) # [[Constanza de Ayala]] Arabako dama (Araba) # [[Consuelo Díez Fernández]] pianista eta musikagilea (Madril) # [[Coral del Río Otero]] ekonomialaria eta ikertzailea(Vigo) # [[Delaine Le Bas]] artista ijitoa (Britania Handia) # [[Dolores Corbella Díaz]] hizkuntzalaria, akademikoa (Tenerifekoa) # [[Dolores Corella Piquer]] zientifikoa eta ikertzailea (Valentzia) # [[Dolores Ruiz Berdún]] zientzia historialaria eta ikertzailea (Espainia) # [[Dolores Serrano]] pianista, musikagilea eta irakaslea (Cadiz) # [[Dora Barrancos]] soziologo, historialari, feminista (Argentina) # [[Dorothy_Reed_Mendenhall]] medika estatubatuarra (Columbus 1874- Chester 1964) # [[Efua Dorkenoo]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Ghana) # [[Elena Gorolová]] indarrez esterilizatutako emakume ijitoa (Txekia) # [[Elena María Tejeiro]] aktorea (Murtzia) # [[Elisabeth Guttenberger]] Auschwitz-Birkenau-tik bizirik atera zen emakume ijitoa. (Alemania) # [[Elvira Quintillá]] aktorea eta abeslaria (Bartzelona) # [[Emma Kunz]] sendalaria (Suitza) # [[Estrellita Castro]] abeslaria eta aktorea (Sevilla) # [[Ethel Brooks]] Soziologo feminista eta ijitoa (AEB) # [[Eugenia Zuffoli]] abeslaria eta aktorea (Italia) # [[Eva Villaver Sobrino]] astrofisikaria eta ikertzailea (Palentzia) # [[Fàtima Bosch i Tubert]] zientzialaria (Girona) # [[Fatoumata Coulibaly]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Mali) # [[Fauziya Kasinga]] emakumeen genital mutilazioa dela eta, AEBko lehen errefuxiatua (Togo) # [[Florence Price]] orkestra garrantzitsu batek jo zuen lehen musikagile afroamerikarra (AEB) # [[Fran Hosken]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista () # [[Fran Hosken]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (EEBB) # [[Francisca de Assis Martins Wood]] Lehen aldizkari feministaren argitaratzailea (Lisboa, 1802-1900) # [[Gavina Viana Viana]]ekintzaile antifaxista (Donostia-Bartzelona) # [[Gina Ranjičić]] lehenengo ijito idazlea (Serbia) # [[Gisela Bock ]] historialaria (Alemania) # [[Hanna Neumann]] matemarikaria (Alemania) # [[Imperio Argentina]] aktorea, abeslaria eta dantzaria (Argentina) # [[Inés Núñez de la Parte]] abokatua, kontseilaria eta goi-zuzendaria (Bilbo) # [[Inna Modja]] ablazioaren kontrako ekintzailea (Mali) # [[Isabel Parra]] kantautorea eta folklorista (Txile) # [[Isabel Rodà de Llanza]] epigrafialaria eta arkeologoa (Bartzelona) # [[Isabelle Stengers]] Bruselako filosofoa (Belgika) # [[Isatou Touray]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (GAmbia) # [[Jaha_Dukureh]] giza eskubideen aldeko aktibista (Gambia) # [[Jane Richardson]] biofisikoa eta Richardson biogramen asmatzailea (AEB) # [[Javiera Parra]] musikaria eta abeslaria (Txile) # [[Juana Goizueta Vértiz]] Kontituzio Zuzenbideko irakaslea (Nafarroa) # [[Julia Lajos]] aktorea (Valladolid) # [[Julia Robinson]] estatubatuar matematikaria (Misuri) # [[June Crespo]] artista (Iruñea, 1982) # [[June Eric-Udorie]] ablazioaren kontrako ekintzailea (Irlanda) # [[Katarina Taikon]] idazle ijitoa (Suedia) # [[Laura_Mersini-Houghton]] kosmologa eta fisika teoriko albano-estatubatuarra (Tirana) # [[Layli Miller-Muro‎]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (AEB) # [[Leah Manning]] Politikari britainiarra, giza eskubideen aldeko ekintzailea (Erresuma Batua) # [[Leena Yadav]] zinema-zuzendaria (India) # [[Leonore Davidoff]] historialaria, feminista (AEB) # [[Leyla Hussein]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Somalia) # [[Lidia Cao]] ilustratzailea eta muralista (Galizia) # [[Lily van Angeren-Franz]] Auschwitz-Birkenau-tik bizirik atera zen emakume ijitoa. (Alemania) # [[Loral O'Hara]] ingeniaria eta astronauta NASAn (AEB)) # [[Louise Jopling]] margolaria (Erresuma Batua) # [[Ma Thida]] Kontzientzia preso ohia eta idazlea (Birmania) # [[Mae Azango]] Kazetaria eta emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Liberia) # [[Marcia_Neugebauer]] geofisika estatubatuarra (AEB) # [[Margaret Bonds]] musikagilea (AEB) # [[Margarita Comas Camps]] pedagogoa (Menorca-Erresuma Batua) # [[Mari Carmen Díaz de Mendoza]] aktorea (Madril) # [[María Banquer]] aktorea (Espainia) # [[María Bru]] aktorea (Valentzia) # [[María de Sarmiento y Castilla]] Arabako dama (Araba) # [[María Dolores Gispert Guart]] bikoizketa aktorea eta irrati esataria (Katalunia) # [[María Eva Istúriz García|María Eva Istúriz Garcia]] Berdintasunerako teknikaria (Iruñea) # [[Maria Federici]] komunista, politikaria (Italia) # [[María Inmaculada Paz-Andrade]] zientzialaria (Galizia) # [[María Itziar Urrutia San Antón]] arkitektoa eta zuzendari exekutiboa (Malaga) # [[María Matilde Almendros]] irrati esataria eta aktorea (Katalunia) # [[María Ripoll]] zinegilea (Bartzelona) # [[María Ruiz de Gauna]] XV.mendeko emakumea (Gasteiz) # [[María Teresa Ruiz Cantero]] mediku eta ikertzailea (Melilla) # [[Maria Veleda]] Portugalgo ekintzaile feminista eta errepublikanoa (1871-1955) # [[Mary Nash]] historialaria (Irlanda-Katalunia) # [[Maya Burhanpurkar]] ikertzaile kanadiarra (Ontario) # [[Melanie Spitta]] zinema zuzendari ijitoa (Belgika) # [[Mónica Ramos Toro]] antropologoa (Madril) # [[Nahid Toubia]] Sudaneko lehen emakume-zirujaua eta EGM ikerketan ezpezializatutako aktibista (Sudan) # [[Najat Maalla M'jid]] NBE Idazkari Nagusiaren Ordezkari Berezia Haurren aurkako Indarkeriari buruzkoa (Maroko) # [[Nilde Iotti]] politikari komunista (Italia) # [[Nina Dudarova]] hizkuntzalari ijitoa, erromanieran alfabetatzea (Rusia) # [[Nitza Margarita Cintron]] medikua (Puerto Rico) # [[Olayinka Koso-Thomas]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Nigeria) # [[Panna Cinka]] biolin-jotzailea ijitoa (Hungria) # [[Pastora Filigrana García]] ijito sindikalista feminista (Sevilla) # [[Pastora Imperio]] dantzaria (Sevilla) # [[Pepita de Oliva]] ijito dantzaria, Europan ezaguna (Málaga) # [[Pratibha Parmar]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Nairobi) # [[Regina de Lamo]] 98.ko belaunaldiaren idazle anarkista (Jaén) # [[Rita Montagnana|Rita Montagnama]] Komunista, politikaria (Italia) # [[Romila Thapar]] historialaria (India) # [[Rosa Cortés]] 1749ko ijitoen kontrako Sarekada Handian atxilotua (Granada) # [[Rosa Taikon]] ijito zilargin eta aktorea (Suedia) Gina Ranjičić # [[Rosario García Ortega]] aktorea (Argentina) # [[Sagrario Ruiz Elizalde]] maistra eta hezkidetzan erreferentea (Nafarroa) # [[Saioa Mantzisidor Zilloniz]] nekazaria eta enpresaburua (Bizkaia) # [[Sandy Powell]] jantzi-diseinatzailea (Britainia Handia) # [[Shu Otero]] komikigilea (Sunbilla, Nafarroa garaia) # [[Silvia Agüero]] ijito idazlea, ijitoen memoria berreskuratzen duena (Madril) # [[Sister Fa]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Senegal) # [[Sonia Contera]] fisikaria eta nanoteknologoa (Madril) # [[Soraya Post]] eurodiputatu ijitoa (Suedia) # [[Tarsy Carballas]] zientzialaria (Galizia) # [[Teresa Margarida da Silva e Orta]] lehen emakume eleberrigilea portugesez (1711-1793) # [[Teresa Mattei]] ekintzaile komunista, feminista (Italia, 1921-2013) # [[Teresa Noce]] italiar politikaria (1900-1980) # [[Teresa Sánchez de Bilbao]] XV.mendeko emakumea (Gasteiz) # [[Teresa Vinyoles Vidal]] historialaria (Bartzelona) # [[Thais_Russomano]] Brasildarra medikuntza aeroespazialean espezializatuta (Porto Alegre) # [[Vanderlan da Silva Bolzani]] Kimikaria (Brazil) # [[Věra Bílá]] ijito abeslaria (Txekia) }} ====Berriak 2022 (Urtarrila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Urrutia]] ----'''SORTU''' Eskalatzailea (Bizkaia) # [[Alazne Belar]] ef--'''SORTU''' erizaina eta ikerlaria (Atxondo, Bizkaia) # [[Belén Bengoetxea]] ef--'''SORTU''' Ikertzailea eta EHUko irakaslea (Durango) # [[Elena Uriz]] ef--'''SORTU''' irakaslea, aktorea, dantzaria, musikaria (Iruñea) # [[Maixux Rekalde]] efef'''SORTU''' Bakezalea eta euskaltzaile (Oiartzun) # [[Mercedes Arbaiza]] ----'''SORTU''' Historialaria eta EHUko irakaslea (Bilbo) # [[Pilar Narbaiza]] efef'''SORTU''' erraketista eta sukaldaria (Mallabia) # [[Uxue del Río]] ef--'''SORTU''' artista, irudigilea eta diseinatzaile grafikoa (Donostia) # [[Adelaide Cabete]] Ginekologo feminista, framazona eta errepublikanoa (Portugal, 1867-1935) # [[Adele Bianchi]] geografoa (Italia) # [[Aida Peláez de Villa Urrutia]] idazlea,kazetaria, sufragista. (Kuba) # [[Amalia Mallén|Amalia Mallén de Ostolaza]] saiakeragilea, itzultzailea, sufragista (Kuba) # [[Ana de Castro Osório]] Portugalgo idazlea, feminista eta militante errepublikanoa(1872-1935) # [[Ana Maria Lajusticia]] kimikaria, dietetikan eta nutrizioan aitzindaria (Madril) # [[Ana Revenga]] ekonomialaria (Espainia) # [[Ángela Molinuevo y Longuebau]] XIX. mendeko karitatea (Gasteiz) # [[Ángeles Flórez Peón]] bizirik dagoen azken miliziano sozialista (Asturias) # [[Angélica Morales |Angélica Morales ]] idazlea, aktorea (Teruel, 1970) # [[Ann Rose Nu Tawng]] bakezalea, erizaina BBC 100 women sariduna (Birmania) # [[Antonella Picchio]] Ekonomialari feminista (Italia) # [[Arantxa Rodríguez Álvarez]] ekonomialari feminista (Bilbo) # [[Arantza Chacón Ormazabal]] ikertzailea, Zehar Errefuxiatuak (Gasteiz) # [[Asunción Ruiz]] ingurumen teknikaria (Madril) # [[Aurelia Castillo de González]] idazle eta itzultzailea (Kuba) # [[Aurora Villar Buceta]] kazetaria (Kuba) # [[Belén Franch Gras]] zientzialaria (Valentzia) # [[Belén Frau Uriarte]] ekonomilaria, Espainaiako CEOko eta munduko komunikazioko zuzendaria (Bilbo) # [[Belén Landáburu]] abokatu eta politikoa (Burgos) # [[Bianca Maria Meda]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Blanca de los Ríos]] idazlea eta literatura kritikoa (Sevilla) # [[Camille Kouchner]] Zuzenbide pribatuko irakaslea, abokatua (Frantzia) # [[Carmen Serdán Alatriste]] iraultzailea (Mexiko) # [[Catalina Bárcena]] aktore kubatarra (Kantabria) # [[Consuelo Uranga]] komunista (Mexiko) # [[Cristina Borderías]] Historialaria (Katalunia) # [[Cristina Carrasco]] ekonomilari feminista (Txile-Bartzelona) # [[Cynthia Cockburn]] antimilitarista feminista eta akademikoa (Britania Handia) # [[Diane Elson]] ekonomilari feminista (Erresuma Batua) # [[Digna Collazo]] sufragista (Kuba) # [[Domitila García de Coronado]] editorea, idazlea (Kuba) # [[Elena Salvador]] aktorea (Madril) # [[Elisa Garrido Moreno]] ikertzailea, unibertsitateko irakaslea (Valentzia) # [[Elisa Garrido]] espainiar militante antifaxista (Zaragoza) # [[Elisa Mújica]] Idazlea (Kolonbia, 1918-2003) # [[Elisa Soriano Fisher]] mediku-oftalmologoa eta feminista (Madril) # [[Élisabeth Chaplin]] margolaria (Frantzia, 1890-Italia, 1982) # [[Ella Fontanals-Cisneros]] enpresaria eta arte-bildumagilea (Kuba) # [[Elva Raquel Gómez]] kitxua idazlea (Argentina) # [[Elvira de Hidalgo]] Sopranoa eta kantu-maistra (Teruel) # [[Erika Aifan]] ustelkeriaren aurkako epailea (Guatemala) # [[Esperanza Molina Cubillo]] idazlea eta antropologoa (Madril) # [[Esther Chapa]] sufragista (Mexiko) # [[Eva Celada]] kazetaria, idazlea eta gastronomoa (Palentzia) # [[Eva Gancedo]] musikagilea, filmetako soinu-bandetan espezializatua (Madril) # [[Fanny Garrido]] idazle galiziarra # [[Fátima Báñez]] legelaria, politikaria eta ekonomilaria (Huelva) # [[Fatima Singhateh]] Haurren salerosteka eta explotariari buruzko Nazio Batuen Errelatore Berezia (Gambia) # [[Francia Márquez]] ekintzaile feminista (Kolonbia) # [[Gisela Vaquero]] bideojokogilea (Girona) # [[Henriette d'Angeville]] Mont Blanc igo zuen bigarren emakumea (Frantzia) # [[Hermila Galindo]] politikaria, kazetaria eta ekintzaile feminista (Mexiko) # [[Hortensia Gelabert]] aktore kubatarra Espainian (Espainia) # [[Ingrid Robeyns]] filosofo eta ekonomialari feminista (Lovaina, Belgika) # [[Irene González]] Futbolaria (Coruña, 1909-1928) # [[Isabel Margarita Ordetx]] idazlea, (Kuba) # [[Isabel Oyarzábal]] itzultzailea, kazetaria, idazlea, aktorea eta diplomatikoa(Malaga) # [[Isabella Leonarda]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Jamila Medina Ríos]] idazlea (Kuba) # [[Josefina Blanco]] aktorea (Leon) # [[Josefina Gómez Mendoza]] geografo eta idazlea (Madril) # [[Julia Peguero Sanz]] maistra eta feminista (Zaragoza) # [[Justa Montero]] aktibista feminista (Bartzelona) # [[Kate Young]] gizarte-antropologoa (Erresuma Batua) # [[Laila Haidari]] ekintzailea 100 Women BBC sariduna (Agfanistan) # [[Leonor Taboada]] kazetaria, idazlea eta ekintzaile feminista # [[Lourdes Beneria]] ekonomialari feminista (Katalunia) # [[Lucía López Marco]] albaitaria (Zaragoza) # [[Manuela Vargas]] flamenko dantzaria (Sevilla, 1941 - Madril, 2007) # [[Margarita Manso]] 27ko belaunaldiko margolaria (Valladolid, 1908-Madril,1960) # [[Mari Carmen Martínez Chamorro]] medikua (León) # [[María Ángeles Pérez López|Maria Ángeles Pérez López]] poeta (Valladolid) # [[María Cancio]] aktorea (Madril) # [[María del Adalid]] margolari galiziarra ( # [[María Espinosa de los Monteros]] emakumeen eskubide zibil eta politikoen aldeko aktibista (Malaga) # [[María Fernanda Ladrón de Guevara]] Aktorea (Madril) # [[María Guerrero López]] aktorea (Madril) # [[María Guerrero]] Aktore eta enpresaburua (Madril) # [[María José Vázquez]] GIB/HIES ekintzailea (Bartzelona) # [[María Josefa Patricia Muñoz y Jarabeitia]] filantropoa (Bilbo) # [[María Martos]] Feminista (Madril) # [[María Muñoz de Quevedo]] piano-jotzailea # [[Maria Teixidor i Jufresa]] enpresari eta abokatua (Katalunia) # [[María Teresa Gavarró Castelltort]] pedagogoa(Katalunia) # [[María Tubau]] aktorea (Madril) # [[María Villar Buceta]] kazetaria, poeta, ekintzailea (Kuba) # [[Maria Xaveria Perucona]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Marta Álvarez Guil]] legelaria (Madril) # [[Matilde de la Torre]] kazetari eta politikaria (Burgos) # [[Matilde Díez]] aktorea (Madril) # [[Matilde Rodríguez Cabo]] mediku, psikiatra, idazlea, feminista, sufragista eta aktibista (Mexiko) # [[Maud de Boer-Buquicchio]] Haurren salerosteka eta explotariari buruzko Nazio Batuen Errelatore Berezi oiha (Herbehereak) # [[Michelle Perrot]] historialaria (Frantzia) # [[Natália Pasternak|Natalia Pasternak]] biologoa BBC 100 women sariduna (Brasil) # [[Négar Djavadi]] eleberrigilea, zinemagilea (Iran/Frantzia) # [[Nerea Luis]] informatika ingeniaria (Madril) # [[Nieves Quintana]] Nekazaria (Araba) # [[Nilofar Bayat]] afganistar abokatua eta saskibaloi jokalaria (Kabul) # [[Reem Alsalem]] Emakumeen kontrako indarkeriari buruzko Nazio Batuen Errelatorea (Jordania) # [[Reyna Pastor]] historialaria (Argentina) # [[Rosa García-Malea López]] lehen emakume kaza-pilotua (Almeria) # [[Rosika Schwimmer]] kazetaria, idazlea, sufragista (Budapest) # [[Sabine Weiss]] Argazkilaria (Frantzia) # [[Sara Baartman]] esklaboa (Afrika) # [[Serafina Núñez]] idazle kubatarra # [[Susanna Minguell]] filosofo eta idazlea (Bartzelona) # [[Tlaleng Mofokeng]] mediku, hizlari, idazle eta emakumeen eskubideen eta sexu eta ugalketa-osasunaren aldeko aktibista BBC 100 women sariduna (Hegoafrika, 1980) # [[Trinidad Arroyo]] Espainian lan egin zuen lehen oftalmologoa (Palentzia) # [[Virginia Eubanks]] politologoa (AEB) # [[Virginia Torrecilla]] futbolaria (Mallorca) # [[Virginie Demont-Breton]] margolaria (Frantzia, 1859-1935) # [[Winnaretta Singer]] musika mezenas (Paris) # [[Zeltia Montes Muñoz]] musikagilea, filmetako soinu-bandetan espezializatua (Madril) }} === Berriak === ====Berriak 2021 (urria, azaroa, abendua)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Olaizola]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Elgoibar 1974) # [[Amaia Lejarreta]] ef--'''SORTUA''' artista, makillatzailea (Durango 1983) # [[Anttoni Etxeberria]] efef'''SORTUA''' tabernaria (Hondarribia 1914-2020) # [[Begoña Gorospe]]----'''SORTUA''' feminista, zinegilea (Hernani 1942) # [[Frantxiska Iragorri]] efef'''SORTUA''' Abertzale, ekintzailea (Oiartzun, 1920-2019) # [[Garbiñe Larrea |Garbiñe Larrea Iturralde]] ef--'''SORTUA''' Naturopata (Urnieta 1976) # [[Hipolita Ibaibarriaga]] ef--'''SORTUA''' erreketista (Ermua 1914- Bartzelona 1939) # [[Itziar Ugarte]] ef--'''SORTUA''' Kazetaria eta idazlea (Oñati 1995) # [[Junkal Guerrero]] ----'''SORTUA''' musikaria (Andoain 1968) # [[Leire Vargas]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria, idazlea eta itzultzailea (Durango 2002) # [[Lide Urrestarazu]] ef--'''SORTUA''' mendi lasterkaria (Ordizia 1999) # [[Maria Angeles Esnaola]] efef'''SORTUA''' Maistra abertzalea (Ormaiztegi 1924-2017) # [[María Bravo]] ----'''SORTUA''' sopranoa (Portugalete 1952) # [[María Goiricelaya Burón]] ef--'''SORTUA''' aktorea, antzerki-zuzendaria (Bilbo 1983) # [[Maria Rosario Arrizabalaga]] efef'''SORTUA''' Mariarro bezala ezagunagoa, feminismoa eta justizia soziala bizi-ardatz izan zituen gizarte-ekintzailea (Ermua 1949- Donostia 2021) # [[Maribel Aiertza]] ef--'''SORTUA''' euskal idazlea (Etxebarria 1962) # [[Rosario Zubizarreta]] efef'''SORTUA''' erraketista (Ermua 1918-2002) # [[Shandra Martínez]] ----'''SORTUA''' artista, ilustratzailea. (Errenteria1977) # [[Susana Serrano]] ef---'''SORTUA''' Unibertsitateko irakaslea (Elorrio) # [[Tere Jaio]] efef'''SORTUA''' aktorea, bikoiztailea. (Gernika) # [[Teresa Murga]] efef'''SORTUA''' (Markina-Xemein 1910-2015) # [[Abia Akram|Abia Akra]] aktibista (Pakistan) # [[Aida Lafuente]] politikari ekominista (León) # [[Al Khadra Mabrook]] Saharar poeta (Sahara) # [[Alice Neel]] margolari erretratugile estatubatuarra (1900 - 1984) # [[Amaia Bono]] antzerki aktorea (Gasteiz, 1989) # [[Amaia Nausia]] historialaria (Iruñea) # [[Amalia Domingo Soler]] Idazlea, espiritista (Sevilla, 1835-Bartzelona,1909) # [[Ana Santos Payán]] idazlea, poeta, editorea (Guadalajara, 1972-Almeria, 2014) # [[Ana Teresa Diego]] Argentinan atxilotu-desagertua (Argentina) # [[Andrea Ixchíu]] kazetaria (Guatemala) # [[Antonia Adroher Pascual]] maistra, pedagogoa eta politikaria (Girona) # [[Araceli Sánchez Urquijo|Araceli Sanchez Urquijo]] bide, ubide eta portuetako ingeniaria (Sestao) # [[Azucena Villaflor|Azuzena Villaflor]] Maiatzeko plazako ekintzailea (Argentina) # [[Belén Nevado]] aktorea, feminista (Gasteiz, 1969) # [[Berta Arocena de Martínez Márquez]] Kazetaria, feminista (Habana, 1901-1956) # [[Blanca Li]] koreografo, dantzari, zinemagile (Granada) # [[Buchi Emecheta]] idazle nigeriarra # [[Carlota Pi]] Ingeniaria eta enpresari katalana # [[Carme Alemany Gómez]] soziologoa, feminista (Bartzelona) # [[Carme Karr i Alfonsetti]] Kataluniako kazetari, idazle, musikologo eta publizista feminista eta bakezalea (1865 - 1943) # [[Carme Montoriol i Puig]] Bartzelonako idazlea, itzultzailea eta piano-jotzailea (1892 - 1966) # [[Carmen Navarro]] Medikua eta ikertzailea (Madril) # [[Carmen Salinas Alfonso de Villagómez]] Legelaria # [[Carole Pateman]] Britainiako feminista eta politologoa (Sussex, Ingalaterra) # [[Carolina Coronado]] idazlea (Badajoz) # [[Carolina Escobar Sarti]] Guatemala, 1960 feminista, idazlea, # [[Clara Peeters]] margolari flamendarra. (1580-1621) # [[Claudette Colvin]] Afro-amerikarren eskubide zibilen mugimenduaren aitzindaria. # [[Clotilde Cerdá Bosch]] Aktibista eta goi mailako harpa-jotzailea (Bartzelona, 1861-1926) # [[Concepción Sierra Ordóñez]] Legelaria # [[Conchita Balparda]] abeslaria, sopranoa. Portugalete (1942) # [[Constance Naden]] Idazle, poeta eta filosofo ingelesa # [[Consuelo Rubio]] opera abeslaria (Madril) # [[Cristina Durán Costell|Cristina Durán]] ilustratzailea eta marrazkilaria (Valentzia, 1970) # [[Cristina Spínola]] kazetaria, kirolaria, telebistako kazetaria, idazlea eta Kanarietako Youtuber-a da. # [[Crystal Bayat]] aktibista (Afganistan) # [[Diana Pinilla]] txirrindulari kolonbiarra # [[Dolores Aleu Riera]] Mediku titulua lortzen lehena (Bartzelona 1857-1913) # [[Dolores Prida]] kazetari eta antzerkigile kubatar estatubatuarra # [[Dolors Monserdà]] Kataluniako idazle eta ekintzaile feminist (1845-1919) # [[Dolors Piera]] Kataluniako irakasle sindikalista (1910-2002) # [[Eider Sánchez]] ingeniaria eta "Naru Intelligence"ren sortzailea (Donostia) # [[Elena Cipriana Álvarez Durán]] idazle, folklorista (Badajoz) # [[Elena Maseras Ribera]] Mediku, pedagogo eta irakaslea. Medizina fakultatean lehen emakume matrikulatua (Tarragona, 1853-1905) # [[Elena Mederos Cabaña]] Feminista,aktibista (Kuba) # [[Elena Molina]] dokumentalgilea (Madril) # [[Elisa Fernández de la Vega]] medikua, ikertzailea (Asturias-Zaragoza) # [[Ellen Churchill Semple|Ellen Churchill]] geografo amerikarra (1863-1932) # [[Elvia Carrillo Puerto]] Lider feminista, politikoa eta sufragista mexikarra # [[Emilia Bernal]] Kazetaria, itzultzaile (Kuba, 1884-1964) # [[Fátima Djarra Sani]] Emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea. (Ginea Bissau) # [[Fede Galizia]] margolaria (Milan 1578-1630) # [[Feminismoa Herri Katalanetan]] # [[Flavita Banana]] ilustratzaile, marrazkilaria (Oviedo) # [[Francesca Bonnemaison i Farriols]] Bartzelonako pedagogo, idazle eta feminista (1872-1949) # [[Francisca de Pedraza]] etxekoandrea, genero-indarkeriaren borrokaren aurrekari historikoa # [[Françoise Gilot|Francoise Gilot]] margolaria (Frantzia) # [[Georgiana Houghton]] Margolaria (Kanaria Uharteak, 1814-Londres, 1884) # [[Helen Porter]] britainiar biologoa # [[Isabel Güell i López]] musikagilea (Bartzelona) # [[Isabel Villenakoa]] lekaime eta idazle protofeminista (Valentzia, 1430 - 1490) # [[Janet Watson]] geologo britainiarra (1923-1985) # [[Jeannette Campbell]] igerilaria (Argentina) # [[Jerònima Galés]] XVI. mendeko inprimatzaile valentziarra (?? - 1587) # [[Jimena Alonso]] Feminista, irakaslea, pentsalaria, liburu argitaratzaile. Donostia-Madril # [[Jimena Fernández de la Vega]] medikua, genetista (Galizia) # [[Joaquima Santamaria i Ventura]] Kataluniako idazle, folklorista eta itzultzailea (1853 - 1930) # [[Josefa Ortiz de Domínguez]] Mexikoko independentziaren aldeko aktibista (Mexiko) # [[Juana Doña]] komunista, militantea, idazlea (Madril-Bartzelona) # [[Júlia Martí Comas]] ikerlari feminista (Bartzelona) # [[Kathleen Hanna]] musikaria eta aktibista. (Estatu Batuak) # [[Leona Vicario]] Mexikar ekintzailea (Mexiko Hiria, 1781-1842) # [[Lesbia Soravilla]] idazlea, feminista, ekintzailea (Camagüey, 1907-1989) # [[Lisa Çalan]] zinemagilea (Kurdistán) # [[Lola Gaos]] aktorea, aktibista (Valentzia) # [[Lola Rodríguez de Tió]] Kazetaria, iraultzailea (Puerto Rico, 1843 - Habana 1924) # [[Lucia Ixchíu]] aktibista (Guatemala) # [[Lucía Lahoz Gutiérrez]] Arte historialaria (Leza-Araba) # [[Luisa Pérez de Zambrana|Luisa Pérez de Zanbran]] Poeta (Santiago, 1837-Habana, 1922) # [[Luzmila Chiricente Mahuanca]] Giza eskubideen aldeko ekintzailea (Perú) # [[Marcelina Bautista]] Etxeko langileen aldeko aktibista (Mexiko, 1966) # [[Margaret Bullen]] antropologoa (Erresuma Batua- Euskal Herria) # [[Margarita Porete]] Begina, mistika ((Frantzia) # [[Marge Piercy]] poeta, eleberrigile eta feminista (AEB) # [[María Cambrils]] Valentziako idazle sozialista eta feminista (1878 - 1939) # [[María Collado Romero]] idazlea # [[Maria del Carme Nicolau Massó]] Kataluniako idazle, itzultzaile eta kazetaria (1901-1990) # [[Maria Domènech i Escoté]] Kataluniako idazlea (1874 - 1952) # [[María Eugenia Casinelli de García Irureta Goyena]] giza eskubideen aldeko aktibista (Argentina) # [[María Isidra de Guzmán y de la Cerda]] Medikua (Madril 1767-1884)) # [[María José Fuster]] UNED-eko irakaslea eta GIB/HIESaren ekintzaile eta ikerlaria (Alicante) # [[María José Martínez Herrero|Maria José Martinez Herrero]] EHUko irakaslea # [[María Josefa de Larumbe Goñi]] inprimatzailea eta liburu-saltzailea (Iruña 1700-1757) # [[Maria Lugones]] filosofo feminista eta deskoloniala (Argentina) # [[María Pineda]] modelo eta enpresaburua # [[María Ponce|Maria Ponce]] Maiatzeko plazako ekintzailea (Argentina) # [[María Telo]] Legelaria, familia-abokatua eta feminista extremadurarra # [[María Wonenburger]] Matematikan doktorea (Galizia) # [[Mariana Rodríguez del Toro|Mariana Rodriguez del Toro]] Mexiko independiaren aldeko borrokalaria (1775-1821) # [[Mariasilvia Spolato]] LGBT eskubideen ekintzailea (Italia) # [[Mariblanca Sabas Alomá|Mariblanca Sabas Alom]] Feminista, kazetaria, ministroa (Kubako Santiago, 1901-1983) # [[Marie-Thérèse Walter]] modeloa eta Picassoren amorante (Frantzia) # [[Marilyn Waring]] ekonomia feministaren sortzaile nagusietako bat(Zeelanda Berria) # [[Marquesa del Ter]] Noble frantziarra, pianista eta ekintzaile feminista (1864-1936) # [[Marta Espinós]] Valentziar piano-jotzailea. Valentzia # [[Marta González Gómez]] El Salvador-eko armadaren eraso batean eraila. # [[Marta Lozano Molano]] musikagilea (Cáceres, 1985) # [[Martina Casiano y Mayor|Martina Casiano]] maistra, fisika eta kimikaria # [[Martina Castells Ballespí]] Medikuntzan doktore-gradua lortzen lehen emakumea (Lleida,1852-1884) # [[Mercè Capdevila i Gaya]] musikagilea, pedagogoa (Bartzelona) # [[Mercè Torrents Turmo]] piano-jole eta konpositore katalana # [[Mertxe de Renobales]] biokimikaria (Bilbo) # [[Miren Llona]] EHUko irakaslea # [[Mylene Fernández Pintado]] idazlea (Kuba) # [[Ochy Curiel]] feminismoaren teorialaria eta aktibista, gizarte-antropologoa (Dominikar Errepublika) # [[Ofelia Rodríguez Acosta|Ofelia Rodriguez Acosta]] Feminista, kazetaria, idazlea (Habana, 1902-1975) # [[Olimpia Fulvia Morata]] humanista italiarra # [[Pamela Yates]] estatubatuar dokumentalista eta giza eskubideen aldeko ekintzailea # [[Pilar Castillo Sánchez]] pianista (Galizia) # [[Pretty Yende]] sopranoa (Hego Afrika) # [[Raquel Calvo Larralde]] kazetaria, dokumentalgilea (Durango) # [[Rita Cetina Gutiérrez]] maistra, poeta eta feminista mexikarra # [[Rosario de Acuña|Rosario de Acuña y Villanueva]] idazle, librepentsalari eta kazetaria (Madril) # [[Roya Sadat]] zinegile eta zinema-zuzendaria (Afganistan) # [[Salutxu Etxebarria]] Amurriko emakume aurreskulari aitzindaria (1924-2008) # [[Tomasa Cuevas]] efef militante komunista eta antifrankista (Guadalajara 1917 -Bartzelona 2007) # [[Ulrike Tillmann]] matematikaria (Alemania) # [[Vicenta Llorente del Moral]] entomologoa (Algorta) # [[Wendy Flores]] abokatua eta giza eskubideen aldeko defendatzailea. (Nikaragua) # [[Zulema de la Cruz]] musikagile, konpositore (Madril) # [[Zuriñe López de Sabando Sainz]] dokumentalgilea (Gasteiz) }} ====Berriak 2021 (uztaila, abuztua, iraila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Egidazu]] ef--'''SORTU''' ilustratzailea, biologoa eta idazlea (Durango) # [[Bea Larrañaga]] ef--'''SORTU''' aktorea (Errenteria) # [[Begoña Zia]] ef--'''SORTU''' marrazkilaria. (Iruñea 1959-2019) # [[Dorleta Kortazar]] ef--'''SORTU''' ipuin-kontalaria (Arrasate 1974) # [[Eider Perez]] ef--'''SORTU''' aktorea, idazlea, bertsozalea eta aurkezlea (Pasaia1995) # [[Elena Pérez]] efef'''SORTU''' txistularia (Ermua 1968-2021) # [[Eskarne Aroma]] efef'''SORTU''' irakaslea, aktorea, ekintzailea (Durango 1934-2021) # [[Esther Gorostiza]] ef--'''SORTU''' pediatra (Atxondo 1953) # [[Gala Knörr]] ----'''SORTU''' artista (Gasteiz 1984) # [[Isabel González]] ef--'''SORTU''' liburuzaina, politikaria (Leon-Durango 1974) # [[Jenni Alvarado]] ef--'''SORTU''' artista (Durango 1981) # [[Laura Latorre]] ef--'''SORTU''' terapeuta, idazlea (Madril-Huarte 1975) # [[Maddi Soroa]] ----'''SORTU''' pedagogoa (Lekunberri 1997) # [[Maitane Azurmendi]] ef--'''SORTU''' artista. (Gernika 1978) # [[Maria Josefa Aedo]] efef'''SORTU''' lekaimea (Ermua 1786-Compostela 1805) # [[Marina Lameiro]] ----'''SORTU''' zinemagilea (Iruñea 1986) # [[Norma Mentxaka]] --ef'''SORTU''' terrorismoaren biktima (Santurtzi 1932-1976) # [[Rosa Arburua]] ----'''SORTU''' pedagogoa, historia ikertzailea (Irun 1961) # [[Vanesa Fernández]] ef--'''SORTU''' Zinebiko zuzendaria. (Iurreta 1980) # [[Agustina González López]] idazle, pentsalari, pintore abangoardista eta politikaria izan zen.(Granada) # [[Ana Carrillo Domínguez]] Errepublikako Herri Armadako kapitain komunista (1898 - 1974) # [[Ana María Martínez Sagi]] Kataluniako poeta, sindikalista, kazetaria eta atleta feminista (Bartzelona, 1907-2000) # [[Anbara Salam Khalidi]] idazle eta itzultzaile feminista (Libano) # [[Ángela Labordeta]] idazlea (Teruel) # [[Ángeles Ottein]] sopranoa (Madril) # [[Angélica Dass]] argazkilaria (Brasil) # [[Consuelo Zavala]] maistra, feminista (Mexiko) # [[Esther Bejarano]] musikaria, Auschwitzeko kontzentrazio-eremutik bizirik atera zena (Alemania) # [[Gertrudis Bocanegra]] Mexikoren indepentziaren aldeko borrokalaria (Mexiko) # [[Inge Morath]] argazkilaria (Austria- AEB) # [[Jane Glover]] orkrestra zuzendaria (Erresuma batua) # [[Mari Luz Cristóbal Caunedo|Mari Luz Cristóbal]] Asturias, 1948. Tonada-kantaria # [[María "La Jabalina"]] militante anarkista eta miliziano espainiarra (1917 - 1942) # [[María de Baratta]] musikagilea, piano-jotzailea (El Salvador) # [[Mariana Pineda]] espainiar liberala (Granada) # [[Mariela Castro]] politikaria eta sexologoa (Kuba) # [[Milena Jesenská]] kazetaria, idazlea eta itzultzailea (Txekia) # [[Olga Bergholz]] Errusiar poeta (1910-1975) # [[Olga Jojlova]] Ballet dantzaria. Picassoren lehen emaztea. (1891-1955) # [[Paulina Ódena García]] militante komunista, Espainiako Gerra Zibilean milizianoa (Bartzelona 1911 - Granada 1936) # [[Peli Romarategui]] misiolari arabarra da, eta egurrez, beiraz eta zeramikaz egindako erlijio-lana egin ditu (Gasteiz) # [[Sandra Sánchez]] Karateka. Talavera de la Reina (1981) # [[Shamsia Hassani]] Afganistango grafitigilea. # [[Silvia Lazarte]] Boliviar-kitxuar politikaria (Bolivia) # [[Vilma Espín]] iraultzailea, heroia (Kuba) }} ====Berriak 2021 (apirila, maiatza, ekaina)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Anaje Narbaiza]] ef--'''SORTU''' euskaltzaile eta sindikalista (Bergara 1960) # [[Delia Lauroba]] --ef'''SORTU''' erresistentea (Donostia 1909-2004) # [[Estíbaliz Sádaba Murguía]] ----'''SORTU''' artista (Bilbo 1963) # [[Garazi Arrizabalaga]] ef--'''SORTU''' Durangoko Museoko zuzendaria (Berriz 1984) # [[Goiuri Aldekoa-Otalora]] ef--'''SORTU''' argazkilaria (Durango 1972) # [[Idoia Asurmendi]] ef--'''SORTU''' musikaria. (Aramaio 2000) # [[Idoia Gereñu]] ----'''SORTU''' antzerkigilea (Tolosa 1980) # [[Jone Guenetxea]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Abadiño 1978) # [[Jone Novo]] ef--'''SORTU''' kameraria (Durango 1982) # [[Juanita Ibaibarriaga Literatur Saria|Juanita Ibaibarriaga Literatur saria]] '''SORTU''' (Ermua) # [[Lucrecia Arana]] efef'''SORTU''' zarzuela abeslaria (Haro 1867- Madril 1927) # [[Maite Berriozabal]] ef--'''SORTU''' Euskara teknikaria (Berriz 1987) # [[Mariam Bilbatua]] ef--'''SORTU''' Unibertsitateko irakasle ohia. Durangoko zinegotzia 2019tik (Getxo, 1950) # [[Miren Lazkano]] ef--'''SORTU''' Piraguista (Donostia 1997) # [[Sagrario Aranburu]] efef'''SORTU''' dantzaria eta abeslaria (Iruñea 1930-2021) # [[Veronica Werckmeister]] ef--'''SORTU''' margolaria, muralista (Gasteiz 1972) # [[Amina Hussein]] kazetaria eta itzultzaile (Kurdistan-Bartzelona) # [[Amparo Poch y Gascón]] idazle eta mediku antifaxista eta libertarioa (Espainia, 1902-1968) # [[Ana María Pérez del Campo]] ekintzaile feminista (Madril) # [[Annie Vivanti]] Londresen jaiotako idazle italiarra # [[Betsi Cadwaladr]] erizaina (Gales) # [[Carme Riera]] idazlea (Balear Irlak) # [[Carmen Salinas Alfonso de Villagómez]] Legelaria # [[Celia del Palacio]] feminista (Durango-Mexiko) # [[Colette Maze]] piano-jotzailea (Paris) # [[Concepción Sierra Ordóñez]] Legelaria # [[Concha Liaño Gil]] Espainiako ekintzaile anarkista ( Épinay-sur-Seine, Frantzia, 1916-2014) # [[Emma Roca]] korrikalaria, suhiltzailea (Katalunia) # [[Herminia Fajardo]] kazetaria, feminista (Kanariak) # [[Hilda Hilst]] idazlea. (Brasil) # [[Jane Rule]] idazlea (Kanada) # [[Josefina Carabias]] kazetaria, idazlea (Avila) # [[Julia Hermosilla Sagredo]] Anarkosindikalista, milizianoa eta frankismoaren aurkako erresistentea (Sestao, 1916-2009) # [[Julienne Mathieu]] zinema mutuko aktorea (Frantzia) # [[Kathleen Winter]] idazlea (Kanada) # [[Katia Reimberg]] etorkin ekintzailea, feminista (Brasil-Donostia) # [[Leticia Gaspar]] artista. (Bilbo) # [[Llibertat Ródenas Rodriguez]] Valentziako anarko-sindikalista, milizianoa eta Mujeres Libres taldearen kidea (1892-1970) # [[Lola Iturbe]] Espainiar anarko-sindikalista (Bartzelona, 1902-1990) # [[Mahasweta Devi]] Bengalkiar-indiar idazle eta aktibista # [[Margarita Xirgu]] Aktorea (Katalunia) # [[María Asunción Català]] matematikaria, astronomoa (Bartzelona) # [[María Bruguera Pérez]] (Extremadurako militante libertarioa eta feminista) (1913-1992) # [[María del Carmen de Lara]] zinemagile feminista (Mexiko) # [[María Dueñas (biolin-jotzailea)]] Granada 2002 # [[María Elena Walsh]] poeta, kantautorea, eleberrigilea, antzerkigilea (Argentina) # [[María Teresa Rodríguez Sáinz-Rozas|María Teresa Rodríguez Sainz-Rozas]] enpresaburua (Palentzia) # [[Mercedes Prieto]] Astronomoa (Huelva) # [[Penelope Fitzgerald]] idazlea (Erresuma Batua) # [[Pepita Carpeña]] Espainiar feminista eta anarkosindikalista (Bartzelona, 1919-2005) # [[Sara Facio]] argazkilaria. (Argentina) # [[Soledad Estorach Esterri]] Espainiako ekintzaile anarkista (Lleida, 1915-1993) # [[Teresa Aldamiz]] poeta, kazetaria, itzultzailea. (Filipinas-Bilbo) # [[Teresa Jordá Vitó]] Akuarelista, margolaria (Bartzelona) # [[Teresa Lanceta]] Artista (Bartzelona) # [[Vera Mantero]] dantzaria (Portugal) # [[Xela Arias]] idazlea (Galizia) }} ====Berriak 2021 (urtarrila, otsaila, martxoa)==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Andereak Elkartea|Andereak Elkartea]] '''SORTU''' (Durango 2005) # [[Amaia Lopez de Munain]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Gasteiz 1972) # [[Antxone Telleria Mendia]] ef--'''SORTU''' irakaslea (Lekeitio 1956) # [[Bakarne Altonaga]] ef--'''SORTU''' historialaria (Bilbo 1988) # [[Bittori Etxeberria]] --ef'''SORTU''' Emakume Abertzale Batza. Erresistentziako kidea (Baztan 1908-1997) # [[Capitolina Bustince Larrondo]] efef'''SORTU''' irakasle, idazlea (Ujué 1864- Segovia 1934) # [[Carmen Artaza]] ----'''SORTU''' abeslaria (Donostia 1995) # [[Eladia Zubizarreta]] efef'''SORTU''' erreketista (Ermua 1923-2020) # [[Elena Ziordia]] ef--'''SORTU''' ilustratzailea (Bizkaia 1964) # [[Filomena Baldezate]] efef'''SORTU''' erizaina eta emagina (Valladolid-Bilbo 1895- Miranda de Ebro 1980) # [[Garazi Mugarza]] ef--'''SORTU''' Margolaria, idazlea eta erizana (Mallabia 1995) # [[Elvira Iñurrieta]] efef'''SORTU''' emagina (Elorrio 1895-1980) # [[Haizea Martiartu]] ef--'''SORTU''' saxofoi-jotzailea (Markina 1991) # [[Irantzu Mendia Azkue]] ----'''SORTU''' irakaslea eta ekintzailea (Gasteiz 1976) # [[Irati Idiakez]] ef--'''SORTU''' snowboarderra (Getaria 1996) # [[Isabel Lobiano]] efef'''SORTU''' (Ermua 1583-1673) # [[Izaro Lasa]] ef--'''SORTU''' txirrindulari ohia eta idazlea (Zumarraga 1987) # [[Kari Alberdi]] ----'''SORTU''' kimikaria, komunikazio zientifikoan aditua (Azkoitia 1996) # [[Lilatoia]] '''SORTU'''Donostia # [[Lorea Zulaika]] ef--'''SORTU''' musikaria (Ziortza-Bolibar 1996) # [[Lucia Urrutia]] ----'''SORTU''' meteorologoa (Erroibarra 1932) # [[Maider Mendizabal]] ef--'''SORTU''' pilotaria (Zizurkil 1977) # [[Maite Axiari]] --ef'''SORTU''' feminista, euskaltzale (Ezpeleta 1949-2021) # [[Maite Gorrotxategi]] ef--'''SORTU''' erraketista (Ermua 1926) # [[Mari Carmen Díaz de Lezana]] ----'''SORTU''' txirrindularia (Urduña 1943) # [[Marta Olazabal]] ----'''SORTU''' ikertzailea (Bilbo 1981) # [[Matilde Isasi-Isasmendi]] ef--'''SORTU''' emagina (Iurreta 1933) # [[Mentxu Alkorta]] ef--'''SORTU''' dantzari eta trikitilaria (Donostia 1947) # [[Miren Begoña Ereñaga]] efef'''SORTU''' erraketista (Durango 1927-2015) # [[Nahia Zubeldia]] ----'''SORTU''' itzultzaile, musikaria, idazlea (Lapurdi 1982) # [[Nerea del Campo Aguirre]] ef--'''SORTU''' filologoa (Eibar 1971) # [[Nicasia Madariaga]] efef'''SORTU''' margolaria (Bilbo 1874-1970) # [[Sara Estévez]] ----'''SORTU''' kazetaria (Bilbo 1925) # [[Tere Verdes]] efef'''SORTU''' Emakume Abertzale Batza. Erresistentziako kidea (Bilbo 1907-1959) # [[Victoria Mallabiabarrena]] efef'''SORTU'''soprano lirikoa (Mallabia 1867-1960) # [[Adelina Zendejas Gómez]] irakasle, kazetari, aktibista (Mexiko) # [[Aimé Painé]] abeslari maputxea (Argentina) # [[Alaíde Foppa]] poeta, itzultzailea, ekintzailea (Bartzelona-Guatemala) # [[Alice Stewart]] epidemiologa (Erresuma batua) # [[Amelina Ermeline Devant-Le Gallena]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Ana María Moix]] poeta, idazlea (Bartzelona) # [[Andrea Khalfaoui]] 1. ijito doktorea # [[Bartolina Sisa]] iraultzailea (Bolivia) # [[Benita Galeana]] sindikalista, ekintzailea (Mexiko) # [[Boliviako Cholitas escaladoras]] Bolivia # [[Carmen Ballvé]] argazkilaria (Madril) # [[Carmen Orellana Illescas]] ingurumen agentea, basozaina (Balear Uharteak) # [[Cira Crespo]] historialaria, idazlea (Katalunia) # [[Conxa Pérez Collado]] Ekintzaile anarko-feminista eta milizianoa (Katalunia, 1915-2014) # [[Cora Sadosky]]. Matematikaria (Argentina) # [[Coraline Labourdette]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Cristina López Barrio]] abokatu, idazlea (Madril) # [[Diana Trujillo]] ingeniari aeroespaziala (Kolonbia) # [[Domitila Barrios de Chungara]] Boliviar feminista # [[Edith Pretty]] lurjabea eta filantropoa. (Erresuma Batua) # [[Esperanza d'Ors|Esperanza D'ors]] eskutorea (Madril) # [[Ewy Rosqvist-von Korff]] rally pilotua (Suedia) # [[Fanny Blankers-Koen]] atleta (Herbehereak) # [[Flora Sandes]] soldadua (Britainia Handia) # [[Gilka Machado]] poeta (Brasil) # [[Gregoria Apaza]] iraultzailea (Bolivia) # [[Guadalupe Grande]] idazlea, poeta (Madril) # [[Guillermina Uribe Bone]] ingeniari zibila (Kolonbia) # [[Hedina Sijerčić]] idazle, kazetari, poeta (Sarajevo) # [[Helena Janeczek]] idazlea, kazetaria (Italia) # [[Hella Haasse]] idazlea (Herbehereak) # [[Idoia Hernández]] HATXE, piano-jotzailea (Errenteria) # [[Irene Polo]] kazetaria (Katalunia) # [[Irina Antónova]] Arte kritikaria (Mosku) # [[Isabella Karle]] X izpien ikertzailea. EEBB # [[Jacqueline Bidegorri]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Joy Adamson]] naturalista (Austria) # [[Juana Rouco Buela]] anarkista (Argentina) # [[Katharine Burr Blodgett]] fisikaria eta asmatzailea (Estatu Batuak) # [[Kalam Kunde|Kalam Kunda]] Kunde-jotzailea (Burkina Faso) # [[La Voz de la Mujer]] Argentinako aldizkari anarko-feminista. itzulpena # [[Letitia Mumford Geer]] erizaina eta asmatzailea (Estatu Batuak) # [[Louisa Garrett Anderson|Louisa Garret]] Medikua eta sufragista (Britainia Handia) # [[Lucía Sánchez Saornil]] Ekintzaile anarko-feminista eta poeta. Mujeres Libres-en sortzailea (Espainia, 1895-1970). # [[Lucy Parsons]] anarkista, komunista (EEBB) # [[Mamen Moreu]] ilustratzaile, komikigile (Huesca) # [[Manuela León]] Emakume ekintzailea (Ekuador) # [[Malva Flores]] idazlea (Mexiko) # [[Marcela Delpastre]] idazlea (Frantzia) # [[Margaret Roundtree]] Saskibaloi jokalaria (Estatu Batuak) # [[Margarita del Val]] birologoa (Madril) # [[Margarita García Flores]] feminista, abokatua (Nexiko) # [[Marie Langer]] Medikua, psikologoa (Austro-Argentinarra) # [[Mary Moffat Livingstone]] esploratzailea (Hegoafrika) # [[Maria Clemencia Herrera]] Lideresa, ekintzailea (Kolonbia) # [[María Cinta Balagué]] irrati esataria (Bartzelona) # [[María Collazo]] Argentinako anarko-feminista. itzulpena # [[Maria del Mar Lozano]] RAEx-eko zuzendaria (Iruñea) # [[Maria Josefa Saavedra]] abokatua (Bolivia) # [[María Lorena Ramírez]] korrikalaria (Mexiko) # [[Maria Paz Jiménez Escudero]] margolaria (Donostia) # [[Maria Soledad Moral Santa Cruz]] arrain saltzailea, ekintzailea (Portugalete) # [[Marina Núñez]] artista (Palentzia) # [[Marta Lamas]] idazlea, feminista, antropologoa (Mexiko) # [[Maxine Molyneux]] soziologoa, feminista (Pakistan) # [[Mercedes Ateca]] Txirrindularia (Laredo-Kantabria) # [[Mujeres Libres]] 36ko Espainiako Gerra garaiko erakunde anarko-feminista. itzulpena # [[Mujeres Libres (aldizkaria)]] Aurrekoaren aldizkaria. itzulpena # [[Nancy Porsia]] Kazetaria (Italia) # [[Nell Leyshon]] idazlea (Erresuma Batua) # [[Nuria Ruiz de Viñaspre]] poeta (Logroño) # [[Olvido García Valdés]] poeta (Pravia-Asturias) # [[Petrona Eyle]] Medikua, feminista (Argentina) # [[Rebeca Uribe]] poeta, (Mexiko) # [[Rebeca Uribe Bone]] ingeniari kimikoa (Kolonbia]] # [[Rosario Pino]] antzezlea (Málaga) # [[Sara Berenguer Laosa]] Ekintzaile anarko-feminista (Katalunia, 1919-2010) # [[Shadi Ghadirian]] argazkilaria (Iran) # [[Simona Manzaneda]] itzultzailea (Bolivia) # [[Solveig Nordström]] arkeologoa (Suedia) # [[Úrsula Goyzueta]] iraultzailea (Bolivia) # [[Vicenta Juaristi Eguino]] iraultzailea (Bolivia) # [[Victoria Aguirre Anchorena]] margolaria (Buenos Aires) # [[Virginia Bolten]] anarkista, kazetaria (Argentina) # [[Whina Cooper]] ekintzailea (Zeelanda Berria) }} === Hobetuak 2021 === # [[Alicia Iturrioz]] margolaria (Eibar) # [[Louise Michel]] Frantziako anarkista. Parisko Komunan kiderik garrantzitsuenetakoa. # [[Luz Zalduegi]] Albaitaria. (Mallabia) # [[Felisa Areitioaurtena|Felisa Areitioartena]] Antzezlea (Zaldibar) # [[Maria Magunazelaia]] Txirrindulari aitzindaria (Ermua) # [[Anna Sundström]] kimikaria (Suedia) # [[Mariñe Arbeo]] ilustrailea # [[Mercedes Careaga]] Ekintzailea (Eibar) # [[Iratxe Ansa]] dantzaria. (Donostia) ====Berriak 2020 ==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Adela Andikoetxea]] ----'''SORTU''' nekazaria (Urduliz 1954) # [[Ainhoa Urien]] ef--'''SORTU''' idazlea. (Abadiño 1997) # [[Amaia Gabantxo]] ef--'''SORTU''' idazlea itzultzailea (Bermeo1973) # [[Ana Mari Marin]] efef'''SORTU''' margolaria (Elizondo 1933- Iruñea 2020) # [[Andragunea]] '''SORTU''' Durango # [[Aroa Uharte]] ----'''SORTU''' itzultzailea (Leitza 1984) # [[Arrate Hidalgo]] ----'''SORTU''' idazlea, itzultzaile (Bilbo 1987) # [[Arrate Mardaras]] ef--'''SORTU''' idazlea (Abadiño 1960) # [[Askoa Etxebarrieta]] ef--'''SORTU''' flamenko dantzaria (Gasteiz 1976) # [[Dorita Ruiz]] '''SORTU''' Hezkuntza bereziko irakaslea aintzindaria (Burgos-Durango-Euba1944) # [[Erlea Maneros]] ef--'''SORTU''' Artista. Margolaria. (Bilbo 1977) # [[Esther Cruz]] ----'''SORTU''' eskalatzailea. (Murtzia-Euskal Herria 1976) # [[Irati Bilbao]] ef--'''SORTU''' jazz abeslaria. (Durango 1992) # [[Iratxe Mediavilla]] ef--'''SORTU''' zinegilea (Elorrio 1885) # [[Eva Guerrero]] ef--'''SOefefRTU''' dantzaria, koreografoa (Bilbo 1982) # [[Felisa Areitioaurtena]] '''SORTU''' antzezlea (Zaldibar 1902- Donostia 1990) # [[Garazi López de Armentia]] ef--'''SORTU''' dantzaria eta koreografoa (Gasteiz 1984) # [[Garbiñe Elizegi]] ef--'''SORTU''' erizaina, feminista (Baztan 1975) # [[Gemma Sanginés]] ef--'''SORTU''' psikologoa (Bilbo 1970) # [[Ines Olza]] ef--'''SORTU''' ikertzailea (Nafarroa 1982) # [[Isabel Sola]] ef--'''SORTU''' Birologoa (Nafarroa 1967) # [[Ixone Aroma]] ef--'''SORTU''' dantzaria (Durango 1982) # [[Izaro Zubiria]] ef--'''SORTU''' zientzilaria (Gaztelu 1989) # [[Izaskun Ayestaran]] ----'''SORTU''' erreketista (Ibarra 1941) # [[Jaione Camborda]] ef--'''SORTU''' zinegilea (Donostia 1983) # [[Joana Olasagasti]] ----'''SORTU''' dantzaria (Baiona 1990) # [[Jone Elorriaga]] ef--'''SORTU''' artista (Durango 1993) # [[Jone Martinez Palacios]] ef--'''SORTU''' irakaslea, feminista (Bizkaia 1995) # [[Josune Ilundain]] ef--'''SORTU''' sortzailea, ekintzaile, idazlea. (Nafarroa 1990) # [[Judit Muñoz]] ef--'''SORTU''' matematikaria eta ikertzailea (Abadiño 1991) # [[Juana Arrillaga|Juana "Juanita" Arrillaga]] efef'''SORTU''' erraketista (Elgoibar 1925- Mexiko 2022) # [[Juanita Gorroño]] efef'''SORTU''' panderojolea (Muxika 1913-Zornotza1991) # [[Juliana Zubizarreta]] efef'''SORTU''' panderojolea (Elgoibar1910-2006) # [[Julie Adrienne Karrikaburu]] efef'''SORTU''' musikologoa (Zuberoa1827-1898) # [[Karmele Gisasola]] ef--'''SORTU''' Herri kirolak (Mallabia1994) # [[Karmele Mitxelena]] ef--'''SORTU''' Idazlea eta iralkaslea (Oiartzun1988) # [[Larraitz Ariznabarreta]] ----'''SORTU''' antropologoa (Bilbo1968) # [[Leyre Arrieta |Leyre Arrieta Alberdi]] ef--'''SORTU''' historialaria (Mutriku1971) # [[Leire Elustondo Quiñones]] ef--'''SORTU''' Abeslaria, kazetaria (Ermua1993) # [[Lide Arana]] ----'''SORTU''' zientzialaria (Donostia1984) # [[Lurdes Huizi]] --ef'''SORTU''' irakaslea, (Goizueta1958-2020) # [[Luzia Sagastasoloa]] efef'''SORTU''' maistra, irakaslea, moja (Mallabia1912-Gasteiz1999) # [[Maialen Arregi]] ef--'''SORTU''' Arkitektoa (Elorrio1986) # [[Mabel Cañada Zorrilla]] ----'''SORTU''' feminista, ekintzailea (Bilbo1952) # [[Mabi Revuelta]] ef--'''SORTU''' artista plastikoa (Bilbo1967) # [[Maddi Ane Txoperena]] ef--'''SORTU'''bertsolaria, kazetaria eta feminista (Hendaia1994) # [[Maiana Bidegain]] ----'''SORTU''' zinegilea (Lapurdi1977) # [[Maite Lephaille]] ----'''SORTU''' irrati-esataria (Zuberoa1957) # [[Maite López]] ef--'''SORTU''' idazlea, itzultzailea (Azkoitia1985) # [[Mari Cruz Guruzeta]] efef'''SORTU''' ekintzailea (Aramaio1871-Areatza1934) # [[Mari Jose Kerejeta]] ----'''SORTU''' idazlea (Zegama1961) # [[Mari Karmen Goñi]] ----'''SORTU''' irakasle aitzindaria (Baztan ?) # [[María Jesús Cueto]] ef--'''SORTU''' artista. (Santander-Bilbo1951) # [[Maria González Gorosarri]] ef--'''SORTU''' Kazetaria, idazlea (Durango1978) # [[Maria Dolores Larramendi]] efef'''SORTU''' erraketista (Pasaia1926-2023) # [[Maria Mentxaka]] ef--'''SORTU''' kirol argazkilaria (Mungia1976) # [[Maria Merino]] ef--'''SORTU''' matematikaria (Bilbo1976) # [[Maria Txurruka]] efef'''SORTU''' erraketista (Elgoibar1923-2000) # [[Mari Carmen Ruiz]] ----'''SORTU''' aktore ohia (Bilbo1944) # [[Marijo Deogracias]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Antzuola1973) # [[Miren Larrea]] ef--'''SORTU''' antzezlea. (Zornotza1981) # [[Myriam Cameros Sierra|Myriam Cameros]] ef--'''SORTU''' Ilustratzailea (Iruña1978) # [[Nerea Irastorza]] ----'''SORTU''' zientzialaria (?, 1991) # [[Nerea Loiola Pikaza|Nerea Loiola]] ef--'''SORTU''' idazlea (Deba1985) # [[Olga Cazalis]] --ef'''SORTU''' erraketista (Markina-Xemein1925-Tenerife2018) # [[Pilar Claver]] ----'''SORTU''' aktibista (Izaba1918-2000) # [[Uxune Martinez Mazaga]] ef--'''SORTU''' Zabalkunde zientifikorako arduraduna (Garai1969) # [[Udane Ostolaza]] ef--'''SORTU''' Harri-jasotzailea (Orio2005) # [[Yolanda Mazkiaran]] '''SORTU''' dokumentalgilea (Altsasu1963) # [[Zaloa Fuertes]] ef--'''SORTU''' Argazkilaria (Mexiko-Abadiño1983) # [[Zuriñe del Cerro]] efef'''SORTU''' feminista historikoa (Bilbo1956-2020) # [[Katalin Karikó]] Biokimikaria (Hungaria) # [[Adela Cortina]] filosofoa (Valentzia) itzulpena # [[Adelina Gutiérrez]] astrofisikaria (Txile) # [[Alda Lara]] idazlea. (Angola). itzulpena # [[Alicia Miyares]] Filosofoa, feminista (Asturias) itzulpena # [[Alexandra David-Néel]] bidaiaria, idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Alexandra Olaya]] zientzialaria. Kolonbiarra. Itzulpena # [[Ama Ata Aidoo]] idazle afrikarra. Itzulpena # [[Amancay Gaztañaga]] abeslaria (Mexiko) # [[Amelia Opie]] idazlea ingelesa # [[Aminata Sow Fall]] idazlea (Senegal) itzulpena # [[Amparo Sánchez]] abeslaria (SEvilla) # [[Ana de Miguel]] filosofoa, feministra (SAntander) itzulpena # [[Ana Kiro]] galiziar abeslaria. itzulpena # [[Ana María Crespo de las Casas]] farmazialaria. (Tenerife) itzulpena # [[Andrée de Jongh]] belgika erresistentziako kidea # [[Ángeles López de Ayala]] kazetaria, politikaria, dramaturgoa (Sevilla) # [[Anna Burns]] idazlea (Belfast)itzulpena # [[Anna Surinyach]] fotokazetaria (Katalunia) # [[Anne Carson]] Poeta (Kanada) itzulpena # [[Anne Palles]] Sorgintzat errea (Danimarka) # [[Anoushka Shankar]] musikagilea itzulpena # [[Antonia Ferrín Moreiras]] Matematikaria, astronomoa (Galizia) # [[Ariane Lopez-Huici]] argazkilaria. Itzulpena # [[Asha Ismail]] mutilazioaren aurkako ekintzailea (Kenya) # [[Atala Apodaca]] feminista, iraultzailea (Mexiko) # [[Aziza Brahim]] abeslari sahararra (Itzulpena) # [[Beatrice Shilling]] asmatzailea (Ingalaterra) itzulpena # [[Becky Siegel]] dantzaria, koreografoa, zuzendaria (EEBB) Iruñea # [[Bel Zaballa]] kazetaria, idazlea (Katalunia) # [[Belén Bermejo]] idazlea, argazkilaria eta editorea (Madril) # [[Belén de Sárraga]] kazetaria, ekintzailea (Valladolid-Mexiko # [[Beryl Markham]] hegazkinlaria, idazlea (Ingalaterra-Kenya) itzulpena # [[Bertha Benz]] asmatzailea # [[Bertha Lutz]] Brasilgo urbanista eta feminista. # [[Blanca Silveira]] astronomoa (Venezuela) itzulpena # [[Beulah Louise Henry]] asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Carme Alvariño]] historialaria (Galizia) itzulpena # [[Carla Simón]] zinegilea (Katalunia) # [[Carmen Castillo (zinegilea)|Carmen Castillo]] zinegilea (Txile). itzulpena # [[Carmen de Burgos]] poeta eta kazetaria (Almeria) itzulpena # [[Carmen Gil Martinez]] idazlea. (Cadiz) # [[Carmen Portinho]] (itzulpena) (Brasil) # [[Catherine Destivelle]] eskalatzailea (Frantzia) # [[Cécile Rol-Tanguy|Cécile Rol]] Erresistentea. Frantzia. Itzulpena # [[Celinda Arregui]] politikaria, feminista (Txile) # [[Claire Goll]] kazetaria, idazlea bakearen aldeko altibista (Alemania-Frantzia) # [[Claudia Paz y Paz]] giza eskubideen defentzailea # [[Consuelo Álvarez Pool]] idazlea (Katalunia) # [[Cony Carranza Castro]] feminista, hezitzailea (El Salvador) # [[Cora Ratto de Sadosky]] matematikaria eta ekintzailea (ARgentina) # [[Dacia Maraini]] eleberrigilea (Italia) # [[Diane di Prima]] Poeta (EEBB) itzulpena # [[Dilhan Eryurt]] astronomoa, astrofisikaria (Turkia) # [[Dora Alonso]] Kazetaria eta idazlea (Kuba) itzulpena # [[Dorothea Klumpke]] astronomoa. EEBB # [[Dorothee Sölle]] Poeta eta teologoa. Itzulpena # [[Dulce Chacón (idazlea)|Dulce Chacón (Idazlea)]] Zafra. Itzulpena # [[Ebru Timtik]] abokatu kurdua. (Istambul) # [[Elena García Armada]]ingeniaria, asmatzailea (Santander) # [[Elodia Zaragoza-Turki]] idazlea,poeta,editorea # [[Emilie Flöge]] jostuna # [[Emma Chacón i Lausaca]] musikagilea (Bartzelona) itzulpena # [[Emma Lehmer]] matematikaria (Estatu Batuak) itzulpena # [[Encarnación Cabré]] arkeologoa (Madril) itzulpena # [[Eugenia Sacerdote de Lustig]] zientzilaria (Turin-Buenos Aires) (Itzulpena) # [[Eva Gonzalès]] margolaria (Paris) (Itzulpena) # [[Fanny Bullock Workman]] bidaiaria, idazlea, itzulpena # [[Filipa César|Filipa Cesar]] zinema zuzendaria (Portugal) itzulpena # [[Florence Rena Sabin]] zientzialaria. (EEBB) itzulpena # [[Francisca Vives]] historialaria (Cadiz) itzulpena # [[Gabrielle Roy]] Kanadar idazlea. (Kanada) # [[Gertrude Jekyll]] Lorezaina (Erresuma Batua) # [[Gloria Anzaldúa]] idazlea. aktibista (EEBB) itzulpena # [[Guadi Galego]] abeslaria (Galizia) (Itzulpena) # [[Hayley Westenra]] abeslaria (Zeelanda Berria) itzulpena # [[Helin Bölek]] abeslaria (Turkia) # [[Helena Maleno]] aktibista (El Ejido) Itzulpena # [[Ida Vitale]] idazlea. (Uruguai) itzulpena # [[Idea Vilariño]] idazlea. itzulpena # [[Inma Chacón]] idazlea (Zafra) itzulpena # [[Irene Solà]] idazlea, artista (Katalunia) # [[Irene Vallejo Moreu]] filologa eta idazlea (Zaragoza) # [[Irma Alicia Velásquez Nimatuj|Irma Alicia Velásques Nimatuj]]Guatemala, kazetaria eta antropologoa # [[Isabella Bird]] bidaiaria. idazlea (itzulpena) # [[Isabel Bono]] poeta, (Malaga) itzulpena # [[Jacinta Ortiz]] poeta (Granada) # [[Jennifer Doudna]] biokimikaria (EEBB) itzulpena # [[Jessie Fauset]] Poeta amerikarra itzulpena # [[Jessica Anderson]] idazle Australiarra. itzulpena # [[Jineth Bedoya]] Kazetaria. (Kolonbia) itzulpena # [[Joan Jara]] dantzaria (Txile) Victor Jararen bikotea # [[Joanne Chory]] biologoa. EEBB itzulpena # [[Josefa Llanes Escoda]] sugrafista (Filipinas) itzulpena # [[Judith Wright]] idazlea (Australia) itzulpena # [[Julia Antivilo]] artista (Txile) # [[Julie-Victoire Daubié]] idazle franziarra. itzulpena # [[Katharine Tynan]] idazle, Irlanda, itzulpena # [[Kenojuak Ashevak|Kenojuak Ashevah]]margolaria (Kanada) # [[La Yegros]] abeslaria (ARgentina-Okzitania # [[Laura Freixas]] idazlea (Bartzelona) (Itzulpena) # [[Leda Valladares]] abeslaria,(Argentina) (itzulpena) # [[Leila Aboulela]] sudandar idazlea (Itzulpena) # [[Leona Chalmers]] aktorea eta asmatzailea. EEBB. itzulpena # [[Leonor Orosa]] Koreografoa (Filipinak) # [[Lian Monserrate]] Muralgilea (Estatu Batuak) # [[Elizabeth Magie]] asmatzailea. (EEBB). Itzulpena # [[Lucía Garibaldi]] Zinegilea (Uruguai) Itzulpena # [[Luisa Capetillo]] anarkista, sindikalista, faminista (Puerto Rico) itzulpena # [[Magda Szabó|Magda Szabo]]idazlea (Hungaria) # [[María Andresa Casamayor]] matematikaria (Zaragoza) itzulpena # [[Maria Aurèlia Capmany]] eleberrigile, antzerkigile (Katalunia) itzulpena # [[Maria Isabel Barreno]] idazlea (Portugal) itzulpena # [[Maria Beasley]]. Asmaztzailea. (EEBB) # [[María Cumplido]] matematikaria. (itzulpena) # [[María Malla]] idazlea, katalana. itzulpena # [[María Mariño]] idazlea. (Galizia). itzulpena # [[Maria Pereira]] Asmatzailea (Portugal) # [[María Salvo]] Antifrankisgta (Bartzelona) itzulpena # [[Maria Teresa Horta]] idazlea (Portugal) itzulpena # [[María Teresa León]] idazlea (Errioxa) itzulpena # [[María Vallet Regí|María Vallet Regi]] Kimikaria (Kanaria) # [[María Y. Orosa|Maria Y. Orosa]] Medikua eta ikertzailea # [[Mariama Bâ]] idazlea (SEnegal) # [[Marica Campo]] idazlea (GAlizia) # [[Marie Hankel]] Esperanto idazlea, sufragista (Alemania) itzulpena # [[Marie Paradis]] alpinista Suitzarra. Itzulpena # [[Marie Under]] idazlea (Estonia) itzulpena # [[Marion Donovan]] asmaitzailea. EEBB. itzulpena # [[Mariví Ibarrola]] argazkilaria. (Naiara). itzulpena # [[Marivi Iturbe Etxeberria]] gizarte laguntzailea. Etxebarri. itzulpena # [[Margaret Harwood|Margaret Harwook]] Astronomoa (Estatu Batuak) itzulpena # [[Margaret Burbidge]] Astronomoa. (Inglaterra) itzulpena # [[Margarida Borràs]] Transexuala (Valentzia) # [[Margarita Michelena]] poeta (Mexiko) # [[Margarita Parra Álvarez]] Kimikaria, (Valentzia) # [[Martha Coston]]asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Marta Elena Casaús Arzú]] historialaria eta idazlea.(Guatemala) # [[Maruja Mallo]] margolaria (Galizia) itzulpena # [[Melitta Bentz]] asmatzailea alemaniarra itzulpena # [[Mercè Company]] idazlea (Katalunia) itzulpena # [[Mercè Ibarz]] idazlea (ARagoi) # [[Mikeas Sánchez]] poeta, irakaslea, idazlea (Mexiko) # [[Mónica Cahen D'Anvers]] kazetaria (Argentina) itzulpena # [[Montserrat Gudiol]] margolaria, (Bartzelona) itzulpena # [[Montserrat Torrent i Serra]] organojolea. (Bartzelona) itzulpena # [[Nella Larsen]] idazlea Afrikar-amerikarra. Itzulpena # [[Nellie Campobello]] idazlea eta dantzaria (Durango-Mexiko) itzulpena # [[Nerea Irigoyen]] zientzialaria. Zaragoza # [[Ngaio Marsh|Ngaio Marsh]] idazle, antzerlea. itzulpena # [[Olga Orozco]] poeta (Agentina) Itzulpena # [[Orsola Casagrande]] (Italia) # [[Pamela Hinkson]] idazle anglo irlandarra # [[Patricia Bath|Patricia Bath]] Medikua. itzulpena # [[Paula Nenette Pepín]] musikaria. # [[Paula Wiesinger]] eskiatzaile italiarra (Izulpena) # [[Paulina Chiziane]] idazle Monzambike. Itzulpena # [[Pilar del Río|Pilar del Rio]] kazetaria eta itzultzailea.(Granada). (itzulpena) # [[Pilar Alonso Ibañez]] etnografoa, historialaria (Markiz, Araba) itzulpena # [[Pilar Bellver]] idazlea, feminista (Jaen) itzulpena # [[Policarpa Salabarrieta]] ekintzalea (Kolonbia)(Itzulpena) # [[Raina Telgemeier]] komikigilea. (EEBB) itzulpena # [[Rosalinda L. Orosa]] Idazlea (Filipinak) # [[Saiza Nabarawi]] idazlea, feminista (Egipto) (Itzulpena) # [[Sagrario Vera Gordo]] Gerrillaria. (Badajoz) # [[Sandra Morán]] abeslaria, politikaria (Guatemala) itzulpena # [[Sara Curruchich]] abeslaria. Guatemala. itzulpena # [[Sarah Mather]] asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Severina Luna de Orosa]] medikua eta idazlea (Filipinak) # [[Silvia Cuevas Morales|Silvia Cuevas]] idazlea Txile. itzulpena # [[Stefi Troguet]] Alpinista (Andorra) # [[Susana Malón]] astronomoa (Zaragoza) Itzulpena # [[Susana Thénon]] itzultzaile, poeta (ARgentina). Itzulpena # [[Susana Vera]] argakilari-kazetaria (Iruñea) itzulpena # [[Suceso Portales]] jostuna eta anarko-sindikalista (Extremadura) # [[Syra Alonso]] idazlea, (Galizia). itzulpena # [[Teresa Eguibar]] eskulturea (Madril). itzulpena # [[Teresa Flores]] Feminista, ekintzailea (Txile) # [[Teresa Meana]] ekintzaile feminista (Gijón) # [[Vandana Shiva]] Idazlea. (India) (Itzulpena) # [[Violette Leduc]] Idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Violette Szabo]] Espia (Erresuma Batua) # [[Yaa Gyasi]] idazle afroamerikarra.(Ghana) itzulpena # [[Yasmina Reza]] idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Zenobia Camprubí]] idazlea eta itzultzailea itzulpena }} ====2018-2019==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agustina Otaola]] ----'''SORTUA''' Erraketista (Errenteria) # [[Alaitz Muro]] ef-- '''SORTUA''' ipuin kontalaria eta margolaria (Durango) # [[Amaia Aroma Lejarreta]] ef-- '''SORTU''' Txistularia (Abadiño) # [[Ainhoa Zuazua]] ef-- '''SORTUA''' Abeslaria (Ermua) # [[Angelita Alberdi]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Arantzazu Ametzaga]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea # [[Ascensión Badiola]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea(Bilbo) # [[Aurora Abasolo]] efef '''SORTUA''' Abeslaria (Durango) # [[Begoña Sopelana]] efef '''SORTUA''' Kooperantea, soziologoa (Iurreta) # [[Benita Uribarrena]] efef '''SORTUA''' Ekintzailea antifaxista (Durango) # [[Damaris Pan]] ef--'''SORTUA''' artista (Mallabia) # [[Digna Garitaonandia]] efef '''SORTUA''' Erraketista # [[Dina Bilbao]] efef '''SORTUA''' Kirolaria (Ondarroa)) # [[Eladia Altuna]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Irura) # [[Elena Olabe]] ef-- '''SORTU''' Poeta (Durango) # [[Elena Solatxi]] ef--'''SORTUA''' Eskultorea (Bilbo) # [[Elena Orobiogoikoetxea]] ----'''SORTUA''' Piano jolea (Durango) # [[Emilia Gomez]] ----'''SORTUA''' Erraketistan. (Valentzia) # [[Estibalitz González]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea (Ermua) # [[Eugenia Iriondo]] efef '''SORTUA'''Erraketista (Eibar) # [[Gloria Agirre]] ef-- '''SORTUA'''Erraketista (Asteasu) # [[Gloria Zubia]] efef '''SORTU''' ekintzailea (Durango) # [[Ines Etxegibel]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Durango) # [[Irati Eguren]] ef-- '''SORTUA''' Arkitektoa, ilustratzailea (Durango) # [[Irene Ibaibarriaga]] efef'''SORTU''' Erraketista (Ermua) # [[Jesusa Garitaonandia]] efef '''SORTU''' Erraketista (Mallabia) # [[Juana Elgezabal]] efef '''SORTUA'''Enpresaria (Derio) # [[Juanita Ibaibarriaga]] efef '''SORTUA''' Ekintzailea (Ermua) # [[Juanita Mir]] efef '''SORTUA''' Kazetaria, idazlea (Iruñea) # [[Juanita Unzueta]] efef '''SORTUA''' Dantzaria (Eibar) # [[Julia Klaudia Gabilondo]] efef '''SORTUA''' Idazlea (Mungia) # [[June Arbeo]] ef-- '''SORTUA'' Atleta (Durango) # [[Kattalin Agirre]] efef '''SORTUA''' Mugalaria, Frantziako erresistentziako kide (Sara) # [[Koro Benito]] ef-- '''SORTUA''' Poeta (Lumbrales) # [[Lara Izagirre]] ef-- '''SORTUA''' Zinegilea (Zornotza) # [[Libe Goñi]] ef-- '''SORTUA''' Irakaslea (Oteitza) # [[Lidia Cañete]] ef-- '''SORTUA''' kirolaria (Durango) # [[Lourdes Munitxa]] efef '''SORTUA''' Euskaltzalea (Zornotza) # [[Lucia Areitioaurtena]] efef '''SORTUA'''Erraketista (Ermua) # [[Luz Zalduegi]] efef '''SORTUA''' Albaitaria (Mallabia) # [[Maddi Barber]] ef-- '''SORTUA''' Zinegilea (Lakabe) # [[Maitane Alonso]] ef-- '''SORTU''' Ikertzailea,asmatzailea (Sodupe) # [[Maria Ana Bidegaray]] ---- '''SORTU''' Idazlea, feminista (Hazparne - Lapurdi) # [[Maria Arrillaga]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Elgoibar) # [[Maria Camino Oskoz]] efef '''SORTUA''' Maistra. (Iruñea) # [[Mari Carmen Lasagabaster]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Mari Carmen Madariaga]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Igorre) # [[Maria Antonia Uzkudun]] --ef'''SORTUA''' Erraketista (Anoeta) # [[Maria Luisa Alberdi]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Maria Luisa Senar]] --ef'''SORTUA'''Erraketista (Pasaia) # [[Maria Pilar Urriza]] ef--'''SORTUA''' Dantzaria (Lantz) # [[Maria San Juan de Garonda]] ---- '''SORTUA'' emagina. inkisizioa sutan erre zuen (Mungia) # [[Maribi Unamuno]] ---- '''SORTUA''' Filologoa. (Aulesti) # [[Meritxel Relaño]] ef-- '''SORTUA''' Unicefeko arduradun nagusia Yemenen (Durango) # [[Mila Salterain]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea (Durango) # [[Miren Alazne Iruretagoiena]] ef-- '''SORTU''' ekintzailea (Zarautz) # [[Miren Maortua]] efef '''SORTUA''' Idazlea (Zaldibar) # [[Miren Uzkudun]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Asteasu 1922-) # [[Nerea Etxegibel]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Durango 1964- ) # [[Oihana Azkorbebeitia]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Abadiño 1981- ) # [[Paula Lamarain]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Eibar 1924-2018) # [[Rosa Soroa]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Elduaien 1945- ) # [[Rosario Aranburu]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Eibar 1921-2015) # [[Silvia Trigueros]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Abadiño 1976) # [[Teri Ibarrola]] ---- '''SORTUA''' Ipuin kontalaria (Aulesti) # [[Vanessa Goikoetxea]] ef-- '''SORTU''' abeslaria (Florida 1980- ) # [[Zoila Askasibar]] ef-- '''SORTUA''' inprimatzailea (Elgeta 1877-1945) # [[Shakuntala Devi]] efef Idazlea (India) (Itzulpena) # [[Almudena Hernando]] ---- arkeologoa (Madril 1959)(itzulpena) # [[Gisella Perl]] efef Ginekologoa judua (Hungaria 1907-1988) (itzulpena) # [[Luna Miguel]] ef-- idazlea (Alcalá de Henares 1990- ) (itzulpena) # [[Mae Jemison]] ef-- ingeniari (Alabama 1956- ) (Itzulpena) # [[Maria Antonia Canals]] ef-- matematikaria (Bartzelona) (Itzulpena) # [[Mercedes Colás]] efef Maiatzeko plazako amak (Argentina 1925-2021) (Itzulpena) }} === [[Fitxategi:Gnome-colors-alacarte2.svg|30px]] Hobetuak === ==== 2020 ==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Elorriaga]] (Iurreta) # [[Ana Diez]] zinemagilea (Tutera) # [[Amaia Iturbide]] idazlea (Bilbo-Getxo) # [[Ariane Lopez-Huici|Ariane López Huici]] argazkilari lapurtarra. # [[Erika Lagoma]] Bertsolaria, feminista (Lesaka-Durango) # [[Gurutzi Arregi]] etnografoa (Durango) # [[Iñaxi Etxabe]] Bertsolaria, (Zumaia-Zarautz) # [[Isabel Coixet]] zinegilea (Katalunia) # [[Itziar Mendizabal]] Dantzaria (Gipuzkoa # [[Luzia Goñi]] bertsolaria (Basaburua) # [[Maider Fernandez]] zinegilea (Donostia) # [[Maria Zambrano]] idazlea (Madril) # [[Martina Ibaibarriaga]] gerrillaria (Berriz) # [[Matxalen Ziarsolo]] saskibaloi jokalaria (Ermua) # [[Oihana Alkorta]] musikaria (Orio-Zarautz) # [[Primi Erostarbe]] panderojolea eta irrintzilaria (Oñati) # [[Teodora Zuloaga]] zeramikaria (Madril-Segovia) # [[Trota Salernokoa]] ginekoloagoa(Italia) # [[Alfonsina Strada]] txirrindulari argentinarra (Mototsa) }} ==== 2018-2019 ==== # [[Balendiñe Albizu]] efef Idazlea (Zumaia) # [[Gurutze Frades]] ef-- Kirolaria (Durango-Iurreta) # [[Lourdes Unzueta]] ef-- Idazlea (Durango) # [[Uri Ruiz Bikandi]] efef Idazlea (Durango) == HOBETUAK == === Hobetuak 2023 === {{zutabeak|kopurua=3| # [[Sonia Etxezarreta]] '''--ef'''mahai-tenislaria (Irun 1968?- 2011) # [[Yusra Mardini]] '''ef--'''igerilaria, errefuxiatua (Siria 1998) # [[Olatz González]] '''ef--'''antropologoa (Bilbo 1973) # [[Eider Cardeñosa]] '''ef--'''karateka (Gasteiz 1995) # [[Graziana Barrenetxea]] '''----'''sorginkeriaren biktima (Zugarramurdi 1540-Logroño 1610) # [[Ainara Elbusto]] '''ef--'''txirrindularia (Nafarroa 1992) # [[Patricia López Arnaiz]] '''ef--''' (Gasteiz 1981) # [[Sofia Otero]] '''ef--'''aktorea (Basauri 2013) # [[Estibaliz Urresola Solaguren]] '''ef--'''film zuzendaria, gidoilaria (Laudio 1984) # [[Kim Ju-ae]] '''ef--'''Kim dinastiako kidea (Ipar Korea 2013) # [[Barbara Stanwyck]] '''efef'''aktorea (AEB 1907-1990) # [[Glenn Close ]] '''ef--'''aktorea (AEB 1947) # [[Lola Baldrich]] '''ef--'''aktorea (Toledo 1967) # [[Lola Herrera]] '''ef--'''aktorea (Valladolid 1935) # [[Federica Montseny]] '''efef'''anarkista, idazlea (Madril 1905-Frantzia 1994) # [[Céline Laguarde]] '''efef'''argazkilaria (Lapurdi 1961) # [[Aroa Gorostiza]] '''ef--'''txirrindularia (Elorrio 2002) # [[Anna Muzytxuk ]] '''ef--'''xake-jokalaria, aktibista (Ukraina 1990) # [[Clara Azurmendi]] '''ef--'''badminton kirolaria (Donostia 1998) # [[Irene Papas]] '''efef'''aktorea, abeslaria (Grezia 1926-2022) # [[Uxue Apaolaza]] '''ef--'''idazlea (Hernani 1981) # [[Hélène Carrère d'Encausse]] '''efef'''historialaria (Paris 1929) # [[Lisa Simpson]] marrazkietako pertsonaia (AEB 1987) # [[Maggie Simpson]] marrazkietako pertsonaia (AEB 1987) # [[Emakumearen historia]] emakumearen eginkizuna historian zehar # [[Oihana Azkorbebeitia]] '''ef--'''korrikalaria (Abadiño 1981) # [[Ione Irazabal]] '''ef--'''aktorea (Elorrio 1963) # [[Hürrem Sultan]] haseki sultan (Poloniako Erresuma,?-Otomandar Inperioa,1558) # [[Irene Atenaskoa]] '''--ef'''enperatrizea (Atenas,752-Lesbos,803) # [[Angelique du Coudray]] '''--ef'''emagina (Frantzia, 1712-1794) # [[Enara López]] '''ef--'''txirrindularia (Bilbo 1997) # [[Genero-rol]] # [[Genero-desparekotasun]] # [[Louise Joy Brown]] '''ef--'''1. probeta umea (Erresuma Batua 1978) # [[Marije Fullaondo]] '''ef--'''politikaria (Getxo, 1964) # [[Francisca Pizarro Yupanqui]]'''ef--'' Quispe Sisa eta Francisco Pizarroren alaba (Peru,1534-Cáceres,1598) # [[Hassiba Ben Bouali]] '''efef''Aljeriako Independentzia Gerrako gudaria (1938 - 1957) # [[Irene Paredes]] '''ef--'''futbolaria (Legazpi 1991) # [[Oihane Hernandez]] '''ef--'''futbolaria, defentsa (Sopela 2000) # [[Misa Rodríguez]] '''ef--'''futbolaria, atezaina (Kanariak 1999) # [[Filipa Moniz]] '''ef--'''Kristobal Kolonen emaztea (Portugal, 1455-1485) # [[Agatha Barbara]] '''efef'''presidentea, aitzindaria (Malta 1923-2002) # [[Elena Furiase]] '''ef--'''aktorea, idazlea (Madril 1988) # [[Itsaso Arana]] '''ef--'''ktorea, zuzendaria (Nafarroa 1985) # [[Ane Santesteban]] '''ef--'''txirrindularia (Errenteria 1990) # [[Maite Ruiz de Larramendi]] '''ef--'''pilotari ohia (Beasain 1973) # [[Claudia Zornoza]] '''ef--'''futbolaria, erdilaria (Madril 1990) # [[Alexia Putellas]] '''ef--'''futbolaria, erdilaria (Bartzelona 19) # [[Susana Zapke]] '''ef--'''musikologoa (Gipuzkoa 1965) # [[Maite Agirre ]] '''ef--'''aktore, antzerkigilea (Zarautz 1955) # [[Noe Itō]] '''efef'''aktibista, eraila (Japonia 1895-1923) # [[Edmonia Lewis]] '''efef'''eskultorea (AEB 1844-Londres 1907) # [[Libe Mimenza]] '''ef--'''kazetaria, ikertzailea (Elorrio 1988 19) # [[Maddalen Dorronsoro Amiano]] '''ef--'''abesbatza zuzendaria (Lezo 1987) # [[Aintzane Encinas]] '''ef--'''futbolaria ohia, entrenatzailea (Donostia 1988) # [[Alba Redondo]] '''ef--'''futbolaria, aurrelaria (Albacete 1996) # [[Jennifer Hermoso]] '''ef--'''futbolari aurrelaria eta erdilaria (Madril 1990) # [[Ainhoa Cantalapiedra]] '''ef--'''abeslaria (Galdakao, 1980) # [[Zoleka Mandela]] '''efef'''aktibista (Hegoafrika, 1980-2023) # [[Ana Terradillos]] '''ef--'''kazetaria (Donostia 1973) # [[Lidia Valentín ]] '''ef--'''pisu-jasotzailea (Leon 1985) # [[Maite Oroz]] '''ef--'''futbolaria (Nafarroa 1998) # [[Adania Shibli]] '''e---'''idazlea (Palestina, 1974) # [[Rafeef Ziadah]] '''e---'''poeta (Libano, 1979) # [[Yolanda Alzola]] '''ef--'''telebista aurkezlea (Bizkaia, 1970) # [[Silvia Intxaurrondo]] '''ef--'''kazetaria (Barakaldo, 1979) # [[Miren Arzallus]] '''----'''moda historialaria, ikertzailea (Bilbo 1978) # [[June Ansoleaga]] '''ef--'''kazetaria (Sopela 1987) # [[Zuriñe Zulaika]] '''----'''metereologoa, fisikaria (?, ?) # [[Maria Eugenia Luc]] '''ef--'''musikagilea ( Argentina/Euskal Herria 1958) # [[Yurena]] '''ef--'''abeslaria (Santurtzi 1969) # [[Amanirenas]] '''e-e-'''erregina eta gobernadorea (Kuxeko Erresuma, K.a.57 - K.a.10) # [[Gabriela Silang]] '''efef'''Filipinetako heroia (Filipinak, 1731-1763) # [[Bene Bergado]] '''----'''artista, eskultorea (Salamanca/Bizkaia 1963) # [[Margarita López Maturana]] '''efef''' moja beatoa, Berrizko Mesedeetako Misiolarien sortzailea (Bilbo 1884-Donostia 1934) # [[Diana Krall]] '''ef--''' piano-jotzailea eta jazz abeslaria (Kanada 1964) # [[Maria Gebara]] ---- idazlea (Valladolid, ? - ? ,1683) # [[Janire Gonzalez Etxabarri]] ef-- surflaria (Zumaia 2005) }} == [[Fitxategi:Gnome-system-users.svg |30px|]] Wikilariok == (Zure izena gehitu dezakezu iturburu kodea aldatu eta 4 bider ALT Gr + 4 sakatuta (4 aldiz "~" agertuko da) # [[Lankide:Wikimaribarre|Wikimaribarre]] ([[Lankide eztabaida:Wikimaribarre|eztabaida]]) 18:22, 13 ekaina 2018 (CET) # [[Lankide:Lurdeswiki|Lurdeswiki]] ([[Lankide eztabaida:Lurdeswiki|eztabaida]]) 18:17, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:Larrauri|Larrauri]] ([[Lankide eztabaida:Larrauri|eztabaida]]) 18:18, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:OrtuUrti|OrtuUrti]] ([[Lankide eztabaida:OrtuUrti|eztabaida]]) 18:22, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:Mototsa|Mototsa]] ([[Lankide eztabaida:Mototsa|eztabaida]]) 11:20, 22 uztaila 2020 (CET) # [[Lankide:Joseintx|Joseintx]] ([[Lankide eztabaida:Joseintx|eztabaida]]) 18:22, 9 urria 2020 (CET) # [[Lankide:Isabeliraurgi|Isabeliraurgi]] ([[Lankide eztabaida:Isabeliraurgi|eztabaida]]) 17:48, 16 urria 2020 # [[Lankide:Mgaraizabal|Mgaraizabal]] ([[Lankide eztabaida:Mgaraizabal|eztabaida]]) 18:00, 5 azaroa 2021 (CET) # [[Lankide:josi|Josi]] ([[Lankide eztabaida:Josi|eztabaida]]) 18:00, 5 azaroa 2021 (CET) # [[Lankide:Andremendea|Andremendea]] ([[Lankide eztabaida:Andremendea|eztabaida]]) 16:43, 15 azaroa 2024 (CET) # [[Lankide:JULEBAR|JULEBAR]] ([[Lankide eztabaida:JULEBAR|eztabaida]]) 16:48, 15 azaroa 2024 (CET) == Wikilaguntza == * [https://eu.wikipedia.org/wiki/Laguntza:Gida_arina Gida Arina] * [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:C%C3%B3mo_subir_imagen_con_la_app_de_Wikimedia_Commons.pdf Cómo subir una imagen con la app de Wikimedia Commons] * [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ejemplo_de_subida_de_imagen_a_Commons,_introduciendo_geolocalizaci%C3%B3n.webm Ejemplo de subida de imagen a Commons, introduciendo geolocalización] == [[Fitxategi:Gnome-web-browser.svg|30px]] Kanpo estekak == * Nola igo argazkiak Commons-era? [[c:File:Ejemplo_de_subida_de_imagen_a_Commons,_introduciendo_geolocalización.webm|Ordenagailutik (bideoa)]] | [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/89/C%C3%B3mo_subir_imagen_con_la_app_de_Wikimedia_Commons.pdf App-etik (PDF)] | [[:es:Wikipedia:Encuentros/Wiki_Takes_Vitoria-Gasteiz/Ayuda|Ideia gehiago...]] * [https://anboto.org/durango/1583310345667-wikipedia-erreminta-ona-dela-uste-dugu-emakumeek-erreferentzialtasuna-lortzeko Wikipedia erramienta ona dela uste dugu emakumeek erreferialtsuna lortzeko]Anboto 2020/03/04 * [https://www.elcorreo.com/bizkaia/duranguesado/durangaldeko-andren-ekarpenak-20200122193350-nt.html?edtn=bizkaia&fbclid=IwAR1hHPcQJaQM-WaIU7mYeNetsB89jEH2-BWSA0fPGjbTgTkHpqtKRT9BnCc#vca=fixed-btn&vso=rrss&vmc=fb&vli=Duranguesado Durangaldeko andren ekarpenak bistaratzera dator WikiEmakumeok] El Correo 2020/01/21 * [https://anboto.org/durango/1579696765085-wikikedada-egingo-dute-durangon-wikipedian-dagoen-genero-arrakala-aldatzeko 'Wikikedada' egingo dute Durangon, Wikipedian dagoen "genero arrakala" aldatzeko], Anboto Durango 2020/01/22 * [https://dotb.eus/dotb-eus-emakumeen-biografia-berriak-sortzeko-wikikedada-antolatu-da-durangon/ Emakumeen biografia berriak sortzeko ‘Wikikedada’ antolatu da Durangon] Dotb.eus 2020/01/23 * [http://www.azkuefundazioarenegunkaria.eus/wikikedada-wikiemakumeokwikidurango/ Wikikedada: WikiEmakumeok/WikiDurango | Azkue Fundazioaren Egunkaria] 2020/01/21 * [https://halabedi.eus/es/marisa-barrena-wikiemakumeok-gizarteko-beste-arloetan-lez-emakumeak-ia-ikusezinak-gara-wikipedian-ere/?fbclid=IwAR2pUHHzwsNx8kzKAyc3dlTpZc4p4mx8duIC0PeKHEj01G3yXoFKxXlBBlc Marisa Barrena (Wikiemakumeok): "Gizarteko beste arloetan lez, emakumeak ia ikusezinak gara wikipedian ere" - Halabedi] 2020/02/06 * [https://www.youtube.com/watch?v=eH-JkwLAa6Q&feature=youtu.be [Bideoa] Data zaharrak bilatzen], Estibalitz González Solozabal Durangon #Wikiemakumeok mintegian data zaharrak zelan bilatzen diren azaltzen dau, Josi Sierra-ri esker. * [https://amp.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/amarauna/osoa/7892080/magikoa-da-andre-baten-biografia-mundura-zabaltzea/ "Magikoa da andre baten biografia mundura zabaltzea"], EITB - 2021/03/08 * https://www.youtube.com/watch?v=r2Z5CFSLSf8 Lurdes Totorikaguena eta Marisa Barrena Laixiar irratian * [https://mugakultura.eus/2023/11/10/wikiemakumeok-dokumentala-zinebin-estreinatzea-zorte-ikaragarria-da-bozgorailu-potentea-baita/?fbclid=IwAR2YDcgxq21VEdyB3vM1pju0fA9vtxobJH8n6i2sfPmyLhVQJr9Ys2vCTlw/ Bilbon, Zinebin estrenatzea zorte ikaragarria da, bozgorailu potentea baita. Mugalari 2023ko azaroa. ] 8t4eg2zyvk505b1tst7b4gz84iyaocs 9998484 9998463 2024-12-13T13:20:54Z Wikimaribarre 88969 /* EGITEN */ 9998484 wikitext text/x-wiki '''''WikiDurangaldea | Durangaldean egiten diren lanaldietako wikilekua ''''' [[Fitxategi:WikiEmakumeok Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak.jpg|thumb|WikiEmakumeok, Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak. Azaroak 1 2019, Durangon]] [[File:5.555 biografia 2024 martxoa.png|thumb|200px|2024.03.08]] [[File:Durangoko wikilariok 5.000 biografia.png|thumb|200px|2023.12.31]] [[File:Durangoko wikilariak 2023.jpg|thumb|200px|2023.07.07]] [[File:WikiEmakumok 3000.jpg|thumb|200px|2023ko otsaila]] [[File:Wikiemakumeok Durango Abendua 2022.jpg|thumb|200px|2022ko abenduaren 1a]] [[Fitxategi:Wikiemakumeok Durango.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko iraila]] [[Fitxategi:Durangoko wikilariak 1500.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko ekaina]] [[Fitxategi:Durangoko Wikilariak.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko apirila]] == [[Fitxategi:Im-jabber.svg|30px|]] Wikiproiektu honen helburuak == * Emakumeen biografia berriak sortzea euskaraz. * Wikipedian beste hizkuntza batzuetan badauden emakumeen biografiak euskarara ekartzea. * Emakumezko editore euskaldunen kopurua handitzea. * Euskal Wikipedian genero-ikuspegia txertatzea. * Historian zehar izandako emakumeen ekarpenak eta ezagutzak Euskal Wikipedian biltzea. == [[File:La mujer que nunca conociste logo 2017.jpg|30px]] Emakumeen zerrenda [https://es.wikipedia.org/wiki/Wikiproyecto:Mujeres/Wikimujeres/WikiEmakumeok/Durango >>> erderaz]== === EGITEN === # [[Marian_Diamond_(cient%C3%ADfica)]] https://es.wikipedia.org/wiki/Marian_Diamond_(cient%C3%ADfica) (Lurdes) # [[Tam_O%27Shaughnessy]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tam_O%27Shaughnessy (Lurdes) # Kontxa Laspiur (Eibar) (Marisa) '''Ingelesetik itzultzeko''' #[[Juanita Breckenridge Bates]] https://en.wikipedia.org/wiki/Juanita_Breckenridge_Bates # [[Emily M. Bishop]] https://en.wikipedia.org/wiki/Emily_M._Bishop # [[Minta Bosley Allen Trotman]] https://en.wikipedia.org/wiki/Minta_Bosley_Allen_Trotman # [[Vira Boarman Whitehouse]] https://en.wikipedia.org/wiki/Vira_Boarman_Whitehouse # [[Adelaide Underhill]] https://en.wikipedia.org/wiki/Adelaide_Underhill # [[Katrina Ely Tiffany]] https://en.wikipedia.org/wiki/Katrina_Ely_Tiffany # [[Margaret Hayden Rorke]] https://en.wikipedia.org/wiki/Margaret_Hayden_Rorke # [[Ruth Logan Roberts]] https://en.wikipedia.org/wiki/Ruth_Logan_Roberts # [[Mithu Sanyal]] https://en.wikipedia.org/wiki/Mithu_Sanyal (Leire Mi) Catharine Waugh McCulloch - Wikipedia # [[Catharine Waugh McCulloch]] sufragista (AEB 1862-1945) Grandma Gatewood - Wikipedia # [[Granma Gatewood McCulloch]] ultrarail mendi-ibileran aitzindaria (AEB 1887-1973) '''Frantsesetik itzultzeko''' # [[Émilie Carles]] https://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89milie_Carles # [[Victoria Mas]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Victoria_Mas # [[Jeanne Humbert]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Jeanne_Humbert # [[Anna Mahé]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Anna_Mah%C3%A9 # [[Capucine Motte]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Capucine_Motte '''SORTZEKO''' # [[Uxue Rey Gorraiz]] idzlea, kazetaria # [[Lola Lopez de Lacalle]] idazlea (Zornotza) # [[Ignacia Altolagirre Camarero]] (h.2023.07.22) # [[Naia Laka]] (Ispaster) https://www.eitb.eus/es/cultura/cine/festival-san-sebastian/videos/detalle/9589117/video-zortzitik-infinitura-recorrido-por-historia-del-cine-vasco-de-mano-de-benito-ansola/ # [[Annette Gonzalez-Etxabarri]] https://www.naiz.eus/es/info/noticia/20230508/annette-gonzalez-etxabarri-zumaiarra-txapeldun-europako-junior-txapelketan # [[Madalen Etxegarai]] pilotaria. https://goiena.eus/oinati/1727423962644-madalen-etxegarai-haurra-nintzenean-nuen-ametsa-betetzen-nabil # [[Sylvia Lefanu]] zinemagilea. https://www.berria.eus/kultura/zinemaldia/berria-eus_2130955_102.html # [[Nagore Urdapilleta]] Errio dokumentalaren aurkezlea. https://ataria.eus/komunitatea/berria/1727420302628-bere-txikitasunean-orio-zeinen-handia-den-erakutsi-nahi-izan-dugu # [[Maite Ubiria]] kazetaria. https://www.berria.eus/euskal-herria/iparrari-hegoak-ematen_2129951_102.html # [[Pancracia Ollo de la Mata]] Zumalakarregiren emaztea # [[Ainhoa Aldazabal Gallastegi]] # [[Uxua Azpiroz]] hezitzailea https://www.berria.eus/bizigiro/beharrezkoa-da-bizikidetza-oinarri-duten-proiektuak-garatzea-ikastetxeetan_2128805_102.html # [[Heza Sengal]]. emakume yazikia. https://www.berria.eus/mundua/eiren-gustukoak-baginen-erosi-egiten-gintuzten-merkantzia-hutsa-bagina-bezala_2128867_102.html # [[Miren Berasategi Zeberio]] Ikertzailea. https://www.berria.eus/euskal-herria/gizon-gazteek-kontserbadurismorako-joera-dute_2128223_102.html '''Zinegileak - Donostiako Giza Eskubideen Zinemaldian sarituak''' # [[Kim Longinotto]] https://es.wikipedia.org/wiki/Kim_Longinotto # [[Lourdes Portillo]] https://es.wikipedia.org/wiki/Lourdes_Portillo # [[Deepa Mehta]] https://es.wikipedia.org/wiki/Deepa_Mehta '''Espainiako Gerra Zibileko emakumeak''' # [[Sofia Da Blasco]] https://es.wikipedia.org/wiki/Sof%C3%ADa_Blasco # [[Carolina_Bunjes-Rosenthal]] https://es.wikipedia.org/wiki/Carolina_Bunjes-Rosenthal # [[Isabel Alonso]] https://es.wikipedia.org/wiki/Isabel_Alonso '''Emakume interesgarriak''' # [[Jekaterina Samutsevitx]] https://es.wikipedia.org/wiki/Yekaterina_Samuts%C3%A9vich # [[Nadezhda Popova]] https://es.wikipedia.org/wiki/Nadezhda_Popova '''Heroínas de la Unión Soviética''' https://es.wikipedia.org/wiki/Anexo:Hero%C3%ADnas_de_la_Uni%C3%B3n_Sovi%C3%A9tica '''Emakumeak eta itsasoa''' https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20210924/las-mujeres-ilustres-de-la-historia-naval-en-el-itsasmuseum-de-bilbo-a-traves-del-arte # '''EMAKUME ITZULTZAILEAK''' # [[Malika Embarek]] https://es.wikipedia.org/wiki/Malika_Embarek # [[Concha Fernández-Luna Sánchez]] https://es.wikipedia.org/wiki/Concha_Fern%C3%A1ndez-Luna_S%C3%A1nchez # [[Laura García Corella]] https://es.wikipedia.org/wiki/Laura_Garc%C3%ADa_Corella '''EMAKUME AKTIBISTAK''' # https://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Mujeres_activistas # [[María Dimádi]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Mar%C3%ADa_Dim%C3%A1di (Leire) # [[Paste Up Morras]], aktibista https://es.wikipedia.org/wiki/Paste_Up_Morras # [[Elizabeth Wathuti]] aktibista https://es.wikipedia.org/wiki/Elizabeth_Wathuti (Oiber) # [[Tosia Altman]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tosia_Altman # https://es.wikipedia.org/wiki/V%C3%B5_Th%E1%BB%8B_Th%E1%BA%AFng # [[Maria Spiridonova]] https://es.wikipedia.org/wiki/Mariya_Spirid%C3%B3nova # [[Yusra Al Barbar]] https://es.wikipedia.org/wiki/Yusra_al-Barbari palestinarra '''EMAKUME ILUSTRATZAILEAK''' https://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Ilustradoras # [[Mitzy Reyes Juárez]] https://es.wikipedia.org/wiki/Mitzy_Reyes_Ju%C3%A1rez # [[Ellen Robbins]] https://es.wikipedia.org/wiki/Ellen_Robbins # [[Retta aktibisten zerrendan Scott]] https://es.wikipedia.org/wiki/Retta_Scott # [[Bahia Shehab]] https://es.wikipedia.org/wiki/Bahia_Shehab # [[Posy Simmonds]] https://es.wikipedia.org/wiki/Posy_Simmonds '''EMAKUME IDAZLEAK - POETAK''' # [[Olga Rivero]] https://es.wikipedia.org/wiki/Olga_Rivero_Jord%C3%A1n '''EMAKUMEAK ZIENTZIAN''' # [[Gloria Long Anderson]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Gloria_Long_Anderson # [[Clémence Royer]] https://es.wikipedia.org/wiki/Cl%C3%A9mence_Royer # [[Tilly Edinger]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tilly_Edinger # [[Isabel Clifton Cookson]] https://es.wikipedia.org/wiki/Isabel_Clifton_Cookson # [[Cécile DeWitt Morette]] https://es.wikipedia.org/wiki/C%C3%A9cile_DeWitt-Morette # [[Wrexie Leonard]] https://es.wikipedia.org/wiki/Wrexie_Leonard # [[Marjorie Lee Browne]] https://es.wikipedia.org/wiki/Marjorie_Lee_Browne '''DENETARIK''' # [[Victorine Brocher]] https://en.wikipedia.org/wiki/Victorine_Brocher (LEIRE MENDIBURU) # [[Esther Afus Ocloo]] aitzindaria (Ghana) https://es.wikipedia.org/wiki/Esther_Afua_Ocloo # [[Margaret A. Wilcox]] https://en.wikipedia.org/wiki/Margaret_A._Wilcox # [[Amineh Kakabaveh]] https://en.wikipedia.org/wiki/Amineh_Kakabaveh # [[Trio Artio]] https://www.musicexport.at/artist/trio-artio/ + Berria egunkaria # [[Fabiola Letelier]] abokatua eta giza eskubideen aldeko ekintzailea. # [[Ana Belén Montes]] espioia. https://es.wikipedia.org/wiki/Ana_Bel%C3%A9n_Montes # [[Dorothy Levitt]] asmatzailea eta kotxe lasterketetan aitzindaria https://es.wikipedia.org/wiki/Dorothy_Levitt == BERRIAK == ==='''Berriak 2024''' ('''abendua''')=== <nowiki>{{zutabeak|kopurua=3|</nowiki> # [[Alaitz Melgar Agirre]] '''SORTUA''' euskara irakaslea eta idazlea (Barakaldo, 1984) # [[Irati Bazeta Agirre]] '''SORTUA''' ilustratzailea (Abadiño, 1999) # [[Maritxu Sorabilla]] '''SORTUA''' mendizale aitzindaria (Iruñea, 1927) # [[Irati Bereau Baleztena]] '''SORTUA''' itzultzailea (Irun 1978) # [[Elordi García Insausti|Elordi Garcia Intxausti]] '''SORTUA''' kazetaria eta idazlea ((Lazkao, 1977) # [[Txaro Iturralde Sáenz de Vicuña|Txaro Iturralde Sáenz]] '''SORTUA''' jostuna (Gasteiz, 1952) # [[Itziar Otegi Aranburu]] '''SORTUA''' itzultzailea eta idazlea (Oiartzun, 1972) # [[Sara Ayesa]] '''SORTUA''' artista (Donostia, 1997) # [[Maud Younger]] sufragista (AEB 1870-1936) # [[Margalida Roig Colomar]] sindikalista (Eivissa, 1908-1966) #[[Luisa Riera Muñiz]] maistra errepresaliatua (Villaviciosa, 1884-Zornotzako Emakumeen Kartzela, 1944) #[[Maria Marí Guasch]] errepublikar militantea (Sant Llorenç de Balàfia, [[1909]] - [[Eivissa]], [[2001]]) # [[Efua Sutherland]] idazlea (Ghana 1924-1996) # [[Concepción Loring]] 1. emakume politikaria, 1.a Diputatuen kongresuan hitz egiten (Malaga 1868-Madril 1935) # [[Amalia Heredia Livermore]] bildumagilea, ikertzailea (Malaga 1830-1902) # [[Carmen Cuesta del Muro]] abokatua, zuzenbidean Espainiako 1. emakume doktorea (Palentzia 1890-Madril 1968) # [[Natividad Domínguez Atalaya]] pedagogoa, politikaria ( Madril 1888-Valentzia 1932) # [[Teresa Luzzatti]] politikaria, sufragista (Lugo 1889-Madril 1942) # [[María López de Sagredo Andreo]] politikaria (Kuba/Bartzelona 1881-Hondarribia 1953) # [[Micaela Díaz Rabaneda]] maistra, politikaria (Nafarroa 1878-? XX. mendea) # [[Trinidad von Scholtz Hermensdorff]] bildumagilea, politikaria (Malaga 1857-Austria 1937) # [[Marisol Nichols]] aktorea (AEB 1973) # [[Mackenzie Phillips]] aktorea, abeslaria (AEB 1959) # [[Emma Lucy Braun]] botanikaria (AEB, 1889-1971) # [[Elizabeth Lowe Watson]] idazlea, sufragista, hizlaria (AEB 1842-1927) # [[Pilar Benejam Arguimbau]] pedagogoa, geografoa (Menorca 1937) # [[Francisca Bohigas Gavilanes]] maistra, ikuskatzailea, idazlea (Bartzelona 1892-Madril 1973) # [[Fernande Barrey]] prostituta, modeloa eta margolaria (frantzia, 1893-1974) # [[Anna Pirozzi]] opera sopranoa (Napoli, 1975) # [[Mariella Devia]] opera abeslaria (Liguria, 1948) # [[Yusra al-Barbari]] politikaria eta ekintzailea (Palestina, 1923-2009) # [[Park Kyung-Ri]] eleberrigilea (Hego Korea 1926-2008) # [[Aurora Sampedro Pi%C3%B1eiro]] kimikaria (Galizia, 1913-1996) # [[Dorothy Allison]] idazlea # [[Nicole Ferroni]] umoregilea # [[Edith Ainge]] sufragista (AEB, 1873-1948) # [[Sonia Vaccaro]] psikologoa (Argentina/Espainia XX. mendea) # [[Raychelle Burks]] zientzia dibulgatzailea (AEB XX. mendea) # [[Kelly Frye]] aktorea (AEB 1984) # [[Amy Madigan]] aktorea (AEB 1950) # [[Amber Stevens]] aktorea, modeloa (AEB 1986) # [[Juana Francés]] margolaria (Alacant 1924-Madril 1990) # [[Njideka Akunyili Crosby]] artista bisuala (Nigeria/AEB 1983) # [[Martha Diamond]] margolaria (AEB 1944-2023) # [[Joan Mitchell]] margolaria (AEB 1925-Paris 1992) # [[Toyin Ojih Odutola]] marrazkilaria (Nigeria/AEB 1985) # [[Fe del Mundo]] pediatra (Filipinak, 1911-2011) # [[Isabel Garbayo]] Villa Teresitako sortzailea (Iruñea, 1905-2011) # [[Elvira Siurana]] feminista, idazlea (LLeida 1952) # [[Lourdes Ciuró]] abokatua, politikaria (Tarragona 1971) # [[Helena Solà Tàrraga]] maistra, politikaria (Bartzelona 1976) # [[Amanda Righetti]] aktorea (AEB 1983) # [[Luna Ki]] abeslaria, DJa (Bartzelona 1999) # [[Katharina Konradi]] opera sopranoa (Kirgizistan/Alemania 1988) # [[Babi (abeslaria)]] (Madril 1999) # [[Klesie Kelly]] sopranoa (AEB XX. mendea) # [[Montserrat Martínez Parera]] ekonomialaria (Bartzelona 1975) # [[Lesley-Ann Jones]] kazetaria, idazlea (EB 1956) # [[Orra White Hitchcock]] ilustratzailea (AEB, 1796-1863) # [[Margaret Chanler Aldrich]] filantropoa, erizaina eta idazlea (AEB, 1870-1963) # [[Dorothy Allison]] idazlea (AEB, 1949-2024) # [[Nicole Ferroni]] umoregilea (Maroko, 1982) # [[Ann Preston]] medikua, ekintzailea (AEB, 1813-1872) # [[Nicole Claveloux]] margolari, ilustratzaile eta komikigilea (Frantzia, 1940-__ ) # [[Maria Bellido|Maria Belido]] espainiar heroi mitikoa (1755-1809) # [[Sofía Esparza Jauregi|Sofia Esparza Jauregi]] sopranoa (Iruñea, 1994) # [[Isabel Azcárate Ristori]] irakasle ikertzailea (Cádiz 1923-Madril 2016) # [[Ana López Navajas]] irakaslea, ikertzailea ( Valentzia 1962) # [[Erika Leiva]] kopla abeslaria (Tarragona/Cádiz 1984) # [[Joana Jiménez]] abeslaria, dantzaria (Sevilla 1977) # [[Carmen Conesa]] aktorea (Bartzelona 1960) # [[Diana Peñalver]] aktorea (Sevilla 1965) # [[Rosa Mariscal]] aktorea (Sevilla 1970-2022) # [[Pilar Punzano]] aktorea, pedagogoa (Madril 1980) # [[Irene Visedo]] aktorea (Madril 1978) # [[Manane Rodríguez]] film zuzendaria (Uruguai/Espainia 1954) # [[Sonia Sebastián]] film zuzendaria (Espainia 1984) # [[Yusra al-Barbari]] politikaria eta ekintzailea (Gaza, 1923-2009) # [[Ann Allebach]] artzain mennorita (AEB, 1874-1918) # [[Jennifer Radloff]] feminista, ekintzailea (Hegoafrika 1961) # [[Grunya Sukhareva]] haur psikiatra (Ukraina, 1891-1981) # [[Josefa Martin Luengo]] pedagogoa (Salamnca 1944-2009) # [[Lucía Asué Mbomio Rubio]] kazetari feminista (Alcorcón, 1981) # [[Paige L. Sweet ]] soziologoa (AEB 1987) # [[Caroline Lexow Babcock]] bakegilea eta sufragista (AEB, 1882-1980) <nowiki>}}</nowiki> ==='''Berriak 2024''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Janire Etxabe]] '''SORTUA''' dantzaria da, dantza bertikalean aditua. (Arrankudiaga, Bizkaia, 1979) # [[Celia Santos]] '''SORTUA''' idazlea (Bergara, 1972) # [[Tamara García Iglesias]] '''SORTUA''' zinemagilea eta komisarioa (Lasarte, 1978) # [[Warisha Moradi]] '''SORTUA''' heriotz epaia duen militante kurdua (Kurdistan, XX. mendea) # [[Carmina Merodio Hoyos|Carmina Herodio]] '''SORTUA''' Saturrarango kartzelan egon zen 6 urtez (Panes, 1920-2006) # [[Parvaneh Kazemi]] '''SORTUA''' matematikaria, mendizale eta mendi gidaria (Teheran, 1970) # [[Mari Campos Roldán]] '''SORTUA''' Saturrarango kartzelan egon zen umetan (Madril, 1938) # [[Encarna Furundarena Goenaga]] '''SORTUA''' Saturrango kartzelara joaten zen janaria eramatera (Mutriku, 1919-2014) # [[Nai Barghouti]] '''SORTUA''' abeslari eta konposiore (Palestina, 1996) # [[Maria Sanchez Madoz]] '''SORTUA''' pilota epaile profesionala (Laudio, 1996 # [[Araceli González Carballo]] espioia, erizaina (Lugo 1914-Madril 1990) # [[Margarita Ruiz de Lihory]] margolaria, espioia (Valentzia 1889-Albacete 1968) # [[Isona Passola]] film zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Bartzelona 1953) # [[Cristina Martín-Prieto]] futbolaria (Sevilla 1993) # [[Melania Olcina]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona 1982) # [[Rafaela Carrasco]] dantzaria, koreografoa (Sevilla 1972) # [[Lisi Estaràs]] dantzaria, koreografoa (Argentina 1971) # [[Lorena Nogal]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona 1984) # [[Luz Arcas]] dantzaria (Malaga 1983) # [[Manuela Carrasco]] flamenko dantzari ijitoa (Sevilla 1958) # [[Lynda Barry]] komikigile eta irakasle estatubatuarra (Wisconsin, 1956) # [[Maria Antónia Palla]] kazetaria eta feminista (Portugal, 1933) # [[Mary Adamson Anderson Marshall]] medikua Edinburgoko 7ak taldekoa (1837-1910) # [[Sara González Lolo]] patin hockey jokalaria (Asturias 1992) # [[Natasha Lee]] patin hockey jokalaria, entrenatzailea (Malaysia/Asturias 1992) # [[María Díez Busqué]] patin hockey jokalaria (Bartzelona 1989) # [[Anna Casarramona Vivas]] patin hockey jokalaria (Bartzelona 1994) # [[Anna Serra]] triatleta (Bartzelona 1968) # [[Mathilde Ollivier]] aktorea, modeloa (Frantzia 1994) # [[Gimena Llamedo]] psikologoa, politikaria (Asturias 1981) # [[Mikey Madison]] aktorea (AEB 1999) # [[Julia Butters]] aktorea (AEB 2009) # [[Samantha Robinson]] aktorea (AEB 1991) # [[Irene Flunser Pimentel]] historialaria (Lisboa, 1950) # [[Cósima Wagner|Cosima Wagner]], Richard Wagner  musikagilearen 2. emaztea (Bellagio, 1837 - Bayreuth, 1930) # [[Verena Wagner]] musikagilea (Alemania, Bayreuth, 1920- Überlingen, 2019) # [[Eva von Bülow]] Cosima Liszt eta Richard Wagnerren alaba (Tribschen, 1867 - Bayreuth, 1942), # [[Anne Rearick]]  argazkilari estatubatuarra (Idaho, AEB, 1960) # [[Pauline Harmange]] idazlea eta feminista (Lille, 1994) # [[Bertha Hirsch Baruch]] poeta, idazle eta sufragista (AEB) # [[Minora Kibbe]] gizarte erreformatzaile eta sufragista (AEB) # [[Emily Bovell|Emily Bowel]] medikua (Londres, 1841-1845) # [[Honor Frost]] urpeko arkeologoa (Erresuma Batua, 1917-2010) # [[Susan Atkins]] kriminala (AEB 1948-2009) # [[Abigail Folger]] oinordeko eraila (AEB 1943-1969) # [[Eva Saldaña]] ekologo aktibista (Madril 1977) # [[Rosalie Varda]] jantzi diseinatzailea (Frantzia 1958) # [[Manuela Fernández Pérez]] artista (Madril 1927-2017) # [[Manuela Saborido Muñoz]] artista (Cadiz 1943) # [[Sofia Crespo]] artista bisuala (Argentina 1991) # [[Mercedes Doménech]] irrati esataria (Asturias 1922-Granada 2002) # [[Barbara Steele]] aktorea (EB 1937) # [[Arantza Toledo]] piraguista (Cuenca 1999) # [[Alice Coffin]] kazetaria eta feminista (Tolosa, Ozitania, 1978) # [[Clara Elizabeth Chan Lee]] # [[Emily Sturge]] # [[Gulielma Lister]] botanikaria (Ingalaterra, 1860-1949) # [[Katharina Wagner]]  eszena zuzendaria da. Bayreutheko Jaialdiaren zuzendaria. (Bayreuth, Alemania, 1978) # [[Isolde Wagner]] Hans von Bülow edo Richard Wagner eta Cosima Wagner-en alaba (Alemania, 1865 - 1919) # [[Blandine von Bülow]]   Hans von Bülow eta Cosima Liszten alaba zen, (Alemania, 1863-1941) # [[Daniela von Bülow]]  piano-jotzailea (Berlin, 1860 - Bayreuth, 1940) # [[Minna Wagner|Minna Wagner,]] aklorea (Saxonia, 1809- Dresden, 1866)    # [[Eva Wagner-Pasquier]]antzerki-enpresaburu da  ( Alemania, 1945) # [[Yang Huanyi]] nushuaren azken hiztuna (Txina 1906-2004) # [[Carme Sansa]] aktorea, ekintzailea (Bartzelona 1943) # [[Ana Romero Galán]] kazetaria, idazlea (Cádiz 1966) # [[Aimée de Heeren]] socialitatea ( Brasil 1903-AEB 2006) # [[Rocío Márquez]] flamenko kantaria (Huelva 1985) # [[Carola Ortiz]] musikagilea, abeslaria, klarinete jolea (Bartzelona 1986) # [[Isabel de Solís]] esklabu kristaua, Granadako Muley Hacén sultan nazariaren ohaidea (? XV. mendea- Sevilla ?) # [[Nani Jiménez]] aktorea, modeloa (Valentzia 1981) # [[Alejandra Herranz]] kazetaria (Bartzelona 1972) # [[Mar Cabra]] ikerketa kazetaria (Madril 1983) # [[Marianne Grunberg-Manago]] biokimikaria (Frantzia, 1921-2013) # [[Angela Becerra]] idazlea (Kolonbia, 1957 ) # [[Codou Bop]] soziologoa, kazetaria, feminista (Senegal, ?) # [[Ana Gomes]] portugaldar diplomazialari eta politikaria (Lisboa, 1954) # [[Maria Filomena Mónica]] portugaldar soziologoa (Lisboa, São Mamede, 1943) # [[Ayşe Sultan]] otomandar printzesa (1608-1656) # [[Mara Santos]] kanoalaria (Palentzia 1969) # [[María José Campos]] xakelaria (Argentina 1999) # [[Fatma Hatun]] Ahmed I.aren 3. ezkontidea (?Bosnia 1590-Istanbul 1660) # [[Mahfiruz Hatice Hatun]] esklaboa, Ahmed I.a sultanaren 1. ezkontidea (Kaukaso 1590-Istanbul 1620) # [[Hanzade Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1609-Edirne 1650) # [[Gevherhan Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1605- c.1631) # [[Atike Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul 1614-1674) # [[Abide Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul 1618-1648) # [[Fatma Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1607-c.1671) # [[Ida Finney Mackrille]] sufragista, politikaria eta hizlaria(AEB, 1867-1960) # [[Luella Johnston]] Enpresaria (AEB, 1958) # [[Elizabeth Thacher Kent]] idazlea (AEB, 1868-1952) # [[Blandine Le Callet]] idazle eta irakasle frantsesa (Frantzia, 1969) # [[Rosa Maria Gilart Jiménez]] brodatzailea (Mallorca 1810-Madril 880) # [[Eugenia Kalnay]] metereologoa (Argentina 1942) # [[Judeline]] abeslaria (Cádiz 2003) # [[Claude Pompidou]] politikaria, 1. dama (Frantzia 1942-2007) # [[Handan Sultan]] otomandar ezkontidea (Bosnia 1565-Istanbul 1605) # [[Halime Sultan]] otomandar ezkontidea (Abkhazia 1576-Istanbul 1623) # [[Safiye Sultan]] otomandar ezkontidea (Albania 1550-Istanbul 1618) # [[Telli Hümaşah Sultan]] otomandar ezkontidea (¿ c.1630-c.1676) # [[Turhan Hatice Sultan]] otomandar ezkontidea eta erregeordea (Rutenia 1627-Edirne 1683) # [[Ana Lena Rivera]] idazlea (Asturias 1972) # [[Emma Maria Harrington]] sufragista (Dinamarka 1881-AEB ?) # [[Ángela Cenarro Lagunas]]  feminista eta historialaria  (Zaragoza, 1965) # [[Aurélie Valognes]] eleberrigilea (Frantzia, 1983) # [[Sandra Myrna D%C3%ADaz]] biologoa (Argentina, 1961) # [[Maria Grazia Cutuli]] kazetaria (Italia 1963-2001) # [[Babe Paley]] socialitatea, editorea (AEB 1915-1978) # [[Nona Sobo]] aktorea, modeloa (Tailandia/Bartzelona 2000) # [[Laura Ramos]] aktorea (Kuba 1978) # [[Araceli González Campa]] kazetaria (Madril XX. mendea) # [[Paloma Chamorro]] kazetaria (Madril 1949-2017) # [[María Josefa Pimentel Téllez-Girón]] aristokrata (Madril 1752-1834) # [[Ann Hui]] aktorea, film zuzendaria (Txina 1947) # [[Sylvia Chang]] film zuzendaria, idazlea (Txina 1953) # [[Ángela Rodicio]] kazetaria, idazlea (Ourense 1963) # [[Laura de Force Gordon]] hizlaria, kazetaria, sufragista (AEB) # [[Stella Wynne Herron]] idazlea, sufragista (AEB) # [[Taneko Suzuki]] zientzilaria eta ikertzailea (Japonia, 1926-2020) # [[Gülistan Sönük]] politikaria (Kurdistan, 1993) # [[Margarita Torres]] historialaria (León 1969) # [[Hai Yan]] ekintzailea, idazlea (Txina 1954) # [[Maria Pilar Perea Sabater]] filologoa (Bartzelona 1960) # [[Melani García]] abeslaria (Valentzia 2007) # [[María Luisa Cava de Llano Carrió]] legelaria, politikaria (Bartzelona 1948) # [[Azahara Palomeque Recio]] kazetaria, idazlea, poeta (Kordoba 1986) # [[Mirela]] abeslaria (Madril 1990) # [[Alejandra Kindelán]] ekonomialaria (Venezuela 1971) # [[Zina%C3%ADda Ierm%C3%B3lieva]] mikrobiologoa (Errusia, 1898-1974) # [[Marie Pascale Osterrieth|Marie-Pascale Osterrieth]] Belgikako antzerki- eta zinema-zuzendari eta produktorea (Basoko, 1956) # [[Charo Garaigorta]] artista (Coruña 1961)  # [[Anna Caballé Masforroll]] idazlea (Bartzelona 1954) # [[Lydia Flood Jackson]] enpresaburua, sufragista (AEB 1862-1963) # [[Mar%C3%ADa de los %C3%81ngeles Cardona Florit]] botanikaria (Menorca-Bartzelona, 1940-1991) # [[Pacita Abad]] margolaria (Filipinas, 1946-2004) # [[Lida Abdul]] artista (Afganisgtan, 1973) # [[María Izquierdo (margolaria)|Maria Izquierdo (margolaria)]] (Mexiko, 1902-1955) # [[Aina Garcia-Carbó]] poeta (Castelló, 1993) # [[Kathleen Norris]] eleberrigilea, aktibista, (AEB ) # [[Emily Arnesen]] zoologoa (Norvegia, 1867- 1928) # [[Laura Marling]] folk abeslaria (Erresuma Batua, 1990) # [[Amalia Eriksson]] merkataria, asmatzailea (Suedia 1824- 1923) # [[Ada Kariakoa]] satrapa (Turkia, K.a IV. Mendea-K.a 326)   # [[Artemisia II.a Kariakoa]] satrapa (TurkiaK.a 410-K.a) # [[Linda Kasabian]] Manson familiakoa (AEB 1949-2023) # [[Patricia Krenwinkel]] hiltzailea, Manson familiakoa  (AEB 1947) # [[Mary Brunner]] hiltzaile kidea, Manson familiakoa (AEB 1943) # [[Rosa Navarro Durán]] filologoa, idazlea, irakaslea (Girona 1947) # [[Young Miko]] rap abeslaria, futbolari ohia (Puerto Rico 1997) # [[Brequette Cassie]] abeslaria, dantzaria (Hegoafrika/Madril 1984) # [[Lorena Gómez (abeslaria)]] (Lleida 1986) # [[Ruth Lorenzo]] abeslaria (Murtzia 1982) # [[Roser Batlle]] Catalunyako pedagogoa (Bartzelona 1954) # [[Henriette Delamarre de Monchaux]] geologoa, paleontologoa (Frantzia, 1854-1911) # [[Jessica Gallagher]] paralinpiar eskiatzailea, atleta, txirrindularia (Australia 1986) # [[Claire Keefer]] atleta paralinpiarra (Australia 1995) # [[Madeleine Hogan]] paralinpiar xabalinlaria (Australia 1988) # [[Hollie Arnold]] paralinpiar xabalinlaria (EB 1994) # [[Donna Smith (atleta)]] paralinpiar xabalinlaria, gsaskibaloi jokalaria (Australia 1965-1999) # [[Julie Russell]] paralinpiar pisu jasotzailea, saskibaloi jokalaria (Australia 1951) # [[Grace Anozie]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1977) # [[Lucy Ejike]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1977) # [[Fatma Omar]] paralinpiar pisu jasotzailea (Egipto 1973) # [[Josephine Orji]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1979) # [[Georgianna Offutt]] sufragista eta medikua (AEB) # [[Sarah Massey Overton]] emakumeen eskubideen aldeko emintzailea (AEB) # [[Stacey Gillian Abe]] artista garaikidea # [[Tomie Ohtake]] artista bisuala (Japonia/Brasil 1913-2015) # [[Maryní Callejo]] musika ekoizle aitzindaria, moldatzailea, piano-jolea, abeslaria (Madril 1944) # [[Özlem Becerikli]] paralinpiar pisu jasotzailea (Turkia 1980) # [[Amalia Pérez]] paralinpiar pisu jasotzailea (Mexiko 1977) # [[Olivia Breen]] paralinpiar atleta (Gales 1996) # [[Sophie Hahn]] paralinpiar atleta (EB 1997) # [[Verônica Hipólito]] paraliniar lasterkaria (Brasil 1996) # [[Tara (abeslaria)]] (Coruña 1950) # [[Ángela Carrasco]] abeslaria (Dominikar Errepublika 1951) # [[La Dama]] abeslaria (Sevilla 1986) # [[Mónica Naranjo]] abeslaria (Girona 1974) # [[Virgínia Leone Bicudo]] soziologoa, psikoanalista (Brasil 1910-2003) # [[Katherine Reed Balentine]] sufragista (AEB,1875-1934) # [[Anna M. Morrison Reed]] egunkari eta aldizkaria fundatzailea (AEB, 1849-1921) # [[Albertine Sarrazin]] idazlea (Frantzia, # [[Isabelle Anguelovski]] ekologoa, ikertzailea (REims, 1978) # [[Aina Garcia-Carbó]] poeta (Castelló de la Plana, 1993) # [[Amalia de Llano]] idazle eta aristokrata (Espainia, 1822-1874) # [[Edith Farkas]] meteorologoa, ikertzailea (Hungaria-Zeelanda Berria, 1921-1993) # [[Kimberlé Williams Crenshaw]] abokatua, irakaslea, feminista (AEB 1959) # [[Beatrice Duodu Owusu]] kazetaria (Ghana 1964) # [[Agnes Sj%C3%B6berg]] albaitaria (Finlandia, 1888-1964) # [[Olga Rodriguez]] kazetaria (León 1975) # [[Jessica Abel]] komikigilea (AEB 1969) # [[Zillah Branco]] aktibista ( Brasil 1936) # [[Jaldia Abubakra]] ekintzailea (Palestina/Espainia 1967) # [[Mònica Bernabé Fernández]] kazetaria (Bartzelona 1972) # [[Pilar Albajar]] argazkilaria (Huesca 1948) # [[Selina Solomons]] sufragista (AEB 1862- 1942) # [[Ellen Clark Sargent]] sufragista (AEB 1826-1911) # [[Pepa Aurora]] idazlea (Kanariak, 1946) # [[Pino Betancor Alvarez]] idazlea (Kanariak, 1928-2063) # [[Andrea Abreu]] idazlea (Kanariak, 1995) # [[Casilda Rodrigáñez]] idazlea (Madril 1945) # [[Miryan Rivera]] zientzialaria (Ekuador XX. mendea) # [[Ana Estrella Santos]] dialektologoa (Ekuador XX.mendea) # [[Kristina Suediakoa (1943)]] printzesa # [[Nathalie Sayn-Wittgenstein-Berleburg]] printzesa, zaldi-doman aditua (Danimarka 1975) # [[Marleen Haboud]] hizkuntza ikerlaria (Ekuador 1954) # [[Gilda Guerrero Salgado]] kazetaria (Ekuador XX. mendea) # [[María Carbonell Sánchez]] pedagogoa (Valentzia 1852-1926) # [[Loren MacIver]] margolaria (AEB 1909-1998) # [[Carin Bondar]] biologoa (Kanada 1975) # [[Kamal Ranadive]] ikertzaile biomedikoa (India, 1917-2001) # [[Mary Wood Swift]] sufragista (AEB 1841-1927) # [[Naomi Anderson]] sufragista (AEB 1843-1899) # [[Elvire De Cock]] ilustratzailea eta komikigilea (Belgika, 1979) # [[La Galera kartzela]] emakumeen espetxea (Alcala de Henares, XX. - XXI. mendea) # [[Malagako emakumeen kartzela zaharra]] (Malaga, 1937-1954) # [[Can Salesko kartzela]] emakumeen kartzela (Palma, 1936-1943) # [[Joan Feynman]] astrofisikaria (AEB, 1927-2020) # [[Catherine Beaunez]] Frantziako prentsa-marrazkilaria eta komikigilea (Juigné-sur-Sarthe, 1953) # [[Maria Vaquer Moll]] jostuna eta feminista espetxeratua (Eivissa, 1902-1982) }} ==='''Berriak 2024''' ('''urria''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Beatriz Akizu Aizpiri]] '''SORTUA''' Eusko Ikaskuntzako arlo sozio-politiko, dibertsitate eta kohesioko koordinatzailea (Soraluze, 1969) # [[Onintze Villanueva Goikoetxea]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea, dantzazalea, dantza-irakaslea (Mexiko, 1955) # [[Belen Urutxurtu]] ef-- '''SORTUA''' txistularia, eskultorea eta Arte irakaslea (Berriz, 1960) # [[Julene Etxenike]] --ef '''SORTUA''' mendizale aitzindaria (Irun, 1943-2023) # [[Beatriz Gámiz Mata]] ----'''SORTUA''' kriminologoa, politikaria eta alkatea (Ermua, 1983) # [[Resurrección Martínez Sánchez]] efef '''SORTUA''' 36ko gerran eraildako maistra (Errioxa, 1898-1936) # [[Consolación Martínez Sánchez]] '''SORTUA''' 36ko gerran eraildako maistra (Errioxa, 1896-1936) # [[Teresa Velasco Soto]] '''SORTUA''' zigarrogilea, politikaria (Errioxa, 1902-?) # [[Felisa Vidorreta Miruri]] '''SORTUA''' maistra fusilatua (Errioxa, 1890-1936) # [[Mercedes López Cotarelo]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua  (Irun, 1914 - Lesaka, 1936)  # [[Leire Retegi Fernández]] '''SORTUA''' txistularia eta txistu irakaslea da (Leitza, 2002) # [[Luciana Larreategi Arizaga]] '''SORTUA''' (Eibar, Gipuzkoa, 1912-2003) # [[Lloy Galpin]] sufragista, idazlea (AEB, 1877-1935) # [[Ana María Cuervo]] biokimikaria (Bartzelona 1966) # [[Marta Pujol Ferrusola]] arkitektoa (Bartzelona 1959) # [[Glenna Cabello]] politologoa, kontsul (Venezuela 1959) # [[Margaret Leahy]] aktorea (EB 1902-AEB 1967) # [[Norma Talmadge]] aktorea (AEB 1894-1957) # [[Constance Talmadge]] aktorea (AEB 1898-1973) # [[Natalie Talmadge]] aktorea, gidoilaria (AEB 1996-1969) # [[Cátia Montes]] gizarte hezitzailea, suhiltzailea, ijitoa (Portugal ?) # [[Toya Prudêncio]] hezitzailea, aktibista, ijitoa (Portugal ?) # [[Maria Gil]] aktore, aktibista, ijitoa (Portugal 1972) # [[Estelle Faye]] idazle eta aktore frantsesa (1978) # [[Rose Morgan French]] sufragista (AEB, 1859-1929) # [[Ana María Pascual-Leone]] zientzialaria eta farmazialaria (Valentzia, 1930) # [[Nellie Blessing Eyster]] irakaslea, kazetaria, idazlea (AEB, 1836-1922) # [[Eileen Chang]] idazlea (Txina 1920-AEB 1995) # [[Ascensión Marcos]] farmazialaria, ikertzailea (Espainia XX. mendea) # [[Mririda n'Ait Attik]] poeta amazigea (Maroko 1900-1940) # [[Maisie Peters]] kantautorea (EB 2000) # [[Rachel Brosnahan]] aktorea (AEB 1990) # [[Elaine May]] aktorea (AEB 1932) # [[Carla Quílez]] aktorea (Bartzelona 2008) # [[Tita Parra]] kantautorea (Txile 1956) # [[Alexia Greziakoa]] printzesa (Grezia 1965) # [[Teodora Greziakoa]] aktorea, printzesa (EB 1983) # [[Olinpia Greziakoa]] modeloa, printzesa (AEB 1996) # [[Marie-Chantal Greziakoa]] diseinatzailea, enpresaburua, printzesa (EB 1968) # [[Marthe Gautier]] pediatra, ikertzailea (Frantzia, 1925-2022) # [[Mar%C3%ADa Mullerat i Bassedas]] maistra, hezkuntza berezian espezializatua (Catalunya 1903 - 1993) # [[Rita Harradence]] biokimikaria (Australia, 1915-2012) # [[Nora Stanton Blatch Barney]] ingeniari zibila (AEB, 1883-1971) # [[Flora Wambaugh Patterson]] mikologoa (AEB, 1847-1928) # [[Jhamak Ghimire]] idazlea (Nepal, 1980) # [[Mireille Havet]] idazlea (Frantzia, 1898-1932) # [[Montserrat Villar Gonzalez]] idazlea (Ourense 1969) # [[Regina Orozco]] aktorea (Mexiko, 1964) # [[Jesusa Rodríguez|Jesusa Rodriguez]] aktorea, antzerki zuzendaria (Mexiko, 1955) # [[Astrid Hadad]] aktorea (Mexiko, 1957) # [[Julieta Egurrola]] aktorea (Mexiko, 1953) # [[Elisa Izaurralde|Elisa_Izaurralde]] biokimikaria molekularra (Uruguai, # [[Céline Bessière]] soziologoa (Frantzia, 1977) # [[Cristina Pacheco]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1941-2023) # [[Susana Chavez-Silverman]] idazlea (AEB, ?) # [[Cristina Lafont]] filosofoa (Valentzia, 1963) # [[Fumiko Enchi]] idazlea (Japonia 1905-1986) # [[Pilar Roig Picazo]] ikertzailea (Valentzia 1949) # [[Isabella Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 2007) # [[Josephine Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 2011) # [[Irene Greziakoa]] printzesa (Hegoafrika/ Espainia 1942) # [[Pia Getty]] film ekoizlea, zuzendaria (AEB 1966) # [[Benedikte Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 1944) # [[Alexandrine Danimarkakoa]] erregina (Alemania 1879- Danimarka 1952) # [[Carolina Matilde Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 1912-1995) # [[Viktoria Luise Prusiakoa]] printzesa (Alemania 1892-1980) # [[Rocío Muñoz Morales]] aktorea, aurkezle, modeloa (Madril 1988) # [[Mary Prince]] idazlea eta esklabua (Bermudak...) # [[Edith M. Flanigen]] kimikaria (AEB, 1929) # [[Margaret Fulton]] kazetari gastronomikoa (1924-2009) # [[Claudia Actea]] esklaboa (Anatolia 40-I. mendea) # [[Cándida Jiménez Huelva]] esklabo askatua (Angola, 1845 Huelva, 1951) # [[Rosalia Gómez]] esklabo askatua (Tenerife, 1801-1874) # [[Elena Conti]] biokimikaria eta biologoa (Italia, 1967) # [[Edith Pechey]] medikua (EB 1845-1908) # [[Catherine Raisin]] geologoa (Erresuma Batua, 1855-1945) # [[Winifred Starr Dobyns]] sufragista (AEB, 1886-1963) # [[Mary Roberts Coolidge]] sufragista (AEB, 1860-1945) # [[María Bueno Castellano]] artista (Malaga, 1976) # [[Rukhmabai]] medikua (India 1864-1955) # [[Valérie Mangin]] Frantziako komiki-gidoilaria (Nancy, 1973) # [[Kamala Sohonie]] biokimikaria (India, 1911-1998) # [[Cy Jung]] idazlea (Frantzia, # [[Elula Perrin]] idazlea (Frantzia # [[Anandi Gopal Joshi]] Indiako 1. medikuetako bat (1865-1887) # [[Agnieszka Osiecka]] poeta, kazetaria (Polonia 1936-1007) # [[Jeanette Winterson]] idazlea (EB 1959) # [[Shelagh Delaney]] antzerkigilea, gidoilaria (EB 1938-2011) # [[Madeleine Suediakoa]] printzesa (Suedia 1982) # [[Carina Axelsson]] printzesa, modeloa, idazlea (AEB Aguil1968) # [[Ingeborg Danimarkakoa (1878-1958)]] printzesa (Danimarka 1878-Suedia 1958) # [[Susie Orbach]] psikoanalista, idazlea (EB 1946) # [[Doris Duke]] filantropoa , baratzezaina, arte bildumagilea (AEB 1912-1993) # [[Silvia Laplana]] metereologoa (Bartzelona 1984) # [[Eva Cosculluela]] kultur kazetaria (Zaragoza 1972) # [[Pilar Sanjurjo]] metereologoa (Coruña 1942-2022) # [[Fanny Dalle-Rive]] Frantziako komikigilea (1976) # [[Emma_Lira]] kazetaria, idazlea eta bidaiaria (Madril 1971) # [[Mariana Álvarez Bollo Carretero]] pedagogoa eta idazle espainiarra (Zamora, 1866 - 1946) # [[Margherita Piazzola Beloch]] matematikaria (Italia, 1879-1976) # [[Mary Ryerson Butin]] medikua (AEB, 1857-1944) # [[Zabel Yesayan]] idazlea (Armenia 1878-1943) # [[Eva Carter Buckner]] sufragista, poeta eta konpositorea (1861-1946) # [[Hélia Correia]] idazlea (Portugal, 1949) # [[Isabela Figueiredo]] idazlea (Portugal, 1963) # [[Teresa Imízcoz Beunza|Teresa Imizcoz Beunza]] idazlea (Iruñea, 1965) # [[Oriana Méndez|Oriana Mendez]] idazlea (Vigo, 1974) # [[Esperanza Aguilà Ducet|Esperanza Aguila Ducet]] idazlea (Bartzelona, 1951) # [[Maud Ankaoua]] enpresa kudeatzailea (Frantzia, 1971) # [[Lucia Pietrelli]] idazlea (Italia/Mallorca 1984) # [[María Jaén]] idazlea, gidoilaria (Sevilla 1962) # [[Antonia Bardolet]] idazlea (Bartzelona 1877- 1956) # [[Dolors Miquel]] idazlea (LLeida 1960) # [[Míriam Ferradáns]] idazlea (Pontevedra 1960) # [[Rosa Fabregat]] idazlea (LLeida 1933) # [[Ingrid Guardiola Sánchez]] film zuzendaria, saiakeragilea (Girona 1980) # [[Almudena Arteaga]] idazlea (Madril 1967) # [[Alana S. Portero]] idazlea (Madril 1967) # [[Maria Antònia Salvà]] poeta (Mallorca 1869-1958) # [[Maribel Medina]] idazlea eta kultura kudeatzailea (Iruñea, 1969) # [[Gabrielle Réval]] idazlea (Frantzia, # [[Martine Roffinella]] idazlea (Frantzia, # [[Bertha Hernández]] idazlea, politikaria, 1. dama (Kolonbia 1907-1993) # [[May Borraz]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1966) # [[Eva Yárnoz]] poeta, artista (Iruñea 1975) # [[Emilia Salvador]] ikertzailea, idazlea (Zaragoza 1938) # [[Beatriz Giménez de Ory]] poeta (Madril 1972) # [[Gema Nieto]] idazlea (Madril 1981) # [[Mariona Cabassa]] ilustratzailea (Bartzelona 1977) # [[Mada Carreño]] idazlea, kazetaria (Zamora 1914- Mexiko 2000) # [[Nicolasa Helguero Alvarado]] poeta, moja, noblea (Palentzia 1719- Burgos 1805) # [[Sheila Elorza]] futbolaria (Zaratamo 1996) # [[Suceso Luengo]] maistra, idazlea (Zamora 1884-? 1931) # [[Yvonne Blake]] jantzi-diseinatzailea (EB 1940-Madril 2018) # [[Ruth Chepngetich]] atleta, maratoilaria (Kenya 1994) # [[Salome Lang]] atleta, gorako jauzilaria (Suitza 1997) # [[Salomé Kora]] atleta, 100m (Suitza 1994) # [[Vicky Calavia]] zinegilea (Zaragoza 1971) # [[Marisol Aznar]] aktorea, gidoilaria, abeslaria (Zaragoza 1972) # [[Emilia Baylo]] dantzaria, koreografoa, irakaslea (Lleida 1946-Zaragoza 2022) # [[Natividad Zaro]] aktorea, gidoilaria (Zaragoza 1901-Madril 1978) # [[Marta Marín-Dòmine]] idazlea, dokumetalgilea (Bartzelona 1959) # [[Uliana Semionova]] saskibaloi jokalaria (Letonia 1952) # [[Maria do Rosário Pedreira]] idazlea (Portugal 1959) # [[Reyes Calderon]] idazlea, ekonomialaria, irakaslea (Valladolid 1961) # [[Paloma Sánchez-Garnica]] idazlea (Madril, 1962) # [[Ann Scott]] idazlea (Frantzia, 1965) # [[Chiquinha Gonzaga]] musikaria, konpositore, pianista eta orkestra zuzendaria (Brasil, 1847 - 1935) # [[Giannina Arangi-Lombardi]] sopranoa (Italia, 1891-1951) # [[Gilda dalla Rizza]] sopranoa (Italia, 1892-1975) # [[Magda Olivero]] sopranoa (Italia 1910-2014) # [[Lucy Tejada]] artista, margolaria (Kolonbia 1920-2011) # [[Claudia Muzio]] sopranoa (Italia, 1889-1936) # [[Toti Dal Monte]] sopranoa (Italia, 1893-1975) # [[Maria Caniglia]] sopranoa (Italia, 1905-1979) # [[Ebe Stignani]] mezzosopranoa (Italia, 1903-1974) # [[Violet King Henry]] abokatua (Kanada, 1929-1982) # [[Tòni Escala]] idazlea (Lleida 1961) # [[Teresa Azpiazu Paul]] idazlea, irakaslea, politikaria (Cádiz 1862-Málaga 1949) # [[Luisa Josefina Hernández]] idazlea, irakaslea (Mexiko 1928-2023) # [[María Asúnsolo]] mezenas, galerista, modelo (AEB 1904-Mexiko 1999) # [[María Jose Escrivà]] idazlea, poeta (Valentzia 1968) # [[Meritxell Gené]] kantautorea, poeta (Lleida 1986) # [[Marià Manent]] poeta, memorialista (Bartzelona 1898-1988) # [[Marysa Navarro Aranguren]] idazlea, historilaria (Nafarroa 1934) # [[Esther Novalgos Laso]] idazlea (Errioxa 1942) # [[Susi Alvarado]] idazlea, antzerki zuzendaria (Kanariak 1960) # [[Anna Tsing]] antropologoa (AEB, 1950) # [[Ana Bernal Triviño]] kazetaria eta ikertzailea (Malaga, 1980) # [[María Francisca Díaz-Carralero Rodelgo]] poeta itsu inprobisatzailea (Ciudad Real 1818-1894) # [[Sanmao]] idazlea (Txina 1943-1991) # [[Ana Cristina Herreros Ferreira]] idazlea, ahozko kontalaria (Leon 1965) # [[Monika Zgustová]] idazlea, itzultzailea (Txekia 1957) # [[Juana Dolores]] abeslaria, aktorea (Bartzelona 1992) # [[Valeria Castro (abeslaria)]] kantautorea (Kanariak 1999) # [[Maria Morera Colomer]] aktorea, abeslaria Girona 2003) # [[Laura Jou]] antzerki irakaslea, film zuzendaria (Batzelona 1969) # [[Emakumeen Ospearen Aretoa Coloradon]] aretoa eta saria (Colorado 1965) # [[Frederika Hannoverkoa]] Greziako erregina ezkontidea (Alemania 1917 – Madril 1981) # [[Isabel Stilwell]] kazetaria eta idazlea (Portugal) # [[Maria Xosé Queizán]] idazlea (Galizia, 1939) # [[Liliana Felipe]] abeslaria, sopranoa (Agentina-Mexiko, 1954) # [[Zinka Milanov]] sopranoa (1906-1989) # [[Rosa Ponselle]] sopranoa (AEB, 1897-1981) # [[Milka Ternina]] sopranoa (Kroazia, 1863-1941) # [[Geraldine Farrar]] sopranoa (Alemania, 1882-1967) # [[Lilli Lehmann]] sopranoa (Alemania, 1848 - Berlin, 1929) # [[Olive Fremstad]] mezzosoprano (Suedia , 1871-AEB,1951) # [[María Jesús Jabato]] idazlea (Burgos, 1959) # [[Brenda Navarro]] idazlea (Mexiko, 19982) # [[Maud Tabachnik]] idazlea (Frantzia, 1938) # [[Alejandrina_Gessler]] Andaluziako margolaria (Cadiz, 1831 - Paris, 1907) # [[Rita Ferro]] Portugaleko idazlea (Lisboa, 1955) # [[Dolors Marín Silvestre]] Kataluniako historialaria (Hospitalet de Llobregat, 1957) # [[Almudena Campuzano Jimenez de Aldasoro]] idazlea (Santander, 1996) # [[Dora Vázquez]] idazlea (Ourense, 1913.2010) # [[Ana Acuña]] idazlea eta ikertzalea (Marin, 1971) # [[Josefina Cardona i Bosch]] poeta (Valentzia,1957-2022) # [[Joan Beauchamp Procter]] zoologoa (Erresuma Batua, 1897-1931) # [[Adela Figueroa]] biologoa, aktibista eta idazle galiziarra (Lugo, 1948) # [[Mary Blair]] artista, ilustratzailea, (AEB, 1911-1978) # [[Rita Taborda Duarte]] Portugaldar idazle eta irakaslea (Lisboa, 1973) # [[Fedora Barbieri]]  mezzosopranoa (Trieste, 1920ko- Florentzia, 2003) # [[Anita Cerquetti]]  soprano (Montecosaro, 1931ko apirilaren 13a - Perugia, 2014ko urriaren 11) Italiako soprano dramatiko  # [[Leyla Gencer]] sopranoa (Istanbul, 1928ko- Milan, 2008ko) # [[Maria Stader]] sopranoa (Budapest, 1911- Zurich, 1999ko) # [[Tereska Torrès]] idazlea (Paris, 1920-2012) # [[Marta G. Franco]] kazetari eta ekintzailea (Espainia, ) # [[Josefa Alfaro de Ocampo]] kazetaria, idazlea eta atzerkigilea (Sevilla, XIX-XX) # [[Milagros Duque Vallejo]] alkatea (Berantevilla, 1941) # [[Maria Perpinyà i Sais]] idazlea (Katalunia, 1901-1994) # [[Mercè Vila i Reventós]] idazlea ([[Bartzelona]], [[1902]] - ?) # [[Arancha Nogueira]] poeta ([[Ourense]], [[1989|1989ko]] # [[Geneviève Pastre]] idazle, poeta, militantea # [[Élodie Petit]] poeta eta performena # [[Narcisa Freixas|Narcisa Freixas i Cruells]] margolaria, eskultorea eta konpositorea (Sabadell – 1859 – Bartzelona, 1926) # [[Rexina Vega|Rexina Rodriguez Vega]] literatura idazlea, itzultzailea eta ikertzailea da. (Vigo, 1966) # [[Eva Balaguer-Cortés López]] idazlea (Zaragoza, 1965) # [[Rita Taborda Duarte]] idazlea (Lisboa, 1973) # [[Cristina Carvalho]] idazlea (Portugal, 1949) # [[An Alfaya]] idazlea (Galizia, 1964) # [[San Luisko kondesa]] idazlea (Murtzia, 1884-Madril, 1929) # [[Montserrat Aguer Teixidor]] filologoa eta idazlea (Figueres, 1963) # [[María Rosa de Madariaga]] historialaria (Madril, 1937-2022) # [[Asima Chatterjee]] botanikaria, kimikaria (India, 1917-2006) # [[Alicia Fernández Rodríguez]] poeta (Galizia, 1987) # [[Coloma Rosselló i Miralles]]  idazlea (Palma, 1871 - i1955) # [[Walda Pla i Rosés]] eleberrigilea  (Maresme, 1913ko- Badalona, 2014) # [[Maria Fullana i Montoro]] idazlea(Valentzia, 1958) poeta, narratzaile, itzultzaile eta irakasle ohia # [[Susana Prieto]] idazlea eta gidoigilea (Puebla de Sanabria, Zamora, 1962) # [[Isabel Thorne]] medikua, emakumeen eskubideen aldeko ekinzailea (Londres, 1834-1910) # [[María Gertrudis Hore|Maria Gertrudis Hore]]  poeta (Cadiz, 1742 -1801) eko abuztuaren 9a)  # [[Katherine Esau]] botanikaria (Ukrania-AEB, 1898-1997) # [[Elizabeth Stern]] patologoa (Kanada-AEB, 1915-1980) # [[Josefina Solsona i Querol]] idazlea (Bartzelona, 1907-1960) # [[Tamara Andrés]] idazlea (Pontevedra, 1992) # [[Enriqueta Muñiz]] idazlea, kazetaria eta itzultzailea  (Madril, 1934– Buenos Aires, 2013)  # [[Blanca Mira]] eleberrigilea (Jumilla, Murtzia, 1989) # [[Kei Okami]],  medikua (Japonia, 1859 - 1941) # [[Edinburgoko zazpiak]] # [[Diana Maff%C3%ADa]] filosofoa eta aktibista (Argentina, 1953) # [[Carmen Moreno Pérez|Carmen Moreno]] idazlea  (Cádiz, 1974) # [[Marie-Hélène Lafon]] irakasle atxikia eta idazlea (Aurillac, Cantal, Frantzia, 1962) irakasle atxikia eta idazlea # [[Gaëlle Heureux]] idazlea eta irratiko kronista (Bourg-en-Bresse, Frantzia, 1970) # [[Matilda Chaplin Ayrton]] medikua (Honfleur, Frantzia, 1846 - 1883ko uztailaren 19a)  # [[Carolina Amaya]] kazetaria (El Salvador) # [[Isabella W. Blaney]] aktibista, sufragista (AEB) # [[Fatima Ouassak]] saiakeragilea, hizlaria, politika publikoetako aholkularia eta militante ekologista, feminista eta arrazakeriaren aurkakoa ((Rif, Maroko, 1976) # [[Helen Evans]] medikua (Irlanda, 1833-1903) # [[Shin Saimdang]] artista, idazle, kaligrafo eta poeta (Korea, 1504-1551) }} '''Berriak 2024''' ('''iraila''') {{zutabeak|kopurua=3| # [[María Fernández García]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (León,1884-Derio,1937) # [[Juana Abascal Nicolás]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Castro Urdiales, 1908-Derio, 1938) # [[Elvira Martínez Porres]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Santurtzi, 1883-Derio, 1937) # [[Conchita Portu Etxeberria|Conchita Portu Exeberria]] '''SORTUA''' irakaslea, zinegotzia, historialaria (Hondarribia, 1943-2017) # [[Severina Sagarzazu Martínez|Severina Sagarzazu]] '''SORTUA''' arrain-saltzailea (Hondarribia, 1911-1994) # [[Joxepa Darceles Bengoetxea]] '''SORTUA''' emagina (Hondarribia, 1888-1972) # [[Merche Gallardo Carrillo]] '''SORTUA''' Saturrarango emakumeen kartzelan jaioa (Mutriku, 1940) # [[Loli Prieto Arana|Loli Prieto]] '''SORTUA'''kirolaria (Hondarribia, 1943-2019) # [[Lupe Artola Cornú]] '''SORTUA''' frantses eta euskara irakaslea (Hondarribia, 1945) # [[Nieves Alza Castillo]] '''SORTUA''' saskibaloi joka laria eta bultzatzailea (Hondarribia, 1954) # [[Ixabel Alkain Etxeberria|Isabel Alkain]] '''SORTUA''' irakaslea, alardeko kapitaina, bidaiaria (Hondarribia, 1961) # [[Arantza Mariskal Balerdi]] '''SORTUA''' Dokumentazio eta liburutegi arduraduna (Hondarribia, 1967) # [[Teresa Gorria Arrizabalaga]] '''SORTUA''' maistra (Hondarribia, 1836-1905) # [[Jasone Miranda-Bilbao]] '''SORTUA''' artista (Bilbo, 1964) # [[Rafaela Baigorri Ibañez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran Madril Ventas espetxean hila (Mañeru, 1892-Madril, 1943) # [[Rufina Chocarro Villar]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Allo, 1891-Erreniega, 1936) # [[Amada Morentín Roldán]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Lodosa, 1910-Deierri, 1936) # [[Felipa del Pueyo Ruiz]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Tarazona, 1897-Ausejo, 1936) # [[Bea Lema]] '''SORTUA''' artista, ilustratzaile (Coruña, 1985) # [[Herminia Domínguez Martínez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran borrokan eraila (Buñuel, 1917-Donostia, 1936) # [[Esperanza Escribano Martínez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Calahorra, 1881-Azkoien, 1936) # [[Marian Fernández]] '''SORTUA''' zinemagilea (Iruñea, 1974) # [[Pilar Fernández Rodríguez]] '''SORTUA''' langilea, 36ko gerran fusilatua (Tudelilla, 1891-Azkoien, 1936) # [[Carmen Gurrea Fernández]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Alfaro, 1921- Azkoien, 1936) # [[Dolores Gurrea Fernández]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Alfaro, 1919- Azkoien, 1936) # [[Gabriela Lorente Sáenz]] '''SORTUA''' etxekoandrea 36ko gerran fusilatua (Calahorra, 1878-Azkoien, 1936) # [[Lucia Maeso Bergé]] '''SORTUA''' futbol-atezaina (Palentzia 2006) # [[María Castejón Leorza]] '''SORTUA''' historialaria, zinema-kritikaria (Lizarra, 1975) # [[Luisa Lasheras Royo]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Cortes, 1912-Gallur,1936) # [[Nicomedes Marañon Orio|Nicomedes Marañón Orio]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Viana, 1898-Logroño, 1936) # [[Martina Martínez Bueno]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Buñuel, 1873-Magallón, 1936) # [[Rosa Zufia Sanz]] '''SORTUA''' kazetaria eta zinemagilea (Tutera, 1958) # [[Meg Connery]] sufragista (Irlanda, 1879-1958) # [[Rebekka Haase]] 2024ko Udako Olinpia r Jokoetako dominaduna (Alemania, 1993) # [[Salwa Eid Naser]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Nigeria, 1998) # [[Gina Lückenkemper]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Alemania, 1996) # [[Fatima Surayya Bajia]] idazlea (Pakistan, 1930-2016) # [[Phoebe Starfield Leboy]] biokimikaria, aktibista (AEB, 1936-2012) # [[Muriel Barbery]] idazlea (Maroko, 1969) # [[Ruperta Bautista]] idazle tzotzila (Mexiko, 1975) # [[Anna Thynne]] itsas zoologoa (Erresuma Batua, 1806-1866) # [[Loung Ung]] idazlea eta ekintzailea (Kanbodia, 1970) # [[Elena Cánovas]] antzerkigilea, antzerki zuzendaria, gizarte laguntzailea (Madril 1955) # [[María Luisa Moneró]] aktorea, kupletista (Madril 1889-1982) # [[María Jesús Valdés]] aktorea, ahots aktorea (Madril 1927-2011) # [[Nuria Torray]] aktorea (Bartzelona 1934-Madril 2004) # [[Alejandra Torray]] aktorea, ahots-aktorea (Madril 1968) # [[Mercedes Barranco]] aktorea (Bartzelona 1899-Madril 1957) # [[Julia Martínez]] aktorea (Santander 1931) # [[María Massip]] aktorea (Albacete 1942- Madril 2002) # [[Queta Claver]] aktorea (Valentzia 1932- Madril 2003) # [[Anita Martos]] aktorea, irakaslea (Uruguai 1893- Madril 1953) # [[Debbie_Brill]] atleta (Kanada, 1953) # [[Aya Kōda]] eleberrigilea eta saiakeragilea (Japonia, 1904-1990) # [[Vera de Spinadel|Vera de Spinabel]] matematikaria (Argentina, 1929-2017) # [[Laetitia Colombani]] idazlea (Frantzia, 1975) # [[Gloria González Aseguinolaza]] biologoa # [[Ángeles Mora]] idazlea (Kordoba 1952) # [[Olive Oatman]] esploratzaile bahitua (AEB 1837-1903) # [[Rebecca Cheptegei]] atleta (Uganda 1991-2024) # [[Betty Harris (zientzialaria)]] kimikaria (AEB 1940) # [[Marie-Béatrice de Baye]] poeta (Frantzia 1859-1928) # [[Nelly Alard]] aktorea, gidoilaria (Frantzia 1960) # [[María Topete]] espetxe-funtzionarioa (Espainia 1900-2000) # [[Constance Reid]] idazlea, matematika dibulgatzailea (AEB, 1918-2010) # [[Flossie Wong-Staal]] birologoa (Txina-AEB, 1947-2020) # [[Lucía Caram]] moja aktibista (Argentina/Katalunia 1966) # [[Magda Roger]] aktorea (Espainia XX. mendea) # [[Patricia H. Clarke]] kimikaria (EB 1919-2010) # [[Lila Azam Zanganeh]] idazlea (Paris 1976) # [[Brigitte Aubert]] idazlea (Cannes 1956) # [[Simone de Saint-Exupéry]] idazlea (Frantzia 1898-1978) # [[Marie-Madeleine de Saint-Exupéry]] idazlea (Fratzia 1897-1926) # [[Teresa Herrera]] filantropoa (Coruña 1712-1791) # [[Stephanie Beacham]] aktorea (EB 1947) # [[Ana Maria Vidal]] aktorea (Madril 1944) # [[Tina Sainz]] aktorea (Madril 1945) # [[Mari Carmen Yepes]] aktorea (Bartzelona 1942-Madril 2015) # [[Laly Soldevila]] aktorea (Bartzelona 1933-Madril 1979) # [[Ángeles Martín]] aktorea, aurkezlea (Madril 1968) # [[Luisa Rodrigo]] aktorea (Madril 1901-1986) # [[Mariam Budia]] idazlea, antzerkigilea (Errioxa 1970) # [[Casey Wilson]] aktorea, komediantea (AEB 1980) # [[Violetta Villas|Violeta Villas]] abeslaria (Polonia, 1938-2011) # [[Feliza Bursztyn]] eskultorea (Kolonbia 1933- Paris 1982) # [[Maria Barrientos]] sopranoa (Bartzelona 1884- Lapurdi 1946) # [[Eileen Kramer]] dantzaria, koreografoa (Australia 1914) # [[Antisa Khvichava]] 132 urte bizi izanaren erreklamatzailea (Georgia 1880-2012) # [[Besse Cooper]] ehun urteduna, maistra, sufragista (AEB 1879-2009) # [[Sahan Dosova]] ehun urteduna (Kazakhstan 1879?-2009) # [[Maria Olivia da Silva]] ehun urteduna (Brasil 1880?-2010) # [[Tomiko Itooka]] ehun urteduna, zaharrena (Japonia 1908-) # [[Fusa Tatsumi]] ehun urteduna, zaharrena (Japonia 1907-2023) # [[Pilar Serra]] erakusketa-komisarioa (Zaragoza, XX. mendea) # [[Concha García (artista)]] eskultorea (Santander 1960) # [[Susanna Rafart]] idazlea (Girona 1962) # [[Florence Hedges]] botanikaria (AEB, 1878-1956) # [[Jeanne Loiseau]] idazlea (Frantzia 1854-1921) Leire # [[Tahia Halim]] margolaria (Egipto 1919-2003) Isabel # [[Mercedes Barcha Pardo]] musa, zaintzailea (Kolonbia 1932-2020) # [[Fanny Mikey]] aktorea, antzerki-zuzendaria (Argentina 1930-Kolonbia 2008) # [[Nadia Battocletti]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Italia, 2000) # [[Andreja Leški]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Eslovenia, 1997) # [[Alice Bellandi]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Italia, 1998) # [[Mathilda Hodgkins-Byrne]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Londres, 1994) # [[Gloria Zea]] filosofoa, arte sustatzailea (Kolonbia 1935-2019) # [[Elena Congost]] atleta paralinpikoa (Bartzelona 1987) # [[Marta Fernández Infante]] igerilari paralinpikoa (Burgos 1994) # [[Nuria Marqués ]] igerilari paralinpikoa (Bartzelona 1999) # [[Virginia Feito]] idazlea (Madril 1988) # [[María Manjavacas]] kazetaria (Ciudad Real, XX. mendea) # [[Marta Fernández Vázquez]] kazetaria, idazlea (Madril 1973) # [[Inmaculada Galván]] kazetaria (Madril 1963) # [[Marta Reyero]] kazetaria (León 1965) # [[Fawzia Koofi]] politikaria, aktibista (Afganistan 1975) # [[Saba Sahar]] film zuzendaria, aktibista (Afganistan 1975) # [[Blanca Estrella Ruiz Ungo]] maistra eta Clara Campoamor elkartearen sortzaile eta presidentea (1944-2024) # [[Mayana Itoiz]] ilustratzaile eta komikigile baionarra (1978) # [[Claire Etcherelli]] idazlea (Frantzia 1941-2023) # [[Maylis Adhémar]] idazlea, kazetaria (Frantzia 1985) # [[Françoise Mézières]] fisioterapeuta (Frantzia 1909-1991) # [[Daisy Roulland-Dussoix]] mikrobiologo molekularra (Suitza 1936– 2014) # [[Brenda Milner]] neuropsikologoa (Erresuma Batua-Kanada 1918) # [[Michaela DePrince]] dantzaria (Sierra Leona, 1995-AEB, 2024) # [[María Ruiz de Burton]] idazlea (Mexiko 1832-AEB 1895) # [[Blanca Oteyza]] aktorea (Madril 1965) # [[Rosa Maria Oriol Porta]] bitxigilea, enpresaburua (Bartzelona 1946) # [[Rocío Delgado]] kazetaria (Pontevedra 1985) # [[Purificación García]] moda diseinatzailea (Ourense 1952) # [[Victoria Alonso]] film ekoizlea (Argentina/AEB 1965) # [[Anna Teixidor Colomer]] kazetaria, historialaria (Girona 1978) # [[Sara Sorribes]] binaka tenislari brontze olinpikoa (Castelló 1996) # [[Cristina Bucșa]] binaka tenislari brontze olinpikoa (Moldavia/Kantabria 1998) # [[Sara Andrés Barrio]] atleta paralinpikoa (Madril 1986) # [[María Isabel Perelló Doménech]] epailea, Auzitegi Goreneko presidentea (Bartzelona/Coruña 1958) # [[Mariana Mazzucato]] ekonomialaria (Italia/AEB 1968) # [[Clara Martínez de Careaga]] magistratua (Madril 1959) # [[Roser Bach]] epailea (Bartzelona 1964) # [[Ana Ferrer]] epailea (Madril 1959) # [[Olga Sánchez Cordero]] epailea (Mexiko 1947) # [[Margarita Cabello Blanco]] epailea (Kolonbia 1957) # [[Andrea Muñoz Sánchez]] epailea (Txile 1957) # [[Zarela Villanueva Monge]] epailea (Costa Rica 1952) # [[Sue Gray (funtzionarioa)]] politikaria, goi funtzionarioa (EB 1957) # [[Rocío Sagaón]] aktorea (Mexiko, 1933-2015) # [[Ana Mérida]] koreografoa (Mexiko, 1922-1991) # [[Guillermina Bravo]] dantzaria eta koreografoa (1920-2013) # [[Anna Sokolow]] dantzaria eta koreografoa (1910-2000) # [[Carmen Herrero Ayllón]] kimikaria, irakaslea (Madril, 1913-1997) # [[Marie-Michèle Beaufils]] idazlea (Frantzia 1949-2014) # [[Marie Cosnay]] idazlea (Frantzia 1965) # [[Columba Dominguez]] aktorea, abeslaria (Mexiko 1929-2014) # [[Silvia Lemus]] kazetaria (Galizia/Mexiko 1945) # [[Camila Cañeque]] artista (Bartzelona, 1984-2024) # [[Carlota Rodr%C3%ADguez de Robles]] kimikaria, irakaslea (Zamora, 1907-1990) # [[Adela Barn%C3%A9s Gonz%C3%A1lez]] kimikaria, irakaslea (Ávila/Mexiko, 1908-2011) # [[Élisabeth Badinter]] filosofoa, idazlea (Frantzia 1944) # [[Lola González Ruiz]] abokatua (León 1946-Madril 2015) # [[Elisabet Casanovas]] aktorea (Bartzelona 1994) # [[Aixa Villagrán]] aktorea (Sevilla 1978) # [[Celia Freijeiro]] ekoizlea, aktorea (Pontevedra 1983) # [[Patricia Reyes Spíndola]] aktorea, zuzendaria, ekoizlea (Mexiko 1953) # [[Paula Usero]] aktorea (Valentzia 1991) # [[Carol Rodríguez Colás]] film zuzedaria (Bartzelona 1982) # [[Paula Anta]] artista, argazkilaria (Madril 1977) # [[Meritxell Calvo]] aktorea (Bartzelona 1986) # [[Raquel Peláez]] aktorea (León 1978) # [[Edith Marion Patch]] entologoa, idazlea (AEB, 1876-1954) # [[Petra Barnés González]] kimikaria, farmazialaria (Madril/Mexiko, 1908-1992) # [[Isabelle Rimbaud]] idazlea (Frantzia 1860-1017) # [[Jeanne Puchol]] komikigile eta ilustratzaile frantziarra (1957) # [[Michiyo Tsujimura]] biokimikaria (Japonia, 1888-1969) # [[Matilde Landeta]] film gidoilaria eta zuzendaria (Mexiko, 1910-1999) # [[Susana Martín Gijón]] idazlea, nobela beltza (Sevilla 1981) # [[Carlota Pérez]] ekonomialaria (Venezuela 1939) # [[Pepa Roma]] kazetaria, argazkilaria, eleberrigilea (Lleida XX. mendea) # [[Florence Cassez]] Mexikon zigortua (Frantzia 1994) # [[Denise Maerker]] abokatua, kazetaria (Mexiko 1965) # [[Cristina Álvarez Rodríguez]] arkitektoa, politikaria (Argentina 1967) # [[Roser Tapias]] aktorea, modeloa (Bartzelona 1989) # [[Ángela Cervantes]] aktorea (Bartzelona 1993) # [[Lurdes Barba Rodríguez]] aktorea, antzerki-zuzendaria (Bartzelona 1949) # [[Marta Frías Acedo]] futbol-arbitro aitzindaria (Cáceres 1980) # [[Mabel Purefoy FitzGerald]] fisiologo, patologo klinikoa (Erresuma Batua, 1872-1973) # [[Anne Baraou]] Frantziako komikigilea (1965) # [[Claire Chazal]] kazetaria (Frantzia 1956) # [[Hélène Gordon-Lazareff]] kazetaria (Frantzia 1909-1988) # [[Mary Winearls Porter]] kristalografoa (Erresuma Batua, 1886-1980) # [[Agnès Martin-Lugand]] idazlea (Frantzia 1979) # [[Cécile Bailly]] idazlea (Frantzia 1968) # [[Mireille Best]] idazlea (Frantzia 1943-2005) # [[María Zamora]] film ekoizlea (Valentzia 1976) # [[Ada Wells]] sufragista (EB 1863-Zeelanda Berria 1933) # [[Carol Rovira]] aktorea, abeslaria (Tarragona 1989) # [[Mary Ruiz]] aktorea (Madril 1980) # [[Ángela Cremonte]] aktorea (Madril 1982) # [[Belinda Washington]] aurkezlea, aktorea (Londres/Espainia 1963) # [[Blanca Marsillach]] aktorea (Bartzelona 1966) # [[Cristina Marsillach]] aktorea (Madril 1963) # [[Mónica Portillo]] aktorea, dantzaria (Bartzelona 1989) # [[Lucía Veiga]] aktorea, bakarrizketagilea (Coruña 1979) # [[Mireia Oriol]] modeloa, aktorea (Bartzelona 1996) # [[María Luisa Oyarzábal Fernández]] enpresaria, irakaslea (Bilbo 1933-2022) # [[Olga Duque de Ospina]] abokatu, politikaria (Kolonbia 1930-2019) # [[Beatriz Sanchis]] film-zuzendaria (Valentzia 1976) # [[Marta Nieto]] aktorea (Murtzia 1982) # [[Mabel Purefoy FitzGerald]] patologo klinikoa (Erresuma Batua, 1872-1973) # [[Vera Popova]] kimikaria (Errusia, 1867-1896) # [[Elena Paunero Ruiz]] botanikaria (Valladolid/Madril, 1906-2009) # [[Fatima Daas]] idazlea (Frantzia 1995) # [[Constance Debré]] abokatua, eleberrigilea (Paris 1972) # [[Jeanne Galzy]] idazlea (Frantzia 1883-1977) # [[Arati Saha]] igerilaria (Kalkuta 1940-1994) # [[Caryl Churchill]] antzerkigilea (EB 1938) # [[Carmen Salinas]] aktorea, imitatzailea (Mexiko 1939-2021) # [[Malena Narvay]] aktorea, abeslaria (Argentina 1997) # [[Elisa Mouliaá]] aktorea (Madril 1989) # [[Rosa Villacastín]] kazetaria (Avila 1947) # [[Leila Guerriero]] kazetaria (Argentina 1967) # [[Laura Sisteró]] film-zuzendaria (Bartzelona 1986) # [[Carmen Rigalt]] kazetaria (Lleida 1949) # [[Alejandra Meco]] aktorea (Madril 1990) # [[Azara García de los Salmones Marcano]] ultramaratoilaria (Kantabria 1983) # [[Elsa y Elmar]] abeslaria (Kolonbia, 1993) # [[Nancy Peña]] komikigile eta ilustratzaile frantsesa (Tolosa, 1979) # [[Nadezhda Tolokonnikova]] ekintzaile eta performance artista (Errusia 1989) # [[Heidi Watney]] kazetaria (Kalifornia, 1981) # [[Lola Arias]] idazlea, aktorea, zuzendaria (Argentina 1976) # [[Sarah Rector]] petrolio-handiki afroamerikarra umetatik (AEB, 1902+1967) # [[Carmen Abela y Espinosa de los Monteros]] maistra eta pedagogoa (Cadiz 1897, Guadalajara 1962) # [[Carme Bravo Roy]] pianu-jole eta pedagogoa (Bartzelona, 1919-2007) # [[Gemma Humet]] abeslaria (Bartzelona 1988) # [[Sara Miquel]] aktorea (Girona 1984) # [[Nuria Giménez Lorang]] film-zuzendaria (Bartzelona 1976) # [[Laura Galán]] aktorea (Guadalajara 1986) # [[María José Rubio]] medikua, politikaria (Coruña 1956) # [[Virginia García del Pino]] film-zuzendaria (Bartzelona 1966) # [[Sara Vítores]] kazetaria (Avila 1972-Madril 2024) # [[Pilar Farjas]] medikua, politikaria (Teruel/Galizia 1956) # [[Rocío Mosquera]] medikua, politikaria (Ourense 1956) # [[Marta Molist Codina]] mendi lasterkaria (Bartzelona 1982) # [[Marianne Jean-Baptiste]] aktorea (Londres, 1967) # [[Anne Pouget-Tolu]] frantziar idazlea (Sardinia, 1955) # [[Hilde Mangold]] enbriologoa (Alemania,1898-1924) # [[Idelisa Bonnelly]] itsas biologoa (Dominikar Errepublika,1931-2022) # [[Blanca Calvo Moraza]] maistra, kazetaria eta idazlea (Ourense,xxx -1939) # [[Gertrud Bodenwieser]] dantzaria, koreografoa (Viena, 1890-1959) # [[Dolly Nazir]] igerilaria (India, 1935-2012) # [[Lourdes Reparaz]] igerilaria (Gasteiz 1948- 1999) # [[Sara Barquinero]] filosofoa eta idazlea (Zaragoza, 1994) # [[Laura Loomer]] aktibista politikoa (AEB 1993) # [[Irene Villa]] kazetaria, psikologoa, kirolari paralinpikoa (Madril 1978) # [[Esther Peris]] paralinpiar eskiatzailea (Espainnia XX. mendea) # [[Nathalie Carpanedo]] paralinpiar eskiatzailea (Madril XX. mendea) # [[Beatriz Rodríguez]] idazlea (Sevilla 1980) # [[María Sanjurjo]] patin-hockey jokalaria (Coruña 2000) # [[Masta Quba]] rap abeslaria, aktibista (Mexiko 1988) # [[Lucia Riaño]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1975) # [[Rachida Dati]] politikaria (Frantzia 1965) # [[Sahra Wagenknecht]] politikaria, kazetaria (Alemania 1969) # [[Carme Aymerich i Barbany]] Catalunyako irakaslea eta pedagogoa (Bartzelona 1915 - 2001) # [[Rosa Arj%C3%B3 P%C3%A9rez]] Aragoiko maistra (Zaragoza 1885 - 1918) # [[Gloria Velat]] xakelaria (Bartzelona 1915-1988) # [[Maria Luisa Gutiérrez]] xakelaria (Menorca 1930) # [[Sofía Ruiz ]] xakelaria (Bartzelona?- ? 1968) # [[Eileen Betsy Tranmer]] xakelaria (EB 1910-1983) # [[Chantal Chaudé de Silans]] xakelaria (Frantzia 1919-2001) # [[Ana Paula Arósio]] aktorea, modeloa (Brasil 1975) # [[Alba Planas]] aktorea (Madril 2000) # [[Leticia Sánchez Ruiz]] idazlea, kazetaria (Asturias 1980) }} ==='''Berriak 2024''' ('''abuztua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ania Sáenz de Buruaga]] ----'''SORTUA''' ilustratzailea (Gasteiz, 1988) # [[Cristina Larrea]] ef-- '''SORTUA''' atleta (Eibar, 1966) # [[Estefania Etxebeste Giraldo]] ef-- '''SORTUA''' harri-jasotzailea (Ituren, 2002) # [[Maria Jesus Berrotaran Etxeberria|Maria Jesus Berrotaran]] ----'''SORTUA''' aguazila, mazularia, feminista (Hondarribia, 1949) # [[Miren Izaskun Asua]] ef-- '''SORTUA''' aktorea eta antzerki zuzendaria (Elorrio, 1963) # [[Adriana Ruano Oliva]] urrezko domina tiroan 2024 (Guatemala, 1955) # [[Alba Sidera]] kazetaria (Girona 1979) # [[Aleksandra Jarecka]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1995) # [[Alena Olsen]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1995) # [[Alev Kelter ]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Alex Sedrick]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Alexandra Louis-Marie]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1996) # [[Alice Schwarzer]] kazetari aktibista (Alemania 1942) # [[Alicja Klasik]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 2004) # [[Ally Wollaston]] txirrindularia, omniumean brontze olinpikoa, talde jazarpenean zilarra (Zeelanda Berria 2001) # [[Altina Schinasi]] artista, asmatzailea (AEB 1907-1999) # [[Alysha Corrigan]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1997) # [[Alysha Newman]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1994) # [[Amanda Donohoe]] aktorea (EB 1962) # [[Amber Anning]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 2000) # [[An Qixuan]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Txina, 2000) # [[Ana Bokesa]] aktorea (Madril, ?) # [[Ana Patrícia Ramos|Ana Patricia Ramos]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Brasil, 1997) # [[Anna Cockrell]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 1997) # [[Anna Dorothea Therbusch]] margolaria (Prusia 1721-1782) # [[Anna Mahler]] eskultorea (Austria 1904-EB 1988) # [[Anna Morris]] txirrindularia, taldekako jazarpen brontze olinpikoa (EB 1995) # [[Anna R. Figueiredo]] idazlea (Ourense 1963) # [[Anna Short Harrington]] modeloa, sukaldaria (AEB 1897-1955) # [[Annette Echikunwoke|Annete Echikunwoke]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1996) # [[Antsa Proventzakoa]] Frantziako printzesa, Gaztelako infanta (1225-1261) # [[Ariana Ramsey]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 2000) # [[Arlen Siú]] abeslari eta poeta sandta (Nikaragua, 1955-1975) # [[Asia Hogan-Rochester]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1999) # [[Audrey Mestre]] urpekaria (Frantzia, 1974-2002) # [[Aunt Jemima]] pertsonaia (AEB 1893) # [[Barbiturikills]] kaleko artista (Valentzia 1972) # [[Bavuudorzhiin Baasanjüü]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Mongolia,1999) # [[Beatriz de Palacios]] soldadua (Andaluzia/Mexiko XVI. mendea) # [[Beatriz Proventzakoa]] Frantziako printzesa, erregina ezkontidea, latindar enperatriza (1229- Italia1267) # [[Beatriz Souza]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Brasil, 1998) # [[Beatriz Suabiakoa]] Gaztela eta Leongo erregina ezkontidea (Germania 1205-Zamora 1235) # [[Becky Wilde]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (Erresuma batua, 1997) # [[Bertha Badt-Strauss]] kazetaria, judua (Prusia 1885-1970) # [[Blanca Eekhout]] politikaria (Venezuela, 1968) # [[Blanka Frantziakoa]] printzesa, Gaztelako infanta (Jaffa 1253-Paris 1320) # [[Boryana Kaleyn]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Bulgaria, 2000) # [[Brittany Brown]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1995) # [[Bryony Botha]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1997) # [[Camryn Rogers|Camaryn Rogers]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1999) # [[Cari Champion]] kazetaria (AEB 1978) # [[Carissa Norsten]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Carmen Bernardos]] aktorea (Madril 1927-2021) # [[Carmen Verlichak]] idazlea (Madril/Argentina/Kroazia XX. mendea) # [[Carola Stern]] kazetaria, idazlea (Alemania 1925-2006) # [[Catherine Lacey]] idazlea (AEB, 1985) # [[Charity Williams]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1996) # [[Chiara Consonni]] txirrindularia, madison urre olinpikoa (Italia 1999) # [[Chloe Daniels]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Cierra Burdick]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Coraline Vitalis]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1995) # [[Cristina Sánchez-Andrade]] idazlea (Coruña 1968) # [[Cuca Escribano]] aktorea (Madril, 1973) # [[Cyréna Samba-Mayela]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 2000) # [[Daisy eta Violet Hilton]] biki pikopagoak, zirkuko musikariak (EB 1908-AEB 1969) # [[Daria Pikulik]] txirrindularia, omniemean zilar olinpikoa (Polonia 1997) # [[Darja Varfolomeev|Darja Varfolomeew]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Errusia,2006) # [[Dearica Hamby]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Deng Yawen]] txirrindularia, BMX librean urre olinpikoa (Txina 2005) # [[Ding Xinyi]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2004) # [[Dolores Vilavedra]] idazlea, literatura kritikaria (Pontevedra 1963) # [[Dora Lush]] bakteriologoa (Australia, 1910-1943) # [[Dorothea Veit]] idazlea (Alemania 1764-1839) # [[Dorothy Miles]] idazle gorra, keinu hizkuntzan aitzindaria (EB 1931-1993) # [[Eleanor Patterson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Australia, 1996) # [[Elisa Mevius]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2004) # [[Elise Reimarus]] idazlea, hezitzailea (Alemania 1735-1805) # [[Elsie Inglis]] medikua, aktibista (Eskozia, 1864-1917) # [[Emily Shearman]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1999) # [[Emma Ann Reynolds]] erizain, medikua (AEB, 1862-1917) # [[Emma Finucane]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 2002) # [[Esther Bendahan]] idazle sefardia (Tetuan 1964) # [[Esther Vilar]] idazlea, soziologoa, medikua (Argentina 1935) # [[Eva Canel]] idazlea, hizlaria, (Asturias, 1857-Habana, 1932) # [[Faith Cherotich]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kenia, 2004) # [[Fancy Bermudez]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2002) # [[Fanny Lewald ]] idazlea (Prusia 1811- Alemania 1889) # [[Farah Nabulsi]] giza eskubideen aldeko zinemagilea (Londres 1978) # [[Feng Bin]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txina, 1994) # [[Florence Symonds]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2002) # [[Georgia Bell]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Erresuma Batua, 1993) # [[Georgia Hale]] zinema mutuko aktorea (AEB 1905-1985) # [[Georgina Hale]] aktorea ( EB 1943-2024) # [[Gertrud Kornfeld]] kimikaria (Alemania, 1891-1955) # [[Giulia Rizzi]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Italia, 1989) # [[Greta Scacchi]] aktorea (Italia/Australia 1960) # [[Guo Qiqi]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1998) # [[Hailey Van Lith]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 2001) # [[Haley Batten]] txirrindularia, mendian zilar olinpikoa (AEB 1998) # [[Hao Ting]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2001) # [[Harriet Boyd Hawes]] arkeologoa (AEB, 1871-1945) # [[Haruka Funakubo]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Japonia, 1998) # [[Haruka Kitaguchi]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Japonia, 1998) # [[Helena Villar Janeiro]] idazlea (Lugo 1940) # [[Henriette Herz]] idazlea, hezitzailea (Alemania 1764-1847) # [[Hetty van de Wouw]] txirrindularia, keirinean zilar olinpikoa (Herbehereak 1998) # [[Hezly Rivera]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2008) # [[Hina Hayata]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna(Japonia, 2000) # [[Huang Zhangjiayang]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2000) # [[Huh Mi-mi]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Korea,2002) # [[Ida Hahn-Hahn]] idazlea (Alemania 1805-1880) # [[Ilona Maher]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1996) # [[Inés de Guevara]] infanta (?- 1265) # [[Inma López Silva]] idazlea (Coruña 1968) # [[Ioana Vrinceanu]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Errumania, 1994) # [[Irene Alba]] aktorea (Madril 1867-Bartzelona 1930) # [[Irene Angelo]] erregina ezkontidea (Konstantinopla 1181-Alemania 1208) # [[Irene Caba Alba]] aktorea (Argentina 1899-Madril 1957) # [[Iryna Herashchenko|Iryma Herashchenko]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Ukraina, 1995) # [[Jasmine Martin]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Hegoafrika, 2000) # [[Jasmine Moore]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2001) # [[Jemima Montag]] Atleta. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (Australia, 1998) # [[Jenny Rissveds ]] txirrindularia, mendian briontze olinpikoa (Suedia 1994) # [[Jeon Hun-young]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 1994) # [[Jessica Hull]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Australia, 1996) # [[Jessica Roberts]] txirrindularia, taldekako jazarpen brontze olinpikoa (EB 1999) # [[Juana Camilión]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 19) # [[Julia Caba Alba]] aktorea (Madril1902-1988 19) # [[Julia Trujillo]] aktorea (Madril 1932-2013) # [[Julien Alfred]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Santa Luzia, 2001) # [[June Sutor]] kristalografoa (Zeelanda Berria-1929 Londres) # [[Katarina Johnson-Thompson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Erresuma Batua, 1993) # [[Katy Marchant]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 1993) # [[Kayla Canett]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Kaylia Nemour]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 2006) # [[Kaylyn Brown]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2004) # [[Kelsey Teneti]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Keyara Wardley]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2000) # [[Kim Kum-yong|Kimkum-young]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ipar Korea, 2001) # [[Krissy Scurfield]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Kristen Thomas]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Kristi Kirshe]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1994) # [[Kristina Norvegiakoa]] printzesa, Gaztelako infanta (Norvegia 1234- Sevilla 1262) # [[Laura Mart%C3%ADnez de Carvajal]] medikua (Kuba, 1869-1941) # [[Lauren Doyle]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Laviai Nielsen|Laviani Nielsen]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 1996) # [[Leocadia Alba]] sopranoa, aktorea (Valentzia 1866-Madril 1952) # [[Leonor Rodríguez de Castro]] Gaztelako infanta (?- Burgos 1275) # [[Li Jiaman]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Txina, 1997) # [[Lilian Suzette Gibbs]] botanikaria (Erresuma Batua, 1870-1925) # [[Lim Si-hyeon]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 2003) # [[Linda Richards]] erizaina (AEB, 1841-1930) # [[Lisa Mayer]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Alemania, 1996) # [[Lisa van Belle]] txirrindularia, madison brontze olinpikoa (Herbehereak 2001) # [[Louise Blanchard Bethune]] arkitektoa (AEB, 1856-1913) # [[Lu Gwei-djen]] biokimikaria (Txina, 1904-1991) # [[Luana Márton]] taekwondo jokalaria (Tenerife, 2006) # [[Lucía Galán]] abeslaria, aktorea (Argentina 1961) # [[Lucia Yépez Guzmán]] borrokalaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ekuador, 2001) # [[Lydia Rabinowitsch-Kempner]] bakteriologoa (Lituania-Alemania, 1871-1935) # [[Maddi Wesche]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Zelanda Berria, 1999) # [[Mahina Paul]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Maike van der Duin]] txirrindularia, madison brontze olinpikoa (Herbehereak 2001) # [[Manon Veenstra]] txirrindularia, BMX lasterketan zilar olinpikoa (Herbehereak 1998 # [[Mar%C3%ADa Teresa Murillo]] botanikaria (Kolonbia, 1929-2017) # [[Margaret Floy Washburn]] psikologoa (AEB, 1871-1939) # [[Margarita Proventzakoa]] infanta, Frantziako erregina (Frantzia 1221-1295) # [[Margarita Skulesdatter]] erregina (Norvegia 1208-1270) # [[Margit Nordin]] gizonezkoekin lehiatu zen 1. emakume eskiatzailea (Suedia 1897-1982) # [[María Belón]] medikua (Madril 1965) # [[Maria Berta Rohangoa]] noblea (Austrohungariar Inperioa, 1868 – Viena, 1945) # [[Maria Dimádi|Maria Dimadi]] erresistente exekutatua (Grezia, 1907-1944) # [[María Liñeira]] literatura teorialaria (Coruña 1979) # [[María Xosé Porteiro]] idazlea (Madril/Vigo 1952) # [[Marie Lebour]] biologoa (Erresuma Batua, 1876-1971) # [[Marie Luise Kaschnitz]] idazlea (Alemania 1901-Italia 1974) # [[Marie Reichert]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2001) # [[Marie-Florence Candassamy]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1991) # [[Marion Dönhoff]] kazetaria, idazlea, kondesa (Prusia 1909-Alemania 2002) # [[Marion J. Lamb]] biologoa (Erresuma BAtua, 1939-2021) # [[Marion Walter]] matematikaria (Berlin 1928-AEB 2021) # [[Marta Maggetti|Marta Maggeti]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Italia, 1996) # [[Martyna Swatowska-Wenglarczyk]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1994) # [[Mary Moraa]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kenia, 2000) # [[Mary Vaux Walcott]] botanikaria, ilustratazilea (AEB, 1860-1940) # [[Matilda Smith]] botanikaria, ilustratzailea (Mumbai 1854- Londres 1926-1990) # [[Melissa Jefferson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Hego Carolina, 2001) # [[Michele Greene]] aktorea (AEB 1962) # [[Montse Dopico]] kazetaria (Lugo 1977) # [[Montse Pena]] idazlea, literatura kritikaria (Coruña 1981) # [[Muthulakshmi Reddy]] medikua eta legelaria (India, 1886-1968) # [[Nam Su-hyeon]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 2005) # [[Nancy Green]] esklabo ohia, modeloa (AEB 1834-1923) # [[Nancy Rourke]] margolari gorra (Kalifornia, 1957) # [[Natalya Diehm]] txirrindularia, BMX librean brontze olinpikoa (Australia 1997) # [[Naya Tapper]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1994) # [[Nicole Heavirland]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1995) # [[Nicole Shields]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1999) # [[Nicole Yeargin]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1997) # [[Nikola Ogrodníková|Nikola Ogrodikova]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txekia, 1990) # [[Niuta Tajtelbaum]] Varsoviako ghetto altxatzean aktibista eta soldadua (Polonia, 1917-1943) # [[Noor Vidts]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna Belgika, 1996) # [[Oi Ye-Jin]] tiratzailea, 10 m-urre olinpikoa (Hego Korea 2005) # [[Olivia Apps]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1998) # [[Pauline Ferrand-Prévot]] txirrindularia, mendian urre olinpika (Frantzia 1992) # [[Pauline Grabosch]] txirrindularia, taldean brontze olinpikoa (Alemania 1998) # [[Pauline Rifer de Courcelles]] artista (Paris, 1781-1851) # [[Perris Benegas]] txirrindularia, BMX librean zilar olinpikoa (AEB 1995) # [[Piper Logan]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2001) # [[Prisca Awiti Alcaraz]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Londres, 1996) # [[Rachael Blake]] aktorea (Australia 1971) # [[Rebecca Petch]] txirrindularia, taldean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1998) # [[Renata Knapik-Miazga]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1988) # [[Rhyne Howard]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 2000) # [[Rosalia Fernández Rial]] poeta (Coruña 1988) # [[Rosita Yarza]] aktorea (Madril 1922-1996) # [[Rutka Laskier]] nerabe judua, egunerokogilea (Polonia 1929-Auschwich 1943) # [[Sammy Sullivan]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Sandra Ygueravide]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 1984) # [[Sarah Levy (errugbi jokalaria)]] Zazpiko brontze olinpikoa (Hegoafrika/Israel/AEB 1995) # [[Sarah Stewart]] birologoa (Mexiko-AEB, 1905-1976 # [[Sarah Wynter]] aktorea (Australia 1973) # [[Saya Sakakibara]] txirrindularia, BMX lasterketan urre olipikoa (Australia 1999) # [[Shaane Fulton]] txirrindularia,taldean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 2000) # [[Shanieka Ricketts]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Jamaika, 1992) # [[Shin Yu-Bin]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ipar Korea, 2004) # [[Sofia Raffaeli|Sofia Raffali]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Italia, 2004) # [[Song Jiayuan]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1997) # [[Sonja Greinacher]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 1992) # [[Sophiane Méthot]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1998) # [[Sophie Capewell]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 1998) # [[Stephanie Rovetti]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Susana Rodríguez Navarro]] genetikalaria, ikertzailea (Murtzia 1972) # [[Svenja Brunckhorst]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2001) # [[Tara Davis-Woodhall]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 1999) # [[Taylor Perry (errugbi jokalaria)]] Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2000) # [[Tenika Willison]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Teresa Alonso Otero]] Gerra Zibileko errepresaliatua (Madril, 1916- 1995) # [[Thea LaFond]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Dominika, 1994) # [[Tota Alba]] aktorea (Argentina 1914-Madril 1983) # [[Tysha Ikenasio]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 1997) # [[Ursula Bellugi]] psikologoa (AEB, 1931-2022) # [[Vega Gimeno]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 19) # [[Věra Kohnová]] nerabe judua, egunerokogilea (Txekoslovakia 1929-Izbica Ghettoa 1942) # [[Veronica Codesal]] abeslaria (Belgika 1977) # [[Victoria Ohuruogu]] atleta. 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 1993) # [[Viktorija Senkutė]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (:ituania, 1996) # [[Vinesh Phogat]] borrokalaria (India, 1994) # [[Violante Aragoikoa]] erregina ezkontidea (Zaragoza 1236- Orreaga 1256) # [[Violante Hungariakoa]] Aragoiko erregina ezkontidea (1215-Huesca 1251) # [[Virginia Cherrill]] aktorea (AEB 1908-1996) # [[Vittoria Guazzini]] txirrindularia, madison urre olinpikoa (Italia 2000) # [[Viviana Márton|Viviana Martón]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Tenerife, 2006) # [[Wang Lanjing]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2005) # [[Yang Jiayu|Yang Jiagu]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1996) # [[Yemisi Ogunleye|Yamesi Ogunleye]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Alemania, 1998) # [[Zhang Shan]] urrezko domina tiroan 1992 (Txina, 1968) # [[Zhao Jie]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txina, 2002) # [[Zoé Claessens]] txirrindularia, BMX lasterketan brontze olinpikoa (Suitza 2001) # [[Zonia Baber]] geografo, geologo, irakaslea (AEB, 1862-1956) }} ==='''Berriak 2024''' ('''uztaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Berta Peña Parras]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Valladolid, 1889-Bilbo, 1938) # [[Beatrice Salvioni]] '''SORTUA''' filologoa eta idazlea (Italia, 1995) # [[Natalia Ortiz Ceberio]] '''SORTUA''' Marta planaren aurkitzailea (Donosti, ?) # [[Olatz Osa Zubia|Olatz Osa]] '''SORTUA''' pedagogoa, kudeatzailea (Oñati, 1970) # [[Maria Cueto]] '''SORTUA''' artista (Avilés, 1960) # [[Feliciana Etxabe Artola]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Zeberio, 1897-Bilbo, 1938) # [[Alaine Arruti Lejarzegi]] '''SORTUA''' psikologoa (Gernika, 1983) # [[Clara Maass]] erizaina (AEB, 1876-1901) # [[Deborah Sampson]] soldadua (AEB 1760-1827) # [[Anna Maria Lane]] soldadua (AEB 1755-1810) # [[Sally St. Clair]] soldadua (AEB ?-1782) # [[Eleonore Prochaska]] soldadua (Alemania 1785-1813) # [[Margaret Corbin]] erizaina, soldadua (AEB 1723-1792) # [[Hannah Snell]] soldadua (EB 1723-1792) # [[Carme Contreras Verdiales]] aktorea (Zaragoza 1932-2020) # [[Asunción Sancho]] aktorea (Madril 1930-2018) # [[Cándida Losada]] aktorea (Argentina 1915-Madril 1922) # [[Carola Fernán Gómez]] aktorea (Madril 1899-1967) # [[Françoiz Breut]] abeslaria eta ilustrailea (Frantzia, 1969) # [[Sankie Mthembi-Mahanyele]] politikaria, aktibista (Hegoafrika 1951) # [[Nadezhda Alilúyeva]] Stalinen 2. emaztea (Errusia 1901-1932) # [[Colette Capdevielle]] politikaria (Frantzia, 1958) # [[Mariana Travacio]] idazlea (Argentina, 1967) # [[Coccinelle (artista)]] artista, dantzaria, abeslaria eta aktore transgeneroa (Paris, 1931-2006) # [[Rosaura Ruiz Gutiérrez]] biologoa, idazlea (Mexiko, 1950) # [[Marie-Andrée Schwindenhammer]] trans ekintzailea (La Neuveville-lès-Raon, Vosges, 1909 - Chartres, Eure-et-Loir, 1981) # [[Herminia Álvarez Herrera]] iraultzailea, hezitzailea (Mexiko 1888-1955) # [[Dolores Bolio Cantarell]] idazlea (Mexiko 1880-1950) # [[Gertrudis Tenorio Zavala]] poeta, hezitzailea (Mexiko 1843-1926) # [[Elena Sánchez Valenzuela]] aktorea, kazetaria, artxibozaina (Mexiko 1900-1950) # [[Irene López Heredia]] aktorea (Murtzia 1898-Madril 1962) # [[Mari Paz Molinero]] aktorea (Txile 1914-Madril 2004) # [[Carmen Díaz]] aktorea (Sevilla 1896-1979) # [[Lola Pons Rodríguez]] filologoa, irakaslea (Bartzelona 1976) # [[Cristina Farfán]] maistra, idazlea (Mexiko 1846-1880) # [[Natalia Serdán Alatriste]] iraultzailea, aitzindaria (Mexiko 1875-1938) # [[Chantal Montellier]] Frantziako idazle eta komikigilea (Bouthéon, 19472.1943) # [[May Ayim]] ekintzaile afroalemaniarra (Alemania, 1960-1996) # [[Maria Rosaria Omaggio]] aktorea (Italia, 1959-2024) # [[Clarisa Navas]] zinemagilea (Argentina, 1989) # [[Jacqueline Harpman]] psikoanalista (Belgika, 1929-2012) # [[Ana Figuero]] feminista, sufragista (Txile, 1907-1970) # [[Sara Ahmed]] filosofo angroaustraliarra (Erresuma Batua, 1969) # [[Katherine Dunn]] eleberrigile, poeta eta kirol-kazetaria (AEB, 1945-2016) # [[Marianne Baum]] anfifaxista gillotinatua (Alemania, 1912-1942) # [[Marie-Hélène Schwartz]] matematikaria (Frantzia, 1913-2013) # [[Victoria Raquel Bajar Simsolo]] zientzialaria (Argentina, 1942-2016) # [[Juana Manso]] idazle, kazetari, hezitzaile (Argentina, 1819-1875) # [[Isabel de Liaño]] idazlea (Valladolid, XVI. mendea) # [[Louise-Victorine Ackermann]] poeta (Frantzia, 1813-1890) # [[Valentina Pinelo]] moja, poeta (Sevilla, XVI. mendea- 1629?) # [[Pilar Primo de Rivera]] Sección Femeninako zuzendaria (Madril, 1907-1991) # [[Basauriko 11k]] Epaiketaren prozesua # [[Angela Peralta]] sopranoa, konpositorea (Mexiko 1845-1883) # [[Alicia Arévalo (kazetaria)]] 1. emakumea futbol partida kontatzen ( Bartzelona 1978) # [[Sara Giménez León]] kirol kazetaria (Girona 1991) # [[Patricia Campos Doménech]] armadako pilotua, futbol-entrenatzailea (Castelló 1977) # [[Niní Montiám]] aktorea (Madril 1917-1986) # [[Ana Adamuz]] aktorea (Jaén 1886-Madril 1971) # [[Pepita Serrador]] aktorea (Argentina 1913-1964) # [[Teresa Serrador]] aktorea (Bolivia 1899-Argentina 1982) # [[Amparo Martí]] aktorea (Valentzia 1903-Madril 1973) # [[María Mayor]] aktorea (?- Madril 1939) # [[Rosa Torre González]] maistra, politikaria (Mexiko 1890-1973) # [[Nadezhda Zabela - Vrubel]] abeslaria (Errusia, 1868-1913) # [[H%C3%A9l%C3%A8ne Metzger]] zientzia filosofoa (Frantzia, 1889-1944) # [[Inez Clare Verdoorn]] botanikaria (Hegoafrika, 1896-1989) # [[Edith Quimby]] medikuntzan eta fisikan ikertzailea (AEB, 1891-1982) # [[Maria Poumier]] irakasle frantsesa (Cannes, 1950) # [[Marie-Jo Bonnet]] Frantziako historialaria eta feminista (Deauville, 1949) # [[Julia Rodríguez-Maribona]] fregonaren asmatzailea (Asturias 1923-Suitza 2005) # [[Julia Montoussé Fargues]] fregonaren asmatzailea (?-Asturias 1971) # [[Esperanza Grases]] aktorea (Bartzelona 1920-1995) # [[Alexandra Trusova]] patinatzailea (Errusia 2004) # [[Jéssica Bouzas Maneiro]] tenislaria (Pontevedra 2002) # [[Claudia Fernández Sánchez]] padel jokalaria (Madril 2006) # [[Gemma Triay]] padel jokalaria (Menorca 1992) # [[Lucía Sainz]] padel jokalaria (Bartzelona 1984) # [[Marta Ortega Gallego]] padel jokalaria (Madril 1997) # [[Alicia Arévalo González]] arkeologoa (Madril 1965) # [[Manuela Barreiro]] farmazialaria (Galizia, 1877-1953) # [[Martha Aliaga]] estatistika hezitzailea (Argentina, 1937-2011) # [[Matilde Carranza]] akademikoa (Costa Rica, 1892-1981) # [[Erin Andrews]] kirol-kazetaria (AEB, 1978) # [[Helen Alma Newton Turner]] genetista, estatistikaria (Australia, 1908-1995) # [[Violet Jessop]] Titanic ontziko zerbitzaria (Argentina 1887-1971) # [[Celia Giraldo]] zinemagilea (Bartzelona 1995) # [[Luz Rello Sánchez]] asmatzailea, dislexia- aplikazioa ( 1984) # [[Fermina Orduña]] asmatzailea, esne zalgurdia (Espainia XIX. mendea) # [[Gladys West]] matematikari asmatzailea, GPSrako garrantzitsua (AEB 1930) # [[Ariana Sánchez]] padel jokalaria (Tarragona 1997) # [[Marta Marrero]] padel jokalaria (Kanariak 1983) # [[Bea González]] padel jokalaria (Malaga 2001) # [[Marie Van Brittan Brown]] asmatzailea, telebista zirkuitu itxia (AEB 1922-1999) # [[Miriam Benjamin]] asmatzailea, seinale aulkia (AEB 1861-1947) # [[Sarah Boone]] asmatzailea, mahukak eta lisatzeko taula (AEB 1832-1904) # [[Nancy Johnson (asmatzailea)]] izozkailu artifiziala (AEB 1794-1890) # [[Victoria Reyes-García]] antropologoa (Bartzelona 1971) # [[Amaia Yoldi ]] gidoilaria, film-zuzendaria (Iruñea 1973) # [[Julie Donaldson]] kirol-kazetaria (AEB, 1978) # [[Faustina Sáez de Melgar]] idazlea (Madril, 1834-1895) # [[Gloria Melgar |Gloria Melgar Sáez]] margolaria eta musikagilea (Madril, 1859-1938) # [[Julia de Asensi]] idazlea (Madril, 1849-1921) # [[María del Pilar Sinués]] idazlea (Zaragoza, 1838 - Madril, 1893) # [[Margaret Crane]] Predictor-aren asmatzailea (AEB 1941) # [[Emily Cummins]] asmatzailea, ur-eramaile iraunkorra (EB 1987) # [[Evelyn Miralles]] NASAko ingeniaria, asmatzailea, ilargirako etxea (Venezuela/AEB 1967) # [[Janet Emerson Bashen]] asmatzailea, software aplikazioa (AEB 1957) # [[Jeanne Bertrand]] argazkilaria (Frantzia 1880-1957) # [[Maral Yazarloo-Pattrick]] motoziklismo ekintzailea, diseinatzailea (Iran 1981) # [[María del Carmen Ortiz de Arce]] asmatzailea, itsuentzako idazkailua (Espainia ?-1932) # [[Martine Bertereau]] geologo aitzindaria (Frantzia 1590-1642) # [[Margarete Steiff]] jostuna, jostaiu diseinatzailea (Alemania 1847-1909) # [[Heike Makatsch]] aktorea (Alemania 1971) # [[Leena Peltonen-Palotie]] genetista (Finlandia, 1952-2010) # [[Gertrude Scharff Goldhaber]] fisikari nuklearra (Alemania-AEB, 1911-1998) # [[Jackie MacMullan]] kazetaria (AEB, 1960) # [[María Teresa de Filippis]] 1 Formulako lehen emakume gidaria (Italia 1926-2016) # [[Suzanne von Borsody]] aktorea (Alemania 1957) # [[Rosemarie Fendel]] aktorea (Alemania 1927-2013) # [[Gemma Jones]] aktorea (EB 1942) # [[Anna Chancellor]] aktorea (EB 1965) # [[Sienna Guillory]] aktorea (EB 1975) # [[Jana Pallaske]] aktorea, rock abeslaria (Alemania 1979) # [[Alysson Paradis]] aktorea (Paris 1984) # [[Sophie Nélisse]] aktorea (Kanada 2000) # [[Isabelle Nélisse]] aktorea (Kanada 2003) # [[Rebeca Gerschman]] biologo, fisiologoa (Argentina, 1903-1986) # [[Zarina (artista)]] artista (India 1937-Londres 2020) # [[Marta Pan]] eskultore hungariar eta frantziarra (1923-2008) # [[Sonia Cotelle]] fisikari, kimikaria (Polonia, 1896-1945) # [[Anna Barbara Reinhart]] matematikaria (Suitza, 1730-1796) # [[Helene Weigel]] aktorea (Austria 1900-Alemania 1971) # [[Marieluise Fleißer]] antzerkigilea (Alemania 1901-1971) # [[Monica Bleibtreu]] aktorea (Austria 1944-2009) # [[Hedwig Bleibtreu]] aktorea (Austria 1868-1958) # [[Martine McCutcheon]] aktorea, abeslaria (EB 1976) # [[Lyn St. James]] auto gidaria (AEB 1947) # [[Cathy Muller]] auto gidaria (Frantzia 1962) # [[Giovanna Amati]] 1 Formulako gidaria (Italia 1959) # [[Desiré Wilson]] 1 Formulako gidaria (Hegoafrika 1953) # [[Divina Galica]] atleta, 1 Formulako gidaria (EB 1944) # [[Patricia Font]] zinema zuzendaria (Bartzelona, 1978) # [[Sheila Heti]] idazlea (Kanada, 1976) # [[Judy W. Reed]] asmatzailea (AEB 1826-1905ç) # [[June Downey]] psikologoa (AEB, 1875-1932) # [[Else Lasker-Schüler]] judua, poeta, marrazkilaria (Alemania 1869- Palestina1945) # [[Maria Koppenhöfer]] aktorea (Alemania 1901-2009) # [[Sibylle Lewitscharoff]] idazlea (Alemania 1954-2023) # [[Geraldine McEwan]] aktorea (EB 1932-2015) # [[Emily Beecham]] aktorea (EB/AEB 1984) # [[Linda Bassett]] aktorea (EB 1950) # [[Jacqueline McKenzie]] aktorea (Australia 1967) # [[Susan Prior]] aktorea (Australia 1972) # [[Hanne Wieder]] aktorea (Alemania 1925-1990) # [[Mascha Kaléko]] poeta judua (Polonia zaharra 1907-Suitza 1975) # [[Madge Addy]] ileapaintzaile, erizain eta espia (Erresuma Batua, 1904-1970) # [[Balamani Amma]] idazle poeta indiarra (India, 1909-2004) # [[Sybilla Righton Masters]] asmatzailea (AEB 1676-1720) # [[Lenka Franulic]] kazetaria (Txile 1908-1961) # [[Ana Ramírez Cañil]] kazetaria (Madril, 1958) # [[Samantha Bailly]] idazle, gidoilari eta bideogilea (Frantzia, 1988) # [[Malak Mattar]] margolaria, ilustratzailea (Palestina, 1999) # [[Sophie Opel]] enpresaburua, ekintzailea, aitzindaria (Alemania 1840-1913) # [[Joanne Simpson]] meteorologoa (AEB, 1923-2010) # [[Laura Knight]] artista (Erresuma Batua, 1877-1970) # [[Myrtelle Canavan]] medikua, ikertzailea (AEB, 1879-1953) # [[Teresa San Román Espinosa]] antropologoa (Pontevedra 1940- ? 2024) # [[Phyllis Kaberry]] antropologo aitzindaria (AEB/Australia 1910- Londres 1977) # [[Dorothea Mackellar]] idazlea (Australia 1885-1968) # [[Berta Luisi]] margolaria (Uruguai 1924-2008) # [[Rachel Nichols (kazetaria)]] (AEB 1973) # [[Yolanda Soler]] judoka eta entrenatzailea (Madril, 1971) # [[Ariane Toro|Arianne Toro]] Judoka. olinpikoa (Bilbo, 2003) # [[Gloria Gordon Bolotsky]] informatikaria (AEB, 1921-2009) # [[Mavis Batey]] kriptoanalista (Erresuma Batua, 1921-2013) # [[Gertrude Elles]] geologoa, paleontologoa (Erresuma Batua, 1872-1960) # [[María Assumpción Raventós]] margolaria (Katalunia, 1930) # [[Jemele Hill]] kirol kazetaria (AEB 1975) # [[Özlem Türeci]] ikertzailea, inmunologoa (Alemania 1967) # [[Ai Tsunoda]] judoka (LLeida 2002) # [[Telma Monteiro]] judoka (Portugal 1985) # [[Monika Buch]] diseinatzailea (Valentzia/Herbehereak 1936) # [[Pati Nuñez]] diseinatzaile grafikoa (Girona 1959) # [[Clara Montagut]] diseinatzaile grafikoa (Madril 1975) # [[Ena Cardenal de la Nuez]] diseinatzaile grafikoa (Kanariak 1968) # [[Laura Meseguer]] tipografoa (Bartzelona 1968) # [[Teresa Wilms Montt]] idazlea (Txile 1893-Paris 1921) # [[Tatiana Gaviola]] film zuzendaria (Txile 1956) # [[Mísia]] abeslaria (Portugal 1955-2024) # [[Maria L. de Hernández]] aktibista (Mexiko 1896-1986) # [[Saloua Raouda Choucair]] margolaria, eskultorea (Libano 1916-2017) # [[Françoise Collin]] feminista, filosofoa, idazlea (Belgika 1928-2012) # [[Ethel Shakespear]] geologoa (Erresuma Batua, 1871-1946) # [[Eva Lefever]] margolaria (Txile 1955) # [[Carmen Meneses]] ikertzailea, antropologoa (Madril, 1966) # [[Henrietta Skelton]] idazlea (AEB, 1839-1900) # [[Anne Fausto-Sterling]] biologo, sexologo, feminista (AEB, 1944) # [[Cécile Biéler|Cécile Biéter]] ingeniaria (Suitza, 1884-1966) # [[Isabelle Gatti de Gamond]] hezitzailea, ekintzaile aitzindaria (Frantzia 1839- Belgika 1905) }} ==='''Berriak 2024''' ('''ekaina''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Adela Campaña Ortiz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sause, 1886-Izko, 1936) # [[Adelina Fernández Pérez|Adelina Fernández Perez]] efe- '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Portugal, 1889-Bilbo, 1938) # [[Ana Naranjo Marín]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sevilla, 1883 - Bilbo, 1937) # [[Antonia Caballé]] efe- '''SORTUA''' Frankismoaren biktima (Ziritza, 1873 - Argelès sur Mer, 1945) # [[Araceli Álvarez Calvo|Araceli Alvarez Calvo]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean bere buruaz beste egin zuen (Iruñea, 1894-Huesca, 1936) # [[Araceli Oñate]] ----'''SORTUA''' unibertsitateko irakaslea (Valladolid) # [[Asunción Campaña Ortiz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sause, 1869-Izko, 1936) # [[Cecilia Álvarez Calvo|Cecilia Älvarez Calvo]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean bere buruaz beste egin zuen (Iruñea, 1897-Huesca, 1936) # [[Cecilia Idirin Garabieta]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Lezama, 1913-Bilbo, 1937) # [[Dominica Azparren Gil]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua ((Oibar, 1884 - Nardoze Alduate, Urraulbeiti, 1936) # [[Elizabeth Casillas Valbuena]] e--- '''SORTUA''' kazetaria eta komiki gidoilaria (Bilbo, 1986) # [[Eloína Linares]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea (Santander 1948) # [[Emilia Arraiza Garín]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Zirauki, 1894 - Erreniega, 1936) # [[Enolasca Vela Salvador]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Cortes, 1904 - 1936) # [[Escolástica Antonia Martina Astibia Iturbe|Escolástica Astibia Iturbe]] efef '''SORTUA''' Durangoko bonbarketan erailda moja (Narvarte, 1881-Durango, 1936) # [[Eskolastika Mendizabal Imatz]] efef '''SORTUA''' Bizkaiko amama (Bermeo, 1863-1969) # [[Felisa Aguado Sainz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Murchante, 1872-Valdierra, 1936) # [[Felisa Argiñano Arzoz|Felisa Argiñano]] efef '''SORTUA''' Espainiako Gerra Zibilean Ventasko kartelan hildakoa (Zudaire, 1903-Madril, 1939) # [[Francisca Alonso Prado]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua. (Azagra, 1896 - Rincón de Soto, 1936 # [[Jessica Ruiz Pérez|Jesica Ruiz]] ef-- '''SORTUA''' kimikaria eta politikaria (Durango, 1983) # [[Josefa Bueno Algárate]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Morata de Jiloca, 1907 - Tutera, 1936) # [[Josi Sierra Orrantia]] ef-- '''SORTUA''' irakaslea, dokumentalgia eta wikilaria (Bilbo, 1959) # [[Juana Tomasa Charela Vidas]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Tutera, 1881 - 1936) # [[Kontxita Martinez de Lezea]] e-ef '''SORTUA''' maistra, ikastola bultzatzailea (Tolosa, 1949-2023) # [[Laida Arbizu Agirre]] e--- '''SORTUA''' ikertzailea (Ordizia, 2000) # [[Maite Etxeberria]] e--- '''SORTUA''' Ozazeko auzapeza (Biarritz, 1956) # [[Maite Rosende Gutierrez]] e--- '''SORTUA''' ilustratzailea (Donostia, 1991) # [[Maritxu Egiguren]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Zaldibar, 1921 - Bartzelona, 1981) # [[Misericordia Abad Alcega]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Zaragoza, 1905-Cortes, 1936) # [[Nerea Ariznabarreta Izkue]] ef-- '''SORTUA''' narratzailea eta antzergilea (Eibar, 1981) # [[Simona Calleja Aguado]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua. (Cabanillas, 1918-Valtierra, 1936) # [[Sotera Novia de Salcedo]] --ef '''SORTUA''' Boliviako esploratzaile eta idazlea (Bilbo, XIX. mendea) # [[Teresa Chiches Ledesma]] e-ef '''SORTUA''' (León, 1911 - Bilbo, 1937) # [[Xole Aire]] ef--'''SORTUA''' auzapeza eta artzaina (Urepel, 1973) # [[Ada Martí Vall]] kazetaria, idazlea (Katalunia 1914-Frantzia 1960) # [[Adelitak]] Mexikoko iraultzako emakume soldaduak,laguntzaileak (1910-1917) # [[Aída Parada ]] sufragista (Txile 1903-1983) # [[Alba Rico]] aktorea, abeslaria (Murtzia 1989) # [[Alice Bolingbroke Woodward]] ilustratzailea (Londres, 1862-1951) # [[Alicia Asín]] adimen artifizialean aditua (Zaragoza 1982) # [[Amanda Labarca]] irakaslea, feminista (Txile 1886-1975) # [[Amy Bailey]] hezitzailea, sufragista (Jamaika, 1875-1990) # [[Ana Esmeralda]] aktorea, dantzaria (Tetuan 1931-Brasil 2022) # [[Ana Mar%C3%ADa Zeno]] mediku, sexologo (Argentina, 1922-2011) # [[Ana Rosa Chacon]] politikaria eta sufragista (Costa Rica, 1889-1985) # [[Ángela Mazzini Bricala]] idazlea (Cádiz, 1809-Santa Cruz Tenerifekoa, 1894) # [[Àngels Margarit ]] dantzaria, koreografoa, pedagogoa (Bartzelona 1960) # [[Anita Brenner]] historialaria, idazlea (Mexiko 1889-1973) # [[Anita Bryant]] folk-, gospel- abeslaria (AEB 1940) # [[Anna Gunn]] aktoreak (AEB 1968) # [[Anna Maria Mozzoni]] kazetaria, politikaria, sufragista (Italia 1837-1920) # [[Anne Nelson]] antzerkilea (AEB, 1954) # [[Annette Beveridge]] itzultzailea (EB 1842-1929) # [[Annie Pardo Cemo]] biologo zelularra (Mexiko 1941) # [[Antonia Varela Pérez]] astrofisikaria (Kanariak 1965) # [[Aurélia de Sousa]] margolaria (Txile/Portugal 1866-1922) # [[Aurora Reyes]] margolaria (Mexiko 1908-1985) # [[Beau Garrett]] aktorea, modeloa (AEB 1982) # [[Bega Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1511-1582) # [[Begoña Villacís]] abokatua, politikaria (Madril 1977) # [[Belén Funes]] film zuzendaria, gidoilaria (Bartzelona 1984) # [[Blanca Álvarez Mantilla]] kazetaria (Madril 1931-2000) # [[Blanca Catal%C3%A1n de Oc%C3%B3n y Gayol%C3%A1]] botanikaria (Aragoi, 1860-1904) # [[Brittany Brewer]] saskibaloi-jokalaria (AEB 1997) # [[Calypso Botez]] idazlea (Errumania, 1880-1933) # [[Carlota Rosales]] margolaria (Madril 1872-1958) # [[Carmen Caamaño Díaz]] ekintzaile politikoa (Madril 1909-2006) # [[Carmen Santonja]] kantautorea, idazea, margolaria (Madril 1934-2000) # [[Carmen Werner Vallejo]] dantzaria, koreografoa (Madril 1953) # [[Carmina Virgili]] geologoa, politikaria (Bartzelona, 1927-2014) # [[Cathay Williams]] esklaboa, militarra (AEB 1844-1893) # [[Cecilia Álvarez Correa]] ingeniari industriala, politikaria (Kolonbia 1953) # [[Charlotte de Turckheim]] aktorea, umoregilea (Frantzia 1955) # [[Charlotte Scott]] matematikaria (Erresuma Batua, 1858-1931) # [[Chékéba Hachemi]] aktibista, idazlea, 1. emakume diplomazialaria (Afganistan 1974) # [[Christine Brennan]] kirol kazetaria (AEB, 1958) # [[Christine Jorgensen ]] aktorea, aktibista (AEB 1926-1989) # [[Claire Voisin]] matematikaria (Frantzia 1962) # [[Clara Che Tórtola]] saskibaloi jokalaria (Valentzia 1997) # [[Clara Isabel Francia]] kazetaria (Errioxa 1940) # [[Clotilde Catal%C3%A1n de Oc%C3%B3n y Gayol%C3%A1]] entomologoa, poeta (Aragoi, 1863-1946) # [[Concha Caballero]] politikaria (Baena, 1956 - Sevilla, 2015) # [[Concha Michel]] abeslaria, ikertzailea (Mexico 1899-1990) # [[Conchita Goyanes]] aktorea (Malaga 1946-Madril 2016) # [[Conchita Montes]] aktorea (Sevilla 1914- Portugal 1994) # [[Dámasa Cabezón]] pedagogo eta hezitzailea (Argentina, 1792 -Txile, 1861) # [[Desirée de Fez]] kazetaria, idazlea, zinema kritikaria (Bartzeloa 1977) # [[Diana Navarro]] abeslaria (Malaga 1978) # [[Dilras Banu Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1622-1657) # [[Dodo (komikigilea)|Dodo]] Frantziako komikigilea (Rabat, 1955) # [[Dolores Correa Zapata]] idazlea (Mexiko 1853-1924) # [[Dolores Jiménez Muro]] hezitzailea, iraultzailea (Mexiko 1848-1925) # [[Édith Grattery]] Frantziako ilustratzaile eta komikigilea (Marseilla, 1960) # [[Edith Lederer]] nazioarteko kazetaria (AEB, 1943) # [[Elena Arizmendi Mejia]] idazle feminista (Mexiko, 1884-1949) # [[Elena Martín Ortega]] psikologa eta irakaslea (Espainia 195??) # [[Elena Santonja]] tb aurkezlea (Madril 1932-2016) # [[Elena Torres Cuéllar]] lider iraultzailea (Mexiko 1893-1970) # [[Elizabeth Bugie]] biokimikaria (AEB, 1920-2001) # [[Elsa von Freytag-Loringhoven|lsa von Freytag-Loringhoven]] Artista (Alemania, 1874-1927) # [[Emily Bisharat]] legelaria (Jordania, 1913-2004) # [[Encarnación Cubas Báez]] # [[Enriqueta Morales]] hezitzailea eta erizain feminista (APanama, 1891-1986) # [[Estelle Ramey]] endokrinologo, feminista (AEB, 1917-2006) # [[Ethel Arnold]] kazetari, idazle eta hizlari, emakumeen sufragioaren aldeko aktibista (Britainia Handia 1865- 1930) # [[Eugénie Brazier]] sukaldaria (Frantzia 1895-1977) # [[Eunice Odio]] poeta (Costa Rica 1919- exiko 1974) # [[Fatoumata K%C3%A9b%C3%A9]] astrofisikaria, hezitzailea (Frantzia, 1985) # [[Fereshteh Ahmadi]] eleberrigilea (Iran 1972) # [[Florence Cestac]] Frantziako komikigilea # [[Florence Farmborough]] argazkilaria , idazlea (Britainia, 1887-1978) # [[Florencia Serranía Soto]] ingeniari mekanikoa (Mexiko 1963) # [[Franca Rame]] aktorea, idazlea, politikaria (Italia 1929-2013) # [[Frances Jolliffe]] aktorea (AEB, 1873 – 1925) # [[Gemma Cuervo]] aktorea (Bartzelona 1934) # [[Gertrude Mary Woodward]] ilustratzailea (Britainia, 1854-1939) # [[Greta Fernández]] aktorea (Bartzelona 1995) # [[Gulbadan Begum]] biografoa, poeta, printzesa (Mogol Inperioa 1523-1603) # [[Hamida Banu Begum]] enperatriza (Mogol inperioa 1527-1604) # [[Hedwig Bleuler-Waser]] sufragista (Zurich, 1869 - Zollikon, 1940) # [[Hiromi Uehara]] piano-jolea (Japonia 1979) # [[Ifigenia Martinez]] ekonomialaria, politikaria (Mexiko 1930) # [[Ingibjörg H. Bjarnason]] sufragista, irakaslea, artista eta politikaria (Islandia, 1867-1941) # [[Inma Serrano]] kantautorea (Alacant 1968) # [[Isa Duque]] psikologoa, sexologoa (Zaragoza, 1985) # [[Isabel Andreu de Aguilar]] sufragista,ekintzailea (Puerto Rico, 1887-1948) # [[Isabel Tenaille]] tb aurkezlea (Madril 1951) # [[Isabella Mamani|Isabella Brunilda Mamani]] iamara abokatua eta politikaria (Txile, 1988) # [[Itelvina Massioli]] pedagogo feminista (Brazil, XX. mendea) # [[Jahanara Begum]] printzesa, poeta (Mogol Inperioa 1614-1681) # [[Jahanzeb Banu Begum]] printzesa (Mogol Inperioa 1649-1705) # [[Jan Goodwin]] idazlea eta ikerketa kazetaria (AEB, 1948) # [[Jane Brigode]] politikaria (Belgika, 1870-1952) # [[Janeane Garofalo]] komediantea, aktorea (AEB 1964) # [[Jeanne Córdova]] idazlea, lesbiana aitzindaria (Alemania/AEB 1948-2016) # [[Jojo Moyes]] kazetaria, idazlea (EB 1969) # [[Juana Belén Gutiérrez de Mendoza]] hezitzailea, sufragista (Mexiko 1875- 1942) # [[Julia Piaton]] aktorea (Frantzia 1985) # [[June Carmona]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 2005) # [[Karla Jay]] idazlea, ikertzailea (AEB 1947) # [[Kathryn Bertine]] kirolaria, aktibista eta idazlea (AEB, 1975) # [[Kelly McEvers]] kazetaria, gerrako korrespontsala (AEB, 1970) # [[La Niña de La Puebla]] abeslaria (Sevilla 1908-Malaga 1999) # [[Laia Raventós Roig]]saskibaloi jokalaria (Bartzelona 1997) # [[Laura Aliaga]] saskibaloi jokalaria (Alacant 1994) # [[Laura Granados]] kantautorea (Cádiz 1966) # [[Laura Juliana Ramírez Ruiz]] ilustratzailea, komunikatzalea eta sortzailea (Mexiko...) # [[Lila Clunas]] sufragisa (Eskozia, 1875-1968) # [[Lisa Gherardini]] noblea, Mona Lisa (Florentzia 1479-1542) # [[Louise Weiss]] idazlea, politikaria (Frantzia 1893-1983) # [[Lucía Gil]] abeslaria, aktorea (Madril 1998) # [[Luz Vidal]] Sindikalista, politikaria, maputxea (Txile, 1973) # [[Maite Cazorla]] saskibaloi jokalaria (Kanariak 1997) # [[Malagako emakumeen kartzela zaharra]] (1937-1954) # [[Manolita Piña]] artista (Uruguai, 1883-1994) # [[Mara Goyanes]] aktorea (Madril 1942-2006) # [[Margaret Ogola]] pediatra, idazlea (Kenya, 1958-2011) # [[Maria Angela Ardinghelli]] Itzultzailea, matematikaria, fisikaria (Italia, 1728-1825) # [[Maria Cederschiöld]] kazetaria eta sufragista (Suedia, 1856-1935) # [[María del Refugio García]] maistra, sufragista (Mexiko 1889-1973) # [[María Dolores Medina]] kristau erlijiososa (Mexiko 1860- 1925) # [[María José Goyanes]] aktorea (Madril 1948-) # [[María Luisa Ponte]] aktorea (Valladolis 1918-Madril 1996) # [[María Parrado]] abeslaria (Cádiz 2001) # [[María San Juan]] kazetaria (Asturias 1963) # [[María Villalón]] abeslaria (Malaga 1989) # [[Marie Ange Guillaume]] kazetari, idazle eta gidoilaria (Frantzia, 1945) # [[Marjory Warren]] geriatra (Erresuma Batua, 1897-1960) # [[Marta Hermida]] saskibaloi jokalaria (Madril 1997) # [[Martha Jungwirth]] margolaria (Austria 1940) # [[Maruja Callaved]] tb aurkezlea (Huesca 1921-Madril 2018) # [[Mary Fields]] esklaboa, 1. postari afroamerikarra (AEB 1832-1914) # [[Mary Garden]] opera abeslaria (Eskozia, 1874-1967) # [[Mary J. Rathbun]] zoologoa (AEB, 1860-1943) # [[Mazie E. Clemens]] Lehen Mundu Gerrako korresponsala (AEB, 1890-1952) # [[Mélanie Auffret]] film zuzendaria, gidoilaria Frantzia, XX. mendea) # [[Mercedes Gómez Otero]] preso komunista (Madril 1915-?) # [[Meredith Monroe]] aktorea (AEB 1969) # [[Mimí Muñoz]] aktorea (Espainia 1914-1987) # [[Mireia Hernández]] igeriketa sinkronizatuko kirolaria (Espainia 2002) # [[Modesta Sanginés Uriarte]] idazle eta musikagilea (Bolivia, 1832-1887) # [[Mumtaz Mahal]] enperatriza (Mogol Inperioa 1593-1631) # [[Nadira Banu Begum]] printzesa (India 1618-Pakistan 1659) # [[Nathalie Roques]] Frantziako idazlea eta komikigilea # [[Nika Shakarami]] manifestari desagertu eta hila (Iran 2005-2022) # [[Nina Stemme]] sopranoa (Suedia 1963) # [[Niña de Antequera]] abeslaria (Malaga 1921-Sevilla 1972) # [[Noora Niasari]] zinema zuzendari eta gidoilaria (Teheran) # [[Nur Jehan]] enperatriza, poeta (Kandahar 1577-Lahore 1645) # [[Olga Bancic]] ekintzaile komunista judua (Errumania 1912- Alemnia 1944) # [[Olga Skorojodova]] zientzialaria, hezitzailea (SESB, 1911-1982) # [[Paquita Rico]] aktorea (Sevilla 1929-2017) # [[Park Wan Suh|Park Wan Sun]] idazlea (Korea, 1981-2011) # [[Pasión Vega]] abeslaria (Madril 1976) # [[Paula Cons]] dokumental- eta film zuzendaria (Coruña 1976) # [[Paula Dalli]] abeslaria, aktorea, idazlea (Alacant 1993) # [[Petra Herrera]] gizon gudari mozorrotua (Mexiko 1887-1917) # [[Petronila Riquelme]] Bernardo O'Higgins.en alaba mestizoa (Los Angeles, Txile, 1808? - Valparaiso, 1870) # [[Piedad Bonnett]] idazlea, poeta (Kolonbia, 1951) # [[Piedad de la Cierva]] zientzialaria (Murtzia, 1913-2007) # [[Pilar Muñoz]] aktorea (Madril 1911-1980) # [[Randi Blehr]] sufragista (Norvegia, 1851-1928) # [[Rhea Durham]] modeloa (AEB 1978) # [[Roberta Cowell]] lasterketa- eta borroka-pilotua, 1. Emakume trans britainiarra (EB 1918-2011) # [[Rocío Molina Cruz]] dantzaria, koreografoa (Malaga 1984) # [[Rosario Robles]] politikaria (Mexiko 1956) # [[Rose Mbowa]] idazlea, feminista (Uganda 1943-1999) # [[Roshanara Begum]] printzesa, poeta (Mogol Inperioa 1617-1671) # [[Ruja Ignatova]] iruzurgilea (Bulgaria/Alemania 1980) # [[Ruqaiya Sultan Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1542-1626) # [[Ruth Sager]] genetista (AEB, 1918-1997) # [[Sadie Kneller Miller]] kazetaria (AEB, 1867-1920) # [[Salima Sultan Begum]] poeta, enperatriza (India 1539- Mogol Inperioa 1612) # [[Sálvorako emakume heroiak]] erreskatea, Galizia 1921.01.02 # [[Samantha Gilabert]] abeslaria (Alacant 1994) # [[Sarah Moon]] argazkilaria (Frantzia, 1941) # [[Sarina Esmailzadeh]] manifestari nerabe erahila (Iran 2006-2022) # [[Segoviako kartzela zaharra]] emakumeen kartzela (1946-1956) # [[Soledad Miranda]] aktorea, abeslaria (Sevilla 1943-Portugal 1970) # [[Sonia Montecino|Sonia Montecinco]] aimara ikertzaile, antropologoa, idazlea (Txile, 1954) # [[Sophia Delza]] dantzaria, idazlea (AEB, 1903-1996) # [[Stacey Kent]] abeslaria (AEB 1968) # [[Suzanne Corkin]] neurozientzialaria (AEB, 1937-2016) # [[Svetlana Mojsov]] biokimikaria (Jugoslavia 1947) # [[Tebello Nyokong]] Kimikaria (Hegoafrika, 1951) # [[Teresa Nieto]] dantzaria, koreografoa (Tanger 1953) # [[Thea Sharrock]] antzerki eta film zuzendaria (EB 1976) # [[Vainica Doble]] musika bikotea (1971-2000) # [[Van Buren ahizpak]] moto bidaiariak, AEB 1916 # [[Vera Peters]] onkologoa (Kanada, 1911-1993) # [[Vicky Lagos]] aktorea (Madril 1938) # [[Victoria Teijeiro]] aktorea, irakaslea (Coruña 1974) # [[Victorina Bridoux]] poeta eta eleberrigilea (Manchester, 1835-San Cruz Tenerifekoa, 1862) # [[Virginia Grütter]] poeta, aktorea (Costa Rica 1929-2000) # [[Yolanda Retter]] liburuzaina, idazlea (AEB 1948-2007) # [[Zeb-un-Nisa Begum]] printzesa poeta (Mogol Inperioa 1638-1702) # [[Zena Tooze]] biologo, ekologista (Kanada, 1955) # [[Zenana]] emakumeen etxe zatia (India XII. mendea) # [[Zoe Ducós]] aktorea, gidoilaria (Argentina 1928-Venezuela 2002) # [[Zulma Brandoni de Gasparini]] paleontologoa (Argentina, 1944) }} ==='''Berriak 2024''' ('''maiatza''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Ormatza Imatz]] '''SORTUA''' sexologoa (Bakio, 1967) # [[Aitziber González García]] '''SORTUA''' arkeologoa, ikertzailea (Gasteiz 1991) # [[Alaitz Arenzana]] ----'''SORTUA''' artista eta zinemagilea (Bilbo, 1976) # [[Amaia Barrena García]] ----'''SORTUA'''idazlea, poeta (Basauri, 1989) # [[Esti Ansotegi Guruziaga]] ----'''SORTUA''' psikologoa (Zornotza, 1976) # [[Itziar Sapsootham]] '''SORTUA''' geografoa eta ikertzailea (Eibar, 1986) # [[Lucia Arrube]] '''SORTUA'''erraketista (Iurreta, 1923 - Zornotza, 2012) # [[Margarita Unzalu Arana]] ----'''SORTUA''' idazlea (Durango, 1892-1973) # [[Rosa Hernández (artista)]] ----'''SORTUA''' eskultorea eta margolaria (Tenerife, 1955) # [[Sama Bilbao]] '''SORTUA''' ingeniari industriala eta irakaslea (Bilbo 1961) # [[Agnes Baden-Powell]] Nesken eskaut talde sortzailea (Ingalaterra 1858-1945) # [[Aim%C3%A9e Antoinette Camus]] botanikaria (Frantzia, 1879-1965) # [[Alejandra Rodríguez]] kazetaria, abokatua, 60 urteko Miss Buenos Aires 2024 (Argentina 1963) # [[Alice Recoque]] informatikaria (Aljeria 1929- Frantzia 2021) # [[Alicia Machado]] aktorea, Miss Unibertso 1996 (Venezuela 1976) # [[Alison Hargreaves]] alpinista (EB, 1962-K2, 1992) # [[Amalia Miranzo]] politikaria eta irakaslea (Cuenca, 1939-2014) # [[Amelia Vega]] abeslaria, enpresaburua, Miss Unibertso 2003 (Dominikar Errepublika 1984) # [[Ana de Mendoza de la Vega]] noblea (Valladolid 1554-Guadalajara 1633) # [[Ana García Carías]] abokatua, lehen dama (Honduras 1968) # [[Ana Sofía Henao]] modeloa, idazlea, ilustratzailea (Kolonbia, 1982) # [[Andrea Meza]] Miss Unibertso 2020 (Mexiko 1994) # [[Anita Conti]] ozeanografoa (Frantzia, 1899-1997) # [[Anna Cruz]] saskibalioi jokalaria (Bartzelona 1986) # [[Anna Montañana]] saskibaloi jokalari ohia, entrantzailea (Valentzia 1980) # [[Anna Pazos]] idazlea (Bartzelona 1991) # [[Anna Roig Serra]] fisikaria (Katalunia, 1962) # [[Anne Marie Braafheid]] Miss Unibertsoko 1. Finalista beltza (Surinam 1947) # [[Anne-Laure Folly]] zinema zuzendaria (Togo, 1954) # [[Annie Fratellini]] aktorea, pailazoa (Frantzia, 1932-1997) # [[Ánxela Loureiro]] poeta, idazlea eta abeslaria (Ferrol, 1956) # [[Barbara May Cameron]] argazkilaria, poeta, idazlea eta giza eskubideen aldeko ekintzailea (AEB, 1954 - 2002ko) # [[Barbara Sepúlveda|Barbara Sepulveda]] feminista abokatua (Santiago, 1985) # [[Beatriz Bernal]] Espainiako 1. emakume idazlea (Valladolid 1501/1504- 1562/1586) # [[Beatriz Domínguez-Gil]] medikua, nefrologoa (Coruña 1971) # [[Beatriz Sarlo]] idazlea (Argentina, 1942) # [[Begoña Etayo Ereña]] Euskal Herriko feminista (Bilbo, 1958) # [[Betty Molesworth]] botanikaria (Zeelanda Berria, 1913-2002) # [[Bolette Berg]] argazkilaria (Norvegia, 1872-1944) # [[Brook Lee]] modeloa, Miss Unibertso 1997 (AEB 1971) # [[Camila Kater]] film zuzendaria (Brasil 1990) # [[Carla Nieto]] aktorea (Girona 1983) # [[Carmen Díez de Rivera]] politikaria (Madril 1942-1999) # [[Carmen Villalobos]] aktorea (Kolonbia 1983) # [[Carolyn Steel]] arkitektoa, idazlea, ikertzailea eta unibertsitateko irakasle ingelesa (Londres ?) # [[Catalina de Mendoza y Sandoval]] noblea (Granada 1916-1686) # [[Catherine Peñán]] patinatzailea (Santiago, 1989) # [[Catriona Gray]] Miss Unibertso 2018 (Australia 1994) # [[Cecil Dorrian]] gerrako korrespontsala (AEB, 1882-1926) # [[Cg'ose Ntcox'o]] artista (Botswana, 1950-2013) # [[Chefa Alonso]] musikagilea (Coruña 1955) # [[Clara Roquet]] zinema zuzendaria eta gidoilaria (1988) # [[Clara Stauffer]] espioia, falangekoa (Madril 1904-984) # [[Concepción Dancausa]] politikaria, funtzionarioa (Burgos 1952) # [[Corina Smith]] abeslaria, aktorea (Venezuela 1991) # [[Cristina Ruiz Ortega]] exekutiboa (Espainia 1970) # [[Cynthia Elbaum]] fotokazetaria (AEB, 1966-1994) # [[Dana Randall]] informatikaria (AEB 1968) # [[Da'Vine Joy Randolph]] aktorea, kantaria (AEB 1986) # [[Demi-Leigh Nel-Peters]] enpresaburua, Miss Unibertso 2017 (Hegoafrika 1995) # [[Denise Ferreira da Silva]] filosofoa eta artista (Brasil, 1963) # [[Denise Quiñones]] aktorea, Mis Unibertso 2001 (Puerto Rico 1977) # [[Dominga Neculmán]] zeramikagilea (Walmapu, 1937-2022) # [[Dorothy Liddell]] arkeologoa (Erresuma Batua, 1890-1938) # [[Eden Golan]] abeslaria (Errusia/Israel 2003) # [[Ekaterina Zelenko]] hegazkinlari militarra (Errusia 1916-1941) # [[Elisa Aguilar]] saskibaloi jokalaria (Madril,1976) # [[Elisabeth Ohlson Wallin]] argazkilaria (Suedia 1961) # [[Eliza Ruhamah Scidmore]] idazlea, argazkilaria (AEB 1856-1928) # [[Elizabeth Gould Bell]] medikua eta sufragista (Erresumna Batua, 1862-1934) # [[Elizabeth McCombs]] 1. emakume parlamentaria (Zeelanda Berria 1873-1935) # [[Elsa Donaire Malagelada]] saskibaloi jokalaria (Girona, 1979) # [[Emily Stowe]] medikua (Kanada, 1831-1903) # [[Encarnación Alzona]] historilaria eta sufragista (Filipinak, 1895-2001) # [[Enriqueta_Sèculi]] pedagoga, kirolaria eta feminista (Bartzelona, 1897-1976) # [[Ericka Ñanco]] ekintzailea eta politikari maputxea nén (Walmapu, 1992) # [[Esther Hill]] arkitektoa (Kanada, 1895-1985) # [[Eugenie Clark]] iktiologoa (AEB, 1922-2015) # [[Evaluna Montaner]] aktorea, kantaria (Venezuela 1997) # [[Felisa Rincón de Gautier]] politikaria (Ameriketako Estatu Batuak, 1897-1994) # [[Fernanda García Lao]] idazlea (Argentin/ Espainia 1966) # [[Francisca Linconao]] lider maputxea (Walmapu, 1958) # [[Fuencisla Clemares]] exekutiboa (Madril 1974) # [[Gabriela Isler]] modeloa, Miss Unibertso 2013 (Venezuela 1988) # [[Gabriela Mandujano]] sufragista, politikaria (Txile 1902-1984) # [[Gidaritza]] neskato-eskaut taldeen mugimendua # [[Gloria Diaz]] modeloa, Miss Unibertso 1969 (Filipinak 1951) # [[Grettell Valdez]] aktorea (Mexiko 1976) # [[Gwendolyn Lizarraga]] ekintzailea, politikaria eta enpresa burua (Belize, 1901-1975) # [[Hanna Sheehy-Skeffington]] sufragista eta nazionalista (Irlanda, 1877-1946) # [[Harnaaz Sandhu]] Miss Unibertso 2021 (India 2000) # [[Harriet Chalmers Adams]] esploratzailea, argazkilaria (AEB 1875-Frantzia 1937) # [[He Zehui]] fisikari nuklearra (Txina, 1914-2011) # [[Herminia Aburto Colihueque|Herminia Aburto]] lider maputxea # [[Huda Akil]] neurozientzialaria (Siria-AEB, 1945) # [[Inma Rubiales]] idazlea (Badajoz 2002) # [[Inmaculada Rodríguez-Piñero]] politikaria (Madril 1958) # [[Iris Mittenaere]] modeloa, Miss Unibertso 2016 (Frantzia 1993) # [[Iris van Herpen]] moda diseinatzailea (Herbehereak 1984) # [[Isabel de Liaño]] idazlea (Valladolid XVI. Mendea-XVII. mendea) # [[Isabel dos Santos]] ekonomialaria, aberatsa (Errusia/Angola 1973) # [[Isabel Millé Giménez]] ikertzailea, liburuzaina, poeta (Almeria 1894- 1990) # [[Isabel Ov%C3%ADn Camps]] kimikaria, irakaslea (Sevilla, 1887-1972) # [[Ivette María Tato]] igerilaria (Bartzelona 1975) # [[Janet Rowley]] genetikaria (AEB, 1925-2013) # [[Jayne Atkinson]] aktorea (EB/AEB 1959) # [[Jennifer Hawkins]] modeloa, Miss Unibertso 2004 (Australia 1983) # [[Joanna Haigh]] fisikaria (Erresuma Batua, 1954) # [[Josefa Tito Recalde]] enpresaburua (Donostia, 1802-1858) # [[Josephine Cecilia Diebitsch Peary]] esploratzaile aitzindaria (AEB 1863-1955) # [[Júlia Bacardit]] idazlea (Bartzelona 1991) # [[Juliane Koepcke]] zoologoa (Peru-Alemania, 1954) # [[Juliette Gordon Low]] Espainian eta Kuban neska eskaut taldeen sortzailea (AEB 1860-1927) # [[Justine Pasek]] artista, 2. Miss Unibertso 2002 (SESB/Panama 1979) # [[Karina Riquelme Viveros]] abokatu maputxea (Walmapu, 1981) # [[Kate Sessions]] botanikaria (AEB, 1857-1940) # [[Kate Swift]] idazlea, editorea (AEB 1923-2011) # [[Katharine Blunt]] kimikaria, nutrizionista (AEB, 1876-1954) # [[Kathleen Cruise O'Brien]] sufragista eta irakaslea (Irlanda, 1886-1938) # [[Kimberley Tell]] aktorea, abeslaria (Lanzarote 1989) # [[Kimberly Dozier]] kazetaria, gerrako korrespontsala (AEB,1966) # [[Kimera (abeslaria)]] (Hego Korea 1954) # [[Kirsten Vangsness]] aktorea, gidoilaria (AEB 1971) # [[Laia Palau]] saskibaloi jokalaria (Bartzelona 1979) # [[Laura Aguilar]] argazkilaria (AEB, 1958-2018) # [[Laura Gil]] saskibaloi jokalaria (Murtzia 1992) # [[Lauren Groff]] idazlea (AEB 1962) # [[Lea Gabrielle]] kazetaria, diplomatiko ohia, hegazkinlaria (AEB,1975) # [[Lidia Lopujova]] dantzaria (Errusia, 1892-1981) # [[Liliana Ancalao]] poeta, irakasle maputxea (Walmapu, 1961) # [[Lisa Randall]] fisikaria (AEB 1962) # [[Liubov Sóbol]] apolitikaria, ekintzailea (Errusia 1987) # [[Lola Glaudini ]] aktorea (AEB 1971) # [[Louise Gavan Duffy]] sufragista eta nazionalista (Niza, 1884 - Dublin, 1969) # [[Luisa Mendoza y Mendoza]] noblea (1582-Nadril 1619) # [[Luna Pamies]] aktorea (Alacant, 2003) # [[Lydia Davis]] idazlea (AEB, 1947) # [[Małgorzata Szumowska]] film zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Polonia 1973) # [[María Abrisqueta de Zulueta]] Espainian eta Kuban neska-eskaut taldeen sortzailea (Donostia 1911-1992) # [[Maria Bellido]] heroia (Jaen 1755-1809) # [[María Catrileo|Maria Catrileo]] hizkuntzalari maputxea (Walmapu, 1944) # [[María de Mendoza y Fonseca]] noblea, arte-bildumagilea (Espainia 1516-1580) # [[María Dolores Dancausa]] bankaria, exekutiboa (Burgos 1959) # [[María Gómez de Sandoval y Torres de Navarra]] noblea (?- 19) # [[María José García Beato]] legelaria, bankaria, exekutiboa (Kordoba 1965) # [[Maria Koepcke]] ornitologoa (Alemania-Peru, 1924- 1971) # [[María La Ribot]] koreografoa (Madril 1962) # [[María Martinón Torres]] Medikua, antropologoa (Orense, 1974) # [[Maria Rúbies]] maistra eta politikaria (Leida, 1932-1983) # [[Maria Tereza Jorge P%C3%A1dua]] ekologoa (Brasil, 1943) # [[Marie Høeg]] sufragista eta argazkilaria (1866-1949) # [[Marie Pape-Carpantier]] pedagoga eta feminista frantziarra (Frantzia 1815 - 1878) # [[Marina Geli]] medikua, politikaria (Girona 1958) # [[Marta Alonso]] onkologo ikertzailea (Lodosa 1974) # [[Marta Fernández (saskibaloi-jokalaria)]] (Bartzelona,1981 19) # [[Marta Vergara]] sufragista, idazlea (Txile 1898- 1995) # [[Marta Xargay]] saskibaloi jokalaria (Girona 1990) # [[Martha Vasconcellos]] modeloa, Miss Unibertso 1968 (Brasil 1948) # [[Mary Lowndes]] artista eta sufragista (Dorset, 1856 - Londres, 1929) # [[Maud Bonneaud]] margolaria (Limoges, 1921-Madril, 1991) # [[Maya Moore]] saskibaloi jokalaria (AEB 1989) # [[Melba Roy Mouton]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1929-1990) # [[Mélodie Nakachian]] ume bahitua, psikologoa (AEB 1982) # [[Mencía de Mendoza]] noblea, arte-bildumagilea (Guadalajara 1508-Valentzia 1554) # [[Mercè Arànega]] aktorea (Agentina/Katalunia 1957) # [[Meri Te Tai Mangakāhia]] sufragista (Zeelanda Berria, 1868-1920) # [[Mónica López (aktorea)]] (Kanariak 1969) # [[Mpule Kwelagobe]] aktibista, Miss Unibertso 1999 (Bostwana 1979) # [[Nabila Espanioly]] aktibista, pedagogoa, feminista (Israel 1955) # [[Nandipha Mntambo]] eskultorea eta artista (Hegoafrika, 1982) # [[Nanna Aakjær|Nanna Aakjaer]] eskultorea eta sufragista (Danimarka, 1874-1962) # [[Natalia Torrente]] kirol kazetaria (Madril 1984) # [[Natividad Almeda-López|Natividad Almeda Lopez]] legelaria (Filipinak, 1892-1977) # [[Natividad Llanquileo]] Abokatua eta politikari maputxea (Walmapu, 1984) # [[Neri Oxman]] arkitektoa, diseinatzailea, irakaslea (Israel/AEB 1976) # [[Nettie Honeyball]] futbolaria (Londres 1871- Argentina XX. mendea)) # [[Oksana Fiodorova]] abeslaria, polizia, Miss Unibertso 2002 (Errusia 1977) # [[Olga Poblete]] irakaslea, gizarte buruzagia (Txile 1908-1999) # [[Olha Kobylianska]] idazlea (Ukraina 1863-Errumania 1942) # [[Olivia Culpo]] influencerra, Miss Unibertso 2012 (AEB 1992) # [[Oracene Price]] tenis entrenatzailea (AEB 1952) # [[Orna Grumberg]] informatikaria (Israel 1952) # [[Paget Brewster]] aktorea (AEB 1969) # [[Patricia Dauder]] artista (Bartzelona, 1973) # [[Patricia Goldman-Rakic]] neurologoa (AEB, 1937-2003) # [[Patricia Manterola]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1972) # [[Patsy Adam-Smith]] idazlea, historialaria (Australia 1924-2001) # [[Paula Painén Calfumán|Paula Paiñén Calfuman]] Kultura maputxearen ordezkaria (Walmapu, 1931) # [[Paulina Vega]] enpresaburua, Miss Unibertso 2014 (Kolonbia 1993) # [[Pia Wurtzbach]] enpresaburua, Miss Unibertso 2015 (Alemania/Filipinak 1989) # [[Pilar Belzunce de Carlos]] mezenasa (Filipinak, 1925-Donostia, 2015) # [[Pilar Martín Gila]] idazlea (Segovia 1962) # [[Queralt Casas]] sakibaloi jokalaria (Girona 1992) # [[Ramona Reyes]] emagin eta politikari maputxea (Txile, 1967) # [[R'Bonney Gabriel]] Miss Unibertso 2022 (AEB 1994) # [[Rebeca Jiménez]] abeslaria (Segovia 1975) # [[Rivka Oxman]] arkitekto, ikertzailea, irakaslea (Israel 1950) # [[Robyn Davidson]] idazlea (Australia 1950) # [[Rochelle Aytes]] aktorea, modeloa (AEB 1976) # [[Rosa Serra]] eskultorea (Vic, 1944) # [[Rosa Smith Eigenmann]] iktiologoa (AEB, 1858-1947) # [[Rose Kennedy|Rose Kenedy]] filantropoa (AEB, 1890-1995) # [[Rosita Ferrer]] Kopla kantaria eta egilea (Bartzelona,1935) # [[Safi Faye]] zinema zuzendaria (Senegal, 1934-2023) # [[Samara de Córdova]] aktore eta idazlea (Guatemala, 1923-2015) # [[Sasha Waltz ]] dantzaria, koreografoa (Alemania 1963) # [[Semiha Berksoy]] opera abeslaria (Turkia, 1910-2004) # [[Séverine Vidal]] idazlea (Frantzia, 1969) # [[Sheynnis Palacios]] kazetaria, Miss Unibertso 2023 (Nikaragua 2000) # [[Silvia Palumbo]] kantautorea (Argentina 1961) # [[Soledad Bacarreza]] psikologo eta kirol kazetaria (Santiago, 1969) # [[Sonsoles de Icaza]] aristokrata, Balentziagaren musa (Avila 1914- Madril 1996) # [[Valentina Pinelo]] moja idazlea (Sevilla XVI. Mendea-XVII. mendea) # [[Vanisha Mittal]] aberatsa, enpresaburua (India 1980) # [[Verónica Figueroa Huencho|Veronica Figueroa Huencho]] irakasle eta politikari maputxea (Santiago, 1974) # [[Virginia Cowles]] gerrako idazlea eta kazetaria (1910-1983) # [[Yehni Djidji|Yenni Djidji]] idazlea eta blogaria (Boli Kosta, 1988) # [[Yuri Kochiyama]] ekintzailea (AEB 1921-2014) # [[Zofia Stryjeńska]] margolaria (Krakovia 1891-Geneva 1976) # [[Zozibini Tunzi]] Miss Unibertso 2019 (Hegoafrika 1993) }} ==='''Berriak 2024''' ('''Apirila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Irati Cuadrado Noain]] ef--'''SORTUA''' iraupen eskalatzailea (Burlata, 2001) # [[Juana Cortés Amunarriz]] ----'''SORTUA''' idazlea (Hondarribia, 1966) # [[Nerea Intxausti Castiñeira]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Pasai Donibane, 2000) # [[Abigail eta Brittany Hensel]] maistrak, biki siamdar bizefalikoak (AEB 1990) # [[Adelaida Avagyan]] medikua, ikertzailea (Armenia-AEB, 1924-2000) # [[Adelina Jiménez Jiménez]] maistra ijitoa (1945) # [[Adriana Hoffmann]] biologoa (Txile 1940) # [[Agnès McLaren]] medikua, sufragista (EB 1837-Frantzia 1913) # [[Aida Fern%C3%A1ndez R%C3%ADos]] biologoa, ozeanografoa (Galizia, 1947-2015) # [[Akiko Kojima]] modeloa, Miss Unibertso 1959 (Japonia 1936) # [[Amelia Cuñat Monleon]] marrazkilaria, zeramikaria (Valentzia 1878-1946) # [[Amparo Muñoz]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso (Malaga 1954-2011) # [[Amparo Navarro Giner]] maistra (Valentzia, 1900-1986) # [[Ana Jaren]] ilustratzailea (Sevilla 1985) # [[Ane Campos]] futbolaria (Getaria, 1999) # [[Angela Marinescu]] poeta (Errumania 1941-2023) # [[Anna Callender Brackett]] filosofa eta feminista estatubatuarra (EEUUko Bostonen, 1836-1911) # [[Anna Güell Torne]] aktorea (Katalunia 1961) # [[Anna Kolbrún Árnadóttir|Anna Kolbrún]] maistra eta politikaria (1970-2023) # [[Anna Munro]] sufragista (EB 1881-1962) # [[Anna Turbau]] argazkilaria (Bartzelona 1949) # [[Anne Knight]] sufragista (BH 1786-1862) # [[Anne Marie Pohtamo]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso (Finlandia 1955) # [[Apasra Hongsakula]] modeloa, Miss Unibertso 1965 (Thailandia 1947) # [[Armi Kuusela]] filantropoa, 1. Miss Unibertso (Finlandia 1934) # [[Axelle Kabou]] idazlea (Kamerun, 1955) # [[Aya Nakamura]] abeslaria (Frantzia, 1995) # [[Barbara Blomberg]] dama, Karlos I.aren maitalea, Joan Austriakoaren ama (Alemania 1527-Kantabria 1597) # [[Barbara Canepa]] Italiako komikigilea (Genoa, 1969) # [[Barbara Foxley]] pedagogoa, sufragista (EB 1860-1958) # [[Bárbara Palacios]] idazlea, Miss Unibertso 1986 (Madril/Venezuela 1963) # [[Beatriz Iribarne Sánchez]] maistra eta ekintzailea (Almeria, 1942) # [[Begoña Muruaga Laca]] filologoa, euskara teknikaria (Bermeo 1953) # [[Bernadette Sanou Dao]] idazlea (Burkina Faso) # [[Berry Berenson]] argazkilaria, aktorea (AEB 19) # [[Bertha Gxowa]] politikaria eta ekintzailea (Hegoafrika, 1934-2010) # [[Betty Lou Raskin]] kimikaria (AEB, 1924-2010) # [[Bienvenida Sarmiento]] maistra (Argentina, 1804-1900) # [[Camille Paglia]] kritikari soziala, idazlea (AEB 1947) # [[Cándida Antonia Bueno Iso|Cándida Antonia Bueno]] maistra fusilatua (Zaragoza, 1912-1936) # [[Carme Giralt Roses]] hezitzailea (Bartzelona 1940-2022) # [[Carmen Delgado Vicente|Carmen Delgado]] Maistra eraila (Salamanca, 1899-1936) # [[Carmen Guillén Lorente]] historialaria, ikertzailea, irakaslea (Murtzia 1988) # [[Carmen Mola]] idazle taldea (Espainia, 2018) # [[Carol Morris]] modeloa, Miss Unibertso 1956 (AEB 1936) # [[Carroll Baker]] aktorea (AEB 1931) # [[Cecilia Bolocco]] aurkezlea, Miss Unibertso 1987 (Txile 1965) # [[Chantal van den Heuvel]] Belgikako idazlea # [[Christiane Martel]] aktorea, Miss Unibertso 1953 (Frantzia 1935) # [[Cirila Ubaldina García Díaz]] maistra eraila (Salamanca, 1893-1936) # [[Clara Ragaz]] maistra, feminista (Suitza, 1894-1957) # [[Clementia Taylor]] sufragista (EB 1810-1908) # [[Corinna Tsopei]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1964 (Grezia 1944) # [[Dayanara Torres]] idazle, abeslari, modeloa, Miss Unibertso 1993 (Puerto Rico 1974) # [[Deborah Carthy-Deu]] modeloa, enpresaburua, Miss 1985 (Puerto Rico 1966) # [[Debra Lafave]] maistra, estuproz kondenatua (AEB 1980) # [[Delia Zapata Olivella]] dantzaria, irakaslea (Kolonbia 1926-2001) # [[Denise Affonço]] idazlea (Kanbodia, 1944) # [[Dia Mirza]] modeloa, aktorea, ekoizlea (India 1981) # [[‎Djaili Amadou Amal]] idazlea (Kamerun, 1975) # [[Dorothea Pertz]] botanikaria (EB 1859-1939) # [[Duygu Asena]] idazlea (Turkia 1946-2006) # [[Edith Ayrton]] idazlea, sufragista (EB 1879-1945) # [[Edith Picton-Turbervill]] sufragista (EB 1872-1960) # [[Edith Rebecca Saunders]] genetista (EB 1865-1945) # [[Ela Gandhi]] politikaria (Hegoafrika, 1940) # [[Eleanor Coppola]] dokumentalgilea, idazlea (AEB, 1936-2024) # [[Elena Mendoza]] musikagilea (Sevilla 1973) # [[Elisabetta Gnone]] idazle eta kazetari italiarra (Genova, 1965) # [[Elizabeth Pease Nichol]] sufragista (EB 1807-1897) # [[Emmeline Pethick-Lawrence]] sufragista (EB 1867- 1954) # [[Estée Lauder]] kosmetika-enpresaburua (AEB 1906-2004) # [[Esther Afua Ocloo]] ekintzailea (Ghana 1919-2002) # [[Esther Pineda G]] idazlea, ikertzailea (Venezuela 1985) # [[Ethel Ayres Purdie]] sufragista (EB 1874-1923) # [[Ethel Lilian Voynich]] idazlea eta musikaria (Ballintemple, 1864 - New York, 1960) # [[Eulalia Guzmán Barrón|Eulalia Guzmán Barrón]] maistra eta arkeologa mexikarra (Mexiko, 1890 - 1985) # [[Eva Guillamon]] artista, dramagilea (Albacete 1978) # [[Fannie Flagg]] aktorea, idazlea (AEB 1944) # [[Fatou Keïta]] idazle (Boli Kosta, 1965) # [[Frances Ames]] neurologo, aktibista (Hegoafrika, 1920-2002) # [[Frances Power Cobbe]] sufragista, idazlea ekintzailea (BH 1822-1904) # [[Francisca de Asís Sanchis Ferrer]] 2.Errepublikako maistra (1896-1982) # [[Françoise Bettencourt Meyers]] munduko emakume aberatsena (Frantzia 1953) # [[Georgina Rizk]] modeloa, Miss Unibertso 1971 (Libano 1953 # [[Gladys Zender]] modeloa, Miss Unibertso 1957 (Peru 1939) # [[Guillenako 17 arrosak]] emakume fusilatuak (Sevilla, 1937) # [[Hannah Glasse]] idazlea (BH 1708-1770) # [[Hanni Wenzel]] eskiatzailea (Liechtenstein 1956) # [[Hema Malini]] aktorea, dantzaria (India 1948) # [[Hemley Boum ‎]] idazlea (Kamerun, 1973) # [[Herminia Gomez Serra]] sopranoa (Castelló 1891-Italia 1977) # [[Hillevi Rombin]] modeloa, Miss Unibertso 1955 (Suedia 1933- AEB 1996) # [[Holloway papar-orratza]] kartzelaratutako sufragisten saria # [[Ieda Maria Vargas]] modeloa, Miss Unibertso 1963 (Brasil 1944) # [[Irene Sáez]] politikaria, Miss Unibertso 1981 (Venezuela 1961) # [[Irina Belova]] atleta, heptatloilaria (Errusia 1968) # [[Iris Chang]] idazlea (AEB 1968-2004) # [[Itxaso Mardones]] kazetaria (Gasteiz 1979-2024) # [[Itzel Arcos]] komediantea (Mexiko, 1988) # [[Janelle Commissiong]] enpresaburua, politikaria, Miss Unibertso 1977 (Trinidad eta Tobago 1953) # [[Jeanneth Beltran]] etxeko langileen eskubideen sinboloa (Nikaragua 1984- Toledo 2014) # [[Jerrie Mock]] airez mundu-bira egindako 1. emakumea (AEB 1925-2014) # [[Joanne Harris]] idazlea (EB 1964) # [[Joênia Wapichana]] abokatu indigena (Brasil 1974) # [[Josette Abondio]] irakaslea eta idazlea (Boli Kosta, 1932) # [[Karen Dianne Baldwin]] gidoilaria, Miss Unibertso 1982 (Kanada 1963) # [[Kartini]] heroia (Ekialdeko Herbeherear Indiak 1879-1904) # [[Kate Campbell Hurd-Mead]] feminista, ginekologoa (Kanada-AEB, 1867-1941) # [[Katharine Murray Lyell]] botanikaria (EB 1817-1915) # [[Kay Beauchamp]] sufragista (EB 1899-1992) # [[Kerry Anne Wells]] tb aurkezlea, Miss Unibertso (Australia 1951) # [[Laia Abril]] artista, argazkilaria (Bartzelona 1986) # [[Laura Geraldine Lennox]] sufragista (Irlanda, 1883-1958) # [[Lee Israel]] idazlea, faltsifikatzailea (AEB 1939-2014) # [[Lettice Fisher]] sufragista (EB 1875-1956) # [[Liliana Năstase]] atleta, heptatloilaria (Errumania 1962) # [[Lina Cavalieri]] sopranoa (Italia, 1874-1944) # [[Linda Bement]] modeloa, Miss Unibertso 1960 (AEB 1941-2018) # [[Lis Vega]] abeslaria (Kuba 1977) # [[Livia Veloz]] maistra eta poeta (Santo Domingo, 1889-1980) # [[Lorraine Downes]] modelo dantzaria, Miss Unibertso 1983 (Zeelanda Berria 1964) # [[Louie Bennett]] sufragista (Irlanda 1870-1956) # [[Louise Aitken-Walker]] rally pilotua (Eskozia 1960) # [[Lucia Perotti]] maistra (Italia, 1586-1641) # [[Luigia Mandolini]] maistra eta sufragista (1866-1939) # [[Lupita Jones]] enpresaburu, Miss Unibertso 1991 (Mexiko 1967) # [[Luz Marina Zuluaga]] modeloa, Miss Unibertso 1958 (Kolonbia 1938-2015) # [[Luzdivina Megido]] 2. errepublikako maistra erbesteratua (Asturias, 1916-1984) # [[Mª Luz Montesinos Gutiérrez]] neurozientzialaria, ikertzailea (Sevilla 1969) # [[Madison Chock]] patinatzaile artistikoa (AEB 1992) # [[Magdalena de Ulloa]] noblea (Zamora 1525-Valladolid 1598) # [[Manola Brunet]] klimatologoa (Cariñena, 1955) # [[Mar Galceran]] Down sindromedun 1.diputatua Espainian (Valentzia 1977) # [[Mar Regueras]] aktorea, gimnasia erritmoko entrenatzailea (Bartzelona 1970) # [[Margaret Cousins]] sufragista (Irlanda 1878 -India 1954) # [[Margaret Gardiner]] kazetaria, modeloa, Miss Unibertso 1978 (Hegoafrika 1959) # [[Margareta Arvidsson]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1966 (Suedia 1947) # [[Margie Moran]] modeloa, Miss Unibertso (Filipinak 1973) # [[Margot Moles]] kirolaria (Bartzelona, 1910-Madril, 1987) # [[Mari Carmen Díez Navarro]] maistra (Alicante, 1949) # [[Maria Alharilla]] futbolaria, 1. amatasun baja (Jaen 1990) # [[María Arias Bernal]] maistra eta iraultzailea (Mexiko, 1884-1923) # [[Maria de la Encarnacion Rigada Ramon]] matematikaria (Cadiz 1863- Madril? 1930) # [[Maria Dolores Ocaña Madrid]] abokatua, 1. emakumea Letizia erreginaren idazkaritza pribatua zuzentzen (Madril 1973) # [[María Luisa Navarro Margati]] maistra, pedagogo eta psikologo errepublikar erbesteratua (Fantzia, 1890-Argentina, 1947) # [[María Xesús Lama]] filologoa, idazlea, saiakeragilea (Lugo 1964) # [[Marifé Arroyo]] maistra (Valentzia, 1946) # [[Marion Ross]] aktorea (AEB 1928) # [[Marisa Belaustegigoitia]] idazlea, ikertzailea eta feminista (Mexiko, 1969) # [[Marisa Berenson]] modeloa, aktorea (AEB 1947) # [[Marisol Malaret]] modeloa, Miss Unibertso 1970 (Puerto Rico 1949-2023) # [[Maritza Sayalero]] modeloa, Miss Unibertso 1979 (Venezuela 1961) # [[Marlene Schmidt]] aktore, ekoizle, modelo, Miss Unibertso 1961 (Alemania 1937) # [[Marta Segarra]] filologoa, ikertzailea (Bartzelona 1963) # [[Marthe Ekemeyong Moumié]] idazle eraila (Kamerun, 1931-2009) # [[Mary Anne Rawson]] abolizionista (BH 1801-1887) # [[Mary Bennett (pedagogoa)]] (EB 1913-2005) # [[Mary Corinna Putnam Jacobi]] mediku, idazle, sufragista (AEB, 1842-1906) # [[Mary Emilie Holmes]] geologoa, irakaslea (AEB, 1850-1906) # [[Mary Estlin]] aktibista (EB1820-1902) # [[Mary Horner Lyell]] geologoa (EB 1808-1873) # [[Mary Kay Letourneau]] maistra, estuproz kondenatua (AEB 1962-2020) # [[Mary MacSwiney]] ekintzaile independentista, emakume politikari errepublikar irlandarra eta feminista. (Londres, 1872 - Cork, 1942) # [[Matilde Escuder Vicente]]2. errepublikako maistra (Valentzia, 1913-Frantzia, 2006) # [[Mercedes Tella]] pedagogoa, idazlea (Coruña 1868-Leon 1934) # [[Michelle McLean]] modeloa, idazlea, Miss Unibertso 1992 (Namibia 1972) # [[Millicent Mackenzie]] sufragista (EB 1863-1942) # [[Miriam Stevenson]] modeloa, Miss Unibertso 1954 (AEB 1933) # [[Mona Grudt]] kazetaria, Miss Unibertso 1990 (Norvegia 1971) # [[Monique Ilboudo]] idazlea (Burkina Faso, 1959) # [[Montserrat Señaba]] maistra eta politikaria (Ekuatore Ginea, 1918-1980) # [[Morayma Ofir Carvajal]] maistra (Ekuador, 1915-1951) # [[Naomi Wolf]] idazlea, aktibista (AEB 1962) # [[Natalie Glebova]] idazlea, modeloa, Miss Unibertso 2005 (Errusia/Kanada 1981) # [[Nina Jacqmin]] Belgikako komikigilea (Brusela, 1989) # [[Noralma Vera]] ballet dantzaria eta maistra (Ekuador, 1936) # [[Norma Nolan]] modeloa, Miss Unibertso 1962 (Argentina 1938) # [[Novera Ahmed]] artista (Bangladesh, 1939) # [[Nuria Hosta Pascual]] aktorea (Katalunia, XX. mendea) # [[Nuria Nuñez Hierro]] musikagilea (Cádiz 1980) # [[Pascuala Campos de Michelena]] arkitektoa (Jaen/Galizia 1938) # [[Pauline Dy Phon]] idazlea eta botanikaria (Kanbodia, 1933) # [[Pauline Peyraud-Magnin]] futbolaria (Frantzia, 1992) # [[Paz Moreno Feliu]] antropologoa, ikertzailea (Coruña 1956) # [[Pilar Aymerich Puig]] argazkilaria (Bartzelona 1943) # [[Pilar Cuartero]] maistra (Zaragoza, 1906-1995) # [[Pilar Parcerisas]] arte-kritikaria, -historialaria (Bartzelona 1957) # [[Porntip Nakhirunkanok]] filantropoa, modeloa, Miss 1988 (Thailandia 1969) # [[Priscilla Bright McLaren]] sufragista (EB 1815-1906) # [[Purdah]] ohitura # [[Rafaela Rimbau]] aktorea (Espainia 1819-Valentzia 1896) # [[Rahel Varnhagen von Ense]] idazlea (Berlin, 1771-1832) # [[Rebeca Atencia]] primatologoa (Coruña 1977) # [[Rebecca Saunders]] musikagilea (EB 1967) # [[Regina Blandón|Regina Blandon]] aktorea (Mexiko, 1990) # [[Remei Sipi]] hezitzailea, idazlea eta editorea (Rebola - Ginea 1952) # [[Remigia Nazaroviene]] atleta (Turkmekistan/Lituania 1967) # [[Renate Mayntz]] soziologoa (Berlin 1929) # [[Rina Mor]] abokatua, Miss Unibertso 1976 (Israel 1956) # [[Rita Mae Brown]] idazlea, aktibista (AEB 1944) # [[Riyo Mori]] Miss Unibertso 2007 (Japonia 1986) # [[Rosa Garcia Alcon]] ekintzaile antifrankista (Madril 1957) # [[Rosa May Billinghurst]] sufragista (BH 1875-1953) # [[Rosalind Pitt-Rivers]] biokimikaria (Erresuma Batua, 1907-1990) # [[Rosana Alonso]] maistra eta politikaria (Santander, 1970) # [[Ruth Hubbard]] biokimikaria (Austria-AEB, 1924-2016) # [[Sabrina Calvo]] Frantziako idazlea (Marseilla, 1974) # [[Samanta Schweblin]] idazlea (Argentina 1978) # [[Sandra Pierrette Kanzie|Sandra Pierrete Kanzie]] idazlea (Burkina Faso) # [[Sarah Bouyain]] idazle eta zinema-zuzendaria (Reims, 1968) # [[Sarah Jane Baines]] sufragista (EB 1866-1951) # [[Sarah Winstedt]] medikua, zirujaua eta sufragista irlandarra (Sixmilebridge, 1886- Havant, 1972) # [[Shawn Weatherly]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso 1980 (AEB 1961) # [[Shazia Ilmi]] kazetaria, aktibista (India 1970) # [[Shirley Jackson]] idazlea (AEB 1916-1965) # [[Silvia Caballol]] psikologoa, idazlea (Bartzelona 1983) # [[Sofia Alaoui]] film zuzendaria (Maroko 1990) # [[Sonia Megias]] musikagilea, artista (Albacete 1982) # [[Sonja Sekula]] artista (Suitza 1918-1963) # [[Sophie Alour]] saxofoi-jotzailea (Bretainia, 1974) # [[Sunita Narain]] ekologista (India 1961) # [[Svetlana Buraga]] atleta (Bielorrusia 1965) # [[Sylvia Hitchcock]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1967 (AEB 1946-2015) # [[Tanella Boni]] idazlea (Boli Kosta, 1954) # [[Teresa Billington-Greig]] sufragista (BH 1877-1964) # [[Teté Caturla]] abeslari eta maestra (Kuba, 1937-2023) # [[Tina Thörner]] rally ingeniaria, kopilotoa (Suedia 1966) # [[Tina Weirather]] eskiatzailea (Liechtenstein 1989) # [[Touza ahizpak]] giza eskubideen aldeko aktibistak (Ourense, XX. mendea-XX. mendea) # [[Uemura Shōen]] margolaria (Japonia 1875-1949) ISA # [[Vennira Aadai Nirmala]] aktore, dantzaria (India 1948) # [[Vera Danchakoff]] anatomista, enbriologoa (Errusia, 1879-1950) # [[Victoria Lidiard]] sufragista (BH 1889-1992) # [[Violeta Denou]] ilustratzailea taldea (Katalunia 1977) # [[Wendy Fitzwilliam]] abokatua, Miss Unibertso 1998 ( Trinidad eta Tobago 1972) # [[Werewere Liking]] idazlea eta dantzaria (Kamarun, 1950) # [[Winifred Coombe Tennant]] sufragista, politikaria (EB 1874-1956) # [[Xaro Nomdedeu Moreno]] matematikaria (Castelló de la Plana, 1948) # [[Yvonne Ryding]] modeloa, Miss Unibertso 1984 (Suedia 1962) }} ==='''Berriak 2024''' ('''martxoa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainara Agerre Lako]] ---- '''SORTUA''' maskaradako kabana (Jutsi, 2001) # [[Ainhoa Azurmendi Etxegaray|Ainhoa Azumendi Etxegaray]] ---- '''SORTUA''' Kirolari ohia, unibertsitateko irakasle eta ikertzailea (Hernani, 1978) # [[Alba Matilla]] ---- '''SORTUA''' artista (Avilés, 1998) # [[Amany Al-Ali]] ---- '''SORTUA''' karikaturagilea (Siria, 1984) # [[Arrate Gisasola]] ef-- '''SORTUA''' kirolaria, bertsolaria (Soraluze, 1979) # [[Catalina Bustamante]] ---- '''SORTUA''' konkistatzailea (Espainia, XV. mendea, Espainia Berria, XVI. mendea) # [[Esther Galarza]] ef-- '''SORTUA''' margoalaria (Eibar, 1956) # [[Felisa Basauri Larrañaga]] -- ef '''SORTUA''' baserritarra, esne-saltzailea (Elgeta, 1928-2018) # [[Josefa Cruz de Gassier]] efef '''SORTUA''' sopranoa (Bilbo, 1821 + Madril, 1870) # [[Josefina Guerendiain Caro|Josefina Guerendain]] efef '''SORTUA''' frankismoaren biktima(Iruñea, 1918-2011) # [[Julia Bea Soto]] efef '''SORTUA''' ekintzaile komunista frankismoaren biktima(Sesma, 1912-Iruñea, 1989) # [[Kontxi Barturen Uriarte]] ---- '''SORTUA''' nekazaria (Bakio 1922) # [[Laida Martinez Navarro]] ---- '''SORTUA''' idazlea (Bilbo, 1965) # [[Lourdes Fernández Fernández]] ---- '''SORTUA''' arte kudeatzailea (Donostia, 1961) # [[Mª Carmen Húder Carlosena|Maria Carmen Húder Carlosena]] ---- '''SORTUA''' ekintzailea frankismoaren biktima (Iruñea, 1897-1987) # [[Maite Guevara]] ef-- '''SORTUA''' aktorea, klow (Gasteiz, 1981) # [[Margarita Araneta Urrutia]] ---- '''SORTUA''' ekintzailea, komunista (Hondarribia 1909-2001) # [[Maria de las Mercedes Isasi]] efef '''SORTUA''' moja (Iurreta, 1900-Berriz,1973) # [[María Dolores Aldama Alfonso]] efef '''SORTUA''' esklabuen-jabea (Kuba, XIX. mendea) # [[Maritxu Muñoz Ugartemendia]] ----'''SORTUA''' ekintzailea, saltzailea (Hondarribia 1914-1997) # [[Maritxu Roteta]] ef-- '''SORTUA''' sopranoa eta abesbatza zuzendaria (Alkiza, 1948) # [[Matilde Orbegozo]] efef '''SORTUA''' poeta (Bilbo, 1837-1891) # [[Matilde Urdangarin Palacio]] ---- '''SORTUA''' margolaria (Zaragoza, 1939) # [[Milagros Txurruka]] ef-- '''SORTUA''' dantzaria (Mallabia 1927) # [[Nemesia Baztan Turrau]] ---- '''SORTUA''' Ekintzailea, frankismoaren biktima (Nafarroa # [[Rachita Taneja]] ---- '''SORTUA''' karikaturagilea (India, ?) # [[Ramona Zapatero Zapatel]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea frankismoaren biktima(Nafarroa, 1898--? # [[Sonia Rueda]] ---- '''SORTUA''' artista (Bilbo, 1964) # [[Tere Guenetxea]] ef-- '''SORTUA''' artista (Soraluze, 1953) # [[Adriana Amado Suárez]] irakasle, ikertzailea (Buenos Aires, 1966) # [[Alba Lago]] aurkezlea, idazlea (Galizia, 1985) # [[Alicia Gimenez Bartlett]] idazlea ( Albacete 1951) # [[Almudena Carracedo]] dokumentalgilea (Madril 1972) # [[Amaia Peña]] futbolaria (Getxo 1998) # [[Amparo Sard]] artista (Mallorca 1973) # [[Amy Bull]] maistra eta sufragista (Erresuma Batua, 1877-1953) # [[Ana Arzoumanian]] abokatu, idazle eta poeta (Argentina, 1962) # [[Ana Barbara]] abeslaria (Mexiko 1971) # [[Ana Flecha Marco]] itzultzaile, idazlea (Leon, 1986) # [[Ana Romani]] poeta, kazetari kulturala (Coruña 1962) # [[Andrea Dworkin]] idazlea, feminista erradikala (AEB 1946-2005) # [[Angelina Pollak]] antropologoa (Austria/Venezuela 1932-2016) # [[Anna Alma-Tadema]] artista, sufragista (Londres 1867-1943) # [[Anna Fiske|Anna Fisc]] ilustratzailea, idazlea (Norvegia, 1964) # [[Anna Starobinets]] idazlea (Errusia 1978) # [[Anne Isabella Noel Byron]] matematikaria, aktibista (EB 1792-1860) # [[Antonia Jiménez|Antonia Jimenez]] gitarra jolea (Puerto de Santa Maria, 1972) # [[Arancha de Benito]] tb aurkezlea (Madril 1969) # [[Arancha del Sol]] modeloa, aktorea, tb aurkezlea (Asturias 1972) # [[Asja Lācis]] antzerkilaria (Estonia, 1891-179) # [[Assumpcio Estivill]] liburuzaina, irakaslea (Tarragona 1949) # [[Assumpta Montella]] historialaria, idazlea (Bartzelona 1958) # [[Aurélie Neyret]] Frantziako komikigilea (Lyon, 1983) # [[Aurora Alonso de Rocha]] idazlea, irakaslea eta ikertzailea (Buenos Aires, 1937-2021) # [[Barbara Ayrton-Gould]] sufragista (EB 1886-1950) # [[Beatriz Ariño]] kazetaria (Huesca 1963) # [[Begoña Alfaro García]] politikaria (Bartzelona/Nafarroa 1982) # [[Begoña Caamaño]] idazlea (Galizia 1964-2014) # [[Bel%C3%A9n Garijo]] Almansako medikua (Albacete 1960) # [[Belen Feliu]] idazlea (Galizia 1961-1997) # [[Belen Toimil]] atleta (Coruña 1994) # [[Bessie Blount Griffin]] fisioterapeuta, asmatzailea (AEB, 1914-2019) # [[Blanca de la Torre]] arte-komisarioa (Leon 1977) # [[Blanca Manchon]] estropadalaria (Sevilla 1987) # [[Carmen Ramos Vellon]] atleta (Valentzia 1998) # [[Carmen Ruiz]] aktorea (Madril 1974) # [[Carolina de Cepeda]] sopranoa (Coruña 1847-Madril 1910) # [[Carolina Robles]] atleta (Sevilla 1991) # [[Caroline Polachek]] kantaria (AEB 1985) # [[Cassandra Ciangherotti]] aktorea (Mexiko 1987) # [[Catherine Cesarsky]] astronomoa (Frantzia-Venezuela, 1943) # [[Cecile McLorin Salvant]] jazz abeslaria (AEB 1989) # [[Charlotte Marsh]] sufragista (Britainia, # [[Chloé Cruchaudet]] Frantziako komikigilea (Lyon, 1976) # [[Chuny Anzorreguy]] idazlea (Buenos Aires, XX.mendea) # [[Claudia Mori]] aktore, abeslari (Italia 1944) # [[Concepcion Cascajosa]] ikertzailea, irakaslea (Bartzelona 1979) # [[Concepcion Garcia Lorca]] errepublikar erbesteratua (Granada 1903-1962) # [[Concha Hernandez ]] kultur kudeatzailea (Avila 1958) # [[Danna Paola]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1995) # [[Deborah Charlesworth]] biologoa (Erresuma Batua, 1943) # [[Dolores Sanchez Palomino]] filologoa (Kantabria 1961) # [[Doreen Allen]] sufragista (EB 1879-1663) # [[Dorothy Height]] aktibista (AEB 1912-2010) # [[Eagle Woman]] lakota indigena liderra (AEB 1820-1888) # [[Elena Caffarena]] legelaria (Txile 1903-2003) # [[Elena Guerra]] erlijiosoa, beatoa (Italia 1835-1914) # [[Eli Bartra]] filosofia (Mexiko, 1947) # [[Elisabeth Plainacher]] sorgintzat hartua (Austria, 1513-1583) # [[Elizabeth Inglis]] aktorea (BH 1913- AEB 2007) # [[Elizabeth Jagger]] modeloa, aktorea (AEB/EB 1984) # [[Ellen Hutchins]] botanikaria (Irlanda, 1785-1815) # [[Elnako amaetxea]] Elisabeth Eidenbenz erizain suitzarrak Frantzian sortutako erakundea (1939-1944) # [[Emilia Currás]] kimikaria, dokumentalista (Madril 1927-2020) # [[Ende (argitzailea)]] (X.mendea, Leon) # [[Ester Bonet]] hizkuntzalaria (Bartzelona 1950) # [[Esther Acebo]] aktorea (Madril 1983) # [[Esther Corral Diaz]] filologoa (Lugo 1961) # [[Esther Jaen]] kazetaria (Bartzelona 1968) # [[Esther Pak]] medikua (Hego Korea, 1877-1910) # [[Esther Palomera]] kazetaria (Madril 1968) # [[Esther Peña Camarero]] soziologoa, politikaria (Burgos 1980) # [[Esther Vaquero]] kazetaria (Salamanca 1982) # [[Estibaliz Espinosa]] idazlea (Coruña 1974) # [[Estrella Abecassis de Laredo]] fisikaria (Venezuela, 1940) # [[Eugenia Osterberger]] musikagilea, piano-jolea (Coruña 1852-Niza 1932 19) # [[Fabrizia Pons]] auto-pilotua, kopilotua (Italia 1955) # [[Fatima Anllo Vento]] kultura ikertzailea (Madril 1958) # [[Fatima Meer]] idazlea eta apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, 1928-2010) # [[Faye Webster]] abeslaria (AEB 1997) # [[Florence Haig]] sufragista (Erresuma Batua, 1856-1952) # [[Florence Mkhize]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika 1932-1999) # [[Frances Parker]] sufragista (Erresuma Batua, 1875-1924) # [[Francine Galvez]] kazetaria (Kamerun 1966) # [[Frieda Hughes]] poeta eta margolaria (Londres, 1960) # [[Ghislaine Maxwell]] sexu-trafikatzailea (Frantzia 1961) # [[Greta Lee]] aktorea (AEB 1983) # [[Habiba Gribi]] kirolaria (Tunisia, 1984) # [[Hafsa bint al-Hayy al-Rakuniyya]] Al-Andaluseko poeta (Granada 1135-1191) # [[Harmonia Rosales]] artista afrokubarra (Chicago, 1984) # [[Helen Joseph]] aktorea, edertasunaren erregina (Plymouth, 1942) # [[Helen Tolson]] sufragista (Britania, 1888-1955) # [[Helene Legrais]] historialaria, idazlea (Frantzia 1961) # [[Henar Alvarez]] kazetaria, umorista (Madril 1984) # [[Hengameh Ghaziani]] aktorea (Iran, 1970) # [[Hilda Cid]] zientzialaria (Txile, 1933) # [[Imma Prieto]] arte-komisarioa (Bartzelona 1975) # [[Imogen Holst]] konpositorea (EB 1907-1984) # [[Inger Christensen]] poeta (Danimarca 1935-2009) # [[Isabel Mijares]] enologoa (Badajoz 1942-Madril 2024) # [[Isabel Rodríguez (Mexikoko konkista)]] erizain militarra (Espainia, 1480-?) # [[Jaël Bestué]] atleta (Bartzelona 2000) # [[Jagmati Sangwan]] kirolaria, aktibista, politikaria (India 1960) # [[Jane Joseph]] musikagilea (Londres 1894-1929) # [[Jerry Hall]] modeloa, aktorea (AEB 1956) # [[Jessica Cediel]] kazetaria, modeloa (Kolonbia 1982) # [[Josephine St. Pierre Ruffin]] Sufragista (1842-1924) # [[Jul' Maroh]] komikigile frantsesa (Lens, 1985) # [[Julia Navalnaia]] ekonomialaria, politikaria (Errusia 1976) # [[Kathleen Ferrier]] kontraltoa (EB 1912-1953) # [[Kathleen March]] itzultzailea (AEB 1949) # [[Kawtar Boulaid]] atleta (Maroko 1989) # [[Kim Gordon]] rock musikaria, idazlea (AEB 1953) # [[Kitty O'Neil]] zinemako espezialista (AEB 1946-2018) # [[La Tortajada]] dantzari eta abeslaria (Granada, 1877-1957) # [[Lætitia Sadier]] abeslaria (Frantzia, 1968) # [[Laura Ainsworth]] sufragista (EB 1885-1958) # [[Laura Baena]] influencerra, ekintzailea (Malaga 1981) # [[Laura Garcia Lorca]] museo zuzendaria (AEB 1953) # [[Laura Vilagra]] politikaria (Bartzelona 1976) # [[Leelah Alcorn]] gazte trans suizidatua (AEB 1997-2014) # [[Leila Arab]] musikaria (Irain jatorriko britainiarra, 1971) # [[Lillian Ngoyi]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika 1911-1980) # [[Lina Sandell]] poeta, gospel ereserkigilea (Suedia 1832-1903) # [[Lisa Mandel]] komikigile frantsesa (Marseilla, 1977) # [[Loles Vives]] atleta (Bartzelona 1957) # [[Lorena Peña]] politikaria, gerrillari ohia (Salvador 1955) # [[Louisa Atkinson]] botanikari, ilustratzaile, idazle (Australia, 1834-1872) # [[Louise Pearce]] patologoa (AEB, 1885-1959) # [[Lourdes Muñoz]] ingeniaria, politikaria (Bartzelona 1969) # [[Lucia Koch]] argazkilaria, artista garaikidea (Brasil, 1966) # [[Luisa Villalta Gomez]] idazlea (Coruña 1957) # [[Mabel Balfour]] sindikalista eta apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, XX. mendea) # [[Manuela Igartua Olaechea]] farmazian doktorea (Irura, 1970) # [[Mar%C3%ADa Luisa L%C3%B3pez Fern%C3%A1ndez]] botanikaria (Madrid 1940) # [[Marcela Iacub]] abokatua, idazlea eta ikertzaile feminista (Buenos Aires, 1964) # [[Margaret Aldersley]] sufragista, feminista (1851-1940) # [[Margarita Borja]] poeta, dramagilea (Alacant 1942) # [[Margarita Ledo Andion]] idazlea, zinemagilea (Lugo 1951) # [[Mari Pau Dominguez]] kazetaria, idazlea ( Bartzelona 1963) # [[Maria Amelia Braganzakoa]] Brasilgo printzesa (Paris 1831-Madeira 1853) # [[Maria Antonia Massanet Mayol]] poeta (Mallorca 1980) # [[Maria Antonia Sanchez Escalona]] artista (Madril 1941) # [[María Belén Morales]] eskultorea eta margolaria (Tenerife, 1928-2016) # [[Maria Castellano Arroyo]] medikua (Jaen 1948) # [[María de la Candelaria]] Tzeltalko Matxinadaren buruzagia (Mexiko, 1698-1716) # [[Maria de Nati]] aktorea (Madril 1997) # [[Maria Denis]] aktorea (Argentina 1916- Italia 2004) # [[Maria Elvira Pombo Holguin]] diplomazialaria (Kolonbia 1960) # [[Maria Eugenia Rito]] vedettea (Argentina 1975) # [[María Fernanda Campa Uranga]] geologoa, aktibista (Mexiko, 1940-2019) # [[María Gainza]] idazlea (Buenos Aires, 1975) # [[Maria Jose Saez Carrasco]] kazetaria (Madril 1965) # [[Maria Lionza]] jainkosa (Venezuela 1802) # [[Maria Lopez Sandez]] filologoa, idazlea (Lugo 1973) # [[Maria Luisa Prada Sarasua]] idazlea (Asturias XX. mendea) # [[Maria Marchant]] hezitzailea, politikaria (Txile 1904-1990) # [[Maria Nikolaevna O’Rourke]] presoa, hilketa eragilea (Errusia 1877-Argentina 1949) # [[Maria Nikolaievna Romanova (1899-1918)]] Dukesa Handia (Errusiar Inperioa) # [[Maria Rosa Fugazot]] aktorea (Argentina 1942) # [[Maria Rosa Yorio]] rock kantautorea (Argentina 1954) # [[Maria Thereza Alves]] artista (Brasil, 1961) # [[Maria Vicente]] atleta (Bartzelona 2001) # [[Mariam Hernandez]] aktorea (Fuerteventura 1981) # [[Mariam Shahriar]] film zuzendaria (Iran XX. mendea) # [[Marta Aledo]] aktorea (Madril 1978) # [[Marta Galimany]] atleta (Tarragona 1985) # [[Mary Ann Aldham]] sufragista (Erresuma Batua, 1858-1940) # [[Mary Carson Breckinridge]] erizaina, emagina (AEB, 1881-1965) # [[Mary Gawthorpe]] sufragista (Erresuma Batua, 1881-1973) # [[Mary Sophia Allen]] sufragista, policia (Britainia, 1878-1964) # [[Maya Erskine]] aktorea (AEB 1987) # [[Maya Mihindou]] Gabongo ilustratzaile, argazkilari eta kazetaria (Libreville, 1984) # [[Michela Belmonte]] aktorea (Italia 1925- Alacant 1978) # [[Michele Mouton]] rally pilotua (Frantzia 1951) # [[Milena Busquets]] idazlea eta kazetaria (Bartzelona, 1972) # [[Miri Perez-Cabrero]] aktorea, sukaldaria ( Bartzelna 1993) # [[Mischa Bredewold ]] txirrindularia (Herbehereak 2000) # [[Mónica Mayer]] artista eta arte krikikaria (Mexiko, 1954) # [[Montserrat del Amo]] idazlea (Madril 1927-2015) # [[Nancy Astor]] lehen emakumea parlamentu britainiarrean (1879-1964) # [[Natalia Rodriguez (aktorea)]] (Madril 1992) # [[Natascha Kampusch]] ume bahitua (Austria 1998) # [[Nazhūn bint al-Qalā'iyya]] poeta (Al-andalus XII. mendea) # [[Nelly Kaplan]] idazlea (Buenos Aires, 1931-Suitza, 2020) # [[Neus Aguado]] poeta, kazetaria, literatura kritikaria (Argentina, 1955) # [[Nicolasa Montt de Marambio]] poeta (Txile 1857-1924) # [[Nuria Amat]] idazlea ( Bartzelona 1950) # [[Nuria Montserrat Pulido]] bioingeniaria (Bartzelona 1978) # [[Oda Krohg]] margolaria (Norvegia 1860-1935) # [[Paola Cortellesi]] aktorea (Italia 1973) # [[Paola Rojas]] kazetaria (Mexiko 1976) # [[Paz Márquez Benítez]] idazlea (Filipinak, # [[Petra Delicado]] literatura pertsonaia, inspektorea # [[Phyllis Smith]] aktorea (AEB 1952) # [[Pilar Carbonero Zalduegi]] ikertzailea (Marokoko protektoratua, 1942) # [[Pilar de Francisco]] kazetaria, umorista (Madril XX. mendea) # [[Qiu Zhu]] margolaria (Ming dinastiako txinatarra) # [[Rachel Reeves]] politikaria (EB 1979) # [[Rahima Moosa|Rahina Moosa]] apartheidaren aurkako politikaria (Hegoafrika, 1922-1993) # [[Raisa Smetanina]] iraupen-eskiatzailea (Errusia 1952) # [[Rekha]] aktorea (India 1954) # [[Rocio Madrid]] aktore, tb aurkezlea (Malaga 1978) # [[Rocio San Miguel]] abokatua, aktibista desagertua (Venezuela 1966) # [[Rocio Santa Cruz]] kultur kudeatzailea (Coruña 1967) # [[Rocio Vieitez Ferro]] itzultzailea (Pontevedra 1975) # [[Rosalind Eleazar]] aktorea (EB 1982) # [[Rosalind Fox Solomon]] argazkilaria (AEB 1930) # [[Rosalinda Celentano]] aktorea (Italia 1968) # [[Rosario Valcárcel]] poeta, eleberrigilea (Kananaria Handiko las Palmas, 1949) # [[Rose Frisch]] zientzialari aitzindaria ( AEB 1918-201519) # [[Rozenn Milin]] kazetaria (Frantzia, 1960) # [[Sabina Puertolas]] sopranoa (Zaragoza 1973) # [[Sahraa Karimi]] dokumentalgilea (Iran/Afganistan 1983) # [[Sandra Golpe]] kazetaria (Cádiz 1974) # [[Saridjah Niung]] musikaria, artista (Indonesia 1908-1993) # [[Selina Cooper]] sufragista (Britainia # [[Shobhaa De]] idazlea (India 1948) # [[Shygirl]] DJ (EB 1992) # [[Silvia Orriols]] politikaria (Girona 1984) # [[Simona Izzo]] film zuzendaria (Italia 1953) # [[Sira Rego]] politikaria (Vañentzia 1973) # [[Sophia Williams-De Bruyn|Sophia Williams de Bruyn]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, 1938) # [[Susana Gomez Castaño]] musikaria, ekintzailea (Kolonbia 1984) # [[Sushmita Sen]] aktorea, Miss Unibertso (India 1975) # [[Susie Porter]] aktorea (Australia 1971) # [[Suzanne Lacy]] artista (AEB, 1945) # [[Teresa Rivero]] 1. Emakume-presidente futbolean (Cádiz 1935) # [[Teresa Shaw]] Idazle, itzultzaile (Uruguai-Bartzelona, 1951) # [[Theresa Garnett]] ekintzaile sufragista (Erresuna Batua, 1888-1966) # [[Valentine Penrose]] idazle eta margolaria (Frantzia, 1898-1978) # [[Vicenta Fernandez-Montesinos]] idazlea (Granada 1930-Madril 2023) # [[Vicky Luengo]] aktorea (Mallorca 1990) # [[Victoria Lomasko]] marrazkilaria (Errusia, 1978) # [[Vidya Balan]] aktorea, abeslaria (India 1979) # [[Violet Aitken]] sufragista (Erresuma Batua, 1886-1987) # [[Virginia Giuffre]] sexu-biktima (AEB/Australia 1983) # [[Virginie Ancelot]] idazlea eta pintorea (Dijon, 1792-Paris, 1875) # [[Wilma Labate]] film zuzendaria, gidoilaria (Italia 1949) # [[Zheng Qinwen]] tenislaria (Txina 2002) }} ==='''Berriak 2024''' ('''otsaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Casilda Ampuero]] '''SORTUA''' Fronte eta Ospitaleen zuzendaria (San Vicente de la Barquera, 1906-1978) # [[Conchita Bustinduy]] '''SORTUA''' erraketista (Berriatua, 1927) # [[Mercedes Herrán]] '''SORTUA''' haur saltzailea (?-Bilbo, 2002) # [[Aurora Gómez Urrutia]] '''SORTUA''' ekintzaile errepublikarra (Obanos, 1914-Iruñea, 1975) # [[Adela Tarifa Fernández]] historialaria, ikertzailea (Granada 1949) # [[Africa Fanlo]] ilustratzailea (Bartzelona, 1972) # [[Agnes Arber]] botanikaria (Erresuma Batua, 1879-1960) # [[Ai Yazawa]] mangaka japoniarra (Osaka, 1967) # [[Alice Henry]] sufrafista (Australia, 1857-1943) # [[Alicia Dickenstein]] matematikaria (Argentina, 1955) # [[Aliya Moldagulova]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1925-1944) # [[Amanda Marsalis]] argazkilaria, film zuzendaria (AEB, XX. mendea) # [[Ana Bustelo]] editorea eta itzultzailea (Paris, 1964) # [[Ana de la Cueva]] ekonomialaria (Madril 1966) # [[Ana María Bejarano Escanilla]] itzultzailea (Salamanca, 1959) # [[Ana María Campos]] heroia ( Venezuela 1796-1828) # [[Ana Miralles|Ana Mirelles]] komikigilea eta ilustratzailea (Madril, 1959) # [[Ana Requena]] kazetaria, blogaria (Madril 1984) # [[Anabel Flores Salazar]] kazetaria (Mexiko 1984-2016) # [[Andrea Motis]] musikagilea, tronpeta jolea, jazz kantaria (Bartzelona 1995) # [[Angeles Mastretta]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1949) # [[Ann Chapman]] limnologoa (Zeelanda Berria, 1937-2009) # [[Anna Cardús Flaqué]] saskibaloi arbitroa (Bartzelona 1970) # [[Anna Casanovas|Anna Casanova]] idazlea (Bartzelona, 1975) # [[Anna Petronella van Heerden]] ginekologoa, sufragista (Hegoafrika 1887- 1975) # [[Anne Teuf]] ilustratzaile eta komikigile frantsesa (Aspach-le-Haut, 1964) # [[Annie MacDonald Langstaff]] legelaria, (Kanada, # [[Antoinette Blackwell]] idazlea eta gizarte ekintzailea (AEB, 1825-1921) # [[Arantxa Aguirre Carballeira]] dokumentalgilea, gidoilaria (Madril 1958) # [[Arca (abeslaria)]] (Venezuela/Bartzelona 1989) # [[Arcelia Ramirez]] aktorea (Mexiko 1967) # [[Arja Kajermo|Arja Kajerno]] komikigilea (1949) # [[Arlene Harris]] aktorea (Kanada 1896-AEB 1976) # [[Arlene Harris]] enpresaburua, asmatzailea (AEB 1948) # [[Åsa Grennvall|Assa Grennavall]] komikilaria (Suedia, 1973) # [[Barbara Morgenstern]] elektronika-abeslaria, ekoizlea (Alemania 1946) # [[Barbara Saavedra]] biologoa (Txile 1967) # [[Begoña Lolo]] musikologoa (Madril 1958) # [[Begoña San Jose ]] sindikalista (Segovia 1949) # [[Begoña Torres]] kultur kudeatzailea (Madril XX. mendea) # [[Belen Atienza Azcona]] film ekoizlea (Madril 1970) # [[Bella Guerin]] sufragista eta ekintzaile (Australia, 1858-1923) # [[Bibi Bourelly]] egile abeslaria (Berlin/AEB 1994) # [[Blanche Feillet-Hennebutte]] margolaria eta litografoa (1815-1886) # [[Bodil Schmidt-Nielsen]] fisiologoa (Danimarka-AEB, 1918-2015) # [[Bríet Bjarnhéðinsdóttir]] politikaria (Islandia, 1856-1940) # [[Carlota Guerrero]] argazkilaria, zinemagilea (Bartzelona 1989) # [[Carmen Armendariz]] ekoizlea (Mexiko 1946) # [[Carolina_Caycedo]] diziplina anitzeko artista (London, 1978) # [[Catherine Helen Spence]] idazlea, kazetaria, sufragista (Australia, 1829-1910) # [[Chus Tudelilla]] arte-kudeatzailea (Logroño 1961) # [[Claire Tomalin]] kazetaria, biografoa (Londres 1933) # [[Clara Giveen]] sufragista (Irlanda, 1887-1967) # [[Clara Segura]] aktorea (Bartzelona 1974) # [[Claudia Malagelada]] aktorea, dantzaria (Bartzelona 2007) # [[Cristina Gutiérrez (pilotua)]] (Burgos 1991) # [[Cristina Huete (ekoizlea)]] (Brasil/Espainia XX. mendea) # [[Diana Athill]] editore, idazle, nobelagile (Londres, 1917-2019) # [[Doaa el-Adl]] karikaturegilea (Egipto, 1979) # [[Dolores Hayden]] arkitektoa, historialaria, poeta (AEB, 1945) # [[Dorothe Engelbretsdotter]] poeta (Norvegia, 1634-1716) # [[Draga Ljo%C4%8Di%C4%87]] medikua, feminista (Serbia, 1855-1926) # [[Edwidge Danticat]] idazlea (Haiti/AEB 1969) # [[Eileen Mary Casey]] sufragista (Australia 1881- 1972) # [[Elin Wallin|Elin Walin]] artista (Suedia, 1884-1969) # [[Eliza Ritchie|Eliza Ritche]] sufragista eta filosofoa (Kanada, 1856-1933) # [[Elizabeth Avery Meriwether]] idazle, sufragista (AEB, 1824-1916-) # [[Ellen Allien]] DJ (Alemania 1968) # [[Ellen Ternan]] aktorea (EB 191839-1914) # [[Elvira Sastre]] poeta, itzultzailea (Segovia 1992) # [[Emma Miller]] sufragista (EB 1839-Australia 1927) # [[Esperanza Mendoza Holgado]] saskibaloi arbitroa (Caceres 1983) # [[Ethel Sargant]] botanikaria (Erresuma Batua, 1863-1918) # [[Eva Valiño]] soinu teknikaria (Bartzelona 1969) # [[Fanny Brice]] aktorea ( AEB 1891-1951) # [[Fatimah Tuggar ]] artista (Nigeria 1967) # [[Flora de Pablo]] medikua, ikertzailea (Salamanca, 1952) # [[Florence Lawrence]] aktorea, asmatzailea (Kanada-AEB, 1886-1938) # [[Fran%C3%A7oise Brauner]] medikua (Austria-Frantzia, 1911-2000) # [[Františka Plamínková]] kazetaria, feminista, politikaria (Txekia, 1875-1942) # [[Gabriela Gonz%C3%A1lez]] fisikaria (Argentina, 1965) # [[Gabriele Schor]] publizista, bildumagilea (Austria 1961) # [[Garcia Botikaria]] zientzia dibulgatzailea (Cuenca 1995) # [[Geneviève Thiroux d'Arconville]] idazlea, zientzialaria (Frantzia 1720-1805) # [[Gertrude Blanch]] matematikaria (Polonia-AEB, 1897-1996) # [[Gertrude Caton Thompson]] arkeologoa (Britainia Handia, 1888-1985) # [[Giorgia Marras]] Komikigile eta ilustratzaile franko-italiarra (Genova, 1988) # [[Giulia Tamayo Leon]] abokatua, aktibista (Peru 1958- Uruguai 2014) # [[Griselda Pascual i Xufré]] matematikaria (Bartzelona, 1926-2001) # [[Hedwig Dohm]] idazlea (Alemania 1831-1919) # [[Helen Frankenthaler]] margolaria (AEB, 1928-2011) # [[Helene Funke]] margolaria (Alemania,1869-1957) # [[Henrietta Dugdale]] sufragista (Londres 1827- Australia 1918) # [[Hiromu Arakawa]] mangaka japoniarra (Tokachi, 1973) # [[Irene Manton]] botanikaria (Erresuma Batua, 1904-1988) # [[Irene Stegun]] matematikaria (AEB, 1919-2008) # [[Irma Thomas]] soul abeslaria (AEB 19)41 # [[Irma Wyman]] ingeniari informatikoa (AEB, 1928-2015) # [[Isabel Muñoz (argazkilaria)]] (Bartzelona/Madril 1951) # [[Isabel Tajahuerce Ángel]] irakaslea, ikertzailea (Soria 1960) # [[Jantina Tammes]] botanikaria (Herbehereak, 1871-1947) # [[Jeanne Demessieux]] piano-jotzaile, organo-jotzailea (Frantzia, 1921-1968) # [[Jenny Saville]] margolaria (Britainia, 1970) # [[Jessica Bennett]] kazetaria, blogaria (AEB 1981) # [[Jorja Smith]] kantautorea (EB 1997) # [[Josiane Balasko]] aktorea, zuzendaria, gidoigilea (1950) # [[Judi Chamberlin]] aktibista (AEB 1944-2010) # [[Judith Scott (artista)|Judith Scott]] artista (Ohio, 1943-2005) # [[Kali Uchis]] kantautorea (AEB 1994) # [[Karo Moret Miranda]] historialaria, ikertzailea (Kuba,...) # [[Kate Lilley]] poeta (Australia, 1960) # [[Kate Perugini]] margolaria (EB 1839-1929) # [[Kehlani]] egile abeslaria (AEB 1995) # [[Kenia Os]] abeslaria, youtuberra (Mexiko 1999) # [[Lais Korintokoa]] hetera (Grezia K.a V. mendea- K.a. IV. mendea) # [[Lala Huete]] figuringilea (Brasil/Espainia 1957) # [[Laura Lechuga]] kimikaria, ikerlaria (Sevilla 1962) # [[Lilli Hornig]] kimikaria (Txekoslovakia-AEB, 1921-2017) # [[Liv Strömquist]] komikigilea (Suedia, 1978) # [[Louisa Lawson]] idazlea, poeta, sufragista (Australia, 1848-1920) # [[Louise Brealey]] aktorea (EB 1979) # [[Ludwika Paleta]] aktorea (Polonia/Mexiko 1978) # [[Lulu Roman]] komediantea, abeslaria (AEB 1946) # [[Lynn Fontanne]] aktorea (EB 1887- AEB 1983) # [[Mabel Sharman Crawford]] abenturazale eta idazlea (Irlanda, 1820-1912) # [[Madhuri Dixit]] zinema aktorea (India, 1967) # [[Maevia Noemí Correa]] botanikaria (Argentina, 1914-2005) # [[Manuela Sambo]] artista (Angola/Alemania 1964) # [[Margarida Castells]] itzultzailea (Bartzelona, 1962) # [[Margie Sudre]] Frantziako politikaria (Vinh, 1943) # [[Marguerite Jeanne Carpentier]] eskultorea (Paris 1886-1965) # [[Maria Angeles Querol]] historialaria (Badajoz 1948) # [[María Calcaño]] poeta (Venezuela 1906-1956) # [[María Eduarda Barjona de Freitas]] kazetaria, kritikaria (Portugal 1882-1952) # [[Maria Fyodorovna Zibold]] medikua (Serbia, 1849-1939) # [[Maria Jose Toro Nozal]] zientzialaria (Zamora 1957) # [[Maria Pia Timon]] etnologoa (Cáceres 1954) # [[Maria Polivanova]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1922-1942) # [[María Rosa Urraca Pastor]] karlista eta falangista (Madril, 1900-Bartzelona, 1984) # [[Maria Sainz Martin]] medikua (Badajoz 1953) # [[Maria Schwarz]] arkitektoa (Alemania 1956) # [[Maria Silva]] aktorea (Palentzia 1941-Madril 2023) # [[Maria Tena]] idazlea, kultur kudeatzailea (Madril 1953) # [[Maria Teresa Salazar Bermudez]] kimikari aitzindaria (Badajoz 1909-Madril 1982) # [[Maria Vazquez]] aktorea (Galizia 1979) # [[María Vinyals|Marina Vinyals]] idazlea eta artikulugilea (Galizia, 1875-1942) # [[Maria von Linden]] bakteriologo, zoologo (Alemania, 1869-1936) # [[Maribel Domenech]] artista (Valentzia 1951) # [[Marilou Berry]] aktorea (Frantzia, 1973) # [[Marina Picasso]] idazlea (Frantzia, 1950) # [[Marina Raskova]] pilotua (Sobiet Batasuna, 1912-1943) # [[Marjorie Courtenay-Latimer]] naturalista (Hegoafrika, 1907-2004) # [[Marjorie Hasler]] sufragista (Irlanda, 1887-1913) # [[Marlene Engelhorn]] aktibista, filantropoa (Austria 1992) # [[Marta Carazo]] kazetaria ( Madril 1973) # [[Martha Carrillo]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1966) # [[Mary Ann Hilliard]] erizaina eta sufragista (Irlanda, 1860-1912) # [[Mary Galway]] sufragista eta sindikalista (Irlanda, 1864-1928) # [[Mary J. Blige]] abeslaria (AEB 1984) # [[Mary Lee]] sufragista (Australia, 1821-1909) # [[Mary Martin]] aktorea (AEB 1913-1990) # [[Mary Richardson]] sufragista (Kanada, 1889-1961) # [[Mary-Dell Chilton]] biologoa (AEB, 1939) # [[Mati Diop]] aktore eta zuzendaria (Paris, 1982) # [[Maya Zankoul]] artista bisuala, blogaria (Libano, 1986) # [[Maybanke Anderson]] sufragista (Australia, 1845-1927) # [[Merce Paloma]] jantzi diseinatzailea (Bartzelona 1964) # [[Mercedes Valdivieso]] idazlea (Txile 1924-1993) # [[Mihri Müşfik Hanım]] margolaria (Turkia, 1886-1954) # [[Miluca Sanz]] musikaria, artista (Segovia 1956) # [[Minna Sundberg]] ilustratzailea (Suedia, 1990) # [[Miss Kittin]] DJ (Frantzia 1973) # [[Mónica Oriol Icaza]] enpresaria (Madril, 1961)) # [[Muriel Douru]] komikigile, idazle eta ekintzaile frantsesa (1976) # [[Muriel Matters]] kazetaria, sufragista (Australia, 1817-1969) # [[Nadia Khiari]] komikigilea eta irakaslea (Tunisia, 1973) # [[Natalia Carbajosa]] idazlea eta itzultzailea (Puerto de Santa Maria, 1971) # [[Natalia Kovxova|Natalia Kovxva]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1920-1942) # [[Natalka Bilotserkivets]] poeta eta iraultzailea (Ukraina, 1954) # [[Nh. Dini]] idazle feminista (Indonesia 1936-2018) # [[Nieves López Martínez]] paleontologoa (Burgos, 1949-2010) # [[Ninnan Santesson]] eskultoregilea (Suedia, 1891-1969) # [[Noemí Zaritzky]] ingeniari kimikoa (Argentina, 1951) # [[Norio Sakurai]] mangaka(Japonia) # [[Núria Tamarit Castro]] irudigilea (Castelló 1993) # [[Odile Schweisguth]] medikua (Frantzia 1913-2002) # [[Olivia Mandle]] ingurumen aktibista (Bartzelona 2007) # [[Pati Chapoy]] kazetaria (Mexiko 1949) # [[Peggy McCay]] aktorea (AEB 1927-2018) # [[Pilar Landeira Guerrero]] saskibaloi arbitroa (Madril 1959) # [[Polina Osipenko]] hegazkinlari heroia (Sobietar Batasuna, 1907-1939) # [[Power Paola]] komikigilea (Ekuador, 1977) # [[Ptazeta]] rap kantugilea (Kanariak 1996) # [[Regina Silveira]] artista eta unibertsitateko irakaslea (Brasil, 1939) # [[Remedios Sanchez]] idazlea, ikertzailea (Bartzelona 1975) # [[Rita Payes]] musikagilea, tronboi jolea, jazz kantaria (Bartzelona 1999) # [[Roser Berdagué]] itzultzailea (Katalunia, 1929) # [[Rosina Gomez Baeza]] kultur kudeatzailea (Asturias 1941) # [[Safia Farhat]] artista (Tunisia, 1924-2004) # [[Sara Becker (aktorea)]] (Txile 2002) # [[Sara Fratini]] ilustratzailea (Venezuela, 1985) # [[Semiramis Gonzalez]] historialaria (Asturias 1988) # [[Serena Lake]] predikatzailea, sufragista (Australia, 1842-1920) # [[Sheila Tobias]] administratzaile, idazle (AEB, 1935-2021) # [[Sita Abellan]] DJ, modeloa (Murtzia 1993) # [[Sofia Coll]] kantari, dantzari, aktorea (Bartzelona 1999) # [[Sophie Bryant]] matematikaria (Erresuma Batua, 1850-1922) # [[Sybille Bedford]] idazlea, kazetaria (Alemania 1911-EB 2006) # [[Sylvia Earle]] ozeanografoa (AEB 1935) # [[Tatiana Proskouriakoff]] arkeologo, etnologo (Errusia-AEB, 1909-1985) # [[Teyana Taylor]] abeslaria, dantzaria, aktorea (AEB 1990) # [[Tomasa Tito Condemayta]] independentziaren aitzindaria, heroia (Peru 1740-1781) # [[Tracey Rose]] artista (Hegoafrika 1974) # [[Valentina Borok]] matematikaria (Ukraina, 1931-2004) # [[Valentina Grizodubova]] hegazkinlari heroiak (Sobietar Batasuna, 1909-1993) # [[Vanessa Ciangherotti]] aktorea (Mexiko 1974) # [[Vanessa Nakate]] klima-aktibista (Uganda, 1996) # [[Vinciane Despret]] filosofoa (Belgika 1959) # [[Wangechi Mutu]] artista (Kenya/AEB 1972) # [[Whitney Wolfe Herd]] enpresaburua, ekintzailea (AEB 1989) # [[Xulia Vicente]] irudigilea (Coruña 1993) # [[Yasmina Alcaraz Moreno]] saskibaloi arbitroa (Girona 1989) # [[Yelizaveta Chaikina]] partisanoa (Sobiet Batasuna, 1918-1941) # [[Yevdokia Bershanskaia]] hegazkinlaria (Sobietar Batasuna, 1913-1982) # [[Yvonne Sylvain]] medikua (Haiti, 1907-1989) # [[Zdenka Braunerová]] margolaria (Txekia, 1858-1934) # [[Zeina Abirached]] komikigilea, ilustratzailea (Beirut, 1981) # [[Ziba Ganiyeva]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1923-2010) # [[Alice Abadam]] sufragista (GAles, 1856-1940) # [[Lila Avilés|Lila Aviles]] zinema zuzendaria (Mexiko, 1982) }} ==='''Berriak 2024''' ('''urtarrila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aintzane Uria]] ef--'''SORTUA''' abeslaria, soinularia (Durango, 1979) # [[Fatmana Binta]] ----'''SORTUA''' sukaldaria (Sierra Leona, 1984) # [[Izaro Oliveira]] ef--'''SORTUA''' txirrindularia (Ermua 2005) # [[Mari Carmen Montoya Azkuna]] --ef'''SORTUA''' farmazialaria (1926-2024) # [[Gloria Zuazola]] --ef'''SORTUA''' (Uruguai, 1966-2024) # [[Itsaso Gangoitia]] ----'''SORTUA''' lasterkaria, euskara teknikaria (Abadiño 1988) # [[Paquita Bretos Andueza]] ----'''SORTUA''' mendizalea, ateoa, komunista (Pasaia, 1927) # [[Larraitz Amezaga del Fango]] ----'''SORTUA''' endometrosiaren buruzko liburuaren egilea (Donostia, 1990 # [[Erkuden Txokarro]] ----'''SORTUA''' (Iruñea, 1974) # [[Ru´a Zimawi|Ru´a Rimawi]] ----'''SORTUA''' (Zisjordania, 1998) # [[Nora Botero]] ----'''SORTUA''' irakaslea, ikertzailea (Kolonbia , ?) # [[Auxi Díaz]] ef--'''SORTUA''' magistratua (Kanaria Handia 1967) # [[María Isabel Gutiérrez Velasco]] --ef'''SORTUA''' prostituta (Santander, ? - Basauriko espetxea, 1977)) # [[Begoña Vesga]] ef--'''SORTUA''' ekintzaile, feminista, politikaria (Burgos, Ermua, 1951) # [[Beatriz Arizaga Bolunburu]] ef--'''SORTUA''' historialaria (Eibar, 1951) # [[Maialen Etxart Salaberri]] ----'''SORTUA''' irakaslea (Isturitze, 1978) # [[Sara Oceja Salazar]] ef--'''SORTUA''' arkitektua eta politikaria (Durango, 1970) # [[Paula Bronstein]] fotokazetaria (AEB, XX. mendea) # [[Edith Hirsch Luchins]] efef matematikaria (Polonia-AEB, 1921-2002) # [[Annie Montague Alexander]] paleontologo, filantropoa (AEB, 1867-1950) # [[Carol Guzy]] ef-- argazkilaria (AEB, Pensilvania, 1956) # [[Ladislava Bakanic]] gimnasta (New York, 1924) # [[Julia Kavanagh|Julia Kavabagh]] idazlea (Irlanda, 1824-1877) # [[Nelly Bodenheim|Nelly Bodenneim]] ilustratzailea (Herbehereak, 1874-1951) # [[Hamideh Kheirabadi]] aktorea (Irlanda, 1924-2010) # [[Dorothy Cayley]] mikologoa (Sri Lanka, 1874-1955) # [[Maria Mauban]] aktorea (Marsella, 1924-2014) # [[Kate Lester]] aktorea (Ingalaterra, 1857-1924) # [[Dorothea Wolbert]] aktorea (AEB, 1874-1958) # [[Gré de Jongh]] lasterketaria (Herbehereak, 1924-2002) # [[Vera Molnár]] artista (Hungaria, 1924-2023) # [[Elena Cernei]] mezzo-sopranoa (Errumania, 1924-2000) # [[Hrytsko Hryhorenko]] poeta eta itzultzailea (Ukrainia, 1867-1924) # [[Claudine Dupuis]] aktorea (Frantzia, 1924-1991) # [[Annelise Hovmand]] zinema-zuzendaria (Danimarka, 1924-2016) # [[Conradine Birgitte Dunker]] idazlea (Norvegia, 1780-1866) # [[Beatrice Chebet]] atleta (Kenya 2000) # [[Tsigie Gebreselama]] atleta (Etiopia 2000) # [[Dawit Seyaum]] atleta (Etiopia 1996) # [[Shannon Rowbury]] atleta (AEB 1984) # [[Lisa Dobriskey]] atleta (EB 1983) # [[Adela Pankhurst]] sufragista, aktibista politikoa (EB 1885-Australia 1961) # [[Minnie Baldock]] sufragista (EB 1864-1954) # [[Adelaide Knight]] sufragista (EB 1871-1950) # [[Christian Jollie Smith]] abokatu ekintzailea (Australia 1885-1963) # [[Margaret Bondfield]] politikaria, aktibista (EB 1873-1953) # [[Louisa Martindale]] zirujaua (EB 1872-1966) # [[Louisa Martindale (feminista)]] sufragista, aktibista (EB 1839-1914) # [[Hilda Martindale]] funtzionarioa, idazlea (EB 1875-1952) # [[Cicely Hamilton]] dramagilea, aktorea (EB 1872-1933) # [[Dora Montefiore]] zirujaua (EB 1872-1966) # [[Kelly Holmes]] atleta (EB 1970) # [[Mary Rand]] atleta (EB 1940) # [[Alemitu Tariku]] atleta (Etiopia 2000) # [[Shelby Houlihan]] atleta (AEB 1993) # [[Manuela M. Veloso]] irakaslea, robot-ikertzailea (Lisboa 1957) # [[Lua Ribeira]] argazkilaria (Coruña, 1986) # [[Cristina de Middel]] argazkilaria (Alacant, 1979) # [[María Garay]] tango abeslaria (Argentina, 1941) # [[Anna Gottlieb]] abeslaria (Viena, 1774-1856) # [[Hou Bo]] argazkilaria (Txina, 1924-2017) # [[Montserrat Ubach Tarrés]] espeleologoa aitzindaria (Bartzelona XX. mendea) # [[Rocío Verdejo García]] artista plastikoa, argazkilaria (Granada 1982) # [[Olinpia Velasco]] artista bisuala, argakilaria ( Granada 1970) # [[Ana Vaz]] film zuzendaria, artista (Brasil 1982) # [[Sara Ramo]] artista bisuala (Madril/Brasil 1975) # [[Ann Packer]] atleta (EB 1942) # [[Tatiana Tomashova]] atleta (Errusia 1975) # [[Svetlana Masterkova]] atleta (Errusia 1968) # [[Denise Lewis]] atleta (EB 1972) # [[Sally Gunnell]] atleta (EB 1966) # [[Eladia Blázquez]] abeslaria (Argentina, 1931-2005) # [[Zanele Muholi]] artista eta aktibista (Hegoafrika, 1972) # [[Eva Nogales]] biofisikaria (Colmenar Viejo, 1965) # [[Ana María Muñoz Amilibia]] arkeologoa (Donostia-Madril, 1932-2019) # [[Farshid Moussavi]] arkitektoa (Iran/Britainia 1965) # [[Roma Agrawal]] egitura-ingeniaria (India/EB 1983) # [[Francine Houben]] arkitektoa (Herbehereak 1955) # [[Beverly Willis]] arkitektoa (AEB 1928-2023) # [[Jolanda Ceplak]] atleta (Eslovenia 1976) # [[Hasna Benhasi]] atleta (Maroko 1978) # [[Fantu Worku]] atleta (Etiopia 1999) # [[Karissa Schweizer]] atleta (AEB 1996) # [[Phylis Smith]] atleta (EB 1963) # [[Pilar Citoler]] dentista, arte bildumagilea (Zaragoza 1937) # [[Mary Strong Clemens]] botanikaria (AEB, 1873-1968) # [[Hortense Powdermaker]] antropologoa (AEB,1900-1970) # [[Charlotte Abramow]] argazkilari eta bideogilea (Brusela, 1993) # [[Judy Dater]] argazkilari feminista (AEB, 1941) # [[Germaine Van Parys]] fotokazetaria (Belgika, 1893-1983) # [[Alexandra Boulat]] fotokazetaria (Frantzia, 1962-2007) # [[Ina Higgins]] baratzezaina, paisaia-arkitektoa (Irlanda 1860-Australia 1948) # [[Nettie Palmer]] idazlea, kritikaria ( Australia 1885-1964) # [[Vicenta Cortés Alonso]] artxibozaina, ikertzailea, irakaslea (Valentzia 1925-2021) # [[María Eugenia Rodríguez Palop]] legelaria, politikaria ( Badajoz 1970) # [[Marisa Rodríguez Palop]] kazetaria, korrespontsala (Badajoz 1966) # [[Janeene Vickers]] atleta (AEB 1968) # [[Sandra Farmer]] atleta (Jamaika/AEB 1962) # [[Debra Flintoff-King ]] atleta (Australia 1960) # [[Tatiana Ledovskaya]] atleta (Errusia 1966) # [[Sandra Douglass Morgan]] abokatu, kirol-zuzendaria (Las Vegas 1978) # [[Mary_Elliott_Hill]] kimikaria (AEB, 1907-1969) # [[Naomi Parker]] langilea, modeloa (AEB, 1921-2018) # [[Marica Andallón]] heroina (Oviedo, 1764-1848) # [[Dana Ulery]] informatiba zientifikoa (AEB, 1938) # [[Mary Cowden Clarke]] idazlea (Londres, 1809-Italia, 1898) # [[Fili Chillón|Fili Chillon]] idazle eta eskultore (1918-2012) # [[Claude Cahun|Claude CAhun]] artista (Frantzia, 1894-1954) # [[Suzanne Malherbe|Susanne Malherbe]] argazkilaria, diseinatzaile (Frantzia, 1892-1972) # [[Véronique de Viguerie|Veronique de Viguerie]] fotokazetaria (Frantzia, 1978) # [[María Amelia Baltar]] abeslaria (Buenos Aires, 1940) # [[Luz María del Castillo Fregoso]] kimikari-biologoa (Mexiko, 1926-1990) # [[Li Fanghua]] fisikaria (Txina, 1932-2020) # [[Elise Ottesen-Jensen]] kazetaria (Suedia, 1886-1973) # [[Dina Vierny]] modeloa, arte-bildumagilea, museo-zuzendaria, erresistentzian ekintzaile (Errumania 1919-Paris 2009) # [[Nina Kandinski]] mezenasa (Errusia 1896- Suitza 1980) # [[Lily Pastré ]] filantropoa (Frantzia 1891-1974) # [[Manuela Beltrán]] heroia (Kolonbia 724-1819) # [[Marina Stepanova]] atleta (Errusia 1950) # [[Linda Keough ]] atleta (EB 1963) # [[Tracy Goddard]] atleta (EB 1969) # [[Silvia Rieger]] atleta (Alemania1970) # [[Katharine Merry]] atleta (EB 1974) # [[Fahrelnissa Zeid]] artista (Turkia 1901-Jordania 1991) # [[María Josefa Jiménez Cisneros]] arkeologoa (Cádiz. 1916-2002) # [[Romina Ressia]] argazkilaria (Argentina, 1981) # [[Emilie Bieber]] argazkilaria (Alemania, 1810-1884) # [[Hildegard Jäckel]] argazkilaria (Alemania, 1903-1974) # [[Alicia Márquez]] aktorea, vedetea (Argentina 1932-2004) # [[Ethel Rojo]] aktorea, vedetea (Argentina, 1937-2012) # [[Delphine Diallo]] argazkilaria # [[Martha Cooper]] argazkilaria (AEB 1943) # [[Lady Pink]] grafitigilea (AEB 1945) # [[Thérèse Le Prat]] argazkilaria (1895-1966) # [[Alice Cherki]] Aljeriako psikoanalista eta idazlea (1936) # [[Carole Thibaut]] Franziako idazle, antzerki zuzendari eta aktorea (1969) # [[Gerty Dambury]] Guadalupeko antzerkigile, nobelagile eta poeta frantsesa (1957) # [[Adele Goldstine]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1920-1964) # [[Marlyn Wescoff Meltzer]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1922-2008) # [[Séraphine Louis ]] margolari autodidakta (Frantzia 1864-1942) # [[Araceli Martínez Esteban]] politikaria (Guadalajara 1974) # [[Natalia Sazanovich]] atleta (Bielorrusia 1973) # [[Jane Flemming]] atleta ( Australia 1965) # [[Ghada Shouaa ]] atleta (Siria 1972) # [[Urszula Włodarczyk]] atleta (Polonia 1965) # [[Eunice Barber]] atleta (Sierra Leona 1974) # [[Natalya Roshchupkina]] atleta (Errusia 1978) # [[Carmen Sarmiento]] Espainiako 1. emakume guerra korrespontsala (Madril 1944) # [[Elena Projorova]] atleta (Errusia 1978) # [[Karin Specht-Ertl]] atleta (Alemania 1974) # [[Tiia Hautala]] atleta (Finlandia 1972) # [[Süreyya Ayhan]] atleta (Turkia 1978) # [[Hayley Tullett]] atleta (EB 1973) # [[Olga Jegorova]] atleta (Errusia 1972) # [[Bouchra Ghezielle]] atleta (Maroko/Frantzia 19) # [[Janeth Jepkosgei]] atleta (Kenya 1983) # [[Margarita Ponomariova]] atleta (Kazakhstan 1993-Errusia 2021) # [[Olga Nazarova]] atleta (Errusia 1965) # [[Yeveonde Middleton|Yevonde Middleton]] argazkilaria (Erresuma Batua, 1893-1975) # [[Lea Ypi]] filosofo (Albania, 1979) # [[Alicia Márquez]] aktoresa (ARgentina, 1923-2004) # [[Françoise Demulder|Francoise Demulder]] argazkilaria (Frantzia, 1947-2008) # [[Nélida Roca]] vedetea (Buenos Aires, 1929-1999) # [[Catherine Stern]] psikologo, hezitzailea (Alemania-AEB, 1894-1973) # [[Adrienne Clarke]] botanikaria (Australia, 1938) # [[Alba Solís]] abeslaria (Argentina, 1927-2016) # [[Isabel Ellsen]] argazkilaria (Frantzia, 1958-2012) # [[Kate Barry]] argazkilaria (Britainia Handia, 1967-2013) # [[Cécile DeWitt-Morette]] fisikaria, matematikaria (Frantzia, 1922-2017) # [[Coline Serreau]] aktore, zuzendari eta gidoilari frantsesa (1947) # [[Emilia Broomé|Emilia Broome]] politikari liberala, feminista eta bakearen aldeko aktibista (Suedia, 1866-1925) # [[Tassin Hangbè]] Dahomeyko erregina-ordea (Benin, XVIII. mendea) # [[Virginia Norwood]] fisikaria, militarra (AEB, 1927-2023) # [[Renée Gailhoustet|Renee Gailhoustet]] arkitektoa (1929-2023) # [[Julia Lermontova]] kimikaria (Errusia, 1847- 1919) # [[Christine Spengler]] fotokazetaria (Frantzia, 1945) # [[Dickey Chapelle]] argazkilaria (AEB, 1919-1965) # [[Susan Meiselas]] argazkilaria (AEB, 1948) # [[Rafia Zakaria]] feminista musulmana (Pakistan, 1977) # [[Edna Paisano]] matematikaria, soziologoa (AEB, 1948-2014) # [[Josepha Weber]] abeslaria, sopranoa (Alemania, 1758-1819) # [[Aloysia Weber]] opera abeslaria (Alemania 1760-1839) # [[Constanze Mozart]] abeslaria (Alemania, 1762-1842) # [[Sophie Weber]] abeslaria (Alemania, 1763-1846) # [[Cäcilia Weber]] Mozarten amaginerraba (Alemania, 1727-1793) # [[Beatriz Bermúdez de Velasco]] mexikoko konkistatzailea (Espainia, XVI. mendea) # [[Klara Dan von Neumann]] matematikaria (Hungaria, 1911-1963) # [[Anna Murray Vail]] botanikaria (AEB, 1863-1955) # [[Nieves Fariza]] irakaslea,sindikalista (1911-1975) # [[Faten Hamama|Faten Hamana]] aktorea (Egipto, 1931-2015) # [[Fanny Navarro]] aktorea (Argentina, 1920-1971) # [[Zerrenda:Emakume argazkilariak|Emakume argazkilarien zerrenda]] # [[Rose Wilder Lane]] kazetaria, idazlea (AEB 1886-1968) # [[Isabel Paterson]] kazetaria, idazlea, filosofo politikoa (Kanada 1886-AEB 1968) # [[Dilan Yeşilgöz-Zegerius]] politikaria (Turkia,Herbehereak 1967) # [[Gema Igual ]] politikaria ( Santander 1973) # [[Pilar Alegría]] politikaria (Zaragoza 1977) # [[Maria Pinigina]] atleta (Kirgitistan 1958) # [[Olga Brizgina]] atleta (Errusia/Ukraina 1963) # [[Liudmila Dzhigalova]] atleta (Ukraina 1962) # [[Sherri Howard]] atleta (AEB 1962) # [[Denean Howard-Hill]] atleta (AEB 1964) # [[Inga Fischer-Hjalmars]] fisikaria (Suedia, 1918-2008) # [[Waltraut Seitter]] astronomoa (Alemania, 1930-2007) # [[Amina (Zazzauko erregina)]] Zazzauko erregina (Nigeria, 1533-1610) # [[Paulina Urrutia]] aktorea (Txile, 1969) # [[Melissa Gilbert]] aktorea (AEB 1964) # [[Sara Gilbert]] aktorea (AEB 1975) # [[Skye McCole Bartusiak]] aktorea (AEB 1992-2014) # [[Melissa Sue Anderson]] aktorea (AEB 1962) # [[Katy Kurtzman]] aktorea (AEB 1965) # [[Leslie Landon]] aktorea (AEB 1962) # [[Jennifer Landon]] aktorea (AEB 1983) # [[Alison Arngrim]] aktorea (AEB 1962) # [[Charlotte Stewart]] aktorea (AEB 1941) # [[Melissa Francis]] aktorea, kazetaria (AEB 1972) # [[Susan Solomon]] kimikari atmosferikoa (AEB, 1956) # [[Mounia Youssef]] argazkilaria (Libano-Togo, 1988) # [[Felicia Abban]] argazkilaria (Ganna, 1935-2024) # [[Emily Jacir]] artista plastikoa (Palestina, 1970) # [[Sarah Waiswa]] argazkilaria (1980 hamarkada) # [[Gihan Tubbeh]] argazkilaria (Peru, 1984) # [[Isadora Romero]] argazkilaria (Ekuador, 1987) # [[Jane Elizabeth Jones|Jane Elizabeth]] sufragista, abolinionista (AEB, 1813-1886) # [[Aida Muluneh]] argazkilaria eta artista (Etiopia, 1974) # [[Taslima Akhter]] argazkilaria (Bangladesh, 1974) # [[Nezha Alaoui]] enpresaria eta argazkilaria (Maroko, 1982) # [[Ann Oakley]] soziologoa # [[Caroline List]] epailea (AEB-Austria 1964) # [[Idoia Murga Castro]] irakaslea, ikertzailea (Madril 1983) # [[Mónica García Gómez]] mediku, politikaria (Madril 1974) # [[Ana Redondo]] legelaria, politikaria (Valladolid 1966) # [[Lorraine Fenton ]] atleta (Jamaika 1973) # [[Sabine Busch]] atleta (Alemania 1962) # [[Kim Batten]] atleta (AEB 1969) # [[Sandie Richards]] atleta (Jamaika 1968) # [[Elise Cranny]] atleta (AEB 1996) # [[Colleen Quigley ]] atleta (AEB 1992) # [[Marcia Barbosa]] fisikaria (Brasil, 1960) # [[Maria Matos]] aktorea, dramagilea (Lisboa 1886-1952) # [[Ofelia Marques]] margolaria ( Lisboa 1902-1952) # [[Mafalda Mouzinho de Albuquerque]] idazlea (Lisboa 1874-1952) # [[Shalane Flanagan]] atleta (AEB 1981) # [[Linet Masai]] atleta (Kenya 1989) # [[Vivian Cheruiyot]] atletak (Kenya 1983) # [[Sally Kipyego ]] atleta (Kenya 1985) # [[Julia Petxonkina]] atleta (Errusia 1978) # [[Lashinda Demus]] atleta (AEB 1983 # [[Colleen Farrington]] modeloa, abeslaria (AEB 1936-2015) # [[Edelmira Inés Mórtola]] geologoa (Argentina, 1894-1973) # [[Boushra Yahya Almutawakel|Bousha Yahya]] argazkilaria (Yemen, 1969) # [[Nikab]] # [[Anna Hints]] zinema zuzendaria (Estonia, 1982) # [[Pia Arke]] argazkilaria (Groenlandia, 1958-2007) # [[Nina Byers]] fisikaria (AEB, 1930-2014) # [[Genoveva Dawson]] botanikaria (Argentina, 1918-2012) # [[Astrid Cleve]] botanikaria, kimikaria (Suedia, 1875-1968) # [[Audrey_Richards]] Britaniako antropologa (London, 1899-1984) # [[Anush Babajanyan]] fotokazetaria (Armenia # [[Louise Abel]] argazkilaria (Norvegia, 1841-1907) # [[Carolina Henriette Mac Gillavry]] kimikaria (Holanda, 1904-1993) # [[Hilaria Supa]] indígena, aktibista (Peru 1957) # [[Maria Sumire]] abokatu, politikaria (Peru 1951) # [[Claudia Coari]] politikaria (Peru 1967) # [[Juana Huancahuari]] nekazaria, politikaria (Peru 1969) # [[Yaneth Cajahuanca]] ingeniaria, politikaria (Peru 1971) # [[Nancy Obregon]] politikaria (Peru 1970) # [[Elsa Malpartida]] politikaria (Peru 1961ç-2022) # [[Karibu]] GKE, Fca Pedraza saria 2023 # [[America Valenzuela]] zientzia-kazetaria (Madril 1977) # [[Diane Pernet]] moda blogaria, kritikaria (AEB XX. mendea) # [[Carmen de Icaza]] eleberrigilea eta lider falangista (Madril, 1899-1979) # [[Margarita Abella Caprile|Margarita Abella Caprile]] poeta, kazetaria (Argentina, 1901-1960) # [[Amber Bracken]] fotokazetaria (Kanada, 1984) # [[Marlene Bergamo]] fotokazetaria (Brasil, 1965) # [[Claire Beck Loos]] idazlea eta fotokazetaria (Txekia, 1904-1942) # [[Ruth Asawa]] eskultorea (AEB, 1926-2013) # [[Zofia Kielan-Jaworowska]] paleobiologoa (Polonia, 1925-2015) # [[Brigida Baltar]] argazkilaria (Brasil,1959) # [[Lara Baladi]] argazkilaria (Egipto-libanoar, 1969) # [[Maja Bajević|Maja Bajevi´c]] argazkilaria (Bosnia, 1967) # [[Damaris Cudworth Masham]] idazle, filosofo (Britainia Handia, 1659-1708) # [[Kathleen Kenyon]] arkeologoa (Erresuma Batua, 1906-1978) # [[Anna Maria Colucci]] argazkilaria (Italia, 1938-2015) # [[Joana Choumali]] argazkilaria (Bolin # [[Fleur Pellerin]] Frantziako politikari eta enpresaburua (1973) # [[Pascale Faublas|Pascale Faubas]] artista (Haiti, 1981) # [[Anabel Colazo]] komikigilea eta ilustratzaile (Eivissa, 1993) # [[Elizabeth Riddle Graves]] fisikaria (AEB, 1916-1972) # [[Mignon Talbot]] paleontologoa (AEB, 1869-1950) # [[Alicia Güemes Fraga]] komikigilea eta ilustrailea (Bartzelona, 1987) # [[Emma Ríos Maneiro]] istoriotxogilea eta komikigilea (Galizia, 1976) # [[Caridad Zazo Cardeña]] geologoa (Toledo, 1945) # [[Caroline Ingalls]] irakaslea, autobiografialaria (AEB 1839-1924) # [[Mary Ingalls]] idazlea (AEB 1865-1924) # [[Carrie Ingalls]] zaintzailea (AEB 1870- 1946) # [[Grace Ingalls]] irakaslea, idazlea (AEB 1877-1941) # [[Ketty Lester]] aktorea, abeslaria (AEB 1934) # [[Hersha Parady]] aktorea (AEB 1945-2023) # [[Bonnie Bartlett]] aktorea (AEB 1929) }} == Hobetuak 2024 == {{zutabeak|kopurua=3| # [[Olatz Agorria]] '''ef--''' txirrindularia (Zornotza 1958) # [[Ane Ibarzabal]] '''ef--''' kazetaria (Durango, 1982) # [[María Jesús Cava ]] '''ef--''' historialaria (Bilbo 1949) # [[Amaia Agirre Gonzalez]] '''----''' medikua, alpinista (Urnieta 1992-Patagonia 2023) # [[Haizea Barcenilla]] '''----''' arte kudeatzailea, ikertzailea (Lezo 1981) # [[Carmen Valero Omedes]] '''efef''' atleta (Teruel 1955-Sabadell 2024) # [[Laura Ingalls Wilder]] '''efef''' idazlea (AEB 1867-1957) # [[Marixa Osés]] '''ef--'''gidoilaria, aktorea (Gasteiz 1969) # [[Micaela Bastidas]] '''efef''' aitzindaria, heroia, martiria (Peruko Erregeorderria 1744-1781)* # [[Chanel Terrero]] '''ef--'''abeslari, dantzari, aktorea (Kuba 1991) # [[Carmen Mijangos]] '''---- ''' kimikaria (Bilbo 1949) # [[Paula Badosa]] '''ef--'''tenislaria (AEB/Katalunia 1997) # [[Pilar Arostegi]] '''efef''' artxibozaina (Gasteiz 1944-2006) # [[Nina Lobkovskaia]] '''ef--'''frankotiratzailea (Errusia 1925) # [[Maite Dono]] '''ef--'''poeta, abeslaria (Gasteiz/Galizia 1969) # [[Garazi Sánchez]] '''ef--'''surflari, zinemagilea (Getxo 1992) # [[Ana Pontón]] '''ef--'''politikaria (Lugo 1977) # [[Maria Gembero-Ustarrotz]] '''ef--'''historialaria, musikologoa (Nafarroa 1959) # [[Adela Bazo]] '''ef--'''margolaria (Nafarroa 1905-Argentina 1984) # [[Mónica Ojeda]] '''ef--'''idazlea (Ekuador 1988) # [[Celia Amoros ]]'''ef--'''filosofoa, idazlea (Valentzia 1944) # [[Carolina Yuste]] '''ef--'''aktorea (Badajoz 1991) # [[Ángeles Caso]] '''ef--'''idazlea (Asturias 1959) # [[Majida Maayouf]] '''ef--'''atleta (Maroko/Araba 1989) # [[Camila Sosa Villada]] '''ef--'''idazlea, aktorea, antzerkigilea (Argentina 1982) # [[Ane Gabarain]] '''ef--'''aktorea (Donostia 1963) # [[Icíar Bollain]] '''ef--'''film zuzendaria (Madril 1967) # [[Ann Walker]] '''efef''' filantropoa, 2 emakumeren lehen ezkontza (BH, 1803-1854) # [[Ana Rioja]] '''ef--'''idazlea, kazetaria (Tudela 1962) # [[Carmen Laforet]] '''efef''' idazlea (Bartzelona 1921-Madril 2004 19) # [[Iraide Ibarretxe]] '''ef--'''hizkuntzalaria (Bilbo 1972) # [[María Luisa Elio]] '''efef''' idazlea, aktorea (Iruñea 1926-Mexiko 2009) # [[Iris Apfel]] '''efef''' barne-diseinatzailea ( AEB 1921-2024) # [[Helena Taberna]] '''----''' film zuzendaria (Nafarroa 19..?) # [[Ana Blanco]] '''ef--''' tb aurkezlea (Bilbo 1960) # [[Maria Lejarraga]] '''efef''' idazlea (Errioxa 1874-Argentina 1974) # [[Isabel Alba Rico]] '''ef--''' idazlea, gidoilaria ( Madril 1959) # [[Sigourney Weaver]] '''ef--'''aktorea (AEB 1949) # [[Virginia Berasategi]] '''ef--'''triatloilaria (Bilbo 1975) # [[Aia Kruse]] '''ef--'''aktorea (Donostia 1994) # [[Jutta Kleinschmidt ]] '''ef--'''rally-pilotua (Alemania 1962) # [[Clara Bilbao]] '''ef--'''jantzi-deseinatzailea, film zuzendaria (Bilbo 1971) # [[Martina Gorostitza]]'''--ef'''inprimatzailea, enpresaburua (Gasteiz 1790-1862) # [[Silvia Tortosa]] '''efef''' aktore, tb aurkezle (Bartzelona 1947-2024) # [[Sacagawea]] –ef indigena, interpretea, esploratzailea (AEB 1788-1812) # [[Ángela Ruiz Robles]] '''efef''' asmatzailea (Leon 1895-Ferrol 1975) # [[Carmen Maura]] '''ef--''' aktorea (Madril 1945) # [[Chelsi Smith]] ''ef--'' Miss Unibertso 1995 (AEB 1973-2018) # [[Lara Dutta]] ''ef--'' Miss Unibertso 2000 (India 1978) # [[Zuleyka Rivera]] ''ef--'' enpresaburua, Miss Unibertso 2006 (Puerto Rico 1987) # [[Dayana Mendoza]] ''ef--'' Miss Unibertso 2008 (Venezuela 1986) # [[Stefanía Fernández]] ''ef--'' kazetaria, Miss Unibertso 2009 (Venezuela 1990) # [[Ximena Navarrete]] ''ef--'' Miss Unibertso 2010 (Mexiko 1988) # [[Leila Lopes]] ''ef--'' Miss Unibertson 2011 (Angola 1986) # [[Teresa Castro]] ''ef--'' ilustratzailea (Donostia 1968) # [[Wilma Rudolph]] ''efef'' atleta (AEB 1940-1994) # [[Tara Lipinski]] ''ef--'' patinatzailea, aktorea, kirol esataria (AEB 1982) # [[Isabel Lizarraga]] ''ef--'' ikertzailea, idazlea (Nafarroa 1958) # [[Jessica Watson]] ''ef--'' nabigatzailea (Australia 1993) # [[Tamara Karsavina]] '''efef''' dantzaria (Errusia 1885-1978) # [[Cate Blanchett]] '''ef--''' aktorea (Australia 1969) # [[Sojourner Truth]] '''--ef''' esklabu abolizionista (AEB 1797-1883) # [[Serena Williams]] '''ef--''' tenislaria (AEB 1981) # [[Mary Harris]] '''efef''' amama astintzailea (Irlanda 1837-AEB 1930) # [[Claudia Sheinbaum]] ef-- Mexikoko 1.emakume presidentea (Mexiko 1962) # [[Naomi Campbell]] ef-- modeloa (EB 1970) # [[Rosa María Sardà]] efef aktorea (Bartzelona 1941-2020) # [[Milagros Rubio]] ef-- politikaria, poeta (Tutera 1952) # [[Usoa Ostolaza]] ef-- txirrindularia (Zarautz 1998) # [[Naomie Harris]] ef-- aktorea (EB 1976) # [[Nerea Barros]] ef-- aktorea, zuzendaria (Coruña 1981) # [[Nerea Pagaldai]] ef-- biologoa (Arrasate 1993) # [[Ekhiñe Atorrasagasti]] ---- kazetaria (Gipuzkoa 1982) # [[Danae Boronat]] ef-- kirol kazetaria (Tarragona 1985) # [[Idoia Montón]] ef-- margolaria (Donostia 1969) # [[Lella Lombardi]] efef 1 Formulako gidaria (Italia 1941-1992) # [[Alma Mahler]] efef musikagilea (Austria 1879-AEB 1964) # [[Nadia Erostarbe]] ef-- surflaria (Zarautz 2000) # [[Teresa Forcades]] ef-- moja aktibista, medikua, politikaria (Bartzelona 1966) # [[Luisa Roldán]] efef eskultorea (Sevilla 1652-Madril 1706) # [[Rakel Mateo]] ef-- triatleta paralinpikoa (Mungia 1975) # [[María Teresa Castells]] –ef liburu saltzailea (Busturia 1935- Donostia 2017) # [[Arantxa Lazkano]] zinema-zuzendaria (Zarautz, 1949) # [[Emakume Abertzale Batza]] # [[Elena Irureta]] ef-- aktorea (Zumaia 1955) # [[Sara Alonso Martinez]] ef-- iraupen lasterkaria (Donostia 1999) # [[Kate Sheppard]] efef sufragista (EB 1847-Zeelanda Berria 1934) # [[Amaia Uribe]] ef-- kazetaria, bertsolaria (Forua 19) # [[Amaia Lizarralde]] ef-- aktorea (Donostia 19) # [[Jessika Ponchet]] ef-- tenislaria (Baiona 1996) # [[Miriam Bravo]] ef-- lasterkaria (Deba/Errioxa 1974) # [[Kate Spade]] efef diseinatzailea (AEB 1962-2018) # [[Sylvia Fedoruk]] efef fisikaria (Kanada 1927-2012) # [[Agnès Souret]] efef modeloa, dantzaria, aktorea (Lapurdi 1902-1928) # [[Valeria Ros]] ef-- aurkezlea, umoregilea (Bizkaia 1986) # [[Lorea Ibarra]] ef-- aktorea (Gipuzkoa 2002) # [[Aránzazu Calleja]] e--- musikagilea (Bilbo 1977) # [[Ana Laura Alaez]] e--- artista, eskultorea (Bilbo 1964) # [[Han Kang]] ef-- idazlea (Hego Korea 1970) # [[Annie Leibovitz]] ef-- argazkilaria (AEB 1949) # [[Arene Altonaga]] ef-- fubolaria (Leioa 1993) # [[Puy Oria]] zinemagilea (Nafarroa, 1962) # [[Régine Crespin ]] efef sopranoa (Frantzia 1927-2007) # [[Pilar García]] ef-- margolaria (Nafarroa 1942) # [[Inmaculada Pereiro]] ef-- triatleta (Bilbo 1972) # [[Agnès Varda]] efef argazkilaria, film zuzendaria (Frantzia 1928-2019) # [[Eukene Lacarra]]efef literatura-kritikaria (Lizarra 1944-? 2023) # [[Irati Osa]] ef-- piraguista (Zumaia 1997 }} ==='''Berriak 2023''' ('''abendua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Ugartemendia Zubeldia]] efef '''SORTUA''' zinegotzi ohia, ekintzailea (Andoain, 1978-Donostia, 2023) # [[Alazne Intxauspe]] ef-- '''SORTUA''' nekazaria (Andoain, 1984) # [[Esther Vital]] ---- '''SORTUA''' psikologoa, artista eta zinemazuzendaria (Artaxoa, 1983) # [[Gema López Las Heras]] ef-- '''SORTUA''' itzultzailea (Azkoitia, 1989) # [[Intza Olabarria]] ef-- '''SORTUA''' geologoa, artisaua (Elorrio 1994) # [[Josune Escota Bisbal]] ---- '''SORTUA''' abokatua, politikaria (Durango, 1970) # [[Maider del Río Larramendi]] eff--'''SORTUA''' psikologoa (Elorrio 1971) # [[Adela Khanum]] lider kurdua (?- 1924) # [[Ain Yoon]] pianojolea (Hego Korea 1996) # [[Aisha Yesufu]] aktibista (Nigeria 1973) # [[Alice Colonieu]] artista (Frantzia, 1924-2010) # [[Alice Constance Austin]] arkitektoa (AEB, 1862-1955) # [[Alicia García-Salcedo González]] 1935ean Asturiasen jardun zuen 1. emakume abokatua (1903-2003) # [[Alicia Herrera Rivera]] abokatu erbesteratua (Txile 1928-2013) # [[Amanishajeto]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Amélie Beaury-Saurel]] margolaria (Bartzelona, 1848-Paris, 1924) # [[Ana Mayayo Salvo]] maistra (Buenos Aires, 1880-Zaragoza, 1968) # [[Ana Vidovic ]] gitarra jolea (Kroazia/AEB 1980) # [[Anastassia Virsaladze]] piano jolea, irakaslea (Errusia 883-1952) # [[Andrea López Chao]] maistra (Mondoñedo, XIX-XX) # [[Ángela Cerrillos Valledor]] abokatu ekintzailea (?, XX. mendea) # [[Ángela Contreras]] aktorea (Txile 1971) # [[Angela Hewitt]] piano jolea (Kanada 1958) # [[Angie Turner King]] kimikaria, matematikaria (AEB, 1905-2004) # [[Anita-Pearl Ankor]] margolaria eta muralista (Ghana) # [[Anja Niedringhaus|Anja Niedringahaus]] fotokazetaria (Alemania, 1965-Afganistan, 2014) # [[Anna Bunina]] olerkaria (Errusia, 1874-1829) # [[Anna Hirzel-Langenhan]] piano-jolea, irakaslea (Suitza 1874-1951) # [[Anna Jesipova]] piano jolea (Errusia 1851-1914) # [[Anna Palm de Rosa]] margolaria (Suedia, 1859-1924) # [[Antonia Gutiérrez Bueno]] idazlea, itzultzailea. Madrilgo Libututegian 1 emakume baimendua (Madril 1781-1874) # [[Argentina Santos]] abeslaria (Portugal,1924-2019) # [[Beatriz Barral]] artista ( Madril 1978) # [[Beatriz Maggi]] idazlea (Kuba, 1924-2017) # [[Bertha Valerius]] argazkilaria, pintorea (Suedia 1824-1895) # [[Bianca Maria Piccinino|Bianca Maria Piccinio]] kazetaria, idazlea (Italia, 1924) # [[Blanca Riestra]] idazlea (Coruña 1970) # [[Brenda Helser|Brenda Elser]] igerilaria (EEBB, 1924) # [[Carla Cerati]] argazkilaria eta idazlea (Italia, Bergamo, 1926, Milan, 2016) # [[Carmen López-Cortón|Carmen López Cortón]] maistra (Galizia, 1866-Madril, 1938) # [[Caroline Quarlls]] esklaboa, askapena lortzeko lurpeko trenbidea erabiliz Wisconsinetik Kanadara bidaiatutako lehen pertsona (AEB 1824- Kanada 1892) # [[Catherine Chamié]] kimikaria (Frantzia, 1888-1950) # [[Catherine Tolson]] erizaina, sufragista, aktibista (EB 1890- Errusia 1924) # [[Cecilia Berdichevski]] programatzailea, informatikan aitzindaria (Polonia 1925- Argentina 2010) # [[Cheryl Diaz Meyer]] fotokazetari independientea (EE.BB. 1968) # [[Chikage Awashima]] aktorea (Japonia, 1924-2012) # [[Chloe Clark Willson]] aitzindaria, irakaslea (AEB 1818-1874) # [[Christine_Ladd-Franklin]] matematikaria (AEB, 1847-1930) # [[Cicely Popplewell]] software ingeniaria (Erresuma Batua 1920-1995) # [[Clara Belle Williams]] maistra, 1. afroamerikar lizentziatua Mexiko Berrian (AEB 1885-1994) # [[Clara Obligado]] idazlea (Argentina/Espainia 1950) # [[Claudine Hermann]] fisikaria (Frantzia, 1945-2021) # [[Cristina Alberdi]] abokatua (Sevilla 1946) # [[Cristina Cerrada]] idazlea (Madril 1970) # [[Cristina Fallarás]] kazetaria, idazlea, ekintzailea ( Zaragoza 1968) # [[Daria Diachenko]] partisanoa (Sobietar Batasuna, 1924-1944) # [[Diana Agrest]] arkitektoa (Argentina, 1945) # [[Dolores Gray]] aktorea (EE.BB.1924-2002) # [[Dolores Martí de Detrell]] maistra eta idazlea (Bartzelona, ? - 1880) # [[Dora Hitz]] margolaria (Alemania, 1856-1924) # [[Dorothy Maharam]] matematikaria (AEB, 1917-2014) # [[Dorothy Pitman Hughes]] feminista, aktibista (Georgia, 1928-Florida, 2022) # [[Edith Gertrude Schwartz]] botanikaria (AEB, 1877-1971) # [[Elena O'Callaghan Duch]] pedagogoa, idazlea (Bartzelona 1955) # [[Elisa Acuña]] Mexikoko irakasle eta kazetari anarkista (1887-1946) # [[Elisa Maria Reyes Vargas]] maistra (Jaen, 1983) # [[Elise Hall]] musikaria (EE.BB, 1853-1924) # [[Elisso Virssaladze]] piano jolea (Georgia 1942) # [[Elizabeth Cabot Agassiz]] hezitzaile, naturalista (AEB, 1822-1907) # [[Elspeth Beard]] arkitekto eta motorzalea (Erresuma Batua, 1959) # [[Émilienne Malfatto]] idazlea eta fotokazetaria (Frantzia, 1989) # [[Emma Calderón y de Gálvez|Emma Calderon y de Galvez]] kazetaria, maistra eta idazlea (Cádiz, XIX. mendea) # [[Emma Gramatica]] aktorea (Italia, 1874-1965) # [[Erzesbet Gulyás Köteles|Erzsébet Gulyás Köteles]] gimnasta (Hungaria, 1924-2019) # [[Esther García Llovet]] idazlea, itzultzailea ( Malaga 1963) # [[Ethel Houston]] abokatua, kriptologoa (Albacete/Eskozia 1924-2017) # [[Eulalia Vicenti]] kazetaria, emakumeen eskubideen aldeko politikaria (Madril 1884 - Porto 1979) # [[Eva Díaz Riobello]] idazlea (Asturias 1980) # [[Eva May]] zinema aktorea (Austria, 1902-1924) # [[Fannie Bloomfield Zeisler]] piano jolea (Austria 1863-AEB 1927) # [[Fanny Tur Riera ]] historialaria, politikaria ( Eivissa 1961) # [[Farzana Wahidy]] Fotokazetaria (Agfanistan, 1997) # [[Fatima Shbair]] fotokazetaria (Palestina, 1997) # [[Felisa Núñez Cubero]] fisikaria , kimikaria (Valladolid 1924- Madril 2017) # [[Fifi Mukuna]] karikaturagilea (Kongo,) # [[Florynce Kennedy|Glorynce Kennedy]] feminista, ekintzailea (EE.BB.1916-2000) # [[Francisca de Braganza]] aristokrata (Brasil, 1824-1898) # [[Françoise Adnet|Francoise Adnet]] margolaria (Paris, 1924-2014) # [[Françoise Blomme]] arkitektoa (Belgika, 1933) # [[Galina Kmit]] argazkilaria (Errusia, 1921-2019) # [[Geraldine Doyle]] modeloa, metaleko langilea (EE.BB.1924-2010) # [[Gina Pellon|Gina Pellón]] artista (Kuba, 1926-Frantzia, 1914) # [[Gloria Sanchez]] idazlea eta maistra (Villagarcia de Arosa, 1958) # [[Guadalupe Rivera Marín]] politikaria (Mexiko 1924-2023) # [[Hannah Marie Wormington]] arkeologoa (AEB, 1914-1994) # [[Hannie Lips]] telebista aurkezlea (Herbehereak, 1924-2012) # [[Hazel Brooks]] aktorea (EE.BB. 1924-2002) # [[Hazel Brooks]] aktorea (Hegoafrika, 1924-EEBB 2002) # [[Heidi Levine]] fotokazetaria (AEB, 1987) # [[Hengameh Golestan]] argazkilari konprometitua (Iran, 1952) # [[Henrietta Muir Edwards]] feminista, ekintzailea (Kanada, 1849-1931) # [[Isabelle Vengerova]] pialo jolea, irakaslea (Errusia 1877-1956) # [[JoAnn H. Morgan]] ingeniari aeroespaziala (AEB, 1940) # [[Johanne Cathrine Krebs]] margolaria (Danimarka, 1848-1924) # [[Joy Page|Joe Page]] aktorea (EE.BB, 1924-2008) # [[Julia Slingo]] meteorologoa (Erresuma Batua, 1950) # [[Julie de Graag]] margolaria (Herbehereak, 1877-1924) # [[Julie Wilhelmine Hagen-Schwarz|Julie Wilhelmine]] margolaria (Estonia, 1824-1902) # [[Justyna Mielnikiewicz]] fotokazetaria (Polonia, 1973) # [[Karen Margrete Harup]] igerilaria (Danimarka, 1924-2009) # [[Kate Gleason]] ingeniaria (AEB, 1865-1933) # [[Kuhne Beveridge]] eskultorea, aktorea (AEB 1874-XX. mendea) # [[La Perla de Cádiz]] flamenko kantaria (Cádiz 1924-1975) # [[Lallie Charles]] argazkilaria (Irlanda,1869-1919) # [[Laurence Geai]] Fotokazetaria (Frantzia, 1984) # [[Lillian Elliott]] aktorea (Kanada, 1814-1959) # [[Lourdes Vega]] zientzialaria (Badajoz 1965) # [[Lula Romero]] musikagilea (Palma Mallorcakoa, 1976) # [[Lys Assia]] abeslaria (Suitza 1924-2018) # [[Mabel Allington Royds]] artista (EB 1874-941) # [[Małgorzata Malicka|Malgorzata Malicka]] fotokazetaria, idazlea, poeta (Varsovia, 1959) # [[Manizha Wafeq ]] ekonomialaria, ekintzailea (Afganistan,?) # [[Manuela Villa]] kutur kudeatzailea, politikaria (Madril 1976) # [[Mar Villaespesa]] kultur kudeatzailea, arte kritikaria (Almeria 1953) # [[Marga López]] aktorea (Mexiko, 1924-2005) # [[Margaret Boden]] ikerketa-irakaslea (Erresuma Batua, 1936) # [[Margaret Yorke]] idazlea (Irlanda, 1924-2012) # [[Margarita de Mayo Izarra]] idazlea, kazetaria eta maistra (Toledo, 1889-Madril,1969) # [[Marguerite Long]] musikaria eta pedagogoa (Frantzia, 1874-1966) # [[Marguerite Vogt]] birologoa, biologoa (Alemania 1913-AEB 2007) # [[Maria Auböck]] arkitektoa (Viena, 1951) # [[María del Mar Terrones Villanueva|Maria del Mar Terrores Villanueva]] maistra, medikua eta kazetaria (Granada, 1892-1980) # [[María Durán Febrer]] emakumeen eskubideetan espezializatutako legelari feminista (Mallorca 1953) # [[María Emilia Casas]] legelaria, Konstituzio Auzitegiko 1. emakume presidentea (León 1950) # [[Maria Golubnitxaia|Maria Golubnichaya]] atleta (Errusia 1924-2015) # [[Maria Jose Marques da Silva]] artikektoa (Porto, 1914-1996) # [[Maria Lainá]] poeta (Grezia, 1947-1923) # [[María Luz Navarro Mayor|Maria Luz Navarro Mayor]] maistra (Soria, 1918-Madril, 2014) # [[Maria Sander]] atleta (Alemania, 1924-1999) # [[Maria Vos]] margolaria (Amsterdan, 1824-1906) # [[María Zaragoza]] idazlea (Madril 1982) # [[Maria_Walanda_Maramis]] Indonesiako "heroi nazionala" (Kema, Iparraldeko Minahasa 1872 - 1924) # [[Marianne Werner]] atleta (Alemania, 1924-2023) # [[Marie Dorigny]] fotokazetaria (Frantzia, 1959) # [[Marie Gutheil-Schoder]] opera sopranoa (Alemania, 1874-1935) # [[Marina Berti|Martina Berti]] (Londres, 1924-Italia, 2002) # [[Marina Perezagua]] idazlea (Sevilla 1979) # [[Mariya Yúdina]] piano jolea (Errusia 1899-1970) # [[Marjorie Boulton|Majorie Boulton]] idazlea, poeta (Erresuma Batua, 1924-1977) # [[Marlena Fejzo]] genetista (AEB, 1968) # [[Marta Verde]] artista (Pontevedra 1985) # [[Marthe Vogt]] neurozientzialaria (Berlin 1903-AEB 2003) # [[Martina Bacigalupo]] fotokazetaria (Italia, 1978) # [[Mary Ann Bevan]] erizaina (EB 1874-1933) # [[Mary Berg]] Varsoviako getto judutik bizitik irtendakoa (Polonia 1924-2013) # [[Mary Carr]] aktorea (EE.BB, 1874-1973) # [[Mary Gardiner Horsford]] poeta (AEB 1818-1874) # [[Mary Helen Wright Greuter]] astronomo, historialaria (AEB, 1914-1997) # [[Mary Katharine Brandegee]] botanikaria (AEB 1844-1920) # [[Mary Lee Woods]] matematikaria, programatzailea (Erresuma Batua, 1924-2017) # [[Maryse Goudreau]] argazkilaria (Kanada, 1980) # [[Marzieh]] abeslaria (Teheran, 1924-Paris, 2010) # [[Maxine Singer|Maxime Singer]] biologoa (New York, 1931) # [[Mercedes Cebrián]] idazlea, itzultzailea (Madril 1971) # [[Mercedes Vieito]] kazetaria eta maistra (Kuba, 1887-1960) # [[Meri Torras]] filologoa, saiakeragilea, ikertzailea (Bartzelona 1968) # [[Minda Ramm]] idazlea (Norvegia, 1859-1924) # [[Montserrat Pujol Vilarnau]] maistra eta pedagogoa (Galizia, 1941) # [[Nahirqo]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Nahla El Fatiha Naili]] eskultorea (Aljeria, 1986) # [[Nana Akua Oppong Birmech]] arkitektoa (Ghana, 1980ko hamarkada) # [[Naomi Shihab Nye]] poeta, idazlea (AEB-Palestina, 1952) # [[Natalia Gutman]] piano jolea (Errusia 11877-1952) # [[Natalia Pozniakovskaia]] piano jola, irakaslea (Errusia 1889-1981) # [[Nathalie de Vries]] arkitektoa, hirigilea, irakaslea (Herbehereak 1965) # [[Neda Razavipour]] artista (Iran, 1969) # [[Oby Ezekwesili]] ekonomia politikan aditua (Nigeria 1963) # [[Olga Gyarmati]] atleta (Hungaria, 1924-2013) # [[Olga Kalantarova]] piano jolea, irakaslea (Errusia 1877-1952) # [[Paloma Pedrero]] dramagilea, irakaslea (Madril 1957) # [[Paula Lapido]] idazlea (Madril 1975) # [[Paulete Furacão|Paulete Furacao]] giza eskubideen aldeko ekintzailea (Salvador, 1964) # [[Paulette Nardal]] Martinikako kazetari, idazle eta feminista frantziarra (Frantzia1896-1985) # [[Pauline Chaponnière-Chaix]] erizain, sufragista, (Suitza, 1850-1934) # [[Priscilla Pointer]] aktorea (EE.BB, 1924) # [[Ragna Nielsen]] politikaria (Norvegia, 1845-1924) # [[Raquel Lanseros]] poeta, itzultzailea (Cádiz 1973) # [[Rebeca Guber]] matematikaria, informatikaren aitzindaria (Argentina 1926-2020) # [[Renée Lafont]] itzultzaile, fotokazetaria (Frantzia, 1876-Kordoba, 1936, gerran eraila) # [[Rita Martin]] argazkilaria (Irlanda, 1958) # [[Robin Canup]] astrofisikaria (AEB, 1968) # [[Rosa Cursach]] filosofoa, teologoa, politikari ekintzailea (Mallorca 1967) # [[Rosa Smester]] maistra, idazlea (Dominikar Errepublika 1874-1945) # [[Rosalind Tanner]] matematikaria (Erresuma Batua, 1900-1992) # [[Rosalyn Tureck]] piano jolea (AEB 1914-2003) # [[Ruth Robertson]] fotokazetaria eta esploratzailea (EE.BB, 1905-1998) # [[Sandra Vilardy]] biologoa, politikaria, ekintzaile ekologista (Kolonbia 1977) # [[Sara Rietti]] Argentinako 1. emakume kimikari nuklearra (1930-2017) # [[Selene Mahri ]] modeloa (Finlandia 1924- AEB 2020) # [[Shanakdakhete]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Sharon Isbin]] gitarra jolea (AEB 1980) # [[Shirin Neshat]] artista, film-zuzendaria (Iran, 1957) # [[Silvana Estrada]] mexikar musikagilea (Veracruz, 1997) # [[Silvia Vidal]] eskalatzailea (Bartzelona, 1970) # [[Sofía Rhei]] idazle, poeta (Madril 1978) # [[Solmaz Daryani]] fotokazetaria (Iran, 1989) # [[Soltan Achilova]] fotokazetaria (Turkemistan, 1950?) # [[Sophie Menter]] piano jolea, musikagilea, irakaslea (Errusia 1846-1918) # [[Souzana Antonakáki]] arkitektoa (Grezia, 1935-2020) # [[Stephanie Sinclair]] fotokazetaria (AEB, 1973) # [[Sue_Hendrickson]] paleontologoa (AEB, 1949) # [[Susana Vallejo]] fikzio-idazlea ( Madril 1968) # [[Susanna Amatuni]] musikologoa (Armenia, 1924-2010) # [[Tara Westover]] historialaria, idazlea (AEB 1986) # [[Tatiana Nikolayeva]] piano jolea, musikagilea (Errusia 1993) # [[Tatiana Warsher]] arkeologoa (Errusia 1880- Erroma 1960) # [[Teresa Carreño]] piano jolea, musikagilea (Venezuela 1853-AEB 1917) # [[Teresa Peramato Martín]] legelaria, herri-salataria (Salamanca 1962) # [[Teresa Solà i Vilà|Teresa Solà i Vila]] maistra (Katalunia, 1886-1979) # [[Themis Emakume Juristen Elkartea]] 1987ko GKEa: abokatu, prokuradore, epaile, magistratu eta legelariak # [[Valentina Babor]] piano jotzailea (Alemania 1989) # [[Vanessa Montfort]] idazlea, dramagilea (Bartzelona 1975) # [[Vithika Yadav]] giza eskubideen aldeko ekintzailea (India 1980) # [[Widad Hamdi]] aktorea (Egipto 1924-1994) # [[Xuefei Yang]] gitarra jolea (Pekin 1977) # [[Yolanda Morató]] irakaslea, itzultzailea (Huelva 1976) # [[Zahra Kazemi]] argazkilari eraila (Iran, 1948-2003) # [[Zohra Bensemra]] argazkilaria (Aljeria, 1968) # [[Zona Gale]] idazlea (EE.BB., 1874-1938) # [[Zulfiya]] poeta (Uzbekistan 115) }} ==='''Berriak 2023''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Olaso]] ef-- '''SORTUA''' film zuzendaria, ekintzailea (Durango 1996) # [[Amets Ormaetxea Ezpeleta]] ---- '''SORTUA''' barne diseinatzailea eta musikaria (Arrasate, 1997) # [[Ane Lindane]] ef-- '''SORTUA''' aktorea eta umoregilea (Barakaldo, 1988) # [[Araks Sahakyan]] ---- '''SORTUA''' itzultzailea eta artista (Armenia, 1990) # [[Ebru Baybara Demir]] ---- '''SORTUA''' sukaldaria (Turkia, 1976) # [[Elisabeth Luengo]] ---- '''SORTUA''' bide-ingeniaria, arkularia (Durango 1992) # [[Eneritz Aranburu]] ef-- '''SORTUA''' abeslaria, panderojolea (Mallabia, 1980) # [[Idoia Telleria Maritxalar]] ---- '''SORTUA''' argazkilaria (Lasarte-Oria, 1977) # [[Ihitz Iriart Casenave]] ---- '''SORTUA''' abeslaria, gidoilaria (Aloze) # [[Ione Zuluaga Muxika]] ---- '''SORTUA''' historialari eta ikertzailea (Azkoitia, 1995) # [[Itziar Irakulis Loitxate]] ---- '''SORTUA''' zientzialaria (Zornotza, 1996) # [[Itziar Leemans]] ---- '''SORTUA''' euskal zinemagilea (Donibane Lohitzun, 1983) # [[Jaione Arregi Urizar]] ---- '''SORTUA''' itzultzaile, interpretea (Barakaldo/Zaldibar, 1976) # [[Jasone Mendizabal Altuna]] ---- '''SORTUA''' topaguneko zuzendaria (Arrasate, 1968) # [[Josebe Blanco]] ---- '''SORTUA''' artzaina, gaztagilea eta idazlea (Galizia, 1973) # [[June Baonza Pagaldai]] ef-- '''SORTUA''' diseinatzaile grafikoa (Durango, 1979) # [[Koro Zumalabe Goenaga]] ---- '''SORTUA''' itzultzailea (Donostia, 1947) # [[Maria Uriarte Artamendi]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, kontalaria (Elorrio 1966) # [[Maryse Cachenaut]] ---- '''SORTUA''' laboraria (Itsasu, 1971) # [[Morgan Ody]] ---- '''SORTUA''' baratzezaina (Frantzia, 1979) # [[Nati Bilbao Onaindia]] efef '''SORTUA''' pandejolea, tabernaria, sukaldaria (Durango, 1929-2023) # [[Rosa Moro]] ---- '''SORTUA''' idazlea eta kazetaria (Salamanca, 1969) # [[Seberi Mardaras]] ef--'''SORTUA''' andereño ohia (Mungia, 1932) # [[Silvia Bonoli]] ---- '''SORTUA''' astrofisikaria eta ikertzailea (Bolonia, 1979) # [[Aída Doninelli]] sopranoa (Guatemala, 1898-1996) # [[Aitziber López Cortajarena ]] irakaslea, ikertzailea (Bilbo 1974) # [[Alejandra Flores]] sopranoa (Guatemala, 1986) # [[Alexandra Sophia Handal]] artista, zinemagilea eta entsegugilea ('''Palestina''', 1975) # [[Alice Catherine Evans]] mikrobiologoa (AEB, 1881-1975) # [[Alice Eastwood]] botanikaria (Kanada 1859- AEB 1953) # [[Almudena Alonso-Herrero]] astrofisikaria, ikertzailea (Madril, 1968) # [[Amparo Alvajar]] idazlea, itzultzailea (Coruña, 1916-Moncano, 1998) # [[Amparo Amorós]] poeta, saiakeragilea ( Valentzia 1950) # [[Ana Alcolea]] irakaslea, idazlea (Zaragoza 1962) # [[Ana de Valle]] poeta (Asturias 1900-Belgika 1984) # [[Ana Maria Cetto]] fisikaria (Mexiko, 1946) # [[Ana Pomares Martínez]] idazlea (Alacant, 1991) # [[Ángeles Blanco]] kazetaria (Badajoz 1972) # [[Angelina Acuña]] poeta, idazlea (Guatemala, 1905-2006) # [[Aniela Wolberg]] (Polonia, 1907-Varsovia, 1937) # [[Anna Verouli]] xabalina jaurtitzailea (Grezia 1956) # [[Armita Geravanden heriotza]] emakume kurdua, eraila (Teheran, 2006-2023) # [[Augusta La Torre]] iraultzailea (Peru, 1946) # [[Aurora Luque]] poeta, itzultzaile. (Almeria, 1962) # [[Bea Uusma]] idazlea, ikustratzailea eta medikua (Suedia, 1966) # [[Beata Peters]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1959) # [[Beate Koch]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1967) # [[Beatriz Pichi Malen]] abeslari maputxea (Buenos Aires, 1953) # [[Berta Castañé]] modeloa, aktorea (Bartzelona 2002) # [[Bessie Pease Gutmann]] artista, ilustratzailea (AEB 1876-1960) # [[Betsabé Espinal]] aktibista (Kolonbia, 1896-1932) # [[Camila Loboguerrero]] zinema-zuzendaria (kolonbia, 1941) # [[Camille Aumont Carnel]] feminista, idazlea, blogaria (Niger, 1996) # [[Camille Lellouche]] abeslaria, youtuberra (Paris, 1965) # [[Carmen Pujals ]] botanikaria, ikertzailea (Argentina 1916-2003) # [[Carmen Soler]] poeta, komunista, irakasle (Paraguai, 1924-1985) # [[Casta Álvarez]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Aljeria 1786-Zaragoza 1846) # [[Caty Juan de Corral]] idazlea, margolaria ( Palma 1926-2014) # [[Cecilia Magni]] Pinochet-en aurkako iraultzailea (Txile, 1956-1988) # [[Celia de Molina]] aktorea, gidoilaria (Jaen 1983) # [[Chus Pato]] idazlea (Ourense 1955) # [[Claudia Losch]] atleta, pisu jaurtitzailea (Alemania 1960) # [[Claudia Sagastizabal]] matematikaria (ARgentina...?) # [[Concepción Ramírez]] indigena, ekintzailea (Guatemala, 1942-2021) # [[Concha Lagos]] poeta (Kordona 1907-Madril 2007) # [[Conchita Cintrón]] burtzikaria, toreatzailea, aitzindaria (Txile 1922- Portugal 2009) # [[Cristina Andreu Cuevas]] film zuzendaria (Casablanca 1960) # [[Cristina Fernández Cubas]] idazlea, kazetaria ( Bartzelona 1945) # [[Cristina Sánchez]] toreatzailea (Madril 1972) # [[Débora Arango]] artista politikoa (Kolonbia 1907-2005) # [[Dima Khatib]] Kazetaria, poeta, blogaria (Siria, 1971) # [[Dionisia García]] idazlea (Albacete 1929) # [[Dolores Franco Manera]] irakaslea, idazlea, itzultzailea (Madril 1912-1977) # [[Dulcinea Bellido]] jostuna, politikaria (Badajoz 1936-Madril 2001) # [[Elena Iparragirre]] iraultzailea (Peru, 1947) # [[Elena Martín Vivaldi]] poeta, idazlea, liburuzaina (Granada 1907-1998) # [[Elena Martínez Fontes]] biologoa, ikertzailea (Argentina 1912-1987) # [[Elisa Bachofen]] ingeniaria, aktibista (Argentina 1891-1976) # [[Eliška Junková]] auto-gidaria (Austria-Hungaria 1900-Txekoslovakia 1994) # [[Elvira López ]] aktorea (Txile 1966) # [[Esperança Camps Barber]] kazetaria, idazlea, politikaria (Menorca 1964) # [[Ethelwynn Trewavas]] iktiologoa, zientzialaria (Erresuma Batua, 1900-1993) # [[Fanny Rubio]] idazlea, ikertzailea (Jaen 1949) # [[Fatima Whitbread]] xabalina jaurtitzailea (Erresuma Batua 1961) # [[Felicia Țilea-Moldovan]] xabalina jaurtitzailea (Errumania 1967) # [[Gracia Morales]] antzerkigilea, poeta (Granada 1973) # [[Graciela Rodo Boulanger]] artista (Bolivia, 1935) # [[Guadalupe Muñoz Sampedro]] aktorea, enpresaburua (Madril 1896-1975) # [[Gudrun Ensslin]] irakaslea, emakumeen aldeko ekintzailea, iraultzailea (Alemania 1940-1977) # [[Hale Asaf]] margolaria (Turkia, 1906- Paris, 1938) # [[Haneen Zoabi]] '''palestinar-israeldar''' politikaria (Israel 1969) # [[Helena González Fernández]] irakaslea, ikertzailea (Pontevedra 1967) # [[Heli Rantanen]] xabalina jaurtitzailea (Finlandia 1970) # [[Hind Shoufani]] poeta eta film zuzendari '''palestinarra''' (Libano, 1978) # [[Huzama Habayeb]] idazlea ('''Palestina,''' 1965) # [[Iraida Noriega]] abeslaria (Mexiko Hiria, 1971) # [[Irene Bernasconi]] biologoa, ikertzailea, aitzindaria (Argentina 1896-1989) # [[Iris Cochón]] itzultzailea, literatura kritikaria (Galizia 1968) # [[Irmgard Möller]] aktibista politikoa (Alemania 1947) # [[Isabel de Ocampo]] zinegilea, gidoilaria (Salamanca 1970) # [[Isabel Echarri]] euskal artista (Bera, 1929-Formentera, 2022) # [[Isabel Ruiz Lara]] kazetaria (Espainia, XX. mendea) # [[Isabel Ruiz Ruiz]] artista (Guatemala, 1945-2019) # [[Isabel Vilallonga]] politikaria (Badajoz 1949) # [[Jackie Forster]] kazetaria, aktorea, ekintzaile lesbiana (Erresuma Batua, 1926-1998) # [[Jennifer Lee Carrell]] idazlea (AEB 1962) # [[Joana Bonet]] kazetaria (Leida, 1966) # [[Juana Castro Muñoz]] poeta (Kordoba 1945) # [[Juana Cruz]] toreatzaile aitzindaria (Madril 1917-1981) # [[Julia Castillo]] antropologoa, poeta (Madril 1956) # [[Julia Uceda]] poeta (Sevilla 1925) # [[Karen Forkel ]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1970) # [[Karimeh Abbud]] argazkilaria eta artista ('''Palestina''' 1896-1940) # [[Khalida Jarrar]] politikari '''palestinarra''' (Jordania 1963) # [[Laila Shawa]] artista bisuala ('''Palestina''' 1940-Londres 2002) # [[Lamia Ziadé]] Libanoko pintore eta komikigilea (Beirut, 1968) # [[Laura Zambrano Padilla]] hezitzailea eta iraultzailea (Peru, 1945) # [[Leonor Fernández de Torreblanca]] dama, Cervantesen amama (Kordoba ?-1557) # [[Lia (abeslaria)]] (Japonia 1981) # [[Lil Milagro Ramírez]] poeta, gerrillaria (Salvador 1946-1979) # [[Linda Maria Baros]] hizkuntzalaria, itzultzailea (Errumania 1981) # [[Linda Sobeh Alí]] diplomazialaria ('''Palestina''' 1968) # [[Livia Gouverneur]] gerrillaria (Venezuela, 1941-1961) # [[Lola Lorente]] ilustratzailea (Bigastro, Valentzia, 1980) # [[Lola Mora]] eskultorea, asmatzailea, aitzindaria (Argentina 1866-1936) # [[Louise McPaul]] xabalina jaurtitzailea (Australia 1969) # [[Lucrecia Pérez]] etxeko langilea, arrazismoaren lehenengo biktima aitortua Espainian (Dominikar Errepublika, 1959 - Madril, 1992) # [[Maider Oleaga]] zinema-zuzendari eta gidoigilea (Bilbo, 1976) # [[Malika Gaïd]] Aljeriako erizaina eta militante independentista (1933-1958) # [[Manuela Burló]] film zuzendaria, gidoilaria (Murtzia 1978) # [[Manuela Sancho]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1783-1863) # [[Margaluz]] aktorea, abeslaria, dantzaria (Palma 1939-2006) # [[Margarida Pinto]] aktorea, kazetaria ( Portugal 1966) # [[Marguerite Buffet]] idazlea (Frantzia, 1620-1680) # [[María Adela Caría]] bakteriologoa, ikertzailea (Argentina 1915-1989) # [[María Agustín]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1784-1831) # [[María Antonia Ortega]] poeta (Madril 1954) # [[María de la Consolación Azlor]] noblea, Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Girona 1775- Zaragoza 1814) # [[María de los Reyes Fuentes]] poeta ( Sevilla 1927-2010) # [[María Forteza]] aitzindaria. Seguraski, Espainiako 1. emakume zinegilea (Mallorca 1913-1961) # [[María Guerra]] kazetaria, zinema kritikaria (Madril 1965) # [[Maria Hervás]] aktorea (Madril 1978) # [[María Isabel Sánchez Vegara]] idazlea...(Bartzelona ?) # [[Maria Josefa Yzuel Giménez]] fisikaria (Huesca, 1940) # [[Maria Keil]] artista (Portugal 1914.2012) # [[María Larrea|Maria Larrea]] zinegilea (Bilbo, 1979) # [[María Lostal]] heroia ( ?- Zaragoza ç1809) # [[María Manuela Pignatelli de Aragón Gonzaga]] noblea, Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1753-Madril 1816) # [[María Martín Barranco]] idazlea, genero ikuspegian aditua (Granada XX. mendea) # [[Maria Occhipinti]] anarkista eta idazlea (Italia 1921-Erroma 1996) # [[María Pantoja Sánchez]] soziologoa eta iraultzailea (Peru, 1953) # [[María Pilar Fumanal]] geomorfologoa (Valentzia 1940-1998) # [[María Rosal]] poeta, irakaslea (Kordoba 1961) # [[María Victoria Atencia]] poeta (Malaga 1931) # [[Marie Sara]] burtzikaria (Frantzia 1964) # [[Marie-Castille Mention-Schaar]] film zuzendaria, gidoilaria, kazetaria ( Frantzia 1963) # [[Marisa Soleto]] legelaria (Cáceres 1966) # [[Mary Montagu]] idazlea (EB 1689-1762) # [[Matilde Cherner]] idazlea (Salamanca, 1833-Madril 1880) # [[Matilde Muñoz Sampedro]] aktorea ( Madril 1900-1969) # [[Mercedes Muñoz Sampedro]] aktorea (Madril 1896-1979) # [[Mikaela Ingberg ]] xabalina jaurtitzailea (Finlandia 1974) # [[Mily Possoz]] margolaria (Portugal, 1888-1968) # [[Mirela Manjani]] xabalina jaurtitzailea (Albania 1976) # [[Miriam Rothschild]] zientzialaria (Erresuma Batua, 1908-2005) # [[Miriam Tlali]] emakume beltz eta idazlea (Hego Afrika, 1933-2017) # [[Montserrat Casas]] fisikaria (Girona 1955-Bartzelona2013) # [[Nandar]] aktibista feminista (Myanmar, 1995) # [[Natalia Lisovskaya]] atleta, pisu jaurtitzailea (Errusia 1962) # [[Natalia Xikolenko]] xabalina jaurtitzailea ( Bielorrusia 1964) # [[Nathalie Handal]] idazlea (EE.BB. 1969) # [[Nelly Evans Risco]] iraultzailea (Peru, 1943) # [[Nicole Girard-Mangin]] medikua (Frantzia, 1878-1919) # [[Nina Bari]] matematikaria (Errusia, 1901-1961) # [[Olga Gavrilova]] xabalina jaurtitzailea (Errusia 1957-2022) # [[Olga Rivero Jordán]] poeta (La Laguna, 1928-2021) # [[Päivi Alafrantti]] xabalina jaurtitzailea ( Finlandia 1964) # [[Panmela Castro]] grafitigile, artista, ekintzaile (Brasil, 1981) # [[Petra Felke]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1959) # [[Pilar Costa]] abokatua, politikaria (Eivissa 1967) # [[Pureza Canelo]] poeta (Cáceres 1946) # [[Quan Zhou Wu]] ilustratzaile eta komikigilea (Algeciras, 1989) # [[Randa Siniora]] eskubideen aldeko ekintzailea ('''Palestina''' ç1961) # [[Rauda Morcos]] LGBTIQ ekintzaile (Palestina, 1974) # [[Raymonde Arcier]] artista, feminista (Frantzia, 1939) # [[Raymonde Peschard]] Aljeriako gerrako militante nazionalista (1927-1957) # [[Rebecca Guay]] akuarelista (EE.BB. XX. mendea) # [[Rita Azevedo Gomes]] zinema zuzendaria (Lisboa, 1952) # [[Romelia Alarcón Folgar|Rogelia Alarcón]] idazlea, pianista (Guatemala, 1900-1971) # [[Rosa Chávez]] poeta, aktorea, kultura kudeatzailea (Guatelama, 1980) # [[Rosa Pereda]] idazlea, kritikaria (Santander 1949) # [[Rosa Romojaro ]] poeta, ikertzailea (Cádiz 1948) # [[Rosa Spottorno Topete]] itzultzailea, feminista ( Murtzia 1884-1980) # [[Rosario Pardo]] aktorea, zuzendaria (Jaen 1959) # [[Rosaura Álvarez]] poeta, margolaria, irakaslea (Granada 1945) # [[Roxana Stinchfield Ferris]] botanikaria (AEB 1895-1978) # [[Ruth Mateu Vinent]] politikaria (Menorca 1976) # [[Sabine Braun]] heptatloi- atleta (Alemania 1965) # [[Sara Doke]] belgikar kazetaria, itzultzaile (Frantziar, 1968) # [[Sara Estela Ramírez]] irakasle, kazetari, feminista ..(Mexiko, 1881-1910) # [[Sheila Minor]] ikertzailea (EE.BB., 1946) # [[Silke Renk]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1967) # [[Sofia Montaner Arnau]] azken trementinairea (Lleida 1908-1996) # [[Sofía Sakorafa]] greziar-'''palestinar''' politikaria, xabalina-jaurtitzailea (Grezia 1957) # [[Soledad Ortega Spottorno]] filosofoa, irakaslea, editorea (Madril 1914-2007) # [[Soledad Varela Ortega]] filologoa, ikertzailea (Madril 1945) # [[Sonia Nimr]] idazlea ('''Palestina''', 1955) # [[Sonia Pulido]] ilustratzailea (Bartzelona, 1973) # [[Steffi Nerius]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1972) # [[Suheir Hammad]] poeta ('''Jordania''', 1973) # [[Tatiana Xikolenko]] xabalina jaurtitzailea (Errusia 1968) # [[Telma Reca]] psikiatra aitzindaria (Argentina 1904-1979) # [[Teresa Bolaños de Zarco]] idazlea, pianojolea eta margolaria (Guatemala, 1922-1998) # [[Tiina Lillak ]] xabalina jaurtitzailea ( Finlandia 1961) # [[Truus Menger-Oversteegen|Truus Menger]] eskultorea, aktibista (Holanda 1923-2016) # [[Virginia Yagüe]] gidoilaria, idazlea ( Madril 1973) # [[Ynes Mexia]] botanikaria (Mexiko/AEB 1870-1938) # [[Zahia Ziouani]] orquestra zuzendaria (Paris 1978) # [[Zinaída Guipius]] poeta, idazlea (Errusia- Frantzia, 1869-1945) # [[Ziza Massika]] Aljeriako erizaina eta militante independentista (1934-1959 }} ==='''Berriak 2023''' ('''urria''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Abanda Elustondo]] ----'''SORTUA''' ikertzailea (Donostia, 1989) # [[Amaia Arranz Mendiguren]] ----'''SORTUA''' biologoa eta ikertzailea (Bilbo 1978) # [[Andrea Garcia-Santesmases]] ----'''SORTUA''' soziologoa, antropologoa (Madril 1988) # [[Carmen Albisu]] efef'''SORTUA''' euskaltzailea, euskara irakaslea (Errenteria, 1916-Tutera, 2007) # [[Irati Gorostidi Agirretxe]] '''SORTUA''' artista, zinemagilea (Egues, 1988) # [[Itziar Eguren]] ef--'''SORTUA''' erizaina, txistularia (Elorrio 1953) # [[Izar Zubiaga]] ef--'''SORTUA''' futbolaria (Durango 2006) # [[Leire Ayala]] ef--'''SORTUA''' abeltzaina (Bilbo/Elorrio 1972) # [[Maialen Braña]] ----'''SORTUA''' abeslaria, irakaslea (Elizondo, 1998) # [[María Ángeles Sallé Alonso]] ef--'''SORTUA''' soziologoa, ikertzailea (Panama, 1956) # [[Maria Pilar Zuriarrain]] ef--'''SORTUA''' txistularia (Zizurkil, 1953) # [[Marta Rodríguez Fouz]] ef--'''SORTUA''' soziologoa, kazetaria eta futbolaria (Coruña, 1972) # [[Patricia Tornero]] ----'''SORTUA''' gaztagilea (Valentzia....) # [[Tatiana Romero Reina]] ----'''SORTUA''' historialaria, aktibista (Mexiko, 1984) # [[Julia Arévalo]] aktibista, politikaria (Uruguai, 1898-1985) # [[Abala Bose]] gizarte langilea (Bangladesh, 1864-1951) # [[Alberta Ferretti ]] diseinatzailea (Italia 1950) # [[Alessandra Korap]] lider indigena (Brasil, 1958) # [[Alicia Luna]] gidoilaria, irakaslea (Madril 1963) # [[Alicia Senovilla ]] aurkezlea (Madril 1969 ) # [[Amna Suleiman]] maistra eta txirrindularia Palestinan (Damasco, 1982) # [[Amparo Fortuny]] dokumentalgilea, ekoizlea (Valentzia XX. mendea) # [[Ana García Lozano]] kazetaria (Valentzia 1963) # [[Ana Iris Simón ]] kazetaria, idazlea (Ciudad Real 1991) # [[Anita Sirgo]] sindikalista, komunista, ekintzailea (Asturias, 1030) # [[Anna Lizaran]] aktorea (Bartzelona 1944-2013) # [[Anna Murià]] idazlea, kazetaria, ekintzaile erbesteratua (Bartzelona, 1904-Tarrasa, 2002) # [[Annie Baker]] film zuzendaria (AEB 1981) # [[Antonia Dell'Atte ]] modelo ohia, aurkezlea (Italia 1960) # [[Anwara Bahar Chowdhury]] idazlea eta ekintzailea (Bangladesh, 1919-1987) # [[Asma al-Ghul]] kazetaria, feminista (Palestina, 1982) # [[Asma Tubi]] poeta eta kazetaria (Palestina, 1905-1983) # [[Assumpció Casals]] aktore erbesteratua (Bartzelona, 1896-1975) # [[Auguste Deter]] dokumentatutako 1. Alzheimer goiztiar kasua (Alemania 1850-1906) # [[Beatriz de Bobadilla (Gomerako andrea)]] Tenerifeko konkistatzailea (Medina del Campo, ?-1504) # [[Beatriz Enríquez de Arana]] Kolonen bikotea eta Fernando Kolonen ama (Kordoba, 1465-1522) # [[Blanca Padilla]] modeloa, diseinatzailea (Madril 1995) # [[Bushra al-Tawil ]] kazetaria, aktibista (Palestina 1993) # [[Carlota Soldevila]] aktorea, irakaslea (Bartzelona 1929-2005) # [[Carme Ballester|Carmen Ballester]] kataluniar politikari erbesteratua (Bartzelona, 1900-Paris, 1972) # [[Carme Serrallonga]] pedagogoa, itzultzailea (Bartzelona 1909-1997) # [[Carmen Alcázar]] wikilaria (Mexiko) # [[Carmen Domingo]] idazlea, aktibista (Bartzelona 1970) # [[Carmen Lomana]] enpresaburua, socialitea (Leon 1948) # [[Carolina Punset]] politikaria (AEB/Katalunia 1971) # [[Celestina Marrón]] sindikalista (Asturias, 1926-2016) # [[Chelo García-Cortés]] kazetaria (Ourense 1951) # [[Clotilde Luisi]] abokatu, dramaturgo, feminista (Uruguai, 1882-1969) # [[Conchi Arnal Claro]] ekintzaile feminista (Tanger, 1950) # [[Conxita Herrero]] komik ilustratzailea (Katalunia, 1993) # [[Daniela Catrileo]] poeta maputxea (Txile, 1987) # [[Daniela Feixas]] idazlea, aktorea, zuzendaria (Katalunia 1973) # [[Dolors Oller]] irakaslea, idazlea, literatura kritikaria (Girona 1942) # [[Eileen O'Shaughnessy]] Britainia Handiko idazlea (1905–1945) # [[Elisa Coll]] idazlea, ekintzailea, bisexuala (Madril 1992) # [[Elisabeth Reyes]] modeloa (Malaga 1985) # [[Elsa Punset]] idazlea ( Londres/Katalunia 1964) # [[Elvira Espejo Ayca]] artista, poeta, ehulea (Bolivia, 1981) # [[Eva García Magriñá]] ikertzaile eta idazle (Donostia, 1966) # [[Eva Hache]] umorista, aurkezlea (Segovia 1971) # [[Fadila Saâdane]] Aljeriako gerrako zuen militante nazionalista (1938-1960) # [[Fanny Kemble]] aktore, idazle eta esklabotzaren aurkako abolizionista (Britainia Handia, 1809-1893) # [[Gema López]] kazetaria (Madril 1971) # [[Georgette Rizk]] ekintzailea (Palestina 1925-2018) # [[Hanan Al-Agha]] idazle eta artista (Palestina, 1948-2008) # [[Helena Béjar]] soziologoa, irakaslea (Madril 1956-2023) # [[Helga Tawil-Souri]] dokumentalgile, ikertzaile eta idazle (Kuwait, 1969) # [[Hiba Kamal Abu Nada]] poeta, eleberrigilea, wikilaria (Meka, 1991-Gazako zerrenda, 2023) # [[Hind al-Husseini]] aktibista, hezitzailea (Palestina, 1916-1994) # [[Inés Luisi]] medikua (Uruguai, XIX.mendea- 1965) # [[Irene Bordoy]] margolaria, irudigilea (Mallorca 1940) # [[Isabel Gemio]] kazetaria (Badajoz 1961) # [[Isabel González González]] politikaria eta ekintzailea (Tenerife, 1890-1968) # [[Isabel Pinto de Vidal]] politikaria, aktibista (Uruguai, 1885-1969) # [[Isabella Eklöf]] zinemagilea (Suedia, 1978) # [[Islah Jad]] aktibista, ikertzailea, irakaslea (Palestina 1951) # [[Jackie Salloum ]] artista, film zuzendari palestinarra (AEB XX. mendea) # [[Jahanara Arzu]] poeta (Bangladesh, 1929) # [[Jenna Elfman]] aktorea (AEB 1971) # [[Jimena Menéndez-Pidal|Jimena Menendez Pidal]] pedagogoa (Madril, 1901-1990) # [[Júlia Coromines]] medikua, psikiatra erbesteratua (Bartzelona 1910-2011) # [[Julud Daibes]] palestinar arkitektoa eta politikaria (Betleem, 1965) # [[Jutta Koether]] artista, musikaria eta kritikaria (Alemania, 1958) # [[Kamilya Jubran]] abeslari palestinarra (Israel, 1962) # [[Kamini Roy]] poeta eta ekintzailea (Bangladesh, 1864-1933) # [[Kapitolina Díaz]] soziologoa (Leon, ) # [[Kholoud Faqih|Kholoud Faqin]] epailea (Palestina, XX.mendea) # [[Laudelina de Campos Melo]] etxeko-langileen aldeko sindikalista (Brasil, 1904-1991) # [[Laura Caballero]] gidoilaria, zuzendaria (Madril 1978) # [[Lola Lizaran]] aktorea (Almeria/Bartzelona 1931-2003) # [[Lucila Gamero]] mediku, zirujau, idazle eta feminista (Honduras, 1873-1964) # [[Lucy Prebble]] antzerkigilea (Britainia Handia 1981) # [[Luisa Luisi]] poeta, pedagogoa (Uruguai, 1883-1940) # [[Lurdes Lekuona Laburu|Lurdes Lekuona]] Zalduondoko alkatea (Gasteiz, 1958) # [[Magdalena Antonelli Moreno]] politikaria, aktibista (Uruguai, 1877-1955) # [[Maha Haj]] palestinar jatorriko zinema zuzendari israeldarra (Nazaret, 1970) # [[Mai Masri]] zinema-zuzendaria (Jordania, 1959) # [[Maliha Hamidou]] Aljeriako gerrako militante nazionalista (1942-1959) # [[Mar Coll]] gidoilaria, film zuzendaria (Bartzelona 1981) # [[Margarida Minguillón]] aktorea, ahots aktorea (Bartzelona 1947) # [[Maria Dolors Bargalló]] Kataluniar politikari erbesteratua (Bartzelona, 1902-Mexiko,1980) # [[María España Almendro]] saskibalio-jokalaria (Mallorca 1992) # [[Maria Majoral]] trementinairea (LLeida 1887-1976) # [[Maria Mies]] soziologoa (Alemania, 1931-2023) # [[María Patiño]] kazetaria (Coruña 1971) # [[María Teresa Josefina Janicki]] hezitzailea (Frantzia-Uruguai, XIX. mendea- ?) # [[Mariam Barghouti]] amerikar-palestinar kazetari, aktibista (Palestina-AEB, 1993) # [[Marina Comas]] aktorea (Bartzelona 1996) # [[Marta Angelat ]] aktorea, ahots aktorea (Bartzelona 1953) # [[Marta Corredera]] futbolaria (Bartzelona 1991) # [[Marta Nebot]] kazetaria (Sevilla 1975) # [[Marta Pérez Sierra]] idazlea, poeta (Bartzelona 1957) # [[Maruja Lozano]] bolero eta kopla abeslaria (Valentzia 1935 - Malaga 2022) # [[Mary Al-Atrash]] igerilaria (Palestina 1994) # [[Mary Ann Shadd]] aktibista abolizionista, kazetaria, irakaslea (AEB, 1823-1893) # [[Maryse Gargour]] zinemagilea eta kazetaria (Palestina, XX. mendea) # [[Matilde_Fern%C3%A1ndez]] Politikaria feminista (Madril, 1950) # [[Mayada Al-Sayad]] alemaniar-palestinar atleta (Berlin, 1992) # [[Mériem Bouatoura]] Aljeriako gerrako borrokalari independentista (1938-1960) # [[Meriem Saâdane]] aljeriar erizaina eta militante nazionalista (1932-1958) # [[Mila Abadia]] kultura kudeatzailea (Zaragoza, 1962) # [[Miriam Saavedra]] modeloa, aktorea (Peru 1993) # [[Montse Amenós]] eszenografoa, jantzi-deseinatzailea (Bartzelona 1954) # [[Montse Guallar]] aktorea, aurkezlea (Bartzelona 1960) # [[Montserrat Cornet]] idazlea (Bartzelona 1934) # [[Mrinalini Sen]] idazlea (Bangladesh, 1879-1972) # [[Nadia Hafid]] ilustratzailea (Katalunia, 1990) # [[Nancy Meyers]] zuzendari, ekoizle eta gidoilaria (AEB 1947) # [[Natalia (abeslaria)]] tb aurkezlea (Cádiz 1982) # [[Natasha Neri]] aktibista, zinema zuzendaria (Brasil, XX. mendea) # [[Norma Andrade]] ekinzailea (Mexiko) # [[Noura Erakat]] amerikar-palestinar aktibista, irakaslea (Kalifornia, 1980) # [[Olatz Arregui]] piraguista (Donostia, 1999) # [[Paula Hernández (ahots aktorea)]] (Girona 1998) # [[Paula Hernández ]] aktorea, gidoilaria, zuzendaria (Argentina 1969) # [[Paulina Luisi]] mediku, sufragista, aktibista feminista (Uruguai, 1875-1950) # [[Pilar Boyero]] kopla abeslaria, irakaslea (Cáceres 1974) # [[Reem Frainah]] psikologoa, aktibista (Palestina ?) # [[Rosa Catrileo|Rosa Castrilleo]] abokatu maputxea (Temuco, Txile, 1981) # [[Rosa Estiarte]] igerilari olinpikoa (Manresa 1959-1985) # [[Rosa María Fernández García|Rosa María Fernandez García]] sindikalista (Asturias, 1942-2021) # [[Rosa Novell ]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1952) # [[Sahar Jalifa]] idazlea (Palestina, 1942) # [[Samar Nassar]] igelaria (Libano, 1978) # [[Samiha Khalil]] politikaria, ekintzailea (Palestina 1923-1999) # [[Shadia Mansour]] hip-hoparen 1. dama arabiarra (Londres 1985) # [[Shamim Azad|Shamin Azad]] poeta eta idazlea (Bangladesh, 1952) # [[Sílvia Quer]] film zuzendaria ( Bartzelona 1962) # [[Sofía Álvarez Vignoli]] aktibista, politikaria (Uruguai, 1899-1986) # [[Sònia Moll]] filologoa, poeta, itzultzailea (Bartzelona 1974) # [[Suad Amiry]] idazle eta arkitektoa (Siria, 1951) # [[Susanna Barranco]] aktorea, zuzendaria, ekoizlea (Bartzelona 1975) # [[Tania Safura Adam Mogne]] ikertzaile eta erakusketa komisario (Mozambike, 1979) # [[Teresa Font]] film-editorea (Bartzelona 1956) # [[Tina Pérez]] sindikalista, ekintzalea (Asturias, 1929-1965) # [[Umayya Abu-Hanna]] kazetaria eta idazlea (Palestina-Finlandia, 1961) # [[Woroud Sawalha]] atleta (Palestina, 1991) # [[Yamila Abdalá Taha al Shanti]] irakaslea, politikaria (Palestina 1955-2023) # [[Zaha Hassan]] aktibista, abokatua (Palestina, XX.mendea) # [[Zulaija Al-Shahabi]] Palestinako feminismoaren ekintzaile aitzindaria (1901-1992) }} ==='''Berriak 2023''' ('''iraila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Barrena García]] ----'''SORTUA''' idazlea, poeta (Basauri) # [[Bego Zubia Gallastegi]] ----'''SORTUA''' ikertzaile (Arrasate, 1965) # [[Dora Manchado]] --ef'''SORTUA''' Tehueltxeeraren azken hiztuna (Argentina, 1934-2019) # [[Jaione López]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, misiolaria (Elorrio 1998) # [[Marta Goikoetxea Luquin]] ef--'''SORTUA''' blogaria (Lizarra, 1984) # [[Nagore Belastegi Martín|Nagore Belaustegi]] ----'''SORTUA''' (Legazpia, 1987) # [[Nerea Azkona]] ----'''SORTUA''' antropologoa, idazlea (Sopela, 1982) # [[Oihane Unzalu]] ef--'''SORTUA''' nutrizionista, kirol monitorea, lasterkaria (Abadiño 1987) # [[Pantxonerak]] '''SORTUA''' arrain saltzaileak (Laredo 1970 hamarkadara arte) # [[Presen Zubillaga Auza]] efef'''SORTUA''' feminista, ekintzailea (Iruñea, 1951-2023) # [[Raquel Esteban Terradillos]] ----'''SORTUA''' ekofisiologoa (Barakaldo, 1982) # [[Adriana Abenia]] aurkezlea, idazlea (Zaragoza 1984) # [[Aina Clotet ]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1982ko) # [[Alexandra Narváez]] aktibista, zientzialaria (Ekuador, XX. mendea) # [[Alicia de los Ríos Merino|Alicia de los Rios Merino]] ikasle, gerrilari desagertua (Mexiko, 1952) # [[Amalia Anglés y Mayer]] opera kantaria eta gitarra-jotzailea (Badajoz, 1827-Stuttgart, 1859) # [[Amèlia Jover Velasco]] sindikalista, anarkista eta feminista (Cullera, 1910-Paris, 1997) # [[Amelia Quintanal Martínez-Conde]] futbolean Espainiako emakume talde baten 1. entrenatzailea (Kantabria 1937) # [[Amrita Pritam]] idazlea (Pakistan, 1919-India, 2005) # [[Ana Alba García]] kazetaria, gerra gatazketan aditua (Bartzelona 1971-2020) # [[Ana Borges]] futbolaria, aurrelaria (Portugal 1990) # [[Ana Paris Garcia]] lider sindikalista garrotez eraila (Sevilla, 1898-1938) # [[Ángeles García-Madrid|Ángeles Garcia-Madrid]] idazlea eta preso politikoa (Torrejón, 1918-Madrid, 2015) # [[Angustias Lara Sánchez|Maruja Lara Sánchez]] sindikalista (Granada, 1917-Valentzia, 2012) # [[Anna Cabot Quincy Waterston]] idazlea (AEB 1812-1899) # [[Anna Gréki]] poeta eta ekintzaile aljeriarra (1931-1936) # [[Anna Rodríguez Costa]] dramagilea, zuzendaria (Granada 1972) # [[Anna Stewart (aktibista)]] emakumeen eskubideen aldekoa (Australia 1947-1983) # [[Annette Frances Braun]] entomologoa (EEBB, 1884-1978) # [[Antònia Pascual Flaquer]] komunista fusilatua (Capdepera 1911-Porreres,1937) # [[Assumpció Puigdelloses Vila]] etxekoandre fusilatua (1906 - Sant Adrià de Besòs, 1940) # [[Aurora Picornell]] komunista fusilatua (Palma, 1912-Manacor, 1937) # [[Ayo Edebiri]] komediantea, idazlea (AEB1995) # [[Balbina Gayo Gutiérrez|Balbina Gayo Gutierrez]] maistra errepublikarra (1901-1936) # [[Begoña Alberdi]] sopranoa (Bartzelona 1964) # [[Belarmina González Rodríguez]] ekintzaile fusilatua (Palencia, 1914-Porreres, 1937) # [[Blanca Jeannette Kawas]] aktibista (Honduras, 1946-1995) # [[Brígida Pardo López]] etxekoandre fusilatua (Granada, 1904-1936) # [[Carlota Planas Riera]] Espainiako 1. emakume futbolarien ordezkaria (Bartzelona 1992) # [[Carme Claramunt i Barot]] ekintzaile fusilatua (Tarragona, 1897 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Carme Portaceli]] antzerki-zuzendaria, irakaslea (Valentzia 1957) # [[Carmen Arrojo]] maistra, memoriaren aldeko ekintzailea (Madril, 1918-2017) # [[Carmen Arrufat]] aktorea (Castelló 2002) # [[Carmen del Riego]] kazetaria, 1. emakume-presidentea Madrileko Prentsa Elkartean (Asturias 1960) # [[Carmen Maria Garcia "García de Saura"|Carmen María Garcia]] idazle eta margolaria ( Molina de Segura) # [[Carol López ]] dramagilea, aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1969) # [[Carolina Ferre]] kazetaria (Alacant 1974) # [[Caroline Rémy de Guebhard]] idazle feminista (Frantzia, 1855-1929) # [[Catalina Flaquer]] ekintzailea fusilatua (Capdepera, 1876-Porreres,1937) # [[Catalina Martín López de Bustamante]] gerrillara, alfereza (Espainia ?-XIX. mendea) # [[Catalina Narváez de Ruiz]] brodatzailea, margolaria (Cádiz 1861- ¿ 1929) # [[Catherine Cusset]] filosofoa (Frantzia 1963) # [[Celia Tapias]] Buenos Airesko lehen emakume abokatua (1885-1964) # [[Chelsea Ashurst]] futbolaria, atezaina (Ingalaterra 1990) # [[Cinta Sabaté]] eskultorea, margolaria (Tarragona 1946) # [[Clara Pueyo Jornet]] Errepublikano desagertua (Villanueva eta GEltrú, 1914-1943) # [[Claudia López Benaiges]] feminista, anarkista eraila (Txileko Santiago, 1972-1998) # [[Clotilde García del Castillo]] Sorollaren musa eta Sorolla Museoaren sortzailea (Valentzia, 1865-Madril, 1929) # [[Concepción Caceres|Concepción Cáceres]] emagin fusilatua (Montijo, 1912-1938) # [[Concha Carretero]] frankismoaren biktima (Madril, 1918-2014) # [[Concita De Gregorio]] kazetaria, idazlea (Italia 1963) # [[Coral Bracho]] hizkuntzalaria, poeta (Mexiko 1951) # [[Courtney Barnett ]] rock abeslaria (Australia 1987) # [[Cristina Clemente]] idazlea, gidoilaria, zuzendaria( Bartzelona 1977) # [[Cristina Fernández Pereda]] atezain fusilatua (Leon, 1900 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Diana Nyad]] igerilaria eta kazetaria (New York, 1949) # [[Djamila Amrane-Minne]] poeta eta historialaria, Aljeriako Independentzia Gerrako ekintzailea (1939-2017) # [[Dolores Cacuango]] Indigenen aldeko ekintzailea (Ekuador, 1881-1971) # [[Dolors Feliu]] abokatua, unibertsitateko irakaslea, politikaria (Roda de Ter, 1964) # [[Dolors Giorla Laribal]] etxekoandre fusilatua (Bartzelona, 1912 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Dolors Prat Coll]] anarkosindikalista (Ripoll, 1905-Tolosa, 2001) # [[Elena Martín]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1992) # [[Elina Garanca]] mezozosopranoa (Letonia 1976) # [[Elionor Malich Salvador]] emakume errepublikano fusilatua (Piorat, 188?- Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Elisa García Sáez]] sindikalista, erizaina, Gerra Zibilean hildako milizianoa (Bartzelona, 1916-Huesca, 1936) # [[Elizabeth Evatt ]] epailea (Australia 1933) # [[Emakumezkoen Nazioarteko Zinemaldia (Australia)]] Australia 1975 # [[Emilia Dilke]] idazlea (Erresuma Batua, 1840-1904) # [[Encarnación Magaña]] antifrankista eraila (Almeria, 1921-1942) # [[Estefanía Banini]] futbolaria, aurrelaria (Argentina 1990) # [[Eugenia González Ramos]] sindikalista fusilatua (Bartzelona, 1919 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Eumelia Hernández]] sindikalista eta feminista (Venezuela, 1913-1990) # [[Eveline Safir Lavalette]] frantses jatorriko ekintzaile aljeriarra (1927-2014) # [[Evelyn Glennie]] perkusionista gorra (Eskozia 1965) # [[Fabiana da Silva Simões]] furbolaria (Brasil 1989) # [[Felicidad Duce]] jostuna, aitzindaria, enpresaburua (Bartzelona 1908-2000) # [[Flora Sanhueza]] pedagogo anarkista (Txile, 1911-1974) # [[Florence Ethel Johnson]] sindikalista, maistra (Australia 1884-1934) # [[Florencia Bonsegundo]] futbolaria (Argentina 1993) # [[Francisca Senhorinha da Motta Diniz|Francisca Sehorinha]] idazlea (Brasil,1834- ?) # [[Giovanna Berneri]] anarkista ekintzailea (Italia, 1897-1962) # [[Hélène Monastier]] aktibista, irakasle (Suitza, 1882-1976) # [[Hubertine Auclert|Hubertine Auchert]] feminista ekintzailea (Frantzia, 1848-1914) # [[Inés Jiménez Lumbreras]] errepublikano fusilatua (Madril, 1915-Sant Adrià de Besòs, 1940) # [[Irene Moray]] argazkilaria, film-zuzendaria (Bartzelona 1992) # [[Isabel Mesa Delgado]] Sindikalista (Ronda, 1913-Valentzia, 2002) # [[Jane eta Louise Wilson]] artistak (Ingalaterra 1967) # [[Jessica Gleeson]] futbolaria, defentsa (Irlanda 1993) # [[Jessie Street Emakumeen Liburutegi Nazionala]] Australia 1989 # [[Jessie Street]] ekintzailea (Brithis Raj/India 1889-Australia 1970) # [[Jill Ellis]] futbolari, entrenatzaile ohia (Erresuma Batua 1966) # [[Joaquina Charro Gómez]] sindikalista fusilatua (Montijo, 1912-1938) # [[Josephine Shaw Lowell]] aktibista (AEB, 1843-1905) # [[Juana Aranguren Rica]] abokatu feminista (Bilbo, 1952) # [[Julia López (artista)]] margolari autodidakta (Mexiko 1936) # [[Kamilla Seidler ]] sukaldariburua (Danimarka 1983) # [[Kristine Lilly]] nazioarteko partida gehien jokatutako futbolari ohia (AEB 1971) # [[Laura Ràfols]] futbolaria, atezaina (Bartzelona 1990) # [[Leda Rafanelli]] feminista, sufia, idazlea (Italia, 1880-1971) # [[Leila Ouahabi]] futbolaria, defentsa (Bartzelona 1993) # [[Leonor Lavado]] imitatzailea, aktorea (Kordoba 1987) # [[Lesbia Urquía]] aktibista (Honduras, 1967-2016) # [[Lola Gallardo]] futbolaria, atezaina (Sevilla 1993) # [[Lucía Alemany]] film-zuzendaria(Castelló 1985) # [[Lucía Pascual Palomo]] xake-jokalaria (Madril 19) # [[Luisa Gómez de la Torre|Luisa Gomez de la Torre]] ekintzailea (Quito,1887-1976) # [[Magdalena Nolla Montseny]] etxekoandre fusilatua (Tarragona, 1904-Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Malena Costa]] modeloa (Mallorca 1989) # [[Manuela Díaz Cabezas]] ekintzaile antifrankista (Kordoba, 1920-Suitza, 2006) # [[Margarita Murillo]] aktibista (Honduras, 1958 - 2014) # [[Margarita Rivière]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1944-2015) # [[María Angélica Barreda|Maria Angelica Barreda]] Argentinako lehen emakume abokatua (1887-1963) # [[María Antonia Iglesias]] kazetaria, idazlea (Madril 1945-Pontevedra 2014) # [[María de la Purificación de la Aldea y Ruiz de Castañeda|Purificación de la Aldea]] emagina, ekintzailea ( Madrid, 1889-1976) # [[María Escoté]] jostuna, arropa diseinatzailea (Bartzelona 1979) # [[María Esteve |María Esteve Flores]] aktorea (Argentina, 1974) # [[María Herrera Magdaleno|Maria Herrera Magdaleno]] Giza eskubideen aldeko aktibista (Mexiko, 1950) # [[Maria Jiménez]] abeslatia eta aktorea (SEvilla, 1950-2023) # [[María Joaquina de Viera y Clavijo]] idazlea (Kanariak, 1737-1819) # [[Maria Jose Pons]] futbolaria, atezaina (Bartzelona 1984) # [[María Martín López]] memoria historikoaren aldeko borrokalaria, frankismoaren biktima (Avila, 1930-Toledo,2014) # [[Maria Mies]] alemaniar soziologoa (Steffeln, 1931-2023) # [[María Moreno]] idazlea eta kazetaria (Buenos Aires, 1947) # [[Maria Pascual Flaquer]] komunista fusilatua (Capdepera 1911-Porreres,1937) # [[María Pry]] entrenatzailea, futbolari ohia (Sevilla 1984) # [[María Victoria Walsh]] kazetaria, borrokan hila (Buenos Aires, 1950-1976) # [[Marie Louise Berneri]] idazle anarkista (Italia, 1918-Londres, 1949) # [[Marsia Taha]] boliviar sukaldaritzako chef aitzindaria (Bulgaria 1989) # [[Marta Lois]] irakaslea, politikaria (Vigo, 1969) # [[Marta Torrejón]] futbolaria, defentsa (Bartzelona 1990) # [[Martha Asunción Alonso]] poeta itzultzailea (Madril, 1987) # [[Mary Cynthia Dickerson]] herpetologoa (AEB 1866-1923) # [[Maud Nathan]] aktibista, sufragista (AEB, 1862-1946) # [[Maud Slye]] minbizi ikertzailea (AEB 1879-1954) # [[Maya Hansen]] moda diseinatzailea (Madril 1978) # [[Mila Abadia]] kultura kudeatzailea (Zaragoza, 1962) # [[Milagros Pérez Oliva ]] kazetaria, idazlea, irakaslea (Huesca 1955) # [[Minnehaha ]] poema bateko fikziozko pertsonaia (AEB 1855) # [[Míriam Nogueras]] politikaria eta enpresaburua (Bartzelona, 1980) # [[Montse Germán]] aktorea (Bartzelona 1969) # [[Natalia Ramos (futbolaria)]] defentsa (Tenerife 1999) # [[Neus Bonet]] kazetaria, irakaslea (Bartzelona 1959) # [[Neus Bouza Gil]] CNTko militante fusilatua (Bartzelona, 1916- Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Nieve de Medina]] aktore eta zuzendaria (Madril,1962) # [[Noelia López ]] modeloa, tb aurkezlea (Sevilla 1986) # [[Noelia Ramos]] futbolaria, atezaina (Tenerife 1999) # [[Olga Luzardo]] kazetaria eta ekintzailea (Venezuela, 1916-2016) # [[Patri Guijarro]] futbolaria, defentsa (Palma Mallorcakoa 1998) # [[Patricia Ferreira]] gidoilaria, zuzendaria (Granada 1958) # [[Patricia Rodríguez Barrios]] 1. Gizonezko Futbol talde gerentea (Gipuzkoa 1982) # [[Pazzis Sureda]] eskultorea, margolaria (Mallorca 1907-1939) # [[Pepita Laguarda Batet]] anarkista,gerra zibilean eraila (Bartzelona, 1919-1936) # [[Pepita Patiño Páez]] makien laguntzailea, komunista (Kordoba, 1925-2015) # [[Piedad Arribas]] ekintzailea, frankismoaren biktima (Toledo, 1920-Madril, 2010) # [[Pilar Montaner Maturana]] margolaria (Mallorca 1876-196119) # [[Pilar Prades]] garrotez eraildako neskame pozoitzailea (Valentzia, 1928-1959) # [[Purificación Pérez Benavent]] sindikalista (Valentzia, 1919-Kanada, 1995) # [[Ramona Peralba Sala|Ramona Peralta Sala]] langile fusilatua (Gironella, 1904-Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Raquel Cabezón]] futboalari ohia (Bartzelona 1978) # [[Rianna Jarrett]] futbolaria, aurrelaria (Irlanda 1994) # [[Rocío García Martínez]] txirrindularia (Madril 1974) # [[Romina Belluscio]] kazetaria, modeloa ( Argentina 1979) # [[Sandra Hermida Muñiz]] film-, dokumental ekoizlea (Tarragona 1972) # [[Sandra Paños]] Futbolaria, atezaina (Alacant 1992) # [[Sandra Vilanova]] futbolari ohia, erdilaria (Bartzelona 1981) # [[Sara Nieves Matheu García]] irakaslea, zibersegurtasun ikertzailea (Murtzia 1992) # [[Sara Ortega (futbolaria)]] , aurrelaria (Errioxa 2005) # [[Sara Serrat]] futbolaria, idazlea (Huelva 1995) # [[Sara Suárez Solís]] idazle feminista (Oviedo, 1925-2000) # [[Sarah Bouhaddi]] futbolaria, atezaina (Frantzia 1986) # [[Sari Van Veenendaal]] futbolaria, atezaina (Herbehereak 1990) # [[Sarina Wiegman]] entrenatzailea, futbolari ohia (Herbehereak 1969) # [[Sayaka Fernández Díaz]] dokumentalgilea (Cáceres 1978) # [[Sha'Carri Richardson]] atleta (AEB 2000) # [[Silvia Meseguer]] futbolari ohia, medikua (Teruel 1989) # [[Soledad Gallego-Díaz]] kazetaria (Madril 1951) # [[Sonia Bermúdez Tribano]] futbolaria, entrenatzailea, berriemailea (Madril 1984) # [[Sonia García Galán]] historialaria eta feminista (Aviles, 1981) # [[Sonia Grande]] cinema-jantzi diseinatzailea (Asturias 1964) # [[Susana Carro]] Filosofoa irakaslea, femilnista (Mieres, 1971) # [[Tania Martínez Portugal|Tania Martinez Portugal]] poligologoa, irakaslea,feminista (Etxebarri, 1963) # [[Toña Is ]] futbolaria, entrenatzailea (Asturias 1966) # [[Tránsito Amaguaña]] ekintzaile indigena (Ekuador,1909-2009) # [[Urimare]] kazike (Venezuela, XVI. mendea) # [[Urrezko Neskatoak]] Olinpiar Jokoetako gimnasta erritmiko txapeldunak, Atlanta 1996 # [[Valentina Muñoz]] aktibista feminista (Txile, 2002) # [[Vera Pauw]] bortxatutako futbolaria, entrenatzailea (Hebehereak 1963) # [[Vicky Losada]] futbolaria (Bartzelona 1991) # [[Victoria Prego]] kazetaria (Madril 1948) # [[Viola Calligaris]] futbolaria (Suitza 1996) # [[Yolanda Flores]] kazetaria, irrati esataria (Madril, 1960) }} ==='''Berriak 2023''' ('''abuztua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Goirigolzarri Alegria]] efef'''SORTUA''' abokatua eta aktibist (Gamiz, 1978- Barakaldo, 2023) # [[Ana Soto]] --ef'''SORTUA''' kazike (Venezuela, 1618-1668) # [[Awen Iorwerth]] ----'''SORTUA''' medikua, unibertsitateko irakaslea # [[Erika Arrizabalaga]] ----'''SORTUA''' txistularia (Gasteiz, 2000) # [[Gentz del Valle]] ef--'''SORTUA''' artista (Lekeitio, 1957) # [[Orocomay]] ----'''SORTUA''' kazike (Venezuela, XVI. mendea) # [[Xochilt Madai|Xochitl Madai]] ----'''SORTUA''' arkitektua eta ekintzailea (Mexiko, 1972) # [[Ada Liberio]] gimnasta errimikoa (Zaragoza 1974) # [[Adriana Díaz Enciso]] idazlea (Mexiko, 1964) # [[Alba González]] idazlea, politikaria (Asturias 1986) # [[Alice Kellen]] idazlea (Valentzia, 1989) # [[Amalia Bautista]] poeta (Madril 1962) # [[Amparo Barayón]] piano-jola eta sindikalista fusilatua (Zamora, 1904-1936) # [[Ana Bautista]] gimnasta erritmikoa (Kanariak 1972) # [[Ana Carmona Ruiz]] mutil itxuraz jokatzea lortu zuen futbolaria (Malaga 1908-1940) # [[Ana María de Foronda|Ana Maria de Foronda]] idazlea eta itzultzailea (1910-1990) # [[Anna Szatkowska]] idazlea (Polonia, 1928-2015) # [[Antònia Fontanillas Borràs]] anarko-sindikalista (Bartzelona, 1917-Frantzia, 2014) # [[Apacuana]] kazikea (Venezuela, XVI. mendea) # [[Athenea del Castillo]] futbolaria (Kantabria 2000) # [[Bathsua Makin]] Proto-Feminista (Londres, 1600-1675) # [[Beatriz Corredor]] legelaria, politikaria (Madril 1968) # [[Blanche Stuart Scott]] hegazkinlaria (EEBB. 1884-1970) # [[Carla Barber]] medikua, modeloa (Kanariak 1990) # [[Carmen Avilés]] atleta (Madril 2002) # [[Carmen Herrero Vicent]] medikua, ikertzailea (Castelló, 1986-2023) # [[Carmen Montes]] itzultzailea (Cádiz 1963) # [[Cata Coll]] futbolaria (Mallorca 2001) # [[Cathy Xaudaró]] gimnasta erritmikoa (Filipinak/ Espainia 1960) # [[Cecilia Domínguez Luis|Cecilia Dominguez]] idazlea (La Orotava, 1948) # [[Cecilia Pantoja]] abeslaria (Txile, 1943 - 2023) # [[Celia Flores]] abeslaria (Madril, 1981) # [[Charlotte Maxeke]] aktibista (Hegoafrika, 1871-1936 ) # [[Charlotte von Ahlefeld|Charlotte von Ahlfeld]] idazlea (Alemania, 1782-1849) # [[Charlotte von Stein|Charlote Von Stein]] (Alemania, 1742-1822) # [[Christiane Vulpius]] Goetheren emaztea (Alemania, 1765-1816) # [[Clara Serra]] feminista, ikertzailea, filosofoa, politikari ohia (Madril 1982) # [[Concha Monrás]] piano-jotzaile fusilatua (Bartzelona, 1898-Huesca 1936) # [[Conchi Sánchez ]] Espainiako 1. emakume futbolari profesionala (Madril 1957) # [[Costanza da Varano]] humanista eta poeta (Italia, 1426-1447) # [[Covadonga Tomé]] pediatra, politikaria (Asturias 1970) # [[Cristina Gallo]] kirol kazetaria, idazlea, aktibista (Asturias 1965) # [[Dahteste]] gerlari, itzultzaile, diplomazialari (1860 - Mexiko Berria, 1955) # [[Diana Wynne Jones]] idazlea (Londres, 1934-2001) # [[Dolores Pla Brugat]] historialaria eta ikertzailea (Girona, 1954-2014) # [[Emakume Indigenen Nazioarteko Eguna]] # [[Emilia Boneva]] gimnasia erritmikoko entrenatzailea (Bulgaria 1938-2019) # [[Emma Cabal]] poeta (Asturias 1962) # [[Enith Salón]] futbolaria ( Valentzia 2001) # [[Esther González]] futbolaria (Granada 1992) # [[Etta Federn]] idazle, itzultzaile, pedagogo eta anarkofeminista austriarra (1883 - 1951) # [[Eva Navarro ]] futbolaria (Murtzia 2001) # [[Fatima Madrilgoa]] ustezko astronomoa (Al-Andalus XI. mendea) # [[Francisca Saperas|Francesca Saperas]] anarko-sindikalista (Bartzelona, 1851-1933) # [[Gala Dalí]] artista eta modeloa (Errusia, 1894-1982) # [[Hansa Mehta]] aktibista, politikaria (India, 1897-1995) # [[Irene Guerrero]] futbolaria (Sevilla 1996) # [[Isabel Medina]] idazlea (Gomera, 1943) # [[Isabel Mozún]] altuera jauziko atleta (Madril 1960) # [[Ivana Andrés ]] futbolaria (Valentzia 1994) # [[Jean Batten]] hegazkinlaria (Zeelanda Berria, 1909-Palma Mallorcakoa, 1982) # [[Johanna Schopenhauer]] idazlea (Alemania, 1766-1838) # [[Juana Álvarez Molina|Juana Alvarez]] etxekoandre fusilatua (Medina de Rioseco, 1897-Gijon, 1937) # [[Juana María de los Dolores de León Smith]] espainiar dama (Badajoz, 1798 – Londres, 1872) # [[Julia Mayoral Márquez]] maistra eta politikaria (Badajoz, 1902 - 1983) # [[Julia Santibáñez]] idazlea (Mexiko, 1971) # [[Kyra Galván]] poeta eta eleberrigilea (Mexiko Hiria, 1956) # [[La Repompa de Málaga]] abeslaria (Malaga 1937-1959) # [[Laia Codina]] futbolaria (Girona 2000) # [[Lara Álvarez]] kazetaria (Asturias 1989) # [[Laura del Río]] futbolaria, mutilen entrenatzailea (Madril, 1982) # [[Lola Suárez|Lola Suarez]] idazlea (Lanzarote, 1956) # [[Malebogo Molefhe]] aktibista (Botswana,1980) # [[María Bernaldo de Quirós]] hegazkinlaria (Madril, 1898-1983) # [[Maria da Conceição Moita]] aktibista, hezitzailea (Portugal, 1937-2021) # [[María Francisca de Sales Portocarrero (Montijoko VI. kondesa)]] (Madril, 1754 – Logroño, 1808) # [[María Josefa Cerrato Rodríguez]] Espainiako lehen emakume albaitaria (Badajoz, 1897-1981) # [[María Pérez Rabaza]] futbolaria (Bartzelona 2001) # [[María Rosa Alonso|Maria Rosa Alonso]] idazlea (Tararonte, 1909-2011) # [[Mariangiola Criscuolo]] margolaria (Italia, 1548-1630) # [[Mariona Caldentey]] futbolaria (Mallorca 1996) # [[Melissa Jiménez (kazetaria)]] (Lieja/Bartzelona 1987) # [[Mercedes Pinto]] idazlea, kazetaria eta feminista (1889-1976) # [[Mónica García Prieto]] kazetaria, saiakeragilea (Badajoz 1974) # [[Montse Martín]] gimnasta erritmiko ohia, ilustratzailea, diseinatzailea, aktorea, dantzaria (LLeida 1974) # [[Montse Tomé]] futbolari ohia, entrenatzailea (Asturias 1982) # [[Noemí Casquet]] kazetaria, youtuberra (Sabadell 1992) # [[Olga Carmona]] futbolaria (Sevilla 2000) # [[Ona Batlle]] futbolaria (Bartzelona 1999) # [[Paula Guilló]] Miss eta modeloa (Alacant 1989) # [[Pepa Caballero]] margolaria (Granada, 1943 - Malaga, 2012) # [[Raymonde de Laroche]] hegazkinlaria (Paris, 1882-1919) # [[Rebecca Abe|Rebeca Abe]] idazlea (Alemania, 1967) # [[Rita Bosaho]] sanitarioa, politikaria. Kongresuko 1. Persona beltza (Ginea/Espainia 1965) # [[Rocío Gálvez ]] futbolaria (Kordoba 1997) # [[Salma Paralluelo]] futbolaria, atleta (Zaragoza 2003) # [[Silvia Yustos]] gimnasta erritmikoa (Valladolid 1971) # [[Simone Segouin]] partisaua, erresistentziako kidea (Frantzia, 1925-2023) # [[Sofia Behrs]] idazlea, argazkilaria (Errusia, 1844-1919) # [[Sofia Castañon]] poeta, politikaria (Asturias 1983) # [[Susan Haack]] irakasle eta filosogoa (Ingalaterra, 1945) # [[Sybilla]] diseinatzailea (AEB/Espainia 1963) # [[Teresa Abelleira]] futbolaria (Pontevedra 2000) # [[Teresa Helbig]] moda-diseinatzailea (Bartzelona 1963) # [[Teresa Matilde Revaque]] Bigarren Errepublikako espetxe funtzionario fusilatua (Valladolid, 1897-Madril, 1940) # [[Teresa Táboas]] arkitekto galiziarra (Mexiko Hiria, 1961) # [[Thelma Nava]] poeta (Mexiko Hiria, 1932-2019) # [[Thérèse Peltier]] hegazkinlaria (Frantzia, 1873-1926) # [[Vicenta García Miranda]] idazlea, poeta (Badajoz, 1816-1877) # [[Yulianna Avdeeva]] piano-jotzailea (Mosku 1985) # [[Zofia Kossak-Szczucka]] idazlea (Polonia, 1890-1968) }} ==='''Berriak 2023''' ('''uztaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainize Gastaka Martínez]] ----'''SORTUA''' abokatua, Laudioko alkatea (Laudio, 1985) # [[Rosa Mari Artza Azueta]] efef'''SORTUA''' euskaltzalea eta ekintzailea (Iurreta, 1946-2001) # [[Guruzne Carrason Torrontegi]] ----'''SORTUA''' ingurumen hezitzailea, Sopelako alkatea (Sopela, 1981) # [[Deniba Konare]] ----'''SORTUA''' judoka (Mali/Durango 2003) # [[Sorne Rubio Arano]] ----'''SORTUA''' Mundakako alkatea (Mundaka, 1972) # [[Itziar Iratzagorria]] ef--'''SORTUA''' Urdulizko alkatea # [[Maite Ibarra Goti]] ----'''SORTUA''' Arrigorriaga alkatea (Arrigorriaga, 1979) # [[Elisa Kaltzada]] --ef'''SORTUA''' euskaltzalea eta ekintzailea (Busturia, 1929-2022) # [[Lorea Perosanz]] ef--'''SORTUA''' diseinatzailea eta ilustratzailea (Ermua, 1976) # [[Maider Morras Azpiazu]] ----'''SORTUA''' abokatua, unibertsitateko irakaslea, Arrasateko alkatea (Arrasate, 1976) # [[Olatz Lezeta Urzelai]] ef--'''SORTUA''' mekanikaria, Antzuolako alkatea (Antzuola, 1977) # [[Kristina Rodriguez Mendikute]] ef--'''SORTUA''' Adunako alkatea (Aduna,1971) # [[Mari Karmen Arregi Agirre]] ef--'''SORTUA''' Aizarnazabalgo alkatea # [[Beatriz Unzue Esnaola]] ef--'''SORTUA''' Amasa-Villabonako alkatea # [[Alba Garmendia Castaños]] ef--'''SORTUA''' ikertzailea, filosofoa eta Ikaztegietako alkatea # [[Yanire Granero]] --ef'''SORTUA''' diseinatzailea, enpresaburua (Abadiño 1988) # [[Oihana Amundarain Zubillaga]] ef--'''SORTUA''' Elduaingo alkatea # [[Gurutze Etxezabal Iturrioz]] ef--'''SORTUA''' Orexako alkatea # [[Anuska Esnal Oliden]] ef--'''SORTUA''' Orioko alkatea (Orio, 1980) # [[Izarra Urdalleta Iraola]] ef--'''SORTUA''' Segurako alkatea (Errezil, 1975) # [[Cristina Tapias]] ef--'''SORTUA''' jostuna, irakaslea, enpresaburua (Bilbo 1960) # [[Teófila Adrada]] ef--'''SORTUA''' jostuna, irakaslea, enpresaburua, asmatzailea (Toledo 1904- ?) # [[Naroa Azpitarte]] ----'''SORTUA''' errugbilaria (Durango, 2005) # [[Rosario Tomasena Alzuri]] ef--'''SORTUA''' kirolaria, igerilaria, triatleta (Urnieta, 1946) # [[Agurtzane Solaberrieta Mesa]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta Usurbilgo alkatea (Usurbil, 1979) # [[Maite Amenabar Alkorta]] ----'''SORTUA''' Zirzurbilgo alkatea (Azpeitia) # [[Nagore Alkorta Elorza|Nagore Alkorta]] ef--'''SORTUA''' Azpeitiko alkatea (Azpeitia, 1978) # [[Alicia Framis]] artista (Mataró, 1967) # [[Lorena Llamas]] txirrindulari ohia (Bartzelona 1987) # [[Daisy Elliott]] politikaria (AEB 1917-2015) # [[Yolanda García Serrano]] gidoilaria (Madril 1958) # [[Karina Garantivá ]] aktorea, antzerki zuzendaria (Kolonbia 1980) # [[ Helena Pimenta]] antzerki-zuzendaria (Salamanca 1955) # [[Verónica Fernández]] gidoilaria (Soria 1971) # [[Magüi Mira]] aktorea, zuzendaria (Valentzia 1944) # [[Clara Sanchis]] aktorea, musikaria (Teruel 1968) # [[Lola Salvador]] gidoilaria (Bartzelona 1938) # [[Carmen Balagué]] aktorea (Bartzelona 1952) # [[Luz Casanova]] ongilea (Asturias, 1873-1949) # [[Jacqueline Guerroudj]] Militante komunista eta antikolonialista (1919 - 2015) # [[Sheyla Gutiérrez]] txirrindularia (Errioxa 1994) # [[Lucía González]] txirrindularia (Asturias 1990) # [[Alicia González]] txirrindularia (Asturias 1995) # [[Mavi García]] duatleta, txirrindularia (Mallorca 1984) # [[María Mercedes Cagigas Amedo]] txirrindularia (Kantabria 1979) # [[Isabel Martin]] txirrindularia (Valladolid 1999) # [[Sara Martín]] txirrindularia (Burgos 1996) # [[Cristina Martínez (txirrindularia)]] (Valentzia 1981) # [[María Isabel Moreno ]] txirrindularia (Girona 1981) # [[Belén López (txirrindularia)]] irakaslea (Cádiz 1984) # [[Mayalen Noriega]] igerilaria, txirrindularia, kirol egokituko gidaria (Mexiko/Espainia 1982) # [[Josefa Benítez Guzmán]] kirol egokitutako txirrindularia (Bartzelona 1969) # [[Susana Rodríguez Gacio]] medikua, kirol egokitutako txirrindularia (Vigo 1988) # [[Aauri Bokesa]] kirolari eta gizarte langilea (Madril, 1988) # [[Cristina Danimarkakoa]] Italiako aristokrata (Danimarka, 1521-Italia, 1590) # [[Conceição Matos]] aktibista (Portugal, 1936) # [[María de Estrada]] konsistatzailea (Espainia-Mexiko, XV.mendea) # [[Maritza M. Buendía]] # [[Lozen]] gerlari eta xamana (1840-1889) # [[Elsy Jacobs]] txirrindularia (Luxenburgo 1933-Bretainia 1998) # [[Anna Ramírez ]] txirrindularia, aktibista (Bartzelona 1981) # [[Marta Vilajosana]] txirrindularia (Bartzelona 1975) # [[Audrey Cordon]] txirrindularia (Bretainia 1989) # [[Alba Teruel ]] txirrindularia (Valentzia 1996) # [[Anna Sanchis]] txirrindularia (Valentzia 1987) # [[Dori Ruano]] txirrindularia, zuzendaria, politikaria, irakaslea (Salamanca 1969) # [[Gloria Rodríguez Sánchez]] txirrindularia ( Murtzia 1992) # [[Ariadna Ródenas]] txirrindularia (Alacant 1987 # [[Aida Nuño]] txirrindularia (Asturias 1983) # [[Karin Herrera]] biologo eta politikaria (Guatemala, 1968) # [[Sonia Gutiérrez Raguay]] politikaria (GUatemala, 1981) # [[Txirrindularitza eta feminismoa]] # [[Jean Purdy]] erizaina, 1. enbriologoa (Erresuma Batua 1945-1985) # [[Victoria Anna Perea]] Espainiako 1. probeta umea (Bartzelona 1984) # [[Anna Veiga]] biologoa, Espainiako 1. probeta umearen ‘ama zientifikoa’ (Bartzelona 1956) # [[Elisa Matilla]] aktorea (Madril 1966) # [[Dunia Ayaso eta Felix Sabroso]] zine zuzenndariak (Kanariak 1961-2014) # [[Eva Lesmes]] gidoilaria, zine zuzendaria (Asturias 1961) # [[Imma Colomer]] aktorea (Bartzelona 1948) # [[Rosa Gàmiz]] aktorea (Bartzelona 1965) # [[Carlota Subirós]] antzerki-zuzendari (Bartzelona 1974) # [[Lluïsa Cunillé ]] idazlea (Katalunia 1961) # [[Hijas de Cynisca]] kirol-arloko genero-desberdintasuna, dokumentala (2019) # [[Jessica Vall ]] igerilaria, biologoa (Bartzelona 1988) # [[Jennifer Pareja]] waterpolo jokalari ohia (Girona 1984) # [[Carmen Martín]] eskubaloi jokalaria (Almeria 1988) # [[Vanesa Amorós ]] eskubaloi jokalaria, entrenatzialea (Alacant 1982) # [[Nuria Benzal ]] eskubaloi jokalaria (Malaga 1985) # [[Estela Estévez Barreiro]] atleta paralinpiarra (Vigo 1965) # [[Alba Caride]] gimnasta erritmikoa (Vigo 1980) # [[Susana Garabatos ]] igerilaria (Vigo 1979) # [[Julia Vaquero]] galiziar atleta (Frantzia 1970) # [[Thérèse Clerc]] Frantziako ekintzaile feminista (1927 - 2016) # [[Suhayr al-Qalamawi]] idazlea eta itzultzailea (Egipto, 1911-1997) # [[Dolors Vives Rodón|Dolors Vives Rodon]] Kataluniar hegazkinlaria (Valls, 1908-Bartzelona, 2007) # [[Susana Ferrari Billinghurst]] hegazkinlaria (Argentina, 1914-Italia, 1999) # [[Yevguenia Shajovskaya|Yevguena Shajovskaya]] hegazkinlaria (Errusia, 1889-1920) # [[Carola Lorenzini]] hegazkinlaria (Buenos Aires, 1899-1941) # [[Clara Adams]] hagazkinlaria (EEBB, 1884-1971) # [[Gloria Cuesta]] hegazkinlaria (Asturias, 1911 - Madril, 1987) # [[Maria Josep Colomer i Luque]] hegazkinlaria (Bartzelona, 1913 - Inglaterra, 2004) # [[Alia Twal]] hegazkinlaria (Jordania) # [[Lotfia ElNadi|Loftia Elnadi]] hegazkinlaria (Egipto, 1907-2002) # [[Erma Franklin]] abeslaria (EEBB, 1938-2002) # [[Carolyn Franklin]] abeslaria (EEBB, 1944-1968) # [[Flor Aguilera]] idazlea (Mexico Hiria, 1971) # [[María Antonieta Mendivil]] idazlea (Mexiko, 1971) # [[Anne Kingsbury Wollstonecraft]] ilustratzaile botanikoa (EEBB,1781-Kuba, 1828) # [[Sara Khadem ]] xake jokalaria (Iran 1997) # [[Tamara Abalde ]] saskibaloi jokalaria (Ferrol 1989) # [[Begoña Fernández]] eskubaloi jokalaria (Vigo 1980) # [[Isabel Herguera]] artista, zuzendaria, irakaslea (Donostia 1961) # [[Karin Boye]] poeta, itzultzailea (Suedia 1900-1941) # [[Helene Hanff]] idazlea (AEB 1916-1997) # [[Sopiko Guramishvili]] xake jokalaria (Georgia 1991) # [[Carol Thatcher ]] kazetaria (Londres 1953) # [[Mónica Braun|Monica Braun]] idazlea eta poeta (Mexiko, 1965) # [[Cristina Rivera Garza]] idazlea (Mexiko, 1964) # [[Martha Cerda]] idazlea (Mexiko, 1945) # [[Bibiana Gallego Lancharro]] poeta eta damaturgoa (Badajoz, 1799-Madril, 1867) }} ==='''Berriak 2023''' ('''ekaina''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainara Otxotorena]] ef--'''SORTUA''' Mañariko alkatea (Hernani, 1984) # [[Arantxa Arregi]] ----'''SORTUA''' Doneztebeko alkatea # [[Asun Agiriano]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta bibliotekaria (Arrasate, 1963) # [[Begoña Enbeita]] ef--'''SORTUA''' Muxikako alkatea (Muxika, 1985) # [[Berta Arizkun González]] ef--'''SORTUA''' Burlatako alkatea # [[Burdinaren emakumeak]] '''SORTUA''' (Bizkaia, XIX-XX. mendea) # [[Carmen Mendiguren]] efef''SORTUA'''maistra (Zamudio, 1913-2010) # [[Eider Olazar]] ef--'''SORTUA''' Gazteluko alkatea (Gaztelu...) # [[Eneritz Agirre]] ef--'''SORTUA''' Atxondoko alkatea (Atxondo, 1983) # [[Eneritz Azpitarte]] ef--'''SORTUA''' Zaldibarko alkatea (Zaldibar, 1985 ) # [[Erika Letamendi Hurtado]] ef--'''SORTUA''' Donemiliagako alkatea (Gasteiz, 1985) # [[Igone Amesti]] ef--'''SORTUA'''mezzosopranoa, musika-irakaslea (Mallabia, 1985) # [[Iruri Altzerreka]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria (Garai, 2000) # [[Itziar Imaz Artazcoz|Itziar Imaz]] ef--'''SORTUA''' Garesko alkatea (Gares, 1981) # [[Julene Lazkano]] ef--'''SORTUA''' Elorrioko alkatea (Elorrio, 1985) # [[Laura Irasuegi Otal]] efef'''SORTUA''' ingeniaria, gerrako umea (Eibar, 1923-Errenteria, 2016) # [[Malan Alloua]] ----'''SORTUA''' Sanwiko Erresumako ama erregina (Ghana, XIX. mendea) # [[Maria Sáez de Albéniz Bregaña]] ef--'''SORTUA''' Etxarri Aranazko alkatea (Iruñea, 1966) # [[Marta Díez Napal]] ef--'''SORTUA''' Antsoaingo alkatea (Antsoain, 1975) # [[Nadia Nemeh Shomaly]] ----'''SORTUA''' Bermeoko alkatea (Bermeo, 1979) # [[Noelia Oses]] ef--'''SORTUA''' Matematikaria, ikertzailea (Ermua, 1975) # [[Oihana Olaberria Jaka]] ef--'''SORTUA''' Arakilgo alkatea (Arakil, 1976 # [[Oihane Irastorza]] ef--''SORTUA''' Izurtzako alkatea (Izurtza, 1981) # [[Oihane Uribeetxebarria Garmendia]] ef--'''SORTUA''' Lakuntzako alkatea (1979) # [[Olatz Alberdi Etxeberria]] ef--SORTUA futbolaria, atezaina (Bergara, 1997) # [[Olatz Irizar Martínez]] ef--'''SORTUA''' Ziordiako alkatea (Ziordia, 1972) # [[Pilar Arechavaleta]] efef'''SORTUA''' moja (Bilbo, 1880-Madril-1973) # [[Txelo Auzmendi Jimenez]] ef--'''SORTUA''' Asparrenako alkatea (Araia, 1960) # [[Olga Mariano]] aktibista ijitoa (Portugal, 1950) # [[Adriana Caselotti]] ahots aktorea (AEB 1916-1997) # [[Adrienne Bolland|Adrianne Bolland]] hegazkinlaria (Frantzia, 1895-1975) # [[Agirre Aristizabal ahizpak]] oroimen memoria babesleak (Lizarra, 1936) # [[Ahlam Khudr]] aktibista (Sudan) # [[Aída Bueno Sarduy]] dokumentalgilea (Kuba, ?) # [[Aida Toledo]] poeta (Guatemala, 1952) # [[Ainhoa Carbonell Allué ]] zinegotzi ijitoa (?,?) # [[Alba Cros ]] zinema zuzendaria (Lleida 1991) # [[Alice Austen]] argazkilaria (AEB 1866-1952) # [[Alice Pestana]] pedagogoa (Portugal, 1860-Madril, 1929) # [[Alicja Dorabialska]] kimikaria (Polonia, 1897 – 1975) # [[Alma Karla Sandoval|Alma Carla Sandoval]] Kazetaria (Mexiko, 1975) # [[Ana Martínez de Luco]] moja, aktibista (Araba, 1960) # [[Anaïs Napoleon]] argazkilaria (Narbona, 1831-Bartzelona, 1912) # [[Ángela de la Cruz (artista)]] artista (Coruña, 1965) # [[Ángeles Cruz|Angeles Cruz]] aktorea, gidoilaria, zinema zuzendaria (Mexiko, 1969) # [[Anna-Eva Bergman]] artista (Suedia 1909-Frantzia 1987) # [[Anoosheh Oskouian]] ingeniaria, CEO-a (Iran/AEB 1964) # [[Aurèlia Muñoz Ventura]] artista (Bartzelona, 1926-2011) # [[Barbara Martin Coppola]] telekomunikazio- ingeniaría eta CEO-a (Madril 1977) # [[Beatriz Corrales]] badminton jokalaria (Madril 1992) # [[Bernardine Dohrn]] iheslaria, irakaslea (AEB 1942) # [[Betsy Pecanins]] abeslaria (Mexiko 1954) # [[Betty Makoni]] Aktibista (Zimbabwe, 1971) # [[Candida Höfer]] argazkilaria (Alemania, 1944) # [[Carmen Matute]] idazlea (Guatemala, 1944) # [[Carol Bove]] artista (Suitza/AEB 1971) # [[Celia Montoya Montoya]] aktorea, aktibista (Madril, 1971) # [[Charlotte Posenenske]] artista (Alemania 1930-1985) # [[Chicks on Speed]] artistak, musika taldea (Alemania 19) # [[Claude Mossé]] historialaria (Frantzia 1924-2022) # [[Cristina Álvarez Álvarez]] telekomunikazio ingeniaria (Vigo 1969) # [[Cristina Cuerno]] aeronautika ingeniaria (Espainia, XX. mendea) # [[Danielle Michel-Chich]] saiogile, kazetari eta itzultzaile frantsesa (Aljer - 1951) # [[Daría Vilariño Pintos]] liburuzaina (Galizia 1928-2020) # [[Djamila Bouazza]] Aljeriako Independentzia Gerrako aktibista (1938 - 2015) # [[Djamila Bouhired]] Aljeriako ekintzaile politikoa da (Aljer - 1935) # [[Dulce Muñoz del Rey]] telekominikazio ingeniaria (Badajoz 1978) # [[Eija-Liisa Ahtila]] artista (Finlandia 1959) # [[Eileen Power]] historialaria (Erresuma Batua 1889-1940) # [[Elida Carlés]] hegazkinlaria, artista (Argentina, 1912-1970) # [[Elisa Hall]] idazlea (Guatemala, 1900-1982) # [[Eliza Schneider]] ahots aktorea (AEB 1978) # [[Énia Lipanga]] Poeta, aktibista (Mozambike, 1977) # [[Erika Groth-Schmachtenberger]] argazkilaria (Alemania 1906-1992) # [[Ester Partegàs]] artista (La Garriga, 1972) # [[Esther Paez]] boxeolaria, (Bartzelona 1969) # [[Eulalia Pérez Sedeño]] ikertzailea (Maroko protektoratua 1954) # [[Eulàlia Valldosera i Guilera]] artista (Villafranca del Panadés, 1963) # [[Fátima Tardío Quiroga]] legelaria (Bolivia XX. mendea) # [[Fernanda Fragateiro]] artista (Portugal 1962) # [[Gail Bradbrook]] Klima aldaketaren kontrako ekintzailea (Britainiarra) # [[Grete Stern]] argazkilaria (Alemania 1904-Argentina 1999) # [[Hannah Collins]] artista (Londres 1956) # [[Hanne Darboven]] artista (Alemania 1941-2009) # [[Helga de Alvear Arte Garaikidearen Museoa ]] (Caceres 2021) # [[Helga de Alvear]] bildumagilea (Alemania/Madril 1936) # [[Inés Medina]] artista (Caceres 1950) # [[Inés Peraza]] Kanariar uharteetako andrea (Sevilla, 1424-1503) # [[Isabel de los Ángeles Ruano]] poeta (Guatemala, 1945) # [[Isabel Morant Deusa]] historialaria (Valentzia 1947) # [[Isabel Tolosa Cortés de Moctezuma]] Leonor Cortés Moctezumaren alaba (Mexiko, 1568- ?) # [[Isatxa Mengíbar]] bikoiztailea ( Espainia 1973) # [[Janet Maslin ]] kritikaria (AEB 1949) # [[Joana Pastrana]] boxeolari ohia (Madril 1990) # [[Jorinde Voigt]] artista (Alemania 1977) # [[Judith Colell ]] zinema zuzendaria (Bartzelona 1968) # [[Kadiatu Massaquoi]] aktibista (Sierra Leona, 2002?) # [[Katalina Lancasterrekoa]] erregina (Hertford, 1373- Valladolid, 1418) # [[Katharina Fritsch]] eskultorea (Alemania 1956) # [[Katharina Sieverding]] artista (Alemania 1944) # [[Kittie Knox]] txirrindularia (AEB 1874-1900) # [[Laleh Osmany]] aktibista (Afganistan, 1992) # [[Laura Rius]] zinema zuzendaria (Bartzelona 1991) # [[Leonor Cortés Moctezuma]] Espainia Berriko Erregeorderriko aristokrata (Mexiko, 1527-1594) # [[Lidia Zvereva|Lidia Zuéreva]] hegazkinlaria (Errusia, 1890-1916) # [[Lisa Schwarzbaum]] kritikaria (AEB 1952) # [[Luz Méndez de la Vega]] poeta eta ikertzaile feminista (Guatemala, 1919-2012) # [[Mabel Palacín Lahoz]] artista (Bartzelona, 1965) # [[Maggie Roswell]] ahots aktorea (AEB 1952) # [[Margarita Carrera]] idazlea (Guatemala, 1929-2018) # [[María del Carmen Aguayo Torres]] telekomunikazio ingeniaria (Kordoba XX. mendea) # [[María del Carmen Carrillo Losada]] probintzia hiriburu bateko 1. emakume ziengotzi ijitoa (Madril 1959) # [[María del Carmen Pallares Méndez]] historialaria (Galizia 1948) # [[María Jesús Avila Corchero]] museo koordinatzailea (Caceres, 1966) # [[María Jesús Rosa Reina]] boxeolaria (Madril 1974-2018) # [[María Luisa Cuerda Arnau]] legelaria (Espainia, XX. mendea) # [[María Natividad Bermejo Arrieta ]] artista (Logroño 1961) # [[María Teresa Dalenz Zapata ]] ingeniari zibila (Bolivia, 1958) # [[María Teresa de Silva]] Albako XIII. dukesa (Madril, 1762-1802) # [[Marta Verheyen]] zinema zuzendaria, gidoilaria, argazkilaria (Girona 1991) # [[Mary Bailey (hegazkinlaria)|Mary Bailey]] hegazkilaria (Irlanda, 1890-1960) # [[Mary Kay Bergman]] ahots aktorea (AEB 1961) # [[Mary Lynn Rajskub]] aktorea, gidoilaria (AEB 1971) # [[Mary Taylor Brush]] hegazkinlaria (1866-1949) # [[Maryse Bastié]] hegazkinlaria (Frantzia, 1898-1952) # [[Meret Oppenheim]] argazkilaria (Berlin, 1913-Basilia,1985) # [[Mikaela Loach]] Aktibista (Jamaika, 1998) # [[Miren Meabe Carro]] Kuartango alkatea (Barakaldo 1986) # [[Mirtha Luz Pérez]] idazlea, poeta, (Chiapas, Mexiko, 1960) # [[Mona Simpson (Simpsondarrak)]] pertsonaia (AEB) # [[Mona Simpson]] idazlea (AEB 1957) # [[Montserrat Soto]] artista (Bartzelona, 1961) # [[Nadia Vera]] kazetaria (Mexiko, 1983-2015) # [[Nancy Cartwright (aktorea)]] ahots aktorea (AEB 1957)Si # [[Natalia Montellano Durán]] bioteknologoa (Bolivia XX. mendea) # [[Penelope Lea]] klima-aktibista (Noruega, 2005) # [[Pilar Heredia Iglesias]] politikari ijitoa (Toledo, 1964) # [[Pipilotti Rist]] artista (Suitza 1962) # [[Pocha Lamadrid]] aktibista (Argentina, 1945-2021) # [[Princy Mangalika]] aktibista (Sri Lanka, XX. mendea) # [[Rachel Whiteread ]] eskultorea (Londres 1963) # [[Rafaela Rada]] ilustratzailea # [[Regina Halmich]] boxeolaria (Alemania 1976) # [[Régine Pernoud]] historialaria (Frantzia 1909-1998) # [[Rineke Dijkstra]] argazkilaria (Herbehereak 1965) # [[Rocío Saiz]] artista (Madril 1991) # [[Rosa Brun]] artista (Madril 1955) # [[Rosemarie Trockel]] artista (Alemania 1952) # [[Salma Kikwete]] aktibista (Tanzania, 1963) # [[Salomé Cuesta]] artista (Valentzia 1964) # [[Sandra Baía]] artista(Lisboa 1968) # [[Sangita Magar]] aktibista (Nepal) # [[Soleil Moon Frye]] aktorea, gidoilaria, film-zuzendaria (AEB 1976) # [[Sonia Couoh]] aktorea (Mexiko, 1983) # [[Susana Solano]] eskultorea (Bartzelona, 1946) # [[Sylvie Fleury]] artista (Suitza 1961) # [[Tacita Dean]] artista bisuala (Erresuma Batua 1965) # [[Tatiana Delgado Yunquera]] bideo-joko garatzailea (Madril 1978) # [[Tecuelhuetzin Xicohténcatl]] printzesa tlaxcalteka (Mexiko, 1501-Guatemala, 1537) # [[Tecuichpo Ixcaxochitzin]] inperio aztekaren azken enperatrizea (Mexiko, 1509-1550) # [[Tiza Mafira]] Ingurumen-aktibista (Indonesia, 1984) # [[Touria Chaoui|Touria Chaowi]] hegazkinlaria (Fez, 1936-1956) # [[Tress MacNeille]] ahots aktorea (AEB 1951) # [[Vanessa Beecroft]] artista (Italia 1969) # [[Victoria Fonseca González]] fisikaria (Espainia XX. mendea) # [[Viktória Varga]] halterofilia kirolaria (Hungaria 1981) # [[Zainab Al Khawaja]] aktibista (Bahrain, 1983) # [[Zohra Drif]] Aljeriako politikaria, independentzia gerrako mujahida (1934) }} ==='''Berriak 2023''' ('''maiatza''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Ortiz]] ----'''SORTUA''' medikua (Getxo, 1964) # [[Ainara Vera]] ----'''SORTUA''' zinegilea (Iruñea, 1985) # [[Ana Antúnez]] --ef'''SORTUA''' jostuna, brodatzailea (Sevilla 1836-1896) # [[Ann Marie Skelton]] ef--'''SORTUA''' Haurren Eskubideen Batzordeko burua (Hegoafrika, ?) # [[Garazi Sampedro]] ef--'''SORTUA''' korrikalaria (Atxondo 1989) # [[Itsasne Larruskain]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, futbolaria (Traña-Matiena 1992) # [[Izaro Ieregi]] ----'''SORTUA''' artista (Algorta, 1987) # [[Josefa Antúnez]] --ef'''SORTUA''' jostuna, brodatzailea (Sevilla 1833-1904) # [[Juana María Ruiz de Gámiz]] efef'''SORTUA''' ongilea (Betoño, 1841 -?) # [[Libe Goitia Artetxe]] ef--'''SORTUA''' idazlea (Errusia, 2001) # [[Maite Toledo]] ----'''SORTUA''' idazlea (Zaldibia, 1966) # [[Maite Zelaia]] ef--'''SORTUA''' arkitektoa (Eibar, 1946) # [[María del Carmen Careaga Salazar]] ef--'''SORTUA''' enpresaburua (Getxo, 1934) # [[Nagore Legarreta]] ----''SORTUA''' argazkilaria (Hernani, 1981) # [[Oihana Muga]] ef--'''SORTUA''' pediatra (Donostia, 1981) # [[Quintina Gelbenzu Piérola]] ef-ef '''SORTUA''' emagina (1877-1950) # [[Salome Campos Beotegi]] efef'''SORTUA''' Emakume aitzindaria kontserba-enpresetan (Bermio, 1893-1974) # [[Adela Calva Reyes]] idazlea (Mexiko, 1967-2018) # [[Adenike Oladosu]] klima aktibista (Nigeria 1994) # [[Alejandra Hannoverkoa]] printzesa (Austria 1999) # [[Alicia Martín Villanueva]] artista (Madril, 1964) # [[Aline Pettersson|Aline Petterson]] idazlea (Mexiko Hiria, 1938) # [[Alva Belmont]] aktibista aberatsa, sufragista (AEB 1853- Frantzia 1933) # [[Ana de Roque]] kazetaria ( Madril 1963) # [[Ana Roldán]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1976) # [[Anahí de Cárdenas]] modeloa, aktorea (Peru 1983) # [[Andrea Guasch]] aktore, abeslari, dantzaria (Bartzelona 1990) # [[Anežka Drahotová]] atleta (Txekia 19) # [[Aniela Rodriguez]] idazlea (Mexiko, 1992) # [[Anna Henderson]] txirrindularia (Britainia 1998) # [[Anna Howard Shaw ]] sufragista, abade metodista (AEB 1847-1919) # [[Antía Jácome]] kanoalaria (Pontevedra 1999) # [[Antúnez ahizpak]] brodatzaileak (Sevilla XIX. mendea) # [[Ascensión Cambrón]] filosofoa (Kordoba 1943) # [[Aurora Correa]] poeta (Bartzelona, 1930-Mexiko, 2008) # [[Beatrice Borromeo]] kazetaria, aristokrata (Italia 1985) # [[Belén Rodríguez (kazetaria)]] (Madril 1966) # [[Betty Gilpin]] aktorea (AEB 1986) # [[Carissa Véliz]] filosofoa, irakaslea, ikertzailea (Mexiko 1986) # [[Carlota Casiraghi]] zaldizalea, kazetaria (Monako 1986) # [[Carmel Snow]] moda-kazetaria (Irlanda 1887-AEB 1961) # [[Carolina Bona]] aktorea (Madril 1980) # [[Carolina Herrera]] enpresaburua, diseinatzailea (Venezuela 1939) # [[Carolina Parsons]] modeloa, enpresaburua (Txile 1978) # [[Caroline Link ]] film-zuzendaria (Alemania 1964) # [[Caroline Schermerhorn Astor]] aristokrata (AEB 1830-1908) # [[Chari Gómez Miranda ]] kazetaria (Espainia 1930-2011) # [[Claudina Domingo]] poeta (Mexiko, 1982) # [[Claudine Picardet]] zientzialaria, itzultzailea (Frantzia 1735-1820) # [[Consuelo Duval]] aktorea (Mexiko 1969) # [[Consuelo Trujillo ]] aktorea (Cádiz 1959) # [[Consuelo Vanderbilt]] filantropoa (AEB 1877- 1964) # [[Consuelo Yznaga]] aristokrata (AEB 1853-Londres 1909) # [[Cristina del Valle (abeslaria)]] aktibista (Asturias 1960) # [[Cristina del Valle (aktorea)]] (Argentina 1942) # [[Debora Kayembe]] abokatua, aktibista (Kongo- Eskozia, 1975) # [[Desirée Bela-Lobedde]] idazlea, aktibista (Bartzelona 1978) # [[Desirée Ndjambo]] kazetaria (Madril 1976) # [[Diana Vreeland]] moda-editore aitzindaria (Paris 1903 - AEB 1989 ) # [[Djamila Boupacha]] Aljeriako FLNko aktibista (Bologhine 1938) # [[Dolores Castro]] poeta (Mexiko, 1923-2022) # [[Edna Woolman Chase]] kazetaria, argitaratzailea (AEB 1887-1957) # [[Ekaterina Karavelova]] aktibista, hezitzailea (Bulgaria, 1860-1947) # [[Elia Barceló]] idazlea (Alacant 1957) # [[Ella baila sola]] musika bikotea (Espainia) # [[Elsa Cross]] poeta (Mexiko, 1946) # [[Elsie de Wolfe ]] dekoratzaile aitzindaria (AEB 1865- Frantzia 1950) # [[Elvira Quintana]] aktorea (Badajoz, 1935-Mexiko Hiria, 1968) # [[Esperanza Zambrano]] idazlea (Mexiko, 1901-1992) # [[Esther García Rodríguez]] cinema ekoizpen zuzendari aitzindaria (Segovia 1956) # [[Esther Mayoko Ortega]], aktibista (Madril, XX.mendea) # [[Ethel Krauze]] idazlea (Mexiko Hiria, 1954) # [[Fausta Gantús]] poeta eta historialaria (Mexiko, 1968) # [[Flora Drummond]] sufragista, aktibista (Erresuma Batua, 1878-1949) # [[Françoise Seligmann]] Frantziako erresistentziako kidea, kazetaria eta politikaria (1919-2013) # [[Françoise Vergès]] politologo eta ekintzaile feminista eta dekolonialista frantsesa (Paris, 1952) # [[Freda Huson]] aktibista (Kanada, 1964) # [[Gabriela Jauregi]] idazlea, poeta (Mexiko Hiria, 1979) # [[Glòria Serra ]] kazetaria (Bartzelona 1964) # [[Hadja Idrissa Bah]] aktibista (Ginea, 1999) # [[Helena Normanton]] abokatua, aktibista (Erresuma Batua, 1882-1957) # [[Ilka Chase]] aktorea, esataria, idazlea (AEB 1905-1978) # [[Irene Hernández de Jesús]] aktibista (Mexiko, 1958-2021) # [[Irene Hueche Meliqueo]] aktibista (Txile, 1946-2011) # [[Isabel Garcés]] aktorea (Madril 1901-1908) # [[Isabel Pardo de Vera Posada]] ingeniaria (Lugo 1975) # [[Isatou Ceesay]] aktibista (Gambia, 1972) # [[Izarne Sarasola]] Errealeko futbolaria (Gipuzkoa, 2002) # [[Jacqueline Auriol]] hegazkinlaria (Frantzia, 1917-2000) # [[Javiera Contador]] aktorea, aurkezlea (Txile 1974) # [[Jhoana Patiño]], poeta, aktibista (Kolonbia, 1982) # [[Josefina Molina]] film-zuzendari atzindaria (Kordoba 1936) # [[Julia Maura]] idazlea (Madril 1910-1973) # [[Julia Solomonoff]] film zuzendaria, gidoilaria… (Argentina 1966) # [[Juliane Köhler ]] aktorea (Alemania 1965) # [[Katalina D'Erzel|Katalina Dérzel]] poeta (Mexiko Hiria, 1950) # [[Laura Pérez Granel]] ilustratzailea (Valentzia 1983) # [[Leila Khaled]] palestinar aktibista politikoa (1944) # [[Lidia Poët ]] Italiako 1. emakume abokatua, aktibista (1855-1949) # [[Lidia Tiatirakoa]] Europako 1. Emakume kristaua, santua, enpresaburua (Tiatira I. mendea) # [[Lisa Henni]] aktorea (Suedia 1982) # [[Lolita Bosch]] idazlea (Bartzelona 1970) # [[Lorenza Izzo]] aktorea, modeloa (Txile 1989) # [[Louise Dahl-Wolfe]] moda-argazkilaria ( AEB 1895- 1989) # [[Lucrecia Martel]] film zuzendaria, gidoilaria (Argentina 1966) # [[Lucy Elmina Anthony]] sufragista (AEB 1859 - 1944) # [[Luz Marina Hache]] Sindikalista, aktibista (Kolonbia, 1955) # [[Margo Martindale]] aktorea (AEB 1951) # [[María Duval (aktorea)]] abeslaria (Mexiko 1937) # [[María Inés Guerra]] abeslaria, aurkezlea (Mexiko 1983) # [[María José Sanz Sánchez]] biologoa, ikertzailea (Valentzia 1963) # [[María Pérez García]] atleta (Granada 1996) # [[María Remedios del Valle]] Argentinako armadan kapitain independentzia garaian (Argentina, 1766-1847) # [[Mariana Simionescu]] tenislaria (Errumania 1956) # [[Maricela Guerrero]] poeta (Mexiko Hiria, 1977) # [[Marilia Andrés ]] kantautorea (Cuenca 1974) # [[Marina Rossell]] kantautorea (Bartzelona 1954) # [[Marta Botía]] kantautorea (Madril 1974) # [[Marta Ferri]] moda diseinatzailea (Italia 1984) # [[Marta García Gómez]] kazetara, bikoizlea ( Madril 1961-2013) # [[Marta Jaumandreu]] kazetaria (Madril 1971) # [[Marta Martínez Alonso]] matematikaria, IBM zuzendari nagusia (Madril 1966) # [[Marta Suediakoa]] printzesa (Suedia 1901-Norvegia 1954) # [[Mary Haʻaheo Atcherley]] aktibista (Hawaii, 1874-1933) # [[Matilde Borromeo]] jauzi-zaldi hazlea, kirolaria, aristokrata (Italia 1983) # [[Mercedes de Acosta]] idazlea (AEB 1892-1968) # [[Milena Smit]] aktorea (Valentzia 1996) # [[Mónica Laguna]] film zuzendaria, gidoilaria (Madril 1964) # [[Mònica López]] meteorologoa, aurkezlea (Lerida 1975) # [[Na'Taki Osborne Jelks]] aktibista (AEB, XX. maendea) # [[Naty Abascal]] modeloa (Sevilla 1943) # [[Ngụy Thị Khanh]] Ingurumen aktibista (Vietnam, 1976) # [[Nina Bang]] historialaria, politikaria, ministroa (Danimarka 1866-1928) # [[Nuria Villazán Martín]] gidoilaria, film zuzendaria (Bartzelona 1968) # [[Oyèrónkẹ Oyěwùmí]] ikertzaile feminista dekolonial (Nigeria, 1957) # [[Pepa Pedroche]] aktorea (Madril 1967) # [[Pilar García Muñiz]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1974) # [[Pilar Llop ]] magistratua, politikaria (Madril 1973) # [[Pilar Ulzurrun de Asanza y Peralta]] margolaria (Zaragoza, 1785-Madril, 1864) # [[Raquel Sánchez Jiménez]] politikaria (Bartzelona 1975) # [[Rosario Pi]] zinema zuzendaria (Bartzelona, 1899 - Madril, 1967) # [[Rosita Parsons]] modeloa, enpresaburua (Txile 1970) # [[Sandra Lorenzano]] idazlea (Argentina, 1960) # [[Sara Uribe Sánchez|Sara Uribe]] poeta (Mexiko, 1978) # [[Seloua Luste Boulbina]] Filosofo eta irakasle franko-aljeriarra (1957) # [[Sheela Patel]], aktibista (India, 1952) # [[Soledad Sevilla]] margolaria (Valentzia 1944) # [[Stella Assange]] abokatua, giza eskubideen defendatzailea (Hegoafrika 1983) # [[Susan Rice]] enbaxadorea (AEB 1964) # [[Susana Roza]] Kazetaria (Asturias 1965) # [[Susi Caramelo]] umorista (Bartzelona 1980) # [[Syrie Barnardo]] barrualdeen diseinatzailea (Ingalaterra 1879-1955) # [[Tedi López Mills]] poeta (Mexiko Hiria, 1959) # [[Tuva Novotny]] aktorea (Suedia 1979) # [[Uta Hagen]] aktorea, maistra (Alemania 1919- AEB 2004) # [[Vanessa Bryant ]] filantropoa (AEB 1982) # [[Vanessa Claudio]] modeloa, aktorea, aurkezlea (Puerto Rico 1983) # [[Vega (abeslaria)]] (Kordoba 1979) # [[Veronica Ferres]] aktorea (Alemania 1965) # [[Victoria Rosell]] epailea, politikaria (Murtzia 1968) # [[Virginia Ruzici ]] tenislari ohia (Errumania 1955) # [[Yelitza Ruiz]] abokatua eta poeta (Mexiko, 1986) # [[Yuja Wang]] piano-jolea (Txina 1975) # [[Yvonne Choquet-Bruhat]] matematikari eta fisikari frantsesa (Lille, 1923) # [[Zarifa Ghafari]] politikari, aktibista (Afganistan, 1992) # [[Zonia Palán Tamayo]] aktibista, ekonomialaria (Ekuador, 1954-2003) }} ==='''Berriak 2023''' ('''apirila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Irazu]] ----'''SORTUA''' kazetaria, gidoigilea, berdintasun teknikaria (Andoain, 1966) # [[Eider Conde]] ----'''SORTUA''' Aranzadi elkarteko komunikatzailea (Donostia, 1981) # [[Elena Martinez Rubio|Elena Martinez]] ----'''SORTUA''' euskal idazlea (Bilbo, 1957) # [[Felipa Domínguez Taguada]] --ef'''SORTUA''' miliziano (Irun, ?- 2013)) # [[Graciliana Montelongo]] ----'''SORTUA''' artista eta idazlea (Tenerife, 1962) # [[Iratxe Ormatza]] ----'''SORTUA''' idazlea (Bakio, 1971) # [[Isabel de Naverán]]----'''SORTUA''' ikertzailea, komisarioa (Getxo, 1976) # [[Ixabel Millet]] ----'''SORTUA''' ipuin kontalaria (Paris, 1958) # [[Jasmin_Mara_López]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta zinemagilea (New Orleans xxxx) # [[Maite Franko]] ----'''SORTUA''' g idazle eta ipuin kontalaria (Irun, 1971) # [[Maria Rosario de Cruz]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Ermua, 1948) # [[Marta Von Poroszlay]] ----'''SORTUA''' g margolaria, eskultorea, idazlea (Hungaria, 1952) # [[Mirari Sagarzazu]] ----'''SORTUA''' ARtisaua, artista, ilustratzailea (Oñati) # [[Miren Mindegia]] ----'''SORTUA''' g kazetaria, idazlea (Elizondo, 1985) # [[Silvia Solórzano Foppa]] ef--'''SORTUA''' gerrillari ohia eta politikaria (Guatemala, 1950) # [[Stella Quan Rossell]] ----'''SORTUA''' antropologoa (Guatemala, 1935-2007) # [[Adela Guffanti]] hegazkinlaria (Argentina, 1904- ?) # [[Adelaida O'Dena de Estrada|Adelaida O´Dena de Estrada]] margolaria (Madril, 1823-1853) # [[Amada García Rodríguez]] exekutatuko komunista (Coruña 1909-1938) # [[Amandine Gay]] zine-zuzendari, aktore, idazle eta afrofeminista (Frantzia, 1984) # [[Amina Dahbour]] palestinar aktibista politikoa (1945?) # [[Amparo Rubiales]] irakaslea, politikaria (Madril 1945) # [[Anastasia (argitzailea)]] margolaria (Paris XIV-XV. mendea) # [[Angeles Bravo (kazetaria)]] (?, 1963) # [[Anna Swenonis]] eskuizkribu argitzailea (Suedia ? - 1527) # [[Arab Loutfi]] kazetaria, idazlea, film-zuzendaria (Libano 1953) # [[Arcangela Paladini]] artista eta poeta (1596-1622) # [[Asunción Crespo de Reigón|Asunción Crespo de Reigon]] margolaria (Madril, 1816.1885) # [[Beatriz Rico]] aktorea, abeslaria, idazlea (Asturias 1970) # [[Belén Ortega]] komiki-marrazkilaria (Granada, 1986) # [[Carmen Calvo (artista)]] eskultorea (Valentzia 1950) # [[Carmen Rey]] jazz-abeslaria (Galizia ?) # [[Caterina Cherubini]] margolaria (Erroma, 1730-1811) # [[Catherine M. Russell]] UNICEFeko zuzendari exekutiboa (AEB, 1961) # [[Claudia Rueda]] ilustratzailea (Bogota, XX. Mendea) # [[Cristina Gallach]] kazetaria (Bartzelona 1960) # [[Cristina Narbona]] polititkaria (Madril 1951) # [[Daniela Barcellona]] mezzosopranoa (Italia 1969) # [[Daniela Melchior ]] aktorea (Portugal 1996) # [[Denisse Buendía]] poeta (Mexiko, 1979) # [[Elisa Rueda]] maistra, poeta, aktorea (Markina-Xemein, 1959) # [[Elvira Rodríguez ]] ekonomialaria, politikaria (Madril 1949) # [[Esperanza Elena Caro]] brodatzailea (Sevilla 1906-1985) # [[Eva Lootz]] eskultorea (Austria_Espainia 1940) # [[Farideh Lashai]] margolaria, idazlea (Iran 1944-2013) # [[Fátima Diame]] jauzietako atleta (Valentzia 1996) # [[Gabriela Agirre Sánchez]] idazlea, poeta (Mexiko, 1977) # [[Henrietta H. Fore]] UNICEFeko zuzendari ohia (AEB, 1948) # [[Hermine Yollo]] aktorea, zuzendaria, idazlea, itzultzailea (Kamerun 1981) # [[Hermonia Vivarini]] artista (Venezia, XVI.mendea) # [[Inés Alberdi ]] soziologoa (Sevilla 1948) # [[Inés Álvarez de Toledo Caro]] aristokrata (Madril 1857-Donostia 1937) # [[Inés Amor]] galerista (Mexiko 1912-1980) # [[Ines Artajo Ayesa]] kazetaria (Iruñea 1956) # [[Inés Edmonson]] aktorea (Argentina 1919-2016) # [[Inés Fernández-Ordoñez]] hizkuntzalaria (Madril 1961) # [[Inés Fonseca]] abeslaria, musikagilea, poeta (Santander 1960) # [[Inés María Calero]] modeloa, aktorea (Venezuela 1969) # [[Inés Martín Rodrigo]] kazetaria, idazlea (Madril 1983) # [[Inés París]] film zuzendaria, gidoilaria (Madril 1963) # [[Inés Saavedra]] abeslaria (Uruguai 1972) # [[Inés Santé Riveira]] irakaslea, asmatzilea, ikertzailea (Ferrol 1976) # [[Ines Scaramucci ]] irakaslea (Italia 1908-1990) # [[Isabel Austriakoa (1501-1526)]] Danimarka, Norvegia, Suediako erregina (Belgika) # [[Isabel Zapata]] idazlea (Mexiko Hiria, 1984) # [[Joana Austriakoa]] Portugalgo erregina, Espainiako erregeordea, emakume-jesuita bakarra (Madril 1535-1573) # [[Josefa Amar Borbón ]] pedagogoa, emakumeen gaitasunaren defendatzailea (Zaragoza 1749-1833) # [[Josefa Tolrá Abril]] margolaria (Cabrils, 1880-1959) # [[Juanita Frances]] aktibista (Australia-Erresuma Batua, 1901-1992) # [[Kaimook Chuto]] eskultorea (Thailandia, 1938-1995) # [[Klara Bavariakoa]] margolaria (Alemania, 1874-1941) # [[Lalalimola]] ilustratzailea (Valentzia, 1984) # [[Lara Siscar]] tb aurkezlea (Valentzia 1977) # [[Laura Gómez-Lacueva]] aktorea (Zaragoza 1975-2023) # [[Leonor Austriakoa]] Portugalgo eta Frantziako erregina (Belgika 1498- Badajoz 1558) # [[Lorenza Cobián]] modeloa (Asturias 1851-Madril 1906) # [[Lucía Pérez ]] abeslaria (Lugo 1985) # [[Luisa Rivera]] ilustratzaleak (Santiago-Txile, 1987) # [[Lynette Yiadom-Boakye]] margolaria, idazlea (Londres 1977) # [[Mabula Soumahoro]] akademikoa eta ekintzaile afrofeminista (Paris, 1976) # [[Margarita Alexandre]] zinema zuzendari eta ekoizlea frankismoan (León, 1923 - Madril, 2015) # [[María Aragoikoa]] Portugalgo erregina (Kordoba 1498- Lisboa 1517) # [[María Austriakoa]] Germaniako enperatriza (Madril 1528-1603) # [[Maria Baranda|María Baranda]] poeta (Mexiko, 1962) # [[María Gámez Gámez ]] politikaria, Guardia Zibilaren 1. Emakume-zuzendaria (Cádiz 1969) # [[María Gimeno]] artista, ekintzailea (Zamora 1970) # [[María Gómez (kazetaria)]] (Madrik 1987) # [[María Gómez González]] 1936an Galiziako emakume alkate bakarra (Kordoba 1905-Lugo 1986) # [[María Jesús Montero]] medikua, politikaria (Sevilla 1966) # [[María Silva Cruz]] anarkista (Cadiz 1915-1936) # [[Marietta Barovier]] artista eta diseinatzailea ( ? - 1496) # [[Marina Romero]] idazlea (Madril 1908-2001) # [[Marina Silva]] politikaria, ingurumen aktibista (Brasil 1958) # [[Marisa Roesset Velasco]] margolaria (Madril 1904-1976) # [[Marisa Ruiz Trejo]] antropologo feminista (Mexiko, 1984) # [[Marlène Schiappa]] politikaria, aktibista (Paris 1982) # [[Mary Jayne Gold ]] iheslarien laguntzailea (AEB 1909-Frantzia 1997) # [[Mercedes González Fernández]] kazetaria, politikaria (Madril 1975) # [[Mikiko Otani]] abokatu eta ikertzaile (Japonia, 1964) # [[Mónica Nepote]] idazlea (Mexiko, 1970) # [[Myrea Pettit]] ilustratzailea (Britainia Handia, 1970) # [[Nastasia Zürcher ]] kantautorea, margolaria (Suitza/Galizia 1988) # [[Nevenka Fernández]] Espainiako ekonomialaria eta Ponferradako zinegotzia # [[Ninotchka Matute]] Guatemala Hiriko alkatetzari hautagai (Guatemala Hiria, 1967) # [[Olga Martín-Belloso]] kimikaria, elikaduran aditua (Calahorra 1960) # [[Paula Fortes]] aktibista, politikaria (Cabo Verde, 1945-2011) # [[Petronila Guerrero]] politikaria (Cádiz 1953) # [[Polly Higgins]] abokatua, ingurumen aktibista (1968-2019) # [[Rashida Obeida]] palestinar aktibista politikoa (XX. mendea) # [[Reneé Acosta|Renée Acosta]] poeta, filosofoa (Mexiko Hiria, 1976) # [[Rosario Torres]] politikaria (Malaga 1959) # [[Solange Fernex]] aktibista (Frantzia, 1934-2006) # [[Soraya Rodríguez]] politikaria (Valladolid 1963) # [[Tita Llorens]] igerilaria (Menorca 1968) # [[Urania Mella]] Saturraranen kartzelaratua (Galizia 1899-1945) # [[Verónica Gerber Bicecci]] artista, idazlea (Mexiko, 1987) # [[Vicky Hernández]] aktorea (Kolonbia 1945) }} ==='''Berriak 2023''' ('''martxoa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Prudencia Gorrotxategi]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako presoa (Arrankudiaga, ?) # [[Maria Arriaga]] efef'''SORTUA''' erraketista (Berriz, 1922- Ondarroa, 2014) # [[Itziar de Blas]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta itzultzailea (Gasteiz, ) # [[Angélica Orue]] ef--'''SORTUA''' albaitaria (Laudio, 1926) # [[Gemma Orobengoa]] ----'''SORTUA''' argazkilaria (Arrasate, 1985) # [[Soledad Ruz]] ----'''SORTUA''' flamenko danzaria (Donostia, 1972) # [[Jennifer Ávila]] ef--'''SORTUA''' kazetaria (Honduras, 1990) # [[Lur Basterretxea]] ef--'''SORTUA''' eskiatzailea, lasterkaria (Elorrio, 1979) # [[Maria Eskibel Arratia]] --ef'''SORTUA''' filantropoa (Gasteiz, ? - Valladolid, 1536) # [[Nieves Cano]] efef'''SORTUA''' filantropoa (Gasteiz, 1847-1899) # [[María Aranzazu Vélez de Mendizabal]] ----'''SORTUA''' Saturrarango Emakumeen Kartzelako ama nagusia (?) # [[Magdalena Larrondo]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako zuzendaria (?) # [[Adriana Bilbao Zarraonandia]] ----'''SORTUA''' flamenko dantzaria (Bilbo, 1988) # [[Miren Arzak]] ----'''SORTUA''' fisioterapeuta, osteopata, idazlea (Hondarribia, 1966) # [[Firouzeh Khosrovani]] ----'''SORTUA''' dokumentalgilea (Iran, 1971) # [[Alba Heredia]] ----'''SORTUA''' flamenko dantzaria (Granada, 1995) # [[Teodosia Ortega]] efef'''SORTUA''' emagina (Burgos, 1890-Arrigorriaga, 1983) # [[Assumpta Aierdi]] ----'''SORTUA''' ekintzaile soziala (Donostia, 1972) # [[Victoriana Herrero Barroso]] efef'''SORTUA''' Saturrarango presoa (Logroño, 1893-1962) # [[Santa Paula Barbada]] ----'''SORTUA''' emakume santu eta bizarduna (Ávila, ?) # [[Sara Torres]] ----'''SORTUA''' ikertzailea, idazlea (Gijón, 1991) # [[Cristina Gutierrez]] ef--'''SORTUA''' ARtista, idazlea, ekintzailea (Bilbo) # [[Maria Gugelberg von Moos]] botanikaria eta ilustratzailea (Suitza, 1836-1918) # [[Marika]] ilustratzailea eta komikigilea (Bartzelona, 1949) # [[Sabrina Van Tassel ]] kazetaria, film-zuzendaria (Frantzia 1975) # [[Rosie Alfaro]] heriotza zigorraren zain (AEB 1971) # [[Angelina Rodriguez]] heriotza zigorraren zain (AEB 1968) # [[Karla Faye Tucker ]] heriotza zigorrez hila (AEB 1959-1998) # [[Victoria Zárate Zurita]] Bigarren errepublikako maistra eta sindikalista (Madril, 1893-Lisboa, 1964) # [[Reem Al Numery]] aktibista (Yemen, 1996) # [[Nimco Ali]] aktibista (Somalia-Ingalaterra, 1983) # [[Argentina Altobelli]] politikaria, aktibista (Italia, 1866-1942) # [[Michealene Risley]] amerikar zinegile ekintzailea (Michigan, XX.mendea) # [[Cindy Amaiza]] aktibista (Kenya, XXI. mendea) # [[Adjoa Amana]] aktibista (Ghana, XX. mendea) # [[Florina Alías]] asturiar idazlea (1921-1999) # [[Lourdes Álvarez García]] asturiar idazlea (Mieres, 1968) # [[Sharon Olds]] idazlea (Kalifornia, 1942) # [[Velma Barfield]] serie-hiltzailea (AEB 1932-1984) # [[Mary Gauthier ]] abeslaria (AEB 1962) # [[Helen Gibson]] zaldizkoa, especialista (AEB 1892-1977) # [[Candi Staton]] kantautorea (AEB 1940) # [[Amy Helm]] kantautorea (AEB 1970) # [[Bettye LaVette]] soul, blues kantautorea (AEB 1946) # [[Gemma Escapa]] abokatua, irakaslea (Bizkaia 1965) # [[Lorina Bulwer]] jostun artista (Ingalaterra 1838-1912) # [[Lisbeth Añez]] aktibista venezuelarra (Venezuela) # [[Tchinda Andrade]] trans aktibista (Cabo Verde, 1979) # [[Yassi Ashki]] osasun-ekintzailea (Iran) # [[Artearen maistra handiak]] artista-zerrenda # [[Lucia Anguissola]] margolaria (Italia 1536/38- 1565) # [[Dorotea de Chopitea]] filantropoa (Txile, 1816- Bartzelona 1891) # [[Anita Awosusi]] aktibista (Alemania, 1956) # [[Berta Zúñiga]] aktibista (Honduras, 1990) # [[Bertha Oliva]] aktibista (Honduras, 1956) # [[Carmen Castro García]] ekonomialara, aktibista (Valentzia 1967) # [[Mari Jose Aranguren Querejeta]] ekonomialaria (Gipuzkoa 1969) # [[Bina Shah ]] kazetaria, idazlea (Pakistan XX. mendea) # [[Dulce Maria Cardoso]] abokatua, idazlea ( Portugal 1964) # [[María Franciska Dapena Rico]] margolaria, idazlea (Palentzia 1924-Bilbo 1995) # [[Laia Soler]] idazlea ( Lleida, 1991) # [[Remedios Cervantes]] enpresaria, modelo ohia (Malaga 1964) # [[Isabel Ríos]] sindikalista, ekintzailea (Curtis, Galizia, 1907-1997) # [[Ana Cano]] Asturierazko idazlea (Somiedo, 1950) # [[Vanessa Mendoza Cortés]] abortuaren aldeko aktibista (Andorra, 1980) # [[María Martín Escudero]] dantzaria (Bizkaia XX. mendea) # [[Mary Treat]] biologoa (AEB 1830-1923) # [[Sol Panera]] galerista (Bilbo 1946) # [[Elly Schlein]] Italiako politikaria (Suitza 1985) # [[Cristina Martín Vega]] kazetaria (Madril 1970) # [[Maria M. Gosse]] diplomazialaria, enbaxadorea (Alemania 1962) # [[María del Coro Arizmendi]] ornitologoa ( Mexiko 1963) # [[Camila Bossa ]] aktorea (Bogota/Galizia 1973) # [[Karima Baloch]] aktibista (Pakistan-Kanada, 1983-2020) # [[Marie Inmaculée Ingabire]] feminista, giza-eskubide ekintzailea (Ruanda,?) # [[Walda Barrios Klee]] soziologoa, aktibista, feminista (Guatemala-Mexiko, 1951-2021) # [[Ana Lydia Vega]] idazlea (Puerto Rico 1946) # [[Susana Dans]] aktorea (Coruña 1965) # [[Maruxa Villanueva]] abeslaria, aktorea (Galizia 1906-1998) # [[Mabel Rivera]] aktorea (Coruña 1952) # [[Laura Mañá]] film-zuzendaria, gidoilaria, aktorea (Bartzelona 1962) # [[Zaza Ceballos]] idazlea (Coruña XX. mendea) # [[Esther F. Carrodeguas]] dramagilea (Coruña 1979) # [[María Reimóndez ]] idazlea (Lugo 1759) # [[Xohana Torres]] idazlea (Galizia 1929-2017) # [[Erin Mouré]] poeta, itzultzailea (Kanada 1955) # [[Eva Mejuto]] idazlea (Pontevedra1975) # [[Nicole Brossard]] poeta (Kanada 1943) # [[Su Garrido Pombo]] kantautorea ( Galizia1982) # [[Rosa Sevilla de Alvero]] sufragista, hezitzailea (Filipinak 1879-1954) # [[Victoria Martín]] umoregilea, gidoilaria (Madril 1989) # [[Isa Calderón]] umoregilea, gidoilaria ( Madril 1983) # [[Noemí Sabugal]] idazlea ( Leon, 1979) # [[Eva Llorach ]] aktorea ( Murtzia 1979) # [[Alix Payen]] 1871ko Parisko Komunako ambulancière (1842-1903) # [[Angela Saini]] zientzia-kazetaria (Londres 1980) # [[Samira Ahmed]] kazetaria, genero diskriminazioagatik BBC salatu eta epaiketaren irabazlea (Londres 1968) # [[Laura Bates]] idazle feminista, aitzindaria (Oxford 1986) # [[Caroline Criado Perez]] kazetari ekintzailea (EB 1984) # [[Deborah Cameron]] hizkuntzalaria (Eskozia 1958) # [[Teodora Barrio]] idazlea, asturieraz (Marrubio, 1968) # [[Teresa Cónsul]] idazlea, asturieraz eta gaztelaniaz (?- Oviedo, 1834) # [[Raquel Fernández Menéndez]] idazlea, asturieraz (Salas, 1993) # [[Blanca Fernández Quintana]] idazlea, asturieraz (Bimenes, 1994) # [[Enriqueta González Rubín]] idazlea eta kazetaria, asturieraz (Ribadesella, 1832-Infiesto, 1877) # [[Nené Losada]] idazlea, asturieraz (Luarca, 1921-2009) # [[Idoia Rodríguez Buján ]] militarra (Lugo 1983-Afganistan 2007) # [[Gillian Wearing]] artista (EB 1963) # [[Cathy Newman]] kazetaria (EB 1974) # [[Kate Adie ]] kazetaria (EB 1945) # [[Rebekah Brooks]] kazetaria (EB 1968) # [[María Teresa González|Maria Teresa Gonzále]] idazlea, asturieraz (Gijón. 1950-1995) # [[Marta Mori]] idazlea, asturieraz (Gijón, 1965) # [[María Esther García López]] idazlea, asturieraz (Valdés, 1948) # [[Esther Prieto]] idazlea, asturieraz (Arenas, Cabrales, 1960) # [[Helena Trexu]] idazlea, asturieraz (Sama de Langreo, 1945) # [[Margaret Collins Weitz]] historialaria, Frantziako Erresistentzian aditua (AEB, 1929) # [[Beatriz Álvarez-Guerra]] aktorea (Madril 1994) # [[Tina Gascó]] aktorea (Sevilla 1914-Madril 1973) # [[Zineb Hattab]] sukaldaria (Girona/Suitza 1989) # [[Rosalía Mera]] jostuna, enpresaburua (Coruña 1944-2013) # [[Sandra Ortega Mera ]] enpresaburua, filantropoa ( Coruña 1968) # [[Mey Rahola]] argazkilaria (Leon 1897-Frantzia 1959) # [[Clara Martínez Alberola]] abokatua (Madrid, 1963) # [[Elena Vázquez Zendon]] matematikaria (Ourense, 1966) # [[Elsa Anka]] aurkezlea (Bartzelona 1965) # [[Paloma Marín]] aurkezlea (?, XX. mendea) # [[Cristina Urgel]] aurkezlea (Soria 1979) # [[Kate del Castillo]] aktorea (Mexiko 1972) # [[Marisa Naranjo]] aurkezlea (Kanariak 1944) # [[Estela Giménez]] gimnasta (Madril 1979) # [[Manuela López García]] Maistra, poeta (Cacabelos, 1910-2005) # [[Jenny Nyström]] ilustratzailea (Suedia, 1854-1946) # [[Clara Maria Pope]] margolaria (Londres, 1767-1838) # [[Laurence Suhner]] idazlea eta artista (Geneva, 1968) # [[Anna Tigerhielm]] margolaria (Suedia, 1832-1906) # [[Trini Tinturé]] ilustratzailea (Lleida, 1938) # [[Henar Torinos]] Valladolid, 1985 # [[Elena Francisen kontsultategia]] emakumeentzako irratsaioa (Espainia 1947-1984) # [[Maruja Fernández]] irrati esataria (Kuba 1925-Bartzelona 2001) # [[Pepa Fernández]] kazetaria (Lleida 1965) # [[Mara Torres]] kazetaria, idazlea (Madril 1974) # [[Macarena Berlín]] kazetaria (Madril 1973) # [[Florence Rochefort]] historialari frantziarra (Suresnes, 1958) # [[Giovanna Garzoni]] margolaria (Italia 1960-1970) # [[Michaelina Wautier]] margolaria (Belgika c.1617-1689) # [[Louise Moillon]] margolaria (Frantzia 1610-1696) # [[Maria van Oosterwijck]] margolaria (Herbehereak 1630-1693) # [[Anne Vallayer-Coster ]] margolaria (Paris 1744-1818) # [[Marie-Victoire Lemoine]] margolaria (Paris 1754-1820) # [[Marie Gabrielle Capet]] margolaria (Frantzia 1761-1818) # [[Constance Mayer]] margolaria ( Frantzia 1775-1821) # [[Marie-Éléonore Godefroid]] margolaria ( Paris 1778-1849) # [[Lilly Martin Spencer]] margolaria ( EB1822-AEB 1902) # [[Clémentine Delait]] emakume bizarduna (Frantzia, 1865-1939) # [[María Folguera]] idazlea, eszena zuzendaria (Madril, 1984) # [[AveLina Pérez|Avelina Pérez]] Sortzaile eszenikoa (Oia, 1969) # [[Raquel García-Tomás]] musikagilea (Bartzelona, 1984) # [[Lola Blasco]] aktorea, idazlea eta antzerki zuzendaria (Alacant, 1983) # [[Marta Pazos]] eszena zuzendaria (Pontevedra, 1976) # [[Helena Tornero]] antzerkigilea (Figueras, 1973) # [[Helena Antonia]] emakume bizarduna (Lieja, 1550-1595) # [[Antonietta Gonsalvus]] emakume bizarduna (Frantzia, 1572-?) # [[Arantza Ozaeta Cortázar]] arkitektoa (Madril 1982) # [[Victoria Rodríguez]] aktorea (Madril 1931-2020) # [[Pilar Eyre]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1947) # [[Teresa Ribera ]] politikaria (Madril 1969) # [[Carolina Maria de Jesus]] idazlea, poeta, kronista (Brasil 1914-1977) # [[Jane Barnell]] emakume bizarduna (AEB 1871-1951) # [[Alice Elizabeth Doherty]] emakume bizarduna ( AEB 1887-1933) # [[Annie Jones ]] emakume bizarduna ( AEB 1865-1902) # [[Krao Farini]] emakume bizarduna (Laos 1876-AEB 1926 19) # [[Josephine Clofullia]] emakume bizarduna (Suitza 1829-1875) # [[Pilar Pedraza]] idazlea, irakaslea (Toledo 1951) # [[Carmen Linares]] flamenko-abeslaria (Linares 1951) # [[María Pagés]] dantzaria, koreografoa (Sevilla 1963) # [[Ellen MacArthur]] nabigatzailea (EB 1976) # [[Aurora Vargas]] flamenko-dantzaria, kantaria ( Sevilla 1956) # [[Bernarda de Utrera]] flamenko-kantaria (Utrera 1927-2009) # [[Fernanda de Utrera]] flamenko-kantaria (Utrera 1923-2006) # [[La Serneta]] flamenko kantaria (Cádiz 1837-Utrera 1912) # [[Caroline van der Plas]] kazetaria, politikaria (Herbehereak 1967) # [[Marta plana]] Australiara eramandako emakumeak (1960-1963) # [[Arlette Farge]] historialari frantsesa (Charleville - 1941) # [[Bibia Pavard]] historialari frantsesa (1980) # [[Maddalena Casulana]] musikagilea (Italia, 1544-1590) # [[Lucinda Williams ]] egile abeslaria (AEB 1953) # [[Ivette Nadal ]] egile abeslaria, poeta (Bartzelona 1988) # [[Blanca Llum Vidal]] poeta (Bartzelona 1986) # [[Núria Martínez-Vernis]] poeta (Bartzelona 1976) # [[Montse Castellà]] egile abeslaria, aktibista (Tarragona 1976) # [[Rosa Regàs]] idazlea (Bartzelona 1933) # [[Georgina Regàs]] sukaldaria, idazlea (Bartzelona 1932-Girona 2022) # [[Carme Canela]] jazz-abeslaria (Bartzelona 1962) # [[Sheila Jordan]] jazz- abeslaria (AEB 1928) # [[Galina Balashova]] arkitektoa, diseinatzailea (Errusia 1931) # [[Urška Djukić]] zinema-zuzendaria, gidoilaria (Eslovenia 1986) # [[Asha Haji Elmi]] politikaria, aktibista (Somalia, 1962) # [[Joana Afonso]] diseinatzailea, ilustratzailea (Portugal 1989) # [[Cani Fernández Vicién]] abokatua (Cartagena 1963) # [[Mar Sodupe]] aktorea (Kanariak 1972) # [[Pepa Aniorte]] aktorea, abeslaria (Alacant 1972) # [[Toni Morillas]] politikaria, feminista (Jaen 1982) # [[Clementina Díez de Baldeón]] irakaslea, politikaria (Ciudad Real 1953) # [[Consuelo Rumí]] psikologoa, irakaslea, politikaria (Almeria 1957) # [[Anita Gutbrod]] igerilaria (Argentina 1903-1967) # [[Lita Tiraboschi]] igerilaria, irakaslea, idazlea (Argentina 1917-1972) # [[Pilar Geijo ]] igerilaria (Argentina 1984) # [[Lilian Harrison]] igerilaria (Argentina 1904-1993) # [[Enriqueta Agut Armer]] 2. errepublikako(Castelló, 1912-Mexiko, 1998) # [[Concepción Alfaya]] 2. errepublikako maistra (Madril, 1886-1945) # [[Elvira Navarro]] idazlea (Huelva, 1978) # [[Alba Carballal|Alva Carballal]] idazlea (Lugo, 1992) # [[Marie Equi]] medikua, aktibista (AEB,1872-1952) # [[Maria Baldó|María Baldó]] 2. Errepublikako maistra (Albacete, 1884-Toulouse, 1964) # [[María Braña de Diego|Maria Braña de Diego]] 2. Errepublikako maistra (Madril, 1912-2007) # [[Carmen Castilla Polo]] 2. Errepublikako maistra (Logroño, 1895-Madril, 1979) # [[Alba Sotorra Clua]] zinema zuzendaria (Reus, 1980) # [[Carmen Hermosín]] politikaria (Sevilla 1945) # [[Magdalena Valerio]] legelaria, politikaria (Caceres 1959) # [[Mar Moreno]] legelaria, politikaria, idazlea (Jaen 1962) # [[Teresa Jiménez Vílchez]] irakaslea, politikaria (Granada 1962) # [[Fuensanta Coves]] irakaslea, politikaria (Alacant 1961) # [[Irene García]] politikaria (Cádiz 1980) # [[Marina Vega]] espioia, nazi harrapatzailea (Cantabria 1924-Madril 2011) # [[Braulia Cánovas]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Murtzia 1920- Bartzelona 1993) # [[Conchita Ramos]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Lleida 1925-Frantzia 2019) # [[Alfonsina Bueno]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Zaragoza 1904- Frantzia1979) # [[Margoth Escobar]] Ingurumen eskubideak eta indigenen aldeko aktibista (Ekuador, 1954) # [[Mercedes Escribano Pérez]] Bigarren Errepublikako maistra (Valdeganga, 1888-Madril, 1958) # [[Carmen García del Diestro]] Bigarren Errepublikako maistra, pedagogoa (Santander, 1908-Madril, 2001) # [[Elsa López]] idazlea, poeta (Fernando Poo, 1943) # [[Elena Gallego Abad|Elena Gallego]] kazetaria, idazlea (Teruel, 1969) # [[Ana Vanessa Gutiérrez]] asturierazko idazlea (Mieres, 1980) # [[Elsa Fernández]] galizierazko idazlea (Buenos Aires, 1933-1964) # [[Avelina Valladares]] galizierazko idazlea (A Estrada 1825.1902) # [[Violeta Friedman]] aktibista, bizirik atera Auschwitzetik (Errumania 1930- Madril 2000) # [[Constanza Martínez Prieto]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Madril 1917-Bartzelona 1997)) # [[Laura Seco]] politikaria (Cádiz 1971) # [[María Teresa Fernández de la Vega]] magistratua, politikaria (Valentzia 1949) # [[Esperanza Oña]] politikaria (Sevilla 1957) # [[Nuria Espallargas]] ikertzailea (Bartzelona 1979) # [[Rosario de Velasco]] margolaria (Madril 1904-Bartzelona 1991) # [[Marga Gil Roësset]] eskultorea, ilustratzailea, poeta (Madril 1908- 1932) # [[Ángeles Santos Torroella]] margolaria (Girona 1911- Madril 2013) # [[Delhy Tejero]] margolaria (Zamora 1904- Madril 1968) # [[Lauren Bastide]] Frantziako kazetaria eta ekintzaile feminista (Orleans, 1980) # [[Lima Aafshid]] idazle eta poeta (Afganistan, ?) # [[Adelaide Estrada]] Mediku, zientzialari eta aktibista (Portugal, 1898-1979) # [[Martha P. Falconer]] Aktibista, gizarte-langilea (AEB, 1862-1941) # [[Tamara Alves]] artista, muralista, ilustratzailea, tatuatzailea (Portugal 1983) # [[Rada Akbar]] artista (Afganistan, 1988) # [[Maria Lucília Estanco Louro]] irakasle eta aktibista (Portugal, 1922-2018) }} ==='''Berriak 2023''' ('''otsaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Toda Likona]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Mari Juan Mezeta]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Maria Perez Larrinaga]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Olatz Urkia]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Donostia, 1986) # [[Helena Barrenetxea]] ----'''SORTUA''' zestalaria (Durango, 2007) # [[María Flores]] ----'''SORTUA''' 1824an bere askatasuna lortu zuen esklabua (Eivissa, 1775-?) # [[Zorione Erezuma]] ----'''SORTUA''' poeta (Bilbo, 1969) # [[Charo Roquero]] ----'''SORTUA''' historialaria (Donostia) # [[Maritxu Negelua]] ----'''SORTUA''' idazlea, pastoralgilea (Zuberoa, 1999) # [[Mari Tere Alberdi]] ef--'''SORTUA''' sukaldaria, tabernaria, aktorea (Berriz) # [[Fabiola Gutiérrez]] ----'''SORTUA''' idazle (Bolivia, 1989) # [[Carmen Castro Cardús]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako "zaintzaile" (Huesca, ?-1948) # [[Maider Galardi]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta ikerlaria (Lasarte-Oria, 1995) # [[Antoñita La Singla]] dantzaria (Bartzelona 1948) # [[La Sordita]] dantzaria (Cádiz XIX.mendea-XX.mendea) # [[Amal Aden]] idazle ekintzailea (1983, Somalia) # [[Iola Leal Riesco]] ingumenaren aldeko ekintzailea (Lugo, 1977) # [[Sol León]] dantzaria, koreografoa (Kordoba ç 1919) # [[Sara Lezana]] dantzaria (Madril 1948) # [[Cristina Llorente]] dantzaria, abeslaria, aktorea (Valladolid 1985) # [[Isabel Llull]] dantzaria, maistra (Palma 1946) # [[Sara Luzita]] dantzaria (Espainia 1922) # [[Bárbara Lys]] dantzaria (Balearrak 1946) # [[Claudia Salas]] aktoreak (Madril 1977) # [[Carlota Pereda]] film-zuzendaria, gidoilaria (Madril 1975) # [[Esther Cañadas]] modeloa (Albacete 1977) # [[Joselyn Brea]] kirolaria (Venezuela/Galizia 1994) # [[Donna Karan]] moda-diseinatzailea (AEB 1948) # [[Eva Copa]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Bolivia 1987) # [[Adrienne Avril de Sainte-Croix]] Frantziako filantropo eta feminista (1855 - 1936) # [[Zahra Mohammadi]] BBCren 100 emakumeak 2022 Kurdinstango irakaslea errepresaliatua (1990) # [[Layli]] BBCren 100 emakumeak 2022 Irango ekintzaile feminista errepresaliatua (2002) # [[Wegahta Gebreyohannes Abera]] BBCren 100 emakumeak 2022 Etiopiako langile humanitarioa (xxxx) # [[Victoria Baptiste]] BBCren 100 emakumeak 2022 Estatu Batuetako erizaina (xxxx) # [[Velmariri Bambari]] BBCren 100 emakumeak 2022 Indonesiako Sexu-indarkeriaren kontrako ekintzailea (1980) # [[Tamana Zaryab Paryani]] BBCren 100 emakumeak 2022 Afganistango kazetaria eta youtuberra (1997) # [[Alice Pataxó]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil, 2001) # [[Erika Hilton]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil, 1992) # [[Zahra Joya]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Agfanistan, 1992) # [[Velia Vidal]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Kolonbia, 1982) # [[Roza Salih]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Eskozia.1989) # [[Cecilia Patricia Flores Armenta]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Mexiko XX. mendea) # [[Mirta Nuñez]] espainaiko gerra zibilaren historialaria (Kuba, 1956) # [[Mirta Díaz-Balart]] Mirta Nuñezen ama eta Fidel Castroren lehenengo emaztea (Habana, 1928) # [[Jane Misme]] Kazetari eta feminista frantsesa (1865-1935) # [[Judith Heumann]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Filadelfia, 1947) # [[Asonele Kotu]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Hegoafrika, ? ) # [[Nathalie Becquart|Natahalie Becquart]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Frantzia, 1969) # [[Ida Holz]] informatikaria (Uruguai, 1935) # [[Simone Tebet]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil 1970) # [[Ferenice de Rodas]] ama (Grezia, K.a. 396-K.a. V. mendea) # [[Lashana Lynch]] aktorea (Londres 1987) # [[Giuseppa Barbapiccola]] filosofoa, poeta, itzultzailea (Italia, 1702-1740) # [[Taisia Bekbulatova]] kazetaria, BBCren 100 emakumeak 2022 (Errusia, xxxx) # [[Suvada Selimović]] ekintzailea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Bosnia, 1965) # [[Shonda Rhimes]] gidoilaria, fil-zuzendaria (AEB 1970) # [[Beatrice Fihn]] arma-nuklearren aurkako aktibista ( Suedia 1982) # [[Tania Álvarez Yates]] kanoalaria (Pontevedra 1994) # [[Tania Fernández García]] kanoalaria (Lugo 1992) # [[Blanca Paloma]] abeslaria (Alacant 1989) # [[Alice Wonder]] abeslaria ( Madril 1998) # [[Olga Xirinacs]] idazlea (Tarragona 1936) # [[Bikimel]] kantautorea (Bartzelona 1976) # [[Luján Argüelles]] aurkezlea (Asturias 1977) # [[Virginia Díaz]] kazetaria (Madril 1974) # [[Kristina Berdínskikh]] kazetaria, BBCren 100 emakumeak 2022 (Ukraina) # [[Kadri Keung]] moda-diseinatzailea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Hong Kong) # [[Leonor Ferrer Girabau]] delineatzailea (Bartzelona, 1894-1953) # [[Fatima Sheikh]] hezitzailea (India, 1831-1900) # [[Jana Zinkevytx|Iana Zinkevitx]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Ukraina, 1995) # [[Chanel Contos]] sexu-erasoen aurkako aktibista BBCren 100 emakumeak 2022 (Australia) # [[Aye Nyein Thu]] mediku aktibista BBCren 100 emakumeak 2022 (Birmania, 1996) # [[Judy Kihumba]] zeinu-hizkuntzako interpretea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Kenya) # [[Paula Púa]] gidoilaria (Valentzia 1992 # [[Minerva Piquero]] kazetaria (Asturias 1967) # [[Beatriz Pécker]] kazetaria (Madril 1955) # [[Luisa Alberca]] irrati-nobelagilea (C.Real 1920-Logroño 2006) # [[Vira Silenti]] aktorea (Italia 1931-2014) # [[Clementina Albéniz|Clementina Albeniz]] maistra errepublikarra (Madril, 1853-1946) # [[Ana Canalias Mestres]] maistra errepublikarra (Zaragoza, 1886-1934) # [[Angelina Colubret]] maistra errepublikarra (Badalona, 1910 -Torroella, 1998) # [[Isabel Esteban Nieto]] maistra errepublikar eraila (Palentzia, 1893-1936) # [[Sofia Polo Giménez]] maistra errepublikar eraila (Zaragoza, 1904-Palentzia, 1936) # [[Cirila Ubaldina García Díaz]] maistra errepublikar eraila (Salamanca, 1893-Palentzia, 1936) # [[Samara Joy]] jazz abeslaria (AEB 1998) # [[Sarah Kane]] antzerkigilea (EB 1971-1999) # [[Toñi Salazar]] abeslaria (Badajoz 1963) # [[Encarna Salazar]] abeslaria (Badajoz 1961) # [[Lina Meruane]] Idazlea (Txile 1970) # [[Nelly Meruane]] aktorea, irakaslea (Txile1927-2018 19) # [[Teresa Laespada]] ikertzailea (Bilbo 1965) # [[Ana Santos Aramburo]] liburuzaina (Zaragoza 1957) # [[Glòria Pérez-Salmerón]] liburuzaina (Bartzelona 1958) # [[Susana Fortes]] idazlea (Pontevedra 1959) # [[Ana Belén Fortes]] idazlea (Pontevedra 1967) # [[Genara Fernández García|Genera Fernández Garcia]] maistra fusilatua (León, 1903-1941) # [[Josefa García Segret|Josefa Garcia Segret]] maistra errepublikarra (Tui, 1900-Oliveros, 1986} # [[Gertrudis Ríos Marín|Gertrudis Rios Marín]] torturatu eta exekutatuko maistra (Cádiz, 1901-1936) # [[Benita Gil]] maistra erbesteratua (Teruel, 1913-Praga, 2015) # [[Carmen Hombre Ponzoa|Carmen Hombre Pouzoa]] maistra fusilatua (Cádiz, 1898-1936) # [[Elisa López Velasco]] maistra berritzailea (Málaga, 1884-1936??) # [[Sirisha Bandla]] BBCren 100 emakumeak 2022, ingeniari aeronautikoa (India 1988) # [[Nazanin Zaghari-Ratcliffe]] BBCren 100 emakumeak 2022, iraniar-britaniar hiritarra (Tafresh 1978) # [[Narges Mohammadi]] BBCren 100 emakumeak 2022, eskubideen aldeko ekintzailea (Persia 1972) # [[Palmira Pla Pechovierto]] maistra, pedagogoa eta polikaria (Teruel, 1914-Castlló, 2007) # [[Emilia Elias Herrando|Emilia Elias Herrando]] maistra, pedagogoa (Madril, 1898 - Mexiko, 1976) # [[Veneranda Manzano]] maistra, politikaria, erbesteratua (Asturias, 1893-1992) # [[Guillermina Medrano]] maistra eta politikaria (Albacete, 1912-Valencia, 2005) # [[Marguerite Durand (feminista)]] kazetari, aktore, politikari eta feminista frantsesa (1864 - 1936) # [[Jane Rigby]] BBCren 100 emakumeak 2022 Astrofisika estatubatuarra (EEUU, XXXX) # [[Iryna Kondratova]] BBCren 100 emakumeak 2022 Anestesiologa eta pediatra (Ukrania, XXXX) # [[Constance Tipper]] metalurgikaria (Erresuma Batua, 1894-1995) # [[Johanna Döbereiner]] ingeniari agronomoa (Brasil, 1924-2000) # [[Txell Alarcón]] saskibaloi jokalaria (Bartzelona 2003) # [[Maider Castellano]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 2003) # [[Gregoria Canelo de Paredes]] 'chinato' dialekto hiztuna (Caceres 1861-1917) # [[Marina Ortiz de Zárate]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 1999) # [[Chatrice White]] saskibaloi jokalaria (AEB 1996) # [[Ana Laverón]] aeronautiko ingeniaria(Espainia XX. mendea) # [[Isaura Clavero]] 1. emakume aeronautiko ingeniaria (Vigo XX. mendea) # [[Parinoush Saniee]] idazlea (Iran 1949) # [[Elena Barraquer Compte]] oftalmologoa (Bartzelona 1954) # [[Jimena Quirós]] 1. emakume ozeonografoa (Almeria 1899-Madril 1983) # [[Isabelle Junot]] aktorea (AEB 1991) # [[Tamara Falcó]] moda-diseinatzailea (Madril 1981) # [[Micaela Navarro]] politikaria (Jaen 1956) # [[Ibijoke Faborode]] BBCren 100 emakumeak 2022, politikaria (Nigeria XX. mendea) # [[Gohar Eshghi]] BBCren 100 emakumeak 2022, ekintzailea (Iran 1946-2002) # [[Fatima Amiri]] BBCren 100 emakumeak 2022, ikaslea (Afganistan, 2005) # [[Carmen Muñoz Manzano]] Bigarren Errepublikako maistra eta idazlea (Cáceres, 1906-Coruña, 2002) # [[Carmen García de Castro]] Bigarren Errepublikako maistra eta pedagogoa (Almería, 1886-1969) # [[Isabel González Turmo]] antropologoa (Espainia XX. mendea) # [[Elvira Álvarez de Ceballos]] dama (Espainia XIV. mendea -1372) # [[Difficult Women]] emakume kabareta (Australia) # [[Mehreen Faruqi]] politikaria (Pakistan 1963) # [[Katarina Zec]] saskibaloi jokalaria (Serbia 1997) # [[Mariana Barassi]] film-zuzendaria (Argentina 1977) # [[Vic Echegoyen]] idazlea (Madril 1969) # [[Claudia Zapata]] historialaria (Txile 1975) # [[Christiane Félip Vidal]] idazlea (Frantzia 1950) # [[Katherine Kurtz]] idazlea (AEB 1944) # [[Juana Ontañón eta Valiente|Juana Ontañon y Valiente]] Bigarren Errepublikako maistra (Madril, 1886-Mexiko, 1972) # [[Wally Funk]] astronauta (AEB 1939) # [[Ida Ørskov]] bakteriologoa (Danimarka 1922- 2007) # [[Alice Lee]] matematikaria (EB 1858-1939) # [[Elizabeth Scott]] matematikaria (AEB 1917-1988) # [[Ainhoa Achutegui]] zuzendari artistikoa ( Venezuela 1978) # [[Akwaeke Emezi]] idazlea (Nigeria 1987) # [[Leia Dongue]] saskibalio jokalaria (Mozambike 1991) # [[Mónica Bruckmann]] soziopolitologoa (Peru XX. mendea) # [[Claude Ber]] poeta (Frantzai 1948) # [[Nadia Yala Kisukidi]] filosofoa (Belgika 1978) # [[Ana Carrique]] musikagilea ( Argentina 1964) # [[Cristina Montserrat Hendrickse]] abokatua, irakaslea (AEB 1964) # [[Kristina Higgins]] saskibaloi jokalaria (AEB 1994) # [[Joy Alexis Brown-Adams]] saskibaloi jokalaria (Guyana 1993) # [[Dona Tututa]] piano-jolea (Cabo Verde 1919-2014) # [[Yolanda Morazzo]] poeta (Cabo Verde 1927-Lisboa 2009) # [[Tuna Mascarenhas]] kimikaria, aktibista, 1. dama (Cabo Verde 1944-2009) # [[Kate Asabuki]] aktore pornoa (Tokio 1962) # [[Celina Pereira]] abeslaria, kontalaria (Cabo Verde 1940-Lisboa2020) # [[Athaliah Molokomme]] fiskala (Botswana 1959) # [[Constance Cummings-John]] politikaria (Sierra Leona 1918-Londres 2000) # [[Aspásia Camargo]] politikaria (Brasil, 1946 19) # [[Rachael Blackmore]] Jokey-a (Irlanda 1989) # [[Lívia Járóka]] 1. emakumezko ijito eurodiputatua (Hungaria 1974) # [[Clare Marie Hodges]] AEBko 1. emakumezko basozaina (AEB 1890-1970) # [[Consuelo González Ramos]] kazetaria, erizaina, feminista (Zamora, 1877-Madril, 1956) # [[Esperanza Rodríguez Cerdán]] Bigarren Errepublikako maistra erbesteratua (Madril, 1892-Valentzia,1984) # [[Rosa Roig]] Bigarren Errepublikako maistra (Tarragona, 1890-Bartzelona, 1969) # [[Pilar Salvo Giménez|Pilar Salvo]] Bigarren Errepublikako maistra fusilatua (Zaragoza, 1889-1936) # [[Amalia Torrijos]] Bigarren Errepublikako maistra eta alkatea (Sevilla, 1911- ???) # [[Ekaterina Lermontova]] Paleontologoa (SESB, 1889-1942) # [[Eva Mameli Calvino]] Botanikaria (Italia, 1886-1978) # [[Heike Freire]] filosofoa, aktibista (Espainia, ??) # [[Sabrina Sánchez]] kazetaria, sexu langilea (Mexiko 1981) # [[Karine Espineira]] soziologoa, trans ekintzailea (Txile 1967) # [[Nadia Ferreira]] modeloa, enpresaburua (Paraguai 1999) # [[Elena Sánchez Caballero]] kazetaria (Madril 1957) # [[Pilar Martín Fernández]] immunologia ikertzailea (Madril 1973) # [[Maruja Torres]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1943) # [[Nya de la Rubia]] abeslaria, aktorea (Sevilla 1986) # [[Aryna Sabalenka]] tenislaria (Bielorrusia 1998) # [[Aliaksandra Sasnovih]] tenislaria (Bielorrusia 1994) # [[Lucia Stecher]] ikertzailea (Txile XX. mendea) # [[Elena Oliva]] soziologoa, ikertzailea (Txile 1982) # [[Gendengarjaa Baigalimaa]] onkologoa (Mongolia XX. mendea) # [[Elena Moreno Zaldibar]] saskibaloi jokalaria (Donostia 1959) # [[Tanaya Mechelle Atkinson]] saskibaloi jokalaria (AEB 1996) # [[Kinu Nishimura]] ilustratzailea (Japonia 1969) # [[Asunción Linares]] paleontologoa (Granada, 1921-2005) # [[Sylvie Denis]] idazlea # [[Marguerite Durand (hizkuntzalaria)]] hizkuntzalarieta fonetikalari frantziarra (1904) # [[Jeanne Chauvin]] abokatu eta feminista frantsesa (1862-1926) # [[Soraya Prieto Fernández]] kimikaria (Gasteiz 1979) # [[Maimouna Diarra]] saskibaloi jokalaria (Senegal 1991) # [[Esther Yáñez González - Irun]] Armadako 1. emakumea eta gerra ontzi kapitaina (Cádiz 1971) # [[María José Escalona]] informatikaria (Sevilla 1976) # [[Helena Viñes]] ekonomialaria (Espainia, XX. mendea) # [[María Jesús Almazor]] Telekomunikazio ingeniaria, CEO ( Brtzelona 1970) # [[Karen Gaines]] ziberdefentsan aditua, CEO (XX. mendea) # [[Silvia Albert Sopale]] aktore, zuzendari (Donostia 1976) # [[Midi Achmat]] LGTB aktibista (Hegoafrika, 1964) # [[Shiva Nazar Ahari]] giza eskubideen aldeko aktibista (Irán, 1984) # [[Leoncia Gómez Galán]] zerbitzaria, 'vocera' (Caceres 1903-1986) # [[Irma Estrada Silva]] autodefentsa irakaslea (El Salvador ?) # [[Anália de Victória Pereira]] politikaria ( Angola 1941-2009) # [[Belita Palma]] abeslaria (Angola 1932-1988) # [[Luzia Inglês Van-Dúnem]] politikaria (Angola 1948) # [[Margarida Rosa da Silva Izata]] diplomazialaria (Angola 1958) # [[Ana Clara Guerra Marques]] dantzaria (Angola 1962) # [[Luísa Rogério]] kazetaria (Angola 1967) # [[Lourdes Van-Dúnem]] musikaria (Angola 1935-2006) # [[Arlete Leona Chimbinda]] politikaria, irakaslea (Angola 1960) # [[Silvia Lutucuta]] Kardiologoa, ministroa (Angola 1968) # [[Josefa Sacko]] agronomoa, enbaxadorea (Angola XX. mendea) # [[Vera Daves]] ekonomialaria, ministroa (Angola 1984) # [[Catherine Austin Fitts]] bankaria (AEB 1950) # [[Marjorie Rice]] matematikaria (AEB, 1923-2017) # [[Liliana Colanzi]] idazle eta editorea (Bolivia, 1981) # [[Magela Baudoin]] idazle (Bolivia, 1973) # [[Trementinaireak]] sendatzeko produktu naturalen saltzaile ibiltariak (Katalunia XIX. mendea-XX. mendea) # [[Eloísa del Pino Matute]] zientzialari soziala, ikertzailea (Espainia XX. mendea) # [[María Luisa López Grigera]] filologoa (Coruña 1926) # [[Paula Dapena Sánchez]] futbolaria (Pontevedra 1996) # [[ASPEGI elkartea]] emakume profesionalena, enpresariena (Gipuzkoa 1998) # [[Sari Arponen]] medikua (Finlandia 1977) # [[Carolina Iglesias]] umoregilea, gidoilaria, youtuberra (Coruña 1993) # [[Berta Collado]] kazetaria, aurkezlea (Toledo 1979) # [[Yola Mamani]] komunikatzailea (Bolivia, 1984) # [[Hélène Dutrieu]] txirrindulari, hegazkinlari (Belgika-Frantzia, 1877-1961) # [[Virginia Ayllón]] idazle (Bolivia, 1958) # [[Begonya Pozo]] idazlea (Valentzia 1974) # [[Carmelina Sánchez-Cutillas]] idazlea (Madril 1921- Valentzia 2009) # [[Beatriu Civera]] idazlea (Valentzia 1914-1995) # [[Ana María Ibars]] idazlea, maistra (Valentzia 1892-1965) # [[Raquel Payá]] pedagogoa (Valentzia 1919-1972) # [[Alison Spedding]] antropologoa (Ingalaterra/Bolivia, 1962) # [[Margaret W. Rossiter]] emakumeen historialaria ( AEB 1944) # [[Maria Beneyto]] idazlea, poeta (Valentzia 1925-2011) # [[María Villén]] 2. Errepublikako maistra (Burgos 1871-Valentzia 1961) # [[Lindaura Anzoátegui]] idazle (Bolivia, 1846-1898) # [[Yolanda Bedregal]] poeta (Bolivia, 1913-1999) # [[María Virginia Estenssoro]] poeta (Bolivia, 1902-1970) # [[Hilda Mundy]] poeta (Bolivia, 1912-1980) # [[Concha Peña Pastor]] bigarren errepublikako maistra eta abokatua (Ciudad Real, 1906-Panama, 1960) # [[Elpidia Polo Ovejas]] bigarren errepublikako maistra errepresaliatua (Valladolid, 1890-Madrid, 1988) # [[Carmen Valero Gimeno]] bigarren errepublikako maistra eta pedagogo errepresaliatua (Silla, 1893-1962) # [[Rosa Menéndez]] zientzialaria, 1. emakumea CSIC burua (Asturias 1956) # [[Dulceida]] interneteko ospetsua (Bartzelona, 1989) # [[Juana Macías]] film-zuzendaria, gidoilaria (Madril 1971) # [[Brisa Fenoy]] musikaria, DJ, modeloa (Cádiz 1991) # [[María Vargas Montoya]] enologoa (Haro 1971) # [[María Vargas Fernández]] flamenko abeslaria (Cádiz 1947) # [[Laura Alonso Cancho]] poeta (Santander 1978) # [[Dina Abouzeid Sariñena]] badminton entrenatzailea (Zaragoza 1979) # [[Agostina Burani]] saskibaloi jokalaria ( Argentina 1991) # [[Carmen Ybarra Careaga]] enpresaburua, markesa (Espainia 1963) # [[María José Álvarez Mezquíriz]] EULEN enpresaburua (Bilbo 1957) # [[Margaret H. Wright]] matematikaria (AEB, 1944) # [[Katharine Way]] fisikaria (AEB, 1902-1995) # [[Paola Velasco Pinedo]] Boliviako 1. emakume piloto komandantea (1988) # [[Xian (aktibista)]] LGTB aktibista (Txina, ?) # [[Laura Hojman]] gidoilaria, film zuzendaria (Sevilla 1981) # [[Bibisara Assaubayeva]] xake jokalaria (Kazakhstan 2004) # [[Anne L'Huillier]] fisika atomikoko irakaslea (Frantzia/Suedia 1958) # [[Tamara Rojo]] datzaria, koreografoa (kanada/Espainia 1974) # [[Elena S. Sánchez]] kazetaria (Toledo 1979) # [[Patricia Pardo]] kazetaria (Galizia 1983) # [[Sonsoles Ónega]]kazetaria, idazlea (Madril 1970) # [[Cristina Ónega]] kazetaria (Madril 1975) # [[Tatiana Afanásieva]] matematikari eta fisikaria (Ukraina-Herbereheak, 1876-1964) # [[Lilli Suburg]] kazetaria (Estonia, 1841-1930) # [[Esther Szekeres]] matematikaria (Hungaria-Australia, 1910-2005) # [[Irene Falcón|Irene Falcon]] kazetaria, Dolores Ibarruriren idazkaria (Madril, 1907-1999) # [[Enriqueta O'Neill|Enriqueta O´Neill]] aktore eta idazlea (Madril, 1909-Bartzelona, 1972) # [[Encarnación Fuyola Miret]] Bigarren errepublikako maistra (Huesca, 1907-Mexiko, 1982) # [[Anoka Primrose Abeyrathne]] kontserbazionista, gizarte ekintzailea (Sri Lanka, 1991) # [[Mar Abad]] kazetaria (Almeria 1972) # [[Marion Koopmans]] albaitaria, birologoa (Herbehereak 1956) # [[Carme Valls]] mediku eta politikaria (Bartzelona,' 1945) # [[Anne Anderson]] ilustratzailea (Eskozia, 1874 - 1930) # [[Eva Furnari|Eva Furmari]] ilustratzailea (Erroma, 1948) # [[Matilde Hidalgo]] mediku, poeta, sufragista (Ekuador 1889-1974) # [[Eva Soriano]] komediantea, aurkezlea (Tarragona 1970) # [[Cecilia Ansaldo]] idazlea (Ekuador 1949) # [[Melissa Lucio]] heriotza zigor polemikoan kondenatua (AEB 1968) # [[Carmen Barbarà]] komikigilea eta irudigilea (Bartzelona, 1933) # [[Amelia Bauerle|Amelia Banerle]] komikigilea (Londres, 1873-1916) # [[Pauline Baynes]] liburu ilustratzailea (Sussex, 1922-2008) # [[ Pamela Adie]] LGBT aktibista (Nigeria, 1984) # [[ Christine Ahn]] Bakearen aldeko aktibista (Hego Korea, XX. mendea) # [[Celia Viñas]] poeta, pedagogoa (Lleida-Almeria, 1915-1954) # [[Chipita Rodriguez]] heriotza zigorrez urkatua eta 100 urtera barkatua (AEB 1799-1863) # [[Elsa Beskow]] idazlea eta ilustratzailea (Suedia, 1874-1953) # [[Mary Agnes Chase]] botikaria eta ilustratzailea (EEBB, 1869-1963) # [[María Conejo]] ilustratzailea (Mexiko, 1958) # [[Eréndira Derbez]] ilustratzailea, idazlea (Mexiko, 1991) # [[Kate Greenaway]] ilustratzailea, idazlea (Londres, 1846-1901) # [[Elizabeth Shippen Green]] ilustratzailea (EEBB, 1871-1954) }} ==='''Berriak 2023''' ('''urtarrila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Elorriaga]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Busturia, 1980) # [[Aiora Zabala]] ----'''SORTUA''' zientzialaria (1982) # [[Alazne López]] --ef'''SORTUA''' dantzaria (Bilbo, 1993-Alemania, 2015) # [[Ana Borderas]] ef--''SORTUA''' kazetaria, irrati-esataria (Eibar, 1962) # [[Anna Fernandez de Paco]] ef--'''SORTUA''' zinemagilea (Bartzelona, 1981) # [[Belén Balerdi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1937-1982) # [[Berenice Lopez Reyes]] ef--'''SORTUA''' enpresaburua (Mexiko, 1989) # [[Bonifacia Zuazola]] efef'''SORTUA''' erraketista (Azkoitia, 1915-2012) # [[Consuelo Osa]] efef'''SORTUA''' erraketista Mutriku (1922-2015) # [[Durangoko Emakumeen Kartzela]] '''SORTUA''' (1939-1940) # [[Eladia Balerdi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1942-1997)) # [[Garbiñe Balerdi]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1935) # [[Garbiñe Ortega]] ----'''SORTUA''' zinema komisarioa (Gasteiz, 1981) # [[Gloria Agirrezabalaga]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1922) # [[Ignacia Idoate Iragui]] efef'''SORTUA''' moja (Orikain, 1900 - Madril, 1975) # [[Iñasi Illarramendi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Zarautz, 1919-2005) # [[Josefa Egaña]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1923) # [[Juncal Alzugaray]] ef--'''SORTUA''' Fisioterateupa eta asmatzailea (Bilbo, 1981) # [[Justa Domínguez de Vidaurreta e Idoy]] efef'''SORTUA''' moja (Azpeitia, 1975- Madril, 1958) # [[Koldobike Gezala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Lezo, 1917) # [[Marcelina Zabala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1923) # [[Margarita Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1925-Fuengirola, 2019) # [[Mari Beraza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Anoeta, 1929 -Mexiko, 1986) # [[Maria Josefa Navascues]] efef'''SORTUA''' erraketista (Errenteria, 1924-2011) # [[Maria Teresa Egaña]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1925) # [[Mercedes Agirrezabalaga]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1928) # [[Mercedes Zubikaray]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1920-1983) # [[Merche Olabe]] ef--'''SORTUA''' margolaria (Bilbo, 1957) # [[Milagros Uranga]] efef'''SORTUA''' erraketista (Mutriku, 1918-1992) # [[Pilar Zabala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1926-1945) # [[Rafaela Etxaniz]] efef'''SORTUA''' erraketista (Azkoitia, 1926-213) # [[Saelia Aparicio]] ----'''SORTUA''' artista (Valladolid, 1982) # [[Victoriana Aizpuru]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Errezil, 1919) # [[Zornotzako Emakumeen Kartzela]] '''SORTUA''' (1938-1947) # [[Ada Hitchins]] kimikaria (Ingalaterra, 1891-1972) # [[Adèle Esquiros]] Frantziako idazle eta kazetari feminista (1819-1886) # [[Africa González Fernández]] medikua, inmunologoa (Madril 1962) # [[Agrippina Vagánova]] ballet-maistra (Errusia, 1837-1951) # [[Aïcha Chenna]] emakume eskubideen aktibista (Maroko 1941-2022) # [[Aída Gómez]] dantzaria (Madril, 1967) # [[Aida Pierce]] komediantea (Mexiko, 1956) # [[Ainhoa Sanz Rodríguez|Ainhoa Sanz]] mendi korrikalaria (Urretxu, 1989) # [[Alba Gutiérrez]] dantzaria, aktorea ( Madril 1994) # [[Alice H. Parker]] asmatzailea (EEBB 1895-1920) # [[Alicia Barrié]] vedettea (Txile 1915- AEB 2002) # [[Alicia Vignoli]] vedettea (Lima 1911-Argentina 2005) # [[Almudena Ariza]] korrespontsala (Madril, 1963) # [[Alyson Eckmann]] aktorea (AEB 1990) # [[Amalia Iglesias]] idazlea, poeta (Menaza, 1962) # [[Ana Goya]] dantzaria, aktorea (Iruñea 1962) # [[Ana José Cancio]] kazetaria (Palentzia 1960) # [[Ana Orantes]] genero-indarkeriaren biktina (Granada 1937-1997) # [[Ana Rujas]] aktorea (Madril 1989) # [[Angela Burdett-Coutts]] filantropoa, pintura-bildumagilea (Londres, 1814-1906) # [[Ángela T. Leiva Sánchez]] botanikaria (Kuba 1948-2014) # [[Àngels Ribé]] artista kontzeptuala (Bartzelona 1943) # [[Anna Jaclard]] Errusiar sozialista eta feminista iraultzailea (1843 - 1887) # [[Anna Maurizio]] biologoa (Suitza 1900-1993) # [[Annie Oakley]] tiratzailea (AEB, 1860-1926) # [[Antonia Gimeno Travesset]] saskibaloi jokalaria eta entrenatzailea (Bartzelona, 1941) # [[Antonia Torre Yela]] 14. arrosa. Fusilatua (Madril, 1922-1940) # [[Asha Lul Mohamud Yusuf]] poeta (Somalia, XX. mendea) # [[Azucena Hernández]] aktorea (Sevilla 1960-Guadalajara 2019) # [[Barbara Navarro]] legelaria, CEO (Madril 1974) # [[Bélgica Adela Mirabal]] biziraun zuen Mirabal ahizpa bakarra (Dominikar Errepublika, 1925-2014) # [[Belle Starr]] Mendebaldeko bidelapurra (AEB, 1848-1889) # [[Beth (abeslaria)]] (Bartzelona 1981) # [[Bianca Ceva]] erresistentziaren kidea (Italia, 1897-1982) # [[Blanche Lefebvre]] 1871ko Parisko Komunako ekintzailea # [[Carmen Amaya]] dantzaria (Bartzelona, 1918-1963) # [[Carmen Iglesias]] historialaria (Madril 1942) # [[Carmen Olmedo Checa]] politikaria (Malaga 1949-2015) # [[Carmen Ruiz-Tilve]] idazlea (Oviedo 1941) # [[Carol-Ann Duffy]] poeta (E.B. 1955) # [[Catherine Allard]] dantzaria (Belgika/Katalunia, 1960) # [[Cathy Hackl]] futurista teknologikoa ( XX. mendea) # [[Cecilia Bartolomé]] film-zuzendaria (Alacant 1940) # [[Celia Correas de Zapata]] idazlea (Argentina 1933-AEB 2022) # [[Charo (abeslaria)]] dantzaria, aktorea (Murtzia 1941-) # [[Claire Démar]] kazetari eta feminista frantziarra (1799-1833) # [[Clara Jiménez Cruz]] kazetaria (Madril 1989) # [[Claude-Hélène Perrot]] historialaria (Frantzia 1928-2019) # [[Claudia Piñeiro]] idazlea (Argentina 1960) # [[Colette Rabaté]] hispanista (Frantzia 1950) # [[Cristina Olea]] korrespontsala (Vigo, 1982) # [[Dalila Ennadre]] zinema-zuzendaria (Maroko 1966- Paris 2020) # [[Dalilah]] dantzaria (Madril 1936-2001) # [[Danica McKellar]] Matematikaria, aktorea (AEB, 1975) # [[Daniela Blume]] kazetaria (Mataro 1990) # [[Daphne Oram]] musikagilea (Erresuma Batua, 1925-2003) # [[Daria Bertolani Marchetti]] erresistentziaren kidea (Italia, 1919-1994) # [[Delia del Carril]] margolaria (Argentina, 1884-1989) # [[Désirée Gay]] kazetari eta feminista frantziarra (1810-1890) # [[Diana Vishneva]] dantzaria (Errusia, 1976) # [[Dolores Medio]] idazlea (Oviedo 1911-1996) # [[Dolors Comas]] antropologoa eta politikaria (Bartzelona, 1951) # [[Dorothy E. Smith]] antropologoa (E.B 1946-Kanada 2022) # [[Dorothy Pitman Hughes]] aktibista (AEB 1938-2022) # [[Drucilla Cornell]] filosofoa (AEB 1950-2022) # [[Edith Checa]] kazetari, irrati-esatari (Sevilla, 1957-Madril, 2017) # [[Elda Emma Anderson]] fisikaria (AEB, 1899-1961) # [[Elena González Iglesias]] dantzaria, aktorea (Asturias 1991) # [[Elena Quiroga]] idazlea (Santander 1921-Coruña 1995) # [[Elizabeth Gertrude Britton]] botanikaria, briologoa (AEB, 1858-1934) # [[Elvira Andrés]] dantzaria (Espainia, 1958) # [[Elvira Godás]] maistra errepublikarra (Katalunia, 1917-2015) # [[Elvira Roca Barea]] idazlea (Malaga 1966) # [[Enedina Alves Marques]] ingeniari zibila (Brasil, 1913-1981) # [[Erika Martínez]] poeta (Jaen, 1979) # [[Ernestina Otero]] maistra (Pontevedra 1890-1956) # [[Eugenia Balcells]] artista bisuala (Bartzelona 1943) # [[Eva Ortega Paíno]] kimikaria, ikertailea (Madril, 1972) # [[Felicita Ferrero]] erresistentziaren kidea (Italia, 1899-1984) # [[Filomena Dato]] poeta, idazlea (Galizia, 1856-1926) # [[Flor de Torres Porras]] fiskala (Almeria 1961) # [[Flora Philip]] matematikaria (Erresuma Batua 1865-1943) # [[Florence Parpart]] asmatzailea (EE.BB. 1856- ?) # [[Florencia Pérez Padilla]] dantzaria (Sevilla 1918-Madril 2000) # [[Frances Haugen]] datu-ingeniaria, informatzailea (AEB 1980) # [[Francesca Gargallo]] filosofoa, idazlea (Italia 1956- Mexiko 2022) # [[Gabriela Bravo]] fiskala, politikaria (Valentzia 1963) # [[Gemma Pasqual i Escrivà|Gemma Pasqual i Escrivá]] katalanez idazten duen idazlea (Valentzia, 1967) # [[Gertrud Woker]] biokimikaria (Suitza, 1878-1968) # [[Ginetta Sagan]] erresistentziaren kidea (Italia, 1925-2000) # [[Gloria Leyland]] dantzaria, esataria (Argentina, XX.mendea) # [[Godeliève Mukasarasi]] gizarte langilea, aktibista (Ruanda 1959) # [[Grace Nichols]] poeta (Guyab 1950) # [[Helen Pickett]] koreografoa (AEB,?) # [[Helena Corbellini]] idazlea (Uruguai 1959) # [[Helena Cortesina]] dantzaria, zinegile aitzindaria (Valentzia 1903-Buenos Aires 1984) # [[Ina Grafl]] botanikaria (Suitza 1915-1970) # [[Irene Rice Pereira]] artista (AEB 1902-Marbella 1971) # [[Isabel Pérez Montalbán]] poeta (Córdoba, 1964) # [[Isla Correyero]] idazlea, poeta (Cáceres, 1957) # [[Jamie Dantzscher]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1982) # [[Josefina Triguero Agudo]] Espainiako 1.emakume epailea (Madril 1946-2022) # [[Joyce Lussu]] erresistentziaren kidea (Italia, 1912-1998) # [[Juana la Macarrona]] dantzaria (Cádiz 1870-Sevilla 1947) # [[Júlia Creus Garcia]] dantzaria, aktorea (Tarragona 1994) # [[Julia Manzanal Pérez]] aktibista errepublikanoa (Madril, 1915-2012) # [[Julia Reichert]] dokumental-zuzendari (AEB 1946-2022) # [[Kae Tempest]] poeta, abeslaria (Inglaterra, 1985) # [[Kathryn Woolard]] hizkuntza-antropologoa (AEB 1950) # [[Kenita Placide]] aktibista (Santa Luzia 1978) # [[La Chunga]] dantzaria (Marseilla, 1938) # [[La Malena (dantzaria)]] (Cádiz 1877-Sevilla 1956) # [[Laura Escanes]] modeloa (Bartzelona 1996) # [[Laura Palmés]] kazetaria (Bartzelona, 1954-2011) # [[Laura Pinillos]] vedettea (Espainia 1900-Madril 1970) # [[Lina Merlin]] erresistentziaren kidea (Italia, 1887-1979) # [[Lola Greco]] dantzaria, koreogarfoa (Madril 1964) # [[Louisa Aldrich-Blake]] medikua (Chingford, 1865 – 1925) # [[Louise Colet]] Frantziako olerkaria (1810-1876) # [[Lourdes García Campos]] kazetaria (Madril 1975) # [[Lucero Tena]] dantzaria,kriskitin jotzailea (Mexiko, 1938) # [[Lucy Weston Pickett]] kimikaria (AEB, 1904-1997) # [[Luisa Esteso]] aktore komikoa (Valentzia 1906- Madril1986) # [[Luisa Isabel Álvarez de Toledo]] dukesa eta idazlea (Estoril, 1936-Sanlúcar de Barramenda, 2008) # [[Lupe Serrano]] dantzaria (Txile, 1930) # [[Manuela Garín Pinillos]] matemtikaria (Asturias-Mexiko, 1914-2019) # [[Manuela Manzanares]] arbista, idazlea (Ciudad Real 1910 -AEB 2004) # [[Margarita García Robayo]] idazlea (Kolonbia 1980) # [[Marguerite Williams]] geologoa (AEB, 1895-1991) # [[María Alaniako]] enperatriza (Georgia1050-Bizanzio 1118?) # [[Maria Branyas Morera]] superehunurtekoak (San Frantzisko/Katalunia 1907) # [[María Cabrera]] akrobata, lehenengo emakume ijito ezaguna espainian (1467-Guadalajara, 1527) # [[Maria Cosway]] artista (Italia 1760 -1838) # [[María Eloy-García|María Eloy-Garcia]] idazle, poeta (Málaga, 1972) # [[María Ignacia Rodríguez de Velasco]] aktibista (Mexiko, 1778-1850) # [[María López García]] hockey-jokalaria (Asturias 1990) # [[María Muñoz]] irrati-esataria (Argentina 1968-2003) # [[Maria Ossowska]] Filosofoa (Varsovia, 1896-1974) # [[María Peláe]] kantautorea (Malaga 1990) # [[María Teresa Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1935-1960) # [[Marie Guy-Stéphan]] dantzaria (Paris 1818-1873) # [[Marina Semiónova]] dantzaria (Errusia, 1908-2010) # [[Mariola Cubells]] kazetaria (Valentzia 1967) # [[Marjorie Hyams]] jazz musikaria, bibrafonista (AEB 1920-2012) # [[Marsha Blackburn]] politikaria (AEB 1952) # [[Marta Agudo]] poeta (Madril, 1971) # [[Maruchi Fresno]] aktorea (Madril 1916-2003) # [[Mercedes Ballesteros]] idazlea ( Madril 1913-1995) # [[Mercedes Gaibrois de Ballesteros]] historialaria (Paris 1891-Madril 1960) # [[Mercedes Marrero]] saskibaloi jokalaria eta nabigazio kapitaina (San Cruz Tenerifekoa, 1961) # [[Mercedes Olivera Bustamante]] antropologoa (Mexiko 1934-2022) # [[Milagros Calvo]] epailea (Valladolid 1947) # [[Minerva Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1926-1960) # [[Mireia Sentís]] idazlea (Bartzelona 1947) # [[Miriam Reyes]] poeta (Ourense, 1974) # [[Mónica Moro]] publizista, zuzendari-nagusia (Madril, 1974) # [[Montserrat Domínguez]] kazetaria (Madril 1963) # [[Montserrat Galcerán]] aktibista (Bartzelona, 1946) # [[Montserrat Soliva Torrentó]] zientzialaria (Katalunia, 1943-2019) # [[Nannette Streicher]] musikagilea, piano-jolea (Alemania 1769-Austria1833) # [[Natalia Bessmértnova]] dantzaria (Mosku 1941-2008) # [[Natalia LL]] artista (Polonia 1937-2022) # [[Natalia Makarova]] dantzaria (Errusia, 1940) # [[Nina Timofeeva]] dantzaria (Errusia 1935-Israel 2014) # [[Noemí Galera]] OT zuzendaria (Bartzelona 1967) # [[Noni Benegas]] idazlea (Argentina 1951) # [[Norma Barbolini]] erresistentziaren kidea (Italia, 1922-1993) # [[Núria Bendicho Giró|Nuria Bendicho]] idazlea (Bartzelona, 1995) # [[Nuria Oliver]] telekomunikazio ingeniaria (Alacant 1970) # [[Odette Roy Fombrun]] sufragista (Haiti 1917-2022) # [[Olga Lepeshínskaya]] dantzaria (Errusia 1941-2008) # [[Olga María Ramos]] kupletista, musikagilea (Madril 1947) # [[Olga Ramos (abeslaria)]] (tenerife, 1932) # [[Olga Ramos (aktorea)]] kupletista (Badajoz 1918-Madril 2005) # [[Paloma del Río]] kazetaria (Madril 1960) # [[Pastora Galván]] dantzaria (Sevilla 1980) # [[Patria Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1924-1960) # [[Patricia Guerrero (dantzaria)]] (Granada 1990) # [[Patrizia Reggiani]] hiltzailea (Italia, 1948) # [[Pilar de la Oliva]] epailea (Valentzia 1956) # [[Radhya Al-Mutawakel]] Giza eskubide aktibista (Yemen 1967) # [[Ramona Maneiro]] aitzindaria (Coruña, 1961) # [[Rosa Durán]] dantzaria (Cádiz 1922-Madril 1999) # [[Rosario Guerrero]] dantzaria (Madril XIX. mendea-1960) # [[Rosemary Radford Ruether]] filosofoa (AEB 1936-2022) # [[Rossana Rossanda]] erresistentziaren kidea (Italia, 1924-2020) # [[Sabela Arias Castro]] historietagilea (Lugo, 1969) # [[Sara Rancaño]] korrespontsala (Bartzelona, 1984) # [[Sarah Mardini]] igerilaria, errefuxiatuen aldeko aktibista kriminalizatua (Siria, 1995) # [[Shadi Sadr]] abokatu, aktibista (Iran 1974) # [[Sharon Presley]] psikologoa (AEB 1943-2022) # [[Silvia Barrera Ibáñez]] zibersegurtasun aditua, kriminologoa (Madril 1977) # [[Soledad Antelada Toledano]] hackerra (Argentina 1977) # [[Soledad Cazorla]] fiskala (Lareche 1955-Madril2015) # [[Sophie Freud]] psikologoa, idazlea (Austria 1924-AEB 2022) # [[Stella Cunliffe]] estatistikaria (Erresuma Batua, 1917-2012) # [[Suzanne Voilquin]] kazetari frantziarra eta saint simonista (1801-1876) # [[Teresa Burga]] artista (Perú, 1935-2021) # [[Teresa Freixes]] legelaria (LLeida 1950) # [[Teresa Perales]] igerilaria (Zaragoza 1975) # [[Tina Anselmi]] erresistentziaren kidea (Italia, 1927-2016) # [[Verónica Pascual Boé]] ingeniaria, CEO (Burgos 1979) # [[Vicky Gómez]] dantzaria (Salamanca 1988) # [[Victoria Pinillos]] vedettea (Espainia ?- Madril ? ) # [[Victorina Vila Badia]] maistra errepublikarra (Lleida, 1883-1962) # [[Violeta la Burra]] abeslaria, dantzaria, aitzindaria (Sevilla, 1936-2020) # [[Virxinia Pereira Renda]] idazlea (Pontevedra 1884-Madril 1969) # [[Yolanda Ramos]] aktorea (Bartzelona 1968) # [[Zar Amir Ebrahimi]] aktorea (Iran 1981) # [[Zeba Islam Seraj]] biologo molekularra (Bangladesh, 1958) }} ==='''Berriak 2022''' ('''abendua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Lourdes Herrasti]] ef--'''SORTUA''' antropologoa (Aretxabaleta, 1958) # [[Marie-José Basurco]] ----'''SORTUA''' idazlea (Donibane Lohitzune, 1947) # [[Uxue Kerejeta]] ----'''SORTUA''' musikaria (Zumarraga, 1999) # [[Felisa Libano]] efef'''SORTUA''' pandero jotzailea (Plentzia, 1917-2000) # [[Esperanza Nuere]] ----'''SORTUA''' margolaria (Bilbo, 1935) # [[Nadia Hindi Mediavilla]] ----'''SORTUA''' ikertzailea (Bagdad, 1977) # [[Betisa Ojanguren]] ----'''SORTUA''' Nafarroako Unibertsitate Publikoko irakaslea (Barakaldo, 1978) # [[Ainhize Belar]] ef--'''SORTUA''' eskalatzailea (Atxondo, 2006) # [[Miren Urbieta Vega]] ----'''SORTUA''' abeslaria, musikaria (Donostia, 1983) # [[Begoña Uriarte]] ----'''SORTUA''' piano-jotzailea (Bilbo, 1937) # [[Dioni Ardanza]] efef'''SORTUA''' jostuna (Ermua, 1914-Dima, 2005) # [[Bego Alabazan]] ----'''SORTUA''' ipuin-kontalaria (Bilbo, 1966) # [[Esperanza López Parada]] poeta (Madril, 1962) # [[María Vázquez Suárez]] maistra, fusilatua (1874-1936) # [[Kavita Ramdas]] zientzialaria (India, 1963) # [[Cécile La Grenade]] politikaria, zientzialaria (Grenada, 1952) # [[Eva Syková]] neurozientzialaria (Txekia, 1944) # [[Sikivu Hutchinson]] idazlea, ekintzailea (AEB, 1961) # [[Soumya Swaminathan]] medikua, pediatra eta zientzilaria (India, 1959) # [[Victoria Ocampo]] idazle, itzultzaile, filantropoa (Argentina 1890-1979) # [[Marie-Léonide Charvin "Agar"]] Aktore frantziarra eta communarde (1832-1891) # [[Lorena Conde]] aktore, poeta (Galizia, 1980) # [[Francisca Herrera Garrido]] idazlea (Galizia, 1869-1950) # [[Olga Gallego]] historialaria, artxibozaina, idazlea (Galizia, 1923-2010) # [[Mercedes Romero Abella]] maistra exekutatua (Coruña, 1907-Aranga, 1936) # [[Marga do Val|Marga Do Val]] itzultzailea eta aktorea (Vigo, 1964) # [[Sufia Kamal]] feminista (Banglades, 1911-1999) # [[Oksana Omeliánchik]] ukraniar-sobietar gimnasta (1985) # [[Laila Ripoll]] antzerkigilea, zuzendaria (Madril, 1964) # [[Concha Cuetos]] aktorea (Madril, 1944) # [[Cristina Torres]] aktorea (Madril, 1963) # [[Pilar Torres]] aktorea (Madril, 1962) # [[Elisa Montés]] aktorea (Granada, 1934) # [[Teresita Silva]] aktorea (Valentzia 1911-Madril 1960) # [[Analia Gadé]] aktorea (Argentina, 131-Madril 2019) # [[Marisol Ayuso]] aktorea (Madril, 1943) # [[Eugenia Roca]] aktorea (Bartzelona, 1928-2010) # [[Encarna Abad]] aktorea (Espainia,1927) # [[Mara Recatero]] zuzendaria (Espainia, ?) # [[Lola Membrives]] kantaria,aktorea (Argentina/Espainia, 1885-1969) # [[María Lado|Maria Lado]] idazlea (Coruña, 1979) # [[María de las Mercedes Goicoa Fernández|Maria de las Mercedes Goicoa]] pianista (Coruña, 1928-2022) # [[Beatriz Hernanz]] poeta (Pontevedra, 1963) # [[Mar Bosch Oliveras|Mar Boch Oliveras]] idazlea (Girona, 1981) # [[Elena Alonso Frayle]] idazlea (Bilbo, 1965) # [[Pilar Cabot]] idazlea (1940-2017) # [[Sandra Alonso Villar|Sandra Alonso]] maistra, idazlea (Zamora, 1993) # [[Toni Acosta]] aktorea, umoregilea (Tenerife, 1972) # [[Begoña Vargas]] aktorea, modeloa, dantzaria (Madril, 1999) # [[Ivana Baquero]] aktorea, modeloa (Bartzelona, 1994) # [[Mamen García]] aktorea (Valentzia, 1947) # [[Nuria Herrero]] aktorea, dantzaria (Valentzia, 1987) # [[Hurtado ahizpak]] aktore hirukotea (Espainia, 1979-1994) # [[Paloma Hurtado]] vedettea,aktorea (Madril, 1946) # [[Fernanda Hurtado]] aktorea (Madril, 1947) # [[Teresa Hurtado]] aktorea (Madril, 1947) # [[Mary Carrillo]] aktorea (Toledo, 1919-Madril 2009) # [[Sara Moro]] gimnasta artistikoa (Mexiko, 1984) # [[Elisa Herrero Uceda|Elisa Herrero]] poeta (Caceres, 1957-Madril, 2020) # [[Blanca Andreu]] poeta (Coruña, 1959) # [[Ana Merino]] poeta, komikigilea (Madril, 1971) # [[Maria Bassó]] aktorea (Espainia,1901-Madril,1992) # [[Esperanza Navarro]] aktorea (Espainia, 1928-1978) # [[Eloísa Muro]] aktorea (Madril, 1894-1979) # [[María Asquerino]] aktorea (Madril, 1925-2013) # [[Pilar Millán Astray]] idazlea, espioia (Coruña 1879-Madril 1949) # [[Mayra Gómez Kemp]] aurkezlea, kantaria, aktorea (Kuba, 1948) # [[Velia Martínez]] aktorea (AEB, 1920-1993) # [[María Durán]] aurkezlea, kantaria (Madril, 1946) # [[Beatriz Escudero]] aktorea, kantaria (Asturias, 1950) # [[Acuario hirukotea]] pop musikariak (Espainia, 1976-1980) # [[Marián Flores]] idazkaria, aurkezlea (Madril, 1957) # [[María Casal]] aurkezlea,aktorea, (Madril, 1958) # [[Cristina Corral Soilán]] kazetaria, idazlea, irakaslea (Lugo, 1976) # [[Mary Paz Pondal]] aktorea (Asturias, 1942) # [[Mercedes Prendes]] aktorea (Asturias,1903-Madril,1981) # [[Milagros Leal]] aktorea (Madril, 1902-1975) # [[Ana Mariscal]] aktore, zuzendari, ekoizle (Madril, 1923-1995) # [[Loreto Prado]] aktorea (Madril, 1863-1943) # [[Consuelo Berlanga]] kazetaria (Kordoba, 1955) # [[Irma Soriano]] kazetaria (Jaen, 1963) # [[María Teresa Campos]] kazetaria (Tetuan/Malaga, 1941) # [[Paula Malia]] aktorea (Bartzelona, 1990) # [[Silma Lopez]] aktorea (Madril, 1991) # [[Teresa Riott]] aktorea (Bartzelona, 1990) # [[Barbara Mestanza]] zuzendaria (Bartzelona 1990) # [[Inés de León]] zuzendaria (?, XX.mendea) # [[Carmen Carbonell]] aktorea (Bartzelona, 1900) # [[Belen Macias]] gidoilaria, zuzendaria (Tarragona, 1968) # [[Vicky Peña]] aktorea (Bartzelona, 1954) # [[Miranda Gas]] aktorea (Madril, 1985) # [[Anna Maleras]] dantzaria (Bartzelona, 1940) # [[Carlota Ferrer]] aktorea, korografoa (Madril, 1976) # [[Emma Maleras]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona, 1919-2017) # [[Elena Frías de Chávez]] politikaria eta maistra (Venezuela, 1935) # [[Rita Sargsyan]] maistra (ARmenia, 1962-2020) # [[María Xosé Agra Romero]] filosofoa (Santiago de Compostela, 1956) # [[Montse Barderi Palau]] idazlea eta filosofoa (SAbadell, 1969) # [[María Canosa]] ingeniaria, idazlea, aurkezlea (Galizia, 1978) # [[Carmen Borrego]] telebista saio-zuzendaria (Malaga, 1966) # [[Marisa Abad]] aurkezlea (Alacant, 1947) # [[Nuria Roca]] aktorea, aurkezlea, idazlea (Valentzia, 1972) # [[Rocío Carrasco]] aurkezlea (Madril, 1977) # [[Isabel Borondo]] aurkezlea (Madril, 1948) # [[Lola Martínez (esataria)]] esataria (Murtzia, XX. mendea) # [[Mónica Randall]] aktore, aurkezlea (Bartzelona, 1942) # [[Luciana Wolf]] abeslaria (Zaragoza, 1946) # [[Lola Rodríguez Aragón]] soprano, maistra (Logroño, 1910-Iruñea 1984) # [[Elisabeth Schumann]] sopranoa, maistra (Alemania 1888-AEB, 1952) # [[Neus Campillo Iborra]] filosofoa eta idazlea (Valentzia, 1945) # [[Carolina del Olmo]] filosofoa (Madril, 1974) # [[Ana Marta González (filosofoa)|Ana Marta Gonzalez]] filosofoa (Ourense, 1969) # [[Emma Vilarasau]] aktorea (Bartzelona, 1969) # [[Faustina Pignatelli]] fisikaria, matematikaria (Italia, 1705-1769) # [[Toshiko Yuasa]] fisikaria (Japonia-Frantzia, 1909-1980) # [[Ana Higueras]] sopranoa (Madril, 1944) # [[Marie Fillunger]] sopranoa (Austria, 1850-Suitza 1930) # [[Eugenie Schumann]] piano-jolea (Alemania, 1851-Suitza 1938) # [[Rocío Orsi|Rocio Orsi]] filosofoa, saiakeragilea (Madril, 1976-2014) # [[Clara Ramas]] filosofoa, politikaria (Madril, 1986) # [[Begoña Roman]] filosofoa (Petrel, 1965) # [[Teresa Cameselle]] idazlea (Coruña, 1968) # [[Isabel Penagos]] sopranoa (Santander, 1931) # [[Petra Martínez]] aktorea, zuzendaria (Jaen, 1944) # [[Olga Margallo]] aktorea, zuzendaria (Madril, 1970) # [[Marta Soto]] egile-abeslaria (Huelva, 1996) # [[Carmen Boza]] egile-abeslaria (Cádiz, 1987) # [[Ana María Sánchez Navarro]] sopranoa (Alacant, 1959) # [[Sophie Poirier]] Jostuna eta Parisko Komunako communarde (1830-1879) # [[Victorine Eudes]] Botikaria eta Parisko Komunako communarde (1848-1881) # [[Malvina Poulain]] Maistra eta Parisko Komunako communarde (1851-1921) # [[Rachel Félix]] Frantziako aktore tragikoa (1821-1858) # [[Natalia Kobrynska]] idazlea eta feminista (Ukraina, 1855-1920) # [[Mylène Flicka|Mulène Flicka]] blogaria eta feminista (Benin, 1996) # [[Joye Hummel]] gidoilaria (EEBB, 1924-2021) # [[Atika Locke]] idazlea (EEBB, 1974) # [[Carla Cordua]] filosofoa (Txile, 1925) # [[Mercè Otero Vidal]] filosofoa, feminista (Bartzelona, 1947) # [[Marie-Pauline Soyer]] grabatzailea (Caen, Frantzia, 1786-1871) # [[Ana Gertrudis de Urrutia Garchitorena|Ane Gertrudis de Urrutia Garchitorena]] margolaria (Cádiz, 1812-1850) # [[Esmée Bulnes]] dantzaria (Erresuma Batua, 1900-Italia 1986) # [[Gema Castillo]] dantzaria (Argentina, 1907-1979) # [[Yoly Saa]] egile-abeslaria (Pontevedra, 1992) # [[Aurora de Albornoz]] idazlea, poeta (Luarca, 1926 - Madril, 1990) # [[Newsha Tavakolian|Newsha TAvakolian]] artista (Teheran, 1981) # [[Pauleta Pamies]] dantzaria (Bartzelona, 1851-1937) # [[Teresina Boronat]] dantzaria (Katalunia, 1904-1983) # [[Maria de Avila]] dantzaria (Bartzelona, 1920-Zaragoza 2014) # [[Lola de Avila]] dantzaria (Guadalajara, 1949) # [[Claudia Faci]] dantzaria (Espainia, 1966) # [[Rosita Segovia]] dantzaria (Bartzelona, 1922-2003) # [[Ana Laguna]] dantzaria (Zaragoza, 1954) # [[Arantxa Argüelles]] dantzaria (Zaragoza, 1970) # [[Rosella Hightower]] dantzaria (AEB,1920- Frantzia,2008) # [[Violette Verdy]] dantzaria (Frantzia,1933-AEB,2016) # [[Marcia Brown]] dantzaria (AEB,1918-2015) # [[Cristina Aranda]] dantzaria (Madril, 1976) # [[Maria Gordon]] geologo, paleontologoa (Eskozia, 1864-1939) # [[Francisca Meléndez]] margolaria (1770-1825 Cádiz) # [[María Elisa Quinteros|Maria Elisa Quinteros]] politikaria (Txile, 1981) # [[Verona van de Leur]] gimnasta (Herbehereak, 1985) # [[Ruth Brown]] abeslaria (EEBB, 1928-2006) # [[Nancy Chodorow]] psikoanalistaa(AEB, 1944) # [[Liubov Jegorova (dantzaria)]] (Errusia 1880-Paris 1972) # [[Bronislava Nijinska]] dantzaria (Errusia 1891-AEB 1972) # [[Margarita Wallmann]] dantzaria (Alemania 1904- Monako 1992) # [[Victoria Garabato]] dantzaria (Argentina XX. mendea) # [[Susana Agüero]] dantzaria (Arhentina 1944-2012) # [[Mercedes Quintana]] dantzaria (Argentina, 1910-1996) # [[Dora del Grande]] dantzaria (Argentina, 1909-1966) # [[María Ruanova]] dantzaria (Argentina 1922-2016) # [[Inés Malinow]] idazlea (Argentina, 1922-1989) # [[Ana Itelman]] dantzaria (Txile 1927-Argentina, 1989) # [[Sole Giménez]] abeslaria (Paris/Murtzia, 1963) # [[Rafaela López Aguado de Rayón]] independentziaren aldeko heroina (Mexiko, 1754-1822) # [[Rita Pérez de Moreno]] independentziaren aldeko heroina (Mexiko, 1779-1861) # [[Montserrat Galí Boadella]] historialaria (Mexiko, 1947) # [[Lida Martinoli]] dantzaria (Argentina 1914-1994) # [[Yelena Smirnova]] dantzaria (Errusia 1888-Argentina 1934) # [[Hanya Holm]] dantzaria (Alemania 1893-AEB 1992) # [[Marilú Marini]] dantzaria (Argentina 1940) # [[Iris Marga]] dantzaria (Italia 1901-Argentina 1997) # [[Renate Schottelius]] dantzaria (Alemania 1921-Argentina 21998) # [[Agnes de Mille]] dantzaria (AEB 1905-1993) # [[Ana María Stekelman]] dantzaria (Argentina 1944) # [[Nieves Herrero Cerezo]] kazetaria (Madril 1957) # [[Inés Ballester]] kazetaria (Castelló 1958) # [[Edith Ditmas]] liburuzaina, idazlea (Ingalaterra, 1896-1986) # [[Aurora Bernárdez]] itzultzailea (Argentina 1920-Frantzia 2014) # [[Edith Aron]] itzultzailea (Alemania 1923-Londres 2020) # [[Ugné Karvelis]] itzultzalea (Lituania 1935-Paris 2002) # [[Carol Dunlop]] itzultzailea (AeB 1946, Frantzia 1982) # [[Elena Garro]] idazlea (Mexiko, 1916-1998) # [[Amalia Kahana - Carmon]] idazlea (Israel, 1926-2019) # [[Félicie de Fauveau]] eskultorea (Italia, 1802-1886) # [[Louise-Joséphine Sarazin de Belmont]] margolaria (Versalles, 1790- Paris, 1870) # [[Thérèse Eléonore Lingée]] diseinatzailea, grabatzaile (Paris, 1753-1833) # [[María Josefa Ascargorta y Rivera]] margolaria eta irakaslea (Madril, 1800-1850) # [[Maria Luisa Marchori]] margolaria (Madril, 1801-1900) # [[Chellsie Memmel]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1988) # [[Bárbara María Hueva]] margolaria (Madril, 1733-1772) # [[María del Olmo Ibáñez|María del Olmo Ibañez]] artxibozaina, idazlea, historialaria (Alacant, 1965) # [[Amparo Dávila]] idazlea, poeta (Mexiko, 1928-2020) # [[Maria Bashir]] Afganistaneko 1. emakumezko fiskala (1970) # [[Christina Lamb]] kazetaria (Londres, 1965) # [[Nujeen Mustafa]] aktibista errefuxiatua (Siria, 1999) # [[Cecilia McDowall]] musikaria (Londres, 1951) # [[Luzmaría Jiménez Faro]] idazlea (Madril, 1937-2015) # [[Marina de Castarlenas]] idazlea (Bartzelona, 1900-1974) # [[Clara Corral]] idazlea (Galizia, 1847-1908) # [[Salomėja Nėris]] idazlea (Lituania, 1904-1945) # [[Helena Paz Garro]] idazlea (Mexiko, 1939-2014) # [[Isabela Corona]] aktorea (Mexiko, 1913-1993) # [[Olivia Teroba]] idazlea (Mexiko, 1988) # [[Andrea Muriel]] idazlea (Mexiko, 1988) # [[Misty Copeland]] dantzaria (AEB, 1982 # [[Inmaculada Aguilar]] dantzaria (Kordoba, 1958) # [[Mercedes Alfonso]] dantzaria (Espainia, ? ) # [[Rocío Aragón]] dantzaria (Cádiz1925-Madril 2018) # [[Dores André]] dantzaria (Galizia 1958) # [[Else Granheim]] liburuzaina (Norvegia 1926-1999) # [[Carmen Magallón]] fisikaria (Aragoi, 1951) # [[Baya Hocine]] ekintzaile independentista aljeriarra (1940 - 2000) # [[Houda Benyamina]] film-zuzendari eta gidoilari frantsesa (1980) }} ==='''Berriak 2022''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Maria Bengoetxea]] efef'''''SORTUA''''' euskaltzalea, hizlaria (Ermua, 1906 - Zornotza, 2006) # [[Justi Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1919-2000) # [[Miren Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1915 - 2003) # [[Ane Elordi]] ef--'''''SORTUA''''' kazetaria, irakaslea, KORRIKAko koordinatzailea (Zornotza, 1991) # [[Isolina Pliego]] ----'''SORTUA''' maistra (Iruñea, 1886-Lodosa, 1968) # [[Ángela Alonso|Angela Alonso]] ef--'''SORTUA''' maistra (Lerin, 1899-Iruñea, 1986). # [[Oskia Ugarte]] ----'''SORTUA''' artearen historialaria eta kudeatzailea (Iruñea, 1978) # [[Elisa Arteta]] ef--'''SORTUA''' dantzaria eta koreografoa (Iruñea, 1980) # [[Isabel Aleman Irungarai]] ef--'''SORTUA''' emagina, Amaiurko alkatea (Amaiur, 1968) # [[Ioar Oteiza]] ef--'''''SORTUA''''' komunikatzailea, Durango Azokako komunikazio arduraduna (Lesaka, 1988) # [[Juanita Arenaza]] efef'''SORTUA''' errekatista (Arrasate, 1923-Mexiko, 2015) # [[Raisa Álava]] ----'''SORTUA''' artista (Zuhatza, 1990) # [[Asun Ibarrondo]] ef--'''SORTUA''' zerbitzaria, ostalaria (Elorrio, 1952) # [[Maitane Carballo]] ----'''SORTUA''' zinemagilea (Gasteiz, ?) # [[Idurre Frías]] ef--'''SORTUA''' futbol entrenatzailea (Gasteiz, 1991) # [[Ana Aguiriano]] ----'''SORTUA''' 1992ko Paralinpiar jokoetako kirolaria (Gasteiz, 1961) # [[Josefina Añua]] ----'''SORTUA''' Espainiako saskibaloi selekziorako hautatua izan zen lehenengo arabarra (Gasteiz, ?) # [[Leguncia de Echebarria]] ----'''SORTUA''' Durangoko kondesa (XI.mendea) # [[Elur Ulibarrena|Elur Ulibarrena Herce]] ----'''SORTUA''' museo kudeatzailea (Denia, 1969) # [[Kristina Berasain]] ef--'''''SORTUA''''' kazetaria (Lizarra) # [[Leire Malkorra]] ----'''SORTUA''' arkitektoa eta arkeologo (Tolosa, 1988 ) # [[Tania Reneaum Panszi]] ----'''SORTUA''' Amerikarteko Giza Eskubideen Batzordeko Idazkari Exekutiboa (Mexiko, ?) # [[Suylen Milanés]] efef'''SORTUA''' abeslaria (Kuba, 1971-2022) # [[Lynn Milanés]] ----'''SORTUA''' abeslaria (Kuba, 1970) # [[Ana Zamorano |Ana Zamorano Ruiz]] ----'''SORTUA''' bidaiaria (Sodupe, 1992) # [[Yaiza Romero]] ----'''SORTUA''' kirolaria, urpeko arrantza (Zornotza,? ) # [[Loren Eguren]] efef'''SORTUA''' ehun urteduna (Elorrio 1920-Zaldibar 2023) # [[Juliana Saratxaga]] ??--'''SORTUA''' pandero jotzailea, ehun urtekoa (Araia. 1911-2013) # [[Mireia Elkoroiribe]] ef--'''SORTUA''' politikaria (Abadiño, 1975) # [[Loiola Canales]] ef--'''SORTUA''' surflaria, irakaslea (Bilbo, 1995) # [[Susana Brunetti]] aktorea (Argentina, 1941-1974) # [[Mimí Pons]] vedette eta aktorea (Argentina, 1948) # [[Norma Pons]] vedette eta aktorea (Argentina, 1943-2014) # [[Tosca Musk]] zinemagilea (Hegoafrika, 1974) # [[Maye Musk]] modeloa eta dietista (Kanada, 1948) # [[Susana Dalmás]] irakaslea, politikaria (Uruguai, 1948-2012) # [[Francisca Júlia da Silva]] poeta (Brasil, 1871-1920) # [[Doris Daou]] astronomoa (Kanada, 1964) # [[Joany Kane]] gidoilaria, Passionflix plataformaren asmatzailea (AEB, XX. mendea) # [[Alessandra Torre]] Amazoneko maitasun eleberri idazle salduena, blogaria,(AEB, XX. mendea) # [[Sylvia Day]] idazlea (AEB, 1973) # [[Raffaella di Girolamo]] psikologoa, sexologoa (Txile, 1978) # [[Mariana di Girolamo]] aktorea (Txile, 1990) # [[Amparo Noguera]] aktorea (Txile, 1965) # [[Emilia Noguera]] aktorea, zuzendaria (Txile, 1983) # [[Sonja Vasić]] saskibaloi jokalaria (Serbia, 1989) # [[Thaïs Blume]] aktorea (Bartzelona, 1984) # [[Agnès Busquets]] aktorea (Tarragona, 1976) # [[Elena Espejo]] aktorea, ekoizlea (Tanger, 1930) # [[Marta Grau]] aktorea, antzerki-pedagogoa (Katalunia, 1891-1992) # [[Catalina Valls]] aktore, zuzendari, idazlea (Mallorca, 1906-1999) # [[Cristina Valls]] aktorea (Mallorca, 1901-1982) # [[Aina Villalonga]] antzerki-idazlea (Mallorca, 1883-1961) # [[Margalida Caimari]] poeta, ongilea (Kuba 1839-Mallorca 1921) # [[Rebekah Dawson]] astronomoa (AEB) # [[Julia de León]] astronomoa (Santa Kruz de Tenerife, 1977) # [[Audrey C. Delsanti]] astronomoa (Frantzia, 1976) # [[Juana Salabert]] idazlea (Frantzia-Espainia, 1962) # [[Milena Rudnitska]] ukraniar kazetaria, ekintzailea (1892-1976) # [[Manuela de los Herreros]] idazlea, administratzailea (Balearrak 1845-1911) # [[María Cánepa]] aktorea (Italia, 1921-Txile 2006) # [[Liliana Ross]] aktorea, zuzendaria (Italia-Txile, 1930-2018) # [[María Elena Duvauchelle]] aktorea (Txile, 1942) # [[Zinaida_Tusnolobova-Martxenko]] Armada Gorriko medika (Errusia, 1920) # [[Felipa de Souza]] aktibista portugaldarra (Tavira, 1556-Brasil, 1600) # [[Victorine Gorget]] Frantziako ikuzlea eta Parisko Komunan militante errepublikanoa (1843-1901) # [[Joséphine Marchais]] Frantses jornalaria, Komunan parte hartu izana (1837-1874) # [[Élisabeth Rétiffe]] Frantziako kartoi-fabrikatzailea, sozialista eta Communarde (1834-1882) # [[Léontine Suétens]] Ikuzlea eta 1871ko Parisko Komunan 'communarde-a' (1846-1891) # [[Tonka Tomicic]] modeloa eta aurkezlea (Txile, 1976) # [[Niní Marshall]] aktorea, gidoilaria, komediantea (Argentina, 1903-1996) # [[Antonella Costa]] aktorea, zuzendaria (Italia-Argentina, 1980) # [[Samira Negrouche]] idazlea, poeta (Aljeria, 1980) # [[Carolina Arregui]] aktorea (Txile, 1965) # [[Mayte Rodríguez]] aktorea, modeloa (Txile, 1989) # [[Elsie MacGill]] ingeniaria (Kanada, 1905-AEB 1980) # [[Helen Gregory MacGill]] epailea, kazetaria (Kanada 1864-1947 ) # [[Helen MacGill Hughes]] soziologoa (Kanada, 1903-1992) # [[Helen Hughes-Brock]] arkeologoa (Kanada, 1938) # [[Lauretta Ngcobo]] idazlea (Hego Afrika, 1931-2015) # [[Patricia Simón Carrasco]] kazetaria, idazlea (Malaga, 1983) # [[Emily Warren Roebling]] ingeniaria (AEB, 1843-1903) # [[E. Lilian Todd]] asmatzailea (AEB, 1865-1937) # [[Margaret Olivia Slocum Sage]] irakaslea, filantropoa (AEB, 1828-1918) # [[Ruth Crocker]] idazlea (AEB, 1946) # [[Loida Zabala Ollero]] potentzia egokituko kirolaria(Cáceres, 1987) # [[Maura Healey]] abokatua, politikaria (AEB, 1971) # [[Felicitas Guerrero]] dirudun dama, tiroz hila (Argentina, 1846-1872) # [[María Teresa Costantini]] aktorem, film-zuzendaria, gidoilaria (Argentina, 1949) # [[Alda Merini]] poeta, idazlea (Italia, 1931-2009) # [[María del Pilar Maspons y Labrós]] idazlea (1841-1907) # [[Asunción Balaguer]] aktorea (Bartzelona 1925-Madril 2019) # [[Teresa Rabal]] aktorea, abeslari (Bartzelona,1952) # [[María Luisa Merlo]] aktorea (Valentzia, 1941) # [[Rita Irasema]] barietate-artista, musikagile (Kuba, 1954) # [[Inés Rivadeneira]] mezzosopranoa, irakaslea (Lugo, 1928) # [[Isabel Pérez Dobarro]] piano-jolea, irakaslea (Coruña, 1992) # [[María Luisa Solá]] bikoiztaile-aktorea (Bartzelona, 1939) # [[Ana Diosdado]] idazle, aktore (Argentina, 1938-Madril 2015) # [[Mirtha Legrand]] aktorea, aurkezlea (Argentina 1927) # [[Amelia de la Torre]] aktorea (Guadalajara 1905-Madril 1987) # [[Josefina Díaz de Artigas]] aktorea (Argentina1891-Madril 1976) # [[Clara González]] abokatu, politikaria eta hezitzailea. (Kolonbia, 1900-1991) # [[Lynne Karen Deutsch]] astrofisikaria, astronomoa (AEB, 1956-2004) # [[Teresa Solana]] idazlea (Bartzelona, 1962) # [[Annemarie Heinrich]] argazkilaria (Alemania-Argentina, 1912-2005) # [[Alicia D'Amico]] argazkilaria (Argentina, 1933-2001) # [[María Cristina Orive]] argazkilaria (Guatemala, 1931-2017) # [[Luz Sánchez-Mellado]] kazetaria, idazlea (Alacant, 1966) # [[Gretchen Daily]] biologoa, biogeografoa (AEB, 1964) # [[Nina]] abeslaria, aktorea, enpresaburua (Bartzelona, 1966) # [[María Moreno (margolaria)|Maria Moreno]] (Madril, 1933-2020) # [[Fryda Shultz de Mantovani]] idazlea, kritikaria (Argentina, 1912-1978) # [[Alicia Jurado]] idazlea, akademikoa (Argenti-1948) # [[Marguerite Moreno]] aktorea (Frantzia-1871-1948 # [[María Rosa Oliver]] idazlea, aktibista (Argentina, 1898-1977) # [[Leonor Acevedo Suárez]] itzultzailea (Argentina, 1876-1975) # [[Harriet Shaw Weaver]] kazetaria, editorea (Ingalaterra, 1876-1961) # [[María Esther Vázquez]] idazlea (Argenti-1937-2017) # [[Carmen Bravo-Villasante]] itzultzailea, haur literaturan aitzindaria (Madril-1918-1994) # [[María Luisa Cresta de Leguizamón]] idazlea, irakaslea (Argentina-1918-2008) # [[Ana Garralón]] idazlea (Madril-1965) # [[Montse Pla]] aktorea (Madril, 1978) # [[Sarah Buschmann]] idazlea (Frantzia, 1992) # [[Montserrat Abelló]] idazlea (Katalunia, 1918-2014) # [[Lourdes Tello]] idazlea (Madril, 1974) # [[Maria Cabrera]] poeta, irakaslea (Katalunia) # [[Pelegrina Pastorino]] moda-erreportaria (Italia 1902-Argentina 1988) # [[Carmen Gallardo Martín-Gamero]] itzultzailea (Toledo 1874-Madril 1951) # [[Rosario Lacy]] 1.ginekologoa, zirujaua (Madril1891-1954) # [[María Mercedes Coroy]] aktorea (Guatemala, 1994) # [[Malú Gatica]] aktorea (Txile 1922-1997) # [[Vanessa Miller]] aktorea,idazlea (Txile, 1965) # [[Pilar Sordo]] psikologoa, idazlea (Txile, 1965) # [[Hortense Machu]] 1871ko Parisko Komunako kantiniersa (1836-1893) # [[Béatrix Excoffon]] 1871ko Parisko Komunako kanpaina-ospitaleko erizaina (1849-1916) # [[Dee Dee Bridgewater]] AEBko jazz-abeslaria (Memphis, 1950) # [[Anna Gas]] poeta, idazlea (Bartzelona, 1996) # [[Laia Martínez i López]] idazlea, itzultzailea, musikaria (Katalunia-Mallorca, 1984) # [[Elsa Astete Millán]] zaintzailea, idazlea (Argentina 1910-2001) # [[Luz Valdivieso]] aktorea (Txile 1977) # [[Francisca Lewin]] aktorea (Txile 1980) # [[Catherine Flon]] jostuna, heroia (Haiti 1772-1831) # [[Dédée Bazile]] heroia, kaleko saltzailea (Haiti XVIII-XIX. mendea) # [[Cécile Fatiman]] vudugilea, sacerdotisa (Dominikar Errepublika 1771-1883?) # [[Josefina de la Torre]] poeta, idazlea, antzezlea, abeslaria (Las Palmas Kanaria Handikoa, 1907-2002) # [[Maria Luisa Haitikoa]] erregina ezkontidea (Haiti, 1778-Italia ,1851) # [[Adelina Haitikoa]] enperatriz ezkontidea (Haiti 1820-1878) # [[Maria Clara Haitikoa]] enperatriz ezkontidea (Haiti 1758-1858) # [[Erzulie]] buduen maitasun eta edertasunaren jainkosa (Haiti) # [[Esperanza Parada Pedrosa]] margolaria (1928-2011) # [[Pino Ojeda]] idazle, margolari (Kanaria Handia, 1916-2002) # [[Suzy Vernon]] aktorea (Frantzia 1901-1997) # [[Rita Macedo]] aktorea, jostuna (Mexiko 1902-1991) # [[Julissa]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1944) # [[Perpetua Barjau Martín]] jostuna, maistra (Valentzia 1899-Mexiko 1939) # [[Elena Aub]] idazlea, editorea (Valentzia 1931- Madril 1937) # [[Estefania Cueto Puertas]] fusilatua, jostuna, komunista (Asturias 1899-1939) # [[Eladia García Palacios]] fusilatua, maistra, sozialista (Asturias 1904-1937) # [[Juana Álvarez Molina]] fusilatua, etxekoandrea (Valladolid 1897-Asturias 1937) # [[Belarmina Suárez Muñiz]] fusilatua, sindikalista (Asturias 1909-1938) # [[Teresa Santianes Giménez]] fusilatua, etxekoandrea (Asturias 1910-1937) # [[Anita Vázquez Barrancúa]] fusilatua, nekazaria, espioia, komunista (Asturias 1911-1938) # [[Maxima Vallinas Fernández]] fusilatua, etxekoandrea (Asturias 1896-1938) # [[Anita Orejas]] fusilatua, erizaina, sozialista (Asturias 1914-1937) # [[Gloria Alcahud]] margolaria (Valladolid, 1931) # [[Angelina Abad Cantavella]] irakaslea, idazlea (Castelló de la Plana, 1893-1965) # [[Antonieta Sanagustin]] jostuna (Huesca, 1924-2020) # [[Sarah Walmsley]] jostuna, aktorea, abeslaria (Britainia ?-1798) # [[Rocío Gutiérrez]] belar-hockey jokalaria (Cadiz, 1985) # [[Berta Riaza]] aktorea (Madril, 1927-2020) # [[Fuensanta Nieto]] arkitektoa (Madril, 1957) # [[Esther Pizarro]] eskultorea (Madril, 1967) # [[Mónica Domínguez Blanco]] kazetaria (Leon, 1984-2022) # [[Sara García Alonso]] biologoa, ikertzailea, astronautagaia (Leon, 1988) # [[Meganne Christian]] zientzialaria, astronautagaia (Britainia, 1987) # [[Manuela Álvarez Lozano]] filologoa, idazlea (Coruña, 1957) # [[Ana Arias Saavedra|Ana Arias Saavedra]] idazlea (Lugo, 1951) # [[Lucía Aldao]] idazlea (Coruña, 1982) # [[Xiana Arias]] poeta, kazetaria (Lugo, 1983) # [[Celsa Barja]] idazlea (Orense, 1966) # [[Pilar Beiro]] poeta (Carnota, 1958) # [[Emilia Calé |Emilia Calé Torres]] idazlea (Coruña, 1837-1908) # [[Paula Carballeira]] idazlea (Coruña, 1972) # [[Helena de Carlos Villamarín|Helena de Carlos]] idazlea (Ourense, 1964) # [[Valentina Carro]] itzultzaile, diseinatzailea, aktorea (Cambados, 1984) # [[Mercedes Castro]] idazlea (Ferrol, 1972) # [[Carmen Aranegui]] arkeologoa (Valentzia, 1945) # [[Helen Fisher]] antropologoa, biologoa (AEB, 1945) # [[Maria Toledo]] flamenko kantautore piano-jolea (Toledo, 1983) # [[Begoña Abad]] idazle, poeta (Burgos, 1952 ) # [[Laia Serra]] abokatua (Bartzelona, 1977) # [[María Victoria Moreno|Maria Victoria Moreno]] poeta (Valencia de Alcantara, 1939-Pontevedra, 2005) # [[Juana Teresa Juega López]] poeta(Galizia, 1885-1979) # [[Lupe Gómez]] idazlea (Coruña, 1972) # [[Herminia Fariña Cobián]] poeta (S.Compostela, 1904-1966) # [[Maria Magdalena Domínguez|Maria Magdalena Dominguez]] poeta (Pontevedra, 1922-2021) # [[María do Cebreiro]] poeta, idazlea (Galizia, 1976) # [[Alessandra Galloni]] Kazetaria (Italia, 1974) # [[Paz Esteban López]] Inteligentzia-funtzionarioa (Madril, 1958) # [[Beatriz Méndez de Vigo]] espioia (Madril, 1958) # [[Elisabet Benavent]] nobela erromantikoen idazlea (Valentzia, 1984) # [[Pilar Pallarés|Pilar Pallares]] poeta (Coruña, 1957) # [[Ánxeles Penas|Ánxeles Peñas]] artista, poeta (Curtis, 1943) # [[Luz Pichel]] idazlea (Lalin, 1947) # [[Luz Pozo Garza]] poeta (Ribadeo, 1922-Coruña, 2020) # [[Carmen Prieto Rouco]] poeta (Villalba, 1901-1977) # [[Matilde González Palau]] poeta (Almansa, 1912-2002) # [[Pilar Cibreiro]] poeta, idazlea (Galizia, 1952) # [[Alba Cid]] poeta, idazlea (Galizia, 1989) }} ==='''Berriak 2022''' ('''urria''')=== (Ordena: SORTUAK, IDAZLEAK, ASTRONOMOAK, GAINONTZEKOAK) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Leire Ibarguren]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta irakaslea (Azpeitia, 1979) # [[Cesarea Garbuno Arizmendi]] efef'''SORTUA''' enpresaburua (Errenteria, 1846-1933) # [[Izaskun Igoa]] ef--'''SORTUA''' idazlea, pedagogoa, zutabegilea (Ziga, 1995) # [[Maritxu Errazkin]] --ef'''SORTUA''' autobus-txofer aitzindaria (Azkoitia) # [[Ainhoa Nadia Douhaibi]] ----'''SORTUA''' ikertzaile eta idazlea (Oñati, 1983) # [[Aurea Etxaniz]] efef'''SORTUA''' erraketista (Soraluze, 1922 - Caracas, 2019) # [[Gema Arrugaeta]] ef--'''SORTUA''' argazkilaria (Ordizia, 1969) # [[Amaia Elizagoien]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria, idazlea, ipuin kontalaria (Baztan, 1994) # [[Anabel Sanz]] ef--'''SORTUA''' feminista, ekintzailea (Ermua, 1963) # [[Elena Mendizabal]] ----'''SORTUA''' artista, eskultorea (Donostia, 1960) # [[Sandra Garaioa]] ef--'''SORTUA''' irudigilea, ilustratzailea (Donostia, 1993) # [[Amaia Cazenave]] ----'''SORTUA''' kazetaria (Baiona, 1987) # [[Begoña Durruty]] ef--'''SORTUA''' ilustratzailea, idazlea (Arizkun, 1968) # [[Pilartxo Etxeberria]] ef--'''SORTUA''' doktorea, euskaltzain urgazlea (Teruel, 1947) # [[Eneritz Gorrotxategi]] ----'''SORTUA''' kazetaria (Gabiria, 1985) # [[Jaione Munarriz]] ef--'''SORTUA''' metereologoa (Idiazabal, 1981) # [[Christine Etchevers]] ef--'''SORTUA''' margolaria (Baiona, 1953) # [[Nerea Gastón]] ef--'''SORTUA''' arte-historialaria (Durango, 1995) # [[Usue Egia]] ----'''SORTUA''' ilustratzailea (Durango, 1992) # [[Elena Moreno Scheredre]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Bilbo) # [[Leoni Etxebarren]] efef'''SORTUA''' bertso-jartzailea (Urepele, 1924-Donibane Garazi, 2014) # [[Rosa Arregi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Mallabia, 1922-Valentzia, 2004) # [[Maria Amatriain]] --ef'''SORTUA''' hezitzailea (Azkoien, 1867-Azagra, 1955) # [[Carmen Cascante]] efef'''SORTUA''' maistra (Abaigar, 1885-Madril, 1982) # [[Blasa Morales]] ----'''SORTUA''' maistra (Nafarroa, XIX-XX) # [[Julita Beraza|Julia Beraza]] efef'''SORTUA''' erraketista # [[Mariolein Sabarte Belacortu]] ----idazlea '''SORTU''' (Herbehereak, 1944) # [[Mercedes Diaz Morales]] tren geltokiburua '''SORTU''' (Araba, 1902-1982) # [[Anna Pavlyk]] '''IDAZLEA''' eta ekintzaile (Ukraina, 1855-1928) # [[Hanna Arsenych-Baran]] idazlea (Ukraina, 1970-2021) # [[Hanna Barvinok]] idazlea (Ukraina, 1828-1911) # [[Klymentyna Popovych-Boiarska]] idazlea (Ukraina, 1863-1945) # [[Myroslava Sopilka]] idazlea (Ukraina, 1897-1937) # [[Bushra al-Maqtari]] idazlea, ekintzailea (Yemen, 1979) # [[Matilde Zapata]] idazlea, (Sevilla-Santander, 1906-1938) # [[Matilde Elena López]] idazlea (Salvador, 1929-2010) # [[Aída Cartagena Portalatín]] idazlea (Ukraina, 1828-1911) # [[Alcira Soust Scaffo]] idazlea (Uruguai, 1924-1997) # [[Luisa Carnés]] idazlea (Madril, 1905-1964) # [[Concha Castroviejo]] idazlea (Coruña, ç 1910-1995) # [[Zaruhi Bahri]] idazlea, gizarte ekintzailea (Armenia, 1880-1958) # [[Hanna K. Korany]] idazlea (Siria, 1870-1898) # [[Porochista Khakpour]] elebegilea (Siriar-Estatubatuarra, 1978) # [[Salma Kuzbari]] idazlea, feminista (Libano, 1923-2006) # [[Tsehay Melaku]] idazlea (Etiopia, 1952) # [[Rangina Hamidi]] idazlea, politikaria, ekintzailea (Afganistan, 1978) # [[Louise Aslanian]] idazlea, ekintzaile komunista (Iran-Frantzia, 1904-1945) # [[Fatemeh Keshavarz]] idazlea (Iran-AEB, 1952) # [[Senedu Gebru]] idazlea (Etiopia, 1916-2009) # [[Hayganuş Mark]] idazlea (Armenia, 1885-1966) # [[Khosrovidukht]] idazlea, musikagilea (Armenia, VIII. mendea) # [[María Dolores Masana]] kazetaria, idazlea (Bartzelona, 1936) # [[Marija Strojnik]] '''astronomoa''' (Eslovenia, 1950) # [[Linda Spilker]] astronomoa (AEB, 1890-1981) # [[Constance M. Rockosi]] astronomoa (AEB, 1980) # [[Julena Steinheider Duncombe]] astronomoa (AEB, 1911-2003) # [[Marie-Jeanne de Lalande]] astronomoa (1768, 1832) # [[Rosaly Lopes]] astronomoa (Brasil, 1957) # [[Nikole Lewis]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Nicole Capitaine]] astronomoa (Frantzia, 1948) # [[Paulina Lira]] astronomoa (Txile, XX. mendea) # [[Rachel Mandelbaum]] astronomoa (AEB, 1977) # [[María Cristina Pineda Suazo]] astronomoa (Honduras, 1954) # [[Mirjana Povic]] astronomoa (Serbia, 1981) # [[Muriel Mussells Seyfert]] astronomoa (AEB, 1909-1997) # [[Isabel Márquez Pérez]] astronomoa (Badajoz, 1967) # [[Josefa Masegosa Gallego]] astronomoa (Almeria, 1957) # [[Agnes Mary Clerke]] astronomoa (Irlanda, 1842-1907) # [[Yuki Okoda]] astronomoa (Japonia, 1990) # [[Denise C. Stephens]] astronomoa (AEB, 1973?) # [[Sarah Tuttle]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Chanda Prescod-Weinstein]] astronomoa (AEB, 1982) # [[Kyongae Chang]] astrofisikaria (Hego Korea, 1946) # [[Jessie Christiansen]] astrofisikaria (Australia, XX.mendea) # [[Rachel Somerville]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Susan Jane Cunningham]] matematikaria, astronomoa (AEB, 1842-1921) # [[Phoebe Waterman Haas]] astronomoa (AEB, 1882-1967) # [[Luisa Landová-Štychová]] astronomoa (Austria-Hungaria, 1885-1965) # [[Anna Estelle Glancy]] astronomoa (AEB, 1883-1975) # [[Margaret Mayall]] astronomoa (AEB, 1902-1995) # [[Martha P. Haynes]] astronomoa (AEB, 1951) # [[Ilse Cleeves]] astrofisikaria (AEB, XX. mendea) # [[Carolin Crawford]] astronomoa (Erresuma Batua, 1963) # [[Janine Connes]] astronomoa (Frantzia, 1934) # [[Joy Crisp]] geologoa, astronomoa (AEB, XX.mendea) # [[Florence Cushman]] astronomoa (AEB, 1860-1940) # [[Rosina Dafter]] astronomoa (Australia, 1875-1959) # [[Mary Osborne|Mary Osbone]] Gitarrista (AEB, 1921-1992) # [[Olga Smirnova]] dantzaria (Errusia, 1991) # [[Olga Smirnova (borrokalaria)]] borrokalaria (Errusia, 1979) # [[Conchita Martínez]] tenislaria (Huesca, 1972) # [[Margaret Lindsay]] aktorea (AEB, 1910-1981) # [[Cristina Cruz Mínguez]] aktorea (Espainia, 1983) # [[Mercedes Díaz]] aktorea (Espainia, 1894-1960) # [[Elise Harmon]] asmatzailea (AEB, 1909-1985) # [[Ingeborg Hochmair]] asmatzailea (Austria, 1953) # [[Ada Henry Van Pelt]] asmatzailea (AEB, 1838-1923) # [[Elizabeth Lee Hazen]] asmatzailea (AEB, 1885-1975) # [[Ruth Handler]] asmatzailea (AEB, 1916-2002) # [[Lil Hardin Armstrong]] musikagilea (AEB, 1898-1971) # [[Ruth Brito]] triatleta (Lanzarote, 1980) # [[Ana María Alonso Zarza]] geologoa, ikertzailea (Avila, 1962) # [[Chantal Loïal]] dantzaria eta koreografoa (Guadalupe, Frantzia, 1969) # [[Melba Liston]] tronboijolea, musikagilea (AEB, 1926-1999) # [[Alice Coltrane]] pianojolea, musikagilea (AEB, 1937-2007) # [[Mahsa Amini]] erahila(Iran, 2000-2022) # [[Mélanie Joly]] politikaria (Kanada, 1979) # [[Nazanin Boniadi]] aktorea (Iran, 1980) # [[Roxana Saberi]] kazetari atxilotua Iranen (AEB, 1977) # [[Lili Reinhart]] aktorea (AEB, 1996) # [[Kiernan Shipka]] aktorea (AEB,1999) # [[Wanuri Kahiu]] zine-zuzendaria (Kenya, 1980) # [[Eduarda Mansilla]] idazlea, musikagilea (Argentina, 1834-1892) # [[Agustina Ortiz de Rozas]] politikaria, filantropoa (Argentina, 1816-1898) # [[Pauline de Meulan]] idazlea eta kazetaria (Frantzia, 1773-1827) # [[Margaret Satterthwaite]] Epaile eta legelarien independentziaren gaineko Kontalari Berezia (AEB) # [[Miren Arenzana Letamendi|Miren Arenzana Letamendia]] artista, eskultorea (Bilbo, 1965) # [[María Gay]] mezzosopranoa (Bartzelona 1876-1943) # [[Isabella Colbran]] mezzosoprano (Madril, 1784 - Bolonia, 1845) # [[Florence Van de Walle]] jornalari belgikarra, communarde Parisko Komunan (1838 - ) # [[Pétroleuse (Parisko Komunako su-emaileak)]] Parisko Komunako su-emaileak (1871) # [[Manuela Rosas]] ekintzaile politikoa (Argentina, 1817-1898) # [[Camila O'Gorman]] maitasunagatik fusilatua (Argentina, 1825-1848) # [[Blanca Podestá]] aktorea (Argentina, 1889-1967) # [[María Podestá]] aktorea (Argentina, 1875-1954) # [[Marianne Beth]] abokatua (Viena, 1889-1984) # [[Diana Russell]] soziologoa eta ekintzailea (Hego Afrika, 1938-2020) # [[María Esther Podestá]] aktorea (Argentina, 1896-1954) # [[Susú Pecoraro]] aktorea (Argentina, 1952) # [[Mona Maris]] aktorea (Argentina, 1901-1991) # [[Ana Perichon]] aristokrata frantsesa (1775-1847) # [[María Luisa Bemberg]] aktorea (Argentina, 1922-1995) # [[Zully Moreno]] aktorea (Argentina, 1920-1999) # [[Luz Gabás]] idazlea, politikaria (Huesca, 1968) # [[Ángela Jeria]] arkeologoa, ??idazlea?? (Txile, 1926-2020) # [[Biblioteken eguna]] # [[Luisa de Medrano]] akademikoa, poeta eta filosofoa (1484-1527) # [[Begum Rokeya]] idazlea eta ekintzaile feminista (Kalkuta, 1880-1932) # [[María Antinea]] aktorea (Jaen,Argentina, 1915-1991) # [[Mecha Ortiz]] aktorea (Argentina, 1900-1987) # [[Orfilia Rico]] aktorea (Uruguai,Argentina, 1871-1936) # [[Nury Montsé]] aktorea (Argentina, 1917-1971) # [[Silvana Roth]] aktorea, politikaria (Italia,Argentina, 1923-2010) # [[Marta Extramiana]] idazlea, ilustratzailea, (Gasteiz, 1964) # [[Vida Akoto Bamfo]] epailea (Ghana, 1949) # [[Celma Ribas]] abeslaria (Angola, 1982) # [[Beatriz Matar]] aktorea (Argentina, 1954) # [[Lita Stantic]] zine-zuzendaria, gidoilaria (Argentina, 1942) # [[Graciela Borges]] aktorea (Argentina, 1917-1971) # [[Esther Borao]] ingeniaria, asmatzailea (Zaragoza, 1988) # [[Mary Daly]] filosofo feminista (AEB, 1928-2010) # [[Terry McMillan]] idazlea (AEB, 1951) # [[Esther Rebato Ochoa]] antropologoa, ikertzailea (Bilbo,1957) # [[María Herrera]] motoziklista (Toledo, 1996) # [[Ana Carrasco]] motoziklista (Murtzia, 1997) # [[Elena Rosell]] motoziklista (Valentzia, 1986) # [[Juana Viale]] aktorea, aurkezlea (Argentina, 1982) # [[Manuela Viale]] aktorea (Argentina, 1991) # [[Silvia Legrand]] aktorea (Argentina, 1927-2020) # [[Marcela Tinayre]] aurkezlea, enpresaburua (Argentina, 1950) # [[Dolores Fonzi]] aktorea (Argentina, 1978) # [[Florencia Raggi]] modeloa, aktorea (Argentina, 1972) # [[Nilda Raggi]] aktorea, zuzendaria (Argentina, 1938) # [[Ana Celentano]] aktorea (Argentina, 1969) # [[Danielle Casanova]] Frantziako militante komunista eta erresistentziako kidea (1909-1943) # [[Fanny Gallot]] Frantziako historialaria (1981 - ) # [[Eulalie Papavoine]] Parisko Komunako erizaina, ustezko su-eragilea (1846-1875) # [[Claudia di Girolamo]] aktorea, zuzendaria, aktibista (Txile, 1956) # [[Adriana Barraza]] aktorea, maistra, zuzendaria (Mexiko, 1956) # [[Fernanda Mistral]] aktorea (Argentina, 1934) # [[Big Mama Thornton]] blues abeslaria (AEB, 1926-1984) # [[Lita de Lázzari]] etxekoandre mediatikoa (Argentina, 1925-2015) # [[China Zorrilla]] aktorea, zuzendaria (Uruguai, 1922-2014) }} ==='''Berriak 2022''' ('''iraila''')=== (Ordena: SORTU, ASTRONOMOAK, BESTELAKOAK) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Arantza San Sebastian]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, hezkuntzako aholkularia (Donostia, 1958) # [[Izaskun Etxeberria]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta irakaslea (Altsasu, 1964) # [[Kristina Saralegi]] efef'''SORTUA''' baserritarra, abeltzaina, talogilea (Leitza, 1974-2022) # [[Gotzone Sestorain]] ef--'''SORTUA''' baserritarra, poeta, irrintzilaria (Leitza, 1965) # [[Victoria Ariño]] efef'''SORTUA''' filantropoa (Ermua, 1889-1974) # [[Ines Bengoa]] ef--'''SORTUA''' ipuin kontalaria (Tenerife-Lizarra, 1973) # [[Jeronima Uriarte Elizalde]] ----'''SORTUA''' filantropoa, ongile (Lizarra, 1855-1929) # [[Emilia Goyena Arraiza]] ef--'''SORTUA''' idazlea, ekintzaile (Lizarra, 1916-1999) # [[Garbiñe Basarte]] ef--'''SORTUA''' kale-artista, muralista (Lizarra, 1976) # [[Libe Agirre]] ef--'''SORTUA''' irrati esataria, kazetaria, (Meñaka) # [[Irati Martin]] ef--''SORTUA''' futbolaria (Durango, 2003) # [[Anne-Marie Lagarde]] ----'''SORTUA''' idazlea eta ikertzaile (Zuberoa, 1944) # [[Edurne Azpitarte]] ef--'''SORTUA''' areto-futbolaria (Garai, 1978) # [[Carmen Pérez Rodrigo]] ef--'''SORTUA''' Euskal Herriko Medikuntzaren Errege Akademiaren lehenengo emakumezkoa (Alonsotegi, 1960) # [[Mariela SR Coline Fanon]] '''SORTUA''' Haur lapurtua (Guatemala, 1968) # [[Felisa Ventura]] ef--'''SORTUA''' erizaina eta emagina (Eibar, 1902-1959) # [[Ana Belén Pintado]] ef--'''SORTUA''' haur lapurtua (Madril, 1973) # [[Mariam al-Asturlabi]] '''ASTRONOMOAK''' Alepo astrolabio-egilea (Siria, X. gizaldian) # [[Nadia Zakamska]] astronomoa (Errusia, 1979) # [[Idit Zehavi]] astronomoa, ikertzailea (Israel, 1969) # [[Louise Webster]] astronomoa, fisikaria (Australia, 1941-1990) # [[Alycia J. Weinberger]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Fiammetta Wilson]] astronomoa (Erresuma Batua, 1864-1920) # [[Jennifer Wiseman]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Rosemary Wyse]] astronomoa (Erresuma Batua, 1957) # [[Alice Grace Cook]] astronomoa (Erresuma Batua, 1877-1958) # [[Priscilla Fairfield Bok]] astronomoa (AEB, 19896-1975) # [[Shadia Habbal]] astronomoa (Siria, XX. mendea) # [[Deborah Dultzin Kessler]] astronomoa (Mexiko, 1945) # [[María Luisa Aguilar]] astronomoa(Jauja Peru 1938) # [[Claire Armstrong]] astronomo amateurra (Britania) # [[Emma Vyssotsky]] astronomoa (AEB, 1894-1975) # [[Julie Vinter Hansen]] astronomoa (Danimarka, 1890-1960) # [[Gladys Vergara]] astronomoa (Uruguai, 1928-2016) # [[Esmeralda Mallada]] astronomoa (Uruguai, 1937) # [[Jacqueline Hewitt]] astronomoa (EEBB, 1958) # [[Catherine Heymans]] astronomoa (Britainia, XX. mendea) # [[María Teresa Ruiz]] astronomoa (Txile, 1946) # [[Silvia Torres Castilleja]] astronomoa (Mexiko, 1940?) # [[Gloria Suzanne Koenigsberger Horowitz]] astronomoa (Mexiko, XX. mendea) # [[Silvana Navarro Jiménez]] astronomoa (Mexiko, XX. mendea) # [[Meg Urry]] astronomoa (AEB, 1945) # [[Maura Tombelli]] astronomoa (Italia, 1952) # [[Jana Tichá]] astronomoa (Txekia, 1965) # [[Alenush Terian]] astronomoa (Iran, 1920-2011) # [[Bobbie Vaile]] astronomoa (Australia, 1959-1996) # [[Ann Hornschemeier]] astronomoa (EEBB, XX. mendea) # [[Svetlana Guerasimenko]] astronomoa (Ukraina, 1945) # [[Jen Gupta]] astrofisikaria (Britaina, XX. mendea) # [[Maria Antonella Barucci]] astronomoa (Italia, XX. mendea) # [[Merieme Chadid]] astronomoa (Maroko, 1969) # [[Madge Adam]] astronomoa (Erresuma Batua, 1912-2001) # [[Karlina Leksono Supelli]] astronomoa, filosofoa (Indonesia, 1958) # [[Annapurni Subramaniam]] astronomoa (India, XX. mendea) # [[Paris Pişmiş]] astronomoa (Turkia-Mexiko, 1911-1999) # [[Jane Squire]] astronomoa, idazlea, aktibista (Ingalaterra, 1686-1743) # [[Maritza Soto]] astronomoa (Txile, 1990) # [[Sara Seager]] astronomoa (Kanada, 1971) # [[Caterina Scarpellini]] astronomoa, metereologoa (Italia, 1808-1873) # [[Lenka Šarounová]] astronomoa (Txekia, 1973) # [[Anneila Sargent]] astronomoa (Erresuma Batua, 1942) # [[Carlota de Sajonia-Meiningen]] astronomoa (Alemania, 1751-1827) # [[Jen Gupta]] astrofikaria (Britainia, XX. mendea) # [[Pilar Ruiz-Lapuente]] astronomoa (Bartzelona, 1964) # [[Monica Rubio (astronomoa)]] astronomoa (Txile, 1955) # [[Claudine Rinner]] astronomoa (Frantzia, 1965) # [[Julia Riley]] astronomoa (Britainia, XX. mendea) # [[Mercedes Richards]] astronomoa (Jamaika, 1955-2016) # [[Gabrielle Renaudot]] astronomoa (Frantzia, 1887-1962) # [[Hilkka Rantaseppä-Helenius]] astronomoa (Finlandia, 1925-1975) # [[Zinaída Akséntieva]] astronomoa (Ukraina, 1900-1969) # [[Mary Proctor]] astronomoa (Erresuma Batua, 1862-1957) # [[Helen Dodson Prince]] astronomoa (AEB, 1905-2002) # [[Yelena Pitieva]] astronomoa (Errusia, XX.mendea) # [[Louise du Pierry]] astronomoa (Frantzia, 1746-1807) # [[Ľudmila Pajdušáková]] astronomoa (Eslovakia, 1916-1979) # [[Feryal Özel]] astronomoa (Turkia/AEB, 1975) # [[Mazlan Othman]] astronomoa (Malaysia, 1951) # [[Sally Oey]] astronomoa (AEB, 1984) # [[Janina Ochojska]] astronomoa (Polonia, 1955) # [[Yaël Nazé]] astronomoa (Belgika, 1955) # [[Camila Navarrete]] astronomoa (Txile, XX. mendea) # [[Sultana N. Nahar]] astronomoa (Pakistan, 1990) # [[Carolyn Porco]] astronomoa (AEB, 1953) # [[Anne Sewell Young]] astronomoa (AEB) # [[Margaretha Kirch]] astronomoa (Alemania) # [[Eva Grebel]] astronomoa (Alemania) # [[Erika Böhm-Vitense]] astronomoa (Alemania-AEB) # [[Elizabeth Alexander]] irrati-astronomoa, geologoa, fisikaria (Erresuma Batua, 1908-1958) # [[Victoria Kaspi]] astrofisikaria (AEB-Kanada, 1967) # [[Ma Chung-pei]] astronomoa (Txina) # [[Maud Worcester Makemson]] astronomoa (AEB, 1891-1977) # [[Ala Masévich]] astronomoa (Georgia, 1918-2008) # [[Karen Masters]] astronomoa (Erresuma Batua, 1979) # [[Janet Akyüz Mattei]] astronomoa (Turkia, 1943-2004) # [[Naomi McClure-Griffiths]] astronomoa (Turkia, 1943-2004) # [[Susan McKenna-Lawlor]] astronomoa (AEB, 1975) # [[Karen Jean Meech]] astronomoa (AEB, 1959) # [[Anja Cetti Andersen]] astronomoa (Danimarka, 1965) # [[Duília de Mello]] astronomoa (Brasil, 1963) # [[Ruth Murray-Clay]] astronomoa (AEB, XX.mendea) # [[Alice Archenhold]] astronomoa (Alemania, 1874-1943) # [[Anne Archibald]] astronomoa (Kanada- Erresuma Batua, 1976) # [[Elizabeth Lada]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Nidia Morrell]] astronomoa (Argentina, 1953) # [[Teresa Lago]] astronomoa (Portugal, 1947) # [[Gemma Lavender]] astronomoa (Erresuma batua, 1986) # [[Farzana Aslam]] astronomoa, fisikaria (Pakistan, XX.mendea) # [[Pauline Barmby]] astronomoa (Kanada, 1972) # [[Margaret Lindsay Huggins]] astronomoa (Erresuma Batua 1948-1915) # [[Gemma Lavender]] astronomoa (Erresuma Batua, 1986) # [[Helen Lines]] astronomoa (AEB, 1918-2001) # [[Martha Betz Shapley]] astronomoa (AEB, 1890-1981) # [[Christy A. Tremonti]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Elizabeth Beckley]] argazkilari astronomikoa (Britaina Handia, 1846-1927) # [[Ewine van Dishoeck]] astronomo eta fisikaria (Herbehereak, 1955) # [[Kathleen Ollerenshaw]] astronomoa eta matematikaria (Britaina Handia, 1912-2014) # [[Anna Frebel]] astronomoa (Alemania, 1980) # [[Alicia M. Soderberg]] astrobomoa (AEB, 1977) # [[Caroline Furness]] astronomoa (AEB, 1869-1936) # [[Ethel Bellamy]] astronomo, sismologo (Erresuma Batua, 1981-1960) # [[Amy Barger]] astronomoa (AEB, 1971) # [[Yevguenia Bugoslávskaia]] astronomo sobietarra (1899-1960) # [[Reysa Bernson]] astronomoa (Frantzia, 1904-1944) # [[Elizabeth Brown]] astronomoa (Erresuma Batua, 1830, 1899) # [[Miriam Burland]] astronomoa (Kanada, 1902-1996) # [[María Herreros|Maria Herreros]] ilustratzailea, (Valentzia, 1983) # [[Yelena Davydova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1961) # [[Zoja Grancharova]] gimnasta artistikoa (Bulgaria, 1966) # [[Natalia Kutxinskaia|Natalia Kuchinskaya]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1949) # [[Larisa Petrik]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1949) # [[Dörte Thümmler|Dorte Thummler]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1974) # [[Klaudia Rapp]] gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Jelena Grosheva]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1979) # [[Lăcrămioara Filip|Lacramioara Filip]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Yun Mi Kang]] gimnasta artistikoa (Korea, 1988) # [[Isabelle Severino]] gimnasta artistikoa (Paris, 1980) # [[Mo Huilan|Mo Hullan]] gimnasta artistikoa (Txina, 1979) # [[Xuan Liu]] gimnasta artistikoa (Txina, 1979) # [[María Teresa Vera]] musikagilea, gitarra-jolea (Kuba, 1895-1965) # [[Nadine Heredia]] politikaria, Lehen dama (Peru, 1976) # [[Carolina Malchair]] gimnasta erritmikoa (Malaga, 1982) # [[Liliana Vitale]] musikagilea, abeslaria (Argentina, 1959) # [[Rosario Ustáriz Borra]] poeta (Echo, 1927- Jaca, 2009) # [[Karin Ohlenschläger|Karin Ohlenschlager]] arte kudeatzailea (Alemania, 1959 + Gijon, 2022) # [[Elise Ray]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1982) # [[Noor Jordaniakoa]] arkitektoa, erregina ohia (AEB, 1951) # [[Joyce DiDonato]] mezzosopranoa (AEB, 1969) # [[Susan Graham]] mezzosopranoa (AEB, 1960) # [[Simona Amânar]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Amy Chow]] gimnasta artistikoa (Kaliformia, 1978) # [[Kristen Maloney]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1981) # [[Tasha Schwikert]] gimnasta artistikoa (Las Vegas, 1984) # [[Liudmila Yezhova]] gimnasta artistikoa (Mosku, 1982) # [[Courtney McCool]] gimasta artistikoa (Kansas, 1988) # [[Patrizia Ciofi]] mezzosopranoa (Italia, 1967) # [[Miah Persson]] sopranoa (Suedia, 1969) # [[Karita Mattila]] sopranoa (Finlandia, 1960) # [[Anne Sofie von Otter]] mezzosopranoa (Suedia, 1955) # [[Birgitta von Otter]] kazetaria, idazlea (Hungaria-Suedia, 1939) # [[Vera Rozsa]] abeslaria, kantu-maistra (Hungaria, 1917) # [[Ileana Cotrubaş]] abeslaria, kantu-maistra (Errumania, 1939) # [[Hannah Wilke]] artista, performacelaria (AEB, 1940-1993) # [[Jelena Dolgopolova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1975) # [[Rozalia Galiyeva|Rozaliya Galiyeya]] Gimnasta artistikoa (Uzbekistan,1977) # [[Kim Zmeskal]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1976) # [[Wendy Bruce]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1992) # [[Betty Okino]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1975) # [[Kerri Strug]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1977) # [[Elena Gómez Servera|Elena Gomez]] gimnasta artistikoa (Manacor, 1985) # [[Eva Hesse]] eskultorea (Alemania/AEB, 1936-1970) # [[Yvonne Rainer]] dantzaria, koreografoa (AEB, 1934) # [[Dorothea Röschmann]] sopranoa (Alemania, 1967) # [[Teresa Stratas]] sopranoa (Kanada, 1938) # [[Laura Campos]] gimnasta artistikoa (Merida, 1988) # [[Barbara Ehrenreich]] saiakeragile eta gizarte ekintzailea (EEBB, 1941-2022) # [[Silvia Bel]] aktorea (Bartzelona, 1970) # [[Lucy R. Lippard]] idazlea, arte-kritikaria (AEB, 1937) # [[Alina Szapocznikow]] eskultorea, holokaustotik bizirik ateratakoa (Polonia, 1926-Frantzia1970) # [[Nancy Holt]] eskultorea (AEB, 1938-2014) # [[Beverly Pepper]] eskultorea (AEB, 1922-2020) # [[Barbara Rose]] arte-kritikaria (AEB, 1936-2020) # [[Anne Truitt]] eskultorea (AEB, 1921-2004) # [[Mary Pinchot Meyer]] eskultorea (AEB, 1920-1964) # [[Lotte Lenya]] abeslaria, aktoreaa (Viena, 1898-1981) # [[Evelyn Lear]] sopranoa (AEB, 1926-2012) # [[Gisela May]] aktorea, abeslaria, irakaslea (Alemania, 1924-2016) # [[Hildegard Knef]] abeslaria, aktorea, idazlea (Alemania, 1925-2002) # [[Ute Lemper]] aktorea, abeslaria (Alemania, 1963) # [[Greta Keller]] mezzosopranoa, aktorea (Austria, 1903-1977) # [[Soile Isokoski]] sopranoa (Finlandia, 1957) # [[María Cruz Berrocal]] arkeologoa (España. XX. mendea) # [[Leily Santizo]] abokatua (Guatemala) # [[Nineth Montenegro]] politikaria (Guatemala, 1957) # [[Siomara Sosa]] fiskala (Guatemala, 1975) # [[Lucrecia Hernández Mack]] politikaria (Guatemala, 1973) # [[Nerea Aresti]] historialaria (Bilbo, 1961) # [[Ellen Beeman]] idazle, bideojokogilea (AEBo, 1964) # [[Kathleen Battle]] sopranoa (AEB, 1948) # [[Zury Ríos]] politikaria (Guatemala, 1968) # [[Sandra Torres]] politikaria (Guatemala, 1955) # [[Marta Luxán]] soziologoa (Bilbo, 1970) # [[Harolyn Blackwell]] sopranoa (AEB, 1955) # [[Carol Vaness]] sopranoa (AEB, 1952) # [[Hanna Hammarström]] asmatzailea (tel. kablea) (Suedia, 1829-1914) # [[Laura Mora]] zinema zuzendaria (Kolonbia, 1981) # [[Isa Campo]] zinema zuzendaria (Oviedo, 1975) # [[Susan Tedeschi]] abeslaria (AEB, 1970) # [[Mary Hallock-Greenewalt]] asmatzailea (siria-AEB, 1871-1950) # [[Sarah Guppy]] asmatzailea (Britainia, 1770-1852) # [[Melissa George]] asmatzailea, aktorea (Australia, 1976) # [[Rachel Blanchard]] aktorea (Kanada, 1976) # [[Txaro Arrazola]] artista, margolaria (Gasteiz, 1963) # [[Cristina Lucas]] artista, feminista (Ubeda, 1973) # [[Laura Mulvey]] zinema feminista teorialaria (Oxford, 1941) # [[Vi Redd]] jazz abeslaria, saxofoi jolea (AEB, 1928) # [[Sweet Emma Barrett]] jazz abeslaria, pianojolea (AEB, 1897-1983) # [[Terin Humphrey]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1986) # [[Hollie Vise]] gimnasta artistikoa (Texas, 1987) # [[Renske Endel]] gimnasta artistikoa (Herbereak, 1983) # [[Dominique Moceanu|Dominique Moceau]] gimnasta artistikoa (Kalifornia, 1981) # [[Amanda Borden|Amanda Border]] gimnasta artistikoa (Ohio, 1977) # [[Jaycie Phelps]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1979) # [[Olesia Dudnik]] gimnasta artistikoa (Ukrania, 1974) # [[Jadiyetu El Mohtar]] Fronte Polisarioaren Espainiako Ordezkaritzako kidea (Sahara, 1959) # [[Staša Zajović|Stasa Zajovic]] feminista, giza eskubideen aldeko aktibista (Montenegro, 1953) # [[Lepa Mladjenovic]] feminista, giza eskubideen aldeko aktibista LGBT (Belgrad, 1954) # [[Manuela Martelli]] zinema aktore eta zuzendaria (Santiago, Txile, 1983) # [[Sultana Khaya]] saharar ekintzailea (Sahara ??) # [[Salma Solaun]] gimnasta erritmikoa (Gasteiz, 2005) # [[Elena López Riera|Elena Lopez Riera]] zinegilea (Orihuela, 1982) # [[Martina de Zuricalday]] enpresaburua (Bilbo, 1839-1932) # [[Isabel Cadenas]] kezetaria, dokumentalista (Basauri, 1982) # [[Margarita Salaberria Galarraga]] diplomatikoa (Madril?, 1911-2000) # [[Aline Griffith]] kondesa, espioia (AEB, 1923-2017) # [[Anne-Marie Ménand]] communarde, Parisko Komunan ibilitako emakumea (Frantzia, 1837- ) # [[Louise Pioger]] communarde, Parisko Komunan ibilitako emakumea (Frantzia, 1848-1920) # [[Marisa Linton]] Frantziako Iraultzan espezializatutako historiagilea (Erresuma Batua, 1848-1920) # [[Michèle Riot-Sarcey]] Historia garaikideko eta genero-historiako irakaslea (Frantzia, 1943- ) # [[Emakumeak Parisko Komunan]] (Frantzia, 1871) }} === Hobetuak 2022 === {{zutabeak|kopurua=3| # [[Maite Maruri]] opera abeslaria (Plentzia, 1979) # [[Maria Angeles Mezkiritz|Maria Angeles Mezkiriz]] nafar arkeologoa (Faltzes, 1929) # [[María Francés]] nafar aktorea (Tutera, 1887-1987) # [[Violeta Parra]] abeslaria eta musikagilea (Txile, 1917-1967) # [[Nekane Sarobe]] bikoizlea (Donostia, 1953) # [[Consuelo Flecha]] pedagogoa (Bilbo, 1948) # [[Beatriz Martinez de Antoñana]] aktorea (Araba,1975) # [[Susan B. Anthony]] feminista eta sufragista (EEBB) # [[Margot Frank]] Holokaustoaren biktima, Ana Franken ahizpa (Alemania,1926-1945) # [[Elisabeth Larena]] aktorea (Bizkaia, 1989) # [[Arantza Idiazabal Gorrotxategi]] irakaslea eta euskaltzain urgazlea (Gipuzkoa, 1945) # [[Maitane Urbieta]] irratiko kirol-kazetaria eta UEFA Europa Leagueko lehen emakume-berriemailea (Gipuzkoa, 1983) # [[Blanca Vidal]] aktorea (Bilbo, 1885-1962) # [[Agustina Aragoikoa]] heroia (Katalunia,1786-1857) # [[Teresa Aranguren]] Kazetaria (Araba, 1944) # [[Felisa Mary]] aktorea (Bizkaia, 1892-1956) # [[Fariba Sheikhan]] aktorea eta abeslaria (Bizkaia, 1988) # [[Isabel Mellén]] arte-historialaria, ikertzailea eta dibulgatzailea (Araba, 1986) # [[Maria Moliner]] liburuzaina, filologoa eta hiztegigilea (Zaragoza, 1900-1981) # [[Alice Stone Blackwell]] feminista, giza-eskubideen defendatzailea (AEB, 1857-1950) # [[Lucy Stone]] Kazetaria, feminista, abolizionista,sufragista (AEB, 1818-1893) # [[Rosa Bonheur]] animalia-margolaria eta eskuturagilea (Frantzia, 1822-1899) # [[Maryse Choisy]] Kazetaria, idazlea eta saiakeragilea (Lapurdi, 1903-1979) # [[Pilar López Júlvez]] dantzaria eta koreografoa (Gipuzkoa, 1912-2008) # [[Concepción Aleixandre]] mediku, ginekologo, asmatzaile, zientzialari... (Valentzia, 1862-1952) # [[María Puy Uitzi]] historialaria (Nafarroa, 1915-2008) # [[Corín Tellado]] maitasun istorio laburren idazlea (Asturias, 1927-2009) # [[Matilde Huitzi]] maistra, pedagogoa, abokatua, feminista (Nafarroa, 1980-1965) # [[Concha Espina]] idazlea (Kantabria, 1869-1955) # [[Izaskun Uranga]] abeslaria (Bizkaia, 1950) # [[Ixone Sádaba]] argazkilaria (Bilbo, 1977) # [[Joaquina Eguaras]] Granadako Unibertsitateko 1. irakaslea, hebraista, arabista (Nafarroa-Granada, 1897-1981) # [[Sara Baras]] flamenko dantzaria eta koreografoa (Cadiz, 1971) # [[Ainhoa Garai]] aktorea (Gipuzkoa, 1983) # [[Laura García]] judo jokalari-paralinpikoa (Nafarroa, 1981) # [[Marina Ginestà]] Kazetaria, itzultzailea, gerra zibileko militante komunista (Katalunia, 1919-2014) # [[Axun Aierbe]] itzultzailea (Gipuzkoa,1968-2008) # [[Amaia Osaba]] piraguista (Nafarroa, 1975) # [[Fatema Mernissi]] idazlea eta soziologoa (Maroko, 1940-2015) # [[Eva Gonzalès]] margolaria (Frantzia, 1849-1883) # [[Maria Luisa Ozaita]] musikagilea eta emakumeek egindako hedapenean aitzindaria (Barakaldo, 1939-2017) # [[Isabel Fernández Reviriego]] musikaria, ekoizlea eta artista grafikoa (Bizkaia,1979) # [[Teresa Calo]] aktorea, dramagilea eta gidoigilea (Gipuzkoa, 1955) # [[Cris Lizarraga]] abeslaria, feminsta eta aktibista (Bizkaia, 1992) # [[Sonia Ruiz de Azua]] psikologoa, ikertzailea, psikiatria-irakaslea (Bizkaia, 1979) # [[Begoña Bilbao Alboniga]] idazlea, musikagilea eta euskaralaria (Bizkaia, 1932-2005) # [[Najat El Hachmi]] idazle amazigha (Katalunia,) # [[Ellen Ochoa]] astronauta (AEB, 1958) # [[María Luz Morales]] kazetaria, idazlea (Galizia- Bartzelona) # [[Cristina Petite]] atleta (Bizkaia,1972) # [[Irene Loizate]] txirrindularia, duatloilaria (Bizkaia, 1995) # [[Maritxu Housset]] gomazko paleta pelotaria (Lapurdi, 1981) # [[Eider Hurtado]] kazetaria (Bizkaia, 1981) # [[Gina Pane]] artista (Lapurdi, 1939-1990) # [[Ruth Arnon]] biokimikaria (Israel, 1933) # [[Andere Arriolabengoa]] bertsolaria (Araba, 1982) # [[Rosa Chacel]] idazlea (Valladolid, 1898-1994) # [[Dora Maar]] argazkilaria (Frantzia, 1907-1994) # [[Maribel Forcadas]] medikua (Zaragoza, 1949-2012) # [[Eneritz Iturriagaetxebarria]] txirrindularia, zuzendaria (Bizkaia, 1980) # [[Ziortza Isasi]] txirrindularia (Bizkaia, 1995) # [[Valentina Tereshkova]] espaiora joandako 1. emakumea (Errusia, 1937) # [[Izaskun Osés]] paralinpiar atleta (Nafarroa, 1984) # [[Ziortza Villa]] ultrairaupen-txirrindularia (Bizkaia, 1983) # [[Penelope Barker]] aktibista (Tearen matxinada) (AEB, 1728-1796) # [[Susan la Flesche Piccotte]] Ipar Amerikako omaharar natiboa eta 1.mediku indigena (AEB, 1865-1915) # [[Rosana Ubanell]] kazetaria, eleberrigilea (Nafarroa, 1958) # [[Julia Juániz]] muntatzailea, zine-zuzendaria eta bideo-artista (Nafarroa, 19??) # [[Carmen Adarraga]] kirolaria (Gipuzkoa, 1921-2004) # [[Cristina Pardo]] kazetaria, telebista-aurkezlea (Nafarroa, 1977) # [[Esther Basurto]] boleibol kirolaria (Gipuzkoa, 1978) # [[Isabel Urkiola]] arabar esploratzailea (Gasteiz, 1854-1911) # [[Begoña Pro]] kazetaria eta idazlea (Iruñea, 1971) # [[Itziar Urretabizkaia]] aktorea (Donostia, 1978) # [[Maria Abbadia-Ürrüstoi]] idazlea, ekintzaile feminista (Paris, 1837-1913) # [[Simone Veil]] Holokaustotik bizirik irtendako magistratu eta politikaria (Frantzia, 1927-2017) # [[Igone Arribas]] gimnasta ohia (Barakaldo, 1983) # [[Vera Rubin]] astronomoa, aitzindaria (AEB, 1928-2016) # [[Mary Jobe Akeley]] esploratzailea, alpinista eta argazkilaria (AEB, 1878-1966) # [[Blanca Castilla de Cortázar]] antropologoa eta filosofoa (Gasteiz, 1951) # [[Elena Martínez de Madina]] filologoa (Gasteiz, 1962) # [[Maria Weston Chapman]] abolizionista (AEB, 1806-1885) # [[Leire Apellaniz]] zinema-ekoizlea (Bilbo, 1975) # [[Maddi Ariztia]] ipuin bildumagilea, aitzindaria (Lapurdi, 1887-1972) # [[María Teresa Lozano]] matematikaria, aitzindaria (Iruñea, 1946) # [[Dorotea Barnés]] kimikaria, aitzindaria (Iruñea, 1904-2003) # [[Eva Amaral]] abeslaria, konpositorea (Zaragoza, 1972) # [[Amaia Lasa]] idazlea (Getaria, 1948) # [[Virginia Apgar]] pediatra, Apgar testaren asmatzailea (AEB, 1909-1974) # [[Anna Mani]] fisikaria, metereologoa (India, 1918-2001) # [[Georgia O'Keeffe]] margolaria (AEB, 1887-1986) # [[Anne Lezea]] gimnasta erritmikoa (Zarautz, 2001) # [[Oiana Blanco]] judoka (Orio, 1983) # [[Anne Frank]] alemaniar judu idazlea (Alemania, 1929) # [[Tessa Andonegi]] aktorea (Donostia 1968, 1983) # [[Loli Albero]] poeta, idazlea (Iruñea, 1962) # [[Arantxa Aldalur]] poeta (Azkoitia, 1963) # [[Olivia Newton-John]] abeslaria, aktorea (Cambridge, 1948-2022) # [[Regina Salcedo]] idazlea, irudigilea, gidoigilea (Iruñea, 1972) # [[Regina Araluze]] irrintzilaria (Bermio, 1922-2012) # [[Olga Holtz]] matematikaria (Errusia, 1973) # [[Phillis Wheatley]] poesia argitaratutako 1. emakume afroamerikar esklaboa (Afrika/AEB, 1753-1784) # [[Teresa Lopez de Munain]] aktorea, irakaslea (Bilbo, 1963) # [[Lizar Begoña]] poeta (Sopela, 1997) # [[Mertxe Rodriguez]] antzezle eta pailazoa (Lasarte-Oria, 19868) # [[Maite Gonzalez]] idazlea, itzultzailea (Donostia, 1943) # [[Olatz Beobide]] aktorea, zuzendaria (Sopela, 1964) # [[Nerea Elustondo]] bertsolaria, irakaslea (Legazpi, 1981) # [[Sara Carracelas]] igerilari paralinpikoa (Donostia, 1975) # [[Aranzazu González]] igerilari paralinpikoa (Donostia, 1981) # [[Marisa González]] multimedia-artista (Bilbo, 1943) # [[Mari Carmen Rubio]] arkulari paralinpikoa (Iruñea, 1961) # [[Pilar Goya]] kimikaria (Gasteiz, 1951) # [[Elizabeth Kenny]] erizaina, polio tratamentua (erizaina, 1880-1952) # [[Garazi Kamio]] kazetaria, idazlea (Gipuzkoa, 1979) # [[Patricia Karrikaburu]] errugbi jokalaria (Zuberoa, 1988) # [[Emma Fursch-Madi]] sopranoa (Baiona, 1847-1894) # [[Miriam Arrillaga]] pilotaria (Aginaga, 2000) # [[Concha Espinosa ]] sindikalista (Bilbo, 1954-2008) # [[Salome Gabunia]] etnologoa, euskaltzain urgazlea (Georgia, 1951) # [[Gracianne Hastoy]] eleberrigilea (Oloroe-Donamaria, 1968) # [[Uxue Juárez]]idazlea, arte-zuzendaria (Iruñea1981) # [[Amalia Galarraga]] idazlea, feminista (Donostia, 1895-1971) # [[Gloria Alcorta]] idazlea (Lapurdi-Argentina, 1951-2012) # [[Arantza Ugalde]] sismologoa (Barakaldo, 1966) # [[Zinaida Serebriakova]] margolaria (Errusia, 1884-1967) # [[Siofra O´Leary]] Giza Eskubideen Europako Auzitegiko lehenengo emakume lehendakaria (Irlanda, 1968) # [[Elena Loyo]] atleta, modelo ohia (Araba, 1983) # [[Ángeles González-Sinde]] politikaria, gidoilaria eta zinema zuzendaria (Madril, 1965) # [[Maider Segurola]] kazetaria (Lasarte-Oria, 1982) # [[Leticia Canales]] surflaria (Bilbo, 1995) # [[Rosa Elizburu]] irakaslea, alkate ohia (Arrasate, 1958) # [[Amaia Lanbarri]] futbolaria (Arrigorriaga, 1992) # [[Lola Rodríguez (aktorea)]] modeloa, aktibista (Las Palmas, 1998) # [[Esti Markez]] abeslaria (Gipuzkoa, 1999) # [[Clara Schumann]] piano-jolea, musikagilea (Alemania, 1819-1896) }} ==='''Berriak 2022''' ('''abuztua''')=== (Ordena alfabetikoan) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Edurne Garitazelaia]] efef'''SORTUA''' euskaltzalea (Zaldibar, 1926-2005) # [[Irati Fernandez Gabarain|Irati Fernández Gabarain]] ef--'''SORTUA''' ilustratzailea (Iruñea 1983) # [[Mercedes Lorenzo]] efef'''SORTUA''' bilbotar ospetsua (Lugo 1915- Arrasate 1996) # [[Albina Shishova]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1966) # [[Alexandra Georgiana Eremia]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Alexandra Marinescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1982) # [[Alice Salomon]] erreformista soziala (Alemania, 1872-1948) # [[Alicia Pietri de Caldera]] museo zuzendaria, Venezuelako 1. dama (Venezuela, 1923-2011) # [[Ana Luísa Amaral]] poeta, itzultzailea, irakaslea (Portugal, 1956-2022) # [[Anabell López]] abeslaria (Kuba, 1963) # [[Anastasiya Kolesnikova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1983) # [[Andreea Cacovean]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1978) # [[Andreea Isărescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Andreea Munteanu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1998) # [[Andreea Raducan]] Ginnasta artistikoa (Errumania, 1983) # [[Andreea Ulmeanu]] Ginnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Ángela Irene]] abeslaria (Argentina, 1956) # [[Anna Chepeleva]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1984) # [[Anna Grudkó|Ana Grudkó]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1990) # [[Annia Hatch]] Gimnasta artistikoa (Kuba-EEBB, 1978) # [[Ashley Miles]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1985) # [[Ashley Postell]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1986) # [[Astrid Heese]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Atotoztli II]] erregina azteka (Mexiko, xv. mendea) # [[Aurelia Dobre]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1972) # [[Azucena Rodríguez]] film-zuzendaria (Madril, 1955) # [[Betti Schieferdecker]] Gimnasta artistikoa (Alemana, 1968) # [[Bi Wenjing]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Boriana Stoyanova]] Gimnasta artistikoa (Bulgaria, 1969) # [[Care Santos]] idazlea (Bartzelona, 1970) # [[Carly Patterson]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1988) # [[Carmen Ionescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Cătălina Ponor]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Cecilia Mangini]] Argazkilaria, zinegilea (Erroma, 1927-2021) # [[Celestina Popa]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1970) # [[Coco Fusco]] artista bisuala (AEB, 1960) # [[Corina Ungureanu]] Gimnasta artitikoa (Errumania, 1980) # [[Courtney Kupets]] gimnasta artistikoa (Texas, 1986) # [[Cristina Bontaş|Cristina Bontas]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Cristina Elena Grigoras]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1966) # [[Dagmar Kersten]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1970) # [[Daniela Maranduca]] Gimnasta artitikoa (Errumania, 1976) # [[Diana Morawe]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Diane Schuur]] abeslaria, piano-jolea (AEB, 1953) # [[Dina Kochetkova]] Gimnasta artistikoa (Mosku, 1977) # [[Dinah Washington]] abeslaria (AEB, 1937-2018) # [[Dolores García-Negrete Ruiz Zarco]] politikaria frankismoak eraila (Jaén, 1886-1940) # [[Dominique Dawes]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1976) # [[Dora García (artista)]] artista (Valladolid, 1965) # [[Duan Zhou]] Gimnasta artistikoa (Txina XX.mendea) # [[Ecaterina Szabo]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Elena Espinosa]] ekonomialaria eta politikaria (Ourense, 1960) # [[Elisabeth Altmann-Gottheiner]] ekonomialaria, irakaslea (Alemania, 1874-1930) # [[Elvira Altés]] kazetaria, irakaslea, genero ikertzailea (Bartzelona, XX. mendea) # [[Émilie Lepennec|Emilie Lepennec]] Gimnasta artistikoa (Paris, 1987) # [[Emme (abeslaria)]] aktorea, abeslaria (Argentina, 1982) # [[Esther Phillips]] abeslaria (AEB, 1935-1984) # [[Eugenia Golea]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1971) # [[Eugenia Popa]] gimnasta artistikoa (Bucarest, 1973) # [[Fernanda Canales]] arkitektoa (Mexiko, 1974) # [[Florica Leonida]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Francesca Llopis]] margolaria, bideo-artista (Bartzelona, 1958) # [[Gabriela Potorac]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Gabriele Faehnrich]] Gimnasta artistikoa (Alemania, 1968) # [[Germaine Tillion]] etnologoa,erresistentziakoa (Frantzia, 1907-2008) # [[Gina Gogean]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1977) # [[Hana Říčná]] Gimnasta artistikoa (Txekia, 1968) # [[Inga Shkarupa]] Gimnasta artistikoa (Ukaina, 1981) # [[Ioanna Petrovschi]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Ionela Loaieş]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Irina Baraksanova|Irina BAraksanova]] Gimnasta artistikoa (Uzbekistan, 1969) # [[Irina Yarotska]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1985) # [[Jacqueline Lamba]] margolaria (Frantzia, 1910-1993) # [[Jekaterina Lobazniuk]] Gimnasta artistikoa (Uzbekintan, 1983) # [[Jelena Piskun]] Gimnasta artistikoa (Bielorrusia, 1978) # [[Jelena Produnova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1980) # [[Jelena Zamolodchikova]] Gimnasta artistikoa (Mosku, 1982) # [[Jessie Tarbox Beals]] argazkilaria, fotokazetaria (AEB, 1870-1942) # [[Judith Joy Ross]] argazkilaria (AEB, 1946) # [[Julia Zenko]] abeslaria, aktorea (Argentina, 1958) # [[Katie Heenan]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1985) # [[Kim Kwang-suk (gimnasta)]] Gimnasta artistikoa (Ipar Korea, 1976) # [[Koko Taylor]] Blues abeslaria (AEB, 1928-2009) # [[Kristina Pravdina]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1990) # [[Kui Yuanyuan]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Larissa Fontaine]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1977) # [[Laura Cutina]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Laura Morante]] aktorae, gidoilaria, film-zuzendaria (Italia, 1956) # [[Lavinia Agache]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Lavinia Miloşovici]] Gimnasta artistikoa (Errumania,1976) # [[Léonie Duquet]] Argentinako diktaduran desagertu eta hil zuten moja (Frantzia, 1916-1977) # [[Leopoldina Núñez Lacret]] musikagilea, irakaslea, gitarra-jolea (Kuba, 1918) # [[Lilia Podkopayeva]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1996) # [[Ling Jie]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1982) # [[Liuba María Hevia]] abeslaria, kantautorea (Kuba, 1964) # [[Liubov Sheremeta|Liubon Sheremeta]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1980) # [[Liudmila Yezhova]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Loredana Boboc]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Lu Märten]] idazlea, feminista (Alemania, 1879-1970) # [[Ludivine Furlon]] Gimnasta artistikoa (Nimes, 1980) # [[Lya Ímber de Coronil]] pediatra (Ukrania-Venezuela, 1914-1981) # [[María Ángela Nieto]] zientzialaria, ikertzailea (Madril, 1960) # [[María Eugenia Ibáñez]] kazetaria (Bartzelona, 1946) # [[Maria Girona i Benet]] margolaria, grabatzailea (Bartzelona, 1923-2015) # [[María Grever]] musikagilea Mexiko, 1885-1951) # [[Maria Kriutxkova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1988-2015) # [[María Luisa Herrera]] arkeologoa (Espainia, 1913-2012) # [[Maria Mercè Roca]] idazle eta politikaria (Girona, 1958) # [[Maria Neculita]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[María Soledad Corchón Rodríguez]] Arkeologoa (Santander, 1947) # [[Marián Farías Gómez]] abeslaria (Argentina, 1944) # [[Marianela Balbi]] kazetaria (Venezuela, 1963) # [[Marie Stritt]] aktorea (Austriar Inperioa, 1855-1928) # [[Martina Jentsch]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1968) # [[Mary McLeod Bethune]] aktibista (AEB, 1875-1955) # [[Matilda De Angelis]] abeslaria, aktorea (Italia, 1995) # [[Maxi Gnauck]] gimnasta artistikoa (Alemania) # [[Menene Gras]] filosofoa, arte-kritikaria, ikertzailea (Bartzelona, 1957) # [[Meng Fei]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Mercedes Oliveira Malvar]] filosofoa (Pontevedra, 1957) # [[Mihaela Stanulet]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Milagros Socorro]] kazetaria (Venezuela, 1960) # [[Mirela Barbălată|Mirela Barbalata]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Mirela Pasca]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[Mirela Tugurlan]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Mohini Bhardwaj]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1978) # [[Monica Roșu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Nadia Hategan]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Nancy Wilson (abeslaria)]] abeslaria (AEB, 1937-2018) # [[Nao Bustamante]] multimedia artista (AEB, 1969) # [[Natalia Bobrova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1978-2015) # [[Natalia Ilienko]] gimnasta artistikoa (Kazakhstan, 1967) # [[Natalia Kalinina]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1973) # [[Natalia Yurchenko]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1966) # [[Natalia Ziganshina]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1985) # [[Nicoleta Daniela Șofronie]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1988) # [[Oana Ban]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Olga Bicherova]] gimnasta artistikoa (Mosku, 1967) # [[Olga Mostepanova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1970) # [[Olga Rashchupkina]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1984) # [[Olga Teslenko]] Gimnnasta artiistikoa (Ukaina, 1981) # [[Paula Heredia]] zinemagilea (El Salvador, 1957) # [[Pegeen Vail Guggenheim]] margolaria (Suitza-AEB, 1925) # [[Phoebe Mills]] Gimnasta artistikoa (Illinois, 1972) # [[Polina Miller]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 2000) # [[Rachel Tidd]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1984) # [[Raquel Meller]] kupletista (Tarazona, 1888-1962) # [[Rosa Bustamante Montoro]] arkitektoa (Madril, 1962) # [[Rosa María Calaf]] kazetaria (Bartzelona, 1945) # [[Sabina Cojocar]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Samantha Sheehan]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1986) # [[Sandra Mihanovich]] abeslaria, aktorea (Argentina, 1957) # [[Sandra Uve]] ilustrattzailea, dibilgatzaile zientifikoa (Bartzelona, 1972) # [[Sara Bendahan]] medikua (Venezuela, 1906-1946) # [[Sara González]] abeslaria, kantautorea (Kuba, 1949) # [[Sarah E. Goode]] asmatzailea (AEB, 1855-1905) # [[Shannon Miller]] gimnasta artistikoa (Estatu Batuak, 1977) # [[Shemekia Copeland]] Blues-kantaria (New York, 1979) # [[Silvia Buabent]] politikaria, berdintasunean espezializatua (Madril, 1973) # [[Silvia Rau]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Silvia Stroescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Simona Pauca]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1969) # [[Simona Renciu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Sofía Ímber]] kazetaria, museo-kontserbadorea (Moldavia-Venezuela, 1924-2017) # [[Soledad Bravo]] abeslaria (Logroño-Venezuela, 1943) # [[Tatiana Frolova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1967) # [[Tatiana Lysenko (gimnasta)]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[Tatiana Yarosh]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1981) # [[Teresa Parodi]] kantautorea, politikaria (Argentina, 1947) # [[Trinidad Taracena del Piñal]] Arkeologoa (Santander, 1926-Ceuta, 2017) # [[Ulrike Klotz]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1960) # [[Vanda Hădărean]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1976) # [[Vera Kolesnikova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1968) # [[Verónica Condomí]] abeslaria, konpositorea, gitarra jolea (Argentina, 1960) # [[Viktoria Karpenko]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1984) # [[Virginia Amposta Amposta]] sindikalista, frankismoak eraila (Bartzelona, 1903-1939) # [[Virginia Pereira Álvarez]] mediku ikertzailea (Venezuela, 1888-1947) # [[Xiomara Laugart]] abeslaria (Kuba, 1960) # [[Yevgueniya Kuznetsova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1980) # [[Zoila Gálvez]] sopranoa, irakaslea (Kuba, 1899) }} ===='''Berriak 2022''' ('''uztaila''')==== (Ordena alfabetikoan) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Arroyo Sagasta]] ef--'''SORTUA''' Irakaslea eta ikertzailea (Aretxabaleta,1983) # [[Eba Gaminde Egia]] ef--'''SORTUA''' ikertzailea, euskaltzain urgazlea (Mungia, 1968) # [[Jone Mitxelena]] ----'''SORTUA''' zientzialaria, irakaslea eta ikertzailea (Barakaldo, 1985) # [[Lurdes Alkorta]] ef--'''SORTUA''' trikitilaria (Azpeitia, 1973) # [[Maddi Astigarraga]] ef--'''SORTUA''' ilustratzaile zientifikoa (Deba, 1997) # [[Maria Meharra]] ----'''SORTUA''' kaskaroten erregina (Lapurdi XIX. mendea) # [[Mentxu Ramilo Araujo]] ef--'''SORTUA''' Wikiemakumea (Gasteiz, 1978) # [[Vega Asensio]] ef--'''SORTUA''' biologoa, ilustratzailea, ikertzailea (Durango, 1978) # [[Abigail Hobbs]] Salemgo sorgin prozesuko nerabea (AEB,1678- ? ) # [[Abigail Williams (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorgin epaiketetan akusatua (AEB, 1680-1697) # [[Adriana Calcanhotto]] abeslari eta konpositorea (Tarragona, 1966) # [[Agnes Meyer Driscoll|Agnes Meyer]] Kiptografoa (Estatu Batuak) # [[Aimée Rapin]] margolaria (Suitza) # [[Aissa Doumara Ngatansou]] ekintzailea (Kamerun, 1972) # [[Alice Domon]] Argentinako diktaduran desagertu eta hil zuten moja (Frantzia, 1937-1977) # [[Alicia Sellés Carot]] liburuzaina eta dokumentalista (Castelló, 1977) # [[Altamira Gonzalo]] jurista, feminista (Zaragoza) # [[Amalia Avia]] margolaria (Toledo, 1930-2011) # [[Anastasía Mýskina]] tenislaria (Sobiet Batasuna, 1981) # [[Ángela Ramos]] kazetaria, erreportaria (Peru) # [[Anita Malfatti]] margolaria (Brasil, 1889-1964) # [[Ann Pudeator]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1621-1692) # [[Anna Eriksdotter]] sorgintzat jo eta burua moztuta exekutatua (Suedia, 1624-1704) # [[Anna Gardell-Ericson]] margolaria (Suedia) # [[Anna Göldin]] Sorginkeria egotzita burua moztuta exekutatua (Suitza) # [[Anna Maria Bofarull]] zinemagilea (Tarragona,1979) # [[Anna Rosina de Gasc]] margolaria (Alemania) # [[Antonia Maymón|Antonia Maymon]] idazlea, feminista, anarkista (Madril) # [[Aurora Cáceres Moreno]] idazle, feminista, sufragista (Peru) # [[Barbara W. Tuchman]] idazle eta kazetaria (Amerikako Estatu Batuak, 1912-1989) # [[Barbara Walters]] kazetaria, idazlea (EEBB, 1929) # [[Betty Parris]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzailea(AEB, 1682-1760) # [[Bridget Bishop]] Salemgo sorgin epaiketetan exekutatua (AEB, 1632?-1692) # [[Brita Zippel]] Sorginkeria egotzita burua moztu eta sutan errea (Suedia, 1676) # [[Candy (Salemgo epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatutako esklabua (AEB,XVII. mendea ?) # [[Carmen Martínez Sancho]] matematikaria (Toledo) # [[Carmen París]] abeslari eta konpositorea (Tarragona, 1966) # [[Carmina Verdú]] gimnasta ohia (Valentzia, 1983) # [[Catalina Carlota De la Gardie]] Baztanga txertoaren bultzatzailea (Suedia, 1723-1763) # [[Christiane Amanpour]] kazetaria (Erresuma Batua, 1958) # [[Cindy Sherman]] argazkilaria eta zinema-zuzendaria (AEB, 1954) # [[Concha García Campoy|Concha Garcia Campoy]] Kazetaria (Terrasa, 1958) # [[Cristina Rota]] aktore, arte-dramatiko irakaslea (Argentina, 1945) # [[Delmira Agustini]] poeta (Uruguai) # [[Dorcas Hoar]] sorginkeria egotzita zigortua (Beverly, 1634-1711) # [[Dorothy Good]] Salemgo sorginkeria prozesuan 4 urteko auzipetua (AEB, 1687?) # [[Draupadi Murmu]] politikaria, tribu-buruzagia, Indiako 1. emakume presidente tribala (India, 1958) # [[Eglantyne Jebb]] haurren eskubideen defentsa (Erresuma Batua, 1876-1828) # [[Elena Arregui Cruz-López]] arkitektoa (Irun-Santiago de Compostela) # [[Eliane Giardini]] aktorea, zinema-zuzendaria (Tarragona, 1966) # [[Elizabeth Hubbard (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzaile nagusia (AEB, 1675?-1692etik aurrera) # [[Elizabeth Jane Gardner]] margolaria (Estatu Batuak-Paris) # [[Estefanía Chávez Barragán]] arkitektoa, irakaslea (Mexiko) # [[Esther Koplowitz]] enpresaria (Madril,1950) # [[Eva Crane]] zientzialaria (Erresuma Batua) # [[Eva Piquer]] kazetaria eta idazlea (Bartzelona, 1969) # [[Faith Hill]] abeslaria (EEBB, 1967) # [[Fanny Elssler]] dantzaria (Austria) # [[Guirandana de Lay|Guirandina de Lay]] Emagina, sorgintzat jo eta errea (Jaka, 1461) # [[Haydée Milanés]] abeslaria, konpositorea, moldatzailea eta ekoizlea (Habana, 1980) # [[Helen Mack Chang]] Myrna Mack Fundazioaren sortzaile (Guatemala) # [[Helen Vlachos]] kazetaria (Grezia) # [[India.Arie]] abeslari estatubatuarra (Denver, 1975) # [[Isabel Azkarate]] argazkilaria, fotokazetaria (Donostia) # [[Isabel Quintanilla]] margolaria (Madril, 1938-2017) # [[Jane Wenham (ustezko sorgina)]] emakume akusatua eta askatua (Ingalaterra, ?-1730) # [[Janet Horne]] Sorginkeria egotzita sutan bizirik errea (Eskozia, 1727) # [[Jean Adair]] aktorea (Kanada, 1873-1953) # [[Jeanne Fusier-Gir]] aktorea (Frantzia, 1885-1973) # [[Juana Martín Manzano]] moda-diseinatzailea (Kordoba, 1974) # [[Juana Millán|Juana Millan]] inprimatzailea, enpresaburua (Zaragoza) # [[Juana Mordó]] arte bildumagilea (Tesalonika, 1899-Madril,1984) # [[Katharina Henot]] posta-burua, sorginkeria egotzita sutan errea (Alemania, 1570-1627) # [[Laspaulesko sorginkeria prozesua]] 24 emakume urkatuak (Huesca, 1593) # [[Laura Morera]] ballet dantzaria (Madril, 1977) # [[Laura Muntz Lyall]] margolaria (Kanada) # [[Lilia Podkopayeva]] gimnasta (Ukraina, 1978) # [[Lola Robles]] idazlea eta aktibista (Madril, 1963) # [[Luciana Aymar]] kirolaria (Argentina, 1977) # [[Lydia Lunch]] abeslaria, aktorea, idazlea (AEB, 1959) # [[Margaret Jones]] Emagina, sorginkeria egotzita urkatuz exekutatua (EEBB 1613-1548) # [[Margaret Scott (Salemgo epaiketak)|Margaret Scott]] Sorginkeria egotzita urkatuz exekutatua (Eskozia, 1615-Salem, 1692) # [[Margaret Scott Gatty]] botanikaria eta idazlea (Britania Handia, 1809-1873) # [[Maria Bellonci]] idazlea (Italia, 1902-1986) # [[María Botto]] aktorea (Argentina, 1974) # [[María Cabrales]] Kuba independentziaren aldeko protagonista (Kuba) # [[Maria da Conceição|Maria da Conceicao]] emagina, sorginkeria egotzita sutan errea (Sao Paulo, 1798) # [[María Eugenia Vaz Ferreira]] irakasle, poeta (Uruguai, 1875-1924) # [[María Gil Vallejos]] piano-jolea (Alacant, 1892-1981) # [[María José Gómez Redondo]] artista garaikidea (Valladolig, 1963) # [[Maria Mercè Cuartiella]] idazlea, antzerkigilea (Katalunia) # [[Maria Tallchief]] dantzaria (EEBB, 1925-2013) # [[María Teresa Linares]] musikologoa (Kuba) # [[Marija Jurić Zagorka|Marija Juric Zagorba]] kazetaria (Kroazia, 1873-1957) # [[Marta Calamonte]] gimnasta ohia, entrenatzailea, fisioterapeuta (Badajoz,1982) # [[Martha Corey]] Salemgo sorgin epaiketetan urkatua (AEB, 1619-1672) # [[Martha Zein]] idazle, narratzaile, zinegile (Alemania, 1962) # [[Mary Black (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatutako esklabua (AEB,XVII. mendea ?) # [[Mary Bradbury]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatua (AEB, 1615-1700) # [[Mary Parker (Salemgo epaiketak)|Mary Parker]] sorginkeria egotzita urkatua (1637-1692) # [[Mary Pat Gleason]] aktorea eta gidoilaria (AEB, 1950-2020) # [[Mary Warren]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzaile nagusiena (AEB, 1674?-1693?) # [[Matteuccia de Francesco]] sorgintza jo eta sutan errea (Italia, 1428 exekutatua) # [[Maxine Hong Kingston|Maxime Hong Kingston]] idazlea (EEBB, 1940) # [[Melissa de la Cruz]] idazlea (Manila-AEB, 1971) # [[Mercedes Ferrer]] egile abeslaria (Madril, 1963) # [[Merga Bien]] Sorgintzat jo eta sutan errea (Alemania 1560-1603) # [[Mia Hamm]] futbolaria (AEB, 1972) # [[Mia Zapata]] abeslaria (AEB, 1965-1993) # [[Mira Nair]] zinema zuzendaria (India, 1957) # [[Mónica Alario Gavilán]] filosofoa eta ikertzailea (Madril) # [[Myrna Mack]] antropologoa (Guatemala) # [[Nabyla Maan]] egile abeslaria (Maroko, 1987) # [[Nancy Usero]] gimnasta ohia, entrenatzailea (Zaragoza, ?) # [[Narbona Dacal]] Emagina, sorgintzat jo eta errea (Zaragoza, 1498) # [[Nata Moreno]] zine-zuzendaria, aktorea, ekoizlea (Zaragoza, 1979) # [[Nazanín Armanian]] idazea eta politologoa (Iran, 1961) # [[Nora Heysen]] margolaria (Australia) # [[Nur Levi]] aktorea (Madril, 1979) # [[Olga Román]] abeslaria eta egile-abeslaria (Madril, 1979) # [[Olga Wisinger-Florian]] margolaria (Austria) # [[Paisleyko sorginkeria prozesua]] 7 emakume kondenatuak (Eskozia, 1697) # [[Pascale Petit (aktorea)]] aktorea (Frantzia, 1938-) # [[Paula Ortiz]] zine-zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Zaragoza, 1979) # [[Paule Minck]] Parisko Komunako iraultzaile feminista (1839 - 1901) # [[Pendleko sorginkeria prozesua]] 10 urkatu: 9 emakume eta gizon 1 (Ingalaterra, 1612) # [[Petronilla de Meath]] sorginkeria egotzita sutan errea (Irlanda) # [[Rebecca Lemp]] Sorginkeria egotzita sutan errea (Alemania, 1550-1590) # [[Rebecca Nurse]] Salemgo sorginkeria prozesuan exekutatua(AEB, 1621-1692) # [[Rebecca Walker]] idazlea, feminista (Mississipi, 1969) # [[Rocío Vitero Pérez|Rocio Vitero Perez]] gizarte langilea eta politikaria (Gasteiz, 1980) # [[Romola Garai]] aktore britainiarra (1982) # [[Ruth Osborne (ustezko sorgina)]] hil zuten emakume eskalea (Ingalaterra, 1680-1700) # [[Sally Salminen]] nobelagilea (Finlandia,1906-1976) # [[Samlesburyko sorginkeria prozesua]] 20 bat emakume akusatuak (Ingalaterra, 1612) # [[Sarah Cloyce]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatua (AEB, 1648-1703) # [[Sarah Good]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1653-1962) # [[Sarah Osborne]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatua (AEB, 1643?-1692) # [[Sarah Wildes]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1627-1692) # [[Sima Sami Bahous]] NBE Emakumeak-en zuzendaria (Jordania, 1956) # [[Susana Rinaldi]] aktorea eta tango-abeslaria (Argentina, 1935) # [[Susannah Sheldon]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatzailea (AEB, 1670?- ?) # [[Suzana de Moraes]] aktore, zinema-zuzendaria (Brasil, 1940-2015) # [[Tarsila do Amaral]] margolaria (Brasil, 1886-1973) # [[Tatiana Bilbao]] arkitektoa (Mexiko) # [[Tatiana Lióznova]] zinema zuzendaria (Errusia, 1914-2011) # [[Teresa Duclós]] margolaria (Sevilla, 1934) # [[Vera Fokina]] ballet dantzaria (1886-1958, Errusia) # [[Vera Panova]] idazlea eta kazetaria (Errusia, 1905-1973) # [[Vera Tschechowa]] aktorea, zinemagilea eta ekoizlea (Alemania, 1940) # [[Victoria Åberg|Victoria Aberg]] margolaria (Finlandia, 1824-1892) # [[Villanuako sorginak]] Villanuako sorginkeria prozesua (Huesca, XV. mendea) # [[Wilhelmina Wylie]] igerilaria (Australia, 1984) # [[Wilmot Redd]] Sorginkeria egotzita urkatua (Salem, 1692) }} ===='''Berriak 2022''' ('''ekaina''')==== (ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Colino]] eef--'''SORTUA''' kirolaria, ibiltaria (Durango 2004) # [[Aitziber Makazaga]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Zerain 1976) # [[Alazne Etxebarria Urizar]] ef--'''SORTUA''' korrikalaria (Santurtzi 1997) # [[Ane Maruri]] ef--'''SORTUA''' dantzaria eta irakaslea (Bizkaia 1996) # [[Begoña Guillen]] ef--'''SORTUA''' argazkilaria (Amurrio 1963) # [[Bernadette Iratzoki Luro]] ----'''SORTUA''' dantzaria, antzerkilaria eta irakaslea (Azkaine, 1959) # [[Betzaida Urtaza]] ef--'''SORTUA''' idazlea, itzultzailea, editorea (Donostia-Legorreta 1988) # [[Gabi Etxebarne]] ----'''SORTUA''' idazlea, feminista, serora ohia (Aldude, Nafarroa Beherea 1932) # [[Garbiñe Alustiza]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Zerain 1964) # [[Lurdes Imaz]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, antzerki zuzendaria eta gidoilaria (Segura 1952) # [[Margarita Olañeta]] ef--'''SORTUA'' ekintzailea (Ermua 1931) # [[Olga Uribe]] ef--'''SORTUA''' ehulea (Durango 1958) # [[Oroitz Jauregi]] ef--'''SORTUA''' Euskaltzain urgazlea (Legorreta 1974) # [[Patxika Erramuzpe]] ----'''SORTUA''' Abeslaria, ekintzailea (Aldunde. Nafarroa Beherea 1943) # [[Adelaide Anne Procter]] poeta, filantropoa (Ingalaterra) # [[Adelina Lopes Vieira]] idazlea, dranagilea (Portugal-Brasil) # [[Agnes Baltsa]] mezzosopranoa (Grezia) # [[Alice Rey Colaço]] Ilustratzailea, abeslaria. Portugal # [[Amelia Orleanskoa]] Portugalgo azken erregina (Frantzia-Portugal) # [[Amélia Rey Colaço]] aktorea, zuzendaria (Portugal) # [[Ana Castillo]] idazlea (Chicago, EEBB) # [[Ana de Gonta Colaço]] eskultorea (Portugal) # [[André Léo]] Frantziako eleberri eta kazetaria, ekintzaile feminista (1824 - 1900) # [[Ann Putnam, Jr.]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Anna Waser]] margolaria (Suitza) # [[Anna Zippel]] sorginkeria leporatuta eraila (Suedia) # [[Anne de Chantraine]] sorginkeria egotzita sutan erretakoa (Lieja) # [[Annie Londonderry]] munduari bira egindako txirrindularia (AEB) # [[Assumpta Roura]] kazetaria eta idazlea (Katalunia) # [[Barbara Ward]] ekonomialaria, kazetaria eta idazlea (Erresuma Batua) # [[Beatriz Costa]] aktorea, idazlea (Portugal) # [[Bessie Rayner Parkes]] poeta, kazetaria, feminista (Alemania-AEB) # [[Blanca Muñoz]] artista, eskultorea eta grabatzailea (Madril) # [[Branca de Gonta Colaço]] idazlea, errezitatzailea (Portugal) # [[Carmen Arozena]] artista, margolaria eta grabatzailea (La Palma) # [[Carmen Laffón]] artista, margolaria eta eskultorea (Sevilla) # [[Carola García de Vinuesa]] mediku, zientzialari, irakasle (Espainia-Australia) # [[Carolina Michaëlis de Vasconcelos]] filologoa, idazlea (Alemania-Portugal) # [[Caroline de Barrau]] feminista, aktibista (Frantzia) # [[Caroline Haslett]] ingeniari elektrikari aitzindaria (Erresuma Batua) # [[Charlotte Saunders Cushman]] aktorea (AEB) # [[Clémentine Hélène Dufau]] margolaria (Frantzia) # [[Concepción Bona]] hezitzailea eta ekintzailea (Dominikar Errepublika) # [[Concha de Albornoz]] intelektual feminista (Asturias) # [[Conchita Supervía]] mezzosopranoa (Bartzelona) # [[Corina Freire]] abeslaria, aktorea, enpresaburua (Portugal) # [[Cynthia Germanotta]] filantropoa, ekintzailea, enresaburua (AEB) # [[Dinah Craik]] idazlea (Ingalaterra) # [[Dolores González Pérez]] idazlea (Malaga) # [[Dora Panofsky]] arte historialaria (Alemania-AEB) # [[Dorothea Tanning]] margolaria (AEB) # [[Dorothy Hansine Andersen]] medikua (EEUU) # [[Eduarda Lapa]] margolaria (Portugal) # [[Eleanor Pairman]] matematikaria, asmatzailea (Eskozia) # [[Elizabeth Ann Ashurst Bardonneau]] itzultzailea, aktibista (Ingalaterra) # [[Elsie Widdowson]] nutrizionista (Erresuna Batua) # [[Emília de Sousa Costa]] idazlea, feminista (Portugal) # [[Emily Davies]] sufragista, emakumea unibertsitate eskubide-defensatzailea (Ingalaterra) # [[Emma Stebbins]] eskultorea (AEB) # [[Eugénie Le Brun]] intelektual feminista (Frantzia-Egipto) # [[Eugénie Marie Salanson]] margolaria (Frantzia) # [[Felícia Fuster i Viladecans]] margolaria eta poeta (Bartzelona-Paris) # [[Felicia Hemans]] poeta (Ingalaterra) # [[Fiorenza Cossotto]] mezzosopranoa (Italia) # [[Franceska Mann]] dantzaria (Polonia) # [[Frederica von Stade]] mezzosopranoa (AEB) # [[Geraldine Jewsbury]] eleberrigilea eta kritikaria (Ingalaterra) # [[Ghada Waly]] politikari eta diplomatikoa (Egipto) # [[Gina Cigna]] sopranoa (Italia) # [[Guadalupe Marín]] modeloa eta eleberrigilea (Mexiko) # [[Hariclea Darclée]] sopranoa (Errumania) # [[Henriette Michaelis]] hizkuntzalaria (Alemania) # [[Hoylande Young]] kimikaria (AEB) # [[Huda Sha'arawi]] aktibista feminista (Egipto) # [[Irina Vladislavovna Bussen]] minerologoa (Errusia) # [[Izumi Nakamitsu]] Armagabetzeari lotutako gaiei buruzko Nazio Batuen Bulegoko zuzendaria (Japonia) # [[Josephine Butler]] feminista eta guzarte erreformatzailea (Erresuma Batua) # [[Juana Alarco de Dammert]] filantropoa, hezitzailea (Peru) # [[Júlia Lopes de Almeida]] idazlea, kazetaria, feminista (Brasil) # [[Julie von May]] sufragista, feminista (Suitza) # [[Katalina Boloniakoa|Katalina Boloniakoa]] margolaria, idazlea, santa (Bolonia) # [[Kate Marvel]] zientzilaria (New York EEBB) # [[Kin Yamei]] doktorea, hezitzailea eta nutrizioan aditua (Txina, EEBB) # [[Letitia Elizabeth Landon]] poeta (Ingalaterra) # [[Licia Verde]] astronomoa, fisikaria, irakaslea (Italia) # [[Lidia Blanco]] filologoa (Burgos) # [[Lilian Baylis]] britainiar antzerki ekoizle eta zuzendaria # [[Lola Garrido]] arte kritikaria, komisarioa eta bildumagilea (Donostia) # [[Lucia Valentini Terrani]] mezzosopranoa (Italia) # [[Madeleine Pelletier]] psikiatra, aktibista (Frantzia) # [[Malak Hifni Nasif]] idazle, poeta, maistra (Egipto) # [[Margarida Lopes de Almeida]] poeta, deklamatzailea, eskultorea (Brasil) # [[Maria Adelaide Lima Cruz]] margolaria (Portugal) # [[Maria Archer]] idazlea (Portugal) # [[María Barbeito]] pedagogo, idazlea (Galizia) # [[Maria da Cunha]] poeta, kazetaria(Portugal-Brasil) # [[Maria Jane Jewsbury]] eleberrigilea eta kritikaria (Ingalaterra) # [[Maria Lamas]] idazlea, kazetaria, ekintzaile politikoa (Portugal) # [[María Luisa Calero Vaquera]] hizkuntzalaria (Badajoz) # [[Maria Olga de Moraes Sarmento da Silveira]] idazlea, feminista (Portugal) # [[María Soriano Llorente]] psikologoa (Valentzia) # [[María Trinidad Sánchez]] ekintzailea, aberriaren ama (Dominikar Errepublika) # [[Marie Adelaide Belloc Lowndes]] nobelagilea (Ingalaterra) # [[Marie La Cécilia]] Frantziako maistra, Komunan aktibista errepublikanoa (1839 - 1922) # [[Marisa de Leza]] aktorea (Madril) # [[Martha Carrier]] sorginkeria leporatuta eraila (EEBB) # [[Mary Eastey]] Salemeko sorgin-epaiketan exekutatua (AEB) # [[Mary Russell Mitford]] idazlea, dramagilea (Ingalaterra) # [[Mary Walcott]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Matiel Mogannam]] aktibista, nazionalista (Libano-Palestina) # [[Matilda Hays]] itzultzaile, idazle, kazetari, aktore (Ingalaterra) # [[Melissa Aldana]] saxofoi-jotzailea (Txile) # [[Mercedes Llopart]] sopranoa, irakaslea (Bartzelona) # [[Mercy Lewis]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Minou Tavárez Mirabal]] filologoa, politikaria (Dominikar Errepublika) # [[Monica Oliphant]] zientzialari, ikertzailea (Ingalaterra-Australia) # [[Nabawiyya Musa]]irakaslea, nazionalista, feminista (Egipto) # [[Natali Germanotta]] moda-diseinatzailea, estilista (AEB) # [[Natalia Kanem]] UNFPAren zuzendaria (Panama) # [[Nerilie_Abram]] zientzilaria (Australia) # [[Nísia Floresta (idazlea)]] idazlea, hezitzailea (Brasil) # [[Paca Blanco]] ekintzailea (Madril) # [[Patricia Kraus]] abeslaria, musikagilea, ekoizlea (Milan-Espainia) # [[Regina Lago García]] pedagogo, psikologo (Palentzia) # [[Renata Scotto]] sopranoa (Italia) # [[Rosalba Carriera]] margolaria (Italia) # [[Ruth Rivera Marín]] arkitektoa (Mexiko) # [[Safia Zaghloul]] aktibista, politikaria (Egipto) # [[Sonia Vivas]] pedagogoa, politikaria (Bartzelona) # [[Tarab Abd al-Hadi]] aktibista feminista, politikaria(Palestina-Egipto) # [[Valentine de Saint-Point]] idazlea (Frantzia) # [[Verónika Mendoza]] politikaria (Peru) # [[Victòria Pujolar Amat|Victoria Pujolar Amat]] margolaria (Bartzelona) # [[Virgínia Quaresma]] kazetaria, aktibista (Portugal) }} ===='''Berriak 2022''' ('''maiatza''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Alaitz Biritxinaga]] ef--'''SORTUA''' Txirrindulari epaile eta zuzendaria (Bizkaia 1974) # [[Angelita Bilbao Bilbao]] efef'''SORTUA''' erizaina, ekintzaile abertzalea (Bilbo 1903-Argentina 1990) # [[Concha Laca]] efef'''SORTUA''' artisaua, zeramikaria, eskultorea (Madril 1925-Irun 2018) # [[Estibaliz Urresola Solaguren]] ef--'''SORTUA''' zinema zuzendaria (Laudio 1984) # [[Haizea Beruete]] efef'''SORTUA''' bertsolaria (Iruñea 1994-2022) # [[Lina Huarte-Mendikoa]] efef'''SORTUA''' sopranoa (Iruñea 1928-Madril 2017) # [[Margarita Barainka]] g'''SORTUA''' Gernikako bonbardaketaren lekukoa (Errigoiti 1922) # [[Acacia Uceta]] poeta (Madril) # [[Adelaida Abarca Izquierdo]] ekintzailea, kartzelarik ihes egindakoa (Madril) # [[Adelaida Las Santas]] kazetari eta poeta (Madril) # [[Alejandra Soler]] maistra errepublikano erbesteratua (Valentzia) # [[Amanda Jones]] poeta, aktibista, asmatzailea (AEB) # [[Ana Martínez Collado]] arte estetika eta generoa (Madril) # [[Ángela García de la Puerta]] Espainiako 1. Fisika eta Kimika katedraduna (Soria) # [[Ángeles García-Madrid]] idazlea eta presoa (Madril) # [[Anna Davin]] historialaria, idazlea, feminista( Ingalaterra) # [[Anna Keichline]] arkitektoa eta asmatzailea (AEB) # [[Anna Manso Munné]] idazlea, gidoilaria (Bartzelona) # [[Anna Ruth Fry]] idazlea (Britainia Handia) # [[Asun Casasola]] genero indarkeriaren aurkako aktibista (Palentzia) # [[Asunción Bastida]] moda diseinatzailea (Bartzelona) # [[Aurora Rodríguez Carballeira]] ama eugenesikoa (Galizia) # [[Barbara Bodichon]] ongilea, eskubideen aldeko aktibista (Erresuma Batua) # [[Carmen Mir]] moda diseinatzaile (Bartzelona) # [[Christiana Figueres]] antropologoa, ekonomialaria eta analista(Costa Rica) # [[Clara Sánchez (idazlea)]] idazlea, Espainaiko zine aditua (Guadalajara) # [[Concha Alós]] idazlea (Valentzia-Bartzelona) # [[Consuelo García del Cid Guerra]] idazlea (Bartzelona) # [[Deepika Kurup]] zientifikoa, asmatzailea (edateko ur garbi 'azkarra') (AEB) # [[Dorothy Thompson]] kazetaria, idazlea, sufragista, feminista (AEB) # [[Eldorado Jones]] asmatzailea (hegazkin isilgailua,plantxa elektrikoa)(AEB) # [[Elena Moncada]] ekintzaile, idazle, prostituzioaren abolizionista (Argentina) # [[Enriqueta Gallinat]] politikaria, errepresio frankistaren biktima (Bartzelona) # [[Erna Schneider]] ingenaria, matematikaria eta asmatzailea (AEB) # [[Ethel Léontine Gabain]] margolaria (Frantzia-Ingalaterra) # [[Eva Alcón]] errektorea (Castelló) # [[Flor Cernuda]] preso komunista (Toledo) # [[Flora Robson]] aktorea (Ingalaterra) # [[Gema Corredera]] abeslari eta musikagilea (Kuba) # [[Geneviève de Gaulle-Anthonioz]] Frantziako erresistentziakoa (Frantzia) # [[Gertrud Bäumer]] aktibista feminista eta politikaria (Alemania) # [[Gisela Wild]] feminista, kooperatiba-politiketan espezializatua (Argentina) # [[Gloria Patricia Porras]] abokatu, notario, epaile (Guatemala) # [[Hannah Slater]] asmatzailea (kotoiaz josteko haria sortzeko metodo berria)(AEB) # [[Helen Taylor (feminista)]] idazlea, aktorea (Erresuma Batua) # [[Helen Taylor]] noblea (Ingalaterra) # [[Helena Lange]] pedagogoa eta emakumeen eskubide defendatzailea (Alemania) # [[Hilary Wainwright]] kazetaria, ikertzailea, feminista (Ingalaterra) # [[Hildegart Rodríguez Carballeira]] politikaria, etorkizuneko emakume gisa sortua (Madril) # [[Ida Henrietta Hyde]] fisiologoa eta asmatzailea (AEB) # [[Isabel Olesti]] kazetari eta idazlea (Tarragona) # [[Isabel Risco]] aktorea (Coruña) # [[Isabel Vicente García|Isabel Vicente Garcia]] ekintzaile komunista (Albacete - Bartzelona) # [[Jenara Vicenta Arnal Yarza]] 1. Zientzia Kimiko doktorea eta ikertzailea (Zaragoza) # [[Jessie Boucherett]] emakumeen aldeko aktibista (Ingalaterra) # [[Joaquina Dorado Pita]] Les Cortseko preso errepublikanoa (Coruña) # [[Josefa Barba-Gosé Flexner]] zientzialaria (Bartzelona-Filadelfia) # [[Josefina Amalia Villa]] ekintzailea, preso politikoa (León-Madril) # [[Joy Mangano]] enpresaria eta asmatzailea (fregona, pertxak) (AEB) # [[Juana Francisca Rubio]] margolaria eta ilustrailea (Madril) # [[Judith Malina]] aktorea, ekoizlea eta zuzendaria (Alemania-AEB) # [[Karen Olsen Beck]] arkitektoa, soziologoa, politikaria eta diplomatikoa (*!) # [[Laia Berenguer Puget]] Les Cortseko preso sozialista (Bartzelona) # [[Laura Casielles]] idazlea, poeta (Asturias) # [[Les Corts emakumeen kartzela]] (Bartzelonako eraikina) # [[Letizia Battaglia]] kazetari, argazkilari, politikari, editore eta enpresaburua (Italia) # [[Liane Russell]] genetista, zoologoa (Austria, AEB) # [[Lidia Guinart]] kazetaria, idazlea eta politikaria (Bartzelona) # [[Lilí Díaz Rivas]] enpresaburua, idazlea (Galizia) # [[Lilly Maxwell]] sufragista (Eskozia) # [[Lina Gálvez]] historialaria, ekonomia feministan aditua (Sevilla) # [[Lise London]] erresistentzia frantseseko aktibista (Frantzia) # [[Llum Quiñonero]] kazetaria, ekintzailea, politikaria (Alacant) # [[Lola Sanjuán]] enpresaburua eta lider feminista (Sevilla) # [[Magda Bandera]] kazetaria, idazlea(Bartzelona) # [[Maite Alvarez]] zientzilaria eta ikertzailea (Ermua) # [[Manolita del Arco]] politikaria, ekintzailea (Bilbo-Madril) # [[Margarida Abril]] ekintzailea (Katalunia) # [[María Ángeles Durán]] ikertzailea (Madril) # [[María Antonia Peña]] errektorea (Cádiz) # [[María Antonia Zorraquino]] biokimikaria eta ikertzailea (Zaragoza) # [[Maria Bigordà Montmany]] kataluniar ekintzailea (Ullastre-Tarrasa) # [[María del Carmen Cuesta Rodríguez|Maria del Carmen Cuesta Rodríguez]]A aktibista (Madril) # [[Maria Deraismes]] prostituzioaren abolizionista # [[María Dolores de Pablos]] poeta eta astrologoa (Madril) # [[Maria Dolors Laffitte]] abeslaria (Bartzelona) # [[Maria Dolors Renau]] psikologoa, pedagogoa eta politikaria (Bartzelona) # [[María Elena Moyano]] aktibista (Perú) # [[María José Figueras]] errektorea (Katalunia) # [[Maria Lacerda de Moura]] anarkista eta feminista (Brasil) # [[María Vicenta Mestre Escrivá]] psikologoa, Valentziako Unibertsitateko 1. emakume errektorea (Valentzia) # [[Marie Killick]] audio-ingeniaria, asmatzailea (gramofonorako zafirozko orratza) (Erresuma Batua) # [[Marina Vargas]] artista (Granada) # [[Marisa Mediavilla Herreros]] liburuzaina, dokumentalista, feminsita (Palentzia) # [[Marjorie Joyner]] asmatzailea (ile kizkur iraunkorrak egiteko makina)(AEB) # [[Martirio (cantante)|Martirio]] abeslaria (Huelva) # [[Mary Beale]] margolaria eta erretratista (Ingalaterra) # [[Mary Dixon Kies]] asmatzailea (kotoiaz josteko haria sortzeko metodo berria) (AEB) # [[Melania Moscoso]] antropologa, pedagoga, feminista (Bilbo) # [[Mercedes Fernández-Martorell]] antropologoa (Bartzelona) # [[Mercedes Núñez Targa]] Las Ventas eta Nazien kontzentrazio-eremuetako preso eta lekukoa (Bartzelona) # [[Miren Arantza Madariaga Aberasturi]] politikaria eta zuzendari publikoa (Gernika) # [[Montserrat Minobis]] kazetaria, irakaslea, idazlea eta feminista (Figueras) # [[Natacha Bustos]] komiki-marrazkilaria (Eivissa) # [[Nieves Torres]] politikaria, ekintzailea (Madril) # [[Niña Pastori]] flamenko-kantautorea (Cadiz) # [[Noeleen Heyzer]] diplomazialaria(Singapur) # [[Noelia Vera]] kazetaria eta politikaria (Cádiz) # [[Núria Feliu]] abeslaria eta aktorea (Bartzelona) # [[Olimpia Altuve]] farmazialaria (Guatemala) # [[Paz Azzati Cutanda]] Las Ventaseko preso komunista (Valentzia) # [[Petra Cuevas]] preso komunista (Toledo) # [[Pilar Aranda Ramírez]] errektorea (Zaragoza) # [[Pilar López Díez]] maistra, kazetaria, komunikazio eta genero ikertzailea (Asturias) # [[Rina Lazo]] margolari eta muralista (Guatemala) # [[Rocio Mora Nieto]] abokatua eta aktibista (Madril) # [[Rosa Aguilar Chinea]] errektorea (Gomera) # [[Rosa Aguilar]] politikaria (Kordoba) # [[Rosa Cremón Parra]] erizaina, ekintzaile antifrankista (Madril) # [[Rosa Devés]] biokimikaria, akademika eta hezitzailea (Txile) # [[Sally Alexander]] historialaria, feminista (Ingalaterra) # [[Sheila Rowbotham ]] historialari feminista sozialista (Erresuma Batua) # [[Shirley Ann Jackson]] fisikaria, asmatzailea (AEB) # [[Sofía Moro]] argazkilaria (Madril) # [[Soledad Murillo]] soziologo feminista, ikertzailea eta politikoa (Madril) # [[Soledad Real López]] ekintzaile, komunista (Bartzelona) # [[Susana Blas Brunel]] komisarioa, arte eta feminosmoan aditua (Madril) # [[Susanna Martín]] ilustratzailea (Bartzelona) # [[Suzanne Noël]] Zirujau plastikoa (Frantzia) # [[Teresa Hernández Sagués]] Les Cortseko preso komunista (Avila) # [[Teresa Rebull]] aktibista politikoa eta kantautorea (Bartzelona) # [[Teresa Saez Barrao]] aktibista feminista, politikaria (Huesca-Nafarroa) # [[Trinidad Gallego Prieto]] erizaina, emagina,politikari komunista (Madril) # [[Valerie Hunter Gordon]] asmatzailea (Erresuma Batua) }} ===='''Berriak 2022''' ('''apirila''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Antonia Salaberria]] efef'''SORTU''' erraketista (Eibar, 1906-2000) # [[Aurelia Elkoro-Iturbe]] efef'''SORTU''' erraketista (Eibar 1012-1977) # [[Haizea Oses]] ef--'''SORTU''' eskalatzailea (Arrasate, 2004) # [[Irene Sarrionandia]] ef--'''SORTU''' mendi korrikalaria (Deba 1948) # [[Joana Lasheras]] ef--'''SORTU''' kazetaria EITBn (Iruñea 1980) # [[Josefina Markina]] efef'''SORTU''' filantropoa (Mallabia 1889-1972) # [[Julene Bouzo]] ef--'''SORTU''' atleta (Ermua, 2003) # [[Julia Guerra Lacunza]] efef'''SORTU''' poeta (Iruñea 1953-2008) # [[María del Villar Berruezo]] efef'''SORTU''' aktorea, dantzaria eta idazlea (Tafalla 1888-1977) # [[Martija de Jauregui]] XVI. mendeko sendagilea (Nafarroa) '''SORTU''' # [[Pantxika Urruti]] ef--'''SORTU''' kantaria eta pastoral errejenta (Zuberoa 1955) # [[Teresa Izu]] margolaria, ilustratzailea (Tafalla) sortu # [[Adelita Domingo]] pianista, kopla-kantari eta dantzarien maistra(Sevilla) # [[Aenne Burda]] argitaratzailea, alemaniar ekonomia-mirariaren ikur bat (Alemania) # [[Amaya Arzuaga]] diseinatzailea eta enpresaburua (Burgos) # [[Ana María Rodas]] idazlea (Guatemala # [[Ana Rosa Diego]] zinema-zuzendaria eta gidoilaria (Sevilla) # [[Angelina Aspuac]] jantzi maien defendatzailea (Guatemala) # [[Angelina Beloff]] margolaria, grabatzailea eta arte-irakaslea(Errusia-Mexiko) # [[Asunción Gómez Pérez]] ikertzailea (Badajoz) # [[Aurelia Gutiérrez-Cueto Blanchard]] pedagogoa(Santander) # [[Beatrice Hastings]] idazlea(Ingalaterra) # [[Belén Maya]] flamenko-dantzaria eta koreografoa ( ) # [[Bella Dutton]] tenislaria (Britainia-Espainia) # [[Bibiana Candia]] idazlea eta kazetaria (Galizia) # [[Carlota Gurt]] idazlea eta kazetaria (Bartzelona) # [[Catherine Bauer Wurster]] arkitektoa, etxebizitza publikoaren defendatzailea (AEB) # [[Catherine Fahringer]] idazlea, aktibista (Estatu Batuak) # [[Celia Rivas Casais]] kamioilaria, enpresaburua eta ekintzailea (Galizia) # [[Ch´umilkaj Curruchiche]] abeslaria (Guatemala) # [[Chona Madera]] idazle kanariarra # [[Cilly Aussem]] tenislaria (Alemania) # [[Concha Méndez]] idazlea, poeta eta gidoilaria (Madril) # [[Concha Monje]] robotika-ikertzailea (Badajoz) # [[Elena Catena]] filologoa, editorea eta feminista (Salamanca) # [[Elena Villamandos]] kanariar idazlea # [[Elvira Dyangani Ose]] Bartzelonako Arte Garaikidearen Museoaren 1. emakume zuzendaria(Kordoba) # [[Emma Couceiro]] poeta (Lugo) # [[Enriqueta Martín Ortiz de la Tabla]] irakaslea eta liburuzaina (Badajoz) # [[Ernestine Rose]] asmatzailea (Polonia) # [[Eudoxia Píriz]] Medikua (Salamanca) # [[Fatoumata Diawara]] Maliko aktore eta egile-abeslaria (1982 - ) # [[Francisca Subirana]] tenislaria (Katalunia) # [[Genie Espinosa]] artista, ilustratzailea (Bartzelona) # [[Helena Bayona]] dokumentalgilea (Iruña) # [[Iris Yassmin Barrios Aguilar]] abokatu eta epailea (Guatemala) # [[Isa Guerra García]] poeta kanariarra (Kanariar uharteak) # [[Isabel Expósito Morales]] idazlea (Hierro-Kanariak) # [[Isabel García Hualde]] idazlea (Zarrakaztelu) # [[Josane Sigart]] tenislaria (Belgika) # [[Kajsa Ekis Ekman]] kazetari, idazle, ekintzailea (Suedia) # [[Karma Peiró]] kazetari digitala Adimen Artifizialean aditua (Bartzelona) # [[La Niña de los Peines]] Kopla-abeslaria (Sevilla) # [[Las Ventas emakumeen kartzela]] artikulua da. # [[Laura Fernández]] Idazlea eta kazetaria (Terrassa) # [[Lenina Amapola García]] idazlea (Guatemala) # [[Lilí Álvarez]] kirolaria, kazetaria eta Olinpiar jokoetako 1.emakume espainiarra (Erroma-Madril) # [[Lourdes Pastor]] Kantaria eta aktibista (Kordoba) # [[Lydia Becker]] Britainia Handiko sufragista, biologoa eta astronomoa (1827-1890) # [[Madam C. J. Walker]] asmatzailea eta enpresaburua (AEB) # [[Maddelin Brizuela]] enbaxadorea Bolivian (El Salvador) # [[Margarita Ucelay]] filologoa, hispanista eta irakaslea (Madril)staño # [[Marguerite Broquedis]] tenislaria (Frantzia) # [[Maria Àngels Anglada]] kazetaria, poeta, eleberrigilea (Katalunia) # [[María Blanca Ferrer García]] Abokatua, idazlea, poeta (Iruñea) # [[María Blanchard]] margolaria (Santander) # [[Maria del Carmen Reina Jiménez]] idazlea kanariarra # [[María Francisca Ulloa del Castillo]] emagina (Utrera) # [[Maria Furtwängler]] aktore eta medikua (Alemania) # [[María Josefa Riba]] tenislaria (Katalunia) # [[María Laffitte]] arte-kritikaria, idazlea, Emakumeen eskubide defendatzailea(Sevilla) # [[María Rodrigo]] musikagilea, pianista eta irakaslea(Madril) # [[María Salas Larrazábal]] idazle eta aktibista (Burgos) # [[Marian Rojas]] mediku psikiatra eta idazlea (Madril) # [[Maribel Lacave]] idazle kanariarra # [[Marie Goegg-Pouchoulin]] Suitzako aktibista feminista eta abolizionista (1826-1899) # [[Marie Vassilieff]] margolaria (Errusua-Frantzia) # [[Marifé de Triana]] Kopla-abeslaria eta aktorea (Sevilla) # [[Matilde Coral]] flamenko dantzaria (Sevilla) # [[Matilde Landa]] politikaria (Badajoz) # [[Matilde Ras]] grafologoa, idazlea, itzultzailea(Tarragona) # [[Matilde Ucelay]] Espainiako tituludun 1.emakume arkitektoa (Madril) # [[Mayte Martín (idazlea)|Mayte Martín]] Las Palmas (Kanariak) # [[Mayte Martín]] musikagilea, flamenko-abeslaria (Bartzelona) # [[Melanie Mayron]] asmatzailea eta aktorea (AEB) # [[Melissa Farley]] psikologo, feminista (AEB) # [[Mercedes Rodrigo]] Espainiako tituludun 1.emakume psikologoa (Madril) # [[Merche Esmeralda]] flamenko-dantzaria (Sevilla) # [[Milagro Almenara Pérez]] Espainiako Gerra Zibilean eraildako farmazialaria (Santander) # [[Milagros Mengíbar]] flamenko-dantzaria (Sevilla) # [[Milagros Nuin Monreal]] itzultzailea. (Erriberri-Nafarroa) # [[Molla Mallory]] tenislaria (Norvegia-AEB) # [[Morena Herrera]] abortuaren aldeko ekintzailea (El Salvador) # [[Myriam Palacios]] aktorea (Txile) # [[Natalia Sosa Ayala]] kanariar idazlea # [[Norah Borges]] ilustratzailea (Argentina) # [[Núria Albó]] poeta (Bartzelona) # [[Nuria Coronado Sopeña]] kazetaria, feminista, abolizionista (Madril) # [[Olimpia Valencia]] ginekologoa (Galizia) # [[Oliva Acosta]] zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea (Cádiz) # [[Omowunmi Sadik]] asmatzailea (Nigeria) # [[Patricia Ruiz de Irizar]] farmazialaria eta kooperantea (Iruñea) # [[Paulina Kellogg Wright Davis]] aktibista, hezitzailea (AEB) # [[Pepa Chávarri]] tenislaria (Madril) # [[Pilar Aguilar Carrasco]] idazle, zinemako kritikaria, feminista (Jaén) # [[Pura Maortua]] antzerki-zuzendaria (Kantabria) # [[Rafaela Pastor]] aktibista (Malaga) # [[Rebeca Lane]] abeslaria (Guatemala) # [[Rita Fernández Queimadelos]] arkitektoa (Galizia) # [[Rosa Barasoain|Rosa Barasoin]] idazlea (Tafalla) # [[Rosa Torras]] tenislaria (Katalunia) # [[Rosa Vergés]] zinema-zuzendaria, gidoilaria eta irakaslea (Bartzelona) # [[Sabina Spielrein]] psikiatra eta psikoanalista (Errusia) # [[Salima Ikram]] egiptologoa (Pakistan) # [[Selena Millares]] kanariar poeta # [[Simone Iribarne]] tenislaria (Lapurdi) # [[Sofia Quintino]] Portugalgo mediku, feminista eta errepublikanoa (1879-1964) # [[Sonsoles Echavarren Roselló|Sonsoles Echavarren]] idazlea eta kazetaria (Iruñea) # [[Sylvia Ratnasamy]] asmatzailea (Belgika) # [[Taina Bien-Aimé]] abolizionista # [[Teresa Zabalza Díez]] musikagilea, musikaria eta musika irakaslea (Iruñea) # [[Trinidad Lucea Ferrer]] idazlea, poeta eta ilustratzailea (Tutera) # [[Veena Sahajwalla]] asmatzailea (India-Australia) # [[Victorina Durán]] margolaria, jantzi-eszenografoa eta diseinatzailea (Madril) # [[Viera Sparza]] ilustratzailea, idazlea eta umorista grafikoa (Zaragoza) # [[Virginia Laparra]] fiskal oiha (Guatemala) # [[Yolanda Castaño]] poeta eta literatura kritikaria (Coruña) }} ===='''Berriak 2022''' ('''martxoa''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Boni Macarrón]] efef'''SORTU''' martxantera, gozoki saltzailea (Durango) # [[Carmen Miranda Zubieta]] --ef'''SORTU''' Kultur-ekintzailea (Galdakao) # [[Elbira Iturri]] ef--'''SORTU''' aktibista (Mundaka) # [[Eugenia Idoiaga]] efef'''SORTU''' emagina (Forua) # [[María Ángeles Garai]] efef'''SORTU''' irakaslea, Bizkaiko lehen andereñoa (Bilbo) # [[Martxelina Lopetegi]] efef'''SORTU''' bertsolaria (Oiartzun 1864-1930) # [[Tamara Clavería]] ----'''SORTU''' Amuge elkarteko lehendakaria (Bilbo) # [[Adilia de las Mercedes]] jurista feminista (Guatemala) # [[Alauda Ruiz de Azúa]] zine-zuzendaria eta gidoilaria (Bizkaia) # [[Alika Kinan]] Abolizionista (ARgentina) # [[Almudena Domínguez Arranz]] arkeologoa # [[Amada López Meneses]] historialari galiziarra # [[Amalia de Isaura]] aktore komikoa eta kupletista (?) # [[Amelia Baldeón Iñigo]] arkeologoa (Gasteiz) # [[Amparo Alonso Betanzos]] adimen artifizialeko ikertzailea(Galizia) # [[Amparo Cebrián]] pedagogoa (Salamanca) # [[Ana Delgado Hervás]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Ana María Romero de Campero]] kazetaria, idazlea ekintzailea (Bolivia) # [[Ángeles Huerta]] zine-zuzendaria (Asturias) # [[Angelina Vidal]] Portugalgo idazle eta kazetaria (1847-1917) # [[Anina Ciuciu]] abokatu eta idazle ijitoa (Errumania) # [[Anne Tyng]] asmatzailea (Txina-AEB) # [[Anselma de Salces]] Bilbotar ongilea (1815-1885) # [[Arabako Emakumeen Asanblada]] # [[Arundhati Bhattacharya]] enpresaburua (India) # [[Áurea Lucinda Javierre]] artxibozaina eta historialaria (Teruel) # [[Beatriz Pinheiro]] Portugalgo idazle, poeta, editore eta intelektuala (1871-1922) # [[Begoña Vila]] astrofisikaria (Galizia) # [[Berta Wilhelmi]] enpresaburua, hezitzailea, filantropoa eta feminista (Alemania, Granada) # [[Carla Accardi]] margolari abstraktua (Italia) # [[Carla Lonzi]] idazlea, arte-kritikaria, feminista (Italia) # [[Carla Subirana]] zine-zuzendaria (Bartzelona) # [[Carme Freixa]] kazetaria, feminista, abolizionista (Bartzelona) # [[Carmen de Zulueta]] idazlea, filosofoa eta irakaslea (Madril) # [[Carmen García Mateo]] telekomunikazio ingeniaria (Galizia) # [[Carmen López Alonso|Carmen Lopez Alonso]] historialaria # [[Carmen Sentandreu Gimeno]] arkeologoa # [[Carmen Velacoracho de Lara]] Kazetaria (Ciudad Real, 1880-Madril,1960) # [[Catherine Furbish]] botanikaria (AEB) # [[Christine Peterson]] estatistikaria, zientzialaria (EEBB) # [[Chus Gutiérrez]] zine-zuzendaria, gidoilaria eta aktorea (Granada) # [[Deema Shehabi]] poeta eta idazlea (Kuwait) # [[Delia Grigore]] filologo ijitoa (Errumania) # [[Diana Pey]] piano-jotzailea (Madril) # [[Dolores Cebrián]] irakaslea (Salamanca) # [[Domitila de Carvalho]] Portugalgo mediku, irakasle eta politikaria (1871-1966) # [[Elaine N. Aron]] psikologoa (Kalifornia) # [[Elena Barulina]] botanikaria, genetista eta ikertzailea (Errusia) # [[Elena Díaz Ereño]] medikua eta irakaslea (Galdakao) # [[Elena Fortún]] idazlea, haur eta gazte literatura (Madril) # [[Elena Hernández Sandoica]] historialaria # [[Elisa Augusta da Conceição Andrade]] Portugalgo lehen emakume medikua (1855-??) # [[Elisa Garrido González|Elisa Garrido]] historialaria # [[Elizabeth J. Tasker]] astrofisikaria, idazle zientifikoa eta irakaslea (Britainia) # [[Elvira Ontañón Sánchez-Arbós]] idazlea, artikulugilea eta pedagogoa (?) # [[Elza_Dunkels]] Suediako pedagoga # [[Emma Ihrer]] feminista eta lider sindikala (Alemania) # [[Esma Redžepova]] abeslari ijitoa (Mazedonia) # [[Esther Takeuchi]] asmatzailea (AEB) # [[Fei-fei Li]] konputazioko irakaslea (Txina-AEB) # [[Fournierreko emakume kartagileak]] emakume langileak (Gasteiz) # [[Gloria Cabral]] arkitektoa (Brasil-Paraguai) # [[Gloria Giner de los Ríos García]] irakaslea(Madril) # [[Glòria Trías Rubiés]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Guiomar Torresão]] Portugaldar idazlea eta feminista (1844-1898) # [[Halet Çambel]] arkeologaeta Olinpiar Jokoetan lehiatu zen lehen emakume turkiarra, eskriman # [[Harriet Williams Russell Strong]] asmatzailea (AEB) # [[Helena Lopes da Silva]] zirujau eta politikaria (Cabo Verde) # [[Hélène Rioux]] idazle eta itzultzailea (Kanada) # [[Helene Stöcker]] bakezalea, feminista eta publizista (Alemania) # [[Isabel Aguirre]] arkitektoa (Galizia) # [[Isabel García Lorca]] irakaslea eta idazlea (Granada) # [[Jennifer Miller]] Feminista, artista, idazlea...(EEBB) # [[Jordina Sales i Carbonell]] historialaria # [[Josefina Aldecoa]] idazlea eta pedagogoa (Leon) # [[Juana Capdevielle]] Gerra Zibilean eraildako pedogogo eta liburuzaina (Madril-Galizia) # [[Juana Romani|Juani Romani]] italiar-frantziar margolaria # [[Julia Sánchez Carrilero]] arkeologoa # [[Julia Vigre García]] maistra (Madril) # [[Julienne Baseke Nzabandora]] aktibista (Kongo) # [[Julieta Paredes]] feminista komunitarioa (Bolivia) # [[Juliette Bonheur]] animalia-margolaria (Frantzia) # [[Katerina Harvati]] paleontologoa, irakaslea eta ikertzailea (Grezia) # [[La Argentinita]] dantzaria eta koreografoa (Buenos Aires) # [[Laura de los Ríos Giner]] irakaslea (Granada) # [[Laura García Hoppe]] margolaria eta idazlea (Malaga) # [[Leonor Serrano Pablo]] pedagogoa,legelaria, feminista (Ciudad Real-Madril) # [[Lily Braun]] idazle eta feminista (Alemania) # [[Linda Braidwood]] arkeologoa # [[Lita Cabellut]] margolari ijitoa (Espainia) # [[Lourdes Girón Anguiozar]] arkeologoa (Cadiz) # [[Maite Larrauri Gómez]] filosofoa, idazlea eta irakaslea (Valentzia) # [[Manuela Solís]] ginekologoa, Valentziako 1. medikua (Valentzia) # [[Mapi León]] futbolaria (Zaragoza) # [[Margarita Ballester Figueres]] poeta, itzultzailea eta irakaslea (Katalunia) # [[Margarita Sánchez Romero]] arkeologoa (Madril) # [[Maria Amália Vaz de Carvalho]] Portugalgo idazle poligrafoa, pedagogoa eta poeta (1847-1921) # [[María Ángeles Pérez Samper]] arkeologoa (Bartzelona, 1949) # [[María Antonina Sanjurjo Aranaz]] belar-jockey jokalaria (Galizia) # [[Maria Benedita Mouzinho de Albuquerque de Faria Pinho]] Portugalgo idazle, aktibista errepublikano eta feminista (1865-1939) # [[María Blázquez|María Blazquez]] idazlea (Extremadura) # [[María Buj Luna]] liburuzain terueldarra # [[Maria Clara Correia Alves]] Portugalgo editore, kazetari eta irakasle feminista (1869-1948) # [[María Cristina Gonzalo Pintor]] arkitektoa (Santander-Madril) # [[Maria Eugenia Aubet]] arkeologoa (?) # [[María José Alonso Fernández]] farmakologoa (Leon) # [[María Juana Ontañón]] arkitekto kanariarra (Tenerife) # [[María Lacrampe]] erizaina (Madril) # [[María Sánchez Arbós]] maistra eta pedagogoa (Huesca-Madril) # [[María Teresa Miras Portugal]] biokimika (Galizia) # [[María Victoria Lareu]] ikertzailea, auzitegiko medikua (Galizia) # [[Mariam Kamara]] arkitekto frantziar-nigeriarra # [[Mariana Angélica de Andrade]] Poeta portugaldarra (1840-1882) # [[Marie Joséphine Nicolas]] margolari frantziarra # [[Marisol Soengas]] mikrobiologoa (Galizia) # [[Marta Moll de Alba]] piano-jotzailea (Kanariak) # [[Mary Walton]] ingeniaria eta asmatzailea (AEB) # [[Massouda Kohistani]] aktibista (Afganistan) # [[Matilde Cantos]] politikaria (Granada)Mpa # [[Matilde Moliner Ruiz]] liburuzaina eta institutuko katedraduna(Madril) # [[Mercedes Vegas]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Mercedes Vilanova Ribas]] historialaria eta ikertzailea (Katalunia) # [[Miren Roji]] musika irakaslea eta piano-jotzailea (Santurtzi, 1917-2018) # [[Naama Goren-Inbar]] arkeologoa # [[Nely Reguera]] zine-zuzendaria, gidoilaria eta aktorea (Granada) # [[Nieves Sánchez Carrilero]] arkeologoa # [[Noemí Trujillo]] poeta eta idazlea (Bartzelona) # [[Norma Vázquez]] Bilbon bizi den indarkeria matxistan aditua (Mexiko) # [[Núria Rafel i Fontanals]] arkeologoa katalana # [[Ofelia Rey Castelao ]] historialaria,idazlea (Galizia) # [[Olga Vallespín Gómez]] arkeologoa eta Espainiako lehen urpekari profesionala # [[Olive Dennis]] ingeniaria, tren diseinu-berrikuntzen egilea (AEB) # [[Patsy O'Connell Sherman]] asmatzailea (AEB) # [[Peregrina Quintela Estévez]] matematikaria (Galizia) # [[Pilar Palomero]] zinemagilea eta idazlea (Zaragoza) # [[Pilar Pérez Solano]]zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea (Alacant) # [[Rachel Zimmerman]] zientzialaria eta asmatzailea (Kanada) # [[Rilda Paco]] artista, diseinatzailea (Bolivia) # [[Rita de Morais Sarmento]] Portugalgo lehen emakume ingeniari zibila (1872-1931) # [[Robin Wall Kimmerer|Robin Wall Kimmerer]] ekologista (EEBB) # [[Rosa Balaguer Oltra]] Kazetaria (Valentzia) # [[Rosa María Rodríguez Magda]] filosofoa (Valentzia) # [[Sally Fox]] asmatzailea (AEB) # [[Sandra Barrilaro]] argazkilaria eta ekintzailea (Bilbo) # [[Sandra Sevillano]] mendi korrikalaria (Santurtzi) # [[Serafina Javierre]] liburuzaina (Tarragona) # [[Sonia Sánchez]] idazlea, abolizionista (Argentina) # [[Susan Leeman]] endrokrinologoa (AEB) # [[Susana Reyes]] dantzari, koreografoa, artista (Ekuador) # [[Teresa Paneque]] Astronomoa, zientzia-dibulgatzailea (Madril-Txile) # [[Towanda Rebels]] idazle, komediante, abolizionista, feminista bikotea (Madril) # [[Vicenta Lorca Romero]] maistra (Granada) # [[Victoria Cabrera Valdés]] historialaria (Madril) # [[Violeta Delmonte]] hizkuntzalaria (Argentina-España) # [[Virginia Auber Noya]] idazlea, itzultzaile (Coruña, 1825-Madril,1897) # [[Marianne Thyssen]] politikaria (Belgika, 1956) }} === Berriak === ====Berriak 2022 (Otsaila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Azpitarte]] ef--'''SORTU''' abeslaria, futbolaria eta aktorea (Bizkaia) # [[Antonia Salaberria]] efef'''SORTU''' Erraketista (Eibar) # [[Adelaida de la Calle]] biologoa (Madril) # [[Adriana Kaplan Marcusán‎]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Argentina) # [[Agustina Ruiz Dupont]] fikziozko zientzialaria (Granada) # [[Aissata Kane]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Gambia) # [[Alfreda Markowska]] Holokaustoa biziraun zuen emakumea, haur ijito, judu eta alemanak bizirauten lagundu zuena (Polonia) # [[Alicia Estévez]] Zientzialaria (Pontevedra) # [[Alicia Hermida]] aktorea (Madril) # [[Almaclara]] emakume-orkestra taldea (Andaluzia) # [[Amalia Lobato Rosique]] Gerra zibilean eraildako milizianoa (Murtzia) # [[Aminata Diop]] mutilazio genitalagatiko lehen errefuxiatua eta aktibista (Mali) # [[Amparo Soler Leal]] aktorea (Madril) # [[Ana Locking]] moda-diseinatzailea, enpresaburua eta argazkilaria (Toledo) # [[Ana Mena]] abeslaria eta aktorea (Malaga) # [[Angéla Kóczé]] Soziologoa feminista ijitoa (Hungaria) # [[Ángela López Jiménez]] soziologoa eta feminista (Iruñea) # [[Angelines Fernández]] aktore errepublikanoa (Madril-Mexiko) # [[Anika Rahman]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Banglades) # [[Anna Missuna]] Errusiar geologoa # [[Antonia Plana]] aktorea (Espainia) # [[Antónia Pusich]] portugaldar idazle, kazetari eta musikagilea (1805-1883) # [[Balghis Badri]] feminsta eta aktibista (Sudan) # [[Beatriz González Calderón]] biolontxelojolea eta orkestra-zuzendaria (Andaluzia) # [[Binta Jammeh-Sidibe]] emakumeen eskubideen aldeko politikoa (Mauritania) # [[Blanca Lydia Trejo]] idazlea, aktibista, kantzilerra (Mexiko) # [[Bogaletch_Gebre]] mikrobiologoa, Emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista eta feminista(Etiopia) # [[Carmela Nieto]] kazetaria eta idazle feminista (Kuba) # [[Carmen García Mateo]] zientzialaria (Galizia) # [[Carmen Herrera (margolaria)|Carmen Herrera]] Kuba-EEBB # [[Carolina Beatriz Ângelo]] Portugaldar medikua eta feminista, herrialde horretan bozkatu zuen lehen emakumea (1878 - 1911) # [[Caroline Flack]] telebista-aurkezlea eta irrati esataria (Britainia Handia) # [[Catalina Martin-Chico]] fotokazetaria (Madril) # [[Cecilia Seghizzi]] musikagilea, biolin-joleaeta pintorea (Italia) # [[Ceija Stojka]] ijito margolaria (Austria) # [[Celia Rico Clavellino]] gidoilasria eta zine zuzendaria(Sevilla) # [[Charline Effah]] idazlea eta maistra (Gabon) # [[Chou Kung-shin]] idazlea, historialaria... (Taiwan) # [[Constanza de Ayala]] Arabako dama (Araba) # [[Consuelo Díez Fernández]] pianista eta musikagilea (Madril) # [[Coral del Río Otero]] ekonomialaria eta ikertzailea(Vigo) # [[Delaine Le Bas]] artista ijitoa (Britania Handia) # [[Dolores Corbella Díaz]] hizkuntzalaria, akademikoa (Tenerifekoa) # [[Dolores Corella Piquer]] zientifikoa eta ikertzailea (Valentzia) # [[Dolores Ruiz Berdún]] zientzia historialaria eta ikertzailea (Espainia) # [[Dolores Serrano]] pianista, musikagilea eta irakaslea (Cadiz) # [[Dora Barrancos]] soziologo, historialari, feminista (Argentina) # [[Dorothy_Reed_Mendenhall]] medika estatubatuarra (Columbus 1874- Chester 1964) # [[Efua Dorkenoo]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Ghana) # [[Elena Gorolová]] indarrez esterilizatutako emakume ijitoa (Txekia) # [[Elena María Tejeiro]] aktorea (Murtzia) # [[Elisabeth Guttenberger]] Auschwitz-Birkenau-tik bizirik atera zen emakume ijitoa. (Alemania) # [[Elvira Quintillá]] aktorea eta abeslaria (Bartzelona) # [[Emma Kunz]] sendalaria (Suitza) # [[Estrellita Castro]] abeslaria eta aktorea (Sevilla) # [[Ethel Brooks]] Soziologo feminista eta ijitoa (AEB) # [[Eugenia Zuffoli]] abeslaria eta aktorea (Italia) # [[Eva Villaver Sobrino]] astrofisikaria eta ikertzailea (Palentzia) # [[Fàtima Bosch i Tubert]] zientzialaria (Girona) # [[Fatoumata Coulibaly]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Mali) # [[Fauziya Kasinga]] emakumeen genital mutilazioa dela eta, AEBko lehen errefuxiatua (Togo) # [[Florence Price]] orkestra garrantzitsu batek jo zuen lehen musikagile afroamerikarra (AEB) # [[Fran Hosken]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista () # [[Fran Hosken]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (EEBB) # [[Francisca de Assis Martins Wood]] Lehen aldizkari feministaren argitaratzailea (Lisboa, 1802-1900) # [[Gavina Viana Viana]]ekintzaile antifaxista (Donostia-Bartzelona) # [[Gina Ranjičić]] lehenengo ijito idazlea (Serbia) # [[Gisela Bock ]] historialaria (Alemania) # [[Hanna Neumann]] matemarikaria (Alemania) # [[Imperio Argentina]] aktorea, abeslaria eta dantzaria (Argentina) # [[Inés Núñez de la Parte]] abokatua, kontseilaria eta goi-zuzendaria (Bilbo) # [[Inna Modja]] ablazioaren kontrako ekintzailea (Mali) # [[Isabel Parra]] kantautorea eta folklorista (Txile) # [[Isabel Rodà de Llanza]] epigrafialaria eta arkeologoa (Bartzelona) # [[Isabelle Stengers]] Bruselako filosofoa (Belgika) # [[Isatou Touray]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (GAmbia) # [[Jaha_Dukureh]] giza eskubideen aldeko aktibista (Gambia) # [[Jane Richardson]] biofisikoa eta Richardson biogramen asmatzailea (AEB) # [[Javiera Parra]] musikaria eta abeslaria (Txile) # [[Juana Goizueta Vértiz]] Kontituzio Zuzenbideko irakaslea (Nafarroa) # [[Julia Lajos]] aktorea (Valladolid) # [[Julia Robinson]] estatubatuar matematikaria (Misuri) # [[June Crespo]] artista (Iruñea, 1982) # [[June Eric-Udorie]] ablazioaren kontrako ekintzailea (Irlanda) # [[Katarina Taikon]] idazle ijitoa (Suedia) # [[Laura_Mersini-Houghton]] kosmologa eta fisika teoriko albano-estatubatuarra (Tirana) # [[Layli Miller-Muro‎]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (AEB) # [[Leah Manning]] Politikari britainiarra, giza eskubideen aldeko ekintzailea (Erresuma Batua) # [[Leena Yadav]] zinema-zuzendaria (India) # [[Leonore Davidoff]] historialaria, feminista (AEB) # [[Leyla Hussein]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Somalia) # [[Lidia Cao]] ilustratzailea eta muralista (Galizia) # [[Lily van Angeren-Franz]] Auschwitz-Birkenau-tik bizirik atera zen emakume ijitoa. (Alemania) # [[Loral O'Hara]] ingeniaria eta astronauta NASAn (AEB)) # [[Louise Jopling]] margolaria (Erresuma Batua) # [[Ma Thida]] Kontzientzia preso ohia eta idazlea (Birmania) # [[Mae Azango]] Kazetaria eta emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Liberia) # [[Marcia_Neugebauer]] geofisika estatubatuarra (AEB) # [[Margaret Bonds]] musikagilea (AEB) # [[Margarita Comas Camps]] pedagogoa (Menorca-Erresuma Batua) # [[Mari Carmen Díaz de Mendoza]] aktorea (Madril) # [[María Banquer]] aktorea (Espainia) # [[María Bru]] aktorea (Valentzia) # [[María de Sarmiento y Castilla]] Arabako dama (Araba) # [[María Dolores Gispert Guart]] bikoizketa aktorea eta irrati esataria (Katalunia) # [[María Eva Istúriz García|María Eva Istúriz Garcia]] Berdintasunerako teknikaria (Iruñea) # [[Maria Federici]] komunista, politikaria (Italia) # [[María Inmaculada Paz-Andrade]] zientzialaria (Galizia) # [[María Itziar Urrutia San Antón]] arkitektoa eta zuzendari exekutiboa (Malaga) # [[María Matilde Almendros]] irrati esataria eta aktorea (Katalunia) # [[María Ripoll]] zinegilea (Bartzelona) # [[María Ruiz de Gauna]] XV.mendeko emakumea (Gasteiz) # [[María Teresa Ruiz Cantero]] mediku eta ikertzailea (Melilla) # [[Maria Veleda]] Portugalgo ekintzaile feminista eta errepublikanoa (1871-1955) # [[Mary Nash]] historialaria (Irlanda-Katalunia) # [[Maya Burhanpurkar]] ikertzaile kanadiarra (Ontario) # [[Melanie Spitta]] zinema zuzendari ijitoa (Belgika) # [[Mónica Ramos Toro]] antropologoa (Madril) # [[Nahid Toubia]] Sudaneko lehen emakume-zirujaua eta EGM ikerketan ezpezializatutako aktibista (Sudan) # [[Najat Maalla M'jid]] NBE Idazkari Nagusiaren Ordezkari Berezia Haurren aurkako Indarkeriari buruzkoa (Maroko) # [[Nilde Iotti]] politikari komunista (Italia) # [[Nina Dudarova]] hizkuntzalari ijitoa, erromanieran alfabetatzea (Rusia) # [[Nitza Margarita Cintron]] medikua (Puerto Rico) # [[Olayinka Koso-Thomas]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Nigeria) # [[Panna Cinka]] biolin-jotzailea ijitoa (Hungria) # [[Pastora Filigrana García]] ijito sindikalista feminista (Sevilla) # [[Pastora Imperio]] dantzaria (Sevilla) # [[Pepita de Oliva]] ijito dantzaria, Europan ezaguna (Málaga) # [[Pratibha Parmar]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Nairobi) # [[Regina de Lamo]] 98.ko belaunaldiaren idazle anarkista (Jaén) # [[Rita Montagnana|Rita Montagnama]] Komunista, politikaria (Italia) # [[Romila Thapar]] historialaria (India) # [[Rosa Cortés]] 1749ko ijitoen kontrako Sarekada Handian atxilotua (Granada) # [[Rosa Taikon]] ijito zilargin eta aktorea (Suedia) Gina Ranjičić # [[Rosario García Ortega]] aktorea (Argentina) # [[Sagrario Ruiz Elizalde]] maistra eta hezkidetzan erreferentea (Nafarroa) # [[Saioa Mantzisidor Zilloniz]] nekazaria eta enpresaburua (Bizkaia) # [[Sandy Powell]] jantzi-diseinatzailea (Britainia Handia) # [[Shu Otero]] komikigilea (Sunbilla, Nafarroa garaia) # [[Silvia Agüero]] ijito idazlea, ijitoen memoria berreskuratzen duena (Madril) # [[Sister Fa]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Senegal) # [[Sonia Contera]] fisikaria eta nanoteknologoa (Madril) # [[Soraya Post]] eurodiputatu ijitoa (Suedia) # [[Tarsy Carballas]] zientzialaria (Galizia) # [[Teresa Margarida da Silva e Orta]] lehen emakume eleberrigilea portugesez (1711-1793) # [[Teresa Mattei]] ekintzaile komunista, feminista (Italia, 1921-2013) # [[Teresa Noce]] italiar politikaria (1900-1980) # [[Teresa Sánchez de Bilbao]] XV.mendeko emakumea (Gasteiz) # [[Teresa Vinyoles Vidal]] historialaria (Bartzelona) # [[Thais_Russomano]] Brasildarra medikuntza aeroespazialean espezializatuta (Porto Alegre) # [[Vanderlan da Silva Bolzani]] Kimikaria (Brazil) # [[Věra Bílá]] ijito abeslaria (Txekia) }} ====Berriak 2022 (Urtarrila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Urrutia]] ----'''SORTU''' Eskalatzailea (Bizkaia) # [[Alazne Belar]] ef--'''SORTU''' erizaina eta ikerlaria (Atxondo, Bizkaia) # [[Belén Bengoetxea]] ef--'''SORTU''' Ikertzailea eta EHUko irakaslea (Durango) # [[Elena Uriz]] ef--'''SORTU''' irakaslea, aktorea, dantzaria, musikaria (Iruñea) # [[Maixux Rekalde]] efef'''SORTU''' Bakezalea eta euskaltzaile (Oiartzun) # [[Mercedes Arbaiza]] ----'''SORTU''' Historialaria eta EHUko irakaslea (Bilbo) # [[Pilar Narbaiza]] efef'''SORTU''' erraketista eta sukaldaria (Mallabia) # [[Uxue del Río]] ef--'''SORTU''' artista, irudigilea eta diseinatzaile grafikoa (Donostia) # [[Adelaide Cabete]] Ginekologo feminista, framazona eta errepublikanoa (Portugal, 1867-1935) # [[Adele Bianchi]] geografoa (Italia) # [[Aida Peláez de Villa Urrutia]] idazlea,kazetaria, sufragista. (Kuba) # [[Amalia Mallén|Amalia Mallén de Ostolaza]] saiakeragilea, itzultzailea, sufragista (Kuba) # [[Ana de Castro Osório]] Portugalgo idazlea, feminista eta militante errepublikanoa(1872-1935) # [[Ana Maria Lajusticia]] kimikaria, dietetikan eta nutrizioan aitzindaria (Madril) # [[Ana Revenga]] ekonomialaria (Espainia) # [[Ángela Molinuevo y Longuebau]] XIX. mendeko karitatea (Gasteiz) # [[Ángeles Flórez Peón]] bizirik dagoen azken miliziano sozialista (Asturias) # [[Angélica Morales |Angélica Morales ]] idazlea, aktorea (Teruel, 1970) # [[Ann Rose Nu Tawng]] bakezalea, erizaina BBC 100 women sariduna (Birmania) # [[Antonella Picchio]] Ekonomialari feminista (Italia) # [[Arantxa Rodríguez Álvarez]] ekonomialari feminista (Bilbo) # [[Arantza Chacón Ormazabal]] ikertzailea, Zehar Errefuxiatuak (Gasteiz) # [[Asunción Ruiz]] ingurumen teknikaria (Madril) # [[Aurelia Castillo de González]] idazle eta itzultzailea (Kuba) # [[Aurora Villar Buceta]] kazetaria (Kuba) # [[Belén Franch Gras]] zientzialaria (Valentzia) # [[Belén Frau Uriarte]] ekonomilaria, Espainaiako CEOko eta munduko komunikazioko zuzendaria (Bilbo) # [[Belén Landáburu]] abokatu eta politikoa (Burgos) # [[Bianca Maria Meda]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Blanca de los Ríos]] idazlea eta literatura kritikoa (Sevilla) # [[Camille Kouchner]] Zuzenbide pribatuko irakaslea, abokatua (Frantzia) # [[Carmen Serdán Alatriste]] iraultzailea (Mexiko) # [[Catalina Bárcena]] aktore kubatarra (Kantabria) # [[Consuelo Uranga]] komunista (Mexiko) # [[Cristina Borderías]] Historialaria (Katalunia) # [[Cristina Carrasco]] ekonomilari feminista (Txile-Bartzelona) # [[Cynthia Cockburn]] antimilitarista feminista eta akademikoa (Britania Handia) # [[Diane Elson]] ekonomilari feminista (Erresuma Batua) # [[Digna Collazo]] sufragista (Kuba) # [[Domitila García de Coronado]] editorea, idazlea (Kuba) # [[Elena Salvador]] aktorea (Madril) # [[Elisa Garrido Moreno]] ikertzailea, unibertsitateko irakaslea (Valentzia) # [[Elisa Garrido]] espainiar militante antifaxista (Zaragoza) # [[Elisa Mújica]] Idazlea (Kolonbia, 1918-2003) # [[Elisa Soriano Fisher]] mediku-oftalmologoa eta feminista (Madril) # [[Élisabeth Chaplin]] margolaria (Frantzia, 1890-Italia, 1982) # [[Ella Fontanals-Cisneros]] enpresaria eta arte-bildumagilea (Kuba) # [[Elva Raquel Gómez]] kitxua idazlea (Argentina) # [[Elvira de Hidalgo]] Sopranoa eta kantu-maistra (Teruel) # [[Erika Aifan]] ustelkeriaren aurkako epailea (Guatemala) # [[Esperanza Molina Cubillo]] idazlea eta antropologoa (Madril) # [[Esther Chapa]] sufragista (Mexiko) # [[Eva Celada]] kazetaria, idazlea eta gastronomoa (Palentzia) # [[Eva Gancedo]] musikagilea, filmetako soinu-bandetan espezializatua (Madril) # [[Fanny Garrido]] idazle galiziarra # [[Fátima Báñez]] legelaria, politikaria eta ekonomilaria (Huelva) # [[Fatima Singhateh]] Haurren salerosteka eta explotariari buruzko Nazio Batuen Errelatore Berezia (Gambia) # [[Francia Márquez]] ekintzaile feminista (Kolonbia) # [[Gisela Vaquero]] bideojokogilea (Girona) # [[Henriette d'Angeville]] Mont Blanc igo zuen bigarren emakumea (Frantzia) # [[Hermila Galindo]] politikaria, kazetaria eta ekintzaile feminista (Mexiko) # [[Hortensia Gelabert]] aktore kubatarra Espainian (Espainia) # [[Ingrid Robeyns]] filosofo eta ekonomialari feminista (Lovaina, Belgika) # [[Irene González]] Futbolaria (Coruña, 1909-1928) # [[Isabel Margarita Ordetx]] idazlea, (Kuba) # [[Isabel Oyarzábal]] itzultzailea, kazetaria, idazlea, aktorea eta diplomatikoa(Malaga) # [[Isabella Leonarda]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Jamila Medina Ríos]] idazlea (Kuba) # [[Josefina Blanco]] aktorea (Leon) # [[Josefina Gómez Mendoza]] geografo eta idazlea (Madril) # [[Julia Peguero Sanz]] maistra eta feminista (Zaragoza) # [[Justa Montero]] aktibista feminista (Bartzelona) # [[Kate Young]] gizarte-antropologoa (Erresuma Batua) # [[Laila Haidari]] ekintzailea 100 Women BBC sariduna (Agfanistan) # [[Leonor Taboada]] kazetaria, idazlea eta ekintzaile feminista # [[Lourdes Beneria]] ekonomialari feminista (Katalunia) # [[Lucía López Marco]] albaitaria (Zaragoza) # [[Manuela Vargas]] flamenko dantzaria (Sevilla, 1941 - Madril, 2007) # [[Margarita Manso]] 27ko belaunaldiko margolaria (Valladolid, 1908-Madril,1960) # [[Mari Carmen Martínez Chamorro]] medikua (León) # [[María Ángeles Pérez López|Maria Ángeles Pérez López]] poeta (Valladolid) # [[María Cancio]] aktorea (Madril) # [[María del Adalid]] margolari galiziarra ( # [[María Espinosa de los Monteros]] emakumeen eskubide zibil eta politikoen aldeko aktibista (Malaga) # [[María Fernanda Ladrón de Guevara]] Aktorea (Madril) # [[María Guerrero López]] aktorea (Madril) # [[María Guerrero]] Aktore eta enpresaburua (Madril) # [[María José Vázquez]] GIB/HIES ekintzailea (Bartzelona) # [[María Josefa Patricia Muñoz y Jarabeitia]] filantropoa (Bilbo) # [[María Martos]] Feminista (Madril) # [[María Muñoz de Quevedo]] piano-jotzailea # [[Maria Teixidor i Jufresa]] enpresari eta abokatua (Katalunia) # [[María Teresa Gavarró Castelltort]] pedagogoa(Katalunia) # [[María Tubau]] aktorea (Madril) # [[María Villar Buceta]] kazetaria, poeta, ekintzailea (Kuba) # [[Maria Xaveria Perucona]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Marta Álvarez Guil]] legelaria (Madril) # [[Matilde de la Torre]] kazetari eta politikaria (Burgos) # [[Matilde Díez]] aktorea (Madril) # [[Matilde Rodríguez Cabo]] mediku, psikiatra, idazlea, feminista, sufragista eta aktibista (Mexiko) # [[Maud de Boer-Buquicchio]] Haurren salerosteka eta explotariari buruzko Nazio Batuen Errelatore Berezi oiha (Herbehereak) # [[Michelle Perrot]] historialaria (Frantzia) # [[Natália Pasternak|Natalia Pasternak]] biologoa BBC 100 women sariduna (Brasil) # [[Négar Djavadi]] eleberrigilea, zinemagilea (Iran/Frantzia) # [[Nerea Luis]] informatika ingeniaria (Madril) # [[Nieves Quintana]] Nekazaria (Araba) # [[Nilofar Bayat]] afganistar abokatua eta saskibaloi jokalaria (Kabul) # [[Reem Alsalem]] Emakumeen kontrako indarkeriari buruzko Nazio Batuen Errelatorea (Jordania) # [[Reyna Pastor]] historialaria (Argentina) # [[Rosa García-Malea López]] lehen emakume kaza-pilotua (Almeria) # [[Rosika Schwimmer]] kazetaria, idazlea, sufragista (Budapest) # [[Sabine Weiss]] Argazkilaria (Frantzia) # [[Sara Baartman]] esklaboa (Afrika) # [[Serafina Núñez]] idazle kubatarra # [[Susanna Minguell]] filosofo eta idazlea (Bartzelona) # [[Tlaleng Mofokeng]] mediku, hizlari, idazle eta emakumeen eskubideen eta sexu eta ugalketa-osasunaren aldeko aktibista BBC 100 women sariduna (Hegoafrika, 1980) # [[Trinidad Arroyo]] Espainian lan egin zuen lehen oftalmologoa (Palentzia) # [[Virginia Eubanks]] politologoa (AEB) # [[Virginia Torrecilla]] futbolaria (Mallorca) # [[Virginie Demont-Breton]] margolaria (Frantzia, 1859-1935) # [[Winnaretta Singer]] musika mezenas (Paris) # [[Zeltia Montes Muñoz]] musikagilea, filmetako soinu-bandetan espezializatua (Madril) }} === Berriak === ====Berriak 2021 (urria, azaroa, abendua)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Olaizola]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Elgoibar 1974) # [[Amaia Lejarreta]] ef--'''SORTUA''' artista, makillatzailea (Durango 1983) # [[Anttoni Etxeberria]] efef'''SORTUA''' tabernaria (Hondarribia 1914-2020) # [[Begoña Gorospe]]----'''SORTUA''' feminista, zinegilea (Hernani 1942) # [[Frantxiska Iragorri]] efef'''SORTUA''' Abertzale, ekintzailea (Oiartzun, 1920-2019) # [[Garbiñe Larrea |Garbiñe Larrea Iturralde]] ef--'''SORTUA''' Naturopata (Urnieta 1976) # [[Hipolita Ibaibarriaga]] ef--'''SORTUA''' erreketista (Ermua 1914- Bartzelona 1939) # [[Itziar Ugarte]] ef--'''SORTUA''' Kazetaria eta idazlea (Oñati 1995) # [[Junkal Guerrero]] ----'''SORTUA''' musikaria (Andoain 1968) # [[Leire Vargas]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria, idazlea eta itzultzailea (Durango 2002) # [[Lide Urrestarazu]] ef--'''SORTUA''' mendi lasterkaria (Ordizia 1999) # [[Maria Angeles Esnaola]] efef'''SORTUA''' Maistra abertzalea (Ormaiztegi 1924-2017) # [[María Bravo]] ----'''SORTUA''' sopranoa (Portugalete 1952) # [[María Goiricelaya Burón]] ef--'''SORTUA''' aktorea, antzerki-zuzendaria (Bilbo 1983) # [[Maria Rosario Arrizabalaga]] efef'''SORTUA''' Mariarro bezala ezagunagoa, feminismoa eta justizia soziala bizi-ardatz izan zituen gizarte-ekintzailea (Ermua 1949- Donostia 2021) # [[Maribel Aiertza]] ef--'''SORTUA''' euskal idazlea (Etxebarria 1962) # [[Rosario Zubizarreta]] efef'''SORTUA''' erraketista (Ermua 1918-2002) # [[Shandra Martínez]] ----'''SORTUA''' artista, ilustratzailea. (Errenteria1977) # [[Susana Serrano]] ef---'''SORTUA''' Unibertsitateko irakaslea (Elorrio) # [[Tere Jaio]] efef'''SORTUA''' aktorea, bikoiztailea. (Gernika) # [[Teresa Murga]] efef'''SORTUA''' (Markina-Xemein 1910-2015) # [[Abia Akram|Abia Akra]] aktibista (Pakistan) # [[Aida Lafuente]] politikari ekominista (León) # [[Al Khadra Mabrook]] Saharar poeta (Sahara) # [[Alice Neel]] margolari erretratugile estatubatuarra (1900 - 1984) # [[Amaia Bono]] antzerki aktorea (Gasteiz, 1989) # [[Amaia Nausia]] historialaria (Iruñea) # [[Amalia Domingo Soler]] Idazlea, espiritista (Sevilla, 1835-Bartzelona,1909) # [[Ana Santos Payán]] idazlea, poeta, editorea (Guadalajara, 1972-Almeria, 2014) # [[Ana Teresa Diego]] Argentinan atxilotu-desagertua (Argentina) # [[Andrea Ixchíu]] kazetaria (Guatemala) # [[Antonia Adroher Pascual]] maistra, pedagogoa eta politikaria (Girona) # [[Araceli Sánchez Urquijo|Araceli Sanchez Urquijo]] bide, ubide eta portuetako ingeniaria (Sestao) # [[Azucena Villaflor|Azuzena Villaflor]] Maiatzeko plazako ekintzailea (Argentina) # [[Belén Nevado]] aktorea, feminista (Gasteiz, 1969) # [[Berta Arocena de Martínez Márquez]] Kazetaria, feminista (Habana, 1901-1956) # [[Blanca Li]] koreografo, dantzari, zinemagile (Granada) # [[Buchi Emecheta]] idazle nigeriarra # [[Carlota Pi]] Ingeniaria eta enpresari katalana # [[Carme Alemany Gómez]] soziologoa, feminista (Bartzelona) # [[Carme Karr i Alfonsetti]] Kataluniako kazetari, idazle, musikologo eta publizista feminista eta bakezalea (1865 - 1943) # [[Carme Montoriol i Puig]] Bartzelonako idazlea, itzultzailea eta piano-jotzailea (1892 - 1966) # [[Carmen Navarro]] Medikua eta ikertzailea (Madril) # [[Carmen Salinas Alfonso de Villagómez]] Legelaria # [[Carole Pateman]] Britainiako feminista eta politologoa (Sussex, Ingalaterra) # [[Carolina Coronado]] idazlea (Badajoz) # [[Carolina Escobar Sarti]] Guatemala, 1960 feminista, idazlea, # [[Clara Peeters]] margolari flamendarra. (1580-1621) # [[Claudette Colvin]] Afro-amerikarren eskubide zibilen mugimenduaren aitzindaria. # [[Clotilde Cerdá Bosch]] Aktibista eta goi mailako harpa-jotzailea (Bartzelona, 1861-1926) # [[Concepción Sierra Ordóñez]] Legelaria # [[Conchita Balparda]] abeslaria, sopranoa. Portugalete (1942) # [[Constance Naden]] Idazle, poeta eta filosofo ingelesa # [[Consuelo Rubio]] opera abeslaria (Madril) # [[Cristina Durán Costell|Cristina Durán]] ilustratzailea eta marrazkilaria (Valentzia, 1970) # [[Cristina Spínola]] kazetaria, kirolaria, telebistako kazetaria, idazlea eta Kanarietako Youtuber-a da. # [[Crystal Bayat]] aktibista (Afganistan) # [[Diana Pinilla]] txirrindulari kolonbiarra # [[Dolores Aleu Riera]] Mediku titulua lortzen lehena (Bartzelona 1857-1913) # [[Dolores Prida]] kazetari eta antzerkigile kubatar estatubatuarra # [[Dolors Monserdà]] Kataluniako idazle eta ekintzaile feminist (1845-1919) # [[Dolors Piera]] Kataluniako irakasle sindikalista (1910-2002) # [[Eider Sánchez]] ingeniaria eta "Naru Intelligence"ren sortzailea (Donostia) # [[Elena Cipriana Álvarez Durán]] idazle, folklorista (Badajoz) # [[Elena Maseras Ribera]] Mediku, pedagogo eta irakaslea. Medizina fakultatean lehen emakume matrikulatua (Tarragona, 1853-1905) # [[Elena Mederos Cabaña]] Feminista,aktibista (Kuba) # [[Elena Molina]] dokumentalgilea (Madril) # [[Elisa Fernández de la Vega]] medikua, ikertzailea (Asturias-Zaragoza) # [[Ellen Churchill Semple|Ellen Churchill]] geografo amerikarra (1863-1932) # [[Elvia Carrillo Puerto]] Lider feminista, politikoa eta sufragista mexikarra # [[Emilia Bernal]] Kazetaria, itzultzaile (Kuba, 1884-1964) # [[Fátima Djarra Sani]] Emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea. (Ginea Bissau) # [[Fede Galizia]] margolaria (Milan 1578-1630) # [[Feminismoa Herri Katalanetan]] # [[Flavita Banana]] ilustratzaile, marrazkilaria (Oviedo) # [[Francesca Bonnemaison i Farriols]] Bartzelonako pedagogo, idazle eta feminista (1872-1949) # [[Francisca de Pedraza]] etxekoandrea, genero-indarkeriaren borrokaren aurrekari historikoa # [[Françoise Gilot|Francoise Gilot]] margolaria (Frantzia) # [[Georgiana Houghton]] Margolaria (Kanaria Uharteak, 1814-Londres, 1884) # [[Helen Porter]] britainiar biologoa # [[Isabel Güell i López]] musikagilea (Bartzelona) # [[Isabel Villenakoa]] lekaime eta idazle protofeminista (Valentzia, 1430 - 1490) # [[Janet Watson]] geologo britainiarra (1923-1985) # [[Jeannette Campbell]] igerilaria (Argentina) # [[Jerònima Galés]] XVI. mendeko inprimatzaile valentziarra (?? - 1587) # [[Jimena Alonso]] Feminista, irakaslea, pentsalaria, liburu argitaratzaile. Donostia-Madril # [[Jimena Fernández de la Vega]] medikua, genetista (Galizia) # [[Joaquima Santamaria i Ventura]] Kataluniako idazle, folklorista eta itzultzailea (1853 - 1930) # [[Josefa Ortiz de Domínguez]] Mexikoko independentziaren aldeko aktibista (Mexiko) # [[Juana Doña]] komunista, militantea, idazlea (Madril-Bartzelona) # [[Júlia Martí Comas]] ikerlari feminista (Bartzelona) # [[Kathleen Hanna]] musikaria eta aktibista. (Estatu Batuak) # [[Leona Vicario]] Mexikar ekintzailea (Mexiko Hiria, 1781-1842) # [[Lesbia Soravilla]] idazlea, feminista, ekintzailea (Camagüey, 1907-1989) # [[Lisa Çalan]] zinemagilea (Kurdistán) # [[Lola Gaos]] aktorea, aktibista (Valentzia) # [[Lola Rodríguez de Tió]] Kazetaria, iraultzailea (Puerto Rico, 1843 - Habana 1924) # [[Lucia Ixchíu]] aktibista (Guatemala) # [[Lucía Lahoz Gutiérrez]] Arte historialaria (Leza-Araba) # [[Luisa Pérez de Zambrana|Luisa Pérez de Zanbran]] Poeta (Santiago, 1837-Habana, 1922) # [[Luzmila Chiricente Mahuanca]] Giza eskubideen aldeko ekintzailea (Perú) # [[Marcelina Bautista]] Etxeko langileen aldeko aktibista (Mexiko, 1966) # [[Margaret Bullen]] antropologoa (Erresuma Batua- Euskal Herria) # [[Margarita Porete]] Begina, mistika ((Frantzia) # [[Marge Piercy]] poeta, eleberrigile eta feminista (AEB) # [[María Cambrils]] Valentziako idazle sozialista eta feminista (1878 - 1939) # [[María Collado Romero]] idazlea # [[Maria del Carme Nicolau Massó]] Kataluniako idazle, itzultzaile eta kazetaria (1901-1990) # [[Maria Domènech i Escoté]] Kataluniako idazlea (1874 - 1952) # [[María Eugenia Casinelli de García Irureta Goyena]] giza eskubideen aldeko aktibista (Argentina) # [[María Isidra de Guzmán y de la Cerda]] Medikua (Madril 1767-1884)) # [[María José Fuster]] UNED-eko irakaslea eta GIB/HIESaren ekintzaile eta ikerlaria (Alicante) # [[María José Martínez Herrero|Maria José Martinez Herrero]] EHUko irakaslea # [[María Josefa de Larumbe Goñi]] inprimatzailea eta liburu-saltzailea (Iruña 1700-1757) # [[Maria Lugones]] filosofo feminista eta deskoloniala (Argentina) # [[María Pineda]] modelo eta enpresaburua # [[María Ponce|Maria Ponce]] Maiatzeko plazako ekintzailea (Argentina) # [[María Telo]] Legelaria, familia-abokatua eta feminista extremadurarra # [[María Wonenburger]] Matematikan doktorea (Galizia) # [[Mariana Rodríguez del Toro|Mariana Rodriguez del Toro]] Mexiko independiaren aldeko borrokalaria (1775-1821) # [[Mariasilvia Spolato]] LGBT eskubideen ekintzailea (Italia) # [[Mariblanca Sabas Alomá|Mariblanca Sabas Alom]] Feminista, kazetaria, ministroa (Kubako Santiago, 1901-1983) # [[Marie-Thérèse Walter]] modeloa eta Picassoren amorante (Frantzia) # [[Marilyn Waring]] ekonomia feministaren sortzaile nagusietako bat(Zeelanda Berria) # [[Marquesa del Ter]] Noble frantziarra, pianista eta ekintzaile feminista (1864-1936) # [[Marta Espinós]] Valentziar piano-jotzailea. Valentzia # [[Marta González Gómez]] El Salvador-eko armadaren eraso batean eraila. # [[Marta Lozano Molano]] musikagilea (Cáceres, 1985) # [[Martina Casiano y Mayor|Martina Casiano]] maistra, fisika eta kimikaria # [[Martina Castells Ballespí]] Medikuntzan doktore-gradua lortzen lehen emakumea (Lleida,1852-1884) # [[Mercè Capdevila i Gaya]] musikagilea, pedagogoa (Bartzelona) # [[Mercè Torrents Turmo]] piano-jole eta konpositore katalana # [[Mertxe de Renobales]] biokimikaria (Bilbo) # [[Miren Llona]] EHUko irakaslea # [[Mylene Fernández Pintado]] idazlea (Kuba) # [[Ochy Curiel]] feminismoaren teorialaria eta aktibista, gizarte-antropologoa (Dominikar Errepublika) # [[Ofelia Rodríguez Acosta|Ofelia Rodriguez Acosta]] Feminista, kazetaria, idazlea (Habana, 1902-1975) # [[Olimpia Fulvia Morata]] humanista italiarra # [[Pamela Yates]] estatubatuar dokumentalista eta giza eskubideen aldeko ekintzailea # [[Pilar Castillo Sánchez]] pianista (Galizia) # [[Pretty Yende]] sopranoa (Hego Afrika) # [[Raquel Calvo Larralde]] kazetaria, dokumentalgilea (Durango) # [[Rita Cetina Gutiérrez]] maistra, poeta eta feminista mexikarra # [[Rosario de Acuña|Rosario de Acuña y Villanueva]] idazle, librepentsalari eta kazetaria (Madril) # [[Roya Sadat]] zinegile eta zinema-zuzendaria (Afganistan) # [[Salutxu Etxebarria]] Amurriko emakume aurreskulari aitzindaria (1924-2008) # [[Tomasa Cuevas]] efef militante komunista eta antifrankista (Guadalajara 1917 -Bartzelona 2007) # [[Ulrike Tillmann]] matematikaria (Alemania) # [[Vicenta Llorente del Moral]] entomologoa (Algorta) # [[Wendy Flores]] abokatua eta giza eskubideen aldeko defendatzailea. (Nikaragua) # [[Zulema de la Cruz]] musikagile, konpositore (Madril) # [[Zuriñe López de Sabando Sainz]] dokumentalgilea (Gasteiz) }} ====Berriak 2021 (uztaila, abuztua, iraila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Egidazu]] ef--'''SORTU''' ilustratzailea, biologoa eta idazlea (Durango) # [[Bea Larrañaga]] ef--'''SORTU''' aktorea (Errenteria) # [[Begoña Zia]] ef--'''SORTU''' marrazkilaria. (Iruñea 1959-2019) # [[Dorleta Kortazar]] ef--'''SORTU''' ipuin-kontalaria (Arrasate 1974) # [[Eider Perez]] ef--'''SORTU''' aktorea, idazlea, bertsozalea eta aurkezlea (Pasaia1995) # [[Elena Pérez]] efef'''SORTU''' txistularia (Ermua 1968-2021) # [[Eskarne Aroma]] efef'''SORTU''' irakaslea, aktorea, ekintzailea (Durango 1934-2021) # [[Esther Gorostiza]] ef--'''SORTU''' pediatra (Atxondo 1953) # [[Gala Knörr]] ----'''SORTU''' artista (Gasteiz 1984) # [[Isabel González]] ef--'''SORTU''' liburuzaina, politikaria (Leon-Durango 1974) # [[Jenni Alvarado]] ef--'''SORTU''' artista (Durango 1981) # [[Laura Latorre]] ef--'''SORTU''' terapeuta, idazlea (Madril-Huarte 1975) # [[Maddi Soroa]] ----'''SORTU''' pedagogoa (Lekunberri 1997) # [[Maitane Azurmendi]] ef--'''SORTU''' artista. (Gernika 1978) # [[Maria Josefa Aedo]] efef'''SORTU''' lekaimea (Ermua 1786-Compostela 1805) # [[Marina Lameiro]] ----'''SORTU''' zinemagilea (Iruñea 1986) # [[Norma Mentxaka]] --ef'''SORTU''' terrorismoaren biktima (Santurtzi 1932-1976) # [[Rosa Arburua]] ----'''SORTU''' pedagogoa, historia ikertzailea (Irun 1961) # [[Vanesa Fernández]] ef--'''SORTU''' Zinebiko zuzendaria. (Iurreta 1980) # [[Agustina González López]] idazle, pentsalari, pintore abangoardista eta politikaria izan zen.(Granada) # [[Ana Carrillo Domínguez]] Errepublikako Herri Armadako kapitain komunista (1898 - 1974) # [[Ana María Martínez Sagi]] Kataluniako poeta, sindikalista, kazetaria eta atleta feminista (Bartzelona, 1907-2000) # [[Anbara Salam Khalidi]] idazle eta itzultzaile feminista (Libano) # [[Ángela Labordeta]] idazlea (Teruel) # [[Ángeles Ottein]] sopranoa (Madril) # [[Angélica Dass]] argazkilaria (Brasil) # [[Consuelo Zavala]] maistra, feminista (Mexiko) # [[Esther Bejarano]] musikaria, Auschwitzeko kontzentrazio-eremutik bizirik atera zena (Alemania) # [[Gertrudis Bocanegra]] Mexikoren indepentziaren aldeko borrokalaria (Mexiko) # [[Inge Morath]] argazkilaria (Austria- AEB) # [[Jane Glover]] orkrestra zuzendaria (Erresuma batua) # [[Mari Luz Cristóbal Caunedo|Mari Luz Cristóbal]] Asturias, 1948. Tonada-kantaria # [[María "La Jabalina"]] militante anarkista eta miliziano espainiarra (1917 - 1942) # [[María de Baratta]] musikagilea, piano-jotzailea (El Salvador) # [[Mariana Pineda]] espainiar liberala (Granada) # [[Mariela Castro]] politikaria eta sexologoa (Kuba) # [[Milena Jesenská]] kazetaria, idazlea eta itzultzailea (Txekia) # [[Olga Bergholz]] Errusiar poeta (1910-1975) # [[Olga Jojlova]] Ballet dantzaria. Picassoren lehen emaztea. (1891-1955) # [[Paulina Ódena García]] militante komunista, Espainiako Gerra Zibilean milizianoa (Bartzelona 1911 - Granada 1936) # [[Peli Romarategui]] misiolari arabarra da, eta egurrez, beiraz eta zeramikaz egindako erlijio-lana egin ditu (Gasteiz) # [[Sandra Sánchez]] Karateka. Talavera de la Reina (1981) # [[Shamsia Hassani]] Afganistango grafitigilea. # [[Silvia Lazarte]] Boliviar-kitxuar politikaria (Bolivia) # [[Vilma Espín]] iraultzailea, heroia (Kuba) }} ====Berriak 2021 (apirila, maiatza, ekaina)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Anaje Narbaiza]] ef--'''SORTU''' euskaltzaile eta sindikalista (Bergara 1960) # [[Delia Lauroba]] --ef'''SORTU''' erresistentea (Donostia 1909-2004) # [[Estíbaliz Sádaba Murguía]] ----'''SORTU''' artista (Bilbo 1963) # [[Garazi Arrizabalaga]] ef--'''SORTU''' Durangoko Museoko zuzendaria (Berriz 1984) # [[Goiuri Aldekoa-Otalora]] ef--'''SORTU''' argazkilaria (Durango 1972) # [[Idoia Asurmendi]] ef--'''SORTU''' musikaria. (Aramaio 2000) # [[Idoia Gereñu]] ----'''SORTU''' antzerkigilea (Tolosa 1980) # [[Jone Guenetxea]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Abadiño 1978) # [[Jone Novo]] ef--'''SORTU''' kameraria (Durango 1982) # [[Juanita Ibaibarriaga Literatur Saria|Juanita Ibaibarriaga Literatur saria]] '''SORTU''' (Ermua) # [[Lucrecia Arana]] efef'''SORTU''' zarzuela abeslaria (Haro 1867- Madril 1927) # [[Maite Berriozabal]] ef--'''SORTU''' Euskara teknikaria (Berriz 1987) # [[Mariam Bilbatua]] ef--'''SORTU''' Unibertsitateko irakasle ohia. Durangoko zinegotzia 2019tik (Getxo, 1950) # [[Miren Lazkano]] ef--'''SORTU''' Piraguista (Donostia 1997) # [[Sagrario Aranburu]] efef'''SORTU''' dantzaria eta abeslaria (Iruñea 1930-2021) # [[Veronica Werckmeister]] ef--'''SORTU''' margolaria, muralista (Gasteiz 1972) # [[Amina Hussein]] kazetaria eta itzultzaile (Kurdistan-Bartzelona) # [[Amparo Poch y Gascón]] idazle eta mediku antifaxista eta libertarioa (Espainia, 1902-1968) # [[Ana María Pérez del Campo]] ekintzaile feminista (Madril) # [[Annie Vivanti]] Londresen jaiotako idazle italiarra # [[Betsi Cadwaladr]] erizaina (Gales) # [[Carme Riera]] idazlea (Balear Irlak) # [[Carmen Salinas Alfonso de Villagómez]] Legelaria # [[Celia del Palacio]] feminista (Durango-Mexiko) # [[Colette Maze]] piano-jotzailea (Paris) # [[Concepción Sierra Ordóñez]] Legelaria # [[Concha Liaño Gil]] Espainiako ekintzaile anarkista ( Épinay-sur-Seine, Frantzia, 1916-2014) # [[Emma Roca]] korrikalaria, suhiltzailea (Katalunia) # [[Herminia Fajardo]] kazetaria, feminista (Kanariak) # [[Hilda Hilst]] idazlea. (Brasil) # [[Jane Rule]] idazlea (Kanada) # [[Josefina Carabias]] kazetaria, idazlea (Avila) # [[Julia Hermosilla Sagredo]] Anarkosindikalista, milizianoa eta frankismoaren aurkako erresistentea (Sestao, 1916-2009) # [[Julienne Mathieu]] zinema mutuko aktorea (Frantzia) # [[Kathleen Winter]] idazlea (Kanada) # [[Katia Reimberg]] etorkin ekintzailea, feminista (Brasil-Donostia) # [[Leticia Gaspar]] artista. (Bilbo) # [[Llibertat Ródenas Rodriguez]] Valentziako anarko-sindikalista, milizianoa eta Mujeres Libres taldearen kidea (1892-1970) # [[Lola Iturbe]] Espainiar anarko-sindikalista (Bartzelona, 1902-1990) # [[Mahasweta Devi]] Bengalkiar-indiar idazle eta aktibista # [[Margarita Xirgu]] Aktorea (Katalunia) # [[María Asunción Català]] matematikaria, astronomoa (Bartzelona) # [[María Bruguera Pérez]] (Extremadurako militante libertarioa eta feminista) (1913-1992) # [[María del Carmen de Lara]] zinemagile feminista (Mexiko) # [[María Dueñas (biolin-jotzailea)]] Granada 2002 # [[María Elena Walsh]] poeta, kantautorea, eleberrigilea, antzerkigilea (Argentina) # [[María Teresa Rodríguez Sáinz-Rozas|María Teresa Rodríguez Sainz-Rozas]] enpresaburua (Palentzia) # [[Mercedes Prieto]] Astronomoa (Huelva) # [[Penelope Fitzgerald]] idazlea (Erresuma Batua) # [[Pepita Carpeña]] Espainiar feminista eta anarkosindikalista (Bartzelona, 1919-2005) # [[Sara Facio]] argazkilaria. (Argentina) # [[Soledad Estorach Esterri]] Espainiako ekintzaile anarkista (Lleida, 1915-1993) # [[Teresa Aldamiz]] poeta, kazetaria, itzultzailea. (Filipinas-Bilbo) # [[Teresa Jordá Vitó]] Akuarelista, margolaria (Bartzelona) # [[Teresa Lanceta]] Artista (Bartzelona) # [[Vera Mantero]] dantzaria (Portugal) # [[Xela Arias]] idazlea (Galizia) }} ====Berriak 2021 (urtarrila, otsaila, martxoa)==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Andereak Elkartea|Andereak Elkartea]] '''SORTU''' (Durango 2005) # [[Amaia Lopez de Munain]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Gasteiz 1972) # [[Antxone Telleria Mendia]] ef--'''SORTU''' irakaslea (Lekeitio 1956) # [[Bakarne Altonaga]] ef--'''SORTU''' historialaria (Bilbo 1988) # [[Bittori Etxeberria]] --ef'''SORTU''' Emakume Abertzale Batza. Erresistentziako kidea (Baztan 1908-1997) # [[Capitolina Bustince Larrondo]] efef'''SORTU''' irakasle, idazlea (Ujué 1864- Segovia 1934) # [[Carmen Artaza]] ----'''SORTU''' abeslaria (Donostia 1995) # [[Eladia Zubizarreta]] efef'''SORTU''' erreketista (Ermua 1923-2020) # [[Elena Ziordia]] ef--'''SORTU''' ilustratzailea (Bizkaia 1964) # [[Filomena Baldezate]] efef'''SORTU''' erizaina eta emagina (Valladolid-Bilbo 1895- Miranda de Ebro 1980) # [[Garazi Mugarza]] ef--'''SORTU''' Margolaria, idazlea eta erizana (Mallabia 1995) # [[Elvira Iñurrieta]] efef'''SORTU''' emagina (Elorrio 1895-1980) # [[Haizea Martiartu]] ef--'''SORTU''' saxofoi-jotzailea (Markina 1991) # [[Irantzu Mendia Azkue]] ----'''SORTU''' irakaslea eta ekintzailea (Gasteiz 1976) # [[Irati Idiakez]] ef--'''SORTU''' snowboarderra (Getaria 1996) # [[Isabel Lobiano]] efef'''SORTU''' (Ermua 1583-1673) # [[Izaro Lasa]] ef--'''SORTU''' txirrindulari ohia eta idazlea (Zumarraga 1987) # [[Kari Alberdi]] ----'''SORTU''' kimikaria, komunikazio zientifikoan aditua (Azkoitia 1996) # [[Lilatoia]] '''SORTU'''Donostia # [[Lorea Zulaika]] ef--'''SORTU''' musikaria (Ziortza-Bolibar 1996) # [[Lucia Urrutia]] ----'''SORTU''' meteorologoa (Erroibarra 1932) # [[Maider Mendizabal]] ef--'''SORTU''' pilotaria (Zizurkil 1977) # [[Maite Axiari]] --ef'''SORTU''' feminista, euskaltzale (Ezpeleta 1949-2021) # [[Maite Gorrotxategi]] ef--'''SORTU''' erraketista (Ermua 1926) # [[Mari Carmen Díaz de Lezana]] ----'''SORTU''' txirrindularia (Urduña 1943) # [[Marta Olazabal]] ----'''SORTU''' ikertzailea (Bilbo 1981) # [[Matilde Isasi-Isasmendi]] ef--'''SORTU''' emagina (Iurreta 1933) # [[Mentxu Alkorta]] ef--'''SORTU''' dantzari eta trikitilaria (Donostia 1947) # [[Miren Begoña Ereñaga]] efef'''SORTU''' erraketista (Durango 1927-2015) # [[Nahia Zubeldia]] ----'''SORTU''' itzultzaile, musikaria, idazlea (Lapurdi 1982) # [[Nerea del Campo Aguirre]] ef--'''SORTU''' filologoa (Eibar 1971) # [[Nicasia Madariaga]] efef'''SORTU''' margolaria (Bilbo 1874-1970) # [[Sara Estévez]] ----'''SORTU''' kazetaria (Bilbo 1925) # [[Tere Verdes]] efef'''SORTU''' Emakume Abertzale Batza. Erresistentziako kidea (Bilbo 1907-1959) # [[Victoria Mallabiabarrena]] efef'''SORTU'''soprano lirikoa (Mallabia 1867-1960) # [[Adelina Zendejas Gómez]] irakasle, kazetari, aktibista (Mexiko) # [[Aimé Painé]] abeslari maputxea (Argentina) # [[Alaíde Foppa]] poeta, itzultzailea, ekintzailea (Bartzelona-Guatemala) # [[Alice Stewart]] epidemiologa (Erresuma batua) # [[Amelina Ermeline Devant-Le Gallena]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Ana María Moix]] poeta, idazlea (Bartzelona) # [[Andrea Khalfaoui]] 1. ijito doktorea # [[Bartolina Sisa]] iraultzailea (Bolivia) # [[Benita Galeana]] sindikalista, ekintzailea (Mexiko) # [[Boliviako Cholitas escaladoras]] Bolivia # [[Carmen Ballvé]] argazkilaria (Madril) # [[Carmen Orellana Illescas]] ingurumen agentea, basozaina (Balear Uharteak) # [[Cira Crespo]] historialaria, idazlea (Katalunia) # [[Conxa Pérez Collado]] Ekintzaile anarko-feminista eta milizianoa (Katalunia, 1915-2014) # [[Cora Sadosky]]. Matematikaria (Argentina) # [[Coraline Labourdette]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Cristina López Barrio]] abokatu, idazlea (Madril) # [[Diana Trujillo]] ingeniari aeroespaziala (Kolonbia) # [[Domitila Barrios de Chungara]] Boliviar feminista # [[Edith Pretty]] lurjabea eta filantropoa. (Erresuma Batua) # [[Esperanza d'Ors|Esperanza D'ors]] eskutorea (Madril) # [[Ewy Rosqvist-von Korff]] rally pilotua (Suedia) # [[Fanny Blankers-Koen]] atleta (Herbehereak) # [[Flora Sandes]] soldadua (Britainia Handia) # [[Gilka Machado]] poeta (Brasil) # [[Gregoria Apaza]] iraultzailea (Bolivia) # [[Guadalupe Grande]] idazlea, poeta (Madril) # [[Guillermina Uribe Bone]] ingeniari zibila (Kolonbia) # [[Hedina Sijerčić]] idazle, kazetari, poeta (Sarajevo) # [[Helena Janeczek]] idazlea, kazetaria (Italia) # [[Hella Haasse]] idazlea (Herbehereak) # [[Idoia Hernández]] HATXE, piano-jotzailea (Errenteria) # [[Irene Polo]] kazetaria (Katalunia) # [[Irina Antónova]] Arte kritikaria (Mosku) # [[Isabella Karle]] X izpien ikertzailea. EEBB # [[Jacqueline Bidegorri]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Joy Adamson]] naturalista (Austria) # [[Juana Rouco Buela]] anarkista (Argentina) # [[Katharine Burr Blodgett]] fisikaria eta asmatzailea (Estatu Batuak) # [[Kalam Kunde|Kalam Kunda]] Kunde-jotzailea (Burkina Faso) # [[La Voz de la Mujer]] Argentinako aldizkari anarko-feminista. itzulpena # [[Letitia Mumford Geer]] erizaina eta asmatzailea (Estatu Batuak) # [[Louisa Garrett Anderson|Louisa Garret]] Medikua eta sufragista (Britainia Handia) # [[Lucía Sánchez Saornil]] Ekintzaile anarko-feminista eta poeta. Mujeres Libres-en sortzailea (Espainia, 1895-1970). # [[Lucy Parsons]] anarkista, komunista (EEBB) # [[Mamen Moreu]] ilustratzaile, komikigile (Huesca) # [[Manuela León]] Emakume ekintzailea (Ekuador) # [[Malva Flores]] idazlea (Mexiko) # [[Marcela Delpastre]] idazlea (Frantzia) # [[Margaret Roundtree]] Saskibaloi jokalaria (Estatu Batuak) # [[Margarita del Val]] birologoa (Madril) # [[Margarita García Flores]] feminista, abokatua (Nexiko) # [[Marie Langer]] Medikua, psikologoa (Austro-Argentinarra) # [[Mary Moffat Livingstone]] esploratzailea (Hegoafrika) # [[Maria Clemencia Herrera]] Lideresa, ekintzailea (Kolonbia) # [[María Cinta Balagué]] irrati esataria (Bartzelona) # [[María Collazo]] Argentinako anarko-feminista. itzulpena # [[Maria del Mar Lozano]] RAEx-eko zuzendaria (Iruñea) # [[Maria Josefa Saavedra]] abokatua (Bolivia) # [[María Lorena Ramírez]] korrikalaria (Mexiko) # [[Maria Paz Jiménez Escudero]] margolaria (Donostia) # [[Maria Soledad Moral Santa Cruz]] arrain saltzailea, ekintzailea (Portugalete) # [[Marina Núñez]] artista (Palentzia) # [[Marta Lamas]] idazlea, feminista, antropologoa (Mexiko) # [[Maxine Molyneux]] soziologoa, feminista (Pakistan) # [[Mercedes Ateca]] Txirrindularia (Laredo-Kantabria) # [[Mujeres Libres]] 36ko Espainiako Gerra garaiko erakunde anarko-feminista. itzulpena # [[Mujeres Libres (aldizkaria)]] Aurrekoaren aldizkaria. itzulpena # [[Nancy Porsia]] Kazetaria (Italia) # [[Nell Leyshon]] idazlea (Erresuma Batua) # [[Nuria Ruiz de Viñaspre]] poeta (Logroño) # [[Olvido García Valdés]] poeta (Pravia-Asturias) # [[Petrona Eyle]] Medikua, feminista (Argentina) # [[Rebeca Uribe]] poeta, (Mexiko) # [[Rebeca Uribe Bone]] ingeniari kimikoa (Kolonbia]] # [[Rosario Pino]] antzezlea (Málaga) # [[Sara Berenguer Laosa]] Ekintzaile anarko-feminista (Katalunia, 1919-2010) # [[Shadi Ghadirian]] argazkilaria (Iran) # [[Simona Manzaneda]] itzultzailea (Bolivia) # [[Solveig Nordström]] arkeologoa (Suedia) # [[Úrsula Goyzueta]] iraultzailea (Bolivia) # [[Vicenta Juaristi Eguino]] iraultzailea (Bolivia) # [[Victoria Aguirre Anchorena]] margolaria (Buenos Aires) # [[Virginia Bolten]] anarkista, kazetaria (Argentina) # [[Whina Cooper]] ekintzailea (Zeelanda Berria) }} === Hobetuak 2021 === # [[Alicia Iturrioz]] margolaria (Eibar) # [[Louise Michel]] Frantziako anarkista. Parisko Komunan kiderik garrantzitsuenetakoa. # [[Luz Zalduegi]] Albaitaria. (Mallabia) # [[Felisa Areitioaurtena|Felisa Areitioartena]] Antzezlea (Zaldibar) # [[Maria Magunazelaia]] Txirrindulari aitzindaria (Ermua) # [[Anna Sundström]] kimikaria (Suedia) # [[Mariñe Arbeo]] ilustrailea # [[Mercedes Careaga]] Ekintzailea (Eibar) # [[Iratxe Ansa]] dantzaria. (Donostia) ====Berriak 2020 ==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Adela Andikoetxea]] ----'''SORTU''' nekazaria (Urduliz 1954) # [[Ainhoa Urien]] ef--'''SORTU''' idazlea. (Abadiño 1997) # [[Amaia Gabantxo]] ef--'''SORTU''' idazlea itzultzailea (Bermeo1973) # [[Ana Mari Marin]] efef'''SORTU''' margolaria (Elizondo 1933- Iruñea 2020) # [[Andragunea]] '''SORTU''' Durango # [[Aroa Uharte]] ----'''SORTU''' itzultzailea (Leitza 1984) # [[Arrate Hidalgo]] ----'''SORTU''' idazlea, itzultzaile (Bilbo 1987) # [[Arrate Mardaras]] ef--'''SORTU''' idazlea (Abadiño 1960) # [[Askoa Etxebarrieta]] ef--'''SORTU''' flamenko dantzaria (Gasteiz 1976) # [[Dorita Ruiz]] '''SORTU''' Hezkuntza bereziko irakaslea aintzindaria (Burgos-Durango-Euba1944) # [[Erlea Maneros]] ef--'''SORTU''' Artista. Margolaria. (Bilbo 1977) # [[Esther Cruz]] ----'''SORTU''' eskalatzailea. (Murtzia-Euskal Herria 1976) # [[Irati Bilbao]] ef--'''SORTU''' jazz abeslaria. (Durango 1992) # [[Iratxe Mediavilla]] ef--'''SORTU''' zinegilea (Elorrio 1885) # [[Eva Guerrero]] ef--'''SOefefRTU''' dantzaria, koreografoa (Bilbo 1982) # [[Felisa Areitioaurtena]] '''SORTU''' antzezlea (Zaldibar 1902- Donostia 1990) # [[Garazi López de Armentia]] ef--'''SORTU''' dantzaria eta koreografoa (Gasteiz 1984) # [[Garbiñe Elizegi]] ef--'''SORTU''' erizaina, feminista (Baztan 1975) # [[Gemma Sanginés]] ef--'''SORTU''' psikologoa (Bilbo 1970) # [[Ines Olza]] ef--'''SORTU''' ikertzailea (Nafarroa 1982) # [[Isabel Sola]] ef--'''SORTU''' Birologoa (Nafarroa 1967) # [[Ixone Aroma]] ef--'''SORTU''' dantzaria (Durango 1982) # [[Izaro Zubiria]] ef--'''SORTU''' zientzilaria (Gaztelu 1989) # [[Izaskun Ayestaran]] ----'''SORTU''' erreketista (Ibarra 1941) # [[Jaione Camborda]] ef--'''SORTU''' zinegilea (Donostia 1983) # [[Joana Olasagasti]] ----'''SORTU''' dantzaria (Baiona 1990) # [[Jone Elorriaga]] ef--'''SORTU''' artista (Durango 1993) # [[Jone Martinez Palacios]] ef--'''SORTU''' irakaslea, feminista (Bizkaia 1995) # [[Josune Ilundain]] ef--'''SORTU''' sortzailea, ekintzaile, idazlea. (Nafarroa 1990) # [[Judit Muñoz]] ef--'''SORTU''' matematikaria eta ikertzailea (Abadiño 1991) # [[Juana Arrillaga|Juana "Juanita" Arrillaga]] efef'''SORTU''' erraketista (Elgoibar 1925- Mexiko 2022) # [[Juanita Gorroño]] efef'''SORTU''' panderojolea (Muxika 1913-Zornotza1991) # [[Juliana Zubizarreta]] efef'''SORTU''' panderojolea (Elgoibar1910-2006) # [[Julie Adrienne Karrikaburu]] efef'''SORTU''' musikologoa (Zuberoa1827-1898) # [[Karmele Gisasola]] ef--'''SORTU''' Herri kirolak (Mallabia1994) # [[Karmele Mitxelena]] ef--'''SORTU''' Idazlea eta iralkaslea (Oiartzun1988) # [[Larraitz Ariznabarreta]] ----'''SORTU''' antropologoa (Bilbo1968) # [[Leyre Arrieta |Leyre Arrieta Alberdi]] ef--'''SORTU''' historialaria (Mutriku1971) # [[Leire Elustondo Quiñones]] ef--'''SORTU''' Abeslaria, kazetaria (Ermua1993) # [[Lide Arana]] ----'''SORTU''' zientzialaria (Donostia1984) # [[Lurdes Huizi]] --ef'''SORTU''' irakaslea, (Goizueta1958-2020) # [[Luzia Sagastasoloa]] efef'''SORTU''' maistra, irakaslea, moja (Mallabia1912-Gasteiz1999) # [[Maialen Arregi]] ef--'''SORTU''' Arkitektoa (Elorrio1986) # [[Mabel Cañada Zorrilla]] ----'''SORTU''' feminista, ekintzailea (Bilbo1952) # [[Mabi Revuelta]] ef--'''SORTU''' artista plastikoa (Bilbo1967) # [[Maddi Ane Txoperena]] ef--'''SORTU'''bertsolaria, kazetaria eta feminista (Hendaia1994) # [[Maiana Bidegain]] ----'''SORTU''' zinegilea (Lapurdi1977) # [[Maite Lephaille]] ----'''SORTU''' irrati-esataria (Zuberoa1957) # [[Maite López]] ef--'''SORTU''' idazlea, itzultzailea (Azkoitia1985) # [[Mari Cruz Guruzeta]] efef'''SORTU''' ekintzailea (Aramaio1871-Areatza1934) # [[Mari Jose Kerejeta]] ----'''SORTU''' idazlea (Zegama1961) # [[Mari Karmen Goñi]] ----'''SORTU''' irakasle aitzindaria (Baztan ?) # [[María Jesús Cueto]] ef--'''SORTU''' artista. (Santander-Bilbo1951) # [[Maria González Gorosarri]] ef--'''SORTU''' Kazetaria, idazlea (Durango1978) # [[Maria Dolores Larramendi]] efef'''SORTU''' erraketista (Pasaia1926-2023) # [[Maria Mentxaka]] ef--'''SORTU''' kirol argazkilaria (Mungia1976) # [[Maria Merino]] ef--'''SORTU''' matematikaria (Bilbo1976) # [[Maria Txurruka]] efef'''SORTU''' erraketista (Elgoibar1923-2000) # [[Mari Carmen Ruiz]] ----'''SORTU''' aktore ohia (Bilbo1944) # [[Marijo Deogracias]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Antzuola1973) # [[Miren Larrea]] ef--'''SORTU''' antzezlea. (Zornotza1981) # [[Myriam Cameros Sierra|Myriam Cameros]] ef--'''SORTU''' Ilustratzailea (Iruña1978) # [[Nerea Irastorza]] ----'''SORTU''' zientzialaria (?, 1991) # [[Nerea Loiola Pikaza|Nerea Loiola]] ef--'''SORTU''' idazlea (Deba1985) # [[Olga Cazalis]] --ef'''SORTU''' erraketista (Markina-Xemein1925-Tenerife2018) # [[Pilar Claver]] ----'''SORTU''' aktibista (Izaba1918-2000) # [[Uxune Martinez Mazaga]] ef--'''SORTU''' Zabalkunde zientifikorako arduraduna (Garai1969) # [[Udane Ostolaza]] ef--'''SORTU''' Harri-jasotzailea (Orio2005) # [[Yolanda Mazkiaran]] '''SORTU''' dokumentalgilea (Altsasu1963) # [[Zaloa Fuertes]] ef--'''SORTU''' Argazkilaria (Mexiko-Abadiño1983) # [[Zuriñe del Cerro]] efef'''SORTU''' feminista historikoa (Bilbo1956-2020) # [[Katalin Karikó]] Biokimikaria (Hungaria) # [[Adela Cortina]] filosofoa (Valentzia) itzulpena # [[Adelina Gutiérrez]] astrofisikaria (Txile) # [[Alda Lara]] idazlea. (Angola). itzulpena # [[Alicia Miyares]] Filosofoa, feminista (Asturias) itzulpena # [[Alexandra David-Néel]] bidaiaria, idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Alexandra Olaya]] zientzialaria. Kolonbiarra. Itzulpena # [[Ama Ata Aidoo]] idazle afrikarra. Itzulpena # [[Amancay Gaztañaga]] abeslaria (Mexiko) # [[Amelia Opie]] idazlea ingelesa # [[Aminata Sow Fall]] idazlea (Senegal) itzulpena # [[Amparo Sánchez]] abeslaria (SEvilla) # [[Ana de Miguel]] filosofoa, feministra (SAntander) itzulpena # [[Ana Kiro]] galiziar abeslaria. itzulpena # [[Ana María Crespo de las Casas]] farmazialaria. (Tenerife) itzulpena # [[Andrée de Jongh]] belgika erresistentziako kidea # [[Ángeles López de Ayala]] kazetaria, politikaria, dramaturgoa (Sevilla) # [[Anna Burns]] idazlea (Belfast)itzulpena # [[Anna Surinyach]] fotokazetaria (Katalunia) # [[Anne Carson]] Poeta (Kanada) itzulpena # [[Anne Palles]] Sorgintzat errea (Danimarka) # [[Anoushka Shankar]] musikagilea itzulpena # [[Antonia Ferrín Moreiras]] Matematikaria, astronomoa (Galizia) # [[Ariane Lopez-Huici]] argazkilaria. Itzulpena # [[Asha Ismail]] mutilazioaren aurkako ekintzailea (Kenya) # [[Atala Apodaca]] feminista, iraultzailea (Mexiko) # [[Aziza Brahim]] abeslari sahararra (Itzulpena) # [[Beatrice Shilling]] asmatzailea (Ingalaterra) itzulpena # [[Becky Siegel]] dantzaria, koreografoa, zuzendaria (EEBB) Iruñea # [[Bel Zaballa]] kazetaria, idazlea (Katalunia) # [[Belén Bermejo]] idazlea, argazkilaria eta editorea (Madril) # [[Belén de Sárraga]] kazetaria, ekintzailea (Valladolid-Mexiko # [[Beryl Markham]] hegazkinlaria, idazlea (Ingalaterra-Kenya) itzulpena # [[Bertha Benz]] asmatzailea # [[Bertha Lutz]] Brasilgo urbanista eta feminista. # [[Blanca Silveira]] astronomoa (Venezuela) itzulpena # [[Beulah Louise Henry]] asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Carme Alvariño]] historialaria (Galizia) itzulpena # [[Carla Simón]] zinegilea (Katalunia) # [[Carmen Castillo (zinegilea)|Carmen Castillo]] zinegilea (Txile). itzulpena # [[Carmen de Burgos]] poeta eta kazetaria (Almeria) itzulpena # [[Carmen Gil Martinez]] idazlea. (Cadiz) # [[Carmen Portinho]] (itzulpena) (Brasil) # [[Catherine Destivelle]] eskalatzailea (Frantzia) # [[Cécile Rol-Tanguy|Cécile Rol]] Erresistentea. Frantzia. Itzulpena # [[Celinda Arregui]] politikaria, feminista (Txile) # [[Claire Goll]] kazetaria, idazlea bakearen aldeko altibista (Alemania-Frantzia) # [[Claudia Paz y Paz]] giza eskubideen defentzailea # [[Consuelo Álvarez Pool]] idazlea (Katalunia) # [[Cony Carranza Castro]] feminista, hezitzailea (El Salvador) # [[Cora Ratto de Sadosky]] matematikaria eta ekintzailea (ARgentina) # [[Dacia Maraini]] eleberrigilea (Italia) # [[Diane di Prima]] Poeta (EEBB) itzulpena # [[Dilhan Eryurt]] astronomoa, astrofisikaria (Turkia) # [[Dora Alonso]] Kazetaria eta idazlea (Kuba) itzulpena # [[Dorothea Klumpke]] astronomoa. EEBB # [[Dorothee Sölle]] Poeta eta teologoa. Itzulpena # [[Dulce Chacón (idazlea)|Dulce Chacón (Idazlea)]] Zafra. Itzulpena # [[Ebru Timtik]] abokatu kurdua. (Istambul) # [[Elena García Armada]]ingeniaria, asmatzailea (Santander) # [[Elodia Zaragoza-Turki]] idazlea,poeta,editorea # [[Emilie Flöge]] jostuna # [[Emma Chacón i Lausaca]] musikagilea (Bartzelona) itzulpena # [[Emma Lehmer]] matematikaria (Estatu Batuak) itzulpena # [[Encarnación Cabré]] arkeologoa (Madril) itzulpena # [[Eugenia Sacerdote de Lustig]] zientzilaria (Turin-Buenos Aires) (Itzulpena) # [[Eva Gonzalès]] margolaria (Paris) (Itzulpena) # [[Fanny Bullock Workman]] bidaiaria, idazlea, itzulpena # [[Filipa César|Filipa Cesar]] zinema zuzendaria (Portugal) itzulpena # [[Florence Rena Sabin]] zientzialaria. (EEBB) itzulpena # [[Francisca Vives]] historialaria (Cadiz) itzulpena # [[Gabrielle Roy]] Kanadar idazlea. (Kanada) # [[Gertrude Jekyll]] Lorezaina (Erresuma Batua) # [[Gloria Anzaldúa]] idazlea. aktibista (EEBB) itzulpena # [[Guadi Galego]] abeslaria (Galizia) (Itzulpena) # [[Hayley Westenra]] abeslaria (Zeelanda Berria) itzulpena # [[Helin Bölek]] abeslaria (Turkia) # [[Helena Maleno]] aktibista (El Ejido) Itzulpena # [[Ida Vitale]] idazlea. (Uruguai) itzulpena # [[Idea Vilariño]] idazlea. itzulpena # [[Inma Chacón]] idazlea (Zafra) itzulpena # [[Irene Solà]] idazlea, artista (Katalunia) # [[Irene Vallejo Moreu]] filologa eta idazlea (Zaragoza) # [[Irma Alicia Velásquez Nimatuj|Irma Alicia Velásques Nimatuj]]Guatemala, kazetaria eta antropologoa # [[Isabella Bird]] bidaiaria. idazlea (itzulpena) # [[Isabel Bono]] poeta, (Malaga) itzulpena # [[Jacinta Ortiz]] poeta (Granada) # [[Jennifer Doudna]] biokimikaria (EEBB) itzulpena # [[Jessie Fauset]] Poeta amerikarra itzulpena # [[Jessica Anderson]] idazle Australiarra. itzulpena # [[Jineth Bedoya]] Kazetaria. (Kolonbia) itzulpena # [[Joan Jara]] dantzaria (Txile) Victor Jararen bikotea # [[Joanne Chory]] biologoa. EEBB itzulpena # [[Josefa Llanes Escoda]] sugrafista (Filipinas) itzulpena # [[Judith Wright]] idazlea (Australia) itzulpena # [[Julia Antivilo]] artista (Txile) # [[Julie-Victoire Daubié]] idazle franziarra. itzulpena # [[Katharine Tynan]] idazle, Irlanda, itzulpena # [[Kenojuak Ashevak|Kenojuak Ashevah]]margolaria (Kanada) # [[La Yegros]] abeslaria (ARgentina-Okzitania # [[Laura Freixas]] idazlea (Bartzelona) (Itzulpena) # [[Leda Valladares]] abeslaria,(Argentina) (itzulpena) # [[Leila Aboulela]] sudandar idazlea (Itzulpena) # [[Leona Chalmers]] aktorea eta asmatzailea. EEBB. itzulpena # [[Leonor Orosa]] Koreografoa (Filipinak) # [[Lian Monserrate]] Muralgilea (Estatu Batuak) # [[Elizabeth Magie]] asmatzailea. (EEBB). Itzulpena # [[Lucía Garibaldi]] Zinegilea (Uruguai) Itzulpena # [[Luisa Capetillo]] anarkista, sindikalista, faminista (Puerto Rico) itzulpena # [[Magda Szabó|Magda Szabo]]idazlea (Hungaria) # [[María Andresa Casamayor]] matematikaria (Zaragoza) itzulpena # [[Maria Aurèlia Capmany]] eleberrigile, antzerkigile (Katalunia) itzulpena # [[Maria Isabel Barreno]] idazlea (Portugal) itzulpena # [[Maria Beasley]]. Asmaztzailea. (EEBB) # [[María Cumplido]] matematikaria. (itzulpena) # [[María Malla]] idazlea, katalana. itzulpena # [[María Mariño]] idazlea. (Galizia). itzulpena # [[Maria Pereira]] Asmatzailea (Portugal) # [[María Salvo]] Antifrankisgta (Bartzelona) itzulpena # [[Maria Teresa Horta]] idazlea (Portugal) itzulpena # [[María Teresa León]] idazlea (Errioxa) itzulpena # [[María Vallet Regí|María Vallet Regi]] Kimikaria (Kanaria) # [[María Y. Orosa|Maria Y. Orosa]] Medikua eta ikertzailea # [[Mariama Bâ]] idazlea (SEnegal) # [[Marica Campo]] idazlea (GAlizia) # [[Marie Hankel]] Esperanto idazlea, sufragista (Alemania) itzulpena # [[Marie Paradis]] alpinista Suitzarra. Itzulpena # [[Marie Under]] idazlea (Estonia) itzulpena # [[Marion Donovan]] asmaitzailea. EEBB. itzulpena # [[Mariví Ibarrola]] argazkilaria. (Naiara). itzulpena # [[Marivi Iturbe Etxeberria]] gizarte laguntzailea. Etxebarri. itzulpena # [[Margaret Harwood|Margaret Harwook]] Astronomoa (Estatu Batuak) itzulpena # [[Margaret Burbidge]] Astronomoa. (Inglaterra) itzulpena # [[Margarida Borràs]] Transexuala (Valentzia) # [[Margarita Michelena]] poeta (Mexiko) # [[Margarita Parra Álvarez]] Kimikaria, (Valentzia) # [[Martha Coston]]asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Marta Elena Casaús Arzú]] historialaria eta idazlea.(Guatemala) # [[Maruja Mallo]] margolaria (Galizia) itzulpena # [[Melitta Bentz]] asmatzailea alemaniarra itzulpena # [[Mercè Company]] idazlea (Katalunia) itzulpena # [[Mercè Ibarz]] idazlea (ARagoi) # [[Mikeas Sánchez]] poeta, irakaslea, idazlea (Mexiko) # [[Mónica Cahen D'Anvers]] kazetaria (Argentina) itzulpena # [[Montserrat Gudiol]] margolaria, (Bartzelona) itzulpena # [[Montserrat Torrent i Serra]] organojolea. (Bartzelona) itzulpena # [[Nella Larsen]] idazlea Afrikar-amerikarra. Itzulpena # [[Nellie Campobello]] idazlea eta dantzaria (Durango-Mexiko) itzulpena # [[Nerea Irigoyen]] zientzialaria. Zaragoza # [[Ngaio Marsh|Ngaio Marsh]] idazle, antzerlea. itzulpena # [[Olga Orozco]] poeta (Agentina) Itzulpena # [[Orsola Casagrande]] (Italia) # [[Pamela Hinkson]] idazle anglo irlandarra # [[Patricia Bath|Patricia Bath]] Medikua. itzulpena # [[Paula Nenette Pepín]] musikaria. # [[Paula Wiesinger]] eskiatzaile italiarra (Izulpena) # [[Paulina Chiziane]] idazle Monzambike. Itzulpena # [[Pilar del Río|Pilar del Rio]] kazetaria eta itzultzailea.(Granada). (itzulpena) # [[Pilar Alonso Ibañez]] etnografoa, historialaria (Markiz, Araba) itzulpena # [[Pilar Bellver]] idazlea, feminista (Jaen) itzulpena # [[Policarpa Salabarrieta]] ekintzalea (Kolonbia)(Itzulpena) # [[Raina Telgemeier]] komikigilea. (EEBB) itzulpena # [[Rosalinda L. Orosa]] Idazlea (Filipinak) # [[Saiza Nabarawi]] idazlea, feminista (Egipto) (Itzulpena) # [[Sagrario Vera Gordo]] Gerrillaria. (Badajoz) # [[Sandra Morán]] abeslaria, politikaria (Guatemala) itzulpena # [[Sara Curruchich]] abeslaria. Guatemala. itzulpena # [[Sarah Mather]] asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Severina Luna de Orosa]] medikua eta idazlea (Filipinak) # [[Silvia Cuevas Morales|Silvia Cuevas]] idazlea Txile. itzulpena # [[Stefi Troguet]] Alpinista (Andorra) # [[Susana Malón]] astronomoa (Zaragoza) Itzulpena # [[Susana Thénon]] itzultzaile, poeta (ARgentina). Itzulpena # [[Susana Vera]] argakilari-kazetaria (Iruñea) itzulpena # [[Suceso Portales]] jostuna eta anarko-sindikalista (Extremadura) # [[Syra Alonso]] idazlea, (Galizia). itzulpena # [[Teresa Eguibar]] eskulturea (Madril). itzulpena # [[Teresa Flores]] Feminista, ekintzailea (Txile) # [[Teresa Meana]] ekintzaile feminista (Gijón) # [[Vandana Shiva]] Idazlea. (India) (Itzulpena) # [[Violette Leduc]] Idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Violette Szabo]] Espia (Erresuma Batua) # [[Yaa Gyasi]] idazle afroamerikarra.(Ghana) itzulpena # [[Yasmina Reza]] idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Zenobia Camprubí]] idazlea eta itzultzailea itzulpena }} ====2018-2019==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agustina Otaola]] ----'''SORTUA''' Erraketista (Errenteria) # [[Alaitz Muro]] ef-- '''SORTUA''' ipuin kontalaria eta margolaria (Durango) # [[Amaia Aroma Lejarreta]] ef-- '''SORTU''' Txistularia (Abadiño) # [[Ainhoa Zuazua]] ef-- '''SORTUA''' Abeslaria (Ermua) # [[Angelita Alberdi]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Arantzazu Ametzaga]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea # [[Ascensión Badiola]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea(Bilbo) # [[Aurora Abasolo]] efef '''SORTUA''' Abeslaria (Durango) # [[Begoña Sopelana]] efef '''SORTUA''' Kooperantea, soziologoa (Iurreta) # [[Benita Uribarrena]] efef '''SORTUA''' Ekintzailea antifaxista (Durango) # [[Damaris Pan]] ef--'''SORTUA''' artista (Mallabia) # [[Digna Garitaonandia]] efef '''SORTUA''' Erraketista # [[Dina Bilbao]] efef '''SORTUA''' Kirolaria (Ondarroa)) # [[Eladia Altuna]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Irura) # [[Elena Olabe]] ef-- '''SORTU''' Poeta (Durango) # [[Elena Solatxi]] ef--'''SORTUA''' Eskultorea (Bilbo) # [[Elena Orobiogoikoetxea]] ----'''SORTUA''' Piano jolea (Durango) # [[Emilia Gomez]] ----'''SORTUA''' Erraketistan. (Valentzia) # [[Estibalitz González]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea (Ermua) # [[Eugenia Iriondo]] efef '''SORTUA'''Erraketista (Eibar) # [[Gloria Agirre]] ef-- '''SORTUA'''Erraketista (Asteasu) # [[Gloria Zubia]] efef '''SORTU''' ekintzailea (Durango) # [[Ines Etxegibel]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Durango) # [[Irati Eguren]] ef-- '''SORTUA''' Arkitektoa, ilustratzailea (Durango) # [[Irene Ibaibarriaga]] efef'''SORTU''' Erraketista (Ermua) # [[Jesusa Garitaonandia]] efef '''SORTU''' Erraketista (Mallabia) # [[Juana Elgezabal]] efef '''SORTUA'''Enpresaria (Derio) # [[Juanita Ibaibarriaga]] efef '''SORTUA''' Ekintzailea (Ermua) # [[Juanita Mir]] efef '''SORTUA''' Kazetaria, idazlea (Iruñea) # [[Juanita Unzueta]] efef '''SORTUA''' Dantzaria (Eibar) # [[Julia Klaudia Gabilondo]] efef '''SORTUA''' Idazlea (Mungia) # [[June Arbeo]] ef-- '''SORTUA'' Atleta (Durango) # [[Kattalin Agirre]] efef '''SORTUA''' Mugalaria, Frantziako erresistentziako kide (Sara) # [[Koro Benito]] ef-- '''SORTUA''' Poeta (Lumbrales) # [[Lara Izagirre]] ef-- '''SORTUA''' Zinegilea (Zornotza) # [[Libe Goñi]] ef-- '''SORTUA''' Irakaslea (Oteitza) # [[Lidia Cañete]] ef-- '''SORTUA''' kirolaria (Durango) # [[Lourdes Munitxa]] efef '''SORTUA''' Euskaltzalea (Zornotza) # [[Lucia Areitioaurtena]] efef '''SORTUA'''Erraketista (Ermua) # [[Luz Zalduegi]] efef '''SORTUA''' Albaitaria (Mallabia) # [[Maddi Barber]] ef-- '''SORTUA''' Zinegilea (Lakabe) # [[Maitane Alonso]] ef-- '''SORTU''' Ikertzailea,asmatzailea (Sodupe) # [[Maria Ana Bidegaray]] ---- '''SORTU''' Idazlea, feminista (Hazparne - Lapurdi) # [[Maria Arrillaga]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Elgoibar) # [[Maria Camino Oskoz]] efef '''SORTUA''' Maistra. (Iruñea) # [[Mari Carmen Lasagabaster]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Mari Carmen Madariaga]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Igorre) # [[Maria Antonia Uzkudun]] --ef'''SORTUA''' Erraketista (Anoeta) # [[Maria Luisa Alberdi]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Maria Luisa Senar]] --ef'''SORTUA'''Erraketista (Pasaia) # [[Maria Pilar Urriza]] ef--'''SORTUA''' Dantzaria (Lantz) # [[Maria San Juan de Garonda]] ---- '''SORTUA'' emagina. inkisizioa sutan erre zuen (Mungia) # [[Maribi Unamuno]] ---- '''SORTUA''' Filologoa. (Aulesti) # [[Meritxel Relaño]] ef-- '''SORTUA''' Unicefeko arduradun nagusia Yemenen (Durango) # [[Mila Salterain]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea (Durango) # [[Miren Alazne Iruretagoiena]] ef-- '''SORTU''' ekintzailea (Zarautz) # [[Miren Maortua]] efef '''SORTUA''' Idazlea (Zaldibar) # [[Miren Uzkudun]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Asteasu 1922-) # [[Nerea Etxegibel]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Durango 1964- ) # [[Oihana Azkorbebeitia]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Abadiño 1981- ) # [[Paula Lamarain]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Eibar 1924-2018) # [[Rosa Soroa]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Elduaien 1945- ) # [[Rosario Aranburu]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Eibar 1921-2015) # [[Silvia Trigueros]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Abadiño 1976) # [[Teri Ibarrola]] ---- '''SORTUA''' Ipuin kontalaria (Aulesti) # [[Vanessa Goikoetxea]] ef-- '''SORTU''' abeslaria (Florida 1980- ) # [[Zoila Askasibar]] ef-- '''SORTUA''' inprimatzailea (Elgeta 1877-1945) # [[Shakuntala Devi]] efef Idazlea (India) (Itzulpena) # [[Almudena Hernando]] ---- arkeologoa (Madril 1959)(itzulpena) # [[Gisella Perl]] efef Ginekologoa judua (Hungaria 1907-1988) (itzulpena) # [[Luna Miguel]] ef-- idazlea (Alcalá de Henares 1990- ) (itzulpena) # [[Mae Jemison]] ef-- ingeniari (Alabama 1956- ) (Itzulpena) # [[Maria Antonia Canals]] ef-- matematikaria (Bartzelona) (Itzulpena) # [[Mercedes Colás]] efef Maiatzeko plazako amak (Argentina 1925-2021) (Itzulpena) }} === [[Fitxategi:Gnome-colors-alacarte2.svg|30px]] Hobetuak === ==== 2020 ==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Elorriaga]] (Iurreta) # [[Ana Diez]] zinemagilea (Tutera) # [[Amaia Iturbide]] idazlea (Bilbo-Getxo) # [[Ariane Lopez-Huici|Ariane López Huici]] argazkilari lapurtarra. # [[Erika Lagoma]] Bertsolaria, feminista (Lesaka-Durango) # [[Gurutzi Arregi]] etnografoa (Durango) # [[Iñaxi Etxabe]] Bertsolaria, (Zumaia-Zarautz) # [[Isabel Coixet]] zinegilea (Katalunia) # [[Itziar Mendizabal]] Dantzaria (Gipuzkoa # [[Luzia Goñi]] bertsolaria (Basaburua) # [[Maider Fernandez]] zinegilea (Donostia) # [[Maria Zambrano]] idazlea (Madril) # [[Martina Ibaibarriaga]] gerrillaria (Berriz) # [[Matxalen Ziarsolo]] saskibaloi jokalaria (Ermua) # [[Oihana Alkorta]] musikaria (Orio-Zarautz) # [[Primi Erostarbe]] panderojolea eta irrintzilaria (Oñati) # [[Teodora Zuloaga]] zeramikaria (Madril-Segovia) # [[Trota Salernokoa]] ginekoloagoa(Italia) # [[Alfonsina Strada]] txirrindulari argentinarra (Mototsa) }} ==== 2018-2019 ==== # [[Balendiñe Albizu]] efef Idazlea (Zumaia) # [[Gurutze Frades]] ef-- Kirolaria (Durango-Iurreta) # [[Lourdes Unzueta]] ef-- Idazlea (Durango) # [[Uri Ruiz Bikandi]] efef Idazlea (Durango) == HOBETUAK == === Hobetuak 2023 === {{zutabeak|kopurua=3| # [[Sonia Etxezarreta]] '''--ef'''mahai-tenislaria (Irun 1968?- 2011) # [[Yusra Mardini]] '''ef--'''igerilaria, errefuxiatua (Siria 1998) # [[Olatz González]] '''ef--'''antropologoa (Bilbo 1973) # [[Eider Cardeñosa]] '''ef--'''karateka (Gasteiz 1995) # [[Graziana Barrenetxea]] '''----'''sorginkeriaren biktima (Zugarramurdi 1540-Logroño 1610) # [[Ainara Elbusto]] '''ef--'''txirrindularia (Nafarroa 1992) # [[Patricia López Arnaiz]] '''ef--''' (Gasteiz 1981) # [[Sofia Otero]] '''ef--'''aktorea (Basauri 2013) # [[Estibaliz Urresola Solaguren]] '''ef--'''film zuzendaria, gidoilaria (Laudio 1984) # [[Kim Ju-ae]] '''ef--'''Kim dinastiako kidea (Ipar Korea 2013) # [[Barbara Stanwyck]] '''efef'''aktorea (AEB 1907-1990) # [[Glenn Close ]] '''ef--'''aktorea (AEB 1947) # [[Lola Baldrich]] '''ef--'''aktorea (Toledo 1967) # [[Lola Herrera]] '''ef--'''aktorea (Valladolid 1935) # [[Federica Montseny]] '''efef'''anarkista, idazlea (Madril 1905-Frantzia 1994) # [[Céline Laguarde]] '''efef'''argazkilaria (Lapurdi 1961) # [[Aroa Gorostiza]] '''ef--'''txirrindularia (Elorrio 2002) # [[Anna Muzytxuk ]] '''ef--'''xake-jokalaria, aktibista (Ukraina 1990) # [[Clara Azurmendi]] '''ef--'''badminton kirolaria (Donostia 1998) # [[Irene Papas]] '''efef'''aktorea, abeslaria (Grezia 1926-2022) # [[Uxue Apaolaza]] '''ef--'''idazlea (Hernani 1981) # [[Hélène Carrère d'Encausse]] '''efef'''historialaria (Paris 1929) # [[Lisa Simpson]] marrazkietako pertsonaia (AEB 1987) # [[Maggie Simpson]] marrazkietako pertsonaia (AEB 1987) # [[Emakumearen historia]] emakumearen eginkizuna historian zehar # [[Oihana Azkorbebeitia]] '''ef--'''korrikalaria (Abadiño 1981) # [[Ione Irazabal]] '''ef--'''aktorea (Elorrio 1963) # [[Hürrem Sultan]] haseki sultan (Poloniako Erresuma,?-Otomandar Inperioa,1558) # [[Irene Atenaskoa]] '''--ef'''enperatrizea (Atenas,752-Lesbos,803) # [[Angelique du Coudray]] '''--ef'''emagina (Frantzia, 1712-1794) # [[Enara López]] '''ef--'''txirrindularia (Bilbo 1997) # [[Genero-rol]] # [[Genero-desparekotasun]] # [[Louise Joy Brown]] '''ef--'''1. probeta umea (Erresuma Batua 1978) # [[Marije Fullaondo]] '''ef--'''politikaria (Getxo, 1964) # [[Francisca Pizarro Yupanqui]]'''ef--'' Quispe Sisa eta Francisco Pizarroren alaba (Peru,1534-Cáceres,1598) # [[Hassiba Ben Bouali]] '''efef''Aljeriako Independentzia Gerrako gudaria (1938 - 1957) # [[Irene Paredes]] '''ef--'''futbolaria (Legazpi 1991) # [[Oihane Hernandez]] '''ef--'''futbolaria, defentsa (Sopela 2000) # [[Misa Rodríguez]] '''ef--'''futbolaria, atezaina (Kanariak 1999) # [[Filipa Moniz]] '''ef--'''Kristobal Kolonen emaztea (Portugal, 1455-1485) # [[Agatha Barbara]] '''efef'''presidentea, aitzindaria (Malta 1923-2002) # [[Elena Furiase]] '''ef--'''aktorea, idazlea (Madril 1988) # [[Itsaso Arana]] '''ef--'''ktorea, zuzendaria (Nafarroa 1985) # [[Ane Santesteban]] '''ef--'''txirrindularia (Errenteria 1990) # [[Maite Ruiz de Larramendi]] '''ef--'''pilotari ohia (Beasain 1973) # [[Claudia Zornoza]] '''ef--'''futbolaria, erdilaria (Madril 1990) # [[Alexia Putellas]] '''ef--'''futbolaria, erdilaria (Bartzelona 19) # [[Susana Zapke]] '''ef--'''musikologoa (Gipuzkoa 1965) # [[Maite Agirre ]] '''ef--'''aktore, antzerkigilea (Zarautz 1955) # [[Noe Itō]] '''efef'''aktibista, eraila (Japonia 1895-1923) # [[Edmonia Lewis]] '''efef'''eskultorea (AEB 1844-Londres 1907) # [[Libe Mimenza]] '''ef--'''kazetaria, ikertzailea (Elorrio 1988 19) # [[Maddalen Dorronsoro Amiano]] '''ef--'''abesbatza zuzendaria (Lezo 1987) # [[Aintzane Encinas]] '''ef--'''futbolaria ohia, entrenatzailea (Donostia 1988) # [[Alba Redondo]] '''ef--'''futbolaria, aurrelaria (Albacete 1996) # [[Jennifer Hermoso]] '''ef--'''futbolari aurrelaria eta erdilaria (Madril 1990) # [[Ainhoa Cantalapiedra]] '''ef--'''abeslaria (Galdakao, 1980) # [[Zoleka Mandela]] '''efef'''aktibista (Hegoafrika, 1980-2023) # [[Ana Terradillos]] '''ef--'''kazetaria (Donostia 1973) # [[Lidia Valentín ]] '''ef--'''pisu-jasotzailea (Leon 1985) # [[Maite Oroz]] '''ef--'''futbolaria (Nafarroa 1998) # [[Adania Shibli]] '''e---'''idazlea (Palestina, 1974) # [[Rafeef Ziadah]] '''e---'''poeta (Libano, 1979) # [[Yolanda Alzola]] '''ef--'''telebista aurkezlea (Bizkaia, 1970) # [[Silvia Intxaurrondo]] '''ef--'''kazetaria (Barakaldo, 1979) # [[Miren Arzallus]] '''----'''moda historialaria, ikertzailea (Bilbo 1978) # [[June Ansoleaga]] '''ef--'''kazetaria (Sopela 1987) # [[Zuriñe Zulaika]] '''----'''metereologoa, fisikaria (?, ?) # [[Maria Eugenia Luc]] '''ef--'''musikagilea ( Argentina/Euskal Herria 1958) # [[Yurena]] '''ef--'''abeslaria (Santurtzi 1969) # [[Amanirenas]] '''e-e-'''erregina eta gobernadorea (Kuxeko Erresuma, K.a.57 - K.a.10) # [[Gabriela Silang]] '''efef'''Filipinetako heroia (Filipinak, 1731-1763) # [[Bene Bergado]] '''----'''artista, eskultorea (Salamanca/Bizkaia 1963) # [[Margarita López Maturana]] '''efef''' moja beatoa, Berrizko Mesedeetako Misiolarien sortzailea (Bilbo 1884-Donostia 1934) # [[Diana Krall]] '''ef--''' piano-jotzailea eta jazz abeslaria (Kanada 1964) # [[Maria Gebara]] ---- idazlea (Valladolid, ? - ? ,1683) # [[Janire Gonzalez Etxabarri]] ef-- surflaria (Zumaia 2005) }} == [[Fitxategi:Gnome-system-users.svg |30px|]] Wikilariok == (Zure izena gehitu dezakezu iturburu kodea aldatu eta 4 bider ALT Gr + 4 sakatuta (4 aldiz "~" agertuko da) # [[Lankide:Wikimaribarre|Wikimaribarre]] ([[Lankide eztabaida:Wikimaribarre|eztabaida]]) 18:22, 13 ekaina 2018 (CET) # [[Lankide:Lurdeswiki|Lurdeswiki]] ([[Lankide eztabaida:Lurdeswiki|eztabaida]]) 18:17, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:Larrauri|Larrauri]] ([[Lankide eztabaida:Larrauri|eztabaida]]) 18:18, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:OrtuUrti|OrtuUrti]] ([[Lankide eztabaida:OrtuUrti|eztabaida]]) 18:22, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:Mototsa|Mototsa]] ([[Lankide eztabaida:Mototsa|eztabaida]]) 11:20, 22 uztaila 2020 (CET) # [[Lankide:Joseintx|Joseintx]] ([[Lankide eztabaida:Joseintx|eztabaida]]) 18:22, 9 urria 2020 (CET) # [[Lankide:Isabeliraurgi|Isabeliraurgi]] ([[Lankide eztabaida:Isabeliraurgi|eztabaida]]) 17:48, 16 urria 2020 # [[Lankide:Mgaraizabal|Mgaraizabal]] ([[Lankide eztabaida:Mgaraizabal|eztabaida]]) 18:00, 5 azaroa 2021 (CET) # [[Lankide:josi|Josi]] ([[Lankide eztabaida:Josi|eztabaida]]) 18:00, 5 azaroa 2021 (CET) # [[Lankide:Andremendea|Andremendea]] ([[Lankide eztabaida:Andremendea|eztabaida]]) 16:43, 15 azaroa 2024 (CET) # [[Lankide:JULEBAR|JULEBAR]] ([[Lankide eztabaida:JULEBAR|eztabaida]]) 16:48, 15 azaroa 2024 (CET) == Wikilaguntza == * [https://eu.wikipedia.org/wiki/Laguntza:Gida_arina Gida Arina] * [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:C%C3%B3mo_subir_imagen_con_la_app_de_Wikimedia_Commons.pdf Cómo subir una imagen con la app de Wikimedia Commons] * [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ejemplo_de_subida_de_imagen_a_Commons,_introduciendo_geolocalizaci%C3%B3n.webm Ejemplo de subida de imagen a Commons, introduciendo geolocalización] == [[Fitxategi:Gnome-web-browser.svg|30px]] Kanpo estekak == * Nola igo argazkiak Commons-era? [[c:File:Ejemplo_de_subida_de_imagen_a_Commons,_introduciendo_geolocalización.webm|Ordenagailutik (bideoa)]] | [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/89/C%C3%B3mo_subir_imagen_con_la_app_de_Wikimedia_Commons.pdf App-etik (PDF)] | [[:es:Wikipedia:Encuentros/Wiki_Takes_Vitoria-Gasteiz/Ayuda|Ideia gehiago...]] * [https://anboto.org/durango/1583310345667-wikipedia-erreminta-ona-dela-uste-dugu-emakumeek-erreferentzialtasuna-lortzeko Wikipedia erramienta ona dela uste dugu emakumeek erreferialtsuna lortzeko]Anboto 2020/03/04 * [https://www.elcorreo.com/bizkaia/duranguesado/durangaldeko-andren-ekarpenak-20200122193350-nt.html?edtn=bizkaia&fbclid=IwAR1hHPcQJaQM-WaIU7mYeNetsB89jEH2-BWSA0fPGjbTgTkHpqtKRT9BnCc#vca=fixed-btn&vso=rrss&vmc=fb&vli=Duranguesado Durangaldeko andren ekarpenak bistaratzera dator WikiEmakumeok] El Correo 2020/01/21 * [https://anboto.org/durango/1579696765085-wikikedada-egingo-dute-durangon-wikipedian-dagoen-genero-arrakala-aldatzeko 'Wikikedada' egingo dute Durangon, Wikipedian dagoen "genero arrakala" aldatzeko], Anboto Durango 2020/01/22 * [https://dotb.eus/dotb-eus-emakumeen-biografia-berriak-sortzeko-wikikedada-antolatu-da-durangon/ Emakumeen biografia berriak sortzeko ‘Wikikedada’ antolatu da Durangon] Dotb.eus 2020/01/23 * [http://www.azkuefundazioarenegunkaria.eus/wikikedada-wikiemakumeokwikidurango/ Wikikedada: WikiEmakumeok/WikiDurango | Azkue Fundazioaren Egunkaria] 2020/01/21 * [https://halabedi.eus/es/marisa-barrena-wikiemakumeok-gizarteko-beste-arloetan-lez-emakumeak-ia-ikusezinak-gara-wikipedian-ere/?fbclid=IwAR2pUHHzwsNx8kzKAyc3dlTpZc4p4mx8duIC0PeKHEj01G3yXoFKxXlBBlc Marisa Barrena (Wikiemakumeok): "Gizarteko beste arloetan lez, emakumeak ia ikusezinak gara wikipedian ere" - Halabedi] 2020/02/06 * [https://www.youtube.com/watch?v=eH-JkwLAa6Q&feature=youtu.be [Bideoa] Data zaharrak bilatzen], Estibalitz González Solozabal Durangon #Wikiemakumeok mintegian data zaharrak zelan bilatzen diren azaltzen dau, Josi Sierra-ri esker. * [https://amp.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/amarauna/osoa/7892080/magikoa-da-andre-baten-biografia-mundura-zabaltzea/ "Magikoa da andre baten biografia mundura zabaltzea"], EITB - 2021/03/08 * https://www.youtube.com/watch?v=r2Z5CFSLSf8 Lurdes Totorikaguena eta Marisa Barrena Laixiar irratian * [https://mugakultura.eus/2023/11/10/wikiemakumeok-dokumentala-zinebin-estreinatzea-zorte-ikaragarria-da-bozgorailu-potentea-baita/?fbclid=IwAR2YDcgxq21VEdyB3vM1pju0fA9vtxobJH8n6i2sfPmyLhVQJr9Ys2vCTlw/ Bilbon, Zinebin estrenatzea zorte ikaragarria da, bozgorailu potentea baita. Mugalari 2023ko azaroa. ] bysvs3rh42yqlse6j8jrir34x72sph4 9998489 9998484 2024-12-13T13:28:51Z Wikimaribarre 88969 /* EGITEN */ 9998489 wikitext text/x-wiki '''''WikiDurangaldea | Durangaldean egiten diren lanaldietako wikilekua ''''' [[Fitxategi:WikiEmakumeok Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak.jpg|thumb|WikiEmakumeok, Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak. Azaroak 1 2019, Durangon]] [[File:5.555 biografia 2024 martxoa.png|thumb|200px|2024.03.08]] [[File:Durangoko wikilariok 5.000 biografia.png|thumb|200px|2023.12.31]] [[File:Durangoko wikilariak 2023.jpg|thumb|200px|2023.07.07]] [[File:WikiEmakumok 3000.jpg|thumb|200px|2023ko otsaila]] [[File:Wikiemakumeok Durango Abendua 2022.jpg|thumb|200px|2022ko abenduaren 1a]] [[Fitxategi:Wikiemakumeok Durango.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko iraila]] [[Fitxategi:Durangoko wikilariak 1500.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko ekaina]] [[Fitxategi:Durangoko Wikilariak.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko apirila]] == [[Fitxategi:Im-jabber.svg|30px|]] Wikiproiektu honen helburuak == * Emakumeen biografia berriak sortzea euskaraz. * Wikipedian beste hizkuntza batzuetan badauden emakumeen biografiak euskarara ekartzea. * Emakumezko editore euskaldunen kopurua handitzea. * Euskal Wikipedian genero-ikuspegia txertatzea. * Historian zehar izandako emakumeen ekarpenak eta ezagutzak Euskal Wikipedian biltzea. == [[File:La mujer que nunca conociste logo 2017.jpg|30px]] Emakumeen zerrenda [https://es.wikipedia.org/wiki/Wikiproyecto:Mujeres/Wikimujeres/WikiEmakumeok/Durango >>> erderaz]== === EGITEN === # [[Marian_Diamond_(cient%C3%ADfica)]] https://es.wikipedia.org/wiki/Marian_Diamond_(cient%C3%ADfica) (Lurdes) # [[Tam_O%27Shaughnessy]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tam_O%27Shaughnessy (Lurdes) # Kontxa Laspiur (Eibar) (Marisa) '''Ingelesetik itzultzeko''' #[[Juanita Breckenridge Bates]] https://en.wikipedia.org/wiki/Juanita_Breckenridge_Bates # [[Emily M. Bishop]] https://en.wikipedia.org/wiki/Emily_M._Bishop # [[Minta Bosley Allen Trotman]] https://en.wikipedia.org/wiki/Minta_Bosley_Allen_Trotman # [[Vira Boarman Whitehouse]] https://en.wikipedia.org/wiki/Vira_Boarman_Whitehouse # [[Adelaide Underhill]] https://en.wikipedia.org/wiki/Adelaide_Underhill # [[Katrina Ely Tiffany]] https://en.wikipedia.org/wiki/Katrina_Ely_Tiffany # [[Margaret Hayden Rorke]] https://en.wikipedia.org/wiki/Margaret_Hayden_Rorke # [[Ruth Logan Roberts]] https://en.wikipedia.org/wiki/Ruth_Logan_Roberts # [[Eugénie M. Rayé-Smith]] https://en.wikipedia.org/wiki/Eug%C3%A9nie_M._Ray%C3%A9-Smith # # [[Mithu Sanyal]] https://en.wikipedia.org/wiki/Mithu_Sanyal (Leire Mi) Catharine Waugh McCulloch - Wikipedia # [[Catharine Waugh McCulloch]] sufragista (AEB 1862-1945) Grandma Gatewood - Wikipedia # [[Granma Gatewood McCulloch]] ultrarail mendi-ibileran aitzindaria (AEB 1887-1973) '''Frantsesetik itzultzeko''' # [[Émilie Carles]] https://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89milie_Carles # [[Victoria Mas]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Victoria_Mas # [[Jeanne Humbert]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Jeanne_Humbert # [[Anna Mahé]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Anna_Mah%C3%A9 # [[Capucine Motte]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Capucine_Motte '''SORTZEKO''' # [[Uxue Rey Gorraiz]] idzlea, kazetaria # [[Lola Lopez de Lacalle]] idazlea (Zornotza) # [[Ignacia Altolagirre Camarero]] (h.2023.07.22) # [[Naia Laka]] (Ispaster) https://www.eitb.eus/es/cultura/cine/festival-san-sebastian/videos/detalle/9589117/video-zortzitik-infinitura-recorrido-por-historia-del-cine-vasco-de-mano-de-benito-ansola/ # [[Annette Gonzalez-Etxabarri]] https://www.naiz.eus/es/info/noticia/20230508/annette-gonzalez-etxabarri-zumaiarra-txapeldun-europako-junior-txapelketan # [[Madalen Etxegarai]] pilotaria. https://goiena.eus/oinati/1727423962644-madalen-etxegarai-haurra-nintzenean-nuen-ametsa-betetzen-nabil # [[Sylvia Lefanu]] zinemagilea. https://www.berria.eus/kultura/zinemaldia/berria-eus_2130955_102.html # [[Nagore Urdapilleta]] Errio dokumentalaren aurkezlea. https://ataria.eus/komunitatea/berria/1727420302628-bere-txikitasunean-orio-zeinen-handia-den-erakutsi-nahi-izan-dugu # [[Maite Ubiria]] kazetaria. https://www.berria.eus/euskal-herria/iparrari-hegoak-ematen_2129951_102.html # [[Pancracia Ollo de la Mata]] Zumalakarregiren emaztea # [[Ainhoa Aldazabal Gallastegi]] # [[Uxua Azpiroz]] hezitzailea https://www.berria.eus/bizigiro/beharrezkoa-da-bizikidetza-oinarri-duten-proiektuak-garatzea-ikastetxeetan_2128805_102.html # [[Heza Sengal]]. emakume yazikia. https://www.berria.eus/mundua/eiren-gustukoak-baginen-erosi-egiten-gintuzten-merkantzia-hutsa-bagina-bezala_2128867_102.html # [[Miren Berasategi Zeberio]] Ikertzailea. https://www.berria.eus/euskal-herria/gizon-gazteek-kontserbadurismorako-joera-dute_2128223_102.html '''Zinegileak - Donostiako Giza Eskubideen Zinemaldian sarituak''' # [[Kim Longinotto]] https://es.wikipedia.org/wiki/Kim_Longinotto # [[Lourdes Portillo]] https://es.wikipedia.org/wiki/Lourdes_Portillo # [[Deepa Mehta]] https://es.wikipedia.org/wiki/Deepa_Mehta '''Espainiako Gerra Zibileko emakumeak''' # [[Sofia Da Blasco]] https://es.wikipedia.org/wiki/Sof%C3%ADa_Blasco # [[Carolina_Bunjes-Rosenthal]] https://es.wikipedia.org/wiki/Carolina_Bunjes-Rosenthal # [[Isabel Alonso]] https://es.wikipedia.org/wiki/Isabel_Alonso '''Emakume interesgarriak''' # [[Jekaterina Samutsevitx]] https://es.wikipedia.org/wiki/Yekaterina_Samuts%C3%A9vich # [[Nadezhda Popova]] https://es.wikipedia.org/wiki/Nadezhda_Popova '''Heroínas de la Unión Soviética''' https://es.wikipedia.org/wiki/Anexo:Hero%C3%ADnas_de_la_Uni%C3%B3n_Sovi%C3%A9tica '''Emakumeak eta itsasoa''' https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20210924/las-mujeres-ilustres-de-la-historia-naval-en-el-itsasmuseum-de-bilbo-a-traves-del-arte # '''EMAKUME ITZULTZAILEAK''' # [[Malika Embarek]] https://es.wikipedia.org/wiki/Malika_Embarek # [[Concha Fernández-Luna Sánchez]] https://es.wikipedia.org/wiki/Concha_Fern%C3%A1ndez-Luna_S%C3%A1nchez # [[Laura García Corella]] https://es.wikipedia.org/wiki/Laura_Garc%C3%ADa_Corella '''EMAKUME AKTIBISTAK''' # https://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Mujeres_activistas # [[María Dimádi]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Mar%C3%ADa_Dim%C3%A1di (Leire) # [[Paste Up Morras]], aktibista https://es.wikipedia.org/wiki/Paste_Up_Morras # [[Elizabeth Wathuti]] aktibista https://es.wikipedia.org/wiki/Elizabeth_Wathuti (Oiber) # [[Tosia Altman]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tosia_Altman # https://es.wikipedia.org/wiki/V%C3%B5_Th%E1%BB%8B_Th%E1%BA%AFng # [[Maria Spiridonova]] https://es.wikipedia.org/wiki/Mariya_Spirid%C3%B3nova # [[Yusra Al Barbar]] https://es.wikipedia.org/wiki/Yusra_al-Barbari palestinarra '''EMAKUME ILUSTRATZAILEAK''' https://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Ilustradoras # [[Mitzy Reyes Juárez]] https://es.wikipedia.org/wiki/Mitzy_Reyes_Ju%C3%A1rez # [[Ellen Robbins]] https://es.wikipedia.org/wiki/Ellen_Robbins # [[Retta aktibisten zerrendan Scott]] https://es.wikipedia.org/wiki/Retta_Scott # [[Bahia Shehab]] https://es.wikipedia.org/wiki/Bahia_Shehab # [[Posy Simmonds]] https://es.wikipedia.org/wiki/Posy_Simmonds '''EMAKUME IDAZLEAK - POETAK''' # [[Olga Rivero]] https://es.wikipedia.org/wiki/Olga_Rivero_Jord%C3%A1n '''EMAKUMEAK ZIENTZIAN''' # [[Gloria Long Anderson]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Gloria_Long_Anderson # [[Clémence Royer]] https://es.wikipedia.org/wiki/Cl%C3%A9mence_Royer # [[Tilly Edinger]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tilly_Edinger # [[Isabel Clifton Cookson]] https://es.wikipedia.org/wiki/Isabel_Clifton_Cookson # [[Cécile DeWitt Morette]] https://es.wikipedia.org/wiki/C%C3%A9cile_DeWitt-Morette # [[Wrexie Leonard]] https://es.wikipedia.org/wiki/Wrexie_Leonard # [[Marjorie Lee Browne]] https://es.wikipedia.org/wiki/Marjorie_Lee_Browne '''DENETARIK''' # [[Victorine Brocher]] https://en.wikipedia.org/wiki/Victorine_Brocher (LEIRE MENDIBURU) # [[Esther Afus Ocloo]] aitzindaria (Ghana) https://es.wikipedia.org/wiki/Esther_Afua_Ocloo # [[Margaret A. Wilcox]] https://en.wikipedia.org/wiki/Margaret_A._Wilcox # [[Amineh Kakabaveh]] https://en.wikipedia.org/wiki/Amineh_Kakabaveh # [[Trio Artio]] https://www.musicexport.at/artist/trio-artio/ + Berria egunkaria # [[Fabiola Letelier]] abokatua eta giza eskubideen aldeko ekintzailea. # [[Ana Belén Montes]] espioia. https://es.wikipedia.org/wiki/Ana_Bel%C3%A9n_Montes # [[Dorothy Levitt]] asmatzailea eta kotxe lasterketetan aitzindaria https://es.wikipedia.org/wiki/Dorothy_Levitt == BERRIAK == ==='''Berriak 2024''' ('''abendua''')=== <nowiki>{{zutabeak|kopurua=3|</nowiki> # [[Alaitz Melgar Agirre]] '''SORTUA''' euskara irakaslea eta idazlea (Barakaldo, 1984) # [[Irati Bazeta Agirre]] '''SORTUA''' ilustratzailea (Abadiño, 1999) # [[Maritxu Sorabilla]] '''SORTUA''' mendizale aitzindaria (Iruñea, 1927) # [[Irati Bereau Baleztena]] '''SORTUA''' itzultzailea (Irun 1978) # [[Elordi García Insausti|Elordi Garcia Intxausti]] '''SORTUA''' kazetaria eta idazlea ((Lazkao, 1977) # [[Txaro Iturralde Sáenz de Vicuña|Txaro Iturralde Sáenz]] '''SORTUA''' jostuna (Gasteiz, 1952) # [[Itziar Otegi Aranburu]] '''SORTUA''' itzultzailea eta idazlea (Oiartzun, 1972) # [[Sara Ayesa]] '''SORTUA''' artista (Donostia, 1997) # [[Maud Younger]] sufragista (AEB 1870-1936) # [[Margalida Roig Colomar]] sindikalista (Eivissa, 1908-1966) #[[Luisa Riera Muñiz]] maistra errepresaliatua (Villaviciosa, 1884-Zornotzako Emakumeen Kartzela, 1944) #[[Maria Marí Guasch]] errepublikar militantea (Sant Llorenç de Balàfia, [[1909]] - [[Eivissa]], [[2001]]) # [[Efua Sutherland]] idazlea (Ghana 1924-1996) # [[Concepción Loring]] 1. emakume politikaria, 1.a Diputatuen kongresuan hitz egiten (Malaga 1868-Madril 1935) # [[Amalia Heredia Livermore]] bildumagilea, ikertzailea (Malaga 1830-1902) # [[Carmen Cuesta del Muro]] abokatua, zuzenbidean Espainiako 1. emakume doktorea (Palentzia 1890-Madril 1968) # [[Natividad Domínguez Atalaya]] pedagogoa, politikaria ( Madril 1888-Valentzia 1932) # [[Teresa Luzzatti]] politikaria, sufragista (Lugo 1889-Madril 1942) # [[María López de Sagredo Andreo]] politikaria (Kuba/Bartzelona 1881-Hondarribia 1953) # [[Micaela Díaz Rabaneda]] maistra, politikaria (Nafarroa 1878-? XX. mendea) # [[Trinidad von Scholtz Hermensdorff]] bildumagilea, politikaria (Malaga 1857-Austria 1937) # [[Marisol Nichols]] aktorea (AEB 1973) # [[Mackenzie Phillips]] aktorea, abeslaria (AEB 1959) # [[Emma Lucy Braun]] botanikaria (AEB, 1889-1971) # [[Elizabeth Lowe Watson]] idazlea, sufragista, hizlaria (AEB 1842-1927) # [[Pilar Benejam Arguimbau]] pedagogoa, geografoa (Menorca 1937) # [[Francisca Bohigas Gavilanes]] maistra, ikuskatzailea, idazlea (Bartzelona 1892-Madril 1973) # [[Fernande Barrey]] prostituta, modeloa eta margolaria (frantzia, 1893-1974) # [[Anna Pirozzi]] opera sopranoa (Napoli, 1975) # [[Mariella Devia]] opera abeslaria (Liguria, 1948) # [[Yusra al-Barbari]] politikaria eta ekintzailea (Palestina, 1923-2009) # [[Park Kyung-Ri]] eleberrigilea (Hego Korea 1926-2008) # [[Aurora Sampedro Pi%C3%B1eiro]] kimikaria (Galizia, 1913-1996) # [[Dorothy Allison]] idazlea # [[Nicole Ferroni]] umoregilea # [[Edith Ainge]] sufragista (AEB, 1873-1948) # [[Sonia Vaccaro]] psikologoa (Argentina/Espainia XX. mendea) # [[Raychelle Burks]] zientzia dibulgatzailea (AEB XX. mendea) # [[Kelly Frye]] aktorea (AEB 1984) # [[Amy Madigan]] aktorea (AEB 1950) # [[Amber Stevens]] aktorea, modeloa (AEB 1986) # [[Juana Francés]] margolaria (Alacant 1924-Madril 1990) # [[Njideka Akunyili Crosby]] artista bisuala (Nigeria/AEB 1983) # [[Martha Diamond]] margolaria (AEB 1944-2023) # [[Joan Mitchell]] margolaria (AEB 1925-Paris 1992) # [[Toyin Ojih Odutola]] marrazkilaria (Nigeria/AEB 1985) # [[Fe del Mundo]] pediatra (Filipinak, 1911-2011) # [[Isabel Garbayo]] Villa Teresitako sortzailea (Iruñea, 1905-2011) # [[Elvira Siurana]] feminista, idazlea (LLeida 1952) # [[Lourdes Ciuró]] abokatua, politikaria (Tarragona 1971) # [[Helena Solà Tàrraga]] maistra, politikaria (Bartzelona 1976) # [[Amanda Righetti]] aktorea (AEB 1983) # [[Luna Ki]] abeslaria, DJa (Bartzelona 1999) # [[Katharina Konradi]] opera sopranoa (Kirgizistan/Alemania 1988) # [[Babi (abeslaria)]] (Madril 1999) # [[Klesie Kelly]] sopranoa (AEB XX. mendea) # [[Montserrat Martínez Parera]] ekonomialaria (Bartzelona 1975) # [[Lesley-Ann Jones]] kazetaria, idazlea (EB 1956) # [[Orra White Hitchcock]] ilustratzailea (AEB, 1796-1863) # [[Margaret Chanler Aldrich]] filantropoa, erizaina eta idazlea (AEB, 1870-1963) # [[Dorothy Allison]] idazlea (AEB, 1949-2024) # [[Nicole Ferroni]] umoregilea (Maroko, 1982) # [[Ann Preston]] medikua, ekintzailea (AEB, 1813-1872) # [[Nicole Claveloux]] margolari, ilustratzaile eta komikigilea (Frantzia, 1940-__ ) # [[Maria Bellido|Maria Belido]] espainiar heroi mitikoa (1755-1809) # [[Sofía Esparza Jauregi|Sofia Esparza Jauregi]] sopranoa (Iruñea, 1994) # [[Isabel Azcárate Ristori]] irakasle ikertzailea (Cádiz 1923-Madril 2016) # [[Ana López Navajas]] irakaslea, ikertzailea ( Valentzia 1962) # [[Erika Leiva]] kopla abeslaria (Tarragona/Cádiz 1984) # [[Joana Jiménez]] abeslaria, dantzaria (Sevilla 1977) # [[Carmen Conesa]] aktorea (Bartzelona 1960) # [[Diana Peñalver]] aktorea (Sevilla 1965) # [[Rosa Mariscal]] aktorea (Sevilla 1970-2022) # [[Pilar Punzano]] aktorea, pedagogoa (Madril 1980) # [[Irene Visedo]] aktorea (Madril 1978) # [[Manane Rodríguez]] film zuzendaria (Uruguai/Espainia 1954) # [[Sonia Sebastián]] film zuzendaria (Espainia 1984) # [[Yusra al-Barbari]] politikaria eta ekintzailea (Gaza, 1923-2009) # [[Ann Allebach]] artzain mennorita (AEB, 1874-1918) # [[Jennifer Radloff]] feminista, ekintzailea (Hegoafrika 1961) # [[Grunya Sukhareva]] haur psikiatra (Ukraina, 1891-1981) # [[Josefa Martin Luengo]] pedagogoa (Salamnca 1944-2009) # [[Lucía Asué Mbomio Rubio]] kazetari feminista (Alcorcón, 1981) # [[Paige L. Sweet ]] soziologoa (AEB 1987) # [[Caroline Lexow Babcock]] bakegilea eta sufragista (AEB, 1882-1980) <nowiki>}}</nowiki> ==='''Berriak 2024''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Janire Etxabe]] '''SORTUA''' dantzaria da, dantza bertikalean aditua. (Arrankudiaga, Bizkaia, 1979) # [[Celia Santos]] '''SORTUA''' idazlea (Bergara, 1972) # [[Tamara García Iglesias]] '''SORTUA''' zinemagilea eta komisarioa (Lasarte, 1978) # [[Warisha Moradi]] '''SORTUA''' heriotz epaia duen militante kurdua (Kurdistan, XX. mendea) # [[Carmina Merodio Hoyos|Carmina Herodio]] '''SORTUA''' Saturrarango kartzelan egon zen 6 urtez (Panes, 1920-2006) # [[Parvaneh Kazemi]] '''SORTUA''' matematikaria, mendizale eta mendi gidaria (Teheran, 1970) # [[Mari Campos Roldán]] '''SORTUA''' Saturrarango kartzelan egon zen umetan (Madril, 1938) # [[Encarna Furundarena Goenaga]] '''SORTUA''' Saturrango kartzelara joaten zen janaria eramatera (Mutriku, 1919-2014) # [[Nai Barghouti]] '''SORTUA''' abeslari eta konposiore (Palestina, 1996) # [[Maria Sanchez Madoz]] '''SORTUA''' pilota epaile profesionala (Laudio, 1996 # [[Araceli González Carballo]] espioia, erizaina (Lugo 1914-Madril 1990) # [[Margarita Ruiz de Lihory]] margolaria, espioia (Valentzia 1889-Albacete 1968) # [[Isona Passola]] film zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Bartzelona 1953) # [[Cristina Martín-Prieto]] futbolaria (Sevilla 1993) # [[Melania Olcina]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona 1982) # [[Rafaela Carrasco]] dantzaria, koreografoa (Sevilla 1972) # [[Lisi Estaràs]] dantzaria, koreografoa (Argentina 1971) # [[Lorena Nogal]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona 1984) # [[Luz Arcas]] dantzaria (Malaga 1983) # [[Manuela Carrasco]] flamenko dantzari ijitoa (Sevilla 1958) # [[Lynda Barry]] komikigile eta irakasle estatubatuarra (Wisconsin, 1956) # [[Maria Antónia Palla]] kazetaria eta feminista (Portugal, 1933) # [[Mary Adamson Anderson Marshall]] medikua Edinburgoko 7ak taldekoa (1837-1910) # [[Sara González Lolo]] patin hockey jokalaria (Asturias 1992) # [[Natasha Lee]] patin hockey jokalaria, entrenatzailea (Malaysia/Asturias 1992) # [[María Díez Busqué]] patin hockey jokalaria (Bartzelona 1989) # [[Anna Casarramona Vivas]] patin hockey jokalaria (Bartzelona 1994) # [[Anna Serra]] triatleta (Bartzelona 1968) # [[Mathilde Ollivier]] aktorea, modeloa (Frantzia 1994) # [[Gimena Llamedo]] psikologoa, politikaria (Asturias 1981) # [[Mikey Madison]] aktorea (AEB 1999) # [[Julia Butters]] aktorea (AEB 2009) # [[Samantha Robinson]] aktorea (AEB 1991) # [[Irene Flunser Pimentel]] historialaria (Lisboa, 1950) # [[Cósima Wagner|Cosima Wagner]], Richard Wagner  musikagilearen 2. emaztea (Bellagio, 1837 - Bayreuth, 1930) # [[Verena Wagner]] musikagilea (Alemania, Bayreuth, 1920- Überlingen, 2019) # [[Eva von Bülow]] Cosima Liszt eta Richard Wagnerren alaba (Tribschen, 1867 - Bayreuth, 1942), # [[Anne Rearick]]  argazkilari estatubatuarra (Idaho, AEB, 1960) # [[Pauline Harmange]] idazlea eta feminista (Lille, 1994) # [[Bertha Hirsch Baruch]] poeta, idazle eta sufragista (AEB) # [[Minora Kibbe]] gizarte erreformatzaile eta sufragista (AEB) # [[Emily Bovell|Emily Bowel]] medikua (Londres, 1841-1845) # [[Honor Frost]] urpeko arkeologoa (Erresuma Batua, 1917-2010) # [[Susan Atkins]] kriminala (AEB 1948-2009) # [[Abigail Folger]] oinordeko eraila (AEB 1943-1969) # [[Eva Saldaña]] ekologo aktibista (Madril 1977) # [[Rosalie Varda]] jantzi diseinatzailea (Frantzia 1958) # [[Manuela Fernández Pérez]] artista (Madril 1927-2017) # [[Manuela Saborido Muñoz]] artista (Cadiz 1943) # [[Sofia Crespo]] artista bisuala (Argentina 1991) # [[Mercedes Doménech]] irrati esataria (Asturias 1922-Granada 2002) # [[Barbara Steele]] aktorea (EB 1937) # [[Arantza Toledo]] piraguista (Cuenca 1999) # [[Alice Coffin]] kazetaria eta feminista (Tolosa, Ozitania, 1978) # [[Clara Elizabeth Chan Lee]] # [[Emily Sturge]] # [[Gulielma Lister]] botanikaria (Ingalaterra, 1860-1949) # [[Katharina Wagner]]  eszena zuzendaria da. Bayreutheko Jaialdiaren zuzendaria. (Bayreuth, Alemania, 1978) # [[Isolde Wagner]] Hans von Bülow edo Richard Wagner eta Cosima Wagner-en alaba (Alemania, 1865 - 1919) # [[Blandine von Bülow]]   Hans von Bülow eta Cosima Liszten alaba zen, (Alemania, 1863-1941) # [[Daniela von Bülow]]  piano-jotzailea (Berlin, 1860 - Bayreuth, 1940) # [[Minna Wagner|Minna Wagner,]] aklorea (Saxonia, 1809- Dresden, 1866)    # [[Eva Wagner-Pasquier]]antzerki-enpresaburu da  ( Alemania, 1945) # [[Yang Huanyi]] nushuaren azken hiztuna (Txina 1906-2004) # [[Carme Sansa]] aktorea, ekintzailea (Bartzelona 1943) # [[Ana Romero Galán]] kazetaria, idazlea (Cádiz 1966) # [[Aimée de Heeren]] socialitatea ( Brasil 1903-AEB 2006) # [[Rocío Márquez]] flamenko kantaria (Huelva 1985) # [[Carola Ortiz]] musikagilea, abeslaria, klarinete jolea (Bartzelona 1986) # [[Isabel de Solís]] esklabu kristaua, Granadako Muley Hacén sultan nazariaren ohaidea (? XV. mendea- Sevilla ?) # [[Nani Jiménez]] aktorea, modeloa (Valentzia 1981) # [[Alejandra Herranz]] kazetaria (Bartzelona 1972) # [[Mar Cabra]] ikerketa kazetaria (Madril 1983) # [[Marianne Grunberg-Manago]] biokimikaria (Frantzia, 1921-2013) # [[Angela Becerra]] idazlea (Kolonbia, 1957 ) # [[Codou Bop]] soziologoa, kazetaria, feminista (Senegal, ?) # [[Ana Gomes]] portugaldar diplomazialari eta politikaria (Lisboa, 1954) # [[Maria Filomena Mónica]] portugaldar soziologoa (Lisboa, São Mamede, 1943) # [[Ayşe Sultan]] otomandar printzesa (1608-1656) # [[Mara Santos]] kanoalaria (Palentzia 1969) # [[María José Campos]] xakelaria (Argentina 1999) # [[Fatma Hatun]] Ahmed I.aren 3. ezkontidea (?Bosnia 1590-Istanbul 1660) # [[Mahfiruz Hatice Hatun]] esklaboa, Ahmed I.a sultanaren 1. ezkontidea (Kaukaso 1590-Istanbul 1620) # [[Hanzade Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1609-Edirne 1650) # [[Gevherhan Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1605- c.1631) # [[Atike Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul 1614-1674) # [[Abide Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul 1618-1648) # [[Fatma Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1607-c.1671) # [[Ida Finney Mackrille]] sufragista, politikaria eta hizlaria(AEB, 1867-1960) # [[Luella Johnston]] Enpresaria (AEB, 1958) # [[Elizabeth Thacher Kent]] idazlea (AEB, 1868-1952) # [[Blandine Le Callet]] idazle eta irakasle frantsesa (Frantzia, 1969) # [[Rosa Maria Gilart Jiménez]] brodatzailea (Mallorca 1810-Madril 880) # [[Eugenia Kalnay]] metereologoa (Argentina 1942) # [[Judeline]] abeslaria (Cádiz 2003) # [[Claude Pompidou]] politikaria, 1. dama (Frantzia 1942-2007) # [[Handan Sultan]] otomandar ezkontidea (Bosnia 1565-Istanbul 1605) # [[Halime Sultan]] otomandar ezkontidea (Abkhazia 1576-Istanbul 1623) # [[Safiye Sultan]] otomandar ezkontidea (Albania 1550-Istanbul 1618) # [[Telli Hümaşah Sultan]] otomandar ezkontidea (¿ c.1630-c.1676) # [[Turhan Hatice Sultan]] otomandar ezkontidea eta erregeordea (Rutenia 1627-Edirne 1683) # [[Ana Lena Rivera]] idazlea (Asturias 1972) # [[Emma Maria Harrington]] sufragista (Dinamarka 1881-AEB ?) # [[Ángela Cenarro Lagunas]]  feminista eta historialaria  (Zaragoza, 1965) # [[Aurélie Valognes]] eleberrigilea (Frantzia, 1983) # [[Sandra Myrna D%C3%ADaz]] biologoa (Argentina, 1961) # [[Maria Grazia Cutuli]] kazetaria (Italia 1963-2001) # [[Babe Paley]] socialitatea, editorea (AEB 1915-1978) # [[Nona Sobo]] aktorea, modeloa (Tailandia/Bartzelona 2000) # [[Laura Ramos]] aktorea (Kuba 1978) # [[Araceli González Campa]] kazetaria (Madril XX. mendea) # [[Paloma Chamorro]] kazetaria (Madril 1949-2017) # [[María Josefa Pimentel Téllez-Girón]] aristokrata (Madril 1752-1834) # [[Ann Hui]] aktorea, film zuzendaria (Txina 1947) # [[Sylvia Chang]] film zuzendaria, idazlea (Txina 1953) # [[Ángela Rodicio]] kazetaria, idazlea (Ourense 1963) # [[Laura de Force Gordon]] hizlaria, kazetaria, sufragista (AEB) # [[Stella Wynne Herron]] idazlea, sufragista (AEB) # [[Taneko Suzuki]] zientzilaria eta ikertzailea (Japonia, 1926-2020) # [[Gülistan Sönük]] politikaria (Kurdistan, 1993) # [[Margarita Torres]] historialaria (León 1969) # [[Hai Yan]] ekintzailea, idazlea (Txina 1954) # [[Maria Pilar Perea Sabater]] filologoa (Bartzelona 1960) # [[Melani García]] abeslaria (Valentzia 2007) # [[María Luisa Cava de Llano Carrió]] legelaria, politikaria (Bartzelona 1948) # [[Azahara Palomeque Recio]] kazetaria, idazlea, poeta (Kordoba 1986) # [[Mirela]] abeslaria (Madril 1990) # [[Alejandra Kindelán]] ekonomialaria (Venezuela 1971) # [[Zina%C3%ADda Ierm%C3%B3lieva]] mikrobiologoa (Errusia, 1898-1974) # [[Marie Pascale Osterrieth|Marie-Pascale Osterrieth]] Belgikako antzerki- eta zinema-zuzendari eta produktorea (Basoko, 1956) # [[Charo Garaigorta]] artista (Coruña 1961)  # [[Anna Caballé Masforroll]] idazlea (Bartzelona 1954) # [[Lydia Flood Jackson]] enpresaburua, sufragista (AEB 1862-1963) # [[Mar%C3%ADa de los %C3%81ngeles Cardona Florit]] botanikaria (Menorca-Bartzelona, 1940-1991) # [[Pacita Abad]] margolaria (Filipinas, 1946-2004) # [[Lida Abdul]] artista (Afganisgtan, 1973) # [[María Izquierdo (margolaria)|Maria Izquierdo (margolaria)]] (Mexiko, 1902-1955) # [[Aina Garcia-Carbó]] poeta (Castelló, 1993) # [[Kathleen Norris]] eleberrigilea, aktibista, (AEB ) # [[Emily Arnesen]] zoologoa (Norvegia, 1867- 1928) # [[Laura Marling]] folk abeslaria (Erresuma Batua, 1990) # [[Amalia Eriksson]] merkataria, asmatzailea (Suedia 1824- 1923) # [[Ada Kariakoa]] satrapa (Turkia, K.a IV. Mendea-K.a 326)   # [[Artemisia II.a Kariakoa]] satrapa (TurkiaK.a 410-K.a) # [[Linda Kasabian]] Manson familiakoa (AEB 1949-2023) # [[Patricia Krenwinkel]] hiltzailea, Manson familiakoa  (AEB 1947) # [[Mary Brunner]] hiltzaile kidea, Manson familiakoa (AEB 1943) # [[Rosa Navarro Durán]] filologoa, idazlea, irakaslea (Girona 1947) # [[Young Miko]] rap abeslaria, futbolari ohia (Puerto Rico 1997) # [[Brequette Cassie]] abeslaria, dantzaria (Hegoafrika/Madril 1984) # [[Lorena Gómez (abeslaria)]] (Lleida 1986) # [[Ruth Lorenzo]] abeslaria (Murtzia 1982) # [[Roser Batlle]] Catalunyako pedagogoa (Bartzelona 1954) # [[Henriette Delamarre de Monchaux]] geologoa, paleontologoa (Frantzia, 1854-1911) # [[Jessica Gallagher]] paralinpiar eskiatzailea, atleta, txirrindularia (Australia 1986) # [[Claire Keefer]] atleta paralinpiarra (Australia 1995) # [[Madeleine Hogan]] paralinpiar xabalinlaria (Australia 1988) # [[Hollie Arnold]] paralinpiar xabalinlaria (EB 1994) # [[Donna Smith (atleta)]] paralinpiar xabalinlaria, gsaskibaloi jokalaria (Australia 1965-1999) # [[Julie Russell]] paralinpiar pisu jasotzailea, saskibaloi jokalaria (Australia 1951) # [[Grace Anozie]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1977) # [[Lucy Ejike]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1977) # [[Fatma Omar]] paralinpiar pisu jasotzailea (Egipto 1973) # [[Josephine Orji]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1979) # [[Georgianna Offutt]] sufragista eta medikua (AEB) # [[Sarah Massey Overton]] emakumeen eskubideen aldeko emintzailea (AEB) # [[Stacey Gillian Abe]] artista garaikidea # [[Tomie Ohtake]] artista bisuala (Japonia/Brasil 1913-2015) # [[Maryní Callejo]] musika ekoizle aitzindaria, moldatzailea, piano-jolea, abeslaria (Madril 1944) # [[Özlem Becerikli]] paralinpiar pisu jasotzailea (Turkia 1980) # [[Amalia Pérez]] paralinpiar pisu jasotzailea (Mexiko 1977) # [[Olivia Breen]] paralinpiar atleta (Gales 1996) # [[Sophie Hahn]] paralinpiar atleta (EB 1997) # [[Verônica Hipólito]] paraliniar lasterkaria (Brasil 1996) # [[Tara (abeslaria)]] (Coruña 1950) # [[Ángela Carrasco]] abeslaria (Dominikar Errepublika 1951) # [[La Dama]] abeslaria (Sevilla 1986) # [[Mónica Naranjo]] abeslaria (Girona 1974) # [[Virgínia Leone Bicudo]] soziologoa, psikoanalista (Brasil 1910-2003) # [[Katherine Reed Balentine]] sufragista (AEB,1875-1934) # [[Anna M. Morrison Reed]] egunkari eta aldizkaria fundatzailea (AEB, 1849-1921) # [[Albertine Sarrazin]] idazlea (Frantzia, # [[Isabelle Anguelovski]] ekologoa, ikertzailea (REims, 1978) # [[Aina Garcia-Carbó]] poeta (Castelló de la Plana, 1993) # [[Amalia de Llano]] idazle eta aristokrata (Espainia, 1822-1874) # [[Edith Farkas]] meteorologoa, ikertzailea (Hungaria-Zeelanda Berria, 1921-1993) # [[Kimberlé Williams Crenshaw]] abokatua, irakaslea, feminista (AEB 1959) # [[Beatrice Duodu Owusu]] kazetaria (Ghana 1964) # [[Agnes Sj%C3%B6berg]] albaitaria (Finlandia, 1888-1964) # [[Olga Rodriguez]] kazetaria (León 1975) # [[Jessica Abel]] komikigilea (AEB 1969) # [[Zillah Branco]] aktibista ( Brasil 1936) # [[Jaldia Abubakra]] ekintzailea (Palestina/Espainia 1967) # [[Mònica Bernabé Fernández]] kazetaria (Bartzelona 1972) # [[Pilar Albajar]] argazkilaria (Huesca 1948) # [[Selina Solomons]] sufragista (AEB 1862- 1942) # [[Ellen Clark Sargent]] sufragista (AEB 1826-1911) # [[Pepa Aurora]] idazlea (Kanariak, 1946) # [[Pino Betancor Alvarez]] idazlea (Kanariak, 1928-2063) # [[Andrea Abreu]] idazlea (Kanariak, 1995) # [[Casilda Rodrigáñez]] idazlea (Madril 1945) # [[Miryan Rivera]] zientzialaria (Ekuador XX. mendea) # [[Ana Estrella Santos]] dialektologoa (Ekuador XX.mendea) # [[Kristina Suediakoa (1943)]] printzesa # [[Nathalie Sayn-Wittgenstein-Berleburg]] printzesa, zaldi-doman aditua (Danimarka 1975) # [[Marleen Haboud]] hizkuntza ikerlaria (Ekuador 1954) # [[Gilda Guerrero Salgado]] kazetaria (Ekuador XX. mendea) # [[María Carbonell Sánchez]] pedagogoa (Valentzia 1852-1926) # [[Loren MacIver]] margolaria (AEB 1909-1998) # [[Carin Bondar]] biologoa (Kanada 1975) # [[Kamal Ranadive]] ikertzaile biomedikoa (India, 1917-2001) # [[Mary Wood Swift]] sufragista (AEB 1841-1927) # [[Naomi Anderson]] sufragista (AEB 1843-1899) # [[Elvire De Cock]] ilustratzailea eta komikigilea (Belgika, 1979) # [[La Galera kartzela]] emakumeen espetxea (Alcala de Henares, XX. - XXI. mendea) # [[Malagako emakumeen kartzela zaharra]] (Malaga, 1937-1954) # [[Can Salesko kartzela]] emakumeen kartzela (Palma, 1936-1943) # [[Joan Feynman]] astrofisikaria (AEB, 1927-2020) # [[Catherine Beaunez]] Frantziako prentsa-marrazkilaria eta komikigilea (Juigné-sur-Sarthe, 1953) # [[Maria Vaquer Moll]] jostuna eta feminista espetxeratua (Eivissa, 1902-1982) }} ==='''Berriak 2024''' ('''urria''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Beatriz Akizu Aizpiri]] '''SORTUA''' Eusko Ikaskuntzako arlo sozio-politiko, dibertsitate eta kohesioko koordinatzailea (Soraluze, 1969) # [[Onintze Villanueva Goikoetxea]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea, dantzazalea, dantza-irakaslea (Mexiko, 1955) # [[Belen Urutxurtu]] ef-- '''SORTUA''' txistularia, eskultorea eta Arte irakaslea (Berriz, 1960) # [[Julene Etxenike]] --ef '''SORTUA''' mendizale aitzindaria (Irun, 1943-2023) # [[Beatriz Gámiz Mata]] ----'''SORTUA''' kriminologoa, politikaria eta alkatea (Ermua, 1983) # [[Resurrección Martínez Sánchez]] efef '''SORTUA''' 36ko gerran eraildako maistra (Errioxa, 1898-1936) # [[Consolación Martínez Sánchez]] '''SORTUA''' 36ko gerran eraildako maistra (Errioxa, 1896-1936) # [[Teresa Velasco Soto]] '''SORTUA''' zigarrogilea, politikaria (Errioxa, 1902-?) # [[Felisa Vidorreta Miruri]] '''SORTUA''' maistra fusilatua (Errioxa, 1890-1936) # [[Mercedes López Cotarelo]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua  (Irun, 1914 - Lesaka, 1936)  # [[Leire Retegi Fernández]] '''SORTUA''' txistularia eta txistu irakaslea da (Leitza, 2002) # [[Luciana Larreategi Arizaga]] '''SORTUA''' (Eibar, Gipuzkoa, 1912-2003) # [[Lloy Galpin]] sufragista, idazlea (AEB, 1877-1935) # [[Ana María Cuervo]] biokimikaria (Bartzelona 1966) # [[Marta Pujol Ferrusola]] arkitektoa (Bartzelona 1959) # [[Glenna Cabello]] politologoa, kontsul (Venezuela 1959) # [[Margaret Leahy]] aktorea (EB 1902-AEB 1967) # [[Norma Talmadge]] aktorea (AEB 1894-1957) # [[Constance Talmadge]] aktorea (AEB 1898-1973) # [[Natalie Talmadge]] aktorea, gidoilaria (AEB 1996-1969) # [[Cátia Montes]] gizarte hezitzailea, suhiltzailea, ijitoa (Portugal ?) # [[Toya Prudêncio]] hezitzailea, aktibista, ijitoa (Portugal ?) # [[Maria Gil]] aktore, aktibista, ijitoa (Portugal 1972) # [[Estelle Faye]] idazle eta aktore frantsesa (1978) # [[Rose Morgan French]] sufragista (AEB, 1859-1929) # [[Ana María Pascual-Leone]] zientzialaria eta farmazialaria (Valentzia, 1930) # [[Nellie Blessing Eyster]] irakaslea, kazetaria, idazlea (AEB, 1836-1922) # [[Eileen Chang]] idazlea (Txina 1920-AEB 1995) # [[Ascensión Marcos]] farmazialaria, ikertzailea (Espainia XX. mendea) # [[Mririda n'Ait Attik]] poeta amazigea (Maroko 1900-1940) # [[Maisie Peters]] kantautorea (EB 2000) # [[Rachel Brosnahan]] aktorea (AEB 1990) # [[Elaine May]] aktorea (AEB 1932) # [[Carla Quílez]] aktorea (Bartzelona 2008) # [[Tita Parra]] kantautorea (Txile 1956) # [[Alexia Greziakoa]] printzesa (Grezia 1965) # [[Teodora Greziakoa]] aktorea, printzesa (EB 1983) # [[Olinpia Greziakoa]] modeloa, printzesa (AEB 1996) # [[Marie-Chantal Greziakoa]] diseinatzailea, enpresaburua, printzesa (EB 1968) # [[Marthe Gautier]] pediatra, ikertzailea (Frantzia, 1925-2022) # [[Mar%C3%ADa Mullerat i Bassedas]] maistra, hezkuntza berezian espezializatua (Catalunya 1903 - 1993) # [[Rita Harradence]] biokimikaria (Australia, 1915-2012) # [[Nora Stanton Blatch Barney]] ingeniari zibila (AEB, 1883-1971) # [[Flora Wambaugh Patterson]] mikologoa (AEB, 1847-1928) # [[Jhamak Ghimire]] idazlea (Nepal, 1980) # [[Mireille Havet]] idazlea (Frantzia, 1898-1932) # [[Montserrat Villar Gonzalez]] idazlea (Ourense 1969) # [[Regina Orozco]] aktorea (Mexiko, 1964) # [[Jesusa Rodríguez|Jesusa Rodriguez]] aktorea, antzerki zuzendaria (Mexiko, 1955) # [[Astrid Hadad]] aktorea (Mexiko, 1957) # [[Julieta Egurrola]] aktorea (Mexiko, 1953) # [[Elisa Izaurralde|Elisa_Izaurralde]] biokimikaria molekularra (Uruguai, # [[Céline Bessière]] soziologoa (Frantzia, 1977) # [[Cristina Pacheco]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1941-2023) # [[Susana Chavez-Silverman]] idazlea (AEB, ?) # [[Cristina Lafont]] filosofoa (Valentzia, 1963) # [[Fumiko Enchi]] idazlea (Japonia 1905-1986) # [[Pilar Roig Picazo]] ikertzailea (Valentzia 1949) # [[Isabella Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 2007) # [[Josephine Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 2011) # [[Irene Greziakoa]] printzesa (Hegoafrika/ Espainia 1942) # [[Pia Getty]] film ekoizlea, zuzendaria (AEB 1966) # [[Benedikte Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 1944) # [[Alexandrine Danimarkakoa]] erregina (Alemania 1879- Danimarka 1952) # [[Carolina Matilde Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 1912-1995) # [[Viktoria Luise Prusiakoa]] printzesa (Alemania 1892-1980) # [[Rocío Muñoz Morales]] aktorea, aurkezle, modeloa (Madril 1988) # [[Mary Prince]] idazlea eta esklabua (Bermudak...) # [[Edith M. Flanigen]] kimikaria (AEB, 1929) # [[Margaret Fulton]] kazetari gastronomikoa (1924-2009) # [[Claudia Actea]] esklaboa (Anatolia 40-I. mendea) # [[Cándida Jiménez Huelva]] esklabo askatua (Angola, 1845 Huelva, 1951) # [[Rosalia Gómez]] esklabo askatua (Tenerife, 1801-1874) # [[Elena Conti]] biokimikaria eta biologoa (Italia, 1967) # [[Edith Pechey]] medikua (EB 1845-1908) # [[Catherine Raisin]] geologoa (Erresuma Batua, 1855-1945) # [[Winifred Starr Dobyns]] sufragista (AEB, 1886-1963) # [[Mary Roberts Coolidge]] sufragista (AEB, 1860-1945) # [[María Bueno Castellano]] artista (Malaga, 1976) # [[Rukhmabai]] medikua (India 1864-1955) # [[Valérie Mangin]] Frantziako komiki-gidoilaria (Nancy, 1973) # [[Kamala Sohonie]] biokimikaria (India, 1911-1998) # [[Cy Jung]] idazlea (Frantzia, # [[Elula Perrin]] idazlea (Frantzia # [[Anandi Gopal Joshi]] Indiako 1. medikuetako bat (1865-1887) # [[Agnieszka Osiecka]] poeta, kazetaria (Polonia 1936-1007) # [[Jeanette Winterson]] idazlea (EB 1959) # [[Shelagh Delaney]] antzerkigilea, gidoilaria (EB 1938-2011) # [[Madeleine Suediakoa]] printzesa (Suedia 1982) # [[Carina Axelsson]] printzesa, modeloa, idazlea (AEB Aguil1968) # [[Ingeborg Danimarkakoa (1878-1958)]] printzesa (Danimarka 1878-Suedia 1958) # [[Susie Orbach]] psikoanalista, idazlea (EB 1946) # [[Doris Duke]] filantropoa , baratzezaina, arte bildumagilea (AEB 1912-1993) # [[Silvia Laplana]] metereologoa (Bartzelona 1984) # [[Eva Cosculluela]] kultur kazetaria (Zaragoza 1972) # [[Pilar Sanjurjo]] metereologoa (Coruña 1942-2022) # [[Fanny Dalle-Rive]] Frantziako komikigilea (1976) # [[Emma_Lira]] kazetaria, idazlea eta bidaiaria (Madril 1971) # [[Mariana Álvarez Bollo Carretero]] pedagogoa eta idazle espainiarra (Zamora, 1866 - 1946) # [[Margherita Piazzola Beloch]] matematikaria (Italia, 1879-1976) # [[Mary Ryerson Butin]] medikua (AEB, 1857-1944) # [[Zabel Yesayan]] idazlea (Armenia 1878-1943) # [[Eva Carter Buckner]] sufragista, poeta eta konpositorea (1861-1946) # [[Hélia Correia]] idazlea (Portugal, 1949) # [[Isabela Figueiredo]] idazlea (Portugal, 1963) # [[Teresa Imízcoz Beunza|Teresa Imizcoz Beunza]] idazlea (Iruñea, 1965) # [[Oriana Méndez|Oriana Mendez]] idazlea (Vigo, 1974) # [[Esperanza Aguilà Ducet|Esperanza Aguila Ducet]] idazlea (Bartzelona, 1951) # [[Maud Ankaoua]] enpresa kudeatzailea (Frantzia, 1971) # [[Lucia Pietrelli]] idazlea (Italia/Mallorca 1984) # [[María Jaén]] idazlea, gidoilaria (Sevilla 1962) # [[Antonia Bardolet]] idazlea (Bartzelona 1877- 1956) # [[Dolors Miquel]] idazlea (LLeida 1960) # [[Míriam Ferradáns]] idazlea (Pontevedra 1960) # [[Rosa Fabregat]] idazlea (LLeida 1933) # [[Ingrid Guardiola Sánchez]] film zuzendaria, saiakeragilea (Girona 1980) # [[Almudena Arteaga]] idazlea (Madril 1967) # [[Alana S. Portero]] idazlea (Madril 1967) # [[Maria Antònia Salvà]] poeta (Mallorca 1869-1958) # [[Maribel Medina]] idazlea eta kultura kudeatzailea (Iruñea, 1969) # [[Gabrielle Réval]] idazlea (Frantzia, # [[Martine Roffinella]] idazlea (Frantzia, # [[Bertha Hernández]] idazlea, politikaria, 1. dama (Kolonbia 1907-1993) # [[May Borraz]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1966) # [[Eva Yárnoz]] poeta, artista (Iruñea 1975) # [[Emilia Salvador]] ikertzailea, idazlea (Zaragoza 1938) # [[Beatriz Giménez de Ory]] poeta (Madril 1972) # [[Gema Nieto]] idazlea (Madril 1981) # [[Mariona Cabassa]] ilustratzailea (Bartzelona 1977) # [[Mada Carreño]] idazlea, kazetaria (Zamora 1914- Mexiko 2000) # [[Nicolasa Helguero Alvarado]] poeta, moja, noblea (Palentzia 1719- Burgos 1805) # [[Sheila Elorza]] futbolaria (Zaratamo 1996) # [[Suceso Luengo]] maistra, idazlea (Zamora 1884-? 1931) # [[Yvonne Blake]] jantzi-diseinatzailea (EB 1940-Madril 2018) # [[Ruth Chepngetich]] atleta, maratoilaria (Kenya 1994) # [[Salome Lang]] atleta, gorako jauzilaria (Suitza 1997) # [[Salomé Kora]] atleta, 100m (Suitza 1994) # [[Vicky Calavia]] zinegilea (Zaragoza 1971) # [[Marisol Aznar]] aktorea, gidoilaria, abeslaria (Zaragoza 1972) # [[Emilia Baylo]] dantzaria, koreografoa, irakaslea (Lleida 1946-Zaragoza 2022) # [[Natividad Zaro]] aktorea, gidoilaria (Zaragoza 1901-Madril 1978) # [[Marta Marín-Dòmine]] idazlea, dokumetalgilea (Bartzelona 1959) # [[Uliana Semionova]] saskibaloi jokalaria (Letonia 1952) # [[Maria do Rosário Pedreira]] idazlea (Portugal 1959) # [[Reyes Calderon]] idazlea, ekonomialaria, irakaslea (Valladolid 1961) # [[Paloma Sánchez-Garnica]] idazlea (Madril, 1962) # [[Ann Scott]] idazlea (Frantzia, 1965) # [[Chiquinha Gonzaga]] musikaria, konpositore, pianista eta orkestra zuzendaria (Brasil, 1847 - 1935) # [[Giannina Arangi-Lombardi]] sopranoa (Italia, 1891-1951) # [[Gilda dalla Rizza]] sopranoa (Italia, 1892-1975) # [[Magda Olivero]] sopranoa (Italia 1910-2014) # [[Lucy Tejada]] artista, margolaria (Kolonbia 1920-2011) # [[Claudia Muzio]] sopranoa (Italia, 1889-1936) # [[Toti Dal Monte]] sopranoa (Italia, 1893-1975) # [[Maria Caniglia]] sopranoa (Italia, 1905-1979) # [[Ebe Stignani]] mezzosopranoa (Italia, 1903-1974) # [[Violet King Henry]] abokatua (Kanada, 1929-1982) # [[Tòni Escala]] idazlea (Lleida 1961) # [[Teresa Azpiazu Paul]] idazlea, irakaslea, politikaria (Cádiz 1862-Málaga 1949) # [[Luisa Josefina Hernández]] idazlea, irakaslea (Mexiko 1928-2023) # [[María Asúnsolo]] mezenas, galerista, modelo (AEB 1904-Mexiko 1999) # [[María Jose Escrivà]] idazlea, poeta (Valentzia 1968) # [[Meritxell Gené]] kantautorea, poeta (Lleida 1986) # [[Marià Manent]] poeta, memorialista (Bartzelona 1898-1988) # [[Marysa Navarro Aranguren]] idazlea, historilaria (Nafarroa 1934) # [[Esther Novalgos Laso]] idazlea (Errioxa 1942) # [[Susi Alvarado]] idazlea, antzerki zuzendaria (Kanariak 1960) # [[Anna Tsing]] antropologoa (AEB, 1950) # [[Ana Bernal Triviño]] kazetaria eta ikertzailea (Malaga, 1980) # [[María Francisca Díaz-Carralero Rodelgo]] poeta itsu inprobisatzailea (Ciudad Real 1818-1894) # [[Sanmao]] idazlea (Txina 1943-1991) # [[Ana Cristina Herreros Ferreira]] idazlea, ahozko kontalaria (Leon 1965) # [[Monika Zgustová]] idazlea, itzultzailea (Txekia 1957) # [[Juana Dolores]] abeslaria, aktorea (Bartzelona 1992) # [[Valeria Castro (abeslaria)]] kantautorea (Kanariak 1999) # [[Maria Morera Colomer]] aktorea, abeslaria Girona 2003) # [[Laura Jou]] antzerki irakaslea, film zuzendaria (Batzelona 1969) # [[Emakumeen Ospearen Aretoa Coloradon]] aretoa eta saria (Colorado 1965) # [[Frederika Hannoverkoa]] Greziako erregina ezkontidea (Alemania 1917 – Madril 1981) # [[Isabel Stilwell]] kazetaria eta idazlea (Portugal) # [[Maria Xosé Queizán]] idazlea (Galizia, 1939) # [[Liliana Felipe]] abeslaria, sopranoa (Agentina-Mexiko, 1954) # [[Zinka Milanov]] sopranoa (1906-1989) # [[Rosa Ponselle]] sopranoa (AEB, 1897-1981) # [[Milka Ternina]] sopranoa (Kroazia, 1863-1941) # [[Geraldine Farrar]] sopranoa (Alemania, 1882-1967) # [[Lilli Lehmann]] sopranoa (Alemania, 1848 - Berlin, 1929) # [[Olive Fremstad]] mezzosoprano (Suedia , 1871-AEB,1951) # [[María Jesús Jabato]] idazlea (Burgos, 1959) # [[Brenda Navarro]] idazlea (Mexiko, 19982) # [[Maud Tabachnik]] idazlea (Frantzia, 1938) # [[Alejandrina_Gessler]] Andaluziako margolaria (Cadiz, 1831 - Paris, 1907) # [[Rita Ferro]] Portugaleko idazlea (Lisboa, 1955) # [[Dolors Marín Silvestre]] Kataluniako historialaria (Hospitalet de Llobregat, 1957) # [[Almudena Campuzano Jimenez de Aldasoro]] idazlea (Santander, 1996) # [[Dora Vázquez]] idazlea (Ourense, 1913.2010) # [[Ana Acuña]] idazlea eta ikertzalea (Marin, 1971) # [[Josefina Cardona i Bosch]] poeta (Valentzia,1957-2022) # [[Joan Beauchamp Procter]] zoologoa (Erresuma Batua, 1897-1931) # [[Adela Figueroa]] biologoa, aktibista eta idazle galiziarra (Lugo, 1948) # [[Mary Blair]] artista, ilustratzailea, (AEB, 1911-1978) # [[Rita Taborda Duarte]] Portugaldar idazle eta irakaslea (Lisboa, 1973) # [[Fedora Barbieri]]  mezzosopranoa (Trieste, 1920ko- Florentzia, 2003) # [[Anita Cerquetti]]  soprano (Montecosaro, 1931ko apirilaren 13a - Perugia, 2014ko urriaren 11) Italiako soprano dramatiko  # [[Leyla Gencer]] sopranoa (Istanbul, 1928ko- Milan, 2008ko) # [[Maria Stader]] sopranoa (Budapest, 1911- Zurich, 1999ko) # [[Tereska Torrès]] idazlea (Paris, 1920-2012) # [[Marta G. Franco]] kazetari eta ekintzailea (Espainia, ) # [[Josefa Alfaro de Ocampo]] kazetaria, idazlea eta atzerkigilea (Sevilla, XIX-XX) # [[Milagros Duque Vallejo]] alkatea (Berantevilla, 1941) # [[Maria Perpinyà i Sais]] idazlea (Katalunia, 1901-1994) # [[Mercè Vila i Reventós]] idazlea ([[Bartzelona]], [[1902]] - ?) # [[Arancha Nogueira]] poeta ([[Ourense]], [[1989|1989ko]] # [[Geneviève Pastre]] idazle, poeta, militantea # [[Élodie Petit]] poeta eta performena # [[Narcisa Freixas|Narcisa Freixas i Cruells]] margolaria, eskultorea eta konpositorea (Sabadell – 1859 – Bartzelona, 1926) # [[Rexina Vega|Rexina Rodriguez Vega]] literatura idazlea, itzultzailea eta ikertzailea da. (Vigo, 1966) # [[Eva Balaguer-Cortés López]] idazlea (Zaragoza, 1965) # [[Rita Taborda Duarte]] idazlea (Lisboa, 1973) # [[Cristina Carvalho]] idazlea (Portugal, 1949) # [[An Alfaya]] idazlea (Galizia, 1964) # [[San Luisko kondesa]] idazlea (Murtzia, 1884-Madril, 1929) # [[Montserrat Aguer Teixidor]] filologoa eta idazlea (Figueres, 1963) # [[María Rosa de Madariaga]] historialaria (Madril, 1937-2022) # [[Asima Chatterjee]] botanikaria, kimikaria (India, 1917-2006) # [[Alicia Fernández Rodríguez]] poeta (Galizia, 1987) # [[Coloma Rosselló i Miralles]]  idazlea (Palma, 1871 - i1955) # [[Walda Pla i Rosés]] eleberrigilea  (Maresme, 1913ko- Badalona, 2014) # [[Maria Fullana i Montoro]] idazlea(Valentzia, 1958) poeta, narratzaile, itzultzaile eta irakasle ohia # [[Susana Prieto]] idazlea eta gidoigilea (Puebla de Sanabria, Zamora, 1962) # [[Isabel Thorne]] medikua, emakumeen eskubideen aldeko ekinzailea (Londres, 1834-1910) # [[María Gertrudis Hore|Maria Gertrudis Hore]]  poeta (Cadiz, 1742 -1801) eko abuztuaren 9a)  # [[Katherine Esau]] botanikaria (Ukrania-AEB, 1898-1997) # [[Elizabeth Stern]] patologoa (Kanada-AEB, 1915-1980) # [[Josefina Solsona i Querol]] idazlea (Bartzelona, 1907-1960) # [[Tamara Andrés]] idazlea (Pontevedra, 1992) # [[Enriqueta Muñiz]] idazlea, kazetaria eta itzultzailea  (Madril, 1934– Buenos Aires, 2013)  # [[Blanca Mira]] eleberrigilea (Jumilla, Murtzia, 1989) # [[Kei Okami]],  medikua (Japonia, 1859 - 1941) # [[Edinburgoko zazpiak]] # [[Diana Maff%C3%ADa]] filosofoa eta aktibista (Argentina, 1953) # [[Carmen Moreno Pérez|Carmen Moreno]] idazlea  (Cádiz, 1974) # [[Marie-Hélène Lafon]] irakasle atxikia eta idazlea (Aurillac, Cantal, Frantzia, 1962) irakasle atxikia eta idazlea # [[Gaëlle Heureux]] idazlea eta irratiko kronista (Bourg-en-Bresse, Frantzia, 1970) # [[Matilda Chaplin Ayrton]] medikua (Honfleur, Frantzia, 1846 - 1883ko uztailaren 19a)  # [[Carolina Amaya]] kazetaria (El Salvador) # [[Isabella W. Blaney]] aktibista, sufragista (AEB) # [[Fatima Ouassak]] saiakeragilea, hizlaria, politika publikoetako aholkularia eta militante ekologista, feminista eta arrazakeriaren aurkakoa ((Rif, Maroko, 1976) # [[Helen Evans]] medikua (Irlanda, 1833-1903) # [[Shin Saimdang]] artista, idazle, kaligrafo eta poeta (Korea, 1504-1551) }} '''Berriak 2024''' ('''iraila''') {{zutabeak|kopurua=3| # [[María Fernández García]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (León,1884-Derio,1937) # [[Juana Abascal Nicolás]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Castro Urdiales, 1908-Derio, 1938) # [[Elvira Martínez Porres]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Santurtzi, 1883-Derio, 1937) # [[Conchita Portu Etxeberria|Conchita Portu Exeberria]] '''SORTUA''' irakaslea, zinegotzia, historialaria (Hondarribia, 1943-2017) # [[Severina Sagarzazu Martínez|Severina Sagarzazu]] '''SORTUA''' arrain-saltzailea (Hondarribia, 1911-1994) # [[Joxepa Darceles Bengoetxea]] '''SORTUA''' emagina (Hondarribia, 1888-1972) # [[Merche Gallardo Carrillo]] '''SORTUA''' Saturrarango emakumeen kartzelan jaioa (Mutriku, 1940) # [[Loli Prieto Arana|Loli Prieto]] '''SORTUA'''kirolaria (Hondarribia, 1943-2019) # [[Lupe Artola Cornú]] '''SORTUA''' frantses eta euskara irakaslea (Hondarribia, 1945) # [[Nieves Alza Castillo]] '''SORTUA''' saskibaloi joka laria eta bultzatzailea (Hondarribia, 1954) # [[Ixabel Alkain Etxeberria|Isabel Alkain]] '''SORTUA''' irakaslea, alardeko kapitaina, bidaiaria (Hondarribia, 1961) # [[Arantza Mariskal Balerdi]] '''SORTUA''' Dokumentazio eta liburutegi arduraduna (Hondarribia, 1967) # [[Teresa Gorria Arrizabalaga]] '''SORTUA''' maistra (Hondarribia, 1836-1905) # [[Jasone Miranda-Bilbao]] '''SORTUA''' artista (Bilbo, 1964) # [[Rafaela Baigorri Ibañez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran Madril Ventas espetxean hila (Mañeru, 1892-Madril, 1943) # [[Rufina Chocarro Villar]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Allo, 1891-Erreniega, 1936) # [[Amada Morentín Roldán]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Lodosa, 1910-Deierri, 1936) # [[Felipa del Pueyo Ruiz]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Tarazona, 1897-Ausejo, 1936) # [[Bea Lema]] '''SORTUA''' artista, ilustratzaile (Coruña, 1985) # [[Herminia Domínguez Martínez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran borrokan eraila (Buñuel, 1917-Donostia, 1936) # [[Esperanza Escribano Martínez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Calahorra, 1881-Azkoien, 1936) # [[Marian Fernández]] '''SORTUA''' zinemagilea (Iruñea, 1974) # [[Pilar Fernández Rodríguez]] '''SORTUA''' langilea, 36ko gerran fusilatua (Tudelilla, 1891-Azkoien, 1936) # [[Carmen Gurrea Fernández]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Alfaro, 1921- Azkoien, 1936) # [[Dolores Gurrea Fernández]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Alfaro, 1919- Azkoien, 1936) # [[Gabriela Lorente Sáenz]] '''SORTUA''' etxekoandrea 36ko gerran fusilatua (Calahorra, 1878-Azkoien, 1936) # [[Lucia Maeso Bergé]] '''SORTUA''' futbol-atezaina (Palentzia 2006) # [[María Castejón Leorza]] '''SORTUA''' historialaria, zinema-kritikaria (Lizarra, 1975) # [[Luisa Lasheras Royo]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Cortes, 1912-Gallur,1936) # [[Nicomedes Marañon Orio|Nicomedes Marañón Orio]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Viana, 1898-Logroño, 1936) # [[Martina Martínez Bueno]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Buñuel, 1873-Magallón, 1936) # [[Rosa Zufia Sanz]] '''SORTUA''' kazetaria eta zinemagilea (Tutera, 1958) # [[Meg Connery]] sufragista (Irlanda, 1879-1958) # [[Rebekka Haase]] 2024ko Udako Olinpia r Jokoetako dominaduna (Alemania, 1993) # [[Salwa Eid Naser]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Nigeria, 1998) # [[Gina Lückenkemper]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Alemania, 1996) # [[Fatima Surayya Bajia]] idazlea (Pakistan, 1930-2016) # [[Phoebe Starfield Leboy]] biokimikaria, aktibista (AEB, 1936-2012) # [[Muriel Barbery]] idazlea (Maroko, 1969) # [[Ruperta Bautista]] idazle tzotzila (Mexiko, 1975) # [[Anna Thynne]] itsas zoologoa (Erresuma Batua, 1806-1866) # [[Loung Ung]] idazlea eta ekintzailea (Kanbodia, 1970) # [[Elena Cánovas]] antzerkigilea, antzerki zuzendaria, gizarte laguntzailea (Madril 1955) # [[María Luisa Moneró]] aktorea, kupletista (Madril 1889-1982) # [[María Jesús Valdés]] aktorea, ahots aktorea (Madril 1927-2011) # [[Nuria Torray]] aktorea (Bartzelona 1934-Madril 2004) # [[Alejandra Torray]] aktorea, ahots-aktorea (Madril 1968) # [[Mercedes Barranco]] aktorea (Bartzelona 1899-Madril 1957) # [[Julia Martínez]] aktorea (Santander 1931) # [[María Massip]] aktorea (Albacete 1942- Madril 2002) # [[Queta Claver]] aktorea (Valentzia 1932- Madril 2003) # [[Anita Martos]] aktorea, irakaslea (Uruguai 1893- Madril 1953) # [[Debbie_Brill]] atleta (Kanada, 1953) # [[Aya Kōda]] eleberrigilea eta saiakeragilea (Japonia, 1904-1990) # [[Vera de Spinadel|Vera de Spinabel]] matematikaria (Argentina, 1929-2017) # [[Laetitia Colombani]] idazlea (Frantzia, 1975) # [[Gloria González Aseguinolaza]] biologoa # [[Ángeles Mora]] idazlea (Kordoba 1952) # [[Olive Oatman]] esploratzaile bahitua (AEB 1837-1903) # [[Rebecca Cheptegei]] atleta (Uganda 1991-2024) # [[Betty Harris (zientzialaria)]] kimikaria (AEB 1940) # [[Marie-Béatrice de Baye]] poeta (Frantzia 1859-1928) # [[Nelly Alard]] aktorea, gidoilaria (Frantzia 1960) # [[María Topete]] espetxe-funtzionarioa (Espainia 1900-2000) # [[Constance Reid]] idazlea, matematika dibulgatzailea (AEB, 1918-2010) # [[Flossie Wong-Staal]] birologoa (Txina-AEB, 1947-2020) # [[Lucía Caram]] moja aktibista (Argentina/Katalunia 1966) # [[Magda Roger]] aktorea (Espainia XX. mendea) # [[Patricia H. Clarke]] kimikaria (EB 1919-2010) # [[Lila Azam Zanganeh]] idazlea (Paris 1976) # [[Brigitte Aubert]] idazlea (Cannes 1956) # [[Simone de Saint-Exupéry]] idazlea (Frantzia 1898-1978) # [[Marie-Madeleine de Saint-Exupéry]] idazlea (Fratzia 1897-1926) # [[Teresa Herrera]] filantropoa (Coruña 1712-1791) # [[Stephanie Beacham]] aktorea (EB 1947) # [[Ana Maria Vidal]] aktorea (Madril 1944) # [[Tina Sainz]] aktorea (Madril 1945) # [[Mari Carmen Yepes]] aktorea (Bartzelona 1942-Madril 2015) # [[Laly Soldevila]] aktorea (Bartzelona 1933-Madril 1979) # [[Ángeles Martín]] aktorea, aurkezlea (Madril 1968) # [[Luisa Rodrigo]] aktorea (Madril 1901-1986) # [[Mariam Budia]] idazlea, antzerkigilea (Errioxa 1970) # [[Casey Wilson]] aktorea, komediantea (AEB 1980) # [[Violetta Villas|Violeta Villas]] abeslaria (Polonia, 1938-2011) # [[Feliza Bursztyn]] eskultorea (Kolonbia 1933- Paris 1982) # [[Maria Barrientos]] sopranoa (Bartzelona 1884- Lapurdi 1946) # [[Eileen Kramer]] dantzaria, koreografoa (Australia 1914) # [[Antisa Khvichava]] 132 urte bizi izanaren erreklamatzailea (Georgia 1880-2012) # [[Besse Cooper]] ehun urteduna, maistra, sufragista (AEB 1879-2009) # [[Sahan Dosova]] ehun urteduna (Kazakhstan 1879?-2009) # [[Maria Olivia da Silva]] ehun urteduna (Brasil 1880?-2010) # [[Tomiko Itooka]] ehun urteduna, zaharrena (Japonia 1908-) # [[Fusa Tatsumi]] ehun urteduna, zaharrena (Japonia 1907-2023) # [[Pilar Serra]] erakusketa-komisarioa (Zaragoza, XX. mendea) # [[Concha García (artista)]] eskultorea (Santander 1960) # [[Susanna Rafart]] idazlea (Girona 1962) # [[Florence Hedges]] botanikaria (AEB, 1878-1956) # [[Jeanne Loiseau]] idazlea (Frantzia 1854-1921) Leire # [[Tahia Halim]] margolaria (Egipto 1919-2003) Isabel # [[Mercedes Barcha Pardo]] musa, zaintzailea (Kolonbia 1932-2020) # [[Fanny Mikey]] aktorea, antzerki-zuzendaria (Argentina 1930-Kolonbia 2008) # [[Nadia Battocletti]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Italia, 2000) # [[Andreja Leški]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Eslovenia, 1997) # [[Alice Bellandi]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Italia, 1998) # [[Mathilda Hodgkins-Byrne]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Londres, 1994) # [[Gloria Zea]] filosofoa, arte sustatzailea (Kolonbia 1935-2019) # [[Elena Congost]] atleta paralinpikoa (Bartzelona 1987) # [[Marta Fernández Infante]] igerilari paralinpikoa (Burgos 1994) # [[Nuria Marqués ]] igerilari paralinpikoa (Bartzelona 1999) # [[Virginia Feito]] idazlea (Madril 1988) # [[María Manjavacas]] kazetaria (Ciudad Real, XX. mendea) # [[Marta Fernández Vázquez]] kazetaria, idazlea (Madril 1973) # [[Inmaculada Galván]] kazetaria (Madril 1963) # [[Marta Reyero]] kazetaria (León 1965) # [[Fawzia Koofi]] politikaria, aktibista (Afganistan 1975) # [[Saba Sahar]] film zuzendaria, aktibista (Afganistan 1975) # [[Blanca Estrella Ruiz Ungo]] maistra eta Clara Campoamor elkartearen sortzaile eta presidentea (1944-2024) # [[Mayana Itoiz]] ilustratzaile eta komikigile baionarra (1978) # [[Claire Etcherelli]] idazlea (Frantzia 1941-2023) # [[Maylis Adhémar]] idazlea, kazetaria (Frantzia 1985) # [[Françoise Mézières]] fisioterapeuta (Frantzia 1909-1991) # [[Daisy Roulland-Dussoix]] mikrobiologo molekularra (Suitza 1936– 2014) # [[Brenda Milner]] neuropsikologoa (Erresuma Batua-Kanada 1918) # [[Michaela DePrince]] dantzaria (Sierra Leona, 1995-AEB, 2024) # [[María Ruiz de Burton]] idazlea (Mexiko 1832-AEB 1895) # [[Blanca Oteyza]] aktorea (Madril 1965) # [[Rosa Maria Oriol Porta]] bitxigilea, enpresaburua (Bartzelona 1946) # [[Rocío Delgado]] kazetaria (Pontevedra 1985) # [[Purificación García]] moda diseinatzailea (Ourense 1952) # [[Victoria Alonso]] film ekoizlea (Argentina/AEB 1965) # [[Anna Teixidor Colomer]] kazetaria, historialaria (Girona 1978) # [[Sara Sorribes]] binaka tenislari brontze olinpikoa (Castelló 1996) # [[Cristina Bucșa]] binaka tenislari brontze olinpikoa (Moldavia/Kantabria 1998) # [[Sara Andrés Barrio]] atleta paralinpikoa (Madril 1986) # [[María Isabel Perelló Doménech]] epailea, Auzitegi Goreneko presidentea (Bartzelona/Coruña 1958) # [[Mariana Mazzucato]] ekonomialaria (Italia/AEB 1968) # [[Clara Martínez de Careaga]] magistratua (Madril 1959) # [[Roser Bach]] epailea (Bartzelona 1964) # [[Ana Ferrer]] epailea (Madril 1959) # [[Olga Sánchez Cordero]] epailea (Mexiko 1947) # [[Margarita Cabello Blanco]] epailea (Kolonbia 1957) # [[Andrea Muñoz Sánchez]] epailea (Txile 1957) # [[Zarela Villanueva Monge]] epailea (Costa Rica 1952) # [[Sue Gray (funtzionarioa)]] politikaria, goi funtzionarioa (EB 1957) # [[Rocío Sagaón]] aktorea (Mexiko, 1933-2015) # [[Ana Mérida]] koreografoa (Mexiko, 1922-1991) # [[Guillermina Bravo]] dantzaria eta koreografoa (1920-2013) # [[Anna Sokolow]] dantzaria eta koreografoa (1910-2000) # [[Carmen Herrero Ayllón]] kimikaria, irakaslea (Madril, 1913-1997) # [[Marie-Michèle Beaufils]] idazlea (Frantzia 1949-2014) # [[Marie Cosnay]] idazlea (Frantzia 1965) # [[Columba Dominguez]] aktorea, abeslaria (Mexiko 1929-2014) # [[Silvia Lemus]] kazetaria (Galizia/Mexiko 1945) # [[Camila Cañeque]] artista (Bartzelona, 1984-2024) # [[Carlota Rodr%C3%ADguez de Robles]] kimikaria, irakaslea (Zamora, 1907-1990) # [[Adela Barn%C3%A9s Gonz%C3%A1lez]] kimikaria, irakaslea (Ávila/Mexiko, 1908-2011) # [[Élisabeth Badinter]] filosofoa, idazlea (Frantzia 1944) # [[Lola González Ruiz]] abokatua (León 1946-Madril 2015) # [[Elisabet Casanovas]] aktorea (Bartzelona 1994) # [[Aixa Villagrán]] aktorea (Sevilla 1978) # [[Celia Freijeiro]] ekoizlea, aktorea (Pontevedra 1983) # [[Patricia Reyes Spíndola]] aktorea, zuzendaria, ekoizlea (Mexiko 1953) # [[Paula Usero]] aktorea (Valentzia 1991) # [[Carol Rodríguez Colás]] film zuzedaria (Bartzelona 1982) # [[Paula Anta]] artista, argazkilaria (Madril 1977) # [[Meritxell Calvo]] aktorea (Bartzelona 1986) # [[Raquel Peláez]] aktorea (León 1978) # [[Edith Marion Patch]] entologoa, idazlea (AEB, 1876-1954) # [[Petra Barnés González]] kimikaria, farmazialaria (Madril/Mexiko, 1908-1992) # [[Isabelle Rimbaud]] idazlea (Frantzia 1860-1017) # [[Jeanne Puchol]] komikigile eta ilustratzaile frantziarra (1957) # [[Michiyo Tsujimura]] biokimikaria (Japonia, 1888-1969) # [[Matilde Landeta]] film gidoilaria eta zuzendaria (Mexiko, 1910-1999) # [[Susana Martín Gijón]] idazlea, nobela beltza (Sevilla 1981) # [[Carlota Pérez]] ekonomialaria (Venezuela 1939) # [[Pepa Roma]] kazetaria, argazkilaria, eleberrigilea (Lleida XX. mendea) # [[Florence Cassez]] Mexikon zigortua (Frantzia 1994) # [[Denise Maerker]] abokatua, kazetaria (Mexiko 1965) # [[Cristina Álvarez Rodríguez]] arkitektoa, politikaria (Argentina 1967) # [[Roser Tapias]] aktorea, modeloa (Bartzelona 1989) # [[Ángela Cervantes]] aktorea (Bartzelona 1993) # [[Lurdes Barba Rodríguez]] aktorea, antzerki-zuzendaria (Bartzelona 1949) # [[Marta Frías Acedo]] futbol-arbitro aitzindaria (Cáceres 1980) # [[Mabel Purefoy FitzGerald]] fisiologo, patologo klinikoa (Erresuma Batua, 1872-1973) # [[Anne Baraou]] Frantziako komikigilea (1965) # [[Claire Chazal]] kazetaria (Frantzia 1956) # [[Hélène Gordon-Lazareff]] kazetaria (Frantzia 1909-1988) # [[Mary Winearls Porter]] kristalografoa (Erresuma Batua, 1886-1980) # [[Agnès Martin-Lugand]] idazlea (Frantzia 1979) # [[Cécile Bailly]] idazlea (Frantzia 1968) # [[Mireille Best]] idazlea (Frantzia 1943-2005) # [[María Zamora]] film ekoizlea (Valentzia 1976) # [[Ada Wells]] sufragista (EB 1863-Zeelanda Berria 1933) # [[Carol Rovira]] aktorea, abeslaria (Tarragona 1989) # [[Mary Ruiz]] aktorea (Madril 1980) # [[Ángela Cremonte]] aktorea (Madril 1982) # [[Belinda Washington]] aurkezlea, aktorea (Londres/Espainia 1963) # [[Blanca Marsillach]] aktorea (Bartzelona 1966) # [[Cristina Marsillach]] aktorea (Madril 1963) # [[Mónica Portillo]] aktorea, dantzaria (Bartzelona 1989) # [[Lucía Veiga]] aktorea, bakarrizketagilea (Coruña 1979) # [[Mireia Oriol]] modeloa, aktorea (Bartzelona 1996) # [[María Luisa Oyarzábal Fernández]] enpresaria, irakaslea (Bilbo 1933-2022) # [[Olga Duque de Ospina]] abokatu, politikaria (Kolonbia 1930-2019) # [[Beatriz Sanchis]] film-zuzendaria (Valentzia 1976) # [[Marta Nieto]] aktorea (Murtzia 1982) # [[Mabel Purefoy FitzGerald]] patologo klinikoa (Erresuma Batua, 1872-1973) # [[Vera Popova]] kimikaria (Errusia, 1867-1896) # [[Elena Paunero Ruiz]] botanikaria (Valladolid/Madril, 1906-2009) # [[Fatima Daas]] idazlea (Frantzia 1995) # [[Constance Debré]] abokatua, eleberrigilea (Paris 1972) # [[Jeanne Galzy]] idazlea (Frantzia 1883-1977) # [[Arati Saha]] igerilaria (Kalkuta 1940-1994) # [[Caryl Churchill]] antzerkigilea (EB 1938) # [[Carmen Salinas]] aktorea, imitatzailea (Mexiko 1939-2021) # [[Malena Narvay]] aktorea, abeslaria (Argentina 1997) # [[Elisa Mouliaá]] aktorea (Madril 1989) # [[Rosa Villacastín]] kazetaria (Avila 1947) # [[Leila Guerriero]] kazetaria (Argentina 1967) # [[Laura Sisteró]] film-zuzendaria (Bartzelona 1986) # [[Carmen Rigalt]] kazetaria (Lleida 1949) # [[Alejandra Meco]] aktorea (Madril 1990) # [[Azara García de los Salmones Marcano]] ultramaratoilaria (Kantabria 1983) # [[Elsa y Elmar]] abeslaria (Kolonbia, 1993) # [[Nancy Peña]] komikigile eta ilustratzaile frantsesa (Tolosa, 1979) # [[Nadezhda Tolokonnikova]] ekintzaile eta performance artista (Errusia 1989) # [[Heidi Watney]] kazetaria (Kalifornia, 1981) # [[Lola Arias]] idazlea, aktorea, zuzendaria (Argentina 1976) # [[Sarah Rector]] petrolio-handiki afroamerikarra umetatik (AEB, 1902+1967) # [[Carmen Abela y Espinosa de los Monteros]] maistra eta pedagogoa (Cadiz 1897, Guadalajara 1962) # [[Carme Bravo Roy]] pianu-jole eta pedagogoa (Bartzelona, 1919-2007) # [[Gemma Humet]] abeslaria (Bartzelona 1988) # [[Sara Miquel]] aktorea (Girona 1984) # [[Nuria Giménez Lorang]] film-zuzendaria (Bartzelona 1976) # [[Laura Galán]] aktorea (Guadalajara 1986) # [[María José Rubio]] medikua, politikaria (Coruña 1956) # [[Virginia García del Pino]] film-zuzendaria (Bartzelona 1966) # [[Sara Vítores]] kazetaria (Avila 1972-Madril 2024) # [[Pilar Farjas]] medikua, politikaria (Teruel/Galizia 1956) # [[Rocío Mosquera]] medikua, politikaria (Ourense 1956) # [[Marta Molist Codina]] mendi lasterkaria (Bartzelona 1982) # [[Marianne Jean-Baptiste]] aktorea (Londres, 1967) # [[Anne Pouget-Tolu]] frantziar idazlea (Sardinia, 1955) # [[Hilde Mangold]] enbriologoa (Alemania,1898-1924) # [[Idelisa Bonnelly]] itsas biologoa (Dominikar Errepublika,1931-2022) # [[Blanca Calvo Moraza]] maistra, kazetaria eta idazlea (Ourense,xxx -1939) # [[Gertrud Bodenwieser]] dantzaria, koreografoa (Viena, 1890-1959) # [[Dolly Nazir]] igerilaria (India, 1935-2012) # [[Lourdes Reparaz]] igerilaria (Gasteiz 1948- 1999) # [[Sara Barquinero]] filosofoa eta idazlea (Zaragoza, 1994) # [[Laura Loomer]] aktibista politikoa (AEB 1993) # [[Irene Villa]] kazetaria, psikologoa, kirolari paralinpikoa (Madril 1978) # [[Esther Peris]] paralinpiar eskiatzailea (Espainnia XX. mendea) # [[Nathalie Carpanedo]] paralinpiar eskiatzailea (Madril XX. mendea) # [[Beatriz Rodríguez]] idazlea (Sevilla 1980) # [[María Sanjurjo]] patin-hockey jokalaria (Coruña 2000) # [[Masta Quba]] rap abeslaria, aktibista (Mexiko 1988) # [[Lucia Riaño]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1975) # [[Rachida Dati]] politikaria (Frantzia 1965) # [[Sahra Wagenknecht]] politikaria, kazetaria (Alemania 1969) # [[Carme Aymerich i Barbany]] Catalunyako irakaslea eta pedagogoa (Bartzelona 1915 - 2001) # [[Rosa Arj%C3%B3 P%C3%A9rez]] Aragoiko maistra (Zaragoza 1885 - 1918) # [[Gloria Velat]] xakelaria (Bartzelona 1915-1988) # [[Maria Luisa Gutiérrez]] xakelaria (Menorca 1930) # [[Sofía Ruiz ]] xakelaria (Bartzelona?- ? 1968) # [[Eileen Betsy Tranmer]] xakelaria (EB 1910-1983) # [[Chantal Chaudé de Silans]] xakelaria (Frantzia 1919-2001) # [[Ana Paula Arósio]] aktorea, modeloa (Brasil 1975) # [[Alba Planas]] aktorea (Madril 2000) # [[Leticia Sánchez Ruiz]] idazlea, kazetaria (Asturias 1980) }} ==='''Berriak 2024''' ('''abuztua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ania Sáenz de Buruaga]] ----'''SORTUA''' ilustratzailea (Gasteiz, 1988) # [[Cristina Larrea]] ef-- '''SORTUA''' atleta (Eibar, 1966) # [[Estefania Etxebeste Giraldo]] ef-- '''SORTUA''' harri-jasotzailea (Ituren, 2002) # [[Maria Jesus Berrotaran Etxeberria|Maria Jesus Berrotaran]] ----'''SORTUA''' aguazila, mazularia, feminista (Hondarribia, 1949) # [[Miren Izaskun Asua]] ef-- '''SORTUA''' aktorea eta antzerki zuzendaria (Elorrio, 1963) # [[Adriana Ruano Oliva]] urrezko domina tiroan 2024 (Guatemala, 1955) # [[Alba Sidera]] kazetaria (Girona 1979) # [[Aleksandra Jarecka]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1995) # [[Alena Olsen]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1995) # [[Alev Kelter ]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Alex Sedrick]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Alexandra Louis-Marie]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1996) # [[Alice Schwarzer]] kazetari aktibista (Alemania 1942) # [[Alicja Klasik]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 2004) # [[Ally Wollaston]] txirrindularia, omniumean brontze olinpikoa, talde jazarpenean zilarra (Zeelanda Berria 2001) # [[Altina Schinasi]] artista, asmatzailea (AEB 1907-1999) # [[Alysha Corrigan]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1997) # [[Alysha Newman]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1994) # [[Amanda Donohoe]] aktorea (EB 1962) # [[Amber Anning]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 2000) # [[An Qixuan]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Txina, 2000) # [[Ana Bokesa]] aktorea (Madril, ?) # [[Ana Patrícia Ramos|Ana Patricia Ramos]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Brasil, 1997) # [[Anna Cockrell]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 1997) # [[Anna Dorothea Therbusch]] margolaria (Prusia 1721-1782) # [[Anna Mahler]] eskultorea (Austria 1904-EB 1988) # [[Anna Morris]] txirrindularia, taldekako jazarpen brontze olinpikoa (EB 1995) # [[Anna R. Figueiredo]] idazlea (Ourense 1963) # [[Anna Short Harrington]] modeloa, sukaldaria (AEB 1897-1955) # [[Annette Echikunwoke|Annete Echikunwoke]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1996) # [[Antsa Proventzakoa]] Frantziako printzesa, Gaztelako infanta (1225-1261) # [[Ariana Ramsey]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 2000) # [[Arlen Siú]] abeslari eta poeta sandta (Nikaragua, 1955-1975) # [[Asia Hogan-Rochester]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1999) # [[Audrey Mestre]] urpekaria (Frantzia, 1974-2002) # [[Aunt Jemima]] pertsonaia (AEB 1893) # [[Barbiturikills]] kaleko artista (Valentzia 1972) # [[Bavuudorzhiin Baasanjüü]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Mongolia,1999) # [[Beatriz de Palacios]] soldadua (Andaluzia/Mexiko XVI. mendea) # [[Beatriz Proventzakoa]] Frantziako printzesa, erregina ezkontidea, latindar enperatriza (1229- Italia1267) # [[Beatriz Souza]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Brasil, 1998) # [[Beatriz Suabiakoa]] Gaztela eta Leongo erregina ezkontidea (Germania 1205-Zamora 1235) # [[Becky Wilde]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (Erresuma batua, 1997) # [[Bertha Badt-Strauss]] kazetaria, judua (Prusia 1885-1970) # [[Blanca Eekhout]] politikaria (Venezuela, 1968) # [[Blanka Frantziakoa]] printzesa, Gaztelako infanta (Jaffa 1253-Paris 1320) # [[Boryana Kaleyn]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Bulgaria, 2000) # [[Brittany Brown]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1995) # [[Bryony Botha]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1997) # [[Camryn Rogers|Camaryn Rogers]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1999) # [[Cari Champion]] kazetaria (AEB 1978) # [[Carissa Norsten]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Carmen Bernardos]] aktorea (Madril 1927-2021) # [[Carmen Verlichak]] idazlea (Madril/Argentina/Kroazia XX. mendea) # [[Carola Stern]] kazetaria, idazlea (Alemania 1925-2006) # [[Catherine Lacey]] idazlea (AEB, 1985) # [[Charity Williams]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1996) # [[Chiara Consonni]] txirrindularia, madison urre olinpikoa (Italia 1999) # [[Chloe Daniels]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Cierra Burdick]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Coraline Vitalis]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1995) # [[Cristina Sánchez-Andrade]] idazlea (Coruña 1968) # [[Cuca Escribano]] aktorea (Madril, 1973) # [[Cyréna Samba-Mayela]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 2000) # [[Daisy eta Violet Hilton]] biki pikopagoak, zirkuko musikariak (EB 1908-AEB 1969) # [[Daria Pikulik]] txirrindularia, omniemean zilar olinpikoa (Polonia 1997) # [[Darja Varfolomeev|Darja Varfolomeew]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Errusia,2006) # [[Dearica Hamby]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Deng Yawen]] txirrindularia, BMX librean urre olinpikoa (Txina 2005) # [[Ding Xinyi]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2004) # [[Dolores Vilavedra]] idazlea, literatura kritikaria (Pontevedra 1963) # [[Dora Lush]] bakteriologoa (Australia, 1910-1943) # [[Dorothea Veit]] idazlea (Alemania 1764-1839) # [[Dorothy Miles]] idazle gorra, keinu hizkuntzan aitzindaria (EB 1931-1993) # [[Eleanor Patterson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Australia, 1996) # [[Elisa Mevius]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2004) # [[Elise Reimarus]] idazlea, hezitzailea (Alemania 1735-1805) # [[Elsie Inglis]] medikua, aktibista (Eskozia, 1864-1917) # [[Emily Shearman]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1999) # [[Emma Ann Reynolds]] erizain, medikua (AEB, 1862-1917) # [[Emma Finucane]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 2002) # [[Esther Bendahan]] idazle sefardia (Tetuan 1964) # [[Esther Vilar]] idazlea, soziologoa, medikua (Argentina 1935) # [[Eva Canel]] idazlea, hizlaria, (Asturias, 1857-Habana, 1932) # [[Faith Cherotich]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kenia, 2004) # [[Fancy Bermudez]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2002) # [[Fanny Lewald ]] idazlea (Prusia 1811- Alemania 1889) # [[Farah Nabulsi]] giza eskubideen aldeko zinemagilea (Londres 1978) # [[Feng Bin]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txina, 1994) # [[Florence Symonds]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2002) # [[Georgia Bell]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Erresuma Batua, 1993) # [[Georgia Hale]] zinema mutuko aktorea (AEB 1905-1985) # [[Georgina Hale]] aktorea ( EB 1943-2024) # [[Gertrud Kornfeld]] kimikaria (Alemania, 1891-1955) # [[Giulia Rizzi]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Italia, 1989) # [[Greta Scacchi]] aktorea (Italia/Australia 1960) # [[Guo Qiqi]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1998) # [[Hailey Van Lith]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 2001) # [[Haley Batten]] txirrindularia, mendian zilar olinpikoa (AEB 1998) # [[Hao Ting]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2001) # [[Harriet Boyd Hawes]] arkeologoa (AEB, 1871-1945) # [[Haruka Funakubo]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Japonia, 1998) # [[Haruka Kitaguchi]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Japonia, 1998) # [[Helena Villar Janeiro]] idazlea (Lugo 1940) # [[Henriette Herz]] idazlea, hezitzailea (Alemania 1764-1847) # [[Hetty van de Wouw]] txirrindularia, keirinean zilar olinpikoa (Herbehereak 1998) # [[Hezly Rivera]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2008) # [[Hina Hayata]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna(Japonia, 2000) # [[Huang Zhangjiayang]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2000) # [[Huh Mi-mi]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Korea,2002) # [[Ida Hahn-Hahn]] idazlea (Alemania 1805-1880) # [[Ilona Maher]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1996) # [[Inés de Guevara]] infanta (?- 1265) # [[Inma López Silva]] idazlea (Coruña 1968) # [[Ioana Vrinceanu]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Errumania, 1994) # [[Irene Alba]] aktorea (Madril 1867-Bartzelona 1930) # [[Irene Angelo]] erregina ezkontidea (Konstantinopla 1181-Alemania 1208) # [[Irene Caba Alba]] aktorea (Argentina 1899-Madril 1957) # [[Iryna Herashchenko|Iryma Herashchenko]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Ukraina, 1995) # [[Jasmine Martin]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Hegoafrika, 2000) # [[Jasmine Moore]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2001) # [[Jemima Montag]] Atleta. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (Australia, 1998) # [[Jenny Rissveds ]] txirrindularia, mendian briontze olinpikoa (Suedia 1994) # [[Jeon Hun-young]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 1994) # [[Jessica Hull]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Australia, 1996) # [[Jessica Roberts]] txirrindularia, taldekako jazarpen brontze olinpikoa (EB 1999) # [[Juana Camilión]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 19) # [[Julia Caba Alba]] aktorea (Madril1902-1988 19) # [[Julia Trujillo]] aktorea (Madril 1932-2013) # [[Julien Alfred]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Santa Luzia, 2001) # [[June Sutor]] kristalografoa (Zeelanda Berria-1929 Londres) # [[Katarina Johnson-Thompson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Erresuma Batua, 1993) # [[Katy Marchant]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 1993) # [[Kayla Canett]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Kaylia Nemour]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 2006) # [[Kaylyn Brown]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2004) # [[Kelsey Teneti]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Keyara Wardley]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2000) # [[Kim Kum-yong|Kimkum-young]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ipar Korea, 2001) # [[Krissy Scurfield]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Kristen Thomas]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Kristi Kirshe]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1994) # [[Kristina Norvegiakoa]] printzesa, Gaztelako infanta (Norvegia 1234- Sevilla 1262) # [[Laura Mart%C3%ADnez de Carvajal]] medikua (Kuba, 1869-1941) # [[Lauren Doyle]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Laviai Nielsen|Laviani Nielsen]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 1996) # [[Leocadia Alba]] sopranoa, aktorea (Valentzia 1866-Madril 1952) # [[Leonor Rodríguez de Castro]] Gaztelako infanta (?- Burgos 1275) # [[Li Jiaman]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Txina, 1997) # [[Lilian Suzette Gibbs]] botanikaria (Erresuma Batua, 1870-1925) # [[Lim Si-hyeon]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 2003) # [[Linda Richards]] erizaina (AEB, 1841-1930) # [[Lisa Mayer]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Alemania, 1996) # [[Lisa van Belle]] txirrindularia, madison brontze olinpikoa (Herbehereak 2001) # [[Louise Blanchard Bethune]] arkitektoa (AEB, 1856-1913) # [[Lu Gwei-djen]] biokimikaria (Txina, 1904-1991) # [[Luana Márton]] taekwondo jokalaria (Tenerife, 2006) # [[Lucía Galán]] abeslaria, aktorea (Argentina 1961) # [[Lucia Yépez Guzmán]] borrokalaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ekuador, 2001) # [[Lydia Rabinowitsch-Kempner]] bakteriologoa (Lituania-Alemania, 1871-1935) # [[Maddi Wesche]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Zelanda Berria, 1999) # [[Mahina Paul]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Maike van der Duin]] txirrindularia, madison brontze olinpikoa (Herbehereak 2001) # [[Manon Veenstra]] txirrindularia, BMX lasterketan zilar olinpikoa (Herbehereak 1998 # [[Mar%C3%ADa Teresa Murillo]] botanikaria (Kolonbia, 1929-2017) # [[Margaret Floy Washburn]] psikologoa (AEB, 1871-1939) # [[Margarita Proventzakoa]] infanta, Frantziako erregina (Frantzia 1221-1295) # [[Margarita Skulesdatter]] erregina (Norvegia 1208-1270) # [[Margit Nordin]] gizonezkoekin lehiatu zen 1. emakume eskiatzailea (Suedia 1897-1982) # [[María Belón]] medikua (Madril 1965) # [[Maria Berta Rohangoa]] noblea (Austrohungariar Inperioa, 1868 – Viena, 1945) # [[Maria Dimádi|Maria Dimadi]] erresistente exekutatua (Grezia, 1907-1944) # [[María Liñeira]] literatura teorialaria (Coruña 1979) # [[María Xosé Porteiro]] idazlea (Madril/Vigo 1952) # [[Marie Lebour]] biologoa (Erresuma Batua, 1876-1971) # [[Marie Luise Kaschnitz]] idazlea (Alemania 1901-Italia 1974) # [[Marie Reichert]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2001) # [[Marie-Florence Candassamy]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1991) # [[Marion Dönhoff]] kazetaria, idazlea, kondesa (Prusia 1909-Alemania 2002) # [[Marion J. Lamb]] biologoa (Erresuma BAtua, 1939-2021) # [[Marion Walter]] matematikaria (Berlin 1928-AEB 2021) # [[Marta Maggetti|Marta Maggeti]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Italia, 1996) # [[Martyna Swatowska-Wenglarczyk]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1994) # [[Mary Moraa]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kenia, 2000) # [[Mary Vaux Walcott]] botanikaria, ilustratazilea (AEB, 1860-1940) # [[Matilda Smith]] botanikaria, ilustratzailea (Mumbai 1854- Londres 1926-1990) # [[Melissa Jefferson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Hego Carolina, 2001) # [[Michele Greene]] aktorea (AEB 1962) # [[Montse Dopico]] kazetaria (Lugo 1977) # [[Montse Pena]] idazlea, literatura kritikaria (Coruña 1981) # [[Muthulakshmi Reddy]] medikua eta legelaria (India, 1886-1968) # [[Nam Su-hyeon]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 2005) # [[Nancy Green]] esklabo ohia, modeloa (AEB 1834-1923) # [[Nancy Rourke]] margolari gorra (Kalifornia, 1957) # [[Natalya Diehm]] txirrindularia, BMX librean brontze olinpikoa (Australia 1997) # [[Naya Tapper]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1994) # [[Nicole Heavirland]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1995) # [[Nicole Shields]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1999) # [[Nicole Yeargin]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1997) # [[Nikola Ogrodníková|Nikola Ogrodikova]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txekia, 1990) # [[Niuta Tajtelbaum]] Varsoviako ghetto altxatzean aktibista eta soldadua (Polonia, 1917-1943) # [[Noor Vidts]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna Belgika, 1996) # [[Oi Ye-Jin]] tiratzailea, 10 m-urre olinpikoa (Hego Korea 2005) # [[Olivia Apps]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1998) # [[Pauline Ferrand-Prévot]] txirrindularia, mendian urre olinpika (Frantzia 1992) # [[Pauline Grabosch]] txirrindularia, taldean brontze olinpikoa (Alemania 1998) # [[Pauline Rifer de Courcelles]] artista (Paris, 1781-1851) # [[Perris Benegas]] txirrindularia, BMX librean zilar olinpikoa (AEB 1995) # [[Piper Logan]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2001) # [[Prisca Awiti Alcaraz]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Londres, 1996) # [[Rachael Blake]] aktorea (Australia 1971) # [[Rebecca Petch]] txirrindularia, taldean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1998) # [[Renata Knapik-Miazga]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1988) # [[Rhyne Howard]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 2000) # [[Rosalia Fernández Rial]] poeta (Coruña 1988) # [[Rosita Yarza]] aktorea (Madril 1922-1996) # [[Rutka Laskier]] nerabe judua, egunerokogilea (Polonia 1929-Auschwich 1943) # [[Sammy Sullivan]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Sandra Ygueravide]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 1984) # [[Sarah Levy (errugbi jokalaria)]] Zazpiko brontze olinpikoa (Hegoafrika/Israel/AEB 1995) # [[Sarah Stewart]] birologoa (Mexiko-AEB, 1905-1976 # [[Sarah Wynter]] aktorea (Australia 1973) # [[Saya Sakakibara]] txirrindularia, BMX lasterketan urre olipikoa (Australia 1999) # [[Shaane Fulton]] txirrindularia,taldean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 2000) # [[Shanieka Ricketts]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Jamaika, 1992) # [[Shin Yu-Bin]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ipar Korea, 2004) # [[Sofia Raffaeli|Sofia Raffali]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Italia, 2004) # [[Song Jiayuan]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1997) # [[Sonja Greinacher]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 1992) # [[Sophiane Méthot]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1998) # [[Sophie Capewell]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 1998) # [[Stephanie Rovetti]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Susana Rodríguez Navarro]] genetikalaria, ikertzailea (Murtzia 1972) # [[Svenja Brunckhorst]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2001) # [[Tara Davis-Woodhall]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 1999) # [[Taylor Perry (errugbi jokalaria)]] Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2000) # [[Tenika Willison]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Teresa Alonso Otero]] Gerra Zibileko errepresaliatua (Madril, 1916- 1995) # [[Thea LaFond]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Dominika, 1994) # [[Tota Alba]] aktorea (Argentina 1914-Madril 1983) # [[Tysha Ikenasio]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 1997) # [[Ursula Bellugi]] psikologoa (AEB, 1931-2022) # [[Vega Gimeno]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 19) # [[Věra Kohnová]] nerabe judua, egunerokogilea (Txekoslovakia 1929-Izbica Ghettoa 1942) # [[Veronica Codesal]] abeslaria (Belgika 1977) # [[Victoria Ohuruogu]] atleta. 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 1993) # [[Viktorija Senkutė]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (:ituania, 1996) # [[Vinesh Phogat]] borrokalaria (India, 1994) # [[Violante Aragoikoa]] erregina ezkontidea (Zaragoza 1236- Orreaga 1256) # [[Violante Hungariakoa]] Aragoiko erregina ezkontidea (1215-Huesca 1251) # [[Virginia Cherrill]] aktorea (AEB 1908-1996) # [[Vittoria Guazzini]] txirrindularia, madison urre olinpikoa (Italia 2000) # [[Viviana Márton|Viviana Martón]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Tenerife, 2006) # [[Wang Lanjing]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2005) # [[Yang Jiayu|Yang Jiagu]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1996) # [[Yemisi Ogunleye|Yamesi Ogunleye]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Alemania, 1998) # [[Zhang Shan]] urrezko domina tiroan 1992 (Txina, 1968) # [[Zhao Jie]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txina, 2002) # [[Zoé Claessens]] txirrindularia, BMX lasterketan brontze olinpikoa (Suitza 2001) # [[Zonia Baber]] geografo, geologo, irakaslea (AEB, 1862-1956) }} ==='''Berriak 2024''' ('''uztaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Berta Peña Parras]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Valladolid, 1889-Bilbo, 1938) # [[Beatrice Salvioni]] '''SORTUA''' filologoa eta idazlea (Italia, 1995) # [[Natalia Ortiz Ceberio]] '''SORTUA''' Marta planaren aurkitzailea (Donosti, ?) # [[Olatz Osa Zubia|Olatz Osa]] '''SORTUA''' pedagogoa, kudeatzailea (Oñati, 1970) # [[Maria Cueto]] '''SORTUA''' artista (Avilés, 1960) # [[Feliciana Etxabe Artola]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Zeberio, 1897-Bilbo, 1938) # [[Alaine Arruti Lejarzegi]] '''SORTUA''' psikologoa (Gernika, 1983) # [[Clara Maass]] erizaina (AEB, 1876-1901) # [[Deborah Sampson]] soldadua (AEB 1760-1827) # [[Anna Maria Lane]] soldadua (AEB 1755-1810) # [[Sally St. Clair]] soldadua (AEB ?-1782) # [[Eleonore Prochaska]] soldadua (Alemania 1785-1813) # [[Margaret Corbin]] erizaina, soldadua (AEB 1723-1792) # [[Hannah Snell]] soldadua (EB 1723-1792) # [[Carme Contreras Verdiales]] aktorea (Zaragoza 1932-2020) # [[Asunción Sancho]] aktorea (Madril 1930-2018) # [[Cándida Losada]] aktorea (Argentina 1915-Madril 1922) # [[Carola Fernán Gómez]] aktorea (Madril 1899-1967) # [[Françoiz Breut]] abeslaria eta ilustrailea (Frantzia, 1969) # [[Sankie Mthembi-Mahanyele]] politikaria, aktibista (Hegoafrika 1951) # [[Nadezhda Alilúyeva]] Stalinen 2. emaztea (Errusia 1901-1932) # [[Colette Capdevielle]] politikaria (Frantzia, 1958) # [[Mariana Travacio]] idazlea (Argentina, 1967) # [[Coccinelle (artista)]] artista, dantzaria, abeslaria eta aktore transgeneroa (Paris, 1931-2006) # [[Rosaura Ruiz Gutiérrez]] biologoa, idazlea (Mexiko, 1950) # [[Marie-Andrée Schwindenhammer]] trans ekintzailea (La Neuveville-lès-Raon, Vosges, 1909 - Chartres, Eure-et-Loir, 1981) # [[Herminia Álvarez Herrera]] iraultzailea, hezitzailea (Mexiko 1888-1955) # [[Dolores Bolio Cantarell]] idazlea (Mexiko 1880-1950) # [[Gertrudis Tenorio Zavala]] poeta, hezitzailea (Mexiko 1843-1926) # [[Elena Sánchez Valenzuela]] aktorea, kazetaria, artxibozaina (Mexiko 1900-1950) # [[Irene López Heredia]] aktorea (Murtzia 1898-Madril 1962) # [[Mari Paz Molinero]] aktorea (Txile 1914-Madril 2004) # [[Carmen Díaz]] aktorea (Sevilla 1896-1979) # [[Lola Pons Rodríguez]] filologoa, irakaslea (Bartzelona 1976) # [[Cristina Farfán]] maistra, idazlea (Mexiko 1846-1880) # [[Natalia Serdán Alatriste]] iraultzailea, aitzindaria (Mexiko 1875-1938) # [[Chantal Montellier]] Frantziako idazle eta komikigilea (Bouthéon, 19472.1943) # [[May Ayim]] ekintzaile afroalemaniarra (Alemania, 1960-1996) # [[Maria Rosaria Omaggio]] aktorea (Italia, 1959-2024) # [[Clarisa Navas]] zinemagilea (Argentina, 1989) # [[Jacqueline Harpman]] psikoanalista (Belgika, 1929-2012) # [[Ana Figuero]] feminista, sufragista (Txile, 1907-1970) # [[Sara Ahmed]] filosofo angroaustraliarra (Erresuma Batua, 1969) # [[Katherine Dunn]] eleberrigile, poeta eta kirol-kazetaria (AEB, 1945-2016) # [[Marianne Baum]] anfifaxista gillotinatua (Alemania, 1912-1942) # [[Marie-Hélène Schwartz]] matematikaria (Frantzia, 1913-2013) # [[Victoria Raquel Bajar Simsolo]] zientzialaria (Argentina, 1942-2016) # [[Juana Manso]] idazle, kazetari, hezitzaile (Argentina, 1819-1875) # [[Isabel de Liaño]] idazlea (Valladolid, XVI. mendea) # [[Louise-Victorine Ackermann]] poeta (Frantzia, 1813-1890) # [[Valentina Pinelo]] moja, poeta (Sevilla, XVI. mendea- 1629?) # [[Pilar Primo de Rivera]] Sección Femeninako zuzendaria (Madril, 1907-1991) # [[Basauriko 11k]] Epaiketaren prozesua # [[Angela Peralta]] sopranoa, konpositorea (Mexiko 1845-1883) # [[Alicia Arévalo (kazetaria)]] 1. emakumea futbol partida kontatzen ( Bartzelona 1978) # [[Sara Giménez León]] kirol kazetaria (Girona 1991) # [[Patricia Campos Doménech]] armadako pilotua, futbol-entrenatzailea (Castelló 1977) # [[Niní Montiám]] aktorea (Madril 1917-1986) # [[Ana Adamuz]] aktorea (Jaén 1886-Madril 1971) # [[Pepita Serrador]] aktorea (Argentina 1913-1964) # [[Teresa Serrador]] aktorea (Bolivia 1899-Argentina 1982) # [[Amparo Martí]] aktorea (Valentzia 1903-Madril 1973) # [[María Mayor]] aktorea (?- Madril 1939) # [[Rosa Torre González]] maistra, politikaria (Mexiko 1890-1973) # [[Nadezhda Zabela - Vrubel]] abeslaria (Errusia, 1868-1913) # [[H%C3%A9l%C3%A8ne Metzger]] zientzia filosofoa (Frantzia, 1889-1944) # [[Inez Clare Verdoorn]] botanikaria (Hegoafrika, 1896-1989) # [[Edith Quimby]] medikuntzan eta fisikan ikertzailea (AEB, 1891-1982) # [[Maria Poumier]] irakasle frantsesa (Cannes, 1950) # [[Marie-Jo Bonnet]] Frantziako historialaria eta feminista (Deauville, 1949) # [[Julia Rodríguez-Maribona]] fregonaren asmatzailea (Asturias 1923-Suitza 2005) # [[Julia Montoussé Fargues]] fregonaren asmatzailea (?-Asturias 1971) # [[Esperanza Grases]] aktorea (Bartzelona 1920-1995) # [[Alexandra Trusova]] patinatzailea (Errusia 2004) # [[Jéssica Bouzas Maneiro]] tenislaria (Pontevedra 2002) # [[Claudia Fernández Sánchez]] padel jokalaria (Madril 2006) # [[Gemma Triay]] padel jokalaria (Menorca 1992) # [[Lucía Sainz]] padel jokalaria (Bartzelona 1984) # [[Marta Ortega Gallego]] padel jokalaria (Madril 1997) # [[Alicia Arévalo González]] arkeologoa (Madril 1965) # [[Manuela Barreiro]] farmazialaria (Galizia, 1877-1953) # [[Martha Aliaga]] estatistika hezitzailea (Argentina, 1937-2011) # [[Matilde Carranza]] akademikoa (Costa Rica, 1892-1981) # [[Erin Andrews]] kirol-kazetaria (AEB, 1978) # [[Helen Alma Newton Turner]] genetista, estatistikaria (Australia, 1908-1995) # [[Violet Jessop]] Titanic ontziko zerbitzaria (Argentina 1887-1971) # [[Celia Giraldo]] zinemagilea (Bartzelona 1995) # [[Luz Rello Sánchez]] asmatzailea, dislexia- aplikazioa ( 1984) # [[Fermina Orduña]] asmatzailea, esne zalgurdia (Espainia XIX. mendea) # [[Gladys West]] matematikari asmatzailea, GPSrako garrantzitsua (AEB 1930) # [[Ariana Sánchez]] padel jokalaria (Tarragona 1997) # [[Marta Marrero]] padel jokalaria (Kanariak 1983) # [[Bea González]] padel jokalaria (Malaga 2001) # [[Marie Van Brittan Brown]] asmatzailea, telebista zirkuitu itxia (AEB 1922-1999) # [[Miriam Benjamin]] asmatzailea, seinale aulkia (AEB 1861-1947) # [[Sarah Boone]] asmatzailea, mahukak eta lisatzeko taula (AEB 1832-1904) # [[Nancy Johnson (asmatzailea)]] izozkailu artifiziala (AEB 1794-1890) # [[Victoria Reyes-García]] antropologoa (Bartzelona 1971) # [[Amaia Yoldi ]] gidoilaria, film-zuzendaria (Iruñea 1973) # [[Julie Donaldson]] kirol-kazetaria (AEB, 1978) # [[Faustina Sáez de Melgar]] idazlea (Madril, 1834-1895) # [[Gloria Melgar |Gloria Melgar Sáez]] margolaria eta musikagilea (Madril, 1859-1938) # [[Julia de Asensi]] idazlea (Madril, 1849-1921) # [[María del Pilar Sinués]] idazlea (Zaragoza, 1838 - Madril, 1893) # [[Margaret Crane]] Predictor-aren asmatzailea (AEB 1941) # [[Emily Cummins]] asmatzailea, ur-eramaile iraunkorra (EB 1987) # [[Evelyn Miralles]] NASAko ingeniaria, asmatzailea, ilargirako etxea (Venezuela/AEB 1967) # [[Janet Emerson Bashen]] asmatzailea, software aplikazioa (AEB 1957) # [[Jeanne Bertrand]] argazkilaria (Frantzia 1880-1957) # [[Maral Yazarloo-Pattrick]] motoziklismo ekintzailea, diseinatzailea (Iran 1981) # [[María del Carmen Ortiz de Arce]] asmatzailea, itsuentzako idazkailua (Espainia ?-1932) # [[Martine Bertereau]] geologo aitzindaria (Frantzia 1590-1642) # [[Margarete Steiff]] jostuna, jostaiu diseinatzailea (Alemania 1847-1909) # [[Heike Makatsch]] aktorea (Alemania 1971) # [[Leena Peltonen-Palotie]] genetista (Finlandia, 1952-2010) # [[Gertrude Scharff Goldhaber]] fisikari nuklearra (Alemania-AEB, 1911-1998) # [[Jackie MacMullan]] kazetaria (AEB, 1960) # [[María Teresa de Filippis]] 1 Formulako lehen emakume gidaria (Italia 1926-2016) # [[Suzanne von Borsody]] aktorea (Alemania 1957) # [[Rosemarie Fendel]] aktorea (Alemania 1927-2013) # [[Gemma Jones]] aktorea (EB 1942) # [[Anna Chancellor]] aktorea (EB 1965) # [[Sienna Guillory]] aktorea (EB 1975) # [[Jana Pallaske]] aktorea, rock abeslaria (Alemania 1979) # [[Alysson Paradis]] aktorea (Paris 1984) # [[Sophie Nélisse]] aktorea (Kanada 2000) # [[Isabelle Nélisse]] aktorea (Kanada 2003) # [[Rebeca Gerschman]] biologo, fisiologoa (Argentina, 1903-1986) # [[Zarina (artista)]] artista (India 1937-Londres 2020) # [[Marta Pan]] eskultore hungariar eta frantziarra (1923-2008) # [[Sonia Cotelle]] fisikari, kimikaria (Polonia, 1896-1945) # [[Anna Barbara Reinhart]] matematikaria (Suitza, 1730-1796) # [[Helene Weigel]] aktorea (Austria 1900-Alemania 1971) # [[Marieluise Fleißer]] antzerkigilea (Alemania 1901-1971) # [[Monica Bleibtreu]] aktorea (Austria 1944-2009) # [[Hedwig Bleibtreu]] aktorea (Austria 1868-1958) # [[Martine McCutcheon]] aktorea, abeslaria (EB 1976) # [[Lyn St. James]] auto gidaria (AEB 1947) # [[Cathy Muller]] auto gidaria (Frantzia 1962) # [[Giovanna Amati]] 1 Formulako gidaria (Italia 1959) # [[Desiré Wilson]] 1 Formulako gidaria (Hegoafrika 1953) # [[Divina Galica]] atleta, 1 Formulako gidaria (EB 1944) # [[Patricia Font]] zinema zuzendaria (Bartzelona, 1978) # [[Sheila Heti]] idazlea (Kanada, 1976) # [[Judy W. Reed]] asmatzailea (AEB 1826-1905ç) # [[June Downey]] psikologoa (AEB, 1875-1932) # [[Else Lasker-Schüler]] judua, poeta, marrazkilaria (Alemania 1869- Palestina1945) # [[Maria Koppenhöfer]] aktorea (Alemania 1901-2009) # [[Sibylle Lewitscharoff]] idazlea (Alemania 1954-2023) # [[Geraldine McEwan]] aktorea (EB 1932-2015) # [[Emily Beecham]] aktorea (EB/AEB 1984) # [[Linda Bassett]] aktorea (EB 1950) # [[Jacqueline McKenzie]] aktorea (Australia 1967) # [[Susan Prior]] aktorea (Australia 1972) # [[Hanne Wieder]] aktorea (Alemania 1925-1990) # [[Mascha Kaléko]] poeta judua (Polonia zaharra 1907-Suitza 1975) # [[Madge Addy]] ileapaintzaile, erizain eta espia (Erresuma Batua, 1904-1970) # [[Balamani Amma]] idazle poeta indiarra (India, 1909-2004) # [[Sybilla Righton Masters]] asmatzailea (AEB 1676-1720) # [[Lenka Franulic]] kazetaria (Txile 1908-1961) # [[Ana Ramírez Cañil]] kazetaria (Madril, 1958) # [[Samantha Bailly]] idazle, gidoilari eta bideogilea (Frantzia, 1988) # [[Malak Mattar]] margolaria, ilustratzailea (Palestina, 1999) # [[Sophie Opel]] enpresaburua, ekintzailea, aitzindaria (Alemania 1840-1913) # [[Joanne Simpson]] meteorologoa (AEB, 1923-2010) # [[Laura Knight]] artista (Erresuma Batua, 1877-1970) # [[Myrtelle Canavan]] medikua, ikertzailea (AEB, 1879-1953) # [[Teresa San Román Espinosa]] antropologoa (Pontevedra 1940- ? 2024) # [[Phyllis Kaberry]] antropologo aitzindaria (AEB/Australia 1910- Londres 1977) # [[Dorothea Mackellar]] idazlea (Australia 1885-1968) # [[Berta Luisi]] margolaria (Uruguai 1924-2008) # [[Rachel Nichols (kazetaria)]] (AEB 1973) # [[Yolanda Soler]] judoka eta entrenatzailea (Madril, 1971) # [[Ariane Toro|Arianne Toro]] Judoka. olinpikoa (Bilbo, 2003) # [[Gloria Gordon Bolotsky]] informatikaria (AEB, 1921-2009) # [[Mavis Batey]] kriptoanalista (Erresuma Batua, 1921-2013) # [[Gertrude Elles]] geologoa, paleontologoa (Erresuma Batua, 1872-1960) # [[María Assumpción Raventós]] margolaria (Katalunia, 1930) # [[Jemele Hill]] kirol kazetaria (AEB 1975) # [[Özlem Türeci]] ikertzailea, inmunologoa (Alemania 1967) # [[Ai Tsunoda]] judoka (LLeida 2002) # [[Telma Monteiro]] judoka (Portugal 1985) # [[Monika Buch]] diseinatzailea (Valentzia/Herbehereak 1936) # [[Pati Nuñez]] diseinatzaile grafikoa (Girona 1959) # [[Clara Montagut]] diseinatzaile grafikoa (Madril 1975) # [[Ena Cardenal de la Nuez]] diseinatzaile grafikoa (Kanariak 1968) # [[Laura Meseguer]] tipografoa (Bartzelona 1968) # [[Teresa Wilms Montt]] idazlea (Txile 1893-Paris 1921) # [[Tatiana Gaviola]] film zuzendaria (Txile 1956) # [[Mísia]] abeslaria (Portugal 1955-2024) # [[Maria L. de Hernández]] aktibista (Mexiko 1896-1986) # [[Saloua Raouda Choucair]] margolaria, eskultorea (Libano 1916-2017) # [[Françoise Collin]] feminista, filosofoa, idazlea (Belgika 1928-2012) # [[Ethel Shakespear]] geologoa (Erresuma Batua, 1871-1946) # [[Eva Lefever]] margolaria (Txile 1955) # [[Carmen Meneses]] ikertzailea, antropologoa (Madril, 1966) # [[Henrietta Skelton]] idazlea (AEB, 1839-1900) # [[Anne Fausto-Sterling]] biologo, sexologo, feminista (AEB, 1944) # [[Cécile Biéler|Cécile Biéter]] ingeniaria (Suitza, 1884-1966) # [[Isabelle Gatti de Gamond]] hezitzailea, ekintzaile aitzindaria (Frantzia 1839- Belgika 1905) }} ==='''Berriak 2024''' ('''ekaina''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Adela Campaña Ortiz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sause, 1886-Izko, 1936) # [[Adelina Fernández Pérez|Adelina Fernández Perez]] efe- '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Portugal, 1889-Bilbo, 1938) # [[Ana Naranjo Marín]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sevilla, 1883 - Bilbo, 1937) # [[Antonia Caballé]] efe- '''SORTUA''' Frankismoaren biktima (Ziritza, 1873 - Argelès sur Mer, 1945) # [[Araceli Álvarez Calvo|Araceli Alvarez Calvo]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean bere buruaz beste egin zuen (Iruñea, 1894-Huesca, 1936) # [[Araceli Oñate]] ----'''SORTUA''' unibertsitateko irakaslea (Valladolid) # [[Asunción Campaña Ortiz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sause, 1869-Izko, 1936) # [[Cecilia Álvarez Calvo|Cecilia Älvarez Calvo]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean bere buruaz beste egin zuen (Iruñea, 1897-Huesca, 1936) # [[Cecilia Idirin Garabieta]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Lezama, 1913-Bilbo, 1937) # [[Dominica Azparren Gil]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua ((Oibar, 1884 - Nardoze Alduate, Urraulbeiti, 1936) # [[Elizabeth Casillas Valbuena]] e--- '''SORTUA''' kazetaria eta komiki gidoilaria (Bilbo, 1986) # [[Eloína Linares]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea (Santander 1948) # [[Emilia Arraiza Garín]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Zirauki, 1894 - Erreniega, 1936) # [[Enolasca Vela Salvador]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Cortes, 1904 - 1936) # [[Escolástica Antonia Martina Astibia Iturbe|Escolástica Astibia Iturbe]] efef '''SORTUA''' Durangoko bonbarketan erailda moja (Narvarte, 1881-Durango, 1936) # [[Eskolastika Mendizabal Imatz]] efef '''SORTUA''' Bizkaiko amama (Bermeo, 1863-1969) # [[Felisa Aguado Sainz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Murchante, 1872-Valdierra, 1936) # [[Felisa Argiñano Arzoz|Felisa Argiñano]] efef '''SORTUA''' Espainiako Gerra Zibilean Ventasko kartelan hildakoa (Zudaire, 1903-Madril, 1939) # [[Francisca Alonso Prado]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua. (Azagra, 1896 - Rincón de Soto, 1936 # [[Jessica Ruiz Pérez|Jesica Ruiz]] ef-- '''SORTUA''' kimikaria eta politikaria (Durango, 1983) # [[Josefa Bueno Algárate]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Morata de Jiloca, 1907 - Tutera, 1936) # [[Josi Sierra Orrantia]] ef-- '''SORTUA''' irakaslea, dokumentalgia eta wikilaria (Bilbo, 1959) # [[Juana Tomasa Charela Vidas]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Tutera, 1881 - 1936) # [[Kontxita Martinez de Lezea]] e-ef '''SORTUA''' maistra, ikastola bultzatzailea (Tolosa, 1949-2023) # [[Laida Arbizu Agirre]] e--- '''SORTUA''' ikertzailea (Ordizia, 2000) # [[Maite Etxeberria]] e--- '''SORTUA''' Ozazeko auzapeza (Biarritz, 1956) # [[Maite Rosende Gutierrez]] e--- '''SORTUA''' ilustratzailea (Donostia, 1991) # [[Maritxu Egiguren]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Zaldibar, 1921 - Bartzelona, 1981) # [[Misericordia Abad Alcega]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Zaragoza, 1905-Cortes, 1936) # [[Nerea Ariznabarreta Izkue]] ef-- '''SORTUA''' narratzailea eta antzergilea (Eibar, 1981) # [[Simona Calleja Aguado]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua. (Cabanillas, 1918-Valtierra, 1936) # [[Sotera Novia de Salcedo]] --ef '''SORTUA''' Boliviako esploratzaile eta idazlea (Bilbo, XIX. mendea) # [[Teresa Chiches Ledesma]] e-ef '''SORTUA''' (León, 1911 - Bilbo, 1937) # [[Xole Aire]] ef--'''SORTUA''' auzapeza eta artzaina (Urepel, 1973) # [[Ada Martí Vall]] kazetaria, idazlea (Katalunia 1914-Frantzia 1960) # [[Adelitak]] Mexikoko iraultzako emakume soldaduak,laguntzaileak (1910-1917) # [[Aída Parada ]] sufragista (Txile 1903-1983) # [[Alba Rico]] aktorea, abeslaria (Murtzia 1989) # [[Alice Bolingbroke Woodward]] ilustratzailea (Londres, 1862-1951) # [[Alicia Asín]] adimen artifizialean aditua (Zaragoza 1982) # [[Amanda Labarca]] irakaslea, feminista (Txile 1886-1975) # [[Amy Bailey]] hezitzailea, sufragista (Jamaika, 1875-1990) # [[Ana Esmeralda]] aktorea, dantzaria (Tetuan 1931-Brasil 2022) # [[Ana Mar%C3%ADa Zeno]] mediku, sexologo (Argentina, 1922-2011) # [[Ana Rosa Chacon]] politikaria eta sufragista (Costa Rica, 1889-1985) # [[Ángela Mazzini Bricala]] idazlea (Cádiz, 1809-Santa Cruz Tenerifekoa, 1894) # [[Àngels Margarit ]] dantzaria, koreografoa, pedagogoa (Bartzelona 1960) # [[Anita Brenner]] historialaria, idazlea (Mexiko 1889-1973) # [[Anita Bryant]] folk-, gospel- abeslaria (AEB 1940) # [[Anna Gunn]] aktoreak (AEB 1968) # [[Anna Maria Mozzoni]] kazetaria, politikaria, sufragista (Italia 1837-1920) # [[Anne Nelson]] antzerkilea (AEB, 1954) # [[Annette Beveridge]] itzultzailea (EB 1842-1929) # [[Annie Pardo Cemo]] biologo zelularra (Mexiko 1941) # [[Antonia Varela Pérez]] astrofisikaria (Kanariak 1965) # [[Aurélia de Sousa]] margolaria (Txile/Portugal 1866-1922) # [[Aurora Reyes]] margolaria (Mexiko 1908-1985) # [[Beau Garrett]] aktorea, modeloa (AEB 1982) # [[Bega Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1511-1582) # [[Begoña Villacís]] abokatua, politikaria (Madril 1977) # [[Belén Funes]] film zuzendaria, gidoilaria (Bartzelona 1984) # [[Blanca Álvarez Mantilla]] kazetaria (Madril 1931-2000) # [[Blanca Catal%C3%A1n de Oc%C3%B3n y Gayol%C3%A1]] botanikaria (Aragoi, 1860-1904) # [[Brittany Brewer]] saskibaloi-jokalaria (AEB 1997) # [[Calypso Botez]] idazlea (Errumania, 1880-1933) # [[Carlota Rosales]] margolaria (Madril 1872-1958) # [[Carmen Caamaño Díaz]] ekintzaile politikoa (Madril 1909-2006) # [[Carmen Santonja]] kantautorea, idazea, margolaria (Madril 1934-2000) # [[Carmen Werner Vallejo]] dantzaria, koreografoa (Madril 1953) # [[Carmina Virgili]] geologoa, politikaria (Bartzelona, 1927-2014) # [[Cathay Williams]] esklaboa, militarra (AEB 1844-1893) # [[Cecilia Álvarez Correa]] ingeniari industriala, politikaria (Kolonbia 1953) # [[Charlotte de Turckheim]] aktorea, umoregilea (Frantzia 1955) # [[Charlotte Scott]] matematikaria (Erresuma Batua, 1858-1931) # [[Chékéba Hachemi]] aktibista, idazlea, 1. emakume diplomazialaria (Afganistan 1974) # [[Christine Brennan]] kirol kazetaria (AEB, 1958) # [[Christine Jorgensen ]] aktorea, aktibista (AEB 1926-1989) # [[Claire Voisin]] matematikaria (Frantzia 1962) # [[Clara Che Tórtola]] saskibaloi jokalaria (Valentzia 1997) # [[Clara Isabel Francia]] kazetaria (Errioxa 1940) # [[Clotilde Catal%C3%A1n de Oc%C3%B3n y Gayol%C3%A1]] entomologoa, poeta (Aragoi, 1863-1946) # [[Concha Caballero]] politikaria (Baena, 1956 - Sevilla, 2015) # [[Concha Michel]] abeslaria, ikertzailea (Mexico 1899-1990) # [[Conchita Goyanes]] aktorea (Malaga 1946-Madril 2016) # [[Conchita Montes]] aktorea (Sevilla 1914- Portugal 1994) # [[Dámasa Cabezón]] pedagogo eta hezitzailea (Argentina, 1792 -Txile, 1861) # [[Desirée de Fez]] kazetaria, idazlea, zinema kritikaria (Bartzeloa 1977) # [[Diana Navarro]] abeslaria (Malaga 1978) # [[Dilras Banu Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1622-1657) # [[Dodo (komikigilea)|Dodo]] Frantziako komikigilea (Rabat, 1955) # [[Dolores Correa Zapata]] idazlea (Mexiko 1853-1924) # [[Dolores Jiménez Muro]] hezitzailea, iraultzailea (Mexiko 1848-1925) # [[Édith Grattery]] Frantziako ilustratzaile eta komikigilea (Marseilla, 1960) # [[Edith Lederer]] nazioarteko kazetaria (AEB, 1943) # [[Elena Arizmendi Mejia]] idazle feminista (Mexiko, 1884-1949) # [[Elena Martín Ortega]] psikologa eta irakaslea (Espainia 195??) # [[Elena Santonja]] tb aurkezlea (Madril 1932-2016) # [[Elena Torres Cuéllar]] lider iraultzailea (Mexiko 1893-1970) # [[Elizabeth Bugie]] biokimikaria (AEB, 1920-2001) # [[Elsa von Freytag-Loringhoven|lsa von Freytag-Loringhoven]] Artista (Alemania, 1874-1927) # [[Emily Bisharat]] legelaria (Jordania, 1913-2004) # [[Encarnación Cubas Báez]] # [[Enriqueta Morales]] hezitzailea eta erizain feminista (APanama, 1891-1986) # [[Estelle Ramey]] endokrinologo, feminista (AEB, 1917-2006) # [[Ethel Arnold]] kazetari, idazle eta hizlari, emakumeen sufragioaren aldeko aktibista (Britainia Handia 1865- 1930) # [[Eugénie Brazier]] sukaldaria (Frantzia 1895-1977) # [[Eunice Odio]] poeta (Costa Rica 1919- exiko 1974) # [[Fatoumata K%C3%A9b%C3%A9]] astrofisikaria, hezitzailea (Frantzia, 1985) # [[Fereshteh Ahmadi]] eleberrigilea (Iran 1972) # [[Florence Cestac]] Frantziako komikigilea # [[Florence Farmborough]] argazkilaria , idazlea (Britainia, 1887-1978) # [[Florencia Serranía Soto]] ingeniari mekanikoa (Mexiko 1963) # [[Franca Rame]] aktorea, idazlea, politikaria (Italia 1929-2013) # [[Frances Jolliffe]] aktorea (AEB, 1873 – 1925) # [[Gemma Cuervo]] aktorea (Bartzelona 1934) # [[Gertrude Mary Woodward]] ilustratzailea (Britainia, 1854-1939) # [[Greta Fernández]] aktorea (Bartzelona 1995) # [[Gulbadan Begum]] biografoa, poeta, printzesa (Mogol Inperioa 1523-1603) # [[Hamida Banu Begum]] enperatriza (Mogol inperioa 1527-1604) # [[Hedwig Bleuler-Waser]] sufragista (Zurich, 1869 - Zollikon, 1940) # [[Hiromi Uehara]] piano-jolea (Japonia 1979) # [[Ifigenia Martinez]] ekonomialaria, politikaria (Mexiko 1930) # [[Ingibjörg H. Bjarnason]] sufragista, irakaslea, artista eta politikaria (Islandia, 1867-1941) # [[Inma Serrano]] kantautorea (Alacant 1968) # [[Isa Duque]] psikologoa, sexologoa (Zaragoza, 1985) # [[Isabel Andreu de Aguilar]] sufragista,ekintzailea (Puerto Rico, 1887-1948) # [[Isabel Tenaille]] tb aurkezlea (Madril 1951) # [[Isabella Mamani|Isabella Brunilda Mamani]] iamara abokatua eta politikaria (Txile, 1988) # [[Itelvina Massioli]] pedagogo feminista (Brazil, XX. mendea) # [[Jahanara Begum]] printzesa, poeta (Mogol Inperioa 1614-1681) # [[Jahanzeb Banu Begum]] printzesa (Mogol Inperioa 1649-1705) # [[Jan Goodwin]] idazlea eta ikerketa kazetaria (AEB, 1948) # [[Jane Brigode]] politikaria (Belgika, 1870-1952) # [[Janeane Garofalo]] komediantea, aktorea (AEB 1964) # [[Jeanne Córdova]] idazlea, lesbiana aitzindaria (Alemania/AEB 1948-2016) # [[Jojo Moyes]] kazetaria, idazlea (EB 1969) # [[Juana Belén Gutiérrez de Mendoza]] hezitzailea, sufragista (Mexiko 1875- 1942) # [[Julia Piaton]] aktorea (Frantzia 1985) # [[June Carmona]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 2005) # [[Karla Jay]] idazlea, ikertzailea (AEB 1947) # [[Kathryn Bertine]] kirolaria, aktibista eta idazlea (AEB, 1975) # [[Kelly McEvers]] kazetaria, gerrako korrespontsala (AEB, 1970) # [[La Niña de La Puebla]] abeslaria (Sevilla 1908-Malaga 1999) # [[Laia Raventós Roig]]saskibaloi jokalaria (Bartzelona 1997) # [[Laura Aliaga]] saskibaloi jokalaria (Alacant 1994) # [[Laura Granados]] kantautorea (Cádiz 1966) # [[Laura Juliana Ramírez Ruiz]] ilustratzailea, komunikatzalea eta sortzailea (Mexiko...) # [[Lila Clunas]] sufragisa (Eskozia, 1875-1968) # [[Lisa Gherardini]] noblea, Mona Lisa (Florentzia 1479-1542) # [[Louise Weiss]] idazlea, politikaria (Frantzia 1893-1983) # [[Lucía Gil]] abeslaria, aktorea (Madril 1998) # [[Luz Vidal]] Sindikalista, politikaria, maputxea (Txile, 1973) # [[Maite Cazorla]] saskibaloi jokalaria (Kanariak 1997) # [[Malagako emakumeen kartzela zaharra]] (1937-1954) # [[Manolita Piña]] artista (Uruguai, 1883-1994) # [[Mara Goyanes]] aktorea (Madril 1942-2006) # [[Margaret Ogola]] pediatra, idazlea (Kenya, 1958-2011) # [[Maria Angela Ardinghelli]] Itzultzailea, matematikaria, fisikaria (Italia, 1728-1825) # [[Maria Cederschiöld]] kazetaria eta sufragista (Suedia, 1856-1935) # [[María del Refugio García]] maistra, sufragista (Mexiko 1889-1973) # [[María Dolores Medina]] kristau erlijiososa (Mexiko 1860- 1925) # [[María José Goyanes]] aktorea (Madril 1948-) # [[María Luisa Ponte]] aktorea (Valladolis 1918-Madril 1996) # [[María Parrado]] abeslaria (Cádiz 2001) # [[María San Juan]] kazetaria (Asturias 1963) # [[María Villalón]] abeslaria (Malaga 1989) # [[Marie Ange Guillaume]] kazetari, idazle eta gidoilaria (Frantzia, 1945) # [[Marjory Warren]] geriatra (Erresuma Batua, 1897-1960) # [[Marta Hermida]] saskibaloi jokalaria (Madril 1997) # [[Martha Jungwirth]] margolaria (Austria 1940) # [[Maruja Callaved]] tb aurkezlea (Huesca 1921-Madril 2018) # [[Mary Fields]] esklaboa, 1. postari afroamerikarra (AEB 1832-1914) # [[Mary Garden]] opera abeslaria (Eskozia, 1874-1967) # [[Mary J. Rathbun]] zoologoa (AEB, 1860-1943) # [[Mazie E. Clemens]] Lehen Mundu Gerrako korresponsala (AEB, 1890-1952) # [[Mélanie Auffret]] film zuzendaria, gidoilaria Frantzia, XX. mendea) # [[Mercedes Gómez Otero]] preso komunista (Madril 1915-?) # [[Meredith Monroe]] aktorea (AEB 1969) # [[Mimí Muñoz]] aktorea (Espainia 1914-1987) # [[Mireia Hernández]] igeriketa sinkronizatuko kirolaria (Espainia 2002) # [[Modesta Sanginés Uriarte]] idazle eta musikagilea (Bolivia, 1832-1887) # [[Mumtaz Mahal]] enperatriza (Mogol Inperioa 1593-1631) # [[Nadira Banu Begum]] printzesa (India 1618-Pakistan 1659) # [[Nathalie Roques]] Frantziako idazlea eta komikigilea # [[Nika Shakarami]] manifestari desagertu eta hila (Iran 2005-2022) # [[Nina Stemme]] sopranoa (Suedia 1963) # [[Niña de Antequera]] abeslaria (Malaga 1921-Sevilla 1972) # [[Noora Niasari]] zinema zuzendari eta gidoilaria (Teheran) # [[Nur Jehan]] enperatriza, poeta (Kandahar 1577-Lahore 1645) # [[Olga Bancic]] ekintzaile komunista judua (Errumania 1912- Alemnia 1944) # [[Olga Skorojodova]] zientzialaria, hezitzailea (SESB, 1911-1982) # [[Paquita Rico]] aktorea (Sevilla 1929-2017) # [[Park Wan Suh|Park Wan Sun]] idazlea (Korea, 1981-2011) # [[Pasión Vega]] abeslaria (Madril 1976) # [[Paula Cons]] dokumental- eta film zuzendaria (Coruña 1976) # [[Paula Dalli]] abeslaria, aktorea, idazlea (Alacant 1993) # [[Petra Herrera]] gizon gudari mozorrotua (Mexiko 1887-1917) # [[Petronila Riquelme]] Bernardo O'Higgins.en alaba mestizoa (Los Angeles, Txile, 1808? - Valparaiso, 1870) # [[Piedad Bonnett]] idazlea, poeta (Kolonbia, 1951) # [[Piedad de la Cierva]] zientzialaria (Murtzia, 1913-2007) # [[Pilar Muñoz]] aktorea (Madril 1911-1980) # [[Randi Blehr]] sufragista (Norvegia, 1851-1928) # [[Rhea Durham]] modeloa (AEB 1978) # [[Roberta Cowell]] lasterketa- eta borroka-pilotua, 1. Emakume trans britainiarra (EB 1918-2011) # [[Rocío Molina Cruz]] dantzaria, koreografoa (Malaga 1984) # [[Rosario Robles]] politikaria (Mexiko 1956) # [[Rose Mbowa]] idazlea, feminista (Uganda 1943-1999) # [[Roshanara Begum]] printzesa, poeta (Mogol Inperioa 1617-1671) # [[Ruja Ignatova]] iruzurgilea (Bulgaria/Alemania 1980) # [[Ruqaiya Sultan Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1542-1626) # [[Ruth Sager]] genetista (AEB, 1918-1997) # [[Sadie Kneller Miller]] kazetaria (AEB, 1867-1920) # [[Salima Sultan Begum]] poeta, enperatriza (India 1539- Mogol Inperioa 1612) # [[Sálvorako emakume heroiak]] erreskatea, Galizia 1921.01.02 # [[Samantha Gilabert]] abeslaria (Alacant 1994) # [[Sarah Moon]] argazkilaria (Frantzia, 1941) # [[Sarina Esmailzadeh]] manifestari nerabe erahila (Iran 2006-2022) # [[Segoviako kartzela zaharra]] emakumeen kartzela (1946-1956) # [[Soledad Miranda]] aktorea, abeslaria (Sevilla 1943-Portugal 1970) # [[Sonia Montecino|Sonia Montecinco]] aimara ikertzaile, antropologoa, idazlea (Txile, 1954) # [[Sophia Delza]] dantzaria, idazlea (AEB, 1903-1996) # [[Stacey Kent]] abeslaria (AEB 1968) # [[Suzanne Corkin]] neurozientzialaria (AEB, 1937-2016) # [[Svetlana Mojsov]] biokimikaria (Jugoslavia 1947) # [[Tebello Nyokong]] Kimikaria (Hegoafrika, 1951) # [[Teresa Nieto]] dantzaria, koreografoa (Tanger 1953) # [[Thea Sharrock]] antzerki eta film zuzendaria (EB 1976) # [[Vainica Doble]] musika bikotea (1971-2000) # [[Van Buren ahizpak]] moto bidaiariak, AEB 1916 # [[Vera Peters]] onkologoa (Kanada, 1911-1993) # [[Vicky Lagos]] aktorea (Madril 1938) # [[Victoria Teijeiro]] aktorea, irakaslea (Coruña 1974) # [[Victorina Bridoux]] poeta eta eleberrigilea (Manchester, 1835-San Cruz Tenerifekoa, 1862) # [[Virginia Grütter]] poeta, aktorea (Costa Rica 1929-2000) # [[Yolanda Retter]] liburuzaina, idazlea (AEB 1948-2007) # [[Zeb-un-Nisa Begum]] printzesa poeta (Mogol Inperioa 1638-1702) # [[Zena Tooze]] biologo, ekologista (Kanada, 1955) # [[Zenana]] emakumeen etxe zatia (India XII. mendea) # [[Zoe Ducós]] aktorea, gidoilaria (Argentina 1928-Venezuela 2002) # [[Zulma Brandoni de Gasparini]] paleontologoa (Argentina, 1944) }} ==='''Berriak 2024''' ('''maiatza''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Ormatza Imatz]] '''SORTUA''' sexologoa (Bakio, 1967) # [[Aitziber González García]] '''SORTUA''' arkeologoa, ikertzailea (Gasteiz 1991) # [[Alaitz Arenzana]] ----'''SORTUA''' artista eta zinemagilea (Bilbo, 1976) # [[Amaia Barrena García]] ----'''SORTUA'''idazlea, poeta (Basauri, 1989) # [[Esti Ansotegi Guruziaga]] ----'''SORTUA''' psikologoa (Zornotza, 1976) # [[Itziar Sapsootham]] '''SORTUA''' geografoa eta ikertzailea (Eibar, 1986) # [[Lucia Arrube]] '''SORTUA'''erraketista (Iurreta, 1923 - Zornotza, 2012) # [[Margarita Unzalu Arana]] ----'''SORTUA''' idazlea (Durango, 1892-1973) # [[Rosa Hernández (artista)]] ----'''SORTUA''' eskultorea eta margolaria (Tenerife, 1955) # [[Sama Bilbao]] '''SORTUA''' ingeniari industriala eta irakaslea (Bilbo 1961) # [[Agnes Baden-Powell]] Nesken eskaut talde sortzailea (Ingalaterra 1858-1945) # [[Aim%C3%A9e Antoinette Camus]] botanikaria (Frantzia, 1879-1965) # [[Alejandra Rodríguez]] kazetaria, abokatua, 60 urteko Miss Buenos Aires 2024 (Argentina 1963) # [[Alice Recoque]] informatikaria (Aljeria 1929- Frantzia 2021) # [[Alicia Machado]] aktorea, Miss Unibertso 1996 (Venezuela 1976) # [[Alison Hargreaves]] alpinista (EB, 1962-K2, 1992) # [[Amalia Miranzo]] politikaria eta irakaslea (Cuenca, 1939-2014) # [[Amelia Vega]] abeslaria, enpresaburua, Miss Unibertso 2003 (Dominikar Errepublika 1984) # [[Ana de Mendoza de la Vega]] noblea (Valladolid 1554-Guadalajara 1633) # [[Ana García Carías]] abokatua, lehen dama (Honduras 1968) # [[Ana Sofía Henao]] modeloa, idazlea, ilustratzailea (Kolonbia, 1982) # [[Andrea Meza]] Miss Unibertso 2020 (Mexiko 1994) # [[Anita Conti]] ozeanografoa (Frantzia, 1899-1997) # [[Anna Cruz]] saskibalioi jokalaria (Bartzelona 1986) # [[Anna Montañana]] saskibaloi jokalari ohia, entrantzailea (Valentzia 1980) # [[Anna Pazos]] idazlea (Bartzelona 1991) # [[Anna Roig Serra]] fisikaria (Katalunia, 1962) # [[Anne Marie Braafheid]] Miss Unibertsoko 1. Finalista beltza (Surinam 1947) # [[Anne-Laure Folly]] zinema zuzendaria (Togo, 1954) # [[Annie Fratellini]] aktorea, pailazoa (Frantzia, 1932-1997) # [[Ánxela Loureiro]] poeta, idazlea eta abeslaria (Ferrol, 1956) # [[Barbara May Cameron]] argazkilaria, poeta, idazlea eta giza eskubideen aldeko ekintzailea (AEB, 1954 - 2002ko) # [[Barbara Sepúlveda|Barbara Sepulveda]] feminista abokatua (Santiago, 1985) # [[Beatriz Bernal]] Espainiako 1. emakume idazlea (Valladolid 1501/1504- 1562/1586) # [[Beatriz Domínguez-Gil]] medikua, nefrologoa (Coruña 1971) # [[Beatriz Sarlo]] idazlea (Argentina, 1942) # [[Begoña Etayo Ereña]] Euskal Herriko feminista (Bilbo, 1958) # [[Betty Molesworth]] botanikaria (Zeelanda Berria, 1913-2002) # [[Bolette Berg]] argazkilaria (Norvegia, 1872-1944) # [[Brook Lee]] modeloa, Miss Unibertso 1997 (AEB 1971) # [[Camila Kater]] film zuzendaria (Brasil 1990) # [[Carla Nieto]] aktorea (Girona 1983) # [[Carmen Díez de Rivera]] politikaria (Madril 1942-1999) # [[Carmen Villalobos]] aktorea (Kolonbia 1983) # [[Carolyn Steel]] arkitektoa, idazlea, ikertzailea eta unibertsitateko irakasle ingelesa (Londres ?) # [[Catalina de Mendoza y Sandoval]] noblea (Granada 1916-1686) # [[Catherine Peñán]] patinatzailea (Santiago, 1989) # [[Catriona Gray]] Miss Unibertso 2018 (Australia 1994) # [[Cecil Dorrian]] gerrako korrespontsala (AEB, 1882-1926) # [[Cg'ose Ntcox'o]] artista (Botswana, 1950-2013) # [[Chefa Alonso]] musikagilea (Coruña 1955) # [[Clara Roquet]] zinema zuzendaria eta gidoilaria (1988) # [[Clara Stauffer]] espioia, falangekoa (Madril 1904-984) # [[Concepción Dancausa]] politikaria, funtzionarioa (Burgos 1952) # [[Corina Smith]] abeslaria, aktorea (Venezuela 1991) # [[Cristina Ruiz Ortega]] exekutiboa (Espainia 1970) # [[Cynthia Elbaum]] fotokazetaria (AEB, 1966-1994) # [[Dana Randall]] informatikaria (AEB 1968) # [[Da'Vine Joy Randolph]] aktorea, kantaria (AEB 1986) # [[Demi-Leigh Nel-Peters]] enpresaburua, Miss Unibertso 2017 (Hegoafrika 1995) # [[Denise Ferreira da Silva]] filosofoa eta artista (Brasil, 1963) # [[Denise Quiñones]] aktorea, Mis Unibertso 2001 (Puerto Rico 1977) # [[Dominga Neculmán]] zeramikagilea (Walmapu, 1937-2022) # [[Dorothy Liddell]] arkeologoa (Erresuma Batua, 1890-1938) # [[Eden Golan]] abeslaria (Errusia/Israel 2003) # [[Ekaterina Zelenko]] hegazkinlari militarra (Errusia 1916-1941) # [[Elisa Aguilar]] saskibaloi jokalaria (Madril,1976) # [[Elisabeth Ohlson Wallin]] argazkilaria (Suedia 1961) # [[Eliza Ruhamah Scidmore]] idazlea, argazkilaria (AEB 1856-1928) # [[Elizabeth Gould Bell]] medikua eta sufragista (Erresumna Batua, 1862-1934) # [[Elizabeth McCombs]] 1. emakume parlamentaria (Zeelanda Berria 1873-1935) # [[Elsa Donaire Malagelada]] saskibaloi jokalaria (Girona, 1979) # [[Emily Stowe]] medikua (Kanada, 1831-1903) # [[Encarnación Alzona]] historilaria eta sufragista (Filipinak, 1895-2001) # [[Enriqueta_Sèculi]] pedagoga, kirolaria eta feminista (Bartzelona, 1897-1976) # [[Ericka Ñanco]] ekintzailea eta politikari maputxea nén (Walmapu, 1992) # [[Esther Hill]] arkitektoa (Kanada, 1895-1985) # [[Eugenie Clark]] iktiologoa (AEB, 1922-2015) # [[Evaluna Montaner]] aktorea, kantaria (Venezuela 1997) # [[Felisa Rincón de Gautier]] politikaria (Ameriketako Estatu Batuak, 1897-1994) # [[Fernanda García Lao]] idazlea (Argentin/ Espainia 1966) # [[Francisca Linconao]] lider maputxea (Walmapu, 1958) # [[Fuencisla Clemares]] exekutiboa (Madril 1974) # [[Gabriela Isler]] modeloa, Miss Unibertso 2013 (Venezuela 1988) # [[Gabriela Mandujano]] sufragista, politikaria (Txile 1902-1984) # [[Gidaritza]] neskato-eskaut taldeen mugimendua # [[Gloria Diaz]] modeloa, Miss Unibertso 1969 (Filipinak 1951) # [[Grettell Valdez]] aktorea (Mexiko 1976) # [[Gwendolyn Lizarraga]] ekintzailea, politikaria eta enpresa burua (Belize, 1901-1975) # [[Hanna Sheehy-Skeffington]] sufragista eta nazionalista (Irlanda, 1877-1946) # [[Harnaaz Sandhu]] Miss Unibertso 2021 (India 2000) # [[Harriet Chalmers Adams]] esploratzailea, argazkilaria (AEB 1875-Frantzia 1937) # [[He Zehui]] fisikari nuklearra (Txina, 1914-2011) # [[Herminia Aburto Colihueque|Herminia Aburto]] lider maputxea # [[Huda Akil]] neurozientzialaria (Siria-AEB, 1945) # [[Inma Rubiales]] idazlea (Badajoz 2002) # [[Inmaculada Rodríguez-Piñero]] politikaria (Madril 1958) # [[Iris Mittenaere]] modeloa, Miss Unibertso 2016 (Frantzia 1993) # [[Iris van Herpen]] moda diseinatzailea (Herbehereak 1984) # [[Isabel de Liaño]] idazlea (Valladolid XVI. Mendea-XVII. mendea) # [[Isabel dos Santos]] ekonomialaria, aberatsa (Errusia/Angola 1973) # [[Isabel Millé Giménez]] ikertzailea, liburuzaina, poeta (Almeria 1894- 1990) # [[Isabel Ov%C3%ADn Camps]] kimikaria, irakaslea (Sevilla, 1887-1972) # [[Ivette María Tato]] igerilaria (Bartzelona 1975) # [[Janet Rowley]] genetikaria (AEB, 1925-2013) # [[Jayne Atkinson]] aktorea (EB/AEB 1959) # [[Jennifer Hawkins]] modeloa, Miss Unibertso 2004 (Australia 1983) # [[Joanna Haigh]] fisikaria (Erresuma Batua, 1954) # [[Josefa Tito Recalde]] enpresaburua (Donostia, 1802-1858) # [[Josephine Cecilia Diebitsch Peary]] esploratzaile aitzindaria (AEB 1863-1955) # [[Júlia Bacardit]] idazlea (Bartzelona 1991) # [[Juliane Koepcke]] zoologoa (Peru-Alemania, 1954) # [[Juliette Gordon Low]] Espainian eta Kuban neska eskaut taldeen sortzailea (AEB 1860-1927) # [[Justine Pasek]] artista, 2. Miss Unibertso 2002 (SESB/Panama 1979) # [[Karina Riquelme Viveros]] abokatu maputxea (Walmapu, 1981) # [[Kate Sessions]] botanikaria (AEB, 1857-1940) # [[Kate Swift]] idazlea, editorea (AEB 1923-2011) # [[Katharine Blunt]] kimikaria, nutrizionista (AEB, 1876-1954) # [[Kathleen Cruise O'Brien]] sufragista eta irakaslea (Irlanda, 1886-1938) # [[Kimberley Tell]] aktorea, abeslaria (Lanzarote 1989) # [[Kimberly Dozier]] kazetaria, gerrako korrespontsala (AEB,1966) # [[Kimera (abeslaria)]] (Hego Korea 1954) # [[Kirsten Vangsness]] aktorea, gidoilaria (AEB 1971) # [[Laia Palau]] saskibaloi jokalaria (Bartzelona 1979) # [[Laura Aguilar]] argazkilaria (AEB, 1958-2018) # [[Laura Gil]] saskibaloi jokalaria (Murtzia 1992) # [[Lauren Groff]] idazlea (AEB 1962) # [[Lea Gabrielle]] kazetaria, diplomatiko ohia, hegazkinlaria (AEB,1975) # [[Lidia Lopujova]] dantzaria (Errusia, 1892-1981) # [[Liliana Ancalao]] poeta, irakasle maputxea (Walmapu, 1961) # [[Lisa Randall]] fisikaria (AEB 1962) # [[Liubov Sóbol]] apolitikaria, ekintzailea (Errusia 1987) # [[Lola Glaudini ]] aktorea (AEB 1971) # [[Louise Gavan Duffy]] sufragista eta nazionalista (Niza, 1884 - Dublin, 1969) # [[Luisa Mendoza y Mendoza]] noblea (1582-Nadril 1619) # [[Luna Pamies]] aktorea (Alacant, 2003) # [[Lydia Davis]] idazlea (AEB, 1947) # [[Małgorzata Szumowska]] film zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Polonia 1973) # [[María Abrisqueta de Zulueta]] Espainian eta Kuban neska-eskaut taldeen sortzailea (Donostia 1911-1992) # [[Maria Bellido]] heroia (Jaen 1755-1809) # [[María Catrileo|Maria Catrileo]] hizkuntzalari maputxea (Walmapu, 1944) # [[María de Mendoza y Fonseca]] noblea, arte-bildumagilea (Espainia 1516-1580) # [[María Dolores Dancausa]] bankaria, exekutiboa (Burgos 1959) # [[María Gómez de Sandoval y Torres de Navarra]] noblea (?- 19) # [[María José García Beato]] legelaria, bankaria, exekutiboa (Kordoba 1965) # [[Maria Koepcke]] ornitologoa (Alemania-Peru, 1924- 1971) # [[María La Ribot]] koreografoa (Madril 1962) # [[María Martinón Torres]] Medikua, antropologoa (Orense, 1974) # [[Maria Rúbies]] maistra eta politikaria (Leida, 1932-1983) # [[Maria Tereza Jorge P%C3%A1dua]] ekologoa (Brasil, 1943) # [[Marie Høeg]] sufragista eta argazkilaria (1866-1949) # [[Marie Pape-Carpantier]] pedagoga eta feminista frantziarra (Frantzia 1815 - 1878) # [[Marina Geli]] medikua, politikaria (Girona 1958) # [[Marta Alonso]] onkologo ikertzailea (Lodosa 1974) # [[Marta Fernández (saskibaloi-jokalaria)]] (Bartzelona,1981 19) # [[Marta Vergara]] sufragista, idazlea (Txile 1898- 1995) # [[Marta Xargay]] saskibaloi jokalaria (Girona 1990) # [[Martha Vasconcellos]] modeloa, Miss Unibertso 1968 (Brasil 1948) # [[Mary Lowndes]] artista eta sufragista (Dorset, 1856 - Londres, 1929) # [[Maud Bonneaud]] margolaria (Limoges, 1921-Madril, 1991) # [[Maya Moore]] saskibaloi jokalaria (AEB 1989) # [[Melba Roy Mouton]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1929-1990) # [[Mélodie Nakachian]] ume bahitua, psikologoa (AEB 1982) # [[Mencía de Mendoza]] noblea, arte-bildumagilea (Guadalajara 1508-Valentzia 1554) # [[Mercè Arànega]] aktorea (Agentina/Katalunia 1957) # [[Meri Te Tai Mangakāhia]] sufragista (Zeelanda Berria, 1868-1920) # [[Mónica López (aktorea)]] (Kanariak 1969) # [[Mpule Kwelagobe]] aktibista, Miss Unibertso 1999 (Bostwana 1979) # [[Nabila Espanioly]] aktibista, pedagogoa, feminista (Israel 1955) # [[Nandipha Mntambo]] eskultorea eta artista (Hegoafrika, 1982) # [[Nanna Aakjær|Nanna Aakjaer]] eskultorea eta sufragista (Danimarka, 1874-1962) # [[Natalia Torrente]] kirol kazetaria (Madril 1984) # [[Natividad Almeda-López|Natividad Almeda Lopez]] legelaria (Filipinak, 1892-1977) # [[Natividad Llanquileo]] Abokatua eta politikari maputxea (Walmapu, 1984) # [[Neri Oxman]] arkitektoa, diseinatzailea, irakaslea (Israel/AEB 1976) # [[Nettie Honeyball]] futbolaria (Londres 1871- Argentina XX. mendea)) # [[Oksana Fiodorova]] abeslaria, polizia, Miss Unibertso 2002 (Errusia 1977) # [[Olga Poblete]] irakaslea, gizarte buruzagia (Txile 1908-1999) # [[Olha Kobylianska]] idazlea (Ukraina 1863-Errumania 1942) # [[Olivia Culpo]] influencerra, Miss Unibertso 2012 (AEB 1992) # [[Oracene Price]] tenis entrenatzailea (AEB 1952) # [[Orna Grumberg]] informatikaria (Israel 1952) # [[Paget Brewster]] aktorea (AEB 1969) # [[Patricia Dauder]] artista (Bartzelona, 1973) # [[Patricia Goldman-Rakic]] neurologoa (AEB, 1937-2003) # [[Patricia Manterola]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1972) # [[Patsy Adam-Smith]] idazlea, historialaria (Australia 1924-2001) # [[Paula Painén Calfumán|Paula Paiñén Calfuman]] Kultura maputxearen ordezkaria (Walmapu, 1931) # [[Paulina Vega]] enpresaburua, Miss Unibertso 2014 (Kolonbia 1993) # [[Pia Wurtzbach]] enpresaburua, Miss Unibertso 2015 (Alemania/Filipinak 1989) # [[Pilar Belzunce de Carlos]] mezenasa (Filipinak, 1925-Donostia, 2015) # [[Pilar Martín Gila]] idazlea (Segovia 1962) # [[Queralt Casas]] sakibaloi jokalaria (Girona 1992) # [[Ramona Reyes]] emagin eta politikari maputxea (Txile, 1967) # [[R'Bonney Gabriel]] Miss Unibertso 2022 (AEB 1994) # [[Rebeca Jiménez]] abeslaria (Segovia 1975) # [[Rivka Oxman]] arkitekto, ikertzailea, irakaslea (Israel 1950) # [[Robyn Davidson]] idazlea (Australia 1950) # [[Rochelle Aytes]] aktorea, modeloa (AEB 1976) # [[Rosa Serra]] eskultorea (Vic, 1944) # [[Rosa Smith Eigenmann]] iktiologoa (AEB, 1858-1947) # [[Rose Kennedy|Rose Kenedy]] filantropoa (AEB, 1890-1995) # [[Rosita Ferrer]] Kopla kantaria eta egilea (Bartzelona,1935) # [[Safi Faye]] zinema zuzendaria (Senegal, 1934-2023) # [[Samara de Córdova]] aktore eta idazlea (Guatemala, 1923-2015) # [[Sasha Waltz ]] dantzaria, koreografoa (Alemania 1963) # [[Semiha Berksoy]] opera abeslaria (Turkia, 1910-2004) # [[Séverine Vidal]] idazlea (Frantzia, 1969) # [[Sheynnis Palacios]] kazetaria, Miss Unibertso 2023 (Nikaragua 2000) # [[Silvia Palumbo]] kantautorea (Argentina 1961) # [[Soledad Bacarreza]] psikologo eta kirol kazetaria (Santiago, 1969) # [[Sonsoles de Icaza]] aristokrata, Balentziagaren musa (Avila 1914- Madril 1996) # [[Valentina Pinelo]] moja idazlea (Sevilla XVI. Mendea-XVII. mendea) # [[Vanisha Mittal]] aberatsa, enpresaburua (India 1980) # [[Verónica Figueroa Huencho|Veronica Figueroa Huencho]] irakasle eta politikari maputxea (Santiago, 1974) # [[Virginia Cowles]] gerrako idazlea eta kazetaria (1910-1983) # [[Yehni Djidji|Yenni Djidji]] idazlea eta blogaria (Boli Kosta, 1988) # [[Yuri Kochiyama]] ekintzailea (AEB 1921-2014) # [[Zofia Stryjeńska]] margolaria (Krakovia 1891-Geneva 1976) # [[Zozibini Tunzi]] Miss Unibertso 2019 (Hegoafrika 1993) }} ==='''Berriak 2024''' ('''Apirila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Irati Cuadrado Noain]] ef--'''SORTUA''' iraupen eskalatzailea (Burlata, 2001) # [[Juana Cortés Amunarriz]] ----'''SORTUA''' idazlea (Hondarribia, 1966) # [[Nerea Intxausti Castiñeira]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Pasai Donibane, 2000) # [[Abigail eta Brittany Hensel]] maistrak, biki siamdar bizefalikoak (AEB 1990) # [[Adelaida Avagyan]] medikua, ikertzailea (Armenia-AEB, 1924-2000) # [[Adelina Jiménez Jiménez]] maistra ijitoa (1945) # [[Adriana Hoffmann]] biologoa (Txile 1940) # [[Agnès McLaren]] medikua, sufragista (EB 1837-Frantzia 1913) # [[Aida Fern%C3%A1ndez R%C3%ADos]] biologoa, ozeanografoa (Galizia, 1947-2015) # [[Akiko Kojima]] modeloa, Miss Unibertso 1959 (Japonia 1936) # [[Amelia Cuñat Monleon]] marrazkilaria, zeramikaria (Valentzia 1878-1946) # [[Amparo Muñoz]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso (Malaga 1954-2011) # [[Amparo Navarro Giner]] maistra (Valentzia, 1900-1986) # [[Ana Jaren]] ilustratzailea (Sevilla 1985) # [[Ane Campos]] futbolaria (Getaria, 1999) # [[Angela Marinescu]] poeta (Errumania 1941-2023) # [[Anna Callender Brackett]] filosofa eta feminista estatubatuarra (EEUUko Bostonen, 1836-1911) # [[Anna Güell Torne]] aktorea (Katalunia 1961) # [[Anna Kolbrún Árnadóttir|Anna Kolbrún]] maistra eta politikaria (1970-2023) # [[Anna Munro]] sufragista (EB 1881-1962) # [[Anna Turbau]] argazkilaria (Bartzelona 1949) # [[Anne Knight]] sufragista (BH 1786-1862) # [[Anne Marie Pohtamo]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso (Finlandia 1955) # [[Apasra Hongsakula]] modeloa, Miss Unibertso 1965 (Thailandia 1947) # [[Armi Kuusela]] filantropoa, 1. Miss Unibertso (Finlandia 1934) # [[Axelle Kabou]] idazlea (Kamerun, 1955) # [[Aya Nakamura]] abeslaria (Frantzia, 1995) # [[Barbara Blomberg]] dama, Karlos I.aren maitalea, Joan Austriakoaren ama (Alemania 1527-Kantabria 1597) # [[Barbara Canepa]] Italiako komikigilea (Genoa, 1969) # [[Barbara Foxley]] pedagogoa, sufragista (EB 1860-1958) # [[Bárbara Palacios]] idazlea, Miss Unibertso 1986 (Madril/Venezuela 1963) # [[Beatriz Iribarne Sánchez]] maistra eta ekintzailea (Almeria, 1942) # [[Begoña Muruaga Laca]] filologoa, euskara teknikaria (Bermeo 1953) # [[Bernadette Sanou Dao]] idazlea (Burkina Faso) # [[Berry Berenson]] argazkilaria, aktorea (AEB 19) # [[Bertha Gxowa]] politikaria eta ekintzailea (Hegoafrika, 1934-2010) # [[Betty Lou Raskin]] kimikaria (AEB, 1924-2010) # [[Bienvenida Sarmiento]] maistra (Argentina, 1804-1900) # [[Camille Paglia]] kritikari soziala, idazlea (AEB 1947) # [[Cándida Antonia Bueno Iso|Cándida Antonia Bueno]] maistra fusilatua (Zaragoza, 1912-1936) # [[Carme Giralt Roses]] hezitzailea (Bartzelona 1940-2022) # [[Carmen Delgado Vicente|Carmen Delgado]] Maistra eraila (Salamanca, 1899-1936) # [[Carmen Guillén Lorente]] historialaria, ikertzailea, irakaslea (Murtzia 1988) # [[Carmen Mola]] idazle taldea (Espainia, 2018) # [[Carol Morris]] modeloa, Miss Unibertso 1956 (AEB 1936) # [[Carroll Baker]] aktorea (AEB 1931) # [[Cecilia Bolocco]] aurkezlea, Miss Unibertso 1987 (Txile 1965) # [[Chantal van den Heuvel]] Belgikako idazlea # [[Christiane Martel]] aktorea, Miss Unibertso 1953 (Frantzia 1935) # [[Cirila Ubaldina García Díaz]] maistra eraila (Salamanca, 1893-1936) # [[Clara Ragaz]] maistra, feminista (Suitza, 1894-1957) # [[Clementia Taylor]] sufragista (EB 1810-1908) # [[Corinna Tsopei]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1964 (Grezia 1944) # [[Dayanara Torres]] idazle, abeslari, modeloa, Miss Unibertso 1993 (Puerto Rico 1974) # [[Deborah Carthy-Deu]] modeloa, enpresaburua, Miss 1985 (Puerto Rico 1966) # [[Debra Lafave]] maistra, estuproz kondenatua (AEB 1980) # [[Delia Zapata Olivella]] dantzaria, irakaslea (Kolonbia 1926-2001) # [[Denise Affonço]] idazlea (Kanbodia, 1944) # [[Dia Mirza]] modeloa, aktorea, ekoizlea (India 1981) # [[‎Djaili Amadou Amal]] idazlea (Kamerun, 1975) # [[Dorothea Pertz]] botanikaria (EB 1859-1939) # [[Duygu Asena]] idazlea (Turkia 1946-2006) # [[Edith Ayrton]] idazlea, sufragista (EB 1879-1945) # [[Edith Picton-Turbervill]] sufragista (EB 1872-1960) # [[Edith Rebecca Saunders]] genetista (EB 1865-1945) # [[Ela Gandhi]] politikaria (Hegoafrika, 1940) # [[Eleanor Coppola]] dokumentalgilea, idazlea (AEB, 1936-2024) # [[Elena Mendoza]] musikagilea (Sevilla 1973) # [[Elisabetta Gnone]] idazle eta kazetari italiarra (Genova, 1965) # [[Elizabeth Pease Nichol]] sufragista (EB 1807-1897) # [[Emmeline Pethick-Lawrence]] sufragista (EB 1867- 1954) # [[Estée Lauder]] kosmetika-enpresaburua (AEB 1906-2004) # [[Esther Afua Ocloo]] ekintzailea (Ghana 1919-2002) # [[Esther Pineda G]] idazlea, ikertzailea (Venezuela 1985) # [[Ethel Ayres Purdie]] sufragista (EB 1874-1923) # [[Ethel Lilian Voynich]] idazlea eta musikaria (Ballintemple, 1864 - New York, 1960) # [[Eulalia Guzmán Barrón|Eulalia Guzmán Barrón]] maistra eta arkeologa mexikarra (Mexiko, 1890 - 1985) # [[Eva Guillamon]] artista, dramagilea (Albacete 1978) # [[Fannie Flagg]] aktorea, idazlea (AEB 1944) # [[Fatou Keïta]] idazle (Boli Kosta, 1965) # [[Frances Ames]] neurologo, aktibista (Hegoafrika, 1920-2002) # [[Frances Power Cobbe]] sufragista, idazlea ekintzailea (BH 1822-1904) # [[Francisca de Asís Sanchis Ferrer]] 2.Errepublikako maistra (1896-1982) # [[Françoise Bettencourt Meyers]] munduko emakume aberatsena (Frantzia 1953) # [[Georgina Rizk]] modeloa, Miss Unibertso 1971 (Libano 1953 # [[Gladys Zender]] modeloa, Miss Unibertso 1957 (Peru 1939) # [[Guillenako 17 arrosak]] emakume fusilatuak (Sevilla, 1937) # [[Hannah Glasse]] idazlea (BH 1708-1770) # [[Hanni Wenzel]] eskiatzailea (Liechtenstein 1956) # [[Hema Malini]] aktorea, dantzaria (India 1948) # [[Hemley Boum ‎]] idazlea (Kamerun, 1973) # [[Herminia Gomez Serra]] sopranoa (Castelló 1891-Italia 1977) # [[Hillevi Rombin]] modeloa, Miss Unibertso 1955 (Suedia 1933- AEB 1996) # [[Holloway papar-orratza]] kartzelaratutako sufragisten saria # [[Ieda Maria Vargas]] modeloa, Miss Unibertso 1963 (Brasil 1944) # [[Irene Sáez]] politikaria, Miss Unibertso 1981 (Venezuela 1961) # [[Irina Belova]] atleta, heptatloilaria (Errusia 1968) # [[Iris Chang]] idazlea (AEB 1968-2004) # [[Itxaso Mardones]] kazetaria (Gasteiz 1979-2024) # [[Itzel Arcos]] komediantea (Mexiko, 1988) # [[Janelle Commissiong]] enpresaburua, politikaria, Miss Unibertso 1977 (Trinidad eta Tobago 1953) # [[Jeanneth Beltran]] etxeko langileen eskubideen sinboloa (Nikaragua 1984- Toledo 2014) # [[Jerrie Mock]] airez mundu-bira egindako 1. emakumea (AEB 1925-2014) # [[Joanne Harris]] idazlea (EB 1964) # [[Joênia Wapichana]] abokatu indigena (Brasil 1974) # [[Josette Abondio]] irakaslea eta idazlea (Boli Kosta, 1932) # [[Karen Dianne Baldwin]] gidoilaria, Miss Unibertso 1982 (Kanada 1963) # [[Kartini]] heroia (Ekialdeko Herbeherear Indiak 1879-1904) # [[Kate Campbell Hurd-Mead]] feminista, ginekologoa (Kanada-AEB, 1867-1941) # [[Katharine Murray Lyell]] botanikaria (EB 1817-1915) # [[Kay Beauchamp]] sufragista (EB 1899-1992) # [[Kerry Anne Wells]] tb aurkezlea, Miss Unibertso (Australia 1951) # [[Laia Abril]] artista, argazkilaria (Bartzelona 1986) # [[Laura Geraldine Lennox]] sufragista (Irlanda, 1883-1958) # [[Lee Israel]] idazlea, faltsifikatzailea (AEB 1939-2014) # [[Lettice Fisher]] sufragista (EB 1875-1956) # [[Liliana Năstase]] atleta, heptatloilaria (Errumania 1962) # [[Lina Cavalieri]] sopranoa (Italia, 1874-1944) # [[Linda Bement]] modeloa, Miss Unibertso 1960 (AEB 1941-2018) # [[Lis Vega]] abeslaria (Kuba 1977) # [[Livia Veloz]] maistra eta poeta (Santo Domingo, 1889-1980) # [[Lorraine Downes]] modelo dantzaria, Miss Unibertso 1983 (Zeelanda Berria 1964) # [[Louie Bennett]] sufragista (Irlanda 1870-1956) # [[Louise Aitken-Walker]] rally pilotua (Eskozia 1960) # [[Lucia Perotti]] maistra (Italia, 1586-1641) # [[Luigia Mandolini]] maistra eta sufragista (1866-1939) # [[Lupita Jones]] enpresaburu, Miss Unibertso 1991 (Mexiko 1967) # [[Luz Marina Zuluaga]] modeloa, Miss Unibertso 1958 (Kolonbia 1938-2015) # [[Luzdivina Megido]] 2. errepublikako maistra erbesteratua (Asturias, 1916-1984) # [[Mª Luz Montesinos Gutiérrez]] neurozientzialaria, ikertzailea (Sevilla 1969) # [[Madison Chock]] patinatzaile artistikoa (AEB 1992) # [[Magdalena de Ulloa]] noblea (Zamora 1525-Valladolid 1598) # [[Manola Brunet]] klimatologoa (Cariñena, 1955) # [[Mar Galceran]] Down sindromedun 1.diputatua Espainian (Valentzia 1977) # [[Mar Regueras]] aktorea, gimnasia erritmoko entrenatzailea (Bartzelona 1970) # [[Margaret Cousins]] sufragista (Irlanda 1878 -India 1954) # [[Margaret Gardiner]] kazetaria, modeloa, Miss Unibertso 1978 (Hegoafrika 1959) # [[Margareta Arvidsson]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1966 (Suedia 1947) # [[Margie Moran]] modeloa, Miss Unibertso (Filipinak 1973) # [[Margot Moles]] kirolaria (Bartzelona, 1910-Madril, 1987) # [[Mari Carmen Díez Navarro]] maistra (Alicante, 1949) # [[Maria Alharilla]] futbolaria, 1. amatasun baja (Jaen 1990) # [[María Arias Bernal]] maistra eta iraultzailea (Mexiko, 1884-1923) # [[Maria de la Encarnacion Rigada Ramon]] matematikaria (Cadiz 1863- Madril? 1930) # [[Maria Dolores Ocaña Madrid]] abokatua, 1. emakumea Letizia erreginaren idazkaritza pribatua zuzentzen (Madril 1973) # [[María Luisa Navarro Margati]] maistra, pedagogo eta psikologo errepublikar erbesteratua (Fantzia, 1890-Argentina, 1947) # [[María Xesús Lama]] filologoa, idazlea, saiakeragilea (Lugo 1964) # [[Marifé Arroyo]] maistra (Valentzia, 1946) # [[Marion Ross]] aktorea (AEB 1928) # [[Marisa Belaustegigoitia]] idazlea, ikertzailea eta feminista (Mexiko, 1969) # [[Marisa Berenson]] modeloa, aktorea (AEB 1947) # [[Marisol Malaret]] modeloa, Miss Unibertso 1970 (Puerto Rico 1949-2023) # [[Maritza Sayalero]] modeloa, Miss Unibertso 1979 (Venezuela 1961) # [[Marlene Schmidt]] aktore, ekoizle, modelo, Miss Unibertso 1961 (Alemania 1937) # [[Marta Segarra]] filologoa, ikertzailea (Bartzelona 1963) # [[Marthe Ekemeyong Moumié]] idazle eraila (Kamerun, 1931-2009) # [[Mary Anne Rawson]] abolizionista (BH 1801-1887) # [[Mary Bennett (pedagogoa)]] (EB 1913-2005) # [[Mary Corinna Putnam Jacobi]] mediku, idazle, sufragista (AEB, 1842-1906) # [[Mary Emilie Holmes]] geologoa, irakaslea (AEB, 1850-1906) # [[Mary Estlin]] aktibista (EB1820-1902) # [[Mary Horner Lyell]] geologoa (EB 1808-1873) # [[Mary Kay Letourneau]] maistra, estuproz kondenatua (AEB 1962-2020) # [[Mary MacSwiney]] ekintzaile independentista, emakume politikari errepublikar irlandarra eta feminista. (Londres, 1872 - Cork, 1942) # [[Matilde Escuder Vicente]]2. errepublikako maistra (Valentzia, 1913-Frantzia, 2006) # [[Mercedes Tella]] pedagogoa, idazlea (Coruña 1868-Leon 1934) # [[Michelle McLean]] modeloa, idazlea, Miss Unibertso 1992 (Namibia 1972) # [[Millicent Mackenzie]] sufragista (EB 1863-1942) # [[Miriam Stevenson]] modeloa, Miss Unibertso 1954 (AEB 1933) # [[Mona Grudt]] kazetaria, Miss Unibertso 1990 (Norvegia 1971) # [[Monique Ilboudo]] idazlea (Burkina Faso, 1959) # [[Montserrat Señaba]] maistra eta politikaria (Ekuatore Ginea, 1918-1980) # [[Morayma Ofir Carvajal]] maistra (Ekuador, 1915-1951) # [[Naomi Wolf]] idazlea, aktibista (AEB 1962) # [[Natalie Glebova]] idazlea, modeloa, Miss Unibertso 2005 (Errusia/Kanada 1981) # [[Nina Jacqmin]] Belgikako komikigilea (Brusela, 1989) # [[Noralma Vera]] ballet dantzaria eta maistra (Ekuador, 1936) # [[Norma Nolan]] modeloa, Miss Unibertso 1962 (Argentina 1938) # [[Novera Ahmed]] artista (Bangladesh, 1939) # [[Nuria Hosta Pascual]] aktorea (Katalunia, XX. mendea) # [[Nuria Nuñez Hierro]] musikagilea (Cádiz 1980) # [[Pascuala Campos de Michelena]] arkitektoa (Jaen/Galizia 1938) # [[Pauline Dy Phon]] idazlea eta botanikaria (Kanbodia, 1933) # [[Pauline Peyraud-Magnin]] futbolaria (Frantzia, 1992) # [[Paz Moreno Feliu]] antropologoa, ikertzailea (Coruña 1956) # [[Pilar Aymerich Puig]] argazkilaria (Bartzelona 1943) # [[Pilar Cuartero]] maistra (Zaragoza, 1906-1995) # [[Pilar Parcerisas]] arte-kritikaria, -historialaria (Bartzelona 1957) # [[Porntip Nakhirunkanok]] filantropoa, modeloa, Miss 1988 (Thailandia 1969) # [[Priscilla Bright McLaren]] sufragista (EB 1815-1906) # [[Purdah]] ohitura # [[Rafaela Rimbau]] aktorea (Espainia 1819-Valentzia 1896) # [[Rahel Varnhagen von Ense]] idazlea (Berlin, 1771-1832) # [[Rebeca Atencia]] primatologoa (Coruña 1977) # [[Rebecca Saunders]] musikagilea (EB 1967) # [[Regina Blandón|Regina Blandon]] aktorea (Mexiko, 1990) # [[Remei Sipi]] hezitzailea, idazlea eta editorea (Rebola - Ginea 1952) # [[Remigia Nazaroviene]] atleta (Turkmekistan/Lituania 1967) # [[Renate Mayntz]] soziologoa (Berlin 1929) # [[Rina Mor]] abokatua, Miss Unibertso 1976 (Israel 1956) # [[Rita Mae Brown]] idazlea, aktibista (AEB 1944) # [[Riyo Mori]] Miss Unibertso 2007 (Japonia 1986) # [[Rosa Garcia Alcon]] ekintzaile antifrankista (Madril 1957) # [[Rosa May Billinghurst]] sufragista (BH 1875-1953) # [[Rosalind Pitt-Rivers]] biokimikaria (Erresuma Batua, 1907-1990) # [[Rosana Alonso]] maistra eta politikaria (Santander, 1970) # [[Ruth Hubbard]] biokimikaria (Austria-AEB, 1924-2016) # [[Sabrina Calvo]] Frantziako idazlea (Marseilla, 1974) # [[Samanta Schweblin]] idazlea (Argentina 1978) # [[Sandra Pierrette Kanzie|Sandra Pierrete Kanzie]] idazlea (Burkina Faso) # [[Sarah Bouyain]] idazle eta zinema-zuzendaria (Reims, 1968) # [[Sarah Jane Baines]] sufragista (EB 1866-1951) # [[Sarah Winstedt]] medikua, zirujaua eta sufragista irlandarra (Sixmilebridge, 1886- Havant, 1972) # [[Shawn Weatherly]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso 1980 (AEB 1961) # [[Shazia Ilmi]] kazetaria, aktibista (India 1970) # [[Shirley Jackson]] idazlea (AEB 1916-1965) # [[Silvia Caballol]] psikologoa, idazlea (Bartzelona 1983) # [[Sofia Alaoui]] film zuzendaria (Maroko 1990) # [[Sonia Megias]] musikagilea, artista (Albacete 1982) # [[Sonja Sekula]] artista (Suitza 1918-1963) # [[Sophie Alour]] saxofoi-jotzailea (Bretainia, 1974) # [[Sunita Narain]] ekologista (India 1961) # [[Svetlana Buraga]] atleta (Bielorrusia 1965) # [[Sylvia Hitchcock]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1967 (AEB 1946-2015) # [[Tanella Boni]] idazlea (Boli Kosta, 1954) # [[Teresa Billington-Greig]] sufragista (BH 1877-1964) # [[Teté Caturla]] abeslari eta maestra (Kuba, 1937-2023) # [[Tina Thörner]] rally ingeniaria, kopilotoa (Suedia 1966) # [[Tina Weirather]] eskiatzailea (Liechtenstein 1989) # [[Touza ahizpak]] giza eskubideen aldeko aktibistak (Ourense, XX. mendea-XX. mendea) # [[Uemura Shōen]] margolaria (Japonia 1875-1949) ISA # [[Vennira Aadai Nirmala]] aktore, dantzaria (India 1948) # [[Vera Danchakoff]] anatomista, enbriologoa (Errusia, 1879-1950) # [[Victoria Lidiard]] sufragista (BH 1889-1992) # [[Violeta Denou]] ilustratzailea taldea (Katalunia 1977) # [[Wendy Fitzwilliam]] abokatua, Miss Unibertso 1998 ( Trinidad eta Tobago 1972) # [[Werewere Liking]] idazlea eta dantzaria (Kamarun, 1950) # [[Winifred Coombe Tennant]] sufragista, politikaria (EB 1874-1956) # [[Xaro Nomdedeu Moreno]] matematikaria (Castelló de la Plana, 1948) # [[Yvonne Ryding]] modeloa, Miss Unibertso 1984 (Suedia 1962) }} ==='''Berriak 2024''' ('''martxoa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainara Agerre Lako]] ---- '''SORTUA''' maskaradako kabana (Jutsi, 2001) # [[Ainhoa Azurmendi Etxegaray|Ainhoa Azumendi Etxegaray]] ---- '''SORTUA''' Kirolari ohia, unibertsitateko irakasle eta ikertzailea (Hernani, 1978) # [[Alba Matilla]] ---- '''SORTUA''' artista (Avilés, 1998) # [[Amany Al-Ali]] ---- '''SORTUA''' karikaturagilea (Siria, 1984) # [[Arrate Gisasola]] ef-- '''SORTUA''' kirolaria, bertsolaria (Soraluze, 1979) # [[Catalina Bustamante]] ---- '''SORTUA''' konkistatzailea (Espainia, XV. mendea, Espainia Berria, XVI. mendea) # [[Esther Galarza]] ef-- '''SORTUA''' margoalaria (Eibar, 1956) # [[Felisa Basauri Larrañaga]] -- ef '''SORTUA''' baserritarra, esne-saltzailea (Elgeta, 1928-2018) # [[Josefa Cruz de Gassier]] efef '''SORTUA''' sopranoa (Bilbo, 1821 + Madril, 1870) # [[Josefina Guerendiain Caro|Josefina Guerendain]] efef '''SORTUA''' frankismoaren biktima(Iruñea, 1918-2011) # [[Julia Bea Soto]] efef '''SORTUA''' ekintzaile komunista frankismoaren biktima(Sesma, 1912-Iruñea, 1989) # [[Kontxi Barturen Uriarte]] ---- '''SORTUA''' nekazaria (Bakio 1922) # [[Laida Martinez Navarro]] ---- '''SORTUA''' idazlea (Bilbo, 1965) # [[Lourdes Fernández Fernández]] ---- '''SORTUA''' arte kudeatzailea (Donostia, 1961) # [[Mª Carmen Húder Carlosena|Maria Carmen Húder Carlosena]] ---- '''SORTUA''' ekintzailea frankismoaren biktima (Iruñea, 1897-1987) # [[Maite Guevara]] ef-- '''SORTUA''' aktorea, klow (Gasteiz, 1981) # [[Margarita Araneta Urrutia]] ---- '''SORTUA''' ekintzailea, komunista (Hondarribia 1909-2001) # [[Maria de las Mercedes Isasi]] efef '''SORTUA''' moja (Iurreta, 1900-Berriz,1973) # [[María Dolores Aldama Alfonso]] efef '''SORTUA''' esklabuen-jabea (Kuba, XIX. mendea) # [[Maritxu Muñoz Ugartemendia]] ----'''SORTUA''' ekintzailea, saltzailea (Hondarribia 1914-1997) # [[Maritxu Roteta]] ef-- '''SORTUA''' sopranoa eta abesbatza zuzendaria (Alkiza, 1948) # [[Matilde Orbegozo]] efef '''SORTUA''' poeta (Bilbo, 1837-1891) # [[Matilde Urdangarin Palacio]] ---- '''SORTUA''' margolaria (Zaragoza, 1939) # [[Milagros Txurruka]] ef-- '''SORTUA''' dantzaria (Mallabia 1927) # [[Nemesia Baztan Turrau]] ---- '''SORTUA''' Ekintzailea, frankismoaren biktima (Nafarroa # [[Rachita Taneja]] ---- '''SORTUA''' karikaturagilea (India, ?) # [[Ramona Zapatero Zapatel]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea frankismoaren biktima(Nafarroa, 1898--? # [[Sonia Rueda]] ---- '''SORTUA''' artista (Bilbo, 1964) # [[Tere Guenetxea]] ef-- '''SORTUA''' artista (Soraluze, 1953) # [[Adriana Amado Suárez]] irakasle, ikertzailea (Buenos Aires, 1966) # [[Alba Lago]] aurkezlea, idazlea (Galizia, 1985) # [[Alicia Gimenez Bartlett]] idazlea ( Albacete 1951) # [[Almudena Carracedo]] dokumentalgilea (Madril 1972) # [[Amaia Peña]] futbolaria (Getxo 1998) # [[Amparo Sard]] artista (Mallorca 1973) # [[Amy Bull]] maistra eta sufragista (Erresuma Batua, 1877-1953) # [[Ana Arzoumanian]] abokatu, idazle eta poeta (Argentina, 1962) # [[Ana Barbara]] abeslaria (Mexiko 1971) # [[Ana Flecha Marco]] itzultzaile, idazlea (Leon, 1986) # [[Ana Romani]] poeta, kazetari kulturala (Coruña 1962) # [[Andrea Dworkin]] idazlea, feminista erradikala (AEB 1946-2005) # [[Angelina Pollak]] antropologoa (Austria/Venezuela 1932-2016) # [[Anna Alma-Tadema]] artista, sufragista (Londres 1867-1943) # [[Anna Fiske|Anna Fisc]] ilustratzailea, idazlea (Norvegia, 1964) # [[Anna Starobinets]] idazlea (Errusia 1978) # [[Anne Isabella Noel Byron]] matematikaria, aktibista (EB 1792-1860) # [[Antonia Jiménez|Antonia Jimenez]] gitarra jolea (Puerto de Santa Maria, 1972) # [[Arancha de Benito]] tb aurkezlea (Madril 1969) # [[Arancha del Sol]] modeloa, aktorea, tb aurkezlea (Asturias 1972) # [[Asja Lācis]] antzerkilaria (Estonia, 1891-179) # [[Assumpcio Estivill]] liburuzaina, irakaslea (Tarragona 1949) # [[Assumpta Montella]] historialaria, idazlea (Bartzelona 1958) # [[Aurélie Neyret]] Frantziako komikigilea (Lyon, 1983) # [[Aurora Alonso de Rocha]] idazlea, irakaslea eta ikertzailea (Buenos Aires, 1937-2021) # [[Barbara Ayrton-Gould]] sufragista (EB 1886-1950) # [[Beatriz Ariño]] kazetaria (Huesca 1963) # [[Begoña Alfaro García]] politikaria (Bartzelona/Nafarroa 1982) # [[Begoña Caamaño]] idazlea (Galizia 1964-2014) # [[Bel%C3%A9n Garijo]] Almansako medikua (Albacete 1960) # [[Belen Feliu]] idazlea (Galizia 1961-1997) # [[Belen Toimil]] atleta (Coruña 1994) # [[Bessie Blount Griffin]] fisioterapeuta, asmatzailea (AEB, 1914-2019) # [[Blanca de la Torre]] arte-komisarioa (Leon 1977) # [[Blanca Manchon]] estropadalaria (Sevilla 1987) # [[Carmen Ramos Vellon]] atleta (Valentzia 1998) # [[Carmen Ruiz]] aktorea (Madril 1974) # [[Carolina de Cepeda]] sopranoa (Coruña 1847-Madril 1910) # [[Carolina Robles]] atleta (Sevilla 1991) # [[Caroline Polachek]] kantaria (AEB 1985) # [[Cassandra Ciangherotti]] aktorea (Mexiko 1987) # [[Catherine Cesarsky]] astronomoa (Frantzia-Venezuela, 1943) # [[Cecile McLorin Salvant]] jazz abeslaria (AEB 1989) # [[Charlotte Marsh]] sufragista (Britainia, # [[Chloé Cruchaudet]] Frantziako komikigilea (Lyon, 1976) # [[Chuny Anzorreguy]] idazlea (Buenos Aires, XX.mendea) # [[Claudia Mori]] aktore, abeslari (Italia 1944) # [[Concepcion Cascajosa]] ikertzailea, irakaslea (Bartzelona 1979) # [[Concepcion Garcia Lorca]] errepublikar erbesteratua (Granada 1903-1962) # [[Concha Hernandez ]] kultur kudeatzailea (Avila 1958) # [[Danna Paola]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1995) # [[Deborah Charlesworth]] biologoa (Erresuma Batua, 1943) # [[Dolores Sanchez Palomino]] filologoa (Kantabria 1961) # [[Doreen Allen]] sufragista (EB 1879-1663) # [[Dorothy Height]] aktibista (AEB 1912-2010) # [[Eagle Woman]] lakota indigena liderra (AEB 1820-1888) # [[Elena Caffarena]] legelaria (Txile 1903-2003) # [[Elena Guerra]] erlijiosoa, beatoa (Italia 1835-1914) # [[Eli Bartra]] filosofia (Mexiko, 1947) # [[Elisabeth Plainacher]] sorgintzat hartua (Austria, 1513-1583) # [[Elizabeth Inglis]] aktorea (BH 1913- AEB 2007) # [[Elizabeth Jagger]] modeloa, aktorea (AEB/EB 1984) # [[Ellen Hutchins]] botanikaria (Irlanda, 1785-1815) # [[Elnako amaetxea]] Elisabeth Eidenbenz erizain suitzarrak Frantzian sortutako erakundea (1939-1944) # [[Emilia Currás]] kimikaria, dokumentalista (Madril 1927-2020) # [[Ende (argitzailea)]] (X.mendea, Leon) # [[Ester Bonet]] hizkuntzalaria (Bartzelona 1950) # [[Esther Acebo]] aktorea (Madril 1983) # [[Esther Corral Diaz]] filologoa (Lugo 1961) # [[Esther Jaen]] kazetaria (Bartzelona 1968) # [[Esther Pak]] medikua (Hego Korea, 1877-1910) # [[Esther Palomera]] kazetaria (Madril 1968) # [[Esther Peña Camarero]] soziologoa, politikaria (Burgos 1980) # [[Esther Vaquero]] kazetaria (Salamanca 1982) # [[Estibaliz Espinosa]] idazlea (Coruña 1974) # [[Estrella Abecassis de Laredo]] fisikaria (Venezuela, 1940) # [[Eugenia Osterberger]] musikagilea, piano-jolea (Coruña 1852-Niza 1932 19) # [[Fabrizia Pons]] auto-pilotua, kopilotua (Italia 1955) # [[Fatima Anllo Vento]] kultura ikertzailea (Madril 1958) # [[Fatima Meer]] idazlea eta apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, 1928-2010) # [[Faye Webster]] abeslaria (AEB 1997) # [[Florence Haig]] sufragista (Erresuma Batua, 1856-1952) # [[Florence Mkhize]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika 1932-1999) # [[Frances Parker]] sufragista (Erresuma Batua, 1875-1924) # [[Francine Galvez]] kazetaria (Kamerun 1966) # [[Frieda Hughes]] poeta eta margolaria (Londres, 1960) # [[Ghislaine Maxwell]] sexu-trafikatzailea (Frantzia 1961) # [[Greta Lee]] aktorea (AEB 1983) # [[Habiba Gribi]] kirolaria (Tunisia, 1984) # [[Hafsa bint al-Hayy al-Rakuniyya]] Al-Andaluseko poeta (Granada 1135-1191) # [[Harmonia Rosales]] artista afrokubarra (Chicago, 1984) # [[Helen Joseph]] aktorea, edertasunaren erregina (Plymouth, 1942) # [[Helen Tolson]] sufragista (Britania, 1888-1955) # [[Helene Legrais]] historialaria, idazlea (Frantzia 1961) # [[Henar Alvarez]] kazetaria, umorista (Madril 1984) # [[Hengameh Ghaziani]] aktorea (Iran, 1970) # [[Hilda Cid]] zientzialaria (Txile, 1933) # [[Imma Prieto]] arte-komisarioa (Bartzelona 1975) # [[Imogen Holst]] konpositorea (EB 1907-1984) # [[Inger Christensen]] poeta (Danimarca 1935-2009) # [[Isabel Mijares]] enologoa (Badajoz 1942-Madril 2024) # [[Isabel Rodríguez (Mexikoko konkista)]] erizain militarra (Espainia, 1480-?) # [[Jaël Bestué]] atleta (Bartzelona 2000) # [[Jagmati Sangwan]] kirolaria, aktibista, politikaria (India 1960) # [[Jane Joseph]] musikagilea (Londres 1894-1929) # [[Jerry Hall]] modeloa, aktorea (AEB 1956) # [[Jessica Cediel]] kazetaria, modeloa (Kolonbia 1982) # [[Josephine St. Pierre Ruffin]] Sufragista (1842-1924) # [[Jul' Maroh]] komikigile frantsesa (Lens, 1985) # [[Julia Navalnaia]] ekonomialaria, politikaria (Errusia 1976) # [[Kathleen Ferrier]] kontraltoa (EB 1912-1953) # [[Kathleen March]] itzultzailea (AEB 1949) # [[Kawtar Boulaid]] atleta (Maroko 1989) # [[Kim Gordon]] rock musikaria, idazlea (AEB 1953) # [[Kitty O'Neil]] zinemako espezialista (AEB 1946-2018) # [[La Tortajada]] dantzari eta abeslaria (Granada, 1877-1957) # [[Lætitia Sadier]] abeslaria (Frantzia, 1968) # [[Laura Ainsworth]] sufragista (EB 1885-1958) # [[Laura Baena]] influencerra, ekintzailea (Malaga 1981) # [[Laura Garcia Lorca]] museo zuzendaria (AEB 1953) # [[Laura Vilagra]] politikaria (Bartzelona 1976) # [[Leelah Alcorn]] gazte trans suizidatua (AEB 1997-2014) # [[Leila Arab]] musikaria (Irain jatorriko britainiarra, 1971) # [[Lillian Ngoyi]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika 1911-1980) # [[Lina Sandell]] poeta, gospel ereserkigilea (Suedia 1832-1903) # [[Lisa Mandel]] komikigile frantsesa (Marseilla, 1977) # [[Loles Vives]] atleta (Bartzelona 1957) # [[Lorena Peña]] politikaria, gerrillari ohia (Salvador 1955) # [[Louisa Atkinson]] botanikari, ilustratzaile, idazle (Australia, 1834-1872) # [[Louise Pearce]] patologoa (AEB, 1885-1959) # [[Lourdes Muñoz]] ingeniaria, politikaria (Bartzelona 1969) # [[Lucia Koch]] argazkilaria, artista garaikidea (Brasil, 1966) # [[Luisa Villalta Gomez]] idazlea (Coruña 1957) # [[Mabel Balfour]] sindikalista eta apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, XX. mendea) # [[Manuela Igartua Olaechea]] farmazian doktorea (Irura, 1970) # [[Mar%C3%ADa Luisa L%C3%B3pez Fern%C3%A1ndez]] botanikaria (Madrid 1940) # [[Marcela Iacub]] abokatua, idazlea eta ikertzaile feminista (Buenos Aires, 1964) # [[Margaret Aldersley]] sufragista, feminista (1851-1940) # [[Margarita Borja]] poeta, dramagilea (Alacant 1942) # [[Margarita Ledo Andion]] idazlea, zinemagilea (Lugo 1951) # [[Mari Pau Dominguez]] kazetaria, idazlea ( Bartzelona 1963) # [[Maria Amelia Braganzakoa]] Brasilgo printzesa (Paris 1831-Madeira 1853) # [[Maria Antonia Massanet Mayol]] poeta (Mallorca 1980) # [[Maria Antonia Sanchez Escalona]] artista (Madril 1941) # [[María Belén Morales]] eskultorea eta margolaria (Tenerife, 1928-2016) # [[Maria Castellano Arroyo]] medikua (Jaen 1948) # [[María de la Candelaria]] Tzeltalko Matxinadaren buruzagia (Mexiko, 1698-1716) # [[Maria de Nati]] aktorea (Madril 1997) # [[Maria Denis]] aktorea (Argentina 1916- Italia 2004) # [[Maria Elvira Pombo Holguin]] diplomazialaria (Kolonbia 1960) # [[Maria Eugenia Rito]] vedettea (Argentina 1975) # [[María Fernanda Campa Uranga]] geologoa, aktibista (Mexiko, 1940-2019) # [[María Gainza]] idazlea (Buenos Aires, 1975) # [[Maria Jose Saez Carrasco]] kazetaria (Madril 1965) # [[Maria Lionza]] jainkosa (Venezuela 1802) # [[Maria Lopez Sandez]] filologoa, idazlea (Lugo 1973) # [[Maria Luisa Prada Sarasua]] idazlea (Asturias XX. mendea) # [[Maria Marchant]] hezitzailea, politikaria (Txile 1904-1990) # [[Maria Nikolaevna O’Rourke]] presoa, hilketa eragilea (Errusia 1877-Argentina 1949) # [[Maria Nikolaievna Romanova (1899-1918)]] Dukesa Handia (Errusiar Inperioa) # [[Maria Rosa Fugazot]] aktorea (Argentina 1942) # [[Maria Rosa Yorio]] rock kantautorea (Argentina 1954) # [[Maria Thereza Alves]] artista (Brasil, 1961) # [[Maria Vicente]] atleta (Bartzelona 2001) # [[Mariam Hernandez]] aktorea (Fuerteventura 1981) # [[Mariam Shahriar]] film zuzendaria (Iran XX. mendea) # [[Marta Aledo]] aktorea (Madril 1978) # [[Marta Galimany]] atleta (Tarragona 1985) # [[Mary Ann Aldham]] sufragista (Erresuma Batua, 1858-1940) # [[Mary Carson Breckinridge]] erizaina, emagina (AEB, 1881-1965) # [[Mary Gawthorpe]] sufragista (Erresuma Batua, 1881-1973) # [[Mary Sophia Allen]] sufragista, policia (Britainia, 1878-1964) # [[Maya Erskine]] aktorea (AEB 1987) # [[Maya Mihindou]] Gabongo ilustratzaile, argazkilari eta kazetaria (Libreville, 1984) # [[Michela Belmonte]] aktorea (Italia 1925- Alacant 1978) # [[Michele Mouton]] rally pilotua (Frantzia 1951) # [[Milena Busquets]] idazlea eta kazetaria (Bartzelona, 1972) # [[Miri Perez-Cabrero]] aktorea, sukaldaria ( Bartzelna 1993) # [[Mischa Bredewold ]] txirrindularia (Herbehereak 2000) # [[Mónica Mayer]] artista eta arte krikikaria (Mexiko, 1954) # [[Montserrat del Amo]] idazlea (Madril 1927-2015) # [[Nancy Astor]] lehen emakumea parlamentu britainiarrean (1879-1964) # [[Natalia Rodriguez (aktorea)]] (Madril 1992) # [[Natascha Kampusch]] ume bahitua (Austria 1998) # [[Nazhūn bint al-Qalā'iyya]] poeta (Al-andalus XII. mendea) # [[Nelly Kaplan]] idazlea (Buenos Aires, 1931-Suitza, 2020) # [[Neus Aguado]] poeta, kazetaria, literatura kritikaria (Argentina, 1955) # [[Nicolasa Montt de Marambio]] poeta (Txile 1857-1924) # [[Nuria Amat]] idazlea ( Bartzelona 1950) # [[Nuria Montserrat Pulido]] bioingeniaria (Bartzelona 1978) # [[Oda Krohg]] margolaria (Norvegia 1860-1935) # [[Paola Cortellesi]] aktorea (Italia 1973) # [[Paola Rojas]] kazetaria (Mexiko 1976) # [[Paz Márquez Benítez]] idazlea (Filipinak, # [[Petra Delicado]] literatura pertsonaia, inspektorea # [[Phyllis Smith]] aktorea (AEB 1952) # [[Pilar Carbonero Zalduegi]] ikertzailea (Marokoko protektoratua, 1942) # [[Pilar de Francisco]] kazetaria, umorista (Madril XX. mendea) # [[Qiu Zhu]] margolaria (Ming dinastiako txinatarra) # [[Rachel Reeves]] politikaria (EB 1979) # [[Rahima Moosa|Rahina Moosa]] apartheidaren aurkako politikaria (Hegoafrika, 1922-1993) # [[Raisa Smetanina]] iraupen-eskiatzailea (Errusia 1952) # [[Rekha]] aktorea (India 1954) # [[Rocio Madrid]] aktore, tb aurkezlea (Malaga 1978) # [[Rocio San Miguel]] abokatua, aktibista desagertua (Venezuela 1966) # [[Rocio Santa Cruz]] kultur kudeatzailea (Coruña 1967) # [[Rocio Vieitez Ferro]] itzultzailea (Pontevedra 1975) # [[Rosalind Eleazar]] aktorea (EB 1982) # [[Rosalind Fox Solomon]] argazkilaria (AEB 1930) # [[Rosalinda Celentano]] aktorea (Italia 1968) # [[Rosario Valcárcel]] poeta, eleberrigilea (Kananaria Handiko las Palmas, 1949) # [[Rose Frisch]] zientzialari aitzindaria ( AEB 1918-201519) # [[Rozenn Milin]] kazetaria (Frantzia, 1960) # [[Sabina Puertolas]] sopranoa (Zaragoza 1973) # [[Sahraa Karimi]] dokumentalgilea (Iran/Afganistan 1983) # [[Sandra Golpe]] kazetaria (Cádiz 1974) # [[Saridjah Niung]] musikaria, artista (Indonesia 1908-1993) # [[Selina Cooper]] sufragista (Britainia # [[Shobhaa De]] idazlea (India 1948) # [[Shygirl]] DJ (EB 1992) # [[Silvia Orriols]] politikaria (Girona 1984) # [[Simona Izzo]] film zuzendaria (Italia 1953) # [[Sira Rego]] politikaria (Vañentzia 1973) # [[Sophia Williams-De Bruyn|Sophia Williams de Bruyn]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, 1938) # [[Susana Gomez Castaño]] musikaria, ekintzailea (Kolonbia 1984) # [[Sushmita Sen]] aktorea, Miss Unibertso (India 1975) # [[Susie Porter]] aktorea (Australia 1971) # [[Suzanne Lacy]] artista (AEB, 1945) # [[Teresa Rivero]] 1. Emakume-presidente futbolean (Cádiz 1935) # [[Teresa Shaw]] Idazle, itzultzaile (Uruguai-Bartzelona, 1951) # [[Theresa Garnett]] ekintzaile sufragista (Erresuna Batua, 1888-1966) # [[Valentine Penrose]] idazle eta margolaria (Frantzia, 1898-1978) # [[Vicenta Fernandez-Montesinos]] idazlea (Granada 1930-Madril 2023) # [[Vicky Luengo]] aktorea (Mallorca 1990) # [[Victoria Lomasko]] marrazkilaria (Errusia, 1978) # [[Vidya Balan]] aktorea, abeslaria (India 1979) # [[Violet Aitken]] sufragista (Erresuma Batua, 1886-1987) # [[Virginia Giuffre]] sexu-biktima (AEB/Australia 1983) # [[Virginie Ancelot]] idazlea eta pintorea (Dijon, 1792-Paris, 1875) # [[Wilma Labate]] film zuzendaria, gidoilaria (Italia 1949) # [[Zheng Qinwen]] tenislaria (Txina 2002) }} ==='''Berriak 2024''' ('''otsaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Casilda Ampuero]] '''SORTUA''' Fronte eta Ospitaleen zuzendaria (San Vicente de la Barquera, 1906-1978) # [[Conchita Bustinduy]] '''SORTUA''' erraketista (Berriatua, 1927) # [[Mercedes Herrán]] '''SORTUA''' haur saltzailea (?-Bilbo, 2002) # [[Aurora Gómez Urrutia]] '''SORTUA''' ekintzaile errepublikarra (Obanos, 1914-Iruñea, 1975) # [[Adela Tarifa Fernández]] historialaria, ikertzailea (Granada 1949) # [[Africa Fanlo]] ilustratzailea (Bartzelona, 1972) # [[Agnes Arber]] botanikaria (Erresuma Batua, 1879-1960) # [[Ai Yazawa]] mangaka japoniarra (Osaka, 1967) # [[Alice Henry]] sufrafista (Australia, 1857-1943) # [[Alicia Dickenstein]] matematikaria (Argentina, 1955) # [[Aliya Moldagulova]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1925-1944) # [[Amanda Marsalis]] argazkilaria, film zuzendaria (AEB, XX. mendea) # [[Ana Bustelo]] editorea eta itzultzailea (Paris, 1964) # [[Ana de la Cueva]] ekonomialaria (Madril 1966) # [[Ana María Bejarano Escanilla]] itzultzailea (Salamanca, 1959) # [[Ana María Campos]] heroia ( Venezuela 1796-1828) # [[Ana Miralles|Ana Mirelles]] komikigilea eta ilustratzailea (Madril, 1959) # [[Ana Requena]] kazetaria, blogaria (Madril 1984) # [[Anabel Flores Salazar]] kazetaria (Mexiko 1984-2016) # [[Andrea Motis]] musikagilea, tronpeta jolea, jazz kantaria (Bartzelona 1995) # [[Angeles Mastretta]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1949) # [[Ann Chapman]] limnologoa (Zeelanda Berria, 1937-2009) # [[Anna Cardús Flaqué]] saskibaloi arbitroa (Bartzelona 1970) # [[Anna Casanovas|Anna Casanova]] idazlea (Bartzelona, 1975) # [[Anna Petronella van Heerden]] ginekologoa, sufragista (Hegoafrika 1887- 1975) # [[Anne Teuf]] ilustratzaile eta komikigile frantsesa (Aspach-le-Haut, 1964) # [[Annie MacDonald Langstaff]] legelaria, (Kanada, # [[Antoinette Blackwell]] idazlea eta gizarte ekintzailea (AEB, 1825-1921) # [[Arantxa Aguirre Carballeira]] dokumentalgilea, gidoilaria (Madril 1958) # [[Arca (abeslaria)]] (Venezuela/Bartzelona 1989) # [[Arcelia Ramirez]] aktorea (Mexiko 1967) # [[Arja Kajermo|Arja Kajerno]] komikigilea (1949) # [[Arlene Harris]] aktorea (Kanada 1896-AEB 1976) # [[Arlene Harris]] enpresaburua, asmatzailea (AEB 1948) # [[Åsa Grennvall|Assa Grennavall]] komikilaria (Suedia, 1973) # [[Barbara Morgenstern]] elektronika-abeslaria, ekoizlea (Alemania 1946) # [[Barbara Saavedra]] biologoa (Txile 1967) # [[Begoña Lolo]] musikologoa (Madril 1958) # [[Begoña San Jose ]] sindikalista (Segovia 1949) # [[Begoña Torres]] kultur kudeatzailea (Madril XX. mendea) # [[Belen Atienza Azcona]] film ekoizlea (Madril 1970) # [[Bella Guerin]] sufragista eta ekintzaile (Australia, 1858-1923) # [[Bibi Bourelly]] egile abeslaria (Berlin/AEB 1994) # [[Blanche Feillet-Hennebutte]] margolaria eta litografoa (1815-1886) # [[Bodil Schmidt-Nielsen]] fisiologoa (Danimarka-AEB, 1918-2015) # [[Bríet Bjarnhéðinsdóttir]] politikaria (Islandia, 1856-1940) # [[Carlota Guerrero]] argazkilaria, zinemagilea (Bartzelona 1989) # [[Carmen Armendariz]] ekoizlea (Mexiko 1946) # [[Carolina_Caycedo]] diziplina anitzeko artista (London, 1978) # [[Catherine Helen Spence]] idazlea, kazetaria, sufragista (Australia, 1829-1910) # [[Chus Tudelilla]] arte-kudeatzailea (Logroño 1961) # [[Claire Tomalin]] kazetaria, biografoa (Londres 1933) # [[Clara Giveen]] sufragista (Irlanda, 1887-1967) # [[Clara Segura]] aktorea (Bartzelona 1974) # [[Claudia Malagelada]] aktorea, dantzaria (Bartzelona 2007) # [[Cristina Gutiérrez (pilotua)]] (Burgos 1991) # [[Cristina Huete (ekoizlea)]] (Brasil/Espainia XX. mendea) # [[Diana Athill]] editore, idazle, nobelagile (Londres, 1917-2019) # [[Doaa el-Adl]] karikaturegilea (Egipto, 1979) # [[Dolores Hayden]] arkitektoa, historialaria, poeta (AEB, 1945) # [[Dorothe Engelbretsdotter]] poeta (Norvegia, 1634-1716) # [[Draga Ljo%C4%8Di%C4%87]] medikua, feminista (Serbia, 1855-1926) # [[Edwidge Danticat]] idazlea (Haiti/AEB 1969) # [[Eileen Mary Casey]] sufragista (Australia 1881- 1972) # [[Elin Wallin|Elin Walin]] artista (Suedia, 1884-1969) # [[Eliza Ritchie|Eliza Ritche]] sufragista eta filosofoa (Kanada, 1856-1933) # [[Elizabeth Avery Meriwether]] idazle, sufragista (AEB, 1824-1916-) # [[Ellen Allien]] DJ (Alemania 1968) # [[Ellen Ternan]] aktorea (EB 191839-1914) # [[Elvira Sastre]] poeta, itzultzailea (Segovia 1992) # [[Emma Miller]] sufragista (EB 1839-Australia 1927) # [[Esperanza Mendoza Holgado]] saskibaloi arbitroa (Caceres 1983) # [[Ethel Sargant]] botanikaria (Erresuma Batua, 1863-1918) # [[Eva Valiño]] soinu teknikaria (Bartzelona 1969) # [[Fanny Brice]] aktorea ( AEB 1891-1951) # [[Fatimah Tuggar ]] artista (Nigeria 1967) # [[Flora de Pablo]] medikua, ikertzailea (Salamanca, 1952) # [[Florence Lawrence]] aktorea, asmatzailea (Kanada-AEB, 1886-1938) # [[Fran%C3%A7oise Brauner]] medikua (Austria-Frantzia, 1911-2000) # [[Františka Plamínková]] kazetaria, feminista, politikaria (Txekia, 1875-1942) # [[Gabriela Gonz%C3%A1lez]] fisikaria (Argentina, 1965) # [[Gabriele Schor]] publizista, bildumagilea (Austria 1961) # [[Garcia Botikaria]] zientzia dibulgatzailea (Cuenca 1995) # [[Geneviève Thiroux d'Arconville]] idazlea, zientzialaria (Frantzia 1720-1805) # [[Gertrude Blanch]] matematikaria (Polonia-AEB, 1897-1996) # [[Gertrude Caton Thompson]] arkeologoa (Britainia Handia, 1888-1985) # [[Giorgia Marras]] Komikigile eta ilustratzaile franko-italiarra (Genova, 1988) # [[Giulia Tamayo Leon]] abokatua, aktibista (Peru 1958- Uruguai 2014) # [[Griselda Pascual i Xufré]] matematikaria (Bartzelona, 1926-2001) # [[Hedwig Dohm]] idazlea (Alemania 1831-1919) # [[Helen Frankenthaler]] margolaria (AEB, 1928-2011) # [[Helene Funke]] margolaria (Alemania,1869-1957) # [[Henrietta Dugdale]] sufragista (Londres 1827- Australia 1918) # [[Hiromu Arakawa]] mangaka japoniarra (Tokachi, 1973) # [[Irene Manton]] botanikaria (Erresuma Batua, 1904-1988) # [[Irene Stegun]] matematikaria (AEB, 1919-2008) # [[Irma Thomas]] soul abeslaria (AEB 19)41 # [[Irma Wyman]] ingeniari informatikoa (AEB, 1928-2015) # [[Isabel Muñoz (argazkilaria)]] (Bartzelona/Madril 1951) # [[Isabel Tajahuerce Ángel]] irakaslea, ikertzailea (Soria 1960) # [[Jantina Tammes]] botanikaria (Herbehereak, 1871-1947) # [[Jeanne Demessieux]] piano-jotzaile, organo-jotzailea (Frantzia, 1921-1968) # [[Jenny Saville]] margolaria (Britainia, 1970) # [[Jessica Bennett]] kazetaria, blogaria (AEB 1981) # [[Jorja Smith]] kantautorea (EB 1997) # [[Josiane Balasko]] aktorea, zuzendaria, gidoigilea (1950) # [[Judi Chamberlin]] aktibista (AEB 1944-2010) # [[Judith Scott (artista)|Judith Scott]] artista (Ohio, 1943-2005) # [[Kali Uchis]] kantautorea (AEB 1994) # [[Karo Moret Miranda]] historialaria, ikertzailea (Kuba,...) # [[Kate Lilley]] poeta (Australia, 1960) # [[Kate Perugini]] margolaria (EB 1839-1929) # [[Kehlani]] egile abeslaria (AEB 1995) # [[Kenia Os]] abeslaria, youtuberra (Mexiko 1999) # [[Lais Korintokoa]] hetera (Grezia K.a V. mendea- K.a. IV. mendea) # [[Lala Huete]] figuringilea (Brasil/Espainia 1957) # [[Laura Lechuga]] kimikaria, ikerlaria (Sevilla 1962) # [[Lilli Hornig]] kimikaria (Txekoslovakia-AEB, 1921-2017) # [[Liv Strömquist]] komikigilea (Suedia, 1978) # [[Louisa Lawson]] idazlea, poeta, sufragista (Australia, 1848-1920) # [[Louise Brealey]] aktorea (EB 1979) # [[Ludwika Paleta]] aktorea (Polonia/Mexiko 1978) # [[Lulu Roman]] komediantea, abeslaria (AEB 1946) # [[Lynn Fontanne]] aktorea (EB 1887- AEB 1983) # [[Mabel Sharman Crawford]] abenturazale eta idazlea (Irlanda, 1820-1912) # [[Madhuri Dixit]] zinema aktorea (India, 1967) # [[Maevia Noemí Correa]] botanikaria (Argentina, 1914-2005) # [[Manuela Sambo]] artista (Angola/Alemania 1964) # [[Margarida Castells]] itzultzailea (Bartzelona, 1962) # [[Margie Sudre]] Frantziako politikaria (Vinh, 1943) # [[Marguerite Jeanne Carpentier]] eskultorea (Paris 1886-1965) # [[Maria Angeles Querol]] historialaria (Badajoz 1948) # [[María Calcaño]] poeta (Venezuela 1906-1956) # [[María Eduarda Barjona de Freitas]] kazetaria, kritikaria (Portugal 1882-1952) # [[Maria Fyodorovna Zibold]] medikua (Serbia, 1849-1939) # [[Maria Jose Toro Nozal]] zientzialaria (Zamora 1957) # [[Maria Pia Timon]] etnologoa (Cáceres 1954) # [[Maria Polivanova]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1922-1942) # [[María Rosa Urraca Pastor]] karlista eta falangista (Madril, 1900-Bartzelona, 1984) # [[Maria Sainz Martin]] medikua (Badajoz 1953) # [[Maria Schwarz]] arkitektoa (Alemania 1956) # [[Maria Silva]] aktorea (Palentzia 1941-Madril 2023) # [[Maria Tena]] idazlea, kultur kudeatzailea (Madril 1953) # [[Maria Teresa Salazar Bermudez]] kimikari aitzindaria (Badajoz 1909-Madril 1982) # [[Maria Vazquez]] aktorea (Galizia 1979) # [[María Vinyals|Marina Vinyals]] idazlea eta artikulugilea (Galizia, 1875-1942) # [[Maria von Linden]] bakteriologo, zoologo (Alemania, 1869-1936) # [[Maribel Domenech]] artista (Valentzia 1951) # [[Marilou Berry]] aktorea (Frantzia, 1973) # [[Marina Picasso]] idazlea (Frantzia, 1950) # [[Marina Raskova]] pilotua (Sobiet Batasuna, 1912-1943) # [[Marjorie Courtenay-Latimer]] naturalista (Hegoafrika, 1907-2004) # [[Marjorie Hasler]] sufragista (Irlanda, 1887-1913) # [[Marlene Engelhorn]] aktibista, filantropoa (Austria 1992) # [[Marta Carazo]] kazetaria ( Madril 1973) # [[Martha Carrillo]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1966) # [[Mary Ann Hilliard]] erizaina eta sufragista (Irlanda, 1860-1912) # [[Mary Galway]] sufragista eta sindikalista (Irlanda, 1864-1928) # [[Mary J. Blige]] abeslaria (AEB 1984) # [[Mary Lee]] sufragista (Australia, 1821-1909) # [[Mary Martin]] aktorea (AEB 1913-1990) # [[Mary Richardson]] sufragista (Kanada, 1889-1961) # [[Mary-Dell Chilton]] biologoa (AEB, 1939) # [[Mati Diop]] aktore eta zuzendaria (Paris, 1982) # [[Maya Zankoul]] artista bisuala, blogaria (Libano, 1986) # [[Maybanke Anderson]] sufragista (Australia, 1845-1927) # [[Merce Paloma]] jantzi diseinatzailea (Bartzelona 1964) # [[Mercedes Valdivieso]] idazlea (Txile 1924-1993) # [[Mihri Müşfik Hanım]] margolaria (Turkia, 1886-1954) # [[Miluca Sanz]] musikaria, artista (Segovia 1956) # [[Minna Sundberg]] ilustratzailea (Suedia, 1990) # [[Miss Kittin]] DJ (Frantzia 1973) # [[Mónica Oriol Icaza]] enpresaria (Madril, 1961)) # [[Muriel Douru]] komikigile, idazle eta ekintzaile frantsesa (1976) # [[Muriel Matters]] kazetaria, sufragista (Australia, 1817-1969) # [[Nadia Khiari]] komikigilea eta irakaslea (Tunisia, 1973) # [[Natalia Carbajosa]] idazlea eta itzultzailea (Puerto de Santa Maria, 1971) # [[Natalia Kovxova|Natalia Kovxva]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1920-1942) # [[Natalka Bilotserkivets]] poeta eta iraultzailea (Ukraina, 1954) # [[Nh. Dini]] idazle feminista (Indonesia 1936-2018) # [[Nieves López Martínez]] paleontologoa (Burgos, 1949-2010) # [[Ninnan Santesson]] eskultoregilea (Suedia, 1891-1969) # [[Noemí Zaritzky]] ingeniari kimikoa (Argentina, 1951) # [[Norio Sakurai]] mangaka(Japonia) # [[Núria Tamarit Castro]] irudigilea (Castelló 1993) # [[Odile Schweisguth]] medikua (Frantzia 1913-2002) # [[Olivia Mandle]] ingurumen aktibista (Bartzelona 2007) # [[Pati Chapoy]] kazetaria (Mexiko 1949) # [[Peggy McCay]] aktorea (AEB 1927-2018) # [[Pilar Landeira Guerrero]] saskibaloi arbitroa (Madril 1959) # [[Polina Osipenko]] hegazkinlari heroia (Sobietar Batasuna, 1907-1939) # [[Power Paola]] komikigilea (Ekuador, 1977) # [[Ptazeta]] rap kantugilea (Kanariak 1996) # [[Regina Silveira]] artista eta unibertsitateko irakaslea (Brasil, 1939) # [[Remedios Sanchez]] idazlea, ikertzailea (Bartzelona 1975) # [[Rita Payes]] musikagilea, tronboi jolea, jazz kantaria (Bartzelona 1999) # [[Roser Berdagué]] itzultzailea (Katalunia, 1929) # [[Rosina Gomez Baeza]] kultur kudeatzailea (Asturias 1941) # [[Safia Farhat]] artista (Tunisia, 1924-2004) # [[Sara Becker (aktorea)]] (Txile 2002) # [[Sara Fratini]] ilustratzailea (Venezuela, 1985) # [[Semiramis Gonzalez]] historialaria (Asturias 1988) # [[Serena Lake]] predikatzailea, sufragista (Australia, 1842-1920) # [[Sheila Tobias]] administratzaile, idazle (AEB, 1935-2021) # [[Sita Abellan]] DJ, modeloa (Murtzia 1993) # [[Sofia Coll]] kantari, dantzari, aktorea (Bartzelona 1999) # [[Sophie Bryant]] matematikaria (Erresuma Batua, 1850-1922) # [[Sybille Bedford]] idazlea, kazetaria (Alemania 1911-EB 2006) # [[Sylvia Earle]] ozeanografoa (AEB 1935) # [[Tatiana Proskouriakoff]] arkeologo, etnologo (Errusia-AEB, 1909-1985) # [[Teyana Taylor]] abeslaria, dantzaria, aktorea (AEB 1990) # [[Tomasa Tito Condemayta]] independentziaren aitzindaria, heroia (Peru 1740-1781) # [[Tracey Rose]] artista (Hegoafrika 1974) # [[Valentina Borok]] matematikaria (Ukraina, 1931-2004) # [[Valentina Grizodubova]] hegazkinlari heroiak (Sobietar Batasuna, 1909-1993) # [[Vanessa Ciangherotti]] aktorea (Mexiko 1974) # [[Vanessa Nakate]] klima-aktibista (Uganda, 1996) # [[Vinciane Despret]] filosofoa (Belgika 1959) # [[Wangechi Mutu]] artista (Kenya/AEB 1972) # [[Whitney Wolfe Herd]] enpresaburua, ekintzailea (AEB 1989) # [[Xulia Vicente]] irudigilea (Coruña 1993) # [[Yasmina Alcaraz Moreno]] saskibaloi arbitroa (Girona 1989) # [[Yelizaveta Chaikina]] partisanoa (Sobiet Batasuna, 1918-1941) # [[Yevdokia Bershanskaia]] hegazkinlaria (Sobietar Batasuna, 1913-1982) # [[Yvonne Sylvain]] medikua (Haiti, 1907-1989) # [[Zdenka Braunerová]] margolaria (Txekia, 1858-1934) # [[Zeina Abirached]] komikigilea, ilustratzailea (Beirut, 1981) # [[Ziba Ganiyeva]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1923-2010) # [[Alice Abadam]] sufragista (GAles, 1856-1940) # [[Lila Avilés|Lila Aviles]] zinema zuzendaria (Mexiko, 1982) }} ==='''Berriak 2024''' ('''urtarrila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aintzane Uria]] ef--'''SORTUA''' abeslaria, soinularia (Durango, 1979) # [[Fatmana Binta]] ----'''SORTUA''' sukaldaria (Sierra Leona, 1984) # [[Izaro Oliveira]] ef--'''SORTUA''' txirrindularia (Ermua 2005) # [[Mari Carmen Montoya Azkuna]] --ef'''SORTUA''' farmazialaria (1926-2024) # [[Gloria Zuazola]] --ef'''SORTUA''' (Uruguai, 1966-2024) # [[Itsaso Gangoitia]] ----'''SORTUA''' lasterkaria, euskara teknikaria (Abadiño 1988) # [[Paquita Bretos Andueza]] ----'''SORTUA''' mendizalea, ateoa, komunista (Pasaia, 1927) # [[Larraitz Amezaga del Fango]] ----'''SORTUA''' endometrosiaren buruzko liburuaren egilea (Donostia, 1990 # [[Erkuden Txokarro]] ----'''SORTUA''' (Iruñea, 1974) # [[Ru´a Zimawi|Ru´a Rimawi]] ----'''SORTUA''' (Zisjordania, 1998) # [[Nora Botero]] ----'''SORTUA''' irakaslea, ikertzailea (Kolonbia , ?) # [[Auxi Díaz]] ef--'''SORTUA''' magistratua (Kanaria Handia 1967) # [[María Isabel Gutiérrez Velasco]] --ef'''SORTUA''' prostituta (Santander, ? - Basauriko espetxea, 1977)) # [[Begoña Vesga]] ef--'''SORTUA''' ekintzaile, feminista, politikaria (Burgos, Ermua, 1951) # [[Beatriz Arizaga Bolunburu]] ef--'''SORTUA''' historialaria (Eibar, 1951) # [[Maialen Etxart Salaberri]] ----'''SORTUA''' irakaslea (Isturitze, 1978) # [[Sara Oceja Salazar]] ef--'''SORTUA''' arkitektua eta politikaria (Durango, 1970) # [[Paula Bronstein]] fotokazetaria (AEB, XX. mendea) # [[Edith Hirsch Luchins]] efef matematikaria (Polonia-AEB, 1921-2002) # [[Annie Montague Alexander]] paleontologo, filantropoa (AEB, 1867-1950) # [[Carol Guzy]] ef-- argazkilaria (AEB, Pensilvania, 1956) # [[Ladislava Bakanic]] gimnasta (New York, 1924) # [[Julia Kavanagh|Julia Kavabagh]] idazlea (Irlanda, 1824-1877) # [[Nelly Bodenheim|Nelly Bodenneim]] ilustratzailea (Herbehereak, 1874-1951) # [[Hamideh Kheirabadi]] aktorea (Irlanda, 1924-2010) # [[Dorothy Cayley]] mikologoa (Sri Lanka, 1874-1955) # [[Maria Mauban]] aktorea (Marsella, 1924-2014) # [[Kate Lester]] aktorea (Ingalaterra, 1857-1924) # [[Dorothea Wolbert]] aktorea (AEB, 1874-1958) # [[Gré de Jongh]] lasterketaria (Herbehereak, 1924-2002) # [[Vera Molnár]] artista (Hungaria, 1924-2023) # [[Elena Cernei]] mezzo-sopranoa (Errumania, 1924-2000) # [[Hrytsko Hryhorenko]] poeta eta itzultzailea (Ukrainia, 1867-1924) # [[Claudine Dupuis]] aktorea (Frantzia, 1924-1991) # [[Annelise Hovmand]] zinema-zuzendaria (Danimarka, 1924-2016) # [[Conradine Birgitte Dunker]] idazlea (Norvegia, 1780-1866) # [[Beatrice Chebet]] atleta (Kenya 2000) # [[Tsigie Gebreselama]] atleta (Etiopia 2000) # [[Dawit Seyaum]] atleta (Etiopia 1996) # [[Shannon Rowbury]] atleta (AEB 1984) # [[Lisa Dobriskey]] atleta (EB 1983) # [[Adela Pankhurst]] sufragista, aktibista politikoa (EB 1885-Australia 1961) # [[Minnie Baldock]] sufragista (EB 1864-1954) # [[Adelaide Knight]] sufragista (EB 1871-1950) # [[Christian Jollie Smith]] abokatu ekintzailea (Australia 1885-1963) # [[Margaret Bondfield]] politikaria, aktibista (EB 1873-1953) # [[Louisa Martindale]] zirujaua (EB 1872-1966) # [[Louisa Martindale (feminista)]] sufragista, aktibista (EB 1839-1914) # [[Hilda Martindale]] funtzionarioa, idazlea (EB 1875-1952) # [[Cicely Hamilton]] dramagilea, aktorea (EB 1872-1933) # [[Dora Montefiore]] zirujaua (EB 1872-1966) # [[Kelly Holmes]] atleta (EB 1970) # [[Mary Rand]] atleta (EB 1940) # [[Alemitu Tariku]] atleta (Etiopia 2000) # [[Shelby Houlihan]] atleta (AEB 1993) # [[Manuela M. Veloso]] irakaslea, robot-ikertzailea (Lisboa 1957) # [[Lua Ribeira]] argazkilaria (Coruña, 1986) # [[Cristina de Middel]] argazkilaria (Alacant, 1979) # [[María Garay]] tango abeslaria (Argentina, 1941) # [[Anna Gottlieb]] abeslaria (Viena, 1774-1856) # [[Hou Bo]] argazkilaria (Txina, 1924-2017) # [[Montserrat Ubach Tarrés]] espeleologoa aitzindaria (Bartzelona XX. mendea) # [[Rocío Verdejo García]] artista plastikoa, argazkilaria (Granada 1982) # [[Olinpia Velasco]] artista bisuala, argakilaria ( Granada 1970) # [[Ana Vaz]] film zuzendaria, artista (Brasil 1982) # [[Sara Ramo]] artista bisuala (Madril/Brasil 1975) # [[Ann Packer]] atleta (EB 1942) # [[Tatiana Tomashova]] atleta (Errusia 1975) # [[Svetlana Masterkova]] atleta (Errusia 1968) # [[Denise Lewis]] atleta (EB 1972) # [[Sally Gunnell]] atleta (EB 1966) # [[Eladia Blázquez]] abeslaria (Argentina, 1931-2005) # [[Zanele Muholi]] artista eta aktibista (Hegoafrika, 1972) # [[Eva Nogales]] biofisikaria (Colmenar Viejo, 1965) # [[Ana María Muñoz Amilibia]] arkeologoa (Donostia-Madril, 1932-2019) # [[Farshid Moussavi]] arkitektoa (Iran/Britainia 1965) # [[Roma Agrawal]] egitura-ingeniaria (India/EB 1983) # [[Francine Houben]] arkitektoa (Herbehereak 1955) # [[Beverly Willis]] arkitektoa (AEB 1928-2023) # [[Jolanda Ceplak]] atleta (Eslovenia 1976) # [[Hasna Benhasi]] atleta (Maroko 1978) # [[Fantu Worku]] atleta (Etiopia 1999) # [[Karissa Schweizer]] atleta (AEB 1996) # [[Phylis Smith]] atleta (EB 1963) # [[Pilar Citoler]] dentista, arte bildumagilea (Zaragoza 1937) # [[Mary Strong Clemens]] botanikaria (AEB, 1873-1968) # [[Hortense Powdermaker]] antropologoa (AEB,1900-1970) # [[Charlotte Abramow]] argazkilari eta bideogilea (Brusela, 1993) # [[Judy Dater]] argazkilari feminista (AEB, 1941) # [[Germaine Van Parys]] fotokazetaria (Belgika, 1893-1983) # [[Alexandra Boulat]] fotokazetaria (Frantzia, 1962-2007) # [[Ina Higgins]] baratzezaina, paisaia-arkitektoa (Irlanda 1860-Australia 1948) # [[Nettie Palmer]] idazlea, kritikaria ( Australia 1885-1964) # [[Vicenta Cortés Alonso]] artxibozaina, ikertzailea, irakaslea (Valentzia 1925-2021) # [[María Eugenia Rodríguez Palop]] legelaria, politikaria ( Badajoz 1970) # [[Marisa Rodríguez Palop]] kazetaria, korrespontsala (Badajoz 1966) # [[Janeene Vickers]] atleta (AEB 1968) # [[Sandra Farmer]] atleta (Jamaika/AEB 1962) # [[Debra Flintoff-King ]] atleta (Australia 1960) # [[Tatiana Ledovskaya]] atleta (Errusia 1966) # [[Sandra Douglass Morgan]] abokatu, kirol-zuzendaria (Las Vegas 1978) # [[Mary_Elliott_Hill]] kimikaria (AEB, 1907-1969) # [[Naomi Parker]] langilea, modeloa (AEB, 1921-2018) # [[Marica Andallón]] heroina (Oviedo, 1764-1848) # [[Dana Ulery]] informatiba zientifikoa (AEB, 1938) # [[Mary Cowden Clarke]] idazlea (Londres, 1809-Italia, 1898) # [[Fili Chillón|Fili Chillon]] idazle eta eskultore (1918-2012) # [[Claude Cahun|Claude CAhun]] artista (Frantzia, 1894-1954) # [[Suzanne Malherbe|Susanne Malherbe]] argazkilaria, diseinatzaile (Frantzia, 1892-1972) # [[Véronique de Viguerie|Veronique de Viguerie]] fotokazetaria (Frantzia, 1978) # [[María Amelia Baltar]] abeslaria (Buenos Aires, 1940) # [[Luz María del Castillo Fregoso]] kimikari-biologoa (Mexiko, 1926-1990) # [[Li Fanghua]] fisikaria (Txina, 1932-2020) # [[Elise Ottesen-Jensen]] kazetaria (Suedia, 1886-1973) # [[Dina Vierny]] modeloa, arte-bildumagilea, museo-zuzendaria, erresistentzian ekintzaile (Errumania 1919-Paris 2009) # [[Nina Kandinski]] mezenasa (Errusia 1896- Suitza 1980) # [[Lily Pastré ]] filantropoa (Frantzia 1891-1974) # [[Manuela Beltrán]] heroia (Kolonbia 724-1819) # [[Marina Stepanova]] atleta (Errusia 1950) # [[Linda Keough ]] atleta (EB 1963) # [[Tracy Goddard]] atleta (EB 1969) # [[Silvia Rieger]] atleta (Alemania1970) # [[Katharine Merry]] atleta (EB 1974) # [[Fahrelnissa Zeid]] artista (Turkia 1901-Jordania 1991) # [[María Josefa Jiménez Cisneros]] arkeologoa (Cádiz. 1916-2002) # [[Romina Ressia]] argazkilaria (Argentina, 1981) # [[Emilie Bieber]] argazkilaria (Alemania, 1810-1884) # [[Hildegard Jäckel]] argazkilaria (Alemania, 1903-1974) # [[Alicia Márquez]] aktorea, vedetea (Argentina 1932-2004) # [[Ethel Rojo]] aktorea, vedetea (Argentina, 1937-2012) # [[Delphine Diallo]] argazkilaria # [[Martha Cooper]] argazkilaria (AEB 1943) # [[Lady Pink]] grafitigilea (AEB 1945) # [[Thérèse Le Prat]] argazkilaria (1895-1966) # [[Alice Cherki]] Aljeriako psikoanalista eta idazlea (1936) # [[Carole Thibaut]] Franziako idazle, antzerki zuzendari eta aktorea (1969) # [[Gerty Dambury]] Guadalupeko antzerkigile, nobelagile eta poeta frantsesa (1957) # [[Adele Goldstine]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1920-1964) # [[Marlyn Wescoff Meltzer]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1922-2008) # [[Séraphine Louis ]] margolari autodidakta (Frantzia 1864-1942) # [[Araceli Martínez Esteban]] politikaria (Guadalajara 1974) # [[Natalia Sazanovich]] atleta (Bielorrusia 1973) # [[Jane Flemming]] atleta ( Australia 1965) # [[Ghada Shouaa ]] atleta (Siria 1972) # [[Urszula Włodarczyk]] atleta (Polonia 1965) # [[Eunice Barber]] atleta (Sierra Leona 1974) # [[Natalya Roshchupkina]] atleta (Errusia 1978) # [[Carmen Sarmiento]] Espainiako 1. emakume guerra korrespontsala (Madril 1944) # [[Elena Projorova]] atleta (Errusia 1978) # [[Karin Specht-Ertl]] atleta (Alemania 1974) # [[Tiia Hautala]] atleta (Finlandia 1972) # [[Süreyya Ayhan]] atleta (Turkia 1978) # [[Hayley Tullett]] atleta (EB 1973) # [[Olga Jegorova]] atleta (Errusia 1972) # [[Bouchra Ghezielle]] atleta (Maroko/Frantzia 19) # [[Janeth Jepkosgei]] atleta (Kenya 1983) # [[Margarita Ponomariova]] atleta (Kazakhstan 1993-Errusia 2021) # [[Olga Nazarova]] atleta (Errusia 1965) # [[Yeveonde Middleton|Yevonde Middleton]] argazkilaria (Erresuma Batua, 1893-1975) # [[Lea Ypi]] filosofo (Albania, 1979) # [[Alicia Márquez]] aktoresa (ARgentina, 1923-2004) # [[Françoise Demulder|Francoise Demulder]] argazkilaria (Frantzia, 1947-2008) # [[Nélida Roca]] vedetea (Buenos Aires, 1929-1999) # [[Catherine Stern]] psikologo, hezitzailea (Alemania-AEB, 1894-1973) # [[Adrienne Clarke]] botanikaria (Australia, 1938) # [[Alba Solís]] abeslaria (Argentina, 1927-2016) # [[Isabel Ellsen]] argazkilaria (Frantzia, 1958-2012) # [[Kate Barry]] argazkilaria (Britainia Handia, 1967-2013) # [[Cécile DeWitt-Morette]] fisikaria, matematikaria (Frantzia, 1922-2017) # [[Coline Serreau]] aktore, zuzendari eta gidoilari frantsesa (1947) # [[Emilia Broomé|Emilia Broome]] politikari liberala, feminista eta bakearen aldeko aktibista (Suedia, 1866-1925) # [[Tassin Hangbè]] Dahomeyko erregina-ordea (Benin, XVIII. mendea) # [[Virginia Norwood]] fisikaria, militarra (AEB, 1927-2023) # [[Renée Gailhoustet|Renee Gailhoustet]] arkitektoa (1929-2023) # [[Julia Lermontova]] kimikaria (Errusia, 1847- 1919) # [[Christine Spengler]] fotokazetaria (Frantzia, 1945) # [[Dickey Chapelle]] argazkilaria (AEB, 1919-1965) # [[Susan Meiselas]] argazkilaria (AEB, 1948) # [[Rafia Zakaria]] feminista musulmana (Pakistan, 1977) # [[Edna Paisano]] matematikaria, soziologoa (AEB, 1948-2014) # [[Josepha Weber]] abeslaria, sopranoa (Alemania, 1758-1819) # [[Aloysia Weber]] opera abeslaria (Alemania 1760-1839) # [[Constanze Mozart]] abeslaria (Alemania, 1762-1842) # [[Sophie Weber]] abeslaria (Alemania, 1763-1846) # [[Cäcilia Weber]] Mozarten amaginerraba (Alemania, 1727-1793) # [[Beatriz Bermúdez de Velasco]] mexikoko konkistatzailea (Espainia, XVI. mendea) # [[Klara Dan von Neumann]] matematikaria (Hungaria, 1911-1963) # [[Anna Murray Vail]] botanikaria (AEB, 1863-1955) # [[Nieves Fariza]] irakaslea,sindikalista (1911-1975) # [[Faten Hamama|Faten Hamana]] aktorea (Egipto, 1931-2015) # [[Fanny Navarro]] aktorea (Argentina, 1920-1971) # [[Zerrenda:Emakume argazkilariak|Emakume argazkilarien zerrenda]] # [[Rose Wilder Lane]] kazetaria, idazlea (AEB 1886-1968) # [[Isabel Paterson]] kazetaria, idazlea, filosofo politikoa (Kanada 1886-AEB 1968) # [[Dilan Yeşilgöz-Zegerius]] politikaria (Turkia,Herbehereak 1967) # [[Gema Igual ]] politikaria ( Santander 1973) # [[Pilar Alegría]] politikaria (Zaragoza 1977) # [[Maria Pinigina]] atleta (Kirgitistan 1958) # [[Olga Brizgina]] atleta (Errusia/Ukraina 1963) # [[Liudmila Dzhigalova]] atleta (Ukraina 1962) # [[Sherri Howard]] atleta (AEB 1962) # [[Denean Howard-Hill]] atleta (AEB 1964) # [[Inga Fischer-Hjalmars]] fisikaria (Suedia, 1918-2008) # [[Waltraut Seitter]] astronomoa (Alemania, 1930-2007) # [[Amina (Zazzauko erregina)]] Zazzauko erregina (Nigeria, 1533-1610) # [[Paulina Urrutia]] aktorea (Txile, 1969) # [[Melissa Gilbert]] aktorea (AEB 1964) # [[Sara Gilbert]] aktorea (AEB 1975) # [[Skye McCole Bartusiak]] aktorea (AEB 1992-2014) # [[Melissa Sue Anderson]] aktorea (AEB 1962) # [[Katy Kurtzman]] aktorea (AEB 1965) # [[Leslie Landon]] aktorea (AEB 1962) # [[Jennifer Landon]] aktorea (AEB 1983) # [[Alison Arngrim]] aktorea (AEB 1962) # [[Charlotte Stewart]] aktorea (AEB 1941) # [[Melissa Francis]] aktorea, kazetaria (AEB 1972) # [[Susan Solomon]] kimikari atmosferikoa (AEB, 1956) # [[Mounia Youssef]] argazkilaria (Libano-Togo, 1988) # [[Felicia Abban]] argazkilaria (Ganna, 1935-2024) # [[Emily Jacir]] artista plastikoa (Palestina, 1970) # [[Sarah Waiswa]] argazkilaria (1980 hamarkada) # [[Gihan Tubbeh]] argazkilaria (Peru, 1984) # [[Isadora Romero]] argazkilaria (Ekuador, 1987) # [[Jane Elizabeth Jones|Jane Elizabeth]] sufragista, abolinionista (AEB, 1813-1886) # [[Aida Muluneh]] argazkilaria eta artista (Etiopia, 1974) # [[Taslima Akhter]] argazkilaria (Bangladesh, 1974) # [[Nezha Alaoui]] enpresaria eta argazkilaria (Maroko, 1982) # [[Ann Oakley]] soziologoa # [[Caroline List]] epailea (AEB-Austria 1964) # [[Idoia Murga Castro]] irakaslea, ikertzailea (Madril 1983) # [[Mónica García Gómez]] mediku, politikaria (Madril 1974) # [[Ana Redondo]] legelaria, politikaria (Valladolid 1966) # [[Lorraine Fenton ]] atleta (Jamaika 1973) # [[Sabine Busch]] atleta (Alemania 1962) # [[Kim Batten]] atleta (AEB 1969) # [[Sandie Richards]] atleta (Jamaika 1968) # [[Elise Cranny]] atleta (AEB 1996) # [[Colleen Quigley ]] atleta (AEB 1992) # [[Marcia Barbosa]] fisikaria (Brasil, 1960) # [[Maria Matos]] aktorea, dramagilea (Lisboa 1886-1952) # [[Ofelia Marques]] margolaria ( Lisboa 1902-1952) # [[Mafalda Mouzinho de Albuquerque]] idazlea (Lisboa 1874-1952) # [[Shalane Flanagan]] atleta (AEB 1981) # [[Linet Masai]] atleta (Kenya 1989) # [[Vivian Cheruiyot]] atletak (Kenya 1983) # [[Sally Kipyego ]] atleta (Kenya 1985) # [[Julia Petxonkina]] atleta (Errusia 1978) # [[Lashinda Demus]] atleta (AEB 1983 # [[Colleen Farrington]] modeloa, abeslaria (AEB 1936-2015) # [[Edelmira Inés Mórtola]] geologoa (Argentina, 1894-1973) # [[Boushra Yahya Almutawakel|Bousha Yahya]] argazkilaria (Yemen, 1969) # [[Nikab]] # [[Anna Hints]] zinema zuzendaria (Estonia, 1982) # [[Pia Arke]] argazkilaria (Groenlandia, 1958-2007) # [[Nina Byers]] fisikaria (AEB, 1930-2014) # [[Genoveva Dawson]] botanikaria (Argentina, 1918-2012) # [[Astrid Cleve]] botanikaria, kimikaria (Suedia, 1875-1968) # [[Audrey_Richards]] Britaniako antropologa (London, 1899-1984) # [[Anush Babajanyan]] fotokazetaria (Armenia # [[Louise Abel]] argazkilaria (Norvegia, 1841-1907) # [[Carolina Henriette Mac Gillavry]] kimikaria (Holanda, 1904-1993) # [[Hilaria Supa]] indígena, aktibista (Peru 1957) # [[Maria Sumire]] abokatu, politikaria (Peru 1951) # [[Claudia Coari]] politikaria (Peru 1967) # [[Juana Huancahuari]] nekazaria, politikaria (Peru 1969) # [[Yaneth Cajahuanca]] ingeniaria, politikaria (Peru 1971) # [[Nancy Obregon]] politikaria (Peru 1970) # [[Elsa Malpartida]] politikaria (Peru 1961ç-2022) # [[Karibu]] GKE, Fca Pedraza saria 2023 # [[America Valenzuela]] zientzia-kazetaria (Madril 1977) # [[Diane Pernet]] moda blogaria, kritikaria (AEB XX. mendea) # [[Carmen de Icaza]] eleberrigilea eta lider falangista (Madril, 1899-1979) # [[Margarita Abella Caprile|Margarita Abella Caprile]] poeta, kazetaria (Argentina, 1901-1960) # [[Amber Bracken]] fotokazetaria (Kanada, 1984) # [[Marlene Bergamo]] fotokazetaria (Brasil, 1965) # [[Claire Beck Loos]] idazlea eta fotokazetaria (Txekia, 1904-1942) # [[Ruth Asawa]] eskultorea (AEB, 1926-2013) # [[Zofia Kielan-Jaworowska]] paleobiologoa (Polonia, 1925-2015) # [[Brigida Baltar]] argazkilaria (Brasil,1959) # [[Lara Baladi]] argazkilaria (Egipto-libanoar, 1969) # [[Maja Bajević|Maja Bajevi´c]] argazkilaria (Bosnia, 1967) # [[Damaris Cudworth Masham]] idazle, filosofo (Britainia Handia, 1659-1708) # [[Kathleen Kenyon]] arkeologoa (Erresuma Batua, 1906-1978) # [[Anna Maria Colucci]] argazkilaria (Italia, 1938-2015) # [[Joana Choumali]] argazkilaria (Bolin # [[Fleur Pellerin]] Frantziako politikari eta enpresaburua (1973) # [[Pascale Faublas|Pascale Faubas]] artista (Haiti, 1981) # [[Anabel Colazo]] komikigilea eta ilustratzaile (Eivissa, 1993) # [[Elizabeth Riddle Graves]] fisikaria (AEB, 1916-1972) # [[Mignon Talbot]] paleontologoa (AEB, 1869-1950) # [[Alicia Güemes Fraga]] komikigilea eta ilustrailea (Bartzelona, 1987) # [[Emma Ríos Maneiro]] istoriotxogilea eta komikigilea (Galizia, 1976) # [[Caridad Zazo Cardeña]] geologoa (Toledo, 1945) # [[Caroline Ingalls]] irakaslea, autobiografialaria (AEB 1839-1924) # [[Mary Ingalls]] idazlea (AEB 1865-1924) # [[Carrie Ingalls]] zaintzailea (AEB 1870- 1946) # [[Grace Ingalls]] irakaslea, idazlea (AEB 1877-1941) # [[Ketty Lester]] aktorea, abeslaria (AEB 1934) # [[Hersha Parady]] aktorea (AEB 1945-2023) # [[Bonnie Bartlett]] aktorea (AEB 1929) }} == Hobetuak 2024 == {{zutabeak|kopurua=3| # [[Olatz Agorria]] '''ef--''' txirrindularia (Zornotza 1958) # [[Ane Ibarzabal]] '''ef--''' kazetaria (Durango, 1982) # [[María Jesús Cava ]] '''ef--''' historialaria (Bilbo 1949) # [[Amaia Agirre Gonzalez]] '''----''' medikua, alpinista (Urnieta 1992-Patagonia 2023) # [[Haizea Barcenilla]] '''----''' arte kudeatzailea, ikertzailea (Lezo 1981) # [[Carmen Valero Omedes]] '''efef''' atleta (Teruel 1955-Sabadell 2024) # [[Laura Ingalls Wilder]] '''efef''' idazlea (AEB 1867-1957) # [[Marixa Osés]] '''ef--'''gidoilaria, aktorea (Gasteiz 1969) # [[Micaela Bastidas]] '''efef''' aitzindaria, heroia, martiria (Peruko Erregeorderria 1744-1781)* # [[Chanel Terrero]] '''ef--'''abeslari, dantzari, aktorea (Kuba 1991) # [[Carmen Mijangos]] '''---- ''' kimikaria (Bilbo 1949) # [[Paula Badosa]] '''ef--'''tenislaria (AEB/Katalunia 1997) # [[Pilar Arostegi]] '''efef''' artxibozaina (Gasteiz 1944-2006) # [[Nina Lobkovskaia]] '''ef--'''frankotiratzailea (Errusia 1925) # [[Maite Dono]] '''ef--'''poeta, abeslaria (Gasteiz/Galizia 1969) # [[Garazi Sánchez]] '''ef--'''surflari, zinemagilea (Getxo 1992) # [[Ana Pontón]] '''ef--'''politikaria (Lugo 1977) # [[Maria Gembero-Ustarrotz]] '''ef--'''historialaria, musikologoa (Nafarroa 1959) # [[Adela Bazo]] '''ef--'''margolaria (Nafarroa 1905-Argentina 1984) # [[Mónica Ojeda]] '''ef--'''idazlea (Ekuador 1988) # [[Celia Amoros ]]'''ef--'''filosofoa, idazlea (Valentzia 1944) # [[Carolina Yuste]] '''ef--'''aktorea (Badajoz 1991) # [[Ángeles Caso]] '''ef--'''idazlea (Asturias 1959) # [[Majida Maayouf]] '''ef--'''atleta (Maroko/Araba 1989) # [[Camila Sosa Villada]] '''ef--'''idazlea, aktorea, antzerkigilea (Argentina 1982) # [[Ane Gabarain]] '''ef--'''aktorea (Donostia 1963) # [[Icíar Bollain]] '''ef--'''film zuzendaria (Madril 1967) # [[Ann Walker]] '''efef''' filantropoa, 2 emakumeren lehen ezkontza (BH, 1803-1854) # [[Ana Rioja]] '''ef--'''idazlea, kazetaria (Tudela 1962) # [[Carmen Laforet]] '''efef''' idazlea (Bartzelona 1921-Madril 2004 19) # [[Iraide Ibarretxe]] '''ef--'''hizkuntzalaria (Bilbo 1972) # [[María Luisa Elio]] '''efef''' idazlea, aktorea (Iruñea 1926-Mexiko 2009) # [[Iris Apfel]] '''efef''' barne-diseinatzailea ( AEB 1921-2024) # [[Helena Taberna]] '''----''' film zuzendaria (Nafarroa 19..?) # [[Ana Blanco]] '''ef--''' tb aurkezlea (Bilbo 1960) # [[Maria Lejarraga]] '''efef''' idazlea (Errioxa 1874-Argentina 1974) # [[Isabel Alba Rico]] '''ef--''' idazlea, gidoilaria ( Madril 1959) # [[Sigourney Weaver]] '''ef--'''aktorea (AEB 1949) # [[Virginia Berasategi]] '''ef--'''triatloilaria (Bilbo 1975) # [[Aia Kruse]] '''ef--'''aktorea (Donostia 1994) # [[Jutta Kleinschmidt ]] '''ef--'''rally-pilotua (Alemania 1962) # [[Clara Bilbao]] '''ef--'''jantzi-deseinatzailea, film zuzendaria (Bilbo 1971) # [[Martina Gorostitza]]'''--ef'''inprimatzailea, enpresaburua (Gasteiz 1790-1862) # [[Silvia Tortosa]] '''efef''' aktore, tb aurkezle (Bartzelona 1947-2024) # [[Sacagawea]] –ef indigena, interpretea, esploratzailea (AEB 1788-1812) # [[Ángela Ruiz Robles]] '''efef''' asmatzailea (Leon 1895-Ferrol 1975) # [[Carmen Maura]] '''ef--''' aktorea (Madril 1945) # [[Chelsi Smith]] ''ef--'' Miss Unibertso 1995 (AEB 1973-2018) # [[Lara Dutta]] ''ef--'' Miss Unibertso 2000 (India 1978) # [[Zuleyka Rivera]] ''ef--'' enpresaburua, Miss Unibertso 2006 (Puerto Rico 1987) # [[Dayana Mendoza]] ''ef--'' Miss Unibertso 2008 (Venezuela 1986) # [[Stefanía Fernández]] ''ef--'' kazetaria, Miss Unibertso 2009 (Venezuela 1990) # [[Ximena Navarrete]] ''ef--'' Miss Unibertso 2010 (Mexiko 1988) # [[Leila Lopes]] ''ef--'' Miss Unibertson 2011 (Angola 1986) # [[Teresa Castro]] ''ef--'' ilustratzailea (Donostia 1968) # [[Wilma Rudolph]] ''efef'' atleta (AEB 1940-1994) # [[Tara Lipinski]] ''ef--'' patinatzailea, aktorea, kirol esataria (AEB 1982) # [[Isabel Lizarraga]] ''ef--'' ikertzailea, idazlea (Nafarroa 1958) # [[Jessica Watson]] ''ef--'' nabigatzailea (Australia 1993) # [[Tamara Karsavina]] '''efef''' dantzaria (Errusia 1885-1978) # [[Cate Blanchett]] '''ef--''' aktorea (Australia 1969) # [[Sojourner Truth]] '''--ef''' esklabu abolizionista (AEB 1797-1883) # [[Serena Williams]] '''ef--''' tenislaria (AEB 1981) # [[Mary Harris]] '''efef''' amama astintzailea (Irlanda 1837-AEB 1930) # [[Claudia Sheinbaum]] ef-- Mexikoko 1.emakume presidentea (Mexiko 1962) # [[Naomi Campbell]] ef-- modeloa (EB 1970) # [[Rosa María Sardà]] efef aktorea (Bartzelona 1941-2020) # [[Milagros Rubio]] ef-- politikaria, poeta (Tutera 1952) # [[Usoa Ostolaza]] ef-- txirrindularia (Zarautz 1998) # [[Naomie Harris]] ef-- aktorea (EB 1976) # [[Nerea Barros]] ef-- aktorea, zuzendaria (Coruña 1981) # [[Nerea Pagaldai]] ef-- biologoa (Arrasate 1993) # [[Ekhiñe Atorrasagasti]] ---- kazetaria (Gipuzkoa 1982) # [[Danae Boronat]] ef-- kirol kazetaria (Tarragona 1985) # [[Idoia Montón]] ef-- margolaria (Donostia 1969) # [[Lella Lombardi]] efef 1 Formulako gidaria (Italia 1941-1992) # [[Alma Mahler]] efef musikagilea (Austria 1879-AEB 1964) # [[Nadia Erostarbe]] ef-- surflaria (Zarautz 2000) # [[Teresa Forcades]] ef-- moja aktibista, medikua, politikaria (Bartzelona 1966) # [[Luisa Roldán]] efef eskultorea (Sevilla 1652-Madril 1706) # [[Rakel Mateo]] ef-- triatleta paralinpikoa (Mungia 1975) # [[María Teresa Castells]] –ef liburu saltzailea (Busturia 1935- Donostia 2017) # [[Arantxa Lazkano]] zinema-zuzendaria (Zarautz, 1949) # [[Emakume Abertzale Batza]] # [[Elena Irureta]] ef-- aktorea (Zumaia 1955) # [[Sara Alonso Martinez]] ef-- iraupen lasterkaria (Donostia 1999) # [[Kate Sheppard]] efef sufragista (EB 1847-Zeelanda Berria 1934) # [[Amaia Uribe]] ef-- kazetaria, bertsolaria (Forua 19) # [[Amaia Lizarralde]] ef-- aktorea (Donostia 19) # [[Jessika Ponchet]] ef-- tenislaria (Baiona 1996) # [[Miriam Bravo]] ef-- lasterkaria (Deba/Errioxa 1974) # [[Kate Spade]] efef diseinatzailea (AEB 1962-2018) # [[Sylvia Fedoruk]] efef fisikaria (Kanada 1927-2012) # [[Agnès Souret]] efef modeloa, dantzaria, aktorea (Lapurdi 1902-1928) # [[Valeria Ros]] ef-- aurkezlea, umoregilea (Bizkaia 1986) # [[Lorea Ibarra]] ef-- aktorea (Gipuzkoa 2002) # [[Aránzazu Calleja]] e--- musikagilea (Bilbo 1977) # [[Ana Laura Alaez]] e--- artista, eskultorea (Bilbo 1964) # [[Han Kang]] ef-- idazlea (Hego Korea 1970) # [[Annie Leibovitz]] ef-- argazkilaria (AEB 1949) # [[Arene Altonaga]] ef-- fubolaria (Leioa 1993) # [[Puy Oria]] zinemagilea (Nafarroa, 1962) # [[Régine Crespin ]] efef sopranoa (Frantzia 1927-2007) # [[Pilar García]] ef-- margolaria (Nafarroa 1942) # [[Inmaculada Pereiro]] ef-- triatleta (Bilbo 1972) # [[Agnès Varda]] efef argazkilaria, film zuzendaria (Frantzia 1928-2019) # [[Eukene Lacarra]]efef literatura-kritikaria (Lizarra 1944-? 2023) # [[Irati Osa]] ef-- piraguista (Zumaia 1997 }} ==='''Berriak 2023''' ('''abendua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Ugartemendia Zubeldia]] efef '''SORTUA''' zinegotzi ohia, ekintzailea (Andoain, 1978-Donostia, 2023) # [[Alazne Intxauspe]] ef-- '''SORTUA''' nekazaria (Andoain, 1984) # [[Esther Vital]] ---- '''SORTUA''' psikologoa, artista eta zinemazuzendaria (Artaxoa, 1983) # [[Gema López Las Heras]] ef-- '''SORTUA''' itzultzailea (Azkoitia, 1989) # [[Intza Olabarria]] ef-- '''SORTUA''' geologoa, artisaua (Elorrio 1994) # [[Josune Escota Bisbal]] ---- '''SORTUA''' abokatua, politikaria (Durango, 1970) # [[Maider del Río Larramendi]] eff--'''SORTUA''' psikologoa (Elorrio 1971) # [[Adela Khanum]] lider kurdua (?- 1924) # [[Ain Yoon]] pianojolea (Hego Korea 1996) # [[Aisha Yesufu]] aktibista (Nigeria 1973) # [[Alice Colonieu]] artista (Frantzia, 1924-2010) # [[Alice Constance Austin]] arkitektoa (AEB, 1862-1955) # [[Alicia García-Salcedo González]] 1935ean Asturiasen jardun zuen 1. emakume abokatua (1903-2003) # [[Alicia Herrera Rivera]] abokatu erbesteratua (Txile 1928-2013) # [[Amanishajeto]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Amélie Beaury-Saurel]] margolaria (Bartzelona, 1848-Paris, 1924) # [[Ana Mayayo Salvo]] maistra (Buenos Aires, 1880-Zaragoza, 1968) # [[Ana Vidovic ]] gitarra jolea (Kroazia/AEB 1980) # [[Anastassia Virsaladze]] piano jolea, irakaslea (Errusia 883-1952) # [[Andrea López Chao]] maistra (Mondoñedo, XIX-XX) # [[Ángela Cerrillos Valledor]] abokatu ekintzailea (?, XX. mendea) # [[Ángela Contreras]] aktorea (Txile 1971) # [[Angela Hewitt]] piano jolea (Kanada 1958) # [[Angie Turner King]] kimikaria, matematikaria (AEB, 1905-2004) # [[Anita-Pearl Ankor]] margolaria eta muralista (Ghana) # [[Anja Niedringhaus|Anja Niedringahaus]] fotokazetaria (Alemania, 1965-Afganistan, 2014) # [[Anna Bunina]] olerkaria (Errusia, 1874-1829) # [[Anna Hirzel-Langenhan]] piano-jolea, irakaslea (Suitza 1874-1951) # [[Anna Jesipova]] piano jolea (Errusia 1851-1914) # [[Anna Palm de Rosa]] margolaria (Suedia, 1859-1924) # [[Antonia Gutiérrez Bueno]] idazlea, itzultzailea. Madrilgo Libututegian 1 emakume baimendua (Madril 1781-1874) # [[Argentina Santos]] abeslaria (Portugal,1924-2019) # [[Beatriz Barral]] artista ( Madril 1978) # [[Beatriz Maggi]] idazlea (Kuba, 1924-2017) # [[Bertha Valerius]] argazkilaria, pintorea (Suedia 1824-1895) # [[Bianca Maria Piccinino|Bianca Maria Piccinio]] kazetaria, idazlea (Italia, 1924) # [[Blanca Riestra]] idazlea (Coruña 1970) # [[Brenda Helser|Brenda Elser]] igerilaria (EEBB, 1924) # [[Carla Cerati]] argazkilaria eta idazlea (Italia, Bergamo, 1926, Milan, 2016) # [[Carmen López-Cortón|Carmen López Cortón]] maistra (Galizia, 1866-Madril, 1938) # [[Caroline Quarlls]] esklaboa, askapena lortzeko lurpeko trenbidea erabiliz Wisconsinetik Kanadara bidaiatutako lehen pertsona (AEB 1824- Kanada 1892) # [[Catherine Chamié]] kimikaria (Frantzia, 1888-1950) # [[Catherine Tolson]] erizaina, sufragista, aktibista (EB 1890- Errusia 1924) # [[Cecilia Berdichevski]] programatzailea, informatikan aitzindaria (Polonia 1925- Argentina 2010) # [[Cheryl Diaz Meyer]] fotokazetari independientea (EE.BB. 1968) # [[Chikage Awashima]] aktorea (Japonia, 1924-2012) # [[Chloe Clark Willson]] aitzindaria, irakaslea (AEB 1818-1874) # [[Christine_Ladd-Franklin]] matematikaria (AEB, 1847-1930) # [[Cicely Popplewell]] software ingeniaria (Erresuma Batua 1920-1995) # [[Clara Belle Williams]] maistra, 1. afroamerikar lizentziatua Mexiko Berrian (AEB 1885-1994) # [[Clara Obligado]] idazlea (Argentina/Espainia 1950) # [[Claudine Hermann]] fisikaria (Frantzia, 1945-2021) # [[Cristina Alberdi]] abokatua (Sevilla 1946) # [[Cristina Cerrada]] idazlea (Madril 1970) # [[Cristina Fallarás]] kazetaria, idazlea, ekintzailea ( Zaragoza 1968) # [[Daria Diachenko]] partisanoa (Sobietar Batasuna, 1924-1944) # [[Diana Agrest]] arkitektoa (Argentina, 1945) # [[Dolores Gray]] aktorea (EE.BB.1924-2002) # [[Dolores Martí de Detrell]] maistra eta idazlea (Bartzelona, ? - 1880) # [[Dora Hitz]] margolaria (Alemania, 1856-1924) # [[Dorothy Maharam]] matematikaria (AEB, 1917-2014) # [[Dorothy Pitman Hughes]] feminista, aktibista (Georgia, 1928-Florida, 2022) # [[Edith Gertrude Schwartz]] botanikaria (AEB, 1877-1971) # [[Elena O'Callaghan Duch]] pedagogoa, idazlea (Bartzelona 1955) # [[Elisa Acuña]] Mexikoko irakasle eta kazetari anarkista (1887-1946) # [[Elisa Maria Reyes Vargas]] maistra (Jaen, 1983) # [[Elise Hall]] musikaria (EE.BB, 1853-1924) # [[Elisso Virssaladze]] piano jolea (Georgia 1942) # [[Elizabeth Cabot Agassiz]] hezitzaile, naturalista (AEB, 1822-1907) # [[Elspeth Beard]] arkitekto eta motorzalea (Erresuma Batua, 1959) # [[Émilienne Malfatto]] idazlea eta fotokazetaria (Frantzia, 1989) # [[Emma Calderón y de Gálvez|Emma Calderon y de Galvez]] kazetaria, maistra eta idazlea (Cádiz, XIX. mendea) # [[Emma Gramatica]] aktorea (Italia, 1874-1965) # [[Erzesbet Gulyás Köteles|Erzsébet Gulyás Köteles]] gimnasta (Hungaria, 1924-2019) # [[Esther García Llovet]] idazlea, itzultzailea ( Malaga 1963) # [[Ethel Houston]] abokatua, kriptologoa (Albacete/Eskozia 1924-2017) # [[Eulalia Vicenti]] kazetaria, emakumeen eskubideen aldeko politikaria (Madril 1884 - Porto 1979) # [[Eva Díaz Riobello]] idazlea (Asturias 1980) # [[Eva May]] zinema aktorea (Austria, 1902-1924) # [[Fannie Bloomfield Zeisler]] piano jolea (Austria 1863-AEB 1927) # [[Fanny Tur Riera ]] historialaria, politikaria ( Eivissa 1961) # [[Farzana Wahidy]] Fotokazetaria (Agfanistan, 1997) # [[Fatima Shbair]] fotokazetaria (Palestina, 1997) # [[Felisa Núñez Cubero]] fisikaria , kimikaria (Valladolid 1924- Madril 2017) # [[Fifi Mukuna]] karikaturagilea (Kongo,) # [[Florynce Kennedy|Glorynce Kennedy]] feminista, ekintzailea (EE.BB.1916-2000) # [[Francisca de Braganza]] aristokrata (Brasil, 1824-1898) # [[Françoise Adnet|Francoise Adnet]] margolaria (Paris, 1924-2014) # [[Françoise Blomme]] arkitektoa (Belgika, 1933) # [[Galina Kmit]] argazkilaria (Errusia, 1921-2019) # [[Geraldine Doyle]] modeloa, metaleko langilea (EE.BB.1924-2010) # [[Gina Pellon|Gina Pellón]] artista (Kuba, 1926-Frantzia, 1914) # [[Gloria Sanchez]] idazlea eta maistra (Villagarcia de Arosa, 1958) # [[Guadalupe Rivera Marín]] politikaria (Mexiko 1924-2023) # [[Hannah Marie Wormington]] arkeologoa (AEB, 1914-1994) # [[Hannie Lips]] telebista aurkezlea (Herbehereak, 1924-2012) # [[Hazel Brooks]] aktorea (EE.BB. 1924-2002) # [[Hazel Brooks]] aktorea (Hegoafrika, 1924-EEBB 2002) # [[Heidi Levine]] fotokazetaria (AEB, 1987) # [[Hengameh Golestan]] argazkilari konprometitua (Iran, 1952) # [[Henrietta Muir Edwards]] feminista, ekintzailea (Kanada, 1849-1931) # [[Isabelle Vengerova]] pialo jolea, irakaslea (Errusia 1877-1956) # [[JoAnn H. Morgan]] ingeniari aeroespaziala (AEB, 1940) # [[Johanne Cathrine Krebs]] margolaria (Danimarka, 1848-1924) # [[Joy Page|Joe Page]] aktorea (EE.BB, 1924-2008) # [[Julia Slingo]] meteorologoa (Erresuma Batua, 1950) # [[Julie de Graag]] margolaria (Herbehereak, 1877-1924) # [[Julie Wilhelmine Hagen-Schwarz|Julie Wilhelmine]] margolaria (Estonia, 1824-1902) # [[Justyna Mielnikiewicz]] fotokazetaria (Polonia, 1973) # [[Karen Margrete Harup]] igerilaria (Danimarka, 1924-2009) # [[Kate Gleason]] ingeniaria (AEB, 1865-1933) # [[Kuhne Beveridge]] eskultorea, aktorea (AEB 1874-XX. mendea) # [[La Perla de Cádiz]] flamenko kantaria (Cádiz 1924-1975) # [[Lallie Charles]] argazkilaria (Irlanda,1869-1919) # [[Laurence Geai]] Fotokazetaria (Frantzia, 1984) # [[Lillian Elliott]] aktorea (Kanada, 1814-1959) # [[Lourdes Vega]] zientzialaria (Badajoz 1965) # [[Lula Romero]] musikagilea (Palma Mallorcakoa, 1976) # [[Lys Assia]] abeslaria (Suitza 1924-2018) # [[Mabel Allington Royds]] artista (EB 1874-941) # [[Małgorzata Malicka|Malgorzata Malicka]] fotokazetaria, idazlea, poeta (Varsovia, 1959) # [[Manizha Wafeq ]] ekonomialaria, ekintzailea (Afganistan,?) # [[Manuela Villa]] kutur kudeatzailea, politikaria (Madril 1976) # [[Mar Villaespesa]] kultur kudeatzailea, arte kritikaria (Almeria 1953) # [[Marga López]] aktorea (Mexiko, 1924-2005) # [[Margaret Boden]] ikerketa-irakaslea (Erresuma Batua, 1936) # [[Margaret Yorke]] idazlea (Irlanda, 1924-2012) # [[Margarita de Mayo Izarra]] idazlea, kazetaria eta maistra (Toledo, 1889-Madril,1969) # [[Marguerite Long]] musikaria eta pedagogoa (Frantzia, 1874-1966) # [[Marguerite Vogt]] birologoa, biologoa (Alemania 1913-AEB 2007) # [[Maria Auböck]] arkitektoa (Viena, 1951) # [[María del Mar Terrones Villanueva|Maria del Mar Terrores Villanueva]] maistra, medikua eta kazetaria (Granada, 1892-1980) # [[María Durán Febrer]] emakumeen eskubideetan espezializatutako legelari feminista (Mallorca 1953) # [[María Emilia Casas]] legelaria, Konstituzio Auzitegiko 1. emakume presidentea (León 1950) # [[Maria Golubnitxaia|Maria Golubnichaya]] atleta (Errusia 1924-2015) # [[Maria Jose Marques da Silva]] artikektoa (Porto, 1914-1996) # [[Maria Lainá]] poeta (Grezia, 1947-1923) # [[María Luz Navarro Mayor|Maria Luz Navarro Mayor]] maistra (Soria, 1918-Madril, 2014) # [[Maria Sander]] atleta (Alemania, 1924-1999) # [[Maria Vos]] margolaria (Amsterdan, 1824-1906) # [[María Zaragoza]] idazlea (Madril 1982) # [[Maria_Walanda_Maramis]] Indonesiako "heroi nazionala" (Kema, Iparraldeko Minahasa 1872 - 1924) # [[Marianne Werner]] atleta (Alemania, 1924-2023) # [[Marie Dorigny]] fotokazetaria (Frantzia, 1959) # [[Marie Gutheil-Schoder]] opera sopranoa (Alemania, 1874-1935) # [[Marina Berti|Martina Berti]] (Londres, 1924-Italia, 2002) # [[Marina Perezagua]] idazlea (Sevilla 1979) # [[Mariya Yúdina]] piano jolea (Errusia 1899-1970) # [[Marjorie Boulton|Majorie Boulton]] idazlea, poeta (Erresuma Batua, 1924-1977) # [[Marlena Fejzo]] genetista (AEB, 1968) # [[Marta Verde]] artista (Pontevedra 1985) # [[Marthe Vogt]] neurozientzialaria (Berlin 1903-AEB 2003) # [[Martina Bacigalupo]] fotokazetaria (Italia, 1978) # [[Mary Ann Bevan]] erizaina (EB 1874-1933) # [[Mary Berg]] Varsoviako getto judutik bizitik irtendakoa (Polonia 1924-2013) # [[Mary Carr]] aktorea (EE.BB, 1874-1973) # [[Mary Gardiner Horsford]] poeta (AEB 1818-1874) # [[Mary Helen Wright Greuter]] astronomo, historialaria (AEB, 1914-1997) # [[Mary Katharine Brandegee]] botanikaria (AEB 1844-1920) # [[Mary Lee Woods]] matematikaria, programatzailea (Erresuma Batua, 1924-2017) # [[Maryse Goudreau]] argazkilaria (Kanada, 1980) # [[Marzieh]] abeslaria (Teheran, 1924-Paris, 2010) # [[Maxine Singer|Maxime Singer]] biologoa (New York, 1931) # [[Mercedes Cebrián]] idazlea, itzultzailea (Madril 1971) # [[Mercedes Vieito]] kazetaria eta maistra (Kuba, 1887-1960) # [[Meri Torras]] filologoa, saiakeragilea, ikertzailea (Bartzelona 1968) # [[Minda Ramm]] idazlea (Norvegia, 1859-1924) # [[Montserrat Pujol Vilarnau]] maistra eta pedagogoa (Galizia, 1941) # [[Nahirqo]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Nahla El Fatiha Naili]] eskultorea (Aljeria, 1986) # [[Nana Akua Oppong Birmech]] arkitektoa (Ghana, 1980ko hamarkada) # [[Naomi Shihab Nye]] poeta, idazlea (AEB-Palestina, 1952) # [[Natalia Gutman]] piano jolea (Errusia 11877-1952) # [[Natalia Pozniakovskaia]] piano jola, irakaslea (Errusia 1889-1981) # [[Nathalie de Vries]] arkitektoa, hirigilea, irakaslea (Herbehereak 1965) # [[Neda Razavipour]] artista (Iran, 1969) # [[Oby Ezekwesili]] ekonomia politikan aditua (Nigeria 1963) # [[Olga Gyarmati]] atleta (Hungaria, 1924-2013) # [[Olga Kalantarova]] piano jolea, irakaslea (Errusia 1877-1952) # [[Paloma Pedrero]] dramagilea, irakaslea (Madril 1957) # [[Paula Lapido]] idazlea (Madril 1975) # [[Paulete Furacão|Paulete Furacao]] giza eskubideen aldeko ekintzailea (Salvador, 1964) # [[Paulette Nardal]] Martinikako kazetari, idazle eta feminista frantziarra (Frantzia1896-1985) # [[Pauline Chaponnière-Chaix]] erizain, sufragista, (Suitza, 1850-1934) # [[Priscilla Pointer]] aktorea (EE.BB, 1924) # [[Ragna Nielsen]] politikaria (Norvegia, 1845-1924) # [[Raquel Lanseros]] poeta, itzultzailea (Cádiz 1973) # [[Rebeca Guber]] matematikaria, informatikaren aitzindaria (Argentina 1926-2020) # [[Renée Lafont]] itzultzaile, fotokazetaria (Frantzia, 1876-Kordoba, 1936, gerran eraila) # [[Rita Martin]] argazkilaria (Irlanda, 1958) # [[Robin Canup]] astrofisikaria (AEB, 1968) # [[Rosa Cursach]] filosofoa, teologoa, politikari ekintzailea (Mallorca 1967) # [[Rosa Smester]] maistra, idazlea (Dominikar Errepublika 1874-1945) # [[Rosalind Tanner]] matematikaria (Erresuma Batua, 1900-1992) # [[Rosalyn Tureck]] piano jolea (AEB 1914-2003) # [[Ruth Robertson]] fotokazetaria eta esploratzailea (EE.BB, 1905-1998) # [[Sandra Vilardy]] biologoa, politikaria, ekintzaile ekologista (Kolonbia 1977) # [[Sara Rietti]] Argentinako 1. emakume kimikari nuklearra (1930-2017) # [[Selene Mahri ]] modeloa (Finlandia 1924- AEB 2020) # [[Shanakdakhete]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Sharon Isbin]] gitarra jolea (AEB 1980) # [[Shirin Neshat]] artista, film-zuzendaria (Iran, 1957) # [[Silvana Estrada]] mexikar musikagilea (Veracruz, 1997) # [[Silvia Vidal]] eskalatzailea (Bartzelona, 1970) # [[Sofía Rhei]] idazle, poeta (Madril 1978) # [[Solmaz Daryani]] fotokazetaria (Iran, 1989) # [[Soltan Achilova]] fotokazetaria (Turkemistan, 1950?) # [[Sophie Menter]] piano jolea, musikagilea, irakaslea (Errusia 1846-1918) # [[Souzana Antonakáki]] arkitektoa (Grezia, 1935-2020) # [[Stephanie Sinclair]] fotokazetaria (AEB, 1973) # [[Sue_Hendrickson]] paleontologoa (AEB, 1949) # [[Susana Vallejo]] fikzio-idazlea ( Madril 1968) # [[Susanna Amatuni]] musikologoa (Armenia, 1924-2010) # [[Tara Westover]] historialaria, idazlea (AEB 1986) # [[Tatiana Nikolayeva]] piano jolea, musikagilea (Errusia 1993) # [[Tatiana Warsher]] arkeologoa (Errusia 1880- Erroma 1960) # [[Teresa Carreño]] piano jolea, musikagilea (Venezuela 1853-AEB 1917) # [[Teresa Peramato Martín]] legelaria, herri-salataria (Salamanca 1962) # [[Teresa Solà i Vilà|Teresa Solà i Vila]] maistra (Katalunia, 1886-1979) # [[Themis Emakume Juristen Elkartea]] 1987ko GKEa: abokatu, prokuradore, epaile, magistratu eta legelariak # [[Valentina Babor]] piano jotzailea (Alemania 1989) # [[Vanessa Montfort]] idazlea, dramagilea (Bartzelona 1975) # [[Vithika Yadav]] giza eskubideen aldeko ekintzailea (India 1980) # [[Widad Hamdi]] aktorea (Egipto 1924-1994) # [[Xuefei Yang]] gitarra jolea (Pekin 1977) # [[Yolanda Morató]] irakaslea, itzultzailea (Huelva 1976) # [[Zahra Kazemi]] argazkilari eraila (Iran, 1948-2003) # [[Zohra Bensemra]] argazkilaria (Aljeria, 1968) # [[Zona Gale]] idazlea (EE.BB., 1874-1938) # [[Zulfiya]] poeta (Uzbekistan 115) }} ==='''Berriak 2023''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Olaso]] ef-- '''SORTUA''' film zuzendaria, ekintzailea (Durango 1996) # [[Amets Ormaetxea Ezpeleta]] ---- '''SORTUA''' barne diseinatzailea eta musikaria (Arrasate, 1997) # [[Ane Lindane]] ef-- '''SORTUA''' aktorea eta umoregilea (Barakaldo, 1988) # [[Araks Sahakyan]] ---- '''SORTUA''' itzultzailea eta artista (Armenia, 1990) # [[Ebru Baybara Demir]] ---- '''SORTUA''' sukaldaria (Turkia, 1976) # [[Elisabeth Luengo]] ---- '''SORTUA''' bide-ingeniaria, arkularia (Durango 1992) # [[Eneritz Aranburu]] ef-- '''SORTUA''' abeslaria, panderojolea (Mallabia, 1980) # [[Idoia Telleria Maritxalar]] ---- '''SORTUA''' argazkilaria (Lasarte-Oria, 1977) # [[Ihitz Iriart Casenave]] ---- '''SORTUA''' abeslaria, gidoilaria (Aloze) # [[Ione Zuluaga Muxika]] ---- '''SORTUA''' historialari eta ikertzailea (Azkoitia, 1995) # [[Itziar Irakulis Loitxate]] ---- '''SORTUA''' zientzialaria (Zornotza, 1996) # [[Itziar Leemans]] ---- '''SORTUA''' euskal zinemagilea (Donibane Lohitzun, 1983) # [[Jaione Arregi Urizar]] ---- '''SORTUA''' itzultzaile, interpretea (Barakaldo/Zaldibar, 1976) # [[Jasone Mendizabal Altuna]] ---- '''SORTUA''' topaguneko zuzendaria (Arrasate, 1968) # [[Josebe Blanco]] ---- '''SORTUA''' artzaina, gaztagilea eta idazlea (Galizia, 1973) # [[June Baonza Pagaldai]] ef-- '''SORTUA''' diseinatzaile grafikoa (Durango, 1979) # [[Koro Zumalabe Goenaga]] ---- '''SORTUA''' itzultzailea (Donostia, 1947) # [[Maria Uriarte Artamendi]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, kontalaria (Elorrio 1966) # [[Maryse Cachenaut]] ---- '''SORTUA''' laboraria (Itsasu, 1971) # [[Morgan Ody]] ---- '''SORTUA''' baratzezaina (Frantzia, 1979) # [[Nati Bilbao Onaindia]] efef '''SORTUA''' pandejolea, tabernaria, sukaldaria (Durango, 1929-2023) # [[Rosa Moro]] ---- '''SORTUA''' idazlea eta kazetaria (Salamanca, 1969) # [[Seberi Mardaras]] ef--'''SORTUA''' andereño ohia (Mungia, 1932) # [[Silvia Bonoli]] ---- '''SORTUA''' astrofisikaria eta ikertzailea (Bolonia, 1979) # [[Aída Doninelli]] sopranoa (Guatemala, 1898-1996) # [[Aitziber López Cortajarena ]] irakaslea, ikertzailea (Bilbo 1974) # [[Alejandra Flores]] sopranoa (Guatemala, 1986) # [[Alexandra Sophia Handal]] artista, zinemagilea eta entsegugilea ('''Palestina''', 1975) # [[Alice Catherine Evans]] mikrobiologoa (AEB, 1881-1975) # [[Alice Eastwood]] botanikaria (Kanada 1859- AEB 1953) # [[Almudena Alonso-Herrero]] astrofisikaria, ikertzailea (Madril, 1968) # [[Amparo Alvajar]] idazlea, itzultzailea (Coruña, 1916-Moncano, 1998) # [[Amparo Amorós]] poeta, saiakeragilea ( Valentzia 1950) # [[Ana Alcolea]] irakaslea, idazlea (Zaragoza 1962) # [[Ana de Valle]] poeta (Asturias 1900-Belgika 1984) # [[Ana Maria Cetto]] fisikaria (Mexiko, 1946) # [[Ana Pomares Martínez]] idazlea (Alacant, 1991) # [[Ángeles Blanco]] kazetaria (Badajoz 1972) # [[Angelina Acuña]] poeta, idazlea (Guatemala, 1905-2006) # [[Aniela Wolberg]] (Polonia, 1907-Varsovia, 1937) # [[Anna Verouli]] xabalina jaurtitzailea (Grezia 1956) # [[Armita Geravanden heriotza]] emakume kurdua, eraila (Teheran, 2006-2023) # [[Augusta La Torre]] iraultzailea (Peru, 1946) # [[Aurora Luque]] poeta, itzultzaile. (Almeria, 1962) # [[Bea Uusma]] idazlea, ikustratzailea eta medikua (Suedia, 1966) # [[Beata Peters]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1959) # [[Beate Koch]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1967) # [[Beatriz Pichi Malen]] abeslari maputxea (Buenos Aires, 1953) # [[Berta Castañé]] modeloa, aktorea (Bartzelona 2002) # [[Bessie Pease Gutmann]] artista, ilustratzailea (AEB 1876-1960) # [[Betsabé Espinal]] aktibista (Kolonbia, 1896-1932) # [[Camila Loboguerrero]] zinema-zuzendaria (kolonbia, 1941) # [[Camille Aumont Carnel]] feminista, idazlea, blogaria (Niger, 1996) # [[Camille Lellouche]] abeslaria, youtuberra (Paris, 1965) # [[Carmen Pujals ]] botanikaria, ikertzailea (Argentina 1916-2003) # [[Carmen Soler]] poeta, komunista, irakasle (Paraguai, 1924-1985) # [[Casta Álvarez]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Aljeria 1786-Zaragoza 1846) # [[Caty Juan de Corral]] idazlea, margolaria ( Palma 1926-2014) # [[Cecilia Magni]] Pinochet-en aurkako iraultzailea (Txile, 1956-1988) # [[Celia de Molina]] aktorea, gidoilaria (Jaen 1983) # [[Chus Pato]] idazlea (Ourense 1955) # [[Claudia Losch]] atleta, pisu jaurtitzailea (Alemania 1960) # [[Claudia Sagastizabal]] matematikaria (ARgentina...?) # [[Concepción Ramírez]] indigena, ekintzailea (Guatemala, 1942-2021) # [[Concha Lagos]] poeta (Kordona 1907-Madril 2007) # [[Conchita Cintrón]] burtzikaria, toreatzailea, aitzindaria (Txile 1922- Portugal 2009) # [[Cristina Andreu Cuevas]] film zuzendaria (Casablanca 1960) # [[Cristina Fernández Cubas]] idazlea, kazetaria ( Bartzelona 1945) # [[Cristina Sánchez]] toreatzailea (Madril 1972) # [[Débora Arango]] artista politikoa (Kolonbia 1907-2005) # [[Dima Khatib]] Kazetaria, poeta, blogaria (Siria, 1971) # [[Dionisia García]] idazlea (Albacete 1929) # [[Dolores Franco Manera]] irakaslea, idazlea, itzultzailea (Madril 1912-1977) # [[Dulcinea Bellido]] jostuna, politikaria (Badajoz 1936-Madril 2001) # [[Elena Iparragirre]] iraultzailea (Peru, 1947) # [[Elena Martín Vivaldi]] poeta, idazlea, liburuzaina (Granada 1907-1998) # [[Elena Martínez Fontes]] biologoa, ikertzailea (Argentina 1912-1987) # [[Elisa Bachofen]] ingeniaria, aktibista (Argentina 1891-1976) # [[Eliška Junková]] auto-gidaria (Austria-Hungaria 1900-Txekoslovakia 1994) # [[Elvira López ]] aktorea (Txile 1966) # [[Esperança Camps Barber]] kazetaria, idazlea, politikaria (Menorca 1964) # [[Ethelwynn Trewavas]] iktiologoa, zientzialaria (Erresuma Batua, 1900-1993) # [[Fanny Rubio]] idazlea, ikertzailea (Jaen 1949) # [[Fatima Whitbread]] xabalina jaurtitzailea (Erresuma Batua 1961) # [[Felicia Țilea-Moldovan]] xabalina jaurtitzailea (Errumania 1967) # [[Gracia Morales]] antzerkigilea, poeta (Granada 1973) # [[Graciela Rodo Boulanger]] artista (Bolivia, 1935) # [[Guadalupe Muñoz Sampedro]] aktorea, enpresaburua (Madril 1896-1975) # [[Gudrun Ensslin]] irakaslea, emakumeen aldeko ekintzailea, iraultzailea (Alemania 1940-1977) # [[Hale Asaf]] margolaria (Turkia, 1906- Paris, 1938) # [[Haneen Zoabi]] '''palestinar-israeldar''' politikaria (Israel 1969) # [[Helena González Fernández]] irakaslea, ikertzailea (Pontevedra 1967) # [[Heli Rantanen]] xabalina jaurtitzailea (Finlandia 1970) # [[Hind Shoufani]] poeta eta film zuzendari '''palestinarra''' (Libano, 1978) # [[Huzama Habayeb]] idazlea ('''Palestina,''' 1965) # [[Iraida Noriega]] abeslaria (Mexiko Hiria, 1971) # [[Irene Bernasconi]] biologoa, ikertzailea, aitzindaria (Argentina 1896-1989) # [[Iris Cochón]] itzultzailea, literatura kritikaria (Galizia 1968) # [[Irmgard Möller]] aktibista politikoa (Alemania 1947) # [[Isabel de Ocampo]] zinegilea, gidoilaria (Salamanca 1970) # [[Isabel Echarri]] euskal artista (Bera, 1929-Formentera, 2022) # [[Isabel Ruiz Lara]] kazetaria (Espainia, XX. mendea) # [[Isabel Ruiz Ruiz]] artista (Guatemala, 1945-2019) # [[Isabel Vilallonga]] politikaria (Badajoz 1949) # [[Jackie Forster]] kazetaria, aktorea, ekintzaile lesbiana (Erresuma Batua, 1926-1998) # [[Jennifer Lee Carrell]] idazlea (AEB 1962) # [[Joana Bonet]] kazetaria (Leida, 1966) # [[Juana Castro Muñoz]] poeta (Kordoba 1945) # [[Juana Cruz]] toreatzaile aitzindaria (Madril 1917-1981) # [[Julia Castillo]] antropologoa, poeta (Madril 1956) # [[Julia Uceda]] poeta (Sevilla 1925) # [[Karen Forkel ]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1970) # [[Karimeh Abbud]] argazkilaria eta artista ('''Palestina''' 1896-1940) # [[Khalida Jarrar]] politikari '''palestinarra''' (Jordania 1963) # [[Laila Shawa]] artista bisuala ('''Palestina''' 1940-Londres 2002) # [[Lamia Ziadé]] Libanoko pintore eta komikigilea (Beirut, 1968) # [[Laura Zambrano Padilla]] hezitzailea eta iraultzailea (Peru, 1945) # [[Leonor Fernández de Torreblanca]] dama, Cervantesen amama (Kordoba ?-1557) # [[Lia (abeslaria)]] (Japonia 1981) # [[Lil Milagro Ramírez]] poeta, gerrillaria (Salvador 1946-1979) # [[Linda Maria Baros]] hizkuntzalaria, itzultzailea (Errumania 1981) # [[Linda Sobeh Alí]] diplomazialaria ('''Palestina''' 1968) # [[Livia Gouverneur]] gerrillaria (Venezuela, 1941-1961) # [[Lola Lorente]] ilustratzailea (Bigastro, Valentzia, 1980) # [[Lola Mora]] eskultorea, asmatzailea, aitzindaria (Argentina 1866-1936) # [[Louise McPaul]] xabalina jaurtitzailea (Australia 1969) # [[Lucrecia Pérez]] etxeko langilea, arrazismoaren lehenengo biktima aitortua Espainian (Dominikar Errepublika, 1959 - Madril, 1992) # [[Maider Oleaga]] zinema-zuzendari eta gidoigilea (Bilbo, 1976) # [[Malika Gaïd]] Aljeriako erizaina eta militante independentista (1933-1958) # [[Manuela Burló]] film zuzendaria, gidoilaria (Murtzia 1978) # [[Manuela Sancho]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1783-1863) # [[Margaluz]] aktorea, abeslaria, dantzaria (Palma 1939-2006) # [[Margarida Pinto]] aktorea, kazetaria ( Portugal 1966) # [[Marguerite Buffet]] idazlea (Frantzia, 1620-1680) # [[María Adela Caría]] bakteriologoa, ikertzailea (Argentina 1915-1989) # [[María Agustín]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1784-1831) # [[María Antonia Ortega]] poeta (Madril 1954) # [[María de la Consolación Azlor]] noblea, Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Girona 1775- Zaragoza 1814) # [[María de los Reyes Fuentes]] poeta ( Sevilla 1927-2010) # [[María Forteza]] aitzindaria. Seguraski, Espainiako 1. emakume zinegilea (Mallorca 1913-1961) # [[María Guerra]] kazetaria, zinema kritikaria (Madril 1965) # [[Maria Hervás]] aktorea (Madril 1978) # [[María Isabel Sánchez Vegara]] idazlea...(Bartzelona ?) # [[Maria Josefa Yzuel Giménez]] fisikaria (Huesca, 1940) # [[Maria Keil]] artista (Portugal 1914.2012) # [[María Larrea|Maria Larrea]] zinegilea (Bilbo, 1979) # [[María Lostal]] heroia ( ?- Zaragoza ç1809) # [[María Manuela Pignatelli de Aragón Gonzaga]] noblea, Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1753-Madril 1816) # [[María Martín Barranco]] idazlea, genero ikuspegian aditua (Granada XX. mendea) # [[Maria Occhipinti]] anarkista eta idazlea (Italia 1921-Erroma 1996) # [[María Pantoja Sánchez]] soziologoa eta iraultzailea (Peru, 1953) # [[María Pilar Fumanal]] geomorfologoa (Valentzia 1940-1998) # [[María Rosal]] poeta, irakaslea (Kordoba 1961) # [[María Victoria Atencia]] poeta (Malaga 1931) # [[Marie Sara]] burtzikaria (Frantzia 1964) # [[Marie-Castille Mention-Schaar]] film zuzendaria, gidoilaria, kazetaria ( Frantzia 1963) # [[Marisa Soleto]] legelaria (Cáceres 1966) # [[Mary Montagu]] idazlea (EB 1689-1762) # [[Matilde Cherner]] idazlea (Salamanca, 1833-Madril 1880) # [[Matilde Muñoz Sampedro]] aktorea ( Madril 1900-1969) # [[Mercedes Muñoz Sampedro]] aktorea (Madril 1896-1979) # [[Mikaela Ingberg ]] xabalina jaurtitzailea (Finlandia 1974) # [[Mily Possoz]] margolaria (Portugal, 1888-1968) # [[Mirela Manjani]] xabalina jaurtitzailea (Albania 1976) # [[Miriam Rothschild]] zientzialaria (Erresuma Batua, 1908-2005) # [[Miriam Tlali]] emakume beltz eta idazlea (Hego Afrika, 1933-2017) # [[Montserrat Casas]] fisikaria (Girona 1955-Bartzelona2013) # [[Nandar]] aktibista feminista (Myanmar, 1995) # [[Natalia Lisovskaya]] atleta, pisu jaurtitzailea (Errusia 1962) # [[Natalia Xikolenko]] xabalina jaurtitzailea ( Bielorrusia 1964) # [[Nathalie Handal]] idazlea (EE.BB. 1969) # [[Nelly Evans Risco]] iraultzailea (Peru, 1943) # [[Nicole Girard-Mangin]] medikua (Frantzia, 1878-1919) # [[Nina Bari]] matematikaria (Errusia, 1901-1961) # [[Olga Gavrilova]] xabalina jaurtitzailea (Errusia 1957-2022) # [[Olga Rivero Jordán]] poeta (La Laguna, 1928-2021) # [[Päivi Alafrantti]] xabalina jaurtitzailea ( Finlandia 1964) # [[Panmela Castro]] grafitigile, artista, ekintzaile (Brasil, 1981) # [[Petra Felke]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1959) # [[Pilar Costa]] abokatua, politikaria (Eivissa 1967) # [[Pureza Canelo]] poeta (Cáceres 1946) # [[Quan Zhou Wu]] ilustratzaile eta komikigilea (Algeciras, 1989) # [[Randa Siniora]] eskubideen aldeko ekintzailea ('''Palestina''' ç1961) # [[Rauda Morcos]] LGBTIQ ekintzaile (Palestina, 1974) # [[Raymonde Arcier]] artista, feminista (Frantzia, 1939) # [[Raymonde Peschard]] Aljeriako gerrako militante nazionalista (1927-1957) # [[Rebecca Guay]] akuarelista (EE.BB. XX. mendea) # [[Rita Azevedo Gomes]] zinema zuzendaria (Lisboa, 1952) # [[Romelia Alarcón Folgar|Rogelia Alarcón]] idazlea, pianista (Guatemala, 1900-1971) # [[Rosa Chávez]] poeta, aktorea, kultura kudeatzailea (Guatelama, 1980) # [[Rosa Pereda]] idazlea, kritikaria (Santander 1949) # [[Rosa Romojaro ]] poeta, ikertzailea (Cádiz 1948) # [[Rosa Spottorno Topete]] itzultzailea, feminista ( Murtzia 1884-1980) # [[Rosario Pardo]] aktorea, zuzendaria (Jaen 1959) # [[Rosaura Álvarez]] poeta, margolaria, irakaslea (Granada 1945) # [[Roxana Stinchfield Ferris]] botanikaria (AEB 1895-1978) # [[Ruth Mateu Vinent]] politikaria (Menorca 1976) # [[Sabine Braun]] heptatloi- atleta (Alemania 1965) # [[Sara Doke]] belgikar kazetaria, itzultzaile (Frantziar, 1968) # [[Sara Estela Ramírez]] irakasle, kazetari, feminista ..(Mexiko, 1881-1910) # [[Sheila Minor]] ikertzailea (EE.BB., 1946) # [[Silke Renk]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1967) # [[Sofia Montaner Arnau]] azken trementinairea (Lleida 1908-1996) # [[Sofía Sakorafa]] greziar-'''palestinar''' politikaria, xabalina-jaurtitzailea (Grezia 1957) # [[Soledad Ortega Spottorno]] filosofoa, irakaslea, editorea (Madril 1914-2007) # [[Soledad Varela Ortega]] filologoa, ikertzailea (Madril 1945) # [[Sonia Nimr]] idazlea ('''Palestina''', 1955) # [[Sonia Pulido]] ilustratzailea (Bartzelona, 1973) # [[Steffi Nerius]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1972) # [[Suheir Hammad]] poeta ('''Jordania''', 1973) # [[Tatiana Xikolenko]] xabalina jaurtitzailea (Errusia 1968) # [[Telma Reca]] psikiatra aitzindaria (Argentina 1904-1979) # [[Teresa Bolaños de Zarco]] idazlea, pianojolea eta margolaria (Guatemala, 1922-1998) # [[Tiina Lillak ]] xabalina jaurtitzailea ( Finlandia 1961) # [[Truus Menger-Oversteegen|Truus Menger]] eskultorea, aktibista (Holanda 1923-2016) # [[Virginia Yagüe]] gidoilaria, idazlea ( Madril 1973) # [[Ynes Mexia]] botanikaria (Mexiko/AEB 1870-1938) # [[Zahia Ziouani]] orquestra zuzendaria (Paris 1978) # [[Zinaída Guipius]] poeta, idazlea (Errusia- Frantzia, 1869-1945) # [[Ziza Massika]] Aljeriako erizaina eta militante independentista (1934-1959 }} ==='''Berriak 2023''' ('''urria''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Abanda Elustondo]] ----'''SORTUA''' ikertzailea (Donostia, 1989) # [[Amaia Arranz Mendiguren]] ----'''SORTUA''' biologoa eta ikertzailea (Bilbo 1978) # [[Andrea Garcia-Santesmases]] ----'''SORTUA''' soziologoa, antropologoa (Madril 1988) # [[Carmen Albisu]] efef'''SORTUA''' euskaltzailea, euskara irakaslea (Errenteria, 1916-Tutera, 2007) # [[Irati Gorostidi Agirretxe]] '''SORTUA''' artista, zinemagilea (Egues, 1988) # [[Itziar Eguren]] ef--'''SORTUA''' erizaina, txistularia (Elorrio 1953) # [[Izar Zubiaga]] ef--'''SORTUA''' futbolaria (Durango 2006) # [[Leire Ayala]] ef--'''SORTUA''' abeltzaina (Bilbo/Elorrio 1972) # [[Maialen Braña]] ----'''SORTUA''' abeslaria, irakaslea (Elizondo, 1998) # [[María Ángeles Sallé Alonso]] ef--'''SORTUA''' soziologoa, ikertzailea (Panama, 1956) # [[Maria Pilar Zuriarrain]] ef--'''SORTUA''' txistularia (Zizurkil, 1953) # [[Marta Rodríguez Fouz]] ef--'''SORTUA''' soziologoa, kazetaria eta futbolaria (Coruña, 1972) # [[Patricia Tornero]] ----'''SORTUA''' gaztagilea (Valentzia....) # [[Tatiana Romero Reina]] ----'''SORTUA''' historialaria, aktibista (Mexiko, 1984) # [[Julia Arévalo]] aktibista, politikaria (Uruguai, 1898-1985) # [[Abala Bose]] gizarte langilea (Bangladesh, 1864-1951) # [[Alberta Ferretti ]] diseinatzailea (Italia 1950) # [[Alessandra Korap]] lider indigena (Brasil, 1958) # [[Alicia Luna]] gidoilaria, irakaslea (Madril 1963) # [[Alicia Senovilla ]] aurkezlea (Madril 1969 ) # [[Amna Suleiman]] maistra eta txirrindularia Palestinan (Damasco, 1982) # [[Amparo Fortuny]] dokumentalgilea, ekoizlea (Valentzia XX. mendea) # [[Ana García Lozano]] kazetaria (Valentzia 1963) # [[Ana Iris Simón ]] kazetaria, idazlea (Ciudad Real 1991) # [[Anita Sirgo]] sindikalista, komunista, ekintzailea (Asturias, 1030) # [[Anna Lizaran]] aktorea (Bartzelona 1944-2013) # [[Anna Murià]] idazlea, kazetaria, ekintzaile erbesteratua (Bartzelona, 1904-Tarrasa, 2002) # [[Annie Baker]] film zuzendaria (AEB 1981) # [[Antonia Dell'Atte ]] modelo ohia, aurkezlea (Italia 1960) # [[Anwara Bahar Chowdhury]] idazlea eta ekintzailea (Bangladesh, 1919-1987) # [[Asma al-Ghul]] kazetaria, feminista (Palestina, 1982) # [[Asma Tubi]] poeta eta kazetaria (Palestina, 1905-1983) # [[Assumpció Casals]] aktore erbesteratua (Bartzelona, 1896-1975) # [[Auguste Deter]] dokumentatutako 1. Alzheimer goiztiar kasua (Alemania 1850-1906) # [[Beatriz de Bobadilla (Gomerako andrea)]] Tenerifeko konkistatzailea (Medina del Campo, ?-1504) # [[Beatriz Enríquez de Arana]] Kolonen bikotea eta Fernando Kolonen ama (Kordoba, 1465-1522) # [[Blanca Padilla]] modeloa, diseinatzailea (Madril 1995) # [[Bushra al-Tawil ]] kazetaria, aktibista (Palestina 1993) # [[Carlota Soldevila]] aktorea, irakaslea (Bartzelona 1929-2005) # [[Carme Ballester|Carmen Ballester]] kataluniar politikari erbesteratua (Bartzelona, 1900-Paris, 1972) # [[Carme Serrallonga]] pedagogoa, itzultzailea (Bartzelona 1909-1997) # [[Carmen Alcázar]] wikilaria (Mexiko) # [[Carmen Domingo]] idazlea, aktibista (Bartzelona 1970) # [[Carmen Lomana]] enpresaburua, socialitea (Leon 1948) # [[Carolina Punset]] politikaria (AEB/Katalunia 1971) # [[Celestina Marrón]] sindikalista (Asturias, 1926-2016) # [[Chelo García-Cortés]] kazetaria (Ourense 1951) # [[Clotilde Luisi]] abokatu, dramaturgo, feminista (Uruguai, 1882-1969) # [[Conchi Arnal Claro]] ekintzaile feminista (Tanger, 1950) # [[Conxita Herrero]] komik ilustratzailea (Katalunia, 1993) # [[Daniela Catrileo]] poeta maputxea (Txile, 1987) # [[Daniela Feixas]] idazlea, aktorea, zuzendaria (Katalunia 1973) # [[Dolors Oller]] irakaslea, idazlea, literatura kritikaria (Girona 1942) # [[Eileen O'Shaughnessy]] Britainia Handiko idazlea (1905–1945) # [[Elisa Coll]] idazlea, ekintzailea, bisexuala (Madril 1992) # [[Elisabeth Reyes]] modeloa (Malaga 1985) # [[Elsa Punset]] idazlea ( Londres/Katalunia 1964) # [[Elvira Espejo Ayca]] artista, poeta, ehulea (Bolivia, 1981) # [[Eva García Magriñá]] ikertzaile eta idazle (Donostia, 1966) # [[Eva Hache]] umorista, aurkezlea (Segovia 1971) # [[Fadila Saâdane]] Aljeriako gerrako zuen militante nazionalista (1938-1960) # [[Fanny Kemble]] aktore, idazle eta esklabotzaren aurkako abolizionista (Britainia Handia, 1809-1893) # [[Gema López]] kazetaria (Madril 1971) # [[Georgette Rizk]] ekintzailea (Palestina 1925-2018) # [[Hanan Al-Agha]] idazle eta artista (Palestina, 1948-2008) # [[Helena Béjar]] soziologoa, irakaslea (Madril 1956-2023) # [[Helga Tawil-Souri]] dokumentalgile, ikertzaile eta idazle (Kuwait, 1969) # [[Hiba Kamal Abu Nada]] poeta, eleberrigilea, wikilaria (Meka, 1991-Gazako zerrenda, 2023) # [[Hind al-Husseini]] aktibista, hezitzailea (Palestina, 1916-1994) # [[Inés Luisi]] medikua (Uruguai, XIX.mendea- 1965) # [[Irene Bordoy]] margolaria, irudigilea (Mallorca 1940) # [[Isabel Gemio]] kazetaria (Badajoz 1961) # [[Isabel González González]] politikaria eta ekintzailea (Tenerife, 1890-1968) # [[Isabel Pinto de Vidal]] politikaria, aktibista (Uruguai, 1885-1969) # [[Isabella Eklöf]] zinemagilea (Suedia, 1978) # [[Islah Jad]] aktibista, ikertzailea, irakaslea (Palestina 1951) # [[Jackie Salloum ]] artista, film zuzendari palestinarra (AEB XX. mendea) # [[Jahanara Arzu]] poeta (Bangladesh, 1929) # [[Jenna Elfman]] aktorea (AEB 1971) # [[Jimena Menéndez-Pidal|Jimena Menendez Pidal]] pedagogoa (Madril, 1901-1990) # [[Júlia Coromines]] medikua, psikiatra erbesteratua (Bartzelona 1910-2011) # [[Julud Daibes]] palestinar arkitektoa eta politikaria (Betleem, 1965) # [[Jutta Koether]] artista, musikaria eta kritikaria (Alemania, 1958) # [[Kamilya Jubran]] abeslari palestinarra (Israel, 1962) # [[Kamini Roy]] poeta eta ekintzailea (Bangladesh, 1864-1933) # [[Kapitolina Díaz]] soziologoa (Leon, ) # [[Kholoud Faqih|Kholoud Faqin]] epailea (Palestina, XX.mendea) # [[Laudelina de Campos Melo]] etxeko-langileen aldeko sindikalista (Brasil, 1904-1991) # [[Laura Caballero]] gidoilaria, zuzendaria (Madril 1978) # [[Lola Lizaran]] aktorea (Almeria/Bartzelona 1931-2003) # [[Lucila Gamero]] mediku, zirujau, idazle eta feminista (Honduras, 1873-1964) # [[Lucy Prebble]] antzerkigilea (Britainia Handia 1981) # [[Luisa Luisi]] poeta, pedagogoa (Uruguai, 1883-1940) # [[Lurdes Lekuona Laburu|Lurdes Lekuona]] Zalduondoko alkatea (Gasteiz, 1958) # [[Magdalena Antonelli Moreno]] politikaria, aktibista (Uruguai, 1877-1955) # [[Maha Haj]] palestinar jatorriko zinema zuzendari israeldarra (Nazaret, 1970) # [[Mai Masri]] zinema-zuzendaria (Jordania, 1959) # [[Maliha Hamidou]] Aljeriako gerrako militante nazionalista (1942-1959) # [[Mar Coll]] gidoilaria, film zuzendaria (Bartzelona 1981) # [[Margarida Minguillón]] aktorea, ahots aktorea (Bartzelona 1947) # [[Maria Dolors Bargalló]] Kataluniar politikari erbesteratua (Bartzelona, 1902-Mexiko,1980) # [[María España Almendro]] saskibalio-jokalaria (Mallorca 1992) # [[Maria Majoral]] trementinairea (LLeida 1887-1976) # [[Maria Mies]] soziologoa (Alemania, 1931-2023) # [[María Patiño]] kazetaria (Coruña 1971) # [[María Teresa Josefina Janicki]] hezitzailea (Frantzia-Uruguai, XIX. mendea- ?) # [[Mariam Barghouti]] amerikar-palestinar kazetari, aktibista (Palestina-AEB, 1993) # [[Marina Comas]] aktorea (Bartzelona 1996) # [[Marta Angelat ]] aktorea, ahots aktorea (Bartzelona 1953) # [[Marta Corredera]] futbolaria (Bartzelona 1991) # [[Marta Nebot]] kazetaria (Sevilla 1975) # [[Marta Pérez Sierra]] idazlea, poeta (Bartzelona 1957) # [[Maruja Lozano]] bolero eta kopla abeslaria (Valentzia 1935 - Malaga 2022) # [[Mary Al-Atrash]] igerilaria (Palestina 1994) # [[Mary Ann Shadd]] aktibista abolizionista, kazetaria, irakaslea (AEB, 1823-1893) # [[Maryse Gargour]] zinemagilea eta kazetaria (Palestina, XX. mendea) # [[Matilde_Fern%C3%A1ndez]] Politikaria feminista (Madril, 1950) # [[Mayada Al-Sayad]] alemaniar-palestinar atleta (Berlin, 1992) # [[Mériem Bouatoura]] Aljeriako gerrako borrokalari independentista (1938-1960) # [[Meriem Saâdane]] aljeriar erizaina eta militante nazionalista (1932-1958) # [[Mila Abadia]] kultura kudeatzailea (Zaragoza, 1962) # [[Miriam Saavedra]] modeloa, aktorea (Peru 1993) # [[Montse Amenós]] eszenografoa, jantzi-deseinatzailea (Bartzelona 1954) # [[Montse Guallar]] aktorea, aurkezlea (Bartzelona 1960) # [[Montserrat Cornet]] idazlea (Bartzelona 1934) # [[Mrinalini Sen]] idazlea (Bangladesh, 1879-1972) # [[Nadia Hafid]] ilustratzailea (Katalunia, 1990) # [[Nancy Meyers]] zuzendari, ekoizle eta gidoilaria (AEB 1947) # [[Natalia (abeslaria)]] tb aurkezlea (Cádiz 1982) # [[Natasha Neri]] aktibista, zinema zuzendaria (Brasil, XX. mendea) # [[Norma Andrade]] ekinzailea (Mexiko) # [[Noura Erakat]] amerikar-palestinar aktibista, irakaslea (Kalifornia, 1980) # [[Olatz Arregui]] piraguista (Donostia, 1999) # [[Paula Hernández (ahots aktorea)]] (Girona 1998) # [[Paula Hernández ]] aktorea, gidoilaria, zuzendaria (Argentina 1969) # [[Paulina Luisi]] mediku, sufragista, aktibista feminista (Uruguai, 1875-1950) # [[Pilar Boyero]] kopla abeslaria, irakaslea (Cáceres 1974) # [[Reem Frainah]] psikologoa, aktibista (Palestina ?) # [[Rosa Catrileo|Rosa Castrilleo]] abokatu maputxea (Temuco, Txile, 1981) # [[Rosa Estiarte]] igerilari olinpikoa (Manresa 1959-1985) # [[Rosa María Fernández García|Rosa María Fernandez García]] sindikalista (Asturias, 1942-2021) # [[Rosa Novell ]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1952) # [[Sahar Jalifa]] idazlea (Palestina, 1942) # [[Samar Nassar]] igelaria (Libano, 1978) # [[Samiha Khalil]] politikaria, ekintzailea (Palestina 1923-1999) # [[Shadia Mansour]] hip-hoparen 1. dama arabiarra (Londres 1985) # [[Shamim Azad|Shamin Azad]] poeta eta idazlea (Bangladesh, 1952) # [[Sílvia Quer]] film zuzendaria ( Bartzelona 1962) # [[Sofía Álvarez Vignoli]] aktibista, politikaria (Uruguai, 1899-1986) # [[Sònia Moll]] filologoa, poeta, itzultzailea (Bartzelona 1974) # [[Suad Amiry]] idazle eta arkitektoa (Siria, 1951) # [[Susanna Barranco]] aktorea, zuzendaria, ekoizlea (Bartzelona 1975) # [[Tania Safura Adam Mogne]] ikertzaile eta erakusketa komisario (Mozambike, 1979) # [[Teresa Font]] film-editorea (Bartzelona 1956) # [[Tina Pérez]] sindikalista, ekintzalea (Asturias, 1929-1965) # [[Umayya Abu-Hanna]] kazetaria eta idazlea (Palestina-Finlandia, 1961) # [[Woroud Sawalha]] atleta (Palestina, 1991) # [[Yamila Abdalá Taha al Shanti]] irakaslea, politikaria (Palestina 1955-2023) # [[Zaha Hassan]] aktibista, abokatua (Palestina, XX.mendea) # [[Zulaija Al-Shahabi]] Palestinako feminismoaren ekintzaile aitzindaria (1901-1992) }} ==='''Berriak 2023''' ('''iraila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Barrena García]] ----'''SORTUA''' idazlea, poeta (Basauri) # [[Bego Zubia Gallastegi]] ----'''SORTUA''' ikertzaile (Arrasate, 1965) # [[Dora Manchado]] --ef'''SORTUA''' Tehueltxeeraren azken hiztuna (Argentina, 1934-2019) # [[Jaione López]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, misiolaria (Elorrio 1998) # [[Marta Goikoetxea Luquin]] ef--'''SORTUA''' blogaria (Lizarra, 1984) # [[Nagore Belastegi Martín|Nagore Belaustegi]] ----'''SORTUA''' (Legazpia, 1987) # [[Nerea Azkona]] ----'''SORTUA''' antropologoa, idazlea (Sopela, 1982) # [[Oihane Unzalu]] ef--'''SORTUA''' nutrizionista, kirol monitorea, lasterkaria (Abadiño 1987) # [[Pantxonerak]] '''SORTUA''' arrain saltzaileak (Laredo 1970 hamarkadara arte) # [[Presen Zubillaga Auza]] efef'''SORTUA''' feminista, ekintzailea (Iruñea, 1951-2023) # [[Raquel Esteban Terradillos]] ----'''SORTUA''' ekofisiologoa (Barakaldo, 1982) # [[Adriana Abenia]] aurkezlea, idazlea (Zaragoza 1984) # [[Aina Clotet ]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1982ko) # [[Alexandra Narváez]] aktibista, zientzialaria (Ekuador, XX. mendea) # [[Alicia de los Ríos Merino|Alicia de los Rios Merino]] ikasle, gerrilari desagertua (Mexiko, 1952) # [[Amalia Anglés y Mayer]] opera kantaria eta gitarra-jotzailea (Badajoz, 1827-Stuttgart, 1859) # [[Amèlia Jover Velasco]] sindikalista, anarkista eta feminista (Cullera, 1910-Paris, 1997) # [[Amelia Quintanal Martínez-Conde]] futbolean Espainiako emakume talde baten 1. entrenatzailea (Kantabria 1937) # [[Amrita Pritam]] idazlea (Pakistan, 1919-India, 2005) # [[Ana Alba García]] kazetaria, gerra gatazketan aditua (Bartzelona 1971-2020) # [[Ana Borges]] futbolaria, aurrelaria (Portugal 1990) # [[Ana Paris Garcia]] lider sindikalista garrotez eraila (Sevilla, 1898-1938) # [[Ángeles García-Madrid|Ángeles Garcia-Madrid]] idazlea eta preso politikoa (Torrejón, 1918-Madrid, 2015) # [[Angustias Lara Sánchez|Maruja Lara Sánchez]] sindikalista (Granada, 1917-Valentzia, 2012) # [[Anna Cabot Quincy Waterston]] idazlea (AEB 1812-1899) # [[Anna Gréki]] poeta eta ekintzaile aljeriarra (1931-1936) # [[Anna Rodríguez Costa]] dramagilea, zuzendaria (Granada 1972) # [[Anna Stewart (aktibista)]] emakumeen eskubideen aldekoa (Australia 1947-1983) # [[Annette Frances Braun]] entomologoa (EEBB, 1884-1978) # [[Antònia Pascual Flaquer]] komunista fusilatua (Capdepera 1911-Porreres,1937) # [[Assumpció Puigdelloses Vila]] etxekoandre fusilatua (1906 - Sant Adrià de Besòs, 1940) # [[Aurora Picornell]] komunista fusilatua (Palma, 1912-Manacor, 1937) # [[Ayo Edebiri]] komediantea, idazlea (AEB1995) # [[Balbina Gayo Gutiérrez|Balbina Gayo Gutierrez]] maistra errepublikarra (1901-1936) # [[Begoña Alberdi]] sopranoa (Bartzelona 1964) # [[Belarmina González Rodríguez]] ekintzaile fusilatua (Palencia, 1914-Porreres, 1937) # [[Blanca Jeannette Kawas]] aktibista (Honduras, 1946-1995) # [[Brígida Pardo López]] etxekoandre fusilatua (Granada, 1904-1936) # [[Carlota Planas Riera]] Espainiako 1. emakume futbolarien ordezkaria (Bartzelona 1992) # [[Carme Claramunt i Barot]] ekintzaile fusilatua (Tarragona, 1897 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Carme Portaceli]] antzerki-zuzendaria, irakaslea (Valentzia 1957) # [[Carmen Arrojo]] maistra, memoriaren aldeko ekintzailea (Madril, 1918-2017) # [[Carmen Arrufat]] aktorea (Castelló 2002) # [[Carmen del Riego]] kazetaria, 1. emakume-presidentea Madrileko Prentsa Elkartean (Asturias 1960) # [[Carmen Maria Garcia "García de Saura"|Carmen María Garcia]] idazle eta margolaria ( Molina de Segura) # [[Carol López ]] dramagilea, aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1969) # [[Carolina Ferre]] kazetaria (Alacant 1974) # [[Caroline Rémy de Guebhard]] idazle feminista (Frantzia, 1855-1929) # [[Catalina Flaquer]] ekintzailea fusilatua (Capdepera, 1876-Porreres,1937) # [[Catalina Martín López de Bustamante]] gerrillara, alfereza (Espainia ?-XIX. mendea) # [[Catalina Narváez de Ruiz]] brodatzailea, margolaria (Cádiz 1861- ¿ 1929) # [[Catherine Cusset]] filosofoa (Frantzia 1963) # [[Celia Tapias]] Buenos Airesko lehen emakume abokatua (1885-1964) # [[Chelsea Ashurst]] futbolaria, atezaina (Ingalaterra 1990) # [[Cinta Sabaté]] eskultorea, margolaria (Tarragona 1946) # [[Clara Pueyo Jornet]] Errepublikano desagertua (Villanueva eta GEltrú, 1914-1943) # [[Claudia López Benaiges]] feminista, anarkista eraila (Txileko Santiago, 1972-1998) # [[Clotilde García del Castillo]] Sorollaren musa eta Sorolla Museoaren sortzailea (Valentzia, 1865-Madril, 1929) # [[Concepción Caceres|Concepción Cáceres]] emagin fusilatua (Montijo, 1912-1938) # [[Concha Carretero]] frankismoaren biktima (Madril, 1918-2014) # [[Concita De Gregorio]] kazetaria, idazlea (Italia 1963) # [[Coral Bracho]] hizkuntzalaria, poeta (Mexiko 1951) # [[Courtney Barnett ]] rock abeslaria (Australia 1987) # [[Cristina Clemente]] idazlea, gidoilaria, zuzendaria( Bartzelona 1977) # [[Cristina Fernández Pereda]] atezain fusilatua (Leon, 1900 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Diana Nyad]] igerilaria eta kazetaria (New York, 1949) # [[Djamila Amrane-Minne]] poeta eta historialaria, Aljeriako Independentzia Gerrako ekintzailea (1939-2017) # [[Dolores Cacuango]] Indigenen aldeko ekintzailea (Ekuador, 1881-1971) # [[Dolors Feliu]] abokatua, unibertsitateko irakaslea, politikaria (Roda de Ter, 1964) # [[Dolors Giorla Laribal]] etxekoandre fusilatua (Bartzelona, 1912 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Dolors Prat Coll]] anarkosindikalista (Ripoll, 1905-Tolosa, 2001) # [[Elena Martín]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1992) # [[Elina Garanca]] mezozosopranoa (Letonia 1976) # [[Elionor Malich Salvador]] emakume errepublikano fusilatua (Piorat, 188?- Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Elisa García Sáez]] sindikalista, erizaina, Gerra Zibilean hildako milizianoa (Bartzelona, 1916-Huesca, 1936) # [[Elizabeth Evatt ]] epailea (Australia 1933) # [[Emakumezkoen Nazioarteko Zinemaldia (Australia)]] Australia 1975 # [[Emilia Dilke]] idazlea (Erresuma Batua, 1840-1904) # [[Encarnación Magaña]] antifrankista eraila (Almeria, 1921-1942) # [[Estefanía Banini]] futbolaria, aurrelaria (Argentina 1990) # [[Eugenia González Ramos]] sindikalista fusilatua (Bartzelona, 1919 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Eumelia Hernández]] sindikalista eta feminista (Venezuela, 1913-1990) # [[Eveline Safir Lavalette]] frantses jatorriko ekintzaile aljeriarra (1927-2014) # [[Evelyn Glennie]] perkusionista gorra (Eskozia 1965) # [[Fabiana da Silva Simões]] furbolaria (Brasil 1989) # [[Felicidad Duce]] jostuna, aitzindaria, enpresaburua (Bartzelona 1908-2000) # [[Flora Sanhueza]] pedagogo anarkista (Txile, 1911-1974) # [[Florence Ethel Johnson]] sindikalista, maistra (Australia 1884-1934) # [[Florencia Bonsegundo]] futbolaria (Argentina 1993) # [[Francisca Senhorinha da Motta Diniz|Francisca Sehorinha]] idazlea (Brasil,1834- ?) # [[Giovanna Berneri]] anarkista ekintzailea (Italia, 1897-1962) # [[Hélène Monastier]] aktibista, irakasle (Suitza, 1882-1976) # [[Hubertine Auclert|Hubertine Auchert]] feminista ekintzailea (Frantzia, 1848-1914) # [[Inés Jiménez Lumbreras]] errepublikano fusilatua (Madril, 1915-Sant Adrià de Besòs, 1940) # [[Irene Moray]] argazkilaria, film-zuzendaria (Bartzelona 1992) # [[Isabel Mesa Delgado]] Sindikalista (Ronda, 1913-Valentzia, 2002) # [[Jane eta Louise Wilson]] artistak (Ingalaterra 1967) # [[Jessica Gleeson]] futbolaria, defentsa (Irlanda 1993) # [[Jessie Street Emakumeen Liburutegi Nazionala]] Australia 1989 # [[Jessie Street]] ekintzailea (Brithis Raj/India 1889-Australia 1970) # [[Jill Ellis]] futbolari, entrenatzaile ohia (Erresuma Batua 1966) # [[Joaquina Charro Gómez]] sindikalista fusilatua (Montijo, 1912-1938) # [[Josephine Shaw Lowell]] aktibista (AEB, 1843-1905) # [[Juana Aranguren Rica]] abokatu feminista (Bilbo, 1952) # [[Julia López (artista)]] margolari autodidakta (Mexiko 1936) # [[Kamilla Seidler ]] sukaldariburua (Danimarka 1983) # [[Kristine Lilly]] nazioarteko partida gehien jokatutako futbolari ohia (AEB 1971) # [[Laura Ràfols]] futbolaria, atezaina (Bartzelona 1990) # [[Leda Rafanelli]] feminista, sufia, idazlea (Italia, 1880-1971) # [[Leila Ouahabi]] futbolaria, defentsa (Bartzelona 1993) # [[Leonor Lavado]] imitatzailea, aktorea (Kordoba 1987) # [[Lesbia Urquía]] aktibista (Honduras, 1967-2016) # [[Lola Gallardo]] futbolaria, atezaina (Sevilla 1993) # [[Lucía Alemany]] film-zuzendaria(Castelló 1985) # [[Lucía Pascual Palomo]] xake-jokalaria (Madril 19) # [[Luisa Gómez de la Torre|Luisa Gomez de la Torre]] ekintzailea (Quito,1887-1976) # [[Magdalena Nolla Montseny]] etxekoandre fusilatua (Tarragona, 1904-Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Malena Costa]] modeloa (Mallorca 1989) # [[Manuela Díaz Cabezas]] ekintzaile antifrankista (Kordoba, 1920-Suitza, 2006) # [[Margarita Murillo]] aktibista (Honduras, 1958 - 2014) # [[Margarita Rivière]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1944-2015) # [[María Angélica Barreda|Maria Angelica Barreda]] Argentinako lehen emakume abokatua (1887-1963) # [[María Antonia Iglesias]] kazetaria, idazlea (Madril 1945-Pontevedra 2014) # [[María de la Purificación de la Aldea y Ruiz de Castañeda|Purificación de la Aldea]] emagina, ekintzailea ( Madrid, 1889-1976) # [[María Escoté]] jostuna, arropa diseinatzailea (Bartzelona 1979) # [[María Esteve |María Esteve Flores]] aktorea (Argentina, 1974) # [[María Herrera Magdaleno|Maria Herrera Magdaleno]] Giza eskubideen aldeko aktibista (Mexiko, 1950) # [[Maria Jiménez]] abeslatia eta aktorea (SEvilla, 1950-2023) # [[María Joaquina de Viera y Clavijo]] idazlea (Kanariak, 1737-1819) # [[Maria Jose Pons]] futbolaria, atezaina (Bartzelona 1984) # [[María Martín López]] memoria historikoaren aldeko borrokalaria, frankismoaren biktima (Avila, 1930-Toledo,2014) # [[Maria Mies]] alemaniar soziologoa (Steffeln, 1931-2023) # [[María Moreno]] idazlea eta kazetaria (Buenos Aires, 1947) # [[Maria Pascual Flaquer]] komunista fusilatua (Capdepera 1911-Porreres,1937) # [[María Pry]] entrenatzailea, futbolari ohia (Sevilla 1984) # [[María Victoria Walsh]] kazetaria, borrokan hila (Buenos Aires, 1950-1976) # [[Marie Louise Berneri]] idazle anarkista (Italia, 1918-Londres, 1949) # [[Marsia Taha]] boliviar sukaldaritzako chef aitzindaria (Bulgaria 1989) # [[Marta Lois]] irakaslea, politikaria (Vigo, 1969) # [[Marta Torrejón]] futbolaria, defentsa (Bartzelona 1990) # [[Martha Asunción Alonso]] poeta itzultzailea (Madril, 1987) # [[Mary Cynthia Dickerson]] herpetologoa (AEB 1866-1923) # [[Maud Nathan]] aktibista, sufragista (AEB, 1862-1946) # [[Maud Slye]] minbizi ikertzailea (AEB 1879-1954) # [[Maya Hansen]] moda diseinatzailea (Madril 1978) # [[Mila Abadia]] kultura kudeatzailea (Zaragoza, 1962) # [[Milagros Pérez Oliva ]] kazetaria, idazlea, irakaslea (Huesca 1955) # [[Minnehaha ]] poema bateko fikziozko pertsonaia (AEB 1855) # [[Míriam Nogueras]] politikaria eta enpresaburua (Bartzelona, 1980) # [[Montse Germán]] aktorea (Bartzelona 1969) # [[Natalia Ramos (futbolaria)]] defentsa (Tenerife 1999) # [[Neus Bonet]] kazetaria, irakaslea (Bartzelona 1959) # [[Neus Bouza Gil]] CNTko militante fusilatua (Bartzelona, 1916- Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Nieve de Medina]] aktore eta zuzendaria (Madril,1962) # [[Noelia López ]] modeloa, tb aurkezlea (Sevilla 1986) # [[Noelia Ramos]] futbolaria, atezaina (Tenerife 1999) # [[Olga Luzardo]] kazetaria eta ekintzailea (Venezuela, 1916-2016) # [[Patri Guijarro]] futbolaria, defentsa (Palma Mallorcakoa 1998) # [[Patricia Ferreira]] gidoilaria, zuzendaria (Granada 1958) # [[Patricia Rodríguez Barrios]] 1. Gizonezko Futbol talde gerentea (Gipuzkoa 1982) # [[Pazzis Sureda]] eskultorea, margolaria (Mallorca 1907-1939) # [[Pepita Laguarda Batet]] anarkista,gerra zibilean eraila (Bartzelona, 1919-1936) # [[Pepita Patiño Páez]] makien laguntzailea, komunista (Kordoba, 1925-2015) # [[Piedad Arribas]] ekintzailea, frankismoaren biktima (Toledo, 1920-Madril, 2010) # [[Pilar Montaner Maturana]] margolaria (Mallorca 1876-196119) # [[Pilar Prades]] garrotez eraildako neskame pozoitzailea (Valentzia, 1928-1959) # [[Purificación Pérez Benavent]] sindikalista (Valentzia, 1919-Kanada, 1995) # [[Ramona Peralba Sala|Ramona Peralta Sala]] langile fusilatua (Gironella, 1904-Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Raquel Cabezón]] futboalari ohia (Bartzelona 1978) # [[Rianna Jarrett]] futbolaria, aurrelaria (Irlanda 1994) # [[Rocío García Martínez]] txirrindularia (Madril 1974) # [[Romina Belluscio]] kazetaria, modeloa ( Argentina 1979) # [[Sandra Hermida Muñiz]] film-, dokumental ekoizlea (Tarragona 1972) # [[Sandra Paños]] Futbolaria, atezaina (Alacant 1992) # [[Sandra Vilanova]] futbolari ohia, erdilaria (Bartzelona 1981) # [[Sara Nieves Matheu García]] irakaslea, zibersegurtasun ikertzailea (Murtzia 1992) # [[Sara Ortega (futbolaria)]] , aurrelaria (Errioxa 2005) # [[Sara Serrat]] futbolaria, idazlea (Huelva 1995) # [[Sara Suárez Solís]] idazle feminista (Oviedo, 1925-2000) # [[Sarah Bouhaddi]] futbolaria, atezaina (Frantzia 1986) # [[Sari Van Veenendaal]] futbolaria, atezaina (Herbehereak 1990) # [[Sarina Wiegman]] entrenatzailea, futbolari ohia (Herbehereak 1969) # [[Sayaka Fernández Díaz]] dokumentalgilea (Cáceres 1978) # [[Sha'Carri Richardson]] atleta (AEB 2000) # [[Silvia Meseguer]] futbolari ohia, medikua (Teruel 1989) # [[Soledad Gallego-Díaz]] kazetaria (Madril 1951) # [[Sonia Bermúdez Tribano]] futbolaria, entrenatzailea, berriemailea (Madril 1984) # [[Sonia García Galán]] historialaria eta feminista (Aviles, 1981) # [[Sonia Grande]] cinema-jantzi diseinatzailea (Asturias 1964) # [[Susana Carro]] Filosofoa irakaslea, femilnista (Mieres, 1971) # [[Tania Martínez Portugal|Tania Martinez Portugal]] poligologoa, irakaslea,feminista (Etxebarri, 1963) # [[Toña Is ]] futbolaria, entrenatzailea (Asturias 1966) # [[Tránsito Amaguaña]] ekintzaile indigena (Ekuador,1909-2009) # [[Urimare]] kazike (Venezuela, XVI. mendea) # [[Urrezko Neskatoak]] Olinpiar Jokoetako gimnasta erritmiko txapeldunak, Atlanta 1996 # [[Valentina Muñoz]] aktibista feminista (Txile, 2002) # [[Vera Pauw]] bortxatutako futbolaria, entrenatzailea (Hebehereak 1963) # [[Vicky Losada]] futbolaria (Bartzelona 1991) # [[Victoria Prego]] kazetaria (Madril 1948) # [[Viola Calligaris]] futbolaria (Suitza 1996) # [[Yolanda Flores]] kazetaria, irrati esataria (Madril, 1960) }} ==='''Berriak 2023''' ('''abuztua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Goirigolzarri Alegria]] efef'''SORTUA''' abokatua eta aktibist (Gamiz, 1978- Barakaldo, 2023) # [[Ana Soto]] --ef'''SORTUA''' kazike (Venezuela, 1618-1668) # [[Awen Iorwerth]] ----'''SORTUA''' medikua, unibertsitateko irakaslea # [[Erika Arrizabalaga]] ----'''SORTUA''' txistularia (Gasteiz, 2000) # [[Gentz del Valle]] ef--'''SORTUA''' artista (Lekeitio, 1957) # [[Orocomay]] ----'''SORTUA''' kazike (Venezuela, XVI. mendea) # [[Xochilt Madai|Xochitl Madai]] ----'''SORTUA''' arkitektua eta ekintzailea (Mexiko, 1972) # [[Ada Liberio]] gimnasta errimikoa (Zaragoza 1974) # [[Adriana Díaz Enciso]] idazlea (Mexiko, 1964) # [[Alba González]] idazlea, politikaria (Asturias 1986) # [[Alice Kellen]] idazlea (Valentzia, 1989) # [[Amalia Bautista]] poeta (Madril 1962) # [[Amparo Barayón]] piano-jola eta sindikalista fusilatua (Zamora, 1904-1936) # [[Ana Bautista]] gimnasta erritmikoa (Kanariak 1972) # [[Ana Carmona Ruiz]] mutil itxuraz jokatzea lortu zuen futbolaria (Malaga 1908-1940) # [[Ana María de Foronda|Ana Maria de Foronda]] idazlea eta itzultzailea (1910-1990) # [[Anna Szatkowska]] idazlea (Polonia, 1928-2015) # [[Antònia Fontanillas Borràs]] anarko-sindikalista (Bartzelona, 1917-Frantzia, 2014) # [[Apacuana]] kazikea (Venezuela, XVI. mendea) # [[Athenea del Castillo]] futbolaria (Kantabria 2000) # [[Bathsua Makin]] Proto-Feminista (Londres, 1600-1675) # [[Beatriz Corredor]] legelaria, politikaria (Madril 1968) # [[Blanche Stuart Scott]] hegazkinlaria (EEBB. 1884-1970) # [[Carla Barber]] medikua, modeloa (Kanariak 1990) # [[Carmen Avilés]] atleta (Madril 2002) # [[Carmen Herrero Vicent]] medikua, ikertzailea (Castelló, 1986-2023) # [[Carmen Montes]] itzultzailea (Cádiz 1963) # [[Cata Coll]] futbolaria (Mallorca 2001) # [[Cathy Xaudaró]] gimnasta erritmikoa (Filipinak/ Espainia 1960) # [[Cecilia Domínguez Luis|Cecilia Dominguez]] idazlea (La Orotava, 1948) # [[Cecilia Pantoja]] abeslaria (Txile, 1943 - 2023) # [[Celia Flores]] abeslaria (Madril, 1981) # [[Charlotte Maxeke]] aktibista (Hegoafrika, 1871-1936 ) # [[Charlotte von Ahlefeld|Charlotte von Ahlfeld]] idazlea (Alemania, 1782-1849) # [[Charlotte von Stein|Charlote Von Stein]] (Alemania, 1742-1822) # [[Christiane Vulpius]] Goetheren emaztea (Alemania, 1765-1816) # [[Clara Serra]] feminista, ikertzailea, filosofoa, politikari ohia (Madril 1982) # [[Concha Monrás]] piano-jotzaile fusilatua (Bartzelona, 1898-Huesca 1936) # [[Conchi Sánchez ]] Espainiako 1. emakume futbolari profesionala (Madril 1957) # [[Costanza da Varano]] humanista eta poeta (Italia, 1426-1447) # [[Covadonga Tomé]] pediatra, politikaria (Asturias 1970) # [[Cristina Gallo]] kirol kazetaria, idazlea, aktibista (Asturias 1965) # [[Dahteste]] gerlari, itzultzaile, diplomazialari (1860 - Mexiko Berria, 1955) # [[Diana Wynne Jones]] idazlea (Londres, 1934-2001) # [[Dolores Pla Brugat]] historialaria eta ikertzailea (Girona, 1954-2014) # [[Emakume Indigenen Nazioarteko Eguna]] # [[Emilia Boneva]] gimnasia erritmikoko entrenatzailea (Bulgaria 1938-2019) # [[Emma Cabal]] poeta (Asturias 1962) # [[Enith Salón]] futbolaria ( Valentzia 2001) # [[Esther González]] futbolaria (Granada 1992) # [[Etta Federn]] idazle, itzultzaile, pedagogo eta anarkofeminista austriarra (1883 - 1951) # [[Eva Navarro ]] futbolaria (Murtzia 2001) # [[Fatima Madrilgoa]] ustezko astronomoa (Al-Andalus XI. mendea) # [[Francisca Saperas|Francesca Saperas]] anarko-sindikalista (Bartzelona, 1851-1933) # [[Gala Dalí]] artista eta modeloa (Errusia, 1894-1982) # [[Hansa Mehta]] aktibista, politikaria (India, 1897-1995) # [[Irene Guerrero]] futbolaria (Sevilla 1996) # [[Isabel Medina]] idazlea (Gomera, 1943) # [[Isabel Mozún]] altuera jauziko atleta (Madril 1960) # [[Ivana Andrés ]] futbolaria (Valentzia 1994) # [[Jean Batten]] hegazkinlaria (Zeelanda Berria, 1909-Palma Mallorcakoa, 1982) # [[Johanna Schopenhauer]] idazlea (Alemania, 1766-1838) # [[Juana Álvarez Molina|Juana Alvarez]] etxekoandre fusilatua (Medina de Rioseco, 1897-Gijon, 1937) # [[Juana María de los Dolores de León Smith]] espainiar dama (Badajoz, 1798 – Londres, 1872) # [[Julia Mayoral Márquez]] maistra eta politikaria (Badajoz, 1902 - 1983) # [[Julia Santibáñez]] idazlea (Mexiko, 1971) # [[Kyra Galván]] poeta eta eleberrigilea (Mexiko Hiria, 1956) # [[La Repompa de Málaga]] abeslaria (Malaga 1937-1959) # [[Laia Codina]] futbolaria (Girona 2000) # [[Lara Álvarez]] kazetaria (Asturias 1989) # [[Laura del Río]] futbolaria, mutilen entrenatzailea (Madril, 1982) # [[Lola Suárez|Lola Suarez]] idazlea (Lanzarote, 1956) # [[Malebogo Molefhe]] aktibista (Botswana,1980) # [[María Bernaldo de Quirós]] hegazkinlaria (Madril, 1898-1983) # [[Maria da Conceição Moita]] aktibista, hezitzailea (Portugal, 1937-2021) # [[María Francisca de Sales Portocarrero (Montijoko VI. kondesa)]] (Madril, 1754 – Logroño, 1808) # [[María Josefa Cerrato Rodríguez]] Espainiako lehen emakume albaitaria (Badajoz, 1897-1981) # [[María Pérez Rabaza]] futbolaria (Bartzelona 2001) # [[María Rosa Alonso|Maria Rosa Alonso]] idazlea (Tararonte, 1909-2011) # [[Mariangiola Criscuolo]] margolaria (Italia, 1548-1630) # [[Mariona Caldentey]] futbolaria (Mallorca 1996) # [[Melissa Jiménez (kazetaria)]] (Lieja/Bartzelona 1987) # [[Mercedes Pinto]] idazlea, kazetaria eta feminista (1889-1976) # [[Mónica García Prieto]] kazetaria, saiakeragilea (Badajoz 1974) # [[Montse Martín]] gimnasta erritmiko ohia, ilustratzailea, diseinatzailea, aktorea, dantzaria (LLeida 1974) # [[Montse Tomé]] futbolari ohia, entrenatzailea (Asturias 1982) # [[Noemí Casquet]] kazetaria, youtuberra (Sabadell 1992) # [[Olga Carmona]] futbolaria (Sevilla 2000) # [[Ona Batlle]] futbolaria (Bartzelona 1999) # [[Paula Guilló]] Miss eta modeloa (Alacant 1989) # [[Pepa Caballero]] margolaria (Granada, 1943 - Malaga, 2012) # [[Raymonde de Laroche]] hegazkinlaria (Paris, 1882-1919) # [[Rebecca Abe|Rebeca Abe]] idazlea (Alemania, 1967) # [[Rita Bosaho]] sanitarioa, politikaria. Kongresuko 1. Persona beltza (Ginea/Espainia 1965) # [[Rocío Gálvez ]] futbolaria (Kordoba 1997) # [[Salma Paralluelo]] futbolaria, atleta (Zaragoza 2003) # [[Silvia Yustos]] gimnasta erritmikoa (Valladolid 1971) # [[Simone Segouin]] partisaua, erresistentziako kidea (Frantzia, 1925-2023) # [[Sofia Behrs]] idazlea, argazkilaria (Errusia, 1844-1919) # [[Sofia Castañon]] poeta, politikaria (Asturias 1983) # [[Susan Haack]] irakasle eta filosogoa (Ingalaterra, 1945) # [[Sybilla]] diseinatzailea (AEB/Espainia 1963) # [[Teresa Abelleira]] futbolaria (Pontevedra 2000) # [[Teresa Helbig]] moda-diseinatzailea (Bartzelona 1963) # [[Teresa Matilde Revaque]] Bigarren Errepublikako espetxe funtzionario fusilatua (Valladolid, 1897-Madril, 1940) # [[Teresa Táboas]] arkitekto galiziarra (Mexiko Hiria, 1961) # [[Thelma Nava]] poeta (Mexiko Hiria, 1932-2019) # [[Thérèse Peltier]] hegazkinlaria (Frantzia, 1873-1926) # [[Vicenta García Miranda]] idazlea, poeta (Badajoz, 1816-1877) # [[Yulianna Avdeeva]] piano-jotzailea (Mosku 1985) # [[Zofia Kossak-Szczucka]] idazlea (Polonia, 1890-1968) }} ==='''Berriak 2023''' ('''uztaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainize Gastaka Martínez]] ----'''SORTUA''' abokatua, Laudioko alkatea (Laudio, 1985) # [[Rosa Mari Artza Azueta]] efef'''SORTUA''' euskaltzalea eta ekintzailea (Iurreta, 1946-2001) # [[Guruzne Carrason Torrontegi]] ----'''SORTUA''' ingurumen hezitzailea, Sopelako alkatea (Sopela, 1981) # [[Deniba Konare]] ----'''SORTUA''' judoka (Mali/Durango 2003) # [[Sorne Rubio Arano]] ----'''SORTUA''' Mundakako alkatea (Mundaka, 1972) # [[Itziar Iratzagorria]] ef--'''SORTUA''' Urdulizko alkatea # [[Maite Ibarra Goti]] ----'''SORTUA''' Arrigorriaga alkatea (Arrigorriaga, 1979) # [[Elisa Kaltzada]] --ef'''SORTUA''' euskaltzalea eta ekintzailea (Busturia, 1929-2022) # [[Lorea Perosanz]] ef--'''SORTUA''' diseinatzailea eta ilustratzailea (Ermua, 1976) # [[Maider Morras Azpiazu]] ----'''SORTUA''' abokatua, unibertsitateko irakaslea, Arrasateko alkatea (Arrasate, 1976) # [[Olatz Lezeta Urzelai]] ef--'''SORTUA''' mekanikaria, Antzuolako alkatea (Antzuola, 1977) # [[Kristina Rodriguez Mendikute]] ef--'''SORTUA''' Adunako alkatea (Aduna,1971) # [[Mari Karmen Arregi Agirre]] ef--'''SORTUA''' Aizarnazabalgo alkatea # [[Beatriz Unzue Esnaola]] ef--'''SORTUA''' Amasa-Villabonako alkatea # [[Alba Garmendia Castaños]] ef--'''SORTUA''' ikertzailea, filosofoa eta Ikaztegietako alkatea # [[Yanire Granero]] --ef'''SORTUA''' diseinatzailea, enpresaburua (Abadiño 1988) # [[Oihana Amundarain Zubillaga]] ef--'''SORTUA''' Elduaingo alkatea # [[Gurutze Etxezabal Iturrioz]] ef--'''SORTUA''' Orexako alkatea # [[Anuska Esnal Oliden]] ef--'''SORTUA''' Orioko alkatea (Orio, 1980) # [[Izarra Urdalleta Iraola]] ef--'''SORTUA''' Segurako alkatea (Errezil, 1975) # [[Cristina Tapias]] ef--'''SORTUA''' jostuna, irakaslea, enpresaburua (Bilbo 1960) # [[Teófila Adrada]] ef--'''SORTUA''' jostuna, irakaslea, enpresaburua, asmatzailea (Toledo 1904- ?) # [[Naroa Azpitarte]] ----'''SORTUA''' errugbilaria (Durango, 2005) # [[Rosario Tomasena Alzuri]] ef--'''SORTUA''' kirolaria, igerilaria, triatleta (Urnieta, 1946) # [[Agurtzane Solaberrieta Mesa]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta Usurbilgo alkatea (Usurbil, 1979) # [[Maite Amenabar Alkorta]] ----'''SORTUA''' Zirzurbilgo alkatea (Azpeitia) # [[Nagore Alkorta Elorza|Nagore Alkorta]] ef--'''SORTUA''' Azpeitiko alkatea (Azpeitia, 1978) # [[Alicia Framis]] artista (Mataró, 1967) # [[Lorena Llamas]] txirrindulari ohia (Bartzelona 1987) # [[Daisy Elliott]] politikaria (AEB 1917-2015) # [[Yolanda García Serrano]] gidoilaria (Madril 1958) # [[Karina Garantivá ]] aktorea, antzerki zuzendaria (Kolonbia 1980) # [[ Helena Pimenta]] antzerki-zuzendaria (Salamanca 1955) # [[Verónica Fernández]] gidoilaria (Soria 1971) # [[Magüi Mira]] aktorea, zuzendaria (Valentzia 1944) # [[Clara Sanchis]] aktorea, musikaria (Teruel 1968) # [[Lola Salvador]] gidoilaria (Bartzelona 1938) # [[Carmen Balagué]] aktorea (Bartzelona 1952) # [[Luz Casanova]] ongilea (Asturias, 1873-1949) # [[Jacqueline Guerroudj]] Militante komunista eta antikolonialista (1919 - 2015) # [[Sheyla Gutiérrez]] txirrindularia (Errioxa 1994) # [[Lucía González]] txirrindularia (Asturias 1990) # [[Alicia González]] txirrindularia (Asturias 1995) # [[Mavi García]] duatleta, txirrindularia (Mallorca 1984) # [[María Mercedes Cagigas Amedo]] txirrindularia (Kantabria 1979) # [[Isabel Martin]] txirrindularia (Valladolid 1999) # [[Sara Martín]] txirrindularia (Burgos 1996) # [[Cristina Martínez (txirrindularia)]] (Valentzia 1981) # [[María Isabel Moreno ]] txirrindularia (Girona 1981) # [[Belén López (txirrindularia)]] irakaslea (Cádiz 1984) # [[Mayalen Noriega]] igerilaria, txirrindularia, kirol egokituko gidaria (Mexiko/Espainia 1982) # [[Josefa Benítez Guzmán]] kirol egokitutako txirrindularia (Bartzelona 1969) # [[Susana Rodríguez Gacio]] medikua, kirol egokitutako txirrindularia (Vigo 1988) # [[Aauri Bokesa]] kirolari eta gizarte langilea (Madril, 1988) # [[Cristina Danimarkakoa]] Italiako aristokrata (Danimarka, 1521-Italia, 1590) # [[Conceição Matos]] aktibista (Portugal, 1936) # [[María de Estrada]] konsistatzailea (Espainia-Mexiko, XV.mendea) # [[Maritza M. Buendía]] # [[Lozen]] gerlari eta xamana (1840-1889) # [[Elsy Jacobs]] txirrindularia (Luxenburgo 1933-Bretainia 1998) # [[Anna Ramírez ]] txirrindularia, aktibista (Bartzelona 1981) # [[Marta Vilajosana]] txirrindularia (Bartzelona 1975) # [[Audrey Cordon]] txirrindularia (Bretainia 1989) # [[Alba Teruel ]] txirrindularia (Valentzia 1996) # [[Anna Sanchis]] txirrindularia (Valentzia 1987) # [[Dori Ruano]] txirrindularia, zuzendaria, politikaria, irakaslea (Salamanca 1969) # [[Gloria Rodríguez Sánchez]] txirrindularia ( Murtzia 1992) # [[Ariadna Ródenas]] txirrindularia (Alacant 1987 # [[Aida Nuño]] txirrindularia (Asturias 1983) # [[Karin Herrera]] biologo eta politikaria (Guatemala, 1968) # [[Sonia Gutiérrez Raguay]] politikaria (GUatemala, 1981) # [[Txirrindularitza eta feminismoa]] # [[Jean Purdy]] erizaina, 1. enbriologoa (Erresuma Batua 1945-1985) # [[Victoria Anna Perea]] Espainiako 1. probeta umea (Bartzelona 1984) # [[Anna Veiga]] biologoa, Espainiako 1. probeta umearen ‘ama zientifikoa’ (Bartzelona 1956) # [[Elisa Matilla]] aktorea (Madril 1966) # [[Dunia Ayaso eta Felix Sabroso]] zine zuzenndariak (Kanariak 1961-2014) # [[Eva Lesmes]] gidoilaria, zine zuzendaria (Asturias 1961) # [[Imma Colomer]] aktorea (Bartzelona 1948) # [[Rosa Gàmiz]] aktorea (Bartzelona 1965) # [[Carlota Subirós]] antzerki-zuzendari (Bartzelona 1974) # [[Lluïsa Cunillé ]] idazlea (Katalunia 1961) # [[Hijas de Cynisca]] kirol-arloko genero-desberdintasuna, dokumentala (2019) # [[Jessica Vall ]] igerilaria, biologoa (Bartzelona 1988) # [[Jennifer Pareja]] waterpolo jokalari ohia (Girona 1984) # [[Carmen Martín]] eskubaloi jokalaria (Almeria 1988) # [[Vanesa Amorós ]] eskubaloi jokalaria, entrenatzialea (Alacant 1982) # [[Nuria Benzal ]] eskubaloi jokalaria (Malaga 1985) # [[Estela Estévez Barreiro]] atleta paralinpiarra (Vigo 1965) # [[Alba Caride]] gimnasta erritmikoa (Vigo 1980) # [[Susana Garabatos ]] igerilaria (Vigo 1979) # [[Julia Vaquero]] galiziar atleta (Frantzia 1970) # [[Thérèse Clerc]] Frantziako ekintzaile feminista (1927 - 2016) # [[Suhayr al-Qalamawi]] idazlea eta itzultzailea (Egipto, 1911-1997) # [[Dolors Vives Rodón|Dolors Vives Rodon]] Kataluniar hegazkinlaria (Valls, 1908-Bartzelona, 2007) # [[Susana Ferrari Billinghurst]] hegazkinlaria (Argentina, 1914-Italia, 1999) # [[Yevguenia Shajovskaya|Yevguena Shajovskaya]] hegazkinlaria (Errusia, 1889-1920) # [[Carola Lorenzini]] hegazkinlaria (Buenos Aires, 1899-1941) # [[Clara Adams]] hagazkinlaria (EEBB, 1884-1971) # [[Gloria Cuesta]] hegazkinlaria (Asturias, 1911 - Madril, 1987) # [[Maria Josep Colomer i Luque]] hegazkinlaria (Bartzelona, 1913 - Inglaterra, 2004) # [[Alia Twal]] hegazkinlaria (Jordania) # [[Lotfia ElNadi|Loftia Elnadi]] hegazkinlaria (Egipto, 1907-2002) # [[Erma Franklin]] abeslaria (EEBB, 1938-2002) # [[Carolyn Franklin]] abeslaria (EEBB, 1944-1968) # [[Flor Aguilera]] idazlea (Mexico Hiria, 1971) # [[María Antonieta Mendivil]] idazlea (Mexiko, 1971) # [[Anne Kingsbury Wollstonecraft]] ilustratzaile botanikoa (EEBB,1781-Kuba, 1828) # [[Sara Khadem ]] xake jokalaria (Iran 1997) # [[Tamara Abalde ]] saskibaloi jokalaria (Ferrol 1989) # [[Begoña Fernández]] eskubaloi jokalaria (Vigo 1980) # [[Isabel Herguera]] artista, zuzendaria, irakaslea (Donostia 1961) # [[Karin Boye]] poeta, itzultzailea (Suedia 1900-1941) # [[Helene Hanff]] idazlea (AEB 1916-1997) # [[Sopiko Guramishvili]] xake jokalaria (Georgia 1991) # [[Carol Thatcher ]] kazetaria (Londres 1953) # [[Mónica Braun|Monica Braun]] idazlea eta poeta (Mexiko, 1965) # [[Cristina Rivera Garza]] idazlea (Mexiko, 1964) # [[Martha Cerda]] idazlea (Mexiko, 1945) # [[Bibiana Gallego Lancharro]] poeta eta damaturgoa (Badajoz, 1799-Madril, 1867) }} ==='''Berriak 2023''' ('''ekaina''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainara Otxotorena]] ef--'''SORTUA''' Mañariko alkatea (Hernani, 1984) # [[Arantxa Arregi]] ----'''SORTUA''' Doneztebeko alkatea # [[Asun Agiriano]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta bibliotekaria (Arrasate, 1963) # [[Begoña Enbeita]] ef--'''SORTUA''' Muxikako alkatea (Muxika, 1985) # [[Berta Arizkun González]] ef--'''SORTUA''' Burlatako alkatea # [[Burdinaren emakumeak]] '''SORTUA''' (Bizkaia, XIX-XX. mendea) # [[Carmen Mendiguren]] efef''SORTUA'''maistra (Zamudio, 1913-2010) # [[Eider Olazar]] ef--'''SORTUA''' Gazteluko alkatea (Gaztelu...) # [[Eneritz Agirre]] ef--'''SORTUA''' Atxondoko alkatea (Atxondo, 1983) # [[Eneritz Azpitarte]] ef--'''SORTUA''' Zaldibarko alkatea (Zaldibar, 1985 ) # [[Erika Letamendi Hurtado]] ef--'''SORTUA''' Donemiliagako alkatea (Gasteiz, 1985) # [[Igone Amesti]] ef--'''SORTUA'''mezzosopranoa, musika-irakaslea (Mallabia, 1985) # [[Iruri Altzerreka]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria (Garai, 2000) # [[Itziar Imaz Artazcoz|Itziar Imaz]] ef--'''SORTUA''' Garesko alkatea (Gares, 1981) # [[Julene Lazkano]] ef--'''SORTUA''' Elorrioko alkatea (Elorrio, 1985) # [[Laura Irasuegi Otal]] efef'''SORTUA''' ingeniaria, gerrako umea (Eibar, 1923-Errenteria, 2016) # [[Malan Alloua]] ----'''SORTUA''' Sanwiko Erresumako ama erregina (Ghana, XIX. mendea) # [[Maria Sáez de Albéniz Bregaña]] ef--'''SORTUA''' Etxarri Aranazko alkatea (Iruñea, 1966) # [[Marta Díez Napal]] ef--'''SORTUA''' Antsoaingo alkatea (Antsoain, 1975) # [[Nadia Nemeh Shomaly]] ----'''SORTUA''' Bermeoko alkatea (Bermeo, 1979) # [[Noelia Oses]] ef--'''SORTUA''' Matematikaria, ikertzailea (Ermua, 1975) # [[Oihana Olaberria Jaka]] ef--'''SORTUA''' Arakilgo alkatea (Arakil, 1976 # [[Oihane Irastorza]] ef--''SORTUA''' Izurtzako alkatea (Izurtza, 1981) # [[Oihane Uribeetxebarria Garmendia]] ef--'''SORTUA''' Lakuntzako alkatea (1979) # [[Olatz Alberdi Etxeberria]] ef--SORTUA futbolaria, atezaina (Bergara, 1997) # [[Olatz Irizar Martínez]] ef--'''SORTUA''' Ziordiako alkatea (Ziordia, 1972) # [[Pilar Arechavaleta]] efef'''SORTUA''' moja (Bilbo, 1880-Madril-1973) # [[Txelo Auzmendi Jimenez]] ef--'''SORTUA''' Asparrenako alkatea (Araia, 1960) # [[Olga Mariano]] aktibista ijitoa (Portugal, 1950) # [[Adriana Caselotti]] ahots aktorea (AEB 1916-1997) # [[Adrienne Bolland|Adrianne Bolland]] hegazkinlaria (Frantzia, 1895-1975) # [[Agirre Aristizabal ahizpak]] oroimen memoria babesleak (Lizarra, 1936) # [[Ahlam Khudr]] aktibista (Sudan) # [[Aída Bueno Sarduy]] dokumentalgilea (Kuba, ?) # [[Aida Toledo]] poeta (Guatemala, 1952) # [[Ainhoa Carbonell Allué ]] zinegotzi ijitoa (?,?) # [[Alba Cros ]] zinema zuzendaria (Lleida 1991) # [[Alice Austen]] argazkilaria (AEB 1866-1952) # [[Alice Pestana]] pedagogoa (Portugal, 1860-Madril, 1929) # [[Alicja Dorabialska]] kimikaria (Polonia, 1897 – 1975) # [[Alma Karla Sandoval|Alma Carla Sandoval]] Kazetaria (Mexiko, 1975) # [[Ana Martínez de Luco]] moja, aktibista (Araba, 1960) # [[Anaïs Napoleon]] argazkilaria (Narbona, 1831-Bartzelona, 1912) # [[Ángela de la Cruz (artista)]] artista (Coruña, 1965) # [[Ángeles Cruz|Angeles Cruz]] aktorea, gidoilaria, zinema zuzendaria (Mexiko, 1969) # [[Anna-Eva Bergman]] artista (Suedia 1909-Frantzia 1987) # [[Anoosheh Oskouian]] ingeniaria, CEO-a (Iran/AEB 1964) # [[Aurèlia Muñoz Ventura]] artista (Bartzelona, 1926-2011) # [[Barbara Martin Coppola]] telekomunikazio- ingeniaría eta CEO-a (Madril 1977) # [[Beatriz Corrales]] badminton jokalaria (Madril 1992) # [[Bernardine Dohrn]] iheslaria, irakaslea (AEB 1942) # [[Betsy Pecanins]] abeslaria (Mexiko 1954) # [[Betty Makoni]] Aktibista (Zimbabwe, 1971) # [[Candida Höfer]] argazkilaria (Alemania, 1944) # [[Carmen Matute]] idazlea (Guatemala, 1944) # [[Carol Bove]] artista (Suitza/AEB 1971) # [[Celia Montoya Montoya]] aktorea, aktibista (Madril, 1971) # [[Charlotte Posenenske]] artista (Alemania 1930-1985) # [[Chicks on Speed]] artistak, musika taldea (Alemania 19) # [[Claude Mossé]] historialaria (Frantzia 1924-2022) # [[Cristina Álvarez Álvarez]] telekomunikazio ingeniaria (Vigo 1969) # [[Cristina Cuerno]] aeronautika ingeniaria (Espainia, XX. mendea) # [[Danielle Michel-Chich]] saiogile, kazetari eta itzultzaile frantsesa (Aljer - 1951) # [[Daría Vilariño Pintos]] liburuzaina (Galizia 1928-2020) # [[Djamila Bouazza]] Aljeriako Independentzia Gerrako aktibista (1938 - 2015) # [[Djamila Bouhired]] Aljeriako ekintzaile politikoa da (Aljer - 1935) # [[Dulce Muñoz del Rey]] telekominikazio ingeniaria (Badajoz 1978) # [[Eija-Liisa Ahtila]] artista (Finlandia 1959) # [[Eileen Power]] historialaria (Erresuma Batua 1889-1940) # [[Elida Carlés]] hegazkinlaria, artista (Argentina, 1912-1970) # [[Elisa Hall]] idazlea (Guatemala, 1900-1982) # [[Eliza Schneider]] ahots aktorea (AEB 1978) # [[Énia Lipanga]] Poeta, aktibista (Mozambike, 1977) # [[Erika Groth-Schmachtenberger]] argazkilaria (Alemania 1906-1992) # [[Ester Partegàs]] artista (La Garriga, 1972) # [[Esther Paez]] boxeolaria, (Bartzelona 1969) # [[Eulalia Pérez Sedeño]] ikertzailea (Maroko protektoratua 1954) # [[Eulàlia Valldosera i Guilera]] artista (Villafranca del Panadés, 1963) # [[Fátima Tardío Quiroga]] legelaria (Bolivia XX. mendea) # [[Fernanda Fragateiro]] artista (Portugal 1962) # [[Gail Bradbrook]] Klima aldaketaren kontrako ekintzailea (Britainiarra) # [[Grete Stern]] argazkilaria (Alemania 1904-Argentina 1999) # [[Hannah Collins]] artista (Londres 1956) # [[Hanne Darboven]] artista (Alemania 1941-2009) # [[Helga de Alvear Arte Garaikidearen Museoa ]] (Caceres 2021) # [[Helga de Alvear]] bildumagilea (Alemania/Madril 1936) # [[Inés Medina]] artista (Caceres 1950) # [[Inés Peraza]] Kanariar uharteetako andrea (Sevilla, 1424-1503) # [[Isabel de los Ángeles Ruano]] poeta (Guatemala, 1945) # [[Isabel Morant Deusa]] historialaria (Valentzia 1947) # [[Isabel Tolosa Cortés de Moctezuma]] Leonor Cortés Moctezumaren alaba (Mexiko, 1568- ?) # [[Isatxa Mengíbar]] bikoiztailea ( Espainia 1973) # [[Janet Maslin ]] kritikaria (AEB 1949) # [[Joana Pastrana]] boxeolari ohia (Madril 1990) # [[Jorinde Voigt]] artista (Alemania 1977) # [[Judith Colell ]] zinema zuzendaria (Bartzelona 1968) # [[Kadiatu Massaquoi]] aktibista (Sierra Leona, 2002?) # [[Katalina Lancasterrekoa]] erregina (Hertford, 1373- Valladolid, 1418) # [[Katharina Fritsch]] eskultorea (Alemania 1956) # [[Katharina Sieverding]] artista (Alemania 1944) # [[Kittie Knox]] txirrindularia (AEB 1874-1900) # [[Laleh Osmany]] aktibista (Afganistan, 1992) # [[Laura Rius]] zinema zuzendaria (Bartzelona 1991) # [[Leonor Cortés Moctezuma]] Espainia Berriko Erregeorderriko aristokrata (Mexiko, 1527-1594) # [[Lidia Zvereva|Lidia Zuéreva]] hegazkinlaria (Errusia, 1890-1916) # [[Lisa Schwarzbaum]] kritikaria (AEB 1952) # [[Luz Méndez de la Vega]] poeta eta ikertzaile feminista (Guatemala, 1919-2012) # [[Mabel Palacín Lahoz]] artista (Bartzelona, 1965) # [[Maggie Roswell]] ahots aktorea (AEB 1952) # [[Margarita Carrera]] idazlea (Guatemala, 1929-2018) # [[María del Carmen Aguayo Torres]] telekomunikazio ingeniaria (Kordoba XX. mendea) # [[María del Carmen Carrillo Losada]] probintzia hiriburu bateko 1. emakume ziengotzi ijitoa (Madril 1959) # [[María del Carmen Pallares Méndez]] historialaria (Galizia 1948) # [[María Jesús Avila Corchero]] museo koordinatzailea (Caceres, 1966) # [[María Jesús Rosa Reina]] boxeolaria (Madril 1974-2018) # [[María Luisa Cuerda Arnau]] legelaria (Espainia, XX. mendea) # [[María Natividad Bermejo Arrieta ]] artista (Logroño 1961) # [[María Teresa Dalenz Zapata ]] ingeniari zibila (Bolivia, 1958) # [[María Teresa de Silva]] Albako XIII. dukesa (Madril, 1762-1802) # [[Marta Verheyen]] zinema zuzendaria, gidoilaria, argazkilaria (Girona 1991) # [[Mary Bailey (hegazkinlaria)|Mary Bailey]] hegazkilaria (Irlanda, 1890-1960) # [[Mary Kay Bergman]] ahots aktorea (AEB 1961) # [[Mary Lynn Rajskub]] aktorea, gidoilaria (AEB 1971) # [[Mary Taylor Brush]] hegazkinlaria (1866-1949) # [[Maryse Bastié]] hegazkinlaria (Frantzia, 1898-1952) # [[Meret Oppenheim]] argazkilaria (Berlin, 1913-Basilia,1985) # [[Mikaela Loach]] Aktibista (Jamaika, 1998) # [[Miren Meabe Carro]] Kuartango alkatea (Barakaldo 1986) # [[Mirtha Luz Pérez]] idazlea, poeta, (Chiapas, Mexiko, 1960) # [[Mona Simpson (Simpsondarrak)]] pertsonaia (AEB) # [[Mona Simpson]] idazlea (AEB 1957) # [[Montserrat Soto]] artista (Bartzelona, 1961) # [[Nadia Vera]] kazetaria (Mexiko, 1983-2015) # [[Nancy Cartwright (aktorea)]] ahots aktorea (AEB 1957)Si # [[Natalia Montellano Durán]] bioteknologoa (Bolivia XX. mendea) # [[Penelope Lea]] klima-aktibista (Noruega, 2005) # [[Pilar Heredia Iglesias]] politikari ijitoa (Toledo, 1964) # [[Pipilotti Rist]] artista (Suitza 1962) # [[Pocha Lamadrid]] aktibista (Argentina, 1945-2021) # [[Princy Mangalika]] aktibista (Sri Lanka, XX. mendea) # [[Rachel Whiteread ]] eskultorea (Londres 1963) # [[Rafaela Rada]] ilustratzailea # [[Regina Halmich]] boxeolaria (Alemania 1976) # [[Régine Pernoud]] historialaria (Frantzia 1909-1998) # [[Rineke Dijkstra]] argazkilaria (Herbehereak 1965) # [[Rocío Saiz]] artista (Madril 1991) # [[Rosa Brun]] artista (Madril 1955) # [[Rosemarie Trockel]] artista (Alemania 1952) # [[Salma Kikwete]] aktibista (Tanzania, 1963) # [[Salomé Cuesta]] artista (Valentzia 1964) # [[Sandra Baía]] artista(Lisboa 1968) # [[Sangita Magar]] aktibista (Nepal) # [[Soleil Moon Frye]] aktorea, gidoilaria, film-zuzendaria (AEB 1976) # [[Sonia Couoh]] aktorea (Mexiko, 1983) # [[Susana Solano]] eskultorea (Bartzelona, 1946) # [[Sylvie Fleury]] artista (Suitza 1961) # [[Tacita Dean]] artista bisuala (Erresuma Batua 1965) # [[Tatiana Delgado Yunquera]] bideo-joko garatzailea (Madril 1978) # [[Tecuelhuetzin Xicohténcatl]] printzesa tlaxcalteka (Mexiko, 1501-Guatemala, 1537) # [[Tecuichpo Ixcaxochitzin]] inperio aztekaren azken enperatrizea (Mexiko, 1509-1550) # [[Tiza Mafira]] Ingurumen-aktibista (Indonesia, 1984) # [[Touria Chaoui|Touria Chaowi]] hegazkinlaria (Fez, 1936-1956) # [[Tress MacNeille]] ahots aktorea (AEB 1951) # [[Vanessa Beecroft]] artista (Italia 1969) # [[Victoria Fonseca González]] fisikaria (Espainia XX. mendea) # [[Viktória Varga]] halterofilia kirolaria (Hungaria 1981) # [[Zainab Al Khawaja]] aktibista (Bahrain, 1983) # [[Zohra Drif]] Aljeriako politikaria, independentzia gerrako mujahida (1934) }} ==='''Berriak 2023''' ('''maiatza''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Ortiz]] ----'''SORTUA''' medikua (Getxo, 1964) # [[Ainara Vera]] ----'''SORTUA''' zinegilea (Iruñea, 1985) # [[Ana Antúnez]] --ef'''SORTUA''' jostuna, brodatzailea (Sevilla 1836-1896) # [[Ann Marie Skelton]] ef--'''SORTUA''' Haurren Eskubideen Batzordeko burua (Hegoafrika, ?) # [[Garazi Sampedro]] ef--'''SORTUA''' korrikalaria (Atxondo 1989) # [[Itsasne Larruskain]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, futbolaria (Traña-Matiena 1992) # [[Izaro Ieregi]] ----'''SORTUA''' artista (Algorta, 1987) # [[Josefa Antúnez]] --ef'''SORTUA''' jostuna, brodatzailea (Sevilla 1833-1904) # [[Juana María Ruiz de Gámiz]] efef'''SORTUA''' ongilea (Betoño, 1841 -?) # [[Libe Goitia Artetxe]] ef--'''SORTUA''' idazlea (Errusia, 2001) # [[Maite Toledo]] ----'''SORTUA''' idazlea (Zaldibia, 1966) # [[Maite Zelaia]] ef--'''SORTUA''' arkitektoa (Eibar, 1946) # [[María del Carmen Careaga Salazar]] ef--'''SORTUA''' enpresaburua (Getxo, 1934) # [[Nagore Legarreta]] ----''SORTUA''' argazkilaria (Hernani, 1981) # [[Oihana Muga]] ef--'''SORTUA''' pediatra (Donostia, 1981) # [[Quintina Gelbenzu Piérola]] ef-ef '''SORTUA''' emagina (1877-1950) # [[Salome Campos Beotegi]] efef'''SORTUA''' Emakume aitzindaria kontserba-enpresetan (Bermio, 1893-1974) # [[Adela Calva Reyes]] idazlea (Mexiko, 1967-2018) # [[Adenike Oladosu]] klima aktibista (Nigeria 1994) # [[Alejandra Hannoverkoa]] printzesa (Austria 1999) # [[Alicia Martín Villanueva]] artista (Madril, 1964) # [[Aline Pettersson|Aline Petterson]] idazlea (Mexiko Hiria, 1938) # [[Alva Belmont]] aktibista aberatsa, sufragista (AEB 1853- Frantzia 1933) # [[Ana de Roque]] kazetaria ( Madril 1963) # [[Ana Roldán]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1976) # [[Anahí de Cárdenas]] modeloa, aktorea (Peru 1983) # [[Andrea Guasch]] aktore, abeslari, dantzaria (Bartzelona 1990) # [[Anežka Drahotová]] atleta (Txekia 19) # [[Aniela Rodriguez]] idazlea (Mexiko, 1992) # [[Anna Henderson]] txirrindularia (Britainia 1998) # [[Anna Howard Shaw ]] sufragista, abade metodista (AEB 1847-1919) # [[Antía Jácome]] kanoalaria (Pontevedra 1999) # [[Antúnez ahizpak]] brodatzaileak (Sevilla XIX. mendea) # [[Ascensión Cambrón]] filosofoa (Kordoba 1943) # [[Aurora Correa]] poeta (Bartzelona, 1930-Mexiko, 2008) # [[Beatrice Borromeo]] kazetaria, aristokrata (Italia 1985) # [[Belén Rodríguez (kazetaria)]] (Madril 1966) # [[Betty Gilpin]] aktorea (AEB 1986) # [[Carissa Véliz]] filosofoa, irakaslea, ikertzailea (Mexiko 1986) # [[Carlota Casiraghi]] zaldizalea, kazetaria (Monako 1986) # [[Carmel Snow]] moda-kazetaria (Irlanda 1887-AEB 1961) # [[Carolina Bona]] aktorea (Madril 1980) # [[Carolina Herrera]] enpresaburua, diseinatzailea (Venezuela 1939) # [[Carolina Parsons]] modeloa, enpresaburua (Txile 1978) # [[Caroline Link ]] film-zuzendaria (Alemania 1964) # [[Caroline Schermerhorn Astor]] aristokrata (AEB 1830-1908) # [[Chari Gómez Miranda ]] kazetaria (Espainia 1930-2011) # [[Claudina Domingo]] poeta (Mexiko, 1982) # [[Claudine Picardet]] zientzialaria, itzultzailea (Frantzia 1735-1820) # [[Consuelo Duval]] aktorea (Mexiko 1969) # [[Consuelo Trujillo ]] aktorea (Cádiz 1959) # [[Consuelo Vanderbilt]] filantropoa (AEB 1877- 1964) # [[Consuelo Yznaga]] aristokrata (AEB 1853-Londres 1909) # [[Cristina del Valle (abeslaria)]] aktibista (Asturias 1960) # [[Cristina del Valle (aktorea)]] (Argentina 1942) # [[Debora Kayembe]] abokatua, aktibista (Kongo- Eskozia, 1975) # [[Desirée Bela-Lobedde]] idazlea, aktibista (Bartzelona 1978) # [[Desirée Ndjambo]] kazetaria (Madril 1976) # [[Diana Vreeland]] moda-editore aitzindaria (Paris 1903 - AEB 1989 ) # [[Djamila Boupacha]] Aljeriako FLNko aktibista (Bologhine 1938) # [[Dolores Castro]] poeta (Mexiko, 1923-2022) # [[Edna Woolman Chase]] kazetaria, argitaratzailea (AEB 1887-1957) # [[Ekaterina Karavelova]] aktibista, hezitzailea (Bulgaria, 1860-1947) # [[Elia Barceló]] idazlea (Alacant 1957) # [[Ella baila sola]] musika bikotea (Espainia) # [[Elsa Cross]] poeta (Mexiko, 1946) # [[Elsie de Wolfe ]] dekoratzaile aitzindaria (AEB 1865- Frantzia 1950) # [[Elvira Quintana]] aktorea (Badajoz, 1935-Mexiko Hiria, 1968) # [[Esperanza Zambrano]] idazlea (Mexiko, 1901-1992) # [[Esther García Rodríguez]] cinema ekoizpen zuzendari aitzindaria (Segovia 1956) # [[Esther Mayoko Ortega]], aktibista (Madril, XX.mendea) # [[Ethel Krauze]] idazlea (Mexiko Hiria, 1954) # [[Fausta Gantús]] poeta eta historialaria (Mexiko, 1968) # [[Flora Drummond]] sufragista, aktibista (Erresuma Batua, 1878-1949) # [[Françoise Seligmann]] Frantziako erresistentziako kidea, kazetaria eta politikaria (1919-2013) # [[Françoise Vergès]] politologo eta ekintzaile feminista eta dekolonialista frantsesa (Paris, 1952) # [[Freda Huson]] aktibista (Kanada, 1964) # [[Gabriela Jauregi]] idazlea, poeta (Mexiko Hiria, 1979) # [[Glòria Serra ]] kazetaria (Bartzelona 1964) # [[Hadja Idrissa Bah]] aktibista (Ginea, 1999) # [[Helena Normanton]] abokatua, aktibista (Erresuma Batua, 1882-1957) # [[Ilka Chase]] aktorea, esataria, idazlea (AEB 1905-1978) # [[Irene Hernández de Jesús]] aktibista (Mexiko, 1958-2021) # [[Irene Hueche Meliqueo]] aktibista (Txile, 1946-2011) # [[Isabel Garcés]] aktorea (Madril 1901-1908) # [[Isabel Pardo de Vera Posada]] ingeniaria (Lugo 1975) # [[Isatou Ceesay]] aktibista (Gambia, 1972) # [[Izarne Sarasola]] Errealeko futbolaria (Gipuzkoa, 2002) # [[Jacqueline Auriol]] hegazkinlaria (Frantzia, 1917-2000) # [[Javiera Contador]] aktorea, aurkezlea (Txile 1974) # [[Jhoana Patiño]], poeta, aktibista (Kolonbia, 1982) # [[Josefina Molina]] film-zuzendari atzindaria (Kordoba 1936) # [[Julia Maura]] idazlea (Madril 1910-1973) # [[Julia Solomonoff]] film zuzendaria, gidoilaria… (Argentina 1966) # [[Juliane Köhler ]] aktorea (Alemania 1965) # [[Katalina D'Erzel|Katalina Dérzel]] poeta (Mexiko Hiria, 1950) # [[Laura Pérez Granel]] ilustratzailea (Valentzia 1983) # [[Leila Khaled]] palestinar aktibista politikoa (1944) # [[Lidia Poët ]] Italiako 1. emakume abokatua, aktibista (1855-1949) # [[Lidia Tiatirakoa]] Europako 1. Emakume kristaua, santua, enpresaburua (Tiatira I. mendea) # [[Lisa Henni]] aktorea (Suedia 1982) # [[Lolita Bosch]] idazlea (Bartzelona 1970) # [[Lorenza Izzo]] aktorea, modeloa (Txile 1989) # [[Louise Dahl-Wolfe]] moda-argazkilaria ( AEB 1895- 1989) # [[Lucrecia Martel]] film zuzendaria, gidoilaria (Argentina 1966) # [[Lucy Elmina Anthony]] sufragista (AEB 1859 - 1944) # [[Luz Marina Hache]] Sindikalista, aktibista (Kolonbia, 1955) # [[Margo Martindale]] aktorea (AEB 1951) # [[María Duval (aktorea)]] abeslaria (Mexiko 1937) # [[María Inés Guerra]] abeslaria, aurkezlea (Mexiko 1983) # [[María José Sanz Sánchez]] biologoa, ikertzailea (Valentzia 1963) # [[María Pérez García]] atleta (Granada 1996) # [[María Remedios del Valle]] Argentinako armadan kapitain independentzia garaian (Argentina, 1766-1847) # [[Mariana Simionescu]] tenislaria (Errumania 1956) # [[Maricela Guerrero]] poeta (Mexiko Hiria, 1977) # [[Marilia Andrés ]] kantautorea (Cuenca 1974) # [[Marina Rossell]] kantautorea (Bartzelona 1954) # [[Marta Botía]] kantautorea (Madril 1974) # [[Marta Ferri]] moda diseinatzailea (Italia 1984) # [[Marta García Gómez]] kazetara, bikoizlea ( Madril 1961-2013) # [[Marta Jaumandreu]] kazetaria (Madril 1971) # [[Marta Martínez Alonso]] matematikaria, IBM zuzendari nagusia (Madril 1966) # [[Marta Suediakoa]] printzesa (Suedia 1901-Norvegia 1954) # [[Mary Haʻaheo Atcherley]] aktibista (Hawaii, 1874-1933) # [[Matilde Borromeo]] jauzi-zaldi hazlea, kirolaria, aristokrata (Italia 1983) # [[Mercedes de Acosta]] idazlea (AEB 1892-1968) # [[Milena Smit]] aktorea (Valentzia 1996) # [[Mónica Laguna]] film zuzendaria, gidoilaria (Madril 1964) # [[Mònica López]] meteorologoa, aurkezlea (Lerida 1975) # [[Na'Taki Osborne Jelks]] aktibista (AEB, XX. maendea) # [[Naty Abascal]] modeloa (Sevilla 1943) # [[Ngụy Thị Khanh]] Ingurumen aktibista (Vietnam, 1976) # [[Nina Bang]] historialaria, politikaria, ministroa (Danimarka 1866-1928) # [[Nuria Villazán Martín]] gidoilaria, film zuzendaria (Bartzelona 1968) # [[Oyèrónkẹ Oyěwùmí]] ikertzaile feminista dekolonial (Nigeria, 1957) # [[Pepa Pedroche]] aktorea (Madril 1967) # [[Pilar García Muñiz]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1974) # [[Pilar Llop ]] magistratua, politikaria (Madril 1973) # [[Pilar Ulzurrun de Asanza y Peralta]] margolaria (Zaragoza, 1785-Madril, 1864) # [[Raquel Sánchez Jiménez]] politikaria (Bartzelona 1975) # [[Rosario Pi]] zinema zuzendaria (Bartzelona, 1899 - Madril, 1967) # [[Rosita Parsons]] modeloa, enpresaburua (Txile 1970) # [[Sandra Lorenzano]] idazlea (Argentina, 1960) # [[Sara Uribe Sánchez|Sara Uribe]] poeta (Mexiko, 1978) # [[Seloua Luste Boulbina]] Filosofo eta irakasle franko-aljeriarra (1957) # [[Sheela Patel]], aktibista (India, 1952) # [[Soledad Sevilla]] margolaria (Valentzia 1944) # [[Stella Assange]] abokatua, giza eskubideen defendatzailea (Hegoafrika 1983) # [[Susan Rice]] enbaxadorea (AEB 1964) # [[Susana Roza]] Kazetaria (Asturias 1965) # [[Susi Caramelo]] umorista (Bartzelona 1980) # [[Syrie Barnardo]] barrualdeen diseinatzailea (Ingalaterra 1879-1955) # [[Tedi López Mills]] poeta (Mexiko Hiria, 1959) # [[Tuva Novotny]] aktorea (Suedia 1979) # [[Uta Hagen]] aktorea, maistra (Alemania 1919- AEB 2004) # [[Vanessa Bryant ]] filantropoa (AEB 1982) # [[Vanessa Claudio]] modeloa, aktorea, aurkezlea (Puerto Rico 1983) # [[Vega (abeslaria)]] (Kordoba 1979) # [[Veronica Ferres]] aktorea (Alemania 1965) # [[Victoria Rosell]] epailea, politikaria (Murtzia 1968) # [[Virginia Ruzici ]] tenislari ohia (Errumania 1955) # [[Yelitza Ruiz]] abokatua eta poeta (Mexiko, 1986) # [[Yuja Wang]] piano-jolea (Txina 1975) # [[Yvonne Choquet-Bruhat]] matematikari eta fisikari frantsesa (Lille, 1923) # [[Zarifa Ghafari]] politikari, aktibista (Afganistan, 1992) # [[Zonia Palán Tamayo]] aktibista, ekonomialaria (Ekuador, 1954-2003) }} ==='''Berriak 2023''' ('''apirila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Irazu]] ----'''SORTUA''' kazetaria, gidoigilea, berdintasun teknikaria (Andoain, 1966) # [[Eider Conde]] ----'''SORTUA''' Aranzadi elkarteko komunikatzailea (Donostia, 1981) # [[Elena Martinez Rubio|Elena Martinez]] ----'''SORTUA''' euskal idazlea (Bilbo, 1957) # [[Felipa Domínguez Taguada]] --ef'''SORTUA''' miliziano (Irun, ?- 2013)) # [[Graciliana Montelongo]] ----'''SORTUA''' artista eta idazlea (Tenerife, 1962) # [[Iratxe Ormatza]] ----'''SORTUA''' idazlea (Bakio, 1971) # [[Isabel de Naverán]]----'''SORTUA''' ikertzailea, komisarioa (Getxo, 1976) # [[Ixabel Millet]] ----'''SORTUA''' ipuin kontalaria (Paris, 1958) # [[Jasmin_Mara_López]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta zinemagilea (New Orleans xxxx) # [[Maite Franko]] ----'''SORTUA''' g idazle eta ipuin kontalaria (Irun, 1971) # [[Maria Rosario de Cruz]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Ermua, 1948) # [[Marta Von Poroszlay]] ----'''SORTUA''' g margolaria, eskultorea, idazlea (Hungaria, 1952) # [[Mirari Sagarzazu]] ----'''SORTUA''' ARtisaua, artista, ilustratzailea (Oñati) # [[Miren Mindegia]] ----'''SORTUA''' g kazetaria, idazlea (Elizondo, 1985) # [[Silvia Solórzano Foppa]] ef--'''SORTUA''' gerrillari ohia eta politikaria (Guatemala, 1950) # [[Stella Quan Rossell]] ----'''SORTUA''' antropologoa (Guatemala, 1935-2007) # [[Adela Guffanti]] hegazkinlaria (Argentina, 1904- ?) # [[Adelaida O'Dena de Estrada|Adelaida O´Dena de Estrada]] margolaria (Madril, 1823-1853) # [[Amada García Rodríguez]] exekutatuko komunista (Coruña 1909-1938) # [[Amandine Gay]] zine-zuzendari, aktore, idazle eta afrofeminista (Frantzia, 1984) # [[Amina Dahbour]] palestinar aktibista politikoa (1945?) # [[Amparo Rubiales]] irakaslea, politikaria (Madril 1945) # [[Anastasia (argitzailea)]] margolaria (Paris XIV-XV. mendea) # [[Angeles Bravo (kazetaria)]] (?, 1963) # [[Anna Swenonis]] eskuizkribu argitzailea (Suedia ? - 1527) # [[Arab Loutfi]] kazetaria, idazlea, film-zuzendaria (Libano 1953) # [[Arcangela Paladini]] artista eta poeta (1596-1622) # [[Asunción Crespo de Reigón|Asunción Crespo de Reigon]] margolaria (Madril, 1816.1885) # [[Beatriz Rico]] aktorea, abeslaria, idazlea (Asturias 1970) # [[Belén Ortega]] komiki-marrazkilaria (Granada, 1986) # [[Carmen Calvo (artista)]] eskultorea (Valentzia 1950) # [[Carmen Rey]] jazz-abeslaria (Galizia ?) # [[Caterina Cherubini]] margolaria (Erroma, 1730-1811) # [[Catherine M. Russell]] UNICEFeko zuzendari exekutiboa (AEB, 1961) # [[Claudia Rueda]] ilustratzailea (Bogota, XX. Mendea) # [[Cristina Gallach]] kazetaria (Bartzelona 1960) # [[Cristina Narbona]] polititkaria (Madril 1951) # [[Daniela Barcellona]] mezzosopranoa (Italia 1969) # [[Daniela Melchior ]] aktorea (Portugal 1996) # [[Denisse Buendía]] poeta (Mexiko, 1979) # [[Elisa Rueda]] maistra, poeta, aktorea (Markina-Xemein, 1959) # [[Elvira Rodríguez ]] ekonomialaria, politikaria (Madril 1949) # [[Esperanza Elena Caro]] brodatzailea (Sevilla 1906-1985) # [[Eva Lootz]] eskultorea (Austria_Espainia 1940) # [[Farideh Lashai]] margolaria, idazlea (Iran 1944-2013) # [[Fátima Diame]] jauzietako atleta (Valentzia 1996) # [[Gabriela Agirre Sánchez]] idazlea, poeta (Mexiko, 1977) # [[Henrietta H. Fore]] UNICEFeko zuzendari ohia (AEB, 1948) # [[Hermine Yollo]] aktorea, zuzendaria, idazlea, itzultzailea (Kamerun 1981) # [[Hermonia Vivarini]] artista (Venezia, XVI.mendea) # [[Inés Alberdi ]] soziologoa (Sevilla 1948) # [[Inés Álvarez de Toledo Caro]] aristokrata (Madril 1857-Donostia 1937) # [[Inés Amor]] galerista (Mexiko 1912-1980) # [[Ines Artajo Ayesa]] kazetaria (Iruñea 1956) # [[Inés Edmonson]] aktorea (Argentina 1919-2016) # [[Inés Fernández-Ordoñez]] hizkuntzalaria (Madril 1961) # [[Inés Fonseca]] abeslaria, musikagilea, poeta (Santander 1960) # [[Inés María Calero]] modeloa, aktorea (Venezuela 1969) # [[Inés Martín Rodrigo]] kazetaria, idazlea (Madril 1983) # [[Inés París]] film zuzendaria, gidoilaria (Madril 1963) # [[Inés Saavedra]] abeslaria (Uruguai 1972) # [[Inés Santé Riveira]] irakaslea, asmatzilea, ikertzailea (Ferrol 1976) # [[Ines Scaramucci ]] irakaslea (Italia 1908-1990) # [[Isabel Austriakoa (1501-1526)]] Danimarka, Norvegia, Suediako erregina (Belgika) # [[Isabel Zapata]] idazlea (Mexiko Hiria, 1984) # [[Joana Austriakoa]] Portugalgo erregina, Espainiako erregeordea, emakume-jesuita bakarra (Madril 1535-1573) # [[Josefa Amar Borbón ]] pedagogoa, emakumeen gaitasunaren defendatzailea (Zaragoza 1749-1833) # [[Josefa Tolrá Abril]] margolaria (Cabrils, 1880-1959) # [[Juanita Frances]] aktibista (Australia-Erresuma Batua, 1901-1992) # [[Kaimook Chuto]] eskultorea (Thailandia, 1938-1995) # [[Klara Bavariakoa]] margolaria (Alemania, 1874-1941) # [[Lalalimola]] ilustratzailea (Valentzia, 1984) # [[Lara Siscar]] tb aurkezlea (Valentzia 1977) # [[Laura Gómez-Lacueva]] aktorea (Zaragoza 1975-2023) # [[Leonor Austriakoa]] Portugalgo eta Frantziako erregina (Belgika 1498- Badajoz 1558) # [[Lorenza Cobián]] modeloa (Asturias 1851-Madril 1906) # [[Lucía Pérez ]] abeslaria (Lugo 1985) # [[Luisa Rivera]] ilustratzaleak (Santiago-Txile, 1987) # [[Lynette Yiadom-Boakye]] margolaria, idazlea (Londres 1977) # [[Mabula Soumahoro]] akademikoa eta ekintzaile afrofeminista (Paris, 1976) # [[Margarita Alexandre]] zinema zuzendari eta ekoizlea frankismoan (León, 1923 - Madril, 2015) # [[María Aragoikoa]] Portugalgo erregina (Kordoba 1498- Lisboa 1517) # [[María Austriakoa]] Germaniako enperatriza (Madril 1528-1603) # [[Maria Baranda|María Baranda]] poeta (Mexiko, 1962) # [[María Gámez Gámez ]] politikaria, Guardia Zibilaren 1. Emakume-zuzendaria (Cádiz 1969) # [[María Gimeno]] artista, ekintzailea (Zamora 1970) # [[María Gómez (kazetaria)]] (Madrik 1987) # [[María Gómez González]] 1936an Galiziako emakume alkate bakarra (Kordoba 1905-Lugo 1986) # [[María Jesús Montero]] medikua, politikaria (Sevilla 1966) # [[María Silva Cruz]] anarkista (Cadiz 1915-1936) # [[Marietta Barovier]] artista eta diseinatzailea ( ? - 1496) # [[Marina Romero]] idazlea (Madril 1908-2001) # [[Marina Silva]] politikaria, ingurumen aktibista (Brasil 1958) # [[Marisa Roesset Velasco]] margolaria (Madril 1904-1976) # [[Marisa Ruiz Trejo]] antropologo feminista (Mexiko, 1984) # [[Marlène Schiappa]] politikaria, aktibista (Paris 1982) # [[Mary Jayne Gold ]] iheslarien laguntzailea (AEB 1909-Frantzia 1997) # [[Mercedes González Fernández]] kazetaria, politikaria (Madril 1975) # [[Mikiko Otani]] abokatu eta ikertzaile (Japonia, 1964) # [[Mónica Nepote]] idazlea (Mexiko, 1970) # [[Myrea Pettit]] ilustratzailea (Britainia Handia, 1970) # [[Nastasia Zürcher ]] kantautorea, margolaria (Suitza/Galizia 1988) # [[Nevenka Fernández]] Espainiako ekonomialaria eta Ponferradako zinegotzia # [[Ninotchka Matute]] Guatemala Hiriko alkatetzari hautagai (Guatemala Hiria, 1967) # [[Olga Martín-Belloso]] kimikaria, elikaduran aditua (Calahorra 1960) # [[Paula Fortes]] aktibista, politikaria (Cabo Verde, 1945-2011) # [[Petronila Guerrero]] politikaria (Cádiz 1953) # [[Polly Higgins]] abokatua, ingurumen aktibista (1968-2019) # [[Rashida Obeida]] palestinar aktibista politikoa (XX. mendea) # [[Reneé Acosta|Renée Acosta]] poeta, filosofoa (Mexiko Hiria, 1976) # [[Rosario Torres]] politikaria (Malaga 1959) # [[Solange Fernex]] aktibista (Frantzia, 1934-2006) # [[Soraya Rodríguez]] politikaria (Valladolid 1963) # [[Tita Llorens]] igerilaria (Menorca 1968) # [[Urania Mella]] Saturraranen kartzelaratua (Galizia 1899-1945) # [[Verónica Gerber Bicecci]] artista, idazlea (Mexiko, 1987) # [[Vicky Hernández]] aktorea (Kolonbia 1945) }} ==='''Berriak 2023''' ('''martxoa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Prudencia Gorrotxategi]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako presoa (Arrankudiaga, ?) # [[Maria Arriaga]] efef'''SORTUA''' erraketista (Berriz, 1922- Ondarroa, 2014) # [[Itziar de Blas]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta itzultzailea (Gasteiz, ) # [[Angélica Orue]] ef--'''SORTUA''' albaitaria (Laudio, 1926) # [[Gemma Orobengoa]] ----'''SORTUA''' argazkilaria (Arrasate, 1985) # [[Soledad Ruz]] ----'''SORTUA''' flamenko danzaria (Donostia, 1972) # [[Jennifer Ávila]] ef--'''SORTUA''' kazetaria (Honduras, 1990) # [[Lur Basterretxea]] ef--'''SORTUA''' eskiatzailea, lasterkaria (Elorrio, 1979) # [[Maria Eskibel Arratia]] --ef'''SORTUA''' filantropoa (Gasteiz, ? - Valladolid, 1536) # [[Nieves Cano]] efef'''SORTUA''' filantropoa (Gasteiz, 1847-1899) # [[María Aranzazu Vélez de Mendizabal]] ----'''SORTUA''' Saturrarango Emakumeen Kartzelako ama nagusia (?) # [[Magdalena Larrondo]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako zuzendaria (?) # [[Adriana Bilbao Zarraonandia]] ----'''SORTUA''' flamenko dantzaria (Bilbo, 1988) # [[Miren Arzak]] ----'''SORTUA''' fisioterapeuta, osteopata, idazlea (Hondarribia, 1966) # [[Firouzeh Khosrovani]] ----'''SORTUA''' dokumentalgilea (Iran, 1971) # [[Alba Heredia]] ----'''SORTUA''' flamenko dantzaria (Granada, 1995) # [[Teodosia Ortega]] efef'''SORTUA''' emagina (Burgos, 1890-Arrigorriaga, 1983) # [[Assumpta Aierdi]] ----'''SORTUA''' ekintzaile soziala (Donostia, 1972) # [[Victoriana Herrero Barroso]] efef'''SORTUA''' Saturrarango presoa (Logroño, 1893-1962) # [[Santa Paula Barbada]] ----'''SORTUA''' emakume santu eta bizarduna (Ávila, ?) # [[Sara Torres]] ----'''SORTUA''' ikertzailea, idazlea (Gijón, 1991) # [[Cristina Gutierrez]] ef--'''SORTUA''' ARtista, idazlea, ekintzailea (Bilbo) # [[Maria Gugelberg von Moos]] botanikaria eta ilustratzailea (Suitza, 1836-1918) # [[Marika]] ilustratzailea eta komikigilea (Bartzelona, 1949) # [[Sabrina Van Tassel ]] kazetaria, film-zuzendaria (Frantzia 1975) # [[Rosie Alfaro]] heriotza zigorraren zain (AEB 1971) # [[Angelina Rodriguez]] heriotza zigorraren zain (AEB 1968) # [[Karla Faye Tucker ]] heriotza zigorrez hila (AEB 1959-1998) # [[Victoria Zárate Zurita]] Bigarren errepublikako maistra eta sindikalista (Madril, 1893-Lisboa, 1964) # [[Reem Al Numery]] aktibista (Yemen, 1996) # [[Nimco Ali]] aktibista (Somalia-Ingalaterra, 1983) # [[Argentina Altobelli]] politikaria, aktibista (Italia, 1866-1942) # [[Michealene Risley]] amerikar zinegile ekintzailea (Michigan, XX.mendea) # [[Cindy Amaiza]] aktibista (Kenya, XXI. mendea) # [[Adjoa Amana]] aktibista (Ghana, XX. mendea) # [[Florina Alías]] asturiar idazlea (1921-1999) # [[Lourdes Álvarez García]] asturiar idazlea (Mieres, 1968) # [[Sharon Olds]] idazlea (Kalifornia, 1942) # [[Velma Barfield]] serie-hiltzailea (AEB 1932-1984) # [[Mary Gauthier ]] abeslaria (AEB 1962) # [[Helen Gibson]] zaldizkoa, especialista (AEB 1892-1977) # [[Candi Staton]] kantautorea (AEB 1940) # [[Amy Helm]] kantautorea (AEB 1970) # [[Bettye LaVette]] soul, blues kantautorea (AEB 1946) # [[Gemma Escapa]] abokatua, irakaslea (Bizkaia 1965) # [[Lorina Bulwer]] jostun artista (Ingalaterra 1838-1912) # [[Lisbeth Añez]] aktibista venezuelarra (Venezuela) # [[Tchinda Andrade]] trans aktibista (Cabo Verde, 1979) # [[Yassi Ashki]] osasun-ekintzailea (Iran) # [[Artearen maistra handiak]] artista-zerrenda # [[Lucia Anguissola]] margolaria (Italia 1536/38- 1565) # [[Dorotea de Chopitea]] filantropoa (Txile, 1816- Bartzelona 1891) # [[Anita Awosusi]] aktibista (Alemania, 1956) # [[Berta Zúñiga]] aktibista (Honduras, 1990) # [[Bertha Oliva]] aktibista (Honduras, 1956) # [[Carmen Castro García]] ekonomialara, aktibista (Valentzia 1967) # [[Mari Jose Aranguren Querejeta]] ekonomialaria (Gipuzkoa 1969) # [[Bina Shah ]] kazetaria, idazlea (Pakistan XX. mendea) # [[Dulce Maria Cardoso]] abokatua, idazlea ( Portugal 1964) # [[María Franciska Dapena Rico]] margolaria, idazlea (Palentzia 1924-Bilbo 1995) # [[Laia Soler]] idazlea ( Lleida, 1991) # [[Remedios Cervantes]] enpresaria, modelo ohia (Malaga 1964) # [[Isabel Ríos]] sindikalista, ekintzailea (Curtis, Galizia, 1907-1997) # [[Ana Cano]] Asturierazko idazlea (Somiedo, 1950) # [[Vanessa Mendoza Cortés]] abortuaren aldeko aktibista (Andorra, 1980) # [[María Martín Escudero]] dantzaria (Bizkaia XX. mendea) # [[Mary Treat]] biologoa (AEB 1830-1923) # [[Sol Panera]] galerista (Bilbo 1946) # [[Elly Schlein]] Italiako politikaria (Suitza 1985) # [[Cristina Martín Vega]] kazetaria (Madril 1970) # [[Maria M. Gosse]] diplomazialaria, enbaxadorea (Alemania 1962) # [[María del Coro Arizmendi]] ornitologoa ( Mexiko 1963) # [[Camila Bossa ]] aktorea (Bogota/Galizia 1973) # [[Karima Baloch]] aktibista (Pakistan-Kanada, 1983-2020) # [[Marie Inmaculée Ingabire]] feminista, giza-eskubide ekintzailea (Ruanda,?) # [[Walda Barrios Klee]] soziologoa, aktibista, feminista (Guatemala-Mexiko, 1951-2021) # [[Ana Lydia Vega]] idazlea (Puerto Rico 1946) # [[Susana Dans]] aktorea (Coruña 1965) # [[Maruxa Villanueva]] abeslaria, aktorea (Galizia 1906-1998) # [[Mabel Rivera]] aktorea (Coruña 1952) # [[Laura Mañá]] film-zuzendaria, gidoilaria, aktorea (Bartzelona 1962) # [[Zaza Ceballos]] idazlea (Coruña XX. mendea) # [[Esther F. Carrodeguas]] dramagilea (Coruña 1979) # [[María Reimóndez ]] idazlea (Lugo 1759) # [[Xohana Torres]] idazlea (Galizia 1929-2017) # [[Erin Mouré]] poeta, itzultzailea (Kanada 1955) # [[Eva Mejuto]] idazlea (Pontevedra1975) # [[Nicole Brossard]] poeta (Kanada 1943) # [[Su Garrido Pombo]] kantautorea ( Galizia1982) # [[Rosa Sevilla de Alvero]] sufragista, hezitzailea (Filipinak 1879-1954) # [[Victoria Martín]] umoregilea, gidoilaria (Madril 1989) # [[Isa Calderón]] umoregilea, gidoilaria ( Madril 1983) # [[Noemí Sabugal]] idazlea ( Leon, 1979) # [[Eva Llorach ]] aktorea ( Murtzia 1979) # [[Alix Payen]] 1871ko Parisko Komunako ambulancière (1842-1903) # [[Angela Saini]] zientzia-kazetaria (Londres 1980) # [[Samira Ahmed]] kazetaria, genero diskriminazioagatik BBC salatu eta epaiketaren irabazlea (Londres 1968) # [[Laura Bates]] idazle feminista, aitzindaria (Oxford 1986) # [[Caroline Criado Perez]] kazetari ekintzailea (EB 1984) # [[Deborah Cameron]] hizkuntzalaria (Eskozia 1958) # [[Teodora Barrio]] idazlea, asturieraz (Marrubio, 1968) # [[Teresa Cónsul]] idazlea, asturieraz eta gaztelaniaz (?- Oviedo, 1834) # [[Raquel Fernández Menéndez]] idazlea, asturieraz (Salas, 1993) # [[Blanca Fernández Quintana]] idazlea, asturieraz (Bimenes, 1994) # [[Enriqueta González Rubín]] idazlea eta kazetaria, asturieraz (Ribadesella, 1832-Infiesto, 1877) # [[Nené Losada]] idazlea, asturieraz (Luarca, 1921-2009) # [[Idoia Rodríguez Buján ]] militarra (Lugo 1983-Afganistan 2007) # [[Gillian Wearing]] artista (EB 1963) # [[Cathy Newman]] kazetaria (EB 1974) # [[Kate Adie ]] kazetaria (EB 1945) # [[Rebekah Brooks]] kazetaria (EB 1968) # [[María Teresa González|Maria Teresa Gonzále]] idazlea, asturieraz (Gijón. 1950-1995) # [[Marta Mori]] idazlea, asturieraz (Gijón, 1965) # [[María Esther García López]] idazlea, asturieraz (Valdés, 1948) # [[Esther Prieto]] idazlea, asturieraz (Arenas, Cabrales, 1960) # [[Helena Trexu]] idazlea, asturieraz (Sama de Langreo, 1945) # [[Margaret Collins Weitz]] historialaria, Frantziako Erresistentzian aditua (AEB, 1929) # [[Beatriz Álvarez-Guerra]] aktorea (Madril 1994) # [[Tina Gascó]] aktorea (Sevilla 1914-Madril 1973) # [[Zineb Hattab]] sukaldaria (Girona/Suitza 1989) # [[Rosalía Mera]] jostuna, enpresaburua (Coruña 1944-2013) # [[Sandra Ortega Mera ]] enpresaburua, filantropoa ( Coruña 1968) # [[Mey Rahola]] argazkilaria (Leon 1897-Frantzia 1959) # [[Clara Martínez Alberola]] abokatua (Madrid, 1963) # [[Elena Vázquez Zendon]] matematikaria (Ourense, 1966) # [[Elsa Anka]] aurkezlea (Bartzelona 1965) # [[Paloma Marín]] aurkezlea (?, XX. mendea) # [[Cristina Urgel]] aurkezlea (Soria 1979) # [[Kate del Castillo]] aktorea (Mexiko 1972) # [[Marisa Naranjo]] aurkezlea (Kanariak 1944) # [[Estela Giménez]] gimnasta (Madril 1979) # [[Manuela López García]] Maistra, poeta (Cacabelos, 1910-2005) # [[Jenny Nyström]] ilustratzailea (Suedia, 1854-1946) # [[Clara Maria Pope]] margolaria (Londres, 1767-1838) # [[Laurence Suhner]] idazlea eta artista (Geneva, 1968) # [[Anna Tigerhielm]] margolaria (Suedia, 1832-1906) # [[Trini Tinturé]] ilustratzailea (Lleida, 1938) # [[Henar Torinos]] Valladolid, 1985 # [[Elena Francisen kontsultategia]] emakumeentzako irratsaioa (Espainia 1947-1984) # [[Maruja Fernández]] irrati esataria (Kuba 1925-Bartzelona 2001) # [[Pepa Fernández]] kazetaria (Lleida 1965) # [[Mara Torres]] kazetaria, idazlea (Madril 1974) # [[Macarena Berlín]] kazetaria (Madril 1973) # [[Florence Rochefort]] historialari frantziarra (Suresnes, 1958) # [[Giovanna Garzoni]] margolaria (Italia 1960-1970) # [[Michaelina Wautier]] margolaria (Belgika c.1617-1689) # [[Louise Moillon]] margolaria (Frantzia 1610-1696) # [[Maria van Oosterwijck]] margolaria (Herbehereak 1630-1693) # [[Anne Vallayer-Coster ]] margolaria (Paris 1744-1818) # [[Marie-Victoire Lemoine]] margolaria (Paris 1754-1820) # [[Marie Gabrielle Capet]] margolaria (Frantzia 1761-1818) # [[Constance Mayer]] margolaria ( Frantzia 1775-1821) # [[Marie-Éléonore Godefroid]] margolaria ( Paris 1778-1849) # [[Lilly Martin Spencer]] margolaria ( EB1822-AEB 1902) # [[Clémentine Delait]] emakume bizarduna (Frantzia, 1865-1939) # [[María Folguera]] idazlea, eszena zuzendaria (Madril, 1984) # [[AveLina Pérez|Avelina Pérez]] Sortzaile eszenikoa (Oia, 1969) # [[Raquel García-Tomás]] musikagilea (Bartzelona, 1984) # [[Lola Blasco]] aktorea, idazlea eta antzerki zuzendaria (Alacant, 1983) # [[Marta Pazos]] eszena zuzendaria (Pontevedra, 1976) # [[Helena Tornero]] antzerkigilea (Figueras, 1973) # [[Helena Antonia]] emakume bizarduna (Lieja, 1550-1595) # [[Antonietta Gonsalvus]] emakume bizarduna (Frantzia, 1572-?) # [[Arantza Ozaeta Cortázar]] arkitektoa (Madril 1982) # [[Victoria Rodríguez]] aktorea (Madril 1931-2020) # [[Pilar Eyre]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1947) # [[Teresa Ribera ]] politikaria (Madril 1969) # [[Carolina Maria de Jesus]] idazlea, poeta, kronista (Brasil 1914-1977) # [[Jane Barnell]] emakume bizarduna (AEB 1871-1951) # [[Alice Elizabeth Doherty]] emakume bizarduna ( AEB 1887-1933) # [[Annie Jones ]] emakume bizarduna ( AEB 1865-1902) # [[Krao Farini]] emakume bizarduna (Laos 1876-AEB 1926 19) # [[Josephine Clofullia]] emakume bizarduna (Suitza 1829-1875) # [[Pilar Pedraza]] idazlea, irakaslea (Toledo 1951) # [[Carmen Linares]] flamenko-abeslaria (Linares 1951) # [[María Pagés]] dantzaria, koreografoa (Sevilla 1963) # [[Ellen MacArthur]] nabigatzailea (EB 1976) # [[Aurora Vargas]] flamenko-dantzaria, kantaria ( Sevilla 1956) # [[Bernarda de Utrera]] flamenko-kantaria (Utrera 1927-2009) # [[Fernanda de Utrera]] flamenko-kantaria (Utrera 1923-2006) # [[La Serneta]] flamenko kantaria (Cádiz 1837-Utrera 1912) # [[Caroline van der Plas]] kazetaria, politikaria (Herbehereak 1967) # [[Marta plana]] Australiara eramandako emakumeak (1960-1963) # [[Arlette Farge]] historialari frantsesa (Charleville - 1941) # [[Bibia Pavard]] historialari frantsesa (1980) # [[Maddalena Casulana]] musikagilea (Italia, 1544-1590) # [[Lucinda Williams ]] egile abeslaria (AEB 1953) # [[Ivette Nadal ]] egile abeslaria, poeta (Bartzelona 1988) # [[Blanca Llum Vidal]] poeta (Bartzelona 1986) # [[Núria Martínez-Vernis]] poeta (Bartzelona 1976) # [[Montse Castellà]] egile abeslaria, aktibista (Tarragona 1976) # [[Rosa Regàs]] idazlea (Bartzelona 1933) # [[Georgina Regàs]] sukaldaria, idazlea (Bartzelona 1932-Girona 2022) # [[Carme Canela]] jazz-abeslaria (Bartzelona 1962) # [[Sheila Jordan]] jazz- abeslaria (AEB 1928) # [[Galina Balashova]] arkitektoa, diseinatzailea (Errusia 1931) # [[Urška Djukić]] zinema-zuzendaria, gidoilaria (Eslovenia 1986) # [[Asha Haji Elmi]] politikaria, aktibista (Somalia, 1962) # [[Joana Afonso]] diseinatzailea, ilustratzailea (Portugal 1989) # [[Cani Fernández Vicién]] abokatua (Cartagena 1963) # [[Mar Sodupe]] aktorea (Kanariak 1972) # [[Pepa Aniorte]] aktorea, abeslaria (Alacant 1972) # [[Toni Morillas]] politikaria, feminista (Jaen 1982) # [[Clementina Díez de Baldeón]] irakaslea, politikaria (Ciudad Real 1953) # [[Consuelo Rumí]] psikologoa, irakaslea, politikaria (Almeria 1957) # [[Anita Gutbrod]] igerilaria (Argentina 1903-1967) # [[Lita Tiraboschi]] igerilaria, irakaslea, idazlea (Argentina 1917-1972) # [[Pilar Geijo ]] igerilaria (Argentina 1984) # [[Lilian Harrison]] igerilaria (Argentina 1904-1993) # [[Enriqueta Agut Armer]] 2. errepublikako(Castelló, 1912-Mexiko, 1998) # [[Concepción Alfaya]] 2. errepublikako maistra (Madril, 1886-1945) # [[Elvira Navarro]] idazlea (Huelva, 1978) # [[Alba Carballal|Alva Carballal]] idazlea (Lugo, 1992) # [[Marie Equi]] medikua, aktibista (AEB,1872-1952) # [[Maria Baldó|María Baldó]] 2. Errepublikako maistra (Albacete, 1884-Toulouse, 1964) # [[María Braña de Diego|Maria Braña de Diego]] 2. Errepublikako maistra (Madril, 1912-2007) # [[Carmen Castilla Polo]] 2. Errepublikako maistra (Logroño, 1895-Madril, 1979) # [[Alba Sotorra Clua]] zinema zuzendaria (Reus, 1980) # [[Carmen Hermosín]] politikaria (Sevilla 1945) # [[Magdalena Valerio]] legelaria, politikaria (Caceres 1959) # [[Mar Moreno]] legelaria, politikaria, idazlea (Jaen 1962) # [[Teresa Jiménez Vílchez]] irakaslea, politikaria (Granada 1962) # [[Fuensanta Coves]] irakaslea, politikaria (Alacant 1961) # [[Irene García]] politikaria (Cádiz 1980) # [[Marina Vega]] espioia, nazi harrapatzailea (Cantabria 1924-Madril 2011) # [[Braulia Cánovas]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Murtzia 1920- Bartzelona 1993) # [[Conchita Ramos]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Lleida 1925-Frantzia 2019) # [[Alfonsina Bueno]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Zaragoza 1904- Frantzia1979) # [[Margoth Escobar]] Ingurumen eskubideak eta indigenen aldeko aktibista (Ekuador, 1954) # [[Mercedes Escribano Pérez]] Bigarren Errepublikako maistra (Valdeganga, 1888-Madril, 1958) # [[Carmen García del Diestro]] Bigarren Errepublikako maistra, pedagogoa (Santander, 1908-Madril, 2001) # [[Elsa López]] idazlea, poeta (Fernando Poo, 1943) # [[Elena Gallego Abad|Elena Gallego]] kazetaria, idazlea (Teruel, 1969) # [[Ana Vanessa Gutiérrez]] asturierazko idazlea (Mieres, 1980) # [[Elsa Fernández]] galizierazko idazlea (Buenos Aires, 1933-1964) # [[Avelina Valladares]] galizierazko idazlea (A Estrada 1825.1902) # [[Violeta Friedman]] aktibista, bizirik atera Auschwitzetik (Errumania 1930- Madril 2000) # [[Constanza Martínez Prieto]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Madril 1917-Bartzelona 1997)) # [[Laura Seco]] politikaria (Cádiz 1971) # [[María Teresa Fernández de la Vega]] magistratua, politikaria (Valentzia 1949) # [[Esperanza Oña]] politikaria (Sevilla 1957) # [[Nuria Espallargas]] ikertzailea (Bartzelona 1979) # [[Rosario de Velasco]] margolaria (Madril 1904-Bartzelona 1991) # [[Marga Gil Roësset]] eskultorea, ilustratzailea, poeta (Madril 1908- 1932) # [[Ángeles Santos Torroella]] margolaria (Girona 1911- Madril 2013) # [[Delhy Tejero]] margolaria (Zamora 1904- Madril 1968) # [[Lauren Bastide]] Frantziako kazetaria eta ekintzaile feminista (Orleans, 1980) # [[Lima Aafshid]] idazle eta poeta (Afganistan, ?) # [[Adelaide Estrada]] Mediku, zientzialari eta aktibista (Portugal, 1898-1979) # [[Martha P. Falconer]] Aktibista, gizarte-langilea (AEB, 1862-1941) # [[Tamara Alves]] artista, muralista, ilustratzailea, tatuatzailea (Portugal 1983) # [[Rada Akbar]] artista (Afganistan, 1988) # [[Maria Lucília Estanco Louro]] irakasle eta aktibista (Portugal, 1922-2018) }} ==='''Berriak 2023''' ('''otsaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Toda Likona]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Mari Juan Mezeta]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Maria Perez Larrinaga]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Olatz Urkia]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Donostia, 1986) # [[Helena Barrenetxea]] ----'''SORTUA''' zestalaria (Durango, 2007) # [[María Flores]] ----'''SORTUA''' 1824an bere askatasuna lortu zuen esklabua (Eivissa, 1775-?) # [[Zorione Erezuma]] ----'''SORTUA''' poeta (Bilbo, 1969) # [[Charo Roquero]] ----'''SORTUA''' historialaria (Donostia) # [[Maritxu Negelua]] ----'''SORTUA''' idazlea, pastoralgilea (Zuberoa, 1999) # [[Mari Tere Alberdi]] ef--'''SORTUA''' sukaldaria, tabernaria, aktorea (Berriz) # [[Fabiola Gutiérrez]] ----'''SORTUA''' idazle (Bolivia, 1989) # [[Carmen Castro Cardús]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako "zaintzaile" (Huesca, ?-1948) # [[Maider Galardi]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta ikerlaria (Lasarte-Oria, 1995) # [[Antoñita La Singla]] dantzaria (Bartzelona 1948) # [[La Sordita]] dantzaria (Cádiz XIX.mendea-XX.mendea) # [[Amal Aden]] idazle ekintzailea (1983, Somalia) # [[Iola Leal Riesco]] ingumenaren aldeko ekintzailea (Lugo, 1977) # [[Sol León]] dantzaria, koreografoa (Kordoba ç 1919) # [[Sara Lezana]] dantzaria (Madril 1948) # [[Cristina Llorente]] dantzaria, abeslaria, aktorea (Valladolid 1985) # [[Isabel Llull]] dantzaria, maistra (Palma 1946) # [[Sara Luzita]] dantzaria (Espainia 1922) # [[Bárbara Lys]] dantzaria (Balearrak 1946) # [[Claudia Salas]] aktoreak (Madril 1977) # [[Carlota Pereda]] film-zuzendaria, gidoilaria (Madril 1975) # [[Esther Cañadas]] modeloa (Albacete 1977) # [[Joselyn Brea]] kirolaria (Venezuela/Galizia 1994) # [[Donna Karan]] moda-diseinatzailea (AEB 1948) # [[Eva Copa]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Bolivia 1987) # [[Adrienne Avril de Sainte-Croix]] Frantziako filantropo eta feminista (1855 - 1936) # [[Zahra Mohammadi]] BBCren 100 emakumeak 2022 Kurdinstango irakaslea errepresaliatua (1990) # [[Layli]] BBCren 100 emakumeak 2022 Irango ekintzaile feminista errepresaliatua (2002) # [[Wegahta Gebreyohannes Abera]] BBCren 100 emakumeak 2022 Etiopiako langile humanitarioa (xxxx) # [[Victoria Baptiste]] BBCren 100 emakumeak 2022 Estatu Batuetako erizaina (xxxx) # [[Velmariri Bambari]] BBCren 100 emakumeak 2022 Indonesiako Sexu-indarkeriaren kontrako ekintzailea (1980) # [[Tamana Zaryab Paryani]] BBCren 100 emakumeak 2022 Afganistango kazetaria eta youtuberra (1997) # [[Alice Pataxó]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil, 2001) # [[Erika Hilton]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil, 1992) # [[Zahra Joya]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Agfanistan, 1992) # [[Velia Vidal]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Kolonbia, 1982) # [[Roza Salih]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Eskozia.1989) # [[Cecilia Patricia Flores Armenta]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Mexiko XX. mendea) # [[Mirta Nuñez]] espainaiko gerra zibilaren historialaria (Kuba, 1956) # [[Mirta Díaz-Balart]] Mirta Nuñezen ama eta Fidel Castroren lehenengo emaztea (Habana, 1928) # [[Jane Misme]] Kazetari eta feminista frantsesa (1865-1935) # [[Judith Heumann]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Filadelfia, 1947) # [[Asonele Kotu]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Hegoafrika, ? ) # [[Nathalie Becquart|Natahalie Becquart]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Frantzia, 1969) # [[Ida Holz]] informatikaria (Uruguai, 1935) # [[Simone Tebet]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil 1970) # [[Ferenice de Rodas]] ama (Grezia, K.a. 396-K.a. V. mendea) # [[Lashana Lynch]] aktorea (Londres 1987) # [[Giuseppa Barbapiccola]] filosofoa, poeta, itzultzailea (Italia, 1702-1740) # [[Taisia Bekbulatova]] kazetaria, BBCren 100 emakumeak 2022 (Errusia, xxxx) # [[Suvada Selimović]] ekintzailea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Bosnia, 1965) # [[Shonda Rhimes]] gidoilaria, fil-zuzendaria (AEB 1970) # [[Beatrice Fihn]] arma-nuklearren aurkako aktibista ( Suedia 1982) # [[Tania Álvarez Yates]] kanoalaria (Pontevedra 1994) # [[Tania Fernández García]] kanoalaria (Lugo 1992) # [[Blanca Paloma]] abeslaria (Alacant 1989) # [[Alice Wonder]] abeslaria ( Madril 1998) # [[Olga Xirinacs]] idazlea (Tarragona 1936) # [[Bikimel]] kantautorea (Bartzelona 1976) # [[Luján Argüelles]] aurkezlea (Asturias 1977) # [[Virginia Díaz]] kazetaria (Madril 1974) # [[Kristina Berdínskikh]] kazetaria, BBCren 100 emakumeak 2022 (Ukraina) # [[Kadri Keung]] moda-diseinatzailea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Hong Kong) # [[Leonor Ferrer Girabau]] delineatzailea (Bartzelona, 1894-1953) # [[Fatima Sheikh]] hezitzailea (India, 1831-1900) # [[Jana Zinkevytx|Iana Zinkevitx]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Ukraina, 1995) # [[Chanel Contos]] sexu-erasoen aurkako aktibista BBCren 100 emakumeak 2022 (Australia) # [[Aye Nyein Thu]] mediku aktibista BBCren 100 emakumeak 2022 (Birmania, 1996) # [[Judy Kihumba]] zeinu-hizkuntzako interpretea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Kenya) # [[Paula Púa]] gidoilaria (Valentzia 1992 # [[Minerva Piquero]] kazetaria (Asturias 1967) # [[Beatriz Pécker]] kazetaria (Madril 1955) # [[Luisa Alberca]] irrati-nobelagilea (C.Real 1920-Logroño 2006) # [[Vira Silenti]] aktorea (Italia 1931-2014) # [[Clementina Albéniz|Clementina Albeniz]] maistra errepublikarra (Madril, 1853-1946) # [[Ana Canalias Mestres]] maistra errepublikarra (Zaragoza, 1886-1934) # [[Angelina Colubret]] maistra errepublikarra (Badalona, 1910 -Torroella, 1998) # [[Isabel Esteban Nieto]] maistra errepublikar eraila (Palentzia, 1893-1936) # [[Sofia Polo Giménez]] maistra errepublikar eraila (Zaragoza, 1904-Palentzia, 1936) # [[Cirila Ubaldina García Díaz]] maistra errepublikar eraila (Salamanca, 1893-Palentzia, 1936) # [[Samara Joy]] jazz abeslaria (AEB 1998) # [[Sarah Kane]] antzerkigilea (EB 1971-1999) # [[Toñi Salazar]] abeslaria (Badajoz 1963) # [[Encarna Salazar]] abeslaria (Badajoz 1961) # [[Lina Meruane]] Idazlea (Txile 1970) # [[Nelly Meruane]] aktorea, irakaslea (Txile1927-2018 19) # [[Teresa Laespada]] ikertzailea (Bilbo 1965) # [[Ana Santos Aramburo]] liburuzaina (Zaragoza 1957) # [[Glòria Pérez-Salmerón]] liburuzaina (Bartzelona 1958) # [[Susana Fortes]] idazlea (Pontevedra 1959) # [[Ana Belén Fortes]] idazlea (Pontevedra 1967) # [[Genara Fernández García|Genera Fernández Garcia]] maistra fusilatua (León, 1903-1941) # [[Josefa García Segret|Josefa Garcia Segret]] maistra errepublikarra (Tui, 1900-Oliveros, 1986} # [[Gertrudis Ríos Marín|Gertrudis Rios Marín]] torturatu eta exekutatuko maistra (Cádiz, 1901-1936) # [[Benita Gil]] maistra erbesteratua (Teruel, 1913-Praga, 2015) # [[Carmen Hombre Ponzoa|Carmen Hombre Pouzoa]] maistra fusilatua (Cádiz, 1898-1936) # [[Elisa López Velasco]] maistra berritzailea (Málaga, 1884-1936??) # [[Sirisha Bandla]] BBCren 100 emakumeak 2022, ingeniari aeronautikoa (India 1988) # [[Nazanin Zaghari-Ratcliffe]] BBCren 100 emakumeak 2022, iraniar-britaniar hiritarra (Tafresh 1978) # [[Narges Mohammadi]] BBCren 100 emakumeak 2022, eskubideen aldeko ekintzailea (Persia 1972) # [[Palmira Pla Pechovierto]] maistra, pedagogoa eta polikaria (Teruel, 1914-Castlló, 2007) # [[Emilia Elias Herrando|Emilia Elias Herrando]] maistra, pedagogoa (Madril, 1898 - Mexiko, 1976) # [[Veneranda Manzano]] maistra, politikaria, erbesteratua (Asturias, 1893-1992) # [[Guillermina Medrano]] maistra eta politikaria (Albacete, 1912-Valencia, 2005) # [[Marguerite Durand (feminista)]] kazetari, aktore, politikari eta feminista frantsesa (1864 - 1936) # [[Jane Rigby]] BBCren 100 emakumeak 2022 Astrofisika estatubatuarra (EEUU, XXXX) # [[Iryna Kondratova]] BBCren 100 emakumeak 2022 Anestesiologa eta pediatra (Ukrania, XXXX) # [[Constance Tipper]] metalurgikaria (Erresuma Batua, 1894-1995) # [[Johanna Döbereiner]] ingeniari agronomoa (Brasil, 1924-2000) # [[Txell Alarcón]] saskibaloi jokalaria (Bartzelona 2003) # [[Maider Castellano]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 2003) # [[Gregoria Canelo de Paredes]] 'chinato' dialekto hiztuna (Caceres 1861-1917) # [[Marina Ortiz de Zárate]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 1999) # [[Chatrice White]] saskibaloi jokalaria (AEB 1996) # [[Ana Laverón]] aeronautiko ingeniaria(Espainia XX. mendea) # [[Isaura Clavero]] 1. emakume aeronautiko ingeniaria (Vigo XX. mendea) # [[Parinoush Saniee]] idazlea (Iran 1949) # [[Elena Barraquer Compte]] oftalmologoa (Bartzelona 1954) # [[Jimena Quirós]] 1. emakume ozeonografoa (Almeria 1899-Madril 1983) # [[Isabelle Junot]] aktorea (AEB 1991) # [[Tamara Falcó]] moda-diseinatzailea (Madril 1981) # [[Micaela Navarro]] politikaria (Jaen 1956) # [[Ibijoke Faborode]] BBCren 100 emakumeak 2022, politikaria (Nigeria XX. mendea) # [[Gohar Eshghi]] BBCren 100 emakumeak 2022, ekintzailea (Iran 1946-2002) # [[Fatima Amiri]] BBCren 100 emakumeak 2022, ikaslea (Afganistan, 2005) # [[Carmen Muñoz Manzano]] Bigarren Errepublikako maistra eta idazlea (Cáceres, 1906-Coruña, 2002) # [[Carmen García de Castro]] Bigarren Errepublikako maistra eta pedagogoa (Almería, 1886-1969) # [[Isabel González Turmo]] antropologoa (Espainia XX. mendea) # [[Elvira Álvarez de Ceballos]] dama (Espainia XIV. mendea -1372) # [[Difficult Women]] emakume kabareta (Australia) # [[Mehreen Faruqi]] politikaria (Pakistan 1963) # [[Katarina Zec]] saskibaloi jokalaria (Serbia 1997) # [[Mariana Barassi]] film-zuzendaria (Argentina 1977) # [[Vic Echegoyen]] idazlea (Madril 1969) # [[Claudia Zapata]] historialaria (Txile 1975) # [[Christiane Félip Vidal]] idazlea (Frantzia 1950) # [[Katherine Kurtz]] idazlea (AEB 1944) # [[Juana Ontañón eta Valiente|Juana Ontañon y Valiente]] Bigarren Errepublikako maistra (Madril, 1886-Mexiko, 1972) # [[Wally Funk]] astronauta (AEB 1939) # [[Ida Ørskov]] bakteriologoa (Danimarka 1922- 2007) # [[Alice Lee]] matematikaria (EB 1858-1939) # [[Elizabeth Scott]] matematikaria (AEB 1917-1988) # [[Ainhoa Achutegui]] zuzendari artistikoa ( Venezuela 1978) # [[Akwaeke Emezi]] idazlea (Nigeria 1987) # [[Leia Dongue]] saskibalio jokalaria (Mozambike 1991) # [[Mónica Bruckmann]] soziopolitologoa (Peru XX. mendea) # [[Claude Ber]] poeta (Frantzai 1948) # [[Nadia Yala Kisukidi]] filosofoa (Belgika 1978) # [[Ana Carrique]] musikagilea ( Argentina 1964) # [[Cristina Montserrat Hendrickse]] abokatua, irakaslea (AEB 1964) # [[Kristina Higgins]] saskibaloi jokalaria (AEB 1994) # [[Joy Alexis Brown-Adams]] saskibaloi jokalaria (Guyana 1993) # [[Dona Tututa]] piano-jolea (Cabo Verde 1919-2014) # [[Yolanda Morazzo]] poeta (Cabo Verde 1927-Lisboa 2009) # [[Tuna Mascarenhas]] kimikaria, aktibista, 1. dama (Cabo Verde 1944-2009) # [[Kate Asabuki]] aktore pornoa (Tokio 1962) # [[Celina Pereira]] abeslaria, kontalaria (Cabo Verde 1940-Lisboa2020) # [[Athaliah Molokomme]] fiskala (Botswana 1959) # [[Constance Cummings-John]] politikaria (Sierra Leona 1918-Londres 2000) # [[Aspásia Camargo]] politikaria (Brasil, 1946 19) # [[Rachael Blackmore]] Jokey-a (Irlanda 1989) # [[Lívia Járóka]] 1. emakumezko ijito eurodiputatua (Hungaria 1974) # [[Clare Marie Hodges]] AEBko 1. emakumezko basozaina (AEB 1890-1970) # [[Consuelo González Ramos]] kazetaria, erizaina, feminista (Zamora, 1877-Madril, 1956) # [[Esperanza Rodríguez Cerdán]] Bigarren Errepublikako maistra erbesteratua (Madril, 1892-Valentzia,1984) # [[Rosa Roig]] Bigarren Errepublikako maistra (Tarragona, 1890-Bartzelona, 1969) # [[Pilar Salvo Giménez|Pilar Salvo]] Bigarren Errepublikako maistra fusilatua (Zaragoza, 1889-1936) # [[Amalia Torrijos]] Bigarren Errepublikako maistra eta alkatea (Sevilla, 1911- ???) # [[Ekaterina Lermontova]] Paleontologoa (SESB, 1889-1942) # [[Eva Mameli Calvino]] Botanikaria (Italia, 1886-1978) # [[Heike Freire]] filosofoa, aktibista (Espainia, ??) # [[Sabrina Sánchez]] kazetaria, sexu langilea (Mexiko 1981) # [[Karine Espineira]] soziologoa, trans ekintzailea (Txile 1967) # [[Nadia Ferreira]] modeloa, enpresaburua (Paraguai 1999) # [[Elena Sánchez Caballero]] kazetaria (Madril 1957) # [[Pilar Martín Fernández]] immunologia ikertzailea (Madril 1973) # [[Maruja Torres]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1943) # [[Nya de la Rubia]] abeslaria, aktorea (Sevilla 1986) # [[Aryna Sabalenka]] tenislaria (Bielorrusia 1998) # [[Aliaksandra Sasnovih]] tenislaria (Bielorrusia 1994) # [[Lucia Stecher]] ikertzailea (Txile XX. mendea) # [[Elena Oliva]] soziologoa, ikertzailea (Txile 1982) # [[Gendengarjaa Baigalimaa]] onkologoa (Mongolia XX. mendea) # [[Elena Moreno Zaldibar]] saskibaloi jokalaria (Donostia 1959) # [[Tanaya Mechelle Atkinson]] saskibaloi jokalaria (AEB 1996) # [[Kinu Nishimura]] ilustratzailea (Japonia 1969) # [[Asunción Linares]] paleontologoa (Granada, 1921-2005) # [[Sylvie Denis]] idazlea # [[Marguerite Durand (hizkuntzalaria)]] hizkuntzalarieta fonetikalari frantziarra (1904) # [[Jeanne Chauvin]] abokatu eta feminista frantsesa (1862-1926) # [[Soraya Prieto Fernández]] kimikaria (Gasteiz 1979) # [[Maimouna Diarra]] saskibaloi jokalaria (Senegal 1991) # [[Esther Yáñez González - Irun]] Armadako 1. emakumea eta gerra ontzi kapitaina (Cádiz 1971) # [[María José Escalona]] informatikaria (Sevilla 1976) # [[Helena Viñes]] ekonomialaria (Espainia, XX. mendea) # [[María Jesús Almazor]] Telekomunikazio ingeniaria, CEO ( Brtzelona 1970) # [[Karen Gaines]] ziberdefentsan aditua, CEO (XX. mendea) # [[Silvia Albert Sopale]] aktore, zuzendari (Donostia 1976) # [[Midi Achmat]] LGTB aktibista (Hegoafrika, 1964) # [[Shiva Nazar Ahari]] giza eskubideen aldeko aktibista (Irán, 1984) # [[Leoncia Gómez Galán]] zerbitzaria, 'vocera' (Caceres 1903-1986) # [[Irma Estrada Silva]] autodefentsa irakaslea (El Salvador ?) # [[Anália de Victória Pereira]] politikaria ( Angola 1941-2009) # [[Belita Palma]] abeslaria (Angola 1932-1988) # [[Luzia Inglês Van-Dúnem]] politikaria (Angola 1948) # [[Margarida Rosa da Silva Izata]] diplomazialaria (Angola 1958) # [[Ana Clara Guerra Marques]] dantzaria (Angola 1962) # [[Luísa Rogério]] kazetaria (Angola 1967) # [[Lourdes Van-Dúnem]] musikaria (Angola 1935-2006) # [[Arlete Leona Chimbinda]] politikaria, irakaslea (Angola 1960) # [[Silvia Lutucuta]] Kardiologoa, ministroa (Angola 1968) # [[Josefa Sacko]] agronomoa, enbaxadorea (Angola XX. mendea) # [[Vera Daves]] ekonomialaria, ministroa (Angola 1984) # [[Catherine Austin Fitts]] bankaria (AEB 1950) # [[Marjorie Rice]] matematikaria (AEB, 1923-2017) # [[Liliana Colanzi]] idazle eta editorea (Bolivia, 1981) # [[Magela Baudoin]] idazle (Bolivia, 1973) # [[Trementinaireak]] sendatzeko produktu naturalen saltzaile ibiltariak (Katalunia XIX. mendea-XX. mendea) # [[Eloísa del Pino Matute]] zientzialari soziala, ikertzailea (Espainia XX. mendea) # [[María Luisa López Grigera]] filologoa (Coruña 1926) # [[Paula Dapena Sánchez]] futbolaria (Pontevedra 1996) # [[ASPEGI elkartea]] emakume profesionalena, enpresariena (Gipuzkoa 1998) # [[Sari Arponen]] medikua (Finlandia 1977) # [[Carolina Iglesias]] umoregilea, gidoilaria, youtuberra (Coruña 1993) # [[Berta Collado]] kazetaria, aurkezlea (Toledo 1979) # [[Yola Mamani]] komunikatzailea (Bolivia, 1984) # [[Hélène Dutrieu]] txirrindulari, hegazkinlari (Belgika-Frantzia, 1877-1961) # [[Virginia Ayllón]] idazle (Bolivia, 1958) # [[Begonya Pozo]] idazlea (Valentzia 1974) # [[Carmelina Sánchez-Cutillas]] idazlea (Madril 1921- Valentzia 2009) # [[Beatriu Civera]] idazlea (Valentzia 1914-1995) # [[Ana María Ibars]] idazlea, maistra (Valentzia 1892-1965) # [[Raquel Payá]] pedagogoa (Valentzia 1919-1972) # [[Alison Spedding]] antropologoa (Ingalaterra/Bolivia, 1962) # [[Margaret W. Rossiter]] emakumeen historialaria ( AEB 1944) # [[Maria Beneyto]] idazlea, poeta (Valentzia 1925-2011) # [[María Villén]] 2. Errepublikako maistra (Burgos 1871-Valentzia 1961) # [[Lindaura Anzoátegui]] idazle (Bolivia, 1846-1898) # [[Yolanda Bedregal]] poeta (Bolivia, 1913-1999) # [[María Virginia Estenssoro]] poeta (Bolivia, 1902-1970) # [[Hilda Mundy]] poeta (Bolivia, 1912-1980) # [[Concha Peña Pastor]] bigarren errepublikako maistra eta abokatua (Ciudad Real, 1906-Panama, 1960) # [[Elpidia Polo Ovejas]] bigarren errepublikako maistra errepresaliatua (Valladolid, 1890-Madrid, 1988) # [[Carmen Valero Gimeno]] bigarren errepublikako maistra eta pedagogo errepresaliatua (Silla, 1893-1962) # [[Rosa Menéndez]] zientzialaria, 1. emakumea CSIC burua (Asturias 1956) # [[Dulceida]] interneteko ospetsua (Bartzelona, 1989) # [[Juana Macías]] film-zuzendaria, gidoilaria (Madril 1971) # [[Brisa Fenoy]] musikaria, DJ, modeloa (Cádiz 1991) # [[María Vargas Montoya]] enologoa (Haro 1971) # [[María Vargas Fernández]] flamenko abeslaria (Cádiz 1947) # [[Laura Alonso Cancho]] poeta (Santander 1978) # [[Dina Abouzeid Sariñena]] badminton entrenatzailea (Zaragoza 1979) # [[Agostina Burani]] saskibaloi jokalaria ( Argentina 1991) # [[Carmen Ybarra Careaga]] enpresaburua, markesa (Espainia 1963) # [[María José Álvarez Mezquíriz]] EULEN enpresaburua (Bilbo 1957) # [[Margaret H. Wright]] matematikaria (AEB, 1944) # [[Katharine Way]] fisikaria (AEB, 1902-1995) # [[Paola Velasco Pinedo]] Boliviako 1. emakume piloto komandantea (1988) # [[Xian (aktibista)]] LGTB aktibista (Txina, ?) # [[Laura Hojman]] gidoilaria, film zuzendaria (Sevilla 1981) # [[Bibisara Assaubayeva]] xake jokalaria (Kazakhstan 2004) # [[Anne L'Huillier]] fisika atomikoko irakaslea (Frantzia/Suedia 1958) # [[Tamara Rojo]] datzaria, koreografoa (kanada/Espainia 1974) # [[Elena S. Sánchez]] kazetaria (Toledo 1979) # [[Patricia Pardo]] kazetaria (Galizia 1983) # [[Sonsoles Ónega]]kazetaria, idazlea (Madril 1970) # [[Cristina Ónega]] kazetaria (Madril 1975) # [[Tatiana Afanásieva]] matematikari eta fisikaria (Ukraina-Herbereheak, 1876-1964) # [[Lilli Suburg]] kazetaria (Estonia, 1841-1930) # [[Esther Szekeres]] matematikaria (Hungaria-Australia, 1910-2005) # [[Irene Falcón|Irene Falcon]] kazetaria, Dolores Ibarruriren idazkaria (Madril, 1907-1999) # [[Enriqueta O'Neill|Enriqueta O´Neill]] aktore eta idazlea (Madril, 1909-Bartzelona, 1972) # [[Encarnación Fuyola Miret]] Bigarren errepublikako maistra (Huesca, 1907-Mexiko, 1982) # [[Anoka Primrose Abeyrathne]] kontserbazionista, gizarte ekintzailea (Sri Lanka, 1991) # [[Mar Abad]] kazetaria (Almeria 1972) # [[Marion Koopmans]] albaitaria, birologoa (Herbehereak 1956) # [[Carme Valls]] mediku eta politikaria (Bartzelona,' 1945) # [[Anne Anderson]] ilustratzailea (Eskozia, 1874 - 1930) # [[Eva Furnari|Eva Furmari]] ilustratzailea (Erroma, 1948) # [[Matilde Hidalgo]] mediku, poeta, sufragista (Ekuador 1889-1974) # [[Eva Soriano]] komediantea, aurkezlea (Tarragona 1970) # [[Cecilia Ansaldo]] idazlea (Ekuador 1949) # [[Melissa Lucio]] heriotza zigor polemikoan kondenatua (AEB 1968) # [[Carmen Barbarà]] komikigilea eta irudigilea (Bartzelona, 1933) # [[Amelia Bauerle|Amelia Banerle]] komikigilea (Londres, 1873-1916) # [[Pauline Baynes]] liburu ilustratzailea (Sussex, 1922-2008) # [[ Pamela Adie]] LGBT aktibista (Nigeria, 1984) # [[ Christine Ahn]] Bakearen aldeko aktibista (Hego Korea, XX. mendea) # [[Celia Viñas]] poeta, pedagogoa (Lleida-Almeria, 1915-1954) # [[Chipita Rodriguez]] heriotza zigorrez urkatua eta 100 urtera barkatua (AEB 1799-1863) # [[Elsa Beskow]] idazlea eta ilustratzailea (Suedia, 1874-1953) # [[Mary Agnes Chase]] botikaria eta ilustratzailea (EEBB, 1869-1963) # [[María Conejo]] ilustratzailea (Mexiko, 1958) # [[Eréndira Derbez]] ilustratzailea, idazlea (Mexiko, 1991) # [[Kate Greenaway]] ilustratzailea, idazlea (Londres, 1846-1901) # [[Elizabeth Shippen Green]] ilustratzailea (EEBB, 1871-1954) }} ==='''Berriak 2023''' ('''urtarrila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Elorriaga]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Busturia, 1980) # [[Aiora Zabala]] ----'''SORTUA''' zientzialaria (1982) # [[Alazne López]] --ef'''SORTUA''' dantzaria (Bilbo, 1993-Alemania, 2015) # [[Ana Borderas]] ef--''SORTUA''' kazetaria, irrati-esataria (Eibar, 1962) # [[Anna Fernandez de Paco]] ef--'''SORTUA''' zinemagilea (Bartzelona, 1981) # [[Belén Balerdi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1937-1982) # [[Berenice Lopez Reyes]] ef--'''SORTUA''' enpresaburua (Mexiko, 1989) # [[Bonifacia Zuazola]] efef'''SORTUA''' erraketista (Azkoitia, 1915-2012) # [[Consuelo Osa]] efef'''SORTUA''' erraketista Mutriku (1922-2015) # [[Durangoko Emakumeen Kartzela]] '''SORTUA''' (1939-1940) # [[Eladia Balerdi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1942-1997)) # [[Garbiñe Balerdi]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1935) # [[Garbiñe Ortega]] ----'''SORTUA''' zinema komisarioa (Gasteiz, 1981) # [[Gloria Agirrezabalaga]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1922) # [[Ignacia Idoate Iragui]] efef'''SORTUA''' moja (Orikain, 1900 - Madril, 1975) # [[Iñasi Illarramendi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Zarautz, 1919-2005) # [[Josefa Egaña]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1923) # [[Juncal Alzugaray]] ef--'''SORTUA''' Fisioterateupa eta asmatzailea (Bilbo, 1981) # [[Justa Domínguez de Vidaurreta e Idoy]] efef'''SORTUA''' moja (Azpeitia, 1975- Madril, 1958) # [[Koldobike Gezala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Lezo, 1917) # [[Marcelina Zabala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1923) # [[Margarita Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1925-Fuengirola, 2019) # [[Mari Beraza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Anoeta, 1929 -Mexiko, 1986) # [[Maria Josefa Navascues]] efef'''SORTUA''' erraketista (Errenteria, 1924-2011) # [[Maria Teresa Egaña]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1925) # [[Mercedes Agirrezabalaga]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1928) # [[Mercedes Zubikaray]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1920-1983) # [[Merche Olabe]] ef--'''SORTUA''' margolaria (Bilbo, 1957) # [[Milagros Uranga]] efef'''SORTUA''' erraketista (Mutriku, 1918-1992) # [[Pilar Zabala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1926-1945) # [[Rafaela Etxaniz]] efef'''SORTUA''' erraketista (Azkoitia, 1926-213) # [[Saelia Aparicio]] ----'''SORTUA''' artista (Valladolid, 1982) # [[Victoriana Aizpuru]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Errezil, 1919) # [[Zornotzako Emakumeen Kartzela]] '''SORTUA''' (1938-1947) # [[Ada Hitchins]] kimikaria (Ingalaterra, 1891-1972) # [[Adèle Esquiros]] Frantziako idazle eta kazetari feminista (1819-1886) # [[Africa González Fernández]] medikua, inmunologoa (Madril 1962) # [[Agrippina Vagánova]] ballet-maistra (Errusia, 1837-1951) # [[Aïcha Chenna]] emakume eskubideen aktibista (Maroko 1941-2022) # [[Aída Gómez]] dantzaria (Madril, 1967) # [[Aida Pierce]] komediantea (Mexiko, 1956) # [[Ainhoa Sanz Rodríguez|Ainhoa Sanz]] mendi korrikalaria (Urretxu, 1989) # [[Alba Gutiérrez]] dantzaria, aktorea ( Madril 1994) # [[Alice H. Parker]] asmatzailea (EEBB 1895-1920) # [[Alicia Barrié]] vedettea (Txile 1915- AEB 2002) # [[Alicia Vignoli]] vedettea (Lima 1911-Argentina 2005) # [[Almudena Ariza]] korrespontsala (Madril, 1963) # [[Alyson Eckmann]] aktorea (AEB 1990) # [[Amalia Iglesias]] idazlea, poeta (Menaza, 1962) # [[Ana Goya]] dantzaria, aktorea (Iruñea 1962) # [[Ana José Cancio]] kazetaria (Palentzia 1960) # [[Ana Orantes]] genero-indarkeriaren biktina (Granada 1937-1997) # [[Ana Rujas]] aktorea (Madril 1989) # [[Angela Burdett-Coutts]] filantropoa, pintura-bildumagilea (Londres, 1814-1906) # [[Ángela T. Leiva Sánchez]] botanikaria (Kuba 1948-2014) # [[Àngels Ribé]] artista kontzeptuala (Bartzelona 1943) # [[Anna Jaclard]] Errusiar sozialista eta feminista iraultzailea (1843 - 1887) # [[Anna Maurizio]] biologoa (Suitza 1900-1993) # [[Annie Oakley]] tiratzailea (AEB, 1860-1926) # [[Antonia Gimeno Travesset]] saskibaloi jokalaria eta entrenatzailea (Bartzelona, 1941) # [[Antonia Torre Yela]] 14. arrosa. Fusilatua (Madril, 1922-1940) # [[Asha Lul Mohamud Yusuf]] poeta (Somalia, XX. mendea) # [[Azucena Hernández]] aktorea (Sevilla 1960-Guadalajara 2019) # [[Barbara Navarro]] legelaria, CEO (Madril 1974) # [[Bélgica Adela Mirabal]] biziraun zuen Mirabal ahizpa bakarra (Dominikar Errepublika, 1925-2014) # [[Belle Starr]] Mendebaldeko bidelapurra (AEB, 1848-1889) # [[Beth (abeslaria)]] (Bartzelona 1981) # [[Bianca Ceva]] erresistentziaren kidea (Italia, 1897-1982) # [[Blanche Lefebvre]] 1871ko Parisko Komunako ekintzailea # [[Carmen Amaya]] dantzaria (Bartzelona, 1918-1963) # [[Carmen Iglesias]] historialaria (Madril 1942) # [[Carmen Olmedo Checa]] politikaria (Malaga 1949-2015) # [[Carmen Ruiz-Tilve]] idazlea (Oviedo 1941) # [[Carol-Ann Duffy]] poeta (E.B. 1955) # [[Catherine Allard]] dantzaria (Belgika/Katalunia, 1960) # [[Cathy Hackl]] futurista teknologikoa ( XX. mendea) # [[Cecilia Bartolomé]] film-zuzendaria (Alacant 1940) # [[Celia Correas de Zapata]] idazlea (Argentina 1933-AEB 2022) # [[Charo (abeslaria)]] dantzaria, aktorea (Murtzia 1941-) # [[Claire Démar]] kazetari eta feminista frantziarra (1799-1833) # [[Clara Jiménez Cruz]] kazetaria (Madril 1989) # [[Claude-Hélène Perrot]] historialaria (Frantzia 1928-2019) # [[Claudia Piñeiro]] idazlea (Argentina 1960) # [[Colette Rabaté]] hispanista (Frantzia 1950) # [[Cristina Olea]] korrespontsala (Vigo, 1982) # [[Dalila Ennadre]] zinema-zuzendaria (Maroko 1966- Paris 2020) # [[Dalilah]] dantzaria (Madril 1936-2001) # [[Danica McKellar]] Matematikaria, aktorea (AEB, 1975) # [[Daniela Blume]] kazetaria (Mataro 1990) # [[Daphne Oram]] musikagilea (Erresuma Batua, 1925-2003) # [[Daria Bertolani Marchetti]] erresistentziaren kidea (Italia, 1919-1994) # [[Delia del Carril]] margolaria (Argentina, 1884-1989) # [[Désirée Gay]] kazetari eta feminista frantziarra (1810-1890) # [[Diana Vishneva]] dantzaria (Errusia, 1976) # [[Dolores Medio]] idazlea (Oviedo 1911-1996) # [[Dolors Comas]] antropologoa eta politikaria (Bartzelona, 1951) # [[Dorothy E. Smith]] antropologoa (E.B 1946-Kanada 2022) # [[Dorothy Pitman Hughes]] aktibista (AEB 1938-2022) # [[Drucilla Cornell]] filosofoa (AEB 1950-2022) # [[Edith Checa]] kazetari, irrati-esatari (Sevilla, 1957-Madril, 2017) # [[Elda Emma Anderson]] fisikaria (AEB, 1899-1961) # [[Elena González Iglesias]] dantzaria, aktorea (Asturias 1991) # [[Elena Quiroga]] idazlea (Santander 1921-Coruña 1995) # [[Elizabeth Gertrude Britton]] botanikaria, briologoa (AEB, 1858-1934) # [[Elvira Andrés]] dantzaria (Espainia, 1958) # [[Elvira Godás]] maistra errepublikarra (Katalunia, 1917-2015) # [[Elvira Roca Barea]] idazlea (Malaga 1966) # [[Enedina Alves Marques]] ingeniari zibila (Brasil, 1913-1981) # [[Erika Martínez]] poeta (Jaen, 1979) # [[Ernestina Otero]] maistra (Pontevedra 1890-1956) # [[Eugenia Balcells]] artista bisuala (Bartzelona 1943) # [[Eva Ortega Paíno]] kimikaria, ikertailea (Madril, 1972) # [[Felicita Ferrero]] erresistentziaren kidea (Italia, 1899-1984) # [[Filomena Dato]] poeta, idazlea (Galizia, 1856-1926) # [[Flor de Torres Porras]] fiskala (Almeria 1961) # [[Flora Philip]] matematikaria (Erresuma Batua 1865-1943) # [[Florence Parpart]] asmatzailea (EE.BB. 1856- ?) # [[Florencia Pérez Padilla]] dantzaria (Sevilla 1918-Madril 2000) # [[Frances Haugen]] datu-ingeniaria, informatzailea (AEB 1980) # [[Francesca Gargallo]] filosofoa, idazlea (Italia 1956- Mexiko 2022) # [[Gabriela Bravo]] fiskala, politikaria (Valentzia 1963) # [[Gemma Pasqual i Escrivà|Gemma Pasqual i Escrivá]] katalanez idazten duen idazlea (Valentzia, 1967) # [[Gertrud Woker]] biokimikaria (Suitza, 1878-1968) # [[Ginetta Sagan]] erresistentziaren kidea (Italia, 1925-2000) # [[Gloria Leyland]] dantzaria, esataria (Argentina, XX.mendea) # [[Godeliève Mukasarasi]] gizarte langilea, aktibista (Ruanda 1959) # [[Grace Nichols]] poeta (Guyab 1950) # [[Helen Pickett]] koreografoa (AEB,?) # [[Helena Corbellini]] idazlea (Uruguai 1959) # [[Helena Cortesina]] dantzaria, zinegile aitzindaria (Valentzia 1903-Buenos Aires 1984) # [[Ina Grafl]] botanikaria (Suitza 1915-1970) # [[Irene Rice Pereira]] artista (AEB 1902-Marbella 1971) # [[Isabel Pérez Montalbán]] poeta (Córdoba, 1964) # [[Isla Correyero]] idazlea, poeta (Cáceres, 1957) # [[Jamie Dantzscher]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1982) # [[Josefina Triguero Agudo]] Espainiako 1.emakume epailea (Madril 1946-2022) # [[Joyce Lussu]] erresistentziaren kidea (Italia, 1912-1998) # [[Juana la Macarrona]] dantzaria (Cádiz 1870-Sevilla 1947) # [[Júlia Creus Garcia]] dantzaria, aktorea (Tarragona 1994) # [[Julia Manzanal Pérez]] aktibista errepublikanoa (Madril, 1915-2012) # [[Julia Reichert]] dokumental-zuzendari (AEB 1946-2022) # [[Kae Tempest]] poeta, abeslaria (Inglaterra, 1985) # [[Kathryn Woolard]] hizkuntza-antropologoa (AEB 1950) # [[Kenita Placide]] aktibista (Santa Luzia 1978) # [[La Chunga]] dantzaria (Marseilla, 1938) # [[La Malena (dantzaria)]] (Cádiz 1877-Sevilla 1956) # [[Laura Escanes]] modeloa (Bartzelona 1996) # [[Laura Palmés]] kazetaria (Bartzelona, 1954-2011) # [[Laura Pinillos]] vedettea (Espainia 1900-Madril 1970) # [[Lina Merlin]] erresistentziaren kidea (Italia, 1887-1979) # [[Lola Greco]] dantzaria, koreogarfoa (Madril 1964) # [[Louisa Aldrich-Blake]] medikua (Chingford, 1865 – 1925) # [[Louise Colet]] Frantziako olerkaria (1810-1876) # [[Lourdes García Campos]] kazetaria (Madril 1975) # [[Lucero Tena]] dantzaria,kriskitin jotzailea (Mexiko, 1938) # [[Lucy Weston Pickett]] kimikaria (AEB, 1904-1997) # [[Luisa Esteso]] aktore komikoa (Valentzia 1906- Madril1986) # [[Luisa Isabel Álvarez de Toledo]] dukesa eta idazlea (Estoril, 1936-Sanlúcar de Barramenda, 2008) # [[Lupe Serrano]] dantzaria (Txile, 1930) # [[Manuela Garín Pinillos]] matemtikaria (Asturias-Mexiko, 1914-2019) # [[Manuela Manzanares]] arbista, idazlea (Ciudad Real 1910 -AEB 2004) # [[Margarita García Robayo]] idazlea (Kolonbia 1980) # [[Marguerite Williams]] geologoa (AEB, 1895-1991) # [[María Alaniako]] enperatriza (Georgia1050-Bizanzio 1118?) # [[Maria Branyas Morera]] superehunurtekoak (San Frantzisko/Katalunia 1907) # [[María Cabrera]] akrobata, lehenengo emakume ijito ezaguna espainian (1467-Guadalajara, 1527) # [[Maria Cosway]] artista (Italia 1760 -1838) # [[María Eloy-García|María Eloy-Garcia]] idazle, poeta (Málaga, 1972) # [[María Ignacia Rodríguez de Velasco]] aktibista (Mexiko, 1778-1850) # [[María López García]] hockey-jokalaria (Asturias 1990) # [[María Muñoz]] irrati-esataria (Argentina 1968-2003) # [[Maria Ossowska]] Filosofoa (Varsovia, 1896-1974) # [[María Peláe]] kantautorea (Malaga 1990) # [[María Teresa Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1935-1960) # [[Marie Guy-Stéphan]] dantzaria (Paris 1818-1873) # [[Marina Semiónova]] dantzaria (Errusia, 1908-2010) # [[Mariola Cubells]] kazetaria (Valentzia 1967) # [[Marjorie Hyams]] jazz musikaria, bibrafonista (AEB 1920-2012) # [[Marsha Blackburn]] politikaria (AEB 1952) # [[Marta Agudo]] poeta (Madril, 1971) # [[Maruchi Fresno]] aktorea (Madril 1916-2003) # [[Mercedes Ballesteros]] idazlea ( Madril 1913-1995) # [[Mercedes Gaibrois de Ballesteros]] historialaria (Paris 1891-Madril 1960) # [[Mercedes Marrero]] saskibaloi jokalaria eta nabigazio kapitaina (San Cruz Tenerifekoa, 1961) # [[Mercedes Olivera Bustamante]] antropologoa (Mexiko 1934-2022) # [[Milagros Calvo]] epailea (Valladolid 1947) # [[Minerva Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1926-1960) # [[Mireia Sentís]] idazlea (Bartzelona 1947) # [[Miriam Reyes]] poeta (Ourense, 1974) # [[Mónica Moro]] publizista, zuzendari-nagusia (Madril, 1974) # [[Montserrat Domínguez]] kazetaria (Madril 1963) # [[Montserrat Galcerán]] aktibista (Bartzelona, 1946) # [[Montserrat Soliva Torrentó]] zientzialaria (Katalunia, 1943-2019) # [[Nannette Streicher]] musikagilea, piano-jolea (Alemania 1769-Austria1833) # [[Natalia Bessmértnova]] dantzaria (Mosku 1941-2008) # [[Natalia LL]] artista (Polonia 1937-2022) # [[Natalia Makarova]] dantzaria (Errusia, 1940) # [[Nina Timofeeva]] dantzaria (Errusia 1935-Israel 2014) # [[Noemí Galera]] OT zuzendaria (Bartzelona 1967) # [[Noni Benegas]] idazlea (Argentina 1951) # [[Norma Barbolini]] erresistentziaren kidea (Italia, 1922-1993) # [[Núria Bendicho Giró|Nuria Bendicho]] idazlea (Bartzelona, 1995) # [[Nuria Oliver]] telekomunikazio ingeniaria (Alacant 1970) # [[Odette Roy Fombrun]] sufragista (Haiti 1917-2022) # [[Olga Lepeshínskaya]] dantzaria (Errusia 1941-2008) # [[Olga María Ramos]] kupletista, musikagilea (Madril 1947) # [[Olga Ramos (abeslaria)]] (tenerife, 1932) # [[Olga Ramos (aktorea)]] kupletista (Badajoz 1918-Madril 2005) # [[Paloma del Río]] kazetaria (Madril 1960) # [[Pastora Galván]] dantzaria (Sevilla 1980) # [[Patria Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1924-1960) # [[Patricia Guerrero (dantzaria)]] (Granada 1990) # [[Patrizia Reggiani]] hiltzailea (Italia, 1948) # [[Pilar de la Oliva]] epailea (Valentzia 1956) # [[Radhya Al-Mutawakel]] Giza eskubide aktibista (Yemen 1967) # [[Ramona Maneiro]] aitzindaria (Coruña, 1961) # [[Rosa Durán]] dantzaria (Cádiz 1922-Madril 1999) # [[Rosario Guerrero]] dantzaria (Madril XIX. mendea-1960) # [[Rosemary Radford Ruether]] filosofoa (AEB 1936-2022) # [[Rossana Rossanda]] erresistentziaren kidea (Italia, 1924-2020) # [[Sabela Arias Castro]] historietagilea (Lugo, 1969) # [[Sara Rancaño]] korrespontsala (Bartzelona, 1984) # [[Sarah Mardini]] igerilaria, errefuxiatuen aldeko aktibista kriminalizatua (Siria, 1995) # [[Shadi Sadr]] abokatu, aktibista (Iran 1974) # [[Sharon Presley]] psikologoa (AEB 1943-2022) # [[Silvia Barrera Ibáñez]] zibersegurtasun aditua, kriminologoa (Madril 1977) # [[Soledad Antelada Toledano]] hackerra (Argentina 1977) # [[Soledad Cazorla]] fiskala (Lareche 1955-Madril2015) # [[Sophie Freud]] psikologoa, idazlea (Austria 1924-AEB 2022) # [[Stella Cunliffe]] estatistikaria (Erresuma Batua, 1917-2012) # [[Suzanne Voilquin]] kazetari frantziarra eta saint simonista (1801-1876) # [[Teresa Burga]] artista (Perú, 1935-2021) # [[Teresa Freixes]] legelaria (LLeida 1950) # [[Teresa Perales]] igerilaria (Zaragoza 1975) # [[Tina Anselmi]] erresistentziaren kidea (Italia, 1927-2016) # [[Verónica Pascual Boé]] ingeniaria, CEO (Burgos 1979) # [[Vicky Gómez]] dantzaria (Salamanca 1988) # [[Victoria Pinillos]] vedettea (Espainia ?- Madril ? ) # [[Victorina Vila Badia]] maistra errepublikarra (Lleida, 1883-1962) # [[Violeta la Burra]] abeslaria, dantzaria, aitzindaria (Sevilla, 1936-2020) # [[Virxinia Pereira Renda]] idazlea (Pontevedra 1884-Madril 1969) # [[Yolanda Ramos]] aktorea (Bartzelona 1968) # [[Zar Amir Ebrahimi]] aktorea (Iran 1981) # [[Zeba Islam Seraj]] biologo molekularra (Bangladesh, 1958) }} ==='''Berriak 2022''' ('''abendua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Lourdes Herrasti]] ef--'''SORTUA''' antropologoa (Aretxabaleta, 1958) # [[Marie-José Basurco]] ----'''SORTUA''' idazlea (Donibane Lohitzune, 1947) # [[Uxue Kerejeta]] ----'''SORTUA''' musikaria (Zumarraga, 1999) # [[Felisa Libano]] efef'''SORTUA''' pandero jotzailea (Plentzia, 1917-2000) # [[Esperanza Nuere]] ----'''SORTUA''' margolaria (Bilbo, 1935) # [[Nadia Hindi Mediavilla]] ----'''SORTUA''' ikertzailea (Bagdad, 1977) # [[Betisa Ojanguren]] ----'''SORTUA''' Nafarroako Unibertsitate Publikoko irakaslea (Barakaldo, 1978) # [[Ainhize Belar]] ef--'''SORTUA''' eskalatzailea (Atxondo, 2006) # [[Miren Urbieta Vega]] ----'''SORTUA''' abeslaria, musikaria (Donostia, 1983) # [[Begoña Uriarte]] ----'''SORTUA''' piano-jotzailea (Bilbo, 1937) # [[Dioni Ardanza]] efef'''SORTUA''' jostuna (Ermua, 1914-Dima, 2005) # [[Bego Alabazan]] ----'''SORTUA''' ipuin-kontalaria (Bilbo, 1966) # [[Esperanza López Parada]] poeta (Madril, 1962) # [[María Vázquez Suárez]] maistra, fusilatua (1874-1936) # [[Kavita Ramdas]] zientzialaria (India, 1963) # [[Cécile La Grenade]] politikaria, zientzialaria (Grenada, 1952) # [[Eva Syková]] neurozientzialaria (Txekia, 1944) # [[Sikivu Hutchinson]] idazlea, ekintzailea (AEB, 1961) # [[Soumya Swaminathan]] medikua, pediatra eta zientzilaria (India, 1959) # [[Victoria Ocampo]] idazle, itzultzaile, filantropoa (Argentina 1890-1979) # [[Marie-Léonide Charvin "Agar"]] Aktore frantziarra eta communarde (1832-1891) # [[Lorena Conde]] aktore, poeta (Galizia, 1980) # [[Francisca Herrera Garrido]] idazlea (Galizia, 1869-1950) # [[Olga Gallego]] historialaria, artxibozaina, idazlea (Galizia, 1923-2010) # [[Mercedes Romero Abella]] maistra exekutatua (Coruña, 1907-Aranga, 1936) # [[Marga do Val|Marga Do Val]] itzultzailea eta aktorea (Vigo, 1964) # [[Sufia Kamal]] feminista (Banglades, 1911-1999) # [[Oksana Omeliánchik]] ukraniar-sobietar gimnasta (1985) # [[Laila Ripoll]] antzerkigilea, zuzendaria (Madril, 1964) # [[Concha Cuetos]] aktorea (Madril, 1944) # [[Cristina Torres]] aktorea (Madril, 1963) # [[Pilar Torres]] aktorea (Madril, 1962) # [[Elisa Montés]] aktorea (Granada, 1934) # [[Teresita Silva]] aktorea (Valentzia 1911-Madril 1960) # [[Analia Gadé]] aktorea (Argentina, 131-Madril 2019) # [[Marisol Ayuso]] aktorea (Madril, 1943) # [[Eugenia Roca]] aktorea (Bartzelona, 1928-2010) # [[Encarna Abad]] aktorea (Espainia,1927) # [[Mara Recatero]] zuzendaria (Espainia, ?) # [[Lola Membrives]] kantaria,aktorea (Argentina/Espainia, 1885-1969) # [[María Lado|Maria Lado]] idazlea (Coruña, 1979) # [[María de las Mercedes Goicoa Fernández|Maria de las Mercedes Goicoa]] pianista (Coruña, 1928-2022) # [[Beatriz Hernanz]] poeta (Pontevedra, 1963) # [[Mar Bosch Oliveras|Mar Boch Oliveras]] idazlea (Girona, 1981) # [[Elena Alonso Frayle]] idazlea (Bilbo, 1965) # [[Pilar Cabot]] idazlea (1940-2017) # [[Sandra Alonso Villar|Sandra Alonso]] maistra, idazlea (Zamora, 1993) # [[Toni Acosta]] aktorea, umoregilea (Tenerife, 1972) # [[Begoña Vargas]] aktorea, modeloa, dantzaria (Madril, 1999) # [[Ivana Baquero]] aktorea, modeloa (Bartzelona, 1994) # [[Mamen García]] aktorea (Valentzia, 1947) # [[Nuria Herrero]] aktorea, dantzaria (Valentzia, 1987) # [[Hurtado ahizpak]] aktore hirukotea (Espainia, 1979-1994) # [[Paloma Hurtado]] vedettea,aktorea (Madril, 1946) # [[Fernanda Hurtado]] aktorea (Madril, 1947) # [[Teresa Hurtado]] aktorea (Madril, 1947) # [[Mary Carrillo]] aktorea (Toledo, 1919-Madril 2009) # [[Sara Moro]] gimnasta artistikoa (Mexiko, 1984) # [[Elisa Herrero Uceda|Elisa Herrero]] poeta (Caceres, 1957-Madril, 2020) # [[Blanca Andreu]] poeta (Coruña, 1959) # [[Ana Merino]] poeta, komikigilea (Madril, 1971) # [[Maria Bassó]] aktorea (Espainia,1901-Madril,1992) # [[Esperanza Navarro]] aktorea (Espainia, 1928-1978) # [[Eloísa Muro]] aktorea (Madril, 1894-1979) # [[María Asquerino]] aktorea (Madril, 1925-2013) # [[Pilar Millán Astray]] idazlea, espioia (Coruña 1879-Madril 1949) # [[Mayra Gómez Kemp]] aurkezlea, kantaria, aktorea (Kuba, 1948) # [[Velia Martínez]] aktorea (AEB, 1920-1993) # [[María Durán]] aurkezlea, kantaria (Madril, 1946) # [[Beatriz Escudero]] aktorea, kantaria (Asturias, 1950) # [[Acuario hirukotea]] pop musikariak (Espainia, 1976-1980) # [[Marián Flores]] idazkaria, aurkezlea (Madril, 1957) # [[María Casal]] aurkezlea,aktorea, (Madril, 1958) # [[Cristina Corral Soilán]] kazetaria, idazlea, irakaslea (Lugo, 1976) # [[Mary Paz Pondal]] aktorea (Asturias, 1942) # [[Mercedes Prendes]] aktorea (Asturias,1903-Madril,1981) # [[Milagros Leal]] aktorea (Madril, 1902-1975) # [[Ana Mariscal]] aktore, zuzendari, ekoizle (Madril, 1923-1995) # [[Loreto Prado]] aktorea (Madril, 1863-1943) # [[Consuelo Berlanga]] kazetaria (Kordoba, 1955) # [[Irma Soriano]] kazetaria (Jaen, 1963) # [[María Teresa Campos]] kazetaria (Tetuan/Malaga, 1941) # [[Paula Malia]] aktorea (Bartzelona, 1990) # [[Silma Lopez]] aktorea (Madril, 1991) # [[Teresa Riott]] aktorea (Bartzelona, 1990) # [[Barbara Mestanza]] zuzendaria (Bartzelona 1990) # [[Inés de León]] zuzendaria (?, XX.mendea) # [[Carmen Carbonell]] aktorea (Bartzelona, 1900) # [[Belen Macias]] gidoilaria, zuzendaria (Tarragona, 1968) # [[Vicky Peña]] aktorea (Bartzelona, 1954) # [[Miranda Gas]] aktorea (Madril, 1985) # [[Anna Maleras]] dantzaria (Bartzelona, 1940) # [[Carlota Ferrer]] aktorea, korografoa (Madril, 1976) # [[Emma Maleras]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona, 1919-2017) # [[Elena Frías de Chávez]] politikaria eta maistra (Venezuela, 1935) # [[Rita Sargsyan]] maistra (ARmenia, 1962-2020) # [[María Xosé Agra Romero]] filosofoa (Santiago de Compostela, 1956) # [[Montse Barderi Palau]] idazlea eta filosofoa (SAbadell, 1969) # [[María Canosa]] ingeniaria, idazlea, aurkezlea (Galizia, 1978) # [[Carmen Borrego]] telebista saio-zuzendaria (Malaga, 1966) # [[Marisa Abad]] aurkezlea (Alacant, 1947) # [[Nuria Roca]] aktorea, aurkezlea, idazlea (Valentzia, 1972) # [[Rocío Carrasco]] aurkezlea (Madril, 1977) # [[Isabel Borondo]] aurkezlea (Madril, 1948) # [[Lola Martínez (esataria)]] esataria (Murtzia, XX. mendea) # [[Mónica Randall]] aktore, aurkezlea (Bartzelona, 1942) # [[Luciana Wolf]] abeslaria (Zaragoza, 1946) # [[Lola Rodríguez Aragón]] soprano, maistra (Logroño, 1910-Iruñea 1984) # [[Elisabeth Schumann]] sopranoa, maistra (Alemania 1888-AEB, 1952) # [[Neus Campillo Iborra]] filosofoa eta idazlea (Valentzia, 1945) # [[Carolina del Olmo]] filosofoa (Madril, 1974) # [[Ana Marta González (filosofoa)|Ana Marta Gonzalez]] filosofoa (Ourense, 1969) # [[Emma Vilarasau]] aktorea (Bartzelona, 1969) # [[Faustina Pignatelli]] fisikaria, matematikaria (Italia, 1705-1769) # [[Toshiko Yuasa]] fisikaria (Japonia-Frantzia, 1909-1980) # [[Ana Higueras]] sopranoa (Madril, 1944) # [[Marie Fillunger]] sopranoa (Austria, 1850-Suitza 1930) # [[Eugenie Schumann]] piano-jolea (Alemania, 1851-Suitza 1938) # [[Rocío Orsi|Rocio Orsi]] filosofoa, saiakeragilea (Madril, 1976-2014) # [[Clara Ramas]] filosofoa, politikaria (Madril, 1986) # [[Begoña Roman]] filosofoa (Petrel, 1965) # [[Teresa Cameselle]] idazlea (Coruña, 1968) # [[Isabel Penagos]] sopranoa (Santander, 1931) # [[Petra Martínez]] aktorea, zuzendaria (Jaen, 1944) # [[Olga Margallo]] aktorea, zuzendaria (Madril, 1970) # [[Marta Soto]] egile-abeslaria (Huelva, 1996) # [[Carmen Boza]] egile-abeslaria (Cádiz, 1987) # [[Ana María Sánchez Navarro]] sopranoa (Alacant, 1959) # [[Sophie Poirier]] Jostuna eta Parisko Komunako communarde (1830-1879) # [[Victorine Eudes]] Botikaria eta Parisko Komunako communarde (1848-1881) # [[Malvina Poulain]] Maistra eta Parisko Komunako communarde (1851-1921) # [[Rachel Félix]] Frantziako aktore tragikoa (1821-1858) # [[Natalia Kobrynska]] idazlea eta feminista (Ukraina, 1855-1920) # [[Mylène Flicka|Mulène Flicka]] blogaria eta feminista (Benin, 1996) # [[Joye Hummel]] gidoilaria (EEBB, 1924-2021) # [[Atika Locke]] idazlea (EEBB, 1974) # [[Carla Cordua]] filosofoa (Txile, 1925) # [[Mercè Otero Vidal]] filosofoa, feminista (Bartzelona, 1947) # [[Marie-Pauline Soyer]] grabatzailea (Caen, Frantzia, 1786-1871) # [[Ana Gertrudis de Urrutia Garchitorena|Ane Gertrudis de Urrutia Garchitorena]] margolaria (Cádiz, 1812-1850) # [[Esmée Bulnes]] dantzaria (Erresuma Batua, 1900-Italia 1986) # [[Gema Castillo]] dantzaria (Argentina, 1907-1979) # [[Yoly Saa]] egile-abeslaria (Pontevedra, 1992) # [[Aurora de Albornoz]] idazlea, poeta (Luarca, 1926 - Madril, 1990) # [[Newsha Tavakolian|Newsha TAvakolian]] artista (Teheran, 1981) # [[Pauleta Pamies]] dantzaria (Bartzelona, 1851-1937) # [[Teresina Boronat]] dantzaria (Katalunia, 1904-1983) # [[Maria de Avila]] dantzaria (Bartzelona, 1920-Zaragoza 2014) # [[Lola de Avila]] dantzaria (Guadalajara, 1949) # [[Claudia Faci]] dantzaria (Espainia, 1966) # [[Rosita Segovia]] dantzaria (Bartzelona, 1922-2003) # [[Ana Laguna]] dantzaria (Zaragoza, 1954) # [[Arantxa Argüelles]] dantzaria (Zaragoza, 1970) # [[Rosella Hightower]] dantzaria (AEB,1920- Frantzia,2008) # [[Violette Verdy]] dantzaria (Frantzia,1933-AEB,2016) # [[Marcia Brown]] dantzaria (AEB,1918-2015) # [[Cristina Aranda]] dantzaria (Madril, 1976) # [[Maria Gordon]] geologo, paleontologoa (Eskozia, 1864-1939) # [[Francisca Meléndez]] margolaria (1770-1825 Cádiz) # [[María Elisa Quinteros|Maria Elisa Quinteros]] politikaria (Txile, 1981) # [[Verona van de Leur]] gimnasta (Herbehereak, 1985) # [[Ruth Brown]] abeslaria (EEBB, 1928-2006) # [[Nancy Chodorow]] psikoanalistaa(AEB, 1944) # [[Liubov Jegorova (dantzaria)]] (Errusia 1880-Paris 1972) # [[Bronislava Nijinska]] dantzaria (Errusia 1891-AEB 1972) # [[Margarita Wallmann]] dantzaria (Alemania 1904- Monako 1992) # [[Victoria Garabato]] dantzaria (Argentina XX. mendea) # [[Susana Agüero]] dantzaria (Arhentina 1944-2012) # [[Mercedes Quintana]] dantzaria (Argentina, 1910-1996) # [[Dora del Grande]] dantzaria (Argentina, 1909-1966) # [[María Ruanova]] dantzaria (Argentina 1922-2016) # [[Inés Malinow]] idazlea (Argentina, 1922-1989) # [[Ana Itelman]] dantzaria (Txile 1927-Argentina, 1989) # [[Sole Giménez]] abeslaria (Paris/Murtzia, 1963) # [[Rafaela López Aguado de Rayón]] independentziaren aldeko heroina (Mexiko, 1754-1822) # [[Rita Pérez de Moreno]] independentziaren aldeko heroina (Mexiko, 1779-1861) # [[Montserrat Galí Boadella]] historialaria (Mexiko, 1947) # [[Lida Martinoli]] dantzaria (Argentina 1914-1994) # [[Yelena Smirnova]] dantzaria (Errusia 1888-Argentina 1934) # [[Hanya Holm]] dantzaria (Alemania 1893-AEB 1992) # [[Marilú Marini]] dantzaria (Argentina 1940) # [[Iris Marga]] dantzaria (Italia 1901-Argentina 1997) # [[Renate Schottelius]] dantzaria (Alemania 1921-Argentina 21998) # [[Agnes de Mille]] dantzaria (AEB 1905-1993) # [[Ana María Stekelman]] dantzaria (Argentina 1944) # [[Nieves Herrero Cerezo]] kazetaria (Madril 1957) # [[Inés Ballester]] kazetaria (Castelló 1958) # [[Edith Ditmas]] liburuzaina, idazlea (Ingalaterra, 1896-1986) # [[Aurora Bernárdez]] itzultzailea (Argentina 1920-Frantzia 2014) # [[Edith Aron]] itzultzailea (Alemania 1923-Londres 2020) # [[Ugné Karvelis]] itzultzalea (Lituania 1935-Paris 2002) # [[Carol Dunlop]] itzultzailea (AeB 1946, Frantzia 1982) # [[Elena Garro]] idazlea (Mexiko, 1916-1998) # [[Amalia Kahana - Carmon]] idazlea (Israel, 1926-2019) # [[Félicie de Fauveau]] eskultorea (Italia, 1802-1886) # [[Louise-Joséphine Sarazin de Belmont]] margolaria (Versalles, 1790- Paris, 1870) # [[Thérèse Eléonore Lingée]] diseinatzailea, grabatzaile (Paris, 1753-1833) # [[María Josefa Ascargorta y Rivera]] margolaria eta irakaslea (Madril, 1800-1850) # [[Maria Luisa Marchori]] margolaria (Madril, 1801-1900) # [[Chellsie Memmel]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1988) # [[Bárbara María Hueva]] margolaria (Madril, 1733-1772) # [[María del Olmo Ibáñez|María del Olmo Ibañez]] artxibozaina, idazlea, historialaria (Alacant, 1965) # [[Amparo Dávila]] idazlea, poeta (Mexiko, 1928-2020) # [[Maria Bashir]] Afganistaneko 1. emakumezko fiskala (1970) # [[Christina Lamb]] kazetaria (Londres, 1965) # [[Nujeen Mustafa]] aktibista errefuxiatua (Siria, 1999) # [[Cecilia McDowall]] musikaria (Londres, 1951) # [[Luzmaría Jiménez Faro]] idazlea (Madril, 1937-2015) # [[Marina de Castarlenas]] idazlea (Bartzelona, 1900-1974) # [[Clara Corral]] idazlea (Galizia, 1847-1908) # [[Salomėja Nėris]] idazlea (Lituania, 1904-1945) # [[Helena Paz Garro]] idazlea (Mexiko, 1939-2014) # [[Isabela Corona]] aktorea (Mexiko, 1913-1993) # [[Olivia Teroba]] idazlea (Mexiko, 1988) # [[Andrea Muriel]] idazlea (Mexiko, 1988) # [[Misty Copeland]] dantzaria (AEB, 1982 # [[Inmaculada Aguilar]] dantzaria (Kordoba, 1958) # [[Mercedes Alfonso]] dantzaria (Espainia, ? ) # [[Rocío Aragón]] dantzaria (Cádiz1925-Madril 2018) # [[Dores André]] dantzaria (Galizia 1958) # [[Else Granheim]] liburuzaina (Norvegia 1926-1999) # [[Carmen Magallón]] fisikaria (Aragoi, 1951) # [[Baya Hocine]] ekintzaile independentista aljeriarra (1940 - 2000) # [[Houda Benyamina]] film-zuzendari eta gidoilari frantsesa (1980) }} ==='''Berriak 2022''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Maria Bengoetxea]] efef'''''SORTUA''''' euskaltzalea, hizlaria (Ermua, 1906 - Zornotza, 2006) # [[Justi Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1919-2000) # [[Miren Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1915 - 2003) # [[Ane Elordi]] ef--'''''SORTUA''''' kazetaria, irakaslea, KORRIKAko koordinatzailea (Zornotza, 1991) # [[Isolina Pliego]] ----'''SORTUA''' maistra (Iruñea, 1886-Lodosa, 1968) # [[Ángela Alonso|Angela Alonso]] ef--'''SORTUA''' maistra (Lerin, 1899-Iruñea, 1986). # [[Oskia Ugarte]] ----'''SORTUA''' artearen historialaria eta kudeatzailea (Iruñea, 1978) # [[Elisa Arteta]] ef--'''SORTUA''' dantzaria eta koreografoa (Iruñea, 1980) # [[Isabel Aleman Irungarai]] ef--'''SORTUA''' emagina, Amaiurko alkatea (Amaiur, 1968) # [[Ioar Oteiza]] ef--'''''SORTUA''''' komunikatzailea, Durango Azokako komunikazio arduraduna (Lesaka, 1988) # [[Juanita Arenaza]] efef'''SORTUA''' errekatista (Arrasate, 1923-Mexiko, 2015) # [[Raisa Álava]] ----'''SORTUA''' artista (Zuhatza, 1990) # [[Asun Ibarrondo]] ef--'''SORTUA''' zerbitzaria, ostalaria (Elorrio, 1952) # [[Maitane Carballo]] ----'''SORTUA''' zinemagilea (Gasteiz, ?) # [[Idurre Frías]] ef--'''SORTUA''' futbol entrenatzailea (Gasteiz, 1991) # [[Ana Aguiriano]] ----'''SORTUA''' 1992ko Paralinpiar jokoetako kirolaria (Gasteiz, 1961) # [[Josefina Añua]] ----'''SORTUA''' Espainiako saskibaloi selekziorako hautatua izan zen lehenengo arabarra (Gasteiz, ?) # [[Leguncia de Echebarria]] ----'''SORTUA''' Durangoko kondesa (XI.mendea) # [[Elur Ulibarrena|Elur Ulibarrena Herce]] ----'''SORTUA''' museo kudeatzailea (Denia, 1969) # [[Kristina Berasain]] ef--'''''SORTUA''''' kazetaria (Lizarra) # [[Leire Malkorra]] ----'''SORTUA''' arkitektoa eta arkeologo (Tolosa, 1988 ) # [[Tania Reneaum Panszi]] ----'''SORTUA''' Amerikarteko Giza Eskubideen Batzordeko Idazkari Exekutiboa (Mexiko, ?) # [[Suylen Milanés]] efef'''SORTUA''' abeslaria (Kuba, 1971-2022) # [[Lynn Milanés]] ----'''SORTUA''' abeslaria (Kuba, 1970) # [[Ana Zamorano |Ana Zamorano Ruiz]] ----'''SORTUA''' bidaiaria (Sodupe, 1992) # [[Yaiza Romero]] ----'''SORTUA''' kirolaria, urpeko arrantza (Zornotza,? ) # [[Loren Eguren]] efef'''SORTUA''' ehun urteduna (Elorrio 1920-Zaldibar 2023) # [[Juliana Saratxaga]] ??--'''SORTUA''' pandero jotzailea, ehun urtekoa (Araia. 1911-2013) # [[Mireia Elkoroiribe]] ef--'''SORTUA''' politikaria (Abadiño, 1975) # [[Loiola Canales]] ef--'''SORTUA''' surflaria, irakaslea (Bilbo, 1995) # [[Susana Brunetti]] aktorea (Argentina, 1941-1974) # [[Mimí Pons]] vedette eta aktorea (Argentina, 1948) # [[Norma Pons]] vedette eta aktorea (Argentina, 1943-2014) # [[Tosca Musk]] zinemagilea (Hegoafrika, 1974) # [[Maye Musk]] modeloa eta dietista (Kanada, 1948) # [[Susana Dalmás]] irakaslea, politikaria (Uruguai, 1948-2012) # [[Francisca Júlia da Silva]] poeta (Brasil, 1871-1920) # [[Doris Daou]] astronomoa (Kanada, 1964) # [[Joany Kane]] gidoilaria, Passionflix plataformaren asmatzailea (AEB, XX. mendea) # [[Alessandra Torre]] Amazoneko maitasun eleberri idazle salduena, blogaria,(AEB, XX. mendea) # [[Sylvia Day]] idazlea (AEB, 1973) # [[Raffaella di Girolamo]] psikologoa, sexologoa (Txile, 1978) # [[Mariana di Girolamo]] aktorea (Txile, 1990) # [[Amparo Noguera]] aktorea (Txile, 1965) # [[Emilia Noguera]] aktorea, zuzendaria (Txile, 1983) # [[Sonja Vasić]] saskibaloi jokalaria (Serbia, 1989) # [[Thaïs Blume]] aktorea (Bartzelona, 1984) # [[Agnès Busquets]] aktorea (Tarragona, 1976) # [[Elena Espejo]] aktorea, ekoizlea (Tanger, 1930) # [[Marta Grau]] aktorea, antzerki-pedagogoa (Katalunia, 1891-1992) # [[Catalina Valls]] aktore, zuzendari, idazlea (Mallorca, 1906-1999) # [[Cristina Valls]] aktorea (Mallorca, 1901-1982) # [[Aina Villalonga]] antzerki-idazlea (Mallorca, 1883-1961) # [[Margalida Caimari]] poeta, ongilea (Kuba 1839-Mallorca 1921) # [[Rebekah Dawson]] astronomoa (AEB) # [[Julia de León]] astronomoa (Santa Kruz de Tenerife, 1977) # [[Audrey C. Delsanti]] astronomoa (Frantzia, 1976) # [[Juana Salabert]] idazlea (Frantzia-Espainia, 1962) # [[Milena Rudnitska]] ukraniar kazetaria, ekintzailea (1892-1976) # [[Manuela de los Herreros]] idazlea, administratzailea (Balearrak 1845-1911) # [[María Cánepa]] aktorea (Italia, 1921-Txile 2006) # [[Liliana Ross]] aktorea, zuzendaria (Italia-Txile, 1930-2018) # [[María Elena Duvauchelle]] aktorea (Txile, 1942) # [[Zinaida_Tusnolobova-Martxenko]] Armada Gorriko medika (Errusia, 1920) # [[Felipa de Souza]] aktibista portugaldarra (Tavira, 1556-Brasil, 1600) # [[Victorine Gorget]] Frantziako ikuzlea eta Parisko Komunan militante errepublikanoa (1843-1901) # [[Joséphine Marchais]] Frantses jornalaria, Komunan parte hartu izana (1837-1874) # [[Élisabeth Rétiffe]] Frantziako kartoi-fabrikatzailea, sozialista eta Communarde (1834-1882) # [[Léontine Suétens]] Ikuzlea eta 1871ko Parisko Komunan 'communarde-a' (1846-1891) # [[Tonka Tomicic]] modeloa eta aurkezlea (Txile, 1976) # [[Niní Marshall]] aktorea, gidoilaria, komediantea (Argentina, 1903-1996) # [[Antonella Costa]] aktorea, zuzendaria (Italia-Argentina, 1980) # [[Samira Negrouche]] idazlea, poeta (Aljeria, 1980) # [[Carolina Arregui]] aktorea (Txile, 1965) # [[Mayte Rodríguez]] aktorea, modeloa (Txile, 1989) # [[Elsie MacGill]] ingeniaria (Kanada, 1905-AEB 1980) # [[Helen Gregory MacGill]] epailea, kazetaria (Kanada 1864-1947 ) # [[Helen MacGill Hughes]] soziologoa (Kanada, 1903-1992) # [[Helen Hughes-Brock]] arkeologoa (Kanada, 1938) # [[Lauretta Ngcobo]] idazlea (Hego Afrika, 1931-2015) # [[Patricia Simón Carrasco]] kazetaria, idazlea (Malaga, 1983) # [[Emily Warren Roebling]] ingeniaria (AEB, 1843-1903) # [[E. Lilian Todd]] asmatzailea (AEB, 1865-1937) # [[Margaret Olivia Slocum Sage]] irakaslea, filantropoa (AEB, 1828-1918) # [[Ruth Crocker]] idazlea (AEB, 1946) # [[Loida Zabala Ollero]] potentzia egokituko kirolaria(Cáceres, 1987) # [[Maura Healey]] abokatua, politikaria (AEB, 1971) # [[Felicitas Guerrero]] dirudun dama, tiroz hila (Argentina, 1846-1872) # [[María Teresa Costantini]] aktorem, film-zuzendaria, gidoilaria (Argentina, 1949) # [[Alda Merini]] poeta, idazlea (Italia, 1931-2009) # [[María del Pilar Maspons y Labrós]] idazlea (1841-1907) # [[Asunción Balaguer]] aktorea (Bartzelona 1925-Madril 2019) # [[Teresa Rabal]] aktorea, abeslari (Bartzelona,1952) # [[María Luisa Merlo]] aktorea (Valentzia, 1941) # [[Rita Irasema]] barietate-artista, musikagile (Kuba, 1954) # [[Inés Rivadeneira]] mezzosopranoa, irakaslea (Lugo, 1928) # [[Isabel Pérez Dobarro]] piano-jolea, irakaslea (Coruña, 1992) # [[María Luisa Solá]] bikoiztaile-aktorea (Bartzelona, 1939) # [[Ana Diosdado]] idazle, aktore (Argentina, 1938-Madril 2015) # [[Mirtha Legrand]] aktorea, aurkezlea (Argentina 1927) # [[Amelia de la Torre]] aktorea (Guadalajara 1905-Madril 1987) # [[Josefina Díaz de Artigas]] aktorea (Argentina1891-Madril 1976) # [[Clara González]] abokatu, politikaria eta hezitzailea. (Kolonbia, 1900-1991) # [[Lynne Karen Deutsch]] astrofisikaria, astronomoa (AEB, 1956-2004) # [[Teresa Solana]] idazlea (Bartzelona, 1962) # [[Annemarie Heinrich]] argazkilaria (Alemania-Argentina, 1912-2005) # [[Alicia D'Amico]] argazkilaria (Argentina, 1933-2001) # [[María Cristina Orive]] argazkilaria (Guatemala, 1931-2017) # [[Luz Sánchez-Mellado]] kazetaria, idazlea (Alacant, 1966) # [[Gretchen Daily]] biologoa, biogeografoa (AEB, 1964) # [[Nina]] abeslaria, aktorea, enpresaburua (Bartzelona, 1966) # [[María Moreno (margolaria)|Maria Moreno]] (Madril, 1933-2020) # [[Fryda Shultz de Mantovani]] idazlea, kritikaria (Argentina, 1912-1978) # [[Alicia Jurado]] idazlea, akademikoa (Argenti-1948) # [[Marguerite Moreno]] aktorea (Frantzia-1871-1948 # [[María Rosa Oliver]] idazlea, aktibista (Argentina, 1898-1977) # [[Leonor Acevedo Suárez]] itzultzailea (Argentina, 1876-1975) # [[Harriet Shaw Weaver]] kazetaria, editorea (Ingalaterra, 1876-1961) # [[María Esther Vázquez]] idazlea (Argenti-1937-2017) # [[Carmen Bravo-Villasante]] itzultzailea, haur literaturan aitzindaria (Madril-1918-1994) # [[María Luisa Cresta de Leguizamón]] idazlea, irakaslea (Argentina-1918-2008) # [[Ana Garralón]] idazlea (Madril-1965) # [[Montse Pla]] aktorea (Madril, 1978) # [[Sarah Buschmann]] idazlea (Frantzia, 1992) # [[Montserrat Abelló]] idazlea (Katalunia, 1918-2014) # [[Lourdes Tello]] idazlea (Madril, 1974) # [[Maria Cabrera]] poeta, irakaslea (Katalunia) # [[Pelegrina Pastorino]] moda-erreportaria (Italia 1902-Argentina 1988) # [[Carmen Gallardo Martín-Gamero]] itzultzailea (Toledo 1874-Madril 1951) # [[Rosario Lacy]] 1.ginekologoa, zirujaua (Madril1891-1954) # [[María Mercedes Coroy]] aktorea (Guatemala, 1994) # [[Malú Gatica]] aktorea (Txile 1922-1997) # [[Vanessa Miller]] aktorea,idazlea (Txile, 1965) # [[Pilar Sordo]] psikologoa, idazlea (Txile, 1965) # [[Hortense Machu]] 1871ko Parisko Komunako kantiniersa (1836-1893) # [[Béatrix Excoffon]] 1871ko Parisko Komunako kanpaina-ospitaleko erizaina (1849-1916) # [[Dee Dee Bridgewater]] AEBko jazz-abeslaria (Memphis, 1950) # [[Anna Gas]] poeta, idazlea (Bartzelona, 1996) # [[Laia Martínez i López]] idazlea, itzultzailea, musikaria (Katalunia-Mallorca, 1984) # [[Elsa Astete Millán]] zaintzailea, idazlea (Argentina 1910-2001) # [[Luz Valdivieso]] aktorea (Txile 1977) # [[Francisca Lewin]] aktorea (Txile 1980) # [[Catherine Flon]] jostuna, heroia (Haiti 1772-1831) # [[Dédée Bazile]] heroia, kaleko saltzailea (Haiti XVIII-XIX. mendea) # [[Cécile Fatiman]] vudugilea, sacerdotisa (Dominikar Errepublika 1771-1883?) # [[Josefina de la Torre]] poeta, idazlea, antzezlea, abeslaria (Las Palmas Kanaria Handikoa, 1907-2002) # [[Maria Luisa Haitikoa]] erregina ezkontidea (Haiti, 1778-Italia ,1851) # [[Adelina Haitikoa]] enperatriz ezkontidea (Haiti 1820-1878) # [[Maria Clara Haitikoa]] enperatriz ezkontidea (Haiti 1758-1858) # [[Erzulie]] buduen maitasun eta edertasunaren jainkosa (Haiti) # [[Esperanza Parada Pedrosa]] margolaria (1928-2011) # [[Pino Ojeda]] idazle, margolari (Kanaria Handia, 1916-2002) # [[Suzy Vernon]] aktorea (Frantzia 1901-1997) # [[Rita Macedo]] aktorea, jostuna (Mexiko 1902-1991) # [[Julissa]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1944) # [[Perpetua Barjau Martín]] jostuna, maistra (Valentzia 1899-Mexiko 1939) # [[Elena Aub]] idazlea, editorea (Valentzia 1931- Madril 1937) # [[Estefania Cueto Puertas]] fusilatua, jostuna, komunista (Asturias 1899-1939) # [[Eladia García Palacios]] fusilatua, maistra, sozialista (Asturias 1904-1937) # [[Juana Álvarez Molina]] fusilatua, etxekoandrea (Valladolid 1897-Asturias 1937) # [[Belarmina Suárez Muñiz]] fusilatua, sindikalista (Asturias 1909-1938) # [[Teresa Santianes Giménez]] fusilatua, etxekoandrea (Asturias 1910-1937) # [[Anita Vázquez Barrancúa]] fusilatua, nekazaria, espioia, komunista (Asturias 1911-1938) # [[Maxima Vallinas Fernández]] fusilatua, etxekoandrea (Asturias 1896-1938) # [[Anita Orejas]] fusilatua, erizaina, sozialista (Asturias 1914-1937) # [[Gloria Alcahud]] margolaria (Valladolid, 1931) # [[Angelina Abad Cantavella]] irakaslea, idazlea (Castelló de la Plana, 1893-1965) # [[Antonieta Sanagustin]] jostuna (Huesca, 1924-2020) # [[Sarah Walmsley]] jostuna, aktorea, abeslaria (Britainia ?-1798) # [[Rocío Gutiérrez]] belar-hockey jokalaria (Cadiz, 1985) # [[Berta Riaza]] aktorea (Madril, 1927-2020) # [[Fuensanta Nieto]] arkitektoa (Madril, 1957) # [[Esther Pizarro]] eskultorea (Madril, 1967) # [[Mónica Domínguez Blanco]] kazetaria (Leon, 1984-2022) # [[Sara García Alonso]] biologoa, ikertzailea, astronautagaia (Leon, 1988) # [[Meganne Christian]] zientzialaria, astronautagaia (Britainia, 1987) # [[Manuela Álvarez Lozano]] filologoa, idazlea (Coruña, 1957) # [[Ana Arias Saavedra|Ana Arias Saavedra]] idazlea (Lugo, 1951) # [[Lucía Aldao]] idazlea (Coruña, 1982) # [[Xiana Arias]] poeta, kazetaria (Lugo, 1983) # [[Celsa Barja]] idazlea (Orense, 1966) # [[Pilar Beiro]] poeta (Carnota, 1958) # [[Emilia Calé |Emilia Calé Torres]] idazlea (Coruña, 1837-1908) # [[Paula Carballeira]] idazlea (Coruña, 1972) # [[Helena de Carlos Villamarín|Helena de Carlos]] idazlea (Ourense, 1964) # [[Valentina Carro]] itzultzaile, diseinatzailea, aktorea (Cambados, 1984) # [[Mercedes Castro]] idazlea (Ferrol, 1972) # [[Carmen Aranegui]] arkeologoa (Valentzia, 1945) # [[Helen Fisher]] antropologoa, biologoa (AEB, 1945) # [[Maria Toledo]] flamenko kantautore piano-jolea (Toledo, 1983) # [[Begoña Abad]] idazle, poeta (Burgos, 1952 ) # [[Laia Serra]] abokatua (Bartzelona, 1977) # [[María Victoria Moreno|Maria Victoria Moreno]] poeta (Valencia de Alcantara, 1939-Pontevedra, 2005) # [[Juana Teresa Juega López]] poeta(Galizia, 1885-1979) # [[Lupe Gómez]] idazlea (Coruña, 1972) # [[Herminia Fariña Cobián]] poeta (S.Compostela, 1904-1966) # [[Maria Magdalena Domínguez|Maria Magdalena Dominguez]] poeta (Pontevedra, 1922-2021) # [[María do Cebreiro]] poeta, idazlea (Galizia, 1976) # [[Alessandra Galloni]] Kazetaria (Italia, 1974) # [[Paz Esteban López]] Inteligentzia-funtzionarioa (Madril, 1958) # [[Beatriz Méndez de Vigo]] espioia (Madril, 1958) # [[Elisabet Benavent]] nobela erromantikoen idazlea (Valentzia, 1984) # [[Pilar Pallarés|Pilar Pallares]] poeta (Coruña, 1957) # [[Ánxeles Penas|Ánxeles Peñas]] artista, poeta (Curtis, 1943) # [[Luz Pichel]] idazlea (Lalin, 1947) # [[Luz Pozo Garza]] poeta (Ribadeo, 1922-Coruña, 2020) # [[Carmen Prieto Rouco]] poeta (Villalba, 1901-1977) # [[Matilde González Palau]] poeta (Almansa, 1912-2002) # [[Pilar Cibreiro]] poeta, idazlea (Galizia, 1952) # [[Alba Cid]] poeta, idazlea (Galizia, 1989) }} ==='''Berriak 2022''' ('''urria''')=== (Ordena: SORTUAK, IDAZLEAK, ASTRONOMOAK, GAINONTZEKOAK) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Leire Ibarguren]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta irakaslea (Azpeitia, 1979) # [[Cesarea Garbuno Arizmendi]] efef'''SORTUA''' enpresaburua (Errenteria, 1846-1933) # [[Izaskun Igoa]] ef--'''SORTUA''' idazlea, pedagogoa, zutabegilea (Ziga, 1995) # [[Maritxu Errazkin]] --ef'''SORTUA''' autobus-txofer aitzindaria (Azkoitia) # [[Ainhoa Nadia Douhaibi]] ----'''SORTUA''' ikertzaile eta idazlea (Oñati, 1983) # [[Aurea Etxaniz]] efef'''SORTUA''' erraketista (Soraluze, 1922 - Caracas, 2019) # [[Gema Arrugaeta]] ef--'''SORTUA''' argazkilaria (Ordizia, 1969) # [[Amaia Elizagoien]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria, idazlea, ipuin kontalaria (Baztan, 1994) # [[Anabel Sanz]] ef--'''SORTUA''' feminista, ekintzailea (Ermua, 1963) # [[Elena Mendizabal]] ----'''SORTUA''' artista, eskultorea (Donostia, 1960) # [[Sandra Garaioa]] ef--'''SORTUA''' irudigilea, ilustratzailea (Donostia, 1993) # [[Amaia Cazenave]] ----'''SORTUA''' kazetaria (Baiona, 1987) # [[Begoña Durruty]] ef--'''SORTUA''' ilustratzailea, idazlea (Arizkun, 1968) # [[Pilartxo Etxeberria]] ef--'''SORTUA''' doktorea, euskaltzain urgazlea (Teruel, 1947) # [[Eneritz Gorrotxategi]] ----'''SORTUA''' kazetaria (Gabiria, 1985) # [[Jaione Munarriz]] ef--'''SORTUA''' metereologoa (Idiazabal, 1981) # [[Christine Etchevers]] ef--'''SORTUA''' margolaria (Baiona, 1953) # [[Nerea Gastón]] ef--'''SORTUA''' arte-historialaria (Durango, 1995) # [[Usue Egia]] ----'''SORTUA''' ilustratzailea (Durango, 1992) # [[Elena Moreno Scheredre]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Bilbo) # [[Leoni Etxebarren]] efef'''SORTUA''' bertso-jartzailea (Urepele, 1924-Donibane Garazi, 2014) # [[Rosa Arregi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Mallabia, 1922-Valentzia, 2004) # [[Maria Amatriain]] --ef'''SORTUA''' hezitzailea (Azkoien, 1867-Azagra, 1955) # [[Carmen Cascante]] efef'''SORTUA''' maistra (Abaigar, 1885-Madril, 1982) # [[Blasa Morales]] ----'''SORTUA''' maistra (Nafarroa, XIX-XX) # [[Julita Beraza|Julia Beraza]] efef'''SORTUA''' erraketista # [[Mariolein Sabarte Belacortu]] ----idazlea '''SORTU''' (Herbehereak, 1944) # [[Mercedes Diaz Morales]] tren geltokiburua '''SORTU''' (Araba, 1902-1982) # [[Anna Pavlyk]] '''IDAZLEA''' eta ekintzaile (Ukraina, 1855-1928) # [[Hanna Arsenych-Baran]] idazlea (Ukraina, 1970-2021) # [[Hanna Barvinok]] idazlea (Ukraina, 1828-1911) # [[Klymentyna Popovych-Boiarska]] idazlea (Ukraina, 1863-1945) # [[Myroslava Sopilka]] idazlea (Ukraina, 1897-1937) # [[Bushra al-Maqtari]] idazlea, ekintzailea (Yemen, 1979) # [[Matilde Zapata]] idazlea, (Sevilla-Santander, 1906-1938) # [[Matilde Elena López]] idazlea (Salvador, 1929-2010) # [[Aída Cartagena Portalatín]] idazlea (Ukraina, 1828-1911) # [[Alcira Soust Scaffo]] idazlea (Uruguai, 1924-1997) # [[Luisa Carnés]] idazlea (Madril, 1905-1964) # [[Concha Castroviejo]] idazlea (Coruña, ç 1910-1995) # [[Zaruhi Bahri]] idazlea, gizarte ekintzailea (Armenia, 1880-1958) # [[Hanna K. Korany]] idazlea (Siria, 1870-1898) # [[Porochista Khakpour]] elebegilea (Siriar-Estatubatuarra, 1978) # [[Salma Kuzbari]] idazlea, feminista (Libano, 1923-2006) # [[Tsehay Melaku]] idazlea (Etiopia, 1952) # [[Rangina Hamidi]] idazlea, politikaria, ekintzailea (Afganistan, 1978) # [[Louise Aslanian]] idazlea, ekintzaile komunista (Iran-Frantzia, 1904-1945) # [[Fatemeh Keshavarz]] idazlea (Iran-AEB, 1952) # [[Senedu Gebru]] idazlea (Etiopia, 1916-2009) # [[Hayganuş Mark]] idazlea (Armenia, 1885-1966) # [[Khosrovidukht]] idazlea, musikagilea (Armenia, VIII. mendea) # [[María Dolores Masana]] kazetaria, idazlea (Bartzelona, 1936) # [[Marija Strojnik]] '''astronomoa''' (Eslovenia, 1950) # [[Linda Spilker]] astronomoa (AEB, 1890-1981) # [[Constance M. Rockosi]] astronomoa (AEB, 1980) # [[Julena Steinheider Duncombe]] astronomoa (AEB, 1911-2003) # [[Marie-Jeanne de Lalande]] astronomoa (1768, 1832) # [[Rosaly Lopes]] astronomoa (Brasil, 1957) # [[Nikole Lewis]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Nicole Capitaine]] astronomoa (Frantzia, 1948) # [[Paulina Lira]] astronomoa (Txile, XX. mendea) # [[Rachel Mandelbaum]] astronomoa (AEB, 1977) # [[María Cristina Pineda Suazo]] astronomoa (Honduras, 1954) # [[Mirjana Povic]] astronomoa (Serbia, 1981) # [[Muriel Mussells Seyfert]] astronomoa (AEB, 1909-1997) # [[Isabel Márquez Pérez]] astronomoa (Badajoz, 1967) # [[Josefa Masegosa Gallego]] astronomoa (Almeria, 1957) # [[Agnes Mary Clerke]] astronomoa (Irlanda, 1842-1907) # [[Yuki Okoda]] astronomoa (Japonia, 1990) # [[Denise C. Stephens]] astronomoa (AEB, 1973?) # [[Sarah Tuttle]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Chanda Prescod-Weinstein]] astronomoa (AEB, 1982) # [[Kyongae Chang]] astrofisikaria (Hego Korea, 1946) # [[Jessie Christiansen]] astrofisikaria (Australia, XX.mendea) # [[Rachel Somerville]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Susan Jane Cunningham]] matematikaria, astronomoa (AEB, 1842-1921) # [[Phoebe Waterman Haas]] astronomoa (AEB, 1882-1967) # [[Luisa Landová-Štychová]] astronomoa (Austria-Hungaria, 1885-1965) # [[Anna Estelle Glancy]] astronomoa (AEB, 1883-1975) # [[Margaret Mayall]] astronomoa (AEB, 1902-1995) # [[Martha P. Haynes]] astronomoa (AEB, 1951) # [[Ilse Cleeves]] astrofisikaria (AEB, XX. mendea) # [[Carolin Crawford]] astronomoa (Erresuma Batua, 1963) # [[Janine Connes]] astronomoa (Frantzia, 1934) # [[Joy Crisp]] geologoa, astronomoa (AEB, XX.mendea) # [[Florence Cushman]] astronomoa (AEB, 1860-1940) # [[Rosina Dafter]] astronomoa (Australia, 1875-1959) # [[Mary Osborne|Mary Osbone]] Gitarrista (AEB, 1921-1992) # [[Olga Smirnova]] dantzaria (Errusia, 1991) # [[Olga Smirnova (borrokalaria)]] borrokalaria (Errusia, 1979) # [[Conchita Martínez]] tenislaria (Huesca, 1972) # [[Margaret Lindsay]] aktorea (AEB, 1910-1981) # [[Cristina Cruz Mínguez]] aktorea (Espainia, 1983) # [[Mercedes Díaz]] aktorea (Espainia, 1894-1960) # [[Elise Harmon]] asmatzailea (AEB, 1909-1985) # [[Ingeborg Hochmair]] asmatzailea (Austria, 1953) # [[Ada Henry Van Pelt]] asmatzailea (AEB, 1838-1923) # [[Elizabeth Lee Hazen]] asmatzailea (AEB, 1885-1975) # [[Ruth Handler]] asmatzailea (AEB, 1916-2002) # [[Lil Hardin Armstrong]] musikagilea (AEB, 1898-1971) # [[Ruth Brito]] triatleta (Lanzarote, 1980) # [[Ana María Alonso Zarza]] geologoa, ikertzailea (Avila, 1962) # [[Chantal Loïal]] dantzaria eta koreografoa (Guadalupe, Frantzia, 1969) # [[Melba Liston]] tronboijolea, musikagilea (AEB, 1926-1999) # [[Alice Coltrane]] pianojolea, musikagilea (AEB, 1937-2007) # [[Mahsa Amini]] erahila(Iran, 2000-2022) # [[Mélanie Joly]] politikaria (Kanada, 1979) # [[Nazanin Boniadi]] aktorea (Iran, 1980) # [[Roxana Saberi]] kazetari atxilotua Iranen (AEB, 1977) # [[Lili Reinhart]] aktorea (AEB, 1996) # [[Kiernan Shipka]] aktorea (AEB,1999) # [[Wanuri Kahiu]] zine-zuzendaria (Kenya, 1980) # [[Eduarda Mansilla]] idazlea, musikagilea (Argentina, 1834-1892) # [[Agustina Ortiz de Rozas]] politikaria, filantropoa (Argentina, 1816-1898) # [[Pauline de Meulan]] idazlea eta kazetaria (Frantzia, 1773-1827) # [[Margaret Satterthwaite]] Epaile eta legelarien independentziaren gaineko Kontalari Berezia (AEB) # [[Miren Arenzana Letamendi|Miren Arenzana Letamendia]] artista, eskultorea (Bilbo, 1965) # [[María Gay]] mezzosopranoa (Bartzelona 1876-1943) # [[Isabella Colbran]] mezzosoprano (Madril, 1784 - Bolonia, 1845) # [[Florence Van de Walle]] jornalari belgikarra, communarde Parisko Komunan (1838 - ) # [[Pétroleuse (Parisko Komunako su-emaileak)]] Parisko Komunako su-emaileak (1871) # [[Manuela Rosas]] ekintzaile politikoa (Argentina, 1817-1898) # [[Camila O'Gorman]] maitasunagatik fusilatua (Argentina, 1825-1848) # [[Blanca Podestá]] aktorea (Argentina, 1889-1967) # [[María Podestá]] aktorea (Argentina, 1875-1954) # [[Marianne Beth]] abokatua (Viena, 1889-1984) # [[Diana Russell]] soziologoa eta ekintzailea (Hego Afrika, 1938-2020) # [[María Esther Podestá]] aktorea (Argentina, 1896-1954) # [[Susú Pecoraro]] aktorea (Argentina, 1952) # [[Mona Maris]] aktorea (Argentina, 1901-1991) # [[Ana Perichon]] aristokrata frantsesa (1775-1847) # [[María Luisa Bemberg]] aktorea (Argentina, 1922-1995) # [[Zully Moreno]] aktorea (Argentina, 1920-1999) # [[Luz Gabás]] idazlea, politikaria (Huesca, 1968) # [[Ángela Jeria]] arkeologoa, ??idazlea?? (Txile, 1926-2020) # [[Biblioteken eguna]] # [[Luisa de Medrano]] akademikoa, poeta eta filosofoa (1484-1527) # [[Begum Rokeya]] idazlea eta ekintzaile feminista (Kalkuta, 1880-1932) # [[María Antinea]] aktorea (Jaen,Argentina, 1915-1991) # [[Mecha Ortiz]] aktorea (Argentina, 1900-1987) # [[Orfilia Rico]] aktorea (Uruguai,Argentina, 1871-1936) # [[Nury Montsé]] aktorea (Argentina, 1917-1971) # [[Silvana Roth]] aktorea, politikaria (Italia,Argentina, 1923-2010) # [[Marta Extramiana]] idazlea, ilustratzailea, (Gasteiz, 1964) # [[Vida Akoto Bamfo]] epailea (Ghana, 1949) # [[Celma Ribas]] abeslaria (Angola, 1982) # [[Beatriz Matar]] aktorea (Argentina, 1954) # [[Lita Stantic]] zine-zuzendaria, gidoilaria (Argentina, 1942) # [[Graciela Borges]] aktorea (Argentina, 1917-1971) # [[Esther Borao]] ingeniaria, asmatzailea (Zaragoza, 1988) # [[Mary Daly]] filosofo feminista (AEB, 1928-2010) # [[Terry McMillan]] idazlea (AEB, 1951) # [[Esther Rebato Ochoa]] antropologoa, ikertzailea (Bilbo,1957) # [[María Herrera]] motoziklista (Toledo, 1996) # [[Ana Carrasco]] motoziklista (Murtzia, 1997) # [[Elena Rosell]] motoziklista (Valentzia, 1986) # [[Juana Viale]] aktorea, aurkezlea (Argentina, 1982) # [[Manuela Viale]] aktorea (Argentina, 1991) # [[Silvia Legrand]] aktorea (Argentina, 1927-2020) # [[Marcela Tinayre]] aurkezlea, enpresaburua (Argentina, 1950) # [[Dolores Fonzi]] aktorea (Argentina, 1978) # [[Florencia Raggi]] modeloa, aktorea (Argentina, 1972) # [[Nilda Raggi]] aktorea, zuzendaria (Argentina, 1938) # [[Ana Celentano]] aktorea (Argentina, 1969) # [[Danielle Casanova]] Frantziako militante komunista eta erresistentziako kidea (1909-1943) # [[Fanny Gallot]] Frantziako historialaria (1981 - ) # [[Eulalie Papavoine]] Parisko Komunako erizaina, ustezko su-eragilea (1846-1875) # [[Claudia di Girolamo]] aktorea, zuzendaria, aktibista (Txile, 1956) # [[Adriana Barraza]] aktorea, maistra, zuzendaria (Mexiko, 1956) # [[Fernanda Mistral]] aktorea (Argentina, 1934) # [[Big Mama Thornton]] blues abeslaria (AEB, 1926-1984) # [[Lita de Lázzari]] etxekoandre mediatikoa (Argentina, 1925-2015) # [[China Zorrilla]] aktorea, zuzendaria (Uruguai, 1922-2014) }} ==='''Berriak 2022''' ('''iraila''')=== (Ordena: SORTU, ASTRONOMOAK, BESTELAKOAK) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Arantza San Sebastian]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, hezkuntzako aholkularia (Donostia, 1958) # [[Izaskun Etxeberria]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta irakaslea (Altsasu, 1964) # [[Kristina Saralegi]] efef'''SORTUA''' baserritarra, abeltzaina, talogilea (Leitza, 1974-2022) # [[Gotzone Sestorain]] ef--'''SORTUA''' baserritarra, poeta, irrintzilaria (Leitza, 1965) # [[Victoria Ariño]] efef'''SORTUA''' filantropoa (Ermua, 1889-1974) # [[Ines Bengoa]] ef--'''SORTUA''' ipuin kontalaria (Tenerife-Lizarra, 1973) # [[Jeronima Uriarte Elizalde]] ----'''SORTUA''' filantropoa, ongile (Lizarra, 1855-1929) # [[Emilia Goyena Arraiza]] ef--'''SORTUA''' idazlea, ekintzaile (Lizarra, 1916-1999) # [[Garbiñe Basarte]] ef--'''SORTUA''' kale-artista, muralista (Lizarra, 1976) # [[Libe Agirre]] ef--'''SORTUA''' irrati esataria, kazetaria, (Meñaka) # [[Irati Martin]] ef--''SORTUA''' futbolaria (Durango, 2003) # [[Anne-Marie Lagarde]] ----'''SORTUA''' idazlea eta ikertzaile (Zuberoa, 1944) # [[Edurne Azpitarte]] ef--'''SORTUA''' areto-futbolaria (Garai, 1978) # [[Carmen Pérez Rodrigo]] ef--'''SORTUA''' Euskal Herriko Medikuntzaren Errege Akademiaren lehenengo emakumezkoa (Alonsotegi, 1960) # [[Mariela SR Coline Fanon]] '''SORTUA''' Haur lapurtua (Guatemala, 1968) # [[Felisa Ventura]] ef--'''SORTUA''' erizaina eta emagina (Eibar, 1902-1959) # [[Ana Belén Pintado]] ef--'''SORTUA''' haur lapurtua (Madril, 1973) # [[Mariam al-Asturlabi]] '''ASTRONOMOAK''' Alepo astrolabio-egilea (Siria, X. gizaldian) # [[Nadia Zakamska]] astronomoa (Errusia, 1979) # [[Idit Zehavi]] astronomoa, ikertzailea (Israel, 1969) # [[Louise Webster]] astronomoa, fisikaria (Australia, 1941-1990) # [[Alycia J. Weinberger]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Fiammetta Wilson]] astronomoa (Erresuma Batua, 1864-1920) # [[Jennifer Wiseman]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Rosemary Wyse]] astronomoa (Erresuma Batua, 1957) # [[Alice Grace Cook]] astronomoa (Erresuma Batua, 1877-1958) # [[Priscilla Fairfield Bok]] astronomoa (AEB, 19896-1975) # [[Shadia Habbal]] astronomoa (Siria, XX. mendea) # [[Deborah Dultzin Kessler]] astronomoa (Mexiko, 1945) # [[María Luisa Aguilar]] astronomoa(Jauja Peru 1938) # [[Claire Armstrong]] astronomo amateurra (Britania) # [[Emma Vyssotsky]] astronomoa (AEB, 1894-1975) # [[Julie Vinter Hansen]] astronomoa (Danimarka, 1890-1960) # [[Gladys Vergara]] astronomoa (Uruguai, 1928-2016) # [[Esmeralda Mallada]] astronomoa (Uruguai, 1937) # [[Jacqueline Hewitt]] astronomoa (EEBB, 1958) # [[Catherine Heymans]] astronomoa (Britainia, XX. mendea) # [[María Teresa Ruiz]] astronomoa (Txile, 1946) # [[Silvia Torres Castilleja]] astronomoa (Mexiko, 1940?) # [[Gloria Suzanne Koenigsberger Horowitz]] astronomoa (Mexiko, XX. mendea) # [[Silvana Navarro Jiménez]] astronomoa (Mexiko, XX. mendea) # [[Meg Urry]] astronomoa (AEB, 1945) # [[Maura Tombelli]] astronomoa (Italia, 1952) # [[Jana Tichá]] astronomoa (Txekia, 1965) # [[Alenush Terian]] astronomoa (Iran, 1920-2011) # [[Bobbie Vaile]] astronomoa (Australia, 1959-1996) # [[Ann Hornschemeier]] astronomoa (EEBB, XX. mendea) # [[Svetlana Guerasimenko]] astronomoa (Ukraina, 1945) # [[Jen Gupta]] astrofisikaria (Britaina, XX. mendea) # [[Maria Antonella Barucci]] astronomoa (Italia, XX. mendea) # [[Merieme Chadid]] astronomoa (Maroko, 1969) # [[Madge Adam]] astronomoa (Erresuma Batua, 1912-2001) # [[Karlina Leksono Supelli]] astronomoa, filosofoa (Indonesia, 1958) # [[Annapurni Subramaniam]] astronomoa (India, XX. mendea) # [[Paris Pişmiş]] astronomoa (Turkia-Mexiko, 1911-1999) # [[Jane Squire]] astronomoa, idazlea, aktibista (Ingalaterra, 1686-1743) # [[Maritza Soto]] astronomoa (Txile, 1990) # [[Sara Seager]] astronomoa (Kanada, 1971) # [[Caterina Scarpellini]] astronomoa, metereologoa (Italia, 1808-1873) # [[Lenka Šarounová]] astronomoa (Txekia, 1973) # [[Anneila Sargent]] astronomoa (Erresuma Batua, 1942) # [[Carlota de Sajonia-Meiningen]] astronomoa (Alemania, 1751-1827) # [[Jen Gupta]] astrofikaria (Britainia, XX. mendea) # [[Pilar Ruiz-Lapuente]] astronomoa (Bartzelona, 1964) # [[Monica Rubio (astronomoa)]] astronomoa (Txile, 1955) # [[Claudine Rinner]] astronomoa (Frantzia, 1965) # [[Julia Riley]] astronomoa (Britainia, XX. mendea) # [[Mercedes Richards]] astronomoa (Jamaika, 1955-2016) # [[Gabrielle Renaudot]] astronomoa (Frantzia, 1887-1962) # [[Hilkka Rantaseppä-Helenius]] astronomoa (Finlandia, 1925-1975) # [[Zinaída Akséntieva]] astronomoa (Ukraina, 1900-1969) # [[Mary Proctor]] astronomoa (Erresuma Batua, 1862-1957) # [[Helen Dodson Prince]] astronomoa (AEB, 1905-2002) # [[Yelena Pitieva]] astronomoa (Errusia, XX.mendea) # [[Louise du Pierry]] astronomoa (Frantzia, 1746-1807) # [[Ľudmila Pajdušáková]] astronomoa (Eslovakia, 1916-1979) # [[Feryal Özel]] astronomoa (Turkia/AEB, 1975) # [[Mazlan Othman]] astronomoa (Malaysia, 1951) # [[Sally Oey]] astronomoa (AEB, 1984) # [[Janina Ochojska]] astronomoa (Polonia, 1955) # [[Yaël Nazé]] astronomoa (Belgika, 1955) # [[Camila Navarrete]] astronomoa (Txile, XX. mendea) # [[Sultana N. Nahar]] astronomoa (Pakistan, 1990) # [[Carolyn Porco]] astronomoa (AEB, 1953) # [[Anne Sewell Young]] astronomoa (AEB) # [[Margaretha Kirch]] astronomoa (Alemania) # [[Eva Grebel]] astronomoa (Alemania) # [[Erika Böhm-Vitense]] astronomoa (Alemania-AEB) # [[Elizabeth Alexander]] irrati-astronomoa, geologoa, fisikaria (Erresuma Batua, 1908-1958) # [[Victoria Kaspi]] astrofisikaria (AEB-Kanada, 1967) # [[Ma Chung-pei]] astronomoa (Txina) # [[Maud Worcester Makemson]] astronomoa (AEB, 1891-1977) # [[Ala Masévich]] astronomoa (Georgia, 1918-2008) # [[Karen Masters]] astronomoa (Erresuma Batua, 1979) # [[Janet Akyüz Mattei]] astronomoa (Turkia, 1943-2004) # [[Naomi McClure-Griffiths]] astronomoa (Turkia, 1943-2004) # [[Susan McKenna-Lawlor]] astronomoa (AEB, 1975) # [[Karen Jean Meech]] astronomoa (AEB, 1959) # [[Anja Cetti Andersen]] astronomoa (Danimarka, 1965) # [[Duília de Mello]] astronomoa (Brasil, 1963) # [[Ruth Murray-Clay]] astronomoa (AEB, XX.mendea) # [[Alice Archenhold]] astronomoa (Alemania, 1874-1943) # [[Anne Archibald]] astronomoa (Kanada- Erresuma Batua, 1976) # [[Elizabeth Lada]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Nidia Morrell]] astronomoa (Argentina, 1953) # [[Teresa Lago]] astronomoa (Portugal, 1947) # [[Gemma Lavender]] astronomoa (Erresuma batua, 1986) # [[Farzana Aslam]] astronomoa, fisikaria (Pakistan, XX.mendea) # [[Pauline Barmby]] astronomoa (Kanada, 1972) # [[Margaret Lindsay Huggins]] astronomoa (Erresuma Batua 1948-1915) # [[Gemma Lavender]] astronomoa (Erresuma Batua, 1986) # [[Helen Lines]] astronomoa (AEB, 1918-2001) # [[Martha Betz Shapley]] astronomoa (AEB, 1890-1981) # [[Christy A. Tremonti]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Elizabeth Beckley]] argazkilari astronomikoa (Britaina Handia, 1846-1927) # [[Ewine van Dishoeck]] astronomo eta fisikaria (Herbehereak, 1955) # [[Kathleen Ollerenshaw]] astronomoa eta matematikaria (Britaina Handia, 1912-2014) # [[Anna Frebel]] astronomoa (Alemania, 1980) # [[Alicia M. Soderberg]] astrobomoa (AEB, 1977) # [[Caroline Furness]] astronomoa (AEB, 1869-1936) # [[Ethel Bellamy]] astronomo, sismologo (Erresuma Batua, 1981-1960) # [[Amy Barger]] astronomoa (AEB, 1971) # [[Yevguenia Bugoslávskaia]] astronomo sobietarra (1899-1960) # [[Reysa Bernson]] astronomoa (Frantzia, 1904-1944) # [[Elizabeth Brown]] astronomoa (Erresuma Batua, 1830, 1899) # [[Miriam Burland]] astronomoa (Kanada, 1902-1996) # [[María Herreros|Maria Herreros]] ilustratzailea, (Valentzia, 1983) # [[Yelena Davydova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1961) # [[Zoja Grancharova]] gimnasta artistikoa (Bulgaria, 1966) # [[Natalia Kutxinskaia|Natalia Kuchinskaya]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1949) # [[Larisa Petrik]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1949) # [[Dörte Thümmler|Dorte Thummler]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1974) # [[Klaudia Rapp]] gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Jelena Grosheva]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1979) # [[Lăcrămioara Filip|Lacramioara Filip]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Yun Mi Kang]] gimnasta artistikoa (Korea, 1988) # [[Isabelle Severino]] gimnasta artistikoa (Paris, 1980) # [[Mo Huilan|Mo Hullan]] gimnasta artistikoa (Txina, 1979) # [[Xuan Liu]] gimnasta artistikoa (Txina, 1979) # [[María Teresa Vera]] musikagilea, gitarra-jolea (Kuba, 1895-1965) # [[Nadine Heredia]] politikaria, Lehen dama (Peru, 1976) # [[Carolina Malchair]] gimnasta erritmikoa (Malaga, 1982) # [[Liliana Vitale]] musikagilea, abeslaria (Argentina, 1959) # [[Rosario Ustáriz Borra]] poeta (Echo, 1927- Jaca, 2009) # [[Karin Ohlenschläger|Karin Ohlenschlager]] arte kudeatzailea (Alemania, 1959 + Gijon, 2022) # [[Elise Ray]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1982) # [[Noor Jordaniakoa]] arkitektoa, erregina ohia (AEB, 1951) # [[Joyce DiDonato]] mezzosopranoa (AEB, 1969) # [[Susan Graham]] mezzosopranoa (AEB, 1960) # [[Simona Amânar]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Amy Chow]] gimnasta artistikoa (Kaliformia, 1978) # [[Kristen Maloney]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1981) # [[Tasha Schwikert]] gimnasta artistikoa (Las Vegas, 1984) # [[Liudmila Yezhova]] gimnasta artistikoa (Mosku, 1982) # [[Courtney McCool]] gimasta artistikoa (Kansas, 1988) # [[Patrizia Ciofi]] mezzosopranoa (Italia, 1967) # [[Miah Persson]] sopranoa (Suedia, 1969) # [[Karita Mattila]] sopranoa (Finlandia, 1960) # [[Anne Sofie von Otter]] mezzosopranoa (Suedia, 1955) # [[Birgitta von Otter]] kazetaria, idazlea (Hungaria-Suedia, 1939) # [[Vera Rozsa]] abeslaria, kantu-maistra (Hungaria, 1917) # [[Ileana Cotrubaş]] abeslaria, kantu-maistra (Errumania, 1939) # [[Hannah Wilke]] artista, performacelaria (AEB, 1940-1993) # [[Jelena Dolgopolova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1975) # [[Rozalia Galiyeva|Rozaliya Galiyeya]] Gimnasta artistikoa (Uzbekistan,1977) # [[Kim Zmeskal]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1976) # [[Wendy Bruce]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1992) # [[Betty Okino]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1975) # [[Kerri Strug]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1977) # [[Elena Gómez Servera|Elena Gomez]] gimnasta artistikoa (Manacor, 1985) # [[Eva Hesse]] eskultorea (Alemania/AEB, 1936-1970) # [[Yvonne Rainer]] dantzaria, koreografoa (AEB, 1934) # [[Dorothea Röschmann]] sopranoa (Alemania, 1967) # [[Teresa Stratas]] sopranoa (Kanada, 1938) # [[Laura Campos]] gimnasta artistikoa (Merida, 1988) # [[Barbara Ehrenreich]] saiakeragile eta gizarte ekintzailea (EEBB, 1941-2022) # [[Silvia Bel]] aktorea (Bartzelona, 1970) # [[Lucy R. Lippard]] idazlea, arte-kritikaria (AEB, 1937) # [[Alina Szapocznikow]] eskultorea, holokaustotik bizirik ateratakoa (Polonia, 1926-Frantzia1970) # [[Nancy Holt]] eskultorea (AEB, 1938-2014) # [[Beverly Pepper]] eskultorea (AEB, 1922-2020) # [[Barbara Rose]] arte-kritikaria (AEB, 1936-2020) # [[Anne Truitt]] eskultorea (AEB, 1921-2004) # [[Mary Pinchot Meyer]] eskultorea (AEB, 1920-1964) # [[Lotte Lenya]] abeslaria, aktoreaa (Viena, 1898-1981) # [[Evelyn Lear]] sopranoa (AEB, 1926-2012) # [[Gisela May]] aktorea, abeslaria, irakaslea (Alemania, 1924-2016) # [[Hildegard Knef]] abeslaria, aktorea, idazlea (Alemania, 1925-2002) # [[Ute Lemper]] aktorea, abeslaria (Alemania, 1963) # [[Greta Keller]] mezzosopranoa, aktorea (Austria, 1903-1977) # [[Soile Isokoski]] sopranoa (Finlandia, 1957) # [[María Cruz Berrocal]] arkeologoa (España. XX. mendea) # [[Leily Santizo]] abokatua (Guatemala) # [[Nineth Montenegro]] politikaria (Guatemala, 1957) # [[Siomara Sosa]] fiskala (Guatemala, 1975) # [[Lucrecia Hernández Mack]] politikaria (Guatemala, 1973) # [[Nerea Aresti]] historialaria (Bilbo, 1961) # [[Ellen Beeman]] idazle, bideojokogilea (AEBo, 1964) # [[Kathleen Battle]] sopranoa (AEB, 1948) # [[Zury Ríos]] politikaria (Guatemala, 1968) # [[Sandra Torres]] politikaria (Guatemala, 1955) # [[Marta Luxán]] soziologoa (Bilbo, 1970) # [[Harolyn Blackwell]] sopranoa (AEB, 1955) # [[Carol Vaness]] sopranoa (AEB, 1952) # [[Hanna Hammarström]] asmatzailea (tel. kablea) (Suedia, 1829-1914) # [[Laura Mora]] zinema zuzendaria (Kolonbia, 1981) # [[Isa Campo]] zinema zuzendaria (Oviedo, 1975) # [[Susan Tedeschi]] abeslaria (AEB, 1970) # [[Mary Hallock-Greenewalt]] asmatzailea (siria-AEB, 1871-1950) # [[Sarah Guppy]] asmatzailea (Britainia, 1770-1852) # [[Melissa George]] asmatzailea, aktorea (Australia, 1976) # [[Rachel Blanchard]] aktorea (Kanada, 1976) # [[Txaro Arrazola]] artista, margolaria (Gasteiz, 1963) # [[Cristina Lucas]] artista, feminista (Ubeda, 1973) # [[Laura Mulvey]] zinema feminista teorialaria (Oxford, 1941) # [[Vi Redd]] jazz abeslaria, saxofoi jolea (AEB, 1928) # [[Sweet Emma Barrett]] jazz abeslaria, pianojolea (AEB, 1897-1983) # [[Terin Humphrey]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1986) # [[Hollie Vise]] gimnasta artistikoa (Texas, 1987) # [[Renske Endel]] gimnasta artistikoa (Herbereak, 1983) # [[Dominique Moceanu|Dominique Moceau]] gimnasta artistikoa (Kalifornia, 1981) # [[Amanda Borden|Amanda Border]] gimnasta artistikoa (Ohio, 1977) # [[Jaycie Phelps]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1979) # [[Olesia Dudnik]] gimnasta artistikoa (Ukrania, 1974) # [[Jadiyetu El Mohtar]] Fronte Polisarioaren Espainiako Ordezkaritzako kidea (Sahara, 1959) # [[Staša Zajović|Stasa Zajovic]] feminista, giza eskubideen aldeko aktibista (Montenegro, 1953) # [[Lepa Mladjenovic]] feminista, giza eskubideen aldeko aktibista LGBT (Belgrad, 1954) # [[Manuela Martelli]] zinema aktore eta zuzendaria (Santiago, Txile, 1983) # [[Sultana Khaya]] saharar ekintzailea (Sahara ??) # [[Salma Solaun]] gimnasta erritmikoa (Gasteiz, 2005) # [[Elena López Riera|Elena Lopez Riera]] zinegilea (Orihuela, 1982) # [[Martina de Zuricalday]] enpresaburua (Bilbo, 1839-1932) # [[Isabel Cadenas]] kezetaria, dokumentalista (Basauri, 1982) # [[Margarita Salaberria Galarraga]] diplomatikoa (Madril?, 1911-2000) # [[Aline Griffith]] kondesa, espioia (AEB, 1923-2017) # [[Anne-Marie Ménand]] communarde, Parisko Komunan ibilitako emakumea (Frantzia, 1837- ) # [[Louise Pioger]] communarde, Parisko Komunan ibilitako emakumea (Frantzia, 1848-1920) # [[Marisa Linton]] Frantziako Iraultzan espezializatutako historiagilea (Erresuma Batua, 1848-1920) # [[Michèle Riot-Sarcey]] Historia garaikideko eta genero-historiako irakaslea (Frantzia, 1943- ) # [[Emakumeak Parisko Komunan]] (Frantzia, 1871) }} === Hobetuak 2022 === {{zutabeak|kopurua=3| # [[Maite Maruri]] opera abeslaria (Plentzia, 1979) # [[Maria Angeles Mezkiritz|Maria Angeles Mezkiriz]] nafar arkeologoa (Faltzes, 1929) # [[María Francés]] nafar aktorea (Tutera, 1887-1987) # [[Violeta Parra]] abeslaria eta musikagilea (Txile, 1917-1967) # [[Nekane Sarobe]] bikoizlea (Donostia, 1953) # [[Consuelo Flecha]] pedagogoa (Bilbo, 1948) # [[Beatriz Martinez de Antoñana]] aktorea (Araba,1975) # [[Susan B. Anthony]] feminista eta sufragista (EEBB) # [[Margot Frank]] Holokaustoaren biktima, Ana Franken ahizpa (Alemania,1926-1945) # [[Elisabeth Larena]] aktorea (Bizkaia, 1989) # [[Arantza Idiazabal Gorrotxategi]] irakaslea eta euskaltzain urgazlea (Gipuzkoa, 1945) # [[Maitane Urbieta]] irratiko kirol-kazetaria eta UEFA Europa Leagueko lehen emakume-berriemailea (Gipuzkoa, 1983) # [[Blanca Vidal]] aktorea (Bilbo, 1885-1962) # [[Agustina Aragoikoa]] heroia (Katalunia,1786-1857) # [[Teresa Aranguren]] Kazetaria (Araba, 1944) # [[Felisa Mary]] aktorea (Bizkaia, 1892-1956) # [[Fariba Sheikhan]] aktorea eta abeslaria (Bizkaia, 1988) # [[Isabel Mellén]] arte-historialaria, ikertzailea eta dibulgatzailea (Araba, 1986) # [[Maria Moliner]] liburuzaina, filologoa eta hiztegigilea (Zaragoza, 1900-1981) # [[Alice Stone Blackwell]] feminista, giza-eskubideen defendatzailea (AEB, 1857-1950) # [[Lucy Stone]] Kazetaria, feminista, abolizionista,sufragista (AEB, 1818-1893) # [[Rosa Bonheur]] animalia-margolaria eta eskuturagilea (Frantzia, 1822-1899) # [[Maryse Choisy]] Kazetaria, idazlea eta saiakeragilea (Lapurdi, 1903-1979) # [[Pilar López Júlvez]] dantzaria eta koreografoa (Gipuzkoa, 1912-2008) # [[Concepción Aleixandre]] mediku, ginekologo, asmatzaile, zientzialari... (Valentzia, 1862-1952) # [[María Puy Uitzi]] historialaria (Nafarroa, 1915-2008) # [[Corín Tellado]] maitasun istorio laburren idazlea (Asturias, 1927-2009) # [[Matilde Huitzi]] maistra, pedagogoa, abokatua, feminista (Nafarroa, 1980-1965) # [[Concha Espina]] idazlea (Kantabria, 1869-1955) # [[Izaskun Uranga]] abeslaria (Bizkaia, 1950) # [[Ixone Sádaba]] argazkilaria (Bilbo, 1977) # [[Joaquina Eguaras]] Granadako Unibertsitateko 1. irakaslea, hebraista, arabista (Nafarroa-Granada, 1897-1981) # [[Sara Baras]] flamenko dantzaria eta koreografoa (Cadiz, 1971) # [[Ainhoa Garai]] aktorea (Gipuzkoa, 1983) # [[Laura García]] judo jokalari-paralinpikoa (Nafarroa, 1981) # [[Marina Ginestà]] Kazetaria, itzultzailea, gerra zibileko militante komunista (Katalunia, 1919-2014) # [[Axun Aierbe]] itzultzailea (Gipuzkoa,1968-2008) # [[Amaia Osaba]] piraguista (Nafarroa, 1975) # [[Fatema Mernissi]] idazlea eta soziologoa (Maroko, 1940-2015) # [[Eva Gonzalès]] margolaria (Frantzia, 1849-1883) # [[Maria Luisa Ozaita]] musikagilea eta emakumeek egindako hedapenean aitzindaria (Barakaldo, 1939-2017) # [[Isabel Fernández Reviriego]] musikaria, ekoizlea eta artista grafikoa (Bizkaia,1979) # [[Teresa Calo]] aktorea, dramagilea eta gidoigilea (Gipuzkoa, 1955) # [[Cris Lizarraga]] abeslaria, feminsta eta aktibista (Bizkaia, 1992) # [[Sonia Ruiz de Azua]] psikologoa, ikertzailea, psikiatria-irakaslea (Bizkaia, 1979) # [[Begoña Bilbao Alboniga]] idazlea, musikagilea eta euskaralaria (Bizkaia, 1932-2005) # [[Najat El Hachmi]] idazle amazigha (Katalunia,) # [[Ellen Ochoa]] astronauta (AEB, 1958) # [[María Luz Morales]] kazetaria, idazlea (Galizia- Bartzelona) # [[Cristina Petite]] atleta (Bizkaia,1972) # [[Irene Loizate]] txirrindularia, duatloilaria (Bizkaia, 1995) # [[Maritxu Housset]] gomazko paleta pelotaria (Lapurdi, 1981) # [[Eider Hurtado]] kazetaria (Bizkaia, 1981) # [[Gina Pane]] artista (Lapurdi, 1939-1990) # [[Ruth Arnon]] biokimikaria (Israel, 1933) # [[Andere Arriolabengoa]] bertsolaria (Araba, 1982) # [[Rosa Chacel]] idazlea (Valladolid, 1898-1994) # [[Dora Maar]] argazkilaria (Frantzia, 1907-1994) # [[Maribel Forcadas]] medikua (Zaragoza, 1949-2012) # [[Eneritz Iturriagaetxebarria]] txirrindularia, zuzendaria (Bizkaia, 1980) # [[Ziortza Isasi]] txirrindularia (Bizkaia, 1995) # [[Valentina Tereshkova]] espaiora joandako 1. emakumea (Errusia, 1937) # [[Izaskun Osés]] paralinpiar atleta (Nafarroa, 1984) # [[Ziortza Villa]] ultrairaupen-txirrindularia (Bizkaia, 1983) # [[Penelope Barker]] aktibista (Tearen matxinada) (AEB, 1728-1796) # [[Susan la Flesche Piccotte]] Ipar Amerikako omaharar natiboa eta 1.mediku indigena (AEB, 1865-1915) # [[Rosana Ubanell]] kazetaria, eleberrigilea (Nafarroa, 1958) # [[Julia Juániz]] muntatzailea, zine-zuzendaria eta bideo-artista (Nafarroa, 19??) # [[Carmen Adarraga]] kirolaria (Gipuzkoa, 1921-2004) # [[Cristina Pardo]] kazetaria, telebista-aurkezlea (Nafarroa, 1977) # [[Esther Basurto]] boleibol kirolaria (Gipuzkoa, 1978) # [[Isabel Urkiola]] arabar esploratzailea (Gasteiz, 1854-1911) # [[Begoña Pro]] kazetaria eta idazlea (Iruñea, 1971) # [[Itziar Urretabizkaia]] aktorea (Donostia, 1978) # [[Maria Abbadia-Ürrüstoi]] idazlea, ekintzaile feminista (Paris, 1837-1913) # [[Simone Veil]] Holokaustotik bizirik irtendako magistratu eta politikaria (Frantzia, 1927-2017) # [[Igone Arribas]] gimnasta ohia (Barakaldo, 1983) # [[Vera Rubin]] astronomoa, aitzindaria (AEB, 1928-2016) # [[Mary Jobe Akeley]] esploratzailea, alpinista eta argazkilaria (AEB, 1878-1966) # [[Blanca Castilla de Cortázar]] antropologoa eta filosofoa (Gasteiz, 1951) # [[Elena Martínez de Madina]] filologoa (Gasteiz, 1962) # [[Maria Weston Chapman]] abolizionista (AEB, 1806-1885) # [[Leire Apellaniz]] zinema-ekoizlea (Bilbo, 1975) # [[Maddi Ariztia]] ipuin bildumagilea, aitzindaria (Lapurdi, 1887-1972) # [[María Teresa Lozano]] matematikaria, aitzindaria (Iruñea, 1946) # [[Dorotea Barnés]] kimikaria, aitzindaria (Iruñea, 1904-2003) # [[Eva Amaral]] abeslaria, konpositorea (Zaragoza, 1972) # [[Amaia Lasa]] idazlea (Getaria, 1948) # [[Virginia Apgar]] pediatra, Apgar testaren asmatzailea (AEB, 1909-1974) # [[Anna Mani]] fisikaria, metereologoa (India, 1918-2001) # [[Georgia O'Keeffe]] margolaria (AEB, 1887-1986) # [[Anne Lezea]] gimnasta erritmikoa (Zarautz, 2001) # [[Oiana Blanco]] judoka (Orio, 1983) # [[Anne Frank]] alemaniar judu idazlea (Alemania, 1929) # [[Tessa Andonegi]] aktorea (Donostia 1968, 1983) # [[Loli Albero]] poeta, idazlea (Iruñea, 1962) # [[Arantxa Aldalur]] poeta (Azkoitia, 1963) # [[Olivia Newton-John]] abeslaria, aktorea (Cambridge, 1948-2022) # [[Regina Salcedo]] idazlea, irudigilea, gidoigilea (Iruñea, 1972) # [[Regina Araluze]] irrintzilaria (Bermio, 1922-2012) # [[Olga Holtz]] matematikaria (Errusia, 1973) # [[Phillis Wheatley]] poesia argitaratutako 1. emakume afroamerikar esklaboa (Afrika/AEB, 1753-1784) # [[Teresa Lopez de Munain]] aktorea, irakaslea (Bilbo, 1963) # [[Lizar Begoña]] poeta (Sopela, 1997) # [[Mertxe Rodriguez]] antzezle eta pailazoa (Lasarte-Oria, 19868) # [[Maite Gonzalez]] idazlea, itzultzailea (Donostia, 1943) # [[Olatz Beobide]] aktorea, zuzendaria (Sopela, 1964) # [[Nerea Elustondo]] bertsolaria, irakaslea (Legazpi, 1981) # [[Sara Carracelas]] igerilari paralinpikoa (Donostia, 1975) # [[Aranzazu González]] igerilari paralinpikoa (Donostia, 1981) # [[Marisa González]] multimedia-artista (Bilbo, 1943) # [[Mari Carmen Rubio]] arkulari paralinpikoa (Iruñea, 1961) # [[Pilar Goya]] kimikaria (Gasteiz, 1951) # [[Elizabeth Kenny]] erizaina, polio tratamentua (erizaina, 1880-1952) # [[Garazi Kamio]] kazetaria, idazlea (Gipuzkoa, 1979) # [[Patricia Karrikaburu]] errugbi jokalaria (Zuberoa, 1988) # [[Emma Fursch-Madi]] sopranoa (Baiona, 1847-1894) # [[Miriam Arrillaga]] pilotaria (Aginaga, 2000) # [[Concha Espinosa ]] sindikalista (Bilbo, 1954-2008) # [[Salome Gabunia]] etnologoa, euskaltzain urgazlea (Georgia, 1951) # [[Gracianne Hastoy]] eleberrigilea (Oloroe-Donamaria, 1968) # [[Uxue Juárez]]idazlea, arte-zuzendaria (Iruñea1981) # [[Amalia Galarraga]] idazlea, feminista (Donostia, 1895-1971) # [[Gloria Alcorta]] idazlea (Lapurdi-Argentina, 1951-2012) # [[Arantza Ugalde]] sismologoa (Barakaldo, 1966) # [[Zinaida Serebriakova]] margolaria (Errusia, 1884-1967) # [[Siofra O´Leary]] Giza Eskubideen Europako Auzitegiko lehenengo emakume lehendakaria (Irlanda, 1968) # [[Elena Loyo]] atleta, modelo ohia (Araba, 1983) # [[Ángeles González-Sinde]] politikaria, gidoilaria eta zinema zuzendaria (Madril, 1965) # [[Maider Segurola]] kazetaria (Lasarte-Oria, 1982) # [[Leticia Canales]] surflaria (Bilbo, 1995) # [[Rosa Elizburu]] irakaslea, alkate ohia (Arrasate, 1958) # [[Amaia Lanbarri]] futbolaria (Arrigorriaga, 1992) # [[Lola Rodríguez (aktorea)]] modeloa, aktibista (Las Palmas, 1998) # [[Esti Markez]] abeslaria (Gipuzkoa, 1999) # [[Clara Schumann]] piano-jolea, musikagilea (Alemania, 1819-1896) }} ==='''Berriak 2022''' ('''abuztua''')=== (Ordena alfabetikoan) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Edurne Garitazelaia]] efef'''SORTUA''' euskaltzalea (Zaldibar, 1926-2005) # [[Irati Fernandez Gabarain|Irati Fernández Gabarain]] ef--'''SORTUA''' ilustratzailea (Iruñea 1983) # [[Mercedes Lorenzo]] efef'''SORTUA''' bilbotar ospetsua (Lugo 1915- Arrasate 1996) # [[Albina Shishova]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1966) # [[Alexandra Georgiana Eremia]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Alexandra Marinescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1982) # [[Alice Salomon]] erreformista soziala (Alemania, 1872-1948) # [[Alicia Pietri de Caldera]] museo zuzendaria, Venezuelako 1. dama (Venezuela, 1923-2011) # [[Ana Luísa Amaral]] poeta, itzultzailea, irakaslea (Portugal, 1956-2022) # [[Anabell López]] abeslaria (Kuba, 1963) # [[Anastasiya Kolesnikova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1983) # [[Andreea Cacovean]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1978) # [[Andreea Isărescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Andreea Munteanu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1998) # [[Andreea Raducan]] Ginnasta artistikoa (Errumania, 1983) # [[Andreea Ulmeanu]] Ginnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Ángela Irene]] abeslaria (Argentina, 1956) # [[Anna Chepeleva]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1984) # [[Anna Grudkó|Ana Grudkó]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1990) # [[Annia Hatch]] Gimnasta artistikoa (Kuba-EEBB, 1978) # [[Ashley Miles]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1985) # [[Ashley Postell]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1986) # [[Astrid Heese]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Atotoztli II]] erregina azteka (Mexiko, xv. mendea) # [[Aurelia Dobre]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1972) # [[Azucena Rodríguez]] film-zuzendaria (Madril, 1955) # [[Betti Schieferdecker]] Gimnasta artistikoa (Alemana, 1968) # [[Bi Wenjing]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Boriana Stoyanova]] Gimnasta artistikoa (Bulgaria, 1969) # [[Care Santos]] idazlea (Bartzelona, 1970) # [[Carly Patterson]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1988) # [[Carmen Ionescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Cătălina Ponor]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Cecilia Mangini]] Argazkilaria, zinegilea (Erroma, 1927-2021) # [[Celestina Popa]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1970) # [[Coco Fusco]] artista bisuala (AEB, 1960) # [[Corina Ungureanu]] Gimnasta artitikoa (Errumania, 1980) # [[Courtney Kupets]] gimnasta artistikoa (Texas, 1986) # [[Cristina Bontaş|Cristina Bontas]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Cristina Elena Grigoras]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1966) # [[Dagmar Kersten]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1970) # [[Daniela Maranduca]] Gimnasta artitikoa (Errumania, 1976) # [[Diana Morawe]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Diane Schuur]] abeslaria, piano-jolea (AEB, 1953) # [[Dina Kochetkova]] Gimnasta artistikoa (Mosku, 1977) # [[Dinah Washington]] abeslaria (AEB, 1937-2018) # [[Dolores García-Negrete Ruiz Zarco]] politikaria frankismoak eraila (Jaén, 1886-1940) # [[Dominique Dawes]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1976) # [[Dora García (artista)]] artista (Valladolid, 1965) # [[Duan Zhou]] Gimnasta artistikoa (Txina XX.mendea) # [[Ecaterina Szabo]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Elena Espinosa]] ekonomialaria eta politikaria (Ourense, 1960) # [[Elisabeth Altmann-Gottheiner]] ekonomialaria, irakaslea (Alemania, 1874-1930) # [[Elvira Altés]] kazetaria, irakaslea, genero ikertzailea (Bartzelona, XX. mendea) # [[Émilie Lepennec|Emilie Lepennec]] Gimnasta artistikoa (Paris, 1987) # [[Emme (abeslaria)]] aktorea, abeslaria (Argentina, 1982) # [[Esther Phillips]] abeslaria (AEB, 1935-1984) # [[Eugenia Golea]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1971) # [[Eugenia Popa]] gimnasta artistikoa (Bucarest, 1973) # [[Fernanda Canales]] arkitektoa (Mexiko, 1974) # [[Florica Leonida]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Francesca Llopis]] margolaria, bideo-artista (Bartzelona, 1958) # [[Gabriela Potorac]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Gabriele Faehnrich]] Gimnasta artistikoa (Alemania, 1968) # [[Germaine Tillion]] etnologoa,erresistentziakoa (Frantzia, 1907-2008) # [[Gina Gogean]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1977) # [[Hana Říčná]] Gimnasta artistikoa (Txekia, 1968) # [[Inga Shkarupa]] Gimnasta artistikoa (Ukaina, 1981) # [[Ioanna Petrovschi]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Ionela Loaieş]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Irina Baraksanova|Irina BAraksanova]] Gimnasta artistikoa (Uzbekistan, 1969) # [[Irina Yarotska]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1985) # [[Jacqueline Lamba]] margolaria (Frantzia, 1910-1993) # [[Jekaterina Lobazniuk]] Gimnasta artistikoa (Uzbekintan, 1983) # [[Jelena Piskun]] Gimnasta artistikoa (Bielorrusia, 1978) # [[Jelena Produnova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1980) # [[Jelena Zamolodchikova]] Gimnasta artistikoa (Mosku, 1982) # [[Jessie Tarbox Beals]] argazkilaria, fotokazetaria (AEB, 1870-1942) # [[Judith Joy Ross]] argazkilaria (AEB, 1946) # [[Julia Zenko]] abeslaria, aktorea (Argentina, 1958) # [[Katie Heenan]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1985) # [[Kim Kwang-suk (gimnasta)]] Gimnasta artistikoa (Ipar Korea, 1976) # [[Koko Taylor]] Blues abeslaria (AEB, 1928-2009) # [[Kristina Pravdina]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1990) # [[Kui Yuanyuan]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Larissa Fontaine]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1977) # [[Laura Cutina]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Laura Morante]] aktorae, gidoilaria, film-zuzendaria (Italia, 1956) # [[Lavinia Agache]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Lavinia Miloşovici]] Gimnasta artistikoa (Errumania,1976) # [[Léonie Duquet]] Argentinako diktaduran desagertu eta hil zuten moja (Frantzia, 1916-1977) # [[Leopoldina Núñez Lacret]] musikagilea, irakaslea, gitarra-jolea (Kuba, 1918) # [[Lilia Podkopayeva]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1996) # [[Ling Jie]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1982) # [[Liuba María Hevia]] abeslaria, kantautorea (Kuba, 1964) # [[Liubov Sheremeta|Liubon Sheremeta]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1980) # [[Liudmila Yezhova]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Loredana Boboc]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Lu Märten]] idazlea, feminista (Alemania, 1879-1970) # [[Ludivine Furlon]] Gimnasta artistikoa (Nimes, 1980) # [[Lya Ímber de Coronil]] pediatra (Ukrania-Venezuela, 1914-1981) # [[María Ángela Nieto]] zientzialaria, ikertzailea (Madril, 1960) # [[María Eugenia Ibáñez]] kazetaria (Bartzelona, 1946) # [[Maria Girona i Benet]] margolaria, grabatzailea (Bartzelona, 1923-2015) # [[María Grever]] musikagilea Mexiko, 1885-1951) # [[Maria Kriutxkova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1988-2015) # [[María Luisa Herrera]] arkeologoa (Espainia, 1913-2012) # [[Maria Mercè Roca]] idazle eta politikaria (Girona, 1958) # [[Maria Neculita]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[María Soledad Corchón Rodríguez]] Arkeologoa (Santander, 1947) # [[Marián Farías Gómez]] abeslaria (Argentina, 1944) # [[Marianela Balbi]] kazetaria (Venezuela, 1963) # [[Marie Stritt]] aktorea (Austriar Inperioa, 1855-1928) # [[Martina Jentsch]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1968) # [[Mary McLeod Bethune]] aktibista (AEB, 1875-1955) # [[Matilda De Angelis]] abeslaria, aktorea (Italia, 1995) # [[Maxi Gnauck]] gimnasta artistikoa (Alemania) # [[Menene Gras]] filosofoa, arte-kritikaria, ikertzailea (Bartzelona, 1957) # [[Meng Fei]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Mercedes Oliveira Malvar]] filosofoa (Pontevedra, 1957) # [[Mihaela Stanulet]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Milagros Socorro]] kazetaria (Venezuela, 1960) # [[Mirela Barbălată|Mirela Barbalata]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Mirela Pasca]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[Mirela Tugurlan]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Mohini Bhardwaj]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1978) # [[Monica Roșu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Nadia Hategan]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Nancy Wilson (abeslaria)]] abeslaria (AEB, 1937-2018) # [[Nao Bustamante]] multimedia artista (AEB, 1969) # [[Natalia Bobrova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1978-2015) # [[Natalia Ilienko]] gimnasta artistikoa (Kazakhstan, 1967) # [[Natalia Kalinina]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1973) # [[Natalia Yurchenko]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1966) # [[Natalia Ziganshina]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1985) # [[Nicoleta Daniela Șofronie]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1988) # [[Oana Ban]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Olga Bicherova]] gimnasta artistikoa (Mosku, 1967) # [[Olga Mostepanova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1970) # [[Olga Rashchupkina]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1984) # [[Olga Teslenko]] Gimnnasta artiistikoa (Ukaina, 1981) # [[Paula Heredia]] zinemagilea (El Salvador, 1957) # [[Pegeen Vail Guggenheim]] margolaria (Suitza-AEB, 1925) # [[Phoebe Mills]] Gimnasta artistikoa (Illinois, 1972) # [[Polina Miller]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 2000) # [[Rachel Tidd]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1984) # [[Raquel Meller]] kupletista (Tarazona, 1888-1962) # [[Rosa Bustamante Montoro]] arkitektoa (Madril, 1962) # [[Rosa María Calaf]] kazetaria (Bartzelona, 1945) # [[Sabina Cojocar]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Samantha Sheehan]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1986) # [[Sandra Mihanovich]] abeslaria, aktorea (Argentina, 1957) # [[Sandra Uve]] ilustrattzailea, dibilgatzaile zientifikoa (Bartzelona, 1972) # [[Sara Bendahan]] medikua (Venezuela, 1906-1946) # [[Sara González]] abeslaria, kantautorea (Kuba, 1949) # [[Sarah E. Goode]] asmatzailea (AEB, 1855-1905) # [[Shannon Miller]] gimnasta artistikoa (Estatu Batuak, 1977) # [[Shemekia Copeland]] Blues-kantaria (New York, 1979) # [[Silvia Buabent]] politikaria, berdintasunean espezializatua (Madril, 1973) # [[Silvia Rau]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Silvia Stroescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Simona Pauca]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1969) # [[Simona Renciu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Sofía Ímber]] kazetaria, museo-kontserbadorea (Moldavia-Venezuela, 1924-2017) # [[Soledad Bravo]] abeslaria (Logroño-Venezuela, 1943) # [[Tatiana Frolova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1967) # [[Tatiana Lysenko (gimnasta)]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[Tatiana Yarosh]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1981) # [[Teresa Parodi]] kantautorea, politikaria (Argentina, 1947) # [[Trinidad Taracena del Piñal]] Arkeologoa (Santander, 1926-Ceuta, 2017) # [[Ulrike Klotz]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1960) # [[Vanda Hădărean]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1976) # [[Vera Kolesnikova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1968) # [[Verónica Condomí]] abeslaria, konpositorea, gitarra jolea (Argentina, 1960) # [[Viktoria Karpenko]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1984) # [[Virginia Amposta Amposta]] sindikalista, frankismoak eraila (Bartzelona, 1903-1939) # [[Virginia Pereira Álvarez]] mediku ikertzailea (Venezuela, 1888-1947) # [[Xiomara Laugart]] abeslaria (Kuba, 1960) # [[Yevgueniya Kuznetsova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1980) # [[Zoila Gálvez]] sopranoa, irakaslea (Kuba, 1899) }} ===='''Berriak 2022''' ('''uztaila''')==== (Ordena alfabetikoan) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Arroyo Sagasta]] ef--'''SORTUA''' Irakaslea eta ikertzailea (Aretxabaleta,1983) # [[Eba Gaminde Egia]] ef--'''SORTUA''' ikertzailea, euskaltzain urgazlea (Mungia, 1968) # [[Jone Mitxelena]] ----'''SORTUA''' zientzialaria, irakaslea eta ikertzailea (Barakaldo, 1985) # [[Lurdes Alkorta]] ef--'''SORTUA''' trikitilaria (Azpeitia, 1973) # [[Maddi Astigarraga]] ef--'''SORTUA''' ilustratzaile zientifikoa (Deba, 1997) # [[Maria Meharra]] ----'''SORTUA''' kaskaroten erregina (Lapurdi XIX. mendea) # [[Mentxu Ramilo Araujo]] ef--'''SORTUA''' Wikiemakumea (Gasteiz, 1978) # [[Vega Asensio]] ef--'''SORTUA''' biologoa, ilustratzailea, ikertzailea (Durango, 1978) # [[Abigail Hobbs]] Salemgo sorgin prozesuko nerabea (AEB,1678- ? ) # [[Abigail Williams (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorgin epaiketetan akusatua (AEB, 1680-1697) # [[Adriana Calcanhotto]] abeslari eta konpositorea (Tarragona, 1966) # [[Agnes Meyer Driscoll|Agnes Meyer]] Kiptografoa (Estatu Batuak) # [[Aimée Rapin]] margolaria (Suitza) # [[Aissa Doumara Ngatansou]] ekintzailea (Kamerun, 1972) # [[Alice Domon]] Argentinako diktaduran desagertu eta hil zuten moja (Frantzia, 1937-1977) # [[Alicia Sellés Carot]] liburuzaina eta dokumentalista (Castelló, 1977) # [[Altamira Gonzalo]] jurista, feminista (Zaragoza) # [[Amalia Avia]] margolaria (Toledo, 1930-2011) # [[Anastasía Mýskina]] tenislaria (Sobiet Batasuna, 1981) # [[Ángela Ramos]] kazetaria, erreportaria (Peru) # [[Anita Malfatti]] margolaria (Brasil, 1889-1964) # [[Ann Pudeator]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1621-1692) # [[Anna Eriksdotter]] sorgintzat jo eta burua moztuta exekutatua (Suedia, 1624-1704) # [[Anna Gardell-Ericson]] margolaria (Suedia) # [[Anna Göldin]] Sorginkeria egotzita burua moztuta exekutatua (Suitza) # [[Anna Maria Bofarull]] zinemagilea (Tarragona,1979) # [[Anna Rosina de Gasc]] margolaria (Alemania) # [[Antonia Maymón|Antonia Maymon]] idazlea, feminista, anarkista (Madril) # [[Aurora Cáceres Moreno]] idazle, feminista, sufragista (Peru) # [[Barbara W. Tuchman]] idazle eta kazetaria (Amerikako Estatu Batuak, 1912-1989) # [[Barbara Walters]] kazetaria, idazlea (EEBB, 1929) # [[Betty Parris]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzailea(AEB, 1682-1760) # [[Bridget Bishop]] Salemgo sorgin epaiketetan exekutatua (AEB, 1632?-1692) # [[Brita Zippel]] Sorginkeria egotzita burua moztu eta sutan errea (Suedia, 1676) # [[Candy (Salemgo epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatutako esklabua (AEB,XVII. mendea ?) # [[Carmen Martínez Sancho]] matematikaria (Toledo) # [[Carmen París]] abeslari eta konpositorea (Tarragona, 1966) # [[Carmina Verdú]] gimnasta ohia (Valentzia, 1983) # [[Catalina Carlota De la Gardie]] Baztanga txertoaren bultzatzailea (Suedia, 1723-1763) # [[Christiane Amanpour]] kazetaria (Erresuma Batua, 1958) # [[Cindy Sherman]] argazkilaria eta zinema-zuzendaria (AEB, 1954) # [[Concha García Campoy|Concha Garcia Campoy]] Kazetaria (Terrasa, 1958) # [[Cristina Rota]] aktore, arte-dramatiko irakaslea (Argentina, 1945) # [[Delmira Agustini]] poeta (Uruguai) # [[Dorcas Hoar]] sorginkeria egotzita zigortua (Beverly, 1634-1711) # [[Dorothy Good]] Salemgo sorginkeria prozesuan 4 urteko auzipetua (AEB, 1687?) # [[Draupadi Murmu]] politikaria, tribu-buruzagia, Indiako 1. emakume presidente tribala (India, 1958) # [[Eglantyne Jebb]] haurren eskubideen defentsa (Erresuma Batua, 1876-1828) # [[Elena Arregui Cruz-López]] arkitektoa (Irun-Santiago de Compostela) # [[Eliane Giardini]] aktorea, zinema-zuzendaria (Tarragona, 1966) # [[Elizabeth Hubbard (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzaile nagusia (AEB, 1675?-1692etik aurrera) # [[Elizabeth Jane Gardner]] margolaria (Estatu Batuak-Paris) # [[Estefanía Chávez Barragán]] arkitektoa, irakaslea (Mexiko) # [[Esther Koplowitz]] enpresaria (Madril,1950) # [[Eva Crane]] zientzialaria (Erresuma Batua) # [[Eva Piquer]] kazetaria eta idazlea (Bartzelona, 1969) # [[Faith Hill]] abeslaria (EEBB, 1967) # [[Fanny Elssler]] dantzaria (Austria) # [[Guirandana de Lay|Guirandina de Lay]] Emagina, sorgintzat jo eta errea (Jaka, 1461) # [[Haydée Milanés]] abeslaria, konpositorea, moldatzailea eta ekoizlea (Habana, 1980) # [[Helen Mack Chang]] Myrna Mack Fundazioaren sortzaile (Guatemala) # [[Helen Vlachos]] kazetaria (Grezia) # [[India.Arie]] abeslari estatubatuarra (Denver, 1975) # [[Isabel Azkarate]] argazkilaria, fotokazetaria (Donostia) # [[Isabel Quintanilla]] margolaria (Madril, 1938-2017) # [[Jane Wenham (ustezko sorgina)]] emakume akusatua eta askatua (Ingalaterra, ?-1730) # [[Janet Horne]] Sorginkeria egotzita sutan bizirik errea (Eskozia, 1727) # [[Jean Adair]] aktorea (Kanada, 1873-1953) # [[Jeanne Fusier-Gir]] aktorea (Frantzia, 1885-1973) # [[Juana Martín Manzano]] moda-diseinatzailea (Kordoba, 1974) # [[Juana Millán|Juana Millan]] inprimatzailea, enpresaburua (Zaragoza) # [[Juana Mordó]] arte bildumagilea (Tesalonika, 1899-Madril,1984) # [[Katharina Henot]] posta-burua, sorginkeria egotzita sutan errea (Alemania, 1570-1627) # [[Laspaulesko sorginkeria prozesua]] 24 emakume urkatuak (Huesca, 1593) # [[Laura Morera]] ballet dantzaria (Madril, 1977) # [[Laura Muntz Lyall]] margolaria (Kanada) # [[Lilia Podkopayeva]] gimnasta (Ukraina, 1978) # [[Lola Robles]] idazlea eta aktibista (Madril, 1963) # [[Luciana Aymar]] kirolaria (Argentina, 1977) # [[Lydia Lunch]] abeslaria, aktorea, idazlea (AEB, 1959) # [[Margaret Jones]] Emagina, sorginkeria egotzita urkatuz exekutatua (EEBB 1613-1548) # [[Margaret Scott (Salemgo epaiketak)|Margaret Scott]] Sorginkeria egotzita urkatuz exekutatua (Eskozia, 1615-Salem, 1692) # [[Margaret Scott Gatty]] botanikaria eta idazlea (Britania Handia, 1809-1873) # [[Maria Bellonci]] idazlea (Italia, 1902-1986) # [[María Botto]] aktorea (Argentina, 1974) # [[María Cabrales]] Kuba independentziaren aldeko protagonista (Kuba) # [[Maria da Conceição|Maria da Conceicao]] emagina, sorginkeria egotzita sutan errea (Sao Paulo, 1798) # [[María Eugenia Vaz Ferreira]] irakasle, poeta (Uruguai, 1875-1924) # [[María Gil Vallejos]] piano-jolea (Alacant, 1892-1981) # [[María José Gómez Redondo]] artista garaikidea (Valladolig, 1963) # [[Maria Mercè Cuartiella]] idazlea, antzerkigilea (Katalunia) # [[Maria Tallchief]] dantzaria (EEBB, 1925-2013) # [[María Teresa Linares]] musikologoa (Kuba) # [[Marija Jurić Zagorka|Marija Juric Zagorba]] kazetaria (Kroazia, 1873-1957) # [[Marta Calamonte]] gimnasta ohia, entrenatzailea, fisioterapeuta (Badajoz,1982) # [[Martha Corey]] Salemgo sorgin epaiketetan urkatua (AEB, 1619-1672) # [[Martha Zein]] idazle, narratzaile, zinegile (Alemania, 1962) # [[Mary Black (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatutako esklabua (AEB,XVII. mendea ?) # [[Mary Bradbury]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatua (AEB, 1615-1700) # [[Mary Parker (Salemgo epaiketak)|Mary Parker]] sorginkeria egotzita urkatua (1637-1692) # [[Mary Pat Gleason]] aktorea eta gidoilaria (AEB, 1950-2020) # [[Mary Warren]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzaile nagusiena (AEB, 1674?-1693?) # [[Matteuccia de Francesco]] sorgintza jo eta sutan errea (Italia, 1428 exekutatua) # [[Maxine Hong Kingston|Maxime Hong Kingston]] idazlea (EEBB, 1940) # [[Melissa de la Cruz]] idazlea (Manila-AEB, 1971) # [[Mercedes Ferrer]] egile abeslaria (Madril, 1963) # [[Merga Bien]] Sorgintzat jo eta sutan errea (Alemania 1560-1603) # [[Mia Hamm]] futbolaria (AEB, 1972) # [[Mia Zapata]] abeslaria (AEB, 1965-1993) # [[Mira Nair]] zinema zuzendaria (India, 1957) # [[Mónica Alario Gavilán]] filosofoa eta ikertzailea (Madril) # [[Myrna Mack]] antropologoa (Guatemala) # [[Nabyla Maan]] egile abeslaria (Maroko, 1987) # [[Nancy Usero]] gimnasta ohia, entrenatzailea (Zaragoza, ?) # [[Narbona Dacal]] Emagina, sorgintzat jo eta errea (Zaragoza, 1498) # [[Nata Moreno]] zine-zuzendaria, aktorea, ekoizlea (Zaragoza, 1979) # [[Nazanín Armanian]] idazea eta politologoa (Iran, 1961) # [[Nora Heysen]] margolaria (Australia) # [[Nur Levi]] aktorea (Madril, 1979) # [[Olga Román]] abeslaria eta egile-abeslaria (Madril, 1979) # [[Olga Wisinger-Florian]] margolaria (Austria) # [[Paisleyko sorginkeria prozesua]] 7 emakume kondenatuak (Eskozia, 1697) # [[Pascale Petit (aktorea)]] aktorea (Frantzia, 1938-) # [[Paula Ortiz]] zine-zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Zaragoza, 1979) # [[Paule Minck]] Parisko Komunako iraultzaile feminista (1839 - 1901) # [[Pendleko sorginkeria prozesua]] 10 urkatu: 9 emakume eta gizon 1 (Ingalaterra, 1612) # [[Petronilla de Meath]] sorginkeria egotzita sutan errea (Irlanda) # [[Rebecca Lemp]] Sorginkeria egotzita sutan errea (Alemania, 1550-1590) # [[Rebecca Nurse]] Salemgo sorginkeria prozesuan exekutatua(AEB, 1621-1692) # [[Rebecca Walker]] idazlea, feminista (Mississipi, 1969) # [[Rocío Vitero Pérez|Rocio Vitero Perez]] gizarte langilea eta politikaria (Gasteiz, 1980) # [[Romola Garai]] aktore britainiarra (1982) # [[Ruth Osborne (ustezko sorgina)]] hil zuten emakume eskalea (Ingalaterra, 1680-1700) # [[Sally Salminen]] nobelagilea (Finlandia,1906-1976) # [[Samlesburyko sorginkeria prozesua]] 20 bat emakume akusatuak (Ingalaterra, 1612) # [[Sarah Cloyce]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatua (AEB, 1648-1703) # [[Sarah Good]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1653-1962) # [[Sarah Osborne]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatua (AEB, 1643?-1692) # [[Sarah Wildes]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1627-1692) # [[Sima Sami Bahous]] NBE Emakumeak-en zuzendaria (Jordania, 1956) # [[Susana Rinaldi]] aktorea eta tango-abeslaria (Argentina, 1935) # [[Susannah Sheldon]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatzailea (AEB, 1670?- ?) # [[Suzana de Moraes]] aktore, zinema-zuzendaria (Brasil, 1940-2015) # [[Tarsila do Amaral]] margolaria (Brasil, 1886-1973) # [[Tatiana Bilbao]] arkitektoa (Mexiko) # [[Tatiana Lióznova]] zinema zuzendaria (Errusia, 1914-2011) # [[Teresa Duclós]] margolaria (Sevilla, 1934) # [[Vera Fokina]] ballet dantzaria (1886-1958, Errusia) # [[Vera Panova]] idazlea eta kazetaria (Errusia, 1905-1973) # [[Vera Tschechowa]] aktorea, zinemagilea eta ekoizlea (Alemania, 1940) # [[Victoria Åberg|Victoria Aberg]] margolaria (Finlandia, 1824-1892) # [[Villanuako sorginak]] Villanuako sorginkeria prozesua (Huesca, XV. mendea) # [[Wilhelmina Wylie]] igerilaria (Australia, 1984) # [[Wilmot Redd]] Sorginkeria egotzita urkatua (Salem, 1692) }} ===='''Berriak 2022''' ('''ekaina''')==== (ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Colino]] eef--'''SORTUA''' kirolaria, ibiltaria (Durango 2004) # [[Aitziber Makazaga]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Zerain 1976) # [[Alazne Etxebarria Urizar]] ef--'''SORTUA''' korrikalaria (Santurtzi 1997) # [[Ane Maruri]] ef--'''SORTUA''' dantzaria eta irakaslea (Bizkaia 1996) # [[Begoña Guillen]] ef--'''SORTUA''' argazkilaria (Amurrio 1963) # [[Bernadette Iratzoki Luro]] ----'''SORTUA''' dantzaria, antzerkilaria eta irakaslea (Azkaine, 1959) # [[Betzaida Urtaza]] ef--'''SORTUA''' idazlea, itzultzailea, editorea (Donostia-Legorreta 1988) # [[Gabi Etxebarne]] ----'''SORTUA''' idazlea, feminista, serora ohia (Aldude, Nafarroa Beherea 1932) # [[Garbiñe Alustiza]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Zerain 1964) # [[Lurdes Imaz]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, antzerki zuzendaria eta gidoilaria (Segura 1952) # [[Margarita Olañeta]] ef--'''SORTUA'' ekintzailea (Ermua 1931) # [[Olga Uribe]] ef--'''SORTUA''' ehulea (Durango 1958) # [[Oroitz Jauregi]] ef--'''SORTUA''' Euskaltzain urgazlea (Legorreta 1974) # [[Patxika Erramuzpe]] ----'''SORTUA''' Abeslaria, ekintzailea (Aldunde. Nafarroa Beherea 1943) # [[Adelaide Anne Procter]] poeta, filantropoa (Ingalaterra) # [[Adelina Lopes Vieira]] idazlea, dranagilea (Portugal-Brasil) # [[Agnes Baltsa]] mezzosopranoa (Grezia) # [[Alice Rey Colaço]] Ilustratzailea, abeslaria. Portugal # [[Amelia Orleanskoa]] Portugalgo azken erregina (Frantzia-Portugal) # [[Amélia Rey Colaço]] aktorea, zuzendaria (Portugal) # [[Ana Castillo]] idazlea (Chicago, EEBB) # [[Ana de Gonta Colaço]] eskultorea (Portugal) # [[André Léo]] Frantziako eleberri eta kazetaria, ekintzaile feminista (1824 - 1900) # [[Ann Putnam, Jr.]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Anna Waser]] margolaria (Suitza) # [[Anna Zippel]] sorginkeria leporatuta eraila (Suedia) # [[Anne de Chantraine]] sorginkeria egotzita sutan erretakoa (Lieja) # [[Annie Londonderry]] munduari bira egindako txirrindularia (AEB) # [[Assumpta Roura]] kazetaria eta idazlea (Katalunia) # [[Barbara Ward]] ekonomialaria, kazetaria eta idazlea (Erresuma Batua) # [[Beatriz Costa]] aktorea, idazlea (Portugal) # [[Bessie Rayner Parkes]] poeta, kazetaria, feminista (Alemania-AEB) # [[Blanca Muñoz]] artista, eskultorea eta grabatzailea (Madril) # [[Branca de Gonta Colaço]] idazlea, errezitatzailea (Portugal) # [[Carmen Arozena]] artista, margolaria eta grabatzailea (La Palma) # [[Carmen Laffón]] artista, margolaria eta eskultorea (Sevilla) # [[Carola García de Vinuesa]] mediku, zientzialari, irakasle (Espainia-Australia) # [[Carolina Michaëlis de Vasconcelos]] filologoa, idazlea (Alemania-Portugal) # [[Caroline de Barrau]] feminista, aktibista (Frantzia) # [[Caroline Haslett]] ingeniari elektrikari aitzindaria (Erresuma Batua) # [[Charlotte Saunders Cushman]] aktorea (AEB) # [[Clémentine Hélène Dufau]] margolaria (Frantzia) # [[Concepción Bona]] hezitzailea eta ekintzailea (Dominikar Errepublika) # [[Concha de Albornoz]] intelektual feminista (Asturias) # [[Conchita Supervía]] mezzosopranoa (Bartzelona) # [[Corina Freire]] abeslaria, aktorea, enpresaburua (Portugal) # [[Cynthia Germanotta]] filantropoa, ekintzailea, enresaburua (AEB) # [[Dinah Craik]] idazlea (Ingalaterra) # [[Dolores González Pérez]] idazlea (Malaga) # [[Dora Panofsky]] arte historialaria (Alemania-AEB) # [[Dorothea Tanning]] margolaria (AEB) # [[Dorothy Hansine Andersen]] medikua (EEUU) # [[Eduarda Lapa]] margolaria (Portugal) # [[Eleanor Pairman]] matematikaria, asmatzailea (Eskozia) # [[Elizabeth Ann Ashurst Bardonneau]] itzultzailea, aktibista (Ingalaterra) # [[Elsie Widdowson]] nutrizionista (Erresuna Batua) # [[Emília de Sousa Costa]] idazlea, feminista (Portugal) # [[Emily Davies]] sufragista, emakumea unibertsitate eskubide-defensatzailea (Ingalaterra) # [[Emma Stebbins]] eskultorea (AEB) # [[Eugénie Le Brun]] intelektual feminista (Frantzia-Egipto) # [[Eugénie Marie Salanson]] margolaria (Frantzia) # [[Felícia Fuster i Viladecans]] margolaria eta poeta (Bartzelona-Paris) # [[Felicia Hemans]] poeta (Ingalaterra) # [[Fiorenza Cossotto]] mezzosopranoa (Italia) # [[Franceska Mann]] dantzaria (Polonia) # [[Frederica von Stade]] mezzosopranoa (AEB) # [[Geraldine Jewsbury]] eleberrigilea eta kritikaria (Ingalaterra) # [[Ghada Waly]] politikari eta diplomatikoa (Egipto) # [[Gina Cigna]] sopranoa (Italia) # [[Guadalupe Marín]] modeloa eta eleberrigilea (Mexiko) # [[Hariclea Darclée]] sopranoa (Errumania) # [[Henriette Michaelis]] hizkuntzalaria (Alemania) # [[Hoylande Young]] kimikaria (AEB) # [[Huda Sha'arawi]] aktibista feminista (Egipto) # [[Irina Vladislavovna Bussen]] minerologoa (Errusia) # [[Izumi Nakamitsu]] Armagabetzeari lotutako gaiei buruzko Nazio Batuen Bulegoko zuzendaria (Japonia) # [[Josephine Butler]] feminista eta guzarte erreformatzailea (Erresuma Batua) # [[Juana Alarco de Dammert]] filantropoa, hezitzailea (Peru) # [[Júlia Lopes de Almeida]] idazlea, kazetaria, feminista (Brasil) # [[Julie von May]] sufragista, feminista (Suitza) # [[Katalina Boloniakoa|Katalina Boloniakoa]] margolaria, idazlea, santa (Bolonia) # [[Kate Marvel]] zientzilaria (New York EEBB) # [[Kin Yamei]] doktorea, hezitzailea eta nutrizioan aditua (Txina, EEBB) # [[Letitia Elizabeth Landon]] poeta (Ingalaterra) # [[Licia Verde]] astronomoa, fisikaria, irakaslea (Italia) # [[Lidia Blanco]] filologoa (Burgos) # [[Lilian Baylis]] britainiar antzerki ekoizle eta zuzendaria # [[Lola Garrido]] arte kritikaria, komisarioa eta bildumagilea (Donostia) # [[Lucia Valentini Terrani]] mezzosopranoa (Italia) # [[Madeleine Pelletier]] psikiatra, aktibista (Frantzia) # [[Malak Hifni Nasif]] idazle, poeta, maistra (Egipto) # [[Margarida Lopes de Almeida]] poeta, deklamatzailea, eskultorea (Brasil) # [[Maria Adelaide Lima Cruz]] margolaria (Portugal) # [[Maria Archer]] idazlea (Portugal) # [[María Barbeito]] pedagogo, idazlea (Galizia) # [[Maria da Cunha]] poeta, kazetaria(Portugal-Brasil) # [[Maria Jane Jewsbury]] eleberrigilea eta kritikaria (Ingalaterra) # [[Maria Lamas]] idazlea, kazetaria, ekintzaile politikoa (Portugal) # [[María Luisa Calero Vaquera]] hizkuntzalaria (Badajoz) # [[Maria Olga de Moraes Sarmento da Silveira]] idazlea, feminista (Portugal) # [[María Soriano Llorente]] psikologoa (Valentzia) # [[María Trinidad Sánchez]] ekintzailea, aberriaren ama (Dominikar Errepublika) # [[Marie Adelaide Belloc Lowndes]] nobelagilea (Ingalaterra) # [[Marie La Cécilia]] Frantziako maistra, Komunan aktibista errepublikanoa (1839 - 1922) # [[Marisa de Leza]] aktorea (Madril) # [[Martha Carrier]] sorginkeria leporatuta eraila (EEBB) # [[Mary Eastey]] Salemeko sorgin-epaiketan exekutatua (AEB) # [[Mary Russell Mitford]] idazlea, dramagilea (Ingalaterra) # [[Mary Walcott]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Matiel Mogannam]] aktibista, nazionalista (Libano-Palestina) # [[Matilda Hays]] itzultzaile, idazle, kazetari, aktore (Ingalaterra) # [[Melissa Aldana]] saxofoi-jotzailea (Txile) # [[Mercedes Llopart]] sopranoa, irakaslea (Bartzelona) # [[Mercy Lewis]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Minou Tavárez Mirabal]] filologoa, politikaria (Dominikar Errepublika) # [[Monica Oliphant]] zientzialari, ikertzailea (Ingalaterra-Australia) # [[Nabawiyya Musa]]irakaslea, nazionalista, feminista (Egipto) # [[Natali Germanotta]] moda-diseinatzailea, estilista (AEB) # [[Natalia Kanem]] UNFPAren zuzendaria (Panama) # [[Nerilie_Abram]] zientzilaria (Australia) # [[Nísia Floresta (idazlea)]] idazlea, hezitzailea (Brasil) # [[Paca Blanco]] ekintzailea (Madril) # [[Patricia Kraus]] abeslaria, musikagilea, ekoizlea (Milan-Espainia) # [[Regina Lago García]] pedagogo, psikologo (Palentzia) # [[Renata Scotto]] sopranoa (Italia) # [[Rosalba Carriera]] margolaria (Italia) # [[Ruth Rivera Marín]] arkitektoa (Mexiko) # [[Safia Zaghloul]] aktibista, politikaria (Egipto) # [[Sonia Vivas]] pedagogoa, politikaria (Bartzelona) # [[Tarab Abd al-Hadi]] aktibista feminista, politikaria(Palestina-Egipto) # [[Valentine de Saint-Point]] idazlea (Frantzia) # [[Verónika Mendoza]] politikaria (Peru) # [[Victòria Pujolar Amat|Victoria Pujolar Amat]] margolaria (Bartzelona) # [[Virgínia Quaresma]] kazetaria, aktibista (Portugal) }} ===='''Berriak 2022''' ('''maiatza''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Alaitz Biritxinaga]] ef--'''SORTUA''' Txirrindulari epaile eta zuzendaria (Bizkaia 1974) # [[Angelita Bilbao Bilbao]] efef'''SORTUA''' erizaina, ekintzaile abertzalea (Bilbo 1903-Argentina 1990) # [[Concha Laca]] efef'''SORTUA''' artisaua, zeramikaria, eskultorea (Madril 1925-Irun 2018) # [[Estibaliz Urresola Solaguren]] ef--'''SORTUA''' zinema zuzendaria (Laudio 1984) # [[Haizea Beruete]] efef'''SORTUA''' bertsolaria (Iruñea 1994-2022) # [[Lina Huarte-Mendikoa]] efef'''SORTUA''' sopranoa (Iruñea 1928-Madril 2017) # [[Margarita Barainka]] g'''SORTUA''' Gernikako bonbardaketaren lekukoa (Errigoiti 1922) # [[Acacia Uceta]] poeta (Madril) # [[Adelaida Abarca Izquierdo]] ekintzailea, kartzelarik ihes egindakoa (Madril) # [[Adelaida Las Santas]] kazetari eta poeta (Madril) # [[Alejandra Soler]] maistra errepublikano erbesteratua (Valentzia) # [[Amanda Jones]] poeta, aktibista, asmatzailea (AEB) # [[Ana Martínez Collado]] arte estetika eta generoa (Madril) # [[Ángela García de la Puerta]] Espainiako 1. Fisika eta Kimika katedraduna (Soria) # [[Ángeles García-Madrid]] idazlea eta presoa (Madril) # [[Anna Davin]] historialaria, idazlea, feminista( Ingalaterra) # [[Anna Keichline]] arkitektoa eta asmatzailea (AEB) # [[Anna Manso Munné]] idazlea, gidoilaria (Bartzelona) # [[Anna Ruth Fry]] idazlea (Britainia Handia) # [[Asun Casasola]] genero indarkeriaren aurkako aktibista (Palentzia) # [[Asunción Bastida]] moda diseinatzailea (Bartzelona) # [[Aurora Rodríguez Carballeira]] ama eugenesikoa (Galizia) # [[Barbara Bodichon]] ongilea, eskubideen aldeko aktibista (Erresuma Batua) # [[Carmen Mir]] moda diseinatzaile (Bartzelona) # [[Christiana Figueres]] antropologoa, ekonomialaria eta analista(Costa Rica) # [[Clara Sánchez (idazlea)]] idazlea, Espainaiko zine aditua (Guadalajara) # [[Concha Alós]] idazlea (Valentzia-Bartzelona) # [[Consuelo García del Cid Guerra]] idazlea (Bartzelona) # [[Deepika Kurup]] zientifikoa, asmatzailea (edateko ur garbi 'azkarra') (AEB) # [[Dorothy Thompson]] kazetaria, idazlea, sufragista, feminista (AEB) # [[Eldorado Jones]] asmatzailea (hegazkin isilgailua,plantxa elektrikoa)(AEB) # [[Elena Moncada]] ekintzaile, idazle, prostituzioaren abolizionista (Argentina) # [[Enriqueta Gallinat]] politikaria, errepresio frankistaren biktima (Bartzelona) # [[Erna Schneider]] ingenaria, matematikaria eta asmatzailea (AEB) # [[Ethel Léontine Gabain]] margolaria (Frantzia-Ingalaterra) # [[Eva Alcón]] errektorea (Castelló) # [[Flor Cernuda]] preso komunista (Toledo) # [[Flora Robson]] aktorea (Ingalaterra) # [[Gema Corredera]] abeslari eta musikagilea (Kuba) # [[Geneviève de Gaulle-Anthonioz]] Frantziako erresistentziakoa (Frantzia) # [[Gertrud Bäumer]] aktibista feminista eta politikaria (Alemania) # [[Gisela Wild]] feminista, kooperatiba-politiketan espezializatua (Argentina) # [[Gloria Patricia Porras]] abokatu, notario, epaile (Guatemala) # [[Hannah Slater]] asmatzailea (kotoiaz josteko haria sortzeko metodo berria)(AEB) # [[Helen Taylor (feminista)]] idazlea, aktorea (Erresuma Batua) # [[Helen Taylor]] noblea (Ingalaterra) # [[Helena Lange]] pedagogoa eta emakumeen eskubide defendatzailea (Alemania) # [[Hilary Wainwright]] kazetaria, ikertzailea, feminista (Ingalaterra) # [[Hildegart Rodríguez Carballeira]] politikaria, etorkizuneko emakume gisa sortua (Madril) # [[Ida Henrietta Hyde]] fisiologoa eta asmatzailea (AEB) # [[Isabel Olesti]] kazetari eta idazlea (Tarragona) # [[Isabel Risco]] aktorea (Coruña) # [[Isabel Vicente García|Isabel Vicente Garcia]] ekintzaile komunista (Albacete - Bartzelona) # [[Jenara Vicenta Arnal Yarza]] 1. Zientzia Kimiko doktorea eta ikertzailea (Zaragoza) # [[Jessie Boucherett]] emakumeen aldeko aktibista (Ingalaterra) # [[Joaquina Dorado Pita]] Les Cortseko preso errepublikanoa (Coruña) # [[Josefa Barba-Gosé Flexner]] zientzialaria (Bartzelona-Filadelfia) # [[Josefina Amalia Villa]] ekintzailea, preso politikoa (León-Madril) # [[Joy Mangano]] enpresaria eta asmatzailea (fregona, pertxak) (AEB) # [[Juana Francisca Rubio]] margolaria eta ilustrailea (Madril) # [[Judith Malina]] aktorea, ekoizlea eta zuzendaria (Alemania-AEB) # [[Karen Olsen Beck]] arkitektoa, soziologoa, politikaria eta diplomatikoa (*!) # [[Laia Berenguer Puget]] Les Cortseko preso sozialista (Bartzelona) # [[Laura Casielles]] idazlea, poeta (Asturias) # [[Les Corts emakumeen kartzela]] (Bartzelonako eraikina) # [[Letizia Battaglia]] kazetari, argazkilari, politikari, editore eta enpresaburua (Italia) # [[Liane Russell]] genetista, zoologoa (Austria, AEB) # [[Lidia Guinart]] kazetaria, idazlea eta politikaria (Bartzelona) # [[Lilí Díaz Rivas]] enpresaburua, idazlea (Galizia) # [[Lilly Maxwell]] sufragista (Eskozia) # [[Lina Gálvez]] historialaria, ekonomia feministan aditua (Sevilla) # [[Lise London]] erresistentzia frantseseko aktibista (Frantzia) # [[Llum Quiñonero]] kazetaria, ekintzailea, politikaria (Alacant) # [[Lola Sanjuán]] enpresaburua eta lider feminista (Sevilla) # [[Magda Bandera]] kazetaria, idazlea(Bartzelona) # [[Maite Alvarez]] zientzilaria eta ikertzailea (Ermua) # [[Manolita del Arco]] politikaria, ekintzailea (Bilbo-Madril) # [[Margarida Abril]] ekintzailea (Katalunia) # [[María Ángeles Durán]] ikertzailea (Madril) # [[María Antonia Peña]] errektorea (Cádiz) # [[María Antonia Zorraquino]] biokimikaria eta ikertzailea (Zaragoza) # [[Maria Bigordà Montmany]] kataluniar ekintzailea (Ullastre-Tarrasa) # [[María del Carmen Cuesta Rodríguez|Maria del Carmen Cuesta Rodríguez]]A aktibista (Madril) # [[Maria Deraismes]] prostituzioaren abolizionista # [[María Dolores de Pablos]] poeta eta astrologoa (Madril) # [[Maria Dolors Laffitte]] abeslaria (Bartzelona) # [[Maria Dolors Renau]] psikologoa, pedagogoa eta politikaria (Bartzelona) # [[María Elena Moyano]] aktibista (Perú) # [[María José Figueras]] errektorea (Katalunia) # [[Maria Lacerda de Moura]] anarkista eta feminista (Brasil) # [[María Vicenta Mestre Escrivá]] psikologoa, Valentziako Unibertsitateko 1. emakume errektorea (Valentzia) # [[Marie Killick]] audio-ingeniaria, asmatzailea (gramofonorako zafirozko orratza) (Erresuma Batua) # [[Marina Vargas]] artista (Granada) # [[Marisa Mediavilla Herreros]] liburuzaina, dokumentalista, feminsita (Palentzia) # [[Marjorie Joyner]] asmatzailea (ile kizkur iraunkorrak egiteko makina)(AEB) # [[Martirio (cantante)|Martirio]] abeslaria (Huelva) # [[Mary Beale]] margolaria eta erretratista (Ingalaterra) # [[Mary Dixon Kies]] asmatzailea (kotoiaz josteko haria sortzeko metodo berria) (AEB) # [[Melania Moscoso]] antropologa, pedagoga, feminista (Bilbo) # [[Mercedes Fernández-Martorell]] antropologoa (Bartzelona) # [[Mercedes Núñez Targa]] Las Ventas eta Nazien kontzentrazio-eremuetako preso eta lekukoa (Bartzelona) # [[Miren Arantza Madariaga Aberasturi]] politikaria eta zuzendari publikoa (Gernika) # [[Montserrat Minobis]] kazetaria, irakaslea, idazlea eta feminista (Figueras) # [[Natacha Bustos]] komiki-marrazkilaria (Eivissa) # [[Nieves Torres]] politikaria, ekintzailea (Madril) # [[Niña Pastori]] flamenko-kantautorea (Cadiz) # [[Noeleen Heyzer]] diplomazialaria(Singapur) # [[Noelia Vera]] kazetaria eta politikaria (Cádiz) # [[Núria Feliu]] abeslaria eta aktorea (Bartzelona) # [[Olimpia Altuve]] farmazialaria (Guatemala) # [[Paz Azzati Cutanda]] Las Ventaseko preso komunista (Valentzia) # [[Petra Cuevas]] preso komunista (Toledo) # [[Pilar Aranda Ramírez]] errektorea (Zaragoza) # [[Pilar López Díez]] maistra, kazetaria, komunikazio eta genero ikertzailea (Asturias) # [[Rina Lazo]] margolari eta muralista (Guatemala) # [[Rocio Mora Nieto]] abokatua eta aktibista (Madril) # [[Rosa Aguilar Chinea]] errektorea (Gomera) # [[Rosa Aguilar]] politikaria (Kordoba) # [[Rosa Cremón Parra]] erizaina, ekintzaile antifrankista (Madril) # [[Rosa Devés]] biokimikaria, akademika eta hezitzailea (Txile) # [[Sally Alexander]] historialaria, feminista (Ingalaterra) # [[Sheila Rowbotham ]] historialari feminista sozialista (Erresuma Batua) # [[Shirley Ann Jackson]] fisikaria, asmatzailea (AEB) # [[Sofía Moro]] argazkilaria (Madril) # [[Soledad Murillo]] soziologo feminista, ikertzailea eta politikoa (Madril) # [[Soledad Real López]] ekintzaile, komunista (Bartzelona) # [[Susana Blas Brunel]] komisarioa, arte eta feminosmoan aditua (Madril) # [[Susanna Martín]] ilustratzailea (Bartzelona) # [[Suzanne Noël]] Zirujau plastikoa (Frantzia) # [[Teresa Hernández Sagués]] Les Cortseko preso komunista (Avila) # [[Teresa Rebull]] aktibista politikoa eta kantautorea (Bartzelona) # [[Teresa Saez Barrao]] aktibista feminista, politikaria (Huesca-Nafarroa) # [[Trinidad Gallego Prieto]] erizaina, emagina,politikari komunista (Madril) # [[Valerie Hunter Gordon]] asmatzailea (Erresuma Batua) }} ===='''Berriak 2022''' ('''apirila''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Antonia Salaberria]] efef'''SORTU''' erraketista (Eibar, 1906-2000) # [[Aurelia Elkoro-Iturbe]] efef'''SORTU''' erraketista (Eibar 1012-1977) # [[Haizea Oses]] ef--'''SORTU''' eskalatzailea (Arrasate, 2004) # [[Irene Sarrionandia]] ef--'''SORTU''' mendi korrikalaria (Deba 1948) # [[Joana Lasheras]] ef--'''SORTU''' kazetaria EITBn (Iruñea 1980) # [[Josefina Markina]] efef'''SORTU''' filantropoa (Mallabia 1889-1972) # [[Julene Bouzo]] ef--'''SORTU''' atleta (Ermua, 2003) # [[Julia Guerra Lacunza]] efef'''SORTU''' poeta (Iruñea 1953-2008) # [[María del Villar Berruezo]] efef'''SORTU''' aktorea, dantzaria eta idazlea (Tafalla 1888-1977) # [[Martija de Jauregui]] XVI. mendeko sendagilea (Nafarroa) '''SORTU''' # [[Pantxika Urruti]] ef--'''SORTU''' kantaria eta pastoral errejenta (Zuberoa 1955) # [[Teresa Izu]] margolaria, ilustratzailea (Tafalla) sortu # [[Adelita Domingo]] pianista, kopla-kantari eta dantzarien maistra(Sevilla) # [[Aenne Burda]] argitaratzailea, alemaniar ekonomia-mirariaren ikur bat (Alemania) # [[Amaya Arzuaga]] diseinatzailea eta enpresaburua (Burgos) # [[Ana María Rodas]] idazlea (Guatemala # [[Ana Rosa Diego]] zinema-zuzendaria eta gidoilaria (Sevilla) # [[Angelina Aspuac]] jantzi maien defendatzailea (Guatemala) # [[Angelina Beloff]] margolaria, grabatzailea eta arte-irakaslea(Errusia-Mexiko) # [[Asunción Gómez Pérez]] ikertzailea (Badajoz) # [[Aurelia Gutiérrez-Cueto Blanchard]] pedagogoa(Santander) # [[Beatrice Hastings]] idazlea(Ingalaterra) # [[Belén Maya]] flamenko-dantzaria eta koreografoa ( ) # [[Bella Dutton]] tenislaria (Britainia-Espainia) # [[Bibiana Candia]] idazlea eta kazetaria (Galizia) # [[Carlota Gurt]] idazlea eta kazetaria (Bartzelona) # [[Catherine Bauer Wurster]] arkitektoa, etxebizitza publikoaren defendatzailea (AEB) # [[Catherine Fahringer]] idazlea, aktibista (Estatu Batuak) # [[Celia Rivas Casais]] kamioilaria, enpresaburua eta ekintzailea (Galizia) # [[Ch´umilkaj Curruchiche]] abeslaria (Guatemala) # [[Chona Madera]] idazle kanariarra # [[Cilly Aussem]] tenislaria (Alemania) # [[Concha Méndez]] idazlea, poeta eta gidoilaria (Madril) # [[Concha Monje]] robotika-ikertzailea (Badajoz) # [[Elena Catena]] filologoa, editorea eta feminista (Salamanca) # [[Elena Villamandos]] kanariar idazlea # [[Elvira Dyangani Ose]] Bartzelonako Arte Garaikidearen Museoaren 1. emakume zuzendaria(Kordoba) # [[Emma Couceiro]] poeta (Lugo) # [[Enriqueta Martín Ortiz de la Tabla]] irakaslea eta liburuzaina (Badajoz) # [[Ernestine Rose]] asmatzailea (Polonia) # [[Eudoxia Píriz]] Medikua (Salamanca) # [[Fatoumata Diawara]] Maliko aktore eta egile-abeslaria (1982 - ) # [[Francisca Subirana]] tenislaria (Katalunia) # [[Genie Espinosa]] artista, ilustratzailea (Bartzelona) # [[Helena Bayona]] dokumentalgilea (Iruña) # [[Iris Yassmin Barrios Aguilar]] abokatu eta epailea (Guatemala) # [[Isa Guerra García]] poeta kanariarra (Kanariar uharteak) # [[Isabel Expósito Morales]] idazlea (Hierro-Kanariak) # [[Isabel García Hualde]] idazlea (Zarrakaztelu) # [[Josane Sigart]] tenislaria (Belgika) # [[Kajsa Ekis Ekman]] kazetari, idazle, ekintzailea (Suedia) # [[Karma Peiró]] kazetari digitala Adimen Artifizialean aditua (Bartzelona) # [[La Niña de los Peines]] Kopla-abeslaria (Sevilla) # [[Las Ventas emakumeen kartzela]] artikulua da. # [[Laura Fernández]] Idazlea eta kazetaria (Terrassa) # [[Lenina Amapola García]] idazlea (Guatemala) # [[Lilí Álvarez]] kirolaria, kazetaria eta Olinpiar jokoetako 1.emakume espainiarra (Erroma-Madril) # [[Lourdes Pastor]] Kantaria eta aktibista (Kordoba) # [[Lydia Becker]] Britainia Handiko sufragista, biologoa eta astronomoa (1827-1890) # [[Madam C. J. Walker]] asmatzailea eta enpresaburua (AEB) # [[Maddelin Brizuela]] enbaxadorea Bolivian (El Salvador) # [[Margarita Ucelay]] filologoa, hispanista eta irakaslea (Madril)staño # [[Marguerite Broquedis]] tenislaria (Frantzia) # [[Maria Àngels Anglada]] kazetaria, poeta, eleberrigilea (Katalunia) # [[María Blanca Ferrer García]] Abokatua, idazlea, poeta (Iruñea) # [[María Blanchard]] margolaria (Santander) # [[Maria del Carmen Reina Jiménez]] idazlea kanariarra # [[María Francisca Ulloa del Castillo]] emagina (Utrera) # [[Maria Furtwängler]] aktore eta medikua (Alemania) # [[María Josefa Riba]] tenislaria (Katalunia) # [[María Laffitte]] arte-kritikaria, idazlea, Emakumeen eskubide defendatzailea(Sevilla) # [[María Rodrigo]] musikagilea, pianista eta irakaslea(Madril) # [[María Salas Larrazábal]] idazle eta aktibista (Burgos) # [[Marian Rojas]] mediku psikiatra eta idazlea (Madril) # [[Maribel Lacave]] idazle kanariarra # [[Marie Goegg-Pouchoulin]] Suitzako aktibista feminista eta abolizionista (1826-1899) # [[Marie Vassilieff]] margolaria (Errusua-Frantzia) # [[Marifé de Triana]] Kopla-abeslaria eta aktorea (Sevilla) # [[Matilde Coral]] flamenko dantzaria (Sevilla) # [[Matilde Landa]] politikaria (Badajoz) # [[Matilde Ras]] grafologoa, idazlea, itzultzailea(Tarragona) # [[Matilde Ucelay]] Espainiako tituludun 1.emakume arkitektoa (Madril) # [[Mayte Martín (idazlea)|Mayte Martín]] Las Palmas (Kanariak) # [[Mayte Martín]] musikagilea, flamenko-abeslaria (Bartzelona) # [[Melanie Mayron]] asmatzailea eta aktorea (AEB) # [[Melissa Farley]] psikologo, feminista (AEB) # [[Mercedes Rodrigo]] Espainiako tituludun 1.emakume psikologoa (Madril) # [[Merche Esmeralda]] flamenko-dantzaria (Sevilla) # [[Milagro Almenara Pérez]] Espainiako Gerra Zibilean eraildako farmazialaria (Santander) # [[Milagros Mengíbar]] flamenko-dantzaria (Sevilla) # [[Milagros Nuin Monreal]] itzultzailea. (Erriberri-Nafarroa) # [[Molla Mallory]] tenislaria (Norvegia-AEB) # [[Morena Herrera]] abortuaren aldeko ekintzailea (El Salvador) # [[Myriam Palacios]] aktorea (Txile) # [[Natalia Sosa Ayala]] kanariar idazlea # [[Norah Borges]] ilustratzailea (Argentina) # [[Núria Albó]] poeta (Bartzelona) # [[Nuria Coronado Sopeña]] kazetaria, feminista, abolizionista (Madril) # [[Olimpia Valencia]] ginekologoa (Galizia) # [[Oliva Acosta]] zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea (Cádiz) # [[Omowunmi Sadik]] asmatzailea (Nigeria) # [[Patricia Ruiz de Irizar]] farmazialaria eta kooperantea (Iruñea) # [[Paulina Kellogg Wright Davis]] aktibista, hezitzailea (AEB) # [[Pepa Chávarri]] tenislaria (Madril) # [[Pilar Aguilar Carrasco]] idazle, zinemako kritikaria, feminista (Jaén) # [[Pura Maortua]] antzerki-zuzendaria (Kantabria) # [[Rafaela Pastor]] aktibista (Malaga) # [[Rebeca Lane]] abeslaria (Guatemala) # [[Rita Fernández Queimadelos]] arkitektoa (Galizia) # [[Rosa Barasoain|Rosa Barasoin]] idazlea (Tafalla) # [[Rosa Torras]] tenislaria (Katalunia) # [[Rosa Vergés]] zinema-zuzendaria, gidoilaria eta irakaslea (Bartzelona) # [[Sabina Spielrein]] psikiatra eta psikoanalista (Errusia) # [[Salima Ikram]] egiptologoa (Pakistan) # [[Selena Millares]] kanariar poeta # [[Simone Iribarne]] tenislaria (Lapurdi) # [[Sofia Quintino]] Portugalgo mediku, feminista eta errepublikanoa (1879-1964) # [[Sonsoles Echavarren Roselló|Sonsoles Echavarren]] idazlea eta kazetaria (Iruñea) # [[Sylvia Ratnasamy]] asmatzailea (Belgika) # [[Taina Bien-Aimé]] abolizionista # [[Teresa Zabalza Díez]] musikagilea, musikaria eta musika irakaslea (Iruñea) # [[Trinidad Lucea Ferrer]] idazlea, poeta eta ilustratzailea (Tutera) # [[Veena Sahajwalla]] asmatzailea (India-Australia) # [[Victorina Durán]] margolaria, jantzi-eszenografoa eta diseinatzailea (Madril) # [[Viera Sparza]] ilustratzailea, idazlea eta umorista grafikoa (Zaragoza) # [[Virginia Laparra]] fiskal oiha (Guatemala) # [[Yolanda Castaño]] poeta eta literatura kritikaria (Coruña) }} ===='''Berriak 2022''' ('''martxoa''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Boni Macarrón]] efef'''SORTU''' martxantera, gozoki saltzailea (Durango) # [[Carmen Miranda Zubieta]] --ef'''SORTU''' Kultur-ekintzailea (Galdakao) # [[Elbira Iturri]] ef--'''SORTU''' aktibista (Mundaka) # [[Eugenia Idoiaga]] efef'''SORTU''' emagina (Forua) # [[María Ángeles Garai]] efef'''SORTU''' irakaslea, Bizkaiko lehen andereñoa (Bilbo) # [[Martxelina Lopetegi]] efef'''SORTU''' bertsolaria (Oiartzun 1864-1930) # [[Tamara Clavería]] ----'''SORTU''' Amuge elkarteko lehendakaria (Bilbo) # [[Adilia de las Mercedes]] jurista feminista (Guatemala) # [[Alauda Ruiz de Azúa]] zine-zuzendaria eta gidoilaria (Bizkaia) # [[Alika Kinan]] Abolizionista (ARgentina) # [[Almudena Domínguez Arranz]] arkeologoa # [[Amada López Meneses]] historialari galiziarra # [[Amalia de Isaura]] aktore komikoa eta kupletista (?) # [[Amelia Baldeón Iñigo]] arkeologoa (Gasteiz) # [[Amparo Alonso Betanzos]] adimen artifizialeko ikertzailea(Galizia) # [[Amparo Cebrián]] pedagogoa (Salamanca) # [[Ana Delgado Hervás]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Ana María Romero de Campero]] kazetaria, idazlea ekintzailea (Bolivia) # [[Ángeles Huerta]] zine-zuzendaria (Asturias) # [[Angelina Vidal]] Portugalgo idazle eta kazetaria (1847-1917) # [[Anina Ciuciu]] abokatu eta idazle ijitoa (Errumania) # [[Anne Tyng]] asmatzailea (Txina-AEB) # [[Anselma de Salces]] Bilbotar ongilea (1815-1885) # [[Arabako Emakumeen Asanblada]] # [[Arundhati Bhattacharya]] enpresaburua (India) # [[Áurea Lucinda Javierre]] artxibozaina eta historialaria (Teruel) # [[Beatriz Pinheiro]] Portugalgo idazle, poeta, editore eta intelektuala (1871-1922) # [[Begoña Vila]] astrofisikaria (Galizia) # [[Berta Wilhelmi]] enpresaburua, hezitzailea, filantropoa eta feminista (Alemania, Granada) # [[Carla Accardi]] margolari abstraktua (Italia) # [[Carla Lonzi]] idazlea, arte-kritikaria, feminista (Italia) # [[Carla Subirana]] zine-zuzendaria (Bartzelona) # [[Carme Freixa]] kazetaria, feminista, abolizionista (Bartzelona) # [[Carmen de Zulueta]] idazlea, filosofoa eta irakaslea (Madril) # [[Carmen García Mateo]] telekomunikazio ingeniaria (Galizia) # [[Carmen López Alonso|Carmen Lopez Alonso]] historialaria # [[Carmen Sentandreu Gimeno]] arkeologoa # [[Carmen Velacoracho de Lara]] Kazetaria (Ciudad Real, 1880-Madril,1960) # [[Catherine Furbish]] botanikaria (AEB) # [[Christine Peterson]] estatistikaria, zientzialaria (EEBB) # [[Chus Gutiérrez]] zine-zuzendaria, gidoilaria eta aktorea (Granada) # [[Deema Shehabi]] poeta eta idazlea (Kuwait) # [[Delia Grigore]] filologo ijitoa (Errumania) # [[Diana Pey]] piano-jotzailea (Madril) # [[Dolores Cebrián]] irakaslea (Salamanca) # [[Domitila de Carvalho]] Portugalgo mediku, irakasle eta politikaria (1871-1966) # [[Elaine N. Aron]] psikologoa (Kalifornia) # [[Elena Barulina]] botanikaria, genetista eta ikertzailea (Errusia) # [[Elena Díaz Ereño]] medikua eta irakaslea (Galdakao) # [[Elena Fortún]] idazlea, haur eta gazte literatura (Madril) # [[Elena Hernández Sandoica]] historialaria # [[Elisa Augusta da Conceição Andrade]] Portugalgo lehen emakume medikua (1855-??) # [[Elisa Garrido González|Elisa Garrido]] historialaria # [[Elizabeth J. Tasker]] astrofisikaria, idazle zientifikoa eta irakaslea (Britainia) # [[Elvira Ontañón Sánchez-Arbós]] idazlea, artikulugilea eta pedagogoa (?) # [[Elza_Dunkels]] Suediako pedagoga # [[Emma Ihrer]] feminista eta lider sindikala (Alemania) # [[Esma Redžepova]] abeslari ijitoa (Mazedonia) # [[Esther Takeuchi]] asmatzailea (AEB) # [[Fei-fei Li]] konputazioko irakaslea (Txina-AEB) # [[Fournierreko emakume kartagileak]] emakume langileak (Gasteiz) # [[Gloria Cabral]] arkitektoa (Brasil-Paraguai) # [[Gloria Giner de los Ríos García]] irakaslea(Madril) # [[Glòria Trías Rubiés]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Guiomar Torresão]] Portugaldar idazlea eta feminista (1844-1898) # [[Halet Çambel]] arkeologaeta Olinpiar Jokoetan lehiatu zen lehen emakume turkiarra, eskriman # [[Harriet Williams Russell Strong]] asmatzailea (AEB) # [[Helena Lopes da Silva]] zirujau eta politikaria (Cabo Verde) # [[Hélène Rioux]] idazle eta itzultzailea (Kanada) # [[Helene Stöcker]] bakezalea, feminista eta publizista (Alemania) # [[Isabel Aguirre]] arkitektoa (Galizia) # [[Isabel García Lorca]] irakaslea eta idazlea (Granada) # [[Jennifer Miller]] Feminista, artista, idazlea...(EEBB) # [[Jordina Sales i Carbonell]] historialaria # [[Josefina Aldecoa]] idazlea eta pedagogoa (Leon) # [[Juana Capdevielle]] Gerra Zibilean eraildako pedogogo eta liburuzaina (Madril-Galizia) # [[Juana Romani|Juani Romani]] italiar-frantziar margolaria # [[Julia Sánchez Carrilero]] arkeologoa # [[Julia Vigre García]] maistra (Madril) # [[Julienne Baseke Nzabandora]] aktibista (Kongo) # [[Julieta Paredes]] feminista komunitarioa (Bolivia) # [[Juliette Bonheur]] animalia-margolaria (Frantzia) # [[Katerina Harvati]] paleontologoa, irakaslea eta ikertzailea (Grezia) # [[La Argentinita]] dantzaria eta koreografoa (Buenos Aires) # [[Laura de los Ríos Giner]] irakaslea (Granada) # [[Laura García Hoppe]] margolaria eta idazlea (Malaga) # [[Leonor Serrano Pablo]] pedagogoa,legelaria, feminista (Ciudad Real-Madril) # [[Lily Braun]] idazle eta feminista (Alemania) # [[Linda Braidwood]] arkeologoa # [[Lita Cabellut]] margolari ijitoa (Espainia) # [[Lourdes Girón Anguiozar]] arkeologoa (Cadiz) # [[Maite Larrauri Gómez]] filosofoa, idazlea eta irakaslea (Valentzia) # [[Manuela Solís]] ginekologoa, Valentziako 1. medikua (Valentzia) # [[Mapi León]] futbolaria (Zaragoza) # [[Margarita Ballester Figueres]] poeta, itzultzailea eta irakaslea (Katalunia) # [[Margarita Sánchez Romero]] arkeologoa (Madril) # [[Maria Amália Vaz de Carvalho]] Portugalgo idazle poligrafoa, pedagogoa eta poeta (1847-1921) # [[María Ángeles Pérez Samper]] arkeologoa (Bartzelona, 1949) # [[María Antonina Sanjurjo Aranaz]] belar-jockey jokalaria (Galizia) # [[Maria Benedita Mouzinho de Albuquerque de Faria Pinho]] Portugalgo idazle, aktibista errepublikano eta feminista (1865-1939) # [[María Blázquez|María Blazquez]] idazlea (Extremadura) # [[María Buj Luna]] liburuzain terueldarra # [[Maria Clara Correia Alves]] Portugalgo editore, kazetari eta irakasle feminista (1869-1948) # [[María Cristina Gonzalo Pintor]] arkitektoa (Santander-Madril) # [[Maria Eugenia Aubet]] arkeologoa (?) # [[María José Alonso Fernández]] farmakologoa (Leon) # [[María Juana Ontañón]] arkitekto kanariarra (Tenerife) # [[María Lacrampe]] erizaina (Madril) # [[María Sánchez Arbós]] maistra eta pedagogoa (Huesca-Madril) # [[María Teresa Miras Portugal]] biokimika (Galizia) # [[María Victoria Lareu]] ikertzailea, auzitegiko medikua (Galizia) # [[Mariam Kamara]] arkitekto frantziar-nigeriarra # [[Mariana Angélica de Andrade]] Poeta portugaldarra (1840-1882) # [[Marie Joséphine Nicolas]] margolari frantziarra # [[Marisol Soengas]] mikrobiologoa (Galizia) # [[Marta Moll de Alba]] piano-jotzailea (Kanariak) # [[Mary Walton]] ingeniaria eta asmatzailea (AEB) # [[Massouda Kohistani]] aktibista (Afganistan) # [[Matilde Cantos]] politikaria (Granada)Mpa # [[Matilde Moliner Ruiz]] liburuzaina eta institutuko katedraduna(Madril) # [[Mercedes Vegas]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Mercedes Vilanova Ribas]] historialaria eta ikertzailea (Katalunia) # [[Miren Roji]] musika irakaslea eta piano-jotzailea (Santurtzi, 1917-2018) # [[Naama Goren-Inbar]] arkeologoa # [[Nely Reguera]] zine-zuzendaria, gidoilaria eta aktorea (Granada) # [[Nieves Sánchez Carrilero]] arkeologoa # [[Noemí Trujillo]] poeta eta idazlea (Bartzelona) # [[Norma Vázquez]] Bilbon bizi den indarkeria matxistan aditua (Mexiko) # [[Núria Rafel i Fontanals]] arkeologoa katalana # [[Ofelia Rey Castelao ]] historialaria,idazlea (Galizia) # [[Olga Vallespín Gómez]] arkeologoa eta Espainiako lehen urpekari profesionala # [[Olive Dennis]] ingeniaria, tren diseinu-berrikuntzen egilea (AEB) # [[Patsy O'Connell Sherman]] asmatzailea (AEB) # [[Peregrina Quintela Estévez]] matematikaria (Galizia) # [[Pilar Palomero]] zinemagilea eta idazlea (Zaragoza) # [[Pilar Pérez Solano]]zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea (Alacant) # [[Rachel Zimmerman]] zientzialaria eta asmatzailea (Kanada) # [[Rilda Paco]] artista, diseinatzailea (Bolivia) # [[Rita de Morais Sarmento]] Portugalgo lehen emakume ingeniari zibila (1872-1931) # [[Robin Wall Kimmerer|Robin Wall Kimmerer]] ekologista (EEBB) # [[Rosa Balaguer Oltra]] Kazetaria (Valentzia) # [[Rosa María Rodríguez Magda]] filosofoa (Valentzia) # [[Sally Fox]] asmatzailea (AEB) # [[Sandra Barrilaro]] argazkilaria eta ekintzailea (Bilbo) # [[Sandra Sevillano]] mendi korrikalaria (Santurtzi) # [[Serafina Javierre]] liburuzaina (Tarragona) # [[Sonia Sánchez]] idazlea, abolizionista (Argentina) # [[Susan Leeman]] endrokrinologoa (AEB) # [[Susana Reyes]] dantzari, koreografoa, artista (Ekuador) # [[Teresa Paneque]] Astronomoa, zientzia-dibulgatzailea (Madril-Txile) # [[Towanda Rebels]] idazle, komediante, abolizionista, feminista bikotea (Madril) # [[Vicenta Lorca Romero]] maistra (Granada) # [[Victoria Cabrera Valdés]] historialaria (Madril) # [[Violeta Delmonte]] hizkuntzalaria (Argentina-España) # [[Virginia Auber Noya]] idazlea, itzultzaile (Coruña, 1825-Madril,1897) # [[Marianne Thyssen]] politikaria (Belgika, 1956) }} === Berriak === ====Berriak 2022 (Otsaila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Azpitarte]] ef--'''SORTU''' abeslaria, futbolaria eta aktorea (Bizkaia) # [[Antonia Salaberria]] efef'''SORTU''' Erraketista (Eibar) # [[Adelaida de la Calle]] biologoa (Madril) # [[Adriana Kaplan Marcusán‎]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Argentina) # [[Agustina Ruiz Dupont]] fikziozko zientzialaria (Granada) # [[Aissata Kane]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Gambia) # [[Alfreda Markowska]] Holokaustoa biziraun zuen emakumea, haur ijito, judu eta alemanak bizirauten lagundu zuena (Polonia) # [[Alicia Estévez]] Zientzialaria (Pontevedra) # [[Alicia Hermida]] aktorea (Madril) # [[Almaclara]] emakume-orkestra taldea (Andaluzia) # [[Amalia Lobato Rosique]] Gerra zibilean eraildako milizianoa (Murtzia) # [[Aminata Diop]] mutilazio genitalagatiko lehen errefuxiatua eta aktibista (Mali) # [[Amparo Soler Leal]] aktorea (Madril) # [[Ana Locking]] moda-diseinatzailea, enpresaburua eta argazkilaria (Toledo) # [[Ana Mena]] abeslaria eta aktorea (Malaga) # [[Angéla Kóczé]] Soziologoa feminista ijitoa (Hungaria) # [[Ángela López Jiménez]] soziologoa eta feminista (Iruñea) # [[Angelines Fernández]] aktore errepublikanoa (Madril-Mexiko) # [[Anika Rahman]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Banglades) # [[Anna Missuna]] Errusiar geologoa # [[Antonia Plana]] aktorea (Espainia) # [[Antónia Pusich]] portugaldar idazle, kazetari eta musikagilea (1805-1883) # [[Balghis Badri]] feminsta eta aktibista (Sudan) # [[Beatriz González Calderón]] biolontxelojolea eta orkestra-zuzendaria (Andaluzia) # [[Binta Jammeh-Sidibe]] emakumeen eskubideen aldeko politikoa (Mauritania) # [[Blanca Lydia Trejo]] idazlea, aktibista, kantzilerra (Mexiko) # [[Bogaletch_Gebre]] mikrobiologoa, Emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista eta feminista(Etiopia) # [[Carmela Nieto]] kazetaria eta idazle feminista (Kuba) # [[Carmen García Mateo]] zientzialaria (Galizia) # [[Carmen Herrera (margolaria)|Carmen Herrera]] Kuba-EEBB # [[Carolina Beatriz Ângelo]] Portugaldar medikua eta feminista, herrialde horretan bozkatu zuen lehen emakumea (1878 - 1911) # [[Caroline Flack]] telebista-aurkezlea eta irrati esataria (Britainia Handia) # [[Catalina Martin-Chico]] fotokazetaria (Madril) # [[Cecilia Seghizzi]] musikagilea, biolin-joleaeta pintorea (Italia) # [[Ceija Stojka]] ijito margolaria (Austria) # [[Celia Rico Clavellino]] gidoilasria eta zine zuzendaria(Sevilla) # [[Charline Effah]] idazlea eta maistra (Gabon) # [[Chou Kung-shin]] idazlea, historialaria... (Taiwan) # [[Constanza de Ayala]] Arabako dama (Araba) # [[Consuelo Díez Fernández]] pianista eta musikagilea (Madril) # [[Coral del Río Otero]] ekonomialaria eta ikertzailea(Vigo) # [[Delaine Le Bas]] artista ijitoa (Britania Handia) # [[Dolores Corbella Díaz]] hizkuntzalaria, akademikoa (Tenerifekoa) # [[Dolores Corella Piquer]] zientifikoa eta ikertzailea (Valentzia) # [[Dolores Ruiz Berdún]] zientzia historialaria eta ikertzailea (Espainia) # [[Dolores Serrano]] pianista, musikagilea eta irakaslea (Cadiz) # [[Dora Barrancos]] soziologo, historialari, feminista (Argentina) # [[Dorothy_Reed_Mendenhall]] medika estatubatuarra (Columbus 1874- Chester 1964) # [[Efua Dorkenoo]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Ghana) # [[Elena Gorolová]] indarrez esterilizatutako emakume ijitoa (Txekia) # [[Elena María Tejeiro]] aktorea (Murtzia) # [[Elisabeth Guttenberger]] Auschwitz-Birkenau-tik bizirik atera zen emakume ijitoa. (Alemania) # [[Elvira Quintillá]] aktorea eta abeslaria (Bartzelona) # [[Emma Kunz]] sendalaria (Suitza) # [[Estrellita Castro]] abeslaria eta aktorea (Sevilla) # [[Ethel Brooks]] Soziologo feminista eta ijitoa (AEB) # [[Eugenia Zuffoli]] abeslaria eta aktorea (Italia) # [[Eva Villaver Sobrino]] astrofisikaria eta ikertzailea (Palentzia) # [[Fàtima Bosch i Tubert]] zientzialaria (Girona) # [[Fatoumata Coulibaly]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Mali) # [[Fauziya Kasinga]] emakumeen genital mutilazioa dela eta, AEBko lehen errefuxiatua (Togo) # [[Florence Price]] orkestra garrantzitsu batek jo zuen lehen musikagile afroamerikarra (AEB) # [[Fran Hosken]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista () # [[Fran Hosken]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (EEBB) # [[Francisca de Assis Martins Wood]] Lehen aldizkari feministaren argitaratzailea (Lisboa, 1802-1900) # [[Gavina Viana Viana]]ekintzaile antifaxista (Donostia-Bartzelona) # [[Gina Ranjičić]] lehenengo ijito idazlea (Serbia) # [[Gisela Bock ]] historialaria (Alemania) # [[Hanna Neumann]] matemarikaria (Alemania) # [[Imperio Argentina]] aktorea, abeslaria eta dantzaria (Argentina) # [[Inés Núñez de la Parte]] abokatua, kontseilaria eta goi-zuzendaria (Bilbo) # [[Inna Modja]] ablazioaren kontrako ekintzailea (Mali) # [[Isabel Parra]] kantautorea eta folklorista (Txile) # [[Isabel Rodà de Llanza]] epigrafialaria eta arkeologoa (Bartzelona) # [[Isabelle Stengers]] Bruselako filosofoa (Belgika) # [[Isatou Touray]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (GAmbia) # [[Jaha_Dukureh]] giza eskubideen aldeko aktibista (Gambia) # [[Jane Richardson]] biofisikoa eta Richardson biogramen asmatzailea (AEB) # [[Javiera Parra]] musikaria eta abeslaria (Txile) # [[Juana Goizueta Vértiz]] Kontituzio Zuzenbideko irakaslea (Nafarroa) # [[Julia Lajos]] aktorea (Valladolid) # [[Julia Robinson]] estatubatuar matematikaria (Misuri) # [[June Crespo]] artista (Iruñea, 1982) # [[June Eric-Udorie]] ablazioaren kontrako ekintzailea (Irlanda) # [[Katarina Taikon]] idazle ijitoa (Suedia) # [[Laura_Mersini-Houghton]] kosmologa eta fisika teoriko albano-estatubatuarra (Tirana) # [[Layli Miller-Muro‎]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (AEB) # [[Leah Manning]] Politikari britainiarra, giza eskubideen aldeko ekintzailea (Erresuma Batua) # [[Leena Yadav]] zinema-zuzendaria (India) # [[Leonore Davidoff]] historialaria, feminista (AEB) # [[Leyla Hussein]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Somalia) # [[Lidia Cao]] ilustratzailea eta muralista (Galizia) # [[Lily van Angeren-Franz]] Auschwitz-Birkenau-tik bizirik atera zen emakume ijitoa. (Alemania) # [[Loral O'Hara]] ingeniaria eta astronauta NASAn (AEB)) # [[Louise Jopling]] margolaria (Erresuma Batua) # [[Ma Thida]] Kontzientzia preso ohia eta idazlea (Birmania) # [[Mae Azango]] Kazetaria eta emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Liberia) # [[Marcia_Neugebauer]] geofisika estatubatuarra (AEB) # [[Margaret Bonds]] musikagilea (AEB) # [[Margarita Comas Camps]] pedagogoa (Menorca-Erresuma Batua) # [[Mari Carmen Díaz de Mendoza]] aktorea (Madril) # [[María Banquer]] aktorea (Espainia) # [[María Bru]] aktorea (Valentzia) # [[María de Sarmiento y Castilla]] Arabako dama (Araba) # [[María Dolores Gispert Guart]] bikoizketa aktorea eta irrati esataria (Katalunia) # [[María Eva Istúriz García|María Eva Istúriz Garcia]] Berdintasunerako teknikaria (Iruñea) # [[Maria Federici]] komunista, politikaria (Italia) # [[María Inmaculada Paz-Andrade]] zientzialaria (Galizia) # [[María Itziar Urrutia San Antón]] arkitektoa eta zuzendari exekutiboa (Malaga) # [[María Matilde Almendros]] irrati esataria eta aktorea (Katalunia) # [[María Ripoll]] zinegilea (Bartzelona) # [[María Ruiz de Gauna]] XV.mendeko emakumea (Gasteiz) # [[María Teresa Ruiz Cantero]] mediku eta ikertzailea (Melilla) # [[Maria Veleda]] Portugalgo ekintzaile feminista eta errepublikanoa (1871-1955) # [[Mary Nash]] historialaria (Irlanda-Katalunia) # [[Maya Burhanpurkar]] ikertzaile kanadiarra (Ontario) # [[Melanie Spitta]] zinema zuzendari ijitoa (Belgika) # [[Mónica Ramos Toro]] antropologoa (Madril) # [[Nahid Toubia]] Sudaneko lehen emakume-zirujaua eta EGM ikerketan ezpezializatutako aktibista (Sudan) # [[Najat Maalla M'jid]] NBE Idazkari Nagusiaren Ordezkari Berezia Haurren aurkako Indarkeriari buruzkoa (Maroko) # [[Nilde Iotti]] politikari komunista (Italia) # [[Nina Dudarova]] hizkuntzalari ijitoa, erromanieran alfabetatzea (Rusia) # [[Nitza Margarita Cintron]] medikua (Puerto Rico) # [[Olayinka Koso-Thomas]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Nigeria) # [[Panna Cinka]] biolin-jotzailea ijitoa (Hungria) # [[Pastora Filigrana García]] ijito sindikalista feminista (Sevilla) # [[Pastora Imperio]] dantzaria (Sevilla) # [[Pepita de Oliva]] ijito dantzaria, Europan ezaguna (Málaga) # [[Pratibha Parmar]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Nairobi) # [[Regina de Lamo]] 98.ko belaunaldiaren idazle anarkista (Jaén) # [[Rita Montagnana|Rita Montagnama]] Komunista, politikaria (Italia) # [[Romila Thapar]] historialaria (India) # [[Rosa Cortés]] 1749ko ijitoen kontrako Sarekada Handian atxilotua (Granada) # [[Rosa Taikon]] ijito zilargin eta aktorea (Suedia) Gina Ranjičić # [[Rosario García Ortega]] aktorea (Argentina) # [[Sagrario Ruiz Elizalde]] maistra eta hezkidetzan erreferentea (Nafarroa) # [[Saioa Mantzisidor Zilloniz]] nekazaria eta enpresaburua (Bizkaia) # [[Sandy Powell]] jantzi-diseinatzailea (Britainia Handia) # [[Shu Otero]] komikigilea (Sunbilla, Nafarroa garaia) # [[Silvia Agüero]] ijito idazlea, ijitoen memoria berreskuratzen duena (Madril) # [[Sister Fa]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Senegal) # [[Sonia Contera]] fisikaria eta nanoteknologoa (Madril) # [[Soraya Post]] eurodiputatu ijitoa (Suedia) # [[Tarsy Carballas]] zientzialaria (Galizia) # [[Teresa Margarida da Silva e Orta]] lehen emakume eleberrigilea portugesez (1711-1793) # [[Teresa Mattei]] ekintzaile komunista, feminista (Italia, 1921-2013) # [[Teresa Noce]] italiar politikaria (1900-1980) # [[Teresa Sánchez de Bilbao]] XV.mendeko emakumea (Gasteiz) # [[Teresa Vinyoles Vidal]] historialaria (Bartzelona) # [[Thais_Russomano]] Brasildarra medikuntza aeroespazialean espezializatuta (Porto Alegre) # [[Vanderlan da Silva Bolzani]] Kimikaria (Brazil) # [[Věra Bílá]] ijito abeslaria (Txekia) }} ====Berriak 2022 (Urtarrila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Urrutia]] ----'''SORTU''' Eskalatzailea (Bizkaia) # [[Alazne Belar]] ef--'''SORTU''' erizaina eta ikerlaria (Atxondo, Bizkaia) # [[Belén Bengoetxea]] ef--'''SORTU''' Ikertzailea eta EHUko irakaslea (Durango) # [[Elena Uriz]] ef--'''SORTU''' irakaslea, aktorea, dantzaria, musikaria (Iruñea) # [[Maixux Rekalde]] efef'''SORTU''' Bakezalea eta euskaltzaile (Oiartzun) # [[Mercedes Arbaiza]] ----'''SORTU''' Historialaria eta EHUko irakaslea (Bilbo) # [[Pilar Narbaiza]] efef'''SORTU''' erraketista eta sukaldaria (Mallabia) # [[Uxue del Río]] ef--'''SORTU''' artista, irudigilea eta diseinatzaile grafikoa (Donostia) # [[Adelaide Cabete]] Ginekologo feminista, framazona eta errepublikanoa (Portugal, 1867-1935) # [[Adele Bianchi]] geografoa (Italia) # [[Aida Peláez de Villa Urrutia]] idazlea,kazetaria, sufragista. (Kuba) # [[Amalia Mallén|Amalia Mallén de Ostolaza]] saiakeragilea, itzultzailea, sufragista (Kuba) # [[Ana de Castro Osório]] Portugalgo idazlea, feminista eta militante errepublikanoa(1872-1935) # [[Ana Maria Lajusticia]] kimikaria, dietetikan eta nutrizioan aitzindaria (Madril) # [[Ana Revenga]] ekonomialaria (Espainia) # [[Ángela Molinuevo y Longuebau]] XIX. mendeko karitatea (Gasteiz) # [[Ángeles Flórez Peón]] bizirik dagoen azken miliziano sozialista (Asturias) # [[Angélica Morales |Angélica Morales ]] idazlea, aktorea (Teruel, 1970) # [[Ann Rose Nu Tawng]] bakezalea, erizaina BBC 100 women sariduna (Birmania) # [[Antonella Picchio]] Ekonomialari feminista (Italia) # [[Arantxa Rodríguez Álvarez]] ekonomialari feminista (Bilbo) # [[Arantza Chacón Ormazabal]] ikertzailea, Zehar Errefuxiatuak (Gasteiz) # [[Asunción Ruiz]] ingurumen teknikaria (Madril) # [[Aurelia Castillo de González]] idazle eta itzultzailea (Kuba) # [[Aurora Villar Buceta]] kazetaria (Kuba) # [[Belén Franch Gras]] zientzialaria (Valentzia) # [[Belén Frau Uriarte]] ekonomilaria, Espainaiako CEOko eta munduko komunikazioko zuzendaria (Bilbo) # [[Belén Landáburu]] abokatu eta politikoa (Burgos) # [[Bianca Maria Meda]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Blanca de los Ríos]] idazlea eta literatura kritikoa (Sevilla) # [[Camille Kouchner]] Zuzenbide pribatuko irakaslea, abokatua (Frantzia) # [[Carmen Serdán Alatriste]] iraultzailea (Mexiko) # [[Catalina Bárcena]] aktore kubatarra (Kantabria) # [[Consuelo Uranga]] komunista (Mexiko) # [[Cristina Borderías]] Historialaria (Katalunia) # [[Cristina Carrasco]] ekonomilari feminista (Txile-Bartzelona) # [[Cynthia Cockburn]] antimilitarista feminista eta akademikoa (Britania Handia) # [[Diane Elson]] ekonomilari feminista (Erresuma Batua) # [[Digna Collazo]] sufragista (Kuba) # [[Domitila García de Coronado]] editorea, idazlea (Kuba) # [[Elena Salvador]] aktorea (Madril) # [[Elisa Garrido Moreno]] ikertzailea, unibertsitateko irakaslea (Valentzia) # [[Elisa Garrido]] espainiar militante antifaxista (Zaragoza) # [[Elisa Mújica]] Idazlea (Kolonbia, 1918-2003) # [[Elisa Soriano Fisher]] mediku-oftalmologoa eta feminista (Madril) # [[Élisabeth Chaplin]] margolaria (Frantzia, 1890-Italia, 1982) # [[Ella Fontanals-Cisneros]] enpresaria eta arte-bildumagilea (Kuba) # [[Elva Raquel Gómez]] kitxua idazlea (Argentina) # [[Elvira de Hidalgo]] Sopranoa eta kantu-maistra (Teruel) # [[Erika Aifan]] ustelkeriaren aurkako epailea (Guatemala) # [[Esperanza Molina Cubillo]] idazlea eta antropologoa (Madril) # [[Esther Chapa]] sufragista (Mexiko) # [[Eva Celada]] kazetaria, idazlea eta gastronomoa (Palentzia) # [[Eva Gancedo]] musikagilea, filmetako soinu-bandetan espezializatua (Madril) # [[Fanny Garrido]] idazle galiziarra # [[Fátima Báñez]] legelaria, politikaria eta ekonomilaria (Huelva) # [[Fatima Singhateh]] Haurren salerosteka eta explotariari buruzko Nazio Batuen Errelatore Berezia (Gambia) # [[Francia Márquez]] ekintzaile feminista (Kolonbia) # [[Gisela Vaquero]] bideojokogilea (Girona) # [[Henriette d'Angeville]] Mont Blanc igo zuen bigarren emakumea (Frantzia) # [[Hermila Galindo]] politikaria, kazetaria eta ekintzaile feminista (Mexiko) # [[Hortensia Gelabert]] aktore kubatarra Espainian (Espainia) # [[Ingrid Robeyns]] filosofo eta ekonomialari feminista (Lovaina, Belgika) # [[Irene González]] Futbolaria (Coruña, 1909-1928) # [[Isabel Margarita Ordetx]] idazlea, (Kuba) # [[Isabel Oyarzábal]] itzultzailea, kazetaria, idazlea, aktorea eta diplomatikoa(Malaga) # [[Isabella Leonarda]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Jamila Medina Ríos]] idazlea (Kuba) # [[Josefina Blanco]] aktorea (Leon) # [[Josefina Gómez Mendoza]] geografo eta idazlea (Madril) # [[Julia Peguero Sanz]] maistra eta feminista (Zaragoza) # [[Justa Montero]] aktibista feminista (Bartzelona) # [[Kate Young]] gizarte-antropologoa (Erresuma Batua) # [[Laila Haidari]] ekintzailea 100 Women BBC sariduna (Agfanistan) # [[Leonor Taboada]] kazetaria, idazlea eta ekintzaile feminista # [[Lourdes Beneria]] ekonomialari feminista (Katalunia) # [[Lucía López Marco]] albaitaria (Zaragoza) # [[Manuela Vargas]] flamenko dantzaria (Sevilla, 1941 - Madril, 2007) # [[Margarita Manso]] 27ko belaunaldiko margolaria (Valladolid, 1908-Madril,1960) # [[Mari Carmen Martínez Chamorro]] medikua (León) # [[María Ángeles Pérez López|Maria Ángeles Pérez López]] poeta (Valladolid) # [[María Cancio]] aktorea (Madril) # [[María del Adalid]] margolari galiziarra ( # [[María Espinosa de los Monteros]] emakumeen eskubide zibil eta politikoen aldeko aktibista (Malaga) # [[María Fernanda Ladrón de Guevara]] Aktorea (Madril) # [[María Guerrero López]] aktorea (Madril) # [[María Guerrero]] Aktore eta enpresaburua (Madril) # [[María José Vázquez]] GIB/HIES ekintzailea (Bartzelona) # [[María Josefa Patricia Muñoz y Jarabeitia]] filantropoa (Bilbo) # [[María Martos]] Feminista (Madril) # [[María Muñoz de Quevedo]] piano-jotzailea # [[Maria Teixidor i Jufresa]] enpresari eta abokatua (Katalunia) # [[María Teresa Gavarró Castelltort]] pedagogoa(Katalunia) # [[María Tubau]] aktorea (Madril) # [[María Villar Buceta]] kazetaria, poeta, ekintzailea (Kuba) # [[Maria Xaveria Perucona]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Marta Álvarez Guil]] legelaria (Madril) # [[Matilde de la Torre]] kazetari eta politikaria (Burgos) # [[Matilde Díez]] aktorea (Madril) # [[Matilde Rodríguez Cabo]] mediku, psikiatra, idazlea, feminista, sufragista eta aktibista (Mexiko) # [[Maud de Boer-Buquicchio]] Haurren salerosteka eta explotariari buruzko Nazio Batuen Errelatore Berezi oiha (Herbehereak) # [[Michelle Perrot]] historialaria (Frantzia) # [[Natália Pasternak|Natalia Pasternak]] biologoa BBC 100 women sariduna (Brasil) # [[Négar Djavadi]] eleberrigilea, zinemagilea (Iran/Frantzia) # [[Nerea Luis]] informatika ingeniaria (Madril) # [[Nieves Quintana]] Nekazaria (Araba) # [[Nilofar Bayat]] afganistar abokatua eta saskibaloi jokalaria (Kabul) # [[Reem Alsalem]] Emakumeen kontrako indarkeriari buruzko Nazio Batuen Errelatorea (Jordania) # [[Reyna Pastor]] historialaria (Argentina) # [[Rosa García-Malea López]] lehen emakume kaza-pilotua (Almeria) # [[Rosika Schwimmer]] kazetaria, idazlea, sufragista (Budapest) # [[Sabine Weiss]] Argazkilaria (Frantzia) # [[Sara Baartman]] esklaboa (Afrika) # [[Serafina Núñez]] idazle kubatarra # [[Susanna Minguell]] filosofo eta idazlea (Bartzelona) # [[Tlaleng Mofokeng]] mediku, hizlari, idazle eta emakumeen eskubideen eta sexu eta ugalketa-osasunaren aldeko aktibista BBC 100 women sariduna (Hegoafrika, 1980) # [[Trinidad Arroyo]] Espainian lan egin zuen lehen oftalmologoa (Palentzia) # [[Virginia Eubanks]] politologoa (AEB) # [[Virginia Torrecilla]] futbolaria (Mallorca) # [[Virginie Demont-Breton]] margolaria (Frantzia, 1859-1935) # [[Winnaretta Singer]] musika mezenas (Paris) # [[Zeltia Montes Muñoz]] musikagilea, filmetako soinu-bandetan espezializatua (Madril) }} === Berriak === ====Berriak 2021 (urria, azaroa, abendua)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Olaizola]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Elgoibar 1974) # [[Amaia Lejarreta]] ef--'''SORTUA''' artista, makillatzailea (Durango 1983) # [[Anttoni Etxeberria]] efef'''SORTUA''' tabernaria (Hondarribia 1914-2020) # [[Begoña Gorospe]]----'''SORTUA''' feminista, zinegilea (Hernani 1942) # [[Frantxiska Iragorri]] efef'''SORTUA''' Abertzale, ekintzailea (Oiartzun, 1920-2019) # [[Garbiñe Larrea |Garbiñe Larrea Iturralde]] ef--'''SORTUA''' Naturopata (Urnieta 1976) # [[Hipolita Ibaibarriaga]] ef--'''SORTUA''' erreketista (Ermua 1914- Bartzelona 1939) # [[Itziar Ugarte]] ef--'''SORTUA''' Kazetaria eta idazlea (Oñati 1995) # [[Junkal Guerrero]] ----'''SORTUA''' musikaria (Andoain 1968) # [[Leire Vargas]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria, idazlea eta itzultzailea (Durango 2002) # [[Lide Urrestarazu]] ef--'''SORTUA''' mendi lasterkaria (Ordizia 1999) # [[Maria Angeles Esnaola]] efef'''SORTUA''' Maistra abertzalea (Ormaiztegi 1924-2017) # [[María Bravo]] ----'''SORTUA''' sopranoa (Portugalete 1952) # [[María Goiricelaya Burón]] ef--'''SORTUA''' aktorea, antzerki-zuzendaria (Bilbo 1983) # [[Maria Rosario Arrizabalaga]] efef'''SORTUA''' Mariarro bezala ezagunagoa, feminismoa eta justizia soziala bizi-ardatz izan zituen gizarte-ekintzailea (Ermua 1949- Donostia 2021) # [[Maribel Aiertza]] ef--'''SORTUA''' euskal idazlea (Etxebarria 1962) # [[Rosario Zubizarreta]] efef'''SORTUA''' erraketista (Ermua 1918-2002) # [[Shandra Martínez]] ----'''SORTUA''' artista, ilustratzailea. (Errenteria1977) # [[Susana Serrano]] ef---'''SORTUA''' Unibertsitateko irakaslea (Elorrio) # [[Tere Jaio]] efef'''SORTUA''' aktorea, bikoiztailea. (Gernika) # [[Teresa Murga]] efef'''SORTUA''' (Markina-Xemein 1910-2015) # [[Abia Akram|Abia Akra]] aktibista (Pakistan) # [[Aida Lafuente]] politikari ekominista (León) # [[Al Khadra Mabrook]] Saharar poeta (Sahara) # [[Alice Neel]] margolari erretratugile estatubatuarra (1900 - 1984) # [[Amaia Bono]] antzerki aktorea (Gasteiz, 1989) # [[Amaia Nausia]] historialaria (Iruñea) # [[Amalia Domingo Soler]] Idazlea, espiritista (Sevilla, 1835-Bartzelona,1909) # [[Ana Santos Payán]] idazlea, poeta, editorea (Guadalajara, 1972-Almeria, 2014) # [[Ana Teresa Diego]] Argentinan atxilotu-desagertua (Argentina) # [[Andrea Ixchíu]] kazetaria (Guatemala) # [[Antonia Adroher Pascual]] maistra, pedagogoa eta politikaria (Girona) # [[Araceli Sánchez Urquijo|Araceli Sanchez Urquijo]] bide, ubide eta portuetako ingeniaria (Sestao) # [[Azucena Villaflor|Azuzena Villaflor]] Maiatzeko plazako ekintzailea (Argentina) # [[Belén Nevado]] aktorea, feminista (Gasteiz, 1969) # [[Berta Arocena de Martínez Márquez]] Kazetaria, feminista (Habana, 1901-1956) # [[Blanca Li]] koreografo, dantzari, zinemagile (Granada) # [[Buchi Emecheta]] idazle nigeriarra # [[Carlota Pi]] Ingeniaria eta enpresari katalana # [[Carme Alemany Gómez]] soziologoa, feminista (Bartzelona) # [[Carme Karr i Alfonsetti]] Kataluniako kazetari, idazle, musikologo eta publizista feminista eta bakezalea (1865 - 1943) # [[Carme Montoriol i Puig]] Bartzelonako idazlea, itzultzailea eta piano-jotzailea (1892 - 1966) # [[Carmen Navarro]] Medikua eta ikertzailea (Madril) # [[Carmen Salinas Alfonso de Villagómez]] Legelaria # [[Carole Pateman]] Britainiako feminista eta politologoa (Sussex, Ingalaterra) # [[Carolina Coronado]] idazlea (Badajoz) # [[Carolina Escobar Sarti]] Guatemala, 1960 feminista, idazlea, # [[Clara Peeters]] margolari flamendarra. (1580-1621) # [[Claudette Colvin]] Afro-amerikarren eskubide zibilen mugimenduaren aitzindaria. # [[Clotilde Cerdá Bosch]] Aktibista eta goi mailako harpa-jotzailea (Bartzelona, 1861-1926) # [[Concepción Sierra Ordóñez]] Legelaria # [[Conchita Balparda]] abeslaria, sopranoa. Portugalete (1942) # [[Constance Naden]] Idazle, poeta eta filosofo ingelesa # [[Consuelo Rubio]] opera abeslaria (Madril) # [[Cristina Durán Costell|Cristina Durán]] ilustratzailea eta marrazkilaria (Valentzia, 1970) # [[Cristina Spínola]] kazetaria, kirolaria, telebistako kazetaria, idazlea eta Kanarietako Youtuber-a da. # [[Crystal Bayat]] aktibista (Afganistan) # [[Diana Pinilla]] txirrindulari kolonbiarra # [[Dolores Aleu Riera]] Mediku titulua lortzen lehena (Bartzelona 1857-1913) # [[Dolores Prida]] kazetari eta antzerkigile kubatar estatubatuarra # [[Dolors Monserdà]] Kataluniako idazle eta ekintzaile feminist (1845-1919) # [[Dolors Piera]] Kataluniako irakasle sindikalista (1910-2002) # [[Eider Sánchez]] ingeniaria eta "Naru Intelligence"ren sortzailea (Donostia) # [[Elena Cipriana Álvarez Durán]] idazle, folklorista (Badajoz) # [[Elena Maseras Ribera]] Mediku, pedagogo eta irakaslea. Medizina fakultatean lehen emakume matrikulatua (Tarragona, 1853-1905) # [[Elena Mederos Cabaña]] Feminista,aktibista (Kuba) # [[Elena Molina]] dokumentalgilea (Madril) # [[Elisa Fernández de la Vega]] medikua, ikertzailea (Asturias-Zaragoza) # [[Ellen Churchill Semple|Ellen Churchill]] geografo amerikarra (1863-1932) # [[Elvia Carrillo Puerto]] Lider feminista, politikoa eta sufragista mexikarra # [[Emilia Bernal]] Kazetaria, itzultzaile (Kuba, 1884-1964) # [[Fátima Djarra Sani]] Emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea. (Ginea Bissau) # [[Fede Galizia]] margolaria (Milan 1578-1630) # [[Feminismoa Herri Katalanetan]] # [[Flavita Banana]] ilustratzaile, marrazkilaria (Oviedo) # [[Francesca Bonnemaison i Farriols]] Bartzelonako pedagogo, idazle eta feminista (1872-1949) # [[Francisca de Pedraza]] etxekoandrea, genero-indarkeriaren borrokaren aurrekari historikoa # [[Françoise Gilot|Francoise Gilot]] margolaria (Frantzia) # [[Georgiana Houghton]] Margolaria (Kanaria Uharteak, 1814-Londres, 1884) # [[Helen Porter]] britainiar biologoa # [[Isabel Güell i López]] musikagilea (Bartzelona) # [[Isabel Villenakoa]] lekaime eta idazle protofeminista (Valentzia, 1430 - 1490) # [[Janet Watson]] geologo britainiarra (1923-1985) # [[Jeannette Campbell]] igerilaria (Argentina) # [[Jerònima Galés]] XVI. mendeko inprimatzaile valentziarra (?? - 1587) # [[Jimena Alonso]] Feminista, irakaslea, pentsalaria, liburu argitaratzaile. Donostia-Madril # [[Jimena Fernández de la Vega]] medikua, genetista (Galizia) # [[Joaquima Santamaria i Ventura]] Kataluniako idazle, folklorista eta itzultzailea (1853 - 1930) # [[Josefa Ortiz de Domínguez]] Mexikoko independentziaren aldeko aktibista (Mexiko) # [[Juana Doña]] komunista, militantea, idazlea (Madril-Bartzelona) # [[Júlia Martí Comas]] ikerlari feminista (Bartzelona) # [[Kathleen Hanna]] musikaria eta aktibista. (Estatu Batuak) # [[Leona Vicario]] Mexikar ekintzailea (Mexiko Hiria, 1781-1842) # [[Lesbia Soravilla]] idazlea, feminista, ekintzailea (Camagüey, 1907-1989) # [[Lisa Çalan]] zinemagilea (Kurdistán) # [[Lola Gaos]] aktorea, aktibista (Valentzia) # [[Lola Rodríguez de Tió]] Kazetaria, iraultzailea (Puerto Rico, 1843 - Habana 1924) # [[Lucia Ixchíu]] aktibista (Guatemala) # [[Lucía Lahoz Gutiérrez]] Arte historialaria (Leza-Araba) # [[Luisa Pérez de Zambrana|Luisa Pérez de Zanbran]] Poeta (Santiago, 1837-Habana, 1922) # [[Luzmila Chiricente Mahuanca]] Giza eskubideen aldeko ekintzailea (Perú) # [[Marcelina Bautista]] Etxeko langileen aldeko aktibista (Mexiko, 1966) # [[Margaret Bullen]] antropologoa (Erresuma Batua- Euskal Herria) # [[Margarita Porete]] Begina, mistika ((Frantzia) # [[Marge Piercy]] poeta, eleberrigile eta feminista (AEB) # [[María Cambrils]] Valentziako idazle sozialista eta feminista (1878 - 1939) # [[María Collado Romero]] idazlea # [[Maria del Carme Nicolau Massó]] Kataluniako idazle, itzultzaile eta kazetaria (1901-1990) # [[Maria Domènech i Escoté]] Kataluniako idazlea (1874 - 1952) # [[María Eugenia Casinelli de García Irureta Goyena]] giza eskubideen aldeko aktibista (Argentina) # [[María Isidra de Guzmán y de la Cerda]] Medikua (Madril 1767-1884)) # [[María José Fuster]] UNED-eko irakaslea eta GIB/HIESaren ekintzaile eta ikerlaria (Alicante) # [[María José Martínez Herrero|Maria José Martinez Herrero]] EHUko irakaslea # [[María Josefa de Larumbe Goñi]] inprimatzailea eta liburu-saltzailea (Iruña 1700-1757) # [[Maria Lugones]] filosofo feminista eta deskoloniala (Argentina) # [[María Pineda]] modelo eta enpresaburua # [[María Ponce|Maria Ponce]] Maiatzeko plazako ekintzailea (Argentina) # [[María Telo]] Legelaria, familia-abokatua eta feminista extremadurarra # [[María Wonenburger]] Matematikan doktorea (Galizia) # [[Mariana Rodríguez del Toro|Mariana Rodriguez del Toro]] Mexiko independiaren aldeko borrokalaria (1775-1821) # [[Mariasilvia Spolato]] LGBT eskubideen ekintzailea (Italia) # [[Mariblanca Sabas Alomá|Mariblanca Sabas Alom]] Feminista, kazetaria, ministroa (Kubako Santiago, 1901-1983) # [[Marie-Thérèse Walter]] modeloa eta Picassoren amorante (Frantzia) # [[Marilyn Waring]] ekonomia feministaren sortzaile nagusietako bat(Zeelanda Berria) # [[Marquesa del Ter]] Noble frantziarra, pianista eta ekintzaile feminista (1864-1936) # [[Marta Espinós]] Valentziar piano-jotzailea. Valentzia # [[Marta González Gómez]] El Salvador-eko armadaren eraso batean eraila. # [[Marta Lozano Molano]] musikagilea (Cáceres, 1985) # [[Martina Casiano y Mayor|Martina Casiano]] maistra, fisika eta kimikaria # [[Martina Castells Ballespí]] Medikuntzan doktore-gradua lortzen lehen emakumea (Lleida,1852-1884) # [[Mercè Capdevila i Gaya]] musikagilea, pedagogoa (Bartzelona) # [[Mercè Torrents Turmo]] piano-jole eta konpositore katalana # [[Mertxe de Renobales]] biokimikaria (Bilbo) # [[Miren Llona]] EHUko irakaslea # [[Mylene Fernández Pintado]] idazlea (Kuba) # [[Ochy Curiel]] feminismoaren teorialaria eta aktibista, gizarte-antropologoa (Dominikar Errepublika) # [[Ofelia Rodríguez Acosta|Ofelia Rodriguez Acosta]] Feminista, kazetaria, idazlea (Habana, 1902-1975) # [[Olimpia Fulvia Morata]] humanista italiarra # [[Pamela Yates]] estatubatuar dokumentalista eta giza eskubideen aldeko ekintzailea # [[Pilar Castillo Sánchez]] pianista (Galizia) # [[Pretty Yende]] sopranoa (Hego Afrika) # [[Raquel Calvo Larralde]] kazetaria, dokumentalgilea (Durango) # [[Rita Cetina Gutiérrez]] maistra, poeta eta feminista mexikarra # [[Rosario de Acuña|Rosario de Acuña y Villanueva]] idazle, librepentsalari eta kazetaria (Madril) # [[Roya Sadat]] zinegile eta zinema-zuzendaria (Afganistan) # [[Salutxu Etxebarria]] Amurriko emakume aurreskulari aitzindaria (1924-2008) # [[Tomasa Cuevas]] efef militante komunista eta antifrankista (Guadalajara 1917 -Bartzelona 2007) # [[Ulrike Tillmann]] matematikaria (Alemania) # [[Vicenta Llorente del Moral]] entomologoa (Algorta) # [[Wendy Flores]] abokatua eta giza eskubideen aldeko defendatzailea. (Nikaragua) # [[Zulema de la Cruz]] musikagile, konpositore (Madril) # [[Zuriñe López de Sabando Sainz]] dokumentalgilea (Gasteiz) }} ====Berriak 2021 (uztaila, abuztua, iraila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Egidazu]] ef--'''SORTU''' ilustratzailea, biologoa eta idazlea (Durango) # [[Bea Larrañaga]] ef--'''SORTU''' aktorea (Errenteria) # [[Begoña Zia]] ef--'''SORTU''' marrazkilaria. (Iruñea 1959-2019) # [[Dorleta Kortazar]] ef--'''SORTU''' ipuin-kontalaria (Arrasate 1974) # [[Eider Perez]] ef--'''SORTU''' aktorea, idazlea, bertsozalea eta aurkezlea (Pasaia1995) # [[Elena Pérez]] efef'''SORTU''' txistularia (Ermua 1968-2021) # [[Eskarne Aroma]] efef'''SORTU''' irakaslea, aktorea, ekintzailea (Durango 1934-2021) # [[Esther Gorostiza]] ef--'''SORTU''' pediatra (Atxondo 1953) # [[Gala Knörr]] ----'''SORTU''' artista (Gasteiz 1984) # [[Isabel González]] ef--'''SORTU''' liburuzaina, politikaria (Leon-Durango 1974) # [[Jenni Alvarado]] ef--'''SORTU''' artista (Durango 1981) # [[Laura Latorre]] ef--'''SORTU''' terapeuta, idazlea (Madril-Huarte 1975) # [[Maddi Soroa]] ----'''SORTU''' pedagogoa (Lekunberri 1997) # [[Maitane Azurmendi]] ef--'''SORTU''' artista. (Gernika 1978) # [[Maria Josefa Aedo]] efef'''SORTU''' lekaimea (Ermua 1786-Compostela 1805) # [[Marina Lameiro]] ----'''SORTU''' zinemagilea (Iruñea 1986) # [[Norma Mentxaka]] --ef'''SORTU''' terrorismoaren biktima (Santurtzi 1932-1976) # [[Rosa Arburua]] ----'''SORTU''' pedagogoa, historia ikertzailea (Irun 1961) # [[Vanesa Fernández]] ef--'''SORTU''' Zinebiko zuzendaria. (Iurreta 1980) # [[Agustina González López]] idazle, pentsalari, pintore abangoardista eta politikaria izan zen.(Granada) # [[Ana Carrillo Domínguez]] Errepublikako Herri Armadako kapitain komunista (1898 - 1974) # [[Ana María Martínez Sagi]] Kataluniako poeta, sindikalista, kazetaria eta atleta feminista (Bartzelona, 1907-2000) # [[Anbara Salam Khalidi]] idazle eta itzultzaile feminista (Libano) # [[Ángela Labordeta]] idazlea (Teruel) # [[Ángeles Ottein]] sopranoa (Madril) # [[Angélica Dass]] argazkilaria (Brasil) # [[Consuelo Zavala]] maistra, feminista (Mexiko) # [[Esther Bejarano]] musikaria, Auschwitzeko kontzentrazio-eremutik bizirik atera zena (Alemania) # [[Gertrudis Bocanegra]] Mexikoren indepentziaren aldeko borrokalaria (Mexiko) # [[Inge Morath]] argazkilaria (Austria- AEB) # [[Jane Glover]] orkrestra zuzendaria (Erresuma batua) # [[Mari Luz Cristóbal Caunedo|Mari Luz Cristóbal]] Asturias, 1948. Tonada-kantaria # [[María "La Jabalina"]] militante anarkista eta miliziano espainiarra (1917 - 1942) # [[María de Baratta]] musikagilea, piano-jotzailea (El Salvador) # [[Mariana Pineda]] espainiar liberala (Granada) # [[Mariela Castro]] politikaria eta sexologoa (Kuba) # [[Milena Jesenská]] kazetaria, idazlea eta itzultzailea (Txekia) # [[Olga Bergholz]] Errusiar poeta (1910-1975) # [[Olga Jojlova]] Ballet dantzaria. Picassoren lehen emaztea. (1891-1955) # [[Paulina Ódena García]] militante komunista, Espainiako Gerra Zibilean milizianoa (Bartzelona 1911 - Granada 1936) # [[Peli Romarategui]] misiolari arabarra da, eta egurrez, beiraz eta zeramikaz egindako erlijio-lana egin ditu (Gasteiz) # [[Sandra Sánchez]] Karateka. Talavera de la Reina (1981) # [[Shamsia Hassani]] Afganistango grafitigilea. # [[Silvia Lazarte]] Boliviar-kitxuar politikaria (Bolivia) # [[Vilma Espín]] iraultzailea, heroia (Kuba) }} ====Berriak 2021 (apirila, maiatza, ekaina)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Anaje Narbaiza]] ef--'''SORTU''' euskaltzaile eta sindikalista (Bergara 1960) # [[Delia Lauroba]] --ef'''SORTU''' erresistentea (Donostia 1909-2004) # [[Estíbaliz Sádaba Murguía]] ----'''SORTU''' artista (Bilbo 1963) # [[Garazi Arrizabalaga]] ef--'''SORTU''' Durangoko Museoko zuzendaria (Berriz 1984) # [[Goiuri Aldekoa-Otalora]] ef--'''SORTU''' argazkilaria (Durango 1972) # [[Idoia Asurmendi]] ef--'''SORTU''' musikaria. (Aramaio 2000) # [[Idoia Gereñu]] ----'''SORTU''' antzerkigilea (Tolosa 1980) # [[Jone Guenetxea]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Abadiño 1978) # [[Jone Novo]] ef--'''SORTU''' kameraria (Durango 1982) # [[Juanita Ibaibarriaga Literatur Saria|Juanita Ibaibarriaga Literatur saria]] '''SORTU''' (Ermua) # [[Lucrecia Arana]] efef'''SORTU''' zarzuela abeslaria (Haro 1867- Madril 1927) # [[Maite Berriozabal]] ef--'''SORTU''' Euskara teknikaria (Berriz 1987) # [[Mariam Bilbatua]] ef--'''SORTU''' Unibertsitateko irakasle ohia. Durangoko zinegotzia 2019tik (Getxo, 1950) # [[Miren Lazkano]] ef--'''SORTU''' Piraguista (Donostia 1997) # [[Sagrario Aranburu]] efef'''SORTU''' dantzaria eta abeslaria (Iruñea 1930-2021) # [[Veronica Werckmeister]] ef--'''SORTU''' margolaria, muralista (Gasteiz 1972) # [[Amina Hussein]] kazetaria eta itzultzaile (Kurdistan-Bartzelona) # [[Amparo Poch y Gascón]] idazle eta mediku antifaxista eta libertarioa (Espainia, 1902-1968) # [[Ana María Pérez del Campo]] ekintzaile feminista (Madril) # [[Annie Vivanti]] Londresen jaiotako idazle italiarra # [[Betsi Cadwaladr]] erizaina (Gales) # [[Carme Riera]] idazlea (Balear Irlak) # [[Carmen Salinas Alfonso de Villagómez]] Legelaria # [[Celia del Palacio]] feminista (Durango-Mexiko) # [[Colette Maze]] piano-jotzailea (Paris) # [[Concepción Sierra Ordóñez]] Legelaria # [[Concha Liaño Gil]] Espainiako ekintzaile anarkista ( Épinay-sur-Seine, Frantzia, 1916-2014) # [[Emma Roca]] korrikalaria, suhiltzailea (Katalunia) # [[Herminia Fajardo]] kazetaria, feminista (Kanariak) # [[Hilda Hilst]] idazlea. (Brasil) # [[Jane Rule]] idazlea (Kanada) # [[Josefina Carabias]] kazetaria, idazlea (Avila) # [[Julia Hermosilla Sagredo]] Anarkosindikalista, milizianoa eta frankismoaren aurkako erresistentea (Sestao, 1916-2009) # [[Julienne Mathieu]] zinema mutuko aktorea (Frantzia) # [[Kathleen Winter]] idazlea (Kanada) # [[Katia Reimberg]] etorkin ekintzailea, feminista (Brasil-Donostia) # [[Leticia Gaspar]] artista. (Bilbo) # [[Llibertat Ródenas Rodriguez]] Valentziako anarko-sindikalista, milizianoa eta Mujeres Libres taldearen kidea (1892-1970) # [[Lola Iturbe]] Espainiar anarko-sindikalista (Bartzelona, 1902-1990) # [[Mahasweta Devi]] Bengalkiar-indiar idazle eta aktibista # [[Margarita Xirgu]] Aktorea (Katalunia) # [[María Asunción Català]] matematikaria, astronomoa (Bartzelona) # [[María Bruguera Pérez]] (Extremadurako militante libertarioa eta feminista) (1913-1992) # [[María del Carmen de Lara]] zinemagile feminista (Mexiko) # [[María Dueñas (biolin-jotzailea)]] Granada 2002 # [[María Elena Walsh]] poeta, kantautorea, eleberrigilea, antzerkigilea (Argentina) # [[María Teresa Rodríguez Sáinz-Rozas|María Teresa Rodríguez Sainz-Rozas]] enpresaburua (Palentzia) # [[Mercedes Prieto]] Astronomoa (Huelva) # [[Penelope Fitzgerald]] idazlea (Erresuma Batua) # [[Pepita Carpeña]] Espainiar feminista eta anarkosindikalista (Bartzelona, 1919-2005) # [[Sara Facio]] argazkilaria. (Argentina) # [[Soledad Estorach Esterri]] Espainiako ekintzaile anarkista (Lleida, 1915-1993) # [[Teresa Aldamiz]] poeta, kazetaria, itzultzailea. (Filipinas-Bilbo) # [[Teresa Jordá Vitó]] Akuarelista, margolaria (Bartzelona) # [[Teresa Lanceta]] Artista (Bartzelona) # [[Vera Mantero]] dantzaria (Portugal) # [[Xela Arias]] idazlea (Galizia) }} ====Berriak 2021 (urtarrila, otsaila, martxoa)==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Andereak Elkartea|Andereak Elkartea]] '''SORTU''' (Durango 2005) # [[Amaia Lopez de Munain]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Gasteiz 1972) # [[Antxone Telleria Mendia]] ef--'''SORTU''' irakaslea (Lekeitio 1956) # [[Bakarne Altonaga]] ef--'''SORTU''' historialaria (Bilbo 1988) # [[Bittori Etxeberria]] --ef'''SORTU''' Emakume Abertzale Batza. Erresistentziako kidea (Baztan 1908-1997) # [[Capitolina Bustince Larrondo]] efef'''SORTU''' irakasle, idazlea (Ujué 1864- Segovia 1934) # [[Carmen Artaza]] ----'''SORTU''' abeslaria (Donostia 1995) # [[Eladia Zubizarreta]] efef'''SORTU''' erreketista (Ermua 1923-2020) # [[Elena Ziordia]] ef--'''SORTU''' ilustratzailea (Bizkaia 1964) # [[Filomena Baldezate]] efef'''SORTU''' erizaina eta emagina (Valladolid-Bilbo 1895- Miranda de Ebro 1980) # [[Garazi Mugarza]] ef--'''SORTU''' Margolaria, idazlea eta erizana (Mallabia 1995) # [[Elvira Iñurrieta]] efef'''SORTU''' emagina (Elorrio 1895-1980) # [[Haizea Martiartu]] ef--'''SORTU''' saxofoi-jotzailea (Markina 1991) # [[Irantzu Mendia Azkue]] ----'''SORTU''' irakaslea eta ekintzailea (Gasteiz 1976) # [[Irati Idiakez]] ef--'''SORTU''' snowboarderra (Getaria 1996) # [[Isabel Lobiano]] efef'''SORTU''' (Ermua 1583-1673) # [[Izaro Lasa]] ef--'''SORTU''' txirrindulari ohia eta idazlea (Zumarraga 1987) # [[Kari Alberdi]] ----'''SORTU''' kimikaria, komunikazio zientifikoan aditua (Azkoitia 1996) # [[Lilatoia]] '''SORTU'''Donostia # [[Lorea Zulaika]] ef--'''SORTU''' musikaria (Ziortza-Bolibar 1996) # [[Lucia Urrutia]] ----'''SORTU''' meteorologoa (Erroibarra 1932) # [[Maider Mendizabal]] ef--'''SORTU''' pilotaria (Zizurkil 1977) # [[Maite Axiari]] --ef'''SORTU''' feminista, euskaltzale (Ezpeleta 1949-2021) # [[Maite Gorrotxategi]] ef--'''SORTU''' erraketista (Ermua 1926) # [[Mari Carmen Díaz de Lezana]] ----'''SORTU''' txirrindularia (Urduña 1943) # [[Marta Olazabal]] ----'''SORTU''' ikertzailea (Bilbo 1981) # [[Matilde Isasi-Isasmendi]] ef--'''SORTU''' emagina (Iurreta 1933) # [[Mentxu Alkorta]] ef--'''SORTU''' dantzari eta trikitilaria (Donostia 1947) # [[Miren Begoña Ereñaga]] efef'''SORTU''' erraketista (Durango 1927-2015) # [[Nahia Zubeldia]] ----'''SORTU''' itzultzaile, musikaria, idazlea (Lapurdi 1982) # [[Nerea del Campo Aguirre]] ef--'''SORTU''' filologoa (Eibar 1971) # [[Nicasia Madariaga]] efef'''SORTU''' margolaria (Bilbo 1874-1970) # [[Sara Estévez]] ----'''SORTU''' kazetaria (Bilbo 1925) # [[Tere Verdes]] efef'''SORTU''' Emakume Abertzale Batza. Erresistentziako kidea (Bilbo 1907-1959) # [[Victoria Mallabiabarrena]] efef'''SORTU'''soprano lirikoa (Mallabia 1867-1960) # [[Adelina Zendejas Gómez]] irakasle, kazetari, aktibista (Mexiko) # [[Aimé Painé]] abeslari maputxea (Argentina) # [[Alaíde Foppa]] poeta, itzultzailea, ekintzailea (Bartzelona-Guatemala) # [[Alice Stewart]] epidemiologa (Erresuma batua) # [[Amelina Ermeline Devant-Le Gallena]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Ana María Moix]] poeta, idazlea (Bartzelona) # [[Andrea Khalfaoui]] 1. ijito doktorea # [[Bartolina Sisa]] iraultzailea (Bolivia) # [[Benita Galeana]] sindikalista, ekintzailea (Mexiko) # [[Boliviako Cholitas escaladoras]] Bolivia # [[Carmen Ballvé]] argazkilaria (Madril) # [[Carmen Orellana Illescas]] ingurumen agentea, basozaina (Balear Uharteak) # [[Cira Crespo]] historialaria, idazlea (Katalunia) # [[Conxa Pérez Collado]] Ekintzaile anarko-feminista eta milizianoa (Katalunia, 1915-2014) # [[Cora Sadosky]]. Matematikaria (Argentina) # [[Coraline Labourdette]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Cristina López Barrio]] abokatu, idazlea (Madril) # [[Diana Trujillo]] ingeniari aeroespaziala (Kolonbia) # [[Domitila Barrios de Chungara]] Boliviar feminista # [[Edith Pretty]] lurjabea eta filantropoa. (Erresuma Batua) # [[Esperanza d'Ors|Esperanza D'ors]] eskutorea (Madril) # [[Ewy Rosqvist-von Korff]] rally pilotua (Suedia) # [[Fanny Blankers-Koen]] atleta (Herbehereak) # [[Flora Sandes]] soldadua (Britainia Handia) # [[Gilka Machado]] poeta (Brasil) # [[Gregoria Apaza]] iraultzailea (Bolivia) # [[Guadalupe Grande]] idazlea, poeta (Madril) # [[Guillermina Uribe Bone]] ingeniari zibila (Kolonbia) # [[Hedina Sijerčić]] idazle, kazetari, poeta (Sarajevo) # [[Helena Janeczek]] idazlea, kazetaria (Italia) # [[Hella Haasse]] idazlea (Herbehereak) # [[Idoia Hernández]] HATXE, piano-jotzailea (Errenteria) # [[Irene Polo]] kazetaria (Katalunia) # [[Irina Antónova]] Arte kritikaria (Mosku) # [[Isabella Karle]] X izpien ikertzailea. EEBB # [[Jacqueline Bidegorri]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Joy Adamson]] naturalista (Austria) # [[Juana Rouco Buela]] anarkista (Argentina) # [[Katharine Burr Blodgett]] fisikaria eta asmatzailea (Estatu Batuak) # [[Kalam Kunde|Kalam Kunda]] Kunde-jotzailea (Burkina Faso) # [[La Voz de la Mujer]] Argentinako aldizkari anarko-feminista. itzulpena # [[Letitia Mumford Geer]] erizaina eta asmatzailea (Estatu Batuak) # [[Louisa Garrett Anderson|Louisa Garret]] Medikua eta sufragista (Britainia Handia) # [[Lucía Sánchez Saornil]] Ekintzaile anarko-feminista eta poeta. Mujeres Libres-en sortzailea (Espainia, 1895-1970). # [[Lucy Parsons]] anarkista, komunista (EEBB) # [[Mamen Moreu]] ilustratzaile, komikigile (Huesca) # [[Manuela León]] Emakume ekintzailea (Ekuador) # [[Malva Flores]] idazlea (Mexiko) # [[Marcela Delpastre]] idazlea (Frantzia) # [[Margaret Roundtree]] Saskibaloi jokalaria (Estatu Batuak) # [[Margarita del Val]] birologoa (Madril) # [[Margarita García Flores]] feminista, abokatua (Nexiko) # [[Marie Langer]] Medikua, psikologoa (Austro-Argentinarra) # [[Mary Moffat Livingstone]] esploratzailea (Hegoafrika) # [[Maria Clemencia Herrera]] Lideresa, ekintzailea (Kolonbia) # [[María Cinta Balagué]] irrati esataria (Bartzelona) # [[María Collazo]] Argentinako anarko-feminista. itzulpena # [[Maria del Mar Lozano]] RAEx-eko zuzendaria (Iruñea) # [[Maria Josefa Saavedra]] abokatua (Bolivia) # [[María Lorena Ramírez]] korrikalaria (Mexiko) # [[Maria Paz Jiménez Escudero]] margolaria (Donostia) # [[Maria Soledad Moral Santa Cruz]] arrain saltzailea, ekintzailea (Portugalete) # [[Marina Núñez]] artista (Palentzia) # [[Marta Lamas]] idazlea, feminista, antropologoa (Mexiko) # [[Maxine Molyneux]] soziologoa, feminista (Pakistan) # [[Mercedes Ateca]] Txirrindularia (Laredo-Kantabria) # [[Mujeres Libres]] 36ko Espainiako Gerra garaiko erakunde anarko-feminista. itzulpena # [[Mujeres Libres (aldizkaria)]] Aurrekoaren aldizkaria. itzulpena # [[Nancy Porsia]] Kazetaria (Italia) # [[Nell Leyshon]] idazlea (Erresuma Batua) # [[Nuria Ruiz de Viñaspre]] poeta (Logroño) # [[Olvido García Valdés]] poeta (Pravia-Asturias) # [[Petrona Eyle]] Medikua, feminista (Argentina) # [[Rebeca Uribe]] poeta, (Mexiko) # [[Rebeca Uribe Bone]] ingeniari kimikoa (Kolonbia]] # [[Rosario Pino]] antzezlea (Málaga) # [[Sara Berenguer Laosa]] Ekintzaile anarko-feminista (Katalunia, 1919-2010) # [[Shadi Ghadirian]] argazkilaria (Iran) # [[Simona Manzaneda]] itzultzailea (Bolivia) # [[Solveig Nordström]] arkeologoa (Suedia) # [[Úrsula Goyzueta]] iraultzailea (Bolivia) # [[Vicenta Juaristi Eguino]] iraultzailea (Bolivia) # [[Victoria Aguirre Anchorena]] margolaria (Buenos Aires) # [[Virginia Bolten]] anarkista, kazetaria (Argentina) # [[Whina Cooper]] ekintzailea (Zeelanda Berria) }} === Hobetuak 2021 === # [[Alicia Iturrioz]] margolaria (Eibar) # [[Louise Michel]] Frantziako anarkista. Parisko Komunan kiderik garrantzitsuenetakoa. # [[Luz Zalduegi]] Albaitaria. (Mallabia) # [[Felisa Areitioaurtena|Felisa Areitioartena]] Antzezlea (Zaldibar) # [[Maria Magunazelaia]] Txirrindulari aitzindaria (Ermua) # [[Anna Sundström]] kimikaria (Suedia) # [[Mariñe Arbeo]] ilustrailea # [[Mercedes Careaga]] Ekintzailea (Eibar) # [[Iratxe Ansa]] dantzaria. (Donostia) ====Berriak 2020 ==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Adela Andikoetxea]] ----'''SORTU''' nekazaria (Urduliz 1954) # [[Ainhoa Urien]] ef--'''SORTU''' idazlea. (Abadiño 1997) # [[Amaia Gabantxo]] ef--'''SORTU''' idazlea itzultzailea (Bermeo1973) # [[Ana Mari Marin]] efef'''SORTU''' margolaria (Elizondo 1933- Iruñea 2020) # [[Andragunea]] '''SORTU''' Durango # [[Aroa Uharte]] ----'''SORTU''' itzultzailea (Leitza 1984) # [[Arrate Hidalgo]] ----'''SORTU''' idazlea, itzultzaile (Bilbo 1987) # [[Arrate Mardaras]] ef--'''SORTU''' idazlea (Abadiño 1960) # [[Askoa Etxebarrieta]] ef--'''SORTU''' flamenko dantzaria (Gasteiz 1976) # [[Dorita Ruiz]] '''SORTU''' Hezkuntza bereziko irakaslea aintzindaria (Burgos-Durango-Euba1944) # [[Erlea Maneros]] ef--'''SORTU''' Artista. Margolaria. (Bilbo 1977) # [[Esther Cruz]] ----'''SORTU''' eskalatzailea. (Murtzia-Euskal Herria 1976) # [[Irati Bilbao]] ef--'''SORTU''' jazz abeslaria. (Durango 1992) # [[Iratxe Mediavilla]] ef--'''SORTU''' zinegilea (Elorrio 1885) # [[Eva Guerrero]] ef--'''SOefefRTU''' dantzaria, koreografoa (Bilbo 1982) # [[Felisa Areitioaurtena]] '''SORTU''' antzezlea (Zaldibar 1902- Donostia 1990) # [[Garazi López de Armentia]] ef--'''SORTU''' dantzaria eta koreografoa (Gasteiz 1984) # [[Garbiñe Elizegi]] ef--'''SORTU''' erizaina, feminista (Baztan 1975) # [[Gemma Sanginés]] ef--'''SORTU''' psikologoa (Bilbo 1970) # [[Ines Olza]] ef--'''SORTU''' ikertzailea (Nafarroa 1982) # [[Isabel Sola]] ef--'''SORTU''' Birologoa (Nafarroa 1967) # [[Ixone Aroma]] ef--'''SORTU''' dantzaria (Durango 1982) # [[Izaro Zubiria]] ef--'''SORTU''' zientzilaria (Gaztelu 1989) # [[Izaskun Ayestaran]] ----'''SORTU''' erreketista (Ibarra 1941) # [[Jaione Camborda]] ef--'''SORTU''' zinegilea (Donostia 1983) # [[Joana Olasagasti]] ----'''SORTU''' dantzaria (Baiona 1990) # [[Jone Elorriaga]] ef--'''SORTU''' artista (Durango 1993) # [[Jone Martinez Palacios]] ef--'''SORTU''' irakaslea, feminista (Bizkaia 1995) # [[Josune Ilundain]] ef--'''SORTU''' sortzailea, ekintzaile, idazlea. (Nafarroa 1990) # [[Judit Muñoz]] ef--'''SORTU''' matematikaria eta ikertzailea (Abadiño 1991) # [[Juana Arrillaga|Juana "Juanita" Arrillaga]] efef'''SORTU''' erraketista (Elgoibar 1925- Mexiko 2022) # [[Juanita Gorroño]] efef'''SORTU''' panderojolea (Muxika 1913-Zornotza1991) # [[Juliana Zubizarreta]] efef'''SORTU''' panderojolea (Elgoibar1910-2006) # [[Julie Adrienne Karrikaburu]] efef'''SORTU''' musikologoa (Zuberoa1827-1898) # [[Karmele Gisasola]] ef--'''SORTU''' Herri kirolak (Mallabia1994) # [[Karmele Mitxelena]] ef--'''SORTU''' Idazlea eta iralkaslea (Oiartzun1988) # [[Larraitz Ariznabarreta]] ----'''SORTU''' antropologoa (Bilbo1968) # [[Leyre Arrieta |Leyre Arrieta Alberdi]] ef--'''SORTU''' historialaria (Mutriku1971) # [[Leire Elustondo Quiñones]] ef--'''SORTU''' Abeslaria, kazetaria (Ermua1993) # [[Lide Arana]] ----'''SORTU''' zientzialaria (Donostia1984) # [[Lurdes Huizi]] --ef'''SORTU''' irakaslea, (Goizueta1958-2020) # [[Luzia Sagastasoloa]] efef'''SORTU''' maistra, irakaslea, moja (Mallabia1912-Gasteiz1999) # [[Maialen Arregi]] ef--'''SORTU''' Arkitektoa (Elorrio1986) # [[Mabel Cañada Zorrilla]] ----'''SORTU''' feminista, ekintzailea (Bilbo1952) # [[Mabi Revuelta]] ef--'''SORTU''' artista plastikoa (Bilbo1967) # [[Maddi Ane Txoperena]] ef--'''SORTU'''bertsolaria, kazetaria eta feminista (Hendaia1994) # [[Maiana Bidegain]] ----'''SORTU''' zinegilea (Lapurdi1977) # [[Maite Lephaille]] ----'''SORTU''' irrati-esataria (Zuberoa1957) # [[Maite López]] ef--'''SORTU''' idazlea, itzultzailea (Azkoitia1985) # [[Mari Cruz Guruzeta]] efef'''SORTU''' ekintzailea (Aramaio1871-Areatza1934) # [[Mari Jose Kerejeta]] ----'''SORTU''' idazlea (Zegama1961) # [[Mari Karmen Goñi]] ----'''SORTU''' irakasle aitzindaria (Baztan ?) # [[María Jesús Cueto]] ef--'''SORTU''' artista. (Santander-Bilbo1951) # [[Maria González Gorosarri]] ef--'''SORTU''' Kazetaria, idazlea (Durango1978) # [[Maria Dolores Larramendi]] efef'''SORTU''' erraketista (Pasaia1926-2023) # [[Maria Mentxaka]] ef--'''SORTU''' kirol argazkilaria (Mungia1976) # [[Maria Merino]] ef--'''SORTU''' matematikaria (Bilbo1976) # [[Maria Txurruka]] efef'''SORTU''' erraketista (Elgoibar1923-2000) # [[Mari Carmen Ruiz]] ----'''SORTU''' aktore ohia (Bilbo1944) # [[Marijo Deogracias]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Antzuola1973) # [[Miren Larrea]] ef--'''SORTU''' antzezlea. (Zornotza1981) # [[Myriam Cameros Sierra|Myriam Cameros]] ef--'''SORTU''' Ilustratzailea (Iruña1978) # [[Nerea Irastorza]] ----'''SORTU''' zientzialaria (?, 1991) # [[Nerea Loiola Pikaza|Nerea Loiola]] ef--'''SORTU''' idazlea (Deba1985) # [[Olga Cazalis]] --ef'''SORTU''' erraketista (Markina-Xemein1925-Tenerife2018) # [[Pilar Claver]] ----'''SORTU''' aktibista (Izaba1918-2000) # [[Uxune Martinez Mazaga]] ef--'''SORTU''' Zabalkunde zientifikorako arduraduna (Garai1969) # [[Udane Ostolaza]] ef--'''SORTU''' Harri-jasotzailea (Orio2005) # [[Yolanda Mazkiaran]] '''SORTU''' dokumentalgilea (Altsasu1963) # [[Zaloa Fuertes]] ef--'''SORTU''' Argazkilaria (Mexiko-Abadiño1983) # [[Zuriñe del Cerro]] efef'''SORTU''' feminista historikoa (Bilbo1956-2020) # [[Katalin Karikó]] Biokimikaria (Hungaria) # [[Adela Cortina]] filosofoa (Valentzia) itzulpena # [[Adelina Gutiérrez]] astrofisikaria (Txile) # [[Alda Lara]] idazlea. (Angola). itzulpena # [[Alicia Miyares]] Filosofoa, feminista (Asturias) itzulpena # [[Alexandra David-Néel]] bidaiaria, idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Alexandra Olaya]] zientzialaria. Kolonbiarra. Itzulpena # [[Ama Ata Aidoo]] idazle afrikarra. Itzulpena # [[Amancay Gaztañaga]] abeslaria (Mexiko) # [[Amelia Opie]] idazlea ingelesa # [[Aminata Sow Fall]] idazlea (Senegal) itzulpena # [[Amparo Sánchez]] abeslaria (SEvilla) # [[Ana de Miguel]] filosofoa, feministra (SAntander) itzulpena # [[Ana Kiro]] galiziar abeslaria. itzulpena # [[Ana María Crespo de las Casas]] farmazialaria. (Tenerife) itzulpena # [[Andrée de Jongh]] belgika erresistentziako kidea # [[Ángeles López de Ayala]] kazetaria, politikaria, dramaturgoa (Sevilla) # [[Anna Burns]] idazlea (Belfast)itzulpena # [[Anna Surinyach]] fotokazetaria (Katalunia) # [[Anne Carson]] Poeta (Kanada) itzulpena # [[Anne Palles]] Sorgintzat errea (Danimarka) # [[Anoushka Shankar]] musikagilea itzulpena # [[Antonia Ferrín Moreiras]] Matematikaria, astronomoa (Galizia) # [[Ariane Lopez-Huici]] argazkilaria. Itzulpena # [[Asha Ismail]] mutilazioaren aurkako ekintzailea (Kenya) # [[Atala Apodaca]] feminista, iraultzailea (Mexiko) # [[Aziza Brahim]] abeslari sahararra (Itzulpena) # [[Beatrice Shilling]] asmatzailea (Ingalaterra) itzulpena # [[Becky Siegel]] dantzaria, koreografoa, zuzendaria (EEBB) Iruñea # [[Bel Zaballa]] kazetaria, idazlea (Katalunia) # [[Belén Bermejo]] idazlea, argazkilaria eta editorea (Madril) # [[Belén de Sárraga]] kazetaria, ekintzailea (Valladolid-Mexiko # [[Beryl Markham]] hegazkinlaria, idazlea (Ingalaterra-Kenya) itzulpena # [[Bertha Benz]] asmatzailea # [[Bertha Lutz]] Brasilgo urbanista eta feminista. # [[Blanca Silveira]] astronomoa (Venezuela) itzulpena # [[Beulah Louise Henry]] asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Carme Alvariño]] historialaria (Galizia) itzulpena # [[Carla Simón]] zinegilea (Katalunia) # [[Carmen Castillo (zinegilea)|Carmen Castillo]] zinegilea (Txile). itzulpena # [[Carmen de Burgos]] poeta eta kazetaria (Almeria) itzulpena # [[Carmen Gil Martinez]] idazlea. (Cadiz) # [[Carmen Portinho]] (itzulpena) (Brasil) # [[Catherine Destivelle]] eskalatzailea (Frantzia) # [[Cécile Rol-Tanguy|Cécile Rol]] Erresistentea. Frantzia. Itzulpena # [[Celinda Arregui]] politikaria, feminista (Txile) # [[Claire Goll]] kazetaria, idazlea bakearen aldeko altibista (Alemania-Frantzia) # [[Claudia Paz y Paz]] giza eskubideen defentzailea # [[Consuelo Álvarez Pool]] idazlea (Katalunia) # [[Cony Carranza Castro]] feminista, hezitzailea (El Salvador) # [[Cora Ratto de Sadosky]] matematikaria eta ekintzailea (ARgentina) # [[Dacia Maraini]] eleberrigilea (Italia) # [[Diane di Prima]] Poeta (EEBB) itzulpena # [[Dilhan Eryurt]] astronomoa, astrofisikaria (Turkia) # [[Dora Alonso]] Kazetaria eta idazlea (Kuba) itzulpena # [[Dorothea Klumpke]] astronomoa. EEBB # [[Dorothee Sölle]] Poeta eta teologoa. Itzulpena # [[Dulce Chacón (idazlea)|Dulce Chacón (Idazlea)]] Zafra. Itzulpena # [[Ebru Timtik]] abokatu kurdua. (Istambul) # [[Elena García Armada]]ingeniaria, asmatzailea (Santander) # [[Elodia Zaragoza-Turki]] idazlea,poeta,editorea # [[Emilie Flöge]] jostuna # [[Emma Chacón i Lausaca]] musikagilea (Bartzelona) itzulpena # [[Emma Lehmer]] matematikaria (Estatu Batuak) itzulpena # [[Encarnación Cabré]] arkeologoa (Madril) itzulpena # [[Eugenia Sacerdote de Lustig]] zientzilaria (Turin-Buenos Aires) (Itzulpena) # [[Eva Gonzalès]] margolaria (Paris) (Itzulpena) # [[Fanny Bullock Workman]] bidaiaria, idazlea, itzulpena # [[Filipa César|Filipa Cesar]] zinema zuzendaria (Portugal) itzulpena # [[Florence Rena Sabin]] zientzialaria. (EEBB) itzulpena # [[Francisca Vives]] historialaria (Cadiz) itzulpena # [[Gabrielle Roy]] Kanadar idazlea. (Kanada) # [[Gertrude Jekyll]] Lorezaina (Erresuma Batua) # [[Gloria Anzaldúa]] idazlea. aktibista (EEBB) itzulpena # [[Guadi Galego]] abeslaria (Galizia) (Itzulpena) # [[Hayley Westenra]] abeslaria (Zeelanda Berria) itzulpena # [[Helin Bölek]] abeslaria (Turkia) # [[Helena Maleno]] aktibista (El Ejido) Itzulpena # [[Ida Vitale]] idazlea. (Uruguai) itzulpena # [[Idea Vilariño]] idazlea. itzulpena # [[Inma Chacón]] idazlea (Zafra) itzulpena # [[Irene Solà]] idazlea, artista (Katalunia) # [[Irene Vallejo Moreu]] filologa eta idazlea (Zaragoza) # [[Irma Alicia Velásquez Nimatuj|Irma Alicia Velásques Nimatuj]]Guatemala, kazetaria eta antropologoa # [[Isabella Bird]] bidaiaria. idazlea (itzulpena) # [[Isabel Bono]] poeta, (Malaga) itzulpena # [[Jacinta Ortiz]] poeta (Granada) # [[Jennifer Doudna]] biokimikaria (EEBB) itzulpena # [[Jessie Fauset]] Poeta amerikarra itzulpena # [[Jessica Anderson]] idazle Australiarra. itzulpena # [[Jineth Bedoya]] Kazetaria. (Kolonbia) itzulpena # [[Joan Jara]] dantzaria (Txile) Victor Jararen bikotea # [[Joanne Chory]] biologoa. EEBB itzulpena # [[Josefa Llanes Escoda]] sugrafista (Filipinas) itzulpena # [[Judith Wright]] idazlea (Australia) itzulpena # [[Julia Antivilo]] artista (Txile) # [[Julie-Victoire Daubié]] idazle franziarra. itzulpena # [[Katharine Tynan]] idazle, Irlanda, itzulpena # [[Kenojuak Ashevak|Kenojuak Ashevah]]margolaria (Kanada) # [[La Yegros]] abeslaria (ARgentina-Okzitania # [[Laura Freixas]] idazlea (Bartzelona) (Itzulpena) # [[Leda Valladares]] abeslaria,(Argentina) (itzulpena) # [[Leila Aboulela]] sudandar idazlea (Itzulpena) # [[Leona Chalmers]] aktorea eta asmatzailea. EEBB. itzulpena # [[Leonor Orosa]] Koreografoa (Filipinak) # [[Lian Monserrate]] Muralgilea (Estatu Batuak) # [[Elizabeth Magie]] asmatzailea. (EEBB). Itzulpena # [[Lucía Garibaldi]] Zinegilea (Uruguai) Itzulpena # [[Luisa Capetillo]] anarkista, sindikalista, faminista (Puerto Rico) itzulpena # [[Magda Szabó|Magda Szabo]]idazlea (Hungaria) # [[María Andresa Casamayor]] matematikaria (Zaragoza) itzulpena # [[Maria Aurèlia Capmany]] eleberrigile, antzerkigile (Katalunia) itzulpena # [[Maria Isabel Barreno]] idazlea (Portugal) itzulpena # [[Maria Beasley]]. Asmaztzailea. (EEBB) # [[María Cumplido]] matematikaria. (itzulpena) # [[María Malla]] idazlea, katalana. itzulpena # [[María Mariño]] idazlea. (Galizia). itzulpena # [[Maria Pereira]] Asmatzailea (Portugal) # [[María Salvo]] Antifrankisgta (Bartzelona) itzulpena # [[Maria Teresa Horta]] idazlea (Portugal) itzulpena # [[María Teresa León]] idazlea (Errioxa) itzulpena # [[María Vallet Regí|María Vallet Regi]] Kimikaria (Kanaria) # [[María Y. Orosa|Maria Y. Orosa]] Medikua eta ikertzailea # [[Mariama Bâ]] idazlea (SEnegal) # [[Marica Campo]] idazlea (GAlizia) # [[Marie Hankel]] Esperanto idazlea, sufragista (Alemania) itzulpena # [[Marie Paradis]] alpinista Suitzarra. Itzulpena # [[Marie Under]] idazlea (Estonia) itzulpena # [[Marion Donovan]] asmaitzailea. EEBB. itzulpena # [[Mariví Ibarrola]] argazkilaria. (Naiara). itzulpena # [[Marivi Iturbe Etxeberria]] gizarte laguntzailea. Etxebarri. itzulpena # [[Margaret Harwood|Margaret Harwook]] Astronomoa (Estatu Batuak) itzulpena # [[Margaret Burbidge]] Astronomoa. (Inglaterra) itzulpena # [[Margarida Borràs]] Transexuala (Valentzia) # [[Margarita Michelena]] poeta (Mexiko) # [[Margarita Parra Álvarez]] Kimikaria, (Valentzia) # [[Martha Coston]]asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Marta Elena Casaús Arzú]] historialaria eta idazlea.(Guatemala) # [[Maruja Mallo]] margolaria (Galizia) itzulpena # [[Melitta Bentz]] asmatzailea alemaniarra itzulpena # [[Mercè Company]] idazlea (Katalunia) itzulpena # [[Mercè Ibarz]] idazlea (ARagoi) # [[Mikeas Sánchez]] poeta, irakaslea, idazlea (Mexiko) # [[Mónica Cahen D'Anvers]] kazetaria (Argentina) itzulpena # [[Montserrat Gudiol]] margolaria, (Bartzelona) itzulpena # [[Montserrat Torrent i Serra]] organojolea. (Bartzelona) itzulpena # [[Nella Larsen]] idazlea Afrikar-amerikarra. Itzulpena # [[Nellie Campobello]] idazlea eta dantzaria (Durango-Mexiko) itzulpena # [[Nerea Irigoyen]] zientzialaria. Zaragoza # [[Ngaio Marsh|Ngaio Marsh]] idazle, antzerlea. itzulpena # [[Olga Orozco]] poeta (Agentina) Itzulpena # [[Orsola Casagrande]] (Italia) # [[Pamela Hinkson]] idazle anglo irlandarra # [[Patricia Bath|Patricia Bath]] Medikua. itzulpena # [[Paula Nenette Pepín]] musikaria. # [[Paula Wiesinger]] eskiatzaile italiarra (Izulpena) # [[Paulina Chiziane]] idazle Monzambike. Itzulpena # [[Pilar del Río|Pilar del Rio]] kazetaria eta itzultzailea.(Granada). (itzulpena) # [[Pilar Alonso Ibañez]] etnografoa, historialaria (Markiz, Araba) itzulpena # [[Pilar Bellver]] idazlea, feminista (Jaen) itzulpena # [[Policarpa Salabarrieta]] ekintzalea (Kolonbia)(Itzulpena) # [[Raina Telgemeier]] komikigilea. (EEBB) itzulpena # [[Rosalinda L. Orosa]] Idazlea (Filipinak) # [[Saiza Nabarawi]] idazlea, feminista (Egipto) (Itzulpena) # [[Sagrario Vera Gordo]] Gerrillaria. (Badajoz) # [[Sandra Morán]] abeslaria, politikaria (Guatemala) itzulpena # [[Sara Curruchich]] abeslaria. Guatemala. itzulpena # [[Sarah Mather]] asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Severina Luna de Orosa]] medikua eta idazlea (Filipinak) # [[Silvia Cuevas Morales|Silvia Cuevas]] idazlea Txile. itzulpena # [[Stefi Troguet]] Alpinista (Andorra) # [[Susana Malón]] astronomoa (Zaragoza) Itzulpena # [[Susana Thénon]] itzultzaile, poeta (ARgentina). Itzulpena # [[Susana Vera]] argakilari-kazetaria (Iruñea) itzulpena # [[Suceso Portales]] jostuna eta anarko-sindikalista (Extremadura) # [[Syra Alonso]] idazlea, (Galizia). itzulpena # [[Teresa Eguibar]] eskulturea (Madril). itzulpena # [[Teresa Flores]] Feminista, ekintzailea (Txile) # [[Teresa Meana]] ekintzaile feminista (Gijón) # [[Vandana Shiva]] Idazlea. (India) (Itzulpena) # [[Violette Leduc]] Idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Violette Szabo]] Espia (Erresuma Batua) # [[Yaa Gyasi]] idazle afroamerikarra.(Ghana) itzulpena # [[Yasmina Reza]] idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Zenobia Camprubí]] idazlea eta itzultzailea itzulpena }} ====2018-2019==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agustina Otaola]] ----'''SORTUA''' Erraketista (Errenteria) # [[Alaitz Muro]] ef-- '''SORTUA''' ipuin kontalaria eta margolaria (Durango) # [[Amaia Aroma Lejarreta]] ef-- '''SORTU''' Txistularia (Abadiño) # [[Ainhoa Zuazua]] ef-- '''SORTUA''' Abeslaria (Ermua) # [[Angelita Alberdi]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Arantzazu Ametzaga]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea # [[Ascensión Badiola]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea(Bilbo) # [[Aurora Abasolo]] efef '''SORTUA''' Abeslaria (Durango) # [[Begoña Sopelana]] efef '''SORTUA''' Kooperantea, soziologoa (Iurreta) # [[Benita Uribarrena]] efef '''SORTUA''' Ekintzailea antifaxista (Durango) # [[Damaris Pan]] ef--'''SORTUA''' artista (Mallabia) # [[Digna Garitaonandia]] efef '''SORTUA''' Erraketista # [[Dina Bilbao]] efef '''SORTUA''' Kirolaria (Ondarroa)) # [[Eladia Altuna]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Irura) # [[Elena Olabe]] ef-- '''SORTU''' Poeta (Durango) # [[Elena Solatxi]] ef--'''SORTUA''' Eskultorea (Bilbo) # [[Elena Orobiogoikoetxea]] ----'''SORTUA''' Piano jolea (Durango) # [[Emilia Gomez]] ----'''SORTUA''' Erraketistan. (Valentzia) # [[Estibalitz González]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea (Ermua) # [[Eugenia Iriondo]] efef '''SORTUA'''Erraketista (Eibar) # [[Gloria Agirre]] ef-- '''SORTUA'''Erraketista (Asteasu) # [[Gloria Zubia]] efef '''SORTU''' ekintzailea (Durango) # [[Ines Etxegibel]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Durango) # [[Irati Eguren]] ef-- '''SORTUA''' Arkitektoa, ilustratzailea (Durango) # [[Irene Ibaibarriaga]] efef'''SORTU''' Erraketista (Ermua) # [[Jesusa Garitaonandia]] efef '''SORTU''' Erraketista (Mallabia) # [[Juana Elgezabal]] efef '''SORTUA'''Enpresaria (Derio) # [[Juanita Ibaibarriaga]] efef '''SORTUA''' Ekintzailea (Ermua) # [[Juanita Mir]] efef '''SORTUA''' Kazetaria, idazlea (Iruñea) # [[Juanita Unzueta]] efef '''SORTUA''' Dantzaria (Eibar) # [[Julia Klaudia Gabilondo]] efef '''SORTUA''' Idazlea (Mungia) # [[June Arbeo]] ef-- '''SORTUA'' Atleta (Durango) # [[Kattalin Agirre]] efef '''SORTUA''' Mugalaria, Frantziako erresistentziako kide (Sara) # [[Koro Benito]] ef-- '''SORTUA''' Poeta (Lumbrales) # [[Lara Izagirre]] ef-- '''SORTUA''' Zinegilea (Zornotza) # [[Libe Goñi]] ef-- '''SORTUA''' Irakaslea (Oteitza) # [[Lidia Cañete]] ef-- '''SORTUA''' kirolaria (Durango) # [[Lourdes Munitxa]] efef '''SORTUA''' Euskaltzalea (Zornotza) # [[Lucia Areitioaurtena]] efef '''SORTUA'''Erraketista (Ermua) # [[Luz Zalduegi]] efef '''SORTUA''' Albaitaria (Mallabia) # [[Maddi Barber]] ef-- '''SORTUA''' Zinegilea (Lakabe) # [[Maitane Alonso]] ef-- '''SORTU''' Ikertzailea,asmatzailea (Sodupe) # [[Maria Ana Bidegaray]] ---- '''SORTU''' Idazlea, feminista (Hazparne - Lapurdi) # [[Maria Arrillaga]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Elgoibar) # [[Maria Camino Oskoz]] efef '''SORTUA''' Maistra. (Iruñea) # [[Mari Carmen Lasagabaster]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Mari Carmen Madariaga]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Igorre) # [[Maria Antonia Uzkudun]] --ef'''SORTUA''' Erraketista (Anoeta) # [[Maria Luisa Alberdi]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Maria Luisa Senar]] --ef'''SORTUA'''Erraketista (Pasaia) # [[Maria Pilar Urriza]] ef--'''SORTUA''' Dantzaria (Lantz) # [[Maria San Juan de Garonda]] ---- '''SORTUA'' emagina. inkisizioa sutan erre zuen (Mungia) # [[Maribi Unamuno]] ---- '''SORTUA''' Filologoa. (Aulesti) # [[Meritxel Relaño]] ef-- '''SORTUA''' Unicefeko arduradun nagusia Yemenen (Durango) # [[Mila Salterain]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea (Durango) # [[Miren Alazne Iruretagoiena]] ef-- '''SORTU''' ekintzailea (Zarautz) # [[Miren Maortua]] efef '''SORTUA''' Idazlea (Zaldibar) # [[Miren Uzkudun]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Asteasu 1922-) # [[Nerea Etxegibel]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Durango 1964- ) # [[Oihana Azkorbebeitia]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Abadiño 1981- ) # [[Paula Lamarain]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Eibar 1924-2018) # [[Rosa Soroa]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Elduaien 1945- ) # [[Rosario Aranburu]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Eibar 1921-2015) # [[Silvia Trigueros]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Abadiño 1976) # [[Teri Ibarrola]] ---- '''SORTUA''' Ipuin kontalaria (Aulesti) # [[Vanessa Goikoetxea]] ef-- '''SORTU''' abeslaria (Florida 1980- ) # [[Zoila Askasibar]] ef-- '''SORTUA''' inprimatzailea (Elgeta 1877-1945) # [[Shakuntala Devi]] efef Idazlea (India) (Itzulpena) # [[Almudena Hernando]] ---- arkeologoa (Madril 1959)(itzulpena) # [[Gisella Perl]] efef Ginekologoa judua (Hungaria 1907-1988) (itzulpena) # [[Luna Miguel]] ef-- idazlea (Alcalá de Henares 1990- ) (itzulpena) # [[Mae Jemison]] ef-- ingeniari (Alabama 1956- ) (Itzulpena) # [[Maria Antonia Canals]] ef-- matematikaria (Bartzelona) (Itzulpena) # [[Mercedes Colás]] efef Maiatzeko plazako amak (Argentina 1925-2021) (Itzulpena) }} === [[Fitxategi:Gnome-colors-alacarte2.svg|30px]] Hobetuak === ==== 2020 ==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Elorriaga]] (Iurreta) # [[Ana Diez]] zinemagilea (Tutera) # [[Amaia Iturbide]] idazlea (Bilbo-Getxo) # [[Ariane Lopez-Huici|Ariane López Huici]] argazkilari lapurtarra. # [[Erika Lagoma]] Bertsolaria, feminista (Lesaka-Durango) # [[Gurutzi Arregi]] etnografoa (Durango) # [[Iñaxi Etxabe]] Bertsolaria, (Zumaia-Zarautz) # [[Isabel Coixet]] zinegilea (Katalunia) # [[Itziar Mendizabal]] Dantzaria (Gipuzkoa # [[Luzia Goñi]] bertsolaria (Basaburua) # [[Maider Fernandez]] zinegilea (Donostia) # [[Maria Zambrano]] idazlea (Madril) # [[Martina Ibaibarriaga]] gerrillaria (Berriz) # [[Matxalen Ziarsolo]] saskibaloi jokalaria (Ermua) # [[Oihana Alkorta]] musikaria (Orio-Zarautz) # [[Primi Erostarbe]] panderojolea eta irrintzilaria (Oñati) # [[Teodora Zuloaga]] zeramikaria (Madril-Segovia) # [[Trota Salernokoa]] ginekoloagoa(Italia) # [[Alfonsina Strada]] txirrindulari argentinarra (Mototsa) }} ==== 2018-2019 ==== # [[Balendiñe Albizu]] efef Idazlea (Zumaia) # [[Gurutze Frades]] ef-- Kirolaria (Durango-Iurreta) # [[Lourdes Unzueta]] ef-- Idazlea (Durango) # [[Uri Ruiz Bikandi]] efef Idazlea (Durango) == HOBETUAK == === Hobetuak 2023 === {{zutabeak|kopurua=3| # [[Sonia Etxezarreta]] '''--ef'''mahai-tenislaria (Irun 1968?- 2011) # [[Yusra Mardini]] '''ef--'''igerilaria, errefuxiatua (Siria 1998) # [[Olatz González]] '''ef--'''antropologoa (Bilbo 1973) # [[Eider Cardeñosa]] '''ef--'''karateka (Gasteiz 1995) # [[Graziana Barrenetxea]] '''----'''sorginkeriaren biktima (Zugarramurdi 1540-Logroño 1610) # [[Ainara Elbusto]] '''ef--'''txirrindularia (Nafarroa 1992) # [[Patricia López Arnaiz]] '''ef--''' (Gasteiz 1981) # [[Sofia Otero]] '''ef--'''aktorea (Basauri 2013) # [[Estibaliz Urresola Solaguren]] '''ef--'''film zuzendaria, gidoilaria (Laudio 1984) # [[Kim Ju-ae]] '''ef--'''Kim dinastiako kidea (Ipar Korea 2013) # [[Barbara Stanwyck]] '''efef'''aktorea (AEB 1907-1990) # [[Glenn Close ]] '''ef--'''aktorea (AEB 1947) # [[Lola Baldrich]] '''ef--'''aktorea (Toledo 1967) # [[Lola Herrera]] '''ef--'''aktorea (Valladolid 1935) # [[Federica Montseny]] '''efef'''anarkista, idazlea (Madril 1905-Frantzia 1994) # [[Céline Laguarde]] '''efef'''argazkilaria (Lapurdi 1961) # [[Aroa Gorostiza]] '''ef--'''txirrindularia (Elorrio 2002) # [[Anna Muzytxuk ]] '''ef--'''xake-jokalaria, aktibista (Ukraina 1990) # [[Clara Azurmendi]] '''ef--'''badminton kirolaria (Donostia 1998) # [[Irene Papas]] '''efef'''aktorea, abeslaria (Grezia 1926-2022) # [[Uxue Apaolaza]] '''ef--'''idazlea (Hernani 1981) # [[Hélène Carrère d'Encausse]] '''efef'''historialaria (Paris 1929) # [[Lisa Simpson]] marrazkietako pertsonaia (AEB 1987) # [[Maggie Simpson]] marrazkietako pertsonaia (AEB 1987) # [[Emakumearen historia]] emakumearen eginkizuna historian zehar # [[Oihana Azkorbebeitia]] '''ef--'''korrikalaria (Abadiño 1981) # [[Ione Irazabal]] '''ef--'''aktorea (Elorrio 1963) # [[Hürrem Sultan]] haseki sultan (Poloniako Erresuma,?-Otomandar Inperioa,1558) # [[Irene Atenaskoa]] '''--ef'''enperatrizea (Atenas,752-Lesbos,803) # [[Angelique du Coudray]] '''--ef'''emagina (Frantzia, 1712-1794) # [[Enara López]] '''ef--'''txirrindularia (Bilbo 1997) # [[Genero-rol]] # [[Genero-desparekotasun]] # [[Louise Joy Brown]] '''ef--'''1. probeta umea (Erresuma Batua 1978) # [[Marije Fullaondo]] '''ef--'''politikaria (Getxo, 1964) # [[Francisca Pizarro Yupanqui]]'''ef--'' Quispe Sisa eta Francisco Pizarroren alaba (Peru,1534-Cáceres,1598) # [[Hassiba Ben Bouali]] '''efef''Aljeriako Independentzia Gerrako gudaria (1938 - 1957) # [[Irene Paredes]] '''ef--'''futbolaria (Legazpi 1991) # [[Oihane Hernandez]] '''ef--'''futbolaria, defentsa (Sopela 2000) # [[Misa Rodríguez]] '''ef--'''futbolaria, atezaina (Kanariak 1999) # [[Filipa Moniz]] '''ef--'''Kristobal Kolonen emaztea (Portugal, 1455-1485) # [[Agatha Barbara]] '''efef'''presidentea, aitzindaria (Malta 1923-2002) # [[Elena Furiase]] '''ef--'''aktorea, idazlea (Madril 1988) # [[Itsaso Arana]] '''ef--'''ktorea, zuzendaria (Nafarroa 1985) # [[Ane Santesteban]] '''ef--'''txirrindularia (Errenteria 1990) # [[Maite Ruiz de Larramendi]] '''ef--'''pilotari ohia (Beasain 1973) # [[Claudia Zornoza]] '''ef--'''futbolaria, erdilaria (Madril 1990) # [[Alexia Putellas]] '''ef--'''futbolaria, erdilaria (Bartzelona 19) # [[Susana Zapke]] '''ef--'''musikologoa (Gipuzkoa 1965) # [[Maite Agirre ]] '''ef--'''aktore, antzerkigilea (Zarautz 1955) # [[Noe Itō]] '''efef'''aktibista, eraila (Japonia 1895-1923) # [[Edmonia Lewis]] '''efef'''eskultorea (AEB 1844-Londres 1907) # [[Libe Mimenza]] '''ef--'''kazetaria, ikertzailea (Elorrio 1988 19) # [[Maddalen Dorronsoro Amiano]] '''ef--'''abesbatza zuzendaria (Lezo 1987) # [[Aintzane Encinas]] '''ef--'''futbolaria ohia, entrenatzailea (Donostia 1988) # [[Alba Redondo]] '''ef--'''futbolaria, aurrelaria (Albacete 1996) # [[Jennifer Hermoso]] '''ef--'''futbolari aurrelaria eta erdilaria (Madril 1990) # [[Ainhoa Cantalapiedra]] '''ef--'''abeslaria (Galdakao, 1980) # [[Zoleka Mandela]] '''efef'''aktibista (Hegoafrika, 1980-2023) # [[Ana Terradillos]] '''ef--'''kazetaria (Donostia 1973) # [[Lidia Valentín ]] '''ef--'''pisu-jasotzailea (Leon 1985) # [[Maite Oroz]] '''ef--'''futbolaria (Nafarroa 1998) # [[Adania Shibli]] '''e---'''idazlea (Palestina, 1974) # [[Rafeef Ziadah]] '''e---'''poeta (Libano, 1979) # [[Yolanda Alzola]] '''ef--'''telebista aurkezlea (Bizkaia, 1970) # [[Silvia Intxaurrondo]] '''ef--'''kazetaria (Barakaldo, 1979) # [[Miren Arzallus]] '''----'''moda historialaria, ikertzailea (Bilbo 1978) # [[June Ansoleaga]] '''ef--'''kazetaria (Sopela 1987) # [[Zuriñe Zulaika]] '''----'''metereologoa, fisikaria (?, ?) # [[Maria Eugenia Luc]] '''ef--'''musikagilea ( Argentina/Euskal Herria 1958) # [[Yurena]] '''ef--'''abeslaria (Santurtzi 1969) # [[Amanirenas]] '''e-e-'''erregina eta gobernadorea (Kuxeko Erresuma, K.a.57 - K.a.10) # [[Gabriela Silang]] '''efef'''Filipinetako heroia (Filipinak, 1731-1763) # [[Bene Bergado]] '''----'''artista, eskultorea (Salamanca/Bizkaia 1963) # [[Margarita López Maturana]] '''efef''' moja beatoa, Berrizko Mesedeetako Misiolarien sortzailea (Bilbo 1884-Donostia 1934) # [[Diana Krall]] '''ef--''' piano-jotzailea eta jazz abeslaria (Kanada 1964) # [[Maria Gebara]] ---- idazlea (Valladolid, ? - ? ,1683) # [[Janire Gonzalez Etxabarri]] ef-- surflaria (Zumaia 2005) }} == [[Fitxategi:Gnome-system-users.svg |30px|]] Wikilariok == (Zure izena gehitu dezakezu iturburu kodea aldatu eta 4 bider ALT Gr + 4 sakatuta (4 aldiz "~" agertuko da) # [[Lankide:Wikimaribarre|Wikimaribarre]] ([[Lankide eztabaida:Wikimaribarre|eztabaida]]) 18:22, 13 ekaina 2018 (CET) # [[Lankide:Lurdeswiki|Lurdeswiki]] ([[Lankide eztabaida:Lurdeswiki|eztabaida]]) 18:17, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:Larrauri|Larrauri]] ([[Lankide eztabaida:Larrauri|eztabaida]]) 18:18, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:OrtuUrti|OrtuUrti]] ([[Lankide eztabaida:OrtuUrti|eztabaida]]) 18:22, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:Mototsa|Mototsa]] ([[Lankide eztabaida:Mototsa|eztabaida]]) 11:20, 22 uztaila 2020 (CET) # [[Lankide:Joseintx|Joseintx]] ([[Lankide eztabaida:Joseintx|eztabaida]]) 18:22, 9 urria 2020 (CET) # [[Lankide:Isabeliraurgi|Isabeliraurgi]] ([[Lankide eztabaida:Isabeliraurgi|eztabaida]]) 17:48, 16 urria 2020 # [[Lankide:Mgaraizabal|Mgaraizabal]] ([[Lankide eztabaida:Mgaraizabal|eztabaida]]) 18:00, 5 azaroa 2021 (CET) # [[Lankide:josi|Josi]] ([[Lankide eztabaida:Josi|eztabaida]]) 18:00, 5 azaroa 2021 (CET) # [[Lankide:Andremendea|Andremendea]] ([[Lankide eztabaida:Andremendea|eztabaida]]) 16:43, 15 azaroa 2024 (CET) # [[Lankide:JULEBAR|JULEBAR]] ([[Lankide eztabaida:JULEBAR|eztabaida]]) 16:48, 15 azaroa 2024 (CET) == Wikilaguntza == * [https://eu.wikipedia.org/wiki/Laguntza:Gida_arina Gida Arina] * [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:C%C3%B3mo_subir_imagen_con_la_app_de_Wikimedia_Commons.pdf Cómo subir una imagen con la app de Wikimedia Commons] * [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ejemplo_de_subida_de_imagen_a_Commons,_introduciendo_geolocalizaci%C3%B3n.webm Ejemplo de subida de imagen a Commons, introduciendo geolocalización] == [[Fitxategi:Gnome-web-browser.svg|30px]] Kanpo estekak == * Nola igo argazkiak Commons-era? [[c:File:Ejemplo_de_subida_de_imagen_a_Commons,_introduciendo_geolocalización.webm|Ordenagailutik (bideoa)]] | [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/89/C%C3%B3mo_subir_imagen_con_la_app_de_Wikimedia_Commons.pdf App-etik (PDF)] | [[:es:Wikipedia:Encuentros/Wiki_Takes_Vitoria-Gasteiz/Ayuda|Ideia gehiago...]] * [https://anboto.org/durango/1583310345667-wikipedia-erreminta-ona-dela-uste-dugu-emakumeek-erreferentzialtasuna-lortzeko Wikipedia erramienta ona dela uste dugu emakumeek erreferialtsuna lortzeko]Anboto 2020/03/04 * [https://www.elcorreo.com/bizkaia/duranguesado/durangaldeko-andren-ekarpenak-20200122193350-nt.html?edtn=bizkaia&fbclid=IwAR1hHPcQJaQM-WaIU7mYeNetsB89jEH2-BWSA0fPGjbTgTkHpqtKRT9BnCc#vca=fixed-btn&vso=rrss&vmc=fb&vli=Duranguesado Durangaldeko andren ekarpenak bistaratzera dator WikiEmakumeok] El Correo 2020/01/21 * [https://anboto.org/durango/1579696765085-wikikedada-egingo-dute-durangon-wikipedian-dagoen-genero-arrakala-aldatzeko 'Wikikedada' egingo dute Durangon, Wikipedian dagoen "genero arrakala" aldatzeko], Anboto Durango 2020/01/22 * [https://dotb.eus/dotb-eus-emakumeen-biografia-berriak-sortzeko-wikikedada-antolatu-da-durangon/ Emakumeen biografia berriak sortzeko ‘Wikikedada’ antolatu da Durangon] Dotb.eus 2020/01/23 * [http://www.azkuefundazioarenegunkaria.eus/wikikedada-wikiemakumeokwikidurango/ Wikikedada: WikiEmakumeok/WikiDurango | Azkue Fundazioaren Egunkaria] 2020/01/21 * [https://halabedi.eus/es/marisa-barrena-wikiemakumeok-gizarteko-beste-arloetan-lez-emakumeak-ia-ikusezinak-gara-wikipedian-ere/?fbclid=IwAR2pUHHzwsNx8kzKAyc3dlTpZc4p4mx8duIC0PeKHEj01G3yXoFKxXlBBlc Marisa Barrena (Wikiemakumeok): "Gizarteko beste arloetan lez, emakumeak ia ikusezinak gara wikipedian ere" - Halabedi] 2020/02/06 * [https://www.youtube.com/watch?v=eH-JkwLAa6Q&feature=youtu.be [Bideoa] Data zaharrak bilatzen], Estibalitz González Solozabal Durangon #Wikiemakumeok mintegian data zaharrak zelan bilatzen diren azaltzen dau, Josi Sierra-ri esker. * [https://amp.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/amarauna/osoa/7892080/magikoa-da-andre-baten-biografia-mundura-zabaltzea/ "Magikoa da andre baten biografia mundura zabaltzea"], EITB - 2021/03/08 * https://www.youtube.com/watch?v=r2Z5CFSLSf8 Lurdes Totorikaguena eta Marisa Barrena Laixiar irratian * [https://mugakultura.eus/2023/11/10/wikiemakumeok-dokumentala-zinebin-estreinatzea-zorte-ikaragarria-da-bozgorailu-potentea-baita/?fbclid=IwAR2YDcgxq21VEdyB3vM1pju0fA9vtxobJH8n6i2sfPmyLhVQJr9Ys2vCTlw/ Bilbon, Zinebin estrenatzea zorte ikaragarria da, bozgorailu potentea baita. Mugalari 2023ko azaroa. ] puqvg29s0f87tz3cbwgfijzd6gu6gsu 9998504 9998489 2024-12-13T13:34:48Z Wikimaribarre 88969 /* Berriak 2024 (abendua) */ 9998504 wikitext text/x-wiki '''''WikiDurangaldea | Durangaldean egiten diren lanaldietako wikilekua ''''' [[Fitxategi:WikiEmakumeok Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak.jpg|thumb|WikiEmakumeok, Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak. Azaroak 1 2019, Durangon]] [[File:5.555 biografia 2024 martxoa.png|thumb|200px|2024.03.08]] [[File:Durangoko wikilariok 5.000 biografia.png|thumb|200px|2023.12.31]] [[File:Durangoko wikilariak 2023.jpg|thumb|200px|2023.07.07]] [[File:WikiEmakumok 3000.jpg|thumb|200px|2023ko otsaila]] [[File:Wikiemakumeok Durango Abendua 2022.jpg|thumb|200px|2022ko abenduaren 1a]] [[Fitxategi:Wikiemakumeok Durango.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko iraila]] [[Fitxategi:Durangoko wikilariak 1500.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko ekaina]] [[Fitxategi:Durangoko Wikilariak.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko apirila]] == [[Fitxategi:Im-jabber.svg|30px|]] Wikiproiektu honen helburuak == * Emakumeen biografia berriak sortzea euskaraz. * Wikipedian beste hizkuntza batzuetan badauden emakumeen biografiak euskarara ekartzea. * Emakumezko editore euskaldunen kopurua handitzea. * Euskal Wikipedian genero-ikuspegia txertatzea. * Historian zehar izandako emakumeen ekarpenak eta ezagutzak Euskal Wikipedian biltzea. == [[File:La mujer que nunca conociste logo 2017.jpg|30px]] Emakumeen zerrenda [https://es.wikipedia.org/wiki/Wikiproyecto:Mujeres/Wikimujeres/WikiEmakumeok/Durango >>> erderaz]== === EGITEN === # [[Marian_Diamond_(cient%C3%ADfica)]] https://es.wikipedia.org/wiki/Marian_Diamond_(cient%C3%ADfica) (Lurdes) # [[Tam_O%27Shaughnessy]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tam_O%27Shaughnessy (Lurdes) # Kontxa Laspiur (Eibar) (Marisa) '''Ingelesetik itzultzeko''' #[[Juanita Breckenridge Bates]] https://en.wikipedia.org/wiki/Juanita_Breckenridge_Bates # [[Emily M. Bishop]] https://en.wikipedia.org/wiki/Emily_M._Bishop # [[Minta Bosley Allen Trotman]] https://en.wikipedia.org/wiki/Minta_Bosley_Allen_Trotman # [[Vira Boarman Whitehouse]] https://en.wikipedia.org/wiki/Vira_Boarman_Whitehouse # [[Adelaide Underhill]] https://en.wikipedia.org/wiki/Adelaide_Underhill # [[Katrina Ely Tiffany]] https://en.wikipedia.org/wiki/Katrina_Ely_Tiffany # [[Margaret Hayden Rorke]] https://en.wikipedia.org/wiki/Margaret_Hayden_Rorke # [[Ruth Logan Roberts]] https://en.wikipedia.org/wiki/Ruth_Logan_Roberts # [[Eugénie M. Rayé-Smith]] https://en.wikipedia.org/wiki/Eug%C3%A9nie_M._Ray%C3%A9-Smith # # [[Mithu Sanyal]] https://en.wikipedia.org/wiki/Mithu_Sanyal (Leire Mi) Catharine Waugh McCulloch - Wikipedia # [[Catharine Waugh McCulloch]] sufragista (AEB 1862-1945) Grandma Gatewood - Wikipedia # [[Granma Gatewood McCulloch]] ultrarail mendi-ibileran aitzindaria (AEB 1887-1973) '''Frantsesetik itzultzeko''' # [[Émilie Carles]] https://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89milie_Carles # [[Victoria Mas]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Victoria_Mas # [[Jeanne Humbert]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Jeanne_Humbert # [[Anna Mahé]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Anna_Mah%C3%A9 # [[Capucine Motte]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Capucine_Motte '''SORTZEKO''' # [[Uxue Rey Gorraiz]] idzlea, kazetaria # [[Lola Lopez de Lacalle]] idazlea (Zornotza) # [[Ignacia Altolagirre Camarero]] (h.2023.07.22) # [[Naia Laka]] (Ispaster) https://www.eitb.eus/es/cultura/cine/festival-san-sebastian/videos/detalle/9589117/video-zortzitik-infinitura-recorrido-por-historia-del-cine-vasco-de-mano-de-benito-ansola/ # [[Annette Gonzalez-Etxabarri]] https://www.naiz.eus/es/info/noticia/20230508/annette-gonzalez-etxabarri-zumaiarra-txapeldun-europako-junior-txapelketan # [[Madalen Etxegarai]] pilotaria. https://goiena.eus/oinati/1727423962644-madalen-etxegarai-haurra-nintzenean-nuen-ametsa-betetzen-nabil # [[Sylvia Lefanu]] zinemagilea. https://www.berria.eus/kultura/zinemaldia/berria-eus_2130955_102.html # [[Nagore Urdapilleta]] Errio dokumentalaren aurkezlea. https://ataria.eus/komunitatea/berria/1727420302628-bere-txikitasunean-orio-zeinen-handia-den-erakutsi-nahi-izan-dugu # [[Maite Ubiria]] kazetaria. https://www.berria.eus/euskal-herria/iparrari-hegoak-ematen_2129951_102.html # [[Pancracia Ollo de la Mata]] Zumalakarregiren emaztea # [[Ainhoa Aldazabal Gallastegi]] # [[Uxua Azpiroz]] hezitzailea https://www.berria.eus/bizigiro/beharrezkoa-da-bizikidetza-oinarri-duten-proiektuak-garatzea-ikastetxeetan_2128805_102.html # [[Heza Sengal]]. emakume yazikia. https://www.berria.eus/mundua/eiren-gustukoak-baginen-erosi-egiten-gintuzten-merkantzia-hutsa-bagina-bezala_2128867_102.html # [[Miren Berasategi Zeberio]] Ikertzailea. https://www.berria.eus/euskal-herria/gizon-gazteek-kontserbadurismorako-joera-dute_2128223_102.html '''Zinegileak - Donostiako Giza Eskubideen Zinemaldian sarituak''' # [[Kim Longinotto]] https://es.wikipedia.org/wiki/Kim_Longinotto # [[Lourdes Portillo]] https://es.wikipedia.org/wiki/Lourdes_Portillo # [[Deepa Mehta]] https://es.wikipedia.org/wiki/Deepa_Mehta '''Espainiako Gerra Zibileko emakumeak''' # [[Sofia Da Blasco]] https://es.wikipedia.org/wiki/Sof%C3%ADa_Blasco # [[Carolina_Bunjes-Rosenthal]] https://es.wikipedia.org/wiki/Carolina_Bunjes-Rosenthal # [[Isabel Alonso]] https://es.wikipedia.org/wiki/Isabel_Alonso '''Emakume interesgarriak''' # [[Jekaterina Samutsevitx]] https://es.wikipedia.org/wiki/Yekaterina_Samuts%C3%A9vich # [[Nadezhda Popova]] https://es.wikipedia.org/wiki/Nadezhda_Popova '''Heroínas de la Unión Soviética''' https://es.wikipedia.org/wiki/Anexo:Hero%C3%ADnas_de_la_Uni%C3%B3n_Sovi%C3%A9tica '''Emakumeak eta itsasoa''' https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20210924/las-mujeres-ilustres-de-la-historia-naval-en-el-itsasmuseum-de-bilbo-a-traves-del-arte # '''EMAKUME ITZULTZAILEAK''' # [[Malika Embarek]] https://es.wikipedia.org/wiki/Malika_Embarek # [[Concha Fernández-Luna Sánchez]] https://es.wikipedia.org/wiki/Concha_Fern%C3%A1ndez-Luna_S%C3%A1nchez # [[Laura García Corella]] https://es.wikipedia.org/wiki/Laura_Garc%C3%ADa_Corella '''EMAKUME AKTIBISTAK''' # https://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Mujeres_activistas # [[María Dimádi]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Mar%C3%ADa_Dim%C3%A1di (Leire) # [[Paste Up Morras]], aktibista https://es.wikipedia.org/wiki/Paste_Up_Morras # [[Elizabeth Wathuti]] aktibista https://es.wikipedia.org/wiki/Elizabeth_Wathuti (Oiber) # [[Tosia Altman]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tosia_Altman # https://es.wikipedia.org/wiki/V%C3%B5_Th%E1%BB%8B_Th%E1%BA%AFng # [[Maria Spiridonova]] https://es.wikipedia.org/wiki/Mariya_Spirid%C3%B3nova # [[Yusra Al Barbar]] https://es.wikipedia.org/wiki/Yusra_al-Barbari palestinarra '''EMAKUME ILUSTRATZAILEAK''' https://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Ilustradoras # [[Mitzy Reyes Juárez]] https://es.wikipedia.org/wiki/Mitzy_Reyes_Ju%C3%A1rez # [[Ellen Robbins]] https://es.wikipedia.org/wiki/Ellen_Robbins # [[Retta aktibisten zerrendan Scott]] https://es.wikipedia.org/wiki/Retta_Scott # [[Bahia Shehab]] https://es.wikipedia.org/wiki/Bahia_Shehab # [[Posy Simmonds]] https://es.wikipedia.org/wiki/Posy_Simmonds '''EMAKUME IDAZLEAK - POETAK''' # [[Olga Rivero]] https://es.wikipedia.org/wiki/Olga_Rivero_Jord%C3%A1n '''EMAKUMEAK ZIENTZIAN''' # [[Gloria Long Anderson]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Gloria_Long_Anderson # [[Clémence Royer]] https://es.wikipedia.org/wiki/Cl%C3%A9mence_Royer # [[Tilly Edinger]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tilly_Edinger # [[Isabel Clifton Cookson]] https://es.wikipedia.org/wiki/Isabel_Clifton_Cookson # [[Cécile DeWitt Morette]] https://es.wikipedia.org/wiki/C%C3%A9cile_DeWitt-Morette # [[Wrexie Leonard]] https://es.wikipedia.org/wiki/Wrexie_Leonard # [[Marjorie Lee Browne]] https://es.wikipedia.org/wiki/Marjorie_Lee_Browne '''DENETARIK''' # [[Victorine Brocher]] https://en.wikipedia.org/wiki/Victorine_Brocher (LEIRE MENDIBURU) # [[Esther Afus Ocloo]] aitzindaria (Ghana) https://es.wikipedia.org/wiki/Esther_Afua_Ocloo # [[Margaret A. Wilcox]] https://en.wikipedia.org/wiki/Margaret_A._Wilcox # [[Amineh Kakabaveh]] https://en.wikipedia.org/wiki/Amineh_Kakabaveh # [[Trio Artio]] https://www.musicexport.at/artist/trio-artio/ + Berria egunkaria # [[Fabiola Letelier]] abokatua eta giza eskubideen aldeko ekintzailea. # [[Ana Belén Montes]] espioia. https://es.wikipedia.org/wiki/Ana_Bel%C3%A9n_Montes # [[Dorothy Levitt]] asmatzailea eta kotxe lasterketetan aitzindaria https://es.wikipedia.org/wiki/Dorothy_Levitt == BERRIAK == ==='''Berriak 2024''' ('''abendua''')=== <nowiki>{{zutabeak|kopurua=3|</nowiki> # [[Alaitz Melgar Agirre]] '''SORTUA''' euskara irakaslea eta idazlea (Barakaldo, 1984) # [[Irati Bazeta Agirre]] '''SORTUA''' ilustratzailea (Abadiño, 1999) # [[Maritxu Sorabilla]] '''SORTUA''' mendizale aitzindaria (Iruñea, 1927) # [[Irati Bereau Baleztena]] '''SORTUA''' itzultzailea (Irun 1978) # [[Elordi García Insausti|Elordi Garcia Intxausti]] '''SORTUA''' kazetaria eta idazlea ((Lazkao, 1977) # [[Txaro Iturralde Sáenz de Vicuña|Txaro Iturralde Sáenz]] '''SORTUA''' jostuna (Gasteiz, 1952) # [[Itziar Otegi Aranburu]] '''SORTUA''' itzultzailea eta idazlea (Oiartzun, 1972) # [[Sara Ayesa]] '''SORTUA''' artista (Donostia, 1997) # [[Maud Younger]] sufragista (AEB 1870-1936) # [[Margalida Roig Colomar]] sindikalista (Eivissa, 1908-1966) #[[Luisa Riera Muñiz]] maistra errepresaliatua (Villaviciosa, 1884-Zornotzako Emakumeen Kartzela, 1944) #[[Maria Marí Guasch]] errepublikar militantea (Sant Llorenç de Balàfia, [[1909]] - [[Eivissa]], [[2001]]) # [[Efua Sutherland]] idazlea (Ghana 1924-1996) # [[Concepción Loring]] 1. emakume politikaria, 1.a Diputatuen kongresuan hitz egiten (Malaga 1868-Madril 1935) # [[Amalia Heredia Livermore]] bildumagilea, ikertzailea (Malaga 1830-1902) # [[Carmen Cuesta del Muro]] abokatua, zuzenbidean Espainiako 1. emakume doktorea (Palentzia 1890-Madril 1968) # [[Natividad Domínguez Atalaya]] pedagogoa, politikaria ( Madril 1888-Valentzia 1932) # [[Teresa Luzzatti]] politikaria, sufragista (Lugo 1889-Madril 1942) # [[María López de Sagredo Andreo]] politikaria (Kuba/Bartzelona 1881-Hondarribia 1953) # [[Micaela Díaz Rabaneda]] maistra, politikaria (Nafarroa 1878-? XX. mendea) # [[Trinidad von Scholtz Hermensdorff]] bildumagilea, politikaria (Malaga 1857-Austria 1937) # [[Marisol Nichols]] aktorea (AEB 1973) # [[Mackenzie Phillips]] aktorea, abeslaria (AEB 1959) # [[Emma Lucy Braun]] botanikaria (AEB, 1889-1971) # [[Elizabeth Lowe Watson]] idazlea, sufragista, hizlaria (AEB 1842-1927) # [[Pilar Benejam Arguimbau]] pedagogoa, geografoa (Menorca 1937) # [[Francisca Bohigas Gavilanes]] maistra, ikuskatzailea, idazlea (Bartzelona 1892-Madril 1973) # [[Fernande Barrey]] prostituta, modeloa eta margolaria (frantzia, 1893-1974) # [[Anna Pirozzi]] opera sopranoa (Napoli, 1975) # [[Mariella Devia]] opera abeslaria (Liguria, 1948) # [[Yusra al-Barbari]] politikaria eta ekintzailea (Palestina, 1923-2009) # [[Park Kyung-Ri]] eleberrigilea (Hego Korea 1926-2008) # [[Aurora Sampedro Pi%C3%B1eiro]] kimikaria (Galizia, 1913-1996) # [[Dorothy Allison]] idazlea # [[Nicole Ferroni]] umoregilea # [[Edith Ainge]] sufragista (AEB, 1873-1948) # [[Sonia Vaccaro]] psikologoa (Argentina/Espainia XX. mendea) # [[Raychelle Burks]] zientzia dibulgatzailea (AEB XX. mendea) # [[Kelly Frye]] aktorea (AEB 1984) # [[Amy Madigan]] aktorea (AEB 1950) # [[Amber Stevens]] aktorea, modeloa (AEB 1986) # [[Juana Francés]] margolaria (Alacant 1924-Madril 1990) # [[Njideka Akunyili Crosby]] artista bisuala (Nigeria/AEB 1983) # [[Martha Diamond]] margolaria (AEB 1944-2023) # [[Joan Mitchell]] margolaria (AEB 1925-Paris 1992) # [[Toyin Ojih Odutola]] marrazkilaria (Nigeria/AEB 1985) # [[Fe del Mundo]] pediatra (Filipinak, 1911-2011) # [[Isabel Garbayo]] Villa Teresitako sortzailea (Iruñea, 1905-2011) # [[Elvira Siurana]] feminista, idazlea (LLeida 1952) # [[Lourdes Ciuró]] abokatua, politikaria (Tarragona 1971) # [[Helena Solà Tàrraga]] maistra, politikaria (Bartzelona 1976) # [[Amanda Righetti]] aktorea (AEB 1983) # [[Luna Ki]] abeslaria, DJa (Bartzelona 1999) # [[Katharina Konradi]] opera sopranoa (Kirgizistan/Alemania 1988) # [[Babi (abeslaria)]] (Madril 1999) # [[Klesie Kelly]] sopranoa (AEB XX. mendea) # [[Montserrat Martínez Parera]] ekonomialaria (Bartzelona 1975) # [[Lesley-Ann Jones]] kazetaria, idazlea (EB 1956) # [[Orra White Hitchcock]] ilustratzailea (AEB, 1796-1863) # [[Margaret Chanler Aldrich]] filantropoa, erizaina eta idazlea (AEB, 1870-1963) # [[Dorothy Allison]] idazlea (AEB, 1949-2024) # [[Nicole Ferroni]] umoregilea (Maroko, 1982) # [[Ann Preston]] medikua, ekintzailea (AEB, 1813-1872) # [[Nicole Claveloux]] margolari, ilustratzaile eta komikigilea (Frantzia, 1940-__ ) # [[Maria Bellido|Maria Belido]] espainiar heroi mitikoa (1755-1809) # [[Sofía Esparza Jauregi|Sofia Esparza Jauregi]] sopranoa (Iruñea, 1994) # [[Isabel Azcárate Ristori]] irakasle ikertzailea (Cádiz 1923-Madril 2016) # [[Ana López Navajas]] irakaslea, ikertzailea ( Valentzia 1962) # [[Erika Leiva]] kopla abeslaria (Tarragona/Cádiz 1984) # [[Joana Jiménez]] abeslaria, dantzaria (Sevilla 1977) # [[Carmen Conesa]] aktorea (Bartzelona 1960) # [[Diana Peñalver]] aktorea (Sevilla 1965) # [[Rosa Mariscal]] aktorea (Sevilla 1970-2022) # [[Pilar Punzano]] aktorea, pedagogoa (Madril 1980) # [[Irene Visedo]] aktorea (Madril 1978) # [[Manane Rodríguez]] film zuzendaria (Uruguai/Espainia 1954) # [[Sonia Sebastián]] film zuzendaria (Espainia 1984) # [[Yusra al-Barbari]] politikaria eta ekintzailea (Gaza, 1923-2009) # [[Ann Allebach]] artzain mennorita (AEB, 1874-1918) # [[Jennifer Radloff]] feminista, ekintzailea (Hegoafrika 1961) # [[Grunya Sukhareva]] haur psikiatra (Ukraina, 1891-1981) # [[Josefa Martin Luengo]] pedagogoa (Salamnca 1944-2009) # [[Lucía Asué Mbomio Rubio]] kazetari feminista (Alcorcón, 1981) # [[Paige L. Sweet ]] soziologoa (AEB 1987) # [[Caroline Lexow Babcock]] bakegilea eta sufragista (AEB, 1882-1980) # [[Evin Ahmad]] aktorea (Suedia, 1990) <nowiki>}}</nowiki> ==='''Berriak 2024''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Janire Etxabe]] '''SORTUA''' dantzaria da, dantza bertikalean aditua. (Arrankudiaga, Bizkaia, 1979) # [[Celia Santos]] '''SORTUA''' idazlea (Bergara, 1972) # [[Tamara García Iglesias]] '''SORTUA''' zinemagilea eta komisarioa (Lasarte, 1978) # [[Warisha Moradi]] '''SORTUA''' heriotz epaia duen militante kurdua (Kurdistan, XX. mendea) # [[Carmina Merodio Hoyos|Carmina Herodio]] '''SORTUA''' Saturrarango kartzelan egon zen 6 urtez (Panes, 1920-2006) # [[Parvaneh Kazemi]] '''SORTUA''' matematikaria, mendizale eta mendi gidaria (Teheran, 1970) # [[Mari Campos Roldán]] '''SORTUA''' Saturrarango kartzelan egon zen umetan (Madril, 1938) # [[Encarna Furundarena Goenaga]] '''SORTUA''' Saturrango kartzelara joaten zen janaria eramatera (Mutriku, 1919-2014) # [[Nai Barghouti]] '''SORTUA''' abeslari eta konposiore (Palestina, 1996) # [[Maria Sanchez Madoz]] '''SORTUA''' pilota epaile profesionala (Laudio, 1996 # [[Araceli González Carballo]] espioia, erizaina (Lugo 1914-Madril 1990) # [[Margarita Ruiz de Lihory]] margolaria, espioia (Valentzia 1889-Albacete 1968) # [[Isona Passola]] film zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Bartzelona 1953) # [[Cristina Martín-Prieto]] futbolaria (Sevilla 1993) # [[Melania Olcina]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona 1982) # [[Rafaela Carrasco]] dantzaria, koreografoa (Sevilla 1972) # [[Lisi Estaràs]] dantzaria, koreografoa (Argentina 1971) # [[Lorena Nogal]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona 1984) # [[Luz Arcas]] dantzaria (Malaga 1983) # [[Manuela Carrasco]] flamenko dantzari ijitoa (Sevilla 1958) # [[Lynda Barry]] komikigile eta irakasle estatubatuarra (Wisconsin, 1956) # [[Maria Antónia Palla]] kazetaria eta feminista (Portugal, 1933) # [[Mary Adamson Anderson Marshall]] medikua Edinburgoko 7ak taldekoa (1837-1910) # [[Sara González Lolo]] patin hockey jokalaria (Asturias 1992) # [[Natasha Lee]] patin hockey jokalaria, entrenatzailea (Malaysia/Asturias 1992) # [[María Díez Busqué]] patin hockey jokalaria (Bartzelona 1989) # [[Anna Casarramona Vivas]] patin hockey jokalaria (Bartzelona 1994) # [[Anna Serra]] triatleta (Bartzelona 1968) # [[Mathilde Ollivier]] aktorea, modeloa (Frantzia 1994) # [[Gimena Llamedo]] psikologoa, politikaria (Asturias 1981) # [[Mikey Madison]] aktorea (AEB 1999) # [[Julia Butters]] aktorea (AEB 2009) # [[Samantha Robinson]] aktorea (AEB 1991) # [[Irene Flunser Pimentel]] historialaria (Lisboa, 1950) # [[Cósima Wagner|Cosima Wagner]], Richard Wagner  musikagilearen 2. emaztea (Bellagio, 1837 - Bayreuth, 1930) # [[Verena Wagner]] musikagilea (Alemania, Bayreuth, 1920- Überlingen, 2019) # [[Eva von Bülow]] Cosima Liszt eta Richard Wagnerren alaba (Tribschen, 1867 - Bayreuth, 1942), # [[Anne Rearick]]  argazkilari estatubatuarra (Idaho, AEB, 1960) # [[Pauline Harmange]] idazlea eta feminista (Lille, 1994) # [[Bertha Hirsch Baruch]] poeta, idazle eta sufragista (AEB) # [[Minora Kibbe]] gizarte erreformatzaile eta sufragista (AEB) # [[Emily Bovell|Emily Bowel]] medikua (Londres, 1841-1845) # [[Honor Frost]] urpeko arkeologoa (Erresuma Batua, 1917-2010) # [[Susan Atkins]] kriminala (AEB 1948-2009) # [[Abigail Folger]] oinordeko eraila (AEB 1943-1969) # [[Eva Saldaña]] ekologo aktibista (Madril 1977) # [[Rosalie Varda]] jantzi diseinatzailea (Frantzia 1958) # [[Manuela Fernández Pérez]] artista (Madril 1927-2017) # [[Manuela Saborido Muñoz]] artista (Cadiz 1943) # [[Sofia Crespo]] artista bisuala (Argentina 1991) # [[Mercedes Doménech]] irrati esataria (Asturias 1922-Granada 2002) # [[Barbara Steele]] aktorea (EB 1937) # [[Arantza Toledo]] piraguista (Cuenca 1999) # [[Alice Coffin]] kazetaria eta feminista (Tolosa, Ozitania, 1978) # [[Clara Elizabeth Chan Lee]] # [[Emily Sturge]] # [[Gulielma Lister]] botanikaria (Ingalaterra, 1860-1949) # [[Katharina Wagner]]  eszena zuzendaria da. Bayreutheko Jaialdiaren zuzendaria. (Bayreuth, Alemania, 1978) # [[Isolde Wagner]] Hans von Bülow edo Richard Wagner eta Cosima Wagner-en alaba (Alemania, 1865 - 1919) # [[Blandine von Bülow]]   Hans von Bülow eta Cosima Liszten alaba zen, (Alemania, 1863-1941) # [[Daniela von Bülow]]  piano-jotzailea (Berlin, 1860 - Bayreuth, 1940) # [[Minna Wagner|Minna Wagner,]] aklorea (Saxonia, 1809- Dresden, 1866)    # [[Eva Wagner-Pasquier]]antzerki-enpresaburu da  ( Alemania, 1945) # [[Yang Huanyi]] nushuaren azken hiztuna (Txina 1906-2004) # [[Carme Sansa]] aktorea, ekintzailea (Bartzelona 1943) # [[Ana Romero Galán]] kazetaria, idazlea (Cádiz 1966) # [[Aimée de Heeren]] socialitatea ( Brasil 1903-AEB 2006) # [[Rocío Márquez]] flamenko kantaria (Huelva 1985) # [[Carola Ortiz]] musikagilea, abeslaria, klarinete jolea (Bartzelona 1986) # [[Isabel de Solís]] esklabu kristaua, Granadako Muley Hacén sultan nazariaren ohaidea (? XV. mendea- Sevilla ?) # [[Nani Jiménez]] aktorea, modeloa (Valentzia 1981) # [[Alejandra Herranz]] kazetaria (Bartzelona 1972) # [[Mar Cabra]] ikerketa kazetaria (Madril 1983) # [[Marianne Grunberg-Manago]] biokimikaria (Frantzia, 1921-2013) # [[Angela Becerra]] idazlea (Kolonbia, 1957 ) # [[Codou Bop]] soziologoa, kazetaria, feminista (Senegal, ?) # [[Ana Gomes]] portugaldar diplomazialari eta politikaria (Lisboa, 1954) # [[Maria Filomena Mónica]] portugaldar soziologoa (Lisboa, São Mamede, 1943) # [[Ayşe Sultan]] otomandar printzesa (1608-1656) # [[Mara Santos]] kanoalaria (Palentzia 1969) # [[María José Campos]] xakelaria (Argentina 1999) # [[Fatma Hatun]] Ahmed I.aren 3. ezkontidea (?Bosnia 1590-Istanbul 1660) # [[Mahfiruz Hatice Hatun]] esklaboa, Ahmed I.a sultanaren 1. ezkontidea (Kaukaso 1590-Istanbul 1620) # [[Hanzade Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1609-Edirne 1650) # [[Gevherhan Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1605- c.1631) # [[Atike Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul 1614-1674) # [[Abide Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul 1618-1648) # [[Fatma Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1607-c.1671) # [[Ida Finney Mackrille]] sufragista, politikaria eta hizlaria(AEB, 1867-1960) # [[Luella Johnston]] Enpresaria (AEB, 1958) # [[Elizabeth Thacher Kent]] idazlea (AEB, 1868-1952) # [[Blandine Le Callet]] idazle eta irakasle frantsesa (Frantzia, 1969) # [[Rosa Maria Gilart Jiménez]] brodatzailea (Mallorca 1810-Madril 880) # [[Eugenia Kalnay]] metereologoa (Argentina 1942) # [[Judeline]] abeslaria (Cádiz 2003) # [[Claude Pompidou]] politikaria, 1. dama (Frantzia 1942-2007) # [[Handan Sultan]] otomandar ezkontidea (Bosnia 1565-Istanbul 1605) # [[Halime Sultan]] otomandar ezkontidea (Abkhazia 1576-Istanbul 1623) # [[Safiye Sultan]] otomandar ezkontidea (Albania 1550-Istanbul 1618) # [[Telli Hümaşah Sultan]] otomandar ezkontidea (¿ c.1630-c.1676) # [[Turhan Hatice Sultan]] otomandar ezkontidea eta erregeordea (Rutenia 1627-Edirne 1683) # [[Ana Lena Rivera]] idazlea (Asturias 1972) # [[Emma Maria Harrington]] sufragista (Dinamarka 1881-AEB ?) # [[Ángela Cenarro Lagunas]]  feminista eta historialaria  (Zaragoza, 1965) # [[Aurélie Valognes]] eleberrigilea (Frantzia, 1983) # [[Sandra Myrna D%C3%ADaz]] biologoa (Argentina, 1961) # [[Maria Grazia Cutuli]] kazetaria (Italia 1963-2001) # [[Babe Paley]] socialitatea, editorea (AEB 1915-1978) # [[Nona Sobo]] aktorea, modeloa (Tailandia/Bartzelona 2000) # [[Laura Ramos]] aktorea (Kuba 1978) # [[Araceli González Campa]] kazetaria (Madril XX. mendea) # [[Paloma Chamorro]] kazetaria (Madril 1949-2017) # [[María Josefa Pimentel Téllez-Girón]] aristokrata (Madril 1752-1834) # [[Ann Hui]] aktorea, film zuzendaria (Txina 1947) # [[Sylvia Chang]] film zuzendaria, idazlea (Txina 1953) # [[Ángela Rodicio]] kazetaria, idazlea (Ourense 1963) # [[Laura de Force Gordon]] hizlaria, kazetaria, sufragista (AEB) # [[Stella Wynne Herron]] idazlea, sufragista (AEB) # [[Taneko Suzuki]] zientzilaria eta ikertzailea (Japonia, 1926-2020) # [[Gülistan Sönük]] politikaria (Kurdistan, 1993) # [[Margarita Torres]] historialaria (León 1969) # [[Hai Yan]] ekintzailea, idazlea (Txina 1954) # [[Maria Pilar Perea Sabater]] filologoa (Bartzelona 1960) # [[Melani García]] abeslaria (Valentzia 2007) # [[María Luisa Cava de Llano Carrió]] legelaria, politikaria (Bartzelona 1948) # [[Azahara Palomeque Recio]] kazetaria, idazlea, poeta (Kordoba 1986) # [[Mirela]] abeslaria (Madril 1990) # [[Alejandra Kindelán]] ekonomialaria (Venezuela 1971) # [[Zina%C3%ADda Ierm%C3%B3lieva]] mikrobiologoa (Errusia, 1898-1974) # [[Marie Pascale Osterrieth|Marie-Pascale Osterrieth]] Belgikako antzerki- eta zinema-zuzendari eta produktorea (Basoko, 1956) # [[Charo Garaigorta]] artista (Coruña 1961)  # [[Anna Caballé Masforroll]] idazlea (Bartzelona 1954) # [[Lydia Flood Jackson]] enpresaburua, sufragista (AEB 1862-1963) # [[Mar%C3%ADa de los %C3%81ngeles Cardona Florit]] botanikaria (Menorca-Bartzelona, 1940-1991) # [[Pacita Abad]] margolaria (Filipinas, 1946-2004) # [[Lida Abdul]] artista (Afganisgtan, 1973) # [[María Izquierdo (margolaria)|Maria Izquierdo (margolaria)]] (Mexiko, 1902-1955) # [[Aina Garcia-Carbó]] poeta (Castelló, 1993) # [[Kathleen Norris]] eleberrigilea, aktibista, (AEB ) # [[Emily Arnesen]] zoologoa (Norvegia, 1867- 1928) # [[Laura Marling]] folk abeslaria (Erresuma Batua, 1990) # [[Amalia Eriksson]] merkataria, asmatzailea (Suedia 1824- 1923) # [[Ada Kariakoa]] satrapa (Turkia, K.a IV. Mendea-K.a 326)   # [[Artemisia II.a Kariakoa]] satrapa (TurkiaK.a 410-K.a) # [[Linda Kasabian]] Manson familiakoa (AEB 1949-2023) # [[Patricia Krenwinkel]] hiltzailea, Manson familiakoa  (AEB 1947) # [[Mary Brunner]] hiltzaile kidea, Manson familiakoa (AEB 1943) # [[Rosa Navarro Durán]] filologoa, idazlea, irakaslea (Girona 1947) # [[Young Miko]] rap abeslaria, futbolari ohia (Puerto Rico 1997) # [[Brequette Cassie]] abeslaria, dantzaria (Hegoafrika/Madril 1984) # [[Lorena Gómez (abeslaria)]] (Lleida 1986) # [[Ruth Lorenzo]] abeslaria (Murtzia 1982) # [[Roser Batlle]] Catalunyako pedagogoa (Bartzelona 1954) # [[Henriette Delamarre de Monchaux]] geologoa, paleontologoa (Frantzia, 1854-1911) # [[Jessica Gallagher]] paralinpiar eskiatzailea, atleta, txirrindularia (Australia 1986) # [[Claire Keefer]] atleta paralinpiarra (Australia 1995) # [[Madeleine Hogan]] paralinpiar xabalinlaria (Australia 1988) # [[Hollie Arnold]] paralinpiar xabalinlaria (EB 1994) # [[Donna Smith (atleta)]] paralinpiar xabalinlaria, gsaskibaloi jokalaria (Australia 1965-1999) # [[Julie Russell]] paralinpiar pisu jasotzailea, saskibaloi jokalaria (Australia 1951) # [[Grace Anozie]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1977) # [[Lucy Ejike]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1977) # [[Fatma Omar]] paralinpiar pisu jasotzailea (Egipto 1973) # [[Josephine Orji]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1979) # [[Georgianna Offutt]] sufragista eta medikua (AEB) # [[Sarah Massey Overton]] emakumeen eskubideen aldeko emintzailea (AEB) # [[Stacey Gillian Abe]] artista garaikidea # [[Tomie Ohtake]] artista bisuala (Japonia/Brasil 1913-2015) # [[Maryní Callejo]] musika ekoizle aitzindaria, moldatzailea, piano-jolea, abeslaria (Madril 1944) # [[Özlem Becerikli]] paralinpiar pisu jasotzailea (Turkia 1980) # [[Amalia Pérez]] paralinpiar pisu jasotzailea (Mexiko 1977) # [[Olivia Breen]] paralinpiar atleta (Gales 1996) # [[Sophie Hahn]] paralinpiar atleta (EB 1997) # [[Verônica Hipólito]] paraliniar lasterkaria (Brasil 1996) # [[Tara (abeslaria)]] (Coruña 1950) # [[Ángela Carrasco]] abeslaria (Dominikar Errepublika 1951) # [[La Dama]] abeslaria (Sevilla 1986) # [[Mónica Naranjo]] abeslaria (Girona 1974) # [[Virgínia Leone Bicudo]] soziologoa, psikoanalista (Brasil 1910-2003) # [[Katherine Reed Balentine]] sufragista (AEB,1875-1934) # [[Anna M. Morrison Reed]] egunkari eta aldizkaria fundatzailea (AEB, 1849-1921) # [[Albertine Sarrazin]] idazlea (Frantzia, # [[Isabelle Anguelovski]] ekologoa, ikertzailea (REims, 1978) # [[Aina Garcia-Carbó]] poeta (Castelló de la Plana, 1993) # [[Amalia de Llano]] idazle eta aristokrata (Espainia, 1822-1874) # [[Edith Farkas]] meteorologoa, ikertzailea (Hungaria-Zeelanda Berria, 1921-1993) # [[Kimberlé Williams Crenshaw]] abokatua, irakaslea, feminista (AEB 1959) # [[Beatrice Duodu Owusu]] kazetaria (Ghana 1964) # [[Agnes Sj%C3%B6berg]] albaitaria (Finlandia, 1888-1964) # [[Olga Rodriguez]] kazetaria (León 1975) # [[Jessica Abel]] komikigilea (AEB 1969) # [[Zillah Branco]] aktibista ( Brasil 1936) # [[Jaldia Abubakra]] ekintzailea (Palestina/Espainia 1967) # [[Mònica Bernabé Fernández]] kazetaria (Bartzelona 1972) # [[Pilar Albajar]] argazkilaria (Huesca 1948) # [[Selina Solomons]] sufragista (AEB 1862- 1942) # [[Ellen Clark Sargent]] sufragista (AEB 1826-1911) # [[Pepa Aurora]] idazlea (Kanariak, 1946) # [[Pino Betancor Alvarez]] idazlea (Kanariak, 1928-2063) # [[Andrea Abreu]] idazlea (Kanariak, 1995) # [[Casilda Rodrigáñez]] idazlea (Madril 1945) # [[Miryan Rivera]] zientzialaria (Ekuador XX. mendea) # [[Ana Estrella Santos]] dialektologoa (Ekuador XX.mendea) # [[Kristina Suediakoa (1943)]] printzesa # [[Nathalie Sayn-Wittgenstein-Berleburg]] printzesa, zaldi-doman aditua (Danimarka 1975) # [[Marleen Haboud]] hizkuntza ikerlaria (Ekuador 1954) # [[Gilda Guerrero Salgado]] kazetaria (Ekuador XX. mendea) # [[María Carbonell Sánchez]] pedagogoa (Valentzia 1852-1926) # [[Loren MacIver]] margolaria (AEB 1909-1998) # [[Carin Bondar]] biologoa (Kanada 1975) # [[Kamal Ranadive]] ikertzaile biomedikoa (India, 1917-2001) # [[Mary Wood Swift]] sufragista (AEB 1841-1927) # [[Naomi Anderson]] sufragista (AEB 1843-1899) # [[Elvire De Cock]] ilustratzailea eta komikigilea (Belgika, 1979) # [[La Galera kartzela]] emakumeen espetxea (Alcala de Henares, XX. - XXI. mendea) # [[Malagako emakumeen kartzela zaharra]] (Malaga, 1937-1954) # [[Can Salesko kartzela]] emakumeen kartzela (Palma, 1936-1943) # [[Joan Feynman]] astrofisikaria (AEB, 1927-2020) # [[Catherine Beaunez]] Frantziako prentsa-marrazkilaria eta komikigilea (Juigné-sur-Sarthe, 1953) # [[Maria Vaquer Moll]] jostuna eta feminista espetxeratua (Eivissa, 1902-1982) }} ==='''Berriak 2024''' ('''urria''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Beatriz Akizu Aizpiri]] '''SORTUA''' Eusko Ikaskuntzako arlo sozio-politiko, dibertsitate eta kohesioko koordinatzailea (Soraluze, 1969) # [[Onintze Villanueva Goikoetxea]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea, dantzazalea, dantza-irakaslea (Mexiko, 1955) # [[Belen Urutxurtu]] ef-- '''SORTUA''' txistularia, eskultorea eta Arte irakaslea (Berriz, 1960) # [[Julene Etxenike]] --ef '''SORTUA''' mendizale aitzindaria (Irun, 1943-2023) # [[Beatriz Gámiz Mata]] ----'''SORTUA''' kriminologoa, politikaria eta alkatea (Ermua, 1983) # [[Resurrección Martínez Sánchez]] efef '''SORTUA''' 36ko gerran eraildako maistra (Errioxa, 1898-1936) # [[Consolación Martínez Sánchez]] '''SORTUA''' 36ko gerran eraildako maistra (Errioxa, 1896-1936) # [[Teresa Velasco Soto]] '''SORTUA''' zigarrogilea, politikaria (Errioxa, 1902-?) # [[Felisa Vidorreta Miruri]] '''SORTUA''' maistra fusilatua (Errioxa, 1890-1936) # [[Mercedes López Cotarelo]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua  (Irun, 1914 - Lesaka, 1936)  # [[Leire Retegi Fernández]] '''SORTUA''' txistularia eta txistu irakaslea da (Leitza, 2002) # [[Luciana Larreategi Arizaga]] '''SORTUA''' (Eibar, Gipuzkoa, 1912-2003) # [[Lloy Galpin]] sufragista, idazlea (AEB, 1877-1935) # [[Ana María Cuervo]] biokimikaria (Bartzelona 1966) # [[Marta Pujol Ferrusola]] arkitektoa (Bartzelona 1959) # [[Glenna Cabello]] politologoa, kontsul (Venezuela 1959) # [[Margaret Leahy]] aktorea (EB 1902-AEB 1967) # [[Norma Talmadge]] aktorea (AEB 1894-1957) # [[Constance Talmadge]] aktorea (AEB 1898-1973) # [[Natalie Talmadge]] aktorea, gidoilaria (AEB 1996-1969) # [[Cátia Montes]] gizarte hezitzailea, suhiltzailea, ijitoa (Portugal ?) # [[Toya Prudêncio]] hezitzailea, aktibista, ijitoa (Portugal ?) # [[Maria Gil]] aktore, aktibista, ijitoa (Portugal 1972) # [[Estelle Faye]] idazle eta aktore frantsesa (1978) # [[Rose Morgan French]] sufragista (AEB, 1859-1929) # [[Ana María Pascual-Leone]] zientzialaria eta farmazialaria (Valentzia, 1930) # [[Nellie Blessing Eyster]] irakaslea, kazetaria, idazlea (AEB, 1836-1922) # [[Eileen Chang]] idazlea (Txina 1920-AEB 1995) # [[Ascensión Marcos]] farmazialaria, ikertzailea (Espainia XX. mendea) # [[Mririda n'Ait Attik]] poeta amazigea (Maroko 1900-1940) # [[Maisie Peters]] kantautorea (EB 2000) # [[Rachel Brosnahan]] aktorea (AEB 1990) # [[Elaine May]] aktorea (AEB 1932) # [[Carla Quílez]] aktorea (Bartzelona 2008) # [[Tita Parra]] kantautorea (Txile 1956) # [[Alexia Greziakoa]] printzesa (Grezia 1965) # [[Teodora Greziakoa]] aktorea, printzesa (EB 1983) # [[Olinpia Greziakoa]] modeloa, printzesa (AEB 1996) # [[Marie-Chantal Greziakoa]] diseinatzailea, enpresaburua, printzesa (EB 1968) # [[Marthe Gautier]] pediatra, ikertzailea (Frantzia, 1925-2022) # [[Mar%C3%ADa Mullerat i Bassedas]] maistra, hezkuntza berezian espezializatua (Catalunya 1903 - 1993) # [[Rita Harradence]] biokimikaria (Australia, 1915-2012) # [[Nora Stanton Blatch Barney]] ingeniari zibila (AEB, 1883-1971) # [[Flora Wambaugh Patterson]] mikologoa (AEB, 1847-1928) # [[Jhamak Ghimire]] idazlea (Nepal, 1980) # [[Mireille Havet]] idazlea (Frantzia, 1898-1932) # [[Montserrat Villar Gonzalez]] idazlea (Ourense 1969) # [[Regina Orozco]] aktorea (Mexiko, 1964) # [[Jesusa Rodríguez|Jesusa Rodriguez]] aktorea, antzerki zuzendaria (Mexiko, 1955) # [[Astrid Hadad]] aktorea (Mexiko, 1957) # [[Julieta Egurrola]] aktorea (Mexiko, 1953) # [[Elisa Izaurralde|Elisa_Izaurralde]] biokimikaria molekularra (Uruguai, # [[Céline Bessière]] soziologoa (Frantzia, 1977) # [[Cristina Pacheco]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1941-2023) # [[Susana Chavez-Silverman]] idazlea (AEB, ?) # [[Cristina Lafont]] filosofoa (Valentzia, 1963) # [[Fumiko Enchi]] idazlea (Japonia 1905-1986) # [[Pilar Roig Picazo]] ikertzailea (Valentzia 1949) # [[Isabella Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 2007) # [[Josephine Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 2011) # [[Irene Greziakoa]] printzesa (Hegoafrika/ Espainia 1942) # [[Pia Getty]] film ekoizlea, zuzendaria (AEB 1966) # [[Benedikte Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 1944) # [[Alexandrine Danimarkakoa]] erregina (Alemania 1879- Danimarka 1952) # [[Carolina Matilde Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 1912-1995) # [[Viktoria Luise Prusiakoa]] printzesa (Alemania 1892-1980) # [[Rocío Muñoz Morales]] aktorea, aurkezle, modeloa (Madril 1988) # [[Mary Prince]] idazlea eta esklabua (Bermudak...) # [[Edith M. Flanigen]] kimikaria (AEB, 1929) # [[Margaret Fulton]] kazetari gastronomikoa (1924-2009) # [[Claudia Actea]] esklaboa (Anatolia 40-I. mendea) # [[Cándida Jiménez Huelva]] esklabo askatua (Angola, 1845 Huelva, 1951) # [[Rosalia Gómez]] esklabo askatua (Tenerife, 1801-1874) # [[Elena Conti]] biokimikaria eta biologoa (Italia, 1967) # [[Edith Pechey]] medikua (EB 1845-1908) # [[Catherine Raisin]] geologoa (Erresuma Batua, 1855-1945) # [[Winifred Starr Dobyns]] sufragista (AEB, 1886-1963) # [[Mary Roberts Coolidge]] sufragista (AEB, 1860-1945) # [[María Bueno Castellano]] artista (Malaga, 1976) # [[Rukhmabai]] medikua (India 1864-1955) # [[Valérie Mangin]] Frantziako komiki-gidoilaria (Nancy, 1973) # [[Kamala Sohonie]] biokimikaria (India, 1911-1998) # [[Cy Jung]] idazlea (Frantzia, # [[Elula Perrin]] idazlea (Frantzia # [[Anandi Gopal Joshi]] Indiako 1. medikuetako bat (1865-1887) # [[Agnieszka Osiecka]] poeta, kazetaria (Polonia 1936-1007) # [[Jeanette Winterson]] idazlea (EB 1959) # [[Shelagh Delaney]] antzerkigilea, gidoilaria (EB 1938-2011) # [[Madeleine Suediakoa]] printzesa (Suedia 1982) # [[Carina Axelsson]] printzesa, modeloa, idazlea (AEB Aguil1968) # [[Ingeborg Danimarkakoa (1878-1958)]] printzesa (Danimarka 1878-Suedia 1958) # [[Susie Orbach]] psikoanalista, idazlea (EB 1946) # [[Doris Duke]] filantropoa , baratzezaina, arte bildumagilea (AEB 1912-1993) # [[Silvia Laplana]] metereologoa (Bartzelona 1984) # [[Eva Cosculluela]] kultur kazetaria (Zaragoza 1972) # [[Pilar Sanjurjo]] metereologoa (Coruña 1942-2022) # [[Fanny Dalle-Rive]] Frantziako komikigilea (1976) # [[Emma_Lira]] kazetaria, idazlea eta bidaiaria (Madril 1971) # [[Mariana Álvarez Bollo Carretero]] pedagogoa eta idazle espainiarra (Zamora, 1866 - 1946) # [[Margherita Piazzola Beloch]] matematikaria (Italia, 1879-1976) # [[Mary Ryerson Butin]] medikua (AEB, 1857-1944) # [[Zabel Yesayan]] idazlea (Armenia 1878-1943) # [[Eva Carter Buckner]] sufragista, poeta eta konpositorea (1861-1946) # [[Hélia Correia]] idazlea (Portugal, 1949) # [[Isabela Figueiredo]] idazlea (Portugal, 1963) # [[Teresa Imízcoz Beunza|Teresa Imizcoz Beunza]] idazlea (Iruñea, 1965) # [[Oriana Méndez|Oriana Mendez]] idazlea (Vigo, 1974) # [[Esperanza Aguilà Ducet|Esperanza Aguila Ducet]] idazlea (Bartzelona, 1951) # [[Maud Ankaoua]] enpresa kudeatzailea (Frantzia, 1971) # [[Lucia Pietrelli]] idazlea (Italia/Mallorca 1984) # [[María Jaén]] idazlea, gidoilaria (Sevilla 1962) # [[Antonia Bardolet]] idazlea (Bartzelona 1877- 1956) # [[Dolors Miquel]] idazlea (LLeida 1960) # [[Míriam Ferradáns]] idazlea (Pontevedra 1960) # [[Rosa Fabregat]] idazlea (LLeida 1933) # [[Ingrid Guardiola Sánchez]] film zuzendaria, saiakeragilea (Girona 1980) # [[Almudena Arteaga]] idazlea (Madril 1967) # [[Alana S. Portero]] idazlea (Madril 1967) # [[Maria Antònia Salvà]] poeta (Mallorca 1869-1958) # [[Maribel Medina]] idazlea eta kultura kudeatzailea (Iruñea, 1969) # [[Gabrielle Réval]] idazlea (Frantzia, # [[Martine Roffinella]] idazlea (Frantzia, # [[Bertha Hernández]] idazlea, politikaria, 1. dama (Kolonbia 1907-1993) # [[May Borraz]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1966) # [[Eva Yárnoz]] poeta, artista (Iruñea 1975) # [[Emilia Salvador]] ikertzailea, idazlea (Zaragoza 1938) # [[Beatriz Giménez de Ory]] poeta (Madril 1972) # [[Gema Nieto]] idazlea (Madril 1981) # [[Mariona Cabassa]] ilustratzailea (Bartzelona 1977) # [[Mada Carreño]] idazlea, kazetaria (Zamora 1914- Mexiko 2000) # [[Nicolasa Helguero Alvarado]] poeta, moja, noblea (Palentzia 1719- Burgos 1805) # [[Sheila Elorza]] futbolaria (Zaratamo 1996) # [[Suceso Luengo]] maistra, idazlea (Zamora 1884-? 1931) # [[Yvonne Blake]] jantzi-diseinatzailea (EB 1940-Madril 2018) # [[Ruth Chepngetich]] atleta, maratoilaria (Kenya 1994) # [[Salome Lang]] atleta, gorako jauzilaria (Suitza 1997) # [[Salomé Kora]] atleta, 100m (Suitza 1994) # [[Vicky Calavia]] zinegilea (Zaragoza 1971) # [[Marisol Aznar]] aktorea, gidoilaria, abeslaria (Zaragoza 1972) # [[Emilia Baylo]] dantzaria, koreografoa, irakaslea (Lleida 1946-Zaragoza 2022) # [[Natividad Zaro]] aktorea, gidoilaria (Zaragoza 1901-Madril 1978) # [[Marta Marín-Dòmine]] idazlea, dokumetalgilea (Bartzelona 1959) # [[Uliana Semionova]] saskibaloi jokalaria (Letonia 1952) # [[Maria do Rosário Pedreira]] idazlea (Portugal 1959) # [[Reyes Calderon]] idazlea, ekonomialaria, irakaslea (Valladolid 1961) # [[Paloma Sánchez-Garnica]] idazlea (Madril, 1962) # [[Ann Scott]] idazlea (Frantzia, 1965) # [[Chiquinha Gonzaga]] musikaria, konpositore, pianista eta orkestra zuzendaria (Brasil, 1847 - 1935) # [[Giannina Arangi-Lombardi]] sopranoa (Italia, 1891-1951) # [[Gilda dalla Rizza]] sopranoa (Italia, 1892-1975) # [[Magda Olivero]] sopranoa (Italia 1910-2014) # [[Lucy Tejada]] artista, margolaria (Kolonbia 1920-2011) # [[Claudia Muzio]] sopranoa (Italia, 1889-1936) # [[Toti Dal Monte]] sopranoa (Italia, 1893-1975) # [[Maria Caniglia]] sopranoa (Italia, 1905-1979) # [[Ebe Stignani]] mezzosopranoa (Italia, 1903-1974) # [[Violet King Henry]] abokatua (Kanada, 1929-1982) # [[Tòni Escala]] idazlea (Lleida 1961) # [[Teresa Azpiazu Paul]] idazlea, irakaslea, politikaria (Cádiz 1862-Málaga 1949) # [[Luisa Josefina Hernández]] idazlea, irakaslea (Mexiko 1928-2023) # [[María Asúnsolo]] mezenas, galerista, modelo (AEB 1904-Mexiko 1999) # [[María Jose Escrivà]] idazlea, poeta (Valentzia 1968) # [[Meritxell Gené]] kantautorea, poeta (Lleida 1986) # [[Marià Manent]] poeta, memorialista (Bartzelona 1898-1988) # [[Marysa Navarro Aranguren]] idazlea, historilaria (Nafarroa 1934) # [[Esther Novalgos Laso]] idazlea (Errioxa 1942) # [[Susi Alvarado]] idazlea, antzerki zuzendaria (Kanariak 1960) # [[Anna Tsing]] antropologoa (AEB, 1950) # [[Ana Bernal Triviño]] kazetaria eta ikertzailea (Malaga, 1980) # [[María Francisca Díaz-Carralero Rodelgo]] poeta itsu inprobisatzailea (Ciudad Real 1818-1894) # [[Sanmao]] idazlea (Txina 1943-1991) # [[Ana Cristina Herreros Ferreira]] idazlea, ahozko kontalaria (Leon 1965) # [[Monika Zgustová]] idazlea, itzultzailea (Txekia 1957) # [[Juana Dolores]] abeslaria, aktorea (Bartzelona 1992) # [[Valeria Castro (abeslaria)]] kantautorea (Kanariak 1999) # [[Maria Morera Colomer]] aktorea, abeslaria Girona 2003) # [[Laura Jou]] antzerki irakaslea, film zuzendaria (Batzelona 1969) # [[Emakumeen Ospearen Aretoa Coloradon]] aretoa eta saria (Colorado 1965) # [[Frederika Hannoverkoa]] Greziako erregina ezkontidea (Alemania 1917 – Madril 1981) # [[Isabel Stilwell]] kazetaria eta idazlea (Portugal) # [[Maria Xosé Queizán]] idazlea (Galizia, 1939) # [[Liliana Felipe]] abeslaria, sopranoa (Agentina-Mexiko, 1954) # [[Zinka Milanov]] sopranoa (1906-1989) # [[Rosa Ponselle]] sopranoa (AEB, 1897-1981) # [[Milka Ternina]] sopranoa (Kroazia, 1863-1941) # [[Geraldine Farrar]] sopranoa (Alemania, 1882-1967) # [[Lilli Lehmann]] sopranoa (Alemania, 1848 - Berlin, 1929) # [[Olive Fremstad]] mezzosoprano (Suedia , 1871-AEB,1951) # [[María Jesús Jabato]] idazlea (Burgos, 1959) # [[Brenda Navarro]] idazlea (Mexiko, 19982) # [[Maud Tabachnik]] idazlea (Frantzia, 1938) # [[Alejandrina_Gessler]] Andaluziako margolaria (Cadiz, 1831 - Paris, 1907) # [[Rita Ferro]] Portugaleko idazlea (Lisboa, 1955) # [[Dolors Marín Silvestre]] Kataluniako historialaria (Hospitalet de Llobregat, 1957) # [[Almudena Campuzano Jimenez de Aldasoro]] idazlea (Santander, 1996) # [[Dora Vázquez]] idazlea (Ourense, 1913.2010) # [[Ana Acuña]] idazlea eta ikertzalea (Marin, 1971) # [[Josefina Cardona i Bosch]] poeta (Valentzia,1957-2022) # [[Joan Beauchamp Procter]] zoologoa (Erresuma Batua, 1897-1931) # [[Adela Figueroa]] biologoa, aktibista eta idazle galiziarra (Lugo, 1948) # [[Mary Blair]] artista, ilustratzailea, (AEB, 1911-1978) # [[Rita Taborda Duarte]] Portugaldar idazle eta irakaslea (Lisboa, 1973) # [[Fedora Barbieri]]  mezzosopranoa (Trieste, 1920ko- Florentzia, 2003) # [[Anita Cerquetti]]  soprano (Montecosaro, 1931ko apirilaren 13a - Perugia, 2014ko urriaren 11) Italiako soprano dramatiko  # [[Leyla Gencer]] sopranoa (Istanbul, 1928ko- Milan, 2008ko) # [[Maria Stader]] sopranoa (Budapest, 1911- Zurich, 1999ko) # [[Tereska Torrès]] idazlea (Paris, 1920-2012) # [[Marta G. Franco]] kazetari eta ekintzailea (Espainia, ) # [[Josefa Alfaro de Ocampo]] kazetaria, idazlea eta atzerkigilea (Sevilla, XIX-XX) # [[Milagros Duque Vallejo]] alkatea (Berantevilla, 1941) # [[Maria Perpinyà i Sais]] idazlea (Katalunia, 1901-1994) # [[Mercè Vila i Reventós]] idazlea ([[Bartzelona]], [[1902]] - ?) # [[Arancha Nogueira]] poeta ([[Ourense]], [[1989|1989ko]] # [[Geneviève Pastre]] idazle, poeta, militantea # [[Élodie Petit]] poeta eta performena # [[Narcisa Freixas|Narcisa Freixas i Cruells]] margolaria, eskultorea eta konpositorea (Sabadell – 1859 – Bartzelona, 1926) # [[Rexina Vega|Rexina Rodriguez Vega]] literatura idazlea, itzultzailea eta ikertzailea da. (Vigo, 1966) # [[Eva Balaguer-Cortés López]] idazlea (Zaragoza, 1965) # [[Rita Taborda Duarte]] idazlea (Lisboa, 1973) # [[Cristina Carvalho]] idazlea (Portugal, 1949) # [[An Alfaya]] idazlea (Galizia, 1964) # [[San Luisko kondesa]] idazlea (Murtzia, 1884-Madril, 1929) # [[Montserrat Aguer Teixidor]] filologoa eta idazlea (Figueres, 1963) # [[María Rosa de Madariaga]] historialaria (Madril, 1937-2022) # [[Asima Chatterjee]] botanikaria, kimikaria (India, 1917-2006) # [[Alicia Fernández Rodríguez]] poeta (Galizia, 1987) # [[Coloma Rosselló i Miralles]]  idazlea (Palma, 1871 - i1955) # [[Walda Pla i Rosés]] eleberrigilea  (Maresme, 1913ko- Badalona, 2014) # [[Maria Fullana i Montoro]] idazlea(Valentzia, 1958) poeta, narratzaile, itzultzaile eta irakasle ohia # [[Susana Prieto]] idazlea eta gidoigilea (Puebla de Sanabria, Zamora, 1962) # [[Isabel Thorne]] medikua, emakumeen eskubideen aldeko ekinzailea (Londres, 1834-1910) # [[María Gertrudis Hore|Maria Gertrudis Hore]]  poeta (Cadiz, 1742 -1801) eko abuztuaren 9a)  # [[Katherine Esau]] botanikaria (Ukrania-AEB, 1898-1997) # [[Elizabeth Stern]] patologoa (Kanada-AEB, 1915-1980) # [[Josefina Solsona i Querol]] idazlea (Bartzelona, 1907-1960) # [[Tamara Andrés]] idazlea (Pontevedra, 1992) # [[Enriqueta Muñiz]] idazlea, kazetaria eta itzultzailea  (Madril, 1934– Buenos Aires, 2013)  # [[Blanca Mira]] eleberrigilea (Jumilla, Murtzia, 1989) # [[Kei Okami]],  medikua (Japonia, 1859 - 1941) # [[Edinburgoko zazpiak]] # [[Diana Maff%C3%ADa]] filosofoa eta aktibista (Argentina, 1953) # [[Carmen Moreno Pérez|Carmen Moreno]] idazlea  (Cádiz, 1974) # [[Marie-Hélène Lafon]] irakasle atxikia eta idazlea (Aurillac, Cantal, Frantzia, 1962) irakasle atxikia eta idazlea # [[Gaëlle Heureux]] idazlea eta irratiko kronista (Bourg-en-Bresse, Frantzia, 1970) # [[Matilda Chaplin Ayrton]] medikua (Honfleur, Frantzia, 1846 - 1883ko uztailaren 19a)  # [[Carolina Amaya]] kazetaria (El Salvador) # [[Isabella W. Blaney]] aktibista, sufragista (AEB) # [[Fatima Ouassak]] saiakeragilea, hizlaria, politika publikoetako aholkularia eta militante ekologista, feminista eta arrazakeriaren aurkakoa ((Rif, Maroko, 1976) # [[Helen Evans]] medikua (Irlanda, 1833-1903) # [[Shin Saimdang]] artista, idazle, kaligrafo eta poeta (Korea, 1504-1551) }} '''Berriak 2024''' ('''iraila''') {{zutabeak|kopurua=3| # [[María Fernández García]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (León,1884-Derio,1937) # [[Juana Abascal Nicolás]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Castro Urdiales, 1908-Derio, 1938) # [[Elvira Martínez Porres]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Santurtzi, 1883-Derio, 1937) # [[Conchita Portu Etxeberria|Conchita Portu Exeberria]] '''SORTUA''' irakaslea, zinegotzia, historialaria (Hondarribia, 1943-2017) # [[Severina Sagarzazu Martínez|Severina Sagarzazu]] '''SORTUA''' arrain-saltzailea (Hondarribia, 1911-1994) # [[Joxepa Darceles Bengoetxea]] '''SORTUA''' emagina (Hondarribia, 1888-1972) # [[Merche Gallardo Carrillo]] '''SORTUA''' Saturrarango emakumeen kartzelan jaioa (Mutriku, 1940) # [[Loli Prieto Arana|Loli Prieto]] '''SORTUA'''kirolaria (Hondarribia, 1943-2019) # [[Lupe Artola Cornú]] '''SORTUA''' frantses eta euskara irakaslea (Hondarribia, 1945) # [[Nieves Alza Castillo]] '''SORTUA''' saskibaloi joka laria eta bultzatzailea (Hondarribia, 1954) # [[Ixabel Alkain Etxeberria|Isabel Alkain]] '''SORTUA''' irakaslea, alardeko kapitaina, bidaiaria (Hondarribia, 1961) # [[Arantza Mariskal Balerdi]] '''SORTUA''' Dokumentazio eta liburutegi arduraduna (Hondarribia, 1967) # [[Teresa Gorria Arrizabalaga]] '''SORTUA''' maistra (Hondarribia, 1836-1905) # [[Jasone Miranda-Bilbao]] '''SORTUA''' artista (Bilbo, 1964) # [[Rafaela Baigorri Ibañez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran Madril Ventas espetxean hila (Mañeru, 1892-Madril, 1943) # [[Rufina Chocarro Villar]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Allo, 1891-Erreniega, 1936) # [[Amada Morentín Roldán]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Lodosa, 1910-Deierri, 1936) # [[Felipa del Pueyo Ruiz]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Tarazona, 1897-Ausejo, 1936) # [[Bea Lema]] '''SORTUA''' artista, ilustratzaile (Coruña, 1985) # [[Herminia Domínguez Martínez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran borrokan eraila (Buñuel, 1917-Donostia, 1936) # [[Esperanza Escribano Martínez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Calahorra, 1881-Azkoien, 1936) # [[Marian Fernández]] '''SORTUA''' zinemagilea (Iruñea, 1974) # [[Pilar Fernández Rodríguez]] '''SORTUA''' langilea, 36ko gerran fusilatua (Tudelilla, 1891-Azkoien, 1936) # [[Carmen Gurrea Fernández]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Alfaro, 1921- Azkoien, 1936) # [[Dolores Gurrea Fernández]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Alfaro, 1919- Azkoien, 1936) # [[Gabriela Lorente Sáenz]] '''SORTUA''' etxekoandrea 36ko gerran fusilatua (Calahorra, 1878-Azkoien, 1936) # [[Lucia Maeso Bergé]] '''SORTUA''' futbol-atezaina (Palentzia 2006) # [[María Castejón Leorza]] '''SORTUA''' historialaria, zinema-kritikaria (Lizarra, 1975) # [[Luisa Lasheras Royo]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Cortes, 1912-Gallur,1936) # [[Nicomedes Marañon Orio|Nicomedes Marañón Orio]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Viana, 1898-Logroño, 1936) # [[Martina Martínez Bueno]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Buñuel, 1873-Magallón, 1936) # [[Rosa Zufia Sanz]] '''SORTUA''' kazetaria eta zinemagilea (Tutera, 1958) # [[Meg Connery]] sufragista (Irlanda, 1879-1958) # [[Rebekka Haase]] 2024ko Udako Olinpia r Jokoetako dominaduna (Alemania, 1993) # [[Salwa Eid Naser]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Nigeria, 1998) # [[Gina Lückenkemper]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Alemania, 1996) # [[Fatima Surayya Bajia]] idazlea (Pakistan, 1930-2016) # [[Phoebe Starfield Leboy]] biokimikaria, aktibista (AEB, 1936-2012) # [[Muriel Barbery]] idazlea (Maroko, 1969) # [[Ruperta Bautista]] idazle tzotzila (Mexiko, 1975) # [[Anna Thynne]] itsas zoologoa (Erresuma Batua, 1806-1866) # [[Loung Ung]] idazlea eta ekintzailea (Kanbodia, 1970) # [[Elena Cánovas]] antzerkigilea, antzerki zuzendaria, gizarte laguntzailea (Madril 1955) # [[María Luisa Moneró]] aktorea, kupletista (Madril 1889-1982) # [[María Jesús Valdés]] aktorea, ahots aktorea (Madril 1927-2011) # [[Nuria Torray]] aktorea (Bartzelona 1934-Madril 2004) # [[Alejandra Torray]] aktorea, ahots-aktorea (Madril 1968) # [[Mercedes Barranco]] aktorea (Bartzelona 1899-Madril 1957) # [[Julia Martínez]] aktorea (Santander 1931) # [[María Massip]] aktorea (Albacete 1942- Madril 2002) # [[Queta Claver]] aktorea (Valentzia 1932- Madril 2003) # [[Anita Martos]] aktorea, irakaslea (Uruguai 1893- Madril 1953) # [[Debbie_Brill]] atleta (Kanada, 1953) # [[Aya Kōda]] eleberrigilea eta saiakeragilea (Japonia, 1904-1990) # [[Vera de Spinadel|Vera de Spinabel]] matematikaria (Argentina, 1929-2017) # [[Laetitia Colombani]] idazlea (Frantzia, 1975) # [[Gloria González Aseguinolaza]] biologoa # [[Ángeles Mora]] idazlea (Kordoba 1952) # [[Olive Oatman]] esploratzaile bahitua (AEB 1837-1903) # [[Rebecca Cheptegei]] atleta (Uganda 1991-2024) # [[Betty Harris (zientzialaria)]] kimikaria (AEB 1940) # [[Marie-Béatrice de Baye]] poeta (Frantzia 1859-1928) # [[Nelly Alard]] aktorea, gidoilaria (Frantzia 1960) # [[María Topete]] espetxe-funtzionarioa (Espainia 1900-2000) # [[Constance Reid]] idazlea, matematika dibulgatzailea (AEB, 1918-2010) # [[Flossie Wong-Staal]] birologoa (Txina-AEB, 1947-2020) # [[Lucía Caram]] moja aktibista (Argentina/Katalunia 1966) # [[Magda Roger]] aktorea (Espainia XX. mendea) # [[Patricia H. Clarke]] kimikaria (EB 1919-2010) # [[Lila Azam Zanganeh]] idazlea (Paris 1976) # [[Brigitte Aubert]] idazlea (Cannes 1956) # [[Simone de Saint-Exupéry]] idazlea (Frantzia 1898-1978) # [[Marie-Madeleine de Saint-Exupéry]] idazlea (Fratzia 1897-1926) # [[Teresa Herrera]] filantropoa (Coruña 1712-1791) # [[Stephanie Beacham]] aktorea (EB 1947) # [[Ana Maria Vidal]] aktorea (Madril 1944) # [[Tina Sainz]] aktorea (Madril 1945) # [[Mari Carmen Yepes]] aktorea (Bartzelona 1942-Madril 2015) # [[Laly Soldevila]] aktorea (Bartzelona 1933-Madril 1979) # [[Ángeles Martín]] aktorea, aurkezlea (Madril 1968) # [[Luisa Rodrigo]] aktorea (Madril 1901-1986) # [[Mariam Budia]] idazlea, antzerkigilea (Errioxa 1970) # [[Casey Wilson]] aktorea, komediantea (AEB 1980) # [[Violetta Villas|Violeta Villas]] abeslaria (Polonia, 1938-2011) # [[Feliza Bursztyn]] eskultorea (Kolonbia 1933- Paris 1982) # [[Maria Barrientos]] sopranoa (Bartzelona 1884- Lapurdi 1946) # [[Eileen Kramer]] dantzaria, koreografoa (Australia 1914) # [[Antisa Khvichava]] 132 urte bizi izanaren erreklamatzailea (Georgia 1880-2012) # [[Besse Cooper]] ehun urteduna, maistra, sufragista (AEB 1879-2009) # [[Sahan Dosova]] ehun urteduna (Kazakhstan 1879?-2009) # [[Maria Olivia da Silva]] ehun urteduna (Brasil 1880?-2010) # [[Tomiko Itooka]] ehun urteduna, zaharrena (Japonia 1908-) # [[Fusa Tatsumi]] ehun urteduna, zaharrena (Japonia 1907-2023) # [[Pilar Serra]] erakusketa-komisarioa (Zaragoza, XX. mendea) # [[Concha García (artista)]] eskultorea (Santander 1960) # [[Susanna Rafart]] idazlea (Girona 1962) # [[Florence Hedges]] botanikaria (AEB, 1878-1956) # [[Jeanne Loiseau]] idazlea (Frantzia 1854-1921) Leire # [[Tahia Halim]] margolaria (Egipto 1919-2003) Isabel # [[Mercedes Barcha Pardo]] musa, zaintzailea (Kolonbia 1932-2020) # [[Fanny Mikey]] aktorea, antzerki-zuzendaria (Argentina 1930-Kolonbia 2008) # [[Nadia Battocletti]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Italia, 2000) # [[Andreja Leški]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Eslovenia, 1997) # [[Alice Bellandi]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Italia, 1998) # [[Mathilda Hodgkins-Byrne]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Londres, 1994) # [[Gloria Zea]] filosofoa, arte sustatzailea (Kolonbia 1935-2019) # [[Elena Congost]] atleta paralinpikoa (Bartzelona 1987) # [[Marta Fernández Infante]] igerilari paralinpikoa (Burgos 1994) # [[Nuria Marqués ]] igerilari paralinpikoa (Bartzelona 1999) # [[Virginia Feito]] idazlea (Madril 1988) # [[María Manjavacas]] kazetaria (Ciudad Real, XX. mendea) # [[Marta Fernández Vázquez]] kazetaria, idazlea (Madril 1973) # [[Inmaculada Galván]] kazetaria (Madril 1963) # [[Marta Reyero]] kazetaria (León 1965) # [[Fawzia Koofi]] politikaria, aktibista (Afganistan 1975) # [[Saba Sahar]] film zuzendaria, aktibista (Afganistan 1975) # [[Blanca Estrella Ruiz Ungo]] maistra eta Clara Campoamor elkartearen sortzaile eta presidentea (1944-2024) # [[Mayana Itoiz]] ilustratzaile eta komikigile baionarra (1978) # [[Claire Etcherelli]] idazlea (Frantzia 1941-2023) # [[Maylis Adhémar]] idazlea, kazetaria (Frantzia 1985) # [[Françoise Mézières]] fisioterapeuta (Frantzia 1909-1991) # [[Daisy Roulland-Dussoix]] mikrobiologo molekularra (Suitza 1936– 2014) # [[Brenda Milner]] neuropsikologoa (Erresuma Batua-Kanada 1918) # [[Michaela DePrince]] dantzaria (Sierra Leona, 1995-AEB, 2024) # [[María Ruiz de Burton]] idazlea (Mexiko 1832-AEB 1895) # [[Blanca Oteyza]] aktorea (Madril 1965) # [[Rosa Maria Oriol Porta]] bitxigilea, enpresaburua (Bartzelona 1946) # [[Rocío Delgado]] kazetaria (Pontevedra 1985) # [[Purificación García]] moda diseinatzailea (Ourense 1952) # [[Victoria Alonso]] film ekoizlea (Argentina/AEB 1965) # [[Anna Teixidor Colomer]] kazetaria, historialaria (Girona 1978) # [[Sara Sorribes]] binaka tenislari brontze olinpikoa (Castelló 1996) # [[Cristina Bucșa]] binaka tenislari brontze olinpikoa (Moldavia/Kantabria 1998) # [[Sara Andrés Barrio]] atleta paralinpikoa (Madril 1986) # [[María Isabel Perelló Doménech]] epailea, Auzitegi Goreneko presidentea (Bartzelona/Coruña 1958) # [[Mariana Mazzucato]] ekonomialaria (Italia/AEB 1968) # [[Clara Martínez de Careaga]] magistratua (Madril 1959) # [[Roser Bach]] epailea (Bartzelona 1964) # [[Ana Ferrer]] epailea (Madril 1959) # [[Olga Sánchez Cordero]] epailea (Mexiko 1947) # [[Margarita Cabello Blanco]] epailea (Kolonbia 1957) # [[Andrea Muñoz Sánchez]] epailea (Txile 1957) # [[Zarela Villanueva Monge]] epailea (Costa Rica 1952) # [[Sue Gray (funtzionarioa)]] politikaria, goi funtzionarioa (EB 1957) # [[Rocío Sagaón]] aktorea (Mexiko, 1933-2015) # [[Ana Mérida]] koreografoa (Mexiko, 1922-1991) # [[Guillermina Bravo]] dantzaria eta koreografoa (1920-2013) # [[Anna Sokolow]] dantzaria eta koreografoa (1910-2000) # [[Carmen Herrero Ayllón]] kimikaria, irakaslea (Madril, 1913-1997) # [[Marie-Michèle Beaufils]] idazlea (Frantzia 1949-2014) # [[Marie Cosnay]] idazlea (Frantzia 1965) # [[Columba Dominguez]] aktorea, abeslaria (Mexiko 1929-2014) # [[Silvia Lemus]] kazetaria (Galizia/Mexiko 1945) # [[Camila Cañeque]] artista (Bartzelona, 1984-2024) # [[Carlota Rodr%C3%ADguez de Robles]] kimikaria, irakaslea (Zamora, 1907-1990) # [[Adela Barn%C3%A9s Gonz%C3%A1lez]] kimikaria, irakaslea (Ávila/Mexiko, 1908-2011) # [[Élisabeth Badinter]] filosofoa, idazlea (Frantzia 1944) # [[Lola González Ruiz]] abokatua (León 1946-Madril 2015) # [[Elisabet Casanovas]] aktorea (Bartzelona 1994) # [[Aixa Villagrán]] aktorea (Sevilla 1978) # [[Celia Freijeiro]] ekoizlea, aktorea (Pontevedra 1983) # [[Patricia Reyes Spíndola]] aktorea, zuzendaria, ekoizlea (Mexiko 1953) # [[Paula Usero]] aktorea (Valentzia 1991) # [[Carol Rodríguez Colás]] film zuzedaria (Bartzelona 1982) # [[Paula Anta]] artista, argazkilaria (Madril 1977) # [[Meritxell Calvo]] aktorea (Bartzelona 1986) # [[Raquel Peláez]] aktorea (León 1978) # [[Edith Marion Patch]] entologoa, idazlea (AEB, 1876-1954) # [[Petra Barnés González]] kimikaria, farmazialaria (Madril/Mexiko, 1908-1992) # [[Isabelle Rimbaud]] idazlea (Frantzia 1860-1017) # [[Jeanne Puchol]] komikigile eta ilustratzaile frantziarra (1957) # [[Michiyo Tsujimura]] biokimikaria (Japonia, 1888-1969) # [[Matilde Landeta]] film gidoilaria eta zuzendaria (Mexiko, 1910-1999) # [[Susana Martín Gijón]] idazlea, nobela beltza (Sevilla 1981) # [[Carlota Pérez]] ekonomialaria (Venezuela 1939) # [[Pepa Roma]] kazetaria, argazkilaria, eleberrigilea (Lleida XX. mendea) # [[Florence Cassez]] Mexikon zigortua (Frantzia 1994) # [[Denise Maerker]] abokatua, kazetaria (Mexiko 1965) # [[Cristina Álvarez Rodríguez]] arkitektoa, politikaria (Argentina 1967) # [[Roser Tapias]] aktorea, modeloa (Bartzelona 1989) # [[Ángela Cervantes]] aktorea (Bartzelona 1993) # [[Lurdes Barba Rodríguez]] aktorea, antzerki-zuzendaria (Bartzelona 1949) # [[Marta Frías Acedo]] futbol-arbitro aitzindaria (Cáceres 1980) # [[Mabel Purefoy FitzGerald]] fisiologo, patologo klinikoa (Erresuma Batua, 1872-1973) # [[Anne Baraou]] Frantziako komikigilea (1965) # [[Claire Chazal]] kazetaria (Frantzia 1956) # [[Hélène Gordon-Lazareff]] kazetaria (Frantzia 1909-1988) # [[Mary Winearls Porter]] kristalografoa (Erresuma Batua, 1886-1980) # [[Agnès Martin-Lugand]] idazlea (Frantzia 1979) # [[Cécile Bailly]] idazlea (Frantzia 1968) # [[Mireille Best]] idazlea (Frantzia 1943-2005) # [[María Zamora]] film ekoizlea (Valentzia 1976) # [[Ada Wells]] sufragista (EB 1863-Zeelanda Berria 1933) # [[Carol Rovira]] aktorea, abeslaria (Tarragona 1989) # [[Mary Ruiz]] aktorea (Madril 1980) # [[Ángela Cremonte]] aktorea (Madril 1982) # [[Belinda Washington]] aurkezlea, aktorea (Londres/Espainia 1963) # [[Blanca Marsillach]] aktorea (Bartzelona 1966) # [[Cristina Marsillach]] aktorea (Madril 1963) # [[Mónica Portillo]] aktorea, dantzaria (Bartzelona 1989) # [[Lucía Veiga]] aktorea, bakarrizketagilea (Coruña 1979) # [[Mireia Oriol]] modeloa, aktorea (Bartzelona 1996) # [[María Luisa Oyarzábal Fernández]] enpresaria, irakaslea (Bilbo 1933-2022) # [[Olga Duque de Ospina]] abokatu, politikaria (Kolonbia 1930-2019) # [[Beatriz Sanchis]] film-zuzendaria (Valentzia 1976) # [[Marta Nieto]] aktorea (Murtzia 1982) # [[Mabel Purefoy FitzGerald]] patologo klinikoa (Erresuma Batua, 1872-1973) # [[Vera Popova]] kimikaria (Errusia, 1867-1896) # [[Elena Paunero Ruiz]] botanikaria (Valladolid/Madril, 1906-2009) # [[Fatima Daas]] idazlea (Frantzia 1995) # [[Constance Debré]] abokatua, eleberrigilea (Paris 1972) # [[Jeanne Galzy]] idazlea (Frantzia 1883-1977) # [[Arati Saha]] igerilaria (Kalkuta 1940-1994) # [[Caryl Churchill]] antzerkigilea (EB 1938) # [[Carmen Salinas]] aktorea, imitatzailea (Mexiko 1939-2021) # [[Malena Narvay]] aktorea, abeslaria (Argentina 1997) # [[Elisa Mouliaá]] aktorea (Madril 1989) # [[Rosa Villacastín]] kazetaria (Avila 1947) # [[Leila Guerriero]] kazetaria (Argentina 1967) # [[Laura Sisteró]] film-zuzendaria (Bartzelona 1986) # [[Carmen Rigalt]] kazetaria (Lleida 1949) # [[Alejandra Meco]] aktorea (Madril 1990) # [[Azara García de los Salmones Marcano]] ultramaratoilaria (Kantabria 1983) # [[Elsa y Elmar]] abeslaria (Kolonbia, 1993) # [[Nancy Peña]] komikigile eta ilustratzaile frantsesa (Tolosa, 1979) # [[Nadezhda Tolokonnikova]] ekintzaile eta performance artista (Errusia 1989) # [[Heidi Watney]] kazetaria (Kalifornia, 1981) # [[Lola Arias]] idazlea, aktorea, zuzendaria (Argentina 1976) # [[Sarah Rector]] petrolio-handiki afroamerikarra umetatik (AEB, 1902+1967) # [[Carmen Abela y Espinosa de los Monteros]] maistra eta pedagogoa (Cadiz 1897, Guadalajara 1962) # [[Carme Bravo Roy]] pianu-jole eta pedagogoa (Bartzelona, 1919-2007) # [[Gemma Humet]] abeslaria (Bartzelona 1988) # [[Sara Miquel]] aktorea (Girona 1984) # [[Nuria Giménez Lorang]] film-zuzendaria (Bartzelona 1976) # [[Laura Galán]] aktorea (Guadalajara 1986) # [[María José Rubio]] medikua, politikaria (Coruña 1956) # [[Virginia García del Pino]] film-zuzendaria (Bartzelona 1966) # [[Sara Vítores]] kazetaria (Avila 1972-Madril 2024) # [[Pilar Farjas]] medikua, politikaria (Teruel/Galizia 1956) # [[Rocío Mosquera]] medikua, politikaria (Ourense 1956) # [[Marta Molist Codina]] mendi lasterkaria (Bartzelona 1982) # [[Marianne Jean-Baptiste]] aktorea (Londres, 1967) # [[Anne Pouget-Tolu]] frantziar idazlea (Sardinia, 1955) # [[Hilde Mangold]] enbriologoa (Alemania,1898-1924) # [[Idelisa Bonnelly]] itsas biologoa (Dominikar Errepublika,1931-2022) # [[Blanca Calvo Moraza]] maistra, kazetaria eta idazlea (Ourense,xxx -1939) # [[Gertrud Bodenwieser]] dantzaria, koreografoa (Viena, 1890-1959) # [[Dolly Nazir]] igerilaria (India, 1935-2012) # [[Lourdes Reparaz]] igerilaria (Gasteiz 1948- 1999) # [[Sara Barquinero]] filosofoa eta idazlea (Zaragoza, 1994) # [[Laura Loomer]] aktibista politikoa (AEB 1993) # [[Irene Villa]] kazetaria, psikologoa, kirolari paralinpikoa (Madril 1978) # [[Esther Peris]] paralinpiar eskiatzailea (Espainnia XX. mendea) # [[Nathalie Carpanedo]] paralinpiar eskiatzailea (Madril XX. mendea) # [[Beatriz Rodríguez]] idazlea (Sevilla 1980) # [[María Sanjurjo]] patin-hockey jokalaria (Coruña 2000) # [[Masta Quba]] rap abeslaria, aktibista (Mexiko 1988) # [[Lucia Riaño]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1975) # [[Rachida Dati]] politikaria (Frantzia 1965) # [[Sahra Wagenknecht]] politikaria, kazetaria (Alemania 1969) # [[Carme Aymerich i Barbany]] Catalunyako irakaslea eta pedagogoa (Bartzelona 1915 - 2001) # [[Rosa Arj%C3%B3 P%C3%A9rez]] Aragoiko maistra (Zaragoza 1885 - 1918) # [[Gloria Velat]] xakelaria (Bartzelona 1915-1988) # [[Maria Luisa Gutiérrez]] xakelaria (Menorca 1930) # [[Sofía Ruiz ]] xakelaria (Bartzelona?- ? 1968) # [[Eileen Betsy Tranmer]] xakelaria (EB 1910-1983) # [[Chantal Chaudé de Silans]] xakelaria (Frantzia 1919-2001) # [[Ana Paula Arósio]] aktorea, modeloa (Brasil 1975) # [[Alba Planas]] aktorea (Madril 2000) # [[Leticia Sánchez Ruiz]] idazlea, kazetaria (Asturias 1980) }} ==='''Berriak 2024''' ('''abuztua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ania Sáenz de Buruaga]] ----'''SORTUA''' ilustratzailea (Gasteiz, 1988) # [[Cristina Larrea]] ef-- '''SORTUA''' atleta (Eibar, 1966) # [[Estefania Etxebeste Giraldo]] ef-- '''SORTUA''' harri-jasotzailea (Ituren, 2002) # [[Maria Jesus Berrotaran Etxeberria|Maria Jesus Berrotaran]] ----'''SORTUA''' aguazila, mazularia, feminista (Hondarribia, 1949) # [[Miren Izaskun Asua]] ef-- '''SORTUA''' aktorea eta antzerki zuzendaria (Elorrio, 1963) # [[Adriana Ruano Oliva]] urrezko domina tiroan 2024 (Guatemala, 1955) # [[Alba Sidera]] kazetaria (Girona 1979) # [[Aleksandra Jarecka]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1995) # [[Alena Olsen]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1995) # [[Alev Kelter ]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Alex Sedrick]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Alexandra Louis-Marie]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1996) # [[Alice Schwarzer]] kazetari aktibista (Alemania 1942) # [[Alicja Klasik]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 2004) # [[Ally Wollaston]] txirrindularia, omniumean brontze olinpikoa, talde jazarpenean zilarra (Zeelanda Berria 2001) # [[Altina Schinasi]] artista, asmatzailea (AEB 1907-1999) # [[Alysha Corrigan]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1997) # [[Alysha Newman]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1994) # [[Amanda Donohoe]] aktorea (EB 1962) # [[Amber Anning]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 2000) # [[An Qixuan]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Txina, 2000) # [[Ana Bokesa]] aktorea (Madril, ?) # [[Ana Patrícia Ramos|Ana Patricia Ramos]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Brasil, 1997) # [[Anna Cockrell]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 1997) # [[Anna Dorothea Therbusch]] margolaria (Prusia 1721-1782) # [[Anna Mahler]] eskultorea (Austria 1904-EB 1988) # [[Anna Morris]] txirrindularia, taldekako jazarpen brontze olinpikoa (EB 1995) # [[Anna R. Figueiredo]] idazlea (Ourense 1963) # [[Anna Short Harrington]] modeloa, sukaldaria (AEB 1897-1955) # [[Annette Echikunwoke|Annete Echikunwoke]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1996) # [[Antsa Proventzakoa]] Frantziako printzesa, Gaztelako infanta (1225-1261) # [[Ariana Ramsey]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 2000) # [[Arlen Siú]] abeslari eta poeta sandta (Nikaragua, 1955-1975) # [[Asia Hogan-Rochester]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1999) # [[Audrey Mestre]] urpekaria (Frantzia, 1974-2002) # [[Aunt Jemima]] pertsonaia (AEB 1893) # [[Barbiturikills]] kaleko artista (Valentzia 1972) # [[Bavuudorzhiin Baasanjüü]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Mongolia,1999) # [[Beatriz de Palacios]] soldadua (Andaluzia/Mexiko XVI. mendea) # [[Beatriz Proventzakoa]] Frantziako printzesa, erregina ezkontidea, latindar enperatriza (1229- Italia1267) # [[Beatriz Souza]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Brasil, 1998) # [[Beatriz Suabiakoa]] Gaztela eta Leongo erregina ezkontidea (Germania 1205-Zamora 1235) # [[Becky Wilde]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (Erresuma batua, 1997) # [[Bertha Badt-Strauss]] kazetaria, judua (Prusia 1885-1970) # [[Blanca Eekhout]] politikaria (Venezuela, 1968) # [[Blanka Frantziakoa]] printzesa, Gaztelako infanta (Jaffa 1253-Paris 1320) # [[Boryana Kaleyn]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Bulgaria, 2000) # [[Brittany Brown]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1995) # [[Bryony Botha]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1997) # [[Camryn Rogers|Camaryn Rogers]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1999) # [[Cari Champion]] kazetaria (AEB 1978) # [[Carissa Norsten]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Carmen Bernardos]] aktorea (Madril 1927-2021) # [[Carmen Verlichak]] idazlea (Madril/Argentina/Kroazia XX. mendea) # [[Carola Stern]] kazetaria, idazlea (Alemania 1925-2006) # [[Catherine Lacey]] idazlea (AEB, 1985) # [[Charity Williams]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1996) # [[Chiara Consonni]] txirrindularia, madison urre olinpikoa (Italia 1999) # [[Chloe Daniels]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Cierra Burdick]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Coraline Vitalis]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1995) # [[Cristina Sánchez-Andrade]] idazlea (Coruña 1968) # [[Cuca Escribano]] aktorea (Madril, 1973) # [[Cyréna Samba-Mayela]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 2000) # [[Daisy eta Violet Hilton]] biki pikopagoak, zirkuko musikariak (EB 1908-AEB 1969) # [[Daria Pikulik]] txirrindularia, omniemean zilar olinpikoa (Polonia 1997) # [[Darja Varfolomeev|Darja Varfolomeew]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Errusia,2006) # [[Dearica Hamby]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Deng Yawen]] txirrindularia, BMX librean urre olinpikoa (Txina 2005) # [[Ding Xinyi]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2004) # [[Dolores Vilavedra]] idazlea, literatura kritikaria (Pontevedra 1963) # [[Dora Lush]] bakteriologoa (Australia, 1910-1943) # [[Dorothea Veit]] idazlea (Alemania 1764-1839) # [[Dorothy Miles]] idazle gorra, keinu hizkuntzan aitzindaria (EB 1931-1993) # [[Eleanor Patterson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Australia, 1996) # [[Elisa Mevius]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2004) # [[Elise Reimarus]] idazlea, hezitzailea (Alemania 1735-1805) # [[Elsie Inglis]] medikua, aktibista (Eskozia, 1864-1917) # [[Emily Shearman]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1999) # [[Emma Ann Reynolds]] erizain, medikua (AEB, 1862-1917) # [[Emma Finucane]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 2002) # [[Esther Bendahan]] idazle sefardia (Tetuan 1964) # [[Esther Vilar]] idazlea, soziologoa, medikua (Argentina 1935) # [[Eva Canel]] idazlea, hizlaria, (Asturias, 1857-Habana, 1932) # [[Faith Cherotich]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kenia, 2004) # [[Fancy Bermudez]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2002) # [[Fanny Lewald ]] idazlea (Prusia 1811- Alemania 1889) # [[Farah Nabulsi]] giza eskubideen aldeko zinemagilea (Londres 1978) # [[Feng Bin]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txina, 1994) # [[Florence Symonds]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2002) # [[Georgia Bell]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Erresuma Batua, 1993) # [[Georgia Hale]] zinema mutuko aktorea (AEB 1905-1985) # [[Georgina Hale]] aktorea ( EB 1943-2024) # [[Gertrud Kornfeld]] kimikaria (Alemania, 1891-1955) # [[Giulia Rizzi]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Italia, 1989) # [[Greta Scacchi]] aktorea (Italia/Australia 1960) # [[Guo Qiqi]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1998) # [[Hailey Van Lith]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 2001) # [[Haley Batten]] txirrindularia, mendian zilar olinpikoa (AEB 1998) # [[Hao Ting]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2001) # [[Harriet Boyd Hawes]] arkeologoa (AEB, 1871-1945) # [[Haruka Funakubo]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Japonia, 1998) # [[Haruka Kitaguchi]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Japonia, 1998) # [[Helena Villar Janeiro]] idazlea (Lugo 1940) # [[Henriette Herz]] idazlea, hezitzailea (Alemania 1764-1847) # [[Hetty van de Wouw]] txirrindularia, keirinean zilar olinpikoa (Herbehereak 1998) # [[Hezly Rivera]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2008) # [[Hina Hayata]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna(Japonia, 2000) # [[Huang Zhangjiayang]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2000) # [[Huh Mi-mi]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Korea,2002) # [[Ida Hahn-Hahn]] idazlea (Alemania 1805-1880) # [[Ilona Maher]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1996) # [[Inés de Guevara]] infanta (?- 1265) # [[Inma López Silva]] idazlea (Coruña 1968) # [[Ioana Vrinceanu]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Errumania, 1994) # [[Irene Alba]] aktorea (Madril 1867-Bartzelona 1930) # [[Irene Angelo]] erregina ezkontidea (Konstantinopla 1181-Alemania 1208) # [[Irene Caba Alba]] aktorea (Argentina 1899-Madril 1957) # [[Iryna Herashchenko|Iryma Herashchenko]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Ukraina, 1995) # [[Jasmine Martin]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Hegoafrika, 2000) # [[Jasmine Moore]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2001) # [[Jemima Montag]] Atleta. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (Australia, 1998) # [[Jenny Rissveds ]] txirrindularia, mendian briontze olinpikoa (Suedia 1994) # [[Jeon Hun-young]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 1994) # [[Jessica Hull]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Australia, 1996) # [[Jessica Roberts]] txirrindularia, taldekako jazarpen brontze olinpikoa (EB 1999) # [[Juana Camilión]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 19) # [[Julia Caba Alba]] aktorea (Madril1902-1988 19) # [[Julia Trujillo]] aktorea (Madril 1932-2013) # [[Julien Alfred]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Santa Luzia, 2001) # [[June Sutor]] kristalografoa (Zeelanda Berria-1929 Londres) # [[Katarina Johnson-Thompson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Erresuma Batua, 1993) # [[Katy Marchant]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 1993) # [[Kayla Canett]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Kaylia Nemour]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 2006) # [[Kaylyn Brown]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2004) # [[Kelsey Teneti]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Keyara Wardley]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2000) # [[Kim Kum-yong|Kimkum-young]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ipar Korea, 2001) # [[Krissy Scurfield]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Kristen Thomas]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Kristi Kirshe]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1994) # [[Kristina Norvegiakoa]] printzesa, Gaztelako infanta (Norvegia 1234- Sevilla 1262) # [[Laura Mart%C3%ADnez de Carvajal]] medikua (Kuba, 1869-1941) # [[Lauren Doyle]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Laviai Nielsen|Laviani Nielsen]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 1996) # [[Leocadia Alba]] sopranoa, aktorea (Valentzia 1866-Madril 1952) # [[Leonor Rodríguez de Castro]] Gaztelako infanta (?- Burgos 1275) # [[Li Jiaman]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Txina, 1997) # [[Lilian Suzette Gibbs]] botanikaria (Erresuma Batua, 1870-1925) # [[Lim Si-hyeon]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 2003) # [[Linda Richards]] erizaina (AEB, 1841-1930) # [[Lisa Mayer]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Alemania, 1996) # [[Lisa van Belle]] txirrindularia, madison brontze olinpikoa (Herbehereak 2001) # [[Louise Blanchard Bethune]] arkitektoa (AEB, 1856-1913) # [[Lu Gwei-djen]] biokimikaria (Txina, 1904-1991) # [[Luana Márton]] taekwondo jokalaria (Tenerife, 2006) # [[Lucía Galán]] abeslaria, aktorea (Argentina 1961) # [[Lucia Yépez Guzmán]] borrokalaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ekuador, 2001) # [[Lydia Rabinowitsch-Kempner]] bakteriologoa (Lituania-Alemania, 1871-1935) # [[Maddi Wesche]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Zelanda Berria, 1999) # [[Mahina Paul]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Maike van der Duin]] txirrindularia, madison brontze olinpikoa (Herbehereak 2001) # [[Manon Veenstra]] txirrindularia, BMX lasterketan zilar olinpikoa (Herbehereak 1998 # [[Mar%C3%ADa Teresa Murillo]] botanikaria (Kolonbia, 1929-2017) # [[Margaret Floy Washburn]] psikologoa (AEB, 1871-1939) # [[Margarita Proventzakoa]] infanta, Frantziako erregina (Frantzia 1221-1295) # [[Margarita Skulesdatter]] erregina (Norvegia 1208-1270) # [[Margit Nordin]] gizonezkoekin lehiatu zen 1. emakume eskiatzailea (Suedia 1897-1982) # [[María Belón]] medikua (Madril 1965) # [[Maria Berta Rohangoa]] noblea (Austrohungariar Inperioa, 1868 – Viena, 1945) # [[Maria Dimádi|Maria Dimadi]] erresistente exekutatua (Grezia, 1907-1944) # [[María Liñeira]] literatura teorialaria (Coruña 1979) # [[María Xosé Porteiro]] idazlea (Madril/Vigo 1952) # [[Marie Lebour]] biologoa (Erresuma Batua, 1876-1971) # [[Marie Luise Kaschnitz]] idazlea (Alemania 1901-Italia 1974) # [[Marie Reichert]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2001) # [[Marie-Florence Candassamy]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1991) # [[Marion Dönhoff]] kazetaria, idazlea, kondesa (Prusia 1909-Alemania 2002) # [[Marion J. Lamb]] biologoa (Erresuma BAtua, 1939-2021) # [[Marion Walter]] matematikaria (Berlin 1928-AEB 2021) # [[Marta Maggetti|Marta Maggeti]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Italia, 1996) # [[Martyna Swatowska-Wenglarczyk]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1994) # [[Mary Moraa]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kenia, 2000) # [[Mary Vaux Walcott]] botanikaria, ilustratazilea (AEB, 1860-1940) # [[Matilda Smith]] botanikaria, ilustratzailea (Mumbai 1854- Londres 1926-1990) # [[Melissa Jefferson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Hego Carolina, 2001) # [[Michele Greene]] aktorea (AEB 1962) # [[Montse Dopico]] kazetaria (Lugo 1977) # [[Montse Pena]] idazlea, literatura kritikaria (Coruña 1981) # [[Muthulakshmi Reddy]] medikua eta legelaria (India, 1886-1968) # [[Nam Su-hyeon]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 2005) # [[Nancy Green]] esklabo ohia, modeloa (AEB 1834-1923) # [[Nancy Rourke]] margolari gorra (Kalifornia, 1957) # [[Natalya Diehm]] txirrindularia, BMX librean brontze olinpikoa (Australia 1997) # [[Naya Tapper]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1994) # [[Nicole Heavirland]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1995) # [[Nicole Shields]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1999) # [[Nicole Yeargin]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1997) # [[Nikola Ogrodníková|Nikola Ogrodikova]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txekia, 1990) # [[Niuta Tajtelbaum]] Varsoviako ghetto altxatzean aktibista eta soldadua (Polonia, 1917-1943) # [[Noor Vidts]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna Belgika, 1996) # [[Oi Ye-Jin]] tiratzailea, 10 m-urre olinpikoa (Hego Korea 2005) # [[Olivia Apps]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1998) # [[Pauline Ferrand-Prévot]] txirrindularia, mendian urre olinpika (Frantzia 1992) # [[Pauline Grabosch]] txirrindularia, taldean brontze olinpikoa (Alemania 1998) # [[Pauline Rifer de Courcelles]] artista (Paris, 1781-1851) # [[Perris Benegas]] txirrindularia, BMX librean zilar olinpikoa (AEB 1995) # [[Piper Logan]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2001) # [[Prisca Awiti Alcaraz]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Londres, 1996) # [[Rachael Blake]] aktorea (Australia 1971) # [[Rebecca Petch]] txirrindularia, taldean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1998) # [[Renata Knapik-Miazga]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1988) # [[Rhyne Howard]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 2000) # [[Rosalia Fernández Rial]] poeta (Coruña 1988) # [[Rosita Yarza]] aktorea (Madril 1922-1996) # [[Rutka Laskier]] nerabe judua, egunerokogilea (Polonia 1929-Auschwich 1943) # [[Sammy Sullivan]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Sandra Ygueravide]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 1984) # [[Sarah Levy (errugbi jokalaria)]] Zazpiko brontze olinpikoa (Hegoafrika/Israel/AEB 1995) # [[Sarah Stewart]] birologoa (Mexiko-AEB, 1905-1976 # [[Sarah Wynter]] aktorea (Australia 1973) # [[Saya Sakakibara]] txirrindularia, BMX lasterketan urre olipikoa (Australia 1999) # [[Shaane Fulton]] txirrindularia,taldean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 2000) # [[Shanieka Ricketts]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Jamaika, 1992) # [[Shin Yu-Bin]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ipar Korea, 2004) # [[Sofia Raffaeli|Sofia Raffali]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Italia, 2004) # [[Song Jiayuan]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1997) # [[Sonja Greinacher]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 1992) # [[Sophiane Méthot]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1998) # [[Sophie Capewell]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 1998) # [[Stephanie Rovetti]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Susana Rodríguez Navarro]] genetikalaria, ikertzailea (Murtzia 1972) # [[Svenja Brunckhorst]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2001) # [[Tara Davis-Woodhall]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 1999) # [[Taylor Perry (errugbi jokalaria)]] Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2000) # [[Tenika Willison]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Teresa Alonso Otero]] Gerra Zibileko errepresaliatua (Madril, 1916- 1995) # [[Thea LaFond]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Dominika, 1994) # [[Tota Alba]] aktorea (Argentina 1914-Madril 1983) # [[Tysha Ikenasio]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 1997) # [[Ursula Bellugi]] psikologoa (AEB, 1931-2022) # [[Vega Gimeno]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 19) # [[Věra Kohnová]] nerabe judua, egunerokogilea (Txekoslovakia 1929-Izbica Ghettoa 1942) # [[Veronica Codesal]] abeslaria (Belgika 1977) # [[Victoria Ohuruogu]] atleta. 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 1993) # [[Viktorija Senkutė]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (:ituania, 1996) # [[Vinesh Phogat]] borrokalaria (India, 1994) # [[Violante Aragoikoa]] erregina ezkontidea (Zaragoza 1236- Orreaga 1256) # [[Violante Hungariakoa]] Aragoiko erregina ezkontidea (1215-Huesca 1251) # [[Virginia Cherrill]] aktorea (AEB 1908-1996) # [[Vittoria Guazzini]] txirrindularia, madison urre olinpikoa (Italia 2000) # [[Viviana Márton|Viviana Martón]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Tenerife, 2006) # [[Wang Lanjing]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2005) # [[Yang Jiayu|Yang Jiagu]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1996) # [[Yemisi Ogunleye|Yamesi Ogunleye]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Alemania, 1998) # [[Zhang Shan]] urrezko domina tiroan 1992 (Txina, 1968) # [[Zhao Jie]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txina, 2002) # [[Zoé Claessens]] txirrindularia, BMX lasterketan brontze olinpikoa (Suitza 2001) # [[Zonia Baber]] geografo, geologo, irakaslea (AEB, 1862-1956) }} ==='''Berriak 2024''' ('''uztaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Berta Peña Parras]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Valladolid, 1889-Bilbo, 1938) # [[Beatrice Salvioni]] '''SORTUA''' filologoa eta idazlea (Italia, 1995) # [[Natalia Ortiz Ceberio]] '''SORTUA''' Marta planaren aurkitzailea (Donosti, ?) # [[Olatz Osa Zubia|Olatz Osa]] '''SORTUA''' pedagogoa, kudeatzailea (Oñati, 1970) # [[Maria Cueto]] '''SORTUA''' artista (Avilés, 1960) # [[Feliciana Etxabe Artola]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Zeberio, 1897-Bilbo, 1938) # [[Alaine Arruti Lejarzegi]] '''SORTUA''' psikologoa (Gernika, 1983) # [[Clara Maass]] erizaina (AEB, 1876-1901) # [[Deborah Sampson]] soldadua (AEB 1760-1827) # [[Anna Maria Lane]] soldadua (AEB 1755-1810) # [[Sally St. Clair]] soldadua (AEB ?-1782) # [[Eleonore Prochaska]] soldadua (Alemania 1785-1813) # [[Margaret Corbin]] erizaina, soldadua (AEB 1723-1792) # [[Hannah Snell]] soldadua (EB 1723-1792) # [[Carme Contreras Verdiales]] aktorea (Zaragoza 1932-2020) # [[Asunción Sancho]] aktorea (Madril 1930-2018) # [[Cándida Losada]] aktorea (Argentina 1915-Madril 1922) # [[Carola Fernán Gómez]] aktorea (Madril 1899-1967) # [[Françoiz Breut]] abeslaria eta ilustrailea (Frantzia, 1969) # [[Sankie Mthembi-Mahanyele]] politikaria, aktibista (Hegoafrika 1951) # [[Nadezhda Alilúyeva]] Stalinen 2. emaztea (Errusia 1901-1932) # [[Colette Capdevielle]] politikaria (Frantzia, 1958) # [[Mariana Travacio]] idazlea (Argentina, 1967) # [[Coccinelle (artista)]] artista, dantzaria, abeslaria eta aktore transgeneroa (Paris, 1931-2006) # [[Rosaura Ruiz Gutiérrez]] biologoa, idazlea (Mexiko, 1950) # [[Marie-Andrée Schwindenhammer]] trans ekintzailea (La Neuveville-lès-Raon, Vosges, 1909 - Chartres, Eure-et-Loir, 1981) # [[Herminia Álvarez Herrera]] iraultzailea, hezitzailea (Mexiko 1888-1955) # [[Dolores Bolio Cantarell]] idazlea (Mexiko 1880-1950) # [[Gertrudis Tenorio Zavala]] poeta, hezitzailea (Mexiko 1843-1926) # [[Elena Sánchez Valenzuela]] aktorea, kazetaria, artxibozaina (Mexiko 1900-1950) # [[Irene López Heredia]] aktorea (Murtzia 1898-Madril 1962) # [[Mari Paz Molinero]] aktorea (Txile 1914-Madril 2004) # [[Carmen Díaz]] aktorea (Sevilla 1896-1979) # [[Lola Pons Rodríguez]] filologoa, irakaslea (Bartzelona 1976) # [[Cristina Farfán]] maistra, idazlea (Mexiko 1846-1880) # [[Natalia Serdán Alatriste]] iraultzailea, aitzindaria (Mexiko 1875-1938) # [[Chantal Montellier]] Frantziako idazle eta komikigilea (Bouthéon, 19472.1943) # [[May Ayim]] ekintzaile afroalemaniarra (Alemania, 1960-1996) # [[Maria Rosaria Omaggio]] aktorea (Italia, 1959-2024) # [[Clarisa Navas]] zinemagilea (Argentina, 1989) # [[Jacqueline Harpman]] psikoanalista (Belgika, 1929-2012) # [[Ana Figuero]] feminista, sufragista (Txile, 1907-1970) # [[Sara Ahmed]] filosofo angroaustraliarra (Erresuma Batua, 1969) # [[Katherine Dunn]] eleberrigile, poeta eta kirol-kazetaria (AEB, 1945-2016) # [[Marianne Baum]] anfifaxista gillotinatua (Alemania, 1912-1942) # [[Marie-Hélène Schwartz]] matematikaria (Frantzia, 1913-2013) # [[Victoria Raquel Bajar Simsolo]] zientzialaria (Argentina, 1942-2016) # [[Juana Manso]] idazle, kazetari, hezitzaile (Argentina, 1819-1875) # [[Isabel de Liaño]] idazlea (Valladolid, XVI. mendea) # [[Louise-Victorine Ackermann]] poeta (Frantzia, 1813-1890) # [[Valentina Pinelo]] moja, poeta (Sevilla, XVI. mendea- 1629?) # [[Pilar Primo de Rivera]] Sección Femeninako zuzendaria (Madril, 1907-1991) # [[Basauriko 11k]] Epaiketaren prozesua # [[Angela Peralta]] sopranoa, konpositorea (Mexiko 1845-1883) # [[Alicia Arévalo (kazetaria)]] 1. emakumea futbol partida kontatzen ( Bartzelona 1978) # [[Sara Giménez León]] kirol kazetaria (Girona 1991) # [[Patricia Campos Doménech]] armadako pilotua, futbol-entrenatzailea (Castelló 1977) # [[Niní Montiám]] aktorea (Madril 1917-1986) # [[Ana Adamuz]] aktorea (Jaén 1886-Madril 1971) # [[Pepita Serrador]] aktorea (Argentina 1913-1964) # [[Teresa Serrador]] aktorea (Bolivia 1899-Argentina 1982) # [[Amparo Martí]] aktorea (Valentzia 1903-Madril 1973) # [[María Mayor]] aktorea (?- Madril 1939) # [[Rosa Torre González]] maistra, politikaria (Mexiko 1890-1973) # [[Nadezhda Zabela - Vrubel]] abeslaria (Errusia, 1868-1913) # [[H%C3%A9l%C3%A8ne Metzger]] zientzia filosofoa (Frantzia, 1889-1944) # [[Inez Clare Verdoorn]] botanikaria (Hegoafrika, 1896-1989) # [[Edith Quimby]] medikuntzan eta fisikan ikertzailea (AEB, 1891-1982) # [[Maria Poumier]] irakasle frantsesa (Cannes, 1950) # [[Marie-Jo Bonnet]] Frantziako historialaria eta feminista (Deauville, 1949) # [[Julia Rodríguez-Maribona]] fregonaren asmatzailea (Asturias 1923-Suitza 2005) # [[Julia Montoussé Fargues]] fregonaren asmatzailea (?-Asturias 1971) # [[Esperanza Grases]] aktorea (Bartzelona 1920-1995) # [[Alexandra Trusova]] patinatzailea (Errusia 2004) # [[Jéssica Bouzas Maneiro]] tenislaria (Pontevedra 2002) # [[Claudia Fernández Sánchez]] padel jokalaria (Madril 2006) # [[Gemma Triay]] padel jokalaria (Menorca 1992) # [[Lucía Sainz]] padel jokalaria (Bartzelona 1984) # [[Marta Ortega Gallego]] padel jokalaria (Madril 1997) # [[Alicia Arévalo González]] arkeologoa (Madril 1965) # [[Manuela Barreiro]] farmazialaria (Galizia, 1877-1953) # [[Martha Aliaga]] estatistika hezitzailea (Argentina, 1937-2011) # [[Matilde Carranza]] akademikoa (Costa Rica, 1892-1981) # [[Erin Andrews]] kirol-kazetaria (AEB, 1978) # [[Helen Alma Newton Turner]] genetista, estatistikaria (Australia, 1908-1995) # [[Violet Jessop]] Titanic ontziko zerbitzaria (Argentina 1887-1971) # [[Celia Giraldo]] zinemagilea (Bartzelona 1995) # [[Luz Rello Sánchez]] asmatzailea, dislexia- aplikazioa ( 1984) # [[Fermina Orduña]] asmatzailea, esne zalgurdia (Espainia XIX. mendea) # [[Gladys West]] matematikari asmatzailea, GPSrako garrantzitsua (AEB 1930) # [[Ariana Sánchez]] padel jokalaria (Tarragona 1997) # [[Marta Marrero]] padel jokalaria (Kanariak 1983) # [[Bea González]] padel jokalaria (Malaga 2001) # [[Marie Van Brittan Brown]] asmatzailea, telebista zirkuitu itxia (AEB 1922-1999) # [[Miriam Benjamin]] asmatzailea, seinale aulkia (AEB 1861-1947) # [[Sarah Boone]] asmatzailea, mahukak eta lisatzeko taula (AEB 1832-1904) # [[Nancy Johnson (asmatzailea)]] izozkailu artifiziala (AEB 1794-1890) # [[Victoria Reyes-García]] antropologoa (Bartzelona 1971) # [[Amaia Yoldi ]] gidoilaria, film-zuzendaria (Iruñea 1973) # [[Julie Donaldson]] kirol-kazetaria (AEB, 1978) # [[Faustina Sáez de Melgar]] idazlea (Madril, 1834-1895) # [[Gloria Melgar |Gloria Melgar Sáez]] margolaria eta musikagilea (Madril, 1859-1938) # [[Julia de Asensi]] idazlea (Madril, 1849-1921) # [[María del Pilar Sinués]] idazlea (Zaragoza, 1838 - Madril, 1893) # [[Margaret Crane]] Predictor-aren asmatzailea (AEB 1941) # [[Emily Cummins]] asmatzailea, ur-eramaile iraunkorra (EB 1987) # [[Evelyn Miralles]] NASAko ingeniaria, asmatzailea, ilargirako etxea (Venezuela/AEB 1967) # [[Janet Emerson Bashen]] asmatzailea, software aplikazioa (AEB 1957) # [[Jeanne Bertrand]] argazkilaria (Frantzia 1880-1957) # [[Maral Yazarloo-Pattrick]] motoziklismo ekintzailea, diseinatzailea (Iran 1981) # [[María del Carmen Ortiz de Arce]] asmatzailea, itsuentzako idazkailua (Espainia ?-1932) # [[Martine Bertereau]] geologo aitzindaria (Frantzia 1590-1642) # [[Margarete Steiff]] jostuna, jostaiu diseinatzailea (Alemania 1847-1909) # [[Heike Makatsch]] aktorea (Alemania 1971) # [[Leena Peltonen-Palotie]] genetista (Finlandia, 1952-2010) # [[Gertrude Scharff Goldhaber]] fisikari nuklearra (Alemania-AEB, 1911-1998) # [[Jackie MacMullan]] kazetaria (AEB, 1960) # [[María Teresa de Filippis]] 1 Formulako lehen emakume gidaria (Italia 1926-2016) # [[Suzanne von Borsody]] aktorea (Alemania 1957) # [[Rosemarie Fendel]] aktorea (Alemania 1927-2013) # [[Gemma Jones]] aktorea (EB 1942) # [[Anna Chancellor]] aktorea (EB 1965) # [[Sienna Guillory]] aktorea (EB 1975) # [[Jana Pallaske]] aktorea, rock abeslaria (Alemania 1979) # [[Alysson Paradis]] aktorea (Paris 1984) # [[Sophie Nélisse]] aktorea (Kanada 2000) # [[Isabelle Nélisse]] aktorea (Kanada 2003) # [[Rebeca Gerschman]] biologo, fisiologoa (Argentina, 1903-1986) # [[Zarina (artista)]] artista (India 1937-Londres 2020) # [[Marta Pan]] eskultore hungariar eta frantziarra (1923-2008) # [[Sonia Cotelle]] fisikari, kimikaria (Polonia, 1896-1945) # [[Anna Barbara Reinhart]] matematikaria (Suitza, 1730-1796) # [[Helene Weigel]] aktorea (Austria 1900-Alemania 1971) # [[Marieluise Fleißer]] antzerkigilea (Alemania 1901-1971) # [[Monica Bleibtreu]] aktorea (Austria 1944-2009) # [[Hedwig Bleibtreu]] aktorea (Austria 1868-1958) # [[Martine McCutcheon]] aktorea, abeslaria (EB 1976) # [[Lyn St. James]] auto gidaria (AEB 1947) # [[Cathy Muller]] auto gidaria (Frantzia 1962) # [[Giovanna Amati]] 1 Formulako gidaria (Italia 1959) # [[Desiré Wilson]] 1 Formulako gidaria (Hegoafrika 1953) # [[Divina Galica]] atleta, 1 Formulako gidaria (EB 1944) # [[Patricia Font]] zinema zuzendaria (Bartzelona, 1978) # [[Sheila Heti]] idazlea (Kanada, 1976) # [[Judy W. Reed]] asmatzailea (AEB 1826-1905ç) # [[June Downey]] psikologoa (AEB, 1875-1932) # [[Else Lasker-Schüler]] judua, poeta, marrazkilaria (Alemania 1869- Palestina1945) # [[Maria Koppenhöfer]] aktorea (Alemania 1901-2009) # [[Sibylle Lewitscharoff]] idazlea (Alemania 1954-2023) # [[Geraldine McEwan]] aktorea (EB 1932-2015) # [[Emily Beecham]] aktorea (EB/AEB 1984) # [[Linda Bassett]] aktorea (EB 1950) # [[Jacqueline McKenzie]] aktorea (Australia 1967) # [[Susan Prior]] aktorea (Australia 1972) # [[Hanne Wieder]] aktorea (Alemania 1925-1990) # [[Mascha Kaléko]] poeta judua (Polonia zaharra 1907-Suitza 1975) # [[Madge Addy]] ileapaintzaile, erizain eta espia (Erresuma Batua, 1904-1970) # [[Balamani Amma]] idazle poeta indiarra (India, 1909-2004) # [[Sybilla Righton Masters]] asmatzailea (AEB 1676-1720) # [[Lenka Franulic]] kazetaria (Txile 1908-1961) # [[Ana Ramírez Cañil]] kazetaria (Madril, 1958) # [[Samantha Bailly]] idazle, gidoilari eta bideogilea (Frantzia, 1988) # [[Malak Mattar]] margolaria, ilustratzailea (Palestina, 1999) # [[Sophie Opel]] enpresaburua, ekintzailea, aitzindaria (Alemania 1840-1913) # [[Joanne Simpson]] meteorologoa (AEB, 1923-2010) # [[Laura Knight]] artista (Erresuma Batua, 1877-1970) # [[Myrtelle Canavan]] medikua, ikertzailea (AEB, 1879-1953) # [[Teresa San Román Espinosa]] antropologoa (Pontevedra 1940- ? 2024) # [[Phyllis Kaberry]] antropologo aitzindaria (AEB/Australia 1910- Londres 1977) # [[Dorothea Mackellar]] idazlea (Australia 1885-1968) # [[Berta Luisi]] margolaria (Uruguai 1924-2008) # [[Rachel Nichols (kazetaria)]] (AEB 1973) # [[Yolanda Soler]] judoka eta entrenatzailea (Madril, 1971) # [[Ariane Toro|Arianne Toro]] Judoka. olinpikoa (Bilbo, 2003) # [[Gloria Gordon Bolotsky]] informatikaria (AEB, 1921-2009) # [[Mavis Batey]] kriptoanalista (Erresuma Batua, 1921-2013) # [[Gertrude Elles]] geologoa, paleontologoa (Erresuma Batua, 1872-1960) # [[María Assumpción Raventós]] margolaria (Katalunia, 1930) # [[Jemele Hill]] kirol kazetaria (AEB 1975) # [[Özlem Türeci]] ikertzailea, inmunologoa (Alemania 1967) # [[Ai Tsunoda]] judoka (LLeida 2002) # [[Telma Monteiro]] judoka (Portugal 1985) # [[Monika Buch]] diseinatzailea (Valentzia/Herbehereak 1936) # [[Pati Nuñez]] diseinatzaile grafikoa (Girona 1959) # [[Clara Montagut]] diseinatzaile grafikoa (Madril 1975) # [[Ena Cardenal de la Nuez]] diseinatzaile grafikoa (Kanariak 1968) # [[Laura Meseguer]] tipografoa (Bartzelona 1968) # [[Teresa Wilms Montt]] idazlea (Txile 1893-Paris 1921) # [[Tatiana Gaviola]] film zuzendaria (Txile 1956) # [[Mísia]] abeslaria (Portugal 1955-2024) # [[Maria L. de Hernández]] aktibista (Mexiko 1896-1986) # [[Saloua Raouda Choucair]] margolaria, eskultorea (Libano 1916-2017) # [[Françoise Collin]] feminista, filosofoa, idazlea (Belgika 1928-2012) # [[Ethel Shakespear]] geologoa (Erresuma Batua, 1871-1946) # [[Eva Lefever]] margolaria (Txile 1955) # [[Carmen Meneses]] ikertzailea, antropologoa (Madril, 1966) # [[Henrietta Skelton]] idazlea (AEB, 1839-1900) # [[Anne Fausto-Sterling]] biologo, sexologo, feminista (AEB, 1944) # [[Cécile Biéler|Cécile Biéter]] ingeniaria (Suitza, 1884-1966) # [[Isabelle Gatti de Gamond]] hezitzailea, ekintzaile aitzindaria (Frantzia 1839- Belgika 1905) }} ==='''Berriak 2024''' ('''ekaina''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Adela Campaña Ortiz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sause, 1886-Izko, 1936) # [[Adelina Fernández Pérez|Adelina Fernández Perez]] efe- '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Portugal, 1889-Bilbo, 1938) # [[Ana Naranjo Marín]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sevilla, 1883 - Bilbo, 1937) # [[Antonia Caballé]] efe- '''SORTUA''' Frankismoaren biktima (Ziritza, 1873 - Argelès sur Mer, 1945) # [[Araceli Álvarez Calvo|Araceli Alvarez Calvo]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean bere buruaz beste egin zuen (Iruñea, 1894-Huesca, 1936) # [[Araceli Oñate]] ----'''SORTUA''' unibertsitateko irakaslea (Valladolid) # [[Asunción Campaña Ortiz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sause, 1869-Izko, 1936) # [[Cecilia Álvarez Calvo|Cecilia Älvarez Calvo]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean bere buruaz beste egin zuen (Iruñea, 1897-Huesca, 1936) # [[Cecilia Idirin Garabieta]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Lezama, 1913-Bilbo, 1937) # [[Dominica Azparren Gil]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua ((Oibar, 1884 - Nardoze Alduate, Urraulbeiti, 1936) # [[Elizabeth Casillas Valbuena]] e--- '''SORTUA''' kazetaria eta komiki gidoilaria (Bilbo, 1986) # [[Eloína Linares]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea (Santander 1948) # [[Emilia Arraiza Garín]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Zirauki, 1894 - Erreniega, 1936) # [[Enolasca Vela Salvador]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Cortes, 1904 - 1936) # [[Escolástica Antonia Martina Astibia Iturbe|Escolástica Astibia Iturbe]] efef '''SORTUA''' Durangoko bonbarketan erailda moja (Narvarte, 1881-Durango, 1936) # [[Eskolastika Mendizabal Imatz]] efef '''SORTUA''' Bizkaiko amama (Bermeo, 1863-1969) # [[Felisa Aguado Sainz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Murchante, 1872-Valdierra, 1936) # [[Felisa Argiñano Arzoz|Felisa Argiñano]] efef '''SORTUA''' Espainiako Gerra Zibilean Ventasko kartelan hildakoa (Zudaire, 1903-Madril, 1939) # [[Francisca Alonso Prado]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua. (Azagra, 1896 - Rincón de Soto, 1936 # [[Jessica Ruiz Pérez|Jesica Ruiz]] ef-- '''SORTUA''' kimikaria eta politikaria (Durango, 1983) # [[Josefa Bueno Algárate]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Morata de Jiloca, 1907 - Tutera, 1936) # [[Josi Sierra Orrantia]] ef-- '''SORTUA''' irakaslea, dokumentalgia eta wikilaria (Bilbo, 1959) # [[Juana Tomasa Charela Vidas]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Tutera, 1881 - 1936) # [[Kontxita Martinez de Lezea]] e-ef '''SORTUA''' maistra, ikastola bultzatzailea (Tolosa, 1949-2023) # [[Laida Arbizu Agirre]] e--- '''SORTUA''' ikertzailea (Ordizia, 2000) # [[Maite Etxeberria]] e--- '''SORTUA''' Ozazeko auzapeza (Biarritz, 1956) # [[Maite Rosende Gutierrez]] e--- '''SORTUA''' ilustratzailea (Donostia, 1991) # [[Maritxu Egiguren]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Zaldibar, 1921 - Bartzelona, 1981) # [[Misericordia Abad Alcega]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Zaragoza, 1905-Cortes, 1936) # [[Nerea Ariznabarreta Izkue]] ef-- '''SORTUA''' narratzailea eta antzergilea (Eibar, 1981) # [[Simona Calleja Aguado]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua. (Cabanillas, 1918-Valtierra, 1936) # [[Sotera Novia de Salcedo]] --ef '''SORTUA''' Boliviako esploratzaile eta idazlea (Bilbo, XIX. mendea) # [[Teresa Chiches Ledesma]] e-ef '''SORTUA''' (León, 1911 - Bilbo, 1937) # [[Xole Aire]] ef--'''SORTUA''' auzapeza eta artzaina (Urepel, 1973) # [[Ada Martí Vall]] kazetaria, idazlea (Katalunia 1914-Frantzia 1960) # [[Adelitak]] Mexikoko iraultzako emakume soldaduak,laguntzaileak (1910-1917) # [[Aída Parada ]] sufragista (Txile 1903-1983) # [[Alba Rico]] aktorea, abeslaria (Murtzia 1989) # [[Alice Bolingbroke Woodward]] ilustratzailea (Londres, 1862-1951) # [[Alicia Asín]] adimen artifizialean aditua (Zaragoza 1982) # [[Amanda Labarca]] irakaslea, feminista (Txile 1886-1975) # [[Amy Bailey]] hezitzailea, sufragista (Jamaika, 1875-1990) # [[Ana Esmeralda]] aktorea, dantzaria (Tetuan 1931-Brasil 2022) # [[Ana Mar%C3%ADa Zeno]] mediku, sexologo (Argentina, 1922-2011) # [[Ana Rosa Chacon]] politikaria eta sufragista (Costa Rica, 1889-1985) # [[Ángela Mazzini Bricala]] idazlea (Cádiz, 1809-Santa Cruz Tenerifekoa, 1894) # [[Àngels Margarit ]] dantzaria, koreografoa, pedagogoa (Bartzelona 1960) # [[Anita Brenner]] historialaria, idazlea (Mexiko 1889-1973) # [[Anita Bryant]] folk-, gospel- abeslaria (AEB 1940) # [[Anna Gunn]] aktoreak (AEB 1968) # [[Anna Maria Mozzoni]] kazetaria, politikaria, sufragista (Italia 1837-1920) # [[Anne Nelson]] antzerkilea (AEB, 1954) # [[Annette Beveridge]] itzultzailea (EB 1842-1929) # [[Annie Pardo Cemo]] biologo zelularra (Mexiko 1941) # [[Antonia Varela Pérez]] astrofisikaria (Kanariak 1965) # [[Aurélia de Sousa]] margolaria (Txile/Portugal 1866-1922) # [[Aurora Reyes]] margolaria (Mexiko 1908-1985) # [[Beau Garrett]] aktorea, modeloa (AEB 1982) # [[Bega Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1511-1582) # [[Begoña Villacís]] abokatua, politikaria (Madril 1977) # [[Belén Funes]] film zuzendaria, gidoilaria (Bartzelona 1984) # [[Blanca Álvarez Mantilla]] kazetaria (Madril 1931-2000) # [[Blanca Catal%C3%A1n de Oc%C3%B3n y Gayol%C3%A1]] botanikaria (Aragoi, 1860-1904) # [[Brittany Brewer]] saskibaloi-jokalaria (AEB 1997) # [[Calypso Botez]] idazlea (Errumania, 1880-1933) # [[Carlota Rosales]] margolaria (Madril 1872-1958) # [[Carmen Caamaño Díaz]] ekintzaile politikoa (Madril 1909-2006) # [[Carmen Santonja]] kantautorea, idazea, margolaria (Madril 1934-2000) # [[Carmen Werner Vallejo]] dantzaria, koreografoa (Madril 1953) # [[Carmina Virgili]] geologoa, politikaria (Bartzelona, 1927-2014) # [[Cathay Williams]] esklaboa, militarra (AEB 1844-1893) # [[Cecilia Álvarez Correa]] ingeniari industriala, politikaria (Kolonbia 1953) # [[Charlotte de Turckheim]] aktorea, umoregilea (Frantzia 1955) # [[Charlotte Scott]] matematikaria (Erresuma Batua, 1858-1931) # [[Chékéba Hachemi]] aktibista, idazlea, 1. emakume diplomazialaria (Afganistan 1974) # [[Christine Brennan]] kirol kazetaria (AEB, 1958) # [[Christine Jorgensen ]] aktorea, aktibista (AEB 1926-1989) # [[Claire Voisin]] matematikaria (Frantzia 1962) # [[Clara Che Tórtola]] saskibaloi jokalaria (Valentzia 1997) # [[Clara Isabel Francia]] kazetaria (Errioxa 1940) # [[Clotilde Catal%C3%A1n de Oc%C3%B3n y Gayol%C3%A1]] entomologoa, poeta (Aragoi, 1863-1946) # [[Concha Caballero]] politikaria (Baena, 1956 - Sevilla, 2015) # [[Concha Michel]] abeslaria, ikertzailea (Mexico 1899-1990) # [[Conchita Goyanes]] aktorea (Malaga 1946-Madril 2016) # [[Conchita Montes]] aktorea (Sevilla 1914- Portugal 1994) # [[Dámasa Cabezón]] pedagogo eta hezitzailea (Argentina, 1792 -Txile, 1861) # [[Desirée de Fez]] kazetaria, idazlea, zinema kritikaria (Bartzeloa 1977) # [[Diana Navarro]] abeslaria (Malaga 1978) # [[Dilras Banu Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1622-1657) # [[Dodo (komikigilea)|Dodo]] Frantziako komikigilea (Rabat, 1955) # [[Dolores Correa Zapata]] idazlea (Mexiko 1853-1924) # [[Dolores Jiménez Muro]] hezitzailea, iraultzailea (Mexiko 1848-1925) # [[Édith Grattery]] Frantziako ilustratzaile eta komikigilea (Marseilla, 1960) # [[Edith Lederer]] nazioarteko kazetaria (AEB, 1943) # [[Elena Arizmendi Mejia]] idazle feminista (Mexiko, 1884-1949) # [[Elena Martín Ortega]] psikologa eta irakaslea (Espainia 195??) # [[Elena Santonja]] tb aurkezlea (Madril 1932-2016) # [[Elena Torres Cuéllar]] lider iraultzailea (Mexiko 1893-1970) # [[Elizabeth Bugie]] biokimikaria (AEB, 1920-2001) # [[Elsa von Freytag-Loringhoven|lsa von Freytag-Loringhoven]] Artista (Alemania, 1874-1927) # [[Emily Bisharat]] legelaria (Jordania, 1913-2004) # [[Encarnación Cubas Báez]] # [[Enriqueta Morales]] hezitzailea eta erizain feminista (APanama, 1891-1986) # [[Estelle Ramey]] endokrinologo, feminista (AEB, 1917-2006) # [[Ethel Arnold]] kazetari, idazle eta hizlari, emakumeen sufragioaren aldeko aktibista (Britainia Handia 1865- 1930) # [[Eugénie Brazier]] sukaldaria (Frantzia 1895-1977) # [[Eunice Odio]] poeta (Costa Rica 1919- exiko 1974) # [[Fatoumata K%C3%A9b%C3%A9]] astrofisikaria, hezitzailea (Frantzia, 1985) # [[Fereshteh Ahmadi]] eleberrigilea (Iran 1972) # [[Florence Cestac]] Frantziako komikigilea # [[Florence Farmborough]] argazkilaria , idazlea (Britainia, 1887-1978) # [[Florencia Serranía Soto]] ingeniari mekanikoa (Mexiko 1963) # [[Franca Rame]] aktorea, idazlea, politikaria (Italia 1929-2013) # [[Frances Jolliffe]] aktorea (AEB, 1873 – 1925) # [[Gemma Cuervo]] aktorea (Bartzelona 1934) # [[Gertrude Mary Woodward]] ilustratzailea (Britainia, 1854-1939) # [[Greta Fernández]] aktorea (Bartzelona 1995) # [[Gulbadan Begum]] biografoa, poeta, printzesa (Mogol Inperioa 1523-1603) # [[Hamida Banu Begum]] enperatriza (Mogol inperioa 1527-1604) # [[Hedwig Bleuler-Waser]] sufragista (Zurich, 1869 - Zollikon, 1940) # [[Hiromi Uehara]] piano-jolea (Japonia 1979) # [[Ifigenia Martinez]] ekonomialaria, politikaria (Mexiko 1930) # [[Ingibjörg H. Bjarnason]] sufragista, irakaslea, artista eta politikaria (Islandia, 1867-1941) # [[Inma Serrano]] kantautorea (Alacant 1968) # [[Isa Duque]] psikologoa, sexologoa (Zaragoza, 1985) # [[Isabel Andreu de Aguilar]] sufragista,ekintzailea (Puerto Rico, 1887-1948) # [[Isabel Tenaille]] tb aurkezlea (Madril 1951) # [[Isabella Mamani|Isabella Brunilda Mamani]] iamara abokatua eta politikaria (Txile, 1988) # [[Itelvina Massioli]] pedagogo feminista (Brazil, XX. mendea) # [[Jahanara Begum]] printzesa, poeta (Mogol Inperioa 1614-1681) # [[Jahanzeb Banu Begum]] printzesa (Mogol Inperioa 1649-1705) # [[Jan Goodwin]] idazlea eta ikerketa kazetaria (AEB, 1948) # [[Jane Brigode]] politikaria (Belgika, 1870-1952) # [[Janeane Garofalo]] komediantea, aktorea (AEB 1964) # [[Jeanne Córdova]] idazlea, lesbiana aitzindaria (Alemania/AEB 1948-2016) # [[Jojo Moyes]] kazetaria, idazlea (EB 1969) # [[Juana Belén Gutiérrez de Mendoza]] hezitzailea, sufragista (Mexiko 1875- 1942) # [[Julia Piaton]] aktorea (Frantzia 1985) # [[June Carmona]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 2005) # [[Karla Jay]] idazlea, ikertzailea (AEB 1947) # [[Kathryn Bertine]] kirolaria, aktibista eta idazlea (AEB, 1975) # [[Kelly McEvers]] kazetaria, gerrako korrespontsala (AEB, 1970) # [[La Niña de La Puebla]] abeslaria (Sevilla 1908-Malaga 1999) # [[Laia Raventós Roig]]saskibaloi jokalaria (Bartzelona 1997) # [[Laura Aliaga]] saskibaloi jokalaria (Alacant 1994) # [[Laura Granados]] kantautorea (Cádiz 1966) # [[Laura Juliana Ramírez Ruiz]] ilustratzailea, komunikatzalea eta sortzailea (Mexiko...) # [[Lila Clunas]] sufragisa (Eskozia, 1875-1968) # [[Lisa Gherardini]] noblea, Mona Lisa (Florentzia 1479-1542) # [[Louise Weiss]] idazlea, politikaria (Frantzia 1893-1983) # [[Lucía Gil]] abeslaria, aktorea (Madril 1998) # [[Luz Vidal]] Sindikalista, politikaria, maputxea (Txile, 1973) # [[Maite Cazorla]] saskibaloi jokalaria (Kanariak 1997) # [[Malagako emakumeen kartzela zaharra]] (1937-1954) # [[Manolita Piña]] artista (Uruguai, 1883-1994) # [[Mara Goyanes]] aktorea (Madril 1942-2006) # [[Margaret Ogola]] pediatra, idazlea (Kenya, 1958-2011) # [[Maria Angela Ardinghelli]] Itzultzailea, matematikaria, fisikaria (Italia, 1728-1825) # [[Maria Cederschiöld]] kazetaria eta sufragista (Suedia, 1856-1935) # [[María del Refugio García]] maistra, sufragista (Mexiko 1889-1973) # [[María Dolores Medina]] kristau erlijiososa (Mexiko 1860- 1925) # [[María José Goyanes]] aktorea (Madril 1948-) # [[María Luisa Ponte]] aktorea (Valladolis 1918-Madril 1996) # [[María Parrado]] abeslaria (Cádiz 2001) # [[María San Juan]] kazetaria (Asturias 1963) # [[María Villalón]] abeslaria (Malaga 1989) # [[Marie Ange Guillaume]] kazetari, idazle eta gidoilaria (Frantzia, 1945) # [[Marjory Warren]] geriatra (Erresuma Batua, 1897-1960) # [[Marta Hermida]] saskibaloi jokalaria (Madril 1997) # [[Martha Jungwirth]] margolaria (Austria 1940) # [[Maruja Callaved]] tb aurkezlea (Huesca 1921-Madril 2018) # [[Mary Fields]] esklaboa, 1. postari afroamerikarra (AEB 1832-1914) # [[Mary Garden]] opera abeslaria (Eskozia, 1874-1967) # [[Mary J. Rathbun]] zoologoa (AEB, 1860-1943) # [[Mazie E. Clemens]] Lehen Mundu Gerrako korresponsala (AEB, 1890-1952) # [[Mélanie Auffret]] film zuzendaria, gidoilaria Frantzia, XX. mendea) # [[Mercedes Gómez Otero]] preso komunista (Madril 1915-?) # [[Meredith Monroe]] aktorea (AEB 1969) # [[Mimí Muñoz]] aktorea (Espainia 1914-1987) # [[Mireia Hernández]] igeriketa sinkronizatuko kirolaria (Espainia 2002) # [[Modesta Sanginés Uriarte]] idazle eta musikagilea (Bolivia, 1832-1887) # [[Mumtaz Mahal]] enperatriza (Mogol Inperioa 1593-1631) # [[Nadira Banu Begum]] printzesa (India 1618-Pakistan 1659) # [[Nathalie Roques]] Frantziako idazlea eta komikigilea # [[Nika Shakarami]] manifestari desagertu eta hila (Iran 2005-2022) # [[Nina Stemme]] sopranoa (Suedia 1963) # [[Niña de Antequera]] abeslaria (Malaga 1921-Sevilla 1972) # [[Noora Niasari]] zinema zuzendari eta gidoilaria (Teheran) # [[Nur Jehan]] enperatriza, poeta (Kandahar 1577-Lahore 1645) # [[Olga Bancic]] ekintzaile komunista judua (Errumania 1912- Alemnia 1944) # [[Olga Skorojodova]] zientzialaria, hezitzailea (SESB, 1911-1982) # [[Paquita Rico]] aktorea (Sevilla 1929-2017) # [[Park Wan Suh|Park Wan Sun]] idazlea (Korea, 1981-2011) # [[Pasión Vega]] abeslaria (Madril 1976) # [[Paula Cons]] dokumental- eta film zuzendaria (Coruña 1976) # [[Paula Dalli]] abeslaria, aktorea, idazlea (Alacant 1993) # [[Petra Herrera]] gizon gudari mozorrotua (Mexiko 1887-1917) # [[Petronila Riquelme]] Bernardo O'Higgins.en alaba mestizoa (Los Angeles, Txile, 1808? - Valparaiso, 1870) # [[Piedad Bonnett]] idazlea, poeta (Kolonbia, 1951) # [[Piedad de la Cierva]] zientzialaria (Murtzia, 1913-2007) # [[Pilar Muñoz]] aktorea (Madril 1911-1980) # [[Randi Blehr]] sufragista (Norvegia, 1851-1928) # [[Rhea Durham]] modeloa (AEB 1978) # [[Roberta Cowell]] lasterketa- eta borroka-pilotua, 1. Emakume trans britainiarra (EB 1918-2011) # [[Rocío Molina Cruz]] dantzaria, koreografoa (Malaga 1984) # [[Rosario Robles]] politikaria (Mexiko 1956) # [[Rose Mbowa]] idazlea, feminista (Uganda 1943-1999) # [[Roshanara Begum]] printzesa, poeta (Mogol Inperioa 1617-1671) # [[Ruja Ignatova]] iruzurgilea (Bulgaria/Alemania 1980) # [[Ruqaiya Sultan Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1542-1626) # [[Ruth Sager]] genetista (AEB, 1918-1997) # [[Sadie Kneller Miller]] kazetaria (AEB, 1867-1920) # [[Salima Sultan Begum]] poeta, enperatriza (India 1539- Mogol Inperioa 1612) # [[Sálvorako emakume heroiak]] erreskatea, Galizia 1921.01.02 # [[Samantha Gilabert]] abeslaria (Alacant 1994) # [[Sarah Moon]] argazkilaria (Frantzia, 1941) # [[Sarina Esmailzadeh]] manifestari nerabe erahila (Iran 2006-2022) # [[Segoviako kartzela zaharra]] emakumeen kartzela (1946-1956) # [[Soledad Miranda]] aktorea, abeslaria (Sevilla 1943-Portugal 1970) # [[Sonia Montecino|Sonia Montecinco]] aimara ikertzaile, antropologoa, idazlea (Txile, 1954) # [[Sophia Delza]] dantzaria, idazlea (AEB, 1903-1996) # [[Stacey Kent]] abeslaria (AEB 1968) # [[Suzanne Corkin]] neurozientzialaria (AEB, 1937-2016) # [[Svetlana Mojsov]] biokimikaria (Jugoslavia 1947) # [[Tebello Nyokong]] Kimikaria (Hegoafrika, 1951) # [[Teresa Nieto]] dantzaria, koreografoa (Tanger 1953) # [[Thea Sharrock]] antzerki eta film zuzendaria (EB 1976) # [[Vainica Doble]] musika bikotea (1971-2000) # [[Van Buren ahizpak]] moto bidaiariak, AEB 1916 # [[Vera Peters]] onkologoa (Kanada, 1911-1993) # [[Vicky Lagos]] aktorea (Madril 1938) # [[Victoria Teijeiro]] aktorea, irakaslea (Coruña 1974) # [[Victorina Bridoux]] poeta eta eleberrigilea (Manchester, 1835-San Cruz Tenerifekoa, 1862) # [[Virginia Grütter]] poeta, aktorea (Costa Rica 1929-2000) # [[Yolanda Retter]] liburuzaina, idazlea (AEB 1948-2007) # [[Zeb-un-Nisa Begum]] printzesa poeta (Mogol Inperioa 1638-1702) # [[Zena Tooze]] biologo, ekologista (Kanada, 1955) # [[Zenana]] emakumeen etxe zatia (India XII. mendea) # [[Zoe Ducós]] aktorea, gidoilaria (Argentina 1928-Venezuela 2002) # [[Zulma Brandoni de Gasparini]] paleontologoa (Argentina, 1944) }} ==='''Berriak 2024''' ('''maiatza''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Ormatza Imatz]] '''SORTUA''' sexologoa (Bakio, 1967) # [[Aitziber González García]] '''SORTUA''' arkeologoa, ikertzailea (Gasteiz 1991) # [[Alaitz Arenzana]] ----'''SORTUA''' artista eta zinemagilea (Bilbo, 1976) # [[Amaia Barrena García]] ----'''SORTUA'''idazlea, poeta (Basauri, 1989) # [[Esti Ansotegi Guruziaga]] ----'''SORTUA''' psikologoa (Zornotza, 1976) # [[Itziar Sapsootham]] '''SORTUA''' geografoa eta ikertzailea (Eibar, 1986) # [[Lucia Arrube]] '''SORTUA'''erraketista (Iurreta, 1923 - Zornotza, 2012) # [[Margarita Unzalu Arana]] ----'''SORTUA''' idazlea (Durango, 1892-1973) # [[Rosa Hernández (artista)]] ----'''SORTUA''' eskultorea eta margolaria (Tenerife, 1955) # [[Sama Bilbao]] '''SORTUA''' ingeniari industriala eta irakaslea (Bilbo 1961) # [[Agnes Baden-Powell]] Nesken eskaut talde sortzailea (Ingalaterra 1858-1945) # [[Aim%C3%A9e Antoinette Camus]] botanikaria (Frantzia, 1879-1965) # [[Alejandra Rodríguez]] kazetaria, abokatua, 60 urteko Miss Buenos Aires 2024 (Argentina 1963) # [[Alice Recoque]] informatikaria (Aljeria 1929- Frantzia 2021) # [[Alicia Machado]] aktorea, Miss Unibertso 1996 (Venezuela 1976) # [[Alison Hargreaves]] alpinista (EB, 1962-K2, 1992) # [[Amalia Miranzo]] politikaria eta irakaslea (Cuenca, 1939-2014) # [[Amelia Vega]] abeslaria, enpresaburua, Miss Unibertso 2003 (Dominikar Errepublika 1984) # [[Ana de Mendoza de la Vega]] noblea (Valladolid 1554-Guadalajara 1633) # [[Ana García Carías]] abokatua, lehen dama (Honduras 1968) # [[Ana Sofía Henao]] modeloa, idazlea, ilustratzailea (Kolonbia, 1982) # [[Andrea Meza]] Miss Unibertso 2020 (Mexiko 1994) # [[Anita Conti]] ozeanografoa (Frantzia, 1899-1997) # [[Anna Cruz]] saskibalioi jokalaria (Bartzelona 1986) # [[Anna Montañana]] saskibaloi jokalari ohia, entrantzailea (Valentzia 1980) # [[Anna Pazos]] idazlea (Bartzelona 1991) # [[Anna Roig Serra]] fisikaria (Katalunia, 1962) # [[Anne Marie Braafheid]] Miss Unibertsoko 1. Finalista beltza (Surinam 1947) # [[Anne-Laure Folly]] zinema zuzendaria (Togo, 1954) # [[Annie Fratellini]] aktorea, pailazoa (Frantzia, 1932-1997) # [[Ánxela Loureiro]] poeta, idazlea eta abeslaria (Ferrol, 1956) # [[Barbara May Cameron]] argazkilaria, poeta, idazlea eta giza eskubideen aldeko ekintzailea (AEB, 1954 - 2002ko) # [[Barbara Sepúlveda|Barbara Sepulveda]] feminista abokatua (Santiago, 1985) # [[Beatriz Bernal]] Espainiako 1. emakume idazlea (Valladolid 1501/1504- 1562/1586) # [[Beatriz Domínguez-Gil]] medikua, nefrologoa (Coruña 1971) # [[Beatriz Sarlo]] idazlea (Argentina, 1942) # [[Begoña Etayo Ereña]] Euskal Herriko feminista (Bilbo, 1958) # [[Betty Molesworth]] botanikaria (Zeelanda Berria, 1913-2002) # [[Bolette Berg]] argazkilaria (Norvegia, 1872-1944) # [[Brook Lee]] modeloa, Miss Unibertso 1997 (AEB 1971) # [[Camila Kater]] film zuzendaria (Brasil 1990) # [[Carla Nieto]] aktorea (Girona 1983) # [[Carmen Díez de Rivera]] politikaria (Madril 1942-1999) # [[Carmen Villalobos]] aktorea (Kolonbia 1983) # [[Carolyn Steel]] arkitektoa, idazlea, ikertzailea eta unibertsitateko irakasle ingelesa (Londres ?) # [[Catalina de Mendoza y Sandoval]] noblea (Granada 1916-1686) # [[Catherine Peñán]] patinatzailea (Santiago, 1989) # [[Catriona Gray]] Miss Unibertso 2018 (Australia 1994) # [[Cecil Dorrian]] gerrako korrespontsala (AEB, 1882-1926) # [[Cg'ose Ntcox'o]] artista (Botswana, 1950-2013) # [[Chefa Alonso]] musikagilea (Coruña 1955) # [[Clara Roquet]] zinema zuzendaria eta gidoilaria (1988) # [[Clara Stauffer]] espioia, falangekoa (Madril 1904-984) # [[Concepción Dancausa]] politikaria, funtzionarioa (Burgos 1952) # [[Corina Smith]] abeslaria, aktorea (Venezuela 1991) # [[Cristina Ruiz Ortega]] exekutiboa (Espainia 1970) # [[Cynthia Elbaum]] fotokazetaria (AEB, 1966-1994) # [[Dana Randall]] informatikaria (AEB 1968) # [[Da'Vine Joy Randolph]] aktorea, kantaria (AEB 1986) # [[Demi-Leigh Nel-Peters]] enpresaburua, Miss Unibertso 2017 (Hegoafrika 1995) # [[Denise Ferreira da Silva]] filosofoa eta artista (Brasil, 1963) # [[Denise Quiñones]] aktorea, Mis Unibertso 2001 (Puerto Rico 1977) # [[Dominga Neculmán]] zeramikagilea (Walmapu, 1937-2022) # [[Dorothy Liddell]] arkeologoa (Erresuma Batua, 1890-1938) # [[Eden Golan]] abeslaria (Errusia/Israel 2003) # [[Ekaterina Zelenko]] hegazkinlari militarra (Errusia 1916-1941) # [[Elisa Aguilar]] saskibaloi jokalaria (Madril,1976) # [[Elisabeth Ohlson Wallin]] argazkilaria (Suedia 1961) # [[Eliza Ruhamah Scidmore]] idazlea, argazkilaria (AEB 1856-1928) # [[Elizabeth Gould Bell]] medikua eta sufragista (Erresumna Batua, 1862-1934) # [[Elizabeth McCombs]] 1. emakume parlamentaria (Zeelanda Berria 1873-1935) # [[Elsa Donaire Malagelada]] saskibaloi jokalaria (Girona, 1979) # [[Emily Stowe]] medikua (Kanada, 1831-1903) # [[Encarnación Alzona]] historilaria eta sufragista (Filipinak, 1895-2001) # [[Enriqueta_Sèculi]] pedagoga, kirolaria eta feminista (Bartzelona, 1897-1976) # [[Ericka Ñanco]] ekintzailea eta politikari maputxea nén (Walmapu, 1992) # [[Esther Hill]] arkitektoa (Kanada, 1895-1985) # [[Eugenie Clark]] iktiologoa (AEB, 1922-2015) # [[Evaluna Montaner]] aktorea, kantaria (Venezuela 1997) # [[Felisa Rincón de Gautier]] politikaria (Ameriketako Estatu Batuak, 1897-1994) # [[Fernanda García Lao]] idazlea (Argentin/ Espainia 1966) # [[Francisca Linconao]] lider maputxea (Walmapu, 1958) # [[Fuencisla Clemares]] exekutiboa (Madril 1974) # [[Gabriela Isler]] modeloa, Miss Unibertso 2013 (Venezuela 1988) # [[Gabriela Mandujano]] sufragista, politikaria (Txile 1902-1984) # [[Gidaritza]] neskato-eskaut taldeen mugimendua # [[Gloria Diaz]] modeloa, Miss Unibertso 1969 (Filipinak 1951) # [[Grettell Valdez]] aktorea (Mexiko 1976) # [[Gwendolyn Lizarraga]] ekintzailea, politikaria eta enpresa burua (Belize, 1901-1975) # [[Hanna Sheehy-Skeffington]] sufragista eta nazionalista (Irlanda, 1877-1946) # [[Harnaaz Sandhu]] Miss Unibertso 2021 (India 2000) # [[Harriet Chalmers Adams]] esploratzailea, argazkilaria (AEB 1875-Frantzia 1937) # [[He Zehui]] fisikari nuklearra (Txina, 1914-2011) # [[Herminia Aburto Colihueque|Herminia Aburto]] lider maputxea # [[Huda Akil]] neurozientzialaria (Siria-AEB, 1945) # [[Inma Rubiales]] idazlea (Badajoz 2002) # [[Inmaculada Rodríguez-Piñero]] politikaria (Madril 1958) # [[Iris Mittenaere]] modeloa, Miss Unibertso 2016 (Frantzia 1993) # [[Iris van Herpen]] moda diseinatzailea (Herbehereak 1984) # [[Isabel de Liaño]] idazlea (Valladolid XVI. Mendea-XVII. mendea) # [[Isabel dos Santos]] ekonomialaria, aberatsa (Errusia/Angola 1973) # [[Isabel Millé Giménez]] ikertzailea, liburuzaina, poeta (Almeria 1894- 1990) # [[Isabel Ov%C3%ADn Camps]] kimikaria, irakaslea (Sevilla, 1887-1972) # [[Ivette María Tato]] igerilaria (Bartzelona 1975) # [[Janet Rowley]] genetikaria (AEB, 1925-2013) # [[Jayne Atkinson]] aktorea (EB/AEB 1959) # [[Jennifer Hawkins]] modeloa, Miss Unibertso 2004 (Australia 1983) # [[Joanna Haigh]] fisikaria (Erresuma Batua, 1954) # [[Josefa Tito Recalde]] enpresaburua (Donostia, 1802-1858) # [[Josephine Cecilia Diebitsch Peary]] esploratzaile aitzindaria (AEB 1863-1955) # [[Júlia Bacardit]] idazlea (Bartzelona 1991) # [[Juliane Koepcke]] zoologoa (Peru-Alemania, 1954) # [[Juliette Gordon Low]] Espainian eta Kuban neska eskaut taldeen sortzailea (AEB 1860-1927) # [[Justine Pasek]] artista, 2. Miss Unibertso 2002 (SESB/Panama 1979) # [[Karina Riquelme Viveros]] abokatu maputxea (Walmapu, 1981) # [[Kate Sessions]] botanikaria (AEB, 1857-1940) # [[Kate Swift]] idazlea, editorea (AEB 1923-2011) # [[Katharine Blunt]] kimikaria, nutrizionista (AEB, 1876-1954) # [[Kathleen Cruise O'Brien]] sufragista eta irakaslea (Irlanda, 1886-1938) # [[Kimberley Tell]] aktorea, abeslaria (Lanzarote 1989) # [[Kimberly Dozier]] kazetaria, gerrako korrespontsala (AEB,1966) # [[Kimera (abeslaria)]] (Hego Korea 1954) # [[Kirsten Vangsness]] aktorea, gidoilaria (AEB 1971) # [[Laia Palau]] saskibaloi jokalaria (Bartzelona 1979) # [[Laura Aguilar]] argazkilaria (AEB, 1958-2018) # [[Laura Gil]] saskibaloi jokalaria (Murtzia 1992) # [[Lauren Groff]] idazlea (AEB 1962) # [[Lea Gabrielle]] kazetaria, diplomatiko ohia, hegazkinlaria (AEB,1975) # [[Lidia Lopujova]] dantzaria (Errusia, 1892-1981) # [[Liliana Ancalao]] poeta, irakasle maputxea (Walmapu, 1961) # [[Lisa Randall]] fisikaria (AEB 1962) # [[Liubov Sóbol]] apolitikaria, ekintzailea (Errusia 1987) # [[Lola Glaudini ]] aktorea (AEB 1971) # [[Louise Gavan Duffy]] sufragista eta nazionalista (Niza, 1884 - Dublin, 1969) # [[Luisa Mendoza y Mendoza]] noblea (1582-Nadril 1619) # [[Luna Pamies]] aktorea (Alacant, 2003) # [[Lydia Davis]] idazlea (AEB, 1947) # [[Małgorzata Szumowska]] film zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Polonia 1973) # [[María Abrisqueta de Zulueta]] Espainian eta Kuban neska-eskaut taldeen sortzailea (Donostia 1911-1992) # [[Maria Bellido]] heroia (Jaen 1755-1809) # [[María Catrileo|Maria Catrileo]] hizkuntzalari maputxea (Walmapu, 1944) # [[María de Mendoza y Fonseca]] noblea, arte-bildumagilea (Espainia 1516-1580) # [[María Dolores Dancausa]] bankaria, exekutiboa (Burgos 1959) # [[María Gómez de Sandoval y Torres de Navarra]] noblea (?- 19) # [[María José García Beato]] legelaria, bankaria, exekutiboa (Kordoba 1965) # [[Maria Koepcke]] ornitologoa (Alemania-Peru, 1924- 1971) # [[María La Ribot]] koreografoa (Madril 1962) # [[María Martinón Torres]] Medikua, antropologoa (Orense, 1974) # [[Maria Rúbies]] maistra eta politikaria (Leida, 1932-1983) # [[Maria Tereza Jorge P%C3%A1dua]] ekologoa (Brasil, 1943) # [[Marie Høeg]] sufragista eta argazkilaria (1866-1949) # [[Marie Pape-Carpantier]] pedagoga eta feminista frantziarra (Frantzia 1815 - 1878) # [[Marina Geli]] medikua, politikaria (Girona 1958) # [[Marta Alonso]] onkologo ikertzailea (Lodosa 1974) # [[Marta Fernández (saskibaloi-jokalaria)]] (Bartzelona,1981 19) # [[Marta Vergara]] sufragista, idazlea (Txile 1898- 1995) # [[Marta Xargay]] saskibaloi jokalaria (Girona 1990) # [[Martha Vasconcellos]] modeloa, Miss Unibertso 1968 (Brasil 1948) # [[Mary Lowndes]] artista eta sufragista (Dorset, 1856 - Londres, 1929) # [[Maud Bonneaud]] margolaria (Limoges, 1921-Madril, 1991) # [[Maya Moore]] saskibaloi jokalaria (AEB 1989) # [[Melba Roy Mouton]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1929-1990) # [[Mélodie Nakachian]] ume bahitua, psikologoa (AEB 1982) # [[Mencía de Mendoza]] noblea, arte-bildumagilea (Guadalajara 1508-Valentzia 1554) # [[Mercè Arànega]] aktorea (Agentina/Katalunia 1957) # [[Meri Te Tai Mangakāhia]] sufragista (Zeelanda Berria, 1868-1920) # [[Mónica López (aktorea)]] (Kanariak 1969) # [[Mpule Kwelagobe]] aktibista, Miss Unibertso 1999 (Bostwana 1979) # [[Nabila Espanioly]] aktibista, pedagogoa, feminista (Israel 1955) # [[Nandipha Mntambo]] eskultorea eta artista (Hegoafrika, 1982) # [[Nanna Aakjær|Nanna Aakjaer]] eskultorea eta sufragista (Danimarka, 1874-1962) # [[Natalia Torrente]] kirol kazetaria (Madril 1984) # [[Natividad Almeda-López|Natividad Almeda Lopez]] legelaria (Filipinak, 1892-1977) # [[Natividad Llanquileo]] Abokatua eta politikari maputxea (Walmapu, 1984) # [[Neri Oxman]] arkitektoa, diseinatzailea, irakaslea (Israel/AEB 1976) # [[Nettie Honeyball]] futbolaria (Londres 1871- Argentina XX. mendea)) # [[Oksana Fiodorova]] abeslaria, polizia, Miss Unibertso 2002 (Errusia 1977) # [[Olga Poblete]] irakaslea, gizarte buruzagia (Txile 1908-1999) # [[Olha Kobylianska]] idazlea (Ukraina 1863-Errumania 1942) # [[Olivia Culpo]] influencerra, Miss Unibertso 2012 (AEB 1992) # [[Oracene Price]] tenis entrenatzailea (AEB 1952) # [[Orna Grumberg]] informatikaria (Israel 1952) # [[Paget Brewster]] aktorea (AEB 1969) # [[Patricia Dauder]] artista (Bartzelona, 1973) # [[Patricia Goldman-Rakic]] neurologoa (AEB, 1937-2003) # [[Patricia Manterola]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1972) # [[Patsy Adam-Smith]] idazlea, historialaria (Australia 1924-2001) # [[Paula Painén Calfumán|Paula Paiñén Calfuman]] Kultura maputxearen ordezkaria (Walmapu, 1931) # [[Paulina Vega]] enpresaburua, Miss Unibertso 2014 (Kolonbia 1993) # [[Pia Wurtzbach]] enpresaburua, Miss Unibertso 2015 (Alemania/Filipinak 1989) # [[Pilar Belzunce de Carlos]] mezenasa (Filipinak, 1925-Donostia, 2015) # [[Pilar Martín Gila]] idazlea (Segovia 1962) # [[Queralt Casas]] sakibaloi jokalaria (Girona 1992) # [[Ramona Reyes]] emagin eta politikari maputxea (Txile, 1967) # [[R'Bonney Gabriel]] Miss Unibertso 2022 (AEB 1994) # [[Rebeca Jiménez]] abeslaria (Segovia 1975) # [[Rivka Oxman]] arkitekto, ikertzailea, irakaslea (Israel 1950) # [[Robyn Davidson]] idazlea (Australia 1950) # [[Rochelle Aytes]] aktorea, modeloa (AEB 1976) # [[Rosa Serra]] eskultorea (Vic, 1944) # [[Rosa Smith Eigenmann]] iktiologoa (AEB, 1858-1947) # [[Rose Kennedy|Rose Kenedy]] filantropoa (AEB, 1890-1995) # [[Rosita Ferrer]] Kopla kantaria eta egilea (Bartzelona,1935) # [[Safi Faye]] zinema zuzendaria (Senegal, 1934-2023) # [[Samara de Córdova]] aktore eta idazlea (Guatemala, 1923-2015) # [[Sasha Waltz ]] dantzaria, koreografoa (Alemania 1963) # [[Semiha Berksoy]] opera abeslaria (Turkia, 1910-2004) # [[Séverine Vidal]] idazlea (Frantzia, 1969) # [[Sheynnis Palacios]] kazetaria, Miss Unibertso 2023 (Nikaragua 2000) # [[Silvia Palumbo]] kantautorea (Argentina 1961) # [[Soledad Bacarreza]] psikologo eta kirol kazetaria (Santiago, 1969) # [[Sonsoles de Icaza]] aristokrata, Balentziagaren musa (Avila 1914- Madril 1996) # [[Valentina Pinelo]] moja idazlea (Sevilla XVI. Mendea-XVII. mendea) # [[Vanisha Mittal]] aberatsa, enpresaburua (India 1980) # [[Verónica Figueroa Huencho|Veronica Figueroa Huencho]] irakasle eta politikari maputxea (Santiago, 1974) # [[Virginia Cowles]] gerrako idazlea eta kazetaria (1910-1983) # [[Yehni Djidji|Yenni Djidji]] idazlea eta blogaria (Boli Kosta, 1988) # [[Yuri Kochiyama]] ekintzailea (AEB 1921-2014) # [[Zofia Stryjeńska]] margolaria (Krakovia 1891-Geneva 1976) # [[Zozibini Tunzi]] Miss Unibertso 2019 (Hegoafrika 1993) }} ==='''Berriak 2024''' ('''Apirila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Irati Cuadrado Noain]] ef--'''SORTUA''' iraupen eskalatzailea (Burlata, 2001) # [[Juana Cortés Amunarriz]] ----'''SORTUA''' idazlea (Hondarribia, 1966) # [[Nerea Intxausti Castiñeira]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Pasai Donibane, 2000) # [[Abigail eta Brittany Hensel]] maistrak, biki siamdar bizefalikoak (AEB 1990) # [[Adelaida Avagyan]] medikua, ikertzailea (Armenia-AEB, 1924-2000) # [[Adelina Jiménez Jiménez]] maistra ijitoa (1945) # [[Adriana Hoffmann]] biologoa (Txile 1940) # [[Agnès McLaren]] medikua, sufragista (EB 1837-Frantzia 1913) # [[Aida Fern%C3%A1ndez R%C3%ADos]] biologoa, ozeanografoa (Galizia, 1947-2015) # [[Akiko Kojima]] modeloa, Miss Unibertso 1959 (Japonia 1936) # [[Amelia Cuñat Monleon]] marrazkilaria, zeramikaria (Valentzia 1878-1946) # [[Amparo Muñoz]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso (Malaga 1954-2011) # [[Amparo Navarro Giner]] maistra (Valentzia, 1900-1986) # [[Ana Jaren]] ilustratzailea (Sevilla 1985) # [[Ane Campos]] futbolaria (Getaria, 1999) # [[Angela Marinescu]] poeta (Errumania 1941-2023) # [[Anna Callender Brackett]] filosofa eta feminista estatubatuarra (EEUUko Bostonen, 1836-1911) # [[Anna Güell Torne]] aktorea (Katalunia 1961) # [[Anna Kolbrún Árnadóttir|Anna Kolbrún]] maistra eta politikaria (1970-2023) # [[Anna Munro]] sufragista (EB 1881-1962) # [[Anna Turbau]] argazkilaria (Bartzelona 1949) # [[Anne Knight]] sufragista (BH 1786-1862) # [[Anne Marie Pohtamo]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso (Finlandia 1955) # [[Apasra Hongsakula]] modeloa, Miss Unibertso 1965 (Thailandia 1947) # [[Armi Kuusela]] filantropoa, 1. Miss Unibertso (Finlandia 1934) # [[Axelle Kabou]] idazlea (Kamerun, 1955) # [[Aya Nakamura]] abeslaria (Frantzia, 1995) # [[Barbara Blomberg]] dama, Karlos I.aren maitalea, Joan Austriakoaren ama (Alemania 1527-Kantabria 1597) # [[Barbara Canepa]] Italiako komikigilea (Genoa, 1969) # [[Barbara Foxley]] pedagogoa, sufragista (EB 1860-1958) # [[Bárbara Palacios]] idazlea, Miss Unibertso 1986 (Madril/Venezuela 1963) # [[Beatriz Iribarne Sánchez]] maistra eta ekintzailea (Almeria, 1942) # [[Begoña Muruaga Laca]] filologoa, euskara teknikaria (Bermeo 1953) # [[Bernadette Sanou Dao]] idazlea (Burkina Faso) # [[Berry Berenson]] argazkilaria, aktorea (AEB 19) # [[Bertha Gxowa]] politikaria eta ekintzailea (Hegoafrika, 1934-2010) # [[Betty Lou Raskin]] kimikaria (AEB, 1924-2010) # [[Bienvenida Sarmiento]] maistra (Argentina, 1804-1900) # [[Camille Paglia]] kritikari soziala, idazlea (AEB 1947) # [[Cándida Antonia Bueno Iso|Cándida Antonia Bueno]] maistra fusilatua (Zaragoza, 1912-1936) # [[Carme Giralt Roses]] hezitzailea (Bartzelona 1940-2022) # [[Carmen Delgado Vicente|Carmen Delgado]] Maistra eraila (Salamanca, 1899-1936) # [[Carmen Guillén Lorente]] historialaria, ikertzailea, irakaslea (Murtzia 1988) # [[Carmen Mola]] idazle taldea (Espainia, 2018) # [[Carol Morris]] modeloa, Miss Unibertso 1956 (AEB 1936) # [[Carroll Baker]] aktorea (AEB 1931) # [[Cecilia Bolocco]] aurkezlea, Miss Unibertso 1987 (Txile 1965) # [[Chantal van den Heuvel]] Belgikako idazlea # [[Christiane Martel]] aktorea, Miss Unibertso 1953 (Frantzia 1935) # [[Cirila Ubaldina García Díaz]] maistra eraila (Salamanca, 1893-1936) # [[Clara Ragaz]] maistra, feminista (Suitza, 1894-1957) # [[Clementia Taylor]] sufragista (EB 1810-1908) # [[Corinna Tsopei]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1964 (Grezia 1944) # [[Dayanara Torres]] idazle, abeslari, modeloa, Miss Unibertso 1993 (Puerto Rico 1974) # [[Deborah Carthy-Deu]] modeloa, enpresaburua, Miss 1985 (Puerto Rico 1966) # [[Debra Lafave]] maistra, estuproz kondenatua (AEB 1980) # [[Delia Zapata Olivella]] dantzaria, irakaslea (Kolonbia 1926-2001) # [[Denise Affonço]] idazlea (Kanbodia, 1944) # [[Dia Mirza]] modeloa, aktorea, ekoizlea (India 1981) # [[‎Djaili Amadou Amal]] idazlea (Kamerun, 1975) # [[Dorothea Pertz]] botanikaria (EB 1859-1939) # [[Duygu Asena]] idazlea (Turkia 1946-2006) # [[Edith Ayrton]] idazlea, sufragista (EB 1879-1945) # [[Edith Picton-Turbervill]] sufragista (EB 1872-1960) # [[Edith Rebecca Saunders]] genetista (EB 1865-1945) # [[Ela Gandhi]] politikaria (Hegoafrika, 1940) # [[Eleanor Coppola]] dokumentalgilea, idazlea (AEB, 1936-2024) # [[Elena Mendoza]] musikagilea (Sevilla 1973) # [[Elisabetta Gnone]] idazle eta kazetari italiarra (Genova, 1965) # [[Elizabeth Pease Nichol]] sufragista (EB 1807-1897) # [[Emmeline Pethick-Lawrence]] sufragista (EB 1867- 1954) # [[Estée Lauder]] kosmetika-enpresaburua (AEB 1906-2004) # [[Esther Afua Ocloo]] ekintzailea (Ghana 1919-2002) # [[Esther Pineda G]] idazlea, ikertzailea (Venezuela 1985) # [[Ethel Ayres Purdie]] sufragista (EB 1874-1923) # [[Ethel Lilian Voynich]] idazlea eta musikaria (Ballintemple, 1864 - New York, 1960) # [[Eulalia Guzmán Barrón|Eulalia Guzmán Barrón]] maistra eta arkeologa mexikarra (Mexiko, 1890 - 1985) # [[Eva Guillamon]] artista, dramagilea (Albacete 1978) # [[Fannie Flagg]] aktorea, idazlea (AEB 1944) # [[Fatou Keïta]] idazle (Boli Kosta, 1965) # [[Frances Ames]] neurologo, aktibista (Hegoafrika, 1920-2002) # [[Frances Power Cobbe]] sufragista, idazlea ekintzailea (BH 1822-1904) # [[Francisca de Asís Sanchis Ferrer]] 2.Errepublikako maistra (1896-1982) # [[Françoise Bettencourt Meyers]] munduko emakume aberatsena (Frantzia 1953) # [[Georgina Rizk]] modeloa, Miss Unibertso 1971 (Libano 1953 # [[Gladys Zender]] modeloa, Miss Unibertso 1957 (Peru 1939) # [[Guillenako 17 arrosak]] emakume fusilatuak (Sevilla, 1937) # [[Hannah Glasse]] idazlea (BH 1708-1770) # [[Hanni Wenzel]] eskiatzailea (Liechtenstein 1956) # [[Hema Malini]] aktorea, dantzaria (India 1948) # [[Hemley Boum ‎]] idazlea (Kamerun, 1973) # [[Herminia Gomez Serra]] sopranoa (Castelló 1891-Italia 1977) # [[Hillevi Rombin]] modeloa, Miss Unibertso 1955 (Suedia 1933- AEB 1996) # [[Holloway papar-orratza]] kartzelaratutako sufragisten saria # [[Ieda Maria Vargas]] modeloa, Miss Unibertso 1963 (Brasil 1944) # [[Irene Sáez]] politikaria, Miss Unibertso 1981 (Venezuela 1961) # [[Irina Belova]] atleta, heptatloilaria (Errusia 1968) # [[Iris Chang]] idazlea (AEB 1968-2004) # [[Itxaso Mardones]] kazetaria (Gasteiz 1979-2024) # [[Itzel Arcos]] komediantea (Mexiko, 1988) # [[Janelle Commissiong]] enpresaburua, politikaria, Miss Unibertso 1977 (Trinidad eta Tobago 1953) # [[Jeanneth Beltran]] etxeko langileen eskubideen sinboloa (Nikaragua 1984- Toledo 2014) # [[Jerrie Mock]] airez mundu-bira egindako 1. emakumea (AEB 1925-2014) # [[Joanne Harris]] idazlea (EB 1964) # [[Joênia Wapichana]] abokatu indigena (Brasil 1974) # [[Josette Abondio]] irakaslea eta idazlea (Boli Kosta, 1932) # [[Karen Dianne Baldwin]] gidoilaria, Miss Unibertso 1982 (Kanada 1963) # [[Kartini]] heroia (Ekialdeko Herbeherear Indiak 1879-1904) # [[Kate Campbell Hurd-Mead]] feminista, ginekologoa (Kanada-AEB, 1867-1941) # [[Katharine Murray Lyell]] botanikaria (EB 1817-1915) # [[Kay Beauchamp]] sufragista (EB 1899-1992) # [[Kerry Anne Wells]] tb aurkezlea, Miss Unibertso (Australia 1951) # [[Laia Abril]] artista, argazkilaria (Bartzelona 1986) # [[Laura Geraldine Lennox]] sufragista (Irlanda, 1883-1958) # [[Lee Israel]] idazlea, faltsifikatzailea (AEB 1939-2014) # [[Lettice Fisher]] sufragista (EB 1875-1956) # [[Liliana Năstase]] atleta, heptatloilaria (Errumania 1962) # [[Lina Cavalieri]] sopranoa (Italia, 1874-1944) # [[Linda Bement]] modeloa, Miss Unibertso 1960 (AEB 1941-2018) # [[Lis Vega]] abeslaria (Kuba 1977) # [[Livia Veloz]] maistra eta poeta (Santo Domingo, 1889-1980) # [[Lorraine Downes]] modelo dantzaria, Miss Unibertso 1983 (Zeelanda Berria 1964) # [[Louie Bennett]] sufragista (Irlanda 1870-1956) # [[Louise Aitken-Walker]] rally pilotua (Eskozia 1960) # [[Lucia Perotti]] maistra (Italia, 1586-1641) # [[Luigia Mandolini]] maistra eta sufragista (1866-1939) # [[Lupita Jones]] enpresaburu, Miss Unibertso 1991 (Mexiko 1967) # [[Luz Marina Zuluaga]] modeloa, Miss Unibertso 1958 (Kolonbia 1938-2015) # [[Luzdivina Megido]] 2. errepublikako maistra erbesteratua (Asturias, 1916-1984) # [[Mª Luz Montesinos Gutiérrez]] neurozientzialaria, ikertzailea (Sevilla 1969) # [[Madison Chock]] patinatzaile artistikoa (AEB 1992) # [[Magdalena de Ulloa]] noblea (Zamora 1525-Valladolid 1598) # [[Manola Brunet]] klimatologoa (Cariñena, 1955) # [[Mar Galceran]] Down sindromedun 1.diputatua Espainian (Valentzia 1977) # [[Mar Regueras]] aktorea, gimnasia erritmoko entrenatzailea (Bartzelona 1970) # [[Margaret Cousins]] sufragista (Irlanda 1878 -India 1954) # [[Margaret Gardiner]] kazetaria, modeloa, Miss Unibertso 1978 (Hegoafrika 1959) # [[Margareta Arvidsson]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1966 (Suedia 1947) # [[Margie Moran]] modeloa, Miss Unibertso (Filipinak 1973) # [[Margot Moles]] kirolaria (Bartzelona, 1910-Madril, 1987) # [[Mari Carmen Díez Navarro]] maistra (Alicante, 1949) # [[Maria Alharilla]] futbolaria, 1. amatasun baja (Jaen 1990) # [[María Arias Bernal]] maistra eta iraultzailea (Mexiko, 1884-1923) # [[Maria de la Encarnacion Rigada Ramon]] matematikaria (Cadiz 1863- Madril? 1930) # [[Maria Dolores Ocaña Madrid]] abokatua, 1. emakumea Letizia erreginaren idazkaritza pribatua zuzentzen (Madril 1973) # [[María Luisa Navarro Margati]] maistra, pedagogo eta psikologo errepublikar erbesteratua (Fantzia, 1890-Argentina, 1947) # [[María Xesús Lama]] filologoa, idazlea, saiakeragilea (Lugo 1964) # [[Marifé Arroyo]] maistra (Valentzia, 1946) # [[Marion Ross]] aktorea (AEB 1928) # [[Marisa Belaustegigoitia]] idazlea, ikertzailea eta feminista (Mexiko, 1969) # [[Marisa Berenson]] modeloa, aktorea (AEB 1947) # [[Marisol Malaret]] modeloa, Miss Unibertso 1970 (Puerto Rico 1949-2023) # [[Maritza Sayalero]] modeloa, Miss Unibertso 1979 (Venezuela 1961) # [[Marlene Schmidt]] aktore, ekoizle, modelo, Miss Unibertso 1961 (Alemania 1937) # [[Marta Segarra]] filologoa, ikertzailea (Bartzelona 1963) # [[Marthe Ekemeyong Moumié]] idazle eraila (Kamerun, 1931-2009) # [[Mary Anne Rawson]] abolizionista (BH 1801-1887) # [[Mary Bennett (pedagogoa)]] (EB 1913-2005) # [[Mary Corinna Putnam Jacobi]] mediku, idazle, sufragista (AEB, 1842-1906) # [[Mary Emilie Holmes]] geologoa, irakaslea (AEB, 1850-1906) # [[Mary Estlin]] aktibista (EB1820-1902) # [[Mary Horner Lyell]] geologoa (EB 1808-1873) # [[Mary Kay Letourneau]] maistra, estuproz kondenatua (AEB 1962-2020) # [[Mary MacSwiney]] ekintzaile independentista, emakume politikari errepublikar irlandarra eta feminista. (Londres, 1872 - Cork, 1942) # [[Matilde Escuder Vicente]]2. errepublikako maistra (Valentzia, 1913-Frantzia, 2006) # [[Mercedes Tella]] pedagogoa, idazlea (Coruña 1868-Leon 1934) # [[Michelle McLean]] modeloa, idazlea, Miss Unibertso 1992 (Namibia 1972) # [[Millicent Mackenzie]] sufragista (EB 1863-1942) # [[Miriam Stevenson]] modeloa, Miss Unibertso 1954 (AEB 1933) # [[Mona Grudt]] kazetaria, Miss Unibertso 1990 (Norvegia 1971) # [[Monique Ilboudo]] idazlea (Burkina Faso, 1959) # [[Montserrat Señaba]] maistra eta politikaria (Ekuatore Ginea, 1918-1980) # [[Morayma Ofir Carvajal]] maistra (Ekuador, 1915-1951) # [[Naomi Wolf]] idazlea, aktibista (AEB 1962) # [[Natalie Glebova]] idazlea, modeloa, Miss Unibertso 2005 (Errusia/Kanada 1981) # [[Nina Jacqmin]] Belgikako komikigilea (Brusela, 1989) # [[Noralma Vera]] ballet dantzaria eta maistra (Ekuador, 1936) # [[Norma Nolan]] modeloa, Miss Unibertso 1962 (Argentina 1938) # [[Novera Ahmed]] artista (Bangladesh, 1939) # [[Nuria Hosta Pascual]] aktorea (Katalunia, XX. mendea) # [[Nuria Nuñez Hierro]] musikagilea (Cádiz 1980) # [[Pascuala Campos de Michelena]] arkitektoa (Jaen/Galizia 1938) # [[Pauline Dy Phon]] idazlea eta botanikaria (Kanbodia, 1933) # [[Pauline Peyraud-Magnin]] futbolaria (Frantzia, 1992) # [[Paz Moreno Feliu]] antropologoa, ikertzailea (Coruña 1956) # [[Pilar Aymerich Puig]] argazkilaria (Bartzelona 1943) # [[Pilar Cuartero]] maistra (Zaragoza, 1906-1995) # [[Pilar Parcerisas]] arte-kritikaria, -historialaria (Bartzelona 1957) # [[Porntip Nakhirunkanok]] filantropoa, modeloa, Miss 1988 (Thailandia 1969) # [[Priscilla Bright McLaren]] sufragista (EB 1815-1906) # [[Purdah]] ohitura # [[Rafaela Rimbau]] aktorea (Espainia 1819-Valentzia 1896) # [[Rahel Varnhagen von Ense]] idazlea (Berlin, 1771-1832) # [[Rebeca Atencia]] primatologoa (Coruña 1977) # [[Rebecca Saunders]] musikagilea (EB 1967) # [[Regina Blandón|Regina Blandon]] aktorea (Mexiko, 1990) # [[Remei Sipi]] hezitzailea, idazlea eta editorea (Rebola - Ginea 1952) # [[Remigia Nazaroviene]] atleta (Turkmekistan/Lituania 1967) # [[Renate Mayntz]] soziologoa (Berlin 1929) # [[Rina Mor]] abokatua, Miss Unibertso 1976 (Israel 1956) # [[Rita Mae Brown]] idazlea, aktibista (AEB 1944) # [[Riyo Mori]] Miss Unibertso 2007 (Japonia 1986) # [[Rosa Garcia Alcon]] ekintzaile antifrankista (Madril 1957) # [[Rosa May Billinghurst]] sufragista (BH 1875-1953) # [[Rosalind Pitt-Rivers]] biokimikaria (Erresuma Batua, 1907-1990) # [[Rosana Alonso]] maistra eta politikaria (Santander, 1970) # [[Ruth Hubbard]] biokimikaria (Austria-AEB, 1924-2016) # [[Sabrina Calvo]] Frantziako idazlea (Marseilla, 1974) # [[Samanta Schweblin]] idazlea (Argentina 1978) # [[Sandra Pierrette Kanzie|Sandra Pierrete Kanzie]] idazlea (Burkina Faso) # [[Sarah Bouyain]] idazle eta zinema-zuzendaria (Reims, 1968) # [[Sarah Jane Baines]] sufragista (EB 1866-1951) # [[Sarah Winstedt]] medikua, zirujaua eta sufragista irlandarra (Sixmilebridge, 1886- Havant, 1972) # [[Shawn Weatherly]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso 1980 (AEB 1961) # [[Shazia Ilmi]] kazetaria, aktibista (India 1970) # [[Shirley Jackson]] idazlea (AEB 1916-1965) # [[Silvia Caballol]] psikologoa, idazlea (Bartzelona 1983) # [[Sofia Alaoui]] film zuzendaria (Maroko 1990) # [[Sonia Megias]] musikagilea, artista (Albacete 1982) # [[Sonja Sekula]] artista (Suitza 1918-1963) # [[Sophie Alour]] saxofoi-jotzailea (Bretainia, 1974) # [[Sunita Narain]] ekologista (India 1961) # [[Svetlana Buraga]] atleta (Bielorrusia 1965) # [[Sylvia Hitchcock]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1967 (AEB 1946-2015) # [[Tanella Boni]] idazlea (Boli Kosta, 1954) # [[Teresa Billington-Greig]] sufragista (BH 1877-1964) # [[Teté Caturla]] abeslari eta maestra (Kuba, 1937-2023) # [[Tina Thörner]] rally ingeniaria, kopilotoa (Suedia 1966) # [[Tina Weirather]] eskiatzailea (Liechtenstein 1989) # [[Touza ahizpak]] giza eskubideen aldeko aktibistak (Ourense, XX. mendea-XX. mendea) # [[Uemura Shōen]] margolaria (Japonia 1875-1949) ISA # [[Vennira Aadai Nirmala]] aktore, dantzaria (India 1948) # [[Vera Danchakoff]] anatomista, enbriologoa (Errusia, 1879-1950) # [[Victoria Lidiard]] sufragista (BH 1889-1992) # [[Violeta Denou]] ilustratzailea taldea (Katalunia 1977) # [[Wendy Fitzwilliam]] abokatua, Miss Unibertso 1998 ( Trinidad eta Tobago 1972) # [[Werewere Liking]] idazlea eta dantzaria (Kamarun, 1950) # [[Winifred Coombe Tennant]] sufragista, politikaria (EB 1874-1956) # [[Xaro Nomdedeu Moreno]] matematikaria (Castelló de la Plana, 1948) # [[Yvonne Ryding]] modeloa, Miss Unibertso 1984 (Suedia 1962) }} ==='''Berriak 2024''' ('''martxoa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainara Agerre Lako]] ---- '''SORTUA''' maskaradako kabana (Jutsi, 2001) # [[Ainhoa Azurmendi Etxegaray|Ainhoa Azumendi Etxegaray]] ---- '''SORTUA''' Kirolari ohia, unibertsitateko irakasle eta ikertzailea (Hernani, 1978) # [[Alba Matilla]] ---- '''SORTUA''' artista (Avilés, 1998) # [[Amany Al-Ali]] ---- '''SORTUA''' karikaturagilea (Siria, 1984) # [[Arrate Gisasola]] ef-- '''SORTUA''' kirolaria, bertsolaria (Soraluze, 1979) # [[Catalina Bustamante]] ---- '''SORTUA''' konkistatzailea (Espainia, XV. mendea, Espainia Berria, XVI. mendea) # [[Esther Galarza]] ef-- '''SORTUA''' margoalaria (Eibar, 1956) # [[Felisa Basauri Larrañaga]] -- ef '''SORTUA''' baserritarra, esne-saltzailea (Elgeta, 1928-2018) # [[Josefa Cruz de Gassier]] efef '''SORTUA''' sopranoa (Bilbo, 1821 + Madril, 1870) # [[Josefina Guerendiain Caro|Josefina Guerendain]] efef '''SORTUA''' frankismoaren biktima(Iruñea, 1918-2011) # [[Julia Bea Soto]] efef '''SORTUA''' ekintzaile komunista frankismoaren biktima(Sesma, 1912-Iruñea, 1989) # [[Kontxi Barturen Uriarte]] ---- '''SORTUA''' nekazaria (Bakio 1922) # [[Laida Martinez Navarro]] ---- '''SORTUA''' idazlea (Bilbo, 1965) # [[Lourdes Fernández Fernández]] ---- '''SORTUA''' arte kudeatzailea (Donostia, 1961) # [[Mª Carmen Húder Carlosena|Maria Carmen Húder Carlosena]] ---- '''SORTUA''' ekintzailea frankismoaren biktima (Iruñea, 1897-1987) # [[Maite Guevara]] ef-- '''SORTUA''' aktorea, klow (Gasteiz, 1981) # [[Margarita Araneta Urrutia]] ---- '''SORTUA''' ekintzailea, komunista (Hondarribia 1909-2001) # [[Maria de las Mercedes Isasi]] efef '''SORTUA''' moja (Iurreta, 1900-Berriz,1973) # [[María Dolores Aldama Alfonso]] efef '''SORTUA''' esklabuen-jabea (Kuba, XIX. mendea) # [[Maritxu Muñoz Ugartemendia]] ----'''SORTUA''' ekintzailea, saltzailea (Hondarribia 1914-1997) # [[Maritxu Roteta]] ef-- '''SORTUA''' sopranoa eta abesbatza zuzendaria (Alkiza, 1948) # [[Matilde Orbegozo]] efef '''SORTUA''' poeta (Bilbo, 1837-1891) # [[Matilde Urdangarin Palacio]] ---- '''SORTUA''' margolaria (Zaragoza, 1939) # [[Milagros Txurruka]] ef-- '''SORTUA''' dantzaria (Mallabia 1927) # [[Nemesia Baztan Turrau]] ---- '''SORTUA''' Ekintzailea, frankismoaren biktima (Nafarroa # [[Rachita Taneja]] ---- '''SORTUA''' karikaturagilea (India, ?) # [[Ramona Zapatero Zapatel]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea frankismoaren biktima(Nafarroa, 1898--? # [[Sonia Rueda]] ---- '''SORTUA''' artista (Bilbo, 1964) # [[Tere Guenetxea]] ef-- '''SORTUA''' artista (Soraluze, 1953) # [[Adriana Amado Suárez]] irakasle, ikertzailea (Buenos Aires, 1966) # [[Alba Lago]] aurkezlea, idazlea (Galizia, 1985) # [[Alicia Gimenez Bartlett]] idazlea ( Albacete 1951) # [[Almudena Carracedo]] dokumentalgilea (Madril 1972) # [[Amaia Peña]] futbolaria (Getxo 1998) # [[Amparo Sard]] artista (Mallorca 1973) # [[Amy Bull]] maistra eta sufragista (Erresuma Batua, 1877-1953) # [[Ana Arzoumanian]] abokatu, idazle eta poeta (Argentina, 1962) # [[Ana Barbara]] abeslaria (Mexiko 1971) # [[Ana Flecha Marco]] itzultzaile, idazlea (Leon, 1986) # [[Ana Romani]] poeta, kazetari kulturala (Coruña 1962) # [[Andrea Dworkin]] idazlea, feminista erradikala (AEB 1946-2005) # [[Angelina Pollak]] antropologoa (Austria/Venezuela 1932-2016) # [[Anna Alma-Tadema]] artista, sufragista (Londres 1867-1943) # [[Anna Fiske|Anna Fisc]] ilustratzailea, idazlea (Norvegia, 1964) # [[Anna Starobinets]] idazlea (Errusia 1978) # [[Anne Isabella Noel Byron]] matematikaria, aktibista (EB 1792-1860) # [[Antonia Jiménez|Antonia Jimenez]] gitarra jolea (Puerto de Santa Maria, 1972) # [[Arancha de Benito]] tb aurkezlea (Madril 1969) # [[Arancha del Sol]] modeloa, aktorea, tb aurkezlea (Asturias 1972) # [[Asja Lācis]] antzerkilaria (Estonia, 1891-179) # [[Assumpcio Estivill]] liburuzaina, irakaslea (Tarragona 1949) # [[Assumpta Montella]] historialaria, idazlea (Bartzelona 1958) # [[Aurélie Neyret]] Frantziako komikigilea (Lyon, 1983) # [[Aurora Alonso de Rocha]] idazlea, irakaslea eta ikertzailea (Buenos Aires, 1937-2021) # [[Barbara Ayrton-Gould]] sufragista (EB 1886-1950) # [[Beatriz Ariño]] kazetaria (Huesca 1963) # [[Begoña Alfaro García]] politikaria (Bartzelona/Nafarroa 1982) # [[Begoña Caamaño]] idazlea (Galizia 1964-2014) # [[Bel%C3%A9n Garijo]] Almansako medikua (Albacete 1960) # [[Belen Feliu]] idazlea (Galizia 1961-1997) # [[Belen Toimil]] atleta (Coruña 1994) # [[Bessie Blount Griffin]] fisioterapeuta, asmatzailea (AEB, 1914-2019) # [[Blanca de la Torre]] arte-komisarioa (Leon 1977) # [[Blanca Manchon]] estropadalaria (Sevilla 1987) # [[Carmen Ramos Vellon]] atleta (Valentzia 1998) # [[Carmen Ruiz]] aktorea (Madril 1974) # [[Carolina de Cepeda]] sopranoa (Coruña 1847-Madril 1910) # [[Carolina Robles]] atleta (Sevilla 1991) # [[Caroline Polachek]] kantaria (AEB 1985) # [[Cassandra Ciangherotti]] aktorea (Mexiko 1987) # [[Catherine Cesarsky]] astronomoa (Frantzia-Venezuela, 1943) # [[Cecile McLorin Salvant]] jazz abeslaria (AEB 1989) # [[Charlotte Marsh]] sufragista (Britainia, # [[Chloé Cruchaudet]] Frantziako komikigilea (Lyon, 1976) # [[Chuny Anzorreguy]] idazlea (Buenos Aires, XX.mendea) # [[Claudia Mori]] aktore, abeslari (Italia 1944) # [[Concepcion Cascajosa]] ikertzailea, irakaslea (Bartzelona 1979) # [[Concepcion Garcia Lorca]] errepublikar erbesteratua (Granada 1903-1962) # [[Concha Hernandez ]] kultur kudeatzailea (Avila 1958) # [[Danna Paola]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1995) # [[Deborah Charlesworth]] biologoa (Erresuma Batua, 1943) # [[Dolores Sanchez Palomino]] filologoa (Kantabria 1961) # [[Doreen Allen]] sufragista (EB 1879-1663) # [[Dorothy Height]] aktibista (AEB 1912-2010) # [[Eagle Woman]] lakota indigena liderra (AEB 1820-1888) # [[Elena Caffarena]] legelaria (Txile 1903-2003) # [[Elena Guerra]] erlijiosoa, beatoa (Italia 1835-1914) # [[Eli Bartra]] filosofia (Mexiko, 1947) # [[Elisabeth Plainacher]] sorgintzat hartua (Austria, 1513-1583) # [[Elizabeth Inglis]] aktorea (BH 1913- AEB 2007) # [[Elizabeth Jagger]] modeloa, aktorea (AEB/EB 1984) # [[Ellen Hutchins]] botanikaria (Irlanda, 1785-1815) # [[Elnako amaetxea]] Elisabeth Eidenbenz erizain suitzarrak Frantzian sortutako erakundea (1939-1944) # [[Emilia Currás]] kimikaria, dokumentalista (Madril 1927-2020) # [[Ende (argitzailea)]] (X.mendea, Leon) # [[Ester Bonet]] hizkuntzalaria (Bartzelona 1950) # [[Esther Acebo]] aktorea (Madril 1983) # [[Esther Corral Diaz]] filologoa (Lugo 1961) # [[Esther Jaen]] kazetaria (Bartzelona 1968) # [[Esther Pak]] medikua (Hego Korea, 1877-1910) # [[Esther Palomera]] kazetaria (Madril 1968) # [[Esther Peña Camarero]] soziologoa, politikaria (Burgos 1980) # [[Esther Vaquero]] kazetaria (Salamanca 1982) # [[Estibaliz Espinosa]] idazlea (Coruña 1974) # [[Estrella Abecassis de Laredo]] fisikaria (Venezuela, 1940) # [[Eugenia Osterberger]] musikagilea, piano-jolea (Coruña 1852-Niza 1932 19) # [[Fabrizia Pons]] auto-pilotua, kopilotua (Italia 1955) # [[Fatima Anllo Vento]] kultura ikertzailea (Madril 1958) # [[Fatima Meer]] idazlea eta apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, 1928-2010) # [[Faye Webster]] abeslaria (AEB 1997) # [[Florence Haig]] sufragista (Erresuma Batua, 1856-1952) # [[Florence Mkhize]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika 1932-1999) # [[Frances Parker]] sufragista (Erresuma Batua, 1875-1924) # [[Francine Galvez]] kazetaria (Kamerun 1966) # [[Frieda Hughes]] poeta eta margolaria (Londres, 1960) # [[Ghislaine Maxwell]] sexu-trafikatzailea (Frantzia 1961) # [[Greta Lee]] aktorea (AEB 1983) # [[Habiba Gribi]] kirolaria (Tunisia, 1984) # [[Hafsa bint al-Hayy al-Rakuniyya]] Al-Andaluseko poeta (Granada 1135-1191) # [[Harmonia Rosales]] artista afrokubarra (Chicago, 1984) # [[Helen Joseph]] aktorea, edertasunaren erregina (Plymouth, 1942) # [[Helen Tolson]] sufragista (Britania, 1888-1955) # [[Helene Legrais]] historialaria, idazlea (Frantzia 1961) # [[Henar Alvarez]] kazetaria, umorista (Madril 1984) # [[Hengameh Ghaziani]] aktorea (Iran, 1970) # [[Hilda Cid]] zientzialaria (Txile, 1933) # [[Imma Prieto]] arte-komisarioa (Bartzelona 1975) # [[Imogen Holst]] konpositorea (EB 1907-1984) # [[Inger Christensen]] poeta (Danimarca 1935-2009) # [[Isabel Mijares]] enologoa (Badajoz 1942-Madril 2024) # [[Isabel Rodríguez (Mexikoko konkista)]] erizain militarra (Espainia, 1480-?) # [[Jaël Bestué]] atleta (Bartzelona 2000) # [[Jagmati Sangwan]] kirolaria, aktibista, politikaria (India 1960) # [[Jane Joseph]] musikagilea (Londres 1894-1929) # [[Jerry Hall]] modeloa, aktorea (AEB 1956) # [[Jessica Cediel]] kazetaria, modeloa (Kolonbia 1982) # [[Josephine St. Pierre Ruffin]] Sufragista (1842-1924) # [[Jul' Maroh]] komikigile frantsesa (Lens, 1985) # [[Julia Navalnaia]] ekonomialaria, politikaria (Errusia 1976) # [[Kathleen Ferrier]] kontraltoa (EB 1912-1953) # [[Kathleen March]] itzultzailea (AEB 1949) # [[Kawtar Boulaid]] atleta (Maroko 1989) # [[Kim Gordon]] rock musikaria, idazlea (AEB 1953) # [[Kitty O'Neil]] zinemako espezialista (AEB 1946-2018) # [[La Tortajada]] dantzari eta abeslaria (Granada, 1877-1957) # [[Lætitia Sadier]] abeslaria (Frantzia, 1968) # [[Laura Ainsworth]] sufragista (EB 1885-1958) # [[Laura Baena]] influencerra, ekintzailea (Malaga 1981) # [[Laura Garcia Lorca]] museo zuzendaria (AEB 1953) # [[Laura Vilagra]] politikaria (Bartzelona 1976) # [[Leelah Alcorn]] gazte trans suizidatua (AEB 1997-2014) # [[Leila Arab]] musikaria (Irain jatorriko britainiarra, 1971) # [[Lillian Ngoyi]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika 1911-1980) # [[Lina Sandell]] poeta, gospel ereserkigilea (Suedia 1832-1903) # [[Lisa Mandel]] komikigile frantsesa (Marseilla, 1977) # [[Loles Vives]] atleta (Bartzelona 1957) # [[Lorena Peña]] politikaria, gerrillari ohia (Salvador 1955) # [[Louisa Atkinson]] botanikari, ilustratzaile, idazle (Australia, 1834-1872) # [[Louise Pearce]] patologoa (AEB, 1885-1959) # [[Lourdes Muñoz]] ingeniaria, politikaria (Bartzelona 1969) # [[Lucia Koch]] argazkilaria, artista garaikidea (Brasil, 1966) # [[Luisa Villalta Gomez]] idazlea (Coruña 1957) # [[Mabel Balfour]] sindikalista eta apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, XX. mendea) # [[Manuela Igartua Olaechea]] farmazian doktorea (Irura, 1970) # [[Mar%C3%ADa Luisa L%C3%B3pez Fern%C3%A1ndez]] botanikaria (Madrid 1940) # [[Marcela Iacub]] abokatua, idazlea eta ikertzaile feminista (Buenos Aires, 1964) # [[Margaret Aldersley]] sufragista, feminista (1851-1940) # [[Margarita Borja]] poeta, dramagilea (Alacant 1942) # [[Margarita Ledo Andion]] idazlea, zinemagilea (Lugo 1951) # [[Mari Pau Dominguez]] kazetaria, idazlea ( Bartzelona 1963) # [[Maria Amelia Braganzakoa]] Brasilgo printzesa (Paris 1831-Madeira 1853) # [[Maria Antonia Massanet Mayol]] poeta (Mallorca 1980) # [[Maria Antonia Sanchez Escalona]] artista (Madril 1941) # [[María Belén Morales]] eskultorea eta margolaria (Tenerife, 1928-2016) # [[Maria Castellano Arroyo]] medikua (Jaen 1948) # [[María de la Candelaria]] Tzeltalko Matxinadaren buruzagia (Mexiko, 1698-1716) # [[Maria de Nati]] aktorea (Madril 1997) # [[Maria Denis]] aktorea (Argentina 1916- Italia 2004) # [[Maria Elvira Pombo Holguin]] diplomazialaria (Kolonbia 1960) # [[Maria Eugenia Rito]] vedettea (Argentina 1975) # [[María Fernanda Campa Uranga]] geologoa, aktibista (Mexiko, 1940-2019) # [[María Gainza]] idazlea (Buenos Aires, 1975) # [[Maria Jose Saez Carrasco]] kazetaria (Madril 1965) # [[Maria Lionza]] jainkosa (Venezuela 1802) # [[Maria Lopez Sandez]] filologoa, idazlea (Lugo 1973) # [[Maria Luisa Prada Sarasua]] idazlea (Asturias XX. mendea) # [[Maria Marchant]] hezitzailea, politikaria (Txile 1904-1990) # [[Maria Nikolaevna O’Rourke]] presoa, hilketa eragilea (Errusia 1877-Argentina 1949) # [[Maria Nikolaievna Romanova (1899-1918)]] Dukesa Handia (Errusiar Inperioa) # [[Maria Rosa Fugazot]] aktorea (Argentina 1942) # [[Maria Rosa Yorio]] rock kantautorea (Argentina 1954) # [[Maria Thereza Alves]] artista (Brasil, 1961) # [[Maria Vicente]] atleta (Bartzelona 2001) # [[Mariam Hernandez]] aktorea (Fuerteventura 1981) # [[Mariam Shahriar]] film zuzendaria (Iran XX. mendea) # [[Marta Aledo]] aktorea (Madril 1978) # [[Marta Galimany]] atleta (Tarragona 1985) # [[Mary Ann Aldham]] sufragista (Erresuma Batua, 1858-1940) # [[Mary Carson Breckinridge]] erizaina, emagina (AEB, 1881-1965) # [[Mary Gawthorpe]] sufragista (Erresuma Batua, 1881-1973) # [[Mary Sophia Allen]] sufragista, policia (Britainia, 1878-1964) # [[Maya Erskine]] aktorea (AEB 1987) # [[Maya Mihindou]] Gabongo ilustratzaile, argazkilari eta kazetaria (Libreville, 1984) # [[Michela Belmonte]] aktorea (Italia 1925- Alacant 1978) # [[Michele Mouton]] rally pilotua (Frantzia 1951) # [[Milena Busquets]] idazlea eta kazetaria (Bartzelona, 1972) # [[Miri Perez-Cabrero]] aktorea, sukaldaria ( Bartzelna 1993) # [[Mischa Bredewold ]] txirrindularia (Herbehereak 2000) # [[Mónica Mayer]] artista eta arte krikikaria (Mexiko, 1954) # [[Montserrat del Amo]] idazlea (Madril 1927-2015) # [[Nancy Astor]] lehen emakumea parlamentu britainiarrean (1879-1964) # [[Natalia Rodriguez (aktorea)]] (Madril 1992) # [[Natascha Kampusch]] ume bahitua (Austria 1998) # [[Nazhūn bint al-Qalā'iyya]] poeta (Al-andalus XII. mendea) # [[Nelly Kaplan]] idazlea (Buenos Aires, 1931-Suitza, 2020) # [[Neus Aguado]] poeta, kazetaria, literatura kritikaria (Argentina, 1955) # [[Nicolasa Montt de Marambio]] poeta (Txile 1857-1924) # [[Nuria Amat]] idazlea ( Bartzelona 1950) # [[Nuria Montserrat Pulido]] bioingeniaria (Bartzelona 1978) # [[Oda Krohg]] margolaria (Norvegia 1860-1935) # [[Paola Cortellesi]] aktorea (Italia 1973) # [[Paola Rojas]] kazetaria (Mexiko 1976) # [[Paz Márquez Benítez]] idazlea (Filipinak, # [[Petra Delicado]] literatura pertsonaia, inspektorea # [[Phyllis Smith]] aktorea (AEB 1952) # [[Pilar Carbonero Zalduegi]] ikertzailea (Marokoko protektoratua, 1942) # [[Pilar de Francisco]] kazetaria, umorista (Madril XX. mendea) # [[Qiu Zhu]] margolaria (Ming dinastiako txinatarra) # [[Rachel Reeves]] politikaria (EB 1979) # [[Rahima Moosa|Rahina Moosa]] apartheidaren aurkako politikaria (Hegoafrika, 1922-1993) # [[Raisa Smetanina]] iraupen-eskiatzailea (Errusia 1952) # [[Rekha]] aktorea (India 1954) # [[Rocio Madrid]] aktore, tb aurkezlea (Malaga 1978) # [[Rocio San Miguel]] abokatua, aktibista desagertua (Venezuela 1966) # [[Rocio Santa Cruz]] kultur kudeatzailea (Coruña 1967) # [[Rocio Vieitez Ferro]] itzultzailea (Pontevedra 1975) # [[Rosalind Eleazar]] aktorea (EB 1982) # [[Rosalind Fox Solomon]] argazkilaria (AEB 1930) # [[Rosalinda Celentano]] aktorea (Italia 1968) # [[Rosario Valcárcel]] poeta, eleberrigilea (Kananaria Handiko las Palmas, 1949) # [[Rose Frisch]] zientzialari aitzindaria ( AEB 1918-201519) # [[Rozenn Milin]] kazetaria (Frantzia, 1960) # [[Sabina Puertolas]] sopranoa (Zaragoza 1973) # [[Sahraa Karimi]] dokumentalgilea (Iran/Afganistan 1983) # [[Sandra Golpe]] kazetaria (Cádiz 1974) # [[Saridjah Niung]] musikaria, artista (Indonesia 1908-1993) # [[Selina Cooper]] sufragista (Britainia # [[Shobhaa De]] idazlea (India 1948) # [[Shygirl]] DJ (EB 1992) # [[Silvia Orriols]] politikaria (Girona 1984) # [[Simona Izzo]] film zuzendaria (Italia 1953) # [[Sira Rego]] politikaria (Vañentzia 1973) # [[Sophia Williams-De Bruyn|Sophia Williams de Bruyn]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, 1938) # [[Susana Gomez Castaño]] musikaria, ekintzailea (Kolonbia 1984) # [[Sushmita Sen]] aktorea, Miss Unibertso (India 1975) # [[Susie Porter]] aktorea (Australia 1971) # [[Suzanne Lacy]] artista (AEB, 1945) # [[Teresa Rivero]] 1. Emakume-presidente futbolean (Cádiz 1935) # [[Teresa Shaw]] Idazle, itzultzaile (Uruguai-Bartzelona, 1951) # [[Theresa Garnett]] ekintzaile sufragista (Erresuna Batua, 1888-1966) # [[Valentine Penrose]] idazle eta margolaria (Frantzia, 1898-1978) # [[Vicenta Fernandez-Montesinos]] idazlea (Granada 1930-Madril 2023) # [[Vicky Luengo]] aktorea (Mallorca 1990) # [[Victoria Lomasko]] marrazkilaria (Errusia, 1978) # [[Vidya Balan]] aktorea, abeslaria (India 1979) # [[Violet Aitken]] sufragista (Erresuma Batua, 1886-1987) # [[Virginia Giuffre]] sexu-biktima (AEB/Australia 1983) # [[Virginie Ancelot]] idazlea eta pintorea (Dijon, 1792-Paris, 1875) # [[Wilma Labate]] film zuzendaria, gidoilaria (Italia 1949) # [[Zheng Qinwen]] tenislaria (Txina 2002) }} ==='''Berriak 2024''' ('''otsaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Casilda Ampuero]] '''SORTUA''' Fronte eta Ospitaleen zuzendaria (San Vicente de la Barquera, 1906-1978) # [[Conchita Bustinduy]] '''SORTUA''' erraketista (Berriatua, 1927) # [[Mercedes Herrán]] '''SORTUA''' haur saltzailea (?-Bilbo, 2002) # [[Aurora Gómez Urrutia]] '''SORTUA''' ekintzaile errepublikarra (Obanos, 1914-Iruñea, 1975) # [[Adela Tarifa Fernández]] historialaria, ikertzailea (Granada 1949) # [[Africa Fanlo]] ilustratzailea (Bartzelona, 1972) # [[Agnes Arber]] botanikaria (Erresuma Batua, 1879-1960) # [[Ai Yazawa]] mangaka japoniarra (Osaka, 1967) # [[Alice Henry]] sufrafista (Australia, 1857-1943) # [[Alicia Dickenstein]] matematikaria (Argentina, 1955) # [[Aliya Moldagulova]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1925-1944) # [[Amanda Marsalis]] argazkilaria, film zuzendaria (AEB, XX. mendea) # [[Ana Bustelo]] editorea eta itzultzailea (Paris, 1964) # [[Ana de la Cueva]] ekonomialaria (Madril 1966) # [[Ana María Bejarano Escanilla]] itzultzailea (Salamanca, 1959) # [[Ana María Campos]] heroia ( Venezuela 1796-1828) # [[Ana Miralles|Ana Mirelles]] komikigilea eta ilustratzailea (Madril, 1959) # [[Ana Requena]] kazetaria, blogaria (Madril 1984) # [[Anabel Flores Salazar]] kazetaria (Mexiko 1984-2016) # [[Andrea Motis]] musikagilea, tronpeta jolea, jazz kantaria (Bartzelona 1995) # [[Angeles Mastretta]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1949) # [[Ann Chapman]] limnologoa (Zeelanda Berria, 1937-2009) # [[Anna Cardús Flaqué]] saskibaloi arbitroa (Bartzelona 1970) # [[Anna Casanovas|Anna Casanova]] idazlea (Bartzelona, 1975) # [[Anna Petronella van Heerden]] ginekologoa, sufragista (Hegoafrika 1887- 1975) # [[Anne Teuf]] ilustratzaile eta komikigile frantsesa (Aspach-le-Haut, 1964) # [[Annie MacDonald Langstaff]] legelaria, (Kanada, # [[Antoinette Blackwell]] idazlea eta gizarte ekintzailea (AEB, 1825-1921) # [[Arantxa Aguirre Carballeira]] dokumentalgilea, gidoilaria (Madril 1958) # [[Arca (abeslaria)]] (Venezuela/Bartzelona 1989) # [[Arcelia Ramirez]] aktorea (Mexiko 1967) # [[Arja Kajermo|Arja Kajerno]] komikigilea (1949) # [[Arlene Harris]] aktorea (Kanada 1896-AEB 1976) # [[Arlene Harris]] enpresaburua, asmatzailea (AEB 1948) # [[Åsa Grennvall|Assa Grennavall]] komikilaria (Suedia, 1973) # [[Barbara Morgenstern]] elektronika-abeslaria, ekoizlea (Alemania 1946) # [[Barbara Saavedra]] biologoa (Txile 1967) # [[Begoña Lolo]] musikologoa (Madril 1958) # [[Begoña San Jose ]] sindikalista (Segovia 1949) # [[Begoña Torres]] kultur kudeatzailea (Madril XX. mendea) # [[Belen Atienza Azcona]] film ekoizlea (Madril 1970) # [[Bella Guerin]] sufragista eta ekintzaile (Australia, 1858-1923) # [[Bibi Bourelly]] egile abeslaria (Berlin/AEB 1994) # [[Blanche Feillet-Hennebutte]] margolaria eta litografoa (1815-1886) # [[Bodil Schmidt-Nielsen]] fisiologoa (Danimarka-AEB, 1918-2015) # [[Bríet Bjarnhéðinsdóttir]] politikaria (Islandia, 1856-1940) # [[Carlota Guerrero]] argazkilaria, zinemagilea (Bartzelona 1989) # [[Carmen Armendariz]] ekoizlea (Mexiko 1946) # [[Carolina_Caycedo]] diziplina anitzeko artista (London, 1978) # [[Catherine Helen Spence]] idazlea, kazetaria, sufragista (Australia, 1829-1910) # [[Chus Tudelilla]] arte-kudeatzailea (Logroño 1961) # [[Claire Tomalin]] kazetaria, biografoa (Londres 1933) # [[Clara Giveen]] sufragista (Irlanda, 1887-1967) # [[Clara Segura]] aktorea (Bartzelona 1974) # [[Claudia Malagelada]] aktorea, dantzaria (Bartzelona 2007) # [[Cristina Gutiérrez (pilotua)]] (Burgos 1991) # [[Cristina Huete (ekoizlea)]] (Brasil/Espainia XX. mendea) # [[Diana Athill]] editore, idazle, nobelagile (Londres, 1917-2019) # [[Doaa el-Adl]] karikaturegilea (Egipto, 1979) # [[Dolores Hayden]] arkitektoa, historialaria, poeta (AEB, 1945) # [[Dorothe Engelbretsdotter]] poeta (Norvegia, 1634-1716) # [[Draga Ljo%C4%8Di%C4%87]] medikua, feminista (Serbia, 1855-1926) # [[Edwidge Danticat]] idazlea (Haiti/AEB 1969) # [[Eileen Mary Casey]] sufragista (Australia 1881- 1972) # [[Elin Wallin|Elin Walin]] artista (Suedia, 1884-1969) # [[Eliza Ritchie|Eliza Ritche]] sufragista eta filosofoa (Kanada, 1856-1933) # [[Elizabeth Avery Meriwether]] idazle, sufragista (AEB, 1824-1916-) # [[Ellen Allien]] DJ (Alemania 1968) # [[Ellen Ternan]] aktorea (EB 191839-1914) # [[Elvira Sastre]] poeta, itzultzailea (Segovia 1992) # [[Emma Miller]] sufragista (EB 1839-Australia 1927) # [[Esperanza Mendoza Holgado]] saskibaloi arbitroa (Caceres 1983) # [[Ethel Sargant]] botanikaria (Erresuma Batua, 1863-1918) # [[Eva Valiño]] soinu teknikaria (Bartzelona 1969) # [[Fanny Brice]] aktorea ( AEB 1891-1951) # [[Fatimah Tuggar ]] artista (Nigeria 1967) # [[Flora de Pablo]] medikua, ikertzailea (Salamanca, 1952) # [[Florence Lawrence]] aktorea, asmatzailea (Kanada-AEB, 1886-1938) # [[Fran%C3%A7oise Brauner]] medikua (Austria-Frantzia, 1911-2000) # [[Františka Plamínková]] kazetaria, feminista, politikaria (Txekia, 1875-1942) # [[Gabriela Gonz%C3%A1lez]] fisikaria (Argentina, 1965) # [[Gabriele Schor]] publizista, bildumagilea (Austria 1961) # [[Garcia Botikaria]] zientzia dibulgatzailea (Cuenca 1995) # [[Geneviève Thiroux d'Arconville]] idazlea, zientzialaria (Frantzia 1720-1805) # [[Gertrude Blanch]] matematikaria (Polonia-AEB, 1897-1996) # [[Gertrude Caton Thompson]] arkeologoa (Britainia Handia, 1888-1985) # [[Giorgia Marras]] Komikigile eta ilustratzaile franko-italiarra (Genova, 1988) # [[Giulia Tamayo Leon]] abokatua, aktibista (Peru 1958- Uruguai 2014) # [[Griselda Pascual i Xufré]] matematikaria (Bartzelona, 1926-2001) # [[Hedwig Dohm]] idazlea (Alemania 1831-1919) # [[Helen Frankenthaler]] margolaria (AEB, 1928-2011) # [[Helene Funke]] margolaria (Alemania,1869-1957) # [[Henrietta Dugdale]] sufragista (Londres 1827- Australia 1918) # [[Hiromu Arakawa]] mangaka japoniarra (Tokachi, 1973) # [[Irene Manton]] botanikaria (Erresuma Batua, 1904-1988) # [[Irene Stegun]] matematikaria (AEB, 1919-2008) # [[Irma Thomas]] soul abeslaria (AEB 19)41 # [[Irma Wyman]] ingeniari informatikoa (AEB, 1928-2015) # [[Isabel Muñoz (argazkilaria)]] (Bartzelona/Madril 1951) # [[Isabel Tajahuerce Ángel]] irakaslea, ikertzailea (Soria 1960) # [[Jantina Tammes]] botanikaria (Herbehereak, 1871-1947) # [[Jeanne Demessieux]] piano-jotzaile, organo-jotzailea (Frantzia, 1921-1968) # [[Jenny Saville]] margolaria (Britainia, 1970) # [[Jessica Bennett]] kazetaria, blogaria (AEB 1981) # [[Jorja Smith]] kantautorea (EB 1997) # [[Josiane Balasko]] aktorea, zuzendaria, gidoigilea (1950) # [[Judi Chamberlin]] aktibista (AEB 1944-2010) # [[Judith Scott (artista)|Judith Scott]] artista (Ohio, 1943-2005) # [[Kali Uchis]] kantautorea (AEB 1994) # [[Karo Moret Miranda]] historialaria, ikertzailea (Kuba,...) # [[Kate Lilley]] poeta (Australia, 1960) # [[Kate Perugini]] margolaria (EB 1839-1929) # [[Kehlani]] egile abeslaria (AEB 1995) # [[Kenia Os]] abeslaria, youtuberra (Mexiko 1999) # [[Lais Korintokoa]] hetera (Grezia K.a V. mendea- K.a. IV. mendea) # [[Lala Huete]] figuringilea (Brasil/Espainia 1957) # [[Laura Lechuga]] kimikaria, ikerlaria (Sevilla 1962) # [[Lilli Hornig]] kimikaria (Txekoslovakia-AEB, 1921-2017) # [[Liv Strömquist]] komikigilea (Suedia, 1978) # [[Louisa Lawson]] idazlea, poeta, sufragista (Australia, 1848-1920) # [[Louise Brealey]] aktorea (EB 1979) # [[Ludwika Paleta]] aktorea (Polonia/Mexiko 1978) # [[Lulu Roman]] komediantea, abeslaria (AEB 1946) # [[Lynn Fontanne]] aktorea (EB 1887- AEB 1983) # [[Mabel Sharman Crawford]] abenturazale eta idazlea (Irlanda, 1820-1912) # [[Madhuri Dixit]] zinema aktorea (India, 1967) # [[Maevia Noemí Correa]] botanikaria (Argentina, 1914-2005) # [[Manuela Sambo]] artista (Angola/Alemania 1964) # [[Margarida Castells]] itzultzailea (Bartzelona, 1962) # [[Margie Sudre]] Frantziako politikaria (Vinh, 1943) # [[Marguerite Jeanne Carpentier]] eskultorea (Paris 1886-1965) # [[Maria Angeles Querol]] historialaria (Badajoz 1948) # [[María Calcaño]] poeta (Venezuela 1906-1956) # [[María Eduarda Barjona de Freitas]] kazetaria, kritikaria (Portugal 1882-1952) # [[Maria Fyodorovna Zibold]] medikua (Serbia, 1849-1939) # [[Maria Jose Toro Nozal]] zientzialaria (Zamora 1957) # [[Maria Pia Timon]] etnologoa (Cáceres 1954) # [[Maria Polivanova]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1922-1942) # [[María Rosa Urraca Pastor]] karlista eta falangista (Madril, 1900-Bartzelona, 1984) # [[Maria Sainz Martin]] medikua (Badajoz 1953) # [[Maria Schwarz]] arkitektoa (Alemania 1956) # [[Maria Silva]] aktorea (Palentzia 1941-Madril 2023) # [[Maria Tena]] idazlea, kultur kudeatzailea (Madril 1953) # [[Maria Teresa Salazar Bermudez]] kimikari aitzindaria (Badajoz 1909-Madril 1982) # [[Maria Vazquez]] aktorea (Galizia 1979) # [[María Vinyals|Marina Vinyals]] idazlea eta artikulugilea (Galizia, 1875-1942) # [[Maria von Linden]] bakteriologo, zoologo (Alemania, 1869-1936) # [[Maribel Domenech]] artista (Valentzia 1951) # [[Marilou Berry]] aktorea (Frantzia, 1973) # [[Marina Picasso]] idazlea (Frantzia, 1950) # [[Marina Raskova]] pilotua (Sobiet Batasuna, 1912-1943) # [[Marjorie Courtenay-Latimer]] naturalista (Hegoafrika, 1907-2004) # [[Marjorie Hasler]] sufragista (Irlanda, 1887-1913) # [[Marlene Engelhorn]] aktibista, filantropoa (Austria 1992) # [[Marta Carazo]] kazetaria ( Madril 1973) # [[Martha Carrillo]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1966) # [[Mary Ann Hilliard]] erizaina eta sufragista (Irlanda, 1860-1912) # [[Mary Galway]] sufragista eta sindikalista (Irlanda, 1864-1928) # [[Mary J. Blige]] abeslaria (AEB 1984) # [[Mary Lee]] sufragista (Australia, 1821-1909) # [[Mary Martin]] aktorea (AEB 1913-1990) # [[Mary Richardson]] sufragista (Kanada, 1889-1961) # [[Mary-Dell Chilton]] biologoa (AEB, 1939) # [[Mati Diop]] aktore eta zuzendaria (Paris, 1982) # [[Maya Zankoul]] artista bisuala, blogaria (Libano, 1986) # [[Maybanke Anderson]] sufragista (Australia, 1845-1927) # [[Merce Paloma]] jantzi diseinatzailea (Bartzelona 1964) # [[Mercedes Valdivieso]] idazlea (Txile 1924-1993) # [[Mihri Müşfik Hanım]] margolaria (Turkia, 1886-1954) # [[Miluca Sanz]] musikaria, artista (Segovia 1956) # [[Minna Sundberg]] ilustratzailea (Suedia, 1990) # [[Miss Kittin]] DJ (Frantzia 1973) # [[Mónica Oriol Icaza]] enpresaria (Madril, 1961)) # [[Muriel Douru]] komikigile, idazle eta ekintzaile frantsesa (1976) # [[Muriel Matters]] kazetaria, sufragista (Australia, 1817-1969) # [[Nadia Khiari]] komikigilea eta irakaslea (Tunisia, 1973) # [[Natalia Carbajosa]] idazlea eta itzultzailea (Puerto de Santa Maria, 1971) # [[Natalia Kovxova|Natalia Kovxva]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1920-1942) # [[Natalka Bilotserkivets]] poeta eta iraultzailea (Ukraina, 1954) # [[Nh. Dini]] idazle feminista (Indonesia 1936-2018) # [[Nieves López Martínez]] paleontologoa (Burgos, 1949-2010) # [[Ninnan Santesson]] eskultoregilea (Suedia, 1891-1969) # [[Noemí Zaritzky]] ingeniari kimikoa (Argentina, 1951) # [[Norio Sakurai]] mangaka(Japonia) # [[Núria Tamarit Castro]] irudigilea (Castelló 1993) # [[Odile Schweisguth]] medikua (Frantzia 1913-2002) # [[Olivia Mandle]] ingurumen aktibista (Bartzelona 2007) # [[Pati Chapoy]] kazetaria (Mexiko 1949) # [[Peggy McCay]] aktorea (AEB 1927-2018) # [[Pilar Landeira Guerrero]] saskibaloi arbitroa (Madril 1959) # [[Polina Osipenko]] hegazkinlari heroia (Sobietar Batasuna, 1907-1939) # [[Power Paola]] komikigilea (Ekuador, 1977) # [[Ptazeta]] rap kantugilea (Kanariak 1996) # [[Regina Silveira]] artista eta unibertsitateko irakaslea (Brasil, 1939) # [[Remedios Sanchez]] idazlea, ikertzailea (Bartzelona 1975) # [[Rita Payes]] musikagilea, tronboi jolea, jazz kantaria (Bartzelona 1999) # [[Roser Berdagué]] itzultzailea (Katalunia, 1929) # [[Rosina Gomez Baeza]] kultur kudeatzailea (Asturias 1941) # [[Safia Farhat]] artista (Tunisia, 1924-2004) # [[Sara Becker (aktorea)]] (Txile 2002) # [[Sara Fratini]] ilustratzailea (Venezuela, 1985) # [[Semiramis Gonzalez]] historialaria (Asturias 1988) # [[Serena Lake]] predikatzailea, sufragista (Australia, 1842-1920) # [[Sheila Tobias]] administratzaile, idazle (AEB, 1935-2021) # [[Sita Abellan]] DJ, modeloa (Murtzia 1993) # [[Sofia Coll]] kantari, dantzari, aktorea (Bartzelona 1999) # [[Sophie Bryant]] matematikaria (Erresuma Batua, 1850-1922) # [[Sybille Bedford]] idazlea, kazetaria (Alemania 1911-EB 2006) # [[Sylvia Earle]] ozeanografoa (AEB 1935) # [[Tatiana Proskouriakoff]] arkeologo, etnologo (Errusia-AEB, 1909-1985) # [[Teyana Taylor]] abeslaria, dantzaria, aktorea (AEB 1990) # [[Tomasa Tito Condemayta]] independentziaren aitzindaria, heroia (Peru 1740-1781) # [[Tracey Rose]] artista (Hegoafrika 1974) # [[Valentina Borok]] matematikaria (Ukraina, 1931-2004) # [[Valentina Grizodubova]] hegazkinlari heroiak (Sobietar Batasuna, 1909-1993) # [[Vanessa Ciangherotti]] aktorea (Mexiko 1974) # [[Vanessa Nakate]] klima-aktibista (Uganda, 1996) # [[Vinciane Despret]] filosofoa (Belgika 1959) # [[Wangechi Mutu]] artista (Kenya/AEB 1972) # [[Whitney Wolfe Herd]] enpresaburua, ekintzailea (AEB 1989) # [[Xulia Vicente]] irudigilea (Coruña 1993) # [[Yasmina Alcaraz Moreno]] saskibaloi arbitroa (Girona 1989) # [[Yelizaveta Chaikina]] partisanoa (Sobiet Batasuna, 1918-1941) # [[Yevdokia Bershanskaia]] hegazkinlaria (Sobietar Batasuna, 1913-1982) # [[Yvonne Sylvain]] medikua (Haiti, 1907-1989) # [[Zdenka Braunerová]] margolaria (Txekia, 1858-1934) # [[Zeina Abirached]] komikigilea, ilustratzailea (Beirut, 1981) # [[Ziba Ganiyeva]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1923-2010) # [[Alice Abadam]] sufragista (GAles, 1856-1940) # [[Lila Avilés|Lila Aviles]] zinema zuzendaria (Mexiko, 1982) }} ==='''Berriak 2024''' ('''urtarrila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aintzane Uria]] ef--'''SORTUA''' abeslaria, soinularia (Durango, 1979) # [[Fatmana Binta]] ----'''SORTUA''' sukaldaria (Sierra Leona, 1984) # [[Izaro Oliveira]] ef--'''SORTUA''' txirrindularia (Ermua 2005) # [[Mari Carmen Montoya Azkuna]] --ef'''SORTUA''' farmazialaria (1926-2024) # [[Gloria Zuazola]] --ef'''SORTUA''' (Uruguai, 1966-2024) # [[Itsaso Gangoitia]] ----'''SORTUA''' lasterkaria, euskara teknikaria (Abadiño 1988) # [[Paquita Bretos Andueza]] ----'''SORTUA''' mendizalea, ateoa, komunista (Pasaia, 1927) # [[Larraitz Amezaga del Fango]] ----'''SORTUA''' endometrosiaren buruzko liburuaren egilea (Donostia, 1990 # [[Erkuden Txokarro]] ----'''SORTUA''' (Iruñea, 1974) # [[Ru´a Zimawi|Ru´a Rimawi]] ----'''SORTUA''' (Zisjordania, 1998) # [[Nora Botero]] ----'''SORTUA''' irakaslea, ikertzailea (Kolonbia , ?) # [[Auxi Díaz]] ef--'''SORTUA''' magistratua (Kanaria Handia 1967) # [[María Isabel Gutiérrez Velasco]] --ef'''SORTUA''' prostituta (Santander, ? - Basauriko espetxea, 1977)) # [[Begoña Vesga]] ef--'''SORTUA''' ekintzaile, feminista, politikaria (Burgos, Ermua, 1951) # [[Beatriz Arizaga Bolunburu]] ef--'''SORTUA''' historialaria (Eibar, 1951) # [[Maialen Etxart Salaberri]] ----'''SORTUA''' irakaslea (Isturitze, 1978) # [[Sara Oceja Salazar]] ef--'''SORTUA''' arkitektua eta politikaria (Durango, 1970) # [[Paula Bronstein]] fotokazetaria (AEB, XX. mendea) # [[Edith Hirsch Luchins]] efef matematikaria (Polonia-AEB, 1921-2002) # [[Annie Montague Alexander]] paleontologo, filantropoa (AEB, 1867-1950) # [[Carol Guzy]] ef-- argazkilaria (AEB, Pensilvania, 1956) # [[Ladislava Bakanic]] gimnasta (New York, 1924) # [[Julia Kavanagh|Julia Kavabagh]] idazlea (Irlanda, 1824-1877) # [[Nelly Bodenheim|Nelly Bodenneim]] ilustratzailea (Herbehereak, 1874-1951) # [[Hamideh Kheirabadi]] aktorea (Irlanda, 1924-2010) # [[Dorothy Cayley]] mikologoa (Sri Lanka, 1874-1955) # [[Maria Mauban]] aktorea (Marsella, 1924-2014) # [[Kate Lester]] aktorea (Ingalaterra, 1857-1924) # [[Dorothea Wolbert]] aktorea (AEB, 1874-1958) # [[Gré de Jongh]] lasterketaria (Herbehereak, 1924-2002) # [[Vera Molnár]] artista (Hungaria, 1924-2023) # [[Elena Cernei]] mezzo-sopranoa (Errumania, 1924-2000) # [[Hrytsko Hryhorenko]] poeta eta itzultzailea (Ukrainia, 1867-1924) # [[Claudine Dupuis]] aktorea (Frantzia, 1924-1991) # [[Annelise Hovmand]] zinema-zuzendaria (Danimarka, 1924-2016) # [[Conradine Birgitte Dunker]] idazlea (Norvegia, 1780-1866) # [[Beatrice Chebet]] atleta (Kenya 2000) # [[Tsigie Gebreselama]] atleta (Etiopia 2000) # [[Dawit Seyaum]] atleta (Etiopia 1996) # [[Shannon Rowbury]] atleta (AEB 1984) # [[Lisa Dobriskey]] atleta (EB 1983) # [[Adela Pankhurst]] sufragista, aktibista politikoa (EB 1885-Australia 1961) # [[Minnie Baldock]] sufragista (EB 1864-1954) # [[Adelaide Knight]] sufragista (EB 1871-1950) # [[Christian Jollie Smith]] abokatu ekintzailea (Australia 1885-1963) # [[Margaret Bondfield]] politikaria, aktibista (EB 1873-1953) # [[Louisa Martindale]] zirujaua (EB 1872-1966) # [[Louisa Martindale (feminista)]] sufragista, aktibista (EB 1839-1914) # [[Hilda Martindale]] funtzionarioa, idazlea (EB 1875-1952) # [[Cicely Hamilton]] dramagilea, aktorea (EB 1872-1933) # [[Dora Montefiore]] zirujaua (EB 1872-1966) # [[Kelly Holmes]] atleta (EB 1970) # [[Mary Rand]] atleta (EB 1940) # [[Alemitu Tariku]] atleta (Etiopia 2000) # [[Shelby Houlihan]] atleta (AEB 1993) # [[Manuela M. Veloso]] irakaslea, robot-ikertzailea (Lisboa 1957) # [[Lua Ribeira]] argazkilaria (Coruña, 1986) # [[Cristina de Middel]] argazkilaria (Alacant, 1979) # [[María Garay]] tango abeslaria (Argentina, 1941) # [[Anna Gottlieb]] abeslaria (Viena, 1774-1856) # [[Hou Bo]] argazkilaria (Txina, 1924-2017) # [[Montserrat Ubach Tarrés]] espeleologoa aitzindaria (Bartzelona XX. mendea) # [[Rocío Verdejo García]] artista plastikoa, argazkilaria (Granada 1982) # [[Olinpia Velasco]] artista bisuala, argakilaria ( Granada 1970) # [[Ana Vaz]] film zuzendaria, artista (Brasil 1982) # [[Sara Ramo]] artista bisuala (Madril/Brasil 1975) # [[Ann Packer]] atleta (EB 1942) # [[Tatiana Tomashova]] atleta (Errusia 1975) # [[Svetlana Masterkova]] atleta (Errusia 1968) # [[Denise Lewis]] atleta (EB 1972) # [[Sally Gunnell]] atleta (EB 1966) # [[Eladia Blázquez]] abeslaria (Argentina, 1931-2005) # [[Zanele Muholi]] artista eta aktibista (Hegoafrika, 1972) # [[Eva Nogales]] biofisikaria (Colmenar Viejo, 1965) # [[Ana María Muñoz Amilibia]] arkeologoa (Donostia-Madril, 1932-2019) # [[Farshid Moussavi]] arkitektoa (Iran/Britainia 1965) # [[Roma Agrawal]] egitura-ingeniaria (India/EB 1983) # [[Francine Houben]] arkitektoa (Herbehereak 1955) # [[Beverly Willis]] arkitektoa (AEB 1928-2023) # [[Jolanda Ceplak]] atleta (Eslovenia 1976) # [[Hasna Benhasi]] atleta (Maroko 1978) # [[Fantu Worku]] atleta (Etiopia 1999) # [[Karissa Schweizer]] atleta (AEB 1996) # [[Phylis Smith]] atleta (EB 1963) # [[Pilar Citoler]] dentista, arte bildumagilea (Zaragoza 1937) # [[Mary Strong Clemens]] botanikaria (AEB, 1873-1968) # [[Hortense Powdermaker]] antropologoa (AEB,1900-1970) # [[Charlotte Abramow]] argazkilari eta bideogilea (Brusela, 1993) # [[Judy Dater]] argazkilari feminista (AEB, 1941) # [[Germaine Van Parys]] fotokazetaria (Belgika, 1893-1983) # [[Alexandra Boulat]] fotokazetaria (Frantzia, 1962-2007) # [[Ina Higgins]] baratzezaina, paisaia-arkitektoa (Irlanda 1860-Australia 1948) # [[Nettie Palmer]] idazlea, kritikaria ( Australia 1885-1964) # [[Vicenta Cortés Alonso]] artxibozaina, ikertzailea, irakaslea (Valentzia 1925-2021) # [[María Eugenia Rodríguez Palop]] legelaria, politikaria ( Badajoz 1970) # [[Marisa Rodríguez Palop]] kazetaria, korrespontsala (Badajoz 1966) # [[Janeene Vickers]] atleta (AEB 1968) # [[Sandra Farmer]] atleta (Jamaika/AEB 1962) # [[Debra Flintoff-King ]] atleta (Australia 1960) # [[Tatiana Ledovskaya]] atleta (Errusia 1966) # [[Sandra Douglass Morgan]] abokatu, kirol-zuzendaria (Las Vegas 1978) # [[Mary_Elliott_Hill]] kimikaria (AEB, 1907-1969) # [[Naomi Parker]] langilea, modeloa (AEB, 1921-2018) # [[Marica Andallón]] heroina (Oviedo, 1764-1848) # [[Dana Ulery]] informatiba zientifikoa (AEB, 1938) # [[Mary Cowden Clarke]] idazlea (Londres, 1809-Italia, 1898) # [[Fili Chillón|Fili Chillon]] idazle eta eskultore (1918-2012) # [[Claude Cahun|Claude CAhun]] artista (Frantzia, 1894-1954) # [[Suzanne Malherbe|Susanne Malherbe]] argazkilaria, diseinatzaile (Frantzia, 1892-1972) # [[Véronique de Viguerie|Veronique de Viguerie]] fotokazetaria (Frantzia, 1978) # [[María Amelia Baltar]] abeslaria (Buenos Aires, 1940) # [[Luz María del Castillo Fregoso]] kimikari-biologoa (Mexiko, 1926-1990) # [[Li Fanghua]] fisikaria (Txina, 1932-2020) # [[Elise Ottesen-Jensen]] kazetaria (Suedia, 1886-1973) # [[Dina Vierny]] modeloa, arte-bildumagilea, museo-zuzendaria, erresistentzian ekintzaile (Errumania 1919-Paris 2009) # [[Nina Kandinski]] mezenasa (Errusia 1896- Suitza 1980) # [[Lily Pastré ]] filantropoa (Frantzia 1891-1974) # [[Manuela Beltrán]] heroia (Kolonbia 724-1819) # [[Marina Stepanova]] atleta (Errusia 1950) # [[Linda Keough ]] atleta (EB 1963) # [[Tracy Goddard]] atleta (EB 1969) # [[Silvia Rieger]] atleta (Alemania1970) # [[Katharine Merry]] atleta (EB 1974) # [[Fahrelnissa Zeid]] artista (Turkia 1901-Jordania 1991) # [[María Josefa Jiménez Cisneros]] arkeologoa (Cádiz. 1916-2002) # [[Romina Ressia]] argazkilaria (Argentina, 1981) # [[Emilie Bieber]] argazkilaria (Alemania, 1810-1884) # [[Hildegard Jäckel]] argazkilaria (Alemania, 1903-1974) # [[Alicia Márquez]] aktorea, vedetea (Argentina 1932-2004) # [[Ethel Rojo]] aktorea, vedetea (Argentina, 1937-2012) # [[Delphine Diallo]] argazkilaria # [[Martha Cooper]] argazkilaria (AEB 1943) # [[Lady Pink]] grafitigilea (AEB 1945) # [[Thérèse Le Prat]] argazkilaria (1895-1966) # [[Alice Cherki]] Aljeriako psikoanalista eta idazlea (1936) # [[Carole Thibaut]] Franziako idazle, antzerki zuzendari eta aktorea (1969) # [[Gerty Dambury]] Guadalupeko antzerkigile, nobelagile eta poeta frantsesa (1957) # [[Adele Goldstine]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1920-1964) # [[Marlyn Wescoff Meltzer]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1922-2008) # [[Séraphine Louis ]] margolari autodidakta (Frantzia 1864-1942) # [[Araceli Martínez Esteban]] politikaria (Guadalajara 1974) # [[Natalia Sazanovich]] atleta (Bielorrusia 1973) # [[Jane Flemming]] atleta ( Australia 1965) # [[Ghada Shouaa ]] atleta (Siria 1972) # [[Urszula Włodarczyk]] atleta (Polonia 1965) # [[Eunice Barber]] atleta (Sierra Leona 1974) # [[Natalya Roshchupkina]] atleta (Errusia 1978) # [[Carmen Sarmiento]] Espainiako 1. emakume guerra korrespontsala (Madril 1944) # [[Elena Projorova]] atleta (Errusia 1978) # [[Karin Specht-Ertl]] atleta (Alemania 1974) # [[Tiia Hautala]] atleta (Finlandia 1972) # [[Süreyya Ayhan]] atleta (Turkia 1978) # [[Hayley Tullett]] atleta (EB 1973) # [[Olga Jegorova]] atleta (Errusia 1972) # [[Bouchra Ghezielle]] atleta (Maroko/Frantzia 19) # [[Janeth Jepkosgei]] atleta (Kenya 1983) # [[Margarita Ponomariova]] atleta (Kazakhstan 1993-Errusia 2021) # [[Olga Nazarova]] atleta (Errusia 1965) # [[Yeveonde Middleton|Yevonde Middleton]] argazkilaria (Erresuma Batua, 1893-1975) # [[Lea Ypi]] filosofo (Albania, 1979) # [[Alicia Márquez]] aktoresa (ARgentina, 1923-2004) # [[Françoise Demulder|Francoise Demulder]] argazkilaria (Frantzia, 1947-2008) # [[Nélida Roca]] vedetea (Buenos Aires, 1929-1999) # [[Catherine Stern]] psikologo, hezitzailea (Alemania-AEB, 1894-1973) # [[Adrienne Clarke]] botanikaria (Australia, 1938) # [[Alba Solís]] abeslaria (Argentina, 1927-2016) # [[Isabel Ellsen]] argazkilaria (Frantzia, 1958-2012) # [[Kate Barry]] argazkilaria (Britainia Handia, 1967-2013) # [[Cécile DeWitt-Morette]] fisikaria, matematikaria (Frantzia, 1922-2017) # [[Coline Serreau]] aktore, zuzendari eta gidoilari frantsesa (1947) # [[Emilia Broomé|Emilia Broome]] politikari liberala, feminista eta bakearen aldeko aktibista (Suedia, 1866-1925) # [[Tassin Hangbè]] Dahomeyko erregina-ordea (Benin, XVIII. mendea) # [[Virginia Norwood]] fisikaria, militarra (AEB, 1927-2023) # [[Renée Gailhoustet|Renee Gailhoustet]] arkitektoa (1929-2023) # [[Julia Lermontova]] kimikaria (Errusia, 1847- 1919) # [[Christine Spengler]] fotokazetaria (Frantzia, 1945) # [[Dickey Chapelle]] argazkilaria (AEB, 1919-1965) # [[Susan Meiselas]] argazkilaria (AEB, 1948) # [[Rafia Zakaria]] feminista musulmana (Pakistan, 1977) # [[Edna Paisano]] matematikaria, soziologoa (AEB, 1948-2014) # [[Josepha Weber]] abeslaria, sopranoa (Alemania, 1758-1819) # [[Aloysia Weber]] opera abeslaria (Alemania 1760-1839) # [[Constanze Mozart]] abeslaria (Alemania, 1762-1842) # [[Sophie Weber]] abeslaria (Alemania, 1763-1846) # [[Cäcilia Weber]] Mozarten amaginerraba (Alemania, 1727-1793) # [[Beatriz Bermúdez de Velasco]] mexikoko konkistatzailea (Espainia, XVI. mendea) # [[Klara Dan von Neumann]] matematikaria (Hungaria, 1911-1963) # [[Anna Murray Vail]] botanikaria (AEB, 1863-1955) # [[Nieves Fariza]] irakaslea,sindikalista (1911-1975) # [[Faten Hamama|Faten Hamana]] aktorea (Egipto, 1931-2015) # [[Fanny Navarro]] aktorea (Argentina, 1920-1971) # [[Zerrenda:Emakume argazkilariak|Emakume argazkilarien zerrenda]] # [[Rose Wilder Lane]] kazetaria, idazlea (AEB 1886-1968) # [[Isabel Paterson]] kazetaria, idazlea, filosofo politikoa (Kanada 1886-AEB 1968) # [[Dilan Yeşilgöz-Zegerius]] politikaria (Turkia,Herbehereak 1967) # [[Gema Igual ]] politikaria ( Santander 1973) # [[Pilar Alegría]] politikaria (Zaragoza 1977) # [[Maria Pinigina]] atleta (Kirgitistan 1958) # [[Olga Brizgina]] atleta (Errusia/Ukraina 1963) # [[Liudmila Dzhigalova]] atleta (Ukraina 1962) # [[Sherri Howard]] atleta (AEB 1962) # [[Denean Howard-Hill]] atleta (AEB 1964) # [[Inga Fischer-Hjalmars]] fisikaria (Suedia, 1918-2008) # [[Waltraut Seitter]] astronomoa (Alemania, 1930-2007) # [[Amina (Zazzauko erregina)]] Zazzauko erregina (Nigeria, 1533-1610) # [[Paulina Urrutia]] aktorea (Txile, 1969) # [[Melissa Gilbert]] aktorea (AEB 1964) # [[Sara Gilbert]] aktorea (AEB 1975) # [[Skye McCole Bartusiak]] aktorea (AEB 1992-2014) # [[Melissa Sue Anderson]] aktorea (AEB 1962) # [[Katy Kurtzman]] aktorea (AEB 1965) # [[Leslie Landon]] aktorea (AEB 1962) # [[Jennifer Landon]] aktorea (AEB 1983) # [[Alison Arngrim]] aktorea (AEB 1962) # [[Charlotte Stewart]] aktorea (AEB 1941) # [[Melissa Francis]] aktorea, kazetaria (AEB 1972) # [[Susan Solomon]] kimikari atmosferikoa (AEB, 1956) # [[Mounia Youssef]] argazkilaria (Libano-Togo, 1988) # [[Felicia Abban]] argazkilaria (Ganna, 1935-2024) # [[Emily Jacir]] artista plastikoa (Palestina, 1970) # [[Sarah Waiswa]] argazkilaria (1980 hamarkada) # [[Gihan Tubbeh]] argazkilaria (Peru, 1984) # [[Isadora Romero]] argazkilaria (Ekuador, 1987) # [[Jane Elizabeth Jones|Jane Elizabeth]] sufragista, abolinionista (AEB, 1813-1886) # [[Aida Muluneh]] argazkilaria eta artista (Etiopia, 1974) # [[Taslima Akhter]] argazkilaria (Bangladesh, 1974) # [[Nezha Alaoui]] enpresaria eta argazkilaria (Maroko, 1982) # [[Ann Oakley]] soziologoa # [[Caroline List]] epailea (AEB-Austria 1964) # [[Idoia Murga Castro]] irakaslea, ikertzailea (Madril 1983) # [[Mónica García Gómez]] mediku, politikaria (Madril 1974) # [[Ana Redondo]] legelaria, politikaria (Valladolid 1966) # [[Lorraine Fenton ]] atleta (Jamaika 1973) # [[Sabine Busch]] atleta (Alemania 1962) # [[Kim Batten]] atleta (AEB 1969) # [[Sandie Richards]] atleta (Jamaika 1968) # [[Elise Cranny]] atleta (AEB 1996) # [[Colleen Quigley ]] atleta (AEB 1992) # [[Marcia Barbosa]] fisikaria (Brasil, 1960) # [[Maria Matos]] aktorea, dramagilea (Lisboa 1886-1952) # [[Ofelia Marques]] margolaria ( Lisboa 1902-1952) # [[Mafalda Mouzinho de Albuquerque]] idazlea (Lisboa 1874-1952) # [[Shalane Flanagan]] atleta (AEB 1981) # [[Linet Masai]] atleta (Kenya 1989) # [[Vivian Cheruiyot]] atletak (Kenya 1983) # [[Sally Kipyego ]] atleta (Kenya 1985) # [[Julia Petxonkina]] atleta (Errusia 1978) # [[Lashinda Demus]] atleta (AEB 1983 # [[Colleen Farrington]] modeloa, abeslaria (AEB 1936-2015) # [[Edelmira Inés Mórtola]] geologoa (Argentina, 1894-1973) # [[Boushra Yahya Almutawakel|Bousha Yahya]] argazkilaria (Yemen, 1969) # [[Nikab]] # [[Anna Hints]] zinema zuzendaria (Estonia, 1982) # [[Pia Arke]] argazkilaria (Groenlandia, 1958-2007) # [[Nina Byers]] fisikaria (AEB, 1930-2014) # [[Genoveva Dawson]] botanikaria (Argentina, 1918-2012) # [[Astrid Cleve]] botanikaria, kimikaria (Suedia, 1875-1968) # [[Audrey_Richards]] Britaniako antropologa (London, 1899-1984) # [[Anush Babajanyan]] fotokazetaria (Armenia # [[Louise Abel]] argazkilaria (Norvegia, 1841-1907) # [[Carolina Henriette Mac Gillavry]] kimikaria (Holanda, 1904-1993) # [[Hilaria Supa]] indígena, aktibista (Peru 1957) # [[Maria Sumire]] abokatu, politikaria (Peru 1951) # [[Claudia Coari]] politikaria (Peru 1967) # [[Juana Huancahuari]] nekazaria, politikaria (Peru 1969) # [[Yaneth Cajahuanca]] ingeniaria, politikaria (Peru 1971) # [[Nancy Obregon]] politikaria (Peru 1970) # [[Elsa Malpartida]] politikaria (Peru 1961ç-2022) # [[Karibu]] GKE, Fca Pedraza saria 2023 # [[America Valenzuela]] zientzia-kazetaria (Madril 1977) # [[Diane Pernet]] moda blogaria, kritikaria (AEB XX. mendea) # [[Carmen de Icaza]] eleberrigilea eta lider falangista (Madril, 1899-1979) # [[Margarita Abella Caprile|Margarita Abella Caprile]] poeta, kazetaria (Argentina, 1901-1960) # [[Amber Bracken]] fotokazetaria (Kanada, 1984) # [[Marlene Bergamo]] fotokazetaria (Brasil, 1965) # [[Claire Beck Loos]] idazlea eta fotokazetaria (Txekia, 1904-1942) # [[Ruth Asawa]] eskultorea (AEB, 1926-2013) # [[Zofia Kielan-Jaworowska]] paleobiologoa (Polonia, 1925-2015) # [[Brigida Baltar]] argazkilaria (Brasil,1959) # [[Lara Baladi]] argazkilaria (Egipto-libanoar, 1969) # [[Maja Bajević|Maja Bajevi´c]] argazkilaria (Bosnia, 1967) # [[Damaris Cudworth Masham]] idazle, filosofo (Britainia Handia, 1659-1708) # [[Kathleen Kenyon]] arkeologoa (Erresuma Batua, 1906-1978) # [[Anna Maria Colucci]] argazkilaria (Italia, 1938-2015) # [[Joana Choumali]] argazkilaria (Bolin # [[Fleur Pellerin]] Frantziako politikari eta enpresaburua (1973) # [[Pascale Faublas|Pascale Faubas]] artista (Haiti, 1981) # [[Anabel Colazo]] komikigilea eta ilustratzaile (Eivissa, 1993) # [[Elizabeth Riddle Graves]] fisikaria (AEB, 1916-1972) # [[Mignon Talbot]] paleontologoa (AEB, 1869-1950) # [[Alicia Güemes Fraga]] komikigilea eta ilustrailea (Bartzelona, 1987) # [[Emma Ríos Maneiro]] istoriotxogilea eta komikigilea (Galizia, 1976) # [[Caridad Zazo Cardeña]] geologoa (Toledo, 1945) # [[Caroline Ingalls]] irakaslea, autobiografialaria (AEB 1839-1924) # [[Mary Ingalls]] idazlea (AEB 1865-1924) # [[Carrie Ingalls]] zaintzailea (AEB 1870- 1946) # [[Grace Ingalls]] irakaslea, idazlea (AEB 1877-1941) # [[Ketty Lester]] aktorea, abeslaria (AEB 1934) # [[Hersha Parady]] aktorea (AEB 1945-2023) # [[Bonnie Bartlett]] aktorea (AEB 1929) }} == Hobetuak 2024 == {{zutabeak|kopurua=3| # [[Olatz Agorria]] '''ef--''' txirrindularia (Zornotza 1958) # [[Ane Ibarzabal]] '''ef--''' kazetaria (Durango, 1982) # [[María Jesús Cava ]] '''ef--''' historialaria (Bilbo 1949) # [[Amaia Agirre Gonzalez]] '''----''' medikua, alpinista (Urnieta 1992-Patagonia 2023) # [[Haizea Barcenilla]] '''----''' arte kudeatzailea, ikertzailea (Lezo 1981) # [[Carmen Valero Omedes]] '''efef''' atleta (Teruel 1955-Sabadell 2024) # [[Laura Ingalls Wilder]] '''efef''' idazlea (AEB 1867-1957) # [[Marixa Osés]] '''ef--'''gidoilaria, aktorea (Gasteiz 1969) # [[Micaela Bastidas]] '''efef''' aitzindaria, heroia, martiria (Peruko Erregeorderria 1744-1781)* # [[Chanel Terrero]] '''ef--'''abeslari, dantzari, aktorea (Kuba 1991) # [[Carmen Mijangos]] '''---- ''' kimikaria (Bilbo 1949) # [[Paula Badosa]] '''ef--'''tenislaria (AEB/Katalunia 1997) # [[Pilar Arostegi]] '''efef''' artxibozaina (Gasteiz 1944-2006) # [[Nina Lobkovskaia]] '''ef--'''frankotiratzailea (Errusia 1925) # [[Maite Dono]] '''ef--'''poeta, abeslaria (Gasteiz/Galizia 1969) # [[Garazi Sánchez]] '''ef--'''surflari, zinemagilea (Getxo 1992) # [[Ana Pontón]] '''ef--'''politikaria (Lugo 1977) # [[Maria Gembero-Ustarrotz]] '''ef--'''historialaria, musikologoa (Nafarroa 1959) # [[Adela Bazo]] '''ef--'''margolaria (Nafarroa 1905-Argentina 1984) # [[Mónica Ojeda]] '''ef--'''idazlea (Ekuador 1988) # [[Celia Amoros ]]'''ef--'''filosofoa, idazlea (Valentzia 1944) # [[Carolina Yuste]] '''ef--'''aktorea (Badajoz 1991) # [[Ángeles Caso]] '''ef--'''idazlea (Asturias 1959) # [[Majida Maayouf]] '''ef--'''atleta (Maroko/Araba 1989) # [[Camila Sosa Villada]] '''ef--'''idazlea, aktorea, antzerkigilea (Argentina 1982) # [[Ane Gabarain]] '''ef--'''aktorea (Donostia 1963) # [[Icíar Bollain]] '''ef--'''film zuzendaria (Madril 1967) # [[Ann Walker]] '''efef''' filantropoa, 2 emakumeren lehen ezkontza (BH, 1803-1854) # [[Ana Rioja]] '''ef--'''idazlea, kazetaria (Tudela 1962) # [[Carmen Laforet]] '''efef''' idazlea (Bartzelona 1921-Madril 2004 19) # [[Iraide Ibarretxe]] '''ef--'''hizkuntzalaria (Bilbo 1972) # [[María Luisa Elio]] '''efef''' idazlea, aktorea (Iruñea 1926-Mexiko 2009) # [[Iris Apfel]] '''efef''' barne-diseinatzailea ( AEB 1921-2024) # [[Helena Taberna]] '''----''' film zuzendaria (Nafarroa 19..?) # [[Ana Blanco]] '''ef--''' tb aurkezlea (Bilbo 1960) # [[Maria Lejarraga]] '''efef''' idazlea (Errioxa 1874-Argentina 1974) # [[Isabel Alba Rico]] '''ef--''' idazlea, gidoilaria ( Madril 1959) # [[Sigourney Weaver]] '''ef--'''aktorea (AEB 1949) # [[Virginia Berasategi]] '''ef--'''triatloilaria (Bilbo 1975) # [[Aia Kruse]] '''ef--'''aktorea (Donostia 1994) # [[Jutta Kleinschmidt ]] '''ef--'''rally-pilotua (Alemania 1962) # [[Clara Bilbao]] '''ef--'''jantzi-deseinatzailea, film zuzendaria (Bilbo 1971) # [[Martina Gorostitza]]'''--ef'''inprimatzailea, enpresaburua (Gasteiz 1790-1862) # [[Silvia Tortosa]] '''efef''' aktore, tb aurkezle (Bartzelona 1947-2024) # [[Sacagawea]] –ef indigena, interpretea, esploratzailea (AEB 1788-1812) # [[Ángela Ruiz Robles]] '''efef''' asmatzailea (Leon 1895-Ferrol 1975) # [[Carmen Maura]] '''ef--''' aktorea (Madril 1945) # [[Chelsi Smith]] ''ef--'' Miss Unibertso 1995 (AEB 1973-2018) # [[Lara Dutta]] ''ef--'' Miss Unibertso 2000 (India 1978) # [[Zuleyka Rivera]] ''ef--'' enpresaburua, Miss Unibertso 2006 (Puerto Rico 1987) # [[Dayana Mendoza]] ''ef--'' Miss Unibertso 2008 (Venezuela 1986) # [[Stefanía Fernández]] ''ef--'' kazetaria, Miss Unibertso 2009 (Venezuela 1990) # [[Ximena Navarrete]] ''ef--'' Miss Unibertso 2010 (Mexiko 1988) # [[Leila Lopes]] ''ef--'' Miss Unibertson 2011 (Angola 1986) # [[Teresa Castro]] ''ef--'' ilustratzailea (Donostia 1968) # [[Wilma Rudolph]] ''efef'' atleta (AEB 1940-1994) # [[Tara Lipinski]] ''ef--'' patinatzailea, aktorea, kirol esataria (AEB 1982) # [[Isabel Lizarraga]] ''ef--'' ikertzailea, idazlea (Nafarroa 1958) # [[Jessica Watson]] ''ef--'' nabigatzailea (Australia 1993) # [[Tamara Karsavina]] '''efef''' dantzaria (Errusia 1885-1978) # [[Cate Blanchett]] '''ef--''' aktorea (Australia 1969) # [[Sojourner Truth]] '''--ef''' esklabu abolizionista (AEB 1797-1883) # [[Serena Williams]] '''ef--''' tenislaria (AEB 1981) # [[Mary Harris]] '''efef''' amama astintzailea (Irlanda 1837-AEB 1930) # [[Claudia Sheinbaum]] ef-- Mexikoko 1.emakume presidentea (Mexiko 1962) # [[Naomi Campbell]] ef-- modeloa (EB 1970) # [[Rosa María Sardà]] efef aktorea (Bartzelona 1941-2020) # [[Milagros Rubio]] ef-- politikaria, poeta (Tutera 1952) # [[Usoa Ostolaza]] ef-- txirrindularia (Zarautz 1998) # [[Naomie Harris]] ef-- aktorea (EB 1976) # [[Nerea Barros]] ef-- aktorea, zuzendaria (Coruña 1981) # [[Nerea Pagaldai]] ef-- biologoa (Arrasate 1993) # [[Ekhiñe Atorrasagasti]] ---- kazetaria (Gipuzkoa 1982) # [[Danae Boronat]] ef-- kirol kazetaria (Tarragona 1985) # [[Idoia Montón]] ef-- margolaria (Donostia 1969) # [[Lella Lombardi]] efef 1 Formulako gidaria (Italia 1941-1992) # [[Alma Mahler]] efef musikagilea (Austria 1879-AEB 1964) # [[Nadia Erostarbe]] ef-- surflaria (Zarautz 2000) # [[Teresa Forcades]] ef-- moja aktibista, medikua, politikaria (Bartzelona 1966) # [[Luisa Roldán]] efef eskultorea (Sevilla 1652-Madril 1706) # [[Rakel Mateo]] ef-- triatleta paralinpikoa (Mungia 1975) # [[María Teresa Castells]] –ef liburu saltzailea (Busturia 1935- Donostia 2017) # [[Arantxa Lazkano]] zinema-zuzendaria (Zarautz, 1949) # [[Emakume Abertzale Batza]] # [[Elena Irureta]] ef-- aktorea (Zumaia 1955) # [[Sara Alonso Martinez]] ef-- iraupen lasterkaria (Donostia 1999) # [[Kate Sheppard]] efef sufragista (EB 1847-Zeelanda Berria 1934) # [[Amaia Uribe]] ef-- kazetaria, bertsolaria (Forua 19) # [[Amaia Lizarralde]] ef-- aktorea (Donostia 19) # [[Jessika Ponchet]] ef-- tenislaria (Baiona 1996) # [[Miriam Bravo]] ef-- lasterkaria (Deba/Errioxa 1974) # [[Kate Spade]] efef diseinatzailea (AEB 1962-2018) # [[Sylvia Fedoruk]] efef fisikaria (Kanada 1927-2012) # [[Agnès Souret]] efef modeloa, dantzaria, aktorea (Lapurdi 1902-1928) # [[Valeria Ros]] ef-- aurkezlea, umoregilea (Bizkaia 1986) # [[Lorea Ibarra]] ef-- aktorea (Gipuzkoa 2002) # [[Aránzazu Calleja]] e--- musikagilea (Bilbo 1977) # [[Ana Laura Alaez]] e--- artista, eskultorea (Bilbo 1964) # [[Han Kang]] ef-- idazlea (Hego Korea 1970) # [[Annie Leibovitz]] ef-- argazkilaria (AEB 1949) # [[Arene Altonaga]] ef-- fubolaria (Leioa 1993) # [[Puy Oria]] zinemagilea (Nafarroa, 1962) # [[Régine Crespin ]] efef sopranoa (Frantzia 1927-2007) # [[Pilar García]] ef-- margolaria (Nafarroa 1942) # [[Inmaculada Pereiro]] ef-- triatleta (Bilbo 1972) # [[Agnès Varda]] efef argazkilaria, film zuzendaria (Frantzia 1928-2019) # [[Eukene Lacarra]]efef literatura-kritikaria (Lizarra 1944-? 2023) # [[Irati Osa]] ef-- piraguista (Zumaia 1997 }} ==='''Berriak 2023''' ('''abendua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Ugartemendia Zubeldia]] efef '''SORTUA''' zinegotzi ohia, ekintzailea (Andoain, 1978-Donostia, 2023) # [[Alazne Intxauspe]] ef-- '''SORTUA''' nekazaria (Andoain, 1984) # [[Esther Vital]] ---- '''SORTUA''' psikologoa, artista eta zinemazuzendaria (Artaxoa, 1983) # [[Gema López Las Heras]] ef-- '''SORTUA''' itzultzailea (Azkoitia, 1989) # [[Intza Olabarria]] ef-- '''SORTUA''' geologoa, artisaua (Elorrio 1994) # [[Josune Escota Bisbal]] ---- '''SORTUA''' abokatua, politikaria (Durango, 1970) # [[Maider del Río Larramendi]] eff--'''SORTUA''' psikologoa (Elorrio 1971) # [[Adela Khanum]] lider kurdua (?- 1924) # [[Ain Yoon]] pianojolea (Hego Korea 1996) # [[Aisha Yesufu]] aktibista (Nigeria 1973) # [[Alice Colonieu]] artista (Frantzia, 1924-2010) # [[Alice Constance Austin]] arkitektoa (AEB, 1862-1955) # [[Alicia García-Salcedo González]] 1935ean Asturiasen jardun zuen 1. emakume abokatua (1903-2003) # [[Alicia Herrera Rivera]] abokatu erbesteratua (Txile 1928-2013) # [[Amanishajeto]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Amélie Beaury-Saurel]] margolaria (Bartzelona, 1848-Paris, 1924) # [[Ana Mayayo Salvo]] maistra (Buenos Aires, 1880-Zaragoza, 1968) # [[Ana Vidovic ]] gitarra jolea (Kroazia/AEB 1980) # [[Anastassia Virsaladze]] piano jolea, irakaslea (Errusia 883-1952) # [[Andrea López Chao]] maistra (Mondoñedo, XIX-XX) # [[Ángela Cerrillos Valledor]] abokatu ekintzailea (?, XX. mendea) # [[Ángela Contreras]] aktorea (Txile 1971) # [[Angela Hewitt]] piano jolea (Kanada 1958) # [[Angie Turner King]] kimikaria, matematikaria (AEB, 1905-2004) # [[Anita-Pearl Ankor]] margolaria eta muralista (Ghana) # [[Anja Niedringhaus|Anja Niedringahaus]] fotokazetaria (Alemania, 1965-Afganistan, 2014) # [[Anna Bunina]] olerkaria (Errusia, 1874-1829) # [[Anna Hirzel-Langenhan]] piano-jolea, irakaslea (Suitza 1874-1951) # [[Anna Jesipova]] piano jolea (Errusia 1851-1914) # [[Anna Palm de Rosa]] margolaria (Suedia, 1859-1924) # [[Antonia Gutiérrez Bueno]] idazlea, itzultzailea. Madrilgo Libututegian 1 emakume baimendua (Madril 1781-1874) # [[Argentina Santos]] abeslaria (Portugal,1924-2019) # [[Beatriz Barral]] artista ( Madril 1978) # [[Beatriz Maggi]] idazlea (Kuba, 1924-2017) # [[Bertha Valerius]] argazkilaria, pintorea (Suedia 1824-1895) # [[Bianca Maria Piccinino|Bianca Maria Piccinio]] kazetaria, idazlea (Italia, 1924) # [[Blanca Riestra]] idazlea (Coruña 1970) # [[Brenda Helser|Brenda Elser]] igerilaria (EEBB, 1924) # [[Carla Cerati]] argazkilaria eta idazlea (Italia, Bergamo, 1926, Milan, 2016) # [[Carmen López-Cortón|Carmen López Cortón]] maistra (Galizia, 1866-Madril, 1938) # [[Caroline Quarlls]] esklaboa, askapena lortzeko lurpeko trenbidea erabiliz Wisconsinetik Kanadara bidaiatutako lehen pertsona (AEB 1824- Kanada 1892) # [[Catherine Chamié]] kimikaria (Frantzia, 1888-1950) # [[Catherine Tolson]] erizaina, sufragista, aktibista (EB 1890- Errusia 1924) # [[Cecilia Berdichevski]] programatzailea, informatikan aitzindaria (Polonia 1925- Argentina 2010) # [[Cheryl Diaz Meyer]] fotokazetari independientea (EE.BB. 1968) # [[Chikage Awashima]] aktorea (Japonia, 1924-2012) # [[Chloe Clark Willson]] aitzindaria, irakaslea (AEB 1818-1874) # [[Christine_Ladd-Franklin]] matematikaria (AEB, 1847-1930) # [[Cicely Popplewell]] software ingeniaria (Erresuma Batua 1920-1995) # [[Clara Belle Williams]] maistra, 1. afroamerikar lizentziatua Mexiko Berrian (AEB 1885-1994) # [[Clara Obligado]] idazlea (Argentina/Espainia 1950) # [[Claudine Hermann]] fisikaria (Frantzia, 1945-2021) # [[Cristina Alberdi]] abokatua (Sevilla 1946) # [[Cristina Cerrada]] idazlea (Madril 1970) # [[Cristina Fallarás]] kazetaria, idazlea, ekintzailea ( Zaragoza 1968) # [[Daria Diachenko]] partisanoa (Sobietar Batasuna, 1924-1944) # [[Diana Agrest]] arkitektoa (Argentina, 1945) # [[Dolores Gray]] aktorea (EE.BB.1924-2002) # [[Dolores Martí de Detrell]] maistra eta idazlea (Bartzelona, ? - 1880) # [[Dora Hitz]] margolaria (Alemania, 1856-1924) # [[Dorothy Maharam]] matematikaria (AEB, 1917-2014) # [[Dorothy Pitman Hughes]] feminista, aktibista (Georgia, 1928-Florida, 2022) # [[Edith Gertrude Schwartz]] botanikaria (AEB, 1877-1971) # [[Elena O'Callaghan Duch]] pedagogoa, idazlea (Bartzelona 1955) # [[Elisa Acuña]] Mexikoko irakasle eta kazetari anarkista (1887-1946) # [[Elisa Maria Reyes Vargas]] maistra (Jaen, 1983) # [[Elise Hall]] musikaria (EE.BB, 1853-1924) # [[Elisso Virssaladze]] piano jolea (Georgia 1942) # [[Elizabeth Cabot Agassiz]] hezitzaile, naturalista (AEB, 1822-1907) # [[Elspeth Beard]] arkitekto eta motorzalea (Erresuma Batua, 1959) # [[Émilienne Malfatto]] idazlea eta fotokazetaria (Frantzia, 1989) # [[Emma Calderón y de Gálvez|Emma Calderon y de Galvez]] kazetaria, maistra eta idazlea (Cádiz, XIX. mendea) # [[Emma Gramatica]] aktorea (Italia, 1874-1965) # [[Erzesbet Gulyás Köteles|Erzsébet Gulyás Köteles]] gimnasta (Hungaria, 1924-2019) # [[Esther García Llovet]] idazlea, itzultzailea ( Malaga 1963) # [[Ethel Houston]] abokatua, kriptologoa (Albacete/Eskozia 1924-2017) # [[Eulalia Vicenti]] kazetaria, emakumeen eskubideen aldeko politikaria (Madril 1884 - Porto 1979) # [[Eva Díaz Riobello]] idazlea (Asturias 1980) # [[Eva May]] zinema aktorea (Austria, 1902-1924) # [[Fannie Bloomfield Zeisler]] piano jolea (Austria 1863-AEB 1927) # [[Fanny Tur Riera ]] historialaria, politikaria ( Eivissa 1961) # [[Farzana Wahidy]] Fotokazetaria (Agfanistan, 1997) # [[Fatima Shbair]] fotokazetaria (Palestina, 1997) # [[Felisa Núñez Cubero]] fisikaria , kimikaria (Valladolid 1924- Madril 2017) # [[Fifi Mukuna]] karikaturagilea (Kongo,) # [[Florynce Kennedy|Glorynce Kennedy]] feminista, ekintzailea (EE.BB.1916-2000) # [[Francisca de Braganza]] aristokrata (Brasil, 1824-1898) # [[Françoise Adnet|Francoise Adnet]] margolaria (Paris, 1924-2014) # [[Françoise Blomme]] arkitektoa (Belgika, 1933) # [[Galina Kmit]] argazkilaria (Errusia, 1921-2019) # [[Geraldine Doyle]] modeloa, metaleko langilea (EE.BB.1924-2010) # [[Gina Pellon|Gina Pellón]] artista (Kuba, 1926-Frantzia, 1914) # [[Gloria Sanchez]] idazlea eta maistra (Villagarcia de Arosa, 1958) # [[Guadalupe Rivera Marín]] politikaria (Mexiko 1924-2023) # [[Hannah Marie Wormington]] arkeologoa (AEB, 1914-1994) # [[Hannie Lips]] telebista aurkezlea (Herbehereak, 1924-2012) # [[Hazel Brooks]] aktorea (EE.BB. 1924-2002) # [[Hazel Brooks]] aktorea (Hegoafrika, 1924-EEBB 2002) # [[Heidi Levine]] fotokazetaria (AEB, 1987) # [[Hengameh Golestan]] argazkilari konprometitua (Iran, 1952) # [[Henrietta Muir Edwards]] feminista, ekintzailea (Kanada, 1849-1931) # [[Isabelle Vengerova]] pialo jolea, irakaslea (Errusia 1877-1956) # [[JoAnn H. Morgan]] ingeniari aeroespaziala (AEB, 1940) # [[Johanne Cathrine Krebs]] margolaria (Danimarka, 1848-1924) # [[Joy Page|Joe Page]] aktorea (EE.BB, 1924-2008) # [[Julia Slingo]] meteorologoa (Erresuma Batua, 1950) # [[Julie de Graag]] margolaria (Herbehereak, 1877-1924) # [[Julie Wilhelmine Hagen-Schwarz|Julie Wilhelmine]] margolaria (Estonia, 1824-1902) # [[Justyna Mielnikiewicz]] fotokazetaria (Polonia, 1973) # [[Karen Margrete Harup]] igerilaria (Danimarka, 1924-2009) # [[Kate Gleason]] ingeniaria (AEB, 1865-1933) # [[Kuhne Beveridge]] eskultorea, aktorea (AEB 1874-XX. mendea) # [[La Perla de Cádiz]] flamenko kantaria (Cádiz 1924-1975) # [[Lallie Charles]] argazkilaria (Irlanda,1869-1919) # [[Laurence Geai]] Fotokazetaria (Frantzia, 1984) # [[Lillian Elliott]] aktorea (Kanada, 1814-1959) # [[Lourdes Vega]] zientzialaria (Badajoz 1965) # [[Lula Romero]] musikagilea (Palma Mallorcakoa, 1976) # [[Lys Assia]] abeslaria (Suitza 1924-2018) # [[Mabel Allington Royds]] artista (EB 1874-941) # [[Małgorzata Malicka|Malgorzata Malicka]] fotokazetaria, idazlea, poeta (Varsovia, 1959) # [[Manizha Wafeq ]] ekonomialaria, ekintzailea (Afganistan,?) # [[Manuela Villa]] kutur kudeatzailea, politikaria (Madril 1976) # [[Mar Villaespesa]] kultur kudeatzailea, arte kritikaria (Almeria 1953) # [[Marga López]] aktorea (Mexiko, 1924-2005) # [[Margaret Boden]] ikerketa-irakaslea (Erresuma Batua, 1936) # [[Margaret Yorke]] idazlea (Irlanda, 1924-2012) # [[Margarita de Mayo Izarra]] idazlea, kazetaria eta maistra (Toledo, 1889-Madril,1969) # [[Marguerite Long]] musikaria eta pedagogoa (Frantzia, 1874-1966) # [[Marguerite Vogt]] birologoa, biologoa (Alemania 1913-AEB 2007) # [[Maria Auböck]] arkitektoa (Viena, 1951) # [[María del Mar Terrones Villanueva|Maria del Mar Terrores Villanueva]] maistra, medikua eta kazetaria (Granada, 1892-1980) # [[María Durán Febrer]] emakumeen eskubideetan espezializatutako legelari feminista (Mallorca 1953) # [[María Emilia Casas]] legelaria, Konstituzio Auzitegiko 1. emakume presidentea (León 1950) # [[Maria Golubnitxaia|Maria Golubnichaya]] atleta (Errusia 1924-2015) # [[Maria Jose Marques da Silva]] artikektoa (Porto, 1914-1996) # [[Maria Lainá]] poeta (Grezia, 1947-1923) # [[María Luz Navarro Mayor|Maria Luz Navarro Mayor]] maistra (Soria, 1918-Madril, 2014) # [[Maria Sander]] atleta (Alemania, 1924-1999) # [[Maria Vos]] margolaria (Amsterdan, 1824-1906) # [[María Zaragoza]] idazlea (Madril 1982) # [[Maria_Walanda_Maramis]] Indonesiako "heroi nazionala" (Kema, Iparraldeko Minahasa 1872 - 1924) # [[Marianne Werner]] atleta (Alemania, 1924-2023) # [[Marie Dorigny]] fotokazetaria (Frantzia, 1959) # [[Marie Gutheil-Schoder]] opera sopranoa (Alemania, 1874-1935) # [[Marina Berti|Martina Berti]] (Londres, 1924-Italia, 2002) # [[Marina Perezagua]] idazlea (Sevilla 1979) # [[Mariya Yúdina]] piano jolea (Errusia 1899-1970) # [[Marjorie Boulton|Majorie Boulton]] idazlea, poeta (Erresuma Batua, 1924-1977) # [[Marlena Fejzo]] genetista (AEB, 1968) # [[Marta Verde]] artista (Pontevedra 1985) # [[Marthe Vogt]] neurozientzialaria (Berlin 1903-AEB 2003) # [[Martina Bacigalupo]] fotokazetaria (Italia, 1978) # [[Mary Ann Bevan]] erizaina (EB 1874-1933) # [[Mary Berg]] Varsoviako getto judutik bizitik irtendakoa (Polonia 1924-2013) # [[Mary Carr]] aktorea (EE.BB, 1874-1973) # [[Mary Gardiner Horsford]] poeta (AEB 1818-1874) # [[Mary Helen Wright Greuter]] astronomo, historialaria (AEB, 1914-1997) # [[Mary Katharine Brandegee]] botanikaria (AEB 1844-1920) # [[Mary Lee Woods]] matematikaria, programatzailea (Erresuma Batua, 1924-2017) # [[Maryse Goudreau]] argazkilaria (Kanada, 1980) # [[Marzieh]] abeslaria (Teheran, 1924-Paris, 2010) # [[Maxine Singer|Maxime Singer]] biologoa (New York, 1931) # [[Mercedes Cebrián]] idazlea, itzultzailea (Madril 1971) # [[Mercedes Vieito]] kazetaria eta maistra (Kuba, 1887-1960) # [[Meri Torras]] filologoa, saiakeragilea, ikertzailea (Bartzelona 1968) # [[Minda Ramm]] idazlea (Norvegia, 1859-1924) # [[Montserrat Pujol Vilarnau]] maistra eta pedagogoa (Galizia, 1941) # [[Nahirqo]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Nahla El Fatiha Naili]] eskultorea (Aljeria, 1986) # [[Nana Akua Oppong Birmech]] arkitektoa (Ghana, 1980ko hamarkada) # [[Naomi Shihab Nye]] poeta, idazlea (AEB-Palestina, 1952) # [[Natalia Gutman]] piano jolea (Errusia 11877-1952) # [[Natalia Pozniakovskaia]] piano jola, irakaslea (Errusia 1889-1981) # [[Nathalie de Vries]] arkitektoa, hirigilea, irakaslea (Herbehereak 1965) # [[Neda Razavipour]] artista (Iran, 1969) # [[Oby Ezekwesili]] ekonomia politikan aditua (Nigeria 1963) # [[Olga Gyarmati]] atleta (Hungaria, 1924-2013) # [[Olga Kalantarova]] piano jolea, irakaslea (Errusia 1877-1952) # [[Paloma Pedrero]] dramagilea, irakaslea (Madril 1957) # [[Paula Lapido]] idazlea (Madril 1975) # [[Paulete Furacão|Paulete Furacao]] giza eskubideen aldeko ekintzailea (Salvador, 1964) # [[Paulette Nardal]] Martinikako kazetari, idazle eta feminista frantziarra (Frantzia1896-1985) # [[Pauline Chaponnière-Chaix]] erizain, sufragista, (Suitza, 1850-1934) # [[Priscilla Pointer]] aktorea (EE.BB, 1924) # [[Ragna Nielsen]] politikaria (Norvegia, 1845-1924) # [[Raquel Lanseros]] poeta, itzultzailea (Cádiz 1973) # [[Rebeca Guber]] matematikaria, informatikaren aitzindaria (Argentina 1926-2020) # [[Renée Lafont]] itzultzaile, fotokazetaria (Frantzia, 1876-Kordoba, 1936, gerran eraila) # [[Rita Martin]] argazkilaria (Irlanda, 1958) # [[Robin Canup]] astrofisikaria (AEB, 1968) # [[Rosa Cursach]] filosofoa, teologoa, politikari ekintzailea (Mallorca 1967) # [[Rosa Smester]] maistra, idazlea (Dominikar Errepublika 1874-1945) # [[Rosalind Tanner]] matematikaria (Erresuma Batua, 1900-1992) # [[Rosalyn Tureck]] piano jolea (AEB 1914-2003) # [[Ruth Robertson]] fotokazetaria eta esploratzailea (EE.BB, 1905-1998) # [[Sandra Vilardy]] biologoa, politikaria, ekintzaile ekologista (Kolonbia 1977) # [[Sara Rietti]] Argentinako 1. emakume kimikari nuklearra (1930-2017) # [[Selene Mahri ]] modeloa (Finlandia 1924- AEB 2020) # [[Shanakdakhete]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Sharon Isbin]] gitarra jolea (AEB 1980) # [[Shirin Neshat]] artista, film-zuzendaria (Iran, 1957) # [[Silvana Estrada]] mexikar musikagilea (Veracruz, 1997) # [[Silvia Vidal]] eskalatzailea (Bartzelona, 1970) # [[Sofía Rhei]] idazle, poeta (Madril 1978) # [[Solmaz Daryani]] fotokazetaria (Iran, 1989) # [[Soltan Achilova]] fotokazetaria (Turkemistan, 1950?) # [[Sophie Menter]] piano jolea, musikagilea, irakaslea (Errusia 1846-1918) # [[Souzana Antonakáki]] arkitektoa (Grezia, 1935-2020) # [[Stephanie Sinclair]] fotokazetaria (AEB, 1973) # [[Sue_Hendrickson]] paleontologoa (AEB, 1949) # [[Susana Vallejo]] fikzio-idazlea ( Madril 1968) # [[Susanna Amatuni]] musikologoa (Armenia, 1924-2010) # [[Tara Westover]] historialaria, idazlea (AEB 1986) # [[Tatiana Nikolayeva]] piano jolea, musikagilea (Errusia 1993) # [[Tatiana Warsher]] arkeologoa (Errusia 1880- Erroma 1960) # [[Teresa Carreño]] piano jolea, musikagilea (Venezuela 1853-AEB 1917) # [[Teresa Peramato Martín]] legelaria, herri-salataria (Salamanca 1962) # [[Teresa Solà i Vilà|Teresa Solà i Vila]] maistra (Katalunia, 1886-1979) # [[Themis Emakume Juristen Elkartea]] 1987ko GKEa: abokatu, prokuradore, epaile, magistratu eta legelariak # [[Valentina Babor]] piano jotzailea (Alemania 1989) # [[Vanessa Montfort]] idazlea, dramagilea (Bartzelona 1975) # [[Vithika Yadav]] giza eskubideen aldeko ekintzailea (India 1980) # [[Widad Hamdi]] aktorea (Egipto 1924-1994) # [[Xuefei Yang]] gitarra jolea (Pekin 1977) # [[Yolanda Morató]] irakaslea, itzultzailea (Huelva 1976) # [[Zahra Kazemi]] argazkilari eraila (Iran, 1948-2003) # [[Zohra Bensemra]] argazkilaria (Aljeria, 1968) # [[Zona Gale]] idazlea (EE.BB., 1874-1938) # [[Zulfiya]] poeta (Uzbekistan 115) }} ==='''Berriak 2023''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Olaso]] ef-- '''SORTUA''' film zuzendaria, ekintzailea (Durango 1996) # [[Amets Ormaetxea Ezpeleta]] ---- '''SORTUA''' barne diseinatzailea eta musikaria (Arrasate, 1997) # [[Ane Lindane]] ef-- '''SORTUA''' aktorea eta umoregilea (Barakaldo, 1988) # [[Araks Sahakyan]] ---- '''SORTUA''' itzultzailea eta artista (Armenia, 1990) # [[Ebru Baybara Demir]] ---- '''SORTUA''' sukaldaria (Turkia, 1976) # [[Elisabeth Luengo]] ---- '''SORTUA''' bide-ingeniaria, arkularia (Durango 1992) # [[Eneritz Aranburu]] ef-- '''SORTUA''' abeslaria, panderojolea (Mallabia, 1980) # [[Idoia Telleria Maritxalar]] ---- '''SORTUA''' argazkilaria (Lasarte-Oria, 1977) # [[Ihitz Iriart Casenave]] ---- '''SORTUA''' abeslaria, gidoilaria (Aloze) # [[Ione Zuluaga Muxika]] ---- '''SORTUA''' historialari eta ikertzailea (Azkoitia, 1995) # [[Itziar Irakulis Loitxate]] ---- '''SORTUA''' zientzialaria (Zornotza, 1996) # [[Itziar Leemans]] ---- '''SORTUA''' euskal zinemagilea (Donibane Lohitzun, 1983) # [[Jaione Arregi Urizar]] ---- '''SORTUA''' itzultzaile, interpretea (Barakaldo/Zaldibar, 1976) # [[Jasone Mendizabal Altuna]] ---- '''SORTUA''' topaguneko zuzendaria (Arrasate, 1968) # [[Josebe Blanco]] ---- '''SORTUA''' artzaina, gaztagilea eta idazlea (Galizia, 1973) # [[June Baonza Pagaldai]] ef-- '''SORTUA''' diseinatzaile grafikoa (Durango, 1979) # [[Koro Zumalabe Goenaga]] ---- '''SORTUA''' itzultzailea (Donostia, 1947) # [[Maria Uriarte Artamendi]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, kontalaria (Elorrio 1966) # [[Maryse Cachenaut]] ---- '''SORTUA''' laboraria (Itsasu, 1971) # [[Morgan Ody]] ---- '''SORTUA''' baratzezaina (Frantzia, 1979) # [[Nati Bilbao Onaindia]] efef '''SORTUA''' pandejolea, tabernaria, sukaldaria (Durango, 1929-2023) # [[Rosa Moro]] ---- '''SORTUA''' idazlea eta kazetaria (Salamanca, 1969) # [[Seberi Mardaras]] ef--'''SORTUA''' andereño ohia (Mungia, 1932) # [[Silvia Bonoli]] ---- '''SORTUA''' astrofisikaria eta ikertzailea (Bolonia, 1979) # [[Aída Doninelli]] sopranoa (Guatemala, 1898-1996) # [[Aitziber López Cortajarena ]] irakaslea, ikertzailea (Bilbo 1974) # [[Alejandra Flores]] sopranoa (Guatemala, 1986) # [[Alexandra Sophia Handal]] artista, zinemagilea eta entsegugilea ('''Palestina''', 1975) # [[Alice Catherine Evans]] mikrobiologoa (AEB, 1881-1975) # [[Alice Eastwood]] botanikaria (Kanada 1859- AEB 1953) # [[Almudena Alonso-Herrero]] astrofisikaria, ikertzailea (Madril, 1968) # [[Amparo Alvajar]] idazlea, itzultzailea (Coruña, 1916-Moncano, 1998) # [[Amparo Amorós]] poeta, saiakeragilea ( Valentzia 1950) # [[Ana Alcolea]] irakaslea, idazlea (Zaragoza 1962) # [[Ana de Valle]] poeta (Asturias 1900-Belgika 1984) # [[Ana Maria Cetto]] fisikaria (Mexiko, 1946) # [[Ana Pomares Martínez]] idazlea (Alacant, 1991) # [[Ángeles Blanco]] kazetaria (Badajoz 1972) # [[Angelina Acuña]] poeta, idazlea (Guatemala, 1905-2006) # [[Aniela Wolberg]] (Polonia, 1907-Varsovia, 1937) # [[Anna Verouli]] xabalina jaurtitzailea (Grezia 1956) # [[Armita Geravanden heriotza]] emakume kurdua, eraila (Teheran, 2006-2023) # [[Augusta La Torre]] iraultzailea (Peru, 1946) # [[Aurora Luque]] poeta, itzultzaile. (Almeria, 1962) # [[Bea Uusma]] idazlea, ikustratzailea eta medikua (Suedia, 1966) # [[Beata Peters]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1959) # [[Beate Koch]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1967) # [[Beatriz Pichi Malen]] abeslari maputxea (Buenos Aires, 1953) # [[Berta Castañé]] modeloa, aktorea (Bartzelona 2002) # [[Bessie Pease Gutmann]] artista, ilustratzailea (AEB 1876-1960) # [[Betsabé Espinal]] aktibista (Kolonbia, 1896-1932) # [[Camila Loboguerrero]] zinema-zuzendaria (kolonbia, 1941) # [[Camille Aumont Carnel]] feminista, idazlea, blogaria (Niger, 1996) # [[Camille Lellouche]] abeslaria, youtuberra (Paris, 1965) # [[Carmen Pujals ]] botanikaria, ikertzailea (Argentina 1916-2003) # [[Carmen Soler]] poeta, komunista, irakasle (Paraguai, 1924-1985) # [[Casta Álvarez]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Aljeria 1786-Zaragoza 1846) # [[Caty Juan de Corral]] idazlea, margolaria ( Palma 1926-2014) # [[Cecilia Magni]] Pinochet-en aurkako iraultzailea (Txile, 1956-1988) # [[Celia de Molina]] aktorea, gidoilaria (Jaen 1983) # [[Chus Pato]] idazlea (Ourense 1955) # [[Claudia Losch]] atleta, pisu jaurtitzailea (Alemania 1960) # [[Claudia Sagastizabal]] matematikaria (ARgentina...?) # [[Concepción Ramírez]] indigena, ekintzailea (Guatemala, 1942-2021) # [[Concha Lagos]] poeta (Kordona 1907-Madril 2007) # [[Conchita Cintrón]] burtzikaria, toreatzailea, aitzindaria (Txile 1922- Portugal 2009) # [[Cristina Andreu Cuevas]] film zuzendaria (Casablanca 1960) # [[Cristina Fernández Cubas]] idazlea, kazetaria ( Bartzelona 1945) # [[Cristina Sánchez]] toreatzailea (Madril 1972) # [[Débora Arango]] artista politikoa (Kolonbia 1907-2005) # [[Dima Khatib]] Kazetaria, poeta, blogaria (Siria, 1971) # [[Dionisia García]] idazlea (Albacete 1929) # [[Dolores Franco Manera]] irakaslea, idazlea, itzultzailea (Madril 1912-1977) # [[Dulcinea Bellido]] jostuna, politikaria (Badajoz 1936-Madril 2001) # [[Elena Iparragirre]] iraultzailea (Peru, 1947) # [[Elena Martín Vivaldi]] poeta, idazlea, liburuzaina (Granada 1907-1998) # [[Elena Martínez Fontes]] biologoa, ikertzailea (Argentina 1912-1987) # [[Elisa Bachofen]] ingeniaria, aktibista (Argentina 1891-1976) # [[Eliška Junková]] auto-gidaria (Austria-Hungaria 1900-Txekoslovakia 1994) # [[Elvira López ]] aktorea (Txile 1966) # [[Esperança Camps Barber]] kazetaria, idazlea, politikaria (Menorca 1964) # [[Ethelwynn Trewavas]] iktiologoa, zientzialaria (Erresuma Batua, 1900-1993) # [[Fanny Rubio]] idazlea, ikertzailea (Jaen 1949) # [[Fatima Whitbread]] xabalina jaurtitzailea (Erresuma Batua 1961) # [[Felicia Țilea-Moldovan]] xabalina jaurtitzailea (Errumania 1967) # [[Gracia Morales]] antzerkigilea, poeta (Granada 1973) # [[Graciela Rodo Boulanger]] artista (Bolivia, 1935) # [[Guadalupe Muñoz Sampedro]] aktorea, enpresaburua (Madril 1896-1975) # [[Gudrun Ensslin]] irakaslea, emakumeen aldeko ekintzailea, iraultzailea (Alemania 1940-1977) # [[Hale Asaf]] margolaria (Turkia, 1906- Paris, 1938) # [[Haneen Zoabi]] '''palestinar-israeldar''' politikaria (Israel 1969) # [[Helena González Fernández]] irakaslea, ikertzailea (Pontevedra 1967) # [[Heli Rantanen]] xabalina jaurtitzailea (Finlandia 1970) # [[Hind Shoufani]] poeta eta film zuzendari '''palestinarra''' (Libano, 1978) # [[Huzama Habayeb]] idazlea ('''Palestina,''' 1965) # [[Iraida Noriega]] abeslaria (Mexiko Hiria, 1971) # [[Irene Bernasconi]] biologoa, ikertzailea, aitzindaria (Argentina 1896-1989) # [[Iris Cochón]] itzultzailea, literatura kritikaria (Galizia 1968) # [[Irmgard Möller]] aktibista politikoa (Alemania 1947) # [[Isabel de Ocampo]] zinegilea, gidoilaria (Salamanca 1970) # [[Isabel Echarri]] euskal artista (Bera, 1929-Formentera, 2022) # [[Isabel Ruiz Lara]] kazetaria (Espainia, XX. mendea) # [[Isabel Ruiz Ruiz]] artista (Guatemala, 1945-2019) # [[Isabel Vilallonga]] politikaria (Badajoz 1949) # [[Jackie Forster]] kazetaria, aktorea, ekintzaile lesbiana (Erresuma Batua, 1926-1998) # [[Jennifer Lee Carrell]] idazlea (AEB 1962) # [[Joana Bonet]] kazetaria (Leida, 1966) # [[Juana Castro Muñoz]] poeta (Kordoba 1945) # [[Juana Cruz]] toreatzaile aitzindaria (Madril 1917-1981) # [[Julia Castillo]] antropologoa, poeta (Madril 1956) # [[Julia Uceda]] poeta (Sevilla 1925) # [[Karen Forkel ]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1970) # [[Karimeh Abbud]] argazkilaria eta artista ('''Palestina''' 1896-1940) # [[Khalida Jarrar]] politikari '''palestinarra''' (Jordania 1963) # [[Laila Shawa]] artista bisuala ('''Palestina''' 1940-Londres 2002) # [[Lamia Ziadé]] Libanoko pintore eta komikigilea (Beirut, 1968) # [[Laura Zambrano Padilla]] hezitzailea eta iraultzailea (Peru, 1945) # [[Leonor Fernández de Torreblanca]] dama, Cervantesen amama (Kordoba ?-1557) # [[Lia (abeslaria)]] (Japonia 1981) # [[Lil Milagro Ramírez]] poeta, gerrillaria (Salvador 1946-1979) # [[Linda Maria Baros]] hizkuntzalaria, itzultzailea (Errumania 1981) # [[Linda Sobeh Alí]] diplomazialaria ('''Palestina''' 1968) # [[Livia Gouverneur]] gerrillaria (Venezuela, 1941-1961) # [[Lola Lorente]] ilustratzailea (Bigastro, Valentzia, 1980) # [[Lola Mora]] eskultorea, asmatzailea, aitzindaria (Argentina 1866-1936) # [[Louise McPaul]] xabalina jaurtitzailea (Australia 1969) # [[Lucrecia Pérez]] etxeko langilea, arrazismoaren lehenengo biktima aitortua Espainian (Dominikar Errepublika, 1959 - Madril, 1992) # [[Maider Oleaga]] zinema-zuzendari eta gidoigilea (Bilbo, 1976) # [[Malika Gaïd]] Aljeriako erizaina eta militante independentista (1933-1958) # [[Manuela Burló]] film zuzendaria, gidoilaria (Murtzia 1978) # [[Manuela Sancho]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1783-1863) # [[Margaluz]] aktorea, abeslaria, dantzaria (Palma 1939-2006) # [[Margarida Pinto]] aktorea, kazetaria ( Portugal 1966) # [[Marguerite Buffet]] idazlea (Frantzia, 1620-1680) # [[María Adela Caría]] bakteriologoa, ikertzailea (Argentina 1915-1989) # [[María Agustín]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1784-1831) # [[María Antonia Ortega]] poeta (Madril 1954) # [[María de la Consolación Azlor]] noblea, Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Girona 1775- Zaragoza 1814) # [[María de los Reyes Fuentes]] poeta ( Sevilla 1927-2010) # [[María Forteza]] aitzindaria. Seguraski, Espainiako 1. emakume zinegilea (Mallorca 1913-1961) # [[María Guerra]] kazetaria, zinema kritikaria (Madril 1965) # [[Maria Hervás]] aktorea (Madril 1978) # [[María Isabel Sánchez Vegara]] idazlea...(Bartzelona ?) # [[Maria Josefa Yzuel Giménez]] fisikaria (Huesca, 1940) # [[Maria Keil]] artista (Portugal 1914.2012) # [[María Larrea|Maria Larrea]] zinegilea (Bilbo, 1979) # [[María Lostal]] heroia ( ?- Zaragoza ç1809) # [[María Manuela Pignatelli de Aragón Gonzaga]] noblea, Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1753-Madril 1816) # [[María Martín Barranco]] idazlea, genero ikuspegian aditua (Granada XX. mendea) # [[Maria Occhipinti]] anarkista eta idazlea (Italia 1921-Erroma 1996) # [[María Pantoja Sánchez]] soziologoa eta iraultzailea (Peru, 1953) # [[María Pilar Fumanal]] geomorfologoa (Valentzia 1940-1998) # [[María Rosal]] poeta, irakaslea (Kordoba 1961) # [[María Victoria Atencia]] poeta (Malaga 1931) # [[Marie Sara]] burtzikaria (Frantzia 1964) # [[Marie-Castille Mention-Schaar]] film zuzendaria, gidoilaria, kazetaria ( Frantzia 1963) # [[Marisa Soleto]] legelaria (Cáceres 1966) # [[Mary Montagu]] idazlea (EB 1689-1762) # [[Matilde Cherner]] idazlea (Salamanca, 1833-Madril 1880) # [[Matilde Muñoz Sampedro]] aktorea ( Madril 1900-1969) # [[Mercedes Muñoz Sampedro]] aktorea (Madril 1896-1979) # [[Mikaela Ingberg ]] xabalina jaurtitzailea (Finlandia 1974) # [[Mily Possoz]] margolaria (Portugal, 1888-1968) # [[Mirela Manjani]] xabalina jaurtitzailea (Albania 1976) # [[Miriam Rothschild]] zientzialaria (Erresuma Batua, 1908-2005) # [[Miriam Tlali]] emakume beltz eta idazlea (Hego Afrika, 1933-2017) # [[Montserrat Casas]] fisikaria (Girona 1955-Bartzelona2013) # [[Nandar]] aktibista feminista (Myanmar, 1995) # [[Natalia Lisovskaya]] atleta, pisu jaurtitzailea (Errusia 1962) # [[Natalia Xikolenko]] xabalina jaurtitzailea ( Bielorrusia 1964) # [[Nathalie Handal]] idazlea (EE.BB. 1969) # [[Nelly Evans Risco]] iraultzailea (Peru, 1943) # [[Nicole Girard-Mangin]] medikua (Frantzia, 1878-1919) # [[Nina Bari]] matematikaria (Errusia, 1901-1961) # [[Olga Gavrilova]] xabalina jaurtitzailea (Errusia 1957-2022) # [[Olga Rivero Jordán]] poeta (La Laguna, 1928-2021) # [[Päivi Alafrantti]] xabalina jaurtitzailea ( Finlandia 1964) # [[Panmela Castro]] grafitigile, artista, ekintzaile (Brasil, 1981) # [[Petra Felke]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1959) # [[Pilar Costa]] abokatua, politikaria (Eivissa 1967) # [[Pureza Canelo]] poeta (Cáceres 1946) # [[Quan Zhou Wu]] ilustratzaile eta komikigilea (Algeciras, 1989) # [[Randa Siniora]] eskubideen aldeko ekintzailea ('''Palestina''' ç1961) # [[Rauda Morcos]] LGBTIQ ekintzaile (Palestina, 1974) # [[Raymonde Arcier]] artista, feminista (Frantzia, 1939) # [[Raymonde Peschard]] Aljeriako gerrako militante nazionalista (1927-1957) # [[Rebecca Guay]] akuarelista (EE.BB. XX. mendea) # [[Rita Azevedo Gomes]] zinema zuzendaria (Lisboa, 1952) # [[Romelia Alarcón Folgar|Rogelia Alarcón]] idazlea, pianista (Guatemala, 1900-1971) # [[Rosa Chávez]] poeta, aktorea, kultura kudeatzailea (Guatelama, 1980) # [[Rosa Pereda]] idazlea, kritikaria (Santander 1949) # [[Rosa Romojaro ]] poeta, ikertzailea (Cádiz 1948) # [[Rosa Spottorno Topete]] itzultzailea, feminista ( Murtzia 1884-1980) # [[Rosario Pardo]] aktorea, zuzendaria (Jaen 1959) # [[Rosaura Álvarez]] poeta, margolaria, irakaslea (Granada 1945) # [[Roxana Stinchfield Ferris]] botanikaria (AEB 1895-1978) # [[Ruth Mateu Vinent]] politikaria (Menorca 1976) # [[Sabine Braun]] heptatloi- atleta (Alemania 1965) # [[Sara Doke]] belgikar kazetaria, itzultzaile (Frantziar, 1968) # [[Sara Estela Ramírez]] irakasle, kazetari, feminista ..(Mexiko, 1881-1910) # [[Sheila Minor]] ikertzailea (EE.BB., 1946) # [[Silke Renk]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1967) # [[Sofia Montaner Arnau]] azken trementinairea (Lleida 1908-1996) # [[Sofía Sakorafa]] greziar-'''palestinar''' politikaria, xabalina-jaurtitzailea (Grezia 1957) # [[Soledad Ortega Spottorno]] filosofoa, irakaslea, editorea (Madril 1914-2007) # [[Soledad Varela Ortega]] filologoa, ikertzailea (Madril 1945) # [[Sonia Nimr]] idazlea ('''Palestina''', 1955) # [[Sonia Pulido]] ilustratzailea (Bartzelona, 1973) # [[Steffi Nerius]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1972) # [[Suheir Hammad]] poeta ('''Jordania''', 1973) # [[Tatiana Xikolenko]] xabalina jaurtitzailea (Errusia 1968) # [[Telma Reca]] psikiatra aitzindaria (Argentina 1904-1979) # [[Teresa Bolaños de Zarco]] idazlea, pianojolea eta margolaria (Guatemala, 1922-1998) # [[Tiina Lillak ]] xabalina jaurtitzailea ( Finlandia 1961) # [[Truus Menger-Oversteegen|Truus Menger]] eskultorea, aktibista (Holanda 1923-2016) # [[Virginia Yagüe]] gidoilaria, idazlea ( Madril 1973) # [[Ynes Mexia]] botanikaria (Mexiko/AEB 1870-1938) # [[Zahia Ziouani]] orquestra zuzendaria (Paris 1978) # [[Zinaída Guipius]] poeta, idazlea (Errusia- Frantzia, 1869-1945) # [[Ziza Massika]] Aljeriako erizaina eta militante independentista (1934-1959 }} ==='''Berriak 2023''' ('''urria''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Abanda Elustondo]] ----'''SORTUA''' ikertzailea (Donostia, 1989) # [[Amaia Arranz Mendiguren]] ----'''SORTUA''' biologoa eta ikertzailea (Bilbo 1978) # [[Andrea Garcia-Santesmases]] ----'''SORTUA''' soziologoa, antropologoa (Madril 1988) # [[Carmen Albisu]] efef'''SORTUA''' euskaltzailea, euskara irakaslea (Errenteria, 1916-Tutera, 2007) # [[Irati Gorostidi Agirretxe]] '''SORTUA''' artista, zinemagilea (Egues, 1988) # [[Itziar Eguren]] ef--'''SORTUA''' erizaina, txistularia (Elorrio 1953) # [[Izar Zubiaga]] ef--'''SORTUA''' futbolaria (Durango 2006) # [[Leire Ayala]] ef--'''SORTUA''' abeltzaina (Bilbo/Elorrio 1972) # [[Maialen Braña]] ----'''SORTUA''' abeslaria, irakaslea (Elizondo, 1998) # [[María Ángeles Sallé Alonso]] ef--'''SORTUA''' soziologoa, ikertzailea (Panama, 1956) # [[Maria Pilar Zuriarrain]] ef--'''SORTUA''' txistularia (Zizurkil, 1953) # [[Marta Rodríguez Fouz]] ef--'''SORTUA''' soziologoa, kazetaria eta futbolaria (Coruña, 1972) # [[Patricia Tornero]] ----'''SORTUA''' gaztagilea (Valentzia....) # [[Tatiana Romero Reina]] ----'''SORTUA''' historialaria, aktibista (Mexiko, 1984) # [[Julia Arévalo]] aktibista, politikaria (Uruguai, 1898-1985) # [[Abala Bose]] gizarte langilea (Bangladesh, 1864-1951) # [[Alberta Ferretti ]] diseinatzailea (Italia 1950) # [[Alessandra Korap]] lider indigena (Brasil, 1958) # [[Alicia Luna]] gidoilaria, irakaslea (Madril 1963) # [[Alicia Senovilla ]] aurkezlea (Madril 1969 ) # [[Amna Suleiman]] maistra eta txirrindularia Palestinan (Damasco, 1982) # [[Amparo Fortuny]] dokumentalgilea, ekoizlea (Valentzia XX. mendea) # [[Ana García Lozano]] kazetaria (Valentzia 1963) # [[Ana Iris Simón ]] kazetaria, idazlea (Ciudad Real 1991) # [[Anita Sirgo]] sindikalista, komunista, ekintzailea (Asturias, 1030) # [[Anna Lizaran]] aktorea (Bartzelona 1944-2013) # [[Anna Murià]] idazlea, kazetaria, ekintzaile erbesteratua (Bartzelona, 1904-Tarrasa, 2002) # [[Annie Baker]] film zuzendaria (AEB 1981) # [[Antonia Dell'Atte ]] modelo ohia, aurkezlea (Italia 1960) # [[Anwara Bahar Chowdhury]] idazlea eta ekintzailea (Bangladesh, 1919-1987) # [[Asma al-Ghul]] kazetaria, feminista (Palestina, 1982) # [[Asma Tubi]] poeta eta kazetaria (Palestina, 1905-1983) # [[Assumpció Casals]] aktore erbesteratua (Bartzelona, 1896-1975) # [[Auguste Deter]] dokumentatutako 1. Alzheimer goiztiar kasua (Alemania 1850-1906) # [[Beatriz de Bobadilla (Gomerako andrea)]] Tenerifeko konkistatzailea (Medina del Campo, ?-1504) # [[Beatriz Enríquez de Arana]] Kolonen bikotea eta Fernando Kolonen ama (Kordoba, 1465-1522) # [[Blanca Padilla]] modeloa, diseinatzailea (Madril 1995) # [[Bushra al-Tawil ]] kazetaria, aktibista (Palestina 1993) # [[Carlota Soldevila]] aktorea, irakaslea (Bartzelona 1929-2005) # [[Carme Ballester|Carmen Ballester]] kataluniar politikari erbesteratua (Bartzelona, 1900-Paris, 1972) # [[Carme Serrallonga]] pedagogoa, itzultzailea (Bartzelona 1909-1997) # [[Carmen Alcázar]] wikilaria (Mexiko) # [[Carmen Domingo]] idazlea, aktibista (Bartzelona 1970) # [[Carmen Lomana]] enpresaburua, socialitea (Leon 1948) # [[Carolina Punset]] politikaria (AEB/Katalunia 1971) # [[Celestina Marrón]] sindikalista (Asturias, 1926-2016) # [[Chelo García-Cortés]] kazetaria (Ourense 1951) # [[Clotilde Luisi]] abokatu, dramaturgo, feminista (Uruguai, 1882-1969) # [[Conchi Arnal Claro]] ekintzaile feminista (Tanger, 1950) # [[Conxita Herrero]] komik ilustratzailea (Katalunia, 1993) # [[Daniela Catrileo]] poeta maputxea (Txile, 1987) # [[Daniela Feixas]] idazlea, aktorea, zuzendaria (Katalunia 1973) # [[Dolors Oller]] irakaslea, idazlea, literatura kritikaria (Girona 1942) # [[Eileen O'Shaughnessy]] Britainia Handiko idazlea (1905–1945) # [[Elisa Coll]] idazlea, ekintzailea, bisexuala (Madril 1992) # [[Elisabeth Reyes]] modeloa (Malaga 1985) # [[Elsa Punset]] idazlea ( Londres/Katalunia 1964) # [[Elvira Espejo Ayca]] artista, poeta, ehulea (Bolivia, 1981) # [[Eva García Magriñá]] ikertzaile eta idazle (Donostia, 1966) # [[Eva Hache]] umorista, aurkezlea (Segovia 1971) # [[Fadila Saâdane]] Aljeriako gerrako zuen militante nazionalista (1938-1960) # [[Fanny Kemble]] aktore, idazle eta esklabotzaren aurkako abolizionista (Britainia Handia, 1809-1893) # [[Gema López]] kazetaria (Madril 1971) # [[Georgette Rizk]] ekintzailea (Palestina 1925-2018) # [[Hanan Al-Agha]] idazle eta artista (Palestina, 1948-2008) # [[Helena Béjar]] soziologoa, irakaslea (Madril 1956-2023) # [[Helga Tawil-Souri]] dokumentalgile, ikertzaile eta idazle (Kuwait, 1969) # [[Hiba Kamal Abu Nada]] poeta, eleberrigilea, wikilaria (Meka, 1991-Gazako zerrenda, 2023) # [[Hind al-Husseini]] aktibista, hezitzailea (Palestina, 1916-1994) # [[Inés Luisi]] medikua (Uruguai, XIX.mendea- 1965) # [[Irene Bordoy]] margolaria, irudigilea (Mallorca 1940) # [[Isabel Gemio]] kazetaria (Badajoz 1961) # [[Isabel González González]] politikaria eta ekintzailea (Tenerife, 1890-1968) # [[Isabel Pinto de Vidal]] politikaria, aktibista (Uruguai, 1885-1969) # [[Isabella Eklöf]] zinemagilea (Suedia, 1978) # [[Islah Jad]] aktibista, ikertzailea, irakaslea (Palestina 1951) # [[Jackie Salloum ]] artista, film zuzendari palestinarra (AEB XX. mendea) # [[Jahanara Arzu]] poeta (Bangladesh, 1929) # [[Jenna Elfman]] aktorea (AEB 1971) # [[Jimena Menéndez-Pidal|Jimena Menendez Pidal]] pedagogoa (Madril, 1901-1990) # [[Júlia Coromines]] medikua, psikiatra erbesteratua (Bartzelona 1910-2011) # [[Julud Daibes]] palestinar arkitektoa eta politikaria (Betleem, 1965) # [[Jutta Koether]] artista, musikaria eta kritikaria (Alemania, 1958) # [[Kamilya Jubran]] abeslari palestinarra (Israel, 1962) # [[Kamini Roy]] poeta eta ekintzailea (Bangladesh, 1864-1933) # [[Kapitolina Díaz]] soziologoa (Leon, ) # [[Kholoud Faqih|Kholoud Faqin]] epailea (Palestina, XX.mendea) # [[Laudelina de Campos Melo]] etxeko-langileen aldeko sindikalista (Brasil, 1904-1991) # [[Laura Caballero]] gidoilaria, zuzendaria (Madril 1978) # [[Lola Lizaran]] aktorea (Almeria/Bartzelona 1931-2003) # [[Lucila Gamero]] mediku, zirujau, idazle eta feminista (Honduras, 1873-1964) # [[Lucy Prebble]] antzerkigilea (Britainia Handia 1981) # [[Luisa Luisi]] poeta, pedagogoa (Uruguai, 1883-1940) # [[Lurdes Lekuona Laburu|Lurdes Lekuona]] Zalduondoko alkatea (Gasteiz, 1958) # [[Magdalena Antonelli Moreno]] politikaria, aktibista (Uruguai, 1877-1955) # [[Maha Haj]] palestinar jatorriko zinema zuzendari israeldarra (Nazaret, 1970) # [[Mai Masri]] zinema-zuzendaria (Jordania, 1959) # [[Maliha Hamidou]] Aljeriako gerrako militante nazionalista (1942-1959) # [[Mar Coll]] gidoilaria, film zuzendaria (Bartzelona 1981) # [[Margarida Minguillón]] aktorea, ahots aktorea (Bartzelona 1947) # [[Maria Dolors Bargalló]] Kataluniar politikari erbesteratua (Bartzelona, 1902-Mexiko,1980) # [[María España Almendro]] saskibalio-jokalaria (Mallorca 1992) # [[Maria Majoral]] trementinairea (LLeida 1887-1976) # [[Maria Mies]] soziologoa (Alemania, 1931-2023) # [[María Patiño]] kazetaria (Coruña 1971) # [[María Teresa Josefina Janicki]] hezitzailea (Frantzia-Uruguai, XIX. mendea- ?) # [[Mariam Barghouti]] amerikar-palestinar kazetari, aktibista (Palestina-AEB, 1993) # [[Marina Comas]] aktorea (Bartzelona 1996) # [[Marta Angelat ]] aktorea, ahots aktorea (Bartzelona 1953) # [[Marta Corredera]] futbolaria (Bartzelona 1991) # [[Marta Nebot]] kazetaria (Sevilla 1975) # [[Marta Pérez Sierra]] idazlea, poeta (Bartzelona 1957) # [[Maruja Lozano]] bolero eta kopla abeslaria (Valentzia 1935 - Malaga 2022) # [[Mary Al-Atrash]] igerilaria (Palestina 1994) # [[Mary Ann Shadd]] aktibista abolizionista, kazetaria, irakaslea (AEB, 1823-1893) # [[Maryse Gargour]] zinemagilea eta kazetaria (Palestina, XX. mendea) # [[Matilde_Fern%C3%A1ndez]] Politikaria feminista (Madril, 1950) # [[Mayada Al-Sayad]] alemaniar-palestinar atleta (Berlin, 1992) # [[Mériem Bouatoura]] Aljeriako gerrako borrokalari independentista (1938-1960) # [[Meriem Saâdane]] aljeriar erizaina eta militante nazionalista (1932-1958) # [[Mila Abadia]] kultura kudeatzailea (Zaragoza, 1962) # [[Miriam Saavedra]] modeloa, aktorea (Peru 1993) # [[Montse Amenós]] eszenografoa, jantzi-deseinatzailea (Bartzelona 1954) # [[Montse Guallar]] aktorea, aurkezlea (Bartzelona 1960) # [[Montserrat Cornet]] idazlea (Bartzelona 1934) # [[Mrinalini Sen]] idazlea (Bangladesh, 1879-1972) # [[Nadia Hafid]] ilustratzailea (Katalunia, 1990) # [[Nancy Meyers]] zuzendari, ekoizle eta gidoilaria (AEB 1947) # [[Natalia (abeslaria)]] tb aurkezlea (Cádiz 1982) # [[Natasha Neri]] aktibista, zinema zuzendaria (Brasil, XX. mendea) # [[Norma Andrade]] ekinzailea (Mexiko) # [[Noura Erakat]] amerikar-palestinar aktibista, irakaslea (Kalifornia, 1980) # [[Olatz Arregui]] piraguista (Donostia, 1999) # [[Paula Hernández (ahots aktorea)]] (Girona 1998) # [[Paula Hernández ]] aktorea, gidoilaria, zuzendaria (Argentina 1969) # [[Paulina Luisi]] mediku, sufragista, aktibista feminista (Uruguai, 1875-1950) # [[Pilar Boyero]] kopla abeslaria, irakaslea (Cáceres 1974) # [[Reem Frainah]] psikologoa, aktibista (Palestina ?) # [[Rosa Catrileo|Rosa Castrilleo]] abokatu maputxea (Temuco, Txile, 1981) # [[Rosa Estiarte]] igerilari olinpikoa (Manresa 1959-1985) # [[Rosa María Fernández García|Rosa María Fernandez García]] sindikalista (Asturias, 1942-2021) # [[Rosa Novell ]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1952) # [[Sahar Jalifa]] idazlea (Palestina, 1942) # [[Samar Nassar]] igelaria (Libano, 1978) # [[Samiha Khalil]] politikaria, ekintzailea (Palestina 1923-1999) # [[Shadia Mansour]] hip-hoparen 1. dama arabiarra (Londres 1985) # [[Shamim Azad|Shamin Azad]] poeta eta idazlea (Bangladesh, 1952) # [[Sílvia Quer]] film zuzendaria ( Bartzelona 1962) # [[Sofía Álvarez Vignoli]] aktibista, politikaria (Uruguai, 1899-1986) # [[Sònia Moll]] filologoa, poeta, itzultzailea (Bartzelona 1974) # [[Suad Amiry]] idazle eta arkitektoa (Siria, 1951) # [[Susanna Barranco]] aktorea, zuzendaria, ekoizlea (Bartzelona 1975) # [[Tania Safura Adam Mogne]] ikertzaile eta erakusketa komisario (Mozambike, 1979) # [[Teresa Font]] film-editorea (Bartzelona 1956) # [[Tina Pérez]] sindikalista, ekintzalea (Asturias, 1929-1965) # [[Umayya Abu-Hanna]] kazetaria eta idazlea (Palestina-Finlandia, 1961) # [[Woroud Sawalha]] atleta (Palestina, 1991) # [[Yamila Abdalá Taha al Shanti]] irakaslea, politikaria (Palestina 1955-2023) # [[Zaha Hassan]] aktibista, abokatua (Palestina, XX.mendea) # [[Zulaija Al-Shahabi]] Palestinako feminismoaren ekintzaile aitzindaria (1901-1992) }} ==='''Berriak 2023''' ('''iraila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Barrena García]] ----'''SORTUA''' idazlea, poeta (Basauri) # [[Bego Zubia Gallastegi]] ----'''SORTUA''' ikertzaile (Arrasate, 1965) # [[Dora Manchado]] --ef'''SORTUA''' Tehueltxeeraren azken hiztuna (Argentina, 1934-2019) # [[Jaione López]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, misiolaria (Elorrio 1998) # [[Marta Goikoetxea Luquin]] ef--'''SORTUA''' blogaria (Lizarra, 1984) # [[Nagore Belastegi Martín|Nagore Belaustegi]] ----'''SORTUA''' (Legazpia, 1987) # [[Nerea Azkona]] ----'''SORTUA''' antropologoa, idazlea (Sopela, 1982) # [[Oihane Unzalu]] ef--'''SORTUA''' nutrizionista, kirol monitorea, lasterkaria (Abadiño 1987) # [[Pantxonerak]] '''SORTUA''' arrain saltzaileak (Laredo 1970 hamarkadara arte) # [[Presen Zubillaga Auza]] efef'''SORTUA''' feminista, ekintzailea (Iruñea, 1951-2023) # [[Raquel Esteban Terradillos]] ----'''SORTUA''' ekofisiologoa (Barakaldo, 1982) # [[Adriana Abenia]] aurkezlea, idazlea (Zaragoza 1984) # [[Aina Clotet ]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1982ko) # [[Alexandra Narváez]] aktibista, zientzialaria (Ekuador, XX. mendea) # [[Alicia de los Ríos Merino|Alicia de los Rios Merino]] ikasle, gerrilari desagertua (Mexiko, 1952) # [[Amalia Anglés y Mayer]] opera kantaria eta gitarra-jotzailea (Badajoz, 1827-Stuttgart, 1859) # [[Amèlia Jover Velasco]] sindikalista, anarkista eta feminista (Cullera, 1910-Paris, 1997) # [[Amelia Quintanal Martínez-Conde]] futbolean Espainiako emakume talde baten 1. entrenatzailea (Kantabria 1937) # [[Amrita Pritam]] idazlea (Pakistan, 1919-India, 2005) # [[Ana Alba García]] kazetaria, gerra gatazketan aditua (Bartzelona 1971-2020) # [[Ana Borges]] futbolaria, aurrelaria (Portugal 1990) # [[Ana Paris Garcia]] lider sindikalista garrotez eraila (Sevilla, 1898-1938) # [[Ángeles García-Madrid|Ángeles Garcia-Madrid]] idazlea eta preso politikoa (Torrejón, 1918-Madrid, 2015) # [[Angustias Lara Sánchez|Maruja Lara Sánchez]] sindikalista (Granada, 1917-Valentzia, 2012) # [[Anna Cabot Quincy Waterston]] idazlea (AEB 1812-1899) # [[Anna Gréki]] poeta eta ekintzaile aljeriarra (1931-1936) # [[Anna Rodríguez Costa]] dramagilea, zuzendaria (Granada 1972) # [[Anna Stewart (aktibista)]] emakumeen eskubideen aldekoa (Australia 1947-1983) # [[Annette Frances Braun]] entomologoa (EEBB, 1884-1978) # [[Antònia Pascual Flaquer]] komunista fusilatua (Capdepera 1911-Porreres,1937) # [[Assumpció Puigdelloses Vila]] etxekoandre fusilatua (1906 - Sant Adrià de Besòs, 1940) # [[Aurora Picornell]] komunista fusilatua (Palma, 1912-Manacor, 1937) # [[Ayo Edebiri]] komediantea, idazlea (AEB1995) # [[Balbina Gayo Gutiérrez|Balbina Gayo Gutierrez]] maistra errepublikarra (1901-1936) # [[Begoña Alberdi]] sopranoa (Bartzelona 1964) # [[Belarmina González Rodríguez]] ekintzaile fusilatua (Palencia, 1914-Porreres, 1937) # [[Blanca Jeannette Kawas]] aktibista (Honduras, 1946-1995) # [[Brígida Pardo López]] etxekoandre fusilatua (Granada, 1904-1936) # [[Carlota Planas Riera]] Espainiako 1. emakume futbolarien ordezkaria (Bartzelona 1992) # [[Carme Claramunt i Barot]] ekintzaile fusilatua (Tarragona, 1897 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Carme Portaceli]] antzerki-zuzendaria, irakaslea (Valentzia 1957) # [[Carmen Arrojo]] maistra, memoriaren aldeko ekintzailea (Madril, 1918-2017) # [[Carmen Arrufat]] aktorea (Castelló 2002) # [[Carmen del Riego]] kazetaria, 1. emakume-presidentea Madrileko Prentsa Elkartean (Asturias 1960) # [[Carmen Maria Garcia "García de Saura"|Carmen María Garcia]] idazle eta margolaria ( Molina de Segura) # [[Carol López ]] dramagilea, aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1969) # [[Carolina Ferre]] kazetaria (Alacant 1974) # [[Caroline Rémy de Guebhard]] idazle feminista (Frantzia, 1855-1929) # [[Catalina Flaquer]] ekintzailea fusilatua (Capdepera, 1876-Porreres,1937) # [[Catalina Martín López de Bustamante]] gerrillara, alfereza (Espainia ?-XIX. mendea) # [[Catalina Narváez de Ruiz]] brodatzailea, margolaria (Cádiz 1861- ¿ 1929) # [[Catherine Cusset]] filosofoa (Frantzia 1963) # [[Celia Tapias]] Buenos Airesko lehen emakume abokatua (1885-1964) # [[Chelsea Ashurst]] futbolaria, atezaina (Ingalaterra 1990) # [[Cinta Sabaté]] eskultorea, margolaria (Tarragona 1946) # [[Clara Pueyo Jornet]] Errepublikano desagertua (Villanueva eta GEltrú, 1914-1943) # [[Claudia López Benaiges]] feminista, anarkista eraila (Txileko Santiago, 1972-1998) # [[Clotilde García del Castillo]] Sorollaren musa eta Sorolla Museoaren sortzailea (Valentzia, 1865-Madril, 1929) # [[Concepción Caceres|Concepción Cáceres]] emagin fusilatua (Montijo, 1912-1938) # [[Concha Carretero]] frankismoaren biktima (Madril, 1918-2014) # [[Concita De Gregorio]] kazetaria, idazlea (Italia 1963) # [[Coral Bracho]] hizkuntzalaria, poeta (Mexiko 1951) # [[Courtney Barnett ]] rock abeslaria (Australia 1987) # [[Cristina Clemente]] idazlea, gidoilaria, zuzendaria( Bartzelona 1977) # [[Cristina Fernández Pereda]] atezain fusilatua (Leon, 1900 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Diana Nyad]] igerilaria eta kazetaria (New York, 1949) # [[Djamila Amrane-Minne]] poeta eta historialaria, Aljeriako Independentzia Gerrako ekintzailea (1939-2017) # [[Dolores Cacuango]] Indigenen aldeko ekintzailea (Ekuador, 1881-1971) # [[Dolors Feliu]] abokatua, unibertsitateko irakaslea, politikaria (Roda de Ter, 1964) # [[Dolors Giorla Laribal]] etxekoandre fusilatua (Bartzelona, 1912 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Dolors Prat Coll]] anarkosindikalista (Ripoll, 1905-Tolosa, 2001) # [[Elena Martín]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1992) # [[Elina Garanca]] mezozosopranoa (Letonia 1976) # [[Elionor Malich Salvador]] emakume errepublikano fusilatua (Piorat, 188?- Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Elisa García Sáez]] sindikalista, erizaina, Gerra Zibilean hildako milizianoa (Bartzelona, 1916-Huesca, 1936) # [[Elizabeth Evatt ]] epailea (Australia 1933) # [[Emakumezkoen Nazioarteko Zinemaldia (Australia)]] Australia 1975 # [[Emilia Dilke]] idazlea (Erresuma Batua, 1840-1904) # [[Encarnación Magaña]] antifrankista eraila (Almeria, 1921-1942) # [[Estefanía Banini]] futbolaria, aurrelaria (Argentina 1990) # [[Eugenia González Ramos]] sindikalista fusilatua (Bartzelona, 1919 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Eumelia Hernández]] sindikalista eta feminista (Venezuela, 1913-1990) # [[Eveline Safir Lavalette]] frantses jatorriko ekintzaile aljeriarra (1927-2014) # [[Evelyn Glennie]] perkusionista gorra (Eskozia 1965) # [[Fabiana da Silva Simões]] furbolaria (Brasil 1989) # [[Felicidad Duce]] jostuna, aitzindaria, enpresaburua (Bartzelona 1908-2000) # [[Flora Sanhueza]] pedagogo anarkista (Txile, 1911-1974) # [[Florence Ethel Johnson]] sindikalista, maistra (Australia 1884-1934) # [[Florencia Bonsegundo]] futbolaria (Argentina 1993) # [[Francisca Senhorinha da Motta Diniz|Francisca Sehorinha]] idazlea (Brasil,1834- ?) # [[Giovanna Berneri]] anarkista ekintzailea (Italia, 1897-1962) # [[Hélène Monastier]] aktibista, irakasle (Suitza, 1882-1976) # [[Hubertine Auclert|Hubertine Auchert]] feminista ekintzailea (Frantzia, 1848-1914) # [[Inés Jiménez Lumbreras]] errepublikano fusilatua (Madril, 1915-Sant Adrià de Besòs, 1940) # [[Irene Moray]] argazkilaria, film-zuzendaria (Bartzelona 1992) # [[Isabel Mesa Delgado]] Sindikalista (Ronda, 1913-Valentzia, 2002) # [[Jane eta Louise Wilson]] artistak (Ingalaterra 1967) # [[Jessica Gleeson]] futbolaria, defentsa (Irlanda 1993) # [[Jessie Street Emakumeen Liburutegi Nazionala]] Australia 1989 # [[Jessie Street]] ekintzailea (Brithis Raj/India 1889-Australia 1970) # [[Jill Ellis]] futbolari, entrenatzaile ohia (Erresuma Batua 1966) # [[Joaquina Charro Gómez]] sindikalista fusilatua (Montijo, 1912-1938) # [[Josephine Shaw Lowell]] aktibista (AEB, 1843-1905) # [[Juana Aranguren Rica]] abokatu feminista (Bilbo, 1952) # [[Julia López (artista)]] margolari autodidakta (Mexiko 1936) # [[Kamilla Seidler ]] sukaldariburua (Danimarka 1983) # [[Kristine Lilly]] nazioarteko partida gehien jokatutako futbolari ohia (AEB 1971) # [[Laura Ràfols]] futbolaria, atezaina (Bartzelona 1990) # [[Leda Rafanelli]] feminista, sufia, idazlea (Italia, 1880-1971) # [[Leila Ouahabi]] futbolaria, defentsa (Bartzelona 1993) # [[Leonor Lavado]] imitatzailea, aktorea (Kordoba 1987) # [[Lesbia Urquía]] aktibista (Honduras, 1967-2016) # [[Lola Gallardo]] futbolaria, atezaina (Sevilla 1993) # [[Lucía Alemany]] film-zuzendaria(Castelló 1985) # [[Lucía Pascual Palomo]] xake-jokalaria (Madril 19) # [[Luisa Gómez de la Torre|Luisa Gomez de la Torre]] ekintzailea (Quito,1887-1976) # [[Magdalena Nolla Montseny]] etxekoandre fusilatua (Tarragona, 1904-Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Malena Costa]] modeloa (Mallorca 1989) # [[Manuela Díaz Cabezas]] ekintzaile antifrankista (Kordoba, 1920-Suitza, 2006) # [[Margarita Murillo]] aktibista (Honduras, 1958 - 2014) # [[Margarita Rivière]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1944-2015) # [[María Angélica Barreda|Maria Angelica Barreda]] Argentinako lehen emakume abokatua (1887-1963) # [[María Antonia Iglesias]] kazetaria, idazlea (Madril 1945-Pontevedra 2014) # [[María de la Purificación de la Aldea y Ruiz de Castañeda|Purificación de la Aldea]] emagina, ekintzailea ( Madrid, 1889-1976) # [[María Escoté]] jostuna, arropa diseinatzailea (Bartzelona 1979) # [[María Esteve |María Esteve Flores]] aktorea (Argentina, 1974) # [[María Herrera Magdaleno|Maria Herrera Magdaleno]] Giza eskubideen aldeko aktibista (Mexiko, 1950) # [[Maria Jiménez]] abeslatia eta aktorea (SEvilla, 1950-2023) # [[María Joaquina de Viera y Clavijo]] idazlea (Kanariak, 1737-1819) # [[Maria Jose Pons]] futbolaria, atezaina (Bartzelona 1984) # [[María Martín López]] memoria historikoaren aldeko borrokalaria, frankismoaren biktima (Avila, 1930-Toledo,2014) # [[Maria Mies]] alemaniar soziologoa (Steffeln, 1931-2023) # [[María Moreno]] idazlea eta kazetaria (Buenos Aires, 1947) # [[Maria Pascual Flaquer]] komunista fusilatua (Capdepera 1911-Porreres,1937) # [[María Pry]] entrenatzailea, futbolari ohia (Sevilla 1984) # [[María Victoria Walsh]] kazetaria, borrokan hila (Buenos Aires, 1950-1976) # [[Marie Louise Berneri]] idazle anarkista (Italia, 1918-Londres, 1949) # [[Marsia Taha]] boliviar sukaldaritzako chef aitzindaria (Bulgaria 1989) # [[Marta Lois]] irakaslea, politikaria (Vigo, 1969) # [[Marta Torrejón]] futbolaria, defentsa (Bartzelona 1990) # [[Martha Asunción Alonso]] poeta itzultzailea (Madril, 1987) # [[Mary Cynthia Dickerson]] herpetologoa (AEB 1866-1923) # [[Maud Nathan]] aktibista, sufragista (AEB, 1862-1946) # [[Maud Slye]] minbizi ikertzailea (AEB 1879-1954) # [[Maya Hansen]] moda diseinatzailea (Madril 1978) # [[Mila Abadia]] kultura kudeatzailea (Zaragoza, 1962) # [[Milagros Pérez Oliva ]] kazetaria, idazlea, irakaslea (Huesca 1955) # [[Minnehaha ]] poema bateko fikziozko pertsonaia (AEB 1855) # [[Míriam Nogueras]] politikaria eta enpresaburua (Bartzelona, 1980) # [[Montse Germán]] aktorea (Bartzelona 1969) # [[Natalia Ramos (futbolaria)]] defentsa (Tenerife 1999) # [[Neus Bonet]] kazetaria, irakaslea (Bartzelona 1959) # [[Neus Bouza Gil]] CNTko militante fusilatua (Bartzelona, 1916- Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Nieve de Medina]] aktore eta zuzendaria (Madril,1962) # [[Noelia López ]] modeloa, tb aurkezlea (Sevilla 1986) # [[Noelia Ramos]] futbolaria, atezaina (Tenerife 1999) # [[Olga Luzardo]] kazetaria eta ekintzailea (Venezuela, 1916-2016) # [[Patri Guijarro]] futbolaria, defentsa (Palma Mallorcakoa 1998) # [[Patricia Ferreira]] gidoilaria, zuzendaria (Granada 1958) # [[Patricia Rodríguez Barrios]] 1. Gizonezko Futbol talde gerentea (Gipuzkoa 1982) # [[Pazzis Sureda]] eskultorea, margolaria (Mallorca 1907-1939) # [[Pepita Laguarda Batet]] anarkista,gerra zibilean eraila (Bartzelona, 1919-1936) # [[Pepita Patiño Páez]] makien laguntzailea, komunista (Kordoba, 1925-2015) # [[Piedad Arribas]] ekintzailea, frankismoaren biktima (Toledo, 1920-Madril, 2010) # [[Pilar Montaner Maturana]] margolaria (Mallorca 1876-196119) # [[Pilar Prades]] garrotez eraildako neskame pozoitzailea (Valentzia, 1928-1959) # [[Purificación Pérez Benavent]] sindikalista (Valentzia, 1919-Kanada, 1995) # [[Ramona Peralba Sala|Ramona Peralta Sala]] langile fusilatua (Gironella, 1904-Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Raquel Cabezón]] futboalari ohia (Bartzelona 1978) # [[Rianna Jarrett]] futbolaria, aurrelaria (Irlanda 1994) # [[Rocío García Martínez]] txirrindularia (Madril 1974) # [[Romina Belluscio]] kazetaria, modeloa ( Argentina 1979) # [[Sandra Hermida Muñiz]] film-, dokumental ekoizlea (Tarragona 1972) # [[Sandra Paños]] Futbolaria, atezaina (Alacant 1992) # [[Sandra Vilanova]] futbolari ohia, erdilaria (Bartzelona 1981) # [[Sara Nieves Matheu García]] irakaslea, zibersegurtasun ikertzailea (Murtzia 1992) # [[Sara Ortega (futbolaria)]] , aurrelaria (Errioxa 2005) # [[Sara Serrat]] futbolaria, idazlea (Huelva 1995) # [[Sara Suárez Solís]] idazle feminista (Oviedo, 1925-2000) # [[Sarah Bouhaddi]] futbolaria, atezaina (Frantzia 1986) # [[Sari Van Veenendaal]] futbolaria, atezaina (Herbehereak 1990) # [[Sarina Wiegman]] entrenatzailea, futbolari ohia (Herbehereak 1969) # [[Sayaka Fernández Díaz]] dokumentalgilea (Cáceres 1978) # [[Sha'Carri Richardson]] atleta (AEB 2000) # [[Silvia Meseguer]] futbolari ohia, medikua (Teruel 1989) # [[Soledad Gallego-Díaz]] kazetaria (Madril 1951) # [[Sonia Bermúdez Tribano]] futbolaria, entrenatzailea, berriemailea (Madril 1984) # [[Sonia García Galán]] historialaria eta feminista (Aviles, 1981) # [[Sonia Grande]] cinema-jantzi diseinatzailea (Asturias 1964) # [[Susana Carro]] Filosofoa irakaslea, femilnista (Mieres, 1971) # [[Tania Martínez Portugal|Tania Martinez Portugal]] poligologoa, irakaslea,feminista (Etxebarri, 1963) # [[Toña Is ]] futbolaria, entrenatzailea (Asturias 1966) # [[Tránsito Amaguaña]] ekintzaile indigena (Ekuador,1909-2009) # [[Urimare]] kazike (Venezuela, XVI. mendea) # [[Urrezko Neskatoak]] Olinpiar Jokoetako gimnasta erritmiko txapeldunak, Atlanta 1996 # [[Valentina Muñoz]] aktibista feminista (Txile, 2002) # [[Vera Pauw]] bortxatutako futbolaria, entrenatzailea (Hebehereak 1963) # [[Vicky Losada]] futbolaria (Bartzelona 1991) # [[Victoria Prego]] kazetaria (Madril 1948) # [[Viola Calligaris]] futbolaria (Suitza 1996) # [[Yolanda Flores]] kazetaria, irrati esataria (Madril, 1960) }} ==='''Berriak 2023''' ('''abuztua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Goirigolzarri Alegria]] efef'''SORTUA''' abokatua eta aktibist (Gamiz, 1978- Barakaldo, 2023) # [[Ana Soto]] --ef'''SORTUA''' kazike (Venezuela, 1618-1668) # [[Awen Iorwerth]] ----'''SORTUA''' medikua, unibertsitateko irakaslea # [[Erika Arrizabalaga]] ----'''SORTUA''' txistularia (Gasteiz, 2000) # [[Gentz del Valle]] ef--'''SORTUA''' artista (Lekeitio, 1957) # [[Orocomay]] ----'''SORTUA''' kazike (Venezuela, XVI. mendea) # [[Xochilt Madai|Xochitl Madai]] ----'''SORTUA''' arkitektua eta ekintzailea (Mexiko, 1972) # [[Ada Liberio]] gimnasta errimikoa (Zaragoza 1974) # [[Adriana Díaz Enciso]] idazlea (Mexiko, 1964) # [[Alba González]] idazlea, politikaria (Asturias 1986) # [[Alice Kellen]] idazlea (Valentzia, 1989) # [[Amalia Bautista]] poeta (Madril 1962) # [[Amparo Barayón]] piano-jola eta sindikalista fusilatua (Zamora, 1904-1936) # [[Ana Bautista]] gimnasta erritmikoa (Kanariak 1972) # [[Ana Carmona Ruiz]] mutil itxuraz jokatzea lortu zuen futbolaria (Malaga 1908-1940) # [[Ana María de Foronda|Ana Maria de Foronda]] idazlea eta itzultzailea (1910-1990) # [[Anna Szatkowska]] idazlea (Polonia, 1928-2015) # [[Antònia Fontanillas Borràs]] anarko-sindikalista (Bartzelona, 1917-Frantzia, 2014) # [[Apacuana]] kazikea (Venezuela, XVI. mendea) # [[Athenea del Castillo]] futbolaria (Kantabria 2000) # [[Bathsua Makin]] Proto-Feminista (Londres, 1600-1675) # [[Beatriz Corredor]] legelaria, politikaria (Madril 1968) # [[Blanche Stuart Scott]] hegazkinlaria (EEBB. 1884-1970) # [[Carla Barber]] medikua, modeloa (Kanariak 1990) # [[Carmen Avilés]] atleta (Madril 2002) # [[Carmen Herrero Vicent]] medikua, ikertzailea (Castelló, 1986-2023) # [[Carmen Montes]] itzultzailea (Cádiz 1963) # [[Cata Coll]] futbolaria (Mallorca 2001) # [[Cathy Xaudaró]] gimnasta erritmikoa (Filipinak/ Espainia 1960) # [[Cecilia Domínguez Luis|Cecilia Dominguez]] idazlea (La Orotava, 1948) # [[Cecilia Pantoja]] abeslaria (Txile, 1943 - 2023) # [[Celia Flores]] abeslaria (Madril, 1981) # [[Charlotte Maxeke]] aktibista (Hegoafrika, 1871-1936 ) # [[Charlotte von Ahlefeld|Charlotte von Ahlfeld]] idazlea (Alemania, 1782-1849) # [[Charlotte von Stein|Charlote Von Stein]] (Alemania, 1742-1822) # [[Christiane Vulpius]] Goetheren emaztea (Alemania, 1765-1816) # [[Clara Serra]] feminista, ikertzailea, filosofoa, politikari ohia (Madril 1982) # [[Concha Monrás]] piano-jotzaile fusilatua (Bartzelona, 1898-Huesca 1936) # [[Conchi Sánchez ]] Espainiako 1. emakume futbolari profesionala (Madril 1957) # [[Costanza da Varano]] humanista eta poeta (Italia, 1426-1447) # [[Covadonga Tomé]] pediatra, politikaria (Asturias 1970) # [[Cristina Gallo]] kirol kazetaria, idazlea, aktibista (Asturias 1965) # [[Dahteste]] gerlari, itzultzaile, diplomazialari (1860 - Mexiko Berria, 1955) # [[Diana Wynne Jones]] idazlea (Londres, 1934-2001) # [[Dolores Pla Brugat]] historialaria eta ikertzailea (Girona, 1954-2014) # [[Emakume Indigenen Nazioarteko Eguna]] # [[Emilia Boneva]] gimnasia erritmikoko entrenatzailea (Bulgaria 1938-2019) # [[Emma Cabal]] poeta (Asturias 1962) # [[Enith Salón]] futbolaria ( Valentzia 2001) # [[Esther González]] futbolaria (Granada 1992) # [[Etta Federn]] idazle, itzultzaile, pedagogo eta anarkofeminista austriarra (1883 - 1951) # [[Eva Navarro ]] futbolaria (Murtzia 2001) # [[Fatima Madrilgoa]] ustezko astronomoa (Al-Andalus XI. mendea) # [[Francisca Saperas|Francesca Saperas]] anarko-sindikalista (Bartzelona, 1851-1933) # [[Gala Dalí]] artista eta modeloa (Errusia, 1894-1982) # [[Hansa Mehta]] aktibista, politikaria (India, 1897-1995) # [[Irene Guerrero]] futbolaria (Sevilla 1996) # [[Isabel Medina]] idazlea (Gomera, 1943) # [[Isabel Mozún]] altuera jauziko atleta (Madril 1960) # [[Ivana Andrés ]] futbolaria (Valentzia 1994) # [[Jean Batten]] hegazkinlaria (Zeelanda Berria, 1909-Palma Mallorcakoa, 1982) # [[Johanna Schopenhauer]] idazlea (Alemania, 1766-1838) # [[Juana Álvarez Molina|Juana Alvarez]] etxekoandre fusilatua (Medina de Rioseco, 1897-Gijon, 1937) # [[Juana María de los Dolores de León Smith]] espainiar dama (Badajoz, 1798 – Londres, 1872) # [[Julia Mayoral Márquez]] maistra eta politikaria (Badajoz, 1902 - 1983) # [[Julia Santibáñez]] idazlea (Mexiko, 1971) # [[Kyra Galván]] poeta eta eleberrigilea (Mexiko Hiria, 1956) # [[La Repompa de Málaga]] abeslaria (Malaga 1937-1959) # [[Laia Codina]] futbolaria (Girona 2000) # [[Lara Álvarez]] kazetaria (Asturias 1989) # [[Laura del Río]] futbolaria, mutilen entrenatzailea (Madril, 1982) # [[Lola Suárez|Lola Suarez]] idazlea (Lanzarote, 1956) # [[Malebogo Molefhe]] aktibista (Botswana,1980) # [[María Bernaldo de Quirós]] hegazkinlaria (Madril, 1898-1983) # [[Maria da Conceição Moita]] aktibista, hezitzailea (Portugal, 1937-2021) # [[María Francisca de Sales Portocarrero (Montijoko VI. kondesa)]] (Madril, 1754 – Logroño, 1808) # [[María Josefa Cerrato Rodríguez]] Espainiako lehen emakume albaitaria (Badajoz, 1897-1981) # [[María Pérez Rabaza]] futbolaria (Bartzelona 2001) # [[María Rosa Alonso|Maria Rosa Alonso]] idazlea (Tararonte, 1909-2011) # [[Mariangiola Criscuolo]] margolaria (Italia, 1548-1630) # [[Mariona Caldentey]] futbolaria (Mallorca 1996) # [[Melissa Jiménez (kazetaria)]] (Lieja/Bartzelona 1987) # [[Mercedes Pinto]] idazlea, kazetaria eta feminista (1889-1976) # [[Mónica García Prieto]] kazetaria, saiakeragilea (Badajoz 1974) # [[Montse Martín]] gimnasta erritmiko ohia, ilustratzailea, diseinatzailea, aktorea, dantzaria (LLeida 1974) # [[Montse Tomé]] futbolari ohia, entrenatzailea (Asturias 1982) # [[Noemí Casquet]] kazetaria, youtuberra (Sabadell 1992) # [[Olga Carmona]] futbolaria (Sevilla 2000) # [[Ona Batlle]] futbolaria (Bartzelona 1999) # [[Paula Guilló]] Miss eta modeloa (Alacant 1989) # [[Pepa Caballero]] margolaria (Granada, 1943 - Malaga, 2012) # [[Raymonde de Laroche]] hegazkinlaria (Paris, 1882-1919) # [[Rebecca Abe|Rebeca Abe]] idazlea (Alemania, 1967) # [[Rita Bosaho]] sanitarioa, politikaria. Kongresuko 1. Persona beltza (Ginea/Espainia 1965) # [[Rocío Gálvez ]] futbolaria (Kordoba 1997) # [[Salma Paralluelo]] futbolaria, atleta (Zaragoza 2003) # [[Silvia Yustos]] gimnasta erritmikoa (Valladolid 1971) # [[Simone Segouin]] partisaua, erresistentziako kidea (Frantzia, 1925-2023) # [[Sofia Behrs]] idazlea, argazkilaria (Errusia, 1844-1919) # [[Sofia Castañon]] poeta, politikaria (Asturias 1983) # [[Susan Haack]] irakasle eta filosogoa (Ingalaterra, 1945) # [[Sybilla]] diseinatzailea (AEB/Espainia 1963) # [[Teresa Abelleira]] futbolaria (Pontevedra 2000) # [[Teresa Helbig]] moda-diseinatzailea (Bartzelona 1963) # [[Teresa Matilde Revaque]] Bigarren Errepublikako espetxe funtzionario fusilatua (Valladolid, 1897-Madril, 1940) # [[Teresa Táboas]] arkitekto galiziarra (Mexiko Hiria, 1961) # [[Thelma Nava]] poeta (Mexiko Hiria, 1932-2019) # [[Thérèse Peltier]] hegazkinlaria (Frantzia, 1873-1926) # [[Vicenta García Miranda]] idazlea, poeta (Badajoz, 1816-1877) # [[Yulianna Avdeeva]] piano-jotzailea (Mosku 1985) # [[Zofia Kossak-Szczucka]] idazlea (Polonia, 1890-1968) }} ==='''Berriak 2023''' ('''uztaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainize Gastaka Martínez]] ----'''SORTUA''' abokatua, Laudioko alkatea (Laudio, 1985) # [[Rosa Mari Artza Azueta]] efef'''SORTUA''' euskaltzalea eta ekintzailea (Iurreta, 1946-2001) # [[Guruzne Carrason Torrontegi]] ----'''SORTUA''' ingurumen hezitzailea, Sopelako alkatea (Sopela, 1981) # [[Deniba Konare]] ----'''SORTUA''' judoka (Mali/Durango 2003) # [[Sorne Rubio Arano]] ----'''SORTUA''' Mundakako alkatea (Mundaka, 1972) # [[Itziar Iratzagorria]] ef--'''SORTUA''' Urdulizko alkatea # [[Maite Ibarra Goti]] ----'''SORTUA''' Arrigorriaga alkatea (Arrigorriaga, 1979) # [[Elisa Kaltzada]] --ef'''SORTUA''' euskaltzalea eta ekintzailea (Busturia, 1929-2022) # [[Lorea Perosanz]] ef--'''SORTUA''' diseinatzailea eta ilustratzailea (Ermua, 1976) # [[Maider Morras Azpiazu]] ----'''SORTUA''' abokatua, unibertsitateko irakaslea, Arrasateko alkatea (Arrasate, 1976) # [[Olatz Lezeta Urzelai]] ef--'''SORTUA''' mekanikaria, Antzuolako alkatea (Antzuola, 1977) # [[Kristina Rodriguez Mendikute]] ef--'''SORTUA''' Adunako alkatea (Aduna,1971) # [[Mari Karmen Arregi Agirre]] ef--'''SORTUA''' Aizarnazabalgo alkatea # [[Beatriz Unzue Esnaola]] ef--'''SORTUA''' Amasa-Villabonako alkatea # [[Alba Garmendia Castaños]] ef--'''SORTUA''' ikertzailea, filosofoa eta Ikaztegietako alkatea # [[Yanire Granero]] --ef'''SORTUA''' diseinatzailea, enpresaburua (Abadiño 1988) # [[Oihana Amundarain Zubillaga]] ef--'''SORTUA''' Elduaingo alkatea # [[Gurutze Etxezabal Iturrioz]] ef--'''SORTUA''' Orexako alkatea # [[Anuska Esnal Oliden]] ef--'''SORTUA''' Orioko alkatea (Orio, 1980) # [[Izarra Urdalleta Iraola]] ef--'''SORTUA''' Segurako alkatea (Errezil, 1975) # [[Cristina Tapias]] ef--'''SORTUA''' jostuna, irakaslea, enpresaburua (Bilbo 1960) # [[Teófila Adrada]] ef--'''SORTUA''' jostuna, irakaslea, enpresaburua, asmatzailea (Toledo 1904- ?) # [[Naroa Azpitarte]] ----'''SORTUA''' errugbilaria (Durango, 2005) # [[Rosario Tomasena Alzuri]] ef--'''SORTUA''' kirolaria, igerilaria, triatleta (Urnieta, 1946) # [[Agurtzane Solaberrieta Mesa]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta Usurbilgo alkatea (Usurbil, 1979) # [[Maite Amenabar Alkorta]] ----'''SORTUA''' Zirzurbilgo alkatea (Azpeitia) # [[Nagore Alkorta Elorza|Nagore Alkorta]] ef--'''SORTUA''' Azpeitiko alkatea (Azpeitia, 1978) # [[Alicia Framis]] artista (Mataró, 1967) # [[Lorena Llamas]] txirrindulari ohia (Bartzelona 1987) # [[Daisy Elliott]] politikaria (AEB 1917-2015) # [[Yolanda García Serrano]] gidoilaria (Madril 1958) # [[Karina Garantivá ]] aktorea, antzerki zuzendaria (Kolonbia 1980) # [[ Helena Pimenta]] antzerki-zuzendaria (Salamanca 1955) # [[Verónica Fernández]] gidoilaria (Soria 1971) # [[Magüi Mira]] aktorea, zuzendaria (Valentzia 1944) # [[Clara Sanchis]] aktorea, musikaria (Teruel 1968) # [[Lola Salvador]] gidoilaria (Bartzelona 1938) # [[Carmen Balagué]] aktorea (Bartzelona 1952) # [[Luz Casanova]] ongilea (Asturias, 1873-1949) # [[Jacqueline Guerroudj]] Militante komunista eta antikolonialista (1919 - 2015) # [[Sheyla Gutiérrez]] txirrindularia (Errioxa 1994) # [[Lucía González]] txirrindularia (Asturias 1990) # [[Alicia González]] txirrindularia (Asturias 1995) # [[Mavi García]] duatleta, txirrindularia (Mallorca 1984) # [[María Mercedes Cagigas Amedo]] txirrindularia (Kantabria 1979) # [[Isabel Martin]] txirrindularia (Valladolid 1999) # [[Sara Martín]] txirrindularia (Burgos 1996) # [[Cristina Martínez (txirrindularia)]] (Valentzia 1981) # [[María Isabel Moreno ]] txirrindularia (Girona 1981) # [[Belén López (txirrindularia)]] irakaslea (Cádiz 1984) # [[Mayalen Noriega]] igerilaria, txirrindularia, kirol egokituko gidaria (Mexiko/Espainia 1982) # [[Josefa Benítez Guzmán]] kirol egokitutako txirrindularia (Bartzelona 1969) # [[Susana Rodríguez Gacio]] medikua, kirol egokitutako txirrindularia (Vigo 1988) # [[Aauri Bokesa]] kirolari eta gizarte langilea (Madril, 1988) # [[Cristina Danimarkakoa]] Italiako aristokrata (Danimarka, 1521-Italia, 1590) # [[Conceição Matos]] aktibista (Portugal, 1936) # [[María de Estrada]] konsistatzailea (Espainia-Mexiko, XV.mendea) # [[Maritza M. Buendía]] # [[Lozen]] gerlari eta xamana (1840-1889) # [[Elsy Jacobs]] txirrindularia (Luxenburgo 1933-Bretainia 1998) # [[Anna Ramírez ]] txirrindularia, aktibista (Bartzelona 1981) # [[Marta Vilajosana]] txirrindularia (Bartzelona 1975) # [[Audrey Cordon]] txirrindularia (Bretainia 1989) # [[Alba Teruel ]] txirrindularia (Valentzia 1996) # [[Anna Sanchis]] txirrindularia (Valentzia 1987) # [[Dori Ruano]] txirrindularia, zuzendaria, politikaria, irakaslea (Salamanca 1969) # [[Gloria Rodríguez Sánchez]] txirrindularia ( Murtzia 1992) # [[Ariadna Ródenas]] txirrindularia (Alacant 1987 # [[Aida Nuño]] txirrindularia (Asturias 1983) # [[Karin Herrera]] biologo eta politikaria (Guatemala, 1968) # [[Sonia Gutiérrez Raguay]] politikaria (GUatemala, 1981) # [[Txirrindularitza eta feminismoa]] # [[Jean Purdy]] erizaina, 1. enbriologoa (Erresuma Batua 1945-1985) # [[Victoria Anna Perea]] Espainiako 1. probeta umea (Bartzelona 1984) # [[Anna Veiga]] biologoa, Espainiako 1. probeta umearen ‘ama zientifikoa’ (Bartzelona 1956) # [[Elisa Matilla]] aktorea (Madril 1966) # [[Dunia Ayaso eta Felix Sabroso]] zine zuzenndariak (Kanariak 1961-2014) # [[Eva Lesmes]] gidoilaria, zine zuzendaria (Asturias 1961) # [[Imma Colomer]] aktorea (Bartzelona 1948) # [[Rosa Gàmiz]] aktorea (Bartzelona 1965) # [[Carlota Subirós]] antzerki-zuzendari (Bartzelona 1974) # [[Lluïsa Cunillé ]] idazlea (Katalunia 1961) # [[Hijas de Cynisca]] kirol-arloko genero-desberdintasuna, dokumentala (2019) # [[Jessica Vall ]] igerilaria, biologoa (Bartzelona 1988) # [[Jennifer Pareja]] waterpolo jokalari ohia (Girona 1984) # [[Carmen Martín]] eskubaloi jokalaria (Almeria 1988) # [[Vanesa Amorós ]] eskubaloi jokalaria, entrenatzialea (Alacant 1982) # [[Nuria Benzal ]] eskubaloi jokalaria (Malaga 1985) # [[Estela Estévez Barreiro]] atleta paralinpiarra (Vigo 1965) # [[Alba Caride]] gimnasta erritmikoa (Vigo 1980) # [[Susana Garabatos ]] igerilaria (Vigo 1979) # [[Julia Vaquero]] galiziar atleta (Frantzia 1970) # [[Thérèse Clerc]] Frantziako ekintzaile feminista (1927 - 2016) # [[Suhayr al-Qalamawi]] idazlea eta itzultzailea (Egipto, 1911-1997) # [[Dolors Vives Rodón|Dolors Vives Rodon]] Kataluniar hegazkinlaria (Valls, 1908-Bartzelona, 2007) # [[Susana Ferrari Billinghurst]] hegazkinlaria (Argentina, 1914-Italia, 1999) # [[Yevguenia Shajovskaya|Yevguena Shajovskaya]] hegazkinlaria (Errusia, 1889-1920) # [[Carola Lorenzini]] hegazkinlaria (Buenos Aires, 1899-1941) # [[Clara Adams]] hagazkinlaria (EEBB, 1884-1971) # [[Gloria Cuesta]] hegazkinlaria (Asturias, 1911 - Madril, 1987) # [[Maria Josep Colomer i Luque]] hegazkinlaria (Bartzelona, 1913 - Inglaterra, 2004) # [[Alia Twal]] hegazkinlaria (Jordania) # [[Lotfia ElNadi|Loftia Elnadi]] hegazkinlaria (Egipto, 1907-2002) # [[Erma Franklin]] abeslaria (EEBB, 1938-2002) # [[Carolyn Franklin]] abeslaria (EEBB, 1944-1968) # [[Flor Aguilera]] idazlea (Mexico Hiria, 1971) # [[María Antonieta Mendivil]] idazlea (Mexiko, 1971) # [[Anne Kingsbury Wollstonecraft]] ilustratzaile botanikoa (EEBB,1781-Kuba, 1828) # [[Sara Khadem ]] xake jokalaria (Iran 1997) # [[Tamara Abalde ]] saskibaloi jokalaria (Ferrol 1989) # [[Begoña Fernández]] eskubaloi jokalaria (Vigo 1980) # [[Isabel Herguera]] artista, zuzendaria, irakaslea (Donostia 1961) # [[Karin Boye]] poeta, itzultzailea (Suedia 1900-1941) # [[Helene Hanff]] idazlea (AEB 1916-1997) # [[Sopiko Guramishvili]] xake jokalaria (Georgia 1991) # [[Carol Thatcher ]] kazetaria (Londres 1953) # [[Mónica Braun|Monica Braun]] idazlea eta poeta (Mexiko, 1965) # [[Cristina Rivera Garza]] idazlea (Mexiko, 1964) # [[Martha Cerda]] idazlea (Mexiko, 1945) # [[Bibiana Gallego Lancharro]] poeta eta damaturgoa (Badajoz, 1799-Madril, 1867) }} ==='''Berriak 2023''' ('''ekaina''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainara Otxotorena]] ef--'''SORTUA''' Mañariko alkatea (Hernani, 1984) # [[Arantxa Arregi]] ----'''SORTUA''' Doneztebeko alkatea # [[Asun Agiriano]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta bibliotekaria (Arrasate, 1963) # [[Begoña Enbeita]] ef--'''SORTUA''' Muxikako alkatea (Muxika, 1985) # [[Berta Arizkun González]] ef--'''SORTUA''' Burlatako alkatea # [[Burdinaren emakumeak]] '''SORTUA''' (Bizkaia, XIX-XX. mendea) # [[Carmen Mendiguren]] efef''SORTUA'''maistra (Zamudio, 1913-2010) # [[Eider Olazar]] ef--'''SORTUA''' Gazteluko alkatea (Gaztelu...) # [[Eneritz Agirre]] ef--'''SORTUA''' Atxondoko alkatea (Atxondo, 1983) # [[Eneritz Azpitarte]] ef--'''SORTUA''' Zaldibarko alkatea (Zaldibar, 1985 ) # [[Erika Letamendi Hurtado]] ef--'''SORTUA''' Donemiliagako alkatea (Gasteiz, 1985) # [[Igone Amesti]] ef--'''SORTUA'''mezzosopranoa, musika-irakaslea (Mallabia, 1985) # [[Iruri Altzerreka]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria (Garai, 2000) # [[Itziar Imaz Artazcoz|Itziar Imaz]] ef--'''SORTUA''' Garesko alkatea (Gares, 1981) # [[Julene Lazkano]] ef--'''SORTUA''' Elorrioko alkatea (Elorrio, 1985) # [[Laura Irasuegi Otal]] efef'''SORTUA''' ingeniaria, gerrako umea (Eibar, 1923-Errenteria, 2016) # [[Malan Alloua]] ----'''SORTUA''' Sanwiko Erresumako ama erregina (Ghana, XIX. mendea) # [[Maria Sáez de Albéniz Bregaña]] ef--'''SORTUA''' Etxarri Aranazko alkatea (Iruñea, 1966) # [[Marta Díez Napal]] ef--'''SORTUA''' Antsoaingo alkatea (Antsoain, 1975) # [[Nadia Nemeh Shomaly]] ----'''SORTUA''' Bermeoko alkatea (Bermeo, 1979) # [[Noelia Oses]] ef--'''SORTUA''' Matematikaria, ikertzailea (Ermua, 1975) # [[Oihana Olaberria Jaka]] ef--'''SORTUA''' Arakilgo alkatea (Arakil, 1976 # [[Oihane Irastorza]] ef--''SORTUA''' Izurtzako alkatea (Izurtza, 1981) # [[Oihane Uribeetxebarria Garmendia]] ef--'''SORTUA''' Lakuntzako alkatea (1979) # [[Olatz Alberdi Etxeberria]] ef--SORTUA futbolaria, atezaina (Bergara, 1997) # [[Olatz Irizar Martínez]] ef--'''SORTUA''' Ziordiako alkatea (Ziordia, 1972) # [[Pilar Arechavaleta]] efef'''SORTUA''' moja (Bilbo, 1880-Madril-1973) # [[Txelo Auzmendi Jimenez]] ef--'''SORTUA''' Asparrenako alkatea (Araia, 1960) # [[Olga Mariano]] aktibista ijitoa (Portugal, 1950) # [[Adriana Caselotti]] ahots aktorea (AEB 1916-1997) # [[Adrienne Bolland|Adrianne Bolland]] hegazkinlaria (Frantzia, 1895-1975) # [[Agirre Aristizabal ahizpak]] oroimen memoria babesleak (Lizarra, 1936) # [[Ahlam Khudr]] aktibista (Sudan) # [[Aída Bueno Sarduy]] dokumentalgilea (Kuba, ?) # [[Aida Toledo]] poeta (Guatemala, 1952) # [[Ainhoa Carbonell Allué ]] zinegotzi ijitoa (?,?) # [[Alba Cros ]] zinema zuzendaria (Lleida 1991) # [[Alice Austen]] argazkilaria (AEB 1866-1952) # [[Alice Pestana]] pedagogoa (Portugal, 1860-Madril, 1929) # [[Alicja Dorabialska]] kimikaria (Polonia, 1897 – 1975) # [[Alma Karla Sandoval|Alma Carla Sandoval]] Kazetaria (Mexiko, 1975) # [[Ana Martínez de Luco]] moja, aktibista (Araba, 1960) # [[Anaïs Napoleon]] argazkilaria (Narbona, 1831-Bartzelona, 1912) # [[Ángela de la Cruz (artista)]] artista (Coruña, 1965) # [[Ángeles Cruz|Angeles Cruz]] aktorea, gidoilaria, zinema zuzendaria (Mexiko, 1969) # [[Anna-Eva Bergman]] artista (Suedia 1909-Frantzia 1987) # [[Anoosheh Oskouian]] ingeniaria, CEO-a (Iran/AEB 1964) # [[Aurèlia Muñoz Ventura]] artista (Bartzelona, 1926-2011) # [[Barbara Martin Coppola]] telekomunikazio- ingeniaría eta CEO-a (Madril 1977) # [[Beatriz Corrales]] badminton jokalaria (Madril 1992) # [[Bernardine Dohrn]] iheslaria, irakaslea (AEB 1942) # [[Betsy Pecanins]] abeslaria (Mexiko 1954) # [[Betty Makoni]] Aktibista (Zimbabwe, 1971) # [[Candida Höfer]] argazkilaria (Alemania, 1944) # [[Carmen Matute]] idazlea (Guatemala, 1944) # [[Carol Bove]] artista (Suitza/AEB 1971) # [[Celia Montoya Montoya]] aktorea, aktibista (Madril, 1971) # [[Charlotte Posenenske]] artista (Alemania 1930-1985) # [[Chicks on Speed]] artistak, musika taldea (Alemania 19) # [[Claude Mossé]] historialaria (Frantzia 1924-2022) # [[Cristina Álvarez Álvarez]] telekomunikazio ingeniaria (Vigo 1969) # [[Cristina Cuerno]] aeronautika ingeniaria (Espainia, XX. mendea) # [[Danielle Michel-Chich]] saiogile, kazetari eta itzultzaile frantsesa (Aljer - 1951) # [[Daría Vilariño Pintos]] liburuzaina (Galizia 1928-2020) # [[Djamila Bouazza]] Aljeriako Independentzia Gerrako aktibista (1938 - 2015) # [[Djamila Bouhired]] Aljeriako ekintzaile politikoa da (Aljer - 1935) # [[Dulce Muñoz del Rey]] telekominikazio ingeniaria (Badajoz 1978) # [[Eija-Liisa Ahtila]] artista (Finlandia 1959) # [[Eileen Power]] historialaria (Erresuma Batua 1889-1940) # [[Elida Carlés]] hegazkinlaria, artista (Argentina, 1912-1970) # [[Elisa Hall]] idazlea (Guatemala, 1900-1982) # [[Eliza Schneider]] ahots aktorea (AEB 1978) # [[Énia Lipanga]] Poeta, aktibista (Mozambike, 1977) # [[Erika Groth-Schmachtenberger]] argazkilaria (Alemania 1906-1992) # [[Ester Partegàs]] artista (La Garriga, 1972) # [[Esther Paez]] boxeolaria, (Bartzelona 1969) # [[Eulalia Pérez Sedeño]] ikertzailea (Maroko protektoratua 1954) # [[Eulàlia Valldosera i Guilera]] artista (Villafranca del Panadés, 1963) # [[Fátima Tardío Quiroga]] legelaria (Bolivia XX. mendea) # [[Fernanda Fragateiro]] artista (Portugal 1962) # [[Gail Bradbrook]] Klima aldaketaren kontrako ekintzailea (Britainiarra) # [[Grete Stern]] argazkilaria (Alemania 1904-Argentina 1999) # [[Hannah Collins]] artista (Londres 1956) # [[Hanne Darboven]] artista (Alemania 1941-2009) # [[Helga de Alvear Arte Garaikidearen Museoa ]] (Caceres 2021) # [[Helga de Alvear]] bildumagilea (Alemania/Madril 1936) # [[Inés Medina]] artista (Caceres 1950) # [[Inés Peraza]] Kanariar uharteetako andrea (Sevilla, 1424-1503) # [[Isabel de los Ángeles Ruano]] poeta (Guatemala, 1945) # [[Isabel Morant Deusa]] historialaria (Valentzia 1947) # [[Isabel Tolosa Cortés de Moctezuma]] Leonor Cortés Moctezumaren alaba (Mexiko, 1568- ?) # [[Isatxa Mengíbar]] bikoiztailea ( Espainia 1973) # [[Janet Maslin ]] kritikaria (AEB 1949) # [[Joana Pastrana]] boxeolari ohia (Madril 1990) # [[Jorinde Voigt]] artista (Alemania 1977) # [[Judith Colell ]] zinema zuzendaria (Bartzelona 1968) # [[Kadiatu Massaquoi]] aktibista (Sierra Leona, 2002?) # [[Katalina Lancasterrekoa]] erregina (Hertford, 1373- Valladolid, 1418) # [[Katharina Fritsch]] eskultorea (Alemania 1956) # [[Katharina Sieverding]] artista (Alemania 1944) # [[Kittie Knox]] txirrindularia (AEB 1874-1900) # [[Laleh Osmany]] aktibista (Afganistan, 1992) # [[Laura Rius]] zinema zuzendaria (Bartzelona 1991) # [[Leonor Cortés Moctezuma]] Espainia Berriko Erregeorderriko aristokrata (Mexiko, 1527-1594) # [[Lidia Zvereva|Lidia Zuéreva]] hegazkinlaria (Errusia, 1890-1916) # [[Lisa Schwarzbaum]] kritikaria (AEB 1952) # [[Luz Méndez de la Vega]] poeta eta ikertzaile feminista (Guatemala, 1919-2012) # [[Mabel Palacín Lahoz]] artista (Bartzelona, 1965) # [[Maggie Roswell]] ahots aktorea (AEB 1952) # [[Margarita Carrera]] idazlea (Guatemala, 1929-2018) # [[María del Carmen Aguayo Torres]] telekomunikazio ingeniaria (Kordoba XX. mendea) # [[María del Carmen Carrillo Losada]] probintzia hiriburu bateko 1. emakume ziengotzi ijitoa (Madril 1959) # [[María del Carmen Pallares Méndez]] historialaria (Galizia 1948) # [[María Jesús Avila Corchero]] museo koordinatzailea (Caceres, 1966) # [[María Jesús Rosa Reina]] boxeolaria (Madril 1974-2018) # [[María Luisa Cuerda Arnau]] legelaria (Espainia, XX. mendea) # [[María Natividad Bermejo Arrieta ]] artista (Logroño 1961) # [[María Teresa Dalenz Zapata ]] ingeniari zibila (Bolivia, 1958) # [[María Teresa de Silva]] Albako XIII. dukesa (Madril, 1762-1802) # [[Marta Verheyen]] zinema zuzendaria, gidoilaria, argazkilaria (Girona 1991) # [[Mary Bailey (hegazkinlaria)|Mary Bailey]] hegazkilaria (Irlanda, 1890-1960) # [[Mary Kay Bergman]] ahots aktorea (AEB 1961) # [[Mary Lynn Rajskub]] aktorea, gidoilaria (AEB 1971) # [[Mary Taylor Brush]] hegazkinlaria (1866-1949) # [[Maryse Bastié]] hegazkinlaria (Frantzia, 1898-1952) # [[Meret Oppenheim]] argazkilaria (Berlin, 1913-Basilia,1985) # [[Mikaela Loach]] Aktibista (Jamaika, 1998) # [[Miren Meabe Carro]] Kuartango alkatea (Barakaldo 1986) # [[Mirtha Luz Pérez]] idazlea, poeta, (Chiapas, Mexiko, 1960) # [[Mona Simpson (Simpsondarrak)]] pertsonaia (AEB) # [[Mona Simpson]] idazlea (AEB 1957) # [[Montserrat Soto]] artista (Bartzelona, 1961) # [[Nadia Vera]] kazetaria (Mexiko, 1983-2015) # [[Nancy Cartwright (aktorea)]] ahots aktorea (AEB 1957)Si # [[Natalia Montellano Durán]] bioteknologoa (Bolivia XX. mendea) # [[Penelope Lea]] klima-aktibista (Noruega, 2005) # [[Pilar Heredia Iglesias]] politikari ijitoa (Toledo, 1964) # [[Pipilotti Rist]] artista (Suitza 1962) # [[Pocha Lamadrid]] aktibista (Argentina, 1945-2021) # [[Princy Mangalika]] aktibista (Sri Lanka, XX. mendea) # [[Rachel Whiteread ]] eskultorea (Londres 1963) # [[Rafaela Rada]] ilustratzailea # [[Regina Halmich]] boxeolaria (Alemania 1976) # [[Régine Pernoud]] historialaria (Frantzia 1909-1998) # [[Rineke Dijkstra]] argazkilaria (Herbehereak 1965) # [[Rocío Saiz]] artista (Madril 1991) # [[Rosa Brun]] artista (Madril 1955) # [[Rosemarie Trockel]] artista (Alemania 1952) # [[Salma Kikwete]] aktibista (Tanzania, 1963) # [[Salomé Cuesta]] artista (Valentzia 1964) # [[Sandra Baía]] artista(Lisboa 1968) # [[Sangita Magar]] aktibista (Nepal) # [[Soleil Moon Frye]] aktorea, gidoilaria, film-zuzendaria (AEB 1976) # [[Sonia Couoh]] aktorea (Mexiko, 1983) # [[Susana Solano]] eskultorea (Bartzelona, 1946) # [[Sylvie Fleury]] artista (Suitza 1961) # [[Tacita Dean]] artista bisuala (Erresuma Batua 1965) # [[Tatiana Delgado Yunquera]] bideo-joko garatzailea (Madril 1978) # [[Tecuelhuetzin Xicohténcatl]] printzesa tlaxcalteka (Mexiko, 1501-Guatemala, 1537) # [[Tecuichpo Ixcaxochitzin]] inperio aztekaren azken enperatrizea (Mexiko, 1509-1550) # [[Tiza Mafira]] Ingurumen-aktibista (Indonesia, 1984) # [[Touria Chaoui|Touria Chaowi]] hegazkinlaria (Fez, 1936-1956) # [[Tress MacNeille]] ahots aktorea (AEB 1951) # [[Vanessa Beecroft]] artista (Italia 1969) # [[Victoria Fonseca González]] fisikaria (Espainia XX. mendea) # [[Viktória Varga]] halterofilia kirolaria (Hungaria 1981) # [[Zainab Al Khawaja]] aktibista (Bahrain, 1983) # [[Zohra Drif]] Aljeriako politikaria, independentzia gerrako mujahida (1934) }} ==='''Berriak 2023''' ('''maiatza''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Ortiz]] ----'''SORTUA''' medikua (Getxo, 1964) # [[Ainara Vera]] ----'''SORTUA''' zinegilea (Iruñea, 1985) # [[Ana Antúnez]] --ef'''SORTUA''' jostuna, brodatzailea (Sevilla 1836-1896) # [[Ann Marie Skelton]] ef--'''SORTUA''' Haurren Eskubideen Batzordeko burua (Hegoafrika, ?) # [[Garazi Sampedro]] ef--'''SORTUA''' korrikalaria (Atxondo 1989) # [[Itsasne Larruskain]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, futbolaria (Traña-Matiena 1992) # [[Izaro Ieregi]] ----'''SORTUA''' artista (Algorta, 1987) # [[Josefa Antúnez]] --ef'''SORTUA''' jostuna, brodatzailea (Sevilla 1833-1904) # [[Juana María Ruiz de Gámiz]] efef'''SORTUA''' ongilea (Betoño, 1841 -?) # [[Libe Goitia Artetxe]] ef--'''SORTUA''' idazlea (Errusia, 2001) # [[Maite Toledo]] ----'''SORTUA''' idazlea (Zaldibia, 1966) # [[Maite Zelaia]] ef--'''SORTUA''' arkitektoa (Eibar, 1946) # [[María del Carmen Careaga Salazar]] ef--'''SORTUA''' enpresaburua (Getxo, 1934) # [[Nagore Legarreta]] ----''SORTUA''' argazkilaria (Hernani, 1981) # [[Oihana Muga]] ef--'''SORTUA''' pediatra (Donostia, 1981) # [[Quintina Gelbenzu Piérola]] ef-ef '''SORTUA''' emagina (1877-1950) # [[Salome Campos Beotegi]] efef'''SORTUA''' Emakume aitzindaria kontserba-enpresetan (Bermio, 1893-1974) # [[Adela Calva Reyes]] idazlea (Mexiko, 1967-2018) # [[Adenike Oladosu]] klima aktibista (Nigeria 1994) # [[Alejandra Hannoverkoa]] printzesa (Austria 1999) # [[Alicia Martín Villanueva]] artista (Madril, 1964) # [[Aline Pettersson|Aline Petterson]] idazlea (Mexiko Hiria, 1938) # [[Alva Belmont]] aktibista aberatsa, sufragista (AEB 1853- Frantzia 1933) # [[Ana de Roque]] kazetaria ( Madril 1963) # [[Ana Roldán]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1976) # [[Anahí de Cárdenas]] modeloa, aktorea (Peru 1983) # [[Andrea Guasch]] aktore, abeslari, dantzaria (Bartzelona 1990) # [[Anežka Drahotová]] atleta (Txekia 19) # [[Aniela Rodriguez]] idazlea (Mexiko, 1992) # [[Anna Henderson]] txirrindularia (Britainia 1998) # [[Anna Howard Shaw ]] sufragista, abade metodista (AEB 1847-1919) # [[Antía Jácome]] kanoalaria (Pontevedra 1999) # [[Antúnez ahizpak]] brodatzaileak (Sevilla XIX. mendea) # [[Ascensión Cambrón]] filosofoa (Kordoba 1943) # [[Aurora Correa]] poeta (Bartzelona, 1930-Mexiko, 2008) # [[Beatrice Borromeo]] kazetaria, aristokrata (Italia 1985) # [[Belén Rodríguez (kazetaria)]] (Madril 1966) # [[Betty Gilpin]] aktorea (AEB 1986) # [[Carissa Véliz]] filosofoa, irakaslea, ikertzailea (Mexiko 1986) # [[Carlota Casiraghi]] zaldizalea, kazetaria (Monako 1986) # [[Carmel Snow]] moda-kazetaria (Irlanda 1887-AEB 1961) # [[Carolina Bona]] aktorea (Madril 1980) # [[Carolina Herrera]] enpresaburua, diseinatzailea (Venezuela 1939) # [[Carolina Parsons]] modeloa, enpresaburua (Txile 1978) # [[Caroline Link ]] film-zuzendaria (Alemania 1964) # [[Caroline Schermerhorn Astor]] aristokrata (AEB 1830-1908) # [[Chari Gómez Miranda ]] kazetaria (Espainia 1930-2011) # [[Claudina Domingo]] poeta (Mexiko, 1982) # [[Claudine Picardet]] zientzialaria, itzultzailea (Frantzia 1735-1820) # [[Consuelo Duval]] aktorea (Mexiko 1969) # [[Consuelo Trujillo ]] aktorea (Cádiz 1959) # [[Consuelo Vanderbilt]] filantropoa (AEB 1877- 1964) # [[Consuelo Yznaga]] aristokrata (AEB 1853-Londres 1909) # [[Cristina del Valle (abeslaria)]] aktibista (Asturias 1960) # [[Cristina del Valle (aktorea)]] (Argentina 1942) # [[Debora Kayembe]] abokatua, aktibista (Kongo- Eskozia, 1975) # [[Desirée Bela-Lobedde]] idazlea, aktibista (Bartzelona 1978) # [[Desirée Ndjambo]] kazetaria (Madril 1976) # [[Diana Vreeland]] moda-editore aitzindaria (Paris 1903 - AEB 1989 ) # [[Djamila Boupacha]] Aljeriako FLNko aktibista (Bologhine 1938) # [[Dolores Castro]] poeta (Mexiko, 1923-2022) # [[Edna Woolman Chase]] kazetaria, argitaratzailea (AEB 1887-1957) # [[Ekaterina Karavelova]] aktibista, hezitzailea (Bulgaria, 1860-1947) # [[Elia Barceló]] idazlea (Alacant 1957) # [[Ella baila sola]] musika bikotea (Espainia) # [[Elsa Cross]] poeta (Mexiko, 1946) # [[Elsie de Wolfe ]] dekoratzaile aitzindaria (AEB 1865- Frantzia 1950) # [[Elvira Quintana]] aktorea (Badajoz, 1935-Mexiko Hiria, 1968) # [[Esperanza Zambrano]] idazlea (Mexiko, 1901-1992) # [[Esther García Rodríguez]] cinema ekoizpen zuzendari aitzindaria (Segovia 1956) # [[Esther Mayoko Ortega]], aktibista (Madril, XX.mendea) # [[Ethel Krauze]] idazlea (Mexiko Hiria, 1954) # [[Fausta Gantús]] poeta eta historialaria (Mexiko, 1968) # [[Flora Drummond]] sufragista, aktibista (Erresuma Batua, 1878-1949) # [[Françoise Seligmann]] Frantziako erresistentziako kidea, kazetaria eta politikaria (1919-2013) # [[Françoise Vergès]] politologo eta ekintzaile feminista eta dekolonialista frantsesa (Paris, 1952) # [[Freda Huson]] aktibista (Kanada, 1964) # [[Gabriela Jauregi]] idazlea, poeta (Mexiko Hiria, 1979) # [[Glòria Serra ]] kazetaria (Bartzelona 1964) # [[Hadja Idrissa Bah]] aktibista (Ginea, 1999) # [[Helena Normanton]] abokatua, aktibista (Erresuma Batua, 1882-1957) # [[Ilka Chase]] aktorea, esataria, idazlea (AEB 1905-1978) # [[Irene Hernández de Jesús]] aktibista (Mexiko, 1958-2021) # [[Irene Hueche Meliqueo]] aktibista (Txile, 1946-2011) # [[Isabel Garcés]] aktorea (Madril 1901-1908) # [[Isabel Pardo de Vera Posada]] ingeniaria (Lugo 1975) # [[Isatou Ceesay]] aktibista (Gambia, 1972) # [[Izarne Sarasola]] Errealeko futbolaria (Gipuzkoa, 2002) # [[Jacqueline Auriol]] hegazkinlaria (Frantzia, 1917-2000) # [[Javiera Contador]] aktorea, aurkezlea (Txile 1974) # [[Jhoana Patiño]], poeta, aktibista (Kolonbia, 1982) # [[Josefina Molina]] film-zuzendari atzindaria (Kordoba 1936) # [[Julia Maura]] idazlea (Madril 1910-1973) # [[Julia Solomonoff]] film zuzendaria, gidoilaria… (Argentina 1966) # [[Juliane Köhler ]] aktorea (Alemania 1965) # [[Katalina D'Erzel|Katalina Dérzel]] poeta (Mexiko Hiria, 1950) # [[Laura Pérez Granel]] ilustratzailea (Valentzia 1983) # [[Leila Khaled]] palestinar aktibista politikoa (1944) # [[Lidia Poët ]] Italiako 1. emakume abokatua, aktibista (1855-1949) # [[Lidia Tiatirakoa]] Europako 1. Emakume kristaua, santua, enpresaburua (Tiatira I. mendea) # [[Lisa Henni]] aktorea (Suedia 1982) # [[Lolita Bosch]] idazlea (Bartzelona 1970) # [[Lorenza Izzo]] aktorea, modeloa (Txile 1989) # [[Louise Dahl-Wolfe]] moda-argazkilaria ( AEB 1895- 1989) # [[Lucrecia Martel]] film zuzendaria, gidoilaria (Argentina 1966) # [[Lucy Elmina Anthony]] sufragista (AEB 1859 - 1944) # [[Luz Marina Hache]] Sindikalista, aktibista (Kolonbia, 1955) # [[Margo Martindale]] aktorea (AEB 1951) # [[María Duval (aktorea)]] abeslaria (Mexiko 1937) # [[María Inés Guerra]] abeslaria, aurkezlea (Mexiko 1983) # [[María José Sanz Sánchez]] biologoa, ikertzailea (Valentzia 1963) # [[María Pérez García]] atleta (Granada 1996) # [[María Remedios del Valle]] Argentinako armadan kapitain independentzia garaian (Argentina, 1766-1847) # [[Mariana Simionescu]] tenislaria (Errumania 1956) # [[Maricela Guerrero]] poeta (Mexiko Hiria, 1977) # [[Marilia Andrés ]] kantautorea (Cuenca 1974) # [[Marina Rossell]] kantautorea (Bartzelona 1954) # [[Marta Botía]] kantautorea (Madril 1974) # [[Marta Ferri]] moda diseinatzailea (Italia 1984) # [[Marta García Gómez]] kazetara, bikoizlea ( Madril 1961-2013) # [[Marta Jaumandreu]] kazetaria (Madril 1971) # [[Marta Martínez Alonso]] matematikaria, IBM zuzendari nagusia (Madril 1966) # [[Marta Suediakoa]] printzesa (Suedia 1901-Norvegia 1954) # [[Mary Haʻaheo Atcherley]] aktibista (Hawaii, 1874-1933) # [[Matilde Borromeo]] jauzi-zaldi hazlea, kirolaria, aristokrata (Italia 1983) # [[Mercedes de Acosta]] idazlea (AEB 1892-1968) # [[Milena Smit]] aktorea (Valentzia 1996) # [[Mónica Laguna]] film zuzendaria, gidoilaria (Madril 1964) # [[Mònica López]] meteorologoa, aurkezlea (Lerida 1975) # [[Na'Taki Osborne Jelks]] aktibista (AEB, XX. maendea) # [[Naty Abascal]] modeloa (Sevilla 1943) # [[Ngụy Thị Khanh]] Ingurumen aktibista (Vietnam, 1976) # [[Nina Bang]] historialaria, politikaria, ministroa (Danimarka 1866-1928) # [[Nuria Villazán Martín]] gidoilaria, film zuzendaria (Bartzelona 1968) # [[Oyèrónkẹ Oyěwùmí]] ikertzaile feminista dekolonial (Nigeria, 1957) # [[Pepa Pedroche]] aktorea (Madril 1967) # [[Pilar García Muñiz]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1974) # [[Pilar Llop ]] magistratua, politikaria (Madril 1973) # [[Pilar Ulzurrun de Asanza y Peralta]] margolaria (Zaragoza, 1785-Madril, 1864) # [[Raquel Sánchez Jiménez]] politikaria (Bartzelona 1975) # [[Rosario Pi]] zinema zuzendaria (Bartzelona, 1899 - Madril, 1967) # [[Rosita Parsons]] modeloa, enpresaburua (Txile 1970) # [[Sandra Lorenzano]] idazlea (Argentina, 1960) # [[Sara Uribe Sánchez|Sara Uribe]] poeta (Mexiko, 1978) # [[Seloua Luste Boulbina]] Filosofo eta irakasle franko-aljeriarra (1957) # [[Sheela Patel]], aktibista (India, 1952) # [[Soledad Sevilla]] margolaria (Valentzia 1944) # [[Stella Assange]] abokatua, giza eskubideen defendatzailea (Hegoafrika 1983) # [[Susan Rice]] enbaxadorea (AEB 1964) # [[Susana Roza]] Kazetaria (Asturias 1965) # [[Susi Caramelo]] umorista (Bartzelona 1980) # [[Syrie Barnardo]] barrualdeen diseinatzailea (Ingalaterra 1879-1955) # [[Tedi López Mills]] poeta (Mexiko Hiria, 1959) # [[Tuva Novotny]] aktorea (Suedia 1979) # [[Uta Hagen]] aktorea, maistra (Alemania 1919- AEB 2004) # [[Vanessa Bryant ]] filantropoa (AEB 1982) # [[Vanessa Claudio]] modeloa, aktorea, aurkezlea (Puerto Rico 1983) # [[Vega (abeslaria)]] (Kordoba 1979) # [[Veronica Ferres]] aktorea (Alemania 1965) # [[Victoria Rosell]] epailea, politikaria (Murtzia 1968) # [[Virginia Ruzici ]] tenislari ohia (Errumania 1955) # [[Yelitza Ruiz]] abokatua eta poeta (Mexiko, 1986) # [[Yuja Wang]] piano-jolea (Txina 1975) # [[Yvonne Choquet-Bruhat]] matematikari eta fisikari frantsesa (Lille, 1923) # [[Zarifa Ghafari]] politikari, aktibista (Afganistan, 1992) # [[Zonia Palán Tamayo]] aktibista, ekonomialaria (Ekuador, 1954-2003) }} ==='''Berriak 2023''' ('''apirila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Irazu]] ----'''SORTUA''' kazetaria, gidoigilea, berdintasun teknikaria (Andoain, 1966) # [[Eider Conde]] ----'''SORTUA''' Aranzadi elkarteko komunikatzailea (Donostia, 1981) # [[Elena Martinez Rubio|Elena Martinez]] ----'''SORTUA''' euskal idazlea (Bilbo, 1957) # [[Felipa Domínguez Taguada]] --ef'''SORTUA''' miliziano (Irun, ?- 2013)) # [[Graciliana Montelongo]] ----'''SORTUA''' artista eta idazlea (Tenerife, 1962) # [[Iratxe Ormatza]] ----'''SORTUA''' idazlea (Bakio, 1971) # [[Isabel de Naverán]]----'''SORTUA''' ikertzailea, komisarioa (Getxo, 1976) # [[Ixabel Millet]] ----'''SORTUA''' ipuin kontalaria (Paris, 1958) # [[Jasmin_Mara_López]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta zinemagilea (New Orleans xxxx) # [[Maite Franko]] ----'''SORTUA''' g idazle eta ipuin kontalaria (Irun, 1971) # [[Maria Rosario de Cruz]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Ermua, 1948) # [[Marta Von Poroszlay]] ----'''SORTUA''' g margolaria, eskultorea, idazlea (Hungaria, 1952) # [[Mirari Sagarzazu]] ----'''SORTUA''' ARtisaua, artista, ilustratzailea (Oñati) # [[Miren Mindegia]] ----'''SORTUA''' g kazetaria, idazlea (Elizondo, 1985) # [[Silvia Solórzano Foppa]] ef--'''SORTUA''' gerrillari ohia eta politikaria (Guatemala, 1950) # [[Stella Quan Rossell]] ----'''SORTUA''' antropologoa (Guatemala, 1935-2007) # [[Adela Guffanti]] hegazkinlaria (Argentina, 1904- ?) # [[Adelaida O'Dena de Estrada|Adelaida O´Dena de Estrada]] margolaria (Madril, 1823-1853) # [[Amada García Rodríguez]] exekutatuko komunista (Coruña 1909-1938) # [[Amandine Gay]] zine-zuzendari, aktore, idazle eta afrofeminista (Frantzia, 1984) # [[Amina Dahbour]] palestinar aktibista politikoa (1945?) # [[Amparo Rubiales]] irakaslea, politikaria (Madril 1945) # [[Anastasia (argitzailea)]] margolaria (Paris XIV-XV. mendea) # [[Angeles Bravo (kazetaria)]] (?, 1963) # [[Anna Swenonis]] eskuizkribu argitzailea (Suedia ? - 1527) # [[Arab Loutfi]] kazetaria, idazlea, film-zuzendaria (Libano 1953) # [[Arcangela Paladini]] artista eta poeta (1596-1622) # [[Asunción Crespo de Reigón|Asunción Crespo de Reigon]] margolaria (Madril, 1816.1885) # [[Beatriz Rico]] aktorea, abeslaria, idazlea (Asturias 1970) # [[Belén Ortega]] komiki-marrazkilaria (Granada, 1986) # [[Carmen Calvo (artista)]] eskultorea (Valentzia 1950) # [[Carmen Rey]] jazz-abeslaria (Galizia ?) # [[Caterina Cherubini]] margolaria (Erroma, 1730-1811) # [[Catherine M. Russell]] UNICEFeko zuzendari exekutiboa (AEB, 1961) # [[Claudia Rueda]] ilustratzailea (Bogota, XX. Mendea) # [[Cristina Gallach]] kazetaria (Bartzelona 1960) # [[Cristina Narbona]] polititkaria (Madril 1951) # [[Daniela Barcellona]] mezzosopranoa (Italia 1969) # [[Daniela Melchior ]] aktorea (Portugal 1996) # [[Denisse Buendía]] poeta (Mexiko, 1979) # [[Elisa Rueda]] maistra, poeta, aktorea (Markina-Xemein, 1959) # [[Elvira Rodríguez ]] ekonomialaria, politikaria (Madril 1949) # [[Esperanza Elena Caro]] brodatzailea (Sevilla 1906-1985) # [[Eva Lootz]] eskultorea (Austria_Espainia 1940) # [[Farideh Lashai]] margolaria, idazlea (Iran 1944-2013) # [[Fátima Diame]] jauzietako atleta (Valentzia 1996) # [[Gabriela Agirre Sánchez]] idazlea, poeta (Mexiko, 1977) # [[Henrietta H. Fore]] UNICEFeko zuzendari ohia (AEB, 1948) # [[Hermine Yollo]] aktorea, zuzendaria, idazlea, itzultzailea (Kamerun 1981) # [[Hermonia Vivarini]] artista (Venezia, XVI.mendea) # [[Inés Alberdi ]] soziologoa (Sevilla 1948) # [[Inés Álvarez de Toledo Caro]] aristokrata (Madril 1857-Donostia 1937) # [[Inés Amor]] galerista (Mexiko 1912-1980) # [[Ines Artajo Ayesa]] kazetaria (Iruñea 1956) # [[Inés Edmonson]] aktorea (Argentina 1919-2016) # [[Inés Fernández-Ordoñez]] hizkuntzalaria (Madril 1961) # [[Inés Fonseca]] abeslaria, musikagilea, poeta (Santander 1960) # [[Inés María Calero]] modeloa, aktorea (Venezuela 1969) # [[Inés Martín Rodrigo]] kazetaria, idazlea (Madril 1983) # [[Inés París]] film zuzendaria, gidoilaria (Madril 1963) # [[Inés Saavedra]] abeslaria (Uruguai 1972) # [[Inés Santé Riveira]] irakaslea, asmatzilea, ikertzailea (Ferrol 1976) # [[Ines Scaramucci ]] irakaslea (Italia 1908-1990) # [[Isabel Austriakoa (1501-1526)]] Danimarka, Norvegia, Suediako erregina (Belgika) # [[Isabel Zapata]] idazlea (Mexiko Hiria, 1984) # [[Joana Austriakoa]] Portugalgo erregina, Espainiako erregeordea, emakume-jesuita bakarra (Madril 1535-1573) # [[Josefa Amar Borbón ]] pedagogoa, emakumeen gaitasunaren defendatzailea (Zaragoza 1749-1833) # [[Josefa Tolrá Abril]] margolaria (Cabrils, 1880-1959) # [[Juanita Frances]] aktibista (Australia-Erresuma Batua, 1901-1992) # [[Kaimook Chuto]] eskultorea (Thailandia, 1938-1995) # [[Klara Bavariakoa]] margolaria (Alemania, 1874-1941) # [[Lalalimola]] ilustratzailea (Valentzia, 1984) # [[Lara Siscar]] tb aurkezlea (Valentzia 1977) # [[Laura Gómez-Lacueva]] aktorea (Zaragoza 1975-2023) # [[Leonor Austriakoa]] Portugalgo eta Frantziako erregina (Belgika 1498- Badajoz 1558) # [[Lorenza Cobián]] modeloa (Asturias 1851-Madril 1906) # [[Lucía Pérez ]] abeslaria (Lugo 1985) # [[Luisa Rivera]] ilustratzaleak (Santiago-Txile, 1987) # [[Lynette Yiadom-Boakye]] margolaria, idazlea (Londres 1977) # [[Mabula Soumahoro]] akademikoa eta ekintzaile afrofeminista (Paris, 1976) # [[Margarita Alexandre]] zinema zuzendari eta ekoizlea frankismoan (León, 1923 - Madril, 2015) # [[María Aragoikoa]] Portugalgo erregina (Kordoba 1498- Lisboa 1517) # [[María Austriakoa]] Germaniako enperatriza (Madril 1528-1603) # [[Maria Baranda|María Baranda]] poeta (Mexiko, 1962) # [[María Gámez Gámez ]] politikaria, Guardia Zibilaren 1. Emakume-zuzendaria (Cádiz 1969) # [[María Gimeno]] artista, ekintzailea (Zamora 1970) # [[María Gómez (kazetaria)]] (Madrik 1987) # [[María Gómez González]] 1936an Galiziako emakume alkate bakarra (Kordoba 1905-Lugo 1986) # [[María Jesús Montero]] medikua, politikaria (Sevilla 1966) # [[María Silva Cruz]] anarkista (Cadiz 1915-1936) # [[Marietta Barovier]] artista eta diseinatzailea ( ? - 1496) # [[Marina Romero]] idazlea (Madril 1908-2001) # [[Marina Silva]] politikaria, ingurumen aktibista (Brasil 1958) # [[Marisa Roesset Velasco]] margolaria (Madril 1904-1976) # [[Marisa Ruiz Trejo]] antropologo feminista (Mexiko, 1984) # [[Marlène Schiappa]] politikaria, aktibista (Paris 1982) # [[Mary Jayne Gold ]] iheslarien laguntzailea (AEB 1909-Frantzia 1997) # [[Mercedes González Fernández]] kazetaria, politikaria (Madril 1975) # [[Mikiko Otani]] abokatu eta ikertzaile (Japonia, 1964) # [[Mónica Nepote]] idazlea (Mexiko, 1970) # [[Myrea Pettit]] ilustratzailea (Britainia Handia, 1970) # [[Nastasia Zürcher ]] kantautorea, margolaria (Suitza/Galizia 1988) # [[Nevenka Fernández]] Espainiako ekonomialaria eta Ponferradako zinegotzia # [[Ninotchka Matute]] Guatemala Hiriko alkatetzari hautagai (Guatemala Hiria, 1967) # [[Olga Martín-Belloso]] kimikaria, elikaduran aditua (Calahorra 1960) # [[Paula Fortes]] aktibista, politikaria (Cabo Verde, 1945-2011) # [[Petronila Guerrero]] politikaria (Cádiz 1953) # [[Polly Higgins]] abokatua, ingurumen aktibista (1968-2019) # [[Rashida Obeida]] palestinar aktibista politikoa (XX. mendea) # [[Reneé Acosta|Renée Acosta]] poeta, filosofoa (Mexiko Hiria, 1976) # [[Rosario Torres]] politikaria (Malaga 1959) # [[Solange Fernex]] aktibista (Frantzia, 1934-2006) # [[Soraya Rodríguez]] politikaria (Valladolid 1963) # [[Tita Llorens]] igerilaria (Menorca 1968) # [[Urania Mella]] Saturraranen kartzelaratua (Galizia 1899-1945) # [[Verónica Gerber Bicecci]] artista, idazlea (Mexiko, 1987) # [[Vicky Hernández]] aktorea (Kolonbia 1945) }} ==='''Berriak 2023''' ('''martxoa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Prudencia Gorrotxategi]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako presoa (Arrankudiaga, ?) # [[Maria Arriaga]] efef'''SORTUA''' erraketista (Berriz, 1922- Ondarroa, 2014) # [[Itziar de Blas]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta itzultzailea (Gasteiz, ) # [[Angélica Orue]] ef--'''SORTUA''' albaitaria (Laudio, 1926) # [[Gemma Orobengoa]] ----'''SORTUA''' argazkilaria (Arrasate, 1985) # [[Soledad Ruz]] ----'''SORTUA''' flamenko danzaria (Donostia, 1972) # [[Jennifer Ávila]] ef--'''SORTUA''' kazetaria (Honduras, 1990) # [[Lur Basterretxea]] ef--'''SORTUA''' eskiatzailea, lasterkaria (Elorrio, 1979) # [[Maria Eskibel Arratia]] --ef'''SORTUA''' filantropoa (Gasteiz, ? - Valladolid, 1536) # [[Nieves Cano]] efef'''SORTUA''' filantropoa (Gasteiz, 1847-1899) # [[María Aranzazu Vélez de Mendizabal]] ----'''SORTUA''' Saturrarango Emakumeen Kartzelako ama nagusia (?) # [[Magdalena Larrondo]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako zuzendaria (?) # [[Adriana Bilbao Zarraonandia]] ----'''SORTUA''' flamenko dantzaria (Bilbo, 1988) # [[Miren Arzak]] ----'''SORTUA''' fisioterapeuta, osteopata, idazlea (Hondarribia, 1966) # [[Firouzeh Khosrovani]] ----'''SORTUA''' dokumentalgilea (Iran, 1971) # [[Alba Heredia]] ----'''SORTUA''' flamenko dantzaria (Granada, 1995) # [[Teodosia Ortega]] efef'''SORTUA''' emagina (Burgos, 1890-Arrigorriaga, 1983) # [[Assumpta Aierdi]] ----'''SORTUA''' ekintzaile soziala (Donostia, 1972) # [[Victoriana Herrero Barroso]] efef'''SORTUA''' Saturrarango presoa (Logroño, 1893-1962) # [[Santa Paula Barbada]] ----'''SORTUA''' emakume santu eta bizarduna (Ávila, ?) # [[Sara Torres]] ----'''SORTUA''' ikertzailea, idazlea (Gijón, 1991) # [[Cristina Gutierrez]] ef--'''SORTUA''' ARtista, idazlea, ekintzailea (Bilbo) # [[Maria Gugelberg von Moos]] botanikaria eta ilustratzailea (Suitza, 1836-1918) # [[Marika]] ilustratzailea eta komikigilea (Bartzelona, 1949) # [[Sabrina Van Tassel ]] kazetaria, film-zuzendaria (Frantzia 1975) # [[Rosie Alfaro]] heriotza zigorraren zain (AEB 1971) # [[Angelina Rodriguez]] heriotza zigorraren zain (AEB 1968) # [[Karla Faye Tucker ]] heriotza zigorrez hila (AEB 1959-1998) # [[Victoria Zárate Zurita]] Bigarren errepublikako maistra eta sindikalista (Madril, 1893-Lisboa, 1964) # [[Reem Al Numery]] aktibista (Yemen, 1996) # [[Nimco Ali]] aktibista (Somalia-Ingalaterra, 1983) # [[Argentina Altobelli]] politikaria, aktibista (Italia, 1866-1942) # [[Michealene Risley]] amerikar zinegile ekintzailea (Michigan, XX.mendea) # [[Cindy Amaiza]] aktibista (Kenya, XXI. mendea) # [[Adjoa Amana]] aktibista (Ghana, XX. mendea) # [[Florina Alías]] asturiar idazlea (1921-1999) # [[Lourdes Álvarez García]] asturiar idazlea (Mieres, 1968) # [[Sharon Olds]] idazlea (Kalifornia, 1942) # [[Velma Barfield]] serie-hiltzailea (AEB 1932-1984) # [[Mary Gauthier ]] abeslaria (AEB 1962) # [[Helen Gibson]] zaldizkoa, especialista (AEB 1892-1977) # [[Candi Staton]] kantautorea (AEB 1940) # [[Amy Helm]] kantautorea (AEB 1970) # [[Bettye LaVette]] soul, blues kantautorea (AEB 1946) # [[Gemma Escapa]] abokatua, irakaslea (Bizkaia 1965) # [[Lorina Bulwer]] jostun artista (Ingalaterra 1838-1912) # [[Lisbeth Añez]] aktibista venezuelarra (Venezuela) # [[Tchinda Andrade]] trans aktibista (Cabo Verde, 1979) # [[Yassi Ashki]] osasun-ekintzailea (Iran) # [[Artearen maistra handiak]] artista-zerrenda # [[Lucia Anguissola]] margolaria (Italia 1536/38- 1565) # [[Dorotea de Chopitea]] filantropoa (Txile, 1816- Bartzelona 1891) # [[Anita Awosusi]] aktibista (Alemania, 1956) # [[Berta Zúñiga]] aktibista (Honduras, 1990) # [[Bertha Oliva]] aktibista (Honduras, 1956) # [[Carmen Castro García]] ekonomialara, aktibista (Valentzia 1967) # [[Mari Jose Aranguren Querejeta]] ekonomialaria (Gipuzkoa 1969) # [[Bina Shah ]] kazetaria, idazlea (Pakistan XX. mendea) # [[Dulce Maria Cardoso]] abokatua, idazlea ( Portugal 1964) # [[María Franciska Dapena Rico]] margolaria, idazlea (Palentzia 1924-Bilbo 1995) # [[Laia Soler]] idazlea ( Lleida, 1991) # [[Remedios Cervantes]] enpresaria, modelo ohia (Malaga 1964) # [[Isabel Ríos]] sindikalista, ekintzailea (Curtis, Galizia, 1907-1997) # [[Ana Cano]] Asturierazko idazlea (Somiedo, 1950) # [[Vanessa Mendoza Cortés]] abortuaren aldeko aktibista (Andorra, 1980) # [[María Martín Escudero]] dantzaria (Bizkaia XX. mendea) # [[Mary Treat]] biologoa (AEB 1830-1923) # [[Sol Panera]] galerista (Bilbo 1946) # [[Elly Schlein]] Italiako politikaria (Suitza 1985) # [[Cristina Martín Vega]] kazetaria (Madril 1970) # [[Maria M. Gosse]] diplomazialaria, enbaxadorea (Alemania 1962) # [[María del Coro Arizmendi]] ornitologoa ( Mexiko 1963) # [[Camila Bossa ]] aktorea (Bogota/Galizia 1973) # [[Karima Baloch]] aktibista (Pakistan-Kanada, 1983-2020) # [[Marie Inmaculée Ingabire]] feminista, giza-eskubide ekintzailea (Ruanda,?) # [[Walda Barrios Klee]] soziologoa, aktibista, feminista (Guatemala-Mexiko, 1951-2021) # [[Ana Lydia Vega]] idazlea (Puerto Rico 1946) # [[Susana Dans]] aktorea (Coruña 1965) # [[Maruxa Villanueva]] abeslaria, aktorea (Galizia 1906-1998) # [[Mabel Rivera]] aktorea (Coruña 1952) # [[Laura Mañá]] film-zuzendaria, gidoilaria, aktorea (Bartzelona 1962) # [[Zaza Ceballos]] idazlea (Coruña XX. mendea) # [[Esther F. Carrodeguas]] dramagilea (Coruña 1979) # [[María Reimóndez ]] idazlea (Lugo 1759) # [[Xohana Torres]] idazlea (Galizia 1929-2017) # [[Erin Mouré]] poeta, itzultzailea (Kanada 1955) # [[Eva Mejuto]] idazlea (Pontevedra1975) # [[Nicole Brossard]] poeta (Kanada 1943) # [[Su Garrido Pombo]] kantautorea ( Galizia1982) # [[Rosa Sevilla de Alvero]] sufragista, hezitzailea (Filipinak 1879-1954) # [[Victoria Martín]] umoregilea, gidoilaria (Madril 1989) # [[Isa Calderón]] umoregilea, gidoilaria ( Madril 1983) # [[Noemí Sabugal]] idazlea ( Leon, 1979) # [[Eva Llorach ]] aktorea ( Murtzia 1979) # [[Alix Payen]] 1871ko Parisko Komunako ambulancière (1842-1903) # [[Angela Saini]] zientzia-kazetaria (Londres 1980) # [[Samira Ahmed]] kazetaria, genero diskriminazioagatik BBC salatu eta epaiketaren irabazlea (Londres 1968) # [[Laura Bates]] idazle feminista, aitzindaria (Oxford 1986) # [[Caroline Criado Perez]] kazetari ekintzailea (EB 1984) # [[Deborah Cameron]] hizkuntzalaria (Eskozia 1958) # [[Teodora Barrio]] idazlea, asturieraz (Marrubio, 1968) # [[Teresa Cónsul]] idazlea, asturieraz eta gaztelaniaz (?- Oviedo, 1834) # [[Raquel Fernández Menéndez]] idazlea, asturieraz (Salas, 1993) # [[Blanca Fernández Quintana]] idazlea, asturieraz (Bimenes, 1994) # [[Enriqueta González Rubín]] idazlea eta kazetaria, asturieraz (Ribadesella, 1832-Infiesto, 1877) # [[Nené Losada]] idazlea, asturieraz (Luarca, 1921-2009) # [[Idoia Rodríguez Buján ]] militarra (Lugo 1983-Afganistan 2007) # [[Gillian Wearing]] artista (EB 1963) # [[Cathy Newman]] kazetaria (EB 1974) # [[Kate Adie ]] kazetaria (EB 1945) # [[Rebekah Brooks]] kazetaria (EB 1968) # [[María Teresa González|Maria Teresa Gonzále]] idazlea, asturieraz (Gijón. 1950-1995) # [[Marta Mori]] idazlea, asturieraz (Gijón, 1965) # [[María Esther García López]] idazlea, asturieraz (Valdés, 1948) # [[Esther Prieto]] idazlea, asturieraz (Arenas, Cabrales, 1960) # [[Helena Trexu]] idazlea, asturieraz (Sama de Langreo, 1945) # [[Margaret Collins Weitz]] historialaria, Frantziako Erresistentzian aditua (AEB, 1929) # [[Beatriz Álvarez-Guerra]] aktorea (Madril 1994) # [[Tina Gascó]] aktorea (Sevilla 1914-Madril 1973) # [[Zineb Hattab]] sukaldaria (Girona/Suitza 1989) # [[Rosalía Mera]] jostuna, enpresaburua (Coruña 1944-2013) # [[Sandra Ortega Mera ]] enpresaburua, filantropoa ( Coruña 1968) # [[Mey Rahola]] argazkilaria (Leon 1897-Frantzia 1959) # [[Clara Martínez Alberola]] abokatua (Madrid, 1963) # [[Elena Vázquez Zendon]] matematikaria (Ourense, 1966) # [[Elsa Anka]] aurkezlea (Bartzelona 1965) # [[Paloma Marín]] aurkezlea (?, XX. mendea) # [[Cristina Urgel]] aurkezlea (Soria 1979) # [[Kate del Castillo]] aktorea (Mexiko 1972) # [[Marisa Naranjo]] aurkezlea (Kanariak 1944) # [[Estela Giménez]] gimnasta (Madril 1979) # [[Manuela López García]] Maistra, poeta (Cacabelos, 1910-2005) # [[Jenny Nyström]] ilustratzailea (Suedia, 1854-1946) # [[Clara Maria Pope]] margolaria (Londres, 1767-1838) # [[Laurence Suhner]] idazlea eta artista (Geneva, 1968) # [[Anna Tigerhielm]] margolaria (Suedia, 1832-1906) # [[Trini Tinturé]] ilustratzailea (Lleida, 1938) # [[Henar Torinos]] Valladolid, 1985 # [[Elena Francisen kontsultategia]] emakumeentzako irratsaioa (Espainia 1947-1984) # [[Maruja Fernández]] irrati esataria (Kuba 1925-Bartzelona 2001) # [[Pepa Fernández]] kazetaria (Lleida 1965) # [[Mara Torres]] kazetaria, idazlea (Madril 1974) # [[Macarena Berlín]] kazetaria (Madril 1973) # [[Florence Rochefort]] historialari frantziarra (Suresnes, 1958) # [[Giovanna Garzoni]] margolaria (Italia 1960-1970) # [[Michaelina Wautier]] margolaria (Belgika c.1617-1689) # [[Louise Moillon]] margolaria (Frantzia 1610-1696) # [[Maria van Oosterwijck]] margolaria (Herbehereak 1630-1693) # [[Anne Vallayer-Coster ]] margolaria (Paris 1744-1818) # [[Marie-Victoire Lemoine]] margolaria (Paris 1754-1820) # [[Marie Gabrielle Capet]] margolaria (Frantzia 1761-1818) # [[Constance Mayer]] margolaria ( Frantzia 1775-1821) # [[Marie-Éléonore Godefroid]] margolaria ( Paris 1778-1849) # [[Lilly Martin Spencer]] margolaria ( EB1822-AEB 1902) # [[Clémentine Delait]] emakume bizarduna (Frantzia, 1865-1939) # [[María Folguera]] idazlea, eszena zuzendaria (Madril, 1984) # [[AveLina Pérez|Avelina Pérez]] Sortzaile eszenikoa (Oia, 1969) # [[Raquel García-Tomás]] musikagilea (Bartzelona, 1984) # [[Lola Blasco]] aktorea, idazlea eta antzerki zuzendaria (Alacant, 1983) # [[Marta Pazos]] eszena zuzendaria (Pontevedra, 1976) # [[Helena Tornero]] antzerkigilea (Figueras, 1973) # [[Helena Antonia]] emakume bizarduna (Lieja, 1550-1595) # [[Antonietta Gonsalvus]] emakume bizarduna (Frantzia, 1572-?) # [[Arantza Ozaeta Cortázar]] arkitektoa (Madril 1982) # [[Victoria Rodríguez]] aktorea (Madril 1931-2020) # [[Pilar Eyre]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1947) # [[Teresa Ribera ]] politikaria (Madril 1969) # [[Carolina Maria de Jesus]] idazlea, poeta, kronista (Brasil 1914-1977) # [[Jane Barnell]] emakume bizarduna (AEB 1871-1951) # [[Alice Elizabeth Doherty]] emakume bizarduna ( AEB 1887-1933) # [[Annie Jones ]] emakume bizarduna ( AEB 1865-1902) # [[Krao Farini]] emakume bizarduna (Laos 1876-AEB 1926 19) # [[Josephine Clofullia]] emakume bizarduna (Suitza 1829-1875) # [[Pilar Pedraza]] idazlea, irakaslea (Toledo 1951) # [[Carmen Linares]] flamenko-abeslaria (Linares 1951) # [[María Pagés]] dantzaria, koreografoa (Sevilla 1963) # [[Ellen MacArthur]] nabigatzailea (EB 1976) # [[Aurora Vargas]] flamenko-dantzaria, kantaria ( Sevilla 1956) # [[Bernarda de Utrera]] flamenko-kantaria (Utrera 1927-2009) # [[Fernanda de Utrera]] flamenko-kantaria (Utrera 1923-2006) # [[La Serneta]] flamenko kantaria (Cádiz 1837-Utrera 1912) # [[Caroline van der Plas]] kazetaria, politikaria (Herbehereak 1967) # [[Marta plana]] Australiara eramandako emakumeak (1960-1963) # [[Arlette Farge]] historialari frantsesa (Charleville - 1941) # [[Bibia Pavard]] historialari frantsesa (1980) # [[Maddalena Casulana]] musikagilea (Italia, 1544-1590) # [[Lucinda Williams ]] egile abeslaria (AEB 1953) # [[Ivette Nadal ]] egile abeslaria, poeta (Bartzelona 1988) # [[Blanca Llum Vidal]] poeta (Bartzelona 1986) # [[Núria Martínez-Vernis]] poeta (Bartzelona 1976) # [[Montse Castellà]] egile abeslaria, aktibista (Tarragona 1976) # [[Rosa Regàs]] idazlea (Bartzelona 1933) # [[Georgina Regàs]] sukaldaria, idazlea (Bartzelona 1932-Girona 2022) # [[Carme Canela]] jazz-abeslaria (Bartzelona 1962) # [[Sheila Jordan]] jazz- abeslaria (AEB 1928) # [[Galina Balashova]] arkitektoa, diseinatzailea (Errusia 1931) # [[Urška Djukić]] zinema-zuzendaria, gidoilaria (Eslovenia 1986) # [[Asha Haji Elmi]] politikaria, aktibista (Somalia, 1962) # [[Joana Afonso]] diseinatzailea, ilustratzailea (Portugal 1989) # [[Cani Fernández Vicién]] abokatua (Cartagena 1963) # [[Mar Sodupe]] aktorea (Kanariak 1972) # [[Pepa Aniorte]] aktorea, abeslaria (Alacant 1972) # [[Toni Morillas]] politikaria, feminista (Jaen 1982) # [[Clementina Díez de Baldeón]] irakaslea, politikaria (Ciudad Real 1953) # [[Consuelo Rumí]] psikologoa, irakaslea, politikaria (Almeria 1957) # [[Anita Gutbrod]] igerilaria (Argentina 1903-1967) # [[Lita Tiraboschi]] igerilaria, irakaslea, idazlea (Argentina 1917-1972) # [[Pilar Geijo ]] igerilaria (Argentina 1984) # [[Lilian Harrison]] igerilaria (Argentina 1904-1993) # [[Enriqueta Agut Armer]] 2. errepublikako(Castelló, 1912-Mexiko, 1998) # [[Concepción Alfaya]] 2. errepublikako maistra (Madril, 1886-1945) # [[Elvira Navarro]] idazlea (Huelva, 1978) # [[Alba Carballal|Alva Carballal]] idazlea (Lugo, 1992) # [[Marie Equi]] medikua, aktibista (AEB,1872-1952) # [[Maria Baldó|María Baldó]] 2. Errepublikako maistra (Albacete, 1884-Toulouse, 1964) # [[María Braña de Diego|Maria Braña de Diego]] 2. Errepublikako maistra (Madril, 1912-2007) # [[Carmen Castilla Polo]] 2. Errepublikako maistra (Logroño, 1895-Madril, 1979) # [[Alba Sotorra Clua]] zinema zuzendaria (Reus, 1980) # [[Carmen Hermosín]] politikaria (Sevilla 1945) # [[Magdalena Valerio]] legelaria, politikaria (Caceres 1959) # [[Mar Moreno]] legelaria, politikaria, idazlea (Jaen 1962) # [[Teresa Jiménez Vílchez]] irakaslea, politikaria (Granada 1962) # [[Fuensanta Coves]] irakaslea, politikaria (Alacant 1961) # [[Irene García]] politikaria (Cádiz 1980) # [[Marina Vega]] espioia, nazi harrapatzailea (Cantabria 1924-Madril 2011) # [[Braulia Cánovas]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Murtzia 1920- Bartzelona 1993) # [[Conchita Ramos]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Lleida 1925-Frantzia 2019) # [[Alfonsina Bueno]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Zaragoza 1904- Frantzia1979) # [[Margoth Escobar]] Ingurumen eskubideak eta indigenen aldeko aktibista (Ekuador, 1954) # [[Mercedes Escribano Pérez]] Bigarren Errepublikako maistra (Valdeganga, 1888-Madril, 1958) # [[Carmen García del Diestro]] Bigarren Errepublikako maistra, pedagogoa (Santander, 1908-Madril, 2001) # [[Elsa López]] idazlea, poeta (Fernando Poo, 1943) # [[Elena Gallego Abad|Elena Gallego]] kazetaria, idazlea (Teruel, 1969) # [[Ana Vanessa Gutiérrez]] asturierazko idazlea (Mieres, 1980) # [[Elsa Fernández]] galizierazko idazlea (Buenos Aires, 1933-1964) # [[Avelina Valladares]] galizierazko idazlea (A Estrada 1825.1902) # [[Violeta Friedman]] aktibista, bizirik atera Auschwitzetik (Errumania 1930- Madril 2000) # [[Constanza Martínez Prieto]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Madril 1917-Bartzelona 1997)) # [[Laura Seco]] politikaria (Cádiz 1971) # [[María Teresa Fernández de la Vega]] magistratua, politikaria (Valentzia 1949) # [[Esperanza Oña]] politikaria (Sevilla 1957) # [[Nuria Espallargas]] ikertzailea (Bartzelona 1979) # [[Rosario de Velasco]] margolaria (Madril 1904-Bartzelona 1991) # [[Marga Gil Roësset]] eskultorea, ilustratzailea, poeta (Madril 1908- 1932) # [[Ángeles Santos Torroella]] margolaria (Girona 1911- Madril 2013) # [[Delhy Tejero]] margolaria (Zamora 1904- Madril 1968) # [[Lauren Bastide]] Frantziako kazetaria eta ekintzaile feminista (Orleans, 1980) # [[Lima Aafshid]] idazle eta poeta (Afganistan, ?) # [[Adelaide Estrada]] Mediku, zientzialari eta aktibista (Portugal, 1898-1979) # [[Martha P. Falconer]] Aktibista, gizarte-langilea (AEB, 1862-1941) # [[Tamara Alves]] artista, muralista, ilustratzailea, tatuatzailea (Portugal 1983) # [[Rada Akbar]] artista (Afganistan, 1988) # [[Maria Lucília Estanco Louro]] irakasle eta aktibista (Portugal, 1922-2018) }} ==='''Berriak 2023''' ('''otsaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Toda Likona]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Mari Juan Mezeta]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Maria Perez Larrinaga]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Olatz Urkia]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Donostia, 1986) # [[Helena Barrenetxea]] ----'''SORTUA''' zestalaria (Durango, 2007) # [[María Flores]] ----'''SORTUA''' 1824an bere askatasuna lortu zuen esklabua (Eivissa, 1775-?) # [[Zorione Erezuma]] ----'''SORTUA''' poeta (Bilbo, 1969) # [[Charo Roquero]] ----'''SORTUA''' historialaria (Donostia) # [[Maritxu Negelua]] ----'''SORTUA''' idazlea, pastoralgilea (Zuberoa, 1999) # [[Mari Tere Alberdi]] ef--'''SORTUA''' sukaldaria, tabernaria, aktorea (Berriz) # [[Fabiola Gutiérrez]] ----'''SORTUA''' idazle (Bolivia, 1989) # [[Carmen Castro Cardús]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako "zaintzaile" (Huesca, ?-1948) # [[Maider Galardi]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta ikerlaria (Lasarte-Oria, 1995) # [[Antoñita La Singla]] dantzaria (Bartzelona 1948) # [[La Sordita]] dantzaria (Cádiz XIX.mendea-XX.mendea) # [[Amal Aden]] idazle ekintzailea (1983, Somalia) # [[Iola Leal Riesco]] ingumenaren aldeko ekintzailea (Lugo, 1977) # [[Sol León]] dantzaria, koreografoa (Kordoba ç 1919) # [[Sara Lezana]] dantzaria (Madril 1948) # [[Cristina Llorente]] dantzaria, abeslaria, aktorea (Valladolid 1985) # [[Isabel Llull]] dantzaria, maistra (Palma 1946) # [[Sara Luzita]] dantzaria (Espainia 1922) # [[Bárbara Lys]] dantzaria (Balearrak 1946) # [[Claudia Salas]] aktoreak (Madril 1977) # [[Carlota Pereda]] film-zuzendaria, gidoilaria (Madril 1975) # [[Esther Cañadas]] modeloa (Albacete 1977) # [[Joselyn Brea]] kirolaria (Venezuela/Galizia 1994) # [[Donna Karan]] moda-diseinatzailea (AEB 1948) # [[Eva Copa]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Bolivia 1987) # [[Adrienne Avril de Sainte-Croix]] Frantziako filantropo eta feminista (1855 - 1936) # [[Zahra Mohammadi]] BBCren 100 emakumeak 2022 Kurdinstango irakaslea errepresaliatua (1990) # [[Layli]] BBCren 100 emakumeak 2022 Irango ekintzaile feminista errepresaliatua (2002) # [[Wegahta Gebreyohannes Abera]] BBCren 100 emakumeak 2022 Etiopiako langile humanitarioa (xxxx) # [[Victoria Baptiste]] BBCren 100 emakumeak 2022 Estatu Batuetako erizaina (xxxx) # [[Velmariri Bambari]] BBCren 100 emakumeak 2022 Indonesiako Sexu-indarkeriaren kontrako ekintzailea (1980) # [[Tamana Zaryab Paryani]] BBCren 100 emakumeak 2022 Afganistango kazetaria eta youtuberra (1997) # [[Alice Pataxó]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil, 2001) # [[Erika Hilton]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil, 1992) # [[Zahra Joya]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Agfanistan, 1992) # [[Velia Vidal]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Kolonbia, 1982) # [[Roza Salih]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Eskozia.1989) # [[Cecilia Patricia Flores Armenta]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Mexiko XX. mendea) # [[Mirta Nuñez]] espainaiko gerra zibilaren historialaria (Kuba, 1956) # [[Mirta Díaz-Balart]] Mirta Nuñezen ama eta Fidel Castroren lehenengo emaztea (Habana, 1928) # [[Jane Misme]] Kazetari eta feminista frantsesa (1865-1935) # [[Judith Heumann]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Filadelfia, 1947) # [[Asonele Kotu]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Hegoafrika, ? ) # [[Nathalie Becquart|Natahalie Becquart]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Frantzia, 1969) # [[Ida Holz]] informatikaria (Uruguai, 1935) # [[Simone Tebet]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil 1970) # [[Ferenice de Rodas]] ama (Grezia, K.a. 396-K.a. V. mendea) # [[Lashana Lynch]] aktorea (Londres 1987) # [[Giuseppa Barbapiccola]] filosofoa, poeta, itzultzailea (Italia, 1702-1740) # [[Taisia Bekbulatova]] kazetaria, BBCren 100 emakumeak 2022 (Errusia, xxxx) # [[Suvada Selimović]] ekintzailea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Bosnia, 1965) # [[Shonda Rhimes]] gidoilaria, fil-zuzendaria (AEB 1970) # [[Beatrice Fihn]] arma-nuklearren aurkako aktibista ( Suedia 1982) # [[Tania Álvarez Yates]] kanoalaria (Pontevedra 1994) # [[Tania Fernández García]] kanoalaria (Lugo 1992) # [[Blanca Paloma]] abeslaria (Alacant 1989) # [[Alice Wonder]] abeslaria ( Madril 1998) # [[Olga Xirinacs]] idazlea (Tarragona 1936) # [[Bikimel]] kantautorea (Bartzelona 1976) # [[Luján Argüelles]] aurkezlea (Asturias 1977) # [[Virginia Díaz]] kazetaria (Madril 1974) # [[Kristina Berdínskikh]] kazetaria, BBCren 100 emakumeak 2022 (Ukraina) # [[Kadri Keung]] moda-diseinatzailea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Hong Kong) # [[Leonor Ferrer Girabau]] delineatzailea (Bartzelona, 1894-1953) # [[Fatima Sheikh]] hezitzailea (India, 1831-1900) # [[Jana Zinkevytx|Iana Zinkevitx]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Ukraina, 1995) # [[Chanel Contos]] sexu-erasoen aurkako aktibista BBCren 100 emakumeak 2022 (Australia) # [[Aye Nyein Thu]] mediku aktibista BBCren 100 emakumeak 2022 (Birmania, 1996) # [[Judy Kihumba]] zeinu-hizkuntzako interpretea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Kenya) # [[Paula Púa]] gidoilaria (Valentzia 1992 # [[Minerva Piquero]] kazetaria (Asturias 1967) # [[Beatriz Pécker]] kazetaria (Madril 1955) # [[Luisa Alberca]] irrati-nobelagilea (C.Real 1920-Logroño 2006) # [[Vira Silenti]] aktorea (Italia 1931-2014) # [[Clementina Albéniz|Clementina Albeniz]] maistra errepublikarra (Madril, 1853-1946) # [[Ana Canalias Mestres]] maistra errepublikarra (Zaragoza, 1886-1934) # [[Angelina Colubret]] maistra errepublikarra (Badalona, 1910 -Torroella, 1998) # [[Isabel Esteban Nieto]] maistra errepublikar eraila (Palentzia, 1893-1936) # [[Sofia Polo Giménez]] maistra errepublikar eraila (Zaragoza, 1904-Palentzia, 1936) # [[Cirila Ubaldina García Díaz]] maistra errepublikar eraila (Salamanca, 1893-Palentzia, 1936) # [[Samara Joy]] jazz abeslaria (AEB 1998) # [[Sarah Kane]] antzerkigilea (EB 1971-1999) # [[Toñi Salazar]] abeslaria (Badajoz 1963) # [[Encarna Salazar]] abeslaria (Badajoz 1961) # [[Lina Meruane]] Idazlea (Txile 1970) # [[Nelly Meruane]] aktorea, irakaslea (Txile1927-2018 19) # [[Teresa Laespada]] ikertzailea (Bilbo 1965) # [[Ana Santos Aramburo]] liburuzaina (Zaragoza 1957) # [[Glòria Pérez-Salmerón]] liburuzaina (Bartzelona 1958) # [[Susana Fortes]] idazlea (Pontevedra 1959) # [[Ana Belén Fortes]] idazlea (Pontevedra 1967) # [[Genara Fernández García|Genera Fernández Garcia]] maistra fusilatua (León, 1903-1941) # [[Josefa García Segret|Josefa Garcia Segret]] maistra errepublikarra (Tui, 1900-Oliveros, 1986} # [[Gertrudis Ríos Marín|Gertrudis Rios Marín]] torturatu eta exekutatuko maistra (Cádiz, 1901-1936) # [[Benita Gil]] maistra erbesteratua (Teruel, 1913-Praga, 2015) # [[Carmen Hombre Ponzoa|Carmen Hombre Pouzoa]] maistra fusilatua (Cádiz, 1898-1936) # [[Elisa López Velasco]] maistra berritzailea (Málaga, 1884-1936??) # [[Sirisha Bandla]] BBCren 100 emakumeak 2022, ingeniari aeronautikoa (India 1988) # [[Nazanin Zaghari-Ratcliffe]] BBCren 100 emakumeak 2022, iraniar-britaniar hiritarra (Tafresh 1978) # [[Narges Mohammadi]] BBCren 100 emakumeak 2022, eskubideen aldeko ekintzailea (Persia 1972) # [[Palmira Pla Pechovierto]] maistra, pedagogoa eta polikaria (Teruel, 1914-Castlló, 2007) # [[Emilia Elias Herrando|Emilia Elias Herrando]] maistra, pedagogoa (Madril, 1898 - Mexiko, 1976) # [[Veneranda Manzano]] maistra, politikaria, erbesteratua (Asturias, 1893-1992) # [[Guillermina Medrano]] maistra eta politikaria (Albacete, 1912-Valencia, 2005) # [[Marguerite Durand (feminista)]] kazetari, aktore, politikari eta feminista frantsesa (1864 - 1936) # [[Jane Rigby]] BBCren 100 emakumeak 2022 Astrofisika estatubatuarra (EEUU, XXXX) # [[Iryna Kondratova]] BBCren 100 emakumeak 2022 Anestesiologa eta pediatra (Ukrania, XXXX) # [[Constance Tipper]] metalurgikaria (Erresuma Batua, 1894-1995) # [[Johanna Döbereiner]] ingeniari agronomoa (Brasil, 1924-2000) # [[Txell Alarcón]] saskibaloi jokalaria (Bartzelona 2003) # [[Maider Castellano]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 2003) # [[Gregoria Canelo de Paredes]] 'chinato' dialekto hiztuna (Caceres 1861-1917) # [[Marina Ortiz de Zárate]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 1999) # [[Chatrice White]] saskibaloi jokalaria (AEB 1996) # [[Ana Laverón]] aeronautiko ingeniaria(Espainia XX. mendea) # [[Isaura Clavero]] 1. emakume aeronautiko ingeniaria (Vigo XX. mendea) # [[Parinoush Saniee]] idazlea (Iran 1949) # [[Elena Barraquer Compte]] oftalmologoa (Bartzelona 1954) # [[Jimena Quirós]] 1. emakume ozeonografoa (Almeria 1899-Madril 1983) # [[Isabelle Junot]] aktorea (AEB 1991) # [[Tamara Falcó]] moda-diseinatzailea (Madril 1981) # [[Micaela Navarro]] politikaria (Jaen 1956) # [[Ibijoke Faborode]] BBCren 100 emakumeak 2022, politikaria (Nigeria XX. mendea) # [[Gohar Eshghi]] BBCren 100 emakumeak 2022, ekintzailea (Iran 1946-2002) # [[Fatima Amiri]] BBCren 100 emakumeak 2022, ikaslea (Afganistan, 2005) # [[Carmen Muñoz Manzano]] Bigarren Errepublikako maistra eta idazlea (Cáceres, 1906-Coruña, 2002) # [[Carmen García de Castro]] Bigarren Errepublikako maistra eta pedagogoa (Almería, 1886-1969) # [[Isabel González Turmo]] antropologoa (Espainia XX. mendea) # [[Elvira Álvarez de Ceballos]] dama (Espainia XIV. mendea -1372) # [[Difficult Women]] emakume kabareta (Australia) # [[Mehreen Faruqi]] politikaria (Pakistan 1963) # [[Katarina Zec]] saskibaloi jokalaria (Serbia 1997) # [[Mariana Barassi]] film-zuzendaria (Argentina 1977) # [[Vic Echegoyen]] idazlea (Madril 1969) # [[Claudia Zapata]] historialaria (Txile 1975) # [[Christiane Félip Vidal]] idazlea (Frantzia 1950) # [[Katherine Kurtz]] idazlea (AEB 1944) # [[Juana Ontañón eta Valiente|Juana Ontañon y Valiente]] Bigarren Errepublikako maistra (Madril, 1886-Mexiko, 1972) # [[Wally Funk]] astronauta (AEB 1939) # [[Ida Ørskov]] bakteriologoa (Danimarka 1922- 2007) # [[Alice Lee]] matematikaria (EB 1858-1939) # [[Elizabeth Scott]] matematikaria (AEB 1917-1988) # [[Ainhoa Achutegui]] zuzendari artistikoa ( Venezuela 1978) # [[Akwaeke Emezi]] idazlea (Nigeria 1987) # [[Leia Dongue]] saskibalio jokalaria (Mozambike 1991) # [[Mónica Bruckmann]] soziopolitologoa (Peru XX. mendea) # [[Claude Ber]] poeta (Frantzai 1948) # [[Nadia Yala Kisukidi]] filosofoa (Belgika 1978) # [[Ana Carrique]] musikagilea ( Argentina 1964) # [[Cristina Montserrat Hendrickse]] abokatua, irakaslea (AEB 1964) # [[Kristina Higgins]] saskibaloi jokalaria (AEB 1994) # [[Joy Alexis Brown-Adams]] saskibaloi jokalaria (Guyana 1993) # [[Dona Tututa]] piano-jolea (Cabo Verde 1919-2014) # [[Yolanda Morazzo]] poeta (Cabo Verde 1927-Lisboa 2009) # [[Tuna Mascarenhas]] kimikaria, aktibista, 1. dama (Cabo Verde 1944-2009) # [[Kate Asabuki]] aktore pornoa (Tokio 1962) # [[Celina Pereira]] abeslaria, kontalaria (Cabo Verde 1940-Lisboa2020) # [[Athaliah Molokomme]] fiskala (Botswana 1959) # [[Constance Cummings-John]] politikaria (Sierra Leona 1918-Londres 2000) # [[Aspásia Camargo]] politikaria (Brasil, 1946 19) # [[Rachael Blackmore]] Jokey-a (Irlanda 1989) # [[Lívia Járóka]] 1. emakumezko ijito eurodiputatua (Hungaria 1974) # [[Clare Marie Hodges]] AEBko 1. emakumezko basozaina (AEB 1890-1970) # [[Consuelo González Ramos]] kazetaria, erizaina, feminista (Zamora, 1877-Madril, 1956) # [[Esperanza Rodríguez Cerdán]] Bigarren Errepublikako maistra erbesteratua (Madril, 1892-Valentzia,1984) # [[Rosa Roig]] Bigarren Errepublikako maistra (Tarragona, 1890-Bartzelona, 1969) # [[Pilar Salvo Giménez|Pilar Salvo]] Bigarren Errepublikako maistra fusilatua (Zaragoza, 1889-1936) # [[Amalia Torrijos]] Bigarren Errepublikako maistra eta alkatea (Sevilla, 1911- ???) # [[Ekaterina Lermontova]] Paleontologoa (SESB, 1889-1942) # [[Eva Mameli Calvino]] Botanikaria (Italia, 1886-1978) # [[Heike Freire]] filosofoa, aktibista (Espainia, ??) # [[Sabrina Sánchez]] kazetaria, sexu langilea (Mexiko 1981) # [[Karine Espineira]] soziologoa, trans ekintzailea (Txile 1967) # [[Nadia Ferreira]] modeloa, enpresaburua (Paraguai 1999) # [[Elena Sánchez Caballero]] kazetaria (Madril 1957) # [[Pilar Martín Fernández]] immunologia ikertzailea (Madril 1973) # [[Maruja Torres]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1943) # [[Nya de la Rubia]] abeslaria, aktorea (Sevilla 1986) # [[Aryna Sabalenka]] tenislaria (Bielorrusia 1998) # [[Aliaksandra Sasnovih]] tenislaria (Bielorrusia 1994) # [[Lucia Stecher]] ikertzailea (Txile XX. mendea) # [[Elena Oliva]] soziologoa, ikertzailea (Txile 1982) # [[Gendengarjaa Baigalimaa]] onkologoa (Mongolia XX. mendea) # [[Elena Moreno Zaldibar]] saskibaloi jokalaria (Donostia 1959) # [[Tanaya Mechelle Atkinson]] saskibaloi jokalaria (AEB 1996) # [[Kinu Nishimura]] ilustratzailea (Japonia 1969) # [[Asunción Linares]] paleontologoa (Granada, 1921-2005) # [[Sylvie Denis]] idazlea # [[Marguerite Durand (hizkuntzalaria)]] hizkuntzalarieta fonetikalari frantziarra (1904) # [[Jeanne Chauvin]] abokatu eta feminista frantsesa (1862-1926) # [[Soraya Prieto Fernández]] kimikaria (Gasteiz 1979) # [[Maimouna Diarra]] saskibaloi jokalaria (Senegal 1991) # [[Esther Yáñez González - Irun]] Armadako 1. emakumea eta gerra ontzi kapitaina (Cádiz 1971) # [[María José Escalona]] informatikaria (Sevilla 1976) # [[Helena Viñes]] ekonomialaria (Espainia, XX. mendea) # [[María Jesús Almazor]] Telekomunikazio ingeniaria, CEO ( Brtzelona 1970) # [[Karen Gaines]] ziberdefentsan aditua, CEO (XX. mendea) # [[Silvia Albert Sopale]] aktore, zuzendari (Donostia 1976) # [[Midi Achmat]] LGTB aktibista (Hegoafrika, 1964) # [[Shiva Nazar Ahari]] giza eskubideen aldeko aktibista (Irán, 1984) # [[Leoncia Gómez Galán]] zerbitzaria, 'vocera' (Caceres 1903-1986) # [[Irma Estrada Silva]] autodefentsa irakaslea (El Salvador ?) # [[Anália de Victória Pereira]] politikaria ( Angola 1941-2009) # [[Belita Palma]] abeslaria (Angola 1932-1988) # [[Luzia Inglês Van-Dúnem]] politikaria (Angola 1948) # [[Margarida Rosa da Silva Izata]] diplomazialaria (Angola 1958) # [[Ana Clara Guerra Marques]] dantzaria (Angola 1962) # [[Luísa Rogério]] kazetaria (Angola 1967) # [[Lourdes Van-Dúnem]] musikaria (Angola 1935-2006) # [[Arlete Leona Chimbinda]] politikaria, irakaslea (Angola 1960) # [[Silvia Lutucuta]] Kardiologoa, ministroa (Angola 1968) # [[Josefa Sacko]] agronomoa, enbaxadorea (Angola XX. mendea) # [[Vera Daves]] ekonomialaria, ministroa (Angola 1984) # [[Catherine Austin Fitts]] bankaria (AEB 1950) # [[Marjorie Rice]] matematikaria (AEB, 1923-2017) # [[Liliana Colanzi]] idazle eta editorea (Bolivia, 1981) # [[Magela Baudoin]] idazle (Bolivia, 1973) # [[Trementinaireak]] sendatzeko produktu naturalen saltzaile ibiltariak (Katalunia XIX. mendea-XX. mendea) # [[Eloísa del Pino Matute]] zientzialari soziala, ikertzailea (Espainia XX. mendea) # [[María Luisa López Grigera]] filologoa (Coruña 1926) # [[Paula Dapena Sánchez]] futbolaria (Pontevedra 1996) # [[ASPEGI elkartea]] emakume profesionalena, enpresariena (Gipuzkoa 1998) # [[Sari Arponen]] medikua (Finlandia 1977) # [[Carolina Iglesias]] umoregilea, gidoilaria, youtuberra (Coruña 1993) # [[Berta Collado]] kazetaria, aurkezlea (Toledo 1979) # [[Yola Mamani]] komunikatzailea (Bolivia, 1984) # [[Hélène Dutrieu]] txirrindulari, hegazkinlari (Belgika-Frantzia, 1877-1961) # [[Virginia Ayllón]] idazle (Bolivia, 1958) # [[Begonya Pozo]] idazlea (Valentzia 1974) # [[Carmelina Sánchez-Cutillas]] idazlea (Madril 1921- Valentzia 2009) # [[Beatriu Civera]] idazlea (Valentzia 1914-1995) # [[Ana María Ibars]] idazlea, maistra (Valentzia 1892-1965) # [[Raquel Payá]] pedagogoa (Valentzia 1919-1972) # [[Alison Spedding]] antropologoa (Ingalaterra/Bolivia, 1962) # [[Margaret W. Rossiter]] emakumeen historialaria ( AEB 1944) # [[Maria Beneyto]] idazlea, poeta (Valentzia 1925-2011) # [[María Villén]] 2. Errepublikako maistra (Burgos 1871-Valentzia 1961) # [[Lindaura Anzoátegui]] idazle (Bolivia, 1846-1898) # [[Yolanda Bedregal]] poeta (Bolivia, 1913-1999) # [[María Virginia Estenssoro]] poeta (Bolivia, 1902-1970) # [[Hilda Mundy]] poeta (Bolivia, 1912-1980) # [[Concha Peña Pastor]] bigarren errepublikako maistra eta abokatua (Ciudad Real, 1906-Panama, 1960) # [[Elpidia Polo Ovejas]] bigarren errepublikako maistra errepresaliatua (Valladolid, 1890-Madrid, 1988) # [[Carmen Valero Gimeno]] bigarren errepublikako maistra eta pedagogo errepresaliatua (Silla, 1893-1962) # [[Rosa Menéndez]] zientzialaria, 1. emakumea CSIC burua (Asturias 1956) # [[Dulceida]] interneteko ospetsua (Bartzelona, 1989) # [[Juana Macías]] film-zuzendaria, gidoilaria (Madril 1971) # [[Brisa Fenoy]] musikaria, DJ, modeloa (Cádiz 1991) # [[María Vargas Montoya]] enologoa (Haro 1971) # [[María Vargas Fernández]] flamenko abeslaria (Cádiz 1947) # [[Laura Alonso Cancho]] poeta (Santander 1978) # [[Dina Abouzeid Sariñena]] badminton entrenatzailea (Zaragoza 1979) # [[Agostina Burani]] saskibaloi jokalaria ( Argentina 1991) # [[Carmen Ybarra Careaga]] enpresaburua, markesa (Espainia 1963) # [[María José Álvarez Mezquíriz]] EULEN enpresaburua (Bilbo 1957) # [[Margaret H. Wright]] matematikaria (AEB, 1944) # [[Katharine Way]] fisikaria (AEB, 1902-1995) # [[Paola Velasco Pinedo]] Boliviako 1. emakume piloto komandantea (1988) # [[Xian (aktibista)]] LGTB aktibista (Txina, ?) # [[Laura Hojman]] gidoilaria, film zuzendaria (Sevilla 1981) # [[Bibisara Assaubayeva]] xake jokalaria (Kazakhstan 2004) # [[Anne L'Huillier]] fisika atomikoko irakaslea (Frantzia/Suedia 1958) # [[Tamara Rojo]] datzaria, koreografoa (kanada/Espainia 1974) # [[Elena S. Sánchez]] kazetaria (Toledo 1979) # [[Patricia Pardo]] kazetaria (Galizia 1983) # [[Sonsoles Ónega]]kazetaria, idazlea (Madril 1970) # [[Cristina Ónega]] kazetaria (Madril 1975) # [[Tatiana Afanásieva]] matematikari eta fisikaria (Ukraina-Herbereheak, 1876-1964) # [[Lilli Suburg]] kazetaria (Estonia, 1841-1930) # [[Esther Szekeres]] matematikaria (Hungaria-Australia, 1910-2005) # [[Irene Falcón|Irene Falcon]] kazetaria, Dolores Ibarruriren idazkaria (Madril, 1907-1999) # [[Enriqueta O'Neill|Enriqueta O´Neill]] aktore eta idazlea (Madril, 1909-Bartzelona, 1972) # [[Encarnación Fuyola Miret]] Bigarren errepublikako maistra (Huesca, 1907-Mexiko, 1982) # [[Anoka Primrose Abeyrathne]] kontserbazionista, gizarte ekintzailea (Sri Lanka, 1991) # [[Mar Abad]] kazetaria (Almeria 1972) # [[Marion Koopmans]] albaitaria, birologoa (Herbehereak 1956) # [[Carme Valls]] mediku eta politikaria (Bartzelona,' 1945) # [[Anne Anderson]] ilustratzailea (Eskozia, 1874 - 1930) # [[Eva Furnari|Eva Furmari]] ilustratzailea (Erroma, 1948) # [[Matilde Hidalgo]] mediku, poeta, sufragista (Ekuador 1889-1974) # [[Eva Soriano]] komediantea, aurkezlea (Tarragona 1970) # [[Cecilia Ansaldo]] idazlea (Ekuador 1949) # [[Melissa Lucio]] heriotza zigor polemikoan kondenatua (AEB 1968) # [[Carmen Barbarà]] komikigilea eta irudigilea (Bartzelona, 1933) # [[Amelia Bauerle|Amelia Banerle]] komikigilea (Londres, 1873-1916) # [[Pauline Baynes]] liburu ilustratzailea (Sussex, 1922-2008) # [[ Pamela Adie]] LGBT aktibista (Nigeria, 1984) # [[ Christine Ahn]] Bakearen aldeko aktibista (Hego Korea, XX. mendea) # [[Celia Viñas]] poeta, pedagogoa (Lleida-Almeria, 1915-1954) # [[Chipita Rodriguez]] heriotza zigorrez urkatua eta 100 urtera barkatua (AEB 1799-1863) # [[Elsa Beskow]] idazlea eta ilustratzailea (Suedia, 1874-1953) # [[Mary Agnes Chase]] botikaria eta ilustratzailea (EEBB, 1869-1963) # [[María Conejo]] ilustratzailea (Mexiko, 1958) # [[Eréndira Derbez]] ilustratzailea, idazlea (Mexiko, 1991) # [[Kate Greenaway]] ilustratzailea, idazlea (Londres, 1846-1901) # [[Elizabeth Shippen Green]] ilustratzailea (EEBB, 1871-1954) }} ==='''Berriak 2023''' ('''urtarrila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Elorriaga]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Busturia, 1980) # [[Aiora Zabala]] ----'''SORTUA''' zientzialaria (1982) # [[Alazne López]] --ef'''SORTUA''' dantzaria (Bilbo, 1993-Alemania, 2015) # [[Ana Borderas]] ef--''SORTUA''' kazetaria, irrati-esataria (Eibar, 1962) # [[Anna Fernandez de Paco]] ef--'''SORTUA''' zinemagilea (Bartzelona, 1981) # [[Belén Balerdi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1937-1982) # [[Berenice Lopez Reyes]] ef--'''SORTUA''' enpresaburua (Mexiko, 1989) # [[Bonifacia Zuazola]] efef'''SORTUA''' erraketista (Azkoitia, 1915-2012) # [[Consuelo Osa]] efef'''SORTUA''' erraketista Mutriku (1922-2015) # [[Durangoko Emakumeen Kartzela]] '''SORTUA''' (1939-1940) # [[Eladia Balerdi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1942-1997)) # [[Garbiñe Balerdi]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1935) # [[Garbiñe Ortega]] ----'''SORTUA''' zinema komisarioa (Gasteiz, 1981) # [[Gloria Agirrezabalaga]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1922) # [[Ignacia Idoate Iragui]] efef'''SORTUA''' moja (Orikain, 1900 - Madril, 1975) # [[Iñasi Illarramendi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Zarautz, 1919-2005) # [[Josefa Egaña]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1923) # [[Juncal Alzugaray]] ef--'''SORTUA''' Fisioterateupa eta asmatzailea (Bilbo, 1981) # [[Justa Domínguez de Vidaurreta e Idoy]] efef'''SORTUA''' moja (Azpeitia, 1975- Madril, 1958) # [[Koldobike Gezala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Lezo, 1917) # [[Marcelina Zabala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1923) # [[Margarita Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1925-Fuengirola, 2019) # [[Mari Beraza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Anoeta, 1929 -Mexiko, 1986) # [[Maria Josefa Navascues]] efef'''SORTUA''' erraketista (Errenteria, 1924-2011) # [[Maria Teresa Egaña]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1925) # [[Mercedes Agirrezabalaga]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1928) # [[Mercedes Zubikaray]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1920-1983) # [[Merche Olabe]] ef--'''SORTUA''' margolaria (Bilbo, 1957) # [[Milagros Uranga]] efef'''SORTUA''' erraketista (Mutriku, 1918-1992) # [[Pilar Zabala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1926-1945) # [[Rafaela Etxaniz]] efef'''SORTUA''' erraketista (Azkoitia, 1926-213) # [[Saelia Aparicio]] ----'''SORTUA''' artista (Valladolid, 1982) # [[Victoriana Aizpuru]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Errezil, 1919) # [[Zornotzako Emakumeen Kartzela]] '''SORTUA''' (1938-1947) # [[Ada Hitchins]] kimikaria (Ingalaterra, 1891-1972) # [[Adèle Esquiros]] Frantziako idazle eta kazetari feminista (1819-1886) # [[Africa González Fernández]] medikua, inmunologoa (Madril 1962) # [[Agrippina Vagánova]] ballet-maistra (Errusia, 1837-1951) # [[Aïcha Chenna]] emakume eskubideen aktibista (Maroko 1941-2022) # [[Aída Gómez]] dantzaria (Madril, 1967) # [[Aida Pierce]] komediantea (Mexiko, 1956) # [[Ainhoa Sanz Rodríguez|Ainhoa Sanz]] mendi korrikalaria (Urretxu, 1989) # [[Alba Gutiérrez]] dantzaria, aktorea ( Madril 1994) # [[Alice H. Parker]] asmatzailea (EEBB 1895-1920) # [[Alicia Barrié]] vedettea (Txile 1915- AEB 2002) # [[Alicia Vignoli]] vedettea (Lima 1911-Argentina 2005) # [[Almudena Ariza]] korrespontsala (Madril, 1963) # [[Alyson Eckmann]] aktorea (AEB 1990) # [[Amalia Iglesias]] idazlea, poeta (Menaza, 1962) # [[Ana Goya]] dantzaria, aktorea (Iruñea 1962) # [[Ana José Cancio]] kazetaria (Palentzia 1960) # [[Ana Orantes]] genero-indarkeriaren biktina (Granada 1937-1997) # [[Ana Rujas]] aktorea (Madril 1989) # [[Angela Burdett-Coutts]] filantropoa, pintura-bildumagilea (Londres, 1814-1906) # [[Ángela T. Leiva Sánchez]] botanikaria (Kuba 1948-2014) # [[Àngels Ribé]] artista kontzeptuala (Bartzelona 1943) # [[Anna Jaclard]] Errusiar sozialista eta feminista iraultzailea (1843 - 1887) # [[Anna Maurizio]] biologoa (Suitza 1900-1993) # [[Annie Oakley]] tiratzailea (AEB, 1860-1926) # [[Antonia Gimeno Travesset]] saskibaloi jokalaria eta entrenatzailea (Bartzelona, 1941) # [[Antonia Torre Yela]] 14. arrosa. Fusilatua (Madril, 1922-1940) # [[Asha Lul Mohamud Yusuf]] poeta (Somalia, XX. mendea) # [[Azucena Hernández]] aktorea (Sevilla 1960-Guadalajara 2019) # [[Barbara Navarro]] legelaria, CEO (Madril 1974) # [[Bélgica Adela Mirabal]] biziraun zuen Mirabal ahizpa bakarra (Dominikar Errepublika, 1925-2014) # [[Belle Starr]] Mendebaldeko bidelapurra (AEB, 1848-1889) # [[Beth (abeslaria)]] (Bartzelona 1981) # [[Bianca Ceva]] erresistentziaren kidea (Italia, 1897-1982) # [[Blanche Lefebvre]] 1871ko Parisko Komunako ekintzailea # [[Carmen Amaya]] dantzaria (Bartzelona, 1918-1963) # [[Carmen Iglesias]] historialaria (Madril 1942) # [[Carmen Olmedo Checa]] politikaria (Malaga 1949-2015) # [[Carmen Ruiz-Tilve]] idazlea (Oviedo 1941) # [[Carol-Ann Duffy]] poeta (E.B. 1955) # [[Catherine Allard]] dantzaria (Belgika/Katalunia, 1960) # [[Cathy Hackl]] futurista teknologikoa ( XX. mendea) # [[Cecilia Bartolomé]] film-zuzendaria (Alacant 1940) # [[Celia Correas de Zapata]] idazlea (Argentina 1933-AEB 2022) # [[Charo (abeslaria)]] dantzaria, aktorea (Murtzia 1941-) # [[Claire Démar]] kazetari eta feminista frantziarra (1799-1833) # [[Clara Jiménez Cruz]] kazetaria (Madril 1989) # [[Claude-Hélène Perrot]] historialaria (Frantzia 1928-2019) # [[Claudia Piñeiro]] idazlea (Argentina 1960) # [[Colette Rabaté]] hispanista (Frantzia 1950) # [[Cristina Olea]] korrespontsala (Vigo, 1982) # [[Dalila Ennadre]] zinema-zuzendaria (Maroko 1966- Paris 2020) # [[Dalilah]] dantzaria (Madril 1936-2001) # [[Danica McKellar]] Matematikaria, aktorea (AEB, 1975) # [[Daniela Blume]] kazetaria (Mataro 1990) # [[Daphne Oram]] musikagilea (Erresuma Batua, 1925-2003) # [[Daria Bertolani Marchetti]] erresistentziaren kidea (Italia, 1919-1994) # [[Delia del Carril]] margolaria (Argentina, 1884-1989) # [[Désirée Gay]] kazetari eta feminista frantziarra (1810-1890) # [[Diana Vishneva]] dantzaria (Errusia, 1976) # [[Dolores Medio]] idazlea (Oviedo 1911-1996) # [[Dolors Comas]] antropologoa eta politikaria (Bartzelona, 1951) # [[Dorothy E. Smith]] antropologoa (E.B 1946-Kanada 2022) # [[Dorothy Pitman Hughes]] aktibista (AEB 1938-2022) # [[Drucilla Cornell]] filosofoa (AEB 1950-2022) # [[Edith Checa]] kazetari, irrati-esatari (Sevilla, 1957-Madril, 2017) # [[Elda Emma Anderson]] fisikaria (AEB, 1899-1961) # [[Elena González Iglesias]] dantzaria, aktorea (Asturias 1991) # [[Elena Quiroga]] idazlea (Santander 1921-Coruña 1995) # [[Elizabeth Gertrude Britton]] botanikaria, briologoa (AEB, 1858-1934) # [[Elvira Andrés]] dantzaria (Espainia, 1958) # [[Elvira Godás]] maistra errepublikarra (Katalunia, 1917-2015) # [[Elvira Roca Barea]] idazlea (Malaga 1966) # [[Enedina Alves Marques]] ingeniari zibila (Brasil, 1913-1981) # [[Erika Martínez]] poeta (Jaen, 1979) # [[Ernestina Otero]] maistra (Pontevedra 1890-1956) # [[Eugenia Balcells]] artista bisuala (Bartzelona 1943) # [[Eva Ortega Paíno]] kimikaria, ikertailea (Madril, 1972) # [[Felicita Ferrero]] erresistentziaren kidea (Italia, 1899-1984) # [[Filomena Dato]] poeta, idazlea (Galizia, 1856-1926) # [[Flor de Torres Porras]] fiskala (Almeria 1961) # [[Flora Philip]] matematikaria (Erresuma Batua 1865-1943) # [[Florence Parpart]] asmatzailea (EE.BB. 1856- ?) # [[Florencia Pérez Padilla]] dantzaria (Sevilla 1918-Madril 2000) # [[Frances Haugen]] datu-ingeniaria, informatzailea (AEB 1980) # [[Francesca Gargallo]] filosofoa, idazlea (Italia 1956- Mexiko 2022) # [[Gabriela Bravo]] fiskala, politikaria (Valentzia 1963) # [[Gemma Pasqual i Escrivà|Gemma Pasqual i Escrivá]] katalanez idazten duen idazlea (Valentzia, 1967) # [[Gertrud Woker]] biokimikaria (Suitza, 1878-1968) # [[Ginetta Sagan]] erresistentziaren kidea (Italia, 1925-2000) # [[Gloria Leyland]] dantzaria, esataria (Argentina, XX.mendea) # [[Godeliève Mukasarasi]] gizarte langilea, aktibista (Ruanda 1959) # [[Grace Nichols]] poeta (Guyab 1950) # [[Helen Pickett]] koreografoa (AEB,?) # [[Helena Corbellini]] idazlea (Uruguai 1959) # [[Helena Cortesina]] dantzaria, zinegile aitzindaria (Valentzia 1903-Buenos Aires 1984) # [[Ina Grafl]] botanikaria (Suitza 1915-1970) # [[Irene Rice Pereira]] artista (AEB 1902-Marbella 1971) # [[Isabel Pérez Montalbán]] poeta (Córdoba, 1964) # [[Isla Correyero]] idazlea, poeta (Cáceres, 1957) # [[Jamie Dantzscher]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1982) # [[Josefina Triguero Agudo]] Espainiako 1.emakume epailea (Madril 1946-2022) # [[Joyce Lussu]] erresistentziaren kidea (Italia, 1912-1998) # [[Juana la Macarrona]] dantzaria (Cádiz 1870-Sevilla 1947) # [[Júlia Creus Garcia]] dantzaria, aktorea (Tarragona 1994) # [[Julia Manzanal Pérez]] aktibista errepublikanoa (Madril, 1915-2012) # [[Julia Reichert]] dokumental-zuzendari (AEB 1946-2022) # [[Kae Tempest]] poeta, abeslaria (Inglaterra, 1985) # [[Kathryn Woolard]] hizkuntza-antropologoa (AEB 1950) # [[Kenita Placide]] aktibista (Santa Luzia 1978) # [[La Chunga]] dantzaria (Marseilla, 1938) # [[La Malena (dantzaria)]] (Cádiz 1877-Sevilla 1956) # [[Laura Escanes]] modeloa (Bartzelona 1996) # [[Laura Palmés]] kazetaria (Bartzelona, 1954-2011) # [[Laura Pinillos]] vedettea (Espainia 1900-Madril 1970) # [[Lina Merlin]] erresistentziaren kidea (Italia, 1887-1979) # [[Lola Greco]] dantzaria, koreogarfoa (Madril 1964) # [[Louisa Aldrich-Blake]] medikua (Chingford, 1865 – 1925) # [[Louise Colet]] Frantziako olerkaria (1810-1876) # [[Lourdes García Campos]] kazetaria (Madril 1975) # [[Lucero Tena]] dantzaria,kriskitin jotzailea (Mexiko, 1938) # [[Lucy Weston Pickett]] kimikaria (AEB, 1904-1997) # [[Luisa Esteso]] aktore komikoa (Valentzia 1906- Madril1986) # [[Luisa Isabel Álvarez de Toledo]] dukesa eta idazlea (Estoril, 1936-Sanlúcar de Barramenda, 2008) # [[Lupe Serrano]] dantzaria (Txile, 1930) # [[Manuela Garín Pinillos]] matemtikaria (Asturias-Mexiko, 1914-2019) # [[Manuela Manzanares]] arbista, idazlea (Ciudad Real 1910 -AEB 2004) # [[Margarita García Robayo]] idazlea (Kolonbia 1980) # [[Marguerite Williams]] geologoa (AEB, 1895-1991) # [[María Alaniako]] enperatriza (Georgia1050-Bizanzio 1118?) # [[Maria Branyas Morera]] superehunurtekoak (San Frantzisko/Katalunia 1907) # [[María Cabrera]] akrobata, lehenengo emakume ijito ezaguna espainian (1467-Guadalajara, 1527) # [[Maria Cosway]] artista (Italia 1760 -1838) # [[María Eloy-García|María Eloy-Garcia]] idazle, poeta (Málaga, 1972) # [[María Ignacia Rodríguez de Velasco]] aktibista (Mexiko, 1778-1850) # [[María López García]] hockey-jokalaria (Asturias 1990) # [[María Muñoz]] irrati-esataria (Argentina 1968-2003) # [[Maria Ossowska]] Filosofoa (Varsovia, 1896-1974) # [[María Peláe]] kantautorea (Malaga 1990) # [[María Teresa Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1935-1960) # [[Marie Guy-Stéphan]] dantzaria (Paris 1818-1873) # [[Marina Semiónova]] dantzaria (Errusia, 1908-2010) # [[Mariola Cubells]] kazetaria (Valentzia 1967) # [[Marjorie Hyams]] jazz musikaria, bibrafonista (AEB 1920-2012) # [[Marsha Blackburn]] politikaria (AEB 1952) # [[Marta Agudo]] poeta (Madril, 1971) # [[Maruchi Fresno]] aktorea (Madril 1916-2003) # [[Mercedes Ballesteros]] idazlea ( Madril 1913-1995) # [[Mercedes Gaibrois de Ballesteros]] historialaria (Paris 1891-Madril 1960) # [[Mercedes Marrero]] saskibaloi jokalaria eta nabigazio kapitaina (San Cruz Tenerifekoa, 1961) # [[Mercedes Olivera Bustamante]] antropologoa (Mexiko 1934-2022) # [[Milagros Calvo]] epailea (Valladolid 1947) # [[Minerva Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1926-1960) # [[Mireia Sentís]] idazlea (Bartzelona 1947) # [[Miriam Reyes]] poeta (Ourense, 1974) # [[Mónica Moro]] publizista, zuzendari-nagusia (Madril, 1974) # [[Montserrat Domínguez]] kazetaria (Madril 1963) # [[Montserrat Galcerán]] aktibista (Bartzelona, 1946) # [[Montserrat Soliva Torrentó]] zientzialaria (Katalunia, 1943-2019) # [[Nannette Streicher]] musikagilea, piano-jolea (Alemania 1769-Austria1833) # [[Natalia Bessmértnova]] dantzaria (Mosku 1941-2008) # [[Natalia LL]] artista (Polonia 1937-2022) # [[Natalia Makarova]] dantzaria (Errusia, 1940) # [[Nina Timofeeva]] dantzaria (Errusia 1935-Israel 2014) # [[Noemí Galera]] OT zuzendaria (Bartzelona 1967) # [[Noni Benegas]] idazlea (Argentina 1951) # [[Norma Barbolini]] erresistentziaren kidea (Italia, 1922-1993) # [[Núria Bendicho Giró|Nuria Bendicho]] idazlea (Bartzelona, 1995) # [[Nuria Oliver]] telekomunikazio ingeniaria (Alacant 1970) # [[Odette Roy Fombrun]] sufragista (Haiti 1917-2022) # [[Olga Lepeshínskaya]] dantzaria (Errusia 1941-2008) # [[Olga María Ramos]] kupletista, musikagilea (Madril 1947) # [[Olga Ramos (abeslaria)]] (tenerife, 1932) # [[Olga Ramos (aktorea)]] kupletista (Badajoz 1918-Madril 2005) # [[Paloma del Río]] kazetaria (Madril 1960) # [[Pastora Galván]] dantzaria (Sevilla 1980) # [[Patria Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1924-1960) # [[Patricia Guerrero (dantzaria)]] (Granada 1990) # [[Patrizia Reggiani]] hiltzailea (Italia, 1948) # [[Pilar de la Oliva]] epailea (Valentzia 1956) # [[Radhya Al-Mutawakel]] Giza eskubide aktibista (Yemen 1967) # [[Ramona Maneiro]] aitzindaria (Coruña, 1961) # [[Rosa Durán]] dantzaria (Cádiz 1922-Madril 1999) # [[Rosario Guerrero]] dantzaria (Madril XIX. mendea-1960) # [[Rosemary Radford Ruether]] filosofoa (AEB 1936-2022) # [[Rossana Rossanda]] erresistentziaren kidea (Italia, 1924-2020) # [[Sabela Arias Castro]] historietagilea (Lugo, 1969) # [[Sara Rancaño]] korrespontsala (Bartzelona, 1984) # [[Sarah Mardini]] igerilaria, errefuxiatuen aldeko aktibista kriminalizatua (Siria, 1995) # [[Shadi Sadr]] abokatu, aktibista (Iran 1974) # [[Sharon Presley]] psikologoa (AEB 1943-2022) # [[Silvia Barrera Ibáñez]] zibersegurtasun aditua, kriminologoa (Madril 1977) # [[Soledad Antelada Toledano]] hackerra (Argentina 1977) # [[Soledad Cazorla]] fiskala (Lareche 1955-Madril2015) # [[Sophie Freud]] psikologoa, idazlea (Austria 1924-AEB 2022) # [[Stella Cunliffe]] estatistikaria (Erresuma Batua, 1917-2012) # [[Suzanne Voilquin]] kazetari frantziarra eta saint simonista (1801-1876) # [[Teresa Burga]] artista (Perú, 1935-2021) # [[Teresa Freixes]] legelaria (LLeida 1950) # [[Teresa Perales]] igerilaria (Zaragoza 1975) # [[Tina Anselmi]] erresistentziaren kidea (Italia, 1927-2016) # [[Verónica Pascual Boé]] ingeniaria, CEO (Burgos 1979) # [[Vicky Gómez]] dantzaria (Salamanca 1988) # [[Victoria Pinillos]] vedettea (Espainia ?- Madril ? ) # [[Victorina Vila Badia]] maistra errepublikarra (Lleida, 1883-1962) # [[Violeta la Burra]] abeslaria, dantzaria, aitzindaria (Sevilla, 1936-2020) # [[Virxinia Pereira Renda]] idazlea (Pontevedra 1884-Madril 1969) # [[Yolanda Ramos]] aktorea (Bartzelona 1968) # [[Zar Amir Ebrahimi]] aktorea (Iran 1981) # [[Zeba Islam Seraj]] biologo molekularra (Bangladesh, 1958) }} ==='''Berriak 2022''' ('''abendua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Lourdes Herrasti]] ef--'''SORTUA''' antropologoa (Aretxabaleta, 1958) # [[Marie-José Basurco]] ----'''SORTUA''' idazlea (Donibane Lohitzune, 1947) # [[Uxue Kerejeta]] ----'''SORTUA''' musikaria (Zumarraga, 1999) # [[Felisa Libano]] efef'''SORTUA''' pandero jotzailea (Plentzia, 1917-2000) # [[Esperanza Nuere]] ----'''SORTUA''' margolaria (Bilbo, 1935) # [[Nadia Hindi Mediavilla]] ----'''SORTUA''' ikertzailea (Bagdad, 1977) # [[Betisa Ojanguren]] ----'''SORTUA''' Nafarroako Unibertsitate Publikoko irakaslea (Barakaldo, 1978) # [[Ainhize Belar]] ef--'''SORTUA''' eskalatzailea (Atxondo, 2006) # [[Miren Urbieta Vega]] ----'''SORTUA''' abeslaria, musikaria (Donostia, 1983) # [[Begoña Uriarte]] ----'''SORTUA''' piano-jotzailea (Bilbo, 1937) # [[Dioni Ardanza]] efef'''SORTUA''' jostuna (Ermua, 1914-Dima, 2005) # [[Bego Alabazan]] ----'''SORTUA''' ipuin-kontalaria (Bilbo, 1966) # [[Esperanza López Parada]] poeta (Madril, 1962) # [[María Vázquez Suárez]] maistra, fusilatua (1874-1936) # [[Kavita Ramdas]] zientzialaria (India, 1963) # [[Cécile La Grenade]] politikaria, zientzialaria (Grenada, 1952) # [[Eva Syková]] neurozientzialaria (Txekia, 1944) # [[Sikivu Hutchinson]] idazlea, ekintzailea (AEB, 1961) # [[Soumya Swaminathan]] medikua, pediatra eta zientzilaria (India, 1959) # [[Victoria Ocampo]] idazle, itzultzaile, filantropoa (Argentina 1890-1979) # [[Marie-Léonide Charvin "Agar"]] Aktore frantziarra eta communarde (1832-1891) # [[Lorena Conde]] aktore, poeta (Galizia, 1980) # [[Francisca Herrera Garrido]] idazlea (Galizia, 1869-1950) # [[Olga Gallego]] historialaria, artxibozaina, idazlea (Galizia, 1923-2010) # [[Mercedes Romero Abella]] maistra exekutatua (Coruña, 1907-Aranga, 1936) # [[Marga do Val|Marga Do Val]] itzultzailea eta aktorea (Vigo, 1964) # [[Sufia Kamal]] feminista (Banglades, 1911-1999) # [[Oksana Omeliánchik]] ukraniar-sobietar gimnasta (1985) # [[Laila Ripoll]] antzerkigilea, zuzendaria (Madril, 1964) # [[Concha Cuetos]] aktorea (Madril, 1944) # [[Cristina Torres]] aktorea (Madril, 1963) # [[Pilar Torres]] aktorea (Madril, 1962) # [[Elisa Montés]] aktorea (Granada, 1934) # [[Teresita Silva]] aktorea (Valentzia 1911-Madril 1960) # [[Analia Gadé]] aktorea (Argentina, 131-Madril 2019) # [[Marisol Ayuso]] aktorea (Madril, 1943) # [[Eugenia Roca]] aktorea (Bartzelona, 1928-2010) # [[Encarna Abad]] aktorea (Espainia,1927) # [[Mara Recatero]] zuzendaria (Espainia, ?) # [[Lola Membrives]] kantaria,aktorea (Argentina/Espainia, 1885-1969) # [[María Lado|Maria Lado]] idazlea (Coruña, 1979) # [[María de las Mercedes Goicoa Fernández|Maria de las Mercedes Goicoa]] pianista (Coruña, 1928-2022) # [[Beatriz Hernanz]] poeta (Pontevedra, 1963) # [[Mar Bosch Oliveras|Mar Boch Oliveras]] idazlea (Girona, 1981) # [[Elena Alonso Frayle]] idazlea (Bilbo, 1965) # [[Pilar Cabot]] idazlea (1940-2017) # [[Sandra Alonso Villar|Sandra Alonso]] maistra, idazlea (Zamora, 1993) # [[Toni Acosta]] aktorea, umoregilea (Tenerife, 1972) # [[Begoña Vargas]] aktorea, modeloa, dantzaria (Madril, 1999) # [[Ivana Baquero]] aktorea, modeloa (Bartzelona, 1994) # [[Mamen García]] aktorea (Valentzia, 1947) # [[Nuria Herrero]] aktorea, dantzaria (Valentzia, 1987) # [[Hurtado ahizpak]] aktore hirukotea (Espainia, 1979-1994) # [[Paloma Hurtado]] vedettea,aktorea (Madril, 1946) # [[Fernanda Hurtado]] aktorea (Madril, 1947) # [[Teresa Hurtado]] aktorea (Madril, 1947) # [[Mary Carrillo]] aktorea (Toledo, 1919-Madril 2009) # [[Sara Moro]] gimnasta artistikoa (Mexiko, 1984) # [[Elisa Herrero Uceda|Elisa Herrero]] poeta (Caceres, 1957-Madril, 2020) # [[Blanca Andreu]] poeta (Coruña, 1959) # [[Ana Merino]] poeta, komikigilea (Madril, 1971) # [[Maria Bassó]] aktorea (Espainia,1901-Madril,1992) # [[Esperanza Navarro]] aktorea (Espainia, 1928-1978) # [[Eloísa Muro]] aktorea (Madril, 1894-1979) # [[María Asquerino]] aktorea (Madril, 1925-2013) # [[Pilar Millán Astray]] idazlea, espioia (Coruña 1879-Madril 1949) # [[Mayra Gómez Kemp]] aurkezlea, kantaria, aktorea (Kuba, 1948) # [[Velia Martínez]] aktorea (AEB, 1920-1993) # [[María Durán]] aurkezlea, kantaria (Madril, 1946) # [[Beatriz Escudero]] aktorea, kantaria (Asturias, 1950) # [[Acuario hirukotea]] pop musikariak (Espainia, 1976-1980) # [[Marián Flores]] idazkaria, aurkezlea (Madril, 1957) # [[María Casal]] aurkezlea,aktorea, (Madril, 1958) # [[Cristina Corral Soilán]] kazetaria, idazlea, irakaslea (Lugo, 1976) # [[Mary Paz Pondal]] aktorea (Asturias, 1942) # [[Mercedes Prendes]] aktorea (Asturias,1903-Madril,1981) # [[Milagros Leal]] aktorea (Madril, 1902-1975) # [[Ana Mariscal]] aktore, zuzendari, ekoizle (Madril, 1923-1995) # [[Loreto Prado]] aktorea (Madril, 1863-1943) # [[Consuelo Berlanga]] kazetaria (Kordoba, 1955) # [[Irma Soriano]] kazetaria (Jaen, 1963) # [[María Teresa Campos]] kazetaria (Tetuan/Malaga, 1941) # [[Paula Malia]] aktorea (Bartzelona, 1990) # [[Silma Lopez]] aktorea (Madril, 1991) # [[Teresa Riott]] aktorea (Bartzelona, 1990) # [[Barbara Mestanza]] zuzendaria (Bartzelona 1990) # [[Inés de León]] zuzendaria (?, XX.mendea) # [[Carmen Carbonell]] aktorea (Bartzelona, 1900) # [[Belen Macias]] gidoilaria, zuzendaria (Tarragona, 1968) # [[Vicky Peña]] aktorea (Bartzelona, 1954) # [[Miranda Gas]] aktorea (Madril, 1985) # [[Anna Maleras]] dantzaria (Bartzelona, 1940) # [[Carlota Ferrer]] aktorea, korografoa (Madril, 1976) # [[Emma Maleras]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona, 1919-2017) # [[Elena Frías de Chávez]] politikaria eta maistra (Venezuela, 1935) # [[Rita Sargsyan]] maistra (ARmenia, 1962-2020) # [[María Xosé Agra Romero]] filosofoa (Santiago de Compostela, 1956) # [[Montse Barderi Palau]] idazlea eta filosofoa (SAbadell, 1969) # [[María Canosa]] ingeniaria, idazlea, aurkezlea (Galizia, 1978) # [[Carmen Borrego]] telebista saio-zuzendaria (Malaga, 1966) # [[Marisa Abad]] aurkezlea (Alacant, 1947) # [[Nuria Roca]] aktorea, aurkezlea, idazlea (Valentzia, 1972) # [[Rocío Carrasco]] aurkezlea (Madril, 1977) # [[Isabel Borondo]] aurkezlea (Madril, 1948) # [[Lola Martínez (esataria)]] esataria (Murtzia, XX. mendea) # [[Mónica Randall]] aktore, aurkezlea (Bartzelona, 1942) # [[Luciana Wolf]] abeslaria (Zaragoza, 1946) # [[Lola Rodríguez Aragón]] soprano, maistra (Logroño, 1910-Iruñea 1984) # [[Elisabeth Schumann]] sopranoa, maistra (Alemania 1888-AEB, 1952) # [[Neus Campillo Iborra]] filosofoa eta idazlea (Valentzia, 1945) # [[Carolina del Olmo]] filosofoa (Madril, 1974) # [[Ana Marta González (filosofoa)|Ana Marta Gonzalez]] filosofoa (Ourense, 1969) # [[Emma Vilarasau]] aktorea (Bartzelona, 1969) # [[Faustina Pignatelli]] fisikaria, matematikaria (Italia, 1705-1769) # [[Toshiko Yuasa]] fisikaria (Japonia-Frantzia, 1909-1980) # [[Ana Higueras]] sopranoa (Madril, 1944) # [[Marie Fillunger]] sopranoa (Austria, 1850-Suitza 1930) # [[Eugenie Schumann]] piano-jolea (Alemania, 1851-Suitza 1938) # [[Rocío Orsi|Rocio Orsi]] filosofoa, saiakeragilea (Madril, 1976-2014) # [[Clara Ramas]] filosofoa, politikaria (Madril, 1986) # [[Begoña Roman]] filosofoa (Petrel, 1965) # [[Teresa Cameselle]] idazlea (Coruña, 1968) # [[Isabel Penagos]] sopranoa (Santander, 1931) # [[Petra Martínez]] aktorea, zuzendaria (Jaen, 1944) # [[Olga Margallo]] aktorea, zuzendaria (Madril, 1970) # [[Marta Soto]] egile-abeslaria (Huelva, 1996) # [[Carmen Boza]] egile-abeslaria (Cádiz, 1987) # [[Ana María Sánchez Navarro]] sopranoa (Alacant, 1959) # [[Sophie Poirier]] Jostuna eta Parisko Komunako communarde (1830-1879) # [[Victorine Eudes]] Botikaria eta Parisko Komunako communarde (1848-1881) # [[Malvina Poulain]] Maistra eta Parisko Komunako communarde (1851-1921) # [[Rachel Félix]] Frantziako aktore tragikoa (1821-1858) # [[Natalia Kobrynska]] idazlea eta feminista (Ukraina, 1855-1920) # [[Mylène Flicka|Mulène Flicka]] blogaria eta feminista (Benin, 1996) # [[Joye Hummel]] gidoilaria (EEBB, 1924-2021) # [[Atika Locke]] idazlea (EEBB, 1974) # [[Carla Cordua]] filosofoa (Txile, 1925) # [[Mercè Otero Vidal]] filosofoa, feminista (Bartzelona, 1947) # [[Marie-Pauline Soyer]] grabatzailea (Caen, Frantzia, 1786-1871) # [[Ana Gertrudis de Urrutia Garchitorena|Ane Gertrudis de Urrutia Garchitorena]] margolaria (Cádiz, 1812-1850) # [[Esmée Bulnes]] dantzaria (Erresuma Batua, 1900-Italia 1986) # [[Gema Castillo]] dantzaria (Argentina, 1907-1979) # [[Yoly Saa]] egile-abeslaria (Pontevedra, 1992) # [[Aurora de Albornoz]] idazlea, poeta (Luarca, 1926 - Madril, 1990) # [[Newsha Tavakolian|Newsha TAvakolian]] artista (Teheran, 1981) # [[Pauleta Pamies]] dantzaria (Bartzelona, 1851-1937) # [[Teresina Boronat]] dantzaria (Katalunia, 1904-1983) # [[Maria de Avila]] dantzaria (Bartzelona, 1920-Zaragoza 2014) # [[Lola de Avila]] dantzaria (Guadalajara, 1949) # [[Claudia Faci]] dantzaria (Espainia, 1966) # [[Rosita Segovia]] dantzaria (Bartzelona, 1922-2003) # [[Ana Laguna]] dantzaria (Zaragoza, 1954) # [[Arantxa Argüelles]] dantzaria (Zaragoza, 1970) # [[Rosella Hightower]] dantzaria (AEB,1920- Frantzia,2008) # [[Violette Verdy]] dantzaria (Frantzia,1933-AEB,2016) # [[Marcia Brown]] dantzaria (AEB,1918-2015) # [[Cristina Aranda]] dantzaria (Madril, 1976) # [[Maria Gordon]] geologo, paleontologoa (Eskozia, 1864-1939) # [[Francisca Meléndez]] margolaria (1770-1825 Cádiz) # [[María Elisa Quinteros|Maria Elisa Quinteros]] politikaria (Txile, 1981) # [[Verona van de Leur]] gimnasta (Herbehereak, 1985) # [[Ruth Brown]] abeslaria (EEBB, 1928-2006) # [[Nancy Chodorow]] psikoanalistaa(AEB, 1944) # [[Liubov Jegorova (dantzaria)]] (Errusia 1880-Paris 1972) # [[Bronislava Nijinska]] dantzaria (Errusia 1891-AEB 1972) # [[Margarita Wallmann]] dantzaria (Alemania 1904- Monako 1992) # [[Victoria Garabato]] dantzaria (Argentina XX. mendea) # [[Susana Agüero]] dantzaria (Arhentina 1944-2012) # [[Mercedes Quintana]] dantzaria (Argentina, 1910-1996) # [[Dora del Grande]] dantzaria (Argentina, 1909-1966) # [[María Ruanova]] dantzaria (Argentina 1922-2016) # [[Inés Malinow]] idazlea (Argentina, 1922-1989) # [[Ana Itelman]] dantzaria (Txile 1927-Argentina, 1989) # [[Sole Giménez]] abeslaria (Paris/Murtzia, 1963) # [[Rafaela López Aguado de Rayón]] independentziaren aldeko heroina (Mexiko, 1754-1822) # [[Rita Pérez de Moreno]] independentziaren aldeko heroina (Mexiko, 1779-1861) # [[Montserrat Galí Boadella]] historialaria (Mexiko, 1947) # [[Lida Martinoli]] dantzaria (Argentina 1914-1994) # [[Yelena Smirnova]] dantzaria (Errusia 1888-Argentina 1934) # [[Hanya Holm]] dantzaria (Alemania 1893-AEB 1992) # [[Marilú Marini]] dantzaria (Argentina 1940) # [[Iris Marga]] dantzaria (Italia 1901-Argentina 1997) # [[Renate Schottelius]] dantzaria (Alemania 1921-Argentina 21998) # [[Agnes de Mille]] dantzaria (AEB 1905-1993) # [[Ana María Stekelman]] dantzaria (Argentina 1944) # [[Nieves Herrero Cerezo]] kazetaria (Madril 1957) # [[Inés Ballester]] kazetaria (Castelló 1958) # [[Edith Ditmas]] liburuzaina, idazlea (Ingalaterra, 1896-1986) # [[Aurora Bernárdez]] itzultzailea (Argentina 1920-Frantzia 2014) # [[Edith Aron]] itzultzailea (Alemania 1923-Londres 2020) # [[Ugné Karvelis]] itzultzalea (Lituania 1935-Paris 2002) # [[Carol Dunlop]] itzultzailea (AeB 1946, Frantzia 1982) # [[Elena Garro]] idazlea (Mexiko, 1916-1998) # [[Amalia Kahana - Carmon]] idazlea (Israel, 1926-2019) # [[Félicie de Fauveau]] eskultorea (Italia, 1802-1886) # [[Louise-Joséphine Sarazin de Belmont]] margolaria (Versalles, 1790- Paris, 1870) # [[Thérèse Eléonore Lingée]] diseinatzailea, grabatzaile (Paris, 1753-1833) # [[María Josefa Ascargorta y Rivera]] margolaria eta irakaslea (Madril, 1800-1850) # [[Maria Luisa Marchori]] margolaria (Madril, 1801-1900) # [[Chellsie Memmel]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1988) # [[Bárbara María Hueva]] margolaria (Madril, 1733-1772) # [[María del Olmo Ibáñez|María del Olmo Ibañez]] artxibozaina, idazlea, historialaria (Alacant, 1965) # [[Amparo Dávila]] idazlea, poeta (Mexiko, 1928-2020) # [[Maria Bashir]] Afganistaneko 1. emakumezko fiskala (1970) # [[Christina Lamb]] kazetaria (Londres, 1965) # [[Nujeen Mustafa]] aktibista errefuxiatua (Siria, 1999) # [[Cecilia McDowall]] musikaria (Londres, 1951) # [[Luzmaría Jiménez Faro]] idazlea (Madril, 1937-2015) # [[Marina de Castarlenas]] idazlea (Bartzelona, 1900-1974) # [[Clara Corral]] idazlea (Galizia, 1847-1908) # [[Salomėja Nėris]] idazlea (Lituania, 1904-1945) # [[Helena Paz Garro]] idazlea (Mexiko, 1939-2014) # [[Isabela Corona]] aktorea (Mexiko, 1913-1993) # [[Olivia Teroba]] idazlea (Mexiko, 1988) # [[Andrea Muriel]] idazlea (Mexiko, 1988) # [[Misty Copeland]] dantzaria (AEB, 1982 # [[Inmaculada Aguilar]] dantzaria (Kordoba, 1958) # [[Mercedes Alfonso]] dantzaria (Espainia, ? ) # [[Rocío Aragón]] dantzaria (Cádiz1925-Madril 2018) # [[Dores André]] dantzaria (Galizia 1958) # [[Else Granheim]] liburuzaina (Norvegia 1926-1999) # [[Carmen Magallón]] fisikaria (Aragoi, 1951) # [[Baya Hocine]] ekintzaile independentista aljeriarra (1940 - 2000) # [[Houda Benyamina]] film-zuzendari eta gidoilari frantsesa (1980) }} ==='''Berriak 2022''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Maria Bengoetxea]] efef'''''SORTUA''''' euskaltzalea, hizlaria (Ermua, 1906 - Zornotza, 2006) # [[Justi Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1919-2000) # [[Miren Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1915 - 2003) # [[Ane Elordi]] ef--'''''SORTUA''''' kazetaria, irakaslea, KORRIKAko koordinatzailea (Zornotza, 1991) # [[Isolina Pliego]] ----'''SORTUA''' maistra (Iruñea, 1886-Lodosa, 1968) # [[Ángela Alonso|Angela Alonso]] ef--'''SORTUA''' maistra (Lerin, 1899-Iruñea, 1986). # [[Oskia Ugarte]] ----'''SORTUA''' artearen historialaria eta kudeatzailea (Iruñea, 1978) # [[Elisa Arteta]] ef--'''SORTUA''' dantzaria eta koreografoa (Iruñea, 1980) # [[Isabel Aleman Irungarai]] ef--'''SORTUA''' emagina, Amaiurko alkatea (Amaiur, 1968) # [[Ioar Oteiza]] ef--'''''SORTUA''''' komunikatzailea, Durango Azokako komunikazio arduraduna (Lesaka, 1988) # [[Juanita Arenaza]] efef'''SORTUA''' errekatista (Arrasate, 1923-Mexiko, 2015) # [[Raisa Álava]] ----'''SORTUA''' artista (Zuhatza, 1990) # [[Asun Ibarrondo]] ef--'''SORTUA''' zerbitzaria, ostalaria (Elorrio, 1952) # [[Maitane Carballo]] ----'''SORTUA''' zinemagilea (Gasteiz, ?) # [[Idurre Frías]] ef--'''SORTUA''' futbol entrenatzailea (Gasteiz, 1991) # [[Ana Aguiriano]] ----'''SORTUA''' 1992ko Paralinpiar jokoetako kirolaria (Gasteiz, 1961) # [[Josefina Añua]] ----'''SORTUA''' Espainiako saskibaloi selekziorako hautatua izan zen lehenengo arabarra (Gasteiz, ?) # [[Leguncia de Echebarria]] ----'''SORTUA''' Durangoko kondesa (XI.mendea) # [[Elur Ulibarrena|Elur Ulibarrena Herce]] ----'''SORTUA''' museo kudeatzailea (Denia, 1969) # [[Kristina Berasain]] ef--'''''SORTUA''''' kazetaria (Lizarra) # [[Leire Malkorra]] ----'''SORTUA''' arkitektoa eta arkeologo (Tolosa, 1988 ) # [[Tania Reneaum Panszi]] ----'''SORTUA''' Amerikarteko Giza Eskubideen Batzordeko Idazkari Exekutiboa (Mexiko, ?) # [[Suylen Milanés]] efef'''SORTUA''' abeslaria (Kuba, 1971-2022) # [[Lynn Milanés]] ----'''SORTUA''' abeslaria (Kuba, 1970) # [[Ana Zamorano |Ana Zamorano Ruiz]] ----'''SORTUA''' bidaiaria (Sodupe, 1992) # [[Yaiza Romero]] ----'''SORTUA''' kirolaria, urpeko arrantza (Zornotza,? ) # [[Loren Eguren]] efef'''SORTUA''' ehun urteduna (Elorrio 1920-Zaldibar 2023) # [[Juliana Saratxaga]] ??--'''SORTUA''' pandero jotzailea, ehun urtekoa (Araia. 1911-2013) # [[Mireia Elkoroiribe]] ef--'''SORTUA''' politikaria (Abadiño, 1975) # [[Loiola Canales]] ef--'''SORTUA''' surflaria, irakaslea (Bilbo, 1995) # [[Susana Brunetti]] aktorea (Argentina, 1941-1974) # [[Mimí Pons]] vedette eta aktorea (Argentina, 1948) # [[Norma Pons]] vedette eta aktorea (Argentina, 1943-2014) # [[Tosca Musk]] zinemagilea (Hegoafrika, 1974) # [[Maye Musk]] modeloa eta dietista (Kanada, 1948) # [[Susana Dalmás]] irakaslea, politikaria (Uruguai, 1948-2012) # [[Francisca Júlia da Silva]] poeta (Brasil, 1871-1920) # [[Doris Daou]] astronomoa (Kanada, 1964) # [[Joany Kane]] gidoilaria, Passionflix plataformaren asmatzailea (AEB, XX. mendea) # [[Alessandra Torre]] Amazoneko maitasun eleberri idazle salduena, blogaria,(AEB, XX. mendea) # [[Sylvia Day]] idazlea (AEB, 1973) # [[Raffaella di Girolamo]] psikologoa, sexologoa (Txile, 1978) # [[Mariana di Girolamo]] aktorea (Txile, 1990) # [[Amparo Noguera]] aktorea (Txile, 1965) # [[Emilia Noguera]] aktorea, zuzendaria (Txile, 1983) # [[Sonja Vasić]] saskibaloi jokalaria (Serbia, 1989) # [[Thaïs Blume]] aktorea (Bartzelona, 1984) # [[Agnès Busquets]] aktorea (Tarragona, 1976) # [[Elena Espejo]] aktorea, ekoizlea (Tanger, 1930) # [[Marta Grau]] aktorea, antzerki-pedagogoa (Katalunia, 1891-1992) # [[Catalina Valls]] aktore, zuzendari, idazlea (Mallorca, 1906-1999) # [[Cristina Valls]] aktorea (Mallorca, 1901-1982) # [[Aina Villalonga]] antzerki-idazlea (Mallorca, 1883-1961) # [[Margalida Caimari]] poeta, ongilea (Kuba 1839-Mallorca 1921) # [[Rebekah Dawson]] astronomoa (AEB) # [[Julia de León]] astronomoa (Santa Kruz de Tenerife, 1977) # [[Audrey C. Delsanti]] astronomoa (Frantzia, 1976) # [[Juana Salabert]] idazlea (Frantzia-Espainia, 1962) # [[Milena Rudnitska]] ukraniar kazetaria, ekintzailea (1892-1976) # [[Manuela de los Herreros]] idazlea, administratzailea (Balearrak 1845-1911) # [[María Cánepa]] aktorea (Italia, 1921-Txile 2006) # [[Liliana Ross]] aktorea, zuzendaria (Italia-Txile, 1930-2018) # [[María Elena Duvauchelle]] aktorea (Txile, 1942) # [[Zinaida_Tusnolobova-Martxenko]] Armada Gorriko medika (Errusia, 1920) # [[Felipa de Souza]] aktibista portugaldarra (Tavira, 1556-Brasil, 1600) # [[Victorine Gorget]] Frantziako ikuzlea eta Parisko Komunan militante errepublikanoa (1843-1901) # [[Joséphine Marchais]] Frantses jornalaria, Komunan parte hartu izana (1837-1874) # [[Élisabeth Rétiffe]] Frantziako kartoi-fabrikatzailea, sozialista eta Communarde (1834-1882) # [[Léontine Suétens]] Ikuzlea eta 1871ko Parisko Komunan 'communarde-a' (1846-1891) # [[Tonka Tomicic]] modeloa eta aurkezlea (Txile, 1976) # [[Niní Marshall]] aktorea, gidoilaria, komediantea (Argentina, 1903-1996) # [[Antonella Costa]] aktorea, zuzendaria (Italia-Argentina, 1980) # [[Samira Negrouche]] idazlea, poeta (Aljeria, 1980) # [[Carolina Arregui]] aktorea (Txile, 1965) # [[Mayte Rodríguez]] aktorea, modeloa (Txile, 1989) # [[Elsie MacGill]] ingeniaria (Kanada, 1905-AEB 1980) # [[Helen Gregory MacGill]] epailea, kazetaria (Kanada 1864-1947 ) # [[Helen MacGill Hughes]] soziologoa (Kanada, 1903-1992) # [[Helen Hughes-Brock]] arkeologoa (Kanada, 1938) # [[Lauretta Ngcobo]] idazlea (Hego Afrika, 1931-2015) # [[Patricia Simón Carrasco]] kazetaria, idazlea (Malaga, 1983) # [[Emily Warren Roebling]] ingeniaria (AEB, 1843-1903) # [[E. Lilian Todd]] asmatzailea (AEB, 1865-1937) # [[Margaret Olivia Slocum Sage]] irakaslea, filantropoa (AEB, 1828-1918) # [[Ruth Crocker]] idazlea (AEB, 1946) # [[Loida Zabala Ollero]] potentzia egokituko kirolaria(Cáceres, 1987) # [[Maura Healey]] abokatua, politikaria (AEB, 1971) # [[Felicitas Guerrero]] dirudun dama, tiroz hila (Argentina, 1846-1872) # [[María Teresa Costantini]] aktorem, film-zuzendaria, gidoilaria (Argentina, 1949) # [[Alda Merini]] poeta, idazlea (Italia, 1931-2009) # [[María del Pilar Maspons y Labrós]] idazlea (1841-1907) # [[Asunción Balaguer]] aktorea (Bartzelona 1925-Madril 2019) # [[Teresa Rabal]] aktorea, abeslari (Bartzelona,1952) # [[María Luisa Merlo]] aktorea (Valentzia, 1941) # [[Rita Irasema]] barietate-artista, musikagile (Kuba, 1954) # [[Inés Rivadeneira]] mezzosopranoa, irakaslea (Lugo, 1928) # [[Isabel Pérez Dobarro]] piano-jolea, irakaslea (Coruña, 1992) # [[María Luisa Solá]] bikoiztaile-aktorea (Bartzelona, 1939) # [[Ana Diosdado]] idazle, aktore (Argentina, 1938-Madril 2015) # [[Mirtha Legrand]] aktorea, aurkezlea (Argentina 1927) # [[Amelia de la Torre]] aktorea (Guadalajara 1905-Madril 1987) # [[Josefina Díaz de Artigas]] aktorea (Argentina1891-Madril 1976) # [[Clara González]] abokatu, politikaria eta hezitzailea. (Kolonbia, 1900-1991) # [[Lynne Karen Deutsch]] astrofisikaria, astronomoa (AEB, 1956-2004) # [[Teresa Solana]] idazlea (Bartzelona, 1962) # [[Annemarie Heinrich]] argazkilaria (Alemania-Argentina, 1912-2005) # [[Alicia D'Amico]] argazkilaria (Argentina, 1933-2001) # [[María Cristina Orive]] argazkilaria (Guatemala, 1931-2017) # [[Luz Sánchez-Mellado]] kazetaria, idazlea (Alacant, 1966) # [[Gretchen Daily]] biologoa, biogeografoa (AEB, 1964) # [[Nina]] abeslaria, aktorea, enpresaburua (Bartzelona, 1966) # [[María Moreno (margolaria)|Maria Moreno]] (Madril, 1933-2020) # [[Fryda Shultz de Mantovani]] idazlea, kritikaria (Argentina, 1912-1978) # [[Alicia Jurado]] idazlea, akademikoa (Argenti-1948) # [[Marguerite Moreno]] aktorea (Frantzia-1871-1948 # [[María Rosa Oliver]] idazlea, aktibista (Argentina, 1898-1977) # [[Leonor Acevedo Suárez]] itzultzailea (Argentina, 1876-1975) # [[Harriet Shaw Weaver]] kazetaria, editorea (Ingalaterra, 1876-1961) # [[María Esther Vázquez]] idazlea (Argenti-1937-2017) # [[Carmen Bravo-Villasante]] itzultzailea, haur literaturan aitzindaria (Madril-1918-1994) # [[María Luisa Cresta de Leguizamón]] idazlea, irakaslea (Argentina-1918-2008) # [[Ana Garralón]] idazlea (Madril-1965) # [[Montse Pla]] aktorea (Madril, 1978) # [[Sarah Buschmann]] idazlea (Frantzia, 1992) # [[Montserrat Abelló]] idazlea (Katalunia, 1918-2014) # [[Lourdes Tello]] idazlea (Madril, 1974) # [[Maria Cabrera]] poeta, irakaslea (Katalunia) # [[Pelegrina Pastorino]] moda-erreportaria (Italia 1902-Argentina 1988) # [[Carmen Gallardo Martín-Gamero]] itzultzailea (Toledo 1874-Madril 1951) # [[Rosario Lacy]] 1.ginekologoa, zirujaua (Madril1891-1954) # [[María Mercedes Coroy]] aktorea (Guatemala, 1994) # [[Malú Gatica]] aktorea (Txile 1922-1997) # [[Vanessa Miller]] aktorea,idazlea (Txile, 1965) # [[Pilar Sordo]] psikologoa, idazlea (Txile, 1965) # [[Hortense Machu]] 1871ko Parisko Komunako kantiniersa (1836-1893) # [[Béatrix Excoffon]] 1871ko Parisko Komunako kanpaina-ospitaleko erizaina (1849-1916) # [[Dee Dee Bridgewater]] AEBko jazz-abeslaria (Memphis, 1950) # [[Anna Gas]] poeta, idazlea (Bartzelona, 1996) # [[Laia Martínez i López]] idazlea, itzultzailea, musikaria (Katalunia-Mallorca, 1984) # [[Elsa Astete Millán]] zaintzailea, idazlea (Argentina 1910-2001) # [[Luz Valdivieso]] aktorea (Txile 1977) # [[Francisca Lewin]] aktorea (Txile 1980) # [[Catherine Flon]] jostuna, heroia (Haiti 1772-1831) # [[Dédée Bazile]] heroia, kaleko saltzailea (Haiti XVIII-XIX. mendea) # [[Cécile Fatiman]] vudugilea, sacerdotisa (Dominikar Errepublika 1771-1883?) # [[Josefina de la Torre]] poeta, idazlea, antzezlea, abeslaria (Las Palmas Kanaria Handikoa, 1907-2002) # [[Maria Luisa Haitikoa]] erregina ezkontidea (Haiti, 1778-Italia ,1851) # [[Adelina Haitikoa]] enperatriz ezkontidea (Haiti 1820-1878) # [[Maria Clara Haitikoa]] enperatriz ezkontidea (Haiti 1758-1858) # [[Erzulie]] buduen maitasun eta edertasunaren jainkosa (Haiti) # [[Esperanza Parada Pedrosa]] margolaria (1928-2011) # [[Pino Ojeda]] idazle, margolari (Kanaria Handia, 1916-2002) # [[Suzy Vernon]] aktorea (Frantzia 1901-1997) # [[Rita Macedo]] aktorea, jostuna (Mexiko 1902-1991) # [[Julissa]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1944) # [[Perpetua Barjau Martín]] jostuna, maistra (Valentzia 1899-Mexiko 1939) # [[Elena Aub]] idazlea, editorea (Valentzia 1931- Madril 1937) # [[Estefania Cueto Puertas]] fusilatua, jostuna, komunista (Asturias 1899-1939) # [[Eladia García Palacios]] fusilatua, maistra, sozialista (Asturias 1904-1937) # [[Juana Álvarez Molina]] fusilatua, etxekoandrea (Valladolid 1897-Asturias 1937) # [[Belarmina Suárez Muñiz]] fusilatua, sindikalista (Asturias 1909-1938) # [[Teresa Santianes Giménez]] fusilatua, etxekoandrea (Asturias 1910-1937) # [[Anita Vázquez Barrancúa]] fusilatua, nekazaria, espioia, komunista (Asturias 1911-1938) # [[Maxima Vallinas Fernández]] fusilatua, etxekoandrea (Asturias 1896-1938) # [[Anita Orejas]] fusilatua, erizaina, sozialista (Asturias 1914-1937) # [[Gloria Alcahud]] margolaria (Valladolid, 1931) # [[Angelina Abad Cantavella]] irakaslea, idazlea (Castelló de la Plana, 1893-1965) # [[Antonieta Sanagustin]] jostuna (Huesca, 1924-2020) # [[Sarah Walmsley]] jostuna, aktorea, abeslaria (Britainia ?-1798) # [[Rocío Gutiérrez]] belar-hockey jokalaria (Cadiz, 1985) # [[Berta Riaza]] aktorea (Madril, 1927-2020) # [[Fuensanta Nieto]] arkitektoa (Madril, 1957) # [[Esther Pizarro]] eskultorea (Madril, 1967) # [[Mónica Domínguez Blanco]] kazetaria (Leon, 1984-2022) # [[Sara García Alonso]] biologoa, ikertzailea, astronautagaia (Leon, 1988) # [[Meganne Christian]] zientzialaria, astronautagaia (Britainia, 1987) # [[Manuela Álvarez Lozano]] filologoa, idazlea (Coruña, 1957) # [[Ana Arias Saavedra|Ana Arias Saavedra]] idazlea (Lugo, 1951) # [[Lucía Aldao]] idazlea (Coruña, 1982) # [[Xiana Arias]] poeta, kazetaria (Lugo, 1983) # [[Celsa Barja]] idazlea (Orense, 1966) # [[Pilar Beiro]] poeta (Carnota, 1958) # [[Emilia Calé |Emilia Calé Torres]] idazlea (Coruña, 1837-1908) # [[Paula Carballeira]] idazlea (Coruña, 1972) # [[Helena de Carlos Villamarín|Helena de Carlos]] idazlea (Ourense, 1964) # [[Valentina Carro]] itzultzaile, diseinatzailea, aktorea (Cambados, 1984) # [[Mercedes Castro]] idazlea (Ferrol, 1972) # [[Carmen Aranegui]] arkeologoa (Valentzia, 1945) # [[Helen Fisher]] antropologoa, biologoa (AEB, 1945) # [[Maria Toledo]] flamenko kantautore piano-jolea (Toledo, 1983) # [[Begoña Abad]] idazle, poeta (Burgos, 1952 ) # [[Laia Serra]] abokatua (Bartzelona, 1977) # [[María Victoria Moreno|Maria Victoria Moreno]] poeta (Valencia de Alcantara, 1939-Pontevedra, 2005) # [[Juana Teresa Juega López]] poeta(Galizia, 1885-1979) # [[Lupe Gómez]] idazlea (Coruña, 1972) # [[Herminia Fariña Cobián]] poeta (S.Compostela, 1904-1966) # [[Maria Magdalena Domínguez|Maria Magdalena Dominguez]] poeta (Pontevedra, 1922-2021) # [[María do Cebreiro]] poeta, idazlea (Galizia, 1976) # [[Alessandra Galloni]] Kazetaria (Italia, 1974) # [[Paz Esteban López]] Inteligentzia-funtzionarioa (Madril, 1958) # [[Beatriz Méndez de Vigo]] espioia (Madril, 1958) # [[Elisabet Benavent]] nobela erromantikoen idazlea (Valentzia, 1984) # [[Pilar Pallarés|Pilar Pallares]] poeta (Coruña, 1957) # [[Ánxeles Penas|Ánxeles Peñas]] artista, poeta (Curtis, 1943) # [[Luz Pichel]] idazlea (Lalin, 1947) # [[Luz Pozo Garza]] poeta (Ribadeo, 1922-Coruña, 2020) # [[Carmen Prieto Rouco]] poeta (Villalba, 1901-1977) # [[Matilde González Palau]] poeta (Almansa, 1912-2002) # [[Pilar Cibreiro]] poeta, idazlea (Galizia, 1952) # [[Alba Cid]] poeta, idazlea (Galizia, 1989) }} ==='''Berriak 2022''' ('''urria''')=== (Ordena: SORTUAK, IDAZLEAK, ASTRONOMOAK, GAINONTZEKOAK) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Leire Ibarguren]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta irakaslea (Azpeitia, 1979) # [[Cesarea Garbuno Arizmendi]] efef'''SORTUA''' enpresaburua (Errenteria, 1846-1933) # [[Izaskun Igoa]] ef--'''SORTUA''' idazlea, pedagogoa, zutabegilea (Ziga, 1995) # [[Maritxu Errazkin]] --ef'''SORTUA''' autobus-txofer aitzindaria (Azkoitia) # [[Ainhoa Nadia Douhaibi]] ----'''SORTUA''' ikertzaile eta idazlea (Oñati, 1983) # [[Aurea Etxaniz]] efef'''SORTUA''' erraketista (Soraluze, 1922 - Caracas, 2019) # [[Gema Arrugaeta]] ef--'''SORTUA''' argazkilaria (Ordizia, 1969) # [[Amaia Elizagoien]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria, idazlea, ipuin kontalaria (Baztan, 1994) # [[Anabel Sanz]] ef--'''SORTUA''' feminista, ekintzailea (Ermua, 1963) # [[Elena Mendizabal]] ----'''SORTUA''' artista, eskultorea (Donostia, 1960) # [[Sandra Garaioa]] ef--'''SORTUA''' irudigilea, ilustratzailea (Donostia, 1993) # [[Amaia Cazenave]] ----'''SORTUA''' kazetaria (Baiona, 1987) # [[Begoña Durruty]] ef--'''SORTUA''' ilustratzailea, idazlea (Arizkun, 1968) # [[Pilartxo Etxeberria]] ef--'''SORTUA''' doktorea, euskaltzain urgazlea (Teruel, 1947) # [[Eneritz Gorrotxategi]] ----'''SORTUA''' kazetaria (Gabiria, 1985) # [[Jaione Munarriz]] ef--'''SORTUA''' metereologoa (Idiazabal, 1981) # [[Christine Etchevers]] ef--'''SORTUA''' margolaria (Baiona, 1953) # [[Nerea Gastón]] ef--'''SORTUA''' arte-historialaria (Durango, 1995) # [[Usue Egia]] ----'''SORTUA''' ilustratzailea (Durango, 1992) # [[Elena Moreno Scheredre]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Bilbo) # [[Leoni Etxebarren]] efef'''SORTUA''' bertso-jartzailea (Urepele, 1924-Donibane Garazi, 2014) # [[Rosa Arregi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Mallabia, 1922-Valentzia, 2004) # [[Maria Amatriain]] --ef'''SORTUA''' hezitzailea (Azkoien, 1867-Azagra, 1955) # [[Carmen Cascante]] efef'''SORTUA''' maistra (Abaigar, 1885-Madril, 1982) # [[Blasa Morales]] ----'''SORTUA''' maistra (Nafarroa, XIX-XX) # [[Julita Beraza|Julia Beraza]] efef'''SORTUA''' erraketista # [[Mariolein Sabarte Belacortu]] ----idazlea '''SORTU''' (Herbehereak, 1944) # [[Mercedes Diaz Morales]] tren geltokiburua '''SORTU''' (Araba, 1902-1982) # [[Anna Pavlyk]] '''IDAZLEA''' eta ekintzaile (Ukraina, 1855-1928) # [[Hanna Arsenych-Baran]] idazlea (Ukraina, 1970-2021) # [[Hanna Barvinok]] idazlea (Ukraina, 1828-1911) # [[Klymentyna Popovych-Boiarska]] idazlea (Ukraina, 1863-1945) # [[Myroslava Sopilka]] idazlea (Ukraina, 1897-1937) # [[Bushra al-Maqtari]] idazlea, ekintzailea (Yemen, 1979) # [[Matilde Zapata]] idazlea, (Sevilla-Santander, 1906-1938) # [[Matilde Elena López]] idazlea (Salvador, 1929-2010) # [[Aída Cartagena Portalatín]] idazlea (Ukraina, 1828-1911) # [[Alcira Soust Scaffo]] idazlea (Uruguai, 1924-1997) # [[Luisa Carnés]] idazlea (Madril, 1905-1964) # [[Concha Castroviejo]] idazlea (Coruña, ç 1910-1995) # [[Zaruhi Bahri]] idazlea, gizarte ekintzailea (Armenia, 1880-1958) # [[Hanna K. Korany]] idazlea (Siria, 1870-1898) # [[Porochista Khakpour]] elebegilea (Siriar-Estatubatuarra, 1978) # [[Salma Kuzbari]] idazlea, feminista (Libano, 1923-2006) # [[Tsehay Melaku]] idazlea (Etiopia, 1952) # [[Rangina Hamidi]] idazlea, politikaria, ekintzailea (Afganistan, 1978) # [[Louise Aslanian]] idazlea, ekintzaile komunista (Iran-Frantzia, 1904-1945) # [[Fatemeh Keshavarz]] idazlea (Iran-AEB, 1952) # [[Senedu Gebru]] idazlea (Etiopia, 1916-2009) # [[Hayganuş Mark]] idazlea (Armenia, 1885-1966) # [[Khosrovidukht]] idazlea, musikagilea (Armenia, VIII. mendea) # [[María Dolores Masana]] kazetaria, idazlea (Bartzelona, 1936) # [[Marija Strojnik]] '''astronomoa''' (Eslovenia, 1950) # [[Linda Spilker]] astronomoa (AEB, 1890-1981) # [[Constance M. Rockosi]] astronomoa (AEB, 1980) # [[Julena Steinheider Duncombe]] astronomoa (AEB, 1911-2003) # [[Marie-Jeanne de Lalande]] astronomoa (1768, 1832) # [[Rosaly Lopes]] astronomoa (Brasil, 1957) # [[Nikole Lewis]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Nicole Capitaine]] astronomoa (Frantzia, 1948) # [[Paulina Lira]] astronomoa (Txile, XX. mendea) # [[Rachel Mandelbaum]] astronomoa (AEB, 1977) # [[María Cristina Pineda Suazo]] astronomoa (Honduras, 1954) # [[Mirjana Povic]] astronomoa (Serbia, 1981) # [[Muriel Mussells Seyfert]] astronomoa (AEB, 1909-1997) # [[Isabel Márquez Pérez]] astronomoa (Badajoz, 1967) # [[Josefa Masegosa Gallego]] astronomoa (Almeria, 1957) # [[Agnes Mary Clerke]] astronomoa (Irlanda, 1842-1907) # [[Yuki Okoda]] astronomoa (Japonia, 1990) # [[Denise C. Stephens]] astronomoa (AEB, 1973?) # [[Sarah Tuttle]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Chanda Prescod-Weinstein]] astronomoa (AEB, 1982) # [[Kyongae Chang]] astrofisikaria (Hego Korea, 1946) # [[Jessie Christiansen]] astrofisikaria (Australia, XX.mendea) # [[Rachel Somerville]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Susan Jane Cunningham]] matematikaria, astronomoa (AEB, 1842-1921) # [[Phoebe Waterman Haas]] astronomoa (AEB, 1882-1967) # [[Luisa Landová-Štychová]] astronomoa (Austria-Hungaria, 1885-1965) # [[Anna Estelle Glancy]] astronomoa (AEB, 1883-1975) # [[Margaret Mayall]] astronomoa (AEB, 1902-1995) # [[Martha P. Haynes]] astronomoa (AEB, 1951) # [[Ilse Cleeves]] astrofisikaria (AEB, XX. mendea) # [[Carolin Crawford]] astronomoa (Erresuma Batua, 1963) # [[Janine Connes]] astronomoa (Frantzia, 1934) # [[Joy Crisp]] geologoa, astronomoa (AEB, XX.mendea) # [[Florence Cushman]] astronomoa (AEB, 1860-1940) # [[Rosina Dafter]] astronomoa (Australia, 1875-1959) # [[Mary Osborne|Mary Osbone]] Gitarrista (AEB, 1921-1992) # [[Olga Smirnova]] dantzaria (Errusia, 1991) # [[Olga Smirnova (borrokalaria)]] borrokalaria (Errusia, 1979) # [[Conchita Martínez]] tenislaria (Huesca, 1972) # [[Margaret Lindsay]] aktorea (AEB, 1910-1981) # [[Cristina Cruz Mínguez]] aktorea (Espainia, 1983) # [[Mercedes Díaz]] aktorea (Espainia, 1894-1960) # [[Elise Harmon]] asmatzailea (AEB, 1909-1985) # [[Ingeborg Hochmair]] asmatzailea (Austria, 1953) # [[Ada Henry Van Pelt]] asmatzailea (AEB, 1838-1923) # [[Elizabeth Lee Hazen]] asmatzailea (AEB, 1885-1975) # [[Ruth Handler]] asmatzailea (AEB, 1916-2002) # [[Lil Hardin Armstrong]] musikagilea (AEB, 1898-1971) # [[Ruth Brito]] triatleta (Lanzarote, 1980) # [[Ana María Alonso Zarza]] geologoa, ikertzailea (Avila, 1962) # [[Chantal Loïal]] dantzaria eta koreografoa (Guadalupe, Frantzia, 1969) # [[Melba Liston]] tronboijolea, musikagilea (AEB, 1926-1999) # [[Alice Coltrane]] pianojolea, musikagilea (AEB, 1937-2007) # [[Mahsa Amini]] erahila(Iran, 2000-2022) # [[Mélanie Joly]] politikaria (Kanada, 1979) # [[Nazanin Boniadi]] aktorea (Iran, 1980) # [[Roxana Saberi]] kazetari atxilotua Iranen (AEB, 1977) # [[Lili Reinhart]] aktorea (AEB, 1996) # [[Kiernan Shipka]] aktorea (AEB,1999) # [[Wanuri Kahiu]] zine-zuzendaria (Kenya, 1980) # [[Eduarda Mansilla]] idazlea, musikagilea (Argentina, 1834-1892) # [[Agustina Ortiz de Rozas]] politikaria, filantropoa (Argentina, 1816-1898) # [[Pauline de Meulan]] idazlea eta kazetaria (Frantzia, 1773-1827) # [[Margaret Satterthwaite]] Epaile eta legelarien independentziaren gaineko Kontalari Berezia (AEB) # [[Miren Arenzana Letamendi|Miren Arenzana Letamendia]] artista, eskultorea (Bilbo, 1965) # [[María Gay]] mezzosopranoa (Bartzelona 1876-1943) # [[Isabella Colbran]] mezzosoprano (Madril, 1784 - Bolonia, 1845) # [[Florence Van de Walle]] jornalari belgikarra, communarde Parisko Komunan (1838 - ) # [[Pétroleuse (Parisko Komunako su-emaileak)]] Parisko Komunako su-emaileak (1871) # [[Manuela Rosas]] ekintzaile politikoa (Argentina, 1817-1898) # [[Camila O'Gorman]] maitasunagatik fusilatua (Argentina, 1825-1848) # [[Blanca Podestá]] aktorea (Argentina, 1889-1967) # [[María Podestá]] aktorea (Argentina, 1875-1954) # [[Marianne Beth]] abokatua (Viena, 1889-1984) # [[Diana Russell]] soziologoa eta ekintzailea (Hego Afrika, 1938-2020) # [[María Esther Podestá]] aktorea (Argentina, 1896-1954) # [[Susú Pecoraro]] aktorea (Argentina, 1952) # [[Mona Maris]] aktorea (Argentina, 1901-1991) # [[Ana Perichon]] aristokrata frantsesa (1775-1847) # [[María Luisa Bemberg]] aktorea (Argentina, 1922-1995) # [[Zully Moreno]] aktorea (Argentina, 1920-1999) # [[Luz Gabás]] idazlea, politikaria (Huesca, 1968) # [[Ángela Jeria]] arkeologoa, ??idazlea?? (Txile, 1926-2020) # [[Biblioteken eguna]] # [[Luisa de Medrano]] akademikoa, poeta eta filosofoa (1484-1527) # [[Begum Rokeya]] idazlea eta ekintzaile feminista (Kalkuta, 1880-1932) # [[María Antinea]] aktorea (Jaen,Argentina, 1915-1991) # [[Mecha Ortiz]] aktorea (Argentina, 1900-1987) # [[Orfilia Rico]] aktorea (Uruguai,Argentina, 1871-1936) # [[Nury Montsé]] aktorea (Argentina, 1917-1971) # [[Silvana Roth]] aktorea, politikaria (Italia,Argentina, 1923-2010) # [[Marta Extramiana]] idazlea, ilustratzailea, (Gasteiz, 1964) # [[Vida Akoto Bamfo]] epailea (Ghana, 1949) # [[Celma Ribas]] abeslaria (Angola, 1982) # [[Beatriz Matar]] aktorea (Argentina, 1954) # [[Lita Stantic]] zine-zuzendaria, gidoilaria (Argentina, 1942) # [[Graciela Borges]] aktorea (Argentina, 1917-1971) # [[Esther Borao]] ingeniaria, asmatzailea (Zaragoza, 1988) # [[Mary Daly]] filosofo feminista (AEB, 1928-2010) # [[Terry McMillan]] idazlea (AEB, 1951) # [[Esther Rebato Ochoa]] antropologoa, ikertzailea (Bilbo,1957) # [[María Herrera]] motoziklista (Toledo, 1996) # [[Ana Carrasco]] motoziklista (Murtzia, 1997) # [[Elena Rosell]] motoziklista (Valentzia, 1986) # [[Juana Viale]] aktorea, aurkezlea (Argentina, 1982) # [[Manuela Viale]] aktorea (Argentina, 1991) # [[Silvia Legrand]] aktorea (Argentina, 1927-2020) # [[Marcela Tinayre]] aurkezlea, enpresaburua (Argentina, 1950) # [[Dolores Fonzi]] aktorea (Argentina, 1978) # [[Florencia Raggi]] modeloa, aktorea (Argentina, 1972) # [[Nilda Raggi]] aktorea, zuzendaria (Argentina, 1938) # [[Ana Celentano]] aktorea (Argentina, 1969) # [[Danielle Casanova]] Frantziako militante komunista eta erresistentziako kidea (1909-1943) # [[Fanny Gallot]] Frantziako historialaria (1981 - ) # [[Eulalie Papavoine]] Parisko Komunako erizaina, ustezko su-eragilea (1846-1875) # [[Claudia di Girolamo]] aktorea, zuzendaria, aktibista (Txile, 1956) # [[Adriana Barraza]] aktorea, maistra, zuzendaria (Mexiko, 1956) # [[Fernanda Mistral]] aktorea (Argentina, 1934) # [[Big Mama Thornton]] blues abeslaria (AEB, 1926-1984) # [[Lita de Lázzari]] etxekoandre mediatikoa (Argentina, 1925-2015) # [[China Zorrilla]] aktorea, zuzendaria (Uruguai, 1922-2014) }} ==='''Berriak 2022''' ('''iraila''')=== (Ordena: SORTU, ASTRONOMOAK, BESTELAKOAK) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Arantza San Sebastian]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, hezkuntzako aholkularia (Donostia, 1958) # [[Izaskun Etxeberria]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta irakaslea (Altsasu, 1964) # [[Kristina Saralegi]] efef'''SORTUA''' baserritarra, abeltzaina, talogilea (Leitza, 1974-2022) # [[Gotzone Sestorain]] ef--'''SORTUA''' baserritarra, poeta, irrintzilaria (Leitza, 1965) # [[Victoria Ariño]] efef'''SORTUA''' filantropoa (Ermua, 1889-1974) # [[Ines Bengoa]] ef--'''SORTUA''' ipuin kontalaria (Tenerife-Lizarra, 1973) # [[Jeronima Uriarte Elizalde]] ----'''SORTUA''' filantropoa, ongile (Lizarra, 1855-1929) # [[Emilia Goyena Arraiza]] ef--'''SORTUA''' idazlea, ekintzaile (Lizarra, 1916-1999) # [[Garbiñe Basarte]] ef--'''SORTUA''' kale-artista, muralista (Lizarra, 1976) # [[Libe Agirre]] ef--'''SORTUA''' irrati esataria, kazetaria, (Meñaka) # [[Irati Martin]] ef--''SORTUA''' futbolaria (Durango, 2003) # [[Anne-Marie Lagarde]] ----'''SORTUA''' idazlea eta ikertzaile (Zuberoa, 1944) # [[Edurne Azpitarte]] ef--'''SORTUA''' areto-futbolaria (Garai, 1978) # [[Carmen Pérez Rodrigo]] ef--'''SORTUA''' Euskal Herriko Medikuntzaren Errege Akademiaren lehenengo emakumezkoa (Alonsotegi, 1960) # [[Mariela SR Coline Fanon]] '''SORTUA''' Haur lapurtua (Guatemala, 1968) # [[Felisa Ventura]] ef--'''SORTUA''' erizaina eta emagina (Eibar, 1902-1959) # [[Ana Belén Pintado]] ef--'''SORTUA''' haur lapurtua (Madril, 1973) # [[Mariam al-Asturlabi]] '''ASTRONOMOAK''' Alepo astrolabio-egilea (Siria, X. gizaldian) # [[Nadia Zakamska]] astronomoa (Errusia, 1979) # [[Idit Zehavi]] astronomoa, ikertzailea (Israel, 1969) # [[Louise Webster]] astronomoa, fisikaria (Australia, 1941-1990) # [[Alycia J. Weinberger]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Fiammetta Wilson]] astronomoa (Erresuma Batua, 1864-1920) # [[Jennifer Wiseman]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Rosemary Wyse]] astronomoa (Erresuma Batua, 1957) # [[Alice Grace Cook]] astronomoa (Erresuma Batua, 1877-1958) # [[Priscilla Fairfield Bok]] astronomoa (AEB, 19896-1975) # [[Shadia Habbal]] astronomoa (Siria, XX. mendea) # [[Deborah Dultzin Kessler]] astronomoa (Mexiko, 1945) # [[María Luisa Aguilar]] astronomoa(Jauja Peru 1938) # [[Claire Armstrong]] astronomo amateurra (Britania) # [[Emma Vyssotsky]] astronomoa (AEB, 1894-1975) # [[Julie Vinter Hansen]] astronomoa (Danimarka, 1890-1960) # [[Gladys Vergara]] astronomoa (Uruguai, 1928-2016) # [[Esmeralda Mallada]] astronomoa (Uruguai, 1937) # [[Jacqueline Hewitt]] astronomoa (EEBB, 1958) # [[Catherine Heymans]] astronomoa (Britainia, XX. mendea) # [[María Teresa Ruiz]] astronomoa (Txile, 1946) # [[Silvia Torres Castilleja]] astronomoa (Mexiko, 1940?) # [[Gloria Suzanne Koenigsberger Horowitz]] astronomoa (Mexiko, XX. mendea) # [[Silvana Navarro Jiménez]] astronomoa (Mexiko, XX. mendea) # [[Meg Urry]] astronomoa (AEB, 1945) # [[Maura Tombelli]] astronomoa (Italia, 1952) # [[Jana Tichá]] astronomoa (Txekia, 1965) # [[Alenush Terian]] astronomoa (Iran, 1920-2011) # [[Bobbie Vaile]] astronomoa (Australia, 1959-1996) # [[Ann Hornschemeier]] astronomoa (EEBB, XX. mendea) # [[Svetlana Guerasimenko]] astronomoa (Ukraina, 1945) # [[Jen Gupta]] astrofisikaria (Britaina, XX. mendea) # [[Maria Antonella Barucci]] astronomoa (Italia, XX. mendea) # [[Merieme Chadid]] astronomoa (Maroko, 1969) # [[Madge Adam]] astronomoa (Erresuma Batua, 1912-2001) # [[Karlina Leksono Supelli]] astronomoa, filosofoa (Indonesia, 1958) # [[Annapurni Subramaniam]] astronomoa (India, XX. mendea) # [[Paris Pişmiş]] astronomoa (Turkia-Mexiko, 1911-1999) # [[Jane Squire]] astronomoa, idazlea, aktibista (Ingalaterra, 1686-1743) # [[Maritza Soto]] astronomoa (Txile, 1990) # [[Sara Seager]] astronomoa (Kanada, 1971) # [[Caterina Scarpellini]] astronomoa, metereologoa (Italia, 1808-1873) # [[Lenka Šarounová]] astronomoa (Txekia, 1973) # [[Anneila Sargent]] astronomoa (Erresuma Batua, 1942) # [[Carlota de Sajonia-Meiningen]] astronomoa (Alemania, 1751-1827) # [[Jen Gupta]] astrofikaria (Britainia, XX. mendea) # [[Pilar Ruiz-Lapuente]] astronomoa (Bartzelona, 1964) # [[Monica Rubio (astronomoa)]] astronomoa (Txile, 1955) # [[Claudine Rinner]] astronomoa (Frantzia, 1965) # [[Julia Riley]] astronomoa (Britainia, XX. mendea) # [[Mercedes Richards]] astronomoa (Jamaika, 1955-2016) # [[Gabrielle Renaudot]] astronomoa (Frantzia, 1887-1962) # [[Hilkka Rantaseppä-Helenius]] astronomoa (Finlandia, 1925-1975) # [[Zinaída Akséntieva]] astronomoa (Ukraina, 1900-1969) # [[Mary Proctor]] astronomoa (Erresuma Batua, 1862-1957) # [[Helen Dodson Prince]] astronomoa (AEB, 1905-2002) # [[Yelena Pitieva]] astronomoa (Errusia, XX.mendea) # [[Louise du Pierry]] astronomoa (Frantzia, 1746-1807) # [[Ľudmila Pajdušáková]] astronomoa (Eslovakia, 1916-1979) # [[Feryal Özel]] astronomoa (Turkia/AEB, 1975) # [[Mazlan Othman]] astronomoa (Malaysia, 1951) # [[Sally Oey]] astronomoa (AEB, 1984) # [[Janina Ochojska]] astronomoa (Polonia, 1955) # [[Yaël Nazé]] astronomoa (Belgika, 1955) # [[Camila Navarrete]] astronomoa (Txile, XX. mendea) # [[Sultana N. Nahar]] astronomoa (Pakistan, 1990) # [[Carolyn Porco]] astronomoa (AEB, 1953) # [[Anne Sewell Young]] astronomoa (AEB) # [[Margaretha Kirch]] astronomoa (Alemania) # [[Eva Grebel]] astronomoa (Alemania) # [[Erika Böhm-Vitense]] astronomoa (Alemania-AEB) # [[Elizabeth Alexander]] irrati-astronomoa, geologoa, fisikaria (Erresuma Batua, 1908-1958) # [[Victoria Kaspi]] astrofisikaria (AEB-Kanada, 1967) # [[Ma Chung-pei]] astronomoa (Txina) # [[Maud Worcester Makemson]] astronomoa (AEB, 1891-1977) # [[Ala Masévich]] astronomoa (Georgia, 1918-2008) # [[Karen Masters]] astronomoa (Erresuma Batua, 1979) # [[Janet Akyüz Mattei]] astronomoa (Turkia, 1943-2004) # [[Naomi McClure-Griffiths]] astronomoa (Turkia, 1943-2004) # [[Susan McKenna-Lawlor]] astronomoa (AEB, 1975) # [[Karen Jean Meech]] astronomoa (AEB, 1959) # [[Anja Cetti Andersen]] astronomoa (Danimarka, 1965) # [[Duília de Mello]] astronomoa (Brasil, 1963) # [[Ruth Murray-Clay]] astronomoa (AEB, XX.mendea) # [[Alice Archenhold]] astronomoa (Alemania, 1874-1943) # [[Anne Archibald]] astronomoa (Kanada- Erresuma Batua, 1976) # [[Elizabeth Lada]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Nidia Morrell]] astronomoa (Argentina, 1953) # [[Teresa Lago]] astronomoa (Portugal, 1947) # [[Gemma Lavender]] astronomoa (Erresuma batua, 1986) # [[Farzana Aslam]] astronomoa, fisikaria (Pakistan, XX.mendea) # [[Pauline Barmby]] astronomoa (Kanada, 1972) # [[Margaret Lindsay Huggins]] astronomoa (Erresuma Batua 1948-1915) # [[Gemma Lavender]] astronomoa (Erresuma Batua, 1986) # [[Helen Lines]] astronomoa (AEB, 1918-2001) # [[Martha Betz Shapley]] astronomoa (AEB, 1890-1981) # [[Christy A. Tremonti]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Elizabeth Beckley]] argazkilari astronomikoa (Britaina Handia, 1846-1927) # [[Ewine van Dishoeck]] astronomo eta fisikaria (Herbehereak, 1955) # [[Kathleen Ollerenshaw]] astronomoa eta matematikaria (Britaina Handia, 1912-2014) # [[Anna Frebel]] astronomoa (Alemania, 1980) # [[Alicia M. Soderberg]] astrobomoa (AEB, 1977) # [[Caroline Furness]] astronomoa (AEB, 1869-1936) # [[Ethel Bellamy]] astronomo, sismologo (Erresuma Batua, 1981-1960) # [[Amy Barger]] astronomoa (AEB, 1971) # [[Yevguenia Bugoslávskaia]] astronomo sobietarra (1899-1960) # [[Reysa Bernson]] astronomoa (Frantzia, 1904-1944) # [[Elizabeth Brown]] astronomoa (Erresuma Batua, 1830, 1899) # [[Miriam Burland]] astronomoa (Kanada, 1902-1996) # [[María Herreros|Maria Herreros]] ilustratzailea, (Valentzia, 1983) # [[Yelena Davydova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1961) # [[Zoja Grancharova]] gimnasta artistikoa (Bulgaria, 1966) # [[Natalia Kutxinskaia|Natalia Kuchinskaya]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1949) # [[Larisa Petrik]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1949) # [[Dörte Thümmler|Dorte Thummler]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1974) # [[Klaudia Rapp]] gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Jelena Grosheva]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1979) # [[Lăcrămioara Filip|Lacramioara Filip]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Yun Mi Kang]] gimnasta artistikoa (Korea, 1988) # [[Isabelle Severino]] gimnasta artistikoa (Paris, 1980) # [[Mo Huilan|Mo Hullan]] gimnasta artistikoa (Txina, 1979) # [[Xuan Liu]] gimnasta artistikoa (Txina, 1979) # [[María Teresa Vera]] musikagilea, gitarra-jolea (Kuba, 1895-1965) # [[Nadine Heredia]] politikaria, Lehen dama (Peru, 1976) # [[Carolina Malchair]] gimnasta erritmikoa (Malaga, 1982) # [[Liliana Vitale]] musikagilea, abeslaria (Argentina, 1959) # [[Rosario Ustáriz Borra]] poeta (Echo, 1927- Jaca, 2009) # [[Karin Ohlenschläger|Karin Ohlenschlager]] arte kudeatzailea (Alemania, 1959 + Gijon, 2022) # [[Elise Ray]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1982) # [[Noor Jordaniakoa]] arkitektoa, erregina ohia (AEB, 1951) # [[Joyce DiDonato]] mezzosopranoa (AEB, 1969) # [[Susan Graham]] mezzosopranoa (AEB, 1960) # [[Simona Amânar]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Amy Chow]] gimnasta artistikoa (Kaliformia, 1978) # [[Kristen Maloney]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1981) # [[Tasha Schwikert]] gimnasta artistikoa (Las Vegas, 1984) # [[Liudmila Yezhova]] gimnasta artistikoa (Mosku, 1982) # [[Courtney McCool]] gimasta artistikoa (Kansas, 1988) # [[Patrizia Ciofi]] mezzosopranoa (Italia, 1967) # [[Miah Persson]] sopranoa (Suedia, 1969) # [[Karita Mattila]] sopranoa (Finlandia, 1960) # [[Anne Sofie von Otter]] mezzosopranoa (Suedia, 1955) # [[Birgitta von Otter]] kazetaria, idazlea (Hungaria-Suedia, 1939) # [[Vera Rozsa]] abeslaria, kantu-maistra (Hungaria, 1917) # [[Ileana Cotrubaş]] abeslaria, kantu-maistra (Errumania, 1939) # [[Hannah Wilke]] artista, performacelaria (AEB, 1940-1993) # [[Jelena Dolgopolova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1975) # [[Rozalia Galiyeva|Rozaliya Galiyeya]] Gimnasta artistikoa (Uzbekistan,1977) # [[Kim Zmeskal]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1976) # [[Wendy Bruce]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1992) # [[Betty Okino]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1975) # [[Kerri Strug]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1977) # [[Elena Gómez Servera|Elena Gomez]] gimnasta artistikoa (Manacor, 1985) # [[Eva Hesse]] eskultorea (Alemania/AEB, 1936-1970) # [[Yvonne Rainer]] dantzaria, koreografoa (AEB, 1934) # [[Dorothea Röschmann]] sopranoa (Alemania, 1967) # [[Teresa Stratas]] sopranoa (Kanada, 1938) # [[Laura Campos]] gimnasta artistikoa (Merida, 1988) # [[Barbara Ehrenreich]] saiakeragile eta gizarte ekintzailea (EEBB, 1941-2022) # [[Silvia Bel]] aktorea (Bartzelona, 1970) # [[Lucy R. Lippard]] idazlea, arte-kritikaria (AEB, 1937) # [[Alina Szapocznikow]] eskultorea, holokaustotik bizirik ateratakoa (Polonia, 1926-Frantzia1970) # [[Nancy Holt]] eskultorea (AEB, 1938-2014) # [[Beverly Pepper]] eskultorea (AEB, 1922-2020) # [[Barbara Rose]] arte-kritikaria (AEB, 1936-2020) # [[Anne Truitt]] eskultorea (AEB, 1921-2004) # [[Mary Pinchot Meyer]] eskultorea (AEB, 1920-1964) # [[Lotte Lenya]] abeslaria, aktoreaa (Viena, 1898-1981) # [[Evelyn Lear]] sopranoa (AEB, 1926-2012) # [[Gisela May]] aktorea, abeslaria, irakaslea (Alemania, 1924-2016) # [[Hildegard Knef]] abeslaria, aktorea, idazlea (Alemania, 1925-2002) # [[Ute Lemper]] aktorea, abeslaria (Alemania, 1963) # [[Greta Keller]] mezzosopranoa, aktorea (Austria, 1903-1977) # [[Soile Isokoski]] sopranoa (Finlandia, 1957) # [[María Cruz Berrocal]] arkeologoa (España. XX. mendea) # [[Leily Santizo]] abokatua (Guatemala) # [[Nineth Montenegro]] politikaria (Guatemala, 1957) # [[Siomara Sosa]] fiskala (Guatemala, 1975) # [[Lucrecia Hernández Mack]] politikaria (Guatemala, 1973) # [[Nerea Aresti]] historialaria (Bilbo, 1961) # [[Ellen Beeman]] idazle, bideojokogilea (AEBo, 1964) # [[Kathleen Battle]] sopranoa (AEB, 1948) # [[Zury Ríos]] politikaria (Guatemala, 1968) # [[Sandra Torres]] politikaria (Guatemala, 1955) # [[Marta Luxán]] soziologoa (Bilbo, 1970) # [[Harolyn Blackwell]] sopranoa (AEB, 1955) # [[Carol Vaness]] sopranoa (AEB, 1952) # [[Hanna Hammarström]] asmatzailea (tel. kablea) (Suedia, 1829-1914) # [[Laura Mora]] zinema zuzendaria (Kolonbia, 1981) # [[Isa Campo]] zinema zuzendaria (Oviedo, 1975) # [[Susan Tedeschi]] abeslaria (AEB, 1970) # [[Mary Hallock-Greenewalt]] asmatzailea (siria-AEB, 1871-1950) # [[Sarah Guppy]] asmatzailea (Britainia, 1770-1852) # [[Melissa George]] asmatzailea, aktorea (Australia, 1976) # [[Rachel Blanchard]] aktorea (Kanada, 1976) # [[Txaro Arrazola]] artista, margolaria (Gasteiz, 1963) # [[Cristina Lucas]] artista, feminista (Ubeda, 1973) # [[Laura Mulvey]] zinema feminista teorialaria (Oxford, 1941) # [[Vi Redd]] jazz abeslaria, saxofoi jolea (AEB, 1928) # [[Sweet Emma Barrett]] jazz abeslaria, pianojolea (AEB, 1897-1983) # [[Terin Humphrey]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1986) # [[Hollie Vise]] gimnasta artistikoa (Texas, 1987) # [[Renske Endel]] gimnasta artistikoa (Herbereak, 1983) # [[Dominique Moceanu|Dominique Moceau]] gimnasta artistikoa (Kalifornia, 1981) # [[Amanda Borden|Amanda Border]] gimnasta artistikoa (Ohio, 1977) # [[Jaycie Phelps]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1979) # [[Olesia Dudnik]] gimnasta artistikoa (Ukrania, 1974) # [[Jadiyetu El Mohtar]] Fronte Polisarioaren Espainiako Ordezkaritzako kidea (Sahara, 1959) # [[Staša Zajović|Stasa Zajovic]] feminista, giza eskubideen aldeko aktibista (Montenegro, 1953) # [[Lepa Mladjenovic]] feminista, giza eskubideen aldeko aktibista LGBT (Belgrad, 1954) # [[Manuela Martelli]] zinema aktore eta zuzendaria (Santiago, Txile, 1983) # [[Sultana Khaya]] saharar ekintzailea (Sahara ??) # [[Salma Solaun]] gimnasta erritmikoa (Gasteiz, 2005) # [[Elena López Riera|Elena Lopez Riera]] zinegilea (Orihuela, 1982) # [[Martina de Zuricalday]] enpresaburua (Bilbo, 1839-1932) # [[Isabel Cadenas]] kezetaria, dokumentalista (Basauri, 1982) # [[Margarita Salaberria Galarraga]] diplomatikoa (Madril?, 1911-2000) # [[Aline Griffith]] kondesa, espioia (AEB, 1923-2017) # [[Anne-Marie Ménand]] communarde, Parisko Komunan ibilitako emakumea (Frantzia, 1837- ) # [[Louise Pioger]] communarde, Parisko Komunan ibilitako emakumea (Frantzia, 1848-1920) # [[Marisa Linton]] Frantziako Iraultzan espezializatutako historiagilea (Erresuma Batua, 1848-1920) # [[Michèle Riot-Sarcey]] Historia garaikideko eta genero-historiako irakaslea (Frantzia, 1943- ) # [[Emakumeak Parisko Komunan]] (Frantzia, 1871) }} === Hobetuak 2022 === {{zutabeak|kopurua=3| # [[Maite Maruri]] opera abeslaria (Plentzia, 1979) # [[Maria Angeles Mezkiritz|Maria Angeles Mezkiriz]] nafar arkeologoa (Faltzes, 1929) # [[María Francés]] nafar aktorea (Tutera, 1887-1987) # [[Violeta Parra]] abeslaria eta musikagilea (Txile, 1917-1967) # [[Nekane Sarobe]] bikoizlea (Donostia, 1953) # [[Consuelo Flecha]] pedagogoa (Bilbo, 1948) # [[Beatriz Martinez de Antoñana]] aktorea (Araba,1975) # [[Susan B. Anthony]] feminista eta sufragista (EEBB) # [[Margot Frank]] Holokaustoaren biktima, Ana Franken ahizpa (Alemania,1926-1945) # [[Elisabeth Larena]] aktorea (Bizkaia, 1989) # [[Arantza Idiazabal Gorrotxategi]] irakaslea eta euskaltzain urgazlea (Gipuzkoa, 1945) # [[Maitane Urbieta]] irratiko kirol-kazetaria eta UEFA Europa Leagueko lehen emakume-berriemailea (Gipuzkoa, 1983) # [[Blanca Vidal]] aktorea (Bilbo, 1885-1962) # [[Agustina Aragoikoa]] heroia (Katalunia,1786-1857) # [[Teresa Aranguren]] Kazetaria (Araba, 1944) # [[Felisa Mary]] aktorea (Bizkaia, 1892-1956) # [[Fariba Sheikhan]] aktorea eta abeslaria (Bizkaia, 1988) # [[Isabel Mellén]] arte-historialaria, ikertzailea eta dibulgatzailea (Araba, 1986) # [[Maria Moliner]] liburuzaina, filologoa eta hiztegigilea (Zaragoza, 1900-1981) # [[Alice Stone Blackwell]] feminista, giza-eskubideen defendatzailea (AEB, 1857-1950) # [[Lucy Stone]] Kazetaria, feminista, abolizionista,sufragista (AEB, 1818-1893) # [[Rosa Bonheur]] animalia-margolaria eta eskuturagilea (Frantzia, 1822-1899) # [[Maryse Choisy]] Kazetaria, idazlea eta saiakeragilea (Lapurdi, 1903-1979) # [[Pilar López Júlvez]] dantzaria eta koreografoa (Gipuzkoa, 1912-2008) # [[Concepción Aleixandre]] mediku, ginekologo, asmatzaile, zientzialari... (Valentzia, 1862-1952) # [[María Puy Uitzi]] historialaria (Nafarroa, 1915-2008) # [[Corín Tellado]] maitasun istorio laburren idazlea (Asturias, 1927-2009) # [[Matilde Huitzi]] maistra, pedagogoa, abokatua, feminista (Nafarroa, 1980-1965) # [[Concha Espina]] idazlea (Kantabria, 1869-1955) # [[Izaskun Uranga]] abeslaria (Bizkaia, 1950) # [[Ixone Sádaba]] argazkilaria (Bilbo, 1977) # [[Joaquina Eguaras]] Granadako Unibertsitateko 1. irakaslea, hebraista, arabista (Nafarroa-Granada, 1897-1981) # [[Sara Baras]] flamenko dantzaria eta koreografoa (Cadiz, 1971) # [[Ainhoa Garai]] aktorea (Gipuzkoa, 1983) # [[Laura García]] judo jokalari-paralinpikoa (Nafarroa, 1981) # [[Marina Ginestà]] Kazetaria, itzultzailea, gerra zibileko militante komunista (Katalunia, 1919-2014) # [[Axun Aierbe]] itzultzailea (Gipuzkoa,1968-2008) # [[Amaia Osaba]] piraguista (Nafarroa, 1975) # [[Fatema Mernissi]] idazlea eta soziologoa (Maroko, 1940-2015) # [[Eva Gonzalès]] margolaria (Frantzia, 1849-1883) # [[Maria Luisa Ozaita]] musikagilea eta emakumeek egindako hedapenean aitzindaria (Barakaldo, 1939-2017) # [[Isabel Fernández Reviriego]] musikaria, ekoizlea eta artista grafikoa (Bizkaia,1979) # [[Teresa Calo]] aktorea, dramagilea eta gidoigilea (Gipuzkoa, 1955) # [[Cris Lizarraga]] abeslaria, feminsta eta aktibista (Bizkaia, 1992) # [[Sonia Ruiz de Azua]] psikologoa, ikertzailea, psikiatria-irakaslea (Bizkaia, 1979) # [[Begoña Bilbao Alboniga]] idazlea, musikagilea eta euskaralaria (Bizkaia, 1932-2005) # [[Najat El Hachmi]] idazle amazigha (Katalunia,) # [[Ellen Ochoa]] astronauta (AEB, 1958) # [[María Luz Morales]] kazetaria, idazlea (Galizia- Bartzelona) # [[Cristina Petite]] atleta (Bizkaia,1972) # [[Irene Loizate]] txirrindularia, duatloilaria (Bizkaia, 1995) # [[Maritxu Housset]] gomazko paleta pelotaria (Lapurdi, 1981) # [[Eider Hurtado]] kazetaria (Bizkaia, 1981) # [[Gina Pane]] artista (Lapurdi, 1939-1990) # [[Ruth Arnon]] biokimikaria (Israel, 1933) # [[Andere Arriolabengoa]] bertsolaria (Araba, 1982) # [[Rosa Chacel]] idazlea (Valladolid, 1898-1994) # [[Dora Maar]] argazkilaria (Frantzia, 1907-1994) # [[Maribel Forcadas]] medikua (Zaragoza, 1949-2012) # [[Eneritz Iturriagaetxebarria]] txirrindularia, zuzendaria (Bizkaia, 1980) # [[Ziortza Isasi]] txirrindularia (Bizkaia, 1995) # [[Valentina Tereshkova]] espaiora joandako 1. emakumea (Errusia, 1937) # [[Izaskun Osés]] paralinpiar atleta (Nafarroa, 1984) # [[Ziortza Villa]] ultrairaupen-txirrindularia (Bizkaia, 1983) # [[Penelope Barker]] aktibista (Tearen matxinada) (AEB, 1728-1796) # [[Susan la Flesche Piccotte]] Ipar Amerikako omaharar natiboa eta 1.mediku indigena (AEB, 1865-1915) # [[Rosana Ubanell]] kazetaria, eleberrigilea (Nafarroa, 1958) # [[Julia Juániz]] muntatzailea, zine-zuzendaria eta bideo-artista (Nafarroa, 19??) # [[Carmen Adarraga]] kirolaria (Gipuzkoa, 1921-2004) # [[Cristina Pardo]] kazetaria, telebista-aurkezlea (Nafarroa, 1977) # [[Esther Basurto]] boleibol kirolaria (Gipuzkoa, 1978) # [[Isabel Urkiola]] arabar esploratzailea (Gasteiz, 1854-1911) # [[Begoña Pro]] kazetaria eta idazlea (Iruñea, 1971) # [[Itziar Urretabizkaia]] aktorea (Donostia, 1978) # [[Maria Abbadia-Ürrüstoi]] idazlea, ekintzaile feminista (Paris, 1837-1913) # [[Simone Veil]] Holokaustotik bizirik irtendako magistratu eta politikaria (Frantzia, 1927-2017) # [[Igone Arribas]] gimnasta ohia (Barakaldo, 1983) # [[Vera Rubin]] astronomoa, aitzindaria (AEB, 1928-2016) # [[Mary Jobe Akeley]] esploratzailea, alpinista eta argazkilaria (AEB, 1878-1966) # [[Blanca Castilla de Cortázar]] antropologoa eta filosofoa (Gasteiz, 1951) # [[Elena Martínez de Madina]] filologoa (Gasteiz, 1962) # [[Maria Weston Chapman]] abolizionista (AEB, 1806-1885) # [[Leire Apellaniz]] zinema-ekoizlea (Bilbo, 1975) # [[Maddi Ariztia]] ipuin bildumagilea, aitzindaria (Lapurdi, 1887-1972) # [[María Teresa Lozano]] matematikaria, aitzindaria (Iruñea, 1946) # [[Dorotea Barnés]] kimikaria, aitzindaria (Iruñea, 1904-2003) # [[Eva Amaral]] abeslaria, konpositorea (Zaragoza, 1972) # [[Amaia Lasa]] idazlea (Getaria, 1948) # [[Virginia Apgar]] pediatra, Apgar testaren asmatzailea (AEB, 1909-1974) # [[Anna Mani]] fisikaria, metereologoa (India, 1918-2001) # [[Georgia O'Keeffe]] margolaria (AEB, 1887-1986) # [[Anne Lezea]] gimnasta erritmikoa (Zarautz, 2001) # [[Oiana Blanco]] judoka (Orio, 1983) # [[Anne Frank]] alemaniar judu idazlea (Alemania, 1929) # [[Tessa Andonegi]] aktorea (Donostia 1968, 1983) # [[Loli Albero]] poeta, idazlea (Iruñea, 1962) # [[Arantxa Aldalur]] poeta (Azkoitia, 1963) # [[Olivia Newton-John]] abeslaria, aktorea (Cambridge, 1948-2022) # [[Regina Salcedo]] idazlea, irudigilea, gidoigilea (Iruñea, 1972) # [[Regina Araluze]] irrintzilaria (Bermio, 1922-2012) # [[Olga Holtz]] matematikaria (Errusia, 1973) # [[Phillis Wheatley]] poesia argitaratutako 1. emakume afroamerikar esklaboa (Afrika/AEB, 1753-1784) # [[Teresa Lopez de Munain]] aktorea, irakaslea (Bilbo, 1963) # [[Lizar Begoña]] poeta (Sopela, 1997) # [[Mertxe Rodriguez]] antzezle eta pailazoa (Lasarte-Oria, 19868) # [[Maite Gonzalez]] idazlea, itzultzailea (Donostia, 1943) # [[Olatz Beobide]] aktorea, zuzendaria (Sopela, 1964) # [[Nerea Elustondo]] bertsolaria, irakaslea (Legazpi, 1981) # [[Sara Carracelas]] igerilari paralinpikoa (Donostia, 1975) # [[Aranzazu González]] igerilari paralinpikoa (Donostia, 1981) # [[Marisa González]] multimedia-artista (Bilbo, 1943) # [[Mari Carmen Rubio]] arkulari paralinpikoa (Iruñea, 1961) # [[Pilar Goya]] kimikaria (Gasteiz, 1951) # [[Elizabeth Kenny]] erizaina, polio tratamentua (erizaina, 1880-1952) # [[Garazi Kamio]] kazetaria, idazlea (Gipuzkoa, 1979) # [[Patricia Karrikaburu]] errugbi jokalaria (Zuberoa, 1988) # [[Emma Fursch-Madi]] sopranoa (Baiona, 1847-1894) # [[Miriam Arrillaga]] pilotaria (Aginaga, 2000) # [[Concha Espinosa ]] sindikalista (Bilbo, 1954-2008) # [[Salome Gabunia]] etnologoa, euskaltzain urgazlea (Georgia, 1951) # [[Gracianne Hastoy]] eleberrigilea (Oloroe-Donamaria, 1968) # [[Uxue Juárez]]idazlea, arte-zuzendaria (Iruñea1981) # [[Amalia Galarraga]] idazlea, feminista (Donostia, 1895-1971) # [[Gloria Alcorta]] idazlea (Lapurdi-Argentina, 1951-2012) # [[Arantza Ugalde]] sismologoa (Barakaldo, 1966) # [[Zinaida Serebriakova]] margolaria (Errusia, 1884-1967) # [[Siofra O´Leary]] Giza Eskubideen Europako Auzitegiko lehenengo emakume lehendakaria (Irlanda, 1968) # [[Elena Loyo]] atleta, modelo ohia (Araba, 1983) # [[Ángeles González-Sinde]] politikaria, gidoilaria eta zinema zuzendaria (Madril, 1965) # [[Maider Segurola]] kazetaria (Lasarte-Oria, 1982) # [[Leticia Canales]] surflaria (Bilbo, 1995) # [[Rosa Elizburu]] irakaslea, alkate ohia (Arrasate, 1958) # [[Amaia Lanbarri]] futbolaria (Arrigorriaga, 1992) # [[Lola Rodríguez (aktorea)]] modeloa, aktibista (Las Palmas, 1998) # [[Esti Markez]] abeslaria (Gipuzkoa, 1999) # [[Clara Schumann]] piano-jolea, musikagilea (Alemania, 1819-1896) }} ==='''Berriak 2022''' ('''abuztua''')=== (Ordena alfabetikoan) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Edurne Garitazelaia]] efef'''SORTUA''' euskaltzalea (Zaldibar, 1926-2005) # [[Irati Fernandez Gabarain|Irati Fernández Gabarain]] ef--'''SORTUA''' ilustratzailea (Iruñea 1983) # [[Mercedes Lorenzo]] efef'''SORTUA''' bilbotar ospetsua (Lugo 1915- Arrasate 1996) # [[Albina Shishova]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1966) # [[Alexandra Georgiana Eremia]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Alexandra Marinescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1982) # [[Alice Salomon]] erreformista soziala (Alemania, 1872-1948) # [[Alicia Pietri de Caldera]] museo zuzendaria, Venezuelako 1. dama (Venezuela, 1923-2011) # [[Ana Luísa Amaral]] poeta, itzultzailea, irakaslea (Portugal, 1956-2022) # [[Anabell López]] abeslaria (Kuba, 1963) # [[Anastasiya Kolesnikova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1983) # [[Andreea Cacovean]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1978) # [[Andreea Isărescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Andreea Munteanu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1998) # [[Andreea Raducan]] Ginnasta artistikoa (Errumania, 1983) # [[Andreea Ulmeanu]] Ginnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Ángela Irene]] abeslaria (Argentina, 1956) # [[Anna Chepeleva]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1984) # [[Anna Grudkó|Ana Grudkó]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1990) # [[Annia Hatch]] Gimnasta artistikoa (Kuba-EEBB, 1978) # [[Ashley Miles]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1985) # [[Ashley Postell]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1986) # [[Astrid Heese]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Atotoztli II]] erregina azteka (Mexiko, xv. mendea) # [[Aurelia Dobre]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1972) # [[Azucena Rodríguez]] film-zuzendaria (Madril, 1955) # [[Betti Schieferdecker]] Gimnasta artistikoa (Alemana, 1968) # [[Bi Wenjing]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Boriana Stoyanova]] Gimnasta artistikoa (Bulgaria, 1969) # [[Care Santos]] idazlea (Bartzelona, 1970) # [[Carly Patterson]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1988) # [[Carmen Ionescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Cătălina Ponor]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Cecilia Mangini]] Argazkilaria, zinegilea (Erroma, 1927-2021) # [[Celestina Popa]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1970) # [[Coco Fusco]] artista bisuala (AEB, 1960) # [[Corina Ungureanu]] Gimnasta artitikoa (Errumania, 1980) # [[Courtney Kupets]] gimnasta artistikoa (Texas, 1986) # [[Cristina Bontaş|Cristina Bontas]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Cristina Elena Grigoras]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1966) # [[Dagmar Kersten]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1970) # [[Daniela Maranduca]] Gimnasta artitikoa (Errumania, 1976) # [[Diana Morawe]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Diane Schuur]] abeslaria, piano-jolea (AEB, 1953) # [[Dina Kochetkova]] Gimnasta artistikoa (Mosku, 1977) # [[Dinah Washington]] abeslaria (AEB, 1937-2018) # [[Dolores García-Negrete Ruiz Zarco]] politikaria frankismoak eraila (Jaén, 1886-1940) # [[Dominique Dawes]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1976) # [[Dora García (artista)]] artista (Valladolid, 1965) # [[Duan Zhou]] Gimnasta artistikoa (Txina XX.mendea) # [[Ecaterina Szabo]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Elena Espinosa]] ekonomialaria eta politikaria (Ourense, 1960) # [[Elisabeth Altmann-Gottheiner]] ekonomialaria, irakaslea (Alemania, 1874-1930) # [[Elvira Altés]] kazetaria, irakaslea, genero ikertzailea (Bartzelona, XX. mendea) # [[Émilie Lepennec|Emilie Lepennec]] Gimnasta artistikoa (Paris, 1987) # [[Emme (abeslaria)]] aktorea, abeslaria (Argentina, 1982) # [[Esther Phillips]] abeslaria (AEB, 1935-1984) # [[Eugenia Golea]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1971) # [[Eugenia Popa]] gimnasta artistikoa (Bucarest, 1973) # [[Fernanda Canales]] arkitektoa (Mexiko, 1974) # [[Florica Leonida]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Francesca Llopis]] margolaria, bideo-artista (Bartzelona, 1958) # [[Gabriela Potorac]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Gabriele Faehnrich]] Gimnasta artistikoa (Alemania, 1968) # [[Germaine Tillion]] etnologoa,erresistentziakoa (Frantzia, 1907-2008) # [[Gina Gogean]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1977) # [[Hana Říčná]] Gimnasta artistikoa (Txekia, 1968) # [[Inga Shkarupa]] Gimnasta artistikoa (Ukaina, 1981) # [[Ioanna Petrovschi]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Ionela Loaieş]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Irina Baraksanova|Irina BAraksanova]] Gimnasta artistikoa (Uzbekistan, 1969) # [[Irina Yarotska]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1985) # [[Jacqueline Lamba]] margolaria (Frantzia, 1910-1993) # [[Jekaterina Lobazniuk]] Gimnasta artistikoa (Uzbekintan, 1983) # [[Jelena Piskun]] Gimnasta artistikoa (Bielorrusia, 1978) # [[Jelena Produnova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1980) # [[Jelena Zamolodchikova]] Gimnasta artistikoa (Mosku, 1982) # [[Jessie Tarbox Beals]] argazkilaria, fotokazetaria (AEB, 1870-1942) # [[Judith Joy Ross]] argazkilaria (AEB, 1946) # [[Julia Zenko]] abeslaria, aktorea (Argentina, 1958) # [[Katie Heenan]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1985) # [[Kim Kwang-suk (gimnasta)]] Gimnasta artistikoa (Ipar Korea, 1976) # [[Koko Taylor]] Blues abeslaria (AEB, 1928-2009) # [[Kristina Pravdina]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1990) # [[Kui Yuanyuan]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Larissa Fontaine]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1977) # [[Laura Cutina]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Laura Morante]] aktorae, gidoilaria, film-zuzendaria (Italia, 1956) # [[Lavinia Agache]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Lavinia Miloşovici]] Gimnasta artistikoa (Errumania,1976) # [[Léonie Duquet]] Argentinako diktaduran desagertu eta hil zuten moja (Frantzia, 1916-1977) # [[Leopoldina Núñez Lacret]] musikagilea, irakaslea, gitarra-jolea (Kuba, 1918) # [[Lilia Podkopayeva]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1996) # [[Ling Jie]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1982) # [[Liuba María Hevia]] abeslaria, kantautorea (Kuba, 1964) # [[Liubov Sheremeta|Liubon Sheremeta]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1980) # [[Liudmila Yezhova]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Loredana Boboc]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Lu Märten]] idazlea, feminista (Alemania, 1879-1970) # [[Ludivine Furlon]] Gimnasta artistikoa (Nimes, 1980) # [[Lya Ímber de Coronil]] pediatra (Ukrania-Venezuela, 1914-1981) # [[María Ángela Nieto]] zientzialaria, ikertzailea (Madril, 1960) # [[María Eugenia Ibáñez]] kazetaria (Bartzelona, 1946) # [[Maria Girona i Benet]] margolaria, grabatzailea (Bartzelona, 1923-2015) # [[María Grever]] musikagilea Mexiko, 1885-1951) # [[Maria Kriutxkova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1988-2015) # [[María Luisa Herrera]] arkeologoa (Espainia, 1913-2012) # [[Maria Mercè Roca]] idazle eta politikaria (Girona, 1958) # [[Maria Neculita]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[María Soledad Corchón Rodríguez]] Arkeologoa (Santander, 1947) # [[Marián Farías Gómez]] abeslaria (Argentina, 1944) # [[Marianela Balbi]] kazetaria (Venezuela, 1963) # [[Marie Stritt]] aktorea (Austriar Inperioa, 1855-1928) # [[Martina Jentsch]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1968) # [[Mary McLeod Bethune]] aktibista (AEB, 1875-1955) # [[Matilda De Angelis]] abeslaria, aktorea (Italia, 1995) # [[Maxi Gnauck]] gimnasta artistikoa (Alemania) # [[Menene Gras]] filosofoa, arte-kritikaria, ikertzailea (Bartzelona, 1957) # [[Meng Fei]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Mercedes Oliveira Malvar]] filosofoa (Pontevedra, 1957) # [[Mihaela Stanulet]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Milagros Socorro]] kazetaria (Venezuela, 1960) # [[Mirela Barbălată|Mirela Barbalata]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Mirela Pasca]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[Mirela Tugurlan]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Mohini Bhardwaj]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1978) # [[Monica Roșu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Nadia Hategan]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Nancy Wilson (abeslaria)]] abeslaria (AEB, 1937-2018) # [[Nao Bustamante]] multimedia artista (AEB, 1969) # [[Natalia Bobrova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1978-2015) # [[Natalia Ilienko]] gimnasta artistikoa (Kazakhstan, 1967) # [[Natalia Kalinina]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1973) # [[Natalia Yurchenko]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1966) # [[Natalia Ziganshina]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1985) # [[Nicoleta Daniela Șofronie]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1988) # [[Oana Ban]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Olga Bicherova]] gimnasta artistikoa (Mosku, 1967) # [[Olga Mostepanova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1970) # [[Olga Rashchupkina]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1984) # [[Olga Teslenko]] Gimnnasta artiistikoa (Ukaina, 1981) # [[Paula Heredia]] zinemagilea (El Salvador, 1957) # [[Pegeen Vail Guggenheim]] margolaria (Suitza-AEB, 1925) # [[Phoebe Mills]] Gimnasta artistikoa (Illinois, 1972) # [[Polina Miller]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 2000) # [[Rachel Tidd]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1984) # [[Raquel Meller]] kupletista (Tarazona, 1888-1962) # [[Rosa Bustamante Montoro]] arkitektoa (Madril, 1962) # [[Rosa María Calaf]] kazetaria (Bartzelona, 1945) # [[Sabina Cojocar]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Samantha Sheehan]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1986) # [[Sandra Mihanovich]] abeslaria, aktorea (Argentina, 1957) # [[Sandra Uve]] ilustrattzailea, dibilgatzaile zientifikoa (Bartzelona, 1972) # [[Sara Bendahan]] medikua (Venezuela, 1906-1946) # [[Sara González]] abeslaria, kantautorea (Kuba, 1949) # [[Sarah E. Goode]] asmatzailea (AEB, 1855-1905) # [[Shannon Miller]] gimnasta artistikoa (Estatu Batuak, 1977) # [[Shemekia Copeland]] Blues-kantaria (New York, 1979) # [[Silvia Buabent]] politikaria, berdintasunean espezializatua (Madril, 1973) # [[Silvia Rau]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Silvia Stroescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Simona Pauca]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1969) # [[Simona Renciu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Sofía Ímber]] kazetaria, museo-kontserbadorea (Moldavia-Venezuela, 1924-2017) # [[Soledad Bravo]] abeslaria (Logroño-Venezuela, 1943) # [[Tatiana Frolova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1967) # [[Tatiana Lysenko (gimnasta)]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[Tatiana Yarosh]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1981) # [[Teresa Parodi]] kantautorea, politikaria (Argentina, 1947) # [[Trinidad Taracena del Piñal]] Arkeologoa (Santander, 1926-Ceuta, 2017) # [[Ulrike Klotz]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1960) # [[Vanda Hădărean]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1976) # [[Vera Kolesnikova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1968) # [[Verónica Condomí]] abeslaria, konpositorea, gitarra jolea (Argentina, 1960) # [[Viktoria Karpenko]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1984) # [[Virginia Amposta Amposta]] sindikalista, frankismoak eraila (Bartzelona, 1903-1939) # [[Virginia Pereira Álvarez]] mediku ikertzailea (Venezuela, 1888-1947) # [[Xiomara Laugart]] abeslaria (Kuba, 1960) # [[Yevgueniya Kuznetsova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1980) # [[Zoila Gálvez]] sopranoa, irakaslea (Kuba, 1899) }} ===='''Berriak 2022''' ('''uztaila''')==== (Ordena alfabetikoan) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Arroyo Sagasta]] ef--'''SORTUA''' Irakaslea eta ikertzailea (Aretxabaleta,1983) # [[Eba Gaminde Egia]] ef--'''SORTUA''' ikertzailea, euskaltzain urgazlea (Mungia, 1968) # [[Jone Mitxelena]] ----'''SORTUA''' zientzialaria, irakaslea eta ikertzailea (Barakaldo, 1985) # [[Lurdes Alkorta]] ef--'''SORTUA''' trikitilaria (Azpeitia, 1973) # [[Maddi Astigarraga]] ef--'''SORTUA''' ilustratzaile zientifikoa (Deba, 1997) # [[Maria Meharra]] ----'''SORTUA''' kaskaroten erregina (Lapurdi XIX. mendea) # [[Mentxu Ramilo Araujo]] ef--'''SORTUA''' Wikiemakumea (Gasteiz, 1978) # [[Vega Asensio]] ef--'''SORTUA''' biologoa, ilustratzailea, ikertzailea (Durango, 1978) # [[Abigail Hobbs]] Salemgo sorgin prozesuko nerabea (AEB,1678- ? ) # [[Abigail Williams (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorgin epaiketetan akusatua (AEB, 1680-1697) # [[Adriana Calcanhotto]] abeslari eta konpositorea (Tarragona, 1966) # [[Agnes Meyer Driscoll|Agnes Meyer]] Kiptografoa (Estatu Batuak) # [[Aimée Rapin]] margolaria (Suitza) # [[Aissa Doumara Ngatansou]] ekintzailea (Kamerun, 1972) # [[Alice Domon]] Argentinako diktaduran desagertu eta hil zuten moja (Frantzia, 1937-1977) # [[Alicia Sellés Carot]] liburuzaina eta dokumentalista (Castelló, 1977) # [[Altamira Gonzalo]] jurista, feminista (Zaragoza) # [[Amalia Avia]] margolaria (Toledo, 1930-2011) # [[Anastasía Mýskina]] tenislaria (Sobiet Batasuna, 1981) # [[Ángela Ramos]] kazetaria, erreportaria (Peru) # [[Anita Malfatti]] margolaria (Brasil, 1889-1964) # [[Ann Pudeator]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1621-1692) # [[Anna Eriksdotter]] sorgintzat jo eta burua moztuta exekutatua (Suedia, 1624-1704) # [[Anna Gardell-Ericson]] margolaria (Suedia) # [[Anna Göldin]] Sorginkeria egotzita burua moztuta exekutatua (Suitza) # [[Anna Maria Bofarull]] zinemagilea (Tarragona,1979) # [[Anna Rosina de Gasc]] margolaria (Alemania) # [[Antonia Maymón|Antonia Maymon]] idazlea, feminista, anarkista (Madril) # [[Aurora Cáceres Moreno]] idazle, feminista, sufragista (Peru) # [[Barbara W. Tuchman]] idazle eta kazetaria (Amerikako Estatu Batuak, 1912-1989) # [[Barbara Walters]] kazetaria, idazlea (EEBB, 1929) # [[Betty Parris]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzailea(AEB, 1682-1760) # [[Bridget Bishop]] Salemgo sorgin epaiketetan exekutatua (AEB, 1632?-1692) # [[Brita Zippel]] Sorginkeria egotzita burua moztu eta sutan errea (Suedia, 1676) # [[Candy (Salemgo epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatutako esklabua (AEB,XVII. mendea ?) # [[Carmen Martínez Sancho]] matematikaria (Toledo) # [[Carmen París]] abeslari eta konpositorea (Tarragona, 1966) # [[Carmina Verdú]] gimnasta ohia (Valentzia, 1983) # [[Catalina Carlota De la Gardie]] Baztanga txertoaren bultzatzailea (Suedia, 1723-1763) # [[Christiane Amanpour]] kazetaria (Erresuma Batua, 1958) # [[Cindy Sherman]] argazkilaria eta zinema-zuzendaria (AEB, 1954) # [[Concha García Campoy|Concha Garcia Campoy]] Kazetaria (Terrasa, 1958) # [[Cristina Rota]] aktore, arte-dramatiko irakaslea (Argentina, 1945) # [[Delmira Agustini]] poeta (Uruguai) # [[Dorcas Hoar]] sorginkeria egotzita zigortua (Beverly, 1634-1711) # [[Dorothy Good]] Salemgo sorginkeria prozesuan 4 urteko auzipetua (AEB, 1687?) # [[Draupadi Murmu]] politikaria, tribu-buruzagia, Indiako 1. emakume presidente tribala (India, 1958) # [[Eglantyne Jebb]] haurren eskubideen defentsa (Erresuma Batua, 1876-1828) # [[Elena Arregui Cruz-López]] arkitektoa (Irun-Santiago de Compostela) # [[Eliane Giardini]] aktorea, zinema-zuzendaria (Tarragona, 1966) # [[Elizabeth Hubbard (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzaile nagusia (AEB, 1675?-1692etik aurrera) # [[Elizabeth Jane Gardner]] margolaria (Estatu Batuak-Paris) # [[Estefanía Chávez Barragán]] arkitektoa, irakaslea (Mexiko) # [[Esther Koplowitz]] enpresaria (Madril,1950) # [[Eva Crane]] zientzialaria (Erresuma Batua) # [[Eva Piquer]] kazetaria eta idazlea (Bartzelona, 1969) # [[Faith Hill]] abeslaria (EEBB, 1967) # [[Fanny Elssler]] dantzaria (Austria) # [[Guirandana de Lay|Guirandina de Lay]] Emagina, sorgintzat jo eta errea (Jaka, 1461) # [[Haydée Milanés]] abeslaria, konpositorea, moldatzailea eta ekoizlea (Habana, 1980) # [[Helen Mack Chang]] Myrna Mack Fundazioaren sortzaile (Guatemala) # [[Helen Vlachos]] kazetaria (Grezia) # [[India.Arie]] abeslari estatubatuarra (Denver, 1975) # [[Isabel Azkarate]] argazkilaria, fotokazetaria (Donostia) # [[Isabel Quintanilla]] margolaria (Madril, 1938-2017) # [[Jane Wenham (ustezko sorgina)]] emakume akusatua eta askatua (Ingalaterra, ?-1730) # [[Janet Horne]] Sorginkeria egotzita sutan bizirik errea (Eskozia, 1727) # [[Jean Adair]] aktorea (Kanada, 1873-1953) # [[Jeanne Fusier-Gir]] aktorea (Frantzia, 1885-1973) # [[Juana Martín Manzano]] moda-diseinatzailea (Kordoba, 1974) # [[Juana Millán|Juana Millan]] inprimatzailea, enpresaburua (Zaragoza) # [[Juana Mordó]] arte bildumagilea (Tesalonika, 1899-Madril,1984) # [[Katharina Henot]] posta-burua, sorginkeria egotzita sutan errea (Alemania, 1570-1627) # [[Laspaulesko sorginkeria prozesua]] 24 emakume urkatuak (Huesca, 1593) # [[Laura Morera]] ballet dantzaria (Madril, 1977) # [[Laura Muntz Lyall]] margolaria (Kanada) # [[Lilia Podkopayeva]] gimnasta (Ukraina, 1978) # [[Lola Robles]] idazlea eta aktibista (Madril, 1963) # [[Luciana Aymar]] kirolaria (Argentina, 1977) # [[Lydia Lunch]] abeslaria, aktorea, idazlea (AEB, 1959) # [[Margaret Jones]] Emagina, sorginkeria egotzita urkatuz exekutatua (EEBB 1613-1548) # [[Margaret Scott (Salemgo epaiketak)|Margaret Scott]] Sorginkeria egotzita urkatuz exekutatua (Eskozia, 1615-Salem, 1692) # [[Margaret Scott Gatty]] botanikaria eta idazlea (Britania Handia, 1809-1873) # [[Maria Bellonci]] idazlea (Italia, 1902-1986) # [[María Botto]] aktorea (Argentina, 1974) # [[María Cabrales]] Kuba independentziaren aldeko protagonista (Kuba) # [[Maria da Conceição|Maria da Conceicao]] emagina, sorginkeria egotzita sutan errea (Sao Paulo, 1798) # [[María Eugenia Vaz Ferreira]] irakasle, poeta (Uruguai, 1875-1924) # [[María Gil Vallejos]] piano-jolea (Alacant, 1892-1981) # [[María José Gómez Redondo]] artista garaikidea (Valladolig, 1963) # [[Maria Mercè Cuartiella]] idazlea, antzerkigilea (Katalunia) # [[Maria Tallchief]] dantzaria (EEBB, 1925-2013) # [[María Teresa Linares]] musikologoa (Kuba) # [[Marija Jurić Zagorka|Marija Juric Zagorba]] kazetaria (Kroazia, 1873-1957) # [[Marta Calamonte]] gimnasta ohia, entrenatzailea, fisioterapeuta (Badajoz,1982) # [[Martha Corey]] Salemgo sorgin epaiketetan urkatua (AEB, 1619-1672) # [[Martha Zein]] idazle, narratzaile, zinegile (Alemania, 1962) # [[Mary Black (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatutako esklabua (AEB,XVII. mendea ?) # [[Mary Bradbury]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatua (AEB, 1615-1700) # [[Mary Parker (Salemgo epaiketak)|Mary Parker]] sorginkeria egotzita urkatua (1637-1692) # [[Mary Pat Gleason]] aktorea eta gidoilaria (AEB, 1950-2020) # [[Mary Warren]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzaile nagusiena (AEB, 1674?-1693?) # [[Matteuccia de Francesco]] sorgintza jo eta sutan errea (Italia, 1428 exekutatua) # [[Maxine Hong Kingston|Maxime Hong Kingston]] idazlea (EEBB, 1940) # [[Melissa de la Cruz]] idazlea (Manila-AEB, 1971) # [[Mercedes Ferrer]] egile abeslaria (Madril, 1963) # [[Merga Bien]] Sorgintzat jo eta sutan errea (Alemania 1560-1603) # [[Mia Hamm]] futbolaria (AEB, 1972) # [[Mia Zapata]] abeslaria (AEB, 1965-1993) # [[Mira Nair]] zinema zuzendaria (India, 1957) # [[Mónica Alario Gavilán]] filosofoa eta ikertzailea (Madril) # [[Myrna Mack]] antropologoa (Guatemala) # [[Nabyla Maan]] egile abeslaria (Maroko, 1987) # [[Nancy Usero]] gimnasta ohia, entrenatzailea (Zaragoza, ?) # [[Narbona Dacal]] Emagina, sorgintzat jo eta errea (Zaragoza, 1498) # [[Nata Moreno]] zine-zuzendaria, aktorea, ekoizlea (Zaragoza, 1979) # [[Nazanín Armanian]] idazea eta politologoa (Iran, 1961) # [[Nora Heysen]] margolaria (Australia) # [[Nur Levi]] aktorea (Madril, 1979) # [[Olga Román]] abeslaria eta egile-abeslaria (Madril, 1979) # [[Olga Wisinger-Florian]] margolaria (Austria) # [[Paisleyko sorginkeria prozesua]] 7 emakume kondenatuak (Eskozia, 1697) # [[Pascale Petit (aktorea)]] aktorea (Frantzia, 1938-) # [[Paula Ortiz]] zine-zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Zaragoza, 1979) # [[Paule Minck]] Parisko Komunako iraultzaile feminista (1839 - 1901) # [[Pendleko sorginkeria prozesua]] 10 urkatu: 9 emakume eta gizon 1 (Ingalaterra, 1612) # [[Petronilla de Meath]] sorginkeria egotzita sutan errea (Irlanda) # [[Rebecca Lemp]] Sorginkeria egotzita sutan errea (Alemania, 1550-1590) # [[Rebecca Nurse]] Salemgo sorginkeria prozesuan exekutatua(AEB, 1621-1692) # [[Rebecca Walker]] idazlea, feminista (Mississipi, 1969) # [[Rocío Vitero Pérez|Rocio Vitero Perez]] gizarte langilea eta politikaria (Gasteiz, 1980) # [[Romola Garai]] aktore britainiarra (1982) # [[Ruth Osborne (ustezko sorgina)]] hil zuten emakume eskalea (Ingalaterra, 1680-1700) # [[Sally Salminen]] nobelagilea (Finlandia,1906-1976) # [[Samlesburyko sorginkeria prozesua]] 20 bat emakume akusatuak (Ingalaterra, 1612) # [[Sarah Cloyce]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatua (AEB, 1648-1703) # [[Sarah Good]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1653-1962) # [[Sarah Osborne]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatua (AEB, 1643?-1692) # [[Sarah Wildes]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1627-1692) # [[Sima Sami Bahous]] NBE Emakumeak-en zuzendaria (Jordania, 1956) # [[Susana Rinaldi]] aktorea eta tango-abeslaria (Argentina, 1935) # [[Susannah Sheldon]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatzailea (AEB, 1670?- ?) # [[Suzana de Moraes]] aktore, zinema-zuzendaria (Brasil, 1940-2015) # [[Tarsila do Amaral]] margolaria (Brasil, 1886-1973) # [[Tatiana Bilbao]] arkitektoa (Mexiko) # [[Tatiana Lióznova]] zinema zuzendaria (Errusia, 1914-2011) # [[Teresa Duclós]] margolaria (Sevilla, 1934) # [[Vera Fokina]] ballet dantzaria (1886-1958, Errusia) # [[Vera Panova]] idazlea eta kazetaria (Errusia, 1905-1973) # [[Vera Tschechowa]] aktorea, zinemagilea eta ekoizlea (Alemania, 1940) # [[Victoria Åberg|Victoria Aberg]] margolaria (Finlandia, 1824-1892) # [[Villanuako sorginak]] Villanuako sorginkeria prozesua (Huesca, XV. mendea) # [[Wilhelmina Wylie]] igerilaria (Australia, 1984) # [[Wilmot Redd]] Sorginkeria egotzita urkatua (Salem, 1692) }} ===='''Berriak 2022''' ('''ekaina''')==== (ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Colino]] eef--'''SORTUA''' kirolaria, ibiltaria (Durango 2004) # [[Aitziber Makazaga]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Zerain 1976) # [[Alazne Etxebarria Urizar]] ef--'''SORTUA''' korrikalaria (Santurtzi 1997) # [[Ane Maruri]] ef--'''SORTUA''' dantzaria eta irakaslea (Bizkaia 1996) # [[Begoña Guillen]] ef--'''SORTUA''' argazkilaria (Amurrio 1963) # [[Bernadette Iratzoki Luro]] ----'''SORTUA''' dantzaria, antzerkilaria eta irakaslea (Azkaine, 1959) # [[Betzaida Urtaza]] ef--'''SORTUA''' idazlea, itzultzailea, editorea (Donostia-Legorreta 1988) # [[Gabi Etxebarne]] ----'''SORTUA''' idazlea, feminista, serora ohia (Aldude, Nafarroa Beherea 1932) # [[Garbiñe Alustiza]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Zerain 1964) # [[Lurdes Imaz]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, antzerki zuzendaria eta gidoilaria (Segura 1952) # [[Margarita Olañeta]] ef--'''SORTUA'' ekintzailea (Ermua 1931) # [[Olga Uribe]] ef--'''SORTUA''' ehulea (Durango 1958) # [[Oroitz Jauregi]] ef--'''SORTUA''' Euskaltzain urgazlea (Legorreta 1974) # [[Patxika Erramuzpe]] ----'''SORTUA''' Abeslaria, ekintzailea (Aldunde. Nafarroa Beherea 1943) # [[Adelaide Anne Procter]] poeta, filantropoa (Ingalaterra) # [[Adelina Lopes Vieira]] idazlea, dranagilea (Portugal-Brasil) # [[Agnes Baltsa]] mezzosopranoa (Grezia) # [[Alice Rey Colaço]] Ilustratzailea, abeslaria. Portugal # [[Amelia Orleanskoa]] Portugalgo azken erregina (Frantzia-Portugal) # [[Amélia Rey Colaço]] aktorea, zuzendaria (Portugal) # [[Ana Castillo]] idazlea (Chicago, EEBB) # [[Ana de Gonta Colaço]] eskultorea (Portugal) # [[André Léo]] Frantziako eleberri eta kazetaria, ekintzaile feminista (1824 - 1900) # [[Ann Putnam, Jr.]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Anna Waser]] margolaria (Suitza) # [[Anna Zippel]] sorginkeria leporatuta eraila (Suedia) # [[Anne de Chantraine]] sorginkeria egotzita sutan erretakoa (Lieja) # [[Annie Londonderry]] munduari bira egindako txirrindularia (AEB) # [[Assumpta Roura]] kazetaria eta idazlea (Katalunia) # [[Barbara Ward]] ekonomialaria, kazetaria eta idazlea (Erresuma Batua) # [[Beatriz Costa]] aktorea, idazlea (Portugal) # [[Bessie Rayner Parkes]] poeta, kazetaria, feminista (Alemania-AEB) # [[Blanca Muñoz]] artista, eskultorea eta grabatzailea (Madril) # [[Branca de Gonta Colaço]] idazlea, errezitatzailea (Portugal) # [[Carmen Arozena]] artista, margolaria eta grabatzailea (La Palma) # [[Carmen Laffón]] artista, margolaria eta eskultorea (Sevilla) # [[Carola García de Vinuesa]] mediku, zientzialari, irakasle (Espainia-Australia) # [[Carolina Michaëlis de Vasconcelos]] filologoa, idazlea (Alemania-Portugal) # [[Caroline de Barrau]] feminista, aktibista (Frantzia) # [[Caroline Haslett]] ingeniari elektrikari aitzindaria (Erresuma Batua) # [[Charlotte Saunders Cushman]] aktorea (AEB) # [[Clémentine Hélène Dufau]] margolaria (Frantzia) # [[Concepción Bona]] hezitzailea eta ekintzailea (Dominikar Errepublika) # [[Concha de Albornoz]] intelektual feminista (Asturias) # [[Conchita Supervía]] mezzosopranoa (Bartzelona) # [[Corina Freire]] abeslaria, aktorea, enpresaburua (Portugal) # [[Cynthia Germanotta]] filantropoa, ekintzailea, enresaburua (AEB) # [[Dinah Craik]] idazlea (Ingalaterra) # [[Dolores González Pérez]] idazlea (Malaga) # [[Dora Panofsky]] arte historialaria (Alemania-AEB) # [[Dorothea Tanning]] margolaria (AEB) # [[Dorothy Hansine Andersen]] medikua (EEUU) # [[Eduarda Lapa]] margolaria (Portugal) # [[Eleanor Pairman]] matematikaria, asmatzailea (Eskozia) # [[Elizabeth Ann Ashurst Bardonneau]] itzultzailea, aktibista (Ingalaterra) # [[Elsie Widdowson]] nutrizionista (Erresuna Batua) # [[Emília de Sousa Costa]] idazlea, feminista (Portugal) # [[Emily Davies]] sufragista, emakumea unibertsitate eskubide-defensatzailea (Ingalaterra) # [[Emma Stebbins]] eskultorea (AEB) # [[Eugénie Le Brun]] intelektual feminista (Frantzia-Egipto) # [[Eugénie Marie Salanson]] margolaria (Frantzia) # [[Felícia Fuster i Viladecans]] margolaria eta poeta (Bartzelona-Paris) # [[Felicia Hemans]] poeta (Ingalaterra) # [[Fiorenza Cossotto]] mezzosopranoa (Italia) # [[Franceska Mann]] dantzaria (Polonia) # [[Frederica von Stade]] mezzosopranoa (AEB) # [[Geraldine Jewsbury]] eleberrigilea eta kritikaria (Ingalaterra) # [[Ghada Waly]] politikari eta diplomatikoa (Egipto) # [[Gina Cigna]] sopranoa (Italia) # [[Guadalupe Marín]] modeloa eta eleberrigilea (Mexiko) # [[Hariclea Darclée]] sopranoa (Errumania) # [[Henriette Michaelis]] hizkuntzalaria (Alemania) # [[Hoylande Young]] kimikaria (AEB) # [[Huda Sha'arawi]] aktibista feminista (Egipto) # [[Irina Vladislavovna Bussen]] minerologoa (Errusia) # [[Izumi Nakamitsu]] Armagabetzeari lotutako gaiei buruzko Nazio Batuen Bulegoko zuzendaria (Japonia) # [[Josephine Butler]] feminista eta guzarte erreformatzailea (Erresuma Batua) # [[Juana Alarco de Dammert]] filantropoa, hezitzailea (Peru) # [[Júlia Lopes de Almeida]] idazlea, kazetaria, feminista (Brasil) # [[Julie von May]] sufragista, feminista (Suitza) # [[Katalina Boloniakoa|Katalina Boloniakoa]] margolaria, idazlea, santa (Bolonia) # [[Kate Marvel]] zientzilaria (New York EEBB) # [[Kin Yamei]] doktorea, hezitzailea eta nutrizioan aditua (Txina, EEBB) # [[Letitia Elizabeth Landon]] poeta (Ingalaterra) # [[Licia Verde]] astronomoa, fisikaria, irakaslea (Italia) # [[Lidia Blanco]] filologoa (Burgos) # [[Lilian Baylis]] britainiar antzerki ekoizle eta zuzendaria # [[Lola Garrido]] arte kritikaria, komisarioa eta bildumagilea (Donostia) # [[Lucia Valentini Terrani]] mezzosopranoa (Italia) # [[Madeleine Pelletier]] psikiatra, aktibista (Frantzia) # [[Malak Hifni Nasif]] idazle, poeta, maistra (Egipto) # [[Margarida Lopes de Almeida]] poeta, deklamatzailea, eskultorea (Brasil) # [[Maria Adelaide Lima Cruz]] margolaria (Portugal) # [[Maria Archer]] idazlea (Portugal) # [[María Barbeito]] pedagogo, idazlea (Galizia) # [[Maria da Cunha]] poeta, kazetaria(Portugal-Brasil) # [[Maria Jane Jewsbury]] eleberrigilea eta kritikaria (Ingalaterra) # [[Maria Lamas]] idazlea, kazetaria, ekintzaile politikoa (Portugal) # [[María Luisa Calero Vaquera]] hizkuntzalaria (Badajoz) # [[Maria Olga de Moraes Sarmento da Silveira]] idazlea, feminista (Portugal) # [[María Soriano Llorente]] psikologoa (Valentzia) # [[María Trinidad Sánchez]] ekintzailea, aberriaren ama (Dominikar Errepublika) # [[Marie Adelaide Belloc Lowndes]] nobelagilea (Ingalaterra) # [[Marie La Cécilia]] Frantziako maistra, Komunan aktibista errepublikanoa (1839 - 1922) # [[Marisa de Leza]] aktorea (Madril) # [[Martha Carrier]] sorginkeria leporatuta eraila (EEBB) # [[Mary Eastey]] Salemeko sorgin-epaiketan exekutatua (AEB) # [[Mary Russell Mitford]] idazlea, dramagilea (Ingalaterra) # [[Mary Walcott]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Matiel Mogannam]] aktibista, nazionalista (Libano-Palestina) # [[Matilda Hays]] itzultzaile, idazle, kazetari, aktore (Ingalaterra) # [[Melissa Aldana]] saxofoi-jotzailea (Txile) # [[Mercedes Llopart]] sopranoa, irakaslea (Bartzelona) # [[Mercy Lewis]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Minou Tavárez Mirabal]] filologoa, politikaria (Dominikar Errepublika) # [[Monica Oliphant]] zientzialari, ikertzailea (Ingalaterra-Australia) # [[Nabawiyya Musa]]irakaslea, nazionalista, feminista (Egipto) # [[Natali Germanotta]] moda-diseinatzailea, estilista (AEB) # [[Natalia Kanem]] UNFPAren zuzendaria (Panama) # [[Nerilie_Abram]] zientzilaria (Australia) # [[Nísia Floresta (idazlea)]] idazlea, hezitzailea (Brasil) # [[Paca Blanco]] ekintzailea (Madril) # [[Patricia Kraus]] abeslaria, musikagilea, ekoizlea (Milan-Espainia) # [[Regina Lago García]] pedagogo, psikologo (Palentzia) # [[Renata Scotto]] sopranoa (Italia) # [[Rosalba Carriera]] margolaria (Italia) # [[Ruth Rivera Marín]] arkitektoa (Mexiko) # [[Safia Zaghloul]] aktibista, politikaria (Egipto) # [[Sonia Vivas]] pedagogoa, politikaria (Bartzelona) # [[Tarab Abd al-Hadi]] aktibista feminista, politikaria(Palestina-Egipto) # [[Valentine de Saint-Point]] idazlea (Frantzia) # [[Verónika Mendoza]] politikaria (Peru) # [[Victòria Pujolar Amat|Victoria Pujolar Amat]] margolaria (Bartzelona) # [[Virgínia Quaresma]] kazetaria, aktibista (Portugal) }} ===='''Berriak 2022''' ('''maiatza''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Alaitz Biritxinaga]] ef--'''SORTUA''' Txirrindulari epaile eta zuzendaria (Bizkaia 1974) # [[Angelita Bilbao Bilbao]] efef'''SORTUA''' erizaina, ekintzaile abertzalea (Bilbo 1903-Argentina 1990) # [[Concha Laca]] efef'''SORTUA''' artisaua, zeramikaria, eskultorea (Madril 1925-Irun 2018) # [[Estibaliz Urresola Solaguren]] ef--'''SORTUA''' zinema zuzendaria (Laudio 1984) # [[Haizea Beruete]] efef'''SORTUA''' bertsolaria (Iruñea 1994-2022) # [[Lina Huarte-Mendikoa]] efef'''SORTUA''' sopranoa (Iruñea 1928-Madril 2017) # [[Margarita Barainka]] g'''SORTUA''' Gernikako bonbardaketaren lekukoa (Errigoiti 1922) # [[Acacia Uceta]] poeta (Madril) # [[Adelaida Abarca Izquierdo]] ekintzailea, kartzelarik ihes egindakoa (Madril) # [[Adelaida Las Santas]] kazetari eta poeta (Madril) # [[Alejandra Soler]] maistra errepublikano erbesteratua (Valentzia) # [[Amanda Jones]] poeta, aktibista, asmatzailea (AEB) # [[Ana Martínez Collado]] arte estetika eta generoa (Madril) # [[Ángela García de la Puerta]] Espainiako 1. Fisika eta Kimika katedraduna (Soria) # [[Ángeles García-Madrid]] idazlea eta presoa (Madril) # [[Anna Davin]] historialaria, idazlea, feminista( Ingalaterra) # [[Anna Keichline]] arkitektoa eta asmatzailea (AEB) # [[Anna Manso Munné]] idazlea, gidoilaria (Bartzelona) # [[Anna Ruth Fry]] idazlea (Britainia Handia) # [[Asun Casasola]] genero indarkeriaren aurkako aktibista (Palentzia) # [[Asunción Bastida]] moda diseinatzailea (Bartzelona) # [[Aurora Rodríguez Carballeira]] ama eugenesikoa (Galizia) # [[Barbara Bodichon]] ongilea, eskubideen aldeko aktibista (Erresuma Batua) # [[Carmen Mir]] moda diseinatzaile (Bartzelona) # [[Christiana Figueres]] antropologoa, ekonomialaria eta analista(Costa Rica) # [[Clara Sánchez (idazlea)]] idazlea, Espainaiko zine aditua (Guadalajara) # [[Concha Alós]] idazlea (Valentzia-Bartzelona) # [[Consuelo García del Cid Guerra]] idazlea (Bartzelona) # [[Deepika Kurup]] zientifikoa, asmatzailea (edateko ur garbi 'azkarra') (AEB) # [[Dorothy Thompson]] kazetaria, idazlea, sufragista, feminista (AEB) # [[Eldorado Jones]] asmatzailea (hegazkin isilgailua,plantxa elektrikoa)(AEB) # [[Elena Moncada]] ekintzaile, idazle, prostituzioaren abolizionista (Argentina) # [[Enriqueta Gallinat]] politikaria, errepresio frankistaren biktima (Bartzelona) # [[Erna Schneider]] ingenaria, matematikaria eta asmatzailea (AEB) # [[Ethel Léontine Gabain]] margolaria (Frantzia-Ingalaterra) # [[Eva Alcón]] errektorea (Castelló) # [[Flor Cernuda]] preso komunista (Toledo) # [[Flora Robson]] aktorea (Ingalaterra) # [[Gema Corredera]] abeslari eta musikagilea (Kuba) # [[Geneviève de Gaulle-Anthonioz]] Frantziako erresistentziakoa (Frantzia) # [[Gertrud Bäumer]] aktibista feminista eta politikaria (Alemania) # [[Gisela Wild]] feminista, kooperatiba-politiketan espezializatua (Argentina) # [[Gloria Patricia Porras]] abokatu, notario, epaile (Guatemala) # [[Hannah Slater]] asmatzailea (kotoiaz josteko haria sortzeko metodo berria)(AEB) # [[Helen Taylor (feminista)]] idazlea, aktorea (Erresuma Batua) # [[Helen Taylor]] noblea (Ingalaterra) # [[Helena Lange]] pedagogoa eta emakumeen eskubide defendatzailea (Alemania) # [[Hilary Wainwright]] kazetaria, ikertzailea, feminista (Ingalaterra) # [[Hildegart Rodríguez Carballeira]] politikaria, etorkizuneko emakume gisa sortua (Madril) # [[Ida Henrietta Hyde]] fisiologoa eta asmatzailea (AEB) # [[Isabel Olesti]] kazetari eta idazlea (Tarragona) # [[Isabel Risco]] aktorea (Coruña) # [[Isabel Vicente García|Isabel Vicente Garcia]] ekintzaile komunista (Albacete - Bartzelona) # [[Jenara Vicenta Arnal Yarza]] 1. Zientzia Kimiko doktorea eta ikertzailea (Zaragoza) # [[Jessie Boucherett]] emakumeen aldeko aktibista (Ingalaterra) # [[Joaquina Dorado Pita]] Les Cortseko preso errepublikanoa (Coruña) # [[Josefa Barba-Gosé Flexner]] zientzialaria (Bartzelona-Filadelfia) # [[Josefina Amalia Villa]] ekintzailea, preso politikoa (León-Madril) # [[Joy Mangano]] enpresaria eta asmatzailea (fregona, pertxak) (AEB) # [[Juana Francisca Rubio]] margolaria eta ilustrailea (Madril) # [[Judith Malina]] aktorea, ekoizlea eta zuzendaria (Alemania-AEB) # [[Karen Olsen Beck]] arkitektoa, soziologoa, politikaria eta diplomatikoa (*!) # [[Laia Berenguer Puget]] Les Cortseko preso sozialista (Bartzelona) # [[Laura Casielles]] idazlea, poeta (Asturias) # [[Les Corts emakumeen kartzela]] (Bartzelonako eraikina) # [[Letizia Battaglia]] kazetari, argazkilari, politikari, editore eta enpresaburua (Italia) # [[Liane Russell]] genetista, zoologoa (Austria, AEB) # [[Lidia Guinart]] kazetaria, idazlea eta politikaria (Bartzelona) # [[Lilí Díaz Rivas]] enpresaburua, idazlea (Galizia) # [[Lilly Maxwell]] sufragista (Eskozia) # [[Lina Gálvez]] historialaria, ekonomia feministan aditua (Sevilla) # [[Lise London]] erresistentzia frantseseko aktibista (Frantzia) # [[Llum Quiñonero]] kazetaria, ekintzailea, politikaria (Alacant) # [[Lola Sanjuán]] enpresaburua eta lider feminista (Sevilla) # [[Magda Bandera]] kazetaria, idazlea(Bartzelona) # [[Maite Alvarez]] zientzilaria eta ikertzailea (Ermua) # [[Manolita del Arco]] politikaria, ekintzailea (Bilbo-Madril) # [[Margarida Abril]] ekintzailea (Katalunia) # [[María Ángeles Durán]] ikertzailea (Madril) # [[María Antonia Peña]] errektorea (Cádiz) # [[María Antonia Zorraquino]] biokimikaria eta ikertzailea (Zaragoza) # [[Maria Bigordà Montmany]] kataluniar ekintzailea (Ullastre-Tarrasa) # [[María del Carmen Cuesta Rodríguez|Maria del Carmen Cuesta Rodríguez]]A aktibista (Madril) # [[Maria Deraismes]] prostituzioaren abolizionista # [[María Dolores de Pablos]] poeta eta astrologoa (Madril) # [[Maria Dolors Laffitte]] abeslaria (Bartzelona) # [[Maria Dolors Renau]] psikologoa, pedagogoa eta politikaria (Bartzelona) # [[María Elena Moyano]] aktibista (Perú) # [[María José Figueras]] errektorea (Katalunia) # [[Maria Lacerda de Moura]] anarkista eta feminista (Brasil) # [[María Vicenta Mestre Escrivá]] psikologoa, Valentziako Unibertsitateko 1. emakume errektorea (Valentzia) # [[Marie Killick]] audio-ingeniaria, asmatzailea (gramofonorako zafirozko orratza) (Erresuma Batua) # [[Marina Vargas]] artista (Granada) # [[Marisa Mediavilla Herreros]] liburuzaina, dokumentalista, feminsita (Palentzia) # [[Marjorie Joyner]] asmatzailea (ile kizkur iraunkorrak egiteko makina)(AEB) # [[Martirio (cantante)|Martirio]] abeslaria (Huelva) # [[Mary Beale]] margolaria eta erretratista (Ingalaterra) # [[Mary Dixon Kies]] asmatzailea (kotoiaz josteko haria sortzeko metodo berria) (AEB) # [[Melania Moscoso]] antropologa, pedagoga, feminista (Bilbo) # [[Mercedes Fernández-Martorell]] antropologoa (Bartzelona) # [[Mercedes Núñez Targa]] Las Ventas eta Nazien kontzentrazio-eremuetako preso eta lekukoa (Bartzelona) # [[Miren Arantza Madariaga Aberasturi]] politikaria eta zuzendari publikoa (Gernika) # [[Montserrat Minobis]] kazetaria, irakaslea, idazlea eta feminista (Figueras) # [[Natacha Bustos]] komiki-marrazkilaria (Eivissa) # [[Nieves Torres]] politikaria, ekintzailea (Madril) # [[Niña Pastori]] flamenko-kantautorea (Cadiz) # [[Noeleen Heyzer]] diplomazialaria(Singapur) # [[Noelia Vera]] kazetaria eta politikaria (Cádiz) # [[Núria Feliu]] abeslaria eta aktorea (Bartzelona) # [[Olimpia Altuve]] farmazialaria (Guatemala) # [[Paz Azzati Cutanda]] Las Ventaseko preso komunista (Valentzia) # [[Petra Cuevas]] preso komunista (Toledo) # [[Pilar Aranda Ramírez]] errektorea (Zaragoza) # [[Pilar López Díez]] maistra, kazetaria, komunikazio eta genero ikertzailea (Asturias) # [[Rina Lazo]] margolari eta muralista (Guatemala) # [[Rocio Mora Nieto]] abokatua eta aktibista (Madril) # [[Rosa Aguilar Chinea]] errektorea (Gomera) # [[Rosa Aguilar]] politikaria (Kordoba) # [[Rosa Cremón Parra]] erizaina, ekintzaile antifrankista (Madril) # [[Rosa Devés]] biokimikaria, akademika eta hezitzailea (Txile) # [[Sally Alexander]] historialaria, feminista (Ingalaterra) # [[Sheila Rowbotham ]] historialari feminista sozialista (Erresuma Batua) # [[Shirley Ann Jackson]] fisikaria, asmatzailea (AEB) # [[Sofía Moro]] argazkilaria (Madril) # [[Soledad Murillo]] soziologo feminista, ikertzailea eta politikoa (Madril) # [[Soledad Real López]] ekintzaile, komunista (Bartzelona) # [[Susana Blas Brunel]] komisarioa, arte eta feminosmoan aditua (Madril) # [[Susanna Martín]] ilustratzailea (Bartzelona) # [[Suzanne Noël]] Zirujau plastikoa (Frantzia) # [[Teresa Hernández Sagués]] Les Cortseko preso komunista (Avila) # [[Teresa Rebull]] aktibista politikoa eta kantautorea (Bartzelona) # [[Teresa Saez Barrao]] aktibista feminista, politikaria (Huesca-Nafarroa) # [[Trinidad Gallego Prieto]] erizaina, emagina,politikari komunista (Madril) # [[Valerie Hunter Gordon]] asmatzailea (Erresuma Batua) }} ===='''Berriak 2022''' ('''apirila''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Antonia Salaberria]] efef'''SORTU''' erraketista (Eibar, 1906-2000) # [[Aurelia Elkoro-Iturbe]] efef'''SORTU''' erraketista (Eibar 1012-1977) # [[Haizea Oses]] ef--'''SORTU''' eskalatzailea (Arrasate, 2004) # [[Irene Sarrionandia]] ef--'''SORTU''' mendi korrikalaria (Deba 1948) # [[Joana Lasheras]] ef--'''SORTU''' kazetaria EITBn (Iruñea 1980) # [[Josefina Markina]] efef'''SORTU''' filantropoa (Mallabia 1889-1972) # [[Julene Bouzo]] ef--'''SORTU''' atleta (Ermua, 2003) # [[Julia Guerra Lacunza]] efef'''SORTU''' poeta (Iruñea 1953-2008) # [[María del Villar Berruezo]] efef'''SORTU''' aktorea, dantzaria eta idazlea (Tafalla 1888-1977) # [[Martija de Jauregui]] XVI. mendeko sendagilea (Nafarroa) '''SORTU''' # [[Pantxika Urruti]] ef--'''SORTU''' kantaria eta pastoral errejenta (Zuberoa 1955) # [[Teresa Izu]] margolaria, ilustratzailea (Tafalla) sortu # [[Adelita Domingo]] pianista, kopla-kantari eta dantzarien maistra(Sevilla) # [[Aenne Burda]] argitaratzailea, alemaniar ekonomia-mirariaren ikur bat (Alemania) # [[Amaya Arzuaga]] diseinatzailea eta enpresaburua (Burgos) # [[Ana María Rodas]] idazlea (Guatemala # [[Ana Rosa Diego]] zinema-zuzendaria eta gidoilaria (Sevilla) # [[Angelina Aspuac]] jantzi maien defendatzailea (Guatemala) # [[Angelina Beloff]] margolaria, grabatzailea eta arte-irakaslea(Errusia-Mexiko) # [[Asunción Gómez Pérez]] ikertzailea (Badajoz) # [[Aurelia Gutiérrez-Cueto Blanchard]] pedagogoa(Santander) # [[Beatrice Hastings]] idazlea(Ingalaterra) # [[Belén Maya]] flamenko-dantzaria eta koreografoa ( ) # [[Bella Dutton]] tenislaria (Britainia-Espainia) # [[Bibiana Candia]] idazlea eta kazetaria (Galizia) # [[Carlota Gurt]] idazlea eta kazetaria (Bartzelona) # [[Catherine Bauer Wurster]] arkitektoa, etxebizitza publikoaren defendatzailea (AEB) # [[Catherine Fahringer]] idazlea, aktibista (Estatu Batuak) # [[Celia Rivas Casais]] kamioilaria, enpresaburua eta ekintzailea (Galizia) # [[Ch´umilkaj Curruchiche]] abeslaria (Guatemala) # [[Chona Madera]] idazle kanariarra # [[Cilly Aussem]] tenislaria (Alemania) # [[Concha Méndez]] idazlea, poeta eta gidoilaria (Madril) # [[Concha Monje]] robotika-ikertzailea (Badajoz) # [[Elena Catena]] filologoa, editorea eta feminista (Salamanca) # [[Elena Villamandos]] kanariar idazlea # [[Elvira Dyangani Ose]] Bartzelonako Arte Garaikidearen Museoaren 1. emakume zuzendaria(Kordoba) # [[Emma Couceiro]] poeta (Lugo) # [[Enriqueta Martín Ortiz de la Tabla]] irakaslea eta liburuzaina (Badajoz) # [[Ernestine Rose]] asmatzailea (Polonia) # [[Eudoxia Píriz]] Medikua (Salamanca) # [[Fatoumata Diawara]] Maliko aktore eta egile-abeslaria (1982 - ) # [[Francisca Subirana]] tenislaria (Katalunia) # [[Genie Espinosa]] artista, ilustratzailea (Bartzelona) # [[Helena Bayona]] dokumentalgilea (Iruña) # [[Iris Yassmin Barrios Aguilar]] abokatu eta epailea (Guatemala) # [[Isa Guerra García]] poeta kanariarra (Kanariar uharteak) # [[Isabel Expósito Morales]] idazlea (Hierro-Kanariak) # [[Isabel García Hualde]] idazlea (Zarrakaztelu) # [[Josane Sigart]] tenislaria (Belgika) # [[Kajsa Ekis Ekman]] kazetari, idazle, ekintzailea (Suedia) # [[Karma Peiró]] kazetari digitala Adimen Artifizialean aditua (Bartzelona) # [[La Niña de los Peines]] Kopla-abeslaria (Sevilla) # [[Las Ventas emakumeen kartzela]] artikulua da. # [[Laura Fernández]] Idazlea eta kazetaria (Terrassa) # [[Lenina Amapola García]] idazlea (Guatemala) # [[Lilí Álvarez]] kirolaria, kazetaria eta Olinpiar jokoetako 1.emakume espainiarra (Erroma-Madril) # [[Lourdes Pastor]] Kantaria eta aktibista (Kordoba) # [[Lydia Becker]] Britainia Handiko sufragista, biologoa eta astronomoa (1827-1890) # [[Madam C. J. Walker]] asmatzailea eta enpresaburua (AEB) # [[Maddelin Brizuela]] enbaxadorea Bolivian (El Salvador) # [[Margarita Ucelay]] filologoa, hispanista eta irakaslea (Madril)staño # [[Marguerite Broquedis]] tenislaria (Frantzia) # [[Maria Àngels Anglada]] kazetaria, poeta, eleberrigilea (Katalunia) # [[María Blanca Ferrer García]] Abokatua, idazlea, poeta (Iruñea) # [[María Blanchard]] margolaria (Santander) # [[Maria del Carmen Reina Jiménez]] idazlea kanariarra # [[María Francisca Ulloa del Castillo]] emagina (Utrera) # [[Maria Furtwängler]] aktore eta medikua (Alemania) # [[María Josefa Riba]] tenislaria (Katalunia) # [[María Laffitte]] arte-kritikaria, idazlea, Emakumeen eskubide defendatzailea(Sevilla) # [[María Rodrigo]] musikagilea, pianista eta irakaslea(Madril) # [[María Salas Larrazábal]] idazle eta aktibista (Burgos) # [[Marian Rojas]] mediku psikiatra eta idazlea (Madril) # [[Maribel Lacave]] idazle kanariarra # [[Marie Goegg-Pouchoulin]] Suitzako aktibista feminista eta abolizionista (1826-1899) # [[Marie Vassilieff]] margolaria (Errusua-Frantzia) # [[Marifé de Triana]] Kopla-abeslaria eta aktorea (Sevilla) # [[Matilde Coral]] flamenko dantzaria (Sevilla) # [[Matilde Landa]] politikaria (Badajoz) # [[Matilde Ras]] grafologoa, idazlea, itzultzailea(Tarragona) # [[Matilde Ucelay]] Espainiako tituludun 1.emakume arkitektoa (Madril) # [[Mayte Martín (idazlea)|Mayte Martín]] Las Palmas (Kanariak) # [[Mayte Martín]] musikagilea, flamenko-abeslaria (Bartzelona) # [[Melanie Mayron]] asmatzailea eta aktorea (AEB) # [[Melissa Farley]] psikologo, feminista (AEB) # [[Mercedes Rodrigo]] Espainiako tituludun 1.emakume psikologoa (Madril) # [[Merche Esmeralda]] flamenko-dantzaria (Sevilla) # [[Milagro Almenara Pérez]] Espainiako Gerra Zibilean eraildako farmazialaria (Santander) # [[Milagros Mengíbar]] flamenko-dantzaria (Sevilla) # [[Milagros Nuin Monreal]] itzultzailea. (Erriberri-Nafarroa) # [[Molla Mallory]] tenislaria (Norvegia-AEB) # [[Morena Herrera]] abortuaren aldeko ekintzailea (El Salvador) # [[Myriam Palacios]] aktorea (Txile) # [[Natalia Sosa Ayala]] kanariar idazlea # [[Norah Borges]] ilustratzailea (Argentina) # [[Núria Albó]] poeta (Bartzelona) # [[Nuria Coronado Sopeña]] kazetaria, feminista, abolizionista (Madril) # [[Olimpia Valencia]] ginekologoa (Galizia) # [[Oliva Acosta]] zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea (Cádiz) # [[Omowunmi Sadik]] asmatzailea (Nigeria) # [[Patricia Ruiz de Irizar]] farmazialaria eta kooperantea (Iruñea) # [[Paulina Kellogg Wright Davis]] aktibista, hezitzailea (AEB) # [[Pepa Chávarri]] tenislaria (Madril) # [[Pilar Aguilar Carrasco]] idazle, zinemako kritikaria, feminista (Jaén) # [[Pura Maortua]] antzerki-zuzendaria (Kantabria) # [[Rafaela Pastor]] aktibista (Malaga) # [[Rebeca Lane]] abeslaria (Guatemala) # [[Rita Fernández Queimadelos]] arkitektoa (Galizia) # [[Rosa Barasoain|Rosa Barasoin]] idazlea (Tafalla) # [[Rosa Torras]] tenislaria (Katalunia) # [[Rosa Vergés]] zinema-zuzendaria, gidoilaria eta irakaslea (Bartzelona) # [[Sabina Spielrein]] psikiatra eta psikoanalista (Errusia) # [[Salima Ikram]] egiptologoa (Pakistan) # [[Selena Millares]] kanariar poeta # [[Simone Iribarne]] tenislaria (Lapurdi) # [[Sofia Quintino]] Portugalgo mediku, feminista eta errepublikanoa (1879-1964) # [[Sonsoles Echavarren Roselló|Sonsoles Echavarren]] idazlea eta kazetaria (Iruñea) # [[Sylvia Ratnasamy]] asmatzailea (Belgika) # [[Taina Bien-Aimé]] abolizionista # [[Teresa Zabalza Díez]] musikagilea, musikaria eta musika irakaslea (Iruñea) # [[Trinidad Lucea Ferrer]] idazlea, poeta eta ilustratzailea (Tutera) # [[Veena Sahajwalla]] asmatzailea (India-Australia) # [[Victorina Durán]] margolaria, jantzi-eszenografoa eta diseinatzailea (Madril) # [[Viera Sparza]] ilustratzailea, idazlea eta umorista grafikoa (Zaragoza) # [[Virginia Laparra]] fiskal oiha (Guatemala) # [[Yolanda Castaño]] poeta eta literatura kritikaria (Coruña) }} ===='''Berriak 2022''' ('''martxoa''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Boni Macarrón]] efef'''SORTU''' martxantera, gozoki saltzailea (Durango) # [[Carmen Miranda Zubieta]] --ef'''SORTU''' Kultur-ekintzailea (Galdakao) # [[Elbira Iturri]] ef--'''SORTU''' aktibista (Mundaka) # [[Eugenia Idoiaga]] efef'''SORTU''' emagina (Forua) # [[María Ángeles Garai]] efef'''SORTU''' irakaslea, Bizkaiko lehen andereñoa (Bilbo) # [[Martxelina Lopetegi]] efef'''SORTU''' bertsolaria (Oiartzun 1864-1930) # [[Tamara Clavería]] ----'''SORTU''' Amuge elkarteko lehendakaria (Bilbo) # [[Adilia de las Mercedes]] jurista feminista (Guatemala) # [[Alauda Ruiz de Azúa]] zine-zuzendaria eta gidoilaria (Bizkaia) # [[Alika Kinan]] Abolizionista (ARgentina) # [[Almudena Domínguez Arranz]] arkeologoa # [[Amada López Meneses]] historialari galiziarra # [[Amalia de Isaura]] aktore komikoa eta kupletista (?) # [[Amelia Baldeón Iñigo]] arkeologoa (Gasteiz) # [[Amparo Alonso Betanzos]] adimen artifizialeko ikertzailea(Galizia) # [[Amparo Cebrián]] pedagogoa (Salamanca) # [[Ana Delgado Hervás]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Ana María Romero de Campero]] kazetaria, idazlea ekintzailea (Bolivia) # [[Ángeles Huerta]] zine-zuzendaria (Asturias) # [[Angelina Vidal]] Portugalgo idazle eta kazetaria (1847-1917) # [[Anina Ciuciu]] abokatu eta idazle ijitoa (Errumania) # [[Anne Tyng]] asmatzailea (Txina-AEB) # [[Anselma de Salces]] Bilbotar ongilea (1815-1885) # [[Arabako Emakumeen Asanblada]] # [[Arundhati Bhattacharya]] enpresaburua (India) # [[Áurea Lucinda Javierre]] artxibozaina eta historialaria (Teruel) # [[Beatriz Pinheiro]] Portugalgo idazle, poeta, editore eta intelektuala (1871-1922) # [[Begoña Vila]] astrofisikaria (Galizia) # [[Berta Wilhelmi]] enpresaburua, hezitzailea, filantropoa eta feminista (Alemania, Granada) # [[Carla Accardi]] margolari abstraktua (Italia) # [[Carla Lonzi]] idazlea, arte-kritikaria, feminista (Italia) # [[Carla Subirana]] zine-zuzendaria (Bartzelona) # [[Carme Freixa]] kazetaria, feminista, abolizionista (Bartzelona) # [[Carmen de Zulueta]] idazlea, filosofoa eta irakaslea (Madril) # [[Carmen García Mateo]] telekomunikazio ingeniaria (Galizia) # [[Carmen López Alonso|Carmen Lopez Alonso]] historialaria # [[Carmen Sentandreu Gimeno]] arkeologoa # [[Carmen Velacoracho de Lara]] Kazetaria (Ciudad Real, 1880-Madril,1960) # [[Catherine Furbish]] botanikaria (AEB) # [[Christine Peterson]] estatistikaria, zientzialaria (EEBB) # [[Chus Gutiérrez]] zine-zuzendaria, gidoilaria eta aktorea (Granada) # [[Deema Shehabi]] poeta eta idazlea (Kuwait) # [[Delia Grigore]] filologo ijitoa (Errumania) # [[Diana Pey]] piano-jotzailea (Madril) # [[Dolores Cebrián]] irakaslea (Salamanca) # [[Domitila de Carvalho]] Portugalgo mediku, irakasle eta politikaria (1871-1966) # [[Elaine N. Aron]] psikologoa (Kalifornia) # [[Elena Barulina]] botanikaria, genetista eta ikertzailea (Errusia) # [[Elena Díaz Ereño]] medikua eta irakaslea (Galdakao) # [[Elena Fortún]] idazlea, haur eta gazte literatura (Madril) # [[Elena Hernández Sandoica]] historialaria # [[Elisa Augusta da Conceição Andrade]] Portugalgo lehen emakume medikua (1855-??) # [[Elisa Garrido González|Elisa Garrido]] historialaria # [[Elizabeth J. Tasker]] astrofisikaria, idazle zientifikoa eta irakaslea (Britainia) # [[Elvira Ontañón Sánchez-Arbós]] idazlea, artikulugilea eta pedagogoa (?) # [[Elza_Dunkels]] Suediako pedagoga # [[Emma Ihrer]] feminista eta lider sindikala (Alemania) # [[Esma Redžepova]] abeslari ijitoa (Mazedonia) # [[Esther Takeuchi]] asmatzailea (AEB) # [[Fei-fei Li]] konputazioko irakaslea (Txina-AEB) # [[Fournierreko emakume kartagileak]] emakume langileak (Gasteiz) # [[Gloria Cabral]] arkitektoa (Brasil-Paraguai) # [[Gloria Giner de los Ríos García]] irakaslea(Madril) # [[Glòria Trías Rubiés]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Guiomar Torresão]] Portugaldar idazlea eta feminista (1844-1898) # [[Halet Çambel]] arkeologaeta Olinpiar Jokoetan lehiatu zen lehen emakume turkiarra, eskriman # [[Harriet Williams Russell Strong]] asmatzailea (AEB) # [[Helena Lopes da Silva]] zirujau eta politikaria (Cabo Verde) # [[Hélène Rioux]] idazle eta itzultzailea (Kanada) # [[Helene Stöcker]] bakezalea, feminista eta publizista (Alemania) # [[Isabel Aguirre]] arkitektoa (Galizia) # [[Isabel García Lorca]] irakaslea eta idazlea (Granada) # [[Jennifer Miller]] Feminista, artista, idazlea...(EEBB) # [[Jordina Sales i Carbonell]] historialaria # [[Josefina Aldecoa]] idazlea eta pedagogoa (Leon) # [[Juana Capdevielle]] Gerra Zibilean eraildako pedogogo eta liburuzaina (Madril-Galizia) # [[Juana Romani|Juani Romani]] italiar-frantziar margolaria # [[Julia Sánchez Carrilero]] arkeologoa # [[Julia Vigre García]] maistra (Madril) # [[Julienne Baseke Nzabandora]] aktibista (Kongo) # [[Julieta Paredes]] feminista komunitarioa (Bolivia) # [[Juliette Bonheur]] animalia-margolaria (Frantzia) # [[Katerina Harvati]] paleontologoa, irakaslea eta ikertzailea (Grezia) # [[La Argentinita]] dantzaria eta koreografoa (Buenos Aires) # [[Laura de los Ríos Giner]] irakaslea (Granada) # [[Laura García Hoppe]] margolaria eta idazlea (Malaga) # [[Leonor Serrano Pablo]] pedagogoa,legelaria, feminista (Ciudad Real-Madril) # [[Lily Braun]] idazle eta feminista (Alemania) # [[Linda Braidwood]] arkeologoa # [[Lita Cabellut]] margolari ijitoa (Espainia) # [[Lourdes Girón Anguiozar]] arkeologoa (Cadiz) # [[Maite Larrauri Gómez]] filosofoa, idazlea eta irakaslea (Valentzia) # [[Manuela Solís]] ginekologoa, Valentziako 1. medikua (Valentzia) # [[Mapi León]] futbolaria (Zaragoza) # [[Margarita Ballester Figueres]] poeta, itzultzailea eta irakaslea (Katalunia) # [[Margarita Sánchez Romero]] arkeologoa (Madril) # [[Maria Amália Vaz de Carvalho]] Portugalgo idazle poligrafoa, pedagogoa eta poeta (1847-1921) # [[María Ángeles Pérez Samper]] arkeologoa (Bartzelona, 1949) # [[María Antonina Sanjurjo Aranaz]] belar-jockey jokalaria (Galizia) # [[Maria Benedita Mouzinho de Albuquerque de Faria Pinho]] Portugalgo idazle, aktibista errepublikano eta feminista (1865-1939) # [[María Blázquez|María Blazquez]] idazlea (Extremadura) # [[María Buj Luna]] liburuzain terueldarra # [[Maria Clara Correia Alves]] Portugalgo editore, kazetari eta irakasle feminista (1869-1948) # [[María Cristina Gonzalo Pintor]] arkitektoa (Santander-Madril) # [[Maria Eugenia Aubet]] arkeologoa (?) # [[María José Alonso Fernández]] farmakologoa (Leon) # [[María Juana Ontañón]] arkitekto kanariarra (Tenerife) # [[María Lacrampe]] erizaina (Madril) # [[María Sánchez Arbós]] maistra eta pedagogoa (Huesca-Madril) # [[María Teresa Miras Portugal]] biokimika (Galizia) # [[María Victoria Lareu]] ikertzailea, auzitegiko medikua (Galizia) # [[Mariam Kamara]] arkitekto frantziar-nigeriarra # [[Mariana Angélica de Andrade]] Poeta portugaldarra (1840-1882) # [[Marie Joséphine Nicolas]] margolari frantziarra # [[Marisol Soengas]] mikrobiologoa (Galizia) # [[Marta Moll de Alba]] piano-jotzailea (Kanariak) # [[Mary Walton]] ingeniaria eta asmatzailea (AEB) # [[Massouda Kohistani]] aktibista (Afganistan) # [[Matilde Cantos]] politikaria (Granada)Mpa # [[Matilde Moliner Ruiz]] liburuzaina eta institutuko katedraduna(Madril) # [[Mercedes Vegas]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Mercedes Vilanova Ribas]] historialaria eta ikertzailea (Katalunia) # [[Miren Roji]] musika irakaslea eta piano-jotzailea (Santurtzi, 1917-2018) # [[Naama Goren-Inbar]] arkeologoa # [[Nely Reguera]] zine-zuzendaria, gidoilaria eta aktorea (Granada) # [[Nieves Sánchez Carrilero]] arkeologoa # [[Noemí Trujillo]] poeta eta idazlea (Bartzelona) # [[Norma Vázquez]] Bilbon bizi den indarkeria matxistan aditua (Mexiko) # [[Núria Rafel i Fontanals]] arkeologoa katalana # [[Ofelia Rey Castelao ]] historialaria,idazlea (Galizia) # [[Olga Vallespín Gómez]] arkeologoa eta Espainiako lehen urpekari profesionala # [[Olive Dennis]] ingeniaria, tren diseinu-berrikuntzen egilea (AEB) # [[Patsy O'Connell Sherman]] asmatzailea (AEB) # [[Peregrina Quintela Estévez]] matematikaria (Galizia) # [[Pilar Palomero]] zinemagilea eta idazlea (Zaragoza) # [[Pilar Pérez Solano]]zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea (Alacant) # [[Rachel Zimmerman]] zientzialaria eta asmatzailea (Kanada) # [[Rilda Paco]] artista, diseinatzailea (Bolivia) # [[Rita de Morais Sarmento]] Portugalgo lehen emakume ingeniari zibila (1872-1931) # [[Robin Wall Kimmerer|Robin Wall Kimmerer]] ekologista (EEBB) # [[Rosa Balaguer Oltra]] Kazetaria (Valentzia) # [[Rosa María Rodríguez Magda]] filosofoa (Valentzia) # [[Sally Fox]] asmatzailea (AEB) # [[Sandra Barrilaro]] argazkilaria eta ekintzailea (Bilbo) # [[Sandra Sevillano]] mendi korrikalaria (Santurtzi) # [[Serafina Javierre]] liburuzaina (Tarragona) # [[Sonia Sánchez]] idazlea, abolizionista (Argentina) # [[Susan Leeman]] endrokrinologoa (AEB) # [[Susana Reyes]] dantzari, koreografoa, artista (Ekuador) # [[Teresa Paneque]] Astronomoa, zientzia-dibulgatzailea (Madril-Txile) # [[Towanda Rebels]] idazle, komediante, abolizionista, feminista bikotea (Madril) # [[Vicenta Lorca Romero]] maistra (Granada) # [[Victoria Cabrera Valdés]] historialaria (Madril) # [[Violeta Delmonte]] hizkuntzalaria (Argentina-España) # [[Virginia Auber Noya]] idazlea, itzultzaile (Coruña, 1825-Madril,1897) # [[Marianne Thyssen]] politikaria (Belgika, 1956) }} === Berriak === ====Berriak 2022 (Otsaila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Azpitarte]] ef--'''SORTU''' abeslaria, futbolaria eta aktorea (Bizkaia) # [[Antonia Salaberria]] efef'''SORTU''' Erraketista (Eibar) # [[Adelaida de la Calle]] biologoa (Madril) # [[Adriana Kaplan Marcusán‎]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Argentina) # [[Agustina Ruiz Dupont]] fikziozko zientzialaria (Granada) # [[Aissata Kane]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Gambia) # [[Alfreda Markowska]] Holokaustoa biziraun zuen emakumea, haur ijito, judu eta alemanak bizirauten lagundu zuena (Polonia) # [[Alicia Estévez]] Zientzialaria (Pontevedra) # [[Alicia Hermida]] aktorea (Madril) # [[Almaclara]] emakume-orkestra taldea (Andaluzia) # [[Amalia Lobato Rosique]] Gerra zibilean eraildako milizianoa (Murtzia) # [[Aminata Diop]] mutilazio genitalagatiko lehen errefuxiatua eta aktibista (Mali) # [[Amparo Soler Leal]] aktorea (Madril) # [[Ana Locking]] moda-diseinatzailea, enpresaburua eta argazkilaria (Toledo) # [[Ana Mena]] abeslaria eta aktorea (Malaga) # [[Angéla Kóczé]] Soziologoa feminista ijitoa (Hungaria) # [[Ángela López Jiménez]] soziologoa eta feminista (Iruñea) # [[Angelines Fernández]] aktore errepublikanoa (Madril-Mexiko) # [[Anika Rahman]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Banglades) # [[Anna Missuna]] Errusiar geologoa # [[Antonia Plana]] aktorea (Espainia) # [[Antónia Pusich]] portugaldar idazle, kazetari eta musikagilea (1805-1883) # [[Balghis Badri]] feminsta eta aktibista (Sudan) # [[Beatriz González Calderón]] biolontxelojolea eta orkestra-zuzendaria (Andaluzia) # [[Binta Jammeh-Sidibe]] emakumeen eskubideen aldeko politikoa (Mauritania) # [[Blanca Lydia Trejo]] idazlea, aktibista, kantzilerra (Mexiko) # [[Bogaletch_Gebre]] mikrobiologoa, Emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista eta feminista(Etiopia) # [[Carmela Nieto]] kazetaria eta idazle feminista (Kuba) # [[Carmen García Mateo]] zientzialaria (Galizia) # [[Carmen Herrera (margolaria)|Carmen Herrera]] Kuba-EEBB # [[Carolina Beatriz Ângelo]] Portugaldar medikua eta feminista, herrialde horretan bozkatu zuen lehen emakumea (1878 - 1911) # [[Caroline Flack]] telebista-aurkezlea eta irrati esataria (Britainia Handia) # [[Catalina Martin-Chico]] fotokazetaria (Madril) # [[Cecilia Seghizzi]] musikagilea, biolin-joleaeta pintorea (Italia) # [[Ceija Stojka]] ijito margolaria (Austria) # [[Celia Rico Clavellino]] gidoilasria eta zine zuzendaria(Sevilla) # [[Charline Effah]] idazlea eta maistra (Gabon) # [[Chou Kung-shin]] idazlea, historialaria... (Taiwan) # [[Constanza de Ayala]] Arabako dama (Araba) # [[Consuelo Díez Fernández]] pianista eta musikagilea (Madril) # [[Coral del Río Otero]] ekonomialaria eta ikertzailea(Vigo) # [[Delaine Le Bas]] artista ijitoa (Britania Handia) # [[Dolores Corbella Díaz]] hizkuntzalaria, akademikoa (Tenerifekoa) # [[Dolores Corella Piquer]] zientifikoa eta ikertzailea (Valentzia) # [[Dolores Ruiz Berdún]] zientzia historialaria eta ikertzailea (Espainia) # [[Dolores Serrano]] pianista, musikagilea eta irakaslea (Cadiz) # [[Dora Barrancos]] soziologo, historialari, feminista (Argentina) # [[Dorothy_Reed_Mendenhall]] medika estatubatuarra (Columbus 1874- Chester 1964) # [[Efua Dorkenoo]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Ghana) # [[Elena Gorolová]] indarrez esterilizatutako emakume ijitoa (Txekia) # [[Elena María Tejeiro]] aktorea (Murtzia) # [[Elisabeth Guttenberger]] Auschwitz-Birkenau-tik bizirik atera zen emakume ijitoa. (Alemania) # [[Elvira Quintillá]] aktorea eta abeslaria (Bartzelona) # [[Emma Kunz]] sendalaria (Suitza) # [[Estrellita Castro]] abeslaria eta aktorea (Sevilla) # [[Ethel Brooks]] Soziologo feminista eta ijitoa (AEB) # [[Eugenia Zuffoli]] abeslaria eta aktorea (Italia) # [[Eva Villaver Sobrino]] astrofisikaria eta ikertzailea (Palentzia) # [[Fàtima Bosch i Tubert]] zientzialaria (Girona) # [[Fatoumata Coulibaly]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Mali) # [[Fauziya Kasinga]] emakumeen genital mutilazioa dela eta, AEBko lehen errefuxiatua (Togo) # [[Florence Price]] orkestra garrantzitsu batek jo zuen lehen musikagile afroamerikarra (AEB) # [[Fran Hosken]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista () # [[Fran Hosken]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (EEBB) # [[Francisca de Assis Martins Wood]] Lehen aldizkari feministaren argitaratzailea (Lisboa, 1802-1900) # [[Gavina Viana Viana]]ekintzaile antifaxista (Donostia-Bartzelona) # [[Gina Ranjičić]] lehenengo ijito idazlea (Serbia) # [[Gisela Bock ]] historialaria (Alemania) # [[Hanna Neumann]] matemarikaria (Alemania) # [[Imperio Argentina]] aktorea, abeslaria eta dantzaria (Argentina) # [[Inés Núñez de la Parte]] abokatua, kontseilaria eta goi-zuzendaria (Bilbo) # [[Inna Modja]] ablazioaren kontrako ekintzailea (Mali) # [[Isabel Parra]] kantautorea eta folklorista (Txile) # [[Isabel Rodà de Llanza]] epigrafialaria eta arkeologoa (Bartzelona) # [[Isabelle Stengers]] Bruselako filosofoa (Belgika) # [[Isatou Touray]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (GAmbia) # [[Jaha_Dukureh]] giza eskubideen aldeko aktibista (Gambia) # [[Jane Richardson]] biofisikoa eta Richardson biogramen asmatzailea (AEB) # [[Javiera Parra]] musikaria eta abeslaria (Txile) # [[Juana Goizueta Vértiz]] Kontituzio Zuzenbideko irakaslea (Nafarroa) # [[Julia Lajos]] aktorea (Valladolid) # [[Julia Robinson]] estatubatuar matematikaria (Misuri) # [[June Crespo]] artista (Iruñea, 1982) # [[June Eric-Udorie]] ablazioaren kontrako ekintzailea (Irlanda) # [[Katarina Taikon]] idazle ijitoa (Suedia) # [[Laura_Mersini-Houghton]] kosmologa eta fisika teoriko albano-estatubatuarra (Tirana) # [[Layli Miller-Muro‎]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (AEB) # [[Leah Manning]] Politikari britainiarra, giza eskubideen aldeko ekintzailea (Erresuma Batua) # [[Leena Yadav]] zinema-zuzendaria (India) # [[Leonore Davidoff]] historialaria, feminista (AEB) # [[Leyla Hussein]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Somalia) # [[Lidia Cao]] ilustratzailea eta muralista (Galizia) # [[Lily van Angeren-Franz]] Auschwitz-Birkenau-tik bizirik atera zen emakume ijitoa. (Alemania) # [[Loral O'Hara]] ingeniaria eta astronauta NASAn (AEB)) # [[Louise Jopling]] margolaria (Erresuma Batua) # [[Ma Thida]] Kontzientzia preso ohia eta idazlea (Birmania) # [[Mae Azango]] Kazetaria eta emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Liberia) # [[Marcia_Neugebauer]] geofisika estatubatuarra (AEB) # [[Margaret Bonds]] musikagilea (AEB) # [[Margarita Comas Camps]] pedagogoa (Menorca-Erresuma Batua) # [[Mari Carmen Díaz de Mendoza]] aktorea (Madril) # [[María Banquer]] aktorea (Espainia) # [[María Bru]] aktorea (Valentzia) # [[María de Sarmiento y Castilla]] Arabako dama (Araba) # [[María Dolores Gispert Guart]] bikoizketa aktorea eta irrati esataria (Katalunia) # [[María Eva Istúriz García|María Eva Istúriz Garcia]] Berdintasunerako teknikaria (Iruñea) # [[Maria Federici]] komunista, politikaria (Italia) # [[María Inmaculada Paz-Andrade]] zientzialaria (Galizia) # [[María Itziar Urrutia San Antón]] arkitektoa eta zuzendari exekutiboa (Malaga) # [[María Matilde Almendros]] irrati esataria eta aktorea (Katalunia) # [[María Ripoll]] zinegilea (Bartzelona) # [[María Ruiz de Gauna]] XV.mendeko emakumea (Gasteiz) # [[María Teresa Ruiz Cantero]] mediku eta ikertzailea (Melilla) # [[Maria Veleda]] Portugalgo ekintzaile feminista eta errepublikanoa (1871-1955) # [[Mary Nash]] historialaria (Irlanda-Katalunia) # [[Maya Burhanpurkar]] ikertzaile kanadiarra (Ontario) # [[Melanie Spitta]] zinema zuzendari ijitoa (Belgika) # [[Mónica Ramos Toro]] antropologoa (Madril) # [[Nahid Toubia]] Sudaneko lehen emakume-zirujaua eta EGM ikerketan ezpezializatutako aktibista (Sudan) # [[Najat Maalla M'jid]] NBE Idazkari Nagusiaren Ordezkari Berezia Haurren aurkako Indarkeriari buruzkoa (Maroko) # [[Nilde Iotti]] politikari komunista (Italia) # [[Nina Dudarova]] hizkuntzalari ijitoa, erromanieran alfabetatzea (Rusia) # [[Nitza Margarita Cintron]] medikua (Puerto Rico) # [[Olayinka Koso-Thomas]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Nigeria) # [[Panna Cinka]] biolin-jotzailea ijitoa (Hungria) # [[Pastora Filigrana García]] ijito sindikalista feminista (Sevilla) # [[Pastora Imperio]] dantzaria (Sevilla) # [[Pepita de Oliva]] ijito dantzaria, Europan ezaguna (Málaga) # [[Pratibha Parmar]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Nairobi) # [[Regina de Lamo]] 98.ko belaunaldiaren idazle anarkista (Jaén) # [[Rita Montagnana|Rita Montagnama]] Komunista, politikaria (Italia) # [[Romila Thapar]] historialaria (India) # [[Rosa Cortés]] 1749ko ijitoen kontrako Sarekada Handian atxilotua (Granada) # [[Rosa Taikon]] ijito zilargin eta aktorea (Suedia) Gina Ranjičić # [[Rosario García Ortega]] aktorea (Argentina) # [[Sagrario Ruiz Elizalde]] maistra eta hezkidetzan erreferentea (Nafarroa) # [[Saioa Mantzisidor Zilloniz]] nekazaria eta enpresaburua (Bizkaia) # [[Sandy Powell]] jantzi-diseinatzailea (Britainia Handia) # [[Shu Otero]] komikigilea (Sunbilla, Nafarroa garaia) # [[Silvia Agüero]] ijito idazlea, ijitoen memoria berreskuratzen duena (Madril) # [[Sister Fa]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Senegal) # [[Sonia Contera]] fisikaria eta nanoteknologoa (Madril) # [[Soraya Post]] eurodiputatu ijitoa (Suedia) # [[Tarsy Carballas]] zientzialaria (Galizia) # [[Teresa Margarida da Silva e Orta]] lehen emakume eleberrigilea portugesez (1711-1793) # [[Teresa Mattei]] ekintzaile komunista, feminista (Italia, 1921-2013) # [[Teresa Noce]] italiar politikaria (1900-1980) # [[Teresa Sánchez de Bilbao]] XV.mendeko emakumea (Gasteiz) # [[Teresa Vinyoles Vidal]] historialaria (Bartzelona) # [[Thais_Russomano]] Brasildarra medikuntza aeroespazialean espezializatuta (Porto Alegre) # [[Vanderlan da Silva Bolzani]] Kimikaria (Brazil) # [[Věra Bílá]] ijito abeslaria (Txekia) }} ====Berriak 2022 (Urtarrila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Urrutia]] ----'''SORTU''' Eskalatzailea (Bizkaia) # [[Alazne Belar]] ef--'''SORTU''' erizaina eta ikerlaria (Atxondo, Bizkaia) # [[Belén Bengoetxea]] ef--'''SORTU''' Ikertzailea eta EHUko irakaslea (Durango) # [[Elena Uriz]] ef--'''SORTU''' irakaslea, aktorea, dantzaria, musikaria (Iruñea) # [[Maixux Rekalde]] efef'''SORTU''' Bakezalea eta euskaltzaile (Oiartzun) # [[Mercedes Arbaiza]] ----'''SORTU''' Historialaria eta EHUko irakaslea (Bilbo) # [[Pilar Narbaiza]] efef'''SORTU''' erraketista eta sukaldaria (Mallabia) # [[Uxue del Río]] ef--'''SORTU''' artista, irudigilea eta diseinatzaile grafikoa (Donostia) # [[Adelaide Cabete]] Ginekologo feminista, framazona eta errepublikanoa (Portugal, 1867-1935) # [[Adele Bianchi]] geografoa (Italia) # [[Aida Peláez de Villa Urrutia]] idazlea,kazetaria, sufragista. (Kuba) # [[Amalia Mallén|Amalia Mallén de Ostolaza]] saiakeragilea, itzultzailea, sufragista (Kuba) # [[Ana de Castro Osório]] Portugalgo idazlea, feminista eta militante errepublikanoa(1872-1935) # [[Ana Maria Lajusticia]] kimikaria, dietetikan eta nutrizioan aitzindaria (Madril) # [[Ana Revenga]] ekonomialaria (Espainia) # [[Ángela Molinuevo y Longuebau]] XIX. mendeko karitatea (Gasteiz) # [[Ángeles Flórez Peón]] bizirik dagoen azken miliziano sozialista (Asturias) # [[Angélica Morales |Angélica Morales ]] idazlea, aktorea (Teruel, 1970) # [[Ann Rose Nu Tawng]] bakezalea, erizaina BBC 100 women sariduna (Birmania) # [[Antonella Picchio]] Ekonomialari feminista (Italia) # [[Arantxa Rodríguez Álvarez]] ekonomialari feminista (Bilbo) # [[Arantza Chacón Ormazabal]] ikertzailea, Zehar Errefuxiatuak (Gasteiz) # [[Asunción Ruiz]] ingurumen teknikaria (Madril) # [[Aurelia Castillo de González]] idazle eta itzultzailea (Kuba) # [[Aurora Villar Buceta]] kazetaria (Kuba) # [[Belén Franch Gras]] zientzialaria (Valentzia) # [[Belén Frau Uriarte]] ekonomilaria, Espainaiako CEOko eta munduko komunikazioko zuzendaria (Bilbo) # [[Belén Landáburu]] abokatu eta politikoa (Burgos) # [[Bianca Maria Meda]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Blanca de los Ríos]] idazlea eta literatura kritikoa (Sevilla) # [[Camille Kouchner]] Zuzenbide pribatuko irakaslea, abokatua (Frantzia) # [[Carmen Serdán Alatriste]] iraultzailea (Mexiko) # [[Catalina Bárcena]] aktore kubatarra (Kantabria) # [[Consuelo Uranga]] komunista (Mexiko) # [[Cristina Borderías]] Historialaria (Katalunia) # [[Cristina Carrasco]] ekonomilari feminista (Txile-Bartzelona) # [[Cynthia Cockburn]] antimilitarista feminista eta akademikoa (Britania Handia) # [[Diane Elson]] ekonomilari feminista (Erresuma Batua) # [[Digna Collazo]] sufragista (Kuba) # [[Domitila García de Coronado]] editorea, idazlea (Kuba) # [[Elena Salvador]] aktorea (Madril) # [[Elisa Garrido Moreno]] ikertzailea, unibertsitateko irakaslea (Valentzia) # [[Elisa Garrido]] espainiar militante antifaxista (Zaragoza) # [[Elisa Mújica]] Idazlea (Kolonbia, 1918-2003) # [[Elisa Soriano Fisher]] mediku-oftalmologoa eta feminista (Madril) # [[Élisabeth Chaplin]] margolaria (Frantzia, 1890-Italia, 1982) # [[Ella Fontanals-Cisneros]] enpresaria eta arte-bildumagilea (Kuba) # [[Elva Raquel Gómez]] kitxua idazlea (Argentina) # [[Elvira de Hidalgo]] Sopranoa eta kantu-maistra (Teruel) # [[Erika Aifan]] ustelkeriaren aurkako epailea (Guatemala) # [[Esperanza Molina Cubillo]] idazlea eta antropologoa (Madril) # [[Esther Chapa]] sufragista (Mexiko) # [[Eva Celada]] kazetaria, idazlea eta gastronomoa (Palentzia) # [[Eva Gancedo]] musikagilea, filmetako soinu-bandetan espezializatua (Madril) # [[Fanny Garrido]] idazle galiziarra # [[Fátima Báñez]] legelaria, politikaria eta ekonomilaria (Huelva) # [[Fatima Singhateh]] Haurren salerosteka eta explotariari buruzko Nazio Batuen Errelatore Berezia (Gambia) # [[Francia Márquez]] ekintzaile feminista (Kolonbia) # [[Gisela Vaquero]] bideojokogilea (Girona) # [[Henriette d'Angeville]] Mont Blanc igo zuen bigarren emakumea (Frantzia) # [[Hermila Galindo]] politikaria, kazetaria eta ekintzaile feminista (Mexiko) # [[Hortensia Gelabert]] aktore kubatarra Espainian (Espainia) # [[Ingrid Robeyns]] filosofo eta ekonomialari feminista (Lovaina, Belgika) # [[Irene González]] Futbolaria (Coruña, 1909-1928) # [[Isabel Margarita Ordetx]] idazlea, (Kuba) # [[Isabel Oyarzábal]] itzultzailea, kazetaria, idazlea, aktorea eta diplomatikoa(Malaga) # [[Isabella Leonarda]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Jamila Medina Ríos]] idazlea (Kuba) # [[Josefina Blanco]] aktorea (Leon) # [[Josefina Gómez Mendoza]] geografo eta idazlea (Madril) # [[Julia Peguero Sanz]] maistra eta feminista (Zaragoza) # [[Justa Montero]] aktibista feminista (Bartzelona) # [[Kate Young]] gizarte-antropologoa (Erresuma Batua) # [[Laila Haidari]] ekintzailea 100 Women BBC sariduna (Agfanistan) # [[Leonor Taboada]] kazetaria, idazlea eta ekintzaile feminista # [[Lourdes Beneria]] ekonomialari feminista (Katalunia) # [[Lucía López Marco]] albaitaria (Zaragoza) # [[Manuela Vargas]] flamenko dantzaria (Sevilla, 1941 - Madril, 2007) # [[Margarita Manso]] 27ko belaunaldiko margolaria (Valladolid, 1908-Madril,1960) # [[Mari Carmen Martínez Chamorro]] medikua (León) # [[María Ángeles Pérez López|Maria Ángeles Pérez López]] poeta (Valladolid) # [[María Cancio]] aktorea (Madril) # [[María del Adalid]] margolari galiziarra ( # [[María Espinosa de los Monteros]] emakumeen eskubide zibil eta politikoen aldeko aktibista (Malaga) # [[María Fernanda Ladrón de Guevara]] Aktorea (Madril) # [[María Guerrero López]] aktorea (Madril) # [[María Guerrero]] Aktore eta enpresaburua (Madril) # [[María José Vázquez]] GIB/HIES ekintzailea (Bartzelona) # [[María Josefa Patricia Muñoz y Jarabeitia]] filantropoa (Bilbo) # [[María Martos]] Feminista (Madril) # [[María Muñoz de Quevedo]] piano-jotzailea # [[Maria Teixidor i Jufresa]] enpresari eta abokatua (Katalunia) # [[María Teresa Gavarró Castelltort]] pedagogoa(Katalunia) # [[María Tubau]] aktorea (Madril) # [[María Villar Buceta]] kazetaria, poeta, ekintzailea (Kuba) # [[Maria Xaveria Perucona]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Marta Álvarez Guil]] legelaria (Madril) # [[Matilde de la Torre]] kazetari eta politikaria (Burgos) # [[Matilde Díez]] aktorea (Madril) # [[Matilde Rodríguez Cabo]] mediku, psikiatra, idazlea, feminista, sufragista eta aktibista (Mexiko) # [[Maud de Boer-Buquicchio]] Haurren salerosteka eta explotariari buruzko Nazio Batuen Errelatore Berezi oiha (Herbehereak) # [[Michelle Perrot]] historialaria (Frantzia) # [[Natália Pasternak|Natalia Pasternak]] biologoa BBC 100 women sariduna (Brasil) # [[Négar Djavadi]] eleberrigilea, zinemagilea (Iran/Frantzia) # [[Nerea Luis]] informatika ingeniaria (Madril) # [[Nieves Quintana]] Nekazaria (Araba) # [[Nilofar Bayat]] afganistar abokatua eta saskibaloi jokalaria (Kabul) # [[Reem Alsalem]] Emakumeen kontrako indarkeriari buruzko Nazio Batuen Errelatorea (Jordania) # [[Reyna Pastor]] historialaria (Argentina) # [[Rosa García-Malea López]] lehen emakume kaza-pilotua (Almeria) # [[Rosika Schwimmer]] kazetaria, idazlea, sufragista (Budapest) # [[Sabine Weiss]] Argazkilaria (Frantzia) # [[Sara Baartman]] esklaboa (Afrika) # [[Serafina Núñez]] idazle kubatarra # [[Susanna Minguell]] filosofo eta idazlea (Bartzelona) # [[Tlaleng Mofokeng]] mediku, hizlari, idazle eta emakumeen eskubideen eta sexu eta ugalketa-osasunaren aldeko aktibista BBC 100 women sariduna (Hegoafrika, 1980) # [[Trinidad Arroyo]] Espainian lan egin zuen lehen oftalmologoa (Palentzia) # [[Virginia Eubanks]] politologoa (AEB) # [[Virginia Torrecilla]] futbolaria (Mallorca) # [[Virginie Demont-Breton]] margolaria (Frantzia, 1859-1935) # [[Winnaretta Singer]] musika mezenas (Paris) # [[Zeltia Montes Muñoz]] musikagilea, filmetako soinu-bandetan espezializatua (Madril) }} === Berriak === ====Berriak 2021 (urria, azaroa, abendua)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Olaizola]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Elgoibar 1974) # [[Amaia Lejarreta]] ef--'''SORTUA''' artista, makillatzailea (Durango 1983) # [[Anttoni Etxeberria]] efef'''SORTUA''' tabernaria (Hondarribia 1914-2020) # [[Begoña Gorospe]]----'''SORTUA''' feminista, zinegilea (Hernani 1942) # [[Frantxiska Iragorri]] efef'''SORTUA''' Abertzale, ekintzailea (Oiartzun, 1920-2019) # [[Garbiñe Larrea |Garbiñe Larrea Iturralde]] ef--'''SORTUA''' Naturopata (Urnieta 1976) # [[Hipolita Ibaibarriaga]] ef--'''SORTUA''' erreketista (Ermua 1914- Bartzelona 1939) # [[Itziar Ugarte]] ef--'''SORTUA''' Kazetaria eta idazlea (Oñati 1995) # [[Junkal Guerrero]] ----'''SORTUA''' musikaria (Andoain 1968) # [[Leire Vargas]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria, idazlea eta itzultzailea (Durango 2002) # [[Lide Urrestarazu]] ef--'''SORTUA''' mendi lasterkaria (Ordizia 1999) # [[Maria Angeles Esnaola]] efef'''SORTUA''' Maistra abertzalea (Ormaiztegi 1924-2017) # [[María Bravo]] ----'''SORTUA''' sopranoa (Portugalete 1952) # [[María Goiricelaya Burón]] ef--'''SORTUA''' aktorea, antzerki-zuzendaria (Bilbo 1983) # [[Maria Rosario Arrizabalaga]] efef'''SORTUA''' Mariarro bezala ezagunagoa, feminismoa eta justizia soziala bizi-ardatz izan zituen gizarte-ekintzailea (Ermua 1949- Donostia 2021) # [[Maribel Aiertza]] ef--'''SORTUA''' euskal idazlea (Etxebarria 1962) # [[Rosario Zubizarreta]] efef'''SORTUA''' erraketista (Ermua 1918-2002) # [[Shandra Martínez]] ----'''SORTUA''' artista, ilustratzailea. (Errenteria1977) # [[Susana Serrano]] ef---'''SORTUA''' Unibertsitateko irakaslea (Elorrio) # [[Tere Jaio]] efef'''SORTUA''' aktorea, bikoiztailea. (Gernika) # [[Teresa Murga]] efef'''SORTUA''' (Markina-Xemein 1910-2015) # [[Abia Akram|Abia Akra]] aktibista (Pakistan) # [[Aida Lafuente]] politikari ekominista (León) # [[Al Khadra Mabrook]] Saharar poeta (Sahara) # [[Alice Neel]] margolari erretratugile estatubatuarra (1900 - 1984) # [[Amaia Bono]] antzerki aktorea (Gasteiz, 1989) # [[Amaia Nausia]] historialaria (Iruñea) # [[Amalia Domingo Soler]] Idazlea, espiritista (Sevilla, 1835-Bartzelona,1909) # [[Ana Santos Payán]] idazlea, poeta, editorea (Guadalajara, 1972-Almeria, 2014) # [[Ana Teresa Diego]] Argentinan atxilotu-desagertua (Argentina) # [[Andrea Ixchíu]] kazetaria (Guatemala) # [[Antonia Adroher Pascual]] maistra, pedagogoa eta politikaria (Girona) # [[Araceli Sánchez Urquijo|Araceli Sanchez Urquijo]] bide, ubide eta portuetako ingeniaria (Sestao) # [[Azucena Villaflor|Azuzena Villaflor]] Maiatzeko plazako ekintzailea (Argentina) # [[Belén Nevado]] aktorea, feminista (Gasteiz, 1969) # [[Berta Arocena de Martínez Márquez]] Kazetaria, feminista (Habana, 1901-1956) # [[Blanca Li]] koreografo, dantzari, zinemagile (Granada) # [[Buchi Emecheta]] idazle nigeriarra # [[Carlota Pi]] Ingeniaria eta enpresari katalana # [[Carme Alemany Gómez]] soziologoa, feminista (Bartzelona) # [[Carme Karr i Alfonsetti]] Kataluniako kazetari, idazle, musikologo eta publizista feminista eta bakezalea (1865 - 1943) # [[Carme Montoriol i Puig]] Bartzelonako idazlea, itzultzailea eta piano-jotzailea (1892 - 1966) # [[Carmen Navarro]] Medikua eta ikertzailea (Madril) # [[Carmen Salinas Alfonso de Villagómez]] Legelaria # [[Carole Pateman]] Britainiako feminista eta politologoa (Sussex, Ingalaterra) # [[Carolina Coronado]] idazlea (Badajoz) # [[Carolina Escobar Sarti]] Guatemala, 1960 feminista, idazlea, # [[Clara Peeters]] margolari flamendarra. (1580-1621) # [[Claudette Colvin]] Afro-amerikarren eskubide zibilen mugimenduaren aitzindaria. # [[Clotilde Cerdá Bosch]] Aktibista eta goi mailako harpa-jotzailea (Bartzelona, 1861-1926) # [[Concepción Sierra Ordóñez]] Legelaria # [[Conchita Balparda]] abeslaria, sopranoa. Portugalete (1942) # [[Constance Naden]] Idazle, poeta eta filosofo ingelesa # [[Consuelo Rubio]] opera abeslaria (Madril) # [[Cristina Durán Costell|Cristina Durán]] ilustratzailea eta marrazkilaria (Valentzia, 1970) # [[Cristina Spínola]] kazetaria, kirolaria, telebistako kazetaria, idazlea eta Kanarietako Youtuber-a da. # [[Crystal Bayat]] aktibista (Afganistan) # [[Diana Pinilla]] txirrindulari kolonbiarra # [[Dolores Aleu Riera]] Mediku titulua lortzen lehena (Bartzelona 1857-1913) # [[Dolores Prida]] kazetari eta antzerkigile kubatar estatubatuarra # [[Dolors Monserdà]] Kataluniako idazle eta ekintzaile feminist (1845-1919) # [[Dolors Piera]] Kataluniako irakasle sindikalista (1910-2002) # [[Eider Sánchez]] ingeniaria eta "Naru Intelligence"ren sortzailea (Donostia) # [[Elena Cipriana Álvarez Durán]] idazle, folklorista (Badajoz) # [[Elena Maseras Ribera]] Mediku, pedagogo eta irakaslea. Medizina fakultatean lehen emakume matrikulatua (Tarragona, 1853-1905) # [[Elena Mederos Cabaña]] Feminista,aktibista (Kuba) # [[Elena Molina]] dokumentalgilea (Madril) # [[Elisa Fernández de la Vega]] medikua, ikertzailea (Asturias-Zaragoza) # [[Ellen Churchill Semple|Ellen Churchill]] geografo amerikarra (1863-1932) # [[Elvia Carrillo Puerto]] Lider feminista, politikoa eta sufragista mexikarra # [[Emilia Bernal]] Kazetaria, itzultzaile (Kuba, 1884-1964) # [[Fátima Djarra Sani]] Emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea. (Ginea Bissau) # [[Fede Galizia]] margolaria (Milan 1578-1630) # [[Feminismoa Herri Katalanetan]] # [[Flavita Banana]] ilustratzaile, marrazkilaria (Oviedo) # [[Francesca Bonnemaison i Farriols]] Bartzelonako pedagogo, idazle eta feminista (1872-1949) # [[Francisca de Pedraza]] etxekoandrea, genero-indarkeriaren borrokaren aurrekari historikoa # [[Françoise Gilot|Francoise Gilot]] margolaria (Frantzia) # [[Georgiana Houghton]] Margolaria (Kanaria Uharteak, 1814-Londres, 1884) # [[Helen Porter]] britainiar biologoa # [[Isabel Güell i López]] musikagilea (Bartzelona) # [[Isabel Villenakoa]] lekaime eta idazle protofeminista (Valentzia, 1430 - 1490) # [[Janet Watson]] geologo britainiarra (1923-1985) # [[Jeannette Campbell]] igerilaria (Argentina) # [[Jerònima Galés]] XVI. mendeko inprimatzaile valentziarra (?? - 1587) # [[Jimena Alonso]] Feminista, irakaslea, pentsalaria, liburu argitaratzaile. Donostia-Madril # [[Jimena Fernández de la Vega]] medikua, genetista (Galizia) # [[Joaquima Santamaria i Ventura]] Kataluniako idazle, folklorista eta itzultzailea (1853 - 1930) # [[Josefa Ortiz de Domínguez]] Mexikoko independentziaren aldeko aktibista (Mexiko) # [[Juana Doña]] komunista, militantea, idazlea (Madril-Bartzelona) # [[Júlia Martí Comas]] ikerlari feminista (Bartzelona) # [[Kathleen Hanna]] musikaria eta aktibista. (Estatu Batuak) # [[Leona Vicario]] Mexikar ekintzailea (Mexiko Hiria, 1781-1842) # [[Lesbia Soravilla]] idazlea, feminista, ekintzailea (Camagüey, 1907-1989) # [[Lisa Çalan]] zinemagilea (Kurdistán) # [[Lola Gaos]] aktorea, aktibista (Valentzia) # [[Lola Rodríguez de Tió]] Kazetaria, iraultzailea (Puerto Rico, 1843 - Habana 1924) # [[Lucia Ixchíu]] aktibista (Guatemala) # [[Lucía Lahoz Gutiérrez]] Arte historialaria (Leza-Araba) # [[Luisa Pérez de Zambrana|Luisa Pérez de Zanbran]] Poeta (Santiago, 1837-Habana, 1922) # [[Luzmila Chiricente Mahuanca]] Giza eskubideen aldeko ekintzailea (Perú) # [[Marcelina Bautista]] Etxeko langileen aldeko aktibista (Mexiko, 1966) # [[Margaret Bullen]] antropologoa (Erresuma Batua- Euskal Herria) # [[Margarita Porete]] Begina, mistika ((Frantzia) # [[Marge Piercy]] poeta, eleberrigile eta feminista (AEB) # [[María Cambrils]] Valentziako idazle sozialista eta feminista (1878 - 1939) # [[María Collado Romero]] idazlea # [[Maria del Carme Nicolau Massó]] Kataluniako idazle, itzultzaile eta kazetaria (1901-1990) # [[Maria Domènech i Escoté]] Kataluniako idazlea (1874 - 1952) # [[María Eugenia Casinelli de García Irureta Goyena]] giza eskubideen aldeko aktibista (Argentina) # [[María Isidra de Guzmán y de la Cerda]] Medikua (Madril 1767-1884)) # [[María José Fuster]] UNED-eko irakaslea eta GIB/HIESaren ekintzaile eta ikerlaria (Alicante) # [[María José Martínez Herrero|Maria José Martinez Herrero]] EHUko irakaslea # [[María Josefa de Larumbe Goñi]] inprimatzailea eta liburu-saltzailea (Iruña 1700-1757) # [[Maria Lugones]] filosofo feminista eta deskoloniala (Argentina) # [[María Pineda]] modelo eta enpresaburua # [[María Ponce|Maria Ponce]] Maiatzeko plazako ekintzailea (Argentina) # [[María Telo]] Legelaria, familia-abokatua eta feminista extremadurarra # [[María Wonenburger]] Matematikan doktorea (Galizia) # [[Mariana Rodríguez del Toro|Mariana Rodriguez del Toro]] Mexiko independiaren aldeko borrokalaria (1775-1821) # [[Mariasilvia Spolato]] LGBT eskubideen ekintzailea (Italia) # [[Mariblanca Sabas Alomá|Mariblanca Sabas Alom]] Feminista, kazetaria, ministroa (Kubako Santiago, 1901-1983) # [[Marie-Thérèse Walter]] modeloa eta Picassoren amorante (Frantzia) # [[Marilyn Waring]] ekonomia feministaren sortzaile nagusietako bat(Zeelanda Berria) # [[Marquesa del Ter]] Noble frantziarra, pianista eta ekintzaile feminista (1864-1936) # [[Marta Espinós]] Valentziar piano-jotzailea. Valentzia # [[Marta González Gómez]] El Salvador-eko armadaren eraso batean eraila. # [[Marta Lozano Molano]] musikagilea (Cáceres, 1985) # [[Martina Casiano y Mayor|Martina Casiano]] maistra, fisika eta kimikaria # [[Martina Castells Ballespí]] Medikuntzan doktore-gradua lortzen lehen emakumea (Lleida,1852-1884) # [[Mercè Capdevila i Gaya]] musikagilea, pedagogoa (Bartzelona) # [[Mercè Torrents Turmo]] piano-jole eta konpositore katalana # [[Mertxe de Renobales]] biokimikaria (Bilbo) # [[Miren Llona]] EHUko irakaslea # [[Mylene Fernández Pintado]] idazlea (Kuba) # [[Ochy Curiel]] feminismoaren teorialaria eta aktibista, gizarte-antropologoa (Dominikar Errepublika) # [[Ofelia Rodríguez Acosta|Ofelia Rodriguez Acosta]] Feminista, kazetaria, idazlea (Habana, 1902-1975) # [[Olimpia Fulvia Morata]] humanista italiarra # [[Pamela Yates]] estatubatuar dokumentalista eta giza eskubideen aldeko ekintzailea # [[Pilar Castillo Sánchez]] pianista (Galizia) # [[Pretty Yende]] sopranoa (Hego Afrika) # [[Raquel Calvo Larralde]] kazetaria, dokumentalgilea (Durango) # [[Rita Cetina Gutiérrez]] maistra, poeta eta feminista mexikarra # [[Rosario de Acuña|Rosario de Acuña y Villanueva]] idazle, librepentsalari eta kazetaria (Madril) # [[Roya Sadat]] zinegile eta zinema-zuzendaria (Afganistan) # [[Salutxu Etxebarria]] Amurriko emakume aurreskulari aitzindaria (1924-2008) # [[Tomasa Cuevas]] efef militante komunista eta antifrankista (Guadalajara 1917 -Bartzelona 2007) # [[Ulrike Tillmann]] matematikaria (Alemania) # [[Vicenta Llorente del Moral]] entomologoa (Algorta) # [[Wendy Flores]] abokatua eta giza eskubideen aldeko defendatzailea. (Nikaragua) # [[Zulema de la Cruz]] musikagile, konpositore (Madril) # [[Zuriñe López de Sabando Sainz]] dokumentalgilea (Gasteiz) }} ====Berriak 2021 (uztaila, abuztua, iraila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Egidazu]] ef--'''SORTU''' ilustratzailea, biologoa eta idazlea (Durango) # [[Bea Larrañaga]] ef--'''SORTU''' aktorea (Errenteria) # [[Begoña Zia]] ef--'''SORTU''' marrazkilaria. (Iruñea 1959-2019) # [[Dorleta Kortazar]] ef--'''SORTU''' ipuin-kontalaria (Arrasate 1974) # [[Eider Perez]] ef--'''SORTU''' aktorea, idazlea, bertsozalea eta aurkezlea (Pasaia1995) # [[Elena Pérez]] efef'''SORTU''' txistularia (Ermua 1968-2021) # [[Eskarne Aroma]] efef'''SORTU''' irakaslea, aktorea, ekintzailea (Durango 1934-2021) # [[Esther Gorostiza]] ef--'''SORTU''' pediatra (Atxondo 1953) # [[Gala Knörr]] ----'''SORTU''' artista (Gasteiz 1984) # [[Isabel González]] ef--'''SORTU''' liburuzaina, politikaria (Leon-Durango 1974) # [[Jenni Alvarado]] ef--'''SORTU''' artista (Durango 1981) # [[Laura Latorre]] ef--'''SORTU''' terapeuta, idazlea (Madril-Huarte 1975) # [[Maddi Soroa]] ----'''SORTU''' pedagogoa (Lekunberri 1997) # [[Maitane Azurmendi]] ef--'''SORTU''' artista. (Gernika 1978) # [[Maria Josefa Aedo]] efef'''SORTU''' lekaimea (Ermua 1786-Compostela 1805) # [[Marina Lameiro]] ----'''SORTU''' zinemagilea (Iruñea 1986) # [[Norma Mentxaka]] --ef'''SORTU''' terrorismoaren biktima (Santurtzi 1932-1976) # [[Rosa Arburua]] ----'''SORTU''' pedagogoa, historia ikertzailea (Irun 1961) # [[Vanesa Fernández]] ef--'''SORTU''' Zinebiko zuzendaria. (Iurreta 1980) # [[Agustina González López]] idazle, pentsalari, pintore abangoardista eta politikaria izan zen.(Granada) # [[Ana Carrillo Domínguez]] Errepublikako Herri Armadako kapitain komunista (1898 - 1974) # [[Ana María Martínez Sagi]] Kataluniako poeta, sindikalista, kazetaria eta atleta feminista (Bartzelona, 1907-2000) # [[Anbara Salam Khalidi]] idazle eta itzultzaile feminista (Libano) # [[Ángela Labordeta]] idazlea (Teruel) # [[Ángeles Ottein]] sopranoa (Madril) # [[Angélica Dass]] argazkilaria (Brasil) # [[Consuelo Zavala]] maistra, feminista (Mexiko) # [[Esther Bejarano]] musikaria, Auschwitzeko kontzentrazio-eremutik bizirik atera zena (Alemania) # [[Gertrudis Bocanegra]] Mexikoren indepentziaren aldeko borrokalaria (Mexiko) # [[Inge Morath]] argazkilaria (Austria- AEB) # [[Jane Glover]] orkrestra zuzendaria (Erresuma batua) # [[Mari Luz Cristóbal Caunedo|Mari Luz Cristóbal]] Asturias, 1948. Tonada-kantaria # [[María "La Jabalina"]] militante anarkista eta miliziano espainiarra (1917 - 1942) # [[María de Baratta]] musikagilea, piano-jotzailea (El Salvador) # [[Mariana Pineda]] espainiar liberala (Granada) # [[Mariela Castro]] politikaria eta sexologoa (Kuba) # [[Milena Jesenská]] kazetaria, idazlea eta itzultzailea (Txekia) # [[Olga Bergholz]] Errusiar poeta (1910-1975) # [[Olga Jojlova]] Ballet dantzaria. Picassoren lehen emaztea. (1891-1955) # [[Paulina Ódena García]] militante komunista, Espainiako Gerra Zibilean milizianoa (Bartzelona 1911 - Granada 1936) # [[Peli Romarategui]] misiolari arabarra da, eta egurrez, beiraz eta zeramikaz egindako erlijio-lana egin ditu (Gasteiz) # [[Sandra Sánchez]] Karateka. Talavera de la Reina (1981) # [[Shamsia Hassani]] Afganistango grafitigilea. # [[Silvia Lazarte]] Boliviar-kitxuar politikaria (Bolivia) # [[Vilma Espín]] iraultzailea, heroia (Kuba) }} ====Berriak 2021 (apirila, maiatza, ekaina)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Anaje Narbaiza]] ef--'''SORTU''' euskaltzaile eta sindikalista (Bergara 1960) # [[Delia Lauroba]] --ef'''SORTU''' erresistentea (Donostia 1909-2004) # [[Estíbaliz Sádaba Murguía]] ----'''SORTU''' artista (Bilbo 1963) # [[Garazi Arrizabalaga]] ef--'''SORTU''' Durangoko Museoko zuzendaria (Berriz 1984) # [[Goiuri Aldekoa-Otalora]] ef--'''SORTU''' argazkilaria (Durango 1972) # [[Idoia Asurmendi]] ef--'''SORTU''' musikaria. (Aramaio 2000) # [[Idoia Gereñu]] ----'''SORTU''' antzerkigilea (Tolosa 1980) # [[Jone Guenetxea]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Abadiño 1978) # [[Jone Novo]] ef--'''SORTU''' kameraria (Durango 1982) # [[Juanita Ibaibarriaga Literatur Saria|Juanita Ibaibarriaga Literatur saria]] '''SORTU''' (Ermua) # [[Lucrecia Arana]] efef'''SORTU''' zarzuela abeslaria (Haro 1867- Madril 1927) # [[Maite Berriozabal]] ef--'''SORTU''' Euskara teknikaria (Berriz 1987) # [[Mariam Bilbatua]] ef--'''SORTU''' Unibertsitateko irakasle ohia. Durangoko zinegotzia 2019tik (Getxo, 1950) # [[Miren Lazkano]] ef--'''SORTU''' Piraguista (Donostia 1997) # [[Sagrario Aranburu]] efef'''SORTU''' dantzaria eta abeslaria (Iruñea 1930-2021) # [[Veronica Werckmeister]] ef--'''SORTU''' margolaria, muralista (Gasteiz 1972) # [[Amina Hussein]] kazetaria eta itzultzaile (Kurdistan-Bartzelona) # [[Amparo Poch y Gascón]] idazle eta mediku antifaxista eta libertarioa (Espainia, 1902-1968) # [[Ana María Pérez del Campo]] ekintzaile feminista (Madril) # [[Annie Vivanti]] Londresen jaiotako idazle italiarra # [[Betsi Cadwaladr]] erizaina (Gales) # [[Carme Riera]] idazlea (Balear Irlak) # [[Carmen Salinas Alfonso de Villagómez]] Legelaria # [[Celia del Palacio]] feminista (Durango-Mexiko) # [[Colette Maze]] piano-jotzailea (Paris) # [[Concepción Sierra Ordóñez]] Legelaria # [[Concha Liaño Gil]] Espainiako ekintzaile anarkista ( Épinay-sur-Seine, Frantzia, 1916-2014) # [[Emma Roca]] korrikalaria, suhiltzailea (Katalunia) # [[Herminia Fajardo]] kazetaria, feminista (Kanariak) # [[Hilda Hilst]] idazlea. (Brasil) # [[Jane Rule]] idazlea (Kanada) # [[Josefina Carabias]] kazetaria, idazlea (Avila) # [[Julia Hermosilla Sagredo]] Anarkosindikalista, milizianoa eta frankismoaren aurkako erresistentea (Sestao, 1916-2009) # [[Julienne Mathieu]] zinema mutuko aktorea (Frantzia) # [[Kathleen Winter]] idazlea (Kanada) # [[Katia Reimberg]] etorkin ekintzailea, feminista (Brasil-Donostia) # [[Leticia Gaspar]] artista. (Bilbo) # [[Llibertat Ródenas Rodriguez]] Valentziako anarko-sindikalista, milizianoa eta Mujeres Libres taldearen kidea (1892-1970) # [[Lola Iturbe]] Espainiar anarko-sindikalista (Bartzelona, 1902-1990) # [[Mahasweta Devi]] Bengalkiar-indiar idazle eta aktibista # [[Margarita Xirgu]] Aktorea (Katalunia) # [[María Asunción Català]] matematikaria, astronomoa (Bartzelona) # [[María Bruguera Pérez]] (Extremadurako militante libertarioa eta feminista) (1913-1992) # [[María del Carmen de Lara]] zinemagile feminista (Mexiko) # [[María Dueñas (biolin-jotzailea)]] Granada 2002 # [[María Elena Walsh]] poeta, kantautorea, eleberrigilea, antzerkigilea (Argentina) # [[María Teresa Rodríguez Sáinz-Rozas|María Teresa Rodríguez Sainz-Rozas]] enpresaburua (Palentzia) # [[Mercedes Prieto]] Astronomoa (Huelva) # [[Penelope Fitzgerald]] idazlea (Erresuma Batua) # [[Pepita Carpeña]] Espainiar feminista eta anarkosindikalista (Bartzelona, 1919-2005) # [[Sara Facio]] argazkilaria. (Argentina) # [[Soledad Estorach Esterri]] Espainiako ekintzaile anarkista (Lleida, 1915-1993) # [[Teresa Aldamiz]] poeta, kazetaria, itzultzailea. (Filipinas-Bilbo) # [[Teresa Jordá Vitó]] Akuarelista, margolaria (Bartzelona) # [[Teresa Lanceta]] Artista (Bartzelona) # [[Vera Mantero]] dantzaria (Portugal) # [[Xela Arias]] idazlea (Galizia) }} ====Berriak 2021 (urtarrila, otsaila, martxoa)==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Andereak Elkartea|Andereak Elkartea]] '''SORTU''' (Durango 2005) # [[Amaia Lopez de Munain]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Gasteiz 1972) # [[Antxone Telleria Mendia]] ef--'''SORTU''' irakaslea (Lekeitio 1956) # [[Bakarne Altonaga]] ef--'''SORTU''' historialaria (Bilbo 1988) # [[Bittori Etxeberria]] --ef'''SORTU''' Emakume Abertzale Batza. Erresistentziako kidea (Baztan 1908-1997) # [[Capitolina Bustince Larrondo]] efef'''SORTU''' irakasle, idazlea (Ujué 1864- Segovia 1934) # [[Carmen Artaza]] ----'''SORTU''' abeslaria (Donostia 1995) # [[Eladia Zubizarreta]] efef'''SORTU''' erreketista (Ermua 1923-2020) # [[Elena Ziordia]] ef--'''SORTU''' ilustratzailea (Bizkaia 1964) # [[Filomena Baldezate]] efef'''SORTU''' erizaina eta emagina (Valladolid-Bilbo 1895- Miranda de Ebro 1980) # [[Garazi Mugarza]] ef--'''SORTU''' Margolaria, idazlea eta erizana (Mallabia 1995) # [[Elvira Iñurrieta]] efef'''SORTU''' emagina (Elorrio 1895-1980) # [[Haizea Martiartu]] ef--'''SORTU''' saxofoi-jotzailea (Markina 1991) # [[Irantzu Mendia Azkue]] ----'''SORTU''' irakaslea eta ekintzailea (Gasteiz 1976) # [[Irati Idiakez]] ef--'''SORTU''' snowboarderra (Getaria 1996) # [[Isabel Lobiano]] efef'''SORTU''' (Ermua 1583-1673) # [[Izaro Lasa]] ef--'''SORTU''' txirrindulari ohia eta idazlea (Zumarraga 1987) # [[Kari Alberdi]] ----'''SORTU''' kimikaria, komunikazio zientifikoan aditua (Azkoitia 1996) # [[Lilatoia]] '''SORTU'''Donostia # [[Lorea Zulaika]] ef--'''SORTU''' musikaria (Ziortza-Bolibar 1996) # [[Lucia Urrutia]] ----'''SORTU''' meteorologoa (Erroibarra 1932) # [[Maider Mendizabal]] ef--'''SORTU''' pilotaria (Zizurkil 1977) # [[Maite Axiari]] --ef'''SORTU''' feminista, euskaltzale (Ezpeleta 1949-2021) # [[Maite Gorrotxategi]] ef--'''SORTU''' erraketista (Ermua 1926) # [[Mari Carmen Díaz de Lezana]] ----'''SORTU''' txirrindularia (Urduña 1943) # [[Marta Olazabal]] ----'''SORTU''' ikertzailea (Bilbo 1981) # [[Matilde Isasi-Isasmendi]] ef--'''SORTU''' emagina (Iurreta 1933) # [[Mentxu Alkorta]] ef--'''SORTU''' dantzari eta trikitilaria (Donostia 1947) # [[Miren Begoña Ereñaga]] efef'''SORTU''' erraketista (Durango 1927-2015) # [[Nahia Zubeldia]] ----'''SORTU''' itzultzaile, musikaria, idazlea (Lapurdi 1982) # [[Nerea del Campo Aguirre]] ef--'''SORTU''' filologoa (Eibar 1971) # [[Nicasia Madariaga]] efef'''SORTU''' margolaria (Bilbo 1874-1970) # [[Sara Estévez]] ----'''SORTU''' kazetaria (Bilbo 1925) # [[Tere Verdes]] efef'''SORTU''' Emakume Abertzale Batza. Erresistentziako kidea (Bilbo 1907-1959) # [[Victoria Mallabiabarrena]] efef'''SORTU'''soprano lirikoa (Mallabia 1867-1960) # [[Adelina Zendejas Gómez]] irakasle, kazetari, aktibista (Mexiko) # [[Aimé Painé]] abeslari maputxea (Argentina) # [[Alaíde Foppa]] poeta, itzultzailea, ekintzailea (Bartzelona-Guatemala) # [[Alice Stewart]] epidemiologa (Erresuma batua) # [[Amelina Ermeline Devant-Le Gallena]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Ana María Moix]] poeta, idazlea (Bartzelona) # [[Andrea Khalfaoui]] 1. ijito doktorea # [[Bartolina Sisa]] iraultzailea (Bolivia) # [[Benita Galeana]] sindikalista, ekintzailea (Mexiko) # [[Boliviako Cholitas escaladoras]] Bolivia # [[Carmen Ballvé]] argazkilaria (Madril) # [[Carmen Orellana Illescas]] ingurumen agentea, basozaina (Balear Uharteak) # [[Cira Crespo]] historialaria, idazlea (Katalunia) # [[Conxa Pérez Collado]] Ekintzaile anarko-feminista eta milizianoa (Katalunia, 1915-2014) # [[Cora Sadosky]]. Matematikaria (Argentina) # [[Coraline Labourdette]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Cristina López Barrio]] abokatu, idazlea (Madril) # [[Diana Trujillo]] ingeniari aeroespaziala (Kolonbia) # [[Domitila Barrios de Chungara]] Boliviar feminista # [[Edith Pretty]] lurjabea eta filantropoa. (Erresuma Batua) # [[Esperanza d'Ors|Esperanza D'ors]] eskutorea (Madril) # [[Ewy Rosqvist-von Korff]] rally pilotua (Suedia) # [[Fanny Blankers-Koen]] atleta (Herbehereak) # [[Flora Sandes]] soldadua (Britainia Handia) # [[Gilka Machado]] poeta (Brasil) # [[Gregoria Apaza]] iraultzailea (Bolivia) # [[Guadalupe Grande]] idazlea, poeta (Madril) # [[Guillermina Uribe Bone]] ingeniari zibila (Kolonbia) # [[Hedina Sijerčić]] idazle, kazetari, poeta (Sarajevo) # [[Helena Janeczek]] idazlea, kazetaria (Italia) # [[Hella Haasse]] idazlea (Herbehereak) # [[Idoia Hernández]] HATXE, piano-jotzailea (Errenteria) # [[Irene Polo]] kazetaria (Katalunia) # [[Irina Antónova]] Arte kritikaria (Mosku) # [[Isabella Karle]] X izpien ikertzailea. EEBB # [[Jacqueline Bidegorri]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Joy Adamson]] naturalista (Austria) # [[Juana Rouco Buela]] anarkista (Argentina) # [[Katharine Burr Blodgett]] fisikaria eta asmatzailea (Estatu Batuak) # [[Kalam Kunde|Kalam Kunda]] Kunde-jotzailea (Burkina Faso) # [[La Voz de la Mujer]] Argentinako aldizkari anarko-feminista. itzulpena # [[Letitia Mumford Geer]] erizaina eta asmatzailea (Estatu Batuak) # [[Louisa Garrett Anderson|Louisa Garret]] Medikua eta sufragista (Britainia Handia) # [[Lucía Sánchez Saornil]] Ekintzaile anarko-feminista eta poeta. Mujeres Libres-en sortzailea (Espainia, 1895-1970). # [[Lucy Parsons]] anarkista, komunista (EEBB) # [[Mamen Moreu]] ilustratzaile, komikigile (Huesca) # [[Manuela León]] Emakume ekintzailea (Ekuador) # [[Malva Flores]] idazlea (Mexiko) # [[Marcela Delpastre]] idazlea (Frantzia) # [[Margaret Roundtree]] Saskibaloi jokalaria (Estatu Batuak) # [[Margarita del Val]] birologoa (Madril) # [[Margarita García Flores]] feminista, abokatua (Nexiko) # [[Marie Langer]] Medikua, psikologoa (Austro-Argentinarra) # [[Mary Moffat Livingstone]] esploratzailea (Hegoafrika) # [[Maria Clemencia Herrera]] Lideresa, ekintzailea (Kolonbia) # [[María Cinta Balagué]] irrati esataria (Bartzelona) # [[María Collazo]] Argentinako anarko-feminista. itzulpena # [[Maria del Mar Lozano]] RAEx-eko zuzendaria (Iruñea) # [[Maria Josefa Saavedra]] abokatua (Bolivia) # [[María Lorena Ramírez]] korrikalaria (Mexiko) # [[Maria Paz Jiménez Escudero]] margolaria (Donostia) # [[Maria Soledad Moral Santa Cruz]] arrain saltzailea, ekintzailea (Portugalete) # [[Marina Núñez]] artista (Palentzia) # [[Marta Lamas]] idazlea, feminista, antropologoa (Mexiko) # [[Maxine Molyneux]] soziologoa, feminista (Pakistan) # [[Mercedes Ateca]] Txirrindularia (Laredo-Kantabria) # [[Mujeres Libres]] 36ko Espainiako Gerra garaiko erakunde anarko-feminista. itzulpena # [[Mujeres Libres (aldizkaria)]] Aurrekoaren aldizkaria. itzulpena # [[Nancy Porsia]] Kazetaria (Italia) # [[Nell Leyshon]] idazlea (Erresuma Batua) # [[Nuria Ruiz de Viñaspre]] poeta (Logroño) # [[Olvido García Valdés]] poeta (Pravia-Asturias) # [[Petrona Eyle]] Medikua, feminista (Argentina) # [[Rebeca Uribe]] poeta, (Mexiko) # [[Rebeca Uribe Bone]] ingeniari kimikoa (Kolonbia]] # [[Rosario Pino]] antzezlea (Málaga) # [[Sara Berenguer Laosa]] Ekintzaile anarko-feminista (Katalunia, 1919-2010) # [[Shadi Ghadirian]] argazkilaria (Iran) # [[Simona Manzaneda]] itzultzailea (Bolivia) # [[Solveig Nordström]] arkeologoa (Suedia) # [[Úrsula Goyzueta]] iraultzailea (Bolivia) # [[Vicenta Juaristi Eguino]] iraultzailea (Bolivia) # [[Victoria Aguirre Anchorena]] margolaria (Buenos Aires) # [[Virginia Bolten]] anarkista, kazetaria (Argentina) # [[Whina Cooper]] ekintzailea (Zeelanda Berria) }} === Hobetuak 2021 === # [[Alicia Iturrioz]] margolaria (Eibar) # [[Louise Michel]] Frantziako anarkista. Parisko Komunan kiderik garrantzitsuenetakoa. # [[Luz Zalduegi]] Albaitaria. (Mallabia) # [[Felisa Areitioaurtena|Felisa Areitioartena]] Antzezlea (Zaldibar) # [[Maria Magunazelaia]] Txirrindulari aitzindaria (Ermua) # [[Anna Sundström]] kimikaria (Suedia) # [[Mariñe Arbeo]] ilustrailea # [[Mercedes Careaga]] Ekintzailea (Eibar) # [[Iratxe Ansa]] dantzaria. (Donostia) ====Berriak 2020 ==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Adela Andikoetxea]] ----'''SORTU''' nekazaria (Urduliz 1954) # [[Ainhoa Urien]] ef--'''SORTU''' idazlea. (Abadiño 1997) # [[Amaia Gabantxo]] ef--'''SORTU''' idazlea itzultzailea (Bermeo1973) # [[Ana Mari Marin]] efef'''SORTU''' margolaria (Elizondo 1933- Iruñea 2020) # [[Andragunea]] '''SORTU''' Durango # [[Aroa Uharte]] ----'''SORTU''' itzultzailea (Leitza 1984) # [[Arrate Hidalgo]] ----'''SORTU''' idazlea, itzultzaile (Bilbo 1987) # [[Arrate Mardaras]] ef--'''SORTU''' idazlea (Abadiño 1960) # [[Askoa Etxebarrieta]] ef--'''SORTU''' flamenko dantzaria (Gasteiz 1976) # [[Dorita Ruiz]] '''SORTU''' Hezkuntza bereziko irakaslea aintzindaria (Burgos-Durango-Euba1944) # [[Erlea Maneros]] ef--'''SORTU''' Artista. Margolaria. (Bilbo 1977) # [[Esther Cruz]] ----'''SORTU''' eskalatzailea. (Murtzia-Euskal Herria 1976) # [[Irati Bilbao]] ef--'''SORTU''' jazz abeslaria. (Durango 1992) # [[Iratxe Mediavilla]] ef--'''SORTU''' zinegilea (Elorrio 1885) # [[Eva Guerrero]] ef--'''SOefefRTU''' dantzaria, koreografoa (Bilbo 1982) # [[Felisa Areitioaurtena]] '''SORTU''' antzezlea (Zaldibar 1902- Donostia 1990) # [[Garazi López de Armentia]] ef--'''SORTU''' dantzaria eta koreografoa (Gasteiz 1984) # [[Garbiñe Elizegi]] ef--'''SORTU''' erizaina, feminista (Baztan 1975) # [[Gemma Sanginés]] ef--'''SORTU''' psikologoa (Bilbo 1970) # [[Ines Olza]] ef--'''SORTU''' ikertzailea (Nafarroa 1982) # [[Isabel Sola]] ef--'''SORTU''' Birologoa (Nafarroa 1967) # [[Ixone Aroma]] ef--'''SORTU''' dantzaria (Durango 1982) # [[Izaro Zubiria]] ef--'''SORTU''' zientzilaria (Gaztelu 1989) # [[Izaskun Ayestaran]] ----'''SORTU''' erreketista (Ibarra 1941) # [[Jaione Camborda]] ef--'''SORTU''' zinegilea (Donostia 1983) # [[Joana Olasagasti]] ----'''SORTU''' dantzaria (Baiona 1990) # [[Jone Elorriaga]] ef--'''SORTU''' artista (Durango 1993) # [[Jone Martinez Palacios]] ef--'''SORTU''' irakaslea, feminista (Bizkaia 1995) # [[Josune Ilundain]] ef--'''SORTU''' sortzailea, ekintzaile, idazlea. (Nafarroa 1990) # [[Judit Muñoz]] ef--'''SORTU''' matematikaria eta ikertzailea (Abadiño 1991) # [[Juana Arrillaga|Juana "Juanita" Arrillaga]] efef'''SORTU''' erraketista (Elgoibar 1925- Mexiko 2022) # [[Juanita Gorroño]] efef'''SORTU''' panderojolea (Muxika 1913-Zornotza1991) # [[Juliana Zubizarreta]] efef'''SORTU''' panderojolea (Elgoibar1910-2006) # [[Julie Adrienne Karrikaburu]] efef'''SORTU''' musikologoa (Zuberoa1827-1898) # [[Karmele Gisasola]] ef--'''SORTU''' Herri kirolak (Mallabia1994) # [[Karmele Mitxelena]] ef--'''SORTU''' Idazlea eta iralkaslea (Oiartzun1988) # [[Larraitz Ariznabarreta]] ----'''SORTU''' antropologoa (Bilbo1968) # [[Leyre Arrieta |Leyre Arrieta Alberdi]] ef--'''SORTU''' historialaria (Mutriku1971) # [[Leire Elustondo Quiñones]] ef--'''SORTU''' Abeslaria, kazetaria (Ermua1993) # [[Lide Arana]] ----'''SORTU''' zientzialaria (Donostia1984) # [[Lurdes Huizi]] --ef'''SORTU''' irakaslea, (Goizueta1958-2020) # [[Luzia Sagastasoloa]] efef'''SORTU''' maistra, irakaslea, moja (Mallabia1912-Gasteiz1999) # [[Maialen Arregi]] ef--'''SORTU''' Arkitektoa (Elorrio1986) # [[Mabel Cañada Zorrilla]] ----'''SORTU''' feminista, ekintzailea (Bilbo1952) # [[Mabi Revuelta]] ef--'''SORTU''' artista plastikoa (Bilbo1967) # [[Maddi Ane Txoperena]] ef--'''SORTU'''bertsolaria, kazetaria eta feminista (Hendaia1994) # [[Maiana Bidegain]] ----'''SORTU''' zinegilea (Lapurdi1977) # [[Maite Lephaille]] ----'''SORTU''' irrati-esataria (Zuberoa1957) # [[Maite López]] ef--'''SORTU''' idazlea, itzultzailea (Azkoitia1985) # [[Mari Cruz Guruzeta]] efef'''SORTU''' ekintzailea (Aramaio1871-Areatza1934) # [[Mari Jose Kerejeta]] ----'''SORTU''' idazlea (Zegama1961) # [[Mari Karmen Goñi]] ----'''SORTU''' irakasle aitzindaria (Baztan ?) # [[María Jesús Cueto]] ef--'''SORTU''' artista. (Santander-Bilbo1951) # [[Maria González Gorosarri]] ef--'''SORTU''' Kazetaria, idazlea (Durango1978) # [[Maria Dolores Larramendi]] efef'''SORTU''' erraketista (Pasaia1926-2023) # [[Maria Mentxaka]] ef--'''SORTU''' kirol argazkilaria (Mungia1976) # [[Maria Merino]] ef--'''SORTU''' matematikaria (Bilbo1976) # [[Maria Txurruka]] efef'''SORTU''' erraketista (Elgoibar1923-2000) # [[Mari Carmen Ruiz]] ----'''SORTU''' aktore ohia (Bilbo1944) # [[Marijo Deogracias]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Antzuola1973) # [[Miren Larrea]] ef--'''SORTU''' antzezlea. (Zornotza1981) # [[Myriam Cameros Sierra|Myriam Cameros]] ef--'''SORTU''' Ilustratzailea (Iruña1978) # [[Nerea Irastorza]] ----'''SORTU''' zientzialaria (?, 1991) # [[Nerea Loiola Pikaza|Nerea Loiola]] ef--'''SORTU''' idazlea (Deba1985) # [[Olga Cazalis]] --ef'''SORTU''' erraketista (Markina-Xemein1925-Tenerife2018) # [[Pilar Claver]] ----'''SORTU''' aktibista (Izaba1918-2000) # [[Uxune Martinez Mazaga]] ef--'''SORTU''' Zabalkunde zientifikorako arduraduna (Garai1969) # [[Udane Ostolaza]] ef--'''SORTU''' Harri-jasotzailea (Orio2005) # [[Yolanda Mazkiaran]] '''SORTU''' dokumentalgilea (Altsasu1963) # [[Zaloa Fuertes]] ef--'''SORTU''' Argazkilaria (Mexiko-Abadiño1983) # [[Zuriñe del Cerro]] efef'''SORTU''' feminista historikoa (Bilbo1956-2020) # [[Katalin Karikó]] Biokimikaria (Hungaria) # [[Adela Cortina]] filosofoa (Valentzia) itzulpena # [[Adelina Gutiérrez]] astrofisikaria (Txile) # [[Alda Lara]] idazlea. (Angola). itzulpena # [[Alicia Miyares]] Filosofoa, feminista (Asturias) itzulpena # [[Alexandra David-Néel]] bidaiaria, idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Alexandra Olaya]] zientzialaria. Kolonbiarra. Itzulpena # [[Ama Ata Aidoo]] idazle afrikarra. Itzulpena # [[Amancay Gaztañaga]] abeslaria (Mexiko) # [[Amelia Opie]] idazlea ingelesa # [[Aminata Sow Fall]] idazlea (Senegal) itzulpena # [[Amparo Sánchez]] abeslaria (SEvilla) # [[Ana de Miguel]] filosofoa, feministra (SAntander) itzulpena # [[Ana Kiro]] galiziar abeslaria. itzulpena # [[Ana María Crespo de las Casas]] farmazialaria. (Tenerife) itzulpena # [[Andrée de Jongh]] belgika erresistentziako kidea # [[Ángeles López de Ayala]] kazetaria, politikaria, dramaturgoa (Sevilla) # [[Anna Burns]] idazlea (Belfast)itzulpena # [[Anna Surinyach]] fotokazetaria (Katalunia) # [[Anne Carson]] Poeta (Kanada) itzulpena # [[Anne Palles]] Sorgintzat errea (Danimarka) # [[Anoushka Shankar]] musikagilea itzulpena # [[Antonia Ferrín Moreiras]] Matematikaria, astronomoa (Galizia) # [[Ariane Lopez-Huici]] argazkilaria. Itzulpena # [[Asha Ismail]] mutilazioaren aurkako ekintzailea (Kenya) # [[Atala Apodaca]] feminista, iraultzailea (Mexiko) # [[Aziza Brahim]] abeslari sahararra (Itzulpena) # [[Beatrice Shilling]] asmatzailea (Ingalaterra) itzulpena # [[Becky Siegel]] dantzaria, koreografoa, zuzendaria (EEBB) Iruñea # [[Bel Zaballa]] kazetaria, idazlea (Katalunia) # [[Belén Bermejo]] idazlea, argazkilaria eta editorea (Madril) # [[Belén de Sárraga]] kazetaria, ekintzailea (Valladolid-Mexiko # [[Beryl Markham]] hegazkinlaria, idazlea (Ingalaterra-Kenya) itzulpena # [[Bertha Benz]] asmatzailea # [[Bertha Lutz]] Brasilgo urbanista eta feminista. # [[Blanca Silveira]] astronomoa (Venezuela) itzulpena # [[Beulah Louise Henry]] asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Carme Alvariño]] historialaria (Galizia) itzulpena # [[Carla Simón]] zinegilea (Katalunia) # [[Carmen Castillo (zinegilea)|Carmen Castillo]] zinegilea (Txile). itzulpena # [[Carmen de Burgos]] poeta eta kazetaria (Almeria) itzulpena # [[Carmen Gil Martinez]] idazlea. (Cadiz) # [[Carmen Portinho]] (itzulpena) (Brasil) # [[Catherine Destivelle]] eskalatzailea (Frantzia) # [[Cécile Rol-Tanguy|Cécile Rol]] Erresistentea. Frantzia. Itzulpena # [[Celinda Arregui]] politikaria, feminista (Txile) # [[Claire Goll]] kazetaria, idazlea bakearen aldeko altibista (Alemania-Frantzia) # [[Claudia Paz y Paz]] giza eskubideen defentzailea # [[Consuelo Álvarez Pool]] idazlea (Katalunia) # [[Cony Carranza Castro]] feminista, hezitzailea (El Salvador) # [[Cora Ratto de Sadosky]] matematikaria eta ekintzailea (ARgentina) # [[Dacia Maraini]] eleberrigilea (Italia) # [[Diane di Prima]] Poeta (EEBB) itzulpena # [[Dilhan Eryurt]] astronomoa, astrofisikaria (Turkia) # [[Dora Alonso]] Kazetaria eta idazlea (Kuba) itzulpena # [[Dorothea Klumpke]] astronomoa. EEBB # [[Dorothee Sölle]] Poeta eta teologoa. Itzulpena # [[Dulce Chacón (idazlea)|Dulce Chacón (Idazlea)]] Zafra. Itzulpena # [[Ebru Timtik]] abokatu kurdua. (Istambul) # [[Elena García Armada]]ingeniaria, asmatzailea (Santander) # [[Elodia Zaragoza-Turki]] idazlea,poeta,editorea # [[Emilie Flöge]] jostuna # [[Emma Chacón i Lausaca]] musikagilea (Bartzelona) itzulpena # [[Emma Lehmer]] matematikaria (Estatu Batuak) itzulpena # [[Encarnación Cabré]] arkeologoa (Madril) itzulpena # [[Eugenia Sacerdote de Lustig]] zientzilaria (Turin-Buenos Aires) (Itzulpena) # [[Eva Gonzalès]] margolaria (Paris) (Itzulpena) # [[Fanny Bullock Workman]] bidaiaria, idazlea, itzulpena # [[Filipa César|Filipa Cesar]] zinema zuzendaria (Portugal) itzulpena # [[Florence Rena Sabin]] zientzialaria. (EEBB) itzulpena # [[Francisca Vives]] historialaria (Cadiz) itzulpena # [[Gabrielle Roy]] Kanadar idazlea. (Kanada) # [[Gertrude Jekyll]] Lorezaina (Erresuma Batua) # [[Gloria Anzaldúa]] idazlea. aktibista (EEBB) itzulpena # [[Guadi Galego]] abeslaria (Galizia) (Itzulpena) # [[Hayley Westenra]] abeslaria (Zeelanda Berria) itzulpena # [[Helin Bölek]] abeslaria (Turkia) # [[Helena Maleno]] aktibista (El Ejido) Itzulpena # [[Ida Vitale]] idazlea. (Uruguai) itzulpena # [[Idea Vilariño]] idazlea. itzulpena # [[Inma Chacón]] idazlea (Zafra) itzulpena # [[Irene Solà]] idazlea, artista (Katalunia) # [[Irene Vallejo Moreu]] filologa eta idazlea (Zaragoza) # [[Irma Alicia Velásquez Nimatuj|Irma Alicia Velásques Nimatuj]]Guatemala, kazetaria eta antropologoa # [[Isabella Bird]] bidaiaria. idazlea (itzulpena) # [[Isabel Bono]] poeta, (Malaga) itzulpena # [[Jacinta Ortiz]] poeta (Granada) # [[Jennifer Doudna]] biokimikaria (EEBB) itzulpena # [[Jessie Fauset]] Poeta amerikarra itzulpena # [[Jessica Anderson]] idazle Australiarra. itzulpena # [[Jineth Bedoya]] Kazetaria. (Kolonbia) itzulpena # [[Joan Jara]] dantzaria (Txile) Victor Jararen bikotea # [[Joanne Chory]] biologoa. EEBB itzulpena # [[Josefa Llanes Escoda]] sugrafista (Filipinas) itzulpena # [[Judith Wright]] idazlea (Australia) itzulpena # [[Julia Antivilo]] artista (Txile) # [[Julie-Victoire Daubié]] idazle franziarra. itzulpena # [[Katharine Tynan]] idazle, Irlanda, itzulpena # [[Kenojuak Ashevak|Kenojuak Ashevah]]margolaria (Kanada) # [[La Yegros]] abeslaria (ARgentina-Okzitania # [[Laura Freixas]] idazlea (Bartzelona) (Itzulpena) # [[Leda Valladares]] abeslaria,(Argentina) (itzulpena) # [[Leila Aboulela]] sudandar idazlea (Itzulpena) # [[Leona Chalmers]] aktorea eta asmatzailea. EEBB. itzulpena # [[Leonor Orosa]] Koreografoa (Filipinak) # [[Lian Monserrate]] Muralgilea (Estatu Batuak) # [[Elizabeth Magie]] asmatzailea. (EEBB). Itzulpena # [[Lucía Garibaldi]] Zinegilea (Uruguai) Itzulpena # [[Luisa Capetillo]] anarkista, sindikalista, faminista (Puerto Rico) itzulpena # [[Magda Szabó|Magda Szabo]]idazlea (Hungaria) # [[María Andresa Casamayor]] matematikaria (Zaragoza) itzulpena # [[Maria Aurèlia Capmany]] eleberrigile, antzerkigile (Katalunia) itzulpena # [[Maria Isabel Barreno]] idazlea (Portugal) itzulpena # [[Maria Beasley]]. Asmaztzailea. (EEBB) # [[María Cumplido]] matematikaria. (itzulpena) # [[María Malla]] idazlea, katalana. itzulpena # [[María Mariño]] idazlea. (Galizia). itzulpena # [[Maria Pereira]] Asmatzailea (Portugal) # [[María Salvo]] Antifrankisgta (Bartzelona) itzulpena # [[Maria Teresa Horta]] idazlea (Portugal) itzulpena # [[María Teresa León]] idazlea (Errioxa) itzulpena # [[María Vallet Regí|María Vallet Regi]] Kimikaria (Kanaria) # [[María Y. Orosa|Maria Y. Orosa]] Medikua eta ikertzailea # [[Mariama Bâ]] idazlea (SEnegal) # [[Marica Campo]] idazlea (GAlizia) # [[Marie Hankel]] Esperanto idazlea, sufragista (Alemania) itzulpena # [[Marie Paradis]] alpinista Suitzarra. Itzulpena # [[Marie Under]] idazlea (Estonia) itzulpena # [[Marion Donovan]] asmaitzailea. EEBB. itzulpena # [[Mariví Ibarrola]] argazkilaria. (Naiara). itzulpena # [[Marivi Iturbe Etxeberria]] gizarte laguntzailea. Etxebarri. itzulpena # [[Margaret Harwood|Margaret Harwook]] Astronomoa (Estatu Batuak) itzulpena # [[Margaret Burbidge]] Astronomoa. (Inglaterra) itzulpena # [[Margarida Borràs]] Transexuala (Valentzia) # [[Margarita Michelena]] poeta (Mexiko) # [[Margarita Parra Álvarez]] Kimikaria, (Valentzia) # [[Martha Coston]]asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Marta Elena Casaús Arzú]] historialaria eta idazlea.(Guatemala) # [[Maruja Mallo]] margolaria (Galizia) itzulpena # [[Melitta Bentz]] asmatzailea alemaniarra itzulpena # [[Mercè Company]] idazlea (Katalunia) itzulpena # [[Mercè Ibarz]] idazlea (ARagoi) # [[Mikeas Sánchez]] poeta, irakaslea, idazlea (Mexiko) # [[Mónica Cahen D'Anvers]] kazetaria (Argentina) itzulpena # [[Montserrat Gudiol]] margolaria, (Bartzelona) itzulpena # [[Montserrat Torrent i Serra]] organojolea. (Bartzelona) itzulpena # [[Nella Larsen]] idazlea Afrikar-amerikarra. Itzulpena # [[Nellie Campobello]] idazlea eta dantzaria (Durango-Mexiko) itzulpena # [[Nerea Irigoyen]] zientzialaria. Zaragoza # [[Ngaio Marsh|Ngaio Marsh]] idazle, antzerlea. itzulpena # [[Olga Orozco]] poeta (Agentina) Itzulpena # [[Orsola Casagrande]] (Italia) # [[Pamela Hinkson]] idazle anglo irlandarra # [[Patricia Bath|Patricia Bath]] Medikua. itzulpena # [[Paula Nenette Pepín]] musikaria. # [[Paula Wiesinger]] eskiatzaile italiarra (Izulpena) # [[Paulina Chiziane]] idazle Monzambike. Itzulpena # [[Pilar del Río|Pilar del Rio]] kazetaria eta itzultzailea.(Granada). (itzulpena) # [[Pilar Alonso Ibañez]] etnografoa, historialaria (Markiz, Araba) itzulpena # [[Pilar Bellver]] idazlea, feminista (Jaen) itzulpena # [[Policarpa Salabarrieta]] ekintzalea (Kolonbia)(Itzulpena) # [[Raina Telgemeier]] komikigilea. (EEBB) itzulpena # [[Rosalinda L. Orosa]] Idazlea (Filipinak) # [[Saiza Nabarawi]] idazlea, feminista (Egipto) (Itzulpena) # [[Sagrario Vera Gordo]] Gerrillaria. (Badajoz) # [[Sandra Morán]] abeslaria, politikaria (Guatemala) itzulpena # [[Sara Curruchich]] abeslaria. Guatemala. itzulpena # [[Sarah Mather]] asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Severina Luna de Orosa]] medikua eta idazlea (Filipinak) # [[Silvia Cuevas Morales|Silvia Cuevas]] idazlea Txile. itzulpena # [[Stefi Troguet]] Alpinista (Andorra) # [[Susana Malón]] astronomoa (Zaragoza) Itzulpena # [[Susana Thénon]] itzultzaile, poeta (ARgentina). Itzulpena # [[Susana Vera]] argakilari-kazetaria (Iruñea) itzulpena # [[Suceso Portales]] jostuna eta anarko-sindikalista (Extremadura) # [[Syra Alonso]] idazlea, (Galizia). itzulpena # [[Teresa Eguibar]] eskulturea (Madril). itzulpena # [[Teresa Flores]] Feminista, ekintzailea (Txile) # [[Teresa Meana]] ekintzaile feminista (Gijón) # [[Vandana Shiva]] Idazlea. (India) (Itzulpena) # [[Violette Leduc]] Idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Violette Szabo]] Espia (Erresuma Batua) # [[Yaa Gyasi]] idazle afroamerikarra.(Ghana) itzulpena # [[Yasmina Reza]] idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Zenobia Camprubí]] idazlea eta itzultzailea itzulpena }} ====2018-2019==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agustina Otaola]] ----'''SORTUA''' Erraketista (Errenteria) # [[Alaitz Muro]] ef-- '''SORTUA''' ipuin kontalaria eta margolaria (Durango) # [[Amaia Aroma Lejarreta]] ef-- '''SORTU''' Txistularia (Abadiño) # [[Ainhoa Zuazua]] ef-- '''SORTUA''' Abeslaria (Ermua) # [[Angelita Alberdi]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Arantzazu Ametzaga]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea # [[Ascensión Badiola]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea(Bilbo) # [[Aurora Abasolo]] efef '''SORTUA''' Abeslaria (Durango) # [[Begoña Sopelana]] efef '''SORTUA''' Kooperantea, soziologoa (Iurreta) # [[Benita Uribarrena]] efef '''SORTUA''' Ekintzailea antifaxista (Durango) # [[Damaris Pan]] ef--'''SORTUA''' artista (Mallabia) # [[Digna Garitaonandia]] efef '''SORTUA''' Erraketista # [[Dina Bilbao]] efef '''SORTUA''' Kirolaria (Ondarroa)) # [[Eladia Altuna]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Irura) # [[Elena Olabe]] ef-- '''SORTU''' Poeta (Durango) # [[Elena Solatxi]] ef--'''SORTUA''' Eskultorea (Bilbo) # [[Elena Orobiogoikoetxea]] ----'''SORTUA''' Piano jolea (Durango) # [[Emilia Gomez]] ----'''SORTUA''' Erraketistan. (Valentzia) # [[Estibalitz González]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea (Ermua) # [[Eugenia Iriondo]] efef '''SORTUA'''Erraketista (Eibar) # [[Gloria Agirre]] ef-- '''SORTUA'''Erraketista (Asteasu) # [[Gloria Zubia]] efef '''SORTU''' ekintzailea (Durango) # [[Ines Etxegibel]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Durango) # [[Irati Eguren]] ef-- '''SORTUA''' Arkitektoa, ilustratzailea (Durango) # [[Irene Ibaibarriaga]] efef'''SORTU''' Erraketista (Ermua) # [[Jesusa Garitaonandia]] efef '''SORTU''' Erraketista (Mallabia) # [[Juana Elgezabal]] efef '''SORTUA'''Enpresaria (Derio) # [[Juanita Ibaibarriaga]] efef '''SORTUA''' Ekintzailea (Ermua) # [[Juanita Mir]] efef '''SORTUA''' Kazetaria, idazlea (Iruñea) # [[Juanita Unzueta]] efef '''SORTUA''' Dantzaria (Eibar) # [[Julia Klaudia Gabilondo]] efef '''SORTUA''' Idazlea (Mungia) # [[June Arbeo]] ef-- '''SORTUA'' Atleta (Durango) # [[Kattalin Agirre]] efef '''SORTUA''' Mugalaria, Frantziako erresistentziako kide (Sara) # [[Koro Benito]] ef-- '''SORTUA''' Poeta (Lumbrales) # [[Lara Izagirre]] ef-- '''SORTUA''' Zinegilea (Zornotza) # [[Libe Goñi]] ef-- '''SORTUA''' Irakaslea (Oteitza) # [[Lidia Cañete]] ef-- '''SORTUA''' kirolaria (Durango) # [[Lourdes Munitxa]] efef '''SORTUA''' Euskaltzalea (Zornotza) # [[Lucia Areitioaurtena]] efef '''SORTUA'''Erraketista (Ermua) # [[Luz Zalduegi]] efef '''SORTUA''' Albaitaria (Mallabia) # [[Maddi Barber]] ef-- '''SORTUA''' Zinegilea (Lakabe) # [[Maitane Alonso]] ef-- '''SORTU''' Ikertzailea,asmatzailea (Sodupe) # [[Maria Ana Bidegaray]] ---- '''SORTU''' Idazlea, feminista (Hazparne - Lapurdi) # [[Maria Arrillaga]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Elgoibar) # [[Maria Camino Oskoz]] efef '''SORTUA''' Maistra. (Iruñea) # [[Mari Carmen Lasagabaster]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Mari Carmen Madariaga]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Igorre) # [[Maria Antonia Uzkudun]] --ef'''SORTUA''' Erraketista (Anoeta) # [[Maria Luisa Alberdi]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Maria Luisa Senar]] --ef'''SORTUA'''Erraketista (Pasaia) # [[Maria Pilar Urriza]] ef--'''SORTUA''' Dantzaria (Lantz) # [[Maria San Juan de Garonda]] ---- '''SORTUA'' emagina. inkisizioa sutan erre zuen (Mungia) # [[Maribi Unamuno]] ---- '''SORTUA''' Filologoa. (Aulesti) # [[Meritxel Relaño]] ef-- '''SORTUA''' Unicefeko arduradun nagusia Yemenen (Durango) # [[Mila Salterain]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea (Durango) # [[Miren Alazne Iruretagoiena]] ef-- '''SORTU''' ekintzailea (Zarautz) # [[Miren Maortua]] efef '''SORTUA''' Idazlea (Zaldibar) # [[Miren Uzkudun]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Asteasu 1922-) # [[Nerea Etxegibel]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Durango 1964- ) # [[Oihana Azkorbebeitia]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Abadiño 1981- ) # [[Paula Lamarain]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Eibar 1924-2018) # [[Rosa Soroa]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Elduaien 1945- ) # [[Rosario Aranburu]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Eibar 1921-2015) # [[Silvia Trigueros]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Abadiño 1976) # [[Teri Ibarrola]] ---- '''SORTUA''' Ipuin kontalaria (Aulesti) # [[Vanessa Goikoetxea]] ef-- '''SORTU''' abeslaria (Florida 1980- ) # [[Zoila Askasibar]] ef-- '''SORTUA''' inprimatzailea (Elgeta 1877-1945) # [[Shakuntala Devi]] efef Idazlea (India) (Itzulpena) # [[Almudena Hernando]] ---- arkeologoa (Madril 1959)(itzulpena) # [[Gisella Perl]] efef Ginekologoa judua (Hungaria 1907-1988) (itzulpena) # [[Luna Miguel]] ef-- idazlea (Alcalá de Henares 1990- ) (itzulpena) # [[Mae Jemison]] ef-- ingeniari (Alabama 1956- ) (Itzulpena) # [[Maria Antonia Canals]] ef-- matematikaria (Bartzelona) (Itzulpena) # [[Mercedes Colás]] efef Maiatzeko plazako amak (Argentina 1925-2021) (Itzulpena) }} === [[Fitxategi:Gnome-colors-alacarte2.svg|30px]] Hobetuak === ==== 2020 ==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Elorriaga]] (Iurreta) # [[Ana Diez]] zinemagilea (Tutera) # [[Amaia Iturbide]] idazlea (Bilbo-Getxo) # [[Ariane Lopez-Huici|Ariane López Huici]] argazkilari lapurtarra. # [[Erika Lagoma]] Bertsolaria, feminista (Lesaka-Durango) # [[Gurutzi Arregi]] etnografoa (Durango) # [[Iñaxi Etxabe]] Bertsolaria, (Zumaia-Zarautz) # [[Isabel Coixet]] zinegilea (Katalunia) # [[Itziar Mendizabal]] Dantzaria (Gipuzkoa # [[Luzia Goñi]] bertsolaria (Basaburua) # [[Maider Fernandez]] zinegilea (Donostia) # [[Maria Zambrano]] idazlea (Madril) # [[Martina Ibaibarriaga]] gerrillaria (Berriz) # [[Matxalen Ziarsolo]] saskibaloi jokalaria (Ermua) # [[Oihana Alkorta]] musikaria (Orio-Zarautz) # [[Primi Erostarbe]] panderojolea eta irrintzilaria (Oñati) # [[Teodora Zuloaga]] zeramikaria (Madril-Segovia) # [[Trota Salernokoa]] ginekoloagoa(Italia) # [[Alfonsina Strada]] txirrindulari argentinarra (Mototsa) }} ==== 2018-2019 ==== # [[Balendiñe Albizu]] efef Idazlea (Zumaia) # [[Gurutze Frades]] ef-- Kirolaria (Durango-Iurreta) # [[Lourdes Unzueta]] ef-- Idazlea (Durango) # [[Uri Ruiz Bikandi]] efef Idazlea (Durango) == HOBETUAK == === Hobetuak 2023 === {{zutabeak|kopurua=3| # [[Sonia Etxezarreta]] '''--ef'''mahai-tenislaria (Irun 1968?- 2011) # [[Yusra Mardini]] '''ef--'''igerilaria, errefuxiatua (Siria 1998) # [[Olatz González]] '''ef--'''antropologoa (Bilbo 1973) # [[Eider Cardeñosa]] '''ef--'''karateka (Gasteiz 1995) # [[Graziana Barrenetxea]] '''----'''sorginkeriaren biktima (Zugarramurdi 1540-Logroño 1610) # [[Ainara Elbusto]] '''ef--'''txirrindularia (Nafarroa 1992) # [[Patricia López Arnaiz]] '''ef--''' (Gasteiz 1981) # [[Sofia Otero]] '''ef--'''aktorea (Basauri 2013) # [[Estibaliz Urresola Solaguren]] '''ef--'''film zuzendaria, gidoilaria (Laudio 1984) # [[Kim Ju-ae]] '''ef--'''Kim dinastiako kidea (Ipar Korea 2013) # [[Barbara Stanwyck]] '''efef'''aktorea (AEB 1907-1990) # [[Glenn Close ]] '''ef--'''aktorea (AEB 1947) # [[Lola Baldrich]] '''ef--'''aktorea (Toledo 1967) # [[Lola Herrera]] '''ef--'''aktorea (Valladolid 1935) # [[Federica Montseny]] '''efef'''anarkista, idazlea (Madril 1905-Frantzia 1994) # [[Céline Laguarde]] '''efef'''argazkilaria (Lapurdi 1961) # [[Aroa Gorostiza]] '''ef--'''txirrindularia (Elorrio 2002) # [[Anna Muzytxuk ]] '''ef--'''xake-jokalaria, aktibista (Ukraina 1990) # [[Clara Azurmendi]] '''ef--'''badminton kirolaria (Donostia 1998) # [[Irene Papas]] '''efef'''aktorea, abeslaria (Grezia 1926-2022) # [[Uxue Apaolaza]] '''ef--'''idazlea (Hernani 1981) # [[Hélène Carrère d'Encausse]] '''efef'''historialaria (Paris 1929) # [[Lisa Simpson]] marrazkietako pertsonaia (AEB 1987) # [[Maggie Simpson]] marrazkietako pertsonaia (AEB 1987) # [[Emakumearen historia]] emakumearen eginkizuna historian zehar # [[Oihana Azkorbebeitia]] '''ef--'''korrikalaria (Abadiño 1981) # [[Ione Irazabal]] '''ef--'''aktorea (Elorrio 1963) # [[Hürrem Sultan]] haseki sultan (Poloniako Erresuma,?-Otomandar Inperioa,1558) # [[Irene Atenaskoa]] '''--ef'''enperatrizea (Atenas,752-Lesbos,803) # [[Angelique du Coudray]] '''--ef'''emagina (Frantzia, 1712-1794) # [[Enara López]] '''ef--'''txirrindularia (Bilbo 1997) # [[Genero-rol]] # [[Genero-desparekotasun]] # [[Louise Joy Brown]] '''ef--'''1. probeta umea (Erresuma Batua 1978) # [[Marije Fullaondo]] '''ef--'''politikaria (Getxo, 1964) # [[Francisca Pizarro Yupanqui]]'''ef--'' Quispe Sisa eta Francisco Pizarroren alaba (Peru,1534-Cáceres,1598) # [[Hassiba Ben Bouali]] '''efef''Aljeriako Independentzia Gerrako gudaria (1938 - 1957) # [[Irene Paredes]] '''ef--'''futbolaria (Legazpi 1991) # [[Oihane Hernandez]] '''ef--'''futbolaria, defentsa (Sopela 2000) # [[Misa Rodríguez]] '''ef--'''futbolaria, atezaina (Kanariak 1999) # [[Filipa Moniz]] '''ef--'''Kristobal Kolonen emaztea (Portugal, 1455-1485) # [[Agatha Barbara]] '''efef'''presidentea, aitzindaria (Malta 1923-2002) # [[Elena Furiase]] '''ef--'''aktorea, idazlea (Madril 1988) # [[Itsaso Arana]] '''ef--'''ktorea, zuzendaria (Nafarroa 1985) # [[Ane Santesteban]] '''ef--'''txirrindularia (Errenteria 1990) # [[Maite Ruiz de Larramendi]] '''ef--'''pilotari ohia (Beasain 1973) # [[Claudia Zornoza]] '''ef--'''futbolaria, erdilaria (Madril 1990) # [[Alexia Putellas]] '''ef--'''futbolaria, erdilaria (Bartzelona 19) # [[Susana Zapke]] '''ef--'''musikologoa (Gipuzkoa 1965) # [[Maite Agirre ]] '''ef--'''aktore, antzerkigilea (Zarautz 1955) # [[Noe Itō]] '''efef'''aktibista, eraila (Japonia 1895-1923) # [[Edmonia Lewis]] '''efef'''eskultorea (AEB 1844-Londres 1907) # [[Libe Mimenza]] '''ef--'''kazetaria, ikertzailea (Elorrio 1988 19) # [[Maddalen Dorronsoro Amiano]] '''ef--'''abesbatza zuzendaria (Lezo 1987) # [[Aintzane Encinas]] '''ef--'''futbolaria ohia, entrenatzailea (Donostia 1988) # [[Alba Redondo]] '''ef--'''futbolaria, aurrelaria (Albacete 1996) # [[Jennifer Hermoso]] '''ef--'''futbolari aurrelaria eta erdilaria (Madril 1990) # [[Ainhoa Cantalapiedra]] '''ef--'''abeslaria (Galdakao, 1980) # [[Zoleka Mandela]] '''efef'''aktibista (Hegoafrika, 1980-2023) # [[Ana Terradillos]] '''ef--'''kazetaria (Donostia 1973) # [[Lidia Valentín ]] '''ef--'''pisu-jasotzailea (Leon 1985) # [[Maite Oroz]] '''ef--'''futbolaria (Nafarroa 1998) # [[Adania Shibli]] '''e---'''idazlea (Palestina, 1974) # [[Rafeef Ziadah]] '''e---'''poeta (Libano, 1979) # [[Yolanda Alzola]] '''ef--'''telebista aurkezlea (Bizkaia, 1970) # [[Silvia Intxaurrondo]] '''ef--'''kazetaria (Barakaldo, 1979) # [[Miren Arzallus]] '''----'''moda historialaria, ikertzailea (Bilbo 1978) # [[June Ansoleaga]] '''ef--'''kazetaria (Sopela 1987) # [[Zuriñe Zulaika]] '''----'''metereologoa, fisikaria (?, ?) # [[Maria Eugenia Luc]] '''ef--'''musikagilea ( Argentina/Euskal Herria 1958) # [[Yurena]] '''ef--'''abeslaria (Santurtzi 1969) # [[Amanirenas]] '''e-e-'''erregina eta gobernadorea (Kuxeko Erresuma, K.a.57 - K.a.10) # [[Gabriela Silang]] '''efef'''Filipinetako heroia (Filipinak, 1731-1763) # [[Bene Bergado]] '''----'''artista, eskultorea (Salamanca/Bizkaia 1963) # [[Margarita López Maturana]] '''efef''' moja beatoa, Berrizko Mesedeetako Misiolarien sortzailea (Bilbo 1884-Donostia 1934) # [[Diana Krall]] '''ef--''' piano-jotzailea eta jazz abeslaria (Kanada 1964) # [[Maria Gebara]] ---- idazlea (Valladolid, ? - ? ,1683) # [[Janire Gonzalez Etxabarri]] ef-- surflaria (Zumaia 2005) }} == [[Fitxategi:Gnome-system-users.svg |30px|]] Wikilariok == (Zure izena gehitu dezakezu iturburu kodea aldatu eta 4 bider ALT Gr + 4 sakatuta (4 aldiz "~" agertuko da) # [[Lankide:Wikimaribarre|Wikimaribarre]] ([[Lankide eztabaida:Wikimaribarre|eztabaida]]) 18:22, 13 ekaina 2018 (CET) # [[Lankide:Lurdeswiki|Lurdeswiki]] ([[Lankide eztabaida:Lurdeswiki|eztabaida]]) 18:17, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:Larrauri|Larrauri]] ([[Lankide eztabaida:Larrauri|eztabaida]]) 18:18, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:OrtuUrti|OrtuUrti]] ([[Lankide eztabaida:OrtuUrti|eztabaida]]) 18:22, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:Mototsa|Mototsa]] ([[Lankide eztabaida:Mototsa|eztabaida]]) 11:20, 22 uztaila 2020 (CET) # [[Lankide:Joseintx|Joseintx]] ([[Lankide eztabaida:Joseintx|eztabaida]]) 18:22, 9 urria 2020 (CET) # [[Lankide:Isabeliraurgi|Isabeliraurgi]] ([[Lankide eztabaida:Isabeliraurgi|eztabaida]]) 17:48, 16 urria 2020 # [[Lankide:Mgaraizabal|Mgaraizabal]] ([[Lankide eztabaida:Mgaraizabal|eztabaida]]) 18:00, 5 azaroa 2021 (CET) # [[Lankide:josi|Josi]] ([[Lankide eztabaida:Josi|eztabaida]]) 18:00, 5 azaroa 2021 (CET) # [[Lankide:Andremendea|Andremendea]] ([[Lankide eztabaida:Andremendea|eztabaida]]) 16:43, 15 azaroa 2024 (CET) # [[Lankide:JULEBAR|JULEBAR]] ([[Lankide eztabaida:JULEBAR|eztabaida]]) 16:48, 15 azaroa 2024 (CET) == Wikilaguntza == * [https://eu.wikipedia.org/wiki/Laguntza:Gida_arina Gida Arina] * [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:C%C3%B3mo_subir_imagen_con_la_app_de_Wikimedia_Commons.pdf Cómo subir una imagen con la app de Wikimedia Commons] * [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ejemplo_de_subida_de_imagen_a_Commons,_introduciendo_geolocalizaci%C3%B3n.webm Ejemplo de subida de imagen a Commons, introduciendo geolocalización] == [[Fitxategi:Gnome-web-browser.svg|30px]] Kanpo estekak == * Nola igo argazkiak Commons-era? [[c:File:Ejemplo_de_subida_de_imagen_a_Commons,_introduciendo_geolocalización.webm|Ordenagailutik (bideoa)]] | [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/89/C%C3%B3mo_subir_imagen_con_la_app_de_Wikimedia_Commons.pdf App-etik (PDF)] | [[:es:Wikipedia:Encuentros/Wiki_Takes_Vitoria-Gasteiz/Ayuda|Ideia gehiago...]] * [https://anboto.org/durango/1583310345667-wikipedia-erreminta-ona-dela-uste-dugu-emakumeek-erreferentzialtasuna-lortzeko Wikipedia erramienta ona dela uste dugu emakumeek erreferialtsuna lortzeko]Anboto 2020/03/04 * [https://www.elcorreo.com/bizkaia/duranguesado/durangaldeko-andren-ekarpenak-20200122193350-nt.html?edtn=bizkaia&fbclid=IwAR1hHPcQJaQM-WaIU7mYeNetsB89jEH2-BWSA0fPGjbTgTkHpqtKRT9BnCc#vca=fixed-btn&vso=rrss&vmc=fb&vli=Duranguesado Durangaldeko andren ekarpenak bistaratzera dator WikiEmakumeok] El Correo 2020/01/21 * [https://anboto.org/durango/1579696765085-wikikedada-egingo-dute-durangon-wikipedian-dagoen-genero-arrakala-aldatzeko 'Wikikedada' egingo dute Durangon, Wikipedian dagoen "genero arrakala" aldatzeko], Anboto Durango 2020/01/22 * [https://dotb.eus/dotb-eus-emakumeen-biografia-berriak-sortzeko-wikikedada-antolatu-da-durangon/ Emakumeen biografia berriak sortzeko ‘Wikikedada’ antolatu da Durangon] Dotb.eus 2020/01/23 * [http://www.azkuefundazioarenegunkaria.eus/wikikedada-wikiemakumeokwikidurango/ Wikikedada: WikiEmakumeok/WikiDurango | Azkue Fundazioaren Egunkaria] 2020/01/21 * [https://halabedi.eus/es/marisa-barrena-wikiemakumeok-gizarteko-beste-arloetan-lez-emakumeak-ia-ikusezinak-gara-wikipedian-ere/?fbclid=IwAR2pUHHzwsNx8kzKAyc3dlTpZc4p4mx8duIC0PeKHEj01G3yXoFKxXlBBlc Marisa Barrena (Wikiemakumeok): "Gizarteko beste arloetan lez, emakumeak ia ikusezinak gara wikipedian ere" - Halabedi] 2020/02/06 * [https://www.youtube.com/watch?v=eH-JkwLAa6Q&feature=youtu.be [Bideoa] Data zaharrak bilatzen], Estibalitz González Solozabal Durangon #Wikiemakumeok mintegian data zaharrak zelan bilatzen diren azaltzen dau, Josi Sierra-ri esker. * [https://amp.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/amarauna/osoa/7892080/magikoa-da-andre-baten-biografia-mundura-zabaltzea/ "Magikoa da andre baten biografia mundura zabaltzea"], EITB - 2021/03/08 * https://www.youtube.com/watch?v=r2Z5CFSLSf8 Lurdes Totorikaguena eta Marisa Barrena Laixiar irratian * [https://mugakultura.eus/2023/11/10/wikiemakumeok-dokumentala-zinebin-estreinatzea-zorte-ikaragarria-da-bozgorailu-potentea-baita/?fbclid=IwAR2YDcgxq21VEdyB3vM1pju0fA9vtxobJH8n6i2sfPmyLhVQJr9Ys2vCTlw/ Bilbon, Zinebin estrenatzea zorte ikaragarria da, bozgorailu potentea baita. Mugalari 2023ko azaroa. ] dbhcowcitvsb37k9n2raa4b63izs6te 9998673 9998504 2024-12-13T15:20:36Z Aonandi 156348 /* Berriak 2024 (abendua) */ 9998673 wikitext text/x-wiki '''''WikiDurangaldea | Durangaldean egiten diren lanaldietako wikilekua ''''' [[Fitxategi:WikiEmakumeok Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak.jpg|thumb|WikiEmakumeok, Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak. Azaroak 1 2019, Durangon]] [[File:5.555 biografia 2024 martxoa.png|thumb|200px|2024.03.08]] [[File:Durangoko wikilariok 5.000 biografia.png|thumb|200px|2023.12.31]] [[File:Durangoko wikilariak 2023.jpg|thumb|200px|2023.07.07]] [[File:WikiEmakumok 3000.jpg|thumb|200px|2023ko otsaila]] [[File:Wikiemakumeok Durango Abendua 2022.jpg|thumb|200px|2022ko abenduaren 1a]] [[Fitxategi:Wikiemakumeok Durango.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko iraila]] [[Fitxategi:Durangoko wikilariak 1500.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko ekaina]] [[Fitxategi:Durangoko Wikilariak.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko apirila]] == [[Fitxategi:Im-jabber.svg|30px|]] Wikiproiektu honen helburuak == * Emakumeen biografia berriak sortzea euskaraz. * Wikipedian beste hizkuntza batzuetan badauden emakumeen biografiak euskarara ekartzea. * Emakumezko editore euskaldunen kopurua handitzea. * Euskal Wikipedian genero-ikuspegia txertatzea. * Historian zehar izandako emakumeen ekarpenak eta ezagutzak Euskal Wikipedian biltzea. == [[File:La mujer que nunca conociste logo 2017.jpg|30px]] Emakumeen zerrenda [https://es.wikipedia.org/wiki/Wikiproyecto:Mujeres/Wikimujeres/WikiEmakumeok/Durango >>> erderaz]== === EGITEN === # [[Marian_Diamond_(cient%C3%ADfica)]] https://es.wikipedia.org/wiki/Marian_Diamond_(cient%C3%ADfica) (Lurdes) # [[Tam_O%27Shaughnessy]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tam_O%27Shaughnessy (Lurdes) # Kontxa Laspiur (Eibar) (Marisa) '''Ingelesetik itzultzeko''' #[[Juanita Breckenridge Bates]] https://en.wikipedia.org/wiki/Juanita_Breckenridge_Bates # [[Emily M. Bishop]] https://en.wikipedia.org/wiki/Emily_M._Bishop # [[Minta Bosley Allen Trotman]] https://en.wikipedia.org/wiki/Minta_Bosley_Allen_Trotman # [[Vira Boarman Whitehouse]] https://en.wikipedia.org/wiki/Vira_Boarman_Whitehouse # [[Adelaide Underhill]] https://en.wikipedia.org/wiki/Adelaide_Underhill # [[Katrina Ely Tiffany]] https://en.wikipedia.org/wiki/Katrina_Ely_Tiffany # [[Margaret Hayden Rorke]] https://en.wikipedia.org/wiki/Margaret_Hayden_Rorke # [[Ruth Logan Roberts]] https://en.wikipedia.org/wiki/Ruth_Logan_Roberts # [[Eugénie M. Rayé-Smith]] https://en.wikipedia.org/wiki/Eug%C3%A9nie_M._Ray%C3%A9-Smith # # [[Mithu Sanyal]] https://en.wikipedia.org/wiki/Mithu_Sanyal (Leire Mi) Catharine Waugh McCulloch - Wikipedia # [[Catharine Waugh McCulloch]] sufragista (AEB 1862-1945) Grandma Gatewood - Wikipedia # [[Granma Gatewood McCulloch]] ultrarail mendi-ibileran aitzindaria (AEB 1887-1973) '''Frantsesetik itzultzeko''' # [[Émilie Carles]] https://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89milie_Carles # [[Victoria Mas]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Victoria_Mas # [[Jeanne Humbert]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Jeanne_Humbert # [[Anna Mahé]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Anna_Mah%C3%A9 # [[Capucine Motte]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Capucine_Motte '''SORTZEKO''' # [[Uxue Rey Gorraiz]] idzlea, kazetaria # [[Lola Lopez de Lacalle]] idazlea (Zornotza) # [[Ignacia Altolagirre Camarero]] (h.2023.07.22) # [[Naia Laka]] (Ispaster) https://www.eitb.eus/es/cultura/cine/festival-san-sebastian/videos/detalle/9589117/video-zortzitik-infinitura-recorrido-por-historia-del-cine-vasco-de-mano-de-benito-ansola/ # [[Annette Gonzalez-Etxabarri]] https://www.naiz.eus/es/info/noticia/20230508/annette-gonzalez-etxabarri-zumaiarra-txapeldun-europako-junior-txapelketan # [[Madalen Etxegarai]] pilotaria. https://goiena.eus/oinati/1727423962644-madalen-etxegarai-haurra-nintzenean-nuen-ametsa-betetzen-nabil # [[Sylvia Lefanu]] zinemagilea. https://www.berria.eus/kultura/zinemaldia/berria-eus_2130955_102.html # [[Nagore Urdapilleta]] Errio dokumentalaren aurkezlea. https://ataria.eus/komunitatea/berria/1727420302628-bere-txikitasunean-orio-zeinen-handia-den-erakutsi-nahi-izan-dugu # [[Maite Ubiria]] kazetaria. https://www.berria.eus/euskal-herria/iparrari-hegoak-ematen_2129951_102.html # [[Pancracia Ollo de la Mata]] Zumalakarregiren emaztea # [[Ainhoa Aldazabal Gallastegi]] # [[Uxua Azpiroz]] hezitzailea https://www.berria.eus/bizigiro/beharrezkoa-da-bizikidetza-oinarri-duten-proiektuak-garatzea-ikastetxeetan_2128805_102.html # [[Heza Sengal]]. emakume yazikia. https://www.berria.eus/mundua/eiren-gustukoak-baginen-erosi-egiten-gintuzten-merkantzia-hutsa-bagina-bezala_2128867_102.html # [[Miren Berasategi Zeberio]] Ikertzailea. https://www.berria.eus/euskal-herria/gizon-gazteek-kontserbadurismorako-joera-dute_2128223_102.html '''Zinegileak - Donostiako Giza Eskubideen Zinemaldian sarituak''' # [[Kim Longinotto]] https://es.wikipedia.org/wiki/Kim_Longinotto # [[Lourdes Portillo]] https://es.wikipedia.org/wiki/Lourdes_Portillo # [[Deepa Mehta]] https://es.wikipedia.org/wiki/Deepa_Mehta '''Espainiako Gerra Zibileko emakumeak''' # [[Sofia Da Blasco]] https://es.wikipedia.org/wiki/Sof%C3%ADa_Blasco # [[Carolina_Bunjes-Rosenthal]] https://es.wikipedia.org/wiki/Carolina_Bunjes-Rosenthal # [[Isabel Alonso]] https://es.wikipedia.org/wiki/Isabel_Alonso '''Emakume interesgarriak''' # [[Jekaterina Samutsevitx]] https://es.wikipedia.org/wiki/Yekaterina_Samuts%C3%A9vich # [[Nadezhda Popova]] https://es.wikipedia.org/wiki/Nadezhda_Popova '''Heroínas de la Unión Soviética''' https://es.wikipedia.org/wiki/Anexo:Hero%C3%ADnas_de_la_Uni%C3%B3n_Sovi%C3%A9tica '''Emakumeak eta itsasoa''' https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20210924/las-mujeres-ilustres-de-la-historia-naval-en-el-itsasmuseum-de-bilbo-a-traves-del-arte # '''EMAKUME ITZULTZAILEAK''' # [[Malika Embarek]] https://es.wikipedia.org/wiki/Malika_Embarek # [[Concha Fernández-Luna Sánchez]] https://es.wikipedia.org/wiki/Concha_Fern%C3%A1ndez-Luna_S%C3%A1nchez # [[Laura García Corella]] https://es.wikipedia.org/wiki/Laura_Garc%C3%ADa_Corella '''EMAKUME AKTIBISTAK''' # https://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Mujeres_activistas # [[María Dimádi]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Mar%C3%ADa_Dim%C3%A1di (Leire) # [[Paste Up Morras]], aktibista https://es.wikipedia.org/wiki/Paste_Up_Morras # [[Elizabeth Wathuti]] aktibista https://es.wikipedia.org/wiki/Elizabeth_Wathuti (Oiber) # [[Tosia Altman]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tosia_Altman # https://es.wikipedia.org/wiki/V%C3%B5_Th%E1%BB%8B_Th%E1%BA%AFng # [[Maria Spiridonova]] https://es.wikipedia.org/wiki/Mariya_Spirid%C3%B3nova # [[Yusra Al Barbar]] https://es.wikipedia.org/wiki/Yusra_al-Barbari palestinarra '''EMAKUME ILUSTRATZAILEAK''' https://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Ilustradoras # [[Mitzy Reyes Juárez]] https://es.wikipedia.org/wiki/Mitzy_Reyes_Ju%C3%A1rez # [[Ellen Robbins]] https://es.wikipedia.org/wiki/Ellen_Robbins # [[Retta aktibisten zerrendan Scott]] https://es.wikipedia.org/wiki/Retta_Scott # [[Bahia Shehab]] https://es.wikipedia.org/wiki/Bahia_Shehab # [[Posy Simmonds]] https://es.wikipedia.org/wiki/Posy_Simmonds '''EMAKUME IDAZLEAK - POETAK''' # [[Olga Rivero]] https://es.wikipedia.org/wiki/Olga_Rivero_Jord%C3%A1n '''EMAKUMEAK ZIENTZIAN''' # [[Gloria Long Anderson]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Gloria_Long_Anderson # [[Clémence Royer]] https://es.wikipedia.org/wiki/Cl%C3%A9mence_Royer # [[Tilly Edinger]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tilly_Edinger # [[Isabel Clifton Cookson]] https://es.wikipedia.org/wiki/Isabel_Clifton_Cookson # [[Cécile DeWitt Morette]] https://es.wikipedia.org/wiki/C%C3%A9cile_DeWitt-Morette # [[Wrexie Leonard]] https://es.wikipedia.org/wiki/Wrexie_Leonard # [[Marjorie Lee Browne]] https://es.wikipedia.org/wiki/Marjorie_Lee_Browne '''DENETARIK''' # [[Victorine Brocher]] https://en.wikipedia.org/wiki/Victorine_Brocher (LEIRE MENDIBURU) # [[Esther Afus Ocloo]] aitzindaria (Ghana) https://es.wikipedia.org/wiki/Esther_Afua_Ocloo # [[Margaret A. Wilcox]] https://en.wikipedia.org/wiki/Margaret_A._Wilcox # [[Amineh Kakabaveh]] https://en.wikipedia.org/wiki/Amineh_Kakabaveh # [[Trio Artio]] https://www.musicexport.at/artist/trio-artio/ + Berria egunkaria # [[Fabiola Letelier]] abokatua eta giza eskubideen aldeko ekintzailea. # [[Ana Belén Montes]] espioia. https://es.wikipedia.org/wiki/Ana_Bel%C3%A9n_Montes # [[Dorothy Levitt]] asmatzailea eta kotxe lasterketetan aitzindaria https://es.wikipedia.org/wiki/Dorothy_Levitt == BERRIAK == ==='''Berriak 2024''' ('''abendua''')=== <nowiki>{{zutabeak|kopurua=3|</nowiki> # [[Alaitz Melgar Agirre]] '''SORTUA''' euskara irakaslea eta idazlea (Barakaldo, 1984) # [[Irati Bazeta Agirre]] '''SORTUA''' ilustratzailea (Abadiño, 1999) # [[Maritxu Sorabilla]] '''SORTUA''' mendizale aitzindaria (Iruñea, 1927) # [[Irati Bereau Baleztena]] '''SORTUA''' itzultzailea (Irun 1978) # [[Elordi García Insausti|Elordi Garcia Intxausti]] '''SORTUA''' kazetaria eta idazlea ((Lazkao, 1977) # [[Txaro Iturralde Sáenz de Vicuña|Txaro Iturralde Sáenz]] '''SORTUA''' jostuna (Gasteiz, 1952) # [[Itziar Otegi Aranburu]] '''SORTUA''' itzultzailea eta idazlea (Oiartzun, 1972) # [[Sara Ayesa]] '''SORTUA''' artista (Donostia, 1997) # [[Maud Younger]] sufragista (AEB 1870-1936) # [[Margalida Roig Colomar]] sindikalista (Eivissa, 1908-1966) #[[Luisa Riera Muñiz]] maistra errepresaliatua (Villaviciosa, 1884-Zornotzako Emakumeen Kartzela, 1944) #[[Maria Marí Guasch]] errepublikar militantea (Sant Llorenç de Balàfia, [[1909]] - [[Eivissa]], [[2001]]) # [[Efua Sutherland]] idazlea (Ghana 1924-1996) # [[Concepción Loring]] 1. emakume politikaria, 1.a Diputatuen kongresuan hitz egiten (Malaga 1868-Madril 1935) # [[Amalia Heredia Livermore]] bildumagilea, ikertzailea (Malaga 1830-1902) # [[Carmen Cuesta del Muro]] abokatua, zuzenbidean Espainiako 1. emakume doktorea (Palentzia 1890-Madril 1968) # [[Natividad Domínguez Atalaya]] pedagogoa, politikaria ( Madril 1888-Valentzia 1932) # [[Teresa Luzzatti]] politikaria, sufragista (Lugo 1889-Madril 1942) # [[María López de Sagredo Andreo]] politikaria (Kuba/Bartzelona 1881-Hondarribia 1953) # [[Micaela Díaz Rabaneda]] maistra, politikaria (Nafarroa 1878-? XX. mendea) # [[Trinidad von Scholtz Hermensdorff]] bildumagilea, politikaria (Malaga 1857-Austria 1937) # [[Marisol Nichols]] aktorea (AEB 1973) # [[Mackenzie Phillips]] aktorea, abeslaria (AEB 1959) # [[Emma Lucy Braun]] botanikaria (AEB, 1889-1971) # [[Elizabeth Lowe Watson]] idazlea, sufragista, hizlaria (AEB 1842-1927) # [[Pilar Benejam Arguimbau]] pedagogoa, geografoa (Menorca 1937) # [[Francisca Bohigas Gavilanes]] maistra, ikuskatzailea, idazlea (Bartzelona 1892-Madril 1973) # [[Fernande Barrey]] prostituta, modeloa eta margolaria (frantzia, 1893-1974) # [[Anna Pirozzi]] opera sopranoa (Napoli, 1975) # [[Mariella Devia]] opera abeslaria (Liguria, 1948) # [[Yusra al-Barbari]] politikaria eta ekintzailea (Palestina, 1923-2009) # [[Park Kyung-Ri]] eleberrigilea (Hego Korea 1926-2008) # [[Aurora Sampedro Pi%C3%B1eiro]] kimikaria (Galizia, 1913-1996) # [[Dorothy Allison]] idazlea # [[Nicole Ferroni]] umoregilea # [[Edith Ainge]] sufragista (AEB, 1873-1948) # [[Sonia Vaccaro]] psikologoa (Argentina/Espainia XX. mendea) # [[Raychelle Burks]] zientzia dibulgatzailea (AEB XX. mendea) # [[Kelly Frye]] aktorea (AEB 1984) # [[Amy Madigan]] aktorea (AEB 1950) # [[Amber Stevens]] aktorea, modeloa (AEB 1986) # [[Juana Francés]] margolaria (Alacant 1924-Madril 1990) # [[Njideka Akunyili Crosby]] artista bisuala (Nigeria/AEB 1983) # [[Martha Diamond]] margolaria (AEB 1944-2023) # [[Joan Mitchell]] margolaria (AEB 1925-Paris 1992) # [[Toyin Ojih Odutola]] marrazkilaria (Nigeria/AEB 1985) # [[Fe del Mundo]] pediatra (Filipinak, 1911-2011) # [[Isabel Garbayo]] Villa Teresitako sortzailea (Iruñea, 1905-2011) # [[Elvira Siurana]] feminista, idazlea (LLeida 1952) # [[Lourdes Ciuró]] abokatua, politikaria (Tarragona 1971) # [[Helena Solà Tàrraga]] maistra, politikaria (Bartzelona 1976) # [[Amanda Righetti]] aktorea (AEB 1983) # [[Luna Ki]] abeslaria, DJa (Bartzelona 1999) # [[Katharina Konradi]] opera sopranoa (Kirgizistan/Alemania 1988) # [[Babi (abeslaria)]] (Madril 1999) # [[Klesie Kelly]] sopranoa (AEB XX. mendea) # [[Montserrat Martínez Parera]] ekonomialaria (Bartzelona 1975) # [[Lesley-Ann Jones]] kazetaria, idazlea (EB 1956) # [[Orra White Hitchcock]] ilustratzailea (AEB, 1796-1863) # [[Margaret Chanler Aldrich]] filantropoa, erizaina eta idazlea (AEB, 1870-1963) # [[Dorothy Allison]] idazlea (AEB, 1949-2024) # [[Nicole Ferroni]] umoregilea (Maroko, 1982) # [[Ann Preston]] medikua, ekintzailea (AEB, 1813-1872) # [[Nicole Claveloux]] margolari, ilustratzaile eta komikigilea (Frantzia, 1940-__ ) # [[Maria Bellido|Maria Belido]] espainiar heroi mitikoa (1755-1809) # [[Sofía Esparza Jauregi|Sofia Esparza Jauregi]] sopranoa (Iruñea, 1994) # [[Isabel Azcárate Ristori]] irakasle ikertzailea (Cádiz 1923-Madril 2016) # [[Ana López Navajas]] irakaslea, ikertzailea ( Valentzia 1962) # [[Erika Leiva]] kopla abeslaria (Tarragona/Cádiz 1984) # [[Joana Jiménez]] abeslaria, dantzaria (Sevilla 1977) # [[Carmen Conesa]] aktorea (Bartzelona 1960) # [[Diana Peñalver]] aktorea (Sevilla 1965) # [[Rosa Mariscal]] aktorea (Sevilla 1970-2022) # [[Pilar Punzano]] aktorea, pedagogoa (Madril 1980) # [[Irene Visedo]] aktorea (Madril 1978) # [[Manane Rodríguez]] film zuzendaria (Uruguai/Espainia 1954) # [[Sonia Sebastián]] film zuzendaria (Espainia 1984) # [[Yusra al-Barbari]] politikaria eta ekintzailea (Gaza, 1923-2009) # [[Ann Allebach]] artzain mennorita (AEB, 1874-1918) # [[Jennifer Radloff]] feminista, ekintzailea (Hegoafrika 1961) # [[Grunya Sukhareva]] haur psikiatra (Ukraina, 1891-1981) # [[Josefa Martin Luengo]] pedagogoa (Salamnca 1944-2009) # [[Lucía Asué Mbomio Rubio]] kazetari feminista (Alcorcón, 1981) # [[Paige L. Sweet ]] soziologoa (AEB 1987) # [[Caroline Lexow Babcock]] bakegilea eta sufragista (AEB, 1882-1980) # [[Evin Ahmad]] aktorea (Suedia, 1990) # [[Rabia al Adawiyya]] santua, filosofoa (Irak 717-801) # [[Fatma Girik]] aktorea, politikaria (Turkia 1943-2022) # [[María Cristina Masaveu Peterson]] enpresaburua (Asturias 1937-2006) # [[Lorena García de las Bayonas]] aktore-maistra (Madril 1966) # [[Katrina Bayonas]] casting zuzendaria (EB 1941) # [[Natalia Menéndez]] eszena zuzendaria (Madril 19)67 # [[Amaranta Osorio]] antzerkigilea (Mexiko/Espainia 1978) # [[Itziar Pascual Ortiz]] antzerkigilea (Madril 1967) # [[Judith Fernández]] aktorea, abeslaria, dantzaria (Coruña 2001) # [[Marie Noëlle]] film zuzendaria, gidoilaria (Frantzia XX. mendea) <nowiki>}}</nowiki> ==='''Berriak 2024''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Janire Etxabe]] '''SORTUA''' dantzaria da, dantza bertikalean aditua. (Arrankudiaga, Bizkaia, 1979) # [[Celia Santos]] '''SORTUA''' idazlea (Bergara, 1972) # [[Tamara García Iglesias]] '''SORTUA''' zinemagilea eta komisarioa (Lasarte, 1978) # [[Warisha Moradi]] '''SORTUA''' heriotz epaia duen militante kurdua (Kurdistan, XX. mendea) # [[Carmina Merodio Hoyos|Carmina Herodio]] '''SORTUA''' Saturrarango kartzelan egon zen 6 urtez (Panes, 1920-2006) # [[Parvaneh Kazemi]] '''SORTUA''' matematikaria, mendizale eta mendi gidaria (Teheran, 1970) # [[Mari Campos Roldán]] '''SORTUA''' Saturrarango kartzelan egon zen umetan (Madril, 1938) # [[Encarna Furundarena Goenaga]] '''SORTUA''' Saturrango kartzelara joaten zen janaria eramatera (Mutriku, 1919-2014) # [[Nai Barghouti]] '''SORTUA''' abeslari eta konposiore (Palestina, 1996) # [[Maria Sanchez Madoz]] '''SORTUA''' pilota epaile profesionala (Laudio, 1996 # [[Araceli González Carballo]] espioia, erizaina (Lugo 1914-Madril 1990) # [[Margarita Ruiz de Lihory]] margolaria, espioia (Valentzia 1889-Albacete 1968) # [[Isona Passola]] film zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Bartzelona 1953) # [[Cristina Martín-Prieto]] futbolaria (Sevilla 1993) # [[Melania Olcina]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona 1982) # [[Rafaela Carrasco]] dantzaria, koreografoa (Sevilla 1972) # [[Lisi Estaràs]] dantzaria, koreografoa (Argentina 1971) # [[Lorena Nogal]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona 1984) # [[Luz Arcas]] dantzaria (Malaga 1983) # [[Manuela Carrasco]] flamenko dantzari ijitoa (Sevilla 1958) # [[Lynda Barry]] komikigile eta irakasle estatubatuarra (Wisconsin, 1956) # [[Maria Antónia Palla]] kazetaria eta feminista (Portugal, 1933) # [[Mary Adamson Anderson Marshall]] medikua Edinburgoko 7ak taldekoa (1837-1910) # [[Sara González Lolo]] patin hockey jokalaria (Asturias 1992) # [[Natasha Lee]] patin hockey jokalaria, entrenatzailea (Malaysia/Asturias 1992) # [[María Díez Busqué]] patin hockey jokalaria (Bartzelona 1989) # [[Anna Casarramona Vivas]] patin hockey jokalaria (Bartzelona 1994) # [[Anna Serra]] triatleta (Bartzelona 1968) # [[Mathilde Ollivier]] aktorea, modeloa (Frantzia 1994) # [[Gimena Llamedo]] psikologoa, politikaria (Asturias 1981) # [[Mikey Madison]] aktorea (AEB 1999) # [[Julia Butters]] aktorea (AEB 2009) # [[Samantha Robinson]] aktorea (AEB 1991) # [[Irene Flunser Pimentel]] historialaria (Lisboa, 1950) # [[Cósima Wagner|Cosima Wagner]], Richard Wagner  musikagilearen 2. emaztea (Bellagio, 1837 - Bayreuth, 1930) # [[Verena Wagner]] musikagilea (Alemania, Bayreuth, 1920- Überlingen, 2019) # [[Eva von Bülow]] Cosima Liszt eta Richard Wagnerren alaba (Tribschen, 1867 - Bayreuth, 1942), # [[Anne Rearick]]  argazkilari estatubatuarra (Idaho, AEB, 1960) # [[Pauline Harmange]] idazlea eta feminista (Lille, 1994) # [[Bertha Hirsch Baruch]] poeta, idazle eta sufragista (AEB) # [[Minora Kibbe]] gizarte erreformatzaile eta sufragista (AEB) # [[Emily Bovell|Emily Bowel]] medikua (Londres, 1841-1845) # [[Honor Frost]] urpeko arkeologoa (Erresuma Batua, 1917-2010) # [[Susan Atkins]] kriminala (AEB 1948-2009) # [[Abigail Folger]] oinordeko eraila (AEB 1943-1969) # [[Eva Saldaña]] ekologo aktibista (Madril 1977) # [[Rosalie Varda]] jantzi diseinatzailea (Frantzia 1958) # [[Manuela Fernández Pérez]] artista (Madril 1927-2017) # [[Manuela Saborido Muñoz]] artista (Cadiz 1943) # [[Sofia Crespo]] artista bisuala (Argentina 1991) # [[Mercedes Doménech]] irrati esataria (Asturias 1922-Granada 2002) # [[Barbara Steele]] aktorea (EB 1937) # [[Arantza Toledo]] piraguista (Cuenca 1999) # [[Alice Coffin]] kazetaria eta feminista (Tolosa, Ozitania, 1978) # [[Clara Elizabeth Chan Lee]] # [[Emily Sturge]] # [[Gulielma Lister]] botanikaria (Ingalaterra, 1860-1949) # [[Katharina Wagner]]  eszena zuzendaria da. Bayreutheko Jaialdiaren zuzendaria. (Bayreuth, Alemania, 1978) # [[Isolde Wagner]] Hans von Bülow edo Richard Wagner eta Cosima Wagner-en alaba (Alemania, 1865 - 1919) # [[Blandine von Bülow]]   Hans von Bülow eta Cosima Liszten alaba zen, (Alemania, 1863-1941) # [[Daniela von Bülow]]  piano-jotzailea (Berlin, 1860 - Bayreuth, 1940) # [[Minna Wagner|Minna Wagner,]] aklorea (Saxonia, 1809- Dresden, 1866)    # [[Eva Wagner-Pasquier]]antzerki-enpresaburu da  ( Alemania, 1945) # [[Yang Huanyi]] nushuaren azken hiztuna (Txina 1906-2004) # [[Carme Sansa]] aktorea, ekintzailea (Bartzelona 1943) # [[Ana Romero Galán]] kazetaria, idazlea (Cádiz 1966) # [[Aimée de Heeren]] socialitatea ( Brasil 1903-AEB 2006) # [[Rocío Márquez]] flamenko kantaria (Huelva 1985) # [[Carola Ortiz]] musikagilea, abeslaria, klarinete jolea (Bartzelona 1986) # [[Isabel de Solís]] esklabu kristaua, Granadako Muley Hacén sultan nazariaren ohaidea (? XV. mendea- Sevilla ?) # [[Nani Jiménez]] aktorea, modeloa (Valentzia 1981) # [[Alejandra Herranz]] kazetaria (Bartzelona 1972) # [[Mar Cabra]] ikerketa kazetaria (Madril 1983) # [[Marianne Grunberg-Manago]] biokimikaria (Frantzia, 1921-2013) # [[Angela Becerra]] idazlea (Kolonbia, 1957 ) # [[Codou Bop]] soziologoa, kazetaria, feminista (Senegal, ?) # [[Ana Gomes]] portugaldar diplomazialari eta politikaria (Lisboa, 1954) # [[Maria Filomena Mónica]] portugaldar soziologoa (Lisboa, São Mamede, 1943) # [[Ayşe Sultan]] otomandar printzesa (1608-1656) # [[Mara Santos]] kanoalaria (Palentzia 1969) # [[María José Campos]] xakelaria (Argentina 1999) # [[Fatma Hatun]] Ahmed I.aren 3. ezkontidea (?Bosnia 1590-Istanbul 1660) # [[Mahfiruz Hatice Hatun]] esklaboa, Ahmed I.a sultanaren 1. ezkontidea (Kaukaso 1590-Istanbul 1620) # [[Hanzade Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1609-Edirne 1650) # [[Gevherhan Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1605- c.1631) # [[Atike Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul 1614-1674) # [[Abide Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul 1618-1648) # [[Fatma Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1607-c.1671) # [[Ida Finney Mackrille]] sufragista, politikaria eta hizlaria(AEB, 1867-1960) # [[Luella Johnston]] Enpresaria (AEB, 1958) # [[Elizabeth Thacher Kent]] idazlea (AEB, 1868-1952) # [[Blandine Le Callet]] idazle eta irakasle frantsesa (Frantzia, 1969) # [[Rosa Maria Gilart Jiménez]] brodatzailea (Mallorca 1810-Madril 880) # [[Eugenia Kalnay]] metereologoa (Argentina 1942) # [[Judeline]] abeslaria (Cádiz 2003) # [[Claude Pompidou]] politikaria, 1. dama (Frantzia 1942-2007) # [[Handan Sultan]] otomandar ezkontidea (Bosnia 1565-Istanbul 1605) # [[Halime Sultan]] otomandar ezkontidea (Abkhazia 1576-Istanbul 1623) # [[Safiye Sultan]] otomandar ezkontidea (Albania 1550-Istanbul 1618) # [[Telli Hümaşah Sultan]] otomandar ezkontidea (¿ c.1630-c.1676) # [[Turhan Hatice Sultan]] otomandar ezkontidea eta erregeordea (Rutenia 1627-Edirne 1683) # [[Ana Lena Rivera]] idazlea (Asturias 1972) # [[Emma Maria Harrington]] sufragista (Dinamarka 1881-AEB ?) # [[Ángela Cenarro Lagunas]]  feminista eta historialaria  (Zaragoza, 1965) # [[Aurélie Valognes]] eleberrigilea (Frantzia, 1983) # [[Sandra Myrna D%C3%ADaz]] biologoa (Argentina, 1961) # [[Maria Grazia Cutuli]] kazetaria (Italia 1963-2001) # [[Babe Paley]] socialitatea, editorea (AEB 1915-1978) # [[Nona Sobo]] aktorea, modeloa (Tailandia/Bartzelona 2000) # [[Laura Ramos]] aktorea (Kuba 1978) # [[Araceli González Campa]] kazetaria (Madril XX. mendea) # [[Paloma Chamorro]] kazetaria (Madril 1949-2017) # [[María Josefa Pimentel Téllez-Girón]] aristokrata (Madril 1752-1834) # [[Ann Hui]] aktorea, film zuzendaria (Txina 1947) # [[Sylvia Chang]] film zuzendaria, idazlea (Txina 1953) # [[Ángela Rodicio]] kazetaria, idazlea (Ourense 1963) # [[Laura de Force Gordon]] hizlaria, kazetaria, sufragista (AEB) # [[Stella Wynne Herron]] idazlea, sufragista (AEB) # [[Taneko Suzuki]] zientzilaria eta ikertzailea (Japonia, 1926-2020) # [[Gülistan Sönük]] politikaria (Kurdistan, 1993) # [[Margarita Torres]] historialaria (León 1969) # [[Hai Yan]] ekintzailea, idazlea (Txina 1954) # [[Maria Pilar Perea Sabater]] filologoa (Bartzelona 1960) # [[Melani García]] abeslaria (Valentzia 2007) # [[María Luisa Cava de Llano Carrió]] legelaria, politikaria (Bartzelona 1948) # [[Azahara Palomeque Recio]] kazetaria, idazlea, poeta (Kordoba 1986) # [[Mirela]] abeslaria (Madril 1990) # [[Alejandra Kindelán]] ekonomialaria (Venezuela 1971) # [[Zina%C3%ADda Ierm%C3%B3lieva]] mikrobiologoa (Errusia, 1898-1974) # [[Marie Pascale Osterrieth|Marie-Pascale Osterrieth]] Belgikako antzerki- eta zinema-zuzendari eta produktorea (Basoko, 1956) # [[Charo Garaigorta]] artista (Coruña 1961)  # [[Anna Caballé Masforroll]] idazlea (Bartzelona 1954) # [[Lydia Flood Jackson]] enpresaburua, sufragista (AEB 1862-1963) # [[Mar%C3%ADa de los %C3%81ngeles Cardona Florit]] botanikaria (Menorca-Bartzelona, 1940-1991) # [[Pacita Abad]] margolaria (Filipinas, 1946-2004) # [[Lida Abdul]] artista (Afganisgtan, 1973) # [[María Izquierdo (margolaria)|Maria Izquierdo (margolaria)]] (Mexiko, 1902-1955) # [[Aina Garcia-Carbó]] poeta (Castelló, 1993) # [[Kathleen Norris]] eleberrigilea, aktibista, (AEB ) # [[Emily Arnesen]] zoologoa (Norvegia, 1867- 1928) # [[Laura Marling]] folk abeslaria (Erresuma Batua, 1990) # [[Amalia Eriksson]] merkataria, asmatzailea (Suedia 1824- 1923) # [[Ada Kariakoa]] satrapa (Turkia, K.a IV. Mendea-K.a 326)   # [[Artemisia II.a Kariakoa]] satrapa (TurkiaK.a 410-K.a) # [[Linda Kasabian]] Manson familiakoa (AEB 1949-2023) # [[Patricia Krenwinkel]] hiltzailea, Manson familiakoa  (AEB 1947) # [[Mary Brunner]] hiltzaile kidea, Manson familiakoa (AEB 1943) # [[Rosa Navarro Durán]] filologoa, idazlea, irakaslea (Girona 1947) # [[Young Miko]] rap abeslaria, futbolari ohia (Puerto Rico 1997) # [[Brequette Cassie]] abeslaria, dantzaria (Hegoafrika/Madril 1984) # [[Lorena Gómez (abeslaria)]] (Lleida 1986) # [[Ruth Lorenzo]] abeslaria (Murtzia 1982) # [[Roser Batlle]] Catalunyako pedagogoa (Bartzelona 1954) # [[Henriette Delamarre de Monchaux]] geologoa, paleontologoa (Frantzia, 1854-1911) # [[Jessica Gallagher]] paralinpiar eskiatzailea, atleta, txirrindularia (Australia 1986) # [[Claire Keefer]] atleta paralinpiarra (Australia 1995) # [[Madeleine Hogan]] paralinpiar xabalinlaria (Australia 1988) # [[Hollie Arnold]] paralinpiar xabalinlaria (EB 1994) # [[Donna Smith (atleta)]] paralinpiar xabalinlaria, gsaskibaloi jokalaria (Australia 1965-1999) # [[Julie Russell]] paralinpiar pisu jasotzailea, saskibaloi jokalaria (Australia 1951) # [[Grace Anozie]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1977) # [[Lucy Ejike]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1977) # [[Fatma Omar]] paralinpiar pisu jasotzailea (Egipto 1973) # [[Josephine Orji]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1979) # [[Georgianna Offutt]] sufragista eta medikua (AEB) # [[Sarah Massey Overton]] emakumeen eskubideen aldeko emintzailea (AEB) # [[Stacey Gillian Abe]] artista garaikidea # [[Tomie Ohtake]] artista bisuala (Japonia/Brasil 1913-2015) # [[Maryní Callejo]] musika ekoizle aitzindaria, moldatzailea, piano-jolea, abeslaria (Madril 1944) # [[Özlem Becerikli]] paralinpiar pisu jasotzailea (Turkia 1980) # [[Amalia Pérez]] paralinpiar pisu jasotzailea (Mexiko 1977) # [[Olivia Breen]] paralinpiar atleta (Gales 1996) # [[Sophie Hahn]] paralinpiar atleta (EB 1997) # [[Verônica Hipólito]] paraliniar lasterkaria (Brasil 1996) # [[Tara (abeslaria)]] (Coruña 1950) # [[Ángela Carrasco]] abeslaria (Dominikar Errepublika 1951) # [[La Dama]] abeslaria (Sevilla 1986) # [[Mónica Naranjo]] abeslaria (Girona 1974) # [[Virgínia Leone Bicudo]] soziologoa, psikoanalista (Brasil 1910-2003) # [[Katherine Reed Balentine]] sufragista (AEB,1875-1934) # [[Anna M. Morrison Reed]] egunkari eta aldizkaria fundatzailea (AEB, 1849-1921) # [[Albertine Sarrazin]] idazlea (Frantzia, # [[Isabelle Anguelovski]] ekologoa, ikertzailea (REims, 1978) # [[Aina Garcia-Carbó]] poeta (Castelló de la Plana, 1993) # [[Amalia de Llano]] idazle eta aristokrata (Espainia, 1822-1874) # [[Edith Farkas]] meteorologoa, ikertzailea (Hungaria-Zeelanda Berria, 1921-1993) # [[Kimberlé Williams Crenshaw]] abokatua, irakaslea, feminista (AEB 1959) # [[Beatrice Duodu Owusu]] kazetaria (Ghana 1964) # [[Agnes Sj%C3%B6berg]] albaitaria (Finlandia, 1888-1964) # [[Olga Rodriguez]] kazetaria (León 1975) # [[Jessica Abel]] komikigilea (AEB 1969) # [[Zillah Branco]] aktibista ( Brasil 1936) # [[Jaldia Abubakra]] ekintzailea (Palestina/Espainia 1967) # [[Mònica Bernabé Fernández]] kazetaria (Bartzelona 1972) # [[Pilar Albajar]] argazkilaria (Huesca 1948) # [[Selina Solomons]] sufragista (AEB 1862- 1942) # [[Ellen Clark Sargent]] sufragista (AEB 1826-1911) # [[Pepa Aurora]] idazlea (Kanariak, 1946) # [[Pino Betancor Alvarez]] idazlea (Kanariak, 1928-2063) # [[Andrea Abreu]] idazlea (Kanariak, 1995) # [[Casilda Rodrigáñez]] idazlea (Madril 1945) # [[Miryan Rivera]] zientzialaria (Ekuador XX. mendea) # [[Ana Estrella Santos]] dialektologoa (Ekuador XX.mendea) # [[Kristina Suediakoa (1943)]] printzesa # [[Nathalie Sayn-Wittgenstein-Berleburg]] printzesa, zaldi-doman aditua (Danimarka 1975) # [[Marleen Haboud]] hizkuntza ikerlaria (Ekuador 1954) # [[Gilda Guerrero Salgado]] kazetaria (Ekuador XX. mendea) # [[María Carbonell Sánchez]] pedagogoa (Valentzia 1852-1926) # [[Loren MacIver]] margolaria (AEB 1909-1998) # [[Carin Bondar]] biologoa (Kanada 1975) # [[Kamal Ranadive]] ikertzaile biomedikoa (India, 1917-2001) # [[Mary Wood Swift]] sufragista (AEB 1841-1927) # [[Naomi Anderson]] sufragista (AEB 1843-1899) # [[Elvire De Cock]] ilustratzailea eta komikigilea (Belgika, 1979) # [[La Galera kartzela]] emakumeen espetxea (Alcala de Henares, XX. - XXI. mendea) # [[Malagako emakumeen kartzela zaharra]] (Malaga, 1937-1954) # [[Can Salesko kartzela]] emakumeen kartzela (Palma, 1936-1943) # [[Joan Feynman]] astrofisikaria (AEB, 1927-2020) # [[Catherine Beaunez]] Frantziako prentsa-marrazkilaria eta komikigilea (Juigné-sur-Sarthe, 1953) # [[Maria Vaquer Moll]] jostuna eta feminista espetxeratua (Eivissa, 1902-1982) }} ==='''Berriak 2024''' ('''urria''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Beatriz Akizu Aizpiri]] '''SORTUA''' Eusko Ikaskuntzako arlo sozio-politiko, dibertsitate eta kohesioko koordinatzailea (Soraluze, 1969) # [[Onintze Villanueva Goikoetxea]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea, dantzazalea, dantza-irakaslea (Mexiko, 1955) # [[Belen Urutxurtu]] ef-- '''SORTUA''' txistularia, eskultorea eta Arte irakaslea (Berriz, 1960) # [[Julene Etxenike]] --ef '''SORTUA''' mendizale aitzindaria (Irun, 1943-2023) # [[Beatriz Gámiz Mata]] ----'''SORTUA''' kriminologoa, politikaria eta alkatea (Ermua, 1983) # [[Resurrección Martínez Sánchez]] efef '''SORTUA''' 36ko gerran eraildako maistra (Errioxa, 1898-1936) # [[Consolación Martínez Sánchez]] '''SORTUA''' 36ko gerran eraildako maistra (Errioxa, 1896-1936) # [[Teresa Velasco Soto]] '''SORTUA''' zigarrogilea, politikaria (Errioxa, 1902-?) # [[Felisa Vidorreta Miruri]] '''SORTUA''' maistra fusilatua (Errioxa, 1890-1936) # [[Mercedes López Cotarelo]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua  (Irun, 1914 - Lesaka, 1936)  # [[Leire Retegi Fernández]] '''SORTUA''' txistularia eta txistu irakaslea da (Leitza, 2002) # [[Luciana Larreategi Arizaga]] '''SORTUA''' (Eibar, Gipuzkoa, 1912-2003) # [[Lloy Galpin]] sufragista, idazlea (AEB, 1877-1935) # [[Ana María Cuervo]] biokimikaria (Bartzelona 1966) # [[Marta Pujol Ferrusola]] arkitektoa (Bartzelona 1959) # [[Glenna Cabello]] politologoa, kontsul (Venezuela 1959) # [[Margaret Leahy]] aktorea (EB 1902-AEB 1967) # [[Norma Talmadge]] aktorea (AEB 1894-1957) # [[Constance Talmadge]] aktorea (AEB 1898-1973) # [[Natalie Talmadge]] aktorea, gidoilaria (AEB 1996-1969) # [[Cátia Montes]] gizarte hezitzailea, suhiltzailea, ijitoa (Portugal ?) # [[Toya Prudêncio]] hezitzailea, aktibista, ijitoa (Portugal ?) # [[Maria Gil]] aktore, aktibista, ijitoa (Portugal 1972) # [[Estelle Faye]] idazle eta aktore frantsesa (1978) # [[Rose Morgan French]] sufragista (AEB, 1859-1929) # [[Ana María Pascual-Leone]] zientzialaria eta farmazialaria (Valentzia, 1930) # [[Nellie Blessing Eyster]] irakaslea, kazetaria, idazlea (AEB, 1836-1922) # [[Eileen Chang]] idazlea (Txina 1920-AEB 1995) # [[Ascensión Marcos]] farmazialaria, ikertzailea (Espainia XX. mendea) # [[Mririda n'Ait Attik]] poeta amazigea (Maroko 1900-1940) # [[Maisie Peters]] kantautorea (EB 2000) # [[Rachel Brosnahan]] aktorea (AEB 1990) # [[Elaine May]] aktorea (AEB 1932) # [[Carla Quílez]] aktorea (Bartzelona 2008) # [[Tita Parra]] kantautorea (Txile 1956) # [[Alexia Greziakoa]] printzesa (Grezia 1965) # [[Teodora Greziakoa]] aktorea, printzesa (EB 1983) # [[Olinpia Greziakoa]] modeloa, printzesa (AEB 1996) # [[Marie-Chantal Greziakoa]] diseinatzailea, enpresaburua, printzesa (EB 1968) # [[Marthe Gautier]] pediatra, ikertzailea (Frantzia, 1925-2022) # [[Mar%C3%ADa Mullerat i Bassedas]] maistra, hezkuntza berezian espezializatua (Catalunya 1903 - 1993) # [[Rita Harradence]] biokimikaria (Australia, 1915-2012) # [[Nora Stanton Blatch Barney]] ingeniari zibila (AEB, 1883-1971) # [[Flora Wambaugh Patterson]] mikologoa (AEB, 1847-1928) # [[Jhamak Ghimire]] idazlea (Nepal, 1980) # [[Mireille Havet]] idazlea (Frantzia, 1898-1932) # [[Montserrat Villar Gonzalez]] idazlea (Ourense 1969) # [[Regina Orozco]] aktorea (Mexiko, 1964) # [[Jesusa Rodríguez|Jesusa Rodriguez]] aktorea, antzerki zuzendaria (Mexiko, 1955) # [[Astrid Hadad]] aktorea (Mexiko, 1957) # [[Julieta Egurrola]] aktorea (Mexiko, 1953) # [[Elisa Izaurralde|Elisa_Izaurralde]] biokimikaria molekularra (Uruguai, # [[Céline Bessière]] soziologoa (Frantzia, 1977) # [[Cristina Pacheco]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1941-2023) # [[Susana Chavez-Silverman]] idazlea (AEB, ?) # [[Cristina Lafont]] filosofoa (Valentzia, 1963) # [[Fumiko Enchi]] idazlea (Japonia 1905-1986) # [[Pilar Roig Picazo]] ikertzailea (Valentzia 1949) # [[Isabella Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 2007) # [[Josephine Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 2011) # [[Irene Greziakoa]] printzesa (Hegoafrika/ Espainia 1942) # [[Pia Getty]] film ekoizlea, zuzendaria (AEB 1966) # [[Benedikte Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 1944) # [[Alexandrine Danimarkakoa]] erregina (Alemania 1879- Danimarka 1952) # [[Carolina Matilde Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 1912-1995) # [[Viktoria Luise Prusiakoa]] printzesa (Alemania 1892-1980) # [[Rocío Muñoz Morales]] aktorea, aurkezle, modeloa (Madril 1988) # [[Mary Prince]] idazlea eta esklabua (Bermudak...) # [[Edith M. Flanigen]] kimikaria (AEB, 1929) # [[Margaret Fulton]] kazetari gastronomikoa (1924-2009) # [[Claudia Actea]] esklaboa (Anatolia 40-I. mendea) # [[Cándida Jiménez Huelva]] esklabo askatua (Angola, 1845 Huelva, 1951) # [[Rosalia Gómez]] esklabo askatua (Tenerife, 1801-1874) # [[Elena Conti]] biokimikaria eta biologoa (Italia, 1967) # [[Edith Pechey]] medikua (EB 1845-1908) # [[Catherine Raisin]] geologoa (Erresuma Batua, 1855-1945) # [[Winifred Starr Dobyns]] sufragista (AEB, 1886-1963) # [[Mary Roberts Coolidge]] sufragista (AEB, 1860-1945) # [[María Bueno Castellano]] artista (Malaga, 1976) # [[Rukhmabai]] medikua (India 1864-1955) # [[Valérie Mangin]] Frantziako komiki-gidoilaria (Nancy, 1973) # [[Kamala Sohonie]] biokimikaria (India, 1911-1998) # [[Cy Jung]] idazlea (Frantzia, # [[Elula Perrin]] idazlea (Frantzia # [[Anandi Gopal Joshi]] Indiako 1. medikuetako bat (1865-1887) # [[Agnieszka Osiecka]] poeta, kazetaria (Polonia 1936-1007) # [[Jeanette Winterson]] idazlea (EB 1959) # [[Shelagh Delaney]] antzerkigilea, gidoilaria (EB 1938-2011) # [[Madeleine Suediakoa]] printzesa (Suedia 1982) # [[Carina Axelsson]] printzesa, modeloa, idazlea (AEB Aguil1968) # [[Ingeborg Danimarkakoa (1878-1958)]] printzesa (Danimarka 1878-Suedia 1958) # [[Susie Orbach]] psikoanalista, idazlea (EB 1946) # [[Doris Duke]] filantropoa , baratzezaina, arte bildumagilea (AEB 1912-1993) # [[Silvia Laplana]] metereologoa (Bartzelona 1984) # [[Eva Cosculluela]] kultur kazetaria (Zaragoza 1972) # [[Pilar Sanjurjo]] metereologoa (Coruña 1942-2022) # [[Fanny Dalle-Rive]] Frantziako komikigilea (1976) # [[Emma_Lira]] kazetaria, idazlea eta bidaiaria (Madril 1971) # [[Mariana Álvarez Bollo Carretero]] pedagogoa eta idazle espainiarra (Zamora, 1866 - 1946) # [[Margherita Piazzola Beloch]] matematikaria (Italia, 1879-1976) # [[Mary Ryerson Butin]] medikua (AEB, 1857-1944) # [[Zabel Yesayan]] idazlea (Armenia 1878-1943) # [[Eva Carter Buckner]] sufragista, poeta eta konpositorea (1861-1946) # [[Hélia Correia]] idazlea (Portugal, 1949) # [[Isabela Figueiredo]] idazlea (Portugal, 1963) # [[Teresa Imízcoz Beunza|Teresa Imizcoz Beunza]] idazlea (Iruñea, 1965) # [[Oriana Méndez|Oriana Mendez]] idazlea (Vigo, 1974) # [[Esperanza Aguilà Ducet|Esperanza Aguila Ducet]] idazlea (Bartzelona, 1951) # [[Maud Ankaoua]] enpresa kudeatzailea (Frantzia, 1971) # [[Lucia Pietrelli]] idazlea (Italia/Mallorca 1984) # [[María Jaén]] idazlea, gidoilaria (Sevilla 1962) # [[Antonia Bardolet]] idazlea (Bartzelona 1877- 1956) # [[Dolors Miquel]] idazlea (LLeida 1960) # [[Míriam Ferradáns]] idazlea (Pontevedra 1960) # [[Rosa Fabregat]] idazlea (LLeida 1933) # [[Ingrid Guardiola Sánchez]] film zuzendaria, saiakeragilea (Girona 1980) # [[Almudena Arteaga]] idazlea (Madril 1967) # [[Alana S. Portero]] idazlea (Madril 1967) # [[Maria Antònia Salvà]] poeta (Mallorca 1869-1958) # [[Maribel Medina]] idazlea eta kultura kudeatzailea (Iruñea, 1969) # [[Gabrielle Réval]] idazlea (Frantzia, # [[Martine Roffinella]] idazlea (Frantzia, # [[Bertha Hernández]] idazlea, politikaria, 1. dama (Kolonbia 1907-1993) # [[May Borraz]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1966) # [[Eva Yárnoz]] poeta, artista (Iruñea 1975) # [[Emilia Salvador]] ikertzailea, idazlea (Zaragoza 1938) # [[Beatriz Giménez de Ory]] poeta (Madril 1972) # [[Gema Nieto]] idazlea (Madril 1981) # [[Mariona Cabassa]] ilustratzailea (Bartzelona 1977) # [[Mada Carreño]] idazlea, kazetaria (Zamora 1914- Mexiko 2000) # [[Nicolasa Helguero Alvarado]] poeta, moja, noblea (Palentzia 1719- Burgos 1805) # [[Sheila Elorza]] futbolaria (Zaratamo 1996) # [[Suceso Luengo]] maistra, idazlea (Zamora 1884-? 1931) # [[Yvonne Blake]] jantzi-diseinatzailea (EB 1940-Madril 2018) # [[Ruth Chepngetich]] atleta, maratoilaria (Kenya 1994) # [[Salome Lang]] atleta, gorako jauzilaria (Suitza 1997) # [[Salomé Kora]] atleta, 100m (Suitza 1994) # [[Vicky Calavia]] zinegilea (Zaragoza 1971) # [[Marisol Aznar]] aktorea, gidoilaria, abeslaria (Zaragoza 1972) # [[Emilia Baylo]] dantzaria, koreografoa, irakaslea (Lleida 1946-Zaragoza 2022) # [[Natividad Zaro]] aktorea, gidoilaria (Zaragoza 1901-Madril 1978) # [[Marta Marín-Dòmine]] idazlea, dokumetalgilea (Bartzelona 1959) # [[Uliana Semionova]] saskibaloi jokalaria (Letonia 1952) # [[Maria do Rosário Pedreira]] idazlea (Portugal 1959) # [[Reyes Calderon]] idazlea, ekonomialaria, irakaslea (Valladolid 1961) # [[Paloma Sánchez-Garnica]] idazlea (Madril, 1962) # [[Ann Scott]] idazlea (Frantzia, 1965) # [[Chiquinha Gonzaga]] musikaria, konpositore, pianista eta orkestra zuzendaria (Brasil, 1847 - 1935) # [[Giannina Arangi-Lombardi]] sopranoa (Italia, 1891-1951) # [[Gilda dalla Rizza]] sopranoa (Italia, 1892-1975) # [[Magda Olivero]] sopranoa (Italia 1910-2014) # [[Lucy Tejada]] artista, margolaria (Kolonbia 1920-2011) # [[Claudia Muzio]] sopranoa (Italia, 1889-1936) # [[Toti Dal Monte]] sopranoa (Italia, 1893-1975) # [[Maria Caniglia]] sopranoa (Italia, 1905-1979) # [[Ebe Stignani]] mezzosopranoa (Italia, 1903-1974) # [[Violet King Henry]] abokatua (Kanada, 1929-1982) # [[Tòni Escala]] idazlea (Lleida 1961) # [[Teresa Azpiazu Paul]] idazlea, irakaslea, politikaria (Cádiz 1862-Málaga 1949) # [[Luisa Josefina Hernández]] idazlea, irakaslea (Mexiko 1928-2023) # [[María Asúnsolo]] mezenas, galerista, modelo (AEB 1904-Mexiko 1999) # [[María Jose Escrivà]] idazlea, poeta (Valentzia 1968) # [[Meritxell Gené]] kantautorea, poeta (Lleida 1986) # [[Marià Manent]] poeta, memorialista (Bartzelona 1898-1988) # [[Marysa Navarro Aranguren]] idazlea, historilaria (Nafarroa 1934) # [[Esther Novalgos Laso]] idazlea (Errioxa 1942) # [[Susi Alvarado]] idazlea, antzerki zuzendaria (Kanariak 1960) # [[Anna Tsing]] antropologoa (AEB, 1950) # [[Ana Bernal Triviño]] kazetaria eta ikertzailea (Malaga, 1980) # [[María Francisca Díaz-Carralero Rodelgo]] poeta itsu inprobisatzailea (Ciudad Real 1818-1894) # [[Sanmao]] idazlea (Txina 1943-1991) # [[Ana Cristina Herreros Ferreira]] idazlea, ahozko kontalaria (Leon 1965) # [[Monika Zgustová]] idazlea, itzultzailea (Txekia 1957) # [[Juana Dolores]] abeslaria, aktorea (Bartzelona 1992) # [[Valeria Castro (abeslaria)]] kantautorea (Kanariak 1999) # [[Maria Morera Colomer]] aktorea, abeslaria Girona 2003) # [[Laura Jou]] antzerki irakaslea, film zuzendaria (Batzelona 1969) # [[Emakumeen Ospearen Aretoa Coloradon]] aretoa eta saria (Colorado 1965) # [[Frederika Hannoverkoa]] Greziako erregina ezkontidea (Alemania 1917 – Madril 1981) # [[Isabel Stilwell]] kazetaria eta idazlea (Portugal) # [[Maria Xosé Queizán]] idazlea (Galizia, 1939) # [[Liliana Felipe]] abeslaria, sopranoa (Agentina-Mexiko, 1954) # [[Zinka Milanov]] sopranoa (1906-1989) # [[Rosa Ponselle]] sopranoa (AEB, 1897-1981) # [[Milka Ternina]] sopranoa (Kroazia, 1863-1941) # [[Geraldine Farrar]] sopranoa (Alemania, 1882-1967) # [[Lilli Lehmann]] sopranoa (Alemania, 1848 - Berlin, 1929) # [[Olive Fremstad]] mezzosoprano (Suedia , 1871-AEB,1951) # [[María Jesús Jabato]] idazlea (Burgos, 1959) # [[Brenda Navarro]] idazlea (Mexiko, 19982) # [[Maud Tabachnik]] idazlea (Frantzia, 1938) # [[Alejandrina_Gessler]] Andaluziako margolaria (Cadiz, 1831 - Paris, 1907) # [[Rita Ferro]] Portugaleko idazlea (Lisboa, 1955) # [[Dolors Marín Silvestre]] Kataluniako historialaria (Hospitalet de Llobregat, 1957) # [[Almudena Campuzano Jimenez de Aldasoro]] idazlea (Santander, 1996) # [[Dora Vázquez]] idazlea (Ourense, 1913.2010) # [[Ana Acuña]] idazlea eta ikertzalea (Marin, 1971) # [[Josefina Cardona i Bosch]] poeta (Valentzia,1957-2022) # [[Joan Beauchamp Procter]] zoologoa (Erresuma Batua, 1897-1931) # [[Adela Figueroa]] biologoa, aktibista eta idazle galiziarra (Lugo, 1948) # [[Mary Blair]] artista, ilustratzailea, (AEB, 1911-1978) # [[Rita Taborda Duarte]] Portugaldar idazle eta irakaslea (Lisboa, 1973) # [[Fedora Barbieri]]  mezzosopranoa (Trieste, 1920ko- Florentzia, 2003) # [[Anita Cerquetti]]  soprano (Montecosaro, 1931ko apirilaren 13a - Perugia, 2014ko urriaren 11) Italiako soprano dramatiko  # [[Leyla Gencer]] sopranoa (Istanbul, 1928ko- Milan, 2008ko) # [[Maria Stader]] sopranoa (Budapest, 1911- Zurich, 1999ko) # [[Tereska Torrès]] idazlea (Paris, 1920-2012) # [[Marta G. Franco]] kazetari eta ekintzailea (Espainia, ) # [[Josefa Alfaro de Ocampo]] kazetaria, idazlea eta atzerkigilea (Sevilla, XIX-XX) # [[Milagros Duque Vallejo]] alkatea (Berantevilla, 1941) # [[Maria Perpinyà i Sais]] idazlea (Katalunia, 1901-1994) # [[Mercè Vila i Reventós]] idazlea ([[Bartzelona]], [[1902]] - ?) # [[Arancha Nogueira]] poeta ([[Ourense]], [[1989|1989ko]] # [[Geneviève Pastre]] idazle, poeta, militantea # [[Élodie Petit]] poeta eta performena # [[Narcisa Freixas|Narcisa Freixas i Cruells]] margolaria, eskultorea eta konpositorea (Sabadell – 1859 – Bartzelona, 1926) # [[Rexina Vega|Rexina Rodriguez Vega]] literatura idazlea, itzultzailea eta ikertzailea da. (Vigo, 1966) # [[Eva Balaguer-Cortés López]] idazlea (Zaragoza, 1965) # [[Rita Taborda Duarte]] idazlea (Lisboa, 1973) # [[Cristina Carvalho]] idazlea (Portugal, 1949) # [[An Alfaya]] idazlea (Galizia, 1964) # [[San Luisko kondesa]] idazlea (Murtzia, 1884-Madril, 1929) # [[Montserrat Aguer Teixidor]] filologoa eta idazlea (Figueres, 1963) # [[María Rosa de Madariaga]] historialaria (Madril, 1937-2022) # [[Asima Chatterjee]] botanikaria, kimikaria (India, 1917-2006) # [[Alicia Fernández Rodríguez]] poeta (Galizia, 1987) # [[Coloma Rosselló i Miralles]]  idazlea (Palma, 1871 - i1955) # [[Walda Pla i Rosés]] eleberrigilea  (Maresme, 1913ko- Badalona, 2014) # [[Maria Fullana i Montoro]] idazlea(Valentzia, 1958) poeta, narratzaile, itzultzaile eta irakasle ohia # [[Susana Prieto]] idazlea eta gidoigilea (Puebla de Sanabria, Zamora, 1962) # [[Isabel Thorne]] medikua, emakumeen eskubideen aldeko ekinzailea (Londres, 1834-1910) # [[María Gertrudis Hore|Maria Gertrudis Hore]]  poeta (Cadiz, 1742 -1801) eko abuztuaren 9a)  # [[Katherine Esau]] botanikaria (Ukrania-AEB, 1898-1997) # [[Elizabeth Stern]] patologoa (Kanada-AEB, 1915-1980) # [[Josefina Solsona i Querol]] idazlea (Bartzelona, 1907-1960) # [[Tamara Andrés]] idazlea (Pontevedra, 1992) # [[Enriqueta Muñiz]] idazlea, kazetaria eta itzultzailea  (Madril, 1934– Buenos Aires, 2013)  # [[Blanca Mira]] eleberrigilea (Jumilla, Murtzia, 1989) # [[Kei Okami]],  medikua (Japonia, 1859 - 1941) # [[Edinburgoko zazpiak]] # [[Diana Maff%C3%ADa]] filosofoa eta aktibista (Argentina, 1953) # [[Carmen Moreno Pérez|Carmen Moreno]] idazlea  (Cádiz, 1974) # [[Marie-Hélène Lafon]] irakasle atxikia eta idazlea (Aurillac, Cantal, Frantzia, 1962) irakasle atxikia eta idazlea # [[Gaëlle Heureux]] idazlea eta irratiko kronista (Bourg-en-Bresse, Frantzia, 1970) # [[Matilda Chaplin Ayrton]] medikua (Honfleur, Frantzia, 1846 - 1883ko uztailaren 19a)  # [[Carolina Amaya]] kazetaria (El Salvador) # [[Isabella W. Blaney]] aktibista, sufragista (AEB) # [[Fatima Ouassak]] saiakeragilea, hizlaria, politika publikoetako aholkularia eta militante ekologista, feminista eta arrazakeriaren aurkakoa ((Rif, Maroko, 1976) # [[Helen Evans]] medikua (Irlanda, 1833-1903) # [[Shin Saimdang]] artista, idazle, kaligrafo eta poeta (Korea, 1504-1551) }} '''Berriak 2024''' ('''iraila''') {{zutabeak|kopurua=3| # [[María Fernández García]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (León,1884-Derio,1937) # [[Juana Abascal Nicolás]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Castro Urdiales, 1908-Derio, 1938) # [[Elvira Martínez Porres]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Santurtzi, 1883-Derio, 1937) # [[Conchita Portu Etxeberria|Conchita Portu Exeberria]] '''SORTUA''' irakaslea, zinegotzia, historialaria (Hondarribia, 1943-2017) # [[Severina Sagarzazu Martínez|Severina Sagarzazu]] '''SORTUA''' arrain-saltzailea (Hondarribia, 1911-1994) # [[Joxepa Darceles Bengoetxea]] '''SORTUA''' emagina (Hondarribia, 1888-1972) # [[Merche Gallardo Carrillo]] '''SORTUA''' Saturrarango emakumeen kartzelan jaioa (Mutriku, 1940) # [[Loli Prieto Arana|Loli Prieto]] '''SORTUA'''kirolaria (Hondarribia, 1943-2019) # [[Lupe Artola Cornú]] '''SORTUA''' frantses eta euskara irakaslea (Hondarribia, 1945) # [[Nieves Alza Castillo]] '''SORTUA''' saskibaloi joka laria eta bultzatzailea (Hondarribia, 1954) # [[Ixabel Alkain Etxeberria|Isabel Alkain]] '''SORTUA''' irakaslea, alardeko kapitaina, bidaiaria (Hondarribia, 1961) # [[Arantza Mariskal Balerdi]] '''SORTUA''' Dokumentazio eta liburutegi arduraduna (Hondarribia, 1967) # [[Teresa Gorria Arrizabalaga]] '''SORTUA''' maistra (Hondarribia, 1836-1905) # [[Jasone Miranda-Bilbao]] '''SORTUA''' artista (Bilbo, 1964) # [[Rafaela Baigorri Ibañez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran Madril Ventas espetxean hila (Mañeru, 1892-Madril, 1943) # [[Rufina Chocarro Villar]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Allo, 1891-Erreniega, 1936) # [[Amada Morentín Roldán]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Lodosa, 1910-Deierri, 1936) # [[Felipa del Pueyo Ruiz]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Tarazona, 1897-Ausejo, 1936) # [[Bea Lema]] '''SORTUA''' artista, ilustratzaile (Coruña, 1985) # [[Herminia Domínguez Martínez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran borrokan eraila (Buñuel, 1917-Donostia, 1936) # [[Esperanza Escribano Martínez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Calahorra, 1881-Azkoien, 1936) # [[Marian Fernández]] '''SORTUA''' zinemagilea (Iruñea, 1974) # [[Pilar Fernández Rodríguez]] '''SORTUA''' langilea, 36ko gerran fusilatua (Tudelilla, 1891-Azkoien, 1936) # [[Carmen Gurrea Fernández]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Alfaro, 1921- Azkoien, 1936) # [[Dolores Gurrea Fernández]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Alfaro, 1919- Azkoien, 1936) # [[Gabriela Lorente Sáenz]] '''SORTUA''' etxekoandrea 36ko gerran fusilatua (Calahorra, 1878-Azkoien, 1936) # [[Lucia Maeso Bergé]] '''SORTUA''' futbol-atezaina (Palentzia 2006) # [[María Castejón Leorza]] '''SORTUA''' historialaria, zinema-kritikaria (Lizarra, 1975) # [[Luisa Lasheras Royo]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Cortes, 1912-Gallur,1936) # [[Nicomedes Marañon Orio|Nicomedes Marañón Orio]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Viana, 1898-Logroño, 1936) # [[Martina Martínez Bueno]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Buñuel, 1873-Magallón, 1936) # [[Rosa Zufia Sanz]] '''SORTUA''' kazetaria eta zinemagilea (Tutera, 1958) # [[Meg Connery]] sufragista (Irlanda, 1879-1958) # [[Rebekka Haase]] 2024ko Udako Olinpia r Jokoetako dominaduna (Alemania, 1993) # [[Salwa Eid Naser]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Nigeria, 1998) # [[Gina Lückenkemper]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Alemania, 1996) # [[Fatima Surayya Bajia]] idazlea (Pakistan, 1930-2016) # [[Phoebe Starfield Leboy]] biokimikaria, aktibista (AEB, 1936-2012) # [[Muriel Barbery]] idazlea (Maroko, 1969) # [[Ruperta Bautista]] idazle tzotzila (Mexiko, 1975) # [[Anna Thynne]] itsas zoologoa (Erresuma Batua, 1806-1866) # [[Loung Ung]] idazlea eta ekintzailea (Kanbodia, 1970) # [[Elena Cánovas]] antzerkigilea, antzerki zuzendaria, gizarte laguntzailea (Madril 1955) # [[María Luisa Moneró]] aktorea, kupletista (Madril 1889-1982) # [[María Jesús Valdés]] aktorea, ahots aktorea (Madril 1927-2011) # [[Nuria Torray]] aktorea (Bartzelona 1934-Madril 2004) # [[Alejandra Torray]] aktorea, ahots-aktorea (Madril 1968) # [[Mercedes Barranco]] aktorea (Bartzelona 1899-Madril 1957) # [[Julia Martínez]] aktorea (Santander 1931) # [[María Massip]] aktorea (Albacete 1942- Madril 2002) # [[Queta Claver]] aktorea (Valentzia 1932- Madril 2003) # [[Anita Martos]] aktorea, irakaslea (Uruguai 1893- Madril 1953) # [[Debbie_Brill]] atleta (Kanada, 1953) # [[Aya Kōda]] eleberrigilea eta saiakeragilea (Japonia, 1904-1990) # [[Vera de Spinadel|Vera de Spinabel]] matematikaria (Argentina, 1929-2017) # [[Laetitia Colombani]] idazlea (Frantzia, 1975) # [[Gloria González Aseguinolaza]] biologoa # [[Ángeles Mora]] idazlea (Kordoba 1952) # [[Olive Oatman]] esploratzaile bahitua (AEB 1837-1903) # [[Rebecca Cheptegei]] atleta (Uganda 1991-2024) # [[Betty Harris (zientzialaria)]] kimikaria (AEB 1940) # [[Marie-Béatrice de Baye]] poeta (Frantzia 1859-1928) # [[Nelly Alard]] aktorea, gidoilaria (Frantzia 1960) # [[María Topete]] espetxe-funtzionarioa (Espainia 1900-2000) # [[Constance Reid]] idazlea, matematika dibulgatzailea (AEB, 1918-2010) # [[Flossie Wong-Staal]] birologoa (Txina-AEB, 1947-2020) # [[Lucía Caram]] moja aktibista (Argentina/Katalunia 1966) # [[Magda Roger]] aktorea (Espainia XX. mendea) # [[Patricia H. Clarke]] kimikaria (EB 1919-2010) # [[Lila Azam Zanganeh]] idazlea (Paris 1976) # [[Brigitte Aubert]] idazlea (Cannes 1956) # [[Simone de Saint-Exupéry]] idazlea (Frantzia 1898-1978) # [[Marie-Madeleine de Saint-Exupéry]] idazlea (Fratzia 1897-1926) # [[Teresa Herrera]] filantropoa (Coruña 1712-1791) # [[Stephanie Beacham]] aktorea (EB 1947) # [[Ana Maria Vidal]] aktorea (Madril 1944) # [[Tina Sainz]] aktorea (Madril 1945) # [[Mari Carmen Yepes]] aktorea (Bartzelona 1942-Madril 2015) # [[Laly Soldevila]] aktorea (Bartzelona 1933-Madril 1979) # [[Ángeles Martín]] aktorea, aurkezlea (Madril 1968) # [[Luisa Rodrigo]] aktorea (Madril 1901-1986) # [[Mariam Budia]] idazlea, antzerkigilea (Errioxa 1970) # [[Casey Wilson]] aktorea, komediantea (AEB 1980) # [[Violetta Villas|Violeta Villas]] abeslaria (Polonia, 1938-2011) # [[Feliza Bursztyn]] eskultorea (Kolonbia 1933- Paris 1982) # [[Maria Barrientos]] sopranoa (Bartzelona 1884- Lapurdi 1946) # [[Eileen Kramer]] dantzaria, koreografoa (Australia 1914) # [[Antisa Khvichava]] 132 urte bizi izanaren erreklamatzailea (Georgia 1880-2012) # [[Besse Cooper]] ehun urteduna, maistra, sufragista (AEB 1879-2009) # [[Sahan Dosova]] ehun urteduna (Kazakhstan 1879?-2009) # [[Maria Olivia da Silva]] ehun urteduna (Brasil 1880?-2010) # [[Tomiko Itooka]] ehun urteduna, zaharrena (Japonia 1908-) # [[Fusa Tatsumi]] ehun urteduna, zaharrena (Japonia 1907-2023) # [[Pilar Serra]] erakusketa-komisarioa (Zaragoza, XX. mendea) # [[Concha García (artista)]] eskultorea (Santander 1960) # [[Susanna Rafart]] idazlea (Girona 1962) # [[Florence Hedges]] botanikaria (AEB, 1878-1956) # [[Jeanne Loiseau]] idazlea (Frantzia 1854-1921) Leire # [[Tahia Halim]] margolaria (Egipto 1919-2003) Isabel # [[Mercedes Barcha Pardo]] musa, zaintzailea (Kolonbia 1932-2020) # [[Fanny Mikey]] aktorea, antzerki-zuzendaria (Argentina 1930-Kolonbia 2008) # [[Nadia Battocletti]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Italia, 2000) # [[Andreja Leški]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Eslovenia, 1997) # [[Alice Bellandi]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Italia, 1998) # [[Mathilda Hodgkins-Byrne]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Londres, 1994) # [[Gloria Zea]] filosofoa, arte sustatzailea (Kolonbia 1935-2019) # [[Elena Congost]] atleta paralinpikoa (Bartzelona 1987) # [[Marta Fernández Infante]] igerilari paralinpikoa (Burgos 1994) # [[Nuria Marqués ]] igerilari paralinpikoa (Bartzelona 1999) # [[Virginia Feito]] idazlea (Madril 1988) # [[María Manjavacas]] kazetaria (Ciudad Real, XX. mendea) # [[Marta Fernández Vázquez]] kazetaria, idazlea (Madril 1973) # [[Inmaculada Galván]] kazetaria (Madril 1963) # [[Marta Reyero]] kazetaria (León 1965) # [[Fawzia Koofi]] politikaria, aktibista (Afganistan 1975) # [[Saba Sahar]] film zuzendaria, aktibista (Afganistan 1975) # [[Blanca Estrella Ruiz Ungo]] maistra eta Clara Campoamor elkartearen sortzaile eta presidentea (1944-2024) # [[Mayana Itoiz]] ilustratzaile eta komikigile baionarra (1978) # [[Claire Etcherelli]] idazlea (Frantzia 1941-2023) # [[Maylis Adhémar]] idazlea, kazetaria (Frantzia 1985) # [[Françoise Mézières]] fisioterapeuta (Frantzia 1909-1991) # [[Daisy Roulland-Dussoix]] mikrobiologo molekularra (Suitza 1936– 2014) # [[Brenda Milner]] neuropsikologoa (Erresuma Batua-Kanada 1918) # [[Michaela DePrince]] dantzaria (Sierra Leona, 1995-AEB, 2024) # [[María Ruiz de Burton]] idazlea (Mexiko 1832-AEB 1895) # [[Blanca Oteyza]] aktorea (Madril 1965) # [[Rosa Maria Oriol Porta]] bitxigilea, enpresaburua (Bartzelona 1946) # [[Rocío Delgado]] kazetaria (Pontevedra 1985) # [[Purificación García]] moda diseinatzailea (Ourense 1952) # [[Victoria Alonso]] film ekoizlea (Argentina/AEB 1965) # [[Anna Teixidor Colomer]] kazetaria, historialaria (Girona 1978) # [[Sara Sorribes]] binaka tenislari brontze olinpikoa (Castelló 1996) # [[Cristina Bucșa]] binaka tenislari brontze olinpikoa (Moldavia/Kantabria 1998) # [[Sara Andrés Barrio]] atleta paralinpikoa (Madril 1986) # [[María Isabel Perelló Doménech]] epailea, Auzitegi Goreneko presidentea (Bartzelona/Coruña 1958) # [[Mariana Mazzucato]] ekonomialaria (Italia/AEB 1968) # [[Clara Martínez de Careaga]] magistratua (Madril 1959) # [[Roser Bach]] epailea (Bartzelona 1964) # [[Ana Ferrer]] epailea (Madril 1959) # [[Olga Sánchez Cordero]] epailea (Mexiko 1947) # [[Margarita Cabello Blanco]] epailea (Kolonbia 1957) # [[Andrea Muñoz Sánchez]] epailea (Txile 1957) # [[Zarela Villanueva Monge]] epailea (Costa Rica 1952) # [[Sue Gray (funtzionarioa)]] politikaria, goi funtzionarioa (EB 1957) # [[Rocío Sagaón]] aktorea (Mexiko, 1933-2015) # [[Ana Mérida]] koreografoa (Mexiko, 1922-1991) # [[Guillermina Bravo]] dantzaria eta koreografoa (1920-2013) # [[Anna Sokolow]] dantzaria eta koreografoa (1910-2000) # [[Carmen Herrero Ayllón]] kimikaria, irakaslea (Madril, 1913-1997) # [[Marie-Michèle Beaufils]] idazlea (Frantzia 1949-2014) # [[Marie Cosnay]] idazlea (Frantzia 1965) # [[Columba Dominguez]] aktorea, abeslaria (Mexiko 1929-2014) # [[Silvia Lemus]] kazetaria (Galizia/Mexiko 1945) # [[Camila Cañeque]] artista (Bartzelona, 1984-2024) # [[Carlota Rodr%C3%ADguez de Robles]] kimikaria, irakaslea (Zamora, 1907-1990) # [[Adela Barn%C3%A9s Gonz%C3%A1lez]] kimikaria, irakaslea (Ávila/Mexiko, 1908-2011) # [[Élisabeth Badinter]] filosofoa, idazlea (Frantzia 1944) # [[Lola González Ruiz]] abokatua (León 1946-Madril 2015) # [[Elisabet Casanovas]] aktorea (Bartzelona 1994) # [[Aixa Villagrán]] aktorea (Sevilla 1978) # [[Celia Freijeiro]] ekoizlea, aktorea (Pontevedra 1983) # [[Patricia Reyes Spíndola]] aktorea, zuzendaria, ekoizlea (Mexiko 1953) # [[Paula Usero]] aktorea (Valentzia 1991) # [[Carol Rodríguez Colás]] film zuzedaria (Bartzelona 1982) # [[Paula Anta]] artista, argazkilaria (Madril 1977) # [[Meritxell Calvo]] aktorea (Bartzelona 1986) # [[Raquel Peláez]] aktorea (León 1978) # [[Edith Marion Patch]] entologoa, idazlea (AEB, 1876-1954) # [[Petra Barnés González]] kimikaria, farmazialaria (Madril/Mexiko, 1908-1992) # [[Isabelle Rimbaud]] idazlea (Frantzia 1860-1017) # [[Jeanne Puchol]] komikigile eta ilustratzaile frantziarra (1957) # [[Michiyo Tsujimura]] biokimikaria (Japonia, 1888-1969) # [[Matilde Landeta]] film gidoilaria eta zuzendaria (Mexiko, 1910-1999) # [[Susana Martín Gijón]] idazlea, nobela beltza (Sevilla 1981) # [[Carlota Pérez]] ekonomialaria (Venezuela 1939) # [[Pepa Roma]] kazetaria, argazkilaria, eleberrigilea (Lleida XX. mendea) # [[Florence Cassez]] Mexikon zigortua (Frantzia 1994) # [[Denise Maerker]] abokatua, kazetaria (Mexiko 1965) # [[Cristina Álvarez Rodríguez]] arkitektoa, politikaria (Argentina 1967) # [[Roser Tapias]] aktorea, modeloa (Bartzelona 1989) # [[Ángela Cervantes]] aktorea (Bartzelona 1993) # [[Lurdes Barba Rodríguez]] aktorea, antzerki-zuzendaria (Bartzelona 1949) # [[Marta Frías Acedo]] futbol-arbitro aitzindaria (Cáceres 1980) # [[Mabel Purefoy FitzGerald]] fisiologo, patologo klinikoa (Erresuma Batua, 1872-1973) # [[Anne Baraou]] Frantziako komikigilea (1965) # [[Claire Chazal]] kazetaria (Frantzia 1956) # [[Hélène Gordon-Lazareff]] kazetaria (Frantzia 1909-1988) # [[Mary Winearls Porter]] kristalografoa (Erresuma Batua, 1886-1980) # [[Agnès Martin-Lugand]] idazlea (Frantzia 1979) # [[Cécile Bailly]] idazlea (Frantzia 1968) # [[Mireille Best]] idazlea (Frantzia 1943-2005) # [[María Zamora]] film ekoizlea (Valentzia 1976) # [[Ada Wells]] sufragista (EB 1863-Zeelanda Berria 1933) # [[Carol Rovira]] aktorea, abeslaria (Tarragona 1989) # [[Mary Ruiz]] aktorea (Madril 1980) # [[Ángela Cremonte]] aktorea (Madril 1982) # [[Belinda Washington]] aurkezlea, aktorea (Londres/Espainia 1963) # [[Blanca Marsillach]] aktorea (Bartzelona 1966) # [[Cristina Marsillach]] aktorea (Madril 1963) # [[Mónica Portillo]] aktorea, dantzaria (Bartzelona 1989) # [[Lucía Veiga]] aktorea, bakarrizketagilea (Coruña 1979) # [[Mireia Oriol]] modeloa, aktorea (Bartzelona 1996) # [[María Luisa Oyarzábal Fernández]] enpresaria, irakaslea (Bilbo 1933-2022) # [[Olga Duque de Ospina]] abokatu, politikaria (Kolonbia 1930-2019) # [[Beatriz Sanchis]] film-zuzendaria (Valentzia 1976) # [[Marta Nieto]] aktorea (Murtzia 1982) # [[Mabel Purefoy FitzGerald]] patologo klinikoa (Erresuma Batua, 1872-1973) # [[Vera Popova]] kimikaria (Errusia, 1867-1896) # [[Elena Paunero Ruiz]] botanikaria (Valladolid/Madril, 1906-2009) # [[Fatima Daas]] idazlea (Frantzia 1995) # [[Constance Debré]] abokatua, eleberrigilea (Paris 1972) # [[Jeanne Galzy]] idazlea (Frantzia 1883-1977) # [[Arati Saha]] igerilaria (Kalkuta 1940-1994) # [[Caryl Churchill]] antzerkigilea (EB 1938) # [[Carmen Salinas]] aktorea, imitatzailea (Mexiko 1939-2021) # [[Malena Narvay]] aktorea, abeslaria (Argentina 1997) # [[Elisa Mouliaá]] aktorea (Madril 1989) # [[Rosa Villacastín]] kazetaria (Avila 1947) # [[Leila Guerriero]] kazetaria (Argentina 1967) # [[Laura Sisteró]] film-zuzendaria (Bartzelona 1986) # [[Carmen Rigalt]] kazetaria (Lleida 1949) # [[Alejandra Meco]] aktorea (Madril 1990) # [[Azara García de los Salmones Marcano]] ultramaratoilaria (Kantabria 1983) # [[Elsa y Elmar]] abeslaria (Kolonbia, 1993) # [[Nancy Peña]] komikigile eta ilustratzaile frantsesa (Tolosa, 1979) # [[Nadezhda Tolokonnikova]] ekintzaile eta performance artista (Errusia 1989) # [[Heidi Watney]] kazetaria (Kalifornia, 1981) # [[Lola Arias]] idazlea, aktorea, zuzendaria (Argentina 1976) # [[Sarah Rector]] petrolio-handiki afroamerikarra umetatik (AEB, 1902+1967) # [[Carmen Abela y Espinosa de los Monteros]] maistra eta pedagogoa (Cadiz 1897, Guadalajara 1962) # [[Carme Bravo Roy]] pianu-jole eta pedagogoa (Bartzelona, 1919-2007) # [[Gemma Humet]] abeslaria (Bartzelona 1988) # [[Sara Miquel]] aktorea (Girona 1984) # [[Nuria Giménez Lorang]] film-zuzendaria (Bartzelona 1976) # [[Laura Galán]] aktorea (Guadalajara 1986) # [[María José Rubio]] medikua, politikaria (Coruña 1956) # [[Virginia García del Pino]] film-zuzendaria (Bartzelona 1966) # [[Sara Vítores]] kazetaria (Avila 1972-Madril 2024) # [[Pilar Farjas]] medikua, politikaria (Teruel/Galizia 1956) # [[Rocío Mosquera]] medikua, politikaria (Ourense 1956) # [[Marta Molist Codina]] mendi lasterkaria (Bartzelona 1982) # [[Marianne Jean-Baptiste]] aktorea (Londres, 1967) # [[Anne Pouget-Tolu]] frantziar idazlea (Sardinia, 1955) # [[Hilde Mangold]] enbriologoa (Alemania,1898-1924) # [[Idelisa Bonnelly]] itsas biologoa (Dominikar Errepublika,1931-2022) # [[Blanca Calvo Moraza]] maistra, kazetaria eta idazlea (Ourense,xxx -1939) # [[Gertrud Bodenwieser]] dantzaria, koreografoa (Viena, 1890-1959) # [[Dolly Nazir]] igerilaria (India, 1935-2012) # [[Lourdes Reparaz]] igerilaria (Gasteiz 1948- 1999) # [[Sara Barquinero]] filosofoa eta idazlea (Zaragoza, 1994) # [[Laura Loomer]] aktibista politikoa (AEB 1993) # [[Irene Villa]] kazetaria, psikologoa, kirolari paralinpikoa (Madril 1978) # [[Esther Peris]] paralinpiar eskiatzailea (Espainnia XX. mendea) # [[Nathalie Carpanedo]] paralinpiar eskiatzailea (Madril XX. mendea) # [[Beatriz Rodríguez]] idazlea (Sevilla 1980) # [[María Sanjurjo]] patin-hockey jokalaria (Coruña 2000) # [[Masta Quba]] rap abeslaria, aktibista (Mexiko 1988) # [[Lucia Riaño]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1975) # [[Rachida Dati]] politikaria (Frantzia 1965) # [[Sahra Wagenknecht]] politikaria, kazetaria (Alemania 1969) # [[Carme Aymerich i Barbany]] Catalunyako irakaslea eta pedagogoa (Bartzelona 1915 - 2001) # [[Rosa Arj%C3%B3 P%C3%A9rez]] Aragoiko maistra (Zaragoza 1885 - 1918) # [[Gloria Velat]] xakelaria (Bartzelona 1915-1988) # [[Maria Luisa Gutiérrez]] xakelaria (Menorca 1930) # [[Sofía Ruiz ]] xakelaria (Bartzelona?- ? 1968) # [[Eileen Betsy Tranmer]] xakelaria (EB 1910-1983) # [[Chantal Chaudé de Silans]] xakelaria (Frantzia 1919-2001) # [[Ana Paula Arósio]] aktorea, modeloa (Brasil 1975) # [[Alba Planas]] aktorea (Madril 2000) # [[Leticia Sánchez Ruiz]] idazlea, kazetaria (Asturias 1980) }} ==='''Berriak 2024''' ('''abuztua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ania Sáenz de Buruaga]] ----'''SORTUA''' ilustratzailea (Gasteiz, 1988) # [[Cristina Larrea]] ef-- '''SORTUA''' atleta (Eibar, 1966) # [[Estefania Etxebeste Giraldo]] ef-- '''SORTUA''' harri-jasotzailea (Ituren, 2002) # [[Maria Jesus Berrotaran Etxeberria|Maria Jesus Berrotaran]] ----'''SORTUA''' aguazila, mazularia, feminista (Hondarribia, 1949) # [[Miren Izaskun Asua]] ef-- '''SORTUA''' aktorea eta antzerki zuzendaria (Elorrio, 1963) # [[Adriana Ruano Oliva]] urrezko domina tiroan 2024 (Guatemala, 1955) # [[Alba Sidera]] kazetaria (Girona 1979) # [[Aleksandra Jarecka]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1995) # [[Alena Olsen]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1995) # [[Alev Kelter ]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Alex Sedrick]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Alexandra Louis-Marie]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1996) # [[Alice Schwarzer]] kazetari aktibista (Alemania 1942) # [[Alicja Klasik]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 2004) # [[Ally Wollaston]] txirrindularia, omniumean brontze olinpikoa, talde jazarpenean zilarra (Zeelanda Berria 2001) # [[Altina Schinasi]] artista, asmatzailea (AEB 1907-1999) # [[Alysha Corrigan]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1997) # [[Alysha Newman]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1994) # [[Amanda Donohoe]] aktorea (EB 1962) # [[Amber Anning]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 2000) # [[An Qixuan]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Txina, 2000) # [[Ana Bokesa]] aktorea (Madril, ?) # [[Ana Patrícia Ramos|Ana Patricia Ramos]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Brasil, 1997) # [[Anna Cockrell]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 1997) # [[Anna Dorothea Therbusch]] margolaria (Prusia 1721-1782) # [[Anna Mahler]] eskultorea (Austria 1904-EB 1988) # [[Anna Morris]] txirrindularia, taldekako jazarpen brontze olinpikoa (EB 1995) # [[Anna R. Figueiredo]] idazlea (Ourense 1963) # [[Anna Short Harrington]] modeloa, sukaldaria (AEB 1897-1955) # [[Annette Echikunwoke|Annete Echikunwoke]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1996) # [[Antsa Proventzakoa]] Frantziako printzesa, Gaztelako infanta (1225-1261) # [[Ariana Ramsey]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 2000) # [[Arlen Siú]] abeslari eta poeta sandta (Nikaragua, 1955-1975) # [[Asia Hogan-Rochester]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1999) # [[Audrey Mestre]] urpekaria (Frantzia, 1974-2002) # [[Aunt Jemima]] pertsonaia (AEB 1893) # [[Barbiturikills]] kaleko artista (Valentzia 1972) # [[Bavuudorzhiin Baasanjüü]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Mongolia,1999) # [[Beatriz de Palacios]] soldadua (Andaluzia/Mexiko XVI. mendea) # [[Beatriz Proventzakoa]] Frantziako printzesa, erregina ezkontidea, latindar enperatriza (1229- Italia1267) # [[Beatriz Souza]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Brasil, 1998) # [[Beatriz Suabiakoa]] Gaztela eta Leongo erregina ezkontidea (Germania 1205-Zamora 1235) # [[Becky Wilde]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (Erresuma batua, 1997) # [[Bertha Badt-Strauss]] kazetaria, judua (Prusia 1885-1970) # [[Blanca Eekhout]] politikaria (Venezuela, 1968) # [[Blanka Frantziakoa]] printzesa, Gaztelako infanta (Jaffa 1253-Paris 1320) # [[Boryana Kaleyn]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Bulgaria, 2000) # [[Brittany Brown]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1995) # [[Bryony Botha]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1997) # [[Camryn Rogers|Camaryn Rogers]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1999) # [[Cari Champion]] kazetaria (AEB 1978) # [[Carissa Norsten]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Carmen Bernardos]] aktorea (Madril 1927-2021) # [[Carmen Verlichak]] idazlea (Madril/Argentina/Kroazia XX. mendea) # [[Carola Stern]] kazetaria, idazlea (Alemania 1925-2006) # [[Catherine Lacey]] idazlea (AEB, 1985) # [[Charity Williams]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1996) # [[Chiara Consonni]] txirrindularia, madison urre olinpikoa (Italia 1999) # [[Chloe Daniels]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Cierra Burdick]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Coraline Vitalis]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1995) # [[Cristina Sánchez-Andrade]] idazlea (Coruña 1968) # [[Cuca Escribano]] aktorea (Madril, 1973) # [[Cyréna Samba-Mayela]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 2000) # [[Daisy eta Violet Hilton]] biki pikopagoak, zirkuko musikariak (EB 1908-AEB 1969) # [[Daria Pikulik]] txirrindularia, omniemean zilar olinpikoa (Polonia 1997) # [[Darja Varfolomeev|Darja Varfolomeew]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Errusia,2006) # [[Dearica Hamby]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Deng Yawen]] txirrindularia, BMX librean urre olinpikoa (Txina 2005) # [[Ding Xinyi]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2004) # [[Dolores Vilavedra]] idazlea, literatura kritikaria (Pontevedra 1963) # [[Dora Lush]] bakteriologoa (Australia, 1910-1943) # [[Dorothea Veit]] idazlea (Alemania 1764-1839) # [[Dorothy Miles]] idazle gorra, keinu hizkuntzan aitzindaria (EB 1931-1993) # [[Eleanor Patterson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Australia, 1996) # [[Elisa Mevius]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2004) # [[Elise Reimarus]] idazlea, hezitzailea (Alemania 1735-1805) # [[Elsie Inglis]] medikua, aktibista (Eskozia, 1864-1917) # [[Emily Shearman]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1999) # [[Emma Ann Reynolds]] erizain, medikua (AEB, 1862-1917) # [[Emma Finucane]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 2002) # [[Esther Bendahan]] idazle sefardia (Tetuan 1964) # [[Esther Vilar]] idazlea, soziologoa, medikua (Argentina 1935) # [[Eva Canel]] idazlea, hizlaria, (Asturias, 1857-Habana, 1932) # [[Faith Cherotich]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kenia, 2004) # [[Fancy Bermudez]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2002) # [[Fanny Lewald ]] idazlea (Prusia 1811- Alemania 1889) # [[Farah Nabulsi]] giza eskubideen aldeko zinemagilea (Londres 1978) # [[Feng Bin]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txina, 1994) # [[Florence Symonds]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2002) # [[Georgia Bell]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Erresuma Batua, 1993) # [[Georgia Hale]] zinema mutuko aktorea (AEB 1905-1985) # [[Georgina Hale]] aktorea ( EB 1943-2024) # [[Gertrud Kornfeld]] kimikaria (Alemania, 1891-1955) # [[Giulia Rizzi]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Italia, 1989) # [[Greta Scacchi]] aktorea (Italia/Australia 1960) # [[Guo Qiqi]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1998) # [[Hailey Van Lith]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 2001) # [[Haley Batten]] txirrindularia, mendian zilar olinpikoa (AEB 1998) # [[Hao Ting]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2001) # [[Harriet Boyd Hawes]] arkeologoa (AEB, 1871-1945) # [[Haruka Funakubo]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Japonia, 1998) # [[Haruka Kitaguchi]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Japonia, 1998) # [[Helena Villar Janeiro]] idazlea (Lugo 1940) # [[Henriette Herz]] idazlea, hezitzailea (Alemania 1764-1847) # [[Hetty van de Wouw]] txirrindularia, keirinean zilar olinpikoa (Herbehereak 1998) # [[Hezly Rivera]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2008) # [[Hina Hayata]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna(Japonia, 2000) # [[Huang Zhangjiayang]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2000) # [[Huh Mi-mi]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Korea,2002) # [[Ida Hahn-Hahn]] idazlea (Alemania 1805-1880) # [[Ilona Maher]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1996) # [[Inés de Guevara]] infanta (?- 1265) # [[Inma López Silva]] idazlea (Coruña 1968) # [[Ioana Vrinceanu]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Errumania, 1994) # [[Irene Alba]] aktorea (Madril 1867-Bartzelona 1930) # [[Irene Angelo]] erregina ezkontidea (Konstantinopla 1181-Alemania 1208) # [[Irene Caba Alba]] aktorea (Argentina 1899-Madril 1957) # [[Iryna Herashchenko|Iryma Herashchenko]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Ukraina, 1995) # [[Jasmine Martin]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Hegoafrika, 2000) # [[Jasmine Moore]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2001) # [[Jemima Montag]] Atleta. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (Australia, 1998) # [[Jenny Rissveds ]] txirrindularia, mendian briontze olinpikoa (Suedia 1994) # [[Jeon Hun-young]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 1994) # [[Jessica Hull]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Australia, 1996) # [[Jessica Roberts]] txirrindularia, taldekako jazarpen brontze olinpikoa (EB 1999) # [[Juana Camilión]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 19) # [[Julia Caba Alba]] aktorea (Madril1902-1988 19) # [[Julia Trujillo]] aktorea (Madril 1932-2013) # [[Julien Alfred]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Santa Luzia, 2001) # [[June Sutor]] kristalografoa (Zeelanda Berria-1929 Londres) # [[Katarina Johnson-Thompson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Erresuma Batua, 1993) # [[Katy Marchant]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 1993) # [[Kayla Canett]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Kaylia Nemour]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 2006) # [[Kaylyn Brown]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2004) # [[Kelsey Teneti]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Keyara Wardley]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2000) # [[Kim Kum-yong|Kimkum-young]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ipar Korea, 2001) # [[Krissy Scurfield]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Kristen Thomas]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Kristi Kirshe]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1994) # [[Kristina Norvegiakoa]] printzesa, Gaztelako infanta (Norvegia 1234- Sevilla 1262) # [[Laura Mart%C3%ADnez de Carvajal]] medikua (Kuba, 1869-1941) # [[Lauren Doyle]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Laviai Nielsen|Laviani Nielsen]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 1996) # [[Leocadia Alba]] sopranoa, aktorea (Valentzia 1866-Madril 1952) # [[Leonor Rodríguez de Castro]] Gaztelako infanta (?- Burgos 1275) # [[Li Jiaman]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Txina, 1997) # [[Lilian Suzette Gibbs]] botanikaria (Erresuma Batua, 1870-1925) # [[Lim Si-hyeon]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 2003) # [[Linda Richards]] erizaina (AEB, 1841-1930) # [[Lisa Mayer]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Alemania, 1996) # [[Lisa van Belle]] txirrindularia, madison brontze olinpikoa (Herbehereak 2001) # [[Louise Blanchard Bethune]] arkitektoa (AEB, 1856-1913) # [[Lu Gwei-djen]] biokimikaria (Txina, 1904-1991) # [[Luana Márton]] taekwondo jokalaria (Tenerife, 2006) # [[Lucía Galán]] abeslaria, aktorea (Argentina 1961) # [[Lucia Yépez Guzmán]] borrokalaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ekuador, 2001) # [[Lydia Rabinowitsch-Kempner]] bakteriologoa (Lituania-Alemania, 1871-1935) # [[Maddi Wesche]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Zelanda Berria, 1999) # [[Mahina Paul]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Maike van der Duin]] txirrindularia, madison brontze olinpikoa (Herbehereak 2001) # [[Manon Veenstra]] txirrindularia, BMX lasterketan zilar olinpikoa (Herbehereak 1998 # [[Mar%C3%ADa Teresa Murillo]] botanikaria (Kolonbia, 1929-2017) # [[Margaret Floy Washburn]] psikologoa (AEB, 1871-1939) # [[Margarita Proventzakoa]] infanta, Frantziako erregina (Frantzia 1221-1295) # [[Margarita Skulesdatter]] erregina (Norvegia 1208-1270) # [[Margit Nordin]] gizonezkoekin lehiatu zen 1. emakume eskiatzailea (Suedia 1897-1982) # [[María Belón]] medikua (Madril 1965) # [[Maria Berta Rohangoa]] noblea (Austrohungariar Inperioa, 1868 – Viena, 1945) # [[Maria Dimádi|Maria Dimadi]] erresistente exekutatua (Grezia, 1907-1944) # [[María Liñeira]] literatura teorialaria (Coruña 1979) # [[María Xosé Porteiro]] idazlea (Madril/Vigo 1952) # [[Marie Lebour]] biologoa (Erresuma Batua, 1876-1971) # [[Marie Luise Kaschnitz]] idazlea (Alemania 1901-Italia 1974) # [[Marie Reichert]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2001) # [[Marie-Florence Candassamy]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1991) # [[Marion Dönhoff]] kazetaria, idazlea, kondesa (Prusia 1909-Alemania 2002) # [[Marion J. Lamb]] biologoa (Erresuma BAtua, 1939-2021) # [[Marion Walter]] matematikaria (Berlin 1928-AEB 2021) # [[Marta Maggetti|Marta Maggeti]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Italia, 1996) # [[Martyna Swatowska-Wenglarczyk]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1994) # [[Mary Moraa]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kenia, 2000) # [[Mary Vaux Walcott]] botanikaria, ilustratazilea (AEB, 1860-1940) # [[Matilda Smith]] botanikaria, ilustratzailea (Mumbai 1854- Londres 1926-1990) # [[Melissa Jefferson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Hego Carolina, 2001) # [[Michele Greene]] aktorea (AEB 1962) # [[Montse Dopico]] kazetaria (Lugo 1977) # [[Montse Pena]] idazlea, literatura kritikaria (Coruña 1981) # [[Muthulakshmi Reddy]] medikua eta legelaria (India, 1886-1968) # [[Nam Su-hyeon]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 2005) # [[Nancy Green]] esklabo ohia, modeloa (AEB 1834-1923) # [[Nancy Rourke]] margolari gorra (Kalifornia, 1957) # [[Natalya Diehm]] txirrindularia, BMX librean brontze olinpikoa (Australia 1997) # [[Naya Tapper]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1994) # [[Nicole Heavirland]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1995) # [[Nicole Shields]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1999) # [[Nicole Yeargin]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1997) # [[Nikola Ogrodníková|Nikola Ogrodikova]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txekia, 1990) # [[Niuta Tajtelbaum]] Varsoviako ghetto altxatzean aktibista eta soldadua (Polonia, 1917-1943) # [[Noor Vidts]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna Belgika, 1996) # [[Oi Ye-Jin]] tiratzailea, 10 m-urre olinpikoa (Hego Korea 2005) # [[Olivia Apps]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1998) # [[Pauline Ferrand-Prévot]] txirrindularia, mendian urre olinpika (Frantzia 1992) # [[Pauline Grabosch]] txirrindularia, taldean brontze olinpikoa (Alemania 1998) # [[Pauline Rifer de Courcelles]] artista (Paris, 1781-1851) # [[Perris Benegas]] txirrindularia, BMX librean zilar olinpikoa (AEB 1995) # [[Piper Logan]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2001) # [[Prisca Awiti Alcaraz]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Londres, 1996) # [[Rachael Blake]] aktorea (Australia 1971) # [[Rebecca Petch]] txirrindularia, taldean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1998) # [[Renata Knapik-Miazga]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1988) # [[Rhyne Howard]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 2000) # [[Rosalia Fernández Rial]] poeta (Coruña 1988) # [[Rosita Yarza]] aktorea (Madril 1922-1996) # [[Rutka Laskier]] nerabe judua, egunerokogilea (Polonia 1929-Auschwich 1943) # [[Sammy Sullivan]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Sandra Ygueravide]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 1984) # [[Sarah Levy (errugbi jokalaria)]] Zazpiko brontze olinpikoa (Hegoafrika/Israel/AEB 1995) # [[Sarah Stewart]] birologoa (Mexiko-AEB, 1905-1976 # [[Sarah Wynter]] aktorea (Australia 1973) # [[Saya Sakakibara]] txirrindularia, BMX lasterketan urre olipikoa (Australia 1999) # [[Shaane Fulton]] txirrindularia,taldean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 2000) # [[Shanieka Ricketts]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Jamaika, 1992) # [[Shin Yu-Bin]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ipar Korea, 2004) # [[Sofia Raffaeli|Sofia Raffali]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Italia, 2004) # [[Song Jiayuan]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1997) # [[Sonja Greinacher]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 1992) # [[Sophiane Méthot]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1998) # [[Sophie Capewell]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 1998) # [[Stephanie Rovetti]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Susana Rodríguez Navarro]] genetikalaria, ikertzailea (Murtzia 1972) # [[Svenja Brunckhorst]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2001) # [[Tara Davis-Woodhall]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 1999) # [[Taylor Perry (errugbi jokalaria)]] Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2000) # [[Tenika Willison]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Teresa Alonso Otero]] Gerra Zibileko errepresaliatua (Madril, 1916- 1995) # [[Thea LaFond]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Dominika, 1994) # [[Tota Alba]] aktorea (Argentina 1914-Madril 1983) # [[Tysha Ikenasio]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 1997) # [[Ursula Bellugi]] psikologoa (AEB, 1931-2022) # [[Vega Gimeno]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 19) # [[Věra Kohnová]] nerabe judua, egunerokogilea (Txekoslovakia 1929-Izbica Ghettoa 1942) # [[Veronica Codesal]] abeslaria (Belgika 1977) # [[Victoria Ohuruogu]] atleta. 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 1993) # [[Viktorija Senkutė]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (:ituania, 1996) # [[Vinesh Phogat]] borrokalaria (India, 1994) # [[Violante Aragoikoa]] erregina ezkontidea (Zaragoza 1236- Orreaga 1256) # [[Violante Hungariakoa]] Aragoiko erregina ezkontidea (1215-Huesca 1251) # [[Virginia Cherrill]] aktorea (AEB 1908-1996) # [[Vittoria Guazzini]] txirrindularia, madison urre olinpikoa (Italia 2000) # [[Viviana Márton|Viviana Martón]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Tenerife, 2006) # [[Wang Lanjing]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2005) # [[Yang Jiayu|Yang Jiagu]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1996) # [[Yemisi Ogunleye|Yamesi Ogunleye]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Alemania, 1998) # [[Zhang Shan]] urrezko domina tiroan 1992 (Txina, 1968) # [[Zhao Jie]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txina, 2002) # [[Zoé Claessens]] txirrindularia, BMX lasterketan brontze olinpikoa (Suitza 2001) # [[Zonia Baber]] geografo, geologo, irakaslea (AEB, 1862-1956) }} ==='''Berriak 2024''' ('''uztaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Berta Peña Parras]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Valladolid, 1889-Bilbo, 1938) # [[Beatrice Salvioni]] '''SORTUA''' filologoa eta idazlea (Italia, 1995) # [[Natalia Ortiz Ceberio]] '''SORTUA''' Marta planaren aurkitzailea (Donosti, ?) # [[Olatz Osa Zubia|Olatz Osa]] '''SORTUA''' pedagogoa, kudeatzailea (Oñati, 1970) # [[Maria Cueto]] '''SORTUA''' artista (Avilés, 1960) # [[Feliciana Etxabe Artola]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Zeberio, 1897-Bilbo, 1938) # [[Alaine Arruti Lejarzegi]] '''SORTUA''' psikologoa (Gernika, 1983) # [[Clara Maass]] erizaina (AEB, 1876-1901) # [[Deborah Sampson]] soldadua (AEB 1760-1827) # [[Anna Maria Lane]] soldadua (AEB 1755-1810) # [[Sally St. Clair]] soldadua (AEB ?-1782) # [[Eleonore Prochaska]] soldadua (Alemania 1785-1813) # [[Margaret Corbin]] erizaina, soldadua (AEB 1723-1792) # [[Hannah Snell]] soldadua (EB 1723-1792) # [[Carme Contreras Verdiales]] aktorea (Zaragoza 1932-2020) # [[Asunción Sancho]] aktorea (Madril 1930-2018) # [[Cándida Losada]] aktorea (Argentina 1915-Madril 1922) # [[Carola Fernán Gómez]] aktorea (Madril 1899-1967) # [[Françoiz Breut]] abeslaria eta ilustrailea (Frantzia, 1969) # [[Sankie Mthembi-Mahanyele]] politikaria, aktibista (Hegoafrika 1951) # [[Nadezhda Alilúyeva]] Stalinen 2. emaztea (Errusia 1901-1932) # [[Colette Capdevielle]] politikaria (Frantzia, 1958) # [[Mariana Travacio]] idazlea (Argentina, 1967) # [[Coccinelle (artista)]] artista, dantzaria, abeslaria eta aktore transgeneroa (Paris, 1931-2006) # [[Rosaura Ruiz Gutiérrez]] biologoa, idazlea (Mexiko, 1950) # [[Marie-Andrée Schwindenhammer]] trans ekintzailea (La Neuveville-lès-Raon, Vosges, 1909 - Chartres, Eure-et-Loir, 1981) # [[Herminia Álvarez Herrera]] iraultzailea, hezitzailea (Mexiko 1888-1955) # [[Dolores Bolio Cantarell]] idazlea (Mexiko 1880-1950) # [[Gertrudis Tenorio Zavala]] poeta, hezitzailea (Mexiko 1843-1926) # [[Elena Sánchez Valenzuela]] aktorea, kazetaria, artxibozaina (Mexiko 1900-1950) # [[Irene López Heredia]] aktorea (Murtzia 1898-Madril 1962) # [[Mari Paz Molinero]] aktorea (Txile 1914-Madril 2004) # [[Carmen Díaz]] aktorea (Sevilla 1896-1979) # [[Lola Pons Rodríguez]] filologoa, irakaslea (Bartzelona 1976) # [[Cristina Farfán]] maistra, idazlea (Mexiko 1846-1880) # [[Natalia Serdán Alatriste]] iraultzailea, aitzindaria (Mexiko 1875-1938) # [[Chantal Montellier]] Frantziako idazle eta komikigilea (Bouthéon, 19472.1943) # [[May Ayim]] ekintzaile afroalemaniarra (Alemania, 1960-1996) # [[Maria Rosaria Omaggio]] aktorea (Italia, 1959-2024) # [[Clarisa Navas]] zinemagilea (Argentina, 1989) # [[Jacqueline Harpman]] psikoanalista (Belgika, 1929-2012) # [[Ana Figuero]] feminista, sufragista (Txile, 1907-1970) # [[Sara Ahmed]] filosofo angroaustraliarra (Erresuma Batua, 1969) # [[Katherine Dunn]] eleberrigile, poeta eta kirol-kazetaria (AEB, 1945-2016) # [[Marianne Baum]] anfifaxista gillotinatua (Alemania, 1912-1942) # [[Marie-Hélène Schwartz]] matematikaria (Frantzia, 1913-2013) # [[Victoria Raquel Bajar Simsolo]] zientzialaria (Argentina, 1942-2016) # [[Juana Manso]] idazle, kazetari, hezitzaile (Argentina, 1819-1875) # [[Isabel de Liaño]] idazlea (Valladolid, XVI. mendea) # [[Louise-Victorine Ackermann]] poeta (Frantzia, 1813-1890) # [[Valentina Pinelo]] moja, poeta (Sevilla, XVI. mendea- 1629?) # [[Pilar Primo de Rivera]] Sección Femeninako zuzendaria (Madril, 1907-1991) # [[Basauriko 11k]] Epaiketaren prozesua # [[Angela Peralta]] sopranoa, konpositorea (Mexiko 1845-1883) # [[Alicia Arévalo (kazetaria)]] 1. emakumea futbol partida kontatzen ( Bartzelona 1978) # [[Sara Giménez León]] kirol kazetaria (Girona 1991) # [[Patricia Campos Doménech]] armadako pilotua, futbol-entrenatzailea (Castelló 1977) # [[Niní Montiám]] aktorea (Madril 1917-1986) # [[Ana Adamuz]] aktorea (Jaén 1886-Madril 1971) # [[Pepita Serrador]] aktorea (Argentina 1913-1964) # [[Teresa Serrador]] aktorea (Bolivia 1899-Argentina 1982) # [[Amparo Martí]] aktorea (Valentzia 1903-Madril 1973) # [[María Mayor]] aktorea (?- Madril 1939) # [[Rosa Torre González]] maistra, politikaria (Mexiko 1890-1973) # [[Nadezhda Zabela - Vrubel]] abeslaria (Errusia, 1868-1913) # [[H%C3%A9l%C3%A8ne Metzger]] zientzia filosofoa (Frantzia, 1889-1944) # [[Inez Clare Verdoorn]] botanikaria (Hegoafrika, 1896-1989) # [[Edith Quimby]] medikuntzan eta fisikan ikertzailea (AEB, 1891-1982) # [[Maria Poumier]] irakasle frantsesa (Cannes, 1950) # [[Marie-Jo Bonnet]] Frantziako historialaria eta feminista (Deauville, 1949) # [[Julia Rodríguez-Maribona]] fregonaren asmatzailea (Asturias 1923-Suitza 2005) # [[Julia Montoussé Fargues]] fregonaren asmatzailea (?-Asturias 1971) # [[Esperanza Grases]] aktorea (Bartzelona 1920-1995) # [[Alexandra Trusova]] patinatzailea (Errusia 2004) # [[Jéssica Bouzas Maneiro]] tenislaria (Pontevedra 2002) # [[Claudia Fernández Sánchez]] padel jokalaria (Madril 2006) # [[Gemma Triay]] padel jokalaria (Menorca 1992) # [[Lucía Sainz]] padel jokalaria (Bartzelona 1984) # [[Marta Ortega Gallego]] padel jokalaria (Madril 1997) # [[Alicia Arévalo González]] arkeologoa (Madril 1965) # [[Manuela Barreiro]] farmazialaria (Galizia, 1877-1953) # [[Martha Aliaga]] estatistika hezitzailea (Argentina, 1937-2011) # [[Matilde Carranza]] akademikoa (Costa Rica, 1892-1981) # [[Erin Andrews]] kirol-kazetaria (AEB, 1978) # [[Helen Alma Newton Turner]] genetista, estatistikaria (Australia, 1908-1995) # [[Violet Jessop]] Titanic ontziko zerbitzaria (Argentina 1887-1971) # [[Celia Giraldo]] zinemagilea (Bartzelona 1995) # [[Luz Rello Sánchez]] asmatzailea, dislexia- aplikazioa ( 1984) # [[Fermina Orduña]] asmatzailea, esne zalgurdia (Espainia XIX. mendea) # [[Gladys West]] matematikari asmatzailea, GPSrako garrantzitsua (AEB 1930) # [[Ariana Sánchez]] padel jokalaria (Tarragona 1997) # [[Marta Marrero]] padel jokalaria (Kanariak 1983) # [[Bea González]] padel jokalaria (Malaga 2001) # [[Marie Van Brittan Brown]] asmatzailea, telebista zirkuitu itxia (AEB 1922-1999) # [[Miriam Benjamin]] asmatzailea, seinale aulkia (AEB 1861-1947) # [[Sarah Boone]] asmatzailea, mahukak eta lisatzeko taula (AEB 1832-1904) # [[Nancy Johnson (asmatzailea)]] izozkailu artifiziala (AEB 1794-1890) # [[Victoria Reyes-García]] antropologoa (Bartzelona 1971) # [[Amaia Yoldi ]] gidoilaria, film-zuzendaria (Iruñea 1973) # [[Julie Donaldson]] kirol-kazetaria (AEB, 1978) # [[Faustina Sáez de Melgar]] idazlea (Madril, 1834-1895) # [[Gloria Melgar |Gloria Melgar Sáez]] margolaria eta musikagilea (Madril, 1859-1938) # [[Julia de Asensi]] idazlea (Madril, 1849-1921) # [[María del Pilar Sinués]] idazlea (Zaragoza, 1838 - Madril, 1893) # [[Margaret Crane]] Predictor-aren asmatzailea (AEB 1941) # [[Emily Cummins]] asmatzailea, ur-eramaile iraunkorra (EB 1987) # [[Evelyn Miralles]] NASAko ingeniaria, asmatzailea, ilargirako etxea (Venezuela/AEB 1967) # [[Janet Emerson Bashen]] asmatzailea, software aplikazioa (AEB 1957) # [[Jeanne Bertrand]] argazkilaria (Frantzia 1880-1957) # [[Maral Yazarloo-Pattrick]] motoziklismo ekintzailea, diseinatzailea (Iran 1981) # [[María del Carmen Ortiz de Arce]] asmatzailea, itsuentzako idazkailua (Espainia ?-1932) # [[Martine Bertereau]] geologo aitzindaria (Frantzia 1590-1642) # [[Margarete Steiff]] jostuna, jostaiu diseinatzailea (Alemania 1847-1909) # [[Heike Makatsch]] aktorea (Alemania 1971) # [[Leena Peltonen-Palotie]] genetista (Finlandia, 1952-2010) # [[Gertrude Scharff Goldhaber]] fisikari nuklearra (Alemania-AEB, 1911-1998) # [[Jackie MacMullan]] kazetaria (AEB, 1960) # [[María Teresa de Filippis]] 1 Formulako lehen emakume gidaria (Italia 1926-2016) # [[Suzanne von Borsody]] aktorea (Alemania 1957) # [[Rosemarie Fendel]] aktorea (Alemania 1927-2013) # [[Gemma Jones]] aktorea (EB 1942) # [[Anna Chancellor]] aktorea (EB 1965) # [[Sienna Guillory]] aktorea (EB 1975) # [[Jana Pallaske]] aktorea, rock abeslaria (Alemania 1979) # [[Alysson Paradis]] aktorea (Paris 1984) # [[Sophie Nélisse]] aktorea (Kanada 2000) # [[Isabelle Nélisse]] aktorea (Kanada 2003) # [[Rebeca Gerschman]] biologo, fisiologoa (Argentina, 1903-1986) # [[Zarina (artista)]] artista (India 1937-Londres 2020) # [[Marta Pan]] eskultore hungariar eta frantziarra (1923-2008) # [[Sonia Cotelle]] fisikari, kimikaria (Polonia, 1896-1945) # [[Anna Barbara Reinhart]] matematikaria (Suitza, 1730-1796) # [[Helene Weigel]] aktorea (Austria 1900-Alemania 1971) # [[Marieluise Fleißer]] antzerkigilea (Alemania 1901-1971) # [[Monica Bleibtreu]] aktorea (Austria 1944-2009) # [[Hedwig Bleibtreu]] aktorea (Austria 1868-1958) # [[Martine McCutcheon]] aktorea, abeslaria (EB 1976) # [[Lyn St. James]] auto gidaria (AEB 1947) # [[Cathy Muller]] auto gidaria (Frantzia 1962) # [[Giovanna Amati]] 1 Formulako gidaria (Italia 1959) # [[Desiré Wilson]] 1 Formulako gidaria (Hegoafrika 1953) # [[Divina Galica]] atleta, 1 Formulako gidaria (EB 1944) # [[Patricia Font]] zinema zuzendaria (Bartzelona, 1978) # [[Sheila Heti]] idazlea (Kanada, 1976) # [[Judy W. Reed]] asmatzailea (AEB 1826-1905ç) # [[June Downey]] psikologoa (AEB, 1875-1932) # [[Else Lasker-Schüler]] judua, poeta, marrazkilaria (Alemania 1869- Palestina1945) # [[Maria Koppenhöfer]] aktorea (Alemania 1901-2009) # [[Sibylle Lewitscharoff]] idazlea (Alemania 1954-2023) # [[Geraldine McEwan]] aktorea (EB 1932-2015) # [[Emily Beecham]] aktorea (EB/AEB 1984) # [[Linda Bassett]] aktorea (EB 1950) # [[Jacqueline McKenzie]] aktorea (Australia 1967) # [[Susan Prior]] aktorea (Australia 1972) # [[Hanne Wieder]] aktorea (Alemania 1925-1990) # [[Mascha Kaléko]] poeta judua (Polonia zaharra 1907-Suitza 1975) # [[Madge Addy]] ileapaintzaile, erizain eta espia (Erresuma Batua, 1904-1970) # [[Balamani Amma]] idazle poeta indiarra (India, 1909-2004) # [[Sybilla Righton Masters]] asmatzailea (AEB 1676-1720) # [[Lenka Franulic]] kazetaria (Txile 1908-1961) # [[Ana Ramírez Cañil]] kazetaria (Madril, 1958) # [[Samantha Bailly]] idazle, gidoilari eta bideogilea (Frantzia, 1988) # [[Malak Mattar]] margolaria, ilustratzailea (Palestina, 1999) # [[Sophie Opel]] enpresaburua, ekintzailea, aitzindaria (Alemania 1840-1913) # [[Joanne Simpson]] meteorologoa (AEB, 1923-2010) # [[Laura Knight]] artista (Erresuma Batua, 1877-1970) # [[Myrtelle Canavan]] medikua, ikertzailea (AEB, 1879-1953) # [[Teresa San Román Espinosa]] antropologoa (Pontevedra 1940- ? 2024) # [[Phyllis Kaberry]] antropologo aitzindaria (AEB/Australia 1910- Londres 1977) # [[Dorothea Mackellar]] idazlea (Australia 1885-1968) # [[Berta Luisi]] margolaria (Uruguai 1924-2008) # [[Rachel Nichols (kazetaria)]] (AEB 1973) # [[Yolanda Soler]] judoka eta entrenatzailea (Madril, 1971) # [[Ariane Toro|Arianne Toro]] Judoka. olinpikoa (Bilbo, 2003) # [[Gloria Gordon Bolotsky]] informatikaria (AEB, 1921-2009) # [[Mavis Batey]] kriptoanalista (Erresuma Batua, 1921-2013) # [[Gertrude Elles]] geologoa, paleontologoa (Erresuma Batua, 1872-1960) # [[María Assumpción Raventós]] margolaria (Katalunia, 1930) # [[Jemele Hill]] kirol kazetaria (AEB 1975) # [[Özlem Türeci]] ikertzailea, inmunologoa (Alemania 1967) # [[Ai Tsunoda]] judoka (LLeida 2002) # [[Telma Monteiro]] judoka (Portugal 1985) # [[Monika Buch]] diseinatzailea (Valentzia/Herbehereak 1936) # [[Pati Nuñez]] diseinatzaile grafikoa (Girona 1959) # [[Clara Montagut]] diseinatzaile grafikoa (Madril 1975) # [[Ena Cardenal de la Nuez]] diseinatzaile grafikoa (Kanariak 1968) # [[Laura Meseguer]] tipografoa (Bartzelona 1968) # [[Teresa Wilms Montt]] idazlea (Txile 1893-Paris 1921) # [[Tatiana Gaviola]] film zuzendaria (Txile 1956) # [[Mísia]] abeslaria (Portugal 1955-2024) # [[Maria L. de Hernández]] aktibista (Mexiko 1896-1986) # [[Saloua Raouda Choucair]] margolaria, eskultorea (Libano 1916-2017) # [[Françoise Collin]] feminista, filosofoa, idazlea (Belgika 1928-2012) # [[Ethel Shakespear]] geologoa (Erresuma Batua, 1871-1946) # [[Eva Lefever]] margolaria (Txile 1955) # [[Carmen Meneses]] ikertzailea, antropologoa (Madril, 1966) # [[Henrietta Skelton]] idazlea (AEB, 1839-1900) # [[Anne Fausto-Sterling]] biologo, sexologo, feminista (AEB, 1944) # [[Cécile Biéler|Cécile Biéter]] ingeniaria (Suitza, 1884-1966) # [[Isabelle Gatti de Gamond]] hezitzailea, ekintzaile aitzindaria (Frantzia 1839- Belgika 1905) }} ==='''Berriak 2024''' ('''ekaina''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Adela Campaña Ortiz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sause, 1886-Izko, 1936) # [[Adelina Fernández Pérez|Adelina Fernández Perez]] efe- '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Portugal, 1889-Bilbo, 1938) # [[Ana Naranjo Marín]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sevilla, 1883 - Bilbo, 1937) # [[Antonia Caballé]] efe- '''SORTUA''' Frankismoaren biktima (Ziritza, 1873 - Argelès sur Mer, 1945) # [[Araceli Álvarez Calvo|Araceli Alvarez Calvo]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean bere buruaz beste egin zuen (Iruñea, 1894-Huesca, 1936) # [[Araceli Oñate]] ----'''SORTUA''' unibertsitateko irakaslea (Valladolid) # [[Asunción Campaña Ortiz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sause, 1869-Izko, 1936) # [[Cecilia Álvarez Calvo|Cecilia Älvarez Calvo]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean bere buruaz beste egin zuen (Iruñea, 1897-Huesca, 1936) # [[Cecilia Idirin Garabieta]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Lezama, 1913-Bilbo, 1937) # [[Dominica Azparren Gil]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua ((Oibar, 1884 - Nardoze Alduate, Urraulbeiti, 1936) # [[Elizabeth Casillas Valbuena]] e--- '''SORTUA''' kazetaria eta komiki gidoilaria (Bilbo, 1986) # [[Eloína Linares]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea (Santander 1948) # [[Emilia Arraiza Garín]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Zirauki, 1894 - Erreniega, 1936) # [[Enolasca Vela Salvador]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Cortes, 1904 - 1936) # [[Escolástica Antonia Martina Astibia Iturbe|Escolástica Astibia Iturbe]] efef '''SORTUA''' Durangoko bonbarketan erailda moja (Narvarte, 1881-Durango, 1936) # [[Eskolastika Mendizabal Imatz]] efef '''SORTUA''' Bizkaiko amama (Bermeo, 1863-1969) # [[Felisa Aguado Sainz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Murchante, 1872-Valdierra, 1936) # [[Felisa Argiñano Arzoz|Felisa Argiñano]] efef '''SORTUA''' Espainiako Gerra Zibilean Ventasko kartelan hildakoa (Zudaire, 1903-Madril, 1939) # [[Francisca Alonso Prado]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua. (Azagra, 1896 - Rincón de Soto, 1936 # [[Jessica Ruiz Pérez|Jesica Ruiz]] ef-- '''SORTUA''' kimikaria eta politikaria (Durango, 1983) # [[Josefa Bueno Algárate]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Morata de Jiloca, 1907 - Tutera, 1936) # [[Josi Sierra Orrantia]] ef-- '''SORTUA''' irakaslea, dokumentalgia eta wikilaria (Bilbo, 1959) # [[Juana Tomasa Charela Vidas]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Tutera, 1881 - 1936) # [[Kontxita Martinez de Lezea]] e-ef '''SORTUA''' maistra, ikastola bultzatzailea (Tolosa, 1949-2023) # [[Laida Arbizu Agirre]] e--- '''SORTUA''' ikertzailea (Ordizia, 2000) # [[Maite Etxeberria]] e--- '''SORTUA''' Ozazeko auzapeza (Biarritz, 1956) # [[Maite Rosende Gutierrez]] e--- '''SORTUA''' ilustratzailea (Donostia, 1991) # [[Maritxu Egiguren]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Zaldibar, 1921 - Bartzelona, 1981) # [[Misericordia Abad Alcega]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Zaragoza, 1905-Cortes, 1936) # [[Nerea Ariznabarreta Izkue]] ef-- '''SORTUA''' narratzailea eta antzergilea (Eibar, 1981) # [[Simona Calleja Aguado]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua. (Cabanillas, 1918-Valtierra, 1936) # [[Sotera Novia de Salcedo]] --ef '''SORTUA''' Boliviako esploratzaile eta idazlea (Bilbo, XIX. mendea) # [[Teresa Chiches Ledesma]] e-ef '''SORTUA''' (León, 1911 - Bilbo, 1937) # [[Xole Aire]] ef--'''SORTUA''' auzapeza eta artzaina (Urepel, 1973) # [[Ada Martí Vall]] kazetaria, idazlea (Katalunia 1914-Frantzia 1960) # [[Adelitak]] Mexikoko iraultzako emakume soldaduak,laguntzaileak (1910-1917) # [[Aída Parada ]] sufragista (Txile 1903-1983) # [[Alba Rico]] aktorea, abeslaria (Murtzia 1989) # [[Alice Bolingbroke Woodward]] ilustratzailea (Londres, 1862-1951) # [[Alicia Asín]] adimen artifizialean aditua (Zaragoza 1982) # [[Amanda Labarca]] irakaslea, feminista (Txile 1886-1975) # [[Amy Bailey]] hezitzailea, sufragista (Jamaika, 1875-1990) # [[Ana Esmeralda]] aktorea, dantzaria (Tetuan 1931-Brasil 2022) # [[Ana Mar%C3%ADa Zeno]] mediku, sexologo (Argentina, 1922-2011) # [[Ana Rosa Chacon]] politikaria eta sufragista (Costa Rica, 1889-1985) # [[Ángela Mazzini Bricala]] idazlea (Cádiz, 1809-Santa Cruz Tenerifekoa, 1894) # [[Àngels Margarit ]] dantzaria, koreografoa, pedagogoa (Bartzelona 1960) # [[Anita Brenner]] historialaria, idazlea (Mexiko 1889-1973) # [[Anita Bryant]] folk-, gospel- abeslaria (AEB 1940) # [[Anna Gunn]] aktoreak (AEB 1968) # [[Anna Maria Mozzoni]] kazetaria, politikaria, sufragista (Italia 1837-1920) # [[Anne Nelson]] antzerkilea (AEB, 1954) # [[Annette Beveridge]] itzultzailea (EB 1842-1929) # [[Annie Pardo Cemo]] biologo zelularra (Mexiko 1941) # [[Antonia Varela Pérez]] astrofisikaria (Kanariak 1965) # [[Aurélia de Sousa]] margolaria (Txile/Portugal 1866-1922) # [[Aurora Reyes]] margolaria (Mexiko 1908-1985) # [[Beau Garrett]] aktorea, modeloa (AEB 1982) # [[Bega Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1511-1582) # [[Begoña Villacís]] abokatua, politikaria (Madril 1977) # [[Belén Funes]] film zuzendaria, gidoilaria (Bartzelona 1984) # [[Blanca Álvarez Mantilla]] kazetaria (Madril 1931-2000) # [[Blanca Catal%C3%A1n de Oc%C3%B3n y Gayol%C3%A1]] botanikaria (Aragoi, 1860-1904) # [[Brittany Brewer]] saskibaloi-jokalaria (AEB 1997) # [[Calypso Botez]] idazlea (Errumania, 1880-1933) # [[Carlota Rosales]] margolaria (Madril 1872-1958) # [[Carmen Caamaño Díaz]] ekintzaile politikoa (Madril 1909-2006) # [[Carmen Santonja]] kantautorea, idazea, margolaria (Madril 1934-2000) # [[Carmen Werner Vallejo]] dantzaria, koreografoa (Madril 1953) # [[Carmina Virgili]] geologoa, politikaria (Bartzelona, 1927-2014) # [[Cathay Williams]] esklaboa, militarra (AEB 1844-1893) # [[Cecilia Álvarez Correa]] ingeniari industriala, politikaria (Kolonbia 1953) # [[Charlotte de Turckheim]] aktorea, umoregilea (Frantzia 1955) # [[Charlotte Scott]] matematikaria (Erresuma Batua, 1858-1931) # [[Chékéba Hachemi]] aktibista, idazlea, 1. emakume diplomazialaria (Afganistan 1974) # [[Christine Brennan]] kirol kazetaria (AEB, 1958) # [[Christine Jorgensen ]] aktorea, aktibista (AEB 1926-1989) # [[Claire Voisin]] matematikaria (Frantzia 1962) # [[Clara Che Tórtola]] saskibaloi jokalaria (Valentzia 1997) # [[Clara Isabel Francia]] kazetaria (Errioxa 1940) # [[Clotilde Catal%C3%A1n de Oc%C3%B3n y Gayol%C3%A1]] entomologoa, poeta (Aragoi, 1863-1946) # [[Concha Caballero]] politikaria (Baena, 1956 - Sevilla, 2015) # [[Concha Michel]] abeslaria, ikertzailea (Mexico 1899-1990) # [[Conchita Goyanes]] aktorea (Malaga 1946-Madril 2016) # [[Conchita Montes]] aktorea (Sevilla 1914- Portugal 1994) # [[Dámasa Cabezón]] pedagogo eta hezitzailea (Argentina, 1792 -Txile, 1861) # [[Desirée de Fez]] kazetaria, idazlea, zinema kritikaria (Bartzeloa 1977) # [[Diana Navarro]] abeslaria (Malaga 1978) # [[Dilras Banu Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1622-1657) # [[Dodo (komikigilea)|Dodo]] Frantziako komikigilea (Rabat, 1955) # [[Dolores Correa Zapata]] idazlea (Mexiko 1853-1924) # [[Dolores Jiménez Muro]] hezitzailea, iraultzailea (Mexiko 1848-1925) # [[Édith Grattery]] Frantziako ilustratzaile eta komikigilea (Marseilla, 1960) # [[Edith Lederer]] nazioarteko kazetaria (AEB, 1943) # [[Elena Arizmendi Mejia]] idazle feminista (Mexiko, 1884-1949) # [[Elena Martín Ortega]] psikologa eta irakaslea (Espainia 195??) # [[Elena Santonja]] tb aurkezlea (Madril 1932-2016) # [[Elena Torres Cuéllar]] lider iraultzailea (Mexiko 1893-1970) # [[Elizabeth Bugie]] biokimikaria (AEB, 1920-2001) # [[Elsa von Freytag-Loringhoven|lsa von Freytag-Loringhoven]] Artista (Alemania, 1874-1927) # [[Emily Bisharat]] legelaria (Jordania, 1913-2004) # [[Encarnación Cubas Báez]] # [[Enriqueta Morales]] hezitzailea eta erizain feminista (APanama, 1891-1986) # [[Estelle Ramey]] endokrinologo, feminista (AEB, 1917-2006) # [[Ethel Arnold]] kazetari, idazle eta hizlari, emakumeen sufragioaren aldeko aktibista (Britainia Handia 1865- 1930) # [[Eugénie Brazier]] sukaldaria (Frantzia 1895-1977) # [[Eunice Odio]] poeta (Costa Rica 1919- exiko 1974) # [[Fatoumata K%C3%A9b%C3%A9]] astrofisikaria, hezitzailea (Frantzia, 1985) # [[Fereshteh Ahmadi]] eleberrigilea (Iran 1972) # [[Florence Cestac]] Frantziako komikigilea # [[Florence Farmborough]] argazkilaria , idazlea (Britainia, 1887-1978) # [[Florencia Serranía Soto]] ingeniari mekanikoa (Mexiko 1963) # [[Franca Rame]] aktorea, idazlea, politikaria (Italia 1929-2013) # [[Frances Jolliffe]] aktorea (AEB, 1873 – 1925) # [[Gemma Cuervo]] aktorea (Bartzelona 1934) # [[Gertrude Mary Woodward]] ilustratzailea (Britainia, 1854-1939) # [[Greta Fernández]] aktorea (Bartzelona 1995) # [[Gulbadan Begum]] biografoa, poeta, printzesa (Mogol Inperioa 1523-1603) # [[Hamida Banu Begum]] enperatriza (Mogol inperioa 1527-1604) # [[Hedwig Bleuler-Waser]] sufragista (Zurich, 1869 - Zollikon, 1940) # [[Hiromi Uehara]] piano-jolea (Japonia 1979) # [[Ifigenia Martinez]] ekonomialaria, politikaria (Mexiko 1930) # [[Ingibjörg H. Bjarnason]] sufragista, irakaslea, artista eta politikaria (Islandia, 1867-1941) # [[Inma Serrano]] kantautorea (Alacant 1968) # [[Isa Duque]] psikologoa, sexologoa (Zaragoza, 1985) # [[Isabel Andreu de Aguilar]] sufragista,ekintzailea (Puerto Rico, 1887-1948) # [[Isabel Tenaille]] tb aurkezlea (Madril 1951) # [[Isabella Mamani|Isabella Brunilda Mamani]] iamara abokatua eta politikaria (Txile, 1988) # [[Itelvina Massioli]] pedagogo feminista (Brazil, XX. mendea) # [[Jahanara Begum]] printzesa, poeta (Mogol Inperioa 1614-1681) # [[Jahanzeb Banu Begum]] printzesa (Mogol Inperioa 1649-1705) # [[Jan Goodwin]] idazlea eta ikerketa kazetaria (AEB, 1948) # [[Jane Brigode]] politikaria (Belgika, 1870-1952) # [[Janeane Garofalo]] komediantea, aktorea (AEB 1964) # [[Jeanne Córdova]] idazlea, lesbiana aitzindaria (Alemania/AEB 1948-2016) # [[Jojo Moyes]] kazetaria, idazlea (EB 1969) # [[Juana Belén Gutiérrez de Mendoza]] hezitzailea, sufragista (Mexiko 1875- 1942) # [[Julia Piaton]] aktorea (Frantzia 1985) # [[June Carmona]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 2005) # [[Karla Jay]] idazlea, ikertzailea (AEB 1947) # [[Kathryn Bertine]] kirolaria, aktibista eta idazlea (AEB, 1975) # [[Kelly McEvers]] kazetaria, gerrako korrespontsala (AEB, 1970) # [[La Niña de La Puebla]] abeslaria (Sevilla 1908-Malaga 1999) # [[Laia Raventós Roig]]saskibaloi jokalaria (Bartzelona 1997) # [[Laura Aliaga]] saskibaloi jokalaria (Alacant 1994) # [[Laura Granados]] kantautorea (Cádiz 1966) # [[Laura Juliana Ramírez Ruiz]] ilustratzailea, komunikatzalea eta sortzailea (Mexiko...) # [[Lila Clunas]] sufragisa (Eskozia, 1875-1968) # [[Lisa Gherardini]] noblea, Mona Lisa (Florentzia 1479-1542) # [[Louise Weiss]] idazlea, politikaria (Frantzia 1893-1983) # [[Lucía Gil]] abeslaria, aktorea (Madril 1998) # [[Luz Vidal]] Sindikalista, politikaria, maputxea (Txile, 1973) # [[Maite Cazorla]] saskibaloi jokalaria (Kanariak 1997) # [[Malagako emakumeen kartzela zaharra]] (1937-1954) # [[Manolita Piña]] artista (Uruguai, 1883-1994) # [[Mara Goyanes]] aktorea (Madril 1942-2006) # [[Margaret Ogola]] pediatra, idazlea (Kenya, 1958-2011) # [[Maria Angela Ardinghelli]] Itzultzailea, matematikaria, fisikaria (Italia, 1728-1825) # [[Maria Cederschiöld]] kazetaria eta sufragista (Suedia, 1856-1935) # [[María del Refugio García]] maistra, sufragista (Mexiko 1889-1973) # [[María Dolores Medina]] kristau erlijiososa (Mexiko 1860- 1925) # [[María José Goyanes]] aktorea (Madril 1948-) # [[María Luisa Ponte]] aktorea (Valladolis 1918-Madril 1996) # [[María Parrado]] abeslaria (Cádiz 2001) # [[María San Juan]] kazetaria (Asturias 1963) # [[María Villalón]] abeslaria (Malaga 1989) # [[Marie Ange Guillaume]] kazetari, idazle eta gidoilaria (Frantzia, 1945) # [[Marjory Warren]] geriatra (Erresuma Batua, 1897-1960) # [[Marta Hermida]] saskibaloi jokalaria (Madril 1997) # [[Martha Jungwirth]] margolaria (Austria 1940) # [[Maruja Callaved]] tb aurkezlea (Huesca 1921-Madril 2018) # [[Mary Fields]] esklaboa, 1. postari afroamerikarra (AEB 1832-1914) # [[Mary Garden]] opera abeslaria (Eskozia, 1874-1967) # [[Mary J. Rathbun]] zoologoa (AEB, 1860-1943) # [[Mazie E. Clemens]] Lehen Mundu Gerrako korresponsala (AEB, 1890-1952) # [[Mélanie Auffret]] film zuzendaria, gidoilaria Frantzia, XX. mendea) # [[Mercedes Gómez Otero]] preso komunista (Madril 1915-?) # [[Meredith Monroe]] aktorea (AEB 1969) # [[Mimí Muñoz]] aktorea (Espainia 1914-1987) # [[Mireia Hernández]] igeriketa sinkronizatuko kirolaria (Espainia 2002) # [[Modesta Sanginés Uriarte]] idazle eta musikagilea (Bolivia, 1832-1887) # [[Mumtaz Mahal]] enperatriza (Mogol Inperioa 1593-1631) # [[Nadira Banu Begum]] printzesa (India 1618-Pakistan 1659) # [[Nathalie Roques]] Frantziako idazlea eta komikigilea # [[Nika Shakarami]] manifestari desagertu eta hila (Iran 2005-2022) # [[Nina Stemme]] sopranoa (Suedia 1963) # [[Niña de Antequera]] abeslaria (Malaga 1921-Sevilla 1972) # [[Noora Niasari]] zinema zuzendari eta gidoilaria (Teheran) # [[Nur Jehan]] enperatriza, poeta (Kandahar 1577-Lahore 1645) # [[Olga Bancic]] ekintzaile komunista judua (Errumania 1912- Alemnia 1944) # [[Olga Skorojodova]] zientzialaria, hezitzailea (SESB, 1911-1982) # [[Paquita Rico]] aktorea (Sevilla 1929-2017) # [[Park Wan Suh|Park Wan Sun]] idazlea (Korea, 1981-2011) # [[Pasión Vega]] abeslaria (Madril 1976) # [[Paula Cons]] dokumental- eta film zuzendaria (Coruña 1976) # [[Paula Dalli]] abeslaria, aktorea, idazlea (Alacant 1993) # [[Petra Herrera]] gizon gudari mozorrotua (Mexiko 1887-1917) # [[Petronila Riquelme]] Bernardo O'Higgins.en alaba mestizoa (Los Angeles, Txile, 1808? - Valparaiso, 1870) # [[Piedad Bonnett]] idazlea, poeta (Kolonbia, 1951) # [[Piedad de la Cierva]] zientzialaria (Murtzia, 1913-2007) # [[Pilar Muñoz]] aktorea (Madril 1911-1980) # [[Randi Blehr]] sufragista (Norvegia, 1851-1928) # [[Rhea Durham]] modeloa (AEB 1978) # [[Roberta Cowell]] lasterketa- eta borroka-pilotua, 1. Emakume trans britainiarra (EB 1918-2011) # [[Rocío Molina Cruz]] dantzaria, koreografoa (Malaga 1984) # [[Rosario Robles]] politikaria (Mexiko 1956) # [[Rose Mbowa]] idazlea, feminista (Uganda 1943-1999) # [[Roshanara Begum]] printzesa, poeta (Mogol Inperioa 1617-1671) # [[Ruja Ignatova]] iruzurgilea (Bulgaria/Alemania 1980) # [[Ruqaiya Sultan Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1542-1626) # [[Ruth Sager]] genetista (AEB, 1918-1997) # [[Sadie Kneller Miller]] kazetaria (AEB, 1867-1920) # [[Salima Sultan Begum]] poeta, enperatriza (India 1539- Mogol Inperioa 1612) # [[Sálvorako emakume heroiak]] erreskatea, Galizia 1921.01.02 # [[Samantha Gilabert]] abeslaria (Alacant 1994) # [[Sarah Moon]] argazkilaria (Frantzia, 1941) # [[Sarina Esmailzadeh]] manifestari nerabe erahila (Iran 2006-2022) # [[Segoviako kartzela zaharra]] emakumeen kartzela (1946-1956) # [[Soledad Miranda]] aktorea, abeslaria (Sevilla 1943-Portugal 1970) # [[Sonia Montecino|Sonia Montecinco]] aimara ikertzaile, antropologoa, idazlea (Txile, 1954) # [[Sophia Delza]] dantzaria, idazlea (AEB, 1903-1996) # [[Stacey Kent]] abeslaria (AEB 1968) # [[Suzanne Corkin]] neurozientzialaria (AEB, 1937-2016) # [[Svetlana Mojsov]] biokimikaria (Jugoslavia 1947) # [[Tebello Nyokong]] Kimikaria (Hegoafrika, 1951) # [[Teresa Nieto]] dantzaria, koreografoa (Tanger 1953) # [[Thea Sharrock]] antzerki eta film zuzendaria (EB 1976) # [[Vainica Doble]] musika bikotea (1971-2000) # [[Van Buren ahizpak]] moto bidaiariak, AEB 1916 # [[Vera Peters]] onkologoa (Kanada, 1911-1993) # [[Vicky Lagos]] aktorea (Madril 1938) # [[Victoria Teijeiro]] aktorea, irakaslea (Coruña 1974) # [[Victorina Bridoux]] poeta eta eleberrigilea (Manchester, 1835-San Cruz Tenerifekoa, 1862) # [[Virginia Grütter]] poeta, aktorea (Costa Rica 1929-2000) # [[Yolanda Retter]] liburuzaina, idazlea (AEB 1948-2007) # [[Zeb-un-Nisa Begum]] printzesa poeta (Mogol Inperioa 1638-1702) # [[Zena Tooze]] biologo, ekologista (Kanada, 1955) # [[Zenana]] emakumeen etxe zatia (India XII. mendea) # [[Zoe Ducós]] aktorea, gidoilaria (Argentina 1928-Venezuela 2002) # [[Zulma Brandoni de Gasparini]] paleontologoa (Argentina, 1944) }} ==='''Berriak 2024''' ('''maiatza''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Ormatza Imatz]] '''SORTUA''' sexologoa (Bakio, 1967) # [[Aitziber González García]] '''SORTUA''' arkeologoa, ikertzailea (Gasteiz 1991) # [[Alaitz Arenzana]] ----'''SORTUA''' artista eta zinemagilea (Bilbo, 1976) # [[Amaia Barrena García]] ----'''SORTUA'''idazlea, poeta (Basauri, 1989) # [[Esti Ansotegi Guruziaga]] ----'''SORTUA''' psikologoa (Zornotza, 1976) # [[Itziar Sapsootham]] '''SORTUA''' geografoa eta ikertzailea (Eibar, 1986) # [[Lucia Arrube]] '''SORTUA'''erraketista (Iurreta, 1923 - Zornotza, 2012) # [[Margarita Unzalu Arana]] ----'''SORTUA''' idazlea (Durango, 1892-1973) # [[Rosa Hernández (artista)]] ----'''SORTUA''' eskultorea eta margolaria (Tenerife, 1955) # [[Sama Bilbao]] '''SORTUA''' ingeniari industriala eta irakaslea (Bilbo 1961) # [[Agnes Baden-Powell]] Nesken eskaut talde sortzailea (Ingalaterra 1858-1945) # [[Aim%C3%A9e Antoinette Camus]] botanikaria (Frantzia, 1879-1965) # [[Alejandra Rodríguez]] kazetaria, abokatua, 60 urteko Miss Buenos Aires 2024 (Argentina 1963) # [[Alice Recoque]] informatikaria (Aljeria 1929- Frantzia 2021) # [[Alicia Machado]] aktorea, Miss Unibertso 1996 (Venezuela 1976) # [[Alison Hargreaves]] alpinista (EB, 1962-K2, 1992) # [[Amalia Miranzo]] politikaria eta irakaslea (Cuenca, 1939-2014) # [[Amelia Vega]] abeslaria, enpresaburua, Miss Unibertso 2003 (Dominikar Errepublika 1984) # [[Ana de Mendoza de la Vega]] noblea (Valladolid 1554-Guadalajara 1633) # [[Ana García Carías]] abokatua, lehen dama (Honduras 1968) # [[Ana Sofía Henao]] modeloa, idazlea, ilustratzailea (Kolonbia, 1982) # [[Andrea Meza]] Miss Unibertso 2020 (Mexiko 1994) # [[Anita Conti]] ozeanografoa (Frantzia, 1899-1997) # [[Anna Cruz]] saskibalioi jokalaria (Bartzelona 1986) # [[Anna Montañana]] saskibaloi jokalari ohia, entrantzailea (Valentzia 1980) # [[Anna Pazos]] idazlea (Bartzelona 1991) # [[Anna Roig Serra]] fisikaria (Katalunia, 1962) # [[Anne Marie Braafheid]] Miss Unibertsoko 1. Finalista beltza (Surinam 1947) # [[Anne-Laure Folly]] zinema zuzendaria (Togo, 1954) # [[Annie Fratellini]] aktorea, pailazoa (Frantzia, 1932-1997) # [[Ánxela Loureiro]] poeta, idazlea eta abeslaria (Ferrol, 1956) # [[Barbara May Cameron]] argazkilaria, poeta, idazlea eta giza eskubideen aldeko ekintzailea (AEB, 1954 - 2002ko) # [[Barbara Sepúlveda|Barbara Sepulveda]] feminista abokatua (Santiago, 1985) # [[Beatriz Bernal]] Espainiako 1. emakume idazlea (Valladolid 1501/1504- 1562/1586) # [[Beatriz Domínguez-Gil]] medikua, nefrologoa (Coruña 1971) # [[Beatriz Sarlo]] idazlea (Argentina, 1942) # [[Begoña Etayo Ereña]] Euskal Herriko feminista (Bilbo, 1958) # [[Betty Molesworth]] botanikaria (Zeelanda Berria, 1913-2002) # [[Bolette Berg]] argazkilaria (Norvegia, 1872-1944) # [[Brook Lee]] modeloa, Miss Unibertso 1997 (AEB 1971) # [[Camila Kater]] film zuzendaria (Brasil 1990) # [[Carla Nieto]] aktorea (Girona 1983) # [[Carmen Díez de Rivera]] politikaria (Madril 1942-1999) # [[Carmen Villalobos]] aktorea (Kolonbia 1983) # [[Carolyn Steel]] arkitektoa, idazlea, ikertzailea eta unibertsitateko irakasle ingelesa (Londres ?) # [[Catalina de Mendoza y Sandoval]] noblea (Granada 1916-1686) # [[Catherine Peñán]] patinatzailea (Santiago, 1989) # [[Catriona Gray]] Miss Unibertso 2018 (Australia 1994) # [[Cecil Dorrian]] gerrako korrespontsala (AEB, 1882-1926) # [[Cg'ose Ntcox'o]] artista (Botswana, 1950-2013) # [[Chefa Alonso]] musikagilea (Coruña 1955) # [[Clara Roquet]] zinema zuzendaria eta gidoilaria (1988) # [[Clara Stauffer]] espioia, falangekoa (Madril 1904-984) # [[Concepción Dancausa]] politikaria, funtzionarioa (Burgos 1952) # [[Corina Smith]] abeslaria, aktorea (Venezuela 1991) # [[Cristina Ruiz Ortega]] exekutiboa (Espainia 1970) # [[Cynthia Elbaum]] fotokazetaria (AEB, 1966-1994) # [[Dana Randall]] informatikaria (AEB 1968) # [[Da'Vine Joy Randolph]] aktorea, kantaria (AEB 1986) # [[Demi-Leigh Nel-Peters]] enpresaburua, Miss Unibertso 2017 (Hegoafrika 1995) # [[Denise Ferreira da Silva]] filosofoa eta artista (Brasil, 1963) # [[Denise Quiñones]] aktorea, Mis Unibertso 2001 (Puerto Rico 1977) # [[Dominga Neculmán]] zeramikagilea (Walmapu, 1937-2022) # [[Dorothy Liddell]] arkeologoa (Erresuma Batua, 1890-1938) # [[Eden Golan]] abeslaria (Errusia/Israel 2003) # [[Ekaterina Zelenko]] hegazkinlari militarra (Errusia 1916-1941) # [[Elisa Aguilar]] saskibaloi jokalaria (Madril,1976) # [[Elisabeth Ohlson Wallin]] argazkilaria (Suedia 1961) # [[Eliza Ruhamah Scidmore]] idazlea, argazkilaria (AEB 1856-1928) # [[Elizabeth Gould Bell]] medikua eta sufragista (Erresumna Batua, 1862-1934) # [[Elizabeth McCombs]] 1. emakume parlamentaria (Zeelanda Berria 1873-1935) # [[Elsa Donaire Malagelada]] saskibaloi jokalaria (Girona, 1979) # [[Emily Stowe]] medikua (Kanada, 1831-1903) # [[Encarnación Alzona]] historilaria eta sufragista (Filipinak, 1895-2001) # [[Enriqueta_Sèculi]] pedagoga, kirolaria eta feminista (Bartzelona, 1897-1976) # [[Ericka Ñanco]] ekintzailea eta politikari maputxea nén (Walmapu, 1992) # [[Esther Hill]] arkitektoa (Kanada, 1895-1985) # [[Eugenie Clark]] iktiologoa (AEB, 1922-2015) # [[Evaluna Montaner]] aktorea, kantaria (Venezuela 1997) # [[Felisa Rincón de Gautier]] politikaria (Ameriketako Estatu Batuak, 1897-1994) # [[Fernanda García Lao]] idazlea (Argentin/ Espainia 1966) # [[Francisca Linconao]] lider maputxea (Walmapu, 1958) # [[Fuencisla Clemares]] exekutiboa (Madril 1974) # [[Gabriela Isler]] modeloa, Miss Unibertso 2013 (Venezuela 1988) # [[Gabriela Mandujano]] sufragista, politikaria (Txile 1902-1984) # [[Gidaritza]] neskato-eskaut taldeen mugimendua # [[Gloria Diaz]] modeloa, Miss Unibertso 1969 (Filipinak 1951) # [[Grettell Valdez]] aktorea (Mexiko 1976) # [[Gwendolyn Lizarraga]] ekintzailea, politikaria eta enpresa burua (Belize, 1901-1975) # [[Hanna Sheehy-Skeffington]] sufragista eta nazionalista (Irlanda, 1877-1946) # [[Harnaaz Sandhu]] Miss Unibertso 2021 (India 2000) # [[Harriet Chalmers Adams]] esploratzailea, argazkilaria (AEB 1875-Frantzia 1937) # [[He Zehui]] fisikari nuklearra (Txina, 1914-2011) # [[Herminia Aburto Colihueque|Herminia Aburto]] lider maputxea # [[Huda Akil]] neurozientzialaria (Siria-AEB, 1945) # [[Inma Rubiales]] idazlea (Badajoz 2002) # [[Inmaculada Rodríguez-Piñero]] politikaria (Madril 1958) # [[Iris Mittenaere]] modeloa, Miss Unibertso 2016 (Frantzia 1993) # [[Iris van Herpen]] moda diseinatzailea (Herbehereak 1984) # [[Isabel de Liaño]] idazlea (Valladolid XVI. Mendea-XVII. mendea) # [[Isabel dos Santos]] ekonomialaria, aberatsa (Errusia/Angola 1973) # [[Isabel Millé Giménez]] ikertzailea, liburuzaina, poeta (Almeria 1894- 1990) # [[Isabel Ov%C3%ADn Camps]] kimikaria, irakaslea (Sevilla, 1887-1972) # [[Ivette María Tato]] igerilaria (Bartzelona 1975) # [[Janet Rowley]] genetikaria (AEB, 1925-2013) # [[Jayne Atkinson]] aktorea (EB/AEB 1959) # [[Jennifer Hawkins]] modeloa, Miss Unibertso 2004 (Australia 1983) # [[Joanna Haigh]] fisikaria (Erresuma Batua, 1954) # [[Josefa Tito Recalde]] enpresaburua (Donostia, 1802-1858) # [[Josephine Cecilia Diebitsch Peary]] esploratzaile aitzindaria (AEB 1863-1955) # [[Júlia Bacardit]] idazlea (Bartzelona 1991) # [[Juliane Koepcke]] zoologoa (Peru-Alemania, 1954) # [[Juliette Gordon Low]] Espainian eta Kuban neska eskaut taldeen sortzailea (AEB 1860-1927) # [[Justine Pasek]] artista, 2. Miss Unibertso 2002 (SESB/Panama 1979) # [[Karina Riquelme Viveros]] abokatu maputxea (Walmapu, 1981) # [[Kate Sessions]] botanikaria (AEB, 1857-1940) # [[Kate Swift]] idazlea, editorea (AEB 1923-2011) # [[Katharine Blunt]] kimikaria, nutrizionista (AEB, 1876-1954) # [[Kathleen Cruise O'Brien]] sufragista eta irakaslea (Irlanda, 1886-1938) # [[Kimberley Tell]] aktorea, abeslaria (Lanzarote 1989) # [[Kimberly Dozier]] kazetaria, gerrako korrespontsala (AEB,1966) # [[Kimera (abeslaria)]] (Hego Korea 1954) # [[Kirsten Vangsness]] aktorea, gidoilaria (AEB 1971) # [[Laia Palau]] saskibaloi jokalaria (Bartzelona 1979) # [[Laura Aguilar]] argazkilaria (AEB, 1958-2018) # [[Laura Gil]] saskibaloi jokalaria (Murtzia 1992) # [[Lauren Groff]] idazlea (AEB 1962) # [[Lea Gabrielle]] kazetaria, diplomatiko ohia, hegazkinlaria (AEB,1975) # [[Lidia Lopujova]] dantzaria (Errusia, 1892-1981) # [[Liliana Ancalao]] poeta, irakasle maputxea (Walmapu, 1961) # [[Lisa Randall]] fisikaria (AEB 1962) # [[Liubov Sóbol]] apolitikaria, ekintzailea (Errusia 1987) # [[Lola Glaudini ]] aktorea (AEB 1971) # [[Louise Gavan Duffy]] sufragista eta nazionalista (Niza, 1884 - Dublin, 1969) # [[Luisa Mendoza y Mendoza]] noblea (1582-Nadril 1619) # [[Luna Pamies]] aktorea (Alacant, 2003) # [[Lydia Davis]] idazlea (AEB, 1947) # [[Małgorzata Szumowska]] film zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Polonia 1973) # [[María Abrisqueta de Zulueta]] Espainian eta Kuban neska-eskaut taldeen sortzailea (Donostia 1911-1992) # [[Maria Bellido]] heroia (Jaen 1755-1809) # [[María Catrileo|Maria Catrileo]] hizkuntzalari maputxea (Walmapu, 1944) # [[María de Mendoza y Fonseca]] noblea, arte-bildumagilea (Espainia 1516-1580) # [[María Dolores Dancausa]] bankaria, exekutiboa (Burgos 1959) # [[María Gómez de Sandoval y Torres de Navarra]] noblea (?- 19) # [[María José García Beato]] legelaria, bankaria, exekutiboa (Kordoba 1965) # [[Maria Koepcke]] ornitologoa (Alemania-Peru, 1924- 1971) # [[María La Ribot]] koreografoa (Madril 1962) # [[María Martinón Torres]] Medikua, antropologoa (Orense, 1974) # [[Maria Rúbies]] maistra eta politikaria (Leida, 1932-1983) # [[Maria Tereza Jorge P%C3%A1dua]] ekologoa (Brasil, 1943) # [[Marie Høeg]] sufragista eta argazkilaria (1866-1949) # [[Marie Pape-Carpantier]] pedagoga eta feminista frantziarra (Frantzia 1815 - 1878) # [[Marina Geli]] medikua, politikaria (Girona 1958) # [[Marta Alonso]] onkologo ikertzailea (Lodosa 1974) # [[Marta Fernández (saskibaloi-jokalaria)]] (Bartzelona,1981 19) # [[Marta Vergara]] sufragista, idazlea (Txile 1898- 1995) # [[Marta Xargay]] saskibaloi jokalaria (Girona 1990) # [[Martha Vasconcellos]] modeloa, Miss Unibertso 1968 (Brasil 1948) # [[Mary Lowndes]] artista eta sufragista (Dorset, 1856 - Londres, 1929) # [[Maud Bonneaud]] margolaria (Limoges, 1921-Madril, 1991) # [[Maya Moore]] saskibaloi jokalaria (AEB 1989) # [[Melba Roy Mouton]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1929-1990) # [[Mélodie Nakachian]] ume bahitua, psikologoa (AEB 1982) # [[Mencía de Mendoza]] noblea, arte-bildumagilea (Guadalajara 1508-Valentzia 1554) # [[Mercè Arànega]] aktorea (Agentina/Katalunia 1957) # [[Meri Te Tai Mangakāhia]] sufragista (Zeelanda Berria, 1868-1920) # [[Mónica López (aktorea)]] (Kanariak 1969) # [[Mpule Kwelagobe]] aktibista, Miss Unibertso 1999 (Bostwana 1979) # [[Nabila Espanioly]] aktibista, pedagogoa, feminista (Israel 1955) # [[Nandipha Mntambo]] eskultorea eta artista (Hegoafrika, 1982) # [[Nanna Aakjær|Nanna Aakjaer]] eskultorea eta sufragista (Danimarka, 1874-1962) # [[Natalia Torrente]] kirol kazetaria (Madril 1984) # [[Natividad Almeda-López|Natividad Almeda Lopez]] legelaria (Filipinak, 1892-1977) # [[Natividad Llanquileo]] Abokatua eta politikari maputxea (Walmapu, 1984) # [[Neri Oxman]] arkitektoa, diseinatzailea, irakaslea (Israel/AEB 1976) # [[Nettie Honeyball]] futbolaria (Londres 1871- Argentina XX. mendea)) # [[Oksana Fiodorova]] abeslaria, polizia, Miss Unibertso 2002 (Errusia 1977) # [[Olga Poblete]] irakaslea, gizarte buruzagia (Txile 1908-1999) # [[Olha Kobylianska]] idazlea (Ukraina 1863-Errumania 1942) # [[Olivia Culpo]] influencerra, Miss Unibertso 2012 (AEB 1992) # [[Oracene Price]] tenis entrenatzailea (AEB 1952) # [[Orna Grumberg]] informatikaria (Israel 1952) # [[Paget Brewster]] aktorea (AEB 1969) # [[Patricia Dauder]] artista (Bartzelona, 1973) # [[Patricia Goldman-Rakic]] neurologoa (AEB, 1937-2003) # [[Patricia Manterola]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1972) # [[Patsy Adam-Smith]] idazlea, historialaria (Australia 1924-2001) # [[Paula Painén Calfumán|Paula Paiñén Calfuman]] Kultura maputxearen ordezkaria (Walmapu, 1931) # [[Paulina Vega]] enpresaburua, Miss Unibertso 2014 (Kolonbia 1993) # [[Pia Wurtzbach]] enpresaburua, Miss Unibertso 2015 (Alemania/Filipinak 1989) # [[Pilar Belzunce de Carlos]] mezenasa (Filipinak, 1925-Donostia, 2015) # [[Pilar Martín Gila]] idazlea (Segovia 1962) # [[Queralt Casas]] sakibaloi jokalaria (Girona 1992) # [[Ramona Reyes]] emagin eta politikari maputxea (Txile, 1967) # [[R'Bonney Gabriel]] Miss Unibertso 2022 (AEB 1994) # [[Rebeca Jiménez]] abeslaria (Segovia 1975) # [[Rivka Oxman]] arkitekto, ikertzailea, irakaslea (Israel 1950) # [[Robyn Davidson]] idazlea (Australia 1950) # [[Rochelle Aytes]] aktorea, modeloa (AEB 1976) # [[Rosa Serra]] eskultorea (Vic, 1944) # [[Rosa Smith Eigenmann]] iktiologoa (AEB, 1858-1947) # [[Rose Kennedy|Rose Kenedy]] filantropoa (AEB, 1890-1995) # [[Rosita Ferrer]] Kopla kantaria eta egilea (Bartzelona,1935) # [[Safi Faye]] zinema zuzendaria (Senegal, 1934-2023) # [[Samara de Córdova]] aktore eta idazlea (Guatemala, 1923-2015) # [[Sasha Waltz ]] dantzaria, koreografoa (Alemania 1963) # [[Semiha Berksoy]] opera abeslaria (Turkia, 1910-2004) # [[Séverine Vidal]] idazlea (Frantzia, 1969) # [[Sheynnis Palacios]] kazetaria, Miss Unibertso 2023 (Nikaragua 2000) # [[Silvia Palumbo]] kantautorea (Argentina 1961) # [[Soledad Bacarreza]] psikologo eta kirol kazetaria (Santiago, 1969) # [[Sonsoles de Icaza]] aristokrata, Balentziagaren musa (Avila 1914- Madril 1996) # [[Valentina Pinelo]] moja idazlea (Sevilla XVI. Mendea-XVII. mendea) # [[Vanisha Mittal]] aberatsa, enpresaburua (India 1980) # [[Verónica Figueroa Huencho|Veronica Figueroa Huencho]] irakasle eta politikari maputxea (Santiago, 1974) # [[Virginia Cowles]] gerrako idazlea eta kazetaria (1910-1983) # [[Yehni Djidji|Yenni Djidji]] idazlea eta blogaria (Boli Kosta, 1988) # [[Yuri Kochiyama]] ekintzailea (AEB 1921-2014) # [[Zofia Stryjeńska]] margolaria (Krakovia 1891-Geneva 1976) # [[Zozibini Tunzi]] Miss Unibertso 2019 (Hegoafrika 1993) }} ==='''Berriak 2024''' ('''Apirila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Irati Cuadrado Noain]] ef--'''SORTUA''' iraupen eskalatzailea (Burlata, 2001) # [[Juana Cortés Amunarriz]] ----'''SORTUA''' idazlea (Hondarribia, 1966) # [[Nerea Intxausti Castiñeira]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Pasai Donibane, 2000) # [[Abigail eta Brittany Hensel]] maistrak, biki siamdar bizefalikoak (AEB 1990) # [[Adelaida Avagyan]] medikua, ikertzailea (Armenia-AEB, 1924-2000) # [[Adelina Jiménez Jiménez]] maistra ijitoa (1945) # [[Adriana Hoffmann]] biologoa (Txile 1940) # [[Agnès McLaren]] medikua, sufragista (EB 1837-Frantzia 1913) # [[Aida Fern%C3%A1ndez R%C3%ADos]] biologoa, ozeanografoa (Galizia, 1947-2015) # [[Akiko Kojima]] modeloa, Miss Unibertso 1959 (Japonia 1936) # [[Amelia Cuñat Monleon]] marrazkilaria, zeramikaria (Valentzia 1878-1946) # [[Amparo Muñoz]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso (Malaga 1954-2011) # [[Amparo Navarro Giner]] maistra (Valentzia, 1900-1986) # [[Ana Jaren]] ilustratzailea (Sevilla 1985) # [[Ane Campos]] futbolaria (Getaria, 1999) # [[Angela Marinescu]] poeta (Errumania 1941-2023) # [[Anna Callender Brackett]] filosofa eta feminista estatubatuarra (EEUUko Bostonen, 1836-1911) # [[Anna Güell Torne]] aktorea (Katalunia 1961) # [[Anna Kolbrún Árnadóttir|Anna Kolbrún]] maistra eta politikaria (1970-2023) # [[Anna Munro]] sufragista (EB 1881-1962) # [[Anna Turbau]] argazkilaria (Bartzelona 1949) # [[Anne Knight]] sufragista (BH 1786-1862) # [[Anne Marie Pohtamo]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso (Finlandia 1955) # [[Apasra Hongsakula]] modeloa, Miss Unibertso 1965 (Thailandia 1947) # [[Armi Kuusela]] filantropoa, 1. Miss Unibertso (Finlandia 1934) # [[Axelle Kabou]] idazlea (Kamerun, 1955) # [[Aya Nakamura]] abeslaria (Frantzia, 1995) # [[Barbara Blomberg]] dama, Karlos I.aren maitalea, Joan Austriakoaren ama (Alemania 1527-Kantabria 1597) # [[Barbara Canepa]] Italiako komikigilea (Genoa, 1969) # [[Barbara Foxley]] pedagogoa, sufragista (EB 1860-1958) # [[Bárbara Palacios]] idazlea, Miss Unibertso 1986 (Madril/Venezuela 1963) # [[Beatriz Iribarne Sánchez]] maistra eta ekintzailea (Almeria, 1942) # [[Begoña Muruaga Laca]] filologoa, euskara teknikaria (Bermeo 1953) # [[Bernadette Sanou Dao]] idazlea (Burkina Faso) # [[Berry Berenson]] argazkilaria, aktorea (AEB 19) # [[Bertha Gxowa]] politikaria eta ekintzailea (Hegoafrika, 1934-2010) # [[Betty Lou Raskin]] kimikaria (AEB, 1924-2010) # [[Bienvenida Sarmiento]] maistra (Argentina, 1804-1900) # [[Camille Paglia]] kritikari soziala, idazlea (AEB 1947) # [[Cándida Antonia Bueno Iso|Cándida Antonia Bueno]] maistra fusilatua (Zaragoza, 1912-1936) # [[Carme Giralt Roses]] hezitzailea (Bartzelona 1940-2022) # [[Carmen Delgado Vicente|Carmen Delgado]] Maistra eraila (Salamanca, 1899-1936) # [[Carmen Guillén Lorente]] historialaria, ikertzailea, irakaslea (Murtzia 1988) # [[Carmen Mola]] idazle taldea (Espainia, 2018) # [[Carol Morris]] modeloa, Miss Unibertso 1956 (AEB 1936) # [[Carroll Baker]] aktorea (AEB 1931) # [[Cecilia Bolocco]] aurkezlea, Miss Unibertso 1987 (Txile 1965) # [[Chantal van den Heuvel]] Belgikako idazlea # [[Christiane Martel]] aktorea, Miss Unibertso 1953 (Frantzia 1935) # [[Cirila Ubaldina García Díaz]] maistra eraila (Salamanca, 1893-1936) # [[Clara Ragaz]] maistra, feminista (Suitza, 1894-1957) # [[Clementia Taylor]] sufragista (EB 1810-1908) # [[Corinna Tsopei]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1964 (Grezia 1944) # [[Dayanara Torres]] idazle, abeslari, modeloa, Miss Unibertso 1993 (Puerto Rico 1974) # [[Deborah Carthy-Deu]] modeloa, enpresaburua, Miss 1985 (Puerto Rico 1966) # [[Debra Lafave]] maistra, estuproz kondenatua (AEB 1980) # [[Delia Zapata Olivella]] dantzaria, irakaslea (Kolonbia 1926-2001) # [[Denise Affonço]] idazlea (Kanbodia, 1944) # [[Dia Mirza]] modeloa, aktorea, ekoizlea (India 1981) # [[‎Djaili Amadou Amal]] idazlea (Kamerun, 1975) # [[Dorothea Pertz]] botanikaria (EB 1859-1939) # [[Duygu Asena]] idazlea (Turkia 1946-2006) # [[Edith Ayrton]] idazlea, sufragista (EB 1879-1945) # [[Edith Picton-Turbervill]] sufragista (EB 1872-1960) # [[Edith Rebecca Saunders]] genetista (EB 1865-1945) # [[Ela Gandhi]] politikaria (Hegoafrika, 1940) # [[Eleanor Coppola]] dokumentalgilea, idazlea (AEB, 1936-2024) # [[Elena Mendoza]] musikagilea (Sevilla 1973) # [[Elisabetta Gnone]] idazle eta kazetari italiarra (Genova, 1965) # [[Elizabeth Pease Nichol]] sufragista (EB 1807-1897) # [[Emmeline Pethick-Lawrence]] sufragista (EB 1867- 1954) # [[Estée Lauder]] kosmetika-enpresaburua (AEB 1906-2004) # [[Esther Afua Ocloo]] ekintzailea (Ghana 1919-2002) # [[Esther Pineda G]] idazlea, ikertzailea (Venezuela 1985) # [[Ethel Ayres Purdie]] sufragista (EB 1874-1923) # [[Ethel Lilian Voynich]] idazlea eta musikaria (Ballintemple, 1864 - New York, 1960) # [[Eulalia Guzmán Barrón|Eulalia Guzmán Barrón]] maistra eta arkeologa mexikarra (Mexiko, 1890 - 1985) # [[Eva Guillamon]] artista, dramagilea (Albacete 1978) # [[Fannie Flagg]] aktorea, idazlea (AEB 1944) # [[Fatou Keïta]] idazle (Boli Kosta, 1965) # [[Frances Ames]] neurologo, aktibista (Hegoafrika, 1920-2002) # [[Frances Power Cobbe]] sufragista, idazlea ekintzailea (BH 1822-1904) # [[Francisca de Asís Sanchis Ferrer]] 2.Errepublikako maistra (1896-1982) # [[Françoise Bettencourt Meyers]] munduko emakume aberatsena (Frantzia 1953) # [[Georgina Rizk]] modeloa, Miss Unibertso 1971 (Libano 1953 # [[Gladys Zender]] modeloa, Miss Unibertso 1957 (Peru 1939) # [[Guillenako 17 arrosak]] emakume fusilatuak (Sevilla, 1937) # [[Hannah Glasse]] idazlea (BH 1708-1770) # [[Hanni Wenzel]] eskiatzailea (Liechtenstein 1956) # [[Hema Malini]] aktorea, dantzaria (India 1948) # [[Hemley Boum ‎]] idazlea (Kamerun, 1973) # [[Herminia Gomez Serra]] sopranoa (Castelló 1891-Italia 1977) # [[Hillevi Rombin]] modeloa, Miss Unibertso 1955 (Suedia 1933- AEB 1996) # [[Holloway papar-orratza]] kartzelaratutako sufragisten saria # [[Ieda Maria Vargas]] modeloa, Miss Unibertso 1963 (Brasil 1944) # [[Irene Sáez]] politikaria, Miss Unibertso 1981 (Venezuela 1961) # [[Irina Belova]] atleta, heptatloilaria (Errusia 1968) # [[Iris Chang]] idazlea (AEB 1968-2004) # [[Itxaso Mardones]] kazetaria (Gasteiz 1979-2024) # [[Itzel Arcos]] komediantea (Mexiko, 1988) # [[Janelle Commissiong]] enpresaburua, politikaria, Miss Unibertso 1977 (Trinidad eta Tobago 1953) # [[Jeanneth Beltran]] etxeko langileen eskubideen sinboloa (Nikaragua 1984- Toledo 2014) # [[Jerrie Mock]] airez mundu-bira egindako 1. emakumea (AEB 1925-2014) # [[Joanne Harris]] idazlea (EB 1964) # [[Joênia Wapichana]] abokatu indigena (Brasil 1974) # [[Josette Abondio]] irakaslea eta idazlea (Boli Kosta, 1932) # [[Karen Dianne Baldwin]] gidoilaria, Miss Unibertso 1982 (Kanada 1963) # [[Kartini]] heroia (Ekialdeko Herbeherear Indiak 1879-1904) # [[Kate Campbell Hurd-Mead]] feminista, ginekologoa (Kanada-AEB, 1867-1941) # [[Katharine Murray Lyell]] botanikaria (EB 1817-1915) # [[Kay Beauchamp]] sufragista (EB 1899-1992) # [[Kerry Anne Wells]] tb aurkezlea, Miss Unibertso (Australia 1951) # [[Laia Abril]] artista, argazkilaria (Bartzelona 1986) # [[Laura Geraldine Lennox]] sufragista (Irlanda, 1883-1958) # [[Lee Israel]] idazlea, faltsifikatzailea (AEB 1939-2014) # [[Lettice Fisher]] sufragista (EB 1875-1956) # [[Liliana Năstase]] atleta, heptatloilaria (Errumania 1962) # [[Lina Cavalieri]] sopranoa (Italia, 1874-1944) # [[Linda Bement]] modeloa, Miss Unibertso 1960 (AEB 1941-2018) # [[Lis Vega]] abeslaria (Kuba 1977) # [[Livia Veloz]] maistra eta poeta (Santo Domingo, 1889-1980) # [[Lorraine Downes]] modelo dantzaria, Miss Unibertso 1983 (Zeelanda Berria 1964) # [[Louie Bennett]] sufragista (Irlanda 1870-1956) # [[Louise Aitken-Walker]] rally pilotua (Eskozia 1960) # [[Lucia Perotti]] maistra (Italia, 1586-1641) # [[Luigia Mandolini]] maistra eta sufragista (1866-1939) # [[Lupita Jones]] enpresaburu, Miss Unibertso 1991 (Mexiko 1967) # [[Luz Marina Zuluaga]] modeloa, Miss Unibertso 1958 (Kolonbia 1938-2015) # [[Luzdivina Megido]] 2. errepublikako maistra erbesteratua (Asturias, 1916-1984) # [[Mª Luz Montesinos Gutiérrez]] neurozientzialaria, ikertzailea (Sevilla 1969) # [[Madison Chock]] patinatzaile artistikoa (AEB 1992) # [[Magdalena de Ulloa]] noblea (Zamora 1525-Valladolid 1598) # [[Manola Brunet]] klimatologoa (Cariñena, 1955) # [[Mar Galceran]] Down sindromedun 1.diputatua Espainian (Valentzia 1977) # [[Mar Regueras]] aktorea, gimnasia erritmoko entrenatzailea (Bartzelona 1970) # [[Margaret Cousins]] sufragista (Irlanda 1878 -India 1954) # [[Margaret Gardiner]] kazetaria, modeloa, Miss Unibertso 1978 (Hegoafrika 1959) # [[Margareta Arvidsson]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1966 (Suedia 1947) # [[Margie Moran]] modeloa, Miss Unibertso (Filipinak 1973) # [[Margot Moles]] kirolaria (Bartzelona, 1910-Madril, 1987) # [[Mari Carmen Díez Navarro]] maistra (Alicante, 1949) # [[Maria Alharilla]] futbolaria, 1. amatasun baja (Jaen 1990) # [[María Arias Bernal]] maistra eta iraultzailea (Mexiko, 1884-1923) # [[Maria de la Encarnacion Rigada Ramon]] matematikaria (Cadiz 1863- Madril? 1930) # [[Maria Dolores Ocaña Madrid]] abokatua, 1. emakumea Letizia erreginaren idazkaritza pribatua zuzentzen (Madril 1973) # [[María Luisa Navarro Margati]] maistra, pedagogo eta psikologo errepublikar erbesteratua (Fantzia, 1890-Argentina, 1947) # [[María Xesús Lama]] filologoa, idazlea, saiakeragilea (Lugo 1964) # [[Marifé Arroyo]] maistra (Valentzia, 1946) # [[Marion Ross]] aktorea (AEB 1928) # [[Marisa Belaustegigoitia]] idazlea, ikertzailea eta feminista (Mexiko, 1969) # [[Marisa Berenson]] modeloa, aktorea (AEB 1947) # [[Marisol Malaret]] modeloa, Miss Unibertso 1970 (Puerto Rico 1949-2023) # [[Maritza Sayalero]] modeloa, Miss Unibertso 1979 (Venezuela 1961) # [[Marlene Schmidt]] aktore, ekoizle, modelo, Miss Unibertso 1961 (Alemania 1937) # [[Marta Segarra]] filologoa, ikertzailea (Bartzelona 1963) # [[Marthe Ekemeyong Moumié]] idazle eraila (Kamerun, 1931-2009) # [[Mary Anne Rawson]] abolizionista (BH 1801-1887) # [[Mary Bennett (pedagogoa)]] (EB 1913-2005) # [[Mary Corinna Putnam Jacobi]] mediku, idazle, sufragista (AEB, 1842-1906) # [[Mary Emilie Holmes]] geologoa, irakaslea (AEB, 1850-1906) # [[Mary Estlin]] aktibista (EB1820-1902) # [[Mary Horner Lyell]] geologoa (EB 1808-1873) # [[Mary Kay Letourneau]] maistra, estuproz kondenatua (AEB 1962-2020) # [[Mary MacSwiney]] ekintzaile independentista, emakume politikari errepublikar irlandarra eta feminista. (Londres, 1872 - Cork, 1942) # [[Matilde Escuder Vicente]]2. errepublikako maistra (Valentzia, 1913-Frantzia, 2006) # [[Mercedes Tella]] pedagogoa, idazlea (Coruña 1868-Leon 1934) # [[Michelle McLean]] modeloa, idazlea, Miss Unibertso 1992 (Namibia 1972) # [[Millicent Mackenzie]] sufragista (EB 1863-1942) # [[Miriam Stevenson]] modeloa, Miss Unibertso 1954 (AEB 1933) # [[Mona Grudt]] kazetaria, Miss Unibertso 1990 (Norvegia 1971) # [[Monique Ilboudo]] idazlea (Burkina Faso, 1959) # [[Montserrat Señaba]] maistra eta politikaria (Ekuatore Ginea, 1918-1980) # [[Morayma Ofir Carvajal]] maistra (Ekuador, 1915-1951) # [[Naomi Wolf]] idazlea, aktibista (AEB 1962) # [[Natalie Glebova]] idazlea, modeloa, Miss Unibertso 2005 (Errusia/Kanada 1981) # [[Nina Jacqmin]] Belgikako komikigilea (Brusela, 1989) # [[Noralma Vera]] ballet dantzaria eta maistra (Ekuador, 1936) # [[Norma Nolan]] modeloa, Miss Unibertso 1962 (Argentina 1938) # [[Novera Ahmed]] artista (Bangladesh, 1939) # [[Nuria Hosta Pascual]] aktorea (Katalunia, XX. mendea) # [[Nuria Nuñez Hierro]] musikagilea (Cádiz 1980) # [[Pascuala Campos de Michelena]] arkitektoa (Jaen/Galizia 1938) # [[Pauline Dy Phon]] idazlea eta botanikaria (Kanbodia, 1933) # [[Pauline Peyraud-Magnin]] futbolaria (Frantzia, 1992) # [[Paz Moreno Feliu]] antropologoa, ikertzailea (Coruña 1956) # [[Pilar Aymerich Puig]] argazkilaria (Bartzelona 1943) # [[Pilar Cuartero]] maistra (Zaragoza, 1906-1995) # [[Pilar Parcerisas]] arte-kritikaria, -historialaria (Bartzelona 1957) # [[Porntip Nakhirunkanok]] filantropoa, modeloa, Miss 1988 (Thailandia 1969) # [[Priscilla Bright McLaren]] sufragista (EB 1815-1906) # [[Purdah]] ohitura # [[Rafaela Rimbau]] aktorea (Espainia 1819-Valentzia 1896) # [[Rahel Varnhagen von Ense]] idazlea (Berlin, 1771-1832) # [[Rebeca Atencia]] primatologoa (Coruña 1977) # [[Rebecca Saunders]] musikagilea (EB 1967) # [[Regina Blandón|Regina Blandon]] aktorea (Mexiko, 1990) # [[Remei Sipi]] hezitzailea, idazlea eta editorea (Rebola - Ginea 1952) # [[Remigia Nazaroviene]] atleta (Turkmekistan/Lituania 1967) # [[Renate Mayntz]] soziologoa (Berlin 1929) # [[Rina Mor]] abokatua, Miss Unibertso 1976 (Israel 1956) # [[Rita Mae Brown]] idazlea, aktibista (AEB 1944) # [[Riyo Mori]] Miss Unibertso 2007 (Japonia 1986) # [[Rosa Garcia Alcon]] ekintzaile antifrankista (Madril 1957) # [[Rosa May Billinghurst]] sufragista (BH 1875-1953) # [[Rosalind Pitt-Rivers]] biokimikaria (Erresuma Batua, 1907-1990) # [[Rosana Alonso]] maistra eta politikaria (Santander, 1970) # [[Ruth Hubbard]] biokimikaria (Austria-AEB, 1924-2016) # [[Sabrina Calvo]] Frantziako idazlea (Marseilla, 1974) # [[Samanta Schweblin]] idazlea (Argentina 1978) # [[Sandra Pierrette Kanzie|Sandra Pierrete Kanzie]] idazlea (Burkina Faso) # [[Sarah Bouyain]] idazle eta zinema-zuzendaria (Reims, 1968) # [[Sarah Jane Baines]] sufragista (EB 1866-1951) # [[Sarah Winstedt]] medikua, zirujaua eta sufragista irlandarra (Sixmilebridge, 1886- Havant, 1972) # [[Shawn Weatherly]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso 1980 (AEB 1961) # [[Shazia Ilmi]] kazetaria, aktibista (India 1970) # [[Shirley Jackson]] idazlea (AEB 1916-1965) # [[Silvia Caballol]] psikologoa, idazlea (Bartzelona 1983) # [[Sofia Alaoui]] film zuzendaria (Maroko 1990) # [[Sonia Megias]] musikagilea, artista (Albacete 1982) # [[Sonja Sekula]] artista (Suitza 1918-1963) # [[Sophie Alour]] saxofoi-jotzailea (Bretainia, 1974) # [[Sunita Narain]] ekologista (India 1961) # [[Svetlana Buraga]] atleta (Bielorrusia 1965) # [[Sylvia Hitchcock]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1967 (AEB 1946-2015) # [[Tanella Boni]] idazlea (Boli Kosta, 1954) # [[Teresa Billington-Greig]] sufragista (BH 1877-1964) # [[Teté Caturla]] abeslari eta maestra (Kuba, 1937-2023) # [[Tina Thörner]] rally ingeniaria, kopilotoa (Suedia 1966) # [[Tina Weirather]] eskiatzailea (Liechtenstein 1989) # [[Touza ahizpak]] giza eskubideen aldeko aktibistak (Ourense, XX. mendea-XX. mendea) # [[Uemura Shōen]] margolaria (Japonia 1875-1949) ISA # [[Vennira Aadai Nirmala]] aktore, dantzaria (India 1948) # [[Vera Danchakoff]] anatomista, enbriologoa (Errusia, 1879-1950) # [[Victoria Lidiard]] sufragista (BH 1889-1992) # [[Violeta Denou]] ilustratzailea taldea (Katalunia 1977) # [[Wendy Fitzwilliam]] abokatua, Miss Unibertso 1998 ( Trinidad eta Tobago 1972) # [[Werewere Liking]] idazlea eta dantzaria (Kamarun, 1950) # [[Winifred Coombe Tennant]] sufragista, politikaria (EB 1874-1956) # [[Xaro Nomdedeu Moreno]] matematikaria (Castelló de la Plana, 1948) # [[Yvonne Ryding]] modeloa, Miss Unibertso 1984 (Suedia 1962) }} ==='''Berriak 2024''' ('''martxoa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainara Agerre Lako]] ---- '''SORTUA''' maskaradako kabana (Jutsi, 2001) # [[Ainhoa Azurmendi Etxegaray|Ainhoa Azumendi Etxegaray]] ---- '''SORTUA''' Kirolari ohia, unibertsitateko irakasle eta ikertzailea (Hernani, 1978) # [[Alba Matilla]] ---- '''SORTUA''' artista (Avilés, 1998) # [[Amany Al-Ali]] ---- '''SORTUA''' karikaturagilea (Siria, 1984) # [[Arrate Gisasola]] ef-- '''SORTUA''' kirolaria, bertsolaria (Soraluze, 1979) # [[Catalina Bustamante]] ---- '''SORTUA''' konkistatzailea (Espainia, XV. mendea, Espainia Berria, XVI. mendea) # [[Esther Galarza]] ef-- '''SORTUA''' margoalaria (Eibar, 1956) # [[Felisa Basauri Larrañaga]] -- ef '''SORTUA''' baserritarra, esne-saltzailea (Elgeta, 1928-2018) # [[Josefa Cruz de Gassier]] efef '''SORTUA''' sopranoa (Bilbo, 1821 + Madril, 1870) # [[Josefina Guerendiain Caro|Josefina Guerendain]] efef '''SORTUA''' frankismoaren biktima(Iruñea, 1918-2011) # [[Julia Bea Soto]] efef '''SORTUA''' ekintzaile komunista frankismoaren biktima(Sesma, 1912-Iruñea, 1989) # [[Kontxi Barturen Uriarte]] ---- '''SORTUA''' nekazaria (Bakio 1922) # [[Laida Martinez Navarro]] ---- '''SORTUA''' idazlea (Bilbo, 1965) # [[Lourdes Fernández Fernández]] ---- '''SORTUA''' arte kudeatzailea (Donostia, 1961) # [[Mª Carmen Húder Carlosena|Maria Carmen Húder Carlosena]] ---- '''SORTUA''' ekintzailea frankismoaren biktima (Iruñea, 1897-1987) # [[Maite Guevara]] ef-- '''SORTUA''' aktorea, klow (Gasteiz, 1981) # [[Margarita Araneta Urrutia]] ---- '''SORTUA''' ekintzailea, komunista (Hondarribia 1909-2001) # [[Maria de las Mercedes Isasi]] efef '''SORTUA''' moja (Iurreta, 1900-Berriz,1973) # [[María Dolores Aldama Alfonso]] efef '''SORTUA''' esklabuen-jabea (Kuba, XIX. mendea) # [[Maritxu Muñoz Ugartemendia]] ----'''SORTUA''' ekintzailea, saltzailea (Hondarribia 1914-1997) # [[Maritxu Roteta]] ef-- '''SORTUA''' sopranoa eta abesbatza zuzendaria (Alkiza, 1948) # [[Matilde Orbegozo]] efef '''SORTUA''' poeta (Bilbo, 1837-1891) # [[Matilde Urdangarin Palacio]] ---- '''SORTUA''' margolaria (Zaragoza, 1939) # [[Milagros Txurruka]] ef-- '''SORTUA''' dantzaria (Mallabia 1927) # [[Nemesia Baztan Turrau]] ---- '''SORTUA''' Ekintzailea, frankismoaren biktima (Nafarroa # [[Rachita Taneja]] ---- '''SORTUA''' karikaturagilea (India, ?) # [[Ramona Zapatero Zapatel]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea frankismoaren biktima(Nafarroa, 1898--? # [[Sonia Rueda]] ---- '''SORTUA''' artista (Bilbo, 1964) # [[Tere Guenetxea]] ef-- '''SORTUA''' artista (Soraluze, 1953) # [[Adriana Amado Suárez]] irakasle, ikertzailea (Buenos Aires, 1966) # [[Alba Lago]] aurkezlea, idazlea (Galizia, 1985) # [[Alicia Gimenez Bartlett]] idazlea ( Albacete 1951) # [[Almudena Carracedo]] dokumentalgilea (Madril 1972) # [[Amaia Peña]] futbolaria (Getxo 1998) # [[Amparo Sard]] artista (Mallorca 1973) # [[Amy Bull]] maistra eta sufragista (Erresuma Batua, 1877-1953) # [[Ana Arzoumanian]] abokatu, idazle eta poeta (Argentina, 1962) # [[Ana Barbara]] abeslaria (Mexiko 1971) # [[Ana Flecha Marco]] itzultzaile, idazlea (Leon, 1986) # [[Ana Romani]] poeta, kazetari kulturala (Coruña 1962) # [[Andrea Dworkin]] idazlea, feminista erradikala (AEB 1946-2005) # [[Angelina Pollak]] antropologoa (Austria/Venezuela 1932-2016) # [[Anna Alma-Tadema]] artista, sufragista (Londres 1867-1943) # [[Anna Fiske|Anna Fisc]] ilustratzailea, idazlea (Norvegia, 1964) # [[Anna Starobinets]] idazlea (Errusia 1978) # [[Anne Isabella Noel Byron]] matematikaria, aktibista (EB 1792-1860) # [[Antonia Jiménez|Antonia Jimenez]] gitarra jolea (Puerto de Santa Maria, 1972) # [[Arancha de Benito]] tb aurkezlea (Madril 1969) # [[Arancha del Sol]] modeloa, aktorea, tb aurkezlea (Asturias 1972) # [[Asja Lācis]] antzerkilaria (Estonia, 1891-179) # [[Assumpcio Estivill]] liburuzaina, irakaslea (Tarragona 1949) # [[Assumpta Montella]] historialaria, idazlea (Bartzelona 1958) # [[Aurélie Neyret]] Frantziako komikigilea (Lyon, 1983) # [[Aurora Alonso de Rocha]] idazlea, irakaslea eta ikertzailea (Buenos Aires, 1937-2021) # [[Barbara Ayrton-Gould]] sufragista (EB 1886-1950) # [[Beatriz Ariño]] kazetaria (Huesca 1963) # [[Begoña Alfaro García]] politikaria (Bartzelona/Nafarroa 1982) # [[Begoña Caamaño]] idazlea (Galizia 1964-2014) # [[Bel%C3%A9n Garijo]] Almansako medikua (Albacete 1960) # [[Belen Feliu]] idazlea (Galizia 1961-1997) # [[Belen Toimil]] atleta (Coruña 1994) # [[Bessie Blount Griffin]] fisioterapeuta, asmatzailea (AEB, 1914-2019) # [[Blanca de la Torre]] arte-komisarioa (Leon 1977) # [[Blanca Manchon]] estropadalaria (Sevilla 1987) # [[Carmen Ramos Vellon]] atleta (Valentzia 1998) # [[Carmen Ruiz]] aktorea (Madril 1974) # [[Carolina de Cepeda]] sopranoa (Coruña 1847-Madril 1910) # [[Carolina Robles]] atleta (Sevilla 1991) # [[Caroline Polachek]] kantaria (AEB 1985) # [[Cassandra Ciangherotti]] aktorea (Mexiko 1987) # [[Catherine Cesarsky]] astronomoa (Frantzia-Venezuela, 1943) # [[Cecile McLorin Salvant]] jazz abeslaria (AEB 1989) # [[Charlotte Marsh]] sufragista (Britainia, # [[Chloé Cruchaudet]] Frantziako komikigilea (Lyon, 1976) # [[Chuny Anzorreguy]] idazlea (Buenos Aires, XX.mendea) # [[Claudia Mori]] aktore, abeslari (Italia 1944) # [[Concepcion Cascajosa]] ikertzailea, irakaslea (Bartzelona 1979) # [[Concepcion Garcia Lorca]] errepublikar erbesteratua (Granada 1903-1962) # [[Concha Hernandez ]] kultur kudeatzailea (Avila 1958) # [[Danna Paola]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1995) # [[Deborah Charlesworth]] biologoa (Erresuma Batua, 1943) # [[Dolores Sanchez Palomino]] filologoa (Kantabria 1961) # [[Doreen Allen]] sufragista (EB 1879-1663) # [[Dorothy Height]] aktibista (AEB 1912-2010) # [[Eagle Woman]] lakota indigena liderra (AEB 1820-1888) # [[Elena Caffarena]] legelaria (Txile 1903-2003) # [[Elena Guerra]] erlijiosoa, beatoa (Italia 1835-1914) # [[Eli Bartra]] filosofia (Mexiko, 1947) # [[Elisabeth Plainacher]] sorgintzat hartua (Austria, 1513-1583) # [[Elizabeth Inglis]] aktorea (BH 1913- AEB 2007) # [[Elizabeth Jagger]] modeloa, aktorea (AEB/EB 1984) # [[Ellen Hutchins]] botanikaria (Irlanda, 1785-1815) # [[Elnako amaetxea]] Elisabeth Eidenbenz erizain suitzarrak Frantzian sortutako erakundea (1939-1944) # [[Emilia Currás]] kimikaria, dokumentalista (Madril 1927-2020) # [[Ende (argitzailea)]] (X.mendea, Leon) # [[Ester Bonet]] hizkuntzalaria (Bartzelona 1950) # [[Esther Acebo]] aktorea (Madril 1983) # [[Esther Corral Diaz]] filologoa (Lugo 1961) # [[Esther Jaen]] kazetaria (Bartzelona 1968) # [[Esther Pak]] medikua (Hego Korea, 1877-1910) # [[Esther Palomera]] kazetaria (Madril 1968) # [[Esther Peña Camarero]] soziologoa, politikaria (Burgos 1980) # [[Esther Vaquero]] kazetaria (Salamanca 1982) # [[Estibaliz Espinosa]] idazlea (Coruña 1974) # [[Estrella Abecassis de Laredo]] fisikaria (Venezuela, 1940) # [[Eugenia Osterberger]] musikagilea, piano-jolea (Coruña 1852-Niza 1932 19) # [[Fabrizia Pons]] auto-pilotua, kopilotua (Italia 1955) # [[Fatima Anllo Vento]] kultura ikertzailea (Madril 1958) # [[Fatima Meer]] idazlea eta apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, 1928-2010) # [[Faye Webster]] abeslaria (AEB 1997) # [[Florence Haig]] sufragista (Erresuma Batua, 1856-1952) # [[Florence Mkhize]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika 1932-1999) # [[Frances Parker]] sufragista (Erresuma Batua, 1875-1924) # [[Francine Galvez]] kazetaria (Kamerun 1966) # [[Frieda Hughes]] poeta eta margolaria (Londres, 1960) # [[Ghislaine Maxwell]] sexu-trafikatzailea (Frantzia 1961) # [[Greta Lee]] aktorea (AEB 1983) # [[Habiba Gribi]] kirolaria (Tunisia, 1984) # [[Hafsa bint al-Hayy al-Rakuniyya]] Al-Andaluseko poeta (Granada 1135-1191) # [[Harmonia Rosales]] artista afrokubarra (Chicago, 1984) # [[Helen Joseph]] aktorea, edertasunaren erregina (Plymouth, 1942) # [[Helen Tolson]] sufragista (Britania, 1888-1955) # [[Helene Legrais]] historialaria, idazlea (Frantzia 1961) # [[Henar Alvarez]] kazetaria, umorista (Madril 1984) # [[Hengameh Ghaziani]] aktorea (Iran, 1970) # [[Hilda Cid]] zientzialaria (Txile, 1933) # [[Imma Prieto]] arte-komisarioa (Bartzelona 1975) # [[Imogen Holst]] konpositorea (EB 1907-1984) # [[Inger Christensen]] poeta (Danimarca 1935-2009) # [[Isabel Mijares]] enologoa (Badajoz 1942-Madril 2024) # [[Isabel Rodríguez (Mexikoko konkista)]] erizain militarra (Espainia, 1480-?) # [[Jaël Bestué]] atleta (Bartzelona 2000) # [[Jagmati Sangwan]] kirolaria, aktibista, politikaria (India 1960) # [[Jane Joseph]] musikagilea (Londres 1894-1929) # [[Jerry Hall]] modeloa, aktorea (AEB 1956) # [[Jessica Cediel]] kazetaria, modeloa (Kolonbia 1982) # [[Josephine St. Pierre Ruffin]] Sufragista (1842-1924) # [[Jul' Maroh]] komikigile frantsesa (Lens, 1985) # [[Julia Navalnaia]] ekonomialaria, politikaria (Errusia 1976) # [[Kathleen Ferrier]] kontraltoa (EB 1912-1953) # [[Kathleen March]] itzultzailea (AEB 1949) # [[Kawtar Boulaid]] atleta (Maroko 1989) # [[Kim Gordon]] rock musikaria, idazlea (AEB 1953) # [[Kitty O'Neil]] zinemako espezialista (AEB 1946-2018) # [[La Tortajada]] dantzari eta abeslaria (Granada, 1877-1957) # [[Lætitia Sadier]] abeslaria (Frantzia, 1968) # [[Laura Ainsworth]] sufragista (EB 1885-1958) # [[Laura Baena]] influencerra, ekintzailea (Malaga 1981) # [[Laura Garcia Lorca]] museo zuzendaria (AEB 1953) # [[Laura Vilagra]] politikaria (Bartzelona 1976) # [[Leelah Alcorn]] gazte trans suizidatua (AEB 1997-2014) # [[Leila Arab]] musikaria (Irain jatorriko britainiarra, 1971) # [[Lillian Ngoyi]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika 1911-1980) # [[Lina Sandell]] poeta, gospel ereserkigilea (Suedia 1832-1903) # [[Lisa Mandel]] komikigile frantsesa (Marseilla, 1977) # [[Loles Vives]] atleta (Bartzelona 1957) # [[Lorena Peña]] politikaria, gerrillari ohia (Salvador 1955) # [[Louisa Atkinson]] botanikari, ilustratzaile, idazle (Australia, 1834-1872) # [[Louise Pearce]] patologoa (AEB, 1885-1959) # [[Lourdes Muñoz]] ingeniaria, politikaria (Bartzelona 1969) # [[Lucia Koch]] argazkilaria, artista garaikidea (Brasil, 1966) # [[Luisa Villalta Gomez]] idazlea (Coruña 1957) # [[Mabel Balfour]] sindikalista eta apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, XX. mendea) # [[Manuela Igartua Olaechea]] farmazian doktorea (Irura, 1970) # [[Mar%C3%ADa Luisa L%C3%B3pez Fern%C3%A1ndez]] botanikaria (Madrid 1940) # [[Marcela Iacub]] abokatua, idazlea eta ikertzaile feminista (Buenos Aires, 1964) # [[Margaret Aldersley]] sufragista, feminista (1851-1940) # [[Margarita Borja]] poeta, dramagilea (Alacant 1942) # [[Margarita Ledo Andion]] idazlea, zinemagilea (Lugo 1951) # [[Mari Pau Dominguez]] kazetaria, idazlea ( Bartzelona 1963) # [[Maria Amelia Braganzakoa]] Brasilgo printzesa (Paris 1831-Madeira 1853) # [[Maria Antonia Massanet Mayol]] poeta (Mallorca 1980) # [[Maria Antonia Sanchez Escalona]] artista (Madril 1941) # [[María Belén Morales]] eskultorea eta margolaria (Tenerife, 1928-2016) # [[Maria Castellano Arroyo]] medikua (Jaen 1948) # [[María de la Candelaria]] Tzeltalko Matxinadaren buruzagia (Mexiko, 1698-1716) # [[Maria de Nati]] aktorea (Madril 1997) # [[Maria Denis]] aktorea (Argentina 1916- Italia 2004) # [[Maria Elvira Pombo Holguin]] diplomazialaria (Kolonbia 1960) # [[Maria Eugenia Rito]] vedettea (Argentina 1975) # [[María Fernanda Campa Uranga]] geologoa, aktibista (Mexiko, 1940-2019) # [[María Gainza]] idazlea (Buenos Aires, 1975) # [[Maria Jose Saez Carrasco]] kazetaria (Madril 1965) # [[Maria Lionza]] jainkosa (Venezuela 1802) # [[Maria Lopez Sandez]] filologoa, idazlea (Lugo 1973) # [[Maria Luisa Prada Sarasua]] idazlea (Asturias XX. mendea) # [[Maria Marchant]] hezitzailea, politikaria (Txile 1904-1990) # [[Maria Nikolaevna O’Rourke]] presoa, hilketa eragilea (Errusia 1877-Argentina 1949) # [[Maria Nikolaievna Romanova (1899-1918)]] Dukesa Handia (Errusiar Inperioa) # [[Maria Rosa Fugazot]] aktorea (Argentina 1942) # [[Maria Rosa Yorio]] rock kantautorea (Argentina 1954) # [[Maria Thereza Alves]] artista (Brasil, 1961) # [[Maria Vicente]] atleta (Bartzelona 2001) # [[Mariam Hernandez]] aktorea (Fuerteventura 1981) # [[Mariam Shahriar]] film zuzendaria (Iran XX. mendea) # [[Marta Aledo]] aktorea (Madril 1978) # [[Marta Galimany]] atleta (Tarragona 1985) # [[Mary Ann Aldham]] sufragista (Erresuma Batua, 1858-1940) # [[Mary Carson Breckinridge]] erizaina, emagina (AEB, 1881-1965) # [[Mary Gawthorpe]] sufragista (Erresuma Batua, 1881-1973) # [[Mary Sophia Allen]] sufragista, policia (Britainia, 1878-1964) # [[Maya Erskine]] aktorea (AEB 1987) # [[Maya Mihindou]] Gabongo ilustratzaile, argazkilari eta kazetaria (Libreville, 1984) # [[Michela Belmonte]] aktorea (Italia 1925- Alacant 1978) # [[Michele Mouton]] rally pilotua (Frantzia 1951) # [[Milena Busquets]] idazlea eta kazetaria (Bartzelona, 1972) # [[Miri Perez-Cabrero]] aktorea, sukaldaria ( Bartzelna 1993) # [[Mischa Bredewold ]] txirrindularia (Herbehereak 2000) # [[Mónica Mayer]] artista eta arte krikikaria (Mexiko, 1954) # [[Montserrat del Amo]] idazlea (Madril 1927-2015) # [[Nancy Astor]] lehen emakumea parlamentu britainiarrean (1879-1964) # [[Natalia Rodriguez (aktorea)]] (Madril 1992) # [[Natascha Kampusch]] ume bahitua (Austria 1998) # [[Nazhūn bint al-Qalā'iyya]] poeta (Al-andalus XII. mendea) # [[Nelly Kaplan]] idazlea (Buenos Aires, 1931-Suitza, 2020) # [[Neus Aguado]] poeta, kazetaria, literatura kritikaria (Argentina, 1955) # [[Nicolasa Montt de Marambio]] poeta (Txile 1857-1924) # [[Nuria Amat]] idazlea ( Bartzelona 1950) # [[Nuria Montserrat Pulido]] bioingeniaria (Bartzelona 1978) # [[Oda Krohg]] margolaria (Norvegia 1860-1935) # [[Paola Cortellesi]] aktorea (Italia 1973) # [[Paola Rojas]] kazetaria (Mexiko 1976) # [[Paz Márquez Benítez]] idazlea (Filipinak, # [[Petra Delicado]] literatura pertsonaia, inspektorea # [[Phyllis Smith]] aktorea (AEB 1952) # [[Pilar Carbonero Zalduegi]] ikertzailea (Marokoko protektoratua, 1942) # [[Pilar de Francisco]] kazetaria, umorista (Madril XX. mendea) # [[Qiu Zhu]] margolaria (Ming dinastiako txinatarra) # [[Rachel Reeves]] politikaria (EB 1979) # [[Rahima Moosa|Rahina Moosa]] apartheidaren aurkako politikaria (Hegoafrika, 1922-1993) # [[Raisa Smetanina]] iraupen-eskiatzailea (Errusia 1952) # [[Rekha]] aktorea (India 1954) # [[Rocio Madrid]] aktore, tb aurkezlea (Malaga 1978) # [[Rocio San Miguel]] abokatua, aktibista desagertua (Venezuela 1966) # [[Rocio Santa Cruz]] kultur kudeatzailea (Coruña 1967) # [[Rocio Vieitez Ferro]] itzultzailea (Pontevedra 1975) # [[Rosalind Eleazar]] aktorea (EB 1982) # [[Rosalind Fox Solomon]] argazkilaria (AEB 1930) # [[Rosalinda Celentano]] aktorea (Italia 1968) # [[Rosario Valcárcel]] poeta, eleberrigilea (Kananaria Handiko las Palmas, 1949) # [[Rose Frisch]] zientzialari aitzindaria ( AEB 1918-201519) # [[Rozenn Milin]] kazetaria (Frantzia, 1960) # [[Sabina Puertolas]] sopranoa (Zaragoza 1973) # [[Sahraa Karimi]] dokumentalgilea (Iran/Afganistan 1983) # [[Sandra Golpe]] kazetaria (Cádiz 1974) # [[Saridjah Niung]] musikaria, artista (Indonesia 1908-1993) # [[Selina Cooper]] sufragista (Britainia # [[Shobhaa De]] idazlea (India 1948) # [[Shygirl]] DJ (EB 1992) # [[Silvia Orriols]] politikaria (Girona 1984) # [[Simona Izzo]] film zuzendaria (Italia 1953) # [[Sira Rego]] politikaria (Vañentzia 1973) # [[Sophia Williams-De Bruyn|Sophia Williams de Bruyn]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, 1938) # [[Susana Gomez Castaño]] musikaria, ekintzailea (Kolonbia 1984) # [[Sushmita Sen]] aktorea, Miss Unibertso (India 1975) # [[Susie Porter]] aktorea (Australia 1971) # [[Suzanne Lacy]] artista (AEB, 1945) # [[Teresa Rivero]] 1. Emakume-presidente futbolean (Cádiz 1935) # [[Teresa Shaw]] Idazle, itzultzaile (Uruguai-Bartzelona, 1951) # [[Theresa Garnett]] ekintzaile sufragista (Erresuna Batua, 1888-1966) # [[Valentine Penrose]] idazle eta margolaria (Frantzia, 1898-1978) # [[Vicenta Fernandez-Montesinos]] idazlea (Granada 1930-Madril 2023) # [[Vicky Luengo]] aktorea (Mallorca 1990) # [[Victoria Lomasko]] marrazkilaria (Errusia, 1978) # [[Vidya Balan]] aktorea, abeslaria (India 1979) # [[Violet Aitken]] sufragista (Erresuma Batua, 1886-1987) # [[Virginia Giuffre]] sexu-biktima (AEB/Australia 1983) # [[Virginie Ancelot]] idazlea eta pintorea (Dijon, 1792-Paris, 1875) # [[Wilma Labate]] film zuzendaria, gidoilaria (Italia 1949) # [[Zheng Qinwen]] tenislaria (Txina 2002) }} ==='''Berriak 2024''' ('''otsaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Casilda Ampuero]] '''SORTUA''' Fronte eta Ospitaleen zuzendaria (San Vicente de la Barquera, 1906-1978) # [[Conchita Bustinduy]] '''SORTUA''' erraketista (Berriatua, 1927) # [[Mercedes Herrán]] '''SORTUA''' haur saltzailea (?-Bilbo, 2002) # [[Aurora Gómez Urrutia]] '''SORTUA''' ekintzaile errepublikarra (Obanos, 1914-Iruñea, 1975) # [[Adela Tarifa Fernández]] historialaria, ikertzailea (Granada 1949) # [[Africa Fanlo]] ilustratzailea (Bartzelona, 1972) # [[Agnes Arber]] botanikaria (Erresuma Batua, 1879-1960) # [[Ai Yazawa]] mangaka japoniarra (Osaka, 1967) # [[Alice Henry]] sufrafista (Australia, 1857-1943) # [[Alicia Dickenstein]] matematikaria (Argentina, 1955) # [[Aliya Moldagulova]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1925-1944) # [[Amanda Marsalis]] argazkilaria, film zuzendaria (AEB, XX. mendea) # [[Ana Bustelo]] editorea eta itzultzailea (Paris, 1964) # [[Ana de la Cueva]] ekonomialaria (Madril 1966) # [[Ana María Bejarano Escanilla]] itzultzailea (Salamanca, 1959) # [[Ana María Campos]] heroia ( Venezuela 1796-1828) # [[Ana Miralles|Ana Mirelles]] komikigilea eta ilustratzailea (Madril, 1959) # [[Ana Requena]] kazetaria, blogaria (Madril 1984) # [[Anabel Flores Salazar]] kazetaria (Mexiko 1984-2016) # [[Andrea Motis]] musikagilea, tronpeta jolea, jazz kantaria (Bartzelona 1995) # [[Angeles Mastretta]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1949) # [[Ann Chapman]] limnologoa (Zeelanda Berria, 1937-2009) # [[Anna Cardús Flaqué]] saskibaloi arbitroa (Bartzelona 1970) # [[Anna Casanovas|Anna Casanova]] idazlea (Bartzelona, 1975) # [[Anna Petronella van Heerden]] ginekologoa, sufragista (Hegoafrika 1887- 1975) # [[Anne Teuf]] ilustratzaile eta komikigile frantsesa (Aspach-le-Haut, 1964) # [[Annie MacDonald Langstaff]] legelaria, (Kanada, # [[Antoinette Blackwell]] idazlea eta gizarte ekintzailea (AEB, 1825-1921) # [[Arantxa Aguirre Carballeira]] dokumentalgilea, gidoilaria (Madril 1958) # [[Arca (abeslaria)]] (Venezuela/Bartzelona 1989) # [[Arcelia Ramirez]] aktorea (Mexiko 1967) # [[Arja Kajermo|Arja Kajerno]] komikigilea (1949) # [[Arlene Harris]] aktorea (Kanada 1896-AEB 1976) # [[Arlene Harris]] enpresaburua, asmatzailea (AEB 1948) # [[Åsa Grennvall|Assa Grennavall]] komikilaria (Suedia, 1973) # [[Barbara Morgenstern]] elektronika-abeslaria, ekoizlea (Alemania 1946) # [[Barbara Saavedra]] biologoa (Txile 1967) # [[Begoña Lolo]] musikologoa (Madril 1958) # [[Begoña San Jose ]] sindikalista (Segovia 1949) # [[Begoña Torres]] kultur kudeatzailea (Madril XX. mendea) # [[Belen Atienza Azcona]] film ekoizlea (Madril 1970) # [[Bella Guerin]] sufragista eta ekintzaile (Australia, 1858-1923) # [[Bibi Bourelly]] egile abeslaria (Berlin/AEB 1994) # [[Blanche Feillet-Hennebutte]] margolaria eta litografoa (1815-1886) # [[Bodil Schmidt-Nielsen]] fisiologoa (Danimarka-AEB, 1918-2015) # [[Bríet Bjarnhéðinsdóttir]] politikaria (Islandia, 1856-1940) # [[Carlota Guerrero]] argazkilaria, zinemagilea (Bartzelona 1989) # [[Carmen Armendariz]] ekoizlea (Mexiko 1946) # [[Carolina_Caycedo]] diziplina anitzeko artista (London, 1978) # [[Catherine Helen Spence]] idazlea, kazetaria, sufragista (Australia, 1829-1910) # [[Chus Tudelilla]] arte-kudeatzailea (Logroño 1961) # [[Claire Tomalin]] kazetaria, biografoa (Londres 1933) # [[Clara Giveen]] sufragista (Irlanda, 1887-1967) # [[Clara Segura]] aktorea (Bartzelona 1974) # [[Claudia Malagelada]] aktorea, dantzaria (Bartzelona 2007) # [[Cristina Gutiérrez (pilotua)]] (Burgos 1991) # [[Cristina Huete (ekoizlea)]] (Brasil/Espainia XX. mendea) # [[Diana Athill]] editore, idazle, nobelagile (Londres, 1917-2019) # [[Doaa el-Adl]] karikaturegilea (Egipto, 1979) # [[Dolores Hayden]] arkitektoa, historialaria, poeta (AEB, 1945) # [[Dorothe Engelbretsdotter]] poeta (Norvegia, 1634-1716) # [[Draga Ljo%C4%8Di%C4%87]] medikua, feminista (Serbia, 1855-1926) # [[Edwidge Danticat]] idazlea (Haiti/AEB 1969) # [[Eileen Mary Casey]] sufragista (Australia 1881- 1972) # [[Elin Wallin|Elin Walin]] artista (Suedia, 1884-1969) # [[Eliza Ritchie|Eliza Ritche]] sufragista eta filosofoa (Kanada, 1856-1933) # [[Elizabeth Avery Meriwether]] idazle, sufragista (AEB, 1824-1916-) # [[Ellen Allien]] DJ (Alemania 1968) # [[Ellen Ternan]] aktorea (EB 191839-1914) # [[Elvira Sastre]] poeta, itzultzailea (Segovia 1992) # [[Emma Miller]] sufragista (EB 1839-Australia 1927) # [[Esperanza Mendoza Holgado]] saskibaloi arbitroa (Caceres 1983) # [[Ethel Sargant]] botanikaria (Erresuma Batua, 1863-1918) # [[Eva Valiño]] soinu teknikaria (Bartzelona 1969) # [[Fanny Brice]] aktorea ( AEB 1891-1951) # [[Fatimah Tuggar ]] artista (Nigeria 1967) # [[Flora de Pablo]] medikua, ikertzailea (Salamanca, 1952) # [[Florence Lawrence]] aktorea, asmatzailea (Kanada-AEB, 1886-1938) # [[Fran%C3%A7oise Brauner]] medikua (Austria-Frantzia, 1911-2000) # [[Františka Plamínková]] kazetaria, feminista, politikaria (Txekia, 1875-1942) # [[Gabriela Gonz%C3%A1lez]] fisikaria (Argentina, 1965) # [[Gabriele Schor]] publizista, bildumagilea (Austria 1961) # [[Garcia Botikaria]] zientzia dibulgatzailea (Cuenca 1995) # [[Geneviève Thiroux d'Arconville]] idazlea, zientzialaria (Frantzia 1720-1805) # [[Gertrude Blanch]] matematikaria (Polonia-AEB, 1897-1996) # [[Gertrude Caton Thompson]] arkeologoa (Britainia Handia, 1888-1985) # [[Giorgia Marras]] Komikigile eta ilustratzaile franko-italiarra (Genova, 1988) # [[Giulia Tamayo Leon]] abokatua, aktibista (Peru 1958- Uruguai 2014) # [[Griselda Pascual i Xufré]] matematikaria (Bartzelona, 1926-2001) # [[Hedwig Dohm]] idazlea (Alemania 1831-1919) # [[Helen Frankenthaler]] margolaria (AEB, 1928-2011) # [[Helene Funke]] margolaria (Alemania,1869-1957) # [[Henrietta Dugdale]] sufragista (Londres 1827- Australia 1918) # [[Hiromu Arakawa]] mangaka japoniarra (Tokachi, 1973) # [[Irene Manton]] botanikaria (Erresuma Batua, 1904-1988) # [[Irene Stegun]] matematikaria (AEB, 1919-2008) # [[Irma Thomas]] soul abeslaria (AEB 19)41 # [[Irma Wyman]] ingeniari informatikoa (AEB, 1928-2015) # [[Isabel Muñoz (argazkilaria)]] (Bartzelona/Madril 1951) # [[Isabel Tajahuerce Ángel]] irakaslea, ikertzailea (Soria 1960) # [[Jantina Tammes]] botanikaria (Herbehereak, 1871-1947) # [[Jeanne Demessieux]] piano-jotzaile, organo-jotzailea (Frantzia, 1921-1968) # [[Jenny Saville]] margolaria (Britainia, 1970) # [[Jessica Bennett]] kazetaria, blogaria (AEB 1981) # [[Jorja Smith]] kantautorea (EB 1997) # [[Josiane Balasko]] aktorea, zuzendaria, gidoigilea (1950) # [[Judi Chamberlin]] aktibista (AEB 1944-2010) # [[Judith Scott (artista)|Judith Scott]] artista (Ohio, 1943-2005) # [[Kali Uchis]] kantautorea (AEB 1994) # [[Karo Moret Miranda]] historialaria, ikertzailea (Kuba,...) # [[Kate Lilley]] poeta (Australia, 1960) # [[Kate Perugini]] margolaria (EB 1839-1929) # [[Kehlani]] egile abeslaria (AEB 1995) # [[Kenia Os]] abeslaria, youtuberra (Mexiko 1999) # [[Lais Korintokoa]] hetera (Grezia K.a V. mendea- K.a. IV. mendea) # [[Lala Huete]] figuringilea (Brasil/Espainia 1957) # [[Laura Lechuga]] kimikaria, ikerlaria (Sevilla 1962) # [[Lilli Hornig]] kimikaria (Txekoslovakia-AEB, 1921-2017) # [[Liv Strömquist]] komikigilea (Suedia, 1978) # [[Louisa Lawson]] idazlea, poeta, sufragista (Australia, 1848-1920) # [[Louise Brealey]] aktorea (EB 1979) # [[Ludwika Paleta]] aktorea (Polonia/Mexiko 1978) # [[Lulu Roman]] komediantea, abeslaria (AEB 1946) # [[Lynn Fontanne]] aktorea (EB 1887- AEB 1983) # [[Mabel Sharman Crawford]] abenturazale eta idazlea (Irlanda, 1820-1912) # [[Madhuri Dixit]] zinema aktorea (India, 1967) # [[Maevia Noemí Correa]] botanikaria (Argentina, 1914-2005) # [[Manuela Sambo]] artista (Angola/Alemania 1964) # [[Margarida Castells]] itzultzailea (Bartzelona, 1962) # [[Margie Sudre]] Frantziako politikaria (Vinh, 1943) # [[Marguerite Jeanne Carpentier]] eskultorea (Paris 1886-1965) # [[Maria Angeles Querol]] historialaria (Badajoz 1948) # [[María Calcaño]] poeta (Venezuela 1906-1956) # [[María Eduarda Barjona de Freitas]] kazetaria, kritikaria (Portugal 1882-1952) # [[Maria Fyodorovna Zibold]] medikua (Serbia, 1849-1939) # [[Maria Jose Toro Nozal]] zientzialaria (Zamora 1957) # [[Maria Pia Timon]] etnologoa (Cáceres 1954) # [[Maria Polivanova]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1922-1942) # [[María Rosa Urraca Pastor]] karlista eta falangista (Madril, 1900-Bartzelona, 1984) # [[Maria Sainz Martin]] medikua (Badajoz 1953) # [[Maria Schwarz]] arkitektoa (Alemania 1956) # [[Maria Silva]] aktorea (Palentzia 1941-Madril 2023) # [[Maria Tena]] idazlea, kultur kudeatzailea (Madril 1953) # [[Maria Teresa Salazar Bermudez]] kimikari aitzindaria (Badajoz 1909-Madril 1982) # [[Maria Vazquez]] aktorea (Galizia 1979) # [[María Vinyals|Marina Vinyals]] idazlea eta artikulugilea (Galizia, 1875-1942) # [[Maria von Linden]] bakteriologo, zoologo (Alemania, 1869-1936) # [[Maribel Domenech]] artista (Valentzia 1951) # [[Marilou Berry]] aktorea (Frantzia, 1973) # [[Marina Picasso]] idazlea (Frantzia, 1950) # [[Marina Raskova]] pilotua (Sobiet Batasuna, 1912-1943) # [[Marjorie Courtenay-Latimer]] naturalista (Hegoafrika, 1907-2004) # [[Marjorie Hasler]] sufragista (Irlanda, 1887-1913) # [[Marlene Engelhorn]] aktibista, filantropoa (Austria 1992) # [[Marta Carazo]] kazetaria ( Madril 1973) # [[Martha Carrillo]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1966) # [[Mary Ann Hilliard]] erizaina eta sufragista (Irlanda, 1860-1912) # [[Mary Galway]] sufragista eta sindikalista (Irlanda, 1864-1928) # [[Mary J. Blige]] abeslaria (AEB 1984) # [[Mary Lee]] sufragista (Australia, 1821-1909) # [[Mary Martin]] aktorea (AEB 1913-1990) # [[Mary Richardson]] sufragista (Kanada, 1889-1961) # [[Mary-Dell Chilton]] biologoa (AEB, 1939) # [[Mati Diop]] aktore eta zuzendaria (Paris, 1982) # [[Maya Zankoul]] artista bisuala, blogaria (Libano, 1986) # [[Maybanke Anderson]] sufragista (Australia, 1845-1927) # [[Merce Paloma]] jantzi diseinatzailea (Bartzelona 1964) # [[Mercedes Valdivieso]] idazlea (Txile 1924-1993) # [[Mihri Müşfik Hanım]] margolaria (Turkia, 1886-1954) # [[Miluca Sanz]] musikaria, artista (Segovia 1956) # [[Minna Sundberg]] ilustratzailea (Suedia, 1990) # [[Miss Kittin]] DJ (Frantzia 1973) # [[Mónica Oriol Icaza]] enpresaria (Madril, 1961)) # [[Muriel Douru]] komikigile, idazle eta ekintzaile frantsesa (1976) # [[Muriel Matters]] kazetaria, sufragista (Australia, 1817-1969) # [[Nadia Khiari]] komikigilea eta irakaslea (Tunisia, 1973) # [[Natalia Carbajosa]] idazlea eta itzultzailea (Puerto de Santa Maria, 1971) # [[Natalia Kovxova|Natalia Kovxva]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1920-1942) # [[Natalka Bilotserkivets]] poeta eta iraultzailea (Ukraina, 1954) # [[Nh. Dini]] idazle feminista (Indonesia 1936-2018) # [[Nieves López Martínez]] paleontologoa (Burgos, 1949-2010) # [[Ninnan Santesson]] eskultoregilea (Suedia, 1891-1969) # [[Noemí Zaritzky]] ingeniari kimikoa (Argentina, 1951) # [[Norio Sakurai]] mangaka(Japonia) # [[Núria Tamarit Castro]] irudigilea (Castelló 1993) # [[Odile Schweisguth]] medikua (Frantzia 1913-2002) # [[Olivia Mandle]] ingurumen aktibista (Bartzelona 2007) # [[Pati Chapoy]] kazetaria (Mexiko 1949) # [[Peggy McCay]] aktorea (AEB 1927-2018) # [[Pilar Landeira Guerrero]] saskibaloi arbitroa (Madril 1959) # [[Polina Osipenko]] hegazkinlari heroia (Sobietar Batasuna, 1907-1939) # [[Power Paola]] komikigilea (Ekuador, 1977) # [[Ptazeta]] rap kantugilea (Kanariak 1996) # [[Regina Silveira]] artista eta unibertsitateko irakaslea (Brasil, 1939) # [[Remedios Sanchez]] idazlea, ikertzailea (Bartzelona 1975) # [[Rita Payes]] musikagilea, tronboi jolea, jazz kantaria (Bartzelona 1999) # [[Roser Berdagué]] itzultzailea (Katalunia, 1929) # [[Rosina Gomez Baeza]] kultur kudeatzailea (Asturias 1941) # [[Safia Farhat]] artista (Tunisia, 1924-2004) # [[Sara Becker (aktorea)]] (Txile 2002) # [[Sara Fratini]] ilustratzailea (Venezuela, 1985) # [[Semiramis Gonzalez]] historialaria (Asturias 1988) # [[Serena Lake]] predikatzailea, sufragista (Australia, 1842-1920) # [[Sheila Tobias]] administratzaile, idazle (AEB, 1935-2021) # [[Sita Abellan]] DJ, modeloa (Murtzia 1993) # [[Sofia Coll]] kantari, dantzari, aktorea (Bartzelona 1999) # [[Sophie Bryant]] matematikaria (Erresuma Batua, 1850-1922) # [[Sybille Bedford]] idazlea, kazetaria (Alemania 1911-EB 2006) # [[Sylvia Earle]] ozeanografoa (AEB 1935) # [[Tatiana Proskouriakoff]] arkeologo, etnologo (Errusia-AEB, 1909-1985) # [[Teyana Taylor]] abeslaria, dantzaria, aktorea (AEB 1990) # [[Tomasa Tito Condemayta]] independentziaren aitzindaria, heroia (Peru 1740-1781) # [[Tracey Rose]] artista (Hegoafrika 1974) # [[Valentina Borok]] matematikaria (Ukraina, 1931-2004) # [[Valentina Grizodubova]] hegazkinlari heroiak (Sobietar Batasuna, 1909-1993) # [[Vanessa Ciangherotti]] aktorea (Mexiko 1974) # [[Vanessa Nakate]] klima-aktibista (Uganda, 1996) # [[Vinciane Despret]] filosofoa (Belgika 1959) # [[Wangechi Mutu]] artista (Kenya/AEB 1972) # [[Whitney Wolfe Herd]] enpresaburua, ekintzailea (AEB 1989) # [[Xulia Vicente]] irudigilea (Coruña 1993) # [[Yasmina Alcaraz Moreno]] saskibaloi arbitroa (Girona 1989) # [[Yelizaveta Chaikina]] partisanoa (Sobiet Batasuna, 1918-1941) # [[Yevdokia Bershanskaia]] hegazkinlaria (Sobietar Batasuna, 1913-1982) # [[Yvonne Sylvain]] medikua (Haiti, 1907-1989) # [[Zdenka Braunerová]] margolaria (Txekia, 1858-1934) # [[Zeina Abirached]] komikigilea, ilustratzailea (Beirut, 1981) # [[Ziba Ganiyeva]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1923-2010) # [[Alice Abadam]] sufragista (GAles, 1856-1940) # [[Lila Avilés|Lila Aviles]] zinema zuzendaria (Mexiko, 1982) }} ==='''Berriak 2024''' ('''urtarrila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aintzane Uria]] ef--'''SORTUA''' abeslaria, soinularia (Durango, 1979) # [[Fatmana Binta]] ----'''SORTUA''' sukaldaria (Sierra Leona, 1984) # [[Izaro Oliveira]] ef--'''SORTUA''' txirrindularia (Ermua 2005) # [[Mari Carmen Montoya Azkuna]] --ef'''SORTUA''' farmazialaria (1926-2024) # [[Gloria Zuazola]] --ef'''SORTUA''' (Uruguai, 1966-2024) # [[Itsaso Gangoitia]] ----'''SORTUA''' lasterkaria, euskara teknikaria (Abadiño 1988) # [[Paquita Bretos Andueza]] ----'''SORTUA''' mendizalea, ateoa, komunista (Pasaia, 1927) # [[Larraitz Amezaga del Fango]] ----'''SORTUA''' endometrosiaren buruzko liburuaren egilea (Donostia, 1990 # [[Erkuden Txokarro]] ----'''SORTUA''' (Iruñea, 1974) # [[Ru´a Zimawi|Ru´a Rimawi]] ----'''SORTUA''' (Zisjordania, 1998) # [[Nora Botero]] ----'''SORTUA''' irakaslea, ikertzailea (Kolonbia , ?) # [[Auxi Díaz]] ef--'''SORTUA''' magistratua (Kanaria Handia 1967) # [[María Isabel Gutiérrez Velasco]] --ef'''SORTUA''' prostituta (Santander, ? - Basauriko espetxea, 1977)) # [[Begoña Vesga]] ef--'''SORTUA''' ekintzaile, feminista, politikaria (Burgos, Ermua, 1951) # [[Beatriz Arizaga Bolunburu]] ef--'''SORTUA''' historialaria (Eibar, 1951) # [[Maialen Etxart Salaberri]] ----'''SORTUA''' irakaslea (Isturitze, 1978) # [[Sara Oceja Salazar]] ef--'''SORTUA''' arkitektua eta politikaria (Durango, 1970) # [[Paula Bronstein]] fotokazetaria (AEB, XX. mendea) # [[Edith Hirsch Luchins]] efef matematikaria (Polonia-AEB, 1921-2002) # [[Annie Montague Alexander]] paleontologo, filantropoa (AEB, 1867-1950) # [[Carol Guzy]] ef-- argazkilaria (AEB, Pensilvania, 1956) # [[Ladislava Bakanic]] gimnasta (New York, 1924) # [[Julia Kavanagh|Julia Kavabagh]] idazlea (Irlanda, 1824-1877) # [[Nelly Bodenheim|Nelly Bodenneim]] ilustratzailea (Herbehereak, 1874-1951) # [[Hamideh Kheirabadi]] aktorea (Irlanda, 1924-2010) # [[Dorothy Cayley]] mikologoa (Sri Lanka, 1874-1955) # [[Maria Mauban]] aktorea (Marsella, 1924-2014) # [[Kate Lester]] aktorea (Ingalaterra, 1857-1924) # [[Dorothea Wolbert]] aktorea (AEB, 1874-1958) # [[Gré de Jongh]] lasterketaria (Herbehereak, 1924-2002) # [[Vera Molnár]] artista (Hungaria, 1924-2023) # [[Elena Cernei]] mezzo-sopranoa (Errumania, 1924-2000) # [[Hrytsko Hryhorenko]] poeta eta itzultzailea (Ukrainia, 1867-1924) # [[Claudine Dupuis]] aktorea (Frantzia, 1924-1991) # [[Annelise Hovmand]] zinema-zuzendaria (Danimarka, 1924-2016) # [[Conradine Birgitte Dunker]] idazlea (Norvegia, 1780-1866) # [[Beatrice Chebet]] atleta (Kenya 2000) # [[Tsigie Gebreselama]] atleta (Etiopia 2000) # [[Dawit Seyaum]] atleta (Etiopia 1996) # [[Shannon Rowbury]] atleta (AEB 1984) # [[Lisa Dobriskey]] atleta (EB 1983) # [[Adela Pankhurst]] sufragista, aktibista politikoa (EB 1885-Australia 1961) # [[Minnie Baldock]] sufragista (EB 1864-1954) # [[Adelaide Knight]] sufragista (EB 1871-1950) # [[Christian Jollie Smith]] abokatu ekintzailea (Australia 1885-1963) # [[Margaret Bondfield]] politikaria, aktibista (EB 1873-1953) # [[Louisa Martindale]] zirujaua (EB 1872-1966) # [[Louisa Martindale (feminista)]] sufragista, aktibista (EB 1839-1914) # [[Hilda Martindale]] funtzionarioa, idazlea (EB 1875-1952) # [[Cicely Hamilton]] dramagilea, aktorea (EB 1872-1933) # [[Dora Montefiore]] zirujaua (EB 1872-1966) # [[Kelly Holmes]] atleta (EB 1970) # [[Mary Rand]] atleta (EB 1940) # [[Alemitu Tariku]] atleta (Etiopia 2000) # [[Shelby Houlihan]] atleta (AEB 1993) # [[Manuela M. Veloso]] irakaslea, robot-ikertzailea (Lisboa 1957) # [[Lua Ribeira]] argazkilaria (Coruña, 1986) # [[Cristina de Middel]] argazkilaria (Alacant, 1979) # [[María Garay]] tango abeslaria (Argentina, 1941) # [[Anna Gottlieb]] abeslaria (Viena, 1774-1856) # [[Hou Bo]] argazkilaria (Txina, 1924-2017) # [[Montserrat Ubach Tarrés]] espeleologoa aitzindaria (Bartzelona XX. mendea) # [[Rocío Verdejo García]] artista plastikoa, argazkilaria (Granada 1982) # [[Olinpia Velasco]] artista bisuala, argakilaria ( Granada 1970) # [[Ana Vaz]] film zuzendaria, artista (Brasil 1982) # [[Sara Ramo]] artista bisuala (Madril/Brasil 1975) # [[Ann Packer]] atleta (EB 1942) # [[Tatiana Tomashova]] atleta (Errusia 1975) # [[Svetlana Masterkova]] atleta (Errusia 1968) # [[Denise Lewis]] atleta (EB 1972) # [[Sally Gunnell]] atleta (EB 1966) # [[Eladia Blázquez]] abeslaria (Argentina, 1931-2005) # [[Zanele Muholi]] artista eta aktibista (Hegoafrika, 1972) # [[Eva Nogales]] biofisikaria (Colmenar Viejo, 1965) # [[Ana María Muñoz Amilibia]] arkeologoa (Donostia-Madril, 1932-2019) # [[Farshid Moussavi]] arkitektoa (Iran/Britainia 1965) # [[Roma Agrawal]] egitura-ingeniaria (India/EB 1983) # [[Francine Houben]] arkitektoa (Herbehereak 1955) # [[Beverly Willis]] arkitektoa (AEB 1928-2023) # [[Jolanda Ceplak]] atleta (Eslovenia 1976) # [[Hasna Benhasi]] atleta (Maroko 1978) # [[Fantu Worku]] atleta (Etiopia 1999) # [[Karissa Schweizer]] atleta (AEB 1996) # [[Phylis Smith]] atleta (EB 1963) # [[Pilar Citoler]] dentista, arte bildumagilea (Zaragoza 1937) # [[Mary Strong Clemens]] botanikaria (AEB, 1873-1968) # [[Hortense Powdermaker]] antropologoa (AEB,1900-1970) # [[Charlotte Abramow]] argazkilari eta bideogilea (Brusela, 1993) # [[Judy Dater]] argazkilari feminista (AEB, 1941) # [[Germaine Van Parys]] fotokazetaria (Belgika, 1893-1983) # [[Alexandra Boulat]] fotokazetaria (Frantzia, 1962-2007) # [[Ina Higgins]] baratzezaina, paisaia-arkitektoa (Irlanda 1860-Australia 1948) # [[Nettie Palmer]] idazlea, kritikaria ( Australia 1885-1964) # [[Vicenta Cortés Alonso]] artxibozaina, ikertzailea, irakaslea (Valentzia 1925-2021) # [[María Eugenia Rodríguez Palop]] legelaria, politikaria ( Badajoz 1970) # [[Marisa Rodríguez Palop]] kazetaria, korrespontsala (Badajoz 1966) # [[Janeene Vickers]] atleta (AEB 1968) # [[Sandra Farmer]] atleta (Jamaika/AEB 1962) # [[Debra Flintoff-King ]] atleta (Australia 1960) # [[Tatiana Ledovskaya]] atleta (Errusia 1966) # [[Sandra Douglass Morgan]] abokatu, kirol-zuzendaria (Las Vegas 1978) # [[Mary_Elliott_Hill]] kimikaria (AEB, 1907-1969) # [[Naomi Parker]] langilea, modeloa (AEB, 1921-2018) # [[Marica Andallón]] heroina (Oviedo, 1764-1848) # [[Dana Ulery]] informatiba zientifikoa (AEB, 1938) # [[Mary Cowden Clarke]] idazlea (Londres, 1809-Italia, 1898) # [[Fili Chillón|Fili Chillon]] idazle eta eskultore (1918-2012) # [[Claude Cahun|Claude CAhun]] artista (Frantzia, 1894-1954) # [[Suzanne Malherbe|Susanne Malherbe]] argazkilaria, diseinatzaile (Frantzia, 1892-1972) # [[Véronique de Viguerie|Veronique de Viguerie]] fotokazetaria (Frantzia, 1978) # [[María Amelia Baltar]] abeslaria (Buenos Aires, 1940) # [[Luz María del Castillo Fregoso]] kimikari-biologoa (Mexiko, 1926-1990) # [[Li Fanghua]] fisikaria (Txina, 1932-2020) # [[Elise Ottesen-Jensen]] kazetaria (Suedia, 1886-1973) # [[Dina Vierny]] modeloa, arte-bildumagilea, museo-zuzendaria, erresistentzian ekintzaile (Errumania 1919-Paris 2009) # [[Nina Kandinski]] mezenasa (Errusia 1896- Suitza 1980) # [[Lily Pastré ]] filantropoa (Frantzia 1891-1974) # [[Manuela Beltrán]] heroia (Kolonbia 724-1819) # [[Marina Stepanova]] atleta (Errusia 1950) # [[Linda Keough ]] atleta (EB 1963) # [[Tracy Goddard]] atleta (EB 1969) # [[Silvia Rieger]] atleta (Alemania1970) # [[Katharine Merry]] atleta (EB 1974) # [[Fahrelnissa Zeid]] artista (Turkia 1901-Jordania 1991) # [[María Josefa Jiménez Cisneros]] arkeologoa (Cádiz. 1916-2002) # [[Romina Ressia]] argazkilaria (Argentina, 1981) # [[Emilie Bieber]] argazkilaria (Alemania, 1810-1884) # [[Hildegard Jäckel]] argazkilaria (Alemania, 1903-1974) # [[Alicia Márquez]] aktorea, vedetea (Argentina 1932-2004) # [[Ethel Rojo]] aktorea, vedetea (Argentina, 1937-2012) # [[Delphine Diallo]] argazkilaria # [[Martha Cooper]] argazkilaria (AEB 1943) # [[Lady Pink]] grafitigilea (AEB 1945) # [[Thérèse Le Prat]] argazkilaria (1895-1966) # [[Alice Cherki]] Aljeriako psikoanalista eta idazlea (1936) # [[Carole Thibaut]] Franziako idazle, antzerki zuzendari eta aktorea (1969) # [[Gerty Dambury]] Guadalupeko antzerkigile, nobelagile eta poeta frantsesa (1957) # [[Adele Goldstine]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1920-1964) # [[Marlyn Wescoff Meltzer]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1922-2008) # [[Séraphine Louis ]] margolari autodidakta (Frantzia 1864-1942) # [[Araceli Martínez Esteban]] politikaria (Guadalajara 1974) # [[Natalia Sazanovich]] atleta (Bielorrusia 1973) # [[Jane Flemming]] atleta ( Australia 1965) # [[Ghada Shouaa ]] atleta (Siria 1972) # [[Urszula Włodarczyk]] atleta (Polonia 1965) # [[Eunice Barber]] atleta (Sierra Leona 1974) # [[Natalya Roshchupkina]] atleta (Errusia 1978) # [[Carmen Sarmiento]] Espainiako 1. emakume guerra korrespontsala (Madril 1944) # [[Elena Projorova]] atleta (Errusia 1978) # [[Karin Specht-Ertl]] atleta (Alemania 1974) # [[Tiia Hautala]] atleta (Finlandia 1972) # [[Süreyya Ayhan]] atleta (Turkia 1978) # [[Hayley Tullett]] atleta (EB 1973) # [[Olga Jegorova]] atleta (Errusia 1972) # [[Bouchra Ghezielle]] atleta (Maroko/Frantzia 19) # [[Janeth Jepkosgei]] atleta (Kenya 1983) # [[Margarita Ponomariova]] atleta (Kazakhstan 1993-Errusia 2021) # [[Olga Nazarova]] atleta (Errusia 1965) # [[Yeveonde Middleton|Yevonde Middleton]] argazkilaria (Erresuma Batua, 1893-1975) # [[Lea Ypi]] filosofo (Albania, 1979) # [[Alicia Márquez]] aktoresa (ARgentina, 1923-2004) # [[Françoise Demulder|Francoise Demulder]] argazkilaria (Frantzia, 1947-2008) # [[Nélida Roca]] vedetea (Buenos Aires, 1929-1999) # [[Catherine Stern]] psikologo, hezitzailea (Alemania-AEB, 1894-1973) # [[Adrienne Clarke]] botanikaria (Australia, 1938) # [[Alba Solís]] abeslaria (Argentina, 1927-2016) # [[Isabel Ellsen]] argazkilaria (Frantzia, 1958-2012) # [[Kate Barry]] argazkilaria (Britainia Handia, 1967-2013) # [[Cécile DeWitt-Morette]] fisikaria, matematikaria (Frantzia, 1922-2017) # [[Coline Serreau]] aktore, zuzendari eta gidoilari frantsesa (1947) # [[Emilia Broomé|Emilia Broome]] politikari liberala, feminista eta bakearen aldeko aktibista (Suedia, 1866-1925) # [[Tassin Hangbè]] Dahomeyko erregina-ordea (Benin, XVIII. mendea) # [[Virginia Norwood]] fisikaria, militarra (AEB, 1927-2023) # [[Renée Gailhoustet|Renee Gailhoustet]] arkitektoa (1929-2023) # [[Julia Lermontova]] kimikaria (Errusia, 1847- 1919) # [[Christine Spengler]] fotokazetaria (Frantzia, 1945) # [[Dickey Chapelle]] argazkilaria (AEB, 1919-1965) # [[Susan Meiselas]] argazkilaria (AEB, 1948) # [[Rafia Zakaria]] feminista musulmana (Pakistan, 1977) # [[Edna Paisano]] matematikaria, soziologoa (AEB, 1948-2014) # [[Josepha Weber]] abeslaria, sopranoa (Alemania, 1758-1819) # [[Aloysia Weber]] opera abeslaria (Alemania 1760-1839) # [[Constanze Mozart]] abeslaria (Alemania, 1762-1842) # [[Sophie Weber]] abeslaria (Alemania, 1763-1846) # [[Cäcilia Weber]] Mozarten amaginerraba (Alemania, 1727-1793) # [[Beatriz Bermúdez de Velasco]] mexikoko konkistatzailea (Espainia, XVI. mendea) # [[Klara Dan von Neumann]] matematikaria (Hungaria, 1911-1963) # [[Anna Murray Vail]] botanikaria (AEB, 1863-1955) # [[Nieves Fariza]] irakaslea,sindikalista (1911-1975) # [[Faten Hamama|Faten Hamana]] aktorea (Egipto, 1931-2015) # [[Fanny Navarro]] aktorea (Argentina, 1920-1971) # [[Zerrenda:Emakume argazkilariak|Emakume argazkilarien zerrenda]] # [[Rose Wilder Lane]] kazetaria, idazlea (AEB 1886-1968) # [[Isabel Paterson]] kazetaria, idazlea, filosofo politikoa (Kanada 1886-AEB 1968) # [[Dilan Yeşilgöz-Zegerius]] politikaria (Turkia,Herbehereak 1967) # [[Gema Igual ]] politikaria ( Santander 1973) # [[Pilar Alegría]] politikaria (Zaragoza 1977) # [[Maria Pinigina]] atleta (Kirgitistan 1958) # [[Olga Brizgina]] atleta (Errusia/Ukraina 1963) # [[Liudmila Dzhigalova]] atleta (Ukraina 1962) # [[Sherri Howard]] atleta (AEB 1962) # [[Denean Howard-Hill]] atleta (AEB 1964) # [[Inga Fischer-Hjalmars]] fisikaria (Suedia, 1918-2008) # [[Waltraut Seitter]] astronomoa (Alemania, 1930-2007) # [[Amina (Zazzauko erregina)]] Zazzauko erregina (Nigeria, 1533-1610) # [[Paulina Urrutia]] aktorea (Txile, 1969) # [[Melissa Gilbert]] aktorea (AEB 1964) # [[Sara Gilbert]] aktorea (AEB 1975) # [[Skye McCole Bartusiak]] aktorea (AEB 1992-2014) # [[Melissa Sue Anderson]] aktorea (AEB 1962) # [[Katy Kurtzman]] aktorea (AEB 1965) # [[Leslie Landon]] aktorea (AEB 1962) # [[Jennifer Landon]] aktorea (AEB 1983) # [[Alison Arngrim]] aktorea (AEB 1962) # [[Charlotte Stewart]] aktorea (AEB 1941) # [[Melissa Francis]] aktorea, kazetaria (AEB 1972) # [[Susan Solomon]] kimikari atmosferikoa (AEB, 1956) # [[Mounia Youssef]] argazkilaria (Libano-Togo, 1988) # [[Felicia Abban]] argazkilaria (Ganna, 1935-2024) # [[Emily Jacir]] artista plastikoa (Palestina, 1970) # [[Sarah Waiswa]] argazkilaria (1980 hamarkada) # [[Gihan Tubbeh]] argazkilaria (Peru, 1984) # [[Isadora Romero]] argazkilaria (Ekuador, 1987) # [[Jane Elizabeth Jones|Jane Elizabeth]] sufragista, abolinionista (AEB, 1813-1886) # [[Aida Muluneh]] argazkilaria eta artista (Etiopia, 1974) # [[Taslima Akhter]] argazkilaria (Bangladesh, 1974) # [[Nezha Alaoui]] enpresaria eta argazkilaria (Maroko, 1982) # [[Ann Oakley]] soziologoa # [[Caroline List]] epailea (AEB-Austria 1964) # [[Idoia Murga Castro]] irakaslea, ikertzailea (Madril 1983) # [[Mónica García Gómez]] mediku, politikaria (Madril 1974) # [[Ana Redondo]] legelaria, politikaria (Valladolid 1966) # [[Lorraine Fenton ]] atleta (Jamaika 1973) # [[Sabine Busch]] atleta (Alemania 1962) # [[Kim Batten]] atleta (AEB 1969) # [[Sandie Richards]] atleta (Jamaika 1968) # [[Elise Cranny]] atleta (AEB 1996) # [[Colleen Quigley ]] atleta (AEB 1992) # [[Marcia Barbosa]] fisikaria (Brasil, 1960) # [[Maria Matos]] aktorea, dramagilea (Lisboa 1886-1952) # [[Ofelia Marques]] margolaria ( Lisboa 1902-1952) # [[Mafalda Mouzinho de Albuquerque]] idazlea (Lisboa 1874-1952) # [[Shalane Flanagan]] atleta (AEB 1981) # [[Linet Masai]] atleta (Kenya 1989) # [[Vivian Cheruiyot]] atletak (Kenya 1983) # [[Sally Kipyego ]] atleta (Kenya 1985) # [[Julia Petxonkina]] atleta (Errusia 1978) # [[Lashinda Demus]] atleta (AEB 1983 # [[Colleen Farrington]] modeloa, abeslaria (AEB 1936-2015) # [[Edelmira Inés Mórtola]] geologoa (Argentina, 1894-1973) # [[Boushra Yahya Almutawakel|Bousha Yahya]] argazkilaria (Yemen, 1969) # [[Nikab]] # [[Anna Hints]] zinema zuzendaria (Estonia, 1982) # [[Pia Arke]] argazkilaria (Groenlandia, 1958-2007) # [[Nina Byers]] fisikaria (AEB, 1930-2014) # [[Genoveva Dawson]] botanikaria (Argentina, 1918-2012) # [[Astrid Cleve]] botanikaria, kimikaria (Suedia, 1875-1968) # [[Audrey_Richards]] Britaniako antropologa (London, 1899-1984) # [[Anush Babajanyan]] fotokazetaria (Armenia # [[Louise Abel]] argazkilaria (Norvegia, 1841-1907) # [[Carolina Henriette Mac Gillavry]] kimikaria (Holanda, 1904-1993) # [[Hilaria Supa]] indígena, aktibista (Peru 1957) # [[Maria Sumire]] abokatu, politikaria (Peru 1951) # [[Claudia Coari]] politikaria (Peru 1967) # [[Juana Huancahuari]] nekazaria, politikaria (Peru 1969) # [[Yaneth Cajahuanca]] ingeniaria, politikaria (Peru 1971) # [[Nancy Obregon]] politikaria (Peru 1970) # [[Elsa Malpartida]] politikaria (Peru 1961ç-2022) # [[Karibu]] GKE, Fca Pedraza saria 2023 # [[America Valenzuela]] zientzia-kazetaria (Madril 1977) # [[Diane Pernet]] moda blogaria, kritikaria (AEB XX. mendea) # [[Carmen de Icaza]] eleberrigilea eta lider falangista (Madril, 1899-1979) # [[Margarita Abella Caprile|Margarita Abella Caprile]] poeta, kazetaria (Argentina, 1901-1960) # [[Amber Bracken]] fotokazetaria (Kanada, 1984) # [[Marlene Bergamo]] fotokazetaria (Brasil, 1965) # [[Claire Beck Loos]] idazlea eta fotokazetaria (Txekia, 1904-1942) # [[Ruth Asawa]] eskultorea (AEB, 1926-2013) # [[Zofia Kielan-Jaworowska]] paleobiologoa (Polonia, 1925-2015) # [[Brigida Baltar]] argazkilaria (Brasil,1959) # [[Lara Baladi]] argazkilaria (Egipto-libanoar, 1969) # [[Maja Bajević|Maja Bajevi´c]] argazkilaria (Bosnia, 1967) # [[Damaris Cudworth Masham]] idazle, filosofo (Britainia Handia, 1659-1708) # [[Kathleen Kenyon]] arkeologoa (Erresuma Batua, 1906-1978) # [[Anna Maria Colucci]] argazkilaria (Italia, 1938-2015) # [[Joana Choumali]] argazkilaria (Bolin # [[Fleur Pellerin]] Frantziako politikari eta enpresaburua (1973) # [[Pascale Faublas|Pascale Faubas]] artista (Haiti, 1981) # [[Anabel Colazo]] komikigilea eta ilustratzaile (Eivissa, 1993) # [[Elizabeth Riddle Graves]] fisikaria (AEB, 1916-1972) # [[Mignon Talbot]] paleontologoa (AEB, 1869-1950) # [[Alicia Güemes Fraga]] komikigilea eta ilustrailea (Bartzelona, 1987) # [[Emma Ríos Maneiro]] istoriotxogilea eta komikigilea (Galizia, 1976) # [[Caridad Zazo Cardeña]] geologoa (Toledo, 1945) # [[Caroline Ingalls]] irakaslea, autobiografialaria (AEB 1839-1924) # [[Mary Ingalls]] idazlea (AEB 1865-1924) # [[Carrie Ingalls]] zaintzailea (AEB 1870- 1946) # [[Grace Ingalls]] irakaslea, idazlea (AEB 1877-1941) # [[Ketty Lester]] aktorea, abeslaria (AEB 1934) # [[Hersha Parady]] aktorea (AEB 1945-2023) # [[Bonnie Bartlett]] aktorea (AEB 1929) }} == Hobetuak 2024 == {{zutabeak|kopurua=3| # [[Olatz Agorria]] '''ef--''' txirrindularia (Zornotza 1958) # [[Ane Ibarzabal]] '''ef--''' kazetaria (Durango, 1982) # [[María Jesús Cava ]] '''ef--''' historialaria (Bilbo 1949) # [[Amaia Agirre Gonzalez]] '''----''' medikua, alpinista (Urnieta 1992-Patagonia 2023) # [[Haizea Barcenilla]] '''----''' arte kudeatzailea, ikertzailea (Lezo 1981) # [[Carmen Valero Omedes]] '''efef''' atleta (Teruel 1955-Sabadell 2024) # [[Laura Ingalls Wilder]] '''efef''' idazlea (AEB 1867-1957) # [[Marixa Osés]] '''ef--'''gidoilaria, aktorea (Gasteiz 1969) # [[Micaela Bastidas]] '''efef''' aitzindaria, heroia, martiria (Peruko Erregeorderria 1744-1781)* # [[Chanel Terrero]] '''ef--'''abeslari, dantzari, aktorea (Kuba 1991) # [[Carmen Mijangos]] '''---- ''' kimikaria (Bilbo 1949) # [[Paula Badosa]] '''ef--'''tenislaria (AEB/Katalunia 1997) # [[Pilar Arostegi]] '''efef''' artxibozaina (Gasteiz 1944-2006) # [[Nina Lobkovskaia]] '''ef--'''frankotiratzailea (Errusia 1925) # [[Maite Dono]] '''ef--'''poeta, abeslaria (Gasteiz/Galizia 1969) # [[Garazi Sánchez]] '''ef--'''surflari, zinemagilea (Getxo 1992) # [[Ana Pontón]] '''ef--'''politikaria (Lugo 1977) # [[Maria Gembero-Ustarrotz]] '''ef--'''historialaria, musikologoa (Nafarroa 1959) # [[Adela Bazo]] '''ef--'''margolaria (Nafarroa 1905-Argentina 1984) # [[Mónica Ojeda]] '''ef--'''idazlea (Ekuador 1988) # [[Celia Amoros ]]'''ef--'''filosofoa, idazlea (Valentzia 1944) # [[Carolina Yuste]] '''ef--'''aktorea (Badajoz 1991) # [[Ángeles Caso]] '''ef--'''idazlea (Asturias 1959) # [[Majida Maayouf]] '''ef--'''atleta (Maroko/Araba 1989) # [[Camila Sosa Villada]] '''ef--'''idazlea, aktorea, antzerkigilea (Argentina 1982) # [[Ane Gabarain]] '''ef--'''aktorea (Donostia 1963) # [[Icíar Bollain]] '''ef--'''film zuzendaria (Madril 1967) # [[Ann Walker]] '''efef''' filantropoa, 2 emakumeren lehen ezkontza (BH, 1803-1854) # [[Ana Rioja]] '''ef--'''idazlea, kazetaria (Tudela 1962) # [[Carmen Laforet]] '''efef''' idazlea (Bartzelona 1921-Madril 2004 19) # [[Iraide Ibarretxe]] '''ef--'''hizkuntzalaria (Bilbo 1972) # [[María Luisa Elio]] '''efef''' idazlea, aktorea (Iruñea 1926-Mexiko 2009) # [[Iris Apfel]] '''efef''' barne-diseinatzailea ( AEB 1921-2024) # [[Helena Taberna]] '''----''' film zuzendaria (Nafarroa 19..?) # [[Ana Blanco]] '''ef--''' tb aurkezlea (Bilbo 1960) # [[Maria Lejarraga]] '''efef''' idazlea (Errioxa 1874-Argentina 1974) # [[Isabel Alba Rico]] '''ef--''' idazlea, gidoilaria ( Madril 1959) # [[Sigourney Weaver]] '''ef--'''aktorea (AEB 1949) # [[Virginia Berasategi]] '''ef--'''triatloilaria (Bilbo 1975) # [[Aia Kruse]] '''ef--'''aktorea (Donostia 1994) # [[Jutta Kleinschmidt ]] '''ef--'''rally-pilotua (Alemania 1962) # [[Clara Bilbao]] '''ef--'''jantzi-deseinatzailea, film zuzendaria (Bilbo 1971) # [[Martina Gorostitza]]'''--ef'''inprimatzailea, enpresaburua (Gasteiz 1790-1862) # [[Silvia Tortosa]] '''efef''' aktore, tb aurkezle (Bartzelona 1947-2024) # [[Sacagawea]] –ef indigena, interpretea, esploratzailea (AEB 1788-1812) # [[Ángela Ruiz Robles]] '''efef''' asmatzailea (Leon 1895-Ferrol 1975) # [[Carmen Maura]] '''ef--''' aktorea (Madril 1945) # [[Chelsi Smith]] ''ef--'' Miss Unibertso 1995 (AEB 1973-2018) # [[Lara Dutta]] ''ef--'' Miss Unibertso 2000 (India 1978) # [[Zuleyka Rivera]] ''ef--'' enpresaburua, Miss Unibertso 2006 (Puerto Rico 1987) # [[Dayana Mendoza]] ''ef--'' Miss Unibertso 2008 (Venezuela 1986) # [[Stefanía Fernández]] ''ef--'' kazetaria, Miss Unibertso 2009 (Venezuela 1990) # [[Ximena Navarrete]] ''ef--'' Miss Unibertso 2010 (Mexiko 1988) # [[Leila Lopes]] ''ef--'' Miss Unibertson 2011 (Angola 1986) # [[Teresa Castro]] ''ef--'' ilustratzailea (Donostia 1968) # [[Wilma Rudolph]] ''efef'' atleta (AEB 1940-1994) # [[Tara Lipinski]] ''ef--'' patinatzailea, aktorea, kirol esataria (AEB 1982) # [[Isabel Lizarraga]] ''ef--'' ikertzailea, idazlea (Nafarroa 1958) # [[Jessica Watson]] ''ef--'' nabigatzailea (Australia 1993) # [[Tamara Karsavina]] '''efef''' dantzaria (Errusia 1885-1978) # [[Cate Blanchett]] '''ef--''' aktorea (Australia 1969) # [[Sojourner Truth]] '''--ef''' esklabu abolizionista (AEB 1797-1883) # [[Serena Williams]] '''ef--''' tenislaria (AEB 1981) # [[Mary Harris]] '''efef''' amama astintzailea (Irlanda 1837-AEB 1930) # [[Claudia Sheinbaum]] ef-- Mexikoko 1.emakume presidentea (Mexiko 1962) # [[Naomi Campbell]] ef-- modeloa (EB 1970) # [[Rosa María Sardà]] efef aktorea (Bartzelona 1941-2020) # [[Milagros Rubio]] ef-- politikaria, poeta (Tutera 1952) # [[Usoa Ostolaza]] ef-- txirrindularia (Zarautz 1998) # [[Naomie Harris]] ef-- aktorea (EB 1976) # [[Nerea Barros]] ef-- aktorea, zuzendaria (Coruña 1981) # [[Nerea Pagaldai]] ef-- biologoa (Arrasate 1993) # [[Ekhiñe Atorrasagasti]] ---- kazetaria (Gipuzkoa 1982) # [[Danae Boronat]] ef-- kirol kazetaria (Tarragona 1985) # [[Idoia Montón]] ef-- margolaria (Donostia 1969) # [[Lella Lombardi]] efef 1 Formulako gidaria (Italia 1941-1992) # [[Alma Mahler]] efef musikagilea (Austria 1879-AEB 1964) # [[Nadia Erostarbe]] ef-- surflaria (Zarautz 2000) # [[Teresa Forcades]] ef-- moja aktibista, medikua, politikaria (Bartzelona 1966) # [[Luisa Roldán]] efef eskultorea (Sevilla 1652-Madril 1706) # [[Rakel Mateo]] ef-- triatleta paralinpikoa (Mungia 1975) # [[María Teresa Castells]] –ef liburu saltzailea (Busturia 1935- Donostia 2017) # [[Arantxa Lazkano]] zinema-zuzendaria (Zarautz, 1949) # [[Emakume Abertzale Batza]] # [[Elena Irureta]] ef-- aktorea (Zumaia 1955) # [[Sara Alonso Martinez]] ef-- iraupen lasterkaria (Donostia 1999) # [[Kate Sheppard]] efef sufragista (EB 1847-Zeelanda Berria 1934) # [[Amaia Uribe]] ef-- kazetaria, bertsolaria (Forua 19) # [[Amaia Lizarralde]] ef-- aktorea (Donostia 19) # [[Jessika Ponchet]] ef-- tenislaria (Baiona 1996) # [[Miriam Bravo]] ef-- lasterkaria (Deba/Errioxa 1974) # [[Kate Spade]] efef diseinatzailea (AEB 1962-2018) # [[Sylvia Fedoruk]] efef fisikaria (Kanada 1927-2012) # [[Agnès Souret]] efef modeloa, dantzaria, aktorea (Lapurdi 1902-1928) # [[Valeria Ros]] ef-- aurkezlea, umoregilea (Bizkaia 1986) # [[Lorea Ibarra]] ef-- aktorea (Gipuzkoa 2002) # [[Aránzazu Calleja]] e--- musikagilea (Bilbo 1977) # [[Ana Laura Alaez]] e--- artista, eskultorea (Bilbo 1964) # [[Han Kang]] ef-- idazlea (Hego Korea 1970) # [[Annie Leibovitz]] ef-- argazkilaria (AEB 1949) # [[Arene Altonaga]] ef-- fubolaria (Leioa 1993) # [[Puy Oria]] zinemagilea (Nafarroa, 1962) # [[Régine Crespin ]] efef sopranoa (Frantzia 1927-2007) # [[Pilar García]] ef-- margolaria (Nafarroa 1942) # [[Inmaculada Pereiro]] ef-- triatleta (Bilbo 1972) # [[Agnès Varda]] efef argazkilaria, film zuzendaria (Frantzia 1928-2019) # [[Eukene Lacarra]]efef literatura-kritikaria (Lizarra 1944-? 2023) # [[Irati Osa]] ef-- piraguista (Zumaia 1997 }} ==='''Berriak 2023''' ('''abendua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Ugartemendia Zubeldia]] efef '''SORTUA''' zinegotzi ohia, ekintzailea (Andoain, 1978-Donostia, 2023) # [[Alazne Intxauspe]] ef-- '''SORTUA''' nekazaria (Andoain, 1984) # [[Esther Vital]] ---- '''SORTUA''' psikologoa, artista eta zinemazuzendaria (Artaxoa, 1983) # [[Gema López Las Heras]] ef-- '''SORTUA''' itzultzailea (Azkoitia, 1989) # [[Intza Olabarria]] ef-- '''SORTUA''' geologoa, artisaua (Elorrio 1994) # [[Josune Escota Bisbal]] ---- '''SORTUA''' abokatua, politikaria (Durango, 1970) # [[Maider del Río Larramendi]] eff--'''SORTUA''' psikologoa (Elorrio 1971) # [[Adela Khanum]] lider kurdua (?- 1924) # [[Ain Yoon]] pianojolea (Hego Korea 1996) # [[Aisha Yesufu]] aktibista (Nigeria 1973) # [[Alice Colonieu]] artista (Frantzia, 1924-2010) # [[Alice Constance Austin]] arkitektoa (AEB, 1862-1955) # [[Alicia García-Salcedo González]] 1935ean Asturiasen jardun zuen 1. emakume abokatua (1903-2003) # [[Alicia Herrera Rivera]] abokatu erbesteratua (Txile 1928-2013) # [[Amanishajeto]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Amélie Beaury-Saurel]] margolaria (Bartzelona, 1848-Paris, 1924) # [[Ana Mayayo Salvo]] maistra (Buenos Aires, 1880-Zaragoza, 1968) # [[Ana Vidovic ]] gitarra jolea (Kroazia/AEB 1980) # [[Anastassia Virsaladze]] piano jolea, irakaslea (Errusia 883-1952) # [[Andrea López Chao]] maistra (Mondoñedo, XIX-XX) # [[Ángela Cerrillos Valledor]] abokatu ekintzailea (?, XX. mendea) # [[Ángela Contreras]] aktorea (Txile 1971) # [[Angela Hewitt]] piano jolea (Kanada 1958) # [[Angie Turner King]] kimikaria, matematikaria (AEB, 1905-2004) # [[Anita-Pearl Ankor]] margolaria eta muralista (Ghana) # [[Anja Niedringhaus|Anja Niedringahaus]] fotokazetaria (Alemania, 1965-Afganistan, 2014) # [[Anna Bunina]] olerkaria (Errusia, 1874-1829) # [[Anna Hirzel-Langenhan]] piano-jolea, irakaslea (Suitza 1874-1951) # [[Anna Jesipova]] piano jolea (Errusia 1851-1914) # [[Anna Palm de Rosa]] margolaria (Suedia, 1859-1924) # [[Antonia Gutiérrez Bueno]] idazlea, itzultzailea. Madrilgo Libututegian 1 emakume baimendua (Madril 1781-1874) # [[Argentina Santos]] abeslaria (Portugal,1924-2019) # [[Beatriz Barral]] artista ( Madril 1978) # [[Beatriz Maggi]] idazlea (Kuba, 1924-2017) # [[Bertha Valerius]] argazkilaria, pintorea (Suedia 1824-1895) # [[Bianca Maria Piccinino|Bianca Maria Piccinio]] kazetaria, idazlea (Italia, 1924) # [[Blanca Riestra]] idazlea (Coruña 1970) # [[Brenda Helser|Brenda Elser]] igerilaria (EEBB, 1924) # [[Carla Cerati]] argazkilaria eta idazlea (Italia, Bergamo, 1926, Milan, 2016) # [[Carmen López-Cortón|Carmen López Cortón]] maistra (Galizia, 1866-Madril, 1938) # [[Caroline Quarlls]] esklaboa, askapena lortzeko lurpeko trenbidea erabiliz Wisconsinetik Kanadara bidaiatutako lehen pertsona (AEB 1824- Kanada 1892) # [[Catherine Chamié]] kimikaria (Frantzia, 1888-1950) # [[Catherine Tolson]] erizaina, sufragista, aktibista (EB 1890- Errusia 1924) # [[Cecilia Berdichevski]] programatzailea, informatikan aitzindaria (Polonia 1925- Argentina 2010) # [[Cheryl Diaz Meyer]] fotokazetari independientea (EE.BB. 1968) # [[Chikage Awashima]] aktorea (Japonia, 1924-2012) # [[Chloe Clark Willson]] aitzindaria, irakaslea (AEB 1818-1874) # [[Christine_Ladd-Franklin]] matematikaria (AEB, 1847-1930) # [[Cicely Popplewell]] software ingeniaria (Erresuma Batua 1920-1995) # [[Clara Belle Williams]] maistra, 1. afroamerikar lizentziatua Mexiko Berrian (AEB 1885-1994) # [[Clara Obligado]] idazlea (Argentina/Espainia 1950) # [[Claudine Hermann]] fisikaria (Frantzia, 1945-2021) # [[Cristina Alberdi]] abokatua (Sevilla 1946) # [[Cristina Cerrada]] idazlea (Madril 1970) # [[Cristina Fallarás]] kazetaria, idazlea, ekintzailea ( Zaragoza 1968) # [[Daria Diachenko]] partisanoa (Sobietar Batasuna, 1924-1944) # [[Diana Agrest]] arkitektoa (Argentina, 1945) # [[Dolores Gray]] aktorea (EE.BB.1924-2002) # [[Dolores Martí de Detrell]] maistra eta idazlea (Bartzelona, ? - 1880) # [[Dora Hitz]] margolaria (Alemania, 1856-1924) # [[Dorothy Maharam]] matematikaria (AEB, 1917-2014) # [[Dorothy Pitman Hughes]] feminista, aktibista (Georgia, 1928-Florida, 2022) # [[Edith Gertrude Schwartz]] botanikaria (AEB, 1877-1971) # [[Elena O'Callaghan Duch]] pedagogoa, idazlea (Bartzelona 1955) # [[Elisa Acuña]] Mexikoko irakasle eta kazetari anarkista (1887-1946) # [[Elisa Maria Reyes Vargas]] maistra (Jaen, 1983) # [[Elise Hall]] musikaria (EE.BB, 1853-1924) # [[Elisso Virssaladze]] piano jolea (Georgia 1942) # [[Elizabeth Cabot Agassiz]] hezitzaile, naturalista (AEB, 1822-1907) # [[Elspeth Beard]] arkitekto eta motorzalea (Erresuma Batua, 1959) # [[Émilienne Malfatto]] idazlea eta fotokazetaria (Frantzia, 1989) # [[Emma Calderón y de Gálvez|Emma Calderon y de Galvez]] kazetaria, maistra eta idazlea (Cádiz, XIX. mendea) # [[Emma Gramatica]] aktorea (Italia, 1874-1965) # [[Erzesbet Gulyás Köteles|Erzsébet Gulyás Köteles]] gimnasta (Hungaria, 1924-2019) # [[Esther García Llovet]] idazlea, itzultzailea ( Malaga 1963) # [[Ethel Houston]] abokatua, kriptologoa (Albacete/Eskozia 1924-2017) # [[Eulalia Vicenti]] kazetaria, emakumeen eskubideen aldeko politikaria (Madril 1884 - Porto 1979) # [[Eva Díaz Riobello]] idazlea (Asturias 1980) # [[Eva May]] zinema aktorea (Austria, 1902-1924) # [[Fannie Bloomfield Zeisler]] piano jolea (Austria 1863-AEB 1927) # [[Fanny Tur Riera ]] historialaria, politikaria ( Eivissa 1961) # [[Farzana Wahidy]] Fotokazetaria (Agfanistan, 1997) # [[Fatima Shbair]] fotokazetaria (Palestina, 1997) # [[Felisa Núñez Cubero]] fisikaria , kimikaria (Valladolid 1924- Madril 2017) # [[Fifi Mukuna]] karikaturagilea (Kongo,) # [[Florynce Kennedy|Glorynce Kennedy]] feminista, ekintzailea (EE.BB.1916-2000) # [[Francisca de Braganza]] aristokrata (Brasil, 1824-1898) # [[Françoise Adnet|Francoise Adnet]] margolaria (Paris, 1924-2014) # [[Françoise Blomme]] arkitektoa (Belgika, 1933) # [[Galina Kmit]] argazkilaria (Errusia, 1921-2019) # [[Geraldine Doyle]] modeloa, metaleko langilea (EE.BB.1924-2010) # [[Gina Pellon|Gina Pellón]] artista (Kuba, 1926-Frantzia, 1914) # [[Gloria Sanchez]] idazlea eta maistra (Villagarcia de Arosa, 1958) # [[Guadalupe Rivera Marín]] politikaria (Mexiko 1924-2023) # [[Hannah Marie Wormington]] arkeologoa (AEB, 1914-1994) # [[Hannie Lips]] telebista aurkezlea (Herbehereak, 1924-2012) # [[Hazel Brooks]] aktorea (EE.BB. 1924-2002) # [[Hazel Brooks]] aktorea (Hegoafrika, 1924-EEBB 2002) # [[Heidi Levine]] fotokazetaria (AEB, 1987) # [[Hengameh Golestan]] argazkilari konprometitua (Iran, 1952) # [[Henrietta Muir Edwards]] feminista, ekintzailea (Kanada, 1849-1931) # [[Isabelle Vengerova]] pialo jolea, irakaslea (Errusia 1877-1956) # [[JoAnn H. Morgan]] ingeniari aeroespaziala (AEB, 1940) # [[Johanne Cathrine Krebs]] margolaria (Danimarka, 1848-1924) # [[Joy Page|Joe Page]] aktorea (EE.BB, 1924-2008) # [[Julia Slingo]] meteorologoa (Erresuma Batua, 1950) # [[Julie de Graag]] margolaria (Herbehereak, 1877-1924) # [[Julie Wilhelmine Hagen-Schwarz|Julie Wilhelmine]] margolaria (Estonia, 1824-1902) # [[Justyna Mielnikiewicz]] fotokazetaria (Polonia, 1973) # [[Karen Margrete Harup]] igerilaria (Danimarka, 1924-2009) # [[Kate Gleason]] ingeniaria (AEB, 1865-1933) # [[Kuhne Beveridge]] eskultorea, aktorea (AEB 1874-XX. mendea) # [[La Perla de Cádiz]] flamenko kantaria (Cádiz 1924-1975) # [[Lallie Charles]] argazkilaria (Irlanda,1869-1919) # [[Laurence Geai]] Fotokazetaria (Frantzia, 1984) # [[Lillian Elliott]] aktorea (Kanada, 1814-1959) # [[Lourdes Vega]] zientzialaria (Badajoz 1965) # [[Lula Romero]] musikagilea (Palma Mallorcakoa, 1976) # [[Lys Assia]] abeslaria (Suitza 1924-2018) # [[Mabel Allington Royds]] artista (EB 1874-941) # [[Małgorzata Malicka|Malgorzata Malicka]] fotokazetaria, idazlea, poeta (Varsovia, 1959) # [[Manizha Wafeq ]] ekonomialaria, ekintzailea (Afganistan,?) # [[Manuela Villa]] kutur kudeatzailea, politikaria (Madril 1976) # [[Mar Villaespesa]] kultur kudeatzailea, arte kritikaria (Almeria 1953) # [[Marga López]] aktorea (Mexiko, 1924-2005) # [[Margaret Boden]] ikerketa-irakaslea (Erresuma Batua, 1936) # [[Margaret Yorke]] idazlea (Irlanda, 1924-2012) # [[Margarita de Mayo Izarra]] idazlea, kazetaria eta maistra (Toledo, 1889-Madril,1969) # [[Marguerite Long]] musikaria eta pedagogoa (Frantzia, 1874-1966) # [[Marguerite Vogt]] birologoa, biologoa (Alemania 1913-AEB 2007) # [[Maria Auböck]] arkitektoa (Viena, 1951) # [[María del Mar Terrones Villanueva|Maria del Mar Terrores Villanueva]] maistra, medikua eta kazetaria (Granada, 1892-1980) # [[María Durán Febrer]] emakumeen eskubideetan espezializatutako legelari feminista (Mallorca 1953) # [[María Emilia Casas]] legelaria, Konstituzio Auzitegiko 1. emakume presidentea (León 1950) # [[Maria Golubnitxaia|Maria Golubnichaya]] atleta (Errusia 1924-2015) # [[Maria Jose Marques da Silva]] artikektoa (Porto, 1914-1996) # [[Maria Lainá]] poeta (Grezia, 1947-1923) # [[María Luz Navarro Mayor|Maria Luz Navarro Mayor]] maistra (Soria, 1918-Madril, 2014) # [[Maria Sander]] atleta (Alemania, 1924-1999) # [[Maria Vos]] margolaria (Amsterdan, 1824-1906) # [[María Zaragoza]] idazlea (Madril 1982) # [[Maria_Walanda_Maramis]] Indonesiako "heroi nazionala" (Kema, Iparraldeko Minahasa 1872 - 1924) # [[Marianne Werner]] atleta (Alemania, 1924-2023) # [[Marie Dorigny]] fotokazetaria (Frantzia, 1959) # [[Marie Gutheil-Schoder]] opera sopranoa (Alemania, 1874-1935) # [[Marina Berti|Martina Berti]] (Londres, 1924-Italia, 2002) # [[Marina Perezagua]] idazlea (Sevilla 1979) # [[Mariya Yúdina]] piano jolea (Errusia 1899-1970) # [[Marjorie Boulton|Majorie Boulton]] idazlea, poeta (Erresuma Batua, 1924-1977) # [[Marlena Fejzo]] genetista (AEB, 1968) # [[Marta Verde]] artista (Pontevedra 1985) # [[Marthe Vogt]] neurozientzialaria (Berlin 1903-AEB 2003) # [[Martina Bacigalupo]] fotokazetaria (Italia, 1978) # [[Mary Ann Bevan]] erizaina (EB 1874-1933) # [[Mary Berg]] Varsoviako getto judutik bizitik irtendakoa (Polonia 1924-2013) # [[Mary Carr]] aktorea (EE.BB, 1874-1973) # [[Mary Gardiner Horsford]] poeta (AEB 1818-1874) # [[Mary Helen Wright Greuter]] astronomo, historialaria (AEB, 1914-1997) # [[Mary Katharine Brandegee]] botanikaria (AEB 1844-1920) # [[Mary Lee Woods]] matematikaria, programatzailea (Erresuma Batua, 1924-2017) # [[Maryse Goudreau]] argazkilaria (Kanada, 1980) # [[Marzieh]] abeslaria (Teheran, 1924-Paris, 2010) # [[Maxine Singer|Maxime Singer]] biologoa (New York, 1931) # [[Mercedes Cebrián]] idazlea, itzultzailea (Madril 1971) # [[Mercedes Vieito]] kazetaria eta maistra (Kuba, 1887-1960) # [[Meri Torras]] filologoa, saiakeragilea, ikertzailea (Bartzelona 1968) # [[Minda Ramm]] idazlea (Norvegia, 1859-1924) # [[Montserrat Pujol Vilarnau]] maistra eta pedagogoa (Galizia, 1941) # [[Nahirqo]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Nahla El Fatiha Naili]] eskultorea (Aljeria, 1986) # [[Nana Akua Oppong Birmech]] arkitektoa (Ghana, 1980ko hamarkada) # [[Naomi Shihab Nye]] poeta, idazlea (AEB-Palestina, 1952) # [[Natalia Gutman]] piano jolea (Errusia 11877-1952) # [[Natalia Pozniakovskaia]] piano jola, irakaslea (Errusia 1889-1981) # [[Nathalie de Vries]] arkitektoa, hirigilea, irakaslea (Herbehereak 1965) # [[Neda Razavipour]] artista (Iran, 1969) # [[Oby Ezekwesili]] ekonomia politikan aditua (Nigeria 1963) # [[Olga Gyarmati]] atleta (Hungaria, 1924-2013) # [[Olga Kalantarova]] piano jolea, irakaslea (Errusia 1877-1952) # [[Paloma Pedrero]] dramagilea, irakaslea (Madril 1957) # [[Paula Lapido]] idazlea (Madril 1975) # [[Paulete Furacão|Paulete Furacao]] giza eskubideen aldeko ekintzailea (Salvador, 1964) # [[Paulette Nardal]] Martinikako kazetari, idazle eta feminista frantziarra (Frantzia1896-1985) # [[Pauline Chaponnière-Chaix]] erizain, sufragista, (Suitza, 1850-1934) # [[Priscilla Pointer]] aktorea (EE.BB, 1924) # [[Ragna Nielsen]] politikaria (Norvegia, 1845-1924) # [[Raquel Lanseros]] poeta, itzultzailea (Cádiz 1973) # [[Rebeca Guber]] matematikaria, informatikaren aitzindaria (Argentina 1926-2020) # [[Renée Lafont]] itzultzaile, fotokazetaria (Frantzia, 1876-Kordoba, 1936, gerran eraila) # [[Rita Martin]] argazkilaria (Irlanda, 1958) # [[Robin Canup]] astrofisikaria (AEB, 1968) # [[Rosa Cursach]] filosofoa, teologoa, politikari ekintzailea (Mallorca 1967) # [[Rosa Smester]] maistra, idazlea (Dominikar Errepublika 1874-1945) # [[Rosalind Tanner]] matematikaria (Erresuma Batua, 1900-1992) # [[Rosalyn Tureck]] piano jolea (AEB 1914-2003) # [[Ruth Robertson]] fotokazetaria eta esploratzailea (EE.BB, 1905-1998) # [[Sandra Vilardy]] biologoa, politikaria, ekintzaile ekologista (Kolonbia 1977) # [[Sara Rietti]] Argentinako 1. emakume kimikari nuklearra (1930-2017) # [[Selene Mahri ]] modeloa (Finlandia 1924- AEB 2020) # [[Shanakdakhete]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Sharon Isbin]] gitarra jolea (AEB 1980) # [[Shirin Neshat]] artista, film-zuzendaria (Iran, 1957) # [[Silvana Estrada]] mexikar musikagilea (Veracruz, 1997) # [[Silvia Vidal]] eskalatzailea (Bartzelona, 1970) # [[Sofía Rhei]] idazle, poeta (Madril 1978) # [[Solmaz Daryani]] fotokazetaria (Iran, 1989) # [[Soltan Achilova]] fotokazetaria (Turkemistan, 1950?) # [[Sophie Menter]] piano jolea, musikagilea, irakaslea (Errusia 1846-1918) # [[Souzana Antonakáki]] arkitektoa (Grezia, 1935-2020) # [[Stephanie Sinclair]] fotokazetaria (AEB, 1973) # [[Sue_Hendrickson]] paleontologoa (AEB, 1949) # [[Susana Vallejo]] fikzio-idazlea ( Madril 1968) # [[Susanna Amatuni]] musikologoa (Armenia, 1924-2010) # [[Tara Westover]] historialaria, idazlea (AEB 1986) # [[Tatiana Nikolayeva]] piano jolea, musikagilea (Errusia 1993) # [[Tatiana Warsher]] arkeologoa (Errusia 1880- Erroma 1960) # [[Teresa Carreño]] piano jolea, musikagilea (Venezuela 1853-AEB 1917) # [[Teresa Peramato Martín]] legelaria, herri-salataria (Salamanca 1962) # [[Teresa Solà i Vilà|Teresa Solà i Vila]] maistra (Katalunia, 1886-1979) # [[Themis Emakume Juristen Elkartea]] 1987ko GKEa: abokatu, prokuradore, epaile, magistratu eta legelariak # [[Valentina Babor]] piano jotzailea (Alemania 1989) # [[Vanessa Montfort]] idazlea, dramagilea (Bartzelona 1975) # [[Vithika Yadav]] giza eskubideen aldeko ekintzailea (India 1980) # [[Widad Hamdi]] aktorea (Egipto 1924-1994) # [[Xuefei Yang]] gitarra jolea (Pekin 1977) # [[Yolanda Morató]] irakaslea, itzultzailea (Huelva 1976) # [[Zahra Kazemi]] argazkilari eraila (Iran, 1948-2003) # [[Zohra Bensemra]] argazkilaria (Aljeria, 1968) # [[Zona Gale]] idazlea (EE.BB., 1874-1938) # [[Zulfiya]] poeta (Uzbekistan 115) }} ==='''Berriak 2023''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Olaso]] ef-- '''SORTUA''' film zuzendaria, ekintzailea (Durango 1996) # [[Amets Ormaetxea Ezpeleta]] ---- '''SORTUA''' barne diseinatzailea eta musikaria (Arrasate, 1997) # [[Ane Lindane]] ef-- '''SORTUA''' aktorea eta umoregilea (Barakaldo, 1988) # [[Araks Sahakyan]] ---- '''SORTUA''' itzultzailea eta artista (Armenia, 1990) # [[Ebru Baybara Demir]] ---- '''SORTUA''' sukaldaria (Turkia, 1976) # [[Elisabeth Luengo]] ---- '''SORTUA''' bide-ingeniaria, arkularia (Durango 1992) # [[Eneritz Aranburu]] ef-- '''SORTUA''' abeslaria, panderojolea (Mallabia, 1980) # [[Idoia Telleria Maritxalar]] ---- '''SORTUA''' argazkilaria (Lasarte-Oria, 1977) # [[Ihitz Iriart Casenave]] ---- '''SORTUA''' abeslaria, gidoilaria (Aloze) # [[Ione Zuluaga Muxika]] ---- '''SORTUA''' historialari eta ikertzailea (Azkoitia, 1995) # [[Itziar Irakulis Loitxate]] ---- '''SORTUA''' zientzialaria (Zornotza, 1996) # [[Itziar Leemans]] ---- '''SORTUA''' euskal zinemagilea (Donibane Lohitzun, 1983) # [[Jaione Arregi Urizar]] ---- '''SORTUA''' itzultzaile, interpretea (Barakaldo/Zaldibar, 1976) # [[Jasone Mendizabal Altuna]] ---- '''SORTUA''' topaguneko zuzendaria (Arrasate, 1968) # [[Josebe Blanco]] ---- '''SORTUA''' artzaina, gaztagilea eta idazlea (Galizia, 1973) # [[June Baonza Pagaldai]] ef-- '''SORTUA''' diseinatzaile grafikoa (Durango, 1979) # [[Koro Zumalabe Goenaga]] ---- '''SORTUA''' itzultzailea (Donostia, 1947) # [[Maria Uriarte Artamendi]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, kontalaria (Elorrio 1966) # [[Maryse Cachenaut]] ---- '''SORTUA''' laboraria (Itsasu, 1971) # [[Morgan Ody]] ---- '''SORTUA''' baratzezaina (Frantzia, 1979) # [[Nati Bilbao Onaindia]] efef '''SORTUA''' pandejolea, tabernaria, sukaldaria (Durango, 1929-2023) # [[Rosa Moro]] ---- '''SORTUA''' idazlea eta kazetaria (Salamanca, 1969) # [[Seberi Mardaras]] ef--'''SORTUA''' andereño ohia (Mungia, 1932) # [[Silvia Bonoli]] ---- '''SORTUA''' astrofisikaria eta ikertzailea (Bolonia, 1979) # [[Aída Doninelli]] sopranoa (Guatemala, 1898-1996) # [[Aitziber López Cortajarena ]] irakaslea, ikertzailea (Bilbo 1974) # [[Alejandra Flores]] sopranoa (Guatemala, 1986) # [[Alexandra Sophia Handal]] artista, zinemagilea eta entsegugilea ('''Palestina''', 1975) # [[Alice Catherine Evans]] mikrobiologoa (AEB, 1881-1975) # [[Alice Eastwood]] botanikaria (Kanada 1859- AEB 1953) # [[Almudena Alonso-Herrero]] astrofisikaria, ikertzailea (Madril, 1968) # [[Amparo Alvajar]] idazlea, itzultzailea (Coruña, 1916-Moncano, 1998) # [[Amparo Amorós]] poeta, saiakeragilea ( Valentzia 1950) # [[Ana Alcolea]] irakaslea, idazlea (Zaragoza 1962) # [[Ana de Valle]] poeta (Asturias 1900-Belgika 1984) # [[Ana Maria Cetto]] fisikaria (Mexiko, 1946) # [[Ana Pomares Martínez]] idazlea (Alacant, 1991) # [[Ángeles Blanco]] kazetaria (Badajoz 1972) # [[Angelina Acuña]] poeta, idazlea (Guatemala, 1905-2006) # [[Aniela Wolberg]] (Polonia, 1907-Varsovia, 1937) # [[Anna Verouli]] xabalina jaurtitzailea (Grezia 1956) # [[Armita Geravanden heriotza]] emakume kurdua, eraila (Teheran, 2006-2023) # [[Augusta La Torre]] iraultzailea (Peru, 1946) # [[Aurora Luque]] poeta, itzultzaile. (Almeria, 1962) # [[Bea Uusma]] idazlea, ikustratzailea eta medikua (Suedia, 1966) # [[Beata Peters]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1959) # [[Beate Koch]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1967) # [[Beatriz Pichi Malen]] abeslari maputxea (Buenos Aires, 1953) # [[Berta Castañé]] modeloa, aktorea (Bartzelona 2002) # [[Bessie Pease Gutmann]] artista, ilustratzailea (AEB 1876-1960) # [[Betsabé Espinal]] aktibista (Kolonbia, 1896-1932) # [[Camila Loboguerrero]] zinema-zuzendaria (kolonbia, 1941) # [[Camille Aumont Carnel]] feminista, idazlea, blogaria (Niger, 1996) # [[Camille Lellouche]] abeslaria, youtuberra (Paris, 1965) # [[Carmen Pujals ]] botanikaria, ikertzailea (Argentina 1916-2003) # [[Carmen Soler]] poeta, komunista, irakasle (Paraguai, 1924-1985) # [[Casta Álvarez]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Aljeria 1786-Zaragoza 1846) # [[Caty Juan de Corral]] idazlea, margolaria ( Palma 1926-2014) # [[Cecilia Magni]] Pinochet-en aurkako iraultzailea (Txile, 1956-1988) # [[Celia de Molina]] aktorea, gidoilaria (Jaen 1983) # [[Chus Pato]] idazlea (Ourense 1955) # [[Claudia Losch]] atleta, pisu jaurtitzailea (Alemania 1960) # [[Claudia Sagastizabal]] matematikaria (ARgentina...?) # [[Concepción Ramírez]] indigena, ekintzailea (Guatemala, 1942-2021) # [[Concha Lagos]] poeta (Kordona 1907-Madril 2007) # [[Conchita Cintrón]] burtzikaria, toreatzailea, aitzindaria (Txile 1922- Portugal 2009) # [[Cristina Andreu Cuevas]] film zuzendaria (Casablanca 1960) # [[Cristina Fernández Cubas]] idazlea, kazetaria ( Bartzelona 1945) # [[Cristina Sánchez]] toreatzailea (Madril 1972) # [[Débora Arango]] artista politikoa (Kolonbia 1907-2005) # [[Dima Khatib]] Kazetaria, poeta, blogaria (Siria, 1971) # [[Dionisia García]] idazlea (Albacete 1929) # [[Dolores Franco Manera]] irakaslea, idazlea, itzultzailea (Madril 1912-1977) # [[Dulcinea Bellido]] jostuna, politikaria (Badajoz 1936-Madril 2001) # [[Elena Iparragirre]] iraultzailea (Peru, 1947) # [[Elena Martín Vivaldi]] poeta, idazlea, liburuzaina (Granada 1907-1998) # [[Elena Martínez Fontes]] biologoa, ikertzailea (Argentina 1912-1987) # [[Elisa Bachofen]] ingeniaria, aktibista (Argentina 1891-1976) # [[Eliška Junková]] auto-gidaria (Austria-Hungaria 1900-Txekoslovakia 1994) # [[Elvira López ]] aktorea (Txile 1966) # [[Esperança Camps Barber]] kazetaria, idazlea, politikaria (Menorca 1964) # [[Ethelwynn Trewavas]] iktiologoa, zientzialaria (Erresuma Batua, 1900-1993) # [[Fanny Rubio]] idazlea, ikertzailea (Jaen 1949) # [[Fatima Whitbread]] xabalina jaurtitzailea (Erresuma Batua 1961) # [[Felicia Țilea-Moldovan]] xabalina jaurtitzailea (Errumania 1967) # [[Gracia Morales]] antzerkigilea, poeta (Granada 1973) # [[Graciela Rodo Boulanger]] artista (Bolivia, 1935) # [[Guadalupe Muñoz Sampedro]] aktorea, enpresaburua (Madril 1896-1975) # [[Gudrun Ensslin]] irakaslea, emakumeen aldeko ekintzailea, iraultzailea (Alemania 1940-1977) # [[Hale Asaf]] margolaria (Turkia, 1906- Paris, 1938) # [[Haneen Zoabi]] '''palestinar-israeldar''' politikaria (Israel 1969) # [[Helena González Fernández]] irakaslea, ikertzailea (Pontevedra 1967) # [[Heli Rantanen]] xabalina jaurtitzailea (Finlandia 1970) # [[Hind Shoufani]] poeta eta film zuzendari '''palestinarra''' (Libano, 1978) # [[Huzama Habayeb]] idazlea ('''Palestina,''' 1965) # [[Iraida Noriega]] abeslaria (Mexiko Hiria, 1971) # [[Irene Bernasconi]] biologoa, ikertzailea, aitzindaria (Argentina 1896-1989) # [[Iris Cochón]] itzultzailea, literatura kritikaria (Galizia 1968) # [[Irmgard Möller]] aktibista politikoa (Alemania 1947) # [[Isabel de Ocampo]] zinegilea, gidoilaria (Salamanca 1970) # [[Isabel Echarri]] euskal artista (Bera, 1929-Formentera, 2022) # [[Isabel Ruiz Lara]] kazetaria (Espainia, XX. mendea) # [[Isabel Ruiz Ruiz]] artista (Guatemala, 1945-2019) # [[Isabel Vilallonga]] politikaria (Badajoz 1949) # [[Jackie Forster]] kazetaria, aktorea, ekintzaile lesbiana (Erresuma Batua, 1926-1998) # [[Jennifer Lee Carrell]] idazlea (AEB 1962) # [[Joana Bonet]] kazetaria (Leida, 1966) # [[Juana Castro Muñoz]] poeta (Kordoba 1945) # [[Juana Cruz]] toreatzaile aitzindaria (Madril 1917-1981) # [[Julia Castillo]] antropologoa, poeta (Madril 1956) # [[Julia Uceda]] poeta (Sevilla 1925) # [[Karen Forkel ]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1970) # [[Karimeh Abbud]] argazkilaria eta artista ('''Palestina''' 1896-1940) # [[Khalida Jarrar]] politikari '''palestinarra''' (Jordania 1963) # [[Laila Shawa]] artista bisuala ('''Palestina''' 1940-Londres 2002) # [[Lamia Ziadé]] Libanoko pintore eta komikigilea (Beirut, 1968) # [[Laura Zambrano Padilla]] hezitzailea eta iraultzailea (Peru, 1945) # [[Leonor Fernández de Torreblanca]] dama, Cervantesen amama (Kordoba ?-1557) # [[Lia (abeslaria)]] (Japonia 1981) # [[Lil Milagro Ramírez]] poeta, gerrillaria (Salvador 1946-1979) # [[Linda Maria Baros]] hizkuntzalaria, itzultzailea (Errumania 1981) # [[Linda Sobeh Alí]] diplomazialaria ('''Palestina''' 1968) # [[Livia Gouverneur]] gerrillaria (Venezuela, 1941-1961) # [[Lola Lorente]] ilustratzailea (Bigastro, Valentzia, 1980) # [[Lola Mora]] eskultorea, asmatzailea, aitzindaria (Argentina 1866-1936) # [[Louise McPaul]] xabalina jaurtitzailea (Australia 1969) # [[Lucrecia Pérez]] etxeko langilea, arrazismoaren lehenengo biktima aitortua Espainian (Dominikar Errepublika, 1959 - Madril, 1992) # [[Maider Oleaga]] zinema-zuzendari eta gidoigilea (Bilbo, 1976) # [[Malika Gaïd]] Aljeriako erizaina eta militante independentista (1933-1958) # [[Manuela Burló]] film zuzendaria, gidoilaria (Murtzia 1978) # [[Manuela Sancho]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1783-1863) # [[Margaluz]] aktorea, abeslaria, dantzaria (Palma 1939-2006) # [[Margarida Pinto]] aktorea, kazetaria ( Portugal 1966) # [[Marguerite Buffet]] idazlea (Frantzia, 1620-1680) # [[María Adela Caría]] bakteriologoa, ikertzailea (Argentina 1915-1989) # [[María Agustín]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1784-1831) # [[María Antonia Ortega]] poeta (Madril 1954) # [[María de la Consolación Azlor]] noblea, Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Girona 1775- Zaragoza 1814) # [[María de los Reyes Fuentes]] poeta ( Sevilla 1927-2010) # [[María Forteza]] aitzindaria. Seguraski, Espainiako 1. emakume zinegilea (Mallorca 1913-1961) # [[María Guerra]] kazetaria, zinema kritikaria (Madril 1965) # [[Maria Hervás]] aktorea (Madril 1978) # [[María Isabel Sánchez Vegara]] idazlea...(Bartzelona ?) # [[Maria Josefa Yzuel Giménez]] fisikaria (Huesca, 1940) # [[Maria Keil]] artista (Portugal 1914.2012) # [[María Larrea|Maria Larrea]] zinegilea (Bilbo, 1979) # [[María Lostal]] heroia ( ?- Zaragoza ç1809) # [[María Manuela Pignatelli de Aragón Gonzaga]] noblea, Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1753-Madril 1816) # [[María Martín Barranco]] idazlea, genero ikuspegian aditua (Granada XX. mendea) # [[Maria Occhipinti]] anarkista eta idazlea (Italia 1921-Erroma 1996) # [[María Pantoja Sánchez]] soziologoa eta iraultzailea (Peru, 1953) # [[María Pilar Fumanal]] geomorfologoa (Valentzia 1940-1998) # [[María Rosal]] poeta, irakaslea (Kordoba 1961) # [[María Victoria Atencia]] poeta (Malaga 1931) # [[Marie Sara]] burtzikaria (Frantzia 1964) # [[Marie-Castille Mention-Schaar]] film zuzendaria, gidoilaria, kazetaria ( Frantzia 1963) # [[Marisa Soleto]] legelaria (Cáceres 1966) # [[Mary Montagu]] idazlea (EB 1689-1762) # [[Matilde Cherner]] idazlea (Salamanca, 1833-Madril 1880) # [[Matilde Muñoz Sampedro]] aktorea ( Madril 1900-1969) # [[Mercedes Muñoz Sampedro]] aktorea (Madril 1896-1979) # [[Mikaela Ingberg ]] xabalina jaurtitzailea (Finlandia 1974) # [[Mily Possoz]] margolaria (Portugal, 1888-1968) # [[Mirela Manjani]] xabalina jaurtitzailea (Albania 1976) # [[Miriam Rothschild]] zientzialaria (Erresuma Batua, 1908-2005) # [[Miriam Tlali]] emakume beltz eta idazlea (Hego Afrika, 1933-2017) # [[Montserrat Casas]] fisikaria (Girona 1955-Bartzelona2013) # [[Nandar]] aktibista feminista (Myanmar, 1995) # [[Natalia Lisovskaya]] atleta, pisu jaurtitzailea (Errusia 1962) # [[Natalia Xikolenko]] xabalina jaurtitzailea ( Bielorrusia 1964) # [[Nathalie Handal]] idazlea (EE.BB. 1969) # [[Nelly Evans Risco]] iraultzailea (Peru, 1943) # [[Nicole Girard-Mangin]] medikua (Frantzia, 1878-1919) # [[Nina Bari]] matematikaria (Errusia, 1901-1961) # [[Olga Gavrilova]] xabalina jaurtitzailea (Errusia 1957-2022) # [[Olga Rivero Jordán]] poeta (La Laguna, 1928-2021) # [[Päivi Alafrantti]] xabalina jaurtitzailea ( Finlandia 1964) # [[Panmela Castro]] grafitigile, artista, ekintzaile (Brasil, 1981) # [[Petra Felke]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1959) # [[Pilar Costa]] abokatua, politikaria (Eivissa 1967) # [[Pureza Canelo]] poeta (Cáceres 1946) # [[Quan Zhou Wu]] ilustratzaile eta komikigilea (Algeciras, 1989) # [[Randa Siniora]] eskubideen aldeko ekintzailea ('''Palestina''' ç1961) # [[Rauda Morcos]] LGBTIQ ekintzaile (Palestina, 1974) # [[Raymonde Arcier]] artista, feminista (Frantzia, 1939) # [[Raymonde Peschard]] Aljeriako gerrako militante nazionalista (1927-1957) # [[Rebecca Guay]] akuarelista (EE.BB. XX. mendea) # [[Rita Azevedo Gomes]] zinema zuzendaria (Lisboa, 1952) # [[Romelia Alarcón Folgar|Rogelia Alarcón]] idazlea, pianista (Guatemala, 1900-1971) # [[Rosa Chávez]] poeta, aktorea, kultura kudeatzailea (Guatelama, 1980) # [[Rosa Pereda]] idazlea, kritikaria (Santander 1949) # [[Rosa Romojaro ]] poeta, ikertzailea (Cádiz 1948) # [[Rosa Spottorno Topete]] itzultzailea, feminista ( Murtzia 1884-1980) # [[Rosario Pardo]] aktorea, zuzendaria (Jaen 1959) # [[Rosaura Álvarez]] poeta, margolaria, irakaslea (Granada 1945) # [[Roxana Stinchfield Ferris]] botanikaria (AEB 1895-1978) # [[Ruth Mateu Vinent]] politikaria (Menorca 1976) # [[Sabine Braun]] heptatloi- atleta (Alemania 1965) # [[Sara Doke]] belgikar kazetaria, itzultzaile (Frantziar, 1968) # [[Sara Estela Ramírez]] irakasle, kazetari, feminista ..(Mexiko, 1881-1910) # [[Sheila Minor]] ikertzailea (EE.BB., 1946) # [[Silke Renk]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1967) # [[Sofia Montaner Arnau]] azken trementinairea (Lleida 1908-1996) # [[Sofía Sakorafa]] greziar-'''palestinar''' politikaria, xabalina-jaurtitzailea (Grezia 1957) # [[Soledad Ortega Spottorno]] filosofoa, irakaslea, editorea (Madril 1914-2007) # [[Soledad Varela Ortega]] filologoa, ikertzailea (Madril 1945) # [[Sonia Nimr]] idazlea ('''Palestina''', 1955) # [[Sonia Pulido]] ilustratzailea (Bartzelona, 1973) # [[Steffi Nerius]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1972) # [[Suheir Hammad]] poeta ('''Jordania''', 1973) # [[Tatiana Xikolenko]] xabalina jaurtitzailea (Errusia 1968) # [[Telma Reca]] psikiatra aitzindaria (Argentina 1904-1979) # [[Teresa Bolaños de Zarco]] idazlea, pianojolea eta margolaria (Guatemala, 1922-1998) # [[Tiina Lillak ]] xabalina jaurtitzailea ( Finlandia 1961) # [[Truus Menger-Oversteegen|Truus Menger]] eskultorea, aktibista (Holanda 1923-2016) # [[Virginia Yagüe]] gidoilaria, idazlea ( Madril 1973) # [[Ynes Mexia]] botanikaria (Mexiko/AEB 1870-1938) # [[Zahia Ziouani]] orquestra zuzendaria (Paris 1978) # [[Zinaída Guipius]] poeta, idazlea (Errusia- Frantzia, 1869-1945) # [[Ziza Massika]] Aljeriako erizaina eta militante independentista (1934-1959 }} ==='''Berriak 2023''' ('''urria''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Abanda Elustondo]] ----'''SORTUA''' ikertzailea (Donostia, 1989) # [[Amaia Arranz Mendiguren]] ----'''SORTUA''' biologoa eta ikertzailea (Bilbo 1978) # [[Andrea Garcia-Santesmases]] ----'''SORTUA''' soziologoa, antropologoa (Madril 1988) # [[Carmen Albisu]] efef'''SORTUA''' euskaltzailea, euskara irakaslea (Errenteria, 1916-Tutera, 2007) # [[Irati Gorostidi Agirretxe]] '''SORTUA''' artista, zinemagilea (Egues, 1988) # [[Itziar Eguren]] ef--'''SORTUA''' erizaina, txistularia (Elorrio 1953) # [[Izar Zubiaga]] ef--'''SORTUA''' futbolaria (Durango 2006) # [[Leire Ayala]] ef--'''SORTUA''' abeltzaina (Bilbo/Elorrio 1972) # [[Maialen Braña]] ----'''SORTUA''' abeslaria, irakaslea (Elizondo, 1998) # [[María Ángeles Sallé Alonso]] ef--'''SORTUA''' soziologoa, ikertzailea (Panama, 1956) # [[Maria Pilar Zuriarrain]] ef--'''SORTUA''' txistularia (Zizurkil, 1953) # [[Marta Rodríguez Fouz]] ef--'''SORTUA''' soziologoa, kazetaria eta futbolaria (Coruña, 1972) # [[Patricia Tornero]] ----'''SORTUA''' gaztagilea (Valentzia....) # [[Tatiana Romero Reina]] ----'''SORTUA''' historialaria, aktibista (Mexiko, 1984) # [[Julia Arévalo]] aktibista, politikaria (Uruguai, 1898-1985) # [[Abala Bose]] gizarte langilea (Bangladesh, 1864-1951) # [[Alberta Ferretti ]] diseinatzailea (Italia 1950) # [[Alessandra Korap]] lider indigena (Brasil, 1958) # [[Alicia Luna]] gidoilaria, irakaslea (Madril 1963) # [[Alicia Senovilla ]] aurkezlea (Madril 1969 ) # [[Amna Suleiman]] maistra eta txirrindularia Palestinan (Damasco, 1982) # [[Amparo Fortuny]] dokumentalgilea, ekoizlea (Valentzia XX. mendea) # [[Ana García Lozano]] kazetaria (Valentzia 1963) # [[Ana Iris Simón ]] kazetaria, idazlea (Ciudad Real 1991) # [[Anita Sirgo]] sindikalista, komunista, ekintzailea (Asturias, 1030) # [[Anna Lizaran]] aktorea (Bartzelona 1944-2013) # [[Anna Murià]] idazlea, kazetaria, ekintzaile erbesteratua (Bartzelona, 1904-Tarrasa, 2002) # [[Annie Baker]] film zuzendaria (AEB 1981) # [[Antonia Dell'Atte ]] modelo ohia, aurkezlea (Italia 1960) # [[Anwara Bahar Chowdhury]] idazlea eta ekintzailea (Bangladesh, 1919-1987) # [[Asma al-Ghul]] kazetaria, feminista (Palestina, 1982) # [[Asma Tubi]] poeta eta kazetaria (Palestina, 1905-1983) # [[Assumpció Casals]] aktore erbesteratua (Bartzelona, 1896-1975) # [[Auguste Deter]] dokumentatutako 1. Alzheimer goiztiar kasua (Alemania 1850-1906) # [[Beatriz de Bobadilla (Gomerako andrea)]] Tenerifeko konkistatzailea (Medina del Campo, ?-1504) # [[Beatriz Enríquez de Arana]] Kolonen bikotea eta Fernando Kolonen ama (Kordoba, 1465-1522) # [[Blanca Padilla]] modeloa, diseinatzailea (Madril 1995) # [[Bushra al-Tawil ]] kazetaria, aktibista (Palestina 1993) # [[Carlota Soldevila]] aktorea, irakaslea (Bartzelona 1929-2005) # [[Carme Ballester|Carmen Ballester]] kataluniar politikari erbesteratua (Bartzelona, 1900-Paris, 1972) # [[Carme Serrallonga]] pedagogoa, itzultzailea (Bartzelona 1909-1997) # [[Carmen Alcázar]] wikilaria (Mexiko) # [[Carmen Domingo]] idazlea, aktibista (Bartzelona 1970) # [[Carmen Lomana]] enpresaburua, socialitea (Leon 1948) # [[Carolina Punset]] politikaria (AEB/Katalunia 1971) # [[Celestina Marrón]] sindikalista (Asturias, 1926-2016) # [[Chelo García-Cortés]] kazetaria (Ourense 1951) # [[Clotilde Luisi]] abokatu, dramaturgo, feminista (Uruguai, 1882-1969) # [[Conchi Arnal Claro]] ekintzaile feminista (Tanger, 1950) # [[Conxita Herrero]] komik ilustratzailea (Katalunia, 1993) # [[Daniela Catrileo]] poeta maputxea (Txile, 1987) # [[Daniela Feixas]] idazlea, aktorea, zuzendaria (Katalunia 1973) # [[Dolors Oller]] irakaslea, idazlea, literatura kritikaria (Girona 1942) # [[Eileen O'Shaughnessy]] Britainia Handiko idazlea (1905–1945) # [[Elisa Coll]] idazlea, ekintzailea, bisexuala (Madril 1992) # [[Elisabeth Reyes]] modeloa (Malaga 1985) # [[Elsa Punset]] idazlea ( Londres/Katalunia 1964) # [[Elvira Espejo Ayca]] artista, poeta, ehulea (Bolivia, 1981) # [[Eva García Magriñá]] ikertzaile eta idazle (Donostia, 1966) # [[Eva Hache]] umorista, aurkezlea (Segovia 1971) # [[Fadila Saâdane]] Aljeriako gerrako zuen militante nazionalista (1938-1960) # [[Fanny Kemble]] aktore, idazle eta esklabotzaren aurkako abolizionista (Britainia Handia, 1809-1893) # [[Gema López]] kazetaria (Madril 1971) # [[Georgette Rizk]] ekintzailea (Palestina 1925-2018) # [[Hanan Al-Agha]] idazle eta artista (Palestina, 1948-2008) # [[Helena Béjar]] soziologoa, irakaslea (Madril 1956-2023) # [[Helga Tawil-Souri]] dokumentalgile, ikertzaile eta idazle (Kuwait, 1969) # [[Hiba Kamal Abu Nada]] poeta, eleberrigilea, wikilaria (Meka, 1991-Gazako zerrenda, 2023) # [[Hind al-Husseini]] aktibista, hezitzailea (Palestina, 1916-1994) # [[Inés Luisi]] medikua (Uruguai, XIX.mendea- 1965) # [[Irene Bordoy]] margolaria, irudigilea (Mallorca 1940) # [[Isabel Gemio]] kazetaria (Badajoz 1961) # [[Isabel González González]] politikaria eta ekintzailea (Tenerife, 1890-1968) # [[Isabel Pinto de Vidal]] politikaria, aktibista (Uruguai, 1885-1969) # [[Isabella Eklöf]] zinemagilea (Suedia, 1978) # [[Islah Jad]] aktibista, ikertzailea, irakaslea (Palestina 1951) # [[Jackie Salloum ]] artista, film zuzendari palestinarra (AEB XX. mendea) # [[Jahanara Arzu]] poeta (Bangladesh, 1929) # [[Jenna Elfman]] aktorea (AEB 1971) # [[Jimena Menéndez-Pidal|Jimena Menendez Pidal]] pedagogoa (Madril, 1901-1990) # [[Júlia Coromines]] medikua, psikiatra erbesteratua (Bartzelona 1910-2011) # [[Julud Daibes]] palestinar arkitektoa eta politikaria (Betleem, 1965) # [[Jutta Koether]] artista, musikaria eta kritikaria (Alemania, 1958) # [[Kamilya Jubran]] abeslari palestinarra (Israel, 1962) # [[Kamini Roy]] poeta eta ekintzailea (Bangladesh, 1864-1933) # [[Kapitolina Díaz]] soziologoa (Leon, ) # [[Kholoud Faqih|Kholoud Faqin]] epailea (Palestina, XX.mendea) # [[Laudelina de Campos Melo]] etxeko-langileen aldeko sindikalista (Brasil, 1904-1991) # [[Laura Caballero]] gidoilaria, zuzendaria (Madril 1978) # [[Lola Lizaran]] aktorea (Almeria/Bartzelona 1931-2003) # [[Lucila Gamero]] mediku, zirujau, idazle eta feminista (Honduras, 1873-1964) # [[Lucy Prebble]] antzerkigilea (Britainia Handia 1981) # [[Luisa Luisi]] poeta, pedagogoa (Uruguai, 1883-1940) # [[Lurdes Lekuona Laburu|Lurdes Lekuona]] Zalduondoko alkatea (Gasteiz, 1958) # [[Magdalena Antonelli Moreno]] politikaria, aktibista (Uruguai, 1877-1955) # [[Maha Haj]] palestinar jatorriko zinema zuzendari israeldarra (Nazaret, 1970) # [[Mai Masri]] zinema-zuzendaria (Jordania, 1959) # [[Maliha Hamidou]] Aljeriako gerrako militante nazionalista (1942-1959) # [[Mar Coll]] gidoilaria, film zuzendaria (Bartzelona 1981) # [[Margarida Minguillón]] aktorea, ahots aktorea (Bartzelona 1947) # [[Maria Dolors Bargalló]] Kataluniar politikari erbesteratua (Bartzelona, 1902-Mexiko,1980) # [[María España Almendro]] saskibalio-jokalaria (Mallorca 1992) # [[Maria Majoral]] trementinairea (LLeida 1887-1976) # [[Maria Mies]] soziologoa (Alemania, 1931-2023) # [[María Patiño]] kazetaria (Coruña 1971) # [[María Teresa Josefina Janicki]] hezitzailea (Frantzia-Uruguai, XIX. mendea- ?) # [[Mariam Barghouti]] amerikar-palestinar kazetari, aktibista (Palestina-AEB, 1993) # [[Marina Comas]] aktorea (Bartzelona 1996) # [[Marta Angelat ]] aktorea, ahots aktorea (Bartzelona 1953) # [[Marta Corredera]] futbolaria (Bartzelona 1991) # [[Marta Nebot]] kazetaria (Sevilla 1975) # [[Marta Pérez Sierra]] idazlea, poeta (Bartzelona 1957) # [[Maruja Lozano]] bolero eta kopla abeslaria (Valentzia 1935 - Malaga 2022) # [[Mary Al-Atrash]] igerilaria (Palestina 1994) # [[Mary Ann Shadd]] aktibista abolizionista, kazetaria, irakaslea (AEB, 1823-1893) # [[Maryse Gargour]] zinemagilea eta kazetaria (Palestina, XX. mendea) # [[Matilde_Fern%C3%A1ndez]] Politikaria feminista (Madril, 1950) # [[Mayada Al-Sayad]] alemaniar-palestinar atleta (Berlin, 1992) # [[Mériem Bouatoura]] Aljeriako gerrako borrokalari independentista (1938-1960) # [[Meriem Saâdane]] aljeriar erizaina eta militante nazionalista (1932-1958) # [[Mila Abadia]] kultura kudeatzailea (Zaragoza, 1962) # [[Miriam Saavedra]] modeloa, aktorea (Peru 1993) # [[Montse Amenós]] eszenografoa, jantzi-deseinatzailea (Bartzelona 1954) # [[Montse Guallar]] aktorea, aurkezlea (Bartzelona 1960) # [[Montserrat Cornet]] idazlea (Bartzelona 1934) # [[Mrinalini Sen]] idazlea (Bangladesh, 1879-1972) # [[Nadia Hafid]] ilustratzailea (Katalunia, 1990) # [[Nancy Meyers]] zuzendari, ekoizle eta gidoilaria (AEB 1947) # [[Natalia (abeslaria)]] tb aurkezlea (Cádiz 1982) # [[Natasha Neri]] aktibista, zinema zuzendaria (Brasil, XX. mendea) # [[Norma Andrade]] ekinzailea (Mexiko) # [[Noura Erakat]] amerikar-palestinar aktibista, irakaslea (Kalifornia, 1980) # [[Olatz Arregui]] piraguista (Donostia, 1999) # [[Paula Hernández (ahots aktorea)]] (Girona 1998) # [[Paula Hernández ]] aktorea, gidoilaria, zuzendaria (Argentina 1969) # [[Paulina Luisi]] mediku, sufragista, aktibista feminista (Uruguai, 1875-1950) # [[Pilar Boyero]] kopla abeslaria, irakaslea (Cáceres 1974) # [[Reem Frainah]] psikologoa, aktibista (Palestina ?) # [[Rosa Catrileo|Rosa Castrilleo]] abokatu maputxea (Temuco, Txile, 1981) # [[Rosa Estiarte]] igerilari olinpikoa (Manresa 1959-1985) # [[Rosa María Fernández García|Rosa María Fernandez García]] sindikalista (Asturias, 1942-2021) # [[Rosa Novell ]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1952) # [[Sahar Jalifa]] idazlea (Palestina, 1942) # [[Samar Nassar]] igelaria (Libano, 1978) # [[Samiha Khalil]] politikaria, ekintzailea (Palestina 1923-1999) # [[Shadia Mansour]] hip-hoparen 1. dama arabiarra (Londres 1985) # [[Shamim Azad|Shamin Azad]] poeta eta idazlea (Bangladesh, 1952) # [[Sílvia Quer]] film zuzendaria ( Bartzelona 1962) # [[Sofía Álvarez Vignoli]] aktibista, politikaria (Uruguai, 1899-1986) # [[Sònia Moll]] filologoa, poeta, itzultzailea (Bartzelona 1974) # [[Suad Amiry]] idazle eta arkitektoa (Siria, 1951) # [[Susanna Barranco]] aktorea, zuzendaria, ekoizlea (Bartzelona 1975) # [[Tania Safura Adam Mogne]] ikertzaile eta erakusketa komisario (Mozambike, 1979) # [[Teresa Font]] film-editorea (Bartzelona 1956) # [[Tina Pérez]] sindikalista, ekintzalea (Asturias, 1929-1965) # [[Umayya Abu-Hanna]] kazetaria eta idazlea (Palestina-Finlandia, 1961) # [[Woroud Sawalha]] atleta (Palestina, 1991) # [[Yamila Abdalá Taha al Shanti]] irakaslea, politikaria (Palestina 1955-2023) # [[Zaha Hassan]] aktibista, abokatua (Palestina, XX.mendea) # [[Zulaija Al-Shahabi]] Palestinako feminismoaren ekintzaile aitzindaria (1901-1992) }} ==='''Berriak 2023''' ('''iraila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Barrena García]] ----'''SORTUA''' idazlea, poeta (Basauri) # [[Bego Zubia Gallastegi]] ----'''SORTUA''' ikertzaile (Arrasate, 1965) # [[Dora Manchado]] --ef'''SORTUA''' Tehueltxeeraren azken hiztuna (Argentina, 1934-2019) # [[Jaione López]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, misiolaria (Elorrio 1998) # [[Marta Goikoetxea Luquin]] ef--'''SORTUA''' blogaria (Lizarra, 1984) # [[Nagore Belastegi Martín|Nagore Belaustegi]] ----'''SORTUA''' (Legazpia, 1987) # [[Nerea Azkona]] ----'''SORTUA''' antropologoa, idazlea (Sopela, 1982) # [[Oihane Unzalu]] ef--'''SORTUA''' nutrizionista, kirol monitorea, lasterkaria (Abadiño 1987) # [[Pantxonerak]] '''SORTUA''' arrain saltzaileak (Laredo 1970 hamarkadara arte) # [[Presen Zubillaga Auza]] efef'''SORTUA''' feminista, ekintzailea (Iruñea, 1951-2023) # [[Raquel Esteban Terradillos]] ----'''SORTUA''' ekofisiologoa (Barakaldo, 1982) # [[Adriana Abenia]] aurkezlea, idazlea (Zaragoza 1984) # [[Aina Clotet ]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1982ko) # [[Alexandra Narváez]] aktibista, zientzialaria (Ekuador, XX. mendea) # [[Alicia de los Ríos Merino|Alicia de los Rios Merino]] ikasle, gerrilari desagertua (Mexiko, 1952) # [[Amalia Anglés y Mayer]] opera kantaria eta gitarra-jotzailea (Badajoz, 1827-Stuttgart, 1859) # [[Amèlia Jover Velasco]] sindikalista, anarkista eta feminista (Cullera, 1910-Paris, 1997) # [[Amelia Quintanal Martínez-Conde]] futbolean Espainiako emakume talde baten 1. entrenatzailea (Kantabria 1937) # [[Amrita Pritam]] idazlea (Pakistan, 1919-India, 2005) # [[Ana Alba García]] kazetaria, gerra gatazketan aditua (Bartzelona 1971-2020) # [[Ana Borges]] futbolaria, aurrelaria (Portugal 1990) # [[Ana Paris Garcia]] lider sindikalista garrotez eraila (Sevilla, 1898-1938) # [[Ángeles García-Madrid|Ángeles Garcia-Madrid]] idazlea eta preso politikoa (Torrejón, 1918-Madrid, 2015) # [[Angustias Lara Sánchez|Maruja Lara Sánchez]] sindikalista (Granada, 1917-Valentzia, 2012) # [[Anna Cabot Quincy Waterston]] idazlea (AEB 1812-1899) # [[Anna Gréki]] poeta eta ekintzaile aljeriarra (1931-1936) # [[Anna Rodríguez Costa]] dramagilea, zuzendaria (Granada 1972) # [[Anna Stewart (aktibista)]] emakumeen eskubideen aldekoa (Australia 1947-1983) # [[Annette Frances Braun]] entomologoa (EEBB, 1884-1978) # [[Antònia Pascual Flaquer]] komunista fusilatua (Capdepera 1911-Porreres,1937) # [[Assumpció Puigdelloses Vila]] etxekoandre fusilatua (1906 - Sant Adrià de Besòs, 1940) # [[Aurora Picornell]] komunista fusilatua (Palma, 1912-Manacor, 1937) # [[Ayo Edebiri]] komediantea, idazlea (AEB1995) # [[Balbina Gayo Gutiérrez|Balbina Gayo Gutierrez]] maistra errepublikarra (1901-1936) # [[Begoña Alberdi]] sopranoa (Bartzelona 1964) # [[Belarmina González Rodríguez]] ekintzaile fusilatua (Palencia, 1914-Porreres, 1937) # [[Blanca Jeannette Kawas]] aktibista (Honduras, 1946-1995) # [[Brígida Pardo López]] etxekoandre fusilatua (Granada, 1904-1936) # [[Carlota Planas Riera]] Espainiako 1. emakume futbolarien ordezkaria (Bartzelona 1992) # [[Carme Claramunt i Barot]] ekintzaile fusilatua (Tarragona, 1897 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Carme Portaceli]] antzerki-zuzendaria, irakaslea (Valentzia 1957) # [[Carmen Arrojo]] maistra, memoriaren aldeko ekintzailea (Madril, 1918-2017) # [[Carmen Arrufat]] aktorea (Castelló 2002) # [[Carmen del Riego]] kazetaria, 1. emakume-presidentea Madrileko Prentsa Elkartean (Asturias 1960) # [[Carmen Maria Garcia "García de Saura"|Carmen María Garcia]] idazle eta margolaria ( Molina de Segura) # [[Carol López ]] dramagilea, aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1969) # [[Carolina Ferre]] kazetaria (Alacant 1974) # [[Caroline Rémy de Guebhard]] idazle feminista (Frantzia, 1855-1929) # [[Catalina Flaquer]] ekintzailea fusilatua (Capdepera, 1876-Porreres,1937) # [[Catalina Martín López de Bustamante]] gerrillara, alfereza (Espainia ?-XIX. mendea) # [[Catalina Narváez de Ruiz]] brodatzailea, margolaria (Cádiz 1861- ¿ 1929) # [[Catherine Cusset]] filosofoa (Frantzia 1963) # [[Celia Tapias]] Buenos Airesko lehen emakume abokatua (1885-1964) # [[Chelsea Ashurst]] futbolaria, atezaina (Ingalaterra 1990) # [[Cinta Sabaté]] eskultorea, margolaria (Tarragona 1946) # [[Clara Pueyo Jornet]] Errepublikano desagertua (Villanueva eta GEltrú, 1914-1943) # [[Claudia López Benaiges]] feminista, anarkista eraila (Txileko Santiago, 1972-1998) # [[Clotilde García del Castillo]] Sorollaren musa eta Sorolla Museoaren sortzailea (Valentzia, 1865-Madril, 1929) # [[Concepción Caceres|Concepción Cáceres]] emagin fusilatua (Montijo, 1912-1938) # [[Concha Carretero]] frankismoaren biktima (Madril, 1918-2014) # [[Concita De Gregorio]] kazetaria, idazlea (Italia 1963) # [[Coral Bracho]] hizkuntzalaria, poeta (Mexiko 1951) # [[Courtney Barnett ]] rock abeslaria (Australia 1987) # [[Cristina Clemente]] idazlea, gidoilaria, zuzendaria( Bartzelona 1977) # [[Cristina Fernández Pereda]] atezain fusilatua (Leon, 1900 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Diana Nyad]] igerilaria eta kazetaria (New York, 1949) # [[Djamila Amrane-Minne]] poeta eta historialaria, Aljeriako Independentzia Gerrako ekintzailea (1939-2017) # [[Dolores Cacuango]] Indigenen aldeko ekintzailea (Ekuador, 1881-1971) # [[Dolors Feliu]] abokatua, unibertsitateko irakaslea, politikaria (Roda de Ter, 1964) # [[Dolors Giorla Laribal]] etxekoandre fusilatua (Bartzelona, 1912 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Dolors Prat Coll]] anarkosindikalista (Ripoll, 1905-Tolosa, 2001) # [[Elena Martín]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1992) # [[Elina Garanca]] mezozosopranoa (Letonia 1976) # [[Elionor Malich Salvador]] emakume errepublikano fusilatua (Piorat, 188?- Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Elisa García Sáez]] sindikalista, erizaina, Gerra Zibilean hildako milizianoa (Bartzelona, 1916-Huesca, 1936) # [[Elizabeth Evatt ]] epailea (Australia 1933) # [[Emakumezkoen Nazioarteko Zinemaldia (Australia)]] Australia 1975 # [[Emilia Dilke]] idazlea (Erresuma Batua, 1840-1904) # [[Encarnación Magaña]] antifrankista eraila (Almeria, 1921-1942) # [[Estefanía Banini]] futbolaria, aurrelaria (Argentina 1990) # [[Eugenia González Ramos]] sindikalista fusilatua (Bartzelona, 1919 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Eumelia Hernández]] sindikalista eta feminista (Venezuela, 1913-1990) # [[Eveline Safir Lavalette]] frantses jatorriko ekintzaile aljeriarra (1927-2014) # [[Evelyn Glennie]] perkusionista gorra (Eskozia 1965) # [[Fabiana da Silva Simões]] furbolaria (Brasil 1989) # [[Felicidad Duce]] jostuna, aitzindaria, enpresaburua (Bartzelona 1908-2000) # [[Flora Sanhueza]] pedagogo anarkista (Txile, 1911-1974) # [[Florence Ethel Johnson]] sindikalista, maistra (Australia 1884-1934) # [[Florencia Bonsegundo]] futbolaria (Argentina 1993) # [[Francisca Senhorinha da Motta Diniz|Francisca Sehorinha]] idazlea (Brasil,1834- ?) # [[Giovanna Berneri]] anarkista ekintzailea (Italia, 1897-1962) # [[Hélène Monastier]] aktibista, irakasle (Suitza, 1882-1976) # [[Hubertine Auclert|Hubertine Auchert]] feminista ekintzailea (Frantzia, 1848-1914) # [[Inés Jiménez Lumbreras]] errepublikano fusilatua (Madril, 1915-Sant Adrià de Besòs, 1940) # [[Irene Moray]] argazkilaria, film-zuzendaria (Bartzelona 1992) # [[Isabel Mesa Delgado]] Sindikalista (Ronda, 1913-Valentzia, 2002) # [[Jane eta Louise Wilson]] artistak (Ingalaterra 1967) # [[Jessica Gleeson]] futbolaria, defentsa (Irlanda 1993) # [[Jessie Street Emakumeen Liburutegi Nazionala]] Australia 1989 # [[Jessie Street]] ekintzailea (Brithis Raj/India 1889-Australia 1970) # [[Jill Ellis]] futbolari, entrenatzaile ohia (Erresuma Batua 1966) # [[Joaquina Charro Gómez]] sindikalista fusilatua (Montijo, 1912-1938) # [[Josephine Shaw Lowell]] aktibista (AEB, 1843-1905) # [[Juana Aranguren Rica]] abokatu feminista (Bilbo, 1952) # [[Julia López (artista)]] margolari autodidakta (Mexiko 1936) # [[Kamilla Seidler ]] sukaldariburua (Danimarka 1983) # [[Kristine Lilly]] nazioarteko partida gehien jokatutako futbolari ohia (AEB 1971) # [[Laura Ràfols]] futbolaria, atezaina (Bartzelona 1990) # [[Leda Rafanelli]] feminista, sufia, idazlea (Italia, 1880-1971) # [[Leila Ouahabi]] futbolaria, defentsa (Bartzelona 1993) # [[Leonor Lavado]] imitatzailea, aktorea (Kordoba 1987) # [[Lesbia Urquía]] aktibista (Honduras, 1967-2016) # [[Lola Gallardo]] futbolaria, atezaina (Sevilla 1993) # [[Lucía Alemany]] film-zuzendaria(Castelló 1985) # [[Lucía Pascual Palomo]] xake-jokalaria (Madril 19) # [[Luisa Gómez de la Torre|Luisa Gomez de la Torre]] ekintzailea (Quito,1887-1976) # [[Magdalena Nolla Montseny]] etxekoandre fusilatua (Tarragona, 1904-Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Malena Costa]] modeloa (Mallorca 1989) # [[Manuela Díaz Cabezas]] ekintzaile antifrankista (Kordoba, 1920-Suitza, 2006) # [[Margarita Murillo]] aktibista (Honduras, 1958 - 2014) # [[Margarita Rivière]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1944-2015) # [[María Angélica Barreda|Maria Angelica Barreda]] Argentinako lehen emakume abokatua (1887-1963) # [[María Antonia Iglesias]] kazetaria, idazlea (Madril 1945-Pontevedra 2014) # [[María de la Purificación de la Aldea y Ruiz de Castañeda|Purificación de la Aldea]] emagina, ekintzailea ( Madrid, 1889-1976) # [[María Escoté]] jostuna, arropa diseinatzailea (Bartzelona 1979) # [[María Esteve |María Esteve Flores]] aktorea (Argentina, 1974) # [[María Herrera Magdaleno|Maria Herrera Magdaleno]] Giza eskubideen aldeko aktibista (Mexiko, 1950) # [[Maria Jiménez]] abeslatia eta aktorea (SEvilla, 1950-2023) # [[María Joaquina de Viera y Clavijo]] idazlea (Kanariak, 1737-1819) # [[Maria Jose Pons]] futbolaria, atezaina (Bartzelona 1984) # [[María Martín López]] memoria historikoaren aldeko borrokalaria, frankismoaren biktima (Avila, 1930-Toledo,2014) # [[Maria Mies]] alemaniar soziologoa (Steffeln, 1931-2023) # [[María Moreno]] idazlea eta kazetaria (Buenos Aires, 1947) # [[Maria Pascual Flaquer]] komunista fusilatua (Capdepera 1911-Porreres,1937) # [[María Pry]] entrenatzailea, futbolari ohia (Sevilla 1984) # [[María Victoria Walsh]] kazetaria, borrokan hila (Buenos Aires, 1950-1976) # [[Marie Louise Berneri]] idazle anarkista (Italia, 1918-Londres, 1949) # [[Marsia Taha]] boliviar sukaldaritzako chef aitzindaria (Bulgaria 1989) # [[Marta Lois]] irakaslea, politikaria (Vigo, 1969) # [[Marta Torrejón]] futbolaria, defentsa (Bartzelona 1990) # [[Martha Asunción Alonso]] poeta itzultzailea (Madril, 1987) # [[Mary Cynthia Dickerson]] herpetologoa (AEB 1866-1923) # [[Maud Nathan]] aktibista, sufragista (AEB, 1862-1946) # [[Maud Slye]] minbizi ikertzailea (AEB 1879-1954) # [[Maya Hansen]] moda diseinatzailea (Madril 1978) # [[Mila Abadia]] kultura kudeatzailea (Zaragoza, 1962) # [[Milagros Pérez Oliva ]] kazetaria, idazlea, irakaslea (Huesca 1955) # [[Minnehaha ]] poema bateko fikziozko pertsonaia (AEB 1855) # [[Míriam Nogueras]] politikaria eta enpresaburua (Bartzelona, 1980) # [[Montse Germán]] aktorea (Bartzelona 1969) # [[Natalia Ramos (futbolaria)]] defentsa (Tenerife 1999) # [[Neus Bonet]] kazetaria, irakaslea (Bartzelona 1959) # [[Neus Bouza Gil]] CNTko militante fusilatua (Bartzelona, 1916- Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Nieve de Medina]] aktore eta zuzendaria (Madril,1962) # [[Noelia López ]] modeloa, tb aurkezlea (Sevilla 1986) # [[Noelia Ramos]] futbolaria, atezaina (Tenerife 1999) # [[Olga Luzardo]] kazetaria eta ekintzailea (Venezuela, 1916-2016) # [[Patri Guijarro]] futbolaria, defentsa (Palma Mallorcakoa 1998) # [[Patricia Ferreira]] gidoilaria, zuzendaria (Granada 1958) # [[Patricia Rodríguez Barrios]] 1. Gizonezko Futbol talde gerentea (Gipuzkoa 1982) # [[Pazzis Sureda]] eskultorea, margolaria (Mallorca 1907-1939) # [[Pepita Laguarda Batet]] anarkista,gerra zibilean eraila (Bartzelona, 1919-1936) # [[Pepita Patiño Páez]] makien laguntzailea, komunista (Kordoba, 1925-2015) # [[Piedad Arribas]] ekintzailea, frankismoaren biktima (Toledo, 1920-Madril, 2010) # [[Pilar Montaner Maturana]] margolaria (Mallorca 1876-196119) # [[Pilar Prades]] garrotez eraildako neskame pozoitzailea (Valentzia, 1928-1959) # [[Purificación Pérez Benavent]] sindikalista (Valentzia, 1919-Kanada, 1995) # [[Ramona Peralba Sala|Ramona Peralta Sala]] langile fusilatua (Gironella, 1904-Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Raquel Cabezón]] futboalari ohia (Bartzelona 1978) # [[Rianna Jarrett]] futbolaria, aurrelaria (Irlanda 1994) # [[Rocío García Martínez]] txirrindularia (Madril 1974) # [[Romina Belluscio]] kazetaria, modeloa ( Argentina 1979) # [[Sandra Hermida Muñiz]] film-, dokumental ekoizlea (Tarragona 1972) # [[Sandra Paños]] Futbolaria, atezaina (Alacant 1992) # [[Sandra Vilanova]] futbolari ohia, erdilaria (Bartzelona 1981) # [[Sara Nieves Matheu García]] irakaslea, zibersegurtasun ikertzailea (Murtzia 1992) # [[Sara Ortega (futbolaria)]] , aurrelaria (Errioxa 2005) # [[Sara Serrat]] futbolaria, idazlea (Huelva 1995) # [[Sara Suárez Solís]] idazle feminista (Oviedo, 1925-2000) # [[Sarah Bouhaddi]] futbolaria, atezaina (Frantzia 1986) # [[Sari Van Veenendaal]] futbolaria, atezaina (Herbehereak 1990) # [[Sarina Wiegman]] entrenatzailea, futbolari ohia (Herbehereak 1969) # [[Sayaka Fernández Díaz]] dokumentalgilea (Cáceres 1978) # [[Sha'Carri Richardson]] atleta (AEB 2000) # [[Silvia Meseguer]] futbolari ohia, medikua (Teruel 1989) # [[Soledad Gallego-Díaz]] kazetaria (Madril 1951) # [[Sonia Bermúdez Tribano]] futbolaria, entrenatzailea, berriemailea (Madril 1984) # [[Sonia García Galán]] historialaria eta feminista (Aviles, 1981) # [[Sonia Grande]] cinema-jantzi diseinatzailea (Asturias 1964) # [[Susana Carro]] Filosofoa irakaslea, femilnista (Mieres, 1971) # [[Tania Martínez Portugal|Tania Martinez Portugal]] poligologoa, irakaslea,feminista (Etxebarri, 1963) # [[Toña Is ]] futbolaria, entrenatzailea (Asturias 1966) # [[Tránsito Amaguaña]] ekintzaile indigena (Ekuador,1909-2009) # [[Urimare]] kazike (Venezuela, XVI. mendea) # [[Urrezko Neskatoak]] Olinpiar Jokoetako gimnasta erritmiko txapeldunak, Atlanta 1996 # [[Valentina Muñoz]] aktibista feminista (Txile, 2002) # [[Vera Pauw]] bortxatutako futbolaria, entrenatzailea (Hebehereak 1963) # [[Vicky Losada]] futbolaria (Bartzelona 1991) # [[Victoria Prego]] kazetaria (Madril 1948) # [[Viola Calligaris]] futbolaria (Suitza 1996) # [[Yolanda Flores]] kazetaria, irrati esataria (Madril, 1960) }} ==='''Berriak 2023''' ('''abuztua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Goirigolzarri Alegria]] efef'''SORTUA''' abokatua eta aktibist (Gamiz, 1978- Barakaldo, 2023) # [[Ana Soto]] --ef'''SORTUA''' kazike (Venezuela, 1618-1668) # [[Awen Iorwerth]] ----'''SORTUA''' medikua, unibertsitateko irakaslea # [[Erika Arrizabalaga]] ----'''SORTUA''' txistularia (Gasteiz, 2000) # [[Gentz del Valle]] ef--'''SORTUA''' artista (Lekeitio, 1957) # [[Orocomay]] ----'''SORTUA''' kazike (Venezuela, XVI. mendea) # [[Xochilt Madai|Xochitl Madai]] ----'''SORTUA''' arkitektua eta ekintzailea (Mexiko, 1972) # [[Ada Liberio]] gimnasta errimikoa (Zaragoza 1974) # [[Adriana Díaz Enciso]] idazlea (Mexiko, 1964) # [[Alba González]] idazlea, politikaria (Asturias 1986) # [[Alice Kellen]] idazlea (Valentzia, 1989) # [[Amalia Bautista]] poeta (Madril 1962) # [[Amparo Barayón]] piano-jola eta sindikalista fusilatua (Zamora, 1904-1936) # [[Ana Bautista]] gimnasta erritmikoa (Kanariak 1972) # [[Ana Carmona Ruiz]] mutil itxuraz jokatzea lortu zuen futbolaria (Malaga 1908-1940) # [[Ana María de Foronda|Ana Maria de Foronda]] idazlea eta itzultzailea (1910-1990) # [[Anna Szatkowska]] idazlea (Polonia, 1928-2015) # [[Antònia Fontanillas Borràs]] anarko-sindikalista (Bartzelona, 1917-Frantzia, 2014) # [[Apacuana]] kazikea (Venezuela, XVI. mendea) # [[Athenea del Castillo]] futbolaria (Kantabria 2000) # [[Bathsua Makin]] Proto-Feminista (Londres, 1600-1675) # [[Beatriz Corredor]] legelaria, politikaria (Madril 1968) # [[Blanche Stuart Scott]] hegazkinlaria (EEBB. 1884-1970) # [[Carla Barber]] medikua, modeloa (Kanariak 1990) # [[Carmen Avilés]] atleta (Madril 2002) # [[Carmen Herrero Vicent]] medikua, ikertzailea (Castelló, 1986-2023) # [[Carmen Montes]] itzultzailea (Cádiz 1963) # [[Cata Coll]] futbolaria (Mallorca 2001) # [[Cathy Xaudaró]] gimnasta erritmikoa (Filipinak/ Espainia 1960) # [[Cecilia Domínguez Luis|Cecilia Dominguez]] idazlea (La Orotava, 1948) # [[Cecilia Pantoja]] abeslaria (Txile, 1943 - 2023) # [[Celia Flores]] abeslaria (Madril, 1981) # [[Charlotte Maxeke]] aktibista (Hegoafrika, 1871-1936 ) # [[Charlotte von Ahlefeld|Charlotte von Ahlfeld]] idazlea (Alemania, 1782-1849) # [[Charlotte von Stein|Charlote Von Stein]] (Alemania, 1742-1822) # [[Christiane Vulpius]] Goetheren emaztea (Alemania, 1765-1816) # [[Clara Serra]] feminista, ikertzailea, filosofoa, politikari ohia (Madril 1982) # [[Concha Monrás]] piano-jotzaile fusilatua (Bartzelona, 1898-Huesca 1936) # [[Conchi Sánchez ]] Espainiako 1. emakume futbolari profesionala (Madril 1957) # [[Costanza da Varano]] humanista eta poeta (Italia, 1426-1447) # [[Covadonga Tomé]] pediatra, politikaria (Asturias 1970) # [[Cristina Gallo]] kirol kazetaria, idazlea, aktibista (Asturias 1965) # [[Dahteste]] gerlari, itzultzaile, diplomazialari (1860 - Mexiko Berria, 1955) # [[Diana Wynne Jones]] idazlea (Londres, 1934-2001) # [[Dolores Pla Brugat]] historialaria eta ikertzailea (Girona, 1954-2014) # [[Emakume Indigenen Nazioarteko Eguna]] # [[Emilia Boneva]] gimnasia erritmikoko entrenatzailea (Bulgaria 1938-2019) # [[Emma Cabal]] poeta (Asturias 1962) # [[Enith Salón]] futbolaria ( Valentzia 2001) # [[Esther González]] futbolaria (Granada 1992) # [[Etta Federn]] idazle, itzultzaile, pedagogo eta anarkofeminista austriarra (1883 - 1951) # [[Eva Navarro ]] futbolaria (Murtzia 2001) # [[Fatima Madrilgoa]] ustezko astronomoa (Al-Andalus XI. mendea) # [[Francisca Saperas|Francesca Saperas]] anarko-sindikalista (Bartzelona, 1851-1933) # [[Gala Dalí]] artista eta modeloa (Errusia, 1894-1982) # [[Hansa Mehta]] aktibista, politikaria (India, 1897-1995) # [[Irene Guerrero]] futbolaria (Sevilla 1996) # [[Isabel Medina]] idazlea (Gomera, 1943) # [[Isabel Mozún]] altuera jauziko atleta (Madril 1960) # [[Ivana Andrés ]] futbolaria (Valentzia 1994) # [[Jean Batten]] hegazkinlaria (Zeelanda Berria, 1909-Palma Mallorcakoa, 1982) # [[Johanna Schopenhauer]] idazlea (Alemania, 1766-1838) # [[Juana Álvarez Molina|Juana Alvarez]] etxekoandre fusilatua (Medina de Rioseco, 1897-Gijon, 1937) # [[Juana María de los Dolores de León Smith]] espainiar dama (Badajoz, 1798 – Londres, 1872) # [[Julia Mayoral Márquez]] maistra eta politikaria (Badajoz, 1902 - 1983) # [[Julia Santibáñez]] idazlea (Mexiko, 1971) # [[Kyra Galván]] poeta eta eleberrigilea (Mexiko Hiria, 1956) # [[La Repompa de Málaga]] abeslaria (Malaga 1937-1959) # [[Laia Codina]] futbolaria (Girona 2000) # [[Lara Álvarez]] kazetaria (Asturias 1989) # [[Laura del Río]] futbolaria, mutilen entrenatzailea (Madril, 1982) # [[Lola Suárez|Lola Suarez]] idazlea (Lanzarote, 1956) # [[Malebogo Molefhe]] aktibista (Botswana,1980) # [[María Bernaldo de Quirós]] hegazkinlaria (Madril, 1898-1983) # [[Maria da Conceição Moita]] aktibista, hezitzailea (Portugal, 1937-2021) # [[María Francisca de Sales Portocarrero (Montijoko VI. kondesa)]] (Madril, 1754 – Logroño, 1808) # [[María Josefa Cerrato Rodríguez]] Espainiako lehen emakume albaitaria (Badajoz, 1897-1981) # [[María Pérez Rabaza]] futbolaria (Bartzelona 2001) # [[María Rosa Alonso|Maria Rosa Alonso]] idazlea (Tararonte, 1909-2011) # [[Mariangiola Criscuolo]] margolaria (Italia, 1548-1630) # [[Mariona Caldentey]] futbolaria (Mallorca 1996) # [[Melissa Jiménez (kazetaria)]] (Lieja/Bartzelona 1987) # [[Mercedes Pinto]] idazlea, kazetaria eta feminista (1889-1976) # [[Mónica García Prieto]] kazetaria, saiakeragilea (Badajoz 1974) # [[Montse Martín]] gimnasta erritmiko ohia, ilustratzailea, diseinatzailea, aktorea, dantzaria (LLeida 1974) # [[Montse Tomé]] futbolari ohia, entrenatzailea (Asturias 1982) # [[Noemí Casquet]] kazetaria, youtuberra (Sabadell 1992) # [[Olga Carmona]] futbolaria (Sevilla 2000) # [[Ona Batlle]] futbolaria (Bartzelona 1999) # [[Paula Guilló]] Miss eta modeloa (Alacant 1989) # [[Pepa Caballero]] margolaria (Granada, 1943 - Malaga, 2012) # [[Raymonde de Laroche]] hegazkinlaria (Paris, 1882-1919) # [[Rebecca Abe|Rebeca Abe]] idazlea (Alemania, 1967) # [[Rita Bosaho]] sanitarioa, politikaria. Kongresuko 1. Persona beltza (Ginea/Espainia 1965) # [[Rocío Gálvez ]] futbolaria (Kordoba 1997) # [[Salma Paralluelo]] futbolaria, atleta (Zaragoza 2003) # [[Silvia Yustos]] gimnasta erritmikoa (Valladolid 1971) # [[Simone Segouin]] partisaua, erresistentziako kidea (Frantzia, 1925-2023) # [[Sofia Behrs]] idazlea, argazkilaria (Errusia, 1844-1919) # [[Sofia Castañon]] poeta, politikaria (Asturias 1983) # [[Susan Haack]] irakasle eta filosogoa (Ingalaterra, 1945) # [[Sybilla]] diseinatzailea (AEB/Espainia 1963) # [[Teresa Abelleira]] futbolaria (Pontevedra 2000) # [[Teresa Helbig]] moda-diseinatzailea (Bartzelona 1963) # [[Teresa Matilde Revaque]] Bigarren Errepublikako espetxe funtzionario fusilatua (Valladolid, 1897-Madril, 1940) # [[Teresa Táboas]] arkitekto galiziarra (Mexiko Hiria, 1961) # [[Thelma Nava]] poeta (Mexiko Hiria, 1932-2019) # [[Thérèse Peltier]] hegazkinlaria (Frantzia, 1873-1926) # [[Vicenta García Miranda]] idazlea, poeta (Badajoz, 1816-1877) # [[Yulianna Avdeeva]] piano-jotzailea (Mosku 1985) # [[Zofia Kossak-Szczucka]] idazlea (Polonia, 1890-1968) }} ==='''Berriak 2023''' ('''uztaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainize Gastaka Martínez]] ----'''SORTUA''' abokatua, Laudioko alkatea (Laudio, 1985) # [[Rosa Mari Artza Azueta]] efef'''SORTUA''' euskaltzalea eta ekintzailea (Iurreta, 1946-2001) # [[Guruzne Carrason Torrontegi]] ----'''SORTUA''' ingurumen hezitzailea, Sopelako alkatea (Sopela, 1981) # [[Deniba Konare]] ----'''SORTUA''' judoka (Mali/Durango 2003) # [[Sorne Rubio Arano]] ----'''SORTUA''' Mundakako alkatea (Mundaka, 1972) # [[Itziar Iratzagorria]] ef--'''SORTUA''' Urdulizko alkatea # [[Maite Ibarra Goti]] ----'''SORTUA''' Arrigorriaga alkatea (Arrigorriaga, 1979) # [[Elisa Kaltzada]] --ef'''SORTUA''' euskaltzalea eta ekintzailea (Busturia, 1929-2022) # [[Lorea Perosanz]] ef--'''SORTUA''' diseinatzailea eta ilustratzailea (Ermua, 1976) # [[Maider Morras Azpiazu]] ----'''SORTUA''' abokatua, unibertsitateko irakaslea, Arrasateko alkatea (Arrasate, 1976) # [[Olatz Lezeta Urzelai]] ef--'''SORTUA''' mekanikaria, Antzuolako alkatea (Antzuola, 1977) # [[Kristina Rodriguez Mendikute]] ef--'''SORTUA''' Adunako alkatea (Aduna,1971) # [[Mari Karmen Arregi Agirre]] ef--'''SORTUA''' Aizarnazabalgo alkatea # [[Beatriz Unzue Esnaola]] ef--'''SORTUA''' Amasa-Villabonako alkatea # [[Alba Garmendia Castaños]] ef--'''SORTUA''' ikertzailea, filosofoa eta Ikaztegietako alkatea # [[Yanire Granero]] --ef'''SORTUA''' diseinatzailea, enpresaburua (Abadiño 1988) # [[Oihana Amundarain Zubillaga]] ef--'''SORTUA''' Elduaingo alkatea # [[Gurutze Etxezabal Iturrioz]] ef--'''SORTUA''' Orexako alkatea # [[Anuska Esnal Oliden]] ef--'''SORTUA''' Orioko alkatea (Orio, 1980) # [[Izarra Urdalleta Iraola]] ef--'''SORTUA''' Segurako alkatea (Errezil, 1975) # [[Cristina Tapias]] ef--'''SORTUA''' jostuna, irakaslea, enpresaburua (Bilbo 1960) # [[Teófila Adrada]] ef--'''SORTUA''' jostuna, irakaslea, enpresaburua, asmatzailea (Toledo 1904- ?) # [[Naroa Azpitarte]] ----'''SORTUA''' errugbilaria (Durango, 2005) # [[Rosario Tomasena Alzuri]] ef--'''SORTUA''' kirolaria, igerilaria, triatleta (Urnieta, 1946) # [[Agurtzane Solaberrieta Mesa]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta Usurbilgo alkatea (Usurbil, 1979) # [[Maite Amenabar Alkorta]] ----'''SORTUA''' Zirzurbilgo alkatea (Azpeitia) # [[Nagore Alkorta Elorza|Nagore Alkorta]] ef--'''SORTUA''' Azpeitiko alkatea (Azpeitia, 1978) # [[Alicia Framis]] artista (Mataró, 1967) # [[Lorena Llamas]] txirrindulari ohia (Bartzelona 1987) # [[Daisy Elliott]] politikaria (AEB 1917-2015) # [[Yolanda García Serrano]] gidoilaria (Madril 1958) # [[Karina Garantivá ]] aktorea, antzerki zuzendaria (Kolonbia 1980) # [[ Helena Pimenta]] antzerki-zuzendaria (Salamanca 1955) # [[Verónica Fernández]] gidoilaria (Soria 1971) # [[Magüi Mira]] aktorea, zuzendaria (Valentzia 1944) # [[Clara Sanchis]] aktorea, musikaria (Teruel 1968) # [[Lola Salvador]] gidoilaria (Bartzelona 1938) # [[Carmen Balagué]] aktorea (Bartzelona 1952) # [[Luz Casanova]] ongilea (Asturias, 1873-1949) # [[Jacqueline Guerroudj]] Militante komunista eta antikolonialista (1919 - 2015) # [[Sheyla Gutiérrez]] txirrindularia (Errioxa 1994) # [[Lucía González]] txirrindularia (Asturias 1990) # [[Alicia González]] txirrindularia (Asturias 1995) # [[Mavi García]] duatleta, txirrindularia (Mallorca 1984) # [[María Mercedes Cagigas Amedo]] txirrindularia (Kantabria 1979) # [[Isabel Martin]] txirrindularia (Valladolid 1999) # [[Sara Martín]] txirrindularia (Burgos 1996) # [[Cristina Martínez (txirrindularia)]] (Valentzia 1981) # [[María Isabel Moreno ]] txirrindularia (Girona 1981) # [[Belén López (txirrindularia)]] irakaslea (Cádiz 1984) # [[Mayalen Noriega]] igerilaria, txirrindularia, kirol egokituko gidaria (Mexiko/Espainia 1982) # [[Josefa Benítez Guzmán]] kirol egokitutako txirrindularia (Bartzelona 1969) # [[Susana Rodríguez Gacio]] medikua, kirol egokitutako txirrindularia (Vigo 1988) # [[Aauri Bokesa]] kirolari eta gizarte langilea (Madril, 1988) # [[Cristina Danimarkakoa]] Italiako aristokrata (Danimarka, 1521-Italia, 1590) # [[Conceição Matos]] aktibista (Portugal, 1936) # [[María de Estrada]] konsistatzailea (Espainia-Mexiko, XV.mendea) # [[Maritza M. Buendía]] # [[Lozen]] gerlari eta xamana (1840-1889) # [[Elsy Jacobs]] txirrindularia (Luxenburgo 1933-Bretainia 1998) # [[Anna Ramírez ]] txirrindularia, aktibista (Bartzelona 1981) # [[Marta Vilajosana]] txirrindularia (Bartzelona 1975) # [[Audrey Cordon]] txirrindularia (Bretainia 1989) # [[Alba Teruel ]] txirrindularia (Valentzia 1996) # [[Anna Sanchis]] txirrindularia (Valentzia 1987) # [[Dori Ruano]] txirrindularia, zuzendaria, politikaria, irakaslea (Salamanca 1969) # [[Gloria Rodríguez Sánchez]] txirrindularia ( Murtzia 1992) # [[Ariadna Ródenas]] txirrindularia (Alacant 1987 # [[Aida Nuño]] txirrindularia (Asturias 1983) # [[Karin Herrera]] biologo eta politikaria (Guatemala, 1968) # [[Sonia Gutiérrez Raguay]] politikaria (GUatemala, 1981) # [[Txirrindularitza eta feminismoa]] # [[Jean Purdy]] erizaina, 1. enbriologoa (Erresuma Batua 1945-1985) # [[Victoria Anna Perea]] Espainiako 1. probeta umea (Bartzelona 1984) # [[Anna Veiga]] biologoa, Espainiako 1. probeta umearen ‘ama zientifikoa’ (Bartzelona 1956) # [[Elisa Matilla]] aktorea (Madril 1966) # [[Dunia Ayaso eta Felix Sabroso]] zine zuzenndariak (Kanariak 1961-2014) # [[Eva Lesmes]] gidoilaria, zine zuzendaria (Asturias 1961) # [[Imma Colomer]] aktorea (Bartzelona 1948) # [[Rosa Gàmiz]] aktorea (Bartzelona 1965) # [[Carlota Subirós]] antzerki-zuzendari (Bartzelona 1974) # [[Lluïsa Cunillé ]] idazlea (Katalunia 1961) # [[Hijas de Cynisca]] kirol-arloko genero-desberdintasuna, dokumentala (2019) # [[Jessica Vall ]] igerilaria, biologoa (Bartzelona 1988) # [[Jennifer Pareja]] waterpolo jokalari ohia (Girona 1984) # [[Carmen Martín]] eskubaloi jokalaria (Almeria 1988) # [[Vanesa Amorós ]] eskubaloi jokalaria, entrenatzialea (Alacant 1982) # [[Nuria Benzal ]] eskubaloi jokalaria (Malaga 1985) # [[Estela Estévez Barreiro]] atleta paralinpiarra (Vigo 1965) # [[Alba Caride]] gimnasta erritmikoa (Vigo 1980) # [[Susana Garabatos ]] igerilaria (Vigo 1979) # [[Julia Vaquero]] galiziar atleta (Frantzia 1970) # [[Thérèse Clerc]] Frantziako ekintzaile feminista (1927 - 2016) # [[Suhayr al-Qalamawi]] idazlea eta itzultzailea (Egipto, 1911-1997) # [[Dolors Vives Rodón|Dolors Vives Rodon]] Kataluniar hegazkinlaria (Valls, 1908-Bartzelona, 2007) # [[Susana Ferrari Billinghurst]] hegazkinlaria (Argentina, 1914-Italia, 1999) # [[Yevguenia Shajovskaya|Yevguena Shajovskaya]] hegazkinlaria (Errusia, 1889-1920) # [[Carola Lorenzini]] hegazkinlaria (Buenos Aires, 1899-1941) # [[Clara Adams]] hagazkinlaria (EEBB, 1884-1971) # [[Gloria Cuesta]] hegazkinlaria (Asturias, 1911 - Madril, 1987) # [[Maria Josep Colomer i Luque]] hegazkinlaria (Bartzelona, 1913 - Inglaterra, 2004) # [[Alia Twal]] hegazkinlaria (Jordania) # [[Lotfia ElNadi|Loftia Elnadi]] hegazkinlaria (Egipto, 1907-2002) # [[Erma Franklin]] abeslaria (EEBB, 1938-2002) # [[Carolyn Franklin]] abeslaria (EEBB, 1944-1968) # [[Flor Aguilera]] idazlea (Mexico Hiria, 1971) # [[María Antonieta Mendivil]] idazlea (Mexiko, 1971) # [[Anne Kingsbury Wollstonecraft]] ilustratzaile botanikoa (EEBB,1781-Kuba, 1828) # [[Sara Khadem ]] xake jokalaria (Iran 1997) # [[Tamara Abalde ]] saskibaloi jokalaria (Ferrol 1989) # [[Begoña Fernández]] eskubaloi jokalaria (Vigo 1980) # [[Isabel Herguera]] artista, zuzendaria, irakaslea (Donostia 1961) # [[Karin Boye]] poeta, itzultzailea (Suedia 1900-1941) # [[Helene Hanff]] idazlea (AEB 1916-1997) # [[Sopiko Guramishvili]] xake jokalaria (Georgia 1991) # [[Carol Thatcher ]] kazetaria (Londres 1953) # [[Mónica Braun|Monica Braun]] idazlea eta poeta (Mexiko, 1965) # [[Cristina Rivera Garza]] idazlea (Mexiko, 1964) # [[Martha Cerda]] idazlea (Mexiko, 1945) # [[Bibiana Gallego Lancharro]] poeta eta damaturgoa (Badajoz, 1799-Madril, 1867) }} ==='''Berriak 2023''' ('''ekaina''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainara Otxotorena]] ef--'''SORTUA''' Mañariko alkatea (Hernani, 1984) # [[Arantxa Arregi]] ----'''SORTUA''' Doneztebeko alkatea # [[Asun Agiriano]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta bibliotekaria (Arrasate, 1963) # [[Begoña Enbeita]] ef--'''SORTUA''' Muxikako alkatea (Muxika, 1985) # [[Berta Arizkun González]] ef--'''SORTUA''' Burlatako alkatea # [[Burdinaren emakumeak]] '''SORTUA''' (Bizkaia, XIX-XX. mendea) # [[Carmen Mendiguren]] efef''SORTUA'''maistra (Zamudio, 1913-2010) # [[Eider Olazar]] ef--'''SORTUA''' Gazteluko alkatea (Gaztelu...) # [[Eneritz Agirre]] ef--'''SORTUA''' Atxondoko alkatea (Atxondo, 1983) # [[Eneritz Azpitarte]] ef--'''SORTUA''' Zaldibarko alkatea (Zaldibar, 1985 ) # [[Erika Letamendi Hurtado]] ef--'''SORTUA''' Donemiliagako alkatea (Gasteiz, 1985) # [[Igone Amesti]] ef--'''SORTUA'''mezzosopranoa, musika-irakaslea (Mallabia, 1985) # [[Iruri Altzerreka]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria (Garai, 2000) # [[Itziar Imaz Artazcoz|Itziar Imaz]] ef--'''SORTUA''' Garesko alkatea (Gares, 1981) # [[Julene Lazkano]] ef--'''SORTUA''' Elorrioko alkatea (Elorrio, 1985) # [[Laura Irasuegi Otal]] efef'''SORTUA''' ingeniaria, gerrako umea (Eibar, 1923-Errenteria, 2016) # [[Malan Alloua]] ----'''SORTUA''' Sanwiko Erresumako ama erregina (Ghana, XIX. mendea) # [[Maria Sáez de Albéniz Bregaña]] ef--'''SORTUA''' Etxarri Aranazko alkatea (Iruñea, 1966) # [[Marta Díez Napal]] ef--'''SORTUA''' Antsoaingo alkatea (Antsoain, 1975) # [[Nadia Nemeh Shomaly]] ----'''SORTUA''' Bermeoko alkatea (Bermeo, 1979) # [[Noelia Oses]] ef--'''SORTUA''' Matematikaria, ikertzailea (Ermua, 1975) # [[Oihana Olaberria Jaka]] ef--'''SORTUA''' Arakilgo alkatea (Arakil, 1976 # [[Oihane Irastorza]] ef--''SORTUA''' Izurtzako alkatea (Izurtza, 1981) # [[Oihane Uribeetxebarria Garmendia]] ef--'''SORTUA''' Lakuntzako alkatea (1979) # [[Olatz Alberdi Etxeberria]] ef--SORTUA futbolaria, atezaina (Bergara, 1997) # [[Olatz Irizar Martínez]] ef--'''SORTUA''' Ziordiako alkatea (Ziordia, 1972) # [[Pilar Arechavaleta]] efef'''SORTUA''' moja (Bilbo, 1880-Madril-1973) # [[Txelo Auzmendi Jimenez]] ef--'''SORTUA''' Asparrenako alkatea (Araia, 1960) # [[Olga Mariano]] aktibista ijitoa (Portugal, 1950) # [[Adriana Caselotti]] ahots aktorea (AEB 1916-1997) # [[Adrienne Bolland|Adrianne Bolland]] hegazkinlaria (Frantzia, 1895-1975) # [[Agirre Aristizabal ahizpak]] oroimen memoria babesleak (Lizarra, 1936) # [[Ahlam Khudr]] aktibista (Sudan) # [[Aída Bueno Sarduy]] dokumentalgilea (Kuba, ?) # [[Aida Toledo]] poeta (Guatemala, 1952) # [[Ainhoa Carbonell Allué ]] zinegotzi ijitoa (?,?) # [[Alba Cros ]] zinema zuzendaria (Lleida 1991) # [[Alice Austen]] argazkilaria (AEB 1866-1952) # [[Alice Pestana]] pedagogoa (Portugal, 1860-Madril, 1929) # [[Alicja Dorabialska]] kimikaria (Polonia, 1897 – 1975) # [[Alma Karla Sandoval|Alma Carla Sandoval]] Kazetaria (Mexiko, 1975) # [[Ana Martínez de Luco]] moja, aktibista (Araba, 1960) # [[Anaïs Napoleon]] argazkilaria (Narbona, 1831-Bartzelona, 1912) # [[Ángela de la Cruz (artista)]] artista (Coruña, 1965) # [[Ángeles Cruz|Angeles Cruz]] aktorea, gidoilaria, zinema zuzendaria (Mexiko, 1969) # [[Anna-Eva Bergman]] artista (Suedia 1909-Frantzia 1987) # [[Anoosheh Oskouian]] ingeniaria, CEO-a (Iran/AEB 1964) # [[Aurèlia Muñoz Ventura]] artista (Bartzelona, 1926-2011) # [[Barbara Martin Coppola]] telekomunikazio- ingeniaría eta CEO-a (Madril 1977) # [[Beatriz Corrales]] badminton jokalaria (Madril 1992) # [[Bernardine Dohrn]] iheslaria, irakaslea (AEB 1942) # [[Betsy Pecanins]] abeslaria (Mexiko 1954) # [[Betty Makoni]] Aktibista (Zimbabwe, 1971) # [[Candida Höfer]] argazkilaria (Alemania, 1944) # [[Carmen Matute]] idazlea (Guatemala, 1944) # [[Carol Bove]] artista (Suitza/AEB 1971) # [[Celia Montoya Montoya]] aktorea, aktibista (Madril, 1971) # [[Charlotte Posenenske]] artista (Alemania 1930-1985) # [[Chicks on Speed]] artistak, musika taldea (Alemania 19) # [[Claude Mossé]] historialaria (Frantzia 1924-2022) # [[Cristina Álvarez Álvarez]] telekomunikazio ingeniaria (Vigo 1969) # [[Cristina Cuerno]] aeronautika ingeniaria (Espainia, XX. mendea) # [[Danielle Michel-Chich]] saiogile, kazetari eta itzultzaile frantsesa (Aljer - 1951) # [[Daría Vilariño Pintos]] liburuzaina (Galizia 1928-2020) # [[Djamila Bouazza]] Aljeriako Independentzia Gerrako aktibista (1938 - 2015) # [[Djamila Bouhired]] Aljeriako ekintzaile politikoa da (Aljer - 1935) # [[Dulce Muñoz del Rey]] telekominikazio ingeniaria (Badajoz 1978) # [[Eija-Liisa Ahtila]] artista (Finlandia 1959) # [[Eileen Power]] historialaria (Erresuma Batua 1889-1940) # [[Elida Carlés]] hegazkinlaria, artista (Argentina, 1912-1970) # [[Elisa Hall]] idazlea (Guatemala, 1900-1982) # [[Eliza Schneider]] ahots aktorea (AEB 1978) # [[Énia Lipanga]] Poeta, aktibista (Mozambike, 1977) # [[Erika Groth-Schmachtenberger]] argazkilaria (Alemania 1906-1992) # [[Ester Partegàs]] artista (La Garriga, 1972) # [[Esther Paez]] boxeolaria, (Bartzelona 1969) # [[Eulalia Pérez Sedeño]] ikertzailea (Maroko protektoratua 1954) # [[Eulàlia Valldosera i Guilera]] artista (Villafranca del Panadés, 1963) # [[Fátima Tardío Quiroga]] legelaria (Bolivia XX. mendea) # [[Fernanda Fragateiro]] artista (Portugal 1962) # [[Gail Bradbrook]] Klima aldaketaren kontrako ekintzailea (Britainiarra) # [[Grete Stern]] argazkilaria (Alemania 1904-Argentina 1999) # [[Hannah Collins]] artista (Londres 1956) # [[Hanne Darboven]] artista (Alemania 1941-2009) # [[Helga de Alvear Arte Garaikidearen Museoa ]] (Caceres 2021) # [[Helga de Alvear]] bildumagilea (Alemania/Madril 1936) # [[Inés Medina]] artista (Caceres 1950) # [[Inés Peraza]] Kanariar uharteetako andrea (Sevilla, 1424-1503) # [[Isabel de los Ángeles Ruano]] poeta (Guatemala, 1945) # [[Isabel Morant Deusa]] historialaria (Valentzia 1947) # [[Isabel Tolosa Cortés de Moctezuma]] Leonor Cortés Moctezumaren alaba (Mexiko, 1568- ?) # [[Isatxa Mengíbar]] bikoiztailea ( Espainia 1973) # [[Janet Maslin ]] kritikaria (AEB 1949) # [[Joana Pastrana]] boxeolari ohia (Madril 1990) # [[Jorinde Voigt]] artista (Alemania 1977) # [[Judith Colell ]] zinema zuzendaria (Bartzelona 1968) # [[Kadiatu Massaquoi]] aktibista (Sierra Leona, 2002?) # [[Katalina Lancasterrekoa]] erregina (Hertford, 1373- Valladolid, 1418) # [[Katharina Fritsch]] eskultorea (Alemania 1956) # [[Katharina Sieverding]] artista (Alemania 1944) # [[Kittie Knox]] txirrindularia (AEB 1874-1900) # [[Laleh Osmany]] aktibista (Afganistan, 1992) # [[Laura Rius]] zinema zuzendaria (Bartzelona 1991) # [[Leonor Cortés Moctezuma]] Espainia Berriko Erregeorderriko aristokrata (Mexiko, 1527-1594) # [[Lidia Zvereva|Lidia Zuéreva]] hegazkinlaria (Errusia, 1890-1916) # [[Lisa Schwarzbaum]] kritikaria (AEB 1952) # [[Luz Méndez de la Vega]] poeta eta ikertzaile feminista (Guatemala, 1919-2012) # [[Mabel Palacín Lahoz]] artista (Bartzelona, 1965) # [[Maggie Roswell]] ahots aktorea (AEB 1952) # [[Margarita Carrera]] idazlea (Guatemala, 1929-2018) # [[María del Carmen Aguayo Torres]] telekomunikazio ingeniaria (Kordoba XX. mendea) # [[María del Carmen Carrillo Losada]] probintzia hiriburu bateko 1. emakume ziengotzi ijitoa (Madril 1959) # [[María del Carmen Pallares Méndez]] historialaria (Galizia 1948) # [[María Jesús Avila Corchero]] museo koordinatzailea (Caceres, 1966) # [[María Jesús Rosa Reina]] boxeolaria (Madril 1974-2018) # [[María Luisa Cuerda Arnau]] legelaria (Espainia, XX. mendea) # [[María Natividad Bermejo Arrieta ]] artista (Logroño 1961) # [[María Teresa Dalenz Zapata ]] ingeniari zibila (Bolivia, 1958) # [[María Teresa de Silva]] Albako XIII. dukesa (Madril, 1762-1802) # [[Marta Verheyen]] zinema zuzendaria, gidoilaria, argazkilaria (Girona 1991) # [[Mary Bailey (hegazkinlaria)|Mary Bailey]] hegazkilaria (Irlanda, 1890-1960) # [[Mary Kay Bergman]] ahots aktorea (AEB 1961) # [[Mary Lynn Rajskub]] aktorea, gidoilaria (AEB 1971) # [[Mary Taylor Brush]] hegazkinlaria (1866-1949) # [[Maryse Bastié]] hegazkinlaria (Frantzia, 1898-1952) # [[Meret Oppenheim]] argazkilaria (Berlin, 1913-Basilia,1985) # [[Mikaela Loach]] Aktibista (Jamaika, 1998) # [[Miren Meabe Carro]] Kuartango alkatea (Barakaldo 1986) # [[Mirtha Luz Pérez]] idazlea, poeta, (Chiapas, Mexiko, 1960) # [[Mona Simpson (Simpsondarrak)]] pertsonaia (AEB) # [[Mona Simpson]] idazlea (AEB 1957) # [[Montserrat Soto]] artista (Bartzelona, 1961) # [[Nadia Vera]] kazetaria (Mexiko, 1983-2015) # [[Nancy Cartwright (aktorea)]] ahots aktorea (AEB 1957)Si # [[Natalia Montellano Durán]] bioteknologoa (Bolivia XX. mendea) # [[Penelope Lea]] klima-aktibista (Noruega, 2005) # [[Pilar Heredia Iglesias]] politikari ijitoa (Toledo, 1964) # [[Pipilotti Rist]] artista (Suitza 1962) # [[Pocha Lamadrid]] aktibista (Argentina, 1945-2021) # [[Princy Mangalika]] aktibista (Sri Lanka, XX. mendea) # [[Rachel Whiteread ]] eskultorea (Londres 1963) # [[Rafaela Rada]] ilustratzailea # [[Regina Halmich]] boxeolaria (Alemania 1976) # [[Régine Pernoud]] historialaria (Frantzia 1909-1998) # [[Rineke Dijkstra]] argazkilaria (Herbehereak 1965) # [[Rocío Saiz]] artista (Madril 1991) # [[Rosa Brun]] artista (Madril 1955) # [[Rosemarie Trockel]] artista (Alemania 1952) # [[Salma Kikwete]] aktibista (Tanzania, 1963) # [[Salomé Cuesta]] artista (Valentzia 1964) # [[Sandra Baía]] artista(Lisboa 1968) # [[Sangita Magar]] aktibista (Nepal) # [[Soleil Moon Frye]] aktorea, gidoilaria, film-zuzendaria (AEB 1976) # [[Sonia Couoh]] aktorea (Mexiko, 1983) # [[Susana Solano]] eskultorea (Bartzelona, 1946) # [[Sylvie Fleury]] artista (Suitza 1961) # [[Tacita Dean]] artista bisuala (Erresuma Batua 1965) # [[Tatiana Delgado Yunquera]] bideo-joko garatzailea (Madril 1978) # [[Tecuelhuetzin Xicohténcatl]] printzesa tlaxcalteka (Mexiko, 1501-Guatemala, 1537) # [[Tecuichpo Ixcaxochitzin]] inperio aztekaren azken enperatrizea (Mexiko, 1509-1550) # [[Tiza Mafira]] Ingurumen-aktibista (Indonesia, 1984) # [[Touria Chaoui|Touria Chaowi]] hegazkinlaria (Fez, 1936-1956) # [[Tress MacNeille]] ahots aktorea (AEB 1951) # [[Vanessa Beecroft]] artista (Italia 1969) # [[Victoria Fonseca González]] fisikaria (Espainia XX. mendea) # [[Viktória Varga]] halterofilia kirolaria (Hungaria 1981) # [[Zainab Al Khawaja]] aktibista (Bahrain, 1983) # [[Zohra Drif]] Aljeriako politikaria, independentzia gerrako mujahida (1934) }} ==='''Berriak 2023''' ('''maiatza''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Ortiz]] ----'''SORTUA''' medikua (Getxo, 1964) # [[Ainara Vera]] ----'''SORTUA''' zinegilea (Iruñea, 1985) # [[Ana Antúnez]] --ef'''SORTUA''' jostuna, brodatzailea (Sevilla 1836-1896) # [[Ann Marie Skelton]] ef--'''SORTUA''' Haurren Eskubideen Batzordeko burua (Hegoafrika, ?) # [[Garazi Sampedro]] ef--'''SORTUA''' korrikalaria (Atxondo 1989) # [[Itsasne Larruskain]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, futbolaria (Traña-Matiena 1992) # [[Izaro Ieregi]] ----'''SORTUA''' artista (Algorta, 1987) # [[Josefa Antúnez]] --ef'''SORTUA''' jostuna, brodatzailea (Sevilla 1833-1904) # [[Juana María Ruiz de Gámiz]] efef'''SORTUA''' ongilea (Betoño, 1841 -?) # [[Libe Goitia Artetxe]] ef--'''SORTUA''' idazlea (Errusia, 2001) # [[Maite Toledo]] ----'''SORTUA''' idazlea (Zaldibia, 1966) # [[Maite Zelaia]] ef--'''SORTUA''' arkitektoa (Eibar, 1946) # [[María del Carmen Careaga Salazar]] ef--'''SORTUA''' enpresaburua (Getxo, 1934) # [[Nagore Legarreta]] ----''SORTUA''' argazkilaria (Hernani, 1981) # [[Oihana Muga]] ef--'''SORTUA''' pediatra (Donostia, 1981) # [[Quintina Gelbenzu Piérola]] ef-ef '''SORTUA''' emagina (1877-1950) # [[Salome Campos Beotegi]] efef'''SORTUA''' Emakume aitzindaria kontserba-enpresetan (Bermio, 1893-1974) # [[Adela Calva Reyes]] idazlea (Mexiko, 1967-2018) # [[Adenike Oladosu]] klima aktibista (Nigeria 1994) # [[Alejandra Hannoverkoa]] printzesa (Austria 1999) # [[Alicia Martín Villanueva]] artista (Madril, 1964) # [[Aline Pettersson|Aline Petterson]] idazlea (Mexiko Hiria, 1938) # [[Alva Belmont]] aktibista aberatsa, sufragista (AEB 1853- Frantzia 1933) # [[Ana de Roque]] kazetaria ( Madril 1963) # [[Ana Roldán]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1976) # [[Anahí de Cárdenas]] modeloa, aktorea (Peru 1983) # [[Andrea Guasch]] aktore, abeslari, dantzaria (Bartzelona 1990) # [[Anežka Drahotová]] atleta (Txekia 19) # [[Aniela Rodriguez]] idazlea (Mexiko, 1992) # [[Anna Henderson]] txirrindularia (Britainia 1998) # [[Anna Howard Shaw ]] sufragista, abade metodista (AEB 1847-1919) # [[Antía Jácome]] kanoalaria (Pontevedra 1999) # [[Antúnez ahizpak]] brodatzaileak (Sevilla XIX. mendea) # [[Ascensión Cambrón]] filosofoa (Kordoba 1943) # [[Aurora Correa]] poeta (Bartzelona, 1930-Mexiko, 2008) # [[Beatrice Borromeo]] kazetaria, aristokrata (Italia 1985) # [[Belén Rodríguez (kazetaria)]] (Madril 1966) # [[Betty Gilpin]] aktorea (AEB 1986) # [[Carissa Véliz]] filosofoa, irakaslea, ikertzailea (Mexiko 1986) # [[Carlota Casiraghi]] zaldizalea, kazetaria (Monako 1986) # [[Carmel Snow]] moda-kazetaria (Irlanda 1887-AEB 1961) # [[Carolina Bona]] aktorea (Madril 1980) # [[Carolina Herrera]] enpresaburua, diseinatzailea (Venezuela 1939) # [[Carolina Parsons]] modeloa, enpresaburua (Txile 1978) # [[Caroline Link ]] film-zuzendaria (Alemania 1964) # [[Caroline Schermerhorn Astor]] aristokrata (AEB 1830-1908) # [[Chari Gómez Miranda ]] kazetaria (Espainia 1930-2011) # [[Claudina Domingo]] poeta (Mexiko, 1982) # [[Claudine Picardet]] zientzialaria, itzultzailea (Frantzia 1735-1820) # [[Consuelo Duval]] aktorea (Mexiko 1969) # [[Consuelo Trujillo ]] aktorea (Cádiz 1959) # [[Consuelo Vanderbilt]] filantropoa (AEB 1877- 1964) # [[Consuelo Yznaga]] aristokrata (AEB 1853-Londres 1909) # [[Cristina del Valle (abeslaria)]] aktibista (Asturias 1960) # [[Cristina del Valle (aktorea)]] (Argentina 1942) # [[Debora Kayembe]] abokatua, aktibista (Kongo- Eskozia, 1975) # [[Desirée Bela-Lobedde]] idazlea, aktibista (Bartzelona 1978) # [[Desirée Ndjambo]] kazetaria (Madril 1976) # [[Diana Vreeland]] moda-editore aitzindaria (Paris 1903 - AEB 1989 ) # [[Djamila Boupacha]] Aljeriako FLNko aktibista (Bologhine 1938) # [[Dolores Castro]] poeta (Mexiko, 1923-2022) # [[Edna Woolman Chase]] kazetaria, argitaratzailea (AEB 1887-1957) # [[Ekaterina Karavelova]] aktibista, hezitzailea (Bulgaria, 1860-1947) # [[Elia Barceló]] idazlea (Alacant 1957) # [[Ella baila sola]] musika bikotea (Espainia) # [[Elsa Cross]] poeta (Mexiko, 1946) # [[Elsie de Wolfe ]] dekoratzaile aitzindaria (AEB 1865- Frantzia 1950) # [[Elvira Quintana]] aktorea (Badajoz, 1935-Mexiko Hiria, 1968) # [[Esperanza Zambrano]] idazlea (Mexiko, 1901-1992) # [[Esther García Rodríguez]] cinema ekoizpen zuzendari aitzindaria (Segovia 1956) # [[Esther Mayoko Ortega]], aktibista (Madril, XX.mendea) # [[Ethel Krauze]] idazlea (Mexiko Hiria, 1954) # [[Fausta Gantús]] poeta eta historialaria (Mexiko, 1968) # [[Flora Drummond]] sufragista, aktibista (Erresuma Batua, 1878-1949) # [[Françoise Seligmann]] Frantziako erresistentziako kidea, kazetaria eta politikaria (1919-2013) # [[Françoise Vergès]] politologo eta ekintzaile feminista eta dekolonialista frantsesa (Paris, 1952) # [[Freda Huson]] aktibista (Kanada, 1964) # [[Gabriela Jauregi]] idazlea, poeta (Mexiko Hiria, 1979) # [[Glòria Serra ]] kazetaria (Bartzelona 1964) # [[Hadja Idrissa Bah]] aktibista (Ginea, 1999) # [[Helena Normanton]] abokatua, aktibista (Erresuma Batua, 1882-1957) # [[Ilka Chase]] aktorea, esataria, idazlea (AEB 1905-1978) # [[Irene Hernández de Jesús]] aktibista (Mexiko, 1958-2021) # [[Irene Hueche Meliqueo]] aktibista (Txile, 1946-2011) # [[Isabel Garcés]] aktorea (Madril 1901-1908) # [[Isabel Pardo de Vera Posada]] ingeniaria (Lugo 1975) # [[Isatou Ceesay]] aktibista (Gambia, 1972) # [[Izarne Sarasola]] Errealeko futbolaria (Gipuzkoa, 2002) # [[Jacqueline Auriol]] hegazkinlaria (Frantzia, 1917-2000) # [[Javiera Contador]] aktorea, aurkezlea (Txile 1974) # [[Jhoana Patiño]], poeta, aktibista (Kolonbia, 1982) # [[Josefina Molina]] film-zuzendari atzindaria (Kordoba 1936) # [[Julia Maura]] idazlea (Madril 1910-1973) # [[Julia Solomonoff]] film zuzendaria, gidoilaria… (Argentina 1966) # [[Juliane Köhler ]] aktorea (Alemania 1965) # [[Katalina D'Erzel|Katalina Dérzel]] poeta (Mexiko Hiria, 1950) # [[Laura Pérez Granel]] ilustratzailea (Valentzia 1983) # [[Leila Khaled]] palestinar aktibista politikoa (1944) # [[Lidia Poët ]] Italiako 1. emakume abokatua, aktibista (1855-1949) # [[Lidia Tiatirakoa]] Europako 1. Emakume kristaua, santua, enpresaburua (Tiatira I. mendea) # [[Lisa Henni]] aktorea (Suedia 1982) # [[Lolita Bosch]] idazlea (Bartzelona 1970) # [[Lorenza Izzo]] aktorea, modeloa (Txile 1989) # [[Louise Dahl-Wolfe]] moda-argazkilaria ( AEB 1895- 1989) # [[Lucrecia Martel]] film zuzendaria, gidoilaria (Argentina 1966) # [[Lucy Elmina Anthony]] sufragista (AEB 1859 - 1944) # [[Luz Marina Hache]] Sindikalista, aktibista (Kolonbia, 1955) # [[Margo Martindale]] aktorea (AEB 1951) # [[María Duval (aktorea)]] abeslaria (Mexiko 1937) # [[María Inés Guerra]] abeslaria, aurkezlea (Mexiko 1983) # [[María José Sanz Sánchez]] biologoa, ikertzailea (Valentzia 1963) # [[María Pérez García]] atleta (Granada 1996) # [[María Remedios del Valle]] Argentinako armadan kapitain independentzia garaian (Argentina, 1766-1847) # [[Mariana Simionescu]] tenislaria (Errumania 1956) # [[Maricela Guerrero]] poeta (Mexiko Hiria, 1977) # [[Marilia Andrés ]] kantautorea (Cuenca 1974) # [[Marina Rossell]] kantautorea (Bartzelona 1954) # [[Marta Botía]] kantautorea (Madril 1974) # [[Marta Ferri]] moda diseinatzailea (Italia 1984) # [[Marta García Gómez]] kazetara, bikoizlea ( Madril 1961-2013) # [[Marta Jaumandreu]] kazetaria (Madril 1971) # [[Marta Martínez Alonso]] matematikaria, IBM zuzendari nagusia (Madril 1966) # [[Marta Suediakoa]] printzesa (Suedia 1901-Norvegia 1954) # [[Mary Haʻaheo Atcherley]] aktibista (Hawaii, 1874-1933) # [[Matilde Borromeo]] jauzi-zaldi hazlea, kirolaria, aristokrata (Italia 1983) # [[Mercedes de Acosta]] idazlea (AEB 1892-1968) # [[Milena Smit]] aktorea (Valentzia 1996) # [[Mónica Laguna]] film zuzendaria, gidoilaria (Madril 1964) # [[Mònica López]] meteorologoa, aurkezlea (Lerida 1975) # [[Na'Taki Osborne Jelks]] aktibista (AEB, XX. maendea) # [[Naty Abascal]] modeloa (Sevilla 1943) # [[Ngụy Thị Khanh]] Ingurumen aktibista (Vietnam, 1976) # [[Nina Bang]] historialaria, politikaria, ministroa (Danimarka 1866-1928) # [[Nuria Villazán Martín]] gidoilaria, film zuzendaria (Bartzelona 1968) # [[Oyèrónkẹ Oyěwùmí]] ikertzaile feminista dekolonial (Nigeria, 1957) # [[Pepa Pedroche]] aktorea (Madril 1967) # [[Pilar García Muñiz]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1974) # [[Pilar Llop ]] magistratua, politikaria (Madril 1973) # [[Pilar Ulzurrun de Asanza y Peralta]] margolaria (Zaragoza, 1785-Madril, 1864) # [[Raquel Sánchez Jiménez]] politikaria (Bartzelona 1975) # [[Rosario Pi]] zinema zuzendaria (Bartzelona, 1899 - Madril, 1967) # [[Rosita Parsons]] modeloa, enpresaburua (Txile 1970) # [[Sandra Lorenzano]] idazlea (Argentina, 1960) # [[Sara Uribe Sánchez|Sara Uribe]] poeta (Mexiko, 1978) # [[Seloua Luste Boulbina]] Filosofo eta irakasle franko-aljeriarra (1957) # [[Sheela Patel]], aktibista (India, 1952) # [[Soledad Sevilla]] margolaria (Valentzia 1944) # [[Stella Assange]] abokatua, giza eskubideen defendatzailea (Hegoafrika 1983) # [[Susan Rice]] enbaxadorea (AEB 1964) # [[Susana Roza]] Kazetaria (Asturias 1965) # [[Susi Caramelo]] umorista (Bartzelona 1980) # [[Syrie Barnardo]] barrualdeen diseinatzailea (Ingalaterra 1879-1955) # [[Tedi López Mills]] poeta (Mexiko Hiria, 1959) # [[Tuva Novotny]] aktorea (Suedia 1979) # [[Uta Hagen]] aktorea, maistra (Alemania 1919- AEB 2004) # [[Vanessa Bryant ]] filantropoa (AEB 1982) # [[Vanessa Claudio]] modeloa, aktorea, aurkezlea (Puerto Rico 1983) # [[Vega (abeslaria)]] (Kordoba 1979) # [[Veronica Ferres]] aktorea (Alemania 1965) # [[Victoria Rosell]] epailea, politikaria (Murtzia 1968) # [[Virginia Ruzici ]] tenislari ohia (Errumania 1955) # [[Yelitza Ruiz]] abokatua eta poeta (Mexiko, 1986) # [[Yuja Wang]] piano-jolea (Txina 1975) # [[Yvonne Choquet-Bruhat]] matematikari eta fisikari frantsesa (Lille, 1923) # [[Zarifa Ghafari]] politikari, aktibista (Afganistan, 1992) # [[Zonia Palán Tamayo]] aktibista, ekonomialaria (Ekuador, 1954-2003) }} ==='''Berriak 2023''' ('''apirila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Irazu]] ----'''SORTUA''' kazetaria, gidoigilea, berdintasun teknikaria (Andoain, 1966) # [[Eider Conde]] ----'''SORTUA''' Aranzadi elkarteko komunikatzailea (Donostia, 1981) # [[Elena Martinez Rubio|Elena Martinez]] ----'''SORTUA''' euskal idazlea (Bilbo, 1957) # [[Felipa Domínguez Taguada]] --ef'''SORTUA''' miliziano (Irun, ?- 2013)) # [[Graciliana Montelongo]] ----'''SORTUA''' artista eta idazlea (Tenerife, 1962) # [[Iratxe Ormatza]] ----'''SORTUA''' idazlea (Bakio, 1971) # [[Isabel de Naverán]]----'''SORTUA''' ikertzailea, komisarioa (Getxo, 1976) # [[Ixabel Millet]] ----'''SORTUA''' ipuin kontalaria (Paris, 1958) # [[Jasmin_Mara_López]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta zinemagilea (New Orleans xxxx) # [[Maite Franko]] ----'''SORTUA''' g idazle eta ipuin kontalaria (Irun, 1971) # [[Maria Rosario de Cruz]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Ermua, 1948) # [[Marta Von Poroszlay]] ----'''SORTUA''' g margolaria, eskultorea, idazlea (Hungaria, 1952) # [[Mirari Sagarzazu]] ----'''SORTUA''' ARtisaua, artista, ilustratzailea (Oñati) # [[Miren Mindegia]] ----'''SORTUA''' g kazetaria, idazlea (Elizondo, 1985) # [[Silvia Solórzano Foppa]] ef--'''SORTUA''' gerrillari ohia eta politikaria (Guatemala, 1950) # [[Stella Quan Rossell]] ----'''SORTUA''' antropologoa (Guatemala, 1935-2007) # [[Adela Guffanti]] hegazkinlaria (Argentina, 1904- ?) # [[Adelaida O'Dena de Estrada|Adelaida O´Dena de Estrada]] margolaria (Madril, 1823-1853) # [[Amada García Rodríguez]] exekutatuko komunista (Coruña 1909-1938) # [[Amandine Gay]] zine-zuzendari, aktore, idazle eta afrofeminista (Frantzia, 1984) # [[Amina Dahbour]] palestinar aktibista politikoa (1945?) # [[Amparo Rubiales]] irakaslea, politikaria (Madril 1945) # [[Anastasia (argitzailea)]] margolaria (Paris XIV-XV. mendea) # [[Angeles Bravo (kazetaria)]] (?, 1963) # [[Anna Swenonis]] eskuizkribu argitzailea (Suedia ? - 1527) # [[Arab Loutfi]] kazetaria, idazlea, film-zuzendaria (Libano 1953) # [[Arcangela Paladini]] artista eta poeta (1596-1622) # [[Asunción Crespo de Reigón|Asunción Crespo de Reigon]] margolaria (Madril, 1816.1885) # [[Beatriz Rico]] aktorea, abeslaria, idazlea (Asturias 1970) # [[Belén Ortega]] komiki-marrazkilaria (Granada, 1986) # [[Carmen Calvo (artista)]] eskultorea (Valentzia 1950) # [[Carmen Rey]] jazz-abeslaria (Galizia ?) # [[Caterina Cherubini]] margolaria (Erroma, 1730-1811) # [[Catherine M. Russell]] UNICEFeko zuzendari exekutiboa (AEB, 1961) # [[Claudia Rueda]] ilustratzailea (Bogota, XX. Mendea) # [[Cristina Gallach]] kazetaria (Bartzelona 1960) # [[Cristina Narbona]] polititkaria (Madril 1951) # [[Daniela Barcellona]] mezzosopranoa (Italia 1969) # [[Daniela Melchior ]] aktorea (Portugal 1996) # [[Denisse Buendía]] poeta (Mexiko, 1979) # [[Elisa Rueda]] maistra, poeta, aktorea (Markina-Xemein, 1959) # [[Elvira Rodríguez ]] ekonomialaria, politikaria (Madril 1949) # [[Esperanza Elena Caro]] brodatzailea (Sevilla 1906-1985) # [[Eva Lootz]] eskultorea (Austria_Espainia 1940) # [[Farideh Lashai]] margolaria, idazlea (Iran 1944-2013) # [[Fátima Diame]] jauzietako atleta (Valentzia 1996) # [[Gabriela Agirre Sánchez]] idazlea, poeta (Mexiko, 1977) # [[Henrietta H. Fore]] UNICEFeko zuzendari ohia (AEB, 1948) # [[Hermine Yollo]] aktorea, zuzendaria, idazlea, itzultzailea (Kamerun 1981) # [[Hermonia Vivarini]] artista (Venezia, XVI.mendea) # [[Inés Alberdi ]] soziologoa (Sevilla 1948) # [[Inés Álvarez de Toledo Caro]] aristokrata (Madril 1857-Donostia 1937) # [[Inés Amor]] galerista (Mexiko 1912-1980) # [[Ines Artajo Ayesa]] kazetaria (Iruñea 1956) # [[Inés Edmonson]] aktorea (Argentina 1919-2016) # [[Inés Fernández-Ordoñez]] hizkuntzalaria (Madril 1961) # [[Inés Fonseca]] abeslaria, musikagilea, poeta (Santander 1960) # [[Inés María Calero]] modeloa, aktorea (Venezuela 1969) # [[Inés Martín Rodrigo]] kazetaria, idazlea (Madril 1983) # [[Inés París]] film zuzendaria, gidoilaria (Madril 1963) # [[Inés Saavedra]] abeslaria (Uruguai 1972) # [[Inés Santé Riveira]] irakaslea, asmatzilea, ikertzailea (Ferrol 1976) # [[Ines Scaramucci ]] irakaslea (Italia 1908-1990) # [[Isabel Austriakoa (1501-1526)]] Danimarka, Norvegia, Suediako erregina (Belgika) # [[Isabel Zapata]] idazlea (Mexiko Hiria, 1984) # [[Joana Austriakoa]] Portugalgo erregina, Espainiako erregeordea, emakume-jesuita bakarra (Madril 1535-1573) # [[Josefa Amar Borbón ]] pedagogoa, emakumeen gaitasunaren defendatzailea (Zaragoza 1749-1833) # [[Josefa Tolrá Abril]] margolaria (Cabrils, 1880-1959) # [[Juanita Frances]] aktibista (Australia-Erresuma Batua, 1901-1992) # [[Kaimook Chuto]] eskultorea (Thailandia, 1938-1995) # [[Klara Bavariakoa]] margolaria (Alemania, 1874-1941) # [[Lalalimola]] ilustratzailea (Valentzia, 1984) # [[Lara Siscar]] tb aurkezlea (Valentzia 1977) # [[Laura Gómez-Lacueva]] aktorea (Zaragoza 1975-2023) # [[Leonor Austriakoa]] Portugalgo eta Frantziako erregina (Belgika 1498- Badajoz 1558) # [[Lorenza Cobián]] modeloa (Asturias 1851-Madril 1906) # [[Lucía Pérez ]] abeslaria (Lugo 1985) # [[Luisa Rivera]] ilustratzaleak (Santiago-Txile, 1987) # [[Lynette Yiadom-Boakye]] margolaria, idazlea (Londres 1977) # [[Mabula Soumahoro]] akademikoa eta ekintzaile afrofeminista (Paris, 1976) # [[Margarita Alexandre]] zinema zuzendari eta ekoizlea frankismoan (León, 1923 - Madril, 2015) # [[María Aragoikoa]] Portugalgo erregina (Kordoba 1498- Lisboa 1517) # [[María Austriakoa]] Germaniako enperatriza (Madril 1528-1603) # [[Maria Baranda|María Baranda]] poeta (Mexiko, 1962) # [[María Gámez Gámez ]] politikaria, Guardia Zibilaren 1. Emakume-zuzendaria (Cádiz 1969) # [[María Gimeno]] artista, ekintzailea (Zamora 1970) # [[María Gómez (kazetaria)]] (Madrik 1987) # [[María Gómez González]] 1936an Galiziako emakume alkate bakarra (Kordoba 1905-Lugo 1986) # [[María Jesús Montero]] medikua, politikaria (Sevilla 1966) # [[María Silva Cruz]] anarkista (Cadiz 1915-1936) # [[Marietta Barovier]] artista eta diseinatzailea ( ? - 1496) # [[Marina Romero]] idazlea (Madril 1908-2001) # [[Marina Silva]] politikaria, ingurumen aktibista (Brasil 1958) # [[Marisa Roesset Velasco]] margolaria (Madril 1904-1976) # [[Marisa Ruiz Trejo]] antropologo feminista (Mexiko, 1984) # [[Marlène Schiappa]] politikaria, aktibista (Paris 1982) # [[Mary Jayne Gold ]] iheslarien laguntzailea (AEB 1909-Frantzia 1997) # [[Mercedes González Fernández]] kazetaria, politikaria (Madril 1975) # [[Mikiko Otani]] abokatu eta ikertzaile (Japonia, 1964) # [[Mónica Nepote]] idazlea (Mexiko, 1970) # [[Myrea Pettit]] ilustratzailea (Britainia Handia, 1970) # [[Nastasia Zürcher ]] kantautorea, margolaria (Suitza/Galizia 1988) # [[Nevenka Fernández]] Espainiako ekonomialaria eta Ponferradako zinegotzia # [[Ninotchka Matute]] Guatemala Hiriko alkatetzari hautagai (Guatemala Hiria, 1967) # [[Olga Martín-Belloso]] kimikaria, elikaduran aditua (Calahorra 1960) # [[Paula Fortes]] aktibista, politikaria (Cabo Verde, 1945-2011) # [[Petronila Guerrero]] politikaria (Cádiz 1953) # [[Polly Higgins]] abokatua, ingurumen aktibista (1968-2019) # [[Rashida Obeida]] palestinar aktibista politikoa (XX. mendea) # [[Reneé Acosta|Renée Acosta]] poeta, filosofoa (Mexiko Hiria, 1976) # [[Rosario Torres]] politikaria (Malaga 1959) # [[Solange Fernex]] aktibista (Frantzia, 1934-2006) # [[Soraya Rodríguez]] politikaria (Valladolid 1963) # [[Tita Llorens]] igerilaria (Menorca 1968) # [[Urania Mella]] Saturraranen kartzelaratua (Galizia 1899-1945) # [[Verónica Gerber Bicecci]] artista, idazlea (Mexiko, 1987) # [[Vicky Hernández]] aktorea (Kolonbia 1945) }} ==='''Berriak 2023''' ('''martxoa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Prudencia Gorrotxategi]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako presoa (Arrankudiaga, ?) # [[Maria Arriaga]] efef'''SORTUA''' erraketista (Berriz, 1922- Ondarroa, 2014) # [[Itziar de Blas]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta itzultzailea (Gasteiz, ) # [[Angélica Orue]] ef--'''SORTUA''' albaitaria (Laudio, 1926) # [[Gemma Orobengoa]] ----'''SORTUA''' argazkilaria (Arrasate, 1985) # [[Soledad Ruz]] ----'''SORTUA''' flamenko danzaria (Donostia, 1972) # [[Jennifer Ávila]] ef--'''SORTUA''' kazetaria (Honduras, 1990) # [[Lur Basterretxea]] ef--'''SORTUA''' eskiatzailea, lasterkaria (Elorrio, 1979) # [[Maria Eskibel Arratia]] --ef'''SORTUA''' filantropoa (Gasteiz, ? - Valladolid, 1536) # [[Nieves Cano]] efef'''SORTUA''' filantropoa (Gasteiz, 1847-1899) # [[María Aranzazu Vélez de Mendizabal]] ----'''SORTUA''' Saturrarango Emakumeen Kartzelako ama nagusia (?) # [[Magdalena Larrondo]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako zuzendaria (?) # [[Adriana Bilbao Zarraonandia]] ----'''SORTUA''' flamenko dantzaria (Bilbo, 1988) # [[Miren Arzak]] ----'''SORTUA''' fisioterapeuta, osteopata, idazlea (Hondarribia, 1966) # [[Firouzeh Khosrovani]] ----'''SORTUA''' dokumentalgilea (Iran, 1971) # [[Alba Heredia]] ----'''SORTUA''' flamenko dantzaria (Granada, 1995) # [[Teodosia Ortega]] efef'''SORTUA''' emagina (Burgos, 1890-Arrigorriaga, 1983) # [[Assumpta Aierdi]] ----'''SORTUA''' ekintzaile soziala (Donostia, 1972) # [[Victoriana Herrero Barroso]] efef'''SORTUA''' Saturrarango presoa (Logroño, 1893-1962) # [[Santa Paula Barbada]] ----'''SORTUA''' emakume santu eta bizarduna (Ávila, ?) # [[Sara Torres]] ----'''SORTUA''' ikertzailea, idazlea (Gijón, 1991) # [[Cristina Gutierrez]] ef--'''SORTUA''' ARtista, idazlea, ekintzailea (Bilbo) # [[Maria Gugelberg von Moos]] botanikaria eta ilustratzailea (Suitza, 1836-1918) # [[Marika]] ilustratzailea eta komikigilea (Bartzelona, 1949) # [[Sabrina Van Tassel ]] kazetaria, film-zuzendaria (Frantzia 1975) # [[Rosie Alfaro]] heriotza zigorraren zain (AEB 1971) # [[Angelina Rodriguez]] heriotza zigorraren zain (AEB 1968) # [[Karla Faye Tucker ]] heriotza zigorrez hila (AEB 1959-1998) # [[Victoria Zárate Zurita]] Bigarren errepublikako maistra eta sindikalista (Madril, 1893-Lisboa, 1964) # [[Reem Al Numery]] aktibista (Yemen, 1996) # [[Nimco Ali]] aktibista (Somalia-Ingalaterra, 1983) # [[Argentina Altobelli]] politikaria, aktibista (Italia, 1866-1942) # [[Michealene Risley]] amerikar zinegile ekintzailea (Michigan, XX.mendea) # [[Cindy Amaiza]] aktibista (Kenya, XXI. mendea) # [[Adjoa Amana]] aktibista (Ghana, XX. mendea) # [[Florina Alías]] asturiar idazlea (1921-1999) # [[Lourdes Álvarez García]] asturiar idazlea (Mieres, 1968) # [[Sharon Olds]] idazlea (Kalifornia, 1942) # [[Velma Barfield]] serie-hiltzailea (AEB 1932-1984) # [[Mary Gauthier ]] abeslaria (AEB 1962) # [[Helen Gibson]] zaldizkoa, especialista (AEB 1892-1977) # [[Candi Staton]] kantautorea (AEB 1940) # [[Amy Helm]] kantautorea (AEB 1970) # [[Bettye LaVette]] soul, blues kantautorea (AEB 1946) # [[Gemma Escapa]] abokatua, irakaslea (Bizkaia 1965) # [[Lorina Bulwer]] jostun artista (Ingalaterra 1838-1912) # [[Lisbeth Añez]] aktibista venezuelarra (Venezuela) # [[Tchinda Andrade]] trans aktibista (Cabo Verde, 1979) # [[Yassi Ashki]] osasun-ekintzailea (Iran) # [[Artearen maistra handiak]] artista-zerrenda # [[Lucia Anguissola]] margolaria (Italia 1536/38- 1565) # [[Dorotea de Chopitea]] filantropoa (Txile, 1816- Bartzelona 1891) # [[Anita Awosusi]] aktibista (Alemania, 1956) # [[Berta Zúñiga]] aktibista (Honduras, 1990) # [[Bertha Oliva]] aktibista (Honduras, 1956) # [[Carmen Castro García]] ekonomialara, aktibista (Valentzia 1967) # [[Mari Jose Aranguren Querejeta]] ekonomialaria (Gipuzkoa 1969) # [[Bina Shah ]] kazetaria, idazlea (Pakistan XX. mendea) # [[Dulce Maria Cardoso]] abokatua, idazlea ( Portugal 1964) # [[María Franciska Dapena Rico]] margolaria, idazlea (Palentzia 1924-Bilbo 1995) # [[Laia Soler]] idazlea ( Lleida, 1991) # [[Remedios Cervantes]] enpresaria, modelo ohia (Malaga 1964) # [[Isabel Ríos]] sindikalista, ekintzailea (Curtis, Galizia, 1907-1997) # [[Ana Cano]] Asturierazko idazlea (Somiedo, 1950) # [[Vanessa Mendoza Cortés]] abortuaren aldeko aktibista (Andorra, 1980) # [[María Martín Escudero]] dantzaria (Bizkaia XX. mendea) # [[Mary Treat]] biologoa (AEB 1830-1923) # [[Sol Panera]] galerista (Bilbo 1946) # [[Elly Schlein]] Italiako politikaria (Suitza 1985) # [[Cristina Martín Vega]] kazetaria (Madril 1970) # [[Maria M. Gosse]] diplomazialaria, enbaxadorea (Alemania 1962) # [[María del Coro Arizmendi]] ornitologoa ( Mexiko 1963) # [[Camila Bossa ]] aktorea (Bogota/Galizia 1973) # [[Karima Baloch]] aktibista (Pakistan-Kanada, 1983-2020) # [[Marie Inmaculée Ingabire]] feminista, giza-eskubide ekintzailea (Ruanda,?) # [[Walda Barrios Klee]] soziologoa, aktibista, feminista (Guatemala-Mexiko, 1951-2021) # [[Ana Lydia Vega]] idazlea (Puerto Rico 1946) # [[Susana Dans]] aktorea (Coruña 1965) # [[Maruxa Villanueva]] abeslaria, aktorea (Galizia 1906-1998) # [[Mabel Rivera]] aktorea (Coruña 1952) # [[Laura Mañá]] film-zuzendaria, gidoilaria, aktorea (Bartzelona 1962) # [[Zaza Ceballos]] idazlea (Coruña XX. mendea) # [[Esther F. Carrodeguas]] dramagilea (Coruña 1979) # [[María Reimóndez ]] idazlea (Lugo 1759) # [[Xohana Torres]] idazlea (Galizia 1929-2017) # [[Erin Mouré]] poeta, itzultzailea (Kanada 1955) # [[Eva Mejuto]] idazlea (Pontevedra1975) # [[Nicole Brossard]] poeta (Kanada 1943) # [[Su Garrido Pombo]] kantautorea ( Galizia1982) # [[Rosa Sevilla de Alvero]] sufragista, hezitzailea (Filipinak 1879-1954) # [[Victoria Martín]] umoregilea, gidoilaria (Madril 1989) # [[Isa Calderón]] umoregilea, gidoilaria ( Madril 1983) # [[Noemí Sabugal]] idazlea ( Leon, 1979) # [[Eva Llorach ]] aktorea ( Murtzia 1979) # [[Alix Payen]] 1871ko Parisko Komunako ambulancière (1842-1903) # [[Angela Saini]] zientzia-kazetaria (Londres 1980) # [[Samira Ahmed]] kazetaria, genero diskriminazioagatik BBC salatu eta epaiketaren irabazlea (Londres 1968) # [[Laura Bates]] idazle feminista, aitzindaria (Oxford 1986) # [[Caroline Criado Perez]] kazetari ekintzailea (EB 1984) # [[Deborah Cameron]] hizkuntzalaria (Eskozia 1958) # [[Teodora Barrio]] idazlea, asturieraz (Marrubio, 1968) # [[Teresa Cónsul]] idazlea, asturieraz eta gaztelaniaz (?- Oviedo, 1834) # [[Raquel Fernández Menéndez]] idazlea, asturieraz (Salas, 1993) # [[Blanca Fernández Quintana]] idazlea, asturieraz (Bimenes, 1994) # [[Enriqueta González Rubín]] idazlea eta kazetaria, asturieraz (Ribadesella, 1832-Infiesto, 1877) # [[Nené Losada]] idazlea, asturieraz (Luarca, 1921-2009) # [[Idoia Rodríguez Buján ]] militarra (Lugo 1983-Afganistan 2007) # [[Gillian Wearing]] artista (EB 1963) # [[Cathy Newman]] kazetaria (EB 1974) # [[Kate Adie ]] kazetaria (EB 1945) # [[Rebekah Brooks]] kazetaria (EB 1968) # [[María Teresa González|Maria Teresa Gonzále]] idazlea, asturieraz (Gijón. 1950-1995) # [[Marta Mori]] idazlea, asturieraz (Gijón, 1965) # [[María Esther García López]] idazlea, asturieraz (Valdés, 1948) # [[Esther Prieto]] idazlea, asturieraz (Arenas, Cabrales, 1960) # [[Helena Trexu]] idazlea, asturieraz (Sama de Langreo, 1945) # [[Margaret Collins Weitz]] historialaria, Frantziako Erresistentzian aditua (AEB, 1929) # [[Beatriz Álvarez-Guerra]] aktorea (Madril 1994) # [[Tina Gascó]] aktorea (Sevilla 1914-Madril 1973) # [[Zineb Hattab]] sukaldaria (Girona/Suitza 1989) # [[Rosalía Mera]] jostuna, enpresaburua (Coruña 1944-2013) # [[Sandra Ortega Mera ]] enpresaburua, filantropoa ( Coruña 1968) # [[Mey Rahola]] argazkilaria (Leon 1897-Frantzia 1959) # [[Clara Martínez Alberola]] abokatua (Madrid, 1963) # [[Elena Vázquez Zendon]] matematikaria (Ourense, 1966) # [[Elsa Anka]] aurkezlea (Bartzelona 1965) # [[Paloma Marín]] aurkezlea (?, XX. mendea) # [[Cristina Urgel]] aurkezlea (Soria 1979) # [[Kate del Castillo]] aktorea (Mexiko 1972) # [[Marisa Naranjo]] aurkezlea (Kanariak 1944) # [[Estela Giménez]] gimnasta (Madril 1979) # [[Manuela López García]] Maistra, poeta (Cacabelos, 1910-2005) # [[Jenny Nyström]] ilustratzailea (Suedia, 1854-1946) # [[Clara Maria Pope]] margolaria (Londres, 1767-1838) # [[Laurence Suhner]] idazlea eta artista (Geneva, 1968) # [[Anna Tigerhielm]] margolaria (Suedia, 1832-1906) # [[Trini Tinturé]] ilustratzailea (Lleida, 1938) # [[Henar Torinos]] Valladolid, 1985 # [[Elena Francisen kontsultategia]] emakumeentzako irratsaioa (Espainia 1947-1984) # [[Maruja Fernández]] irrati esataria (Kuba 1925-Bartzelona 2001) # [[Pepa Fernández]] kazetaria (Lleida 1965) # [[Mara Torres]] kazetaria, idazlea (Madril 1974) # [[Macarena Berlín]] kazetaria (Madril 1973) # [[Florence Rochefort]] historialari frantziarra (Suresnes, 1958) # [[Giovanna Garzoni]] margolaria (Italia 1960-1970) # [[Michaelina Wautier]] margolaria (Belgika c.1617-1689) # [[Louise Moillon]] margolaria (Frantzia 1610-1696) # [[Maria van Oosterwijck]] margolaria (Herbehereak 1630-1693) # [[Anne Vallayer-Coster ]] margolaria (Paris 1744-1818) # [[Marie-Victoire Lemoine]] margolaria (Paris 1754-1820) # [[Marie Gabrielle Capet]] margolaria (Frantzia 1761-1818) # [[Constance Mayer]] margolaria ( Frantzia 1775-1821) # [[Marie-Éléonore Godefroid]] margolaria ( Paris 1778-1849) # [[Lilly Martin Spencer]] margolaria ( EB1822-AEB 1902) # [[Clémentine Delait]] emakume bizarduna (Frantzia, 1865-1939) # [[María Folguera]] idazlea, eszena zuzendaria (Madril, 1984) # [[AveLina Pérez|Avelina Pérez]] Sortzaile eszenikoa (Oia, 1969) # [[Raquel García-Tomás]] musikagilea (Bartzelona, 1984) # [[Lola Blasco]] aktorea, idazlea eta antzerki zuzendaria (Alacant, 1983) # [[Marta Pazos]] eszena zuzendaria (Pontevedra, 1976) # [[Helena Tornero]] antzerkigilea (Figueras, 1973) # [[Helena Antonia]] emakume bizarduna (Lieja, 1550-1595) # [[Antonietta Gonsalvus]] emakume bizarduna (Frantzia, 1572-?) # [[Arantza Ozaeta Cortázar]] arkitektoa (Madril 1982) # [[Victoria Rodríguez]] aktorea (Madril 1931-2020) # [[Pilar Eyre]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1947) # [[Teresa Ribera ]] politikaria (Madril 1969) # [[Carolina Maria de Jesus]] idazlea, poeta, kronista (Brasil 1914-1977) # [[Jane Barnell]] emakume bizarduna (AEB 1871-1951) # [[Alice Elizabeth Doherty]] emakume bizarduna ( AEB 1887-1933) # [[Annie Jones ]] emakume bizarduna ( AEB 1865-1902) # [[Krao Farini]] emakume bizarduna (Laos 1876-AEB 1926 19) # [[Josephine Clofullia]] emakume bizarduna (Suitza 1829-1875) # [[Pilar Pedraza]] idazlea, irakaslea (Toledo 1951) # [[Carmen Linares]] flamenko-abeslaria (Linares 1951) # [[María Pagés]] dantzaria, koreografoa (Sevilla 1963) # [[Ellen MacArthur]] nabigatzailea (EB 1976) # [[Aurora Vargas]] flamenko-dantzaria, kantaria ( Sevilla 1956) # [[Bernarda de Utrera]] flamenko-kantaria (Utrera 1927-2009) # [[Fernanda de Utrera]] flamenko-kantaria (Utrera 1923-2006) # [[La Serneta]] flamenko kantaria (Cádiz 1837-Utrera 1912) # [[Caroline van der Plas]] kazetaria, politikaria (Herbehereak 1967) # [[Marta plana]] Australiara eramandako emakumeak (1960-1963) # [[Arlette Farge]] historialari frantsesa (Charleville - 1941) # [[Bibia Pavard]] historialari frantsesa (1980) # [[Maddalena Casulana]] musikagilea (Italia, 1544-1590) # [[Lucinda Williams ]] egile abeslaria (AEB 1953) # [[Ivette Nadal ]] egile abeslaria, poeta (Bartzelona 1988) # [[Blanca Llum Vidal]] poeta (Bartzelona 1986) # [[Núria Martínez-Vernis]] poeta (Bartzelona 1976) # [[Montse Castellà]] egile abeslaria, aktibista (Tarragona 1976) # [[Rosa Regàs]] idazlea (Bartzelona 1933) # [[Georgina Regàs]] sukaldaria, idazlea (Bartzelona 1932-Girona 2022) # [[Carme Canela]] jazz-abeslaria (Bartzelona 1962) # [[Sheila Jordan]] jazz- abeslaria (AEB 1928) # [[Galina Balashova]] arkitektoa, diseinatzailea (Errusia 1931) # [[Urška Djukić]] zinema-zuzendaria, gidoilaria (Eslovenia 1986) # [[Asha Haji Elmi]] politikaria, aktibista (Somalia, 1962) # [[Joana Afonso]] diseinatzailea, ilustratzailea (Portugal 1989) # [[Cani Fernández Vicién]] abokatua (Cartagena 1963) # [[Mar Sodupe]] aktorea (Kanariak 1972) # [[Pepa Aniorte]] aktorea, abeslaria (Alacant 1972) # [[Toni Morillas]] politikaria, feminista (Jaen 1982) # [[Clementina Díez de Baldeón]] irakaslea, politikaria (Ciudad Real 1953) # [[Consuelo Rumí]] psikologoa, irakaslea, politikaria (Almeria 1957) # [[Anita Gutbrod]] igerilaria (Argentina 1903-1967) # [[Lita Tiraboschi]] igerilaria, irakaslea, idazlea (Argentina 1917-1972) # [[Pilar Geijo ]] igerilaria (Argentina 1984) # [[Lilian Harrison]] igerilaria (Argentina 1904-1993) # [[Enriqueta Agut Armer]] 2. errepublikako(Castelló, 1912-Mexiko, 1998) # [[Concepción Alfaya]] 2. errepublikako maistra (Madril, 1886-1945) # [[Elvira Navarro]] idazlea (Huelva, 1978) # [[Alba Carballal|Alva Carballal]] idazlea (Lugo, 1992) # [[Marie Equi]] medikua, aktibista (AEB,1872-1952) # [[Maria Baldó|María Baldó]] 2. Errepublikako maistra (Albacete, 1884-Toulouse, 1964) # [[María Braña de Diego|Maria Braña de Diego]] 2. Errepublikako maistra (Madril, 1912-2007) # [[Carmen Castilla Polo]] 2. Errepublikako maistra (Logroño, 1895-Madril, 1979) # [[Alba Sotorra Clua]] zinema zuzendaria (Reus, 1980) # [[Carmen Hermosín]] politikaria (Sevilla 1945) # [[Magdalena Valerio]] legelaria, politikaria (Caceres 1959) # [[Mar Moreno]] legelaria, politikaria, idazlea (Jaen 1962) # [[Teresa Jiménez Vílchez]] irakaslea, politikaria (Granada 1962) # [[Fuensanta Coves]] irakaslea, politikaria (Alacant 1961) # [[Irene García]] politikaria (Cádiz 1980) # [[Marina Vega]] espioia, nazi harrapatzailea (Cantabria 1924-Madril 2011) # [[Braulia Cánovas]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Murtzia 1920- Bartzelona 1993) # [[Conchita Ramos]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Lleida 1925-Frantzia 2019) # [[Alfonsina Bueno]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Zaragoza 1904- Frantzia1979) # [[Margoth Escobar]] Ingurumen eskubideak eta indigenen aldeko aktibista (Ekuador, 1954) # [[Mercedes Escribano Pérez]] Bigarren Errepublikako maistra (Valdeganga, 1888-Madril, 1958) # [[Carmen García del Diestro]] Bigarren Errepublikako maistra, pedagogoa (Santander, 1908-Madril, 2001) # [[Elsa López]] idazlea, poeta (Fernando Poo, 1943) # [[Elena Gallego Abad|Elena Gallego]] kazetaria, idazlea (Teruel, 1969) # [[Ana Vanessa Gutiérrez]] asturierazko idazlea (Mieres, 1980) # [[Elsa Fernández]] galizierazko idazlea (Buenos Aires, 1933-1964) # [[Avelina Valladares]] galizierazko idazlea (A Estrada 1825.1902) # [[Violeta Friedman]] aktibista, bizirik atera Auschwitzetik (Errumania 1930- Madril 2000) # [[Constanza Martínez Prieto]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Madril 1917-Bartzelona 1997)) # [[Laura Seco]] politikaria (Cádiz 1971) # [[María Teresa Fernández de la Vega]] magistratua, politikaria (Valentzia 1949) # [[Esperanza Oña]] politikaria (Sevilla 1957) # [[Nuria Espallargas]] ikertzailea (Bartzelona 1979) # [[Rosario de Velasco]] margolaria (Madril 1904-Bartzelona 1991) # [[Marga Gil Roësset]] eskultorea, ilustratzailea, poeta (Madril 1908- 1932) # [[Ángeles Santos Torroella]] margolaria (Girona 1911- Madril 2013) # [[Delhy Tejero]] margolaria (Zamora 1904- Madril 1968) # [[Lauren Bastide]] Frantziako kazetaria eta ekintzaile feminista (Orleans, 1980) # [[Lima Aafshid]] idazle eta poeta (Afganistan, ?) # [[Adelaide Estrada]] Mediku, zientzialari eta aktibista (Portugal, 1898-1979) # [[Martha P. Falconer]] Aktibista, gizarte-langilea (AEB, 1862-1941) # [[Tamara Alves]] artista, muralista, ilustratzailea, tatuatzailea (Portugal 1983) # [[Rada Akbar]] artista (Afganistan, 1988) # [[Maria Lucília Estanco Louro]] irakasle eta aktibista (Portugal, 1922-2018) }} ==='''Berriak 2023''' ('''otsaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Toda Likona]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Mari Juan Mezeta]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Maria Perez Larrinaga]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Olatz Urkia]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Donostia, 1986) # [[Helena Barrenetxea]] ----'''SORTUA''' zestalaria (Durango, 2007) # [[María Flores]] ----'''SORTUA''' 1824an bere askatasuna lortu zuen esklabua (Eivissa, 1775-?) # [[Zorione Erezuma]] ----'''SORTUA''' poeta (Bilbo, 1969) # [[Charo Roquero]] ----'''SORTUA''' historialaria (Donostia) # [[Maritxu Negelua]] ----'''SORTUA''' idazlea, pastoralgilea (Zuberoa, 1999) # [[Mari Tere Alberdi]] ef--'''SORTUA''' sukaldaria, tabernaria, aktorea (Berriz) # [[Fabiola Gutiérrez]] ----'''SORTUA''' idazle (Bolivia, 1989) # [[Carmen Castro Cardús]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako "zaintzaile" (Huesca, ?-1948) # [[Maider Galardi]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta ikerlaria (Lasarte-Oria, 1995) # [[Antoñita La Singla]] dantzaria (Bartzelona 1948) # [[La Sordita]] dantzaria (Cádiz XIX.mendea-XX.mendea) # [[Amal Aden]] idazle ekintzailea (1983, Somalia) # [[Iola Leal Riesco]] ingumenaren aldeko ekintzailea (Lugo, 1977) # [[Sol León]] dantzaria, koreografoa (Kordoba ç 1919) # [[Sara Lezana]] dantzaria (Madril 1948) # [[Cristina Llorente]] dantzaria, abeslaria, aktorea (Valladolid 1985) # [[Isabel Llull]] dantzaria, maistra (Palma 1946) # [[Sara Luzita]] dantzaria (Espainia 1922) # [[Bárbara Lys]] dantzaria (Balearrak 1946) # [[Claudia Salas]] aktoreak (Madril 1977) # [[Carlota Pereda]] film-zuzendaria, gidoilaria (Madril 1975) # [[Esther Cañadas]] modeloa (Albacete 1977) # [[Joselyn Brea]] kirolaria (Venezuela/Galizia 1994) # [[Donna Karan]] moda-diseinatzailea (AEB 1948) # [[Eva Copa]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Bolivia 1987) # [[Adrienne Avril de Sainte-Croix]] Frantziako filantropo eta feminista (1855 - 1936) # [[Zahra Mohammadi]] BBCren 100 emakumeak 2022 Kurdinstango irakaslea errepresaliatua (1990) # [[Layli]] BBCren 100 emakumeak 2022 Irango ekintzaile feminista errepresaliatua (2002) # [[Wegahta Gebreyohannes Abera]] BBCren 100 emakumeak 2022 Etiopiako langile humanitarioa (xxxx) # [[Victoria Baptiste]] BBCren 100 emakumeak 2022 Estatu Batuetako erizaina (xxxx) # [[Velmariri Bambari]] BBCren 100 emakumeak 2022 Indonesiako Sexu-indarkeriaren kontrako ekintzailea (1980) # [[Tamana Zaryab Paryani]] BBCren 100 emakumeak 2022 Afganistango kazetaria eta youtuberra (1997) # [[Alice Pataxó]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil, 2001) # [[Erika Hilton]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil, 1992) # [[Zahra Joya]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Agfanistan, 1992) # [[Velia Vidal]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Kolonbia, 1982) # [[Roza Salih]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Eskozia.1989) # [[Cecilia Patricia Flores Armenta]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Mexiko XX. mendea) # [[Mirta Nuñez]] espainaiko gerra zibilaren historialaria (Kuba, 1956) # [[Mirta Díaz-Balart]] Mirta Nuñezen ama eta Fidel Castroren lehenengo emaztea (Habana, 1928) # [[Jane Misme]] Kazetari eta feminista frantsesa (1865-1935) # [[Judith Heumann]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Filadelfia, 1947) # [[Asonele Kotu]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Hegoafrika, ? ) # [[Nathalie Becquart|Natahalie Becquart]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Frantzia, 1969) # [[Ida Holz]] informatikaria (Uruguai, 1935) # [[Simone Tebet]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil 1970) # [[Ferenice de Rodas]] ama (Grezia, K.a. 396-K.a. V. mendea) # [[Lashana Lynch]] aktorea (Londres 1987) # [[Giuseppa Barbapiccola]] filosofoa, poeta, itzultzailea (Italia, 1702-1740) # [[Taisia Bekbulatova]] kazetaria, BBCren 100 emakumeak 2022 (Errusia, xxxx) # [[Suvada Selimović]] ekintzailea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Bosnia, 1965) # [[Shonda Rhimes]] gidoilaria, fil-zuzendaria (AEB 1970) # [[Beatrice Fihn]] arma-nuklearren aurkako aktibista ( Suedia 1982) # [[Tania Álvarez Yates]] kanoalaria (Pontevedra 1994) # [[Tania Fernández García]] kanoalaria (Lugo 1992) # [[Blanca Paloma]] abeslaria (Alacant 1989) # [[Alice Wonder]] abeslaria ( Madril 1998) # [[Olga Xirinacs]] idazlea (Tarragona 1936) # [[Bikimel]] kantautorea (Bartzelona 1976) # [[Luján Argüelles]] aurkezlea (Asturias 1977) # [[Virginia Díaz]] kazetaria (Madril 1974) # [[Kristina Berdínskikh]] kazetaria, BBCren 100 emakumeak 2022 (Ukraina) # [[Kadri Keung]] moda-diseinatzailea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Hong Kong) # [[Leonor Ferrer Girabau]] delineatzailea (Bartzelona, 1894-1953) # [[Fatima Sheikh]] hezitzailea (India, 1831-1900) # [[Jana Zinkevytx|Iana Zinkevitx]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Ukraina, 1995) # [[Chanel Contos]] sexu-erasoen aurkako aktibista BBCren 100 emakumeak 2022 (Australia) # [[Aye Nyein Thu]] mediku aktibista BBCren 100 emakumeak 2022 (Birmania, 1996) # [[Judy Kihumba]] zeinu-hizkuntzako interpretea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Kenya) # [[Paula Púa]] gidoilaria (Valentzia 1992 # [[Minerva Piquero]] kazetaria (Asturias 1967) # [[Beatriz Pécker]] kazetaria (Madril 1955) # [[Luisa Alberca]] irrati-nobelagilea (C.Real 1920-Logroño 2006) # [[Vira Silenti]] aktorea (Italia 1931-2014) # [[Clementina Albéniz|Clementina Albeniz]] maistra errepublikarra (Madril, 1853-1946) # [[Ana Canalias Mestres]] maistra errepublikarra (Zaragoza, 1886-1934) # [[Angelina Colubret]] maistra errepublikarra (Badalona, 1910 -Torroella, 1998) # [[Isabel Esteban Nieto]] maistra errepublikar eraila (Palentzia, 1893-1936) # [[Sofia Polo Giménez]] maistra errepublikar eraila (Zaragoza, 1904-Palentzia, 1936) # [[Cirila Ubaldina García Díaz]] maistra errepublikar eraila (Salamanca, 1893-Palentzia, 1936) # [[Samara Joy]] jazz abeslaria (AEB 1998) # [[Sarah Kane]] antzerkigilea (EB 1971-1999) # [[Toñi Salazar]] abeslaria (Badajoz 1963) # [[Encarna Salazar]] abeslaria (Badajoz 1961) # [[Lina Meruane]] Idazlea (Txile 1970) # [[Nelly Meruane]] aktorea, irakaslea (Txile1927-2018 19) # [[Teresa Laespada]] ikertzailea (Bilbo 1965) # [[Ana Santos Aramburo]] liburuzaina (Zaragoza 1957) # [[Glòria Pérez-Salmerón]] liburuzaina (Bartzelona 1958) # [[Susana Fortes]] idazlea (Pontevedra 1959) # [[Ana Belén Fortes]] idazlea (Pontevedra 1967) # [[Genara Fernández García|Genera Fernández Garcia]] maistra fusilatua (León, 1903-1941) # [[Josefa García Segret|Josefa Garcia Segret]] maistra errepublikarra (Tui, 1900-Oliveros, 1986} # [[Gertrudis Ríos Marín|Gertrudis Rios Marín]] torturatu eta exekutatuko maistra (Cádiz, 1901-1936) # [[Benita Gil]] maistra erbesteratua (Teruel, 1913-Praga, 2015) # [[Carmen Hombre Ponzoa|Carmen Hombre Pouzoa]] maistra fusilatua (Cádiz, 1898-1936) # [[Elisa López Velasco]] maistra berritzailea (Málaga, 1884-1936??) # [[Sirisha Bandla]] BBCren 100 emakumeak 2022, ingeniari aeronautikoa (India 1988) # [[Nazanin Zaghari-Ratcliffe]] BBCren 100 emakumeak 2022, iraniar-britaniar hiritarra (Tafresh 1978) # [[Narges Mohammadi]] BBCren 100 emakumeak 2022, eskubideen aldeko ekintzailea (Persia 1972) # [[Palmira Pla Pechovierto]] maistra, pedagogoa eta polikaria (Teruel, 1914-Castlló, 2007) # [[Emilia Elias Herrando|Emilia Elias Herrando]] maistra, pedagogoa (Madril, 1898 - Mexiko, 1976) # [[Veneranda Manzano]] maistra, politikaria, erbesteratua (Asturias, 1893-1992) # [[Guillermina Medrano]] maistra eta politikaria (Albacete, 1912-Valencia, 2005) # [[Marguerite Durand (feminista)]] kazetari, aktore, politikari eta feminista frantsesa (1864 - 1936) # [[Jane Rigby]] BBCren 100 emakumeak 2022 Astrofisika estatubatuarra (EEUU, XXXX) # [[Iryna Kondratova]] BBCren 100 emakumeak 2022 Anestesiologa eta pediatra (Ukrania, XXXX) # [[Constance Tipper]] metalurgikaria (Erresuma Batua, 1894-1995) # [[Johanna Döbereiner]] ingeniari agronomoa (Brasil, 1924-2000) # [[Txell Alarcón]] saskibaloi jokalaria (Bartzelona 2003) # [[Maider Castellano]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 2003) # [[Gregoria Canelo de Paredes]] 'chinato' dialekto hiztuna (Caceres 1861-1917) # [[Marina Ortiz de Zárate]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 1999) # [[Chatrice White]] saskibaloi jokalaria (AEB 1996) # [[Ana Laverón]] aeronautiko ingeniaria(Espainia XX. mendea) # [[Isaura Clavero]] 1. emakume aeronautiko ingeniaria (Vigo XX. mendea) # [[Parinoush Saniee]] idazlea (Iran 1949) # [[Elena Barraquer Compte]] oftalmologoa (Bartzelona 1954) # [[Jimena Quirós]] 1. emakume ozeonografoa (Almeria 1899-Madril 1983) # [[Isabelle Junot]] aktorea (AEB 1991) # [[Tamara Falcó]] moda-diseinatzailea (Madril 1981) # [[Micaela Navarro]] politikaria (Jaen 1956) # [[Ibijoke Faborode]] BBCren 100 emakumeak 2022, politikaria (Nigeria XX. mendea) # [[Gohar Eshghi]] BBCren 100 emakumeak 2022, ekintzailea (Iran 1946-2002) # [[Fatima Amiri]] BBCren 100 emakumeak 2022, ikaslea (Afganistan, 2005) # [[Carmen Muñoz Manzano]] Bigarren Errepublikako maistra eta idazlea (Cáceres, 1906-Coruña, 2002) # [[Carmen García de Castro]] Bigarren Errepublikako maistra eta pedagogoa (Almería, 1886-1969) # [[Isabel González Turmo]] antropologoa (Espainia XX. mendea) # [[Elvira Álvarez de Ceballos]] dama (Espainia XIV. mendea -1372) # [[Difficult Women]] emakume kabareta (Australia) # [[Mehreen Faruqi]] politikaria (Pakistan 1963) # [[Katarina Zec]] saskibaloi jokalaria (Serbia 1997) # [[Mariana Barassi]] film-zuzendaria (Argentina 1977) # [[Vic Echegoyen]] idazlea (Madril 1969) # [[Claudia Zapata]] historialaria (Txile 1975) # [[Christiane Félip Vidal]] idazlea (Frantzia 1950) # [[Katherine Kurtz]] idazlea (AEB 1944) # [[Juana Ontañón eta Valiente|Juana Ontañon y Valiente]] Bigarren Errepublikako maistra (Madril, 1886-Mexiko, 1972) # [[Wally Funk]] astronauta (AEB 1939) # [[Ida Ørskov]] bakteriologoa (Danimarka 1922- 2007) # [[Alice Lee]] matematikaria (EB 1858-1939) # [[Elizabeth Scott]] matematikaria (AEB 1917-1988) # [[Ainhoa Achutegui]] zuzendari artistikoa ( Venezuela 1978) # [[Akwaeke Emezi]] idazlea (Nigeria 1987) # [[Leia Dongue]] saskibalio jokalaria (Mozambike 1991) # [[Mónica Bruckmann]] soziopolitologoa (Peru XX. mendea) # [[Claude Ber]] poeta (Frantzai 1948) # [[Nadia Yala Kisukidi]] filosofoa (Belgika 1978) # [[Ana Carrique]] musikagilea ( Argentina 1964) # [[Cristina Montserrat Hendrickse]] abokatua, irakaslea (AEB 1964) # [[Kristina Higgins]] saskibaloi jokalaria (AEB 1994) # [[Joy Alexis Brown-Adams]] saskibaloi jokalaria (Guyana 1993) # [[Dona Tututa]] piano-jolea (Cabo Verde 1919-2014) # [[Yolanda Morazzo]] poeta (Cabo Verde 1927-Lisboa 2009) # [[Tuna Mascarenhas]] kimikaria, aktibista, 1. dama (Cabo Verde 1944-2009) # [[Kate Asabuki]] aktore pornoa (Tokio 1962) # [[Celina Pereira]] abeslaria, kontalaria (Cabo Verde 1940-Lisboa2020) # [[Athaliah Molokomme]] fiskala (Botswana 1959) # [[Constance Cummings-John]] politikaria (Sierra Leona 1918-Londres 2000) # [[Aspásia Camargo]] politikaria (Brasil, 1946 19) # [[Rachael Blackmore]] Jokey-a (Irlanda 1989) # [[Lívia Járóka]] 1. emakumezko ijito eurodiputatua (Hungaria 1974) # [[Clare Marie Hodges]] AEBko 1. emakumezko basozaina (AEB 1890-1970) # [[Consuelo González Ramos]] kazetaria, erizaina, feminista (Zamora, 1877-Madril, 1956) # [[Esperanza Rodríguez Cerdán]] Bigarren Errepublikako maistra erbesteratua (Madril, 1892-Valentzia,1984) # [[Rosa Roig]] Bigarren Errepublikako maistra (Tarragona, 1890-Bartzelona, 1969) # [[Pilar Salvo Giménez|Pilar Salvo]] Bigarren Errepublikako maistra fusilatua (Zaragoza, 1889-1936) # [[Amalia Torrijos]] Bigarren Errepublikako maistra eta alkatea (Sevilla, 1911- ???) # [[Ekaterina Lermontova]] Paleontologoa (SESB, 1889-1942) # [[Eva Mameli Calvino]] Botanikaria (Italia, 1886-1978) # [[Heike Freire]] filosofoa, aktibista (Espainia, ??) # [[Sabrina Sánchez]] kazetaria, sexu langilea (Mexiko 1981) # [[Karine Espineira]] soziologoa, trans ekintzailea (Txile 1967) # [[Nadia Ferreira]] modeloa, enpresaburua (Paraguai 1999) # [[Elena Sánchez Caballero]] kazetaria (Madril 1957) # [[Pilar Martín Fernández]] immunologia ikertzailea (Madril 1973) # [[Maruja Torres]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1943) # [[Nya de la Rubia]] abeslaria, aktorea (Sevilla 1986) # [[Aryna Sabalenka]] tenislaria (Bielorrusia 1998) # [[Aliaksandra Sasnovih]] tenislaria (Bielorrusia 1994) # [[Lucia Stecher]] ikertzailea (Txile XX. mendea) # [[Elena Oliva]] soziologoa, ikertzailea (Txile 1982) # [[Gendengarjaa Baigalimaa]] onkologoa (Mongolia XX. mendea) # [[Elena Moreno Zaldibar]] saskibaloi jokalaria (Donostia 1959) # [[Tanaya Mechelle Atkinson]] saskibaloi jokalaria (AEB 1996) # [[Kinu Nishimura]] ilustratzailea (Japonia 1969) # [[Asunción Linares]] paleontologoa (Granada, 1921-2005) # [[Sylvie Denis]] idazlea # [[Marguerite Durand (hizkuntzalaria)]] hizkuntzalarieta fonetikalari frantziarra (1904) # [[Jeanne Chauvin]] abokatu eta feminista frantsesa (1862-1926) # [[Soraya Prieto Fernández]] kimikaria (Gasteiz 1979) # [[Maimouna Diarra]] saskibaloi jokalaria (Senegal 1991) # [[Esther Yáñez González - Irun]] Armadako 1. emakumea eta gerra ontzi kapitaina (Cádiz 1971) # [[María José Escalona]] informatikaria (Sevilla 1976) # [[Helena Viñes]] ekonomialaria (Espainia, XX. mendea) # [[María Jesús Almazor]] Telekomunikazio ingeniaria, CEO ( Brtzelona 1970) # [[Karen Gaines]] ziberdefentsan aditua, CEO (XX. mendea) # [[Silvia Albert Sopale]] aktore, zuzendari (Donostia 1976) # [[Midi Achmat]] LGTB aktibista (Hegoafrika, 1964) # [[Shiva Nazar Ahari]] giza eskubideen aldeko aktibista (Irán, 1984) # [[Leoncia Gómez Galán]] zerbitzaria, 'vocera' (Caceres 1903-1986) # [[Irma Estrada Silva]] autodefentsa irakaslea (El Salvador ?) # [[Anália de Victória Pereira]] politikaria ( Angola 1941-2009) # [[Belita Palma]] abeslaria (Angola 1932-1988) # [[Luzia Inglês Van-Dúnem]] politikaria (Angola 1948) # [[Margarida Rosa da Silva Izata]] diplomazialaria (Angola 1958) # [[Ana Clara Guerra Marques]] dantzaria (Angola 1962) # [[Luísa Rogério]] kazetaria (Angola 1967) # [[Lourdes Van-Dúnem]] musikaria (Angola 1935-2006) # [[Arlete Leona Chimbinda]] politikaria, irakaslea (Angola 1960) # [[Silvia Lutucuta]] Kardiologoa, ministroa (Angola 1968) # [[Josefa Sacko]] agronomoa, enbaxadorea (Angola XX. mendea) # [[Vera Daves]] ekonomialaria, ministroa (Angola 1984) # [[Catherine Austin Fitts]] bankaria (AEB 1950) # [[Marjorie Rice]] matematikaria (AEB, 1923-2017) # [[Liliana Colanzi]] idazle eta editorea (Bolivia, 1981) # [[Magela Baudoin]] idazle (Bolivia, 1973) # [[Trementinaireak]] sendatzeko produktu naturalen saltzaile ibiltariak (Katalunia XIX. mendea-XX. mendea) # [[Eloísa del Pino Matute]] zientzialari soziala, ikertzailea (Espainia XX. mendea) # [[María Luisa López Grigera]] filologoa (Coruña 1926) # [[Paula Dapena Sánchez]] futbolaria (Pontevedra 1996) # [[ASPEGI elkartea]] emakume profesionalena, enpresariena (Gipuzkoa 1998) # [[Sari Arponen]] medikua (Finlandia 1977) # [[Carolina Iglesias]] umoregilea, gidoilaria, youtuberra (Coruña 1993) # [[Berta Collado]] kazetaria, aurkezlea (Toledo 1979) # [[Yola Mamani]] komunikatzailea (Bolivia, 1984) # [[Hélène Dutrieu]] txirrindulari, hegazkinlari (Belgika-Frantzia, 1877-1961) # [[Virginia Ayllón]] idazle (Bolivia, 1958) # [[Begonya Pozo]] idazlea (Valentzia 1974) # [[Carmelina Sánchez-Cutillas]] idazlea (Madril 1921- Valentzia 2009) # [[Beatriu Civera]] idazlea (Valentzia 1914-1995) # [[Ana María Ibars]] idazlea, maistra (Valentzia 1892-1965) # [[Raquel Payá]] pedagogoa (Valentzia 1919-1972) # [[Alison Spedding]] antropologoa (Ingalaterra/Bolivia, 1962) # [[Margaret W. Rossiter]] emakumeen historialaria ( AEB 1944) # [[Maria Beneyto]] idazlea, poeta (Valentzia 1925-2011) # [[María Villén]] 2. Errepublikako maistra (Burgos 1871-Valentzia 1961) # [[Lindaura Anzoátegui]] idazle (Bolivia, 1846-1898) # [[Yolanda Bedregal]] poeta (Bolivia, 1913-1999) # [[María Virginia Estenssoro]] poeta (Bolivia, 1902-1970) # [[Hilda Mundy]] poeta (Bolivia, 1912-1980) # [[Concha Peña Pastor]] bigarren errepublikako maistra eta abokatua (Ciudad Real, 1906-Panama, 1960) # [[Elpidia Polo Ovejas]] bigarren errepublikako maistra errepresaliatua (Valladolid, 1890-Madrid, 1988) # [[Carmen Valero Gimeno]] bigarren errepublikako maistra eta pedagogo errepresaliatua (Silla, 1893-1962) # [[Rosa Menéndez]] zientzialaria, 1. emakumea CSIC burua (Asturias 1956) # [[Dulceida]] interneteko ospetsua (Bartzelona, 1989) # [[Juana Macías]] film-zuzendaria, gidoilaria (Madril 1971) # [[Brisa Fenoy]] musikaria, DJ, modeloa (Cádiz 1991) # [[María Vargas Montoya]] enologoa (Haro 1971) # [[María Vargas Fernández]] flamenko abeslaria (Cádiz 1947) # [[Laura Alonso Cancho]] poeta (Santander 1978) # [[Dina Abouzeid Sariñena]] badminton entrenatzailea (Zaragoza 1979) # [[Agostina Burani]] saskibaloi jokalaria ( Argentina 1991) # [[Carmen Ybarra Careaga]] enpresaburua, markesa (Espainia 1963) # [[María José Álvarez Mezquíriz]] EULEN enpresaburua (Bilbo 1957) # [[Margaret H. Wright]] matematikaria (AEB, 1944) # [[Katharine Way]] fisikaria (AEB, 1902-1995) # [[Paola Velasco Pinedo]] Boliviako 1. emakume piloto komandantea (1988) # [[Xian (aktibista)]] LGTB aktibista (Txina, ?) # [[Laura Hojman]] gidoilaria, film zuzendaria (Sevilla 1981) # [[Bibisara Assaubayeva]] xake jokalaria (Kazakhstan 2004) # [[Anne L'Huillier]] fisika atomikoko irakaslea (Frantzia/Suedia 1958) # [[Tamara Rojo]] datzaria, koreografoa (kanada/Espainia 1974) # [[Elena S. Sánchez]] kazetaria (Toledo 1979) # [[Patricia Pardo]] kazetaria (Galizia 1983) # [[Sonsoles Ónega]]kazetaria, idazlea (Madril 1970) # [[Cristina Ónega]] kazetaria (Madril 1975) # [[Tatiana Afanásieva]] matematikari eta fisikaria (Ukraina-Herbereheak, 1876-1964) # [[Lilli Suburg]] kazetaria (Estonia, 1841-1930) # [[Esther Szekeres]] matematikaria (Hungaria-Australia, 1910-2005) # [[Irene Falcón|Irene Falcon]] kazetaria, Dolores Ibarruriren idazkaria (Madril, 1907-1999) # [[Enriqueta O'Neill|Enriqueta O´Neill]] aktore eta idazlea (Madril, 1909-Bartzelona, 1972) # [[Encarnación Fuyola Miret]] Bigarren errepublikako maistra (Huesca, 1907-Mexiko, 1982) # [[Anoka Primrose Abeyrathne]] kontserbazionista, gizarte ekintzailea (Sri Lanka, 1991) # [[Mar Abad]] kazetaria (Almeria 1972) # [[Marion Koopmans]] albaitaria, birologoa (Herbehereak 1956) # [[Carme Valls]] mediku eta politikaria (Bartzelona,' 1945) # [[Anne Anderson]] ilustratzailea (Eskozia, 1874 - 1930) # [[Eva Furnari|Eva Furmari]] ilustratzailea (Erroma, 1948) # [[Matilde Hidalgo]] mediku, poeta, sufragista (Ekuador 1889-1974) # [[Eva Soriano]] komediantea, aurkezlea (Tarragona 1970) # [[Cecilia Ansaldo]] idazlea (Ekuador 1949) # [[Melissa Lucio]] heriotza zigor polemikoan kondenatua (AEB 1968) # [[Carmen Barbarà]] komikigilea eta irudigilea (Bartzelona, 1933) # [[Amelia Bauerle|Amelia Banerle]] komikigilea (Londres, 1873-1916) # [[Pauline Baynes]] liburu ilustratzailea (Sussex, 1922-2008) # [[ Pamela Adie]] LGBT aktibista (Nigeria, 1984) # [[ Christine Ahn]] Bakearen aldeko aktibista (Hego Korea, XX. mendea) # [[Celia Viñas]] poeta, pedagogoa (Lleida-Almeria, 1915-1954) # [[Chipita Rodriguez]] heriotza zigorrez urkatua eta 100 urtera barkatua (AEB 1799-1863) # [[Elsa Beskow]] idazlea eta ilustratzailea (Suedia, 1874-1953) # [[Mary Agnes Chase]] botikaria eta ilustratzailea (EEBB, 1869-1963) # [[María Conejo]] ilustratzailea (Mexiko, 1958) # [[Eréndira Derbez]] ilustratzailea, idazlea (Mexiko, 1991) # [[Kate Greenaway]] ilustratzailea, idazlea (Londres, 1846-1901) # [[Elizabeth Shippen Green]] ilustratzailea (EEBB, 1871-1954) }} ==='''Berriak 2023''' ('''urtarrila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Elorriaga]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Busturia, 1980) # [[Aiora Zabala]] ----'''SORTUA''' zientzialaria (1982) # [[Alazne López]] --ef'''SORTUA''' dantzaria (Bilbo, 1993-Alemania, 2015) # [[Ana Borderas]] ef--''SORTUA''' kazetaria, irrati-esataria (Eibar, 1962) # [[Anna Fernandez de Paco]] ef--'''SORTUA''' zinemagilea (Bartzelona, 1981) # [[Belén Balerdi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1937-1982) # [[Berenice Lopez Reyes]] ef--'''SORTUA''' enpresaburua (Mexiko, 1989) # [[Bonifacia Zuazola]] efef'''SORTUA''' erraketista (Azkoitia, 1915-2012) # [[Consuelo Osa]] efef'''SORTUA''' erraketista Mutriku (1922-2015) # [[Durangoko Emakumeen Kartzela]] '''SORTUA''' (1939-1940) # [[Eladia Balerdi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1942-1997)) # [[Garbiñe Balerdi]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1935) # [[Garbiñe Ortega]] ----'''SORTUA''' zinema komisarioa (Gasteiz, 1981) # [[Gloria Agirrezabalaga]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1922) # [[Ignacia Idoate Iragui]] efef'''SORTUA''' moja (Orikain, 1900 - Madril, 1975) # [[Iñasi Illarramendi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Zarautz, 1919-2005) # [[Josefa Egaña]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1923) # [[Juncal Alzugaray]] ef--'''SORTUA''' Fisioterateupa eta asmatzailea (Bilbo, 1981) # [[Justa Domínguez de Vidaurreta e Idoy]] efef'''SORTUA''' moja (Azpeitia, 1975- Madril, 1958) # [[Koldobike Gezala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Lezo, 1917) # [[Marcelina Zabala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1923) # [[Margarita Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1925-Fuengirola, 2019) # [[Mari Beraza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Anoeta, 1929 -Mexiko, 1986) # [[Maria Josefa Navascues]] efef'''SORTUA''' erraketista (Errenteria, 1924-2011) # [[Maria Teresa Egaña]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1925) # [[Mercedes Agirrezabalaga]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1928) # [[Mercedes Zubikaray]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1920-1983) # [[Merche Olabe]] ef--'''SORTUA''' margolaria (Bilbo, 1957) # [[Milagros Uranga]] efef'''SORTUA''' erraketista (Mutriku, 1918-1992) # [[Pilar Zabala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1926-1945) # [[Rafaela Etxaniz]] efef'''SORTUA''' erraketista (Azkoitia, 1926-213) # [[Saelia Aparicio]] ----'''SORTUA''' artista (Valladolid, 1982) # [[Victoriana Aizpuru]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Errezil, 1919) # [[Zornotzako Emakumeen Kartzela]] '''SORTUA''' (1938-1947) # [[Ada Hitchins]] kimikaria (Ingalaterra, 1891-1972) # [[Adèle Esquiros]] Frantziako idazle eta kazetari feminista (1819-1886) # [[Africa González Fernández]] medikua, inmunologoa (Madril 1962) # [[Agrippina Vagánova]] ballet-maistra (Errusia, 1837-1951) # [[Aïcha Chenna]] emakume eskubideen aktibista (Maroko 1941-2022) # [[Aída Gómez]] dantzaria (Madril, 1967) # [[Aida Pierce]] komediantea (Mexiko, 1956) # [[Ainhoa Sanz Rodríguez|Ainhoa Sanz]] mendi korrikalaria (Urretxu, 1989) # [[Alba Gutiérrez]] dantzaria, aktorea ( Madril 1994) # [[Alice H. Parker]] asmatzailea (EEBB 1895-1920) # [[Alicia Barrié]] vedettea (Txile 1915- AEB 2002) # [[Alicia Vignoli]] vedettea (Lima 1911-Argentina 2005) # [[Almudena Ariza]] korrespontsala (Madril, 1963) # [[Alyson Eckmann]] aktorea (AEB 1990) # [[Amalia Iglesias]] idazlea, poeta (Menaza, 1962) # [[Ana Goya]] dantzaria, aktorea (Iruñea 1962) # [[Ana José Cancio]] kazetaria (Palentzia 1960) # [[Ana Orantes]] genero-indarkeriaren biktina (Granada 1937-1997) # [[Ana Rujas]] aktorea (Madril 1989) # [[Angela Burdett-Coutts]] filantropoa, pintura-bildumagilea (Londres, 1814-1906) # [[Ángela T. Leiva Sánchez]] botanikaria (Kuba 1948-2014) # [[Àngels Ribé]] artista kontzeptuala (Bartzelona 1943) # [[Anna Jaclard]] Errusiar sozialista eta feminista iraultzailea (1843 - 1887) # [[Anna Maurizio]] biologoa (Suitza 1900-1993) # [[Annie Oakley]] tiratzailea (AEB, 1860-1926) # [[Antonia Gimeno Travesset]] saskibaloi jokalaria eta entrenatzailea (Bartzelona, 1941) # [[Antonia Torre Yela]] 14. arrosa. Fusilatua (Madril, 1922-1940) # [[Asha Lul Mohamud Yusuf]] poeta (Somalia, XX. mendea) # [[Azucena Hernández]] aktorea (Sevilla 1960-Guadalajara 2019) # [[Barbara Navarro]] legelaria, CEO (Madril 1974) # [[Bélgica Adela Mirabal]] biziraun zuen Mirabal ahizpa bakarra (Dominikar Errepublika, 1925-2014) # [[Belle Starr]] Mendebaldeko bidelapurra (AEB, 1848-1889) # [[Beth (abeslaria)]] (Bartzelona 1981) # [[Bianca Ceva]] erresistentziaren kidea (Italia, 1897-1982) # [[Blanche Lefebvre]] 1871ko Parisko Komunako ekintzailea # [[Carmen Amaya]] dantzaria (Bartzelona, 1918-1963) # [[Carmen Iglesias]] historialaria (Madril 1942) # [[Carmen Olmedo Checa]] politikaria (Malaga 1949-2015) # [[Carmen Ruiz-Tilve]] idazlea (Oviedo 1941) # [[Carol-Ann Duffy]] poeta (E.B. 1955) # [[Catherine Allard]] dantzaria (Belgika/Katalunia, 1960) # [[Cathy Hackl]] futurista teknologikoa ( XX. mendea) # [[Cecilia Bartolomé]] film-zuzendaria (Alacant 1940) # [[Celia Correas de Zapata]] idazlea (Argentina 1933-AEB 2022) # [[Charo (abeslaria)]] dantzaria, aktorea (Murtzia 1941-) # [[Claire Démar]] kazetari eta feminista frantziarra (1799-1833) # [[Clara Jiménez Cruz]] kazetaria (Madril 1989) # [[Claude-Hélène Perrot]] historialaria (Frantzia 1928-2019) # [[Claudia Piñeiro]] idazlea (Argentina 1960) # [[Colette Rabaté]] hispanista (Frantzia 1950) # [[Cristina Olea]] korrespontsala (Vigo, 1982) # [[Dalila Ennadre]] zinema-zuzendaria (Maroko 1966- Paris 2020) # [[Dalilah]] dantzaria (Madril 1936-2001) # [[Danica McKellar]] Matematikaria, aktorea (AEB, 1975) # [[Daniela Blume]] kazetaria (Mataro 1990) # [[Daphne Oram]] musikagilea (Erresuma Batua, 1925-2003) # [[Daria Bertolani Marchetti]] erresistentziaren kidea (Italia, 1919-1994) # [[Delia del Carril]] margolaria (Argentina, 1884-1989) # [[Désirée Gay]] kazetari eta feminista frantziarra (1810-1890) # [[Diana Vishneva]] dantzaria (Errusia, 1976) # [[Dolores Medio]] idazlea (Oviedo 1911-1996) # [[Dolors Comas]] antropologoa eta politikaria (Bartzelona, 1951) # [[Dorothy E. Smith]] antropologoa (E.B 1946-Kanada 2022) # [[Dorothy Pitman Hughes]] aktibista (AEB 1938-2022) # [[Drucilla Cornell]] filosofoa (AEB 1950-2022) # [[Edith Checa]] kazetari, irrati-esatari (Sevilla, 1957-Madril, 2017) # [[Elda Emma Anderson]] fisikaria (AEB, 1899-1961) # [[Elena González Iglesias]] dantzaria, aktorea (Asturias 1991) # [[Elena Quiroga]] idazlea (Santander 1921-Coruña 1995) # [[Elizabeth Gertrude Britton]] botanikaria, briologoa (AEB, 1858-1934) # [[Elvira Andrés]] dantzaria (Espainia, 1958) # [[Elvira Godás]] maistra errepublikarra (Katalunia, 1917-2015) # [[Elvira Roca Barea]] idazlea (Malaga 1966) # [[Enedina Alves Marques]] ingeniari zibila (Brasil, 1913-1981) # [[Erika Martínez]] poeta (Jaen, 1979) # [[Ernestina Otero]] maistra (Pontevedra 1890-1956) # [[Eugenia Balcells]] artista bisuala (Bartzelona 1943) # [[Eva Ortega Paíno]] kimikaria, ikertailea (Madril, 1972) # [[Felicita Ferrero]] erresistentziaren kidea (Italia, 1899-1984) # [[Filomena Dato]] poeta, idazlea (Galizia, 1856-1926) # [[Flor de Torres Porras]] fiskala (Almeria 1961) # [[Flora Philip]] matematikaria (Erresuma Batua 1865-1943) # [[Florence Parpart]] asmatzailea (EE.BB. 1856- ?) # [[Florencia Pérez Padilla]] dantzaria (Sevilla 1918-Madril 2000) # [[Frances Haugen]] datu-ingeniaria, informatzailea (AEB 1980) # [[Francesca Gargallo]] filosofoa, idazlea (Italia 1956- Mexiko 2022) # [[Gabriela Bravo]] fiskala, politikaria (Valentzia 1963) # [[Gemma Pasqual i Escrivà|Gemma Pasqual i Escrivá]] katalanez idazten duen idazlea (Valentzia, 1967) # [[Gertrud Woker]] biokimikaria (Suitza, 1878-1968) # [[Ginetta Sagan]] erresistentziaren kidea (Italia, 1925-2000) # [[Gloria Leyland]] dantzaria, esataria (Argentina, XX.mendea) # [[Godeliève Mukasarasi]] gizarte langilea, aktibista (Ruanda 1959) # [[Grace Nichols]] poeta (Guyab 1950) # [[Helen Pickett]] koreografoa (AEB,?) # [[Helena Corbellini]] idazlea (Uruguai 1959) # [[Helena Cortesina]] dantzaria, zinegile aitzindaria (Valentzia 1903-Buenos Aires 1984) # [[Ina Grafl]] botanikaria (Suitza 1915-1970) # [[Irene Rice Pereira]] artista (AEB 1902-Marbella 1971) # [[Isabel Pérez Montalbán]] poeta (Córdoba, 1964) # [[Isla Correyero]] idazlea, poeta (Cáceres, 1957) # [[Jamie Dantzscher]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1982) # [[Josefina Triguero Agudo]] Espainiako 1.emakume epailea (Madril 1946-2022) # [[Joyce Lussu]] erresistentziaren kidea (Italia, 1912-1998) # [[Juana la Macarrona]] dantzaria (Cádiz 1870-Sevilla 1947) # [[Júlia Creus Garcia]] dantzaria, aktorea (Tarragona 1994) # [[Julia Manzanal Pérez]] aktibista errepublikanoa (Madril, 1915-2012) # [[Julia Reichert]] dokumental-zuzendari (AEB 1946-2022) # [[Kae Tempest]] poeta, abeslaria (Inglaterra, 1985) # [[Kathryn Woolard]] hizkuntza-antropologoa (AEB 1950) # [[Kenita Placide]] aktibista (Santa Luzia 1978) # [[La Chunga]] dantzaria (Marseilla, 1938) # [[La Malena (dantzaria)]] (Cádiz 1877-Sevilla 1956) # [[Laura Escanes]] modeloa (Bartzelona 1996) # [[Laura Palmés]] kazetaria (Bartzelona, 1954-2011) # [[Laura Pinillos]] vedettea (Espainia 1900-Madril 1970) # [[Lina Merlin]] erresistentziaren kidea (Italia, 1887-1979) # [[Lola Greco]] dantzaria, koreogarfoa (Madril 1964) # [[Louisa Aldrich-Blake]] medikua (Chingford, 1865 – 1925) # [[Louise Colet]] Frantziako olerkaria (1810-1876) # [[Lourdes García Campos]] kazetaria (Madril 1975) # [[Lucero Tena]] dantzaria,kriskitin jotzailea (Mexiko, 1938) # [[Lucy Weston Pickett]] kimikaria (AEB, 1904-1997) # [[Luisa Esteso]] aktore komikoa (Valentzia 1906- Madril1986) # [[Luisa Isabel Álvarez de Toledo]] dukesa eta idazlea (Estoril, 1936-Sanlúcar de Barramenda, 2008) # [[Lupe Serrano]] dantzaria (Txile, 1930) # [[Manuela Garín Pinillos]] matemtikaria (Asturias-Mexiko, 1914-2019) # [[Manuela Manzanares]] arbista, idazlea (Ciudad Real 1910 -AEB 2004) # [[Margarita García Robayo]] idazlea (Kolonbia 1980) # [[Marguerite Williams]] geologoa (AEB, 1895-1991) # [[María Alaniako]] enperatriza (Georgia1050-Bizanzio 1118?) # [[Maria Branyas Morera]] superehunurtekoak (San Frantzisko/Katalunia 1907) # [[María Cabrera]] akrobata, lehenengo emakume ijito ezaguna espainian (1467-Guadalajara, 1527) # [[Maria Cosway]] artista (Italia 1760 -1838) # [[María Eloy-García|María Eloy-Garcia]] idazle, poeta (Málaga, 1972) # [[María Ignacia Rodríguez de Velasco]] aktibista (Mexiko, 1778-1850) # [[María López García]] hockey-jokalaria (Asturias 1990) # [[María Muñoz]] irrati-esataria (Argentina 1968-2003) # [[Maria Ossowska]] Filosofoa (Varsovia, 1896-1974) # [[María Peláe]] kantautorea (Malaga 1990) # [[María Teresa Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1935-1960) # [[Marie Guy-Stéphan]] dantzaria (Paris 1818-1873) # [[Marina Semiónova]] dantzaria (Errusia, 1908-2010) # [[Mariola Cubells]] kazetaria (Valentzia 1967) # [[Marjorie Hyams]] jazz musikaria, bibrafonista (AEB 1920-2012) # [[Marsha Blackburn]] politikaria (AEB 1952) # [[Marta Agudo]] poeta (Madril, 1971) # [[Maruchi Fresno]] aktorea (Madril 1916-2003) # [[Mercedes Ballesteros]] idazlea ( Madril 1913-1995) # [[Mercedes Gaibrois de Ballesteros]] historialaria (Paris 1891-Madril 1960) # [[Mercedes Marrero]] saskibaloi jokalaria eta nabigazio kapitaina (San Cruz Tenerifekoa, 1961) # [[Mercedes Olivera Bustamante]] antropologoa (Mexiko 1934-2022) # [[Milagros Calvo]] epailea (Valladolid 1947) # [[Minerva Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1926-1960) # [[Mireia Sentís]] idazlea (Bartzelona 1947) # [[Miriam Reyes]] poeta (Ourense, 1974) # [[Mónica Moro]] publizista, zuzendari-nagusia (Madril, 1974) # [[Montserrat Domínguez]] kazetaria (Madril 1963) # [[Montserrat Galcerán]] aktibista (Bartzelona, 1946) # [[Montserrat Soliva Torrentó]] zientzialaria (Katalunia, 1943-2019) # [[Nannette Streicher]] musikagilea, piano-jolea (Alemania 1769-Austria1833) # [[Natalia Bessmértnova]] dantzaria (Mosku 1941-2008) # [[Natalia LL]] artista (Polonia 1937-2022) # [[Natalia Makarova]] dantzaria (Errusia, 1940) # [[Nina Timofeeva]] dantzaria (Errusia 1935-Israel 2014) # [[Noemí Galera]] OT zuzendaria (Bartzelona 1967) # [[Noni Benegas]] idazlea (Argentina 1951) # [[Norma Barbolini]] erresistentziaren kidea (Italia, 1922-1993) # [[Núria Bendicho Giró|Nuria Bendicho]] idazlea (Bartzelona, 1995) # [[Nuria Oliver]] telekomunikazio ingeniaria (Alacant 1970) # [[Odette Roy Fombrun]] sufragista (Haiti 1917-2022) # [[Olga Lepeshínskaya]] dantzaria (Errusia 1941-2008) # [[Olga María Ramos]] kupletista, musikagilea (Madril 1947) # [[Olga Ramos (abeslaria)]] (tenerife, 1932) # [[Olga Ramos (aktorea)]] kupletista (Badajoz 1918-Madril 2005) # [[Paloma del Río]] kazetaria (Madril 1960) # [[Pastora Galván]] dantzaria (Sevilla 1980) # [[Patria Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1924-1960) # [[Patricia Guerrero (dantzaria)]] (Granada 1990) # [[Patrizia Reggiani]] hiltzailea (Italia, 1948) # [[Pilar de la Oliva]] epailea (Valentzia 1956) # [[Radhya Al-Mutawakel]] Giza eskubide aktibista (Yemen 1967) # [[Ramona Maneiro]] aitzindaria (Coruña, 1961) # [[Rosa Durán]] dantzaria (Cádiz 1922-Madril 1999) # [[Rosario Guerrero]] dantzaria (Madril XIX. mendea-1960) # [[Rosemary Radford Ruether]] filosofoa (AEB 1936-2022) # [[Rossana Rossanda]] erresistentziaren kidea (Italia, 1924-2020) # [[Sabela Arias Castro]] historietagilea (Lugo, 1969) # [[Sara Rancaño]] korrespontsala (Bartzelona, 1984) # [[Sarah Mardini]] igerilaria, errefuxiatuen aldeko aktibista kriminalizatua (Siria, 1995) # [[Shadi Sadr]] abokatu, aktibista (Iran 1974) # [[Sharon Presley]] psikologoa (AEB 1943-2022) # [[Silvia Barrera Ibáñez]] zibersegurtasun aditua, kriminologoa (Madril 1977) # [[Soledad Antelada Toledano]] hackerra (Argentina 1977) # [[Soledad Cazorla]] fiskala (Lareche 1955-Madril2015) # [[Sophie Freud]] psikologoa, idazlea (Austria 1924-AEB 2022) # [[Stella Cunliffe]] estatistikaria (Erresuma Batua, 1917-2012) # [[Suzanne Voilquin]] kazetari frantziarra eta saint simonista (1801-1876) # [[Teresa Burga]] artista (Perú, 1935-2021) # [[Teresa Freixes]] legelaria (LLeida 1950) # [[Teresa Perales]] igerilaria (Zaragoza 1975) # [[Tina Anselmi]] erresistentziaren kidea (Italia, 1927-2016) # [[Verónica Pascual Boé]] ingeniaria, CEO (Burgos 1979) # [[Vicky Gómez]] dantzaria (Salamanca 1988) # [[Victoria Pinillos]] vedettea (Espainia ?- Madril ? ) # [[Victorina Vila Badia]] maistra errepublikarra (Lleida, 1883-1962) # [[Violeta la Burra]] abeslaria, dantzaria, aitzindaria (Sevilla, 1936-2020) # [[Virxinia Pereira Renda]] idazlea (Pontevedra 1884-Madril 1969) # [[Yolanda Ramos]] aktorea (Bartzelona 1968) # [[Zar Amir Ebrahimi]] aktorea (Iran 1981) # [[Zeba Islam Seraj]] biologo molekularra (Bangladesh, 1958) }} ==='''Berriak 2022''' ('''abendua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Lourdes Herrasti]] ef--'''SORTUA''' antropologoa (Aretxabaleta, 1958) # [[Marie-José Basurco]] ----'''SORTUA''' idazlea (Donibane Lohitzune, 1947) # [[Uxue Kerejeta]] ----'''SORTUA''' musikaria (Zumarraga, 1999) # [[Felisa Libano]] efef'''SORTUA''' pandero jotzailea (Plentzia, 1917-2000) # [[Esperanza Nuere]] ----'''SORTUA''' margolaria (Bilbo, 1935) # [[Nadia Hindi Mediavilla]] ----'''SORTUA''' ikertzailea (Bagdad, 1977) # [[Betisa Ojanguren]] ----'''SORTUA''' Nafarroako Unibertsitate Publikoko irakaslea (Barakaldo, 1978) # [[Ainhize Belar]] ef--'''SORTUA''' eskalatzailea (Atxondo, 2006) # [[Miren Urbieta Vega]] ----'''SORTUA''' abeslaria, musikaria (Donostia, 1983) # [[Begoña Uriarte]] ----'''SORTUA''' piano-jotzailea (Bilbo, 1937) # [[Dioni Ardanza]] efef'''SORTUA''' jostuna (Ermua, 1914-Dima, 2005) # [[Bego Alabazan]] ----'''SORTUA''' ipuin-kontalaria (Bilbo, 1966) # [[Esperanza López Parada]] poeta (Madril, 1962) # [[María Vázquez Suárez]] maistra, fusilatua (1874-1936) # [[Kavita Ramdas]] zientzialaria (India, 1963) # [[Cécile La Grenade]] politikaria, zientzialaria (Grenada, 1952) # [[Eva Syková]] neurozientzialaria (Txekia, 1944) # [[Sikivu Hutchinson]] idazlea, ekintzailea (AEB, 1961) # [[Soumya Swaminathan]] medikua, pediatra eta zientzilaria (India, 1959) # [[Victoria Ocampo]] idazle, itzultzaile, filantropoa (Argentina 1890-1979) # [[Marie-Léonide Charvin "Agar"]] Aktore frantziarra eta communarde (1832-1891) # [[Lorena Conde]] aktore, poeta (Galizia, 1980) # [[Francisca Herrera Garrido]] idazlea (Galizia, 1869-1950) # [[Olga Gallego]] historialaria, artxibozaina, idazlea (Galizia, 1923-2010) # [[Mercedes Romero Abella]] maistra exekutatua (Coruña, 1907-Aranga, 1936) # [[Marga do Val|Marga Do Val]] itzultzailea eta aktorea (Vigo, 1964) # [[Sufia Kamal]] feminista (Banglades, 1911-1999) # [[Oksana Omeliánchik]] ukraniar-sobietar gimnasta (1985) # [[Laila Ripoll]] antzerkigilea, zuzendaria (Madril, 1964) # [[Concha Cuetos]] aktorea (Madril, 1944) # [[Cristina Torres]] aktorea (Madril, 1963) # [[Pilar Torres]] aktorea (Madril, 1962) # [[Elisa Montés]] aktorea (Granada, 1934) # [[Teresita Silva]] aktorea (Valentzia 1911-Madril 1960) # [[Analia Gadé]] aktorea (Argentina, 131-Madril 2019) # [[Marisol Ayuso]] aktorea (Madril, 1943) # [[Eugenia Roca]] aktorea (Bartzelona, 1928-2010) # [[Encarna Abad]] aktorea (Espainia,1927) # [[Mara Recatero]] zuzendaria (Espainia, ?) # [[Lola Membrives]] kantaria,aktorea (Argentina/Espainia, 1885-1969) # [[María Lado|Maria Lado]] idazlea (Coruña, 1979) # [[María de las Mercedes Goicoa Fernández|Maria de las Mercedes Goicoa]] pianista (Coruña, 1928-2022) # [[Beatriz Hernanz]] poeta (Pontevedra, 1963) # [[Mar Bosch Oliveras|Mar Boch Oliveras]] idazlea (Girona, 1981) # [[Elena Alonso Frayle]] idazlea (Bilbo, 1965) # [[Pilar Cabot]] idazlea (1940-2017) # [[Sandra Alonso Villar|Sandra Alonso]] maistra, idazlea (Zamora, 1993) # [[Toni Acosta]] aktorea, umoregilea (Tenerife, 1972) # [[Begoña Vargas]] aktorea, modeloa, dantzaria (Madril, 1999) # [[Ivana Baquero]] aktorea, modeloa (Bartzelona, 1994) # [[Mamen García]] aktorea (Valentzia, 1947) # [[Nuria Herrero]] aktorea, dantzaria (Valentzia, 1987) # [[Hurtado ahizpak]] aktore hirukotea (Espainia, 1979-1994) # [[Paloma Hurtado]] vedettea,aktorea (Madril, 1946) # [[Fernanda Hurtado]] aktorea (Madril, 1947) # [[Teresa Hurtado]] aktorea (Madril, 1947) # [[Mary Carrillo]] aktorea (Toledo, 1919-Madril 2009) # [[Sara Moro]] gimnasta artistikoa (Mexiko, 1984) # [[Elisa Herrero Uceda|Elisa Herrero]] poeta (Caceres, 1957-Madril, 2020) # [[Blanca Andreu]] poeta (Coruña, 1959) # [[Ana Merino]] poeta, komikigilea (Madril, 1971) # [[Maria Bassó]] aktorea (Espainia,1901-Madril,1992) # [[Esperanza Navarro]] aktorea (Espainia, 1928-1978) # [[Eloísa Muro]] aktorea (Madril, 1894-1979) # [[María Asquerino]] aktorea (Madril, 1925-2013) # [[Pilar Millán Astray]] idazlea, espioia (Coruña 1879-Madril 1949) # [[Mayra Gómez Kemp]] aurkezlea, kantaria, aktorea (Kuba, 1948) # [[Velia Martínez]] aktorea (AEB, 1920-1993) # [[María Durán]] aurkezlea, kantaria (Madril, 1946) # [[Beatriz Escudero]] aktorea, kantaria (Asturias, 1950) # [[Acuario hirukotea]] pop musikariak (Espainia, 1976-1980) # [[Marián Flores]] idazkaria, aurkezlea (Madril, 1957) # [[María Casal]] aurkezlea,aktorea, (Madril, 1958) # [[Cristina Corral Soilán]] kazetaria, idazlea, irakaslea (Lugo, 1976) # [[Mary Paz Pondal]] aktorea (Asturias, 1942) # [[Mercedes Prendes]] aktorea (Asturias,1903-Madril,1981) # [[Milagros Leal]] aktorea (Madril, 1902-1975) # [[Ana Mariscal]] aktore, zuzendari, ekoizle (Madril, 1923-1995) # [[Loreto Prado]] aktorea (Madril, 1863-1943) # [[Consuelo Berlanga]] kazetaria (Kordoba, 1955) # [[Irma Soriano]] kazetaria (Jaen, 1963) # [[María Teresa Campos]] kazetaria (Tetuan/Malaga, 1941) # [[Paula Malia]] aktorea (Bartzelona, 1990) # [[Silma Lopez]] aktorea (Madril, 1991) # [[Teresa Riott]] aktorea (Bartzelona, 1990) # [[Barbara Mestanza]] zuzendaria (Bartzelona 1990) # [[Inés de León]] zuzendaria (?, XX.mendea) # [[Carmen Carbonell]] aktorea (Bartzelona, 1900) # [[Belen Macias]] gidoilaria, zuzendaria (Tarragona, 1968) # [[Vicky Peña]] aktorea (Bartzelona, 1954) # [[Miranda Gas]] aktorea (Madril, 1985) # [[Anna Maleras]] dantzaria (Bartzelona, 1940) # [[Carlota Ferrer]] aktorea, korografoa (Madril, 1976) # [[Emma Maleras]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona, 1919-2017) # [[Elena Frías de Chávez]] politikaria eta maistra (Venezuela, 1935) # [[Rita Sargsyan]] maistra (ARmenia, 1962-2020) # [[María Xosé Agra Romero]] filosofoa (Santiago de Compostela, 1956) # [[Montse Barderi Palau]] idazlea eta filosofoa (SAbadell, 1969) # [[María Canosa]] ingeniaria, idazlea, aurkezlea (Galizia, 1978) # [[Carmen Borrego]] telebista saio-zuzendaria (Malaga, 1966) # [[Marisa Abad]] aurkezlea (Alacant, 1947) # [[Nuria Roca]] aktorea, aurkezlea, idazlea (Valentzia, 1972) # [[Rocío Carrasco]] aurkezlea (Madril, 1977) # [[Isabel Borondo]] aurkezlea (Madril, 1948) # [[Lola Martínez (esataria)]] esataria (Murtzia, XX. mendea) # [[Mónica Randall]] aktore, aurkezlea (Bartzelona, 1942) # [[Luciana Wolf]] abeslaria (Zaragoza, 1946) # [[Lola Rodríguez Aragón]] soprano, maistra (Logroño, 1910-Iruñea 1984) # [[Elisabeth Schumann]] sopranoa, maistra (Alemania 1888-AEB, 1952) # [[Neus Campillo Iborra]] filosofoa eta idazlea (Valentzia, 1945) # [[Carolina del Olmo]] filosofoa (Madril, 1974) # [[Ana Marta González (filosofoa)|Ana Marta Gonzalez]] filosofoa (Ourense, 1969) # [[Emma Vilarasau]] aktorea (Bartzelona, 1969) # [[Faustina Pignatelli]] fisikaria, matematikaria (Italia, 1705-1769) # [[Toshiko Yuasa]] fisikaria (Japonia-Frantzia, 1909-1980) # [[Ana Higueras]] sopranoa (Madril, 1944) # [[Marie Fillunger]] sopranoa (Austria, 1850-Suitza 1930) # [[Eugenie Schumann]] piano-jolea (Alemania, 1851-Suitza 1938) # [[Rocío Orsi|Rocio Orsi]] filosofoa, saiakeragilea (Madril, 1976-2014) # [[Clara Ramas]] filosofoa, politikaria (Madril, 1986) # [[Begoña Roman]] filosofoa (Petrel, 1965) # [[Teresa Cameselle]] idazlea (Coruña, 1968) # [[Isabel Penagos]] sopranoa (Santander, 1931) # [[Petra Martínez]] aktorea, zuzendaria (Jaen, 1944) # [[Olga Margallo]] aktorea, zuzendaria (Madril, 1970) # [[Marta Soto]] egile-abeslaria (Huelva, 1996) # [[Carmen Boza]] egile-abeslaria (Cádiz, 1987) # [[Ana María Sánchez Navarro]] sopranoa (Alacant, 1959) # [[Sophie Poirier]] Jostuna eta Parisko Komunako communarde (1830-1879) # [[Victorine Eudes]] Botikaria eta Parisko Komunako communarde (1848-1881) # [[Malvina Poulain]] Maistra eta Parisko Komunako communarde (1851-1921) # [[Rachel Félix]] Frantziako aktore tragikoa (1821-1858) # [[Natalia Kobrynska]] idazlea eta feminista (Ukraina, 1855-1920) # [[Mylène Flicka|Mulène Flicka]] blogaria eta feminista (Benin, 1996) # [[Joye Hummel]] gidoilaria (EEBB, 1924-2021) # [[Atika Locke]] idazlea (EEBB, 1974) # [[Carla Cordua]] filosofoa (Txile, 1925) # [[Mercè Otero Vidal]] filosofoa, feminista (Bartzelona, 1947) # [[Marie-Pauline Soyer]] grabatzailea (Caen, Frantzia, 1786-1871) # [[Ana Gertrudis de Urrutia Garchitorena|Ane Gertrudis de Urrutia Garchitorena]] margolaria (Cádiz, 1812-1850) # [[Esmée Bulnes]] dantzaria (Erresuma Batua, 1900-Italia 1986) # [[Gema Castillo]] dantzaria (Argentina, 1907-1979) # [[Yoly Saa]] egile-abeslaria (Pontevedra, 1992) # [[Aurora de Albornoz]] idazlea, poeta (Luarca, 1926 - Madril, 1990) # [[Newsha Tavakolian|Newsha TAvakolian]] artista (Teheran, 1981) # [[Pauleta Pamies]] dantzaria (Bartzelona, 1851-1937) # [[Teresina Boronat]] dantzaria (Katalunia, 1904-1983) # [[Maria de Avila]] dantzaria (Bartzelona, 1920-Zaragoza 2014) # [[Lola de Avila]] dantzaria (Guadalajara, 1949) # [[Claudia Faci]] dantzaria (Espainia, 1966) # [[Rosita Segovia]] dantzaria (Bartzelona, 1922-2003) # [[Ana Laguna]] dantzaria (Zaragoza, 1954) # [[Arantxa Argüelles]] dantzaria (Zaragoza, 1970) # [[Rosella Hightower]] dantzaria (AEB,1920- Frantzia,2008) # [[Violette Verdy]] dantzaria (Frantzia,1933-AEB,2016) # [[Marcia Brown]] dantzaria (AEB,1918-2015) # [[Cristina Aranda]] dantzaria (Madril, 1976) # [[Maria Gordon]] geologo, paleontologoa (Eskozia, 1864-1939) # [[Francisca Meléndez]] margolaria (1770-1825 Cádiz) # [[María Elisa Quinteros|Maria Elisa Quinteros]] politikaria (Txile, 1981) # [[Verona van de Leur]] gimnasta (Herbehereak, 1985) # [[Ruth Brown]] abeslaria (EEBB, 1928-2006) # [[Nancy Chodorow]] psikoanalistaa(AEB, 1944) # [[Liubov Jegorova (dantzaria)]] (Errusia 1880-Paris 1972) # [[Bronislava Nijinska]] dantzaria (Errusia 1891-AEB 1972) # [[Margarita Wallmann]] dantzaria (Alemania 1904- Monako 1992) # [[Victoria Garabato]] dantzaria (Argentina XX. mendea) # [[Susana Agüero]] dantzaria (Arhentina 1944-2012) # [[Mercedes Quintana]] dantzaria (Argentina, 1910-1996) # [[Dora del Grande]] dantzaria (Argentina, 1909-1966) # [[María Ruanova]] dantzaria (Argentina 1922-2016) # [[Inés Malinow]] idazlea (Argentina, 1922-1989) # [[Ana Itelman]] dantzaria (Txile 1927-Argentina, 1989) # [[Sole Giménez]] abeslaria (Paris/Murtzia, 1963) # [[Rafaela López Aguado de Rayón]] independentziaren aldeko heroina (Mexiko, 1754-1822) # [[Rita Pérez de Moreno]] independentziaren aldeko heroina (Mexiko, 1779-1861) # [[Montserrat Galí Boadella]] historialaria (Mexiko, 1947) # [[Lida Martinoli]] dantzaria (Argentina 1914-1994) # [[Yelena Smirnova]] dantzaria (Errusia 1888-Argentina 1934) # [[Hanya Holm]] dantzaria (Alemania 1893-AEB 1992) # [[Marilú Marini]] dantzaria (Argentina 1940) # [[Iris Marga]] dantzaria (Italia 1901-Argentina 1997) # [[Renate Schottelius]] dantzaria (Alemania 1921-Argentina 21998) # [[Agnes de Mille]] dantzaria (AEB 1905-1993) # [[Ana María Stekelman]] dantzaria (Argentina 1944) # [[Nieves Herrero Cerezo]] kazetaria (Madril 1957) # [[Inés Ballester]] kazetaria (Castelló 1958) # [[Edith Ditmas]] liburuzaina, idazlea (Ingalaterra, 1896-1986) # [[Aurora Bernárdez]] itzultzailea (Argentina 1920-Frantzia 2014) # [[Edith Aron]] itzultzailea (Alemania 1923-Londres 2020) # [[Ugné Karvelis]] itzultzalea (Lituania 1935-Paris 2002) # [[Carol Dunlop]] itzultzailea (AeB 1946, Frantzia 1982) # [[Elena Garro]] idazlea (Mexiko, 1916-1998) # [[Amalia Kahana - Carmon]] idazlea (Israel, 1926-2019) # [[Félicie de Fauveau]] eskultorea (Italia, 1802-1886) # [[Louise-Joséphine Sarazin de Belmont]] margolaria (Versalles, 1790- Paris, 1870) # [[Thérèse Eléonore Lingée]] diseinatzailea, grabatzaile (Paris, 1753-1833) # [[María Josefa Ascargorta y Rivera]] margolaria eta irakaslea (Madril, 1800-1850) # [[Maria Luisa Marchori]] margolaria (Madril, 1801-1900) # [[Chellsie Memmel]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1988) # [[Bárbara María Hueva]] margolaria (Madril, 1733-1772) # [[María del Olmo Ibáñez|María del Olmo Ibañez]] artxibozaina, idazlea, historialaria (Alacant, 1965) # [[Amparo Dávila]] idazlea, poeta (Mexiko, 1928-2020) # [[Maria Bashir]] Afganistaneko 1. emakumezko fiskala (1970) # [[Christina Lamb]] kazetaria (Londres, 1965) # [[Nujeen Mustafa]] aktibista errefuxiatua (Siria, 1999) # [[Cecilia McDowall]] musikaria (Londres, 1951) # [[Luzmaría Jiménez Faro]] idazlea (Madril, 1937-2015) # [[Marina de Castarlenas]] idazlea (Bartzelona, 1900-1974) # [[Clara Corral]] idazlea (Galizia, 1847-1908) # [[Salomėja Nėris]] idazlea (Lituania, 1904-1945) # [[Helena Paz Garro]] idazlea (Mexiko, 1939-2014) # [[Isabela Corona]] aktorea (Mexiko, 1913-1993) # [[Olivia Teroba]] idazlea (Mexiko, 1988) # [[Andrea Muriel]] idazlea (Mexiko, 1988) # [[Misty Copeland]] dantzaria (AEB, 1982 # [[Inmaculada Aguilar]] dantzaria (Kordoba, 1958) # [[Mercedes Alfonso]] dantzaria (Espainia, ? ) # [[Rocío Aragón]] dantzaria (Cádiz1925-Madril 2018) # [[Dores André]] dantzaria (Galizia 1958) # [[Else Granheim]] liburuzaina (Norvegia 1926-1999) # [[Carmen Magallón]] fisikaria (Aragoi, 1951) # [[Baya Hocine]] ekintzaile independentista aljeriarra (1940 - 2000) # [[Houda Benyamina]] film-zuzendari eta gidoilari frantsesa (1980) }} ==='''Berriak 2022''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Maria Bengoetxea]] efef'''''SORTUA''''' euskaltzalea, hizlaria (Ermua, 1906 - Zornotza, 2006) # [[Justi Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1919-2000) # [[Miren Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1915 - 2003) # [[Ane Elordi]] ef--'''''SORTUA''''' kazetaria, irakaslea, KORRIKAko koordinatzailea (Zornotza, 1991) # [[Isolina Pliego]] ----'''SORTUA''' maistra (Iruñea, 1886-Lodosa, 1968) # [[Ángela Alonso|Angela Alonso]] ef--'''SORTUA''' maistra (Lerin, 1899-Iruñea, 1986). # [[Oskia Ugarte]] ----'''SORTUA''' artearen historialaria eta kudeatzailea (Iruñea, 1978) # [[Elisa Arteta]] ef--'''SORTUA''' dantzaria eta koreografoa (Iruñea, 1980) # [[Isabel Aleman Irungarai]] ef--'''SORTUA''' emagina, Amaiurko alkatea (Amaiur, 1968) # [[Ioar Oteiza]] ef--'''''SORTUA''''' komunikatzailea, Durango Azokako komunikazio arduraduna (Lesaka, 1988) # [[Juanita Arenaza]] efef'''SORTUA''' errekatista (Arrasate, 1923-Mexiko, 2015) # [[Raisa Álava]] ----'''SORTUA''' artista (Zuhatza, 1990) # [[Asun Ibarrondo]] ef--'''SORTUA''' zerbitzaria, ostalaria (Elorrio, 1952) # [[Maitane Carballo]] ----'''SORTUA''' zinemagilea (Gasteiz, ?) # [[Idurre Frías]] ef--'''SORTUA''' futbol entrenatzailea (Gasteiz, 1991) # [[Ana Aguiriano]] ----'''SORTUA''' 1992ko Paralinpiar jokoetako kirolaria (Gasteiz, 1961) # [[Josefina Añua]] ----'''SORTUA''' Espainiako saskibaloi selekziorako hautatua izan zen lehenengo arabarra (Gasteiz, ?) # [[Leguncia de Echebarria]] ----'''SORTUA''' Durangoko kondesa (XI.mendea) # [[Elur Ulibarrena|Elur Ulibarrena Herce]] ----'''SORTUA''' museo kudeatzailea (Denia, 1969) # [[Kristina Berasain]] ef--'''''SORTUA''''' kazetaria (Lizarra) # [[Leire Malkorra]] ----'''SORTUA''' arkitektoa eta arkeologo (Tolosa, 1988 ) # [[Tania Reneaum Panszi]] ----'''SORTUA''' Amerikarteko Giza Eskubideen Batzordeko Idazkari Exekutiboa (Mexiko, ?) # [[Suylen Milanés]] efef'''SORTUA''' abeslaria (Kuba, 1971-2022) # [[Lynn Milanés]] ----'''SORTUA''' abeslaria (Kuba, 1970) # [[Ana Zamorano |Ana Zamorano Ruiz]] ----'''SORTUA''' bidaiaria (Sodupe, 1992) # [[Yaiza Romero]] ----'''SORTUA''' kirolaria, urpeko arrantza (Zornotza,? ) # [[Loren Eguren]] efef'''SORTUA''' ehun urteduna (Elorrio 1920-Zaldibar 2023) # [[Juliana Saratxaga]] ??--'''SORTUA''' pandero jotzailea, ehun urtekoa (Araia. 1911-2013) # [[Mireia Elkoroiribe]] ef--'''SORTUA''' politikaria (Abadiño, 1975) # [[Loiola Canales]] ef--'''SORTUA''' surflaria, irakaslea (Bilbo, 1995) # [[Susana Brunetti]] aktorea (Argentina, 1941-1974) # [[Mimí Pons]] vedette eta aktorea (Argentina, 1948) # [[Norma Pons]] vedette eta aktorea (Argentina, 1943-2014) # [[Tosca Musk]] zinemagilea (Hegoafrika, 1974) # [[Maye Musk]] modeloa eta dietista (Kanada, 1948) # [[Susana Dalmás]] irakaslea, politikaria (Uruguai, 1948-2012) # [[Francisca Júlia da Silva]] poeta (Brasil, 1871-1920) # [[Doris Daou]] astronomoa (Kanada, 1964) # [[Joany Kane]] gidoilaria, Passionflix plataformaren asmatzailea (AEB, XX. mendea) # [[Alessandra Torre]] Amazoneko maitasun eleberri idazle salduena, blogaria,(AEB, XX. mendea) # [[Sylvia Day]] idazlea (AEB, 1973) # [[Raffaella di Girolamo]] psikologoa, sexologoa (Txile, 1978) # [[Mariana di Girolamo]] aktorea (Txile, 1990) # [[Amparo Noguera]] aktorea (Txile, 1965) # [[Emilia Noguera]] aktorea, zuzendaria (Txile, 1983) # [[Sonja Vasić]] saskibaloi jokalaria (Serbia, 1989) # [[Thaïs Blume]] aktorea (Bartzelona, 1984) # [[Agnès Busquets]] aktorea (Tarragona, 1976) # [[Elena Espejo]] aktorea, ekoizlea (Tanger, 1930) # [[Marta Grau]] aktorea, antzerki-pedagogoa (Katalunia, 1891-1992) # [[Catalina Valls]] aktore, zuzendari, idazlea (Mallorca, 1906-1999) # [[Cristina Valls]] aktorea (Mallorca, 1901-1982) # [[Aina Villalonga]] antzerki-idazlea (Mallorca, 1883-1961) # [[Margalida Caimari]] poeta, ongilea (Kuba 1839-Mallorca 1921) # [[Rebekah Dawson]] astronomoa (AEB) # [[Julia de León]] astronomoa (Santa Kruz de Tenerife, 1977) # [[Audrey C. Delsanti]] astronomoa (Frantzia, 1976) # [[Juana Salabert]] idazlea (Frantzia-Espainia, 1962) # [[Milena Rudnitska]] ukraniar kazetaria, ekintzailea (1892-1976) # [[Manuela de los Herreros]] idazlea, administratzailea (Balearrak 1845-1911) # [[María Cánepa]] aktorea (Italia, 1921-Txile 2006) # [[Liliana Ross]] aktorea, zuzendaria (Italia-Txile, 1930-2018) # [[María Elena Duvauchelle]] aktorea (Txile, 1942) # [[Zinaida_Tusnolobova-Martxenko]] Armada Gorriko medika (Errusia, 1920) # [[Felipa de Souza]] aktibista portugaldarra (Tavira, 1556-Brasil, 1600) # [[Victorine Gorget]] Frantziako ikuzlea eta Parisko Komunan militante errepublikanoa (1843-1901) # [[Joséphine Marchais]] Frantses jornalaria, Komunan parte hartu izana (1837-1874) # [[Élisabeth Rétiffe]] Frantziako kartoi-fabrikatzailea, sozialista eta Communarde (1834-1882) # [[Léontine Suétens]] Ikuzlea eta 1871ko Parisko Komunan 'communarde-a' (1846-1891) # [[Tonka Tomicic]] modeloa eta aurkezlea (Txile, 1976) # [[Niní Marshall]] aktorea, gidoilaria, komediantea (Argentina, 1903-1996) # [[Antonella Costa]] aktorea, zuzendaria (Italia-Argentina, 1980) # [[Samira Negrouche]] idazlea, poeta (Aljeria, 1980) # [[Carolina Arregui]] aktorea (Txile, 1965) # [[Mayte Rodríguez]] aktorea, modeloa (Txile, 1989) # [[Elsie MacGill]] ingeniaria (Kanada, 1905-AEB 1980) # [[Helen Gregory MacGill]] epailea, kazetaria (Kanada 1864-1947 ) # [[Helen MacGill Hughes]] soziologoa (Kanada, 1903-1992) # [[Helen Hughes-Brock]] arkeologoa (Kanada, 1938) # [[Lauretta Ngcobo]] idazlea (Hego Afrika, 1931-2015) # [[Patricia Simón Carrasco]] kazetaria, idazlea (Malaga, 1983) # [[Emily Warren Roebling]] ingeniaria (AEB, 1843-1903) # [[E. Lilian Todd]] asmatzailea (AEB, 1865-1937) # [[Margaret Olivia Slocum Sage]] irakaslea, filantropoa (AEB, 1828-1918) # [[Ruth Crocker]] idazlea (AEB, 1946) # [[Loida Zabala Ollero]] potentzia egokituko kirolaria(Cáceres, 1987) # [[Maura Healey]] abokatua, politikaria (AEB, 1971) # [[Felicitas Guerrero]] dirudun dama, tiroz hila (Argentina, 1846-1872) # [[María Teresa Costantini]] aktorem, film-zuzendaria, gidoilaria (Argentina, 1949) # [[Alda Merini]] poeta, idazlea (Italia, 1931-2009) # [[María del Pilar Maspons y Labrós]] idazlea (1841-1907) # [[Asunción Balaguer]] aktorea (Bartzelona 1925-Madril 2019) # [[Teresa Rabal]] aktorea, abeslari (Bartzelona,1952) # [[María Luisa Merlo]] aktorea (Valentzia, 1941) # [[Rita Irasema]] barietate-artista, musikagile (Kuba, 1954) # [[Inés Rivadeneira]] mezzosopranoa, irakaslea (Lugo, 1928) # [[Isabel Pérez Dobarro]] piano-jolea, irakaslea (Coruña, 1992) # [[María Luisa Solá]] bikoiztaile-aktorea (Bartzelona, 1939) # [[Ana Diosdado]] idazle, aktore (Argentina, 1938-Madril 2015) # [[Mirtha Legrand]] aktorea, aurkezlea (Argentina 1927) # [[Amelia de la Torre]] aktorea (Guadalajara 1905-Madril 1987) # [[Josefina Díaz de Artigas]] aktorea (Argentina1891-Madril 1976) # [[Clara González]] abokatu, politikaria eta hezitzailea. (Kolonbia, 1900-1991) # [[Lynne Karen Deutsch]] astrofisikaria, astronomoa (AEB, 1956-2004) # [[Teresa Solana]] idazlea (Bartzelona, 1962) # [[Annemarie Heinrich]] argazkilaria (Alemania-Argentina, 1912-2005) # [[Alicia D'Amico]] argazkilaria (Argentina, 1933-2001) # [[María Cristina Orive]] argazkilaria (Guatemala, 1931-2017) # [[Luz Sánchez-Mellado]] kazetaria, idazlea (Alacant, 1966) # [[Gretchen Daily]] biologoa, biogeografoa (AEB, 1964) # [[Nina]] abeslaria, aktorea, enpresaburua (Bartzelona, 1966) # [[María Moreno (margolaria)|Maria Moreno]] (Madril, 1933-2020) # [[Fryda Shultz de Mantovani]] idazlea, kritikaria (Argentina, 1912-1978) # [[Alicia Jurado]] idazlea, akademikoa (Argenti-1948) # [[Marguerite Moreno]] aktorea (Frantzia-1871-1948 # [[María Rosa Oliver]] idazlea, aktibista (Argentina, 1898-1977) # [[Leonor Acevedo Suárez]] itzultzailea (Argentina, 1876-1975) # [[Harriet Shaw Weaver]] kazetaria, editorea (Ingalaterra, 1876-1961) # [[María Esther Vázquez]] idazlea (Argenti-1937-2017) # [[Carmen Bravo-Villasante]] itzultzailea, haur literaturan aitzindaria (Madril-1918-1994) # [[María Luisa Cresta de Leguizamón]] idazlea, irakaslea (Argentina-1918-2008) # [[Ana Garralón]] idazlea (Madril-1965) # [[Montse Pla]] aktorea (Madril, 1978) # [[Sarah Buschmann]] idazlea (Frantzia, 1992) # [[Montserrat Abelló]] idazlea (Katalunia, 1918-2014) # [[Lourdes Tello]] idazlea (Madril, 1974) # [[Maria Cabrera]] poeta, irakaslea (Katalunia) # [[Pelegrina Pastorino]] moda-erreportaria (Italia 1902-Argentina 1988) # [[Carmen Gallardo Martín-Gamero]] itzultzailea (Toledo 1874-Madril 1951) # [[Rosario Lacy]] 1.ginekologoa, zirujaua (Madril1891-1954) # [[María Mercedes Coroy]] aktorea (Guatemala, 1994) # [[Malú Gatica]] aktorea (Txile 1922-1997) # [[Vanessa Miller]] aktorea,idazlea (Txile, 1965) # [[Pilar Sordo]] psikologoa, idazlea (Txile, 1965) # [[Hortense Machu]] 1871ko Parisko Komunako kantiniersa (1836-1893) # [[Béatrix Excoffon]] 1871ko Parisko Komunako kanpaina-ospitaleko erizaina (1849-1916) # [[Dee Dee Bridgewater]] AEBko jazz-abeslaria (Memphis, 1950) # [[Anna Gas]] poeta, idazlea (Bartzelona, 1996) # [[Laia Martínez i López]] idazlea, itzultzailea, musikaria (Katalunia-Mallorca, 1984) # [[Elsa Astete Millán]] zaintzailea, idazlea (Argentina 1910-2001) # [[Luz Valdivieso]] aktorea (Txile 1977) # [[Francisca Lewin]] aktorea (Txile 1980) # [[Catherine Flon]] jostuna, heroia (Haiti 1772-1831) # [[Dédée Bazile]] heroia, kaleko saltzailea (Haiti XVIII-XIX. mendea) # [[Cécile Fatiman]] vudugilea, sacerdotisa (Dominikar Errepublika 1771-1883?) # [[Josefina de la Torre]] poeta, idazlea, antzezlea, abeslaria (Las Palmas Kanaria Handikoa, 1907-2002) # [[Maria Luisa Haitikoa]] erregina ezkontidea (Haiti, 1778-Italia ,1851) # [[Adelina Haitikoa]] enperatriz ezkontidea (Haiti 1820-1878) # [[Maria Clara Haitikoa]] enperatriz ezkontidea (Haiti 1758-1858) # [[Erzulie]] buduen maitasun eta edertasunaren jainkosa (Haiti) # [[Esperanza Parada Pedrosa]] margolaria (1928-2011) # [[Pino Ojeda]] idazle, margolari (Kanaria Handia, 1916-2002) # [[Suzy Vernon]] aktorea (Frantzia 1901-1997) # [[Rita Macedo]] aktorea, jostuna (Mexiko 1902-1991) # [[Julissa]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1944) # [[Perpetua Barjau Martín]] jostuna, maistra (Valentzia 1899-Mexiko 1939) # [[Elena Aub]] idazlea, editorea (Valentzia 1931- Madril 1937) # [[Estefania Cueto Puertas]] fusilatua, jostuna, komunista (Asturias 1899-1939) # [[Eladia García Palacios]] fusilatua, maistra, sozialista (Asturias 1904-1937) # [[Juana Álvarez Molina]] fusilatua, etxekoandrea (Valladolid 1897-Asturias 1937) # [[Belarmina Suárez Muñiz]] fusilatua, sindikalista (Asturias 1909-1938) # [[Teresa Santianes Giménez]] fusilatua, etxekoandrea (Asturias 1910-1937) # [[Anita Vázquez Barrancúa]] fusilatua, nekazaria, espioia, komunista (Asturias 1911-1938) # [[Maxima Vallinas Fernández]] fusilatua, etxekoandrea (Asturias 1896-1938) # [[Anita Orejas]] fusilatua, erizaina, sozialista (Asturias 1914-1937) # [[Gloria Alcahud]] margolaria (Valladolid, 1931) # [[Angelina Abad Cantavella]] irakaslea, idazlea (Castelló de la Plana, 1893-1965) # [[Antonieta Sanagustin]] jostuna (Huesca, 1924-2020) # [[Sarah Walmsley]] jostuna, aktorea, abeslaria (Britainia ?-1798) # [[Rocío Gutiérrez]] belar-hockey jokalaria (Cadiz, 1985) # [[Berta Riaza]] aktorea (Madril, 1927-2020) # [[Fuensanta Nieto]] arkitektoa (Madril, 1957) # [[Esther Pizarro]] eskultorea (Madril, 1967) # [[Mónica Domínguez Blanco]] kazetaria (Leon, 1984-2022) # [[Sara García Alonso]] biologoa, ikertzailea, astronautagaia (Leon, 1988) # [[Meganne Christian]] zientzialaria, astronautagaia (Britainia, 1987) # [[Manuela Álvarez Lozano]] filologoa, idazlea (Coruña, 1957) # [[Ana Arias Saavedra|Ana Arias Saavedra]] idazlea (Lugo, 1951) # [[Lucía Aldao]] idazlea (Coruña, 1982) # [[Xiana Arias]] poeta, kazetaria (Lugo, 1983) # [[Celsa Barja]] idazlea (Orense, 1966) # [[Pilar Beiro]] poeta (Carnota, 1958) # [[Emilia Calé |Emilia Calé Torres]] idazlea (Coruña, 1837-1908) # [[Paula Carballeira]] idazlea (Coruña, 1972) # [[Helena de Carlos Villamarín|Helena de Carlos]] idazlea (Ourense, 1964) # [[Valentina Carro]] itzultzaile, diseinatzailea, aktorea (Cambados, 1984) # [[Mercedes Castro]] idazlea (Ferrol, 1972) # [[Carmen Aranegui]] arkeologoa (Valentzia, 1945) # [[Helen Fisher]] antropologoa, biologoa (AEB, 1945) # [[Maria Toledo]] flamenko kantautore piano-jolea (Toledo, 1983) # [[Begoña Abad]] idazle, poeta (Burgos, 1952 ) # [[Laia Serra]] abokatua (Bartzelona, 1977) # [[María Victoria Moreno|Maria Victoria Moreno]] poeta (Valencia de Alcantara, 1939-Pontevedra, 2005) # [[Juana Teresa Juega López]] poeta(Galizia, 1885-1979) # [[Lupe Gómez]] idazlea (Coruña, 1972) # [[Herminia Fariña Cobián]] poeta (S.Compostela, 1904-1966) # [[Maria Magdalena Domínguez|Maria Magdalena Dominguez]] poeta (Pontevedra, 1922-2021) # [[María do Cebreiro]] poeta, idazlea (Galizia, 1976) # [[Alessandra Galloni]] Kazetaria (Italia, 1974) # [[Paz Esteban López]] Inteligentzia-funtzionarioa (Madril, 1958) # [[Beatriz Méndez de Vigo]] espioia (Madril, 1958) # [[Elisabet Benavent]] nobela erromantikoen idazlea (Valentzia, 1984) # [[Pilar Pallarés|Pilar Pallares]] poeta (Coruña, 1957) # [[Ánxeles Penas|Ánxeles Peñas]] artista, poeta (Curtis, 1943) # [[Luz Pichel]] idazlea (Lalin, 1947) # [[Luz Pozo Garza]] poeta (Ribadeo, 1922-Coruña, 2020) # [[Carmen Prieto Rouco]] poeta (Villalba, 1901-1977) # [[Matilde González Palau]] poeta (Almansa, 1912-2002) # [[Pilar Cibreiro]] poeta, idazlea (Galizia, 1952) # [[Alba Cid]] poeta, idazlea (Galizia, 1989) }} ==='''Berriak 2022''' ('''urria''')=== (Ordena: SORTUAK, IDAZLEAK, ASTRONOMOAK, GAINONTZEKOAK) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Leire Ibarguren]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta irakaslea (Azpeitia, 1979) # [[Cesarea Garbuno Arizmendi]] efef'''SORTUA''' enpresaburua (Errenteria, 1846-1933) # [[Izaskun Igoa]] ef--'''SORTUA''' idazlea, pedagogoa, zutabegilea (Ziga, 1995) # [[Maritxu Errazkin]] --ef'''SORTUA''' autobus-txofer aitzindaria (Azkoitia) # [[Ainhoa Nadia Douhaibi]] ----'''SORTUA''' ikertzaile eta idazlea (Oñati, 1983) # [[Aurea Etxaniz]] efef'''SORTUA''' erraketista (Soraluze, 1922 - Caracas, 2019) # [[Gema Arrugaeta]] ef--'''SORTUA''' argazkilaria (Ordizia, 1969) # [[Amaia Elizagoien]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria, idazlea, ipuin kontalaria (Baztan, 1994) # [[Anabel Sanz]] ef--'''SORTUA''' feminista, ekintzailea (Ermua, 1963) # [[Elena Mendizabal]] ----'''SORTUA''' artista, eskultorea (Donostia, 1960) # [[Sandra Garaioa]] ef--'''SORTUA''' irudigilea, ilustratzailea (Donostia, 1993) # [[Amaia Cazenave]] ----'''SORTUA''' kazetaria (Baiona, 1987) # [[Begoña Durruty]] ef--'''SORTUA''' ilustratzailea, idazlea (Arizkun, 1968) # [[Pilartxo Etxeberria]] ef--'''SORTUA''' doktorea, euskaltzain urgazlea (Teruel, 1947) # [[Eneritz Gorrotxategi]] ----'''SORTUA''' kazetaria (Gabiria, 1985) # [[Jaione Munarriz]] ef--'''SORTUA''' metereologoa (Idiazabal, 1981) # [[Christine Etchevers]] ef--'''SORTUA''' margolaria (Baiona, 1953) # [[Nerea Gastón]] ef--'''SORTUA''' arte-historialaria (Durango, 1995) # [[Usue Egia]] ----'''SORTUA''' ilustratzailea (Durango, 1992) # [[Elena Moreno Scheredre]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Bilbo) # [[Leoni Etxebarren]] efef'''SORTUA''' bertso-jartzailea (Urepele, 1924-Donibane Garazi, 2014) # [[Rosa Arregi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Mallabia, 1922-Valentzia, 2004) # [[Maria Amatriain]] --ef'''SORTUA''' hezitzailea (Azkoien, 1867-Azagra, 1955) # [[Carmen Cascante]] efef'''SORTUA''' maistra (Abaigar, 1885-Madril, 1982) # [[Blasa Morales]] ----'''SORTUA''' maistra (Nafarroa, XIX-XX) # [[Julita Beraza|Julia Beraza]] efef'''SORTUA''' erraketista # [[Mariolein Sabarte Belacortu]] ----idazlea '''SORTU''' (Herbehereak, 1944) # [[Mercedes Diaz Morales]] tren geltokiburua '''SORTU''' (Araba, 1902-1982) # [[Anna Pavlyk]] '''IDAZLEA''' eta ekintzaile (Ukraina, 1855-1928) # [[Hanna Arsenych-Baran]] idazlea (Ukraina, 1970-2021) # [[Hanna Barvinok]] idazlea (Ukraina, 1828-1911) # [[Klymentyna Popovych-Boiarska]] idazlea (Ukraina, 1863-1945) # [[Myroslava Sopilka]] idazlea (Ukraina, 1897-1937) # [[Bushra al-Maqtari]] idazlea, ekintzailea (Yemen, 1979) # [[Matilde Zapata]] idazlea, (Sevilla-Santander, 1906-1938) # [[Matilde Elena López]] idazlea (Salvador, 1929-2010) # [[Aída Cartagena Portalatín]] idazlea (Ukraina, 1828-1911) # [[Alcira Soust Scaffo]] idazlea (Uruguai, 1924-1997) # [[Luisa Carnés]] idazlea (Madril, 1905-1964) # [[Concha Castroviejo]] idazlea (Coruña, ç 1910-1995) # [[Zaruhi Bahri]] idazlea, gizarte ekintzailea (Armenia, 1880-1958) # [[Hanna K. Korany]] idazlea (Siria, 1870-1898) # [[Porochista Khakpour]] elebegilea (Siriar-Estatubatuarra, 1978) # [[Salma Kuzbari]] idazlea, feminista (Libano, 1923-2006) # [[Tsehay Melaku]] idazlea (Etiopia, 1952) # [[Rangina Hamidi]] idazlea, politikaria, ekintzailea (Afganistan, 1978) # [[Louise Aslanian]] idazlea, ekintzaile komunista (Iran-Frantzia, 1904-1945) # [[Fatemeh Keshavarz]] idazlea (Iran-AEB, 1952) # [[Senedu Gebru]] idazlea (Etiopia, 1916-2009) # [[Hayganuş Mark]] idazlea (Armenia, 1885-1966) # [[Khosrovidukht]] idazlea, musikagilea (Armenia, VIII. mendea) # [[María Dolores Masana]] kazetaria, idazlea (Bartzelona, 1936) # [[Marija Strojnik]] '''astronomoa''' (Eslovenia, 1950) # [[Linda Spilker]] astronomoa (AEB, 1890-1981) # [[Constance M. Rockosi]] astronomoa (AEB, 1980) # [[Julena Steinheider Duncombe]] astronomoa (AEB, 1911-2003) # [[Marie-Jeanne de Lalande]] astronomoa (1768, 1832) # [[Rosaly Lopes]] astronomoa (Brasil, 1957) # [[Nikole Lewis]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Nicole Capitaine]] astronomoa (Frantzia, 1948) # [[Paulina Lira]] astronomoa (Txile, XX. mendea) # [[Rachel Mandelbaum]] astronomoa (AEB, 1977) # [[María Cristina Pineda Suazo]] astronomoa (Honduras, 1954) # [[Mirjana Povic]] astronomoa (Serbia, 1981) # [[Muriel Mussells Seyfert]] astronomoa (AEB, 1909-1997) # [[Isabel Márquez Pérez]] astronomoa (Badajoz, 1967) # [[Josefa Masegosa Gallego]] astronomoa (Almeria, 1957) # [[Agnes Mary Clerke]] astronomoa (Irlanda, 1842-1907) # [[Yuki Okoda]] astronomoa (Japonia, 1990) # [[Denise C. Stephens]] astronomoa (AEB, 1973?) # [[Sarah Tuttle]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Chanda Prescod-Weinstein]] astronomoa (AEB, 1982) # [[Kyongae Chang]] astrofisikaria (Hego Korea, 1946) # [[Jessie Christiansen]] astrofisikaria (Australia, XX.mendea) # [[Rachel Somerville]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Susan Jane Cunningham]] matematikaria, astronomoa (AEB, 1842-1921) # [[Phoebe Waterman Haas]] astronomoa (AEB, 1882-1967) # [[Luisa Landová-Štychová]] astronomoa (Austria-Hungaria, 1885-1965) # [[Anna Estelle Glancy]] astronomoa (AEB, 1883-1975) # [[Margaret Mayall]] astronomoa (AEB, 1902-1995) # [[Martha P. Haynes]] astronomoa (AEB, 1951) # [[Ilse Cleeves]] astrofisikaria (AEB, XX. mendea) # [[Carolin Crawford]] astronomoa (Erresuma Batua, 1963) # [[Janine Connes]] astronomoa (Frantzia, 1934) # [[Joy Crisp]] geologoa, astronomoa (AEB, XX.mendea) # [[Florence Cushman]] astronomoa (AEB, 1860-1940) # [[Rosina Dafter]] astronomoa (Australia, 1875-1959) # [[Mary Osborne|Mary Osbone]] Gitarrista (AEB, 1921-1992) # [[Olga Smirnova]] dantzaria (Errusia, 1991) # [[Olga Smirnova (borrokalaria)]] borrokalaria (Errusia, 1979) # [[Conchita Martínez]] tenislaria (Huesca, 1972) # [[Margaret Lindsay]] aktorea (AEB, 1910-1981) # [[Cristina Cruz Mínguez]] aktorea (Espainia, 1983) # [[Mercedes Díaz]] aktorea (Espainia, 1894-1960) # [[Elise Harmon]] asmatzailea (AEB, 1909-1985) # [[Ingeborg Hochmair]] asmatzailea (Austria, 1953) # [[Ada Henry Van Pelt]] asmatzailea (AEB, 1838-1923) # [[Elizabeth Lee Hazen]] asmatzailea (AEB, 1885-1975) # [[Ruth Handler]] asmatzailea (AEB, 1916-2002) # [[Lil Hardin Armstrong]] musikagilea (AEB, 1898-1971) # [[Ruth Brito]] triatleta (Lanzarote, 1980) # [[Ana María Alonso Zarza]] geologoa, ikertzailea (Avila, 1962) # [[Chantal Loïal]] dantzaria eta koreografoa (Guadalupe, Frantzia, 1969) # [[Melba Liston]] tronboijolea, musikagilea (AEB, 1926-1999) # [[Alice Coltrane]] pianojolea, musikagilea (AEB, 1937-2007) # [[Mahsa Amini]] erahila(Iran, 2000-2022) # [[Mélanie Joly]] politikaria (Kanada, 1979) # [[Nazanin Boniadi]] aktorea (Iran, 1980) # [[Roxana Saberi]] kazetari atxilotua Iranen (AEB, 1977) # [[Lili Reinhart]] aktorea (AEB, 1996) # [[Kiernan Shipka]] aktorea (AEB,1999) # [[Wanuri Kahiu]] zine-zuzendaria (Kenya, 1980) # [[Eduarda Mansilla]] idazlea, musikagilea (Argentina, 1834-1892) # [[Agustina Ortiz de Rozas]] politikaria, filantropoa (Argentina, 1816-1898) # [[Pauline de Meulan]] idazlea eta kazetaria (Frantzia, 1773-1827) # [[Margaret Satterthwaite]] Epaile eta legelarien independentziaren gaineko Kontalari Berezia (AEB) # [[Miren Arenzana Letamendi|Miren Arenzana Letamendia]] artista, eskultorea (Bilbo, 1965) # [[María Gay]] mezzosopranoa (Bartzelona 1876-1943) # [[Isabella Colbran]] mezzosoprano (Madril, 1784 - Bolonia, 1845) # [[Florence Van de Walle]] jornalari belgikarra, communarde Parisko Komunan (1838 - ) # [[Pétroleuse (Parisko Komunako su-emaileak)]] Parisko Komunako su-emaileak (1871) # [[Manuela Rosas]] ekintzaile politikoa (Argentina, 1817-1898) # [[Camila O'Gorman]] maitasunagatik fusilatua (Argentina, 1825-1848) # [[Blanca Podestá]] aktorea (Argentina, 1889-1967) # [[María Podestá]] aktorea (Argentina, 1875-1954) # [[Marianne Beth]] abokatua (Viena, 1889-1984) # [[Diana Russell]] soziologoa eta ekintzailea (Hego Afrika, 1938-2020) # [[María Esther Podestá]] aktorea (Argentina, 1896-1954) # [[Susú Pecoraro]] aktorea (Argentina, 1952) # [[Mona Maris]] aktorea (Argentina, 1901-1991) # [[Ana Perichon]] aristokrata frantsesa (1775-1847) # [[María Luisa Bemberg]] aktorea (Argentina, 1922-1995) # [[Zully Moreno]] aktorea (Argentina, 1920-1999) # [[Luz Gabás]] idazlea, politikaria (Huesca, 1968) # [[Ángela Jeria]] arkeologoa, ??idazlea?? (Txile, 1926-2020) # [[Biblioteken eguna]] # [[Luisa de Medrano]] akademikoa, poeta eta filosofoa (1484-1527) # [[Begum Rokeya]] idazlea eta ekintzaile feminista (Kalkuta, 1880-1932) # [[María Antinea]] aktorea (Jaen,Argentina, 1915-1991) # [[Mecha Ortiz]] aktorea (Argentina, 1900-1987) # [[Orfilia Rico]] aktorea (Uruguai,Argentina, 1871-1936) # [[Nury Montsé]] aktorea (Argentina, 1917-1971) # [[Silvana Roth]] aktorea, politikaria (Italia,Argentina, 1923-2010) # [[Marta Extramiana]] idazlea, ilustratzailea, (Gasteiz, 1964) # [[Vida Akoto Bamfo]] epailea (Ghana, 1949) # [[Celma Ribas]] abeslaria (Angola, 1982) # [[Beatriz Matar]] aktorea (Argentina, 1954) # [[Lita Stantic]] zine-zuzendaria, gidoilaria (Argentina, 1942) # [[Graciela Borges]] aktorea (Argentina, 1917-1971) # [[Esther Borao]] ingeniaria, asmatzailea (Zaragoza, 1988) # [[Mary Daly]] filosofo feminista (AEB, 1928-2010) # [[Terry McMillan]] idazlea (AEB, 1951) # [[Esther Rebato Ochoa]] antropologoa, ikertzailea (Bilbo,1957) # [[María Herrera]] motoziklista (Toledo, 1996) # [[Ana Carrasco]] motoziklista (Murtzia, 1997) # [[Elena Rosell]] motoziklista (Valentzia, 1986) # [[Juana Viale]] aktorea, aurkezlea (Argentina, 1982) # [[Manuela Viale]] aktorea (Argentina, 1991) # [[Silvia Legrand]] aktorea (Argentina, 1927-2020) # [[Marcela Tinayre]] aurkezlea, enpresaburua (Argentina, 1950) # [[Dolores Fonzi]] aktorea (Argentina, 1978) # [[Florencia Raggi]] modeloa, aktorea (Argentina, 1972) # [[Nilda Raggi]] aktorea, zuzendaria (Argentina, 1938) # [[Ana Celentano]] aktorea (Argentina, 1969) # [[Danielle Casanova]] Frantziako militante komunista eta erresistentziako kidea (1909-1943) # [[Fanny Gallot]] Frantziako historialaria (1981 - ) # [[Eulalie Papavoine]] Parisko Komunako erizaina, ustezko su-eragilea (1846-1875) # [[Claudia di Girolamo]] aktorea, zuzendaria, aktibista (Txile, 1956) # [[Adriana Barraza]] aktorea, maistra, zuzendaria (Mexiko, 1956) # [[Fernanda Mistral]] aktorea (Argentina, 1934) # [[Big Mama Thornton]] blues abeslaria (AEB, 1926-1984) # [[Lita de Lázzari]] etxekoandre mediatikoa (Argentina, 1925-2015) # [[China Zorrilla]] aktorea, zuzendaria (Uruguai, 1922-2014) }} ==='''Berriak 2022''' ('''iraila''')=== (Ordena: SORTU, ASTRONOMOAK, BESTELAKOAK) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Arantza San Sebastian]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, hezkuntzako aholkularia (Donostia, 1958) # [[Izaskun Etxeberria]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta irakaslea (Altsasu, 1964) # [[Kristina Saralegi]] efef'''SORTUA''' baserritarra, abeltzaina, talogilea (Leitza, 1974-2022) # [[Gotzone Sestorain]] ef--'''SORTUA''' baserritarra, poeta, irrintzilaria (Leitza, 1965) # [[Victoria Ariño]] efef'''SORTUA''' filantropoa (Ermua, 1889-1974) # [[Ines Bengoa]] ef--'''SORTUA''' ipuin kontalaria (Tenerife-Lizarra, 1973) # [[Jeronima Uriarte Elizalde]] ----'''SORTUA''' filantropoa, ongile (Lizarra, 1855-1929) # [[Emilia Goyena Arraiza]] ef--'''SORTUA''' idazlea, ekintzaile (Lizarra, 1916-1999) # [[Garbiñe Basarte]] ef--'''SORTUA''' kale-artista, muralista (Lizarra, 1976) # [[Libe Agirre]] ef--'''SORTUA''' irrati esataria, kazetaria, (Meñaka) # [[Irati Martin]] ef--''SORTUA''' futbolaria (Durango, 2003) # [[Anne-Marie Lagarde]] ----'''SORTUA''' idazlea eta ikertzaile (Zuberoa, 1944) # [[Edurne Azpitarte]] ef--'''SORTUA''' areto-futbolaria (Garai, 1978) # [[Carmen Pérez Rodrigo]] ef--'''SORTUA''' Euskal Herriko Medikuntzaren Errege Akademiaren lehenengo emakumezkoa (Alonsotegi, 1960) # [[Mariela SR Coline Fanon]] '''SORTUA''' Haur lapurtua (Guatemala, 1968) # [[Felisa Ventura]] ef--'''SORTUA''' erizaina eta emagina (Eibar, 1902-1959) # [[Ana Belén Pintado]] ef--'''SORTUA''' haur lapurtua (Madril, 1973) # [[Mariam al-Asturlabi]] '''ASTRONOMOAK''' Alepo astrolabio-egilea (Siria, X. gizaldian) # [[Nadia Zakamska]] astronomoa (Errusia, 1979) # [[Idit Zehavi]] astronomoa, ikertzailea (Israel, 1969) # [[Louise Webster]] astronomoa, fisikaria (Australia, 1941-1990) # [[Alycia J. Weinberger]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Fiammetta Wilson]] astronomoa (Erresuma Batua, 1864-1920) # [[Jennifer Wiseman]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Rosemary Wyse]] astronomoa (Erresuma Batua, 1957) # [[Alice Grace Cook]] astronomoa (Erresuma Batua, 1877-1958) # [[Priscilla Fairfield Bok]] astronomoa (AEB, 19896-1975) # [[Shadia Habbal]] astronomoa (Siria, XX. mendea) # [[Deborah Dultzin Kessler]] astronomoa (Mexiko, 1945) # [[María Luisa Aguilar]] astronomoa(Jauja Peru 1938) # [[Claire Armstrong]] astronomo amateurra (Britania) # [[Emma Vyssotsky]] astronomoa (AEB, 1894-1975) # [[Julie Vinter Hansen]] astronomoa (Danimarka, 1890-1960) # [[Gladys Vergara]] astronomoa (Uruguai, 1928-2016) # [[Esmeralda Mallada]] astronomoa (Uruguai, 1937) # [[Jacqueline Hewitt]] astronomoa (EEBB, 1958) # [[Catherine Heymans]] astronomoa (Britainia, XX. mendea) # [[María Teresa Ruiz]] astronomoa (Txile, 1946) # [[Silvia Torres Castilleja]] astronomoa (Mexiko, 1940?) # [[Gloria Suzanne Koenigsberger Horowitz]] astronomoa (Mexiko, XX. mendea) # [[Silvana Navarro Jiménez]] astronomoa (Mexiko, XX. mendea) # [[Meg Urry]] astronomoa (AEB, 1945) # [[Maura Tombelli]] astronomoa (Italia, 1952) # [[Jana Tichá]] astronomoa (Txekia, 1965) # [[Alenush Terian]] astronomoa (Iran, 1920-2011) # [[Bobbie Vaile]] astronomoa (Australia, 1959-1996) # [[Ann Hornschemeier]] astronomoa (EEBB, XX. mendea) # [[Svetlana Guerasimenko]] astronomoa (Ukraina, 1945) # [[Jen Gupta]] astrofisikaria (Britaina, XX. mendea) # [[Maria Antonella Barucci]] astronomoa (Italia, XX. mendea) # [[Merieme Chadid]] astronomoa (Maroko, 1969) # [[Madge Adam]] astronomoa (Erresuma Batua, 1912-2001) # [[Karlina Leksono Supelli]] astronomoa, filosofoa (Indonesia, 1958) # [[Annapurni Subramaniam]] astronomoa (India, XX. mendea) # [[Paris Pişmiş]] astronomoa (Turkia-Mexiko, 1911-1999) # [[Jane Squire]] astronomoa, idazlea, aktibista (Ingalaterra, 1686-1743) # [[Maritza Soto]] astronomoa (Txile, 1990) # [[Sara Seager]] astronomoa (Kanada, 1971) # [[Caterina Scarpellini]] astronomoa, metereologoa (Italia, 1808-1873) # [[Lenka Šarounová]] astronomoa (Txekia, 1973) # [[Anneila Sargent]] astronomoa (Erresuma Batua, 1942) # [[Carlota de Sajonia-Meiningen]] astronomoa (Alemania, 1751-1827) # [[Jen Gupta]] astrofikaria (Britainia, XX. mendea) # [[Pilar Ruiz-Lapuente]] astronomoa (Bartzelona, 1964) # [[Monica Rubio (astronomoa)]] astronomoa (Txile, 1955) # [[Claudine Rinner]] astronomoa (Frantzia, 1965) # [[Julia Riley]] astronomoa (Britainia, XX. mendea) # [[Mercedes Richards]] astronomoa (Jamaika, 1955-2016) # [[Gabrielle Renaudot]] astronomoa (Frantzia, 1887-1962) # [[Hilkka Rantaseppä-Helenius]] astronomoa (Finlandia, 1925-1975) # [[Zinaída Akséntieva]] astronomoa (Ukraina, 1900-1969) # [[Mary Proctor]] astronomoa (Erresuma Batua, 1862-1957) # [[Helen Dodson Prince]] astronomoa (AEB, 1905-2002) # [[Yelena Pitieva]] astronomoa (Errusia, XX.mendea) # [[Louise du Pierry]] astronomoa (Frantzia, 1746-1807) # [[Ľudmila Pajdušáková]] astronomoa (Eslovakia, 1916-1979) # [[Feryal Özel]] astronomoa (Turkia/AEB, 1975) # [[Mazlan Othman]] astronomoa (Malaysia, 1951) # [[Sally Oey]] astronomoa (AEB, 1984) # [[Janina Ochojska]] astronomoa (Polonia, 1955) # [[Yaël Nazé]] astronomoa (Belgika, 1955) # [[Camila Navarrete]] astronomoa (Txile, XX. mendea) # [[Sultana N. Nahar]] astronomoa (Pakistan, 1990) # [[Carolyn Porco]] astronomoa (AEB, 1953) # [[Anne Sewell Young]] astronomoa (AEB) # [[Margaretha Kirch]] astronomoa (Alemania) # [[Eva Grebel]] astronomoa (Alemania) # [[Erika Böhm-Vitense]] astronomoa (Alemania-AEB) # [[Elizabeth Alexander]] irrati-astronomoa, geologoa, fisikaria (Erresuma Batua, 1908-1958) # [[Victoria Kaspi]] astrofisikaria (AEB-Kanada, 1967) # [[Ma Chung-pei]] astronomoa (Txina) # [[Maud Worcester Makemson]] astronomoa (AEB, 1891-1977) # [[Ala Masévich]] astronomoa (Georgia, 1918-2008) # [[Karen Masters]] astronomoa (Erresuma Batua, 1979) # [[Janet Akyüz Mattei]] astronomoa (Turkia, 1943-2004) # [[Naomi McClure-Griffiths]] astronomoa (Turkia, 1943-2004) # [[Susan McKenna-Lawlor]] astronomoa (AEB, 1975) # [[Karen Jean Meech]] astronomoa (AEB, 1959) # [[Anja Cetti Andersen]] astronomoa (Danimarka, 1965) # [[Duília de Mello]] astronomoa (Brasil, 1963) # [[Ruth Murray-Clay]] astronomoa (AEB, XX.mendea) # [[Alice Archenhold]] astronomoa (Alemania, 1874-1943) # [[Anne Archibald]] astronomoa (Kanada- Erresuma Batua, 1976) # [[Elizabeth Lada]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Nidia Morrell]] astronomoa (Argentina, 1953) # [[Teresa Lago]] astronomoa (Portugal, 1947) # [[Gemma Lavender]] astronomoa (Erresuma batua, 1986) # [[Farzana Aslam]] astronomoa, fisikaria (Pakistan, XX.mendea) # [[Pauline Barmby]] astronomoa (Kanada, 1972) # [[Margaret Lindsay Huggins]] astronomoa (Erresuma Batua 1948-1915) # [[Gemma Lavender]] astronomoa (Erresuma Batua, 1986) # [[Helen Lines]] astronomoa (AEB, 1918-2001) # [[Martha Betz Shapley]] astronomoa (AEB, 1890-1981) # [[Christy A. Tremonti]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Elizabeth Beckley]] argazkilari astronomikoa (Britaina Handia, 1846-1927) # [[Ewine van Dishoeck]] astronomo eta fisikaria (Herbehereak, 1955) # [[Kathleen Ollerenshaw]] astronomoa eta matematikaria (Britaina Handia, 1912-2014) # [[Anna Frebel]] astronomoa (Alemania, 1980) # [[Alicia M. Soderberg]] astrobomoa (AEB, 1977) # [[Caroline Furness]] astronomoa (AEB, 1869-1936) # [[Ethel Bellamy]] astronomo, sismologo (Erresuma Batua, 1981-1960) # [[Amy Barger]] astronomoa (AEB, 1971) # [[Yevguenia Bugoslávskaia]] astronomo sobietarra (1899-1960) # [[Reysa Bernson]] astronomoa (Frantzia, 1904-1944) # [[Elizabeth Brown]] astronomoa (Erresuma Batua, 1830, 1899) # [[Miriam Burland]] astronomoa (Kanada, 1902-1996) # [[María Herreros|Maria Herreros]] ilustratzailea, (Valentzia, 1983) # [[Yelena Davydova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1961) # [[Zoja Grancharova]] gimnasta artistikoa (Bulgaria, 1966) # [[Natalia Kutxinskaia|Natalia Kuchinskaya]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1949) # [[Larisa Petrik]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1949) # [[Dörte Thümmler|Dorte Thummler]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1974) # [[Klaudia Rapp]] gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Jelena Grosheva]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1979) # [[Lăcrămioara Filip|Lacramioara Filip]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Yun Mi Kang]] gimnasta artistikoa (Korea, 1988) # [[Isabelle Severino]] gimnasta artistikoa (Paris, 1980) # [[Mo Huilan|Mo Hullan]] gimnasta artistikoa (Txina, 1979) # [[Xuan Liu]] gimnasta artistikoa (Txina, 1979) # [[María Teresa Vera]] musikagilea, gitarra-jolea (Kuba, 1895-1965) # [[Nadine Heredia]] politikaria, Lehen dama (Peru, 1976) # [[Carolina Malchair]] gimnasta erritmikoa (Malaga, 1982) # [[Liliana Vitale]] musikagilea, abeslaria (Argentina, 1959) # [[Rosario Ustáriz Borra]] poeta (Echo, 1927- Jaca, 2009) # [[Karin Ohlenschläger|Karin Ohlenschlager]] arte kudeatzailea (Alemania, 1959 + Gijon, 2022) # [[Elise Ray]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1982) # [[Noor Jordaniakoa]] arkitektoa, erregina ohia (AEB, 1951) # [[Joyce DiDonato]] mezzosopranoa (AEB, 1969) # [[Susan Graham]] mezzosopranoa (AEB, 1960) # [[Simona Amânar]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Amy Chow]] gimnasta artistikoa (Kaliformia, 1978) # [[Kristen Maloney]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1981) # [[Tasha Schwikert]] gimnasta artistikoa (Las Vegas, 1984) # [[Liudmila Yezhova]] gimnasta artistikoa (Mosku, 1982) # [[Courtney McCool]] gimasta artistikoa (Kansas, 1988) # [[Patrizia Ciofi]] mezzosopranoa (Italia, 1967) # [[Miah Persson]] sopranoa (Suedia, 1969) # [[Karita Mattila]] sopranoa (Finlandia, 1960) # [[Anne Sofie von Otter]] mezzosopranoa (Suedia, 1955) # [[Birgitta von Otter]] kazetaria, idazlea (Hungaria-Suedia, 1939) # [[Vera Rozsa]] abeslaria, kantu-maistra (Hungaria, 1917) # [[Ileana Cotrubaş]] abeslaria, kantu-maistra (Errumania, 1939) # [[Hannah Wilke]] artista, performacelaria (AEB, 1940-1993) # [[Jelena Dolgopolova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1975) # [[Rozalia Galiyeva|Rozaliya Galiyeya]] Gimnasta artistikoa (Uzbekistan,1977) # [[Kim Zmeskal]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1976) # [[Wendy Bruce]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1992) # [[Betty Okino]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1975) # [[Kerri Strug]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1977) # [[Elena Gómez Servera|Elena Gomez]] gimnasta artistikoa (Manacor, 1985) # [[Eva Hesse]] eskultorea (Alemania/AEB, 1936-1970) # [[Yvonne Rainer]] dantzaria, koreografoa (AEB, 1934) # [[Dorothea Röschmann]] sopranoa (Alemania, 1967) # [[Teresa Stratas]] sopranoa (Kanada, 1938) # [[Laura Campos]] gimnasta artistikoa (Merida, 1988) # [[Barbara Ehrenreich]] saiakeragile eta gizarte ekintzailea (EEBB, 1941-2022) # [[Silvia Bel]] aktorea (Bartzelona, 1970) # [[Lucy R. Lippard]] idazlea, arte-kritikaria (AEB, 1937) # [[Alina Szapocznikow]] eskultorea, holokaustotik bizirik ateratakoa (Polonia, 1926-Frantzia1970) # [[Nancy Holt]] eskultorea (AEB, 1938-2014) # [[Beverly Pepper]] eskultorea (AEB, 1922-2020) # [[Barbara Rose]] arte-kritikaria (AEB, 1936-2020) # [[Anne Truitt]] eskultorea (AEB, 1921-2004) # [[Mary Pinchot Meyer]] eskultorea (AEB, 1920-1964) # [[Lotte Lenya]] abeslaria, aktoreaa (Viena, 1898-1981) # [[Evelyn Lear]] sopranoa (AEB, 1926-2012) # [[Gisela May]] aktorea, abeslaria, irakaslea (Alemania, 1924-2016) # [[Hildegard Knef]] abeslaria, aktorea, idazlea (Alemania, 1925-2002) # [[Ute Lemper]] aktorea, abeslaria (Alemania, 1963) # [[Greta Keller]] mezzosopranoa, aktorea (Austria, 1903-1977) # [[Soile Isokoski]] sopranoa (Finlandia, 1957) # [[María Cruz Berrocal]] arkeologoa (España. XX. mendea) # [[Leily Santizo]] abokatua (Guatemala) # [[Nineth Montenegro]] politikaria (Guatemala, 1957) # [[Siomara Sosa]] fiskala (Guatemala, 1975) # [[Lucrecia Hernández Mack]] politikaria (Guatemala, 1973) # [[Nerea Aresti]] historialaria (Bilbo, 1961) # [[Ellen Beeman]] idazle, bideojokogilea (AEBo, 1964) # [[Kathleen Battle]] sopranoa (AEB, 1948) # [[Zury Ríos]] politikaria (Guatemala, 1968) # [[Sandra Torres]] politikaria (Guatemala, 1955) # [[Marta Luxán]] soziologoa (Bilbo, 1970) # [[Harolyn Blackwell]] sopranoa (AEB, 1955) # [[Carol Vaness]] sopranoa (AEB, 1952) # [[Hanna Hammarström]] asmatzailea (tel. kablea) (Suedia, 1829-1914) # [[Laura Mora]] zinema zuzendaria (Kolonbia, 1981) # [[Isa Campo]] zinema zuzendaria (Oviedo, 1975) # [[Susan Tedeschi]] abeslaria (AEB, 1970) # [[Mary Hallock-Greenewalt]] asmatzailea (siria-AEB, 1871-1950) # [[Sarah Guppy]] asmatzailea (Britainia, 1770-1852) # [[Melissa George]] asmatzailea, aktorea (Australia, 1976) # [[Rachel Blanchard]] aktorea (Kanada, 1976) # [[Txaro Arrazola]] artista, margolaria (Gasteiz, 1963) # [[Cristina Lucas]] artista, feminista (Ubeda, 1973) # [[Laura Mulvey]] zinema feminista teorialaria (Oxford, 1941) # [[Vi Redd]] jazz abeslaria, saxofoi jolea (AEB, 1928) # [[Sweet Emma Barrett]] jazz abeslaria, pianojolea (AEB, 1897-1983) # [[Terin Humphrey]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1986) # [[Hollie Vise]] gimnasta artistikoa (Texas, 1987) # [[Renske Endel]] gimnasta artistikoa (Herbereak, 1983) # [[Dominique Moceanu|Dominique Moceau]] gimnasta artistikoa (Kalifornia, 1981) # [[Amanda Borden|Amanda Border]] gimnasta artistikoa (Ohio, 1977) # [[Jaycie Phelps]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1979) # [[Olesia Dudnik]] gimnasta artistikoa (Ukrania, 1974) # [[Jadiyetu El Mohtar]] Fronte Polisarioaren Espainiako Ordezkaritzako kidea (Sahara, 1959) # [[Staša Zajović|Stasa Zajovic]] feminista, giza eskubideen aldeko aktibista (Montenegro, 1953) # [[Lepa Mladjenovic]] feminista, giza eskubideen aldeko aktibista LGBT (Belgrad, 1954) # [[Manuela Martelli]] zinema aktore eta zuzendaria (Santiago, Txile, 1983) # [[Sultana Khaya]] saharar ekintzailea (Sahara ??) # [[Salma Solaun]] gimnasta erritmikoa (Gasteiz, 2005) # [[Elena López Riera|Elena Lopez Riera]] zinegilea (Orihuela, 1982) # [[Martina de Zuricalday]] enpresaburua (Bilbo, 1839-1932) # [[Isabel Cadenas]] kezetaria, dokumentalista (Basauri, 1982) # [[Margarita Salaberria Galarraga]] diplomatikoa (Madril?, 1911-2000) # [[Aline Griffith]] kondesa, espioia (AEB, 1923-2017) # [[Anne-Marie Ménand]] communarde, Parisko Komunan ibilitako emakumea (Frantzia, 1837- ) # [[Louise Pioger]] communarde, Parisko Komunan ibilitako emakumea (Frantzia, 1848-1920) # [[Marisa Linton]] Frantziako Iraultzan espezializatutako historiagilea (Erresuma Batua, 1848-1920) # [[Michèle Riot-Sarcey]] Historia garaikideko eta genero-historiako irakaslea (Frantzia, 1943- ) # [[Emakumeak Parisko Komunan]] (Frantzia, 1871) }} === Hobetuak 2022 === {{zutabeak|kopurua=3| # [[Maite Maruri]] opera abeslaria (Plentzia, 1979) # [[Maria Angeles Mezkiritz|Maria Angeles Mezkiriz]] nafar arkeologoa (Faltzes, 1929) # [[María Francés]] nafar aktorea (Tutera, 1887-1987) # [[Violeta Parra]] abeslaria eta musikagilea (Txile, 1917-1967) # [[Nekane Sarobe]] bikoizlea (Donostia, 1953) # [[Consuelo Flecha]] pedagogoa (Bilbo, 1948) # [[Beatriz Martinez de Antoñana]] aktorea (Araba,1975) # [[Susan B. Anthony]] feminista eta sufragista (EEBB) # [[Margot Frank]] Holokaustoaren biktima, Ana Franken ahizpa (Alemania,1926-1945) # [[Elisabeth Larena]] aktorea (Bizkaia, 1989) # [[Arantza Idiazabal Gorrotxategi]] irakaslea eta euskaltzain urgazlea (Gipuzkoa, 1945) # [[Maitane Urbieta]] irratiko kirol-kazetaria eta UEFA Europa Leagueko lehen emakume-berriemailea (Gipuzkoa, 1983) # [[Blanca Vidal]] aktorea (Bilbo, 1885-1962) # [[Agustina Aragoikoa]] heroia (Katalunia,1786-1857) # [[Teresa Aranguren]] Kazetaria (Araba, 1944) # [[Felisa Mary]] aktorea (Bizkaia, 1892-1956) # [[Fariba Sheikhan]] aktorea eta abeslaria (Bizkaia, 1988) # [[Isabel Mellén]] arte-historialaria, ikertzailea eta dibulgatzailea (Araba, 1986) # [[Maria Moliner]] liburuzaina, filologoa eta hiztegigilea (Zaragoza, 1900-1981) # [[Alice Stone Blackwell]] feminista, giza-eskubideen defendatzailea (AEB, 1857-1950) # [[Lucy Stone]] Kazetaria, feminista, abolizionista,sufragista (AEB, 1818-1893) # [[Rosa Bonheur]] animalia-margolaria eta eskuturagilea (Frantzia, 1822-1899) # [[Maryse Choisy]] Kazetaria, idazlea eta saiakeragilea (Lapurdi, 1903-1979) # [[Pilar López Júlvez]] dantzaria eta koreografoa (Gipuzkoa, 1912-2008) # [[Concepción Aleixandre]] mediku, ginekologo, asmatzaile, zientzialari... (Valentzia, 1862-1952) # [[María Puy Uitzi]] historialaria (Nafarroa, 1915-2008) # [[Corín Tellado]] maitasun istorio laburren idazlea (Asturias, 1927-2009) # [[Matilde Huitzi]] maistra, pedagogoa, abokatua, feminista (Nafarroa, 1980-1965) # [[Concha Espina]] idazlea (Kantabria, 1869-1955) # [[Izaskun Uranga]] abeslaria (Bizkaia, 1950) # [[Ixone Sádaba]] argazkilaria (Bilbo, 1977) # [[Joaquina Eguaras]] Granadako Unibertsitateko 1. irakaslea, hebraista, arabista (Nafarroa-Granada, 1897-1981) # [[Sara Baras]] flamenko dantzaria eta koreografoa (Cadiz, 1971) # [[Ainhoa Garai]] aktorea (Gipuzkoa, 1983) # [[Laura García]] judo jokalari-paralinpikoa (Nafarroa, 1981) # [[Marina Ginestà]] Kazetaria, itzultzailea, gerra zibileko militante komunista (Katalunia, 1919-2014) # [[Axun Aierbe]] itzultzailea (Gipuzkoa,1968-2008) # [[Amaia Osaba]] piraguista (Nafarroa, 1975) # [[Fatema Mernissi]] idazlea eta soziologoa (Maroko, 1940-2015) # [[Eva Gonzalès]] margolaria (Frantzia, 1849-1883) # [[Maria Luisa Ozaita]] musikagilea eta emakumeek egindako hedapenean aitzindaria (Barakaldo, 1939-2017) # [[Isabel Fernández Reviriego]] musikaria, ekoizlea eta artista grafikoa (Bizkaia,1979) # [[Teresa Calo]] aktorea, dramagilea eta gidoigilea (Gipuzkoa, 1955) # [[Cris Lizarraga]] abeslaria, feminsta eta aktibista (Bizkaia, 1992) # [[Sonia Ruiz de Azua]] psikologoa, ikertzailea, psikiatria-irakaslea (Bizkaia, 1979) # [[Begoña Bilbao Alboniga]] idazlea, musikagilea eta euskaralaria (Bizkaia, 1932-2005) # [[Najat El Hachmi]] idazle amazigha (Katalunia,) # [[Ellen Ochoa]] astronauta (AEB, 1958) # [[María Luz Morales]] kazetaria, idazlea (Galizia- Bartzelona) # [[Cristina Petite]] atleta (Bizkaia,1972) # [[Irene Loizate]] txirrindularia, duatloilaria (Bizkaia, 1995) # [[Maritxu Housset]] gomazko paleta pelotaria (Lapurdi, 1981) # [[Eider Hurtado]] kazetaria (Bizkaia, 1981) # [[Gina Pane]] artista (Lapurdi, 1939-1990) # [[Ruth Arnon]] biokimikaria (Israel, 1933) # [[Andere Arriolabengoa]] bertsolaria (Araba, 1982) # [[Rosa Chacel]] idazlea (Valladolid, 1898-1994) # [[Dora Maar]] argazkilaria (Frantzia, 1907-1994) # [[Maribel Forcadas]] medikua (Zaragoza, 1949-2012) # [[Eneritz Iturriagaetxebarria]] txirrindularia, zuzendaria (Bizkaia, 1980) # [[Ziortza Isasi]] txirrindularia (Bizkaia, 1995) # [[Valentina Tereshkova]] espaiora joandako 1. emakumea (Errusia, 1937) # [[Izaskun Osés]] paralinpiar atleta (Nafarroa, 1984) # [[Ziortza Villa]] ultrairaupen-txirrindularia (Bizkaia, 1983) # [[Penelope Barker]] aktibista (Tearen matxinada) (AEB, 1728-1796) # [[Susan la Flesche Piccotte]] Ipar Amerikako omaharar natiboa eta 1.mediku indigena (AEB, 1865-1915) # [[Rosana Ubanell]] kazetaria, eleberrigilea (Nafarroa, 1958) # [[Julia Juániz]] muntatzailea, zine-zuzendaria eta bideo-artista (Nafarroa, 19??) # [[Carmen Adarraga]] kirolaria (Gipuzkoa, 1921-2004) # [[Cristina Pardo]] kazetaria, telebista-aurkezlea (Nafarroa, 1977) # [[Esther Basurto]] boleibol kirolaria (Gipuzkoa, 1978) # [[Isabel Urkiola]] arabar esploratzailea (Gasteiz, 1854-1911) # [[Begoña Pro]] kazetaria eta idazlea (Iruñea, 1971) # [[Itziar Urretabizkaia]] aktorea (Donostia, 1978) # [[Maria Abbadia-Ürrüstoi]] idazlea, ekintzaile feminista (Paris, 1837-1913) # [[Simone Veil]] Holokaustotik bizirik irtendako magistratu eta politikaria (Frantzia, 1927-2017) # [[Igone Arribas]] gimnasta ohia (Barakaldo, 1983) # [[Vera Rubin]] astronomoa, aitzindaria (AEB, 1928-2016) # [[Mary Jobe Akeley]] esploratzailea, alpinista eta argazkilaria (AEB, 1878-1966) # [[Blanca Castilla de Cortázar]] antropologoa eta filosofoa (Gasteiz, 1951) # [[Elena Martínez de Madina]] filologoa (Gasteiz, 1962) # [[Maria Weston Chapman]] abolizionista (AEB, 1806-1885) # [[Leire Apellaniz]] zinema-ekoizlea (Bilbo, 1975) # [[Maddi Ariztia]] ipuin bildumagilea, aitzindaria (Lapurdi, 1887-1972) # [[María Teresa Lozano]] matematikaria, aitzindaria (Iruñea, 1946) # [[Dorotea Barnés]] kimikaria, aitzindaria (Iruñea, 1904-2003) # [[Eva Amaral]] abeslaria, konpositorea (Zaragoza, 1972) # [[Amaia Lasa]] idazlea (Getaria, 1948) # [[Virginia Apgar]] pediatra, Apgar testaren asmatzailea (AEB, 1909-1974) # [[Anna Mani]] fisikaria, metereologoa (India, 1918-2001) # [[Georgia O'Keeffe]] margolaria (AEB, 1887-1986) # [[Anne Lezea]] gimnasta erritmikoa (Zarautz, 2001) # [[Oiana Blanco]] judoka (Orio, 1983) # [[Anne Frank]] alemaniar judu idazlea (Alemania, 1929) # [[Tessa Andonegi]] aktorea (Donostia 1968, 1983) # [[Loli Albero]] poeta, idazlea (Iruñea, 1962) # [[Arantxa Aldalur]] poeta (Azkoitia, 1963) # [[Olivia Newton-John]] abeslaria, aktorea (Cambridge, 1948-2022) # [[Regina Salcedo]] idazlea, irudigilea, gidoigilea (Iruñea, 1972) # [[Regina Araluze]] irrintzilaria (Bermio, 1922-2012) # [[Olga Holtz]] matematikaria (Errusia, 1973) # [[Phillis Wheatley]] poesia argitaratutako 1. emakume afroamerikar esklaboa (Afrika/AEB, 1753-1784) # [[Teresa Lopez de Munain]] aktorea, irakaslea (Bilbo, 1963) # [[Lizar Begoña]] poeta (Sopela, 1997) # [[Mertxe Rodriguez]] antzezle eta pailazoa (Lasarte-Oria, 19868) # [[Maite Gonzalez]] idazlea, itzultzailea (Donostia, 1943) # [[Olatz Beobide]] aktorea, zuzendaria (Sopela, 1964) # [[Nerea Elustondo]] bertsolaria, irakaslea (Legazpi, 1981) # [[Sara Carracelas]] igerilari paralinpikoa (Donostia, 1975) # [[Aranzazu González]] igerilari paralinpikoa (Donostia, 1981) # [[Marisa González]] multimedia-artista (Bilbo, 1943) # [[Mari Carmen Rubio]] arkulari paralinpikoa (Iruñea, 1961) # [[Pilar Goya]] kimikaria (Gasteiz, 1951) # [[Elizabeth Kenny]] erizaina, polio tratamentua (erizaina, 1880-1952) # [[Garazi Kamio]] kazetaria, idazlea (Gipuzkoa, 1979) # [[Patricia Karrikaburu]] errugbi jokalaria (Zuberoa, 1988) # [[Emma Fursch-Madi]] sopranoa (Baiona, 1847-1894) # [[Miriam Arrillaga]] pilotaria (Aginaga, 2000) # [[Concha Espinosa ]] sindikalista (Bilbo, 1954-2008) # [[Salome Gabunia]] etnologoa, euskaltzain urgazlea (Georgia, 1951) # [[Gracianne Hastoy]] eleberrigilea (Oloroe-Donamaria, 1968) # [[Uxue Juárez]]idazlea, arte-zuzendaria (Iruñea1981) # [[Amalia Galarraga]] idazlea, feminista (Donostia, 1895-1971) # [[Gloria Alcorta]] idazlea (Lapurdi-Argentina, 1951-2012) # [[Arantza Ugalde]] sismologoa (Barakaldo, 1966) # [[Zinaida Serebriakova]] margolaria (Errusia, 1884-1967) # [[Siofra O´Leary]] Giza Eskubideen Europako Auzitegiko lehenengo emakume lehendakaria (Irlanda, 1968) # [[Elena Loyo]] atleta, modelo ohia (Araba, 1983) # [[Ángeles González-Sinde]] politikaria, gidoilaria eta zinema zuzendaria (Madril, 1965) # [[Maider Segurola]] kazetaria (Lasarte-Oria, 1982) # [[Leticia Canales]] surflaria (Bilbo, 1995) # [[Rosa Elizburu]] irakaslea, alkate ohia (Arrasate, 1958) # [[Amaia Lanbarri]] futbolaria (Arrigorriaga, 1992) # [[Lola Rodríguez (aktorea)]] modeloa, aktibista (Las Palmas, 1998) # [[Esti Markez]] abeslaria (Gipuzkoa, 1999) # [[Clara Schumann]] piano-jolea, musikagilea (Alemania, 1819-1896) }} ==='''Berriak 2022''' ('''abuztua''')=== (Ordena alfabetikoan) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Edurne Garitazelaia]] efef'''SORTUA''' euskaltzalea (Zaldibar, 1926-2005) # [[Irati Fernandez Gabarain|Irati Fernández Gabarain]] ef--'''SORTUA''' ilustratzailea (Iruñea 1983) # [[Mercedes Lorenzo]] efef'''SORTUA''' bilbotar ospetsua (Lugo 1915- Arrasate 1996) # [[Albina Shishova]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1966) # [[Alexandra Georgiana Eremia]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Alexandra Marinescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1982) # [[Alice Salomon]] erreformista soziala (Alemania, 1872-1948) # [[Alicia Pietri de Caldera]] museo zuzendaria, Venezuelako 1. dama (Venezuela, 1923-2011) # [[Ana Luísa Amaral]] poeta, itzultzailea, irakaslea (Portugal, 1956-2022) # [[Anabell López]] abeslaria (Kuba, 1963) # [[Anastasiya Kolesnikova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1983) # [[Andreea Cacovean]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1978) # [[Andreea Isărescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Andreea Munteanu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1998) # [[Andreea Raducan]] Ginnasta artistikoa (Errumania, 1983) # [[Andreea Ulmeanu]] Ginnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Ángela Irene]] abeslaria (Argentina, 1956) # [[Anna Chepeleva]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1984) # [[Anna Grudkó|Ana Grudkó]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1990) # [[Annia Hatch]] Gimnasta artistikoa (Kuba-EEBB, 1978) # [[Ashley Miles]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1985) # [[Ashley Postell]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1986) # [[Astrid Heese]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Atotoztli II]] erregina azteka (Mexiko, xv. mendea) # [[Aurelia Dobre]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1972) # [[Azucena Rodríguez]] film-zuzendaria (Madril, 1955) # [[Betti Schieferdecker]] Gimnasta artistikoa (Alemana, 1968) # [[Bi Wenjing]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Boriana Stoyanova]] Gimnasta artistikoa (Bulgaria, 1969) # [[Care Santos]] idazlea (Bartzelona, 1970) # [[Carly Patterson]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1988) # [[Carmen Ionescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Cătălina Ponor]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Cecilia Mangini]] Argazkilaria, zinegilea (Erroma, 1927-2021) # [[Celestina Popa]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1970) # [[Coco Fusco]] artista bisuala (AEB, 1960) # [[Corina Ungureanu]] Gimnasta artitikoa (Errumania, 1980) # [[Courtney Kupets]] gimnasta artistikoa (Texas, 1986) # [[Cristina Bontaş|Cristina Bontas]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Cristina Elena Grigoras]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1966) # [[Dagmar Kersten]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1970) # [[Daniela Maranduca]] Gimnasta artitikoa (Errumania, 1976) # [[Diana Morawe]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Diane Schuur]] abeslaria, piano-jolea (AEB, 1953) # [[Dina Kochetkova]] Gimnasta artistikoa (Mosku, 1977) # [[Dinah Washington]] abeslaria (AEB, 1937-2018) # [[Dolores García-Negrete Ruiz Zarco]] politikaria frankismoak eraila (Jaén, 1886-1940) # [[Dominique Dawes]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1976) # [[Dora García (artista)]] artista (Valladolid, 1965) # [[Duan Zhou]] Gimnasta artistikoa (Txina XX.mendea) # [[Ecaterina Szabo]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Elena Espinosa]] ekonomialaria eta politikaria (Ourense, 1960) # [[Elisabeth Altmann-Gottheiner]] ekonomialaria, irakaslea (Alemania, 1874-1930) # [[Elvira Altés]] kazetaria, irakaslea, genero ikertzailea (Bartzelona, XX. mendea) # [[Émilie Lepennec|Emilie Lepennec]] Gimnasta artistikoa (Paris, 1987) # [[Emme (abeslaria)]] aktorea, abeslaria (Argentina, 1982) # [[Esther Phillips]] abeslaria (AEB, 1935-1984) # [[Eugenia Golea]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1971) # [[Eugenia Popa]] gimnasta artistikoa (Bucarest, 1973) # [[Fernanda Canales]] arkitektoa (Mexiko, 1974) # [[Florica Leonida]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Francesca Llopis]] margolaria, bideo-artista (Bartzelona, 1958) # [[Gabriela Potorac]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Gabriele Faehnrich]] Gimnasta artistikoa (Alemania, 1968) # [[Germaine Tillion]] etnologoa,erresistentziakoa (Frantzia, 1907-2008) # [[Gina Gogean]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1977) # [[Hana Říčná]] Gimnasta artistikoa (Txekia, 1968) # [[Inga Shkarupa]] Gimnasta artistikoa (Ukaina, 1981) # [[Ioanna Petrovschi]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Ionela Loaieş]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Irina Baraksanova|Irina BAraksanova]] Gimnasta artistikoa (Uzbekistan, 1969) # [[Irina Yarotska]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1985) # [[Jacqueline Lamba]] margolaria (Frantzia, 1910-1993) # [[Jekaterina Lobazniuk]] Gimnasta artistikoa (Uzbekintan, 1983) # [[Jelena Piskun]] Gimnasta artistikoa (Bielorrusia, 1978) # [[Jelena Produnova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1980) # [[Jelena Zamolodchikova]] Gimnasta artistikoa (Mosku, 1982) # [[Jessie Tarbox Beals]] argazkilaria, fotokazetaria (AEB, 1870-1942) # [[Judith Joy Ross]] argazkilaria (AEB, 1946) # [[Julia Zenko]] abeslaria, aktorea (Argentina, 1958) # [[Katie Heenan]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1985) # [[Kim Kwang-suk (gimnasta)]] Gimnasta artistikoa (Ipar Korea, 1976) # [[Koko Taylor]] Blues abeslaria (AEB, 1928-2009) # [[Kristina Pravdina]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1990) # [[Kui Yuanyuan]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Larissa Fontaine]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1977) # [[Laura Cutina]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Laura Morante]] aktorae, gidoilaria, film-zuzendaria (Italia, 1956) # [[Lavinia Agache]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Lavinia Miloşovici]] Gimnasta artistikoa (Errumania,1976) # [[Léonie Duquet]] Argentinako diktaduran desagertu eta hil zuten moja (Frantzia, 1916-1977) # [[Leopoldina Núñez Lacret]] musikagilea, irakaslea, gitarra-jolea (Kuba, 1918) # [[Lilia Podkopayeva]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1996) # [[Ling Jie]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1982) # [[Liuba María Hevia]] abeslaria, kantautorea (Kuba, 1964) # [[Liubov Sheremeta|Liubon Sheremeta]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1980) # [[Liudmila Yezhova]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Loredana Boboc]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Lu Märten]] idazlea, feminista (Alemania, 1879-1970) # [[Ludivine Furlon]] Gimnasta artistikoa (Nimes, 1980) # [[Lya Ímber de Coronil]] pediatra (Ukrania-Venezuela, 1914-1981) # [[María Ángela Nieto]] zientzialaria, ikertzailea (Madril, 1960) # [[María Eugenia Ibáñez]] kazetaria (Bartzelona, 1946) # [[Maria Girona i Benet]] margolaria, grabatzailea (Bartzelona, 1923-2015) # [[María Grever]] musikagilea Mexiko, 1885-1951) # [[Maria Kriutxkova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1988-2015) # [[María Luisa Herrera]] arkeologoa (Espainia, 1913-2012) # [[Maria Mercè Roca]] idazle eta politikaria (Girona, 1958) # [[Maria Neculita]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[María Soledad Corchón Rodríguez]] Arkeologoa (Santander, 1947) # [[Marián Farías Gómez]] abeslaria (Argentina, 1944) # [[Marianela Balbi]] kazetaria (Venezuela, 1963) # [[Marie Stritt]] aktorea (Austriar Inperioa, 1855-1928) # [[Martina Jentsch]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1968) # [[Mary McLeod Bethune]] aktibista (AEB, 1875-1955) # [[Matilda De Angelis]] abeslaria, aktorea (Italia, 1995) # [[Maxi Gnauck]] gimnasta artistikoa (Alemania) # [[Menene Gras]] filosofoa, arte-kritikaria, ikertzailea (Bartzelona, 1957) # [[Meng Fei]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Mercedes Oliveira Malvar]] filosofoa (Pontevedra, 1957) # [[Mihaela Stanulet]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Milagros Socorro]] kazetaria (Venezuela, 1960) # [[Mirela Barbălată|Mirela Barbalata]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Mirela Pasca]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[Mirela Tugurlan]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Mohini Bhardwaj]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1978) # [[Monica Roșu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Nadia Hategan]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Nancy Wilson (abeslaria)]] abeslaria (AEB, 1937-2018) # [[Nao Bustamante]] multimedia artista (AEB, 1969) # [[Natalia Bobrova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1978-2015) # [[Natalia Ilienko]] gimnasta artistikoa (Kazakhstan, 1967) # [[Natalia Kalinina]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1973) # [[Natalia Yurchenko]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1966) # [[Natalia Ziganshina]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1985) # [[Nicoleta Daniela Șofronie]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1988) # [[Oana Ban]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Olga Bicherova]] gimnasta artistikoa (Mosku, 1967) # [[Olga Mostepanova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1970) # [[Olga Rashchupkina]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1984) # [[Olga Teslenko]] Gimnnasta artiistikoa (Ukaina, 1981) # [[Paula Heredia]] zinemagilea (El Salvador, 1957) # [[Pegeen Vail Guggenheim]] margolaria (Suitza-AEB, 1925) # [[Phoebe Mills]] Gimnasta artistikoa (Illinois, 1972) # [[Polina Miller]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 2000) # [[Rachel Tidd]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1984) # [[Raquel Meller]] kupletista (Tarazona, 1888-1962) # [[Rosa Bustamante Montoro]] arkitektoa (Madril, 1962) # [[Rosa María Calaf]] kazetaria (Bartzelona, 1945) # [[Sabina Cojocar]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Samantha Sheehan]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1986) # [[Sandra Mihanovich]] abeslaria, aktorea (Argentina, 1957) # [[Sandra Uve]] ilustrattzailea, dibilgatzaile zientifikoa (Bartzelona, 1972) # [[Sara Bendahan]] medikua (Venezuela, 1906-1946) # [[Sara González]] abeslaria, kantautorea (Kuba, 1949) # [[Sarah E. Goode]] asmatzailea (AEB, 1855-1905) # [[Shannon Miller]] gimnasta artistikoa (Estatu Batuak, 1977) # [[Shemekia Copeland]] Blues-kantaria (New York, 1979) # [[Silvia Buabent]] politikaria, berdintasunean espezializatua (Madril, 1973) # [[Silvia Rau]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Silvia Stroescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Simona Pauca]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1969) # [[Simona Renciu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Sofía Ímber]] kazetaria, museo-kontserbadorea (Moldavia-Venezuela, 1924-2017) # [[Soledad Bravo]] abeslaria (Logroño-Venezuela, 1943) # [[Tatiana Frolova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1967) # [[Tatiana Lysenko (gimnasta)]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[Tatiana Yarosh]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1981) # [[Teresa Parodi]] kantautorea, politikaria (Argentina, 1947) # [[Trinidad Taracena del Piñal]] Arkeologoa (Santander, 1926-Ceuta, 2017) # [[Ulrike Klotz]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1960) # [[Vanda Hădărean]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1976) # [[Vera Kolesnikova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1968) # [[Verónica Condomí]] abeslaria, konpositorea, gitarra jolea (Argentina, 1960) # [[Viktoria Karpenko]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1984) # [[Virginia Amposta Amposta]] sindikalista, frankismoak eraila (Bartzelona, 1903-1939) # [[Virginia Pereira Álvarez]] mediku ikertzailea (Venezuela, 1888-1947) # [[Xiomara Laugart]] abeslaria (Kuba, 1960) # [[Yevgueniya Kuznetsova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1980) # [[Zoila Gálvez]] sopranoa, irakaslea (Kuba, 1899) }} ===='''Berriak 2022''' ('''uztaila''')==== (Ordena alfabetikoan) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Arroyo Sagasta]] ef--'''SORTUA''' Irakaslea eta ikertzailea (Aretxabaleta,1983) # [[Eba Gaminde Egia]] ef--'''SORTUA''' ikertzailea, euskaltzain urgazlea (Mungia, 1968) # [[Jone Mitxelena]] ----'''SORTUA''' zientzialaria, irakaslea eta ikertzailea (Barakaldo, 1985) # [[Lurdes Alkorta]] ef--'''SORTUA''' trikitilaria (Azpeitia, 1973) # [[Maddi Astigarraga]] ef--'''SORTUA''' ilustratzaile zientifikoa (Deba, 1997) # [[Maria Meharra]] ----'''SORTUA''' kaskaroten erregina (Lapurdi XIX. mendea) # [[Mentxu Ramilo Araujo]] ef--'''SORTUA''' Wikiemakumea (Gasteiz, 1978) # [[Vega Asensio]] ef--'''SORTUA''' biologoa, ilustratzailea, ikertzailea (Durango, 1978) # [[Abigail Hobbs]] Salemgo sorgin prozesuko nerabea (AEB,1678- ? ) # [[Abigail Williams (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorgin epaiketetan akusatua (AEB, 1680-1697) # [[Adriana Calcanhotto]] abeslari eta konpositorea (Tarragona, 1966) # [[Agnes Meyer Driscoll|Agnes Meyer]] Kiptografoa (Estatu Batuak) # [[Aimée Rapin]] margolaria (Suitza) # [[Aissa Doumara Ngatansou]] ekintzailea (Kamerun, 1972) # [[Alice Domon]] Argentinako diktaduran desagertu eta hil zuten moja (Frantzia, 1937-1977) # [[Alicia Sellés Carot]] liburuzaina eta dokumentalista (Castelló, 1977) # [[Altamira Gonzalo]] jurista, feminista (Zaragoza) # [[Amalia Avia]] margolaria (Toledo, 1930-2011) # [[Anastasía Mýskina]] tenislaria (Sobiet Batasuna, 1981) # [[Ángela Ramos]] kazetaria, erreportaria (Peru) # [[Anita Malfatti]] margolaria (Brasil, 1889-1964) # [[Ann Pudeator]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1621-1692) # [[Anna Eriksdotter]] sorgintzat jo eta burua moztuta exekutatua (Suedia, 1624-1704) # [[Anna Gardell-Ericson]] margolaria (Suedia) # [[Anna Göldin]] Sorginkeria egotzita burua moztuta exekutatua (Suitza) # [[Anna Maria Bofarull]] zinemagilea (Tarragona,1979) # [[Anna Rosina de Gasc]] margolaria (Alemania) # [[Antonia Maymón|Antonia Maymon]] idazlea, feminista, anarkista (Madril) # [[Aurora Cáceres Moreno]] idazle, feminista, sufragista (Peru) # [[Barbara W. Tuchman]] idazle eta kazetaria (Amerikako Estatu Batuak, 1912-1989) # [[Barbara Walters]] kazetaria, idazlea (EEBB, 1929) # [[Betty Parris]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzailea(AEB, 1682-1760) # [[Bridget Bishop]] Salemgo sorgin epaiketetan exekutatua (AEB, 1632?-1692) # [[Brita Zippel]] Sorginkeria egotzita burua moztu eta sutan errea (Suedia, 1676) # [[Candy (Salemgo epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatutako esklabua (AEB,XVII. mendea ?) # [[Carmen Martínez Sancho]] matematikaria (Toledo) # [[Carmen París]] abeslari eta konpositorea (Tarragona, 1966) # [[Carmina Verdú]] gimnasta ohia (Valentzia, 1983) # [[Catalina Carlota De la Gardie]] Baztanga txertoaren bultzatzailea (Suedia, 1723-1763) # [[Christiane Amanpour]] kazetaria (Erresuma Batua, 1958) # [[Cindy Sherman]] argazkilaria eta zinema-zuzendaria (AEB, 1954) # [[Concha García Campoy|Concha Garcia Campoy]] Kazetaria (Terrasa, 1958) # [[Cristina Rota]] aktore, arte-dramatiko irakaslea (Argentina, 1945) # [[Delmira Agustini]] poeta (Uruguai) # [[Dorcas Hoar]] sorginkeria egotzita zigortua (Beverly, 1634-1711) # [[Dorothy Good]] Salemgo sorginkeria prozesuan 4 urteko auzipetua (AEB, 1687?) # [[Draupadi Murmu]] politikaria, tribu-buruzagia, Indiako 1. emakume presidente tribala (India, 1958) # [[Eglantyne Jebb]] haurren eskubideen defentsa (Erresuma Batua, 1876-1828) # [[Elena Arregui Cruz-López]] arkitektoa (Irun-Santiago de Compostela) # [[Eliane Giardini]] aktorea, zinema-zuzendaria (Tarragona, 1966) # [[Elizabeth Hubbard (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzaile nagusia (AEB, 1675?-1692etik aurrera) # [[Elizabeth Jane Gardner]] margolaria (Estatu Batuak-Paris) # [[Estefanía Chávez Barragán]] arkitektoa, irakaslea (Mexiko) # [[Esther Koplowitz]] enpresaria (Madril,1950) # [[Eva Crane]] zientzialaria (Erresuma Batua) # [[Eva Piquer]] kazetaria eta idazlea (Bartzelona, 1969) # [[Faith Hill]] abeslaria (EEBB, 1967) # [[Fanny Elssler]] dantzaria (Austria) # [[Guirandana de Lay|Guirandina de Lay]] Emagina, sorgintzat jo eta errea (Jaka, 1461) # [[Haydée Milanés]] abeslaria, konpositorea, moldatzailea eta ekoizlea (Habana, 1980) # [[Helen Mack Chang]] Myrna Mack Fundazioaren sortzaile (Guatemala) # [[Helen Vlachos]] kazetaria (Grezia) # [[India.Arie]] abeslari estatubatuarra (Denver, 1975) # [[Isabel Azkarate]] argazkilaria, fotokazetaria (Donostia) # [[Isabel Quintanilla]] margolaria (Madril, 1938-2017) # [[Jane Wenham (ustezko sorgina)]] emakume akusatua eta askatua (Ingalaterra, ?-1730) # [[Janet Horne]] Sorginkeria egotzita sutan bizirik errea (Eskozia, 1727) # [[Jean Adair]] aktorea (Kanada, 1873-1953) # [[Jeanne Fusier-Gir]] aktorea (Frantzia, 1885-1973) # [[Juana Martín Manzano]] moda-diseinatzailea (Kordoba, 1974) # [[Juana Millán|Juana Millan]] inprimatzailea, enpresaburua (Zaragoza) # [[Juana Mordó]] arte bildumagilea (Tesalonika, 1899-Madril,1984) # [[Katharina Henot]] posta-burua, sorginkeria egotzita sutan errea (Alemania, 1570-1627) # [[Laspaulesko sorginkeria prozesua]] 24 emakume urkatuak (Huesca, 1593) # [[Laura Morera]] ballet dantzaria (Madril, 1977) # [[Laura Muntz Lyall]] margolaria (Kanada) # [[Lilia Podkopayeva]] gimnasta (Ukraina, 1978) # [[Lola Robles]] idazlea eta aktibista (Madril, 1963) # [[Luciana Aymar]] kirolaria (Argentina, 1977) # [[Lydia Lunch]] abeslaria, aktorea, idazlea (AEB, 1959) # [[Margaret Jones]] Emagina, sorginkeria egotzita urkatuz exekutatua (EEBB 1613-1548) # [[Margaret Scott (Salemgo epaiketak)|Margaret Scott]] Sorginkeria egotzita urkatuz exekutatua (Eskozia, 1615-Salem, 1692) # [[Margaret Scott Gatty]] botanikaria eta idazlea (Britania Handia, 1809-1873) # [[Maria Bellonci]] idazlea (Italia, 1902-1986) # [[María Botto]] aktorea (Argentina, 1974) # [[María Cabrales]] Kuba independentziaren aldeko protagonista (Kuba) # [[Maria da Conceição|Maria da Conceicao]] emagina, sorginkeria egotzita sutan errea (Sao Paulo, 1798) # [[María Eugenia Vaz Ferreira]] irakasle, poeta (Uruguai, 1875-1924) # [[María Gil Vallejos]] piano-jolea (Alacant, 1892-1981) # [[María José Gómez Redondo]] artista garaikidea (Valladolig, 1963) # [[Maria Mercè Cuartiella]] idazlea, antzerkigilea (Katalunia) # [[Maria Tallchief]] dantzaria (EEBB, 1925-2013) # [[María Teresa Linares]] musikologoa (Kuba) # [[Marija Jurić Zagorka|Marija Juric Zagorba]] kazetaria (Kroazia, 1873-1957) # [[Marta Calamonte]] gimnasta ohia, entrenatzailea, fisioterapeuta (Badajoz,1982) # [[Martha Corey]] Salemgo sorgin epaiketetan urkatua (AEB, 1619-1672) # [[Martha Zein]] idazle, narratzaile, zinegile (Alemania, 1962) # [[Mary Black (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatutako esklabua (AEB,XVII. mendea ?) # [[Mary Bradbury]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatua (AEB, 1615-1700) # [[Mary Parker (Salemgo epaiketak)|Mary Parker]] sorginkeria egotzita urkatua (1637-1692) # [[Mary Pat Gleason]] aktorea eta gidoilaria (AEB, 1950-2020) # [[Mary Warren]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzaile nagusiena (AEB, 1674?-1693?) # [[Matteuccia de Francesco]] sorgintza jo eta sutan errea (Italia, 1428 exekutatua) # [[Maxine Hong Kingston|Maxime Hong Kingston]] idazlea (EEBB, 1940) # [[Melissa de la Cruz]] idazlea (Manila-AEB, 1971) # [[Mercedes Ferrer]] egile abeslaria (Madril, 1963) # [[Merga Bien]] Sorgintzat jo eta sutan errea (Alemania 1560-1603) # [[Mia Hamm]] futbolaria (AEB, 1972) # [[Mia Zapata]] abeslaria (AEB, 1965-1993) # [[Mira Nair]] zinema zuzendaria (India, 1957) # [[Mónica Alario Gavilán]] filosofoa eta ikertzailea (Madril) # [[Myrna Mack]] antropologoa (Guatemala) # [[Nabyla Maan]] egile abeslaria (Maroko, 1987) # [[Nancy Usero]] gimnasta ohia, entrenatzailea (Zaragoza, ?) # [[Narbona Dacal]] Emagina, sorgintzat jo eta errea (Zaragoza, 1498) # [[Nata Moreno]] zine-zuzendaria, aktorea, ekoizlea (Zaragoza, 1979) # [[Nazanín Armanian]] idazea eta politologoa (Iran, 1961) # [[Nora Heysen]] margolaria (Australia) # [[Nur Levi]] aktorea (Madril, 1979) # [[Olga Román]] abeslaria eta egile-abeslaria (Madril, 1979) # [[Olga Wisinger-Florian]] margolaria (Austria) # [[Paisleyko sorginkeria prozesua]] 7 emakume kondenatuak (Eskozia, 1697) # [[Pascale Petit (aktorea)]] aktorea (Frantzia, 1938-) # [[Paula Ortiz]] zine-zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Zaragoza, 1979) # [[Paule Minck]] Parisko Komunako iraultzaile feminista (1839 - 1901) # [[Pendleko sorginkeria prozesua]] 10 urkatu: 9 emakume eta gizon 1 (Ingalaterra, 1612) # [[Petronilla de Meath]] sorginkeria egotzita sutan errea (Irlanda) # [[Rebecca Lemp]] Sorginkeria egotzita sutan errea (Alemania, 1550-1590) # [[Rebecca Nurse]] Salemgo sorginkeria prozesuan exekutatua(AEB, 1621-1692) # [[Rebecca Walker]] idazlea, feminista (Mississipi, 1969) # [[Rocío Vitero Pérez|Rocio Vitero Perez]] gizarte langilea eta politikaria (Gasteiz, 1980) # [[Romola Garai]] aktore britainiarra (1982) # [[Ruth Osborne (ustezko sorgina)]] hil zuten emakume eskalea (Ingalaterra, 1680-1700) # [[Sally Salminen]] nobelagilea (Finlandia,1906-1976) # [[Samlesburyko sorginkeria prozesua]] 20 bat emakume akusatuak (Ingalaterra, 1612) # [[Sarah Cloyce]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatua (AEB, 1648-1703) # [[Sarah Good]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1653-1962) # [[Sarah Osborne]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatua (AEB, 1643?-1692) # [[Sarah Wildes]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1627-1692) # [[Sima Sami Bahous]] NBE Emakumeak-en zuzendaria (Jordania, 1956) # [[Susana Rinaldi]] aktorea eta tango-abeslaria (Argentina, 1935) # [[Susannah Sheldon]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatzailea (AEB, 1670?- ?) # [[Suzana de Moraes]] aktore, zinema-zuzendaria (Brasil, 1940-2015) # [[Tarsila do Amaral]] margolaria (Brasil, 1886-1973) # [[Tatiana Bilbao]] arkitektoa (Mexiko) # [[Tatiana Lióznova]] zinema zuzendaria (Errusia, 1914-2011) # [[Teresa Duclós]] margolaria (Sevilla, 1934) # [[Vera Fokina]] ballet dantzaria (1886-1958, Errusia) # [[Vera Panova]] idazlea eta kazetaria (Errusia, 1905-1973) # [[Vera Tschechowa]] aktorea, zinemagilea eta ekoizlea (Alemania, 1940) # [[Victoria Åberg|Victoria Aberg]] margolaria (Finlandia, 1824-1892) # [[Villanuako sorginak]] Villanuako sorginkeria prozesua (Huesca, XV. mendea) # [[Wilhelmina Wylie]] igerilaria (Australia, 1984) # [[Wilmot Redd]] Sorginkeria egotzita urkatua (Salem, 1692) }} ===='''Berriak 2022''' ('''ekaina''')==== (ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Colino]] eef--'''SORTUA''' kirolaria, ibiltaria (Durango 2004) # [[Aitziber Makazaga]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Zerain 1976) # [[Alazne Etxebarria Urizar]] ef--'''SORTUA''' korrikalaria (Santurtzi 1997) # [[Ane Maruri]] ef--'''SORTUA''' dantzaria eta irakaslea (Bizkaia 1996) # [[Begoña Guillen]] ef--'''SORTUA''' argazkilaria (Amurrio 1963) # [[Bernadette Iratzoki Luro]] ----'''SORTUA''' dantzaria, antzerkilaria eta irakaslea (Azkaine, 1959) # [[Betzaida Urtaza]] ef--'''SORTUA''' idazlea, itzultzailea, editorea (Donostia-Legorreta 1988) # [[Gabi Etxebarne]] ----'''SORTUA''' idazlea, feminista, serora ohia (Aldude, Nafarroa Beherea 1932) # [[Garbiñe Alustiza]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Zerain 1964) # [[Lurdes Imaz]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, antzerki zuzendaria eta gidoilaria (Segura 1952) # [[Margarita Olañeta]] ef--'''SORTUA'' ekintzailea (Ermua 1931) # [[Olga Uribe]] ef--'''SORTUA''' ehulea (Durango 1958) # [[Oroitz Jauregi]] ef--'''SORTUA''' Euskaltzain urgazlea (Legorreta 1974) # [[Patxika Erramuzpe]] ----'''SORTUA''' Abeslaria, ekintzailea (Aldunde. Nafarroa Beherea 1943) # [[Adelaide Anne Procter]] poeta, filantropoa (Ingalaterra) # [[Adelina Lopes Vieira]] idazlea, dranagilea (Portugal-Brasil) # [[Agnes Baltsa]] mezzosopranoa (Grezia) # [[Alice Rey Colaço]] Ilustratzailea, abeslaria. Portugal # [[Amelia Orleanskoa]] Portugalgo azken erregina (Frantzia-Portugal) # [[Amélia Rey Colaço]] aktorea, zuzendaria (Portugal) # [[Ana Castillo]] idazlea (Chicago, EEBB) # [[Ana de Gonta Colaço]] eskultorea (Portugal) # [[André Léo]] Frantziako eleberri eta kazetaria, ekintzaile feminista (1824 - 1900) # [[Ann Putnam, Jr.]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Anna Waser]] margolaria (Suitza) # [[Anna Zippel]] sorginkeria leporatuta eraila (Suedia) # [[Anne de Chantraine]] sorginkeria egotzita sutan erretakoa (Lieja) # [[Annie Londonderry]] munduari bira egindako txirrindularia (AEB) # [[Assumpta Roura]] kazetaria eta idazlea (Katalunia) # [[Barbara Ward]] ekonomialaria, kazetaria eta idazlea (Erresuma Batua) # [[Beatriz Costa]] aktorea, idazlea (Portugal) # [[Bessie Rayner Parkes]] poeta, kazetaria, feminista (Alemania-AEB) # [[Blanca Muñoz]] artista, eskultorea eta grabatzailea (Madril) # [[Branca de Gonta Colaço]] idazlea, errezitatzailea (Portugal) # [[Carmen Arozena]] artista, margolaria eta grabatzailea (La Palma) # [[Carmen Laffón]] artista, margolaria eta eskultorea (Sevilla) # [[Carola García de Vinuesa]] mediku, zientzialari, irakasle (Espainia-Australia) # [[Carolina Michaëlis de Vasconcelos]] filologoa, idazlea (Alemania-Portugal) # [[Caroline de Barrau]] feminista, aktibista (Frantzia) # [[Caroline Haslett]] ingeniari elektrikari aitzindaria (Erresuma Batua) # [[Charlotte Saunders Cushman]] aktorea (AEB) # [[Clémentine Hélène Dufau]] margolaria (Frantzia) # [[Concepción Bona]] hezitzailea eta ekintzailea (Dominikar Errepublika) # [[Concha de Albornoz]] intelektual feminista (Asturias) # [[Conchita Supervía]] mezzosopranoa (Bartzelona) # [[Corina Freire]] abeslaria, aktorea, enpresaburua (Portugal) # [[Cynthia Germanotta]] filantropoa, ekintzailea, enresaburua (AEB) # [[Dinah Craik]] idazlea (Ingalaterra) # [[Dolores González Pérez]] idazlea (Malaga) # [[Dora Panofsky]] arte historialaria (Alemania-AEB) # [[Dorothea Tanning]] margolaria (AEB) # [[Dorothy Hansine Andersen]] medikua (EEUU) # [[Eduarda Lapa]] margolaria (Portugal) # [[Eleanor Pairman]] matematikaria, asmatzailea (Eskozia) # [[Elizabeth Ann Ashurst Bardonneau]] itzultzailea, aktibista (Ingalaterra) # [[Elsie Widdowson]] nutrizionista (Erresuna Batua) # [[Emília de Sousa Costa]] idazlea, feminista (Portugal) # [[Emily Davies]] sufragista, emakumea unibertsitate eskubide-defensatzailea (Ingalaterra) # [[Emma Stebbins]] eskultorea (AEB) # [[Eugénie Le Brun]] intelektual feminista (Frantzia-Egipto) # [[Eugénie Marie Salanson]] margolaria (Frantzia) # [[Felícia Fuster i Viladecans]] margolaria eta poeta (Bartzelona-Paris) # [[Felicia Hemans]] poeta (Ingalaterra) # [[Fiorenza Cossotto]] mezzosopranoa (Italia) # [[Franceska Mann]] dantzaria (Polonia) # [[Frederica von Stade]] mezzosopranoa (AEB) # [[Geraldine Jewsbury]] eleberrigilea eta kritikaria (Ingalaterra) # [[Ghada Waly]] politikari eta diplomatikoa (Egipto) # [[Gina Cigna]] sopranoa (Italia) # [[Guadalupe Marín]] modeloa eta eleberrigilea (Mexiko) # [[Hariclea Darclée]] sopranoa (Errumania) # [[Henriette Michaelis]] hizkuntzalaria (Alemania) # [[Hoylande Young]] kimikaria (AEB) # [[Huda Sha'arawi]] aktibista feminista (Egipto) # [[Irina Vladislavovna Bussen]] minerologoa (Errusia) # [[Izumi Nakamitsu]] Armagabetzeari lotutako gaiei buruzko Nazio Batuen Bulegoko zuzendaria (Japonia) # [[Josephine Butler]] feminista eta guzarte erreformatzailea (Erresuma Batua) # [[Juana Alarco de Dammert]] filantropoa, hezitzailea (Peru) # [[Júlia Lopes de Almeida]] idazlea, kazetaria, feminista (Brasil) # [[Julie von May]] sufragista, feminista (Suitza) # [[Katalina Boloniakoa|Katalina Boloniakoa]] margolaria, idazlea, santa (Bolonia) # [[Kate Marvel]] zientzilaria (New York EEBB) # [[Kin Yamei]] doktorea, hezitzailea eta nutrizioan aditua (Txina, EEBB) # [[Letitia Elizabeth Landon]] poeta (Ingalaterra) # [[Licia Verde]] astronomoa, fisikaria, irakaslea (Italia) # [[Lidia Blanco]] filologoa (Burgos) # [[Lilian Baylis]] britainiar antzerki ekoizle eta zuzendaria # [[Lola Garrido]] arte kritikaria, komisarioa eta bildumagilea (Donostia) # [[Lucia Valentini Terrani]] mezzosopranoa (Italia) # [[Madeleine Pelletier]] psikiatra, aktibista (Frantzia) # [[Malak Hifni Nasif]] idazle, poeta, maistra (Egipto) # [[Margarida Lopes de Almeida]] poeta, deklamatzailea, eskultorea (Brasil) # [[Maria Adelaide Lima Cruz]] margolaria (Portugal) # [[Maria Archer]] idazlea (Portugal) # [[María Barbeito]] pedagogo, idazlea (Galizia) # [[Maria da Cunha]] poeta, kazetaria(Portugal-Brasil) # [[Maria Jane Jewsbury]] eleberrigilea eta kritikaria (Ingalaterra) # [[Maria Lamas]] idazlea, kazetaria, ekintzaile politikoa (Portugal) # [[María Luisa Calero Vaquera]] hizkuntzalaria (Badajoz) # [[Maria Olga de Moraes Sarmento da Silveira]] idazlea, feminista (Portugal) # [[María Soriano Llorente]] psikologoa (Valentzia) # [[María Trinidad Sánchez]] ekintzailea, aberriaren ama (Dominikar Errepublika) # [[Marie Adelaide Belloc Lowndes]] nobelagilea (Ingalaterra) # [[Marie La Cécilia]] Frantziako maistra, Komunan aktibista errepublikanoa (1839 - 1922) # [[Marisa de Leza]] aktorea (Madril) # [[Martha Carrier]] sorginkeria leporatuta eraila (EEBB) # [[Mary Eastey]] Salemeko sorgin-epaiketan exekutatua (AEB) # [[Mary Russell Mitford]] idazlea, dramagilea (Ingalaterra) # [[Mary Walcott]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Matiel Mogannam]] aktibista, nazionalista (Libano-Palestina) # [[Matilda Hays]] itzultzaile, idazle, kazetari, aktore (Ingalaterra) # [[Melissa Aldana]] saxofoi-jotzailea (Txile) # [[Mercedes Llopart]] sopranoa, irakaslea (Bartzelona) # [[Mercy Lewis]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Minou Tavárez Mirabal]] filologoa, politikaria (Dominikar Errepublika) # [[Monica Oliphant]] zientzialari, ikertzailea (Ingalaterra-Australia) # [[Nabawiyya Musa]]irakaslea, nazionalista, feminista (Egipto) # [[Natali Germanotta]] moda-diseinatzailea, estilista (AEB) # [[Natalia Kanem]] UNFPAren zuzendaria (Panama) # [[Nerilie_Abram]] zientzilaria (Australia) # [[Nísia Floresta (idazlea)]] idazlea, hezitzailea (Brasil) # [[Paca Blanco]] ekintzailea (Madril) # [[Patricia Kraus]] abeslaria, musikagilea, ekoizlea (Milan-Espainia) # [[Regina Lago García]] pedagogo, psikologo (Palentzia) # [[Renata Scotto]] sopranoa (Italia) # [[Rosalba Carriera]] margolaria (Italia) # [[Ruth Rivera Marín]] arkitektoa (Mexiko) # [[Safia Zaghloul]] aktibista, politikaria (Egipto) # [[Sonia Vivas]] pedagogoa, politikaria (Bartzelona) # [[Tarab Abd al-Hadi]] aktibista feminista, politikaria(Palestina-Egipto) # [[Valentine de Saint-Point]] idazlea (Frantzia) # [[Verónika Mendoza]] politikaria (Peru) # [[Victòria Pujolar Amat|Victoria Pujolar Amat]] margolaria (Bartzelona) # [[Virgínia Quaresma]] kazetaria, aktibista (Portugal) }} ===='''Berriak 2022''' ('''maiatza''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Alaitz Biritxinaga]] ef--'''SORTUA''' Txirrindulari epaile eta zuzendaria (Bizkaia 1974) # [[Angelita Bilbao Bilbao]] efef'''SORTUA''' erizaina, ekintzaile abertzalea (Bilbo 1903-Argentina 1990) # [[Concha Laca]] efef'''SORTUA''' artisaua, zeramikaria, eskultorea (Madril 1925-Irun 2018) # [[Estibaliz Urresola Solaguren]] ef--'''SORTUA''' zinema zuzendaria (Laudio 1984) # [[Haizea Beruete]] efef'''SORTUA''' bertsolaria (Iruñea 1994-2022) # [[Lina Huarte-Mendikoa]] efef'''SORTUA''' sopranoa (Iruñea 1928-Madril 2017) # [[Margarita Barainka]] g'''SORTUA''' Gernikako bonbardaketaren lekukoa (Errigoiti 1922) # [[Acacia Uceta]] poeta (Madril) # [[Adelaida Abarca Izquierdo]] ekintzailea, kartzelarik ihes egindakoa (Madril) # [[Adelaida Las Santas]] kazetari eta poeta (Madril) # [[Alejandra Soler]] maistra errepublikano erbesteratua (Valentzia) # [[Amanda Jones]] poeta, aktibista, asmatzailea (AEB) # [[Ana Martínez Collado]] arte estetika eta generoa (Madril) # [[Ángela García de la Puerta]] Espainiako 1. Fisika eta Kimika katedraduna (Soria) # [[Ángeles García-Madrid]] idazlea eta presoa (Madril) # [[Anna Davin]] historialaria, idazlea, feminista( Ingalaterra) # [[Anna Keichline]] arkitektoa eta asmatzailea (AEB) # [[Anna Manso Munné]] idazlea, gidoilaria (Bartzelona) # [[Anna Ruth Fry]] idazlea (Britainia Handia) # [[Asun Casasola]] genero indarkeriaren aurkako aktibista (Palentzia) # [[Asunción Bastida]] moda diseinatzailea (Bartzelona) # [[Aurora Rodríguez Carballeira]] ama eugenesikoa (Galizia) # [[Barbara Bodichon]] ongilea, eskubideen aldeko aktibista (Erresuma Batua) # [[Carmen Mir]] moda diseinatzaile (Bartzelona) # [[Christiana Figueres]] antropologoa, ekonomialaria eta analista(Costa Rica) # [[Clara Sánchez (idazlea)]] idazlea, Espainaiko zine aditua (Guadalajara) # [[Concha Alós]] idazlea (Valentzia-Bartzelona) # [[Consuelo García del Cid Guerra]] idazlea (Bartzelona) # [[Deepika Kurup]] zientifikoa, asmatzailea (edateko ur garbi 'azkarra') (AEB) # [[Dorothy Thompson]] kazetaria, idazlea, sufragista, feminista (AEB) # [[Eldorado Jones]] asmatzailea (hegazkin isilgailua,plantxa elektrikoa)(AEB) # [[Elena Moncada]] ekintzaile, idazle, prostituzioaren abolizionista (Argentina) # [[Enriqueta Gallinat]] politikaria, errepresio frankistaren biktima (Bartzelona) # [[Erna Schneider]] ingenaria, matematikaria eta asmatzailea (AEB) # [[Ethel Léontine Gabain]] margolaria (Frantzia-Ingalaterra) # [[Eva Alcón]] errektorea (Castelló) # [[Flor Cernuda]] preso komunista (Toledo) # [[Flora Robson]] aktorea (Ingalaterra) # [[Gema Corredera]] abeslari eta musikagilea (Kuba) # [[Geneviève de Gaulle-Anthonioz]] Frantziako erresistentziakoa (Frantzia) # [[Gertrud Bäumer]] aktibista feminista eta politikaria (Alemania) # [[Gisela Wild]] feminista, kooperatiba-politiketan espezializatua (Argentina) # [[Gloria Patricia Porras]] abokatu, notario, epaile (Guatemala) # [[Hannah Slater]] asmatzailea (kotoiaz josteko haria sortzeko metodo berria)(AEB) # [[Helen Taylor (feminista)]] idazlea, aktorea (Erresuma Batua) # [[Helen Taylor]] noblea (Ingalaterra) # [[Helena Lange]] pedagogoa eta emakumeen eskubide defendatzailea (Alemania) # [[Hilary Wainwright]] kazetaria, ikertzailea, feminista (Ingalaterra) # [[Hildegart Rodríguez Carballeira]] politikaria, etorkizuneko emakume gisa sortua (Madril) # [[Ida Henrietta Hyde]] fisiologoa eta asmatzailea (AEB) # [[Isabel Olesti]] kazetari eta idazlea (Tarragona) # [[Isabel Risco]] aktorea (Coruña) # [[Isabel Vicente García|Isabel Vicente Garcia]] ekintzaile komunista (Albacete - Bartzelona) # [[Jenara Vicenta Arnal Yarza]] 1. Zientzia Kimiko doktorea eta ikertzailea (Zaragoza) # [[Jessie Boucherett]] emakumeen aldeko aktibista (Ingalaterra) # [[Joaquina Dorado Pita]] Les Cortseko preso errepublikanoa (Coruña) # [[Josefa Barba-Gosé Flexner]] zientzialaria (Bartzelona-Filadelfia) # [[Josefina Amalia Villa]] ekintzailea, preso politikoa (León-Madril) # [[Joy Mangano]] enpresaria eta asmatzailea (fregona, pertxak) (AEB) # [[Juana Francisca Rubio]] margolaria eta ilustrailea (Madril) # [[Judith Malina]] aktorea, ekoizlea eta zuzendaria (Alemania-AEB) # [[Karen Olsen Beck]] arkitektoa, soziologoa, politikaria eta diplomatikoa (*!) # [[Laia Berenguer Puget]] Les Cortseko preso sozialista (Bartzelona) # [[Laura Casielles]] idazlea, poeta (Asturias) # [[Les Corts emakumeen kartzela]] (Bartzelonako eraikina) # [[Letizia Battaglia]] kazetari, argazkilari, politikari, editore eta enpresaburua (Italia) # [[Liane Russell]] genetista, zoologoa (Austria, AEB) # [[Lidia Guinart]] kazetaria, idazlea eta politikaria (Bartzelona) # [[Lilí Díaz Rivas]] enpresaburua, idazlea (Galizia) # [[Lilly Maxwell]] sufragista (Eskozia) # [[Lina Gálvez]] historialaria, ekonomia feministan aditua (Sevilla) # [[Lise London]] erresistentzia frantseseko aktibista (Frantzia) # [[Llum Quiñonero]] kazetaria, ekintzailea, politikaria (Alacant) # [[Lola Sanjuán]] enpresaburua eta lider feminista (Sevilla) # [[Magda Bandera]] kazetaria, idazlea(Bartzelona) # [[Maite Alvarez]] zientzilaria eta ikertzailea (Ermua) # [[Manolita del Arco]] politikaria, ekintzailea (Bilbo-Madril) # [[Margarida Abril]] ekintzailea (Katalunia) # [[María Ángeles Durán]] ikertzailea (Madril) # [[María Antonia Peña]] errektorea (Cádiz) # [[María Antonia Zorraquino]] biokimikaria eta ikertzailea (Zaragoza) # [[Maria Bigordà Montmany]] kataluniar ekintzailea (Ullastre-Tarrasa) # [[María del Carmen Cuesta Rodríguez|Maria del Carmen Cuesta Rodríguez]]A aktibista (Madril) # [[Maria Deraismes]] prostituzioaren abolizionista # [[María Dolores de Pablos]] poeta eta astrologoa (Madril) # [[Maria Dolors Laffitte]] abeslaria (Bartzelona) # [[Maria Dolors Renau]] psikologoa, pedagogoa eta politikaria (Bartzelona) # [[María Elena Moyano]] aktibista (Perú) # [[María José Figueras]] errektorea (Katalunia) # [[Maria Lacerda de Moura]] anarkista eta feminista (Brasil) # [[María Vicenta Mestre Escrivá]] psikologoa, Valentziako Unibertsitateko 1. emakume errektorea (Valentzia) # [[Marie Killick]] audio-ingeniaria, asmatzailea (gramofonorako zafirozko orratza) (Erresuma Batua) # [[Marina Vargas]] artista (Granada) # [[Marisa Mediavilla Herreros]] liburuzaina, dokumentalista, feminsita (Palentzia) # [[Marjorie Joyner]] asmatzailea (ile kizkur iraunkorrak egiteko makina)(AEB) # [[Martirio (cantante)|Martirio]] abeslaria (Huelva) # [[Mary Beale]] margolaria eta erretratista (Ingalaterra) # [[Mary Dixon Kies]] asmatzailea (kotoiaz josteko haria sortzeko metodo berria) (AEB) # [[Melania Moscoso]] antropologa, pedagoga, feminista (Bilbo) # [[Mercedes Fernández-Martorell]] antropologoa (Bartzelona) # [[Mercedes Núñez Targa]] Las Ventas eta Nazien kontzentrazio-eremuetako preso eta lekukoa (Bartzelona) # [[Miren Arantza Madariaga Aberasturi]] politikaria eta zuzendari publikoa (Gernika) # [[Montserrat Minobis]] kazetaria, irakaslea, idazlea eta feminista (Figueras) # [[Natacha Bustos]] komiki-marrazkilaria (Eivissa) # [[Nieves Torres]] politikaria, ekintzailea (Madril) # [[Niña Pastori]] flamenko-kantautorea (Cadiz) # [[Noeleen Heyzer]] diplomazialaria(Singapur) # [[Noelia Vera]] kazetaria eta politikaria (Cádiz) # [[Núria Feliu]] abeslaria eta aktorea (Bartzelona) # [[Olimpia Altuve]] farmazialaria (Guatemala) # [[Paz Azzati Cutanda]] Las Ventaseko preso komunista (Valentzia) # [[Petra Cuevas]] preso komunista (Toledo) # [[Pilar Aranda Ramírez]] errektorea (Zaragoza) # [[Pilar López Díez]] maistra, kazetaria, komunikazio eta genero ikertzailea (Asturias) # [[Rina Lazo]] margolari eta muralista (Guatemala) # [[Rocio Mora Nieto]] abokatua eta aktibista (Madril) # [[Rosa Aguilar Chinea]] errektorea (Gomera) # [[Rosa Aguilar]] politikaria (Kordoba) # [[Rosa Cremón Parra]] erizaina, ekintzaile antifrankista (Madril) # [[Rosa Devés]] biokimikaria, akademika eta hezitzailea (Txile) # [[Sally Alexander]] historialaria, feminista (Ingalaterra) # [[Sheila Rowbotham ]] historialari feminista sozialista (Erresuma Batua) # [[Shirley Ann Jackson]] fisikaria, asmatzailea (AEB) # [[Sofía Moro]] argazkilaria (Madril) # [[Soledad Murillo]] soziologo feminista, ikertzailea eta politikoa (Madril) # [[Soledad Real López]] ekintzaile, komunista (Bartzelona) # [[Susana Blas Brunel]] komisarioa, arte eta feminosmoan aditua (Madril) # [[Susanna Martín]] ilustratzailea (Bartzelona) # [[Suzanne Noël]] Zirujau plastikoa (Frantzia) # [[Teresa Hernández Sagués]] Les Cortseko preso komunista (Avila) # [[Teresa Rebull]] aktibista politikoa eta kantautorea (Bartzelona) # [[Teresa Saez Barrao]] aktibista feminista, politikaria (Huesca-Nafarroa) # [[Trinidad Gallego Prieto]] erizaina, emagina,politikari komunista (Madril) # [[Valerie Hunter Gordon]] asmatzailea (Erresuma Batua) }} ===='''Berriak 2022''' ('''apirila''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Antonia Salaberria]] efef'''SORTU''' erraketista (Eibar, 1906-2000) # [[Aurelia Elkoro-Iturbe]] efef'''SORTU''' erraketista (Eibar 1012-1977) # [[Haizea Oses]] ef--'''SORTU''' eskalatzailea (Arrasate, 2004) # [[Irene Sarrionandia]] ef--'''SORTU''' mendi korrikalaria (Deba 1948) # [[Joana Lasheras]] ef--'''SORTU''' kazetaria EITBn (Iruñea 1980) # [[Josefina Markina]] efef'''SORTU''' filantropoa (Mallabia 1889-1972) # [[Julene Bouzo]] ef--'''SORTU''' atleta (Ermua, 2003) # [[Julia Guerra Lacunza]] efef'''SORTU''' poeta (Iruñea 1953-2008) # [[María del Villar Berruezo]] efef'''SORTU''' aktorea, dantzaria eta idazlea (Tafalla 1888-1977) # [[Martija de Jauregui]] XVI. mendeko sendagilea (Nafarroa) '''SORTU''' # [[Pantxika Urruti]] ef--'''SORTU''' kantaria eta pastoral errejenta (Zuberoa 1955) # [[Teresa Izu]] margolaria, ilustratzailea (Tafalla) sortu # [[Adelita Domingo]] pianista, kopla-kantari eta dantzarien maistra(Sevilla) # [[Aenne Burda]] argitaratzailea, alemaniar ekonomia-mirariaren ikur bat (Alemania) # [[Amaya Arzuaga]] diseinatzailea eta enpresaburua (Burgos) # [[Ana María Rodas]] idazlea (Guatemala # [[Ana Rosa Diego]] zinema-zuzendaria eta gidoilaria (Sevilla) # [[Angelina Aspuac]] jantzi maien defendatzailea (Guatemala) # [[Angelina Beloff]] margolaria, grabatzailea eta arte-irakaslea(Errusia-Mexiko) # [[Asunción Gómez Pérez]] ikertzailea (Badajoz) # [[Aurelia Gutiérrez-Cueto Blanchard]] pedagogoa(Santander) # [[Beatrice Hastings]] idazlea(Ingalaterra) # [[Belén Maya]] flamenko-dantzaria eta koreografoa ( ) # [[Bella Dutton]] tenislaria (Britainia-Espainia) # [[Bibiana Candia]] idazlea eta kazetaria (Galizia) # [[Carlota Gurt]] idazlea eta kazetaria (Bartzelona) # [[Catherine Bauer Wurster]] arkitektoa, etxebizitza publikoaren defendatzailea (AEB) # [[Catherine Fahringer]] idazlea, aktibista (Estatu Batuak) # [[Celia Rivas Casais]] kamioilaria, enpresaburua eta ekintzailea (Galizia) # [[Ch´umilkaj Curruchiche]] abeslaria (Guatemala) # [[Chona Madera]] idazle kanariarra # [[Cilly Aussem]] tenislaria (Alemania) # [[Concha Méndez]] idazlea, poeta eta gidoilaria (Madril) # [[Concha Monje]] robotika-ikertzailea (Badajoz) # [[Elena Catena]] filologoa, editorea eta feminista (Salamanca) # [[Elena Villamandos]] kanariar idazlea # [[Elvira Dyangani Ose]] Bartzelonako Arte Garaikidearen Museoaren 1. emakume zuzendaria(Kordoba) # [[Emma Couceiro]] poeta (Lugo) # [[Enriqueta Martín Ortiz de la Tabla]] irakaslea eta liburuzaina (Badajoz) # [[Ernestine Rose]] asmatzailea (Polonia) # [[Eudoxia Píriz]] Medikua (Salamanca) # [[Fatoumata Diawara]] Maliko aktore eta egile-abeslaria (1982 - ) # [[Francisca Subirana]] tenislaria (Katalunia) # [[Genie Espinosa]] artista, ilustratzailea (Bartzelona) # [[Helena Bayona]] dokumentalgilea (Iruña) # [[Iris Yassmin Barrios Aguilar]] abokatu eta epailea (Guatemala) # [[Isa Guerra García]] poeta kanariarra (Kanariar uharteak) # [[Isabel Expósito Morales]] idazlea (Hierro-Kanariak) # [[Isabel García Hualde]] idazlea (Zarrakaztelu) # [[Josane Sigart]] tenislaria (Belgika) # [[Kajsa Ekis Ekman]] kazetari, idazle, ekintzailea (Suedia) # [[Karma Peiró]] kazetari digitala Adimen Artifizialean aditua (Bartzelona) # [[La Niña de los Peines]] Kopla-abeslaria (Sevilla) # [[Las Ventas emakumeen kartzela]] artikulua da. # [[Laura Fernández]] Idazlea eta kazetaria (Terrassa) # [[Lenina Amapola García]] idazlea (Guatemala) # [[Lilí Álvarez]] kirolaria, kazetaria eta Olinpiar jokoetako 1.emakume espainiarra (Erroma-Madril) # [[Lourdes Pastor]] Kantaria eta aktibista (Kordoba) # [[Lydia Becker]] Britainia Handiko sufragista, biologoa eta astronomoa (1827-1890) # [[Madam C. J. Walker]] asmatzailea eta enpresaburua (AEB) # [[Maddelin Brizuela]] enbaxadorea Bolivian (El Salvador) # [[Margarita Ucelay]] filologoa, hispanista eta irakaslea (Madril)staño # [[Marguerite Broquedis]] tenislaria (Frantzia) # [[Maria Àngels Anglada]] kazetaria, poeta, eleberrigilea (Katalunia) # [[María Blanca Ferrer García]] Abokatua, idazlea, poeta (Iruñea) # [[María Blanchard]] margolaria (Santander) # [[Maria del Carmen Reina Jiménez]] idazlea kanariarra # [[María Francisca Ulloa del Castillo]] emagina (Utrera) # [[Maria Furtwängler]] aktore eta medikua (Alemania) # [[María Josefa Riba]] tenislaria (Katalunia) # [[María Laffitte]] arte-kritikaria, idazlea, Emakumeen eskubide defendatzailea(Sevilla) # [[María Rodrigo]] musikagilea, pianista eta irakaslea(Madril) # [[María Salas Larrazábal]] idazle eta aktibista (Burgos) # [[Marian Rojas]] mediku psikiatra eta idazlea (Madril) # [[Maribel Lacave]] idazle kanariarra # [[Marie Goegg-Pouchoulin]] Suitzako aktibista feminista eta abolizionista (1826-1899) # [[Marie Vassilieff]] margolaria (Errusua-Frantzia) # [[Marifé de Triana]] Kopla-abeslaria eta aktorea (Sevilla) # [[Matilde Coral]] flamenko dantzaria (Sevilla) # [[Matilde Landa]] politikaria (Badajoz) # [[Matilde Ras]] grafologoa, idazlea, itzultzailea(Tarragona) # [[Matilde Ucelay]] Espainiako tituludun 1.emakume arkitektoa (Madril) # [[Mayte Martín (idazlea)|Mayte Martín]] Las Palmas (Kanariak) # [[Mayte Martín]] musikagilea, flamenko-abeslaria (Bartzelona) # [[Melanie Mayron]] asmatzailea eta aktorea (AEB) # [[Melissa Farley]] psikologo, feminista (AEB) # [[Mercedes Rodrigo]] Espainiako tituludun 1.emakume psikologoa (Madril) # [[Merche Esmeralda]] flamenko-dantzaria (Sevilla) # [[Milagro Almenara Pérez]] Espainiako Gerra Zibilean eraildako farmazialaria (Santander) # [[Milagros Mengíbar]] flamenko-dantzaria (Sevilla) # [[Milagros Nuin Monreal]] itzultzailea. (Erriberri-Nafarroa) # [[Molla Mallory]] tenislaria (Norvegia-AEB) # [[Morena Herrera]] abortuaren aldeko ekintzailea (El Salvador) # [[Myriam Palacios]] aktorea (Txile) # [[Natalia Sosa Ayala]] kanariar idazlea # [[Norah Borges]] ilustratzailea (Argentina) # [[Núria Albó]] poeta (Bartzelona) # [[Nuria Coronado Sopeña]] kazetaria, feminista, abolizionista (Madril) # [[Olimpia Valencia]] ginekologoa (Galizia) # [[Oliva Acosta]] zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea (Cádiz) # [[Omowunmi Sadik]] asmatzailea (Nigeria) # [[Patricia Ruiz de Irizar]] farmazialaria eta kooperantea (Iruñea) # [[Paulina Kellogg Wright Davis]] aktibista, hezitzailea (AEB) # [[Pepa Chávarri]] tenislaria (Madril) # [[Pilar Aguilar Carrasco]] idazle, zinemako kritikaria, feminista (Jaén) # [[Pura Maortua]] antzerki-zuzendaria (Kantabria) # [[Rafaela Pastor]] aktibista (Malaga) # [[Rebeca Lane]] abeslaria (Guatemala) # [[Rita Fernández Queimadelos]] arkitektoa (Galizia) # [[Rosa Barasoain|Rosa Barasoin]] idazlea (Tafalla) # [[Rosa Torras]] tenislaria (Katalunia) # [[Rosa Vergés]] zinema-zuzendaria, gidoilaria eta irakaslea (Bartzelona) # [[Sabina Spielrein]] psikiatra eta psikoanalista (Errusia) # [[Salima Ikram]] egiptologoa (Pakistan) # [[Selena Millares]] kanariar poeta # [[Simone Iribarne]] tenislaria (Lapurdi) # [[Sofia Quintino]] Portugalgo mediku, feminista eta errepublikanoa (1879-1964) # [[Sonsoles Echavarren Roselló|Sonsoles Echavarren]] idazlea eta kazetaria (Iruñea) # [[Sylvia Ratnasamy]] asmatzailea (Belgika) # [[Taina Bien-Aimé]] abolizionista # [[Teresa Zabalza Díez]] musikagilea, musikaria eta musika irakaslea (Iruñea) # [[Trinidad Lucea Ferrer]] idazlea, poeta eta ilustratzailea (Tutera) # [[Veena Sahajwalla]] asmatzailea (India-Australia) # [[Victorina Durán]] margolaria, jantzi-eszenografoa eta diseinatzailea (Madril) # [[Viera Sparza]] ilustratzailea, idazlea eta umorista grafikoa (Zaragoza) # [[Virginia Laparra]] fiskal oiha (Guatemala) # [[Yolanda Castaño]] poeta eta literatura kritikaria (Coruña) }} ===='''Berriak 2022''' ('''martxoa''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Boni Macarrón]] efef'''SORTU''' martxantera, gozoki saltzailea (Durango) # [[Carmen Miranda Zubieta]] --ef'''SORTU''' Kultur-ekintzailea (Galdakao) # [[Elbira Iturri]] ef--'''SORTU''' aktibista (Mundaka) # [[Eugenia Idoiaga]] efef'''SORTU''' emagina (Forua) # [[María Ángeles Garai]] efef'''SORTU''' irakaslea, Bizkaiko lehen andereñoa (Bilbo) # [[Martxelina Lopetegi]] efef'''SORTU''' bertsolaria (Oiartzun 1864-1930) # [[Tamara Clavería]] ----'''SORTU''' Amuge elkarteko lehendakaria (Bilbo) # [[Adilia de las Mercedes]] jurista feminista (Guatemala) # [[Alauda Ruiz de Azúa]] zine-zuzendaria eta gidoilaria (Bizkaia) # [[Alika Kinan]] Abolizionista (ARgentina) # [[Almudena Domínguez Arranz]] arkeologoa # [[Amada López Meneses]] historialari galiziarra # [[Amalia de Isaura]] aktore komikoa eta kupletista (?) # [[Amelia Baldeón Iñigo]] arkeologoa (Gasteiz) # [[Amparo Alonso Betanzos]] adimen artifizialeko ikertzailea(Galizia) # [[Amparo Cebrián]] pedagogoa (Salamanca) # [[Ana Delgado Hervás]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Ana María Romero de Campero]] kazetaria, idazlea ekintzailea (Bolivia) # [[Ángeles Huerta]] zine-zuzendaria (Asturias) # [[Angelina Vidal]] Portugalgo idazle eta kazetaria (1847-1917) # [[Anina Ciuciu]] abokatu eta idazle ijitoa (Errumania) # [[Anne Tyng]] asmatzailea (Txina-AEB) # [[Anselma de Salces]] Bilbotar ongilea (1815-1885) # [[Arabako Emakumeen Asanblada]] # [[Arundhati Bhattacharya]] enpresaburua (India) # [[Áurea Lucinda Javierre]] artxibozaina eta historialaria (Teruel) # [[Beatriz Pinheiro]] Portugalgo idazle, poeta, editore eta intelektuala (1871-1922) # [[Begoña Vila]] astrofisikaria (Galizia) # [[Berta Wilhelmi]] enpresaburua, hezitzailea, filantropoa eta feminista (Alemania, Granada) # [[Carla Accardi]] margolari abstraktua (Italia) # [[Carla Lonzi]] idazlea, arte-kritikaria, feminista (Italia) # [[Carla Subirana]] zine-zuzendaria (Bartzelona) # [[Carme Freixa]] kazetaria, feminista, abolizionista (Bartzelona) # [[Carmen de Zulueta]] idazlea, filosofoa eta irakaslea (Madril) # [[Carmen García Mateo]] telekomunikazio ingeniaria (Galizia) # [[Carmen López Alonso|Carmen Lopez Alonso]] historialaria # [[Carmen Sentandreu Gimeno]] arkeologoa # [[Carmen Velacoracho de Lara]] Kazetaria (Ciudad Real, 1880-Madril,1960) # [[Catherine Furbish]] botanikaria (AEB) # [[Christine Peterson]] estatistikaria, zientzialaria (EEBB) # [[Chus Gutiérrez]] zine-zuzendaria, gidoilaria eta aktorea (Granada) # [[Deema Shehabi]] poeta eta idazlea (Kuwait) # [[Delia Grigore]] filologo ijitoa (Errumania) # [[Diana Pey]] piano-jotzailea (Madril) # [[Dolores Cebrián]] irakaslea (Salamanca) # [[Domitila de Carvalho]] Portugalgo mediku, irakasle eta politikaria (1871-1966) # [[Elaine N. Aron]] psikologoa (Kalifornia) # [[Elena Barulina]] botanikaria, genetista eta ikertzailea (Errusia) # [[Elena Díaz Ereño]] medikua eta irakaslea (Galdakao) # [[Elena Fortún]] idazlea, haur eta gazte literatura (Madril) # [[Elena Hernández Sandoica]] historialaria # [[Elisa Augusta da Conceição Andrade]] Portugalgo lehen emakume medikua (1855-??) # [[Elisa Garrido González|Elisa Garrido]] historialaria # [[Elizabeth J. Tasker]] astrofisikaria, idazle zientifikoa eta irakaslea (Britainia) # [[Elvira Ontañón Sánchez-Arbós]] idazlea, artikulugilea eta pedagogoa (?) # [[Elza_Dunkels]] Suediako pedagoga # [[Emma Ihrer]] feminista eta lider sindikala (Alemania) # [[Esma Redžepova]] abeslari ijitoa (Mazedonia) # [[Esther Takeuchi]] asmatzailea (AEB) # [[Fei-fei Li]] konputazioko irakaslea (Txina-AEB) # [[Fournierreko emakume kartagileak]] emakume langileak (Gasteiz) # [[Gloria Cabral]] arkitektoa (Brasil-Paraguai) # [[Gloria Giner de los Ríos García]] irakaslea(Madril) # [[Glòria Trías Rubiés]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Guiomar Torresão]] Portugaldar idazlea eta feminista (1844-1898) # [[Halet Çambel]] arkeologaeta Olinpiar Jokoetan lehiatu zen lehen emakume turkiarra, eskriman # [[Harriet Williams Russell Strong]] asmatzailea (AEB) # [[Helena Lopes da Silva]] zirujau eta politikaria (Cabo Verde) # [[Hélène Rioux]] idazle eta itzultzailea (Kanada) # [[Helene Stöcker]] bakezalea, feminista eta publizista (Alemania) # [[Isabel Aguirre]] arkitektoa (Galizia) # [[Isabel García Lorca]] irakaslea eta idazlea (Granada) # [[Jennifer Miller]] Feminista, artista, idazlea...(EEBB) # [[Jordina Sales i Carbonell]] historialaria # [[Josefina Aldecoa]] idazlea eta pedagogoa (Leon) # [[Juana Capdevielle]] Gerra Zibilean eraildako pedogogo eta liburuzaina (Madril-Galizia) # [[Juana Romani|Juani Romani]] italiar-frantziar margolaria # [[Julia Sánchez Carrilero]] arkeologoa # [[Julia Vigre García]] maistra (Madril) # [[Julienne Baseke Nzabandora]] aktibista (Kongo) # [[Julieta Paredes]] feminista komunitarioa (Bolivia) # [[Juliette Bonheur]] animalia-margolaria (Frantzia) # [[Katerina Harvati]] paleontologoa, irakaslea eta ikertzailea (Grezia) # [[La Argentinita]] dantzaria eta koreografoa (Buenos Aires) # [[Laura de los Ríos Giner]] irakaslea (Granada) # [[Laura García Hoppe]] margolaria eta idazlea (Malaga) # [[Leonor Serrano Pablo]] pedagogoa,legelaria, feminista (Ciudad Real-Madril) # [[Lily Braun]] idazle eta feminista (Alemania) # [[Linda Braidwood]] arkeologoa # [[Lita Cabellut]] margolari ijitoa (Espainia) # [[Lourdes Girón Anguiozar]] arkeologoa (Cadiz) # [[Maite Larrauri Gómez]] filosofoa, idazlea eta irakaslea (Valentzia) # [[Manuela Solís]] ginekologoa, Valentziako 1. medikua (Valentzia) # [[Mapi León]] futbolaria (Zaragoza) # [[Margarita Ballester Figueres]] poeta, itzultzailea eta irakaslea (Katalunia) # [[Margarita Sánchez Romero]] arkeologoa (Madril) # [[Maria Amália Vaz de Carvalho]] Portugalgo idazle poligrafoa, pedagogoa eta poeta (1847-1921) # [[María Ángeles Pérez Samper]] arkeologoa (Bartzelona, 1949) # [[María Antonina Sanjurjo Aranaz]] belar-jockey jokalaria (Galizia) # [[Maria Benedita Mouzinho de Albuquerque de Faria Pinho]] Portugalgo idazle, aktibista errepublikano eta feminista (1865-1939) # [[María Blázquez|María Blazquez]] idazlea (Extremadura) # [[María Buj Luna]] liburuzain terueldarra # [[Maria Clara Correia Alves]] Portugalgo editore, kazetari eta irakasle feminista (1869-1948) # [[María Cristina Gonzalo Pintor]] arkitektoa (Santander-Madril) # [[Maria Eugenia Aubet]] arkeologoa (?) # [[María José Alonso Fernández]] farmakologoa (Leon) # [[María Juana Ontañón]] arkitekto kanariarra (Tenerife) # [[María Lacrampe]] erizaina (Madril) # [[María Sánchez Arbós]] maistra eta pedagogoa (Huesca-Madril) # [[María Teresa Miras Portugal]] biokimika (Galizia) # [[María Victoria Lareu]] ikertzailea, auzitegiko medikua (Galizia) # [[Mariam Kamara]] arkitekto frantziar-nigeriarra # [[Mariana Angélica de Andrade]] Poeta portugaldarra (1840-1882) # [[Marie Joséphine Nicolas]] margolari frantziarra # [[Marisol Soengas]] mikrobiologoa (Galizia) # [[Marta Moll de Alba]] piano-jotzailea (Kanariak) # [[Mary Walton]] ingeniaria eta asmatzailea (AEB) # [[Massouda Kohistani]] aktibista (Afganistan) # [[Matilde Cantos]] politikaria (Granada)Mpa # [[Matilde Moliner Ruiz]] liburuzaina eta institutuko katedraduna(Madril) # [[Mercedes Vegas]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Mercedes Vilanova Ribas]] historialaria eta ikertzailea (Katalunia) # [[Miren Roji]] musika irakaslea eta piano-jotzailea (Santurtzi, 1917-2018) # [[Naama Goren-Inbar]] arkeologoa # [[Nely Reguera]] zine-zuzendaria, gidoilaria eta aktorea (Granada) # [[Nieves Sánchez Carrilero]] arkeologoa # [[Noemí Trujillo]] poeta eta idazlea (Bartzelona) # [[Norma Vázquez]] Bilbon bizi den indarkeria matxistan aditua (Mexiko) # [[Núria Rafel i Fontanals]] arkeologoa katalana # [[Ofelia Rey Castelao ]] historialaria,idazlea (Galizia) # [[Olga Vallespín Gómez]] arkeologoa eta Espainiako lehen urpekari profesionala # [[Olive Dennis]] ingeniaria, tren diseinu-berrikuntzen egilea (AEB) # [[Patsy O'Connell Sherman]] asmatzailea (AEB) # [[Peregrina Quintela Estévez]] matematikaria (Galizia) # [[Pilar Palomero]] zinemagilea eta idazlea (Zaragoza) # [[Pilar Pérez Solano]]zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea (Alacant) # [[Rachel Zimmerman]] zientzialaria eta asmatzailea (Kanada) # [[Rilda Paco]] artista, diseinatzailea (Bolivia) # [[Rita de Morais Sarmento]] Portugalgo lehen emakume ingeniari zibila (1872-1931) # [[Robin Wall Kimmerer|Robin Wall Kimmerer]] ekologista (EEBB) # [[Rosa Balaguer Oltra]] Kazetaria (Valentzia) # [[Rosa María Rodríguez Magda]] filosofoa (Valentzia) # [[Sally Fox]] asmatzailea (AEB) # [[Sandra Barrilaro]] argazkilaria eta ekintzailea (Bilbo) # [[Sandra Sevillano]] mendi korrikalaria (Santurtzi) # [[Serafina Javierre]] liburuzaina (Tarragona) # [[Sonia Sánchez]] idazlea, abolizionista (Argentina) # [[Susan Leeman]] endrokrinologoa (AEB) # [[Susana Reyes]] dantzari, koreografoa, artista (Ekuador) # [[Teresa Paneque]] Astronomoa, zientzia-dibulgatzailea (Madril-Txile) # [[Towanda Rebels]] idazle, komediante, abolizionista, feminista bikotea (Madril) # [[Vicenta Lorca Romero]] maistra (Granada) # [[Victoria Cabrera Valdés]] historialaria (Madril) # [[Violeta Delmonte]] hizkuntzalaria (Argentina-España) # [[Virginia Auber Noya]] idazlea, itzultzaile (Coruña, 1825-Madril,1897) # [[Marianne Thyssen]] politikaria (Belgika, 1956) }} === Berriak === ====Berriak 2022 (Otsaila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Azpitarte]] ef--'''SORTU''' abeslaria, futbolaria eta aktorea (Bizkaia) # [[Antonia Salaberria]] efef'''SORTU''' Erraketista (Eibar) # [[Adelaida de la Calle]] biologoa (Madril) # [[Adriana Kaplan Marcusán‎]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Argentina) # [[Agustina Ruiz Dupont]] fikziozko zientzialaria (Granada) # [[Aissata Kane]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Gambia) # [[Alfreda Markowska]] Holokaustoa biziraun zuen emakumea, haur ijito, judu eta alemanak bizirauten lagundu zuena (Polonia) # [[Alicia Estévez]] Zientzialaria (Pontevedra) # [[Alicia Hermida]] aktorea (Madril) # [[Almaclara]] emakume-orkestra taldea (Andaluzia) # [[Amalia Lobato Rosique]] Gerra zibilean eraildako milizianoa (Murtzia) # [[Aminata Diop]] mutilazio genitalagatiko lehen errefuxiatua eta aktibista (Mali) # [[Amparo Soler Leal]] aktorea (Madril) # [[Ana Locking]] moda-diseinatzailea, enpresaburua eta argazkilaria (Toledo) # [[Ana Mena]] abeslaria eta aktorea (Malaga) # [[Angéla Kóczé]] Soziologoa feminista ijitoa (Hungaria) # [[Ángela López Jiménez]] soziologoa eta feminista (Iruñea) # [[Angelines Fernández]] aktore errepublikanoa (Madril-Mexiko) # [[Anika Rahman]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Banglades) # [[Anna Missuna]] Errusiar geologoa # [[Antonia Plana]] aktorea (Espainia) # [[Antónia Pusich]] portugaldar idazle, kazetari eta musikagilea (1805-1883) # [[Balghis Badri]] feminsta eta aktibista (Sudan) # [[Beatriz González Calderón]] biolontxelojolea eta orkestra-zuzendaria (Andaluzia) # [[Binta Jammeh-Sidibe]] emakumeen eskubideen aldeko politikoa (Mauritania) # [[Blanca Lydia Trejo]] idazlea, aktibista, kantzilerra (Mexiko) # [[Bogaletch_Gebre]] mikrobiologoa, Emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista eta feminista(Etiopia) # [[Carmela Nieto]] kazetaria eta idazle feminista (Kuba) # [[Carmen García Mateo]] zientzialaria (Galizia) # [[Carmen Herrera (margolaria)|Carmen Herrera]] Kuba-EEBB # [[Carolina Beatriz Ângelo]] Portugaldar medikua eta feminista, herrialde horretan bozkatu zuen lehen emakumea (1878 - 1911) # [[Caroline Flack]] telebista-aurkezlea eta irrati esataria (Britainia Handia) # [[Catalina Martin-Chico]] fotokazetaria (Madril) # [[Cecilia Seghizzi]] musikagilea, biolin-joleaeta pintorea (Italia) # [[Ceija Stojka]] ijito margolaria (Austria) # [[Celia Rico Clavellino]] gidoilasria eta zine zuzendaria(Sevilla) # [[Charline Effah]] idazlea eta maistra (Gabon) # [[Chou Kung-shin]] idazlea, historialaria... (Taiwan) # [[Constanza de Ayala]] Arabako dama (Araba) # [[Consuelo Díez Fernández]] pianista eta musikagilea (Madril) # [[Coral del Río Otero]] ekonomialaria eta ikertzailea(Vigo) # [[Delaine Le Bas]] artista ijitoa (Britania Handia) # [[Dolores Corbella Díaz]] hizkuntzalaria, akademikoa (Tenerifekoa) # [[Dolores Corella Piquer]] zientifikoa eta ikertzailea (Valentzia) # [[Dolores Ruiz Berdún]] zientzia historialaria eta ikertzailea (Espainia) # [[Dolores Serrano]] pianista, musikagilea eta irakaslea (Cadiz) # [[Dora Barrancos]] soziologo, historialari, feminista (Argentina) # [[Dorothy_Reed_Mendenhall]] medika estatubatuarra (Columbus 1874- Chester 1964) # [[Efua Dorkenoo]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Ghana) # [[Elena Gorolová]] indarrez esterilizatutako emakume ijitoa (Txekia) # [[Elena María Tejeiro]] aktorea (Murtzia) # [[Elisabeth Guttenberger]] Auschwitz-Birkenau-tik bizirik atera zen emakume ijitoa. (Alemania) # [[Elvira Quintillá]] aktorea eta abeslaria (Bartzelona) # [[Emma Kunz]] sendalaria (Suitza) # [[Estrellita Castro]] abeslaria eta aktorea (Sevilla) # [[Ethel Brooks]] Soziologo feminista eta ijitoa (AEB) # [[Eugenia Zuffoli]] abeslaria eta aktorea (Italia) # [[Eva Villaver Sobrino]] astrofisikaria eta ikertzailea (Palentzia) # [[Fàtima Bosch i Tubert]] zientzialaria (Girona) # [[Fatoumata Coulibaly]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Mali) # [[Fauziya Kasinga]] emakumeen genital mutilazioa dela eta, AEBko lehen errefuxiatua (Togo) # [[Florence Price]] orkestra garrantzitsu batek jo zuen lehen musikagile afroamerikarra (AEB) # [[Fran Hosken]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista () # [[Fran Hosken]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (EEBB) # [[Francisca de Assis Martins Wood]] Lehen aldizkari feministaren argitaratzailea (Lisboa, 1802-1900) # [[Gavina Viana Viana]]ekintzaile antifaxista (Donostia-Bartzelona) # [[Gina Ranjičić]] lehenengo ijito idazlea (Serbia) # [[Gisela Bock ]] historialaria (Alemania) # [[Hanna Neumann]] matemarikaria (Alemania) # [[Imperio Argentina]] aktorea, abeslaria eta dantzaria (Argentina) # [[Inés Núñez de la Parte]] abokatua, kontseilaria eta goi-zuzendaria (Bilbo) # [[Inna Modja]] ablazioaren kontrako ekintzailea (Mali) # [[Isabel Parra]] kantautorea eta folklorista (Txile) # [[Isabel Rodà de Llanza]] epigrafialaria eta arkeologoa (Bartzelona) # [[Isabelle Stengers]] Bruselako filosofoa (Belgika) # [[Isatou Touray]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (GAmbia) # [[Jaha_Dukureh]] giza eskubideen aldeko aktibista (Gambia) # [[Jane Richardson]] biofisikoa eta Richardson biogramen asmatzailea (AEB) # [[Javiera Parra]] musikaria eta abeslaria (Txile) # [[Juana Goizueta Vértiz]] Kontituzio Zuzenbideko irakaslea (Nafarroa) # [[Julia Lajos]] aktorea (Valladolid) # [[Julia Robinson]] estatubatuar matematikaria (Misuri) # [[June Crespo]] artista (Iruñea, 1982) # [[June Eric-Udorie]] ablazioaren kontrako ekintzailea (Irlanda) # [[Katarina Taikon]] idazle ijitoa (Suedia) # [[Laura_Mersini-Houghton]] kosmologa eta fisika teoriko albano-estatubatuarra (Tirana) # [[Layli Miller-Muro‎]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (AEB) # [[Leah Manning]] Politikari britainiarra, giza eskubideen aldeko ekintzailea (Erresuma Batua) # [[Leena Yadav]] zinema-zuzendaria (India) # [[Leonore Davidoff]] historialaria, feminista (AEB) # [[Leyla Hussein]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Somalia) # [[Lidia Cao]] ilustratzailea eta muralista (Galizia) # [[Lily van Angeren-Franz]] Auschwitz-Birkenau-tik bizirik atera zen emakume ijitoa. (Alemania) # [[Loral O'Hara]] ingeniaria eta astronauta NASAn (AEB)) # [[Louise Jopling]] margolaria (Erresuma Batua) # [[Ma Thida]] Kontzientzia preso ohia eta idazlea (Birmania) # [[Mae Azango]] Kazetaria eta emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Liberia) # [[Marcia_Neugebauer]] geofisika estatubatuarra (AEB) # [[Margaret Bonds]] musikagilea (AEB) # [[Margarita Comas Camps]] pedagogoa (Menorca-Erresuma Batua) # [[Mari Carmen Díaz de Mendoza]] aktorea (Madril) # [[María Banquer]] aktorea (Espainia) # [[María Bru]] aktorea (Valentzia) # [[María de Sarmiento y Castilla]] Arabako dama (Araba) # [[María Dolores Gispert Guart]] bikoizketa aktorea eta irrati esataria (Katalunia) # [[María Eva Istúriz García|María Eva Istúriz Garcia]] Berdintasunerako teknikaria (Iruñea) # [[Maria Federici]] komunista, politikaria (Italia) # [[María Inmaculada Paz-Andrade]] zientzialaria (Galizia) # [[María Itziar Urrutia San Antón]] arkitektoa eta zuzendari exekutiboa (Malaga) # [[María Matilde Almendros]] irrati esataria eta aktorea (Katalunia) # [[María Ripoll]] zinegilea (Bartzelona) # [[María Ruiz de Gauna]] XV.mendeko emakumea (Gasteiz) # [[María Teresa Ruiz Cantero]] mediku eta ikertzailea (Melilla) # [[Maria Veleda]] Portugalgo ekintzaile feminista eta errepublikanoa (1871-1955) # [[Mary Nash]] historialaria (Irlanda-Katalunia) # [[Maya Burhanpurkar]] ikertzaile kanadiarra (Ontario) # [[Melanie Spitta]] zinema zuzendari ijitoa (Belgika) # [[Mónica Ramos Toro]] antropologoa (Madril) # [[Nahid Toubia]] Sudaneko lehen emakume-zirujaua eta EGM ikerketan ezpezializatutako aktibista (Sudan) # [[Najat Maalla M'jid]] NBE Idazkari Nagusiaren Ordezkari Berezia Haurren aurkako Indarkeriari buruzkoa (Maroko) # [[Nilde Iotti]] politikari komunista (Italia) # [[Nina Dudarova]] hizkuntzalari ijitoa, erromanieran alfabetatzea (Rusia) # [[Nitza Margarita Cintron]] medikua (Puerto Rico) # [[Olayinka Koso-Thomas]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Nigeria) # [[Panna Cinka]] biolin-jotzailea ijitoa (Hungria) # [[Pastora Filigrana García]] ijito sindikalista feminista (Sevilla) # [[Pastora Imperio]] dantzaria (Sevilla) # [[Pepita de Oliva]] ijito dantzaria, Europan ezaguna (Málaga) # [[Pratibha Parmar]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Nairobi) # [[Regina de Lamo]] 98.ko belaunaldiaren idazle anarkista (Jaén) # [[Rita Montagnana|Rita Montagnama]] Komunista, politikaria (Italia) # [[Romila Thapar]] historialaria (India) # [[Rosa Cortés]] 1749ko ijitoen kontrako Sarekada Handian atxilotua (Granada) # [[Rosa Taikon]] ijito zilargin eta aktorea (Suedia) Gina Ranjičić # [[Rosario García Ortega]] aktorea (Argentina) # [[Sagrario Ruiz Elizalde]] maistra eta hezkidetzan erreferentea (Nafarroa) # [[Saioa Mantzisidor Zilloniz]] nekazaria eta enpresaburua (Bizkaia) # [[Sandy Powell]] jantzi-diseinatzailea (Britainia Handia) # [[Shu Otero]] komikigilea (Sunbilla, Nafarroa garaia) # [[Silvia Agüero]] ijito idazlea, ijitoen memoria berreskuratzen duena (Madril) # [[Sister Fa]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Senegal) # [[Sonia Contera]] fisikaria eta nanoteknologoa (Madril) # [[Soraya Post]] eurodiputatu ijitoa (Suedia) # [[Tarsy Carballas]] zientzialaria (Galizia) # [[Teresa Margarida da Silva e Orta]] lehen emakume eleberrigilea portugesez (1711-1793) # [[Teresa Mattei]] ekintzaile komunista, feminista (Italia, 1921-2013) # [[Teresa Noce]] italiar politikaria (1900-1980) # [[Teresa Sánchez de Bilbao]] XV.mendeko emakumea (Gasteiz) # [[Teresa Vinyoles Vidal]] historialaria (Bartzelona) # [[Thais_Russomano]] Brasildarra medikuntza aeroespazialean espezializatuta (Porto Alegre) # [[Vanderlan da Silva Bolzani]] Kimikaria (Brazil) # [[Věra Bílá]] ijito abeslaria (Txekia) }} ====Berriak 2022 (Urtarrila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Urrutia]] ----'''SORTU''' Eskalatzailea (Bizkaia) # [[Alazne Belar]] ef--'''SORTU''' erizaina eta ikerlaria (Atxondo, Bizkaia) # [[Belén Bengoetxea]] ef--'''SORTU''' Ikertzailea eta EHUko irakaslea (Durango) # [[Elena Uriz]] ef--'''SORTU''' irakaslea, aktorea, dantzaria, musikaria (Iruñea) # [[Maixux Rekalde]] efef'''SORTU''' Bakezalea eta euskaltzaile (Oiartzun) # [[Mercedes Arbaiza]] ----'''SORTU''' Historialaria eta EHUko irakaslea (Bilbo) # [[Pilar Narbaiza]] efef'''SORTU''' erraketista eta sukaldaria (Mallabia) # [[Uxue del Río]] ef--'''SORTU''' artista, irudigilea eta diseinatzaile grafikoa (Donostia) # [[Adelaide Cabete]] Ginekologo feminista, framazona eta errepublikanoa (Portugal, 1867-1935) # [[Adele Bianchi]] geografoa (Italia) # [[Aida Peláez de Villa Urrutia]] idazlea,kazetaria, sufragista. (Kuba) # [[Amalia Mallén|Amalia Mallén de Ostolaza]] saiakeragilea, itzultzailea, sufragista (Kuba) # [[Ana de Castro Osório]] Portugalgo idazlea, feminista eta militante errepublikanoa(1872-1935) # [[Ana Maria Lajusticia]] kimikaria, dietetikan eta nutrizioan aitzindaria (Madril) # [[Ana Revenga]] ekonomialaria (Espainia) # [[Ángela Molinuevo y Longuebau]] XIX. mendeko karitatea (Gasteiz) # [[Ángeles Flórez Peón]] bizirik dagoen azken miliziano sozialista (Asturias) # [[Angélica Morales |Angélica Morales ]] idazlea, aktorea (Teruel, 1970) # [[Ann Rose Nu Tawng]] bakezalea, erizaina BBC 100 women sariduna (Birmania) # [[Antonella Picchio]] Ekonomialari feminista (Italia) # [[Arantxa Rodríguez Álvarez]] ekonomialari feminista (Bilbo) # [[Arantza Chacón Ormazabal]] ikertzailea, Zehar Errefuxiatuak (Gasteiz) # [[Asunción Ruiz]] ingurumen teknikaria (Madril) # [[Aurelia Castillo de González]] idazle eta itzultzailea (Kuba) # [[Aurora Villar Buceta]] kazetaria (Kuba) # [[Belén Franch Gras]] zientzialaria (Valentzia) # [[Belén Frau Uriarte]] ekonomilaria, Espainaiako CEOko eta munduko komunikazioko zuzendaria (Bilbo) # [[Belén Landáburu]] abokatu eta politikoa (Burgos) # [[Bianca Maria Meda]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Blanca de los Ríos]] idazlea eta literatura kritikoa (Sevilla) # [[Camille Kouchner]] Zuzenbide pribatuko irakaslea, abokatua (Frantzia) # [[Carmen Serdán Alatriste]] iraultzailea (Mexiko) # [[Catalina Bárcena]] aktore kubatarra (Kantabria) # [[Consuelo Uranga]] komunista (Mexiko) # [[Cristina Borderías]] Historialaria (Katalunia) # [[Cristina Carrasco]] ekonomilari feminista (Txile-Bartzelona) # [[Cynthia Cockburn]] antimilitarista feminista eta akademikoa (Britania Handia) # [[Diane Elson]] ekonomilari feminista (Erresuma Batua) # [[Digna Collazo]] sufragista (Kuba) # [[Domitila García de Coronado]] editorea, idazlea (Kuba) # [[Elena Salvador]] aktorea (Madril) # [[Elisa Garrido Moreno]] ikertzailea, unibertsitateko irakaslea (Valentzia) # [[Elisa Garrido]] espainiar militante antifaxista (Zaragoza) # [[Elisa Mújica]] Idazlea (Kolonbia, 1918-2003) # [[Elisa Soriano Fisher]] mediku-oftalmologoa eta feminista (Madril) # [[Élisabeth Chaplin]] margolaria (Frantzia, 1890-Italia, 1982) # [[Ella Fontanals-Cisneros]] enpresaria eta arte-bildumagilea (Kuba) # [[Elva Raquel Gómez]] kitxua idazlea (Argentina) # [[Elvira de Hidalgo]] Sopranoa eta kantu-maistra (Teruel) # [[Erika Aifan]] ustelkeriaren aurkako epailea (Guatemala) # [[Esperanza Molina Cubillo]] idazlea eta antropologoa (Madril) # [[Esther Chapa]] sufragista (Mexiko) # [[Eva Celada]] kazetaria, idazlea eta gastronomoa (Palentzia) # [[Eva Gancedo]] musikagilea, filmetako soinu-bandetan espezializatua (Madril) # [[Fanny Garrido]] idazle galiziarra # [[Fátima Báñez]] legelaria, politikaria eta ekonomilaria (Huelva) # [[Fatima Singhateh]] Haurren salerosteka eta explotariari buruzko Nazio Batuen Errelatore Berezia (Gambia) # [[Francia Márquez]] ekintzaile feminista (Kolonbia) # [[Gisela Vaquero]] bideojokogilea (Girona) # [[Henriette d'Angeville]] Mont Blanc igo zuen bigarren emakumea (Frantzia) # [[Hermila Galindo]] politikaria, kazetaria eta ekintzaile feminista (Mexiko) # [[Hortensia Gelabert]] aktore kubatarra Espainian (Espainia) # [[Ingrid Robeyns]] filosofo eta ekonomialari feminista (Lovaina, Belgika) # [[Irene González]] Futbolaria (Coruña, 1909-1928) # [[Isabel Margarita Ordetx]] idazlea, (Kuba) # [[Isabel Oyarzábal]] itzultzailea, kazetaria, idazlea, aktorea eta diplomatikoa(Malaga) # [[Isabella Leonarda]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Jamila Medina Ríos]] idazlea (Kuba) # [[Josefina Blanco]] aktorea (Leon) # [[Josefina Gómez Mendoza]] geografo eta idazlea (Madril) # [[Julia Peguero Sanz]] maistra eta feminista (Zaragoza) # [[Justa Montero]] aktibista feminista (Bartzelona) # [[Kate Young]] gizarte-antropologoa (Erresuma Batua) # [[Laila Haidari]] ekintzailea 100 Women BBC sariduna (Agfanistan) # [[Leonor Taboada]] kazetaria, idazlea eta ekintzaile feminista # [[Lourdes Beneria]] ekonomialari feminista (Katalunia) # [[Lucía López Marco]] albaitaria (Zaragoza) # [[Manuela Vargas]] flamenko dantzaria (Sevilla, 1941 - Madril, 2007) # [[Margarita Manso]] 27ko belaunaldiko margolaria (Valladolid, 1908-Madril,1960) # [[Mari Carmen Martínez Chamorro]] medikua (León) # [[María Ángeles Pérez López|Maria Ángeles Pérez López]] poeta (Valladolid) # [[María Cancio]] aktorea (Madril) # [[María del Adalid]] margolari galiziarra ( # [[María Espinosa de los Monteros]] emakumeen eskubide zibil eta politikoen aldeko aktibista (Malaga) # [[María Fernanda Ladrón de Guevara]] Aktorea (Madril) # [[María Guerrero López]] aktorea (Madril) # [[María Guerrero]] Aktore eta enpresaburua (Madril) # [[María José Vázquez]] GIB/HIES ekintzailea (Bartzelona) # [[María Josefa Patricia Muñoz y Jarabeitia]] filantropoa (Bilbo) # [[María Martos]] Feminista (Madril) # [[María Muñoz de Quevedo]] piano-jotzailea # [[Maria Teixidor i Jufresa]] enpresari eta abokatua (Katalunia) # [[María Teresa Gavarró Castelltort]] pedagogoa(Katalunia) # [[María Tubau]] aktorea (Madril) # [[María Villar Buceta]] kazetaria, poeta, ekintzailea (Kuba) # [[Maria Xaveria Perucona]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Marta Álvarez Guil]] legelaria (Madril) # [[Matilde de la Torre]] kazetari eta politikaria (Burgos) # [[Matilde Díez]] aktorea (Madril) # [[Matilde Rodríguez Cabo]] mediku, psikiatra, idazlea, feminista, sufragista eta aktibista (Mexiko) # [[Maud de Boer-Buquicchio]] Haurren salerosteka eta explotariari buruzko Nazio Batuen Errelatore Berezi oiha (Herbehereak) # [[Michelle Perrot]] historialaria (Frantzia) # [[Natália Pasternak|Natalia Pasternak]] biologoa BBC 100 women sariduna (Brasil) # [[Négar Djavadi]] eleberrigilea, zinemagilea (Iran/Frantzia) # [[Nerea Luis]] informatika ingeniaria (Madril) # [[Nieves Quintana]] Nekazaria (Araba) # [[Nilofar Bayat]] afganistar abokatua eta saskibaloi jokalaria (Kabul) # [[Reem Alsalem]] Emakumeen kontrako indarkeriari buruzko Nazio Batuen Errelatorea (Jordania) # [[Reyna Pastor]] historialaria (Argentina) # [[Rosa García-Malea López]] lehen emakume kaza-pilotua (Almeria) # [[Rosika Schwimmer]] kazetaria, idazlea, sufragista (Budapest) # [[Sabine Weiss]] Argazkilaria (Frantzia) # [[Sara Baartman]] esklaboa (Afrika) # [[Serafina Núñez]] idazle kubatarra # [[Susanna Minguell]] filosofo eta idazlea (Bartzelona) # [[Tlaleng Mofokeng]] mediku, hizlari, idazle eta emakumeen eskubideen eta sexu eta ugalketa-osasunaren aldeko aktibista BBC 100 women sariduna (Hegoafrika, 1980) # [[Trinidad Arroyo]] Espainian lan egin zuen lehen oftalmologoa (Palentzia) # [[Virginia Eubanks]] politologoa (AEB) # [[Virginia Torrecilla]] futbolaria (Mallorca) # [[Virginie Demont-Breton]] margolaria (Frantzia, 1859-1935) # [[Winnaretta Singer]] musika mezenas (Paris) # [[Zeltia Montes Muñoz]] musikagilea, filmetako soinu-bandetan espezializatua (Madril) }} === Berriak === ====Berriak 2021 (urria, azaroa, abendua)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Olaizola]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Elgoibar 1974) # [[Amaia Lejarreta]] ef--'''SORTUA''' artista, makillatzailea (Durango 1983) # [[Anttoni Etxeberria]] efef'''SORTUA''' tabernaria (Hondarribia 1914-2020) # [[Begoña Gorospe]]----'''SORTUA''' feminista, zinegilea (Hernani 1942) # [[Frantxiska Iragorri]] efef'''SORTUA''' Abertzale, ekintzailea (Oiartzun, 1920-2019) # [[Garbiñe Larrea |Garbiñe Larrea Iturralde]] ef--'''SORTUA''' Naturopata (Urnieta 1976) # [[Hipolita Ibaibarriaga]] ef--'''SORTUA''' erreketista (Ermua 1914- Bartzelona 1939) # [[Itziar Ugarte]] ef--'''SORTUA''' Kazetaria eta idazlea (Oñati 1995) # [[Junkal Guerrero]] ----'''SORTUA''' musikaria (Andoain 1968) # [[Leire Vargas]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria, idazlea eta itzultzailea (Durango 2002) # [[Lide Urrestarazu]] ef--'''SORTUA''' mendi lasterkaria (Ordizia 1999) # [[Maria Angeles Esnaola]] efef'''SORTUA''' Maistra abertzalea (Ormaiztegi 1924-2017) # [[María Bravo]] ----'''SORTUA''' sopranoa (Portugalete 1952) # [[María Goiricelaya Burón]] ef--'''SORTUA''' aktorea, antzerki-zuzendaria (Bilbo 1983) # [[Maria Rosario Arrizabalaga]] efef'''SORTUA''' Mariarro bezala ezagunagoa, feminismoa eta justizia soziala bizi-ardatz izan zituen gizarte-ekintzailea (Ermua 1949- Donostia 2021) # [[Maribel Aiertza]] ef--'''SORTUA''' euskal idazlea (Etxebarria 1962) # [[Rosario Zubizarreta]] efef'''SORTUA''' erraketista (Ermua 1918-2002) # [[Shandra Martínez]] ----'''SORTUA''' artista, ilustratzailea. (Errenteria1977) # [[Susana Serrano]] ef---'''SORTUA''' Unibertsitateko irakaslea (Elorrio) # [[Tere Jaio]] efef'''SORTUA''' aktorea, bikoiztailea. (Gernika) # [[Teresa Murga]] efef'''SORTUA''' (Markina-Xemein 1910-2015) # [[Abia Akram|Abia Akra]] aktibista (Pakistan) # [[Aida Lafuente]] politikari ekominista (León) # [[Al Khadra Mabrook]] Saharar poeta (Sahara) # [[Alice Neel]] margolari erretratugile estatubatuarra (1900 - 1984) # [[Amaia Bono]] antzerki aktorea (Gasteiz, 1989) # [[Amaia Nausia]] historialaria (Iruñea) # [[Amalia Domingo Soler]] Idazlea, espiritista (Sevilla, 1835-Bartzelona,1909) # [[Ana Santos Payán]] idazlea, poeta, editorea (Guadalajara, 1972-Almeria, 2014) # [[Ana Teresa Diego]] Argentinan atxilotu-desagertua (Argentina) # [[Andrea Ixchíu]] kazetaria (Guatemala) # [[Antonia Adroher Pascual]] maistra, pedagogoa eta politikaria (Girona) # [[Araceli Sánchez Urquijo|Araceli Sanchez Urquijo]] bide, ubide eta portuetako ingeniaria (Sestao) # [[Azucena Villaflor|Azuzena Villaflor]] Maiatzeko plazako ekintzailea (Argentina) # [[Belén Nevado]] aktorea, feminista (Gasteiz, 1969) # [[Berta Arocena de Martínez Márquez]] Kazetaria, feminista (Habana, 1901-1956) # [[Blanca Li]] koreografo, dantzari, zinemagile (Granada) # [[Buchi Emecheta]] idazle nigeriarra # [[Carlota Pi]] Ingeniaria eta enpresari katalana # [[Carme Alemany Gómez]] soziologoa, feminista (Bartzelona) # [[Carme Karr i Alfonsetti]] Kataluniako kazetari, idazle, musikologo eta publizista feminista eta bakezalea (1865 - 1943) # [[Carme Montoriol i Puig]] Bartzelonako idazlea, itzultzailea eta piano-jotzailea (1892 - 1966) # [[Carmen Navarro]] Medikua eta ikertzailea (Madril) # [[Carmen Salinas Alfonso de Villagómez]] Legelaria # [[Carole Pateman]] Britainiako feminista eta politologoa (Sussex, Ingalaterra) # [[Carolina Coronado]] idazlea (Badajoz) # [[Carolina Escobar Sarti]] Guatemala, 1960 feminista, idazlea, # [[Clara Peeters]] margolari flamendarra. (1580-1621) # [[Claudette Colvin]] Afro-amerikarren eskubide zibilen mugimenduaren aitzindaria. # [[Clotilde Cerdá Bosch]] Aktibista eta goi mailako harpa-jotzailea (Bartzelona, 1861-1926) # [[Concepción Sierra Ordóñez]] Legelaria # [[Conchita Balparda]] abeslaria, sopranoa. Portugalete (1942) # [[Constance Naden]] Idazle, poeta eta filosofo ingelesa # [[Consuelo Rubio]] opera abeslaria (Madril) # [[Cristina Durán Costell|Cristina Durán]] ilustratzailea eta marrazkilaria (Valentzia, 1970) # [[Cristina Spínola]] kazetaria, kirolaria, telebistako kazetaria, idazlea eta Kanarietako Youtuber-a da. # [[Crystal Bayat]] aktibista (Afganistan) # [[Diana Pinilla]] txirrindulari kolonbiarra # [[Dolores Aleu Riera]] Mediku titulua lortzen lehena (Bartzelona 1857-1913) # [[Dolores Prida]] kazetari eta antzerkigile kubatar estatubatuarra # [[Dolors Monserdà]] Kataluniako idazle eta ekintzaile feminist (1845-1919) # [[Dolors Piera]] Kataluniako irakasle sindikalista (1910-2002) # [[Eider Sánchez]] ingeniaria eta "Naru Intelligence"ren sortzailea (Donostia) # [[Elena Cipriana Álvarez Durán]] idazle, folklorista (Badajoz) # [[Elena Maseras Ribera]] Mediku, pedagogo eta irakaslea. Medizina fakultatean lehen emakume matrikulatua (Tarragona, 1853-1905) # [[Elena Mederos Cabaña]] Feminista,aktibista (Kuba) # [[Elena Molina]] dokumentalgilea (Madril) # [[Elisa Fernández de la Vega]] medikua, ikertzailea (Asturias-Zaragoza) # [[Ellen Churchill Semple|Ellen Churchill]] geografo amerikarra (1863-1932) # [[Elvia Carrillo Puerto]] Lider feminista, politikoa eta sufragista mexikarra # [[Emilia Bernal]] Kazetaria, itzultzaile (Kuba, 1884-1964) # [[Fátima Djarra Sani]] Emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea. (Ginea Bissau) # [[Fede Galizia]] margolaria (Milan 1578-1630) # [[Feminismoa Herri Katalanetan]] # [[Flavita Banana]] ilustratzaile, marrazkilaria (Oviedo) # [[Francesca Bonnemaison i Farriols]] Bartzelonako pedagogo, idazle eta feminista (1872-1949) # [[Francisca de Pedraza]] etxekoandrea, genero-indarkeriaren borrokaren aurrekari historikoa # [[Françoise Gilot|Francoise Gilot]] margolaria (Frantzia) # [[Georgiana Houghton]] Margolaria (Kanaria Uharteak, 1814-Londres, 1884) # [[Helen Porter]] britainiar biologoa # [[Isabel Güell i López]] musikagilea (Bartzelona) # [[Isabel Villenakoa]] lekaime eta idazle protofeminista (Valentzia, 1430 - 1490) # [[Janet Watson]] geologo britainiarra (1923-1985) # [[Jeannette Campbell]] igerilaria (Argentina) # [[Jerònima Galés]] XVI. mendeko inprimatzaile valentziarra (?? - 1587) # [[Jimena Alonso]] Feminista, irakaslea, pentsalaria, liburu argitaratzaile. Donostia-Madril # [[Jimena Fernández de la Vega]] medikua, genetista (Galizia) # [[Joaquima Santamaria i Ventura]] Kataluniako idazle, folklorista eta itzultzailea (1853 - 1930) # [[Josefa Ortiz de Domínguez]] Mexikoko independentziaren aldeko aktibista (Mexiko) # [[Juana Doña]] komunista, militantea, idazlea (Madril-Bartzelona) # [[Júlia Martí Comas]] ikerlari feminista (Bartzelona) # [[Kathleen Hanna]] musikaria eta aktibista. (Estatu Batuak) # [[Leona Vicario]] Mexikar ekintzailea (Mexiko Hiria, 1781-1842) # [[Lesbia Soravilla]] idazlea, feminista, ekintzailea (Camagüey, 1907-1989) # [[Lisa Çalan]] zinemagilea (Kurdistán) # [[Lola Gaos]] aktorea, aktibista (Valentzia) # [[Lola Rodríguez de Tió]] Kazetaria, iraultzailea (Puerto Rico, 1843 - Habana 1924) # [[Lucia Ixchíu]] aktibista (Guatemala) # [[Lucía Lahoz Gutiérrez]] Arte historialaria (Leza-Araba) # [[Luisa Pérez de Zambrana|Luisa Pérez de Zanbran]] Poeta (Santiago, 1837-Habana, 1922) # [[Luzmila Chiricente Mahuanca]] Giza eskubideen aldeko ekintzailea (Perú) # [[Marcelina Bautista]] Etxeko langileen aldeko aktibista (Mexiko, 1966) # [[Margaret Bullen]] antropologoa (Erresuma Batua- Euskal Herria) # [[Margarita Porete]] Begina, mistika ((Frantzia) # [[Marge Piercy]] poeta, eleberrigile eta feminista (AEB) # [[María Cambrils]] Valentziako idazle sozialista eta feminista (1878 - 1939) # [[María Collado Romero]] idazlea # [[Maria del Carme Nicolau Massó]] Kataluniako idazle, itzultzaile eta kazetaria (1901-1990) # [[Maria Domènech i Escoté]] Kataluniako idazlea (1874 - 1952) # [[María Eugenia Casinelli de García Irureta Goyena]] giza eskubideen aldeko aktibista (Argentina) # [[María Isidra de Guzmán y de la Cerda]] Medikua (Madril 1767-1884)) # [[María José Fuster]] UNED-eko irakaslea eta GIB/HIESaren ekintzaile eta ikerlaria (Alicante) # [[María José Martínez Herrero|Maria José Martinez Herrero]] EHUko irakaslea # [[María Josefa de Larumbe Goñi]] inprimatzailea eta liburu-saltzailea (Iruña 1700-1757) # [[Maria Lugones]] filosofo feminista eta deskoloniala (Argentina) # [[María Pineda]] modelo eta enpresaburua # [[María Ponce|Maria Ponce]] Maiatzeko plazako ekintzailea (Argentina) # [[María Telo]] Legelaria, familia-abokatua eta feminista extremadurarra # [[María Wonenburger]] Matematikan doktorea (Galizia) # [[Mariana Rodríguez del Toro|Mariana Rodriguez del Toro]] Mexiko independiaren aldeko borrokalaria (1775-1821) # [[Mariasilvia Spolato]] LGBT eskubideen ekintzailea (Italia) # [[Mariblanca Sabas Alomá|Mariblanca Sabas Alom]] Feminista, kazetaria, ministroa (Kubako Santiago, 1901-1983) # [[Marie-Thérèse Walter]] modeloa eta Picassoren amorante (Frantzia) # [[Marilyn Waring]] ekonomia feministaren sortzaile nagusietako bat(Zeelanda Berria) # [[Marquesa del Ter]] Noble frantziarra, pianista eta ekintzaile feminista (1864-1936) # [[Marta Espinós]] Valentziar piano-jotzailea. Valentzia # [[Marta González Gómez]] El Salvador-eko armadaren eraso batean eraila. # [[Marta Lozano Molano]] musikagilea (Cáceres, 1985) # [[Martina Casiano y Mayor|Martina Casiano]] maistra, fisika eta kimikaria # [[Martina Castells Ballespí]] Medikuntzan doktore-gradua lortzen lehen emakumea (Lleida,1852-1884) # [[Mercè Capdevila i Gaya]] musikagilea, pedagogoa (Bartzelona) # [[Mercè Torrents Turmo]] piano-jole eta konpositore katalana # [[Mertxe de Renobales]] biokimikaria (Bilbo) # [[Miren Llona]] EHUko irakaslea # [[Mylene Fernández Pintado]] idazlea (Kuba) # [[Ochy Curiel]] feminismoaren teorialaria eta aktibista, gizarte-antropologoa (Dominikar Errepublika) # [[Ofelia Rodríguez Acosta|Ofelia Rodriguez Acosta]] Feminista, kazetaria, idazlea (Habana, 1902-1975) # [[Olimpia Fulvia Morata]] humanista italiarra # [[Pamela Yates]] estatubatuar dokumentalista eta giza eskubideen aldeko ekintzailea # [[Pilar Castillo Sánchez]] pianista (Galizia) # [[Pretty Yende]] sopranoa (Hego Afrika) # [[Raquel Calvo Larralde]] kazetaria, dokumentalgilea (Durango) # [[Rita Cetina Gutiérrez]] maistra, poeta eta feminista mexikarra # [[Rosario de Acuña|Rosario de Acuña y Villanueva]] idazle, librepentsalari eta kazetaria (Madril) # [[Roya Sadat]] zinegile eta zinema-zuzendaria (Afganistan) # [[Salutxu Etxebarria]] Amurriko emakume aurreskulari aitzindaria (1924-2008) # [[Tomasa Cuevas]] efef militante komunista eta antifrankista (Guadalajara 1917 -Bartzelona 2007) # [[Ulrike Tillmann]] matematikaria (Alemania) # [[Vicenta Llorente del Moral]] entomologoa (Algorta) # [[Wendy Flores]] abokatua eta giza eskubideen aldeko defendatzailea. (Nikaragua) # [[Zulema de la Cruz]] musikagile, konpositore (Madril) # [[Zuriñe López de Sabando Sainz]] dokumentalgilea (Gasteiz) }} ====Berriak 2021 (uztaila, abuztua, iraila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Egidazu]] ef--'''SORTU''' ilustratzailea, biologoa eta idazlea (Durango) # [[Bea Larrañaga]] ef--'''SORTU''' aktorea (Errenteria) # [[Begoña Zia]] ef--'''SORTU''' marrazkilaria. (Iruñea 1959-2019) # [[Dorleta Kortazar]] ef--'''SORTU''' ipuin-kontalaria (Arrasate 1974) # [[Eider Perez]] ef--'''SORTU''' aktorea, idazlea, bertsozalea eta aurkezlea (Pasaia1995) # [[Elena Pérez]] efef'''SORTU''' txistularia (Ermua 1968-2021) # [[Eskarne Aroma]] efef'''SORTU''' irakaslea, aktorea, ekintzailea (Durango 1934-2021) # [[Esther Gorostiza]] ef--'''SORTU''' pediatra (Atxondo 1953) # [[Gala Knörr]] ----'''SORTU''' artista (Gasteiz 1984) # [[Isabel González]] ef--'''SORTU''' liburuzaina, politikaria (Leon-Durango 1974) # [[Jenni Alvarado]] ef--'''SORTU''' artista (Durango 1981) # [[Laura Latorre]] ef--'''SORTU''' terapeuta, idazlea (Madril-Huarte 1975) # [[Maddi Soroa]] ----'''SORTU''' pedagogoa (Lekunberri 1997) # [[Maitane Azurmendi]] ef--'''SORTU''' artista. (Gernika 1978) # [[Maria Josefa Aedo]] efef'''SORTU''' lekaimea (Ermua 1786-Compostela 1805) # [[Marina Lameiro]] ----'''SORTU''' zinemagilea (Iruñea 1986) # [[Norma Mentxaka]] --ef'''SORTU''' terrorismoaren biktima (Santurtzi 1932-1976) # [[Rosa Arburua]] ----'''SORTU''' pedagogoa, historia ikertzailea (Irun 1961) # [[Vanesa Fernández]] ef--'''SORTU''' Zinebiko zuzendaria. (Iurreta 1980) # [[Agustina González López]] idazle, pentsalari, pintore abangoardista eta politikaria izan zen.(Granada) # [[Ana Carrillo Domínguez]] Errepublikako Herri Armadako kapitain komunista (1898 - 1974) # [[Ana María Martínez Sagi]] Kataluniako poeta, sindikalista, kazetaria eta atleta feminista (Bartzelona, 1907-2000) # [[Anbara Salam Khalidi]] idazle eta itzultzaile feminista (Libano) # [[Ángela Labordeta]] idazlea (Teruel) # [[Ángeles Ottein]] sopranoa (Madril) # [[Angélica Dass]] argazkilaria (Brasil) # [[Consuelo Zavala]] maistra, feminista (Mexiko) # [[Esther Bejarano]] musikaria, Auschwitzeko kontzentrazio-eremutik bizirik atera zena (Alemania) # [[Gertrudis Bocanegra]] Mexikoren indepentziaren aldeko borrokalaria (Mexiko) # [[Inge Morath]] argazkilaria (Austria- AEB) # [[Jane Glover]] orkrestra zuzendaria (Erresuma batua) # [[Mari Luz Cristóbal Caunedo|Mari Luz Cristóbal]] Asturias, 1948. Tonada-kantaria # [[María "La Jabalina"]] militante anarkista eta miliziano espainiarra (1917 - 1942) # [[María de Baratta]] musikagilea, piano-jotzailea (El Salvador) # [[Mariana Pineda]] espainiar liberala (Granada) # [[Mariela Castro]] politikaria eta sexologoa (Kuba) # [[Milena Jesenská]] kazetaria, idazlea eta itzultzailea (Txekia) # [[Olga Bergholz]] Errusiar poeta (1910-1975) # [[Olga Jojlova]] Ballet dantzaria. Picassoren lehen emaztea. (1891-1955) # [[Paulina Ódena García]] militante komunista, Espainiako Gerra Zibilean milizianoa (Bartzelona 1911 - Granada 1936) # [[Peli Romarategui]] misiolari arabarra da, eta egurrez, beiraz eta zeramikaz egindako erlijio-lana egin ditu (Gasteiz) # [[Sandra Sánchez]] Karateka. Talavera de la Reina (1981) # [[Shamsia Hassani]] Afganistango grafitigilea. # [[Silvia Lazarte]] Boliviar-kitxuar politikaria (Bolivia) # [[Vilma Espín]] iraultzailea, heroia (Kuba) }} ====Berriak 2021 (apirila, maiatza, ekaina)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Anaje Narbaiza]] ef--'''SORTU''' euskaltzaile eta sindikalista (Bergara 1960) # [[Delia Lauroba]] --ef'''SORTU''' erresistentea (Donostia 1909-2004) # [[Estíbaliz Sádaba Murguía]] ----'''SORTU''' artista (Bilbo 1963) # [[Garazi Arrizabalaga]] ef--'''SORTU''' Durangoko Museoko zuzendaria (Berriz 1984) # [[Goiuri Aldekoa-Otalora]] ef--'''SORTU''' argazkilaria (Durango 1972) # [[Idoia Asurmendi]] ef--'''SORTU''' musikaria. (Aramaio 2000) # [[Idoia Gereñu]] ----'''SORTU''' antzerkigilea (Tolosa 1980) # [[Jone Guenetxea]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Abadiño 1978) # [[Jone Novo]] ef--'''SORTU''' kameraria (Durango 1982) # [[Juanita Ibaibarriaga Literatur Saria|Juanita Ibaibarriaga Literatur saria]] '''SORTU''' (Ermua) # [[Lucrecia Arana]] efef'''SORTU''' zarzuela abeslaria (Haro 1867- Madril 1927) # [[Maite Berriozabal]] ef--'''SORTU''' Euskara teknikaria (Berriz 1987) # [[Mariam Bilbatua]] ef--'''SORTU''' Unibertsitateko irakasle ohia. Durangoko zinegotzia 2019tik (Getxo, 1950) # [[Miren Lazkano]] ef--'''SORTU''' Piraguista (Donostia 1997) # [[Sagrario Aranburu]] efef'''SORTU''' dantzaria eta abeslaria (Iruñea 1930-2021) # [[Veronica Werckmeister]] ef--'''SORTU''' margolaria, muralista (Gasteiz 1972) # [[Amina Hussein]] kazetaria eta itzultzaile (Kurdistan-Bartzelona) # [[Amparo Poch y Gascón]] idazle eta mediku antifaxista eta libertarioa (Espainia, 1902-1968) # [[Ana María Pérez del Campo]] ekintzaile feminista (Madril) # [[Annie Vivanti]] Londresen jaiotako idazle italiarra # [[Betsi Cadwaladr]] erizaina (Gales) # [[Carme Riera]] idazlea (Balear Irlak) # [[Carmen Salinas Alfonso de Villagómez]] Legelaria # [[Celia del Palacio]] feminista (Durango-Mexiko) # [[Colette Maze]] piano-jotzailea (Paris) # [[Concepción Sierra Ordóñez]] Legelaria # [[Concha Liaño Gil]] Espainiako ekintzaile anarkista ( Épinay-sur-Seine, Frantzia, 1916-2014) # [[Emma Roca]] korrikalaria, suhiltzailea (Katalunia) # [[Herminia Fajardo]] kazetaria, feminista (Kanariak) # [[Hilda Hilst]] idazlea. (Brasil) # [[Jane Rule]] idazlea (Kanada) # [[Josefina Carabias]] kazetaria, idazlea (Avila) # [[Julia Hermosilla Sagredo]] Anarkosindikalista, milizianoa eta frankismoaren aurkako erresistentea (Sestao, 1916-2009) # [[Julienne Mathieu]] zinema mutuko aktorea (Frantzia) # [[Kathleen Winter]] idazlea (Kanada) # [[Katia Reimberg]] etorkin ekintzailea, feminista (Brasil-Donostia) # [[Leticia Gaspar]] artista. (Bilbo) # [[Llibertat Ródenas Rodriguez]] Valentziako anarko-sindikalista, milizianoa eta Mujeres Libres taldearen kidea (1892-1970) # [[Lola Iturbe]] Espainiar anarko-sindikalista (Bartzelona, 1902-1990) # [[Mahasweta Devi]] Bengalkiar-indiar idazle eta aktibista # [[Margarita Xirgu]] Aktorea (Katalunia) # [[María Asunción Català]] matematikaria, astronomoa (Bartzelona) # [[María Bruguera Pérez]] (Extremadurako militante libertarioa eta feminista) (1913-1992) # [[María del Carmen de Lara]] zinemagile feminista (Mexiko) # [[María Dueñas (biolin-jotzailea)]] Granada 2002 # [[María Elena Walsh]] poeta, kantautorea, eleberrigilea, antzerkigilea (Argentina) # [[María Teresa Rodríguez Sáinz-Rozas|María Teresa Rodríguez Sainz-Rozas]] enpresaburua (Palentzia) # [[Mercedes Prieto]] Astronomoa (Huelva) # [[Penelope Fitzgerald]] idazlea (Erresuma Batua) # [[Pepita Carpeña]] Espainiar feminista eta anarkosindikalista (Bartzelona, 1919-2005) # [[Sara Facio]] argazkilaria. (Argentina) # [[Soledad Estorach Esterri]] Espainiako ekintzaile anarkista (Lleida, 1915-1993) # [[Teresa Aldamiz]] poeta, kazetaria, itzultzailea. (Filipinas-Bilbo) # [[Teresa Jordá Vitó]] Akuarelista, margolaria (Bartzelona) # [[Teresa Lanceta]] Artista (Bartzelona) # [[Vera Mantero]] dantzaria (Portugal) # [[Xela Arias]] idazlea (Galizia) }} ====Berriak 2021 (urtarrila, otsaila, martxoa)==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Andereak Elkartea|Andereak Elkartea]] '''SORTU''' (Durango 2005) # [[Amaia Lopez de Munain]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Gasteiz 1972) # [[Antxone Telleria Mendia]] ef--'''SORTU''' irakaslea (Lekeitio 1956) # [[Bakarne Altonaga]] ef--'''SORTU''' historialaria (Bilbo 1988) # [[Bittori Etxeberria]] --ef'''SORTU''' Emakume Abertzale Batza. Erresistentziako kidea (Baztan 1908-1997) # [[Capitolina Bustince Larrondo]] efef'''SORTU''' irakasle, idazlea (Ujué 1864- Segovia 1934) # [[Carmen Artaza]] ----'''SORTU''' abeslaria (Donostia 1995) # [[Eladia Zubizarreta]] efef'''SORTU''' erreketista (Ermua 1923-2020) # [[Elena Ziordia]] ef--'''SORTU''' ilustratzailea (Bizkaia 1964) # [[Filomena Baldezate]] efef'''SORTU''' erizaina eta emagina (Valladolid-Bilbo 1895- Miranda de Ebro 1980) # [[Garazi Mugarza]] ef--'''SORTU''' Margolaria, idazlea eta erizana (Mallabia 1995) # [[Elvira Iñurrieta]] efef'''SORTU''' emagina (Elorrio 1895-1980) # [[Haizea Martiartu]] ef--'''SORTU''' saxofoi-jotzailea (Markina 1991) # [[Irantzu Mendia Azkue]] ----'''SORTU''' irakaslea eta ekintzailea (Gasteiz 1976) # [[Irati Idiakez]] ef--'''SORTU''' snowboarderra (Getaria 1996) # [[Isabel Lobiano]] efef'''SORTU''' (Ermua 1583-1673) # [[Izaro Lasa]] ef--'''SORTU''' txirrindulari ohia eta idazlea (Zumarraga 1987) # [[Kari Alberdi]] ----'''SORTU''' kimikaria, komunikazio zientifikoan aditua (Azkoitia 1996) # [[Lilatoia]] '''SORTU'''Donostia # [[Lorea Zulaika]] ef--'''SORTU''' musikaria (Ziortza-Bolibar 1996) # [[Lucia Urrutia]] ----'''SORTU''' meteorologoa (Erroibarra 1932) # [[Maider Mendizabal]] ef--'''SORTU''' pilotaria (Zizurkil 1977) # [[Maite Axiari]] --ef'''SORTU''' feminista, euskaltzale (Ezpeleta 1949-2021) # [[Maite Gorrotxategi]] ef--'''SORTU''' erraketista (Ermua 1926) # [[Mari Carmen Díaz de Lezana]] ----'''SORTU''' txirrindularia (Urduña 1943) # [[Marta Olazabal]] ----'''SORTU''' ikertzailea (Bilbo 1981) # [[Matilde Isasi-Isasmendi]] ef--'''SORTU''' emagina (Iurreta 1933) # [[Mentxu Alkorta]] ef--'''SORTU''' dantzari eta trikitilaria (Donostia 1947) # [[Miren Begoña Ereñaga]] efef'''SORTU''' erraketista (Durango 1927-2015) # [[Nahia Zubeldia]] ----'''SORTU''' itzultzaile, musikaria, idazlea (Lapurdi 1982) # [[Nerea del Campo Aguirre]] ef--'''SORTU''' filologoa (Eibar 1971) # [[Nicasia Madariaga]] efef'''SORTU''' margolaria (Bilbo 1874-1970) # [[Sara Estévez]] ----'''SORTU''' kazetaria (Bilbo 1925) # [[Tere Verdes]] efef'''SORTU''' Emakume Abertzale Batza. Erresistentziako kidea (Bilbo 1907-1959) # [[Victoria Mallabiabarrena]] efef'''SORTU'''soprano lirikoa (Mallabia 1867-1960) # [[Adelina Zendejas Gómez]] irakasle, kazetari, aktibista (Mexiko) # [[Aimé Painé]] abeslari maputxea (Argentina) # [[Alaíde Foppa]] poeta, itzultzailea, ekintzailea (Bartzelona-Guatemala) # [[Alice Stewart]] epidemiologa (Erresuma batua) # [[Amelina Ermeline Devant-Le Gallena]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Ana María Moix]] poeta, idazlea (Bartzelona) # [[Andrea Khalfaoui]] 1. ijito doktorea # [[Bartolina Sisa]] iraultzailea (Bolivia) # [[Benita Galeana]] sindikalista, ekintzailea (Mexiko) # [[Boliviako Cholitas escaladoras]] Bolivia # [[Carmen Ballvé]] argazkilaria (Madril) # [[Carmen Orellana Illescas]] ingurumen agentea, basozaina (Balear Uharteak) # [[Cira Crespo]] historialaria, idazlea (Katalunia) # [[Conxa Pérez Collado]] Ekintzaile anarko-feminista eta milizianoa (Katalunia, 1915-2014) # [[Cora Sadosky]]. Matematikaria (Argentina) # [[Coraline Labourdette]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Cristina López Barrio]] abokatu, idazlea (Madril) # [[Diana Trujillo]] ingeniari aeroespaziala (Kolonbia) # [[Domitila Barrios de Chungara]] Boliviar feminista # [[Edith Pretty]] lurjabea eta filantropoa. (Erresuma Batua) # [[Esperanza d'Ors|Esperanza D'ors]] eskutorea (Madril) # [[Ewy Rosqvist-von Korff]] rally pilotua (Suedia) # [[Fanny Blankers-Koen]] atleta (Herbehereak) # [[Flora Sandes]] soldadua (Britainia Handia) # [[Gilka Machado]] poeta (Brasil) # [[Gregoria Apaza]] iraultzailea (Bolivia) # [[Guadalupe Grande]] idazlea, poeta (Madril) # [[Guillermina Uribe Bone]] ingeniari zibila (Kolonbia) # [[Hedina Sijerčić]] idazle, kazetari, poeta (Sarajevo) # [[Helena Janeczek]] idazlea, kazetaria (Italia) # [[Hella Haasse]] idazlea (Herbehereak) # [[Idoia Hernández]] HATXE, piano-jotzailea (Errenteria) # [[Irene Polo]] kazetaria (Katalunia) # [[Irina Antónova]] Arte kritikaria (Mosku) # [[Isabella Karle]] X izpien ikertzailea. EEBB # [[Jacqueline Bidegorri]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Joy Adamson]] naturalista (Austria) # [[Juana Rouco Buela]] anarkista (Argentina) # [[Katharine Burr Blodgett]] fisikaria eta asmatzailea (Estatu Batuak) # [[Kalam Kunde|Kalam Kunda]] Kunde-jotzailea (Burkina Faso) # [[La Voz de la Mujer]] Argentinako aldizkari anarko-feminista. itzulpena # [[Letitia Mumford Geer]] erizaina eta asmatzailea (Estatu Batuak) # [[Louisa Garrett Anderson|Louisa Garret]] Medikua eta sufragista (Britainia Handia) # [[Lucía Sánchez Saornil]] Ekintzaile anarko-feminista eta poeta. Mujeres Libres-en sortzailea (Espainia, 1895-1970). # [[Lucy Parsons]] anarkista, komunista (EEBB) # [[Mamen Moreu]] ilustratzaile, komikigile (Huesca) # [[Manuela León]] Emakume ekintzailea (Ekuador) # [[Malva Flores]] idazlea (Mexiko) # [[Marcela Delpastre]] idazlea (Frantzia) # [[Margaret Roundtree]] Saskibaloi jokalaria (Estatu Batuak) # [[Margarita del Val]] birologoa (Madril) # [[Margarita García Flores]] feminista, abokatua (Nexiko) # [[Marie Langer]] Medikua, psikologoa (Austro-Argentinarra) # [[Mary Moffat Livingstone]] esploratzailea (Hegoafrika) # [[Maria Clemencia Herrera]] Lideresa, ekintzailea (Kolonbia) # [[María Cinta Balagué]] irrati esataria (Bartzelona) # [[María Collazo]] Argentinako anarko-feminista. itzulpena # [[Maria del Mar Lozano]] RAEx-eko zuzendaria (Iruñea) # [[Maria Josefa Saavedra]] abokatua (Bolivia) # [[María Lorena Ramírez]] korrikalaria (Mexiko) # [[Maria Paz Jiménez Escudero]] margolaria (Donostia) # [[Maria Soledad Moral Santa Cruz]] arrain saltzailea, ekintzailea (Portugalete) # [[Marina Núñez]] artista (Palentzia) # [[Marta Lamas]] idazlea, feminista, antropologoa (Mexiko) # [[Maxine Molyneux]] soziologoa, feminista (Pakistan) # [[Mercedes Ateca]] Txirrindularia (Laredo-Kantabria) # [[Mujeres Libres]] 36ko Espainiako Gerra garaiko erakunde anarko-feminista. itzulpena # [[Mujeres Libres (aldizkaria)]] Aurrekoaren aldizkaria. itzulpena # [[Nancy Porsia]] Kazetaria (Italia) # [[Nell Leyshon]] idazlea (Erresuma Batua) # [[Nuria Ruiz de Viñaspre]] poeta (Logroño) # [[Olvido García Valdés]] poeta (Pravia-Asturias) # [[Petrona Eyle]] Medikua, feminista (Argentina) # [[Rebeca Uribe]] poeta, (Mexiko) # [[Rebeca Uribe Bone]] ingeniari kimikoa (Kolonbia]] # [[Rosario Pino]] antzezlea (Málaga) # [[Sara Berenguer Laosa]] Ekintzaile anarko-feminista (Katalunia, 1919-2010) # [[Shadi Ghadirian]] argazkilaria (Iran) # [[Simona Manzaneda]] itzultzailea (Bolivia) # [[Solveig Nordström]] arkeologoa (Suedia) # [[Úrsula Goyzueta]] iraultzailea (Bolivia) # [[Vicenta Juaristi Eguino]] iraultzailea (Bolivia) # [[Victoria Aguirre Anchorena]] margolaria (Buenos Aires) # [[Virginia Bolten]] anarkista, kazetaria (Argentina) # [[Whina Cooper]] ekintzailea (Zeelanda Berria) }} === Hobetuak 2021 === # [[Alicia Iturrioz]] margolaria (Eibar) # [[Louise Michel]] Frantziako anarkista. Parisko Komunan kiderik garrantzitsuenetakoa. # [[Luz Zalduegi]] Albaitaria. (Mallabia) # [[Felisa Areitioaurtena|Felisa Areitioartena]] Antzezlea (Zaldibar) # [[Maria Magunazelaia]] Txirrindulari aitzindaria (Ermua) # [[Anna Sundström]] kimikaria (Suedia) # [[Mariñe Arbeo]] ilustrailea # [[Mercedes Careaga]] Ekintzailea (Eibar) # [[Iratxe Ansa]] dantzaria. (Donostia) ====Berriak 2020 ==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Adela Andikoetxea]] ----'''SORTU''' nekazaria (Urduliz 1954) # [[Ainhoa Urien]] ef--'''SORTU''' idazlea. (Abadiño 1997) # [[Amaia Gabantxo]] ef--'''SORTU''' idazlea itzultzailea (Bermeo1973) # [[Ana Mari Marin]] efef'''SORTU''' margolaria (Elizondo 1933- Iruñea 2020) # [[Andragunea]] '''SORTU''' Durango # [[Aroa Uharte]] ----'''SORTU''' itzultzailea (Leitza 1984) # [[Arrate Hidalgo]] ----'''SORTU''' idazlea, itzultzaile (Bilbo 1987) # [[Arrate Mardaras]] ef--'''SORTU''' idazlea (Abadiño 1960) # [[Askoa Etxebarrieta]] ef--'''SORTU''' flamenko dantzaria (Gasteiz 1976) # [[Dorita Ruiz]] '''SORTU''' Hezkuntza bereziko irakaslea aintzindaria (Burgos-Durango-Euba1944) # [[Erlea Maneros]] ef--'''SORTU''' Artista. Margolaria. (Bilbo 1977) # [[Esther Cruz]] ----'''SORTU''' eskalatzailea. (Murtzia-Euskal Herria 1976) # [[Irati Bilbao]] ef--'''SORTU''' jazz abeslaria. (Durango 1992) # [[Iratxe Mediavilla]] ef--'''SORTU''' zinegilea (Elorrio 1885) # [[Eva Guerrero]] ef--'''SOefefRTU''' dantzaria, koreografoa (Bilbo 1982) # [[Felisa Areitioaurtena]] '''SORTU''' antzezlea (Zaldibar 1902- Donostia 1990) # [[Garazi López de Armentia]] ef--'''SORTU''' dantzaria eta koreografoa (Gasteiz 1984) # [[Garbiñe Elizegi]] ef--'''SORTU''' erizaina, feminista (Baztan 1975) # [[Gemma Sanginés]] ef--'''SORTU''' psikologoa (Bilbo 1970) # [[Ines Olza]] ef--'''SORTU''' ikertzailea (Nafarroa 1982) # [[Isabel Sola]] ef--'''SORTU''' Birologoa (Nafarroa 1967) # [[Ixone Aroma]] ef--'''SORTU''' dantzaria (Durango 1982) # [[Izaro Zubiria]] ef--'''SORTU''' zientzilaria (Gaztelu 1989) # [[Izaskun Ayestaran]] ----'''SORTU''' erreketista (Ibarra 1941) # [[Jaione Camborda]] ef--'''SORTU''' zinegilea (Donostia 1983) # [[Joana Olasagasti]] ----'''SORTU''' dantzaria (Baiona 1990) # [[Jone Elorriaga]] ef--'''SORTU''' artista (Durango 1993) # [[Jone Martinez Palacios]] ef--'''SORTU''' irakaslea, feminista (Bizkaia 1995) # [[Josune Ilundain]] ef--'''SORTU''' sortzailea, ekintzaile, idazlea. (Nafarroa 1990) # [[Judit Muñoz]] ef--'''SORTU''' matematikaria eta ikertzailea (Abadiño 1991) # [[Juana Arrillaga|Juana "Juanita" Arrillaga]] efef'''SORTU''' erraketista (Elgoibar 1925- Mexiko 2022) # [[Juanita Gorroño]] efef'''SORTU''' panderojolea (Muxika 1913-Zornotza1991) # [[Juliana Zubizarreta]] efef'''SORTU''' panderojolea (Elgoibar1910-2006) # [[Julie Adrienne Karrikaburu]] efef'''SORTU''' musikologoa (Zuberoa1827-1898) # [[Karmele Gisasola]] ef--'''SORTU''' Herri kirolak (Mallabia1994) # [[Karmele Mitxelena]] ef--'''SORTU''' Idazlea eta iralkaslea (Oiartzun1988) # [[Larraitz Ariznabarreta]] ----'''SORTU''' antropologoa (Bilbo1968) # [[Leyre Arrieta |Leyre Arrieta Alberdi]] ef--'''SORTU''' historialaria (Mutriku1971) # [[Leire Elustondo Quiñones]] ef--'''SORTU''' Abeslaria, kazetaria (Ermua1993) # [[Lide Arana]] ----'''SORTU''' zientzialaria (Donostia1984) # [[Lurdes Huizi]] --ef'''SORTU''' irakaslea, (Goizueta1958-2020) # [[Luzia Sagastasoloa]] efef'''SORTU''' maistra, irakaslea, moja (Mallabia1912-Gasteiz1999) # [[Maialen Arregi]] ef--'''SORTU''' Arkitektoa (Elorrio1986) # [[Mabel Cañada Zorrilla]] ----'''SORTU''' feminista, ekintzailea (Bilbo1952) # [[Mabi Revuelta]] ef--'''SORTU''' artista plastikoa (Bilbo1967) # [[Maddi Ane Txoperena]] ef--'''SORTU'''bertsolaria, kazetaria eta feminista (Hendaia1994) # [[Maiana Bidegain]] ----'''SORTU''' zinegilea (Lapurdi1977) # [[Maite Lephaille]] ----'''SORTU''' irrati-esataria (Zuberoa1957) # [[Maite López]] ef--'''SORTU''' idazlea, itzultzailea (Azkoitia1985) # [[Mari Cruz Guruzeta]] efef'''SORTU''' ekintzailea (Aramaio1871-Areatza1934) # [[Mari Jose Kerejeta]] ----'''SORTU''' idazlea (Zegama1961) # [[Mari Karmen Goñi]] ----'''SORTU''' irakasle aitzindaria (Baztan ?) # [[María Jesús Cueto]] ef--'''SORTU''' artista. (Santander-Bilbo1951) # [[Maria González Gorosarri]] ef--'''SORTU''' Kazetaria, idazlea (Durango1978) # [[Maria Dolores Larramendi]] efef'''SORTU''' erraketista (Pasaia1926-2023) # [[Maria Mentxaka]] ef--'''SORTU''' kirol argazkilaria (Mungia1976) # [[Maria Merino]] ef--'''SORTU''' matematikaria (Bilbo1976) # [[Maria Txurruka]] efef'''SORTU''' erraketista (Elgoibar1923-2000) # [[Mari Carmen Ruiz]] ----'''SORTU''' aktore ohia (Bilbo1944) # [[Marijo Deogracias]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Antzuola1973) # [[Miren Larrea]] ef--'''SORTU''' antzezlea. (Zornotza1981) # [[Myriam Cameros Sierra|Myriam Cameros]] ef--'''SORTU''' Ilustratzailea (Iruña1978) # [[Nerea Irastorza]] ----'''SORTU''' zientzialaria (?, 1991) # [[Nerea Loiola Pikaza|Nerea Loiola]] ef--'''SORTU''' idazlea (Deba1985) # [[Olga Cazalis]] --ef'''SORTU''' erraketista (Markina-Xemein1925-Tenerife2018) # [[Pilar Claver]] ----'''SORTU''' aktibista (Izaba1918-2000) # [[Uxune Martinez Mazaga]] ef--'''SORTU''' Zabalkunde zientifikorako arduraduna (Garai1969) # [[Udane Ostolaza]] ef--'''SORTU''' Harri-jasotzailea (Orio2005) # [[Yolanda Mazkiaran]] '''SORTU''' dokumentalgilea (Altsasu1963) # [[Zaloa Fuertes]] ef--'''SORTU''' Argazkilaria (Mexiko-Abadiño1983) # [[Zuriñe del Cerro]] efef'''SORTU''' feminista historikoa (Bilbo1956-2020) # [[Katalin Karikó]] Biokimikaria (Hungaria) # [[Adela Cortina]] filosofoa (Valentzia) itzulpena # [[Adelina Gutiérrez]] astrofisikaria (Txile) # [[Alda Lara]] idazlea. (Angola). itzulpena # [[Alicia Miyares]] Filosofoa, feminista (Asturias) itzulpena # [[Alexandra David-Néel]] bidaiaria, idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Alexandra Olaya]] zientzialaria. Kolonbiarra. Itzulpena # [[Ama Ata Aidoo]] idazle afrikarra. Itzulpena # [[Amancay Gaztañaga]] abeslaria (Mexiko) # [[Amelia Opie]] idazlea ingelesa # [[Aminata Sow Fall]] idazlea (Senegal) itzulpena # [[Amparo Sánchez]] abeslaria (SEvilla) # [[Ana de Miguel]] filosofoa, feministra (SAntander) itzulpena # [[Ana Kiro]] galiziar abeslaria. itzulpena # [[Ana María Crespo de las Casas]] farmazialaria. (Tenerife) itzulpena # [[Andrée de Jongh]] belgika erresistentziako kidea # [[Ángeles López de Ayala]] kazetaria, politikaria, dramaturgoa (Sevilla) # [[Anna Burns]] idazlea (Belfast)itzulpena # [[Anna Surinyach]] fotokazetaria (Katalunia) # [[Anne Carson]] Poeta (Kanada) itzulpena # [[Anne Palles]] Sorgintzat errea (Danimarka) # [[Anoushka Shankar]] musikagilea itzulpena # [[Antonia Ferrín Moreiras]] Matematikaria, astronomoa (Galizia) # [[Ariane Lopez-Huici]] argazkilaria. Itzulpena # [[Asha Ismail]] mutilazioaren aurkako ekintzailea (Kenya) # [[Atala Apodaca]] feminista, iraultzailea (Mexiko) # [[Aziza Brahim]] abeslari sahararra (Itzulpena) # [[Beatrice Shilling]] asmatzailea (Ingalaterra) itzulpena # [[Becky Siegel]] dantzaria, koreografoa, zuzendaria (EEBB) Iruñea # [[Bel Zaballa]] kazetaria, idazlea (Katalunia) # [[Belén Bermejo]] idazlea, argazkilaria eta editorea (Madril) # [[Belén de Sárraga]] kazetaria, ekintzailea (Valladolid-Mexiko # [[Beryl Markham]] hegazkinlaria, idazlea (Ingalaterra-Kenya) itzulpena # [[Bertha Benz]] asmatzailea # [[Bertha Lutz]] Brasilgo urbanista eta feminista. # [[Blanca Silveira]] astronomoa (Venezuela) itzulpena # [[Beulah Louise Henry]] asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Carme Alvariño]] historialaria (Galizia) itzulpena # [[Carla Simón]] zinegilea (Katalunia) # [[Carmen Castillo (zinegilea)|Carmen Castillo]] zinegilea (Txile). itzulpena # [[Carmen de Burgos]] poeta eta kazetaria (Almeria) itzulpena # [[Carmen Gil Martinez]] idazlea. (Cadiz) # [[Carmen Portinho]] (itzulpena) (Brasil) # [[Catherine Destivelle]] eskalatzailea (Frantzia) # [[Cécile Rol-Tanguy|Cécile Rol]] Erresistentea. Frantzia. Itzulpena # [[Celinda Arregui]] politikaria, feminista (Txile) # [[Claire Goll]] kazetaria, idazlea bakearen aldeko altibista (Alemania-Frantzia) # [[Claudia Paz y Paz]] giza eskubideen defentzailea # [[Consuelo Álvarez Pool]] idazlea (Katalunia) # [[Cony Carranza Castro]] feminista, hezitzailea (El Salvador) # [[Cora Ratto de Sadosky]] matematikaria eta ekintzailea (ARgentina) # [[Dacia Maraini]] eleberrigilea (Italia) # [[Diane di Prima]] Poeta (EEBB) itzulpena # [[Dilhan Eryurt]] astronomoa, astrofisikaria (Turkia) # [[Dora Alonso]] Kazetaria eta idazlea (Kuba) itzulpena # [[Dorothea Klumpke]] astronomoa. EEBB # [[Dorothee Sölle]] Poeta eta teologoa. Itzulpena # [[Dulce Chacón (idazlea)|Dulce Chacón (Idazlea)]] Zafra. Itzulpena # [[Ebru Timtik]] abokatu kurdua. (Istambul) # [[Elena García Armada]]ingeniaria, asmatzailea (Santander) # [[Elodia Zaragoza-Turki]] idazlea,poeta,editorea # [[Emilie Flöge]] jostuna # [[Emma Chacón i Lausaca]] musikagilea (Bartzelona) itzulpena # [[Emma Lehmer]] matematikaria (Estatu Batuak) itzulpena # [[Encarnación Cabré]] arkeologoa (Madril) itzulpena # [[Eugenia Sacerdote de Lustig]] zientzilaria (Turin-Buenos Aires) (Itzulpena) # [[Eva Gonzalès]] margolaria (Paris) (Itzulpena) # [[Fanny Bullock Workman]] bidaiaria, idazlea, itzulpena # [[Filipa César|Filipa Cesar]] zinema zuzendaria (Portugal) itzulpena # [[Florence Rena Sabin]] zientzialaria. (EEBB) itzulpena # [[Francisca Vives]] historialaria (Cadiz) itzulpena # [[Gabrielle Roy]] Kanadar idazlea. (Kanada) # [[Gertrude Jekyll]] Lorezaina (Erresuma Batua) # [[Gloria Anzaldúa]] idazlea. aktibista (EEBB) itzulpena # [[Guadi Galego]] abeslaria (Galizia) (Itzulpena) # [[Hayley Westenra]] abeslaria (Zeelanda Berria) itzulpena # [[Helin Bölek]] abeslaria (Turkia) # [[Helena Maleno]] aktibista (El Ejido) Itzulpena # [[Ida Vitale]] idazlea. (Uruguai) itzulpena # [[Idea Vilariño]] idazlea. itzulpena # [[Inma Chacón]] idazlea (Zafra) itzulpena # [[Irene Solà]] idazlea, artista (Katalunia) # [[Irene Vallejo Moreu]] filologa eta idazlea (Zaragoza) # [[Irma Alicia Velásquez Nimatuj|Irma Alicia Velásques Nimatuj]]Guatemala, kazetaria eta antropologoa # [[Isabella Bird]] bidaiaria. idazlea (itzulpena) # [[Isabel Bono]] poeta, (Malaga) itzulpena # [[Jacinta Ortiz]] poeta (Granada) # [[Jennifer Doudna]] biokimikaria (EEBB) itzulpena # [[Jessie Fauset]] Poeta amerikarra itzulpena # [[Jessica Anderson]] idazle Australiarra. itzulpena # [[Jineth Bedoya]] Kazetaria. (Kolonbia) itzulpena # [[Joan Jara]] dantzaria (Txile) Victor Jararen bikotea # [[Joanne Chory]] biologoa. EEBB itzulpena # [[Josefa Llanes Escoda]] sugrafista (Filipinas) itzulpena # [[Judith Wright]] idazlea (Australia) itzulpena # [[Julia Antivilo]] artista (Txile) # [[Julie-Victoire Daubié]] idazle franziarra. itzulpena # [[Katharine Tynan]] idazle, Irlanda, itzulpena # [[Kenojuak Ashevak|Kenojuak Ashevah]]margolaria (Kanada) # [[La Yegros]] abeslaria (ARgentina-Okzitania # [[Laura Freixas]] idazlea (Bartzelona) (Itzulpena) # [[Leda Valladares]] abeslaria,(Argentina) (itzulpena) # [[Leila Aboulela]] sudandar idazlea (Itzulpena) # [[Leona Chalmers]] aktorea eta asmatzailea. EEBB. itzulpena # [[Leonor Orosa]] Koreografoa (Filipinak) # [[Lian Monserrate]] Muralgilea (Estatu Batuak) # [[Elizabeth Magie]] asmatzailea. (EEBB). Itzulpena # [[Lucía Garibaldi]] Zinegilea (Uruguai) Itzulpena # [[Luisa Capetillo]] anarkista, sindikalista, faminista (Puerto Rico) itzulpena # [[Magda Szabó|Magda Szabo]]idazlea (Hungaria) # [[María Andresa Casamayor]] matematikaria (Zaragoza) itzulpena # [[Maria Aurèlia Capmany]] eleberrigile, antzerkigile (Katalunia) itzulpena # [[Maria Isabel Barreno]] idazlea (Portugal) itzulpena # [[Maria Beasley]]. Asmaztzailea. (EEBB) # [[María Cumplido]] matematikaria. (itzulpena) # [[María Malla]] idazlea, katalana. itzulpena # [[María Mariño]] idazlea. (Galizia). itzulpena # [[Maria Pereira]] Asmatzailea (Portugal) # [[María Salvo]] Antifrankisgta (Bartzelona) itzulpena # [[Maria Teresa Horta]] idazlea (Portugal) itzulpena # [[María Teresa León]] idazlea (Errioxa) itzulpena # [[María Vallet Regí|María Vallet Regi]] Kimikaria (Kanaria) # [[María Y. Orosa|Maria Y. Orosa]] Medikua eta ikertzailea # [[Mariama Bâ]] idazlea (SEnegal) # [[Marica Campo]] idazlea (GAlizia) # [[Marie Hankel]] Esperanto idazlea, sufragista (Alemania) itzulpena # [[Marie Paradis]] alpinista Suitzarra. Itzulpena # [[Marie Under]] idazlea (Estonia) itzulpena # [[Marion Donovan]] asmaitzailea. EEBB. itzulpena # [[Mariví Ibarrola]] argazkilaria. (Naiara). itzulpena # [[Marivi Iturbe Etxeberria]] gizarte laguntzailea. Etxebarri. itzulpena # [[Margaret Harwood|Margaret Harwook]] Astronomoa (Estatu Batuak) itzulpena # [[Margaret Burbidge]] Astronomoa. (Inglaterra) itzulpena # [[Margarida Borràs]] Transexuala (Valentzia) # [[Margarita Michelena]] poeta (Mexiko) # [[Margarita Parra Álvarez]] Kimikaria, (Valentzia) # [[Martha Coston]]asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Marta Elena Casaús Arzú]] historialaria eta idazlea.(Guatemala) # [[Maruja Mallo]] margolaria (Galizia) itzulpena # [[Melitta Bentz]] asmatzailea alemaniarra itzulpena # [[Mercè Company]] idazlea (Katalunia) itzulpena # [[Mercè Ibarz]] idazlea (ARagoi) # [[Mikeas Sánchez]] poeta, irakaslea, idazlea (Mexiko) # [[Mónica Cahen D'Anvers]] kazetaria (Argentina) itzulpena # [[Montserrat Gudiol]] margolaria, (Bartzelona) itzulpena # [[Montserrat Torrent i Serra]] organojolea. (Bartzelona) itzulpena # [[Nella Larsen]] idazlea Afrikar-amerikarra. Itzulpena # [[Nellie Campobello]] idazlea eta dantzaria (Durango-Mexiko) itzulpena # [[Nerea Irigoyen]] zientzialaria. Zaragoza # [[Ngaio Marsh|Ngaio Marsh]] idazle, antzerlea. itzulpena # [[Olga Orozco]] poeta (Agentina) Itzulpena # [[Orsola Casagrande]] (Italia) # [[Pamela Hinkson]] idazle anglo irlandarra # [[Patricia Bath|Patricia Bath]] Medikua. itzulpena # [[Paula Nenette Pepín]] musikaria. # [[Paula Wiesinger]] eskiatzaile italiarra (Izulpena) # [[Paulina Chiziane]] idazle Monzambike. Itzulpena # [[Pilar del Río|Pilar del Rio]] kazetaria eta itzultzailea.(Granada). (itzulpena) # [[Pilar Alonso Ibañez]] etnografoa, historialaria (Markiz, Araba) itzulpena # [[Pilar Bellver]] idazlea, feminista (Jaen) itzulpena # [[Policarpa Salabarrieta]] ekintzalea (Kolonbia)(Itzulpena) # [[Raina Telgemeier]] komikigilea. (EEBB) itzulpena # [[Rosalinda L. Orosa]] Idazlea (Filipinak) # [[Saiza Nabarawi]] idazlea, feminista (Egipto) (Itzulpena) # [[Sagrario Vera Gordo]] Gerrillaria. (Badajoz) # [[Sandra Morán]] abeslaria, politikaria (Guatemala) itzulpena # [[Sara Curruchich]] abeslaria. Guatemala. itzulpena # [[Sarah Mather]] asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Severina Luna de Orosa]] medikua eta idazlea (Filipinak) # [[Silvia Cuevas Morales|Silvia Cuevas]] idazlea Txile. itzulpena # [[Stefi Troguet]] Alpinista (Andorra) # [[Susana Malón]] astronomoa (Zaragoza) Itzulpena # [[Susana Thénon]] itzultzaile, poeta (ARgentina). Itzulpena # [[Susana Vera]] argakilari-kazetaria (Iruñea) itzulpena # [[Suceso Portales]] jostuna eta anarko-sindikalista (Extremadura) # [[Syra Alonso]] idazlea, (Galizia). itzulpena # [[Teresa Eguibar]] eskulturea (Madril). itzulpena # [[Teresa Flores]] Feminista, ekintzailea (Txile) # [[Teresa Meana]] ekintzaile feminista (Gijón) # [[Vandana Shiva]] Idazlea. (India) (Itzulpena) # [[Violette Leduc]] Idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Violette Szabo]] Espia (Erresuma Batua) # [[Yaa Gyasi]] idazle afroamerikarra.(Ghana) itzulpena # [[Yasmina Reza]] idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Zenobia Camprubí]] idazlea eta itzultzailea itzulpena }} ====2018-2019==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agustina Otaola]] ----'''SORTUA''' Erraketista (Errenteria) # [[Alaitz Muro]] ef-- '''SORTUA''' ipuin kontalaria eta margolaria (Durango) # [[Amaia Aroma Lejarreta]] ef-- '''SORTU''' Txistularia (Abadiño) # [[Ainhoa Zuazua]] ef-- '''SORTUA''' Abeslaria (Ermua) # [[Angelita Alberdi]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Arantzazu Ametzaga]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea # [[Ascensión Badiola]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea(Bilbo) # [[Aurora Abasolo]] efef '''SORTUA''' Abeslaria (Durango) # [[Begoña Sopelana]] efef '''SORTUA''' Kooperantea, soziologoa (Iurreta) # [[Benita Uribarrena]] efef '''SORTUA''' Ekintzailea antifaxista (Durango) # [[Damaris Pan]] ef--'''SORTUA''' artista (Mallabia) # [[Digna Garitaonandia]] efef '''SORTUA''' Erraketista # [[Dina Bilbao]] efef '''SORTUA''' Kirolaria (Ondarroa)) # [[Eladia Altuna]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Irura) # [[Elena Olabe]] ef-- '''SORTU''' Poeta (Durango) # [[Elena Solatxi]] ef--'''SORTUA''' Eskultorea (Bilbo) # [[Elena Orobiogoikoetxea]] ----'''SORTUA''' Piano jolea (Durango) # [[Emilia Gomez]] ----'''SORTUA''' Erraketistan. (Valentzia) # [[Estibalitz González]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea (Ermua) # [[Eugenia Iriondo]] efef '''SORTUA'''Erraketista (Eibar) # [[Gloria Agirre]] ef-- '''SORTUA'''Erraketista (Asteasu) # [[Gloria Zubia]] efef '''SORTU''' ekintzailea (Durango) # [[Ines Etxegibel]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Durango) # [[Irati Eguren]] ef-- '''SORTUA''' Arkitektoa, ilustratzailea (Durango) # [[Irene Ibaibarriaga]] efef'''SORTU''' Erraketista (Ermua) # [[Jesusa Garitaonandia]] efef '''SORTU''' Erraketista (Mallabia) # [[Juana Elgezabal]] efef '''SORTUA'''Enpresaria (Derio) # [[Juanita Ibaibarriaga]] efef '''SORTUA''' Ekintzailea (Ermua) # [[Juanita Mir]] efef '''SORTUA''' Kazetaria, idazlea (Iruñea) # [[Juanita Unzueta]] efef '''SORTUA''' Dantzaria (Eibar) # [[Julia Klaudia Gabilondo]] efef '''SORTUA''' Idazlea (Mungia) # [[June Arbeo]] ef-- '''SORTUA'' Atleta (Durango) # [[Kattalin Agirre]] efef '''SORTUA''' Mugalaria, Frantziako erresistentziako kide (Sara) # [[Koro Benito]] ef-- '''SORTUA''' Poeta (Lumbrales) # [[Lara Izagirre]] ef-- '''SORTUA''' Zinegilea (Zornotza) # [[Libe Goñi]] ef-- '''SORTUA''' Irakaslea (Oteitza) # [[Lidia Cañete]] ef-- '''SORTUA''' kirolaria (Durango) # [[Lourdes Munitxa]] efef '''SORTUA''' Euskaltzalea (Zornotza) # [[Lucia Areitioaurtena]] efef '''SORTUA'''Erraketista (Ermua) # [[Luz Zalduegi]] efef '''SORTUA''' Albaitaria (Mallabia) # [[Maddi Barber]] ef-- '''SORTUA''' Zinegilea (Lakabe) # [[Maitane Alonso]] ef-- '''SORTU''' Ikertzailea,asmatzailea (Sodupe) # [[Maria Ana Bidegaray]] ---- '''SORTU''' Idazlea, feminista (Hazparne - Lapurdi) # [[Maria Arrillaga]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Elgoibar) # [[Maria Camino Oskoz]] efef '''SORTUA''' Maistra. (Iruñea) # [[Mari Carmen Lasagabaster]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Mari Carmen Madariaga]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Igorre) # [[Maria Antonia Uzkudun]] --ef'''SORTUA''' Erraketista (Anoeta) # [[Maria Luisa Alberdi]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Maria Luisa Senar]] --ef'''SORTUA'''Erraketista (Pasaia) # [[Maria Pilar Urriza]] ef--'''SORTUA''' Dantzaria (Lantz) # [[Maria San Juan de Garonda]] ---- '''SORTUA'' emagina. inkisizioa sutan erre zuen (Mungia) # [[Maribi Unamuno]] ---- '''SORTUA''' Filologoa. (Aulesti) # [[Meritxel Relaño]] ef-- '''SORTUA''' Unicefeko arduradun nagusia Yemenen (Durango) # [[Mila Salterain]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea (Durango) # [[Miren Alazne Iruretagoiena]] ef-- '''SORTU''' ekintzailea (Zarautz) # [[Miren Maortua]] efef '''SORTUA''' Idazlea (Zaldibar) # [[Miren Uzkudun]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Asteasu 1922-) # [[Nerea Etxegibel]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Durango 1964- ) # [[Oihana Azkorbebeitia]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Abadiño 1981- ) # [[Paula Lamarain]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Eibar 1924-2018) # [[Rosa Soroa]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Elduaien 1945- ) # [[Rosario Aranburu]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Eibar 1921-2015) # [[Silvia Trigueros]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Abadiño 1976) # [[Teri Ibarrola]] ---- '''SORTUA''' Ipuin kontalaria (Aulesti) # [[Vanessa Goikoetxea]] ef-- '''SORTU''' abeslaria (Florida 1980- ) # [[Zoila Askasibar]] ef-- '''SORTUA''' inprimatzailea (Elgeta 1877-1945) # [[Shakuntala Devi]] efef Idazlea (India) (Itzulpena) # [[Almudena Hernando]] ---- arkeologoa (Madril 1959)(itzulpena) # [[Gisella Perl]] efef Ginekologoa judua (Hungaria 1907-1988) (itzulpena) # [[Luna Miguel]] ef-- idazlea (Alcalá de Henares 1990- ) (itzulpena) # [[Mae Jemison]] ef-- ingeniari (Alabama 1956- ) (Itzulpena) # [[Maria Antonia Canals]] ef-- matematikaria (Bartzelona) (Itzulpena) # [[Mercedes Colás]] efef Maiatzeko plazako amak (Argentina 1925-2021) (Itzulpena) }} === [[Fitxategi:Gnome-colors-alacarte2.svg|30px]] Hobetuak === ==== 2020 ==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Elorriaga]] (Iurreta) # [[Ana Diez]] zinemagilea (Tutera) # [[Amaia Iturbide]] idazlea (Bilbo-Getxo) # [[Ariane Lopez-Huici|Ariane López Huici]] argazkilari lapurtarra. # [[Erika Lagoma]] Bertsolaria, feminista (Lesaka-Durango) # [[Gurutzi Arregi]] etnografoa (Durango) # [[Iñaxi Etxabe]] Bertsolaria, (Zumaia-Zarautz) # [[Isabel Coixet]] zinegilea (Katalunia) # [[Itziar Mendizabal]] Dantzaria (Gipuzkoa # [[Luzia Goñi]] bertsolaria (Basaburua) # [[Maider Fernandez]] zinegilea (Donostia) # [[Maria Zambrano]] idazlea (Madril) # [[Martina Ibaibarriaga]] gerrillaria (Berriz) # [[Matxalen Ziarsolo]] saskibaloi jokalaria (Ermua) # [[Oihana Alkorta]] musikaria (Orio-Zarautz) # [[Primi Erostarbe]] panderojolea eta irrintzilaria (Oñati) # [[Teodora Zuloaga]] zeramikaria (Madril-Segovia) # [[Trota Salernokoa]] ginekoloagoa(Italia) # [[Alfonsina Strada]] txirrindulari argentinarra (Mototsa) }} ==== 2018-2019 ==== # [[Balendiñe Albizu]] efef Idazlea (Zumaia) # [[Gurutze Frades]] ef-- Kirolaria (Durango-Iurreta) # [[Lourdes Unzueta]] ef-- Idazlea (Durango) # [[Uri Ruiz Bikandi]] efef Idazlea (Durango) == HOBETUAK == === Hobetuak 2023 === {{zutabeak|kopurua=3| # [[Sonia Etxezarreta]] '''--ef'''mahai-tenislaria (Irun 1968?- 2011) # [[Yusra Mardini]] '''ef--'''igerilaria, errefuxiatua (Siria 1998) # [[Olatz González]] '''ef--'''antropologoa (Bilbo 1973) # [[Eider Cardeñosa]] '''ef--'''karateka (Gasteiz 1995) # [[Graziana Barrenetxea]] '''----'''sorginkeriaren biktima (Zugarramurdi 1540-Logroño 1610) # [[Ainara Elbusto]] '''ef--'''txirrindularia (Nafarroa 1992) # [[Patricia López Arnaiz]] '''ef--''' (Gasteiz 1981) # [[Sofia Otero]] '''ef--'''aktorea (Basauri 2013) # [[Estibaliz Urresola Solaguren]] '''ef--'''film zuzendaria, gidoilaria (Laudio 1984) # [[Kim Ju-ae]] '''ef--'''Kim dinastiako kidea (Ipar Korea 2013) # [[Barbara Stanwyck]] '''efef'''aktorea (AEB 1907-1990) # [[Glenn Close ]] '''ef--'''aktorea (AEB 1947) # [[Lola Baldrich]] '''ef--'''aktorea (Toledo 1967) # [[Lola Herrera]] '''ef--'''aktorea (Valladolid 1935) # [[Federica Montseny]] '''efef'''anarkista, idazlea (Madril 1905-Frantzia 1994) # [[Céline Laguarde]] '''efef'''argazkilaria (Lapurdi 1961) # [[Aroa Gorostiza]] '''ef--'''txirrindularia (Elorrio 2002) # [[Anna Muzytxuk ]] '''ef--'''xake-jokalaria, aktibista (Ukraina 1990) # [[Clara Azurmendi]] '''ef--'''badminton kirolaria (Donostia 1998) # [[Irene Papas]] '''efef'''aktorea, abeslaria (Grezia 1926-2022) # [[Uxue Apaolaza]] '''ef--'''idazlea (Hernani 1981) # [[Hélène Carrère d'Encausse]] '''efef'''historialaria (Paris 1929) # [[Lisa Simpson]] marrazkietako pertsonaia (AEB 1987) # [[Maggie Simpson]] marrazkietako pertsonaia (AEB 1987) # [[Emakumearen historia]] emakumearen eginkizuna historian zehar # [[Oihana Azkorbebeitia]] '''ef--'''korrikalaria (Abadiño 1981) # [[Ione Irazabal]] '''ef--'''aktorea (Elorrio 1963) # [[Hürrem Sultan]] haseki sultan (Poloniako Erresuma,?-Otomandar Inperioa,1558) # [[Irene Atenaskoa]] '''--ef'''enperatrizea (Atenas,752-Lesbos,803) # [[Angelique du Coudray]] '''--ef'''emagina (Frantzia, 1712-1794) # [[Enara López]] '''ef--'''txirrindularia (Bilbo 1997) # [[Genero-rol]] # [[Genero-desparekotasun]] # [[Louise Joy Brown]] '''ef--'''1. probeta umea (Erresuma Batua 1978) # [[Marije Fullaondo]] '''ef--'''politikaria (Getxo, 1964) # [[Francisca Pizarro Yupanqui]]'''ef--'' Quispe Sisa eta Francisco Pizarroren alaba (Peru,1534-Cáceres,1598) # [[Hassiba Ben Bouali]] '''efef''Aljeriako Independentzia Gerrako gudaria (1938 - 1957) # [[Irene Paredes]] '''ef--'''futbolaria (Legazpi 1991) # [[Oihane Hernandez]] '''ef--'''futbolaria, defentsa (Sopela 2000) # [[Misa Rodríguez]] '''ef--'''futbolaria, atezaina (Kanariak 1999) # [[Filipa Moniz]] '''ef--'''Kristobal Kolonen emaztea (Portugal, 1455-1485) # [[Agatha Barbara]] '''efef'''presidentea, aitzindaria (Malta 1923-2002) # [[Elena Furiase]] '''ef--'''aktorea, idazlea (Madril 1988) # [[Itsaso Arana]] '''ef--'''ktorea, zuzendaria (Nafarroa 1985) # [[Ane Santesteban]] '''ef--'''txirrindularia (Errenteria 1990) # [[Maite Ruiz de Larramendi]] '''ef--'''pilotari ohia (Beasain 1973) # [[Claudia Zornoza]] '''ef--'''futbolaria, erdilaria (Madril 1990) # [[Alexia Putellas]] '''ef--'''futbolaria, erdilaria (Bartzelona 19) # [[Susana Zapke]] '''ef--'''musikologoa (Gipuzkoa 1965) # [[Maite Agirre ]] '''ef--'''aktore, antzerkigilea (Zarautz 1955) # [[Noe Itō]] '''efef'''aktibista, eraila (Japonia 1895-1923) # [[Edmonia Lewis]] '''efef'''eskultorea (AEB 1844-Londres 1907) # [[Libe Mimenza]] '''ef--'''kazetaria, ikertzailea (Elorrio 1988 19) # [[Maddalen Dorronsoro Amiano]] '''ef--'''abesbatza zuzendaria (Lezo 1987) # [[Aintzane Encinas]] '''ef--'''futbolaria ohia, entrenatzailea (Donostia 1988) # [[Alba Redondo]] '''ef--'''futbolaria, aurrelaria (Albacete 1996) # [[Jennifer Hermoso]] '''ef--'''futbolari aurrelaria eta erdilaria (Madril 1990) # [[Ainhoa Cantalapiedra]] '''ef--'''abeslaria (Galdakao, 1980) # [[Zoleka Mandela]] '''efef'''aktibista (Hegoafrika, 1980-2023) # [[Ana Terradillos]] '''ef--'''kazetaria (Donostia 1973) # [[Lidia Valentín ]] '''ef--'''pisu-jasotzailea (Leon 1985) # [[Maite Oroz]] '''ef--'''futbolaria (Nafarroa 1998) # [[Adania Shibli]] '''e---'''idazlea (Palestina, 1974) # [[Rafeef Ziadah]] '''e---'''poeta (Libano, 1979) # [[Yolanda Alzola]] '''ef--'''telebista aurkezlea (Bizkaia, 1970) # [[Silvia Intxaurrondo]] '''ef--'''kazetaria (Barakaldo, 1979) # [[Miren Arzallus]] '''----'''moda historialaria, ikertzailea (Bilbo 1978) # [[June Ansoleaga]] '''ef--'''kazetaria (Sopela 1987) # [[Zuriñe Zulaika]] '''----'''metereologoa, fisikaria (?, ?) # [[Maria Eugenia Luc]] '''ef--'''musikagilea ( Argentina/Euskal Herria 1958) # [[Yurena]] '''ef--'''abeslaria (Santurtzi 1969) # [[Amanirenas]] '''e-e-'''erregina eta gobernadorea (Kuxeko Erresuma, K.a.57 - K.a.10) # [[Gabriela Silang]] '''efef'''Filipinetako heroia (Filipinak, 1731-1763) # [[Bene Bergado]] '''----'''artista, eskultorea (Salamanca/Bizkaia 1963) # [[Margarita López Maturana]] '''efef''' moja beatoa, Berrizko Mesedeetako Misiolarien sortzailea (Bilbo 1884-Donostia 1934) # [[Diana Krall]] '''ef--''' piano-jotzailea eta jazz abeslaria (Kanada 1964) # [[Maria Gebara]] ---- idazlea (Valladolid, ? - ? ,1683) # [[Janire Gonzalez Etxabarri]] ef-- surflaria (Zumaia 2005) }} == [[Fitxategi:Gnome-system-users.svg |30px|]] Wikilariok == (Zure izena gehitu dezakezu iturburu kodea aldatu eta 4 bider ALT Gr + 4 sakatuta (4 aldiz "~" agertuko da) # [[Lankide:Wikimaribarre|Wikimaribarre]] ([[Lankide eztabaida:Wikimaribarre|eztabaida]]) 18:22, 13 ekaina 2018 (CET) # [[Lankide:Lurdeswiki|Lurdeswiki]] ([[Lankide eztabaida:Lurdeswiki|eztabaida]]) 18:17, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:Larrauri|Larrauri]] ([[Lankide eztabaida:Larrauri|eztabaida]]) 18:18, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:OrtuUrti|OrtuUrti]] ([[Lankide eztabaida:OrtuUrti|eztabaida]]) 18:22, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:Mototsa|Mototsa]] ([[Lankide eztabaida:Mototsa|eztabaida]]) 11:20, 22 uztaila 2020 (CET) # [[Lankide:Joseintx|Joseintx]] ([[Lankide eztabaida:Joseintx|eztabaida]]) 18:22, 9 urria 2020 (CET) # [[Lankide:Isabeliraurgi|Isabeliraurgi]] ([[Lankide eztabaida:Isabeliraurgi|eztabaida]]) 17:48, 16 urria 2020 # [[Lankide:Mgaraizabal|Mgaraizabal]] ([[Lankide eztabaida:Mgaraizabal|eztabaida]]) 18:00, 5 azaroa 2021 (CET) # [[Lankide:josi|Josi]] ([[Lankide eztabaida:Josi|eztabaida]]) 18:00, 5 azaroa 2021 (CET) # [[Lankide:Andremendea|Andremendea]] ([[Lankide eztabaida:Andremendea|eztabaida]]) 16:43, 15 azaroa 2024 (CET) # [[Lankide:JULEBAR|JULEBAR]] ([[Lankide eztabaida:JULEBAR|eztabaida]]) 16:48, 15 azaroa 2024 (CET) == Wikilaguntza == * [https://eu.wikipedia.org/wiki/Laguntza:Gida_arina Gida Arina] * [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:C%C3%B3mo_subir_imagen_con_la_app_de_Wikimedia_Commons.pdf Cómo subir una imagen con la app de Wikimedia Commons] * [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ejemplo_de_subida_de_imagen_a_Commons,_introduciendo_geolocalizaci%C3%B3n.webm Ejemplo de subida de imagen a Commons, introduciendo geolocalización] == [[Fitxategi:Gnome-web-browser.svg|30px]] Kanpo estekak == * Nola igo argazkiak Commons-era? [[c:File:Ejemplo_de_subida_de_imagen_a_Commons,_introduciendo_geolocalización.webm|Ordenagailutik (bideoa)]] | [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/89/C%C3%B3mo_subir_imagen_con_la_app_de_Wikimedia_Commons.pdf App-etik (PDF)] | [[:es:Wikipedia:Encuentros/Wiki_Takes_Vitoria-Gasteiz/Ayuda|Ideia gehiago...]] * [https://anboto.org/durango/1583310345667-wikipedia-erreminta-ona-dela-uste-dugu-emakumeek-erreferentzialtasuna-lortzeko Wikipedia erramienta ona dela uste dugu emakumeek erreferialtsuna lortzeko]Anboto 2020/03/04 * [https://www.elcorreo.com/bizkaia/duranguesado/durangaldeko-andren-ekarpenak-20200122193350-nt.html?edtn=bizkaia&fbclid=IwAR1hHPcQJaQM-WaIU7mYeNetsB89jEH2-BWSA0fPGjbTgTkHpqtKRT9BnCc#vca=fixed-btn&vso=rrss&vmc=fb&vli=Duranguesado Durangaldeko andren ekarpenak bistaratzera dator WikiEmakumeok] El Correo 2020/01/21 * [https://anboto.org/durango/1579696765085-wikikedada-egingo-dute-durangon-wikipedian-dagoen-genero-arrakala-aldatzeko 'Wikikedada' egingo dute Durangon, Wikipedian dagoen "genero arrakala" aldatzeko], Anboto Durango 2020/01/22 * [https://dotb.eus/dotb-eus-emakumeen-biografia-berriak-sortzeko-wikikedada-antolatu-da-durangon/ Emakumeen biografia berriak sortzeko ‘Wikikedada’ antolatu da Durangon] Dotb.eus 2020/01/23 * [http://www.azkuefundazioarenegunkaria.eus/wikikedada-wikiemakumeokwikidurango/ Wikikedada: WikiEmakumeok/WikiDurango | Azkue Fundazioaren Egunkaria] 2020/01/21 * [https://halabedi.eus/es/marisa-barrena-wikiemakumeok-gizarteko-beste-arloetan-lez-emakumeak-ia-ikusezinak-gara-wikipedian-ere/?fbclid=IwAR2pUHHzwsNx8kzKAyc3dlTpZc4p4mx8duIC0PeKHEj01G3yXoFKxXlBBlc Marisa Barrena (Wikiemakumeok): "Gizarteko beste arloetan lez, emakumeak ia ikusezinak gara wikipedian ere" - Halabedi] 2020/02/06 * [https://www.youtube.com/watch?v=eH-JkwLAa6Q&feature=youtu.be [Bideoa] Data zaharrak bilatzen], Estibalitz González Solozabal Durangon #Wikiemakumeok mintegian data zaharrak zelan bilatzen diren azaltzen dau, Josi Sierra-ri esker. * [https://amp.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/amarauna/osoa/7892080/magikoa-da-andre-baten-biografia-mundura-zabaltzea/ "Magikoa da andre baten biografia mundura zabaltzea"], EITB - 2021/03/08 * https://www.youtube.com/watch?v=r2Z5CFSLSf8 Lurdes Totorikaguena eta Marisa Barrena Laixiar irratian * [https://mugakultura.eus/2023/11/10/wikiemakumeok-dokumentala-zinebin-estreinatzea-zorte-ikaragarria-da-bozgorailu-potentea-baita/?fbclid=IwAR2YDcgxq21VEdyB3vM1pju0fA9vtxobJH8n6i2sfPmyLhVQJr9Ys2vCTlw/ Bilbon, Zinebin estrenatzea zorte ikaragarria da, bozgorailu potentea baita. Mugalari 2023ko azaroa. ] 72cmmroevgicmx2ial5q76ez0774r5i 9998764 9998673 2024-12-13T16:15:28Z Aonandi 156348 /* Berriak 2024 (abendua) */ 9998764 wikitext text/x-wiki '''''WikiDurangaldea | Durangaldean egiten diren lanaldietako wikilekua ''''' [[Fitxategi:WikiEmakumeok Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak.jpg|thumb|WikiEmakumeok, Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak. Azaroak 1 2019, Durangon]] [[File:5.555 biografia 2024 martxoa.png|thumb|200px|2024.03.08]] [[File:Durangoko wikilariok 5.000 biografia.png|thumb|200px|2023.12.31]] [[File:Durangoko wikilariak 2023.jpg|thumb|200px|2023.07.07]] [[File:WikiEmakumok 3000.jpg|thumb|200px|2023ko otsaila]] [[File:Wikiemakumeok Durango Abendua 2022.jpg|thumb|200px|2022ko abenduaren 1a]] [[Fitxategi:Wikiemakumeok Durango.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko iraila]] [[Fitxategi:Durangoko wikilariak 1500.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko ekaina]] [[Fitxategi:Durangoko Wikilariak.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko apirila]] == [[Fitxategi:Im-jabber.svg|30px|]] Wikiproiektu honen helburuak == * Emakumeen biografia berriak sortzea euskaraz. * Wikipedian beste hizkuntza batzuetan badauden emakumeen biografiak euskarara ekartzea. * Emakumezko editore euskaldunen kopurua handitzea. * Euskal Wikipedian genero-ikuspegia txertatzea. * Historian zehar izandako emakumeen ekarpenak eta ezagutzak Euskal Wikipedian biltzea. == [[File:La mujer que nunca conociste logo 2017.jpg|30px]] Emakumeen zerrenda [https://es.wikipedia.org/wiki/Wikiproyecto:Mujeres/Wikimujeres/WikiEmakumeok/Durango >>> erderaz]== === EGITEN === # [[Marian_Diamond_(cient%C3%ADfica)]] https://es.wikipedia.org/wiki/Marian_Diamond_(cient%C3%ADfica) (Lurdes) # [[Tam_O%27Shaughnessy]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tam_O%27Shaughnessy (Lurdes) # Kontxa Laspiur (Eibar) (Marisa) '''Ingelesetik itzultzeko''' #[[Juanita Breckenridge Bates]] https://en.wikipedia.org/wiki/Juanita_Breckenridge_Bates # [[Emily M. Bishop]] https://en.wikipedia.org/wiki/Emily_M._Bishop # [[Minta Bosley Allen Trotman]] https://en.wikipedia.org/wiki/Minta_Bosley_Allen_Trotman # [[Vira Boarman Whitehouse]] https://en.wikipedia.org/wiki/Vira_Boarman_Whitehouse # [[Adelaide Underhill]] https://en.wikipedia.org/wiki/Adelaide_Underhill # [[Katrina Ely Tiffany]] https://en.wikipedia.org/wiki/Katrina_Ely_Tiffany # [[Margaret Hayden Rorke]] https://en.wikipedia.org/wiki/Margaret_Hayden_Rorke # [[Ruth Logan Roberts]] https://en.wikipedia.org/wiki/Ruth_Logan_Roberts # [[Eugénie M. Rayé-Smith]] https://en.wikipedia.org/wiki/Eug%C3%A9nie_M._Ray%C3%A9-Smith # # [[Mithu Sanyal]] https://en.wikipedia.org/wiki/Mithu_Sanyal (Leire Mi) Catharine Waugh McCulloch - Wikipedia # [[Catharine Waugh McCulloch]] sufragista (AEB 1862-1945) Grandma Gatewood - Wikipedia # [[Granma Gatewood McCulloch]] ultrarail mendi-ibileran aitzindaria (AEB 1887-1973) '''Frantsesetik itzultzeko''' # [[Émilie Carles]] https://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89milie_Carles # [[Victoria Mas]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Victoria_Mas # [[Jeanne Humbert]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Jeanne_Humbert # [[Anna Mahé]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Anna_Mah%C3%A9 # [[Capucine Motte]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Capucine_Motte '''SORTZEKO''' # [[Uxue Rey Gorraiz]] idzlea, kazetaria # [[Lola Lopez de Lacalle]] idazlea (Zornotza) # [[Ignacia Altolagirre Camarero]] (h.2023.07.22) # [[Naia Laka]] (Ispaster) https://www.eitb.eus/es/cultura/cine/festival-san-sebastian/videos/detalle/9589117/video-zortzitik-infinitura-recorrido-por-historia-del-cine-vasco-de-mano-de-benito-ansola/ # [[Annette Gonzalez-Etxabarri]] https://www.naiz.eus/es/info/noticia/20230508/annette-gonzalez-etxabarri-zumaiarra-txapeldun-europako-junior-txapelketan # [[Madalen Etxegarai]] pilotaria. https://goiena.eus/oinati/1727423962644-madalen-etxegarai-haurra-nintzenean-nuen-ametsa-betetzen-nabil # [[Sylvia Lefanu]] zinemagilea. https://www.berria.eus/kultura/zinemaldia/berria-eus_2130955_102.html # [[Nagore Urdapilleta]] Errio dokumentalaren aurkezlea. https://ataria.eus/komunitatea/berria/1727420302628-bere-txikitasunean-orio-zeinen-handia-den-erakutsi-nahi-izan-dugu # [[Maite Ubiria]] kazetaria. https://www.berria.eus/euskal-herria/iparrari-hegoak-ematen_2129951_102.html # [[Pancracia Ollo de la Mata]] Zumalakarregiren emaztea # [[Ainhoa Aldazabal Gallastegi]] # [[Uxua Azpiroz]] hezitzailea https://www.berria.eus/bizigiro/beharrezkoa-da-bizikidetza-oinarri-duten-proiektuak-garatzea-ikastetxeetan_2128805_102.html # [[Heza Sengal]]. emakume yazikia. https://www.berria.eus/mundua/eiren-gustukoak-baginen-erosi-egiten-gintuzten-merkantzia-hutsa-bagina-bezala_2128867_102.html # [[Miren Berasategi Zeberio]] Ikertzailea. https://www.berria.eus/euskal-herria/gizon-gazteek-kontserbadurismorako-joera-dute_2128223_102.html '''Zinegileak - Donostiako Giza Eskubideen Zinemaldian sarituak''' # [[Kim Longinotto]] https://es.wikipedia.org/wiki/Kim_Longinotto # [[Lourdes Portillo]] https://es.wikipedia.org/wiki/Lourdes_Portillo # [[Deepa Mehta]] https://es.wikipedia.org/wiki/Deepa_Mehta '''Espainiako Gerra Zibileko emakumeak''' # [[Sofia Da Blasco]] https://es.wikipedia.org/wiki/Sof%C3%ADa_Blasco # [[Carolina_Bunjes-Rosenthal]] https://es.wikipedia.org/wiki/Carolina_Bunjes-Rosenthal # [[Isabel Alonso]] https://es.wikipedia.org/wiki/Isabel_Alonso '''Emakume interesgarriak''' # [[Jekaterina Samutsevitx]] https://es.wikipedia.org/wiki/Yekaterina_Samuts%C3%A9vich # [[Nadezhda Popova]] https://es.wikipedia.org/wiki/Nadezhda_Popova '''Heroínas de la Unión Soviética''' https://es.wikipedia.org/wiki/Anexo:Hero%C3%ADnas_de_la_Uni%C3%B3n_Sovi%C3%A9tica '''Emakumeak eta itsasoa''' https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20210924/las-mujeres-ilustres-de-la-historia-naval-en-el-itsasmuseum-de-bilbo-a-traves-del-arte # '''EMAKUME ITZULTZAILEAK''' # [[Malika Embarek]] https://es.wikipedia.org/wiki/Malika_Embarek # [[Concha Fernández-Luna Sánchez]] https://es.wikipedia.org/wiki/Concha_Fern%C3%A1ndez-Luna_S%C3%A1nchez # [[Laura García Corella]] https://es.wikipedia.org/wiki/Laura_Garc%C3%ADa_Corella '''EMAKUME AKTIBISTAK''' # https://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Mujeres_activistas # [[María Dimádi]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Mar%C3%ADa_Dim%C3%A1di (Leire) # [[Paste Up Morras]], aktibista https://es.wikipedia.org/wiki/Paste_Up_Morras # [[Elizabeth Wathuti]] aktibista https://es.wikipedia.org/wiki/Elizabeth_Wathuti (Oiber) # [[Tosia Altman]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tosia_Altman # https://es.wikipedia.org/wiki/V%C3%B5_Th%E1%BB%8B_Th%E1%BA%AFng # [[Maria Spiridonova]] https://es.wikipedia.org/wiki/Mariya_Spirid%C3%B3nova # [[Yusra Al Barbar]] https://es.wikipedia.org/wiki/Yusra_al-Barbari palestinarra '''EMAKUME ILUSTRATZAILEAK''' https://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Ilustradoras # [[Mitzy Reyes Juárez]] https://es.wikipedia.org/wiki/Mitzy_Reyes_Ju%C3%A1rez # [[Ellen Robbins]] https://es.wikipedia.org/wiki/Ellen_Robbins # [[Retta aktibisten zerrendan Scott]] https://es.wikipedia.org/wiki/Retta_Scott # [[Bahia Shehab]] https://es.wikipedia.org/wiki/Bahia_Shehab # [[Posy Simmonds]] https://es.wikipedia.org/wiki/Posy_Simmonds '''EMAKUME IDAZLEAK - POETAK''' # [[Olga Rivero]] https://es.wikipedia.org/wiki/Olga_Rivero_Jord%C3%A1n '''EMAKUMEAK ZIENTZIAN''' # [[Gloria Long Anderson]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Gloria_Long_Anderson # [[Clémence Royer]] https://es.wikipedia.org/wiki/Cl%C3%A9mence_Royer # [[Tilly Edinger]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tilly_Edinger # [[Isabel Clifton Cookson]] https://es.wikipedia.org/wiki/Isabel_Clifton_Cookson # [[Cécile DeWitt Morette]] https://es.wikipedia.org/wiki/C%C3%A9cile_DeWitt-Morette # [[Wrexie Leonard]] https://es.wikipedia.org/wiki/Wrexie_Leonard # [[Marjorie Lee Browne]] https://es.wikipedia.org/wiki/Marjorie_Lee_Browne '''DENETARIK''' # [[Victorine Brocher]] https://en.wikipedia.org/wiki/Victorine_Brocher (LEIRE MENDIBURU) # [[Esther Afus Ocloo]] aitzindaria (Ghana) https://es.wikipedia.org/wiki/Esther_Afua_Ocloo # [[Margaret A. Wilcox]] https://en.wikipedia.org/wiki/Margaret_A._Wilcox # [[Amineh Kakabaveh]] https://en.wikipedia.org/wiki/Amineh_Kakabaveh # [[Trio Artio]] https://www.musicexport.at/artist/trio-artio/ + Berria egunkaria # [[Fabiola Letelier]] abokatua eta giza eskubideen aldeko ekintzailea. # [[Ana Belén Montes]] espioia. https://es.wikipedia.org/wiki/Ana_Bel%C3%A9n_Montes # [[Dorothy Levitt]] asmatzailea eta kotxe lasterketetan aitzindaria https://es.wikipedia.org/wiki/Dorothy_Levitt == BERRIAK == ==='''Berriak 2024''' ('''abendua''')=== <nowiki>{{zutabeak|kopurua=3|</nowiki> # [[Alaitz Melgar Agirre]] '''SORTUA''' euskara irakaslea eta idazlea (Barakaldo, 1984) # [[Irati Bazeta Agirre]] '''SORTUA''' ilustratzailea (Abadiño, 1999) # [[Maritxu Sorabilla]] '''SORTUA''' mendizale aitzindaria (Iruñea, 1927) # [[Irati Bereau Baleztena]] '''SORTUA''' itzultzailea (Irun 1978) # [[Elordi García Insausti|Elordi Garcia Intxausti]] '''SORTUA''' kazetaria eta idazlea ((Lazkao, 1977) # [[Txaro Iturralde Sáenz de Vicuña|Txaro Iturralde Sáenz]] '''SORTUA''' jostuna (Gasteiz, 1952) # [[Itziar Otegi Aranburu]] '''SORTUA''' itzultzailea eta idazlea (Oiartzun, 1972) # [[Sara Ayesa]] '''SORTUA''' artista (Donostia, 1997) # [[Maud Younger]] sufragista (AEB 1870-1936) # [[Margalida Roig Colomar]] sindikalista (Eivissa, 1908-1966) #[[Luisa Riera Muñiz]] maistra errepresaliatua (Villaviciosa, 1884-Zornotzako Emakumeen Kartzela, 1944) #[[Maria Marí Guasch]] errepublikar militantea (Sant Llorenç de Balàfia, [[1909]] - [[Eivissa]], [[2001]]) # [[Efua Sutherland]] idazlea (Ghana 1924-1996) # [[Concepción Loring]] 1. emakume politikaria, 1.a Diputatuen kongresuan hitz egiten (Malaga 1868-Madril 1935) # [[Amalia Heredia Livermore]] bildumagilea, ikertzailea (Malaga 1830-1902) # [[Carmen Cuesta del Muro]] abokatua, zuzenbidean Espainiako 1. emakume doktorea (Palentzia 1890-Madril 1968) # [[Natividad Domínguez Atalaya]] pedagogoa, politikaria ( Madril 1888-Valentzia 1932) # [[Teresa Luzzatti]] politikaria, sufragista (Lugo 1889-Madril 1942) # [[María López de Sagredo Andreo]] politikaria (Kuba/Bartzelona 1881-Hondarribia 1953) # [[Micaela Díaz Rabaneda]] maistra, politikaria (Nafarroa 1878-? XX. mendea) # [[Trinidad von Scholtz Hermensdorff]] bildumagilea, politikaria (Malaga 1857-Austria 1937) # [[Marisol Nichols]] aktorea (AEB 1973) # [[Mackenzie Phillips]] aktorea, abeslaria (AEB 1959) # [[Emma Lucy Braun]] botanikaria (AEB, 1889-1971) # [[Elizabeth Lowe Watson]] idazlea, sufragista, hizlaria (AEB 1842-1927) # [[Pilar Benejam Arguimbau]] pedagogoa, geografoa (Menorca 1937) # [[Francisca Bohigas Gavilanes]] maistra, ikuskatzailea, idazlea (Bartzelona 1892-Madril 1973) # [[Fernande Barrey]] prostituta, modeloa eta margolaria (frantzia, 1893-1974) # [[Anna Pirozzi]] opera sopranoa (Napoli, 1975) # [[Mariella Devia]] opera abeslaria (Liguria, 1948) # [[Yusra al-Barbari]] politikaria eta ekintzailea (Palestina, 1923-2009) # [[Park Kyung-Ri]] eleberrigilea (Hego Korea 1926-2008) # [[Aurora Sampedro Pi%C3%B1eiro]] kimikaria (Galizia, 1913-1996) # [[Dorothy Allison]] idazlea # [[Nicole Ferroni]] umoregilea # [[Edith Ainge]] sufragista (AEB, 1873-1948) # [[Sonia Vaccaro]] psikologoa (Argentina/Espainia XX. mendea) # [[Raychelle Burks]] zientzia dibulgatzailea (AEB XX. mendea) # [[Kelly Frye]] aktorea (AEB 1984) # [[Amy Madigan]] aktorea (AEB 1950) # [[Amber Stevens]] aktorea, modeloa (AEB 1986) # [[Juana Francés]] margolaria (Alacant 1924-Madril 1990) # [[Njideka Akunyili Crosby]] artista bisuala (Nigeria/AEB 1983) # [[Martha Diamond]] margolaria (AEB 1944-2023) # [[Joan Mitchell]] margolaria (AEB 1925-Paris 1992) # [[Toyin Ojih Odutola]] marrazkilaria (Nigeria/AEB 1985) # [[Fe del Mundo]] pediatra (Filipinak, 1911-2011) # [[Isabel Garbayo]] Villa Teresitako sortzailea (Iruñea, 1905-2011) # [[Elvira Siurana]] feminista, idazlea (LLeida 1952) # [[Lourdes Ciuró]] abokatua, politikaria (Tarragona 1971) # [[Helena Solà Tàrraga]] maistra, politikaria (Bartzelona 1976) # [[Amanda Righetti]] aktorea (AEB 1983) # [[Luna Ki]] abeslaria, DJa (Bartzelona 1999) # [[Katharina Konradi]] opera sopranoa (Kirgizistan/Alemania 1988) # [[Babi (abeslaria)]] (Madril 1999) # [[Klesie Kelly]] sopranoa (AEB XX. mendea) # [[Montserrat Martínez Parera]] ekonomialaria (Bartzelona 1975) # [[Lesley-Ann Jones]] kazetaria, idazlea (EB 1956) # [[Orra White Hitchcock]] ilustratzailea (AEB, 1796-1863) # [[Margaret Chanler Aldrich]] filantropoa, erizaina eta idazlea (AEB, 1870-1963) # [[Dorothy Allison]] idazlea (AEB, 1949-2024) # [[Nicole Ferroni]] umoregilea (Maroko, 1982) # [[Ann Preston]] medikua, ekintzailea (AEB, 1813-1872) # [[Nicole Claveloux]] margolari, ilustratzaile eta komikigilea (Frantzia, 1940-__ ) # [[Maria Bellido|Maria Belido]] espainiar heroi mitikoa (1755-1809) # [[Sofía Esparza Jauregi|Sofia Esparza Jauregi]] sopranoa (Iruñea, 1994) # [[Isabel Azcárate Ristori]] irakasle ikertzailea (Cádiz 1923-Madril 2016) # [[Ana López Navajas]] irakaslea, ikertzailea ( Valentzia 1962) # [[Erika Leiva]] kopla abeslaria (Tarragona/Cádiz 1984) # [[Joana Jiménez]] abeslaria, dantzaria (Sevilla 1977) # [[Carmen Conesa]] aktorea (Bartzelona 1960) # [[Diana Peñalver]] aktorea (Sevilla 1965) # [[Rosa Mariscal]] aktorea (Sevilla 1970-2022) # [[Pilar Punzano]] aktorea, pedagogoa (Madril 1980) # [[Irene Visedo]] aktorea (Madril 1978) # [[Manane Rodríguez]] film zuzendaria (Uruguai/Espainia 1954) # [[Sonia Sebastián]] film zuzendaria (Espainia 1984) # [[Yusra al-Barbari]] politikaria eta ekintzailea (Gaza, 1923-2009) # [[Ann Allebach]] artzain mennorita (AEB, 1874-1918) # [[Jennifer Radloff]] feminista, ekintzailea (Hegoafrika 1961) # [[Grunya Sukhareva]] haur psikiatra (Ukraina, 1891-1981) # [[Josefa Martin Luengo]] pedagogoa (Salamnca 1944-2009) # [[Lucía Asué Mbomio Rubio]] kazetari feminista (Alcorcón, 1981) # [[Paige L. Sweet ]] soziologoa (AEB 1987) # [[Caroline Lexow Babcock]] bakegilea eta sufragista (AEB, 1882-1980) # [[Evin Ahmad]] aktorea (Suedia, 1990) # [[Rabia al Adawiyya]] santua, filosofoa (Irak 717-801) # [[Fatma Girik]] aktorea, politikaria (Turkia 1943-2022) # [[María Cristina Masaveu Peterson]] enpresaburua (Asturias 1937-2006) # [[Lorena García de las Bayonas]] aktore-maistra (Madril 1966) # [[Katrina Bayonas]] casting zuzendaria (EB 1941) # [[Natalia Menéndez]] eszena zuzendaria (Madril 19)67 # [[Amaranta Osorio]] antzerkigilea (Mexiko/Espainia 1978) # [[Itziar Pascual Ortiz]] antzerkigilea (Madril 1967) # [[Judith Fernández]] aktorea, abeslaria, dantzaria (Coruña 2001) # [[Marie Noëlle]] film zuzendaria, gidoilaria (Frantzia XX. mendea) # [[Paideia Eskola Librea]] (Merida 1978) <nowiki>}}</nowiki> ==='''Berriak 2024''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Janire Etxabe]] '''SORTUA''' dantzaria da, dantza bertikalean aditua. (Arrankudiaga, Bizkaia, 1979) # [[Celia Santos]] '''SORTUA''' idazlea (Bergara, 1972) # [[Tamara García Iglesias]] '''SORTUA''' zinemagilea eta komisarioa (Lasarte, 1978) # [[Warisha Moradi]] '''SORTUA''' heriotz epaia duen militante kurdua (Kurdistan, XX. mendea) # [[Carmina Merodio Hoyos|Carmina Herodio]] '''SORTUA''' Saturrarango kartzelan egon zen 6 urtez (Panes, 1920-2006) # [[Parvaneh Kazemi]] '''SORTUA''' matematikaria, mendizale eta mendi gidaria (Teheran, 1970) # [[Mari Campos Roldán]] '''SORTUA''' Saturrarango kartzelan egon zen umetan (Madril, 1938) # [[Encarna Furundarena Goenaga]] '''SORTUA''' Saturrango kartzelara joaten zen janaria eramatera (Mutriku, 1919-2014) # [[Nai Barghouti]] '''SORTUA''' abeslari eta konposiore (Palestina, 1996) # [[Maria Sanchez Madoz]] '''SORTUA''' pilota epaile profesionala (Laudio, 1996 # [[Araceli González Carballo]] espioia, erizaina (Lugo 1914-Madril 1990) # [[Margarita Ruiz de Lihory]] margolaria, espioia (Valentzia 1889-Albacete 1968) # [[Isona Passola]] film zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Bartzelona 1953) # [[Cristina Martín-Prieto]] futbolaria (Sevilla 1993) # [[Melania Olcina]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona 1982) # [[Rafaela Carrasco]] dantzaria, koreografoa (Sevilla 1972) # [[Lisi Estaràs]] dantzaria, koreografoa (Argentina 1971) # [[Lorena Nogal]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona 1984) # [[Luz Arcas]] dantzaria (Malaga 1983) # [[Manuela Carrasco]] flamenko dantzari ijitoa (Sevilla 1958) # [[Lynda Barry]] komikigile eta irakasle estatubatuarra (Wisconsin, 1956) # [[Maria Antónia Palla]] kazetaria eta feminista (Portugal, 1933) # [[Mary Adamson Anderson Marshall]] medikua Edinburgoko 7ak taldekoa (1837-1910) # [[Sara González Lolo]] patin hockey jokalaria (Asturias 1992) # [[Natasha Lee]] patin hockey jokalaria, entrenatzailea (Malaysia/Asturias 1992) # [[María Díez Busqué]] patin hockey jokalaria (Bartzelona 1989) # [[Anna Casarramona Vivas]] patin hockey jokalaria (Bartzelona 1994) # [[Anna Serra]] triatleta (Bartzelona 1968) # [[Mathilde Ollivier]] aktorea, modeloa (Frantzia 1994) # [[Gimena Llamedo]] psikologoa, politikaria (Asturias 1981) # [[Mikey Madison]] aktorea (AEB 1999) # [[Julia Butters]] aktorea (AEB 2009) # [[Samantha Robinson]] aktorea (AEB 1991) # [[Irene Flunser Pimentel]] historialaria (Lisboa, 1950) # [[Cósima Wagner|Cosima Wagner]], Richard Wagner  musikagilearen 2. emaztea (Bellagio, 1837 - Bayreuth, 1930) # [[Verena Wagner]] musikagilea (Alemania, Bayreuth, 1920- Überlingen, 2019) # [[Eva von Bülow]] Cosima Liszt eta Richard Wagnerren alaba (Tribschen, 1867 - Bayreuth, 1942), # [[Anne Rearick]]  argazkilari estatubatuarra (Idaho, AEB, 1960) # [[Pauline Harmange]] idazlea eta feminista (Lille, 1994) # [[Bertha Hirsch Baruch]] poeta, idazle eta sufragista (AEB) # [[Minora Kibbe]] gizarte erreformatzaile eta sufragista (AEB) # [[Emily Bovell|Emily Bowel]] medikua (Londres, 1841-1845) # [[Honor Frost]] urpeko arkeologoa (Erresuma Batua, 1917-2010) # [[Susan Atkins]] kriminala (AEB 1948-2009) # [[Abigail Folger]] oinordeko eraila (AEB 1943-1969) # [[Eva Saldaña]] ekologo aktibista (Madril 1977) # [[Rosalie Varda]] jantzi diseinatzailea (Frantzia 1958) # [[Manuela Fernández Pérez]] artista (Madril 1927-2017) # [[Manuela Saborido Muñoz]] artista (Cadiz 1943) # [[Sofia Crespo]] artista bisuala (Argentina 1991) # [[Mercedes Doménech]] irrati esataria (Asturias 1922-Granada 2002) # [[Barbara Steele]] aktorea (EB 1937) # [[Arantza Toledo]] piraguista (Cuenca 1999) # [[Alice Coffin]] kazetaria eta feminista (Tolosa, Ozitania, 1978) # [[Clara Elizabeth Chan Lee]] # [[Emily Sturge]] # [[Gulielma Lister]] botanikaria (Ingalaterra, 1860-1949) # [[Katharina Wagner]]  eszena zuzendaria da. Bayreutheko Jaialdiaren zuzendaria. (Bayreuth, Alemania, 1978) # [[Isolde Wagner]] Hans von Bülow edo Richard Wagner eta Cosima Wagner-en alaba (Alemania, 1865 - 1919) # [[Blandine von Bülow]]   Hans von Bülow eta Cosima Liszten alaba zen, (Alemania, 1863-1941) # [[Daniela von Bülow]]  piano-jotzailea (Berlin, 1860 - Bayreuth, 1940) # [[Minna Wagner|Minna Wagner,]] aklorea (Saxonia, 1809- Dresden, 1866)    # [[Eva Wagner-Pasquier]]antzerki-enpresaburu da  ( Alemania, 1945) # [[Yang Huanyi]] nushuaren azken hiztuna (Txina 1906-2004) # [[Carme Sansa]] aktorea, ekintzailea (Bartzelona 1943) # [[Ana Romero Galán]] kazetaria, idazlea (Cádiz 1966) # [[Aimée de Heeren]] socialitatea ( Brasil 1903-AEB 2006) # [[Rocío Márquez]] flamenko kantaria (Huelva 1985) # [[Carola Ortiz]] musikagilea, abeslaria, klarinete jolea (Bartzelona 1986) # [[Isabel de Solís]] esklabu kristaua, Granadako Muley Hacén sultan nazariaren ohaidea (? XV. mendea- Sevilla ?) # [[Nani Jiménez]] aktorea, modeloa (Valentzia 1981) # [[Alejandra Herranz]] kazetaria (Bartzelona 1972) # [[Mar Cabra]] ikerketa kazetaria (Madril 1983) # [[Marianne Grunberg-Manago]] biokimikaria (Frantzia, 1921-2013) # [[Angela Becerra]] idazlea (Kolonbia, 1957 ) # [[Codou Bop]] soziologoa, kazetaria, feminista (Senegal, ?) # [[Ana Gomes]] portugaldar diplomazialari eta politikaria (Lisboa, 1954) # [[Maria Filomena Mónica]] portugaldar soziologoa (Lisboa, São Mamede, 1943) # [[Ayşe Sultan]] otomandar printzesa (1608-1656) # [[Mara Santos]] kanoalaria (Palentzia 1969) # [[María José Campos]] xakelaria (Argentina 1999) # [[Fatma Hatun]] Ahmed I.aren 3. ezkontidea (?Bosnia 1590-Istanbul 1660) # [[Mahfiruz Hatice Hatun]] esklaboa, Ahmed I.a sultanaren 1. ezkontidea (Kaukaso 1590-Istanbul 1620) # [[Hanzade Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1609-Edirne 1650) # [[Gevherhan Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1605- c.1631) # [[Atike Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul 1614-1674) # [[Abide Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul 1618-1648) # [[Fatma Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1607-c.1671) # [[Ida Finney Mackrille]] sufragista, politikaria eta hizlaria(AEB, 1867-1960) # [[Luella Johnston]] Enpresaria (AEB, 1958) # [[Elizabeth Thacher Kent]] idazlea (AEB, 1868-1952) # [[Blandine Le Callet]] idazle eta irakasle frantsesa (Frantzia, 1969) # [[Rosa Maria Gilart Jiménez]] brodatzailea (Mallorca 1810-Madril 880) # [[Eugenia Kalnay]] metereologoa (Argentina 1942) # [[Judeline]] abeslaria (Cádiz 2003) # [[Claude Pompidou]] politikaria, 1. dama (Frantzia 1942-2007) # [[Handan Sultan]] otomandar ezkontidea (Bosnia 1565-Istanbul 1605) # [[Halime Sultan]] otomandar ezkontidea (Abkhazia 1576-Istanbul 1623) # [[Safiye Sultan]] otomandar ezkontidea (Albania 1550-Istanbul 1618) # [[Telli Hümaşah Sultan]] otomandar ezkontidea (¿ c.1630-c.1676) # [[Turhan Hatice Sultan]] otomandar ezkontidea eta erregeordea (Rutenia 1627-Edirne 1683) # [[Ana Lena Rivera]] idazlea (Asturias 1972) # [[Emma Maria Harrington]] sufragista (Dinamarka 1881-AEB ?) # [[Ángela Cenarro Lagunas]]  feminista eta historialaria  (Zaragoza, 1965) # [[Aurélie Valognes]] eleberrigilea (Frantzia, 1983) # [[Sandra Myrna D%C3%ADaz]] biologoa (Argentina, 1961) # [[Maria Grazia Cutuli]] kazetaria (Italia 1963-2001) # [[Babe Paley]] socialitatea, editorea (AEB 1915-1978) # [[Nona Sobo]] aktorea, modeloa (Tailandia/Bartzelona 2000) # [[Laura Ramos]] aktorea (Kuba 1978) # [[Araceli González Campa]] kazetaria (Madril XX. mendea) # [[Paloma Chamorro]] kazetaria (Madril 1949-2017) # [[María Josefa Pimentel Téllez-Girón]] aristokrata (Madril 1752-1834) # [[Ann Hui]] aktorea, film zuzendaria (Txina 1947) # [[Sylvia Chang]] film zuzendaria, idazlea (Txina 1953) # [[Ángela Rodicio]] kazetaria, idazlea (Ourense 1963) # [[Laura de Force Gordon]] hizlaria, kazetaria, sufragista (AEB) # [[Stella Wynne Herron]] idazlea, sufragista (AEB) # [[Taneko Suzuki]] zientzilaria eta ikertzailea (Japonia, 1926-2020) # [[Gülistan Sönük]] politikaria (Kurdistan, 1993) # [[Margarita Torres]] historialaria (León 1969) # [[Hai Yan]] ekintzailea, idazlea (Txina 1954) # [[Maria Pilar Perea Sabater]] filologoa (Bartzelona 1960) # [[Melani García]] abeslaria (Valentzia 2007) # [[María Luisa Cava de Llano Carrió]] legelaria, politikaria (Bartzelona 1948) # [[Azahara Palomeque Recio]] kazetaria, idazlea, poeta (Kordoba 1986) # [[Mirela]] abeslaria (Madril 1990) # [[Alejandra Kindelán]] ekonomialaria (Venezuela 1971) # [[Zina%C3%ADda Ierm%C3%B3lieva]] mikrobiologoa (Errusia, 1898-1974) # [[Marie Pascale Osterrieth|Marie-Pascale Osterrieth]] Belgikako antzerki- eta zinema-zuzendari eta produktorea (Basoko, 1956) # [[Charo Garaigorta]] artista (Coruña 1961)  # [[Anna Caballé Masforroll]] idazlea (Bartzelona 1954) # [[Lydia Flood Jackson]] enpresaburua, sufragista (AEB 1862-1963) # [[Mar%C3%ADa de los %C3%81ngeles Cardona Florit]] botanikaria (Menorca-Bartzelona, 1940-1991) # [[Pacita Abad]] margolaria (Filipinas, 1946-2004) # [[Lida Abdul]] artista (Afganisgtan, 1973) # [[María Izquierdo (margolaria)|Maria Izquierdo (margolaria)]] (Mexiko, 1902-1955) # [[Aina Garcia-Carbó]] poeta (Castelló, 1993) # [[Kathleen Norris]] eleberrigilea, aktibista, (AEB ) # [[Emily Arnesen]] zoologoa (Norvegia, 1867- 1928) # [[Laura Marling]] folk abeslaria (Erresuma Batua, 1990) # [[Amalia Eriksson]] merkataria, asmatzailea (Suedia 1824- 1923) # [[Ada Kariakoa]] satrapa (Turkia, K.a IV. Mendea-K.a 326)   # [[Artemisia II.a Kariakoa]] satrapa (TurkiaK.a 410-K.a) # [[Linda Kasabian]] Manson familiakoa (AEB 1949-2023) # [[Patricia Krenwinkel]] hiltzailea, Manson familiakoa  (AEB 1947) # [[Mary Brunner]] hiltzaile kidea, Manson familiakoa (AEB 1943) # [[Rosa Navarro Durán]] filologoa, idazlea, irakaslea (Girona 1947) # [[Young Miko]] rap abeslaria, futbolari ohia (Puerto Rico 1997) # [[Brequette Cassie]] abeslaria, dantzaria (Hegoafrika/Madril 1984) # [[Lorena Gómez (abeslaria)]] (Lleida 1986) # [[Ruth Lorenzo]] abeslaria (Murtzia 1982) # [[Roser Batlle]] Catalunyako pedagogoa (Bartzelona 1954) # [[Henriette Delamarre de Monchaux]] geologoa, paleontologoa (Frantzia, 1854-1911) # [[Jessica Gallagher]] paralinpiar eskiatzailea, atleta, txirrindularia (Australia 1986) # [[Claire Keefer]] atleta paralinpiarra (Australia 1995) # [[Madeleine Hogan]] paralinpiar xabalinlaria (Australia 1988) # [[Hollie Arnold]] paralinpiar xabalinlaria (EB 1994) # [[Donna Smith (atleta)]] paralinpiar xabalinlaria, gsaskibaloi jokalaria (Australia 1965-1999) # [[Julie Russell]] paralinpiar pisu jasotzailea, saskibaloi jokalaria (Australia 1951) # [[Grace Anozie]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1977) # [[Lucy Ejike]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1977) # [[Fatma Omar]] paralinpiar pisu jasotzailea (Egipto 1973) # [[Josephine Orji]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1979) # [[Georgianna Offutt]] sufragista eta medikua (AEB) # [[Sarah Massey Overton]] emakumeen eskubideen aldeko emintzailea (AEB) # [[Stacey Gillian Abe]] artista garaikidea # [[Tomie Ohtake]] artista bisuala (Japonia/Brasil 1913-2015) # [[Maryní Callejo]] musika ekoizle aitzindaria, moldatzailea, piano-jolea, abeslaria (Madril 1944) # [[Özlem Becerikli]] paralinpiar pisu jasotzailea (Turkia 1980) # [[Amalia Pérez]] paralinpiar pisu jasotzailea (Mexiko 1977) # [[Olivia Breen]] paralinpiar atleta (Gales 1996) # [[Sophie Hahn]] paralinpiar atleta (EB 1997) # [[Verônica Hipólito]] paraliniar lasterkaria (Brasil 1996) # [[Tara (abeslaria)]] (Coruña 1950) # [[Ángela Carrasco]] abeslaria (Dominikar Errepublika 1951) # [[La Dama]] abeslaria (Sevilla 1986) # [[Mónica Naranjo]] abeslaria (Girona 1974) # [[Virgínia Leone Bicudo]] soziologoa, psikoanalista (Brasil 1910-2003) # [[Katherine Reed Balentine]] sufragista (AEB,1875-1934) # [[Anna M. Morrison Reed]] egunkari eta aldizkaria fundatzailea (AEB, 1849-1921) # [[Albertine Sarrazin]] idazlea (Frantzia, # [[Isabelle Anguelovski]] ekologoa, ikertzailea (REims, 1978) # [[Aina Garcia-Carbó]] poeta (Castelló de la Plana, 1993) # [[Amalia de Llano]] idazle eta aristokrata (Espainia, 1822-1874) # [[Edith Farkas]] meteorologoa, ikertzailea (Hungaria-Zeelanda Berria, 1921-1993) # [[Kimberlé Williams Crenshaw]] abokatua, irakaslea, feminista (AEB 1959) # [[Beatrice Duodu Owusu]] kazetaria (Ghana 1964) # [[Agnes Sj%C3%B6berg]] albaitaria (Finlandia, 1888-1964) # [[Olga Rodriguez]] kazetaria (León 1975) # [[Jessica Abel]] komikigilea (AEB 1969) # [[Zillah Branco]] aktibista ( Brasil 1936) # [[Jaldia Abubakra]] ekintzailea (Palestina/Espainia 1967) # [[Mònica Bernabé Fernández]] kazetaria (Bartzelona 1972) # [[Pilar Albajar]] argazkilaria (Huesca 1948) # [[Selina Solomons]] sufragista (AEB 1862- 1942) # [[Ellen Clark Sargent]] sufragista (AEB 1826-1911) # [[Pepa Aurora]] idazlea (Kanariak, 1946) # [[Pino Betancor Alvarez]] idazlea (Kanariak, 1928-2063) # [[Andrea Abreu]] idazlea (Kanariak, 1995) # [[Casilda Rodrigáñez]] idazlea (Madril 1945) # [[Miryan Rivera]] zientzialaria (Ekuador XX. mendea) # [[Ana Estrella Santos]] dialektologoa (Ekuador XX.mendea) # [[Kristina Suediakoa (1943)]] printzesa # [[Nathalie Sayn-Wittgenstein-Berleburg]] printzesa, zaldi-doman aditua (Danimarka 1975) # [[Marleen Haboud]] hizkuntza ikerlaria (Ekuador 1954) # [[Gilda Guerrero Salgado]] kazetaria (Ekuador XX. mendea) # [[María Carbonell Sánchez]] pedagogoa (Valentzia 1852-1926) # [[Loren MacIver]] margolaria (AEB 1909-1998) # [[Carin Bondar]] biologoa (Kanada 1975) # [[Kamal Ranadive]] ikertzaile biomedikoa (India, 1917-2001) # [[Mary Wood Swift]] sufragista (AEB 1841-1927) # [[Naomi Anderson]] sufragista (AEB 1843-1899) # [[Elvire De Cock]] ilustratzailea eta komikigilea (Belgika, 1979) # [[La Galera kartzela]] emakumeen espetxea (Alcala de Henares, XX. - XXI. mendea) # [[Malagako emakumeen kartzela zaharra]] (Malaga, 1937-1954) # [[Can Salesko kartzela]] emakumeen kartzela (Palma, 1936-1943) # [[Joan Feynman]] astrofisikaria (AEB, 1927-2020) # [[Catherine Beaunez]] Frantziako prentsa-marrazkilaria eta komikigilea (Juigné-sur-Sarthe, 1953) # [[Maria Vaquer Moll]] jostuna eta feminista espetxeratua (Eivissa, 1902-1982) }} ==='''Berriak 2024''' ('''urria''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Beatriz Akizu Aizpiri]] '''SORTUA''' Eusko Ikaskuntzako arlo sozio-politiko, dibertsitate eta kohesioko koordinatzailea (Soraluze, 1969) # [[Onintze Villanueva Goikoetxea]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea, dantzazalea, dantza-irakaslea (Mexiko, 1955) # [[Belen Urutxurtu]] ef-- '''SORTUA''' txistularia, eskultorea eta Arte irakaslea (Berriz, 1960) # [[Julene Etxenike]] --ef '''SORTUA''' mendizale aitzindaria (Irun, 1943-2023) # [[Beatriz Gámiz Mata]] ----'''SORTUA''' kriminologoa, politikaria eta alkatea (Ermua, 1983) # [[Resurrección Martínez Sánchez]] efef '''SORTUA''' 36ko gerran eraildako maistra (Errioxa, 1898-1936) # [[Consolación Martínez Sánchez]] '''SORTUA''' 36ko gerran eraildako maistra (Errioxa, 1896-1936) # [[Teresa Velasco Soto]] '''SORTUA''' zigarrogilea, politikaria (Errioxa, 1902-?) # [[Felisa Vidorreta Miruri]] '''SORTUA''' maistra fusilatua (Errioxa, 1890-1936) # [[Mercedes López Cotarelo]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua  (Irun, 1914 - Lesaka, 1936)  # [[Leire Retegi Fernández]] '''SORTUA''' txistularia eta txistu irakaslea da (Leitza, 2002) # [[Luciana Larreategi Arizaga]] '''SORTUA''' (Eibar, Gipuzkoa, 1912-2003) # [[Lloy Galpin]] sufragista, idazlea (AEB, 1877-1935) # [[Ana María Cuervo]] biokimikaria (Bartzelona 1966) # [[Marta Pujol Ferrusola]] arkitektoa (Bartzelona 1959) # [[Glenna Cabello]] politologoa, kontsul (Venezuela 1959) # [[Margaret Leahy]] aktorea (EB 1902-AEB 1967) # [[Norma Talmadge]] aktorea (AEB 1894-1957) # [[Constance Talmadge]] aktorea (AEB 1898-1973) # [[Natalie Talmadge]] aktorea, gidoilaria (AEB 1996-1969) # [[Cátia Montes]] gizarte hezitzailea, suhiltzailea, ijitoa (Portugal ?) # [[Toya Prudêncio]] hezitzailea, aktibista, ijitoa (Portugal ?) # [[Maria Gil]] aktore, aktibista, ijitoa (Portugal 1972) # [[Estelle Faye]] idazle eta aktore frantsesa (1978) # [[Rose Morgan French]] sufragista (AEB, 1859-1929) # [[Ana María Pascual-Leone]] zientzialaria eta farmazialaria (Valentzia, 1930) # [[Nellie Blessing Eyster]] irakaslea, kazetaria, idazlea (AEB, 1836-1922) # [[Eileen Chang]] idazlea (Txina 1920-AEB 1995) # [[Ascensión Marcos]] farmazialaria, ikertzailea (Espainia XX. mendea) # [[Mririda n'Ait Attik]] poeta amazigea (Maroko 1900-1940) # [[Maisie Peters]] kantautorea (EB 2000) # [[Rachel Brosnahan]] aktorea (AEB 1990) # [[Elaine May]] aktorea (AEB 1932) # [[Carla Quílez]] aktorea (Bartzelona 2008) # [[Tita Parra]] kantautorea (Txile 1956) # [[Alexia Greziakoa]] printzesa (Grezia 1965) # [[Teodora Greziakoa]] aktorea, printzesa (EB 1983) # [[Olinpia Greziakoa]] modeloa, printzesa (AEB 1996) # [[Marie-Chantal Greziakoa]] diseinatzailea, enpresaburua, printzesa (EB 1968) # [[Marthe Gautier]] pediatra, ikertzailea (Frantzia, 1925-2022) # [[Mar%C3%ADa Mullerat i Bassedas]] maistra, hezkuntza berezian espezializatua (Catalunya 1903 - 1993) # [[Rita Harradence]] biokimikaria (Australia, 1915-2012) # [[Nora Stanton Blatch Barney]] ingeniari zibila (AEB, 1883-1971) # [[Flora Wambaugh Patterson]] mikologoa (AEB, 1847-1928) # [[Jhamak Ghimire]] idazlea (Nepal, 1980) # [[Mireille Havet]] idazlea (Frantzia, 1898-1932) # [[Montserrat Villar Gonzalez]] idazlea (Ourense 1969) # [[Regina Orozco]] aktorea (Mexiko, 1964) # [[Jesusa Rodríguez|Jesusa Rodriguez]] aktorea, antzerki zuzendaria (Mexiko, 1955) # [[Astrid Hadad]] aktorea (Mexiko, 1957) # [[Julieta Egurrola]] aktorea (Mexiko, 1953) # [[Elisa Izaurralde|Elisa_Izaurralde]] biokimikaria molekularra (Uruguai, # [[Céline Bessière]] soziologoa (Frantzia, 1977) # [[Cristina Pacheco]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1941-2023) # [[Susana Chavez-Silverman]] idazlea (AEB, ?) # [[Cristina Lafont]] filosofoa (Valentzia, 1963) # [[Fumiko Enchi]] idazlea (Japonia 1905-1986) # [[Pilar Roig Picazo]] ikertzailea (Valentzia 1949) # [[Isabella Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 2007) # [[Josephine Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 2011) # [[Irene Greziakoa]] printzesa (Hegoafrika/ Espainia 1942) # [[Pia Getty]] film ekoizlea, zuzendaria (AEB 1966) # [[Benedikte Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 1944) # [[Alexandrine Danimarkakoa]] erregina (Alemania 1879- Danimarka 1952) # [[Carolina Matilde Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 1912-1995) # [[Viktoria Luise Prusiakoa]] printzesa (Alemania 1892-1980) # [[Rocío Muñoz Morales]] aktorea, aurkezle, modeloa (Madril 1988) # [[Mary Prince]] idazlea eta esklabua (Bermudak...) # [[Edith M. Flanigen]] kimikaria (AEB, 1929) # [[Margaret Fulton]] kazetari gastronomikoa (1924-2009) # [[Claudia Actea]] esklaboa (Anatolia 40-I. mendea) # [[Cándida Jiménez Huelva]] esklabo askatua (Angola, 1845 Huelva, 1951) # [[Rosalia Gómez]] esklabo askatua (Tenerife, 1801-1874) # [[Elena Conti]] biokimikaria eta biologoa (Italia, 1967) # [[Edith Pechey]] medikua (EB 1845-1908) # [[Catherine Raisin]] geologoa (Erresuma Batua, 1855-1945) # [[Winifred Starr Dobyns]] sufragista (AEB, 1886-1963) # [[Mary Roberts Coolidge]] sufragista (AEB, 1860-1945) # [[María Bueno Castellano]] artista (Malaga, 1976) # [[Rukhmabai]] medikua (India 1864-1955) # [[Valérie Mangin]] Frantziako komiki-gidoilaria (Nancy, 1973) # [[Kamala Sohonie]] biokimikaria (India, 1911-1998) # [[Cy Jung]] idazlea (Frantzia, # [[Elula Perrin]] idazlea (Frantzia # [[Anandi Gopal Joshi]] Indiako 1. medikuetako bat (1865-1887) # [[Agnieszka Osiecka]] poeta, kazetaria (Polonia 1936-1007) # [[Jeanette Winterson]] idazlea (EB 1959) # [[Shelagh Delaney]] antzerkigilea, gidoilaria (EB 1938-2011) # [[Madeleine Suediakoa]] printzesa (Suedia 1982) # [[Carina Axelsson]] printzesa, modeloa, idazlea (AEB Aguil1968) # [[Ingeborg Danimarkakoa (1878-1958)]] printzesa (Danimarka 1878-Suedia 1958) # [[Susie Orbach]] psikoanalista, idazlea (EB 1946) # [[Doris Duke]] filantropoa , baratzezaina, arte bildumagilea (AEB 1912-1993) # [[Silvia Laplana]] metereologoa (Bartzelona 1984) # [[Eva Cosculluela]] kultur kazetaria (Zaragoza 1972) # [[Pilar Sanjurjo]] metereologoa (Coruña 1942-2022) # [[Fanny Dalle-Rive]] Frantziako komikigilea (1976) # [[Emma_Lira]] kazetaria, idazlea eta bidaiaria (Madril 1971) # [[Mariana Álvarez Bollo Carretero]] pedagogoa eta idazle espainiarra (Zamora, 1866 - 1946) # [[Margherita Piazzola Beloch]] matematikaria (Italia, 1879-1976) # [[Mary Ryerson Butin]] medikua (AEB, 1857-1944) # [[Zabel Yesayan]] idazlea (Armenia 1878-1943) # [[Eva Carter Buckner]] sufragista, poeta eta konpositorea (1861-1946) # [[Hélia Correia]] idazlea (Portugal, 1949) # [[Isabela Figueiredo]] idazlea (Portugal, 1963) # [[Teresa Imízcoz Beunza|Teresa Imizcoz Beunza]] idazlea (Iruñea, 1965) # [[Oriana Méndez|Oriana Mendez]] idazlea (Vigo, 1974) # [[Esperanza Aguilà Ducet|Esperanza Aguila Ducet]] idazlea (Bartzelona, 1951) # [[Maud Ankaoua]] enpresa kudeatzailea (Frantzia, 1971) # [[Lucia Pietrelli]] idazlea (Italia/Mallorca 1984) # [[María Jaén]] idazlea, gidoilaria (Sevilla 1962) # [[Antonia Bardolet]] idazlea (Bartzelona 1877- 1956) # [[Dolors Miquel]] idazlea (LLeida 1960) # [[Míriam Ferradáns]] idazlea (Pontevedra 1960) # [[Rosa Fabregat]] idazlea (LLeida 1933) # [[Ingrid Guardiola Sánchez]] film zuzendaria, saiakeragilea (Girona 1980) # [[Almudena Arteaga]] idazlea (Madril 1967) # [[Alana S. Portero]] idazlea (Madril 1967) # [[Maria Antònia Salvà]] poeta (Mallorca 1869-1958) # [[Maribel Medina]] idazlea eta kultura kudeatzailea (Iruñea, 1969) # [[Gabrielle Réval]] idazlea (Frantzia, # [[Martine Roffinella]] idazlea (Frantzia, # [[Bertha Hernández]] idazlea, politikaria, 1. dama (Kolonbia 1907-1993) # [[May Borraz]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1966) # [[Eva Yárnoz]] poeta, artista (Iruñea 1975) # [[Emilia Salvador]] ikertzailea, idazlea (Zaragoza 1938) # [[Beatriz Giménez de Ory]] poeta (Madril 1972) # [[Gema Nieto]] idazlea (Madril 1981) # [[Mariona Cabassa]] ilustratzailea (Bartzelona 1977) # [[Mada Carreño]] idazlea, kazetaria (Zamora 1914- Mexiko 2000) # [[Nicolasa Helguero Alvarado]] poeta, moja, noblea (Palentzia 1719- Burgos 1805) # [[Sheila Elorza]] futbolaria (Zaratamo 1996) # [[Suceso Luengo]] maistra, idazlea (Zamora 1884-? 1931) # [[Yvonne Blake]] jantzi-diseinatzailea (EB 1940-Madril 2018) # [[Ruth Chepngetich]] atleta, maratoilaria (Kenya 1994) # [[Salome Lang]] atleta, gorako jauzilaria (Suitza 1997) # [[Salomé Kora]] atleta, 100m (Suitza 1994) # [[Vicky Calavia]] zinegilea (Zaragoza 1971) # [[Marisol Aznar]] aktorea, gidoilaria, abeslaria (Zaragoza 1972) # [[Emilia Baylo]] dantzaria, koreografoa, irakaslea (Lleida 1946-Zaragoza 2022) # [[Natividad Zaro]] aktorea, gidoilaria (Zaragoza 1901-Madril 1978) # [[Marta Marín-Dòmine]] idazlea, dokumetalgilea (Bartzelona 1959) # [[Uliana Semionova]] saskibaloi jokalaria (Letonia 1952) # [[Maria do Rosário Pedreira]] idazlea (Portugal 1959) # [[Reyes Calderon]] idazlea, ekonomialaria, irakaslea (Valladolid 1961) # [[Paloma Sánchez-Garnica]] idazlea (Madril, 1962) # [[Ann Scott]] idazlea (Frantzia, 1965) # [[Chiquinha Gonzaga]] musikaria, konpositore, pianista eta orkestra zuzendaria (Brasil, 1847 - 1935) # [[Giannina Arangi-Lombardi]] sopranoa (Italia, 1891-1951) # [[Gilda dalla Rizza]] sopranoa (Italia, 1892-1975) # [[Magda Olivero]] sopranoa (Italia 1910-2014) # [[Lucy Tejada]] artista, margolaria (Kolonbia 1920-2011) # [[Claudia Muzio]] sopranoa (Italia, 1889-1936) # [[Toti Dal Monte]] sopranoa (Italia, 1893-1975) # [[Maria Caniglia]] sopranoa (Italia, 1905-1979) # [[Ebe Stignani]] mezzosopranoa (Italia, 1903-1974) # [[Violet King Henry]] abokatua (Kanada, 1929-1982) # [[Tòni Escala]] idazlea (Lleida 1961) # [[Teresa Azpiazu Paul]] idazlea, irakaslea, politikaria (Cádiz 1862-Málaga 1949) # [[Luisa Josefina Hernández]] idazlea, irakaslea (Mexiko 1928-2023) # [[María Asúnsolo]] mezenas, galerista, modelo (AEB 1904-Mexiko 1999) # [[María Jose Escrivà]] idazlea, poeta (Valentzia 1968) # [[Meritxell Gené]] kantautorea, poeta (Lleida 1986) # [[Marià Manent]] poeta, memorialista (Bartzelona 1898-1988) # [[Marysa Navarro Aranguren]] idazlea, historilaria (Nafarroa 1934) # [[Esther Novalgos Laso]] idazlea (Errioxa 1942) # [[Susi Alvarado]] idazlea, antzerki zuzendaria (Kanariak 1960) # [[Anna Tsing]] antropologoa (AEB, 1950) # [[Ana Bernal Triviño]] kazetaria eta ikertzailea (Malaga, 1980) # [[María Francisca Díaz-Carralero Rodelgo]] poeta itsu inprobisatzailea (Ciudad Real 1818-1894) # [[Sanmao]] idazlea (Txina 1943-1991) # [[Ana Cristina Herreros Ferreira]] idazlea, ahozko kontalaria (Leon 1965) # [[Monika Zgustová]] idazlea, itzultzailea (Txekia 1957) # [[Juana Dolores]] abeslaria, aktorea (Bartzelona 1992) # [[Valeria Castro (abeslaria)]] kantautorea (Kanariak 1999) # [[Maria Morera Colomer]] aktorea, abeslaria Girona 2003) # [[Laura Jou]] antzerki irakaslea, film zuzendaria (Batzelona 1969) # [[Emakumeen Ospearen Aretoa Coloradon]] aretoa eta saria (Colorado 1965) # [[Frederika Hannoverkoa]] Greziako erregina ezkontidea (Alemania 1917 – Madril 1981) # [[Isabel Stilwell]] kazetaria eta idazlea (Portugal) # [[Maria Xosé Queizán]] idazlea (Galizia, 1939) # [[Liliana Felipe]] abeslaria, sopranoa (Agentina-Mexiko, 1954) # [[Zinka Milanov]] sopranoa (1906-1989) # [[Rosa Ponselle]] sopranoa (AEB, 1897-1981) # [[Milka Ternina]] sopranoa (Kroazia, 1863-1941) # [[Geraldine Farrar]] sopranoa (Alemania, 1882-1967) # [[Lilli Lehmann]] sopranoa (Alemania, 1848 - Berlin, 1929) # [[Olive Fremstad]] mezzosoprano (Suedia , 1871-AEB,1951) # [[María Jesús Jabato]] idazlea (Burgos, 1959) # [[Brenda Navarro]] idazlea (Mexiko, 19982) # [[Maud Tabachnik]] idazlea (Frantzia, 1938) # [[Alejandrina_Gessler]] Andaluziako margolaria (Cadiz, 1831 - Paris, 1907) # [[Rita Ferro]] Portugaleko idazlea (Lisboa, 1955) # [[Dolors Marín Silvestre]] Kataluniako historialaria (Hospitalet de Llobregat, 1957) # [[Almudena Campuzano Jimenez de Aldasoro]] idazlea (Santander, 1996) # [[Dora Vázquez]] idazlea (Ourense, 1913.2010) # [[Ana Acuña]] idazlea eta ikertzalea (Marin, 1971) # [[Josefina Cardona i Bosch]] poeta (Valentzia,1957-2022) # [[Joan Beauchamp Procter]] zoologoa (Erresuma Batua, 1897-1931) # [[Adela Figueroa]] biologoa, aktibista eta idazle galiziarra (Lugo, 1948) # [[Mary Blair]] artista, ilustratzailea, (AEB, 1911-1978) # [[Rita Taborda Duarte]] Portugaldar idazle eta irakaslea (Lisboa, 1973) # [[Fedora Barbieri]]  mezzosopranoa (Trieste, 1920ko- Florentzia, 2003) # [[Anita Cerquetti]]  soprano (Montecosaro, 1931ko apirilaren 13a - Perugia, 2014ko urriaren 11) Italiako soprano dramatiko  # [[Leyla Gencer]] sopranoa (Istanbul, 1928ko- Milan, 2008ko) # [[Maria Stader]] sopranoa (Budapest, 1911- Zurich, 1999ko) # [[Tereska Torrès]] idazlea (Paris, 1920-2012) # [[Marta G. Franco]] kazetari eta ekintzailea (Espainia, ) # [[Josefa Alfaro de Ocampo]] kazetaria, idazlea eta atzerkigilea (Sevilla, XIX-XX) # [[Milagros Duque Vallejo]] alkatea (Berantevilla, 1941) # [[Maria Perpinyà i Sais]] idazlea (Katalunia, 1901-1994) # [[Mercè Vila i Reventós]] idazlea ([[Bartzelona]], [[1902]] - ?) # [[Arancha Nogueira]] poeta ([[Ourense]], [[1989|1989ko]] # [[Geneviève Pastre]] idazle, poeta, militantea # [[Élodie Petit]] poeta eta performena # [[Narcisa Freixas|Narcisa Freixas i Cruells]] margolaria, eskultorea eta konpositorea (Sabadell – 1859 – Bartzelona, 1926) # [[Rexina Vega|Rexina Rodriguez Vega]] literatura idazlea, itzultzailea eta ikertzailea da. (Vigo, 1966) # [[Eva Balaguer-Cortés López]] idazlea (Zaragoza, 1965) # [[Rita Taborda Duarte]] idazlea (Lisboa, 1973) # [[Cristina Carvalho]] idazlea (Portugal, 1949) # [[An Alfaya]] idazlea (Galizia, 1964) # [[San Luisko kondesa]] idazlea (Murtzia, 1884-Madril, 1929) # [[Montserrat Aguer Teixidor]] filologoa eta idazlea (Figueres, 1963) # [[María Rosa de Madariaga]] historialaria (Madril, 1937-2022) # [[Asima Chatterjee]] botanikaria, kimikaria (India, 1917-2006) # [[Alicia Fernández Rodríguez]] poeta (Galizia, 1987) # [[Coloma Rosselló i Miralles]]  idazlea (Palma, 1871 - i1955) # [[Walda Pla i Rosés]] eleberrigilea  (Maresme, 1913ko- Badalona, 2014) # [[Maria Fullana i Montoro]] idazlea(Valentzia, 1958) poeta, narratzaile, itzultzaile eta irakasle ohia # [[Susana Prieto]] idazlea eta gidoigilea (Puebla de Sanabria, Zamora, 1962) # [[Isabel Thorne]] medikua, emakumeen eskubideen aldeko ekinzailea (Londres, 1834-1910) # [[María Gertrudis Hore|Maria Gertrudis Hore]]  poeta (Cadiz, 1742 -1801) eko abuztuaren 9a)  # [[Katherine Esau]] botanikaria (Ukrania-AEB, 1898-1997) # [[Elizabeth Stern]] patologoa (Kanada-AEB, 1915-1980) # [[Josefina Solsona i Querol]] idazlea (Bartzelona, 1907-1960) # [[Tamara Andrés]] idazlea (Pontevedra, 1992) # [[Enriqueta Muñiz]] idazlea, kazetaria eta itzultzailea  (Madril, 1934– Buenos Aires, 2013)  # [[Blanca Mira]] eleberrigilea (Jumilla, Murtzia, 1989) # [[Kei Okami]],  medikua (Japonia, 1859 - 1941) # [[Edinburgoko zazpiak]] # [[Diana Maff%C3%ADa]] filosofoa eta aktibista (Argentina, 1953) # [[Carmen Moreno Pérez|Carmen Moreno]] idazlea  (Cádiz, 1974) # [[Marie-Hélène Lafon]] irakasle atxikia eta idazlea (Aurillac, Cantal, Frantzia, 1962) irakasle atxikia eta idazlea # [[Gaëlle Heureux]] idazlea eta irratiko kronista (Bourg-en-Bresse, Frantzia, 1970) # [[Matilda Chaplin Ayrton]] medikua (Honfleur, Frantzia, 1846 - 1883ko uztailaren 19a)  # [[Carolina Amaya]] kazetaria (El Salvador) # [[Isabella W. Blaney]] aktibista, sufragista (AEB) # [[Fatima Ouassak]] saiakeragilea, hizlaria, politika publikoetako aholkularia eta militante ekologista, feminista eta arrazakeriaren aurkakoa ((Rif, Maroko, 1976) # [[Helen Evans]] medikua (Irlanda, 1833-1903) # [[Shin Saimdang]] artista, idazle, kaligrafo eta poeta (Korea, 1504-1551) }} '''Berriak 2024''' ('''iraila''') {{zutabeak|kopurua=3| # [[María Fernández García]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (León,1884-Derio,1937) # [[Juana Abascal Nicolás]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Castro Urdiales, 1908-Derio, 1938) # [[Elvira Martínez Porres]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Santurtzi, 1883-Derio, 1937) # [[Conchita Portu Etxeberria|Conchita Portu Exeberria]] '''SORTUA''' irakaslea, zinegotzia, historialaria (Hondarribia, 1943-2017) # [[Severina Sagarzazu Martínez|Severina Sagarzazu]] '''SORTUA''' arrain-saltzailea (Hondarribia, 1911-1994) # [[Joxepa Darceles Bengoetxea]] '''SORTUA''' emagina (Hondarribia, 1888-1972) # [[Merche Gallardo Carrillo]] '''SORTUA''' Saturrarango emakumeen kartzelan jaioa (Mutriku, 1940) # [[Loli Prieto Arana|Loli Prieto]] '''SORTUA'''kirolaria (Hondarribia, 1943-2019) # [[Lupe Artola Cornú]] '''SORTUA''' frantses eta euskara irakaslea (Hondarribia, 1945) # [[Nieves Alza Castillo]] '''SORTUA''' saskibaloi joka laria eta bultzatzailea (Hondarribia, 1954) # [[Ixabel Alkain Etxeberria|Isabel Alkain]] '''SORTUA''' irakaslea, alardeko kapitaina, bidaiaria (Hondarribia, 1961) # [[Arantza Mariskal Balerdi]] '''SORTUA''' Dokumentazio eta liburutegi arduraduna (Hondarribia, 1967) # [[Teresa Gorria Arrizabalaga]] '''SORTUA''' maistra (Hondarribia, 1836-1905) # [[Jasone Miranda-Bilbao]] '''SORTUA''' artista (Bilbo, 1964) # [[Rafaela Baigorri Ibañez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran Madril Ventas espetxean hila (Mañeru, 1892-Madril, 1943) # [[Rufina Chocarro Villar]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Allo, 1891-Erreniega, 1936) # [[Amada Morentín Roldán]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Lodosa, 1910-Deierri, 1936) # [[Felipa del Pueyo Ruiz]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Tarazona, 1897-Ausejo, 1936) # [[Bea Lema]] '''SORTUA''' artista, ilustratzaile (Coruña, 1985) # [[Herminia Domínguez Martínez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran borrokan eraila (Buñuel, 1917-Donostia, 1936) # [[Esperanza Escribano Martínez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Calahorra, 1881-Azkoien, 1936) # [[Marian Fernández]] '''SORTUA''' zinemagilea (Iruñea, 1974) # [[Pilar Fernández Rodríguez]] '''SORTUA''' langilea, 36ko gerran fusilatua (Tudelilla, 1891-Azkoien, 1936) # [[Carmen Gurrea Fernández]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Alfaro, 1921- Azkoien, 1936) # [[Dolores Gurrea Fernández]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Alfaro, 1919- Azkoien, 1936) # [[Gabriela Lorente Sáenz]] '''SORTUA''' etxekoandrea 36ko gerran fusilatua (Calahorra, 1878-Azkoien, 1936) # [[Lucia Maeso Bergé]] '''SORTUA''' futbol-atezaina (Palentzia 2006) # [[María Castejón Leorza]] '''SORTUA''' historialaria, zinema-kritikaria (Lizarra, 1975) # [[Luisa Lasheras Royo]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Cortes, 1912-Gallur,1936) # [[Nicomedes Marañon Orio|Nicomedes Marañón Orio]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Viana, 1898-Logroño, 1936) # [[Martina Martínez Bueno]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Buñuel, 1873-Magallón, 1936) # [[Rosa Zufia Sanz]] '''SORTUA''' kazetaria eta zinemagilea (Tutera, 1958) # [[Meg Connery]] sufragista (Irlanda, 1879-1958) # [[Rebekka Haase]] 2024ko Udako Olinpia r Jokoetako dominaduna (Alemania, 1993) # [[Salwa Eid Naser]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Nigeria, 1998) # [[Gina Lückenkemper]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Alemania, 1996) # [[Fatima Surayya Bajia]] idazlea (Pakistan, 1930-2016) # [[Phoebe Starfield Leboy]] biokimikaria, aktibista (AEB, 1936-2012) # [[Muriel Barbery]] idazlea (Maroko, 1969) # [[Ruperta Bautista]] idazle tzotzila (Mexiko, 1975) # [[Anna Thynne]] itsas zoologoa (Erresuma Batua, 1806-1866) # [[Loung Ung]] idazlea eta ekintzailea (Kanbodia, 1970) # [[Elena Cánovas]] antzerkigilea, antzerki zuzendaria, gizarte laguntzailea (Madril 1955) # [[María Luisa Moneró]] aktorea, kupletista (Madril 1889-1982) # [[María Jesús Valdés]] aktorea, ahots aktorea (Madril 1927-2011) # [[Nuria Torray]] aktorea (Bartzelona 1934-Madril 2004) # [[Alejandra Torray]] aktorea, ahots-aktorea (Madril 1968) # [[Mercedes Barranco]] aktorea (Bartzelona 1899-Madril 1957) # [[Julia Martínez]] aktorea (Santander 1931) # [[María Massip]] aktorea (Albacete 1942- Madril 2002) # [[Queta Claver]] aktorea (Valentzia 1932- Madril 2003) # [[Anita Martos]] aktorea, irakaslea (Uruguai 1893- Madril 1953) # [[Debbie_Brill]] atleta (Kanada, 1953) # [[Aya Kōda]] eleberrigilea eta saiakeragilea (Japonia, 1904-1990) # [[Vera de Spinadel|Vera de Spinabel]] matematikaria (Argentina, 1929-2017) # [[Laetitia Colombani]] idazlea (Frantzia, 1975) # [[Gloria González Aseguinolaza]] biologoa # [[Ángeles Mora]] idazlea (Kordoba 1952) # [[Olive Oatman]] esploratzaile bahitua (AEB 1837-1903) # [[Rebecca Cheptegei]] atleta (Uganda 1991-2024) # [[Betty Harris (zientzialaria)]] kimikaria (AEB 1940) # [[Marie-Béatrice de Baye]] poeta (Frantzia 1859-1928) # [[Nelly Alard]] aktorea, gidoilaria (Frantzia 1960) # [[María Topete]] espetxe-funtzionarioa (Espainia 1900-2000) # [[Constance Reid]] idazlea, matematika dibulgatzailea (AEB, 1918-2010) # [[Flossie Wong-Staal]] birologoa (Txina-AEB, 1947-2020) # [[Lucía Caram]] moja aktibista (Argentina/Katalunia 1966) # [[Magda Roger]] aktorea (Espainia XX. mendea) # [[Patricia H. Clarke]] kimikaria (EB 1919-2010) # [[Lila Azam Zanganeh]] idazlea (Paris 1976) # [[Brigitte Aubert]] idazlea (Cannes 1956) # [[Simone de Saint-Exupéry]] idazlea (Frantzia 1898-1978) # [[Marie-Madeleine de Saint-Exupéry]] idazlea (Fratzia 1897-1926) # [[Teresa Herrera]] filantropoa (Coruña 1712-1791) # [[Stephanie Beacham]] aktorea (EB 1947) # [[Ana Maria Vidal]] aktorea (Madril 1944) # [[Tina Sainz]] aktorea (Madril 1945) # [[Mari Carmen Yepes]] aktorea (Bartzelona 1942-Madril 2015) # [[Laly Soldevila]] aktorea (Bartzelona 1933-Madril 1979) # [[Ángeles Martín]] aktorea, aurkezlea (Madril 1968) # [[Luisa Rodrigo]] aktorea (Madril 1901-1986) # [[Mariam Budia]] idazlea, antzerkigilea (Errioxa 1970) # [[Casey Wilson]] aktorea, komediantea (AEB 1980) # [[Violetta Villas|Violeta Villas]] abeslaria (Polonia, 1938-2011) # [[Feliza Bursztyn]] eskultorea (Kolonbia 1933- Paris 1982) # [[Maria Barrientos]] sopranoa (Bartzelona 1884- Lapurdi 1946) # [[Eileen Kramer]] dantzaria, koreografoa (Australia 1914) # [[Antisa Khvichava]] 132 urte bizi izanaren erreklamatzailea (Georgia 1880-2012) # [[Besse Cooper]] ehun urteduna, maistra, sufragista (AEB 1879-2009) # [[Sahan Dosova]] ehun urteduna (Kazakhstan 1879?-2009) # [[Maria Olivia da Silva]] ehun urteduna (Brasil 1880?-2010) # [[Tomiko Itooka]] ehun urteduna, zaharrena (Japonia 1908-) # [[Fusa Tatsumi]] ehun urteduna, zaharrena (Japonia 1907-2023) # [[Pilar Serra]] erakusketa-komisarioa (Zaragoza, XX. mendea) # [[Concha García (artista)]] eskultorea (Santander 1960) # [[Susanna Rafart]] idazlea (Girona 1962) # [[Florence Hedges]] botanikaria (AEB, 1878-1956) # [[Jeanne Loiseau]] idazlea (Frantzia 1854-1921) Leire # [[Tahia Halim]] margolaria (Egipto 1919-2003) Isabel # [[Mercedes Barcha Pardo]] musa, zaintzailea (Kolonbia 1932-2020) # [[Fanny Mikey]] aktorea, antzerki-zuzendaria (Argentina 1930-Kolonbia 2008) # [[Nadia Battocletti]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Italia, 2000) # [[Andreja Leški]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Eslovenia, 1997) # [[Alice Bellandi]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Italia, 1998) # [[Mathilda Hodgkins-Byrne]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Londres, 1994) # [[Gloria Zea]] filosofoa, arte sustatzailea (Kolonbia 1935-2019) # [[Elena Congost]] atleta paralinpikoa (Bartzelona 1987) # [[Marta Fernández Infante]] igerilari paralinpikoa (Burgos 1994) # [[Nuria Marqués ]] igerilari paralinpikoa (Bartzelona 1999) # [[Virginia Feito]] idazlea (Madril 1988) # [[María Manjavacas]] kazetaria (Ciudad Real, XX. mendea) # [[Marta Fernández Vázquez]] kazetaria, idazlea (Madril 1973) # [[Inmaculada Galván]] kazetaria (Madril 1963) # [[Marta Reyero]] kazetaria (León 1965) # [[Fawzia Koofi]] politikaria, aktibista (Afganistan 1975) # [[Saba Sahar]] film zuzendaria, aktibista (Afganistan 1975) # [[Blanca Estrella Ruiz Ungo]] maistra eta Clara Campoamor elkartearen sortzaile eta presidentea (1944-2024) # [[Mayana Itoiz]] ilustratzaile eta komikigile baionarra (1978) # [[Claire Etcherelli]] idazlea (Frantzia 1941-2023) # [[Maylis Adhémar]] idazlea, kazetaria (Frantzia 1985) # [[Françoise Mézières]] fisioterapeuta (Frantzia 1909-1991) # [[Daisy Roulland-Dussoix]] mikrobiologo molekularra (Suitza 1936– 2014) # [[Brenda Milner]] neuropsikologoa (Erresuma Batua-Kanada 1918) # [[Michaela DePrince]] dantzaria (Sierra Leona, 1995-AEB, 2024) # [[María Ruiz de Burton]] idazlea (Mexiko 1832-AEB 1895) # [[Blanca Oteyza]] aktorea (Madril 1965) # [[Rosa Maria Oriol Porta]] bitxigilea, enpresaburua (Bartzelona 1946) # [[Rocío Delgado]] kazetaria (Pontevedra 1985) # [[Purificación García]] moda diseinatzailea (Ourense 1952) # [[Victoria Alonso]] film ekoizlea (Argentina/AEB 1965) # [[Anna Teixidor Colomer]] kazetaria, historialaria (Girona 1978) # [[Sara Sorribes]] binaka tenislari brontze olinpikoa (Castelló 1996) # [[Cristina Bucșa]] binaka tenislari brontze olinpikoa (Moldavia/Kantabria 1998) # [[Sara Andrés Barrio]] atleta paralinpikoa (Madril 1986) # [[María Isabel Perelló Doménech]] epailea, Auzitegi Goreneko presidentea (Bartzelona/Coruña 1958) # [[Mariana Mazzucato]] ekonomialaria (Italia/AEB 1968) # [[Clara Martínez de Careaga]] magistratua (Madril 1959) # [[Roser Bach]] epailea (Bartzelona 1964) # [[Ana Ferrer]] epailea (Madril 1959) # [[Olga Sánchez Cordero]] epailea (Mexiko 1947) # [[Margarita Cabello Blanco]] epailea (Kolonbia 1957) # [[Andrea Muñoz Sánchez]] epailea (Txile 1957) # [[Zarela Villanueva Monge]] epailea (Costa Rica 1952) # [[Sue Gray (funtzionarioa)]] politikaria, goi funtzionarioa (EB 1957) # [[Rocío Sagaón]] aktorea (Mexiko, 1933-2015) # [[Ana Mérida]] koreografoa (Mexiko, 1922-1991) # [[Guillermina Bravo]] dantzaria eta koreografoa (1920-2013) # [[Anna Sokolow]] dantzaria eta koreografoa (1910-2000) # [[Carmen Herrero Ayllón]] kimikaria, irakaslea (Madril, 1913-1997) # [[Marie-Michèle Beaufils]] idazlea (Frantzia 1949-2014) # [[Marie Cosnay]] idazlea (Frantzia 1965) # [[Columba Dominguez]] aktorea, abeslaria (Mexiko 1929-2014) # [[Silvia Lemus]] kazetaria (Galizia/Mexiko 1945) # [[Camila Cañeque]] artista (Bartzelona, 1984-2024) # [[Carlota Rodr%C3%ADguez de Robles]] kimikaria, irakaslea (Zamora, 1907-1990) # [[Adela Barn%C3%A9s Gonz%C3%A1lez]] kimikaria, irakaslea (Ávila/Mexiko, 1908-2011) # [[Élisabeth Badinter]] filosofoa, idazlea (Frantzia 1944) # [[Lola González Ruiz]] abokatua (León 1946-Madril 2015) # [[Elisabet Casanovas]] aktorea (Bartzelona 1994) # [[Aixa Villagrán]] aktorea (Sevilla 1978) # [[Celia Freijeiro]] ekoizlea, aktorea (Pontevedra 1983) # [[Patricia Reyes Spíndola]] aktorea, zuzendaria, ekoizlea (Mexiko 1953) # [[Paula Usero]] aktorea (Valentzia 1991) # [[Carol Rodríguez Colás]] film zuzedaria (Bartzelona 1982) # [[Paula Anta]] artista, argazkilaria (Madril 1977) # [[Meritxell Calvo]] aktorea (Bartzelona 1986) # [[Raquel Peláez]] aktorea (León 1978) # [[Edith Marion Patch]] entologoa, idazlea (AEB, 1876-1954) # [[Petra Barnés González]] kimikaria, farmazialaria (Madril/Mexiko, 1908-1992) # [[Isabelle Rimbaud]] idazlea (Frantzia 1860-1017) # [[Jeanne Puchol]] komikigile eta ilustratzaile frantziarra (1957) # [[Michiyo Tsujimura]] biokimikaria (Japonia, 1888-1969) # [[Matilde Landeta]] film gidoilaria eta zuzendaria (Mexiko, 1910-1999) # [[Susana Martín Gijón]] idazlea, nobela beltza (Sevilla 1981) # [[Carlota Pérez]] ekonomialaria (Venezuela 1939) # [[Pepa Roma]] kazetaria, argazkilaria, eleberrigilea (Lleida XX. mendea) # [[Florence Cassez]] Mexikon zigortua (Frantzia 1994) # [[Denise Maerker]] abokatua, kazetaria (Mexiko 1965) # [[Cristina Álvarez Rodríguez]] arkitektoa, politikaria (Argentina 1967) # [[Roser Tapias]] aktorea, modeloa (Bartzelona 1989) # [[Ángela Cervantes]] aktorea (Bartzelona 1993) # [[Lurdes Barba Rodríguez]] aktorea, antzerki-zuzendaria (Bartzelona 1949) # [[Marta Frías Acedo]] futbol-arbitro aitzindaria (Cáceres 1980) # [[Mabel Purefoy FitzGerald]] fisiologo, patologo klinikoa (Erresuma Batua, 1872-1973) # [[Anne Baraou]] Frantziako komikigilea (1965) # [[Claire Chazal]] kazetaria (Frantzia 1956) # [[Hélène Gordon-Lazareff]] kazetaria (Frantzia 1909-1988) # [[Mary Winearls Porter]] kristalografoa (Erresuma Batua, 1886-1980) # [[Agnès Martin-Lugand]] idazlea (Frantzia 1979) # [[Cécile Bailly]] idazlea (Frantzia 1968) # [[Mireille Best]] idazlea (Frantzia 1943-2005) # [[María Zamora]] film ekoizlea (Valentzia 1976) # [[Ada Wells]] sufragista (EB 1863-Zeelanda Berria 1933) # [[Carol Rovira]] aktorea, abeslaria (Tarragona 1989) # [[Mary Ruiz]] aktorea (Madril 1980) # [[Ángela Cremonte]] aktorea (Madril 1982) # [[Belinda Washington]] aurkezlea, aktorea (Londres/Espainia 1963) # [[Blanca Marsillach]] aktorea (Bartzelona 1966) # [[Cristina Marsillach]] aktorea (Madril 1963) # [[Mónica Portillo]] aktorea, dantzaria (Bartzelona 1989) # [[Lucía Veiga]] aktorea, bakarrizketagilea (Coruña 1979) # [[Mireia Oriol]] modeloa, aktorea (Bartzelona 1996) # [[María Luisa Oyarzábal Fernández]] enpresaria, irakaslea (Bilbo 1933-2022) # [[Olga Duque de Ospina]] abokatu, politikaria (Kolonbia 1930-2019) # [[Beatriz Sanchis]] film-zuzendaria (Valentzia 1976) # [[Marta Nieto]] aktorea (Murtzia 1982) # [[Mabel Purefoy FitzGerald]] patologo klinikoa (Erresuma Batua, 1872-1973) # [[Vera Popova]] kimikaria (Errusia, 1867-1896) # [[Elena Paunero Ruiz]] botanikaria (Valladolid/Madril, 1906-2009) # [[Fatima Daas]] idazlea (Frantzia 1995) # [[Constance Debré]] abokatua, eleberrigilea (Paris 1972) # [[Jeanne Galzy]] idazlea (Frantzia 1883-1977) # [[Arati Saha]] igerilaria (Kalkuta 1940-1994) # [[Caryl Churchill]] antzerkigilea (EB 1938) # [[Carmen Salinas]] aktorea, imitatzailea (Mexiko 1939-2021) # [[Malena Narvay]] aktorea, abeslaria (Argentina 1997) # [[Elisa Mouliaá]] aktorea (Madril 1989) # [[Rosa Villacastín]] kazetaria (Avila 1947) # [[Leila Guerriero]] kazetaria (Argentina 1967) # [[Laura Sisteró]] film-zuzendaria (Bartzelona 1986) # [[Carmen Rigalt]] kazetaria (Lleida 1949) # [[Alejandra Meco]] aktorea (Madril 1990) # [[Azara García de los Salmones Marcano]] ultramaratoilaria (Kantabria 1983) # [[Elsa y Elmar]] abeslaria (Kolonbia, 1993) # [[Nancy Peña]] komikigile eta ilustratzaile frantsesa (Tolosa, 1979) # [[Nadezhda Tolokonnikova]] ekintzaile eta performance artista (Errusia 1989) # [[Heidi Watney]] kazetaria (Kalifornia, 1981) # [[Lola Arias]] idazlea, aktorea, zuzendaria (Argentina 1976) # [[Sarah Rector]] petrolio-handiki afroamerikarra umetatik (AEB, 1902+1967) # [[Carmen Abela y Espinosa de los Monteros]] maistra eta pedagogoa (Cadiz 1897, Guadalajara 1962) # [[Carme Bravo Roy]] pianu-jole eta pedagogoa (Bartzelona, 1919-2007) # [[Gemma Humet]] abeslaria (Bartzelona 1988) # [[Sara Miquel]] aktorea (Girona 1984) # [[Nuria Giménez Lorang]] film-zuzendaria (Bartzelona 1976) # [[Laura Galán]] aktorea (Guadalajara 1986) # [[María José Rubio]] medikua, politikaria (Coruña 1956) # [[Virginia García del Pino]] film-zuzendaria (Bartzelona 1966) # [[Sara Vítores]] kazetaria (Avila 1972-Madril 2024) # [[Pilar Farjas]] medikua, politikaria (Teruel/Galizia 1956) # [[Rocío Mosquera]] medikua, politikaria (Ourense 1956) # [[Marta Molist Codina]] mendi lasterkaria (Bartzelona 1982) # [[Marianne Jean-Baptiste]] aktorea (Londres, 1967) # [[Anne Pouget-Tolu]] frantziar idazlea (Sardinia, 1955) # [[Hilde Mangold]] enbriologoa (Alemania,1898-1924) # [[Idelisa Bonnelly]] itsas biologoa (Dominikar Errepublika,1931-2022) # [[Blanca Calvo Moraza]] maistra, kazetaria eta idazlea (Ourense,xxx -1939) # [[Gertrud Bodenwieser]] dantzaria, koreografoa (Viena, 1890-1959) # [[Dolly Nazir]] igerilaria (India, 1935-2012) # [[Lourdes Reparaz]] igerilaria (Gasteiz 1948- 1999) # [[Sara Barquinero]] filosofoa eta idazlea (Zaragoza, 1994) # [[Laura Loomer]] aktibista politikoa (AEB 1993) # [[Irene Villa]] kazetaria, psikologoa, kirolari paralinpikoa (Madril 1978) # [[Esther Peris]] paralinpiar eskiatzailea (Espainnia XX. mendea) # [[Nathalie Carpanedo]] paralinpiar eskiatzailea (Madril XX. mendea) # [[Beatriz Rodríguez]] idazlea (Sevilla 1980) # [[María Sanjurjo]] patin-hockey jokalaria (Coruña 2000) # [[Masta Quba]] rap abeslaria, aktibista (Mexiko 1988) # [[Lucia Riaño]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1975) # [[Rachida Dati]] politikaria (Frantzia 1965) # [[Sahra Wagenknecht]] politikaria, kazetaria (Alemania 1969) # [[Carme Aymerich i Barbany]] Catalunyako irakaslea eta pedagogoa (Bartzelona 1915 - 2001) # [[Rosa Arj%C3%B3 P%C3%A9rez]] Aragoiko maistra (Zaragoza 1885 - 1918) # [[Gloria Velat]] xakelaria (Bartzelona 1915-1988) # [[Maria Luisa Gutiérrez]] xakelaria (Menorca 1930) # [[Sofía Ruiz ]] xakelaria (Bartzelona?- ? 1968) # [[Eileen Betsy Tranmer]] xakelaria (EB 1910-1983) # [[Chantal Chaudé de Silans]] xakelaria (Frantzia 1919-2001) # [[Ana Paula Arósio]] aktorea, modeloa (Brasil 1975) # [[Alba Planas]] aktorea (Madril 2000) # [[Leticia Sánchez Ruiz]] idazlea, kazetaria (Asturias 1980) }} ==='''Berriak 2024''' ('''abuztua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ania Sáenz de Buruaga]] ----'''SORTUA''' ilustratzailea (Gasteiz, 1988) # [[Cristina Larrea]] ef-- '''SORTUA''' atleta (Eibar, 1966) # [[Estefania Etxebeste Giraldo]] ef-- '''SORTUA''' harri-jasotzailea (Ituren, 2002) # [[Maria Jesus Berrotaran Etxeberria|Maria Jesus Berrotaran]] ----'''SORTUA''' aguazila, mazularia, feminista (Hondarribia, 1949) # [[Miren Izaskun Asua]] ef-- '''SORTUA''' aktorea eta antzerki zuzendaria (Elorrio, 1963) # [[Adriana Ruano Oliva]] urrezko domina tiroan 2024 (Guatemala, 1955) # [[Alba Sidera]] kazetaria (Girona 1979) # [[Aleksandra Jarecka]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1995) # [[Alena Olsen]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1995) # [[Alev Kelter ]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Alex Sedrick]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Alexandra Louis-Marie]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1996) # [[Alice Schwarzer]] kazetari aktibista (Alemania 1942) # [[Alicja Klasik]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 2004) # [[Ally Wollaston]] txirrindularia, omniumean brontze olinpikoa, talde jazarpenean zilarra (Zeelanda Berria 2001) # [[Altina Schinasi]] artista, asmatzailea (AEB 1907-1999) # [[Alysha Corrigan]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1997) # [[Alysha Newman]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1994) # [[Amanda Donohoe]] aktorea (EB 1962) # [[Amber Anning]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 2000) # [[An Qixuan]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Txina, 2000) # [[Ana Bokesa]] aktorea (Madril, ?) # [[Ana Patrícia Ramos|Ana Patricia Ramos]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Brasil, 1997) # [[Anna Cockrell]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 1997) # [[Anna Dorothea Therbusch]] margolaria (Prusia 1721-1782) # [[Anna Mahler]] eskultorea (Austria 1904-EB 1988) # [[Anna Morris]] txirrindularia, taldekako jazarpen brontze olinpikoa (EB 1995) # [[Anna R. Figueiredo]] idazlea (Ourense 1963) # [[Anna Short Harrington]] modeloa, sukaldaria (AEB 1897-1955) # [[Annette Echikunwoke|Annete Echikunwoke]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1996) # [[Antsa Proventzakoa]] Frantziako printzesa, Gaztelako infanta (1225-1261) # [[Ariana Ramsey]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 2000) # [[Arlen Siú]] abeslari eta poeta sandta (Nikaragua, 1955-1975) # [[Asia Hogan-Rochester]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1999) # [[Audrey Mestre]] urpekaria (Frantzia, 1974-2002) # [[Aunt Jemima]] pertsonaia (AEB 1893) # [[Barbiturikills]] kaleko artista (Valentzia 1972) # [[Bavuudorzhiin Baasanjüü]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Mongolia,1999) # [[Beatriz de Palacios]] soldadua (Andaluzia/Mexiko XVI. mendea) # [[Beatriz Proventzakoa]] Frantziako printzesa, erregina ezkontidea, latindar enperatriza (1229- Italia1267) # [[Beatriz Souza]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Brasil, 1998) # [[Beatriz Suabiakoa]] Gaztela eta Leongo erregina ezkontidea (Germania 1205-Zamora 1235) # [[Becky Wilde]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (Erresuma batua, 1997) # [[Bertha Badt-Strauss]] kazetaria, judua (Prusia 1885-1970) # [[Blanca Eekhout]] politikaria (Venezuela, 1968) # [[Blanka Frantziakoa]] printzesa, Gaztelako infanta (Jaffa 1253-Paris 1320) # [[Boryana Kaleyn]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Bulgaria, 2000) # [[Brittany Brown]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1995) # [[Bryony Botha]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1997) # [[Camryn Rogers|Camaryn Rogers]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1999) # [[Cari Champion]] kazetaria (AEB 1978) # [[Carissa Norsten]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Carmen Bernardos]] aktorea (Madril 1927-2021) # [[Carmen Verlichak]] idazlea (Madril/Argentina/Kroazia XX. mendea) # [[Carola Stern]] kazetaria, idazlea (Alemania 1925-2006) # [[Catherine Lacey]] idazlea (AEB, 1985) # [[Charity Williams]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1996) # [[Chiara Consonni]] txirrindularia, madison urre olinpikoa (Italia 1999) # [[Chloe Daniels]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Cierra Burdick]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Coraline Vitalis]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1995) # [[Cristina Sánchez-Andrade]] idazlea (Coruña 1968) # [[Cuca Escribano]] aktorea (Madril, 1973) # [[Cyréna Samba-Mayela]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 2000) # [[Daisy eta Violet Hilton]] biki pikopagoak, zirkuko musikariak (EB 1908-AEB 1969) # [[Daria Pikulik]] txirrindularia, omniemean zilar olinpikoa (Polonia 1997) # [[Darja Varfolomeev|Darja Varfolomeew]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Errusia,2006) # [[Dearica Hamby]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Deng Yawen]] txirrindularia, BMX librean urre olinpikoa (Txina 2005) # [[Ding Xinyi]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2004) # [[Dolores Vilavedra]] idazlea, literatura kritikaria (Pontevedra 1963) # [[Dora Lush]] bakteriologoa (Australia, 1910-1943) # [[Dorothea Veit]] idazlea (Alemania 1764-1839) # [[Dorothy Miles]] idazle gorra, keinu hizkuntzan aitzindaria (EB 1931-1993) # [[Eleanor Patterson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Australia, 1996) # [[Elisa Mevius]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2004) # [[Elise Reimarus]] idazlea, hezitzailea (Alemania 1735-1805) # [[Elsie Inglis]] medikua, aktibista (Eskozia, 1864-1917) # [[Emily Shearman]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1999) # [[Emma Ann Reynolds]] erizain, medikua (AEB, 1862-1917) # [[Emma Finucane]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 2002) # [[Esther Bendahan]] idazle sefardia (Tetuan 1964) # [[Esther Vilar]] idazlea, soziologoa, medikua (Argentina 1935) # [[Eva Canel]] idazlea, hizlaria, (Asturias, 1857-Habana, 1932) # [[Faith Cherotich]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kenia, 2004) # [[Fancy Bermudez]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2002) # [[Fanny Lewald ]] idazlea (Prusia 1811- Alemania 1889) # [[Farah Nabulsi]] giza eskubideen aldeko zinemagilea (Londres 1978) # [[Feng Bin]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txina, 1994) # [[Florence Symonds]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2002) # [[Georgia Bell]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Erresuma Batua, 1993) # [[Georgia Hale]] zinema mutuko aktorea (AEB 1905-1985) # [[Georgina Hale]] aktorea ( EB 1943-2024) # [[Gertrud Kornfeld]] kimikaria (Alemania, 1891-1955) # [[Giulia Rizzi]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Italia, 1989) # [[Greta Scacchi]] aktorea (Italia/Australia 1960) # [[Guo Qiqi]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1998) # [[Hailey Van Lith]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 2001) # [[Haley Batten]] txirrindularia, mendian zilar olinpikoa (AEB 1998) # [[Hao Ting]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2001) # [[Harriet Boyd Hawes]] arkeologoa (AEB, 1871-1945) # [[Haruka Funakubo]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Japonia, 1998) # [[Haruka Kitaguchi]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Japonia, 1998) # [[Helena Villar Janeiro]] idazlea (Lugo 1940) # [[Henriette Herz]] idazlea, hezitzailea (Alemania 1764-1847) # [[Hetty van de Wouw]] txirrindularia, keirinean zilar olinpikoa (Herbehereak 1998) # [[Hezly Rivera]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2008) # [[Hina Hayata]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna(Japonia, 2000) # [[Huang Zhangjiayang]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2000) # [[Huh Mi-mi]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Korea,2002) # [[Ida Hahn-Hahn]] idazlea (Alemania 1805-1880) # [[Ilona Maher]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1996) # [[Inés de Guevara]] infanta (?- 1265) # [[Inma López Silva]] idazlea (Coruña 1968) # [[Ioana Vrinceanu]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Errumania, 1994) # [[Irene Alba]] aktorea (Madril 1867-Bartzelona 1930) # [[Irene Angelo]] erregina ezkontidea (Konstantinopla 1181-Alemania 1208) # [[Irene Caba Alba]] aktorea (Argentina 1899-Madril 1957) # [[Iryna Herashchenko|Iryma Herashchenko]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Ukraina, 1995) # [[Jasmine Martin]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Hegoafrika, 2000) # [[Jasmine Moore]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2001) # [[Jemima Montag]] Atleta. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (Australia, 1998) # [[Jenny Rissveds ]] txirrindularia, mendian briontze olinpikoa (Suedia 1994) # [[Jeon Hun-young]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 1994) # [[Jessica Hull]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Australia, 1996) # [[Jessica Roberts]] txirrindularia, taldekako jazarpen brontze olinpikoa (EB 1999) # [[Juana Camilión]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 19) # [[Julia Caba Alba]] aktorea (Madril1902-1988 19) # [[Julia Trujillo]] aktorea (Madril 1932-2013) # [[Julien Alfred]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Santa Luzia, 2001) # [[June Sutor]] kristalografoa (Zeelanda Berria-1929 Londres) # [[Katarina Johnson-Thompson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Erresuma Batua, 1993) # [[Katy Marchant]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 1993) # [[Kayla Canett]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Kaylia Nemour]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 2006) # [[Kaylyn Brown]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2004) # [[Kelsey Teneti]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Keyara Wardley]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2000) # [[Kim Kum-yong|Kimkum-young]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ipar Korea, 2001) # [[Krissy Scurfield]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Kristen Thomas]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Kristi Kirshe]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1994) # [[Kristina Norvegiakoa]] printzesa, Gaztelako infanta (Norvegia 1234- Sevilla 1262) # [[Laura Mart%C3%ADnez de Carvajal]] medikua (Kuba, 1869-1941) # [[Lauren Doyle]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Laviai Nielsen|Laviani Nielsen]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 1996) # [[Leocadia Alba]] sopranoa, aktorea (Valentzia 1866-Madril 1952) # [[Leonor Rodríguez de Castro]] Gaztelako infanta (?- Burgos 1275) # [[Li Jiaman]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Txina, 1997) # [[Lilian Suzette Gibbs]] botanikaria (Erresuma Batua, 1870-1925) # [[Lim Si-hyeon]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 2003) # [[Linda Richards]] erizaina (AEB, 1841-1930) # [[Lisa Mayer]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Alemania, 1996) # [[Lisa van Belle]] txirrindularia, madison brontze olinpikoa (Herbehereak 2001) # [[Louise Blanchard Bethune]] arkitektoa (AEB, 1856-1913) # [[Lu Gwei-djen]] biokimikaria (Txina, 1904-1991) # [[Luana Márton]] taekwondo jokalaria (Tenerife, 2006) # [[Lucía Galán]] abeslaria, aktorea (Argentina 1961) # [[Lucia Yépez Guzmán]] borrokalaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ekuador, 2001) # [[Lydia Rabinowitsch-Kempner]] bakteriologoa (Lituania-Alemania, 1871-1935) # [[Maddi Wesche]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Zelanda Berria, 1999) # [[Mahina Paul]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Maike van der Duin]] txirrindularia, madison brontze olinpikoa (Herbehereak 2001) # [[Manon Veenstra]] txirrindularia, BMX lasterketan zilar olinpikoa (Herbehereak 1998 # [[Mar%C3%ADa Teresa Murillo]] botanikaria (Kolonbia, 1929-2017) # [[Margaret Floy Washburn]] psikologoa (AEB, 1871-1939) # [[Margarita Proventzakoa]] infanta, Frantziako erregina (Frantzia 1221-1295) # [[Margarita Skulesdatter]] erregina (Norvegia 1208-1270) # [[Margit Nordin]] gizonezkoekin lehiatu zen 1. emakume eskiatzailea (Suedia 1897-1982) # [[María Belón]] medikua (Madril 1965) # [[Maria Berta Rohangoa]] noblea (Austrohungariar Inperioa, 1868 – Viena, 1945) # [[Maria Dimádi|Maria Dimadi]] erresistente exekutatua (Grezia, 1907-1944) # [[María Liñeira]] literatura teorialaria (Coruña 1979) # [[María Xosé Porteiro]] idazlea (Madril/Vigo 1952) # [[Marie Lebour]] biologoa (Erresuma Batua, 1876-1971) # [[Marie Luise Kaschnitz]] idazlea (Alemania 1901-Italia 1974) # [[Marie Reichert]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2001) # [[Marie-Florence Candassamy]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1991) # [[Marion Dönhoff]] kazetaria, idazlea, kondesa (Prusia 1909-Alemania 2002) # [[Marion J. Lamb]] biologoa (Erresuma BAtua, 1939-2021) # [[Marion Walter]] matematikaria (Berlin 1928-AEB 2021) # [[Marta Maggetti|Marta Maggeti]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Italia, 1996) # [[Martyna Swatowska-Wenglarczyk]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1994) # [[Mary Moraa]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kenia, 2000) # [[Mary Vaux Walcott]] botanikaria, ilustratazilea (AEB, 1860-1940) # [[Matilda Smith]] botanikaria, ilustratzailea (Mumbai 1854- Londres 1926-1990) # [[Melissa Jefferson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Hego Carolina, 2001) # [[Michele Greene]] aktorea (AEB 1962) # [[Montse Dopico]] kazetaria (Lugo 1977) # [[Montse Pena]] idazlea, literatura kritikaria (Coruña 1981) # [[Muthulakshmi Reddy]] medikua eta legelaria (India, 1886-1968) # [[Nam Su-hyeon]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 2005) # [[Nancy Green]] esklabo ohia, modeloa (AEB 1834-1923) # [[Nancy Rourke]] margolari gorra (Kalifornia, 1957) # [[Natalya Diehm]] txirrindularia, BMX librean brontze olinpikoa (Australia 1997) # [[Naya Tapper]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1994) # [[Nicole Heavirland]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1995) # [[Nicole Shields]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1999) # [[Nicole Yeargin]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1997) # [[Nikola Ogrodníková|Nikola Ogrodikova]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txekia, 1990) # [[Niuta Tajtelbaum]] Varsoviako ghetto altxatzean aktibista eta soldadua (Polonia, 1917-1943) # [[Noor Vidts]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna Belgika, 1996) # [[Oi Ye-Jin]] tiratzailea, 10 m-urre olinpikoa (Hego Korea 2005) # [[Olivia Apps]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1998) # [[Pauline Ferrand-Prévot]] txirrindularia, mendian urre olinpika (Frantzia 1992) # [[Pauline Grabosch]] txirrindularia, taldean brontze olinpikoa (Alemania 1998) # [[Pauline Rifer de Courcelles]] artista (Paris, 1781-1851) # [[Perris Benegas]] txirrindularia, BMX librean zilar olinpikoa (AEB 1995) # [[Piper Logan]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2001) # [[Prisca Awiti Alcaraz]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Londres, 1996) # [[Rachael Blake]] aktorea (Australia 1971) # [[Rebecca Petch]] txirrindularia, taldean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1998) # [[Renata Knapik-Miazga]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1988) # [[Rhyne Howard]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 2000) # [[Rosalia Fernández Rial]] poeta (Coruña 1988) # [[Rosita Yarza]] aktorea (Madril 1922-1996) # [[Rutka Laskier]] nerabe judua, egunerokogilea (Polonia 1929-Auschwich 1943) # [[Sammy Sullivan]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Sandra Ygueravide]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 1984) # [[Sarah Levy (errugbi jokalaria)]] Zazpiko brontze olinpikoa (Hegoafrika/Israel/AEB 1995) # [[Sarah Stewart]] birologoa (Mexiko-AEB, 1905-1976 # [[Sarah Wynter]] aktorea (Australia 1973) # [[Saya Sakakibara]] txirrindularia, BMX lasterketan urre olipikoa (Australia 1999) # [[Shaane Fulton]] txirrindularia,taldean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 2000) # [[Shanieka Ricketts]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Jamaika, 1992) # [[Shin Yu-Bin]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ipar Korea, 2004) # [[Sofia Raffaeli|Sofia Raffali]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Italia, 2004) # [[Song Jiayuan]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1997) # [[Sonja Greinacher]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 1992) # [[Sophiane Méthot]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1998) # [[Sophie Capewell]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 1998) # [[Stephanie Rovetti]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Susana Rodríguez Navarro]] genetikalaria, ikertzailea (Murtzia 1972) # [[Svenja Brunckhorst]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2001) # [[Tara Davis-Woodhall]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 1999) # [[Taylor Perry (errugbi jokalaria)]] Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2000) # [[Tenika Willison]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Teresa Alonso Otero]] Gerra Zibileko errepresaliatua (Madril, 1916- 1995) # [[Thea LaFond]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Dominika, 1994) # [[Tota Alba]] aktorea (Argentina 1914-Madril 1983) # [[Tysha Ikenasio]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 1997) # [[Ursula Bellugi]] psikologoa (AEB, 1931-2022) # [[Vega Gimeno]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 19) # [[Věra Kohnová]] nerabe judua, egunerokogilea (Txekoslovakia 1929-Izbica Ghettoa 1942) # [[Veronica Codesal]] abeslaria (Belgika 1977) # [[Victoria Ohuruogu]] atleta. 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 1993) # [[Viktorija Senkutė]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (:ituania, 1996) # [[Vinesh Phogat]] borrokalaria (India, 1994) # [[Violante Aragoikoa]] erregina ezkontidea (Zaragoza 1236- Orreaga 1256) # [[Violante Hungariakoa]] Aragoiko erregina ezkontidea (1215-Huesca 1251) # [[Virginia Cherrill]] aktorea (AEB 1908-1996) # [[Vittoria Guazzini]] txirrindularia, madison urre olinpikoa (Italia 2000) # [[Viviana Márton|Viviana Martón]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Tenerife, 2006) # [[Wang Lanjing]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2005) # [[Yang Jiayu|Yang Jiagu]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1996) # [[Yemisi Ogunleye|Yamesi Ogunleye]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Alemania, 1998) # [[Zhang Shan]] urrezko domina tiroan 1992 (Txina, 1968) # [[Zhao Jie]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txina, 2002) # [[Zoé Claessens]] txirrindularia, BMX lasterketan brontze olinpikoa (Suitza 2001) # [[Zonia Baber]] geografo, geologo, irakaslea (AEB, 1862-1956) }} ==='''Berriak 2024''' ('''uztaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Berta Peña Parras]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Valladolid, 1889-Bilbo, 1938) # [[Beatrice Salvioni]] '''SORTUA''' filologoa eta idazlea (Italia, 1995) # [[Natalia Ortiz Ceberio]] '''SORTUA''' Marta planaren aurkitzailea (Donosti, ?) # [[Olatz Osa Zubia|Olatz Osa]] '''SORTUA''' pedagogoa, kudeatzailea (Oñati, 1970) # [[Maria Cueto]] '''SORTUA''' artista (Avilés, 1960) # [[Feliciana Etxabe Artola]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Zeberio, 1897-Bilbo, 1938) # [[Alaine Arruti Lejarzegi]] '''SORTUA''' psikologoa (Gernika, 1983) # [[Clara Maass]] erizaina (AEB, 1876-1901) # [[Deborah Sampson]] soldadua (AEB 1760-1827) # [[Anna Maria Lane]] soldadua (AEB 1755-1810) # [[Sally St. Clair]] soldadua (AEB ?-1782) # [[Eleonore Prochaska]] soldadua (Alemania 1785-1813) # [[Margaret Corbin]] erizaina, soldadua (AEB 1723-1792) # [[Hannah Snell]] soldadua (EB 1723-1792) # [[Carme Contreras Verdiales]] aktorea (Zaragoza 1932-2020) # [[Asunción Sancho]] aktorea (Madril 1930-2018) # [[Cándida Losada]] aktorea (Argentina 1915-Madril 1922) # [[Carola Fernán Gómez]] aktorea (Madril 1899-1967) # [[Françoiz Breut]] abeslaria eta ilustrailea (Frantzia, 1969) # [[Sankie Mthembi-Mahanyele]] politikaria, aktibista (Hegoafrika 1951) # [[Nadezhda Alilúyeva]] Stalinen 2. emaztea (Errusia 1901-1932) # [[Colette Capdevielle]] politikaria (Frantzia, 1958) # [[Mariana Travacio]] idazlea (Argentina, 1967) # [[Coccinelle (artista)]] artista, dantzaria, abeslaria eta aktore transgeneroa (Paris, 1931-2006) # [[Rosaura Ruiz Gutiérrez]] biologoa, idazlea (Mexiko, 1950) # [[Marie-Andrée Schwindenhammer]] trans ekintzailea (La Neuveville-lès-Raon, Vosges, 1909 - Chartres, Eure-et-Loir, 1981) # [[Herminia Álvarez Herrera]] iraultzailea, hezitzailea (Mexiko 1888-1955) # [[Dolores Bolio Cantarell]] idazlea (Mexiko 1880-1950) # [[Gertrudis Tenorio Zavala]] poeta, hezitzailea (Mexiko 1843-1926) # [[Elena Sánchez Valenzuela]] aktorea, kazetaria, artxibozaina (Mexiko 1900-1950) # [[Irene López Heredia]] aktorea (Murtzia 1898-Madril 1962) # [[Mari Paz Molinero]] aktorea (Txile 1914-Madril 2004) # [[Carmen Díaz]] aktorea (Sevilla 1896-1979) # [[Lola Pons Rodríguez]] filologoa, irakaslea (Bartzelona 1976) # [[Cristina Farfán]] maistra, idazlea (Mexiko 1846-1880) # [[Natalia Serdán Alatriste]] iraultzailea, aitzindaria (Mexiko 1875-1938) # [[Chantal Montellier]] Frantziako idazle eta komikigilea (Bouthéon, 19472.1943) # [[May Ayim]] ekintzaile afroalemaniarra (Alemania, 1960-1996) # [[Maria Rosaria Omaggio]] aktorea (Italia, 1959-2024) # [[Clarisa Navas]] zinemagilea (Argentina, 1989) # [[Jacqueline Harpman]] psikoanalista (Belgika, 1929-2012) # [[Ana Figuero]] feminista, sufragista (Txile, 1907-1970) # [[Sara Ahmed]] filosofo angroaustraliarra (Erresuma Batua, 1969) # [[Katherine Dunn]] eleberrigile, poeta eta kirol-kazetaria (AEB, 1945-2016) # [[Marianne Baum]] anfifaxista gillotinatua (Alemania, 1912-1942) # [[Marie-Hélène Schwartz]] matematikaria (Frantzia, 1913-2013) # [[Victoria Raquel Bajar Simsolo]] zientzialaria (Argentina, 1942-2016) # [[Juana Manso]] idazle, kazetari, hezitzaile (Argentina, 1819-1875) # [[Isabel de Liaño]] idazlea (Valladolid, XVI. mendea) # [[Louise-Victorine Ackermann]] poeta (Frantzia, 1813-1890) # [[Valentina Pinelo]] moja, poeta (Sevilla, XVI. mendea- 1629?) # [[Pilar Primo de Rivera]] Sección Femeninako zuzendaria (Madril, 1907-1991) # [[Basauriko 11k]] Epaiketaren prozesua # [[Angela Peralta]] sopranoa, konpositorea (Mexiko 1845-1883) # [[Alicia Arévalo (kazetaria)]] 1. emakumea futbol partida kontatzen ( Bartzelona 1978) # [[Sara Giménez León]] kirol kazetaria (Girona 1991) # [[Patricia Campos Doménech]] armadako pilotua, futbol-entrenatzailea (Castelló 1977) # [[Niní Montiám]] aktorea (Madril 1917-1986) # [[Ana Adamuz]] aktorea (Jaén 1886-Madril 1971) # [[Pepita Serrador]] aktorea (Argentina 1913-1964) # [[Teresa Serrador]] aktorea (Bolivia 1899-Argentina 1982) # [[Amparo Martí]] aktorea (Valentzia 1903-Madril 1973) # [[María Mayor]] aktorea (?- Madril 1939) # [[Rosa Torre González]] maistra, politikaria (Mexiko 1890-1973) # [[Nadezhda Zabela - Vrubel]] abeslaria (Errusia, 1868-1913) # [[H%C3%A9l%C3%A8ne Metzger]] zientzia filosofoa (Frantzia, 1889-1944) # [[Inez Clare Verdoorn]] botanikaria (Hegoafrika, 1896-1989) # [[Edith Quimby]] medikuntzan eta fisikan ikertzailea (AEB, 1891-1982) # [[Maria Poumier]] irakasle frantsesa (Cannes, 1950) # [[Marie-Jo Bonnet]] Frantziako historialaria eta feminista (Deauville, 1949) # [[Julia Rodríguez-Maribona]] fregonaren asmatzailea (Asturias 1923-Suitza 2005) # [[Julia Montoussé Fargues]] fregonaren asmatzailea (?-Asturias 1971) # [[Esperanza Grases]] aktorea (Bartzelona 1920-1995) # [[Alexandra Trusova]] patinatzailea (Errusia 2004) # [[Jéssica Bouzas Maneiro]] tenislaria (Pontevedra 2002) # [[Claudia Fernández Sánchez]] padel jokalaria (Madril 2006) # [[Gemma Triay]] padel jokalaria (Menorca 1992) # [[Lucía Sainz]] padel jokalaria (Bartzelona 1984) # [[Marta Ortega Gallego]] padel jokalaria (Madril 1997) # [[Alicia Arévalo González]] arkeologoa (Madril 1965) # [[Manuela Barreiro]] farmazialaria (Galizia, 1877-1953) # [[Martha Aliaga]] estatistika hezitzailea (Argentina, 1937-2011) # [[Matilde Carranza]] akademikoa (Costa Rica, 1892-1981) # [[Erin Andrews]] kirol-kazetaria (AEB, 1978) # [[Helen Alma Newton Turner]] genetista, estatistikaria (Australia, 1908-1995) # [[Violet Jessop]] Titanic ontziko zerbitzaria (Argentina 1887-1971) # [[Celia Giraldo]] zinemagilea (Bartzelona 1995) # [[Luz Rello Sánchez]] asmatzailea, dislexia- aplikazioa ( 1984) # [[Fermina Orduña]] asmatzailea, esne zalgurdia (Espainia XIX. mendea) # [[Gladys West]] matematikari asmatzailea, GPSrako garrantzitsua (AEB 1930) # [[Ariana Sánchez]] padel jokalaria (Tarragona 1997) # [[Marta Marrero]] padel jokalaria (Kanariak 1983) # [[Bea González]] padel jokalaria (Malaga 2001) # [[Marie Van Brittan Brown]] asmatzailea, telebista zirkuitu itxia (AEB 1922-1999) # [[Miriam Benjamin]] asmatzailea, seinale aulkia (AEB 1861-1947) # [[Sarah Boone]] asmatzailea, mahukak eta lisatzeko taula (AEB 1832-1904) # [[Nancy Johnson (asmatzailea)]] izozkailu artifiziala (AEB 1794-1890) # [[Victoria Reyes-García]] antropologoa (Bartzelona 1971) # [[Amaia Yoldi ]] gidoilaria, film-zuzendaria (Iruñea 1973) # [[Julie Donaldson]] kirol-kazetaria (AEB, 1978) # [[Faustina Sáez de Melgar]] idazlea (Madril, 1834-1895) # [[Gloria Melgar |Gloria Melgar Sáez]] margolaria eta musikagilea (Madril, 1859-1938) # [[Julia de Asensi]] idazlea (Madril, 1849-1921) # [[María del Pilar Sinués]] idazlea (Zaragoza, 1838 - Madril, 1893) # [[Margaret Crane]] Predictor-aren asmatzailea (AEB 1941) # [[Emily Cummins]] asmatzailea, ur-eramaile iraunkorra (EB 1987) # [[Evelyn Miralles]] NASAko ingeniaria, asmatzailea, ilargirako etxea (Venezuela/AEB 1967) # [[Janet Emerson Bashen]] asmatzailea, software aplikazioa (AEB 1957) # [[Jeanne Bertrand]] argazkilaria (Frantzia 1880-1957) # [[Maral Yazarloo-Pattrick]] motoziklismo ekintzailea, diseinatzailea (Iran 1981) # [[María del Carmen Ortiz de Arce]] asmatzailea, itsuentzako idazkailua (Espainia ?-1932) # [[Martine Bertereau]] geologo aitzindaria (Frantzia 1590-1642) # [[Margarete Steiff]] jostuna, jostaiu diseinatzailea (Alemania 1847-1909) # [[Heike Makatsch]] aktorea (Alemania 1971) # [[Leena Peltonen-Palotie]] genetista (Finlandia, 1952-2010) # [[Gertrude Scharff Goldhaber]] fisikari nuklearra (Alemania-AEB, 1911-1998) # [[Jackie MacMullan]] kazetaria (AEB, 1960) # [[María Teresa de Filippis]] 1 Formulako lehen emakume gidaria (Italia 1926-2016) # [[Suzanne von Borsody]] aktorea (Alemania 1957) # [[Rosemarie Fendel]] aktorea (Alemania 1927-2013) # [[Gemma Jones]] aktorea (EB 1942) # [[Anna Chancellor]] aktorea (EB 1965) # [[Sienna Guillory]] aktorea (EB 1975) # [[Jana Pallaske]] aktorea, rock abeslaria (Alemania 1979) # [[Alysson Paradis]] aktorea (Paris 1984) # [[Sophie Nélisse]] aktorea (Kanada 2000) # [[Isabelle Nélisse]] aktorea (Kanada 2003) # [[Rebeca Gerschman]] biologo, fisiologoa (Argentina, 1903-1986) # [[Zarina (artista)]] artista (India 1937-Londres 2020) # [[Marta Pan]] eskultore hungariar eta frantziarra (1923-2008) # [[Sonia Cotelle]] fisikari, kimikaria (Polonia, 1896-1945) # [[Anna Barbara Reinhart]] matematikaria (Suitza, 1730-1796) # [[Helene Weigel]] aktorea (Austria 1900-Alemania 1971) # [[Marieluise Fleißer]] antzerkigilea (Alemania 1901-1971) # [[Monica Bleibtreu]] aktorea (Austria 1944-2009) # [[Hedwig Bleibtreu]] aktorea (Austria 1868-1958) # [[Martine McCutcheon]] aktorea, abeslaria (EB 1976) # [[Lyn St. James]] auto gidaria (AEB 1947) # [[Cathy Muller]] auto gidaria (Frantzia 1962) # [[Giovanna Amati]] 1 Formulako gidaria (Italia 1959) # [[Desiré Wilson]] 1 Formulako gidaria (Hegoafrika 1953) # [[Divina Galica]] atleta, 1 Formulako gidaria (EB 1944) # [[Patricia Font]] zinema zuzendaria (Bartzelona, 1978) # [[Sheila Heti]] idazlea (Kanada, 1976) # [[Judy W. Reed]] asmatzailea (AEB 1826-1905ç) # [[June Downey]] psikologoa (AEB, 1875-1932) # [[Else Lasker-Schüler]] judua, poeta, marrazkilaria (Alemania 1869- Palestina1945) # [[Maria Koppenhöfer]] aktorea (Alemania 1901-2009) # [[Sibylle Lewitscharoff]] idazlea (Alemania 1954-2023) # [[Geraldine McEwan]] aktorea (EB 1932-2015) # [[Emily Beecham]] aktorea (EB/AEB 1984) # [[Linda Bassett]] aktorea (EB 1950) # [[Jacqueline McKenzie]] aktorea (Australia 1967) # [[Susan Prior]] aktorea (Australia 1972) # [[Hanne Wieder]] aktorea (Alemania 1925-1990) # [[Mascha Kaléko]] poeta judua (Polonia zaharra 1907-Suitza 1975) # [[Madge Addy]] ileapaintzaile, erizain eta espia (Erresuma Batua, 1904-1970) # [[Balamani Amma]] idazle poeta indiarra (India, 1909-2004) # [[Sybilla Righton Masters]] asmatzailea (AEB 1676-1720) # [[Lenka Franulic]] kazetaria (Txile 1908-1961) # [[Ana Ramírez Cañil]] kazetaria (Madril, 1958) # [[Samantha Bailly]] idazle, gidoilari eta bideogilea (Frantzia, 1988) # [[Malak Mattar]] margolaria, ilustratzailea (Palestina, 1999) # [[Sophie Opel]] enpresaburua, ekintzailea, aitzindaria (Alemania 1840-1913) # [[Joanne Simpson]] meteorologoa (AEB, 1923-2010) # [[Laura Knight]] artista (Erresuma Batua, 1877-1970) # [[Myrtelle Canavan]] medikua, ikertzailea (AEB, 1879-1953) # [[Teresa San Román Espinosa]] antropologoa (Pontevedra 1940- ? 2024) # [[Phyllis Kaberry]] antropologo aitzindaria (AEB/Australia 1910- Londres 1977) # [[Dorothea Mackellar]] idazlea (Australia 1885-1968) # [[Berta Luisi]] margolaria (Uruguai 1924-2008) # [[Rachel Nichols (kazetaria)]] (AEB 1973) # [[Yolanda Soler]] judoka eta entrenatzailea (Madril, 1971) # [[Ariane Toro|Arianne Toro]] Judoka. olinpikoa (Bilbo, 2003) # [[Gloria Gordon Bolotsky]] informatikaria (AEB, 1921-2009) # [[Mavis Batey]] kriptoanalista (Erresuma Batua, 1921-2013) # [[Gertrude Elles]] geologoa, paleontologoa (Erresuma Batua, 1872-1960) # [[María Assumpción Raventós]] margolaria (Katalunia, 1930) # [[Jemele Hill]] kirol kazetaria (AEB 1975) # [[Özlem Türeci]] ikertzailea, inmunologoa (Alemania 1967) # [[Ai Tsunoda]] judoka (LLeida 2002) # [[Telma Monteiro]] judoka (Portugal 1985) # [[Monika Buch]] diseinatzailea (Valentzia/Herbehereak 1936) # [[Pati Nuñez]] diseinatzaile grafikoa (Girona 1959) # [[Clara Montagut]] diseinatzaile grafikoa (Madril 1975) # [[Ena Cardenal de la Nuez]] diseinatzaile grafikoa (Kanariak 1968) # [[Laura Meseguer]] tipografoa (Bartzelona 1968) # [[Teresa Wilms Montt]] idazlea (Txile 1893-Paris 1921) # [[Tatiana Gaviola]] film zuzendaria (Txile 1956) # [[Mísia]] abeslaria (Portugal 1955-2024) # [[Maria L. de Hernández]] aktibista (Mexiko 1896-1986) # [[Saloua Raouda Choucair]] margolaria, eskultorea (Libano 1916-2017) # [[Françoise Collin]] feminista, filosofoa, idazlea (Belgika 1928-2012) # [[Ethel Shakespear]] geologoa (Erresuma Batua, 1871-1946) # [[Eva Lefever]] margolaria (Txile 1955) # [[Carmen Meneses]] ikertzailea, antropologoa (Madril, 1966) # [[Henrietta Skelton]] idazlea (AEB, 1839-1900) # [[Anne Fausto-Sterling]] biologo, sexologo, feminista (AEB, 1944) # [[Cécile Biéler|Cécile Biéter]] ingeniaria (Suitza, 1884-1966) # [[Isabelle Gatti de Gamond]] hezitzailea, ekintzaile aitzindaria (Frantzia 1839- Belgika 1905) }} ==='''Berriak 2024''' ('''ekaina''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Adela Campaña Ortiz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sause, 1886-Izko, 1936) # [[Adelina Fernández Pérez|Adelina Fernández Perez]] efe- '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Portugal, 1889-Bilbo, 1938) # [[Ana Naranjo Marín]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sevilla, 1883 - Bilbo, 1937) # [[Antonia Caballé]] efe- '''SORTUA''' Frankismoaren biktima (Ziritza, 1873 - Argelès sur Mer, 1945) # [[Araceli Álvarez Calvo|Araceli Alvarez Calvo]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean bere buruaz beste egin zuen (Iruñea, 1894-Huesca, 1936) # [[Araceli Oñate]] ----'''SORTUA''' unibertsitateko irakaslea (Valladolid) # [[Asunción Campaña Ortiz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sause, 1869-Izko, 1936) # [[Cecilia Álvarez Calvo|Cecilia Älvarez Calvo]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean bere buruaz beste egin zuen (Iruñea, 1897-Huesca, 1936) # [[Cecilia Idirin Garabieta]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Lezama, 1913-Bilbo, 1937) # [[Dominica Azparren Gil]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua ((Oibar, 1884 - Nardoze Alduate, Urraulbeiti, 1936) # [[Elizabeth Casillas Valbuena]] e--- '''SORTUA''' kazetaria eta komiki gidoilaria (Bilbo, 1986) # [[Eloína Linares]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea (Santander 1948) # [[Emilia Arraiza Garín]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Zirauki, 1894 - Erreniega, 1936) # [[Enolasca Vela Salvador]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Cortes, 1904 - 1936) # [[Escolástica Antonia Martina Astibia Iturbe|Escolástica Astibia Iturbe]] efef '''SORTUA''' Durangoko bonbarketan erailda moja (Narvarte, 1881-Durango, 1936) # [[Eskolastika Mendizabal Imatz]] efef '''SORTUA''' Bizkaiko amama (Bermeo, 1863-1969) # [[Felisa Aguado Sainz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Murchante, 1872-Valdierra, 1936) # [[Felisa Argiñano Arzoz|Felisa Argiñano]] efef '''SORTUA''' Espainiako Gerra Zibilean Ventasko kartelan hildakoa (Zudaire, 1903-Madril, 1939) # [[Francisca Alonso Prado]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua. (Azagra, 1896 - Rincón de Soto, 1936 # [[Jessica Ruiz Pérez|Jesica Ruiz]] ef-- '''SORTUA''' kimikaria eta politikaria (Durango, 1983) # [[Josefa Bueno Algárate]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Morata de Jiloca, 1907 - Tutera, 1936) # [[Josi Sierra Orrantia]] ef-- '''SORTUA''' irakaslea, dokumentalgia eta wikilaria (Bilbo, 1959) # [[Juana Tomasa Charela Vidas]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Tutera, 1881 - 1936) # [[Kontxita Martinez de Lezea]] e-ef '''SORTUA''' maistra, ikastola bultzatzailea (Tolosa, 1949-2023) # [[Laida Arbizu Agirre]] e--- '''SORTUA''' ikertzailea (Ordizia, 2000) # [[Maite Etxeberria]] e--- '''SORTUA''' Ozazeko auzapeza (Biarritz, 1956) # [[Maite Rosende Gutierrez]] e--- '''SORTUA''' ilustratzailea (Donostia, 1991) # [[Maritxu Egiguren]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Zaldibar, 1921 - Bartzelona, 1981) # [[Misericordia Abad Alcega]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Zaragoza, 1905-Cortes, 1936) # [[Nerea Ariznabarreta Izkue]] ef-- '''SORTUA''' narratzailea eta antzergilea (Eibar, 1981) # [[Simona Calleja Aguado]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua. (Cabanillas, 1918-Valtierra, 1936) # [[Sotera Novia de Salcedo]] --ef '''SORTUA''' Boliviako esploratzaile eta idazlea (Bilbo, XIX. mendea) # [[Teresa Chiches Ledesma]] e-ef '''SORTUA''' (León, 1911 - Bilbo, 1937) # [[Xole Aire]] ef--'''SORTUA''' auzapeza eta artzaina (Urepel, 1973) # [[Ada Martí Vall]] kazetaria, idazlea (Katalunia 1914-Frantzia 1960) # [[Adelitak]] Mexikoko iraultzako emakume soldaduak,laguntzaileak (1910-1917) # [[Aída Parada ]] sufragista (Txile 1903-1983) # [[Alba Rico]] aktorea, abeslaria (Murtzia 1989) # [[Alice Bolingbroke Woodward]] ilustratzailea (Londres, 1862-1951) # [[Alicia Asín]] adimen artifizialean aditua (Zaragoza 1982) # [[Amanda Labarca]] irakaslea, feminista (Txile 1886-1975) # [[Amy Bailey]] hezitzailea, sufragista (Jamaika, 1875-1990) # [[Ana Esmeralda]] aktorea, dantzaria (Tetuan 1931-Brasil 2022) # [[Ana Mar%C3%ADa Zeno]] mediku, sexologo (Argentina, 1922-2011) # [[Ana Rosa Chacon]] politikaria eta sufragista (Costa Rica, 1889-1985) # [[Ángela Mazzini Bricala]] idazlea (Cádiz, 1809-Santa Cruz Tenerifekoa, 1894) # [[Àngels Margarit ]] dantzaria, koreografoa, pedagogoa (Bartzelona 1960) # [[Anita Brenner]] historialaria, idazlea (Mexiko 1889-1973) # [[Anita Bryant]] folk-, gospel- abeslaria (AEB 1940) # [[Anna Gunn]] aktoreak (AEB 1968) # [[Anna Maria Mozzoni]] kazetaria, politikaria, sufragista (Italia 1837-1920) # [[Anne Nelson]] antzerkilea (AEB, 1954) # [[Annette Beveridge]] itzultzailea (EB 1842-1929) # [[Annie Pardo Cemo]] biologo zelularra (Mexiko 1941) # [[Antonia Varela Pérez]] astrofisikaria (Kanariak 1965) # [[Aurélia de Sousa]] margolaria (Txile/Portugal 1866-1922) # [[Aurora Reyes]] margolaria (Mexiko 1908-1985) # [[Beau Garrett]] aktorea, modeloa (AEB 1982) # [[Bega Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1511-1582) # [[Begoña Villacís]] abokatua, politikaria (Madril 1977) # [[Belén Funes]] film zuzendaria, gidoilaria (Bartzelona 1984) # [[Blanca Álvarez Mantilla]] kazetaria (Madril 1931-2000) # [[Blanca Catal%C3%A1n de Oc%C3%B3n y Gayol%C3%A1]] botanikaria (Aragoi, 1860-1904) # [[Brittany Brewer]] saskibaloi-jokalaria (AEB 1997) # [[Calypso Botez]] idazlea (Errumania, 1880-1933) # [[Carlota Rosales]] margolaria (Madril 1872-1958) # [[Carmen Caamaño Díaz]] ekintzaile politikoa (Madril 1909-2006) # [[Carmen Santonja]] kantautorea, idazea, margolaria (Madril 1934-2000) # [[Carmen Werner Vallejo]] dantzaria, koreografoa (Madril 1953) # [[Carmina Virgili]] geologoa, politikaria (Bartzelona, 1927-2014) # [[Cathay Williams]] esklaboa, militarra (AEB 1844-1893) # [[Cecilia Álvarez Correa]] ingeniari industriala, politikaria (Kolonbia 1953) # [[Charlotte de Turckheim]] aktorea, umoregilea (Frantzia 1955) # [[Charlotte Scott]] matematikaria (Erresuma Batua, 1858-1931) # [[Chékéba Hachemi]] aktibista, idazlea, 1. emakume diplomazialaria (Afganistan 1974) # [[Christine Brennan]] kirol kazetaria (AEB, 1958) # [[Christine Jorgensen ]] aktorea, aktibista (AEB 1926-1989) # [[Claire Voisin]] matematikaria (Frantzia 1962) # [[Clara Che Tórtola]] saskibaloi jokalaria (Valentzia 1997) # [[Clara Isabel Francia]] kazetaria (Errioxa 1940) # [[Clotilde Catal%C3%A1n de Oc%C3%B3n y Gayol%C3%A1]] entomologoa, poeta (Aragoi, 1863-1946) # [[Concha Caballero]] politikaria (Baena, 1956 - Sevilla, 2015) # [[Concha Michel]] abeslaria, ikertzailea (Mexico 1899-1990) # [[Conchita Goyanes]] aktorea (Malaga 1946-Madril 2016) # [[Conchita Montes]] aktorea (Sevilla 1914- Portugal 1994) # [[Dámasa Cabezón]] pedagogo eta hezitzailea (Argentina, 1792 -Txile, 1861) # [[Desirée de Fez]] kazetaria, idazlea, zinema kritikaria (Bartzeloa 1977) # [[Diana Navarro]] abeslaria (Malaga 1978) # [[Dilras Banu Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1622-1657) # [[Dodo (komikigilea)|Dodo]] Frantziako komikigilea (Rabat, 1955) # [[Dolores Correa Zapata]] idazlea (Mexiko 1853-1924) # [[Dolores Jiménez Muro]] hezitzailea, iraultzailea (Mexiko 1848-1925) # [[Édith Grattery]] Frantziako ilustratzaile eta komikigilea (Marseilla, 1960) # [[Edith Lederer]] nazioarteko kazetaria (AEB, 1943) # [[Elena Arizmendi Mejia]] idazle feminista (Mexiko, 1884-1949) # [[Elena Martín Ortega]] psikologa eta irakaslea (Espainia 195??) # [[Elena Santonja]] tb aurkezlea (Madril 1932-2016) # [[Elena Torres Cuéllar]] lider iraultzailea (Mexiko 1893-1970) # [[Elizabeth Bugie]] biokimikaria (AEB, 1920-2001) # [[Elsa von Freytag-Loringhoven|lsa von Freytag-Loringhoven]] Artista (Alemania, 1874-1927) # [[Emily Bisharat]] legelaria (Jordania, 1913-2004) # [[Encarnación Cubas Báez]] # [[Enriqueta Morales]] hezitzailea eta erizain feminista (APanama, 1891-1986) # [[Estelle Ramey]] endokrinologo, feminista (AEB, 1917-2006) # [[Ethel Arnold]] kazetari, idazle eta hizlari, emakumeen sufragioaren aldeko aktibista (Britainia Handia 1865- 1930) # [[Eugénie Brazier]] sukaldaria (Frantzia 1895-1977) # [[Eunice Odio]] poeta (Costa Rica 1919- exiko 1974) # [[Fatoumata K%C3%A9b%C3%A9]] astrofisikaria, hezitzailea (Frantzia, 1985) # [[Fereshteh Ahmadi]] eleberrigilea (Iran 1972) # [[Florence Cestac]] Frantziako komikigilea # [[Florence Farmborough]] argazkilaria , idazlea (Britainia, 1887-1978) # [[Florencia Serranía Soto]] ingeniari mekanikoa (Mexiko 1963) # [[Franca Rame]] aktorea, idazlea, politikaria (Italia 1929-2013) # [[Frances Jolliffe]] aktorea (AEB, 1873 – 1925) # [[Gemma Cuervo]] aktorea (Bartzelona 1934) # [[Gertrude Mary Woodward]] ilustratzailea (Britainia, 1854-1939) # [[Greta Fernández]] aktorea (Bartzelona 1995) # [[Gulbadan Begum]] biografoa, poeta, printzesa (Mogol Inperioa 1523-1603) # [[Hamida Banu Begum]] enperatriza (Mogol inperioa 1527-1604) # [[Hedwig Bleuler-Waser]] sufragista (Zurich, 1869 - Zollikon, 1940) # [[Hiromi Uehara]] piano-jolea (Japonia 1979) # [[Ifigenia Martinez]] ekonomialaria, politikaria (Mexiko 1930) # [[Ingibjörg H. Bjarnason]] sufragista, irakaslea, artista eta politikaria (Islandia, 1867-1941) # [[Inma Serrano]] kantautorea (Alacant 1968) # [[Isa Duque]] psikologoa, sexologoa (Zaragoza, 1985) # [[Isabel Andreu de Aguilar]] sufragista,ekintzailea (Puerto Rico, 1887-1948) # [[Isabel Tenaille]] tb aurkezlea (Madril 1951) # [[Isabella Mamani|Isabella Brunilda Mamani]] iamara abokatua eta politikaria (Txile, 1988) # [[Itelvina Massioli]] pedagogo feminista (Brazil, XX. mendea) # [[Jahanara Begum]] printzesa, poeta (Mogol Inperioa 1614-1681) # [[Jahanzeb Banu Begum]] printzesa (Mogol Inperioa 1649-1705) # [[Jan Goodwin]] idazlea eta ikerketa kazetaria (AEB, 1948) # [[Jane Brigode]] politikaria (Belgika, 1870-1952) # [[Janeane Garofalo]] komediantea, aktorea (AEB 1964) # [[Jeanne Córdova]] idazlea, lesbiana aitzindaria (Alemania/AEB 1948-2016) # [[Jojo Moyes]] kazetaria, idazlea (EB 1969) # [[Juana Belén Gutiérrez de Mendoza]] hezitzailea, sufragista (Mexiko 1875- 1942) # [[Julia Piaton]] aktorea (Frantzia 1985) # [[June Carmona]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 2005) # [[Karla Jay]] idazlea, ikertzailea (AEB 1947) # [[Kathryn Bertine]] kirolaria, aktibista eta idazlea (AEB, 1975) # [[Kelly McEvers]] kazetaria, gerrako korrespontsala (AEB, 1970) # [[La Niña de La Puebla]] abeslaria (Sevilla 1908-Malaga 1999) # [[Laia Raventós Roig]]saskibaloi jokalaria (Bartzelona 1997) # [[Laura Aliaga]] saskibaloi jokalaria (Alacant 1994) # [[Laura Granados]] kantautorea (Cádiz 1966) # [[Laura Juliana Ramírez Ruiz]] ilustratzailea, komunikatzalea eta sortzailea (Mexiko...) # [[Lila Clunas]] sufragisa (Eskozia, 1875-1968) # [[Lisa Gherardini]] noblea, Mona Lisa (Florentzia 1479-1542) # [[Louise Weiss]] idazlea, politikaria (Frantzia 1893-1983) # [[Lucía Gil]] abeslaria, aktorea (Madril 1998) # [[Luz Vidal]] Sindikalista, politikaria, maputxea (Txile, 1973) # [[Maite Cazorla]] saskibaloi jokalaria (Kanariak 1997) # [[Malagako emakumeen kartzela zaharra]] (1937-1954) # [[Manolita Piña]] artista (Uruguai, 1883-1994) # [[Mara Goyanes]] aktorea (Madril 1942-2006) # [[Margaret Ogola]] pediatra, idazlea (Kenya, 1958-2011) # [[Maria Angela Ardinghelli]] Itzultzailea, matematikaria, fisikaria (Italia, 1728-1825) # [[Maria Cederschiöld]] kazetaria eta sufragista (Suedia, 1856-1935) # [[María del Refugio García]] maistra, sufragista (Mexiko 1889-1973) # [[María Dolores Medina]] kristau erlijiososa (Mexiko 1860- 1925) # [[María José Goyanes]] aktorea (Madril 1948-) # [[María Luisa Ponte]] aktorea (Valladolis 1918-Madril 1996) # [[María Parrado]] abeslaria (Cádiz 2001) # [[María San Juan]] kazetaria (Asturias 1963) # [[María Villalón]] abeslaria (Malaga 1989) # [[Marie Ange Guillaume]] kazetari, idazle eta gidoilaria (Frantzia, 1945) # [[Marjory Warren]] geriatra (Erresuma Batua, 1897-1960) # [[Marta Hermida]] saskibaloi jokalaria (Madril 1997) # [[Martha Jungwirth]] margolaria (Austria 1940) # [[Maruja Callaved]] tb aurkezlea (Huesca 1921-Madril 2018) # [[Mary Fields]] esklaboa, 1. postari afroamerikarra (AEB 1832-1914) # [[Mary Garden]] opera abeslaria (Eskozia, 1874-1967) # [[Mary J. Rathbun]] zoologoa (AEB, 1860-1943) # [[Mazie E. Clemens]] Lehen Mundu Gerrako korresponsala (AEB, 1890-1952) # [[Mélanie Auffret]] film zuzendaria, gidoilaria Frantzia, XX. mendea) # [[Mercedes Gómez Otero]] preso komunista (Madril 1915-?) # [[Meredith Monroe]] aktorea (AEB 1969) # [[Mimí Muñoz]] aktorea (Espainia 1914-1987) # [[Mireia Hernández]] igeriketa sinkronizatuko kirolaria (Espainia 2002) # [[Modesta Sanginés Uriarte]] idazle eta musikagilea (Bolivia, 1832-1887) # [[Mumtaz Mahal]] enperatriza (Mogol Inperioa 1593-1631) # [[Nadira Banu Begum]] printzesa (India 1618-Pakistan 1659) # [[Nathalie Roques]] Frantziako idazlea eta komikigilea # [[Nika Shakarami]] manifestari desagertu eta hila (Iran 2005-2022) # [[Nina Stemme]] sopranoa (Suedia 1963) # [[Niña de Antequera]] abeslaria (Malaga 1921-Sevilla 1972) # [[Noora Niasari]] zinema zuzendari eta gidoilaria (Teheran) # [[Nur Jehan]] enperatriza, poeta (Kandahar 1577-Lahore 1645) # [[Olga Bancic]] ekintzaile komunista judua (Errumania 1912- Alemnia 1944) # [[Olga Skorojodova]] zientzialaria, hezitzailea (SESB, 1911-1982) # [[Paquita Rico]] aktorea (Sevilla 1929-2017) # [[Park Wan Suh|Park Wan Sun]] idazlea (Korea, 1981-2011) # [[Pasión Vega]] abeslaria (Madril 1976) # [[Paula Cons]] dokumental- eta film zuzendaria (Coruña 1976) # [[Paula Dalli]] abeslaria, aktorea, idazlea (Alacant 1993) # [[Petra Herrera]] gizon gudari mozorrotua (Mexiko 1887-1917) # [[Petronila Riquelme]] Bernardo O'Higgins.en alaba mestizoa (Los Angeles, Txile, 1808? - Valparaiso, 1870) # [[Piedad Bonnett]] idazlea, poeta (Kolonbia, 1951) # [[Piedad de la Cierva]] zientzialaria (Murtzia, 1913-2007) # [[Pilar Muñoz]] aktorea (Madril 1911-1980) # [[Randi Blehr]] sufragista (Norvegia, 1851-1928) # [[Rhea Durham]] modeloa (AEB 1978) # [[Roberta Cowell]] lasterketa- eta borroka-pilotua, 1. Emakume trans britainiarra (EB 1918-2011) # [[Rocío Molina Cruz]] dantzaria, koreografoa (Malaga 1984) # [[Rosario Robles]] politikaria (Mexiko 1956) # [[Rose Mbowa]] idazlea, feminista (Uganda 1943-1999) # [[Roshanara Begum]] printzesa, poeta (Mogol Inperioa 1617-1671) # [[Ruja Ignatova]] iruzurgilea (Bulgaria/Alemania 1980) # [[Ruqaiya Sultan Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1542-1626) # [[Ruth Sager]] genetista (AEB, 1918-1997) # [[Sadie Kneller Miller]] kazetaria (AEB, 1867-1920) # [[Salima Sultan Begum]] poeta, enperatriza (India 1539- Mogol Inperioa 1612) # [[Sálvorako emakume heroiak]] erreskatea, Galizia 1921.01.02 # [[Samantha Gilabert]] abeslaria (Alacant 1994) # [[Sarah Moon]] argazkilaria (Frantzia, 1941) # [[Sarina Esmailzadeh]] manifestari nerabe erahila (Iran 2006-2022) # [[Segoviako kartzela zaharra]] emakumeen kartzela (1946-1956) # [[Soledad Miranda]] aktorea, abeslaria (Sevilla 1943-Portugal 1970) # [[Sonia Montecino|Sonia Montecinco]] aimara ikertzaile, antropologoa, idazlea (Txile, 1954) # [[Sophia Delza]] dantzaria, idazlea (AEB, 1903-1996) # [[Stacey Kent]] abeslaria (AEB 1968) # [[Suzanne Corkin]] neurozientzialaria (AEB, 1937-2016) # [[Svetlana Mojsov]] biokimikaria (Jugoslavia 1947) # [[Tebello Nyokong]] Kimikaria (Hegoafrika, 1951) # [[Teresa Nieto]] dantzaria, koreografoa (Tanger 1953) # [[Thea Sharrock]] antzerki eta film zuzendaria (EB 1976) # [[Vainica Doble]] musika bikotea (1971-2000) # [[Van Buren ahizpak]] moto bidaiariak, AEB 1916 # [[Vera Peters]] onkologoa (Kanada, 1911-1993) # [[Vicky Lagos]] aktorea (Madril 1938) # [[Victoria Teijeiro]] aktorea, irakaslea (Coruña 1974) # [[Victorina Bridoux]] poeta eta eleberrigilea (Manchester, 1835-San Cruz Tenerifekoa, 1862) # [[Virginia Grütter]] poeta, aktorea (Costa Rica 1929-2000) # [[Yolanda Retter]] liburuzaina, idazlea (AEB 1948-2007) # [[Zeb-un-Nisa Begum]] printzesa poeta (Mogol Inperioa 1638-1702) # [[Zena Tooze]] biologo, ekologista (Kanada, 1955) # [[Zenana]] emakumeen etxe zatia (India XII. mendea) # [[Zoe Ducós]] aktorea, gidoilaria (Argentina 1928-Venezuela 2002) # [[Zulma Brandoni de Gasparini]] paleontologoa (Argentina, 1944) }} ==='''Berriak 2024''' ('''maiatza''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Ormatza Imatz]] '''SORTUA''' sexologoa (Bakio, 1967) # [[Aitziber González García]] '''SORTUA''' arkeologoa, ikertzailea (Gasteiz 1991) # [[Alaitz Arenzana]] ----'''SORTUA''' artista eta zinemagilea (Bilbo, 1976) # [[Amaia Barrena García]] ----'''SORTUA'''idazlea, poeta (Basauri, 1989) # [[Esti Ansotegi Guruziaga]] ----'''SORTUA''' psikologoa (Zornotza, 1976) # [[Itziar Sapsootham]] '''SORTUA''' geografoa eta ikertzailea (Eibar, 1986) # [[Lucia Arrube]] '''SORTUA'''erraketista (Iurreta, 1923 - Zornotza, 2012) # [[Margarita Unzalu Arana]] ----'''SORTUA''' idazlea (Durango, 1892-1973) # [[Rosa Hernández (artista)]] ----'''SORTUA''' eskultorea eta margolaria (Tenerife, 1955) # [[Sama Bilbao]] '''SORTUA''' ingeniari industriala eta irakaslea (Bilbo 1961) # [[Agnes Baden-Powell]] Nesken eskaut talde sortzailea (Ingalaterra 1858-1945) # [[Aim%C3%A9e Antoinette Camus]] botanikaria (Frantzia, 1879-1965) # [[Alejandra Rodríguez]] kazetaria, abokatua, 60 urteko Miss Buenos Aires 2024 (Argentina 1963) # [[Alice Recoque]] informatikaria (Aljeria 1929- Frantzia 2021) # [[Alicia Machado]] aktorea, Miss Unibertso 1996 (Venezuela 1976) # [[Alison Hargreaves]] alpinista (EB, 1962-K2, 1992) # [[Amalia Miranzo]] politikaria eta irakaslea (Cuenca, 1939-2014) # [[Amelia Vega]] abeslaria, enpresaburua, Miss Unibertso 2003 (Dominikar Errepublika 1984) # [[Ana de Mendoza de la Vega]] noblea (Valladolid 1554-Guadalajara 1633) # [[Ana García Carías]] abokatua, lehen dama (Honduras 1968) # [[Ana Sofía Henao]] modeloa, idazlea, ilustratzailea (Kolonbia, 1982) # [[Andrea Meza]] Miss Unibertso 2020 (Mexiko 1994) # [[Anita Conti]] ozeanografoa (Frantzia, 1899-1997) # [[Anna Cruz]] saskibalioi jokalaria (Bartzelona 1986) # [[Anna Montañana]] saskibaloi jokalari ohia, entrantzailea (Valentzia 1980) # [[Anna Pazos]] idazlea (Bartzelona 1991) # [[Anna Roig Serra]] fisikaria (Katalunia, 1962) # [[Anne Marie Braafheid]] Miss Unibertsoko 1. Finalista beltza (Surinam 1947) # [[Anne-Laure Folly]] zinema zuzendaria (Togo, 1954) # [[Annie Fratellini]] aktorea, pailazoa (Frantzia, 1932-1997) # [[Ánxela Loureiro]] poeta, idazlea eta abeslaria (Ferrol, 1956) # [[Barbara May Cameron]] argazkilaria, poeta, idazlea eta giza eskubideen aldeko ekintzailea (AEB, 1954 - 2002ko) # [[Barbara Sepúlveda|Barbara Sepulveda]] feminista abokatua (Santiago, 1985) # [[Beatriz Bernal]] Espainiako 1. emakume idazlea (Valladolid 1501/1504- 1562/1586) # [[Beatriz Domínguez-Gil]] medikua, nefrologoa (Coruña 1971) # [[Beatriz Sarlo]] idazlea (Argentina, 1942) # [[Begoña Etayo Ereña]] Euskal Herriko feminista (Bilbo, 1958) # [[Betty Molesworth]] botanikaria (Zeelanda Berria, 1913-2002) # [[Bolette Berg]] argazkilaria (Norvegia, 1872-1944) # [[Brook Lee]] modeloa, Miss Unibertso 1997 (AEB 1971) # [[Camila Kater]] film zuzendaria (Brasil 1990) # [[Carla Nieto]] aktorea (Girona 1983) # [[Carmen Díez de Rivera]] politikaria (Madril 1942-1999) # [[Carmen Villalobos]] aktorea (Kolonbia 1983) # [[Carolyn Steel]] arkitektoa, idazlea, ikertzailea eta unibertsitateko irakasle ingelesa (Londres ?) # [[Catalina de Mendoza y Sandoval]] noblea (Granada 1916-1686) # [[Catherine Peñán]] patinatzailea (Santiago, 1989) # [[Catriona Gray]] Miss Unibertso 2018 (Australia 1994) # [[Cecil Dorrian]] gerrako korrespontsala (AEB, 1882-1926) # [[Cg'ose Ntcox'o]] artista (Botswana, 1950-2013) # [[Chefa Alonso]] musikagilea (Coruña 1955) # [[Clara Roquet]] zinema zuzendaria eta gidoilaria (1988) # [[Clara Stauffer]] espioia, falangekoa (Madril 1904-984) # [[Concepción Dancausa]] politikaria, funtzionarioa (Burgos 1952) # [[Corina Smith]] abeslaria, aktorea (Venezuela 1991) # [[Cristina Ruiz Ortega]] exekutiboa (Espainia 1970) # [[Cynthia Elbaum]] fotokazetaria (AEB, 1966-1994) # [[Dana Randall]] informatikaria (AEB 1968) # [[Da'Vine Joy Randolph]] aktorea, kantaria (AEB 1986) # [[Demi-Leigh Nel-Peters]] enpresaburua, Miss Unibertso 2017 (Hegoafrika 1995) # [[Denise Ferreira da Silva]] filosofoa eta artista (Brasil, 1963) # [[Denise Quiñones]] aktorea, Mis Unibertso 2001 (Puerto Rico 1977) # [[Dominga Neculmán]] zeramikagilea (Walmapu, 1937-2022) # [[Dorothy Liddell]] arkeologoa (Erresuma Batua, 1890-1938) # [[Eden Golan]] abeslaria (Errusia/Israel 2003) # [[Ekaterina Zelenko]] hegazkinlari militarra (Errusia 1916-1941) # [[Elisa Aguilar]] saskibaloi jokalaria (Madril,1976) # [[Elisabeth Ohlson Wallin]] argazkilaria (Suedia 1961) # [[Eliza Ruhamah Scidmore]] idazlea, argazkilaria (AEB 1856-1928) # [[Elizabeth Gould Bell]] medikua eta sufragista (Erresumna Batua, 1862-1934) # [[Elizabeth McCombs]] 1. emakume parlamentaria (Zeelanda Berria 1873-1935) # [[Elsa Donaire Malagelada]] saskibaloi jokalaria (Girona, 1979) # [[Emily Stowe]] medikua (Kanada, 1831-1903) # [[Encarnación Alzona]] historilaria eta sufragista (Filipinak, 1895-2001) # [[Enriqueta_Sèculi]] pedagoga, kirolaria eta feminista (Bartzelona, 1897-1976) # [[Ericka Ñanco]] ekintzailea eta politikari maputxea nén (Walmapu, 1992) # [[Esther Hill]] arkitektoa (Kanada, 1895-1985) # [[Eugenie Clark]] iktiologoa (AEB, 1922-2015) # [[Evaluna Montaner]] aktorea, kantaria (Venezuela 1997) # [[Felisa Rincón de Gautier]] politikaria (Ameriketako Estatu Batuak, 1897-1994) # [[Fernanda García Lao]] idazlea (Argentin/ Espainia 1966) # [[Francisca Linconao]] lider maputxea (Walmapu, 1958) # [[Fuencisla Clemares]] exekutiboa (Madril 1974) # [[Gabriela Isler]] modeloa, Miss Unibertso 2013 (Venezuela 1988) # [[Gabriela Mandujano]] sufragista, politikaria (Txile 1902-1984) # [[Gidaritza]] neskato-eskaut taldeen mugimendua # [[Gloria Diaz]] modeloa, Miss Unibertso 1969 (Filipinak 1951) # [[Grettell Valdez]] aktorea (Mexiko 1976) # [[Gwendolyn Lizarraga]] ekintzailea, politikaria eta enpresa burua (Belize, 1901-1975) # [[Hanna Sheehy-Skeffington]] sufragista eta nazionalista (Irlanda, 1877-1946) # [[Harnaaz Sandhu]] Miss Unibertso 2021 (India 2000) # [[Harriet Chalmers Adams]] esploratzailea, argazkilaria (AEB 1875-Frantzia 1937) # [[He Zehui]] fisikari nuklearra (Txina, 1914-2011) # [[Herminia Aburto Colihueque|Herminia Aburto]] lider maputxea # [[Huda Akil]] neurozientzialaria (Siria-AEB, 1945) # [[Inma Rubiales]] idazlea (Badajoz 2002) # [[Inmaculada Rodríguez-Piñero]] politikaria (Madril 1958) # [[Iris Mittenaere]] modeloa, Miss Unibertso 2016 (Frantzia 1993) # [[Iris van Herpen]] moda diseinatzailea (Herbehereak 1984) # [[Isabel de Liaño]] idazlea (Valladolid XVI. Mendea-XVII. mendea) # [[Isabel dos Santos]] ekonomialaria, aberatsa (Errusia/Angola 1973) # [[Isabel Millé Giménez]] ikertzailea, liburuzaina, poeta (Almeria 1894- 1990) # [[Isabel Ov%C3%ADn Camps]] kimikaria, irakaslea (Sevilla, 1887-1972) # [[Ivette María Tato]] igerilaria (Bartzelona 1975) # [[Janet Rowley]] genetikaria (AEB, 1925-2013) # [[Jayne Atkinson]] aktorea (EB/AEB 1959) # [[Jennifer Hawkins]] modeloa, Miss Unibertso 2004 (Australia 1983) # [[Joanna Haigh]] fisikaria (Erresuma Batua, 1954) # [[Josefa Tito Recalde]] enpresaburua (Donostia, 1802-1858) # [[Josephine Cecilia Diebitsch Peary]] esploratzaile aitzindaria (AEB 1863-1955) # [[Júlia Bacardit]] idazlea (Bartzelona 1991) # [[Juliane Koepcke]] zoologoa (Peru-Alemania, 1954) # [[Juliette Gordon Low]] Espainian eta Kuban neska eskaut taldeen sortzailea (AEB 1860-1927) # [[Justine Pasek]] artista, 2. Miss Unibertso 2002 (SESB/Panama 1979) # [[Karina Riquelme Viveros]] abokatu maputxea (Walmapu, 1981) # [[Kate Sessions]] botanikaria (AEB, 1857-1940) # [[Kate Swift]] idazlea, editorea (AEB 1923-2011) # [[Katharine Blunt]] kimikaria, nutrizionista (AEB, 1876-1954) # [[Kathleen Cruise O'Brien]] sufragista eta irakaslea (Irlanda, 1886-1938) # [[Kimberley Tell]] aktorea, abeslaria (Lanzarote 1989) # [[Kimberly Dozier]] kazetaria, gerrako korrespontsala (AEB,1966) # [[Kimera (abeslaria)]] (Hego Korea 1954) # [[Kirsten Vangsness]] aktorea, gidoilaria (AEB 1971) # [[Laia Palau]] saskibaloi jokalaria (Bartzelona 1979) # [[Laura Aguilar]] argazkilaria (AEB, 1958-2018) # [[Laura Gil]] saskibaloi jokalaria (Murtzia 1992) # [[Lauren Groff]] idazlea (AEB 1962) # [[Lea Gabrielle]] kazetaria, diplomatiko ohia, hegazkinlaria (AEB,1975) # [[Lidia Lopujova]] dantzaria (Errusia, 1892-1981) # [[Liliana Ancalao]] poeta, irakasle maputxea (Walmapu, 1961) # [[Lisa Randall]] fisikaria (AEB 1962) # [[Liubov Sóbol]] apolitikaria, ekintzailea (Errusia 1987) # [[Lola Glaudini ]] aktorea (AEB 1971) # [[Louise Gavan Duffy]] sufragista eta nazionalista (Niza, 1884 - Dublin, 1969) # [[Luisa Mendoza y Mendoza]] noblea (1582-Nadril 1619) # [[Luna Pamies]] aktorea (Alacant, 2003) # [[Lydia Davis]] idazlea (AEB, 1947) # [[Małgorzata Szumowska]] film zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Polonia 1973) # [[María Abrisqueta de Zulueta]] Espainian eta Kuban neska-eskaut taldeen sortzailea (Donostia 1911-1992) # [[Maria Bellido]] heroia (Jaen 1755-1809) # [[María Catrileo|Maria Catrileo]] hizkuntzalari maputxea (Walmapu, 1944) # [[María de Mendoza y Fonseca]] noblea, arte-bildumagilea (Espainia 1516-1580) # [[María Dolores Dancausa]] bankaria, exekutiboa (Burgos 1959) # [[María Gómez de Sandoval y Torres de Navarra]] noblea (?- 19) # [[María José García Beato]] legelaria, bankaria, exekutiboa (Kordoba 1965) # [[Maria Koepcke]] ornitologoa (Alemania-Peru, 1924- 1971) # [[María La Ribot]] koreografoa (Madril 1962) # [[María Martinón Torres]] Medikua, antropologoa (Orense, 1974) # [[Maria Rúbies]] maistra eta politikaria (Leida, 1932-1983) # [[Maria Tereza Jorge P%C3%A1dua]] ekologoa (Brasil, 1943) # [[Marie Høeg]] sufragista eta argazkilaria (1866-1949) # [[Marie Pape-Carpantier]] pedagoga eta feminista frantziarra (Frantzia 1815 - 1878) # [[Marina Geli]] medikua, politikaria (Girona 1958) # [[Marta Alonso]] onkologo ikertzailea (Lodosa 1974) # [[Marta Fernández (saskibaloi-jokalaria)]] (Bartzelona,1981 19) # [[Marta Vergara]] sufragista, idazlea (Txile 1898- 1995) # [[Marta Xargay]] saskibaloi jokalaria (Girona 1990) # [[Martha Vasconcellos]] modeloa, Miss Unibertso 1968 (Brasil 1948) # [[Mary Lowndes]] artista eta sufragista (Dorset, 1856 - Londres, 1929) # [[Maud Bonneaud]] margolaria (Limoges, 1921-Madril, 1991) # [[Maya Moore]] saskibaloi jokalaria (AEB 1989) # [[Melba Roy Mouton]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1929-1990) # [[Mélodie Nakachian]] ume bahitua, psikologoa (AEB 1982) # [[Mencía de Mendoza]] noblea, arte-bildumagilea (Guadalajara 1508-Valentzia 1554) # [[Mercè Arànega]] aktorea (Agentina/Katalunia 1957) # [[Meri Te Tai Mangakāhia]] sufragista (Zeelanda Berria, 1868-1920) # [[Mónica López (aktorea)]] (Kanariak 1969) # [[Mpule Kwelagobe]] aktibista, Miss Unibertso 1999 (Bostwana 1979) # [[Nabila Espanioly]] aktibista, pedagogoa, feminista (Israel 1955) # [[Nandipha Mntambo]] eskultorea eta artista (Hegoafrika, 1982) # [[Nanna Aakjær|Nanna Aakjaer]] eskultorea eta sufragista (Danimarka, 1874-1962) # [[Natalia Torrente]] kirol kazetaria (Madril 1984) # [[Natividad Almeda-López|Natividad Almeda Lopez]] legelaria (Filipinak, 1892-1977) # [[Natividad Llanquileo]] Abokatua eta politikari maputxea (Walmapu, 1984) # [[Neri Oxman]] arkitektoa, diseinatzailea, irakaslea (Israel/AEB 1976) # [[Nettie Honeyball]] futbolaria (Londres 1871- Argentina XX. mendea)) # [[Oksana Fiodorova]] abeslaria, polizia, Miss Unibertso 2002 (Errusia 1977) # [[Olga Poblete]] irakaslea, gizarte buruzagia (Txile 1908-1999) # [[Olha Kobylianska]] idazlea (Ukraina 1863-Errumania 1942) # [[Olivia Culpo]] influencerra, Miss Unibertso 2012 (AEB 1992) # [[Oracene Price]] tenis entrenatzailea (AEB 1952) # [[Orna Grumberg]] informatikaria (Israel 1952) # [[Paget Brewster]] aktorea (AEB 1969) # [[Patricia Dauder]] artista (Bartzelona, 1973) # [[Patricia Goldman-Rakic]] neurologoa (AEB, 1937-2003) # [[Patricia Manterola]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1972) # [[Patsy Adam-Smith]] idazlea, historialaria (Australia 1924-2001) # [[Paula Painén Calfumán|Paula Paiñén Calfuman]] Kultura maputxearen ordezkaria (Walmapu, 1931) # [[Paulina Vega]] enpresaburua, Miss Unibertso 2014 (Kolonbia 1993) # [[Pia Wurtzbach]] enpresaburua, Miss Unibertso 2015 (Alemania/Filipinak 1989) # [[Pilar Belzunce de Carlos]] mezenasa (Filipinak, 1925-Donostia, 2015) # [[Pilar Martín Gila]] idazlea (Segovia 1962) # [[Queralt Casas]] sakibaloi jokalaria (Girona 1992) # [[Ramona Reyes]] emagin eta politikari maputxea (Txile, 1967) # [[R'Bonney Gabriel]] Miss Unibertso 2022 (AEB 1994) # [[Rebeca Jiménez]] abeslaria (Segovia 1975) # [[Rivka Oxman]] arkitekto, ikertzailea, irakaslea (Israel 1950) # [[Robyn Davidson]] idazlea (Australia 1950) # [[Rochelle Aytes]] aktorea, modeloa (AEB 1976) # [[Rosa Serra]] eskultorea (Vic, 1944) # [[Rosa Smith Eigenmann]] iktiologoa (AEB, 1858-1947) # [[Rose Kennedy|Rose Kenedy]] filantropoa (AEB, 1890-1995) # [[Rosita Ferrer]] Kopla kantaria eta egilea (Bartzelona,1935) # [[Safi Faye]] zinema zuzendaria (Senegal, 1934-2023) # [[Samara de Córdova]] aktore eta idazlea (Guatemala, 1923-2015) # [[Sasha Waltz ]] dantzaria, koreografoa (Alemania 1963) # [[Semiha Berksoy]] opera abeslaria (Turkia, 1910-2004) # [[Séverine Vidal]] idazlea (Frantzia, 1969) # [[Sheynnis Palacios]] kazetaria, Miss Unibertso 2023 (Nikaragua 2000) # [[Silvia Palumbo]] kantautorea (Argentina 1961) # [[Soledad Bacarreza]] psikologo eta kirol kazetaria (Santiago, 1969) # [[Sonsoles de Icaza]] aristokrata, Balentziagaren musa (Avila 1914- Madril 1996) # [[Valentina Pinelo]] moja idazlea (Sevilla XVI. Mendea-XVII. mendea) # [[Vanisha Mittal]] aberatsa, enpresaburua (India 1980) # [[Verónica Figueroa Huencho|Veronica Figueroa Huencho]] irakasle eta politikari maputxea (Santiago, 1974) # [[Virginia Cowles]] gerrako idazlea eta kazetaria (1910-1983) # [[Yehni Djidji|Yenni Djidji]] idazlea eta blogaria (Boli Kosta, 1988) # [[Yuri Kochiyama]] ekintzailea (AEB 1921-2014) # [[Zofia Stryjeńska]] margolaria (Krakovia 1891-Geneva 1976) # [[Zozibini Tunzi]] Miss Unibertso 2019 (Hegoafrika 1993) }} ==='''Berriak 2024''' ('''Apirila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Irati Cuadrado Noain]] ef--'''SORTUA''' iraupen eskalatzailea (Burlata, 2001) # [[Juana Cortés Amunarriz]] ----'''SORTUA''' idazlea (Hondarribia, 1966) # [[Nerea Intxausti Castiñeira]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Pasai Donibane, 2000) # [[Abigail eta Brittany Hensel]] maistrak, biki siamdar bizefalikoak (AEB 1990) # [[Adelaida Avagyan]] medikua, ikertzailea (Armenia-AEB, 1924-2000) # [[Adelina Jiménez Jiménez]] maistra ijitoa (1945) # [[Adriana Hoffmann]] biologoa (Txile 1940) # [[Agnès McLaren]] medikua, sufragista (EB 1837-Frantzia 1913) # [[Aida Fern%C3%A1ndez R%C3%ADos]] biologoa, ozeanografoa (Galizia, 1947-2015) # [[Akiko Kojima]] modeloa, Miss Unibertso 1959 (Japonia 1936) # [[Amelia Cuñat Monleon]] marrazkilaria, zeramikaria (Valentzia 1878-1946) # [[Amparo Muñoz]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso (Malaga 1954-2011) # [[Amparo Navarro Giner]] maistra (Valentzia, 1900-1986) # [[Ana Jaren]] ilustratzailea (Sevilla 1985) # [[Ane Campos]] futbolaria (Getaria, 1999) # [[Angela Marinescu]] poeta (Errumania 1941-2023) # [[Anna Callender Brackett]] filosofa eta feminista estatubatuarra (EEUUko Bostonen, 1836-1911) # [[Anna Güell Torne]] aktorea (Katalunia 1961) # [[Anna Kolbrún Árnadóttir|Anna Kolbrún]] maistra eta politikaria (1970-2023) # [[Anna Munro]] sufragista (EB 1881-1962) # [[Anna Turbau]] argazkilaria (Bartzelona 1949) # [[Anne Knight]] sufragista (BH 1786-1862) # [[Anne Marie Pohtamo]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso (Finlandia 1955) # [[Apasra Hongsakula]] modeloa, Miss Unibertso 1965 (Thailandia 1947) # [[Armi Kuusela]] filantropoa, 1. Miss Unibertso (Finlandia 1934) # [[Axelle Kabou]] idazlea (Kamerun, 1955) # [[Aya Nakamura]] abeslaria (Frantzia, 1995) # [[Barbara Blomberg]] dama, Karlos I.aren maitalea, Joan Austriakoaren ama (Alemania 1527-Kantabria 1597) # [[Barbara Canepa]] Italiako komikigilea (Genoa, 1969) # [[Barbara Foxley]] pedagogoa, sufragista (EB 1860-1958) # [[Bárbara Palacios]] idazlea, Miss Unibertso 1986 (Madril/Venezuela 1963) # [[Beatriz Iribarne Sánchez]] maistra eta ekintzailea (Almeria, 1942) # [[Begoña Muruaga Laca]] filologoa, euskara teknikaria (Bermeo 1953) # [[Bernadette Sanou Dao]] idazlea (Burkina Faso) # [[Berry Berenson]] argazkilaria, aktorea (AEB 19) # [[Bertha Gxowa]] politikaria eta ekintzailea (Hegoafrika, 1934-2010) # [[Betty Lou Raskin]] kimikaria (AEB, 1924-2010) # [[Bienvenida Sarmiento]] maistra (Argentina, 1804-1900) # [[Camille Paglia]] kritikari soziala, idazlea (AEB 1947) # [[Cándida Antonia Bueno Iso|Cándida Antonia Bueno]] maistra fusilatua (Zaragoza, 1912-1936) # [[Carme Giralt Roses]] hezitzailea (Bartzelona 1940-2022) # [[Carmen Delgado Vicente|Carmen Delgado]] Maistra eraila (Salamanca, 1899-1936) # [[Carmen Guillén Lorente]] historialaria, ikertzailea, irakaslea (Murtzia 1988) # [[Carmen Mola]] idazle taldea (Espainia, 2018) # [[Carol Morris]] modeloa, Miss Unibertso 1956 (AEB 1936) # [[Carroll Baker]] aktorea (AEB 1931) # [[Cecilia Bolocco]] aurkezlea, Miss Unibertso 1987 (Txile 1965) # [[Chantal van den Heuvel]] Belgikako idazlea # [[Christiane Martel]] aktorea, Miss Unibertso 1953 (Frantzia 1935) # [[Cirila Ubaldina García Díaz]] maistra eraila (Salamanca, 1893-1936) # [[Clara Ragaz]] maistra, feminista (Suitza, 1894-1957) # [[Clementia Taylor]] sufragista (EB 1810-1908) # [[Corinna Tsopei]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1964 (Grezia 1944) # [[Dayanara Torres]] idazle, abeslari, modeloa, Miss Unibertso 1993 (Puerto Rico 1974) # [[Deborah Carthy-Deu]] modeloa, enpresaburua, Miss 1985 (Puerto Rico 1966) # [[Debra Lafave]] maistra, estuproz kondenatua (AEB 1980) # [[Delia Zapata Olivella]] dantzaria, irakaslea (Kolonbia 1926-2001) # [[Denise Affonço]] idazlea (Kanbodia, 1944) # [[Dia Mirza]] modeloa, aktorea, ekoizlea (India 1981) # [[‎Djaili Amadou Amal]] idazlea (Kamerun, 1975) # [[Dorothea Pertz]] botanikaria (EB 1859-1939) # [[Duygu Asena]] idazlea (Turkia 1946-2006) # [[Edith Ayrton]] idazlea, sufragista (EB 1879-1945) # [[Edith Picton-Turbervill]] sufragista (EB 1872-1960) # [[Edith Rebecca Saunders]] genetista (EB 1865-1945) # [[Ela Gandhi]] politikaria (Hegoafrika, 1940) # [[Eleanor Coppola]] dokumentalgilea, idazlea (AEB, 1936-2024) # [[Elena Mendoza]] musikagilea (Sevilla 1973) # [[Elisabetta Gnone]] idazle eta kazetari italiarra (Genova, 1965) # [[Elizabeth Pease Nichol]] sufragista (EB 1807-1897) # [[Emmeline Pethick-Lawrence]] sufragista (EB 1867- 1954) # [[Estée Lauder]] kosmetika-enpresaburua (AEB 1906-2004) # [[Esther Afua Ocloo]] ekintzailea (Ghana 1919-2002) # [[Esther Pineda G]] idazlea, ikertzailea (Venezuela 1985) # [[Ethel Ayres Purdie]] sufragista (EB 1874-1923) # [[Ethel Lilian Voynich]] idazlea eta musikaria (Ballintemple, 1864 - New York, 1960) # [[Eulalia Guzmán Barrón|Eulalia Guzmán Barrón]] maistra eta arkeologa mexikarra (Mexiko, 1890 - 1985) # [[Eva Guillamon]] artista, dramagilea (Albacete 1978) # [[Fannie Flagg]] aktorea, idazlea (AEB 1944) # [[Fatou Keïta]] idazle (Boli Kosta, 1965) # [[Frances Ames]] neurologo, aktibista (Hegoafrika, 1920-2002) # [[Frances Power Cobbe]] sufragista, idazlea ekintzailea (BH 1822-1904) # [[Francisca de Asís Sanchis Ferrer]] 2.Errepublikako maistra (1896-1982) # [[Françoise Bettencourt Meyers]] munduko emakume aberatsena (Frantzia 1953) # [[Georgina Rizk]] modeloa, Miss Unibertso 1971 (Libano 1953 # [[Gladys Zender]] modeloa, Miss Unibertso 1957 (Peru 1939) # [[Guillenako 17 arrosak]] emakume fusilatuak (Sevilla, 1937) # [[Hannah Glasse]] idazlea (BH 1708-1770) # [[Hanni Wenzel]] eskiatzailea (Liechtenstein 1956) # [[Hema Malini]] aktorea, dantzaria (India 1948) # [[Hemley Boum ‎]] idazlea (Kamerun, 1973) # [[Herminia Gomez Serra]] sopranoa (Castelló 1891-Italia 1977) # [[Hillevi Rombin]] modeloa, Miss Unibertso 1955 (Suedia 1933- AEB 1996) # [[Holloway papar-orratza]] kartzelaratutako sufragisten saria # [[Ieda Maria Vargas]] modeloa, Miss Unibertso 1963 (Brasil 1944) # [[Irene Sáez]] politikaria, Miss Unibertso 1981 (Venezuela 1961) # [[Irina Belova]] atleta, heptatloilaria (Errusia 1968) # [[Iris Chang]] idazlea (AEB 1968-2004) # [[Itxaso Mardones]] kazetaria (Gasteiz 1979-2024) # [[Itzel Arcos]] komediantea (Mexiko, 1988) # [[Janelle Commissiong]] enpresaburua, politikaria, Miss Unibertso 1977 (Trinidad eta Tobago 1953) # [[Jeanneth Beltran]] etxeko langileen eskubideen sinboloa (Nikaragua 1984- Toledo 2014) # [[Jerrie Mock]] airez mundu-bira egindako 1. emakumea (AEB 1925-2014) # [[Joanne Harris]] idazlea (EB 1964) # [[Joênia Wapichana]] abokatu indigena (Brasil 1974) # [[Josette Abondio]] irakaslea eta idazlea (Boli Kosta, 1932) # [[Karen Dianne Baldwin]] gidoilaria, Miss Unibertso 1982 (Kanada 1963) # [[Kartini]] heroia (Ekialdeko Herbeherear Indiak 1879-1904) # [[Kate Campbell Hurd-Mead]] feminista, ginekologoa (Kanada-AEB, 1867-1941) # [[Katharine Murray Lyell]] botanikaria (EB 1817-1915) # [[Kay Beauchamp]] sufragista (EB 1899-1992) # [[Kerry Anne Wells]] tb aurkezlea, Miss Unibertso (Australia 1951) # [[Laia Abril]] artista, argazkilaria (Bartzelona 1986) # [[Laura Geraldine Lennox]] sufragista (Irlanda, 1883-1958) # [[Lee Israel]] idazlea, faltsifikatzailea (AEB 1939-2014) # [[Lettice Fisher]] sufragista (EB 1875-1956) # [[Liliana Năstase]] atleta, heptatloilaria (Errumania 1962) # [[Lina Cavalieri]] sopranoa (Italia, 1874-1944) # [[Linda Bement]] modeloa, Miss Unibertso 1960 (AEB 1941-2018) # [[Lis Vega]] abeslaria (Kuba 1977) # [[Livia Veloz]] maistra eta poeta (Santo Domingo, 1889-1980) # [[Lorraine Downes]] modelo dantzaria, Miss Unibertso 1983 (Zeelanda Berria 1964) # [[Louie Bennett]] sufragista (Irlanda 1870-1956) # [[Louise Aitken-Walker]] rally pilotua (Eskozia 1960) # [[Lucia Perotti]] maistra (Italia, 1586-1641) # [[Luigia Mandolini]] maistra eta sufragista (1866-1939) # [[Lupita Jones]] enpresaburu, Miss Unibertso 1991 (Mexiko 1967) # [[Luz Marina Zuluaga]] modeloa, Miss Unibertso 1958 (Kolonbia 1938-2015) # [[Luzdivina Megido]] 2. errepublikako maistra erbesteratua (Asturias, 1916-1984) # [[Mª Luz Montesinos Gutiérrez]] neurozientzialaria, ikertzailea (Sevilla 1969) # [[Madison Chock]] patinatzaile artistikoa (AEB 1992) # [[Magdalena de Ulloa]] noblea (Zamora 1525-Valladolid 1598) # [[Manola Brunet]] klimatologoa (Cariñena, 1955) # [[Mar Galceran]] Down sindromedun 1.diputatua Espainian (Valentzia 1977) # [[Mar Regueras]] aktorea, gimnasia erritmoko entrenatzailea (Bartzelona 1970) # [[Margaret Cousins]] sufragista (Irlanda 1878 -India 1954) # [[Margaret Gardiner]] kazetaria, modeloa, Miss Unibertso 1978 (Hegoafrika 1959) # [[Margareta Arvidsson]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1966 (Suedia 1947) # [[Margie Moran]] modeloa, Miss Unibertso (Filipinak 1973) # [[Margot Moles]] kirolaria (Bartzelona, 1910-Madril, 1987) # [[Mari Carmen Díez Navarro]] maistra (Alicante, 1949) # [[Maria Alharilla]] futbolaria, 1. amatasun baja (Jaen 1990) # [[María Arias Bernal]] maistra eta iraultzailea (Mexiko, 1884-1923) # [[Maria de la Encarnacion Rigada Ramon]] matematikaria (Cadiz 1863- Madril? 1930) # [[Maria Dolores Ocaña Madrid]] abokatua, 1. emakumea Letizia erreginaren idazkaritza pribatua zuzentzen (Madril 1973) # [[María Luisa Navarro Margati]] maistra, pedagogo eta psikologo errepublikar erbesteratua (Fantzia, 1890-Argentina, 1947) # [[María Xesús Lama]] filologoa, idazlea, saiakeragilea (Lugo 1964) # [[Marifé Arroyo]] maistra (Valentzia, 1946) # [[Marion Ross]] aktorea (AEB 1928) # [[Marisa Belaustegigoitia]] idazlea, ikertzailea eta feminista (Mexiko, 1969) # [[Marisa Berenson]] modeloa, aktorea (AEB 1947) # [[Marisol Malaret]] modeloa, Miss Unibertso 1970 (Puerto Rico 1949-2023) # [[Maritza Sayalero]] modeloa, Miss Unibertso 1979 (Venezuela 1961) # [[Marlene Schmidt]] aktore, ekoizle, modelo, Miss Unibertso 1961 (Alemania 1937) # [[Marta Segarra]] filologoa, ikertzailea (Bartzelona 1963) # [[Marthe Ekemeyong Moumié]] idazle eraila (Kamerun, 1931-2009) # [[Mary Anne Rawson]] abolizionista (BH 1801-1887) # [[Mary Bennett (pedagogoa)]] (EB 1913-2005) # [[Mary Corinna Putnam Jacobi]] mediku, idazle, sufragista (AEB, 1842-1906) # [[Mary Emilie Holmes]] geologoa, irakaslea (AEB, 1850-1906) # [[Mary Estlin]] aktibista (EB1820-1902) # [[Mary Horner Lyell]] geologoa (EB 1808-1873) # [[Mary Kay Letourneau]] maistra, estuproz kondenatua (AEB 1962-2020) # [[Mary MacSwiney]] ekintzaile independentista, emakume politikari errepublikar irlandarra eta feminista. (Londres, 1872 - Cork, 1942) # [[Matilde Escuder Vicente]]2. errepublikako maistra (Valentzia, 1913-Frantzia, 2006) # [[Mercedes Tella]] pedagogoa, idazlea (Coruña 1868-Leon 1934) # [[Michelle McLean]] modeloa, idazlea, Miss Unibertso 1992 (Namibia 1972) # [[Millicent Mackenzie]] sufragista (EB 1863-1942) # [[Miriam Stevenson]] modeloa, Miss Unibertso 1954 (AEB 1933) # [[Mona Grudt]] kazetaria, Miss Unibertso 1990 (Norvegia 1971) # [[Monique Ilboudo]] idazlea (Burkina Faso, 1959) # [[Montserrat Señaba]] maistra eta politikaria (Ekuatore Ginea, 1918-1980) # [[Morayma Ofir Carvajal]] maistra (Ekuador, 1915-1951) # [[Naomi Wolf]] idazlea, aktibista (AEB 1962) # [[Natalie Glebova]] idazlea, modeloa, Miss Unibertso 2005 (Errusia/Kanada 1981) # [[Nina Jacqmin]] Belgikako komikigilea (Brusela, 1989) # [[Noralma Vera]] ballet dantzaria eta maistra (Ekuador, 1936) # [[Norma Nolan]] modeloa, Miss Unibertso 1962 (Argentina 1938) # [[Novera Ahmed]] artista (Bangladesh, 1939) # [[Nuria Hosta Pascual]] aktorea (Katalunia, XX. mendea) # [[Nuria Nuñez Hierro]] musikagilea (Cádiz 1980) # [[Pascuala Campos de Michelena]] arkitektoa (Jaen/Galizia 1938) # [[Pauline Dy Phon]] idazlea eta botanikaria (Kanbodia, 1933) # [[Pauline Peyraud-Magnin]] futbolaria (Frantzia, 1992) # [[Paz Moreno Feliu]] antropologoa, ikertzailea (Coruña 1956) # [[Pilar Aymerich Puig]] argazkilaria (Bartzelona 1943) # [[Pilar Cuartero]] maistra (Zaragoza, 1906-1995) # [[Pilar Parcerisas]] arte-kritikaria, -historialaria (Bartzelona 1957) # [[Porntip Nakhirunkanok]] filantropoa, modeloa, Miss 1988 (Thailandia 1969) # [[Priscilla Bright McLaren]] sufragista (EB 1815-1906) # [[Purdah]] ohitura # [[Rafaela Rimbau]] aktorea (Espainia 1819-Valentzia 1896) # [[Rahel Varnhagen von Ense]] idazlea (Berlin, 1771-1832) # [[Rebeca Atencia]] primatologoa (Coruña 1977) # [[Rebecca Saunders]] musikagilea (EB 1967) # [[Regina Blandón|Regina Blandon]] aktorea (Mexiko, 1990) # [[Remei Sipi]] hezitzailea, idazlea eta editorea (Rebola - Ginea 1952) # [[Remigia Nazaroviene]] atleta (Turkmekistan/Lituania 1967) # [[Renate Mayntz]] soziologoa (Berlin 1929) # [[Rina Mor]] abokatua, Miss Unibertso 1976 (Israel 1956) # [[Rita Mae Brown]] idazlea, aktibista (AEB 1944) # [[Riyo Mori]] Miss Unibertso 2007 (Japonia 1986) # [[Rosa Garcia Alcon]] ekintzaile antifrankista (Madril 1957) # [[Rosa May Billinghurst]] sufragista (BH 1875-1953) # [[Rosalind Pitt-Rivers]] biokimikaria (Erresuma Batua, 1907-1990) # [[Rosana Alonso]] maistra eta politikaria (Santander, 1970) # [[Ruth Hubbard]] biokimikaria (Austria-AEB, 1924-2016) # [[Sabrina Calvo]] Frantziako idazlea (Marseilla, 1974) # [[Samanta Schweblin]] idazlea (Argentina 1978) # [[Sandra Pierrette Kanzie|Sandra Pierrete Kanzie]] idazlea (Burkina Faso) # [[Sarah Bouyain]] idazle eta zinema-zuzendaria (Reims, 1968) # [[Sarah Jane Baines]] sufragista (EB 1866-1951) # [[Sarah Winstedt]] medikua, zirujaua eta sufragista irlandarra (Sixmilebridge, 1886- Havant, 1972) # [[Shawn Weatherly]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso 1980 (AEB 1961) # [[Shazia Ilmi]] kazetaria, aktibista (India 1970) # [[Shirley Jackson]] idazlea (AEB 1916-1965) # [[Silvia Caballol]] psikologoa, idazlea (Bartzelona 1983) # [[Sofia Alaoui]] film zuzendaria (Maroko 1990) # [[Sonia Megias]] musikagilea, artista (Albacete 1982) # [[Sonja Sekula]] artista (Suitza 1918-1963) # [[Sophie Alour]] saxofoi-jotzailea (Bretainia, 1974) # [[Sunita Narain]] ekologista (India 1961) # [[Svetlana Buraga]] atleta (Bielorrusia 1965) # [[Sylvia Hitchcock]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1967 (AEB 1946-2015) # [[Tanella Boni]] idazlea (Boli Kosta, 1954) # [[Teresa Billington-Greig]] sufragista (BH 1877-1964) # [[Teté Caturla]] abeslari eta maestra (Kuba, 1937-2023) # [[Tina Thörner]] rally ingeniaria, kopilotoa (Suedia 1966) # [[Tina Weirather]] eskiatzailea (Liechtenstein 1989) # [[Touza ahizpak]] giza eskubideen aldeko aktibistak (Ourense, XX. mendea-XX. mendea) # [[Uemura Shōen]] margolaria (Japonia 1875-1949) ISA # [[Vennira Aadai Nirmala]] aktore, dantzaria (India 1948) # [[Vera Danchakoff]] anatomista, enbriologoa (Errusia, 1879-1950) # [[Victoria Lidiard]] sufragista (BH 1889-1992) # [[Violeta Denou]] ilustratzailea taldea (Katalunia 1977) # [[Wendy Fitzwilliam]] abokatua, Miss Unibertso 1998 ( Trinidad eta Tobago 1972) # [[Werewere Liking]] idazlea eta dantzaria (Kamarun, 1950) # [[Winifred Coombe Tennant]] sufragista, politikaria (EB 1874-1956) # [[Xaro Nomdedeu Moreno]] matematikaria (Castelló de la Plana, 1948) # [[Yvonne Ryding]] modeloa, Miss Unibertso 1984 (Suedia 1962) }} ==='''Berriak 2024''' ('''martxoa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainara Agerre Lako]] ---- '''SORTUA''' maskaradako kabana (Jutsi, 2001) # [[Ainhoa Azurmendi Etxegaray|Ainhoa Azumendi Etxegaray]] ---- '''SORTUA''' Kirolari ohia, unibertsitateko irakasle eta ikertzailea (Hernani, 1978) # [[Alba Matilla]] ---- '''SORTUA''' artista (Avilés, 1998) # [[Amany Al-Ali]] ---- '''SORTUA''' karikaturagilea (Siria, 1984) # [[Arrate Gisasola]] ef-- '''SORTUA''' kirolaria, bertsolaria (Soraluze, 1979) # [[Catalina Bustamante]] ---- '''SORTUA''' konkistatzailea (Espainia, XV. mendea, Espainia Berria, XVI. mendea) # [[Esther Galarza]] ef-- '''SORTUA''' margoalaria (Eibar, 1956) # [[Felisa Basauri Larrañaga]] -- ef '''SORTUA''' baserritarra, esne-saltzailea (Elgeta, 1928-2018) # [[Josefa Cruz de Gassier]] efef '''SORTUA''' sopranoa (Bilbo, 1821 + Madril, 1870) # [[Josefina Guerendiain Caro|Josefina Guerendain]] efef '''SORTUA''' frankismoaren biktima(Iruñea, 1918-2011) # [[Julia Bea Soto]] efef '''SORTUA''' ekintzaile komunista frankismoaren biktima(Sesma, 1912-Iruñea, 1989) # [[Kontxi Barturen Uriarte]] ---- '''SORTUA''' nekazaria (Bakio 1922) # [[Laida Martinez Navarro]] ---- '''SORTUA''' idazlea (Bilbo, 1965) # [[Lourdes Fernández Fernández]] ---- '''SORTUA''' arte kudeatzailea (Donostia, 1961) # [[Mª Carmen Húder Carlosena|Maria Carmen Húder Carlosena]] ---- '''SORTUA''' ekintzailea frankismoaren biktima (Iruñea, 1897-1987) # [[Maite Guevara]] ef-- '''SORTUA''' aktorea, klow (Gasteiz, 1981) # [[Margarita Araneta Urrutia]] ---- '''SORTUA''' ekintzailea, komunista (Hondarribia 1909-2001) # [[Maria de las Mercedes Isasi]] efef '''SORTUA''' moja (Iurreta, 1900-Berriz,1973) # [[María Dolores Aldama Alfonso]] efef '''SORTUA''' esklabuen-jabea (Kuba, XIX. mendea) # [[Maritxu Muñoz Ugartemendia]] ----'''SORTUA''' ekintzailea, saltzailea (Hondarribia 1914-1997) # [[Maritxu Roteta]] ef-- '''SORTUA''' sopranoa eta abesbatza zuzendaria (Alkiza, 1948) # [[Matilde Orbegozo]] efef '''SORTUA''' poeta (Bilbo, 1837-1891) # [[Matilde Urdangarin Palacio]] ---- '''SORTUA''' margolaria (Zaragoza, 1939) # [[Milagros Txurruka]] ef-- '''SORTUA''' dantzaria (Mallabia 1927) # [[Nemesia Baztan Turrau]] ---- '''SORTUA''' Ekintzailea, frankismoaren biktima (Nafarroa # [[Rachita Taneja]] ---- '''SORTUA''' karikaturagilea (India, ?) # [[Ramona Zapatero Zapatel]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea frankismoaren biktima(Nafarroa, 1898--? # [[Sonia Rueda]] ---- '''SORTUA''' artista (Bilbo, 1964) # [[Tere Guenetxea]] ef-- '''SORTUA''' artista (Soraluze, 1953) # [[Adriana Amado Suárez]] irakasle, ikertzailea (Buenos Aires, 1966) # [[Alba Lago]] aurkezlea, idazlea (Galizia, 1985) # [[Alicia Gimenez Bartlett]] idazlea ( Albacete 1951) # [[Almudena Carracedo]] dokumentalgilea (Madril 1972) # [[Amaia Peña]] futbolaria (Getxo 1998) # [[Amparo Sard]] artista (Mallorca 1973) # [[Amy Bull]] maistra eta sufragista (Erresuma Batua, 1877-1953) # [[Ana Arzoumanian]] abokatu, idazle eta poeta (Argentina, 1962) # [[Ana Barbara]] abeslaria (Mexiko 1971) # [[Ana Flecha Marco]] itzultzaile, idazlea (Leon, 1986) # [[Ana Romani]] poeta, kazetari kulturala (Coruña 1962) # [[Andrea Dworkin]] idazlea, feminista erradikala (AEB 1946-2005) # [[Angelina Pollak]] antropologoa (Austria/Venezuela 1932-2016) # [[Anna Alma-Tadema]] artista, sufragista (Londres 1867-1943) # [[Anna Fiske|Anna Fisc]] ilustratzailea, idazlea (Norvegia, 1964) # [[Anna Starobinets]] idazlea (Errusia 1978) # [[Anne Isabella Noel Byron]] matematikaria, aktibista (EB 1792-1860) # [[Antonia Jiménez|Antonia Jimenez]] gitarra jolea (Puerto de Santa Maria, 1972) # [[Arancha de Benito]] tb aurkezlea (Madril 1969) # [[Arancha del Sol]] modeloa, aktorea, tb aurkezlea (Asturias 1972) # [[Asja Lācis]] antzerkilaria (Estonia, 1891-179) # [[Assumpcio Estivill]] liburuzaina, irakaslea (Tarragona 1949) # [[Assumpta Montella]] historialaria, idazlea (Bartzelona 1958) # [[Aurélie Neyret]] Frantziako komikigilea (Lyon, 1983) # [[Aurora Alonso de Rocha]] idazlea, irakaslea eta ikertzailea (Buenos Aires, 1937-2021) # [[Barbara Ayrton-Gould]] sufragista (EB 1886-1950) # [[Beatriz Ariño]] kazetaria (Huesca 1963) # [[Begoña Alfaro García]] politikaria (Bartzelona/Nafarroa 1982) # [[Begoña Caamaño]] idazlea (Galizia 1964-2014) # [[Bel%C3%A9n Garijo]] Almansako medikua (Albacete 1960) # [[Belen Feliu]] idazlea (Galizia 1961-1997) # [[Belen Toimil]] atleta (Coruña 1994) # [[Bessie Blount Griffin]] fisioterapeuta, asmatzailea (AEB, 1914-2019) # [[Blanca de la Torre]] arte-komisarioa (Leon 1977) # [[Blanca Manchon]] estropadalaria (Sevilla 1987) # [[Carmen Ramos Vellon]] atleta (Valentzia 1998) # [[Carmen Ruiz]] aktorea (Madril 1974) # [[Carolina de Cepeda]] sopranoa (Coruña 1847-Madril 1910) # [[Carolina Robles]] atleta (Sevilla 1991) # [[Caroline Polachek]] kantaria (AEB 1985) # [[Cassandra Ciangherotti]] aktorea (Mexiko 1987) # [[Catherine Cesarsky]] astronomoa (Frantzia-Venezuela, 1943) # [[Cecile McLorin Salvant]] jazz abeslaria (AEB 1989) # [[Charlotte Marsh]] sufragista (Britainia, # [[Chloé Cruchaudet]] Frantziako komikigilea (Lyon, 1976) # [[Chuny Anzorreguy]] idazlea (Buenos Aires, XX.mendea) # [[Claudia Mori]] aktore, abeslari (Italia 1944) # [[Concepcion Cascajosa]] ikertzailea, irakaslea (Bartzelona 1979) # [[Concepcion Garcia Lorca]] errepublikar erbesteratua (Granada 1903-1962) # [[Concha Hernandez ]] kultur kudeatzailea (Avila 1958) # [[Danna Paola]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1995) # [[Deborah Charlesworth]] biologoa (Erresuma Batua, 1943) # [[Dolores Sanchez Palomino]] filologoa (Kantabria 1961) # [[Doreen Allen]] sufragista (EB 1879-1663) # [[Dorothy Height]] aktibista (AEB 1912-2010) # [[Eagle Woman]] lakota indigena liderra (AEB 1820-1888) # [[Elena Caffarena]] legelaria (Txile 1903-2003) # [[Elena Guerra]] erlijiosoa, beatoa (Italia 1835-1914) # [[Eli Bartra]] filosofia (Mexiko, 1947) # [[Elisabeth Plainacher]] sorgintzat hartua (Austria, 1513-1583) # [[Elizabeth Inglis]] aktorea (BH 1913- AEB 2007) # [[Elizabeth Jagger]] modeloa, aktorea (AEB/EB 1984) # [[Ellen Hutchins]] botanikaria (Irlanda, 1785-1815) # [[Elnako amaetxea]] Elisabeth Eidenbenz erizain suitzarrak Frantzian sortutako erakundea (1939-1944) # [[Emilia Currás]] kimikaria, dokumentalista (Madril 1927-2020) # [[Ende (argitzailea)]] (X.mendea, Leon) # [[Ester Bonet]] hizkuntzalaria (Bartzelona 1950) # [[Esther Acebo]] aktorea (Madril 1983) # [[Esther Corral Diaz]] filologoa (Lugo 1961) # [[Esther Jaen]] kazetaria (Bartzelona 1968) # [[Esther Pak]] medikua (Hego Korea, 1877-1910) # [[Esther Palomera]] kazetaria (Madril 1968) # [[Esther Peña Camarero]] soziologoa, politikaria (Burgos 1980) # [[Esther Vaquero]] kazetaria (Salamanca 1982) # [[Estibaliz Espinosa]] idazlea (Coruña 1974) # [[Estrella Abecassis de Laredo]] fisikaria (Venezuela, 1940) # [[Eugenia Osterberger]] musikagilea, piano-jolea (Coruña 1852-Niza 1932 19) # [[Fabrizia Pons]] auto-pilotua, kopilotua (Italia 1955) # [[Fatima Anllo Vento]] kultura ikertzailea (Madril 1958) # [[Fatima Meer]] idazlea eta apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, 1928-2010) # [[Faye Webster]] abeslaria (AEB 1997) # [[Florence Haig]] sufragista (Erresuma Batua, 1856-1952) # [[Florence Mkhize]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika 1932-1999) # [[Frances Parker]] sufragista (Erresuma Batua, 1875-1924) # [[Francine Galvez]] kazetaria (Kamerun 1966) # [[Frieda Hughes]] poeta eta margolaria (Londres, 1960) # [[Ghislaine Maxwell]] sexu-trafikatzailea (Frantzia 1961) # [[Greta Lee]] aktorea (AEB 1983) # [[Habiba Gribi]] kirolaria (Tunisia, 1984) # [[Hafsa bint al-Hayy al-Rakuniyya]] Al-Andaluseko poeta (Granada 1135-1191) # [[Harmonia Rosales]] artista afrokubarra (Chicago, 1984) # [[Helen Joseph]] aktorea, edertasunaren erregina (Plymouth, 1942) # [[Helen Tolson]] sufragista (Britania, 1888-1955) # [[Helene Legrais]] historialaria, idazlea (Frantzia 1961) # [[Henar Alvarez]] kazetaria, umorista (Madril 1984) # [[Hengameh Ghaziani]] aktorea (Iran, 1970) # [[Hilda Cid]] zientzialaria (Txile, 1933) # [[Imma Prieto]] arte-komisarioa (Bartzelona 1975) # [[Imogen Holst]] konpositorea (EB 1907-1984) # [[Inger Christensen]] poeta (Danimarca 1935-2009) # [[Isabel Mijares]] enologoa (Badajoz 1942-Madril 2024) # [[Isabel Rodríguez (Mexikoko konkista)]] erizain militarra (Espainia, 1480-?) # [[Jaël Bestué]] atleta (Bartzelona 2000) # [[Jagmati Sangwan]] kirolaria, aktibista, politikaria (India 1960) # [[Jane Joseph]] musikagilea (Londres 1894-1929) # [[Jerry Hall]] modeloa, aktorea (AEB 1956) # [[Jessica Cediel]] kazetaria, modeloa (Kolonbia 1982) # [[Josephine St. Pierre Ruffin]] Sufragista (1842-1924) # [[Jul' Maroh]] komikigile frantsesa (Lens, 1985) # [[Julia Navalnaia]] ekonomialaria, politikaria (Errusia 1976) # [[Kathleen Ferrier]] kontraltoa (EB 1912-1953) # [[Kathleen March]] itzultzailea (AEB 1949) # [[Kawtar Boulaid]] atleta (Maroko 1989) # [[Kim Gordon]] rock musikaria, idazlea (AEB 1953) # [[Kitty O'Neil]] zinemako espezialista (AEB 1946-2018) # [[La Tortajada]] dantzari eta abeslaria (Granada, 1877-1957) # [[Lætitia Sadier]] abeslaria (Frantzia, 1968) # [[Laura Ainsworth]] sufragista (EB 1885-1958) # [[Laura Baena]] influencerra, ekintzailea (Malaga 1981) # [[Laura Garcia Lorca]] museo zuzendaria (AEB 1953) # [[Laura Vilagra]] politikaria (Bartzelona 1976) # [[Leelah Alcorn]] gazte trans suizidatua (AEB 1997-2014) # [[Leila Arab]] musikaria (Irain jatorriko britainiarra, 1971) # [[Lillian Ngoyi]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika 1911-1980) # [[Lina Sandell]] poeta, gospel ereserkigilea (Suedia 1832-1903) # [[Lisa Mandel]] komikigile frantsesa (Marseilla, 1977) # [[Loles Vives]] atleta (Bartzelona 1957) # [[Lorena Peña]] politikaria, gerrillari ohia (Salvador 1955) # [[Louisa Atkinson]] botanikari, ilustratzaile, idazle (Australia, 1834-1872) # [[Louise Pearce]] patologoa (AEB, 1885-1959) # [[Lourdes Muñoz]] ingeniaria, politikaria (Bartzelona 1969) # [[Lucia Koch]] argazkilaria, artista garaikidea (Brasil, 1966) # [[Luisa Villalta Gomez]] idazlea (Coruña 1957) # [[Mabel Balfour]] sindikalista eta apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, XX. mendea) # [[Manuela Igartua Olaechea]] farmazian doktorea (Irura, 1970) # [[Mar%C3%ADa Luisa L%C3%B3pez Fern%C3%A1ndez]] botanikaria (Madrid 1940) # [[Marcela Iacub]] abokatua, idazlea eta ikertzaile feminista (Buenos Aires, 1964) # [[Margaret Aldersley]] sufragista, feminista (1851-1940) # [[Margarita Borja]] poeta, dramagilea (Alacant 1942) # [[Margarita Ledo Andion]] idazlea, zinemagilea (Lugo 1951) # [[Mari Pau Dominguez]] kazetaria, idazlea ( Bartzelona 1963) # [[Maria Amelia Braganzakoa]] Brasilgo printzesa (Paris 1831-Madeira 1853) # [[Maria Antonia Massanet Mayol]] poeta (Mallorca 1980) # [[Maria Antonia Sanchez Escalona]] artista (Madril 1941) # [[María Belén Morales]] eskultorea eta margolaria (Tenerife, 1928-2016) # [[Maria Castellano Arroyo]] medikua (Jaen 1948) # [[María de la Candelaria]] Tzeltalko Matxinadaren buruzagia (Mexiko, 1698-1716) # [[Maria de Nati]] aktorea (Madril 1997) # [[Maria Denis]] aktorea (Argentina 1916- Italia 2004) # [[Maria Elvira Pombo Holguin]] diplomazialaria (Kolonbia 1960) # [[Maria Eugenia Rito]] vedettea (Argentina 1975) # [[María Fernanda Campa Uranga]] geologoa, aktibista (Mexiko, 1940-2019) # [[María Gainza]] idazlea (Buenos Aires, 1975) # [[Maria Jose Saez Carrasco]] kazetaria (Madril 1965) # [[Maria Lionza]] jainkosa (Venezuela 1802) # [[Maria Lopez Sandez]] filologoa, idazlea (Lugo 1973) # [[Maria Luisa Prada Sarasua]] idazlea (Asturias XX. mendea) # [[Maria Marchant]] hezitzailea, politikaria (Txile 1904-1990) # [[Maria Nikolaevna O’Rourke]] presoa, hilketa eragilea (Errusia 1877-Argentina 1949) # [[Maria Nikolaievna Romanova (1899-1918)]] Dukesa Handia (Errusiar Inperioa) # [[Maria Rosa Fugazot]] aktorea (Argentina 1942) # [[Maria Rosa Yorio]] rock kantautorea (Argentina 1954) # [[Maria Thereza Alves]] artista (Brasil, 1961) # [[Maria Vicente]] atleta (Bartzelona 2001) # [[Mariam Hernandez]] aktorea (Fuerteventura 1981) # [[Mariam Shahriar]] film zuzendaria (Iran XX. mendea) # [[Marta Aledo]] aktorea (Madril 1978) # [[Marta Galimany]] atleta (Tarragona 1985) # [[Mary Ann Aldham]] sufragista (Erresuma Batua, 1858-1940) # [[Mary Carson Breckinridge]] erizaina, emagina (AEB, 1881-1965) # [[Mary Gawthorpe]] sufragista (Erresuma Batua, 1881-1973) # [[Mary Sophia Allen]] sufragista, policia (Britainia, 1878-1964) # [[Maya Erskine]] aktorea (AEB 1987) # [[Maya Mihindou]] Gabongo ilustratzaile, argazkilari eta kazetaria (Libreville, 1984) # [[Michela Belmonte]] aktorea (Italia 1925- Alacant 1978) # [[Michele Mouton]] rally pilotua (Frantzia 1951) # [[Milena Busquets]] idazlea eta kazetaria (Bartzelona, 1972) # [[Miri Perez-Cabrero]] aktorea, sukaldaria ( Bartzelna 1993) # [[Mischa Bredewold ]] txirrindularia (Herbehereak 2000) # [[Mónica Mayer]] artista eta arte krikikaria (Mexiko, 1954) # [[Montserrat del Amo]] idazlea (Madril 1927-2015) # [[Nancy Astor]] lehen emakumea parlamentu britainiarrean (1879-1964) # [[Natalia Rodriguez (aktorea)]] (Madril 1992) # [[Natascha Kampusch]] ume bahitua (Austria 1998) # [[Nazhūn bint al-Qalā'iyya]] poeta (Al-andalus XII. mendea) # [[Nelly Kaplan]] idazlea (Buenos Aires, 1931-Suitza, 2020) # [[Neus Aguado]] poeta, kazetaria, literatura kritikaria (Argentina, 1955) # [[Nicolasa Montt de Marambio]] poeta (Txile 1857-1924) # [[Nuria Amat]] idazlea ( Bartzelona 1950) # [[Nuria Montserrat Pulido]] bioingeniaria (Bartzelona 1978) # [[Oda Krohg]] margolaria (Norvegia 1860-1935) # [[Paola Cortellesi]] aktorea (Italia 1973) # [[Paola Rojas]] kazetaria (Mexiko 1976) # [[Paz Márquez Benítez]] idazlea (Filipinak, # [[Petra Delicado]] literatura pertsonaia, inspektorea # [[Phyllis Smith]] aktorea (AEB 1952) # [[Pilar Carbonero Zalduegi]] ikertzailea (Marokoko protektoratua, 1942) # [[Pilar de Francisco]] kazetaria, umorista (Madril XX. mendea) # [[Qiu Zhu]] margolaria (Ming dinastiako txinatarra) # [[Rachel Reeves]] politikaria (EB 1979) # [[Rahima Moosa|Rahina Moosa]] apartheidaren aurkako politikaria (Hegoafrika, 1922-1993) # [[Raisa Smetanina]] iraupen-eskiatzailea (Errusia 1952) # [[Rekha]] aktorea (India 1954) # [[Rocio Madrid]] aktore, tb aurkezlea (Malaga 1978) # [[Rocio San Miguel]] abokatua, aktibista desagertua (Venezuela 1966) # [[Rocio Santa Cruz]] kultur kudeatzailea (Coruña 1967) # [[Rocio Vieitez Ferro]] itzultzailea (Pontevedra 1975) # [[Rosalind Eleazar]] aktorea (EB 1982) # [[Rosalind Fox Solomon]] argazkilaria (AEB 1930) # [[Rosalinda Celentano]] aktorea (Italia 1968) # [[Rosario Valcárcel]] poeta, eleberrigilea (Kananaria Handiko las Palmas, 1949) # [[Rose Frisch]] zientzialari aitzindaria ( AEB 1918-201519) # [[Rozenn Milin]] kazetaria (Frantzia, 1960) # [[Sabina Puertolas]] sopranoa (Zaragoza 1973) # [[Sahraa Karimi]] dokumentalgilea (Iran/Afganistan 1983) # [[Sandra Golpe]] kazetaria (Cádiz 1974) # [[Saridjah Niung]] musikaria, artista (Indonesia 1908-1993) # [[Selina Cooper]] sufragista (Britainia # [[Shobhaa De]] idazlea (India 1948) # [[Shygirl]] DJ (EB 1992) # [[Silvia Orriols]] politikaria (Girona 1984) # [[Simona Izzo]] film zuzendaria (Italia 1953) # [[Sira Rego]] politikaria (Vañentzia 1973) # [[Sophia Williams-De Bruyn|Sophia Williams de Bruyn]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, 1938) # [[Susana Gomez Castaño]] musikaria, ekintzailea (Kolonbia 1984) # [[Sushmita Sen]] aktorea, Miss Unibertso (India 1975) # [[Susie Porter]] aktorea (Australia 1971) # [[Suzanne Lacy]] artista (AEB, 1945) # [[Teresa Rivero]] 1. Emakume-presidente futbolean (Cádiz 1935) # [[Teresa Shaw]] Idazle, itzultzaile (Uruguai-Bartzelona, 1951) # [[Theresa Garnett]] ekintzaile sufragista (Erresuna Batua, 1888-1966) # [[Valentine Penrose]] idazle eta margolaria (Frantzia, 1898-1978) # [[Vicenta Fernandez-Montesinos]] idazlea (Granada 1930-Madril 2023) # [[Vicky Luengo]] aktorea (Mallorca 1990) # [[Victoria Lomasko]] marrazkilaria (Errusia, 1978) # [[Vidya Balan]] aktorea, abeslaria (India 1979) # [[Violet Aitken]] sufragista (Erresuma Batua, 1886-1987) # [[Virginia Giuffre]] sexu-biktima (AEB/Australia 1983) # [[Virginie Ancelot]] idazlea eta pintorea (Dijon, 1792-Paris, 1875) # [[Wilma Labate]] film zuzendaria, gidoilaria (Italia 1949) # [[Zheng Qinwen]] tenislaria (Txina 2002) }} ==='''Berriak 2024''' ('''otsaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Casilda Ampuero]] '''SORTUA''' Fronte eta Ospitaleen zuzendaria (San Vicente de la Barquera, 1906-1978) # [[Conchita Bustinduy]] '''SORTUA''' erraketista (Berriatua, 1927) # [[Mercedes Herrán]] '''SORTUA''' haur saltzailea (?-Bilbo, 2002) # [[Aurora Gómez Urrutia]] '''SORTUA''' ekintzaile errepublikarra (Obanos, 1914-Iruñea, 1975) # [[Adela Tarifa Fernández]] historialaria, ikertzailea (Granada 1949) # [[Africa Fanlo]] ilustratzailea (Bartzelona, 1972) # [[Agnes Arber]] botanikaria (Erresuma Batua, 1879-1960) # [[Ai Yazawa]] mangaka japoniarra (Osaka, 1967) # [[Alice Henry]] sufrafista (Australia, 1857-1943) # [[Alicia Dickenstein]] matematikaria (Argentina, 1955) # [[Aliya Moldagulova]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1925-1944) # [[Amanda Marsalis]] argazkilaria, film zuzendaria (AEB, XX. mendea) # [[Ana Bustelo]] editorea eta itzultzailea (Paris, 1964) # [[Ana de la Cueva]] ekonomialaria (Madril 1966) # [[Ana María Bejarano Escanilla]] itzultzailea (Salamanca, 1959) # [[Ana María Campos]] heroia ( Venezuela 1796-1828) # [[Ana Miralles|Ana Mirelles]] komikigilea eta ilustratzailea (Madril, 1959) # [[Ana Requena]] kazetaria, blogaria (Madril 1984) # [[Anabel Flores Salazar]] kazetaria (Mexiko 1984-2016) # [[Andrea Motis]] musikagilea, tronpeta jolea, jazz kantaria (Bartzelona 1995) # [[Angeles Mastretta]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1949) # [[Ann Chapman]] limnologoa (Zeelanda Berria, 1937-2009) # [[Anna Cardús Flaqué]] saskibaloi arbitroa (Bartzelona 1970) # [[Anna Casanovas|Anna Casanova]] idazlea (Bartzelona, 1975) # [[Anna Petronella van Heerden]] ginekologoa, sufragista (Hegoafrika 1887- 1975) # [[Anne Teuf]] ilustratzaile eta komikigile frantsesa (Aspach-le-Haut, 1964) # [[Annie MacDonald Langstaff]] legelaria, (Kanada, # [[Antoinette Blackwell]] idazlea eta gizarte ekintzailea (AEB, 1825-1921) # [[Arantxa Aguirre Carballeira]] dokumentalgilea, gidoilaria (Madril 1958) # [[Arca (abeslaria)]] (Venezuela/Bartzelona 1989) # [[Arcelia Ramirez]] aktorea (Mexiko 1967) # [[Arja Kajermo|Arja Kajerno]] komikigilea (1949) # [[Arlene Harris]] aktorea (Kanada 1896-AEB 1976) # [[Arlene Harris]] enpresaburua, asmatzailea (AEB 1948) # [[Åsa Grennvall|Assa Grennavall]] komikilaria (Suedia, 1973) # [[Barbara Morgenstern]] elektronika-abeslaria, ekoizlea (Alemania 1946) # [[Barbara Saavedra]] biologoa (Txile 1967) # [[Begoña Lolo]] musikologoa (Madril 1958) # [[Begoña San Jose ]] sindikalista (Segovia 1949) # [[Begoña Torres]] kultur kudeatzailea (Madril XX. mendea) # [[Belen Atienza Azcona]] film ekoizlea (Madril 1970) # [[Bella Guerin]] sufragista eta ekintzaile (Australia, 1858-1923) # [[Bibi Bourelly]] egile abeslaria (Berlin/AEB 1994) # [[Blanche Feillet-Hennebutte]] margolaria eta litografoa (1815-1886) # [[Bodil Schmidt-Nielsen]] fisiologoa (Danimarka-AEB, 1918-2015) # [[Bríet Bjarnhéðinsdóttir]] politikaria (Islandia, 1856-1940) # [[Carlota Guerrero]] argazkilaria, zinemagilea (Bartzelona 1989) # [[Carmen Armendariz]] ekoizlea (Mexiko 1946) # [[Carolina_Caycedo]] diziplina anitzeko artista (London, 1978) # [[Catherine Helen Spence]] idazlea, kazetaria, sufragista (Australia, 1829-1910) # [[Chus Tudelilla]] arte-kudeatzailea (Logroño 1961) # [[Claire Tomalin]] kazetaria, biografoa (Londres 1933) # [[Clara Giveen]] sufragista (Irlanda, 1887-1967) # [[Clara Segura]] aktorea (Bartzelona 1974) # [[Claudia Malagelada]] aktorea, dantzaria (Bartzelona 2007) # [[Cristina Gutiérrez (pilotua)]] (Burgos 1991) # [[Cristina Huete (ekoizlea)]] (Brasil/Espainia XX. mendea) # [[Diana Athill]] editore, idazle, nobelagile (Londres, 1917-2019) # [[Doaa el-Adl]] karikaturegilea (Egipto, 1979) # [[Dolores Hayden]] arkitektoa, historialaria, poeta (AEB, 1945) # [[Dorothe Engelbretsdotter]] poeta (Norvegia, 1634-1716) # [[Draga Ljo%C4%8Di%C4%87]] medikua, feminista (Serbia, 1855-1926) # [[Edwidge Danticat]] idazlea (Haiti/AEB 1969) # [[Eileen Mary Casey]] sufragista (Australia 1881- 1972) # [[Elin Wallin|Elin Walin]] artista (Suedia, 1884-1969) # [[Eliza Ritchie|Eliza Ritche]] sufragista eta filosofoa (Kanada, 1856-1933) # [[Elizabeth Avery Meriwether]] idazle, sufragista (AEB, 1824-1916-) # [[Ellen Allien]] DJ (Alemania 1968) # [[Ellen Ternan]] aktorea (EB 191839-1914) # [[Elvira Sastre]] poeta, itzultzailea (Segovia 1992) # [[Emma Miller]] sufragista (EB 1839-Australia 1927) # [[Esperanza Mendoza Holgado]] saskibaloi arbitroa (Caceres 1983) # [[Ethel Sargant]] botanikaria (Erresuma Batua, 1863-1918) # [[Eva Valiño]] soinu teknikaria (Bartzelona 1969) # [[Fanny Brice]] aktorea ( AEB 1891-1951) # [[Fatimah Tuggar ]] artista (Nigeria 1967) # [[Flora de Pablo]] medikua, ikertzailea (Salamanca, 1952) # [[Florence Lawrence]] aktorea, asmatzailea (Kanada-AEB, 1886-1938) # [[Fran%C3%A7oise Brauner]] medikua (Austria-Frantzia, 1911-2000) # [[Františka Plamínková]] kazetaria, feminista, politikaria (Txekia, 1875-1942) # [[Gabriela Gonz%C3%A1lez]] fisikaria (Argentina, 1965) # [[Gabriele Schor]] publizista, bildumagilea (Austria 1961) # [[Garcia Botikaria]] zientzia dibulgatzailea (Cuenca 1995) # [[Geneviève Thiroux d'Arconville]] idazlea, zientzialaria (Frantzia 1720-1805) # [[Gertrude Blanch]] matematikaria (Polonia-AEB, 1897-1996) # [[Gertrude Caton Thompson]] arkeologoa (Britainia Handia, 1888-1985) # [[Giorgia Marras]] Komikigile eta ilustratzaile franko-italiarra (Genova, 1988) # [[Giulia Tamayo Leon]] abokatua, aktibista (Peru 1958- Uruguai 2014) # [[Griselda Pascual i Xufré]] matematikaria (Bartzelona, 1926-2001) # [[Hedwig Dohm]] idazlea (Alemania 1831-1919) # [[Helen Frankenthaler]] margolaria (AEB, 1928-2011) # [[Helene Funke]] margolaria (Alemania,1869-1957) # [[Henrietta Dugdale]] sufragista (Londres 1827- Australia 1918) # [[Hiromu Arakawa]] mangaka japoniarra (Tokachi, 1973) # [[Irene Manton]] botanikaria (Erresuma Batua, 1904-1988) # [[Irene Stegun]] matematikaria (AEB, 1919-2008) # [[Irma Thomas]] soul abeslaria (AEB 19)41 # [[Irma Wyman]] ingeniari informatikoa (AEB, 1928-2015) # [[Isabel Muñoz (argazkilaria)]] (Bartzelona/Madril 1951) # [[Isabel Tajahuerce Ángel]] irakaslea, ikertzailea (Soria 1960) # [[Jantina Tammes]] botanikaria (Herbehereak, 1871-1947) # [[Jeanne Demessieux]] piano-jotzaile, organo-jotzailea (Frantzia, 1921-1968) # [[Jenny Saville]] margolaria (Britainia, 1970) # [[Jessica Bennett]] kazetaria, blogaria (AEB 1981) # [[Jorja Smith]] kantautorea (EB 1997) # [[Josiane Balasko]] aktorea, zuzendaria, gidoigilea (1950) # [[Judi Chamberlin]] aktibista (AEB 1944-2010) # [[Judith Scott (artista)|Judith Scott]] artista (Ohio, 1943-2005) # [[Kali Uchis]] kantautorea (AEB 1994) # [[Karo Moret Miranda]] historialaria, ikertzailea (Kuba,...) # [[Kate Lilley]] poeta (Australia, 1960) # [[Kate Perugini]] margolaria (EB 1839-1929) # [[Kehlani]] egile abeslaria (AEB 1995) # [[Kenia Os]] abeslaria, youtuberra (Mexiko 1999) # [[Lais Korintokoa]] hetera (Grezia K.a V. mendea- K.a. IV. mendea) # [[Lala Huete]] figuringilea (Brasil/Espainia 1957) # [[Laura Lechuga]] kimikaria, ikerlaria (Sevilla 1962) # [[Lilli Hornig]] kimikaria (Txekoslovakia-AEB, 1921-2017) # [[Liv Strömquist]] komikigilea (Suedia, 1978) # [[Louisa Lawson]] idazlea, poeta, sufragista (Australia, 1848-1920) # [[Louise Brealey]] aktorea (EB 1979) # [[Ludwika Paleta]] aktorea (Polonia/Mexiko 1978) # [[Lulu Roman]] komediantea, abeslaria (AEB 1946) # [[Lynn Fontanne]] aktorea (EB 1887- AEB 1983) # [[Mabel Sharman Crawford]] abenturazale eta idazlea (Irlanda, 1820-1912) # [[Madhuri Dixit]] zinema aktorea (India, 1967) # [[Maevia Noemí Correa]] botanikaria (Argentina, 1914-2005) # [[Manuela Sambo]] artista (Angola/Alemania 1964) # [[Margarida Castells]] itzultzailea (Bartzelona, 1962) # [[Margie Sudre]] Frantziako politikaria (Vinh, 1943) # [[Marguerite Jeanne Carpentier]] eskultorea (Paris 1886-1965) # [[Maria Angeles Querol]] historialaria (Badajoz 1948) # [[María Calcaño]] poeta (Venezuela 1906-1956) # [[María Eduarda Barjona de Freitas]] kazetaria, kritikaria (Portugal 1882-1952) # [[Maria Fyodorovna Zibold]] medikua (Serbia, 1849-1939) # [[Maria Jose Toro Nozal]] zientzialaria (Zamora 1957) # [[Maria Pia Timon]] etnologoa (Cáceres 1954) # [[Maria Polivanova]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1922-1942) # [[María Rosa Urraca Pastor]] karlista eta falangista (Madril, 1900-Bartzelona, 1984) # [[Maria Sainz Martin]] medikua (Badajoz 1953) # [[Maria Schwarz]] arkitektoa (Alemania 1956) # [[Maria Silva]] aktorea (Palentzia 1941-Madril 2023) # [[Maria Tena]] idazlea, kultur kudeatzailea (Madril 1953) # [[Maria Teresa Salazar Bermudez]] kimikari aitzindaria (Badajoz 1909-Madril 1982) # [[Maria Vazquez]] aktorea (Galizia 1979) # [[María Vinyals|Marina Vinyals]] idazlea eta artikulugilea (Galizia, 1875-1942) # [[Maria von Linden]] bakteriologo, zoologo (Alemania, 1869-1936) # [[Maribel Domenech]] artista (Valentzia 1951) # [[Marilou Berry]] aktorea (Frantzia, 1973) # [[Marina Picasso]] idazlea (Frantzia, 1950) # [[Marina Raskova]] pilotua (Sobiet Batasuna, 1912-1943) # [[Marjorie Courtenay-Latimer]] naturalista (Hegoafrika, 1907-2004) # [[Marjorie Hasler]] sufragista (Irlanda, 1887-1913) # [[Marlene Engelhorn]] aktibista, filantropoa (Austria 1992) # [[Marta Carazo]] kazetaria ( Madril 1973) # [[Martha Carrillo]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1966) # [[Mary Ann Hilliard]] erizaina eta sufragista (Irlanda, 1860-1912) # [[Mary Galway]] sufragista eta sindikalista (Irlanda, 1864-1928) # [[Mary J. Blige]] abeslaria (AEB 1984) # [[Mary Lee]] sufragista (Australia, 1821-1909) # [[Mary Martin]] aktorea (AEB 1913-1990) # [[Mary Richardson]] sufragista (Kanada, 1889-1961) # [[Mary-Dell Chilton]] biologoa (AEB, 1939) # [[Mati Diop]] aktore eta zuzendaria (Paris, 1982) # [[Maya Zankoul]] artista bisuala, blogaria (Libano, 1986) # [[Maybanke Anderson]] sufragista (Australia, 1845-1927) # [[Merce Paloma]] jantzi diseinatzailea (Bartzelona 1964) # [[Mercedes Valdivieso]] idazlea (Txile 1924-1993) # [[Mihri Müşfik Hanım]] margolaria (Turkia, 1886-1954) # [[Miluca Sanz]] musikaria, artista (Segovia 1956) # [[Minna Sundberg]] ilustratzailea (Suedia, 1990) # [[Miss Kittin]] DJ (Frantzia 1973) # [[Mónica Oriol Icaza]] enpresaria (Madril, 1961)) # [[Muriel Douru]] komikigile, idazle eta ekintzaile frantsesa (1976) # [[Muriel Matters]] kazetaria, sufragista (Australia, 1817-1969) # [[Nadia Khiari]] komikigilea eta irakaslea (Tunisia, 1973) # [[Natalia Carbajosa]] idazlea eta itzultzailea (Puerto de Santa Maria, 1971) # [[Natalia Kovxova|Natalia Kovxva]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1920-1942) # [[Natalka Bilotserkivets]] poeta eta iraultzailea (Ukraina, 1954) # [[Nh. Dini]] idazle feminista (Indonesia 1936-2018) # [[Nieves López Martínez]] paleontologoa (Burgos, 1949-2010) # [[Ninnan Santesson]] eskultoregilea (Suedia, 1891-1969) # [[Noemí Zaritzky]] ingeniari kimikoa (Argentina, 1951) # [[Norio Sakurai]] mangaka(Japonia) # [[Núria Tamarit Castro]] irudigilea (Castelló 1993) # [[Odile Schweisguth]] medikua (Frantzia 1913-2002) # [[Olivia Mandle]] ingurumen aktibista (Bartzelona 2007) # [[Pati Chapoy]] kazetaria (Mexiko 1949) # [[Peggy McCay]] aktorea (AEB 1927-2018) # [[Pilar Landeira Guerrero]] saskibaloi arbitroa (Madril 1959) # [[Polina Osipenko]] hegazkinlari heroia (Sobietar Batasuna, 1907-1939) # [[Power Paola]] komikigilea (Ekuador, 1977) # [[Ptazeta]] rap kantugilea (Kanariak 1996) # [[Regina Silveira]] artista eta unibertsitateko irakaslea (Brasil, 1939) # [[Remedios Sanchez]] idazlea, ikertzailea (Bartzelona 1975) # [[Rita Payes]] musikagilea, tronboi jolea, jazz kantaria (Bartzelona 1999) # [[Roser Berdagué]] itzultzailea (Katalunia, 1929) # [[Rosina Gomez Baeza]] kultur kudeatzailea (Asturias 1941) # [[Safia Farhat]] artista (Tunisia, 1924-2004) # [[Sara Becker (aktorea)]] (Txile 2002) # [[Sara Fratini]] ilustratzailea (Venezuela, 1985) # [[Semiramis Gonzalez]] historialaria (Asturias 1988) # [[Serena Lake]] predikatzailea, sufragista (Australia, 1842-1920) # [[Sheila Tobias]] administratzaile, idazle (AEB, 1935-2021) # [[Sita Abellan]] DJ, modeloa (Murtzia 1993) # [[Sofia Coll]] kantari, dantzari, aktorea (Bartzelona 1999) # [[Sophie Bryant]] matematikaria (Erresuma Batua, 1850-1922) # [[Sybille Bedford]] idazlea, kazetaria (Alemania 1911-EB 2006) # [[Sylvia Earle]] ozeanografoa (AEB 1935) # [[Tatiana Proskouriakoff]] arkeologo, etnologo (Errusia-AEB, 1909-1985) # [[Teyana Taylor]] abeslaria, dantzaria, aktorea (AEB 1990) # [[Tomasa Tito Condemayta]] independentziaren aitzindaria, heroia (Peru 1740-1781) # [[Tracey Rose]] artista (Hegoafrika 1974) # [[Valentina Borok]] matematikaria (Ukraina, 1931-2004) # [[Valentina Grizodubova]] hegazkinlari heroiak (Sobietar Batasuna, 1909-1993) # [[Vanessa Ciangherotti]] aktorea (Mexiko 1974) # [[Vanessa Nakate]] klima-aktibista (Uganda, 1996) # [[Vinciane Despret]] filosofoa (Belgika 1959) # [[Wangechi Mutu]] artista (Kenya/AEB 1972) # [[Whitney Wolfe Herd]] enpresaburua, ekintzailea (AEB 1989) # [[Xulia Vicente]] irudigilea (Coruña 1993) # [[Yasmina Alcaraz Moreno]] saskibaloi arbitroa (Girona 1989) # [[Yelizaveta Chaikina]] partisanoa (Sobiet Batasuna, 1918-1941) # [[Yevdokia Bershanskaia]] hegazkinlaria (Sobietar Batasuna, 1913-1982) # [[Yvonne Sylvain]] medikua (Haiti, 1907-1989) # [[Zdenka Braunerová]] margolaria (Txekia, 1858-1934) # [[Zeina Abirached]] komikigilea, ilustratzailea (Beirut, 1981) # [[Ziba Ganiyeva]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1923-2010) # [[Alice Abadam]] sufragista (GAles, 1856-1940) # [[Lila Avilés|Lila Aviles]] zinema zuzendaria (Mexiko, 1982) }} ==='''Berriak 2024''' ('''urtarrila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aintzane Uria]] ef--'''SORTUA''' abeslaria, soinularia (Durango, 1979) # [[Fatmana Binta]] ----'''SORTUA''' sukaldaria (Sierra Leona, 1984) # [[Izaro Oliveira]] ef--'''SORTUA''' txirrindularia (Ermua 2005) # [[Mari Carmen Montoya Azkuna]] --ef'''SORTUA''' farmazialaria (1926-2024) # [[Gloria Zuazola]] --ef'''SORTUA''' (Uruguai, 1966-2024) # [[Itsaso Gangoitia]] ----'''SORTUA''' lasterkaria, euskara teknikaria (Abadiño 1988) # [[Paquita Bretos Andueza]] ----'''SORTUA''' mendizalea, ateoa, komunista (Pasaia, 1927) # [[Larraitz Amezaga del Fango]] ----'''SORTUA''' endometrosiaren buruzko liburuaren egilea (Donostia, 1990 # [[Erkuden Txokarro]] ----'''SORTUA''' (Iruñea, 1974) # [[Ru´a Zimawi|Ru´a Rimawi]] ----'''SORTUA''' (Zisjordania, 1998) # [[Nora Botero]] ----'''SORTUA''' irakaslea, ikertzailea (Kolonbia , ?) # [[Auxi Díaz]] ef--'''SORTUA''' magistratua (Kanaria Handia 1967) # [[María Isabel Gutiérrez Velasco]] --ef'''SORTUA''' prostituta (Santander, ? - Basauriko espetxea, 1977)) # [[Begoña Vesga]] ef--'''SORTUA''' ekintzaile, feminista, politikaria (Burgos, Ermua, 1951) # [[Beatriz Arizaga Bolunburu]] ef--'''SORTUA''' historialaria (Eibar, 1951) # [[Maialen Etxart Salaberri]] ----'''SORTUA''' irakaslea (Isturitze, 1978) # [[Sara Oceja Salazar]] ef--'''SORTUA''' arkitektua eta politikaria (Durango, 1970) # [[Paula Bronstein]] fotokazetaria (AEB, XX. mendea) # [[Edith Hirsch Luchins]] efef matematikaria (Polonia-AEB, 1921-2002) # [[Annie Montague Alexander]] paleontologo, filantropoa (AEB, 1867-1950) # [[Carol Guzy]] ef-- argazkilaria (AEB, Pensilvania, 1956) # [[Ladislava Bakanic]] gimnasta (New York, 1924) # [[Julia Kavanagh|Julia Kavabagh]] idazlea (Irlanda, 1824-1877) # [[Nelly Bodenheim|Nelly Bodenneim]] ilustratzailea (Herbehereak, 1874-1951) # [[Hamideh Kheirabadi]] aktorea (Irlanda, 1924-2010) # [[Dorothy Cayley]] mikologoa (Sri Lanka, 1874-1955) # [[Maria Mauban]] aktorea (Marsella, 1924-2014) # [[Kate Lester]] aktorea (Ingalaterra, 1857-1924) # [[Dorothea Wolbert]] aktorea (AEB, 1874-1958) # [[Gré de Jongh]] lasterketaria (Herbehereak, 1924-2002) # [[Vera Molnár]] artista (Hungaria, 1924-2023) # [[Elena Cernei]] mezzo-sopranoa (Errumania, 1924-2000) # [[Hrytsko Hryhorenko]] poeta eta itzultzailea (Ukrainia, 1867-1924) # [[Claudine Dupuis]] aktorea (Frantzia, 1924-1991) # [[Annelise Hovmand]] zinema-zuzendaria (Danimarka, 1924-2016) # [[Conradine Birgitte Dunker]] idazlea (Norvegia, 1780-1866) # [[Beatrice Chebet]] atleta (Kenya 2000) # [[Tsigie Gebreselama]] atleta (Etiopia 2000) # [[Dawit Seyaum]] atleta (Etiopia 1996) # [[Shannon Rowbury]] atleta (AEB 1984) # [[Lisa Dobriskey]] atleta (EB 1983) # [[Adela Pankhurst]] sufragista, aktibista politikoa (EB 1885-Australia 1961) # [[Minnie Baldock]] sufragista (EB 1864-1954) # [[Adelaide Knight]] sufragista (EB 1871-1950) # [[Christian Jollie Smith]] abokatu ekintzailea (Australia 1885-1963) # [[Margaret Bondfield]] politikaria, aktibista (EB 1873-1953) # [[Louisa Martindale]] zirujaua (EB 1872-1966) # [[Louisa Martindale (feminista)]] sufragista, aktibista (EB 1839-1914) # [[Hilda Martindale]] funtzionarioa, idazlea (EB 1875-1952) # [[Cicely Hamilton]] dramagilea, aktorea (EB 1872-1933) # [[Dora Montefiore]] zirujaua (EB 1872-1966) # [[Kelly Holmes]] atleta (EB 1970) # [[Mary Rand]] atleta (EB 1940) # [[Alemitu Tariku]] atleta (Etiopia 2000) # [[Shelby Houlihan]] atleta (AEB 1993) # [[Manuela M. Veloso]] irakaslea, robot-ikertzailea (Lisboa 1957) # [[Lua Ribeira]] argazkilaria (Coruña, 1986) # [[Cristina de Middel]] argazkilaria (Alacant, 1979) # [[María Garay]] tango abeslaria (Argentina, 1941) # [[Anna Gottlieb]] abeslaria (Viena, 1774-1856) # [[Hou Bo]] argazkilaria (Txina, 1924-2017) # [[Montserrat Ubach Tarrés]] espeleologoa aitzindaria (Bartzelona XX. mendea) # [[Rocío Verdejo García]] artista plastikoa, argazkilaria (Granada 1982) # [[Olinpia Velasco]] artista bisuala, argakilaria ( Granada 1970) # [[Ana Vaz]] film zuzendaria, artista (Brasil 1982) # [[Sara Ramo]] artista bisuala (Madril/Brasil 1975) # [[Ann Packer]] atleta (EB 1942) # [[Tatiana Tomashova]] atleta (Errusia 1975) # [[Svetlana Masterkova]] atleta (Errusia 1968) # [[Denise Lewis]] atleta (EB 1972) # [[Sally Gunnell]] atleta (EB 1966) # [[Eladia Blázquez]] abeslaria (Argentina, 1931-2005) # [[Zanele Muholi]] artista eta aktibista (Hegoafrika, 1972) # [[Eva Nogales]] biofisikaria (Colmenar Viejo, 1965) # [[Ana María Muñoz Amilibia]] arkeologoa (Donostia-Madril, 1932-2019) # [[Farshid Moussavi]] arkitektoa (Iran/Britainia 1965) # [[Roma Agrawal]] egitura-ingeniaria (India/EB 1983) # [[Francine Houben]] arkitektoa (Herbehereak 1955) # [[Beverly Willis]] arkitektoa (AEB 1928-2023) # [[Jolanda Ceplak]] atleta (Eslovenia 1976) # [[Hasna Benhasi]] atleta (Maroko 1978) # [[Fantu Worku]] atleta (Etiopia 1999) # [[Karissa Schweizer]] atleta (AEB 1996) # [[Phylis Smith]] atleta (EB 1963) # [[Pilar Citoler]] dentista, arte bildumagilea (Zaragoza 1937) # [[Mary Strong Clemens]] botanikaria (AEB, 1873-1968) # [[Hortense Powdermaker]] antropologoa (AEB,1900-1970) # [[Charlotte Abramow]] argazkilari eta bideogilea (Brusela, 1993) # [[Judy Dater]] argazkilari feminista (AEB, 1941) # [[Germaine Van Parys]] fotokazetaria (Belgika, 1893-1983) # [[Alexandra Boulat]] fotokazetaria (Frantzia, 1962-2007) # [[Ina Higgins]] baratzezaina, paisaia-arkitektoa (Irlanda 1860-Australia 1948) # [[Nettie Palmer]] idazlea, kritikaria ( Australia 1885-1964) # [[Vicenta Cortés Alonso]] artxibozaina, ikertzailea, irakaslea (Valentzia 1925-2021) # [[María Eugenia Rodríguez Palop]] legelaria, politikaria ( Badajoz 1970) # [[Marisa Rodríguez Palop]] kazetaria, korrespontsala (Badajoz 1966) # [[Janeene Vickers]] atleta (AEB 1968) # [[Sandra Farmer]] atleta (Jamaika/AEB 1962) # [[Debra Flintoff-King ]] atleta (Australia 1960) # [[Tatiana Ledovskaya]] atleta (Errusia 1966) # [[Sandra Douglass Morgan]] abokatu, kirol-zuzendaria (Las Vegas 1978) # [[Mary_Elliott_Hill]] kimikaria (AEB, 1907-1969) # [[Naomi Parker]] langilea, modeloa (AEB, 1921-2018) # [[Marica Andallón]] heroina (Oviedo, 1764-1848) # [[Dana Ulery]] informatiba zientifikoa (AEB, 1938) # [[Mary Cowden Clarke]] idazlea (Londres, 1809-Italia, 1898) # [[Fili Chillón|Fili Chillon]] idazle eta eskultore (1918-2012) # [[Claude Cahun|Claude CAhun]] artista (Frantzia, 1894-1954) # [[Suzanne Malherbe|Susanne Malherbe]] argazkilaria, diseinatzaile (Frantzia, 1892-1972) # [[Véronique de Viguerie|Veronique de Viguerie]] fotokazetaria (Frantzia, 1978) # [[María Amelia Baltar]] abeslaria (Buenos Aires, 1940) # [[Luz María del Castillo Fregoso]] kimikari-biologoa (Mexiko, 1926-1990) # [[Li Fanghua]] fisikaria (Txina, 1932-2020) # [[Elise Ottesen-Jensen]] kazetaria (Suedia, 1886-1973) # [[Dina Vierny]] modeloa, arte-bildumagilea, museo-zuzendaria, erresistentzian ekintzaile (Errumania 1919-Paris 2009) # [[Nina Kandinski]] mezenasa (Errusia 1896- Suitza 1980) # [[Lily Pastré ]] filantropoa (Frantzia 1891-1974) # [[Manuela Beltrán]] heroia (Kolonbia 724-1819) # [[Marina Stepanova]] atleta (Errusia 1950) # [[Linda Keough ]] atleta (EB 1963) # [[Tracy Goddard]] atleta (EB 1969) # [[Silvia Rieger]] atleta (Alemania1970) # [[Katharine Merry]] atleta (EB 1974) # [[Fahrelnissa Zeid]] artista (Turkia 1901-Jordania 1991) # [[María Josefa Jiménez Cisneros]] arkeologoa (Cádiz. 1916-2002) # [[Romina Ressia]] argazkilaria (Argentina, 1981) # [[Emilie Bieber]] argazkilaria (Alemania, 1810-1884) # [[Hildegard Jäckel]] argazkilaria (Alemania, 1903-1974) # [[Alicia Márquez]] aktorea, vedetea (Argentina 1932-2004) # [[Ethel Rojo]] aktorea, vedetea (Argentina, 1937-2012) # [[Delphine Diallo]] argazkilaria # [[Martha Cooper]] argazkilaria (AEB 1943) # [[Lady Pink]] grafitigilea (AEB 1945) # [[Thérèse Le Prat]] argazkilaria (1895-1966) # [[Alice Cherki]] Aljeriako psikoanalista eta idazlea (1936) # [[Carole Thibaut]] Franziako idazle, antzerki zuzendari eta aktorea (1969) # [[Gerty Dambury]] Guadalupeko antzerkigile, nobelagile eta poeta frantsesa (1957) # [[Adele Goldstine]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1920-1964) # [[Marlyn Wescoff Meltzer]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1922-2008) # [[Séraphine Louis ]] margolari autodidakta (Frantzia 1864-1942) # [[Araceli Martínez Esteban]] politikaria (Guadalajara 1974) # [[Natalia Sazanovich]] atleta (Bielorrusia 1973) # [[Jane Flemming]] atleta ( Australia 1965) # [[Ghada Shouaa ]] atleta (Siria 1972) # [[Urszula Włodarczyk]] atleta (Polonia 1965) # [[Eunice Barber]] atleta (Sierra Leona 1974) # [[Natalya Roshchupkina]] atleta (Errusia 1978) # [[Carmen Sarmiento]] Espainiako 1. emakume guerra korrespontsala (Madril 1944) # [[Elena Projorova]] atleta (Errusia 1978) # [[Karin Specht-Ertl]] atleta (Alemania 1974) # [[Tiia Hautala]] atleta (Finlandia 1972) # [[Süreyya Ayhan]] atleta (Turkia 1978) # [[Hayley Tullett]] atleta (EB 1973) # [[Olga Jegorova]] atleta (Errusia 1972) # [[Bouchra Ghezielle]] atleta (Maroko/Frantzia 19) # [[Janeth Jepkosgei]] atleta (Kenya 1983) # [[Margarita Ponomariova]] atleta (Kazakhstan 1993-Errusia 2021) # [[Olga Nazarova]] atleta (Errusia 1965) # [[Yeveonde Middleton|Yevonde Middleton]] argazkilaria (Erresuma Batua, 1893-1975) # [[Lea Ypi]] filosofo (Albania, 1979) # [[Alicia Márquez]] aktoresa (ARgentina, 1923-2004) # [[Françoise Demulder|Francoise Demulder]] argazkilaria (Frantzia, 1947-2008) # [[Nélida Roca]] vedetea (Buenos Aires, 1929-1999) # [[Catherine Stern]] psikologo, hezitzailea (Alemania-AEB, 1894-1973) # [[Adrienne Clarke]] botanikaria (Australia, 1938) # [[Alba Solís]] abeslaria (Argentina, 1927-2016) # [[Isabel Ellsen]] argazkilaria (Frantzia, 1958-2012) # [[Kate Barry]] argazkilaria (Britainia Handia, 1967-2013) # [[Cécile DeWitt-Morette]] fisikaria, matematikaria (Frantzia, 1922-2017) # [[Coline Serreau]] aktore, zuzendari eta gidoilari frantsesa (1947) # [[Emilia Broomé|Emilia Broome]] politikari liberala, feminista eta bakearen aldeko aktibista (Suedia, 1866-1925) # [[Tassin Hangbè]] Dahomeyko erregina-ordea (Benin, XVIII. mendea) # [[Virginia Norwood]] fisikaria, militarra (AEB, 1927-2023) # [[Renée Gailhoustet|Renee Gailhoustet]] arkitektoa (1929-2023) # [[Julia Lermontova]] kimikaria (Errusia, 1847- 1919) # [[Christine Spengler]] fotokazetaria (Frantzia, 1945) # [[Dickey Chapelle]] argazkilaria (AEB, 1919-1965) # [[Susan Meiselas]] argazkilaria (AEB, 1948) # [[Rafia Zakaria]] feminista musulmana (Pakistan, 1977) # [[Edna Paisano]] matematikaria, soziologoa (AEB, 1948-2014) # [[Josepha Weber]] abeslaria, sopranoa (Alemania, 1758-1819) # [[Aloysia Weber]] opera abeslaria (Alemania 1760-1839) # [[Constanze Mozart]] abeslaria (Alemania, 1762-1842) # [[Sophie Weber]] abeslaria (Alemania, 1763-1846) # [[Cäcilia Weber]] Mozarten amaginerraba (Alemania, 1727-1793) # [[Beatriz Bermúdez de Velasco]] mexikoko konkistatzailea (Espainia, XVI. mendea) # [[Klara Dan von Neumann]] matematikaria (Hungaria, 1911-1963) # [[Anna Murray Vail]] botanikaria (AEB, 1863-1955) # [[Nieves Fariza]] irakaslea,sindikalista (1911-1975) # [[Faten Hamama|Faten Hamana]] aktorea (Egipto, 1931-2015) # [[Fanny Navarro]] aktorea (Argentina, 1920-1971) # [[Zerrenda:Emakume argazkilariak|Emakume argazkilarien zerrenda]] # [[Rose Wilder Lane]] kazetaria, idazlea (AEB 1886-1968) # [[Isabel Paterson]] kazetaria, idazlea, filosofo politikoa (Kanada 1886-AEB 1968) # [[Dilan Yeşilgöz-Zegerius]] politikaria (Turkia,Herbehereak 1967) # [[Gema Igual ]] politikaria ( Santander 1973) # [[Pilar Alegría]] politikaria (Zaragoza 1977) # [[Maria Pinigina]] atleta (Kirgitistan 1958) # [[Olga Brizgina]] atleta (Errusia/Ukraina 1963) # [[Liudmila Dzhigalova]] atleta (Ukraina 1962) # [[Sherri Howard]] atleta (AEB 1962) # [[Denean Howard-Hill]] atleta (AEB 1964) # [[Inga Fischer-Hjalmars]] fisikaria (Suedia, 1918-2008) # [[Waltraut Seitter]] astronomoa (Alemania, 1930-2007) # [[Amina (Zazzauko erregina)]] Zazzauko erregina (Nigeria, 1533-1610) # [[Paulina Urrutia]] aktorea (Txile, 1969) # [[Melissa Gilbert]] aktorea (AEB 1964) # [[Sara Gilbert]] aktorea (AEB 1975) # [[Skye McCole Bartusiak]] aktorea (AEB 1992-2014) # [[Melissa Sue Anderson]] aktorea (AEB 1962) # [[Katy Kurtzman]] aktorea (AEB 1965) # [[Leslie Landon]] aktorea (AEB 1962) # [[Jennifer Landon]] aktorea (AEB 1983) # [[Alison Arngrim]] aktorea (AEB 1962) # [[Charlotte Stewart]] aktorea (AEB 1941) # [[Melissa Francis]] aktorea, kazetaria (AEB 1972) # [[Susan Solomon]] kimikari atmosferikoa (AEB, 1956) # [[Mounia Youssef]] argazkilaria (Libano-Togo, 1988) # [[Felicia Abban]] argazkilaria (Ganna, 1935-2024) # [[Emily Jacir]] artista plastikoa (Palestina, 1970) # [[Sarah Waiswa]] argazkilaria (1980 hamarkada) # [[Gihan Tubbeh]] argazkilaria (Peru, 1984) # [[Isadora Romero]] argazkilaria (Ekuador, 1987) # [[Jane Elizabeth Jones|Jane Elizabeth]] sufragista, abolinionista (AEB, 1813-1886) # [[Aida Muluneh]] argazkilaria eta artista (Etiopia, 1974) # [[Taslima Akhter]] argazkilaria (Bangladesh, 1974) # [[Nezha Alaoui]] enpresaria eta argazkilaria (Maroko, 1982) # [[Ann Oakley]] soziologoa # [[Caroline List]] epailea (AEB-Austria 1964) # [[Idoia Murga Castro]] irakaslea, ikertzailea (Madril 1983) # [[Mónica García Gómez]] mediku, politikaria (Madril 1974) # [[Ana Redondo]] legelaria, politikaria (Valladolid 1966) # [[Lorraine Fenton ]] atleta (Jamaika 1973) # [[Sabine Busch]] atleta (Alemania 1962) # [[Kim Batten]] atleta (AEB 1969) # [[Sandie Richards]] atleta (Jamaika 1968) # [[Elise Cranny]] atleta (AEB 1996) # [[Colleen Quigley ]] atleta (AEB 1992) # [[Marcia Barbosa]] fisikaria (Brasil, 1960) # [[Maria Matos]] aktorea, dramagilea (Lisboa 1886-1952) # [[Ofelia Marques]] margolaria ( Lisboa 1902-1952) # [[Mafalda Mouzinho de Albuquerque]] idazlea (Lisboa 1874-1952) # [[Shalane Flanagan]] atleta (AEB 1981) # [[Linet Masai]] atleta (Kenya 1989) # [[Vivian Cheruiyot]] atletak (Kenya 1983) # [[Sally Kipyego ]] atleta (Kenya 1985) # [[Julia Petxonkina]] atleta (Errusia 1978) # [[Lashinda Demus]] atleta (AEB 1983 # [[Colleen Farrington]] modeloa, abeslaria (AEB 1936-2015) # [[Edelmira Inés Mórtola]] geologoa (Argentina, 1894-1973) # [[Boushra Yahya Almutawakel|Bousha Yahya]] argazkilaria (Yemen, 1969) # [[Nikab]] # [[Anna Hints]] zinema zuzendaria (Estonia, 1982) # [[Pia Arke]] argazkilaria (Groenlandia, 1958-2007) # [[Nina Byers]] fisikaria (AEB, 1930-2014) # [[Genoveva Dawson]] botanikaria (Argentina, 1918-2012) # [[Astrid Cleve]] botanikaria, kimikaria (Suedia, 1875-1968) # [[Audrey_Richards]] Britaniako antropologa (London, 1899-1984) # [[Anush Babajanyan]] fotokazetaria (Armenia # [[Louise Abel]] argazkilaria (Norvegia, 1841-1907) # [[Carolina Henriette Mac Gillavry]] kimikaria (Holanda, 1904-1993) # [[Hilaria Supa]] indígena, aktibista (Peru 1957) # [[Maria Sumire]] abokatu, politikaria (Peru 1951) # [[Claudia Coari]] politikaria (Peru 1967) # [[Juana Huancahuari]] nekazaria, politikaria (Peru 1969) # [[Yaneth Cajahuanca]] ingeniaria, politikaria (Peru 1971) # [[Nancy Obregon]] politikaria (Peru 1970) # [[Elsa Malpartida]] politikaria (Peru 1961ç-2022) # [[Karibu]] GKE, Fca Pedraza saria 2023 # [[America Valenzuela]] zientzia-kazetaria (Madril 1977) # [[Diane Pernet]] moda blogaria, kritikaria (AEB XX. mendea) # [[Carmen de Icaza]] eleberrigilea eta lider falangista (Madril, 1899-1979) # [[Margarita Abella Caprile|Margarita Abella Caprile]] poeta, kazetaria (Argentina, 1901-1960) # [[Amber Bracken]] fotokazetaria (Kanada, 1984) # [[Marlene Bergamo]] fotokazetaria (Brasil, 1965) # [[Claire Beck Loos]] idazlea eta fotokazetaria (Txekia, 1904-1942) # [[Ruth Asawa]] eskultorea (AEB, 1926-2013) # [[Zofia Kielan-Jaworowska]] paleobiologoa (Polonia, 1925-2015) # [[Brigida Baltar]] argazkilaria (Brasil,1959) # [[Lara Baladi]] argazkilaria (Egipto-libanoar, 1969) # [[Maja Bajević|Maja Bajevi´c]] argazkilaria (Bosnia, 1967) # [[Damaris Cudworth Masham]] idazle, filosofo (Britainia Handia, 1659-1708) # [[Kathleen Kenyon]] arkeologoa (Erresuma Batua, 1906-1978) # [[Anna Maria Colucci]] argazkilaria (Italia, 1938-2015) # [[Joana Choumali]] argazkilaria (Bolin # [[Fleur Pellerin]] Frantziako politikari eta enpresaburua (1973) # [[Pascale Faublas|Pascale Faubas]] artista (Haiti, 1981) # [[Anabel Colazo]] komikigilea eta ilustratzaile (Eivissa, 1993) # [[Elizabeth Riddle Graves]] fisikaria (AEB, 1916-1972) # [[Mignon Talbot]] paleontologoa (AEB, 1869-1950) # [[Alicia Güemes Fraga]] komikigilea eta ilustrailea (Bartzelona, 1987) # [[Emma Ríos Maneiro]] istoriotxogilea eta komikigilea (Galizia, 1976) # [[Caridad Zazo Cardeña]] geologoa (Toledo, 1945) # [[Caroline Ingalls]] irakaslea, autobiografialaria (AEB 1839-1924) # [[Mary Ingalls]] idazlea (AEB 1865-1924) # [[Carrie Ingalls]] zaintzailea (AEB 1870- 1946) # [[Grace Ingalls]] irakaslea, idazlea (AEB 1877-1941) # [[Ketty Lester]] aktorea, abeslaria (AEB 1934) # [[Hersha Parady]] aktorea (AEB 1945-2023) # [[Bonnie Bartlett]] aktorea (AEB 1929) }} == Hobetuak 2024 == {{zutabeak|kopurua=3| # [[Olatz Agorria]] '''ef--''' txirrindularia (Zornotza 1958) # [[Ane Ibarzabal]] '''ef--''' kazetaria (Durango, 1982) # [[María Jesús Cava ]] '''ef--''' historialaria (Bilbo 1949) # [[Amaia Agirre Gonzalez]] '''----''' medikua, alpinista (Urnieta 1992-Patagonia 2023) # [[Haizea Barcenilla]] '''----''' arte kudeatzailea, ikertzailea (Lezo 1981) # [[Carmen Valero Omedes]] '''efef''' atleta (Teruel 1955-Sabadell 2024) # [[Laura Ingalls Wilder]] '''efef''' idazlea (AEB 1867-1957) # [[Marixa Osés]] '''ef--'''gidoilaria, aktorea (Gasteiz 1969) # [[Micaela Bastidas]] '''efef''' aitzindaria, heroia, martiria (Peruko Erregeorderria 1744-1781)* # [[Chanel Terrero]] '''ef--'''abeslari, dantzari, aktorea (Kuba 1991) # [[Carmen Mijangos]] '''---- ''' kimikaria (Bilbo 1949) # [[Paula Badosa]] '''ef--'''tenislaria (AEB/Katalunia 1997) # [[Pilar Arostegi]] '''efef''' artxibozaina (Gasteiz 1944-2006) # [[Nina Lobkovskaia]] '''ef--'''frankotiratzailea (Errusia 1925) # [[Maite Dono]] '''ef--'''poeta, abeslaria (Gasteiz/Galizia 1969) # [[Garazi Sánchez]] '''ef--'''surflari, zinemagilea (Getxo 1992) # [[Ana Pontón]] '''ef--'''politikaria (Lugo 1977) # [[Maria Gembero-Ustarrotz]] '''ef--'''historialaria, musikologoa (Nafarroa 1959) # [[Adela Bazo]] '''ef--'''margolaria (Nafarroa 1905-Argentina 1984) # [[Mónica Ojeda]] '''ef--'''idazlea (Ekuador 1988) # [[Celia Amoros ]]'''ef--'''filosofoa, idazlea (Valentzia 1944) # [[Carolina Yuste]] '''ef--'''aktorea (Badajoz 1991) # [[Ángeles Caso]] '''ef--'''idazlea (Asturias 1959) # [[Majida Maayouf]] '''ef--'''atleta (Maroko/Araba 1989) # [[Camila Sosa Villada]] '''ef--'''idazlea, aktorea, antzerkigilea (Argentina 1982) # [[Ane Gabarain]] '''ef--'''aktorea (Donostia 1963) # [[Icíar Bollain]] '''ef--'''film zuzendaria (Madril 1967) # [[Ann Walker]] '''efef''' filantropoa, 2 emakumeren lehen ezkontza (BH, 1803-1854) # [[Ana Rioja]] '''ef--'''idazlea, kazetaria (Tudela 1962) # [[Carmen Laforet]] '''efef''' idazlea (Bartzelona 1921-Madril 2004 19) # [[Iraide Ibarretxe]] '''ef--'''hizkuntzalaria (Bilbo 1972) # [[María Luisa Elio]] '''efef''' idazlea, aktorea (Iruñea 1926-Mexiko 2009) # [[Iris Apfel]] '''efef''' barne-diseinatzailea ( AEB 1921-2024) # [[Helena Taberna]] '''----''' film zuzendaria (Nafarroa 19..?) # [[Ana Blanco]] '''ef--''' tb aurkezlea (Bilbo 1960) # [[Maria Lejarraga]] '''efef''' idazlea (Errioxa 1874-Argentina 1974) # [[Isabel Alba Rico]] '''ef--''' idazlea, gidoilaria ( Madril 1959) # [[Sigourney Weaver]] '''ef--'''aktorea (AEB 1949) # [[Virginia Berasategi]] '''ef--'''triatloilaria (Bilbo 1975) # [[Aia Kruse]] '''ef--'''aktorea (Donostia 1994) # [[Jutta Kleinschmidt ]] '''ef--'''rally-pilotua (Alemania 1962) # [[Clara Bilbao]] '''ef--'''jantzi-deseinatzailea, film zuzendaria (Bilbo 1971) # [[Martina Gorostitza]]'''--ef'''inprimatzailea, enpresaburua (Gasteiz 1790-1862) # [[Silvia Tortosa]] '''efef''' aktore, tb aurkezle (Bartzelona 1947-2024) # [[Sacagawea]] –ef indigena, interpretea, esploratzailea (AEB 1788-1812) # [[Ángela Ruiz Robles]] '''efef''' asmatzailea (Leon 1895-Ferrol 1975) # [[Carmen Maura]] '''ef--''' aktorea (Madril 1945) # [[Chelsi Smith]] ''ef--'' Miss Unibertso 1995 (AEB 1973-2018) # [[Lara Dutta]] ''ef--'' Miss Unibertso 2000 (India 1978) # [[Zuleyka Rivera]] ''ef--'' enpresaburua, Miss Unibertso 2006 (Puerto Rico 1987) # [[Dayana Mendoza]] ''ef--'' Miss Unibertso 2008 (Venezuela 1986) # [[Stefanía Fernández]] ''ef--'' kazetaria, Miss Unibertso 2009 (Venezuela 1990) # [[Ximena Navarrete]] ''ef--'' Miss Unibertso 2010 (Mexiko 1988) # [[Leila Lopes]] ''ef--'' Miss Unibertson 2011 (Angola 1986) # [[Teresa Castro]] ''ef--'' ilustratzailea (Donostia 1968) # [[Wilma Rudolph]] ''efef'' atleta (AEB 1940-1994) # [[Tara Lipinski]] ''ef--'' patinatzailea, aktorea, kirol esataria (AEB 1982) # [[Isabel Lizarraga]] ''ef--'' ikertzailea, idazlea (Nafarroa 1958) # [[Jessica Watson]] ''ef--'' nabigatzailea (Australia 1993) # [[Tamara Karsavina]] '''efef''' dantzaria (Errusia 1885-1978) # [[Cate Blanchett]] '''ef--''' aktorea (Australia 1969) # [[Sojourner Truth]] '''--ef''' esklabu abolizionista (AEB 1797-1883) # [[Serena Williams]] '''ef--''' tenislaria (AEB 1981) # [[Mary Harris]] '''efef''' amama astintzailea (Irlanda 1837-AEB 1930) # [[Claudia Sheinbaum]] ef-- Mexikoko 1.emakume presidentea (Mexiko 1962) # [[Naomi Campbell]] ef-- modeloa (EB 1970) # [[Rosa María Sardà]] efef aktorea (Bartzelona 1941-2020) # [[Milagros Rubio]] ef-- politikaria, poeta (Tutera 1952) # [[Usoa Ostolaza]] ef-- txirrindularia (Zarautz 1998) # [[Naomie Harris]] ef-- aktorea (EB 1976) # [[Nerea Barros]] ef-- aktorea, zuzendaria (Coruña 1981) # [[Nerea Pagaldai]] ef-- biologoa (Arrasate 1993) # [[Ekhiñe Atorrasagasti]] ---- kazetaria (Gipuzkoa 1982) # [[Danae Boronat]] ef-- kirol kazetaria (Tarragona 1985) # [[Idoia Montón]] ef-- margolaria (Donostia 1969) # [[Lella Lombardi]] efef 1 Formulako gidaria (Italia 1941-1992) # [[Alma Mahler]] efef musikagilea (Austria 1879-AEB 1964) # [[Nadia Erostarbe]] ef-- surflaria (Zarautz 2000) # [[Teresa Forcades]] ef-- moja aktibista, medikua, politikaria (Bartzelona 1966) # [[Luisa Roldán]] efef eskultorea (Sevilla 1652-Madril 1706) # [[Rakel Mateo]] ef-- triatleta paralinpikoa (Mungia 1975) # [[María Teresa Castells]] –ef liburu saltzailea (Busturia 1935- Donostia 2017) # [[Arantxa Lazkano]] zinema-zuzendaria (Zarautz, 1949) # [[Emakume Abertzale Batza]] # [[Elena Irureta]] ef-- aktorea (Zumaia 1955) # [[Sara Alonso Martinez]] ef-- iraupen lasterkaria (Donostia 1999) # [[Kate Sheppard]] efef sufragista (EB 1847-Zeelanda Berria 1934) # [[Amaia Uribe]] ef-- kazetaria, bertsolaria (Forua 19) # [[Amaia Lizarralde]] ef-- aktorea (Donostia 19) # [[Jessika Ponchet]] ef-- tenislaria (Baiona 1996) # [[Miriam Bravo]] ef-- lasterkaria (Deba/Errioxa 1974) # [[Kate Spade]] efef diseinatzailea (AEB 1962-2018) # [[Sylvia Fedoruk]] efef fisikaria (Kanada 1927-2012) # [[Agnès Souret]] efef modeloa, dantzaria, aktorea (Lapurdi 1902-1928) # [[Valeria Ros]] ef-- aurkezlea, umoregilea (Bizkaia 1986) # [[Lorea Ibarra]] ef-- aktorea (Gipuzkoa 2002) # [[Aránzazu Calleja]] e--- musikagilea (Bilbo 1977) # [[Ana Laura Alaez]] e--- artista, eskultorea (Bilbo 1964) # [[Han Kang]] ef-- idazlea (Hego Korea 1970) # [[Annie Leibovitz]] ef-- argazkilaria (AEB 1949) # [[Arene Altonaga]] ef-- fubolaria (Leioa 1993) # [[Puy Oria]] zinemagilea (Nafarroa, 1962) # [[Régine Crespin ]] efef sopranoa (Frantzia 1927-2007) # [[Pilar García]] ef-- margolaria (Nafarroa 1942) # [[Inmaculada Pereiro]] ef-- triatleta (Bilbo 1972) # [[Agnès Varda]] efef argazkilaria, film zuzendaria (Frantzia 1928-2019) # [[Eukene Lacarra]]efef literatura-kritikaria (Lizarra 1944-? 2023) # [[Irati Osa]] ef-- piraguista (Zumaia 1997 }} ==='''Berriak 2023''' ('''abendua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Ugartemendia Zubeldia]] efef '''SORTUA''' zinegotzi ohia, ekintzailea (Andoain, 1978-Donostia, 2023) # [[Alazne Intxauspe]] ef-- '''SORTUA''' nekazaria (Andoain, 1984) # [[Esther Vital]] ---- '''SORTUA''' psikologoa, artista eta zinemazuzendaria (Artaxoa, 1983) # [[Gema López Las Heras]] ef-- '''SORTUA''' itzultzailea (Azkoitia, 1989) # [[Intza Olabarria]] ef-- '''SORTUA''' geologoa, artisaua (Elorrio 1994) # [[Josune Escota Bisbal]] ---- '''SORTUA''' abokatua, politikaria (Durango, 1970) # [[Maider del Río Larramendi]] eff--'''SORTUA''' psikologoa (Elorrio 1971) # [[Adela Khanum]] lider kurdua (?- 1924) # [[Ain Yoon]] pianojolea (Hego Korea 1996) # [[Aisha Yesufu]] aktibista (Nigeria 1973) # [[Alice Colonieu]] artista (Frantzia, 1924-2010) # [[Alice Constance Austin]] arkitektoa (AEB, 1862-1955) # [[Alicia García-Salcedo González]] 1935ean Asturiasen jardun zuen 1. emakume abokatua (1903-2003) # [[Alicia Herrera Rivera]] abokatu erbesteratua (Txile 1928-2013) # [[Amanishajeto]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Amélie Beaury-Saurel]] margolaria (Bartzelona, 1848-Paris, 1924) # [[Ana Mayayo Salvo]] maistra (Buenos Aires, 1880-Zaragoza, 1968) # [[Ana Vidovic ]] gitarra jolea (Kroazia/AEB 1980) # [[Anastassia Virsaladze]] piano jolea, irakaslea (Errusia 883-1952) # [[Andrea López Chao]] maistra (Mondoñedo, XIX-XX) # [[Ángela Cerrillos Valledor]] abokatu ekintzailea (?, XX. mendea) # [[Ángela Contreras]] aktorea (Txile 1971) # [[Angela Hewitt]] piano jolea (Kanada 1958) # [[Angie Turner King]] kimikaria, matematikaria (AEB, 1905-2004) # [[Anita-Pearl Ankor]] margolaria eta muralista (Ghana) # [[Anja Niedringhaus|Anja Niedringahaus]] fotokazetaria (Alemania, 1965-Afganistan, 2014) # [[Anna Bunina]] olerkaria (Errusia, 1874-1829) # [[Anna Hirzel-Langenhan]] piano-jolea, irakaslea (Suitza 1874-1951) # [[Anna Jesipova]] piano jolea (Errusia 1851-1914) # [[Anna Palm de Rosa]] margolaria (Suedia, 1859-1924) # [[Antonia Gutiérrez Bueno]] idazlea, itzultzailea. Madrilgo Libututegian 1 emakume baimendua (Madril 1781-1874) # [[Argentina Santos]] abeslaria (Portugal,1924-2019) # [[Beatriz Barral]] artista ( Madril 1978) # [[Beatriz Maggi]] idazlea (Kuba, 1924-2017) # [[Bertha Valerius]] argazkilaria, pintorea (Suedia 1824-1895) # [[Bianca Maria Piccinino|Bianca Maria Piccinio]] kazetaria, idazlea (Italia, 1924) # [[Blanca Riestra]] idazlea (Coruña 1970) # [[Brenda Helser|Brenda Elser]] igerilaria (EEBB, 1924) # [[Carla Cerati]] argazkilaria eta idazlea (Italia, Bergamo, 1926, Milan, 2016) # [[Carmen López-Cortón|Carmen López Cortón]] maistra (Galizia, 1866-Madril, 1938) # [[Caroline Quarlls]] esklaboa, askapena lortzeko lurpeko trenbidea erabiliz Wisconsinetik Kanadara bidaiatutako lehen pertsona (AEB 1824- Kanada 1892) # [[Catherine Chamié]] kimikaria (Frantzia, 1888-1950) # [[Catherine Tolson]] erizaina, sufragista, aktibista (EB 1890- Errusia 1924) # [[Cecilia Berdichevski]] programatzailea, informatikan aitzindaria (Polonia 1925- Argentina 2010) # [[Cheryl Diaz Meyer]] fotokazetari independientea (EE.BB. 1968) # [[Chikage Awashima]] aktorea (Japonia, 1924-2012) # [[Chloe Clark Willson]] aitzindaria, irakaslea (AEB 1818-1874) # [[Christine_Ladd-Franklin]] matematikaria (AEB, 1847-1930) # [[Cicely Popplewell]] software ingeniaria (Erresuma Batua 1920-1995) # [[Clara Belle Williams]] maistra, 1. afroamerikar lizentziatua Mexiko Berrian (AEB 1885-1994) # [[Clara Obligado]] idazlea (Argentina/Espainia 1950) # [[Claudine Hermann]] fisikaria (Frantzia, 1945-2021) # [[Cristina Alberdi]] abokatua (Sevilla 1946) # [[Cristina Cerrada]] idazlea (Madril 1970) # [[Cristina Fallarás]] kazetaria, idazlea, ekintzailea ( Zaragoza 1968) # [[Daria Diachenko]] partisanoa (Sobietar Batasuna, 1924-1944) # [[Diana Agrest]] arkitektoa (Argentina, 1945) # [[Dolores Gray]] aktorea (EE.BB.1924-2002) # [[Dolores Martí de Detrell]] maistra eta idazlea (Bartzelona, ? - 1880) # [[Dora Hitz]] margolaria (Alemania, 1856-1924) # [[Dorothy Maharam]] matematikaria (AEB, 1917-2014) # [[Dorothy Pitman Hughes]] feminista, aktibista (Georgia, 1928-Florida, 2022) # [[Edith Gertrude Schwartz]] botanikaria (AEB, 1877-1971) # [[Elena O'Callaghan Duch]] pedagogoa, idazlea (Bartzelona 1955) # [[Elisa Acuña]] Mexikoko irakasle eta kazetari anarkista (1887-1946) # [[Elisa Maria Reyes Vargas]] maistra (Jaen, 1983) # [[Elise Hall]] musikaria (EE.BB, 1853-1924) # [[Elisso Virssaladze]] piano jolea (Georgia 1942) # [[Elizabeth Cabot Agassiz]] hezitzaile, naturalista (AEB, 1822-1907) # [[Elspeth Beard]] arkitekto eta motorzalea (Erresuma Batua, 1959) # [[Émilienne Malfatto]] idazlea eta fotokazetaria (Frantzia, 1989) # [[Emma Calderón y de Gálvez|Emma Calderon y de Galvez]] kazetaria, maistra eta idazlea (Cádiz, XIX. mendea) # [[Emma Gramatica]] aktorea (Italia, 1874-1965) # [[Erzesbet Gulyás Köteles|Erzsébet Gulyás Köteles]] gimnasta (Hungaria, 1924-2019) # [[Esther García Llovet]] idazlea, itzultzailea ( Malaga 1963) # [[Ethel Houston]] abokatua, kriptologoa (Albacete/Eskozia 1924-2017) # [[Eulalia Vicenti]] kazetaria, emakumeen eskubideen aldeko politikaria (Madril 1884 - Porto 1979) # [[Eva Díaz Riobello]] idazlea (Asturias 1980) # [[Eva May]] zinema aktorea (Austria, 1902-1924) # [[Fannie Bloomfield Zeisler]] piano jolea (Austria 1863-AEB 1927) # [[Fanny Tur Riera ]] historialaria, politikaria ( Eivissa 1961) # [[Farzana Wahidy]] Fotokazetaria (Agfanistan, 1997) # [[Fatima Shbair]] fotokazetaria (Palestina, 1997) # [[Felisa Núñez Cubero]] fisikaria , kimikaria (Valladolid 1924- Madril 2017) # [[Fifi Mukuna]] karikaturagilea (Kongo,) # [[Florynce Kennedy|Glorynce Kennedy]] feminista, ekintzailea (EE.BB.1916-2000) # [[Francisca de Braganza]] aristokrata (Brasil, 1824-1898) # [[Françoise Adnet|Francoise Adnet]] margolaria (Paris, 1924-2014) # [[Françoise Blomme]] arkitektoa (Belgika, 1933) # [[Galina Kmit]] argazkilaria (Errusia, 1921-2019) # [[Geraldine Doyle]] modeloa, metaleko langilea (EE.BB.1924-2010) # [[Gina Pellon|Gina Pellón]] artista (Kuba, 1926-Frantzia, 1914) # [[Gloria Sanchez]] idazlea eta maistra (Villagarcia de Arosa, 1958) # [[Guadalupe Rivera Marín]] politikaria (Mexiko 1924-2023) # [[Hannah Marie Wormington]] arkeologoa (AEB, 1914-1994) # [[Hannie Lips]] telebista aurkezlea (Herbehereak, 1924-2012) # [[Hazel Brooks]] aktorea (EE.BB. 1924-2002) # [[Hazel Brooks]] aktorea (Hegoafrika, 1924-EEBB 2002) # [[Heidi Levine]] fotokazetaria (AEB, 1987) # [[Hengameh Golestan]] argazkilari konprometitua (Iran, 1952) # [[Henrietta Muir Edwards]] feminista, ekintzailea (Kanada, 1849-1931) # [[Isabelle Vengerova]] pialo jolea, irakaslea (Errusia 1877-1956) # [[JoAnn H. Morgan]] ingeniari aeroespaziala (AEB, 1940) # [[Johanne Cathrine Krebs]] margolaria (Danimarka, 1848-1924) # [[Joy Page|Joe Page]] aktorea (EE.BB, 1924-2008) # [[Julia Slingo]] meteorologoa (Erresuma Batua, 1950) # [[Julie de Graag]] margolaria (Herbehereak, 1877-1924) # [[Julie Wilhelmine Hagen-Schwarz|Julie Wilhelmine]] margolaria (Estonia, 1824-1902) # [[Justyna Mielnikiewicz]] fotokazetaria (Polonia, 1973) # [[Karen Margrete Harup]] igerilaria (Danimarka, 1924-2009) # [[Kate Gleason]] ingeniaria (AEB, 1865-1933) # [[Kuhne Beveridge]] eskultorea, aktorea (AEB 1874-XX. mendea) # [[La Perla de Cádiz]] flamenko kantaria (Cádiz 1924-1975) # [[Lallie Charles]] argazkilaria (Irlanda,1869-1919) # [[Laurence Geai]] Fotokazetaria (Frantzia, 1984) # [[Lillian Elliott]] aktorea (Kanada, 1814-1959) # [[Lourdes Vega]] zientzialaria (Badajoz 1965) # [[Lula Romero]] musikagilea (Palma Mallorcakoa, 1976) # [[Lys Assia]] abeslaria (Suitza 1924-2018) # [[Mabel Allington Royds]] artista (EB 1874-941) # [[Małgorzata Malicka|Malgorzata Malicka]] fotokazetaria, idazlea, poeta (Varsovia, 1959) # [[Manizha Wafeq ]] ekonomialaria, ekintzailea (Afganistan,?) # [[Manuela Villa]] kutur kudeatzailea, politikaria (Madril 1976) # [[Mar Villaespesa]] kultur kudeatzailea, arte kritikaria (Almeria 1953) # [[Marga López]] aktorea (Mexiko, 1924-2005) # [[Margaret Boden]] ikerketa-irakaslea (Erresuma Batua, 1936) # [[Margaret Yorke]] idazlea (Irlanda, 1924-2012) # [[Margarita de Mayo Izarra]] idazlea, kazetaria eta maistra (Toledo, 1889-Madril,1969) # [[Marguerite Long]] musikaria eta pedagogoa (Frantzia, 1874-1966) # [[Marguerite Vogt]] birologoa, biologoa (Alemania 1913-AEB 2007) # [[Maria Auböck]] arkitektoa (Viena, 1951) # [[María del Mar Terrones Villanueva|Maria del Mar Terrores Villanueva]] maistra, medikua eta kazetaria (Granada, 1892-1980) # [[María Durán Febrer]] emakumeen eskubideetan espezializatutako legelari feminista (Mallorca 1953) # [[María Emilia Casas]] legelaria, Konstituzio Auzitegiko 1. emakume presidentea (León 1950) # [[Maria Golubnitxaia|Maria Golubnichaya]] atleta (Errusia 1924-2015) # [[Maria Jose Marques da Silva]] artikektoa (Porto, 1914-1996) # [[Maria Lainá]] poeta (Grezia, 1947-1923) # [[María Luz Navarro Mayor|Maria Luz Navarro Mayor]] maistra (Soria, 1918-Madril, 2014) # [[Maria Sander]] atleta (Alemania, 1924-1999) # [[Maria Vos]] margolaria (Amsterdan, 1824-1906) # [[María Zaragoza]] idazlea (Madril 1982) # [[Maria_Walanda_Maramis]] Indonesiako "heroi nazionala" (Kema, Iparraldeko Minahasa 1872 - 1924) # [[Marianne Werner]] atleta (Alemania, 1924-2023) # [[Marie Dorigny]] fotokazetaria (Frantzia, 1959) # [[Marie Gutheil-Schoder]] opera sopranoa (Alemania, 1874-1935) # [[Marina Berti|Martina Berti]] (Londres, 1924-Italia, 2002) # [[Marina Perezagua]] idazlea (Sevilla 1979) # [[Mariya Yúdina]] piano jolea (Errusia 1899-1970) # [[Marjorie Boulton|Majorie Boulton]] idazlea, poeta (Erresuma Batua, 1924-1977) # [[Marlena Fejzo]] genetista (AEB, 1968) # [[Marta Verde]] artista (Pontevedra 1985) # [[Marthe Vogt]] neurozientzialaria (Berlin 1903-AEB 2003) # [[Martina Bacigalupo]] fotokazetaria (Italia, 1978) # [[Mary Ann Bevan]] erizaina (EB 1874-1933) # [[Mary Berg]] Varsoviako getto judutik bizitik irtendakoa (Polonia 1924-2013) # [[Mary Carr]] aktorea (EE.BB, 1874-1973) # [[Mary Gardiner Horsford]] poeta (AEB 1818-1874) # [[Mary Helen Wright Greuter]] astronomo, historialaria (AEB, 1914-1997) # [[Mary Katharine Brandegee]] botanikaria (AEB 1844-1920) # [[Mary Lee Woods]] matematikaria, programatzailea (Erresuma Batua, 1924-2017) # [[Maryse Goudreau]] argazkilaria (Kanada, 1980) # [[Marzieh]] abeslaria (Teheran, 1924-Paris, 2010) # [[Maxine Singer|Maxime Singer]] biologoa (New York, 1931) # [[Mercedes Cebrián]] idazlea, itzultzailea (Madril 1971) # [[Mercedes Vieito]] kazetaria eta maistra (Kuba, 1887-1960) # [[Meri Torras]] filologoa, saiakeragilea, ikertzailea (Bartzelona 1968) # [[Minda Ramm]] idazlea (Norvegia, 1859-1924) # [[Montserrat Pujol Vilarnau]] maistra eta pedagogoa (Galizia, 1941) # [[Nahirqo]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Nahla El Fatiha Naili]] eskultorea (Aljeria, 1986) # [[Nana Akua Oppong Birmech]] arkitektoa (Ghana, 1980ko hamarkada) # [[Naomi Shihab Nye]] poeta, idazlea (AEB-Palestina, 1952) # [[Natalia Gutman]] piano jolea (Errusia 11877-1952) # [[Natalia Pozniakovskaia]] piano jola, irakaslea (Errusia 1889-1981) # [[Nathalie de Vries]] arkitektoa, hirigilea, irakaslea (Herbehereak 1965) # [[Neda Razavipour]] artista (Iran, 1969) # [[Oby Ezekwesili]] ekonomia politikan aditua (Nigeria 1963) # [[Olga Gyarmati]] atleta (Hungaria, 1924-2013) # [[Olga Kalantarova]] piano jolea, irakaslea (Errusia 1877-1952) # [[Paloma Pedrero]] dramagilea, irakaslea (Madril 1957) # [[Paula Lapido]] idazlea (Madril 1975) # [[Paulete Furacão|Paulete Furacao]] giza eskubideen aldeko ekintzailea (Salvador, 1964) # [[Paulette Nardal]] Martinikako kazetari, idazle eta feminista frantziarra (Frantzia1896-1985) # [[Pauline Chaponnière-Chaix]] erizain, sufragista, (Suitza, 1850-1934) # [[Priscilla Pointer]] aktorea (EE.BB, 1924) # [[Ragna Nielsen]] politikaria (Norvegia, 1845-1924) # [[Raquel Lanseros]] poeta, itzultzailea (Cádiz 1973) # [[Rebeca Guber]] matematikaria, informatikaren aitzindaria (Argentina 1926-2020) # [[Renée Lafont]] itzultzaile, fotokazetaria (Frantzia, 1876-Kordoba, 1936, gerran eraila) # [[Rita Martin]] argazkilaria (Irlanda, 1958) # [[Robin Canup]] astrofisikaria (AEB, 1968) # [[Rosa Cursach]] filosofoa, teologoa, politikari ekintzailea (Mallorca 1967) # [[Rosa Smester]] maistra, idazlea (Dominikar Errepublika 1874-1945) # [[Rosalind Tanner]] matematikaria (Erresuma Batua, 1900-1992) # [[Rosalyn Tureck]] piano jolea (AEB 1914-2003) # [[Ruth Robertson]] fotokazetaria eta esploratzailea (EE.BB, 1905-1998) # [[Sandra Vilardy]] biologoa, politikaria, ekintzaile ekologista (Kolonbia 1977) # [[Sara Rietti]] Argentinako 1. emakume kimikari nuklearra (1930-2017) # [[Selene Mahri ]] modeloa (Finlandia 1924- AEB 2020) # [[Shanakdakhete]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Sharon Isbin]] gitarra jolea (AEB 1980) # [[Shirin Neshat]] artista, film-zuzendaria (Iran, 1957) # [[Silvana Estrada]] mexikar musikagilea (Veracruz, 1997) # [[Silvia Vidal]] eskalatzailea (Bartzelona, 1970) # [[Sofía Rhei]] idazle, poeta (Madril 1978) # [[Solmaz Daryani]] fotokazetaria (Iran, 1989) # [[Soltan Achilova]] fotokazetaria (Turkemistan, 1950?) # [[Sophie Menter]] piano jolea, musikagilea, irakaslea (Errusia 1846-1918) # [[Souzana Antonakáki]] arkitektoa (Grezia, 1935-2020) # [[Stephanie Sinclair]] fotokazetaria (AEB, 1973) # [[Sue_Hendrickson]] paleontologoa (AEB, 1949) # [[Susana Vallejo]] fikzio-idazlea ( Madril 1968) # [[Susanna Amatuni]] musikologoa (Armenia, 1924-2010) # [[Tara Westover]] historialaria, idazlea (AEB 1986) # [[Tatiana Nikolayeva]] piano jolea, musikagilea (Errusia 1993) # [[Tatiana Warsher]] arkeologoa (Errusia 1880- Erroma 1960) # [[Teresa Carreño]] piano jolea, musikagilea (Venezuela 1853-AEB 1917) # [[Teresa Peramato Martín]] legelaria, herri-salataria (Salamanca 1962) # [[Teresa Solà i Vilà|Teresa Solà i Vila]] maistra (Katalunia, 1886-1979) # [[Themis Emakume Juristen Elkartea]] 1987ko GKEa: abokatu, prokuradore, epaile, magistratu eta legelariak # [[Valentina Babor]] piano jotzailea (Alemania 1989) # [[Vanessa Montfort]] idazlea, dramagilea (Bartzelona 1975) # [[Vithika Yadav]] giza eskubideen aldeko ekintzailea (India 1980) # [[Widad Hamdi]] aktorea (Egipto 1924-1994) # [[Xuefei Yang]] gitarra jolea (Pekin 1977) # [[Yolanda Morató]] irakaslea, itzultzailea (Huelva 1976) # [[Zahra Kazemi]] argazkilari eraila (Iran, 1948-2003) # [[Zohra Bensemra]] argazkilaria (Aljeria, 1968) # [[Zona Gale]] idazlea (EE.BB., 1874-1938) # [[Zulfiya]] poeta (Uzbekistan 115) }} ==='''Berriak 2023''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Olaso]] ef-- '''SORTUA''' film zuzendaria, ekintzailea (Durango 1996) # [[Amets Ormaetxea Ezpeleta]] ---- '''SORTUA''' barne diseinatzailea eta musikaria (Arrasate, 1997) # [[Ane Lindane]] ef-- '''SORTUA''' aktorea eta umoregilea (Barakaldo, 1988) # [[Araks Sahakyan]] ---- '''SORTUA''' itzultzailea eta artista (Armenia, 1990) # [[Ebru Baybara Demir]] ---- '''SORTUA''' sukaldaria (Turkia, 1976) # [[Elisabeth Luengo]] ---- '''SORTUA''' bide-ingeniaria, arkularia (Durango 1992) # [[Eneritz Aranburu]] ef-- '''SORTUA''' abeslaria, panderojolea (Mallabia, 1980) # [[Idoia Telleria Maritxalar]] ---- '''SORTUA''' argazkilaria (Lasarte-Oria, 1977) # [[Ihitz Iriart Casenave]] ---- '''SORTUA''' abeslaria, gidoilaria (Aloze) # [[Ione Zuluaga Muxika]] ---- '''SORTUA''' historialari eta ikertzailea (Azkoitia, 1995) # [[Itziar Irakulis Loitxate]] ---- '''SORTUA''' zientzialaria (Zornotza, 1996) # [[Itziar Leemans]] ---- '''SORTUA''' euskal zinemagilea (Donibane Lohitzun, 1983) # [[Jaione Arregi Urizar]] ---- '''SORTUA''' itzultzaile, interpretea (Barakaldo/Zaldibar, 1976) # [[Jasone Mendizabal Altuna]] ---- '''SORTUA''' topaguneko zuzendaria (Arrasate, 1968) # [[Josebe Blanco]] ---- '''SORTUA''' artzaina, gaztagilea eta idazlea (Galizia, 1973) # [[June Baonza Pagaldai]] ef-- '''SORTUA''' diseinatzaile grafikoa (Durango, 1979) # [[Koro Zumalabe Goenaga]] ---- '''SORTUA''' itzultzailea (Donostia, 1947) # [[Maria Uriarte Artamendi]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, kontalaria (Elorrio 1966) # [[Maryse Cachenaut]] ---- '''SORTUA''' laboraria (Itsasu, 1971) # [[Morgan Ody]] ---- '''SORTUA''' baratzezaina (Frantzia, 1979) # [[Nati Bilbao Onaindia]] efef '''SORTUA''' pandejolea, tabernaria, sukaldaria (Durango, 1929-2023) # [[Rosa Moro]] ---- '''SORTUA''' idazlea eta kazetaria (Salamanca, 1969) # [[Seberi Mardaras]] ef--'''SORTUA''' andereño ohia (Mungia, 1932) # [[Silvia Bonoli]] ---- '''SORTUA''' astrofisikaria eta ikertzailea (Bolonia, 1979) # [[Aída Doninelli]] sopranoa (Guatemala, 1898-1996) # [[Aitziber López Cortajarena ]] irakaslea, ikertzailea (Bilbo 1974) # [[Alejandra Flores]] sopranoa (Guatemala, 1986) # [[Alexandra Sophia Handal]] artista, zinemagilea eta entsegugilea ('''Palestina''', 1975) # [[Alice Catherine Evans]] mikrobiologoa (AEB, 1881-1975) # [[Alice Eastwood]] botanikaria (Kanada 1859- AEB 1953) # [[Almudena Alonso-Herrero]] astrofisikaria, ikertzailea (Madril, 1968) # [[Amparo Alvajar]] idazlea, itzultzailea (Coruña, 1916-Moncano, 1998) # [[Amparo Amorós]] poeta, saiakeragilea ( Valentzia 1950) # [[Ana Alcolea]] irakaslea, idazlea (Zaragoza 1962) # [[Ana de Valle]] poeta (Asturias 1900-Belgika 1984) # [[Ana Maria Cetto]] fisikaria (Mexiko, 1946) # [[Ana Pomares Martínez]] idazlea (Alacant, 1991) # [[Ángeles Blanco]] kazetaria (Badajoz 1972) # [[Angelina Acuña]] poeta, idazlea (Guatemala, 1905-2006) # [[Aniela Wolberg]] (Polonia, 1907-Varsovia, 1937) # [[Anna Verouli]] xabalina jaurtitzailea (Grezia 1956) # [[Armita Geravanden heriotza]] emakume kurdua, eraila (Teheran, 2006-2023) # [[Augusta La Torre]] iraultzailea (Peru, 1946) # [[Aurora Luque]] poeta, itzultzaile. (Almeria, 1962) # [[Bea Uusma]] idazlea, ikustratzailea eta medikua (Suedia, 1966) # [[Beata Peters]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1959) # [[Beate Koch]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1967) # [[Beatriz Pichi Malen]] abeslari maputxea (Buenos Aires, 1953) # [[Berta Castañé]] modeloa, aktorea (Bartzelona 2002) # [[Bessie Pease Gutmann]] artista, ilustratzailea (AEB 1876-1960) # [[Betsabé Espinal]] aktibista (Kolonbia, 1896-1932) # [[Camila Loboguerrero]] zinema-zuzendaria (kolonbia, 1941) # [[Camille Aumont Carnel]] feminista, idazlea, blogaria (Niger, 1996) # [[Camille Lellouche]] abeslaria, youtuberra (Paris, 1965) # [[Carmen Pujals ]] botanikaria, ikertzailea (Argentina 1916-2003) # [[Carmen Soler]] poeta, komunista, irakasle (Paraguai, 1924-1985) # [[Casta Álvarez]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Aljeria 1786-Zaragoza 1846) # [[Caty Juan de Corral]] idazlea, margolaria ( Palma 1926-2014) # [[Cecilia Magni]] Pinochet-en aurkako iraultzailea (Txile, 1956-1988) # [[Celia de Molina]] aktorea, gidoilaria (Jaen 1983) # [[Chus Pato]] idazlea (Ourense 1955) # [[Claudia Losch]] atleta, pisu jaurtitzailea (Alemania 1960) # [[Claudia Sagastizabal]] matematikaria (ARgentina...?) # [[Concepción Ramírez]] indigena, ekintzailea (Guatemala, 1942-2021) # [[Concha Lagos]] poeta (Kordona 1907-Madril 2007) # [[Conchita Cintrón]] burtzikaria, toreatzailea, aitzindaria (Txile 1922- Portugal 2009) # [[Cristina Andreu Cuevas]] film zuzendaria (Casablanca 1960) # [[Cristina Fernández Cubas]] idazlea, kazetaria ( Bartzelona 1945) # [[Cristina Sánchez]] toreatzailea (Madril 1972) # [[Débora Arango]] artista politikoa (Kolonbia 1907-2005) # [[Dima Khatib]] Kazetaria, poeta, blogaria (Siria, 1971) # [[Dionisia García]] idazlea (Albacete 1929) # [[Dolores Franco Manera]] irakaslea, idazlea, itzultzailea (Madril 1912-1977) # [[Dulcinea Bellido]] jostuna, politikaria (Badajoz 1936-Madril 2001) # [[Elena Iparragirre]] iraultzailea (Peru, 1947) # [[Elena Martín Vivaldi]] poeta, idazlea, liburuzaina (Granada 1907-1998) # [[Elena Martínez Fontes]] biologoa, ikertzailea (Argentina 1912-1987) # [[Elisa Bachofen]] ingeniaria, aktibista (Argentina 1891-1976) # [[Eliška Junková]] auto-gidaria (Austria-Hungaria 1900-Txekoslovakia 1994) # [[Elvira López ]] aktorea (Txile 1966) # [[Esperança Camps Barber]] kazetaria, idazlea, politikaria (Menorca 1964) # [[Ethelwynn Trewavas]] iktiologoa, zientzialaria (Erresuma Batua, 1900-1993) # [[Fanny Rubio]] idazlea, ikertzailea (Jaen 1949) # [[Fatima Whitbread]] xabalina jaurtitzailea (Erresuma Batua 1961) # [[Felicia Țilea-Moldovan]] xabalina jaurtitzailea (Errumania 1967) # [[Gracia Morales]] antzerkigilea, poeta (Granada 1973) # [[Graciela Rodo Boulanger]] artista (Bolivia, 1935) # [[Guadalupe Muñoz Sampedro]] aktorea, enpresaburua (Madril 1896-1975) # [[Gudrun Ensslin]] irakaslea, emakumeen aldeko ekintzailea, iraultzailea (Alemania 1940-1977) # [[Hale Asaf]] margolaria (Turkia, 1906- Paris, 1938) # [[Haneen Zoabi]] '''palestinar-israeldar''' politikaria (Israel 1969) # [[Helena González Fernández]] irakaslea, ikertzailea (Pontevedra 1967) # [[Heli Rantanen]] xabalina jaurtitzailea (Finlandia 1970) # [[Hind Shoufani]] poeta eta film zuzendari '''palestinarra''' (Libano, 1978) # [[Huzama Habayeb]] idazlea ('''Palestina,''' 1965) # [[Iraida Noriega]] abeslaria (Mexiko Hiria, 1971) # [[Irene Bernasconi]] biologoa, ikertzailea, aitzindaria (Argentina 1896-1989) # [[Iris Cochón]] itzultzailea, literatura kritikaria (Galizia 1968) # [[Irmgard Möller]] aktibista politikoa (Alemania 1947) # [[Isabel de Ocampo]] zinegilea, gidoilaria (Salamanca 1970) # [[Isabel Echarri]] euskal artista (Bera, 1929-Formentera, 2022) # [[Isabel Ruiz Lara]] kazetaria (Espainia, XX. mendea) # [[Isabel Ruiz Ruiz]] artista (Guatemala, 1945-2019) # [[Isabel Vilallonga]] politikaria (Badajoz 1949) # [[Jackie Forster]] kazetaria, aktorea, ekintzaile lesbiana (Erresuma Batua, 1926-1998) # [[Jennifer Lee Carrell]] idazlea (AEB 1962) # [[Joana Bonet]] kazetaria (Leida, 1966) # [[Juana Castro Muñoz]] poeta (Kordoba 1945) # [[Juana Cruz]] toreatzaile aitzindaria (Madril 1917-1981) # [[Julia Castillo]] antropologoa, poeta (Madril 1956) # [[Julia Uceda]] poeta (Sevilla 1925) # [[Karen Forkel ]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1970) # [[Karimeh Abbud]] argazkilaria eta artista ('''Palestina''' 1896-1940) # [[Khalida Jarrar]] politikari '''palestinarra''' (Jordania 1963) # [[Laila Shawa]] artista bisuala ('''Palestina''' 1940-Londres 2002) # [[Lamia Ziadé]] Libanoko pintore eta komikigilea (Beirut, 1968) # [[Laura Zambrano Padilla]] hezitzailea eta iraultzailea (Peru, 1945) # [[Leonor Fernández de Torreblanca]] dama, Cervantesen amama (Kordoba ?-1557) # [[Lia (abeslaria)]] (Japonia 1981) # [[Lil Milagro Ramírez]] poeta, gerrillaria (Salvador 1946-1979) # [[Linda Maria Baros]] hizkuntzalaria, itzultzailea (Errumania 1981) # [[Linda Sobeh Alí]] diplomazialaria ('''Palestina''' 1968) # [[Livia Gouverneur]] gerrillaria (Venezuela, 1941-1961) # [[Lola Lorente]] ilustratzailea (Bigastro, Valentzia, 1980) # [[Lola Mora]] eskultorea, asmatzailea, aitzindaria (Argentina 1866-1936) # [[Louise McPaul]] xabalina jaurtitzailea (Australia 1969) # [[Lucrecia Pérez]] etxeko langilea, arrazismoaren lehenengo biktima aitortua Espainian (Dominikar Errepublika, 1959 - Madril, 1992) # [[Maider Oleaga]] zinema-zuzendari eta gidoigilea (Bilbo, 1976) # [[Malika Gaïd]] Aljeriako erizaina eta militante independentista (1933-1958) # [[Manuela Burló]] film zuzendaria, gidoilaria (Murtzia 1978) # [[Manuela Sancho]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1783-1863) # [[Margaluz]] aktorea, abeslaria, dantzaria (Palma 1939-2006) # [[Margarida Pinto]] aktorea, kazetaria ( Portugal 1966) # [[Marguerite Buffet]] idazlea (Frantzia, 1620-1680) # [[María Adela Caría]] bakteriologoa, ikertzailea (Argentina 1915-1989) # [[María Agustín]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1784-1831) # [[María Antonia Ortega]] poeta (Madril 1954) # [[María de la Consolación Azlor]] noblea, Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Girona 1775- Zaragoza 1814) # [[María de los Reyes Fuentes]] poeta ( Sevilla 1927-2010) # [[María Forteza]] aitzindaria. Seguraski, Espainiako 1. emakume zinegilea (Mallorca 1913-1961) # [[María Guerra]] kazetaria, zinema kritikaria (Madril 1965) # [[Maria Hervás]] aktorea (Madril 1978) # [[María Isabel Sánchez Vegara]] idazlea...(Bartzelona ?) # [[Maria Josefa Yzuel Giménez]] fisikaria (Huesca, 1940) # [[Maria Keil]] artista (Portugal 1914.2012) # [[María Larrea|Maria Larrea]] zinegilea (Bilbo, 1979) # [[María Lostal]] heroia ( ?- Zaragoza ç1809) # [[María Manuela Pignatelli de Aragón Gonzaga]] noblea, Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1753-Madril 1816) # [[María Martín Barranco]] idazlea, genero ikuspegian aditua (Granada XX. mendea) # [[Maria Occhipinti]] anarkista eta idazlea (Italia 1921-Erroma 1996) # [[María Pantoja Sánchez]] soziologoa eta iraultzailea (Peru, 1953) # [[María Pilar Fumanal]] geomorfologoa (Valentzia 1940-1998) # [[María Rosal]] poeta, irakaslea (Kordoba 1961) # [[María Victoria Atencia]] poeta (Malaga 1931) # [[Marie Sara]] burtzikaria (Frantzia 1964) # [[Marie-Castille Mention-Schaar]] film zuzendaria, gidoilaria, kazetaria ( Frantzia 1963) # [[Marisa Soleto]] legelaria (Cáceres 1966) # [[Mary Montagu]] idazlea (EB 1689-1762) # [[Matilde Cherner]] idazlea (Salamanca, 1833-Madril 1880) # [[Matilde Muñoz Sampedro]] aktorea ( Madril 1900-1969) # [[Mercedes Muñoz Sampedro]] aktorea (Madril 1896-1979) # [[Mikaela Ingberg ]] xabalina jaurtitzailea (Finlandia 1974) # [[Mily Possoz]] margolaria (Portugal, 1888-1968) # [[Mirela Manjani]] xabalina jaurtitzailea (Albania 1976) # [[Miriam Rothschild]] zientzialaria (Erresuma Batua, 1908-2005) # [[Miriam Tlali]] emakume beltz eta idazlea (Hego Afrika, 1933-2017) # [[Montserrat Casas]] fisikaria (Girona 1955-Bartzelona2013) # [[Nandar]] aktibista feminista (Myanmar, 1995) # [[Natalia Lisovskaya]] atleta, pisu jaurtitzailea (Errusia 1962) # [[Natalia Xikolenko]] xabalina jaurtitzailea ( Bielorrusia 1964) # [[Nathalie Handal]] idazlea (EE.BB. 1969) # [[Nelly Evans Risco]] iraultzailea (Peru, 1943) # [[Nicole Girard-Mangin]] medikua (Frantzia, 1878-1919) # [[Nina Bari]] matematikaria (Errusia, 1901-1961) # [[Olga Gavrilova]] xabalina jaurtitzailea (Errusia 1957-2022) # [[Olga Rivero Jordán]] poeta (La Laguna, 1928-2021) # [[Päivi Alafrantti]] xabalina jaurtitzailea ( Finlandia 1964) # [[Panmela Castro]] grafitigile, artista, ekintzaile (Brasil, 1981) # [[Petra Felke]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1959) # [[Pilar Costa]] abokatua, politikaria (Eivissa 1967) # [[Pureza Canelo]] poeta (Cáceres 1946) # [[Quan Zhou Wu]] ilustratzaile eta komikigilea (Algeciras, 1989) # [[Randa Siniora]] eskubideen aldeko ekintzailea ('''Palestina''' ç1961) # [[Rauda Morcos]] LGBTIQ ekintzaile (Palestina, 1974) # [[Raymonde Arcier]] artista, feminista (Frantzia, 1939) # [[Raymonde Peschard]] Aljeriako gerrako militante nazionalista (1927-1957) # [[Rebecca Guay]] akuarelista (EE.BB. XX. mendea) # [[Rita Azevedo Gomes]] zinema zuzendaria (Lisboa, 1952) # [[Romelia Alarcón Folgar|Rogelia Alarcón]] idazlea, pianista (Guatemala, 1900-1971) # [[Rosa Chávez]] poeta, aktorea, kultura kudeatzailea (Guatelama, 1980) # [[Rosa Pereda]] idazlea, kritikaria (Santander 1949) # [[Rosa Romojaro ]] poeta, ikertzailea (Cádiz 1948) # [[Rosa Spottorno Topete]] itzultzailea, feminista ( Murtzia 1884-1980) # [[Rosario Pardo]] aktorea, zuzendaria (Jaen 1959) # [[Rosaura Álvarez]] poeta, margolaria, irakaslea (Granada 1945) # [[Roxana Stinchfield Ferris]] botanikaria (AEB 1895-1978) # [[Ruth Mateu Vinent]] politikaria (Menorca 1976) # [[Sabine Braun]] heptatloi- atleta (Alemania 1965) # [[Sara Doke]] belgikar kazetaria, itzultzaile (Frantziar, 1968) # [[Sara Estela Ramírez]] irakasle, kazetari, feminista ..(Mexiko, 1881-1910) # [[Sheila Minor]] ikertzailea (EE.BB., 1946) # [[Silke Renk]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1967) # [[Sofia Montaner Arnau]] azken trementinairea (Lleida 1908-1996) # [[Sofía Sakorafa]] greziar-'''palestinar''' politikaria, xabalina-jaurtitzailea (Grezia 1957) # [[Soledad Ortega Spottorno]] filosofoa, irakaslea, editorea (Madril 1914-2007) # [[Soledad Varela Ortega]] filologoa, ikertzailea (Madril 1945) # [[Sonia Nimr]] idazlea ('''Palestina''', 1955) # [[Sonia Pulido]] ilustratzailea (Bartzelona, 1973) # [[Steffi Nerius]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1972) # [[Suheir Hammad]] poeta ('''Jordania''', 1973) # [[Tatiana Xikolenko]] xabalina jaurtitzailea (Errusia 1968) # [[Telma Reca]] psikiatra aitzindaria (Argentina 1904-1979) # [[Teresa Bolaños de Zarco]] idazlea, pianojolea eta margolaria (Guatemala, 1922-1998) # [[Tiina Lillak ]] xabalina jaurtitzailea ( Finlandia 1961) # [[Truus Menger-Oversteegen|Truus Menger]] eskultorea, aktibista (Holanda 1923-2016) # [[Virginia Yagüe]] gidoilaria, idazlea ( Madril 1973) # [[Ynes Mexia]] botanikaria (Mexiko/AEB 1870-1938) # [[Zahia Ziouani]] orquestra zuzendaria (Paris 1978) # [[Zinaída Guipius]] poeta, idazlea (Errusia- Frantzia, 1869-1945) # [[Ziza Massika]] Aljeriako erizaina eta militante independentista (1934-1959 }} ==='''Berriak 2023''' ('''urria''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Abanda Elustondo]] ----'''SORTUA''' ikertzailea (Donostia, 1989) # [[Amaia Arranz Mendiguren]] ----'''SORTUA''' biologoa eta ikertzailea (Bilbo 1978) # [[Andrea Garcia-Santesmases]] ----'''SORTUA''' soziologoa, antropologoa (Madril 1988) # [[Carmen Albisu]] efef'''SORTUA''' euskaltzailea, euskara irakaslea (Errenteria, 1916-Tutera, 2007) # [[Irati Gorostidi Agirretxe]] '''SORTUA''' artista, zinemagilea (Egues, 1988) # [[Itziar Eguren]] ef--'''SORTUA''' erizaina, txistularia (Elorrio 1953) # [[Izar Zubiaga]] ef--'''SORTUA''' futbolaria (Durango 2006) # [[Leire Ayala]] ef--'''SORTUA''' abeltzaina (Bilbo/Elorrio 1972) # [[Maialen Braña]] ----'''SORTUA''' abeslaria, irakaslea (Elizondo, 1998) # [[María Ángeles Sallé Alonso]] ef--'''SORTUA''' soziologoa, ikertzailea (Panama, 1956) # [[Maria Pilar Zuriarrain]] ef--'''SORTUA''' txistularia (Zizurkil, 1953) # [[Marta Rodríguez Fouz]] ef--'''SORTUA''' soziologoa, kazetaria eta futbolaria (Coruña, 1972) # [[Patricia Tornero]] ----'''SORTUA''' gaztagilea (Valentzia....) # [[Tatiana Romero Reina]] ----'''SORTUA''' historialaria, aktibista (Mexiko, 1984) # [[Julia Arévalo]] aktibista, politikaria (Uruguai, 1898-1985) # [[Abala Bose]] gizarte langilea (Bangladesh, 1864-1951) # [[Alberta Ferretti ]] diseinatzailea (Italia 1950) # [[Alessandra Korap]] lider indigena (Brasil, 1958) # [[Alicia Luna]] gidoilaria, irakaslea (Madril 1963) # [[Alicia Senovilla ]] aurkezlea (Madril 1969 ) # [[Amna Suleiman]] maistra eta txirrindularia Palestinan (Damasco, 1982) # [[Amparo Fortuny]] dokumentalgilea, ekoizlea (Valentzia XX. mendea) # [[Ana García Lozano]] kazetaria (Valentzia 1963) # [[Ana Iris Simón ]] kazetaria, idazlea (Ciudad Real 1991) # [[Anita Sirgo]] sindikalista, komunista, ekintzailea (Asturias, 1030) # [[Anna Lizaran]] aktorea (Bartzelona 1944-2013) # [[Anna Murià]] idazlea, kazetaria, ekintzaile erbesteratua (Bartzelona, 1904-Tarrasa, 2002) # [[Annie Baker]] film zuzendaria (AEB 1981) # [[Antonia Dell'Atte ]] modelo ohia, aurkezlea (Italia 1960) # [[Anwara Bahar Chowdhury]] idazlea eta ekintzailea (Bangladesh, 1919-1987) # [[Asma al-Ghul]] kazetaria, feminista (Palestina, 1982) # [[Asma Tubi]] poeta eta kazetaria (Palestina, 1905-1983) # [[Assumpció Casals]] aktore erbesteratua (Bartzelona, 1896-1975) # [[Auguste Deter]] dokumentatutako 1. Alzheimer goiztiar kasua (Alemania 1850-1906) # [[Beatriz de Bobadilla (Gomerako andrea)]] Tenerifeko konkistatzailea (Medina del Campo, ?-1504) # [[Beatriz Enríquez de Arana]] Kolonen bikotea eta Fernando Kolonen ama (Kordoba, 1465-1522) # [[Blanca Padilla]] modeloa, diseinatzailea (Madril 1995) # [[Bushra al-Tawil ]] kazetaria, aktibista (Palestina 1993) # [[Carlota Soldevila]] aktorea, irakaslea (Bartzelona 1929-2005) # [[Carme Ballester|Carmen Ballester]] kataluniar politikari erbesteratua (Bartzelona, 1900-Paris, 1972) # [[Carme Serrallonga]] pedagogoa, itzultzailea (Bartzelona 1909-1997) # [[Carmen Alcázar]] wikilaria (Mexiko) # [[Carmen Domingo]] idazlea, aktibista (Bartzelona 1970) # [[Carmen Lomana]] enpresaburua, socialitea (Leon 1948) # [[Carolina Punset]] politikaria (AEB/Katalunia 1971) # [[Celestina Marrón]] sindikalista (Asturias, 1926-2016) # [[Chelo García-Cortés]] kazetaria (Ourense 1951) # [[Clotilde Luisi]] abokatu, dramaturgo, feminista (Uruguai, 1882-1969) # [[Conchi Arnal Claro]] ekintzaile feminista (Tanger, 1950) # [[Conxita Herrero]] komik ilustratzailea (Katalunia, 1993) # [[Daniela Catrileo]] poeta maputxea (Txile, 1987) # [[Daniela Feixas]] idazlea, aktorea, zuzendaria (Katalunia 1973) # [[Dolors Oller]] irakaslea, idazlea, literatura kritikaria (Girona 1942) # [[Eileen O'Shaughnessy]] Britainia Handiko idazlea (1905–1945) # [[Elisa Coll]] idazlea, ekintzailea, bisexuala (Madril 1992) # [[Elisabeth Reyes]] modeloa (Malaga 1985) # [[Elsa Punset]] idazlea ( Londres/Katalunia 1964) # [[Elvira Espejo Ayca]] artista, poeta, ehulea (Bolivia, 1981) # [[Eva García Magriñá]] ikertzaile eta idazle (Donostia, 1966) # [[Eva Hache]] umorista, aurkezlea (Segovia 1971) # [[Fadila Saâdane]] Aljeriako gerrako zuen militante nazionalista (1938-1960) # [[Fanny Kemble]] aktore, idazle eta esklabotzaren aurkako abolizionista (Britainia Handia, 1809-1893) # [[Gema López]] kazetaria (Madril 1971) # [[Georgette Rizk]] ekintzailea (Palestina 1925-2018) # [[Hanan Al-Agha]] idazle eta artista (Palestina, 1948-2008) # [[Helena Béjar]] soziologoa, irakaslea (Madril 1956-2023) # [[Helga Tawil-Souri]] dokumentalgile, ikertzaile eta idazle (Kuwait, 1969) # [[Hiba Kamal Abu Nada]] poeta, eleberrigilea, wikilaria (Meka, 1991-Gazako zerrenda, 2023) # [[Hind al-Husseini]] aktibista, hezitzailea (Palestina, 1916-1994) # [[Inés Luisi]] medikua (Uruguai, XIX.mendea- 1965) # [[Irene Bordoy]] margolaria, irudigilea (Mallorca 1940) # [[Isabel Gemio]] kazetaria (Badajoz 1961) # [[Isabel González González]] politikaria eta ekintzailea (Tenerife, 1890-1968) # [[Isabel Pinto de Vidal]] politikaria, aktibista (Uruguai, 1885-1969) # [[Isabella Eklöf]] zinemagilea (Suedia, 1978) # [[Islah Jad]] aktibista, ikertzailea, irakaslea (Palestina 1951) # [[Jackie Salloum ]] artista, film zuzendari palestinarra (AEB XX. mendea) # [[Jahanara Arzu]] poeta (Bangladesh, 1929) # [[Jenna Elfman]] aktorea (AEB 1971) # [[Jimena Menéndez-Pidal|Jimena Menendez Pidal]] pedagogoa (Madril, 1901-1990) # [[Júlia Coromines]] medikua, psikiatra erbesteratua (Bartzelona 1910-2011) # [[Julud Daibes]] palestinar arkitektoa eta politikaria (Betleem, 1965) # [[Jutta Koether]] artista, musikaria eta kritikaria (Alemania, 1958) # [[Kamilya Jubran]] abeslari palestinarra (Israel, 1962) # [[Kamini Roy]] poeta eta ekintzailea (Bangladesh, 1864-1933) # [[Kapitolina Díaz]] soziologoa (Leon, ) # [[Kholoud Faqih|Kholoud Faqin]] epailea (Palestina, XX.mendea) # [[Laudelina de Campos Melo]] etxeko-langileen aldeko sindikalista (Brasil, 1904-1991) # [[Laura Caballero]] gidoilaria, zuzendaria (Madril 1978) # [[Lola Lizaran]] aktorea (Almeria/Bartzelona 1931-2003) # [[Lucila Gamero]] mediku, zirujau, idazle eta feminista (Honduras, 1873-1964) # [[Lucy Prebble]] antzerkigilea (Britainia Handia 1981) # [[Luisa Luisi]] poeta, pedagogoa (Uruguai, 1883-1940) # [[Lurdes Lekuona Laburu|Lurdes Lekuona]] Zalduondoko alkatea (Gasteiz, 1958) # [[Magdalena Antonelli Moreno]] politikaria, aktibista (Uruguai, 1877-1955) # [[Maha Haj]] palestinar jatorriko zinema zuzendari israeldarra (Nazaret, 1970) # [[Mai Masri]] zinema-zuzendaria (Jordania, 1959) # [[Maliha Hamidou]] Aljeriako gerrako militante nazionalista (1942-1959) # [[Mar Coll]] gidoilaria, film zuzendaria (Bartzelona 1981) # [[Margarida Minguillón]] aktorea, ahots aktorea (Bartzelona 1947) # [[Maria Dolors Bargalló]] Kataluniar politikari erbesteratua (Bartzelona, 1902-Mexiko,1980) # [[María España Almendro]] saskibalio-jokalaria (Mallorca 1992) # [[Maria Majoral]] trementinairea (LLeida 1887-1976) # [[Maria Mies]] soziologoa (Alemania, 1931-2023) # [[María Patiño]] kazetaria (Coruña 1971) # [[María Teresa Josefina Janicki]] hezitzailea (Frantzia-Uruguai, XIX. mendea- ?) # [[Mariam Barghouti]] amerikar-palestinar kazetari, aktibista (Palestina-AEB, 1993) # [[Marina Comas]] aktorea (Bartzelona 1996) # [[Marta Angelat ]] aktorea, ahots aktorea (Bartzelona 1953) # [[Marta Corredera]] futbolaria (Bartzelona 1991) # [[Marta Nebot]] kazetaria (Sevilla 1975) # [[Marta Pérez Sierra]] idazlea, poeta (Bartzelona 1957) # [[Maruja Lozano]] bolero eta kopla abeslaria (Valentzia 1935 - Malaga 2022) # [[Mary Al-Atrash]] igerilaria (Palestina 1994) # [[Mary Ann Shadd]] aktibista abolizionista, kazetaria, irakaslea (AEB, 1823-1893) # [[Maryse Gargour]] zinemagilea eta kazetaria (Palestina, XX. mendea) # [[Matilde_Fern%C3%A1ndez]] Politikaria feminista (Madril, 1950) # [[Mayada Al-Sayad]] alemaniar-palestinar atleta (Berlin, 1992) # [[Mériem Bouatoura]] Aljeriako gerrako borrokalari independentista (1938-1960) # [[Meriem Saâdane]] aljeriar erizaina eta militante nazionalista (1932-1958) # [[Mila Abadia]] kultura kudeatzailea (Zaragoza, 1962) # [[Miriam Saavedra]] modeloa, aktorea (Peru 1993) # [[Montse Amenós]] eszenografoa, jantzi-deseinatzailea (Bartzelona 1954) # [[Montse Guallar]] aktorea, aurkezlea (Bartzelona 1960) # [[Montserrat Cornet]] idazlea (Bartzelona 1934) # [[Mrinalini Sen]] idazlea (Bangladesh, 1879-1972) # [[Nadia Hafid]] ilustratzailea (Katalunia, 1990) # [[Nancy Meyers]] zuzendari, ekoizle eta gidoilaria (AEB 1947) # [[Natalia (abeslaria)]] tb aurkezlea (Cádiz 1982) # [[Natasha Neri]] aktibista, zinema zuzendaria (Brasil, XX. mendea) # [[Norma Andrade]] ekinzailea (Mexiko) # [[Noura Erakat]] amerikar-palestinar aktibista, irakaslea (Kalifornia, 1980) # [[Olatz Arregui]] piraguista (Donostia, 1999) # [[Paula Hernández (ahots aktorea)]] (Girona 1998) # [[Paula Hernández ]] aktorea, gidoilaria, zuzendaria (Argentina 1969) # [[Paulina Luisi]] mediku, sufragista, aktibista feminista (Uruguai, 1875-1950) # [[Pilar Boyero]] kopla abeslaria, irakaslea (Cáceres 1974) # [[Reem Frainah]] psikologoa, aktibista (Palestina ?) # [[Rosa Catrileo|Rosa Castrilleo]] abokatu maputxea (Temuco, Txile, 1981) # [[Rosa Estiarte]] igerilari olinpikoa (Manresa 1959-1985) # [[Rosa María Fernández García|Rosa María Fernandez García]] sindikalista (Asturias, 1942-2021) # [[Rosa Novell ]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1952) # [[Sahar Jalifa]] idazlea (Palestina, 1942) # [[Samar Nassar]] igelaria (Libano, 1978) # [[Samiha Khalil]] politikaria, ekintzailea (Palestina 1923-1999) # [[Shadia Mansour]] hip-hoparen 1. dama arabiarra (Londres 1985) # [[Shamim Azad|Shamin Azad]] poeta eta idazlea (Bangladesh, 1952) # [[Sílvia Quer]] film zuzendaria ( Bartzelona 1962) # [[Sofía Álvarez Vignoli]] aktibista, politikaria (Uruguai, 1899-1986) # [[Sònia Moll]] filologoa, poeta, itzultzailea (Bartzelona 1974) # [[Suad Amiry]] idazle eta arkitektoa (Siria, 1951) # [[Susanna Barranco]] aktorea, zuzendaria, ekoizlea (Bartzelona 1975) # [[Tania Safura Adam Mogne]] ikertzaile eta erakusketa komisario (Mozambike, 1979) # [[Teresa Font]] film-editorea (Bartzelona 1956) # [[Tina Pérez]] sindikalista, ekintzalea (Asturias, 1929-1965) # [[Umayya Abu-Hanna]] kazetaria eta idazlea (Palestina-Finlandia, 1961) # [[Woroud Sawalha]] atleta (Palestina, 1991) # [[Yamila Abdalá Taha al Shanti]] irakaslea, politikaria (Palestina 1955-2023) # [[Zaha Hassan]] aktibista, abokatua (Palestina, XX.mendea) # [[Zulaija Al-Shahabi]] Palestinako feminismoaren ekintzaile aitzindaria (1901-1992) }} ==='''Berriak 2023''' ('''iraila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Barrena García]] ----'''SORTUA''' idazlea, poeta (Basauri) # [[Bego Zubia Gallastegi]] ----'''SORTUA''' ikertzaile (Arrasate, 1965) # [[Dora Manchado]] --ef'''SORTUA''' Tehueltxeeraren azken hiztuna (Argentina, 1934-2019) # [[Jaione López]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, misiolaria (Elorrio 1998) # [[Marta Goikoetxea Luquin]] ef--'''SORTUA''' blogaria (Lizarra, 1984) # [[Nagore Belastegi Martín|Nagore Belaustegi]] ----'''SORTUA''' (Legazpia, 1987) # [[Nerea Azkona]] ----'''SORTUA''' antropologoa, idazlea (Sopela, 1982) # [[Oihane Unzalu]] ef--'''SORTUA''' nutrizionista, kirol monitorea, lasterkaria (Abadiño 1987) # [[Pantxonerak]] '''SORTUA''' arrain saltzaileak (Laredo 1970 hamarkadara arte) # [[Presen Zubillaga Auza]] efef'''SORTUA''' feminista, ekintzailea (Iruñea, 1951-2023) # [[Raquel Esteban Terradillos]] ----'''SORTUA''' ekofisiologoa (Barakaldo, 1982) # [[Adriana Abenia]] aurkezlea, idazlea (Zaragoza 1984) # [[Aina Clotet ]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1982ko) # [[Alexandra Narváez]] aktibista, zientzialaria (Ekuador, XX. mendea) # [[Alicia de los Ríos Merino|Alicia de los Rios Merino]] ikasle, gerrilari desagertua (Mexiko, 1952) # [[Amalia Anglés y Mayer]] opera kantaria eta gitarra-jotzailea (Badajoz, 1827-Stuttgart, 1859) # [[Amèlia Jover Velasco]] sindikalista, anarkista eta feminista (Cullera, 1910-Paris, 1997) # [[Amelia Quintanal Martínez-Conde]] futbolean Espainiako emakume talde baten 1. entrenatzailea (Kantabria 1937) # [[Amrita Pritam]] idazlea (Pakistan, 1919-India, 2005) # [[Ana Alba García]] kazetaria, gerra gatazketan aditua (Bartzelona 1971-2020) # [[Ana Borges]] futbolaria, aurrelaria (Portugal 1990) # [[Ana Paris Garcia]] lider sindikalista garrotez eraila (Sevilla, 1898-1938) # [[Ángeles García-Madrid|Ángeles Garcia-Madrid]] idazlea eta preso politikoa (Torrejón, 1918-Madrid, 2015) # [[Angustias Lara Sánchez|Maruja Lara Sánchez]] sindikalista (Granada, 1917-Valentzia, 2012) # [[Anna Cabot Quincy Waterston]] idazlea (AEB 1812-1899) # [[Anna Gréki]] poeta eta ekintzaile aljeriarra (1931-1936) # [[Anna Rodríguez Costa]] dramagilea, zuzendaria (Granada 1972) # [[Anna Stewart (aktibista)]] emakumeen eskubideen aldekoa (Australia 1947-1983) # [[Annette Frances Braun]] entomologoa (EEBB, 1884-1978) # [[Antònia Pascual Flaquer]] komunista fusilatua (Capdepera 1911-Porreres,1937) # [[Assumpció Puigdelloses Vila]] etxekoandre fusilatua (1906 - Sant Adrià de Besòs, 1940) # [[Aurora Picornell]] komunista fusilatua (Palma, 1912-Manacor, 1937) # [[Ayo Edebiri]] komediantea, idazlea (AEB1995) # [[Balbina Gayo Gutiérrez|Balbina Gayo Gutierrez]] maistra errepublikarra (1901-1936) # [[Begoña Alberdi]] sopranoa (Bartzelona 1964) # [[Belarmina González Rodríguez]] ekintzaile fusilatua (Palencia, 1914-Porreres, 1937) # [[Blanca Jeannette Kawas]] aktibista (Honduras, 1946-1995) # [[Brígida Pardo López]] etxekoandre fusilatua (Granada, 1904-1936) # [[Carlota Planas Riera]] Espainiako 1. emakume futbolarien ordezkaria (Bartzelona 1992) # [[Carme Claramunt i Barot]] ekintzaile fusilatua (Tarragona, 1897 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Carme Portaceli]] antzerki-zuzendaria, irakaslea (Valentzia 1957) # [[Carmen Arrojo]] maistra, memoriaren aldeko ekintzailea (Madril, 1918-2017) # [[Carmen Arrufat]] aktorea (Castelló 2002) # [[Carmen del Riego]] kazetaria, 1. emakume-presidentea Madrileko Prentsa Elkartean (Asturias 1960) # [[Carmen Maria Garcia "García de Saura"|Carmen María Garcia]] idazle eta margolaria ( Molina de Segura) # [[Carol López ]] dramagilea, aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1969) # [[Carolina Ferre]] kazetaria (Alacant 1974) # [[Caroline Rémy de Guebhard]] idazle feminista (Frantzia, 1855-1929) # [[Catalina Flaquer]] ekintzailea fusilatua (Capdepera, 1876-Porreres,1937) # [[Catalina Martín López de Bustamante]] gerrillara, alfereza (Espainia ?-XIX. mendea) # [[Catalina Narváez de Ruiz]] brodatzailea, margolaria (Cádiz 1861- ¿ 1929) # [[Catherine Cusset]] filosofoa (Frantzia 1963) # [[Celia Tapias]] Buenos Airesko lehen emakume abokatua (1885-1964) # [[Chelsea Ashurst]] futbolaria, atezaina (Ingalaterra 1990) # [[Cinta Sabaté]] eskultorea, margolaria (Tarragona 1946) # [[Clara Pueyo Jornet]] Errepublikano desagertua (Villanueva eta GEltrú, 1914-1943) # [[Claudia López Benaiges]] feminista, anarkista eraila (Txileko Santiago, 1972-1998) # [[Clotilde García del Castillo]] Sorollaren musa eta Sorolla Museoaren sortzailea (Valentzia, 1865-Madril, 1929) # [[Concepción Caceres|Concepción Cáceres]] emagin fusilatua (Montijo, 1912-1938) # [[Concha Carretero]] frankismoaren biktima (Madril, 1918-2014) # [[Concita De Gregorio]] kazetaria, idazlea (Italia 1963) # [[Coral Bracho]] hizkuntzalaria, poeta (Mexiko 1951) # [[Courtney Barnett ]] rock abeslaria (Australia 1987) # [[Cristina Clemente]] idazlea, gidoilaria, zuzendaria( Bartzelona 1977) # [[Cristina Fernández Pereda]] atezain fusilatua (Leon, 1900 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Diana Nyad]] igerilaria eta kazetaria (New York, 1949) # [[Djamila Amrane-Minne]] poeta eta historialaria, Aljeriako Independentzia Gerrako ekintzailea (1939-2017) # [[Dolores Cacuango]] Indigenen aldeko ekintzailea (Ekuador, 1881-1971) # [[Dolors Feliu]] abokatua, unibertsitateko irakaslea, politikaria (Roda de Ter, 1964) # [[Dolors Giorla Laribal]] etxekoandre fusilatua (Bartzelona, 1912 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Dolors Prat Coll]] anarkosindikalista (Ripoll, 1905-Tolosa, 2001) # [[Elena Martín]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1992) # [[Elina Garanca]] mezozosopranoa (Letonia 1976) # [[Elionor Malich Salvador]] emakume errepublikano fusilatua (Piorat, 188?- Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Elisa García Sáez]] sindikalista, erizaina, Gerra Zibilean hildako milizianoa (Bartzelona, 1916-Huesca, 1936) # [[Elizabeth Evatt ]] epailea (Australia 1933) # [[Emakumezkoen Nazioarteko Zinemaldia (Australia)]] Australia 1975 # [[Emilia Dilke]] idazlea (Erresuma Batua, 1840-1904) # [[Encarnación Magaña]] antifrankista eraila (Almeria, 1921-1942) # [[Estefanía Banini]] futbolaria, aurrelaria (Argentina 1990) # [[Eugenia González Ramos]] sindikalista fusilatua (Bartzelona, 1919 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Eumelia Hernández]] sindikalista eta feminista (Venezuela, 1913-1990) # [[Eveline Safir Lavalette]] frantses jatorriko ekintzaile aljeriarra (1927-2014) # [[Evelyn Glennie]] perkusionista gorra (Eskozia 1965) # [[Fabiana da Silva Simões]] furbolaria (Brasil 1989) # [[Felicidad Duce]] jostuna, aitzindaria, enpresaburua (Bartzelona 1908-2000) # [[Flora Sanhueza]] pedagogo anarkista (Txile, 1911-1974) # [[Florence Ethel Johnson]] sindikalista, maistra (Australia 1884-1934) # [[Florencia Bonsegundo]] futbolaria (Argentina 1993) # [[Francisca Senhorinha da Motta Diniz|Francisca Sehorinha]] idazlea (Brasil,1834- ?) # [[Giovanna Berneri]] anarkista ekintzailea (Italia, 1897-1962) # [[Hélène Monastier]] aktibista, irakasle (Suitza, 1882-1976) # [[Hubertine Auclert|Hubertine Auchert]] feminista ekintzailea (Frantzia, 1848-1914) # [[Inés Jiménez Lumbreras]] errepublikano fusilatua (Madril, 1915-Sant Adrià de Besòs, 1940) # [[Irene Moray]] argazkilaria, film-zuzendaria (Bartzelona 1992) # [[Isabel Mesa Delgado]] Sindikalista (Ronda, 1913-Valentzia, 2002) # [[Jane eta Louise Wilson]] artistak (Ingalaterra 1967) # [[Jessica Gleeson]] futbolaria, defentsa (Irlanda 1993) # [[Jessie Street Emakumeen Liburutegi Nazionala]] Australia 1989 # [[Jessie Street]] ekintzailea (Brithis Raj/India 1889-Australia 1970) # [[Jill Ellis]] futbolari, entrenatzaile ohia (Erresuma Batua 1966) # [[Joaquina Charro Gómez]] sindikalista fusilatua (Montijo, 1912-1938) # [[Josephine Shaw Lowell]] aktibista (AEB, 1843-1905) # [[Juana Aranguren Rica]] abokatu feminista (Bilbo, 1952) # [[Julia López (artista)]] margolari autodidakta (Mexiko 1936) # [[Kamilla Seidler ]] sukaldariburua (Danimarka 1983) # [[Kristine Lilly]] nazioarteko partida gehien jokatutako futbolari ohia (AEB 1971) # [[Laura Ràfols]] futbolaria, atezaina (Bartzelona 1990) # [[Leda Rafanelli]] feminista, sufia, idazlea (Italia, 1880-1971) # [[Leila Ouahabi]] futbolaria, defentsa (Bartzelona 1993) # [[Leonor Lavado]] imitatzailea, aktorea (Kordoba 1987) # [[Lesbia Urquía]] aktibista (Honduras, 1967-2016) # [[Lola Gallardo]] futbolaria, atezaina (Sevilla 1993) # [[Lucía Alemany]] film-zuzendaria(Castelló 1985) # [[Lucía Pascual Palomo]] xake-jokalaria (Madril 19) # [[Luisa Gómez de la Torre|Luisa Gomez de la Torre]] ekintzailea (Quito,1887-1976) # [[Magdalena Nolla Montseny]] etxekoandre fusilatua (Tarragona, 1904-Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Malena Costa]] modeloa (Mallorca 1989) # [[Manuela Díaz Cabezas]] ekintzaile antifrankista (Kordoba, 1920-Suitza, 2006) # [[Margarita Murillo]] aktibista (Honduras, 1958 - 2014) # [[Margarita Rivière]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1944-2015) # [[María Angélica Barreda|Maria Angelica Barreda]] Argentinako lehen emakume abokatua (1887-1963) # [[María Antonia Iglesias]] kazetaria, idazlea (Madril 1945-Pontevedra 2014) # [[María de la Purificación de la Aldea y Ruiz de Castañeda|Purificación de la Aldea]] emagina, ekintzailea ( Madrid, 1889-1976) # [[María Escoté]] jostuna, arropa diseinatzailea (Bartzelona 1979) # [[María Esteve |María Esteve Flores]] aktorea (Argentina, 1974) # [[María Herrera Magdaleno|Maria Herrera Magdaleno]] Giza eskubideen aldeko aktibista (Mexiko, 1950) # [[Maria Jiménez]] abeslatia eta aktorea (SEvilla, 1950-2023) # [[María Joaquina de Viera y Clavijo]] idazlea (Kanariak, 1737-1819) # [[Maria Jose Pons]] futbolaria, atezaina (Bartzelona 1984) # [[María Martín López]] memoria historikoaren aldeko borrokalaria, frankismoaren biktima (Avila, 1930-Toledo,2014) # [[Maria Mies]] alemaniar soziologoa (Steffeln, 1931-2023) # [[María Moreno]] idazlea eta kazetaria (Buenos Aires, 1947) # [[Maria Pascual Flaquer]] komunista fusilatua (Capdepera 1911-Porreres,1937) # [[María Pry]] entrenatzailea, futbolari ohia (Sevilla 1984) # [[María Victoria Walsh]] kazetaria, borrokan hila (Buenos Aires, 1950-1976) # [[Marie Louise Berneri]] idazle anarkista (Italia, 1918-Londres, 1949) # [[Marsia Taha]] boliviar sukaldaritzako chef aitzindaria (Bulgaria 1989) # [[Marta Lois]] irakaslea, politikaria (Vigo, 1969) # [[Marta Torrejón]] futbolaria, defentsa (Bartzelona 1990) # [[Martha Asunción Alonso]] poeta itzultzailea (Madril, 1987) # [[Mary Cynthia Dickerson]] herpetologoa (AEB 1866-1923) # [[Maud Nathan]] aktibista, sufragista (AEB, 1862-1946) # [[Maud Slye]] minbizi ikertzailea (AEB 1879-1954) # [[Maya Hansen]] moda diseinatzailea (Madril 1978) # [[Mila Abadia]] kultura kudeatzailea (Zaragoza, 1962) # [[Milagros Pérez Oliva ]] kazetaria, idazlea, irakaslea (Huesca 1955) # [[Minnehaha ]] poema bateko fikziozko pertsonaia (AEB 1855) # [[Míriam Nogueras]] politikaria eta enpresaburua (Bartzelona, 1980) # [[Montse Germán]] aktorea (Bartzelona 1969) # [[Natalia Ramos (futbolaria)]] defentsa (Tenerife 1999) # [[Neus Bonet]] kazetaria, irakaslea (Bartzelona 1959) # [[Neus Bouza Gil]] CNTko militante fusilatua (Bartzelona, 1916- Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Nieve de Medina]] aktore eta zuzendaria (Madril,1962) # [[Noelia López ]] modeloa, tb aurkezlea (Sevilla 1986) # [[Noelia Ramos]] futbolaria, atezaina (Tenerife 1999) # [[Olga Luzardo]] kazetaria eta ekintzailea (Venezuela, 1916-2016) # [[Patri Guijarro]] futbolaria, defentsa (Palma Mallorcakoa 1998) # [[Patricia Ferreira]] gidoilaria, zuzendaria (Granada 1958) # [[Patricia Rodríguez Barrios]] 1. Gizonezko Futbol talde gerentea (Gipuzkoa 1982) # [[Pazzis Sureda]] eskultorea, margolaria (Mallorca 1907-1939) # [[Pepita Laguarda Batet]] anarkista,gerra zibilean eraila (Bartzelona, 1919-1936) # [[Pepita Patiño Páez]] makien laguntzailea, komunista (Kordoba, 1925-2015) # [[Piedad Arribas]] ekintzailea, frankismoaren biktima (Toledo, 1920-Madril, 2010) # [[Pilar Montaner Maturana]] margolaria (Mallorca 1876-196119) # [[Pilar Prades]] garrotez eraildako neskame pozoitzailea (Valentzia, 1928-1959) # [[Purificación Pérez Benavent]] sindikalista (Valentzia, 1919-Kanada, 1995) # [[Ramona Peralba Sala|Ramona Peralta Sala]] langile fusilatua (Gironella, 1904-Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Raquel Cabezón]] futboalari ohia (Bartzelona 1978) # [[Rianna Jarrett]] futbolaria, aurrelaria (Irlanda 1994) # [[Rocío García Martínez]] txirrindularia (Madril 1974) # [[Romina Belluscio]] kazetaria, modeloa ( Argentina 1979) # [[Sandra Hermida Muñiz]] film-, dokumental ekoizlea (Tarragona 1972) # [[Sandra Paños]] Futbolaria, atezaina (Alacant 1992) # [[Sandra Vilanova]] futbolari ohia, erdilaria (Bartzelona 1981) # [[Sara Nieves Matheu García]] irakaslea, zibersegurtasun ikertzailea (Murtzia 1992) # [[Sara Ortega (futbolaria)]] , aurrelaria (Errioxa 2005) # [[Sara Serrat]] futbolaria, idazlea (Huelva 1995) # [[Sara Suárez Solís]] idazle feminista (Oviedo, 1925-2000) # [[Sarah Bouhaddi]] futbolaria, atezaina (Frantzia 1986) # [[Sari Van Veenendaal]] futbolaria, atezaina (Herbehereak 1990) # [[Sarina Wiegman]] entrenatzailea, futbolari ohia (Herbehereak 1969) # [[Sayaka Fernández Díaz]] dokumentalgilea (Cáceres 1978) # [[Sha'Carri Richardson]] atleta (AEB 2000) # [[Silvia Meseguer]] futbolari ohia, medikua (Teruel 1989) # [[Soledad Gallego-Díaz]] kazetaria (Madril 1951) # [[Sonia Bermúdez Tribano]] futbolaria, entrenatzailea, berriemailea (Madril 1984) # [[Sonia García Galán]] historialaria eta feminista (Aviles, 1981) # [[Sonia Grande]] cinema-jantzi diseinatzailea (Asturias 1964) # [[Susana Carro]] Filosofoa irakaslea, femilnista (Mieres, 1971) # [[Tania Martínez Portugal|Tania Martinez Portugal]] poligologoa, irakaslea,feminista (Etxebarri, 1963) # [[Toña Is ]] futbolaria, entrenatzailea (Asturias 1966) # [[Tránsito Amaguaña]] ekintzaile indigena (Ekuador,1909-2009) # [[Urimare]] kazike (Venezuela, XVI. mendea) # [[Urrezko Neskatoak]] Olinpiar Jokoetako gimnasta erritmiko txapeldunak, Atlanta 1996 # [[Valentina Muñoz]] aktibista feminista (Txile, 2002) # [[Vera Pauw]] bortxatutako futbolaria, entrenatzailea (Hebehereak 1963) # [[Vicky Losada]] futbolaria (Bartzelona 1991) # [[Victoria Prego]] kazetaria (Madril 1948) # [[Viola Calligaris]] futbolaria (Suitza 1996) # [[Yolanda Flores]] kazetaria, irrati esataria (Madril, 1960) }} ==='''Berriak 2023''' ('''abuztua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Goirigolzarri Alegria]] efef'''SORTUA''' abokatua eta aktibist (Gamiz, 1978- Barakaldo, 2023) # [[Ana Soto]] --ef'''SORTUA''' kazike (Venezuela, 1618-1668) # [[Awen Iorwerth]] ----'''SORTUA''' medikua, unibertsitateko irakaslea # [[Erika Arrizabalaga]] ----'''SORTUA''' txistularia (Gasteiz, 2000) # [[Gentz del Valle]] ef--'''SORTUA''' artista (Lekeitio, 1957) # [[Orocomay]] ----'''SORTUA''' kazike (Venezuela, XVI. mendea) # [[Xochilt Madai|Xochitl Madai]] ----'''SORTUA''' arkitektua eta ekintzailea (Mexiko, 1972) # [[Ada Liberio]] gimnasta errimikoa (Zaragoza 1974) # [[Adriana Díaz Enciso]] idazlea (Mexiko, 1964) # [[Alba González]] idazlea, politikaria (Asturias 1986) # [[Alice Kellen]] idazlea (Valentzia, 1989) # [[Amalia Bautista]] poeta (Madril 1962) # [[Amparo Barayón]] piano-jola eta sindikalista fusilatua (Zamora, 1904-1936) # [[Ana Bautista]] gimnasta erritmikoa (Kanariak 1972) # [[Ana Carmona Ruiz]] mutil itxuraz jokatzea lortu zuen futbolaria (Malaga 1908-1940) # [[Ana María de Foronda|Ana Maria de Foronda]] idazlea eta itzultzailea (1910-1990) # [[Anna Szatkowska]] idazlea (Polonia, 1928-2015) # [[Antònia Fontanillas Borràs]] anarko-sindikalista (Bartzelona, 1917-Frantzia, 2014) # [[Apacuana]] kazikea (Venezuela, XVI. mendea) # [[Athenea del Castillo]] futbolaria (Kantabria 2000) # [[Bathsua Makin]] Proto-Feminista (Londres, 1600-1675) # [[Beatriz Corredor]] legelaria, politikaria (Madril 1968) # [[Blanche Stuart Scott]] hegazkinlaria (EEBB. 1884-1970) # [[Carla Barber]] medikua, modeloa (Kanariak 1990) # [[Carmen Avilés]] atleta (Madril 2002) # [[Carmen Herrero Vicent]] medikua, ikertzailea (Castelló, 1986-2023) # [[Carmen Montes]] itzultzailea (Cádiz 1963) # [[Cata Coll]] futbolaria (Mallorca 2001) # [[Cathy Xaudaró]] gimnasta erritmikoa (Filipinak/ Espainia 1960) # [[Cecilia Domínguez Luis|Cecilia Dominguez]] idazlea (La Orotava, 1948) # [[Cecilia Pantoja]] abeslaria (Txile, 1943 - 2023) # [[Celia Flores]] abeslaria (Madril, 1981) # [[Charlotte Maxeke]] aktibista (Hegoafrika, 1871-1936 ) # [[Charlotte von Ahlefeld|Charlotte von Ahlfeld]] idazlea (Alemania, 1782-1849) # [[Charlotte von Stein|Charlote Von Stein]] (Alemania, 1742-1822) # [[Christiane Vulpius]] Goetheren emaztea (Alemania, 1765-1816) # [[Clara Serra]] feminista, ikertzailea, filosofoa, politikari ohia (Madril 1982) # [[Concha Monrás]] piano-jotzaile fusilatua (Bartzelona, 1898-Huesca 1936) # [[Conchi Sánchez ]] Espainiako 1. emakume futbolari profesionala (Madril 1957) # [[Costanza da Varano]] humanista eta poeta (Italia, 1426-1447) # [[Covadonga Tomé]] pediatra, politikaria (Asturias 1970) # [[Cristina Gallo]] kirol kazetaria, idazlea, aktibista (Asturias 1965) # [[Dahteste]] gerlari, itzultzaile, diplomazialari (1860 - Mexiko Berria, 1955) # [[Diana Wynne Jones]] idazlea (Londres, 1934-2001) # [[Dolores Pla Brugat]] historialaria eta ikertzailea (Girona, 1954-2014) # [[Emakume Indigenen Nazioarteko Eguna]] # [[Emilia Boneva]] gimnasia erritmikoko entrenatzailea (Bulgaria 1938-2019) # [[Emma Cabal]] poeta (Asturias 1962) # [[Enith Salón]] futbolaria ( Valentzia 2001) # [[Esther González]] futbolaria (Granada 1992) # [[Etta Federn]] idazle, itzultzaile, pedagogo eta anarkofeminista austriarra (1883 - 1951) # [[Eva Navarro ]] futbolaria (Murtzia 2001) # [[Fatima Madrilgoa]] ustezko astronomoa (Al-Andalus XI. mendea) # [[Francisca Saperas|Francesca Saperas]] anarko-sindikalista (Bartzelona, 1851-1933) # [[Gala Dalí]] artista eta modeloa (Errusia, 1894-1982) # [[Hansa Mehta]] aktibista, politikaria (India, 1897-1995) # [[Irene Guerrero]] futbolaria (Sevilla 1996) # [[Isabel Medina]] idazlea (Gomera, 1943) # [[Isabel Mozún]] altuera jauziko atleta (Madril 1960) # [[Ivana Andrés ]] futbolaria (Valentzia 1994) # [[Jean Batten]] hegazkinlaria (Zeelanda Berria, 1909-Palma Mallorcakoa, 1982) # [[Johanna Schopenhauer]] idazlea (Alemania, 1766-1838) # [[Juana Álvarez Molina|Juana Alvarez]] etxekoandre fusilatua (Medina de Rioseco, 1897-Gijon, 1937) # [[Juana María de los Dolores de León Smith]] espainiar dama (Badajoz, 1798 – Londres, 1872) # [[Julia Mayoral Márquez]] maistra eta politikaria (Badajoz, 1902 - 1983) # [[Julia Santibáñez]] idazlea (Mexiko, 1971) # [[Kyra Galván]] poeta eta eleberrigilea (Mexiko Hiria, 1956) # [[La Repompa de Málaga]] abeslaria (Malaga 1937-1959) # [[Laia Codina]] futbolaria (Girona 2000) # [[Lara Álvarez]] kazetaria (Asturias 1989) # [[Laura del Río]] futbolaria, mutilen entrenatzailea (Madril, 1982) # [[Lola Suárez|Lola Suarez]] idazlea (Lanzarote, 1956) # [[Malebogo Molefhe]] aktibista (Botswana,1980) # [[María Bernaldo de Quirós]] hegazkinlaria (Madril, 1898-1983) # [[Maria da Conceição Moita]] aktibista, hezitzailea (Portugal, 1937-2021) # [[María Francisca de Sales Portocarrero (Montijoko VI. kondesa)]] (Madril, 1754 – Logroño, 1808) # [[María Josefa Cerrato Rodríguez]] Espainiako lehen emakume albaitaria (Badajoz, 1897-1981) # [[María Pérez Rabaza]] futbolaria (Bartzelona 2001) # [[María Rosa Alonso|Maria Rosa Alonso]] idazlea (Tararonte, 1909-2011) # [[Mariangiola Criscuolo]] margolaria (Italia, 1548-1630) # [[Mariona Caldentey]] futbolaria (Mallorca 1996) # [[Melissa Jiménez (kazetaria)]] (Lieja/Bartzelona 1987) # [[Mercedes Pinto]] idazlea, kazetaria eta feminista (1889-1976) # [[Mónica García Prieto]] kazetaria, saiakeragilea (Badajoz 1974) # [[Montse Martín]] gimnasta erritmiko ohia, ilustratzailea, diseinatzailea, aktorea, dantzaria (LLeida 1974) # [[Montse Tomé]] futbolari ohia, entrenatzailea (Asturias 1982) # [[Noemí Casquet]] kazetaria, youtuberra (Sabadell 1992) # [[Olga Carmona]] futbolaria (Sevilla 2000) # [[Ona Batlle]] futbolaria (Bartzelona 1999) # [[Paula Guilló]] Miss eta modeloa (Alacant 1989) # [[Pepa Caballero]] margolaria (Granada, 1943 - Malaga, 2012) # [[Raymonde de Laroche]] hegazkinlaria (Paris, 1882-1919) # [[Rebecca Abe|Rebeca Abe]] idazlea (Alemania, 1967) # [[Rita Bosaho]] sanitarioa, politikaria. Kongresuko 1. Persona beltza (Ginea/Espainia 1965) # [[Rocío Gálvez ]] futbolaria (Kordoba 1997) # [[Salma Paralluelo]] futbolaria, atleta (Zaragoza 2003) # [[Silvia Yustos]] gimnasta erritmikoa (Valladolid 1971) # [[Simone Segouin]] partisaua, erresistentziako kidea (Frantzia, 1925-2023) # [[Sofia Behrs]] idazlea, argazkilaria (Errusia, 1844-1919) # [[Sofia Castañon]] poeta, politikaria (Asturias 1983) # [[Susan Haack]] irakasle eta filosogoa (Ingalaterra, 1945) # [[Sybilla]] diseinatzailea (AEB/Espainia 1963) # [[Teresa Abelleira]] futbolaria (Pontevedra 2000) # [[Teresa Helbig]] moda-diseinatzailea (Bartzelona 1963) # [[Teresa Matilde Revaque]] Bigarren Errepublikako espetxe funtzionario fusilatua (Valladolid, 1897-Madril, 1940) # [[Teresa Táboas]] arkitekto galiziarra (Mexiko Hiria, 1961) # [[Thelma Nava]] poeta (Mexiko Hiria, 1932-2019) # [[Thérèse Peltier]] hegazkinlaria (Frantzia, 1873-1926) # [[Vicenta García Miranda]] idazlea, poeta (Badajoz, 1816-1877) # [[Yulianna Avdeeva]] piano-jotzailea (Mosku 1985) # [[Zofia Kossak-Szczucka]] idazlea (Polonia, 1890-1968) }} ==='''Berriak 2023''' ('''uztaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainize Gastaka Martínez]] ----'''SORTUA''' abokatua, Laudioko alkatea (Laudio, 1985) # [[Rosa Mari Artza Azueta]] efef'''SORTUA''' euskaltzalea eta ekintzailea (Iurreta, 1946-2001) # [[Guruzne Carrason Torrontegi]] ----'''SORTUA''' ingurumen hezitzailea, Sopelako alkatea (Sopela, 1981) # [[Deniba Konare]] ----'''SORTUA''' judoka (Mali/Durango 2003) # [[Sorne Rubio Arano]] ----'''SORTUA''' Mundakako alkatea (Mundaka, 1972) # [[Itziar Iratzagorria]] ef--'''SORTUA''' Urdulizko alkatea # [[Maite Ibarra Goti]] ----'''SORTUA''' Arrigorriaga alkatea (Arrigorriaga, 1979) # [[Elisa Kaltzada]] --ef'''SORTUA''' euskaltzalea eta ekintzailea (Busturia, 1929-2022) # [[Lorea Perosanz]] ef--'''SORTUA''' diseinatzailea eta ilustratzailea (Ermua, 1976) # [[Maider Morras Azpiazu]] ----'''SORTUA''' abokatua, unibertsitateko irakaslea, Arrasateko alkatea (Arrasate, 1976) # [[Olatz Lezeta Urzelai]] ef--'''SORTUA''' mekanikaria, Antzuolako alkatea (Antzuola, 1977) # [[Kristina Rodriguez Mendikute]] ef--'''SORTUA''' Adunako alkatea (Aduna,1971) # [[Mari Karmen Arregi Agirre]] ef--'''SORTUA''' Aizarnazabalgo alkatea # [[Beatriz Unzue Esnaola]] ef--'''SORTUA''' Amasa-Villabonako alkatea # [[Alba Garmendia Castaños]] ef--'''SORTUA''' ikertzailea, filosofoa eta Ikaztegietako alkatea # [[Yanire Granero]] --ef'''SORTUA''' diseinatzailea, enpresaburua (Abadiño 1988) # [[Oihana Amundarain Zubillaga]] ef--'''SORTUA''' Elduaingo alkatea # [[Gurutze Etxezabal Iturrioz]] ef--'''SORTUA''' Orexako alkatea # [[Anuska Esnal Oliden]] ef--'''SORTUA''' Orioko alkatea (Orio, 1980) # [[Izarra Urdalleta Iraola]] ef--'''SORTUA''' Segurako alkatea (Errezil, 1975) # [[Cristina Tapias]] ef--'''SORTUA''' jostuna, irakaslea, enpresaburua (Bilbo 1960) # [[Teófila Adrada]] ef--'''SORTUA''' jostuna, irakaslea, enpresaburua, asmatzailea (Toledo 1904- ?) # [[Naroa Azpitarte]] ----'''SORTUA''' errugbilaria (Durango, 2005) # [[Rosario Tomasena Alzuri]] ef--'''SORTUA''' kirolaria, igerilaria, triatleta (Urnieta, 1946) # [[Agurtzane Solaberrieta Mesa]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta Usurbilgo alkatea (Usurbil, 1979) # [[Maite Amenabar Alkorta]] ----'''SORTUA''' Zirzurbilgo alkatea (Azpeitia) # [[Nagore Alkorta Elorza|Nagore Alkorta]] ef--'''SORTUA''' Azpeitiko alkatea (Azpeitia, 1978) # [[Alicia Framis]] artista (Mataró, 1967) # [[Lorena Llamas]] txirrindulari ohia (Bartzelona 1987) # [[Daisy Elliott]] politikaria (AEB 1917-2015) # [[Yolanda García Serrano]] gidoilaria (Madril 1958) # [[Karina Garantivá ]] aktorea, antzerki zuzendaria (Kolonbia 1980) # [[ Helena Pimenta]] antzerki-zuzendaria (Salamanca 1955) # [[Verónica Fernández]] gidoilaria (Soria 1971) # [[Magüi Mira]] aktorea, zuzendaria (Valentzia 1944) # [[Clara Sanchis]] aktorea, musikaria (Teruel 1968) # [[Lola Salvador]] gidoilaria (Bartzelona 1938) # [[Carmen Balagué]] aktorea (Bartzelona 1952) # [[Luz Casanova]] ongilea (Asturias, 1873-1949) # [[Jacqueline Guerroudj]] Militante komunista eta antikolonialista (1919 - 2015) # [[Sheyla Gutiérrez]] txirrindularia (Errioxa 1994) # [[Lucía González]] txirrindularia (Asturias 1990) # [[Alicia González]] txirrindularia (Asturias 1995) # [[Mavi García]] duatleta, txirrindularia (Mallorca 1984) # [[María Mercedes Cagigas Amedo]] txirrindularia (Kantabria 1979) # [[Isabel Martin]] txirrindularia (Valladolid 1999) # [[Sara Martín]] txirrindularia (Burgos 1996) # [[Cristina Martínez (txirrindularia)]] (Valentzia 1981) # [[María Isabel Moreno ]] txirrindularia (Girona 1981) # [[Belén López (txirrindularia)]] irakaslea (Cádiz 1984) # [[Mayalen Noriega]] igerilaria, txirrindularia, kirol egokituko gidaria (Mexiko/Espainia 1982) # [[Josefa Benítez Guzmán]] kirol egokitutako txirrindularia (Bartzelona 1969) # [[Susana Rodríguez Gacio]] medikua, kirol egokitutako txirrindularia (Vigo 1988) # [[Aauri Bokesa]] kirolari eta gizarte langilea (Madril, 1988) # [[Cristina Danimarkakoa]] Italiako aristokrata (Danimarka, 1521-Italia, 1590) # [[Conceição Matos]] aktibista (Portugal, 1936) # [[María de Estrada]] konsistatzailea (Espainia-Mexiko, XV.mendea) # [[Maritza M. Buendía]] # [[Lozen]] gerlari eta xamana (1840-1889) # [[Elsy Jacobs]] txirrindularia (Luxenburgo 1933-Bretainia 1998) # [[Anna Ramírez ]] txirrindularia, aktibista (Bartzelona 1981) # [[Marta Vilajosana]] txirrindularia (Bartzelona 1975) # [[Audrey Cordon]] txirrindularia (Bretainia 1989) # [[Alba Teruel ]] txirrindularia (Valentzia 1996) # [[Anna Sanchis]] txirrindularia (Valentzia 1987) # [[Dori Ruano]] txirrindularia, zuzendaria, politikaria, irakaslea (Salamanca 1969) # [[Gloria Rodríguez Sánchez]] txirrindularia ( Murtzia 1992) # [[Ariadna Ródenas]] txirrindularia (Alacant 1987 # [[Aida Nuño]] txirrindularia (Asturias 1983) # [[Karin Herrera]] biologo eta politikaria (Guatemala, 1968) # [[Sonia Gutiérrez Raguay]] politikaria (GUatemala, 1981) # [[Txirrindularitza eta feminismoa]] # [[Jean Purdy]] erizaina, 1. enbriologoa (Erresuma Batua 1945-1985) # [[Victoria Anna Perea]] Espainiako 1. probeta umea (Bartzelona 1984) # [[Anna Veiga]] biologoa, Espainiako 1. probeta umearen ‘ama zientifikoa’ (Bartzelona 1956) # [[Elisa Matilla]] aktorea (Madril 1966) # [[Dunia Ayaso eta Felix Sabroso]] zine zuzenndariak (Kanariak 1961-2014) # [[Eva Lesmes]] gidoilaria, zine zuzendaria (Asturias 1961) # [[Imma Colomer]] aktorea (Bartzelona 1948) # [[Rosa Gàmiz]] aktorea (Bartzelona 1965) # [[Carlota Subirós]] antzerki-zuzendari (Bartzelona 1974) # [[Lluïsa Cunillé ]] idazlea (Katalunia 1961) # [[Hijas de Cynisca]] kirol-arloko genero-desberdintasuna, dokumentala (2019) # [[Jessica Vall ]] igerilaria, biologoa (Bartzelona 1988) # [[Jennifer Pareja]] waterpolo jokalari ohia (Girona 1984) # [[Carmen Martín]] eskubaloi jokalaria (Almeria 1988) # [[Vanesa Amorós ]] eskubaloi jokalaria, entrenatzialea (Alacant 1982) # [[Nuria Benzal ]] eskubaloi jokalaria (Malaga 1985) # [[Estela Estévez Barreiro]] atleta paralinpiarra (Vigo 1965) # [[Alba Caride]] gimnasta erritmikoa (Vigo 1980) # [[Susana Garabatos ]] igerilaria (Vigo 1979) # [[Julia Vaquero]] galiziar atleta (Frantzia 1970) # [[Thérèse Clerc]] Frantziako ekintzaile feminista (1927 - 2016) # [[Suhayr al-Qalamawi]] idazlea eta itzultzailea (Egipto, 1911-1997) # [[Dolors Vives Rodón|Dolors Vives Rodon]] Kataluniar hegazkinlaria (Valls, 1908-Bartzelona, 2007) # [[Susana Ferrari Billinghurst]] hegazkinlaria (Argentina, 1914-Italia, 1999) # [[Yevguenia Shajovskaya|Yevguena Shajovskaya]] hegazkinlaria (Errusia, 1889-1920) # [[Carola Lorenzini]] hegazkinlaria (Buenos Aires, 1899-1941) # [[Clara Adams]] hagazkinlaria (EEBB, 1884-1971) # [[Gloria Cuesta]] hegazkinlaria (Asturias, 1911 - Madril, 1987) # [[Maria Josep Colomer i Luque]] hegazkinlaria (Bartzelona, 1913 - Inglaterra, 2004) # [[Alia Twal]] hegazkinlaria (Jordania) # [[Lotfia ElNadi|Loftia Elnadi]] hegazkinlaria (Egipto, 1907-2002) # [[Erma Franklin]] abeslaria (EEBB, 1938-2002) # [[Carolyn Franklin]] abeslaria (EEBB, 1944-1968) # [[Flor Aguilera]] idazlea (Mexico Hiria, 1971) # [[María Antonieta Mendivil]] idazlea (Mexiko, 1971) # [[Anne Kingsbury Wollstonecraft]] ilustratzaile botanikoa (EEBB,1781-Kuba, 1828) # [[Sara Khadem ]] xake jokalaria (Iran 1997) # [[Tamara Abalde ]] saskibaloi jokalaria (Ferrol 1989) # [[Begoña Fernández]] eskubaloi jokalaria (Vigo 1980) # [[Isabel Herguera]] artista, zuzendaria, irakaslea (Donostia 1961) # [[Karin Boye]] poeta, itzultzailea (Suedia 1900-1941) # [[Helene Hanff]] idazlea (AEB 1916-1997) # [[Sopiko Guramishvili]] xake jokalaria (Georgia 1991) # [[Carol Thatcher ]] kazetaria (Londres 1953) # [[Mónica Braun|Monica Braun]] idazlea eta poeta (Mexiko, 1965) # [[Cristina Rivera Garza]] idazlea (Mexiko, 1964) # [[Martha Cerda]] idazlea (Mexiko, 1945) # [[Bibiana Gallego Lancharro]] poeta eta damaturgoa (Badajoz, 1799-Madril, 1867) }} ==='''Berriak 2023''' ('''ekaina''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainara Otxotorena]] ef--'''SORTUA''' Mañariko alkatea (Hernani, 1984) # [[Arantxa Arregi]] ----'''SORTUA''' Doneztebeko alkatea # [[Asun Agiriano]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta bibliotekaria (Arrasate, 1963) # [[Begoña Enbeita]] ef--'''SORTUA''' Muxikako alkatea (Muxika, 1985) # [[Berta Arizkun González]] ef--'''SORTUA''' Burlatako alkatea # [[Burdinaren emakumeak]] '''SORTUA''' (Bizkaia, XIX-XX. mendea) # [[Carmen Mendiguren]] efef''SORTUA'''maistra (Zamudio, 1913-2010) # [[Eider Olazar]] ef--'''SORTUA''' Gazteluko alkatea (Gaztelu...) # [[Eneritz Agirre]] ef--'''SORTUA''' Atxondoko alkatea (Atxondo, 1983) # [[Eneritz Azpitarte]] ef--'''SORTUA''' Zaldibarko alkatea (Zaldibar, 1985 ) # [[Erika Letamendi Hurtado]] ef--'''SORTUA''' Donemiliagako alkatea (Gasteiz, 1985) # [[Igone Amesti]] ef--'''SORTUA'''mezzosopranoa, musika-irakaslea (Mallabia, 1985) # [[Iruri Altzerreka]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria (Garai, 2000) # [[Itziar Imaz Artazcoz|Itziar Imaz]] ef--'''SORTUA''' Garesko alkatea (Gares, 1981) # [[Julene Lazkano]] ef--'''SORTUA''' Elorrioko alkatea (Elorrio, 1985) # [[Laura Irasuegi Otal]] efef'''SORTUA''' ingeniaria, gerrako umea (Eibar, 1923-Errenteria, 2016) # [[Malan Alloua]] ----'''SORTUA''' Sanwiko Erresumako ama erregina (Ghana, XIX. mendea) # [[Maria Sáez de Albéniz Bregaña]] ef--'''SORTUA''' Etxarri Aranazko alkatea (Iruñea, 1966) # [[Marta Díez Napal]] ef--'''SORTUA''' Antsoaingo alkatea (Antsoain, 1975) # [[Nadia Nemeh Shomaly]] ----'''SORTUA''' Bermeoko alkatea (Bermeo, 1979) # [[Noelia Oses]] ef--'''SORTUA''' Matematikaria, ikertzailea (Ermua, 1975) # [[Oihana Olaberria Jaka]] ef--'''SORTUA''' Arakilgo alkatea (Arakil, 1976 # [[Oihane Irastorza]] ef--''SORTUA''' Izurtzako alkatea (Izurtza, 1981) # [[Oihane Uribeetxebarria Garmendia]] ef--'''SORTUA''' Lakuntzako alkatea (1979) # [[Olatz Alberdi Etxeberria]] ef--SORTUA futbolaria, atezaina (Bergara, 1997) # [[Olatz Irizar Martínez]] ef--'''SORTUA''' Ziordiako alkatea (Ziordia, 1972) # [[Pilar Arechavaleta]] efef'''SORTUA''' moja (Bilbo, 1880-Madril-1973) # [[Txelo Auzmendi Jimenez]] ef--'''SORTUA''' Asparrenako alkatea (Araia, 1960) # [[Olga Mariano]] aktibista ijitoa (Portugal, 1950) # [[Adriana Caselotti]] ahots aktorea (AEB 1916-1997) # [[Adrienne Bolland|Adrianne Bolland]] hegazkinlaria (Frantzia, 1895-1975) # [[Agirre Aristizabal ahizpak]] oroimen memoria babesleak (Lizarra, 1936) # [[Ahlam Khudr]] aktibista (Sudan) # [[Aída Bueno Sarduy]] dokumentalgilea (Kuba, ?) # [[Aida Toledo]] poeta (Guatemala, 1952) # [[Ainhoa Carbonell Allué ]] zinegotzi ijitoa (?,?) # [[Alba Cros ]] zinema zuzendaria (Lleida 1991) # [[Alice Austen]] argazkilaria (AEB 1866-1952) # [[Alice Pestana]] pedagogoa (Portugal, 1860-Madril, 1929) # [[Alicja Dorabialska]] kimikaria (Polonia, 1897 – 1975) # [[Alma Karla Sandoval|Alma Carla Sandoval]] Kazetaria (Mexiko, 1975) # [[Ana Martínez de Luco]] moja, aktibista (Araba, 1960) # [[Anaïs Napoleon]] argazkilaria (Narbona, 1831-Bartzelona, 1912) # [[Ángela de la Cruz (artista)]] artista (Coruña, 1965) # [[Ángeles Cruz|Angeles Cruz]] aktorea, gidoilaria, zinema zuzendaria (Mexiko, 1969) # [[Anna-Eva Bergman]] artista (Suedia 1909-Frantzia 1987) # [[Anoosheh Oskouian]] ingeniaria, CEO-a (Iran/AEB 1964) # [[Aurèlia Muñoz Ventura]] artista (Bartzelona, 1926-2011) # [[Barbara Martin Coppola]] telekomunikazio- ingeniaría eta CEO-a (Madril 1977) # [[Beatriz Corrales]] badminton jokalaria (Madril 1992) # [[Bernardine Dohrn]] iheslaria, irakaslea (AEB 1942) # [[Betsy Pecanins]] abeslaria (Mexiko 1954) # [[Betty Makoni]] Aktibista (Zimbabwe, 1971) # [[Candida Höfer]] argazkilaria (Alemania, 1944) # [[Carmen Matute]] idazlea (Guatemala, 1944) # [[Carol Bove]] artista (Suitza/AEB 1971) # [[Celia Montoya Montoya]] aktorea, aktibista (Madril, 1971) # [[Charlotte Posenenske]] artista (Alemania 1930-1985) # [[Chicks on Speed]] artistak, musika taldea (Alemania 19) # [[Claude Mossé]] historialaria (Frantzia 1924-2022) # [[Cristina Álvarez Álvarez]] telekomunikazio ingeniaria (Vigo 1969) # [[Cristina Cuerno]] aeronautika ingeniaria (Espainia, XX. mendea) # [[Danielle Michel-Chich]] saiogile, kazetari eta itzultzaile frantsesa (Aljer - 1951) # [[Daría Vilariño Pintos]] liburuzaina (Galizia 1928-2020) # [[Djamila Bouazza]] Aljeriako Independentzia Gerrako aktibista (1938 - 2015) # [[Djamila Bouhired]] Aljeriako ekintzaile politikoa da (Aljer - 1935) # [[Dulce Muñoz del Rey]] telekominikazio ingeniaria (Badajoz 1978) # [[Eija-Liisa Ahtila]] artista (Finlandia 1959) # [[Eileen Power]] historialaria (Erresuma Batua 1889-1940) # [[Elida Carlés]] hegazkinlaria, artista (Argentina, 1912-1970) # [[Elisa Hall]] idazlea (Guatemala, 1900-1982) # [[Eliza Schneider]] ahots aktorea (AEB 1978) # [[Énia Lipanga]] Poeta, aktibista (Mozambike, 1977) # [[Erika Groth-Schmachtenberger]] argazkilaria (Alemania 1906-1992) # [[Ester Partegàs]] artista (La Garriga, 1972) # [[Esther Paez]] boxeolaria, (Bartzelona 1969) # [[Eulalia Pérez Sedeño]] ikertzailea (Maroko protektoratua 1954) # [[Eulàlia Valldosera i Guilera]] artista (Villafranca del Panadés, 1963) # [[Fátima Tardío Quiroga]] legelaria (Bolivia XX. mendea) # [[Fernanda Fragateiro]] artista (Portugal 1962) # [[Gail Bradbrook]] Klima aldaketaren kontrako ekintzailea (Britainiarra) # [[Grete Stern]] argazkilaria (Alemania 1904-Argentina 1999) # [[Hannah Collins]] artista (Londres 1956) # [[Hanne Darboven]] artista (Alemania 1941-2009) # [[Helga de Alvear Arte Garaikidearen Museoa ]] (Caceres 2021) # [[Helga de Alvear]] bildumagilea (Alemania/Madril 1936) # [[Inés Medina]] artista (Caceres 1950) # [[Inés Peraza]] Kanariar uharteetako andrea (Sevilla, 1424-1503) # [[Isabel de los Ángeles Ruano]] poeta (Guatemala, 1945) # [[Isabel Morant Deusa]] historialaria (Valentzia 1947) # [[Isabel Tolosa Cortés de Moctezuma]] Leonor Cortés Moctezumaren alaba (Mexiko, 1568- ?) # [[Isatxa Mengíbar]] bikoiztailea ( Espainia 1973) # [[Janet Maslin ]] kritikaria (AEB 1949) # [[Joana Pastrana]] boxeolari ohia (Madril 1990) # [[Jorinde Voigt]] artista (Alemania 1977) # [[Judith Colell ]] zinema zuzendaria (Bartzelona 1968) # [[Kadiatu Massaquoi]] aktibista (Sierra Leona, 2002?) # [[Katalina Lancasterrekoa]] erregina (Hertford, 1373- Valladolid, 1418) # [[Katharina Fritsch]] eskultorea (Alemania 1956) # [[Katharina Sieverding]] artista (Alemania 1944) # [[Kittie Knox]] txirrindularia (AEB 1874-1900) # [[Laleh Osmany]] aktibista (Afganistan, 1992) # [[Laura Rius]] zinema zuzendaria (Bartzelona 1991) # [[Leonor Cortés Moctezuma]] Espainia Berriko Erregeorderriko aristokrata (Mexiko, 1527-1594) # [[Lidia Zvereva|Lidia Zuéreva]] hegazkinlaria (Errusia, 1890-1916) # [[Lisa Schwarzbaum]] kritikaria (AEB 1952) # [[Luz Méndez de la Vega]] poeta eta ikertzaile feminista (Guatemala, 1919-2012) # [[Mabel Palacín Lahoz]] artista (Bartzelona, 1965) # [[Maggie Roswell]] ahots aktorea (AEB 1952) # [[Margarita Carrera]] idazlea (Guatemala, 1929-2018) # [[María del Carmen Aguayo Torres]] telekomunikazio ingeniaria (Kordoba XX. mendea) # [[María del Carmen Carrillo Losada]] probintzia hiriburu bateko 1. emakume ziengotzi ijitoa (Madril 1959) # [[María del Carmen Pallares Méndez]] historialaria (Galizia 1948) # [[María Jesús Avila Corchero]] museo koordinatzailea (Caceres, 1966) # [[María Jesús Rosa Reina]] boxeolaria (Madril 1974-2018) # [[María Luisa Cuerda Arnau]] legelaria (Espainia, XX. mendea) # [[María Natividad Bermejo Arrieta ]] artista (Logroño 1961) # [[María Teresa Dalenz Zapata ]] ingeniari zibila (Bolivia, 1958) # [[María Teresa de Silva]] Albako XIII. dukesa (Madril, 1762-1802) # [[Marta Verheyen]] zinema zuzendaria, gidoilaria, argazkilaria (Girona 1991) # [[Mary Bailey (hegazkinlaria)|Mary Bailey]] hegazkilaria (Irlanda, 1890-1960) # [[Mary Kay Bergman]] ahots aktorea (AEB 1961) # [[Mary Lynn Rajskub]] aktorea, gidoilaria (AEB 1971) # [[Mary Taylor Brush]] hegazkinlaria (1866-1949) # [[Maryse Bastié]] hegazkinlaria (Frantzia, 1898-1952) # [[Meret Oppenheim]] argazkilaria (Berlin, 1913-Basilia,1985) # [[Mikaela Loach]] Aktibista (Jamaika, 1998) # [[Miren Meabe Carro]] Kuartango alkatea (Barakaldo 1986) # [[Mirtha Luz Pérez]] idazlea, poeta, (Chiapas, Mexiko, 1960) # [[Mona Simpson (Simpsondarrak)]] pertsonaia (AEB) # [[Mona Simpson]] idazlea (AEB 1957) # [[Montserrat Soto]] artista (Bartzelona, 1961) # [[Nadia Vera]] kazetaria (Mexiko, 1983-2015) # [[Nancy Cartwright (aktorea)]] ahots aktorea (AEB 1957)Si # [[Natalia Montellano Durán]] bioteknologoa (Bolivia XX. mendea) # [[Penelope Lea]] klima-aktibista (Noruega, 2005) # [[Pilar Heredia Iglesias]] politikari ijitoa (Toledo, 1964) # [[Pipilotti Rist]] artista (Suitza 1962) # [[Pocha Lamadrid]] aktibista (Argentina, 1945-2021) # [[Princy Mangalika]] aktibista (Sri Lanka, XX. mendea) # [[Rachel Whiteread ]] eskultorea (Londres 1963) # [[Rafaela Rada]] ilustratzailea # [[Regina Halmich]] boxeolaria (Alemania 1976) # [[Régine Pernoud]] historialaria (Frantzia 1909-1998) # [[Rineke Dijkstra]] argazkilaria (Herbehereak 1965) # [[Rocío Saiz]] artista (Madril 1991) # [[Rosa Brun]] artista (Madril 1955) # [[Rosemarie Trockel]] artista (Alemania 1952) # [[Salma Kikwete]] aktibista (Tanzania, 1963) # [[Salomé Cuesta]] artista (Valentzia 1964) # [[Sandra Baía]] artista(Lisboa 1968) # [[Sangita Magar]] aktibista (Nepal) # [[Soleil Moon Frye]] aktorea, gidoilaria, film-zuzendaria (AEB 1976) # [[Sonia Couoh]] aktorea (Mexiko, 1983) # [[Susana Solano]] eskultorea (Bartzelona, 1946) # [[Sylvie Fleury]] artista (Suitza 1961) # [[Tacita Dean]] artista bisuala (Erresuma Batua 1965) # [[Tatiana Delgado Yunquera]] bideo-joko garatzailea (Madril 1978) # [[Tecuelhuetzin Xicohténcatl]] printzesa tlaxcalteka (Mexiko, 1501-Guatemala, 1537) # [[Tecuichpo Ixcaxochitzin]] inperio aztekaren azken enperatrizea (Mexiko, 1509-1550) # [[Tiza Mafira]] Ingurumen-aktibista (Indonesia, 1984) # [[Touria Chaoui|Touria Chaowi]] hegazkinlaria (Fez, 1936-1956) # [[Tress MacNeille]] ahots aktorea (AEB 1951) # [[Vanessa Beecroft]] artista (Italia 1969) # [[Victoria Fonseca González]] fisikaria (Espainia XX. mendea) # [[Viktória Varga]] halterofilia kirolaria (Hungaria 1981) # [[Zainab Al Khawaja]] aktibista (Bahrain, 1983) # [[Zohra Drif]] Aljeriako politikaria, independentzia gerrako mujahida (1934) }} ==='''Berriak 2023''' ('''maiatza''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Ortiz]] ----'''SORTUA''' medikua (Getxo, 1964) # [[Ainara Vera]] ----'''SORTUA''' zinegilea (Iruñea, 1985) # [[Ana Antúnez]] --ef'''SORTUA''' jostuna, brodatzailea (Sevilla 1836-1896) # [[Ann Marie Skelton]] ef--'''SORTUA''' Haurren Eskubideen Batzordeko burua (Hegoafrika, ?) # [[Garazi Sampedro]] ef--'''SORTUA''' korrikalaria (Atxondo 1989) # [[Itsasne Larruskain]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, futbolaria (Traña-Matiena 1992) # [[Izaro Ieregi]] ----'''SORTUA''' artista (Algorta, 1987) # [[Josefa Antúnez]] --ef'''SORTUA''' jostuna, brodatzailea (Sevilla 1833-1904) # [[Juana María Ruiz de Gámiz]] efef'''SORTUA''' ongilea (Betoño, 1841 -?) # [[Libe Goitia Artetxe]] ef--'''SORTUA''' idazlea (Errusia, 2001) # [[Maite Toledo]] ----'''SORTUA''' idazlea (Zaldibia, 1966) # [[Maite Zelaia]] ef--'''SORTUA''' arkitektoa (Eibar, 1946) # [[María del Carmen Careaga Salazar]] ef--'''SORTUA''' enpresaburua (Getxo, 1934) # [[Nagore Legarreta]] ----''SORTUA''' argazkilaria (Hernani, 1981) # [[Oihana Muga]] ef--'''SORTUA''' pediatra (Donostia, 1981) # [[Quintina Gelbenzu Piérola]] ef-ef '''SORTUA''' emagina (1877-1950) # [[Salome Campos Beotegi]] efef'''SORTUA''' Emakume aitzindaria kontserba-enpresetan (Bermio, 1893-1974) # [[Adela Calva Reyes]] idazlea (Mexiko, 1967-2018) # [[Adenike Oladosu]] klima aktibista (Nigeria 1994) # [[Alejandra Hannoverkoa]] printzesa (Austria 1999) # [[Alicia Martín Villanueva]] artista (Madril, 1964) # [[Aline Pettersson|Aline Petterson]] idazlea (Mexiko Hiria, 1938) # [[Alva Belmont]] aktibista aberatsa, sufragista (AEB 1853- Frantzia 1933) # [[Ana de Roque]] kazetaria ( Madril 1963) # [[Ana Roldán]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1976) # [[Anahí de Cárdenas]] modeloa, aktorea (Peru 1983) # [[Andrea Guasch]] aktore, abeslari, dantzaria (Bartzelona 1990) # [[Anežka Drahotová]] atleta (Txekia 19) # [[Aniela Rodriguez]] idazlea (Mexiko, 1992) # [[Anna Henderson]] txirrindularia (Britainia 1998) # [[Anna Howard Shaw ]] sufragista, abade metodista (AEB 1847-1919) # [[Antía Jácome]] kanoalaria (Pontevedra 1999) # [[Antúnez ahizpak]] brodatzaileak (Sevilla XIX. mendea) # [[Ascensión Cambrón]] filosofoa (Kordoba 1943) # [[Aurora Correa]] poeta (Bartzelona, 1930-Mexiko, 2008) # [[Beatrice Borromeo]] kazetaria, aristokrata (Italia 1985) # [[Belén Rodríguez (kazetaria)]] (Madril 1966) # [[Betty Gilpin]] aktorea (AEB 1986) # [[Carissa Véliz]] filosofoa, irakaslea, ikertzailea (Mexiko 1986) # [[Carlota Casiraghi]] zaldizalea, kazetaria (Monako 1986) # [[Carmel Snow]] moda-kazetaria (Irlanda 1887-AEB 1961) # [[Carolina Bona]] aktorea (Madril 1980) # [[Carolina Herrera]] enpresaburua, diseinatzailea (Venezuela 1939) # [[Carolina Parsons]] modeloa, enpresaburua (Txile 1978) # [[Caroline Link ]] film-zuzendaria (Alemania 1964) # [[Caroline Schermerhorn Astor]] aristokrata (AEB 1830-1908) # [[Chari Gómez Miranda ]] kazetaria (Espainia 1930-2011) # [[Claudina Domingo]] poeta (Mexiko, 1982) # [[Claudine Picardet]] zientzialaria, itzultzailea (Frantzia 1735-1820) # [[Consuelo Duval]] aktorea (Mexiko 1969) # [[Consuelo Trujillo ]] aktorea (Cádiz 1959) # [[Consuelo Vanderbilt]] filantropoa (AEB 1877- 1964) # [[Consuelo Yznaga]] aristokrata (AEB 1853-Londres 1909) # [[Cristina del Valle (abeslaria)]] aktibista (Asturias 1960) # [[Cristina del Valle (aktorea)]] (Argentina 1942) # [[Debora Kayembe]] abokatua, aktibista (Kongo- Eskozia, 1975) # [[Desirée Bela-Lobedde]] idazlea, aktibista (Bartzelona 1978) # [[Desirée Ndjambo]] kazetaria (Madril 1976) # [[Diana Vreeland]] moda-editore aitzindaria (Paris 1903 - AEB 1989 ) # [[Djamila Boupacha]] Aljeriako FLNko aktibista (Bologhine 1938) # [[Dolores Castro]] poeta (Mexiko, 1923-2022) # [[Edna Woolman Chase]] kazetaria, argitaratzailea (AEB 1887-1957) # [[Ekaterina Karavelova]] aktibista, hezitzailea (Bulgaria, 1860-1947) # [[Elia Barceló]] idazlea (Alacant 1957) # [[Ella baila sola]] musika bikotea (Espainia) # [[Elsa Cross]] poeta (Mexiko, 1946) # [[Elsie de Wolfe ]] dekoratzaile aitzindaria (AEB 1865- Frantzia 1950) # [[Elvira Quintana]] aktorea (Badajoz, 1935-Mexiko Hiria, 1968) # [[Esperanza Zambrano]] idazlea (Mexiko, 1901-1992) # [[Esther García Rodríguez]] cinema ekoizpen zuzendari aitzindaria (Segovia 1956) # [[Esther Mayoko Ortega]], aktibista (Madril, XX.mendea) # [[Ethel Krauze]] idazlea (Mexiko Hiria, 1954) # [[Fausta Gantús]] poeta eta historialaria (Mexiko, 1968) # [[Flora Drummond]] sufragista, aktibista (Erresuma Batua, 1878-1949) # [[Françoise Seligmann]] Frantziako erresistentziako kidea, kazetaria eta politikaria (1919-2013) # [[Françoise Vergès]] politologo eta ekintzaile feminista eta dekolonialista frantsesa (Paris, 1952) # [[Freda Huson]] aktibista (Kanada, 1964) # [[Gabriela Jauregi]] idazlea, poeta (Mexiko Hiria, 1979) # [[Glòria Serra ]] kazetaria (Bartzelona 1964) # [[Hadja Idrissa Bah]] aktibista (Ginea, 1999) # [[Helena Normanton]] abokatua, aktibista (Erresuma Batua, 1882-1957) # [[Ilka Chase]] aktorea, esataria, idazlea (AEB 1905-1978) # [[Irene Hernández de Jesús]] aktibista (Mexiko, 1958-2021) # [[Irene Hueche Meliqueo]] aktibista (Txile, 1946-2011) # [[Isabel Garcés]] aktorea (Madril 1901-1908) # [[Isabel Pardo de Vera Posada]] ingeniaria (Lugo 1975) # [[Isatou Ceesay]] aktibista (Gambia, 1972) # [[Izarne Sarasola]] Errealeko futbolaria (Gipuzkoa, 2002) # [[Jacqueline Auriol]] hegazkinlaria (Frantzia, 1917-2000) # [[Javiera Contador]] aktorea, aurkezlea (Txile 1974) # [[Jhoana Patiño]], poeta, aktibista (Kolonbia, 1982) # [[Josefina Molina]] film-zuzendari atzindaria (Kordoba 1936) # [[Julia Maura]] idazlea (Madril 1910-1973) # [[Julia Solomonoff]] film zuzendaria, gidoilaria… (Argentina 1966) # [[Juliane Köhler ]] aktorea (Alemania 1965) # [[Katalina D'Erzel|Katalina Dérzel]] poeta (Mexiko Hiria, 1950) # [[Laura Pérez Granel]] ilustratzailea (Valentzia 1983) # [[Leila Khaled]] palestinar aktibista politikoa (1944) # [[Lidia Poët ]] Italiako 1. emakume abokatua, aktibista (1855-1949) # [[Lidia Tiatirakoa]] Europako 1. Emakume kristaua, santua, enpresaburua (Tiatira I. mendea) # [[Lisa Henni]] aktorea (Suedia 1982) # [[Lolita Bosch]] idazlea (Bartzelona 1970) # [[Lorenza Izzo]] aktorea, modeloa (Txile 1989) # [[Louise Dahl-Wolfe]] moda-argazkilaria ( AEB 1895- 1989) # [[Lucrecia Martel]] film zuzendaria, gidoilaria (Argentina 1966) # [[Lucy Elmina Anthony]] sufragista (AEB 1859 - 1944) # [[Luz Marina Hache]] Sindikalista, aktibista (Kolonbia, 1955) # [[Margo Martindale]] aktorea (AEB 1951) # [[María Duval (aktorea)]] abeslaria (Mexiko 1937) # [[María Inés Guerra]] abeslaria, aurkezlea (Mexiko 1983) # [[María José Sanz Sánchez]] biologoa, ikertzailea (Valentzia 1963) # [[María Pérez García]] atleta (Granada 1996) # [[María Remedios del Valle]] Argentinako armadan kapitain independentzia garaian (Argentina, 1766-1847) # [[Mariana Simionescu]] tenislaria (Errumania 1956) # [[Maricela Guerrero]] poeta (Mexiko Hiria, 1977) # [[Marilia Andrés ]] kantautorea (Cuenca 1974) # [[Marina Rossell]] kantautorea (Bartzelona 1954) # [[Marta Botía]] kantautorea (Madril 1974) # [[Marta Ferri]] moda diseinatzailea (Italia 1984) # [[Marta García Gómez]] kazetara, bikoizlea ( Madril 1961-2013) # [[Marta Jaumandreu]] kazetaria (Madril 1971) # [[Marta Martínez Alonso]] matematikaria, IBM zuzendari nagusia (Madril 1966) # [[Marta Suediakoa]] printzesa (Suedia 1901-Norvegia 1954) # [[Mary Haʻaheo Atcherley]] aktibista (Hawaii, 1874-1933) # [[Matilde Borromeo]] jauzi-zaldi hazlea, kirolaria, aristokrata (Italia 1983) # [[Mercedes de Acosta]] idazlea (AEB 1892-1968) # [[Milena Smit]] aktorea (Valentzia 1996) # [[Mónica Laguna]] film zuzendaria, gidoilaria (Madril 1964) # [[Mònica López]] meteorologoa, aurkezlea (Lerida 1975) # [[Na'Taki Osborne Jelks]] aktibista (AEB, XX. maendea) # [[Naty Abascal]] modeloa (Sevilla 1943) # [[Ngụy Thị Khanh]] Ingurumen aktibista (Vietnam, 1976) # [[Nina Bang]] historialaria, politikaria, ministroa (Danimarka 1866-1928) # [[Nuria Villazán Martín]] gidoilaria, film zuzendaria (Bartzelona 1968) # [[Oyèrónkẹ Oyěwùmí]] ikertzaile feminista dekolonial (Nigeria, 1957) # [[Pepa Pedroche]] aktorea (Madril 1967) # [[Pilar García Muñiz]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1974) # [[Pilar Llop ]] magistratua, politikaria (Madril 1973) # [[Pilar Ulzurrun de Asanza y Peralta]] margolaria (Zaragoza, 1785-Madril, 1864) # [[Raquel Sánchez Jiménez]] politikaria (Bartzelona 1975) # [[Rosario Pi]] zinema zuzendaria (Bartzelona, 1899 - Madril, 1967) # [[Rosita Parsons]] modeloa, enpresaburua (Txile 1970) # [[Sandra Lorenzano]] idazlea (Argentina, 1960) # [[Sara Uribe Sánchez|Sara Uribe]] poeta (Mexiko, 1978) # [[Seloua Luste Boulbina]] Filosofo eta irakasle franko-aljeriarra (1957) # [[Sheela Patel]], aktibista (India, 1952) # [[Soledad Sevilla]] margolaria (Valentzia 1944) # [[Stella Assange]] abokatua, giza eskubideen defendatzailea (Hegoafrika 1983) # [[Susan Rice]] enbaxadorea (AEB 1964) # [[Susana Roza]] Kazetaria (Asturias 1965) # [[Susi Caramelo]] umorista (Bartzelona 1980) # [[Syrie Barnardo]] barrualdeen diseinatzailea (Ingalaterra 1879-1955) # [[Tedi López Mills]] poeta (Mexiko Hiria, 1959) # [[Tuva Novotny]] aktorea (Suedia 1979) # [[Uta Hagen]] aktorea, maistra (Alemania 1919- AEB 2004) # [[Vanessa Bryant ]] filantropoa (AEB 1982) # [[Vanessa Claudio]] modeloa, aktorea, aurkezlea (Puerto Rico 1983) # [[Vega (abeslaria)]] (Kordoba 1979) # [[Veronica Ferres]] aktorea (Alemania 1965) # [[Victoria Rosell]] epailea, politikaria (Murtzia 1968) # [[Virginia Ruzici ]] tenislari ohia (Errumania 1955) # [[Yelitza Ruiz]] abokatua eta poeta (Mexiko, 1986) # [[Yuja Wang]] piano-jolea (Txina 1975) # [[Yvonne Choquet-Bruhat]] matematikari eta fisikari frantsesa (Lille, 1923) # [[Zarifa Ghafari]] politikari, aktibista (Afganistan, 1992) # [[Zonia Palán Tamayo]] aktibista, ekonomialaria (Ekuador, 1954-2003) }} ==='''Berriak 2023''' ('''apirila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Irazu]] ----'''SORTUA''' kazetaria, gidoigilea, berdintasun teknikaria (Andoain, 1966) # [[Eider Conde]] ----'''SORTUA''' Aranzadi elkarteko komunikatzailea (Donostia, 1981) # [[Elena Martinez Rubio|Elena Martinez]] ----'''SORTUA''' euskal idazlea (Bilbo, 1957) # [[Felipa Domínguez Taguada]] --ef'''SORTUA''' miliziano (Irun, ?- 2013)) # [[Graciliana Montelongo]] ----'''SORTUA''' artista eta idazlea (Tenerife, 1962) # [[Iratxe Ormatza]] ----'''SORTUA''' idazlea (Bakio, 1971) # [[Isabel de Naverán]]----'''SORTUA''' ikertzailea, komisarioa (Getxo, 1976) # [[Ixabel Millet]] ----'''SORTUA''' ipuin kontalaria (Paris, 1958) # [[Jasmin_Mara_López]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta zinemagilea (New Orleans xxxx) # [[Maite Franko]] ----'''SORTUA''' g idazle eta ipuin kontalaria (Irun, 1971) # [[Maria Rosario de Cruz]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Ermua, 1948) # [[Marta Von Poroszlay]] ----'''SORTUA''' g margolaria, eskultorea, idazlea (Hungaria, 1952) # [[Mirari Sagarzazu]] ----'''SORTUA''' ARtisaua, artista, ilustratzailea (Oñati) # [[Miren Mindegia]] ----'''SORTUA''' g kazetaria, idazlea (Elizondo, 1985) # [[Silvia Solórzano Foppa]] ef--'''SORTUA''' gerrillari ohia eta politikaria (Guatemala, 1950) # [[Stella Quan Rossell]] ----'''SORTUA''' antropologoa (Guatemala, 1935-2007) # [[Adela Guffanti]] hegazkinlaria (Argentina, 1904- ?) # [[Adelaida O'Dena de Estrada|Adelaida O´Dena de Estrada]] margolaria (Madril, 1823-1853) # [[Amada García Rodríguez]] exekutatuko komunista (Coruña 1909-1938) # [[Amandine Gay]] zine-zuzendari, aktore, idazle eta afrofeminista (Frantzia, 1984) # [[Amina Dahbour]] palestinar aktibista politikoa (1945?) # [[Amparo Rubiales]] irakaslea, politikaria (Madril 1945) # [[Anastasia (argitzailea)]] margolaria (Paris XIV-XV. mendea) # [[Angeles Bravo (kazetaria)]] (?, 1963) # [[Anna Swenonis]] eskuizkribu argitzailea (Suedia ? - 1527) # [[Arab Loutfi]] kazetaria, idazlea, film-zuzendaria (Libano 1953) # [[Arcangela Paladini]] artista eta poeta (1596-1622) # [[Asunción Crespo de Reigón|Asunción Crespo de Reigon]] margolaria (Madril, 1816.1885) # [[Beatriz Rico]] aktorea, abeslaria, idazlea (Asturias 1970) # [[Belén Ortega]] komiki-marrazkilaria (Granada, 1986) # [[Carmen Calvo (artista)]] eskultorea (Valentzia 1950) # [[Carmen Rey]] jazz-abeslaria (Galizia ?) # [[Caterina Cherubini]] margolaria (Erroma, 1730-1811) # [[Catherine M. Russell]] UNICEFeko zuzendari exekutiboa (AEB, 1961) # [[Claudia Rueda]] ilustratzailea (Bogota, XX. Mendea) # [[Cristina Gallach]] kazetaria (Bartzelona 1960) # [[Cristina Narbona]] polititkaria (Madril 1951) # [[Daniela Barcellona]] mezzosopranoa (Italia 1969) # [[Daniela Melchior ]] aktorea (Portugal 1996) # [[Denisse Buendía]] poeta (Mexiko, 1979) # [[Elisa Rueda]] maistra, poeta, aktorea (Markina-Xemein, 1959) # [[Elvira Rodríguez ]] ekonomialaria, politikaria (Madril 1949) # [[Esperanza Elena Caro]] brodatzailea (Sevilla 1906-1985) # [[Eva Lootz]] eskultorea (Austria_Espainia 1940) # [[Farideh Lashai]] margolaria, idazlea (Iran 1944-2013) # [[Fátima Diame]] jauzietako atleta (Valentzia 1996) # [[Gabriela Agirre Sánchez]] idazlea, poeta (Mexiko, 1977) # [[Henrietta H. Fore]] UNICEFeko zuzendari ohia (AEB, 1948) # [[Hermine Yollo]] aktorea, zuzendaria, idazlea, itzultzailea (Kamerun 1981) # [[Hermonia Vivarini]] artista (Venezia, XVI.mendea) # [[Inés Alberdi ]] soziologoa (Sevilla 1948) # [[Inés Álvarez de Toledo Caro]] aristokrata (Madril 1857-Donostia 1937) # [[Inés Amor]] galerista (Mexiko 1912-1980) # [[Ines Artajo Ayesa]] kazetaria (Iruñea 1956) # [[Inés Edmonson]] aktorea (Argentina 1919-2016) # [[Inés Fernández-Ordoñez]] hizkuntzalaria (Madril 1961) # [[Inés Fonseca]] abeslaria, musikagilea, poeta (Santander 1960) # [[Inés María Calero]] modeloa, aktorea (Venezuela 1969) # [[Inés Martín Rodrigo]] kazetaria, idazlea (Madril 1983) # [[Inés París]] film zuzendaria, gidoilaria (Madril 1963) # [[Inés Saavedra]] abeslaria (Uruguai 1972) # [[Inés Santé Riveira]] irakaslea, asmatzilea, ikertzailea (Ferrol 1976) # [[Ines Scaramucci ]] irakaslea (Italia 1908-1990) # [[Isabel Austriakoa (1501-1526)]] Danimarka, Norvegia, Suediako erregina (Belgika) # [[Isabel Zapata]] idazlea (Mexiko Hiria, 1984) # [[Joana Austriakoa]] Portugalgo erregina, Espainiako erregeordea, emakume-jesuita bakarra (Madril 1535-1573) # [[Josefa Amar Borbón ]] pedagogoa, emakumeen gaitasunaren defendatzailea (Zaragoza 1749-1833) # [[Josefa Tolrá Abril]] margolaria (Cabrils, 1880-1959) # [[Juanita Frances]] aktibista (Australia-Erresuma Batua, 1901-1992) # [[Kaimook Chuto]] eskultorea (Thailandia, 1938-1995) # [[Klara Bavariakoa]] margolaria (Alemania, 1874-1941) # [[Lalalimola]] ilustratzailea (Valentzia, 1984) # [[Lara Siscar]] tb aurkezlea (Valentzia 1977) # [[Laura Gómez-Lacueva]] aktorea (Zaragoza 1975-2023) # [[Leonor Austriakoa]] Portugalgo eta Frantziako erregina (Belgika 1498- Badajoz 1558) # [[Lorenza Cobián]] modeloa (Asturias 1851-Madril 1906) # [[Lucía Pérez ]] abeslaria (Lugo 1985) # [[Luisa Rivera]] ilustratzaleak (Santiago-Txile, 1987) # [[Lynette Yiadom-Boakye]] margolaria, idazlea (Londres 1977) # [[Mabula Soumahoro]] akademikoa eta ekintzaile afrofeminista (Paris, 1976) # [[Margarita Alexandre]] zinema zuzendari eta ekoizlea frankismoan (León, 1923 - Madril, 2015) # [[María Aragoikoa]] Portugalgo erregina (Kordoba 1498- Lisboa 1517) # [[María Austriakoa]] Germaniako enperatriza (Madril 1528-1603) # [[Maria Baranda|María Baranda]] poeta (Mexiko, 1962) # [[María Gámez Gámez ]] politikaria, Guardia Zibilaren 1. Emakume-zuzendaria (Cádiz 1969) # [[María Gimeno]] artista, ekintzailea (Zamora 1970) # [[María Gómez (kazetaria)]] (Madrik 1987) # [[María Gómez González]] 1936an Galiziako emakume alkate bakarra (Kordoba 1905-Lugo 1986) # [[María Jesús Montero]] medikua, politikaria (Sevilla 1966) # [[María Silva Cruz]] anarkista (Cadiz 1915-1936) # [[Marietta Barovier]] artista eta diseinatzailea ( ? - 1496) # [[Marina Romero]] idazlea (Madril 1908-2001) # [[Marina Silva]] politikaria, ingurumen aktibista (Brasil 1958) # [[Marisa Roesset Velasco]] margolaria (Madril 1904-1976) # [[Marisa Ruiz Trejo]] antropologo feminista (Mexiko, 1984) # [[Marlène Schiappa]] politikaria, aktibista (Paris 1982) # [[Mary Jayne Gold ]] iheslarien laguntzailea (AEB 1909-Frantzia 1997) # [[Mercedes González Fernández]] kazetaria, politikaria (Madril 1975) # [[Mikiko Otani]] abokatu eta ikertzaile (Japonia, 1964) # [[Mónica Nepote]] idazlea (Mexiko, 1970) # [[Myrea Pettit]] ilustratzailea (Britainia Handia, 1970) # [[Nastasia Zürcher ]] kantautorea, margolaria (Suitza/Galizia 1988) # [[Nevenka Fernández]] Espainiako ekonomialaria eta Ponferradako zinegotzia # [[Ninotchka Matute]] Guatemala Hiriko alkatetzari hautagai (Guatemala Hiria, 1967) # [[Olga Martín-Belloso]] kimikaria, elikaduran aditua (Calahorra 1960) # [[Paula Fortes]] aktibista, politikaria (Cabo Verde, 1945-2011) # [[Petronila Guerrero]] politikaria (Cádiz 1953) # [[Polly Higgins]] abokatua, ingurumen aktibista (1968-2019) # [[Rashida Obeida]] palestinar aktibista politikoa (XX. mendea) # [[Reneé Acosta|Renée Acosta]] poeta, filosofoa (Mexiko Hiria, 1976) # [[Rosario Torres]] politikaria (Malaga 1959) # [[Solange Fernex]] aktibista (Frantzia, 1934-2006) # [[Soraya Rodríguez]] politikaria (Valladolid 1963) # [[Tita Llorens]] igerilaria (Menorca 1968) # [[Urania Mella]] Saturraranen kartzelaratua (Galizia 1899-1945) # [[Verónica Gerber Bicecci]] artista, idazlea (Mexiko, 1987) # [[Vicky Hernández]] aktorea (Kolonbia 1945) }} ==='''Berriak 2023''' ('''martxoa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Prudencia Gorrotxategi]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako presoa (Arrankudiaga, ?) # [[Maria Arriaga]] efef'''SORTUA''' erraketista (Berriz, 1922- Ondarroa, 2014) # [[Itziar de Blas]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta itzultzailea (Gasteiz, ) # [[Angélica Orue]] ef--'''SORTUA''' albaitaria (Laudio, 1926) # [[Gemma Orobengoa]] ----'''SORTUA''' argazkilaria (Arrasate, 1985) # [[Soledad Ruz]] ----'''SORTUA''' flamenko danzaria (Donostia, 1972) # [[Jennifer Ávila]] ef--'''SORTUA''' kazetaria (Honduras, 1990) # [[Lur Basterretxea]] ef--'''SORTUA''' eskiatzailea, lasterkaria (Elorrio, 1979) # [[Maria Eskibel Arratia]] --ef'''SORTUA''' filantropoa (Gasteiz, ? - Valladolid, 1536) # [[Nieves Cano]] efef'''SORTUA''' filantropoa (Gasteiz, 1847-1899) # [[María Aranzazu Vélez de Mendizabal]] ----'''SORTUA''' Saturrarango Emakumeen Kartzelako ama nagusia (?) # [[Magdalena Larrondo]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako zuzendaria (?) # [[Adriana Bilbao Zarraonandia]] ----'''SORTUA''' flamenko dantzaria (Bilbo, 1988) # [[Miren Arzak]] ----'''SORTUA''' fisioterapeuta, osteopata, idazlea (Hondarribia, 1966) # [[Firouzeh Khosrovani]] ----'''SORTUA''' dokumentalgilea (Iran, 1971) # [[Alba Heredia]] ----'''SORTUA''' flamenko dantzaria (Granada, 1995) # [[Teodosia Ortega]] efef'''SORTUA''' emagina (Burgos, 1890-Arrigorriaga, 1983) # [[Assumpta Aierdi]] ----'''SORTUA''' ekintzaile soziala (Donostia, 1972) # [[Victoriana Herrero Barroso]] efef'''SORTUA''' Saturrarango presoa (Logroño, 1893-1962) # [[Santa Paula Barbada]] ----'''SORTUA''' emakume santu eta bizarduna (Ávila, ?) # [[Sara Torres]] ----'''SORTUA''' ikertzailea, idazlea (Gijón, 1991) # [[Cristina Gutierrez]] ef--'''SORTUA''' ARtista, idazlea, ekintzailea (Bilbo) # [[Maria Gugelberg von Moos]] botanikaria eta ilustratzailea (Suitza, 1836-1918) # [[Marika]] ilustratzailea eta komikigilea (Bartzelona, 1949) # [[Sabrina Van Tassel ]] kazetaria, film-zuzendaria (Frantzia 1975) # [[Rosie Alfaro]] heriotza zigorraren zain (AEB 1971) # [[Angelina Rodriguez]] heriotza zigorraren zain (AEB 1968) # [[Karla Faye Tucker ]] heriotza zigorrez hila (AEB 1959-1998) # [[Victoria Zárate Zurita]] Bigarren errepublikako maistra eta sindikalista (Madril, 1893-Lisboa, 1964) # [[Reem Al Numery]] aktibista (Yemen, 1996) # [[Nimco Ali]] aktibista (Somalia-Ingalaterra, 1983) # [[Argentina Altobelli]] politikaria, aktibista (Italia, 1866-1942) # [[Michealene Risley]] amerikar zinegile ekintzailea (Michigan, XX.mendea) # [[Cindy Amaiza]] aktibista (Kenya, XXI. mendea) # [[Adjoa Amana]] aktibista (Ghana, XX. mendea) # [[Florina Alías]] asturiar idazlea (1921-1999) # [[Lourdes Álvarez García]] asturiar idazlea (Mieres, 1968) # [[Sharon Olds]] idazlea (Kalifornia, 1942) # [[Velma Barfield]] serie-hiltzailea (AEB 1932-1984) # [[Mary Gauthier ]] abeslaria (AEB 1962) # [[Helen Gibson]] zaldizkoa, especialista (AEB 1892-1977) # [[Candi Staton]] kantautorea (AEB 1940) # [[Amy Helm]] kantautorea (AEB 1970) # [[Bettye LaVette]] soul, blues kantautorea (AEB 1946) # [[Gemma Escapa]] abokatua, irakaslea (Bizkaia 1965) # [[Lorina Bulwer]] jostun artista (Ingalaterra 1838-1912) # [[Lisbeth Añez]] aktibista venezuelarra (Venezuela) # [[Tchinda Andrade]] trans aktibista (Cabo Verde, 1979) # [[Yassi Ashki]] osasun-ekintzailea (Iran) # [[Artearen maistra handiak]] artista-zerrenda # [[Lucia Anguissola]] margolaria (Italia 1536/38- 1565) # [[Dorotea de Chopitea]] filantropoa (Txile, 1816- Bartzelona 1891) # [[Anita Awosusi]] aktibista (Alemania, 1956) # [[Berta Zúñiga]] aktibista (Honduras, 1990) # [[Bertha Oliva]] aktibista (Honduras, 1956) # [[Carmen Castro García]] ekonomialara, aktibista (Valentzia 1967) # [[Mari Jose Aranguren Querejeta]] ekonomialaria (Gipuzkoa 1969) # [[Bina Shah ]] kazetaria, idazlea (Pakistan XX. mendea) # [[Dulce Maria Cardoso]] abokatua, idazlea ( Portugal 1964) # [[María Franciska Dapena Rico]] margolaria, idazlea (Palentzia 1924-Bilbo 1995) # [[Laia Soler]] idazlea ( Lleida, 1991) # [[Remedios Cervantes]] enpresaria, modelo ohia (Malaga 1964) # [[Isabel Ríos]] sindikalista, ekintzailea (Curtis, Galizia, 1907-1997) # [[Ana Cano]] Asturierazko idazlea (Somiedo, 1950) # [[Vanessa Mendoza Cortés]] abortuaren aldeko aktibista (Andorra, 1980) # [[María Martín Escudero]] dantzaria (Bizkaia XX. mendea) # [[Mary Treat]] biologoa (AEB 1830-1923) # [[Sol Panera]] galerista (Bilbo 1946) # [[Elly Schlein]] Italiako politikaria (Suitza 1985) # [[Cristina Martín Vega]] kazetaria (Madril 1970) # [[Maria M. Gosse]] diplomazialaria, enbaxadorea (Alemania 1962) # [[María del Coro Arizmendi]] ornitologoa ( Mexiko 1963) # [[Camila Bossa ]] aktorea (Bogota/Galizia 1973) # [[Karima Baloch]] aktibista (Pakistan-Kanada, 1983-2020) # [[Marie Inmaculée Ingabire]] feminista, giza-eskubide ekintzailea (Ruanda,?) # [[Walda Barrios Klee]] soziologoa, aktibista, feminista (Guatemala-Mexiko, 1951-2021) # [[Ana Lydia Vega]] idazlea (Puerto Rico 1946) # [[Susana Dans]] aktorea (Coruña 1965) # [[Maruxa Villanueva]] abeslaria, aktorea (Galizia 1906-1998) # [[Mabel Rivera]] aktorea (Coruña 1952) # [[Laura Mañá]] film-zuzendaria, gidoilaria, aktorea (Bartzelona 1962) # [[Zaza Ceballos]] idazlea (Coruña XX. mendea) # [[Esther F. Carrodeguas]] dramagilea (Coruña 1979) # [[María Reimóndez ]] idazlea (Lugo 1759) # [[Xohana Torres]] idazlea (Galizia 1929-2017) # [[Erin Mouré]] poeta, itzultzailea (Kanada 1955) # [[Eva Mejuto]] idazlea (Pontevedra1975) # [[Nicole Brossard]] poeta (Kanada 1943) # [[Su Garrido Pombo]] kantautorea ( Galizia1982) # [[Rosa Sevilla de Alvero]] sufragista, hezitzailea (Filipinak 1879-1954) # [[Victoria Martín]] umoregilea, gidoilaria (Madril 1989) # [[Isa Calderón]] umoregilea, gidoilaria ( Madril 1983) # [[Noemí Sabugal]] idazlea ( Leon, 1979) # [[Eva Llorach ]] aktorea ( Murtzia 1979) # [[Alix Payen]] 1871ko Parisko Komunako ambulancière (1842-1903) # [[Angela Saini]] zientzia-kazetaria (Londres 1980) # [[Samira Ahmed]] kazetaria, genero diskriminazioagatik BBC salatu eta epaiketaren irabazlea (Londres 1968) # [[Laura Bates]] idazle feminista, aitzindaria (Oxford 1986) # [[Caroline Criado Perez]] kazetari ekintzailea (EB 1984) # [[Deborah Cameron]] hizkuntzalaria (Eskozia 1958) # [[Teodora Barrio]] idazlea, asturieraz (Marrubio, 1968) # [[Teresa Cónsul]] idazlea, asturieraz eta gaztelaniaz (?- Oviedo, 1834) # [[Raquel Fernández Menéndez]] idazlea, asturieraz (Salas, 1993) # [[Blanca Fernández Quintana]] idazlea, asturieraz (Bimenes, 1994) # [[Enriqueta González Rubín]] idazlea eta kazetaria, asturieraz (Ribadesella, 1832-Infiesto, 1877) # [[Nené Losada]] idazlea, asturieraz (Luarca, 1921-2009) # [[Idoia Rodríguez Buján ]] militarra (Lugo 1983-Afganistan 2007) # [[Gillian Wearing]] artista (EB 1963) # [[Cathy Newman]] kazetaria (EB 1974) # [[Kate Adie ]] kazetaria (EB 1945) # [[Rebekah Brooks]] kazetaria (EB 1968) # [[María Teresa González|Maria Teresa Gonzále]] idazlea, asturieraz (Gijón. 1950-1995) # [[Marta Mori]] idazlea, asturieraz (Gijón, 1965) # [[María Esther García López]] idazlea, asturieraz (Valdés, 1948) # [[Esther Prieto]] idazlea, asturieraz (Arenas, Cabrales, 1960) # [[Helena Trexu]] idazlea, asturieraz (Sama de Langreo, 1945) # [[Margaret Collins Weitz]] historialaria, Frantziako Erresistentzian aditua (AEB, 1929) # [[Beatriz Álvarez-Guerra]] aktorea (Madril 1994) # [[Tina Gascó]] aktorea (Sevilla 1914-Madril 1973) # [[Zineb Hattab]] sukaldaria (Girona/Suitza 1989) # [[Rosalía Mera]] jostuna, enpresaburua (Coruña 1944-2013) # [[Sandra Ortega Mera ]] enpresaburua, filantropoa ( Coruña 1968) # [[Mey Rahola]] argazkilaria (Leon 1897-Frantzia 1959) # [[Clara Martínez Alberola]] abokatua (Madrid, 1963) # [[Elena Vázquez Zendon]] matematikaria (Ourense, 1966) # [[Elsa Anka]] aurkezlea (Bartzelona 1965) # [[Paloma Marín]] aurkezlea (?, XX. mendea) # [[Cristina Urgel]] aurkezlea (Soria 1979) # [[Kate del Castillo]] aktorea (Mexiko 1972) # [[Marisa Naranjo]] aurkezlea (Kanariak 1944) # [[Estela Giménez]] gimnasta (Madril 1979) # [[Manuela López García]] Maistra, poeta (Cacabelos, 1910-2005) # [[Jenny Nyström]] ilustratzailea (Suedia, 1854-1946) # [[Clara Maria Pope]] margolaria (Londres, 1767-1838) # [[Laurence Suhner]] idazlea eta artista (Geneva, 1968) # [[Anna Tigerhielm]] margolaria (Suedia, 1832-1906) # [[Trini Tinturé]] ilustratzailea (Lleida, 1938) # [[Henar Torinos]] Valladolid, 1985 # [[Elena Francisen kontsultategia]] emakumeentzako irratsaioa (Espainia 1947-1984) # [[Maruja Fernández]] irrati esataria (Kuba 1925-Bartzelona 2001) # [[Pepa Fernández]] kazetaria (Lleida 1965) # [[Mara Torres]] kazetaria, idazlea (Madril 1974) # [[Macarena Berlín]] kazetaria (Madril 1973) # [[Florence Rochefort]] historialari frantziarra (Suresnes, 1958) # [[Giovanna Garzoni]] margolaria (Italia 1960-1970) # [[Michaelina Wautier]] margolaria (Belgika c.1617-1689) # [[Louise Moillon]] margolaria (Frantzia 1610-1696) # [[Maria van Oosterwijck]] margolaria (Herbehereak 1630-1693) # [[Anne Vallayer-Coster ]] margolaria (Paris 1744-1818) # [[Marie-Victoire Lemoine]] margolaria (Paris 1754-1820) # [[Marie Gabrielle Capet]] margolaria (Frantzia 1761-1818) # [[Constance Mayer]] margolaria ( Frantzia 1775-1821) # [[Marie-Éléonore Godefroid]] margolaria ( Paris 1778-1849) # [[Lilly Martin Spencer]] margolaria ( EB1822-AEB 1902) # [[Clémentine Delait]] emakume bizarduna (Frantzia, 1865-1939) # [[María Folguera]] idazlea, eszena zuzendaria (Madril, 1984) # [[AveLina Pérez|Avelina Pérez]] Sortzaile eszenikoa (Oia, 1969) # [[Raquel García-Tomás]] musikagilea (Bartzelona, 1984) # [[Lola Blasco]] aktorea, idazlea eta antzerki zuzendaria (Alacant, 1983) # [[Marta Pazos]] eszena zuzendaria (Pontevedra, 1976) # [[Helena Tornero]] antzerkigilea (Figueras, 1973) # [[Helena Antonia]] emakume bizarduna (Lieja, 1550-1595) # [[Antonietta Gonsalvus]] emakume bizarduna (Frantzia, 1572-?) # [[Arantza Ozaeta Cortázar]] arkitektoa (Madril 1982) # [[Victoria Rodríguez]] aktorea (Madril 1931-2020) # [[Pilar Eyre]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1947) # [[Teresa Ribera ]] politikaria (Madril 1969) # [[Carolina Maria de Jesus]] idazlea, poeta, kronista (Brasil 1914-1977) # [[Jane Barnell]] emakume bizarduna (AEB 1871-1951) # [[Alice Elizabeth Doherty]] emakume bizarduna ( AEB 1887-1933) # [[Annie Jones ]] emakume bizarduna ( AEB 1865-1902) # [[Krao Farini]] emakume bizarduna (Laos 1876-AEB 1926 19) # [[Josephine Clofullia]] emakume bizarduna (Suitza 1829-1875) # [[Pilar Pedraza]] idazlea, irakaslea (Toledo 1951) # [[Carmen Linares]] flamenko-abeslaria (Linares 1951) # [[María Pagés]] dantzaria, koreografoa (Sevilla 1963) # [[Ellen MacArthur]] nabigatzailea (EB 1976) # [[Aurora Vargas]] flamenko-dantzaria, kantaria ( Sevilla 1956) # [[Bernarda de Utrera]] flamenko-kantaria (Utrera 1927-2009) # [[Fernanda de Utrera]] flamenko-kantaria (Utrera 1923-2006) # [[La Serneta]] flamenko kantaria (Cádiz 1837-Utrera 1912) # [[Caroline van der Plas]] kazetaria, politikaria (Herbehereak 1967) # [[Marta plana]] Australiara eramandako emakumeak (1960-1963) # [[Arlette Farge]] historialari frantsesa (Charleville - 1941) # [[Bibia Pavard]] historialari frantsesa (1980) # [[Maddalena Casulana]] musikagilea (Italia, 1544-1590) # [[Lucinda Williams ]] egile abeslaria (AEB 1953) # [[Ivette Nadal ]] egile abeslaria, poeta (Bartzelona 1988) # [[Blanca Llum Vidal]] poeta (Bartzelona 1986) # [[Núria Martínez-Vernis]] poeta (Bartzelona 1976) # [[Montse Castellà]] egile abeslaria, aktibista (Tarragona 1976) # [[Rosa Regàs]] idazlea (Bartzelona 1933) # [[Georgina Regàs]] sukaldaria, idazlea (Bartzelona 1932-Girona 2022) # [[Carme Canela]] jazz-abeslaria (Bartzelona 1962) # [[Sheila Jordan]] jazz- abeslaria (AEB 1928) # [[Galina Balashova]] arkitektoa, diseinatzailea (Errusia 1931) # [[Urška Djukić]] zinema-zuzendaria, gidoilaria (Eslovenia 1986) # [[Asha Haji Elmi]] politikaria, aktibista (Somalia, 1962) # [[Joana Afonso]] diseinatzailea, ilustratzailea (Portugal 1989) # [[Cani Fernández Vicién]] abokatua (Cartagena 1963) # [[Mar Sodupe]] aktorea (Kanariak 1972) # [[Pepa Aniorte]] aktorea, abeslaria (Alacant 1972) # [[Toni Morillas]] politikaria, feminista (Jaen 1982) # [[Clementina Díez de Baldeón]] irakaslea, politikaria (Ciudad Real 1953) # [[Consuelo Rumí]] psikologoa, irakaslea, politikaria (Almeria 1957) # [[Anita Gutbrod]] igerilaria (Argentina 1903-1967) # [[Lita Tiraboschi]] igerilaria, irakaslea, idazlea (Argentina 1917-1972) # [[Pilar Geijo ]] igerilaria (Argentina 1984) # [[Lilian Harrison]] igerilaria (Argentina 1904-1993) # [[Enriqueta Agut Armer]] 2. errepublikako(Castelló, 1912-Mexiko, 1998) # [[Concepción Alfaya]] 2. errepublikako maistra (Madril, 1886-1945) # [[Elvira Navarro]] idazlea (Huelva, 1978) # [[Alba Carballal|Alva Carballal]] idazlea (Lugo, 1992) # [[Marie Equi]] medikua, aktibista (AEB,1872-1952) # [[Maria Baldó|María Baldó]] 2. Errepublikako maistra (Albacete, 1884-Toulouse, 1964) # [[María Braña de Diego|Maria Braña de Diego]] 2. Errepublikako maistra (Madril, 1912-2007) # [[Carmen Castilla Polo]] 2. Errepublikako maistra (Logroño, 1895-Madril, 1979) # [[Alba Sotorra Clua]] zinema zuzendaria (Reus, 1980) # [[Carmen Hermosín]] politikaria (Sevilla 1945) # [[Magdalena Valerio]] legelaria, politikaria (Caceres 1959) # [[Mar Moreno]] legelaria, politikaria, idazlea (Jaen 1962) # [[Teresa Jiménez Vílchez]] irakaslea, politikaria (Granada 1962) # [[Fuensanta Coves]] irakaslea, politikaria (Alacant 1961) # [[Irene García]] politikaria (Cádiz 1980) # [[Marina Vega]] espioia, nazi harrapatzailea (Cantabria 1924-Madril 2011) # [[Braulia Cánovas]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Murtzia 1920- Bartzelona 1993) # [[Conchita Ramos]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Lleida 1925-Frantzia 2019) # [[Alfonsina Bueno]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Zaragoza 1904- Frantzia1979) # [[Margoth Escobar]] Ingurumen eskubideak eta indigenen aldeko aktibista (Ekuador, 1954) # [[Mercedes Escribano Pérez]] Bigarren Errepublikako maistra (Valdeganga, 1888-Madril, 1958) # [[Carmen García del Diestro]] Bigarren Errepublikako maistra, pedagogoa (Santander, 1908-Madril, 2001) # [[Elsa López]] idazlea, poeta (Fernando Poo, 1943) # [[Elena Gallego Abad|Elena Gallego]] kazetaria, idazlea (Teruel, 1969) # [[Ana Vanessa Gutiérrez]] asturierazko idazlea (Mieres, 1980) # [[Elsa Fernández]] galizierazko idazlea (Buenos Aires, 1933-1964) # [[Avelina Valladares]] galizierazko idazlea (A Estrada 1825.1902) # [[Violeta Friedman]] aktibista, bizirik atera Auschwitzetik (Errumania 1930- Madril 2000) # [[Constanza Martínez Prieto]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Madril 1917-Bartzelona 1997)) # [[Laura Seco]] politikaria (Cádiz 1971) # [[María Teresa Fernández de la Vega]] magistratua, politikaria (Valentzia 1949) # [[Esperanza Oña]] politikaria (Sevilla 1957) # [[Nuria Espallargas]] ikertzailea (Bartzelona 1979) # [[Rosario de Velasco]] margolaria (Madril 1904-Bartzelona 1991) # [[Marga Gil Roësset]] eskultorea, ilustratzailea, poeta (Madril 1908- 1932) # [[Ángeles Santos Torroella]] margolaria (Girona 1911- Madril 2013) # [[Delhy Tejero]] margolaria (Zamora 1904- Madril 1968) # [[Lauren Bastide]] Frantziako kazetaria eta ekintzaile feminista (Orleans, 1980) # [[Lima Aafshid]] idazle eta poeta (Afganistan, ?) # [[Adelaide Estrada]] Mediku, zientzialari eta aktibista (Portugal, 1898-1979) # [[Martha P. Falconer]] Aktibista, gizarte-langilea (AEB, 1862-1941) # [[Tamara Alves]] artista, muralista, ilustratzailea, tatuatzailea (Portugal 1983) # [[Rada Akbar]] artista (Afganistan, 1988) # [[Maria Lucília Estanco Louro]] irakasle eta aktibista (Portugal, 1922-2018) }} ==='''Berriak 2023''' ('''otsaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Toda Likona]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Mari Juan Mezeta]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Maria Perez Larrinaga]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Olatz Urkia]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Donostia, 1986) # [[Helena Barrenetxea]] ----'''SORTUA''' zestalaria (Durango, 2007) # [[María Flores]] ----'''SORTUA''' 1824an bere askatasuna lortu zuen esklabua (Eivissa, 1775-?) # [[Zorione Erezuma]] ----'''SORTUA''' poeta (Bilbo, 1969) # [[Charo Roquero]] ----'''SORTUA''' historialaria (Donostia) # [[Maritxu Negelua]] ----'''SORTUA''' idazlea, pastoralgilea (Zuberoa, 1999) # [[Mari Tere Alberdi]] ef--'''SORTUA''' sukaldaria, tabernaria, aktorea (Berriz) # [[Fabiola Gutiérrez]] ----'''SORTUA''' idazle (Bolivia, 1989) # [[Carmen Castro Cardús]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako "zaintzaile" (Huesca, ?-1948) # [[Maider Galardi]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta ikerlaria (Lasarte-Oria, 1995) # [[Antoñita La Singla]] dantzaria (Bartzelona 1948) # [[La Sordita]] dantzaria (Cádiz XIX.mendea-XX.mendea) # [[Amal Aden]] idazle ekintzailea (1983, Somalia) # [[Iola Leal Riesco]] ingumenaren aldeko ekintzailea (Lugo, 1977) # [[Sol León]] dantzaria, koreografoa (Kordoba ç 1919) # [[Sara Lezana]] dantzaria (Madril 1948) # [[Cristina Llorente]] dantzaria, abeslaria, aktorea (Valladolid 1985) # [[Isabel Llull]] dantzaria, maistra (Palma 1946) # [[Sara Luzita]] dantzaria (Espainia 1922) # [[Bárbara Lys]] dantzaria (Balearrak 1946) # [[Claudia Salas]] aktoreak (Madril 1977) # [[Carlota Pereda]] film-zuzendaria, gidoilaria (Madril 1975) # [[Esther Cañadas]] modeloa (Albacete 1977) # [[Joselyn Brea]] kirolaria (Venezuela/Galizia 1994) # [[Donna Karan]] moda-diseinatzailea (AEB 1948) # [[Eva Copa]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Bolivia 1987) # [[Adrienne Avril de Sainte-Croix]] Frantziako filantropo eta feminista (1855 - 1936) # [[Zahra Mohammadi]] BBCren 100 emakumeak 2022 Kurdinstango irakaslea errepresaliatua (1990) # [[Layli]] BBCren 100 emakumeak 2022 Irango ekintzaile feminista errepresaliatua (2002) # [[Wegahta Gebreyohannes Abera]] BBCren 100 emakumeak 2022 Etiopiako langile humanitarioa (xxxx) # [[Victoria Baptiste]] BBCren 100 emakumeak 2022 Estatu Batuetako erizaina (xxxx) # [[Velmariri Bambari]] BBCren 100 emakumeak 2022 Indonesiako Sexu-indarkeriaren kontrako ekintzailea (1980) # [[Tamana Zaryab Paryani]] BBCren 100 emakumeak 2022 Afganistango kazetaria eta youtuberra (1997) # [[Alice Pataxó]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil, 2001) # [[Erika Hilton]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil, 1992) # [[Zahra Joya]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Agfanistan, 1992) # [[Velia Vidal]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Kolonbia, 1982) # [[Roza Salih]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Eskozia.1989) # [[Cecilia Patricia Flores Armenta]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Mexiko XX. mendea) # [[Mirta Nuñez]] espainaiko gerra zibilaren historialaria (Kuba, 1956) # [[Mirta Díaz-Balart]] Mirta Nuñezen ama eta Fidel Castroren lehenengo emaztea (Habana, 1928) # [[Jane Misme]] Kazetari eta feminista frantsesa (1865-1935) # [[Judith Heumann]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Filadelfia, 1947) # [[Asonele Kotu]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Hegoafrika, ? ) # [[Nathalie Becquart|Natahalie Becquart]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Frantzia, 1969) # [[Ida Holz]] informatikaria (Uruguai, 1935) # [[Simone Tebet]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil 1970) # [[Ferenice de Rodas]] ama (Grezia, K.a. 396-K.a. V. mendea) # [[Lashana Lynch]] aktorea (Londres 1987) # [[Giuseppa Barbapiccola]] filosofoa, poeta, itzultzailea (Italia, 1702-1740) # [[Taisia Bekbulatova]] kazetaria, BBCren 100 emakumeak 2022 (Errusia, xxxx) # [[Suvada Selimović]] ekintzailea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Bosnia, 1965) # [[Shonda Rhimes]] gidoilaria, fil-zuzendaria (AEB 1970) # [[Beatrice Fihn]] arma-nuklearren aurkako aktibista ( Suedia 1982) # [[Tania Álvarez Yates]] kanoalaria (Pontevedra 1994) # [[Tania Fernández García]] kanoalaria (Lugo 1992) # [[Blanca Paloma]] abeslaria (Alacant 1989) # [[Alice Wonder]] abeslaria ( Madril 1998) # [[Olga Xirinacs]] idazlea (Tarragona 1936) # [[Bikimel]] kantautorea (Bartzelona 1976) # [[Luján Argüelles]] aurkezlea (Asturias 1977) # [[Virginia Díaz]] kazetaria (Madril 1974) # [[Kristina Berdínskikh]] kazetaria, BBCren 100 emakumeak 2022 (Ukraina) # [[Kadri Keung]] moda-diseinatzailea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Hong Kong) # [[Leonor Ferrer Girabau]] delineatzailea (Bartzelona, 1894-1953) # [[Fatima Sheikh]] hezitzailea (India, 1831-1900) # [[Jana Zinkevytx|Iana Zinkevitx]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Ukraina, 1995) # [[Chanel Contos]] sexu-erasoen aurkako aktibista BBCren 100 emakumeak 2022 (Australia) # [[Aye Nyein Thu]] mediku aktibista BBCren 100 emakumeak 2022 (Birmania, 1996) # [[Judy Kihumba]] zeinu-hizkuntzako interpretea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Kenya) # [[Paula Púa]] gidoilaria (Valentzia 1992 # [[Minerva Piquero]] kazetaria (Asturias 1967) # [[Beatriz Pécker]] kazetaria (Madril 1955) # [[Luisa Alberca]] irrati-nobelagilea (C.Real 1920-Logroño 2006) # [[Vira Silenti]] aktorea (Italia 1931-2014) # [[Clementina Albéniz|Clementina Albeniz]] maistra errepublikarra (Madril, 1853-1946) # [[Ana Canalias Mestres]] maistra errepublikarra (Zaragoza, 1886-1934) # [[Angelina Colubret]] maistra errepublikarra (Badalona, 1910 -Torroella, 1998) # [[Isabel Esteban Nieto]] maistra errepublikar eraila (Palentzia, 1893-1936) # [[Sofia Polo Giménez]] maistra errepublikar eraila (Zaragoza, 1904-Palentzia, 1936) # [[Cirila Ubaldina García Díaz]] maistra errepublikar eraila (Salamanca, 1893-Palentzia, 1936) # [[Samara Joy]] jazz abeslaria (AEB 1998) # [[Sarah Kane]] antzerkigilea (EB 1971-1999) # [[Toñi Salazar]] abeslaria (Badajoz 1963) # [[Encarna Salazar]] abeslaria (Badajoz 1961) # [[Lina Meruane]] Idazlea (Txile 1970) # [[Nelly Meruane]] aktorea, irakaslea (Txile1927-2018 19) # [[Teresa Laespada]] ikertzailea (Bilbo 1965) # [[Ana Santos Aramburo]] liburuzaina (Zaragoza 1957) # [[Glòria Pérez-Salmerón]] liburuzaina (Bartzelona 1958) # [[Susana Fortes]] idazlea (Pontevedra 1959) # [[Ana Belén Fortes]] idazlea (Pontevedra 1967) # [[Genara Fernández García|Genera Fernández Garcia]] maistra fusilatua (León, 1903-1941) # [[Josefa García Segret|Josefa Garcia Segret]] maistra errepublikarra (Tui, 1900-Oliveros, 1986} # [[Gertrudis Ríos Marín|Gertrudis Rios Marín]] torturatu eta exekutatuko maistra (Cádiz, 1901-1936) # [[Benita Gil]] maistra erbesteratua (Teruel, 1913-Praga, 2015) # [[Carmen Hombre Ponzoa|Carmen Hombre Pouzoa]] maistra fusilatua (Cádiz, 1898-1936) # [[Elisa López Velasco]] maistra berritzailea (Málaga, 1884-1936??) # [[Sirisha Bandla]] BBCren 100 emakumeak 2022, ingeniari aeronautikoa (India 1988) # [[Nazanin Zaghari-Ratcliffe]] BBCren 100 emakumeak 2022, iraniar-britaniar hiritarra (Tafresh 1978) # [[Narges Mohammadi]] BBCren 100 emakumeak 2022, eskubideen aldeko ekintzailea (Persia 1972) # [[Palmira Pla Pechovierto]] maistra, pedagogoa eta polikaria (Teruel, 1914-Castlló, 2007) # [[Emilia Elias Herrando|Emilia Elias Herrando]] maistra, pedagogoa (Madril, 1898 - Mexiko, 1976) # [[Veneranda Manzano]] maistra, politikaria, erbesteratua (Asturias, 1893-1992) # [[Guillermina Medrano]] maistra eta politikaria (Albacete, 1912-Valencia, 2005) # [[Marguerite Durand (feminista)]] kazetari, aktore, politikari eta feminista frantsesa (1864 - 1936) # [[Jane Rigby]] BBCren 100 emakumeak 2022 Astrofisika estatubatuarra (EEUU, XXXX) # [[Iryna Kondratova]] BBCren 100 emakumeak 2022 Anestesiologa eta pediatra (Ukrania, XXXX) # [[Constance Tipper]] metalurgikaria (Erresuma Batua, 1894-1995) # [[Johanna Döbereiner]] ingeniari agronomoa (Brasil, 1924-2000) # [[Txell Alarcón]] saskibaloi jokalaria (Bartzelona 2003) # [[Maider Castellano]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 2003) # [[Gregoria Canelo de Paredes]] 'chinato' dialekto hiztuna (Caceres 1861-1917) # [[Marina Ortiz de Zárate]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 1999) # [[Chatrice White]] saskibaloi jokalaria (AEB 1996) # [[Ana Laverón]] aeronautiko ingeniaria(Espainia XX. mendea) # [[Isaura Clavero]] 1. emakume aeronautiko ingeniaria (Vigo XX. mendea) # [[Parinoush Saniee]] idazlea (Iran 1949) # [[Elena Barraquer Compte]] oftalmologoa (Bartzelona 1954) # [[Jimena Quirós]] 1. emakume ozeonografoa (Almeria 1899-Madril 1983) # [[Isabelle Junot]] aktorea (AEB 1991) # [[Tamara Falcó]] moda-diseinatzailea (Madril 1981) # [[Micaela Navarro]] politikaria (Jaen 1956) # [[Ibijoke Faborode]] BBCren 100 emakumeak 2022, politikaria (Nigeria XX. mendea) # [[Gohar Eshghi]] BBCren 100 emakumeak 2022, ekintzailea (Iran 1946-2002) # [[Fatima Amiri]] BBCren 100 emakumeak 2022, ikaslea (Afganistan, 2005) # [[Carmen Muñoz Manzano]] Bigarren Errepublikako maistra eta idazlea (Cáceres, 1906-Coruña, 2002) # [[Carmen García de Castro]] Bigarren Errepublikako maistra eta pedagogoa (Almería, 1886-1969) # [[Isabel González Turmo]] antropologoa (Espainia XX. mendea) # [[Elvira Álvarez de Ceballos]] dama (Espainia XIV. mendea -1372) # [[Difficult Women]] emakume kabareta (Australia) # [[Mehreen Faruqi]] politikaria (Pakistan 1963) # [[Katarina Zec]] saskibaloi jokalaria (Serbia 1997) # [[Mariana Barassi]] film-zuzendaria (Argentina 1977) # [[Vic Echegoyen]] idazlea (Madril 1969) # [[Claudia Zapata]] historialaria (Txile 1975) # [[Christiane Félip Vidal]] idazlea (Frantzia 1950) # [[Katherine Kurtz]] idazlea (AEB 1944) # [[Juana Ontañón eta Valiente|Juana Ontañon y Valiente]] Bigarren Errepublikako maistra (Madril, 1886-Mexiko, 1972) # [[Wally Funk]] astronauta (AEB 1939) # [[Ida Ørskov]] bakteriologoa (Danimarka 1922- 2007) # [[Alice Lee]] matematikaria (EB 1858-1939) # [[Elizabeth Scott]] matematikaria (AEB 1917-1988) # [[Ainhoa Achutegui]] zuzendari artistikoa ( Venezuela 1978) # [[Akwaeke Emezi]] idazlea (Nigeria 1987) # [[Leia Dongue]] saskibalio jokalaria (Mozambike 1991) # [[Mónica Bruckmann]] soziopolitologoa (Peru XX. mendea) # [[Claude Ber]] poeta (Frantzai 1948) # [[Nadia Yala Kisukidi]] filosofoa (Belgika 1978) # [[Ana Carrique]] musikagilea ( Argentina 1964) # [[Cristina Montserrat Hendrickse]] abokatua, irakaslea (AEB 1964) # [[Kristina Higgins]] saskibaloi jokalaria (AEB 1994) # [[Joy Alexis Brown-Adams]] saskibaloi jokalaria (Guyana 1993) # [[Dona Tututa]] piano-jolea (Cabo Verde 1919-2014) # [[Yolanda Morazzo]] poeta (Cabo Verde 1927-Lisboa 2009) # [[Tuna Mascarenhas]] kimikaria, aktibista, 1. dama (Cabo Verde 1944-2009) # [[Kate Asabuki]] aktore pornoa (Tokio 1962) # [[Celina Pereira]] abeslaria, kontalaria (Cabo Verde 1940-Lisboa2020) # [[Athaliah Molokomme]] fiskala (Botswana 1959) # [[Constance Cummings-John]] politikaria (Sierra Leona 1918-Londres 2000) # [[Aspásia Camargo]] politikaria (Brasil, 1946 19) # [[Rachael Blackmore]] Jokey-a (Irlanda 1989) # [[Lívia Járóka]] 1. emakumezko ijito eurodiputatua (Hungaria 1974) # [[Clare Marie Hodges]] AEBko 1. emakumezko basozaina (AEB 1890-1970) # [[Consuelo González Ramos]] kazetaria, erizaina, feminista (Zamora, 1877-Madril, 1956) # [[Esperanza Rodríguez Cerdán]] Bigarren Errepublikako maistra erbesteratua (Madril, 1892-Valentzia,1984) # [[Rosa Roig]] Bigarren Errepublikako maistra (Tarragona, 1890-Bartzelona, 1969) # [[Pilar Salvo Giménez|Pilar Salvo]] Bigarren Errepublikako maistra fusilatua (Zaragoza, 1889-1936) # [[Amalia Torrijos]] Bigarren Errepublikako maistra eta alkatea (Sevilla, 1911- ???) # [[Ekaterina Lermontova]] Paleontologoa (SESB, 1889-1942) # [[Eva Mameli Calvino]] Botanikaria (Italia, 1886-1978) # [[Heike Freire]] filosofoa, aktibista (Espainia, ??) # [[Sabrina Sánchez]] kazetaria, sexu langilea (Mexiko 1981) # [[Karine Espineira]] soziologoa, trans ekintzailea (Txile 1967) # [[Nadia Ferreira]] modeloa, enpresaburua (Paraguai 1999) # [[Elena Sánchez Caballero]] kazetaria (Madril 1957) # [[Pilar Martín Fernández]] immunologia ikertzailea (Madril 1973) # [[Maruja Torres]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1943) # [[Nya de la Rubia]] abeslaria, aktorea (Sevilla 1986) # [[Aryna Sabalenka]] tenislaria (Bielorrusia 1998) # [[Aliaksandra Sasnovih]] tenislaria (Bielorrusia 1994) # [[Lucia Stecher]] ikertzailea (Txile XX. mendea) # [[Elena Oliva]] soziologoa, ikertzailea (Txile 1982) # [[Gendengarjaa Baigalimaa]] onkologoa (Mongolia XX. mendea) # [[Elena Moreno Zaldibar]] saskibaloi jokalaria (Donostia 1959) # [[Tanaya Mechelle Atkinson]] saskibaloi jokalaria (AEB 1996) # [[Kinu Nishimura]] ilustratzailea (Japonia 1969) # [[Asunción Linares]] paleontologoa (Granada, 1921-2005) # [[Sylvie Denis]] idazlea # [[Marguerite Durand (hizkuntzalaria)]] hizkuntzalarieta fonetikalari frantziarra (1904) # [[Jeanne Chauvin]] abokatu eta feminista frantsesa (1862-1926) # [[Soraya Prieto Fernández]] kimikaria (Gasteiz 1979) # [[Maimouna Diarra]] saskibaloi jokalaria (Senegal 1991) # [[Esther Yáñez González - Irun]] Armadako 1. emakumea eta gerra ontzi kapitaina (Cádiz 1971) # [[María José Escalona]] informatikaria (Sevilla 1976) # [[Helena Viñes]] ekonomialaria (Espainia, XX. mendea) # [[María Jesús Almazor]] Telekomunikazio ingeniaria, CEO ( Brtzelona 1970) # [[Karen Gaines]] ziberdefentsan aditua, CEO (XX. mendea) # [[Silvia Albert Sopale]] aktore, zuzendari (Donostia 1976) # [[Midi Achmat]] LGTB aktibista (Hegoafrika, 1964) # [[Shiva Nazar Ahari]] giza eskubideen aldeko aktibista (Irán, 1984) # [[Leoncia Gómez Galán]] zerbitzaria, 'vocera' (Caceres 1903-1986) # [[Irma Estrada Silva]] autodefentsa irakaslea (El Salvador ?) # [[Anália de Victória Pereira]] politikaria ( Angola 1941-2009) # [[Belita Palma]] abeslaria (Angola 1932-1988) # [[Luzia Inglês Van-Dúnem]] politikaria (Angola 1948) # [[Margarida Rosa da Silva Izata]] diplomazialaria (Angola 1958) # [[Ana Clara Guerra Marques]] dantzaria (Angola 1962) # [[Luísa Rogério]] kazetaria (Angola 1967) # [[Lourdes Van-Dúnem]] musikaria (Angola 1935-2006) # [[Arlete Leona Chimbinda]] politikaria, irakaslea (Angola 1960) # [[Silvia Lutucuta]] Kardiologoa, ministroa (Angola 1968) # [[Josefa Sacko]] agronomoa, enbaxadorea (Angola XX. mendea) # [[Vera Daves]] ekonomialaria, ministroa (Angola 1984) # [[Catherine Austin Fitts]] bankaria (AEB 1950) # [[Marjorie Rice]] matematikaria (AEB, 1923-2017) # [[Liliana Colanzi]] idazle eta editorea (Bolivia, 1981) # [[Magela Baudoin]] idazle (Bolivia, 1973) # [[Trementinaireak]] sendatzeko produktu naturalen saltzaile ibiltariak (Katalunia XIX. mendea-XX. mendea) # [[Eloísa del Pino Matute]] zientzialari soziala, ikertzailea (Espainia XX. mendea) # [[María Luisa López Grigera]] filologoa (Coruña 1926) # [[Paula Dapena Sánchez]] futbolaria (Pontevedra 1996) # [[ASPEGI elkartea]] emakume profesionalena, enpresariena (Gipuzkoa 1998) # [[Sari Arponen]] medikua (Finlandia 1977) # [[Carolina Iglesias]] umoregilea, gidoilaria, youtuberra (Coruña 1993) # [[Berta Collado]] kazetaria, aurkezlea (Toledo 1979) # [[Yola Mamani]] komunikatzailea (Bolivia, 1984) # [[Hélène Dutrieu]] txirrindulari, hegazkinlari (Belgika-Frantzia, 1877-1961) # [[Virginia Ayllón]] idazle (Bolivia, 1958) # [[Begonya Pozo]] idazlea (Valentzia 1974) # [[Carmelina Sánchez-Cutillas]] idazlea (Madril 1921- Valentzia 2009) # [[Beatriu Civera]] idazlea (Valentzia 1914-1995) # [[Ana María Ibars]] idazlea, maistra (Valentzia 1892-1965) # [[Raquel Payá]] pedagogoa (Valentzia 1919-1972) # [[Alison Spedding]] antropologoa (Ingalaterra/Bolivia, 1962) # [[Margaret W. Rossiter]] emakumeen historialaria ( AEB 1944) # [[Maria Beneyto]] idazlea, poeta (Valentzia 1925-2011) # [[María Villén]] 2. Errepublikako maistra (Burgos 1871-Valentzia 1961) # [[Lindaura Anzoátegui]] idazle (Bolivia, 1846-1898) # [[Yolanda Bedregal]] poeta (Bolivia, 1913-1999) # [[María Virginia Estenssoro]] poeta (Bolivia, 1902-1970) # [[Hilda Mundy]] poeta (Bolivia, 1912-1980) # [[Concha Peña Pastor]] bigarren errepublikako maistra eta abokatua (Ciudad Real, 1906-Panama, 1960) # [[Elpidia Polo Ovejas]] bigarren errepublikako maistra errepresaliatua (Valladolid, 1890-Madrid, 1988) # [[Carmen Valero Gimeno]] bigarren errepublikako maistra eta pedagogo errepresaliatua (Silla, 1893-1962) # [[Rosa Menéndez]] zientzialaria, 1. emakumea CSIC burua (Asturias 1956) # [[Dulceida]] interneteko ospetsua (Bartzelona, 1989) # [[Juana Macías]] film-zuzendaria, gidoilaria (Madril 1971) # [[Brisa Fenoy]] musikaria, DJ, modeloa (Cádiz 1991) # [[María Vargas Montoya]] enologoa (Haro 1971) # [[María Vargas Fernández]] flamenko abeslaria (Cádiz 1947) # [[Laura Alonso Cancho]] poeta (Santander 1978) # [[Dina Abouzeid Sariñena]] badminton entrenatzailea (Zaragoza 1979) # [[Agostina Burani]] saskibaloi jokalaria ( Argentina 1991) # [[Carmen Ybarra Careaga]] enpresaburua, markesa (Espainia 1963) # [[María José Álvarez Mezquíriz]] EULEN enpresaburua (Bilbo 1957) # [[Margaret H. Wright]] matematikaria (AEB, 1944) # [[Katharine Way]] fisikaria (AEB, 1902-1995) # [[Paola Velasco Pinedo]] Boliviako 1. emakume piloto komandantea (1988) # [[Xian (aktibista)]] LGTB aktibista (Txina, ?) # [[Laura Hojman]] gidoilaria, film zuzendaria (Sevilla 1981) # [[Bibisara Assaubayeva]] xake jokalaria (Kazakhstan 2004) # [[Anne L'Huillier]] fisika atomikoko irakaslea (Frantzia/Suedia 1958) # [[Tamara Rojo]] datzaria, koreografoa (kanada/Espainia 1974) # [[Elena S. Sánchez]] kazetaria (Toledo 1979) # [[Patricia Pardo]] kazetaria (Galizia 1983) # [[Sonsoles Ónega]]kazetaria, idazlea (Madril 1970) # [[Cristina Ónega]] kazetaria (Madril 1975) # [[Tatiana Afanásieva]] matematikari eta fisikaria (Ukraina-Herbereheak, 1876-1964) # [[Lilli Suburg]] kazetaria (Estonia, 1841-1930) # [[Esther Szekeres]] matematikaria (Hungaria-Australia, 1910-2005) # [[Irene Falcón|Irene Falcon]] kazetaria, Dolores Ibarruriren idazkaria (Madril, 1907-1999) # [[Enriqueta O'Neill|Enriqueta O´Neill]] aktore eta idazlea (Madril, 1909-Bartzelona, 1972) # [[Encarnación Fuyola Miret]] Bigarren errepublikako maistra (Huesca, 1907-Mexiko, 1982) # [[Anoka Primrose Abeyrathne]] kontserbazionista, gizarte ekintzailea (Sri Lanka, 1991) # [[Mar Abad]] kazetaria (Almeria 1972) # [[Marion Koopmans]] albaitaria, birologoa (Herbehereak 1956) # [[Carme Valls]] mediku eta politikaria (Bartzelona,' 1945) # [[Anne Anderson]] ilustratzailea (Eskozia, 1874 - 1930) # [[Eva Furnari|Eva Furmari]] ilustratzailea (Erroma, 1948) # [[Matilde Hidalgo]] mediku, poeta, sufragista (Ekuador 1889-1974) # [[Eva Soriano]] komediantea, aurkezlea (Tarragona 1970) # [[Cecilia Ansaldo]] idazlea (Ekuador 1949) # [[Melissa Lucio]] heriotza zigor polemikoan kondenatua (AEB 1968) # [[Carmen Barbarà]] komikigilea eta irudigilea (Bartzelona, 1933) # [[Amelia Bauerle|Amelia Banerle]] komikigilea (Londres, 1873-1916) # [[Pauline Baynes]] liburu ilustratzailea (Sussex, 1922-2008) # [[ Pamela Adie]] LGBT aktibista (Nigeria, 1984) # [[ Christine Ahn]] Bakearen aldeko aktibista (Hego Korea, XX. mendea) # [[Celia Viñas]] poeta, pedagogoa (Lleida-Almeria, 1915-1954) # [[Chipita Rodriguez]] heriotza zigorrez urkatua eta 100 urtera barkatua (AEB 1799-1863) # [[Elsa Beskow]] idazlea eta ilustratzailea (Suedia, 1874-1953) # [[Mary Agnes Chase]] botikaria eta ilustratzailea (EEBB, 1869-1963) # [[María Conejo]] ilustratzailea (Mexiko, 1958) # [[Eréndira Derbez]] ilustratzailea, idazlea (Mexiko, 1991) # [[Kate Greenaway]] ilustratzailea, idazlea (Londres, 1846-1901) # [[Elizabeth Shippen Green]] ilustratzailea (EEBB, 1871-1954) }} ==='''Berriak 2023''' ('''urtarrila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Elorriaga]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Busturia, 1980) # [[Aiora Zabala]] ----'''SORTUA''' zientzialaria (1982) # [[Alazne López]] --ef'''SORTUA''' dantzaria (Bilbo, 1993-Alemania, 2015) # [[Ana Borderas]] ef--''SORTUA''' kazetaria, irrati-esataria (Eibar, 1962) # [[Anna Fernandez de Paco]] ef--'''SORTUA''' zinemagilea (Bartzelona, 1981) # [[Belén Balerdi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1937-1982) # [[Berenice Lopez Reyes]] ef--'''SORTUA''' enpresaburua (Mexiko, 1989) # [[Bonifacia Zuazola]] efef'''SORTUA''' erraketista (Azkoitia, 1915-2012) # [[Consuelo Osa]] efef'''SORTUA''' erraketista Mutriku (1922-2015) # [[Durangoko Emakumeen Kartzela]] '''SORTUA''' (1939-1940) # [[Eladia Balerdi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1942-1997)) # [[Garbiñe Balerdi]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1935) # [[Garbiñe Ortega]] ----'''SORTUA''' zinema komisarioa (Gasteiz, 1981) # [[Gloria Agirrezabalaga]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1922) # [[Ignacia Idoate Iragui]] efef'''SORTUA''' moja (Orikain, 1900 - Madril, 1975) # [[Iñasi Illarramendi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Zarautz, 1919-2005) # [[Josefa Egaña]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1923) # [[Juncal Alzugaray]] ef--'''SORTUA''' Fisioterateupa eta asmatzailea (Bilbo, 1981) # [[Justa Domínguez de Vidaurreta e Idoy]] efef'''SORTUA''' moja (Azpeitia, 1975- Madril, 1958) # [[Koldobike Gezala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Lezo, 1917) # [[Marcelina Zabala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1923) # [[Margarita Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1925-Fuengirola, 2019) # [[Mari Beraza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Anoeta, 1929 -Mexiko, 1986) # [[Maria Josefa Navascues]] efef'''SORTUA''' erraketista (Errenteria, 1924-2011) # [[Maria Teresa Egaña]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1925) # [[Mercedes Agirrezabalaga]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1928) # [[Mercedes Zubikaray]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1920-1983) # [[Merche Olabe]] ef--'''SORTUA''' margolaria (Bilbo, 1957) # [[Milagros Uranga]] efef'''SORTUA''' erraketista (Mutriku, 1918-1992) # [[Pilar Zabala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1926-1945) # [[Rafaela Etxaniz]] efef'''SORTUA''' erraketista (Azkoitia, 1926-213) # [[Saelia Aparicio]] ----'''SORTUA''' artista (Valladolid, 1982) # [[Victoriana Aizpuru]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Errezil, 1919) # [[Zornotzako Emakumeen Kartzela]] '''SORTUA''' (1938-1947) # [[Ada Hitchins]] kimikaria (Ingalaterra, 1891-1972) # [[Adèle Esquiros]] Frantziako idazle eta kazetari feminista (1819-1886) # [[Africa González Fernández]] medikua, inmunologoa (Madril 1962) # [[Agrippina Vagánova]] ballet-maistra (Errusia, 1837-1951) # [[Aïcha Chenna]] emakume eskubideen aktibista (Maroko 1941-2022) # [[Aída Gómez]] dantzaria (Madril, 1967) # [[Aida Pierce]] komediantea (Mexiko, 1956) # [[Ainhoa Sanz Rodríguez|Ainhoa Sanz]] mendi korrikalaria (Urretxu, 1989) # [[Alba Gutiérrez]] dantzaria, aktorea ( Madril 1994) # [[Alice H. Parker]] asmatzailea (EEBB 1895-1920) # [[Alicia Barrié]] vedettea (Txile 1915- AEB 2002) # [[Alicia Vignoli]] vedettea (Lima 1911-Argentina 2005) # [[Almudena Ariza]] korrespontsala (Madril, 1963) # [[Alyson Eckmann]] aktorea (AEB 1990) # [[Amalia Iglesias]] idazlea, poeta (Menaza, 1962) # [[Ana Goya]] dantzaria, aktorea (Iruñea 1962) # [[Ana José Cancio]] kazetaria (Palentzia 1960) # [[Ana Orantes]] genero-indarkeriaren biktina (Granada 1937-1997) # [[Ana Rujas]] aktorea (Madril 1989) # [[Angela Burdett-Coutts]] filantropoa, pintura-bildumagilea (Londres, 1814-1906) # [[Ángela T. Leiva Sánchez]] botanikaria (Kuba 1948-2014) # [[Àngels Ribé]] artista kontzeptuala (Bartzelona 1943) # [[Anna Jaclard]] Errusiar sozialista eta feminista iraultzailea (1843 - 1887) # [[Anna Maurizio]] biologoa (Suitza 1900-1993) # [[Annie Oakley]] tiratzailea (AEB, 1860-1926) # [[Antonia Gimeno Travesset]] saskibaloi jokalaria eta entrenatzailea (Bartzelona, 1941) # [[Antonia Torre Yela]] 14. arrosa. Fusilatua (Madril, 1922-1940) # [[Asha Lul Mohamud Yusuf]] poeta (Somalia, XX. mendea) # [[Azucena Hernández]] aktorea (Sevilla 1960-Guadalajara 2019) # [[Barbara Navarro]] legelaria, CEO (Madril 1974) # [[Bélgica Adela Mirabal]] biziraun zuen Mirabal ahizpa bakarra (Dominikar Errepublika, 1925-2014) # [[Belle Starr]] Mendebaldeko bidelapurra (AEB, 1848-1889) # [[Beth (abeslaria)]] (Bartzelona 1981) # [[Bianca Ceva]] erresistentziaren kidea (Italia, 1897-1982) # [[Blanche Lefebvre]] 1871ko Parisko Komunako ekintzailea # [[Carmen Amaya]] dantzaria (Bartzelona, 1918-1963) # [[Carmen Iglesias]] historialaria (Madril 1942) # [[Carmen Olmedo Checa]] politikaria (Malaga 1949-2015) # [[Carmen Ruiz-Tilve]] idazlea (Oviedo 1941) # [[Carol-Ann Duffy]] poeta (E.B. 1955) # [[Catherine Allard]] dantzaria (Belgika/Katalunia, 1960) # [[Cathy Hackl]] futurista teknologikoa ( XX. mendea) # [[Cecilia Bartolomé]] film-zuzendaria (Alacant 1940) # [[Celia Correas de Zapata]] idazlea (Argentina 1933-AEB 2022) # [[Charo (abeslaria)]] dantzaria, aktorea (Murtzia 1941-) # [[Claire Démar]] kazetari eta feminista frantziarra (1799-1833) # [[Clara Jiménez Cruz]] kazetaria (Madril 1989) # [[Claude-Hélène Perrot]] historialaria (Frantzia 1928-2019) # [[Claudia Piñeiro]] idazlea (Argentina 1960) # [[Colette Rabaté]] hispanista (Frantzia 1950) # [[Cristina Olea]] korrespontsala (Vigo, 1982) # [[Dalila Ennadre]] zinema-zuzendaria (Maroko 1966- Paris 2020) # [[Dalilah]] dantzaria (Madril 1936-2001) # [[Danica McKellar]] Matematikaria, aktorea (AEB, 1975) # [[Daniela Blume]] kazetaria (Mataro 1990) # [[Daphne Oram]] musikagilea (Erresuma Batua, 1925-2003) # [[Daria Bertolani Marchetti]] erresistentziaren kidea (Italia, 1919-1994) # [[Delia del Carril]] margolaria (Argentina, 1884-1989) # [[Désirée Gay]] kazetari eta feminista frantziarra (1810-1890) # [[Diana Vishneva]] dantzaria (Errusia, 1976) # [[Dolores Medio]] idazlea (Oviedo 1911-1996) # [[Dolors Comas]] antropologoa eta politikaria (Bartzelona, 1951) # [[Dorothy E. Smith]] antropologoa (E.B 1946-Kanada 2022) # [[Dorothy Pitman Hughes]] aktibista (AEB 1938-2022) # [[Drucilla Cornell]] filosofoa (AEB 1950-2022) # [[Edith Checa]] kazetari, irrati-esatari (Sevilla, 1957-Madril, 2017) # [[Elda Emma Anderson]] fisikaria (AEB, 1899-1961) # [[Elena González Iglesias]] dantzaria, aktorea (Asturias 1991) # [[Elena Quiroga]] idazlea (Santander 1921-Coruña 1995) # [[Elizabeth Gertrude Britton]] botanikaria, briologoa (AEB, 1858-1934) # [[Elvira Andrés]] dantzaria (Espainia, 1958) # [[Elvira Godás]] maistra errepublikarra (Katalunia, 1917-2015) # [[Elvira Roca Barea]] idazlea (Malaga 1966) # [[Enedina Alves Marques]] ingeniari zibila (Brasil, 1913-1981) # [[Erika Martínez]] poeta (Jaen, 1979) # [[Ernestina Otero]] maistra (Pontevedra 1890-1956) # [[Eugenia Balcells]] artista bisuala (Bartzelona 1943) # [[Eva Ortega Paíno]] kimikaria, ikertailea (Madril, 1972) # [[Felicita Ferrero]] erresistentziaren kidea (Italia, 1899-1984) # [[Filomena Dato]] poeta, idazlea (Galizia, 1856-1926) # [[Flor de Torres Porras]] fiskala (Almeria 1961) # [[Flora Philip]] matematikaria (Erresuma Batua 1865-1943) # [[Florence Parpart]] asmatzailea (EE.BB. 1856- ?) # [[Florencia Pérez Padilla]] dantzaria (Sevilla 1918-Madril 2000) # [[Frances Haugen]] datu-ingeniaria, informatzailea (AEB 1980) # [[Francesca Gargallo]] filosofoa, idazlea (Italia 1956- Mexiko 2022) # [[Gabriela Bravo]] fiskala, politikaria (Valentzia 1963) # [[Gemma Pasqual i Escrivà|Gemma Pasqual i Escrivá]] katalanez idazten duen idazlea (Valentzia, 1967) # [[Gertrud Woker]] biokimikaria (Suitza, 1878-1968) # [[Ginetta Sagan]] erresistentziaren kidea (Italia, 1925-2000) # [[Gloria Leyland]] dantzaria, esataria (Argentina, XX.mendea) # [[Godeliève Mukasarasi]] gizarte langilea, aktibista (Ruanda 1959) # [[Grace Nichols]] poeta (Guyab 1950) # [[Helen Pickett]] koreografoa (AEB,?) # [[Helena Corbellini]] idazlea (Uruguai 1959) # [[Helena Cortesina]] dantzaria, zinegile aitzindaria (Valentzia 1903-Buenos Aires 1984) # [[Ina Grafl]] botanikaria (Suitza 1915-1970) # [[Irene Rice Pereira]] artista (AEB 1902-Marbella 1971) # [[Isabel Pérez Montalbán]] poeta (Córdoba, 1964) # [[Isla Correyero]] idazlea, poeta (Cáceres, 1957) # [[Jamie Dantzscher]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1982) # [[Josefina Triguero Agudo]] Espainiako 1.emakume epailea (Madril 1946-2022) # [[Joyce Lussu]] erresistentziaren kidea (Italia, 1912-1998) # [[Juana la Macarrona]] dantzaria (Cádiz 1870-Sevilla 1947) # [[Júlia Creus Garcia]] dantzaria, aktorea (Tarragona 1994) # [[Julia Manzanal Pérez]] aktibista errepublikanoa (Madril, 1915-2012) # [[Julia Reichert]] dokumental-zuzendari (AEB 1946-2022) # [[Kae Tempest]] poeta, abeslaria (Inglaterra, 1985) # [[Kathryn Woolard]] hizkuntza-antropologoa (AEB 1950) # [[Kenita Placide]] aktibista (Santa Luzia 1978) # [[La Chunga]] dantzaria (Marseilla, 1938) # [[La Malena (dantzaria)]] (Cádiz 1877-Sevilla 1956) # [[Laura Escanes]] modeloa (Bartzelona 1996) # [[Laura Palmés]] kazetaria (Bartzelona, 1954-2011) # [[Laura Pinillos]] vedettea (Espainia 1900-Madril 1970) # [[Lina Merlin]] erresistentziaren kidea (Italia, 1887-1979) # [[Lola Greco]] dantzaria, koreogarfoa (Madril 1964) # [[Louisa Aldrich-Blake]] medikua (Chingford, 1865 – 1925) # [[Louise Colet]] Frantziako olerkaria (1810-1876) # [[Lourdes García Campos]] kazetaria (Madril 1975) # [[Lucero Tena]] dantzaria,kriskitin jotzailea (Mexiko, 1938) # [[Lucy Weston Pickett]] kimikaria (AEB, 1904-1997) # [[Luisa Esteso]] aktore komikoa (Valentzia 1906- Madril1986) # [[Luisa Isabel Álvarez de Toledo]] dukesa eta idazlea (Estoril, 1936-Sanlúcar de Barramenda, 2008) # [[Lupe Serrano]] dantzaria (Txile, 1930) # [[Manuela Garín Pinillos]] matemtikaria (Asturias-Mexiko, 1914-2019) # [[Manuela Manzanares]] arbista, idazlea (Ciudad Real 1910 -AEB 2004) # [[Margarita García Robayo]] idazlea (Kolonbia 1980) # [[Marguerite Williams]] geologoa (AEB, 1895-1991) # [[María Alaniako]] enperatriza (Georgia1050-Bizanzio 1118?) # [[Maria Branyas Morera]] superehunurtekoak (San Frantzisko/Katalunia 1907) # [[María Cabrera]] akrobata, lehenengo emakume ijito ezaguna espainian (1467-Guadalajara, 1527) # [[Maria Cosway]] artista (Italia 1760 -1838) # [[María Eloy-García|María Eloy-Garcia]] idazle, poeta (Málaga, 1972) # [[María Ignacia Rodríguez de Velasco]] aktibista (Mexiko, 1778-1850) # [[María López García]] hockey-jokalaria (Asturias 1990) # [[María Muñoz]] irrati-esataria (Argentina 1968-2003) # [[Maria Ossowska]] Filosofoa (Varsovia, 1896-1974) # [[María Peláe]] kantautorea (Malaga 1990) # [[María Teresa Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1935-1960) # [[Marie Guy-Stéphan]] dantzaria (Paris 1818-1873) # [[Marina Semiónova]] dantzaria (Errusia, 1908-2010) # [[Mariola Cubells]] kazetaria (Valentzia 1967) # [[Marjorie Hyams]] jazz musikaria, bibrafonista (AEB 1920-2012) # [[Marsha Blackburn]] politikaria (AEB 1952) # [[Marta Agudo]] poeta (Madril, 1971) # [[Maruchi Fresno]] aktorea (Madril 1916-2003) # [[Mercedes Ballesteros]] idazlea ( Madril 1913-1995) # [[Mercedes Gaibrois de Ballesteros]] historialaria (Paris 1891-Madril 1960) # [[Mercedes Marrero]] saskibaloi jokalaria eta nabigazio kapitaina (San Cruz Tenerifekoa, 1961) # [[Mercedes Olivera Bustamante]] antropologoa (Mexiko 1934-2022) # [[Milagros Calvo]] epailea (Valladolid 1947) # [[Minerva Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1926-1960) # [[Mireia Sentís]] idazlea (Bartzelona 1947) # [[Miriam Reyes]] poeta (Ourense, 1974) # [[Mónica Moro]] publizista, zuzendari-nagusia (Madril, 1974) # [[Montserrat Domínguez]] kazetaria (Madril 1963) # [[Montserrat Galcerán]] aktibista (Bartzelona, 1946) # [[Montserrat Soliva Torrentó]] zientzialaria (Katalunia, 1943-2019) # [[Nannette Streicher]] musikagilea, piano-jolea (Alemania 1769-Austria1833) # [[Natalia Bessmértnova]] dantzaria (Mosku 1941-2008) # [[Natalia LL]] artista (Polonia 1937-2022) # [[Natalia Makarova]] dantzaria (Errusia, 1940) # [[Nina Timofeeva]] dantzaria (Errusia 1935-Israel 2014) # [[Noemí Galera]] OT zuzendaria (Bartzelona 1967) # [[Noni Benegas]] idazlea (Argentina 1951) # [[Norma Barbolini]] erresistentziaren kidea (Italia, 1922-1993) # [[Núria Bendicho Giró|Nuria Bendicho]] idazlea (Bartzelona, 1995) # [[Nuria Oliver]] telekomunikazio ingeniaria (Alacant 1970) # [[Odette Roy Fombrun]] sufragista (Haiti 1917-2022) # [[Olga Lepeshínskaya]] dantzaria (Errusia 1941-2008) # [[Olga María Ramos]] kupletista, musikagilea (Madril 1947) # [[Olga Ramos (abeslaria)]] (tenerife, 1932) # [[Olga Ramos (aktorea)]] kupletista (Badajoz 1918-Madril 2005) # [[Paloma del Río]] kazetaria (Madril 1960) # [[Pastora Galván]] dantzaria (Sevilla 1980) # [[Patria Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1924-1960) # [[Patricia Guerrero (dantzaria)]] (Granada 1990) # [[Patrizia Reggiani]] hiltzailea (Italia, 1948) # [[Pilar de la Oliva]] epailea (Valentzia 1956) # [[Radhya Al-Mutawakel]] Giza eskubide aktibista (Yemen 1967) # [[Ramona Maneiro]] aitzindaria (Coruña, 1961) # [[Rosa Durán]] dantzaria (Cádiz 1922-Madril 1999) # [[Rosario Guerrero]] dantzaria (Madril XIX. mendea-1960) # [[Rosemary Radford Ruether]] filosofoa (AEB 1936-2022) # [[Rossana Rossanda]] erresistentziaren kidea (Italia, 1924-2020) # [[Sabela Arias Castro]] historietagilea (Lugo, 1969) # [[Sara Rancaño]] korrespontsala (Bartzelona, 1984) # [[Sarah Mardini]] igerilaria, errefuxiatuen aldeko aktibista kriminalizatua (Siria, 1995) # [[Shadi Sadr]] abokatu, aktibista (Iran 1974) # [[Sharon Presley]] psikologoa (AEB 1943-2022) # [[Silvia Barrera Ibáñez]] zibersegurtasun aditua, kriminologoa (Madril 1977) # [[Soledad Antelada Toledano]] hackerra (Argentina 1977) # [[Soledad Cazorla]] fiskala (Lareche 1955-Madril2015) # [[Sophie Freud]] psikologoa, idazlea (Austria 1924-AEB 2022) # [[Stella Cunliffe]] estatistikaria (Erresuma Batua, 1917-2012) # [[Suzanne Voilquin]] kazetari frantziarra eta saint simonista (1801-1876) # [[Teresa Burga]] artista (Perú, 1935-2021) # [[Teresa Freixes]] legelaria (LLeida 1950) # [[Teresa Perales]] igerilaria (Zaragoza 1975) # [[Tina Anselmi]] erresistentziaren kidea (Italia, 1927-2016) # [[Verónica Pascual Boé]] ingeniaria, CEO (Burgos 1979) # [[Vicky Gómez]] dantzaria (Salamanca 1988) # [[Victoria Pinillos]] vedettea (Espainia ?- Madril ? ) # [[Victorina Vila Badia]] maistra errepublikarra (Lleida, 1883-1962) # [[Violeta la Burra]] abeslaria, dantzaria, aitzindaria (Sevilla, 1936-2020) # [[Virxinia Pereira Renda]] idazlea (Pontevedra 1884-Madril 1969) # [[Yolanda Ramos]] aktorea (Bartzelona 1968) # [[Zar Amir Ebrahimi]] aktorea (Iran 1981) # [[Zeba Islam Seraj]] biologo molekularra (Bangladesh, 1958) }} ==='''Berriak 2022''' ('''abendua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Lourdes Herrasti]] ef--'''SORTUA''' antropologoa (Aretxabaleta, 1958) # [[Marie-José Basurco]] ----'''SORTUA''' idazlea (Donibane Lohitzune, 1947) # [[Uxue Kerejeta]] ----'''SORTUA''' musikaria (Zumarraga, 1999) # [[Felisa Libano]] efef'''SORTUA''' pandero jotzailea (Plentzia, 1917-2000) # [[Esperanza Nuere]] ----'''SORTUA''' margolaria (Bilbo, 1935) # [[Nadia Hindi Mediavilla]] ----'''SORTUA''' ikertzailea (Bagdad, 1977) # [[Betisa Ojanguren]] ----'''SORTUA''' Nafarroako Unibertsitate Publikoko irakaslea (Barakaldo, 1978) # [[Ainhize Belar]] ef--'''SORTUA''' eskalatzailea (Atxondo, 2006) # [[Miren Urbieta Vega]] ----'''SORTUA''' abeslaria, musikaria (Donostia, 1983) # [[Begoña Uriarte]] ----'''SORTUA''' piano-jotzailea (Bilbo, 1937) # [[Dioni Ardanza]] efef'''SORTUA''' jostuna (Ermua, 1914-Dima, 2005) # [[Bego Alabazan]] ----'''SORTUA''' ipuin-kontalaria (Bilbo, 1966) # [[Esperanza López Parada]] poeta (Madril, 1962) # [[María Vázquez Suárez]] maistra, fusilatua (1874-1936) # [[Kavita Ramdas]] zientzialaria (India, 1963) # [[Cécile La Grenade]] politikaria, zientzialaria (Grenada, 1952) # [[Eva Syková]] neurozientzialaria (Txekia, 1944) # [[Sikivu Hutchinson]] idazlea, ekintzailea (AEB, 1961) # [[Soumya Swaminathan]] medikua, pediatra eta zientzilaria (India, 1959) # [[Victoria Ocampo]] idazle, itzultzaile, filantropoa (Argentina 1890-1979) # [[Marie-Léonide Charvin "Agar"]] Aktore frantziarra eta communarde (1832-1891) # [[Lorena Conde]] aktore, poeta (Galizia, 1980) # [[Francisca Herrera Garrido]] idazlea (Galizia, 1869-1950) # [[Olga Gallego]] historialaria, artxibozaina, idazlea (Galizia, 1923-2010) # [[Mercedes Romero Abella]] maistra exekutatua (Coruña, 1907-Aranga, 1936) # [[Marga do Val|Marga Do Val]] itzultzailea eta aktorea (Vigo, 1964) # [[Sufia Kamal]] feminista (Banglades, 1911-1999) # [[Oksana Omeliánchik]] ukraniar-sobietar gimnasta (1985) # [[Laila Ripoll]] antzerkigilea, zuzendaria (Madril, 1964) # [[Concha Cuetos]] aktorea (Madril, 1944) # [[Cristina Torres]] aktorea (Madril, 1963) # [[Pilar Torres]] aktorea (Madril, 1962) # [[Elisa Montés]] aktorea (Granada, 1934) # [[Teresita Silva]] aktorea (Valentzia 1911-Madril 1960) # [[Analia Gadé]] aktorea (Argentina, 131-Madril 2019) # [[Marisol Ayuso]] aktorea (Madril, 1943) # [[Eugenia Roca]] aktorea (Bartzelona, 1928-2010) # [[Encarna Abad]] aktorea (Espainia,1927) # [[Mara Recatero]] zuzendaria (Espainia, ?) # [[Lola Membrives]] kantaria,aktorea (Argentina/Espainia, 1885-1969) # [[María Lado|Maria Lado]] idazlea (Coruña, 1979) # [[María de las Mercedes Goicoa Fernández|Maria de las Mercedes Goicoa]] pianista (Coruña, 1928-2022) # [[Beatriz Hernanz]] poeta (Pontevedra, 1963) # [[Mar Bosch Oliveras|Mar Boch Oliveras]] idazlea (Girona, 1981) # [[Elena Alonso Frayle]] idazlea (Bilbo, 1965) # [[Pilar Cabot]] idazlea (1940-2017) # [[Sandra Alonso Villar|Sandra Alonso]] maistra, idazlea (Zamora, 1993) # [[Toni Acosta]] aktorea, umoregilea (Tenerife, 1972) # [[Begoña Vargas]] aktorea, modeloa, dantzaria (Madril, 1999) # [[Ivana Baquero]] aktorea, modeloa (Bartzelona, 1994) # [[Mamen García]] aktorea (Valentzia, 1947) # [[Nuria Herrero]] aktorea, dantzaria (Valentzia, 1987) # [[Hurtado ahizpak]] aktore hirukotea (Espainia, 1979-1994) # [[Paloma Hurtado]] vedettea,aktorea (Madril, 1946) # [[Fernanda Hurtado]] aktorea (Madril, 1947) # [[Teresa Hurtado]] aktorea (Madril, 1947) # [[Mary Carrillo]] aktorea (Toledo, 1919-Madril 2009) # [[Sara Moro]] gimnasta artistikoa (Mexiko, 1984) # [[Elisa Herrero Uceda|Elisa Herrero]] poeta (Caceres, 1957-Madril, 2020) # [[Blanca Andreu]] poeta (Coruña, 1959) # [[Ana Merino]] poeta, komikigilea (Madril, 1971) # [[Maria Bassó]] aktorea (Espainia,1901-Madril,1992) # [[Esperanza Navarro]] aktorea (Espainia, 1928-1978) # [[Eloísa Muro]] aktorea (Madril, 1894-1979) # [[María Asquerino]] aktorea (Madril, 1925-2013) # [[Pilar Millán Astray]] idazlea, espioia (Coruña 1879-Madril 1949) # [[Mayra Gómez Kemp]] aurkezlea, kantaria, aktorea (Kuba, 1948) # [[Velia Martínez]] aktorea (AEB, 1920-1993) # [[María Durán]] aurkezlea, kantaria (Madril, 1946) # [[Beatriz Escudero]] aktorea, kantaria (Asturias, 1950) # [[Acuario hirukotea]] pop musikariak (Espainia, 1976-1980) # [[Marián Flores]] idazkaria, aurkezlea (Madril, 1957) # [[María Casal]] aurkezlea,aktorea, (Madril, 1958) # [[Cristina Corral Soilán]] kazetaria, idazlea, irakaslea (Lugo, 1976) # [[Mary Paz Pondal]] aktorea (Asturias, 1942) # [[Mercedes Prendes]] aktorea (Asturias,1903-Madril,1981) # [[Milagros Leal]] aktorea (Madril, 1902-1975) # [[Ana Mariscal]] aktore, zuzendari, ekoizle (Madril, 1923-1995) # [[Loreto Prado]] aktorea (Madril, 1863-1943) # [[Consuelo Berlanga]] kazetaria (Kordoba, 1955) # [[Irma Soriano]] kazetaria (Jaen, 1963) # [[María Teresa Campos]] kazetaria (Tetuan/Malaga, 1941) # [[Paula Malia]] aktorea (Bartzelona, 1990) # [[Silma Lopez]] aktorea (Madril, 1991) # [[Teresa Riott]] aktorea (Bartzelona, 1990) # [[Barbara Mestanza]] zuzendaria (Bartzelona 1990) # [[Inés de León]] zuzendaria (?, XX.mendea) # [[Carmen Carbonell]] aktorea (Bartzelona, 1900) # [[Belen Macias]] gidoilaria, zuzendaria (Tarragona, 1968) # [[Vicky Peña]] aktorea (Bartzelona, 1954) # [[Miranda Gas]] aktorea (Madril, 1985) # [[Anna Maleras]] dantzaria (Bartzelona, 1940) # [[Carlota Ferrer]] aktorea, korografoa (Madril, 1976) # [[Emma Maleras]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona, 1919-2017) # [[Elena Frías de Chávez]] politikaria eta maistra (Venezuela, 1935) # [[Rita Sargsyan]] maistra (ARmenia, 1962-2020) # [[María Xosé Agra Romero]] filosofoa (Santiago de Compostela, 1956) # [[Montse Barderi Palau]] idazlea eta filosofoa (SAbadell, 1969) # [[María Canosa]] ingeniaria, idazlea, aurkezlea (Galizia, 1978) # [[Carmen Borrego]] telebista saio-zuzendaria (Malaga, 1966) # [[Marisa Abad]] aurkezlea (Alacant, 1947) # [[Nuria Roca]] aktorea, aurkezlea, idazlea (Valentzia, 1972) # [[Rocío Carrasco]] aurkezlea (Madril, 1977) # [[Isabel Borondo]] aurkezlea (Madril, 1948) # [[Lola Martínez (esataria)]] esataria (Murtzia, XX. mendea) # [[Mónica Randall]] aktore, aurkezlea (Bartzelona, 1942) # [[Luciana Wolf]] abeslaria (Zaragoza, 1946) # [[Lola Rodríguez Aragón]] soprano, maistra (Logroño, 1910-Iruñea 1984) # [[Elisabeth Schumann]] sopranoa, maistra (Alemania 1888-AEB, 1952) # [[Neus Campillo Iborra]] filosofoa eta idazlea (Valentzia, 1945) # [[Carolina del Olmo]] filosofoa (Madril, 1974) # [[Ana Marta González (filosofoa)|Ana Marta Gonzalez]] filosofoa (Ourense, 1969) # [[Emma Vilarasau]] aktorea (Bartzelona, 1969) # [[Faustina Pignatelli]] fisikaria, matematikaria (Italia, 1705-1769) # [[Toshiko Yuasa]] fisikaria (Japonia-Frantzia, 1909-1980) # [[Ana Higueras]] sopranoa (Madril, 1944) # [[Marie Fillunger]] sopranoa (Austria, 1850-Suitza 1930) # [[Eugenie Schumann]] piano-jolea (Alemania, 1851-Suitza 1938) # [[Rocío Orsi|Rocio Orsi]] filosofoa, saiakeragilea (Madril, 1976-2014) # [[Clara Ramas]] filosofoa, politikaria (Madril, 1986) # [[Begoña Roman]] filosofoa (Petrel, 1965) # [[Teresa Cameselle]] idazlea (Coruña, 1968) # [[Isabel Penagos]] sopranoa (Santander, 1931) # [[Petra Martínez]] aktorea, zuzendaria (Jaen, 1944) # [[Olga Margallo]] aktorea, zuzendaria (Madril, 1970) # [[Marta Soto]] egile-abeslaria (Huelva, 1996) # [[Carmen Boza]] egile-abeslaria (Cádiz, 1987) # [[Ana María Sánchez Navarro]] sopranoa (Alacant, 1959) # [[Sophie Poirier]] Jostuna eta Parisko Komunako communarde (1830-1879) # [[Victorine Eudes]] Botikaria eta Parisko Komunako communarde (1848-1881) # [[Malvina Poulain]] Maistra eta Parisko Komunako communarde (1851-1921) # [[Rachel Félix]] Frantziako aktore tragikoa (1821-1858) # [[Natalia Kobrynska]] idazlea eta feminista (Ukraina, 1855-1920) # [[Mylène Flicka|Mulène Flicka]] blogaria eta feminista (Benin, 1996) # [[Joye Hummel]] gidoilaria (EEBB, 1924-2021) # [[Atika Locke]] idazlea (EEBB, 1974) # [[Carla Cordua]] filosofoa (Txile, 1925) # [[Mercè Otero Vidal]] filosofoa, feminista (Bartzelona, 1947) # [[Marie-Pauline Soyer]] grabatzailea (Caen, Frantzia, 1786-1871) # [[Ana Gertrudis de Urrutia Garchitorena|Ane Gertrudis de Urrutia Garchitorena]] margolaria (Cádiz, 1812-1850) # [[Esmée Bulnes]] dantzaria (Erresuma Batua, 1900-Italia 1986) # [[Gema Castillo]] dantzaria (Argentina, 1907-1979) # [[Yoly Saa]] egile-abeslaria (Pontevedra, 1992) # [[Aurora de Albornoz]] idazlea, poeta (Luarca, 1926 - Madril, 1990) # [[Newsha Tavakolian|Newsha TAvakolian]] artista (Teheran, 1981) # [[Pauleta Pamies]] dantzaria (Bartzelona, 1851-1937) # [[Teresina Boronat]] dantzaria (Katalunia, 1904-1983) # [[Maria de Avila]] dantzaria (Bartzelona, 1920-Zaragoza 2014) # [[Lola de Avila]] dantzaria (Guadalajara, 1949) # [[Claudia Faci]] dantzaria (Espainia, 1966) # [[Rosita Segovia]] dantzaria (Bartzelona, 1922-2003) # [[Ana Laguna]] dantzaria (Zaragoza, 1954) # [[Arantxa Argüelles]] dantzaria (Zaragoza, 1970) # [[Rosella Hightower]] dantzaria (AEB,1920- Frantzia,2008) # [[Violette Verdy]] dantzaria (Frantzia,1933-AEB,2016) # [[Marcia Brown]] dantzaria (AEB,1918-2015) # [[Cristina Aranda]] dantzaria (Madril, 1976) # [[Maria Gordon]] geologo, paleontologoa (Eskozia, 1864-1939) # [[Francisca Meléndez]] margolaria (1770-1825 Cádiz) # [[María Elisa Quinteros|Maria Elisa Quinteros]] politikaria (Txile, 1981) # [[Verona van de Leur]] gimnasta (Herbehereak, 1985) # [[Ruth Brown]] abeslaria (EEBB, 1928-2006) # [[Nancy Chodorow]] psikoanalistaa(AEB, 1944) # [[Liubov Jegorova (dantzaria)]] (Errusia 1880-Paris 1972) # [[Bronislava Nijinska]] dantzaria (Errusia 1891-AEB 1972) # [[Margarita Wallmann]] dantzaria (Alemania 1904- Monako 1992) # [[Victoria Garabato]] dantzaria (Argentina XX. mendea) # [[Susana Agüero]] dantzaria (Arhentina 1944-2012) # [[Mercedes Quintana]] dantzaria (Argentina, 1910-1996) # [[Dora del Grande]] dantzaria (Argentina, 1909-1966) # [[María Ruanova]] dantzaria (Argentina 1922-2016) # [[Inés Malinow]] idazlea (Argentina, 1922-1989) # [[Ana Itelman]] dantzaria (Txile 1927-Argentina, 1989) # [[Sole Giménez]] abeslaria (Paris/Murtzia, 1963) # [[Rafaela López Aguado de Rayón]] independentziaren aldeko heroina (Mexiko, 1754-1822) # [[Rita Pérez de Moreno]] independentziaren aldeko heroina (Mexiko, 1779-1861) # [[Montserrat Galí Boadella]] historialaria (Mexiko, 1947) # [[Lida Martinoli]] dantzaria (Argentina 1914-1994) # [[Yelena Smirnova]] dantzaria (Errusia 1888-Argentina 1934) # [[Hanya Holm]] dantzaria (Alemania 1893-AEB 1992) # [[Marilú Marini]] dantzaria (Argentina 1940) # [[Iris Marga]] dantzaria (Italia 1901-Argentina 1997) # [[Renate Schottelius]] dantzaria (Alemania 1921-Argentina 21998) # [[Agnes de Mille]] dantzaria (AEB 1905-1993) # [[Ana María Stekelman]] dantzaria (Argentina 1944) # [[Nieves Herrero Cerezo]] kazetaria (Madril 1957) # [[Inés Ballester]] kazetaria (Castelló 1958) # [[Edith Ditmas]] liburuzaina, idazlea (Ingalaterra, 1896-1986) # [[Aurora Bernárdez]] itzultzailea (Argentina 1920-Frantzia 2014) # [[Edith Aron]] itzultzailea (Alemania 1923-Londres 2020) # [[Ugné Karvelis]] itzultzalea (Lituania 1935-Paris 2002) # [[Carol Dunlop]] itzultzailea (AeB 1946, Frantzia 1982) # [[Elena Garro]] idazlea (Mexiko, 1916-1998) # [[Amalia Kahana - Carmon]] idazlea (Israel, 1926-2019) # [[Félicie de Fauveau]] eskultorea (Italia, 1802-1886) # [[Louise-Joséphine Sarazin de Belmont]] margolaria (Versalles, 1790- Paris, 1870) # [[Thérèse Eléonore Lingée]] diseinatzailea, grabatzaile (Paris, 1753-1833) # [[María Josefa Ascargorta y Rivera]] margolaria eta irakaslea (Madril, 1800-1850) # [[Maria Luisa Marchori]] margolaria (Madril, 1801-1900) # [[Chellsie Memmel]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1988) # [[Bárbara María Hueva]] margolaria (Madril, 1733-1772) # [[María del Olmo Ibáñez|María del Olmo Ibañez]] artxibozaina, idazlea, historialaria (Alacant, 1965) # [[Amparo Dávila]] idazlea, poeta (Mexiko, 1928-2020) # [[Maria Bashir]] Afganistaneko 1. emakumezko fiskala (1970) # [[Christina Lamb]] kazetaria (Londres, 1965) # [[Nujeen Mustafa]] aktibista errefuxiatua (Siria, 1999) # [[Cecilia McDowall]] musikaria (Londres, 1951) # [[Luzmaría Jiménez Faro]] idazlea (Madril, 1937-2015) # [[Marina de Castarlenas]] idazlea (Bartzelona, 1900-1974) # [[Clara Corral]] idazlea (Galizia, 1847-1908) # [[Salomėja Nėris]] idazlea (Lituania, 1904-1945) # [[Helena Paz Garro]] idazlea (Mexiko, 1939-2014) # [[Isabela Corona]] aktorea (Mexiko, 1913-1993) # [[Olivia Teroba]] idazlea (Mexiko, 1988) # [[Andrea Muriel]] idazlea (Mexiko, 1988) # [[Misty Copeland]] dantzaria (AEB, 1982 # [[Inmaculada Aguilar]] dantzaria (Kordoba, 1958) # [[Mercedes Alfonso]] dantzaria (Espainia, ? ) # [[Rocío Aragón]] dantzaria (Cádiz1925-Madril 2018) # [[Dores André]] dantzaria (Galizia 1958) # [[Else Granheim]] liburuzaina (Norvegia 1926-1999) # [[Carmen Magallón]] fisikaria (Aragoi, 1951) # [[Baya Hocine]] ekintzaile independentista aljeriarra (1940 - 2000) # [[Houda Benyamina]] film-zuzendari eta gidoilari frantsesa (1980) }} ==='''Berriak 2022''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Maria Bengoetxea]] efef'''''SORTUA''''' euskaltzalea, hizlaria (Ermua, 1906 - Zornotza, 2006) # [[Justi Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1919-2000) # [[Miren Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1915 - 2003) # [[Ane Elordi]] ef--'''''SORTUA''''' kazetaria, irakaslea, KORRIKAko koordinatzailea (Zornotza, 1991) # [[Isolina Pliego]] ----'''SORTUA''' maistra (Iruñea, 1886-Lodosa, 1968) # [[Ángela Alonso|Angela Alonso]] ef--'''SORTUA''' maistra (Lerin, 1899-Iruñea, 1986). # [[Oskia Ugarte]] ----'''SORTUA''' artearen historialaria eta kudeatzailea (Iruñea, 1978) # [[Elisa Arteta]] ef--'''SORTUA''' dantzaria eta koreografoa (Iruñea, 1980) # [[Isabel Aleman Irungarai]] ef--'''SORTUA''' emagina, Amaiurko alkatea (Amaiur, 1968) # [[Ioar Oteiza]] ef--'''''SORTUA''''' komunikatzailea, Durango Azokako komunikazio arduraduna (Lesaka, 1988) # [[Juanita Arenaza]] efef'''SORTUA''' errekatista (Arrasate, 1923-Mexiko, 2015) # [[Raisa Álava]] ----'''SORTUA''' artista (Zuhatza, 1990) # [[Asun Ibarrondo]] ef--'''SORTUA''' zerbitzaria, ostalaria (Elorrio, 1952) # [[Maitane Carballo]] ----'''SORTUA''' zinemagilea (Gasteiz, ?) # [[Idurre Frías]] ef--'''SORTUA''' futbol entrenatzailea (Gasteiz, 1991) # [[Ana Aguiriano]] ----'''SORTUA''' 1992ko Paralinpiar jokoetako kirolaria (Gasteiz, 1961) # [[Josefina Añua]] ----'''SORTUA''' Espainiako saskibaloi selekziorako hautatua izan zen lehenengo arabarra (Gasteiz, ?) # [[Leguncia de Echebarria]] ----'''SORTUA''' Durangoko kondesa (XI.mendea) # [[Elur Ulibarrena|Elur Ulibarrena Herce]] ----'''SORTUA''' museo kudeatzailea (Denia, 1969) # [[Kristina Berasain]] ef--'''''SORTUA''''' kazetaria (Lizarra) # [[Leire Malkorra]] ----'''SORTUA''' arkitektoa eta arkeologo (Tolosa, 1988 ) # [[Tania Reneaum Panszi]] ----'''SORTUA''' Amerikarteko Giza Eskubideen Batzordeko Idazkari Exekutiboa (Mexiko, ?) # [[Suylen Milanés]] efef'''SORTUA''' abeslaria (Kuba, 1971-2022) # [[Lynn Milanés]] ----'''SORTUA''' abeslaria (Kuba, 1970) # [[Ana Zamorano |Ana Zamorano Ruiz]] ----'''SORTUA''' bidaiaria (Sodupe, 1992) # [[Yaiza Romero]] ----'''SORTUA''' kirolaria, urpeko arrantza (Zornotza,? ) # [[Loren Eguren]] efef'''SORTUA''' ehun urteduna (Elorrio 1920-Zaldibar 2023) # [[Juliana Saratxaga]] ??--'''SORTUA''' pandero jotzailea, ehun urtekoa (Araia. 1911-2013) # [[Mireia Elkoroiribe]] ef--'''SORTUA''' politikaria (Abadiño, 1975) # [[Loiola Canales]] ef--'''SORTUA''' surflaria, irakaslea (Bilbo, 1995) # [[Susana Brunetti]] aktorea (Argentina, 1941-1974) # [[Mimí Pons]] vedette eta aktorea (Argentina, 1948) # [[Norma Pons]] vedette eta aktorea (Argentina, 1943-2014) # [[Tosca Musk]] zinemagilea (Hegoafrika, 1974) # [[Maye Musk]] modeloa eta dietista (Kanada, 1948) # [[Susana Dalmás]] irakaslea, politikaria (Uruguai, 1948-2012) # [[Francisca Júlia da Silva]] poeta (Brasil, 1871-1920) # [[Doris Daou]] astronomoa (Kanada, 1964) # [[Joany Kane]] gidoilaria, Passionflix plataformaren asmatzailea (AEB, XX. mendea) # [[Alessandra Torre]] Amazoneko maitasun eleberri idazle salduena, blogaria,(AEB, XX. mendea) # [[Sylvia Day]] idazlea (AEB, 1973) # [[Raffaella di Girolamo]] psikologoa, sexologoa (Txile, 1978) # [[Mariana di Girolamo]] aktorea (Txile, 1990) # [[Amparo Noguera]] aktorea (Txile, 1965) # [[Emilia Noguera]] aktorea, zuzendaria (Txile, 1983) # [[Sonja Vasić]] saskibaloi jokalaria (Serbia, 1989) # [[Thaïs Blume]] aktorea (Bartzelona, 1984) # [[Agnès Busquets]] aktorea (Tarragona, 1976) # [[Elena Espejo]] aktorea, ekoizlea (Tanger, 1930) # [[Marta Grau]] aktorea, antzerki-pedagogoa (Katalunia, 1891-1992) # [[Catalina Valls]] aktore, zuzendari, idazlea (Mallorca, 1906-1999) # [[Cristina Valls]] aktorea (Mallorca, 1901-1982) # [[Aina Villalonga]] antzerki-idazlea (Mallorca, 1883-1961) # [[Margalida Caimari]] poeta, ongilea (Kuba 1839-Mallorca 1921) # [[Rebekah Dawson]] astronomoa (AEB) # [[Julia de León]] astronomoa (Santa Kruz de Tenerife, 1977) # [[Audrey C. Delsanti]] astronomoa (Frantzia, 1976) # [[Juana Salabert]] idazlea (Frantzia-Espainia, 1962) # [[Milena Rudnitska]] ukraniar kazetaria, ekintzailea (1892-1976) # [[Manuela de los Herreros]] idazlea, administratzailea (Balearrak 1845-1911) # [[María Cánepa]] aktorea (Italia, 1921-Txile 2006) # [[Liliana Ross]] aktorea, zuzendaria (Italia-Txile, 1930-2018) # [[María Elena Duvauchelle]] aktorea (Txile, 1942) # [[Zinaida_Tusnolobova-Martxenko]] Armada Gorriko medika (Errusia, 1920) # [[Felipa de Souza]] aktibista portugaldarra (Tavira, 1556-Brasil, 1600) # [[Victorine Gorget]] Frantziako ikuzlea eta Parisko Komunan militante errepublikanoa (1843-1901) # [[Joséphine Marchais]] Frantses jornalaria, Komunan parte hartu izana (1837-1874) # [[Élisabeth Rétiffe]] Frantziako kartoi-fabrikatzailea, sozialista eta Communarde (1834-1882) # [[Léontine Suétens]] Ikuzlea eta 1871ko Parisko Komunan 'communarde-a' (1846-1891) # [[Tonka Tomicic]] modeloa eta aurkezlea (Txile, 1976) # [[Niní Marshall]] aktorea, gidoilaria, komediantea (Argentina, 1903-1996) # [[Antonella Costa]] aktorea, zuzendaria (Italia-Argentina, 1980) # [[Samira Negrouche]] idazlea, poeta (Aljeria, 1980) # [[Carolina Arregui]] aktorea (Txile, 1965) # [[Mayte Rodríguez]] aktorea, modeloa (Txile, 1989) # [[Elsie MacGill]] ingeniaria (Kanada, 1905-AEB 1980) # [[Helen Gregory MacGill]] epailea, kazetaria (Kanada 1864-1947 ) # [[Helen MacGill Hughes]] soziologoa (Kanada, 1903-1992) # [[Helen Hughes-Brock]] arkeologoa (Kanada, 1938) # [[Lauretta Ngcobo]] idazlea (Hego Afrika, 1931-2015) # [[Patricia Simón Carrasco]] kazetaria, idazlea (Malaga, 1983) # [[Emily Warren Roebling]] ingeniaria (AEB, 1843-1903) # [[E. Lilian Todd]] asmatzailea (AEB, 1865-1937) # [[Margaret Olivia Slocum Sage]] irakaslea, filantropoa (AEB, 1828-1918) # [[Ruth Crocker]] idazlea (AEB, 1946) # [[Loida Zabala Ollero]] potentzia egokituko kirolaria(Cáceres, 1987) # [[Maura Healey]] abokatua, politikaria (AEB, 1971) # [[Felicitas Guerrero]] dirudun dama, tiroz hila (Argentina, 1846-1872) # [[María Teresa Costantini]] aktorem, film-zuzendaria, gidoilaria (Argentina, 1949) # [[Alda Merini]] poeta, idazlea (Italia, 1931-2009) # [[María del Pilar Maspons y Labrós]] idazlea (1841-1907) # [[Asunción Balaguer]] aktorea (Bartzelona 1925-Madril 2019) # [[Teresa Rabal]] aktorea, abeslari (Bartzelona,1952) # [[María Luisa Merlo]] aktorea (Valentzia, 1941) # [[Rita Irasema]] barietate-artista, musikagile (Kuba, 1954) # [[Inés Rivadeneira]] mezzosopranoa, irakaslea (Lugo, 1928) # [[Isabel Pérez Dobarro]] piano-jolea, irakaslea (Coruña, 1992) # [[María Luisa Solá]] bikoiztaile-aktorea (Bartzelona, 1939) # [[Ana Diosdado]] idazle, aktore (Argentina, 1938-Madril 2015) # [[Mirtha Legrand]] aktorea, aurkezlea (Argentina 1927) # [[Amelia de la Torre]] aktorea (Guadalajara 1905-Madril 1987) # [[Josefina Díaz de Artigas]] aktorea (Argentina1891-Madril 1976) # [[Clara González]] abokatu, politikaria eta hezitzailea. (Kolonbia, 1900-1991) # [[Lynne Karen Deutsch]] astrofisikaria, astronomoa (AEB, 1956-2004) # [[Teresa Solana]] idazlea (Bartzelona, 1962) # [[Annemarie Heinrich]] argazkilaria (Alemania-Argentina, 1912-2005) # [[Alicia D'Amico]] argazkilaria (Argentina, 1933-2001) # [[María Cristina Orive]] argazkilaria (Guatemala, 1931-2017) # [[Luz Sánchez-Mellado]] kazetaria, idazlea (Alacant, 1966) # [[Gretchen Daily]] biologoa, biogeografoa (AEB, 1964) # [[Nina]] abeslaria, aktorea, enpresaburua (Bartzelona, 1966) # [[María Moreno (margolaria)|Maria Moreno]] (Madril, 1933-2020) # [[Fryda Shultz de Mantovani]] idazlea, kritikaria (Argentina, 1912-1978) # [[Alicia Jurado]] idazlea, akademikoa (Argenti-1948) # [[Marguerite Moreno]] aktorea (Frantzia-1871-1948 # [[María Rosa Oliver]] idazlea, aktibista (Argentina, 1898-1977) # [[Leonor Acevedo Suárez]] itzultzailea (Argentina, 1876-1975) # [[Harriet Shaw Weaver]] kazetaria, editorea (Ingalaterra, 1876-1961) # [[María Esther Vázquez]] idazlea (Argenti-1937-2017) # [[Carmen Bravo-Villasante]] itzultzailea, haur literaturan aitzindaria (Madril-1918-1994) # [[María Luisa Cresta de Leguizamón]] idazlea, irakaslea (Argentina-1918-2008) # [[Ana Garralón]] idazlea (Madril-1965) # [[Montse Pla]] aktorea (Madril, 1978) # [[Sarah Buschmann]] idazlea (Frantzia, 1992) # [[Montserrat Abelló]] idazlea (Katalunia, 1918-2014) # [[Lourdes Tello]] idazlea (Madril, 1974) # [[Maria Cabrera]] poeta, irakaslea (Katalunia) # [[Pelegrina Pastorino]] moda-erreportaria (Italia 1902-Argentina 1988) # [[Carmen Gallardo Martín-Gamero]] itzultzailea (Toledo 1874-Madril 1951) # [[Rosario Lacy]] 1.ginekologoa, zirujaua (Madril1891-1954) # [[María Mercedes Coroy]] aktorea (Guatemala, 1994) # [[Malú Gatica]] aktorea (Txile 1922-1997) # [[Vanessa Miller]] aktorea,idazlea (Txile, 1965) # [[Pilar Sordo]] psikologoa, idazlea (Txile, 1965) # [[Hortense Machu]] 1871ko Parisko Komunako kantiniersa (1836-1893) # [[Béatrix Excoffon]] 1871ko Parisko Komunako kanpaina-ospitaleko erizaina (1849-1916) # [[Dee Dee Bridgewater]] AEBko jazz-abeslaria (Memphis, 1950) # [[Anna Gas]] poeta, idazlea (Bartzelona, 1996) # [[Laia Martínez i López]] idazlea, itzultzailea, musikaria (Katalunia-Mallorca, 1984) # [[Elsa Astete Millán]] zaintzailea, idazlea (Argentina 1910-2001) # [[Luz Valdivieso]] aktorea (Txile 1977) # [[Francisca Lewin]] aktorea (Txile 1980) # [[Catherine Flon]] jostuna, heroia (Haiti 1772-1831) # [[Dédée Bazile]] heroia, kaleko saltzailea (Haiti XVIII-XIX. mendea) # [[Cécile Fatiman]] vudugilea, sacerdotisa (Dominikar Errepublika 1771-1883?) # [[Josefina de la Torre]] poeta, idazlea, antzezlea, abeslaria (Las Palmas Kanaria Handikoa, 1907-2002) # [[Maria Luisa Haitikoa]] erregina ezkontidea (Haiti, 1778-Italia ,1851) # [[Adelina Haitikoa]] enperatriz ezkontidea (Haiti 1820-1878) # [[Maria Clara Haitikoa]] enperatriz ezkontidea (Haiti 1758-1858) # [[Erzulie]] buduen maitasun eta edertasunaren jainkosa (Haiti) # [[Esperanza Parada Pedrosa]] margolaria (1928-2011) # [[Pino Ojeda]] idazle, margolari (Kanaria Handia, 1916-2002) # [[Suzy Vernon]] aktorea (Frantzia 1901-1997) # [[Rita Macedo]] aktorea, jostuna (Mexiko 1902-1991) # [[Julissa]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1944) # [[Perpetua Barjau Martín]] jostuna, maistra (Valentzia 1899-Mexiko 1939) # [[Elena Aub]] idazlea, editorea (Valentzia 1931- Madril 1937) # [[Estefania Cueto Puertas]] fusilatua, jostuna, komunista (Asturias 1899-1939) # [[Eladia García Palacios]] fusilatua, maistra, sozialista (Asturias 1904-1937) # [[Juana Álvarez Molina]] fusilatua, etxekoandrea (Valladolid 1897-Asturias 1937) # [[Belarmina Suárez Muñiz]] fusilatua, sindikalista (Asturias 1909-1938) # [[Teresa Santianes Giménez]] fusilatua, etxekoandrea (Asturias 1910-1937) # [[Anita Vázquez Barrancúa]] fusilatua, nekazaria, espioia, komunista (Asturias 1911-1938) # [[Maxima Vallinas Fernández]] fusilatua, etxekoandrea (Asturias 1896-1938) # [[Anita Orejas]] fusilatua, erizaina, sozialista (Asturias 1914-1937) # [[Gloria Alcahud]] margolaria (Valladolid, 1931) # [[Angelina Abad Cantavella]] irakaslea, idazlea (Castelló de la Plana, 1893-1965) # [[Antonieta Sanagustin]] jostuna (Huesca, 1924-2020) # [[Sarah Walmsley]] jostuna, aktorea, abeslaria (Britainia ?-1798) # [[Rocío Gutiérrez]] belar-hockey jokalaria (Cadiz, 1985) # [[Berta Riaza]] aktorea (Madril, 1927-2020) # [[Fuensanta Nieto]] arkitektoa (Madril, 1957) # [[Esther Pizarro]] eskultorea (Madril, 1967) # [[Mónica Domínguez Blanco]] kazetaria (Leon, 1984-2022) # [[Sara García Alonso]] biologoa, ikertzailea, astronautagaia (Leon, 1988) # [[Meganne Christian]] zientzialaria, astronautagaia (Britainia, 1987) # [[Manuela Álvarez Lozano]] filologoa, idazlea (Coruña, 1957) # [[Ana Arias Saavedra|Ana Arias Saavedra]] idazlea (Lugo, 1951) # [[Lucía Aldao]] idazlea (Coruña, 1982) # [[Xiana Arias]] poeta, kazetaria (Lugo, 1983) # [[Celsa Barja]] idazlea (Orense, 1966) # [[Pilar Beiro]] poeta (Carnota, 1958) # [[Emilia Calé |Emilia Calé Torres]] idazlea (Coruña, 1837-1908) # [[Paula Carballeira]] idazlea (Coruña, 1972) # [[Helena de Carlos Villamarín|Helena de Carlos]] idazlea (Ourense, 1964) # [[Valentina Carro]] itzultzaile, diseinatzailea, aktorea (Cambados, 1984) # [[Mercedes Castro]] idazlea (Ferrol, 1972) # [[Carmen Aranegui]] arkeologoa (Valentzia, 1945) # [[Helen Fisher]] antropologoa, biologoa (AEB, 1945) # [[Maria Toledo]] flamenko kantautore piano-jolea (Toledo, 1983) # [[Begoña Abad]] idazle, poeta (Burgos, 1952 ) # [[Laia Serra]] abokatua (Bartzelona, 1977) # [[María Victoria Moreno|Maria Victoria Moreno]] poeta (Valencia de Alcantara, 1939-Pontevedra, 2005) # [[Juana Teresa Juega López]] poeta(Galizia, 1885-1979) # [[Lupe Gómez]] idazlea (Coruña, 1972) # [[Herminia Fariña Cobián]] poeta (S.Compostela, 1904-1966) # [[Maria Magdalena Domínguez|Maria Magdalena Dominguez]] poeta (Pontevedra, 1922-2021) # [[María do Cebreiro]] poeta, idazlea (Galizia, 1976) # [[Alessandra Galloni]] Kazetaria (Italia, 1974) # [[Paz Esteban López]] Inteligentzia-funtzionarioa (Madril, 1958) # [[Beatriz Méndez de Vigo]] espioia (Madril, 1958) # [[Elisabet Benavent]] nobela erromantikoen idazlea (Valentzia, 1984) # [[Pilar Pallarés|Pilar Pallares]] poeta (Coruña, 1957) # [[Ánxeles Penas|Ánxeles Peñas]] artista, poeta (Curtis, 1943) # [[Luz Pichel]] idazlea (Lalin, 1947) # [[Luz Pozo Garza]] poeta (Ribadeo, 1922-Coruña, 2020) # [[Carmen Prieto Rouco]] poeta (Villalba, 1901-1977) # [[Matilde González Palau]] poeta (Almansa, 1912-2002) # [[Pilar Cibreiro]] poeta, idazlea (Galizia, 1952) # [[Alba Cid]] poeta, idazlea (Galizia, 1989) }} ==='''Berriak 2022''' ('''urria''')=== (Ordena: SORTUAK, IDAZLEAK, ASTRONOMOAK, GAINONTZEKOAK) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Leire Ibarguren]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta irakaslea (Azpeitia, 1979) # [[Cesarea Garbuno Arizmendi]] efef'''SORTUA''' enpresaburua (Errenteria, 1846-1933) # [[Izaskun Igoa]] ef--'''SORTUA''' idazlea, pedagogoa, zutabegilea (Ziga, 1995) # [[Maritxu Errazkin]] --ef'''SORTUA''' autobus-txofer aitzindaria (Azkoitia) # [[Ainhoa Nadia Douhaibi]] ----'''SORTUA''' ikertzaile eta idazlea (Oñati, 1983) # [[Aurea Etxaniz]] efef'''SORTUA''' erraketista (Soraluze, 1922 - Caracas, 2019) # [[Gema Arrugaeta]] ef--'''SORTUA''' argazkilaria (Ordizia, 1969) # [[Amaia Elizagoien]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria, idazlea, ipuin kontalaria (Baztan, 1994) # [[Anabel Sanz]] ef--'''SORTUA''' feminista, ekintzailea (Ermua, 1963) # [[Elena Mendizabal]] ----'''SORTUA''' artista, eskultorea (Donostia, 1960) # [[Sandra Garaioa]] ef--'''SORTUA''' irudigilea, ilustratzailea (Donostia, 1993) # [[Amaia Cazenave]] ----'''SORTUA''' kazetaria (Baiona, 1987) # [[Begoña Durruty]] ef--'''SORTUA''' ilustratzailea, idazlea (Arizkun, 1968) # [[Pilartxo Etxeberria]] ef--'''SORTUA''' doktorea, euskaltzain urgazlea (Teruel, 1947) # [[Eneritz Gorrotxategi]] ----'''SORTUA''' kazetaria (Gabiria, 1985) # [[Jaione Munarriz]] ef--'''SORTUA''' metereologoa (Idiazabal, 1981) # [[Christine Etchevers]] ef--'''SORTUA''' margolaria (Baiona, 1953) # [[Nerea Gastón]] ef--'''SORTUA''' arte-historialaria (Durango, 1995) # [[Usue Egia]] ----'''SORTUA''' ilustratzailea (Durango, 1992) # [[Elena Moreno Scheredre]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Bilbo) # [[Leoni Etxebarren]] efef'''SORTUA''' bertso-jartzailea (Urepele, 1924-Donibane Garazi, 2014) # [[Rosa Arregi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Mallabia, 1922-Valentzia, 2004) # [[Maria Amatriain]] --ef'''SORTUA''' hezitzailea (Azkoien, 1867-Azagra, 1955) # [[Carmen Cascante]] efef'''SORTUA''' maistra (Abaigar, 1885-Madril, 1982) # [[Blasa Morales]] ----'''SORTUA''' maistra (Nafarroa, XIX-XX) # [[Julita Beraza|Julia Beraza]] efef'''SORTUA''' erraketista # [[Mariolein Sabarte Belacortu]] ----idazlea '''SORTU''' (Herbehereak, 1944) # [[Mercedes Diaz Morales]] tren geltokiburua '''SORTU''' (Araba, 1902-1982) # [[Anna Pavlyk]] '''IDAZLEA''' eta ekintzaile (Ukraina, 1855-1928) # [[Hanna Arsenych-Baran]] idazlea (Ukraina, 1970-2021) # [[Hanna Barvinok]] idazlea (Ukraina, 1828-1911) # [[Klymentyna Popovych-Boiarska]] idazlea (Ukraina, 1863-1945) # [[Myroslava Sopilka]] idazlea (Ukraina, 1897-1937) # [[Bushra al-Maqtari]] idazlea, ekintzailea (Yemen, 1979) # [[Matilde Zapata]] idazlea, (Sevilla-Santander, 1906-1938) # [[Matilde Elena López]] idazlea (Salvador, 1929-2010) # [[Aída Cartagena Portalatín]] idazlea (Ukraina, 1828-1911) # [[Alcira Soust Scaffo]] idazlea (Uruguai, 1924-1997) # [[Luisa Carnés]] idazlea (Madril, 1905-1964) # [[Concha Castroviejo]] idazlea (Coruña, ç 1910-1995) # [[Zaruhi Bahri]] idazlea, gizarte ekintzailea (Armenia, 1880-1958) # [[Hanna K. Korany]] idazlea (Siria, 1870-1898) # [[Porochista Khakpour]] elebegilea (Siriar-Estatubatuarra, 1978) # [[Salma Kuzbari]] idazlea, feminista (Libano, 1923-2006) # [[Tsehay Melaku]] idazlea (Etiopia, 1952) # [[Rangina Hamidi]] idazlea, politikaria, ekintzailea (Afganistan, 1978) # [[Louise Aslanian]] idazlea, ekintzaile komunista (Iran-Frantzia, 1904-1945) # [[Fatemeh Keshavarz]] idazlea (Iran-AEB, 1952) # [[Senedu Gebru]] idazlea (Etiopia, 1916-2009) # [[Hayganuş Mark]] idazlea (Armenia, 1885-1966) # [[Khosrovidukht]] idazlea, musikagilea (Armenia, VIII. mendea) # [[María Dolores Masana]] kazetaria, idazlea (Bartzelona, 1936) # [[Marija Strojnik]] '''astronomoa''' (Eslovenia, 1950) # [[Linda Spilker]] astronomoa (AEB, 1890-1981) # [[Constance M. Rockosi]] astronomoa (AEB, 1980) # [[Julena Steinheider Duncombe]] astronomoa (AEB, 1911-2003) # [[Marie-Jeanne de Lalande]] astronomoa (1768, 1832) # [[Rosaly Lopes]] astronomoa (Brasil, 1957) # [[Nikole Lewis]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Nicole Capitaine]] astronomoa (Frantzia, 1948) # [[Paulina Lira]] astronomoa (Txile, XX. mendea) # [[Rachel Mandelbaum]] astronomoa (AEB, 1977) # [[María Cristina Pineda Suazo]] astronomoa (Honduras, 1954) # [[Mirjana Povic]] astronomoa (Serbia, 1981) # [[Muriel Mussells Seyfert]] astronomoa (AEB, 1909-1997) # [[Isabel Márquez Pérez]] astronomoa (Badajoz, 1967) # [[Josefa Masegosa Gallego]] astronomoa (Almeria, 1957) # [[Agnes Mary Clerke]] astronomoa (Irlanda, 1842-1907) # [[Yuki Okoda]] astronomoa (Japonia, 1990) # [[Denise C. Stephens]] astronomoa (AEB, 1973?) # [[Sarah Tuttle]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Chanda Prescod-Weinstein]] astronomoa (AEB, 1982) # [[Kyongae Chang]] astrofisikaria (Hego Korea, 1946) # [[Jessie Christiansen]] astrofisikaria (Australia, XX.mendea) # [[Rachel Somerville]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Susan Jane Cunningham]] matematikaria, astronomoa (AEB, 1842-1921) # [[Phoebe Waterman Haas]] astronomoa (AEB, 1882-1967) # [[Luisa Landová-Štychová]] astronomoa (Austria-Hungaria, 1885-1965) # [[Anna Estelle Glancy]] astronomoa (AEB, 1883-1975) # [[Margaret Mayall]] astronomoa (AEB, 1902-1995) # [[Martha P. Haynes]] astronomoa (AEB, 1951) # [[Ilse Cleeves]] astrofisikaria (AEB, XX. mendea) # [[Carolin Crawford]] astronomoa (Erresuma Batua, 1963) # [[Janine Connes]] astronomoa (Frantzia, 1934) # [[Joy Crisp]] geologoa, astronomoa (AEB, XX.mendea) # [[Florence Cushman]] astronomoa (AEB, 1860-1940) # [[Rosina Dafter]] astronomoa (Australia, 1875-1959) # [[Mary Osborne|Mary Osbone]] Gitarrista (AEB, 1921-1992) # [[Olga Smirnova]] dantzaria (Errusia, 1991) # [[Olga Smirnova (borrokalaria)]] borrokalaria (Errusia, 1979) # [[Conchita Martínez]] tenislaria (Huesca, 1972) # [[Margaret Lindsay]] aktorea (AEB, 1910-1981) # [[Cristina Cruz Mínguez]] aktorea (Espainia, 1983) # [[Mercedes Díaz]] aktorea (Espainia, 1894-1960) # [[Elise Harmon]] asmatzailea (AEB, 1909-1985) # [[Ingeborg Hochmair]] asmatzailea (Austria, 1953) # [[Ada Henry Van Pelt]] asmatzailea (AEB, 1838-1923) # [[Elizabeth Lee Hazen]] asmatzailea (AEB, 1885-1975) # [[Ruth Handler]] asmatzailea (AEB, 1916-2002) # [[Lil Hardin Armstrong]] musikagilea (AEB, 1898-1971) # [[Ruth Brito]] triatleta (Lanzarote, 1980) # [[Ana María Alonso Zarza]] geologoa, ikertzailea (Avila, 1962) # [[Chantal Loïal]] dantzaria eta koreografoa (Guadalupe, Frantzia, 1969) # [[Melba Liston]] tronboijolea, musikagilea (AEB, 1926-1999) # [[Alice Coltrane]] pianojolea, musikagilea (AEB, 1937-2007) # [[Mahsa Amini]] erahila(Iran, 2000-2022) # [[Mélanie Joly]] politikaria (Kanada, 1979) # [[Nazanin Boniadi]] aktorea (Iran, 1980) # [[Roxana Saberi]] kazetari atxilotua Iranen (AEB, 1977) # [[Lili Reinhart]] aktorea (AEB, 1996) # [[Kiernan Shipka]] aktorea (AEB,1999) # [[Wanuri Kahiu]] zine-zuzendaria (Kenya, 1980) # [[Eduarda Mansilla]] idazlea, musikagilea (Argentina, 1834-1892) # [[Agustina Ortiz de Rozas]] politikaria, filantropoa (Argentina, 1816-1898) # [[Pauline de Meulan]] idazlea eta kazetaria (Frantzia, 1773-1827) # [[Margaret Satterthwaite]] Epaile eta legelarien independentziaren gaineko Kontalari Berezia (AEB) # [[Miren Arenzana Letamendi|Miren Arenzana Letamendia]] artista, eskultorea (Bilbo, 1965) # [[María Gay]] mezzosopranoa (Bartzelona 1876-1943) # [[Isabella Colbran]] mezzosoprano (Madril, 1784 - Bolonia, 1845) # [[Florence Van de Walle]] jornalari belgikarra, communarde Parisko Komunan (1838 - ) # [[Pétroleuse (Parisko Komunako su-emaileak)]] Parisko Komunako su-emaileak (1871) # [[Manuela Rosas]] ekintzaile politikoa (Argentina, 1817-1898) # [[Camila O'Gorman]] maitasunagatik fusilatua (Argentina, 1825-1848) # [[Blanca Podestá]] aktorea (Argentina, 1889-1967) # [[María Podestá]] aktorea (Argentina, 1875-1954) # [[Marianne Beth]] abokatua (Viena, 1889-1984) # [[Diana Russell]] soziologoa eta ekintzailea (Hego Afrika, 1938-2020) # [[María Esther Podestá]] aktorea (Argentina, 1896-1954) # [[Susú Pecoraro]] aktorea (Argentina, 1952) # [[Mona Maris]] aktorea (Argentina, 1901-1991) # [[Ana Perichon]] aristokrata frantsesa (1775-1847) # [[María Luisa Bemberg]] aktorea (Argentina, 1922-1995) # [[Zully Moreno]] aktorea (Argentina, 1920-1999) # [[Luz Gabás]] idazlea, politikaria (Huesca, 1968) # [[Ángela Jeria]] arkeologoa, ??idazlea?? (Txile, 1926-2020) # [[Biblioteken eguna]] # [[Luisa de Medrano]] akademikoa, poeta eta filosofoa (1484-1527) # [[Begum Rokeya]] idazlea eta ekintzaile feminista (Kalkuta, 1880-1932) # [[María Antinea]] aktorea (Jaen,Argentina, 1915-1991) # [[Mecha Ortiz]] aktorea (Argentina, 1900-1987) # [[Orfilia Rico]] aktorea (Uruguai,Argentina, 1871-1936) # [[Nury Montsé]] aktorea (Argentina, 1917-1971) # [[Silvana Roth]] aktorea, politikaria (Italia,Argentina, 1923-2010) # [[Marta Extramiana]] idazlea, ilustratzailea, (Gasteiz, 1964) # [[Vida Akoto Bamfo]] epailea (Ghana, 1949) # [[Celma Ribas]] abeslaria (Angola, 1982) # [[Beatriz Matar]] aktorea (Argentina, 1954) # [[Lita Stantic]] zine-zuzendaria, gidoilaria (Argentina, 1942) # [[Graciela Borges]] aktorea (Argentina, 1917-1971) # [[Esther Borao]] ingeniaria, asmatzailea (Zaragoza, 1988) # [[Mary Daly]] filosofo feminista (AEB, 1928-2010) # [[Terry McMillan]] idazlea (AEB, 1951) # [[Esther Rebato Ochoa]] antropologoa, ikertzailea (Bilbo,1957) # [[María Herrera]] motoziklista (Toledo, 1996) # [[Ana Carrasco]] motoziklista (Murtzia, 1997) # [[Elena Rosell]] motoziklista (Valentzia, 1986) # [[Juana Viale]] aktorea, aurkezlea (Argentina, 1982) # [[Manuela Viale]] aktorea (Argentina, 1991) # [[Silvia Legrand]] aktorea (Argentina, 1927-2020) # [[Marcela Tinayre]] aurkezlea, enpresaburua (Argentina, 1950) # [[Dolores Fonzi]] aktorea (Argentina, 1978) # [[Florencia Raggi]] modeloa, aktorea (Argentina, 1972) # [[Nilda Raggi]] aktorea, zuzendaria (Argentina, 1938) # [[Ana Celentano]] aktorea (Argentina, 1969) # [[Danielle Casanova]] Frantziako militante komunista eta erresistentziako kidea (1909-1943) # [[Fanny Gallot]] Frantziako historialaria (1981 - ) # [[Eulalie Papavoine]] Parisko Komunako erizaina, ustezko su-eragilea (1846-1875) # [[Claudia di Girolamo]] aktorea, zuzendaria, aktibista (Txile, 1956) # [[Adriana Barraza]] aktorea, maistra, zuzendaria (Mexiko, 1956) # [[Fernanda Mistral]] aktorea (Argentina, 1934) # [[Big Mama Thornton]] blues abeslaria (AEB, 1926-1984) # [[Lita de Lázzari]] etxekoandre mediatikoa (Argentina, 1925-2015) # [[China Zorrilla]] aktorea, zuzendaria (Uruguai, 1922-2014) }} ==='''Berriak 2022''' ('''iraila''')=== (Ordena: SORTU, ASTRONOMOAK, BESTELAKOAK) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Arantza San Sebastian]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, hezkuntzako aholkularia (Donostia, 1958) # [[Izaskun Etxeberria]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta irakaslea (Altsasu, 1964) # [[Kristina Saralegi]] efef'''SORTUA''' baserritarra, abeltzaina, talogilea (Leitza, 1974-2022) # [[Gotzone Sestorain]] ef--'''SORTUA''' baserritarra, poeta, irrintzilaria (Leitza, 1965) # [[Victoria Ariño]] efef'''SORTUA''' filantropoa (Ermua, 1889-1974) # [[Ines Bengoa]] ef--'''SORTUA''' ipuin kontalaria (Tenerife-Lizarra, 1973) # [[Jeronima Uriarte Elizalde]] ----'''SORTUA''' filantropoa, ongile (Lizarra, 1855-1929) # [[Emilia Goyena Arraiza]] ef--'''SORTUA''' idazlea, ekintzaile (Lizarra, 1916-1999) # [[Garbiñe Basarte]] ef--'''SORTUA''' kale-artista, muralista (Lizarra, 1976) # [[Libe Agirre]] ef--'''SORTUA''' irrati esataria, kazetaria, (Meñaka) # [[Irati Martin]] ef--''SORTUA''' futbolaria (Durango, 2003) # [[Anne-Marie Lagarde]] ----'''SORTUA''' idazlea eta ikertzaile (Zuberoa, 1944) # [[Edurne Azpitarte]] ef--'''SORTUA''' areto-futbolaria (Garai, 1978) # [[Carmen Pérez Rodrigo]] ef--'''SORTUA''' Euskal Herriko Medikuntzaren Errege Akademiaren lehenengo emakumezkoa (Alonsotegi, 1960) # [[Mariela SR Coline Fanon]] '''SORTUA''' Haur lapurtua (Guatemala, 1968) # [[Felisa Ventura]] ef--'''SORTUA''' erizaina eta emagina (Eibar, 1902-1959) # [[Ana Belén Pintado]] ef--'''SORTUA''' haur lapurtua (Madril, 1973) # [[Mariam al-Asturlabi]] '''ASTRONOMOAK''' Alepo astrolabio-egilea (Siria, X. gizaldian) # [[Nadia Zakamska]] astronomoa (Errusia, 1979) # [[Idit Zehavi]] astronomoa, ikertzailea (Israel, 1969) # [[Louise Webster]] astronomoa, fisikaria (Australia, 1941-1990) # [[Alycia J. Weinberger]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Fiammetta Wilson]] astronomoa (Erresuma Batua, 1864-1920) # [[Jennifer Wiseman]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Rosemary Wyse]] astronomoa (Erresuma Batua, 1957) # [[Alice Grace Cook]] astronomoa (Erresuma Batua, 1877-1958) # [[Priscilla Fairfield Bok]] astronomoa (AEB, 19896-1975) # [[Shadia Habbal]] astronomoa (Siria, XX. mendea) # [[Deborah Dultzin Kessler]] astronomoa (Mexiko, 1945) # [[María Luisa Aguilar]] astronomoa(Jauja Peru 1938) # [[Claire Armstrong]] astronomo amateurra (Britania) # [[Emma Vyssotsky]] astronomoa (AEB, 1894-1975) # [[Julie Vinter Hansen]] astronomoa (Danimarka, 1890-1960) # [[Gladys Vergara]] astronomoa (Uruguai, 1928-2016) # [[Esmeralda Mallada]] astronomoa (Uruguai, 1937) # [[Jacqueline Hewitt]] astronomoa (EEBB, 1958) # [[Catherine Heymans]] astronomoa (Britainia, XX. mendea) # [[María Teresa Ruiz]] astronomoa (Txile, 1946) # [[Silvia Torres Castilleja]] astronomoa (Mexiko, 1940?) # [[Gloria Suzanne Koenigsberger Horowitz]] astronomoa (Mexiko, XX. mendea) # [[Silvana Navarro Jiménez]] astronomoa (Mexiko, XX. mendea) # [[Meg Urry]] astronomoa (AEB, 1945) # [[Maura Tombelli]] astronomoa (Italia, 1952) # [[Jana Tichá]] astronomoa (Txekia, 1965) # [[Alenush Terian]] astronomoa (Iran, 1920-2011) # [[Bobbie Vaile]] astronomoa (Australia, 1959-1996) # [[Ann Hornschemeier]] astronomoa (EEBB, XX. mendea) # [[Svetlana Guerasimenko]] astronomoa (Ukraina, 1945) # [[Jen Gupta]] astrofisikaria (Britaina, XX. mendea) # [[Maria Antonella Barucci]] astronomoa (Italia, XX. mendea) # [[Merieme Chadid]] astronomoa (Maroko, 1969) # [[Madge Adam]] astronomoa (Erresuma Batua, 1912-2001) # [[Karlina Leksono Supelli]] astronomoa, filosofoa (Indonesia, 1958) # [[Annapurni Subramaniam]] astronomoa (India, XX. mendea) # [[Paris Pişmiş]] astronomoa (Turkia-Mexiko, 1911-1999) # [[Jane Squire]] astronomoa, idazlea, aktibista (Ingalaterra, 1686-1743) # [[Maritza Soto]] astronomoa (Txile, 1990) # [[Sara Seager]] astronomoa (Kanada, 1971) # [[Caterina Scarpellini]] astronomoa, metereologoa (Italia, 1808-1873) # [[Lenka Šarounová]] astronomoa (Txekia, 1973) # [[Anneila Sargent]] astronomoa (Erresuma Batua, 1942) # [[Carlota de Sajonia-Meiningen]] astronomoa (Alemania, 1751-1827) # [[Jen Gupta]] astrofikaria (Britainia, XX. mendea) # [[Pilar Ruiz-Lapuente]] astronomoa (Bartzelona, 1964) # [[Monica Rubio (astronomoa)]] astronomoa (Txile, 1955) # [[Claudine Rinner]] astronomoa (Frantzia, 1965) # [[Julia Riley]] astronomoa (Britainia, XX. mendea) # [[Mercedes Richards]] astronomoa (Jamaika, 1955-2016) # [[Gabrielle Renaudot]] astronomoa (Frantzia, 1887-1962) # [[Hilkka Rantaseppä-Helenius]] astronomoa (Finlandia, 1925-1975) # [[Zinaída Akséntieva]] astronomoa (Ukraina, 1900-1969) # [[Mary Proctor]] astronomoa (Erresuma Batua, 1862-1957) # [[Helen Dodson Prince]] astronomoa (AEB, 1905-2002) # [[Yelena Pitieva]] astronomoa (Errusia, XX.mendea) # [[Louise du Pierry]] astronomoa (Frantzia, 1746-1807) # [[Ľudmila Pajdušáková]] astronomoa (Eslovakia, 1916-1979) # [[Feryal Özel]] astronomoa (Turkia/AEB, 1975) # [[Mazlan Othman]] astronomoa (Malaysia, 1951) # [[Sally Oey]] astronomoa (AEB, 1984) # [[Janina Ochojska]] astronomoa (Polonia, 1955) # [[Yaël Nazé]] astronomoa (Belgika, 1955) # [[Camila Navarrete]] astronomoa (Txile, XX. mendea) # [[Sultana N. Nahar]] astronomoa (Pakistan, 1990) # [[Carolyn Porco]] astronomoa (AEB, 1953) # [[Anne Sewell Young]] astronomoa (AEB) # [[Margaretha Kirch]] astronomoa (Alemania) # [[Eva Grebel]] astronomoa (Alemania) # [[Erika Böhm-Vitense]] astronomoa (Alemania-AEB) # [[Elizabeth Alexander]] irrati-astronomoa, geologoa, fisikaria (Erresuma Batua, 1908-1958) # [[Victoria Kaspi]] astrofisikaria (AEB-Kanada, 1967) # [[Ma Chung-pei]] astronomoa (Txina) # [[Maud Worcester Makemson]] astronomoa (AEB, 1891-1977) # [[Ala Masévich]] astronomoa (Georgia, 1918-2008) # [[Karen Masters]] astronomoa (Erresuma Batua, 1979) # [[Janet Akyüz Mattei]] astronomoa (Turkia, 1943-2004) # [[Naomi McClure-Griffiths]] astronomoa (Turkia, 1943-2004) # [[Susan McKenna-Lawlor]] astronomoa (AEB, 1975) # [[Karen Jean Meech]] astronomoa (AEB, 1959) # [[Anja Cetti Andersen]] astronomoa (Danimarka, 1965) # [[Duília de Mello]] astronomoa (Brasil, 1963) # [[Ruth Murray-Clay]] astronomoa (AEB, XX.mendea) # [[Alice Archenhold]] astronomoa (Alemania, 1874-1943) # [[Anne Archibald]] astronomoa (Kanada- Erresuma Batua, 1976) # [[Elizabeth Lada]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Nidia Morrell]] astronomoa (Argentina, 1953) # [[Teresa Lago]] astronomoa (Portugal, 1947) # [[Gemma Lavender]] astronomoa (Erresuma batua, 1986) # [[Farzana Aslam]] astronomoa, fisikaria (Pakistan, XX.mendea) # [[Pauline Barmby]] astronomoa (Kanada, 1972) # [[Margaret Lindsay Huggins]] astronomoa (Erresuma Batua 1948-1915) # [[Gemma Lavender]] astronomoa (Erresuma Batua, 1986) # [[Helen Lines]] astronomoa (AEB, 1918-2001) # [[Martha Betz Shapley]] astronomoa (AEB, 1890-1981) # [[Christy A. Tremonti]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Elizabeth Beckley]] argazkilari astronomikoa (Britaina Handia, 1846-1927) # [[Ewine van Dishoeck]] astronomo eta fisikaria (Herbehereak, 1955) # [[Kathleen Ollerenshaw]] astronomoa eta matematikaria (Britaina Handia, 1912-2014) # [[Anna Frebel]] astronomoa (Alemania, 1980) # [[Alicia M. Soderberg]] astrobomoa (AEB, 1977) # [[Caroline Furness]] astronomoa (AEB, 1869-1936) # [[Ethel Bellamy]] astronomo, sismologo (Erresuma Batua, 1981-1960) # [[Amy Barger]] astronomoa (AEB, 1971) # [[Yevguenia Bugoslávskaia]] astronomo sobietarra (1899-1960) # [[Reysa Bernson]] astronomoa (Frantzia, 1904-1944) # [[Elizabeth Brown]] astronomoa (Erresuma Batua, 1830, 1899) # [[Miriam Burland]] astronomoa (Kanada, 1902-1996) # [[María Herreros|Maria Herreros]] ilustratzailea, (Valentzia, 1983) # [[Yelena Davydova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1961) # [[Zoja Grancharova]] gimnasta artistikoa (Bulgaria, 1966) # [[Natalia Kutxinskaia|Natalia Kuchinskaya]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1949) # [[Larisa Petrik]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1949) # [[Dörte Thümmler|Dorte Thummler]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1974) # [[Klaudia Rapp]] gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Jelena Grosheva]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1979) # [[Lăcrămioara Filip|Lacramioara Filip]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Yun Mi Kang]] gimnasta artistikoa (Korea, 1988) # [[Isabelle Severino]] gimnasta artistikoa (Paris, 1980) # [[Mo Huilan|Mo Hullan]] gimnasta artistikoa (Txina, 1979) # [[Xuan Liu]] gimnasta artistikoa (Txina, 1979) # [[María Teresa Vera]] musikagilea, gitarra-jolea (Kuba, 1895-1965) # [[Nadine Heredia]] politikaria, Lehen dama (Peru, 1976) # [[Carolina Malchair]] gimnasta erritmikoa (Malaga, 1982) # [[Liliana Vitale]] musikagilea, abeslaria (Argentina, 1959) # [[Rosario Ustáriz Borra]] poeta (Echo, 1927- Jaca, 2009) # [[Karin Ohlenschläger|Karin Ohlenschlager]] arte kudeatzailea (Alemania, 1959 + Gijon, 2022) # [[Elise Ray]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1982) # [[Noor Jordaniakoa]] arkitektoa, erregina ohia (AEB, 1951) # [[Joyce DiDonato]] mezzosopranoa (AEB, 1969) # [[Susan Graham]] mezzosopranoa (AEB, 1960) # [[Simona Amânar]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Amy Chow]] gimnasta artistikoa (Kaliformia, 1978) # [[Kristen Maloney]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1981) # [[Tasha Schwikert]] gimnasta artistikoa (Las Vegas, 1984) # [[Liudmila Yezhova]] gimnasta artistikoa (Mosku, 1982) # [[Courtney McCool]] gimasta artistikoa (Kansas, 1988) # [[Patrizia Ciofi]] mezzosopranoa (Italia, 1967) # [[Miah Persson]] sopranoa (Suedia, 1969) # [[Karita Mattila]] sopranoa (Finlandia, 1960) # [[Anne Sofie von Otter]] mezzosopranoa (Suedia, 1955) # [[Birgitta von Otter]] kazetaria, idazlea (Hungaria-Suedia, 1939) # [[Vera Rozsa]] abeslaria, kantu-maistra (Hungaria, 1917) # [[Ileana Cotrubaş]] abeslaria, kantu-maistra (Errumania, 1939) # [[Hannah Wilke]] artista, performacelaria (AEB, 1940-1993) # [[Jelena Dolgopolova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1975) # [[Rozalia Galiyeva|Rozaliya Galiyeya]] Gimnasta artistikoa (Uzbekistan,1977) # [[Kim Zmeskal]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1976) # [[Wendy Bruce]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1992) # [[Betty Okino]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1975) # [[Kerri Strug]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1977) # [[Elena Gómez Servera|Elena Gomez]] gimnasta artistikoa (Manacor, 1985) # [[Eva Hesse]] eskultorea (Alemania/AEB, 1936-1970) # [[Yvonne Rainer]] dantzaria, koreografoa (AEB, 1934) # [[Dorothea Röschmann]] sopranoa (Alemania, 1967) # [[Teresa Stratas]] sopranoa (Kanada, 1938) # [[Laura Campos]] gimnasta artistikoa (Merida, 1988) # [[Barbara Ehrenreich]] saiakeragile eta gizarte ekintzailea (EEBB, 1941-2022) # [[Silvia Bel]] aktorea (Bartzelona, 1970) # [[Lucy R. Lippard]] idazlea, arte-kritikaria (AEB, 1937) # [[Alina Szapocznikow]] eskultorea, holokaustotik bizirik ateratakoa (Polonia, 1926-Frantzia1970) # [[Nancy Holt]] eskultorea (AEB, 1938-2014) # [[Beverly Pepper]] eskultorea (AEB, 1922-2020) # [[Barbara Rose]] arte-kritikaria (AEB, 1936-2020) # [[Anne Truitt]] eskultorea (AEB, 1921-2004) # [[Mary Pinchot Meyer]] eskultorea (AEB, 1920-1964) # [[Lotte Lenya]] abeslaria, aktoreaa (Viena, 1898-1981) # [[Evelyn Lear]] sopranoa (AEB, 1926-2012) # [[Gisela May]] aktorea, abeslaria, irakaslea (Alemania, 1924-2016) # [[Hildegard Knef]] abeslaria, aktorea, idazlea (Alemania, 1925-2002) # [[Ute Lemper]] aktorea, abeslaria (Alemania, 1963) # [[Greta Keller]] mezzosopranoa, aktorea (Austria, 1903-1977) # [[Soile Isokoski]] sopranoa (Finlandia, 1957) # [[María Cruz Berrocal]] arkeologoa (España. XX. mendea) # [[Leily Santizo]] abokatua (Guatemala) # [[Nineth Montenegro]] politikaria (Guatemala, 1957) # [[Siomara Sosa]] fiskala (Guatemala, 1975) # [[Lucrecia Hernández Mack]] politikaria (Guatemala, 1973) # [[Nerea Aresti]] historialaria (Bilbo, 1961) # [[Ellen Beeman]] idazle, bideojokogilea (AEBo, 1964) # [[Kathleen Battle]] sopranoa (AEB, 1948) # [[Zury Ríos]] politikaria (Guatemala, 1968) # [[Sandra Torres]] politikaria (Guatemala, 1955) # [[Marta Luxán]] soziologoa (Bilbo, 1970) # [[Harolyn Blackwell]] sopranoa (AEB, 1955) # [[Carol Vaness]] sopranoa (AEB, 1952) # [[Hanna Hammarström]] asmatzailea (tel. kablea) (Suedia, 1829-1914) # [[Laura Mora]] zinema zuzendaria (Kolonbia, 1981) # [[Isa Campo]] zinema zuzendaria (Oviedo, 1975) # [[Susan Tedeschi]] abeslaria (AEB, 1970) # [[Mary Hallock-Greenewalt]] asmatzailea (siria-AEB, 1871-1950) # [[Sarah Guppy]] asmatzailea (Britainia, 1770-1852) # [[Melissa George]] asmatzailea, aktorea (Australia, 1976) # [[Rachel Blanchard]] aktorea (Kanada, 1976) # [[Txaro Arrazola]] artista, margolaria (Gasteiz, 1963) # [[Cristina Lucas]] artista, feminista (Ubeda, 1973) # [[Laura Mulvey]] zinema feminista teorialaria (Oxford, 1941) # [[Vi Redd]] jazz abeslaria, saxofoi jolea (AEB, 1928) # [[Sweet Emma Barrett]] jazz abeslaria, pianojolea (AEB, 1897-1983) # [[Terin Humphrey]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1986) # [[Hollie Vise]] gimnasta artistikoa (Texas, 1987) # [[Renske Endel]] gimnasta artistikoa (Herbereak, 1983) # [[Dominique Moceanu|Dominique Moceau]] gimnasta artistikoa (Kalifornia, 1981) # [[Amanda Borden|Amanda Border]] gimnasta artistikoa (Ohio, 1977) # [[Jaycie Phelps]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1979) # [[Olesia Dudnik]] gimnasta artistikoa (Ukrania, 1974) # [[Jadiyetu El Mohtar]] Fronte Polisarioaren Espainiako Ordezkaritzako kidea (Sahara, 1959) # [[Staša Zajović|Stasa Zajovic]] feminista, giza eskubideen aldeko aktibista (Montenegro, 1953) # [[Lepa Mladjenovic]] feminista, giza eskubideen aldeko aktibista LGBT (Belgrad, 1954) # [[Manuela Martelli]] zinema aktore eta zuzendaria (Santiago, Txile, 1983) # [[Sultana Khaya]] saharar ekintzailea (Sahara ??) # [[Salma Solaun]] gimnasta erritmikoa (Gasteiz, 2005) # [[Elena López Riera|Elena Lopez Riera]] zinegilea (Orihuela, 1982) # [[Martina de Zuricalday]] enpresaburua (Bilbo, 1839-1932) # [[Isabel Cadenas]] kezetaria, dokumentalista (Basauri, 1982) # [[Margarita Salaberria Galarraga]] diplomatikoa (Madril?, 1911-2000) # [[Aline Griffith]] kondesa, espioia (AEB, 1923-2017) # [[Anne-Marie Ménand]] communarde, Parisko Komunan ibilitako emakumea (Frantzia, 1837- ) # [[Louise Pioger]] communarde, Parisko Komunan ibilitako emakumea (Frantzia, 1848-1920) # [[Marisa Linton]] Frantziako Iraultzan espezializatutako historiagilea (Erresuma Batua, 1848-1920) # [[Michèle Riot-Sarcey]] Historia garaikideko eta genero-historiako irakaslea (Frantzia, 1943- ) # [[Emakumeak Parisko Komunan]] (Frantzia, 1871) }} === Hobetuak 2022 === {{zutabeak|kopurua=3| # [[Maite Maruri]] opera abeslaria (Plentzia, 1979) # [[Maria Angeles Mezkiritz|Maria Angeles Mezkiriz]] nafar arkeologoa (Faltzes, 1929) # [[María Francés]] nafar aktorea (Tutera, 1887-1987) # [[Violeta Parra]] abeslaria eta musikagilea (Txile, 1917-1967) # [[Nekane Sarobe]] bikoizlea (Donostia, 1953) # [[Consuelo Flecha]] pedagogoa (Bilbo, 1948) # [[Beatriz Martinez de Antoñana]] aktorea (Araba,1975) # [[Susan B. Anthony]] feminista eta sufragista (EEBB) # [[Margot Frank]] Holokaustoaren biktima, Ana Franken ahizpa (Alemania,1926-1945) # [[Elisabeth Larena]] aktorea (Bizkaia, 1989) # [[Arantza Idiazabal Gorrotxategi]] irakaslea eta euskaltzain urgazlea (Gipuzkoa, 1945) # [[Maitane Urbieta]] irratiko kirol-kazetaria eta UEFA Europa Leagueko lehen emakume-berriemailea (Gipuzkoa, 1983) # [[Blanca Vidal]] aktorea (Bilbo, 1885-1962) # [[Agustina Aragoikoa]] heroia (Katalunia,1786-1857) # [[Teresa Aranguren]] Kazetaria (Araba, 1944) # [[Felisa Mary]] aktorea (Bizkaia, 1892-1956) # [[Fariba Sheikhan]] aktorea eta abeslaria (Bizkaia, 1988) # [[Isabel Mellén]] arte-historialaria, ikertzailea eta dibulgatzailea (Araba, 1986) # [[Maria Moliner]] liburuzaina, filologoa eta hiztegigilea (Zaragoza, 1900-1981) # [[Alice Stone Blackwell]] feminista, giza-eskubideen defendatzailea (AEB, 1857-1950) # [[Lucy Stone]] Kazetaria, feminista, abolizionista,sufragista (AEB, 1818-1893) # [[Rosa Bonheur]] animalia-margolaria eta eskuturagilea (Frantzia, 1822-1899) # [[Maryse Choisy]] Kazetaria, idazlea eta saiakeragilea (Lapurdi, 1903-1979) # [[Pilar López Júlvez]] dantzaria eta koreografoa (Gipuzkoa, 1912-2008) # [[Concepción Aleixandre]] mediku, ginekologo, asmatzaile, zientzialari... (Valentzia, 1862-1952) # [[María Puy Uitzi]] historialaria (Nafarroa, 1915-2008) # [[Corín Tellado]] maitasun istorio laburren idazlea (Asturias, 1927-2009) # [[Matilde Huitzi]] maistra, pedagogoa, abokatua, feminista (Nafarroa, 1980-1965) # [[Concha Espina]] idazlea (Kantabria, 1869-1955) # [[Izaskun Uranga]] abeslaria (Bizkaia, 1950) # [[Ixone Sádaba]] argazkilaria (Bilbo, 1977) # [[Joaquina Eguaras]] Granadako Unibertsitateko 1. irakaslea, hebraista, arabista (Nafarroa-Granada, 1897-1981) # [[Sara Baras]] flamenko dantzaria eta koreografoa (Cadiz, 1971) # [[Ainhoa Garai]] aktorea (Gipuzkoa, 1983) # [[Laura García]] judo jokalari-paralinpikoa (Nafarroa, 1981) # [[Marina Ginestà]] Kazetaria, itzultzailea, gerra zibileko militante komunista (Katalunia, 1919-2014) # [[Axun Aierbe]] itzultzailea (Gipuzkoa,1968-2008) # [[Amaia Osaba]] piraguista (Nafarroa, 1975) # [[Fatema Mernissi]] idazlea eta soziologoa (Maroko, 1940-2015) # [[Eva Gonzalès]] margolaria (Frantzia, 1849-1883) # [[Maria Luisa Ozaita]] musikagilea eta emakumeek egindako hedapenean aitzindaria (Barakaldo, 1939-2017) # [[Isabel Fernández Reviriego]] musikaria, ekoizlea eta artista grafikoa (Bizkaia,1979) # [[Teresa Calo]] aktorea, dramagilea eta gidoigilea (Gipuzkoa, 1955) # [[Cris Lizarraga]] abeslaria, feminsta eta aktibista (Bizkaia, 1992) # [[Sonia Ruiz de Azua]] psikologoa, ikertzailea, psikiatria-irakaslea (Bizkaia, 1979) # [[Begoña Bilbao Alboniga]] idazlea, musikagilea eta euskaralaria (Bizkaia, 1932-2005) # [[Najat El Hachmi]] idazle amazigha (Katalunia,) # [[Ellen Ochoa]] astronauta (AEB, 1958) # [[María Luz Morales]] kazetaria, idazlea (Galizia- Bartzelona) # [[Cristina Petite]] atleta (Bizkaia,1972) # [[Irene Loizate]] txirrindularia, duatloilaria (Bizkaia, 1995) # [[Maritxu Housset]] gomazko paleta pelotaria (Lapurdi, 1981) # [[Eider Hurtado]] kazetaria (Bizkaia, 1981) # [[Gina Pane]] artista (Lapurdi, 1939-1990) # [[Ruth Arnon]] biokimikaria (Israel, 1933) # [[Andere Arriolabengoa]] bertsolaria (Araba, 1982) # [[Rosa Chacel]] idazlea (Valladolid, 1898-1994) # [[Dora Maar]] argazkilaria (Frantzia, 1907-1994) # [[Maribel Forcadas]] medikua (Zaragoza, 1949-2012) # [[Eneritz Iturriagaetxebarria]] txirrindularia, zuzendaria (Bizkaia, 1980) # [[Ziortza Isasi]] txirrindularia (Bizkaia, 1995) # [[Valentina Tereshkova]] espaiora joandako 1. emakumea (Errusia, 1937) # [[Izaskun Osés]] paralinpiar atleta (Nafarroa, 1984) # [[Ziortza Villa]] ultrairaupen-txirrindularia (Bizkaia, 1983) # [[Penelope Barker]] aktibista (Tearen matxinada) (AEB, 1728-1796) # [[Susan la Flesche Piccotte]] Ipar Amerikako omaharar natiboa eta 1.mediku indigena (AEB, 1865-1915) # [[Rosana Ubanell]] kazetaria, eleberrigilea (Nafarroa, 1958) # [[Julia Juániz]] muntatzailea, zine-zuzendaria eta bideo-artista (Nafarroa, 19??) # [[Carmen Adarraga]] kirolaria (Gipuzkoa, 1921-2004) # [[Cristina Pardo]] kazetaria, telebista-aurkezlea (Nafarroa, 1977) # [[Esther Basurto]] boleibol kirolaria (Gipuzkoa, 1978) # [[Isabel Urkiola]] arabar esploratzailea (Gasteiz, 1854-1911) # [[Begoña Pro]] kazetaria eta idazlea (Iruñea, 1971) # [[Itziar Urretabizkaia]] aktorea (Donostia, 1978) # [[Maria Abbadia-Ürrüstoi]] idazlea, ekintzaile feminista (Paris, 1837-1913) # [[Simone Veil]] Holokaustotik bizirik irtendako magistratu eta politikaria (Frantzia, 1927-2017) # [[Igone Arribas]] gimnasta ohia (Barakaldo, 1983) # [[Vera Rubin]] astronomoa, aitzindaria (AEB, 1928-2016) # [[Mary Jobe Akeley]] esploratzailea, alpinista eta argazkilaria (AEB, 1878-1966) # [[Blanca Castilla de Cortázar]] antropologoa eta filosofoa (Gasteiz, 1951) # [[Elena Martínez de Madina]] filologoa (Gasteiz, 1962) # [[Maria Weston Chapman]] abolizionista (AEB, 1806-1885) # [[Leire Apellaniz]] zinema-ekoizlea (Bilbo, 1975) # [[Maddi Ariztia]] ipuin bildumagilea, aitzindaria (Lapurdi, 1887-1972) # [[María Teresa Lozano]] matematikaria, aitzindaria (Iruñea, 1946) # [[Dorotea Barnés]] kimikaria, aitzindaria (Iruñea, 1904-2003) # [[Eva Amaral]] abeslaria, konpositorea (Zaragoza, 1972) # [[Amaia Lasa]] idazlea (Getaria, 1948) # [[Virginia Apgar]] pediatra, Apgar testaren asmatzailea (AEB, 1909-1974) # [[Anna Mani]] fisikaria, metereologoa (India, 1918-2001) # [[Georgia O'Keeffe]] margolaria (AEB, 1887-1986) # [[Anne Lezea]] gimnasta erritmikoa (Zarautz, 2001) # [[Oiana Blanco]] judoka (Orio, 1983) # [[Anne Frank]] alemaniar judu idazlea (Alemania, 1929) # [[Tessa Andonegi]] aktorea (Donostia 1968, 1983) # [[Loli Albero]] poeta, idazlea (Iruñea, 1962) # [[Arantxa Aldalur]] poeta (Azkoitia, 1963) # [[Olivia Newton-John]] abeslaria, aktorea (Cambridge, 1948-2022) # [[Regina Salcedo]] idazlea, irudigilea, gidoigilea (Iruñea, 1972) # [[Regina Araluze]] irrintzilaria (Bermio, 1922-2012) # [[Olga Holtz]] matematikaria (Errusia, 1973) # [[Phillis Wheatley]] poesia argitaratutako 1. emakume afroamerikar esklaboa (Afrika/AEB, 1753-1784) # [[Teresa Lopez de Munain]] aktorea, irakaslea (Bilbo, 1963) # [[Lizar Begoña]] poeta (Sopela, 1997) # [[Mertxe Rodriguez]] antzezle eta pailazoa (Lasarte-Oria, 19868) # [[Maite Gonzalez]] idazlea, itzultzailea (Donostia, 1943) # [[Olatz Beobide]] aktorea, zuzendaria (Sopela, 1964) # [[Nerea Elustondo]] bertsolaria, irakaslea (Legazpi, 1981) # [[Sara Carracelas]] igerilari paralinpikoa (Donostia, 1975) # [[Aranzazu González]] igerilari paralinpikoa (Donostia, 1981) # [[Marisa González]] multimedia-artista (Bilbo, 1943) # [[Mari Carmen Rubio]] arkulari paralinpikoa (Iruñea, 1961) # [[Pilar Goya]] kimikaria (Gasteiz, 1951) # [[Elizabeth Kenny]] erizaina, polio tratamentua (erizaina, 1880-1952) # [[Garazi Kamio]] kazetaria, idazlea (Gipuzkoa, 1979) # [[Patricia Karrikaburu]] errugbi jokalaria (Zuberoa, 1988) # [[Emma Fursch-Madi]] sopranoa (Baiona, 1847-1894) # [[Miriam Arrillaga]] pilotaria (Aginaga, 2000) # [[Concha Espinosa ]] sindikalista (Bilbo, 1954-2008) # [[Salome Gabunia]] etnologoa, euskaltzain urgazlea (Georgia, 1951) # [[Gracianne Hastoy]] eleberrigilea (Oloroe-Donamaria, 1968) # [[Uxue Juárez]]idazlea, arte-zuzendaria (Iruñea1981) # [[Amalia Galarraga]] idazlea, feminista (Donostia, 1895-1971) # [[Gloria Alcorta]] idazlea (Lapurdi-Argentina, 1951-2012) # [[Arantza Ugalde]] sismologoa (Barakaldo, 1966) # [[Zinaida Serebriakova]] margolaria (Errusia, 1884-1967) # [[Siofra O´Leary]] Giza Eskubideen Europako Auzitegiko lehenengo emakume lehendakaria (Irlanda, 1968) # [[Elena Loyo]] atleta, modelo ohia (Araba, 1983) # [[Ángeles González-Sinde]] politikaria, gidoilaria eta zinema zuzendaria (Madril, 1965) # [[Maider Segurola]] kazetaria (Lasarte-Oria, 1982) # [[Leticia Canales]] surflaria (Bilbo, 1995) # [[Rosa Elizburu]] irakaslea, alkate ohia (Arrasate, 1958) # [[Amaia Lanbarri]] futbolaria (Arrigorriaga, 1992) # [[Lola Rodríguez (aktorea)]] modeloa, aktibista (Las Palmas, 1998) # [[Esti Markez]] abeslaria (Gipuzkoa, 1999) # [[Clara Schumann]] piano-jolea, musikagilea (Alemania, 1819-1896) }} ==='''Berriak 2022''' ('''abuztua''')=== (Ordena alfabetikoan) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Edurne Garitazelaia]] efef'''SORTUA''' euskaltzalea (Zaldibar, 1926-2005) # [[Irati Fernandez Gabarain|Irati Fernández Gabarain]] ef--'''SORTUA''' ilustratzailea (Iruñea 1983) # [[Mercedes Lorenzo]] efef'''SORTUA''' bilbotar ospetsua (Lugo 1915- Arrasate 1996) # [[Albina Shishova]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1966) # [[Alexandra Georgiana Eremia]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Alexandra Marinescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1982) # [[Alice Salomon]] erreformista soziala (Alemania, 1872-1948) # [[Alicia Pietri de Caldera]] museo zuzendaria, Venezuelako 1. dama (Venezuela, 1923-2011) # [[Ana Luísa Amaral]] poeta, itzultzailea, irakaslea (Portugal, 1956-2022) # [[Anabell López]] abeslaria (Kuba, 1963) # [[Anastasiya Kolesnikova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1983) # [[Andreea Cacovean]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1978) # [[Andreea Isărescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Andreea Munteanu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1998) # [[Andreea Raducan]] Ginnasta artistikoa (Errumania, 1983) # [[Andreea Ulmeanu]] Ginnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Ángela Irene]] abeslaria (Argentina, 1956) # [[Anna Chepeleva]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1984) # [[Anna Grudkó|Ana Grudkó]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1990) # [[Annia Hatch]] Gimnasta artistikoa (Kuba-EEBB, 1978) # [[Ashley Miles]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1985) # [[Ashley Postell]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1986) # [[Astrid Heese]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Atotoztli II]] erregina azteka (Mexiko, xv. mendea) # [[Aurelia Dobre]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1972) # [[Azucena Rodríguez]] film-zuzendaria (Madril, 1955) # [[Betti Schieferdecker]] Gimnasta artistikoa (Alemana, 1968) # [[Bi Wenjing]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Boriana Stoyanova]] Gimnasta artistikoa (Bulgaria, 1969) # [[Care Santos]] idazlea (Bartzelona, 1970) # [[Carly Patterson]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1988) # [[Carmen Ionescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Cătălina Ponor]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Cecilia Mangini]] Argazkilaria, zinegilea (Erroma, 1927-2021) # [[Celestina Popa]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1970) # [[Coco Fusco]] artista bisuala (AEB, 1960) # [[Corina Ungureanu]] Gimnasta artitikoa (Errumania, 1980) # [[Courtney Kupets]] gimnasta artistikoa (Texas, 1986) # [[Cristina Bontaş|Cristina Bontas]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Cristina Elena Grigoras]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1966) # [[Dagmar Kersten]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1970) # [[Daniela Maranduca]] Gimnasta artitikoa (Errumania, 1976) # [[Diana Morawe]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Diane Schuur]] abeslaria, piano-jolea (AEB, 1953) # [[Dina Kochetkova]] Gimnasta artistikoa (Mosku, 1977) # [[Dinah Washington]] abeslaria (AEB, 1937-2018) # [[Dolores García-Negrete Ruiz Zarco]] politikaria frankismoak eraila (Jaén, 1886-1940) # [[Dominique Dawes]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1976) # [[Dora García (artista)]] artista (Valladolid, 1965) # [[Duan Zhou]] Gimnasta artistikoa (Txina XX.mendea) # [[Ecaterina Szabo]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Elena Espinosa]] ekonomialaria eta politikaria (Ourense, 1960) # [[Elisabeth Altmann-Gottheiner]] ekonomialaria, irakaslea (Alemania, 1874-1930) # [[Elvira Altés]] kazetaria, irakaslea, genero ikertzailea (Bartzelona, XX. mendea) # [[Émilie Lepennec|Emilie Lepennec]] Gimnasta artistikoa (Paris, 1987) # [[Emme (abeslaria)]] aktorea, abeslaria (Argentina, 1982) # [[Esther Phillips]] abeslaria (AEB, 1935-1984) # [[Eugenia Golea]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1971) # [[Eugenia Popa]] gimnasta artistikoa (Bucarest, 1973) # [[Fernanda Canales]] arkitektoa (Mexiko, 1974) # [[Florica Leonida]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Francesca Llopis]] margolaria, bideo-artista (Bartzelona, 1958) # [[Gabriela Potorac]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Gabriele Faehnrich]] Gimnasta artistikoa (Alemania, 1968) # [[Germaine Tillion]] etnologoa,erresistentziakoa (Frantzia, 1907-2008) # [[Gina Gogean]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1977) # [[Hana Říčná]] Gimnasta artistikoa (Txekia, 1968) # [[Inga Shkarupa]] Gimnasta artistikoa (Ukaina, 1981) # [[Ioanna Petrovschi]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Ionela Loaieş]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Irina Baraksanova|Irina BAraksanova]] Gimnasta artistikoa (Uzbekistan, 1969) # [[Irina Yarotska]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1985) # [[Jacqueline Lamba]] margolaria (Frantzia, 1910-1993) # [[Jekaterina Lobazniuk]] Gimnasta artistikoa (Uzbekintan, 1983) # [[Jelena Piskun]] Gimnasta artistikoa (Bielorrusia, 1978) # [[Jelena Produnova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1980) # [[Jelena Zamolodchikova]] Gimnasta artistikoa (Mosku, 1982) # [[Jessie Tarbox Beals]] argazkilaria, fotokazetaria (AEB, 1870-1942) # [[Judith Joy Ross]] argazkilaria (AEB, 1946) # [[Julia Zenko]] abeslaria, aktorea (Argentina, 1958) # [[Katie Heenan]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1985) # [[Kim Kwang-suk (gimnasta)]] Gimnasta artistikoa (Ipar Korea, 1976) # [[Koko Taylor]] Blues abeslaria (AEB, 1928-2009) # [[Kristina Pravdina]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1990) # [[Kui Yuanyuan]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Larissa Fontaine]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1977) # [[Laura Cutina]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Laura Morante]] aktorae, gidoilaria, film-zuzendaria (Italia, 1956) # [[Lavinia Agache]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Lavinia Miloşovici]] Gimnasta artistikoa (Errumania,1976) # [[Léonie Duquet]] Argentinako diktaduran desagertu eta hil zuten moja (Frantzia, 1916-1977) # [[Leopoldina Núñez Lacret]] musikagilea, irakaslea, gitarra-jolea (Kuba, 1918) # [[Lilia Podkopayeva]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1996) # [[Ling Jie]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1982) # [[Liuba María Hevia]] abeslaria, kantautorea (Kuba, 1964) # [[Liubov Sheremeta|Liubon Sheremeta]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1980) # [[Liudmila Yezhova]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Loredana Boboc]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Lu Märten]] idazlea, feminista (Alemania, 1879-1970) # [[Ludivine Furlon]] Gimnasta artistikoa (Nimes, 1980) # [[Lya Ímber de Coronil]] pediatra (Ukrania-Venezuela, 1914-1981) # [[María Ángela Nieto]] zientzialaria, ikertzailea (Madril, 1960) # [[María Eugenia Ibáñez]] kazetaria (Bartzelona, 1946) # [[Maria Girona i Benet]] margolaria, grabatzailea (Bartzelona, 1923-2015) # [[María Grever]] musikagilea Mexiko, 1885-1951) # [[Maria Kriutxkova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1988-2015) # [[María Luisa Herrera]] arkeologoa (Espainia, 1913-2012) # [[Maria Mercè Roca]] idazle eta politikaria (Girona, 1958) # [[Maria Neculita]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[María Soledad Corchón Rodríguez]] Arkeologoa (Santander, 1947) # [[Marián Farías Gómez]] abeslaria (Argentina, 1944) # [[Marianela Balbi]] kazetaria (Venezuela, 1963) # [[Marie Stritt]] aktorea (Austriar Inperioa, 1855-1928) # [[Martina Jentsch]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1968) # [[Mary McLeod Bethune]] aktibista (AEB, 1875-1955) # [[Matilda De Angelis]] abeslaria, aktorea (Italia, 1995) # [[Maxi Gnauck]] gimnasta artistikoa (Alemania) # [[Menene Gras]] filosofoa, arte-kritikaria, ikertzailea (Bartzelona, 1957) # [[Meng Fei]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Mercedes Oliveira Malvar]] filosofoa (Pontevedra, 1957) # [[Mihaela Stanulet]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Milagros Socorro]] kazetaria (Venezuela, 1960) # [[Mirela Barbălată|Mirela Barbalata]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Mirela Pasca]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[Mirela Tugurlan]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Mohini Bhardwaj]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1978) # [[Monica Roșu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Nadia Hategan]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Nancy Wilson (abeslaria)]] abeslaria (AEB, 1937-2018) # [[Nao Bustamante]] multimedia artista (AEB, 1969) # [[Natalia Bobrova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1978-2015) # [[Natalia Ilienko]] gimnasta artistikoa (Kazakhstan, 1967) # [[Natalia Kalinina]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1973) # [[Natalia Yurchenko]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1966) # [[Natalia Ziganshina]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1985) # [[Nicoleta Daniela Șofronie]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1988) # [[Oana Ban]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Olga Bicherova]] gimnasta artistikoa (Mosku, 1967) # [[Olga Mostepanova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1970) # [[Olga Rashchupkina]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1984) # [[Olga Teslenko]] Gimnnasta artiistikoa (Ukaina, 1981) # [[Paula Heredia]] zinemagilea (El Salvador, 1957) # [[Pegeen Vail Guggenheim]] margolaria (Suitza-AEB, 1925) # [[Phoebe Mills]] Gimnasta artistikoa (Illinois, 1972) # [[Polina Miller]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 2000) # [[Rachel Tidd]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1984) # [[Raquel Meller]] kupletista (Tarazona, 1888-1962) # [[Rosa Bustamante Montoro]] arkitektoa (Madril, 1962) # [[Rosa María Calaf]] kazetaria (Bartzelona, 1945) # [[Sabina Cojocar]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Samantha Sheehan]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1986) # [[Sandra Mihanovich]] abeslaria, aktorea (Argentina, 1957) # [[Sandra Uve]] ilustrattzailea, dibilgatzaile zientifikoa (Bartzelona, 1972) # [[Sara Bendahan]] medikua (Venezuela, 1906-1946) # [[Sara González]] abeslaria, kantautorea (Kuba, 1949) # [[Sarah E. Goode]] asmatzailea (AEB, 1855-1905) # [[Shannon Miller]] gimnasta artistikoa (Estatu Batuak, 1977) # [[Shemekia Copeland]] Blues-kantaria (New York, 1979) # [[Silvia Buabent]] politikaria, berdintasunean espezializatua (Madril, 1973) # [[Silvia Rau]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Silvia Stroescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Simona Pauca]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1969) # [[Simona Renciu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Sofía Ímber]] kazetaria, museo-kontserbadorea (Moldavia-Venezuela, 1924-2017) # [[Soledad Bravo]] abeslaria (Logroño-Venezuela, 1943) # [[Tatiana Frolova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1967) # [[Tatiana Lysenko (gimnasta)]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[Tatiana Yarosh]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1981) # [[Teresa Parodi]] kantautorea, politikaria (Argentina, 1947) # [[Trinidad Taracena del Piñal]] Arkeologoa (Santander, 1926-Ceuta, 2017) # [[Ulrike Klotz]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1960) # [[Vanda Hădărean]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1976) # [[Vera Kolesnikova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1968) # [[Verónica Condomí]] abeslaria, konpositorea, gitarra jolea (Argentina, 1960) # [[Viktoria Karpenko]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1984) # [[Virginia Amposta Amposta]] sindikalista, frankismoak eraila (Bartzelona, 1903-1939) # [[Virginia Pereira Álvarez]] mediku ikertzailea (Venezuela, 1888-1947) # [[Xiomara Laugart]] abeslaria (Kuba, 1960) # [[Yevgueniya Kuznetsova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1980) # [[Zoila Gálvez]] sopranoa, irakaslea (Kuba, 1899) }} ===='''Berriak 2022''' ('''uztaila''')==== (Ordena alfabetikoan) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Arroyo Sagasta]] ef--'''SORTUA''' Irakaslea eta ikertzailea (Aretxabaleta,1983) # [[Eba Gaminde Egia]] ef--'''SORTUA''' ikertzailea, euskaltzain urgazlea (Mungia, 1968) # [[Jone Mitxelena]] ----'''SORTUA''' zientzialaria, irakaslea eta ikertzailea (Barakaldo, 1985) # [[Lurdes Alkorta]] ef--'''SORTUA''' trikitilaria (Azpeitia, 1973) # [[Maddi Astigarraga]] ef--'''SORTUA''' ilustratzaile zientifikoa (Deba, 1997) # [[Maria Meharra]] ----'''SORTUA''' kaskaroten erregina (Lapurdi XIX. mendea) # [[Mentxu Ramilo Araujo]] ef--'''SORTUA''' Wikiemakumea (Gasteiz, 1978) # [[Vega Asensio]] ef--'''SORTUA''' biologoa, ilustratzailea, ikertzailea (Durango, 1978) # [[Abigail Hobbs]] Salemgo sorgin prozesuko nerabea (AEB,1678- ? ) # [[Abigail Williams (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorgin epaiketetan akusatua (AEB, 1680-1697) # [[Adriana Calcanhotto]] abeslari eta konpositorea (Tarragona, 1966) # [[Agnes Meyer Driscoll|Agnes Meyer]] Kiptografoa (Estatu Batuak) # [[Aimée Rapin]] margolaria (Suitza) # [[Aissa Doumara Ngatansou]] ekintzailea (Kamerun, 1972) # [[Alice Domon]] Argentinako diktaduran desagertu eta hil zuten moja (Frantzia, 1937-1977) # [[Alicia Sellés Carot]] liburuzaina eta dokumentalista (Castelló, 1977) # [[Altamira Gonzalo]] jurista, feminista (Zaragoza) # [[Amalia Avia]] margolaria (Toledo, 1930-2011) # [[Anastasía Mýskina]] tenislaria (Sobiet Batasuna, 1981) # [[Ángela Ramos]] kazetaria, erreportaria (Peru) # [[Anita Malfatti]] margolaria (Brasil, 1889-1964) # [[Ann Pudeator]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1621-1692) # [[Anna Eriksdotter]] sorgintzat jo eta burua moztuta exekutatua (Suedia, 1624-1704) # [[Anna Gardell-Ericson]] margolaria (Suedia) # [[Anna Göldin]] Sorginkeria egotzita burua moztuta exekutatua (Suitza) # [[Anna Maria Bofarull]] zinemagilea (Tarragona,1979) # [[Anna Rosina de Gasc]] margolaria (Alemania) # [[Antonia Maymón|Antonia Maymon]] idazlea, feminista, anarkista (Madril) # [[Aurora Cáceres Moreno]] idazle, feminista, sufragista (Peru) # [[Barbara W. Tuchman]] idazle eta kazetaria (Amerikako Estatu Batuak, 1912-1989) # [[Barbara Walters]] kazetaria, idazlea (EEBB, 1929) # [[Betty Parris]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzailea(AEB, 1682-1760) # [[Bridget Bishop]] Salemgo sorgin epaiketetan exekutatua (AEB, 1632?-1692) # [[Brita Zippel]] Sorginkeria egotzita burua moztu eta sutan errea (Suedia, 1676) # [[Candy (Salemgo epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatutako esklabua (AEB,XVII. mendea ?) # [[Carmen Martínez Sancho]] matematikaria (Toledo) # [[Carmen París]] abeslari eta konpositorea (Tarragona, 1966) # [[Carmina Verdú]] gimnasta ohia (Valentzia, 1983) # [[Catalina Carlota De la Gardie]] Baztanga txertoaren bultzatzailea (Suedia, 1723-1763) # [[Christiane Amanpour]] kazetaria (Erresuma Batua, 1958) # [[Cindy Sherman]] argazkilaria eta zinema-zuzendaria (AEB, 1954) # [[Concha García Campoy|Concha Garcia Campoy]] Kazetaria (Terrasa, 1958) # [[Cristina Rota]] aktore, arte-dramatiko irakaslea (Argentina, 1945) # [[Delmira Agustini]] poeta (Uruguai) # [[Dorcas Hoar]] sorginkeria egotzita zigortua (Beverly, 1634-1711) # [[Dorothy Good]] Salemgo sorginkeria prozesuan 4 urteko auzipetua (AEB, 1687?) # [[Draupadi Murmu]] politikaria, tribu-buruzagia, Indiako 1. emakume presidente tribala (India, 1958) # [[Eglantyne Jebb]] haurren eskubideen defentsa (Erresuma Batua, 1876-1828) # [[Elena Arregui Cruz-López]] arkitektoa (Irun-Santiago de Compostela) # [[Eliane Giardini]] aktorea, zinema-zuzendaria (Tarragona, 1966) # [[Elizabeth Hubbard (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzaile nagusia (AEB, 1675?-1692etik aurrera) # [[Elizabeth Jane Gardner]] margolaria (Estatu Batuak-Paris) # [[Estefanía Chávez Barragán]] arkitektoa, irakaslea (Mexiko) # [[Esther Koplowitz]] enpresaria (Madril,1950) # [[Eva Crane]] zientzialaria (Erresuma Batua) # [[Eva Piquer]] kazetaria eta idazlea (Bartzelona, 1969) # [[Faith Hill]] abeslaria (EEBB, 1967) # [[Fanny Elssler]] dantzaria (Austria) # [[Guirandana de Lay|Guirandina de Lay]] Emagina, sorgintzat jo eta errea (Jaka, 1461) # [[Haydée Milanés]] abeslaria, konpositorea, moldatzailea eta ekoizlea (Habana, 1980) # [[Helen Mack Chang]] Myrna Mack Fundazioaren sortzaile (Guatemala) # [[Helen Vlachos]] kazetaria (Grezia) # [[India.Arie]] abeslari estatubatuarra (Denver, 1975) # [[Isabel Azkarate]] argazkilaria, fotokazetaria (Donostia) # [[Isabel Quintanilla]] margolaria (Madril, 1938-2017) # [[Jane Wenham (ustezko sorgina)]] emakume akusatua eta askatua (Ingalaterra, ?-1730) # [[Janet Horne]] Sorginkeria egotzita sutan bizirik errea (Eskozia, 1727) # [[Jean Adair]] aktorea (Kanada, 1873-1953) # [[Jeanne Fusier-Gir]] aktorea (Frantzia, 1885-1973) # [[Juana Martín Manzano]] moda-diseinatzailea (Kordoba, 1974) # [[Juana Millán|Juana Millan]] inprimatzailea, enpresaburua (Zaragoza) # [[Juana Mordó]] arte bildumagilea (Tesalonika, 1899-Madril,1984) # [[Katharina Henot]] posta-burua, sorginkeria egotzita sutan errea (Alemania, 1570-1627) # [[Laspaulesko sorginkeria prozesua]] 24 emakume urkatuak (Huesca, 1593) # [[Laura Morera]] ballet dantzaria (Madril, 1977) # [[Laura Muntz Lyall]] margolaria (Kanada) # [[Lilia Podkopayeva]] gimnasta (Ukraina, 1978) # [[Lola Robles]] idazlea eta aktibista (Madril, 1963) # [[Luciana Aymar]] kirolaria (Argentina, 1977) # [[Lydia Lunch]] abeslaria, aktorea, idazlea (AEB, 1959) # [[Margaret Jones]] Emagina, sorginkeria egotzita urkatuz exekutatua (EEBB 1613-1548) # [[Margaret Scott (Salemgo epaiketak)|Margaret Scott]] Sorginkeria egotzita urkatuz exekutatua (Eskozia, 1615-Salem, 1692) # [[Margaret Scott Gatty]] botanikaria eta idazlea (Britania Handia, 1809-1873) # [[Maria Bellonci]] idazlea (Italia, 1902-1986) # [[María Botto]] aktorea (Argentina, 1974) # [[María Cabrales]] Kuba independentziaren aldeko protagonista (Kuba) # [[Maria da Conceição|Maria da Conceicao]] emagina, sorginkeria egotzita sutan errea (Sao Paulo, 1798) # [[María Eugenia Vaz Ferreira]] irakasle, poeta (Uruguai, 1875-1924) # [[María Gil Vallejos]] piano-jolea (Alacant, 1892-1981) # [[María José Gómez Redondo]] artista garaikidea (Valladolig, 1963) # [[Maria Mercè Cuartiella]] idazlea, antzerkigilea (Katalunia) # [[Maria Tallchief]] dantzaria (EEBB, 1925-2013) # [[María Teresa Linares]] musikologoa (Kuba) # [[Marija Jurić Zagorka|Marija Juric Zagorba]] kazetaria (Kroazia, 1873-1957) # [[Marta Calamonte]] gimnasta ohia, entrenatzailea, fisioterapeuta (Badajoz,1982) # [[Martha Corey]] Salemgo sorgin epaiketetan urkatua (AEB, 1619-1672) # [[Martha Zein]] idazle, narratzaile, zinegile (Alemania, 1962) # [[Mary Black (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatutako esklabua (AEB,XVII. mendea ?) # [[Mary Bradbury]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatua (AEB, 1615-1700) # [[Mary Parker (Salemgo epaiketak)|Mary Parker]] sorginkeria egotzita urkatua (1637-1692) # [[Mary Pat Gleason]] aktorea eta gidoilaria (AEB, 1950-2020) # [[Mary Warren]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzaile nagusiena (AEB, 1674?-1693?) # [[Matteuccia de Francesco]] sorgintza jo eta sutan errea (Italia, 1428 exekutatua) # [[Maxine Hong Kingston|Maxime Hong Kingston]] idazlea (EEBB, 1940) # [[Melissa de la Cruz]] idazlea (Manila-AEB, 1971) # [[Mercedes Ferrer]] egile abeslaria (Madril, 1963) # [[Merga Bien]] Sorgintzat jo eta sutan errea (Alemania 1560-1603) # [[Mia Hamm]] futbolaria (AEB, 1972) # [[Mia Zapata]] abeslaria (AEB, 1965-1993) # [[Mira Nair]] zinema zuzendaria (India, 1957) # [[Mónica Alario Gavilán]] filosofoa eta ikertzailea (Madril) # [[Myrna Mack]] antropologoa (Guatemala) # [[Nabyla Maan]] egile abeslaria (Maroko, 1987) # [[Nancy Usero]] gimnasta ohia, entrenatzailea (Zaragoza, ?) # [[Narbona Dacal]] Emagina, sorgintzat jo eta errea (Zaragoza, 1498) # [[Nata Moreno]] zine-zuzendaria, aktorea, ekoizlea (Zaragoza, 1979) # [[Nazanín Armanian]] idazea eta politologoa (Iran, 1961) # [[Nora Heysen]] margolaria (Australia) # [[Nur Levi]] aktorea (Madril, 1979) # [[Olga Román]] abeslaria eta egile-abeslaria (Madril, 1979) # [[Olga Wisinger-Florian]] margolaria (Austria) # [[Paisleyko sorginkeria prozesua]] 7 emakume kondenatuak (Eskozia, 1697) # [[Pascale Petit (aktorea)]] aktorea (Frantzia, 1938-) # [[Paula Ortiz]] zine-zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Zaragoza, 1979) # [[Paule Minck]] Parisko Komunako iraultzaile feminista (1839 - 1901) # [[Pendleko sorginkeria prozesua]] 10 urkatu: 9 emakume eta gizon 1 (Ingalaterra, 1612) # [[Petronilla de Meath]] sorginkeria egotzita sutan errea (Irlanda) # [[Rebecca Lemp]] Sorginkeria egotzita sutan errea (Alemania, 1550-1590) # [[Rebecca Nurse]] Salemgo sorginkeria prozesuan exekutatua(AEB, 1621-1692) # [[Rebecca Walker]] idazlea, feminista (Mississipi, 1969) # [[Rocío Vitero Pérez|Rocio Vitero Perez]] gizarte langilea eta politikaria (Gasteiz, 1980) # [[Romola Garai]] aktore britainiarra (1982) # [[Ruth Osborne (ustezko sorgina)]] hil zuten emakume eskalea (Ingalaterra, 1680-1700) # [[Sally Salminen]] nobelagilea (Finlandia,1906-1976) # [[Samlesburyko sorginkeria prozesua]] 20 bat emakume akusatuak (Ingalaterra, 1612) # [[Sarah Cloyce]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatua (AEB, 1648-1703) # [[Sarah Good]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1653-1962) # [[Sarah Osborne]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatua (AEB, 1643?-1692) # [[Sarah Wildes]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1627-1692) # [[Sima Sami Bahous]] NBE Emakumeak-en zuzendaria (Jordania, 1956) # [[Susana Rinaldi]] aktorea eta tango-abeslaria (Argentina, 1935) # [[Susannah Sheldon]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatzailea (AEB, 1670?- ?) # [[Suzana de Moraes]] aktore, zinema-zuzendaria (Brasil, 1940-2015) # [[Tarsila do Amaral]] margolaria (Brasil, 1886-1973) # [[Tatiana Bilbao]] arkitektoa (Mexiko) # [[Tatiana Lióznova]] zinema zuzendaria (Errusia, 1914-2011) # [[Teresa Duclós]] margolaria (Sevilla, 1934) # [[Vera Fokina]] ballet dantzaria (1886-1958, Errusia) # [[Vera Panova]] idazlea eta kazetaria (Errusia, 1905-1973) # [[Vera Tschechowa]] aktorea, zinemagilea eta ekoizlea (Alemania, 1940) # [[Victoria Åberg|Victoria Aberg]] margolaria (Finlandia, 1824-1892) # [[Villanuako sorginak]] Villanuako sorginkeria prozesua (Huesca, XV. mendea) # [[Wilhelmina Wylie]] igerilaria (Australia, 1984) # [[Wilmot Redd]] Sorginkeria egotzita urkatua (Salem, 1692) }} ===='''Berriak 2022''' ('''ekaina''')==== (ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Colino]] eef--'''SORTUA''' kirolaria, ibiltaria (Durango 2004) # [[Aitziber Makazaga]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Zerain 1976) # [[Alazne Etxebarria Urizar]] ef--'''SORTUA''' korrikalaria (Santurtzi 1997) # [[Ane Maruri]] ef--'''SORTUA''' dantzaria eta irakaslea (Bizkaia 1996) # [[Begoña Guillen]] ef--'''SORTUA''' argazkilaria (Amurrio 1963) # [[Bernadette Iratzoki Luro]] ----'''SORTUA''' dantzaria, antzerkilaria eta irakaslea (Azkaine, 1959) # [[Betzaida Urtaza]] ef--'''SORTUA''' idazlea, itzultzailea, editorea (Donostia-Legorreta 1988) # [[Gabi Etxebarne]] ----'''SORTUA''' idazlea, feminista, serora ohia (Aldude, Nafarroa Beherea 1932) # [[Garbiñe Alustiza]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Zerain 1964) # [[Lurdes Imaz]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, antzerki zuzendaria eta gidoilaria (Segura 1952) # [[Margarita Olañeta]] ef--'''SORTUA'' ekintzailea (Ermua 1931) # [[Olga Uribe]] ef--'''SORTUA''' ehulea (Durango 1958) # [[Oroitz Jauregi]] ef--'''SORTUA''' Euskaltzain urgazlea (Legorreta 1974) # [[Patxika Erramuzpe]] ----'''SORTUA''' Abeslaria, ekintzailea (Aldunde. Nafarroa Beherea 1943) # [[Adelaide Anne Procter]] poeta, filantropoa (Ingalaterra) # [[Adelina Lopes Vieira]] idazlea, dranagilea (Portugal-Brasil) # [[Agnes Baltsa]] mezzosopranoa (Grezia) # [[Alice Rey Colaço]] Ilustratzailea, abeslaria. Portugal # [[Amelia Orleanskoa]] Portugalgo azken erregina (Frantzia-Portugal) # [[Amélia Rey Colaço]] aktorea, zuzendaria (Portugal) # [[Ana Castillo]] idazlea (Chicago, EEBB) # [[Ana de Gonta Colaço]] eskultorea (Portugal) # [[André Léo]] Frantziako eleberri eta kazetaria, ekintzaile feminista (1824 - 1900) # [[Ann Putnam, Jr.]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Anna Waser]] margolaria (Suitza) # [[Anna Zippel]] sorginkeria leporatuta eraila (Suedia) # [[Anne de Chantraine]] sorginkeria egotzita sutan erretakoa (Lieja) # [[Annie Londonderry]] munduari bira egindako txirrindularia (AEB) # [[Assumpta Roura]] kazetaria eta idazlea (Katalunia) # [[Barbara Ward]] ekonomialaria, kazetaria eta idazlea (Erresuma Batua) # [[Beatriz Costa]] aktorea, idazlea (Portugal) # [[Bessie Rayner Parkes]] poeta, kazetaria, feminista (Alemania-AEB) # [[Blanca Muñoz]] artista, eskultorea eta grabatzailea (Madril) # [[Branca de Gonta Colaço]] idazlea, errezitatzailea (Portugal) # [[Carmen Arozena]] artista, margolaria eta grabatzailea (La Palma) # [[Carmen Laffón]] artista, margolaria eta eskultorea (Sevilla) # [[Carola García de Vinuesa]] mediku, zientzialari, irakasle (Espainia-Australia) # [[Carolina Michaëlis de Vasconcelos]] filologoa, idazlea (Alemania-Portugal) # [[Caroline de Barrau]] feminista, aktibista (Frantzia) # [[Caroline Haslett]] ingeniari elektrikari aitzindaria (Erresuma Batua) # [[Charlotte Saunders Cushman]] aktorea (AEB) # [[Clémentine Hélène Dufau]] margolaria (Frantzia) # [[Concepción Bona]] hezitzailea eta ekintzailea (Dominikar Errepublika) # [[Concha de Albornoz]] intelektual feminista (Asturias) # [[Conchita Supervía]] mezzosopranoa (Bartzelona) # [[Corina Freire]] abeslaria, aktorea, enpresaburua (Portugal) # [[Cynthia Germanotta]] filantropoa, ekintzailea, enresaburua (AEB) # [[Dinah Craik]] idazlea (Ingalaterra) # [[Dolores González Pérez]] idazlea (Malaga) # [[Dora Panofsky]] arte historialaria (Alemania-AEB) # [[Dorothea Tanning]] margolaria (AEB) # [[Dorothy Hansine Andersen]] medikua (EEUU) # [[Eduarda Lapa]] margolaria (Portugal) # [[Eleanor Pairman]] matematikaria, asmatzailea (Eskozia) # [[Elizabeth Ann Ashurst Bardonneau]] itzultzailea, aktibista (Ingalaterra) # [[Elsie Widdowson]] nutrizionista (Erresuna Batua) # [[Emília de Sousa Costa]] idazlea, feminista (Portugal) # [[Emily Davies]] sufragista, emakumea unibertsitate eskubide-defensatzailea (Ingalaterra) # [[Emma Stebbins]] eskultorea (AEB) # [[Eugénie Le Brun]] intelektual feminista (Frantzia-Egipto) # [[Eugénie Marie Salanson]] margolaria (Frantzia) # [[Felícia Fuster i Viladecans]] margolaria eta poeta (Bartzelona-Paris) # [[Felicia Hemans]] poeta (Ingalaterra) # [[Fiorenza Cossotto]] mezzosopranoa (Italia) # [[Franceska Mann]] dantzaria (Polonia) # [[Frederica von Stade]] mezzosopranoa (AEB) # [[Geraldine Jewsbury]] eleberrigilea eta kritikaria (Ingalaterra) # [[Ghada Waly]] politikari eta diplomatikoa (Egipto) # [[Gina Cigna]] sopranoa (Italia) # [[Guadalupe Marín]] modeloa eta eleberrigilea (Mexiko) # [[Hariclea Darclée]] sopranoa (Errumania) # [[Henriette Michaelis]] hizkuntzalaria (Alemania) # [[Hoylande Young]] kimikaria (AEB) # [[Huda Sha'arawi]] aktibista feminista (Egipto) # [[Irina Vladislavovna Bussen]] minerologoa (Errusia) # [[Izumi Nakamitsu]] Armagabetzeari lotutako gaiei buruzko Nazio Batuen Bulegoko zuzendaria (Japonia) # [[Josephine Butler]] feminista eta guzarte erreformatzailea (Erresuma Batua) # [[Juana Alarco de Dammert]] filantropoa, hezitzailea (Peru) # [[Júlia Lopes de Almeida]] idazlea, kazetaria, feminista (Brasil) # [[Julie von May]] sufragista, feminista (Suitza) # [[Katalina Boloniakoa|Katalina Boloniakoa]] margolaria, idazlea, santa (Bolonia) # [[Kate Marvel]] zientzilaria (New York EEBB) # [[Kin Yamei]] doktorea, hezitzailea eta nutrizioan aditua (Txina, EEBB) # [[Letitia Elizabeth Landon]] poeta (Ingalaterra) # [[Licia Verde]] astronomoa, fisikaria, irakaslea (Italia) # [[Lidia Blanco]] filologoa (Burgos) # [[Lilian Baylis]] britainiar antzerki ekoizle eta zuzendaria # [[Lola Garrido]] arte kritikaria, komisarioa eta bildumagilea (Donostia) # [[Lucia Valentini Terrani]] mezzosopranoa (Italia) # [[Madeleine Pelletier]] psikiatra, aktibista (Frantzia) # [[Malak Hifni Nasif]] idazle, poeta, maistra (Egipto) # [[Margarida Lopes de Almeida]] poeta, deklamatzailea, eskultorea (Brasil) # [[Maria Adelaide Lima Cruz]] margolaria (Portugal) # [[Maria Archer]] idazlea (Portugal) # [[María Barbeito]] pedagogo, idazlea (Galizia) # [[Maria da Cunha]] poeta, kazetaria(Portugal-Brasil) # [[Maria Jane Jewsbury]] eleberrigilea eta kritikaria (Ingalaterra) # [[Maria Lamas]] idazlea, kazetaria, ekintzaile politikoa (Portugal) # [[María Luisa Calero Vaquera]] hizkuntzalaria (Badajoz) # [[Maria Olga de Moraes Sarmento da Silveira]] idazlea, feminista (Portugal) # [[María Soriano Llorente]] psikologoa (Valentzia) # [[María Trinidad Sánchez]] ekintzailea, aberriaren ama (Dominikar Errepublika) # [[Marie Adelaide Belloc Lowndes]] nobelagilea (Ingalaterra) # [[Marie La Cécilia]] Frantziako maistra, Komunan aktibista errepublikanoa (1839 - 1922) # [[Marisa de Leza]] aktorea (Madril) # [[Martha Carrier]] sorginkeria leporatuta eraila (EEBB) # [[Mary Eastey]] Salemeko sorgin-epaiketan exekutatua (AEB) # [[Mary Russell Mitford]] idazlea, dramagilea (Ingalaterra) # [[Mary Walcott]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Matiel Mogannam]] aktibista, nazionalista (Libano-Palestina) # [[Matilda Hays]] itzultzaile, idazle, kazetari, aktore (Ingalaterra) # [[Melissa Aldana]] saxofoi-jotzailea (Txile) # [[Mercedes Llopart]] sopranoa, irakaslea (Bartzelona) # [[Mercy Lewis]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Minou Tavárez Mirabal]] filologoa, politikaria (Dominikar Errepublika) # [[Monica Oliphant]] zientzialari, ikertzailea (Ingalaterra-Australia) # [[Nabawiyya Musa]]irakaslea, nazionalista, feminista (Egipto) # [[Natali Germanotta]] moda-diseinatzailea, estilista (AEB) # [[Natalia Kanem]] UNFPAren zuzendaria (Panama) # [[Nerilie_Abram]] zientzilaria (Australia) # [[Nísia Floresta (idazlea)]] idazlea, hezitzailea (Brasil) # [[Paca Blanco]] ekintzailea (Madril) # [[Patricia Kraus]] abeslaria, musikagilea, ekoizlea (Milan-Espainia) # [[Regina Lago García]] pedagogo, psikologo (Palentzia) # [[Renata Scotto]] sopranoa (Italia) # [[Rosalba Carriera]] margolaria (Italia) # [[Ruth Rivera Marín]] arkitektoa (Mexiko) # [[Safia Zaghloul]] aktibista, politikaria (Egipto) # [[Sonia Vivas]] pedagogoa, politikaria (Bartzelona) # [[Tarab Abd al-Hadi]] aktibista feminista, politikaria(Palestina-Egipto) # [[Valentine de Saint-Point]] idazlea (Frantzia) # [[Verónika Mendoza]] politikaria (Peru) # [[Victòria Pujolar Amat|Victoria Pujolar Amat]] margolaria (Bartzelona) # [[Virgínia Quaresma]] kazetaria, aktibista (Portugal) }} ===='''Berriak 2022''' ('''maiatza''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Alaitz Biritxinaga]] ef--'''SORTUA''' Txirrindulari epaile eta zuzendaria (Bizkaia 1974) # [[Angelita Bilbao Bilbao]] efef'''SORTUA''' erizaina, ekintzaile abertzalea (Bilbo 1903-Argentina 1990) # [[Concha Laca]] efef'''SORTUA''' artisaua, zeramikaria, eskultorea (Madril 1925-Irun 2018) # [[Estibaliz Urresola Solaguren]] ef--'''SORTUA''' zinema zuzendaria (Laudio 1984) # [[Haizea Beruete]] efef'''SORTUA''' bertsolaria (Iruñea 1994-2022) # [[Lina Huarte-Mendikoa]] efef'''SORTUA''' sopranoa (Iruñea 1928-Madril 2017) # [[Margarita Barainka]] g'''SORTUA''' Gernikako bonbardaketaren lekukoa (Errigoiti 1922) # [[Acacia Uceta]] poeta (Madril) # [[Adelaida Abarca Izquierdo]] ekintzailea, kartzelarik ihes egindakoa (Madril) # [[Adelaida Las Santas]] kazetari eta poeta (Madril) # [[Alejandra Soler]] maistra errepublikano erbesteratua (Valentzia) # [[Amanda Jones]] poeta, aktibista, asmatzailea (AEB) # [[Ana Martínez Collado]] arte estetika eta generoa (Madril) # [[Ángela García de la Puerta]] Espainiako 1. Fisika eta Kimika katedraduna (Soria) # [[Ángeles García-Madrid]] idazlea eta presoa (Madril) # [[Anna Davin]] historialaria, idazlea, feminista( Ingalaterra) # [[Anna Keichline]] arkitektoa eta asmatzailea (AEB) # [[Anna Manso Munné]] idazlea, gidoilaria (Bartzelona) # [[Anna Ruth Fry]] idazlea (Britainia Handia) # [[Asun Casasola]] genero indarkeriaren aurkako aktibista (Palentzia) # [[Asunción Bastida]] moda diseinatzailea (Bartzelona) # [[Aurora Rodríguez Carballeira]] ama eugenesikoa (Galizia) # [[Barbara Bodichon]] ongilea, eskubideen aldeko aktibista (Erresuma Batua) # [[Carmen Mir]] moda diseinatzaile (Bartzelona) # [[Christiana Figueres]] antropologoa, ekonomialaria eta analista(Costa Rica) # [[Clara Sánchez (idazlea)]] idazlea, Espainaiko zine aditua (Guadalajara) # [[Concha Alós]] idazlea (Valentzia-Bartzelona) # [[Consuelo García del Cid Guerra]] idazlea (Bartzelona) # [[Deepika Kurup]] zientifikoa, asmatzailea (edateko ur garbi 'azkarra') (AEB) # [[Dorothy Thompson]] kazetaria, idazlea, sufragista, feminista (AEB) # [[Eldorado Jones]] asmatzailea (hegazkin isilgailua,plantxa elektrikoa)(AEB) # [[Elena Moncada]] ekintzaile, idazle, prostituzioaren abolizionista (Argentina) # [[Enriqueta Gallinat]] politikaria, errepresio frankistaren biktima (Bartzelona) # [[Erna Schneider]] ingenaria, matematikaria eta asmatzailea (AEB) # [[Ethel Léontine Gabain]] margolaria (Frantzia-Ingalaterra) # [[Eva Alcón]] errektorea (Castelló) # [[Flor Cernuda]] preso komunista (Toledo) # [[Flora Robson]] aktorea (Ingalaterra) # [[Gema Corredera]] abeslari eta musikagilea (Kuba) # [[Geneviève de Gaulle-Anthonioz]] Frantziako erresistentziakoa (Frantzia) # [[Gertrud Bäumer]] aktibista feminista eta politikaria (Alemania) # [[Gisela Wild]] feminista, kooperatiba-politiketan espezializatua (Argentina) # [[Gloria Patricia Porras]] abokatu, notario, epaile (Guatemala) # [[Hannah Slater]] asmatzailea (kotoiaz josteko haria sortzeko metodo berria)(AEB) # [[Helen Taylor (feminista)]] idazlea, aktorea (Erresuma Batua) # [[Helen Taylor]] noblea (Ingalaterra) # [[Helena Lange]] pedagogoa eta emakumeen eskubide defendatzailea (Alemania) # [[Hilary Wainwright]] kazetaria, ikertzailea, feminista (Ingalaterra) # [[Hildegart Rodríguez Carballeira]] politikaria, etorkizuneko emakume gisa sortua (Madril) # [[Ida Henrietta Hyde]] fisiologoa eta asmatzailea (AEB) # [[Isabel Olesti]] kazetari eta idazlea (Tarragona) # [[Isabel Risco]] aktorea (Coruña) # [[Isabel Vicente García|Isabel Vicente Garcia]] ekintzaile komunista (Albacete - Bartzelona) # [[Jenara Vicenta Arnal Yarza]] 1. Zientzia Kimiko doktorea eta ikertzailea (Zaragoza) # [[Jessie Boucherett]] emakumeen aldeko aktibista (Ingalaterra) # [[Joaquina Dorado Pita]] Les Cortseko preso errepublikanoa (Coruña) # [[Josefa Barba-Gosé Flexner]] zientzialaria (Bartzelona-Filadelfia) # [[Josefina Amalia Villa]] ekintzailea, preso politikoa (León-Madril) # [[Joy Mangano]] enpresaria eta asmatzailea (fregona, pertxak) (AEB) # [[Juana Francisca Rubio]] margolaria eta ilustrailea (Madril) # [[Judith Malina]] aktorea, ekoizlea eta zuzendaria (Alemania-AEB) # [[Karen Olsen Beck]] arkitektoa, soziologoa, politikaria eta diplomatikoa (*!) # [[Laia Berenguer Puget]] Les Cortseko preso sozialista (Bartzelona) # [[Laura Casielles]] idazlea, poeta (Asturias) # [[Les Corts emakumeen kartzela]] (Bartzelonako eraikina) # [[Letizia Battaglia]] kazetari, argazkilari, politikari, editore eta enpresaburua (Italia) # [[Liane Russell]] genetista, zoologoa (Austria, AEB) # [[Lidia Guinart]] kazetaria, idazlea eta politikaria (Bartzelona) # [[Lilí Díaz Rivas]] enpresaburua, idazlea (Galizia) # [[Lilly Maxwell]] sufragista (Eskozia) # [[Lina Gálvez]] historialaria, ekonomia feministan aditua (Sevilla) # [[Lise London]] erresistentzia frantseseko aktibista (Frantzia) # [[Llum Quiñonero]] kazetaria, ekintzailea, politikaria (Alacant) # [[Lola Sanjuán]] enpresaburua eta lider feminista (Sevilla) # [[Magda Bandera]] kazetaria, idazlea(Bartzelona) # [[Maite Alvarez]] zientzilaria eta ikertzailea (Ermua) # [[Manolita del Arco]] politikaria, ekintzailea (Bilbo-Madril) # [[Margarida Abril]] ekintzailea (Katalunia) # [[María Ángeles Durán]] ikertzailea (Madril) # [[María Antonia Peña]] errektorea (Cádiz) # [[María Antonia Zorraquino]] biokimikaria eta ikertzailea (Zaragoza) # [[Maria Bigordà Montmany]] kataluniar ekintzailea (Ullastre-Tarrasa) # [[María del Carmen Cuesta Rodríguez|Maria del Carmen Cuesta Rodríguez]]A aktibista (Madril) # [[Maria Deraismes]] prostituzioaren abolizionista # [[María Dolores de Pablos]] poeta eta astrologoa (Madril) # [[Maria Dolors Laffitte]] abeslaria (Bartzelona) # [[Maria Dolors Renau]] psikologoa, pedagogoa eta politikaria (Bartzelona) # [[María Elena Moyano]] aktibista (Perú) # [[María José Figueras]] errektorea (Katalunia) # [[Maria Lacerda de Moura]] anarkista eta feminista (Brasil) # [[María Vicenta Mestre Escrivá]] psikologoa, Valentziako Unibertsitateko 1. emakume errektorea (Valentzia) # [[Marie Killick]] audio-ingeniaria, asmatzailea (gramofonorako zafirozko orratza) (Erresuma Batua) # [[Marina Vargas]] artista (Granada) # [[Marisa Mediavilla Herreros]] liburuzaina, dokumentalista, feminsita (Palentzia) # [[Marjorie Joyner]] asmatzailea (ile kizkur iraunkorrak egiteko makina)(AEB) # [[Martirio (cantante)|Martirio]] abeslaria (Huelva) # [[Mary Beale]] margolaria eta erretratista (Ingalaterra) # [[Mary Dixon Kies]] asmatzailea (kotoiaz josteko haria sortzeko metodo berria) (AEB) # [[Melania Moscoso]] antropologa, pedagoga, feminista (Bilbo) # [[Mercedes Fernández-Martorell]] antropologoa (Bartzelona) # [[Mercedes Núñez Targa]] Las Ventas eta Nazien kontzentrazio-eremuetako preso eta lekukoa (Bartzelona) # [[Miren Arantza Madariaga Aberasturi]] politikaria eta zuzendari publikoa (Gernika) # [[Montserrat Minobis]] kazetaria, irakaslea, idazlea eta feminista (Figueras) # [[Natacha Bustos]] komiki-marrazkilaria (Eivissa) # [[Nieves Torres]] politikaria, ekintzailea (Madril) # [[Niña Pastori]] flamenko-kantautorea (Cadiz) # [[Noeleen Heyzer]] diplomazialaria(Singapur) # [[Noelia Vera]] kazetaria eta politikaria (Cádiz) # [[Núria Feliu]] abeslaria eta aktorea (Bartzelona) # [[Olimpia Altuve]] farmazialaria (Guatemala) # [[Paz Azzati Cutanda]] Las Ventaseko preso komunista (Valentzia) # [[Petra Cuevas]] preso komunista (Toledo) # [[Pilar Aranda Ramírez]] errektorea (Zaragoza) # [[Pilar López Díez]] maistra, kazetaria, komunikazio eta genero ikertzailea (Asturias) # [[Rina Lazo]] margolari eta muralista (Guatemala) # [[Rocio Mora Nieto]] abokatua eta aktibista (Madril) # [[Rosa Aguilar Chinea]] errektorea (Gomera) # [[Rosa Aguilar]] politikaria (Kordoba) # [[Rosa Cremón Parra]] erizaina, ekintzaile antifrankista (Madril) # [[Rosa Devés]] biokimikaria, akademika eta hezitzailea (Txile) # [[Sally Alexander]] historialaria, feminista (Ingalaterra) # [[Sheila Rowbotham ]] historialari feminista sozialista (Erresuma Batua) # [[Shirley Ann Jackson]] fisikaria, asmatzailea (AEB) # [[Sofía Moro]] argazkilaria (Madril) # [[Soledad Murillo]] soziologo feminista, ikertzailea eta politikoa (Madril) # [[Soledad Real López]] ekintzaile, komunista (Bartzelona) # [[Susana Blas Brunel]] komisarioa, arte eta feminosmoan aditua (Madril) # [[Susanna Martín]] ilustratzailea (Bartzelona) # [[Suzanne Noël]] Zirujau plastikoa (Frantzia) # [[Teresa Hernández Sagués]] Les Cortseko preso komunista (Avila) # [[Teresa Rebull]] aktibista politikoa eta kantautorea (Bartzelona) # [[Teresa Saez Barrao]] aktibista feminista, politikaria (Huesca-Nafarroa) # [[Trinidad Gallego Prieto]] erizaina, emagina,politikari komunista (Madril) # [[Valerie Hunter Gordon]] asmatzailea (Erresuma Batua) }} ===='''Berriak 2022''' ('''apirila''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Antonia Salaberria]] efef'''SORTU''' erraketista (Eibar, 1906-2000) # [[Aurelia Elkoro-Iturbe]] efef'''SORTU''' erraketista (Eibar 1012-1977) # [[Haizea Oses]] ef--'''SORTU''' eskalatzailea (Arrasate, 2004) # [[Irene Sarrionandia]] ef--'''SORTU''' mendi korrikalaria (Deba 1948) # [[Joana Lasheras]] ef--'''SORTU''' kazetaria EITBn (Iruñea 1980) # [[Josefina Markina]] efef'''SORTU''' filantropoa (Mallabia 1889-1972) # [[Julene Bouzo]] ef--'''SORTU''' atleta (Ermua, 2003) # [[Julia Guerra Lacunza]] efef'''SORTU''' poeta (Iruñea 1953-2008) # [[María del Villar Berruezo]] efef'''SORTU''' aktorea, dantzaria eta idazlea (Tafalla 1888-1977) # [[Martija de Jauregui]] XVI. mendeko sendagilea (Nafarroa) '''SORTU''' # [[Pantxika Urruti]] ef--'''SORTU''' kantaria eta pastoral errejenta (Zuberoa 1955) # [[Teresa Izu]] margolaria, ilustratzailea (Tafalla) sortu # [[Adelita Domingo]] pianista, kopla-kantari eta dantzarien maistra(Sevilla) # [[Aenne Burda]] argitaratzailea, alemaniar ekonomia-mirariaren ikur bat (Alemania) # [[Amaya Arzuaga]] diseinatzailea eta enpresaburua (Burgos) # [[Ana María Rodas]] idazlea (Guatemala # [[Ana Rosa Diego]] zinema-zuzendaria eta gidoilaria (Sevilla) # [[Angelina Aspuac]] jantzi maien defendatzailea (Guatemala) # [[Angelina Beloff]] margolaria, grabatzailea eta arte-irakaslea(Errusia-Mexiko) # [[Asunción Gómez Pérez]] ikertzailea (Badajoz) # [[Aurelia Gutiérrez-Cueto Blanchard]] pedagogoa(Santander) # [[Beatrice Hastings]] idazlea(Ingalaterra) # [[Belén Maya]] flamenko-dantzaria eta koreografoa ( ) # [[Bella Dutton]] tenislaria (Britainia-Espainia) # [[Bibiana Candia]] idazlea eta kazetaria (Galizia) # [[Carlota Gurt]] idazlea eta kazetaria (Bartzelona) # [[Catherine Bauer Wurster]] arkitektoa, etxebizitza publikoaren defendatzailea (AEB) # [[Catherine Fahringer]] idazlea, aktibista (Estatu Batuak) # [[Celia Rivas Casais]] kamioilaria, enpresaburua eta ekintzailea (Galizia) # [[Ch´umilkaj Curruchiche]] abeslaria (Guatemala) # [[Chona Madera]] idazle kanariarra # [[Cilly Aussem]] tenislaria (Alemania) # [[Concha Méndez]] idazlea, poeta eta gidoilaria (Madril) # [[Concha Monje]] robotika-ikertzailea (Badajoz) # [[Elena Catena]] filologoa, editorea eta feminista (Salamanca) # [[Elena Villamandos]] kanariar idazlea # [[Elvira Dyangani Ose]] Bartzelonako Arte Garaikidearen Museoaren 1. emakume zuzendaria(Kordoba) # [[Emma Couceiro]] poeta (Lugo) # [[Enriqueta Martín Ortiz de la Tabla]] irakaslea eta liburuzaina (Badajoz) # [[Ernestine Rose]] asmatzailea (Polonia) # [[Eudoxia Píriz]] Medikua (Salamanca) # [[Fatoumata Diawara]] Maliko aktore eta egile-abeslaria (1982 - ) # [[Francisca Subirana]] tenislaria (Katalunia) # [[Genie Espinosa]] artista, ilustratzailea (Bartzelona) # [[Helena Bayona]] dokumentalgilea (Iruña) # [[Iris Yassmin Barrios Aguilar]] abokatu eta epailea (Guatemala) # [[Isa Guerra García]] poeta kanariarra (Kanariar uharteak) # [[Isabel Expósito Morales]] idazlea (Hierro-Kanariak) # [[Isabel García Hualde]] idazlea (Zarrakaztelu) # [[Josane Sigart]] tenislaria (Belgika) # [[Kajsa Ekis Ekman]] kazetari, idazle, ekintzailea (Suedia) # [[Karma Peiró]] kazetari digitala Adimen Artifizialean aditua (Bartzelona) # [[La Niña de los Peines]] Kopla-abeslaria (Sevilla) # [[Las Ventas emakumeen kartzela]] artikulua da. # [[Laura Fernández]] Idazlea eta kazetaria (Terrassa) # [[Lenina Amapola García]] idazlea (Guatemala) # [[Lilí Álvarez]] kirolaria, kazetaria eta Olinpiar jokoetako 1.emakume espainiarra (Erroma-Madril) # [[Lourdes Pastor]] Kantaria eta aktibista (Kordoba) # [[Lydia Becker]] Britainia Handiko sufragista, biologoa eta astronomoa (1827-1890) # [[Madam C. J. Walker]] asmatzailea eta enpresaburua (AEB) # [[Maddelin Brizuela]] enbaxadorea Bolivian (El Salvador) # [[Margarita Ucelay]] filologoa, hispanista eta irakaslea (Madril)staño # [[Marguerite Broquedis]] tenislaria (Frantzia) # [[Maria Àngels Anglada]] kazetaria, poeta, eleberrigilea (Katalunia) # [[María Blanca Ferrer García]] Abokatua, idazlea, poeta (Iruñea) # [[María Blanchard]] margolaria (Santander) # [[Maria del Carmen Reina Jiménez]] idazlea kanariarra # [[María Francisca Ulloa del Castillo]] emagina (Utrera) # [[Maria Furtwängler]] aktore eta medikua (Alemania) # [[María Josefa Riba]] tenislaria (Katalunia) # [[María Laffitte]] arte-kritikaria, idazlea, Emakumeen eskubide defendatzailea(Sevilla) # [[María Rodrigo]] musikagilea, pianista eta irakaslea(Madril) # [[María Salas Larrazábal]] idazle eta aktibista (Burgos) # [[Marian Rojas]] mediku psikiatra eta idazlea (Madril) # [[Maribel Lacave]] idazle kanariarra # [[Marie Goegg-Pouchoulin]] Suitzako aktibista feminista eta abolizionista (1826-1899) # [[Marie Vassilieff]] margolaria (Errusua-Frantzia) # [[Marifé de Triana]] Kopla-abeslaria eta aktorea (Sevilla) # [[Matilde Coral]] flamenko dantzaria (Sevilla) # [[Matilde Landa]] politikaria (Badajoz) # [[Matilde Ras]] grafologoa, idazlea, itzultzailea(Tarragona) # [[Matilde Ucelay]] Espainiako tituludun 1.emakume arkitektoa (Madril) # [[Mayte Martín (idazlea)|Mayte Martín]] Las Palmas (Kanariak) # [[Mayte Martín]] musikagilea, flamenko-abeslaria (Bartzelona) # [[Melanie Mayron]] asmatzailea eta aktorea (AEB) # [[Melissa Farley]] psikologo, feminista (AEB) # [[Mercedes Rodrigo]] Espainiako tituludun 1.emakume psikologoa (Madril) # [[Merche Esmeralda]] flamenko-dantzaria (Sevilla) # [[Milagro Almenara Pérez]] Espainiako Gerra Zibilean eraildako farmazialaria (Santander) # [[Milagros Mengíbar]] flamenko-dantzaria (Sevilla) # [[Milagros Nuin Monreal]] itzultzailea. (Erriberri-Nafarroa) # [[Molla Mallory]] tenislaria (Norvegia-AEB) # [[Morena Herrera]] abortuaren aldeko ekintzailea (El Salvador) # [[Myriam Palacios]] aktorea (Txile) # [[Natalia Sosa Ayala]] kanariar idazlea # [[Norah Borges]] ilustratzailea (Argentina) # [[Núria Albó]] poeta (Bartzelona) # [[Nuria Coronado Sopeña]] kazetaria, feminista, abolizionista (Madril) # [[Olimpia Valencia]] ginekologoa (Galizia) # [[Oliva Acosta]] zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea (Cádiz) # [[Omowunmi Sadik]] asmatzailea (Nigeria) # [[Patricia Ruiz de Irizar]] farmazialaria eta kooperantea (Iruñea) # [[Paulina Kellogg Wright Davis]] aktibista, hezitzailea (AEB) # [[Pepa Chávarri]] tenislaria (Madril) # [[Pilar Aguilar Carrasco]] idazle, zinemako kritikaria, feminista (Jaén) # [[Pura Maortua]] antzerki-zuzendaria (Kantabria) # [[Rafaela Pastor]] aktibista (Malaga) # [[Rebeca Lane]] abeslaria (Guatemala) # [[Rita Fernández Queimadelos]] arkitektoa (Galizia) # [[Rosa Barasoain|Rosa Barasoin]] idazlea (Tafalla) # [[Rosa Torras]] tenislaria (Katalunia) # [[Rosa Vergés]] zinema-zuzendaria, gidoilaria eta irakaslea (Bartzelona) # [[Sabina Spielrein]] psikiatra eta psikoanalista (Errusia) # [[Salima Ikram]] egiptologoa (Pakistan) # [[Selena Millares]] kanariar poeta # [[Simone Iribarne]] tenislaria (Lapurdi) # [[Sofia Quintino]] Portugalgo mediku, feminista eta errepublikanoa (1879-1964) # [[Sonsoles Echavarren Roselló|Sonsoles Echavarren]] idazlea eta kazetaria (Iruñea) # [[Sylvia Ratnasamy]] asmatzailea (Belgika) # [[Taina Bien-Aimé]] abolizionista # [[Teresa Zabalza Díez]] musikagilea, musikaria eta musika irakaslea (Iruñea) # [[Trinidad Lucea Ferrer]] idazlea, poeta eta ilustratzailea (Tutera) # [[Veena Sahajwalla]] asmatzailea (India-Australia) # [[Victorina Durán]] margolaria, jantzi-eszenografoa eta diseinatzailea (Madril) # [[Viera Sparza]] ilustratzailea, idazlea eta umorista grafikoa (Zaragoza) # [[Virginia Laparra]] fiskal oiha (Guatemala) # [[Yolanda Castaño]] poeta eta literatura kritikaria (Coruña) }} ===='''Berriak 2022''' ('''martxoa''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Boni Macarrón]] efef'''SORTU''' martxantera, gozoki saltzailea (Durango) # [[Carmen Miranda Zubieta]] --ef'''SORTU''' Kultur-ekintzailea (Galdakao) # [[Elbira Iturri]] ef--'''SORTU''' aktibista (Mundaka) # [[Eugenia Idoiaga]] efef'''SORTU''' emagina (Forua) # [[María Ángeles Garai]] efef'''SORTU''' irakaslea, Bizkaiko lehen andereñoa (Bilbo) # [[Martxelina Lopetegi]] efef'''SORTU''' bertsolaria (Oiartzun 1864-1930) # [[Tamara Clavería]] ----'''SORTU''' Amuge elkarteko lehendakaria (Bilbo) # [[Adilia de las Mercedes]] jurista feminista (Guatemala) # [[Alauda Ruiz de Azúa]] zine-zuzendaria eta gidoilaria (Bizkaia) # [[Alika Kinan]] Abolizionista (ARgentina) # [[Almudena Domínguez Arranz]] arkeologoa # [[Amada López Meneses]] historialari galiziarra # [[Amalia de Isaura]] aktore komikoa eta kupletista (?) # [[Amelia Baldeón Iñigo]] arkeologoa (Gasteiz) # [[Amparo Alonso Betanzos]] adimen artifizialeko ikertzailea(Galizia) # [[Amparo Cebrián]] pedagogoa (Salamanca) # [[Ana Delgado Hervás]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Ana María Romero de Campero]] kazetaria, idazlea ekintzailea (Bolivia) # [[Ángeles Huerta]] zine-zuzendaria (Asturias) # [[Angelina Vidal]] Portugalgo idazle eta kazetaria (1847-1917) # [[Anina Ciuciu]] abokatu eta idazle ijitoa (Errumania) # [[Anne Tyng]] asmatzailea (Txina-AEB) # [[Anselma de Salces]] Bilbotar ongilea (1815-1885) # [[Arabako Emakumeen Asanblada]] # [[Arundhati Bhattacharya]] enpresaburua (India) # [[Áurea Lucinda Javierre]] artxibozaina eta historialaria (Teruel) # [[Beatriz Pinheiro]] Portugalgo idazle, poeta, editore eta intelektuala (1871-1922) # [[Begoña Vila]] astrofisikaria (Galizia) # [[Berta Wilhelmi]] enpresaburua, hezitzailea, filantropoa eta feminista (Alemania, Granada) # [[Carla Accardi]] margolari abstraktua (Italia) # [[Carla Lonzi]] idazlea, arte-kritikaria, feminista (Italia) # [[Carla Subirana]] zine-zuzendaria (Bartzelona) # [[Carme Freixa]] kazetaria, feminista, abolizionista (Bartzelona) # [[Carmen de Zulueta]] idazlea, filosofoa eta irakaslea (Madril) # [[Carmen García Mateo]] telekomunikazio ingeniaria (Galizia) # [[Carmen López Alonso|Carmen Lopez Alonso]] historialaria # [[Carmen Sentandreu Gimeno]] arkeologoa # [[Carmen Velacoracho de Lara]] Kazetaria (Ciudad Real, 1880-Madril,1960) # [[Catherine Furbish]] botanikaria (AEB) # [[Christine Peterson]] estatistikaria, zientzialaria (EEBB) # [[Chus Gutiérrez]] zine-zuzendaria, gidoilaria eta aktorea (Granada) # [[Deema Shehabi]] poeta eta idazlea (Kuwait) # [[Delia Grigore]] filologo ijitoa (Errumania) # [[Diana Pey]] piano-jotzailea (Madril) # [[Dolores Cebrián]] irakaslea (Salamanca) # [[Domitila de Carvalho]] Portugalgo mediku, irakasle eta politikaria (1871-1966) # [[Elaine N. Aron]] psikologoa (Kalifornia) # [[Elena Barulina]] botanikaria, genetista eta ikertzailea (Errusia) # [[Elena Díaz Ereño]] medikua eta irakaslea (Galdakao) # [[Elena Fortún]] idazlea, haur eta gazte literatura (Madril) # [[Elena Hernández Sandoica]] historialaria # [[Elisa Augusta da Conceição Andrade]] Portugalgo lehen emakume medikua (1855-??) # [[Elisa Garrido González|Elisa Garrido]] historialaria # [[Elizabeth J. Tasker]] astrofisikaria, idazle zientifikoa eta irakaslea (Britainia) # [[Elvira Ontañón Sánchez-Arbós]] idazlea, artikulugilea eta pedagogoa (?) # [[Elza_Dunkels]] Suediako pedagoga # [[Emma Ihrer]] feminista eta lider sindikala (Alemania) # [[Esma Redžepova]] abeslari ijitoa (Mazedonia) # [[Esther Takeuchi]] asmatzailea (AEB) # [[Fei-fei Li]] konputazioko irakaslea (Txina-AEB) # [[Fournierreko emakume kartagileak]] emakume langileak (Gasteiz) # [[Gloria Cabral]] arkitektoa (Brasil-Paraguai) # [[Gloria Giner de los Ríos García]] irakaslea(Madril) # [[Glòria Trías Rubiés]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Guiomar Torresão]] Portugaldar idazlea eta feminista (1844-1898) # [[Halet Çambel]] arkeologaeta Olinpiar Jokoetan lehiatu zen lehen emakume turkiarra, eskriman # [[Harriet Williams Russell Strong]] asmatzailea (AEB) # [[Helena Lopes da Silva]] zirujau eta politikaria (Cabo Verde) # [[Hélène Rioux]] idazle eta itzultzailea (Kanada) # [[Helene Stöcker]] bakezalea, feminista eta publizista (Alemania) # [[Isabel Aguirre]] arkitektoa (Galizia) # [[Isabel García Lorca]] irakaslea eta idazlea (Granada) # [[Jennifer Miller]] Feminista, artista, idazlea...(EEBB) # [[Jordina Sales i Carbonell]] historialaria # [[Josefina Aldecoa]] idazlea eta pedagogoa (Leon) # [[Juana Capdevielle]] Gerra Zibilean eraildako pedogogo eta liburuzaina (Madril-Galizia) # [[Juana Romani|Juani Romani]] italiar-frantziar margolaria # [[Julia Sánchez Carrilero]] arkeologoa # [[Julia Vigre García]] maistra (Madril) # [[Julienne Baseke Nzabandora]] aktibista (Kongo) # [[Julieta Paredes]] feminista komunitarioa (Bolivia) # [[Juliette Bonheur]] animalia-margolaria (Frantzia) # [[Katerina Harvati]] paleontologoa, irakaslea eta ikertzailea (Grezia) # [[La Argentinita]] dantzaria eta koreografoa (Buenos Aires) # [[Laura de los Ríos Giner]] irakaslea (Granada) # [[Laura García Hoppe]] margolaria eta idazlea (Malaga) # [[Leonor Serrano Pablo]] pedagogoa,legelaria, feminista (Ciudad Real-Madril) # [[Lily Braun]] idazle eta feminista (Alemania) # [[Linda Braidwood]] arkeologoa # [[Lita Cabellut]] margolari ijitoa (Espainia) # [[Lourdes Girón Anguiozar]] arkeologoa (Cadiz) # [[Maite Larrauri Gómez]] filosofoa, idazlea eta irakaslea (Valentzia) # [[Manuela Solís]] ginekologoa, Valentziako 1. medikua (Valentzia) # [[Mapi León]] futbolaria (Zaragoza) # [[Margarita Ballester Figueres]] poeta, itzultzailea eta irakaslea (Katalunia) # [[Margarita Sánchez Romero]] arkeologoa (Madril) # [[Maria Amália Vaz de Carvalho]] Portugalgo idazle poligrafoa, pedagogoa eta poeta (1847-1921) # [[María Ángeles Pérez Samper]] arkeologoa (Bartzelona, 1949) # [[María Antonina Sanjurjo Aranaz]] belar-jockey jokalaria (Galizia) # [[Maria Benedita Mouzinho de Albuquerque de Faria Pinho]] Portugalgo idazle, aktibista errepublikano eta feminista (1865-1939) # [[María Blázquez|María Blazquez]] idazlea (Extremadura) # [[María Buj Luna]] liburuzain terueldarra # [[Maria Clara Correia Alves]] Portugalgo editore, kazetari eta irakasle feminista (1869-1948) # [[María Cristina Gonzalo Pintor]] arkitektoa (Santander-Madril) # [[Maria Eugenia Aubet]] arkeologoa (?) # [[María José Alonso Fernández]] farmakologoa (Leon) # [[María Juana Ontañón]] arkitekto kanariarra (Tenerife) # [[María Lacrampe]] erizaina (Madril) # [[María Sánchez Arbós]] maistra eta pedagogoa (Huesca-Madril) # [[María Teresa Miras Portugal]] biokimika (Galizia) # [[María Victoria Lareu]] ikertzailea, auzitegiko medikua (Galizia) # [[Mariam Kamara]] arkitekto frantziar-nigeriarra # [[Mariana Angélica de Andrade]] Poeta portugaldarra (1840-1882) # [[Marie Joséphine Nicolas]] margolari frantziarra # [[Marisol Soengas]] mikrobiologoa (Galizia) # [[Marta Moll de Alba]] piano-jotzailea (Kanariak) # [[Mary Walton]] ingeniaria eta asmatzailea (AEB) # [[Massouda Kohistani]] aktibista (Afganistan) # [[Matilde Cantos]] politikaria (Granada)Mpa # [[Matilde Moliner Ruiz]] liburuzaina eta institutuko katedraduna(Madril) # [[Mercedes Vegas]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Mercedes Vilanova Ribas]] historialaria eta ikertzailea (Katalunia) # [[Miren Roji]] musika irakaslea eta piano-jotzailea (Santurtzi, 1917-2018) # [[Naama Goren-Inbar]] arkeologoa # [[Nely Reguera]] zine-zuzendaria, gidoilaria eta aktorea (Granada) # [[Nieves Sánchez Carrilero]] arkeologoa # [[Noemí Trujillo]] poeta eta idazlea (Bartzelona) # [[Norma Vázquez]] Bilbon bizi den indarkeria matxistan aditua (Mexiko) # [[Núria Rafel i Fontanals]] arkeologoa katalana # [[Ofelia Rey Castelao ]] historialaria,idazlea (Galizia) # [[Olga Vallespín Gómez]] arkeologoa eta Espainiako lehen urpekari profesionala # [[Olive Dennis]] ingeniaria, tren diseinu-berrikuntzen egilea (AEB) # [[Patsy O'Connell Sherman]] asmatzailea (AEB) # [[Peregrina Quintela Estévez]] matematikaria (Galizia) # [[Pilar Palomero]] zinemagilea eta idazlea (Zaragoza) # [[Pilar Pérez Solano]]zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea (Alacant) # [[Rachel Zimmerman]] zientzialaria eta asmatzailea (Kanada) # [[Rilda Paco]] artista, diseinatzailea (Bolivia) # [[Rita de Morais Sarmento]] Portugalgo lehen emakume ingeniari zibila (1872-1931) # [[Robin Wall Kimmerer|Robin Wall Kimmerer]] ekologista (EEBB) # [[Rosa Balaguer Oltra]] Kazetaria (Valentzia) # [[Rosa María Rodríguez Magda]] filosofoa (Valentzia) # [[Sally Fox]] asmatzailea (AEB) # [[Sandra Barrilaro]] argazkilaria eta ekintzailea (Bilbo) # [[Sandra Sevillano]] mendi korrikalaria (Santurtzi) # [[Serafina Javierre]] liburuzaina (Tarragona) # [[Sonia Sánchez]] idazlea, abolizionista (Argentina) # [[Susan Leeman]] endrokrinologoa (AEB) # [[Susana Reyes]] dantzari, koreografoa, artista (Ekuador) # [[Teresa Paneque]] Astronomoa, zientzia-dibulgatzailea (Madril-Txile) # [[Towanda Rebels]] idazle, komediante, abolizionista, feminista bikotea (Madril) # [[Vicenta Lorca Romero]] maistra (Granada) # [[Victoria Cabrera Valdés]] historialaria (Madril) # [[Violeta Delmonte]] hizkuntzalaria (Argentina-España) # [[Virginia Auber Noya]] idazlea, itzultzaile (Coruña, 1825-Madril,1897) # [[Marianne Thyssen]] politikaria (Belgika, 1956) }} === Berriak === ====Berriak 2022 (Otsaila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Azpitarte]] ef--'''SORTU''' abeslaria, futbolaria eta aktorea (Bizkaia) # [[Antonia Salaberria]] efef'''SORTU''' Erraketista (Eibar) # [[Adelaida de la Calle]] biologoa (Madril) # [[Adriana Kaplan Marcusán‎]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Argentina) # [[Agustina Ruiz Dupont]] fikziozko zientzialaria (Granada) # [[Aissata Kane]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Gambia) # [[Alfreda Markowska]] Holokaustoa biziraun zuen emakumea, haur ijito, judu eta alemanak bizirauten lagundu zuena (Polonia) # [[Alicia Estévez]] Zientzialaria (Pontevedra) # [[Alicia Hermida]] aktorea (Madril) # [[Almaclara]] emakume-orkestra taldea (Andaluzia) # [[Amalia Lobato Rosique]] Gerra zibilean eraildako milizianoa (Murtzia) # [[Aminata Diop]] mutilazio genitalagatiko lehen errefuxiatua eta aktibista (Mali) # [[Amparo Soler Leal]] aktorea (Madril) # [[Ana Locking]] moda-diseinatzailea, enpresaburua eta argazkilaria (Toledo) # [[Ana Mena]] abeslaria eta aktorea (Malaga) # [[Angéla Kóczé]] Soziologoa feminista ijitoa (Hungaria) # [[Ángela López Jiménez]] soziologoa eta feminista (Iruñea) # [[Angelines Fernández]] aktore errepublikanoa (Madril-Mexiko) # [[Anika Rahman]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Banglades) # [[Anna Missuna]] Errusiar geologoa # [[Antonia Plana]] aktorea (Espainia) # [[Antónia Pusich]] portugaldar idazle, kazetari eta musikagilea (1805-1883) # [[Balghis Badri]] feminsta eta aktibista (Sudan) # [[Beatriz González Calderón]] biolontxelojolea eta orkestra-zuzendaria (Andaluzia) # [[Binta Jammeh-Sidibe]] emakumeen eskubideen aldeko politikoa (Mauritania) # [[Blanca Lydia Trejo]] idazlea, aktibista, kantzilerra (Mexiko) # [[Bogaletch_Gebre]] mikrobiologoa, Emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista eta feminista(Etiopia) # [[Carmela Nieto]] kazetaria eta idazle feminista (Kuba) # [[Carmen García Mateo]] zientzialaria (Galizia) # [[Carmen Herrera (margolaria)|Carmen Herrera]] Kuba-EEBB # [[Carolina Beatriz Ângelo]] Portugaldar medikua eta feminista, herrialde horretan bozkatu zuen lehen emakumea (1878 - 1911) # [[Caroline Flack]] telebista-aurkezlea eta irrati esataria (Britainia Handia) # [[Catalina Martin-Chico]] fotokazetaria (Madril) # [[Cecilia Seghizzi]] musikagilea, biolin-joleaeta pintorea (Italia) # [[Ceija Stojka]] ijito margolaria (Austria) # [[Celia Rico Clavellino]] gidoilasria eta zine zuzendaria(Sevilla) # [[Charline Effah]] idazlea eta maistra (Gabon) # [[Chou Kung-shin]] idazlea, historialaria... (Taiwan) # [[Constanza de Ayala]] Arabako dama (Araba) # [[Consuelo Díez Fernández]] pianista eta musikagilea (Madril) # [[Coral del Río Otero]] ekonomialaria eta ikertzailea(Vigo) # [[Delaine Le Bas]] artista ijitoa (Britania Handia) # [[Dolores Corbella Díaz]] hizkuntzalaria, akademikoa (Tenerifekoa) # [[Dolores Corella Piquer]] zientifikoa eta ikertzailea (Valentzia) # [[Dolores Ruiz Berdún]] zientzia historialaria eta ikertzailea (Espainia) # [[Dolores Serrano]] pianista, musikagilea eta irakaslea (Cadiz) # [[Dora Barrancos]] soziologo, historialari, feminista (Argentina) # [[Dorothy_Reed_Mendenhall]] medika estatubatuarra (Columbus 1874- Chester 1964) # [[Efua Dorkenoo]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Ghana) # [[Elena Gorolová]] indarrez esterilizatutako emakume ijitoa (Txekia) # [[Elena María Tejeiro]] aktorea (Murtzia) # [[Elisabeth Guttenberger]] Auschwitz-Birkenau-tik bizirik atera zen emakume ijitoa. (Alemania) # [[Elvira Quintillá]] aktorea eta abeslaria (Bartzelona) # [[Emma Kunz]] sendalaria (Suitza) # [[Estrellita Castro]] abeslaria eta aktorea (Sevilla) # [[Ethel Brooks]] Soziologo feminista eta ijitoa (AEB) # [[Eugenia Zuffoli]] abeslaria eta aktorea (Italia) # [[Eva Villaver Sobrino]] astrofisikaria eta ikertzailea (Palentzia) # [[Fàtima Bosch i Tubert]] zientzialaria (Girona) # [[Fatoumata Coulibaly]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Mali) # [[Fauziya Kasinga]] emakumeen genital mutilazioa dela eta, AEBko lehen errefuxiatua (Togo) # [[Florence Price]] orkestra garrantzitsu batek jo zuen lehen musikagile afroamerikarra (AEB) # [[Fran Hosken]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista () # [[Fran Hosken]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (EEBB) # [[Francisca de Assis Martins Wood]] Lehen aldizkari feministaren argitaratzailea (Lisboa, 1802-1900) # [[Gavina Viana Viana]]ekintzaile antifaxista (Donostia-Bartzelona) # [[Gina Ranjičić]] lehenengo ijito idazlea (Serbia) # [[Gisela Bock ]] historialaria (Alemania) # [[Hanna Neumann]] matemarikaria (Alemania) # [[Imperio Argentina]] aktorea, abeslaria eta dantzaria (Argentina) # [[Inés Núñez de la Parte]] abokatua, kontseilaria eta goi-zuzendaria (Bilbo) # [[Inna Modja]] ablazioaren kontrako ekintzailea (Mali) # [[Isabel Parra]] kantautorea eta folklorista (Txile) # [[Isabel Rodà de Llanza]] epigrafialaria eta arkeologoa (Bartzelona) # [[Isabelle Stengers]] Bruselako filosofoa (Belgika) # [[Isatou Touray]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (GAmbia) # [[Jaha_Dukureh]] giza eskubideen aldeko aktibista (Gambia) # [[Jane Richardson]] biofisikoa eta Richardson biogramen asmatzailea (AEB) # [[Javiera Parra]] musikaria eta abeslaria (Txile) # [[Juana Goizueta Vértiz]] Kontituzio Zuzenbideko irakaslea (Nafarroa) # [[Julia Lajos]] aktorea (Valladolid) # [[Julia Robinson]] estatubatuar matematikaria (Misuri) # [[June Crespo]] artista (Iruñea, 1982) # [[June Eric-Udorie]] ablazioaren kontrako ekintzailea (Irlanda) # [[Katarina Taikon]] idazle ijitoa (Suedia) # [[Laura_Mersini-Houghton]] kosmologa eta fisika teoriko albano-estatubatuarra (Tirana) # [[Layli Miller-Muro‎]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (AEB) # [[Leah Manning]] Politikari britainiarra, giza eskubideen aldeko ekintzailea (Erresuma Batua) # [[Leena Yadav]] zinema-zuzendaria (India) # [[Leonore Davidoff]] historialaria, feminista (AEB) # [[Leyla Hussein]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Somalia) # [[Lidia Cao]] ilustratzailea eta muralista (Galizia) # [[Lily van Angeren-Franz]] Auschwitz-Birkenau-tik bizirik atera zen emakume ijitoa. (Alemania) # [[Loral O'Hara]] ingeniaria eta astronauta NASAn (AEB)) # [[Louise Jopling]] margolaria (Erresuma Batua) # [[Ma Thida]] Kontzientzia preso ohia eta idazlea (Birmania) # [[Mae Azango]] Kazetaria eta emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Liberia) # [[Marcia_Neugebauer]] geofisika estatubatuarra (AEB) # [[Margaret Bonds]] musikagilea (AEB) # [[Margarita Comas Camps]] pedagogoa (Menorca-Erresuma Batua) # [[Mari Carmen Díaz de Mendoza]] aktorea (Madril) # [[María Banquer]] aktorea (Espainia) # [[María Bru]] aktorea (Valentzia) # [[María de Sarmiento y Castilla]] Arabako dama (Araba) # [[María Dolores Gispert Guart]] bikoizketa aktorea eta irrati esataria (Katalunia) # [[María Eva Istúriz García|María Eva Istúriz Garcia]] Berdintasunerako teknikaria (Iruñea) # [[Maria Federici]] komunista, politikaria (Italia) # [[María Inmaculada Paz-Andrade]] zientzialaria (Galizia) # [[María Itziar Urrutia San Antón]] arkitektoa eta zuzendari exekutiboa (Malaga) # [[María Matilde Almendros]] irrati esataria eta aktorea (Katalunia) # [[María Ripoll]] zinegilea (Bartzelona) # [[María Ruiz de Gauna]] XV.mendeko emakumea (Gasteiz) # [[María Teresa Ruiz Cantero]] mediku eta ikertzailea (Melilla) # [[Maria Veleda]] Portugalgo ekintzaile feminista eta errepublikanoa (1871-1955) # [[Mary Nash]] historialaria (Irlanda-Katalunia) # [[Maya Burhanpurkar]] ikertzaile kanadiarra (Ontario) # [[Melanie Spitta]] zinema zuzendari ijitoa (Belgika) # [[Mónica Ramos Toro]] antropologoa (Madril) # [[Nahid Toubia]] Sudaneko lehen emakume-zirujaua eta EGM ikerketan ezpezializatutako aktibista (Sudan) # [[Najat Maalla M'jid]] NBE Idazkari Nagusiaren Ordezkari Berezia Haurren aurkako Indarkeriari buruzkoa (Maroko) # [[Nilde Iotti]] politikari komunista (Italia) # [[Nina Dudarova]] hizkuntzalari ijitoa, erromanieran alfabetatzea (Rusia) # [[Nitza Margarita Cintron]] medikua (Puerto Rico) # [[Olayinka Koso-Thomas]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Nigeria) # [[Panna Cinka]] biolin-jotzailea ijitoa (Hungria) # [[Pastora Filigrana García]] ijito sindikalista feminista (Sevilla) # [[Pastora Imperio]] dantzaria (Sevilla) # [[Pepita de Oliva]] ijito dantzaria, Europan ezaguna (Málaga) # [[Pratibha Parmar]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Nairobi) # [[Regina de Lamo]] 98.ko belaunaldiaren idazle anarkista (Jaén) # [[Rita Montagnana|Rita Montagnama]] Komunista, politikaria (Italia) # [[Romila Thapar]] historialaria (India) # [[Rosa Cortés]] 1749ko ijitoen kontrako Sarekada Handian atxilotua (Granada) # [[Rosa Taikon]] ijito zilargin eta aktorea (Suedia) Gina Ranjičić # [[Rosario García Ortega]] aktorea (Argentina) # [[Sagrario Ruiz Elizalde]] maistra eta hezkidetzan erreferentea (Nafarroa) # [[Saioa Mantzisidor Zilloniz]] nekazaria eta enpresaburua (Bizkaia) # [[Sandy Powell]] jantzi-diseinatzailea (Britainia Handia) # [[Shu Otero]] komikigilea (Sunbilla, Nafarroa garaia) # [[Silvia Agüero]] ijito idazlea, ijitoen memoria berreskuratzen duena (Madril) # [[Sister Fa]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Senegal) # [[Sonia Contera]] fisikaria eta nanoteknologoa (Madril) # [[Soraya Post]] eurodiputatu ijitoa (Suedia) # [[Tarsy Carballas]] zientzialaria (Galizia) # [[Teresa Margarida da Silva e Orta]] lehen emakume eleberrigilea portugesez (1711-1793) # [[Teresa Mattei]] ekintzaile komunista, feminista (Italia, 1921-2013) # [[Teresa Noce]] italiar politikaria (1900-1980) # [[Teresa Sánchez de Bilbao]] XV.mendeko emakumea (Gasteiz) # [[Teresa Vinyoles Vidal]] historialaria (Bartzelona) # [[Thais_Russomano]] Brasildarra medikuntza aeroespazialean espezializatuta (Porto Alegre) # [[Vanderlan da Silva Bolzani]] Kimikaria (Brazil) # [[Věra Bílá]] ijito abeslaria (Txekia) }} ====Berriak 2022 (Urtarrila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Urrutia]] ----'''SORTU''' Eskalatzailea (Bizkaia) # [[Alazne Belar]] ef--'''SORTU''' erizaina eta ikerlaria (Atxondo, Bizkaia) # [[Belén Bengoetxea]] ef--'''SORTU''' Ikertzailea eta EHUko irakaslea (Durango) # [[Elena Uriz]] ef--'''SORTU''' irakaslea, aktorea, dantzaria, musikaria (Iruñea) # [[Maixux Rekalde]] efef'''SORTU''' Bakezalea eta euskaltzaile (Oiartzun) # [[Mercedes Arbaiza]] ----'''SORTU''' Historialaria eta EHUko irakaslea (Bilbo) # [[Pilar Narbaiza]] efef'''SORTU''' erraketista eta sukaldaria (Mallabia) # [[Uxue del Río]] ef--'''SORTU''' artista, irudigilea eta diseinatzaile grafikoa (Donostia) # [[Adelaide Cabete]] Ginekologo feminista, framazona eta errepublikanoa (Portugal, 1867-1935) # [[Adele Bianchi]] geografoa (Italia) # [[Aida Peláez de Villa Urrutia]] idazlea,kazetaria, sufragista. (Kuba) # [[Amalia Mallén|Amalia Mallén de Ostolaza]] saiakeragilea, itzultzailea, sufragista (Kuba) # [[Ana de Castro Osório]] Portugalgo idazlea, feminista eta militante errepublikanoa(1872-1935) # [[Ana Maria Lajusticia]] kimikaria, dietetikan eta nutrizioan aitzindaria (Madril) # [[Ana Revenga]] ekonomialaria (Espainia) # [[Ángela Molinuevo y Longuebau]] XIX. mendeko karitatea (Gasteiz) # [[Ángeles Flórez Peón]] bizirik dagoen azken miliziano sozialista (Asturias) # [[Angélica Morales |Angélica Morales ]] idazlea, aktorea (Teruel, 1970) # [[Ann Rose Nu Tawng]] bakezalea, erizaina BBC 100 women sariduna (Birmania) # [[Antonella Picchio]] Ekonomialari feminista (Italia) # [[Arantxa Rodríguez Álvarez]] ekonomialari feminista (Bilbo) # [[Arantza Chacón Ormazabal]] ikertzailea, Zehar Errefuxiatuak (Gasteiz) # [[Asunción Ruiz]] ingurumen teknikaria (Madril) # [[Aurelia Castillo de González]] idazle eta itzultzailea (Kuba) # [[Aurora Villar Buceta]] kazetaria (Kuba) # [[Belén Franch Gras]] zientzialaria (Valentzia) # [[Belén Frau Uriarte]] ekonomilaria, Espainaiako CEOko eta munduko komunikazioko zuzendaria (Bilbo) # [[Belén Landáburu]] abokatu eta politikoa (Burgos) # [[Bianca Maria Meda]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Blanca de los Ríos]] idazlea eta literatura kritikoa (Sevilla) # [[Camille Kouchner]] Zuzenbide pribatuko irakaslea, abokatua (Frantzia) # [[Carmen Serdán Alatriste]] iraultzailea (Mexiko) # [[Catalina Bárcena]] aktore kubatarra (Kantabria) # [[Consuelo Uranga]] komunista (Mexiko) # [[Cristina Borderías]] Historialaria (Katalunia) # [[Cristina Carrasco]] ekonomilari feminista (Txile-Bartzelona) # [[Cynthia Cockburn]] antimilitarista feminista eta akademikoa (Britania Handia) # [[Diane Elson]] ekonomilari feminista (Erresuma Batua) # [[Digna Collazo]] sufragista (Kuba) # [[Domitila García de Coronado]] editorea, idazlea (Kuba) # [[Elena Salvador]] aktorea (Madril) # [[Elisa Garrido Moreno]] ikertzailea, unibertsitateko irakaslea (Valentzia) # [[Elisa Garrido]] espainiar militante antifaxista (Zaragoza) # [[Elisa Mújica]] Idazlea (Kolonbia, 1918-2003) # [[Elisa Soriano Fisher]] mediku-oftalmologoa eta feminista (Madril) # [[Élisabeth Chaplin]] margolaria (Frantzia, 1890-Italia, 1982) # [[Ella Fontanals-Cisneros]] enpresaria eta arte-bildumagilea (Kuba) # [[Elva Raquel Gómez]] kitxua idazlea (Argentina) # [[Elvira de Hidalgo]] Sopranoa eta kantu-maistra (Teruel) # [[Erika Aifan]] ustelkeriaren aurkako epailea (Guatemala) # [[Esperanza Molina Cubillo]] idazlea eta antropologoa (Madril) # [[Esther Chapa]] sufragista (Mexiko) # [[Eva Celada]] kazetaria, idazlea eta gastronomoa (Palentzia) # [[Eva Gancedo]] musikagilea, filmetako soinu-bandetan espezializatua (Madril) # [[Fanny Garrido]] idazle galiziarra # [[Fátima Báñez]] legelaria, politikaria eta ekonomilaria (Huelva) # [[Fatima Singhateh]] Haurren salerosteka eta explotariari buruzko Nazio Batuen Errelatore Berezia (Gambia) # [[Francia Márquez]] ekintzaile feminista (Kolonbia) # [[Gisela Vaquero]] bideojokogilea (Girona) # [[Henriette d'Angeville]] Mont Blanc igo zuen bigarren emakumea (Frantzia) # [[Hermila Galindo]] politikaria, kazetaria eta ekintzaile feminista (Mexiko) # [[Hortensia Gelabert]] aktore kubatarra Espainian (Espainia) # [[Ingrid Robeyns]] filosofo eta ekonomialari feminista (Lovaina, Belgika) # [[Irene González]] Futbolaria (Coruña, 1909-1928) # [[Isabel Margarita Ordetx]] idazlea, (Kuba) # [[Isabel Oyarzábal]] itzultzailea, kazetaria, idazlea, aktorea eta diplomatikoa(Malaga) # [[Isabella Leonarda]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Jamila Medina Ríos]] idazlea (Kuba) # [[Josefina Blanco]] aktorea (Leon) # [[Josefina Gómez Mendoza]] geografo eta idazlea (Madril) # [[Julia Peguero Sanz]] maistra eta feminista (Zaragoza) # [[Justa Montero]] aktibista feminista (Bartzelona) # [[Kate Young]] gizarte-antropologoa (Erresuma Batua) # [[Laila Haidari]] ekintzailea 100 Women BBC sariduna (Agfanistan) # [[Leonor Taboada]] kazetaria, idazlea eta ekintzaile feminista # [[Lourdes Beneria]] ekonomialari feminista (Katalunia) # [[Lucía López Marco]] albaitaria (Zaragoza) # [[Manuela Vargas]] flamenko dantzaria (Sevilla, 1941 - Madril, 2007) # [[Margarita Manso]] 27ko belaunaldiko margolaria (Valladolid, 1908-Madril,1960) # [[Mari Carmen Martínez Chamorro]] medikua (León) # [[María Ángeles Pérez López|Maria Ángeles Pérez López]] poeta (Valladolid) # [[María Cancio]] aktorea (Madril) # [[María del Adalid]] margolari galiziarra ( # [[María Espinosa de los Monteros]] emakumeen eskubide zibil eta politikoen aldeko aktibista (Malaga) # [[María Fernanda Ladrón de Guevara]] Aktorea (Madril) # [[María Guerrero López]] aktorea (Madril) # [[María Guerrero]] Aktore eta enpresaburua (Madril) # [[María José Vázquez]] GIB/HIES ekintzailea (Bartzelona) # [[María Josefa Patricia Muñoz y Jarabeitia]] filantropoa (Bilbo) # [[María Martos]] Feminista (Madril) # [[María Muñoz de Quevedo]] piano-jotzailea # [[Maria Teixidor i Jufresa]] enpresari eta abokatua (Katalunia) # [[María Teresa Gavarró Castelltort]] pedagogoa(Katalunia) # [[María Tubau]] aktorea (Madril) # [[María Villar Buceta]] kazetaria, poeta, ekintzailea (Kuba) # [[Maria Xaveria Perucona]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Marta Álvarez Guil]] legelaria (Madril) # [[Matilde de la Torre]] kazetari eta politikaria (Burgos) # [[Matilde Díez]] aktorea (Madril) # [[Matilde Rodríguez Cabo]] mediku, psikiatra, idazlea, feminista, sufragista eta aktibista (Mexiko) # [[Maud de Boer-Buquicchio]] Haurren salerosteka eta explotariari buruzko Nazio Batuen Errelatore Berezi oiha (Herbehereak) # [[Michelle Perrot]] historialaria (Frantzia) # [[Natália Pasternak|Natalia Pasternak]] biologoa BBC 100 women sariduna (Brasil) # [[Négar Djavadi]] eleberrigilea, zinemagilea (Iran/Frantzia) # [[Nerea Luis]] informatika ingeniaria (Madril) # [[Nieves Quintana]] Nekazaria (Araba) # [[Nilofar Bayat]] afganistar abokatua eta saskibaloi jokalaria (Kabul) # [[Reem Alsalem]] Emakumeen kontrako indarkeriari buruzko Nazio Batuen Errelatorea (Jordania) # [[Reyna Pastor]] historialaria (Argentina) # [[Rosa García-Malea López]] lehen emakume kaza-pilotua (Almeria) # [[Rosika Schwimmer]] kazetaria, idazlea, sufragista (Budapest) # [[Sabine Weiss]] Argazkilaria (Frantzia) # [[Sara Baartman]] esklaboa (Afrika) # [[Serafina Núñez]] idazle kubatarra # [[Susanna Minguell]] filosofo eta idazlea (Bartzelona) # [[Tlaleng Mofokeng]] mediku, hizlari, idazle eta emakumeen eskubideen eta sexu eta ugalketa-osasunaren aldeko aktibista BBC 100 women sariduna (Hegoafrika, 1980) # [[Trinidad Arroyo]] Espainian lan egin zuen lehen oftalmologoa (Palentzia) # [[Virginia Eubanks]] politologoa (AEB) # [[Virginia Torrecilla]] futbolaria (Mallorca) # [[Virginie Demont-Breton]] margolaria (Frantzia, 1859-1935) # [[Winnaretta Singer]] musika mezenas (Paris) # [[Zeltia Montes Muñoz]] musikagilea, filmetako soinu-bandetan espezializatua (Madril) }} === Berriak === ====Berriak 2021 (urria, azaroa, abendua)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Olaizola]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Elgoibar 1974) # [[Amaia Lejarreta]] ef--'''SORTUA''' artista, makillatzailea (Durango 1983) # [[Anttoni Etxeberria]] efef'''SORTUA''' tabernaria (Hondarribia 1914-2020) # [[Begoña Gorospe]]----'''SORTUA''' feminista, zinegilea (Hernani 1942) # [[Frantxiska Iragorri]] efef'''SORTUA''' Abertzale, ekintzailea (Oiartzun, 1920-2019) # [[Garbiñe Larrea |Garbiñe Larrea Iturralde]] ef--'''SORTUA''' Naturopata (Urnieta 1976) # [[Hipolita Ibaibarriaga]] ef--'''SORTUA''' erreketista (Ermua 1914- Bartzelona 1939) # [[Itziar Ugarte]] ef--'''SORTUA''' Kazetaria eta idazlea (Oñati 1995) # [[Junkal Guerrero]] ----'''SORTUA''' musikaria (Andoain 1968) # [[Leire Vargas]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria, idazlea eta itzultzailea (Durango 2002) # [[Lide Urrestarazu]] ef--'''SORTUA''' mendi lasterkaria (Ordizia 1999) # [[Maria Angeles Esnaola]] efef'''SORTUA''' Maistra abertzalea (Ormaiztegi 1924-2017) # [[María Bravo]] ----'''SORTUA''' sopranoa (Portugalete 1952) # [[María Goiricelaya Burón]] ef--'''SORTUA''' aktorea, antzerki-zuzendaria (Bilbo 1983) # [[Maria Rosario Arrizabalaga]] efef'''SORTUA''' Mariarro bezala ezagunagoa, feminismoa eta justizia soziala bizi-ardatz izan zituen gizarte-ekintzailea (Ermua 1949- Donostia 2021) # [[Maribel Aiertza]] ef--'''SORTUA''' euskal idazlea (Etxebarria 1962) # [[Rosario Zubizarreta]] efef'''SORTUA''' erraketista (Ermua 1918-2002) # [[Shandra Martínez]] ----'''SORTUA''' artista, ilustratzailea. (Errenteria1977) # [[Susana Serrano]] ef---'''SORTUA''' Unibertsitateko irakaslea (Elorrio) # [[Tere Jaio]] efef'''SORTUA''' aktorea, bikoiztailea. (Gernika) # [[Teresa Murga]] efef'''SORTUA''' (Markina-Xemein 1910-2015) # [[Abia Akram|Abia Akra]] aktibista (Pakistan) # [[Aida Lafuente]] politikari ekominista (León) # [[Al Khadra Mabrook]] Saharar poeta (Sahara) # [[Alice Neel]] margolari erretratugile estatubatuarra (1900 - 1984) # [[Amaia Bono]] antzerki aktorea (Gasteiz, 1989) # [[Amaia Nausia]] historialaria (Iruñea) # [[Amalia Domingo Soler]] Idazlea, espiritista (Sevilla, 1835-Bartzelona,1909) # [[Ana Santos Payán]] idazlea, poeta, editorea (Guadalajara, 1972-Almeria, 2014) # [[Ana Teresa Diego]] Argentinan atxilotu-desagertua (Argentina) # [[Andrea Ixchíu]] kazetaria (Guatemala) # [[Antonia Adroher Pascual]] maistra, pedagogoa eta politikaria (Girona) # [[Araceli Sánchez Urquijo|Araceli Sanchez Urquijo]] bide, ubide eta portuetako ingeniaria (Sestao) # [[Azucena Villaflor|Azuzena Villaflor]] Maiatzeko plazako ekintzailea (Argentina) # [[Belén Nevado]] aktorea, feminista (Gasteiz, 1969) # [[Berta Arocena de Martínez Márquez]] Kazetaria, feminista (Habana, 1901-1956) # [[Blanca Li]] koreografo, dantzari, zinemagile (Granada) # [[Buchi Emecheta]] idazle nigeriarra # [[Carlota Pi]] Ingeniaria eta enpresari katalana # [[Carme Alemany Gómez]] soziologoa, feminista (Bartzelona) # [[Carme Karr i Alfonsetti]] Kataluniako kazetari, idazle, musikologo eta publizista feminista eta bakezalea (1865 - 1943) # [[Carme Montoriol i Puig]] Bartzelonako idazlea, itzultzailea eta piano-jotzailea (1892 - 1966) # [[Carmen Navarro]] Medikua eta ikertzailea (Madril) # [[Carmen Salinas Alfonso de Villagómez]] Legelaria # [[Carole Pateman]] Britainiako feminista eta politologoa (Sussex, Ingalaterra) # [[Carolina Coronado]] idazlea (Badajoz) # [[Carolina Escobar Sarti]] Guatemala, 1960 feminista, idazlea, # [[Clara Peeters]] margolari flamendarra. (1580-1621) # [[Claudette Colvin]] Afro-amerikarren eskubide zibilen mugimenduaren aitzindaria. # [[Clotilde Cerdá Bosch]] Aktibista eta goi mailako harpa-jotzailea (Bartzelona, 1861-1926) # [[Concepción Sierra Ordóñez]] Legelaria # [[Conchita Balparda]] abeslaria, sopranoa. Portugalete (1942) # [[Constance Naden]] Idazle, poeta eta filosofo ingelesa # [[Consuelo Rubio]] opera abeslaria (Madril) # [[Cristina Durán Costell|Cristina Durán]] ilustratzailea eta marrazkilaria (Valentzia, 1970) # [[Cristina Spínola]] kazetaria, kirolaria, telebistako kazetaria, idazlea eta Kanarietako Youtuber-a da. # [[Crystal Bayat]] aktibista (Afganistan) # [[Diana Pinilla]] txirrindulari kolonbiarra # [[Dolores Aleu Riera]] Mediku titulua lortzen lehena (Bartzelona 1857-1913) # [[Dolores Prida]] kazetari eta antzerkigile kubatar estatubatuarra # [[Dolors Monserdà]] Kataluniako idazle eta ekintzaile feminist (1845-1919) # [[Dolors Piera]] Kataluniako irakasle sindikalista (1910-2002) # [[Eider Sánchez]] ingeniaria eta "Naru Intelligence"ren sortzailea (Donostia) # [[Elena Cipriana Álvarez Durán]] idazle, folklorista (Badajoz) # [[Elena Maseras Ribera]] Mediku, pedagogo eta irakaslea. Medizina fakultatean lehen emakume matrikulatua (Tarragona, 1853-1905) # [[Elena Mederos Cabaña]] Feminista,aktibista (Kuba) # [[Elena Molina]] dokumentalgilea (Madril) # [[Elisa Fernández de la Vega]] medikua, ikertzailea (Asturias-Zaragoza) # [[Ellen Churchill Semple|Ellen Churchill]] geografo amerikarra (1863-1932) # [[Elvia Carrillo Puerto]] Lider feminista, politikoa eta sufragista mexikarra # [[Emilia Bernal]] Kazetaria, itzultzaile (Kuba, 1884-1964) # [[Fátima Djarra Sani]] Emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea. (Ginea Bissau) # [[Fede Galizia]] margolaria (Milan 1578-1630) # [[Feminismoa Herri Katalanetan]] # [[Flavita Banana]] ilustratzaile, marrazkilaria (Oviedo) # [[Francesca Bonnemaison i Farriols]] Bartzelonako pedagogo, idazle eta feminista (1872-1949) # [[Francisca de Pedraza]] etxekoandrea, genero-indarkeriaren borrokaren aurrekari historikoa # [[Françoise Gilot|Francoise Gilot]] margolaria (Frantzia) # [[Georgiana Houghton]] Margolaria (Kanaria Uharteak, 1814-Londres, 1884) # [[Helen Porter]] britainiar biologoa # [[Isabel Güell i López]] musikagilea (Bartzelona) # [[Isabel Villenakoa]] lekaime eta idazle protofeminista (Valentzia, 1430 - 1490) # [[Janet Watson]] geologo britainiarra (1923-1985) # [[Jeannette Campbell]] igerilaria (Argentina) # [[Jerònima Galés]] XVI. mendeko inprimatzaile valentziarra (?? - 1587) # [[Jimena Alonso]] Feminista, irakaslea, pentsalaria, liburu argitaratzaile. Donostia-Madril # [[Jimena Fernández de la Vega]] medikua, genetista (Galizia) # [[Joaquima Santamaria i Ventura]] Kataluniako idazle, folklorista eta itzultzailea (1853 - 1930) # [[Josefa Ortiz de Domínguez]] Mexikoko independentziaren aldeko aktibista (Mexiko) # [[Juana Doña]] komunista, militantea, idazlea (Madril-Bartzelona) # [[Júlia Martí Comas]] ikerlari feminista (Bartzelona) # [[Kathleen Hanna]] musikaria eta aktibista. (Estatu Batuak) # [[Leona Vicario]] Mexikar ekintzailea (Mexiko Hiria, 1781-1842) # [[Lesbia Soravilla]] idazlea, feminista, ekintzailea (Camagüey, 1907-1989) # [[Lisa Çalan]] zinemagilea (Kurdistán) # [[Lola Gaos]] aktorea, aktibista (Valentzia) # [[Lola Rodríguez de Tió]] Kazetaria, iraultzailea (Puerto Rico, 1843 - Habana 1924) # [[Lucia Ixchíu]] aktibista (Guatemala) # [[Lucía Lahoz Gutiérrez]] Arte historialaria (Leza-Araba) # [[Luisa Pérez de Zambrana|Luisa Pérez de Zanbran]] Poeta (Santiago, 1837-Habana, 1922) # [[Luzmila Chiricente Mahuanca]] Giza eskubideen aldeko ekintzailea (Perú) # [[Marcelina Bautista]] Etxeko langileen aldeko aktibista (Mexiko, 1966) # [[Margaret Bullen]] antropologoa (Erresuma Batua- Euskal Herria) # [[Margarita Porete]] Begina, mistika ((Frantzia) # [[Marge Piercy]] poeta, eleberrigile eta feminista (AEB) # [[María Cambrils]] Valentziako idazle sozialista eta feminista (1878 - 1939) # [[María Collado Romero]] idazlea # [[Maria del Carme Nicolau Massó]] Kataluniako idazle, itzultzaile eta kazetaria (1901-1990) # [[Maria Domènech i Escoté]] Kataluniako idazlea (1874 - 1952) # [[María Eugenia Casinelli de García Irureta Goyena]] giza eskubideen aldeko aktibista (Argentina) # [[María Isidra de Guzmán y de la Cerda]] Medikua (Madril 1767-1884)) # [[María José Fuster]] UNED-eko irakaslea eta GIB/HIESaren ekintzaile eta ikerlaria (Alicante) # [[María José Martínez Herrero|Maria José Martinez Herrero]] EHUko irakaslea # [[María Josefa de Larumbe Goñi]] inprimatzailea eta liburu-saltzailea (Iruña 1700-1757) # [[Maria Lugones]] filosofo feminista eta deskoloniala (Argentina) # [[María Pineda]] modelo eta enpresaburua # [[María Ponce|Maria Ponce]] Maiatzeko plazako ekintzailea (Argentina) # [[María Telo]] Legelaria, familia-abokatua eta feminista extremadurarra # [[María Wonenburger]] Matematikan doktorea (Galizia) # [[Mariana Rodríguez del Toro|Mariana Rodriguez del Toro]] Mexiko independiaren aldeko borrokalaria (1775-1821) # [[Mariasilvia Spolato]] LGBT eskubideen ekintzailea (Italia) # [[Mariblanca Sabas Alomá|Mariblanca Sabas Alom]] Feminista, kazetaria, ministroa (Kubako Santiago, 1901-1983) # [[Marie-Thérèse Walter]] modeloa eta Picassoren amorante (Frantzia) # [[Marilyn Waring]] ekonomia feministaren sortzaile nagusietako bat(Zeelanda Berria) # [[Marquesa del Ter]] Noble frantziarra, pianista eta ekintzaile feminista (1864-1936) # [[Marta Espinós]] Valentziar piano-jotzailea. Valentzia # [[Marta González Gómez]] El Salvador-eko armadaren eraso batean eraila. # [[Marta Lozano Molano]] musikagilea (Cáceres, 1985) # [[Martina Casiano y Mayor|Martina Casiano]] maistra, fisika eta kimikaria # [[Martina Castells Ballespí]] Medikuntzan doktore-gradua lortzen lehen emakumea (Lleida,1852-1884) # [[Mercè Capdevila i Gaya]] musikagilea, pedagogoa (Bartzelona) # [[Mercè Torrents Turmo]] piano-jole eta konpositore katalana # [[Mertxe de Renobales]] biokimikaria (Bilbo) # [[Miren Llona]] EHUko irakaslea # [[Mylene Fernández Pintado]] idazlea (Kuba) # [[Ochy Curiel]] feminismoaren teorialaria eta aktibista, gizarte-antropologoa (Dominikar Errepublika) # [[Ofelia Rodríguez Acosta|Ofelia Rodriguez Acosta]] Feminista, kazetaria, idazlea (Habana, 1902-1975) # [[Olimpia Fulvia Morata]] humanista italiarra # [[Pamela Yates]] estatubatuar dokumentalista eta giza eskubideen aldeko ekintzailea # [[Pilar Castillo Sánchez]] pianista (Galizia) # [[Pretty Yende]] sopranoa (Hego Afrika) # [[Raquel Calvo Larralde]] kazetaria, dokumentalgilea (Durango) # [[Rita Cetina Gutiérrez]] maistra, poeta eta feminista mexikarra # [[Rosario de Acuña|Rosario de Acuña y Villanueva]] idazle, librepentsalari eta kazetaria (Madril) # [[Roya Sadat]] zinegile eta zinema-zuzendaria (Afganistan) # [[Salutxu Etxebarria]] Amurriko emakume aurreskulari aitzindaria (1924-2008) # [[Tomasa Cuevas]] efef militante komunista eta antifrankista (Guadalajara 1917 -Bartzelona 2007) # [[Ulrike Tillmann]] matematikaria (Alemania) # [[Vicenta Llorente del Moral]] entomologoa (Algorta) # [[Wendy Flores]] abokatua eta giza eskubideen aldeko defendatzailea. (Nikaragua) # [[Zulema de la Cruz]] musikagile, konpositore (Madril) # [[Zuriñe López de Sabando Sainz]] dokumentalgilea (Gasteiz) }} ====Berriak 2021 (uztaila, abuztua, iraila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Egidazu]] ef--'''SORTU''' ilustratzailea, biologoa eta idazlea (Durango) # [[Bea Larrañaga]] ef--'''SORTU''' aktorea (Errenteria) # [[Begoña Zia]] ef--'''SORTU''' marrazkilaria. (Iruñea 1959-2019) # [[Dorleta Kortazar]] ef--'''SORTU''' ipuin-kontalaria (Arrasate 1974) # [[Eider Perez]] ef--'''SORTU''' aktorea, idazlea, bertsozalea eta aurkezlea (Pasaia1995) # [[Elena Pérez]] efef'''SORTU''' txistularia (Ermua 1968-2021) # [[Eskarne Aroma]] efef'''SORTU''' irakaslea, aktorea, ekintzailea (Durango 1934-2021) # [[Esther Gorostiza]] ef--'''SORTU''' pediatra (Atxondo 1953) # [[Gala Knörr]] ----'''SORTU''' artista (Gasteiz 1984) # [[Isabel González]] ef--'''SORTU''' liburuzaina, politikaria (Leon-Durango 1974) # [[Jenni Alvarado]] ef--'''SORTU''' artista (Durango 1981) # [[Laura Latorre]] ef--'''SORTU''' terapeuta, idazlea (Madril-Huarte 1975) # [[Maddi Soroa]] ----'''SORTU''' pedagogoa (Lekunberri 1997) # [[Maitane Azurmendi]] ef--'''SORTU''' artista. (Gernika 1978) # [[Maria Josefa Aedo]] efef'''SORTU''' lekaimea (Ermua 1786-Compostela 1805) # [[Marina Lameiro]] ----'''SORTU''' zinemagilea (Iruñea 1986) # [[Norma Mentxaka]] --ef'''SORTU''' terrorismoaren biktima (Santurtzi 1932-1976) # [[Rosa Arburua]] ----'''SORTU''' pedagogoa, historia ikertzailea (Irun 1961) # [[Vanesa Fernández]] ef--'''SORTU''' Zinebiko zuzendaria. (Iurreta 1980) # [[Agustina González López]] idazle, pentsalari, pintore abangoardista eta politikaria izan zen.(Granada) # [[Ana Carrillo Domínguez]] Errepublikako Herri Armadako kapitain komunista (1898 - 1974) # [[Ana María Martínez Sagi]] Kataluniako poeta, sindikalista, kazetaria eta atleta feminista (Bartzelona, 1907-2000) # [[Anbara Salam Khalidi]] idazle eta itzultzaile feminista (Libano) # [[Ángela Labordeta]] idazlea (Teruel) # [[Ángeles Ottein]] sopranoa (Madril) # [[Angélica Dass]] argazkilaria (Brasil) # [[Consuelo Zavala]] maistra, feminista (Mexiko) # [[Esther Bejarano]] musikaria, Auschwitzeko kontzentrazio-eremutik bizirik atera zena (Alemania) # [[Gertrudis Bocanegra]] Mexikoren indepentziaren aldeko borrokalaria (Mexiko) # [[Inge Morath]] argazkilaria (Austria- AEB) # [[Jane Glover]] orkrestra zuzendaria (Erresuma batua) # [[Mari Luz Cristóbal Caunedo|Mari Luz Cristóbal]] Asturias, 1948. Tonada-kantaria # [[María "La Jabalina"]] militante anarkista eta miliziano espainiarra (1917 - 1942) # [[María de Baratta]] musikagilea, piano-jotzailea (El Salvador) # [[Mariana Pineda]] espainiar liberala (Granada) # [[Mariela Castro]] politikaria eta sexologoa (Kuba) # [[Milena Jesenská]] kazetaria, idazlea eta itzultzailea (Txekia) # [[Olga Bergholz]] Errusiar poeta (1910-1975) # [[Olga Jojlova]] Ballet dantzaria. Picassoren lehen emaztea. (1891-1955) # [[Paulina Ódena García]] militante komunista, Espainiako Gerra Zibilean milizianoa (Bartzelona 1911 - Granada 1936) # [[Peli Romarategui]] misiolari arabarra da, eta egurrez, beiraz eta zeramikaz egindako erlijio-lana egin ditu (Gasteiz) # [[Sandra Sánchez]] Karateka. Talavera de la Reina (1981) # [[Shamsia Hassani]] Afganistango grafitigilea. # [[Silvia Lazarte]] Boliviar-kitxuar politikaria (Bolivia) # [[Vilma Espín]] iraultzailea, heroia (Kuba) }} ====Berriak 2021 (apirila, maiatza, ekaina)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Anaje Narbaiza]] ef--'''SORTU''' euskaltzaile eta sindikalista (Bergara 1960) # [[Delia Lauroba]] --ef'''SORTU''' erresistentea (Donostia 1909-2004) # [[Estíbaliz Sádaba Murguía]] ----'''SORTU''' artista (Bilbo 1963) # [[Garazi Arrizabalaga]] ef--'''SORTU''' Durangoko Museoko zuzendaria (Berriz 1984) # [[Goiuri Aldekoa-Otalora]] ef--'''SORTU''' argazkilaria (Durango 1972) # [[Idoia Asurmendi]] ef--'''SORTU''' musikaria. (Aramaio 2000) # [[Idoia Gereñu]] ----'''SORTU''' antzerkigilea (Tolosa 1980) # [[Jone Guenetxea]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Abadiño 1978) # [[Jone Novo]] ef--'''SORTU''' kameraria (Durango 1982) # [[Juanita Ibaibarriaga Literatur Saria|Juanita Ibaibarriaga Literatur saria]] '''SORTU''' (Ermua) # [[Lucrecia Arana]] efef'''SORTU''' zarzuela abeslaria (Haro 1867- Madril 1927) # [[Maite Berriozabal]] ef--'''SORTU''' Euskara teknikaria (Berriz 1987) # [[Mariam Bilbatua]] ef--'''SORTU''' Unibertsitateko irakasle ohia. Durangoko zinegotzia 2019tik (Getxo, 1950) # [[Miren Lazkano]] ef--'''SORTU''' Piraguista (Donostia 1997) # [[Sagrario Aranburu]] efef'''SORTU''' dantzaria eta abeslaria (Iruñea 1930-2021) # [[Veronica Werckmeister]] ef--'''SORTU''' margolaria, muralista (Gasteiz 1972) # [[Amina Hussein]] kazetaria eta itzultzaile (Kurdistan-Bartzelona) # [[Amparo Poch y Gascón]] idazle eta mediku antifaxista eta libertarioa (Espainia, 1902-1968) # [[Ana María Pérez del Campo]] ekintzaile feminista (Madril) # [[Annie Vivanti]] Londresen jaiotako idazle italiarra # [[Betsi Cadwaladr]] erizaina (Gales) # [[Carme Riera]] idazlea (Balear Irlak) # [[Carmen Salinas Alfonso de Villagómez]] Legelaria # [[Celia del Palacio]] feminista (Durango-Mexiko) # [[Colette Maze]] piano-jotzailea (Paris) # [[Concepción Sierra Ordóñez]] Legelaria # [[Concha Liaño Gil]] Espainiako ekintzaile anarkista ( Épinay-sur-Seine, Frantzia, 1916-2014) # [[Emma Roca]] korrikalaria, suhiltzailea (Katalunia) # [[Herminia Fajardo]] kazetaria, feminista (Kanariak) # [[Hilda Hilst]] idazlea. (Brasil) # [[Jane Rule]] idazlea (Kanada) # [[Josefina Carabias]] kazetaria, idazlea (Avila) # [[Julia Hermosilla Sagredo]] Anarkosindikalista, milizianoa eta frankismoaren aurkako erresistentea (Sestao, 1916-2009) # [[Julienne Mathieu]] zinema mutuko aktorea (Frantzia) # [[Kathleen Winter]] idazlea (Kanada) # [[Katia Reimberg]] etorkin ekintzailea, feminista (Brasil-Donostia) # [[Leticia Gaspar]] artista. (Bilbo) # [[Llibertat Ródenas Rodriguez]] Valentziako anarko-sindikalista, milizianoa eta Mujeres Libres taldearen kidea (1892-1970) # [[Lola Iturbe]] Espainiar anarko-sindikalista (Bartzelona, 1902-1990) # [[Mahasweta Devi]] Bengalkiar-indiar idazle eta aktibista # [[Margarita Xirgu]] Aktorea (Katalunia) # [[María Asunción Català]] matematikaria, astronomoa (Bartzelona) # [[María Bruguera Pérez]] (Extremadurako militante libertarioa eta feminista) (1913-1992) # [[María del Carmen de Lara]] zinemagile feminista (Mexiko) # [[María Dueñas (biolin-jotzailea)]] Granada 2002 # [[María Elena Walsh]] poeta, kantautorea, eleberrigilea, antzerkigilea (Argentina) # [[María Teresa Rodríguez Sáinz-Rozas|María Teresa Rodríguez Sainz-Rozas]] enpresaburua (Palentzia) # [[Mercedes Prieto]] Astronomoa (Huelva) # [[Penelope Fitzgerald]] idazlea (Erresuma Batua) # [[Pepita Carpeña]] Espainiar feminista eta anarkosindikalista (Bartzelona, 1919-2005) # [[Sara Facio]] argazkilaria. (Argentina) # [[Soledad Estorach Esterri]] Espainiako ekintzaile anarkista (Lleida, 1915-1993) # [[Teresa Aldamiz]] poeta, kazetaria, itzultzailea. (Filipinas-Bilbo) # [[Teresa Jordá Vitó]] Akuarelista, margolaria (Bartzelona) # [[Teresa Lanceta]] Artista (Bartzelona) # [[Vera Mantero]] dantzaria (Portugal) # [[Xela Arias]] idazlea (Galizia) }} ====Berriak 2021 (urtarrila, otsaila, martxoa)==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Andereak Elkartea|Andereak Elkartea]] '''SORTU''' (Durango 2005) # [[Amaia Lopez de Munain]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Gasteiz 1972) # [[Antxone Telleria Mendia]] ef--'''SORTU''' irakaslea (Lekeitio 1956) # [[Bakarne Altonaga]] ef--'''SORTU''' historialaria (Bilbo 1988) # [[Bittori Etxeberria]] --ef'''SORTU''' Emakume Abertzale Batza. Erresistentziako kidea (Baztan 1908-1997) # [[Capitolina Bustince Larrondo]] efef'''SORTU''' irakasle, idazlea (Ujué 1864- Segovia 1934) # [[Carmen Artaza]] ----'''SORTU''' abeslaria (Donostia 1995) # [[Eladia Zubizarreta]] efef'''SORTU''' erreketista (Ermua 1923-2020) # [[Elena Ziordia]] ef--'''SORTU''' ilustratzailea (Bizkaia 1964) # [[Filomena Baldezate]] efef'''SORTU''' erizaina eta emagina (Valladolid-Bilbo 1895- Miranda de Ebro 1980) # [[Garazi Mugarza]] ef--'''SORTU''' Margolaria, idazlea eta erizana (Mallabia 1995) # [[Elvira Iñurrieta]] efef'''SORTU''' emagina (Elorrio 1895-1980) # [[Haizea Martiartu]] ef--'''SORTU''' saxofoi-jotzailea (Markina 1991) # [[Irantzu Mendia Azkue]] ----'''SORTU''' irakaslea eta ekintzailea (Gasteiz 1976) # [[Irati Idiakez]] ef--'''SORTU''' snowboarderra (Getaria 1996) # [[Isabel Lobiano]] efef'''SORTU''' (Ermua 1583-1673) # [[Izaro Lasa]] ef--'''SORTU''' txirrindulari ohia eta idazlea (Zumarraga 1987) # [[Kari Alberdi]] ----'''SORTU''' kimikaria, komunikazio zientifikoan aditua (Azkoitia 1996) # [[Lilatoia]] '''SORTU'''Donostia # [[Lorea Zulaika]] ef--'''SORTU''' musikaria (Ziortza-Bolibar 1996) # [[Lucia Urrutia]] ----'''SORTU''' meteorologoa (Erroibarra 1932) # [[Maider Mendizabal]] ef--'''SORTU''' pilotaria (Zizurkil 1977) # [[Maite Axiari]] --ef'''SORTU''' feminista, euskaltzale (Ezpeleta 1949-2021) # [[Maite Gorrotxategi]] ef--'''SORTU''' erraketista (Ermua 1926) # [[Mari Carmen Díaz de Lezana]] ----'''SORTU''' txirrindularia (Urduña 1943) # [[Marta Olazabal]] ----'''SORTU''' ikertzailea (Bilbo 1981) # [[Matilde Isasi-Isasmendi]] ef--'''SORTU''' emagina (Iurreta 1933) # [[Mentxu Alkorta]] ef--'''SORTU''' dantzari eta trikitilaria (Donostia 1947) # [[Miren Begoña Ereñaga]] efef'''SORTU''' erraketista (Durango 1927-2015) # [[Nahia Zubeldia]] ----'''SORTU''' itzultzaile, musikaria, idazlea (Lapurdi 1982) # [[Nerea del Campo Aguirre]] ef--'''SORTU''' filologoa (Eibar 1971) # [[Nicasia Madariaga]] efef'''SORTU''' margolaria (Bilbo 1874-1970) # [[Sara Estévez]] ----'''SORTU''' kazetaria (Bilbo 1925) # [[Tere Verdes]] efef'''SORTU''' Emakume Abertzale Batza. Erresistentziako kidea (Bilbo 1907-1959) # [[Victoria Mallabiabarrena]] efef'''SORTU'''soprano lirikoa (Mallabia 1867-1960) # [[Adelina Zendejas Gómez]] irakasle, kazetari, aktibista (Mexiko) # [[Aimé Painé]] abeslari maputxea (Argentina) # [[Alaíde Foppa]] poeta, itzultzailea, ekintzailea (Bartzelona-Guatemala) # [[Alice Stewart]] epidemiologa (Erresuma batua) # [[Amelina Ermeline Devant-Le Gallena]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Ana María Moix]] poeta, idazlea (Bartzelona) # [[Andrea Khalfaoui]] 1. ijito doktorea # [[Bartolina Sisa]] iraultzailea (Bolivia) # [[Benita Galeana]] sindikalista, ekintzailea (Mexiko) # [[Boliviako Cholitas escaladoras]] Bolivia # [[Carmen Ballvé]] argazkilaria (Madril) # [[Carmen Orellana Illescas]] ingurumen agentea, basozaina (Balear Uharteak) # [[Cira Crespo]] historialaria, idazlea (Katalunia) # [[Conxa Pérez Collado]] Ekintzaile anarko-feminista eta milizianoa (Katalunia, 1915-2014) # [[Cora Sadosky]]. Matematikaria (Argentina) # [[Coraline Labourdette]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Cristina López Barrio]] abokatu, idazlea (Madril) # [[Diana Trujillo]] ingeniari aeroespaziala (Kolonbia) # [[Domitila Barrios de Chungara]] Boliviar feminista # [[Edith Pretty]] lurjabea eta filantropoa. (Erresuma Batua) # [[Esperanza d'Ors|Esperanza D'ors]] eskutorea (Madril) # [[Ewy Rosqvist-von Korff]] rally pilotua (Suedia) # [[Fanny Blankers-Koen]] atleta (Herbehereak) # [[Flora Sandes]] soldadua (Britainia Handia) # [[Gilka Machado]] poeta (Brasil) # [[Gregoria Apaza]] iraultzailea (Bolivia) # [[Guadalupe Grande]] idazlea, poeta (Madril) # [[Guillermina Uribe Bone]] ingeniari zibila (Kolonbia) # [[Hedina Sijerčić]] idazle, kazetari, poeta (Sarajevo) # [[Helena Janeczek]] idazlea, kazetaria (Italia) # [[Hella Haasse]] idazlea (Herbehereak) # [[Idoia Hernández]] HATXE, piano-jotzailea (Errenteria) # [[Irene Polo]] kazetaria (Katalunia) # [[Irina Antónova]] Arte kritikaria (Mosku) # [[Isabella Karle]] X izpien ikertzailea. EEBB # [[Jacqueline Bidegorri]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Joy Adamson]] naturalista (Austria) # [[Juana Rouco Buela]] anarkista (Argentina) # [[Katharine Burr Blodgett]] fisikaria eta asmatzailea (Estatu Batuak) # [[Kalam Kunde|Kalam Kunda]] Kunde-jotzailea (Burkina Faso) # [[La Voz de la Mujer]] Argentinako aldizkari anarko-feminista. itzulpena # [[Letitia Mumford Geer]] erizaina eta asmatzailea (Estatu Batuak) # [[Louisa Garrett Anderson|Louisa Garret]] Medikua eta sufragista (Britainia Handia) # [[Lucía Sánchez Saornil]] Ekintzaile anarko-feminista eta poeta. Mujeres Libres-en sortzailea (Espainia, 1895-1970). # [[Lucy Parsons]] anarkista, komunista (EEBB) # [[Mamen Moreu]] ilustratzaile, komikigile (Huesca) # [[Manuela León]] Emakume ekintzailea (Ekuador) # [[Malva Flores]] idazlea (Mexiko) # [[Marcela Delpastre]] idazlea (Frantzia) # [[Margaret Roundtree]] Saskibaloi jokalaria (Estatu Batuak) # [[Margarita del Val]] birologoa (Madril) # [[Margarita García Flores]] feminista, abokatua (Nexiko) # [[Marie Langer]] Medikua, psikologoa (Austro-Argentinarra) # [[Mary Moffat Livingstone]] esploratzailea (Hegoafrika) # [[Maria Clemencia Herrera]] Lideresa, ekintzailea (Kolonbia) # [[María Cinta Balagué]] irrati esataria (Bartzelona) # [[María Collazo]] Argentinako anarko-feminista. itzulpena # [[Maria del Mar Lozano]] RAEx-eko zuzendaria (Iruñea) # [[Maria Josefa Saavedra]] abokatua (Bolivia) # [[María Lorena Ramírez]] korrikalaria (Mexiko) # [[Maria Paz Jiménez Escudero]] margolaria (Donostia) # [[Maria Soledad Moral Santa Cruz]] arrain saltzailea, ekintzailea (Portugalete) # [[Marina Núñez]] artista (Palentzia) # [[Marta Lamas]] idazlea, feminista, antropologoa (Mexiko) # [[Maxine Molyneux]] soziologoa, feminista (Pakistan) # [[Mercedes Ateca]] Txirrindularia (Laredo-Kantabria) # [[Mujeres Libres]] 36ko Espainiako Gerra garaiko erakunde anarko-feminista. itzulpena # [[Mujeres Libres (aldizkaria)]] Aurrekoaren aldizkaria. itzulpena # [[Nancy Porsia]] Kazetaria (Italia) # [[Nell Leyshon]] idazlea (Erresuma Batua) # [[Nuria Ruiz de Viñaspre]] poeta (Logroño) # [[Olvido García Valdés]] poeta (Pravia-Asturias) # [[Petrona Eyle]] Medikua, feminista (Argentina) # [[Rebeca Uribe]] poeta, (Mexiko) # [[Rebeca Uribe Bone]] ingeniari kimikoa (Kolonbia]] # [[Rosario Pino]] antzezlea (Málaga) # [[Sara Berenguer Laosa]] Ekintzaile anarko-feminista (Katalunia, 1919-2010) # [[Shadi Ghadirian]] argazkilaria (Iran) # [[Simona Manzaneda]] itzultzailea (Bolivia) # [[Solveig Nordström]] arkeologoa (Suedia) # [[Úrsula Goyzueta]] iraultzailea (Bolivia) # [[Vicenta Juaristi Eguino]] iraultzailea (Bolivia) # [[Victoria Aguirre Anchorena]] margolaria (Buenos Aires) # [[Virginia Bolten]] anarkista, kazetaria (Argentina) # [[Whina Cooper]] ekintzailea (Zeelanda Berria) }} === Hobetuak 2021 === # [[Alicia Iturrioz]] margolaria (Eibar) # [[Louise Michel]] Frantziako anarkista. Parisko Komunan kiderik garrantzitsuenetakoa. # [[Luz Zalduegi]] Albaitaria. (Mallabia) # [[Felisa Areitioaurtena|Felisa Areitioartena]] Antzezlea (Zaldibar) # [[Maria Magunazelaia]] Txirrindulari aitzindaria (Ermua) # [[Anna Sundström]] kimikaria (Suedia) # [[Mariñe Arbeo]] ilustrailea # [[Mercedes Careaga]] Ekintzailea (Eibar) # [[Iratxe Ansa]] dantzaria. (Donostia) ====Berriak 2020 ==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Adela Andikoetxea]] ----'''SORTU''' nekazaria (Urduliz 1954) # [[Ainhoa Urien]] ef--'''SORTU''' idazlea. (Abadiño 1997) # [[Amaia Gabantxo]] ef--'''SORTU''' idazlea itzultzailea (Bermeo1973) # [[Ana Mari Marin]] efef'''SORTU''' margolaria (Elizondo 1933- Iruñea 2020) # [[Andragunea]] '''SORTU''' Durango # [[Aroa Uharte]] ----'''SORTU''' itzultzailea (Leitza 1984) # [[Arrate Hidalgo]] ----'''SORTU''' idazlea, itzultzaile (Bilbo 1987) # [[Arrate Mardaras]] ef--'''SORTU''' idazlea (Abadiño 1960) # [[Askoa Etxebarrieta]] ef--'''SORTU''' flamenko dantzaria (Gasteiz 1976) # [[Dorita Ruiz]] '''SORTU''' Hezkuntza bereziko irakaslea aintzindaria (Burgos-Durango-Euba1944) # [[Erlea Maneros]] ef--'''SORTU''' Artista. Margolaria. (Bilbo 1977) # [[Esther Cruz]] ----'''SORTU''' eskalatzailea. (Murtzia-Euskal Herria 1976) # [[Irati Bilbao]] ef--'''SORTU''' jazz abeslaria. (Durango 1992) # [[Iratxe Mediavilla]] ef--'''SORTU''' zinegilea (Elorrio 1885) # [[Eva Guerrero]] ef--'''SOefefRTU''' dantzaria, koreografoa (Bilbo 1982) # [[Felisa Areitioaurtena]] '''SORTU''' antzezlea (Zaldibar 1902- Donostia 1990) # [[Garazi López de Armentia]] ef--'''SORTU''' dantzaria eta koreografoa (Gasteiz 1984) # [[Garbiñe Elizegi]] ef--'''SORTU''' erizaina, feminista (Baztan 1975) # [[Gemma Sanginés]] ef--'''SORTU''' psikologoa (Bilbo 1970) # [[Ines Olza]] ef--'''SORTU''' ikertzailea (Nafarroa 1982) # [[Isabel Sola]] ef--'''SORTU''' Birologoa (Nafarroa 1967) # [[Ixone Aroma]] ef--'''SORTU''' dantzaria (Durango 1982) # [[Izaro Zubiria]] ef--'''SORTU''' zientzilaria (Gaztelu 1989) # [[Izaskun Ayestaran]] ----'''SORTU''' erreketista (Ibarra 1941) # [[Jaione Camborda]] ef--'''SORTU''' zinegilea (Donostia 1983) # [[Joana Olasagasti]] ----'''SORTU''' dantzaria (Baiona 1990) # [[Jone Elorriaga]] ef--'''SORTU''' artista (Durango 1993) # [[Jone Martinez Palacios]] ef--'''SORTU''' irakaslea, feminista (Bizkaia 1995) # [[Josune Ilundain]] ef--'''SORTU''' sortzailea, ekintzaile, idazlea. (Nafarroa 1990) # [[Judit Muñoz]] ef--'''SORTU''' matematikaria eta ikertzailea (Abadiño 1991) # [[Juana Arrillaga|Juana "Juanita" Arrillaga]] efef'''SORTU''' erraketista (Elgoibar 1925- Mexiko 2022) # [[Juanita Gorroño]] efef'''SORTU''' panderojolea (Muxika 1913-Zornotza1991) # [[Juliana Zubizarreta]] efef'''SORTU''' panderojolea (Elgoibar1910-2006) # [[Julie Adrienne Karrikaburu]] efef'''SORTU''' musikologoa (Zuberoa1827-1898) # [[Karmele Gisasola]] ef--'''SORTU''' Herri kirolak (Mallabia1994) # [[Karmele Mitxelena]] ef--'''SORTU''' Idazlea eta iralkaslea (Oiartzun1988) # [[Larraitz Ariznabarreta]] ----'''SORTU''' antropologoa (Bilbo1968) # [[Leyre Arrieta |Leyre Arrieta Alberdi]] ef--'''SORTU''' historialaria (Mutriku1971) # [[Leire Elustondo Quiñones]] ef--'''SORTU''' Abeslaria, kazetaria (Ermua1993) # [[Lide Arana]] ----'''SORTU''' zientzialaria (Donostia1984) # [[Lurdes Huizi]] --ef'''SORTU''' irakaslea, (Goizueta1958-2020) # [[Luzia Sagastasoloa]] efef'''SORTU''' maistra, irakaslea, moja (Mallabia1912-Gasteiz1999) # [[Maialen Arregi]] ef--'''SORTU''' Arkitektoa (Elorrio1986) # [[Mabel Cañada Zorrilla]] ----'''SORTU''' feminista, ekintzailea (Bilbo1952) # [[Mabi Revuelta]] ef--'''SORTU''' artista plastikoa (Bilbo1967) # [[Maddi Ane Txoperena]] ef--'''SORTU'''bertsolaria, kazetaria eta feminista (Hendaia1994) # [[Maiana Bidegain]] ----'''SORTU''' zinegilea (Lapurdi1977) # [[Maite Lephaille]] ----'''SORTU''' irrati-esataria (Zuberoa1957) # [[Maite López]] ef--'''SORTU''' idazlea, itzultzailea (Azkoitia1985) # [[Mari Cruz Guruzeta]] efef'''SORTU''' ekintzailea (Aramaio1871-Areatza1934) # [[Mari Jose Kerejeta]] ----'''SORTU''' idazlea (Zegama1961) # [[Mari Karmen Goñi]] ----'''SORTU''' irakasle aitzindaria (Baztan ?) # [[María Jesús Cueto]] ef--'''SORTU''' artista. (Santander-Bilbo1951) # [[Maria González Gorosarri]] ef--'''SORTU''' Kazetaria, idazlea (Durango1978) # [[Maria Dolores Larramendi]] efef'''SORTU''' erraketista (Pasaia1926-2023) # [[Maria Mentxaka]] ef--'''SORTU''' kirol argazkilaria (Mungia1976) # [[Maria Merino]] ef--'''SORTU''' matematikaria (Bilbo1976) # [[Maria Txurruka]] efef'''SORTU''' erraketista (Elgoibar1923-2000) # [[Mari Carmen Ruiz]] ----'''SORTU''' aktore ohia (Bilbo1944) # [[Marijo Deogracias]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Antzuola1973) # [[Miren Larrea]] ef--'''SORTU''' antzezlea. (Zornotza1981) # [[Myriam Cameros Sierra|Myriam Cameros]] ef--'''SORTU''' Ilustratzailea (Iruña1978) # [[Nerea Irastorza]] ----'''SORTU''' zientzialaria (?, 1991) # [[Nerea Loiola Pikaza|Nerea Loiola]] ef--'''SORTU''' idazlea (Deba1985) # [[Olga Cazalis]] --ef'''SORTU''' erraketista (Markina-Xemein1925-Tenerife2018) # [[Pilar Claver]] ----'''SORTU''' aktibista (Izaba1918-2000) # [[Uxune Martinez Mazaga]] ef--'''SORTU''' Zabalkunde zientifikorako arduraduna (Garai1969) # [[Udane Ostolaza]] ef--'''SORTU''' Harri-jasotzailea (Orio2005) # [[Yolanda Mazkiaran]] '''SORTU''' dokumentalgilea (Altsasu1963) # [[Zaloa Fuertes]] ef--'''SORTU''' Argazkilaria (Mexiko-Abadiño1983) # [[Zuriñe del Cerro]] efef'''SORTU''' feminista historikoa (Bilbo1956-2020) # [[Katalin Karikó]] Biokimikaria (Hungaria) # [[Adela Cortina]] filosofoa (Valentzia) itzulpena # [[Adelina Gutiérrez]] astrofisikaria (Txile) # [[Alda Lara]] idazlea. (Angola). itzulpena # [[Alicia Miyares]] Filosofoa, feminista (Asturias) itzulpena # [[Alexandra David-Néel]] bidaiaria, idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Alexandra Olaya]] zientzialaria. Kolonbiarra. Itzulpena # [[Ama Ata Aidoo]] idazle afrikarra. Itzulpena # [[Amancay Gaztañaga]] abeslaria (Mexiko) # [[Amelia Opie]] idazlea ingelesa # [[Aminata Sow Fall]] idazlea (Senegal) itzulpena # [[Amparo Sánchez]] abeslaria (SEvilla) # [[Ana de Miguel]] filosofoa, feministra (SAntander) itzulpena # [[Ana Kiro]] galiziar abeslaria. itzulpena # [[Ana María Crespo de las Casas]] farmazialaria. (Tenerife) itzulpena # [[Andrée de Jongh]] belgika erresistentziako kidea # [[Ángeles López de Ayala]] kazetaria, politikaria, dramaturgoa (Sevilla) # [[Anna Burns]] idazlea (Belfast)itzulpena # [[Anna Surinyach]] fotokazetaria (Katalunia) # [[Anne Carson]] Poeta (Kanada) itzulpena # [[Anne Palles]] Sorgintzat errea (Danimarka) # [[Anoushka Shankar]] musikagilea itzulpena # [[Antonia Ferrín Moreiras]] Matematikaria, astronomoa (Galizia) # [[Ariane Lopez-Huici]] argazkilaria. Itzulpena # [[Asha Ismail]] mutilazioaren aurkako ekintzailea (Kenya) # [[Atala Apodaca]] feminista, iraultzailea (Mexiko) # [[Aziza Brahim]] abeslari sahararra (Itzulpena) # [[Beatrice Shilling]] asmatzailea (Ingalaterra) itzulpena # [[Becky Siegel]] dantzaria, koreografoa, zuzendaria (EEBB) Iruñea # [[Bel Zaballa]] kazetaria, idazlea (Katalunia) # [[Belén Bermejo]] idazlea, argazkilaria eta editorea (Madril) # [[Belén de Sárraga]] kazetaria, ekintzailea (Valladolid-Mexiko # [[Beryl Markham]] hegazkinlaria, idazlea (Ingalaterra-Kenya) itzulpena # [[Bertha Benz]] asmatzailea # [[Bertha Lutz]] Brasilgo urbanista eta feminista. # [[Blanca Silveira]] astronomoa (Venezuela) itzulpena # [[Beulah Louise Henry]] asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Carme Alvariño]] historialaria (Galizia) itzulpena # [[Carla Simón]] zinegilea (Katalunia) # [[Carmen Castillo (zinegilea)|Carmen Castillo]] zinegilea (Txile). itzulpena # [[Carmen de Burgos]] poeta eta kazetaria (Almeria) itzulpena # [[Carmen Gil Martinez]] idazlea. (Cadiz) # [[Carmen Portinho]] (itzulpena) (Brasil) # [[Catherine Destivelle]] eskalatzailea (Frantzia) # [[Cécile Rol-Tanguy|Cécile Rol]] Erresistentea. Frantzia. Itzulpena # [[Celinda Arregui]] politikaria, feminista (Txile) # [[Claire Goll]] kazetaria, idazlea bakearen aldeko altibista (Alemania-Frantzia) # [[Claudia Paz y Paz]] giza eskubideen defentzailea # [[Consuelo Álvarez Pool]] idazlea (Katalunia) # [[Cony Carranza Castro]] feminista, hezitzailea (El Salvador) # [[Cora Ratto de Sadosky]] matematikaria eta ekintzailea (ARgentina) # [[Dacia Maraini]] eleberrigilea (Italia) # [[Diane di Prima]] Poeta (EEBB) itzulpena # [[Dilhan Eryurt]] astronomoa, astrofisikaria (Turkia) # [[Dora Alonso]] Kazetaria eta idazlea (Kuba) itzulpena # [[Dorothea Klumpke]] astronomoa. EEBB # [[Dorothee Sölle]] Poeta eta teologoa. Itzulpena # [[Dulce Chacón (idazlea)|Dulce Chacón (Idazlea)]] Zafra. Itzulpena # [[Ebru Timtik]] abokatu kurdua. (Istambul) # [[Elena García Armada]]ingeniaria, asmatzailea (Santander) # [[Elodia Zaragoza-Turki]] idazlea,poeta,editorea # [[Emilie Flöge]] jostuna # [[Emma Chacón i Lausaca]] musikagilea (Bartzelona) itzulpena # [[Emma Lehmer]] matematikaria (Estatu Batuak) itzulpena # [[Encarnación Cabré]] arkeologoa (Madril) itzulpena # [[Eugenia Sacerdote de Lustig]] zientzilaria (Turin-Buenos Aires) (Itzulpena) # [[Eva Gonzalès]] margolaria (Paris) (Itzulpena) # [[Fanny Bullock Workman]] bidaiaria, idazlea, itzulpena # [[Filipa César|Filipa Cesar]] zinema zuzendaria (Portugal) itzulpena # [[Florence Rena Sabin]] zientzialaria. (EEBB) itzulpena # [[Francisca Vives]] historialaria (Cadiz) itzulpena # [[Gabrielle Roy]] Kanadar idazlea. (Kanada) # [[Gertrude Jekyll]] Lorezaina (Erresuma Batua) # [[Gloria Anzaldúa]] idazlea. aktibista (EEBB) itzulpena # [[Guadi Galego]] abeslaria (Galizia) (Itzulpena) # [[Hayley Westenra]] abeslaria (Zeelanda Berria) itzulpena # [[Helin Bölek]] abeslaria (Turkia) # [[Helena Maleno]] aktibista (El Ejido) Itzulpena # [[Ida Vitale]] idazlea. (Uruguai) itzulpena # [[Idea Vilariño]] idazlea. itzulpena # [[Inma Chacón]] idazlea (Zafra) itzulpena # [[Irene Solà]] idazlea, artista (Katalunia) # [[Irene Vallejo Moreu]] filologa eta idazlea (Zaragoza) # [[Irma Alicia Velásquez Nimatuj|Irma Alicia Velásques Nimatuj]]Guatemala, kazetaria eta antropologoa # [[Isabella Bird]] bidaiaria. idazlea (itzulpena) # [[Isabel Bono]] poeta, (Malaga) itzulpena # [[Jacinta Ortiz]] poeta (Granada) # [[Jennifer Doudna]] biokimikaria (EEBB) itzulpena # [[Jessie Fauset]] Poeta amerikarra itzulpena # [[Jessica Anderson]] idazle Australiarra. itzulpena # [[Jineth Bedoya]] Kazetaria. (Kolonbia) itzulpena # [[Joan Jara]] dantzaria (Txile) Victor Jararen bikotea # [[Joanne Chory]] biologoa. EEBB itzulpena # [[Josefa Llanes Escoda]] sugrafista (Filipinas) itzulpena # [[Judith Wright]] idazlea (Australia) itzulpena # [[Julia Antivilo]] artista (Txile) # [[Julie-Victoire Daubié]] idazle franziarra. itzulpena # [[Katharine Tynan]] idazle, Irlanda, itzulpena # [[Kenojuak Ashevak|Kenojuak Ashevah]]margolaria (Kanada) # [[La Yegros]] abeslaria (ARgentina-Okzitania # [[Laura Freixas]] idazlea (Bartzelona) (Itzulpena) # [[Leda Valladares]] abeslaria,(Argentina) (itzulpena) # [[Leila Aboulela]] sudandar idazlea (Itzulpena) # [[Leona Chalmers]] aktorea eta asmatzailea. EEBB. itzulpena # [[Leonor Orosa]] Koreografoa (Filipinak) # [[Lian Monserrate]] Muralgilea (Estatu Batuak) # [[Elizabeth Magie]] asmatzailea. (EEBB). Itzulpena # [[Lucía Garibaldi]] Zinegilea (Uruguai) Itzulpena # [[Luisa Capetillo]] anarkista, sindikalista, faminista (Puerto Rico) itzulpena # [[Magda Szabó|Magda Szabo]]idazlea (Hungaria) # [[María Andresa Casamayor]] matematikaria (Zaragoza) itzulpena # [[Maria Aurèlia Capmany]] eleberrigile, antzerkigile (Katalunia) itzulpena # [[Maria Isabel Barreno]] idazlea (Portugal) itzulpena # [[Maria Beasley]]. Asmaztzailea. (EEBB) # [[María Cumplido]] matematikaria. (itzulpena) # [[María Malla]] idazlea, katalana. itzulpena # [[María Mariño]] idazlea. (Galizia). itzulpena # [[Maria Pereira]] Asmatzailea (Portugal) # [[María Salvo]] Antifrankisgta (Bartzelona) itzulpena # [[Maria Teresa Horta]] idazlea (Portugal) itzulpena # [[María Teresa León]] idazlea (Errioxa) itzulpena # [[María Vallet Regí|María Vallet Regi]] Kimikaria (Kanaria) # [[María Y. Orosa|Maria Y. Orosa]] Medikua eta ikertzailea # [[Mariama Bâ]] idazlea (SEnegal) # [[Marica Campo]] idazlea (GAlizia) # [[Marie Hankel]] Esperanto idazlea, sufragista (Alemania) itzulpena # [[Marie Paradis]] alpinista Suitzarra. Itzulpena # [[Marie Under]] idazlea (Estonia) itzulpena # [[Marion Donovan]] asmaitzailea. EEBB. itzulpena # [[Mariví Ibarrola]] argazkilaria. (Naiara). itzulpena # [[Marivi Iturbe Etxeberria]] gizarte laguntzailea. Etxebarri. itzulpena # [[Margaret Harwood|Margaret Harwook]] Astronomoa (Estatu Batuak) itzulpena # [[Margaret Burbidge]] Astronomoa. (Inglaterra) itzulpena # [[Margarida Borràs]] Transexuala (Valentzia) # [[Margarita Michelena]] poeta (Mexiko) # [[Margarita Parra Álvarez]] Kimikaria, (Valentzia) # [[Martha Coston]]asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Marta Elena Casaús Arzú]] historialaria eta idazlea.(Guatemala) # [[Maruja Mallo]] margolaria (Galizia) itzulpena # [[Melitta Bentz]] asmatzailea alemaniarra itzulpena # [[Mercè Company]] idazlea (Katalunia) itzulpena # [[Mercè Ibarz]] idazlea (ARagoi) # [[Mikeas Sánchez]] poeta, irakaslea, idazlea (Mexiko) # [[Mónica Cahen D'Anvers]] kazetaria (Argentina) itzulpena # [[Montserrat Gudiol]] margolaria, (Bartzelona) itzulpena # [[Montserrat Torrent i Serra]] organojolea. (Bartzelona) itzulpena # [[Nella Larsen]] idazlea Afrikar-amerikarra. Itzulpena # [[Nellie Campobello]] idazlea eta dantzaria (Durango-Mexiko) itzulpena # [[Nerea Irigoyen]] zientzialaria. Zaragoza # [[Ngaio Marsh|Ngaio Marsh]] idazle, antzerlea. itzulpena # [[Olga Orozco]] poeta (Agentina) Itzulpena # [[Orsola Casagrande]] (Italia) # [[Pamela Hinkson]] idazle anglo irlandarra # [[Patricia Bath|Patricia Bath]] Medikua. itzulpena # [[Paula Nenette Pepín]] musikaria. # [[Paula Wiesinger]] eskiatzaile italiarra (Izulpena) # [[Paulina Chiziane]] idazle Monzambike. Itzulpena # [[Pilar del Río|Pilar del Rio]] kazetaria eta itzultzailea.(Granada). (itzulpena) # [[Pilar Alonso Ibañez]] etnografoa, historialaria (Markiz, Araba) itzulpena # [[Pilar Bellver]] idazlea, feminista (Jaen) itzulpena # [[Policarpa Salabarrieta]] ekintzalea (Kolonbia)(Itzulpena) # [[Raina Telgemeier]] komikigilea. (EEBB) itzulpena # [[Rosalinda L. Orosa]] Idazlea (Filipinak) # [[Saiza Nabarawi]] idazlea, feminista (Egipto) (Itzulpena) # [[Sagrario Vera Gordo]] Gerrillaria. (Badajoz) # [[Sandra Morán]] abeslaria, politikaria (Guatemala) itzulpena # [[Sara Curruchich]] abeslaria. Guatemala. itzulpena # [[Sarah Mather]] asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Severina Luna de Orosa]] medikua eta idazlea (Filipinak) # [[Silvia Cuevas Morales|Silvia Cuevas]] idazlea Txile. itzulpena # [[Stefi Troguet]] Alpinista (Andorra) # [[Susana Malón]] astronomoa (Zaragoza) Itzulpena # [[Susana Thénon]] itzultzaile, poeta (ARgentina). Itzulpena # [[Susana Vera]] argakilari-kazetaria (Iruñea) itzulpena # [[Suceso Portales]] jostuna eta anarko-sindikalista (Extremadura) # [[Syra Alonso]] idazlea, (Galizia). itzulpena # [[Teresa Eguibar]] eskulturea (Madril). itzulpena # [[Teresa Flores]] Feminista, ekintzailea (Txile) # [[Teresa Meana]] ekintzaile feminista (Gijón) # [[Vandana Shiva]] Idazlea. (India) (Itzulpena) # [[Violette Leduc]] Idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Violette Szabo]] Espia (Erresuma Batua) # [[Yaa Gyasi]] idazle afroamerikarra.(Ghana) itzulpena # [[Yasmina Reza]] idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Zenobia Camprubí]] idazlea eta itzultzailea itzulpena }} ====2018-2019==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agustina Otaola]] ----'''SORTUA''' Erraketista (Errenteria) # [[Alaitz Muro]] ef-- '''SORTUA''' ipuin kontalaria eta margolaria (Durango) # [[Amaia Aroma Lejarreta]] ef-- '''SORTU''' Txistularia (Abadiño) # [[Ainhoa Zuazua]] ef-- '''SORTUA''' Abeslaria (Ermua) # [[Angelita Alberdi]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Arantzazu Ametzaga]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea # [[Ascensión Badiola]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea(Bilbo) # [[Aurora Abasolo]] efef '''SORTUA''' Abeslaria (Durango) # [[Begoña Sopelana]] efef '''SORTUA''' Kooperantea, soziologoa (Iurreta) # [[Benita Uribarrena]] efef '''SORTUA''' Ekintzailea antifaxista (Durango) # [[Damaris Pan]] ef--'''SORTUA''' artista (Mallabia) # [[Digna Garitaonandia]] efef '''SORTUA''' Erraketista # [[Dina Bilbao]] efef '''SORTUA''' Kirolaria (Ondarroa)) # [[Eladia Altuna]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Irura) # [[Elena Olabe]] ef-- '''SORTU''' Poeta (Durango) # [[Elena Solatxi]] ef--'''SORTUA''' Eskultorea (Bilbo) # [[Elena Orobiogoikoetxea]] ----'''SORTUA''' Piano jolea (Durango) # [[Emilia Gomez]] ----'''SORTUA''' Erraketistan. (Valentzia) # [[Estibalitz González]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea (Ermua) # [[Eugenia Iriondo]] efef '''SORTUA'''Erraketista (Eibar) # [[Gloria Agirre]] ef-- '''SORTUA'''Erraketista (Asteasu) # [[Gloria Zubia]] efef '''SORTU''' ekintzailea (Durango) # [[Ines Etxegibel]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Durango) # [[Irati Eguren]] ef-- '''SORTUA''' Arkitektoa, ilustratzailea (Durango) # [[Irene Ibaibarriaga]] efef'''SORTU''' Erraketista (Ermua) # [[Jesusa Garitaonandia]] efef '''SORTU''' Erraketista (Mallabia) # [[Juana Elgezabal]] efef '''SORTUA'''Enpresaria (Derio) # [[Juanita Ibaibarriaga]] efef '''SORTUA''' Ekintzailea (Ermua) # [[Juanita Mir]] efef '''SORTUA''' Kazetaria, idazlea (Iruñea) # [[Juanita Unzueta]] efef '''SORTUA''' Dantzaria (Eibar) # [[Julia Klaudia Gabilondo]] efef '''SORTUA''' Idazlea (Mungia) # [[June Arbeo]] ef-- '''SORTUA'' Atleta (Durango) # [[Kattalin Agirre]] efef '''SORTUA''' Mugalaria, Frantziako erresistentziako kide (Sara) # [[Koro Benito]] ef-- '''SORTUA''' Poeta (Lumbrales) # [[Lara Izagirre]] ef-- '''SORTUA''' Zinegilea (Zornotza) # [[Libe Goñi]] ef-- '''SORTUA''' Irakaslea (Oteitza) # [[Lidia Cañete]] ef-- '''SORTUA''' kirolaria (Durango) # [[Lourdes Munitxa]] efef '''SORTUA''' Euskaltzalea (Zornotza) # [[Lucia Areitioaurtena]] efef '''SORTUA'''Erraketista (Ermua) # [[Luz Zalduegi]] efef '''SORTUA''' Albaitaria (Mallabia) # [[Maddi Barber]] ef-- '''SORTUA''' Zinegilea (Lakabe) # [[Maitane Alonso]] ef-- '''SORTU''' Ikertzailea,asmatzailea (Sodupe) # [[Maria Ana Bidegaray]] ---- '''SORTU''' Idazlea, feminista (Hazparne - Lapurdi) # [[Maria Arrillaga]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Elgoibar) # [[Maria Camino Oskoz]] efef '''SORTUA''' Maistra. (Iruñea) # [[Mari Carmen Lasagabaster]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Mari Carmen Madariaga]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Igorre) # [[Maria Antonia Uzkudun]] --ef'''SORTUA''' Erraketista (Anoeta) # [[Maria Luisa Alberdi]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Maria Luisa Senar]] --ef'''SORTUA'''Erraketista (Pasaia) # [[Maria Pilar Urriza]] ef--'''SORTUA''' Dantzaria (Lantz) # [[Maria San Juan de Garonda]] ---- '''SORTUA'' emagina. inkisizioa sutan erre zuen (Mungia) # [[Maribi Unamuno]] ---- '''SORTUA''' Filologoa. (Aulesti) # [[Meritxel Relaño]] ef-- '''SORTUA''' Unicefeko arduradun nagusia Yemenen (Durango) # [[Mila Salterain]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea (Durango) # [[Miren Alazne Iruretagoiena]] ef-- '''SORTU''' ekintzailea (Zarautz) # [[Miren Maortua]] efef '''SORTUA''' Idazlea (Zaldibar) # [[Miren Uzkudun]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Asteasu 1922-) # [[Nerea Etxegibel]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Durango 1964- ) # [[Oihana Azkorbebeitia]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Abadiño 1981- ) # [[Paula Lamarain]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Eibar 1924-2018) # [[Rosa Soroa]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Elduaien 1945- ) # [[Rosario Aranburu]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Eibar 1921-2015) # [[Silvia Trigueros]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Abadiño 1976) # [[Teri Ibarrola]] ---- '''SORTUA''' Ipuin kontalaria (Aulesti) # [[Vanessa Goikoetxea]] ef-- '''SORTU''' abeslaria (Florida 1980- ) # [[Zoila Askasibar]] ef-- '''SORTUA''' inprimatzailea (Elgeta 1877-1945) # [[Shakuntala Devi]] efef Idazlea (India) (Itzulpena) # [[Almudena Hernando]] ---- arkeologoa (Madril 1959)(itzulpena) # [[Gisella Perl]] efef Ginekologoa judua (Hungaria 1907-1988) (itzulpena) # [[Luna Miguel]] ef-- idazlea (Alcalá de Henares 1990- ) (itzulpena) # [[Mae Jemison]] ef-- ingeniari (Alabama 1956- ) (Itzulpena) # [[Maria Antonia Canals]] ef-- matematikaria (Bartzelona) (Itzulpena) # [[Mercedes Colás]] efef Maiatzeko plazako amak (Argentina 1925-2021) (Itzulpena) }} === [[Fitxategi:Gnome-colors-alacarte2.svg|30px]] Hobetuak === ==== 2020 ==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Elorriaga]] (Iurreta) # [[Ana Diez]] zinemagilea (Tutera) # [[Amaia Iturbide]] idazlea (Bilbo-Getxo) # [[Ariane Lopez-Huici|Ariane López Huici]] argazkilari lapurtarra. # [[Erika Lagoma]] Bertsolaria, feminista (Lesaka-Durango) # [[Gurutzi Arregi]] etnografoa (Durango) # [[Iñaxi Etxabe]] Bertsolaria, (Zumaia-Zarautz) # [[Isabel Coixet]] zinegilea (Katalunia) # [[Itziar Mendizabal]] Dantzaria (Gipuzkoa # [[Luzia Goñi]] bertsolaria (Basaburua) # [[Maider Fernandez]] zinegilea (Donostia) # [[Maria Zambrano]] idazlea (Madril) # [[Martina Ibaibarriaga]] gerrillaria (Berriz) # [[Matxalen Ziarsolo]] saskibaloi jokalaria (Ermua) # [[Oihana Alkorta]] musikaria (Orio-Zarautz) # [[Primi Erostarbe]] panderojolea eta irrintzilaria (Oñati) # [[Teodora Zuloaga]] zeramikaria (Madril-Segovia) # [[Trota Salernokoa]] ginekoloagoa(Italia) # [[Alfonsina Strada]] txirrindulari argentinarra (Mototsa) }} ==== 2018-2019 ==== # [[Balendiñe Albizu]] efef Idazlea (Zumaia) # [[Gurutze Frades]] ef-- Kirolaria (Durango-Iurreta) # [[Lourdes Unzueta]] ef-- Idazlea (Durango) # [[Uri Ruiz Bikandi]] efef Idazlea (Durango) == HOBETUAK == === Hobetuak 2023 === {{zutabeak|kopurua=3| # [[Sonia Etxezarreta]] '''--ef'''mahai-tenislaria (Irun 1968?- 2011) # [[Yusra Mardini]] '''ef--'''igerilaria, errefuxiatua (Siria 1998) # [[Olatz González]] '''ef--'''antropologoa (Bilbo 1973) # [[Eider Cardeñosa]] '''ef--'''karateka (Gasteiz 1995) # [[Graziana Barrenetxea]] '''----'''sorginkeriaren biktima (Zugarramurdi 1540-Logroño 1610) # [[Ainara Elbusto]] '''ef--'''txirrindularia (Nafarroa 1992) # [[Patricia López Arnaiz]] '''ef--''' (Gasteiz 1981) # [[Sofia Otero]] '''ef--'''aktorea (Basauri 2013) # [[Estibaliz Urresola Solaguren]] '''ef--'''film zuzendaria, gidoilaria (Laudio 1984) # [[Kim Ju-ae]] '''ef--'''Kim dinastiako kidea (Ipar Korea 2013) # [[Barbara Stanwyck]] '''efef'''aktorea (AEB 1907-1990) # [[Glenn Close ]] '''ef--'''aktorea (AEB 1947) # [[Lola Baldrich]] '''ef--'''aktorea (Toledo 1967) # [[Lola Herrera]] '''ef--'''aktorea (Valladolid 1935) # [[Federica Montseny]] '''efef'''anarkista, idazlea (Madril 1905-Frantzia 1994) # [[Céline Laguarde]] '''efef'''argazkilaria (Lapurdi 1961) # [[Aroa Gorostiza]] '''ef--'''txirrindularia (Elorrio 2002) # [[Anna Muzytxuk ]] '''ef--'''xake-jokalaria, aktibista (Ukraina 1990) # [[Clara Azurmendi]] '''ef--'''badminton kirolaria (Donostia 1998) # [[Irene Papas]] '''efef'''aktorea, abeslaria (Grezia 1926-2022) # [[Uxue Apaolaza]] '''ef--'''idazlea (Hernani 1981) # [[Hélène Carrère d'Encausse]] '''efef'''historialaria (Paris 1929) # [[Lisa Simpson]] marrazkietako pertsonaia (AEB 1987) # [[Maggie Simpson]] marrazkietako pertsonaia (AEB 1987) # [[Emakumearen historia]] emakumearen eginkizuna historian zehar # [[Oihana Azkorbebeitia]] '''ef--'''korrikalaria (Abadiño 1981) # [[Ione Irazabal]] '''ef--'''aktorea (Elorrio 1963) # [[Hürrem Sultan]] haseki sultan (Poloniako Erresuma,?-Otomandar Inperioa,1558) # [[Irene Atenaskoa]] '''--ef'''enperatrizea (Atenas,752-Lesbos,803) # [[Angelique du Coudray]] '''--ef'''emagina (Frantzia, 1712-1794) # [[Enara López]] '''ef--'''txirrindularia (Bilbo 1997) # [[Genero-rol]] # [[Genero-desparekotasun]] # [[Louise Joy Brown]] '''ef--'''1. probeta umea (Erresuma Batua 1978) # [[Marije Fullaondo]] '''ef--'''politikaria (Getxo, 1964) # [[Francisca Pizarro Yupanqui]]'''ef--'' Quispe Sisa eta Francisco Pizarroren alaba (Peru,1534-Cáceres,1598) # [[Hassiba Ben Bouali]] '''efef''Aljeriako Independentzia Gerrako gudaria (1938 - 1957) # [[Irene Paredes]] '''ef--'''futbolaria (Legazpi 1991) # [[Oihane Hernandez]] '''ef--'''futbolaria, defentsa (Sopela 2000) # [[Misa Rodríguez]] '''ef--'''futbolaria, atezaina (Kanariak 1999) # [[Filipa Moniz]] '''ef--'''Kristobal Kolonen emaztea (Portugal, 1455-1485) # [[Agatha Barbara]] '''efef'''presidentea, aitzindaria (Malta 1923-2002) # [[Elena Furiase]] '''ef--'''aktorea, idazlea (Madril 1988) # [[Itsaso Arana]] '''ef--'''ktorea, zuzendaria (Nafarroa 1985) # [[Ane Santesteban]] '''ef--'''txirrindularia (Errenteria 1990) # [[Maite Ruiz de Larramendi]] '''ef--'''pilotari ohia (Beasain 1973) # [[Claudia Zornoza]] '''ef--'''futbolaria, erdilaria (Madril 1990) # [[Alexia Putellas]] '''ef--'''futbolaria, erdilaria (Bartzelona 19) # [[Susana Zapke]] '''ef--'''musikologoa (Gipuzkoa 1965) # [[Maite Agirre ]] '''ef--'''aktore, antzerkigilea (Zarautz 1955) # [[Noe Itō]] '''efef'''aktibista, eraila (Japonia 1895-1923) # [[Edmonia Lewis]] '''efef'''eskultorea (AEB 1844-Londres 1907) # [[Libe Mimenza]] '''ef--'''kazetaria, ikertzailea (Elorrio 1988 19) # [[Maddalen Dorronsoro Amiano]] '''ef--'''abesbatza zuzendaria (Lezo 1987) # [[Aintzane Encinas]] '''ef--'''futbolaria ohia, entrenatzailea (Donostia 1988) # [[Alba Redondo]] '''ef--'''futbolaria, aurrelaria (Albacete 1996) # [[Jennifer Hermoso]] '''ef--'''futbolari aurrelaria eta erdilaria (Madril 1990) # [[Ainhoa Cantalapiedra]] '''ef--'''abeslaria (Galdakao, 1980) # [[Zoleka Mandela]] '''efef'''aktibista (Hegoafrika, 1980-2023) # [[Ana Terradillos]] '''ef--'''kazetaria (Donostia 1973) # [[Lidia Valentín ]] '''ef--'''pisu-jasotzailea (Leon 1985) # [[Maite Oroz]] '''ef--'''futbolaria (Nafarroa 1998) # [[Adania Shibli]] '''e---'''idazlea (Palestina, 1974) # [[Rafeef Ziadah]] '''e---'''poeta (Libano, 1979) # [[Yolanda Alzola]] '''ef--'''telebista aurkezlea (Bizkaia, 1970) # [[Silvia Intxaurrondo]] '''ef--'''kazetaria (Barakaldo, 1979) # [[Miren Arzallus]] '''----'''moda historialaria, ikertzailea (Bilbo 1978) # [[June Ansoleaga]] '''ef--'''kazetaria (Sopela 1987) # [[Zuriñe Zulaika]] '''----'''metereologoa, fisikaria (?, ?) # [[Maria Eugenia Luc]] '''ef--'''musikagilea ( Argentina/Euskal Herria 1958) # [[Yurena]] '''ef--'''abeslaria (Santurtzi 1969) # [[Amanirenas]] '''e-e-'''erregina eta gobernadorea (Kuxeko Erresuma, K.a.57 - K.a.10) # [[Gabriela Silang]] '''efef'''Filipinetako heroia (Filipinak, 1731-1763) # [[Bene Bergado]] '''----'''artista, eskultorea (Salamanca/Bizkaia 1963) # [[Margarita López Maturana]] '''efef''' moja beatoa, Berrizko Mesedeetako Misiolarien sortzailea (Bilbo 1884-Donostia 1934) # [[Diana Krall]] '''ef--''' piano-jotzailea eta jazz abeslaria (Kanada 1964) # [[Maria Gebara]] ---- idazlea (Valladolid, ? - ? ,1683) # [[Janire Gonzalez Etxabarri]] ef-- surflaria (Zumaia 2005) }} == [[Fitxategi:Gnome-system-users.svg |30px|]] Wikilariok == (Zure izena gehitu dezakezu iturburu kodea aldatu eta 4 bider ALT Gr + 4 sakatuta (4 aldiz "~" agertuko da) # [[Lankide:Wikimaribarre|Wikimaribarre]] ([[Lankide eztabaida:Wikimaribarre|eztabaida]]) 18:22, 13 ekaina 2018 (CET) # [[Lankide:Lurdeswiki|Lurdeswiki]] ([[Lankide eztabaida:Lurdeswiki|eztabaida]]) 18:17, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:Larrauri|Larrauri]] ([[Lankide eztabaida:Larrauri|eztabaida]]) 18:18, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:OrtuUrti|OrtuUrti]] ([[Lankide eztabaida:OrtuUrti|eztabaida]]) 18:22, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:Mototsa|Mototsa]] ([[Lankide eztabaida:Mototsa|eztabaida]]) 11:20, 22 uztaila 2020 (CET) # [[Lankide:Joseintx|Joseintx]] ([[Lankide eztabaida:Joseintx|eztabaida]]) 18:22, 9 urria 2020 (CET) # [[Lankide:Isabeliraurgi|Isabeliraurgi]] ([[Lankide eztabaida:Isabeliraurgi|eztabaida]]) 17:48, 16 urria 2020 # [[Lankide:Mgaraizabal|Mgaraizabal]] ([[Lankide eztabaida:Mgaraizabal|eztabaida]]) 18:00, 5 azaroa 2021 (CET) # [[Lankide:josi|Josi]] ([[Lankide eztabaida:Josi|eztabaida]]) 18:00, 5 azaroa 2021 (CET) # [[Lankide:Andremendea|Andremendea]] ([[Lankide eztabaida:Andremendea|eztabaida]]) 16:43, 15 azaroa 2024 (CET) # [[Lankide:JULEBAR|JULEBAR]] ([[Lankide eztabaida:JULEBAR|eztabaida]]) 16:48, 15 azaroa 2024 (CET) == Wikilaguntza == * [https://eu.wikipedia.org/wiki/Laguntza:Gida_arina Gida Arina] * [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:C%C3%B3mo_subir_imagen_con_la_app_de_Wikimedia_Commons.pdf Cómo subir una imagen con la app de Wikimedia Commons] * [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ejemplo_de_subida_de_imagen_a_Commons,_introduciendo_geolocalizaci%C3%B3n.webm Ejemplo de subida de imagen a Commons, introduciendo geolocalización] == [[Fitxategi:Gnome-web-browser.svg|30px]] Kanpo estekak == * Nola igo argazkiak Commons-era? [[c:File:Ejemplo_de_subida_de_imagen_a_Commons,_introduciendo_geolocalización.webm|Ordenagailutik (bideoa)]] | [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/89/C%C3%B3mo_subir_imagen_con_la_app_de_Wikimedia_Commons.pdf App-etik (PDF)] | [[:es:Wikipedia:Encuentros/Wiki_Takes_Vitoria-Gasteiz/Ayuda|Ideia gehiago...]] * [https://anboto.org/durango/1583310345667-wikipedia-erreminta-ona-dela-uste-dugu-emakumeek-erreferentzialtasuna-lortzeko Wikipedia erramienta ona dela uste dugu emakumeek erreferialtsuna lortzeko]Anboto 2020/03/04 * [https://www.elcorreo.com/bizkaia/duranguesado/durangaldeko-andren-ekarpenak-20200122193350-nt.html?edtn=bizkaia&fbclid=IwAR1hHPcQJaQM-WaIU7mYeNetsB89jEH2-BWSA0fPGjbTgTkHpqtKRT9BnCc#vca=fixed-btn&vso=rrss&vmc=fb&vli=Duranguesado Durangaldeko andren ekarpenak bistaratzera dator WikiEmakumeok] El Correo 2020/01/21 * [https://anboto.org/durango/1579696765085-wikikedada-egingo-dute-durangon-wikipedian-dagoen-genero-arrakala-aldatzeko 'Wikikedada' egingo dute Durangon, Wikipedian dagoen "genero arrakala" aldatzeko], Anboto Durango 2020/01/22 * [https://dotb.eus/dotb-eus-emakumeen-biografia-berriak-sortzeko-wikikedada-antolatu-da-durangon/ Emakumeen biografia berriak sortzeko ‘Wikikedada’ antolatu da Durangon] Dotb.eus 2020/01/23 * [http://www.azkuefundazioarenegunkaria.eus/wikikedada-wikiemakumeokwikidurango/ Wikikedada: WikiEmakumeok/WikiDurango | Azkue Fundazioaren Egunkaria] 2020/01/21 * [https://halabedi.eus/es/marisa-barrena-wikiemakumeok-gizarteko-beste-arloetan-lez-emakumeak-ia-ikusezinak-gara-wikipedian-ere/?fbclid=IwAR2pUHHzwsNx8kzKAyc3dlTpZc4p4mx8duIC0PeKHEj01G3yXoFKxXlBBlc Marisa Barrena (Wikiemakumeok): "Gizarteko beste arloetan lez, emakumeak ia ikusezinak gara wikipedian ere" - Halabedi] 2020/02/06 * [https://www.youtube.com/watch?v=eH-JkwLAa6Q&feature=youtu.be [Bideoa] Data zaharrak bilatzen], Estibalitz González Solozabal Durangon #Wikiemakumeok mintegian data zaharrak zelan bilatzen diren azaltzen dau, Josi Sierra-ri esker. * [https://amp.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/amarauna/osoa/7892080/magikoa-da-andre-baten-biografia-mundura-zabaltzea/ "Magikoa da andre baten biografia mundura zabaltzea"], EITB - 2021/03/08 * https://www.youtube.com/watch?v=r2Z5CFSLSf8 Lurdes Totorikaguena eta Marisa Barrena Laixiar irratian * [https://mugakultura.eus/2023/11/10/wikiemakumeok-dokumentala-zinebin-estreinatzea-zorte-ikaragarria-da-bozgorailu-potentea-baita/?fbclid=IwAR2YDcgxq21VEdyB3vM1pju0fA9vtxobJH8n6i2sfPmyLhVQJr9Ys2vCTlw/ Bilbon, Zinebin estrenatzea zorte ikaragarria da, bozgorailu potentea baita. Mugalari 2023ko azaroa. ] bdvqaizzx8519zw2pxs0ws6e5ssbkuc 9998769 9998764 2024-12-13T16:17:43Z Aonandi 156348 /* Hobetuak 2024 */ 9998769 wikitext text/x-wiki '''''WikiDurangaldea | Durangaldean egiten diren lanaldietako wikilekua ''''' [[Fitxategi:WikiEmakumeok Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak.jpg|thumb|WikiEmakumeok, Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak. Azaroak 1 2019, Durangon]] [[File:5.555 biografia 2024 martxoa.png|thumb|200px|2024.03.08]] [[File:Durangoko wikilariok 5.000 biografia.png|thumb|200px|2023.12.31]] [[File:Durangoko wikilariak 2023.jpg|thumb|200px|2023.07.07]] [[File:WikiEmakumok 3000.jpg|thumb|200px|2023ko otsaila]] [[File:Wikiemakumeok Durango Abendua 2022.jpg|thumb|200px|2022ko abenduaren 1a]] [[Fitxategi:Wikiemakumeok Durango.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko iraila]] [[Fitxategi:Durangoko wikilariak 1500.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko ekaina]] [[Fitxategi:Durangoko Wikilariak.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko apirila]] == [[Fitxategi:Im-jabber.svg|30px|]] Wikiproiektu honen helburuak == * Emakumeen biografia berriak sortzea euskaraz. * Wikipedian beste hizkuntza batzuetan badauden emakumeen biografiak euskarara ekartzea. * Emakumezko editore euskaldunen kopurua handitzea. * Euskal Wikipedian genero-ikuspegia txertatzea. * Historian zehar izandako emakumeen ekarpenak eta ezagutzak Euskal Wikipedian biltzea. == [[File:La mujer que nunca conociste logo 2017.jpg|30px]] Emakumeen zerrenda [https://es.wikipedia.org/wiki/Wikiproyecto:Mujeres/Wikimujeres/WikiEmakumeok/Durango >>> erderaz]== === EGITEN === # [[Marian_Diamond_(cient%C3%ADfica)]] https://es.wikipedia.org/wiki/Marian_Diamond_(cient%C3%ADfica) (Lurdes) # [[Tam_O%27Shaughnessy]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tam_O%27Shaughnessy (Lurdes) # Kontxa Laspiur (Eibar) (Marisa) '''Ingelesetik itzultzeko''' #[[Juanita Breckenridge Bates]] https://en.wikipedia.org/wiki/Juanita_Breckenridge_Bates # [[Emily M. Bishop]] https://en.wikipedia.org/wiki/Emily_M._Bishop # [[Minta Bosley Allen Trotman]] https://en.wikipedia.org/wiki/Minta_Bosley_Allen_Trotman # [[Vira Boarman Whitehouse]] https://en.wikipedia.org/wiki/Vira_Boarman_Whitehouse # [[Adelaide Underhill]] https://en.wikipedia.org/wiki/Adelaide_Underhill # [[Katrina Ely Tiffany]] https://en.wikipedia.org/wiki/Katrina_Ely_Tiffany # [[Margaret Hayden Rorke]] https://en.wikipedia.org/wiki/Margaret_Hayden_Rorke # [[Ruth Logan Roberts]] https://en.wikipedia.org/wiki/Ruth_Logan_Roberts # [[Eugénie M. Rayé-Smith]] https://en.wikipedia.org/wiki/Eug%C3%A9nie_M._Ray%C3%A9-Smith # # [[Mithu Sanyal]] https://en.wikipedia.org/wiki/Mithu_Sanyal (Leire Mi) Catharine Waugh McCulloch - Wikipedia # [[Catharine Waugh McCulloch]] sufragista (AEB 1862-1945) Grandma Gatewood - Wikipedia # [[Granma Gatewood McCulloch]] ultrarail mendi-ibileran aitzindaria (AEB 1887-1973) '''Frantsesetik itzultzeko''' # [[Émilie Carles]] https://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89milie_Carles # [[Victoria Mas]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Victoria_Mas # [[Jeanne Humbert]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Jeanne_Humbert # [[Anna Mahé]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Anna_Mah%C3%A9 # [[Capucine Motte]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Capucine_Motte '''SORTZEKO''' # [[Uxue Rey Gorraiz]] idzlea, kazetaria # [[Lola Lopez de Lacalle]] idazlea (Zornotza) # [[Ignacia Altolagirre Camarero]] (h.2023.07.22) # [[Naia Laka]] (Ispaster) https://www.eitb.eus/es/cultura/cine/festival-san-sebastian/videos/detalle/9589117/video-zortzitik-infinitura-recorrido-por-historia-del-cine-vasco-de-mano-de-benito-ansola/ # [[Annette Gonzalez-Etxabarri]] https://www.naiz.eus/es/info/noticia/20230508/annette-gonzalez-etxabarri-zumaiarra-txapeldun-europako-junior-txapelketan # [[Madalen Etxegarai]] pilotaria. https://goiena.eus/oinati/1727423962644-madalen-etxegarai-haurra-nintzenean-nuen-ametsa-betetzen-nabil # [[Sylvia Lefanu]] zinemagilea. https://www.berria.eus/kultura/zinemaldia/berria-eus_2130955_102.html # [[Nagore Urdapilleta]] Errio dokumentalaren aurkezlea. https://ataria.eus/komunitatea/berria/1727420302628-bere-txikitasunean-orio-zeinen-handia-den-erakutsi-nahi-izan-dugu # [[Maite Ubiria]] kazetaria. https://www.berria.eus/euskal-herria/iparrari-hegoak-ematen_2129951_102.html # [[Pancracia Ollo de la Mata]] Zumalakarregiren emaztea # [[Ainhoa Aldazabal Gallastegi]] # [[Uxua Azpiroz]] hezitzailea https://www.berria.eus/bizigiro/beharrezkoa-da-bizikidetza-oinarri-duten-proiektuak-garatzea-ikastetxeetan_2128805_102.html # [[Heza Sengal]]. emakume yazikia. https://www.berria.eus/mundua/eiren-gustukoak-baginen-erosi-egiten-gintuzten-merkantzia-hutsa-bagina-bezala_2128867_102.html # [[Miren Berasategi Zeberio]] Ikertzailea. https://www.berria.eus/euskal-herria/gizon-gazteek-kontserbadurismorako-joera-dute_2128223_102.html '''Zinegileak - Donostiako Giza Eskubideen Zinemaldian sarituak''' # [[Kim Longinotto]] https://es.wikipedia.org/wiki/Kim_Longinotto # [[Lourdes Portillo]] https://es.wikipedia.org/wiki/Lourdes_Portillo # [[Deepa Mehta]] https://es.wikipedia.org/wiki/Deepa_Mehta '''Espainiako Gerra Zibileko emakumeak''' # [[Sofia Da Blasco]] https://es.wikipedia.org/wiki/Sof%C3%ADa_Blasco # [[Carolina_Bunjes-Rosenthal]] https://es.wikipedia.org/wiki/Carolina_Bunjes-Rosenthal # [[Isabel Alonso]] https://es.wikipedia.org/wiki/Isabel_Alonso '''Emakume interesgarriak''' # [[Jekaterina Samutsevitx]] https://es.wikipedia.org/wiki/Yekaterina_Samuts%C3%A9vich # [[Nadezhda Popova]] https://es.wikipedia.org/wiki/Nadezhda_Popova '''Heroínas de la Unión Soviética''' https://es.wikipedia.org/wiki/Anexo:Hero%C3%ADnas_de_la_Uni%C3%B3n_Sovi%C3%A9tica '''Emakumeak eta itsasoa''' https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20210924/las-mujeres-ilustres-de-la-historia-naval-en-el-itsasmuseum-de-bilbo-a-traves-del-arte # '''EMAKUME ITZULTZAILEAK''' # [[Malika Embarek]] https://es.wikipedia.org/wiki/Malika_Embarek # [[Concha Fernández-Luna Sánchez]] https://es.wikipedia.org/wiki/Concha_Fern%C3%A1ndez-Luna_S%C3%A1nchez # [[Laura García Corella]] https://es.wikipedia.org/wiki/Laura_Garc%C3%ADa_Corella '''EMAKUME AKTIBISTAK''' # https://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Mujeres_activistas # [[María Dimádi]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Mar%C3%ADa_Dim%C3%A1di (Leire) # [[Paste Up Morras]], aktibista https://es.wikipedia.org/wiki/Paste_Up_Morras # [[Elizabeth Wathuti]] aktibista https://es.wikipedia.org/wiki/Elizabeth_Wathuti (Oiber) # [[Tosia Altman]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tosia_Altman # https://es.wikipedia.org/wiki/V%C3%B5_Th%E1%BB%8B_Th%E1%BA%AFng # [[Maria Spiridonova]] https://es.wikipedia.org/wiki/Mariya_Spirid%C3%B3nova # [[Yusra Al Barbar]] https://es.wikipedia.org/wiki/Yusra_al-Barbari palestinarra '''EMAKUME ILUSTRATZAILEAK''' https://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Ilustradoras # [[Mitzy Reyes Juárez]] https://es.wikipedia.org/wiki/Mitzy_Reyes_Ju%C3%A1rez # [[Ellen Robbins]] https://es.wikipedia.org/wiki/Ellen_Robbins # [[Retta aktibisten zerrendan Scott]] https://es.wikipedia.org/wiki/Retta_Scott # [[Bahia Shehab]] https://es.wikipedia.org/wiki/Bahia_Shehab # [[Posy Simmonds]] https://es.wikipedia.org/wiki/Posy_Simmonds '''EMAKUME IDAZLEAK - POETAK''' # [[Olga Rivero]] https://es.wikipedia.org/wiki/Olga_Rivero_Jord%C3%A1n '''EMAKUMEAK ZIENTZIAN''' # [[Gloria Long Anderson]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Gloria_Long_Anderson # [[Clémence Royer]] https://es.wikipedia.org/wiki/Cl%C3%A9mence_Royer # [[Tilly Edinger]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tilly_Edinger # [[Isabel Clifton Cookson]] https://es.wikipedia.org/wiki/Isabel_Clifton_Cookson # [[Cécile DeWitt Morette]] https://es.wikipedia.org/wiki/C%C3%A9cile_DeWitt-Morette # [[Wrexie Leonard]] https://es.wikipedia.org/wiki/Wrexie_Leonard # [[Marjorie Lee Browne]] https://es.wikipedia.org/wiki/Marjorie_Lee_Browne '''DENETARIK''' # [[Victorine Brocher]] https://en.wikipedia.org/wiki/Victorine_Brocher (LEIRE MENDIBURU) # [[Esther Afus Ocloo]] aitzindaria (Ghana) https://es.wikipedia.org/wiki/Esther_Afua_Ocloo # [[Margaret A. Wilcox]] https://en.wikipedia.org/wiki/Margaret_A._Wilcox # [[Amineh Kakabaveh]] https://en.wikipedia.org/wiki/Amineh_Kakabaveh # [[Trio Artio]] https://www.musicexport.at/artist/trio-artio/ + Berria egunkaria # [[Fabiola Letelier]] abokatua eta giza eskubideen aldeko ekintzailea. # [[Ana Belén Montes]] espioia. https://es.wikipedia.org/wiki/Ana_Bel%C3%A9n_Montes # [[Dorothy Levitt]] asmatzailea eta kotxe lasterketetan aitzindaria https://es.wikipedia.org/wiki/Dorothy_Levitt == BERRIAK == ==='''Berriak 2024''' ('''abendua''')=== <nowiki>{{zutabeak|kopurua=3|</nowiki> # [[Alaitz Melgar Agirre]] '''SORTUA''' euskara irakaslea eta idazlea (Barakaldo, 1984) # [[Irati Bazeta Agirre]] '''SORTUA''' ilustratzailea (Abadiño, 1999) # [[Maritxu Sorabilla]] '''SORTUA''' mendizale aitzindaria (Iruñea, 1927) # [[Irati Bereau Baleztena]] '''SORTUA''' itzultzailea (Irun 1978) # [[Elordi García Insausti|Elordi Garcia Intxausti]] '''SORTUA''' kazetaria eta idazlea ((Lazkao, 1977) # [[Txaro Iturralde Sáenz de Vicuña|Txaro Iturralde Sáenz]] '''SORTUA''' jostuna (Gasteiz, 1952) # [[Itziar Otegi Aranburu]] '''SORTUA''' itzultzailea eta idazlea (Oiartzun, 1972) # [[Sara Ayesa]] '''SORTUA''' artista (Donostia, 1997) # [[Maud Younger]] sufragista (AEB 1870-1936) # [[Margalida Roig Colomar]] sindikalista (Eivissa, 1908-1966) #[[Luisa Riera Muñiz]] maistra errepresaliatua (Villaviciosa, 1884-Zornotzako Emakumeen Kartzela, 1944) #[[Maria Marí Guasch]] errepublikar militantea (Sant Llorenç de Balàfia, [[1909]] - [[Eivissa]], [[2001]]) # [[Efua Sutherland]] idazlea (Ghana 1924-1996) # [[Concepción Loring]] 1. emakume politikaria, 1.a Diputatuen kongresuan hitz egiten (Malaga 1868-Madril 1935) # [[Amalia Heredia Livermore]] bildumagilea, ikertzailea (Malaga 1830-1902) # [[Carmen Cuesta del Muro]] abokatua, zuzenbidean Espainiako 1. emakume doktorea (Palentzia 1890-Madril 1968) # [[Natividad Domínguez Atalaya]] pedagogoa, politikaria ( Madril 1888-Valentzia 1932) # [[Teresa Luzzatti]] politikaria, sufragista (Lugo 1889-Madril 1942) # [[María López de Sagredo Andreo]] politikaria (Kuba/Bartzelona 1881-Hondarribia 1953) # [[Micaela Díaz Rabaneda]] maistra, politikaria (Nafarroa 1878-? XX. mendea) # [[Trinidad von Scholtz Hermensdorff]] bildumagilea, politikaria (Malaga 1857-Austria 1937) # [[Marisol Nichols]] aktorea (AEB 1973) # [[Mackenzie Phillips]] aktorea, abeslaria (AEB 1959) # [[Emma Lucy Braun]] botanikaria (AEB, 1889-1971) # [[Elizabeth Lowe Watson]] idazlea, sufragista, hizlaria (AEB 1842-1927) # [[Pilar Benejam Arguimbau]] pedagogoa, geografoa (Menorca 1937) # [[Francisca Bohigas Gavilanes]] maistra, ikuskatzailea, idazlea (Bartzelona 1892-Madril 1973) # [[Fernande Barrey]] prostituta, modeloa eta margolaria (frantzia, 1893-1974) # [[Anna Pirozzi]] opera sopranoa (Napoli, 1975) # [[Mariella Devia]] opera abeslaria (Liguria, 1948) # [[Yusra al-Barbari]] politikaria eta ekintzailea (Palestina, 1923-2009) # [[Park Kyung-Ri]] eleberrigilea (Hego Korea 1926-2008) # [[Aurora Sampedro Pi%C3%B1eiro]] kimikaria (Galizia, 1913-1996) # [[Dorothy Allison]] idazlea # [[Nicole Ferroni]] umoregilea # [[Edith Ainge]] sufragista (AEB, 1873-1948) # [[Sonia Vaccaro]] psikologoa (Argentina/Espainia XX. mendea) # [[Raychelle Burks]] zientzia dibulgatzailea (AEB XX. mendea) # [[Kelly Frye]] aktorea (AEB 1984) # [[Amy Madigan]] aktorea (AEB 1950) # [[Amber Stevens]] aktorea, modeloa (AEB 1986) # [[Juana Francés]] margolaria (Alacant 1924-Madril 1990) # [[Njideka Akunyili Crosby]] artista bisuala (Nigeria/AEB 1983) # [[Martha Diamond]] margolaria (AEB 1944-2023) # [[Joan Mitchell]] margolaria (AEB 1925-Paris 1992) # [[Toyin Ojih Odutola]] marrazkilaria (Nigeria/AEB 1985) # [[Fe del Mundo]] pediatra (Filipinak, 1911-2011) # [[Isabel Garbayo]] Villa Teresitako sortzailea (Iruñea, 1905-2011) # [[Elvira Siurana]] feminista, idazlea (LLeida 1952) # [[Lourdes Ciuró]] abokatua, politikaria (Tarragona 1971) # [[Helena Solà Tàrraga]] maistra, politikaria (Bartzelona 1976) # [[Amanda Righetti]] aktorea (AEB 1983) # [[Luna Ki]] abeslaria, DJa (Bartzelona 1999) # [[Katharina Konradi]] opera sopranoa (Kirgizistan/Alemania 1988) # [[Babi (abeslaria)]] (Madril 1999) # [[Klesie Kelly]] sopranoa (AEB XX. mendea) # [[Montserrat Martínez Parera]] ekonomialaria (Bartzelona 1975) # [[Lesley-Ann Jones]] kazetaria, idazlea (EB 1956) # [[Orra White Hitchcock]] ilustratzailea (AEB, 1796-1863) # [[Margaret Chanler Aldrich]] filantropoa, erizaina eta idazlea (AEB, 1870-1963) # [[Dorothy Allison]] idazlea (AEB, 1949-2024) # [[Nicole Ferroni]] umoregilea (Maroko, 1982) # [[Ann Preston]] medikua, ekintzailea (AEB, 1813-1872) # [[Nicole Claveloux]] margolari, ilustratzaile eta komikigilea (Frantzia, 1940-__ ) # [[Maria Bellido|Maria Belido]] espainiar heroi mitikoa (1755-1809) # [[Sofía Esparza Jauregi|Sofia Esparza Jauregi]] sopranoa (Iruñea, 1994) # [[Isabel Azcárate Ristori]] irakasle ikertzailea (Cádiz 1923-Madril 2016) # [[Ana López Navajas]] irakaslea, ikertzailea ( Valentzia 1962) # [[Erika Leiva]] kopla abeslaria (Tarragona/Cádiz 1984) # [[Joana Jiménez]] abeslaria, dantzaria (Sevilla 1977) # [[Carmen Conesa]] aktorea (Bartzelona 1960) # [[Diana Peñalver]] aktorea (Sevilla 1965) # [[Rosa Mariscal]] aktorea (Sevilla 1970-2022) # [[Pilar Punzano]] aktorea, pedagogoa (Madril 1980) # [[Irene Visedo]] aktorea (Madril 1978) # [[Manane Rodríguez]] film zuzendaria (Uruguai/Espainia 1954) # [[Sonia Sebastián]] film zuzendaria (Espainia 1984) # [[Yusra al-Barbari]] politikaria eta ekintzailea (Gaza, 1923-2009) # [[Ann Allebach]] artzain mennorita (AEB, 1874-1918) # [[Jennifer Radloff]] feminista, ekintzailea (Hegoafrika 1961) # [[Grunya Sukhareva]] haur psikiatra (Ukraina, 1891-1981) # [[Josefa Martin Luengo]] pedagogoa (Salamnca 1944-2009) # [[Lucía Asué Mbomio Rubio]] kazetari feminista (Alcorcón, 1981) # [[Paige L. Sweet ]] soziologoa (AEB 1987) # [[Caroline Lexow Babcock]] bakegilea eta sufragista (AEB, 1882-1980) # [[Evin Ahmad]] aktorea (Suedia, 1990) # [[Rabia al Adawiyya]] santua, filosofoa (Irak 717-801) # [[Fatma Girik]] aktorea, politikaria (Turkia 1943-2022) # [[María Cristina Masaveu Peterson]] enpresaburua (Asturias 1937-2006) # [[Lorena García de las Bayonas]] aktore-maistra (Madril 1966) # [[Katrina Bayonas]] casting zuzendaria (EB 1941) # [[Natalia Menéndez]] eszena zuzendaria (Madril 19)67 # [[Amaranta Osorio]] antzerkigilea (Mexiko/Espainia 1978) # [[Itziar Pascual Ortiz]] antzerkigilea (Madril 1967) # [[Judith Fernández]] aktorea, abeslaria, dantzaria (Coruña 2001) # [[Marie Noëlle]] film zuzendaria, gidoilaria (Frantzia XX. mendea) # [[Paideia Eskola Librea]] (Merida 1978) <nowiki>}}</nowiki> ==='''Berriak 2024''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Janire Etxabe]] '''SORTUA''' dantzaria da, dantza bertikalean aditua. (Arrankudiaga, Bizkaia, 1979) # [[Celia Santos]] '''SORTUA''' idazlea (Bergara, 1972) # [[Tamara García Iglesias]] '''SORTUA''' zinemagilea eta komisarioa (Lasarte, 1978) # [[Warisha Moradi]] '''SORTUA''' heriotz epaia duen militante kurdua (Kurdistan, XX. mendea) # [[Carmina Merodio Hoyos|Carmina Herodio]] '''SORTUA''' Saturrarango kartzelan egon zen 6 urtez (Panes, 1920-2006) # [[Parvaneh Kazemi]] '''SORTUA''' matematikaria, mendizale eta mendi gidaria (Teheran, 1970) # [[Mari Campos Roldán]] '''SORTUA''' Saturrarango kartzelan egon zen umetan (Madril, 1938) # [[Encarna Furundarena Goenaga]] '''SORTUA''' Saturrango kartzelara joaten zen janaria eramatera (Mutriku, 1919-2014) # [[Nai Barghouti]] '''SORTUA''' abeslari eta konposiore (Palestina, 1996) # [[Maria Sanchez Madoz]] '''SORTUA''' pilota epaile profesionala (Laudio, 1996 # [[Araceli González Carballo]] espioia, erizaina (Lugo 1914-Madril 1990) # [[Margarita Ruiz de Lihory]] margolaria, espioia (Valentzia 1889-Albacete 1968) # [[Isona Passola]] film zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Bartzelona 1953) # [[Cristina Martín-Prieto]] futbolaria (Sevilla 1993) # [[Melania Olcina]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona 1982) # [[Rafaela Carrasco]] dantzaria, koreografoa (Sevilla 1972) # [[Lisi Estaràs]] dantzaria, koreografoa (Argentina 1971) # [[Lorena Nogal]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona 1984) # [[Luz Arcas]] dantzaria (Malaga 1983) # [[Manuela Carrasco]] flamenko dantzari ijitoa (Sevilla 1958) # [[Lynda Barry]] komikigile eta irakasle estatubatuarra (Wisconsin, 1956) # [[Maria Antónia Palla]] kazetaria eta feminista (Portugal, 1933) # [[Mary Adamson Anderson Marshall]] medikua Edinburgoko 7ak taldekoa (1837-1910) # [[Sara González Lolo]] patin hockey jokalaria (Asturias 1992) # [[Natasha Lee]] patin hockey jokalaria, entrenatzailea (Malaysia/Asturias 1992) # [[María Díez Busqué]] patin hockey jokalaria (Bartzelona 1989) # [[Anna Casarramona Vivas]] patin hockey jokalaria (Bartzelona 1994) # [[Anna Serra]] triatleta (Bartzelona 1968) # [[Mathilde Ollivier]] aktorea, modeloa (Frantzia 1994) # [[Gimena Llamedo]] psikologoa, politikaria (Asturias 1981) # [[Mikey Madison]] aktorea (AEB 1999) # [[Julia Butters]] aktorea (AEB 2009) # [[Samantha Robinson]] aktorea (AEB 1991) # [[Irene Flunser Pimentel]] historialaria (Lisboa, 1950) # [[Cósima Wagner|Cosima Wagner]], Richard Wagner  musikagilearen 2. emaztea (Bellagio, 1837 - Bayreuth, 1930) # [[Verena Wagner]] musikagilea (Alemania, Bayreuth, 1920- Überlingen, 2019) # [[Eva von Bülow]] Cosima Liszt eta Richard Wagnerren alaba (Tribschen, 1867 - Bayreuth, 1942), # [[Anne Rearick]]  argazkilari estatubatuarra (Idaho, AEB, 1960) # [[Pauline Harmange]] idazlea eta feminista (Lille, 1994) # [[Bertha Hirsch Baruch]] poeta, idazle eta sufragista (AEB) # [[Minora Kibbe]] gizarte erreformatzaile eta sufragista (AEB) # [[Emily Bovell|Emily Bowel]] medikua (Londres, 1841-1845) # [[Honor Frost]] urpeko arkeologoa (Erresuma Batua, 1917-2010) # [[Susan Atkins]] kriminala (AEB 1948-2009) # [[Abigail Folger]] oinordeko eraila (AEB 1943-1969) # [[Eva Saldaña]] ekologo aktibista (Madril 1977) # [[Rosalie Varda]] jantzi diseinatzailea (Frantzia 1958) # [[Manuela Fernández Pérez]] artista (Madril 1927-2017) # [[Manuela Saborido Muñoz]] artista (Cadiz 1943) # [[Sofia Crespo]] artista bisuala (Argentina 1991) # [[Mercedes Doménech]] irrati esataria (Asturias 1922-Granada 2002) # [[Barbara Steele]] aktorea (EB 1937) # [[Arantza Toledo]] piraguista (Cuenca 1999) # [[Alice Coffin]] kazetaria eta feminista (Tolosa, Ozitania, 1978) # [[Clara Elizabeth Chan Lee]] # [[Emily Sturge]] # [[Gulielma Lister]] botanikaria (Ingalaterra, 1860-1949) # [[Katharina Wagner]]  eszena zuzendaria da. Bayreutheko Jaialdiaren zuzendaria. (Bayreuth, Alemania, 1978) # [[Isolde Wagner]] Hans von Bülow edo Richard Wagner eta Cosima Wagner-en alaba (Alemania, 1865 - 1919) # [[Blandine von Bülow]]   Hans von Bülow eta Cosima Liszten alaba zen, (Alemania, 1863-1941) # [[Daniela von Bülow]]  piano-jotzailea (Berlin, 1860 - Bayreuth, 1940) # [[Minna Wagner|Minna Wagner,]] aklorea (Saxonia, 1809- Dresden, 1866)    # [[Eva Wagner-Pasquier]]antzerki-enpresaburu da  ( Alemania, 1945) # [[Yang Huanyi]] nushuaren azken hiztuna (Txina 1906-2004) # [[Carme Sansa]] aktorea, ekintzailea (Bartzelona 1943) # [[Ana Romero Galán]] kazetaria, idazlea (Cádiz 1966) # [[Aimée de Heeren]] socialitatea ( Brasil 1903-AEB 2006) # [[Rocío Márquez]] flamenko kantaria (Huelva 1985) # [[Carola Ortiz]] musikagilea, abeslaria, klarinete jolea (Bartzelona 1986) # [[Isabel de Solís]] esklabu kristaua, Granadako Muley Hacén sultan nazariaren ohaidea (? XV. mendea- Sevilla ?) # [[Nani Jiménez]] aktorea, modeloa (Valentzia 1981) # [[Alejandra Herranz]] kazetaria (Bartzelona 1972) # [[Mar Cabra]] ikerketa kazetaria (Madril 1983) # [[Marianne Grunberg-Manago]] biokimikaria (Frantzia, 1921-2013) # [[Angela Becerra]] idazlea (Kolonbia, 1957 ) # [[Codou Bop]] soziologoa, kazetaria, feminista (Senegal, ?) # [[Ana Gomes]] portugaldar diplomazialari eta politikaria (Lisboa, 1954) # [[Maria Filomena Mónica]] portugaldar soziologoa (Lisboa, São Mamede, 1943) # [[Ayşe Sultan]] otomandar printzesa (1608-1656) # [[Mara Santos]] kanoalaria (Palentzia 1969) # [[María José Campos]] xakelaria (Argentina 1999) # [[Fatma Hatun]] Ahmed I.aren 3. ezkontidea (?Bosnia 1590-Istanbul 1660) # [[Mahfiruz Hatice Hatun]] esklaboa, Ahmed I.a sultanaren 1. ezkontidea (Kaukaso 1590-Istanbul 1620) # [[Hanzade Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1609-Edirne 1650) # [[Gevherhan Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1605- c.1631) # [[Atike Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul 1614-1674) # [[Abide Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul 1618-1648) # [[Fatma Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1607-c.1671) # [[Ida Finney Mackrille]] sufragista, politikaria eta hizlaria(AEB, 1867-1960) # [[Luella Johnston]] Enpresaria (AEB, 1958) # [[Elizabeth Thacher Kent]] idazlea (AEB, 1868-1952) # [[Blandine Le Callet]] idazle eta irakasle frantsesa (Frantzia, 1969) # [[Rosa Maria Gilart Jiménez]] brodatzailea (Mallorca 1810-Madril 880) # [[Eugenia Kalnay]] metereologoa (Argentina 1942) # [[Judeline]] abeslaria (Cádiz 2003) # [[Claude Pompidou]] politikaria, 1. dama (Frantzia 1942-2007) # [[Handan Sultan]] otomandar ezkontidea (Bosnia 1565-Istanbul 1605) # [[Halime Sultan]] otomandar ezkontidea (Abkhazia 1576-Istanbul 1623) # [[Safiye Sultan]] otomandar ezkontidea (Albania 1550-Istanbul 1618) # [[Telli Hümaşah Sultan]] otomandar ezkontidea (¿ c.1630-c.1676) # [[Turhan Hatice Sultan]] otomandar ezkontidea eta erregeordea (Rutenia 1627-Edirne 1683) # [[Ana Lena Rivera]] idazlea (Asturias 1972) # [[Emma Maria Harrington]] sufragista (Dinamarka 1881-AEB ?) # [[Ángela Cenarro Lagunas]]  feminista eta historialaria  (Zaragoza, 1965) # [[Aurélie Valognes]] eleberrigilea (Frantzia, 1983) # [[Sandra Myrna D%C3%ADaz]] biologoa (Argentina, 1961) # [[Maria Grazia Cutuli]] kazetaria (Italia 1963-2001) # [[Babe Paley]] socialitatea, editorea (AEB 1915-1978) # [[Nona Sobo]] aktorea, modeloa (Tailandia/Bartzelona 2000) # [[Laura Ramos]] aktorea (Kuba 1978) # [[Araceli González Campa]] kazetaria (Madril XX. mendea) # [[Paloma Chamorro]] kazetaria (Madril 1949-2017) # [[María Josefa Pimentel Téllez-Girón]] aristokrata (Madril 1752-1834) # [[Ann Hui]] aktorea, film zuzendaria (Txina 1947) # [[Sylvia Chang]] film zuzendaria, idazlea (Txina 1953) # [[Ángela Rodicio]] kazetaria, idazlea (Ourense 1963) # [[Laura de Force Gordon]] hizlaria, kazetaria, sufragista (AEB) # [[Stella Wynne Herron]] idazlea, sufragista (AEB) # [[Taneko Suzuki]] zientzilaria eta ikertzailea (Japonia, 1926-2020) # [[Gülistan Sönük]] politikaria (Kurdistan, 1993) # [[Margarita Torres]] historialaria (León 1969) # [[Hai Yan]] ekintzailea, idazlea (Txina 1954) # [[Maria Pilar Perea Sabater]] filologoa (Bartzelona 1960) # [[Melani García]] abeslaria (Valentzia 2007) # [[María Luisa Cava de Llano Carrió]] legelaria, politikaria (Bartzelona 1948) # [[Azahara Palomeque Recio]] kazetaria, idazlea, poeta (Kordoba 1986) # [[Mirela]] abeslaria (Madril 1990) # [[Alejandra Kindelán]] ekonomialaria (Venezuela 1971) # [[Zina%C3%ADda Ierm%C3%B3lieva]] mikrobiologoa (Errusia, 1898-1974) # [[Marie Pascale Osterrieth|Marie-Pascale Osterrieth]] Belgikako antzerki- eta zinema-zuzendari eta produktorea (Basoko, 1956) # [[Charo Garaigorta]] artista (Coruña 1961)  # [[Anna Caballé Masforroll]] idazlea (Bartzelona 1954) # [[Lydia Flood Jackson]] enpresaburua, sufragista (AEB 1862-1963) # [[Mar%C3%ADa de los %C3%81ngeles Cardona Florit]] botanikaria (Menorca-Bartzelona, 1940-1991) # [[Pacita Abad]] margolaria (Filipinas, 1946-2004) # [[Lida Abdul]] artista (Afganisgtan, 1973) # [[María Izquierdo (margolaria)|Maria Izquierdo (margolaria)]] (Mexiko, 1902-1955) # [[Aina Garcia-Carbó]] poeta (Castelló, 1993) # [[Kathleen Norris]] eleberrigilea, aktibista, (AEB ) # [[Emily Arnesen]] zoologoa (Norvegia, 1867- 1928) # [[Laura Marling]] folk abeslaria (Erresuma Batua, 1990) # [[Amalia Eriksson]] merkataria, asmatzailea (Suedia 1824- 1923) # [[Ada Kariakoa]] satrapa (Turkia, K.a IV. Mendea-K.a 326)   # [[Artemisia II.a Kariakoa]] satrapa (TurkiaK.a 410-K.a) # [[Linda Kasabian]] Manson familiakoa (AEB 1949-2023) # [[Patricia Krenwinkel]] hiltzailea, Manson familiakoa  (AEB 1947) # [[Mary Brunner]] hiltzaile kidea, Manson familiakoa (AEB 1943) # [[Rosa Navarro Durán]] filologoa, idazlea, irakaslea (Girona 1947) # [[Young Miko]] rap abeslaria, futbolari ohia (Puerto Rico 1997) # [[Brequette Cassie]] abeslaria, dantzaria (Hegoafrika/Madril 1984) # [[Lorena Gómez (abeslaria)]] (Lleida 1986) # [[Ruth Lorenzo]] abeslaria (Murtzia 1982) # [[Roser Batlle]] Catalunyako pedagogoa (Bartzelona 1954) # [[Henriette Delamarre de Monchaux]] geologoa, paleontologoa (Frantzia, 1854-1911) # [[Jessica Gallagher]] paralinpiar eskiatzailea, atleta, txirrindularia (Australia 1986) # [[Claire Keefer]] atleta paralinpiarra (Australia 1995) # [[Madeleine Hogan]] paralinpiar xabalinlaria (Australia 1988) # [[Hollie Arnold]] paralinpiar xabalinlaria (EB 1994) # [[Donna Smith (atleta)]] paralinpiar xabalinlaria, gsaskibaloi jokalaria (Australia 1965-1999) # [[Julie Russell]] paralinpiar pisu jasotzailea, saskibaloi jokalaria (Australia 1951) # [[Grace Anozie]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1977) # [[Lucy Ejike]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1977) # [[Fatma Omar]] paralinpiar pisu jasotzailea (Egipto 1973) # [[Josephine Orji]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1979) # [[Georgianna Offutt]] sufragista eta medikua (AEB) # [[Sarah Massey Overton]] emakumeen eskubideen aldeko emintzailea (AEB) # [[Stacey Gillian Abe]] artista garaikidea # [[Tomie Ohtake]] artista bisuala (Japonia/Brasil 1913-2015) # [[Maryní Callejo]] musika ekoizle aitzindaria, moldatzailea, piano-jolea, abeslaria (Madril 1944) # [[Özlem Becerikli]] paralinpiar pisu jasotzailea (Turkia 1980) # [[Amalia Pérez]] paralinpiar pisu jasotzailea (Mexiko 1977) # [[Olivia Breen]] paralinpiar atleta (Gales 1996) # [[Sophie Hahn]] paralinpiar atleta (EB 1997) # [[Verônica Hipólito]] paraliniar lasterkaria (Brasil 1996) # [[Tara (abeslaria)]] (Coruña 1950) # [[Ángela Carrasco]] abeslaria (Dominikar Errepublika 1951) # [[La Dama]] abeslaria (Sevilla 1986) # [[Mónica Naranjo]] abeslaria (Girona 1974) # [[Virgínia Leone Bicudo]] soziologoa, psikoanalista (Brasil 1910-2003) # [[Katherine Reed Balentine]] sufragista (AEB,1875-1934) # [[Anna M. Morrison Reed]] egunkari eta aldizkaria fundatzailea (AEB, 1849-1921) # [[Albertine Sarrazin]] idazlea (Frantzia, # [[Isabelle Anguelovski]] ekologoa, ikertzailea (REims, 1978) # [[Aina Garcia-Carbó]] poeta (Castelló de la Plana, 1993) # [[Amalia de Llano]] idazle eta aristokrata (Espainia, 1822-1874) # [[Edith Farkas]] meteorologoa, ikertzailea (Hungaria-Zeelanda Berria, 1921-1993) # [[Kimberlé Williams Crenshaw]] abokatua, irakaslea, feminista (AEB 1959) # [[Beatrice Duodu Owusu]] kazetaria (Ghana 1964) # [[Agnes Sj%C3%B6berg]] albaitaria (Finlandia, 1888-1964) # [[Olga Rodriguez]] kazetaria (León 1975) # [[Jessica Abel]] komikigilea (AEB 1969) # [[Zillah Branco]] aktibista ( Brasil 1936) # [[Jaldia Abubakra]] ekintzailea (Palestina/Espainia 1967) # [[Mònica Bernabé Fernández]] kazetaria (Bartzelona 1972) # [[Pilar Albajar]] argazkilaria (Huesca 1948) # [[Selina Solomons]] sufragista (AEB 1862- 1942) # [[Ellen Clark Sargent]] sufragista (AEB 1826-1911) # [[Pepa Aurora]] idazlea (Kanariak, 1946) # [[Pino Betancor Alvarez]] idazlea (Kanariak, 1928-2063) # [[Andrea Abreu]] idazlea (Kanariak, 1995) # [[Casilda Rodrigáñez]] idazlea (Madril 1945) # [[Miryan Rivera]] zientzialaria (Ekuador XX. mendea) # [[Ana Estrella Santos]] dialektologoa (Ekuador XX.mendea) # [[Kristina Suediakoa (1943)]] printzesa # [[Nathalie Sayn-Wittgenstein-Berleburg]] printzesa, zaldi-doman aditua (Danimarka 1975) # [[Marleen Haboud]] hizkuntza ikerlaria (Ekuador 1954) # [[Gilda Guerrero Salgado]] kazetaria (Ekuador XX. mendea) # [[María Carbonell Sánchez]] pedagogoa (Valentzia 1852-1926) # [[Loren MacIver]] margolaria (AEB 1909-1998) # [[Carin Bondar]] biologoa (Kanada 1975) # [[Kamal Ranadive]] ikertzaile biomedikoa (India, 1917-2001) # [[Mary Wood Swift]] sufragista (AEB 1841-1927) # [[Naomi Anderson]] sufragista (AEB 1843-1899) # [[Elvire De Cock]] ilustratzailea eta komikigilea (Belgika, 1979) # [[La Galera kartzela]] emakumeen espetxea (Alcala de Henares, XX. - XXI. mendea) # [[Malagako emakumeen kartzela zaharra]] (Malaga, 1937-1954) # [[Can Salesko kartzela]] emakumeen kartzela (Palma, 1936-1943) # [[Joan Feynman]] astrofisikaria (AEB, 1927-2020) # [[Catherine Beaunez]] Frantziako prentsa-marrazkilaria eta komikigilea (Juigné-sur-Sarthe, 1953) # [[Maria Vaquer Moll]] jostuna eta feminista espetxeratua (Eivissa, 1902-1982) }} ==='''Berriak 2024''' ('''urria''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Beatriz Akizu Aizpiri]] '''SORTUA''' Eusko Ikaskuntzako arlo sozio-politiko, dibertsitate eta kohesioko koordinatzailea (Soraluze, 1969) # [[Onintze Villanueva Goikoetxea]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea, dantzazalea, dantza-irakaslea (Mexiko, 1955) # [[Belen Urutxurtu]] ef-- '''SORTUA''' txistularia, eskultorea eta Arte irakaslea (Berriz, 1960) # [[Julene Etxenike]] --ef '''SORTUA''' mendizale aitzindaria (Irun, 1943-2023) # [[Beatriz Gámiz Mata]] ----'''SORTUA''' kriminologoa, politikaria eta alkatea (Ermua, 1983) # [[Resurrección Martínez Sánchez]] efef '''SORTUA''' 36ko gerran eraildako maistra (Errioxa, 1898-1936) # [[Consolación Martínez Sánchez]] '''SORTUA''' 36ko gerran eraildako maistra (Errioxa, 1896-1936) # [[Teresa Velasco Soto]] '''SORTUA''' zigarrogilea, politikaria (Errioxa, 1902-?) # [[Felisa Vidorreta Miruri]] '''SORTUA''' maistra fusilatua (Errioxa, 1890-1936) # [[Mercedes López Cotarelo]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua  (Irun, 1914 - Lesaka, 1936)  # [[Leire Retegi Fernández]] '''SORTUA''' txistularia eta txistu irakaslea da (Leitza, 2002) # [[Luciana Larreategi Arizaga]] '''SORTUA''' (Eibar, Gipuzkoa, 1912-2003) # [[Lloy Galpin]] sufragista, idazlea (AEB, 1877-1935) # [[Ana María Cuervo]] biokimikaria (Bartzelona 1966) # [[Marta Pujol Ferrusola]] arkitektoa (Bartzelona 1959) # [[Glenna Cabello]] politologoa, kontsul (Venezuela 1959) # [[Margaret Leahy]] aktorea (EB 1902-AEB 1967) # [[Norma Talmadge]] aktorea (AEB 1894-1957) # [[Constance Talmadge]] aktorea (AEB 1898-1973) # [[Natalie Talmadge]] aktorea, gidoilaria (AEB 1996-1969) # [[Cátia Montes]] gizarte hezitzailea, suhiltzailea, ijitoa (Portugal ?) # [[Toya Prudêncio]] hezitzailea, aktibista, ijitoa (Portugal ?) # [[Maria Gil]] aktore, aktibista, ijitoa (Portugal 1972) # [[Estelle Faye]] idazle eta aktore frantsesa (1978) # [[Rose Morgan French]] sufragista (AEB, 1859-1929) # [[Ana María Pascual-Leone]] zientzialaria eta farmazialaria (Valentzia, 1930) # [[Nellie Blessing Eyster]] irakaslea, kazetaria, idazlea (AEB, 1836-1922) # [[Eileen Chang]] idazlea (Txina 1920-AEB 1995) # [[Ascensión Marcos]] farmazialaria, ikertzailea (Espainia XX. mendea) # [[Mririda n'Ait Attik]] poeta amazigea (Maroko 1900-1940) # [[Maisie Peters]] kantautorea (EB 2000) # [[Rachel Brosnahan]] aktorea (AEB 1990) # [[Elaine May]] aktorea (AEB 1932) # [[Carla Quílez]] aktorea (Bartzelona 2008) # [[Tita Parra]] kantautorea (Txile 1956) # [[Alexia Greziakoa]] printzesa (Grezia 1965) # [[Teodora Greziakoa]] aktorea, printzesa (EB 1983) # [[Olinpia Greziakoa]] modeloa, printzesa (AEB 1996) # [[Marie-Chantal Greziakoa]] diseinatzailea, enpresaburua, printzesa (EB 1968) # [[Marthe Gautier]] pediatra, ikertzailea (Frantzia, 1925-2022) # [[Mar%C3%ADa Mullerat i Bassedas]] maistra, hezkuntza berezian espezializatua (Catalunya 1903 - 1993) # [[Rita Harradence]] biokimikaria (Australia, 1915-2012) # [[Nora Stanton Blatch Barney]] ingeniari zibila (AEB, 1883-1971) # [[Flora Wambaugh Patterson]] mikologoa (AEB, 1847-1928) # [[Jhamak Ghimire]] idazlea (Nepal, 1980) # [[Mireille Havet]] idazlea (Frantzia, 1898-1932) # [[Montserrat Villar Gonzalez]] idazlea (Ourense 1969) # [[Regina Orozco]] aktorea (Mexiko, 1964) # [[Jesusa Rodríguez|Jesusa Rodriguez]] aktorea, antzerki zuzendaria (Mexiko, 1955) # [[Astrid Hadad]] aktorea (Mexiko, 1957) # [[Julieta Egurrola]] aktorea (Mexiko, 1953) # [[Elisa Izaurralde|Elisa_Izaurralde]] biokimikaria molekularra (Uruguai, # [[Céline Bessière]] soziologoa (Frantzia, 1977) # [[Cristina Pacheco]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1941-2023) # [[Susana Chavez-Silverman]] idazlea (AEB, ?) # [[Cristina Lafont]] filosofoa (Valentzia, 1963) # [[Fumiko Enchi]] idazlea (Japonia 1905-1986) # [[Pilar Roig Picazo]] ikertzailea (Valentzia 1949) # [[Isabella Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 2007) # [[Josephine Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 2011) # [[Irene Greziakoa]] printzesa (Hegoafrika/ Espainia 1942) # [[Pia Getty]] film ekoizlea, zuzendaria (AEB 1966) # [[Benedikte Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 1944) # [[Alexandrine Danimarkakoa]] erregina (Alemania 1879- Danimarka 1952) # [[Carolina Matilde Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 1912-1995) # [[Viktoria Luise Prusiakoa]] printzesa (Alemania 1892-1980) # [[Rocío Muñoz Morales]] aktorea, aurkezle, modeloa (Madril 1988) # [[Mary Prince]] idazlea eta esklabua (Bermudak...) # [[Edith M. Flanigen]] kimikaria (AEB, 1929) # [[Margaret Fulton]] kazetari gastronomikoa (1924-2009) # [[Claudia Actea]] esklaboa (Anatolia 40-I. mendea) # [[Cándida Jiménez Huelva]] esklabo askatua (Angola, 1845 Huelva, 1951) # [[Rosalia Gómez]] esklabo askatua (Tenerife, 1801-1874) # [[Elena Conti]] biokimikaria eta biologoa (Italia, 1967) # [[Edith Pechey]] medikua (EB 1845-1908) # [[Catherine Raisin]] geologoa (Erresuma Batua, 1855-1945) # [[Winifred Starr Dobyns]] sufragista (AEB, 1886-1963) # [[Mary Roberts Coolidge]] sufragista (AEB, 1860-1945) # [[María Bueno Castellano]] artista (Malaga, 1976) # [[Rukhmabai]] medikua (India 1864-1955) # [[Valérie Mangin]] Frantziako komiki-gidoilaria (Nancy, 1973) # [[Kamala Sohonie]] biokimikaria (India, 1911-1998) # [[Cy Jung]] idazlea (Frantzia, # [[Elula Perrin]] idazlea (Frantzia # [[Anandi Gopal Joshi]] Indiako 1. medikuetako bat (1865-1887) # [[Agnieszka Osiecka]] poeta, kazetaria (Polonia 1936-1007) # [[Jeanette Winterson]] idazlea (EB 1959) # [[Shelagh Delaney]] antzerkigilea, gidoilaria (EB 1938-2011) # [[Madeleine Suediakoa]] printzesa (Suedia 1982) # [[Carina Axelsson]] printzesa, modeloa, idazlea (AEB Aguil1968) # [[Ingeborg Danimarkakoa (1878-1958)]] printzesa (Danimarka 1878-Suedia 1958) # [[Susie Orbach]] psikoanalista, idazlea (EB 1946) # [[Doris Duke]] filantropoa , baratzezaina, arte bildumagilea (AEB 1912-1993) # [[Silvia Laplana]] metereologoa (Bartzelona 1984) # [[Eva Cosculluela]] kultur kazetaria (Zaragoza 1972) # [[Pilar Sanjurjo]] metereologoa (Coruña 1942-2022) # [[Fanny Dalle-Rive]] Frantziako komikigilea (1976) # [[Emma_Lira]] kazetaria, idazlea eta bidaiaria (Madril 1971) # [[Mariana Álvarez Bollo Carretero]] pedagogoa eta idazle espainiarra (Zamora, 1866 - 1946) # [[Margherita Piazzola Beloch]] matematikaria (Italia, 1879-1976) # [[Mary Ryerson Butin]] medikua (AEB, 1857-1944) # [[Zabel Yesayan]] idazlea (Armenia 1878-1943) # [[Eva Carter Buckner]] sufragista, poeta eta konpositorea (1861-1946) # [[Hélia Correia]] idazlea (Portugal, 1949) # [[Isabela Figueiredo]] idazlea (Portugal, 1963) # [[Teresa Imízcoz Beunza|Teresa Imizcoz Beunza]] idazlea (Iruñea, 1965) # [[Oriana Méndez|Oriana Mendez]] idazlea (Vigo, 1974) # [[Esperanza Aguilà Ducet|Esperanza Aguila Ducet]] idazlea (Bartzelona, 1951) # [[Maud Ankaoua]] enpresa kudeatzailea (Frantzia, 1971) # [[Lucia Pietrelli]] idazlea (Italia/Mallorca 1984) # [[María Jaén]] idazlea, gidoilaria (Sevilla 1962) # [[Antonia Bardolet]] idazlea (Bartzelona 1877- 1956) # [[Dolors Miquel]] idazlea (LLeida 1960) # [[Míriam Ferradáns]] idazlea (Pontevedra 1960) # [[Rosa Fabregat]] idazlea (LLeida 1933) # [[Ingrid Guardiola Sánchez]] film zuzendaria, saiakeragilea (Girona 1980) # [[Almudena Arteaga]] idazlea (Madril 1967) # [[Alana S. Portero]] idazlea (Madril 1967) # [[Maria Antònia Salvà]] poeta (Mallorca 1869-1958) # [[Maribel Medina]] idazlea eta kultura kudeatzailea (Iruñea, 1969) # [[Gabrielle Réval]] idazlea (Frantzia, # [[Martine Roffinella]] idazlea (Frantzia, # [[Bertha Hernández]] idazlea, politikaria, 1. dama (Kolonbia 1907-1993) # [[May Borraz]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1966) # [[Eva Yárnoz]] poeta, artista (Iruñea 1975) # [[Emilia Salvador]] ikertzailea, idazlea (Zaragoza 1938) # [[Beatriz Giménez de Ory]] poeta (Madril 1972) # [[Gema Nieto]] idazlea (Madril 1981) # [[Mariona Cabassa]] ilustratzailea (Bartzelona 1977) # [[Mada Carreño]] idazlea, kazetaria (Zamora 1914- Mexiko 2000) # [[Nicolasa Helguero Alvarado]] poeta, moja, noblea (Palentzia 1719- Burgos 1805) # [[Sheila Elorza]] futbolaria (Zaratamo 1996) # [[Suceso Luengo]] maistra, idazlea (Zamora 1884-? 1931) # [[Yvonne Blake]] jantzi-diseinatzailea (EB 1940-Madril 2018) # [[Ruth Chepngetich]] atleta, maratoilaria (Kenya 1994) # [[Salome Lang]] atleta, gorako jauzilaria (Suitza 1997) # [[Salomé Kora]] atleta, 100m (Suitza 1994) # [[Vicky Calavia]] zinegilea (Zaragoza 1971) # [[Marisol Aznar]] aktorea, gidoilaria, abeslaria (Zaragoza 1972) # [[Emilia Baylo]] dantzaria, koreografoa, irakaslea (Lleida 1946-Zaragoza 2022) # [[Natividad Zaro]] aktorea, gidoilaria (Zaragoza 1901-Madril 1978) # [[Marta Marín-Dòmine]] idazlea, dokumetalgilea (Bartzelona 1959) # [[Uliana Semionova]] saskibaloi jokalaria (Letonia 1952) # [[Maria do Rosário Pedreira]] idazlea (Portugal 1959) # [[Reyes Calderon]] idazlea, ekonomialaria, irakaslea (Valladolid 1961) # [[Paloma Sánchez-Garnica]] idazlea (Madril, 1962) # [[Ann Scott]] idazlea (Frantzia, 1965) # [[Chiquinha Gonzaga]] musikaria, konpositore, pianista eta orkestra zuzendaria (Brasil, 1847 - 1935) # [[Giannina Arangi-Lombardi]] sopranoa (Italia, 1891-1951) # [[Gilda dalla Rizza]] sopranoa (Italia, 1892-1975) # [[Magda Olivero]] sopranoa (Italia 1910-2014) # [[Lucy Tejada]] artista, margolaria (Kolonbia 1920-2011) # [[Claudia Muzio]] sopranoa (Italia, 1889-1936) # [[Toti Dal Monte]] sopranoa (Italia, 1893-1975) # [[Maria Caniglia]] sopranoa (Italia, 1905-1979) # [[Ebe Stignani]] mezzosopranoa (Italia, 1903-1974) # [[Violet King Henry]] abokatua (Kanada, 1929-1982) # [[Tòni Escala]] idazlea (Lleida 1961) # [[Teresa Azpiazu Paul]] idazlea, irakaslea, politikaria (Cádiz 1862-Málaga 1949) # [[Luisa Josefina Hernández]] idazlea, irakaslea (Mexiko 1928-2023) # [[María Asúnsolo]] mezenas, galerista, modelo (AEB 1904-Mexiko 1999) # [[María Jose Escrivà]] idazlea, poeta (Valentzia 1968) # [[Meritxell Gené]] kantautorea, poeta (Lleida 1986) # [[Marià Manent]] poeta, memorialista (Bartzelona 1898-1988) # [[Marysa Navarro Aranguren]] idazlea, historilaria (Nafarroa 1934) # [[Esther Novalgos Laso]] idazlea (Errioxa 1942) # [[Susi Alvarado]] idazlea, antzerki zuzendaria (Kanariak 1960) # [[Anna Tsing]] antropologoa (AEB, 1950) # [[Ana Bernal Triviño]] kazetaria eta ikertzailea (Malaga, 1980) # [[María Francisca Díaz-Carralero Rodelgo]] poeta itsu inprobisatzailea (Ciudad Real 1818-1894) # [[Sanmao]] idazlea (Txina 1943-1991) # [[Ana Cristina Herreros Ferreira]] idazlea, ahozko kontalaria (Leon 1965) # [[Monika Zgustová]] idazlea, itzultzailea (Txekia 1957) # [[Juana Dolores]] abeslaria, aktorea (Bartzelona 1992) # [[Valeria Castro (abeslaria)]] kantautorea (Kanariak 1999) # [[Maria Morera Colomer]] aktorea, abeslaria Girona 2003) # [[Laura Jou]] antzerki irakaslea, film zuzendaria (Batzelona 1969) # [[Emakumeen Ospearen Aretoa Coloradon]] aretoa eta saria (Colorado 1965) # [[Frederika Hannoverkoa]] Greziako erregina ezkontidea (Alemania 1917 – Madril 1981) # [[Isabel Stilwell]] kazetaria eta idazlea (Portugal) # [[Maria Xosé Queizán]] idazlea (Galizia, 1939) # [[Liliana Felipe]] abeslaria, sopranoa (Agentina-Mexiko, 1954) # [[Zinka Milanov]] sopranoa (1906-1989) # [[Rosa Ponselle]] sopranoa (AEB, 1897-1981) # [[Milka Ternina]] sopranoa (Kroazia, 1863-1941) # [[Geraldine Farrar]] sopranoa (Alemania, 1882-1967) # [[Lilli Lehmann]] sopranoa (Alemania, 1848 - Berlin, 1929) # [[Olive Fremstad]] mezzosoprano (Suedia , 1871-AEB,1951) # [[María Jesús Jabato]] idazlea (Burgos, 1959) # [[Brenda Navarro]] idazlea (Mexiko, 19982) # [[Maud Tabachnik]] idazlea (Frantzia, 1938) # [[Alejandrina_Gessler]] Andaluziako margolaria (Cadiz, 1831 - Paris, 1907) # [[Rita Ferro]] Portugaleko idazlea (Lisboa, 1955) # [[Dolors Marín Silvestre]] Kataluniako historialaria (Hospitalet de Llobregat, 1957) # [[Almudena Campuzano Jimenez de Aldasoro]] idazlea (Santander, 1996) # [[Dora Vázquez]] idazlea (Ourense, 1913.2010) # [[Ana Acuña]] idazlea eta ikertzalea (Marin, 1971) # [[Josefina Cardona i Bosch]] poeta (Valentzia,1957-2022) # [[Joan Beauchamp Procter]] zoologoa (Erresuma Batua, 1897-1931) # [[Adela Figueroa]] biologoa, aktibista eta idazle galiziarra (Lugo, 1948) # [[Mary Blair]] artista, ilustratzailea, (AEB, 1911-1978) # [[Rita Taborda Duarte]] Portugaldar idazle eta irakaslea (Lisboa, 1973) # [[Fedora Barbieri]]  mezzosopranoa (Trieste, 1920ko- Florentzia, 2003) # [[Anita Cerquetti]]  soprano (Montecosaro, 1931ko apirilaren 13a - Perugia, 2014ko urriaren 11) Italiako soprano dramatiko  # [[Leyla Gencer]] sopranoa (Istanbul, 1928ko- Milan, 2008ko) # [[Maria Stader]] sopranoa (Budapest, 1911- Zurich, 1999ko) # [[Tereska Torrès]] idazlea (Paris, 1920-2012) # [[Marta G. Franco]] kazetari eta ekintzailea (Espainia, ) # [[Josefa Alfaro de Ocampo]] kazetaria, idazlea eta atzerkigilea (Sevilla, XIX-XX) # [[Milagros Duque Vallejo]] alkatea (Berantevilla, 1941) # [[Maria Perpinyà i Sais]] idazlea (Katalunia, 1901-1994) # [[Mercè Vila i Reventós]] idazlea ([[Bartzelona]], [[1902]] - ?) # [[Arancha Nogueira]] poeta ([[Ourense]], [[1989|1989ko]] # [[Geneviève Pastre]] idazle, poeta, militantea # [[Élodie Petit]] poeta eta performena # [[Narcisa Freixas|Narcisa Freixas i Cruells]] margolaria, eskultorea eta konpositorea (Sabadell – 1859 – Bartzelona, 1926) # [[Rexina Vega|Rexina Rodriguez Vega]] literatura idazlea, itzultzailea eta ikertzailea da. (Vigo, 1966) # [[Eva Balaguer-Cortés López]] idazlea (Zaragoza, 1965) # [[Rita Taborda Duarte]] idazlea (Lisboa, 1973) # [[Cristina Carvalho]] idazlea (Portugal, 1949) # [[An Alfaya]] idazlea (Galizia, 1964) # [[San Luisko kondesa]] idazlea (Murtzia, 1884-Madril, 1929) # [[Montserrat Aguer Teixidor]] filologoa eta idazlea (Figueres, 1963) # [[María Rosa de Madariaga]] historialaria (Madril, 1937-2022) # [[Asima Chatterjee]] botanikaria, kimikaria (India, 1917-2006) # [[Alicia Fernández Rodríguez]] poeta (Galizia, 1987) # [[Coloma Rosselló i Miralles]]  idazlea (Palma, 1871 - i1955) # [[Walda Pla i Rosés]] eleberrigilea  (Maresme, 1913ko- Badalona, 2014) # [[Maria Fullana i Montoro]] idazlea(Valentzia, 1958) poeta, narratzaile, itzultzaile eta irakasle ohia # [[Susana Prieto]] idazlea eta gidoigilea (Puebla de Sanabria, Zamora, 1962) # [[Isabel Thorne]] medikua, emakumeen eskubideen aldeko ekinzailea (Londres, 1834-1910) # [[María Gertrudis Hore|Maria Gertrudis Hore]]  poeta (Cadiz, 1742 -1801) eko abuztuaren 9a)  # [[Katherine Esau]] botanikaria (Ukrania-AEB, 1898-1997) # [[Elizabeth Stern]] patologoa (Kanada-AEB, 1915-1980) # [[Josefina Solsona i Querol]] idazlea (Bartzelona, 1907-1960) # [[Tamara Andrés]] idazlea (Pontevedra, 1992) # [[Enriqueta Muñiz]] idazlea, kazetaria eta itzultzailea  (Madril, 1934– Buenos Aires, 2013)  # [[Blanca Mira]] eleberrigilea (Jumilla, Murtzia, 1989) # [[Kei Okami]],  medikua (Japonia, 1859 - 1941) # [[Edinburgoko zazpiak]] # [[Diana Maff%C3%ADa]] filosofoa eta aktibista (Argentina, 1953) # [[Carmen Moreno Pérez|Carmen Moreno]] idazlea  (Cádiz, 1974) # [[Marie-Hélène Lafon]] irakasle atxikia eta idazlea (Aurillac, Cantal, Frantzia, 1962) irakasle atxikia eta idazlea # [[Gaëlle Heureux]] idazlea eta irratiko kronista (Bourg-en-Bresse, Frantzia, 1970) # [[Matilda Chaplin Ayrton]] medikua (Honfleur, Frantzia, 1846 - 1883ko uztailaren 19a)  # [[Carolina Amaya]] kazetaria (El Salvador) # [[Isabella W. Blaney]] aktibista, sufragista (AEB) # [[Fatima Ouassak]] saiakeragilea, hizlaria, politika publikoetako aholkularia eta militante ekologista, feminista eta arrazakeriaren aurkakoa ((Rif, Maroko, 1976) # [[Helen Evans]] medikua (Irlanda, 1833-1903) # [[Shin Saimdang]] artista, idazle, kaligrafo eta poeta (Korea, 1504-1551) }} '''Berriak 2024''' ('''iraila''') {{zutabeak|kopurua=3| # [[María Fernández García]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (León,1884-Derio,1937) # [[Juana Abascal Nicolás]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Castro Urdiales, 1908-Derio, 1938) # [[Elvira Martínez Porres]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Santurtzi, 1883-Derio, 1937) # [[Conchita Portu Etxeberria|Conchita Portu Exeberria]] '''SORTUA''' irakaslea, zinegotzia, historialaria (Hondarribia, 1943-2017) # [[Severina Sagarzazu Martínez|Severina Sagarzazu]] '''SORTUA''' arrain-saltzailea (Hondarribia, 1911-1994) # [[Joxepa Darceles Bengoetxea]] '''SORTUA''' emagina (Hondarribia, 1888-1972) # [[Merche Gallardo Carrillo]] '''SORTUA''' Saturrarango emakumeen kartzelan jaioa (Mutriku, 1940) # [[Loli Prieto Arana|Loli Prieto]] '''SORTUA'''kirolaria (Hondarribia, 1943-2019) # [[Lupe Artola Cornú]] '''SORTUA''' frantses eta euskara irakaslea (Hondarribia, 1945) # [[Nieves Alza Castillo]] '''SORTUA''' saskibaloi joka laria eta bultzatzailea (Hondarribia, 1954) # [[Ixabel Alkain Etxeberria|Isabel Alkain]] '''SORTUA''' irakaslea, alardeko kapitaina, bidaiaria (Hondarribia, 1961) # [[Arantza Mariskal Balerdi]] '''SORTUA''' Dokumentazio eta liburutegi arduraduna (Hondarribia, 1967) # [[Teresa Gorria Arrizabalaga]] '''SORTUA''' maistra (Hondarribia, 1836-1905) # [[Jasone Miranda-Bilbao]] '''SORTUA''' artista (Bilbo, 1964) # [[Rafaela Baigorri Ibañez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran Madril Ventas espetxean hila (Mañeru, 1892-Madril, 1943) # [[Rufina Chocarro Villar]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Allo, 1891-Erreniega, 1936) # [[Amada Morentín Roldán]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Lodosa, 1910-Deierri, 1936) # [[Felipa del Pueyo Ruiz]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Tarazona, 1897-Ausejo, 1936) # [[Bea Lema]] '''SORTUA''' artista, ilustratzaile (Coruña, 1985) # [[Herminia Domínguez Martínez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran borrokan eraila (Buñuel, 1917-Donostia, 1936) # [[Esperanza Escribano Martínez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Calahorra, 1881-Azkoien, 1936) # [[Marian Fernández]] '''SORTUA''' zinemagilea (Iruñea, 1974) # [[Pilar Fernández Rodríguez]] '''SORTUA''' langilea, 36ko gerran fusilatua (Tudelilla, 1891-Azkoien, 1936) # [[Carmen Gurrea Fernández]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Alfaro, 1921- Azkoien, 1936) # [[Dolores Gurrea Fernández]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Alfaro, 1919- Azkoien, 1936) # [[Gabriela Lorente Sáenz]] '''SORTUA''' etxekoandrea 36ko gerran fusilatua (Calahorra, 1878-Azkoien, 1936) # [[Lucia Maeso Bergé]] '''SORTUA''' futbol-atezaina (Palentzia 2006) # [[María Castejón Leorza]] '''SORTUA''' historialaria, zinema-kritikaria (Lizarra, 1975) # [[Luisa Lasheras Royo]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Cortes, 1912-Gallur,1936) # [[Nicomedes Marañon Orio|Nicomedes Marañón Orio]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Viana, 1898-Logroño, 1936) # [[Martina Martínez Bueno]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Buñuel, 1873-Magallón, 1936) # [[Rosa Zufia Sanz]] '''SORTUA''' kazetaria eta zinemagilea (Tutera, 1958) # [[Meg Connery]] sufragista (Irlanda, 1879-1958) # [[Rebekka Haase]] 2024ko Udako Olinpia r Jokoetako dominaduna (Alemania, 1993) # [[Salwa Eid Naser]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Nigeria, 1998) # [[Gina Lückenkemper]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Alemania, 1996) # [[Fatima Surayya Bajia]] idazlea (Pakistan, 1930-2016) # [[Phoebe Starfield Leboy]] biokimikaria, aktibista (AEB, 1936-2012) # [[Muriel Barbery]] idazlea (Maroko, 1969) # [[Ruperta Bautista]] idazle tzotzila (Mexiko, 1975) # [[Anna Thynne]] itsas zoologoa (Erresuma Batua, 1806-1866) # [[Loung Ung]] idazlea eta ekintzailea (Kanbodia, 1970) # [[Elena Cánovas]] antzerkigilea, antzerki zuzendaria, gizarte laguntzailea (Madril 1955) # [[María Luisa Moneró]] aktorea, kupletista (Madril 1889-1982) # [[María Jesús Valdés]] aktorea, ahots aktorea (Madril 1927-2011) # [[Nuria Torray]] aktorea (Bartzelona 1934-Madril 2004) # [[Alejandra Torray]] aktorea, ahots-aktorea (Madril 1968) # [[Mercedes Barranco]] aktorea (Bartzelona 1899-Madril 1957) # [[Julia Martínez]] aktorea (Santander 1931) # [[María Massip]] aktorea (Albacete 1942- Madril 2002) # [[Queta Claver]] aktorea (Valentzia 1932- Madril 2003) # [[Anita Martos]] aktorea, irakaslea (Uruguai 1893- Madril 1953) # [[Debbie_Brill]] atleta (Kanada, 1953) # [[Aya Kōda]] eleberrigilea eta saiakeragilea (Japonia, 1904-1990) # [[Vera de Spinadel|Vera de Spinabel]] matematikaria (Argentina, 1929-2017) # [[Laetitia Colombani]] idazlea (Frantzia, 1975) # [[Gloria González Aseguinolaza]] biologoa # [[Ángeles Mora]] idazlea (Kordoba 1952) # [[Olive Oatman]] esploratzaile bahitua (AEB 1837-1903) # [[Rebecca Cheptegei]] atleta (Uganda 1991-2024) # [[Betty Harris (zientzialaria)]] kimikaria (AEB 1940) # [[Marie-Béatrice de Baye]] poeta (Frantzia 1859-1928) # [[Nelly Alard]] aktorea, gidoilaria (Frantzia 1960) # [[María Topete]] espetxe-funtzionarioa (Espainia 1900-2000) # [[Constance Reid]] idazlea, matematika dibulgatzailea (AEB, 1918-2010) # [[Flossie Wong-Staal]] birologoa (Txina-AEB, 1947-2020) # [[Lucía Caram]] moja aktibista (Argentina/Katalunia 1966) # [[Magda Roger]] aktorea (Espainia XX. mendea) # [[Patricia H. Clarke]] kimikaria (EB 1919-2010) # [[Lila Azam Zanganeh]] idazlea (Paris 1976) # [[Brigitte Aubert]] idazlea (Cannes 1956) # [[Simone de Saint-Exupéry]] idazlea (Frantzia 1898-1978) # [[Marie-Madeleine de Saint-Exupéry]] idazlea (Fratzia 1897-1926) # [[Teresa Herrera]] filantropoa (Coruña 1712-1791) # [[Stephanie Beacham]] aktorea (EB 1947) # [[Ana Maria Vidal]] aktorea (Madril 1944) # [[Tina Sainz]] aktorea (Madril 1945) # [[Mari Carmen Yepes]] aktorea (Bartzelona 1942-Madril 2015) # [[Laly Soldevila]] aktorea (Bartzelona 1933-Madril 1979) # [[Ángeles Martín]] aktorea, aurkezlea (Madril 1968) # [[Luisa Rodrigo]] aktorea (Madril 1901-1986) # [[Mariam Budia]] idazlea, antzerkigilea (Errioxa 1970) # [[Casey Wilson]] aktorea, komediantea (AEB 1980) # [[Violetta Villas|Violeta Villas]] abeslaria (Polonia, 1938-2011) # [[Feliza Bursztyn]] eskultorea (Kolonbia 1933- Paris 1982) # [[Maria Barrientos]] sopranoa (Bartzelona 1884- Lapurdi 1946) # [[Eileen Kramer]] dantzaria, koreografoa (Australia 1914) # [[Antisa Khvichava]] 132 urte bizi izanaren erreklamatzailea (Georgia 1880-2012) # [[Besse Cooper]] ehun urteduna, maistra, sufragista (AEB 1879-2009) # [[Sahan Dosova]] ehun urteduna (Kazakhstan 1879?-2009) # [[Maria Olivia da Silva]] ehun urteduna (Brasil 1880?-2010) # [[Tomiko Itooka]] ehun urteduna, zaharrena (Japonia 1908-) # [[Fusa Tatsumi]] ehun urteduna, zaharrena (Japonia 1907-2023) # [[Pilar Serra]] erakusketa-komisarioa (Zaragoza, XX. mendea) # [[Concha García (artista)]] eskultorea (Santander 1960) # [[Susanna Rafart]] idazlea (Girona 1962) # [[Florence Hedges]] botanikaria (AEB, 1878-1956) # [[Jeanne Loiseau]] idazlea (Frantzia 1854-1921) Leire # [[Tahia Halim]] margolaria (Egipto 1919-2003) Isabel # [[Mercedes Barcha Pardo]] musa, zaintzailea (Kolonbia 1932-2020) # [[Fanny Mikey]] aktorea, antzerki-zuzendaria (Argentina 1930-Kolonbia 2008) # [[Nadia Battocletti]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Italia, 2000) # [[Andreja Leški]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Eslovenia, 1997) # [[Alice Bellandi]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Italia, 1998) # [[Mathilda Hodgkins-Byrne]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Londres, 1994) # [[Gloria Zea]] filosofoa, arte sustatzailea (Kolonbia 1935-2019) # [[Elena Congost]] atleta paralinpikoa (Bartzelona 1987) # [[Marta Fernández Infante]] igerilari paralinpikoa (Burgos 1994) # [[Nuria Marqués ]] igerilari paralinpikoa (Bartzelona 1999) # [[Virginia Feito]] idazlea (Madril 1988) # [[María Manjavacas]] kazetaria (Ciudad Real, XX. mendea) # [[Marta Fernández Vázquez]] kazetaria, idazlea (Madril 1973) # [[Inmaculada Galván]] kazetaria (Madril 1963) # [[Marta Reyero]] kazetaria (León 1965) # [[Fawzia Koofi]] politikaria, aktibista (Afganistan 1975) # [[Saba Sahar]] film zuzendaria, aktibista (Afganistan 1975) # [[Blanca Estrella Ruiz Ungo]] maistra eta Clara Campoamor elkartearen sortzaile eta presidentea (1944-2024) # [[Mayana Itoiz]] ilustratzaile eta komikigile baionarra (1978) # [[Claire Etcherelli]] idazlea (Frantzia 1941-2023) # [[Maylis Adhémar]] idazlea, kazetaria (Frantzia 1985) # [[Françoise Mézières]] fisioterapeuta (Frantzia 1909-1991) # [[Daisy Roulland-Dussoix]] mikrobiologo molekularra (Suitza 1936– 2014) # [[Brenda Milner]] neuropsikologoa (Erresuma Batua-Kanada 1918) # [[Michaela DePrince]] dantzaria (Sierra Leona, 1995-AEB, 2024) # [[María Ruiz de Burton]] idazlea (Mexiko 1832-AEB 1895) # [[Blanca Oteyza]] aktorea (Madril 1965) # [[Rosa Maria Oriol Porta]] bitxigilea, enpresaburua (Bartzelona 1946) # [[Rocío Delgado]] kazetaria (Pontevedra 1985) # [[Purificación García]] moda diseinatzailea (Ourense 1952) # [[Victoria Alonso]] film ekoizlea (Argentina/AEB 1965) # [[Anna Teixidor Colomer]] kazetaria, historialaria (Girona 1978) # [[Sara Sorribes]] binaka tenislari brontze olinpikoa (Castelló 1996) # [[Cristina Bucșa]] binaka tenislari brontze olinpikoa (Moldavia/Kantabria 1998) # [[Sara Andrés Barrio]] atleta paralinpikoa (Madril 1986) # [[María Isabel Perelló Doménech]] epailea, Auzitegi Goreneko presidentea (Bartzelona/Coruña 1958) # [[Mariana Mazzucato]] ekonomialaria (Italia/AEB 1968) # [[Clara Martínez de Careaga]] magistratua (Madril 1959) # [[Roser Bach]] epailea (Bartzelona 1964) # [[Ana Ferrer]] epailea (Madril 1959) # [[Olga Sánchez Cordero]] epailea (Mexiko 1947) # [[Margarita Cabello Blanco]] epailea (Kolonbia 1957) # [[Andrea Muñoz Sánchez]] epailea (Txile 1957) # [[Zarela Villanueva Monge]] epailea (Costa Rica 1952) # [[Sue Gray (funtzionarioa)]] politikaria, goi funtzionarioa (EB 1957) # [[Rocío Sagaón]] aktorea (Mexiko, 1933-2015) # [[Ana Mérida]] koreografoa (Mexiko, 1922-1991) # [[Guillermina Bravo]] dantzaria eta koreografoa (1920-2013) # [[Anna Sokolow]] dantzaria eta koreografoa (1910-2000) # [[Carmen Herrero Ayllón]] kimikaria, irakaslea (Madril, 1913-1997) # [[Marie-Michèle Beaufils]] idazlea (Frantzia 1949-2014) # [[Marie Cosnay]] idazlea (Frantzia 1965) # [[Columba Dominguez]] aktorea, abeslaria (Mexiko 1929-2014) # [[Silvia Lemus]] kazetaria (Galizia/Mexiko 1945) # [[Camila Cañeque]] artista (Bartzelona, 1984-2024) # [[Carlota Rodr%C3%ADguez de Robles]] kimikaria, irakaslea (Zamora, 1907-1990) # [[Adela Barn%C3%A9s Gonz%C3%A1lez]] kimikaria, irakaslea (Ávila/Mexiko, 1908-2011) # [[Élisabeth Badinter]] filosofoa, idazlea (Frantzia 1944) # [[Lola González Ruiz]] abokatua (León 1946-Madril 2015) # [[Elisabet Casanovas]] aktorea (Bartzelona 1994) # [[Aixa Villagrán]] aktorea (Sevilla 1978) # [[Celia Freijeiro]] ekoizlea, aktorea (Pontevedra 1983) # [[Patricia Reyes Spíndola]] aktorea, zuzendaria, ekoizlea (Mexiko 1953) # [[Paula Usero]] aktorea (Valentzia 1991) # [[Carol Rodríguez Colás]] film zuzedaria (Bartzelona 1982) # [[Paula Anta]] artista, argazkilaria (Madril 1977) # [[Meritxell Calvo]] aktorea (Bartzelona 1986) # [[Raquel Peláez]] aktorea (León 1978) # [[Edith Marion Patch]] entologoa, idazlea (AEB, 1876-1954) # [[Petra Barnés González]] kimikaria, farmazialaria (Madril/Mexiko, 1908-1992) # [[Isabelle Rimbaud]] idazlea (Frantzia 1860-1017) # [[Jeanne Puchol]] komikigile eta ilustratzaile frantziarra (1957) # [[Michiyo Tsujimura]] biokimikaria (Japonia, 1888-1969) # [[Matilde Landeta]] film gidoilaria eta zuzendaria (Mexiko, 1910-1999) # [[Susana Martín Gijón]] idazlea, nobela beltza (Sevilla 1981) # [[Carlota Pérez]] ekonomialaria (Venezuela 1939) # [[Pepa Roma]] kazetaria, argazkilaria, eleberrigilea (Lleida XX. mendea) # [[Florence Cassez]] Mexikon zigortua (Frantzia 1994) # [[Denise Maerker]] abokatua, kazetaria (Mexiko 1965) # [[Cristina Álvarez Rodríguez]] arkitektoa, politikaria (Argentina 1967) # [[Roser Tapias]] aktorea, modeloa (Bartzelona 1989) # [[Ángela Cervantes]] aktorea (Bartzelona 1993) # [[Lurdes Barba Rodríguez]] aktorea, antzerki-zuzendaria (Bartzelona 1949) # [[Marta Frías Acedo]] futbol-arbitro aitzindaria (Cáceres 1980) # [[Mabel Purefoy FitzGerald]] fisiologo, patologo klinikoa (Erresuma Batua, 1872-1973) # [[Anne Baraou]] Frantziako komikigilea (1965) # [[Claire Chazal]] kazetaria (Frantzia 1956) # [[Hélène Gordon-Lazareff]] kazetaria (Frantzia 1909-1988) # [[Mary Winearls Porter]] kristalografoa (Erresuma Batua, 1886-1980) # [[Agnès Martin-Lugand]] idazlea (Frantzia 1979) # [[Cécile Bailly]] idazlea (Frantzia 1968) # [[Mireille Best]] idazlea (Frantzia 1943-2005) # [[María Zamora]] film ekoizlea (Valentzia 1976) # [[Ada Wells]] sufragista (EB 1863-Zeelanda Berria 1933) # [[Carol Rovira]] aktorea, abeslaria (Tarragona 1989) # [[Mary Ruiz]] aktorea (Madril 1980) # [[Ángela Cremonte]] aktorea (Madril 1982) # [[Belinda Washington]] aurkezlea, aktorea (Londres/Espainia 1963) # [[Blanca Marsillach]] aktorea (Bartzelona 1966) # [[Cristina Marsillach]] aktorea (Madril 1963) # [[Mónica Portillo]] aktorea, dantzaria (Bartzelona 1989) # [[Lucía Veiga]] aktorea, bakarrizketagilea (Coruña 1979) # [[Mireia Oriol]] modeloa, aktorea (Bartzelona 1996) # [[María Luisa Oyarzábal Fernández]] enpresaria, irakaslea (Bilbo 1933-2022) # [[Olga Duque de Ospina]] abokatu, politikaria (Kolonbia 1930-2019) # [[Beatriz Sanchis]] film-zuzendaria (Valentzia 1976) # [[Marta Nieto]] aktorea (Murtzia 1982) # [[Mabel Purefoy FitzGerald]] patologo klinikoa (Erresuma Batua, 1872-1973) # [[Vera Popova]] kimikaria (Errusia, 1867-1896) # [[Elena Paunero Ruiz]] botanikaria (Valladolid/Madril, 1906-2009) # [[Fatima Daas]] idazlea (Frantzia 1995) # [[Constance Debré]] abokatua, eleberrigilea (Paris 1972) # [[Jeanne Galzy]] idazlea (Frantzia 1883-1977) # [[Arati Saha]] igerilaria (Kalkuta 1940-1994) # [[Caryl Churchill]] antzerkigilea (EB 1938) # [[Carmen Salinas]] aktorea, imitatzailea (Mexiko 1939-2021) # [[Malena Narvay]] aktorea, abeslaria (Argentina 1997) # [[Elisa Mouliaá]] aktorea (Madril 1989) # [[Rosa Villacastín]] kazetaria (Avila 1947) # [[Leila Guerriero]] kazetaria (Argentina 1967) # [[Laura Sisteró]] film-zuzendaria (Bartzelona 1986) # [[Carmen Rigalt]] kazetaria (Lleida 1949) # [[Alejandra Meco]] aktorea (Madril 1990) # [[Azara García de los Salmones Marcano]] ultramaratoilaria (Kantabria 1983) # [[Elsa y Elmar]] abeslaria (Kolonbia, 1993) # [[Nancy Peña]] komikigile eta ilustratzaile frantsesa (Tolosa, 1979) # [[Nadezhda Tolokonnikova]] ekintzaile eta performance artista (Errusia 1989) # [[Heidi Watney]] kazetaria (Kalifornia, 1981) # [[Lola Arias]] idazlea, aktorea, zuzendaria (Argentina 1976) # [[Sarah Rector]] petrolio-handiki afroamerikarra umetatik (AEB, 1902+1967) # [[Carmen Abela y Espinosa de los Monteros]] maistra eta pedagogoa (Cadiz 1897, Guadalajara 1962) # [[Carme Bravo Roy]] pianu-jole eta pedagogoa (Bartzelona, 1919-2007) # [[Gemma Humet]] abeslaria (Bartzelona 1988) # [[Sara Miquel]] aktorea (Girona 1984) # [[Nuria Giménez Lorang]] film-zuzendaria (Bartzelona 1976) # [[Laura Galán]] aktorea (Guadalajara 1986) # [[María José Rubio]] medikua, politikaria (Coruña 1956) # [[Virginia García del Pino]] film-zuzendaria (Bartzelona 1966) # [[Sara Vítores]] kazetaria (Avila 1972-Madril 2024) # [[Pilar Farjas]] medikua, politikaria (Teruel/Galizia 1956) # [[Rocío Mosquera]] medikua, politikaria (Ourense 1956) # [[Marta Molist Codina]] mendi lasterkaria (Bartzelona 1982) # [[Marianne Jean-Baptiste]] aktorea (Londres, 1967) # [[Anne Pouget-Tolu]] frantziar idazlea (Sardinia, 1955) # [[Hilde Mangold]] enbriologoa (Alemania,1898-1924) # [[Idelisa Bonnelly]] itsas biologoa (Dominikar Errepublika,1931-2022) # [[Blanca Calvo Moraza]] maistra, kazetaria eta idazlea (Ourense,xxx -1939) # [[Gertrud Bodenwieser]] dantzaria, koreografoa (Viena, 1890-1959) # [[Dolly Nazir]] igerilaria (India, 1935-2012) # [[Lourdes Reparaz]] igerilaria (Gasteiz 1948- 1999) # [[Sara Barquinero]] filosofoa eta idazlea (Zaragoza, 1994) # [[Laura Loomer]] aktibista politikoa (AEB 1993) # [[Irene Villa]] kazetaria, psikologoa, kirolari paralinpikoa (Madril 1978) # [[Esther Peris]] paralinpiar eskiatzailea (Espainnia XX. mendea) # [[Nathalie Carpanedo]] paralinpiar eskiatzailea (Madril XX. mendea) # [[Beatriz Rodríguez]] idazlea (Sevilla 1980) # [[María Sanjurjo]] patin-hockey jokalaria (Coruña 2000) # [[Masta Quba]] rap abeslaria, aktibista (Mexiko 1988) # [[Lucia Riaño]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1975) # [[Rachida Dati]] politikaria (Frantzia 1965) # [[Sahra Wagenknecht]] politikaria, kazetaria (Alemania 1969) # [[Carme Aymerich i Barbany]] Catalunyako irakaslea eta pedagogoa (Bartzelona 1915 - 2001) # [[Rosa Arj%C3%B3 P%C3%A9rez]] Aragoiko maistra (Zaragoza 1885 - 1918) # [[Gloria Velat]] xakelaria (Bartzelona 1915-1988) # [[Maria Luisa Gutiérrez]] xakelaria (Menorca 1930) # [[Sofía Ruiz ]] xakelaria (Bartzelona?- ? 1968) # [[Eileen Betsy Tranmer]] xakelaria (EB 1910-1983) # [[Chantal Chaudé de Silans]] xakelaria (Frantzia 1919-2001) # [[Ana Paula Arósio]] aktorea, modeloa (Brasil 1975) # [[Alba Planas]] aktorea (Madril 2000) # [[Leticia Sánchez Ruiz]] idazlea, kazetaria (Asturias 1980) }} ==='''Berriak 2024''' ('''abuztua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ania Sáenz de Buruaga]] ----'''SORTUA''' ilustratzailea (Gasteiz, 1988) # [[Cristina Larrea]] ef-- '''SORTUA''' atleta (Eibar, 1966) # [[Estefania Etxebeste Giraldo]] ef-- '''SORTUA''' harri-jasotzailea (Ituren, 2002) # [[Maria Jesus Berrotaran Etxeberria|Maria Jesus Berrotaran]] ----'''SORTUA''' aguazila, mazularia, feminista (Hondarribia, 1949) # [[Miren Izaskun Asua]] ef-- '''SORTUA''' aktorea eta antzerki zuzendaria (Elorrio, 1963) # [[Adriana Ruano Oliva]] urrezko domina tiroan 2024 (Guatemala, 1955) # [[Alba Sidera]] kazetaria (Girona 1979) # [[Aleksandra Jarecka]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1995) # [[Alena Olsen]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1995) # [[Alev Kelter ]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Alex Sedrick]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Alexandra Louis-Marie]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1996) # [[Alice Schwarzer]] kazetari aktibista (Alemania 1942) # [[Alicja Klasik]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 2004) # [[Ally Wollaston]] txirrindularia, omniumean brontze olinpikoa, talde jazarpenean zilarra (Zeelanda Berria 2001) # [[Altina Schinasi]] artista, asmatzailea (AEB 1907-1999) # [[Alysha Corrigan]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1997) # [[Alysha Newman]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1994) # [[Amanda Donohoe]] aktorea (EB 1962) # [[Amber Anning]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 2000) # [[An Qixuan]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Txina, 2000) # [[Ana Bokesa]] aktorea (Madril, ?) # [[Ana Patrícia Ramos|Ana Patricia Ramos]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Brasil, 1997) # [[Anna Cockrell]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 1997) # [[Anna Dorothea Therbusch]] margolaria (Prusia 1721-1782) # [[Anna Mahler]] eskultorea (Austria 1904-EB 1988) # [[Anna Morris]] txirrindularia, taldekako jazarpen brontze olinpikoa (EB 1995) # [[Anna R. Figueiredo]] idazlea (Ourense 1963) # [[Anna Short Harrington]] modeloa, sukaldaria (AEB 1897-1955) # [[Annette Echikunwoke|Annete Echikunwoke]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1996) # [[Antsa Proventzakoa]] Frantziako printzesa, Gaztelako infanta (1225-1261) # [[Ariana Ramsey]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 2000) # [[Arlen Siú]] abeslari eta poeta sandta (Nikaragua, 1955-1975) # [[Asia Hogan-Rochester]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1999) # [[Audrey Mestre]] urpekaria (Frantzia, 1974-2002) # [[Aunt Jemima]] pertsonaia (AEB 1893) # [[Barbiturikills]] kaleko artista (Valentzia 1972) # [[Bavuudorzhiin Baasanjüü]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Mongolia,1999) # [[Beatriz de Palacios]] soldadua (Andaluzia/Mexiko XVI. mendea) # [[Beatriz Proventzakoa]] Frantziako printzesa, erregina ezkontidea, latindar enperatriza (1229- Italia1267) # [[Beatriz Souza]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Brasil, 1998) # [[Beatriz Suabiakoa]] Gaztela eta Leongo erregina ezkontidea (Germania 1205-Zamora 1235) # [[Becky Wilde]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (Erresuma batua, 1997) # [[Bertha Badt-Strauss]] kazetaria, judua (Prusia 1885-1970) # [[Blanca Eekhout]] politikaria (Venezuela, 1968) # [[Blanka Frantziakoa]] printzesa, Gaztelako infanta (Jaffa 1253-Paris 1320) # [[Boryana Kaleyn]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Bulgaria, 2000) # [[Brittany Brown]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1995) # [[Bryony Botha]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1997) # [[Camryn Rogers|Camaryn Rogers]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1999) # [[Cari Champion]] kazetaria (AEB 1978) # [[Carissa Norsten]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Carmen Bernardos]] aktorea (Madril 1927-2021) # [[Carmen Verlichak]] idazlea (Madril/Argentina/Kroazia XX. mendea) # [[Carola Stern]] kazetaria, idazlea (Alemania 1925-2006) # [[Catherine Lacey]] idazlea (AEB, 1985) # [[Charity Williams]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1996) # [[Chiara Consonni]] txirrindularia, madison urre olinpikoa (Italia 1999) # [[Chloe Daniels]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Cierra Burdick]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Coraline Vitalis]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1995) # [[Cristina Sánchez-Andrade]] idazlea (Coruña 1968) # [[Cuca Escribano]] aktorea (Madril, 1973) # [[Cyréna Samba-Mayela]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 2000) # [[Daisy eta Violet Hilton]] biki pikopagoak, zirkuko musikariak (EB 1908-AEB 1969) # [[Daria Pikulik]] txirrindularia, omniemean zilar olinpikoa (Polonia 1997) # [[Darja Varfolomeev|Darja Varfolomeew]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Errusia,2006) # [[Dearica Hamby]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Deng Yawen]] txirrindularia, BMX librean urre olinpikoa (Txina 2005) # [[Ding Xinyi]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2004) # [[Dolores Vilavedra]] idazlea, literatura kritikaria (Pontevedra 1963) # [[Dora Lush]] bakteriologoa (Australia, 1910-1943) # [[Dorothea Veit]] idazlea (Alemania 1764-1839) # [[Dorothy Miles]] idazle gorra, keinu hizkuntzan aitzindaria (EB 1931-1993) # [[Eleanor Patterson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Australia, 1996) # [[Elisa Mevius]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2004) # [[Elise Reimarus]] idazlea, hezitzailea (Alemania 1735-1805) # [[Elsie Inglis]] medikua, aktibista (Eskozia, 1864-1917) # [[Emily Shearman]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1999) # [[Emma Ann Reynolds]] erizain, medikua (AEB, 1862-1917) # [[Emma Finucane]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 2002) # [[Esther Bendahan]] idazle sefardia (Tetuan 1964) # [[Esther Vilar]] idazlea, soziologoa, medikua (Argentina 1935) # [[Eva Canel]] idazlea, hizlaria, (Asturias, 1857-Habana, 1932) # [[Faith Cherotich]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kenia, 2004) # [[Fancy Bermudez]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2002) # [[Fanny Lewald ]] idazlea (Prusia 1811- Alemania 1889) # [[Farah Nabulsi]] giza eskubideen aldeko zinemagilea (Londres 1978) # [[Feng Bin]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txina, 1994) # [[Florence Symonds]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2002) # [[Georgia Bell]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Erresuma Batua, 1993) # [[Georgia Hale]] zinema mutuko aktorea (AEB 1905-1985) # [[Georgina Hale]] aktorea ( EB 1943-2024) # [[Gertrud Kornfeld]] kimikaria (Alemania, 1891-1955) # [[Giulia Rizzi]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Italia, 1989) # [[Greta Scacchi]] aktorea (Italia/Australia 1960) # [[Guo Qiqi]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1998) # [[Hailey Van Lith]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 2001) # [[Haley Batten]] txirrindularia, mendian zilar olinpikoa (AEB 1998) # [[Hao Ting]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2001) # [[Harriet Boyd Hawes]] arkeologoa (AEB, 1871-1945) # [[Haruka Funakubo]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Japonia, 1998) # [[Haruka Kitaguchi]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Japonia, 1998) # [[Helena Villar Janeiro]] idazlea (Lugo 1940) # [[Henriette Herz]] idazlea, hezitzailea (Alemania 1764-1847) # [[Hetty van de Wouw]] txirrindularia, keirinean zilar olinpikoa (Herbehereak 1998) # [[Hezly Rivera]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2008) # [[Hina Hayata]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna(Japonia, 2000) # [[Huang Zhangjiayang]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2000) # [[Huh Mi-mi]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Korea,2002) # [[Ida Hahn-Hahn]] idazlea (Alemania 1805-1880) # [[Ilona Maher]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1996) # [[Inés de Guevara]] infanta (?- 1265) # [[Inma López Silva]] idazlea (Coruña 1968) # [[Ioana Vrinceanu]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Errumania, 1994) # [[Irene Alba]] aktorea (Madril 1867-Bartzelona 1930) # [[Irene Angelo]] erregina ezkontidea (Konstantinopla 1181-Alemania 1208) # [[Irene Caba Alba]] aktorea (Argentina 1899-Madril 1957) # [[Iryna Herashchenko|Iryma Herashchenko]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Ukraina, 1995) # [[Jasmine Martin]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Hegoafrika, 2000) # [[Jasmine Moore]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2001) # [[Jemima Montag]] Atleta. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (Australia, 1998) # [[Jenny Rissveds ]] txirrindularia, mendian briontze olinpikoa (Suedia 1994) # [[Jeon Hun-young]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 1994) # [[Jessica Hull]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Australia, 1996) # [[Jessica Roberts]] txirrindularia, taldekako jazarpen brontze olinpikoa (EB 1999) # [[Juana Camilión]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 19) # [[Julia Caba Alba]] aktorea (Madril1902-1988 19) # [[Julia Trujillo]] aktorea (Madril 1932-2013) # [[Julien Alfred]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Santa Luzia, 2001) # [[June Sutor]] kristalografoa (Zeelanda Berria-1929 Londres) # [[Katarina Johnson-Thompson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Erresuma Batua, 1993) # [[Katy Marchant]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 1993) # [[Kayla Canett]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Kaylia Nemour]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 2006) # [[Kaylyn Brown]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2004) # [[Kelsey Teneti]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Keyara Wardley]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2000) # [[Kim Kum-yong|Kimkum-young]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ipar Korea, 2001) # [[Krissy Scurfield]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Kristen Thomas]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Kristi Kirshe]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1994) # [[Kristina Norvegiakoa]] printzesa, Gaztelako infanta (Norvegia 1234- Sevilla 1262) # [[Laura Mart%C3%ADnez de Carvajal]] medikua (Kuba, 1869-1941) # [[Lauren Doyle]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Laviai Nielsen|Laviani Nielsen]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 1996) # [[Leocadia Alba]] sopranoa, aktorea (Valentzia 1866-Madril 1952) # [[Leonor Rodríguez de Castro]] Gaztelako infanta (?- Burgos 1275) # [[Li Jiaman]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Txina, 1997) # [[Lilian Suzette Gibbs]] botanikaria (Erresuma Batua, 1870-1925) # [[Lim Si-hyeon]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 2003) # [[Linda Richards]] erizaina (AEB, 1841-1930) # [[Lisa Mayer]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Alemania, 1996) # [[Lisa van Belle]] txirrindularia, madison brontze olinpikoa (Herbehereak 2001) # [[Louise Blanchard Bethune]] arkitektoa (AEB, 1856-1913) # [[Lu Gwei-djen]] biokimikaria (Txina, 1904-1991) # [[Luana Márton]] taekwondo jokalaria (Tenerife, 2006) # [[Lucía Galán]] abeslaria, aktorea (Argentina 1961) # [[Lucia Yépez Guzmán]] borrokalaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ekuador, 2001) # [[Lydia Rabinowitsch-Kempner]] bakteriologoa (Lituania-Alemania, 1871-1935) # [[Maddi Wesche]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Zelanda Berria, 1999) # [[Mahina Paul]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Maike van der Duin]] txirrindularia, madison brontze olinpikoa (Herbehereak 2001) # [[Manon Veenstra]] txirrindularia, BMX lasterketan zilar olinpikoa (Herbehereak 1998 # [[Mar%C3%ADa Teresa Murillo]] botanikaria (Kolonbia, 1929-2017) # [[Margaret Floy Washburn]] psikologoa (AEB, 1871-1939) # [[Margarita Proventzakoa]] infanta, Frantziako erregina (Frantzia 1221-1295) # [[Margarita Skulesdatter]] erregina (Norvegia 1208-1270) # [[Margit Nordin]] gizonezkoekin lehiatu zen 1. emakume eskiatzailea (Suedia 1897-1982) # [[María Belón]] medikua (Madril 1965) # [[Maria Berta Rohangoa]] noblea (Austrohungariar Inperioa, 1868 – Viena, 1945) # [[Maria Dimádi|Maria Dimadi]] erresistente exekutatua (Grezia, 1907-1944) # [[María Liñeira]] literatura teorialaria (Coruña 1979) # [[María Xosé Porteiro]] idazlea (Madril/Vigo 1952) # [[Marie Lebour]] biologoa (Erresuma Batua, 1876-1971) # [[Marie Luise Kaschnitz]] idazlea (Alemania 1901-Italia 1974) # [[Marie Reichert]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2001) # [[Marie-Florence Candassamy]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1991) # [[Marion Dönhoff]] kazetaria, idazlea, kondesa (Prusia 1909-Alemania 2002) # [[Marion J. Lamb]] biologoa (Erresuma BAtua, 1939-2021) # [[Marion Walter]] matematikaria (Berlin 1928-AEB 2021) # [[Marta Maggetti|Marta Maggeti]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Italia, 1996) # [[Martyna Swatowska-Wenglarczyk]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1994) # [[Mary Moraa]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kenia, 2000) # [[Mary Vaux Walcott]] botanikaria, ilustratazilea (AEB, 1860-1940) # [[Matilda Smith]] botanikaria, ilustratzailea (Mumbai 1854- Londres 1926-1990) # [[Melissa Jefferson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Hego Carolina, 2001) # [[Michele Greene]] aktorea (AEB 1962) # [[Montse Dopico]] kazetaria (Lugo 1977) # [[Montse Pena]] idazlea, literatura kritikaria (Coruña 1981) # [[Muthulakshmi Reddy]] medikua eta legelaria (India, 1886-1968) # [[Nam Su-hyeon]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 2005) # [[Nancy Green]] esklabo ohia, modeloa (AEB 1834-1923) # [[Nancy Rourke]] margolari gorra (Kalifornia, 1957) # [[Natalya Diehm]] txirrindularia, BMX librean brontze olinpikoa (Australia 1997) # [[Naya Tapper]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1994) # [[Nicole Heavirland]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1995) # [[Nicole Shields]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1999) # [[Nicole Yeargin]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1997) # [[Nikola Ogrodníková|Nikola Ogrodikova]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txekia, 1990) # [[Niuta Tajtelbaum]] Varsoviako ghetto altxatzean aktibista eta soldadua (Polonia, 1917-1943) # [[Noor Vidts]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna Belgika, 1996) # [[Oi Ye-Jin]] tiratzailea, 10 m-urre olinpikoa (Hego Korea 2005) # [[Olivia Apps]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1998) # [[Pauline Ferrand-Prévot]] txirrindularia, mendian urre olinpika (Frantzia 1992) # [[Pauline Grabosch]] txirrindularia, taldean brontze olinpikoa (Alemania 1998) # [[Pauline Rifer de Courcelles]] artista (Paris, 1781-1851) # [[Perris Benegas]] txirrindularia, BMX librean zilar olinpikoa (AEB 1995) # [[Piper Logan]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2001) # [[Prisca Awiti Alcaraz]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Londres, 1996) # [[Rachael Blake]] aktorea (Australia 1971) # [[Rebecca Petch]] txirrindularia, taldean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1998) # [[Renata Knapik-Miazga]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1988) # [[Rhyne Howard]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 2000) # [[Rosalia Fernández Rial]] poeta (Coruña 1988) # [[Rosita Yarza]] aktorea (Madril 1922-1996) # [[Rutka Laskier]] nerabe judua, egunerokogilea (Polonia 1929-Auschwich 1943) # [[Sammy Sullivan]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Sandra Ygueravide]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 1984) # [[Sarah Levy (errugbi jokalaria)]] Zazpiko brontze olinpikoa (Hegoafrika/Israel/AEB 1995) # [[Sarah Stewart]] birologoa (Mexiko-AEB, 1905-1976 # [[Sarah Wynter]] aktorea (Australia 1973) # [[Saya Sakakibara]] txirrindularia, BMX lasterketan urre olipikoa (Australia 1999) # [[Shaane Fulton]] txirrindularia,taldean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 2000) # [[Shanieka Ricketts]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Jamaika, 1992) # [[Shin Yu-Bin]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ipar Korea, 2004) # [[Sofia Raffaeli|Sofia Raffali]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Italia, 2004) # [[Song Jiayuan]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1997) # [[Sonja Greinacher]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 1992) # [[Sophiane Méthot]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1998) # [[Sophie Capewell]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 1998) # [[Stephanie Rovetti]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Susana Rodríguez Navarro]] genetikalaria, ikertzailea (Murtzia 1972) # [[Svenja Brunckhorst]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2001) # [[Tara Davis-Woodhall]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 1999) # [[Taylor Perry (errugbi jokalaria)]] Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2000) # [[Tenika Willison]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Teresa Alonso Otero]] Gerra Zibileko errepresaliatua (Madril, 1916- 1995) # [[Thea LaFond]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Dominika, 1994) # [[Tota Alba]] aktorea (Argentina 1914-Madril 1983) # [[Tysha Ikenasio]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 1997) # [[Ursula Bellugi]] psikologoa (AEB, 1931-2022) # [[Vega Gimeno]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 19) # [[Věra Kohnová]] nerabe judua, egunerokogilea (Txekoslovakia 1929-Izbica Ghettoa 1942) # [[Veronica Codesal]] abeslaria (Belgika 1977) # [[Victoria Ohuruogu]] atleta. 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 1993) # [[Viktorija Senkutė]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (:ituania, 1996) # [[Vinesh Phogat]] borrokalaria (India, 1994) # [[Violante Aragoikoa]] erregina ezkontidea (Zaragoza 1236- Orreaga 1256) # [[Violante Hungariakoa]] Aragoiko erregina ezkontidea (1215-Huesca 1251) # [[Virginia Cherrill]] aktorea (AEB 1908-1996) # [[Vittoria Guazzini]] txirrindularia, madison urre olinpikoa (Italia 2000) # [[Viviana Márton|Viviana Martón]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Tenerife, 2006) # [[Wang Lanjing]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2005) # [[Yang Jiayu|Yang Jiagu]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1996) # [[Yemisi Ogunleye|Yamesi Ogunleye]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Alemania, 1998) # [[Zhang Shan]] urrezko domina tiroan 1992 (Txina, 1968) # [[Zhao Jie]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txina, 2002) # [[Zoé Claessens]] txirrindularia, BMX lasterketan brontze olinpikoa (Suitza 2001) # [[Zonia Baber]] geografo, geologo, irakaslea (AEB, 1862-1956) }} ==='''Berriak 2024''' ('''uztaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Berta Peña Parras]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Valladolid, 1889-Bilbo, 1938) # [[Beatrice Salvioni]] '''SORTUA''' filologoa eta idazlea (Italia, 1995) # [[Natalia Ortiz Ceberio]] '''SORTUA''' Marta planaren aurkitzailea (Donosti, ?) # [[Olatz Osa Zubia|Olatz Osa]] '''SORTUA''' pedagogoa, kudeatzailea (Oñati, 1970) # [[Maria Cueto]] '''SORTUA''' artista (Avilés, 1960) # [[Feliciana Etxabe Artola]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Zeberio, 1897-Bilbo, 1938) # [[Alaine Arruti Lejarzegi]] '''SORTUA''' psikologoa (Gernika, 1983) # [[Clara Maass]] erizaina (AEB, 1876-1901) # [[Deborah Sampson]] soldadua (AEB 1760-1827) # [[Anna Maria Lane]] soldadua (AEB 1755-1810) # [[Sally St. Clair]] soldadua (AEB ?-1782) # [[Eleonore Prochaska]] soldadua (Alemania 1785-1813) # [[Margaret Corbin]] erizaina, soldadua (AEB 1723-1792) # [[Hannah Snell]] soldadua (EB 1723-1792) # [[Carme Contreras Verdiales]] aktorea (Zaragoza 1932-2020) # [[Asunción Sancho]] aktorea (Madril 1930-2018) # [[Cándida Losada]] aktorea (Argentina 1915-Madril 1922) # [[Carola Fernán Gómez]] aktorea (Madril 1899-1967) # [[Françoiz Breut]] abeslaria eta ilustrailea (Frantzia, 1969) # [[Sankie Mthembi-Mahanyele]] politikaria, aktibista (Hegoafrika 1951) # [[Nadezhda Alilúyeva]] Stalinen 2. emaztea (Errusia 1901-1932) # [[Colette Capdevielle]] politikaria (Frantzia, 1958) # [[Mariana Travacio]] idazlea (Argentina, 1967) # [[Coccinelle (artista)]] artista, dantzaria, abeslaria eta aktore transgeneroa (Paris, 1931-2006) # [[Rosaura Ruiz Gutiérrez]] biologoa, idazlea (Mexiko, 1950) # [[Marie-Andrée Schwindenhammer]] trans ekintzailea (La Neuveville-lès-Raon, Vosges, 1909 - Chartres, Eure-et-Loir, 1981) # [[Herminia Álvarez Herrera]] iraultzailea, hezitzailea (Mexiko 1888-1955) # [[Dolores Bolio Cantarell]] idazlea (Mexiko 1880-1950) # [[Gertrudis Tenorio Zavala]] poeta, hezitzailea (Mexiko 1843-1926) # [[Elena Sánchez Valenzuela]] aktorea, kazetaria, artxibozaina (Mexiko 1900-1950) # [[Irene López Heredia]] aktorea (Murtzia 1898-Madril 1962) # [[Mari Paz Molinero]] aktorea (Txile 1914-Madril 2004) # [[Carmen Díaz]] aktorea (Sevilla 1896-1979) # [[Lola Pons Rodríguez]] filologoa, irakaslea (Bartzelona 1976) # [[Cristina Farfán]] maistra, idazlea (Mexiko 1846-1880) # [[Natalia Serdán Alatriste]] iraultzailea, aitzindaria (Mexiko 1875-1938) # [[Chantal Montellier]] Frantziako idazle eta komikigilea (Bouthéon, 19472.1943) # [[May Ayim]] ekintzaile afroalemaniarra (Alemania, 1960-1996) # [[Maria Rosaria Omaggio]] aktorea (Italia, 1959-2024) # [[Clarisa Navas]] zinemagilea (Argentina, 1989) # [[Jacqueline Harpman]] psikoanalista (Belgika, 1929-2012) # [[Ana Figuero]] feminista, sufragista (Txile, 1907-1970) # [[Sara Ahmed]] filosofo angroaustraliarra (Erresuma Batua, 1969) # [[Katherine Dunn]] eleberrigile, poeta eta kirol-kazetaria (AEB, 1945-2016) # [[Marianne Baum]] anfifaxista gillotinatua (Alemania, 1912-1942) # [[Marie-Hélène Schwartz]] matematikaria (Frantzia, 1913-2013) # [[Victoria Raquel Bajar Simsolo]] zientzialaria (Argentina, 1942-2016) # [[Juana Manso]] idazle, kazetari, hezitzaile (Argentina, 1819-1875) # [[Isabel de Liaño]] idazlea (Valladolid, XVI. mendea) # [[Louise-Victorine Ackermann]] poeta (Frantzia, 1813-1890) # [[Valentina Pinelo]] moja, poeta (Sevilla, XVI. mendea- 1629?) # [[Pilar Primo de Rivera]] Sección Femeninako zuzendaria (Madril, 1907-1991) # [[Basauriko 11k]] Epaiketaren prozesua # [[Angela Peralta]] sopranoa, konpositorea (Mexiko 1845-1883) # [[Alicia Arévalo (kazetaria)]] 1. emakumea futbol partida kontatzen ( Bartzelona 1978) # [[Sara Giménez León]] kirol kazetaria (Girona 1991) # [[Patricia Campos Doménech]] armadako pilotua, futbol-entrenatzailea (Castelló 1977) # [[Niní Montiám]] aktorea (Madril 1917-1986) # [[Ana Adamuz]] aktorea (Jaén 1886-Madril 1971) # [[Pepita Serrador]] aktorea (Argentina 1913-1964) # [[Teresa Serrador]] aktorea (Bolivia 1899-Argentina 1982) # [[Amparo Martí]] aktorea (Valentzia 1903-Madril 1973) # [[María Mayor]] aktorea (?- Madril 1939) # [[Rosa Torre González]] maistra, politikaria (Mexiko 1890-1973) # [[Nadezhda Zabela - Vrubel]] abeslaria (Errusia, 1868-1913) # [[H%C3%A9l%C3%A8ne Metzger]] zientzia filosofoa (Frantzia, 1889-1944) # [[Inez Clare Verdoorn]] botanikaria (Hegoafrika, 1896-1989) # [[Edith Quimby]] medikuntzan eta fisikan ikertzailea (AEB, 1891-1982) # [[Maria Poumier]] irakasle frantsesa (Cannes, 1950) # [[Marie-Jo Bonnet]] Frantziako historialaria eta feminista (Deauville, 1949) # [[Julia Rodríguez-Maribona]] fregonaren asmatzailea (Asturias 1923-Suitza 2005) # [[Julia Montoussé Fargues]] fregonaren asmatzailea (?-Asturias 1971) # [[Esperanza Grases]] aktorea (Bartzelona 1920-1995) # [[Alexandra Trusova]] patinatzailea (Errusia 2004) # [[Jéssica Bouzas Maneiro]] tenislaria (Pontevedra 2002) # [[Claudia Fernández Sánchez]] padel jokalaria (Madril 2006) # [[Gemma Triay]] padel jokalaria (Menorca 1992) # [[Lucía Sainz]] padel jokalaria (Bartzelona 1984) # [[Marta Ortega Gallego]] padel jokalaria (Madril 1997) # [[Alicia Arévalo González]] arkeologoa (Madril 1965) # [[Manuela Barreiro]] farmazialaria (Galizia, 1877-1953) # [[Martha Aliaga]] estatistika hezitzailea (Argentina, 1937-2011) # [[Matilde Carranza]] akademikoa (Costa Rica, 1892-1981) # [[Erin Andrews]] kirol-kazetaria (AEB, 1978) # [[Helen Alma Newton Turner]] genetista, estatistikaria (Australia, 1908-1995) # [[Violet Jessop]] Titanic ontziko zerbitzaria (Argentina 1887-1971) # [[Celia Giraldo]] zinemagilea (Bartzelona 1995) # [[Luz Rello Sánchez]] asmatzailea, dislexia- aplikazioa ( 1984) # [[Fermina Orduña]] asmatzailea, esne zalgurdia (Espainia XIX. mendea) # [[Gladys West]] matematikari asmatzailea, GPSrako garrantzitsua (AEB 1930) # [[Ariana Sánchez]] padel jokalaria (Tarragona 1997) # [[Marta Marrero]] padel jokalaria (Kanariak 1983) # [[Bea González]] padel jokalaria (Malaga 2001) # [[Marie Van Brittan Brown]] asmatzailea, telebista zirkuitu itxia (AEB 1922-1999) # [[Miriam Benjamin]] asmatzailea, seinale aulkia (AEB 1861-1947) # [[Sarah Boone]] asmatzailea, mahukak eta lisatzeko taula (AEB 1832-1904) # [[Nancy Johnson (asmatzailea)]] izozkailu artifiziala (AEB 1794-1890) # [[Victoria Reyes-García]] antropologoa (Bartzelona 1971) # [[Amaia Yoldi ]] gidoilaria, film-zuzendaria (Iruñea 1973) # [[Julie Donaldson]] kirol-kazetaria (AEB, 1978) # [[Faustina Sáez de Melgar]] idazlea (Madril, 1834-1895) # [[Gloria Melgar |Gloria Melgar Sáez]] margolaria eta musikagilea (Madril, 1859-1938) # [[Julia de Asensi]] idazlea (Madril, 1849-1921) # [[María del Pilar Sinués]] idazlea (Zaragoza, 1838 - Madril, 1893) # [[Margaret Crane]] Predictor-aren asmatzailea (AEB 1941) # [[Emily Cummins]] asmatzailea, ur-eramaile iraunkorra (EB 1987) # [[Evelyn Miralles]] NASAko ingeniaria, asmatzailea, ilargirako etxea (Venezuela/AEB 1967) # [[Janet Emerson Bashen]] asmatzailea, software aplikazioa (AEB 1957) # [[Jeanne Bertrand]] argazkilaria (Frantzia 1880-1957) # [[Maral Yazarloo-Pattrick]] motoziklismo ekintzailea, diseinatzailea (Iran 1981) # [[María del Carmen Ortiz de Arce]] asmatzailea, itsuentzako idazkailua (Espainia ?-1932) # [[Martine Bertereau]] geologo aitzindaria (Frantzia 1590-1642) # [[Margarete Steiff]] jostuna, jostaiu diseinatzailea (Alemania 1847-1909) # [[Heike Makatsch]] aktorea (Alemania 1971) # [[Leena Peltonen-Palotie]] genetista (Finlandia, 1952-2010) # [[Gertrude Scharff Goldhaber]] fisikari nuklearra (Alemania-AEB, 1911-1998) # [[Jackie MacMullan]] kazetaria (AEB, 1960) # [[María Teresa de Filippis]] 1 Formulako lehen emakume gidaria (Italia 1926-2016) # [[Suzanne von Borsody]] aktorea (Alemania 1957) # [[Rosemarie Fendel]] aktorea (Alemania 1927-2013) # [[Gemma Jones]] aktorea (EB 1942) # [[Anna Chancellor]] aktorea (EB 1965) # [[Sienna Guillory]] aktorea (EB 1975) # [[Jana Pallaske]] aktorea, rock abeslaria (Alemania 1979) # [[Alysson Paradis]] aktorea (Paris 1984) # [[Sophie Nélisse]] aktorea (Kanada 2000) # [[Isabelle Nélisse]] aktorea (Kanada 2003) # [[Rebeca Gerschman]] biologo, fisiologoa (Argentina, 1903-1986) # [[Zarina (artista)]] artista (India 1937-Londres 2020) # [[Marta Pan]] eskultore hungariar eta frantziarra (1923-2008) # [[Sonia Cotelle]] fisikari, kimikaria (Polonia, 1896-1945) # [[Anna Barbara Reinhart]] matematikaria (Suitza, 1730-1796) # [[Helene Weigel]] aktorea (Austria 1900-Alemania 1971) # [[Marieluise Fleißer]] antzerkigilea (Alemania 1901-1971) # [[Monica Bleibtreu]] aktorea (Austria 1944-2009) # [[Hedwig Bleibtreu]] aktorea (Austria 1868-1958) # [[Martine McCutcheon]] aktorea, abeslaria (EB 1976) # [[Lyn St. James]] auto gidaria (AEB 1947) # [[Cathy Muller]] auto gidaria (Frantzia 1962) # [[Giovanna Amati]] 1 Formulako gidaria (Italia 1959) # [[Desiré Wilson]] 1 Formulako gidaria (Hegoafrika 1953) # [[Divina Galica]] atleta, 1 Formulako gidaria (EB 1944) # [[Patricia Font]] zinema zuzendaria (Bartzelona, 1978) # [[Sheila Heti]] idazlea (Kanada, 1976) # [[Judy W. Reed]] asmatzailea (AEB 1826-1905ç) # [[June Downey]] psikologoa (AEB, 1875-1932) # [[Else Lasker-Schüler]] judua, poeta, marrazkilaria (Alemania 1869- Palestina1945) # [[Maria Koppenhöfer]] aktorea (Alemania 1901-2009) # [[Sibylle Lewitscharoff]] idazlea (Alemania 1954-2023) # [[Geraldine McEwan]] aktorea (EB 1932-2015) # [[Emily Beecham]] aktorea (EB/AEB 1984) # [[Linda Bassett]] aktorea (EB 1950) # [[Jacqueline McKenzie]] aktorea (Australia 1967) # [[Susan Prior]] aktorea (Australia 1972) # [[Hanne Wieder]] aktorea (Alemania 1925-1990) # [[Mascha Kaléko]] poeta judua (Polonia zaharra 1907-Suitza 1975) # [[Madge Addy]] ileapaintzaile, erizain eta espia (Erresuma Batua, 1904-1970) # [[Balamani Amma]] idazle poeta indiarra (India, 1909-2004) # [[Sybilla Righton Masters]] asmatzailea (AEB 1676-1720) # [[Lenka Franulic]] kazetaria (Txile 1908-1961) # [[Ana Ramírez Cañil]] kazetaria (Madril, 1958) # [[Samantha Bailly]] idazle, gidoilari eta bideogilea (Frantzia, 1988) # [[Malak Mattar]] margolaria, ilustratzailea (Palestina, 1999) # [[Sophie Opel]] enpresaburua, ekintzailea, aitzindaria (Alemania 1840-1913) # [[Joanne Simpson]] meteorologoa (AEB, 1923-2010) # [[Laura Knight]] artista (Erresuma Batua, 1877-1970) # [[Myrtelle Canavan]] medikua, ikertzailea (AEB, 1879-1953) # [[Teresa San Román Espinosa]] antropologoa (Pontevedra 1940- ? 2024) # [[Phyllis Kaberry]] antropologo aitzindaria (AEB/Australia 1910- Londres 1977) # [[Dorothea Mackellar]] idazlea (Australia 1885-1968) # [[Berta Luisi]] margolaria (Uruguai 1924-2008) # [[Rachel Nichols (kazetaria)]] (AEB 1973) # [[Yolanda Soler]] judoka eta entrenatzailea (Madril, 1971) # [[Ariane Toro|Arianne Toro]] Judoka. olinpikoa (Bilbo, 2003) # [[Gloria Gordon Bolotsky]] informatikaria (AEB, 1921-2009) # [[Mavis Batey]] kriptoanalista (Erresuma Batua, 1921-2013) # [[Gertrude Elles]] geologoa, paleontologoa (Erresuma Batua, 1872-1960) # [[María Assumpción Raventós]] margolaria (Katalunia, 1930) # [[Jemele Hill]] kirol kazetaria (AEB 1975) # [[Özlem Türeci]] ikertzailea, inmunologoa (Alemania 1967) # [[Ai Tsunoda]] judoka (LLeida 2002) # [[Telma Monteiro]] judoka (Portugal 1985) # [[Monika Buch]] diseinatzailea (Valentzia/Herbehereak 1936) # [[Pati Nuñez]] diseinatzaile grafikoa (Girona 1959) # [[Clara Montagut]] diseinatzaile grafikoa (Madril 1975) # [[Ena Cardenal de la Nuez]] diseinatzaile grafikoa (Kanariak 1968) # [[Laura Meseguer]] tipografoa (Bartzelona 1968) # [[Teresa Wilms Montt]] idazlea (Txile 1893-Paris 1921) # [[Tatiana Gaviola]] film zuzendaria (Txile 1956) # [[Mísia]] abeslaria (Portugal 1955-2024) # [[Maria L. de Hernández]] aktibista (Mexiko 1896-1986) # [[Saloua Raouda Choucair]] margolaria, eskultorea (Libano 1916-2017) # [[Françoise Collin]] feminista, filosofoa, idazlea (Belgika 1928-2012) # [[Ethel Shakespear]] geologoa (Erresuma Batua, 1871-1946) # [[Eva Lefever]] margolaria (Txile 1955) # [[Carmen Meneses]] ikertzailea, antropologoa (Madril, 1966) # [[Henrietta Skelton]] idazlea (AEB, 1839-1900) # [[Anne Fausto-Sterling]] biologo, sexologo, feminista (AEB, 1944) # [[Cécile Biéler|Cécile Biéter]] ingeniaria (Suitza, 1884-1966) # [[Isabelle Gatti de Gamond]] hezitzailea, ekintzaile aitzindaria (Frantzia 1839- Belgika 1905) }} ==='''Berriak 2024''' ('''ekaina''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Adela Campaña Ortiz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sause, 1886-Izko, 1936) # [[Adelina Fernández Pérez|Adelina Fernández Perez]] efe- '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Portugal, 1889-Bilbo, 1938) # [[Ana Naranjo Marín]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sevilla, 1883 - Bilbo, 1937) # [[Antonia Caballé]] efe- '''SORTUA''' Frankismoaren biktima (Ziritza, 1873 - Argelès sur Mer, 1945) # [[Araceli Álvarez Calvo|Araceli Alvarez Calvo]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean bere buruaz beste egin zuen (Iruñea, 1894-Huesca, 1936) # [[Araceli Oñate]] ----'''SORTUA''' unibertsitateko irakaslea (Valladolid) # [[Asunción Campaña Ortiz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sause, 1869-Izko, 1936) # [[Cecilia Álvarez Calvo|Cecilia Älvarez Calvo]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean bere buruaz beste egin zuen (Iruñea, 1897-Huesca, 1936) # [[Cecilia Idirin Garabieta]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Lezama, 1913-Bilbo, 1937) # [[Dominica Azparren Gil]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua ((Oibar, 1884 - Nardoze Alduate, Urraulbeiti, 1936) # [[Elizabeth Casillas Valbuena]] e--- '''SORTUA''' kazetaria eta komiki gidoilaria (Bilbo, 1986) # [[Eloína Linares]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea (Santander 1948) # [[Emilia Arraiza Garín]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Zirauki, 1894 - Erreniega, 1936) # [[Enolasca Vela Salvador]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Cortes, 1904 - 1936) # [[Escolástica Antonia Martina Astibia Iturbe|Escolástica Astibia Iturbe]] efef '''SORTUA''' Durangoko bonbarketan erailda moja (Narvarte, 1881-Durango, 1936) # [[Eskolastika Mendizabal Imatz]] efef '''SORTUA''' Bizkaiko amama (Bermeo, 1863-1969) # [[Felisa Aguado Sainz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Murchante, 1872-Valdierra, 1936) # [[Felisa Argiñano Arzoz|Felisa Argiñano]] efef '''SORTUA''' Espainiako Gerra Zibilean Ventasko kartelan hildakoa (Zudaire, 1903-Madril, 1939) # [[Francisca Alonso Prado]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua. (Azagra, 1896 - Rincón de Soto, 1936 # [[Jessica Ruiz Pérez|Jesica Ruiz]] ef-- '''SORTUA''' kimikaria eta politikaria (Durango, 1983) # [[Josefa Bueno Algárate]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Morata de Jiloca, 1907 - Tutera, 1936) # [[Josi Sierra Orrantia]] ef-- '''SORTUA''' irakaslea, dokumentalgia eta wikilaria (Bilbo, 1959) # [[Juana Tomasa Charela Vidas]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Tutera, 1881 - 1936) # [[Kontxita Martinez de Lezea]] e-ef '''SORTUA''' maistra, ikastola bultzatzailea (Tolosa, 1949-2023) # [[Laida Arbizu Agirre]] e--- '''SORTUA''' ikertzailea (Ordizia, 2000) # [[Maite Etxeberria]] e--- '''SORTUA''' Ozazeko auzapeza (Biarritz, 1956) # [[Maite Rosende Gutierrez]] e--- '''SORTUA''' ilustratzailea (Donostia, 1991) # [[Maritxu Egiguren]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Zaldibar, 1921 - Bartzelona, 1981) # [[Misericordia Abad Alcega]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Zaragoza, 1905-Cortes, 1936) # [[Nerea Ariznabarreta Izkue]] ef-- '''SORTUA''' narratzailea eta antzergilea (Eibar, 1981) # [[Simona Calleja Aguado]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua. (Cabanillas, 1918-Valtierra, 1936) # [[Sotera Novia de Salcedo]] --ef '''SORTUA''' Boliviako esploratzaile eta idazlea (Bilbo, XIX. mendea) # [[Teresa Chiches Ledesma]] e-ef '''SORTUA''' (León, 1911 - Bilbo, 1937) # [[Xole Aire]] ef--'''SORTUA''' auzapeza eta artzaina (Urepel, 1973) # [[Ada Martí Vall]] kazetaria, idazlea (Katalunia 1914-Frantzia 1960) # [[Adelitak]] Mexikoko iraultzako emakume soldaduak,laguntzaileak (1910-1917) # [[Aída Parada ]] sufragista (Txile 1903-1983) # [[Alba Rico]] aktorea, abeslaria (Murtzia 1989) # [[Alice Bolingbroke Woodward]] ilustratzailea (Londres, 1862-1951) # [[Alicia Asín]] adimen artifizialean aditua (Zaragoza 1982) # [[Amanda Labarca]] irakaslea, feminista (Txile 1886-1975) # [[Amy Bailey]] hezitzailea, sufragista (Jamaika, 1875-1990) # [[Ana Esmeralda]] aktorea, dantzaria (Tetuan 1931-Brasil 2022) # [[Ana Mar%C3%ADa Zeno]] mediku, sexologo (Argentina, 1922-2011) # [[Ana Rosa Chacon]] politikaria eta sufragista (Costa Rica, 1889-1985) # [[Ángela Mazzini Bricala]] idazlea (Cádiz, 1809-Santa Cruz Tenerifekoa, 1894) # [[Àngels Margarit ]] dantzaria, koreografoa, pedagogoa (Bartzelona 1960) # [[Anita Brenner]] historialaria, idazlea (Mexiko 1889-1973) # [[Anita Bryant]] folk-, gospel- abeslaria (AEB 1940) # [[Anna Gunn]] aktoreak (AEB 1968) # [[Anna Maria Mozzoni]] kazetaria, politikaria, sufragista (Italia 1837-1920) # [[Anne Nelson]] antzerkilea (AEB, 1954) # [[Annette Beveridge]] itzultzailea (EB 1842-1929) # [[Annie Pardo Cemo]] biologo zelularra (Mexiko 1941) # [[Antonia Varela Pérez]] astrofisikaria (Kanariak 1965) # [[Aurélia de Sousa]] margolaria (Txile/Portugal 1866-1922) # [[Aurora Reyes]] margolaria (Mexiko 1908-1985) # [[Beau Garrett]] aktorea, modeloa (AEB 1982) # [[Bega Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1511-1582) # [[Begoña Villacís]] abokatua, politikaria (Madril 1977) # [[Belén Funes]] film zuzendaria, gidoilaria (Bartzelona 1984) # [[Blanca Álvarez Mantilla]] kazetaria (Madril 1931-2000) # [[Blanca Catal%C3%A1n de Oc%C3%B3n y Gayol%C3%A1]] botanikaria (Aragoi, 1860-1904) # [[Brittany Brewer]] saskibaloi-jokalaria (AEB 1997) # [[Calypso Botez]] idazlea (Errumania, 1880-1933) # [[Carlota Rosales]] margolaria (Madril 1872-1958) # [[Carmen Caamaño Díaz]] ekintzaile politikoa (Madril 1909-2006) # [[Carmen Santonja]] kantautorea, idazea, margolaria (Madril 1934-2000) # [[Carmen Werner Vallejo]] dantzaria, koreografoa (Madril 1953) # [[Carmina Virgili]] geologoa, politikaria (Bartzelona, 1927-2014) # [[Cathay Williams]] esklaboa, militarra (AEB 1844-1893) # [[Cecilia Álvarez Correa]] ingeniari industriala, politikaria (Kolonbia 1953) # [[Charlotte de Turckheim]] aktorea, umoregilea (Frantzia 1955) # [[Charlotte Scott]] matematikaria (Erresuma Batua, 1858-1931) # [[Chékéba Hachemi]] aktibista, idazlea, 1. emakume diplomazialaria (Afganistan 1974) # [[Christine Brennan]] kirol kazetaria (AEB, 1958) # [[Christine Jorgensen ]] aktorea, aktibista (AEB 1926-1989) # [[Claire Voisin]] matematikaria (Frantzia 1962) # [[Clara Che Tórtola]] saskibaloi jokalaria (Valentzia 1997) # [[Clara Isabel Francia]] kazetaria (Errioxa 1940) # [[Clotilde Catal%C3%A1n de Oc%C3%B3n y Gayol%C3%A1]] entomologoa, poeta (Aragoi, 1863-1946) # [[Concha Caballero]] politikaria (Baena, 1956 - Sevilla, 2015) # [[Concha Michel]] abeslaria, ikertzailea (Mexico 1899-1990) # [[Conchita Goyanes]] aktorea (Malaga 1946-Madril 2016) # [[Conchita Montes]] aktorea (Sevilla 1914- Portugal 1994) # [[Dámasa Cabezón]] pedagogo eta hezitzailea (Argentina, 1792 -Txile, 1861) # [[Desirée de Fez]] kazetaria, idazlea, zinema kritikaria (Bartzeloa 1977) # [[Diana Navarro]] abeslaria (Malaga 1978) # [[Dilras Banu Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1622-1657) # [[Dodo (komikigilea)|Dodo]] Frantziako komikigilea (Rabat, 1955) # [[Dolores Correa Zapata]] idazlea (Mexiko 1853-1924) # [[Dolores Jiménez Muro]] hezitzailea, iraultzailea (Mexiko 1848-1925) # [[Édith Grattery]] Frantziako ilustratzaile eta komikigilea (Marseilla, 1960) # [[Edith Lederer]] nazioarteko kazetaria (AEB, 1943) # [[Elena Arizmendi Mejia]] idazle feminista (Mexiko, 1884-1949) # [[Elena Martín Ortega]] psikologa eta irakaslea (Espainia 195??) # [[Elena Santonja]] tb aurkezlea (Madril 1932-2016) # [[Elena Torres Cuéllar]] lider iraultzailea (Mexiko 1893-1970) # [[Elizabeth Bugie]] biokimikaria (AEB, 1920-2001) # [[Elsa von Freytag-Loringhoven|lsa von Freytag-Loringhoven]] Artista (Alemania, 1874-1927) # [[Emily Bisharat]] legelaria (Jordania, 1913-2004) # [[Encarnación Cubas Báez]] # [[Enriqueta Morales]] hezitzailea eta erizain feminista (APanama, 1891-1986) # [[Estelle Ramey]] endokrinologo, feminista (AEB, 1917-2006) # [[Ethel Arnold]] kazetari, idazle eta hizlari, emakumeen sufragioaren aldeko aktibista (Britainia Handia 1865- 1930) # [[Eugénie Brazier]] sukaldaria (Frantzia 1895-1977) # [[Eunice Odio]] poeta (Costa Rica 1919- exiko 1974) # [[Fatoumata K%C3%A9b%C3%A9]] astrofisikaria, hezitzailea (Frantzia, 1985) # [[Fereshteh Ahmadi]] eleberrigilea (Iran 1972) # [[Florence Cestac]] Frantziako komikigilea # [[Florence Farmborough]] argazkilaria , idazlea (Britainia, 1887-1978) # [[Florencia Serranía Soto]] ingeniari mekanikoa (Mexiko 1963) # [[Franca Rame]] aktorea, idazlea, politikaria (Italia 1929-2013) # [[Frances Jolliffe]] aktorea (AEB, 1873 – 1925) # [[Gemma Cuervo]] aktorea (Bartzelona 1934) # [[Gertrude Mary Woodward]] ilustratzailea (Britainia, 1854-1939) # [[Greta Fernández]] aktorea (Bartzelona 1995) # [[Gulbadan Begum]] biografoa, poeta, printzesa (Mogol Inperioa 1523-1603) # [[Hamida Banu Begum]] enperatriza (Mogol inperioa 1527-1604) # [[Hedwig Bleuler-Waser]] sufragista (Zurich, 1869 - Zollikon, 1940) # [[Hiromi Uehara]] piano-jolea (Japonia 1979) # [[Ifigenia Martinez]] ekonomialaria, politikaria (Mexiko 1930) # [[Ingibjörg H. Bjarnason]] sufragista, irakaslea, artista eta politikaria (Islandia, 1867-1941) # [[Inma Serrano]] kantautorea (Alacant 1968) # [[Isa Duque]] psikologoa, sexologoa (Zaragoza, 1985) # [[Isabel Andreu de Aguilar]] sufragista,ekintzailea (Puerto Rico, 1887-1948) # [[Isabel Tenaille]] tb aurkezlea (Madril 1951) # [[Isabella Mamani|Isabella Brunilda Mamani]] iamara abokatua eta politikaria (Txile, 1988) # [[Itelvina Massioli]] pedagogo feminista (Brazil, XX. mendea) # [[Jahanara Begum]] printzesa, poeta (Mogol Inperioa 1614-1681) # [[Jahanzeb Banu Begum]] printzesa (Mogol Inperioa 1649-1705) # [[Jan Goodwin]] idazlea eta ikerketa kazetaria (AEB, 1948) # [[Jane Brigode]] politikaria (Belgika, 1870-1952) # [[Janeane Garofalo]] komediantea, aktorea (AEB 1964) # [[Jeanne Córdova]] idazlea, lesbiana aitzindaria (Alemania/AEB 1948-2016) # [[Jojo Moyes]] kazetaria, idazlea (EB 1969) # [[Juana Belén Gutiérrez de Mendoza]] hezitzailea, sufragista (Mexiko 1875- 1942) # [[Julia Piaton]] aktorea (Frantzia 1985) # [[June Carmona]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 2005) # [[Karla Jay]] idazlea, ikertzailea (AEB 1947) # [[Kathryn Bertine]] kirolaria, aktibista eta idazlea (AEB, 1975) # [[Kelly McEvers]] kazetaria, gerrako korrespontsala (AEB, 1970) # [[La Niña de La Puebla]] abeslaria (Sevilla 1908-Malaga 1999) # [[Laia Raventós Roig]]saskibaloi jokalaria (Bartzelona 1997) # [[Laura Aliaga]] saskibaloi jokalaria (Alacant 1994) # [[Laura Granados]] kantautorea (Cádiz 1966) # [[Laura Juliana Ramírez Ruiz]] ilustratzailea, komunikatzalea eta sortzailea (Mexiko...) # [[Lila Clunas]] sufragisa (Eskozia, 1875-1968) # [[Lisa Gherardini]] noblea, Mona Lisa (Florentzia 1479-1542) # [[Louise Weiss]] idazlea, politikaria (Frantzia 1893-1983) # [[Lucía Gil]] abeslaria, aktorea (Madril 1998) # [[Luz Vidal]] Sindikalista, politikaria, maputxea (Txile, 1973) # [[Maite Cazorla]] saskibaloi jokalaria (Kanariak 1997) # [[Malagako emakumeen kartzela zaharra]] (1937-1954) # [[Manolita Piña]] artista (Uruguai, 1883-1994) # [[Mara Goyanes]] aktorea (Madril 1942-2006) # [[Margaret Ogola]] pediatra, idazlea (Kenya, 1958-2011) # [[Maria Angela Ardinghelli]] Itzultzailea, matematikaria, fisikaria (Italia, 1728-1825) # [[Maria Cederschiöld]] kazetaria eta sufragista (Suedia, 1856-1935) # [[María del Refugio García]] maistra, sufragista (Mexiko 1889-1973) # [[María Dolores Medina]] kristau erlijiososa (Mexiko 1860- 1925) # [[María José Goyanes]] aktorea (Madril 1948-) # [[María Luisa Ponte]] aktorea (Valladolis 1918-Madril 1996) # [[María Parrado]] abeslaria (Cádiz 2001) # [[María San Juan]] kazetaria (Asturias 1963) # [[María Villalón]] abeslaria (Malaga 1989) # [[Marie Ange Guillaume]] kazetari, idazle eta gidoilaria (Frantzia, 1945) # [[Marjory Warren]] geriatra (Erresuma Batua, 1897-1960) # [[Marta Hermida]] saskibaloi jokalaria (Madril 1997) # [[Martha Jungwirth]] margolaria (Austria 1940) # [[Maruja Callaved]] tb aurkezlea (Huesca 1921-Madril 2018) # [[Mary Fields]] esklaboa, 1. postari afroamerikarra (AEB 1832-1914) # [[Mary Garden]] opera abeslaria (Eskozia, 1874-1967) # [[Mary J. Rathbun]] zoologoa (AEB, 1860-1943) # [[Mazie E. Clemens]] Lehen Mundu Gerrako korresponsala (AEB, 1890-1952) # [[Mélanie Auffret]] film zuzendaria, gidoilaria Frantzia, XX. mendea) # [[Mercedes Gómez Otero]] preso komunista (Madril 1915-?) # [[Meredith Monroe]] aktorea (AEB 1969) # [[Mimí Muñoz]] aktorea (Espainia 1914-1987) # [[Mireia Hernández]] igeriketa sinkronizatuko kirolaria (Espainia 2002) # [[Modesta Sanginés Uriarte]] idazle eta musikagilea (Bolivia, 1832-1887) # [[Mumtaz Mahal]] enperatriza (Mogol Inperioa 1593-1631) # [[Nadira Banu Begum]] printzesa (India 1618-Pakistan 1659) # [[Nathalie Roques]] Frantziako idazlea eta komikigilea # [[Nika Shakarami]] manifestari desagertu eta hila (Iran 2005-2022) # [[Nina Stemme]] sopranoa (Suedia 1963) # [[Niña de Antequera]] abeslaria (Malaga 1921-Sevilla 1972) # [[Noora Niasari]] zinema zuzendari eta gidoilaria (Teheran) # [[Nur Jehan]] enperatriza, poeta (Kandahar 1577-Lahore 1645) # [[Olga Bancic]] ekintzaile komunista judua (Errumania 1912- Alemnia 1944) # [[Olga Skorojodova]] zientzialaria, hezitzailea (SESB, 1911-1982) # [[Paquita Rico]] aktorea (Sevilla 1929-2017) # [[Park Wan Suh|Park Wan Sun]] idazlea (Korea, 1981-2011) # [[Pasión Vega]] abeslaria (Madril 1976) # [[Paula Cons]] dokumental- eta film zuzendaria (Coruña 1976) # [[Paula Dalli]] abeslaria, aktorea, idazlea (Alacant 1993) # [[Petra Herrera]] gizon gudari mozorrotua (Mexiko 1887-1917) # [[Petronila Riquelme]] Bernardo O'Higgins.en alaba mestizoa (Los Angeles, Txile, 1808? - Valparaiso, 1870) # [[Piedad Bonnett]] idazlea, poeta (Kolonbia, 1951) # [[Piedad de la Cierva]] zientzialaria (Murtzia, 1913-2007) # [[Pilar Muñoz]] aktorea (Madril 1911-1980) # [[Randi Blehr]] sufragista (Norvegia, 1851-1928) # [[Rhea Durham]] modeloa (AEB 1978) # [[Roberta Cowell]] lasterketa- eta borroka-pilotua, 1. Emakume trans britainiarra (EB 1918-2011) # [[Rocío Molina Cruz]] dantzaria, koreografoa (Malaga 1984) # [[Rosario Robles]] politikaria (Mexiko 1956) # [[Rose Mbowa]] idazlea, feminista (Uganda 1943-1999) # [[Roshanara Begum]] printzesa, poeta (Mogol Inperioa 1617-1671) # [[Ruja Ignatova]] iruzurgilea (Bulgaria/Alemania 1980) # [[Ruqaiya Sultan Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1542-1626) # [[Ruth Sager]] genetista (AEB, 1918-1997) # [[Sadie Kneller Miller]] kazetaria (AEB, 1867-1920) # [[Salima Sultan Begum]] poeta, enperatriza (India 1539- Mogol Inperioa 1612) # [[Sálvorako emakume heroiak]] erreskatea, Galizia 1921.01.02 # [[Samantha Gilabert]] abeslaria (Alacant 1994) # [[Sarah Moon]] argazkilaria (Frantzia, 1941) # [[Sarina Esmailzadeh]] manifestari nerabe erahila (Iran 2006-2022) # [[Segoviako kartzela zaharra]] emakumeen kartzela (1946-1956) # [[Soledad Miranda]] aktorea, abeslaria (Sevilla 1943-Portugal 1970) # [[Sonia Montecino|Sonia Montecinco]] aimara ikertzaile, antropologoa, idazlea (Txile, 1954) # [[Sophia Delza]] dantzaria, idazlea (AEB, 1903-1996) # [[Stacey Kent]] abeslaria (AEB 1968) # [[Suzanne Corkin]] neurozientzialaria (AEB, 1937-2016) # [[Svetlana Mojsov]] biokimikaria (Jugoslavia 1947) # [[Tebello Nyokong]] Kimikaria (Hegoafrika, 1951) # [[Teresa Nieto]] dantzaria, koreografoa (Tanger 1953) # [[Thea Sharrock]] antzerki eta film zuzendaria (EB 1976) # [[Vainica Doble]] musika bikotea (1971-2000) # [[Van Buren ahizpak]] moto bidaiariak, AEB 1916 # [[Vera Peters]] onkologoa (Kanada, 1911-1993) # [[Vicky Lagos]] aktorea (Madril 1938) # [[Victoria Teijeiro]] aktorea, irakaslea (Coruña 1974) # [[Victorina Bridoux]] poeta eta eleberrigilea (Manchester, 1835-San Cruz Tenerifekoa, 1862) # [[Virginia Grütter]] poeta, aktorea (Costa Rica 1929-2000) # [[Yolanda Retter]] liburuzaina, idazlea (AEB 1948-2007) # [[Zeb-un-Nisa Begum]] printzesa poeta (Mogol Inperioa 1638-1702) # [[Zena Tooze]] biologo, ekologista (Kanada, 1955) # [[Zenana]] emakumeen etxe zatia (India XII. mendea) # [[Zoe Ducós]] aktorea, gidoilaria (Argentina 1928-Venezuela 2002) # [[Zulma Brandoni de Gasparini]] paleontologoa (Argentina, 1944) }} ==='''Berriak 2024''' ('''maiatza''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Ormatza Imatz]] '''SORTUA''' sexologoa (Bakio, 1967) # [[Aitziber González García]] '''SORTUA''' arkeologoa, ikertzailea (Gasteiz 1991) # [[Alaitz Arenzana]] ----'''SORTUA''' artista eta zinemagilea (Bilbo, 1976) # [[Amaia Barrena García]] ----'''SORTUA'''idazlea, poeta (Basauri, 1989) # [[Esti Ansotegi Guruziaga]] ----'''SORTUA''' psikologoa (Zornotza, 1976) # [[Itziar Sapsootham]] '''SORTUA''' geografoa eta ikertzailea (Eibar, 1986) # [[Lucia Arrube]] '''SORTUA'''erraketista (Iurreta, 1923 - Zornotza, 2012) # [[Margarita Unzalu Arana]] ----'''SORTUA''' idazlea (Durango, 1892-1973) # [[Rosa Hernández (artista)]] ----'''SORTUA''' eskultorea eta margolaria (Tenerife, 1955) # [[Sama Bilbao]] '''SORTUA''' ingeniari industriala eta irakaslea (Bilbo 1961) # [[Agnes Baden-Powell]] Nesken eskaut talde sortzailea (Ingalaterra 1858-1945) # [[Aim%C3%A9e Antoinette Camus]] botanikaria (Frantzia, 1879-1965) # [[Alejandra Rodríguez]] kazetaria, abokatua, 60 urteko Miss Buenos Aires 2024 (Argentina 1963) # [[Alice Recoque]] informatikaria (Aljeria 1929- Frantzia 2021) # [[Alicia Machado]] aktorea, Miss Unibertso 1996 (Venezuela 1976) # [[Alison Hargreaves]] alpinista (EB, 1962-K2, 1992) # [[Amalia Miranzo]] politikaria eta irakaslea (Cuenca, 1939-2014) # [[Amelia Vega]] abeslaria, enpresaburua, Miss Unibertso 2003 (Dominikar Errepublika 1984) # [[Ana de Mendoza de la Vega]] noblea (Valladolid 1554-Guadalajara 1633) # [[Ana García Carías]] abokatua, lehen dama (Honduras 1968) # [[Ana Sofía Henao]] modeloa, idazlea, ilustratzailea (Kolonbia, 1982) # [[Andrea Meza]] Miss Unibertso 2020 (Mexiko 1994) # [[Anita Conti]] ozeanografoa (Frantzia, 1899-1997) # [[Anna Cruz]] saskibalioi jokalaria (Bartzelona 1986) # [[Anna Montañana]] saskibaloi jokalari ohia, entrantzailea (Valentzia 1980) # [[Anna Pazos]] idazlea (Bartzelona 1991) # [[Anna Roig Serra]] fisikaria (Katalunia, 1962) # [[Anne Marie Braafheid]] Miss Unibertsoko 1. Finalista beltza (Surinam 1947) # [[Anne-Laure Folly]] zinema zuzendaria (Togo, 1954) # [[Annie Fratellini]] aktorea, pailazoa (Frantzia, 1932-1997) # [[Ánxela Loureiro]] poeta, idazlea eta abeslaria (Ferrol, 1956) # [[Barbara May Cameron]] argazkilaria, poeta, idazlea eta giza eskubideen aldeko ekintzailea (AEB, 1954 - 2002ko) # [[Barbara Sepúlveda|Barbara Sepulveda]] feminista abokatua (Santiago, 1985) # [[Beatriz Bernal]] Espainiako 1. emakume idazlea (Valladolid 1501/1504- 1562/1586) # [[Beatriz Domínguez-Gil]] medikua, nefrologoa (Coruña 1971) # [[Beatriz Sarlo]] idazlea (Argentina, 1942) # [[Begoña Etayo Ereña]] Euskal Herriko feminista (Bilbo, 1958) # [[Betty Molesworth]] botanikaria (Zeelanda Berria, 1913-2002) # [[Bolette Berg]] argazkilaria (Norvegia, 1872-1944) # [[Brook Lee]] modeloa, Miss Unibertso 1997 (AEB 1971) # [[Camila Kater]] film zuzendaria (Brasil 1990) # [[Carla Nieto]] aktorea (Girona 1983) # [[Carmen Díez de Rivera]] politikaria (Madril 1942-1999) # [[Carmen Villalobos]] aktorea (Kolonbia 1983) # [[Carolyn Steel]] arkitektoa, idazlea, ikertzailea eta unibertsitateko irakasle ingelesa (Londres ?) # [[Catalina de Mendoza y Sandoval]] noblea (Granada 1916-1686) # [[Catherine Peñán]] patinatzailea (Santiago, 1989) # [[Catriona Gray]] Miss Unibertso 2018 (Australia 1994) # [[Cecil Dorrian]] gerrako korrespontsala (AEB, 1882-1926) # [[Cg'ose Ntcox'o]] artista (Botswana, 1950-2013) # [[Chefa Alonso]] musikagilea (Coruña 1955) # [[Clara Roquet]] zinema zuzendaria eta gidoilaria (1988) # [[Clara Stauffer]] espioia, falangekoa (Madril 1904-984) # [[Concepción Dancausa]] politikaria, funtzionarioa (Burgos 1952) # [[Corina Smith]] abeslaria, aktorea (Venezuela 1991) # [[Cristina Ruiz Ortega]] exekutiboa (Espainia 1970) # [[Cynthia Elbaum]] fotokazetaria (AEB, 1966-1994) # [[Dana Randall]] informatikaria (AEB 1968) # [[Da'Vine Joy Randolph]] aktorea, kantaria (AEB 1986) # [[Demi-Leigh Nel-Peters]] enpresaburua, Miss Unibertso 2017 (Hegoafrika 1995) # [[Denise Ferreira da Silva]] filosofoa eta artista (Brasil, 1963) # [[Denise Quiñones]] aktorea, Mis Unibertso 2001 (Puerto Rico 1977) # [[Dominga Neculmán]] zeramikagilea (Walmapu, 1937-2022) # [[Dorothy Liddell]] arkeologoa (Erresuma Batua, 1890-1938) # [[Eden Golan]] abeslaria (Errusia/Israel 2003) # [[Ekaterina Zelenko]] hegazkinlari militarra (Errusia 1916-1941) # [[Elisa Aguilar]] saskibaloi jokalaria (Madril,1976) # [[Elisabeth Ohlson Wallin]] argazkilaria (Suedia 1961) # [[Eliza Ruhamah Scidmore]] idazlea, argazkilaria (AEB 1856-1928) # [[Elizabeth Gould Bell]] medikua eta sufragista (Erresumna Batua, 1862-1934) # [[Elizabeth McCombs]] 1. emakume parlamentaria (Zeelanda Berria 1873-1935) # [[Elsa Donaire Malagelada]] saskibaloi jokalaria (Girona, 1979) # [[Emily Stowe]] medikua (Kanada, 1831-1903) # [[Encarnación Alzona]] historilaria eta sufragista (Filipinak, 1895-2001) # [[Enriqueta_Sèculi]] pedagoga, kirolaria eta feminista (Bartzelona, 1897-1976) # [[Ericka Ñanco]] ekintzailea eta politikari maputxea nén (Walmapu, 1992) # [[Esther Hill]] arkitektoa (Kanada, 1895-1985) # [[Eugenie Clark]] iktiologoa (AEB, 1922-2015) # [[Evaluna Montaner]] aktorea, kantaria (Venezuela 1997) # [[Felisa Rincón de Gautier]] politikaria (Ameriketako Estatu Batuak, 1897-1994) # [[Fernanda García Lao]] idazlea (Argentin/ Espainia 1966) # [[Francisca Linconao]] lider maputxea (Walmapu, 1958) # [[Fuencisla Clemares]] exekutiboa (Madril 1974) # [[Gabriela Isler]] modeloa, Miss Unibertso 2013 (Venezuela 1988) # [[Gabriela Mandujano]] sufragista, politikaria (Txile 1902-1984) # [[Gidaritza]] neskato-eskaut taldeen mugimendua # [[Gloria Diaz]] modeloa, Miss Unibertso 1969 (Filipinak 1951) # [[Grettell Valdez]] aktorea (Mexiko 1976) # [[Gwendolyn Lizarraga]] ekintzailea, politikaria eta enpresa burua (Belize, 1901-1975) # [[Hanna Sheehy-Skeffington]] sufragista eta nazionalista (Irlanda, 1877-1946) # [[Harnaaz Sandhu]] Miss Unibertso 2021 (India 2000) # [[Harriet Chalmers Adams]] esploratzailea, argazkilaria (AEB 1875-Frantzia 1937) # [[He Zehui]] fisikari nuklearra (Txina, 1914-2011) # [[Herminia Aburto Colihueque|Herminia Aburto]] lider maputxea # [[Huda Akil]] neurozientzialaria (Siria-AEB, 1945) # [[Inma Rubiales]] idazlea (Badajoz 2002) # [[Inmaculada Rodríguez-Piñero]] politikaria (Madril 1958) # [[Iris Mittenaere]] modeloa, Miss Unibertso 2016 (Frantzia 1993) # [[Iris van Herpen]] moda diseinatzailea (Herbehereak 1984) # [[Isabel de Liaño]] idazlea (Valladolid XVI. Mendea-XVII. mendea) # [[Isabel dos Santos]] ekonomialaria, aberatsa (Errusia/Angola 1973) # [[Isabel Millé Giménez]] ikertzailea, liburuzaina, poeta (Almeria 1894- 1990) # [[Isabel Ov%C3%ADn Camps]] kimikaria, irakaslea (Sevilla, 1887-1972) # [[Ivette María Tato]] igerilaria (Bartzelona 1975) # [[Janet Rowley]] genetikaria (AEB, 1925-2013) # [[Jayne Atkinson]] aktorea (EB/AEB 1959) # [[Jennifer Hawkins]] modeloa, Miss Unibertso 2004 (Australia 1983) # [[Joanna Haigh]] fisikaria (Erresuma Batua, 1954) # [[Josefa Tito Recalde]] enpresaburua (Donostia, 1802-1858) # [[Josephine Cecilia Diebitsch Peary]] esploratzaile aitzindaria (AEB 1863-1955) # [[Júlia Bacardit]] idazlea (Bartzelona 1991) # [[Juliane Koepcke]] zoologoa (Peru-Alemania, 1954) # [[Juliette Gordon Low]] Espainian eta Kuban neska eskaut taldeen sortzailea (AEB 1860-1927) # [[Justine Pasek]] artista, 2. Miss Unibertso 2002 (SESB/Panama 1979) # [[Karina Riquelme Viveros]] abokatu maputxea (Walmapu, 1981) # [[Kate Sessions]] botanikaria (AEB, 1857-1940) # [[Kate Swift]] idazlea, editorea (AEB 1923-2011) # [[Katharine Blunt]] kimikaria, nutrizionista (AEB, 1876-1954) # [[Kathleen Cruise O'Brien]] sufragista eta irakaslea (Irlanda, 1886-1938) # [[Kimberley Tell]] aktorea, abeslaria (Lanzarote 1989) # [[Kimberly Dozier]] kazetaria, gerrako korrespontsala (AEB,1966) # [[Kimera (abeslaria)]] (Hego Korea 1954) # [[Kirsten Vangsness]] aktorea, gidoilaria (AEB 1971) # [[Laia Palau]] saskibaloi jokalaria (Bartzelona 1979) # [[Laura Aguilar]] argazkilaria (AEB, 1958-2018) # [[Laura Gil]] saskibaloi jokalaria (Murtzia 1992) # [[Lauren Groff]] idazlea (AEB 1962) # [[Lea Gabrielle]] kazetaria, diplomatiko ohia, hegazkinlaria (AEB,1975) # [[Lidia Lopujova]] dantzaria (Errusia, 1892-1981) # [[Liliana Ancalao]] poeta, irakasle maputxea (Walmapu, 1961) # [[Lisa Randall]] fisikaria (AEB 1962) # [[Liubov Sóbol]] apolitikaria, ekintzailea (Errusia 1987) # [[Lola Glaudini ]] aktorea (AEB 1971) # [[Louise Gavan Duffy]] sufragista eta nazionalista (Niza, 1884 - Dublin, 1969) # [[Luisa Mendoza y Mendoza]] noblea (1582-Nadril 1619) # [[Luna Pamies]] aktorea (Alacant, 2003) # [[Lydia Davis]] idazlea (AEB, 1947) # [[Małgorzata Szumowska]] film zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Polonia 1973) # [[María Abrisqueta de Zulueta]] Espainian eta Kuban neska-eskaut taldeen sortzailea (Donostia 1911-1992) # [[Maria Bellido]] heroia (Jaen 1755-1809) # [[María Catrileo|Maria Catrileo]] hizkuntzalari maputxea (Walmapu, 1944) # [[María de Mendoza y Fonseca]] noblea, arte-bildumagilea (Espainia 1516-1580) # [[María Dolores Dancausa]] bankaria, exekutiboa (Burgos 1959) # [[María Gómez de Sandoval y Torres de Navarra]] noblea (?- 19) # [[María José García Beato]] legelaria, bankaria, exekutiboa (Kordoba 1965) # [[Maria Koepcke]] ornitologoa (Alemania-Peru, 1924- 1971) # [[María La Ribot]] koreografoa (Madril 1962) # [[María Martinón Torres]] Medikua, antropologoa (Orense, 1974) # [[Maria Rúbies]] maistra eta politikaria (Leida, 1932-1983) # [[Maria Tereza Jorge P%C3%A1dua]] ekologoa (Brasil, 1943) # [[Marie Høeg]] sufragista eta argazkilaria (1866-1949) # [[Marie Pape-Carpantier]] pedagoga eta feminista frantziarra (Frantzia 1815 - 1878) # [[Marina Geli]] medikua, politikaria (Girona 1958) # [[Marta Alonso]] onkologo ikertzailea (Lodosa 1974) # [[Marta Fernández (saskibaloi-jokalaria)]] (Bartzelona,1981 19) # [[Marta Vergara]] sufragista, idazlea (Txile 1898- 1995) # [[Marta Xargay]] saskibaloi jokalaria (Girona 1990) # [[Martha Vasconcellos]] modeloa, Miss Unibertso 1968 (Brasil 1948) # [[Mary Lowndes]] artista eta sufragista (Dorset, 1856 - Londres, 1929) # [[Maud Bonneaud]] margolaria (Limoges, 1921-Madril, 1991) # [[Maya Moore]] saskibaloi jokalaria (AEB 1989) # [[Melba Roy Mouton]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1929-1990) # [[Mélodie Nakachian]] ume bahitua, psikologoa (AEB 1982) # [[Mencía de Mendoza]] noblea, arte-bildumagilea (Guadalajara 1508-Valentzia 1554) # [[Mercè Arànega]] aktorea (Agentina/Katalunia 1957) # [[Meri Te Tai Mangakāhia]] sufragista (Zeelanda Berria, 1868-1920) # [[Mónica López (aktorea)]] (Kanariak 1969) # [[Mpule Kwelagobe]] aktibista, Miss Unibertso 1999 (Bostwana 1979) # [[Nabila Espanioly]] aktibista, pedagogoa, feminista (Israel 1955) # [[Nandipha Mntambo]] eskultorea eta artista (Hegoafrika, 1982) # [[Nanna Aakjær|Nanna Aakjaer]] eskultorea eta sufragista (Danimarka, 1874-1962) # [[Natalia Torrente]] kirol kazetaria (Madril 1984) # [[Natividad Almeda-López|Natividad Almeda Lopez]] legelaria (Filipinak, 1892-1977) # [[Natividad Llanquileo]] Abokatua eta politikari maputxea (Walmapu, 1984) # [[Neri Oxman]] arkitektoa, diseinatzailea, irakaslea (Israel/AEB 1976) # [[Nettie Honeyball]] futbolaria (Londres 1871- Argentina XX. mendea)) # [[Oksana Fiodorova]] abeslaria, polizia, Miss Unibertso 2002 (Errusia 1977) # [[Olga Poblete]] irakaslea, gizarte buruzagia (Txile 1908-1999) # [[Olha Kobylianska]] idazlea (Ukraina 1863-Errumania 1942) # [[Olivia Culpo]] influencerra, Miss Unibertso 2012 (AEB 1992) # [[Oracene Price]] tenis entrenatzailea (AEB 1952) # [[Orna Grumberg]] informatikaria (Israel 1952) # [[Paget Brewster]] aktorea (AEB 1969) # [[Patricia Dauder]] artista (Bartzelona, 1973) # [[Patricia Goldman-Rakic]] neurologoa (AEB, 1937-2003) # [[Patricia Manterola]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1972) # [[Patsy Adam-Smith]] idazlea, historialaria (Australia 1924-2001) # [[Paula Painén Calfumán|Paula Paiñén Calfuman]] Kultura maputxearen ordezkaria (Walmapu, 1931) # [[Paulina Vega]] enpresaburua, Miss Unibertso 2014 (Kolonbia 1993) # [[Pia Wurtzbach]] enpresaburua, Miss Unibertso 2015 (Alemania/Filipinak 1989) # [[Pilar Belzunce de Carlos]] mezenasa (Filipinak, 1925-Donostia, 2015) # [[Pilar Martín Gila]] idazlea (Segovia 1962) # [[Queralt Casas]] sakibaloi jokalaria (Girona 1992) # [[Ramona Reyes]] emagin eta politikari maputxea (Txile, 1967) # [[R'Bonney Gabriel]] Miss Unibertso 2022 (AEB 1994) # [[Rebeca Jiménez]] abeslaria (Segovia 1975) # [[Rivka Oxman]] arkitekto, ikertzailea, irakaslea (Israel 1950) # [[Robyn Davidson]] idazlea (Australia 1950) # [[Rochelle Aytes]] aktorea, modeloa (AEB 1976) # [[Rosa Serra]] eskultorea (Vic, 1944) # [[Rosa Smith Eigenmann]] iktiologoa (AEB, 1858-1947) # [[Rose Kennedy|Rose Kenedy]] filantropoa (AEB, 1890-1995) # [[Rosita Ferrer]] Kopla kantaria eta egilea (Bartzelona,1935) # [[Safi Faye]] zinema zuzendaria (Senegal, 1934-2023) # [[Samara de Córdova]] aktore eta idazlea (Guatemala, 1923-2015) # [[Sasha Waltz ]] dantzaria, koreografoa (Alemania 1963) # [[Semiha Berksoy]] opera abeslaria (Turkia, 1910-2004) # [[Séverine Vidal]] idazlea (Frantzia, 1969) # [[Sheynnis Palacios]] kazetaria, Miss Unibertso 2023 (Nikaragua 2000) # [[Silvia Palumbo]] kantautorea (Argentina 1961) # [[Soledad Bacarreza]] psikologo eta kirol kazetaria (Santiago, 1969) # [[Sonsoles de Icaza]] aristokrata, Balentziagaren musa (Avila 1914- Madril 1996) # [[Valentina Pinelo]] moja idazlea (Sevilla XVI. Mendea-XVII. mendea) # [[Vanisha Mittal]] aberatsa, enpresaburua (India 1980) # [[Verónica Figueroa Huencho|Veronica Figueroa Huencho]] irakasle eta politikari maputxea (Santiago, 1974) # [[Virginia Cowles]] gerrako idazlea eta kazetaria (1910-1983) # [[Yehni Djidji|Yenni Djidji]] idazlea eta blogaria (Boli Kosta, 1988) # [[Yuri Kochiyama]] ekintzailea (AEB 1921-2014) # [[Zofia Stryjeńska]] margolaria (Krakovia 1891-Geneva 1976) # [[Zozibini Tunzi]] Miss Unibertso 2019 (Hegoafrika 1993) }} ==='''Berriak 2024''' ('''Apirila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Irati Cuadrado Noain]] ef--'''SORTUA''' iraupen eskalatzailea (Burlata, 2001) # [[Juana Cortés Amunarriz]] ----'''SORTUA''' idazlea (Hondarribia, 1966) # [[Nerea Intxausti Castiñeira]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Pasai Donibane, 2000) # [[Abigail eta Brittany Hensel]] maistrak, biki siamdar bizefalikoak (AEB 1990) # [[Adelaida Avagyan]] medikua, ikertzailea (Armenia-AEB, 1924-2000) # [[Adelina Jiménez Jiménez]] maistra ijitoa (1945) # [[Adriana Hoffmann]] biologoa (Txile 1940) # [[Agnès McLaren]] medikua, sufragista (EB 1837-Frantzia 1913) # [[Aida Fern%C3%A1ndez R%C3%ADos]] biologoa, ozeanografoa (Galizia, 1947-2015) # [[Akiko Kojima]] modeloa, Miss Unibertso 1959 (Japonia 1936) # [[Amelia Cuñat Monleon]] marrazkilaria, zeramikaria (Valentzia 1878-1946) # [[Amparo Muñoz]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso (Malaga 1954-2011) # [[Amparo Navarro Giner]] maistra (Valentzia, 1900-1986) # [[Ana Jaren]] ilustratzailea (Sevilla 1985) # [[Ane Campos]] futbolaria (Getaria, 1999) # [[Angela Marinescu]] poeta (Errumania 1941-2023) # [[Anna Callender Brackett]] filosofa eta feminista estatubatuarra (EEUUko Bostonen, 1836-1911) # [[Anna Güell Torne]] aktorea (Katalunia 1961) # [[Anna Kolbrún Árnadóttir|Anna Kolbrún]] maistra eta politikaria (1970-2023) # [[Anna Munro]] sufragista (EB 1881-1962) # [[Anna Turbau]] argazkilaria (Bartzelona 1949) # [[Anne Knight]] sufragista (BH 1786-1862) # [[Anne Marie Pohtamo]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso (Finlandia 1955) # [[Apasra Hongsakula]] modeloa, Miss Unibertso 1965 (Thailandia 1947) # [[Armi Kuusela]] filantropoa, 1. Miss Unibertso (Finlandia 1934) # [[Axelle Kabou]] idazlea (Kamerun, 1955) # [[Aya Nakamura]] abeslaria (Frantzia, 1995) # [[Barbara Blomberg]] dama, Karlos I.aren maitalea, Joan Austriakoaren ama (Alemania 1527-Kantabria 1597) # [[Barbara Canepa]] Italiako komikigilea (Genoa, 1969) # [[Barbara Foxley]] pedagogoa, sufragista (EB 1860-1958) # [[Bárbara Palacios]] idazlea, Miss Unibertso 1986 (Madril/Venezuela 1963) # [[Beatriz Iribarne Sánchez]] maistra eta ekintzailea (Almeria, 1942) # [[Begoña Muruaga Laca]] filologoa, euskara teknikaria (Bermeo 1953) # [[Bernadette Sanou Dao]] idazlea (Burkina Faso) # [[Berry Berenson]] argazkilaria, aktorea (AEB 19) # [[Bertha Gxowa]] politikaria eta ekintzailea (Hegoafrika, 1934-2010) # [[Betty Lou Raskin]] kimikaria (AEB, 1924-2010) # [[Bienvenida Sarmiento]] maistra (Argentina, 1804-1900) # [[Camille Paglia]] kritikari soziala, idazlea (AEB 1947) # [[Cándida Antonia Bueno Iso|Cándida Antonia Bueno]] maistra fusilatua (Zaragoza, 1912-1936) # [[Carme Giralt Roses]] hezitzailea (Bartzelona 1940-2022) # [[Carmen Delgado Vicente|Carmen Delgado]] Maistra eraila (Salamanca, 1899-1936) # [[Carmen Guillén Lorente]] historialaria, ikertzailea, irakaslea (Murtzia 1988) # [[Carmen Mola]] idazle taldea (Espainia, 2018) # [[Carol Morris]] modeloa, Miss Unibertso 1956 (AEB 1936) # [[Carroll Baker]] aktorea (AEB 1931) # [[Cecilia Bolocco]] aurkezlea, Miss Unibertso 1987 (Txile 1965) # [[Chantal van den Heuvel]] Belgikako idazlea # [[Christiane Martel]] aktorea, Miss Unibertso 1953 (Frantzia 1935) # [[Cirila Ubaldina García Díaz]] maistra eraila (Salamanca, 1893-1936) # [[Clara Ragaz]] maistra, feminista (Suitza, 1894-1957) # [[Clementia Taylor]] sufragista (EB 1810-1908) # [[Corinna Tsopei]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1964 (Grezia 1944) # [[Dayanara Torres]] idazle, abeslari, modeloa, Miss Unibertso 1993 (Puerto Rico 1974) # [[Deborah Carthy-Deu]] modeloa, enpresaburua, Miss 1985 (Puerto Rico 1966) # [[Debra Lafave]] maistra, estuproz kondenatua (AEB 1980) # [[Delia Zapata Olivella]] dantzaria, irakaslea (Kolonbia 1926-2001) # [[Denise Affonço]] idazlea (Kanbodia, 1944) # [[Dia Mirza]] modeloa, aktorea, ekoizlea (India 1981) # [[‎Djaili Amadou Amal]] idazlea (Kamerun, 1975) # [[Dorothea Pertz]] botanikaria (EB 1859-1939) # [[Duygu Asena]] idazlea (Turkia 1946-2006) # [[Edith Ayrton]] idazlea, sufragista (EB 1879-1945) # [[Edith Picton-Turbervill]] sufragista (EB 1872-1960) # [[Edith Rebecca Saunders]] genetista (EB 1865-1945) # [[Ela Gandhi]] politikaria (Hegoafrika, 1940) # [[Eleanor Coppola]] dokumentalgilea, idazlea (AEB, 1936-2024) # [[Elena Mendoza]] musikagilea (Sevilla 1973) # [[Elisabetta Gnone]] idazle eta kazetari italiarra (Genova, 1965) # [[Elizabeth Pease Nichol]] sufragista (EB 1807-1897) # [[Emmeline Pethick-Lawrence]] sufragista (EB 1867- 1954) # [[Estée Lauder]] kosmetika-enpresaburua (AEB 1906-2004) # [[Esther Afua Ocloo]] ekintzailea (Ghana 1919-2002) # [[Esther Pineda G]] idazlea, ikertzailea (Venezuela 1985) # [[Ethel Ayres Purdie]] sufragista (EB 1874-1923) # [[Ethel Lilian Voynich]] idazlea eta musikaria (Ballintemple, 1864 - New York, 1960) # [[Eulalia Guzmán Barrón|Eulalia Guzmán Barrón]] maistra eta arkeologa mexikarra (Mexiko, 1890 - 1985) # [[Eva Guillamon]] artista, dramagilea (Albacete 1978) # [[Fannie Flagg]] aktorea, idazlea (AEB 1944) # [[Fatou Keïta]] idazle (Boli Kosta, 1965) # [[Frances Ames]] neurologo, aktibista (Hegoafrika, 1920-2002) # [[Frances Power Cobbe]] sufragista, idazlea ekintzailea (BH 1822-1904) # [[Francisca de Asís Sanchis Ferrer]] 2.Errepublikako maistra (1896-1982) # [[Françoise Bettencourt Meyers]] munduko emakume aberatsena (Frantzia 1953) # [[Georgina Rizk]] modeloa, Miss Unibertso 1971 (Libano 1953 # [[Gladys Zender]] modeloa, Miss Unibertso 1957 (Peru 1939) # [[Guillenako 17 arrosak]] emakume fusilatuak (Sevilla, 1937) # [[Hannah Glasse]] idazlea (BH 1708-1770) # [[Hanni Wenzel]] eskiatzailea (Liechtenstein 1956) # [[Hema Malini]] aktorea, dantzaria (India 1948) # [[Hemley Boum ‎]] idazlea (Kamerun, 1973) # [[Herminia Gomez Serra]] sopranoa (Castelló 1891-Italia 1977) # [[Hillevi Rombin]] modeloa, Miss Unibertso 1955 (Suedia 1933- AEB 1996) # [[Holloway papar-orratza]] kartzelaratutako sufragisten saria # [[Ieda Maria Vargas]] modeloa, Miss Unibertso 1963 (Brasil 1944) # [[Irene Sáez]] politikaria, Miss Unibertso 1981 (Venezuela 1961) # [[Irina Belova]] atleta, heptatloilaria (Errusia 1968) # [[Iris Chang]] idazlea (AEB 1968-2004) # [[Itxaso Mardones]] kazetaria (Gasteiz 1979-2024) # [[Itzel Arcos]] komediantea (Mexiko, 1988) # [[Janelle Commissiong]] enpresaburua, politikaria, Miss Unibertso 1977 (Trinidad eta Tobago 1953) # [[Jeanneth Beltran]] etxeko langileen eskubideen sinboloa (Nikaragua 1984- Toledo 2014) # [[Jerrie Mock]] airez mundu-bira egindako 1. emakumea (AEB 1925-2014) # [[Joanne Harris]] idazlea (EB 1964) # [[Joênia Wapichana]] abokatu indigena (Brasil 1974) # [[Josette Abondio]] irakaslea eta idazlea (Boli Kosta, 1932) # [[Karen Dianne Baldwin]] gidoilaria, Miss Unibertso 1982 (Kanada 1963) # [[Kartini]] heroia (Ekialdeko Herbeherear Indiak 1879-1904) # [[Kate Campbell Hurd-Mead]] feminista, ginekologoa (Kanada-AEB, 1867-1941) # [[Katharine Murray Lyell]] botanikaria (EB 1817-1915) # [[Kay Beauchamp]] sufragista (EB 1899-1992) # [[Kerry Anne Wells]] tb aurkezlea, Miss Unibertso (Australia 1951) # [[Laia Abril]] artista, argazkilaria (Bartzelona 1986) # [[Laura Geraldine Lennox]] sufragista (Irlanda, 1883-1958) # [[Lee Israel]] idazlea, faltsifikatzailea (AEB 1939-2014) # [[Lettice Fisher]] sufragista (EB 1875-1956) # [[Liliana Năstase]] atleta, heptatloilaria (Errumania 1962) # [[Lina Cavalieri]] sopranoa (Italia, 1874-1944) # [[Linda Bement]] modeloa, Miss Unibertso 1960 (AEB 1941-2018) # [[Lis Vega]] abeslaria (Kuba 1977) # [[Livia Veloz]] maistra eta poeta (Santo Domingo, 1889-1980) # [[Lorraine Downes]] modelo dantzaria, Miss Unibertso 1983 (Zeelanda Berria 1964) # [[Louie Bennett]] sufragista (Irlanda 1870-1956) # [[Louise Aitken-Walker]] rally pilotua (Eskozia 1960) # [[Lucia Perotti]] maistra (Italia, 1586-1641) # [[Luigia Mandolini]] maistra eta sufragista (1866-1939) # [[Lupita Jones]] enpresaburu, Miss Unibertso 1991 (Mexiko 1967) # [[Luz Marina Zuluaga]] modeloa, Miss Unibertso 1958 (Kolonbia 1938-2015) # [[Luzdivina Megido]] 2. errepublikako maistra erbesteratua (Asturias, 1916-1984) # [[Mª Luz Montesinos Gutiérrez]] neurozientzialaria, ikertzailea (Sevilla 1969) # [[Madison Chock]] patinatzaile artistikoa (AEB 1992) # [[Magdalena de Ulloa]] noblea (Zamora 1525-Valladolid 1598) # [[Manola Brunet]] klimatologoa (Cariñena, 1955) # [[Mar Galceran]] Down sindromedun 1.diputatua Espainian (Valentzia 1977) # [[Mar Regueras]] aktorea, gimnasia erritmoko entrenatzailea (Bartzelona 1970) # [[Margaret Cousins]] sufragista (Irlanda 1878 -India 1954) # [[Margaret Gardiner]] kazetaria, modeloa, Miss Unibertso 1978 (Hegoafrika 1959) # [[Margareta Arvidsson]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1966 (Suedia 1947) # [[Margie Moran]] modeloa, Miss Unibertso (Filipinak 1973) # [[Margot Moles]] kirolaria (Bartzelona, 1910-Madril, 1987) # [[Mari Carmen Díez Navarro]] maistra (Alicante, 1949) # [[Maria Alharilla]] futbolaria, 1. amatasun baja (Jaen 1990) # [[María Arias Bernal]] maistra eta iraultzailea (Mexiko, 1884-1923) # [[Maria de la Encarnacion Rigada Ramon]] matematikaria (Cadiz 1863- Madril? 1930) # [[Maria Dolores Ocaña Madrid]] abokatua, 1. emakumea Letizia erreginaren idazkaritza pribatua zuzentzen (Madril 1973) # [[María Luisa Navarro Margati]] maistra, pedagogo eta psikologo errepublikar erbesteratua (Fantzia, 1890-Argentina, 1947) # [[María Xesús Lama]] filologoa, idazlea, saiakeragilea (Lugo 1964) # [[Marifé Arroyo]] maistra (Valentzia, 1946) # [[Marion Ross]] aktorea (AEB 1928) # [[Marisa Belaustegigoitia]] idazlea, ikertzailea eta feminista (Mexiko, 1969) # [[Marisa Berenson]] modeloa, aktorea (AEB 1947) # [[Marisol Malaret]] modeloa, Miss Unibertso 1970 (Puerto Rico 1949-2023) # [[Maritza Sayalero]] modeloa, Miss Unibertso 1979 (Venezuela 1961) # [[Marlene Schmidt]] aktore, ekoizle, modelo, Miss Unibertso 1961 (Alemania 1937) # [[Marta Segarra]] filologoa, ikertzailea (Bartzelona 1963) # [[Marthe Ekemeyong Moumié]] idazle eraila (Kamerun, 1931-2009) # [[Mary Anne Rawson]] abolizionista (BH 1801-1887) # [[Mary Bennett (pedagogoa)]] (EB 1913-2005) # [[Mary Corinna Putnam Jacobi]] mediku, idazle, sufragista (AEB, 1842-1906) # [[Mary Emilie Holmes]] geologoa, irakaslea (AEB, 1850-1906) # [[Mary Estlin]] aktibista (EB1820-1902) # [[Mary Horner Lyell]] geologoa (EB 1808-1873) # [[Mary Kay Letourneau]] maistra, estuproz kondenatua (AEB 1962-2020) # [[Mary MacSwiney]] ekintzaile independentista, emakume politikari errepublikar irlandarra eta feminista. (Londres, 1872 - Cork, 1942) # [[Matilde Escuder Vicente]]2. errepublikako maistra (Valentzia, 1913-Frantzia, 2006) # [[Mercedes Tella]] pedagogoa, idazlea (Coruña 1868-Leon 1934) # [[Michelle McLean]] modeloa, idazlea, Miss Unibertso 1992 (Namibia 1972) # [[Millicent Mackenzie]] sufragista (EB 1863-1942) # [[Miriam Stevenson]] modeloa, Miss Unibertso 1954 (AEB 1933) # [[Mona Grudt]] kazetaria, Miss Unibertso 1990 (Norvegia 1971) # [[Monique Ilboudo]] idazlea (Burkina Faso, 1959) # [[Montserrat Señaba]] maistra eta politikaria (Ekuatore Ginea, 1918-1980) # [[Morayma Ofir Carvajal]] maistra (Ekuador, 1915-1951) # [[Naomi Wolf]] idazlea, aktibista (AEB 1962) # [[Natalie Glebova]] idazlea, modeloa, Miss Unibertso 2005 (Errusia/Kanada 1981) # [[Nina Jacqmin]] Belgikako komikigilea (Brusela, 1989) # [[Noralma Vera]] ballet dantzaria eta maistra (Ekuador, 1936) # [[Norma Nolan]] modeloa, Miss Unibertso 1962 (Argentina 1938) # [[Novera Ahmed]] artista (Bangladesh, 1939) # [[Nuria Hosta Pascual]] aktorea (Katalunia, XX. mendea) # [[Nuria Nuñez Hierro]] musikagilea (Cádiz 1980) # [[Pascuala Campos de Michelena]] arkitektoa (Jaen/Galizia 1938) # [[Pauline Dy Phon]] idazlea eta botanikaria (Kanbodia, 1933) # [[Pauline Peyraud-Magnin]] futbolaria (Frantzia, 1992) # [[Paz Moreno Feliu]] antropologoa, ikertzailea (Coruña 1956) # [[Pilar Aymerich Puig]] argazkilaria (Bartzelona 1943) # [[Pilar Cuartero]] maistra (Zaragoza, 1906-1995) # [[Pilar Parcerisas]] arte-kritikaria, -historialaria (Bartzelona 1957) # [[Porntip Nakhirunkanok]] filantropoa, modeloa, Miss 1988 (Thailandia 1969) # [[Priscilla Bright McLaren]] sufragista (EB 1815-1906) # [[Purdah]] ohitura # [[Rafaela Rimbau]] aktorea (Espainia 1819-Valentzia 1896) # [[Rahel Varnhagen von Ense]] idazlea (Berlin, 1771-1832) # [[Rebeca Atencia]] primatologoa (Coruña 1977) # [[Rebecca Saunders]] musikagilea (EB 1967) # [[Regina Blandón|Regina Blandon]] aktorea (Mexiko, 1990) # [[Remei Sipi]] hezitzailea, idazlea eta editorea (Rebola - Ginea 1952) # [[Remigia Nazaroviene]] atleta (Turkmekistan/Lituania 1967) # [[Renate Mayntz]] soziologoa (Berlin 1929) # [[Rina Mor]] abokatua, Miss Unibertso 1976 (Israel 1956) # [[Rita Mae Brown]] idazlea, aktibista (AEB 1944) # [[Riyo Mori]] Miss Unibertso 2007 (Japonia 1986) # [[Rosa Garcia Alcon]] ekintzaile antifrankista (Madril 1957) # [[Rosa May Billinghurst]] sufragista (BH 1875-1953) # [[Rosalind Pitt-Rivers]] biokimikaria (Erresuma Batua, 1907-1990) # [[Rosana Alonso]] maistra eta politikaria (Santander, 1970) # [[Ruth Hubbard]] biokimikaria (Austria-AEB, 1924-2016) # [[Sabrina Calvo]] Frantziako idazlea (Marseilla, 1974) # [[Samanta Schweblin]] idazlea (Argentina 1978) # [[Sandra Pierrette Kanzie|Sandra Pierrete Kanzie]] idazlea (Burkina Faso) # [[Sarah Bouyain]] idazle eta zinema-zuzendaria (Reims, 1968) # [[Sarah Jane Baines]] sufragista (EB 1866-1951) # [[Sarah Winstedt]] medikua, zirujaua eta sufragista irlandarra (Sixmilebridge, 1886- Havant, 1972) # [[Shawn Weatherly]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso 1980 (AEB 1961) # [[Shazia Ilmi]] kazetaria, aktibista (India 1970) # [[Shirley Jackson]] idazlea (AEB 1916-1965) # [[Silvia Caballol]] psikologoa, idazlea (Bartzelona 1983) # [[Sofia Alaoui]] film zuzendaria (Maroko 1990) # [[Sonia Megias]] musikagilea, artista (Albacete 1982) # [[Sonja Sekula]] artista (Suitza 1918-1963) # [[Sophie Alour]] saxofoi-jotzailea (Bretainia, 1974) # [[Sunita Narain]] ekologista (India 1961) # [[Svetlana Buraga]] atleta (Bielorrusia 1965) # [[Sylvia Hitchcock]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1967 (AEB 1946-2015) # [[Tanella Boni]] idazlea (Boli Kosta, 1954) # [[Teresa Billington-Greig]] sufragista (BH 1877-1964) # [[Teté Caturla]] abeslari eta maestra (Kuba, 1937-2023) # [[Tina Thörner]] rally ingeniaria, kopilotoa (Suedia 1966) # [[Tina Weirather]] eskiatzailea (Liechtenstein 1989) # [[Touza ahizpak]] giza eskubideen aldeko aktibistak (Ourense, XX. mendea-XX. mendea) # [[Uemura Shōen]] margolaria (Japonia 1875-1949) ISA # [[Vennira Aadai Nirmala]] aktore, dantzaria (India 1948) # [[Vera Danchakoff]] anatomista, enbriologoa (Errusia, 1879-1950) # [[Victoria Lidiard]] sufragista (BH 1889-1992) # [[Violeta Denou]] ilustratzailea taldea (Katalunia 1977) # [[Wendy Fitzwilliam]] abokatua, Miss Unibertso 1998 ( Trinidad eta Tobago 1972) # [[Werewere Liking]] idazlea eta dantzaria (Kamarun, 1950) # [[Winifred Coombe Tennant]] sufragista, politikaria (EB 1874-1956) # [[Xaro Nomdedeu Moreno]] matematikaria (Castelló de la Plana, 1948) # [[Yvonne Ryding]] modeloa, Miss Unibertso 1984 (Suedia 1962) }} ==='''Berriak 2024''' ('''martxoa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainara Agerre Lako]] ---- '''SORTUA''' maskaradako kabana (Jutsi, 2001) # [[Ainhoa Azurmendi Etxegaray|Ainhoa Azumendi Etxegaray]] ---- '''SORTUA''' Kirolari ohia, unibertsitateko irakasle eta ikertzailea (Hernani, 1978) # [[Alba Matilla]] ---- '''SORTUA''' artista (Avilés, 1998) # [[Amany Al-Ali]] ---- '''SORTUA''' karikaturagilea (Siria, 1984) # [[Arrate Gisasola]] ef-- '''SORTUA''' kirolaria, bertsolaria (Soraluze, 1979) # [[Catalina Bustamante]] ---- '''SORTUA''' konkistatzailea (Espainia, XV. mendea, Espainia Berria, XVI. mendea) # [[Esther Galarza]] ef-- '''SORTUA''' margoalaria (Eibar, 1956) # [[Felisa Basauri Larrañaga]] -- ef '''SORTUA''' baserritarra, esne-saltzailea (Elgeta, 1928-2018) # [[Josefa Cruz de Gassier]] efef '''SORTUA''' sopranoa (Bilbo, 1821 + Madril, 1870) # [[Josefina Guerendiain Caro|Josefina Guerendain]] efef '''SORTUA''' frankismoaren biktima(Iruñea, 1918-2011) # [[Julia Bea Soto]] efef '''SORTUA''' ekintzaile komunista frankismoaren biktima(Sesma, 1912-Iruñea, 1989) # [[Kontxi Barturen Uriarte]] ---- '''SORTUA''' nekazaria (Bakio 1922) # [[Laida Martinez Navarro]] ---- '''SORTUA''' idazlea (Bilbo, 1965) # [[Lourdes Fernández Fernández]] ---- '''SORTUA''' arte kudeatzailea (Donostia, 1961) # [[Mª Carmen Húder Carlosena|Maria Carmen Húder Carlosena]] ---- '''SORTUA''' ekintzailea frankismoaren biktima (Iruñea, 1897-1987) # [[Maite Guevara]] ef-- '''SORTUA''' aktorea, klow (Gasteiz, 1981) # [[Margarita Araneta Urrutia]] ---- '''SORTUA''' ekintzailea, komunista (Hondarribia 1909-2001) # [[Maria de las Mercedes Isasi]] efef '''SORTUA''' moja (Iurreta, 1900-Berriz,1973) # [[María Dolores Aldama Alfonso]] efef '''SORTUA''' esklabuen-jabea (Kuba, XIX. mendea) # [[Maritxu Muñoz Ugartemendia]] ----'''SORTUA''' ekintzailea, saltzailea (Hondarribia 1914-1997) # [[Maritxu Roteta]] ef-- '''SORTUA''' sopranoa eta abesbatza zuzendaria (Alkiza, 1948) # [[Matilde Orbegozo]] efef '''SORTUA''' poeta (Bilbo, 1837-1891) # [[Matilde Urdangarin Palacio]] ---- '''SORTUA''' margolaria (Zaragoza, 1939) # [[Milagros Txurruka]] ef-- '''SORTUA''' dantzaria (Mallabia 1927) # [[Nemesia Baztan Turrau]] ---- '''SORTUA''' Ekintzailea, frankismoaren biktima (Nafarroa # [[Rachita Taneja]] ---- '''SORTUA''' karikaturagilea (India, ?) # [[Ramona Zapatero Zapatel]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea frankismoaren biktima(Nafarroa, 1898--? # [[Sonia Rueda]] ---- '''SORTUA''' artista (Bilbo, 1964) # [[Tere Guenetxea]] ef-- '''SORTUA''' artista (Soraluze, 1953) # [[Adriana Amado Suárez]] irakasle, ikertzailea (Buenos Aires, 1966) # [[Alba Lago]] aurkezlea, idazlea (Galizia, 1985) # [[Alicia Gimenez Bartlett]] idazlea ( Albacete 1951) # [[Almudena Carracedo]] dokumentalgilea (Madril 1972) # [[Amaia Peña]] futbolaria (Getxo 1998) # [[Amparo Sard]] artista (Mallorca 1973) # [[Amy Bull]] maistra eta sufragista (Erresuma Batua, 1877-1953) # [[Ana Arzoumanian]] abokatu, idazle eta poeta (Argentina, 1962) # [[Ana Barbara]] abeslaria (Mexiko 1971) # [[Ana Flecha Marco]] itzultzaile, idazlea (Leon, 1986) # [[Ana Romani]] poeta, kazetari kulturala (Coruña 1962) # [[Andrea Dworkin]] idazlea, feminista erradikala (AEB 1946-2005) # [[Angelina Pollak]] antropologoa (Austria/Venezuela 1932-2016) # [[Anna Alma-Tadema]] artista, sufragista (Londres 1867-1943) # [[Anna Fiske|Anna Fisc]] ilustratzailea, idazlea (Norvegia, 1964) # [[Anna Starobinets]] idazlea (Errusia 1978) # [[Anne Isabella Noel Byron]] matematikaria, aktibista (EB 1792-1860) # [[Antonia Jiménez|Antonia Jimenez]] gitarra jolea (Puerto de Santa Maria, 1972) # [[Arancha de Benito]] tb aurkezlea (Madril 1969) # [[Arancha del Sol]] modeloa, aktorea, tb aurkezlea (Asturias 1972) # [[Asja Lācis]] antzerkilaria (Estonia, 1891-179) # [[Assumpcio Estivill]] liburuzaina, irakaslea (Tarragona 1949) # [[Assumpta Montella]] historialaria, idazlea (Bartzelona 1958) # [[Aurélie Neyret]] Frantziako komikigilea (Lyon, 1983) # [[Aurora Alonso de Rocha]] idazlea, irakaslea eta ikertzailea (Buenos Aires, 1937-2021) # [[Barbara Ayrton-Gould]] sufragista (EB 1886-1950) # [[Beatriz Ariño]] kazetaria (Huesca 1963) # [[Begoña Alfaro García]] politikaria (Bartzelona/Nafarroa 1982) # [[Begoña Caamaño]] idazlea (Galizia 1964-2014) # [[Bel%C3%A9n Garijo]] Almansako medikua (Albacete 1960) # [[Belen Feliu]] idazlea (Galizia 1961-1997) # [[Belen Toimil]] atleta (Coruña 1994) # [[Bessie Blount Griffin]] fisioterapeuta, asmatzailea (AEB, 1914-2019) # [[Blanca de la Torre]] arte-komisarioa (Leon 1977) # [[Blanca Manchon]] estropadalaria (Sevilla 1987) # [[Carmen Ramos Vellon]] atleta (Valentzia 1998) # [[Carmen Ruiz]] aktorea (Madril 1974) # [[Carolina de Cepeda]] sopranoa (Coruña 1847-Madril 1910) # [[Carolina Robles]] atleta (Sevilla 1991) # [[Caroline Polachek]] kantaria (AEB 1985) # [[Cassandra Ciangherotti]] aktorea (Mexiko 1987) # [[Catherine Cesarsky]] astronomoa (Frantzia-Venezuela, 1943) # [[Cecile McLorin Salvant]] jazz abeslaria (AEB 1989) # [[Charlotte Marsh]] sufragista (Britainia, # [[Chloé Cruchaudet]] Frantziako komikigilea (Lyon, 1976) # [[Chuny Anzorreguy]] idazlea (Buenos Aires, XX.mendea) # [[Claudia Mori]] aktore, abeslari (Italia 1944) # [[Concepcion Cascajosa]] ikertzailea, irakaslea (Bartzelona 1979) # [[Concepcion Garcia Lorca]] errepublikar erbesteratua (Granada 1903-1962) # [[Concha Hernandez ]] kultur kudeatzailea (Avila 1958) # [[Danna Paola]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1995) # [[Deborah Charlesworth]] biologoa (Erresuma Batua, 1943) # [[Dolores Sanchez Palomino]] filologoa (Kantabria 1961) # [[Doreen Allen]] sufragista (EB 1879-1663) # [[Dorothy Height]] aktibista (AEB 1912-2010) # [[Eagle Woman]] lakota indigena liderra (AEB 1820-1888) # [[Elena Caffarena]] legelaria (Txile 1903-2003) # [[Elena Guerra]] erlijiosoa, beatoa (Italia 1835-1914) # [[Eli Bartra]] filosofia (Mexiko, 1947) # [[Elisabeth Plainacher]] sorgintzat hartua (Austria, 1513-1583) # [[Elizabeth Inglis]] aktorea (BH 1913- AEB 2007) # [[Elizabeth Jagger]] modeloa, aktorea (AEB/EB 1984) # [[Ellen Hutchins]] botanikaria (Irlanda, 1785-1815) # [[Elnako amaetxea]] Elisabeth Eidenbenz erizain suitzarrak Frantzian sortutako erakundea (1939-1944) # [[Emilia Currás]] kimikaria, dokumentalista (Madril 1927-2020) # [[Ende (argitzailea)]] (X.mendea, Leon) # [[Ester Bonet]] hizkuntzalaria (Bartzelona 1950) # [[Esther Acebo]] aktorea (Madril 1983) # [[Esther Corral Diaz]] filologoa (Lugo 1961) # [[Esther Jaen]] kazetaria (Bartzelona 1968) # [[Esther Pak]] medikua (Hego Korea, 1877-1910) # [[Esther Palomera]] kazetaria (Madril 1968) # [[Esther Peña Camarero]] soziologoa, politikaria (Burgos 1980) # [[Esther Vaquero]] kazetaria (Salamanca 1982) # [[Estibaliz Espinosa]] idazlea (Coruña 1974) # [[Estrella Abecassis de Laredo]] fisikaria (Venezuela, 1940) # [[Eugenia Osterberger]] musikagilea, piano-jolea (Coruña 1852-Niza 1932 19) # [[Fabrizia Pons]] auto-pilotua, kopilotua (Italia 1955) # [[Fatima Anllo Vento]] kultura ikertzailea (Madril 1958) # [[Fatima Meer]] idazlea eta apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, 1928-2010) # [[Faye Webster]] abeslaria (AEB 1997) # [[Florence Haig]] sufragista (Erresuma Batua, 1856-1952) # [[Florence Mkhize]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika 1932-1999) # [[Frances Parker]] sufragista (Erresuma Batua, 1875-1924) # [[Francine Galvez]] kazetaria (Kamerun 1966) # [[Frieda Hughes]] poeta eta margolaria (Londres, 1960) # [[Ghislaine Maxwell]] sexu-trafikatzailea (Frantzia 1961) # [[Greta Lee]] aktorea (AEB 1983) # [[Habiba Gribi]] kirolaria (Tunisia, 1984) # [[Hafsa bint al-Hayy al-Rakuniyya]] Al-Andaluseko poeta (Granada 1135-1191) # [[Harmonia Rosales]] artista afrokubarra (Chicago, 1984) # [[Helen Joseph]] aktorea, edertasunaren erregina (Plymouth, 1942) # [[Helen Tolson]] sufragista (Britania, 1888-1955) # [[Helene Legrais]] historialaria, idazlea (Frantzia 1961) # [[Henar Alvarez]] kazetaria, umorista (Madril 1984) # [[Hengameh Ghaziani]] aktorea (Iran, 1970) # [[Hilda Cid]] zientzialaria (Txile, 1933) # [[Imma Prieto]] arte-komisarioa (Bartzelona 1975) # [[Imogen Holst]] konpositorea (EB 1907-1984) # [[Inger Christensen]] poeta (Danimarca 1935-2009) # [[Isabel Mijares]] enologoa (Badajoz 1942-Madril 2024) # [[Isabel Rodríguez (Mexikoko konkista)]] erizain militarra (Espainia, 1480-?) # [[Jaël Bestué]] atleta (Bartzelona 2000) # [[Jagmati Sangwan]] kirolaria, aktibista, politikaria (India 1960) # [[Jane Joseph]] musikagilea (Londres 1894-1929) # [[Jerry Hall]] modeloa, aktorea (AEB 1956) # [[Jessica Cediel]] kazetaria, modeloa (Kolonbia 1982) # [[Josephine St. Pierre Ruffin]] Sufragista (1842-1924) # [[Jul' Maroh]] komikigile frantsesa (Lens, 1985) # [[Julia Navalnaia]] ekonomialaria, politikaria (Errusia 1976) # [[Kathleen Ferrier]] kontraltoa (EB 1912-1953) # [[Kathleen March]] itzultzailea (AEB 1949) # [[Kawtar Boulaid]] atleta (Maroko 1989) # [[Kim Gordon]] rock musikaria, idazlea (AEB 1953) # [[Kitty O'Neil]] zinemako espezialista (AEB 1946-2018) # [[La Tortajada]] dantzari eta abeslaria (Granada, 1877-1957) # [[Lætitia Sadier]] abeslaria (Frantzia, 1968) # [[Laura Ainsworth]] sufragista (EB 1885-1958) # [[Laura Baena]] influencerra, ekintzailea (Malaga 1981) # [[Laura Garcia Lorca]] museo zuzendaria (AEB 1953) # [[Laura Vilagra]] politikaria (Bartzelona 1976) # [[Leelah Alcorn]] gazte trans suizidatua (AEB 1997-2014) # [[Leila Arab]] musikaria (Irain jatorriko britainiarra, 1971) # [[Lillian Ngoyi]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika 1911-1980) # [[Lina Sandell]] poeta, gospel ereserkigilea (Suedia 1832-1903) # [[Lisa Mandel]] komikigile frantsesa (Marseilla, 1977) # [[Loles Vives]] atleta (Bartzelona 1957) # [[Lorena Peña]] politikaria, gerrillari ohia (Salvador 1955) # [[Louisa Atkinson]] botanikari, ilustratzaile, idazle (Australia, 1834-1872) # [[Louise Pearce]] patologoa (AEB, 1885-1959) # [[Lourdes Muñoz]] ingeniaria, politikaria (Bartzelona 1969) # [[Lucia Koch]] argazkilaria, artista garaikidea (Brasil, 1966) # [[Luisa Villalta Gomez]] idazlea (Coruña 1957) # [[Mabel Balfour]] sindikalista eta apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, XX. mendea) # [[Manuela Igartua Olaechea]] farmazian doktorea (Irura, 1970) # [[Mar%C3%ADa Luisa L%C3%B3pez Fern%C3%A1ndez]] botanikaria (Madrid 1940) # [[Marcela Iacub]] abokatua, idazlea eta ikertzaile feminista (Buenos Aires, 1964) # [[Margaret Aldersley]] sufragista, feminista (1851-1940) # [[Margarita Borja]] poeta, dramagilea (Alacant 1942) # [[Margarita Ledo Andion]] idazlea, zinemagilea (Lugo 1951) # [[Mari Pau Dominguez]] kazetaria, idazlea ( Bartzelona 1963) # [[Maria Amelia Braganzakoa]] Brasilgo printzesa (Paris 1831-Madeira 1853) # [[Maria Antonia Massanet Mayol]] poeta (Mallorca 1980) # [[Maria Antonia Sanchez Escalona]] artista (Madril 1941) # [[María Belén Morales]] eskultorea eta margolaria (Tenerife, 1928-2016) # [[Maria Castellano Arroyo]] medikua (Jaen 1948) # [[María de la Candelaria]] Tzeltalko Matxinadaren buruzagia (Mexiko, 1698-1716) # [[Maria de Nati]] aktorea (Madril 1997) # [[Maria Denis]] aktorea (Argentina 1916- Italia 2004) # [[Maria Elvira Pombo Holguin]] diplomazialaria (Kolonbia 1960) # [[Maria Eugenia Rito]] vedettea (Argentina 1975) # [[María Fernanda Campa Uranga]] geologoa, aktibista (Mexiko, 1940-2019) # [[María Gainza]] idazlea (Buenos Aires, 1975) # [[Maria Jose Saez Carrasco]] kazetaria (Madril 1965) # [[Maria Lionza]] jainkosa (Venezuela 1802) # [[Maria Lopez Sandez]] filologoa, idazlea (Lugo 1973) # [[Maria Luisa Prada Sarasua]] idazlea (Asturias XX. mendea) # [[Maria Marchant]] hezitzailea, politikaria (Txile 1904-1990) # [[Maria Nikolaevna O’Rourke]] presoa, hilketa eragilea (Errusia 1877-Argentina 1949) # [[Maria Nikolaievna Romanova (1899-1918)]] Dukesa Handia (Errusiar Inperioa) # [[Maria Rosa Fugazot]] aktorea (Argentina 1942) # [[Maria Rosa Yorio]] rock kantautorea (Argentina 1954) # [[Maria Thereza Alves]] artista (Brasil, 1961) # [[Maria Vicente]] atleta (Bartzelona 2001) # [[Mariam Hernandez]] aktorea (Fuerteventura 1981) # [[Mariam Shahriar]] film zuzendaria (Iran XX. mendea) # [[Marta Aledo]] aktorea (Madril 1978) # [[Marta Galimany]] atleta (Tarragona 1985) # [[Mary Ann Aldham]] sufragista (Erresuma Batua, 1858-1940) # [[Mary Carson Breckinridge]] erizaina, emagina (AEB, 1881-1965) # [[Mary Gawthorpe]] sufragista (Erresuma Batua, 1881-1973) # [[Mary Sophia Allen]] sufragista, policia (Britainia, 1878-1964) # [[Maya Erskine]] aktorea (AEB 1987) # [[Maya Mihindou]] Gabongo ilustratzaile, argazkilari eta kazetaria (Libreville, 1984) # [[Michela Belmonte]] aktorea (Italia 1925- Alacant 1978) # [[Michele Mouton]] rally pilotua (Frantzia 1951) # [[Milena Busquets]] idazlea eta kazetaria (Bartzelona, 1972) # [[Miri Perez-Cabrero]] aktorea, sukaldaria ( Bartzelna 1993) # [[Mischa Bredewold ]] txirrindularia (Herbehereak 2000) # [[Mónica Mayer]] artista eta arte krikikaria (Mexiko, 1954) # [[Montserrat del Amo]] idazlea (Madril 1927-2015) # [[Nancy Astor]] lehen emakumea parlamentu britainiarrean (1879-1964) # [[Natalia Rodriguez (aktorea)]] (Madril 1992) # [[Natascha Kampusch]] ume bahitua (Austria 1998) # [[Nazhūn bint al-Qalā'iyya]] poeta (Al-andalus XII. mendea) # [[Nelly Kaplan]] idazlea (Buenos Aires, 1931-Suitza, 2020) # [[Neus Aguado]] poeta, kazetaria, literatura kritikaria (Argentina, 1955) # [[Nicolasa Montt de Marambio]] poeta (Txile 1857-1924) # [[Nuria Amat]] idazlea ( Bartzelona 1950) # [[Nuria Montserrat Pulido]] bioingeniaria (Bartzelona 1978) # [[Oda Krohg]] margolaria (Norvegia 1860-1935) # [[Paola Cortellesi]] aktorea (Italia 1973) # [[Paola Rojas]] kazetaria (Mexiko 1976) # [[Paz Márquez Benítez]] idazlea (Filipinak, # [[Petra Delicado]] literatura pertsonaia, inspektorea # [[Phyllis Smith]] aktorea (AEB 1952) # [[Pilar Carbonero Zalduegi]] ikertzailea (Marokoko protektoratua, 1942) # [[Pilar de Francisco]] kazetaria, umorista (Madril XX. mendea) # [[Qiu Zhu]] margolaria (Ming dinastiako txinatarra) # [[Rachel Reeves]] politikaria (EB 1979) # [[Rahima Moosa|Rahina Moosa]] apartheidaren aurkako politikaria (Hegoafrika, 1922-1993) # [[Raisa Smetanina]] iraupen-eskiatzailea (Errusia 1952) # [[Rekha]] aktorea (India 1954) # [[Rocio Madrid]] aktore, tb aurkezlea (Malaga 1978) # [[Rocio San Miguel]] abokatua, aktibista desagertua (Venezuela 1966) # [[Rocio Santa Cruz]] kultur kudeatzailea (Coruña 1967) # [[Rocio Vieitez Ferro]] itzultzailea (Pontevedra 1975) # [[Rosalind Eleazar]] aktorea (EB 1982) # [[Rosalind Fox Solomon]] argazkilaria (AEB 1930) # [[Rosalinda Celentano]] aktorea (Italia 1968) # [[Rosario Valcárcel]] poeta, eleberrigilea (Kananaria Handiko las Palmas, 1949) # [[Rose Frisch]] zientzialari aitzindaria ( AEB 1918-201519) # [[Rozenn Milin]] kazetaria (Frantzia, 1960) # [[Sabina Puertolas]] sopranoa (Zaragoza 1973) # [[Sahraa Karimi]] dokumentalgilea (Iran/Afganistan 1983) # [[Sandra Golpe]] kazetaria (Cádiz 1974) # [[Saridjah Niung]] musikaria, artista (Indonesia 1908-1993) # [[Selina Cooper]] sufragista (Britainia # [[Shobhaa De]] idazlea (India 1948) # [[Shygirl]] DJ (EB 1992) # [[Silvia Orriols]] politikaria (Girona 1984) # [[Simona Izzo]] film zuzendaria (Italia 1953) # [[Sira Rego]] politikaria (Vañentzia 1973) # [[Sophia Williams-De Bruyn|Sophia Williams de Bruyn]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, 1938) # [[Susana Gomez Castaño]] musikaria, ekintzailea (Kolonbia 1984) # [[Sushmita Sen]] aktorea, Miss Unibertso (India 1975) # [[Susie Porter]] aktorea (Australia 1971) # [[Suzanne Lacy]] artista (AEB, 1945) # [[Teresa Rivero]] 1. Emakume-presidente futbolean (Cádiz 1935) # [[Teresa Shaw]] Idazle, itzultzaile (Uruguai-Bartzelona, 1951) # [[Theresa Garnett]] ekintzaile sufragista (Erresuna Batua, 1888-1966) # [[Valentine Penrose]] idazle eta margolaria (Frantzia, 1898-1978) # [[Vicenta Fernandez-Montesinos]] idazlea (Granada 1930-Madril 2023) # [[Vicky Luengo]] aktorea (Mallorca 1990) # [[Victoria Lomasko]] marrazkilaria (Errusia, 1978) # [[Vidya Balan]] aktorea, abeslaria (India 1979) # [[Violet Aitken]] sufragista (Erresuma Batua, 1886-1987) # [[Virginia Giuffre]] sexu-biktima (AEB/Australia 1983) # [[Virginie Ancelot]] idazlea eta pintorea (Dijon, 1792-Paris, 1875) # [[Wilma Labate]] film zuzendaria, gidoilaria (Italia 1949) # [[Zheng Qinwen]] tenislaria (Txina 2002) }} ==='''Berriak 2024''' ('''otsaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Casilda Ampuero]] '''SORTUA''' Fronte eta Ospitaleen zuzendaria (San Vicente de la Barquera, 1906-1978) # [[Conchita Bustinduy]] '''SORTUA''' erraketista (Berriatua, 1927) # [[Mercedes Herrán]] '''SORTUA''' haur saltzailea (?-Bilbo, 2002) # [[Aurora Gómez Urrutia]] '''SORTUA''' ekintzaile errepublikarra (Obanos, 1914-Iruñea, 1975) # [[Adela Tarifa Fernández]] historialaria, ikertzailea (Granada 1949) # [[Africa Fanlo]] ilustratzailea (Bartzelona, 1972) # [[Agnes Arber]] botanikaria (Erresuma Batua, 1879-1960) # [[Ai Yazawa]] mangaka japoniarra (Osaka, 1967) # [[Alice Henry]] sufrafista (Australia, 1857-1943) # [[Alicia Dickenstein]] matematikaria (Argentina, 1955) # [[Aliya Moldagulova]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1925-1944) # [[Amanda Marsalis]] argazkilaria, film zuzendaria (AEB, XX. mendea) # [[Ana Bustelo]] editorea eta itzultzailea (Paris, 1964) # [[Ana de la Cueva]] ekonomialaria (Madril 1966) # [[Ana María Bejarano Escanilla]] itzultzailea (Salamanca, 1959) # [[Ana María Campos]] heroia ( Venezuela 1796-1828) # [[Ana Miralles|Ana Mirelles]] komikigilea eta ilustratzailea (Madril, 1959) # [[Ana Requena]] kazetaria, blogaria (Madril 1984) # [[Anabel Flores Salazar]] kazetaria (Mexiko 1984-2016) # [[Andrea Motis]] musikagilea, tronpeta jolea, jazz kantaria (Bartzelona 1995) # [[Angeles Mastretta]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1949) # [[Ann Chapman]] limnologoa (Zeelanda Berria, 1937-2009) # [[Anna Cardús Flaqué]] saskibaloi arbitroa (Bartzelona 1970) # [[Anna Casanovas|Anna Casanova]] idazlea (Bartzelona, 1975) # [[Anna Petronella van Heerden]] ginekologoa, sufragista (Hegoafrika 1887- 1975) # [[Anne Teuf]] ilustratzaile eta komikigile frantsesa (Aspach-le-Haut, 1964) # [[Annie MacDonald Langstaff]] legelaria, (Kanada, # [[Antoinette Blackwell]] idazlea eta gizarte ekintzailea (AEB, 1825-1921) # [[Arantxa Aguirre Carballeira]] dokumentalgilea, gidoilaria (Madril 1958) # [[Arca (abeslaria)]] (Venezuela/Bartzelona 1989) # [[Arcelia Ramirez]] aktorea (Mexiko 1967) # [[Arja Kajermo|Arja Kajerno]] komikigilea (1949) # [[Arlene Harris]] aktorea (Kanada 1896-AEB 1976) # [[Arlene Harris]] enpresaburua, asmatzailea (AEB 1948) # [[Åsa Grennvall|Assa Grennavall]] komikilaria (Suedia, 1973) # [[Barbara Morgenstern]] elektronika-abeslaria, ekoizlea (Alemania 1946) # [[Barbara Saavedra]] biologoa (Txile 1967) # [[Begoña Lolo]] musikologoa (Madril 1958) # [[Begoña San Jose ]] sindikalista (Segovia 1949) # [[Begoña Torres]] kultur kudeatzailea (Madril XX. mendea) # [[Belen Atienza Azcona]] film ekoizlea (Madril 1970) # [[Bella Guerin]] sufragista eta ekintzaile (Australia, 1858-1923) # [[Bibi Bourelly]] egile abeslaria (Berlin/AEB 1994) # [[Blanche Feillet-Hennebutte]] margolaria eta litografoa (1815-1886) # [[Bodil Schmidt-Nielsen]] fisiologoa (Danimarka-AEB, 1918-2015) # [[Bríet Bjarnhéðinsdóttir]] politikaria (Islandia, 1856-1940) # [[Carlota Guerrero]] argazkilaria, zinemagilea (Bartzelona 1989) # [[Carmen Armendariz]] ekoizlea (Mexiko 1946) # [[Carolina_Caycedo]] diziplina anitzeko artista (London, 1978) # [[Catherine Helen Spence]] idazlea, kazetaria, sufragista (Australia, 1829-1910) # [[Chus Tudelilla]] arte-kudeatzailea (Logroño 1961) # [[Claire Tomalin]] kazetaria, biografoa (Londres 1933) # [[Clara Giveen]] sufragista (Irlanda, 1887-1967) # [[Clara Segura]] aktorea (Bartzelona 1974) # [[Claudia Malagelada]] aktorea, dantzaria (Bartzelona 2007) # [[Cristina Gutiérrez (pilotua)]] (Burgos 1991) # [[Cristina Huete (ekoizlea)]] (Brasil/Espainia XX. mendea) # [[Diana Athill]] editore, idazle, nobelagile (Londres, 1917-2019) # [[Doaa el-Adl]] karikaturegilea (Egipto, 1979) # [[Dolores Hayden]] arkitektoa, historialaria, poeta (AEB, 1945) # [[Dorothe Engelbretsdotter]] poeta (Norvegia, 1634-1716) # [[Draga Ljo%C4%8Di%C4%87]] medikua, feminista (Serbia, 1855-1926) # [[Edwidge Danticat]] idazlea (Haiti/AEB 1969) # [[Eileen Mary Casey]] sufragista (Australia 1881- 1972) # [[Elin Wallin|Elin Walin]] artista (Suedia, 1884-1969) # [[Eliza Ritchie|Eliza Ritche]] sufragista eta filosofoa (Kanada, 1856-1933) # [[Elizabeth Avery Meriwether]] idazle, sufragista (AEB, 1824-1916-) # [[Ellen Allien]] DJ (Alemania 1968) # [[Ellen Ternan]] aktorea (EB 191839-1914) # [[Elvira Sastre]] poeta, itzultzailea (Segovia 1992) # [[Emma Miller]] sufragista (EB 1839-Australia 1927) # [[Esperanza Mendoza Holgado]] saskibaloi arbitroa (Caceres 1983) # [[Ethel Sargant]] botanikaria (Erresuma Batua, 1863-1918) # [[Eva Valiño]] soinu teknikaria (Bartzelona 1969) # [[Fanny Brice]] aktorea ( AEB 1891-1951) # [[Fatimah Tuggar ]] artista (Nigeria 1967) # [[Flora de Pablo]] medikua, ikertzailea (Salamanca, 1952) # [[Florence Lawrence]] aktorea, asmatzailea (Kanada-AEB, 1886-1938) # [[Fran%C3%A7oise Brauner]] medikua (Austria-Frantzia, 1911-2000) # [[Františka Plamínková]] kazetaria, feminista, politikaria (Txekia, 1875-1942) # [[Gabriela Gonz%C3%A1lez]] fisikaria (Argentina, 1965) # [[Gabriele Schor]] publizista, bildumagilea (Austria 1961) # [[Garcia Botikaria]] zientzia dibulgatzailea (Cuenca 1995) # [[Geneviève Thiroux d'Arconville]] idazlea, zientzialaria (Frantzia 1720-1805) # [[Gertrude Blanch]] matematikaria (Polonia-AEB, 1897-1996) # [[Gertrude Caton Thompson]] arkeologoa (Britainia Handia, 1888-1985) # [[Giorgia Marras]] Komikigile eta ilustratzaile franko-italiarra (Genova, 1988) # [[Giulia Tamayo Leon]] abokatua, aktibista (Peru 1958- Uruguai 2014) # [[Griselda Pascual i Xufré]] matematikaria (Bartzelona, 1926-2001) # [[Hedwig Dohm]] idazlea (Alemania 1831-1919) # [[Helen Frankenthaler]] margolaria (AEB, 1928-2011) # [[Helene Funke]] margolaria (Alemania,1869-1957) # [[Henrietta Dugdale]] sufragista (Londres 1827- Australia 1918) # [[Hiromu Arakawa]] mangaka japoniarra (Tokachi, 1973) # [[Irene Manton]] botanikaria (Erresuma Batua, 1904-1988) # [[Irene Stegun]] matematikaria (AEB, 1919-2008) # [[Irma Thomas]] soul abeslaria (AEB 19)41 # [[Irma Wyman]] ingeniari informatikoa (AEB, 1928-2015) # [[Isabel Muñoz (argazkilaria)]] (Bartzelona/Madril 1951) # [[Isabel Tajahuerce Ángel]] irakaslea, ikertzailea (Soria 1960) # [[Jantina Tammes]] botanikaria (Herbehereak, 1871-1947) # [[Jeanne Demessieux]] piano-jotzaile, organo-jotzailea (Frantzia, 1921-1968) # [[Jenny Saville]] margolaria (Britainia, 1970) # [[Jessica Bennett]] kazetaria, blogaria (AEB 1981) # [[Jorja Smith]] kantautorea (EB 1997) # [[Josiane Balasko]] aktorea, zuzendaria, gidoigilea (1950) # [[Judi Chamberlin]] aktibista (AEB 1944-2010) # [[Judith Scott (artista)|Judith Scott]] artista (Ohio, 1943-2005) # [[Kali Uchis]] kantautorea (AEB 1994) # [[Karo Moret Miranda]] historialaria, ikertzailea (Kuba,...) # [[Kate Lilley]] poeta (Australia, 1960) # [[Kate Perugini]] margolaria (EB 1839-1929) # [[Kehlani]] egile abeslaria (AEB 1995) # [[Kenia Os]] abeslaria, youtuberra (Mexiko 1999) # [[Lais Korintokoa]] hetera (Grezia K.a V. mendea- K.a. IV. mendea) # [[Lala Huete]] figuringilea (Brasil/Espainia 1957) # [[Laura Lechuga]] kimikaria, ikerlaria (Sevilla 1962) # [[Lilli Hornig]] kimikaria (Txekoslovakia-AEB, 1921-2017) # [[Liv Strömquist]] komikigilea (Suedia, 1978) # [[Louisa Lawson]] idazlea, poeta, sufragista (Australia, 1848-1920) # [[Louise Brealey]] aktorea (EB 1979) # [[Ludwika Paleta]] aktorea (Polonia/Mexiko 1978) # [[Lulu Roman]] komediantea, abeslaria (AEB 1946) # [[Lynn Fontanne]] aktorea (EB 1887- AEB 1983) # [[Mabel Sharman Crawford]] abenturazale eta idazlea (Irlanda, 1820-1912) # [[Madhuri Dixit]] zinema aktorea (India, 1967) # [[Maevia Noemí Correa]] botanikaria (Argentina, 1914-2005) # [[Manuela Sambo]] artista (Angola/Alemania 1964) # [[Margarida Castells]] itzultzailea (Bartzelona, 1962) # [[Margie Sudre]] Frantziako politikaria (Vinh, 1943) # [[Marguerite Jeanne Carpentier]] eskultorea (Paris 1886-1965) # [[Maria Angeles Querol]] historialaria (Badajoz 1948) # [[María Calcaño]] poeta (Venezuela 1906-1956) # [[María Eduarda Barjona de Freitas]] kazetaria, kritikaria (Portugal 1882-1952) # [[Maria Fyodorovna Zibold]] medikua (Serbia, 1849-1939) # [[Maria Jose Toro Nozal]] zientzialaria (Zamora 1957) # [[Maria Pia Timon]] etnologoa (Cáceres 1954) # [[Maria Polivanova]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1922-1942) # [[María Rosa Urraca Pastor]] karlista eta falangista (Madril, 1900-Bartzelona, 1984) # [[Maria Sainz Martin]] medikua (Badajoz 1953) # [[Maria Schwarz]] arkitektoa (Alemania 1956) # [[Maria Silva]] aktorea (Palentzia 1941-Madril 2023) # [[Maria Tena]] idazlea, kultur kudeatzailea (Madril 1953) # [[Maria Teresa Salazar Bermudez]] kimikari aitzindaria (Badajoz 1909-Madril 1982) # [[Maria Vazquez]] aktorea (Galizia 1979) # [[María Vinyals|Marina Vinyals]] idazlea eta artikulugilea (Galizia, 1875-1942) # [[Maria von Linden]] bakteriologo, zoologo (Alemania, 1869-1936) # [[Maribel Domenech]] artista (Valentzia 1951) # [[Marilou Berry]] aktorea (Frantzia, 1973) # [[Marina Picasso]] idazlea (Frantzia, 1950) # [[Marina Raskova]] pilotua (Sobiet Batasuna, 1912-1943) # [[Marjorie Courtenay-Latimer]] naturalista (Hegoafrika, 1907-2004) # [[Marjorie Hasler]] sufragista (Irlanda, 1887-1913) # [[Marlene Engelhorn]] aktibista, filantropoa (Austria 1992) # [[Marta Carazo]] kazetaria ( Madril 1973) # [[Martha Carrillo]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1966) # [[Mary Ann Hilliard]] erizaina eta sufragista (Irlanda, 1860-1912) # [[Mary Galway]] sufragista eta sindikalista (Irlanda, 1864-1928) # [[Mary J. Blige]] abeslaria (AEB 1984) # [[Mary Lee]] sufragista (Australia, 1821-1909) # [[Mary Martin]] aktorea (AEB 1913-1990) # [[Mary Richardson]] sufragista (Kanada, 1889-1961) # [[Mary-Dell Chilton]] biologoa (AEB, 1939) # [[Mati Diop]] aktore eta zuzendaria (Paris, 1982) # [[Maya Zankoul]] artista bisuala, blogaria (Libano, 1986) # [[Maybanke Anderson]] sufragista (Australia, 1845-1927) # [[Merce Paloma]] jantzi diseinatzailea (Bartzelona 1964) # [[Mercedes Valdivieso]] idazlea (Txile 1924-1993) # [[Mihri Müşfik Hanım]] margolaria (Turkia, 1886-1954) # [[Miluca Sanz]] musikaria, artista (Segovia 1956) # [[Minna Sundberg]] ilustratzailea (Suedia, 1990) # [[Miss Kittin]] DJ (Frantzia 1973) # [[Mónica Oriol Icaza]] enpresaria (Madril, 1961)) # [[Muriel Douru]] komikigile, idazle eta ekintzaile frantsesa (1976) # [[Muriel Matters]] kazetaria, sufragista (Australia, 1817-1969) # [[Nadia Khiari]] komikigilea eta irakaslea (Tunisia, 1973) # [[Natalia Carbajosa]] idazlea eta itzultzailea (Puerto de Santa Maria, 1971) # [[Natalia Kovxova|Natalia Kovxva]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1920-1942) # [[Natalka Bilotserkivets]] poeta eta iraultzailea (Ukraina, 1954) # [[Nh. Dini]] idazle feminista (Indonesia 1936-2018) # [[Nieves López Martínez]] paleontologoa (Burgos, 1949-2010) # [[Ninnan Santesson]] eskultoregilea (Suedia, 1891-1969) # [[Noemí Zaritzky]] ingeniari kimikoa (Argentina, 1951) # [[Norio Sakurai]] mangaka(Japonia) # [[Núria Tamarit Castro]] irudigilea (Castelló 1993) # [[Odile Schweisguth]] medikua (Frantzia 1913-2002) # [[Olivia Mandle]] ingurumen aktibista (Bartzelona 2007) # [[Pati Chapoy]] kazetaria (Mexiko 1949) # [[Peggy McCay]] aktorea (AEB 1927-2018) # [[Pilar Landeira Guerrero]] saskibaloi arbitroa (Madril 1959) # [[Polina Osipenko]] hegazkinlari heroia (Sobietar Batasuna, 1907-1939) # [[Power Paola]] komikigilea (Ekuador, 1977) # [[Ptazeta]] rap kantugilea (Kanariak 1996) # [[Regina Silveira]] artista eta unibertsitateko irakaslea (Brasil, 1939) # [[Remedios Sanchez]] idazlea, ikertzailea (Bartzelona 1975) # [[Rita Payes]] musikagilea, tronboi jolea, jazz kantaria (Bartzelona 1999) # [[Roser Berdagué]] itzultzailea (Katalunia, 1929) # [[Rosina Gomez Baeza]] kultur kudeatzailea (Asturias 1941) # [[Safia Farhat]] artista (Tunisia, 1924-2004) # [[Sara Becker (aktorea)]] (Txile 2002) # [[Sara Fratini]] ilustratzailea (Venezuela, 1985) # [[Semiramis Gonzalez]] historialaria (Asturias 1988) # [[Serena Lake]] predikatzailea, sufragista (Australia, 1842-1920) # [[Sheila Tobias]] administratzaile, idazle (AEB, 1935-2021) # [[Sita Abellan]] DJ, modeloa (Murtzia 1993) # [[Sofia Coll]] kantari, dantzari, aktorea (Bartzelona 1999) # [[Sophie Bryant]] matematikaria (Erresuma Batua, 1850-1922) # [[Sybille Bedford]] idazlea, kazetaria (Alemania 1911-EB 2006) # [[Sylvia Earle]] ozeanografoa (AEB 1935) # [[Tatiana Proskouriakoff]] arkeologo, etnologo (Errusia-AEB, 1909-1985) # [[Teyana Taylor]] abeslaria, dantzaria, aktorea (AEB 1990) # [[Tomasa Tito Condemayta]] independentziaren aitzindaria, heroia (Peru 1740-1781) # [[Tracey Rose]] artista (Hegoafrika 1974) # [[Valentina Borok]] matematikaria (Ukraina, 1931-2004) # [[Valentina Grizodubova]] hegazkinlari heroiak (Sobietar Batasuna, 1909-1993) # [[Vanessa Ciangherotti]] aktorea (Mexiko 1974) # [[Vanessa Nakate]] klima-aktibista (Uganda, 1996) # [[Vinciane Despret]] filosofoa (Belgika 1959) # [[Wangechi Mutu]] artista (Kenya/AEB 1972) # [[Whitney Wolfe Herd]] enpresaburua, ekintzailea (AEB 1989) # [[Xulia Vicente]] irudigilea (Coruña 1993) # [[Yasmina Alcaraz Moreno]] saskibaloi arbitroa (Girona 1989) # [[Yelizaveta Chaikina]] partisanoa (Sobiet Batasuna, 1918-1941) # [[Yevdokia Bershanskaia]] hegazkinlaria (Sobietar Batasuna, 1913-1982) # [[Yvonne Sylvain]] medikua (Haiti, 1907-1989) # [[Zdenka Braunerová]] margolaria (Txekia, 1858-1934) # [[Zeina Abirached]] komikigilea, ilustratzailea (Beirut, 1981) # [[Ziba Ganiyeva]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1923-2010) # [[Alice Abadam]] sufragista (GAles, 1856-1940) # [[Lila Avilés|Lila Aviles]] zinema zuzendaria (Mexiko, 1982) }} ==='''Berriak 2024''' ('''urtarrila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aintzane Uria]] ef--'''SORTUA''' abeslaria, soinularia (Durango, 1979) # [[Fatmana Binta]] ----'''SORTUA''' sukaldaria (Sierra Leona, 1984) # [[Izaro Oliveira]] ef--'''SORTUA''' txirrindularia (Ermua 2005) # [[Mari Carmen Montoya Azkuna]] --ef'''SORTUA''' farmazialaria (1926-2024) # [[Gloria Zuazola]] --ef'''SORTUA''' (Uruguai, 1966-2024) # [[Itsaso Gangoitia]] ----'''SORTUA''' lasterkaria, euskara teknikaria (Abadiño 1988) # [[Paquita Bretos Andueza]] ----'''SORTUA''' mendizalea, ateoa, komunista (Pasaia, 1927) # [[Larraitz Amezaga del Fango]] ----'''SORTUA''' endometrosiaren buruzko liburuaren egilea (Donostia, 1990 # [[Erkuden Txokarro]] ----'''SORTUA''' (Iruñea, 1974) # [[Ru´a Zimawi|Ru´a Rimawi]] ----'''SORTUA''' (Zisjordania, 1998) # [[Nora Botero]] ----'''SORTUA''' irakaslea, ikertzailea (Kolonbia , ?) # [[Auxi Díaz]] ef--'''SORTUA''' magistratua (Kanaria Handia 1967) # [[María Isabel Gutiérrez Velasco]] --ef'''SORTUA''' prostituta (Santander, ? - Basauriko espetxea, 1977)) # [[Begoña Vesga]] ef--'''SORTUA''' ekintzaile, feminista, politikaria (Burgos, Ermua, 1951) # [[Beatriz Arizaga Bolunburu]] ef--'''SORTUA''' historialaria (Eibar, 1951) # [[Maialen Etxart Salaberri]] ----'''SORTUA''' irakaslea (Isturitze, 1978) # [[Sara Oceja Salazar]] ef--'''SORTUA''' arkitektua eta politikaria (Durango, 1970) # [[Paula Bronstein]] fotokazetaria (AEB, XX. mendea) # [[Edith Hirsch Luchins]] efef matematikaria (Polonia-AEB, 1921-2002) # [[Annie Montague Alexander]] paleontologo, filantropoa (AEB, 1867-1950) # [[Carol Guzy]] ef-- argazkilaria (AEB, Pensilvania, 1956) # [[Ladislava Bakanic]] gimnasta (New York, 1924) # [[Julia Kavanagh|Julia Kavabagh]] idazlea (Irlanda, 1824-1877) # [[Nelly Bodenheim|Nelly Bodenneim]] ilustratzailea (Herbehereak, 1874-1951) # [[Hamideh Kheirabadi]] aktorea (Irlanda, 1924-2010) # [[Dorothy Cayley]] mikologoa (Sri Lanka, 1874-1955) # [[Maria Mauban]] aktorea (Marsella, 1924-2014) # [[Kate Lester]] aktorea (Ingalaterra, 1857-1924) # [[Dorothea Wolbert]] aktorea (AEB, 1874-1958) # [[Gré de Jongh]] lasterketaria (Herbehereak, 1924-2002) # [[Vera Molnár]] artista (Hungaria, 1924-2023) # [[Elena Cernei]] mezzo-sopranoa (Errumania, 1924-2000) # [[Hrytsko Hryhorenko]] poeta eta itzultzailea (Ukrainia, 1867-1924) # [[Claudine Dupuis]] aktorea (Frantzia, 1924-1991) # [[Annelise Hovmand]] zinema-zuzendaria (Danimarka, 1924-2016) # [[Conradine Birgitte Dunker]] idazlea (Norvegia, 1780-1866) # [[Beatrice Chebet]] atleta (Kenya 2000) # [[Tsigie Gebreselama]] atleta (Etiopia 2000) # [[Dawit Seyaum]] atleta (Etiopia 1996) # [[Shannon Rowbury]] atleta (AEB 1984) # [[Lisa Dobriskey]] atleta (EB 1983) # [[Adela Pankhurst]] sufragista, aktibista politikoa (EB 1885-Australia 1961) # [[Minnie Baldock]] sufragista (EB 1864-1954) # [[Adelaide Knight]] sufragista (EB 1871-1950) # [[Christian Jollie Smith]] abokatu ekintzailea (Australia 1885-1963) # [[Margaret Bondfield]] politikaria, aktibista (EB 1873-1953) # [[Louisa Martindale]] zirujaua (EB 1872-1966) # [[Louisa Martindale (feminista)]] sufragista, aktibista (EB 1839-1914) # [[Hilda Martindale]] funtzionarioa, idazlea (EB 1875-1952) # [[Cicely Hamilton]] dramagilea, aktorea (EB 1872-1933) # [[Dora Montefiore]] zirujaua (EB 1872-1966) # [[Kelly Holmes]] atleta (EB 1970) # [[Mary Rand]] atleta (EB 1940) # [[Alemitu Tariku]] atleta (Etiopia 2000) # [[Shelby Houlihan]] atleta (AEB 1993) # [[Manuela M. Veloso]] irakaslea, robot-ikertzailea (Lisboa 1957) # [[Lua Ribeira]] argazkilaria (Coruña, 1986) # [[Cristina de Middel]] argazkilaria (Alacant, 1979) # [[María Garay]] tango abeslaria (Argentina, 1941) # [[Anna Gottlieb]] abeslaria (Viena, 1774-1856) # [[Hou Bo]] argazkilaria (Txina, 1924-2017) # [[Montserrat Ubach Tarrés]] espeleologoa aitzindaria (Bartzelona XX. mendea) # [[Rocío Verdejo García]] artista plastikoa, argazkilaria (Granada 1982) # [[Olinpia Velasco]] artista bisuala, argakilaria ( Granada 1970) # [[Ana Vaz]] film zuzendaria, artista (Brasil 1982) # [[Sara Ramo]] artista bisuala (Madril/Brasil 1975) # [[Ann Packer]] atleta (EB 1942) # [[Tatiana Tomashova]] atleta (Errusia 1975) # [[Svetlana Masterkova]] atleta (Errusia 1968) # [[Denise Lewis]] atleta (EB 1972) # [[Sally Gunnell]] atleta (EB 1966) # [[Eladia Blázquez]] abeslaria (Argentina, 1931-2005) # [[Zanele Muholi]] artista eta aktibista (Hegoafrika, 1972) # [[Eva Nogales]] biofisikaria (Colmenar Viejo, 1965) # [[Ana María Muñoz Amilibia]] arkeologoa (Donostia-Madril, 1932-2019) # [[Farshid Moussavi]] arkitektoa (Iran/Britainia 1965) # [[Roma Agrawal]] egitura-ingeniaria (India/EB 1983) # [[Francine Houben]] arkitektoa (Herbehereak 1955) # [[Beverly Willis]] arkitektoa (AEB 1928-2023) # [[Jolanda Ceplak]] atleta (Eslovenia 1976) # [[Hasna Benhasi]] atleta (Maroko 1978) # [[Fantu Worku]] atleta (Etiopia 1999) # [[Karissa Schweizer]] atleta (AEB 1996) # [[Phylis Smith]] atleta (EB 1963) # [[Pilar Citoler]] dentista, arte bildumagilea (Zaragoza 1937) # [[Mary Strong Clemens]] botanikaria (AEB, 1873-1968) # [[Hortense Powdermaker]] antropologoa (AEB,1900-1970) # [[Charlotte Abramow]] argazkilari eta bideogilea (Brusela, 1993) # [[Judy Dater]] argazkilari feminista (AEB, 1941) # [[Germaine Van Parys]] fotokazetaria (Belgika, 1893-1983) # [[Alexandra Boulat]] fotokazetaria (Frantzia, 1962-2007) # [[Ina Higgins]] baratzezaina, paisaia-arkitektoa (Irlanda 1860-Australia 1948) # [[Nettie Palmer]] idazlea, kritikaria ( Australia 1885-1964) # [[Vicenta Cortés Alonso]] artxibozaina, ikertzailea, irakaslea (Valentzia 1925-2021) # [[María Eugenia Rodríguez Palop]] legelaria, politikaria ( Badajoz 1970) # [[Marisa Rodríguez Palop]] kazetaria, korrespontsala (Badajoz 1966) # [[Janeene Vickers]] atleta (AEB 1968) # [[Sandra Farmer]] atleta (Jamaika/AEB 1962) # [[Debra Flintoff-King ]] atleta (Australia 1960) # [[Tatiana Ledovskaya]] atleta (Errusia 1966) # [[Sandra Douglass Morgan]] abokatu, kirol-zuzendaria (Las Vegas 1978) # [[Mary_Elliott_Hill]] kimikaria (AEB, 1907-1969) # [[Naomi Parker]] langilea, modeloa (AEB, 1921-2018) # [[Marica Andallón]] heroina (Oviedo, 1764-1848) # [[Dana Ulery]] informatiba zientifikoa (AEB, 1938) # [[Mary Cowden Clarke]] idazlea (Londres, 1809-Italia, 1898) # [[Fili Chillón|Fili Chillon]] idazle eta eskultore (1918-2012) # [[Claude Cahun|Claude CAhun]] artista (Frantzia, 1894-1954) # [[Suzanne Malherbe|Susanne Malherbe]] argazkilaria, diseinatzaile (Frantzia, 1892-1972) # [[Véronique de Viguerie|Veronique de Viguerie]] fotokazetaria (Frantzia, 1978) # [[María Amelia Baltar]] abeslaria (Buenos Aires, 1940) # [[Luz María del Castillo Fregoso]] kimikari-biologoa (Mexiko, 1926-1990) # [[Li Fanghua]] fisikaria (Txina, 1932-2020) # [[Elise Ottesen-Jensen]] kazetaria (Suedia, 1886-1973) # [[Dina Vierny]] modeloa, arte-bildumagilea, museo-zuzendaria, erresistentzian ekintzaile (Errumania 1919-Paris 2009) # [[Nina Kandinski]] mezenasa (Errusia 1896- Suitza 1980) # [[Lily Pastré ]] filantropoa (Frantzia 1891-1974) # [[Manuela Beltrán]] heroia (Kolonbia 724-1819) # [[Marina Stepanova]] atleta (Errusia 1950) # [[Linda Keough ]] atleta (EB 1963) # [[Tracy Goddard]] atleta (EB 1969) # [[Silvia Rieger]] atleta (Alemania1970) # [[Katharine Merry]] atleta (EB 1974) # [[Fahrelnissa Zeid]] artista (Turkia 1901-Jordania 1991) # [[María Josefa Jiménez Cisneros]] arkeologoa (Cádiz. 1916-2002) # [[Romina Ressia]] argazkilaria (Argentina, 1981) # [[Emilie Bieber]] argazkilaria (Alemania, 1810-1884) # [[Hildegard Jäckel]] argazkilaria (Alemania, 1903-1974) # [[Alicia Márquez]] aktorea, vedetea (Argentina 1932-2004) # [[Ethel Rojo]] aktorea, vedetea (Argentina, 1937-2012) # [[Delphine Diallo]] argazkilaria # [[Martha Cooper]] argazkilaria (AEB 1943) # [[Lady Pink]] grafitigilea (AEB 1945) # [[Thérèse Le Prat]] argazkilaria (1895-1966) # [[Alice Cherki]] Aljeriako psikoanalista eta idazlea (1936) # [[Carole Thibaut]] Franziako idazle, antzerki zuzendari eta aktorea (1969) # [[Gerty Dambury]] Guadalupeko antzerkigile, nobelagile eta poeta frantsesa (1957) # [[Adele Goldstine]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1920-1964) # [[Marlyn Wescoff Meltzer]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1922-2008) # [[Séraphine Louis ]] margolari autodidakta (Frantzia 1864-1942) # [[Araceli Martínez Esteban]] politikaria (Guadalajara 1974) # [[Natalia Sazanovich]] atleta (Bielorrusia 1973) # [[Jane Flemming]] atleta ( Australia 1965) # [[Ghada Shouaa ]] atleta (Siria 1972) # [[Urszula Włodarczyk]] atleta (Polonia 1965) # [[Eunice Barber]] atleta (Sierra Leona 1974) # [[Natalya Roshchupkina]] atleta (Errusia 1978) # [[Carmen Sarmiento]] Espainiako 1. emakume guerra korrespontsala (Madril 1944) # [[Elena Projorova]] atleta (Errusia 1978) # [[Karin Specht-Ertl]] atleta (Alemania 1974) # [[Tiia Hautala]] atleta (Finlandia 1972) # [[Süreyya Ayhan]] atleta (Turkia 1978) # [[Hayley Tullett]] atleta (EB 1973) # [[Olga Jegorova]] atleta (Errusia 1972) # [[Bouchra Ghezielle]] atleta (Maroko/Frantzia 19) # [[Janeth Jepkosgei]] atleta (Kenya 1983) # [[Margarita Ponomariova]] atleta (Kazakhstan 1993-Errusia 2021) # [[Olga Nazarova]] atleta (Errusia 1965) # [[Yeveonde Middleton|Yevonde Middleton]] argazkilaria (Erresuma Batua, 1893-1975) # [[Lea Ypi]] filosofo (Albania, 1979) # [[Alicia Márquez]] aktoresa (ARgentina, 1923-2004) # [[Françoise Demulder|Francoise Demulder]] argazkilaria (Frantzia, 1947-2008) # [[Nélida Roca]] vedetea (Buenos Aires, 1929-1999) # [[Catherine Stern]] psikologo, hezitzailea (Alemania-AEB, 1894-1973) # [[Adrienne Clarke]] botanikaria (Australia, 1938) # [[Alba Solís]] abeslaria (Argentina, 1927-2016) # [[Isabel Ellsen]] argazkilaria (Frantzia, 1958-2012) # [[Kate Barry]] argazkilaria (Britainia Handia, 1967-2013) # [[Cécile DeWitt-Morette]] fisikaria, matematikaria (Frantzia, 1922-2017) # [[Coline Serreau]] aktore, zuzendari eta gidoilari frantsesa (1947) # [[Emilia Broomé|Emilia Broome]] politikari liberala, feminista eta bakearen aldeko aktibista (Suedia, 1866-1925) # [[Tassin Hangbè]] Dahomeyko erregina-ordea (Benin, XVIII. mendea) # [[Virginia Norwood]] fisikaria, militarra (AEB, 1927-2023) # [[Renée Gailhoustet|Renee Gailhoustet]] arkitektoa (1929-2023) # [[Julia Lermontova]] kimikaria (Errusia, 1847- 1919) # [[Christine Spengler]] fotokazetaria (Frantzia, 1945) # [[Dickey Chapelle]] argazkilaria (AEB, 1919-1965) # [[Susan Meiselas]] argazkilaria (AEB, 1948) # [[Rafia Zakaria]] feminista musulmana (Pakistan, 1977) # [[Edna Paisano]] matematikaria, soziologoa (AEB, 1948-2014) # [[Josepha Weber]] abeslaria, sopranoa (Alemania, 1758-1819) # [[Aloysia Weber]] opera abeslaria (Alemania 1760-1839) # [[Constanze Mozart]] abeslaria (Alemania, 1762-1842) # [[Sophie Weber]] abeslaria (Alemania, 1763-1846) # [[Cäcilia Weber]] Mozarten amaginerraba (Alemania, 1727-1793) # [[Beatriz Bermúdez de Velasco]] mexikoko konkistatzailea (Espainia, XVI. mendea) # [[Klara Dan von Neumann]] matematikaria (Hungaria, 1911-1963) # [[Anna Murray Vail]] botanikaria (AEB, 1863-1955) # [[Nieves Fariza]] irakaslea,sindikalista (1911-1975) # [[Faten Hamama|Faten Hamana]] aktorea (Egipto, 1931-2015) # [[Fanny Navarro]] aktorea (Argentina, 1920-1971) # [[Zerrenda:Emakume argazkilariak|Emakume argazkilarien zerrenda]] # [[Rose Wilder Lane]] kazetaria, idazlea (AEB 1886-1968) # [[Isabel Paterson]] kazetaria, idazlea, filosofo politikoa (Kanada 1886-AEB 1968) # [[Dilan Yeşilgöz-Zegerius]] politikaria (Turkia,Herbehereak 1967) # [[Gema Igual ]] politikaria ( Santander 1973) # [[Pilar Alegría]] politikaria (Zaragoza 1977) # [[Maria Pinigina]] atleta (Kirgitistan 1958) # [[Olga Brizgina]] atleta (Errusia/Ukraina 1963) # [[Liudmila Dzhigalova]] atleta (Ukraina 1962) # [[Sherri Howard]] atleta (AEB 1962) # [[Denean Howard-Hill]] atleta (AEB 1964) # [[Inga Fischer-Hjalmars]] fisikaria (Suedia, 1918-2008) # [[Waltraut Seitter]] astronomoa (Alemania, 1930-2007) # [[Amina (Zazzauko erregina)]] Zazzauko erregina (Nigeria, 1533-1610) # [[Paulina Urrutia]] aktorea (Txile, 1969) # [[Melissa Gilbert]] aktorea (AEB 1964) # [[Sara Gilbert]] aktorea (AEB 1975) # [[Skye McCole Bartusiak]] aktorea (AEB 1992-2014) # [[Melissa Sue Anderson]] aktorea (AEB 1962) # [[Katy Kurtzman]] aktorea (AEB 1965) # [[Leslie Landon]] aktorea (AEB 1962) # [[Jennifer Landon]] aktorea (AEB 1983) # [[Alison Arngrim]] aktorea (AEB 1962) # [[Charlotte Stewart]] aktorea (AEB 1941) # [[Melissa Francis]] aktorea, kazetaria (AEB 1972) # [[Susan Solomon]] kimikari atmosferikoa (AEB, 1956) # [[Mounia Youssef]] argazkilaria (Libano-Togo, 1988) # [[Felicia Abban]] argazkilaria (Ganna, 1935-2024) # [[Emily Jacir]] artista plastikoa (Palestina, 1970) # [[Sarah Waiswa]] argazkilaria (1980 hamarkada) # [[Gihan Tubbeh]] argazkilaria (Peru, 1984) # [[Isadora Romero]] argazkilaria (Ekuador, 1987) # [[Jane Elizabeth Jones|Jane Elizabeth]] sufragista, abolinionista (AEB, 1813-1886) # [[Aida Muluneh]] argazkilaria eta artista (Etiopia, 1974) # [[Taslima Akhter]] argazkilaria (Bangladesh, 1974) # [[Nezha Alaoui]] enpresaria eta argazkilaria (Maroko, 1982) # [[Ann Oakley]] soziologoa # [[Caroline List]] epailea (AEB-Austria 1964) # [[Idoia Murga Castro]] irakaslea, ikertzailea (Madril 1983) # [[Mónica García Gómez]] mediku, politikaria (Madril 1974) # [[Ana Redondo]] legelaria, politikaria (Valladolid 1966) # [[Lorraine Fenton ]] atleta (Jamaika 1973) # [[Sabine Busch]] atleta (Alemania 1962) # [[Kim Batten]] atleta (AEB 1969) # [[Sandie Richards]] atleta (Jamaika 1968) # [[Elise Cranny]] atleta (AEB 1996) # [[Colleen Quigley ]] atleta (AEB 1992) # [[Marcia Barbosa]] fisikaria (Brasil, 1960) # [[Maria Matos]] aktorea, dramagilea (Lisboa 1886-1952) # [[Ofelia Marques]] margolaria ( Lisboa 1902-1952) # [[Mafalda Mouzinho de Albuquerque]] idazlea (Lisboa 1874-1952) # [[Shalane Flanagan]] atleta (AEB 1981) # [[Linet Masai]] atleta (Kenya 1989) # [[Vivian Cheruiyot]] atletak (Kenya 1983) # [[Sally Kipyego ]] atleta (Kenya 1985) # [[Julia Petxonkina]] atleta (Errusia 1978) # [[Lashinda Demus]] atleta (AEB 1983 # [[Colleen Farrington]] modeloa, abeslaria (AEB 1936-2015) # [[Edelmira Inés Mórtola]] geologoa (Argentina, 1894-1973) # [[Boushra Yahya Almutawakel|Bousha Yahya]] argazkilaria (Yemen, 1969) # [[Nikab]] # [[Anna Hints]] zinema zuzendaria (Estonia, 1982) # [[Pia Arke]] argazkilaria (Groenlandia, 1958-2007) # [[Nina Byers]] fisikaria (AEB, 1930-2014) # [[Genoveva Dawson]] botanikaria (Argentina, 1918-2012) # [[Astrid Cleve]] botanikaria, kimikaria (Suedia, 1875-1968) # [[Audrey_Richards]] Britaniako antropologa (London, 1899-1984) # [[Anush Babajanyan]] fotokazetaria (Armenia # [[Louise Abel]] argazkilaria (Norvegia, 1841-1907) # [[Carolina Henriette Mac Gillavry]] kimikaria (Holanda, 1904-1993) # [[Hilaria Supa]] indígena, aktibista (Peru 1957) # [[Maria Sumire]] abokatu, politikaria (Peru 1951) # [[Claudia Coari]] politikaria (Peru 1967) # [[Juana Huancahuari]] nekazaria, politikaria (Peru 1969) # [[Yaneth Cajahuanca]] ingeniaria, politikaria (Peru 1971) # [[Nancy Obregon]] politikaria (Peru 1970) # [[Elsa Malpartida]] politikaria (Peru 1961ç-2022) # [[Karibu]] GKE, Fca Pedraza saria 2023 # [[America Valenzuela]] zientzia-kazetaria (Madril 1977) # [[Diane Pernet]] moda blogaria, kritikaria (AEB XX. mendea) # [[Carmen de Icaza]] eleberrigilea eta lider falangista (Madril, 1899-1979) # [[Margarita Abella Caprile|Margarita Abella Caprile]] poeta, kazetaria (Argentina, 1901-1960) # [[Amber Bracken]] fotokazetaria (Kanada, 1984) # [[Marlene Bergamo]] fotokazetaria (Brasil, 1965) # [[Claire Beck Loos]] idazlea eta fotokazetaria (Txekia, 1904-1942) # [[Ruth Asawa]] eskultorea (AEB, 1926-2013) # [[Zofia Kielan-Jaworowska]] paleobiologoa (Polonia, 1925-2015) # [[Brigida Baltar]] argazkilaria (Brasil,1959) # [[Lara Baladi]] argazkilaria (Egipto-libanoar, 1969) # [[Maja Bajević|Maja Bajevi´c]] argazkilaria (Bosnia, 1967) # [[Damaris Cudworth Masham]] idazle, filosofo (Britainia Handia, 1659-1708) # [[Kathleen Kenyon]] arkeologoa (Erresuma Batua, 1906-1978) # [[Anna Maria Colucci]] argazkilaria (Italia, 1938-2015) # [[Joana Choumali]] argazkilaria (Bolin # [[Fleur Pellerin]] Frantziako politikari eta enpresaburua (1973) # [[Pascale Faublas|Pascale Faubas]] artista (Haiti, 1981) # [[Anabel Colazo]] komikigilea eta ilustratzaile (Eivissa, 1993) # [[Elizabeth Riddle Graves]] fisikaria (AEB, 1916-1972) # [[Mignon Talbot]] paleontologoa (AEB, 1869-1950) # [[Alicia Güemes Fraga]] komikigilea eta ilustrailea (Bartzelona, 1987) # [[Emma Ríos Maneiro]] istoriotxogilea eta komikigilea (Galizia, 1976) # [[Caridad Zazo Cardeña]] geologoa (Toledo, 1945) # [[Caroline Ingalls]] irakaslea, autobiografialaria (AEB 1839-1924) # [[Mary Ingalls]] idazlea (AEB 1865-1924) # [[Carrie Ingalls]] zaintzailea (AEB 1870- 1946) # [[Grace Ingalls]] irakaslea, idazlea (AEB 1877-1941) # [[Ketty Lester]] aktorea, abeslaria (AEB 1934) # [[Hersha Parady]] aktorea (AEB 1945-2023) # [[Bonnie Bartlett]] aktorea (AEB 1929) }} == Hobetuak 2024 == {{zutabeak|kopurua=3| # [[Olatz Agorria]] '''ef--''' txirrindularia (Zornotza 1958) # [[Ane Ibarzabal]] '''ef--''' kazetaria (Durango, 1982) # [[María Jesús Cava ]] '''ef--''' historialaria (Bilbo 1949) # [[Amaia Agirre Gonzalez]] '''----''' medikua, alpinista (Urnieta 1992-Patagonia 2023) # [[Haizea Barcenilla]] '''----''' arte kudeatzailea, ikertzailea (Lezo 1981) # [[Carmen Valero Omedes]] '''efef''' atleta (Teruel 1955-Sabadell 2024) # [[Laura Ingalls Wilder]] '''efef''' idazlea (AEB 1867-1957) # [[Marixa Osés]] '''ef--'''gidoilaria, aktorea (Gasteiz 1969) # [[Micaela Bastidas]] '''efef''' aitzindaria, heroia, martiria (Peruko Erregeorderria 1744-1781)* # [[Chanel Terrero]] '''ef--'''abeslari, dantzari, aktorea (Kuba 1991) # [[Carmen Mijangos]] '''---- ''' kimikaria (Bilbo 1949) # [[Paula Badosa]] '''ef--'''tenislaria (AEB/Katalunia 1997) # [[Pilar Arostegi]] '''efef''' artxibozaina (Gasteiz 1944-2006) # [[Nina Lobkovskaia]] '''ef--'''frankotiratzailea (Errusia 1925) # [[Maite Dono]] '''ef--'''poeta, abeslaria (Gasteiz/Galizia 1969) # [[Garazi Sánchez]] '''ef--'''surflari, zinemagilea (Getxo 1992) # [[Ana Pontón]] '''ef--'''politikaria (Lugo 1977) # [[Maria Gembero-Ustarrotz]] '''ef--'''historialaria, musikologoa (Nafarroa 1959) # [[Adela Bazo]] '''ef--'''margolaria (Nafarroa 1905-Argentina 1984) # [[Mónica Ojeda]] '''ef--'''idazlea (Ekuador 1988) # [[Celia Amoros ]]'''ef--'''filosofoa, idazlea (Valentzia 1944) # [[Carolina Yuste]] '''ef--'''aktorea (Badajoz 1991) # [[Ángeles Caso]] '''ef--'''idazlea (Asturias 1959) # [[Majida Maayouf]] '''ef--'''atleta (Maroko/Araba 1989) # [[Camila Sosa Villada]] '''ef--'''idazlea, aktorea, antzerkigilea (Argentina 1982) # [[Ane Gabarain]] '''ef--'''aktorea (Donostia 1963) # [[Icíar Bollain]] '''ef--'''film zuzendaria (Madril 1967) # [[Ann Walker]] '''efef''' filantropoa, 2 emakumeren lehen ezkontza (BH, 1803-1854) # [[Ana Rioja]] '''ef--'''idazlea, kazetaria (Tudela 1962) # [[Carmen Laforet]] '''efef''' idazlea (Bartzelona 1921-Madril 2004 19) # [[Iraide Ibarretxe]] '''ef--'''hizkuntzalaria (Bilbo 1972) # [[María Luisa Elio]] '''efef''' idazlea, aktorea (Iruñea 1926-Mexiko 2009) # [[Iris Apfel]] '''efef''' barne-diseinatzailea ( AEB 1921-2024) # [[Helena Taberna]] '''----''' film zuzendaria (Nafarroa 19..?) # [[Ana Blanco]] '''ef--''' tb aurkezlea (Bilbo 1960) # [[Maria Lejarraga]] '''efef''' idazlea (Errioxa 1874-Argentina 1974) # [[Isabel Alba Rico]] '''ef--''' idazlea, gidoilaria ( Madril 1959) # [[Sigourney Weaver]] '''ef--'''aktorea (AEB 1949) # [[Virginia Berasategi]] '''ef--'''triatloilaria (Bilbo 1975) # [[Aia Kruse]] '''ef--'''aktorea (Donostia 1994) # [[Jutta Kleinschmidt ]] '''ef--'''rally-pilotua (Alemania 1962) # [[Clara Bilbao]] '''ef--'''jantzi-deseinatzailea, film zuzendaria (Bilbo 1971) # [[Martina Gorostitza]]'''--ef'''inprimatzailea, enpresaburua (Gasteiz 1790-1862) # [[Silvia Tortosa]] '''efef''' aktore, tb aurkezle (Bartzelona 1947-2024) # [[Sacagawea]] –ef indigena, interpretea, esploratzailea (AEB 1788-1812) # [[Ángela Ruiz Robles]] '''efef''' asmatzailea (Leon 1895-Ferrol 1975) # [[Carmen Maura]] '''ef--''' aktorea (Madril 1945) # [[Chelsi Smith]] ''ef--'' Miss Unibertso 1995 (AEB 1973-2018) # [[Lara Dutta]] ''ef--'' Miss Unibertso 2000 (India 1978) # [[Zuleyka Rivera]] ''ef--'' enpresaburua, Miss Unibertso 2006 (Puerto Rico 1987) # [[Dayana Mendoza]] ''ef--'' Miss Unibertso 2008 (Venezuela 1986) # [[Stefanía Fernández]] ''ef--'' kazetaria, Miss Unibertso 2009 (Venezuela 1990) # [[Ximena Navarrete]] ''ef--'' Miss Unibertso 2010 (Mexiko 1988) # [[Leila Lopes]] ''ef--'' Miss Unibertson 2011 (Angola 1986) # [[Teresa Castro]] ''ef--'' ilustratzailea (Donostia 1968) # [[Wilma Rudolph]] ''efef'' atleta (AEB 1940-1994) # [[Tara Lipinski]] ''ef--'' patinatzailea, aktorea, kirol esataria (AEB 1982) # [[Isabel Lizarraga]] ''ef--'' ikertzailea, idazlea (Nafarroa 1958) # [[Jessica Watson]] ''ef--'' nabigatzailea (Australia 1993) # [[Tamara Karsavina]] '''efef''' dantzaria (Errusia 1885-1978) # [[Cate Blanchett]] '''ef--''' aktorea (Australia 1969) # [[Sojourner Truth]] '''--ef''' esklabu abolizionista (AEB 1797-1883) # [[Serena Williams]] '''ef--''' tenislaria (AEB 1981) # [[Mary Harris]] '''efef''' amama astintzailea (Irlanda 1837-AEB 1930) # [[Claudia Sheinbaum]] ef-- Mexikoko 1.emakume presidentea (Mexiko 1962) # [[Naomi Campbell]] ef-- modeloa (EB 1970) # [[Rosa María Sardà]] efef aktorea (Bartzelona 1941-2020) # [[Milagros Rubio]] ef-- politikaria, poeta (Tutera 1952) # [[Usoa Ostolaza]] ef-- txirrindularia (Zarautz 1998) # [[Naomie Harris]] ef-- aktorea (EB 1976) # [[Nerea Barros]] ef-- aktorea, zuzendaria (Coruña 1981) # [[Nerea Pagaldai]] ef-- biologoa (Arrasate 1993) # [[Ekhiñe Atorrasagasti]] ---- kazetaria (Gipuzkoa 1982) # [[Danae Boronat]] ef-- kirol kazetaria (Tarragona 1985) # [[Idoia Montón]] ef-- margolaria (Donostia 1969) # [[Lella Lombardi]] efef 1 Formulako gidaria (Italia 1941-1992) # [[Alma Mahler]] efef musikagilea (Austria 1879-AEB 1964) # [[Nadia Erostarbe]] ef-- surflaria (Zarautz 2000) # [[Teresa Forcades]] ef-- moja aktibista, medikua, politikaria (Bartzelona 1966) # [[Luisa Roldán]] efef eskultorea (Sevilla 1652-Madril 1706) # [[Rakel Mateo]] ef-- triatleta paralinpikoa (Mungia 1975) # [[María Teresa Castells]] –ef liburu saltzailea (Busturia 1935- Donostia 2017) # [[Arantxa Lazkano]] zinema-zuzendaria (Zarautz, 1949) # [[Emakume Abertzale Batza]] # [[Elena Irureta]] ef-- aktorea (Zumaia 1955) # [[Sara Alonso Martinez]] ef-- iraupen lasterkaria (Donostia 1999) # [[Kate Sheppard]] efef sufragista (EB 1847-Zeelanda Berria 1934) # [[Amaia Uribe]] ef-- kazetaria, bertsolaria (Forua 19) # [[Amaia Lizarralde]] ef-- aktorea (Donostia 19) # [[Jessika Ponchet]] ef-- tenislaria (Baiona 1996) # [[Miriam Bravo]] ef-- lasterkaria (Deba/Errioxa 1974) # [[Kate Spade]] efef diseinatzailea (AEB 1962-2018) # [[Sylvia Fedoruk]] efef fisikaria (Kanada 1927-2012) # [[Agnès Souret]] efef modeloa, dantzaria, aktorea (Lapurdi 1902-1928) # [[Valeria Ros]] ef-- aurkezlea, umoregilea (Bizkaia 1986) # [[Lorea Ibarra]] ef-- aktorea (Gipuzkoa 2002) # [[Aránzazu Calleja]] e--- musikagilea (Bilbo 1977) # [[Ana Laura Alaez]] e--- artista, eskultorea (Bilbo 1964) # [[Han Kang]] ef-- idazlea (Hego Korea 1970) # [[Annie Leibovitz]] ef-- argazkilaria (AEB 1949) # [[Arene Altonaga]] ef-- fubolaria (Leioa 1993) # [[Puy Oria]] zinemagilea (Nafarroa, 1962) # [[Régine Crespin ]] efef sopranoa (Frantzia 1927-2007) # [[Pilar García]] ef-- margolaria (Nafarroa 1942) # [[Inmaculada Pereiro]] ef-- triatleta (Bilbo 1972) # [[Agnès Varda]] efef argazkilaria, film zuzendaria (Frantzia 1928-2019) # [[Eukene Lacarra]]efef literatura-kritikaria (Lizarra 1944-? 2023) # [[Irati Osa]] ef-- piraguista (Zumaia 1997 # [[Benita Ganuza]]e-ef politikaria (Donostia 1930-1985) # [[Maite Luisa Goikoetxea]] kazetaia (Nafarroa 1946-Bartzelona 1994) # [[Isabel-Clara Simó]] idazlea, filosofoa (Alacant 1943-Bartzelona 2020) # [[Artemisia Gentileschi]] margolaria (Italia 1593- 1656) }} ==='''Berriak 2023''' ('''abendua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Ugartemendia Zubeldia]] efef '''SORTUA''' zinegotzi ohia, ekintzailea (Andoain, 1978-Donostia, 2023) # [[Alazne Intxauspe]] ef-- '''SORTUA''' nekazaria (Andoain, 1984) # [[Esther Vital]] ---- '''SORTUA''' psikologoa, artista eta zinemazuzendaria (Artaxoa, 1983) # [[Gema López Las Heras]] ef-- '''SORTUA''' itzultzailea (Azkoitia, 1989) # [[Intza Olabarria]] ef-- '''SORTUA''' geologoa, artisaua (Elorrio 1994) # [[Josune Escota Bisbal]] ---- '''SORTUA''' abokatua, politikaria (Durango, 1970) # [[Maider del Río Larramendi]] eff--'''SORTUA''' psikologoa (Elorrio 1971) # [[Adela Khanum]] lider kurdua (?- 1924) # [[Ain Yoon]] pianojolea (Hego Korea 1996) # [[Aisha Yesufu]] aktibista (Nigeria 1973) # [[Alice Colonieu]] artista (Frantzia, 1924-2010) # [[Alice Constance Austin]] arkitektoa (AEB, 1862-1955) # [[Alicia García-Salcedo González]] 1935ean Asturiasen jardun zuen 1. emakume abokatua (1903-2003) # [[Alicia Herrera Rivera]] abokatu erbesteratua (Txile 1928-2013) # [[Amanishajeto]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Amélie Beaury-Saurel]] margolaria (Bartzelona, 1848-Paris, 1924) # [[Ana Mayayo Salvo]] maistra (Buenos Aires, 1880-Zaragoza, 1968) # [[Ana Vidovic ]] gitarra jolea (Kroazia/AEB 1980) # [[Anastassia Virsaladze]] piano jolea, irakaslea (Errusia 883-1952) # [[Andrea López Chao]] maistra (Mondoñedo, XIX-XX) # [[Ángela Cerrillos Valledor]] abokatu ekintzailea (?, XX. mendea) # [[Ángela Contreras]] aktorea (Txile 1971) # [[Angela Hewitt]] piano jolea (Kanada 1958) # [[Angie Turner King]] kimikaria, matematikaria (AEB, 1905-2004) # [[Anita-Pearl Ankor]] margolaria eta muralista (Ghana) # [[Anja Niedringhaus|Anja Niedringahaus]] fotokazetaria (Alemania, 1965-Afganistan, 2014) # [[Anna Bunina]] olerkaria (Errusia, 1874-1829) # [[Anna Hirzel-Langenhan]] piano-jolea, irakaslea (Suitza 1874-1951) # [[Anna Jesipova]] piano jolea (Errusia 1851-1914) # [[Anna Palm de Rosa]] margolaria (Suedia, 1859-1924) # [[Antonia Gutiérrez Bueno]] idazlea, itzultzailea. Madrilgo Libututegian 1 emakume baimendua (Madril 1781-1874) # [[Argentina Santos]] abeslaria (Portugal,1924-2019) # [[Beatriz Barral]] artista ( Madril 1978) # [[Beatriz Maggi]] idazlea (Kuba, 1924-2017) # [[Bertha Valerius]] argazkilaria, pintorea (Suedia 1824-1895) # [[Bianca Maria Piccinino|Bianca Maria Piccinio]] kazetaria, idazlea (Italia, 1924) # [[Blanca Riestra]] idazlea (Coruña 1970) # [[Brenda Helser|Brenda Elser]] igerilaria (EEBB, 1924) # [[Carla Cerati]] argazkilaria eta idazlea (Italia, Bergamo, 1926, Milan, 2016) # [[Carmen López-Cortón|Carmen López Cortón]] maistra (Galizia, 1866-Madril, 1938) # [[Caroline Quarlls]] esklaboa, askapena lortzeko lurpeko trenbidea erabiliz Wisconsinetik Kanadara bidaiatutako lehen pertsona (AEB 1824- Kanada 1892) # [[Catherine Chamié]] kimikaria (Frantzia, 1888-1950) # [[Catherine Tolson]] erizaina, sufragista, aktibista (EB 1890- Errusia 1924) # [[Cecilia Berdichevski]] programatzailea, informatikan aitzindaria (Polonia 1925- Argentina 2010) # [[Cheryl Diaz Meyer]] fotokazetari independientea (EE.BB. 1968) # [[Chikage Awashima]] aktorea (Japonia, 1924-2012) # [[Chloe Clark Willson]] aitzindaria, irakaslea (AEB 1818-1874) # [[Christine_Ladd-Franklin]] matematikaria (AEB, 1847-1930) # [[Cicely Popplewell]] software ingeniaria (Erresuma Batua 1920-1995) # [[Clara Belle Williams]] maistra, 1. afroamerikar lizentziatua Mexiko Berrian (AEB 1885-1994) # [[Clara Obligado]] idazlea (Argentina/Espainia 1950) # [[Claudine Hermann]] fisikaria (Frantzia, 1945-2021) # [[Cristina Alberdi]] abokatua (Sevilla 1946) # [[Cristina Cerrada]] idazlea (Madril 1970) # [[Cristina Fallarás]] kazetaria, idazlea, ekintzailea ( Zaragoza 1968) # [[Daria Diachenko]] partisanoa (Sobietar Batasuna, 1924-1944) # [[Diana Agrest]] arkitektoa (Argentina, 1945) # [[Dolores Gray]] aktorea (EE.BB.1924-2002) # [[Dolores Martí de Detrell]] maistra eta idazlea (Bartzelona, ? - 1880) # [[Dora Hitz]] margolaria (Alemania, 1856-1924) # [[Dorothy Maharam]] matematikaria (AEB, 1917-2014) # [[Dorothy Pitman Hughes]] feminista, aktibista (Georgia, 1928-Florida, 2022) # [[Edith Gertrude Schwartz]] botanikaria (AEB, 1877-1971) # [[Elena O'Callaghan Duch]] pedagogoa, idazlea (Bartzelona 1955) # [[Elisa Acuña]] Mexikoko irakasle eta kazetari anarkista (1887-1946) # [[Elisa Maria Reyes Vargas]] maistra (Jaen, 1983) # [[Elise Hall]] musikaria (EE.BB, 1853-1924) # [[Elisso Virssaladze]] piano jolea (Georgia 1942) # [[Elizabeth Cabot Agassiz]] hezitzaile, naturalista (AEB, 1822-1907) # [[Elspeth Beard]] arkitekto eta motorzalea (Erresuma Batua, 1959) # [[Émilienne Malfatto]] idazlea eta fotokazetaria (Frantzia, 1989) # [[Emma Calderón y de Gálvez|Emma Calderon y de Galvez]] kazetaria, maistra eta idazlea (Cádiz, XIX. mendea) # [[Emma Gramatica]] aktorea (Italia, 1874-1965) # [[Erzesbet Gulyás Köteles|Erzsébet Gulyás Köteles]] gimnasta (Hungaria, 1924-2019) # [[Esther García Llovet]] idazlea, itzultzailea ( Malaga 1963) # [[Ethel Houston]] abokatua, kriptologoa (Albacete/Eskozia 1924-2017) # [[Eulalia Vicenti]] kazetaria, emakumeen eskubideen aldeko politikaria (Madril 1884 - Porto 1979) # [[Eva Díaz Riobello]] idazlea (Asturias 1980) # [[Eva May]] zinema aktorea (Austria, 1902-1924) # [[Fannie Bloomfield Zeisler]] piano jolea (Austria 1863-AEB 1927) # [[Fanny Tur Riera ]] historialaria, politikaria ( Eivissa 1961) # [[Farzana Wahidy]] Fotokazetaria (Agfanistan, 1997) # [[Fatima Shbair]] fotokazetaria (Palestina, 1997) # [[Felisa Núñez Cubero]] fisikaria , kimikaria (Valladolid 1924- Madril 2017) # [[Fifi Mukuna]] karikaturagilea (Kongo,) # [[Florynce Kennedy|Glorynce Kennedy]] feminista, ekintzailea (EE.BB.1916-2000) # [[Francisca de Braganza]] aristokrata (Brasil, 1824-1898) # [[Françoise Adnet|Francoise Adnet]] margolaria (Paris, 1924-2014) # [[Françoise Blomme]] arkitektoa (Belgika, 1933) # [[Galina Kmit]] argazkilaria (Errusia, 1921-2019) # [[Geraldine Doyle]] modeloa, metaleko langilea (EE.BB.1924-2010) # [[Gina Pellon|Gina Pellón]] artista (Kuba, 1926-Frantzia, 1914) # [[Gloria Sanchez]] idazlea eta maistra (Villagarcia de Arosa, 1958) # [[Guadalupe Rivera Marín]] politikaria (Mexiko 1924-2023) # [[Hannah Marie Wormington]] arkeologoa (AEB, 1914-1994) # [[Hannie Lips]] telebista aurkezlea (Herbehereak, 1924-2012) # [[Hazel Brooks]] aktorea (EE.BB. 1924-2002) # [[Hazel Brooks]] aktorea (Hegoafrika, 1924-EEBB 2002) # [[Heidi Levine]] fotokazetaria (AEB, 1987) # [[Hengameh Golestan]] argazkilari konprometitua (Iran, 1952) # [[Henrietta Muir Edwards]] feminista, ekintzailea (Kanada, 1849-1931) # [[Isabelle Vengerova]] pialo jolea, irakaslea (Errusia 1877-1956) # [[JoAnn H. Morgan]] ingeniari aeroespaziala (AEB, 1940) # [[Johanne Cathrine Krebs]] margolaria (Danimarka, 1848-1924) # [[Joy Page|Joe Page]] aktorea (EE.BB, 1924-2008) # [[Julia Slingo]] meteorologoa (Erresuma Batua, 1950) # [[Julie de Graag]] margolaria (Herbehereak, 1877-1924) # [[Julie Wilhelmine Hagen-Schwarz|Julie Wilhelmine]] margolaria (Estonia, 1824-1902) # [[Justyna Mielnikiewicz]] fotokazetaria (Polonia, 1973) # [[Karen Margrete Harup]] igerilaria (Danimarka, 1924-2009) # [[Kate Gleason]] ingeniaria (AEB, 1865-1933) # [[Kuhne Beveridge]] eskultorea, aktorea (AEB 1874-XX. mendea) # [[La Perla de Cádiz]] flamenko kantaria (Cádiz 1924-1975) # [[Lallie Charles]] argazkilaria (Irlanda,1869-1919) # [[Laurence Geai]] Fotokazetaria (Frantzia, 1984) # [[Lillian Elliott]] aktorea (Kanada, 1814-1959) # [[Lourdes Vega]] zientzialaria (Badajoz 1965) # [[Lula Romero]] musikagilea (Palma Mallorcakoa, 1976) # [[Lys Assia]] abeslaria (Suitza 1924-2018) # [[Mabel Allington Royds]] artista (EB 1874-941) # [[Małgorzata Malicka|Malgorzata Malicka]] fotokazetaria, idazlea, poeta (Varsovia, 1959) # [[Manizha Wafeq ]] ekonomialaria, ekintzailea (Afganistan,?) # [[Manuela Villa]] kutur kudeatzailea, politikaria (Madril 1976) # [[Mar Villaespesa]] kultur kudeatzailea, arte kritikaria (Almeria 1953) # [[Marga López]] aktorea (Mexiko, 1924-2005) # [[Margaret Boden]] ikerketa-irakaslea (Erresuma Batua, 1936) # [[Margaret Yorke]] idazlea (Irlanda, 1924-2012) # [[Margarita de Mayo Izarra]] idazlea, kazetaria eta maistra (Toledo, 1889-Madril,1969) # [[Marguerite Long]] musikaria eta pedagogoa (Frantzia, 1874-1966) # [[Marguerite Vogt]] birologoa, biologoa (Alemania 1913-AEB 2007) # [[Maria Auböck]] arkitektoa (Viena, 1951) # [[María del Mar Terrones Villanueva|Maria del Mar Terrores Villanueva]] maistra, medikua eta kazetaria (Granada, 1892-1980) # [[María Durán Febrer]] emakumeen eskubideetan espezializatutako legelari feminista (Mallorca 1953) # [[María Emilia Casas]] legelaria, Konstituzio Auzitegiko 1. emakume presidentea (León 1950) # [[Maria Golubnitxaia|Maria Golubnichaya]] atleta (Errusia 1924-2015) # [[Maria Jose Marques da Silva]] artikektoa (Porto, 1914-1996) # [[Maria Lainá]] poeta (Grezia, 1947-1923) # [[María Luz Navarro Mayor|Maria Luz Navarro Mayor]] maistra (Soria, 1918-Madril, 2014) # [[Maria Sander]] atleta (Alemania, 1924-1999) # [[Maria Vos]] margolaria (Amsterdan, 1824-1906) # [[María Zaragoza]] idazlea (Madril 1982) # [[Maria_Walanda_Maramis]] Indonesiako "heroi nazionala" (Kema, Iparraldeko Minahasa 1872 - 1924) # [[Marianne Werner]] atleta (Alemania, 1924-2023) # [[Marie Dorigny]] fotokazetaria (Frantzia, 1959) # [[Marie Gutheil-Schoder]] opera sopranoa (Alemania, 1874-1935) # [[Marina Berti|Martina Berti]] (Londres, 1924-Italia, 2002) # [[Marina Perezagua]] idazlea (Sevilla 1979) # [[Mariya Yúdina]] piano jolea (Errusia 1899-1970) # [[Marjorie Boulton|Majorie Boulton]] idazlea, poeta (Erresuma Batua, 1924-1977) # [[Marlena Fejzo]] genetista (AEB, 1968) # [[Marta Verde]] artista (Pontevedra 1985) # [[Marthe Vogt]] neurozientzialaria (Berlin 1903-AEB 2003) # [[Martina Bacigalupo]] fotokazetaria (Italia, 1978) # [[Mary Ann Bevan]] erizaina (EB 1874-1933) # [[Mary Berg]] Varsoviako getto judutik bizitik irtendakoa (Polonia 1924-2013) # [[Mary Carr]] aktorea (EE.BB, 1874-1973) # [[Mary Gardiner Horsford]] poeta (AEB 1818-1874) # [[Mary Helen Wright Greuter]] astronomo, historialaria (AEB, 1914-1997) # [[Mary Katharine Brandegee]] botanikaria (AEB 1844-1920) # [[Mary Lee Woods]] matematikaria, programatzailea (Erresuma Batua, 1924-2017) # [[Maryse Goudreau]] argazkilaria (Kanada, 1980) # [[Marzieh]] abeslaria (Teheran, 1924-Paris, 2010) # [[Maxine Singer|Maxime Singer]] biologoa (New York, 1931) # [[Mercedes Cebrián]] idazlea, itzultzailea (Madril 1971) # [[Mercedes Vieito]] kazetaria eta maistra (Kuba, 1887-1960) # [[Meri Torras]] filologoa, saiakeragilea, ikertzailea (Bartzelona 1968) # [[Minda Ramm]] idazlea (Norvegia, 1859-1924) # [[Montserrat Pujol Vilarnau]] maistra eta pedagogoa (Galizia, 1941) # [[Nahirqo]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Nahla El Fatiha Naili]] eskultorea (Aljeria, 1986) # [[Nana Akua Oppong Birmech]] arkitektoa (Ghana, 1980ko hamarkada) # [[Naomi Shihab Nye]] poeta, idazlea (AEB-Palestina, 1952) # [[Natalia Gutman]] piano jolea (Errusia 11877-1952) # [[Natalia Pozniakovskaia]] piano jola, irakaslea (Errusia 1889-1981) # [[Nathalie de Vries]] arkitektoa, hirigilea, irakaslea (Herbehereak 1965) # [[Neda Razavipour]] artista (Iran, 1969) # [[Oby Ezekwesili]] ekonomia politikan aditua (Nigeria 1963) # [[Olga Gyarmati]] atleta (Hungaria, 1924-2013) # [[Olga Kalantarova]] piano jolea, irakaslea (Errusia 1877-1952) # [[Paloma Pedrero]] dramagilea, irakaslea (Madril 1957) # [[Paula Lapido]] idazlea (Madril 1975) # [[Paulete Furacão|Paulete Furacao]] giza eskubideen aldeko ekintzailea (Salvador, 1964) # [[Paulette Nardal]] Martinikako kazetari, idazle eta feminista frantziarra (Frantzia1896-1985) # [[Pauline Chaponnière-Chaix]] erizain, sufragista, (Suitza, 1850-1934) # [[Priscilla Pointer]] aktorea (EE.BB, 1924) # [[Ragna Nielsen]] politikaria (Norvegia, 1845-1924) # [[Raquel Lanseros]] poeta, itzultzailea (Cádiz 1973) # [[Rebeca Guber]] matematikaria, informatikaren aitzindaria (Argentina 1926-2020) # [[Renée Lafont]] itzultzaile, fotokazetaria (Frantzia, 1876-Kordoba, 1936, gerran eraila) # [[Rita Martin]] argazkilaria (Irlanda, 1958) # [[Robin Canup]] astrofisikaria (AEB, 1968) # [[Rosa Cursach]] filosofoa, teologoa, politikari ekintzailea (Mallorca 1967) # [[Rosa Smester]] maistra, idazlea (Dominikar Errepublika 1874-1945) # [[Rosalind Tanner]] matematikaria (Erresuma Batua, 1900-1992) # [[Rosalyn Tureck]] piano jolea (AEB 1914-2003) # [[Ruth Robertson]] fotokazetaria eta esploratzailea (EE.BB, 1905-1998) # [[Sandra Vilardy]] biologoa, politikaria, ekintzaile ekologista (Kolonbia 1977) # [[Sara Rietti]] Argentinako 1. emakume kimikari nuklearra (1930-2017) # [[Selene Mahri ]] modeloa (Finlandia 1924- AEB 2020) # [[Shanakdakhete]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Sharon Isbin]] gitarra jolea (AEB 1980) # [[Shirin Neshat]] artista, film-zuzendaria (Iran, 1957) # [[Silvana Estrada]] mexikar musikagilea (Veracruz, 1997) # [[Silvia Vidal]] eskalatzailea (Bartzelona, 1970) # [[Sofía Rhei]] idazle, poeta (Madril 1978) # [[Solmaz Daryani]] fotokazetaria (Iran, 1989) # [[Soltan Achilova]] fotokazetaria (Turkemistan, 1950?) # [[Sophie Menter]] piano jolea, musikagilea, irakaslea (Errusia 1846-1918) # [[Souzana Antonakáki]] arkitektoa (Grezia, 1935-2020) # [[Stephanie Sinclair]] fotokazetaria (AEB, 1973) # [[Sue_Hendrickson]] paleontologoa (AEB, 1949) # [[Susana Vallejo]] fikzio-idazlea ( Madril 1968) # [[Susanna Amatuni]] musikologoa (Armenia, 1924-2010) # [[Tara Westover]] historialaria, idazlea (AEB 1986) # [[Tatiana Nikolayeva]] piano jolea, musikagilea (Errusia 1993) # [[Tatiana Warsher]] arkeologoa (Errusia 1880- Erroma 1960) # [[Teresa Carreño]] piano jolea, musikagilea (Venezuela 1853-AEB 1917) # [[Teresa Peramato Martín]] legelaria, herri-salataria (Salamanca 1962) # [[Teresa Solà i Vilà|Teresa Solà i Vila]] maistra (Katalunia, 1886-1979) # [[Themis Emakume Juristen Elkartea]] 1987ko GKEa: abokatu, prokuradore, epaile, magistratu eta legelariak # [[Valentina Babor]] piano jotzailea (Alemania 1989) # [[Vanessa Montfort]] idazlea, dramagilea (Bartzelona 1975) # [[Vithika Yadav]] giza eskubideen aldeko ekintzailea (India 1980) # [[Widad Hamdi]] aktorea (Egipto 1924-1994) # [[Xuefei Yang]] gitarra jolea (Pekin 1977) # [[Yolanda Morató]] irakaslea, itzultzailea (Huelva 1976) # [[Zahra Kazemi]] argazkilari eraila (Iran, 1948-2003) # [[Zohra Bensemra]] argazkilaria (Aljeria, 1968) # [[Zona Gale]] idazlea (EE.BB., 1874-1938) # [[Zulfiya]] poeta (Uzbekistan 115) }} ==='''Berriak 2023''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Olaso]] ef-- '''SORTUA''' film zuzendaria, ekintzailea (Durango 1996) # [[Amets Ormaetxea Ezpeleta]] ---- '''SORTUA''' barne diseinatzailea eta musikaria (Arrasate, 1997) # [[Ane Lindane]] ef-- '''SORTUA''' aktorea eta umoregilea (Barakaldo, 1988) # [[Araks Sahakyan]] ---- '''SORTUA''' itzultzailea eta artista (Armenia, 1990) # [[Ebru Baybara Demir]] ---- '''SORTUA''' sukaldaria (Turkia, 1976) # [[Elisabeth Luengo]] ---- '''SORTUA''' bide-ingeniaria, arkularia (Durango 1992) # [[Eneritz Aranburu]] ef-- '''SORTUA''' abeslaria, panderojolea (Mallabia, 1980) # [[Idoia Telleria Maritxalar]] ---- '''SORTUA''' argazkilaria (Lasarte-Oria, 1977) # [[Ihitz Iriart Casenave]] ---- '''SORTUA''' abeslaria, gidoilaria (Aloze) # [[Ione Zuluaga Muxika]] ---- '''SORTUA''' historialari eta ikertzailea (Azkoitia, 1995) # [[Itziar Irakulis Loitxate]] ---- '''SORTUA''' zientzialaria (Zornotza, 1996) # [[Itziar Leemans]] ---- '''SORTUA''' euskal zinemagilea (Donibane Lohitzun, 1983) # [[Jaione Arregi Urizar]] ---- '''SORTUA''' itzultzaile, interpretea (Barakaldo/Zaldibar, 1976) # [[Jasone Mendizabal Altuna]] ---- '''SORTUA''' topaguneko zuzendaria (Arrasate, 1968) # [[Josebe Blanco]] ---- '''SORTUA''' artzaina, gaztagilea eta idazlea (Galizia, 1973) # [[June Baonza Pagaldai]] ef-- '''SORTUA''' diseinatzaile grafikoa (Durango, 1979) # [[Koro Zumalabe Goenaga]] ---- '''SORTUA''' itzultzailea (Donostia, 1947) # [[Maria Uriarte Artamendi]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, kontalaria (Elorrio 1966) # [[Maryse Cachenaut]] ---- '''SORTUA''' laboraria (Itsasu, 1971) # [[Morgan Ody]] ---- '''SORTUA''' baratzezaina (Frantzia, 1979) # [[Nati Bilbao Onaindia]] efef '''SORTUA''' pandejolea, tabernaria, sukaldaria (Durango, 1929-2023) # [[Rosa Moro]] ---- '''SORTUA''' idazlea eta kazetaria (Salamanca, 1969) # [[Seberi Mardaras]] ef--'''SORTUA''' andereño ohia (Mungia, 1932) # [[Silvia Bonoli]] ---- '''SORTUA''' astrofisikaria eta ikertzailea (Bolonia, 1979) # [[Aída Doninelli]] sopranoa (Guatemala, 1898-1996) # [[Aitziber López Cortajarena ]] irakaslea, ikertzailea (Bilbo 1974) # [[Alejandra Flores]] sopranoa (Guatemala, 1986) # [[Alexandra Sophia Handal]] artista, zinemagilea eta entsegugilea ('''Palestina''', 1975) # [[Alice Catherine Evans]] mikrobiologoa (AEB, 1881-1975) # [[Alice Eastwood]] botanikaria (Kanada 1859- AEB 1953) # [[Almudena Alonso-Herrero]] astrofisikaria, ikertzailea (Madril, 1968) # [[Amparo Alvajar]] idazlea, itzultzailea (Coruña, 1916-Moncano, 1998) # [[Amparo Amorós]] poeta, saiakeragilea ( Valentzia 1950) # [[Ana Alcolea]] irakaslea, idazlea (Zaragoza 1962) # [[Ana de Valle]] poeta (Asturias 1900-Belgika 1984) # [[Ana Maria Cetto]] fisikaria (Mexiko, 1946) # [[Ana Pomares Martínez]] idazlea (Alacant, 1991) # [[Ángeles Blanco]] kazetaria (Badajoz 1972) # [[Angelina Acuña]] poeta, idazlea (Guatemala, 1905-2006) # [[Aniela Wolberg]] (Polonia, 1907-Varsovia, 1937) # [[Anna Verouli]] xabalina jaurtitzailea (Grezia 1956) # [[Armita Geravanden heriotza]] emakume kurdua, eraila (Teheran, 2006-2023) # [[Augusta La Torre]] iraultzailea (Peru, 1946) # [[Aurora Luque]] poeta, itzultzaile. (Almeria, 1962) # [[Bea Uusma]] idazlea, ikustratzailea eta medikua (Suedia, 1966) # [[Beata Peters]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1959) # [[Beate Koch]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1967) # [[Beatriz Pichi Malen]] abeslari maputxea (Buenos Aires, 1953) # [[Berta Castañé]] modeloa, aktorea (Bartzelona 2002) # [[Bessie Pease Gutmann]] artista, ilustratzailea (AEB 1876-1960) # [[Betsabé Espinal]] aktibista (Kolonbia, 1896-1932) # [[Camila Loboguerrero]] zinema-zuzendaria (kolonbia, 1941) # [[Camille Aumont Carnel]] feminista, idazlea, blogaria (Niger, 1996) # [[Camille Lellouche]] abeslaria, youtuberra (Paris, 1965) # [[Carmen Pujals ]] botanikaria, ikertzailea (Argentina 1916-2003) # [[Carmen Soler]] poeta, komunista, irakasle (Paraguai, 1924-1985) # [[Casta Álvarez]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Aljeria 1786-Zaragoza 1846) # [[Caty Juan de Corral]] idazlea, margolaria ( Palma 1926-2014) # [[Cecilia Magni]] Pinochet-en aurkako iraultzailea (Txile, 1956-1988) # [[Celia de Molina]] aktorea, gidoilaria (Jaen 1983) # [[Chus Pato]] idazlea (Ourense 1955) # [[Claudia Losch]] atleta, pisu jaurtitzailea (Alemania 1960) # [[Claudia Sagastizabal]] matematikaria (ARgentina...?) # [[Concepción Ramírez]] indigena, ekintzailea (Guatemala, 1942-2021) # [[Concha Lagos]] poeta (Kordona 1907-Madril 2007) # [[Conchita Cintrón]] burtzikaria, toreatzailea, aitzindaria (Txile 1922- Portugal 2009) # [[Cristina Andreu Cuevas]] film zuzendaria (Casablanca 1960) # [[Cristina Fernández Cubas]] idazlea, kazetaria ( Bartzelona 1945) # [[Cristina Sánchez]] toreatzailea (Madril 1972) # [[Débora Arango]] artista politikoa (Kolonbia 1907-2005) # [[Dima Khatib]] Kazetaria, poeta, blogaria (Siria, 1971) # [[Dionisia García]] idazlea (Albacete 1929) # [[Dolores Franco Manera]] irakaslea, idazlea, itzultzailea (Madril 1912-1977) # [[Dulcinea Bellido]] jostuna, politikaria (Badajoz 1936-Madril 2001) # [[Elena Iparragirre]] iraultzailea (Peru, 1947) # [[Elena Martín Vivaldi]] poeta, idazlea, liburuzaina (Granada 1907-1998) # [[Elena Martínez Fontes]] biologoa, ikertzailea (Argentina 1912-1987) # [[Elisa Bachofen]] ingeniaria, aktibista (Argentina 1891-1976) # [[Eliška Junková]] auto-gidaria (Austria-Hungaria 1900-Txekoslovakia 1994) # [[Elvira López ]] aktorea (Txile 1966) # [[Esperança Camps Barber]] kazetaria, idazlea, politikaria (Menorca 1964) # [[Ethelwynn Trewavas]] iktiologoa, zientzialaria (Erresuma Batua, 1900-1993) # [[Fanny Rubio]] idazlea, ikertzailea (Jaen 1949) # [[Fatima Whitbread]] xabalina jaurtitzailea (Erresuma Batua 1961) # [[Felicia Țilea-Moldovan]] xabalina jaurtitzailea (Errumania 1967) # [[Gracia Morales]] antzerkigilea, poeta (Granada 1973) # [[Graciela Rodo Boulanger]] artista (Bolivia, 1935) # [[Guadalupe Muñoz Sampedro]] aktorea, enpresaburua (Madril 1896-1975) # [[Gudrun Ensslin]] irakaslea, emakumeen aldeko ekintzailea, iraultzailea (Alemania 1940-1977) # [[Hale Asaf]] margolaria (Turkia, 1906- Paris, 1938) # [[Haneen Zoabi]] '''palestinar-israeldar''' politikaria (Israel 1969) # [[Helena González Fernández]] irakaslea, ikertzailea (Pontevedra 1967) # [[Heli Rantanen]] xabalina jaurtitzailea (Finlandia 1970) # [[Hind Shoufani]] poeta eta film zuzendari '''palestinarra''' (Libano, 1978) # [[Huzama Habayeb]] idazlea ('''Palestina,''' 1965) # [[Iraida Noriega]] abeslaria (Mexiko Hiria, 1971) # [[Irene Bernasconi]] biologoa, ikertzailea, aitzindaria (Argentina 1896-1989) # [[Iris Cochón]] itzultzailea, literatura kritikaria (Galizia 1968) # [[Irmgard Möller]] aktibista politikoa (Alemania 1947) # [[Isabel de Ocampo]] zinegilea, gidoilaria (Salamanca 1970) # [[Isabel Echarri]] euskal artista (Bera, 1929-Formentera, 2022) # [[Isabel Ruiz Lara]] kazetaria (Espainia, XX. mendea) # [[Isabel Ruiz Ruiz]] artista (Guatemala, 1945-2019) # [[Isabel Vilallonga]] politikaria (Badajoz 1949) # [[Jackie Forster]] kazetaria, aktorea, ekintzaile lesbiana (Erresuma Batua, 1926-1998) # [[Jennifer Lee Carrell]] idazlea (AEB 1962) # [[Joana Bonet]] kazetaria (Leida, 1966) # [[Juana Castro Muñoz]] poeta (Kordoba 1945) # [[Juana Cruz]] toreatzaile aitzindaria (Madril 1917-1981) # [[Julia Castillo]] antropologoa, poeta (Madril 1956) # [[Julia Uceda]] poeta (Sevilla 1925) # [[Karen Forkel ]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1970) # [[Karimeh Abbud]] argazkilaria eta artista ('''Palestina''' 1896-1940) # [[Khalida Jarrar]] politikari '''palestinarra''' (Jordania 1963) # [[Laila Shawa]] artista bisuala ('''Palestina''' 1940-Londres 2002) # [[Lamia Ziadé]] Libanoko pintore eta komikigilea (Beirut, 1968) # [[Laura Zambrano Padilla]] hezitzailea eta iraultzailea (Peru, 1945) # [[Leonor Fernández de Torreblanca]] dama, Cervantesen amama (Kordoba ?-1557) # [[Lia (abeslaria)]] (Japonia 1981) # [[Lil Milagro Ramírez]] poeta, gerrillaria (Salvador 1946-1979) # [[Linda Maria Baros]] hizkuntzalaria, itzultzailea (Errumania 1981) # [[Linda Sobeh Alí]] diplomazialaria ('''Palestina''' 1968) # [[Livia Gouverneur]] gerrillaria (Venezuela, 1941-1961) # [[Lola Lorente]] ilustratzailea (Bigastro, Valentzia, 1980) # [[Lola Mora]] eskultorea, asmatzailea, aitzindaria (Argentina 1866-1936) # [[Louise McPaul]] xabalina jaurtitzailea (Australia 1969) # [[Lucrecia Pérez]] etxeko langilea, arrazismoaren lehenengo biktima aitortua Espainian (Dominikar Errepublika, 1959 - Madril, 1992) # [[Maider Oleaga]] zinema-zuzendari eta gidoigilea (Bilbo, 1976) # [[Malika Gaïd]] Aljeriako erizaina eta militante independentista (1933-1958) # [[Manuela Burló]] film zuzendaria, gidoilaria (Murtzia 1978) # [[Manuela Sancho]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1783-1863) # [[Margaluz]] aktorea, abeslaria, dantzaria (Palma 1939-2006) # [[Margarida Pinto]] aktorea, kazetaria ( Portugal 1966) # [[Marguerite Buffet]] idazlea (Frantzia, 1620-1680) # [[María Adela Caría]] bakteriologoa, ikertzailea (Argentina 1915-1989) # [[María Agustín]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1784-1831) # [[María Antonia Ortega]] poeta (Madril 1954) # [[María de la Consolación Azlor]] noblea, Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Girona 1775- Zaragoza 1814) # [[María de los Reyes Fuentes]] poeta ( Sevilla 1927-2010) # [[María Forteza]] aitzindaria. Seguraski, Espainiako 1. emakume zinegilea (Mallorca 1913-1961) # [[María Guerra]] kazetaria, zinema kritikaria (Madril 1965) # [[Maria Hervás]] aktorea (Madril 1978) # [[María Isabel Sánchez Vegara]] idazlea...(Bartzelona ?) # [[Maria Josefa Yzuel Giménez]] fisikaria (Huesca, 1940) # [[Maria Keil]] artista (Portugal 1914.2012) # [[María Larrea|Maria Larrea]] zinegilea (Bilbo, 1979) # [[María Lostal]] heroia ( ?- Zaragoza ç1809) # [[María Manuela Pignatelli de Aragón Gonzaga]] noblea, Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1753-Madril 1816) # [[María Martín Barranco]] idazlea, genero ikuspegian aditua (Granada XX. mendea) # [[Maria Occhipinti]] anarkista eta idazlea (Italia 1921-Erroma 1996) # [[María Pantoja Sánchez]] soziologoa eta iraultzailea (Peru, 1953) # [[María Pilar Fumanal]] geomorfologoa (Valentzia 1940-1998) # [[María Rosal]] poeta, irakaslea (Kordoba 1961) # [[María Victoria Atencia]] poeta (Malaga 1931) # [[Marie Sara]] burtzikaria (Frantzia 1964) # [[Marie-Castille Mention-Schaar]] film zuzendaria, gidoilaria, kazetaria ( Frantzia 1963) # [[Marisa Soleto]] legelaria (Cáceres 1966) # [[Mary Montagu]] idazlea (EB 1689-1762) # [[Matilde Cherner]] idazlea (Salamanca, 1833-Madril 1880) # [[Matilde Muñoz Sampedro]] aktorea ( Madril 1900-1969) # [[Mercedes Muñoz Sampedro]] aktorea (Madril 1896-1979) # [[Mikaela Ingberg ]] xabalina jaurtitzailea (Finlandia 1974) # [[Mily Possoz]] margolaria (Portugal, 1888-1968) # [[Mirela Manjani]] xabalina jaurtitzailea (Albania 1976) # [[Miriam Rothschild]] zientzialaria (Erresuma Batua, 1908-2005) # [[Miriam Tlali]] emakume beltz eta idazlea (Hego Afrika, 1933-2017) # [[Montserrat Casas]] fisikaria (Girona 1955-Bartzelona2013) # [[Nandar]] aktibista feminista (Myanmar, 1995) # [[Natalia Lisovskaya]] atleta, pisu jaurtitzailea (Errusia 1962) # [[Natalia Xikolenko]] xabalina jaurtitzailea ( Bielorrusia 1964) # [[Nathalie Handal]] idazlea (EE.BB. 1969) # [[Nelly Evans Risco]] iraultzailea (Peru, 1943) # [[Nicole Girard-Mangin]] medikua (Frantzia, 1878-1919) # [[Nina Bari]] matematikaria (Errusia, 1901-1961) # [[Olga Gavrilova]] xabalina jaurtitzailea (Errusia 1957-2022) # [[Olga Rivero Jordán]] poeta (La Laguna, 1928-2021) # [[Päivi Alafrantti]] xabalina jaurtitzailea ( Finlandia 1964) # [[Panmela Castro]] grafitigile, artista, ekintzaile (Brasil, 1981) # [[Petra Felke]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1959) # [[Pilar Costa]] abokatua, politikaria (Eivissa 1967) # [[Pureza Canelo]] poeta (Cáceres 1946) # [[Quan Zhou Wu]] ilustratzaile eta komikigilea (Algeciras, 1989) # [[Randa Siniora]] eskubideen aldeko ekintzailea ('''Palestina''' ç1961) # [[Rauda Morcos]] LGBTIQ ekintzaile (Palestina, 1974) # [[Raymonde Arcier]] artista, feminista (Frantzia, 1939) # [[Raymonde Peschard]] Aljeriako gerrako militante nazionalista (1927-1957) # [[Rebecca Guay]] akuarelista (EE.BB. XX. mendea) # [[Rita Azevedo Gomes]] zinema zuzendaria (Lisboa, 1952) # [[Romelia Alarcón Folgar|Rogelia Alarcón]] idazlea, pianista (Guatemala, 1900-1971) # [[Rosa Chávez]] poeta, aktorea, kultura kudeatzailea (Guatelama, 1980) # [[Rosa Pereda]] idazlea, kritikaria (Santander 1949) # [[Rosa Romojaro ]] poeta, ikertzailea (Cádiz 1948) # [[Rosa Spottorno Topete]] itzultzailea, feminista ( Murtzia 1884-1980) # [[Rosario Pardo]] aktorea, zuzendaria (Jaen 1959) # [[Rosaura Álvarez]] poeta, margolaria, irakaslea (Granada 1945) # [[Roxana Stinchfield Ferris]] botanikaria (AEB 1895-1978) # [[Ruth Mateu Vinent]] politikaria (Menorca 1976) # [[Sabine Braun]] heptatloi- atleta (Alemania 1965) # [[Sara Doke]] belgikar kazetaria, itzultzaile (Frantziar, 1968) # [[Sara Estela Ramírez]] irakasle, kazetari, feminista ..(Mexiko, 1881-1910) # [[Sheila Minor]] ikertzailea (EE.BB., 1946) # [[Silke Renk]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1967) # [[Sofia Montaner Arnau]] azken trementinairea (Lleida 1908-1996) # [[Sofía Sakorafa]] greziar-'''palestinar''' politikaria, xabalina-jaurtitzailea (Grezia 1957) # [[Soledad Ortega Spottorno]] filosofoa, irakaslea, editorea (Madril 1914-2007) # [[Soledad Varela Ortega]] filologoa, ikertzailea (Madril 1945) # [[Sonia Nimr]] idazlea ('''Palestina''', 1955) # [[Sonia Pulido]] ilustratzailea (Bartzelona, 1973) # [[Steffi Nerius]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1972) # [[Suheir Hammad]] poeta ('''Jordania''', 1973) # [[Tatiana Xikolenko]] xabalina jaurtitzailea (Errusia 1968) # [[Telma Reca]] psikiatra aitzindaria (Argentina 1904-1979) # [[Teresa Bolaños de Zarco]] idazlea, pianojolea eta margolaria (Guatemala, 1922-1998) # [[Tiina Lillak ]] xabalina jaurtitzailea ( Finlandia 1961) # [[Truus Menger-Oversteegen|Truus Menger]] eskultorea, aktibista (Holanda 1923-2016) # [[Virginia Yagüe]] gidoilaria, idazlea ( Madril 1973) # [[Ynes Mexia]] botanikaria (Mexiko/AEB 1870-1938) # [[Zahia Ziouani]] orquestra zuzendaria (Paris 1978) # [[Zinaída Guipius]] poeta, idazlea (Errusia- Frantzia, 1869-1945) # [[Ziza Massika]] Aljeriako erizaina eta militante independentista (1934-1959 }} ==='''Berriak 2023''' ('''urria''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Abanda Elustondo]] ----'''SORTUA''' ikertzailea (Donostia, 1989) # [[Amaia Arranz Mendiguren]] ----'''SORTUA''' biologoa eta ikertzailea (Bilbo 1978) # [[Andrea Garcia-Santesmases]] ----'''SORTUA''' soziologoa, antropologoa (Madril 1988) # [[Carmen Albisu]] efef'''SORTUA''' euskaltzailea, euskara irakaslea (Errenteria, 1916-Tutera, 2007) # [[Irati Gorostidi Agirretxe]] '''SORTUA''' artista, zinemagilea (Egues, 1988) # [[Itziar Eguren]] ef--'''SORTUA''' erizaina, txistularia (Elorrio 1953) # [[Izar Zubiaga]] ef--'''SORTUA''' futbolaria (Durango 2006) # [[Leire Ayala]] ef--'''SORTUA''' abeltzaina (Bilbo/Elorrio 1972) # [[Maialen Braña]] ----'''SORTUA''' abeslaria, irakaslea (Elizondo, 1998) # [[María Ángeles Sallé Alonso]] ef--'''SORTUA''' soziologoa, ikertzailea (Panama, 1956) # [[Maria Pilar Zuriarrain]] ef--'''SORTUA''' txistularia (Zizurkil, 1953) # [[Marta Rodríguez Fouz]] ef--'''SORTUA''' soziologoa, kazetaria eta futbolaria (Coruña, 1972) # [[Patricia Tornero]] ----'''SORTUA''' gaztagilea (Valentzia....) # [[Tatiana Romero Reina]] ----'''SORTUA''' historialaria, aktibista (Mexiko, 1984) # [[Julia Arévalo]] aktibista, politikaria (Uruguai, 1898-1985) # [[Abala Bose]] gizarte langilea (Bangladesh, 1864-1951) # [[Alberta Ferretti ]] diseinatzailea (Italia 1950) # [[Alessandra Korap]] lider indigena (Brasil, 1958) # [[Alicia Luna]] gidoilaria, irakaslea (Madril 1963) # [[Alicia Senovilla ]] aurkezlea (Madril 1969 ) # [[Amna Suleiman]] maistra eta txirrindularia Palestinan (Damasco, 1982) # [[Amparo Fortuny]] dokumentalgilea, ekoizlea (Valentzia XX. mendea) # [[Ana García Lozano]] kazetaria (Valentzia 1963) # [[Ana Iris Simón ]] kazetaria, idazlea (Ciudad Real 1991) # [[Anita Sirgo]] sindikalista, komunista, ekintzailea (Asturias, 1030) # [[Anna Lizaran]] aktorea (Bartzelona 1944-2013) # [[Anna Murià]] idazlea, kazetaria, ekintzaile erbesteratua (Bartzelona, 1904-Tarrasa, 2002) # [[Annie Baker]] film zuzendaria (AEB 1981) # [[Antonia Dell'Atte ]] modelo ohia, aurkezlea (Italia 1960) # [[Anwara Bahar Chowdhury]] idazlea eta ekintzailea (Bangladesh, 1919-1987) # [[Asma al-Ghul]] kazetaria, feminista (Palestina, 1982) # [[Asma Tubi]] poeta eta kazetaria (Palestina, 1905-1983) # [[Assumpció Casals]] aktore erbesteratua (Bartzelona, 1896-1975) # [[Auguste Deter]] dokumentatutako 1. Alzheimer goiztiar kasua (Alemania 1850-1906) # [[Beatriz de Bobadilla (Gomerako andrea)]] Tenerifeko konkistatzailea (Medina del Campo, ?-1504) # [[Beatriz Enríquez de Arana]] Kolonen bikotea eta Fernando Kolonen ama (Kordoba, 1465-1522) # [[Blanca Padilla]] modeloa, diseinatzailea (Madril 1995) # [[Bushra al-Tawil ]] kazetaria, aktibista (Palestina 1993) # [[Carlota Soldevila]] aktorea, irakaslea (Bartzelona 1929-2005) # [[Carme Ballester|Carmen Ballester]] kataluniar politikari erbesteratua (Bartzelona, 1900-Paris, 1972) # [[Carme Serrallonga]] pedagogoa, itzultzailea (Bartzelona 1909-1997) # [[Carmen Alcázar]] wikilaria (Mexiko) # [[Carmen Domingo]] idazlea, aktibista (Bartzelona 1970) # [[Carmen Lomana]] enpresaburua, socialitea (Leon 1948) # [[Carolina Punset]] politikaria (AEB/Katalunia 1971) # [[Celestina Marrón]] sindikalista (Asturias, 1926-2016) # [[Chelo García-Cortés]] kazetaria (Ourense 1951) # [[Clotilde Luisi]] abokatu, dramaturgo, feminista (Uruguai, 1882-1969) # [[Conchi Arnal Claro]] ekintzaile feminista (Tanger, 1950) # [[Conxita Herrero]] komik ilustratzailea (Katalunia, 1993) # [[Daniela Catrileo]] poeta maputxea (Txile, 1987) # [[Daniela Feixas]] idazlea, aktorea, zuzendaria (Katalunia 1973) # [[Dolors Oller]] irakaslea, idazlea, literatura kritikaria (Girona 1942) # [[Eileen O'Shaughnessy]] Britainia Handiko idazlea (1905–1945) # [[Elisa Coll]] idazlea, ekintzailea, bisexuala (Madril 1992) # [[Elisabeth Reyes]] modeloa (Malaga 1985) # [[Elsa Punset]] idazlea ( Londres/Katalunia 1964) # [[Elvira Espejo Ayca]] artista, poeta, ehulea (Bolivia, 1981) # [[Eva García Magriñá]] ikertzaile eta idazle (Donostia, 1966) # [[Eva Hache]] umorista, aurkezlea (Segovia 1971) # [[Fadila Saâdane]] Aljeriako gerrako zuen militante nazionalista (1938-1960) # [[Fanny Kemble]] aktore, idazle eta esklabotzaren aurkako abolizionista (Britainia Handia, 1809-1893) # [[Gema López]] kazetaria (Madril 1971) # [[Georgette Rizk]] ekintzailea (Palestina 1925-2018) # [[Hanan Al-Agha]] idazle eta artista (Palestina, 1948-2008) # [[Helena Béjar]] soziologoa, irakaslea (Madril 1956-2023) # [[Helga Tawil-Souri]] dokumentalgile, ikertzaile eta idazle (Kuwait, 1969) # [[Hiba Kamal Abu Nada]] poeta, eleberrigilea, wikilaria (Meka, 1991-Gazako zerrenda, 2023) # [[Hind al-Husseini]] aktibista, hezitzailea (Palestina, 1916-1994) # [[Inés Luisi]] medikua (Uruguai, XIX.mendea- 1965) # [[Irene Bordoy]] margolaria, irudigilea (Mallorca 1940) # [[Isabel Gemio]] kazetaria (Badajoz 1961) # [[Isabel González González]] politikaria eta ekintzailea (Tenerife, 1890-1968) # [[Isabel Pinto de Vidal]] politikaria, aktibista (Uruguai, 1885-1969) # [[Isabella Eklöf]] zinemagilea (Suedia, 1978) # [[Islah Jad]] aktibista, ikertzailea, irakaslea (Palestina 1951) # [[Jackie Salloum ]] artista, film zuzendari palestinarra (AEB XX. mendea) # [[Jahanara Arzu]] poeta (Bangladesh, 1929) # [[Jenna Elfman]] aktorea (AEB 1971) # [[Jimena Menéndez-Pidal|Jimena Menendez Pidal]] pedagogoa (Madril, 1901-1990) # [[Júlia Coromines]] medikua, psikiatra erbesteratua (Bartzelona 1910-2011) # [[Julud Daibes]] palestinar arkitektoa eta politikaria (Betleem, 1965) # [[Jutta Koether]] artista, musikaria eta kritikaria (Alemania, 1958) # [[Kamilya Jubran]] abeslari palestinarra (Israel, 1962) # [[Kamini Roy]] poeta eta ekintzailea (Bangladesh, 1864-1933) # [[Kapitolina Díaz]] soziologoa (Leon, ) # [[Kholoud Faqih|Kholoud Faqin]] epailea (Palestina, XX.mendea) # [[Laudelina de Campos Melo]] etxeko-langileen aldeko sindikalista (Brasil, 1904-1991) # [[Laura Caballero]] gidoilaria, zuzendaria (Madril 1978) # [[Lola Lizaran]] aktorea (Almeria/Bartzelona 1931-2003) # [[Lucila Gamero]] mediku, zirujau, idazle eta feminista (Honduras, 1873-1964) # [[Lucy Prebble]] antzerkigilea (Britainia Handia 1981) # [[Luisa Luisi]] poeta, pedagogoa (Uruguai, 1883-1940) # [[Lurdes Lekuona Laburu|Lurdes Lekuona]] Zalduondoko alkatea (Gasteiz, 1958) # [[Magdalena Antonelli Moreno]] politikaria, aktibista (Uruguai, 1877-1955) # [[Maha Haj]] palestinar jatorriko zinema zuzendari israeldarra (Nazaret, 1970) # [[Mai Masri]] zinema-zuzendaria (Jordania, 1959) # [[Maliha Hamidou]] Aljeriako gerrako militante nazionalista (1942-1959) # [[Mar Coll]] gidoilaria, film zuzendaria (Bartzelona 1981) # [[Margarida Minguillón]] aktorea, ahots aktorea (Bartzelona 1947) # [[Maria Dolors Bargalló]] Kataluniar politikari erbesteratua (Bartzelona, 1902-Mexiko,1980) # [[María España Almendro]] saskibalio-jokalaria (Mallorca 1992) # [[Maria Majoral]] trementinairea (LLeida 1887-1976) # [[Maria Mies]] soziologoa (Alemania, 1931-2023) # [[María Patiño]] kazetaria (Coruña 1971) # [[María Teresa Josefina Janicki]] hezitzailea (Frantzia-Uruguai, XIX. mendea- ?) # [[Mariam Barghouti]] amerikar-palestinar kazetari, aktibista (Palestina-AEB, 1993) # [[Marina Comas]] aktorea (Bartzelona 1996) # [[Marta Angelat ]] aktorea, ahots aktorea (Bartzelona 1953) # [[Marta Corredera]] futbolaria (Bartzelona 1991) # [[Marta Nebot]] kazetaria (Sevilla 1975) # [[Marta Pérez Sierra]] idazlea, poeta (Bartzelona 1957) # [[Maruja Lozano]] bolero eta kopla abeslaria (Valentzia 1935 - Malaga 2022) # [[Mary Al-Atrash]] igerilaria (Palestina 1994) # [[Mary Ann Shadd]] aktibista abolizionista, kazetaria, irakaslea (AEB, 1823-1893) # [[Maryse Gargour]] zinemagilea eta kazetaria (Palestina, XX. mendea) # [[Matilde_Fern%C3%A1ndez]] Politikaria feminista (Madril, 1950) # [[Mayada Al-Sayad]] alemaniar-palestinar atleta (Berlin, 1992) # [[Mériem Bouatoura]] Aljeriako gerrako borrokalari independentista (1938-1960) # [[Meriem Saâdane]] aljeriar erizaina eta militante nazionalista (1932-1958) # [[Mila Abadia]] kultura kudeatzailea (Zaragoza, 1962) # [[Miriam Saavedra]] modeloa, aktorea (Peru 1993) # [[Montse Amenós]] eszenografoa, jantzi-deseinatzailea (Bartzelona 1954) # [[Montse Guallar]] aktorea, aurkezlea (Bartzelona 1960) # [[Montserrat Cornet]] idazlea (Bartzelona 1934) # [[Mrinalini Sen]] idazlea (Bangladesh, 1879-1972) # [[Nadia Hafid]] ilustratzailea (Katalunia, 1990) # [[Nancy Meyers]] zuzendari, ekoizle eta gidoilaria (AEB 1947) # [[Natalia (abeslaria)]] tb aurkezlea (Cádiz 1982) # [[Natasha Neri]] aktibista, zinema zuzendaria (Brasil, XX. mendea) # [[Norma Andrade]] ekinzailea (Mexiko) # [[Noura Erakat]] amerikar-palestinar aktibista, irakaslea (Kalifornia, 1980) # [[Olatz Arregui]] piraguista (Donostia, 1999) # [[Paula Hernández (ahots aktorea)]] (Girona 1998) # [[Paula Hernández ]] aktorea, gidoilaria, zuzendaria (Argentina 1969) # [[Paulina Luisi]] mediku, sufragista, aktibista feminista (Uruguai, 1875-1950) # [[Pilar Boyero]] kopla abeslaria, irakaslea (Cáceres 1974) # [[Reem Frainah]] psikologoa, aktibista (Palestina ?) # [[Rosa Catrileo|Rosa Castrilleo]] abokatu maputxea (Temuco, Txile, 1981) # [[Rosa Estiarte]] igerilari olinpikoa (Manresa 1959-1985) # [[Rosa María Fernández García|Rosa María Fernandez García]] sindikalista (Asturias, 1942-2021) # [[Rosa Novell ]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1952) # [[Sahar Jalifa]] idazlea (Palestina, 1942) # [[Samar Nassar]] igelaria (Libano, 1978) # [[Samiha Khalil]] politikaria, ekintzailea (Palestina 1923-1999) # [[Shadia Mansour]] hip-hoparen 1. dama arabiarra (Londres 1985) # [[Shamim Azad|Shamin Azad]] poeta eta idazlea (Bangladesh, 1952) # [[Sílvia Quer]] film zuzendaria ( Bartzelona 1962) # [[Sofía Álvarez Vignoli]] aktibista, politikaria (Uruguai, 1899-1986) # [[Sònia Moll]] filologoa, poeta, itzultzailea (Bartzelona 1974) # [[Suad Amiry]] idazle eta arkitektoa (Siria, 1951) # [[Susanna Barranco]] aktorea, zuzendaria, ekoizlea (Bartzelona 1975) # [[Tania Safura Adam Mogne]] ikertzaile eta erakusketa komisario (Mozambike, 1979) # [[Teresa Font]] film-editorea (Bartzelona 1956) # [[Tina Pérez]] sindikalista, ekintzalea (Asturias, 1929-1965) # [[Umayya Abu-Hanna]] kazetaria eta idazlea (Palestina-Finlandia, 1961) # [[Woroud Sawalha]] atleta (Palestina, 1991) # [[Yamila Abdalá Taha al Shanti]] irakaslea, politikaria (Palestina 1955-2023) # [[Zaha Hassan]] aktibista, abokatua (Palestina, XX.mendea) # [[Zulaija Al-Shahabi]] Palestinako feminismoaren ekintzaile aitzindaria (1901-1992) }} ==='''Berriak 2023''' ('''iraila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Barrena García]] ----'''SORTUA''' idazlea, poeta (Basauri) # [[Bego Zubia Gallastegi]] ----'''SORTUA''' ikertzaile (Arrasate, 1965) # [[Dora Manchado]] --ef'''SORTUA''' Tehueltxeeraren azken hiztuna (Argentina, 1934-2019) # [[Jaione López]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, misiolaria (Elorrio 1998) # [[Marta Goikoetxea Luquin]] ef--'''SORTUA''' blogaria (Lizarra, 1984) # [[Nagore Belastegi Martín|Nagore Belaustegi]] ----'''SORTUA''' (Legazpia, 1987) # [[Nerea Azkona]] ----'''SORTUA''' antropologoa, idazlea (Sopela, 1982) # [[Oihane Unzalu]] ef--'''SORTUA''' nutrizionista, kirol monitorea, lasterkaria (Abadiño 1987) # [[Pantxonerak]] '''SORTUA''' arrain saltzaileak (Laredo 1970 hamarkadara arte) # [[Presen Zubillaga Auza]] efef'''SORTUA''' feminista, ekintzailea (Iruñea, 1951-2023) # [[Raquel Esteban Terradillos]] ----'''SORTUA''' ekofisiologoa (Barakaldo, 1982) # [[Adriana Abenia]] aurkezlea, idazlea (Zaragoza 1984) # [[Aina Clotet ]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1982ko) # [[Alexandra Narváez]] aktibista, zientzialaria (Ekuador, XX. mendea) # [[Alicia de los Ríos Merino|Alicia de los Rios Merino]] ikasle, gerrilari desagertua (Mexiko, 1952) # [[Amalia Anglés y Mayer]] opera kantaria eta gitarra-jotzailea (Badajoz, 1827-Stuttgart, 1859) # [[Amèlia Jover Velasco]] sindikalista, anarkista eta feminista (Cullera, 1910-Paris, 1997) # [[Amelia Quintanal Martínez-Conde]] futbolean Espainiako emakume talde baten 1. entrenatzailea (Kantabria 1937) # [[Amrita Pritam]] idazlea (Pakistan, 1919-India, 2005) # [[Ana Alba García]] kazetaria, gerra gatazketan aditua (Bartzelona 1971-2020) # [[Ana Borges]] futbolaria, aurrelaria (Portugal 1990) # [[Ana Paris Garcia]] lider sindikalista garrotez eraila (Sevilla, 1898-1938) # [[Ángeles García-Madrid|Ángeles Garcia-Madrid]] idazlea eta preso politikoa (Torrejón, 1918-Madrid, 2015) # [[Angustias Lara Sánchez|Maruja Lara Sánchez]] sindikalista (Granada, 1917-Valentzia, 2012) # [[Anna Cabot Quincy Waterston]] idazlea (AEB 1812-1899) # [[Anna Gréki]] poeta eta ekintzaile aljeriarra (1931-1936) # [[Anna Rodríguez Costa]] dramagilea, zuzendaria (Granada 1972) # [[Anna Stewart (aktibista)]] emakumeen eskubideen aldekoa (Australia 1947-1983) # [[Annette Frances Braun]] entomologoa (EEBB, 1884-1978) # [[Antònia Pascual Flaquer]] komunista fusilatua (Capdepera 1911-Porreres,1937) # [[Assumpció Puigdelloses Vila]] etxekoandre fusilatua (1906 - Sant Adrià de Besòs, 1940) # [[Aurora Picornell]] komunista fusilatua (Palma, 1912-Manacor, 1937) # [[Ayo Edebiri]] komediantea, idazlea (AEB1995) # [[Balbina Gayo Gutiérrez|Balbina Gayo Gutierrez]] maistra errepublikarra (1901-1936) # [[Begoña Alberdi]] sopranoa (Bartzelona 1964) # [[Belarmina González Rodríguez]] ekintzaile fusilatua (Palencia, 1914-Porreres, 1937) # [[Blanca Jeannette Kawas]] aktibista (Honduras, 1946-1995) # [[Brígida Pardo López]] etxekoandre fusilatua (Granada, 1904-1936) # [[Carlota Planas Riera]] Espainiako 1. emakume futbolarien ordezkaria (Bartzelona 1992) # [[Carme Claramunt i Barot]] ekintzaile fusilatua (Tarragona, 1897 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Carme Portaceli]] antzerki-zuzendaria, irakaslea (Valentzia 1957) # [[Carmen Arrojo]] maistra, memoriaren aldeko ekintzailea (Madril, 1918-2017) # [[Carmen Arrufat]] aktorea (Castelló 2002) # [[Carmen del Riego]] kazetaria, 1. emakume-presidentea Madrileko Prentsa Elkartean (Asturias 1960) # [[Carmen Maria Garcia "García de Saura"|Carmen María Garcia]] idazle eta margolaria ( Molina de Segura) # [[Carol López ]] dramagilea, aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1969) # [[Carolina Ferre]] kazetaria (Alacant 1974) # [[Caroline Rémy de Guebhard]] idazle feminista (Frantzia, 1855-1929) # [[Catalina Flaquer]] ekintzailea fusilatua (Capdepera, 1876-Porreres,1937) # [[Catalina Martín López de Bustamante]] gerrillara, alfereza (Espainia ?-XIX. mendea) # [[Catalina Narváez de Ruiz]] brodatzailea, margolaria (Cádiz 1861- ¿ 1929) # [[Catherine Cusset]] filosofoa (Frantzia 1963) # [[Celia Tapias]] Buenos Airesko lehen emakume abokatua (1885-1964) # [[Chelsea Ashurst]] futbolaria, atezaina (Ingalaterra 1990) # [[Cinta Sabaté]] eskultorea, margolaria (Tarragona 1946) # [[Clara Pueyo Jornet]] Errepublikano desagertua (Villanueva eta GEltrú, 1914-1943) # [[Claudia López Benaiges]] feminista, anarkista eraila (Txileko Santiago, 1972-1998) # [[Clotilde García del Castillo]] Sorollaren musa eta Sorolla Museoaren sortzailea (Valentzia, 1865-Madril, 1929) # [[Concepción Caceres|Concepción Cáceres]] emagin fusilatua (Montijo, 1912-1938) # [[Concha Carretero]] frankismoaren biktima (Madril, 1918-2014) # [[Concita De Gregorio]] kazetaria, idazlea (Italia 1963) # [[Coral Bracho]] hizkuntzalaria, poeta (Mexiko 1951) # [[Courtney Barnett ]] rock abeslaria (Australia 1987) # [[Cristina Clemente]] idazlea, gidoilaria, zuzendaria( Bartzelona 1977) # [[Cristina Fernández Pereda]] atezain fusilatua (Leon, 1900 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Diana Nyad]] igerilaria eta kazetaria (New York, 1949) # [[Djamila Amrane-Minne]] poeta eta historialaria, Aljeriako Independentzia Gerrako ekintzailea (1939-2017) # [[Dolores Cacuango]] Indigenen aldeko ekintzailea (Ekuador, 1881-1971) # [[Dolors Feliu]] abokatua, unibertsitateko irakaslea, politikaria (Roda de Ter, 1964) # [[Dolors Giorla Laribal]] etxekoandre fusilatua (Bartzelona, 1912 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Dolors Prat Coll]] anarkosindikalista (Ripoll, 1905-Tolosa, 2001) # [[Elena Martín]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1992) # [[Elina Garanca]] mezozosopranoa (Letonia 1976) # [[Elionor Malich Salvador]] emakume errepublikano fusilatua (Piorat, 188?- Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Elisa García Sáez]] sindikalista, erizaina, Gerra Zibilean hildako milizianoa (Bartzelona, 1916-Huesca, 1936) # [[Elizabeth Evatt ]] epailea (Australia 1933) # [[Emakumezkoen Nazioarteko Zinemaldia (Australia)]] Australia 1975 # [[Emilia Dilke]] idazlea (Erresuma Batua, 1840-1904) # [[Encarnación Magaña]] antifrankista eraila (Almeria, 1921-1942) # [[Estefanía Banini]] futbolaria, aurrelaria (Argentina 1990) # [[Eugenia González Ramos]] sindikalista fusilatua (Bartzelona, 1919 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Eumelia Hernández]] sindikalista eta feminista (Venezuela, 1913-1990) # [[Eveline Safir Lavalette]] frantses jatorriko ekintzaile aljeriarra (1927-2014) # [[Evelyn Glennie]] perkusionista gorra (Eskozia 1965) # [[Fabiana da Silva Simões]] furbolaria (Brasil 1989) # [[Felicidad Duce]] jostuna, aitzindaria, enpresaburua (Bartzelona 1908-2000) # [[Flora Sanhueza]] pedagogo anarkista (Txile, 1911-1974) # [[Florence Ethel Johnson]] sindikalista, maistra (Australia 1884-1934) # [[Florencia Bonsegundo]] futbolaria (Argentina 1993) # [[Francisca Senhorinha da Motta Diniz|Francisca Sehorinha]] idazlea (Brasil,1834- ?) # [[Giovanna Berneri]] anarkista ekintzailea (Italia, 1897-1962) # [[Hélène Monastier]] aktibista, irakasle (Suitza, 1882-1976) # [[Hubertine Auclert|Hubertine Auchert]] feminista ekintzailea (Frantzia, 1848-1914) # [[Inés Jiménez Lumbreras]] errepublikano fusilatua (Madril, 1915-Sant Adrià de Besòs, 1940) # [[Irene Moray]] argazkilaria, film-zuzendaria (Bartzelona 1992) # [[Isabel Mesa Delgado]] Sindikalista (Ronda, 1913-Valentzia, 2002) # [[Jane eta Louise Wilson]] artistak (Ingalaterra 1967) # [[Jessica Gleeson]] futbolaria, defentsa (Irlanda 1993) # [[Jessie Street Emakumeen Liburutegi Nazionala]] Australia 1989 # [[Jessie Street]] ekintzailea (Brithis Raj/India 1889-Australia 1970) # [[Jill Ellis]] futbolari, entrenatzaile ohia (Erresuma Batua 1966) # [[Joaquina Charro Gómez]] sindikalista fusilatua (Montijo, 1912-1938) # [[Josephine Shaw Lowell]] aktibista (AEB, 1843-1905) # [[Juana Aranguren Rica]] abokatu feminista (Bilbo, 1952) # [[Julia López (artista)]] margolari autodidakta (Mexiko 1936) # [[Kamilla Seidler ]] sukaldariburua (Danimarka 1983) # [[Kristine Lilly]] nazioarteko partida gehien jokatutako futbolari ohia (AEB 1971) # [[Laura Ràfols]] futbolaria, atezaina (Bartzelona 1990) # [[Leda Rafanelli]] feminista, sufia, idazlea (Italia, 1880-1971) # [[Leila Ouahabi]] futbolaria, defentsa (Bartzelona 1993) # [[Leonor Lavado]] imitatzailea, aktorea (Kordoba 1987) # [[Lesbia Urquía]] aktibista (Honduras, 1967-2016) # [[Lola Gallardo]] futbolaria, atezaina (Sevilla 1993) # [[Lucía Alemany]] film-zuzendaria(Castelló 1985) # [[Lucía Pascual Palomo]] xake-jokalaria (Madril 19) # [[Luisa Gómez de la Torre|Luisa Gomez de la Torre]] ekintzailea (Quito,1887-1976) # [[Magdalena Nolla Montseny]] etxekoandre fusilatua (Tarragona, 1904-Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Malena Costa]] modeloa (Mallorca 1989) # [[Manuela Díaz Cabezas]] ekintzaile antifrankista (Kordoba, 1920-Suitza, 2006) # [[Margarita Murillo]] aktibista (Honduras, 1958 - 2014) # [[Margarita Rivière]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1944-2015) # [[María Angélica Barreda|Maria Angelica Barreda]] Argentinako lehen emakume abokatua (1887-1963) # [[María Antonia Iglesias]] kazetaria, idazlea (Madril 1945-Pontevedra 2014) # [[María de la Purificación de la Aldea y Ruiz de Castañeda|Purificación de la Aldea]] emagina, ekintzailea ( Madrid, 1889-1976) # [[María Escoté]] jostuna, arropa diseinatzailea (Bartzelona 1979) # [[María Esteve |María Esteve Flores]] aktorea (Argentina, 1974) # [[María Herrera Magdaleno|Maria Herrera Magdaleno]] Giza eskubideen aldeko aktibista (Mexiko, 1950) # [[Maria Jiménez]] abeslatia eta aktorea (SEvilla, 1950-2023) # [[María Joaquina de Viera y Clavijo]] idazlea (Kanariak, 1737-1819) # [[Maria Jose Pons]] futbolaria, atezaina (Bartzelona 1984) # [[María Martín López]] memoria historikoaren aldeko borrokalaria, frankismoaren biktima (Avila, 1930-Toledo,2014) # [[Maria Mies]] alemaniar soziologoa (Steffeln, 1931-2023) # [[María Moreno]] idazlea eta kazetaria (Buenos Aires, 1947) # [[Maria Pascual Flaquer]] komunista fusilatua (Capdepera 1911-Porreres,1937) # [[María Pry]] entrenatzailea, futbolari ohia (Sevilla 1984) # [[María Victoria Walsh]] kazetaria, borrokan hila (Buenos Aires, 1950-1976) # [[Marie Louise Berneri]] idazle anarkista (Italia, 1918-Londres, 1949) # [[Marsia Taha]] boliviar sukaldaritzako chef aitzindaria (Bulgaria 1989) # [[Marta Lois]] irakaslea, politikaria (Vigo, 1969) # [[Marta Torrejón]] futbolaria, defentsa (Bartzelona 1990) # [[Martha Asunción Alonso]] poeta itzultzailea (Madril, 1987) # [[Mary Cynthia Dickerson]] herpetologoa (AEB 1866-1923) # [[Maud Nathan]] aktibista, sufragista (AEB, 1862-1946) # [[Maud Slye]] minbizi ikertzailea (AEB 1879-1954) # [[Maya Hansen]] moda diseinatzailea (Madril 1978) # [[Mila Abadia]] kultura kudeatzailea (Zaragoza, 1962) # [[Milagros Pérez Oliva ]] kazetaria, idazlea, irakaslea (Huesca 1955) # [[Minnehaha ]] poema bateko fikziozko pertsonaia (AEB 1855) # [[Míriam Nogueras]] politikaria eta enpresaburua (Bartzelona, 1980) # [[Montse Germán]] aktorea (Bartzelona 1969) # [[Natalia Ramos (futbolaria)]] defentsa (Tenerife 1999) # [[Neus Bonet]] kazetaria, irakaslea (Bartzelona 1959) # [[Neus Bouza Gil]] CNTko militante fusilatua (Bartzelona, 1916- Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Nieve de Medina]] aktore eta zuzendaria (Madril,1962) # [[Noelia López ]] modeloa, tb aurkezlea (Sevilla 1986) # [[Noelia Ramos]] futbolaria, atezaina (Tenerife 1999) # [[Olga Luzardo]] kazetaria eta ekintzailea (Venezuela, 1916-2016) # [[Patri Guijarro]] futbolaria, defentsa (Palma Mallorcakoa 1998) # [[Patricia Ferreira]] gidoilaria, zuzendaria (Granada 1958) # [[Patricia Rodríguez Barrios]] 1. Gizonezko Futbol talde gerentea (Gipuzkoa 1982) # [[Pazzis Sureda]] eskultorea, margolaria (Mallorca 1907-1939) # [[Pepita Laguarda Batet]] anarkista,gerra zibilean eraila (Bartzelona, 1919-1936) # [[Pepita Patiño Páez]] makien laguntzailea, komunista (Kordoba, 1925-2015) # [[Piedad Arribas]] ekintzailea, frankismoaren biktima (Toledo, 1920-Madril, 2010) # [[Pilar Montaner Maturana]] margolaria (Mallorca 1876-196119) # [[Pilar Prades]] garrotez eraildako neskame pozoitzailea (Valentzia, 1928-1959) # [[Purificación Pérez Benavent]] sindikalista (Valentzia, 1919-Kanada, 1995) # [[Ramona Peralba Sala|Ramona Peralta Sala]] langile fusilatua (Gironella, 1904-Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Raquel Cabezón]] futboalari ohia (Bartzelona 1978) # [[Rianna Jarrett]] futbolaria, aurrelaria (Irlanda 1994) # [[Rocío García Martínez]] txirrindularia (Madril 1974) # [[Romina Belluscio]] kazetaria, modeloa ( Argentina 1979) # [[Sandra Hermida Muñiz]] film-, dokumental ekoizlea (Tarragona 1972) # [[Sandra Paños]] Futbolaria, atezaina (Alacant 1992) # [[Sandra Vilanova]] futbolari ohia, erdilaria (Bartzelona 1981) # [[Sara Nieves Matheu García]] irakaslea, zibersegurtasun ikertzailea (Murtzia 1992) # [[Sara Ortega (futbolaria)]] , aurrelaria (Errioxa 2005) # [[Sara Serrat]] futbolaria, idazlea (Huelva 1995) # [[Sara Suárez Solís]] idazle feminista (Oviedo, 1925-2000) # [[Sarah Bouhaddi]] futbolaria, atezaina (Frantzia 1986) # [[Sari Van Veenendaal]] futbolaria, atezaina (Herbehereak 1990) # [[Sarina Wiegman]] entrenatzailea, futbolari ohia (Herbehereak 1969) # [[Sayaka Fernández Díaz]] dokumentalgilea (Cáceres 1978) # [[Sha'Carri Richardson]] atleta (AEB 2000) # [[Silvia Meseguer]] futbolari ohia, medikua (Teruel 1989) # [[Soledad Gallego-Díaz]] kazetaria (Madril 1951) # [[Sonia Bermúdez Tribano]] futbolaria, entrenatzailea, berriemailea (Madril 1984) # [[Sonia García Galán]] historialaria eta feminista (Aviles, 1981) # [[Sonia Grande]] cinema-jantzi diseinatzailea (Asturias 1964) # [[Susana Carro]] Filosofoa irakaslea, femilnista (Mieres, 1971) # [[Tania Martínez Portugal|Tania Martinez Portugal]] poligologoa, irakaslea,feminista (Etxebarri, 1963) # [[Toña Is ]] futbolaria, entrenatzailea (Asturias 1966) # [[Tránsito Amaguaña]] ekintzaile indigena (Ekuador,1909-2009) # [[Urimare]] kazike (Venezuela, XVI. mendea) # [[Urrezko Neskatoak]] Olinpiar Jokoetako gimnasta erritmiko txapeldunak, Atlanta 1996 # [[Valentina Muñoz]] aktibista feminista (Txile, 2002) # [[Vera Pauw]] bortxatutako futbolaria, entrenatzailea (Hebehereak 1963) # [[Vicky Losada]] futbolaria (Bartzelona 1991) # [[Victoria Prego]] kazetaria (Madril 1948) # [[Viola Calligaris]] futbolaria (Suitza 1996) # [[Yolanda Flores]] kazetaria, irrati esataria (Madril, 1960) }} ==='''Berriak 2023''' ('''abuztua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Goirigolzarri Alegria]] efef'''SORTUA''' abokatua eta aktibist (Gamiz, 1978- Barakaldo, 2023) # [[Ana Soto]] --ef'''SORTUA''' kazike (Venezuela, 1618-1668) # [[Awen Iorwerth]] ----'''SORTUA''' medikua, unibertsitateko irakaslea # [[Erika Arrizabalaga]] ----'''SORTUA''' txistularia (Gasteiz, 2000) # [[Gentz del Valle]] ef--'''SORTUA''' artista (Lekeitio, 1957) # [[Orocomay]] ----'''SORTUA''' kazike (Venezuela, XVI. mendea) # [[Xochilt Madai|Xochitl Madai]] ----'''SORTUA''' arkitektua eta ekintzailea (Mexiko, 1972) # [[Ada Liberio]] gimnasta errimikoa (Zaragoza 1974) # [[Adriana Díaz Enciso]] idazlea (Mexiko, 1964) # [[Alba González]] idazlea, politikaria (Asturias 1986) # [[Alice Kellen]] idazlea (Valentzia, 1989) # [[Amalia Bautista]] poeta (Madril 1962) # [[Amparo Barayón]] piano-jola eta sindikalista fusilatua (Zamora, 1904-1936) # [[Ana Bautista]] gimnasta erritmikoa (Kanariak 1972) # [[Ana Carmona Ruiz]] mutil itxuraz jokatzea lortu zuen futbolaria (Malaga 1908-1940) # [[Ana María de Foronda|Ana Maria de Foronda]] idazlea eta itzultzailea (1910-1990) # [[Anna Szatkowska]] idazlea (Polonia, 1928-2015) # [[Antònia Fontanillas Borràs]] anarko-sindikalista (Bartzelona, 1917-Frantzia, 2014) # [[Apacuana]] kazikea (Venezuela, XVI. mendea) # [[Athenea del Castillo]] futbolaria (Kantabria 2000) # [[Bathsua Makin]] Proto-Feminista (Londres, 1600-1675) # [[Beatriz Corredor]] legelaria, politikaria (Madril 1968) # [[Blanche Stuart Scott]] hegazkinlaria (EEBB. 1884-1970) # [[Carla Barber]] medikua, modeloa (Kanariak 1990) # [[Carmen Avilés]] atleta (Madril 2002) # [[Carmen Herrero Vicent]] medikua, ikertzailea (Castelló, 1986-2023) # [[Carmen Montes]] itzultzailea (Cádiz 1963) # [[Cata Coll]] futbolaria (Mallorca 2001) # [[Cathy Xaudaró]] gimnasta erritmikoa (Filipinak/ Espainia 1960) # [[Cecilia Domínguez Luis|Cecilia Dominguez]] idazlea (La Orotava, 1948) # [[Cecilia Pantoja]] abeslaria (Txile, 1943 - 2023) # [[Celia Flores]] abeslaria (Madril, 1981) # [[Charlotte Maxeke]] aktibista (Hegoafrika, 1871-1936 ) # [[Charlotte von Ahlefeld|Charlotte von Ahlfeld]] idazlea (Alemania, 1782-1849) # [[Charlotte von Stein|Charlote Von Stein]] (Alemania, 1742-1822) # [[Christiane Vulpius]] Goetheren emaztea (Alemania, 1765-1816) # [[Clara Serra]] feminista, ikertzailea, filosofoa, politikari ohia (Madril 1982) # [[Concha Monrás]] piano-jotzaile fusilatua (Bartzelona, 1898-Huesca 1936) # [[Conchi Sánchez ]] Espainiako 1. emakume futbolari profesionala (Madril 1957) # [[Costanza da Varano]] humanista eta poeta (Italia, 1426-1447) # [[Covadonga Tomé]] pediatra, politikaria (Asturias 1970) # [[Cristina Gallo]] kirol kazetaria, idazlea, aktibista (Asturias 1965) # [[Dahteste]] gerlari, itzultzaile, diplomazialari (1860 - Mexiko Berria, 1955) # [[Diana Wynne Jones]] idazlea (Londres, 1934-2001) # [[Dolores Pla Brugat]] historialaria eta ikertzailea (Girona, 1954-2014) # [[Emakume Indigenen Nazioarteko Eguna]] # [[Emilia Boneva]] gimnasia erritmikoko entrenatzailea (Bulgaria 1938-2019) # [[Emma Cabal]] poeta (Asturias 1962) # [[Enith Salón]] futbolaria ( Valentzia 2001) # [[Esther González]] futbolaria (Granada 1992) # [[Etta Federn]] idazle, itzultzaile, pedagogo eta anarkofeminista austriarra (1883 - 1951) # [[Eva Navarro ]] futbolaria (Murtzia 2001) # [[Fatima Madrilgoa]] ustezko astronomoa (Al-Andalus XI. mendea) # [[Francisca Saperas|Francesca Saperas]] anarko-sindikalista (Bartzelona, 1851-1933) # [[Gala Dalí]] artista eta modeloa (Errusia, 1894-1982) # [[Hansa Mehta]] aktibista, politikaria (India, 1897-1995) # [[Irene Guerrero]] futbolaria (Sevilla 1996) # [[Isabel Medina]] idazlea (Gomera, 1943) # [[Isabel Mozún]] altuera jauziko atleta (Madril 1960) # [[Ivana Andrés ]] futbolaria (Valentzia 1994) # [[Jean Batten]] hegazkinlaria (Zeelanda Berria, 1909-Palma Mallorcakoa, 1982) # [[Johanna Schopenhauer]] idazlea (Alemania, 1766-1838) # [[Juana Álvarez Molina|Juana Alvarez]] etxekoandre fusilatua (Medina de Rioseco, 1897-Gijon, 1937) # [[Juana María de los Dolores de León Smith]] espainiar dama (Badajoz, 1798 – Londres, 1872) # [[Julia Mayoral Márquez]] maistra eta politikaria (Badajoz, 1902 - 1983) # [[Julia Santibáñez]] idazlea (Mexiko, 1971) # [[Kyra Galván]] poeta eta eleberrigilea (Mexiko Hiria, 1956) # [[La Repompa de Málaga]] abeslaria (Malaga 1937-1959) # [[Laia Codina]] futbolaria (Girona 2000) # [[Lara Álvarez]] kazetaria (Asturias 1989) # [[Laura del Río]] futbolaria, mutilen entrenatzailea (Madril, 1982) # [[Lola Suárez|Lola Suarez]] idazlea (Lanzarote, 1956) # [[Malebogo Molefhe]] aktibista (Botswana,1980) # [[María Bernaldo de Quirós]] hegazkinlaria (Madril, 1898-1983) # [[Maria da Conceição Moita]] aktibista, hezitzailea (Portugal, 1937-2021) # [[María Francisca de Sales Portocarrero (Montijoko VI. kondesa)]] (Madril, 1754 – Logroño, 1808) # [[María Josefa Cerrato Rodríguez]] Espainiako lehen emakume albaitaria (Badajoz, 1897-1981) # [[María Pérez Rabaza]] futbolaria (Bartzelona 2001) # [[María Rosa Alonso|Maria Rosa Alonso]] idazlea (Tararonte, 1909-2011) # [[Mariangiola Criscuolo]] margolaria (Italia, 1548-1630) # [[Mariona Caldentey]] futbolaria (Mallorca 1996) # [[Melissa Jiménez (kazetaria)]] (Lieja/Bartzelona 1987) # [[Mercedes Pinto]] idazlea, kazetaria eta feminista (1889-1976) # [[Mónica García Prieto]] kazetaria, saiakeragilea (Badajoz 1974) # [[Montse Martín]] gimnasta erritmiko ohia, ilustratzailea, diseinatzailea, aktorea, dantzaria (LLeida 1974) # [[Montse Tomé]] futbolari ohia, entrenatzailea (Asturias 1982) # [[Noemí Casquet]] kazetaria, youtuberra (Sabadell 1992) # [[Olga Carmona]] futbolaria (Sevilla 2000) # [[Ona Batlle]] futbolaria (Bartzelona 1999) # [[Paula Guilló]] Miss eta modeloa (Alacant 1989) # [[Pepa Caballero]] margolaria (Granada, 1943 - Malaga, 2012) # [[Raymonde de Laroche]] hegazkinlaria (Paris, 1882-1919) # [[Rebecca Abe|Rebeca Abe]] idazlea (Alemania, 1967) # [[Rita Bosaho]] sanitarioa, politikaria. Kongresuko 1. Persona beltza (Ginea/Espainia 1965) # [[Rocío Gálvez ]] futbolaria (Kordoba 1997) # [[Salma Paralluelo]] futbolaria, atleta (Zaragoza 2003) # [[Silvia Yustos]] gimnasta erritmikoa (Valladolid 1971) # [[Simone Segouin]] partisaua, erresistentziako kidea (Frantzia, 1925-2023) # [[Sofia Behrs]] idazlea, argazkilaria (Errusia, 1844-1919) # [[Sofia Castañon]] poeta, politikaria (Asturias 1983) # [[Susan Haack]] irakasle eta filosogoa (Ingalaterra, 1945) # [[Sybilla]] diseinatzailea (AEB/Espainia 1963) # [[Teresa Abelleira]] futbolaria (Pontevedra 2000) # [[Teresa Helbig]] moda-diseinatzailea (Bartzelona 1963) # [[Teresa Matilde Revaque]] Bigarren Errepublikako espetxe funtzionario fusilatua (Valladolid, 1897-Madril, 1940) # [[Teresa Táboas]] arkitekto galiziarra (Mexiko Hiria, 1961) # [[Thelma Nava]] poeta (Mexiko Hiria, 1932-2019) # [[Thérèse Peltier]] hegazkinlaria (Frantzia, 1873-1926) # [[Vicenta García Miranda]] idazlea, poeta (Badajoz, 1816-1877) # [[Yulianna Avdeeva]] piano-jotzailea (Mosku 1985) # [[Zofia Kossak-Szczucka]] idazlea (Polonia, 1890-1968) }} ==='''Berriak 2023''' ('''uztaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainize Gastaka Martínez]] ----'''SORTUA''' abokatua, Laudioko alkatea (Laudio, 1985) # [[Rosa Mari Artza Azueta]] efef'''SORTUA''' euskaltzalea eta ekintzailea (Iurreta, 1946-2001) # [[Guruzne Carrason Torrontegi]] ----'''SORTUA''' ingurumen hezitzailea, Sopelako alkatea (Sopela, 1981) # [[Deniba Konare]] ----'''SORTUA''' judoka (Mali/Durango 2003) # [[Sorne Rubio Arano]] ----'''SORTUA''' Mundakako alkatea (Mundaka, 1972) # [[Itziar Iratzagorria]] ef--'''SORTUA''' Urdulizko alkatea # [[Maite Ibarra Goti]] ----'''SORTUA''' Arrigorriaga alkatea (Arrigorriaga, 1979) # [[Elisa Kaltzada]] --ef'''SORTUA''' euskaltzalea eta ekintzailea (Busturia, 1929-2022) # [[Lorea Perosanz]] ef--'''SORTUA''' diseinatzailea eta ilustratzailea (Ermua, 1976) # [[Maider Morras Azpiazu]] ----'''SORTUA''' abokatua, unibertsitateko irakaslea, Arrasateko alkatea (Arrasate, 1976) # [[Olatz Lezeta Urzelai]] ef--'''SORTUA''' mekanikaria, Antzuolako alkatea (Antzuola, 1977) # [[Kristina Rodriguez Mendikute]] ef--'''SORTUA''' Adunako alkatea (Aduna,1971) # [[Mari Karmen Arregi Agirre]] ef--'''SORTUA''' Aizarnazabalgo alkatea # [[Beatriz Unzue Esnaola]] ef--'''SORTUA''' Amasa-Villabonako alkatea # [[Alba Garmendia Castaños]] ef--'''SORTUA''' ikertzailea, filosofoa eta Ikaztegietako alkatea # [[Yanire Granero]] --ef'''SORTUA''' diseinatzailea, enpresaburua (Abadiño 1988) # [[Oihana Amundarain Zubillaga]] ef--'''SORTUA''' Elduaingo alkatea # [[Gurutze Etxezabal Iturrioz]] ef--'''SORTUA''' Orexako alkatea # [[Anuska Esnal Oliden]] ef--'''SORTUA''' Orioko alkatea (Orio, 1980) # [[Izarra Urdalleta Iraola]] ef--'''SORTUA''' Segurako alkatea (Errezil, 1975) # [[Cristina Tapias]] ef--'''SORTUA''' jostuna, irakaslea, enpresaburua (Bilbo 1960) # [[Teófila Adrada]] ef--'''SORTUA''' jostuna, irakaslea, enpresaburua, asmatzailea (Toledo 1904- ?) # [[Naroa Azpitarte]] ----'''SORTUA''' errugbilaria (Durango, 2005) # [[Rosario Tomasena Alzuri]] ef--'''SORTUA''' kirolaria, igerilaria, triatleta (Urnieta, 1946) # [[Agurtzane Solaberrieta Mesa]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta Usurbilgo alkatea (Usurbil, 1979) # [[Maite Amenabar Alkorta]] ----'''SORTUA''' Zirzurbilgo alkatea (Azpeitia) # [[Nagore Alkorta Elorza|Nagore Alkorta]] ef--'''SORTUA''' Azpeitiko alkatea (Azpeitia, 1978) # [[Alicia Framis]] artista (Mataró, 1967) # [[Lorena Llamas]] txirrindulari ohia (Bartzelona 1987) # [[Daisy Elliott]] politikaria (AEB 1917-2015) # [[Yolanda García Serrano]] gidoilaria (Madril 1958) # [[Karina Garantivá ]] aktorea, antzerki zuzendaria (Kolonbia 1980) # [[ Helena Pimenta]] antzerki-zuzendaria (Salamanca 1955) # [[Verónica Fernández]] gidoilaria (Soria 1971) # [[Magüi Mira]] aktorea, zuzendaria (Valentzia 1944) # [[Clara Sanchis]] aktorea, musikaria (Teruel 1968) # [[Lola Salvador]] gidoilaria (Bartzelona 1938) # [[Carmen Balagué]] aktorea (Bartzelona 1952) # [[Luz Casanova]] ongilea (Asturias, 1873-1949) # [[Jacqueline Guerroudj]] Militante komunista eta antikolonialista (1919 - 2015) # [[Sheyla Gutiérrez]] txirrindularia (Errioxa 1994) # [[Lucía González]] txirrindularia (Asturias 1990) # [[Alicia González]] txirrindularia (Asturias 1995) # [[Mavi García]] duatleta, txirrindularia (Mallorca 1984) # [[María Mercedes Cagigas Amedo]] txirrindularia (Kantabria 1979) # [[Isabel Martin]] txirrindularia (Valladolid 1999) # [[Sara Martín]] txirrindularia (Burgos 1996) # [[Cristina Martínez (txirrindularia)]] (Valentzia 1981) # [[María Isabel Moreno ]] txirrindularia (Girona 1981) # [[Belén López (txirrindularia)]] irakaslea (Cádiz 1984) # [[Mayalen Noriega]] igerilaria, txirrindularia, kirol egokituko gidaria (Mexiko/Espainia 1982) # [[Josefa Benítez Guzmán]] kirol egokitutako txirrindularia (Bartzelona 1969) # [[Susana Rodríguez Gacio]] medikua, kirol egokitutako txirrindularia (Vigo 1988) # [[Aauri Bokesa]] kirolari eta gizarte langilea (Madril, 1988) # [[Cristina Danimarkakoa]] Italiako aristokrata (Danimarka, 1521-Italia, 1590) # [[Conceição Matos]] aktibista (Portugal, 1936) # [[María de Estrada]] konsistatzailea (Espainia-Mexiko, XV.mendea) # [[Maritza M. Buendía]] # [[Lozen]] gerlari eta xamana (1840-1889) # [[Elsy Jacobs]] txirrindularia (Luxenburgo 1933-Bretainia 1998) # [[Anna Ramírez ]] txirrindularia, aktibista (Bartzelona 1981) # [[Marta Vilajosana]] txirrindularia (Bartzelona 1975) # [[Audrey Cordon]] txirrindularia (Bretainia 1989) # [[Alba Teruel ]] txirrindularia (Valentzia 1996) # [[Anna Sanchis]] txirrindularia (Valentzia 1987) # [[Dori Ruano]] txirrindularia, zuzendaria, politikaria, irakaslea (Salamanca 1969) # [[Gloria Rodríguez Sánchez]] txirrindularia ( Murtzia 1992) # [[Ariadna Ródenas]] txirrindularia (Alacant 1987 # [[Aida Nuño]] txirrindularia (Asturias 1983) # [[Karin Herrera]] biologo eta politikaria (Guatemala, 1968) # [[Sonia Gutiérrez Raguay]] politikaria (GUatemala, 1981) # [[Txirrindularitza eta feminismoa]] # [[Jean Purdy]] erizaina, 1. enbriologoa (Erresuma Batua 1945-1985) # [[Victoria Anna Perea]] Espainiako 1. probeta umea (Bartzelona 1984) # [[Anna Veiga]] biologoa, Espainiako 1. probeta umearen ‘ama zientifikoa’ (Bartzelona 1956) # [[Elisa Matilla]] aktorea (Madril 1966) # [[Dunia Ayaso eta Felix Sabroso]] zine zuzenndariak (Kanariak 1961-2014) # [[Eva Lesmes]] gidoilaria, zine zuzendaria (Asturias 1961) # [[Imma Colomer]] aktorea (Bartzelona 1948) # [[Rosa Gàmiz]] aktorea (Bartzelona 1965) # [[Carlota Subirós]] antzerki-zuzendari (Bartzelona 1974) # [[Lluïsa Cunillé ]] idazlea (Katalunia 1961) # [[Hijas de Cynisca]] kirol-arloko genero-desberdintasuna, dokumentala (2019) # [[Jessica Vall ]] igerilaria, biologoa (Bartzelona 1988) # [[Jennifer Pareja]] waterpolo jokalari ohia (Girona 1984) # [[Carmen Martín]] eskubaloi jokalaria (Almeria 1988) # [[Vanesa Amorós ]] eskubaloi jokalaria, entrenatzialea (Alacant 1982) # [[Nuria Benzal ]] eskubaloi jokalaria (Malaga 1985) # [[Estela Estévez Barreiro]] atleta paralinpiarra (Vigo 1965) # [[Alba Caride]] gimnasta erritmikoa (Vigo 1980) # [[Susana Garabatos ]] igerilaria (Vigo 1979) # [[Julia Vaquero]] galiziar atleta (Frantzia 1970) # [[Thérèse Clerc]] Frantziako ekintzaile feminista (1927 - 2016) # [[Suhayr al-Qalamawi]] idazlea eta itzultzailea (Egipto, 1911-1997) # [[Dolors Vives Rodón|Dolors Vives Rodon]] Kataluniar hegazkinlaria (Valls, 1908-Bartzelona, 2007) # [[Susana Ferrari Billinghurst]] hegazkinlaria (Argentina, 1914-Italia, 1999) # [[Yevguenia Shajovskaya|Yevguena Shajovskaya]] hegazkinlaria (Errusia, 1889-1920) # [[Carola Lorenzini]] hegazkinlaria (Buenos Aires, 1899-1941) # [[Clara Adams]] hagazkinlaria (EEBB, 1884-1971) # [[Gloria Cuesta]] hegazkinlaria (Asturias, 1911 - Madril, 1987) # [[Maria Josep Colomer i Luque]] hegazkinlaria (Bartzelona, 1913 - Inglaterra, 2004) # [[Alia Twal]] hegazkinlaria (Jordania) # [[Lotfia ElNadi|Loftia Elnadi]] hegazkinlaria (Egipto, 1907-2002) # [[Erma Franklin]] abeslaria (EEBB, 1938-2002) # [[Carolyn Franklin]] abeslaria (EEBB, 1944-1968) # [[Flor Aguilera]] idazlea (Mexico Hiria, 1971) # [[María Antonieta Mendivil]] idazlea (Mexiko, 1971) # [[Anne Kingsbury Wollstonecraft]] ilustratzaile botanikoa (EEBB,1781-Kuba, 1828) # [[Sara Khadem ]] xake jokalaria (Iran 1997) # [[Tamara Abalde ]] saskibaloi jokalaria (Ferrol 1989) # [[Begoña Fernández]] eskubaloi jokalaria (Vigo 1980) # [[Isabel Herguera]] artista, zuzendaria, irakaslea (Donostia 1961) # [[Karin Boye]] poeta, itzultzailea (Suedia 1900-1941) # [[Helene Hanff]] idazlea (AEB 1916-1997) # [[Sopiko Guramishvili]] xake jokalaria (Georgia 1991) # [[Carol Thatcher ]] kazetaria (Londres 1953) # [[Mónica Braun|Monica Braun]] idazlea eta poeta (Mexiko, 1965) # [[Cristina Rivera Garza]] idazlea (Mexiko, 1964) # [[Martha Cerda]] idazlea (Mexiko, 1945) # [[Bibiana Gallego Lancharro]] poeta eta damaturgoa (Badajoz, 1799-Madril, 1867) }} ==='''Berriak 2023''' ('''ekaina''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainara Otxotorena]] ef--'''SORTUA''' Mañariko alkatea (Hernani, 1984) # [[Arantxa Arregi]] ----'''SORTUA''' Doneztebeko alkatea # [[Asun Agiriano]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta bibliotekaria (Arrasate, 1963) # [[Begoña Enbeita]] ef--'''SORTUA''' Muxikako alkatea (Muxika, 1985) # [[Berta Arizkun González]] ef--'''SORTUA''' Burlatako alkatea # [[Burdinaren emakumeak]] '''SORTUA''' (Bizkaia, XIX-XX. mendea) # [[Carmen Mendiguren]] efef''SORTUA'''maistra (Zamudio, 1913-2010) # [[Eider Olazar]] ef--'''SORTUA''' Gazteluko alkatea (Gaztelu...) # [[Eneritz Agirre]] ef--'''SORTUA''' Atxondoko alkatea (Atxondo, 1983) # [[Eneritz Azpitarte]] ef--'''SORTUA''' Zaldibarko alkatea (Zaldibar, 1985 ) # [[Erika Letamendi Hurtado]] ef--'''SORTUA''' Donemiliagako alkatea (Gasteiz, 1985) # [[Igone Amesti]] ef--'''SORTUA'''mezzosopranoa, musika-irakaslea (Mallabia, 1985) # [[Iruri Altzerreka]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria (Garai, 2000) # [[Itziar Imaz Artazcoz|Itziar Imaz]] ef--'''SORTUA''' Garesko alkatea (Gares, 1981) # [[Julene Lazkano]] ef--'''SORTUA''' Elorrioko alkatea (Elorrio, 1985) # [[Laura Irasuegi Otal]] efef'''SORTUA''' ingeniaria, gerrako umea (Eibar, 1923-Errenteria, 2016) # [[Malan Alloua]] ----'''SORTUA''' Sanwiko Erresumako ama erregina (Ghana, XIX. mendea) # [[Maria Sáez de Albéniz Bregaña]] ef--'''SORTUA''' Etxarri Aranazko alkatea (Iruñea, 1966) # [[Marta Díez Napal]] ef--'''SORTUA''' Antsoaingo alkatea (Antsoain, 1975) # [[Nadia Nemeh Shomaly]] ----'''SORTUA''' Bermeoko alkatea (Bermeo, 1979) # [[Noelia Oses]] ef--'''SORTUA''' Matematikaria, ikertzailea (Ermua, 1975) # [[Oihana Olaberria Jaka]] ef--'''SORTUA''' Arakilgo alkatea (Arakil, 1976 # [[Oihane Irastorza]] ef--''SORTUA''' Izurtzako alkatea (Izurtza, 1981) # [[Oihane Uribeetxebarria Garmendia]] ef--'''SORTUA''' Lakuntzako alkatea (1979) # [[Olatz Alberdi Etxeberria]] ef--SORTUA futbolaria, atezaina (Bergara, 1997) # [[Olatz Irizar Martínez]] ef--'''SORTUA''' Ziordiako alkatea (Ziordia, 1972) # [[Pilar Arechavaleta]] efef'''SORTUA''' moja (Bilbo, 1880-Madril-1973) # [[Txelo Auzmendi Jimenez]] ef--'''SORTUA''' Asparrenako alkatea (Araia, 1960) # [[Olga Mariano]] aktibista ijitoa (Portugal, 1950) # [[Adriana Caselotti]] ahots aktorea (AEB 1916-1997) # [[Adrienne Bolland|Adrianne Bolland]] hegazkinlaria (Frantzia, 1895-1975) # [[Agirre Aristizabal ahizpak]] oroimen memoria babesleak (Lizarra, 1936) # [[Ahlam Khudr]] aktibista (Sudan) # [[Aída Bueno Sarduy]] dokumentalgilea (Kuba, ?) # [[Aida Toledo]] poeta (Guatemala, 1952) # [[Ainhoa Carbonell Allué ]] zinegotzi ijitoa (?,?) # [[Alba Cros ]] zinema zuzendaria (Lleida 1991) # [[Alice Austen]] argazkilaria (AEB 1866-1952) # [[Alice Pestana]] pedagogoa (Portugal, 1860-Madril, 1929) # [[Alicja Dorabialska]] kimikaria (Polonia, 1897 – 1975) # [[Alma Karla Sandoval|Alma Carla Sandoval]] Kazetaria (Mexiko, 1975) # [[Ana Martínez de Luco]] moja, aktibista (Araba, 1960) # [[Anaïs Napoleon]] argazkilaria (Narbona, 1831-Bartzelona, 1912) # [[Ángela de la Cruz (artista)]] artista (Coruña, 1965) # [[Ángeles Cruz|Angeles Cruz]] aktorea, gidoilaria, zinema zuzendaria (Mexiko, 1969) # [[Anna-Eva Bergman]] artista (Suedia 1909-Frantzia 1987) # [[Anoosheh Oskouian]] ingeniaria, CEO-a (Iran/AEB 1964) # [[Aurèlia Muñoz Ventura]] artista (Bartzelona, 1926-2011) # [[Barbara Martin Coppola]] telekomunikazio- ingeniaría eta CEO-a (Madril 1977) # [[Beatriz Corrales]] badminton jokalaria (Madril 1992) # [[Bernardine Dohrn]] iheslaria, irakaslea (AEB 1942) # [[Betsy Pecanins]] abeslaria (Mexiko 1954) # [[Betty Makoni]] Aktibista (Zimbabwe, 1971) # [[Candida Höfer]] argazkilaria (Alemania, 1944) # [[Carmen Matute]] idazlea (Guatemala, 1944) # [[Carol Bove]] artista (Suitza/AEB 1971) # [[Celia Montoya Montoya]] aktorea, aktibista (Madril, 1971) # [[Charlotte Posenenske]] artista (Alemania 1930-1985) # [[Chicks on Speed]] artistak, musika taldea (Alemania 19) # [[Claude Mossé]] historialaria (Frantzia 1924-2022) # [[Cristina Álvarez Álvarez]] telekomunikazio ingeniaria (Vigo 1969) # [[Cristina Cuerno]] aeronautika ingeniaria (Espainia, XX. mendea) # [[Danielle Michel-Chich]] saiogile, kazetari eta itzultzaile frantsesa (Aljer - 1951) # [[Daría Vilariño Pintos]] liburuzaina (Galizia 1928-2020) # [[Djamila Bouazza]] Aljeriako Independentzia Gerrako aktibista (1938 - 2015) # [[Djamila Bouhired]] Aljeriako ekintzaile politikoa da (Aljer - 1935) # [[Dulce Muñoz del Rey]] telekominikazio ingeniaria (Badajoz 1978) # [[Eija-Liisa Ahtila]] artista (Finlandia 1959) # [[Eileen Power]] historialaria (Erresuma Batua 1889-1940) # [[Elida Carlés]] hegazkinlaria, artista (Argentina, 1912-1970) # [[Elisa Hall]] idazlea (Guatemala, 1900-1982) # [[Eliza Schneider]] ahots aktorea (AEB 1978) # [[Énia Lipanga]] Poeta, aktibista (Mozambike, 1977) # [[Erika Groth-Schmachtenberger]] argazkilaria (Alemania 1906-1992) # [[Ester Partegàs]] artista (La Garriga, 1972) # [[Esther Paez]] boxeolaria, (Bartzelona 1969) # [[Eulalia Pérez Sedeño]] ikertzailea (Maroko protektoratua 1954) # [[Eulàlia Valldosera i Guilera]] artista (Villafranca del Panadés, 1963) # [[Fátima Tardío Quiroga]] legelaria (Bolivia XX. mendea) # [[Fernanda Fragateiro]] artista (Portugal 1962) # [[Gail Bradbrook]] Klima aldaketaren kontrako ekintzailea (Britainiarra) # [[Grete Stern]] argazkilaria (Alemania 1904-Argentina 1999) # [[Hannah Collins]] artista (Londres 1956) # [[Hanne Darboven]] artista (Alemania 1941-2009) # [[Helga de Alvear Arte Garaikidearen Museoa ]] (Caceres 2021) # [[Helga de Alvear]] bildumagilea (Alemania/Madril 1936) # [[Inés Medina]] artista (Caceres 1950) # [[Inés Peraza]] Kanariar uharteetako andrea (Sevilla, 1424-1503) # [[Isabel de los Ángeles Ruano]] poeta (Guatemala, 1945) # [[Isabel Morant Deusa]] historialaria (Valentzia 1947) # [[Isabel Tolosa Cortés de Moctezuma]] Leonor Cortés Moctezumaren alaba (Mexiko, 1568- ?) # [[Isatxa Mengíbar]] bikoiztailea ( Espainia 1973) # [[Janet Maslin ]] kritikaria (AEB 1949) # [[Joana Pastrana]] boxeolari ohia (Madril 1990) # [[Jorinde Voigt]] artista (Alemania 1977) # [[Judith Colell ]] zinema zuzendaria (Bartzelona 1968) # [[Kadiatu Massaquoi]] aktibista (Sierra Leona, 2002?) # [[Katalina Lancasterrekoa]] erregina (Hertford, 1373- Valladolid, 1418) # [[Katharina Fritsch]] eskultorea (Alemania 1956) # [[Katharina Sieverding]] artista (Alemania 1944) # [[Kittie Knox]] txirrindularia (AEB 1874-1900) # [[Laleh Osmany]] aktibista (Afganistan, 1992) # [[Laura Rius]] zinema zuzendaria (Bartzelona 1991) # [[Leonor Cortés Moctezuma]] Espainia Berriko Erregeorderriko aristokrata (Mexiko, 1527-1594) # [[Lidia Zvereva|Lidia Zuéreva]] hegazkinlaria (Errusia, 1890-1916) # [[Lisa Schwarzbaum]] kritikaria (AEB 1952) # [[Luz Méndez de la Vega]] poeta eta ikertzaile feminista (Guatemala, 1919-2012) # [[Mabel Palacín Lahoz]] artista (Bartzelona, 1965) # [[Maggie Roswell]] ahots aktorea (AEB 1952) # [[Margarita Carrera]] idazlea (Guatemala, 1929-2018) # [[María del Carmen Aguayo Torres]] telekomunikazio ingeniaria (Kordoba XX. mendea) # [[María del Carmen Carrillo Losada]] probintzia hiriburu bateko 1. emakume ziengotzi ijitoa (Madril 1959) # [[María del Carmen Pallares Méndez]] historialaria (Galizia 1948) # [[María Jesús Avila Corchero]] museo koordinatzailea (Caceres, 1966) # [[María Jesús Rosa Reina]] boxeolaria (Madril 1974-2018) # [[María Luisa Cuerda Arnau]] legelaria (Espainia, XX. mendea) # [[María Natividad Bermejo Arrieta ]] artista (Logroño 1961) # [[María Teresa Dalenz Zapata ]] ingeniari zibila (Bolivia, 1958) # [[María Teresa de Silva]] Albako XIII. dukesa (Madril, 1762-1802) # [[Marta Verheyen]] zinema zuzendaria, gidoilaria, argazkilaria (Girona 1991) # [[Mary Bailey (hegazkinlaria)|Mary Bailey]] hegazkilaria (Irlanda, 1890-1960) # [[Mary Kay Bergman]] ahots aktorea (AEB 1961) # [[Mary Lynn Rajskub]] aktorea, gidoilaria (AEB 1971) # [[Mary Taylor Brush]] hegazkinlaria (1866-1949) # [[Maryse Bastié]] hegazkinlaria (Frantzia, 1898-1952) # [[Meret Oppenheim]] argazkilaria (Berlin, 1913-Basilia,1985) # [[Mikaela Loach]] Aktibista (Jamaika, 1998) # [[Miren Meabe Carro]] Kuartango alkatea (Barakaldo 1986) # [[Mirtha Luz Pérez]] idazlea, poeta, (Chiapas, Mexiko, 1960) # [[Mona Simpson (Simpsondarrak)]] pertsonaia (AEB) # [[Mona Simpson]] idazlea (AEB 1957) # [[Montserrat Soto]] artista (Bartzelona, 1961) # [[Nadia Vera]] kazetaria (Mexiko, 1983-2015) # [[Nancy Cartwright (aktorea)]] ahots aktorea (AEB 1957)Si # [[Natalia Montellano Durán]] bioteknologoa (Bolivia XX. mendea) # [[Penelope Lea]] klima-aktibista (Noruega, 2005) # [[Pilar Heredia Iglesias]] politikari ijitoa (Toledo, 1964) # [[Pipilotti Rist]] artista (Suitza 1962) # [[Pocha Lamadrid]] aktibista (Argentina, 1945-2021) # [[Princy Mangalika]] aktibista (Sri Lanka, XX. mendea) # [[Rachel Whiteread ]] eskultorea (Londres 1963) # [[Rafaela Rada]] ilustratzailea # [[Regina Halmich]] boxeolaria (Alemania 1976) # [[Régine Pernoud]] historialaria (Frantzia 1909-1998) # [[Rineke Dijkstra]] argazkilaria (Herbehereak 1965) # [[Rocío Saiz]] artista (Madril 1991) # [[Rosa Brun]] artista (Madril 1955) # [[Rosemarie Trockel]] artista (Alemania 1952) # [[Salma Kikwete]] aktibista (Tanzania, 1963) # [[Salomé Cuesta]] artista (Valentzia 1964) # [[Sandra Baía]] artista(Lisboa 1968) # [[Sangita Magar]] aktibista (Nepal) # [[Soleil Moon Frye]] aktorea, gidoilaria, film-zuzendaria (AEB 1976) # [[Sonia Couoh]] aktorea (Mexiko, 1983) # [[Susana Solano]] eskultorea (Bartzelona, 1946) # [[Sylvie Fleury]] artista (Suitza 1961) # [[Tacita Dean]] artista bisuala (Erresuma Batua 1965) # [[Tatiana Delgado Yunquera]] bideo-joko garatzailea (Madril 1978) # [[Tecuelhuetzin Xicohténcatl]] printzesa tlaxcalteka (Mexiko, 1501-Guatemala, 1537) # [[Tecuichpo Ixcaxochitzin]] inperio aztekaren azken enperatrizea (Mexiko, 1509-1550) # [[Tiza Mafira]] Ingurumen-aktibista (Indonesia, 1984) # [[Touria Chaoui|Touria Chaowi]] hegazkinlaria (Fez, 1936-1956) # [[Tress MacNeille]] ahots aktorea (AEB 1951) # [[Vanessa Beecroft]] artista (Italia 1969) # [[Victoria Fonseca González]] fisikaria (Espainia XX. mendea) # [[Viktória Varga]] halterofilia kirolaria (Hungaria 1981) # [[Zainab Al Khawaja]] aktibista (Bahrain, 1983) # [[Zohra Drif]] Aljeriako politikaria, independentzia gerrako mujahida (1934) }} ==='''Berriak 2023''' ('''maiatza''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Ortiz]] ----'''SORTUA''' medikua (Getxo, 1964) # [[Ainara Vera]] ----'''SORTUA''' zinegilea (Iruñea, 1985) # [[Ana Antúnez]] --ef'''SORTUA''' jostuna, brodatzailea (Sevilla 1836-1896) # [[Ann Marie Skelton]] ef--'''SORTUA''' Haurren Eskubideen Batzordeko burua (Hegoafrika, ?) # [[Garazi Sampedro]] ef--'''SORTUA''' korrikalaria (Atxondo 1989) # [[Itsasne Larruskain]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, futbolaria (Traña-Matiena 1992) # [[Izaro Ieregi]] ----'''SORTUA''' artista (Algorta, 1987) # [[Josefa Antúnez]] --ef'''SORTUA''' jostuna, brodatzailea (Sevilla 1833-1904) # [[Juana María Ruiz de Gámiz]] efef'''SORTUA''' ongilea (Betoño, 1841 -?) # [[Libe Goitia Artetxe]] ef--'''SORTUA''' idazlea (Errusia, 2001) # [[Maite Toledo]] ----'''SORTUA''' idazlea (Zaldibia, 1966) # [[Maite Zelaia]] ef--'''SORTUA''' arkitektoa (Eibar, 1946) # [[María del Carmen Careaga Salazar]] ef--'''SORTUA''' enpresaburua (Getxo, 1934) # [[Nagore Legarreta]] ----''SORTUA''' argazkilaria (Hernani, 1981) # [[Oihana Muga]] ef--'''SORTUA''' pediatra (Donostia, 1981) # [[Quintina Gelbenzu Piérola]] ef-ef '''SORTUA''' emagina (1877-1950) # [[Salome Campos Beotegi]] efef'''SORTUA''' Emakume aitzindaria kontserba-enpresetan (Bermio, 1893-1974) # [[Adela Calva Reyes]] idazlea (Mexiko, 1967-2018) # [[Adenike Oladosu]] klima aktibista (Nigeria 1994) # [[Alejandra Hannoverkoa]] printzesa (Austria 1999) # [[Alicia Martín Villanueva]] artista (Madril, 1964) # [[Aline Pettersson|Aline Petterson]] idazlea (Mexiko Hiria, 1938) # [[Alva Belmont]] aktibista aberatsa, sufragista (AEB 1853- Frantzia 1933) # [[Ana de Roque]] kazetaria ( Madril 1963) # [[Ana Roldán]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1976) # [[Anahí de Cárdenas]] modeloa, aktorea (Peru 1983) # [[Andrea Guasch]] aktore, abeslari, dantzaria (Bartzelona 1990) # [[Anežka Drahotová]] atleta (Txekia 19) # [[Aniela Rodriguez]] idazlea (Mexiko, 1992) # [[Anna Henderson]] txirrindularia (Britainia 1998) # [[Anna Howard Shaw ]] sufragista, abade metodista (AEB 1847-1919) # [[Antía Jácome]] kanoalaria (Pontevedra 1999) # [[Antúnez ahizpak]] brodatzaileak (Sevilla XIX. mendea) # [[Ascensión Cambrón]] filosofoa (Kordoba 1943) # [[Aurora Correa]] poeta (Bartzelona, 1930-Mexiko, 2008) # [[Beatrice Borromeo]] kazetaria, aristokrata (Italia 1985) # [[Belén Rodríguez (kazetaria)]] (Madril 1966) # [[Betty Gilpin]] aktorea (AEB 1986) # [[Carissa Véliz]] filosofoa, irakaslea, ikertzailea (Mexiko 1986) # [[Carlota Casiraghi]] zaldizalea, kazetaria (Monako 1986) # [[Carmel Snow]] moda-kazetaria (Irlanda 1887-AEB 1961) # [[Carolina Bona]] aktorea (Madril 1980) # [[Carolina Herrera]] enpresaburua, diseinatzailea (Venezuela 1939) # [[Carolina Parsons]] modeloa, enpresaburua (Txile 1978) # [[Caroline Link ]] film-zuzendaria (Alemania 1964) # [[Caroline Schermerhorn Astor]] aristokrata (AEB 1830-1908) # [[Chari Gómez Miranda ]] kazetaria (Espainia 1930-2011) # [[Claudina Domingo]] poeta (Mexiko, 1982) # [[Claudine Picardet]] zientzialaria, itzultzailea (Frantzia 1735-1820) # [[Consuelo Duval]] aktorea (Mexiko 1969) # [[Consuelo Trujillo ]] aktorea (Cádiz 1959) # [[Consuelo Vanderbilt]] filantropoa (AEB 1877- 1964) # [[Consuelo Yznaga]] aristokrata (AEB 1853-Londres 1909) # [[Cristina del Valle (abeslaria)]] aktibista (Asturias 1960) # [[Cristina del Valle (aktorea)]] (Argentina 1942) # [[Debora Kayembe]] abokatua, aktibista (Kongo- Eskozia, 1975) # [[Desirée Bela-Lobedde]] idazlea, aktibista (Bartzelona 1978) # [[Desirée Ndjambo]] kazetaria (Madril 1976) # [[Diana Vreeland]] moda-editore aitzindaria (Paris 1903 - AEB 1989 ) # [[Djamila Boupacha]] Aljeriako FLNko aktibista (Bologhine 1938) # [[Dolores Castro]] poeta (Mexiko, 1923-2022) # [[Edna Woolman Chase]] kazetaria, argitaratzailea (AEB 1887-1957) # [[Ekaterina Karavelova]] aktibista, hezitzailea (Bulgaria, 1860-1947) # [[Elia Barceló]] idazlea (Alacant 1957) # [[Ella baila sola]] musika bikotea (Espainia) # [[Elsa Cross]] poeta (Mexiko, 1946) # [[Elsie de Wolfe ]] dekoratzaile aitzindaria (AEB 1865- Frantzia 1950) # [[Elvira Quintana]] aktorea (Badajoz, 1935-Mexiko Hiria, 1968) # [[Esperanza Zambrano]] idazlea (Mexiko, 1901-1992) # [[Esther García Rodríguez]] cinema ekoizpen zuzendari aitzindaria (Segovia 1956) # [[Esther Mayoko Ortega]], aktibista (Madril, XX.mendea) # [[Ethel Krauze]] idazlea (Mexiko Hiria, 1954) # [[Fausta Gantús]] poeta eta historialaria (Mexiko, 1968) # [[Flora Drummond]] sufragista, aktibista (Erresuma Batua, 1878-1949) # [[Françoise Seligmann]] Frantziako erresistentziako kidea, kazetaria eta politikaria (1919-2013) # [[Françoise Vergès]] politologo eta ekintzaile feminista eta dekolonialista frantsesa (Paris, 1952) # [[Freda Huson]] aktibista (Kanada, 1964) # [[Gabriela Jauregi]] idazlea, poeta (Mexiko Hiria, 1979) # [[Glòria Serra ]] kazetaria (Bartzelona 1964) # [[Hadja Idrissa Bah]] aktibista (Ginea, 1999) # [[Helena Normanton]] abokatua, aktibista (Erresuma Batua, 1882-1957) # [[Ilka Chase]] aktorea, esataria, idazlea (AEB 1905-1978) # [[Irene Hernández de Jesús]] aktibista (Mexiko, 1958-2021) # [[Irene Hueche Meliqueo]] aktibista (Txile, 1946-2011) # [[Isabel Garcés]] aktorea (Madril 1901-1908) # [[Isabel Pardo de Vera Posada]] ingeniaria (Lugo 1975) # [[Isatou Ceesay]] aktibista (Gambia, 1972) # [[Izarne Sarasola]] Errealeko futbolaria (Gipuzkoa, 2002) # [[Jacqueline Auriol]] hegazkinlaria (Frantzia, 1917-2000) # [[Javiera Contador]] aktorea, aurkezlea (Txile 1974) # [[Jhoana Patiño]], poeta, aktibista (Kolonbia, 1982) # [[Josefina Molina]] film-zuzendari atzindaria (Kordoba 1936) # [[Julia Maura]] idazlea (Madril 1910-1973) # [[Julia Solomonoff]] film zuzendaria, gidoilaria… (Argentina 1966) # [[Juliane Köhler ]] aktorea (Alemania 1965) # [[Katalina D'Erzel|Katalina Dérzel]] poeta (Mexiko Hiria, 1950) # [[Laura Pérez Granel]] ilustratzailea (Valentzia 1983) # [[Leila Khaled]] palestinar aktibista politikoa (1944) # [[Lidia Poët ]] Italiako 1. emakume abokatua, aktibista (1855-1949) # [[Lidia Tiatirakoa]] Europako 1. Emakume kristaua, santua, enpresaburua (Tiatira I. mendea) # [[Lisa Henni]] aktorea (Suedia 1982) # [[Lolita Bosch]] idazlea (Bartzelona 1970) # [[Lorenza Izzo]] aktorea, modeloa (Txile 1989) # [[Louise Dahl-Wolfe]] moda-argazkilaria ( AEB 1895- 1989) # [[Lucrecia Martel]] film zuzendaria, gidoilaria (Argentina 1966) # [[Lucy Elmina Anthony]] sufragista (AEB 1859 - 1944) # [[Luz Marina Hache]] Sindikalista, aktibista (Kolonbia, 1955) # [[Margo Martindale]] aktorea (AEB 1951) # [[María Duval (aktorea)]] abeslaria (Mexiko 1937) # [[María Inés Guerra]] abeslaria, aurkezlea (Mexiko 1983) # [[María José Sanz Sánchez]] biologoa, ikertzailea (Valentzia 1963) # [[María Pérez García]] atleta (Granada 1996) # [[María Remedios del Valle]] Argentinako armadan kapitain independentzia garaian (Argentina, 1766-1847) # [[Mariana Simionescu]] tenislaria (Errumania 1956) # [[Maricela Guerrero]] poeta (Mexiko Hiria, 1977) # [[Marilia Andrés ]] kantautorea (Cuenca 1974) # [[Marina Rossell]] kantautorea (Bartzelona 1954) # [[Marta Botía]] kantautorea (Madril 1974) # [[Marta Ferri]] moda diseinatzailea (Italia 1984) # [[Marta García Gómez]] kazetara, bikoizlea ( Madril 1961-2013) # [[Marta Jaumandreu]] kazetaria (Madril 1971) # [[Marta Martínez Alonso]] matematikaria, IBM zuzendari nagusia (Madril 1966) # [[Marta Suediakoa]] printzesa (Suedia 1901-Norvegia 1954) # [[Mary Haʻaheo Atcherley]] aktibista (Hawaii, 1874-1933) # [[Matilde Borromeo]] jauzi-zaldi hazlea, kirolaria, aristokrata (Italia 1983) # [[Mercedes de Acosta]] idazlea (AEB 1892-1968) # [[Milena Smit]] aktorea (Valentzia 1996) # [[Mónica Laguna]] film zuzendaria, gidoilaria (Madril 1964) # [[Mònica López]] meteorologoa, aurkezlea (Lerida 1975) # [[Na'Taki Osborne Jelks]] aktibista (AEB, XX. maendea) # [[Naty Abascal]] modeloa (Sevilla 1943) # [[Ngụy Thị Khanh]] Ingurumen aktibista (Vietnam, 1976) # [[Nina Bang]] historialaria, politikaria, ministroa (Danimarka 1866-1928) # [[Nuria Villazán Martín]] gidoilaria, film zuzendaria (Bartzelona 1968) # [[Oyèrónkẹ Oyěwùmí]] ikertzaile feminista dekolonial (Nigeria, 1957) # [[Pepa Pedroche]] aktorea (Madril 1967) # [[Pilar García Muñiz]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1974) # [[Pilar Llop ]] magistratua, politikaria (Madril 1973) # [[Pilar Ulzurrun de Asanza y Peralta]] margolaria (Zaragoza, 1785-Madril, 1864) # [[Raquel Sánchez Jiménez]] politikaria (Bartzelona 1975) # [[Rosario Pi]] zinema zuzendaria (Bartzelona, 1899 - Madril, 1967) # [[Rosita Parsons]] modeloa, enpresaburua (Txile 1970) # [[Sandra Lorenzano]] idazlea (Argentina, 1960) # [[Sara Uribe Sánchez|Sara Uribe]] poeta (Mexiko, 1978) # [[Seloua Luste Boulbina]] Filosofo eta irakasle franko-aljeriarra (1957) # [[Sheela Patel]], aktibista (India, 1952) # [[Soledad Sevilla]] margolaria (Valentzia 1944) # [[Stella Assange]] abokatua, giza eskubideen defendatzailea (Hegoafrika 1983) # [[Susan Rice]] enbaxadorea (AEB 1964) # [[Susana Roza]] Kazetaria (Asturias 1965) # [[Susi Caramelo]] umorista (Bartzelona 1980) # [[Syrie Barnardo]] barrualdeen diseinatzailea (Ingalaterra 1879-1955) # [[Tedi López Mills]] poeta (Mexiko Hiria, 1959) # [[Tuva Novotny]] aktorea (Suedia 1979) # [[Uta Hagen]] aktorea, maistra (Alemania 1919- AEB 2004) # [[Vanessa Bryant ]] filantropoa (AEB 1982) # [[Vanessa Claudio]] modeloa, aktorea, aurkezlea (Puerto Rico 1983) # [[Vega (abeslaria)]] (Kordoba 1979) # [[Veronica Ferres]] aktorea (Alemania 1965) # [[Victoria Rosell]] epailea, politikaria (Murtzia 1968) # [[Virginia Ruzici ]] tenislari ohia (Errumania 1955) # [[Yelitza Ruiz]] abokatua eta poeta (Mexiko, 1986) # [[Yuja Wang]] piano-jolea (Txina 1975) # [[Yvonne Choquet-Bruhat]] matematikari eta fisikari frantsesa (Lille, 1923) # [[Zarifa Ghafari]] politikari, aktibista (Afganistan, 1992) # [[Zonia Palán Tamayo]] aktibista, ekonomialaria (Ekuador, 1954-2003) }} ==='''Berriak 2023''' ('''apirila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Irazu]] ----'''SORTUA''' kazetaria, gidoigilea, berdintasun teknikaria (Andoain, 1966) # [[Eider Conde]] ----'''SORTUA''' Aranzadi elkarteko komunikatzailea (Donostia, 1981) # [[Elena Martinez Rubio|Elena Martinez]] ----'''SORTUA''' euskal idazlea (Bilbo, 1957) # [[Felipa Domínguez Taguada]] --ef'''SORTUA''' miliziano (Irun, ?- 2013)) # [[Graciliana Montelongo]] ----'''SORTUA''' artista eta idazlea (Tenerife, 1962) # [[Iratxe Ormatza]] ----'''SORTUA''' idazlea (Bakio, 1971) # [[Isabel de Naverán]]----'''SORTUA''' ikertzailea, komisarioa (Getxo, 1976) # [[Ixabel Millet]] ----'''SORTUA''' ipuin kontalaria (Paris, 1958) # [[Jasmin_Mara_López]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta zinemagilea (New Orleans xxxx) # [[Maite Franko]] ----'''SORTUA''' g idazle eta ipuin kontalaria (Irun, 1971) # [[Maria Rosario de Cruz]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Ermua, 1948) # [[Marta Von Poroszlay]] ----'''SORTUA''' g margolaria, eskultorea, idazlea (Hungaria, 1952) # [[Mirari Sagarzazu]] ----'''SORTUA''' ARtisaua, artista, ilustratzailea (Oñati) # [[Miren Mindegia]] ----'''SORTUA''' g kazetaria, idazlea (Elizondo, 1985) # [[Silvia Solórzano Foppa]] ef--'''SORTUA''' gerrillari ohia eta politikaria (Guatemala, 1950) # [[Stella Quan Rossell]] ----'''SORTUA''' antropologoa (Guatemala, 1935-2007) # [[Adela Guffanti]] hegazkinlaria (Argentina, 1904- ?) # [[Adelaida O'Dena de Estrada|Adelaida O´Dena de Estrada]] margolaria (Madril, 1823-1853) # [[Amada García Rodríguez]] exekutatuko komunista (Coruña 1909-1938) # [[Amandine Gay]] zine-zuzendari, aktore, idazle eta afrofeminista (Frantzia, 1984) # [[Amina Dahbour]] palestinar aktibista politikoa (1945?) # [[Amparo Rubiales]] irakaslea, politikaria (Madril 1945) # [[Anastasia (argitzailea)]] margolaria (Paris XIV-XV. mendea) # [[Angeles Bravo (kazetaria)]] (?, 1963) # [[Anna Swenonis]] eskuizkribu argitzailea (Suedia ? - 1527) # [[Arab Loutfi]] kazetaria, idazlea, film-zuzendaria (Libano 1953) # [[Arcangela Paladini]] artista eta poeta (1596-1622) # [[Asunción Crespo de Reigón|Asunción Crespo de Reigon]] margolaria (Madril, 1816.1885) # [[Beatriz Rico]] aktorea, abeslaria, idazlea (Asturias 1970) # [[Belén Ortega]] komiki-marrazkilaria (Granada, 1986) # [[Carmen Calvo (artista)]] eskultorea (Valentzia 1950) # [[Carmen Rey]] jazz-abeslaria (Galizia ?) # [[Caterina Cherubini]] margolaria (Erroma, 1730-1811) # [[Catherine M. Russell]] UNICEFeko zuzendari exekutiboa (AEB, 1961) # [[Claudia Rueda]] ilustratzailea (Bogota, XX. Mendea) # [[Cristina Gallach]] kazetaria (Bartzelona 1960) # [[Cristina Narbona]] polititkaria (Madril 1951) # [[Daniela Barcellona]] mezzosopranoa (Italia 1969) # [[Daniela Melchior ]] aktorea (Portugal 1996) # [[Denisse Buendía]] poeta (Mexiko, 1979) # [[Elisa Rueda]] maistra, poeta, aktorea (Markina-Xemein, 1959) # [[Elvira Rodríguez ]] ekonomialaria, politikaria (Madril 1949) # [[Esperanza Elena Caro]] brodatzailea (Sevilla 1906-1985) # [[Eva Lootz]] eskultorea (Austria_Espainia 1940) # [[Farideh Lashai]] margolaria, idazlea (Iran 1944-2013) # [[Fátima Diame]] jauzietako atleta (Valentzia 1996) # [[Gabriela Agirre Sánchez]] idazlea, poeta (Mexiko, 1977) # [[Henrietta H. Fore]] UNICEFeko zuzendari ohia (AEB, 1948) # [[Hermine Yollo]] aktorea, zuzendaria, idazlea, itzultzailea (Kamerun 1981) # [[Hermonia Vivarini]] artista (Venezia, XVI.mendea) # [[Inés Alberdi ]] soziologoa (Sevilla 1948) # [[Inés Álvarez de Toledo Caro]] aristokrata (Madril 1857-Donostia 1937) # [[Inés Amor]] galerista (Mexiko 1912-1980) # [[Ines Artajo Ayesa]] kazetaria (Iruñea 1956) # [[Inés Edmonson]] aktorea (Argentina 1919-2016) # [[Inés Fernández-Ordoñez]] hizkuntzalaria (Madril 1961) # [[Inés Fonseca]] abeslaria, musikagilea, poeta (Santander 1960) # [[Inés María Calero]] modeloa, aktorea (Venezuela 1969) # [[Inés Martín Rodrigo]] kazetaria, idazlea (Madril 1983) # [[Inés París]] film zuzendaria, gidoilaria (Madril 1963) # [[Inés Saavedra]] abeslaria (Uruguai 1972) # [[Inés Santé Riveira]] irakaslea, asmatzilea, ikertzailea (Ferrol 1976) # [[Ines Scaramucci ]] irakaslea (Italia 1908-1990) # [[Isabel Austriakoa (1501-1526)]] Danimarka, Norvegia, Suediako erregina (Belgika) # [[Isabel Zapata]] idazlea (Mexiko Hiria, 1984) # [[Joana Austriakoa]] Portugalgo erregina, Espainiako erregeordea, emakume-jesuita bakarra (Madril 1535-1573) # [[Josefa Amar Borbón ]] pedagogoa, emakumeen gaitasunaren defendatzailea (Zaragoza 1749-1833) # [[Josefa Tolrá Abril]] margolaria (Cabrils, 1880-1959) # [[Juanita Frances]] aktibista (Australia-Erresuma Batua, 1901-1992) # [[Kaimook Chuto]] eskultorea (Thailandia, 1938-1995) # [[Klara Bavariakoa]] margolaria (Alemania, 1874-1941) # [[Lalalimola]] ilustratzailea (Valentzia, 1984) # [[Lara Siscar]] tb aurkezlea (Valentzia 1977) # [[Laura Gómez-Lacueva]] aktorea (Zaragoza 1975-2023) # [[Leonor Austriakoa]] Portugalgo eta Frantziako erregina (Belgika 1498- Badajoz 1558) # [[Lorenza Cobián]] modeloa (Asturias 1851-Madril 1906) # [[Lucía Pérez ]] abeslaria (Lugo 1985) # [[Luisa Rivera]] ilustratzaleak (Santiago-Txile, 1987) # [[Lynette Yiadom-Boakye]] margolaria, idazlea (Londres 1977) # [[Mabula Soumahoro]] akademikoa eta ekintzaile afrofeminista (Paris, 1976) # [[Margarita Alexandre]] zinema zuzendari eta ekoizlea frankismoan (León, 1923 - Madril, 2015) # [[María Aragoikoa]] Portugalgo erregina (Kordoba 1498- Lisboa 1517) # [[María Austriakoa]] Germaniako enperatriza (Madril 1528-1603) # [[Maria Baranda|María Baranda]] poeta (Mexiko, 1962) # [[María Gámez Gámez ]] politikaria, Guardia Zibilaren 1. Emakume-zuzendaria (Cádiz 1969) # [[María Gimeno]] artista, ekintzailea (Zamora 1970) # [[María Gómez (kazetaria)]] (Madrik 1987) # [[María Gómez González]] 1936an Galiziako emakume alkate bakarra (Kordoba 1905-Lugo 1986) # [[María Jesús Montero]] medikua, politikaria (Sevilla 1966) # [[María Silva Cruz]] anarkista (Cadiz 1915-1936) # [[Marietta Barovier]] artista eta diseinatzailea ( ? - 1496) # [[Marina Romero]] idazlea (Madril 1908-2001) # [[Marina Silva]] politikaria, ingurumen aktibista (Brasil 1958) # [[Marisa Roesset Velasco]] margolaria (Madril 1904-1976) # [[Marisa Ruiz Trejo]] antropologo feminista (Mexiko, 1984) # [[Marlène Schiappa]] politikaria, aktibista (Paris 1982) # [[Mary Jayne Gold ]] iheslarien laguntzailea (AEB 1909-Frantzia 1997) # [[Mercedes González Fernández]] kazetaria, politikaria (Madril 1975) # [[Mikiko Otani]] abokatu eta ikertzaile (Japonia, 1964) # [[Mónica Nepote]] idazlea (Mexiko, 1970) # [[Myrea Pettit]] ilustratzailea (Britainia Handia, 1970) # [[Nastasia Zürcher ]] kantautorea, margolaria (Suitza/Galizia 1988) # [[Nevenka Fernández]] Espainiako ekonomialaria eta Ponferradako zinegotzia # [[Ninotchka Matute]] Guatemala Hiriko alkatetzari hautagai (Guatemala Hiria, 1967) # [[Olga Martín-Belloso]] kimikaria, elikaduran aditua (Calahorra 1960) # [[Paula Fortes]] aktibista, politikaria (Cabo Verde, 1945-2011) # [[Petronila Guerrero]] politikaria (Cádiz 1953) # [[Polly Higgins]] abokatua, ingurumen aktibista (1968-2019) # [[Rashida Obeida]] palestinar aktibista politikoa (XX. mendea) # [[Reneé Acosta|Renée Acosta]] poeta, filosofoa (Mexiko Hiria, 1976) # [[Rosario Torres]] politikaria (Malaga 1959) # [[Solange Fernex]] aktibista (Frantzia, 1934-2006) # [[Soraya Rodríguez]] politikaria (Valladolid 1963) # [[Tita Llorens]] igerilaria (Menorca 1968) # [[Urania Mella]] Saturraranen kartzelaratua (Galizia 1899-1945) # [[Verónica Gerber Bicecci]] artista, idazlea (Mexiko, 1987) # [[Vicky Hernández]] aktorea (Kolonbia 1945) }} ==='''Berriak 2023''' ('''martxoa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Prudencia Gorrotxategi]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako presoa (Arrankudiaga, ?) # [[Maria Arriaga]] efef'''SORTUA''' erraketista (Berriz, 1922- Ondarroa, 2014) # [[Itziar de Blas]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta itzultzailea (Gasteiz, ) # [[Angélica Orue]] ef--'''SORTUA''' albaitaria (Laudio, 1926) # [[Gemma Orobengoa]] ----'''SORTUA''' argazkilaria (Arrasate, 1985) # [[Soledad Ruz]] ----'''SORTUA''' flamenko danzaria (Donostia, 1972) # [[Jennifer Ávila]] ef--'''SORTUA''' kazetaria (Honduras, 1990) # [[Lur Basterretxea]] ef--'''SORTUA''' eskiatzailea, lasterkaria (Elorrio, 1979) # [[Maria Eskibel Arratia]] --ef'''SORTUA''' filantropoa (Gasteiz, ? - Valladolid, 1536) # [[Nieves Cano]] efef'''SORTUA''' filantropoa (Gasteiz, 1847-1899) # [[María Aranzazu Vélez de Mendizabal]] ----'''SORTUA''' Saturrarango Emakumeen Kartzelako ama nagusia (?) # [[Magdalena Larrondo]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako zuzendaria (?) # [[Adriana Bilbao Zarraonandia]] ----'''SORTUA''' flamenko dantzaria (Bilbo, 1988) # [[Miren Arzak]] ----'''SORTUA''' fisioterapeuta, osteopata, idazlea (Hondarribia, 1966) # [[Firouzeh Khosrovani]] ----'''SORTUA''' dokumentalgilea (Iran, 1971) # [[Alba Heredia]] ----'''SORTUA''' flamenko dantzaria (Granada, 1995) # [[Teodosia Ortega]] efef'''SORTUA''' emagina (Burgos, 1890-Arrigorriaga, 1983) # [[Assumpta Aierdi]] ----'''SORTUA''' ekintzaile soziala (Donostia, 1972) # [[Victoriana Herrero Barroso]] efef'''SORTUA''' Saturrarango presoa (Logroño, 1893-1962) # [[Santa Paula Barbada]] ----'''SORTUA''' emakume santu eta bizarduna (Ávila, ?) # [[Sara Torres]] ----'''SORTUA''' ikertzailea, idazlea (Gijón, 1991) # [[Cristina Gutierrez]] ef--'''SORTUA''' ARtista, idazlea, ekintzailea (Bilbo) # [[Maria Gugelberg von Moos]] botanikaria eta ilustratzailea (Suitza, 1836-1918) # [[Marika]] ilustratzailea eta komikigilea (Bartzelona, 1949) # [[Sabrina Van Tassel ]] kazetaria, film-zuzendaria (Frantzia 1975) # [[Rosie Alfaro]] heriotza zigorraren zain (AEB 1971) # [[Angelina Rodriguez]] heriotza zigorraren zain (AEB 1968) # [[Karla Faye Tucker ]] heriotza zigorrez hila (AEB 1959-1998) # [[Victoria Zárate Zurita]] Bigarren errepublikako maistra eta sindikalista (Madril, 1893-Lisboa, 1964) # [[Reem Al Numery]] aktibista (Yemen, 1996) # [[Nimco Ali]] aktibista (Somalia-Ingalaterra, 1983) # [[Argentina Altobelli]] politikaria, aktibista (Italia, 1866-1942) # [[Michealene Risley]] amerikar zinegile ekintzailea (Michigan, XX.mendea) # [[Cindy Amaiza]] aktibista (Kenya, XXI. mendea) # [[Adjoa Amana]] aktibista (Ghana, XX. mendea) # [[Florina Alías]] asturiar idazlea (1921-1999) # [[Lourdes Álvarez García]] asturiar idazlea (Mieres, 1968) # [[Sharon Olds]] idazlea (Kalifornia, 1942) # [[Velma Barfield]] serie-hiltzailea (AEB 1932-1984) # [[Mary Gauthier ]] abeslaria (AEB 1962) # [[Helen Gibson]] zaldizkoa, especialista (AEB 1892-1977) # [[Candi Staton]] kantautorea (AEB 1940) # [[Amy Helm]] kantautorea (AEB 1970) # [[Bettye LaVette]] soul, blues kantautorea (AEB 1946) # [[Gemma Escapa]] abokatua, irakaslea (Bizkaia 1965) # [[Lorina Bulwer]] jostun artista (Ingalaterra 1838-1912) # [[Lisbeth Añez]] aktibista venezuelarra (Venezuela) # [[Tchinda Andrade]] trans aktibista (Cabo Verde, 1979) # [[Yassi Ashki]] osasun-ekintzailea (Iran) # [[Artearen maistra handiak]] artista-zerrenda # [[Lucia Anguissola]] margolaria (Italia 1536/38- 1565) # [[Dorotea de Chopitea]] filantropoa (Txile, 1816- Bartzelona 1891) # [[Anita Awosusi]] aktibista (Alemania, 1956) # [[Berta Zúñiga]] aktibista (Honduras, 1990) # [[Bertha Oliva]] aktibista (Honduras, 1956) # [[Carmen Castro García]] ekonomialara, aktibista (Valentzia 1967) # [[Mari Jose Aranguren Querejeta]] ekonomialaria (Gipuzkoa 1969) # [[Bina Shah ]] kazetaria, idazlea (Pakistan XX. mendea) # [[Dulce Maria Cardoso]] abokatua, idazlea ( Portugal 1964) # [[María Franciska Dapena Rico]] margolaria, idazlea (Palentzia 1924-Bilbo 1995) # [[Laia Soler]] idazlea ( Lleida, 1991) # [[Remedios Cervantes]] enpresaria, modelo ohia (Malaga 1964) # [[Isabel Ríos]] sindikalista, ekintzailea (Curtis, Galizia, 1907-1997) # [[Ana Cano]] Asturierazko idazlea (Somiedo, 1950) # [[Vanessa Mendoza Cortés]] abortuaren aldeko aktibista (Andorra, 1980) # [[María Martín Escudero]] dantzaria (Bizkaia XX. mendea) # [[Mary Treat]] biologoa (AEB 1830-1923) # [[Sol Panera]] galerista (Bilbo 1946) # [[Elly Schlein]] Italiako politikaria (Suitza 1985) # [[Cristina Martín Vega]] kazetaria (Madril 1970) # [[Maria M. Gosse]] diplomazialaria, enbaxadorea (Alemania 1962) # [[María del Coro Arizmendi]] ornitologoa ( Mexiko 1963) # [[Camila Bossa ]] aktorea (Bogota/Galizia 1973) # [[Karima Baloch]] aktibista (Pakistan-Kanada, 1983-2020) # [[Marie Inmaculée Ingabire]] feminista, giza-eskubide ekintzailea (Ruanda,?) # [[Walda Barrios Klee]] soziologoa, aktibista, feminista (Guatemala-Mexiko, 1951-2021) # [[Ana Lydia Vega]] idazlea (Puerto Rico 1946) # [[Susana Dans]] aktorea (Coruña 1965) # [[Maruxa Villanueva]] abeslaria, aktorea (Galizia 1906-1998) # [[Mabel Rivera]] aktorea (Coruña 1952) # [[Laura Mañá]] film-zuzendaria, gidoilaria, aktorea (Bartzelona 1962) # [[Zaza Ceballos]] idazlea (Coruña XX. mendea) # [[Esther F. Carrodeguas]] dramagilea (Coruña 1979) # [[María Reimóndez ]] idazlea (Lugo 1759) # [[Xohana Torres]] idazlea (Galizia 1929-2017) # [[Erin Mouré]] poeta, itzultzailea (Kanada 1955) # [[Eva Mejuto]] idazlea (Pontevedra1975) # [[Nicole Brossard]] poeta (Kanada 1943) # [[Su Garrido Pombo]] kantautorea ( Galizia1982) # [[Rosa Sevilla de Alvero]] sufragista, hezitzailea (Filipinak 1879-1954) # [[Victoria Martín]] umoregilea, gidoilaria (Madril 1989) # [[Isa Calderón]] umoregilea, gidoilaria ( Madril 1983) # [[Noemí Sabugal]] idazlea ( Leon, 1979) # [[Eva Llorach ]] aktorea ( Murtzia 1979) # [[Alix Payen]] 1871ko Parisko Komunako ambulancière (1842-1903) # [[Angela Saini]] zientzia-kazetaria (Londres 1980) # [[Samira Ahmed]] kazetaria, genero diskriminazioagatik BBC salatu eta epaiketaren irabazlea (Londres 1968) # [[Laura Bates]] idazle feminista, aitzindaria (Oxford 1986) # [[Caroline Criado Perez]] kazetari ekintzailea (EB 1984) # [[Deborah Cameron]] hizkuntzalaria (Eskozia 1958) # [[Teodora Barrio]] idazlea, asturieraz (Marrubio, 1968) # [[Teresa Cónsul]] idazlea, asturieraz eta gaztelaniaz (?- Oviedo, 1834) # [[Raquel Fernández Menéndez]] idazlea, asturieraz (Salas, 1993) # [[Blanca Fernández Quintana]] idazlea, asturieraz (Bimenes, 1994) # [[Enriqueta González Rubín]] idazlea eta kazetaria, asturieraz (Ribadesella, 1832-Infiesto, 1877) # [[Nené Losada]] idazlea, asturieraz (Luarca, 1921-2009) # [[Idoia Rodríguez Buján ]] militarra (Lugo 1983-Afganistan 2007) # [[Gillian Wearing]] artista (EB 1963) # [[Cathy Newman]] kazetaria (EB 1974) # [[Kate Adie ]] kazetaria (EB 1945) # [[Rebekah Brooks]] kazetaria (EB 1968) # [[María Teresa González|Maria Teresa Gonzále]] idazlea, asturieraz (Gijón. 1950-1995) # [[Marta Mori]] idazlea, asturieraz (Gijón, 1965) # [[María Esther García López]] idazlea, asturieraz (Valdés, 1948) # [[Esther Prieto]] idazlea, asturieraz (Arenas, Cabrales, 1960) # [[Helena Trexu]] idazlea, asturieraz (Sama de Langreo, 1945) # [[Margaret Collins Weitz]] historialaria, Frantziako Erresistentzian aditua (AEB, 1929) # [[Beatriz Álvarez-Guerra]] aktorea (Madril 1994) # [[Tina Gascó]] aktorea (Sevilla 1914-Madril 1973) # [[Zineb Hattab]] sukaldaria (Girona/Suitza 1989) # [[Rosalía Mera]] jostuna, enpresaburua (Coruña 1944-2013) # [[Sandra Ortega Mera ]] enpresaburua, filantropoa ( Coruña 1968) # [[Mey Rahola]] argazkilaria (Leon 1897-Frantzia 1959) # [[Clara Martínez Alberola]] abokatua (Madrid, 1963) # [[Elena Vázquez Zendon]] matematikaria (Ourense, 1966) # [[Elsa Anka]] aurkezlea (Bartzelona 1965) # [[Paloma Marín]] aurkezlea (?, XX. mendea) # [[Cristina Urgel]] aurkezlea (Soria 1979) # [[Kate del Castillo]] aktorea (Mexiko 1972) # [[Marisa Naranjo]] aurkezlea (Kanariak 1944) # [[Estela Giménez]] gimnasta (Madril 1979) # [[Manuela López García]] Maistra, poeta (Cacabelos, 1910-2005) # [[Jenny Nyström]] ilustratzailea (Suedia, 1854-1946) # [[Clara Maria Pope]] margolaria (Londres, 1767-1838) # [[Laurence Suhner]] idazlea eta artista (Geneva, 1968) # [[Anna Tigerhielm]] margolaria (Suedia, 1832-1906) # [[Trini Tinturé]] ilustratzailea (Lleida, 1938) # [[Henar Torinos]] Valladolid, 1985 # [[Elena Francisen kontsultategia]] emakumeentzako irratsaioa (Espainia 1947-1984) # [[Maruja Fernández]] irrati esataria (Kuba 1925-Bartzelona 2001) # [[Pepa Fernández]] kazetaria (Lleida 1965) # [[Mara Torres]] kazetaria, idazlea (Madril 1974) # [[Macarena Berlín]] kazetaria (Madril 1973) # [[Florence Rochefort]] historialari frantziarra (Suresnes, 1958) # [[Giovanna Garzoni]] margolaria (Italia 1960-1970) # [[Michaelina Wautier]] margolaria (Belgika c.1617-1689) # [[Louise Moillon]] margolaria (Frantzia 1610-1696) # [[Maria van Oosterwijck]] margolaria (Herbehereak 1630-1693) # [[Anne Vallayer-Coster ]] margolaria (Paris 1744-1818) # [[Marie-Victoire Lemoine]] margolaria (Paris 1754-1820) # [[Marie Gabrielle Capet]] margolaria (Frantzia 1761-1818) # [[Constance Mayer]] margolaria ( Frantzia 1775-1821) # [[Marie-Éléonore Godefroid]] margolaria ( Paris 1778-1849) # [[Lilly Martin Spencer]] margolaria ( EB1822-AEB 1902) # [[Clémentine Delait]] emakume bizarduna (Frantzia, 1865-1939) # [[María Folguera]] idazlea, eszena zuzendaria (Madril, 1984) # [[AveLina Pérez|Avelina Pérez]] Sortzaile eszenikoa (Oia, 1969) # [[Raquel García-Tomás]] musikagilea (Bartzelona, 1984) # [[Lola Blasco]] aktorea, idazlea eta antzerki zuzendaria (Alacant, 1983) # [[Marta Pazos]] eszena zuzendaria (Pontevedra, 1976) # [[Helena Tornero]] antzerkigilea (Figueras, 1973) # [[Helena Antonia]] emakume bizarduna (Lieja, 1550-1595) # [[Antonietta Gonsalvus]] emakume bizarduna (Frantzia, 1572-?) # [[Arantza Ozaeta Cortázar]] arkitektoa (Madril 1982) # [[Victoria Rodríguez]] aktorea (Madril 1931-2020) # [[Pilar Eyre]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1947) # [[Teresa Ribera ]] politikaria (Madril 1969) # [[Carolina Maria de Jesus]] idazlea, poeta, kronista (Brasil 1914-1977) # [[Jane Barnell]] emakume bizarduna (AEB 1871-1951) # [[Alice Elizabeth Doherty]] emakume bizarduna ( AEB 1887-1933) # [[Annie Jones ]] emakume bizarduna ( AEB 1865-1902) # [[Krao Farini]] emakume bizarduna (Laos 1876-AEB 1926 19) # [[Josephine Clofullia]] emakume bizarduna (Suitza 1829-1875) # [[Pilar Pedraza]] idazlea, irakaslea (Toledo 1951) # [[Carmen Linares]] flamenko-abeslaria (Linares 1951) # [[María Pagés]] dantzaria, koreografoa (Sevilla 1963) # [[Ellen MacArthur]] nabigatzailea (EB 1976) # [[Aurora Vargas]] flamenko-dantzaria, kantaria ( Sevilla 1956) # [[Bernarda de Utrera]] flamenko-kantaria (Utrera 1927-2009) # [[Fernanda de Utrera]] flamenko-kantaria (Utrera 1923-2006) # [[La Serneta]] flamenko kantaria (Cádiz 1837-Utrera 1912) # [[Caroline van der Plas]] kazetaria, politikaria (Herbehereak 1967) # [[Marta plana]] Australiara eramandako emakumeak (1960-1963) # [[Arlette Farge]] historialari frantsesa (Charleville - 1941) # [[Bibia Pavard]] historialari frantsesa (1980) # [[Maddalena Casulana]] musikagilea (Italia, 1544-1590) # [[Lucinda Williams ]] egile abeslaria (AEB 1953) # [[Ivette Nadal ]] egile abeslaria, poeta (Bartzelona 1988) # [[Blanca Llum Vidal]] poeta (Bartzelona 1986) # [[Núria Martínez-Vernis]] poeta (Bartzelona 1976) # [[Montse Castellà]] egile abeslaria, aktibista (Tarragona 1976) # [[Rosa Regàs]] idazlea (Bartzelona 1933) # [[Georgina Regàs]] sukaldaria, idazlea (Bartzelona 1932-Girona 2022) # [[Carme Canela]] jazz-abeslaria (Bartzelona 1962) # [[Sheila Jordan]] jazz- abeslaria (AEB 1928) # [[Galina Balashova]] arkitektoa, diseinatzailea (Errusia 1931) # [[Urška Djukić]] zinema-zuzendaria, gidoilaria (Eslovenia 1986) # [[Asha Haji Elmi]] politikaria, aktibista (Somalia, 1962) # [[Joana Afonso]] diseinatzailea, ilustratzailea (Portugal 1989) # [[Cani Fernández Vicién]] abokatua (Cartagena 1963) # [[Mar Sodupe]] aktorea (Kanariak 1972) # [[Pepa Aniorte]] aktorea, abeslaria (Alacant 1972) # [[Toni Morillas]] politikaria, feminista (Jaen 1982) # [[Clementina Díez de Baldeón]] irakaslea, politikaria (Ciudad Real 1953) # [[Consuelo Rumí]] psikologoa, irakaslea, politikaria (Almeria 1957) # [[Anita Gutbrod]] igerilaria (Argentina 1903-1967) # [[Lita Tiraboschi]] igerilaria, irakaslea, idazlea (Argentina 1917-1972) # [[Pilar Geijo ]] igerilaria (Argentina 1984) # [[Lilian Harrison]] igerilaria (Argentina 1904-1993) # [[Enriqueta Agut Armer]] 2. errepublikako(Castelló, 1912-Mexiko, 1998) # [[Concepción Alfaya]] 2. errepublikako maistra (Madril, 1886-1945) # [[Elvira Navarro]] idazlea (Huelva, 1978) # [[Alba Carballal|Alva Carballal]] idazlea (Lugo, 1992) # [[Marie Equi]] medikua, aktibista (AEB,1872-1952) # [[Maria Baldó|María Baldó]] 2. Errepublikako maistra (Albacete, 1884-Toulouse, 1964) # [[María Braña de Diego|Maria Braña de Diego]] 2. Errepublikako maistra (Madril, 1912-2007) # [[Carmen Castilla Polo]] 2. Errepublikako maistra (Logroño, 1895-Madril, 1979) # [[Alba Sotorra Clua]] zinema zuzendaria (Reus, 1980) # [[Carmen Hermosín]] politikaria (Sevilla 1945) # [[Magdalena Valerio]] legelaria, politikaria (Caceres 1959) # [[Mar Moreno]] legelaria, politikaria, idazlea (Jaen 1962) # [[Teresa Jiménez Vílchez]] irakaslea, politikaria (Granada 1962) # [[Fuensanta Coves]] irakaslea, politikaria (Alacant 1961) # [[Irene García]] politikaria (Cádiz 1980) # [[Marina Vega]] espioia, nazi harrapatzailea (Cantabria 1924-Madril 2011) # [[Braulia Cánovas]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Murtzia 1920- Bartzelona 1993) # [[Conchita Ramos]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Lleida 1925-Frantzia 2019) # [[Alfonsina Bueno]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Zaragoza 1904- Frantzia1979) # [[Margoth Escobar]] Ingurumen eskubideak eta indigenen aldeko aktibista (Ekuador, 1954) # [[Mercedes Escribano Pérez]] Bigarren Errepublikako maistra (Valdeganga, 1888-Madril, 1958) # [[Carmen García del Diestro]] Bigarren Errepublikako maistra, pedagogoa (Santander, 1908-Madril, 2001) # [[Elsa López]] idazlea, poeta (Fernando Poo, 1943) # [[Elena Gallego Abad|Elena Gallego]] kazetaria, idazlea (Teruel, 1969) # [[Ana Vanessa Gutiérrez]] asturierazko idazlea (Mieres, 1980) # [[Elsa Fernández]] galizierazko idazlea (Buenos Aires, 1933-1964) # [[Avelina Valladares]] galizierazko idazlea (A Estrada 1825.1902) # [[Violeta Friedman]] aktibista, bizirik atera Auschwitzetik (Errumania 1930- Madril 2000) # [[Constanza Martínez Prieto]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Madril 1917-Bartzelona 1997)) # [[Laura Seco]] politikaria (Cádiz 1971) # [[María Teresa Fernández de la Vega]] magistratua, politikaria (Valentzia 1949) # [[Esperanza Oña]] politikaria (Sevilla 1957) # [[Nuria Espallargas]] ikertzailea (Bartzelona 1979) # [[Rosario de Velasco]] margolaria (Madril 1904-Bartzelona 1991) # [[Marga Gil Roësset]] eskultorea, ilustratzailea, poeta (Madril 1908- 1932) # [[Ángeles Santos Torroella]] margolaria (Girona 1911- Madril 2013) # [[Delhy Tejero]] margolaria (Zamora 1904- Madril 1968) # [[Lauren Bastide]] Frantziako kazetaria eta ekintzaile feminista (Orleans, 1980) # [[Lima Aafshid]] idazle eta poeta (Afganistan, ?) # [[Adelaide Estrada]] Mediku, zientzialari eta aktibista (Portugal, 1898-1979) # [[Martha P. Falconer]] Aktibista, gizarte-langilea (AEB, 1862-1941) # [[Tamara Alves]] artista, muralista, ilustratzailea, tatuatzailea (Portugal 1983) # [[Rada Akbar]] artista (Afganistan, 1988) # [[Maria Lucília Estanco Louro]] irakasle eta aktibista (Portugal, 1922-2018) }} ==='''Berriak 2023''' ('''otsaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Toda Likona]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Mari Juan Mezeta]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Maria Perez Larrinaga]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Olatz Urkia]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Donostia, 1986) # [[Helena Barrenetxea]] ----'''SORTUA''' zestalaria (Durango, 2007) # [[María Flores]] ----'''SORTUA''' 1824an bere askatasuna lortu zuen esklabua (Eivissa, 1775-?) # [[Zorione Erezuma]] ----'''SORTUA''' poeta (Bilbo, 1969) # [[Charo Roquero]] ----'''SORTUA''' historialaria (Donostia) # [[Maritxu Negelua]] ----'''SORTUA''' idazlea, pastoralgilea (Zuberoa, 1999) # [[Mari Tere Alberdi]] ef--'''SORTUA''' sukaldaria, tabernaria, aktorea (Berriz) # [[Fabiola Gutiérrez]] ----'''SORTUA''' idazle (Bolivia, 1989) # [[Carmen Castro Cardús]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako "zaintzaile" (Huesca, ?-1948) # [[Maider Galardi]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta ikerlaria (Lasarte-Oria, 1995) # [[Antoñita La Singla]] dantzaria (Bartzelona 1948) # [[La Sordita]] dantzaria (Cádiz XIX.mendea-XX.mendea) # [[Amal Aden]] idazle ekintzailea (1983, Somalia) # [[Iola Leal Riesco]] ingumenaren aldeko ekintzailea (Lugo, 1977) # [[Sol León]] dantzaria, koreografoa (Kordoba ç 1919) # [[Sara Lezana]] dantzaria (Madril 1948) # [[Cristina Llorente]] dantzaria, abeslaria, aktorea (Valladolid 1985) # [[Isabel Llull]] dantzaria, maistra (Palma 1946) # [[Sara Luzita]] dantzaria (Espainia 1922) # [[Bárbara Lys]] dantzaria (Balearrak 1946) # [[Claudia Salas]] aktoreak (Madril 1977) # [[Carlota Pereda]] film-zuzendaria, gidoilaria (Madril 1975) # [[Esther Cañadas]] modeloa (Albacete 1977) # [[Joselyn Brea]] kirolaria (Venezuela/Galizia 1994) # [[Donna Karan]] moda-diseinatzailea (AEB 1948) # [[Eva Copa]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Bolivia 1987) # [[Adrienne Avril de Sainte-Croix]] Frantziako filantropo eta feminista (1855 - 1936) # [[Zahra Mohammadi]] BBCren 100 emakumeak 2022 Kurdinstango irakaslea errepresaliatua (1990) # [[Layli]] BBCren 100 emakumeak 2022 Irango ekintzaile feminista errepresaliatua (2002) # [[Wegahta Gebreyohannes Abera]] BBCren 100 emakumeak 2022 Etiopiako langile humanitarioa (xxxx) # [[Victoria Baptiste]] BBCren 100 emakumeak 2022 Estatu Batuetako erizaina (xxxx) # [[Velmariri Bambari]] BBCren 100 emakumeak 2022 Indonesiako Sexu-indarkeriaren kontrako ekintzailea (1980) # [[Tamana Zaryab Paryani]] BBCren 100 emakumeak 2022 Afganistango kazetaria eta youtuberra (1997) # [[Alice Pataxó]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil, 2001) # [[Erika Hilton]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil, 1992) # [[Zahra Joya]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Agfanistan, 1992) # [[Velia Vidal]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Kolonbia, 1982) # [[Roza Salih]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Eskozia.1989) # [[Cecilia Patricia Flores Armenta]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Mexiko XX. mendea) # [[Mirta Nuñez]] espainaiko gerra zibilaren historialaria (Kuba, 1956) # [[Mirta Díaz-Balart]] Mirta Nuñezen ama eta Fidel Castroren lehenengo emaztea (Habana, 1928) # [[Jane Misme]] Kazetari eta feminista frantsesa (1865-1935) # [[Judith Heumann]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Filadelfia, 1947) # [[Asonele Kotu]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Hegoafrika, ? ) # [[Nathalie Becquart|Natahalie Becquart]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Frantzia, 1969) # [[Ida Holz]] informatikaria (Uruguai, 1935) # [[Simone Tebet]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil 1970) # [[Ferenice de Rodas]] ama (Grezia, K.a. 396-K.a. V. mendea) # [[Lashana Lynch]] aktorea (Londres 1987) # [[Giuseppa Barbapiccola]] filosofoa, poeta, itzultzailea (Italia, 1702-1740) # [[Taisia Bekbulatova]] kazetaria, BBCren 100 emakumeak 2022 (Errusia, xxxx) # [[Suvada Selimović]] ekintzailea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Bosnia, 1965) # [[Shonda Rhimes]] gidoilaria, fil-zuzendaria (AEB 1970) # [[Beatrice Fihn]] arma-nuklearren aurkako aktibista ( Suedia 1982) # [[Tania Álvarez Yates]] kanoalaria (Pontevedra 1994) # [[Tania Fernández García]] kanoalaria (Lugo 1992) # [[Blanca Paloma]] abeslaria (Alacant 1989) # [[Alice Wonder]] abeslaria ( Madril 1998) # [[Olga Xirinacs]] idazlea (Tarragona 1936) # [[Bikimel]] kantautorea (Bartzelona 1976) # [[Luján Argüelles]] aurkezlea (Asturias 1977) # [[Virginia Díaz]] kazetaria (Madril 1974) # [[Kristina Berdínskikh]] kazetaria, BBCren 100 emakumeak 2022 (Ukraina) # [[Kadri Keung]] moda-diseinatzailea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Hong Kong) # [[Leonor Ferrer Girabau]] delineatzailea (Bartzelona, 1894-1953) # [[Fatima Sheikh]] hezitzailea (India, 1831-1900) # [[Jana Zinkevytx|Iana Zinkevitx]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Ukraina, 1995) # [[Chanel Contos]] sexu-erasoen aurkako aktibista BBCren 100 emakumeak 2022 (Australia) # [[Aye Nyein Thu]] mediku aktibista BBCren 100 emakumeak 2022 (Birmania, 1996) # [[Judy Kihumba]] zeinu-hizkuntzako interpretea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Kenya) # [[Paula Púa]] gidoilaria (Valentzia 1992 # [[Minerva Piquero]] kazetaria (Asturias 1967) # [[Beatriz Pécker]] kazetaria (Madril 1955) # [[Luisa Alberca]] irrati-nobelagilea (C.Real 1920-Logroño 2006) # [[Vira Silenti]] aktorea (Italia 1931-2014) # [[Clementina Albéniz|Clementina Albeniz]] maistra errepublikarra (Madril, 1853-1946) # [[Ana Canalias Mestres]] maistra errepublikarra (Zaragoza, 1886-1934) # [[Angelina Colubret]] maistra errepublikarra (Badalona, 1910 -Torroella, 1998) # [[Isabel Esteban Nieto]] maistra errepublikar eraila (Palentzia, 1893-1936) # [[Sofia Polo Giménez]] maistra errepublikar eraila (Zaragoza, 1904-Palentzia, 1936) # [[Cirila Ubaldina García Díaz]] maistra errepublikar eraila (Salamanca, 1893-Palentzia, 1936) # [[Samara Joy]] jazz abeslaria (AEB 1998) # [[Sarah Kane]] antzerkigilea (EB 1971-1999) # [[Toñi Salazar]] abeslaria (Badajoz 1963) # [[Encarna Salazar]] abeslaria (Badajoz 1961) # [[Lina Meruane]] Idazlea (Txile 1970) # [[Nelly Meruane]] aktorea, irakaslea (Txile1927-2018 19) # [[Teresa Laespada]] ikertzailea (Bilbo 1965) # [[Ana Santos Aramburo]] liburuzaina (Zaragoza 1957) # [[Glòria Pérez-Salmerón]] liburuzaina (Bartzelona 1958) # [[Susana Fortes]] idazlea (Pontevedra 1959) # [[Ana Belén Fortes]] idazlea (Pontevedra 1967) # [[Genara Fernández García|Genera Fernández Garcia]] maistra fusilatua (León, 1903-1941) # [[Josefa García Segret|Josefa Garcia Segret]] maistra errepublikarra (Tui, 1900-Oliveros, 1986} # [[Gertrudis Ríos Marín|Gertrudis Rios Marín]] torturatu eta exekutatuko maistra (Cádiz, 1901-1936) # [[Benita Gil]] maistra erbesteratua (Teruel, 1913-Praga, 2015) # [[Carmen Hombre Ponzoa|Carmen Hombre Pouzoa]] maistra fusilatua (Cádiz, 1898-1936) # [[Elisa López Velasco]] maistra berritzailea (Málaga, 1884-1936??) # [[Sirisha Bandla]] BBCren 100 emakumeak 2022, ingeniari aeronautikoa (India 1988) # [[Nazanin Zaghari-Ratcliffe]] BBCren 100 emakumeak 2022, iraniar-britaniar hiritarra (Tafresh 1978) # [[Narges Mohammadi]] BBCren 100 emakumeak 2022, eskubideen aldeko ekintzailea (Persia 1972) # [[Palmira Pla Pechovierto]] maistra, pedagogoa eta polikaria (Teruel, 1914-Castlló, 2007) # [[Emilia Elias Herrando|Emilia Elias Herrando]] maistra, pedagogoa (Madril, 1898 - Mexiko, 1976) # [[Veneranda Manzano]] maistra, politikaria, erbesteratua (Asturias, 1893-1992) # [[Guillermina Medrano]] maistra eta politikaria (Albacete, 1912-Valencia, 2005) # [[Marguerite Durand (feminista)]] kazetari, aktore, politikari eta feminista frantsesa (1864 - 1936) # [[Jane Rigby]] BBCren 100 emakumeak 2022 Astrofisika estatubatuarra (EEUU, XXXX) # [[Iryna Kondratova]] BBCren 100 emakumeak 2022 Anestesiologa eta pediatra (Ukrania, XXXX) # [[Constance Tipper]] metalurgikaria (Erresuma Batua, 1894-1995) # [[Johanna Döbereiner]] ingeniari agronomoa (Brasil, 1924-2000) # [[Txell Alarcón]] saskibaloi jokalaria (Bartzelona 2003) # [[Maider Castellano]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 2003) # [[Gregoria Canelo de Paredes]] 'chinato' dialekto hiztuna (Caceres 1861-1917) # [[Marina Ortiz de Zárate]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 1999) # [[Chatrice White]] saskibaloi jokalaria (AEB 1996) # [[Ana Laverón]] aeronautiko ingeniaria(Espainia XX. mendea) # [[Isaura Clavero]] 1. emakume aeronautiko ingeniaria (Vigo XX. mendea) # [[Parinoush Saniee]] idazlea (Iran 1949) # [[Elena Barraquer Compte]] oftalmologoa (Bartzelona 1954) # [[Jimena Quirós]] 1. emakume ozeonografoa (Almeria 1899-Madril 1983) # [[Isabelle Junot]] aktorea (AEB 1991) # [[Tamara Falcó]] moda-diseinatzailea (Madril 1981) # [[Micaela Navarro]] politikaria (Jaen 1956) # [[Ibijoke Faborode]] BBCren 100 emakumeak 2022, politikaria (Nigeria XX. mendea) # [[Gohar Eshghi]] BBCren 100 emakumeak 2022, ekintzailea (Iran 1946-2002) # [[Fatima Amiri]] BBCren 100 emakumeak 2022, ikaslea (Afganistan, 2005) # [[Carmen Muñoz Manzano]] Bigarren Errepublikako maistra eta idazlea (Cáceres, 1906-Coruña, 2002) # [[Carmen García de Castro]] Bigarren Errepublikako maistra eta pedagogoa (Almería, 1886-1969) # [[Isabel González Turmo]] antropologoa (Espainia XX. mendea) # [[Elvira Álvarez de Ceballos]] dama (Espainia XIV. mendea -1372) # [[Difficult Women]] emakume kabareta (Australia) # [[Mehreen Faruqi]] politikaria (Pakistan 1963) # [[Katarina Zec]] saskibaloi jokalaria (Serbia 1997) # [[Mariana Barassi]] film-zuzendaria (Argentina 1977) # [[Vic Echegoyen]] idazlea (Madril 1969) # [[Claudia Zapata]] historialaria (Txile 1975) # [[Christiane Félip Vidal]] idazlea (Frantzia 1950) # [[Katherine Kurtz]] idazlea (AEB 1944) # [[Juana Ontañón eta Valiente|Juana Ontañon y Valiente]] Bigarren Errepublikako maistra (Madril, 1886-Mexiko, 1972) # [[Wally Funk]] astronauta (AEB 1939) # [[Ida Ørskov]] bakteriologoa (Danimarka 1922- 2007) # [[Alice Lee]] matematikaria (EB 1858-1939) # [[Elizabeth Scott]] matematikaria (AEB 1917-1988) # [[Ainhoa Achutegui]] zuzendari artistikoa ( Venezuela 1978) # [[Akwaeke Emezi]] idazlea (Nigeria 1987) # [[Leia Dongue]] saskibalio jokalaria (Mozambike 1991) # [[Mónica Bruckmann]] soziopolitologoa (Peru XX. mendea) # [[Claude Ber]] poeta (Frantzai 1948) # [[Nadia Yala Kisukidi]] filosofoa (Belgika 1978) # [[Ana Carrique]] musikagilea ( Argentina 1964) # [[Cristina Montserrat Hendrickse]] abokatua, irakaslea (AEB 1964) # [[Kristina Higgins]] saskibaloi jokalaria (AEB 1994) # [[Joy Alexis Brown-Adams]] saskibaloi jokalaria (Guyana 1993) # [[Dona Tututa]] piano-jolea (Cabo Verde 1919-2014) # [[Yolanda Morazzo]] poeta (Cabo Verde 1927-Lisboa 2009) # [[Tuna Mascarenhas]] kimikaria, aktibista, 1. dama (Cabo Verde 1944-2009) # [[Kate Asabuki]] aktore pornoa (Tokio 1962) # [[Celina Pereira]] abeslaria, kontalaria (Cabo Verde 1940-Lisboa2020) # [[Athaliah Molokomme]] fiskala (Botswana 1959) # [[Constance Cummings-John]] politikaria (Sierra Leona 1918-Londres 2000) # [[Aspásia Camargo]] politikaria (Brasil, 1946 19) # [[Rachael Blackmore]] Jokey-a (Irlanda 1989) # [[Lívia Járóka]] 1. emakumezko ijito eurodiputatua (Hungaria 1974) # [[Clare Marie Hodges]] AEBko 1. emakumezko basozaina (AEB 1890-1970) # [[Consuelo González Ramos]] kazetaria, erizaina, feminista (Zamora, 1877-Madril, 1956) # [[Esperanza Rodríguez Cerdán]] Bigarren Errepublikako maistra erbesteratua (Madril, 1892-Valentzia,1984) # [[Rosa Roig]] Bigarren Errepublikako maistra (Tarragona, 1890-Bartzelona, 1969) # [[Pilar Salvo Giménez|Pilar Salvo]] Bigarren Errepublikako maistra fusilatua (Zaragoza, 1889-1936) # [[Amalia Torrijos]] Bigarren Errepublikako maistra eta alkatea (Sevilla, 1911- ???) # [[Ekaterina Lermontova]] Paleontologoa (SESB, 1889-1942) # [[Eva Mameli Calvino]] Botanikaria (Italia, 1886-1978) # [[Heike Freire]] filosofoa, aktibista (Espainia, ??) # [[Sabrina Sánchez]] kazetaria, sexu langilea (Mexiko 1981) # [[Karine Espineira]] soziologoa, trans ekintzailea (Txile 1967) # [[Nadia Ferreira]] modeloa, enpresaburua (Paraguai 1999) # [[Elena Sánchez Caballero]] kazetaria (Madril 1957) # [[Pilar Martín Fernández]] immunologia ikertzailea (Madril 1973) # [[Maruja Torres]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1943) # [[Nya de la Rubia]] abeslaria, aktorea (Sevilla 1986) # [[Aryna Sabalenka]] tenislaria (Bielorrusia 1998) # [[Aliaksandra Sasnovih]] tenislaria (Bielorrusia 1994) # [[Lucia Stecher]] ikertzailea (Txile XX. mendea) # [[Elena Oliva]] soziologoa, ikertzailea (Txile 1982) # [[Gendengarjaa Baigalimaa]] onkologoa (Mongolia XX. mendea) # [[Elena Moreno Zaldibar]] saskibaloi jokalaria (Donostia 1959) # [[Tanaya Mechelle Atkinson]] saskibaloi jokalaria (AEB 1996) # [[Kinu Nishimura]] ilustratzailea (Japonia 1969) # [[Asunción Linares]] paleontologoa (Granada, 1921-2005) # [[Sylvie Denis]] idazlea # [[Marguerite Durand (hizkuntzalaria)]] hizkuntzalarieta fonetikalari frantziarra (1904) # [[Jeanne Chauvin]] abokatu eta feminista frantsesa (1862-1926) # [[Soraya Prieto Fernández]] kimikaria (Gasteiz 1979) # [[Maimouna Diarra]] saskibaloi jokalaria (Senegal 1991) # [[Esther Yáñez González - Irun]] Armadako 1. emakumea eta gerra ontzi kapitaina (Cádiz 1971) # [[María José Escalona]] informatikaria (Sevilla 1976) # [[Helena Viñes]] ekonomialaria (Espainia, XX. mendea) # [[María Jesús Almazor]] Telekomunikazio ingeniaria, CEO ( Brtzelona 1970) # [[Karen Gaines]] ziberdefentsan aditua, CEO (XX. mendea) # [[Silvia Albert Sopale]] aktore, zuzendari (Donostia 1976) # [[Midi Achmat]] LGTB aktibista (Hegoafrika, 1964) # [[Shiva Nazar Ahari]] giza eskubideen aldeko aktibista (Irán, 1984) # [[Leoncia Gómez Galán]] zerbitzaria, 'vocera' (Caceres 1903-1986) # [[Irma Estrada Silva]] autodefentsa irakaslea (El Salvador ?) # [[Anália de Victória Pereira]] politikaria ( Angola 1941-2009) # [[Belita Palma]] abeslaria (Angola 1932-1988) # [[Luzia Inglês Van-Dúnem]] politikaria (Angola 1948) # [[Margarida Rosa da Silva Izata]] diplomazialaria (Angola 1958) # [[Ana Clara Guerra Marques]] dantzaria (Angola 1962) # [[Luísa Rogério]] kazetaria (Angola 1967) # [[Lourdes Van-Dúnem]] musikaria (Angola 1935-2006) # [[Arlete Leona Chimbinda]] politikaria, irakaslea (Angola 1960) # [[Silvia Lutucuta]] Kardiologoa, ministroa (Angola 1968) # [[Josefa Sacko]] agronomoa, enbaxadorea (Angola XX. mendea) # [[Vera Daves]] ekonomialaria, ministroa (Angola 1984) # [[Catherine Austin Fitts]] bankaria (AEB 1950) # [[Marjorie Rice]] matematikaria (AEB, 1923-2017) # [[Liliana Colanzi]] idazle eta editorea (Bolivia, 1981) # [[Magela Baudoin]] idazle (Bolivia, 1973) # [[Trementinaireak]] sendatzeko produktu naturalen saltzaile ibiltariak (Katalunia XIX. mendea-XX. mendea) # [[Eloísa del Pino Matute]] zientzialari soziala, ikertzailea (Espainia XX. mendea) # [[María Luisa López Grigera]] filologoa (Coruña 1926) # [[Paula Dapena Sánchez]] futbolaria (Pontevedra 1996) # [[ASPEGI elkartea]] emakume profesionalena, enpresariena (Gipuzkoa 1998) # [[Sari Arponen]] medikua (Finlandia 1977) # [[Carolina Iglesias]] umoregilea, gidoilaria, youtuberra (Coruña 1993) # [[Berta Collado]] kazetaria, aurkezlea (Toledo 1979) # [[Yola Mamani]] komunikatzailea (Bolivia, 1984) # [[Hélène Dutrieu]] txirrindulari, hegazkinlari (Belgika-Frantzia, 1877-1961) # [[Virginia Ayllón]] idazle (Bolivia, 1958) # [[Begonya Pozo]] idazlea (Valentzia 1974) # [[Carmelina Sánchez-Cutillas]] idazlea (Madril 1921- Valentzia 2009) # [[Beatriu Civera]] idazlea (Valentzia 1914-1995) # [[Ana María Ibars]] idazlea, maistra (Valentzia 1892-1965) # [[Raquel Payá]] pedagogoa (Valentzia 1919-1972) # [[Alison Spedding]] antropologoa (Ingalaterra/Bolivia, 1962) # [[Margaret W. Rossiter]] emakumeen historialaria ( AEB 1944) # [[Maria Beneyto]] idazlea, poeta (Valentzia 1925-2011) # [[María Villén]] 2. Errepublikako maistra (Burgos 1871-Valentzia 1961) # [[Lindaura Anzoátegui]] idazle (Bolivia, 1846-1898) # [[Yolanda Bedregal]] poeta (Bolivia, 1913-1999) # [[María Virginia Estenssoro]] poeta (Bolivia, 1902-1970) # [[Hilda Mundy]] poeta (Bolivia, 1912-1980) # [[Concha Peña Pastor]] bigarren errepublikako maistra eta abokatua (Ciudad Real, 1906-Panama, 1960) # [[Elpidia Polo Ovejas]] bigarren errepublikako maistra errepresaliatua (Valladolid, 1890-Madrid, 1988) # [[Carmen Valero Gimeno]] bigarren errepublikako maistra eta pedagogo errepresaliatua (Silla, 1893-1962) # [[Rosa Menéndez]] zientzialaria, 1. emakumea CSIC burua (Asturias 1956) # [[Dulceida]] interneteko ospetsua (Bartzelona, 1989) # [[Juana Macías]] film-zuzendaria, gidoilaria (Madril 1971) # [[Brisa Fenoy]] musikaria, DJ, modeloa (Cádiz 1991) # [[María Vargas Montoya]] enologoa (Haro 1971) # [[María Vargas Fernández]] flamenko abeslaria (Cádiz 1947) # [[Laura Alonso Cancho]] poeta (Santander 1978) # [[Dina Abouzeid Sariñena]] badminton entrenatzailea (Zaragoza 1979) # [[Agostina Burani]] saskibaloi jokalaria ( Argentina 1991) # [[Carmen Ybarra Careaga]] enpresaburua, markesa (Espainia 1963) # [[María José Álvarez Mezquíriz]] EULEN enpresaburua (Bilbo 1957) # [[Margaret H. Wright]] matematikaria (AEB, 1944) # [[Katharine Way]] fisikaria (AEB, 1902-1995) # [[Paola Velasco Pinedo]] Boliviako 1. emakume piloto komandantea (1988) # [[Xian (aktibista)]] LGTB aktibista (Txina, ?) # [[Laura Hojman]] gidoilaria, film zuzendaria (Sevilla 1981) # [[Bibisara Assaubayeva]] xake jokalaria (Kazakhstan 2004) # [[Anne L'Huillier]] fisika atomikoko irakaslea (Frantzia/Suedia 1958) # [[Tamara Rojo]] datzaria, koreografoa (kanada/Espainia 1974) # [[Elena S. Sánchez]] kazetaria (Toledo 1979) # [[Patricia Pardo]] kazetaria (Galizia 1983) # [[Sonsoles Ónega]]kazetaria, idazlea (Madril 1970) # [[Cristina Ónega]] kazetaria (Madril 1975) # [[Tatiana Afanásieva]] matematikari eta fisikaria (Ukraina-Herbereheak, 1876-1964) # [[Lilli Suburg]] kazetaria (Estonia, 1841-1930) # [[Esther Szekeres]] matematikaria (Hungaria-Australia, 1910-2005) # [[Irene Falcón|Irene Falcon]] kazetaria, Dolores Ibarruriren idazkaria (Madril, 1907-1999) # [[Enriqueta O'Neill|Enriqueta O´Neill]] aktore eta idazlea (Madril, 1909-Bartzelona, 1972) # [[Encarnación Fuyola Miret]] Bigarren errepublikako maistra (Huesca, 1907-Mexiko, 1982) # [[Anoka Primrose Abeyrathne]] kontserbazionista, gizarte ekintzailea (Sri Lanka, 1991) # [[Mar Abad]] kazetaria (Almeria 1972) # [[Marion Koopmans]] albaitaria, birologoa (Herbehereak 1956) # [[Carme Valls]] mediku eta politikaria (Bartzelona,' 1945) # [[Anne Anderson]] ilustratzailea (Eskozia, 1874 - 1930) # [[Eva Furnari|Eva Furmari]] ilustratzailea (Erroma, 1948) # [[Matilde Hidalgo]] mediku, poeta, sufragista (Ekuador 1889-1974) # [[Eva Soriano]] komediantea, aurkezlea (Tarragona 1970) # [[Cecilia Ansaldo]] idazlea (Ekuador 1949) # [[Melissa Lucio]] heriotza zigor polemikoan kondenatua (AEB 1968) # [[Carmen Barbarà]] komikigilea eta irudigilea (Bartzelona, 1933) # [[Amelia Bauerle|Amelia Banerle]] komikigilea (Londres, 1873-1916) # [[Pauline Baynes]] liburu ilustratzailea (Sussex, 1922-2008) # [[ Pamela Adie]] LGBT aktibista (Nigeria, 1984) # [[ Christine Ahn]] Bakearen aldeko aktibista (Hego Korea, XX. mendea) # [[Celia Viñas]] poeta, pedagogoa (Lleida-Almeria, 1915-1954) # [[Chipita Rodriguez]] heriotza zigorrez urkatua eta 100 urtera barkatua (AEB 1799-1863) # [[Elsa Beskow]] idazlea eta ilustratzailea (Suedia, 1874-1953) # [[Mary Agnes Chase]] botikaria eta ilustratzailea (EEBB, 1869-1963) # [[María Conejo]] ilustratzailea (Mexiko, 1958) # [[Eréndira Derbez]] ilustratzailea, idazlea (Mexiko, 1991) # [[Kate Greenaway]] ilustratzailea, idazlea (Londres, 1846-1901) # [[Elizabeth Shippen Green]] ilustratzailea (EEBB, 1871-1954) }} ==='''Berriak 2023''' ('''urtarrila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Elorriaga]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Busturia, 1980) # [[Aiora Zabala]] ----'''SORTUA''' zientzialaria (1982) # [[Alazne López]] --ef'''SORTUA''' dantzaria (Bilbo, 1993-Alemania, 2015) # [[Ana Borderas]] ef--''SORTUA''' kazetaria, irrati-esataria (Eibar, 1962) # [[Anna Fernandez de Paco]] ef--'''SORTUA''' zinemagilea (Bartzelona, 1981) # [[Belén Balerdi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1937-1982) # [[Berenice Lopez Reyes]] ef--'''SORTUA''' enpresaburua (Mexiko, 1989) # [[Bonifacia Zuazola]] efef'''SORTUA''' erraketista (Azkoitia, 1915-2012) # [[Consuelo Osa]] efef'''SORTUA''' erraketista Mutriku (1922-2015) # [[Durangoko Emakumeen Kartzela]] '''SORTUA''' (1939-1940) # [[Eladia Balerdi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1942-1997)) # [[Garbiñe Balerdi]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1935) # [[Garbiñe Ortega]] ----'''SORTUA''' zinema komisarioa (Gasteiz, 1981) # [[Gloria Agirrezabalaga]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1922) # [[Ignacia Idoate Iragui]] efef'''SORTUA''' moja (Orikain, 1900 - Madril, 1975) # [[Iñasi Illarramendi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Zarautz, 1919-2005) # [[Josefa Egaña]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1923) # [[Juncal Alzugaray]] ef--'''SORTUA''' Fisioterateupa eta asmatzailea (Bilbo, 1981) # [[Justa Domínguez de Vidaurreta e Idoy]] efef'''SORTUA''' moja (Azpeitia, 1975- Madril, 1958) # [[Koldobike Gezala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Lezo, 1917) # [[Marcelina Zabala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1923) # [[Margarita Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1925-Fuengirola, 2019) # [[Mari Beraza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Anoeta, 1929 -Mexiko, 1986) # [[Maria Josefa Navascues]] efef'''SORTUA''' erraketista (Errenteria, 1924-2011) # [[Maria Teresa Egaña]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1925) # [[Mercedes Agirrezabalaga]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1928) # [[Mercedes Zubikaray]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1920-1983) # [[Merche Olabe]] ef--'''SORTUA''' margolaria (Bilbo, 1957) # [[Milagros Uranga]] efef'''SORTUA''' erraketista (Mutriku, 1918-1992) # [[Pilar Zabala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1926-1945) # [[Rafaela Etxaniz]] efef'''SORTUA''' erraketista (Azkoitia, 1926-213) # [[Saelia Aparicio]] ----'''SORTUA''' artista (Valladolid, 1982) # [[Victoriana Aizpuru]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Errezil, 1919) # [[Zornotzako Emakumeen Kartzela]] '''SORTUA''' (1938-1947) # [[Ada Hitchins]] kimikaria (Ingalaterra, 1891-1972) # [[Adèle Esquiros]] Frantziako idazle eta kazetari feminista (1819-1886) # [[Africa González Fernández]] medikua, inmunologoa (Madril 1962) # [[Agrippina Vagánova]] ballet-maistra (Errusia, 1837-1951) # [[Aïcha Chenna]] emakume eskubideen aktibista (Maroko 1941-2022) # [[Aída Gómez]] dantzaria (Madril, 1967) # [[Aida Pierce]] komediantea (Mexiko, 1956) # [[Ainhoa Sanz Rodríguez|Ainhoa Sanz]] mendi korrikalaria (Urretxu, 1989) # [[Alba Gutiérrez]] dantzaria, aktorea ( Madril 1994) # [[Alice H. Parker]] asmatzailea (EEBB 1895-1920) # [[Alicia Barrié]] vedettea (Txile 1915- AEB 2002) # [[Alicia Vignoli]] vedettea (Lima 1911-Argentina 2005) # [[Almudena Ariza]] korrespontsala (Madril, 1963) # [[Alyson Eckmann]] aktorea (AEB 1990) # [[Amalia Iglesias]] idazlea, poeta (Menaza, 1962) # [[Ana Goya]] dantzaria, aktorea (Iruñea 1962) # [[Ana José Cancio]] kazetaria (Palentzia 1960) # [[Ana Orantes]] genero-indarkeriaren biktina (Granada 1937-1997) # [[Ana Rujas]] aktorea (Madril 1989) # [[Angela Burdett-Coutts]] filantropoa, pintura-bildumagilea (Londres, 1814-1906) # [[Ángela T. Leiva Sánchez]] botanikaria (Kuba 1948-2014) # [[Àngels Ribé]] artista kontzeptuala (Bartzelona 1943) # [[Anna Jaclard]] Errusiar sozialista eta feminista iraultzailea (1843 - 1887) # [[Anna Maurizio]] biologoa (Suitza 1900-1993) # [[Annie Oakley]] tiratzailea (AEB, 1860-1926) # [[Antonia Gimeno Travesset]] saskibaloi jokalaria eta entrenatzailea (Bartzelona, 1941) # [[Antonia Torre Yela]] 14. arrosa. Fusilatua (Madril, 1922-1940) # [[Asha Lul Mohamud Yusuf]] poeta (Somalia, XX. mendea) # [[Azucena Hernández]] aktorea (Sevilla 1960-Guadalajara 2019) # [[Barbara Navarro]] legelaria, CEO (Madril 1974) # [[Bélgica Adela Mirabal]] biziraun zuen Mirabal ahizpa bakarra (Dominikar Errepublika, 1925-2014) # [[Belle Starr]] Mendebaldeko bidelapurra (AEB, 1848-1889) # [[Beth (abeslaria)]] (Bartzelona 1981) # [[Bianca Ceva]] erresistentziaren kidea (Italia, 1897-1982) # [[Blanche Lefebvre]] 1871ko Parisko Komunako ekintzailea # [[Carmen Amaya]] dantzaria (Bartzelona, 1918-1963) # [[Carmen Iglesias]] historialaria (Madril 1942) # [[Carmen Olmedo Checa]] politikaria (Malaga 1949-2015) # [[Carmen Ruiz-Tilve]] idazlea (Oviedo 1941) # [[Carol-Ann Duffy]] poeta (E.B. 1955) # [[Catherine Allard]] dantzaria (Belgika/Katalunia, 1960) # [[Cathy Hackl]] futurista teknologikoa ( XX. mendea) # [[Cecilia Bartolomé]] film-zuzendaria (Alacant 1940) # [[Celia Correas de Zapata]] idazlea (Argentina 1933-AEB 2022) # [[Charo (abeslaria)]] dantzaria, aktorea (Murtzia 1941-) # [[Claire Démar]] kazetari eta feminista frantziarra (1799-1833) # [[Clara Jiménez Cruz]] kazetaria (Madril 1989) # [[Claude-Hélène Perrot]] historialaria (Frantzia 1928-2019) # [[Claudia Piñeiro]] idazlea (Argentina 1960) # [[Colette Rabaté]] hispanista (Frantzia 1950) # [[Cristina Olea]] korrespontsala (Vigo, 1982) # [[Dalila Ennadre]] zinema-zuzendaria (Maroko 1966- Paris 2020) # [[Dalilah]] dantzaria (Madril 1936-2001) # [[Danica McKellar]] Matematikaria, aktorea (AEB, 1975) # [[Daniela Blume]] kazetaria (Mataro 1990) # [[Daphne Oram]] musikagilea (Erresuma Batua, 1925-2003) # [[Daria Bertolani Marchetti]] erresistentziaren kidea (Italia, 1919-1994) # [[Delia del Carril]] margolaria (Argentina, 1884-1989) # [[Désirée Gay]] kazetari eta feminista frantziarra (1810-1890) # [[Diana Vishneva]] dantzaria (Errusia, 1976) # [[Dolores Medio]] idazlea (Oviedo 1911-1996) # [[Dolors Comas]] antropologoa eta politikaria (Bartzelona, 1951) # [[Dorothy E. Smith]] antropologoa (E.B 1946-Kanada 2022) # [[Dorothy Pitman Hughes]] aktibista (AEB 1938-2022) # [[Drucilla Cornell]] filosofoa (AEB 1950-2022) # [[Edith Checa]] kazetari, irrati-esatari (Sevilla, 1957-Madril, 2017) # [[Elda Emma Anderson]] fisikaria (AEB, 1899-1961) # [[Elena González Iglesias]] dantzaria, aktorea (Asturias 1991) # [[Elena Quiroga]] idazlea (Santander 1921-Coruña 1995) # [[Elizabeth Gertrude Britton]] botanikaria, briologoa (AEB, 1858-1934) # [[Elvira Andrés]] dantzaria (Espainia, 1958) # [[Elvira Godás]] maistra errepublikarra (Katalunia, 1917-2015) # [[Elvira Roca Barea]] idazlea (Malaga 1966) # [[Enedina Alves Marques]] ingeniari zibila (Brasil, 1913-1981) # [[Erika Martínez]] poeta (Jaen, 1979) # [[Ernestina Otero]] maistra (Pontevedra 1890-1956) # [[Eugenia Balcells]] artista bisuala (Bartzelona 1943) # [[Eva Ortega Paíno]] kimikaria, ikertailea (Madril, 1972) # [[Felicita Ferrero]] erresistentziaren kidea (Italia, 1899-1984) # [[Filomena Dato]] poeta, idazlea (Galizia, 1856-1926) # [[Flor de Torres Porras]] fiskala (Almeria 1961) # [[Flora Philip]] matematikaria (Erresuma Batua 1865-1943) # [[Florence Parpart]] asmatzailea (EE.BB. 1856- ?) # [[Florencia Pérez Padilla]] dantzaria (Sevilla 1918-Madril 2000) # [[Frances Haugen]] datu-ingeniaria, informatzailea (AEB 1980) # [[Francesca Gargallo]] filosofoa, idazlea (Italia 1956- Mexiko 2022) # [[Gabriela Bravo]] fiskala, politikaria (Valentzia 1963) # [[Gemma Pasqual i Escrivà|Gemma Pasqual i Escrivá]] katalanez idazten duen idazlea (Valentzia, 1967) # [[Gertrud Woker]] biokimikaria (Suitza, 1878-1968) # [[Ginetta Sagan]] erresistentziaren kidea (Italia, 1925-2000) # [[Gloria Leyland]] dantzaria, esataria (Argentina, XX.mendea) # [[Godeliève Mukasarasi]] gizarte langilea, aktibista (Ruanda 1959) # [[Grace Nichols]] poeta (Guyab 1950) # [[Helen Pickett]] koreografoa (AEB,?) # [[Helena Corbellini]] idazlea (Uruguai 1959) # [[Helena Cortesina]] dantzaria, zinegile aitzindaria (Valentzia 1903-Buenos Aires 1984) # [[Ina Grafl]] botanikaria (Suitza 1915-1970) # [[Irene Rice Pereira]] artista (AEB 1902-Marbella 1971) # [[Isabel Pérez Montalbán]] poeta (Córdoba, 1964) # [[Isla Correyero]] idazlea, poeta (Cáceres, 1957) # [[Jamie Dantzscher]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1982) # [[Josefina Triguero Agudo]] Espainiako 1.emakume epailea (Madril 1946-2022) # [[Joyce Lussu]] erresistentziaren kidea (Italia, 1912-1998) # [[Juana la Macarrona]] dantzaria (Cádiz 1870-Sevilla 1947) # [[Júlia Creus Garcia]] dantzaria, aktorea (Tarragona 1994) # [[Julia Manzanal Pérez]] aktibista errepublikanoa (Madril, 1915-2012) # [[Julia Reichert]] dokumental-zuzendari (AEB 1946-2022) # [[Kae Tempest]] poeta, abeslaria (Inglaterra, 1985) # [[Kathryn Woolard]] hizkuntza-antropologoa (AEB 1950) # [[Kenita Placide]] aktibista (Santa Luzia 1978) # [[La Chunga]] dantzaria (Marseilla, 1938) # [[La Malena (dantzaria)]] (Cádiz 1877-Sevilla 1956) # [[Laura Escanes]] modeloa (Bartzelona 1996) # [[Laura Palmés]] kazetaria (Bartzelona, 1954-2011) # [[Laura Pinillos]] vedettea (Espainia 1900-Madril 1970) # [[Lina Merlin]] erresistentziaren kidea (Italia, 1887-1979) # [[Lola Greco]] dantzaria, koreogarfoa (Madril 1964) # [[Louisa Aldrich-Blake]] medikua (Chingford, 1865 – 1925) # [[Louise Colet]] Frantziako olerkaria (1810-1876) # [[Lourdes García Campos]] kazetaria (Madril 1975) # [[Lucero Tena]] dantzaria,kriskitin jotzailea (Mexiko, 1938) # [[Lucy Weston Pickett]] kimikaria (AEB, 1904-1997) # [[Luisa Esteso]] aktore komikoa (Valentzia 1906- Madril1986) # [[Luisa Isabel Álvarez de Toledo]] dukesa eta idazlea (Estoril, 1936-Sanlúcar de Barramenda, 2008) # [[Lupe Serrano]] dantzaria (Txile, 1930) # [[Manuela Garín Pinillos]] matemtikaria (Asturias-Mexiko, 1914-2019) # [[Manuela Manzanares]] arbista, idazlea (Ciudad Real 1910 -AEB 2004) # [[Margarita García Robayo]] idazlea (Kolonbia 1980) # [[Marguerite Williams]] geologoa (AEB, 1895-1991) # [[María Alaniako]] enperatriza (Georgia1050-Bizanzio 1118?) # [[Maria Branyas Morera]] superehunurtekoak (San Frantzisko/Katalunia 1907) # [[María Cabrera]] akrobata, lehenengo emakume ijito ezaguna espainian (1467-Guadalajara, 1527) # [[Maria Cosway]] artista (Italia 1760 -1838) # [[María Eloy-García|María Eloy-Garcia]] idazle, poeta (Málaga, 1972) # [[María Ignacia Rodríguez de Velasco]] aktibista (Mexiko, 1778-1850) # [[María López García]] hockey-jokalaria (Asturias 1990) # [[María Muñoz]] irrati-esataria (Argentina 1968-2003) # [[Maria Ossowska]] Filosofoa (Varsovia, 1896-1974) # [[María Peláe]] kantautorea (Malaga 1990) # [[María Teresa Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1935-1960) # [[Marie Guy-Stéphan]] dantzaria (Paris 1818-1873) # [[Marina Semiónova]] dantzaria (Errusia, 1908-2010) # [[Mariola Cubells]] kazetaria (Valentzia 1967) # [[Marjorie Hyams]] jazz musikaria, bibrafonista (AEB 1920-2012) # [[Marsha Blackburn]] politikaria (AEB 1952) # [[Marta Agudo]] poeta (Madril, 1971) # [[Maruchi Fresno]] aktorea (Madril 1916-2003) # [[Mercedes Ballesteros]] idazlea ( Madril 1913-1995) # [[Mercedes Gaibrois de Ballesteros]] historialaria (Paris 1891-Madril 1960) # [[Mercedes Marrero]] saskibaloi jokalaria eta nabigazio kapitaina (San Cruz Tenerifekoa, 1961) # [[Mercedes Olivera Bustamante]] antropologoa (Mexiko 1934-2022) # [[Milagros Calvo]] epailea (Valladolid 1947) # [[Minerva Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1926-1960) # [[Mireia Sentís]] idazlea (Bartzelona 1947) # [[Miriam Reyes]] poeta (Ourense, 1974) # [[Mónica Moro]] publizista, zuzendari-nagusia (Madril, 1974) # [[Montserrat Domínguez]] kazetaria (Madril 1963) # [[Montserrat Galcerán]] aktibista (Bartzelona, 1946) # [[Montserrat Soliva Torrentó]] zientzialaria (Katalunia, 1943-2019) # [[Nannette Streicher]] musikagilea, piano-jolea (Alemania 1769-Austria1833) # [[Natalia Bessmértnova]] dantzaria (Mosku 1941-2008) # [[Natalia LL]] artista (Polonia 1937-2022) # [[Natalia Makarova]] dantzaria (Errusia, 1940) # [[Nina Timofeeva]] dantzaria (Errusia 1935-Israel 2014) # [[Noemí Galera]] OT zuzendaria (Bartzelona 1967) # [[Noni Benegas]] idazlea (Argentina 1951) # [[Norma Barbolini]] erresistentziaren kidea (Italia, 1922-1993) # [[Núria Bendicho Giró|Nuria Bendicho]] idazlea (Bartzelona, 1995) # [[Nuria Oliver]] telekomunikazio ingeniaria (Alacant 1970) # [[Odette Roy Fombrun]] sufragista (Haiti 1917-2022) # [[Olga Lepeshínskaya]] dantzaria (Errusia 1941-2008) # [[Olga María Ramos]] kupletista, musikagilea (Madril 1947) # [[Olga Ramos (abeslaria)]] (tenerife, 1932) # [[Olga Ramos (aktorea)]] kupletista (Badajoz 1918-Madril 2005) # [[Paloma del Río]] kazetaria (Madril 1960) # [[Pastora Galván]] dantzaria (Sevilla 1980) # [[Patria Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1924-1960) # [[Patricia Guerrero (dantzaria)]] (Granada 1990) # [[Patrizia Reggiani]] hiltzailea (Italia, 1948) # [[Pilar de la Oliva]] epailea (Valentzia 1956) # [[Radhya Al-Mutawakel]] Giza eskubide aktibista (Yemen 1967) # [[Ramona Maneiro]] aitzindaria (Coruña, 1961) # [[Rosa Durán]] dantzaria (Cádiz 1922-Madril 1999) # [[Rosario Guerrero]] dantzaria (Madril XIX. mendea-1960) # [[Rosemary Radford Ruether]] filosofoa (AEB 1936-2022) # [[Rossana Rossanda]] erresistentziaren kidea (Italia, 1924-2020) # [[Sabela Arias Castro]] historietagilea (Lugo, 1969) # [[Sara Rancaño]] korrespontsala (Bartzelona, 1984) # [[Sarah Mardini]] igerilaria, errefuxiatuen aldeko aktibista kriminalizatua (Siria, 1995) # [[Shadi Sadr]] abokatu, aktibista (Iran 1974) # [[Sharon Presley]] psikologoa (AEB 1943-2022) # [[Silvia Barrera Ibáñez]] zibersegurtasun aditua, kriminologoa (Madril 1977) # [[Soledad Antelada Toledano]] hackerra (Argentina 1977) # [[Soledad Cazorla]] fiskala (Lareche 1955-Madril2015) # [[Sophie Freud]] psikologoa, idazlea (Austria 1924-AEB 2022) # [[Stella Cunliffe]] estatistikaria (Erresuma Batua, 1917-2012) # [[Suzanne Voilquin]] kazetari frantziarra eta saint simonista (1801-1876) # [[Teresa Burga]] artista (Perú, 1935-2021) # [[Teresa Freixes]] legelaria (LLeida 1950) # [[Teresa Perales]] igerilaria (Zaragoza 1975) # [[Tina Anselmi]] erresistentziaren kidea (Italia, 1927-2016) # [[Verónica Pascual Boé]] ingeniaria, CEO (Burgos 1979) # [[Vicky Gómez]] dantzaria (Salamanca 1988) # [[Victoria Pinillos]] vedettea (Espainia ?- Madril ? ) # [[Victorina Vila Badia]] maistra errepublikarra (Lleida, 1883-1962) # [[Violeta la Burra]] abeslaria, dantzaria, aitzindaria (Sevilla, 1936-2020) # [[Virxinia Pereira Renda]] idazlea (Pontevedra 1884-Madril 1969) # [[Yolanda Ramos]] aktorea (Bartzelona 1968) # [[Zar Amir Ebrahimi]] aktorea (Iran 1981) # [[Zeba Islam Seraj]] biologo molekularra (Bangladesh, 1958) }} ==='''Berriak 2022''' ('''abendua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Lourdes Herrasti]] ef--'''SORTUA''' antropologoa (Aretxabaleta, 1958) # [[Marie-José Basurco]] ----'''SORTUA''' idazlea (Donibane Lohitzune, 1947) # [[Uxue Kerejeta]] ----'''SORTUA''' musikaria (Zumarraga, 1999) # [[Felisa Libano]] efef'''SORTUA''' pandero jotzailea (Plentzia, 1917-2000) # [[Esperanza Nuere]] ----'''SORTUA''' margolaria (Bilbo, 1935) # [[Nadia Hindi Mediavilla]] ----'''SORTUA''' ikertzailea (Bagdad, 1977) # [[Betisa Ojanguren]] ----'''SORTUA''' Nafarroako Unibertsitate Publikoko irakaslea (Barakaldo, 1978) # [[Ainhize Belar]] ef--'''SORTUA''' eskalatzailea (Atxondo, 2006) # [[Miren Urbieta Vega]] ----'''SORTUA''' abeslaria, musikaria (Donostia, 1983) # [[Begoña Uriarte]] ----'''SORTUA''' piano-jotzailea (Bilbo, 1937) # [[Dioni Ardanza]] efef'''SORTUA''' jostuna (Ermua, 1914-Dima, 2005) # [[Bego Alabazan]] ----'''SORTUA''' ipuin-kontalaria (Bilbo, 1966) # [[Esperanza López Parada]] poeta (Madril, 1962) # [[María Vázquez Suárez]] maistra, fusilatua (1874-1936) # [[Kavita Ramdas]] zientzialaria (India, 1963) # [[Cécile La Grenade]] politikaria, zientzialaria (Grenada, 1952) # [[Eva Syková]] neurozientzialaria (Txekia, 1944) # [[Sikivu Hutchinson]] idazlea, ekintzailea (AEB, 1961) # [[Soumya Swaminathan]] medikua, pediatra eta zientzilaria (India, 1959) # [[Victoria Ocampo]] idazle, itzultzaile, filantropoa (Argentina 1890-1979) # [[Marie-Léonide Charvin "Agar"]] Aktore frantziarra eta communarde (1832-1891) # [[Lorena Conde]] aktore, poeta (Galizia, 1980) # [[Francisca Herrera Garrido]] idazlea (Galizia, 1869-1950) # [[Olga Gallego]] historialaria, artxibozaina, idazlea (Galizia, 1923-2010) # [[Mercedes Romero Abella]] maistra exekutatua (Coruña, 1907-Aranga, 1936) # [[Marga do Val|Marga Do Val]] itzultzailea eta aktorea (Vigo, 1964) # [[Sufia Kamal]] feminista (Banglades, 1911-1999) # [[Oksana Omeliánchik]] ukraniar-sobietar gimnasta (1985) # [[Laila Ripoll]] antzerkigilea, zuzendaria (Madril, 1964) # [[Concha Cuetos]] aktorea (Madril, 1944) # [[Cristina Torres]] aktorea (Madril, 1963) # [[Pilar Torres]] aktorea (Madril, 1962) # [[Elisa Montés]] aktorea (Granada, 1934) # [[Teresita Silva]] aktorea (Valentzia 1911-Madril 1960) # [[Analia Gadé]] aktorea (Argentina, 131-Madril 2019) # [[Marisol Ayuso]] aktorea (Madril, 1943) # [[Eugenia Roca]] aktorea (Bartzelona, 1928-2010) # [[Encarna Abad]] aktorea (Espainia,1927) # [[Mara Recatero]] zuzendaria (Espainia, ?) # [[Lola Membrives]] kantaria,aktorea (Argentina/Espainia, 1885-1969) # [[María Lado|Maria Lado]] idazlea (Coruña, 1979) # [[María de las Mercedes Goicoa Fernández|Maria de las Mercedes Goicoa]] pianista (Coruña, 1928-2022) # [[Beatriz Hernanz]] poeta (Pontevedra, 1963) # [[Mar Bosch Oliveras|Mar Boch Oliveras]] idazlea (Girona, 1981) # [[Elena Alonso Frayle]] idazlea (Bilbo, 1965) # [[Pilar Cabot]] idazlea (1940-2017) # [[Sandra Alonso Villar|Sandra Alonso]] maistra, idazlea (Zamora, 1993) # [[Toni Acosta]] aktorea, umoregilea (Tenerife, 1972) # [[Begoña Vargas]] aktorea, modeloa, dantzaria (Madril, 1999) # [[Ivana Baquero]] aktorea, modeloa (Bartzelona, 1994) # [[Mamen García]] aktorea (Valentzia, 1947) # [[Nuria Herrero]] aktorea, dantzaria (Valentzia, 1987) # [[Hurtado ahizpak]] aktore hirukotea (Espainia, 1979-1994) # [[Paloma Hurtado]] vedettea,aktorea (Madril, 1946) # [[Fernanda Hurtado]] aktorea (Madril, 1947) # [[Teresa Hurtado]] aktorea (Madril, 1947) # [[Mary Carrillo]] aktorea (Toledo, 1919-Madril 2009) # [[Sara Moro]] gimnasta artistikoa (Mexiko, 1984) # [[Elisa Herrero Uceda|Elisa Herrero]] poeta (Caceres, 1957-Madril, 2020) # [[Blanca Andreu]] poeta (Coruña, 1959) # [[Ana Merino]] poeta, komikigilea (Madril, 1971) # [[Maria Bassó]] aktorea (Espainia,1901-Madril,1992) # [[Esperanza Navarro]] aktorea (Espainia, 1928-1978) # [[Eloísa Muro]] aktorea (Madril, 1894-1979) # [[María Asquerino]] aktorea (Madril, 1925-2013) # [[Pilar Millán Astray]] idazlea, espioia (Coruña 1879-Madril 1949) # [[Mayra Gómez Kemp]] aurkezlea, kantaria, aktorea (Kuba, 1948) # [[Velia Martínez]] aktorea (AEB, 1920-1993) # [[María Durán]] aurkezlea, kantaria (Madril, 1946) # [[Beatriz Escudero]] aktorea, kantaria (Asturias, 1950) # [[Acuario hirukotea]] pop musikariak (Espainia, 1976-1980) # [[Marián Flores]] idazkaria, aurkezlea (Madril, 1957) # [[María Casal]] aurkezlea,aktorea, (Madril, 1958) # [[Cristina Corral Soilán]] kazetaria, idazlea, irakaslea (Lugo, 1976) # [[Mary Paz Pondal]] aktorea (Asturias, 1942) # [[Mercedes Prendes]] aktorea (Asturias,1903-Madril,1981) # [[Milagros Leal]] aktorea (Madril, 1902-1975) # [[Ana Mariscal]] aktore, zuzendari, ekoizle (Madril, 1923-1995) # [[Loreto Prado]] aktorea (Madril, 1863-1943) # [[Consuelo Berlanga]] kazetaria (Kordoba, 1955) # [[Irma Soriano]] kazetaria (Jaen, 1963) # [[María Teresa Campos]] kazetaria (Tetuan/Malaga, 1941) # [[Paula Malia]] aktorea (Bartzelona, 1990) # [[Silma Lopez]] aktorea (Madril, 1991) # [[Teresa Riott]] aktorea (Bartzelona, 1990) # [[Barbara Mestanza]] zuzendaria (Bartzelona 1990) # [[Inés de León]] zuzendaria (?, XX.mendea) # [[Carmen Carbonell]] aktorea (Bartzelona, 1900) # [[Belen Macias]] gidoilaria, zuzendaria (Tarragona, 1968) # [[Vicky Peña]] aktorea (Bartzelona, 1954) # [[Miranda Gas]] aktorea (Madril, 1985) # [[Anna Maleras]] dantzaria (Bartzelona, 1940) # [[Carlota Ferrer]] aktorea, korografoa (Madril, 1976) # [[Emma Maleras]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona, 1919-2017) # [[Elena Frías de Chávez]] politikaria eta maistra (Venezuela, 1935) # [[Rita Sargsyan]] maistra (ARmenia, 1962-2020) # [[María Xosé Agra Romero]] filosofoa (Santiago de Compostela, 1956) # [[Montse Barderi Palau]] idazlea eta filosofoa (SAbadell, 1969) # [[María Canosa]] ingeniaria, idazlea, aurkezlea (Galizia, 1978) # [[Carmen Borrego]] telebista saio-zuzendaria (Malaga, 1966) # [[Marisa Abad]] aurkezlea (Alacant, 1947) # [[Nuria Roca]] aktorea, aurkezlea, idazlea (Valentzia, 1972) # [[Rocío Carrasco]] aurkezlea (Madril, 1977) # [[Isabel Borondo]] aurkezlea (Madril, 1948) # [[Lola Martínez (esataria)]] esataria (Murtzia, XX. mendea) # [[Mónica Randall]] aktore, aurkezlea (Bartzelona, 1942) # [[Luciana Wolf]] abeslaria (Zaragoza, 1946) # [[Lola Rodríguez Aragón]] soprano, maistra (Logroño, 1910-Iruñea 1984) # [[Elisabeth Schumann]] sopranoa, maistra (Alemania 1888-AEB, 1952) # [[Neus Campillo Iborra]] filosofoa eta idazlea (Valentzia, 1945) # [[Carolina del Olmo]] filosofoa (Madril, 1974) # [[Ana Marta González (filosofoa)|Ana Marta Gonzalez]] filosofoa (Ourense, 1969) # [[Emma Vilarasau]] aktorea (Bartzelona, 1969) # [[Faustina Pignatelli]] fisikaria, matematikaria (Italia, 1705-1769) # [[Toshiko Yuasa]] fisikaria (Japonia-Frantzia, 1909-1980) # [[Ana Higueras]] sopranoa (Madril, 1944) # [[Marie Fillunger]] sopranoa (Austria, 1850-Suitza 1930) # [[Eugenie Schumann]] piano-jolea (Alemania, 1851-Suitza 1938) # [[Rocío Orsi|Rocio Orsi]] filosofoa, saiakeragilea (Madril, 1976-2014) # [[Clara Ramas]] filosofoa, politikaria (Madril, 1986) # [[Begoña Roman]] filosofoa (Petrel, 1965) # [[Teresa Cameselle]] idazlea (Coruña, 1968) # [[Isabel Penagos]] sopranoa (Santander, 1931) # [[Petra Martínez]] aktorea, zuzendaria (Jaen, 1944) # [[Olga Margallo]] aktorea, zuzendaria (Madril, 1970) # [[Marta Soto]] egile-abeslaria (Huelva, 1996) # [[Carmen Boza]] egile-abeslaria (Cádiz, 1987) # [[Ana María Sánchez Navarro]] sopranoa (Alacant, 1959) # [[Sophie Poirier]] Jostuna eta Parisko Komunako communarde (1830-1879) # [[Victorine Eudes]] Botikaria eta Parisko Komunako communarde (1848-1881) # [[Malvina Poulain]] Maistra eta Parisko Komunako communarde (1851-1921) # [[Rachel Félix]] Frantziako aktore tragikoa (1821-1858) # [[Natalia Kobrynska]] idazlea eta feminista (Ukraina, 1855-1920) # [[Mylène Flicka|Mulène Flicka]] blogaria eta feminista (Benin, 1996) # [[Joye Hummel]] gidoilaria (EEBB, 1924-2021) # [[Atika Locke]] idazlea (EEBB, 1974) # [[Carla Cordua]] filosofoa (Txile, 1925) # [[Mercè Otero Vidal]] filosofoa, feminista (Bartzelona, 1947) # [[Marie-Pauline Soyer]] grabatzailea (Caen, Frantzia, 1786-1871) # [[Ana Gertrudis de Urrutia Garchitorena|Ane Gertrudis de Urrutia Garchitorena]] margolaria (Cádiz, 1812-1850) # [[Esmée Bulnes]] dantzaria (Erresuma Batua, 1900-Italia 1986) # [[Gema Castillo]] dantzaria (Argentina, 1907-1979) # [[Yoly Saa]] egile-abeslaria (Pontevedra, 1992) # [[Aurora de Albornoz]] idazlea, poeta (Luarca, 1926 - Madril, 1990) # [[Newsha Tavakolian|Newsha TAvakolian]] artista (Teheran, 1981) # [[Pauleta Pamies]] dantzaria (Bartzelona, 1851-1937) # [[Teresina Boronat]] dantzaria (Katalunia, 1904-1983) # [[Maria de Avila]] dantzaria (Bartzelona, 1920-Zaragoza 2014) # [[Lola de Avila]] dantzaria (Guadalajara, 1949) # [[Claudia Faci]] dantzaria (Espainia, 1966) # [[Rosita Segovia]] dantzaria (Bartzelona, 1922-2003) # [[Ana Laguna]] dantzaria (Zaragoza, 1954) # [[Arantxa Argüelles]] dantzaria (Zaragoza, 1970) # [[Rosella Hightower]] dantzaria (AEB,1920- Frantzia,2008) # [[Violette Verdy]] dantzaria (Frantzia,1933-AEB,2016) # [[Marcia Brown]] dantzaria (AEB,1918-2015) # [[Cristina Aranda]] dantzaria (Madril, 1976) # [[Maria Gordon]] geologo, paleontologoa (Eskozia, 1864-1939) # [[Francisca Meléndez]] margolaria (1770-1825 Cádiz) # [[María Elisa Quinteros|Maria Elisa Quinteros]] politikaria (Txile, 1981) # [[Verona van de Leur]] gimnasta (Herbehereak, 1985) # [[Ruth Brown]] abeslaria (EEBB, 1928-2006) # [[Nancy Chodorow]] psikoanalistaa(AEB, 1944) # [[Liubov Jegorova (dantzaria)]] (Errusia 1880-Paris 1972) # [[Bronislava Nijinska]] dantzaria (Errusia 1891-AEB 1972) # [[Margarita Wallmann]] dantzaria (Alemania 1904- Monako 1992) # [[Victoria Garabato]] dantzaria (Argentina XX. mendea) # [[Susana Agüero]] dantzaria (Arhentina 1944-2012) # [[Mercedes Quintana]] dantzaria (Argentina, 1910-1996) # [[Dora del Grande]] dantzaria (Argentina, 1909-1966) # [[María Ruanova]] dantzaria (Argentina 1922-2016) # [[Inés Malinow]] idazlea (Argentina, 1922-1989) # [[Ana Itelman]] dantzaria (Txile 1927-Argentina, 1989) # [[Sole Giménez]] abeslaria (Paris/Murtzia, 1963) # [[Rafaela López Aguado de Rayón]] independentziaren aldeko heroina (Mexiko, 1754-1822) # [[Rita Pérez de Moreno]] independentziaren aldeko heroina (Mexiko, 1779-1861) # [[Montserrat Galí Boadella]] historialaria (Mexiko, 1947) # [[Lida Martinoli]] dantzaria (Argentina 1914-1994) # [[Yelena Smirnova]] dantzaria (Errusia 1888-Argentina 1934) # [[Hanya Holm]] dantzaria (Alemania 1893-AEB 1992) # [[Marilú Marini]] dantzaria (Argentina 1940) # [[Iris Marga]] dantzaria (Italia 1901-Argentina 1997) # [[Renate Schottelius]] dantzaria (Alemania 1921-Argentina 21998) # [[Agnes de Mille]] dantzaria (AEB 1905-1993) # [[Ana María Stekelman]] dantzaria (Argentina 1944) # [[Nieves Herrero Cerezo]] kazetaria (Madril 1957) # [[Inés Ballester]] kazetaria (Castelló 1958) # [[Edith Ditmas]] liburuzaina, idazlea (Ingalaterra, 1896-1986) # [[Aurora Bernárdez]] itzultzailea (Argentina 1920-Frantzia 2014) # [[Edith Aron]] itzultzailea (Alemania 1923-Londres 2020) # [[Ugné Karvelis]] itzultzalea (Lituania 1935-Paris 2002) # [[Carol Dunlop]] itzultzailea (AeB 1946, Frantzia 1982) # [[Elena Garro]] idazlea (Mexiko, 1916-1998) # [[Amalia Kahana - Carmon]] idazlea (Israel, 1926-2019) # [[Félicie de Fauveau]] eskultorea (Italia, 1802-1886) # [[Louise-Joséphine Sarazin de Belmont]] margolaria (Versalles, 1790- Paris, 1870) # [[Thérèse Eléonore Lingée]] diseinatzailea, grabatzaile (Paris, 1753-1833) # [[María Josefa Ascargorta y Rivera]] margolaria eta irakaslea (Madril, 1800-1850) # [[Maria Luisa Marchori]] margolaria (Madril, 1801-1900) # [[Chellsie Memmel]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1988) # [[Bárbara María Hueva]] margolaria (Madril, 1733-1772) # [[María del Olmo Ibáñez|María del Olmo Ibañez]] artxibozaina, idazlea, historialaria (Alacant, 1965) # [[Amparo Dávila]] idazlea, poeta (Mexiko, 1928-2020) # [[Maria Bashir]] Afganistaneko 1. emakumezko fiskala (1970) # [[Christina Lamb]] kazetaria (Londres, 1965) # [[Nujeen Mustafa]] aktibista errefuxiatua (Siria, 1999) # [[Cecilia McDowall]] musikaria (Londres, 1951) # [[Luzmaría Jiménez Faro]] idazlea (Madril, 1937-2015) # [[Marina de Castarlenas]] idazlea (Bartzelona, 1900-1974) # [[Clara Corral]] idazlea (Galizia, 1847-1908) # [[Salomėja Nėris]] idazlea (Lituania, 1904-1945) # [[Helena Paz Garro]] idazlea (Mexiko, 1939-2014) # [[Isabela Corona]] aktorea (Mexiko, 1913-1993) # [[Olivia Teroba]] idazlea (Mexiko, 1988) # [[Andrea Muriel]] idazlea (Mexiko, 1988) # [[Misty Copeland]] dantzaria (AEB, 1982 # [[Inmaculada Aguilar]] dantzaria (Kordoba, 1958) # [[Mercedes Alfonso]] dantzaria (Espainia, ? ) # [[Rocío Aragón]] dantzaria (Cádiz1925-Madril 2018) # [[Dores André]] dantzaria (Galizia 1958) # [[Else Granheim]] liburuzaina (Norvegia 1926-1999) # [[Carmen Magallón]] fisikaria (Aragoi, 1951) # [[Baya Hocine]] ekintzaile independentista aljeriarra (1940 - 2000) # [[Houda Benyamina]] film-zuzendari eta gidoilari frantsesa (1980) }} ==='''Berriak 2022''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Maria Bengoetxea]] efef'''''SORTUA''''' euskaltzalea, hizlaria (Ermua, 1906 - Zornotza, 2006) # [[Justi Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1919-2000) # [[Miren Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1915 - 2003) # [[Ane Elordi]] ef--'''''SORTUA''''' kazetaria, irakaslea, KORRIKAko koordinatzailea (Zornotza, 1991) # [[Isolina Pliego]] ----'''SORTUA''' maistra (Iruñea, 1886-Lodosa, 1968) # [[Ángela Alonso|Angela Alonso]] ef--'''SORTUA''' maistra (Lerin, 1899-Iruñea, 1986). # [[Oskia Ugarte]] ----'''SORTUA''' artearen historialaria eta kudeatzailea (Iruñea, 1978) # [[Elisa Arteta]] ef--'''SORTUA''' dantzaria eta koreografoa (Iruñea, 1980) # [[Isabel Aleman Irungarai]] ef--'''SORTUA''' emagina, Amaiurko alkatea (Amaiur, 1968) # [[Ioar Oteiza]] ef--'''''SORTUA''''' komunikatzailea, Durango Azokako komunikazio arduraduna (Lesaka, 1988) # [[Juanita Arenaza]] efef'''SORTUA''' errekatista (Arrasate, 1923-Mexiko, 2015) # [[Raisa Álava]] ----'''SORTUA''' artista (Zuhatza, 1990) # [[Asun Ibarrondo]] ef--'''SORTUA''' zerbitzaria, ostalaria (Elorrio, 1952) # [[Maitane Carballo]] ----'''SORTUA''' zinemagilea (Gasteiz, ?) # [[Idurre Frías]] ef--'''SORTUA''' futbol entrenatzailea (Gasteiz, 1991) # [[Ana Aguiriano]] ----'''SORTUA''' 1992ko Paralinpiar jokoetako kirolaria (Gasteiz, 1961) # [[Josefina Añua]] ----'''SORTUA''' Espainiako saskibaloi selekziorako hautatua izan zen lehenengo arabarra (Gasteiz, ?) # [[Leguncia de Echebarria]] ----'''SORTUA''' Durangoko kondesa (XI.mendea) # [[Elur Ulibarrena|Elur Ulibarrena Herce]] ----'''SORTUA''' museo kudeatzailea (Denia, 1969) # [[Kristina Berasain]] ef--'''''SORTUA''''' kazetaria (Lizarra) # [[Leire Malkorra]] ----'''SORTUA''' arkitektoa eta arkeologo (Tolosa, 1988 ) # [[Tania Reneaum Panszi]] ----'''SORTUA''' Amerikarteko Giza Eskubideen Batzordeko Idazkari Exekutiboa (Mexiko, ?) # [[Suylen Milanés]] efef'''SORTUA''' abeslaria (Kuba, 1971-2022) # [[Lynn Milanés]] ----'''SORTUA''' abeslaria (Kuba, 1970) # [[Ana Zamorano |Ana Zamorano Ruiz]] ----'''SORTUA''' bidaiaria (Sodupe, 1992) # [[Yaiza Romero]] ----'''SORTUA''' kirolaria, urpeko arrantza (Zornotza,? ) # [[Loren Eguren]] efef'''SORTUA''' ehun urteduna (Elorrio 1920-Zaldibar 2023) # [[Juliana Saratxaga]] ??--'''SORTUA''' pandero jotzailea, ehun urtekoa (Araia. 1911-2013) # [[Mireia Elkoroiribe]] ef--'''SORTUA''' politikaria (Abadiño, 1975) # [[Loiola Canales]] ef--'''SORTUA''' surflaria, irakaslea (Bilbo, 1995) # [[Susana Brunetti]] aktorea (Argentina, 1941-1974) # [[Mimí Pons]] vedette eta aktorea (Argentina, 1948) # [[Norma Pons]] vedette eta aktorea (Argentina, 1943-2014) # [[Tosca Musk]] zinemagilea (Hegoafrika, 1974) # [[Maye Musk]] modeloa eta dietista (Kanada, 1948) # [[Susana Dalmás]] irakaslea, politikaria (Uruguai, 1948-2012) # [[Francisca Júlia da Silva]] poeta (Brasil, 1871-1920) # [[Doris Daou]] astronomoa (Kanada, 1964) # [[Joany Kane]] gidoilaria, Passionflix plataformaren asmatzailea (AEB, XX. mendea) # [[Alessandra Torre]] Amazoneko maitasun eleberri idazle salduena, blogaria,(AEB, XX. mendea) # [[Sylvia Day]] idazlea (AEB, 1973) # [[Raffaella di Girolamo]] psikologoa, sexologoa (Txile, 1978) # [[Mariana di Girolamo]] aktorea (Txile, 1990) # [[Amparo Noguera]] aktorea (Txile, 1965) # [[Emilia Noguera]] aktorea, zuzendaria (Txile, 1983) # [[Sonja Vasić]] saskibaloi jokalaria (Serbia, 1989) # [[Thaïs Blume]] aktorea (Bartzelona, 1984) # [[Agnès Busquets]] aktorea (Tarragona, 1976) # [[Elena Espejo]] aktorea, ekoizlea (Tanger, 1930) # [[Marta Grau]] aktorea, antzerki-pedagogoa (Katalunia, 1891-1992) # [[Catalina Valls]] aktore, zuzendari, idazlea (Mallorca, 1906-1999) # [[Cristina Valls]] aktorea (Mallorca, 1901-1982) # [[Aina Villalonga]] antzerki-idazlea (Mallorca, 1883-1961) # [[Margalida Caimari]] poeta, ongilea (Kuba 1839-Mallorca 1921) # [[Rebekah Dawson]] astronomoa (AEB) # [[Julia de León]] astronomoa (Santa Kruz de Tenerife, 1977) # [[Audrey C. Delsanti]] astronomoa (Frantzia, 1976) # [[Juana Salabert]] idazlea (Frantzia-Espainia, 1962) # [[Milena Rudnitska]] ukraniar kazetaria, ekintzailea (1892-1976) # [[Manuela de los Herreros]] idazlea, administratzailea (Balearrak 1845-1911) # [[María Cánepa]] aktorea (Italia, 1921-Txile 2006) # [[Liliana Ross]] aktorea, zuzendaria (Italia-Txile, 1930-2018) # [[María Elena Duvauchelle]] aktorea (Txile, 1942) # [[Zinaida_Tusnolobova-Martxenko]] Armada Gorriko medika (Errusia, 1920) # [[Felipa de Souza]] aktibista portugaldarra (Tavira, 1556-Brasil, 1600) # [[Victorine Gorget]] Frantziako ikuzlea eta Parisko Komunan militante errepublikanoa (1843-1901) # [[Joséphine Marchais]] Frantses jornalaria, Komunan parte hartu izana (1837-1874) # [[Élisabeth Rétiffe]] Frantziako kartoi-fabrikatzailea, sozialista eta Communarde (1834-1882) # [[Léontine Suétens]] Ikuzlea eta 1871ko Parisko Komunan 'communarde-a' (1846-1891) # [[Tonka Tomicic]] modeloa eta aurkezlea (Txile, 1976) # [[Niní Marshall]] aktorea, gidoilaria, komediantea (Argentina, 1903-1996) # [[Antonella Costa]] aktorea, zuzendaria (Italia-Argentina, 1980) # [[Samira Negrouche]] idazlea, poeta (Aljeria, 1980) # [[Carolina Arregui]] aktorea (Txile, 1965) # [[Mayte Rodríguez]] aktorea, modeloa (Txile, 1989) # [[Elsie MacGill]] ingeniaria (Kanada, 1905-AEB 1980) # [[Helen Gregory MacGill]] epailea, kazetaria (Kanada 1864-1947 ) # [[Helen MacGill Hughes]] soziologoa (Kanada, 1903-1992) # [[Helen Hughes-Brock]] arkeologoa (Kanada, 1938) # [[Lauretta Ngcobo]] idazlea (Hego Afrika, 1931-2015) # [[Patricia Simón Carrasco]] kazetaria, idazlea (Malaga, 1983) # [[Emily Warren Roebling]] ingeniaria (AEB, 1843-1903) # [[E. Lilian Todd]] asmatzailea (AEB, 1865-1937) # [[Margaret Olivia Slocum Sage]] irakaslea, filantropoa (AEB, 1828-1918) # [[Ruth Crocker]] idazlea (AEB, 1946) # [[Loida Zabala Ollero]] potentzia egokituko kirolaria(Cáceres, 1987) # [[Maura Healey]] abokatua, politikaria (AEB, 1971) # [[Felicitas Guerrero]] dirudun dama, tiroz hila (Argentina, 1846-1872) # [[María Teresa Costantini]] aktorem, film-zuzendaria, gidoilaria (Argentina, 1949) # [[Alda Merini]] poeta, idazlea (Italia, 1931-2009) # [[María del Pilar Maspons y Labrós]] idazlea (1841-1907) # [[Asunción Balaguer]] aktorea (Bartzelona 1925-Madril 2019) # [[Teresa Rabal]] aktorea, abeslari (Bartzelona,1952) # [[María Luisa Merlo]] aktorea (Valentzia, 1941) # [[Rita Irasema]] barietate-artista, musikagile (Kuba, 1954) # [[Inés Rivadeneira]] mezzosopranoa, irakaslea (Lugo, 1928) # [[Isabel Pérez Dobarro]] piano-jolea, irakaslea (Coruña, 1992) # [[María Luisa Solá]] bikoiztaile-aktorea (Bartzelona, 1939) # [[Ana Diosdado]] idazle, aktore (Argentina, 1938-Madril 2015) # [[Mirtha Legrand]] aktorea, aurkezlea (Argentina 1927) # [[Amelia de la Torre]] aktorea (Guadalajara 1905-Madril 1987) # [[Josefina Díaz de Artigas]] aktorea (Argentina1891-Madril 1976) # [[Clara González]] abokatu, politikaria eta hezitzailea. (Kolonbia, 1900-1991) # [[Lynne Karen Deutsch]] astrofisikaria, astronomoa (AEB, 1956-2004) # [[Teresa Solana]] idazlea (Bartzelona, 1962) # [[Annemarie Heinrich]] argazkilaria (Alemania-Argentina, 1912-2005) # [[Alicia D'Amico]] argazkilaria (Argentina, 1933-2001) # [[María Cristina Orive]] argazkilaria (Guatemala, 1931-2017) # [[Luz Sánchez-Mellado]] kazetaria, idazlea (Alacant, 1966) # [[Gretchen Daily]] biologoa, biogeografoa (AEB, 1964) # [[Nina]] abeslaria, aktorea, enpresaburua (Bartzelona, 1966) # [[María Moreno (margolaria)|Maria Moreno]] (Madril, 1933-2020) # [[Fryda Shultz de Mantovani]] idazlea, kritikaria (Argentina, 1912-1978) # [[Alicia Jurado]] idazlea, akademikoa (Argenti-1948) # [[Marguerite Moreno]] aktorea (Frantzia-1871-1948 # [[María Rosa Oliver]] idazlea, aktibista (Argentina, 1898-1977) # [[Leonor Acevedo Suárez]] itzultzailea (Argentina, 1876-1975) # [[Harriet Shaw Weaver]] kazetaria, editorea (Ingalaterra, 1876-1961) # [[María Esther Vázquez]] idazlea (Argenti-1937-2017) # [[Carmen Bravo-Villasante]] itzultzailea, haur literaturan aitzindaria (Madril-1918-1994) # [[María Luisa Cresta de Leguizamón]] idazlea, irakaslea (Argentina-1918-2008) # [[Ana Garralón]] idazlea (Madril-1965) # [[Montse Pla]] aktorea (Madril, 1978) # [[Sarah Buschmann]] idazlea (Frantzia, 1992) # [[Montserrat Abelló]] idazlea (Katalunia, 1918-2014) # [[Lourdes Tello]] idazlea (Madril, 1974) # [[Maria Cabrera]] poeta, irakaslea (Katalunia) # [[Pelegrina Pastorino]] moda-erreportaria (Italia 1902-Argentina 1988) # [[Carmen Gallardo Martín-Gamero]] itzultzailea (Toledo 1874-Madril 1951) # [[Rosario Lacy]] 1.ginekologoa, zirujaua (Madril1891-1954) # [[María Mercedes Coroy]] aktorea (Guatemala, 1994) # [[Malú Gatica]] aktorea (Txile 1922-1997) # [[Vanessa Miller]] aktorea,idazlea (Txile, 1965) # [[Pilar Sordo]] psikologoa, idazlea (Txile, 1965) # [[Hortense Machu]] 1871ko Parisko Komunako kantiniersa (1836-1893) # [[Béatrix Excoffon]] 1871ko Parisko Komunako kanpaina-ospitaleko erizaina (1849-1916) # [[Dee Dee Bridgewater]] AEBko jazz-abeslaria (Memphis, 1950) # [[Anna Gas]] poeta, idazlea (Bartzelona, 1996) # [[Laia Martínez i López]] idazlea, itzultzailea, musikaria (Katalunia-Mallorca, 1984) # [[Elsa Astete Millán]] zaintzailea, idazlea (Argentina 1910-2001) # [[Luz Valdivieso]] aktorea (Txile 1977) # [[Francisca Lewin]] aktorea (Txile 1980) # [[Catherine Flon]] jostuna, heroia (Haiti 1772-1831) # [[Dédée Bazile]] heroia, kaleko saltzailea (Haiti XVIII-XIX. mendea) # [[Cécile Fatiman]] vudugilea, sacerdotisa (Dominikar Errepublika 1771-1883?) # [[Josefina de la Torre]] poeta, idazlea, antzezlea, abeslaria (Las Palmas Kanaria Handikoa, 1907-2002) # [[Maria Luisa Haitikoa]] erregina ezkontidea (Haiti, 1778-Italia ,1851) # [[Adelina Haitikoa]] enperatriz ezkontidea (Haiti 1820-1878) # [[Maria Clara Haitikoa]] enperatriz ezkontidea (Haiti 1758-1858) # [[Erzulie]] buduen maitasun eta edertasunaren jainkosa (Haiti) # [[Esperanza Parada Pedrosa]] margolaria (1928-2011) # [[Pino Ojeda]] idazle, margolari (Kanaria Handia, 1916-2002) # [[Suzy Vernon]] aktorea (Frantzia 1901-1997) # [[Rita Macedo]] aktorea, jostuna (Mexiko 1902-1991) # [[Julissa]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1944) # [[Perpetua Barjau Martín]] jostuna, maistra (Valentzia 1899-Mexiko 1939) # [[Elena Aub]] idazlea, editorea (Valentzia 1931- Madril 1937) # [[Estefania Cueto Puertas]] fusilatua, jostuna, komunista (Asturias 1899-1939) # [[Eladia García Palacios]] fusilatua, maistra, sozialista (Asturias 1904-1937) # [[Juana Álvarez Molina]] fusilatua, etxekoandrea (Valladolid 1897-Asturias 1937) # [[Belarmina Suárez Muñiz]] fusilatua, sindikalista (Asturias 1909-1938) # [[Teresa Santianes Giménez]] fusilatua, etxekoandrea (Asturias 1910-1937) # [[Anita Vázquez Barrancúa]] fusilatua, nekazaria, espioia, komunista (Asturias 1911-1938) # [[Maxima Vallinas Fernández]] fusilatua, etxekoandrea (Asturias 1896-1938) # [[Anita Orejas]] fusilatua, erizaina, sozialista (Asturias 1914-1937) # [[Gloria Alcahud]] margolaria (Valladolid, 1931) # [[Angelina Abad Cantavella]] irakaslea, idazlea (Castelló de la Plana, 1893-1965) # [[Antonieta Sanagustin]] jostuna (Huesca, 1924-2020) # [[Sarah Walmsley]] jostuna, aktorea, abeslaria (Britainia ?-1798) # [[Rocío Gutiérrez]] belar-hockey jokalaria (Cadiz, 1985) # [[Berta Riaza]] aktorea (Madril, 1927-2020) # [[Fuensanta Nieto]] arkitektoa (Madril, 1957) # [[Esther Pizarro]] eskultorea (Madril, 1967) # [[Mónica Domínguez Blanco]] kazetaria (Leon, 1984-2022) # [[Sara García Alonso]] biologoa, ikertzailea, astronautagaia (Leon, 1988) # [[Meganne Christian]] zientzialaria, astronautagaia (Britainia, 1987) # [[Manuela Álvarez Lozano]] filologoa, idazlea (Coruña, 1957) # [[Ana Arias Saavedra|Ana Arias Saavedra]] idazlea (Lugo, 1951) # [[Lucía Aldao]] idazlea (Coruña, 1982) # [[Xiana Arias]] poeta, kazetaria (Lugo, 1983) # [[Celsa Barja]] idazlea (Orense, 1966) # [[Pilar Beiro]] poeta (Carnota, 1958) # [[Emilia Calé |Emilia Calé Torres]] idazlea (Coruña, 1837-1908) # [[Paula Carballeira]] idazlea (Coruña, 1972) # [[Helena de Carlos Villamarín|Helena de Carlos]] idazlea (Ourense, 1964) # [[Valentina Carro]] itzultzaile, diseinatzailea, aktorea (Cambados, 1984) # [[Mercedes Castro]] idazlea (Ferrol, 1972) # [[Carmen Aranegui]] arkeologoa (Valentzia, 1945) # [[Helen Fisher]] antropologoa, biologoa (AEB, 1945) # [[Maria Toledo]] flamenko kantautore piano-jolea (Toledo, 1983) # [[Begoña Abad]] idazle, poeta (Burgos, 1952 ) # [[Laia Serra]] abokatua (Bartzelona, 1977) # [[María Victoria Moreno|Maria Victoria Moreno]] poeta (Valencia de Alcantara, 1939-Pontevedra, 2005) # [[Juana Teresa Juega López]] poeta(Galizia, 1885-1979) # [[Lupe Gómez]] idazlea (Coruña, 1972) # [[Herminia Fariña Cobián]] poeta (S.Compostela, 1904-1966) # [[Maria Magdalena Domínguez|Maria Magdalena Dominguez]] poeta (Pontevedra, 1922-2021) # [[María do Cebreiro]] poeta, idazlea (Galizia, 1976) # [[Alessandra Galloni]] Kazetaria (Italia, 1974) # [[Paz Esteban López]] Inteligentzia-funtzionarioa (Madril, 1958) # [[Beatriz Méndez de Vigo]] espioia (Madril, 1958) # [[Elisabet Benavent]] nobela erromantikoen idazlea (Valentzia, 1984) # [[Pilar Pallarés|Pilar Pallares]] poeta (Coruña, 1957) # [[Ánxeles Penas|Ánxeles Peñas]] artista, poeta (Curtis, 1943) # [[Luz Pichel]] idazlea (Lalin, 1947) # [[Luz Pozo Garza]] poeta (Ribadeo, 1922-Coruña, 2020) # [[Carmen Prieto Rouco]] poeta (Villalba, 1901-1977) # [[Matilde González Palau]] poeta (Almansa, 1912-2002) # [[Pilar Cibreiro]] poeta, idazlea (Galizia, 1952) # [[Alba Cid]] poeta, idazlea (Galizia, 1989) }} ==='''Berriak 2022''' ('''urria''')=== (Ordena: SORTUAK, IDAZLEAK, ASTRONOMOAK, GAINONTZEKOAK) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Leire Ibarguren]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta irakaslea (Azpeitia, 1979) # [[Cesarea Garbuno Arizmendi]] efef'''SORTUA''' enpresaburua (Errenteria, 1846-1933) # [[Izaskun Igoa]] ef--'''SORTUA''' idazlea, pedagogoa, zutabegilea (Ziga, 1995) # [[Maritxu Errazkin]] --ef'''SORTUA''' autobus-txofer aitzindaria (Azkoitia) # [[Ainhoa Nadia Douhaibi]] ----'''SORTUA''' ikertzaile eta idazlea (Oñati, 1983) # [[Aurea Etxaniz]] efef'''SORTUA''' erraketista (Soraluze, 1922 - Caracas, 2019) # [[Gema Arrugaeta]] ef--'''SORTUA''' argazkilaria (Ordizia, 1969) # [[Amaia Elizagoien]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria, idazlea, ipuin kontalaria (Baztan, 1994) # [[Anabel Sanz]] ef--'''SORTUA''' feminista, ekintzailea (Ermua, 1963) # [[Elena Mendizabal]] ----'''SORTUA''' artista, eskultorea (Donostia, 1960) # [[Sandra Garaioa]] ef--'''SORTUA''' irudigilea, ilustratzailea (Donostia, 1993) # [[Amaia Cazenave]] ----'''SORTUA''' kazetaria (Baiona, 1987) # [[Begoña Durruty]] ef--'''SORTUA''' ilustratzailea, idazlea (Arizkun, 1968) # [[Pilartxo Etxeberria]] ef--'''SORTUA''' doktorea, euskaltzain urgazlea (Teruel, 1947) # [[Eneritz Gorrotxategi]] ----'''SORTUA''' kazetaria (Gabiria, 1985) # [[Jaione Munarriz]] ef--'''SORTUA''' metereologoa (Idiazabal, 1981) # [[Christine Etchevers]] ef--'''SORTUA''' margolaria (Baiona, 1953) # [[Nerea Gastón]] ef--'''SORTUA''' arte-historialaria (Durango, 1995) # [[Usue Egia]] ----'''SORTUA''' ilustratzailea (Durango, 1992) # [[Elena Moreno Scheredre]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Bilbo) # [[Leoni Etxebarren]] efef'''SORTUA''' bertso-jartzailea (Urepele, 1924-Donibane Garazi, 2014) # [[Rosa Arregi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Mallabia, 1922-Valentzia, 2004) # [[Maria Amatriain]] --ef'''SORTUA''' hezitzailea (Azkoien, 1867-Azagra, 1955) # [[Carmen Cascante]] efef'''SORTUA''' maistra (Abaigar, 1885-Madril, 1982) # [[Blasa Morales]] ----'''SORTUA''' maistra (Nafarroa, XIX-XX) # [[Julita Beraza|Julia Beraza]] efef'''SORTUA''' erraketista # [[Mariolein Sabarte Belacortu]] ----idazlea '''SORTU''' (Herbehereak, 1944) # [[Mercedes Diaz Morales]] tren geltokiburua '''SORTU''' (Araba, 1902-1982) # [[Anna Pavlyk]] '''IDAZLEA''' eta ekintzaile (Ukraina, 1855-1928) # [[Hanna Arsenych-Baran]] idazlea (Ukraina, 1970-2021) # [[Hanna Barvinok]] idazlea (Ukraina, 1828-1911) # [[Klymentyna Popovych-Boiarska]] idazlea (Ukraina, 1863-1945) # [[Myroslava Sopilka]] idazlea (Ukraina, 1897-1937) # [[Bushra al-Maqtari]] idazlea, ekintzailea (Yemen, 1979) # [[Matilde Zapata]] idazlea, (Sevilla-Santander, 1906-1938) # [[Matilde Elena López]] idazlea (Salvador, 1929-2010) # [[Aída Cartagena Portalatín]] idazlea (Ukraina, 1828-1911) # [[Alcira Soust Scaffo]] idazlea (Uruguai, 1924-1997) # [[Luisa Carnés]] idazlea (Madril, 1905-1964) # [[Concha Castroviejo]] idazlea (Coruña, ç 1910-1995) # [[Zaruhi Bahri]] idazlea, gizarte ekintzailea (Armenia, 1880-1958) # [[Hanna K. Korany]] idazlea (Siria, 1870-1898) # [[Porochista Khakpour]] elebegilea (Siriar-Estatubatuarra, 1978) # [[Salma Kuzbari]] idazlea, feminista (Libano, 1923-2006) # [[Tsehay Melaku]] idazlea (Etiopia, 1952) # [[Rangina Hamidi]] idazlea, politikaria, ekintzailea (Afganistan, 1978) # [[Louise Aslanian]] idazlea, ekintzaile komunista (Iran-Frantzia, 1904-1945) # [[Fatemeh Keshavarz]] idazlea (Iran-AEB, 1952) # [[Senedu Gebru]] idazlea (Etiopia, 1916-2009) # [[Hayganuş Mark]] idazlea (Armenia, 1885-1966) # [[Khosrovidukht]] idazlea, musikagilea (Armenia, VIII. mendea) # [[María Dolores Masana]] kazetaria, idazlea (Bartzelona, 1936) # [[Marija Strojnik]] '''astronomoa''' (Eslovenia, 1950) # [[Linda Spilker]] astronomoa (AEB, 1890-1981) # [[Constance M. Rockosi]] astronomoa (AEB, 1980) # [[Julena Steinheider Duncombe]] astronomoa (AEB, 1911-2003) # [[Marie-Jeanne de Lalande]] astronomoa (1768, 1832) # [[Rosaly Lopes]] astronomoa (Brasil, 1957) # [[Nikole Lewis]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Nicole Capitaine]] astronomoa (Frantzia, 1948) # [[Paulina Lira]] astronomoa (Txile, XX. mendea) # [[Rachel Mandelbaum]] astronomoa (AEB, 1977) # [[María Cristina Pineda Suazo]] astronomoa (Honduras, 1954) # [[Mirjana Povic]] astronomoa (Serbia, 1981) # [[Muriel Mussells Seyfert]] astronomoa (AEB, 1909-1997) # [[Isabel Márquez Pérez]] astronomoa (Badajoz, 1967) # [[Josefa Masegosa Gallego]] astronomoa (Almeria, 1957) # [[Agnes Mary Clerke]] astronomoa (Irlanda, 1842-1907) # [[Yuki Okoda]] astronomoa (Japonia, 1990) # [[Denise C. Stephens]] astronomoa (AEB, 1973?) # [[Sarah Tuttle]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Chanda Prescod-Weinstein]] astronomoa (AEB, 1982) # [[Kyongae Chang]] astrofisikaria (Hego Korea, 1946) # [[Jessie Christiansen]] astrofisikaria (Australia, XX.mendea) # [[Rachel Somerville]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Susan Jane Cunningham]] matematikaria, astronomoa (AEB, 1842-1921) # [[Phoebe Waterman Haas]] astronomoa (AEB, 1882-1967) # [[Luisa Landová-Štychová]] astronomoa (Austria-Hungaria, 1885-1965) # [[Anna Estelle Glancy]] astronomoa (AEB, 1883-1975) # [[Margaret Mayall]] astronomoa (AEB, 1902-1995) # [[Martha P. Haynes]] astronomoa (AEB, 1951) # [[Ilse Cleeves]] astrofisikaria (AEB, XX. mendea) # [[Carolin Crawford]] astronomoa (Erresuma Batua, 1963) # [[Janine Connes]] astronomoa (Frantzia, 1934) # [[Joy Crisp]] geologoa, astronomoa (AEB, XX.mendea) # [[Florence Cushman]] astronomoa (AEB, 1860-1940) # [[Rosina Dafter]] astronomoa (Australia, 1875-1959) # [[Mary Osborne|Mary Osbone]] Gitarrista (AEB, 1921-1992) # [[Olga Smirnova]] dantzaria (Errusia, 1991) # [[Olga Smirnova (borrokalaria)]] borrokalaria (Errusia, 1979) # [[Conchita Martínez]] tenislaria (Huesca, 1972) # [[Margaret Lindsay]] aktorea (AEB, 1910-1981) # [[Cristina Cruz Mínguez]] aktorea (Espainia, 1983) # [[Mercedes Díaz]] aktorea (Espainia, 1894-1960) # [[Elise Harmon]] asmatzailea (AEB, 1909-1985) # [[Ingeborg Hochmair]] asmatzailea (Austria, 1953) # [[Ada Henry Van Pelt]] asmatzailea (AEB, 1838-1923) # [[Elizabeth Lee Hazen]] asmatzailea (AEB, 1885-1975) # [[Ruth Handler]] asmatzailea (AEB, 1916-2002) # [[Lil Hardin Armstrong]] musikagilea (AEB, 1898-1971) # [[Ruth Brito]] triatleta (Lanzarote, 1980) # [[Ana María Alonso Zarza]] geologoa, ikertzailea (Avila, 1962) # [[Chantal Loïal]] dantzaria eta koreografoa (Guadalupe, Frantzia, 1969) # [[Melba Liston]] tronboijolea, musikagilea (AEB, 1926-1999) # [[Alice Coltrane]] pianojolea, musikagilea (AEB, 1937-2007) # [[Mahsa Amini]] erahila(Iran, 2000-2022) # [[Mélanie Joly]] politikaria (Kanada, 1979) # [[Nazanin Boniadi]] aktorea (Iran, 1980) # [[Roxana Saberi]] kazetari atxilotua Iranen (AEB, 1977) # [[Lili Reinhart]] aktorea (AEB, 1996) # [[Kiernan Shipka]] aktorea (AEB,1999) # [[Wanuri Kahiu]] zine-zuzendaria (Kenya, 1980) # [[Eduarda Mansilla]] idazlea, musikagilea (Argentina, 1834-1892) # [[Agustina Ortiz de Rozas]] politikaria, filantropoa (Argentina, 1816-1898) # [[Pauline de Meulan]] idazlea eta kazetaria (Frantzia, 1773-1827) # [[Margaret Satterthwaite]] Epaile eta legelarien independentziaren gaineko Kontalari Berezia (AEB) # [[Miren Arenzana Letamendi|Miren Arenzana Letamendia]] artista, eskultorea (Bilbo, 1965) # [[María Gay]] mezzosopranoa (Bartzelona 1876-1943) # [[Isabella Colbran]] mezzosoprano (Madril, 1784 - Bolonia, 1845) # [[Florence Van de Walle]] jornalari belgikarra, communarde Parisko Komunan (1838 - ) # [[Pétroleuse (Parisko Komunako su-emaileak)]] Parisko Komunako su-emaileak (1871) # [[Manuela Rosas]] ekintzaile politikoa (Argentina, 1817-1898) # [[Camila O'Gorman]] maitasunagatik fusilatua (Argentina, 1825-1848) # [[Blanca Podestá]] aktorea (Argentina, 1889-1967) # [[María Podestá]] aktorea (Argentina, 1875-1954) # [[Marianne Beth]] abokatua (Viena, 1889-1984) # [[Diana Russell]] soziologoa eta ekintzailea (Hego Afrika, 1938-2020) # [[María Esther Podestá]] aktorea (Argentina, 1896-1954) # [[Susú Pecoraro]] aktorea (Argentina, 1952) # [[Mona Maris]] aktorea (Argentina, 1901-1991) # [[Ana Perichon]] aristokrata frantsesa (1775-1847) # [[María Luisa Bemberg]] aktorea (Argentina, 1922-1995) # [[Zully Moreno]] aktorea (Argentina, 1920-1999) # [[Luz Gabás]] idazlea, politikaria (Huesca, 1968) # [[Ángela Jeria]] arkeologoa, ??idazlea?? (Txile, 1926-2020) # [[Biblioteken eguna]] # [[Luisa de Medrano]] akademikoa, poeta eta filosofoa (1484-1527) # [[Begum Rokeya]] idazlea eta ekintzaile feminista (Kalkuta, 1880-1932) # [[María Antinea]] aktorea (Jaen,Argentina, 1915-1991) # [[Mecha Ortiz]] aktorea (Argentina, 1900-1987) # [[Orfilia Rico]] aktorea (Uruguai,Argentina, 1871-1936) # [[Nury Montsé]] aktorea (Argentina, 1917-1971) # [[Silvana Roth]] aktorea, politikaria (Italia,Argentina, 1923-2010) # [[Marta Extramiana]] idazlea, ilustratzailea, (Gasteiz, 1964) # [[Vida Akoto Bamfo]] epailea (Ghana, 1949) # [[Celma Ribas]] abeslaria (Angola, 1982) # [[Beatriz Matar]] aktorea (Argentina, 1954) # [[Lita Stantic]] zine-zuzendaria, gidoilaria (Argentina, 1942) # [[Graciela Borges]] aktorea (Argentina, 1917-1971) # [[Esther Borao]] ingeniaria, asmatzailea (Zaragoza, 1988) # [[Mary Daly]] filosofo feminista (AEB, 1928-2010) # [[Terry McMillan]] idazlea (AEB, 1951) # [[Esther Rebato Ochoa]] antropologoa, ikertzailea (Bilbo,1957) # [[María Herrera]] motoziklista (Toledo, 1996) # [[Ana Carrasco]] motoziklista (Murtzia, 1997) # [[Elena Rosell]] motoziklista (Valentzia, 1986) # [[Juana Viale]] aktorea, aurkezlea (Argentina, 1982) # [[Manuela Viale]] aktorea (Argentina, 1991) # [[Silvia Legrand]] aktorea (Argentina, 1927-2020) # [[Marcela Tinayre]] aurkezlea, enpresaburua (Argentina, 1950) # [[Dolores Fonzi]] aktorea (Argentina, 1978) # [[Florencia Raggi]] modeloa, aktorea (Argentina, 1972) # [[Nilda Raggi]] aktorea, zuzendaria (Argentina, 1938) # [[Ana Celentano]] aktorea (Argentina, 1969) # [[Danielle Casanova]] Frantziako militante komunista eta erresistentziako kidea (1909-1943) # [[Fanny Gallot]] Frantziako historialaria (1981 - ) # [[Eulalie Papavoine]] Parisko Komunako erizaina, ustezko su-eragilea (1846-1875) # [[Claudia di Girolamo]] aktorea, zuzendaria, aktibista (Txile, 1956) # [[Adriana Barraza]] aktorea, maistra, zuzendaria (Mexiko, 1956) # [[Fernanda Mistral]] aktorea (Argentina, 1934) # [[Big Mama Thornton]] blues abeslaria (AEB, 1926-1984) # [[Lita de Lázzari]] etxekoandre mediatikoa (Argentina, 1925-2015) # [[China Zorrilla]] aktorea, zuzendaria (Uruguai, 1922-2014) }} ==='''Berriak 2022''' ('''iraila''')=== (Ordena: SORTU, ASTRONOMOAK, BESTELAKOAK) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Arantza San Sebastian]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, hezkuntzako aholkularia (Donostia, 1958) # [[Izaskun Etxeberria]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta irakaslea (Altsasu, 1964) # [[Kristina Saralegi]] efef'''SORTUA''' baserritarra, abeltzaina, talogilea (Leitza, 1974-2022) # [[Gotzone Sestorain]] ef--'''SORTUA''' baserritarra, poeta, irrintzilaria (Leitza, 1965) # [[Victoria Ariño]] efef'''SORTUA''' filantropoa (Ermua, 1889-1974) # [[Ines Bengoa]] ef--'''SORTUA''' ipuin kontalaria (Tenerife-Lizarra, 1973) # [[Jeronima Uriarte Elizalde]] ----'''SORTUA''' filantropoa, ongile (Lizarra, 1855-1929) # [[Emilia Goyena Arraiza]] ef--'''SORTUA''' idazlea, ekintzaile (Lizarra, 1916-1999) # [[Garbiñe Basarte]] ef--'''SORTUA''' kale-artista, muralista (Lizarra, 1976) # [[Libe Agirre]] ef--'''SORTUA''' irrati esataria, kazetaria, (Meñaka) # [[Irati Martin]] ef--''SORTUA''' futbolaria (Durango, 2003) # [[Anne-Marie Lagarde]] ----'''SORTUA''' idazlea eta ikertzaile (Zuberoa, 1944) # [[Edurne Azpitarte]] ef--'''SORTUA''' areto-futbolaria (Garai, 1978) # [[Carmen Pérez Rodrigo]] ef--'''SORTUA''' Euskal Herriko Medikuntzaren Errege Akademiaren lehenengo emakumezkoa (Alonsotegi, 1960) # [[Mariela SR Coline Fanon]] '''SORTUA''' Haur lapurtua (Guatemala, 1968) # [[Felisa Ventura]] ef--'''SORTUA''' erizaina eta emagina (Eibar, 1902-1959) # [[Ana Belén Pintado]] ef--'''SORTUA''' haur lapurtua (Madril, 1973) # [[Mariam al-Asturlabi]] '''ASTRONOMOAK''' Alepo astrolabio-egilea (Siria, X. gizaldian) # [[Nadia Zakamska]] astronomoa (Errusia, 1979) # [[Idit Zehavi]] astronomoa, ikertzailea (Israel, 1969) # [[Louise Webster]] astronomoa, fisikaria (Australia, 1941-1990) # [[Alycia J. Weinberger]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Fiammetta Wilson]] astronomoa (Erresuma Batua, 1864-1920) # [[Jennifer Wiseman]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Rosemary Wyse]] astronomoa (Erresuma Batua, 1957) # [[Alice Grace Cook]] astronomoa (Erresuma Batua, 1877-1958) # [[Priscilla Fairfield Bok]] astronomoa (AEB, 19896-1975) # [[Shadia Habbal]] astronomoa (Siria, XX. mendea) # [[Deborah Dultzin Kessler]] astronomoa (Mexiko, 1945) # [[María Luisa Aguilar]] astronomoa(Jauja Peru 1938) # [[Claire Armstrong]] astronomo amateurra (Britania) # [[Emma Vyssotsky]] astronomoa (AEB, 1894-1975) # [[Julie Vinter Hansen]] astronomoa (Danimarka, 1890-1960) # [[Gladys Vergara]] astronomoa (Uruguai, 1928-2016) # [[Esmeralda Mallada]] astronomoa (Uruguai, 1937) # [[Jacqueline Hewitt]] astronomoa (EEBB, 1958) # [[Catherine Heymans]] astronomoa (Britainia, XX. mendea) # [[María Teresa Ruiz]] astronomoa (Txile, 1946) # [[Silvia Torres Castilleja]] astronomoa (Mexiko, 1940?) # [[Gloria Suzanne Koenigsberger Horowitz]] astronomoa (Mexiko, XX. mendea) # [[Silvana Navarro Jiménez]] astronomoa (Mexiko, XX. mendea) # [[Meg Urry]] astronomoa (AEB, 1945) # [[Maura Tombelli]] astronomoa (Italia, 1952) # [[Jana Tichá]] astronomoa (Txekia, 1965) # [[Alenush Terian]] astronomoa (Iran, 1920-2011) # [[Bobbie Vaile]] astronomoa (Australia, 1959-1996) # [[Ann Hornschemeier]] astronomoa (EEBB, XX. mendea) # [[Svetlana Guerasimenko]] astronomoa (Ukraina, 1945) # [[Jen Gupta]] astrofisikaria (Britaina, XX. mendea) # [[Maria Antonella Barucci]] astronomoa (Italia, XX. mendea) # [[Merieme Chadid]] astronomoa (Maroko, 1969) # [[Madge Adam]] astronomoa (Erresuma Batua, 1912-2001) # [[Karlina Leksono Supelli]] astronomoa, filosofoa (Indonesia, 1958) # [[Annapurni Subramaniam]] astronomoa (India, XX. mendea) # [[Paris Pişmiş]] astronomoa (Turkia-Mexiko, 1911-1999) # [[Jane Squire]] astronomoa, idazlea, aktibista (Ingalaterra, 1686-1743) # [[Maritza Soto]] astronomoa (Txile, 1990) # [[Sara Seager]] astronomoa (Kanada, 1971) # [[Caterina Scarpellini]] astronomoa, metereologoa (Italia, 1808-1873) # [[Lenka Šarounová]] astronomoa (Txekia, 1973) # [[Anneila Sargent]] astronomoa (Erresuma Batua, 1942) # [[Carlota de Sajonia-Meiningen]] astronomoa (Alemania, 1751-1827) # [[Jen Gupta]] astrofikaria (Britainia, XX. mendea) # [[Pilar Ruiz-Lapuente]] astronomoa (Bartzelona, 1964) # [[Monica Rubio (astronomoa)]] astronomoa (Txile, 1955) # [[Claudine Rinner]] astronomoa (Frantzia, 1965) # [[Julia Riley]] astronomoa (Britainia, XX. mendea) # [[Mercedes Richards]] astronomoa (Jamaika, 1955-2016) # [[Gabrielle Renaudot]] astronomoa (Frantzia, 1887-1962) # [[Hilkka Rantaseppä-Helenius]] astronomoa (Finlandia, 1925-1975) # [[Zinaída Akséntieva]] astronomoa (Ukraina, 1900-1969) # [[Mary Proctor]] astronomoa (Erresuma Batua, 1862-1957) # [[Helen Dodson Prince]] astronomoa (AEB, 1905-2002) # [[Yelena Pitieva]] astronomoa (Errusia, XX.mendea) # [[Louise du Pierry]] astronomoa (Frantzia, 1746-1807) # [[Ľudmila Pajdušáková]] astronomoa (Eslovakia, 1916-1979) # [[Feryal Özel]] astronomoa (Turkia/AEB, 1975) # [[Mazlan Othman]] astronomoa (Malaysia, 1951) # [[Sally Oey]] astronomoa (AEB, 1984) # [[Janina Ochojska]] astronomoa (Polonia, 1955) # [[Yaël Nazé]] astronomoa (Belgika, 1955) # [[Camila Navarrete]] astronomoa (Txile, XX. mendea) # [[Sultana N. Nahar]] astronomoa (Pakistan, 1990) # [[Carolyn Porco]] astronomoa (AEB, 1953) # [[Anne Sewell Young]] astronomoa (AEB) # [[Margaretha Kirch]] astronomoa (Alemania) # [[Eva Grebel]] astronomoa (Alemania) # [[Erika Böhm-Vitense]] astronomoa (Alemania-AEB) # [[Elizabeth Alexander]] irrati-astronomoa, geologoa, fisikaria (Erresuma Batua, 1908-1958) # [[Victoria Kaspi]] astrofisikaria (AEB-Kanada, 1967) # [[Ma Chung-pei]] astronomoa (Txina) # [[Maud Worcester Makemson]] astronomoa (AEB, 1891-1977) # [[Ala Masévich]] astronomoa (Georgia, 1918-2008) # [[Karen Masters]] astronomoa (Erresuma Batua, 1979) # [[Janet Akyüz Mattei]] astronomoa (Turkia, 1943-2004) # [[Naomi McClure-Griffiths]] astronomoa (Turkia, 1943-2004) # [[Susan McKenna-Lawlor]] astronomoa (AEB, 1975) # [[Karen Jean Meech]] astronomoa (AEB, 1959) # [[Anja Cetti Andersen]] astronomoa (Danimarka, 1965) # [[Duília de Mello]] astronomoa (Brasil, 1963) # [[Ruth Murray-Clay]] astronomoa (AEB, XX.mendea) # [[Alice Archenhold]] astronomoa (Alemania, 1874-1943) # [[Anne Archibald]] astronomoa (Kanada- Erresuma Batua, 1976) # [[Elizabeth Lada]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Nidia Morrell]] astronomoa (Argentina, 1953) # [[Teresa Lago]] astronomoa (Portugal, 1947) # [[Gemma Lavender]] astronomoa (Erresuma batua, 1986) # [[Farzana Aslam]] astronomoa, fisikaria (Pakistan, XX.mendea) # [[Pauline Barmby]] astronomoa (Kanada, 1972) # [[Margaret Lindsay Huggins]] astronomoa (Erresuma Batua 1948-1915) # [[Gemma Lavender]] astronomoa (Erresuma Batua, 1986) # [[Helen Lines]] astronomoa (AEB, 1918-2001) # [[Martha Betz Shapley]] astronomoa (AEB, 1890-1981) # [[Christy A. Tremonti]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Elizabeth Beckley]] argazkilari astronomikoa (Britaina Handia, 1846-1927) # [[Ewine van Dishoeck]] astronomo eta fisikaria (Herbehereak, 1955) # [[Kathleen Ollerenshaw]] astronomoa eta matematikaria (Britaina Handia, 1912-2014) # [[Anna Frebel]] astronomoa (Alemania, 1980) # [[Alicia M. Soderberg]] astrobomoa (AEB, 1977) # [[Caroline Furness]] astronomoa (AEB, 1869-1936) # [[Ethel Bellamy]] astronomo, sismologo (Erresuma Batua, 1981-1960) # [[Amy Barger]] astronomoa (AEB, 1971) # [[Yevguenia Bugoslávskaia]] astronomo sobietarra (1899-1960) # [[Reysa Bernson]] astronomoa (Frantzia, 1904-1944) # [[Elizabeth Brown]] astronomoa (Erresuma Batua, 1830, 1899) # [[Miriam Burland]] astronomoa (Kanada, 1902-1996) # [[María Herreros|Maria Herreros]] ilustratzailea, (Valentzia, 1983) # [[Yelena Davydova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1961) # [[Zoja Grancharova]] gimnasta artistikoa (Bulgaria, 1966) # [[Natalia Kutxinskaia|Natalia Kuchinskaya]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1949) # [[Larisa Petrik]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1949) # [[Dörte Thümmler|Dorte Thummler]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1974) # [[Klaudia Rapp]] gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Jelena Grosheva]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1979) # [[Lăcrămioara Filip|Lacramioara Filip]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Yun Mi Kang]] gimnasta artistikoa (Korea, 1988) # [[Isabelle Severino]] gimnasta artistikoa (Paris, 1980) # [[Mo Huilan|Mo Hullan]] gimnasta artistikoa (Txina, 1979) # [[Xuan Liu]] gimnasta artistikoa (Txina, 1979) # [[María Teresa Vera]] musikagilea, gitarra-jolea (Kuba, 1895-1965) # [[Nadine Heredia]] politikaria, Lehen dama (Peru, 1976) # [[Carolina Malchair]] gimnasta erritmikoa (Malaga, 1982) # [[Liliana Vitale]] musikagilea, abeslaria (Argentina, 1959) # [[Rosario Ustáriz Borra]] poeta (Echo, 1927- Jaca, 2009) # [[Karin Ohlenschläger|Karin Ohlenschlager]] arte kudeatzailea (Alemania, 1959 + Gijon, 2022) # [[Elise Ray]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1982) # [[Noor Jordaniakoa]] arkitektoa, erregina ohia (AEB, 1951) # [[Joyce DiDonato]] mezzosopranoa (AEB, 1969) # [[Susan Graham]] mezzosopranoa (AEB, 1960) # [[Simona Amânar]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Amy Chow]] gimnasta artistikoa (Kaliformia, 1978) # [[Kristen Maloney]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1981) # [[Tasha Schwikert]] gimnasta artistikoa (Las Vegas, 1984) # [[Liudmila Yezhova]] gimnasta artistikoa (Mosku, 1982) # [[Courtney McCool]] gimasta artistikoa (Kansas, 1988) # [[Patrizia Ciofi]] mezzosopranoa (Italia, 1967) # [[Miah Persson]] sopranoa (Suedia, 1969) # [[Karita Mattila]] sopranoa (Finlandia, 1960) # [[Anne Sofie von Otter]] mezzosopranoa (Suedia, 1955) # [[Birgitta von Otter]] kazetaria, idazlea (Hungaria-Suedia, 1939) # [[Vera Rozsa]] abeslaria, kantu-maistra (Hungaria, 1917) # [[Ileana Cotrubaş]] abeslaria, kantu-maistra (Errumania, 1939) # [[Hannah Wilke]] artista, performacelaria (AEB, 1940-1993) # [[Jelena Dolgopolova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1975) # [[Rozalia Galiyeva|Rozaliya Galiyeya]] Gimnasta artistikoa (Uzbekistan,1977) # [[Kim Zmeskal]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1976) # [[Wendy Bruce]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1992) # [[Betty Okino]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1975) # [[Kerri Strug]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1977) # [[Elena Gómez Servera|Elena Gomez]] gimnasta artistikoa (Manacor, 1985) # [[Eva Hesse]] eskultorea (Alemania/AEB, 1936-1970) # [[Yvonne Rainer]] dantzaria, koreografoa (AEB, 1934) # [[Dorothea Röschmann]] sopranoa (Alemania, 1967) # [[Teresa Stratas]] sopranoa (Kanada, 1938) # [[Laura Campos]] gimnasta artistikoa (Merida, 1988) # [[Barbara Ehrenreich]] saiakeragile eta gizarte ekintzailea (EEBB, 1941-2022) # [[Silvia Bel]] aktorea (Bartzelona, 1970) # [[Lucy R. Lippard]] idazlea, arte-kritikaria (AEB, 1937) # [[Alina Szapocznikow]] eskultorea, holokaustotik bizirik ateratakoa (Polonia, 1926-Frantzia1970) # [[Nancy Holt]] eskultorea (AEB, 1938-2014) # [[Beverly Pepper]] eskultorea (AEB, 1922-2020) # [[Barbara Rose]] arte-kritikaria (AEB, 1936-2020) # [[Anne Truitt]] eskultorea (AEB, 1921-2004) # [[Mary Pinchot Meyer]] eskultorea (AEB, 1920-1964) # [[Lotte Lenya]] abeslaria, aktoreaa (Viena, 1898-1981) # [[Evelyn Lear]] sopranoa (AEB, 1926-2012) # [[Gisela May]] aktorea, abeslaria, irakaslea (Alemania, 1924-2016) # [[Hildegard Knef]] abeslaria, aktorea, idazlea (Alemania, 1925-2002) # [[Ute Lemper]] aktorea, abeslaria (Alemania, 1963) # [[Greta Keller]] mezzosopranoa, aktorea (Austria, 1903-1977) # [[Soile Isokoski]] sopranoa (Finlandia, 1957) # [[María Cruz Berrocal]] arkeologoa (España. XX. mendea) # [[Leily Santizo]] abokatua (Guatemala) # [[Nineth Montenegro]] politikaria (Guatemala, 1957) # [[Siomara Sosa]] fiskala (Guatemala, 1975) # [[Lucrecia Hernández Mack]] politikaria (Guatemala, 1973) # [[Nerea Aresti]] historialaria (Bilbo, 1961) # [[Ellen Beeman]] idazle, bideojokogilea (AEBo, 1964) # [[Kathleen Battle]] sopranoa (AEB, 1948) # [[Zury Ríos]] politikaria (Guatemala, 1968) # [[Sandra Torres]] politikaria (Guatemala, 1955) # [[Marta Luxán]] soziologoa (Bilbo, 1970) # [[Harolyn Blackwell]] sopranoa (AEB, 1955) # [[Carol Vaness]] sopranoa (AEB, 1952) # [[Hanna Hammarström]] asmatzailea (tel. kablea) (Suedia, 1829-1914) # [[Laura Mora]] zinema zuzendaria (Kolonbia, 1981) # [[Isa Campo]] zinema zuzendaria (Oviedo, 1975) # [[Susan Tedeschi]] abeslaria (AEB, 1970) # [[Mary Hallock-Greenewalt]] asmatzailea (siria-AEB, 1871-1950) # [[Sarah Guppy]] asmatzailea (Britainia, 1770-1852) # [[Melissa George]] asmatzailea, aktorea (Australia, 1976) # [[Rachel Blanchard]] aktorea (Kanada, 1976) # [[Txaro Arrazola]] artista, margolaria (Gasteiz, 1963) # [[Cristina Lucas]] artista, feminista (Ubeda, 1973) # [[Laura Mulvey]] zinema feminista teorialaria (Oxford, 1941) # [[Vi Redd]] jazz abeslaria, saxofoi jolea (AEB, 1928) # [[Sweet Emma Barrett]] jazz abeslaria, pianojolea (AEB, 1897-1983) # [[Terin Humphrey]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1986) # [[Hollie Vise]] gimnasta artistikoa (Texas, 1987) # [[Renske Endel]] gimnasta artistikoa (Herbereak, 1983) # [[Dominique Moceanu|Dominique Moceau]] gimnasta artistikoa (Kalifornia, 1981) # [[Amanda Borden|Amanda Border]] gimnasta artistikoa (Ohio, 1977) # [[Jaycie Phelps]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1979) # [[Olesia Dudnik]] gimnasta artistikoa (Ukrania, 1974) # [[Jadiyetu El Mohtar]] Fronte Polisarioaren Espainiako Ordezkaritzako kidea (Sahara, 1959) # [[Staša Zajović|Stasa Zajovic]] feminista, giza eskubideen aldeko aktibista (Montenegro, 1953) # [[Lepa Mladjenovic]] feminista, giza eskubideen aldeko aktibista LGBT (Belgrad, 1954) # [[Manuela Martelli]] zinema aktore eta zuzendaria (Santiago, Txile, 1983) # [[Sultana Khaya]] saharar ekintzailea (Sahara ??) # [[Salma Solaun]] gimnasta erritmikoa (Gasteiz, 2005) # [[Elena López Riera|Elena Lopez Riera]] zinegilea (Orihuela, 1982) # [[Martina de Zuricalday]] enpresaburua (Bilbo, 1839-1932) # [[Isabel Cadenas]] kezetaria, dokumentalista (Basauri, 1982) # [[Margarita Salaberria Galarraga]] diplomatikoa (Madril?, 1911-2000) # [[Aline Griffith]] kondesa, espioia (AEB, 1923-2017) # [[Anne-Marie Ménand]] communarde, Parisko Komunan ibilitako emakumea (Frantzia, 1837- ) # [[Louise Pioger]] communarde, Parisko Komunan ibilitako emakumea (Frantzia, 1848-1920) # [[Marisa Linton]] Frantziako Iraultzan espezializatutako historiagilea (Erresuma Batua, 1848-1920) # [[Michèle Riot-Sarcey]] Historia garaikideko eta genero-historiako irakaslea (Frantzia, 1943- ) # [[Emakumeak Parisko Komunan]] (Frantzia, 1871) }} === Hobetuak 2022 === {{zutabeak|kopurua=3| # [[Maite Maruri]] opera abeslaria (Plentzia, 1979) # [[Maria Angeles Mezkiritz|Maria Angeles Mezkiriz]] nafar arkeologoa (Faltzes, 1929) # [[María Francés]] nafar aktorea (Tutera, 1887-1987) # [[Violeta Parra]] abeslaria eta musikagilea (Txile, 1917-1967) # [[Nekane Sarobe]] bikoizlea (Donostia, 1953) # [[Consuelo Flecha]] pedagogoa (Bilbo, 1948) # [[Beatriz Martinez de Antoñana]] aktorea (Araba,1975) # [[Susan B. Anthony]] feminista eta sufragista (EEBB) # [[Margot Frank]] Holokaustoaren biktima, Ana Franken ahizpa (Alemania,1926-1945) # [[Elisabeth Larena]] aktorea (Bizkaia, 1989) # [[Arantza Idiazabal Gorrotxategi]] irakaslea eta euskaltzain urgazlea (Gipuzkoa, 1945) # [[Maitane Urbieta]] irratiko kirol-kazetaria eta UEFA Europa Leagueko lehen emakume-berriemailea (Gipuzkoa, 1983) # [[Blanca Vidal]] aktorea (Bilbo, 1885-1962) # [[Agustina Aragoikoa]] heroia (Katalunia,1786-1857) # [[Teresa Aranguren]] Kazetaria (Araba, 1944) # [[Felisa Mary]] aktorea (Bizkaia, 1892-1956) # [[Fariba Sheikhan]] aktorea eta abeslaria (Bizkaia, 1988) # [[Isabel Mellén]] arte-historialaria, ikertzailea eta dibulgatzailea (Araba, 1986) # [[Maria Moliner]] liburuzaina, filologoa eta hiztegigilea (Zaragoza, 1900-1981) # [[Alice Stone Blackwell]] feminista, giza-eskubideen defendatzailea (AEB, 1857-1950) # [[Lucy Stone]] Kazetaria, feminista, abolizionista,sufragista (AEB, 1818-1893) # [[Rosa Bonheur]] animalia-margolaria eta eskuturagilea (Frantzia, 1822-1899) # [[Maryse Choisy]] Kazetaria, idazlea eta saiakeragilea (Lapurdi, 1903-1979) # [[Pilar López Júlvez]] dantzaria eta koreografoa (Gipuzkoa, 1912-2008) # [[Concepción Aleixandre]] mediku, ginekologo, asmatzaile, zientzialari... (Valentzia, 1862-1952) # [[María Puy Uitzi]] historialaria (Nafarroa, 1915-2008) # [[Corín Tellado]] maitasun istorio laburren idazlea (Asturias, 1927-2009) # [[Matilde Huitzi]] maistra, pedagogoa, abokatua, feminista (Nafarroa, 1980-1965) # [[Concha Espina]] idazlea (Kantabria, 1869-1955) # [[Izaskun Uranga]] abeslaria (Bizkaia, 1950) # [[Ixone Sádaba]] argazkilaria (Bilbo, 1977) # [[Joaquina Eguaras]] Granadako Unibertsitateko 1. irakaslea, hebraista, arabista (Nafarroa-Granada, 1897-1981) # [[Sara Baras]] flamenko dantzaria eta koreografoa (Cadiz, 1971) # [[Ainhoa Garai]] aktorea (Gipuzkoa, 1983) # [[Laura García]] judo jokalari-paralinpikoa (Nafarroa, 1981) # [[Marina Ginestà]] Kazetaria, itzultzailea, gerra zibileko militante komunista (Katalunia, 1919-2014) # [[Axun Aierbe]] itzultzailea (Gipuzkoa,1968-2008) # [[Amaia Osaba]] piraguista (Nafarroa, 1975) # [[Fatema Mernissi]] idazlea eta soziologoa (Maroko, 1940-2015) # [[Eva Gonzalès]] margolaria (Frantzia, 1849-1883) # [[Maria Luisa Ozaita]] musikagilea eta emakumeek egindako hedapenean aitzindaria (Barakaldo, 1939-2017) # [[Isabel Fernández Reviriego]] musikaria, ekoizlea eta artista grafikoa (Bizkaia,1979) # [[Teresa Calo]] aktorea, dramagilea eta gidoigilea (Gipuzkoa, 1955) # [[Cris Lizarraga]] abeslaria, feminsta eta aktibista (Bizkaia, 1992) # [[Sonia Ruiz de Azua]] psikologoa, ikertzailea, psikiatria-irakaslea (Bizkaia, 1979) # [[Begoña Bilbao Alboniga]] idazlea, musikagilea eta euskaralaria (Bizkaia, 1932-2005) # [[Najat El Hachmi]] idazle amazigha (Katalunia,) # [[Ellen Ochoa]] astronauta (AEB, 1958) # [[María Luz Morales]] kazetaria, idazlea (Galizia- Bartzelona) # [[Cristina Petite]] atleta (Bizkaia,1972) # [[Irene Loizate]] txirrindularia, duatloilaria (Bizkaia, 1995) # [[Maritxu Housset]] gomazko paleta pelotaria (Lapurdi, 1981) # [[Eider Hurtado]] kazetaria (Bizkaia, 1981) # [[Gina Pane]] artista (Lapurdi, 1939-1990) # [[Ruth Arnon]] biokimikaria (Israel, 1933) # [[Andere Arriolabengoa]] bertsolaria (Araba, 1982) # [[Rosa Chacel]] idazlea (Valladolid, 1898-1994) # [[Dora Maar]] argazkilaria (Frantzia, 1907-1994) # [[Maribel Forcadas]] medikua (Zaragoza, 1949-2012) # [[Eneritz Iturriagaetxebarria]] txirrindularia, zuzendaria (Bizkaia, 1980) # [[Ziortza Isasi]] txirrindularia (Bizkaia, 1995) # [[Valentina Tereshkova]] espaiora joandako 1. emakumea (Errusia, 1937) # [[Izaskun Osés]] paralinpiar atleta (Nafarroa, 1984) # [[Ziortza Villa]] ultrairaupen-txirrindularia (Bizkaia, 1983) # [[Penelope Barker]] aktibista (Tearen matxinada) (AEB, 1728-1796) # [[Susan la Flesche Piccotte]] Ipar Amerikako omaharar natiboa eta 1.mediku indigena (AEB, 1865-1915) # [[Rosana Ubanell]] kazetaria, eleberrigilea (Nafarroa, 1958) # [[Julia Juániz]] muntatzailea, zine-zuzendaria eta bideo-artista (Nafarroa, 19??) # [[Carmen Adarraga]] kirolaria (Gipuzkoa, 1921-2004) # [[Cristina Pardo]] kazetaria, telebista-aurkezlea (Nafarroa, 1977) # [[Esther Basurto]] boleibol kirolaria (Gipuzkoa, 1978) # [[Isabel Urkiola]] arabar esploratzailea (Gasteiz, 1854-1911) # [[Begoña Pro]] kazetaria eta idazlea (Iruñea, 1971) # [[Itziar Urretabizkaia]] aktorea (Donostia, 1978) # [[Maria Abbadia-Ürrüstoi]] idazlea, ekintzaile feminista (Paris, 1837-1913) # [[Simone Veil]] Holokaustotik bizirik irtendako magistratu eta politikaria (Frantzia, 1927-2017) # [[Igone Arribas]] gimnasta ohia (Barakaldo, 1983) # [[Vera Rubin]] astronomoa, aitzindaria (AEB, 1928-2016) # [[Mary Jobe Akeley]] esploratzailea, alpinista eta argazkilaria (AEB, 1878-1966) # [[Blanca Castilla de Cortázar]] antropologoa eta filosofoa (Gasteiz, 1951) # [[Elena Martínez de Madina]] filologoa (Gasteiz, 1962) # [[Maria Weston Chapman]] abolizionista (AEB, 1806-1885) # [[Leire Apellaniz]] zinema-ekoizlea (Bilbo, 1975) # [[Maddi Ariztia]] ipuin bildumagilea, aitzindaria (Lapurdi, 1887-1972) # [[María Teresa Lozano]] matematikaria, aitzindaria (Iruñea, 1946) # [[Dorotea Barnés]] kimikaria, aitzindaria (Iruñea, 1904-2003) # [[Eva Amaral]] abeslaria, konpositorea (Zaragoza, 1972) # [[Amaia Lasa]] idazlea (Getaria, 1948) # [[Virginia Apgar]] pediatra, Apgar testaren asmatzailea (AEB, 1909-1974) # [[Anna Mani]] fisikaria, metereologoa (India, 1918-2001) # [[Georgia O'Keeffe]] margolaria (AEB, 1887-1986) # [[Anne Lezea]] gimnasta erritmikoa (Zarautz, 2001) # [[Oiana Blanco]] judoka (Orio, 1983) # [[Anne Frank]] alemaniar judu idazlea (Alemania, 1929) # [[Tessa Andonegi]] aktorea (Donostia 1968, 1983) # [[Loli Albero]] poeta, idazlea (Iruñea, 1962) # [[Arantxa Aldalur]] poeta (Azkoitia, 1963) # [[Olivia Newton-John]] abeslaria, aktorea (Cambridge, 1948-2022) # [[Regina Salcedo]] idazlea, irudigilea, gidoigilea (Iruñea, 1972) # [[Regina Araluze]] irrintzilaria (Bermio, 1922-2012) # [[Olga Holtz]] matematikaria (Errusia, 1973) # [[Phillis Wheatley]] poesia argitaratutako 1. emakume afroamerikar esklaboa (Afrika/AEB, 1753-1784) # [[Teresa Lopez de Munain]] aktorea, irakaslea (Bilbo, 1963) # [[Lizar Begoña]] poeta (Sopela, 1997) # [[Mertxe Rodriguez]] antzezle eta pailazoa (Lasarte-Oria, 19868) # [[Maite Gonzalez]] idazlea, itzultzailea (Donostia, 1943) # [[Olatz Beobide]] aktorea, zuzendaria (Sopela, 1964) # [[Nerea Elustondo]] bertsolaria, irakaslea (Legazpi, 1981) # [[Sara Carracelas]] igerilari paralinpikoa (Donostia, 1975) # [[Aranzazu González]] igerilari paralinpikoa (Donostia, 1981) # [[Marisa González]] multimedia-artista (Bilbo, 1943) # [[Mari Carmen Rubio]] arkulari paralinpikoa (Iruñea, 1961) # [[Pilar Goya]] kimikaria (Gasteiz, 1951) # [[Elizabeth Kenny]] erizaina, polio tratamentua (erizaina, 1880-1952) # [[Garazi Kamio]] kazetaria, idazlea (Gipuzkoa, 1979) # [[Patricia Karrikaburu]] errugbi jokalaria (Zuberoa, 1988) # [[Emma Fursch-Madi]] sopranoa (Baiona, 1847-1894) # [[Miriam Arrillaga]] pilotaria (Aginaga, 2000) # [[Concha Espinosa ]] sindikalista (Bilbo, 1954-2008) # [[Salome Gabunia]] etnologoa, euskaltzain urgazlea (Georgia, 1951) # [[Gracianne Hastoy]] eleberrigilea (Oloroe-Donamaria, 1968) # [[Uxue Juárez]]idazlea, arte-zuzendaria (Iruñea1981) # [[Amalia Galarraga]] idazlea, feminista (Donostia, 1895-1971) # [[Gloria Alcorta]] idazlea (Lapurdi-Argentina, 1951-2012) # [[Arantza Ugalde]] sismologoa (Barakaldo, 1966) # [[Zinaida Serebriakova]] margolaria (Errusia, 1884-1967) # [[Siofra O´Leary]] Giza Eskubideen Europako Auzitegiko lehenengo emakume lehendakaria (Irlanda, 1968) # [[Elena Loyo]] atleta, modelo ohia (Araba, 1983) # [[Ángeles González-Sinde]] politikaria, gidoilaria eta zinema zuzendaria (Madril, 1965) # [[Maider Segurola]] kazetaria (Lasarte-Oria, 1982) # [[Leticia Canales]] surflaria (Bilbo, 1995) # [[Rosa Elizburu]] irakaslea, alkate ohia (Arrasate, 1958) # [[Amaia Lanbarri]] futbolaria (Arrigorriaga, 1992) # [[Lola Rodríguez (aktorea)]] modeloa, aktibista (Las Palmas, 1998) # [[Esti Markez]] abeslaria (Gipuzkoa, 1999) # [[Clara Schumann]] piano-jolea, musikagilea (Alemania, 1819-1896) }} ==='''Berriak 2022''' ('''abuztua''')=== (Ordena alfabetikoan) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Edurne Garitazelaia]] efef'''SORTUA''' euskaltzalea (Zaldibar, 1926-2005) # [[Irati Fernandez Gabarain|Irati Fernández Gabarain]] ef--'''SORTUA''' ilustratzailea (Iruñea 1983) # [[Mercedes Lorenzo]] efef'''SORTUA''' bilbotar ospetsua (Lugo 1915- Arrasate 1996) # [[Albina Shishova]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1966) # [[Alexandra Georgiana Eremia]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Alexandra Marinescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1982) # [[Alice Salomon]] erreformista soziala (Alemania, 1872-1948) # [[Alicia Pietri de Caldera]] museo zuzendaria, Venezuelako 1. dama (Venezuela, 1923-2011) # [[Ana Luísa Amaral]] poeta, itzultzailea, irakaslea (Portugal, 1956-2022) # [[Anabell López]] abeslaria (Kuba, 1963) # [[Anastasiya Kolesnikova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1983) # [[Andreea Cacovean]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1978) # [[Andreea Isărescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Andreea Munteanu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1998) # [[Andreea Raducan]] Ginnasta artistikoa (Errumania, 1983) # [[Andreea Ulmeanu]] Ginnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Ángela Irene]] abeslaria (Argentina, 1956) # [[Anna Chepeleva]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1984) # [[Anna Grudkó|Ana Grudkó]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1990) # [[Annia Hatch]] Gimnasta artistikoa (Kuba-EEBB, 1978) # [[Ashley Miles]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1985) # [[Ashley Postell]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1986) # [[Astrid Heese]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Atotoztli II]] erregina azteka (Mexiko, xv. mendea) # [[Aurelia Dobre]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1972) # [[Azucena Rodríguez]] film-zuzendaria (Madril, 1955) # [[Betti Schieferdecker]] Gimnasta artistikoa (Alemana, 1968) # [[Bi Wenjing]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Boriana Stoyanova]] Gimnasta artistikoa (Bulgaria, 1969) # [[Care Santos]] idazlea (Bartzelona, 1970) # [[Carly Patterson]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1988) # [[Carmen Ionescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Cătălina Ponor]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Cecilia Mangini]] Argazkilaria, zinegilea (Erroma, 1927-2021) # [[Celestina Popa]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1970) # [[Coco Fusco]] artista bisuala (AEB, 1960) # [[Corina Ungureanu]] Gimnasta artitikoa (Errumania, 1980) # [[Courtney Kupets]] gimnasta artistikoa (Texas, 1986) # [[Cristina Bontaş|Cristina Bontas]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Cristina Elena Grigoras]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1966) # [[Dagmar Kersten]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1970) # [[Daniela Maranduca]] Gimnasta artitikoa (Errumania, 1976) # [[Diana Morawe]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Diane Schuur]] abeslaria, piano-jolea (AEB, 1953) # [[Dina Kochetkova]] Gimnasta artistikoa (Mosku, 1977) # [[Dinah Washington]] abeslaria (AEB, 1937-2018) # [[Dolores García-Negrete Ruiz Zarco]] politikaria frankismoak eraila (Jaén, 1886-1940) # [[Dominique Dawes]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1976) # [[Dora García (artista)]] artista (Valladolid, 1965) # [[Duan Zhou]] Gimnasta artistikoa (Txina XX.mendea) # [[Ecaterina Szabo]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Elena Espinosa]] ekonomialaria eta politikaria (Ourense, 1960) # [[Elisabeth Altmann-Gottheiner]] ekonomialaria, irakaslea (Alemania, 1874-1930) # [[Elvira Altés]] kazetaria, irakaslea, genero ikertzailea (Bartzelona, XX. mendea) # [[Émilie Lepennec|Emilie Lepennec]] Gimnasta artistikoa (Paris, 1987) # [[Emme (abeslaria)]] aktorea, abeslaria (Argentina, 1982) # [[Esther Phillips]] abeslaria (AEB, 1935-1984) # [[Eugenia Golea]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1971) # [[Eugenia Popa]] gimnasta artistikoa (Bucarest, 1973) # [[Fernanda Canales]] arkitektoa (Mexiko, 1974) # [[Florica Leonida]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Francesca Llopis]] margolaria, bideo-artista (Bartzelona, 1958) # [[Gabriela Potorac]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Gabriele Faehnrich]] Gimnasta artistikoa (Alemania, 1968) # [[Germaine Tillion]] etnologoa,erresistentziakoa (Frantzia, 1907-2008) # [[Gina Gogean]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1977) # [[Hana Říčná]] Gimnasta artistikoa (Txekia, 1968) # [[Inga Shkarupa]] Gimnasta artistikoa (Ukaina, 1981) # [[Ioanna Petrovschi]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Ionela Loaieş]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Irina Baraksanova|Irina BAraksanova]] Gimnasta artistikoa (Uzbekistan, 1969) # [[Irina Yarotska]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1985) # [[Jacqueline Lamba]] margolaria (Frantzia, 1910-1993) # [[Jekaterina Lobazniuk]] Gimnasta artistikoa (Uzbekintan, 1983) # [[Jelena Piskun]] Gimnasta artistikoa (Bielorrusia, 1978) # [[Jelena Produnova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1980) # [[Jelena Zamolodchikova]] Gimnasta artistikoa (Mosku, 1982) # [[Jessie Tarbox Beals]] argazkilaria, fotokazetaria (AEB, 1870-1942) # [[Judith Joy Ross]] argazkilaria (AEB, 1946) # [[Julia Zenko]] abeslaria, aktorea (Argentina, 1958) # [[Katie Heenan]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1985) # [[Kim Kwang-suk (gimnasta)]] Gimnasta artistikoa (Ipar Korea, 1976) # [[Koko Taylor]] Blues abeslaria (AEB, 1928-2009) # [[Kristina Pravdina]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1990) # [[Kui Yuanyuan]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Larissa Fontaine]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1977) # [[Laura Cutina]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Laura Morante]] aktorae, gidoilaria, film-zuzendaria (Italia, 1956) # [[Lavinia Agache]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Lavinia Miloşovici]] Gimnasta artistikoa (Errumania,1976) # [[Léonie Duquet]] Argentinako diktaduran desagertu eta hil zuten moja (Frantzia, 1916-1977) # [[Leopoldina Núñez Lacret]] musikagilea, irakaslea, gitarra-jolea (Kuba, 1918) # [[Lilia Podkopayeva]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1996) # [[Ling Jie]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1982) # [[Liuba María Hevia]] abeslaria, kantautorea (Kuba, 1964) # [[Liubov Sheremeta|Liubon Sheremeta]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1980) # [[Liudmila Yezhova]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Loredana Boboc]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Lu Märten]] idazlea, feminista (Alemania, 1879-1970) # [[Ludivine Furlon]] Gimnasta artistikoa (Nimes, 1980) # [[Lya Ímber de Coronil]] pediatra (Ukrania-Venezuela, 1914-1981) # [[María Ángela Nieto]] zientzialaria, ikertzailea (Madril, 1960) # [[María Eugenia Ibáñez]] kazetaria (Bartzelona, 1946) # [[Maria Girona i Benet]] margolaria, grabatzailea (Bartzelona, 1923-2015) # [[María Grever]] musikagilea Mexiko, 1885-1951) # [[Maria Kriutxkova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1988-2015) # [[María Luisa Herrera]] arkeologoa (Espainia, 1913-2012) # [[Maria Mercè Roca]] idazle eta politikaria (Girona, 1958) # [[Maria Neculita]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[María Soledad Corchón Rodríguez]] Arkeologoa (Santander, 1947) # [[Marián Farías Gómez]] abeslaria (Argentina, 1944) # [[Marianela Balbi]] kazetaria (Venezuela, 1963) # [[Marie Stritt]] aktorea (Austriar Inperioa, 1855-1928) # [[Martina Jentsch]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1968) # [[Mary McLeod Bethune]] aktibista (AEB, 1875-1955) # [[Matilda De Angelis]] abeslaria, aktorea (Italia, 1995) # [[Maxi Gnauck]] gimnasta artistikoa (Alemania) # [[Menene Gras]] filosofoa, arte-kritikaria, ikertzailea (Bartzelona, 1957) # [[Meng Fei]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Mercedes Oliveira Malvar]] filosofoa (Pontevedra, 1957) # [[Mihaela Stanulet]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Milagros Socorro]] kazetaria (Venezuela, 1960) # [[Mirela Barbălată|Mirela Barbalata]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Mirela Pasca]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[Mirela Tugurlan]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Mohini Bhardwaj]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1978) # [[Monica Roșu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Nadia Hategan]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Nancy Wilson (abeslaria)]] abeslaria (AEB, 1937-2018) # [[Nao Bustamante]] multimedia artista (AEB, 1969) # [[Natalia Bobrova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1978-2015) # [[Natalia Ilienko]] gimnasta artistikoa (Kazakhstan, 1967) # [[Natalia Kalinina]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1973) # [[Natalia Yurchenko]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1966) # [[Natalia Ziganshina]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1985) # [[Nicoleta Daniela Șofronie]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1988) # [[Oana Ban]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Olga Bicherova]] gimnasta artistikoa (Mosku, 1967) # [[Olga Mostepanova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1970) # [[Olga Rashchupkina]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1984) # [[Olga Teslenko]] Gimnnasta artiistikoa (Ukaina, 1981) # [[Paula Heredia]] zinemagilea (El Salvador, 1957) # [[Pegeen Vail Guggenheim]] margolaria (Suitza-AEB, 1925) # [[Phoebe Mills]] Gimnasta artistikoa (Illinois, 1972) # [[Polina Miller]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 2000) # [[Rachel Tidd]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1984) # [[Raquel Meller]] kupletista (Tarazona, 1888-1962) # [[Rosa Bustamante Montoro]] arkitektoa (Madril, 1962) # [[Rosa María Calaf]] kazetaria (Bartzelona, 1945) # [[Sabina Cojocar]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Samantha Sheehan]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1986) # [[Sandra Mihanovich]] abeslaria, aktorea (Argentina, 1957) # [[Sandra Uve]] ilustrattzailea, dibilgatzaile zientifikoa (Bartzelona, 1972) # [[Sara Bendahan]] medikua (Venezuela, 1906-1946) # [[Sara González]] abeslaria, kantautorea (Kuba, 1949) # [[Sarah E. Goode]] asmatzailea (AEB, 1855-1905) # [[Shannon Miller]] gimnasta artistikoa (Estatu Batuak, 1977) # [[Shemekia Copeland]] Blues-kantaria (New York, 1979) # [[Silvia Buabent]] politikaria, berdintasunean espezializatua (Madril, 1973) # [[Silvia Rau]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Silvia Stroescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Simona Pauca]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1969) # [[Simona Renciu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Sofía Ímber]] kazetaria, museo-kontserbadorea (Moldavia-Venezuela, 1924-2017) # [[Soledad Bravo]] abeslaria (Logroño-Venezuela, 1943) # [[Tatiana Frolova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1967) # [[Tatiana Lysenko (gimnasta)]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[Tatiana Yarosh]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1981) # [[Teresa Parodi]] kantautorea, politikaria (Argentina, 1947) # [[Trinidad Taracena del Piñal]] Arkeologoa (Santander, 1926-Ceuta, 2017) # [[Ulrike Klotz]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1960) # [[Vanda Hădărean]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1976) # [[Vera Kolesnikova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1968) # [[Verónica Condomí]] abeslaria, konpositorea, gitarra jolea (Argentina, 1960) # [[Viktoria Karpenko]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1984) # [[Virginia Amposta Amposta]] sindikalista, frankismoak eraila (Bartzelona, 1903-1939) # [[Virginia Pereira Álvarez]] mediku ikertzailea (Venezuela, 1888-1947) # [[Xiomara Laugart]] abeslaria (Kuba, 1960) # [[Yevgueniya Kuznetsova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1980) # [[Zoila Gálvez]] sopranoa, irakaslea (Kuba, 1899) }} ===='''Berriak 2022''' ('''uztaila''')==== (Ordena alfabetikoan) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Arroyo Sagasta]] ef--'''SORTUA''' Irakaslea eta ikertzailea (Aretxabaleta,1983) # [[Eba Gaminde Egia]] ef--'''SORTUA''' ikertzailea, euskaltzain urgazlea (Mungia, 1968) # [[Jone Mitxelena]] ----'''SORTUA''' zientzialaria, irakaslea eta ikertzailea (Barakaldo, 1985) # [[Lurdes Alkorta]] ef--'''SORTUA''' trikitilaria (Azpeitia, 1973) # [[Maddi Astigarraga]] ef--'''SORTUA''' ilustratzaile zientifikoa (Deba, 1997) # [[Maria Meharra]] ----'''SORTUA''' kaskaroten erregina (Lapurdi XIX. mendea) # [[Mentxu Ramilo Araujo]] ef--'''SORTUA''' Wikiemakumea (Gasteiz, 1978) # [[Vega Asensio]] ef--'''SORTUA''' biologoa, ilustratzailea, ikertzailea (Durango, 1978) # [[Abigail Hobbs]] Salemgo sorgin prozesuko nerabea (AEB,1678- ? ) # [[Abigail Williams (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorgin epaiketetan akusatua (AEB, 1680-1697) # [[Adriana Calcanhotto]] abeslari eta konpositorea (Tarragona, 1966) # [[Agnes Meyer Driscoll|Agnes Meyer]] Kiptografoa (Estatu Batuak) # [[Aimée Rapin]] margolaria (Suitza) # [[Aissa Doumara Ngatansou]] ekintzailea (Kamerun, 1972) # [[Alice Domon]] Argentinako diktaduran desagertu eta hil zuten moja (Frantzia, 1937-1977) # [[Alicia Sellés Carot]] liburuzaina eta dokumentalista (Castelló, 1977) # [[Altamira Gonzalo]] jurista, feminista (Zaragoza) # [[Amalia Avia]] margolaria (Toledo, 1930-2011) # [[Anastasía Mýskina]] tenislaria (Sobiet Batasuna, 1981) # [[Ángela Ramos]] kazetaria, erreportaria (Peru) # [[Anita Malfatti]] margolaria (Brasil, 1889-1964) # [[Ann Pudeator]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1621-1692) # [[Anna Eriksdotter]] sorgintzat jo eta burua moztuta exekutatua (Suedia, 1624-1704) # [[Anna Gardell-Ericson]] margolaria (Suedia) # [[Anna Göldin]] Sorginkeria egotzita burua moztuta exekutatua (Suitza) # [[Anna Maria Bofarull]] zinemagilea (Tarragona,1979) # [[Anna Rosina de Gasc]] margolaria (Alemania) # [[Antonia Maymón|Antonia Maymon]] idazlea, feminista, anarkista (Madril) # [[Aurora Cáceres Moreno]] idazle, feminista, sufragista (Peru) # [[Barbara W. Tuchman]] idazle eta kazetaria (Amerikako Estatu Batuak, 1912-1989) # [[Barbara Walters]] kazetaria, idazlea (EEBB, 1929) # [[Betty Parris]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzailea(AEB, 1682-1760) # [[Bridget Bishop]] Salemgo sorgin epaiketetan exekutatua (AEB, 1632?-1692) # [[Brita Zippel]] Sorginkeria egotzita burua moztu eta sutan errea (Suedia, 1676) # [[Candy (Salemgo epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatutako esklabua (AEB,XVII. mendea ?) # [[Carmen Martínez Sancho]] matematikaria (Toledo) # [[Carmen París]] abeslari eta konpositorea (Tarragona, 1966) # [[Carmina Verdú]] gimnasta ohia (Valentzia, 1983) # [[Catalina Carlota De la Gardie]] Baztanga txertoaren bultzatzailea (Suedia, 1723-1763) # [[Christiane Amanpour]] kazetaria (Erresuma Batua, 1958) # [[Cindy Sherman]] argazkilaria eta zinema-zuzendaria (AEB, 1954) # [[Concha García Campoy|Concha Garcia Campoy]] Kazetaria (Terrasa, 1958) # [[Cristina Rota]] aktore, arte-dramatiko irakaslea (Argentina, 1945) # [[Delmira Agustini]] poeta (Uruguai) # [[Dorcas Hoar]] sorginkeria egotzita zigortua (Beverly, 1634-1711) # [[Dorothy Good]] Salemgo sorginkeria prozesuan 4 urteko auzipetua (AEB, 1687?) # [[Draupadi Murmu]] politikaria, tribu-buruzagia, Indiako 1. emakume presidente tribala (India, 1958) # [[Eglantyne Jebb]] haurren eskubideen defentsa (Erresuma Batua, 1876-1828) # [[Elena Arregui Cruz-López]] arkitektoa (Irun-Santiago de Compostela) # [[Eliane Giardini]] aktorea, zinema-zuzendaria (Tarragona, 1966) # [[Elizabeth Hubbard (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzaile nagusia (AEB, 1675?-1692etik aurrera) # [[Elizabeth Jane Gardner]] margolaria (Estatu Batuak-Paris) # [[Estefanía Chávez Barragán]] arkitektoa, irakaslea (Mexiko) # [[Esther Koplowitz]] enpresaria (Madril,1950) # [[Eva Crane]] zientzialaria (Erresuma Batua) # [[Eva Piquer]] kazetaria eta idazlea (Bartzelona, 1969) # [[Faith Hill]] abeslaria (EEBB, 1967) # [[Fanny Elssler]] dantzaria (Austria) # [[Guirandana de Lay|Guirandina de Lay]] Emagina, sorgintzat jo eta errea (Jaka, 1461) # [[Haydée Milanés]] abeslaria, konpositorea, moldatzailea eta ekoizlea (Habana, 1980) # [[Helen Mack Chang]] Myrna Mack Fundazioaren sortzaile (Guatemala) # [[Helen Vlachos]] kazetaria (Grezia) # [[India.Arie]] abeslari estatubatuarra (Denver, 1975) # [[Isabel Azkarate]] argazkilaria, fotokazetaria (Donostia) # [[Isabel Quintanilla]] margolaria (Madril, 1938-2017) # [[Jane Wenham (ustezko sorgina)]] emakume akusatua eta askatua (Ingalaterra, ?-1730) # [[Janet Horne]] Sorginkeria egotzita sutan bizirik errea (Eskozia, 1727) # [[Jean Adair]] aktorea (Kanada, 1873-1953) # [[Jeanne Fusier-Gir]] aktorea (Frantzia, 1885-1973) # [[Juana Martín Manzano]] moda-diseinatzailea (Kordoba, 1974) # [[Juana Millán|Juana Millan]] inprimatzailea, enpresaburua (Zaragoza) # [[Juana Mordó]] arte bildumagilea (Tesalonika, 1899-Madril,1984) # [[Katharina Henot]] posta-burua, sorginkeria egotzita sutan errea (Alemania, 1570-1627) # [[Laspaulesko sorginkeria prozesua]] 24 emakume urkatuak (Huesca, 1593) # [[Laura Morera]] ballet dantzaria (Madril, 1977) # [[Laura Muntz Lyall]] margolaria (Kanada) # [[Lilia Podkopayeva]] gimnasta (Ukraina, 1978) # [[Lola Robles]] idazlea eta aktibista (Madril, 1963) # [[Luciana Aymar]] kirolaria (Argentina, 1977) # [[Lydia Lunch]] abeslaria, aktorea, idazlea (AEB, 1959) # [[Margaret Jones]] Emagina, sorginkeria egotzita urkatuz exekutatua (EEBB 1613-1548) # [[Margaret Scott (Salemgo epaiketak)|Margaret Scott]] Sorginkeria egotzita urkatuz exekutatua (Eskozia, 1615-Salem, 1692) # [[Margaret Scott Gatty]] botanikaria eta idazlea (Britania Handia, 1809-1873) # [[Maria Bellonci]] idazlea (Italia, 1902-1986) # [[María Botto]] aktorea (Argentina, 1974) # [[María Cabrales]] Kuba independentziaren aldeko protagonista (Kuba) # [[Maria da Conceição|Maria da Conceicao]] emagina, sorginkeria egotzita sutan errea (Sao Paulo, 1798) # [[María Eugenia Vaz Ferreira]] irakasle, poeta (Uruguai, 1875-1924) # [[María Gil Vallejos]] piano-jolea (Alacant, 1892-1981) # [[María José Gómez Redondo]] artista garaikidea (Valladolig, 1963) # [[Maria Mercè Cuartiella]] idazlea, antzerkigilea (Katalunia) # [[Maria Tallchief]] dantzaria (EEBB, 1925-2013) # [[María Teresa Linares]] musikologoa (Kuba) # [[Marija Jurić Zagorka|Marija Juric Zagorba]] kazetaria (Kroazia, 1873-1957) # [[Marta Calamonte]] gimnasta ohia, entrenatzailea, fisioterapeuta (Badajoz,1982) # [[Martha Corey]] Salemgo sorgin epaiketetan urkatua (AEB, 1619-1672) # [[Martha Zein]] idazle, narratzaile, zinegile (Alemania, 1962) # [[Mary Black (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatutako esklabua (AEB,XVII. mendea ?) # [[Mary Bradbury]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatua (AEB, 1615-1700) # [[Mary Parker (Salemgo epaiketak)|Mary Parker]] sorginkeria egotzita urkatua (1637-1692) # [[Mary Pat Gleason]] aktorea eta gidoilaria (AEB, 1950-2020) # [[Mary Warren]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzaile nagusiena (AEB, 1674?-1693?) # [[Matteuccia de Francesco]] sorgintza jo eta sutan errea (Italia, 1428 exekutatua) # [[Maxine Hong Kingston|Maxime Hong Kingston]] idazlea (EEBB, 1940) # [[Melissa de la Cruz]] idazlea (Manila-AEB, 1971) # [[Mercedes Ferrer]] egile abeslaria (Madril, 1963) # [[Merga Bien]] Sorgintzat jo eta sutan errea (Alemania 1560-1603) # [[Mia Hamm]] futbolaria (AEB, 1972) # [[Mia Zapata]] abeslaria (AEB, 1965-1993) # [[Mira Nair]] zinema zuzendaria (India, 1957) # [[Mónica Alario Gavilán]] filosofoa eta ikertzailea (Madril) # [[Myrna Mack]] antropologoa (Guatemala) # [[Nabyla Maan]] egile abeslaria (Maroko, 1987) # [[Nancy Usero]] gimnasta ohia, entrenatzailea (Zaragoza, ?) # [[Narbona Dacal]] Emagina, sorgintzat jo eta errea (Zaragoza, 1498) # [[Nata Moreno]] zine-zuzendaria, aktorea, ekoizlea (Zaragoza, 1979) # [[Nazanín Armanian]] idazea eta politologoa (Iran, 1961) # [[Nora Heysen]] margolaria (Australia) # [[Nur Levi]] aktorea (Madril, 1979) # [[Olga Román]] abeslaria eta egile-abeslaria (Madril, 1979) # [[Olga Wisinger-Florian]] margolaria (Austria) # [[Paisleyko sorginkeria prozesua]] 7 emakume kondenatuak (Eskozia, 1697) # [[Pascale Petit (aktorea)]] aktorea (Frantzia, 1938-) # [[Paula Ortiz]] zine-zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Zaragoza, 1979) # [[Paule Minck]] Parisko Komunako iraultzaile feminista (1839 - 1901) # [[Pendleko sorginkeria prozesua]] 10 urkatu: 9 emakume eta gizon 1 (Ingalaterra, 1612) # [[Petronilla de Meath]] sorginkeria egotzita sutan errea (Irlanda) # [[Rebecca Lemp]] Sorginkeria egotzita sutan errea (Alemania, 1550-1590) # [[Rebecca Nurse]] Salemgo sorginkeria prozesuan exekutatua(AEB, 1621-1692) # [[Rebecca Walker]] idazlea, feminista (Mississipi, 1969) # [[Rocío Vitero Pérez|Rocio Vitero Perez]] gizarte langilea eta politikaria (Gasteiz, 1980) # [[Romola Garai]] aktore britainiarra (1982) # [[Ruth Osborne (ustezko sorgina)]] hil zuten emakume eskalea (Ingalaterra, 1680-1700) # [[Sally Salminen]] nobelagilea (Finlandia,1906-1976) # [[Samlesburyko sorginkeria prozesua]] 20 bat emakume akusatuak (Ingalaterra, 1612) # [[Sarah Cloyce]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatua (AEB, 1648-1703) # [[Sarah Good]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1653-1962) # [[Sarah Osborne]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatua (AEB, 1643?-1692) # [[Sarah Wildes]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1627-1692) # [[Sima Sami Bahous]] NBE Emakumeak-en zuzendaria (Jordania, 1956) # [[Susana Rinaldi]] aktorea eta tango-abeslaria (Argentina, 1935) # [[Susannah Sheldon]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatzailea (AEB, 1670?- ?) # [[Suzana de Moraes]] aktore, zinema-zuzendaria (Brasil, 1940-2015) # [[Tarsila do Amaral]] margolaria (Brasil, 1886-1973) # [[Tatiana Bilbao]] arkitektoa (Mexiko) # [[Tatiana Lióznova]] zinema zuzendaria (Errusia, 1914-2011) # [[Teresa Duclós]] margolaria (Sevilla, 1934) # [[Vera Fokina]] ballet dantzaria (1886-1958, Errusia) # [[Vera Panova]] idazlea eta kazetaria (Errusia, 1905-1973) # [[Vera Tschechowa]] aktorea, zinemagilea eta ekoizlea (Alemania, 1940) # [[Victoria Åberg|Victoria Aberg]] margolaria (Finlandia, 1824-1892) # [[Villanuako sorginak]] Villanuako sorginkeria prozesua (Huesca, XV. mendea) # [[Wilhelmina Wylie]] igerilaria (Australia, 1984) # [[Wilmot Redd]] Sorginkeria egotzita urkatua (Salem, 1692) }} ===='''Berriak 2022''' ('''ekaina''')==== (ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Colino]] eef--'''SORTUA''' kirolaria, ibiltaria (Durango 2004) # [[Aitziber Makazaga]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Zerain 1976) # [[Alazne Etxebarria Urizar]] ef--'''SORTUA''' korrikalaria (Santurtzi 1997) # [[Ane Maruri]] ef--'''SORTUA''' dantzaria eta irakaslea (Bizkaia 1996) # [[Begoña Guillen]] ef--'''SORTUA''' argazkilaria (Amurrio 1963) # [[Bernadette Iratzoki Luro]] ----'''SORTUA''' dantzaria, antzerkilaria eta irakaslea (Azkaine, 1959) # [[Betzaida Urtaza]] ef--'''SORTUA''' idazlea, itzultzailea, editorea (Donostia-Legorreta 1988) # [[Gabi Etxebarne]] ----'''SORTUA''' idazlea, feminista, serora ohia (Aldude, Nafarroa Beherea 1932) # [[Garbiñe Alustiza]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Zerain 1964) # [[Lurdes Imaz]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, antzerki zuzendaria eta gidoilaria (Segura 1952) # [[Margarita Olañeta]] ef--'''SORTUA'' ekintzailea (Ermua 1931) # [[Olga Uribe]] ef--'''SORTUA''' ehulea (Durango 1958) # [[Oroitz Jauregi]] ef--'''SORTUA''' Euskaltzain urgazlea (Legorreta 1974) # [[Patxika Erramuzpe]] ----'''SORTUA''' Abeslaria, ekintzailea (Aldunde. Nafarroa Beherea 1943) # [[Adelaide Anne Procter]] poeta, filantropoa (Ingalaterra) # [[Adelina Lopes Vieira]] idazlea, dranagilea (Portugal-Brasil) # [[Agnes Baltsa]] mezzosopranoa (Grezia) # [[Alice Rey Colaço]] Ilustratzailea, abeslaria. Portugal # [[Amelia Orleanskoa]] Portugalgo azken erregina (Frantzia-Portugal) # [[Amélia Rey Colaço]] aktorea, zuzendaria (Portugal) # [[Ana Castillo]] idazlea (Chicago, EEBB) # [[Ana de Gonta Colaço]] eskultorea (Portugal) # [[André Léo]] Frantziako eleberri eta kazetaria, ekintzaile feminista (1824 - 1900) # [[Ann Putnam, Jr.]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Anna Waser]] margolaria (Suitza) # [[Anna Zippel]] sorginkeria leporatuta eraila (Suedia) # [[Anne de Chantraine]] sorginkeria egotzita sutan erretakoa (Lieja) # [[Annie Londonderry]] munduari bira egindako txirrindularia (AEB) # [[Assumpta Roura]] kazetaria eta idazlea (Katalunia) # [[Barbara Ward]] ekonomialaria, kazetaria eta idazlea (Erresuma Batua) # [[Beatriz Costa]] aktorea, idazlea (Portugal) # [[Bessie Rayner Parkes]] poeta, kazetaria, feminista (Alemania-AEB) # [[Blanca Muñoz]] artista, eskultorea eta grabatzailea (Madril) # [[Branca de Gonta Colaço]] idazlea, errezitatzailea (Portugal) # [[Carmen Arozena]] artista, margolaria eta grabatzailea (La Palma) # [[Carmen Laffón]] artista, margolaria eta eskultorea (Sevilla) # [[Carola García de Vinuesa]] mediku, zientzialari, irakasle (Espainia-Australia) # [[Carolina Michaëlis de Vasconcelos]] filologoa, idazlea (Alemania-Portugal) # [[Caroline de Barrau]] feminista, aktibista (Frantzia) # [[Caroline Haslett]] ingeniari elektrikari aitzindaria (Erresuma Batua) # [[Charlotte Saunders Cushman]] aktorea (AEB) # [[Clémentine Hélène Dufau]] margolaria (Frantzia) # [[Concepción Bona]] hezitzailea eta ekintzailea (Dominikar Errepublika) # [[Concha de Albornoz]] intelektual feminista (Asturias) # [[Conchita Supervía]] mezzosopranoa (Bartzelona) # [[Corina Freire]] abeslaria, aktorea, enpresaburua (Portugal) # [[Cynthia Germanotta]] filantropoa, ekintzailea, enresaburua (AEB) # [[Dinah Craik]] idazlea (Ingalaterra) # [[Dolores González Pérez]] idazlea (Malaga) # [[Dora Panofsky]] arte historialaria (Alemania-AEB) # [[Dorothea Tanning]] margolaria (AEB) # [[Dorothy Hansine Andersen]] medikua (EEUU) # [[Eduarda Lapa]] margolaria (Portugal) # [[Eleanor Pairman]] matematikaria, asmatzailea (Eskozia) # [[Elizabeth Ann Ashurst Bardonneau]] itzultzailea, aktibista (Ingalaterra) # [[Elsie Widdowson]] nutrizionista (Erresuna Batua) # [[Emília de Sousa Costa]] idazlea, feminista (Portugal) # [[Emily Davies]] sufragista, emakumea unibertsitate eskubide-defensatzailea (Ingalaterra) # [[Emma Stebbins]] eskultorea (AEB) # [[Eugénie Le Brun]] intelektual feminista (Frantzia-Egipto) # [[Eugénie Marie Salanson]] margolaria (Frantzia) # [[Felícia Fuster i Viladecans]] margolaria eta poeta (Bartzelona-Paris) # [[Felicia Hemans]] poeta (Ingalaterra) # [[Fiorenza Cossotto]] mezzosopranoa (Italia) # [[Franceska Mann]] dantzaria (Polonia) # [[Frederica von Stade]] mezzosopranoa (AEB) # [[Geraldine Jewsbury]] eleberrigilea eta kritikaria (Ingalaterra) # [[Ghada Waly]] politikari eta diplomatikoa (Egipto) # [[Gina Cigna]] sopranoa (Italia) # [[Guadalupe Marín]] modeloa eta eleberrigilea (Mexiko) # [[Hariclea Darclée]] sopranoa (Errumania) # [[Henriette Michaelis]] hizkuntzalaria (Alemania) # [[Hoylande Young]] kimikaria (AEB) # [[Huda Sha'arawi]] aktibista feminista (Egipto) # [[Irina Vladislavovna Bussen]] minerologoa (Errusia) # [[Izumi Nakamitsu]] Armagabetzeari lotutako gaiei buruzko Nazio Batuen Bulegoko zuzendaria (Japonia) # [[Josephine Butler]] feminista eta guzarte erreformatzailea (Erresuma Batua) # [[Juana Alarco de Dammert]] filantropoa, hezitzailea (Peru) # [[Júlia Lopes de Almeida]] idazlea, kazetaria, feminista (Brasil) # [[Julie von May]] sufragista, feminista (Suitza) # [[Katalina Boloniakoa|Katalina Boloniakoa]] margolaria, idazlea, santa (Bolonia) # [[Kate Marvel]] zientzilaria (New York EEBB) # [[Kin Yamei]] doktorea, hezitzailea eta nutrizioan aditua (Txina, EEBB) # [[Letitia Elizabeth Landon]] poeta (Ingalaterra) # [[Licia Verde]] astronomoa, fisikaria, irakaslea (Italia) # [[Lidia Blanco]] filologoa (Burgos) # [[Lilian Baylis]] britainiar antzerki ekoizle eta zuzendaria # [[Lola Garrido]] arte kritikaria, komisarioa eta bildumagilea (Donostia) # [[Lucia Valentini Terrani]] mezzosopranoa (Italia) # [[Madeleine Pelletier]] psikiatra, aktibista (Frantzia) # [[Malak Hifni Nasif]] idazle, poeta, maistra (Egipto) # [[Margarida Lopes de Almeida]] poeta, deklamatzailea, eskultorea (Brasil) # [[Maria Adelaide Lima Cruz]] margolaria (Portugal) # [[Maria Archer]] idazlea (Portugal) # [[María Barbeito]] pedagogo, idazlea (Galizia) # [[Maria da Cunha]] poeta, kazetaria(Portugal-Brasil) # [[Maria Jane Jewsbury]] eleberrigilea eta kritikaria (Ingalaterra) # [[Maria Lamas]] idazlea, kazetaria, ekintzaile politikoa (Portugal) # [[María Luisa Calero Vaquera]] hizkuntzalaria (Badajoz) # [[Maria Olga de Moraes Sarmento da Silveira]] idazlea, feminista (Portugal) # [[María Soriano Llorente]] psikologoa (Valentzia) # [[María Trinidad Sánchez]] ekintzailea, aberriaren ama (Dominikar Errepublika) # [[Marie Adelaide Belloc Lowndes]] nobelagilea (Ingalaterra) # [[Marie La Cécilia]] Frantziako maistra, Komunan aktibista errepublikanoa (1839 - 1922) # [[Marisa de Leza]] aktorea (Madril) # [[Martha Carrier]] sorginkeria leporatuta eraila (EEBB) # [[Mary Eastey]] Salemeko sorgin-epaiketan exekutatua (AEB) # [[Mary Russell Mitford]] idazlea, dramagilea (Ingalaterra) # [[Mary Walcott]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Matiel Mogannam]] aktibista, nazionalista (Libano-Palestina) # [[Matilda Hays]] itzultzaile, idazle, kazetari, aktore (Ingalaterra) # [[Melissa Aldana]] saxofoi-jotzailea (Txile) # [[Mercedes Llopart]] sopranoa, irakaslea (Bartzelona) # [[Mercy Lewis]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Minou Tavárez Mirabal]] filologoa, politikaria (Dominikar Errepublika) # [[Monica Oliphant]] zientzialari, ikertzailea (Ingalaterra-Australia) # [[Nabawiyya Musa]]irakaslea, nazionalista, feminista (Egipto) # [[Natali Germanotta]] moda-diseinatzailea, estilista (AEB) # [[Natalia Kanem]] UNFPAren zuzendaria (Panama) # [[Nerilie_Abram]] zientzilaria (Australia) # [[Nísia Floresta (idazlea)]] idazlea, hezitzailea (Brasil) # [[Paca Blanco]] ekintzailea (Madril) # [[Patricia Kraus]] abeslaria, musikagilea, ekoizlea (Milan-Espainia) # [[Regina Lago García]] pedagogo, psikologo (Palentzia) # [[Renata Scotto]] sopranoa (Italia) # [[Rosalba Carriera]] margolaria (Italia) # [[Ruth Rivera Marín]] arkitektoa (Mexiko) # [[Safia Zaghloul]] aktibista, politikaria (Egipto) # [[Sonia Vivas]] pedagogoa, politikaria (Bartzelona) # [[Tarab Abd al-Hadi]] aktibista feminista, politikaria(Palestina-Egipto) # [[Valentine de Saint-Point]] idazlea (Frantzia) # [[Verónika Mendoza]] politikaria (Peru) # [[Victòria Pujolar Amat|Victoria Pujolar Amat]] margolaria (Bartzelona) # [[Virgínia Quaresma]] kazetaria, aktibista (Portugal) }} ===='''Berriak 2022''' ('''maiatza''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Alaitz Biritxinaga]] ef--'''SORTUA''' Txirrindulari epaile eta zuzendaria (Bizkaia 1974) # [[Angelita Bilbao Bilbao]] efef'''SORTUA''' erizaina, ekintzaile abertzalea (Bilbo 1903-Argentina 1990) # [[Concha Laca]] efef'''SORTUA''' artisaua, zeramikaria, eskultorea (Madril 1925-Irun 2018) # [[Estibaliz Urresola Solaguren]] ef--'''SORTUA''' zinema zuzendaria (Laudio 1984) # [[Haizea Beruete]] efef'''SORTUA''' bertsolaria (Iruñea 1994-2022) # [[Lina Huarte-Mendikoa]] efef'''SORTUA''' sopranoa (Iruñea 1928-Madril 2017) # [[Margarita Barainka]] g'''SORTUA''' Gernikako bonbardaketaren lekukoa (Errigoiti 1922) # [[Acacia Uceta]] poeta (Madril) # [[Adelaida Abarca Izquierdo]] ekintzailea, kartzelarik ihes egindakoa (Madril) # [[Adelaida Las Santas]] kazetari eta poeta (Madril) # [[Alejandra Soler]] maistra errepublikano erbesteratua (Valentzia) # [[Amanda Jones]] poeta, aktibista, asmatzailea (AEB) # [[Ana Martínez Collado]] arte estetika eta generoa (Madril) # [[Ángela García de la Puerta]] Espainiako 1. Fisika eta Kimika katedraduna (Soria) # [[Ángeles García-Madrid]] idazlea eta presoa (Madril) # [[Anna Davin]] historialaria, idazlea, feminista( Ingalaterra) # [[Anna Keichline]] arkitektoa eta asmatzailea (AEB) # [[Anna Manso Munné]] idazlea, gidoilaria (Bartzelona) # [[Anna Ruth Fry]] idazlea (Britainia Handia) # [[Asun Casasola]] genero indarkeriaren aurkako aktibista (Palentzia) # [[Asunción Bastida]] moda diseinatzailea (Bartzelona) # [[Aurora Rodríguez Carballeira]] ama eugenesikoa (Galizia) # [[Barbara Bodichon]] ongilea, eskubideen aldeko aktibista (Erresuma Batua) # [[Carmen Mir]] moda diseinatzaile (Bartzelona) # [[Christiana Figueres]] antropologoa, ekonomialaria eta analista(Costa Rica) # [[Clara Sánchez (idazlea)]] idazlea, Espainaiko zine aditua (Guadalajara) # [[Concha Alós]] idazlea (Valentzia-Bartzelona) # [[Consuelo García del Cid Guerra]] idazlea (Bartzelona) # [[Deepika Kurup]] zientifikoa, asmatzailea (edateko ur garbi 'azkarra') (AEB) # [[Dorothy Thompson]] kazetaria, idazlea, sufragista, feminista (AEB) # [[Eldorado Jones]] asmatzailea (hegazkin isilgailua,plantxa elektrikoa)(AEB) # [[Elena Moncada]] ekintzaile, idazle, prostituzioaren abolizionista (Argentina) # [[Enriqueta Gallinat]] politikaria, errepresio frankistaren biktima (Bartzelona) # [[Erna Schneider]] ingenaria, matematikaria eta asmatzailea (AEB) # [[Ethel Léontine Gabain]] margolaria (Frantzia-Ingalaterra) # [[Eva Alcón]] errektorea (Castelló) # [[Flor Cernuda]] preso komunista (Toledo) # [[Flora Robson]] aktorea (Ingalaterra) # [[Gema Corredera]] abeslari eta musikagilea (Kuba) # [[Geneviève de Gaulle-Anthonioz]] Frantziako erresistentziakoa (Frantzia) # [[Gertrud Bäumer]] aktibista feminista eta politikaria (Alemania) # [[Gisela Wild]] feminista, kooperatiba-politiketan espezializatua (Argentina) # [[Gloria Patricia Porras]] abokatu, notario, epaile (Guatemala) # [[Hannah Slater]] asmatzailea (kotoiaz josteko haria sortzeko metodo berria)(AEB) # [[Helen Taylor (feminista)]] idazlea, aktorea (Erresuma Batua) # [[Helen Taylor]] noblea (Ingalaterra) # [[Helena Lange]] pedagogoa eta emakumeen eskubide defendatzailea (Alemania) # [[Hilary Wainwright]] kazetaria, ikertzailea, feminista (Ingalaterra) # [[Hildegart Rodríguez Carballeira]] politikaria, etorkizuneko emakume gisa sortua (Madril) # [[Ida Henrietta Hyde]] fisiologoa eta asmatzailea (AEB) # [[Isabel Olesti]] kazetari eta idazlea (Tarragona) # [[Isabel Risco]] aktorea (Coruña) # [[Isabel Vicente García|Isabel Vicente Garcia]] ekintzaile komunista (Albacete - Bartzelona) # [[Jenara Vicenta Arnal Yarza]] 1. Zientzia Kimiko doktorea eta ikertzailea (Zaragoza) # [[Jessie Boucherett]] emakumeen aldeko aktibista (Ingalaterra) # [[Joaquina Dorado Pita]] Les Cortseko preso errepublikanoa (Coruña) # [[Josefa Barba-Gosé Flexner]] zientzialaria (Bartzelona-Filadelfia) # [[Josefina Amalia Villa]] ekintzailea, preso politikoa (León-Madril) # [[Joy Mangano]] enpresaria eta asmatzailea (fregona, pertxak) (AEB) # [[Juana Francisca Rubio]] margolaria eta ilustrailea (Madril) # [[Judith Malina]] aktorea, ekoizlea eta zuzendaria (Alemania-AEB) # [[Karen Olsen Beck]] arkitektoa, soziologoa, politikaria eta diplomatikoa (*!) # [[Laia Berenguer Puget]] Les Cortseko preso sozialista (Bartzelona) # [[Laura Casielles]] idazlea, poeta (Asturias) # [[Les Corts emakumeen kartzela]] (Bartzelonako eraikina) # [[Letizia Battaglia]] kazetari, argazkilari, politikari, editore eta enpresaburua (Italia) # [[Liane Russell]] genetista, zoologoa (Austria, AEB) # [[Lidia Guinart]] kazetaria, idazlea eta politikaria (Bartzelona) # [[Lilí Díaz Rivas]] enpresaburua, idazlea (Galizia) # [[Lilly Maxwell]] sufragista (Eskozia) # [[Lina Gálvez]] historialaria, ekonomia feministan aditua (Sevilla) # [[Lise London]] erresistentzia frantseseko aktibista (Frantzia) # [[Llum Quiñonero]] kazetaria, ekintzailea, politikaria (Alacant) # [[Lola Sanjuán]] enpresaburua eta lider feminista (Sevilla) # [[Magda Bandera]] kazetaria, idazlea(Bartzelona) # [[Maite Alvarez]] zientzilaria eta ikertzailea (Ermua) # [[Manolita del Arco]] politikaria, ekintzailea (Bilbo-Madril) # [[Margarida Abril]] ekintzailea (Katalunia) # [[María Ángeles Durán]] ikertzailea (Madril) # [[María Antonia Peña]] errektorea (Cádiz) # [[María Antonia Zorraquino]] biokimikaria eta ikertzailea (Zaragoza) # [[Maria Bigordà Montmany]] kataluniar ekintzailea (Ullastre-Tarrasa) # [[María del Carmen Cuesta Rodríguez|Maria del Carmen Cuesta Rodríguez]]A aktibista (Madril) # [[Maria Deraismes]] prostituzioaren abolizionista # [[María Dolores de Pablos]] poeta eta astrologoa (Madril) # [[Maria Dolors Laffitte]] abeslaria (Bartzelona) # [[Maria Dolors Renau]] psikologoa, pedagogoa eta politikaria (Bartzelona) # [[María Elena Moyano]] aktibista (Perú) # [[María José Figueras]] errektorea (Katalunia) # [[Maria Lacerda de Moura]] anarkista eta feminista (Brasil) # [[María Vicenta Mestre Escrivá]] psikologoa, Valentziako Unibertsitateko 1. emakume errektorea (Valentzia) # [[Marie Killick]] audio-ingeniaria, asmatzailea (gramofonorako zafirozko orratza) (Erresuma Batua) # [[Marina Vargas]] artista (Granada) # [[Marisa Mediavilla Herreros]] liburuzaina, dokumentalista, feminsita (Palentzia) # [[Marjorie Joyner]] asmatzailea (ile kizkur iraunkorrak egiteko makina)(AEB) # [[Martirio (cantante)|Martirio]] abeslaria (Huelva) # [[Mary Beale]] margolaria eta erretratista (Ingalaterra) # [[Mary Dixon Kies]] asmatzailea (kotoiaz josteko haria sortzeko metodo berria) (AEB) # [[Melania Moscoso]] antropologa, pedagoga, feminista (Bilbo) # [[Mercedes Fernández-Martorell]] antropologoa (Bartzelona) # [[Mercedes Núñez Targa]] Las Ventas eta Nazien kontzentrazio-eremuetako preso eta lekukoa (Bartzelona) # [[Miren Arantza Madariaga Aberasturi]] politikaria eta zuzendari publikoa (Gernika) # [[Montserrat Minobis]] kazetaria, irakaslea, idazlea eta feminista (Figueras) # [[Natacha Bustos]] komiki-marrazkilaria (Eivissa) # [[Nieves Torres]] politikaria, ekintzailea (Madril) # [[Niña Pastori]] flamenko-kantautorea (Cadiz) # [[Noeleen Heyzer]] diplomazialaria(Singapur) # [[Noelia Vera]] kazetaria eta politikaria (Cádiz) # [[Núria Feliu]] abeslaria eta aktorea (Bartzelona) # [[Olimpia Altuve]] farmazialaria (Guatemala) # [[Paz Azzati Cutanda]] Las Ventaseko preso komunista (Valentzia) # [[Petra Cuevas]] preso komunista (Toledo) # [[Pilar Aranda Ramírez]] errektorea (Zaragoza) # [[Pilar López Díez]] maistra, kazetaria, komunikazio eta genero ikertzailea (Asturias) # [[Rina Lazo]] margolari eta muralista (Guatemala) # [[Rocio Mora Nieto]] abokatua eta aktibista (Madril) # [[Rosa Aguilar Chinea]] errektorea (Gomera) # [[Rosa Aguilar]] politikaria (Kordoba) # [[Rosa Cremón Parra]] erizaina, ekintzaile antifrankista (Madril) # [[Rosa Devés]] biokimikaria, akademika eta hezitzailea (Txile) # [[Sally Alexander]] historialaria, feminista (Ingalaterra) # [[Sheila Rowbotham ]] historialari feminista sozialista (Erresuma Batua) # [[Shirley Ann Jackson]] fisikaria, asmatzailea (AEB) # [[Sofía Moro]] argazkilaria (Madril) # [[Soledad Murillo]] soziologo feminista, ikertzailea eta politikoa (Madril) # [[Soledad Real López]] ekintzaile, komunista (Bartzelona) # [[Susana Blas Brunel]] komisarioa, arte eta feminosmoan aditua (Madril) # [[Susanna Martín]] ilustratzailea (Bartzelona) # [[Suzanne Noël]] Zirujau plastikoa (Frantzia) # [[Teresa Hernández Sagués]] Les Cortseko preso komunista (Avila) # [[Teresa Rebull]] aktibista politikoa eta kantautorea (Bartzelona) # [[Teresa Saez Barrao]] aktibista feminista, politikaria (Huesca-Nafarroa) # [[Trinidad Gallego Prieto]] erizaina, emagina,politikari komunista (Madril) # [[Valerie Hunter Gordon]] asmatzailea (Erresuma Batua) }} ===='''Berriak 2022''' ('''apirila''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Antonia Salaberria]] efef'''SORTU''' erraketista (Eibar, 1906-2000) # [[Aurelia Elkoro-Iturbe]] efef'''SORTU''' erraketista (Eibar 1012-1977) # [[Haizea Oses]] ef--'''SORTU''' eskalatzailea (Arrasate, 2004) # [[Irene Sarrionandia]] ef--'''SORTU''' mendi korrikalaria (Deba 1948) # [[Joana Lasheras]] ef--'''SORTU''' kazetaria EITBn (Iruñea 1980) # [[Josefina Markina]] efef'''SORTU''' filantropoa (Mallabia 1889-1972) # [[Julene Bouzo]] ef--'''SORTU''' atleta (Ermua, 2003) # [[Julia Guerra Lacunza]] efef'''SORTU''' poeta (Iruñea 1953-2008) # [[María del Villar Berruezo]] efef'''SORTU''' aktorea, dantzaria eta idazlea (Tafalla 1888-1977) # [[Martija de Jauregui]] XVI. mendeko sendagilea (Nafarroa) '''SORTU''' # [[Pantxika Urruti]] ef--'''SORTU''' kantaria eta pastoral errejenta (Zuberoa 1955) # [[Teresa Izu]] margolaria, ilustratzailea (Tafalla) sortu # [[Adelita Domingo]] pianista, kopla-kantari eta dantzarien maistra(Sevilla) # [[Aenne Burda]] argitaratzailea, alemaniar ekonomia-mirariaren ikur bat (Alemania) # [[Amaya Arzuaga]] diseinatzailea eta enpresaburua (Burgos) # [[Ana María Rodas]] idazlea (Guatemala # [[Ana Rosa Diego]] zinema-zuzendaria eta gidoilaria (Sevilla) # [[Angelina Aspuac]] jantzi maien defendatzailea (Guatemala) # [[Angelina Beloff]] margolaria, grabatzailea eta arte-irakaslea(Errusia-Mexiko) # [[Asunción Gómez Pérez]] ikertzailea (Badajoz) # [[Aurelia Gutiérrez-Cueto Blanchard]] pedagogoa(Santander) # [[Beatrice Hastings]] idazlea(Ingalaterra) # [[Belén Maya]] flamenko-dantzaria eta koreografoa ( ) # [[Bella Dutton]] tenislaria (Britainia-Espainia) # [[Bibiana Candia]] idazlea eta kazetaria (Galizia) # [[Carlota Gurt]] idazlea eta kazetaria (Bartzelona) # [[Catherine Bauer Wurster]] arkitektoa, etxebizitza publikoaren defendatzailea (AEB) # [[Catherine Fahringer]] idazlea, aktibista (Estatu Batuak) # [[Celia Rivas Casais]] kamioilaria, enpresaburua eta ekintzailea (Galizia) # [[Ch´umilkaj Curruchiche]] abeslaria (Guatemala) # [[Chona Madera]] idazle kanariarra # [[Cilly Aussem]] tenislaria (Alemania) # [[Concha Méndez]] idazlea, poeta eta gidoilaria (Madril) # [[Concha Monje]] robotika-ikertzailea (Badajoz) # [[Elena Catena]] filologoa, editorea eta feminista (Salamanca) # [[Elena Villamandos]] kanariar idazlea # [[Elvira Dyangani Ose]] Bartzelonako Arte Garaikidearen Museoaren 1. emakume zuzendaria(Kordoba) # [[Emma Couceiro]] poeta (Lugo) # [[Enriqueta Martín Ortiz de la Tabla]] irakaslea eta liburuzaina (Badajoz) # [[Ernestine Rose]] asmatzailea (Polonia) # [[Eudoxia Píriz]] Medikua (Salamanca) # [[Fatoumata Diawara]] Maliko aktore eta egile-abeslaria (1982 - ) # [[Francisca Subirana]] tenislaria (Katalunia) # [[Genie Espinosa]] artista, ilustratzailea (Bartzelona) # [[Helena Bayona]] dokumentalgilea (Iruña) # [[Iris Yassmin Barrios Aguilar]] abokatu eta epailea (Guatemala) # [[Isa Guerra García]] poeta kanariarra (Kanariar uharteak) # [[Isabel Expósito Morales]] idazlea (Hierro-Kanariak) # [[Isabel García Hualde]] idazlea (Zarrakaztelu) # [[Josane Sigart]] tenislaria (Belgika) # [[Kajsa Ekis Ekman]] kazetari, idazle, ekintzailea (Suedia) # [[Karma Peiró]] kazetari digitala Adimen Artifizialean aditua (Bartzelona) # [[La Niña de los Peines]] Kopla-abeslaria (Sevilla) # [[Las Ventas emakumeen kartzela]] artikulua da. # [[Laura Fernández]] Idazlea eta kazetaria (Terrassa) # [[Lenina Amapola García]] idazlea (Guatemala) # [[Lilí Álvarez]] kirolaria, kazetaria eta Olinpiar jokoetako 1.emakume espainiarra (Erroma-Madril) # [[Lourdes Pastor]] Kantaria eta aktibista (Kordoba) # [[Lydia Becker]] Britainia Handiko sufragista, biologoa eta astronomoa (1827-1890) # [[Madam C. J. Walker]] asmatzailea eta enpresaburua (AEB) # [[Maddelin Brizuela]] enbaxadorea Bolivian (El Salvador) # [[Margarita Ucelay]] filologoa, hispanista eta irakaslea (Madril)staño # [[Marguerite Broquedis]] tenislaria (Frantzia) # [[Maria Àngels Anglada]] kazetaria, poeta, eleberrigilea (Katalunia) # [[María Blanca Ferrer García]] Abokatua, idazlea, poeta (Iruñea) # [[María Blanchard]] margolaria (Santander) # [[Maria del Carmen Reina Jiménez]] idazlea kanariarra # [[María Francisca Ulloa del Castillo]] emagina (Utrera) # [[Maria Furtwängler]] aktore eta medikua (Alemania) # [[María Josefa Riba]] tenislaria (Katalunia) # [[María Laffitte]] arte-kritikaria, idazlea, Emakumeen eskubide defendatzailea(Sevilla) # [[María Rodrigo]] musikagilea, pianista eta irakaslea(Madril) # [[María Salas Larrazábal]] idazle eta aktibista (Burgos) # [[Marian Rojas]] mediku psikiatra eta idazlea (Madril) # [[Maribel Lacave]] idazle kanariarra # [[Marie Goegg-Pouchoulin]] Suitzako aktibista feminista eta abolizionista (1826-1899) # [[Marie Vassilieff]] margolaria (Errusua-Frantzia) # [[Marifé de Triana]] Kopla-abeslaria eta aktorea (Sevilla) # [[Matilde Coral]] flamenko dantzaria (Sevilla) # [[Matilde Landa]] politikaria (Badajoz) # [[Matilde Ras]] grafologoa, idazlea, itzultzailea(Tarragona) # [[Matilde Ucelay]] Espainiako tituludun 1.emakume arkitektoa (Madril) # [[Mayte Martín (idazlea)|Mayte Martín]] Las Palmas (Kanariak) # [[Mayte Martín]] musikagilea, flamenko-abeslaria (Bartzelona) # [[Melanie Mayron]] asmatzailea eta aktorea (AEB) # [[Melissa Farley]] psikologo, feminista (AEB) # [[Mercedes Rodrigo]] Espainiako tituludun 1.emakume psikologoa (Madril) # [[Merche Esmeralda]] flamenko-dantzaria (Sevilla) # [[Milagro Almenara Pérez]] Espainiako Gerra Zibilean eraildako farmazialaria (Santander) # [[Milagros Mengíbar]] flamenko-dantzaria (Sevilla) # [[Milagros Nuin Monreal]] itzultzailea. (Erriberri-Nafarroa) # [[Molla Mallory]] tenislaria (Norvegia-AEB) # [[Morena Herrera]] abortuaren aldeko ekintzailea (El Salvador) # [[Myriam Palacios]] aktorea (Txile) # [[Natalia Sosa Ayala]] kanariar idazlea # [[Norah Borges]] ilustratzailea (Argentina) # [[Núria Albó]] poeta (Bartzelona) # [[Nuria Coronado Sopeña]] kazetaria, feminista, abolizionista (Madril) # [[Olimpia Valencia]] ginekologoa (Galizia) # [[Oliva Acosta]] zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea (Cádiz) # [[Omowunmi Sadik]] asmatzailea (Nigeria) # [[Patricia Ruiz de Irizar]] farmazialaria eta kooperantea (Iruñea) # [[Paulina Kellogg Wright Davis]] aktibista, hezitzailea (AEB) # [[Pepa Chávarri]] tenislaria (Madril) # [[Pilar Aguilar Carrasco]] idazle, zinemako kritikaria, feminista (Jaén) # [[Pura Maortua]] antzerki-zuzendaria (Kantabria) # [[Rafaela Pastor]] aktibista (Malaga) # [[Rebeca Lane]] abeslaria (Guatemala) # [[Rita Fernández Queimadelos]] arkitektoa (Galizia) # [[Rosa Barasoain|Rosa Barasoin]] idazlea (Tafalla) # [[Rosa Torras]] tenislaria (Katalunia) # [[Rosa Vergés]] zinema-zuzendaria, gidoilaria eta irakaslea (Bartzelona) # [[Sabina Spielrein]] psikiatra eta psikoanalista (Errusia) # [[Salima Ikram]] egiptologoa (Pakistan) # [[Selena Millares]] kanariar poeta # [[Simone Iribarne]] tenislaria (Lapurdi) # [[Sofia Quintino]] Portugalgo mediku, feminista eta errepublikanoa (1879-1964) # [[Sonsoles Echavarren Roselló|Sonsoles Echavarren]] idazlea eta kazetaria (Iruñea) # [[Sylvia Ratnasamy]] asmatzailea (Belgika) # [[Taina Bien-Aimé]] abolizionista # [[Teresa Zabalza Díez]] musikagilea, musikaria eta musika irakaslea (Iruñea) # [[Trinidad Lucea Ferrer]] idazlea, poeta eta ilustratzailea (Tutera) # [[Veena Sahajwalla]] asmatzailea (India-Australia) # [[Victorina Durán]] margolaria, jantzi-eszenografoa eta diseinatzailea (Madril) # [[Viera Sparza]] ilustratzailea, idazlea eta umorista grafikoa (Zaragoza) # [[Virginia Laparra]] fiskal oiha (Guatemala) # [[Yolanda Castaño]] poeta eta literatura kritikaria (Coruña) }} ===='''Berriak 2022''' ('''martxoa''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Boni Macarrón]] efef'''SORTU''' martxantera, gozoki saltzailea (Durango) # [[Carmen Miranda Zubieta]] --ef'''SORTU''' Kultur-ekintzailea (Galdakao) # [[Elbira Iturri]] ef--'''SORTU''' aktibista (Mundaka) # [[Eugenia Idoiaga]] efef'''SORTU''' emagina (Forua) # [[María Ángeles Garai]] efef'''SORTU''' irakaslea, Bizkaiko lehen andereñoa (Bilbo) # [[Martxelina Lopetegi]] efef'''SORTU''' bertsolaria (Oiartzun 1864-1930) # [[Tamara Clavería]] ----'''SORTU''' Amuge elkarteko lehendakaria (Bilbo) # [[Adilia de las Mercedes]] jurista feminista (Guatemala) # [[Alauda Ruiz de Azúa]] zine-zuzendaria eta gidoilaria (Bizkaia) # [[Alika Kinan]] Abolizionista (ARgentina) # [[Almudena Domínguez Arranz]] arkeologoa # [[Amada López Meneses]] historialari galiziarra # [[Amalia de Isaura]] aktore komikoa eta kupletista (?) # [[Amelia Baldeón Iñigo]] arkeologoa (Gasteiz) # [[Amparo Alonso Betanzos]] adimen artifizialeko ikertzailea(Galizia) # [[Amparo Cebrián]] pedagogoa (Salamanca) # [[Ana Delgado Hervás]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Ana María Romero de Campero]] kazetaria, idazlea ekintzailea (Bolivia) # [[Ángeles Huerta]] zine-zuzendaria (Asturias) # [[Angelina Vidal]] Portugalgo idazle eta kazetaria (1847-1917) # [[Anina Ciuciu]] abokatu eta idazle ijitoa (Errumania) # [[Anne Tyng]] asmatzailea (Txina-AEB) # [[Anselma de Salces]] Bilbotar ongilea (1815-1885) # [[Arabako Emakumeen Asanblada]] # [[Arundhati Bhattacharya]] enpresaburua (India) # [[Áurea Lucinda Javierre]] artxibozaina eta historialaria (Teruel) # [[Beatriz Pinheiro]] Portugalgo idazle, poeta, editore eta intelektuala (1871-1922) # [[Begoña Vila]] astrofisikaria (Galizia) # [[Berta Wilhelmi]] enpresaburua, hezitzailea, filantropoa eta feminista (Alemania, Granada) # [[Carla Accardi]] margolari abstraktua (Italia) # [[Carla Lonzi]] idazlea, arte-kritikaria, feminista (Italia) # [[Carla Subirana]] zine-zuzendaria (Bartzelona) # [[Carme Freixa]] kazetaria, feminista, abolizionista (Bartzelona) # [[Carmen de Zulueta]] idazlea, filosofoa eta irakaslea (Madril) # [[Carmen García Mateo]] telekomunikazio ingeniaria (Galizia) # [[Carmen López Alonso|Carmen Lopez Alonso]] historialaria # [[Carmen Sentandreu Gimeno]] arkeologoa # [[Carmen Velacoracho de Lara]] Kazetaria (Ciudad Real, 1880-Madril,1960) # [[Catherine Furbish]] botanikaria (AEB) # [[Christine Peterson]] estatistikaria, zientzialaria (EEBB) # [[Chus Gutiérrez]] zine-zuzendaria, gidoilaria eta aktorea (Granada) # [[Deema Shehabi]] poeta eta idazlea (Kuwait) # [[Delia Grigore]] filologo ijitoa (Errumania) # [[Diana Pey]] piano-jotzailea (Madril) # [[Dolores Cebrián]] irakaslea (Salamanca) # [[Domitila de Carvalho]] Portugalgo mediku, irakasle eta politikaria (1871-1966) # [[Elaine N. Aron]] psikologoa (Kalifornia) # [[Elena Barulina]] botanikaria, genetista eta ikertzailea (Errusia) # [[Elena Díaz Ereño]] medikua eta irakaslea (Galdakao) # [[Elena Fortún]] idazlea, haur eta gazte literatura (Madril) # [[Elena Hernández Sandoica]] historialaria # [[Elisa Augusta da Conceição Andrade]] Portugalgo lehen emakume medikua (1855-??) # [[Elisa Garrido González|Elisa Garrido]] historialaria # [[Elizabeth J. Tasker]] astrofisikaria, idazle zientifikoa eta irakaslea (Britainia) # [[Elvira Ontañón Sánchez-Arbós]] idazlea, artikulugilea eta pedagogoa (?) # [[Elza_Dunkels]] Suediako pedagoga # [[Emma Ihrer]] feminista eta lider sindikala (Alemania) # [[Esma Redžepova]] abeslari ijitoa (Mazedonia) # [[Esther Takeuchi]] asmatzailea (AEB) # [[Fei-fei Li]] konputazioko irakaslea (Txina-AEB) # [[Fournierreko emakume kartagileak]] emakume langileak (Gasteiz) # [[Gloria Cabral]] arkitektoa (Brasil-Paraguai) # [[Gloria Giner de los Ríos García]] irakaslea(Madril) # [[Glòria Trías Rubiés]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Guiomar Torresão]] Portugaldar idazlea eta feminista (1844-1898) # [[Halet Çambel]] arkeologaeta Olinpiar Jokoetan lehiatu zen lehen emakume turkiarra, eskriman # [[Harriet Williams Russell Strong]] asmatzailea (AEB) # [[Helena Lopes da Silva]] zirujau eta politikaria (Cabo Verde) # [[Hélène Rioux]] idazle eta itzultzailea (Kanada) # [[Helene Stöcker]] bakezalea, feminista eta publizista (Alemania) # [[Isabel Aguirre]] arkitektoa (Galizia) # [[Isabel García Lorca]] irakaslea eta idazlea (Granada) # [[Jennifer Miller]] Feminista, artista, idazlea...(EEBB) # [[Jordina Sales i Carbonell]] historialaria # [[Josefina Aldecoa]] idazlea eta pedagogoa (Leon) # [[Juana Capdevielle]] Gerra Zibilean eraildako pedogogo eta liburuzaina (Madril-Galizia) # [[Juana Romani|Juani Romani]] italiar-frantziar margolaria # [[Julia Sánchez Carrilero]] arkeologoa # [[Julia Vigre García]] maistra (Madril) # [[Julienne Baseke Nzabandora]] aktibista (Kongo) # [[Julieta Paredes]] feminista komunitarioa (Bolivia) # [[Juliette Bonheur]] animalia-margolaria (Frantzia) # [[Katerina Harvati]] paleontologoa, irakaslea eta ikertzailea (Grezia) # [[La Argentinita]] dantzaria eta koreografoa (Buenos Aires) # [[Laura de los Ríos Giner]] irakaslea (Granada) # [[Laura García Hoppe]] margolaria eta idazlea (Malaga) # [[Leonor Serrano Pablo]] pedagogoa,legelaria, feminista (Ciudad Real-Madril) # [[Lily Braun]] idazle eta feminista (Alemania) # [[Linda Braidwood]] arkeologoa # [[Lita Cabellut]] margolari ijitoa (Espainia) # [[Lourdes Girón Anguiozar]] arkeologoa (Cadiz) # [[Maite Larrauri Gómez]] filosofoa, idazlea eta irakaslea (Valentzia) # [[Manuela Solís]] ginekologoa, Valentziako 1. medikua (Valentzia) # [[Mapi León]] futbolaria (Zaragoza) # [[Margarita Ballester Figueres]] poeta, itzultzailea eta irakaslea (Katalunia) # [[Margarita Sánchez Romero]] arkeologoa (Madril) # [[Maria Amália Vaz de Carvalho]] Portugalgo idazle poligrafoa, pedagogoa eta poeta (1847-1921) # [[María Ángeles Pérez Samper]] arkeologoa (Bartzelona, 1949) # [[María Antonina Sanjurjo Aranaz]] belar-jockey jokalaria (Galizia) # [[Maria Benedita Mouzinho de Albuquerque de Faria Pinho]] Portugalgo idazle, aktibista errepublikano eta feminista (1865-1939) # [[María Blázquez|María Blazquez]] idazlea (Extremadura) # [[María Buj Luna]] liburuzain terueldarra # [[Maria Clara Correia Alves]] Portugalgo editore, kazetari eta irakasle feminista (1869-1948) # [[María Cristina Gonzalo Pintor]] arkitektoa (Santander-Madril) # [[Maria Eugenia Aubet]] arkeologoa (?) # [[María José Alonso Fernández]] farmakologoa (Leon) # [[María Juana Ontañón]] arkitekto kanariarra (Tenerife) # [[María Lacrampe]] erizaina (Madril) # [[María Sánchez Arbós]] maistra eta pedagogoa (Huesca-Madril) # [[María Teresa Miras Portugal]] biokimika (Galizia) # [[María Victoria Lareu]] ikertzailea, auzitegiko medikua (Galizia) # [[Mariam Kamara]] arkitekto frantziar-nigeriarra # [[Mariana Angélica de Andrade]] Poeta portugaldarra (1840-1882) # [[Marie Joséphine Nicolas]] margolari frantziarra # [[Marisol Soengas]] mikrobiologoa (Galizia) # [[Marta Moll de Alba]] piano-jotzailea (Kanariak) # [[Mary Walton]] ingeniaria eta asmatzailea (AEB) # [[Massouda Kohistani]] aktibista (Afganistan) # [[Matilde Cantos]] politikaria (Granada)Mpa # [[Matilde Moliner Ruiz]] liburuzaina eta institutuko katedraduna(Madril) # [[Mercedes Vegas]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Mercedes Vilanova Ribas]] historialaria eta ikertzailea (Katalunia) # [[Miren Roji]] musika irakaslea eta piano-jotzailea (Santurtzi, 1917-2018) # [[Naama Goren-Inbar]] arkeologoa # [[Nely Reguera]] zine-zuzendaria, gidoilaria eta aktorea (Granada) # [[Nieves Sánchez Carrilero]] arkeologoa # [[Noemí Trujillo]] poeta eta idazlea (Bartzelona) # [[Norma Vázquez]] Bilbon bizi den indarkeria matxistan aditua (Mexiko) # [[Núria Rafel i Fontanals]] arkeologoa katalana # [[Ofelia Rey Castelao ]] historialaria,idazlea (Galizia) # [[Olga Vallespín Gómez]] arkeologoa eta Espainiako lehen urpekari profesionala # [[Olive Dennis]] ingeniaria, tren diseinu-berrikuntzen egilea (AEB) # [[Patsy O'Connell Sherman]] asmatzailea (AEB) # [[Peregrina Quintela Estévez]] matematikaria (Galizia) # [[Pilar Palomero]] zinemagilea eta idazlea (Zaragoza) # [[Pilar Pérez Solano]]zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea (Alacant) # [[Rachel Zimmerman]] zientzialaria eta asmatzailea (Kanada) # [[Rilda Paco]] artista, diseinatzailea (Bolivia) # [[Rita de Morais Sarmento]] Portugalgo lehen emakume ingeniari zibila (1872-1931) # [[Robin Wall Kimmerer|Robin Wall Kimmerer]] ekologista (EEBB) # [[Rosa Balaguer Oltra]] Kazetaria (Valentzia) # [[Rosa María Rodríguez Magda]] filosofoa (Valentzia) # [[Sally Fox]] asmatzailea (AEB) # [[Sandra Barrilaro]] argazkilaria eta ekintzailea (Bilbo) # [[Sandra Sevillano]] mendi korrikalaria (Santurtzi) # [[Serafina Javierre]] liburuzaina (Tarragona) # [[Sonia Sánchez]] idazlea, abolizionista (Argentina) # [[Susan Leeman]] endrokrinologoa (AEB) # [[Susana Reyes]] dantzari, koreografoa, artista (Ekuador) # [[Teresa Paneque]] Astronomoa, zientzia-dibulgatzailea (Madril-Txile) # [[Towanda Rebels]] idazle, komediante, abolizionista, feminista bikotea (Madril) # [[Vicenta Lorca Romero]] maistra (Granada) # [[Victoria Cabrera Valdés]] historialaria (Madril) # [[Violeta Delmonte]] hizkuntzalaria (Argentina-España) # [[Virginia Auber Noya]] idazlea, itzultzaile (Coruña, 1825-Madril,1897) # [[Marianne Thyssen]] politikaria (Belgika, 1956) }} === Berriak === ====Berriak 2022 (Otsaila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Azpitarte]] ef--'''SORTU''' abeslaria, futbolaria eta aktorea (Bizkaia) # [[Antonia Salaberria]] efef'''SORTU''' Erraketista (Eibar) # [[Adelaida de la Calle]] biologoa (Madril) # [[Adriana Kaplan Marcusán‎]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Argentina) # [[Agustina Ruiz Dupont]] fikziozko zientzialaria (Granada) # [[Aissata Kane]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Gambia) # [[Alfreda Markowska]] Holokaustoa biziraun zuen emakumea, haur ijito, judu eta alemanak bizirauten lagundu zuena (Polonia) # [[Alicia Estévez]] Zientzialaria (Pontevedra) # [[Alicia Hermida]] aktorea (Madril) # [[Almaclara]] emakume-orkestra taldea (Andaluzia) # [[Amalia Lobato Rosique]] Gerra zibilean eraildako milizianoa (Murtzia) # [[Aminata Diop]] mutilazio genitalagatiko lehen errefuxiatua eta aktibista (Mali) # [[Amparo Soler Leal]] aktorea (Madril) # [[Ana Locking]] moda-diseinatzailea, enpresaburua eta argazkilaria (Toledo) # [[Ana Mena]] abeslaria eta aktorea (Malaga) # [[Angéla Kóczé]] Soziologoa feminista ijitoa (Hungaria) # [[Ángela López Jiménez]] soziologoa eta feminista (Iruñea) # [[Angelines Fernández]] aktore errepublikanoa (Madril-Mexiko) # [[Anika Rahman]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Banglades) # [[Anna Missuna]] Errusiar geologoa # [[Antonia Plana]] aktorea (Espainia) # [[Antónia Pusich]] portugaldar idazle, kazetari eta musikagilea (1805-1883) # [[Balghis Badri]] feminsta eta aktibista (Sudan) # [[Beatriz González Calderón]] biolontxelojolea eta orkestra-zuzendaria (Andaluzia) # [[Binta Jammeh-Sidibe]] emakumeen eskubideen aldeko politikoa (Mauritania) # [[Blanca Lydia Trejo]] idazlea, aktibista, kantzilerra (Mexiko) # [[Bogaletch_Gebre]] mikrobiologoa, Emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista eta feminista(Etiopia) # [[Carmela Nieto]] kazetaria eta idazle feminista (Kuba) # [[Carmen García Mateo]] zientzialaria (Galizia) # [[Carmen Herrera (margolaria)|Carmen Herrera]] Kuba-EEBB # [[Carolina Beatriz Ângelo]] Portugaldar medikua eta feminista, herrialde horretan bozkatu zuen lehen emakumea (1878 - 1911) # [[Caroline Flack]] telebista-aurkezlea eta irrati esataria (Britainia Handia) # [[Catalina Martin-Chico]] fotokazetaria (Madril) # [[Cecilia Seghizzi]] musikagilea, biolin-joleaeta pintorea (Italia) # [[Ceija Stojka]] ijito margolaria (Austria) # [[Celia Rico Clavellino]] gidoilasria eta zine zuzendaria(Sevilla) # [[Charline Effah]] idazlea eta maistra (Gabon) # [[Chou Kung-shin]] idazlea, historialaria... (Taiwan) # [[Constanza de Ayala]] Arabako dama (Araba) # [[Consuelo Díez Fernández]] pianista eta musikagilea (Madril) # [[Coral del Río Otero]] ekonomialaria eta ikertzailea(Vigo) # [[Delaine Le Bas]] artista ijitoa (Britania Handia) # [[Dolores Corbella Díaz]] hizkuntzalaria, akademikoa (Tenerifekoa) # [[Dolores Corella Piquer]] zientifikoa eta ikertzailea (Valentzia) # [[Dolores Ruiz Berdún]] zientzia historialaria eta ikertzailea (Espainia) # [[Dolores Serrano]] pianista, musikagilea eta irakaslea (Cadiz) # [[Dora Barrancos]] soziologo, historialari, feminista (Argentina) # [[Dorothy_Reed_Mendenhall]] medika estatubatuarra (Columbus 1874- Chester 1964) # [[Efua Dorkenoo]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Ghana) # [[Elena Gorolová]] indarrez esterilizatutako emakume ijitoa (Txekia) # [[Elena María Tejeiro]] aktorea (Murtzia) # [[Elisabeth Guttenberger]] Auschwitz-Birkenau-tik bizirik atera zen emakume ijitoa. (Alemania) # [[Elvira Quintillá]] aktorea eta abeslaria (Bartzelona) # [[Emma Kunz]] sendalaria (Suitza) # [[Estrellita Castro]] abeslaria eta aktorea (Sevilla) # [[Ethel Brooks]] Soziologo feminista eta ijitoa (AEB) # [[Eugenia Zuffoli]] abeslaria eta aktorea (Italia) # [[Eva Villaver Sobrino]] astrofisikaria eta ikertzailea (Palentzia) # [[Fàtima Bosch i Tubert]] zientzialaria (Girona) # [[Fatoumata Coulibaly]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Mali) # [[Fauziya Kasinga]] emakumeen genital mutilazioa dela eta, AEBko lehen errefuxiatua (Togo) # [[Florence Price]] orkestra garrantzitsu batek jo zuen lehen musikagile afroamerikarra (AEB) # [[Fran Hosken]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista () # [[Fran Hosken]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (EEBB) # [[Francisca de Assis Martins Wood]] Lehen aldizkari feministaren argitaratzailea (Lisboa, 1802-1900) # [[Gavina Viana Viana]]ekintzaile antifaxista (Donostia-Bartzelona) # [[Gina Ranjičić]] lehenengo ijito idazlea (Serbia) # [[Gisela Bock ]] historialaria (Alemania) # [[Hanna Neumann]] matemarikaria (Alemania) # [[Imperio Argentina]] aktorea, abeslaria eta dantzaria (Argentina) # [[Inés Núñez de la Parte]] abokatua, kontseilaria eta goi-zuzendaria (Bilbo) # [[Inna Modja]] ablazioaren kontrako ekintzailea (Mali) # [[Isabel Parra]] kantautorea eta folklorista (Txile) # [[Isabel Rodà de Llanza]] epigrafialaria eta arkeologoa (Bartzelona) # [[Isabelle Stengers]] Bruselako filosofoa (Belgika) # [[Isatou Touray]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (GAmbia) # [[Jaha_Dukureh]] giza eskubideen aldeko aktibista (Gambia) # [[Jane Richardson]] biofisikoa eta Richardson biogramen asmatzailea (AEB) # [[Javiera Parra]] musikaria eta abeslaria (Txile) # [[Juana Goizueta Vértiz]] Kontituzio Zuzenbideko irakaslea (Nafarroa) # [[Julia Lajos]] aktorea (Valladolid) # [[Julia Robinson]] estatubatuar matematikaria (Misuri) # [[June Crespo]] artista (Iruñea, 1982) # [[June Eric-Udorie]] ablazioaren kontrako ekintzailea (Irlanda) # [[Katarina Taikon]] idazle ijitoa (Suedia) # [[Laura_Mersini-Houghton]] kosmologa eta fisika teoriko albano-estatubatuarra (Tirana) # [[Layli Miller-Muro‎]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (AEB) # [[Leah Manning]] Politikari britainiarra, giza eskubideen aldeko ekintzailea (Erresuma Batua) # [[Leena Yadav]] zinema-zuzendaria (India) # [[Leonore Davidoff]] historialaria, feminista (AEB) # [[Leyla Hussein]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Somalia) # [[Lidia Cao]] ilustratzailea eta muralista (Galizia) # [[Lily van Angeren-Franz]] Auschwitz-Birkenau-tik bizirik atera zen emakume ijitoa. (Alemania) # [[Loral O'Hara]] ingeniaria eta astronauta NASAn (AEB)) # [[Louise Jopling]] margolaria (Erresuma Batua) # [[Ma Thida]] Kontzientzia preso ohia eta idazlea (Birmania) # [[Mae Azango]] Kazetaria eta emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Liberia) # [[Marcia_Neugebauer]] geofisika estatubatuarra (AEB) # [[Margaret Bonds]] musikagilea (AEB) # [[Margarita Comas Camps]] pedagogoa (Menorca-Erresuma Batua) # [[Mari Carmen Díaz de Mendoza]] aktorea (Madril) # [[María Banquer]] aktorea (Espainia) # [[María Bru]] aktorea (Valentzia) # [[María de Sarmiento y Castilla]] Arabako dama (Araba) # [[María Dolores Gispert Guart]] bikoizketa aktorea eta irrati esataria (Katalunia) # [[María Eva Istúriz García|María Eva Istúriz Garcia]] Berdintasunerako teknikaria (Iruñea) # [[Maria Federici]] komunista, politikaria (Italia) # [[María Inmaculada Paz-Andrade]] zientzialaria (Galizia) # [[María Itziar Urrutia San Antón]] arkitektoa eta zuzendari exekutiboa (Malaga) # [[María Matilde Almendros]] irrati esataria eta aktorea (Katalunia) # [[María Ripoll]] zinegilea (Bartzelona) # [[María Ruiz de Gauna]] XV.mendeko emakumea (Gasteiz) # [[María Teresa Ruiz Cantero]] mediku eta ikertzailea (Melilla) # [[Maria Veleda]] Portugalgo ekintzaile feminista eta errepublikanoa (1871-1955) # [[Mary Nash]] historialaria (Irlanda-Katalunia) # [[Maya Burhanpurkar]] ikertzaile kanadiarra (Ontario) # [[Melanie Spitta]] zinema zuzendari ijitoa (Belgika) # [[Mónica Ramos Toro]] antropologoa (Madril) # [[Nahid Toubia]] Sudaneko lehen emakume-zirujaua eta EGM ikerketan ezpezializatutako aktibista (Sudan) # [[Najat Maalla M'jid]] NBE Idazkari Nagusiaren Ordezkari Berezia Haurren aurkako Indarkeriari buruzkoa (Maroko) # [[Nilde Iotti]] politikari komunista (Italia) # [[Nina Dudarova]] hizkuntzalari ijitoa, erromanieran alfabetatzea (Rusia) # [[Nitza Margarita Cintron]] medikua (Puerto Rico) # [[Olayinka Koso-Thomas]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Nigeria) # [[Panna Cinka]] biolin-jotzailea ijitoa (Hungria) # [[Pastora Filigrana García]] ijito sindikalista feminista (Sevilla) # [[Pastora Imperio]] dantzaria (Sevilla) # [[Pepita de Oliva]] ijito dantzaria, Europan ezaguna (Málaga) # [[Pratibha Parmar]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Nairobi) # [[Regina de Lamo]] 98.ko belaunaldiaren idazle anarkista (Jaén) # [[Rita Montagnana|Rita Montagnama]] Komunista, politikaria (Italia) # [[Romila Thapar]] historialaria (India) # [[Rosa Cortés]] 1749ko ijitoen kontrako Sarekada Handian atxilotua (Granada) # [[Rosa Taikon]] ijito zilargin eta aktorea (Suedia) Gina Ranjičić # [[Rosario García Ortega]] aktorea (Argentina) # [[Sagrario Ruiz Elizalde]] maistra eta hezkidetzan erreferentea (Nafarroa) # [[Saioa Mantzisidor Zilloniz]] nekazaria eta enpresaburua (Bizkaia) # [[Sandy Powell]] jantzi-diseinatzailea (Britainia Handia) # [[Shu Otero]] komikigilea (Sunbilla, Nafarroa garaia) # [[Silvia Agüero]] ijito idazlea, ijitoen memoria berreskuratzen duena (Madril) # [[Sister Fa]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Senegal) # [[Sonia Contera]] fisikaria eta nanoteknologoa (Madril) # [[Soraya Post]] eurodiputatu ijitoa (Suedia) # [[Tarsy Carballas]] zientzialaria (Galizia) # [[Teresa Margarida da Silva e Orta]] lehen emakume eleberrigilea portugesez (1711-1793) # [[Teresa Mattei]] ekintzaile komunista, feminista (Italia, 1921-2013) # [[Teresa Noce]] italiar politikaria (1900-1980) # [[Teresa Sánchez de Bilbao]] XV.mendeko emakumea (Gasteiz) # [[Teresa Vinyoles Vidal]] historialaria (Bartzelona) # [[Thais_Russomano]] Brasildarra medikuntza aeroespazialean espezializatuta (Porto Alegre) # [[Vanderlan da Silva Bolzani]] Kimikaria (Brazil) # [[Věra Bílá]] ijito abeslaria (Txekia) }} ====Berriak 2022 (Urtarrila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Urrutia]] ----'''SORTU''' Eskalatzailea (Bizkaia) # [[Alazne Belar]] ef--'''SORTU''' erizaina eta ikerlaria (Atxondo, Bizkaia) # [[Belén Bengoetxea]] ef--'''SORTU''' Ikertzailea eta EHUko irakaslea (Durango) # [[Elena Uriz]] ef--'''SORTU''' irakaslea, aktorea, dantzaria, musikaria (Iruñea) # [[Maixux Rekalde]] efef'''SORTU''' Bakezalea eta euskaltzaile (Oiartzun) # [[Mercedes Arbaiza]] ----'''SORTU''' Historialaria eta EHUko irakaslea (Bilbo) # [[Pilar Narbaiza]] efef'''SORTU''' erraketista eta sukaldaria (Mallabia) # [[Uxue del Río]] ef--'''SORTU''' artista, irudigilea eta diseinatzaile grafikoa (Donostia) # [[Adelaide Cabete]] Ginekologo feminista, framazona eta errepublikanoa (Portugal, 1867-1935) # [[Adele Bianchi]] geografoa (Italia) # [[Aida Peláez de Villa Urrutia]] idazlea,kazetaria, sufragista. (Kuba) # [[Amalia Mallén|Amalia Mallén de Ostolaza]] saiakeragilea, itzultzailea, sufragista (Kuba) # [[Ana de Castro Osório]] Portugalgo idazlea, feminista eta militante errepublikanoa(1872-1935) # [[Ana Maria Lajusticia]] kimikaria, dietetikan eta nutrizioan aitzindaria (Madril) # [[Ana Revenga]] ekonomialaria (Espainia) # [[Ángela Molinuevo y Longuebau]] XIX. mendeko karitatea (Gasteiz) # [[Ángeles Flórez Peón]] bizirik dagoen azken miliziano sozialista (Asturias) # [[Angélica Morales |Angélica Morales ]] idazlea, aktorea (Teruel, 1970) # [[Ann Rose Nu Tawng]] bakezalea, erizaina BBC 100 women sariduna (Birmania) # [[Antonella Picchio]] Ekonomialari feminista (Italia) # [[Arantxa Rodríguez Álvarez]] ekonomialari feminista (Bilbo) # [[Arantza Chacón Ormazabal]] ikertzailea, Zehar Errefuxiatuak (Gasteiz) # [[Asunción Ruiz]] ingurumen teknikaria (Madril) # [[Aurelia Castillo de González]] idazle eta itzultzailea (Kuba) # [[Aurora Villar Buceta]] kazetaria (Kuba) # [[Belén Franch Gras]] zientzialaria (Valentzia) # [[Belén Frau Uriarte]] ekonomilaria, Espainaiako CEOko eta munduko komunikazioko zuzendaria (Bilbo) # [[Belén Landáburu]] abokatu eta politikoa (Burgos) # [[Bianca Maria Meda]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Blanca de los Ríos]] idazlea eta literatura kritikoa (Sevilla) # [[Camille Kouchner]] Zuzenbide pribatuko irakaslea, abokatua (Frantzia) # [[Carmen Serdán Alatriste]] iraultzailea (Mexiko) # [[Catalina Bárcena]] aktore kubatarra (Kantabria) # [[Consuelo Uranga]] komunista (Mexiko) # [[Cristina Borderías]] Historialaria (Katalunia) # [[Cristina Carrasco]] ekonomilari feminista (Txile-Bartzelona) # [[Cynthia Cockburn]] antimilitarista feminista eta akademikoa (Britania Handia) # [[Diane Elson]] ekonomilari feminista (Erresuma Batua) # [[Digna Collazo]] sufragista (Kuba) # [[Domitila García de Coronado]] editorea, idazlea (Kuba) # [[Elena Salvador]] aktorea (Madril) # [[Elisa Garrido Moreno]] ikertzailea, unibertsitateko irakaslea (Valentzia) # [[Elisa Garrido]] espainiar militante antifaxista (Zaragoza) # [[Elisa Mújica]] Idazlea (Kolonbia, 1918-2003) # [[Elisa Soriano Fisher]] mediku-oftalmologoa eta feminista (Madril) # [[Élisabeth Chaplin]] margolaria (Frantzia, 1890-Italia, 1982) # [[Ella Fontanals-Cisneros]] enpresaria eta arte-bildumagilea (Kuba) # [[Elva Raquel Gómez]] kitxua idazlea (Argentina) # [[Elvira de Hidalgo]] Sopranoa eta kantu-maistra (Teruel) # [[Erika Aifan]] ustelkeriaren aurkako epailea (Guatemala) # [[Esperanza Molina Cubillo]] idazlea eta antropologoa (Madril) # [[Esther Chapa]] sufragista (Mexiko) # [[Eva Celada]] kazetaria, idazlea eta gastronomoa (Palentzia) # [[Eva Gancedo]] musikagilea, filmetako soinu-bandetan espezializatua (Madril) # [[Fanny Garrido]] idazle galiziarra # [[Fátima Báñez]] legelaria, politikaria eta ekonomilaria (Huelva) # [[Fatima Singhateh]] Haurren salerosteka eta explotariari buruzko Nazio Batuen Errelatore Berezia (Gambia) # [[Francia Márquez]] ekintzaile feminista (Kolonbia) # [[Gisela Vaquero]] bideojokogilea (Girona) # [[Henriette d'Angeville]] Mont Blanc igo zuen bigarren emakumea (Frantzia) # [[Hermila Galindo]] politikaria, kazetaria eta ekintzaile feminista (Mexiko) # [[Hortensia Gelabert]] aktore kubatarra Espainian (Espainia) # [[Ingrid Robeyns]] filosofo eta ekonomialari feminista (Lovaina, Belgika) # [[Irene González]] Futbolaria (Coruña, 1909-1928) # [[Isabel Margarita Ordetx]] idazlea, (Kuba) # [[Isabel Oyarzábal]] itzultzailea, kazetaria, idazlea, aktorea eta diplomatikoa(Malaga) # [[Isabella Leonarda]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Jamila Medina Ríos]] idazlea (Kuba) # [[Josefina Blanco]] aktorea (Leon) # [[Josefina Gómez Mendoza]] geografo eta idazlea (Madril) # [[Julia Peguero Sanz]] maistra eta feminista (Zaragoza) # [[Justa Montero]] aktibista feminista (Bartzelona) # [[Kate Young]] gizarte-antropologoa (Erresuma Batua) # [[Laila Haidari]] ekintzailea 100 Women BBC sariduna (Agfanistan) # [[Leonor Taboada]] kazetaria, idazlea eta ekintzaile feminista # [[Lourdes Beneria]] ekonomialari feminista (Katalunia) # [[Lucía López Marco]] albaitaria (Zaragoza) # [[Manuela Vargas]] flamenko dantzaria (Sevilla, 1941 - Madril, 2007) # [[Margarita Manso]] 27ko belaunaldiko margolaria (Valladolid, 1908-Madril,1960) # [[Mari Carmen Martínez Chamorro]] medikua (León) # [[María Ángeles Pérez López|Maria Ángeles Pérez López]] poeta (Valladolid) # [[María Cancio]] aktorea (Madril) # [[María del Adalid]] margolari galiziarra ( # [[María Espinosa de los Monteros]] emakumeen eskubide zibil eta politikoen aldeko aktibista (Malaga) # [[María Fernanda Ladrón de Guevara]] Aktorea (Madril) # [[María Guerrero López]] aktorea (Madril) # [[María Guerrero]] Aktore eta enpresaburua (Madril) # [[María José Vázquez]] GIB/HIES ekintzailea (Bartzelona) # [[María Josefa Patricia Muñoz y Jarabeitia]] filantropoa (Bilbo) # [[María Martos]] Feminista (Madril) # [[María Muñoz de Quevedo]] piano-jotzailea # [[Maria Teixidor i Jufresa]] enpresari eta abokatua (Katalunia) # [[María Teresa Gavarró Castelltort]] pedagogoa(Katalunia) # [[María Tubau]] aktorea (Madril) # [[María Villar Buceta]] kazetaria, poeta, ekintzailea (Kuba) # [[Maria Xaveria Perucona]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Marta Álvarez Guil]] legelaria (Madril) # [[Matilde de la Torre]] kazetari eta politikaria (Burgos) # [[Matilde Díez]] aktorea (Madril) # [[Matilde Rodríguez Cabo]] mediku, psikiatra, idazlea, feminista, sufragista eta aktibista (Mexiko) # [[Maud de Boer-Buquicchio]] Haurren salerosteka eta explotariari buruzko Nazio Batuen Errelatore Berezi oiha (Herbehereak) # [[Michelle Perrot]] historialaria (Frantzia) # [[Natália Pasternak|Natalia Pasternak]] biologoa BBC 100 women sariduna (Brasil) # [[Négar Djavadi]] eleberrigilea, zinemagilea (Iran/Frantzia) # [[Nerea Luis]] informatika ingeniaria (Madril) # [[Nieves Quintana]] Nekazaria (Araba) # [[Nilofar Bayat]] afganistar abokatua eta saskibaloi jokalaria (Kabul) # [[Reem Alsalem]] Emakumeen kontrako indarkeriari buruzko Nazio Batuen Errelatorea (Jordania) # [[Reyna Pastor]] historialaria (Argentina) # [[Rosa García-Malea López]] lehen emakume kaza-pilotua (Almeria) # [[Rosika Schwimmer]] kazetaria, idazlea, sufragista (Budapest) # [[Sabine Weiss]] Argazkilaria (Frantzia) # [[Sara Baartman]] esklaboa (Afrika) # [[Serafina Núñez]] idazle kubatarra # [[Susanna Minguell]] filosofo eta idazlea (Bartzelona) # [[Tlaleng Mofokeng]] mediku, hizlari, idazle eta emakumeen eskubideen eta sexu eta ugalketa-osasunaren aldeko aktibista BBC 100 women sariduna (Hegoafrika, 1980) # [[Trinidad Arroyo]] Espainian lan egin zuen lehen oftalmologoa (Palentzia) # [[Virginia Eubanks]] politologoa (AEB) # [[Virginia Torrecilla]] futbolaria (Mallorca) # [[Virginie Demont-Breton]] margolaria (Frantzia, 1859-1935) # [[Winnaretta Singer]] musika mezenas (Paris) # [[Zeltia Montes Muñoz]] musikagilea, filmetako soinu-bandetan espezializatua (Madril) }} === Berriak === ====Berriak 2021 (urria, azaroa, abendua)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Olaizola]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Elgoibar 1974) # [[Amaia Lejarreta]] ef--'''SORTUA''' artista, makillatzailea (Durango 1983) # [[Anttoni Etxeberria]] efef'''SORTUA''' tabernaria (Hondarribia 1914-2020) # [[Begoña Gorospe]]----'''SORTUA''' feminista, zinegilea (Hernani 1942) # [[Frantxiska Iragorri]] efef'''SORTUA''' Abertzale, ekintzailea (Oiartzun, 1920-2019) # [[Garbiñe Larrea |Garbiñe Larrea Iturralde]] ef--'''SORTUA''' Naturopata (Urnieta 1976) # [[Hipolita Ibaibarriaga]] ef--'''SORTUA''' erreketista (Ermua 1914- Bartzelona 1939) # [[Itziar Ugarte]] ef--'''SORTUA''' Kazetaria eta idazlea (Oñati 1995) # [[Junkal Guerrero]] ----'''SORTUA''' musikaria (Andoain 1968) # [[Leire Vargas]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria, idazlea eta itzultzailea (Durango 2002) # [[Lide Urrestarazu]] ef--'''SORTUA''' mendi lasterkaria (Ordizia 1999) # [[Maria Angeles Esnaola]] efef'''SORTUA''' Maistra abertzalea (Ormaiztegi 1924-2017) # [[María Bravo]] ----'''SORTUA''' sopranoa (Portugalete 1952) # [[María Goiricelaya Burón]] ef--'''SORTUA''' aktorea, antzerki-zuzendaria (Bilbo 1983) # [[Maria Rosario Arrizabalaga]] efef'''SORTUA''' Mariarro bezala ezagunagoa, feminismoa eta justizia soziala bizi-ardatz izan zituen gizarte-ekintzailea (Ermua 1949- Donostia 2021) # [[Maribel Aiertza]] ef--'''SORTUA''' euskal idazlea (Etxebarria 1962) # [[Rosario Zubizarreta]] efef'''SORTUA''' erraketista (Ermua 1918-2002) # [[Shandra Martínez]] ----'''SORTUA''' artista, ilustratzailea. (Errenteria1977) # [[Susana Serrano]] ef---'''SORTUA''' Unibertsitateko irakaslea (Elorrio) # [[Tere Jaio]] efef'''SORTUA''' aktorea, bikoiztailea. (Gernika) # [[Teresa Murga]] efef'''SORTUA''' (Markina-Xemein 1910-2015) # [[Abia Akram|Abia Akra]] aktibista (Pakistan) # [[Aida Lafuente]] politikari ekominista (León) # [[Al Khadra Mabrook]] Saharar poeta (Sahara) # [[Alice Neel]] margolari erretratugile estatubatuarra (1900 - 1984) # [[Amaia Bono]] antzerki aktorea (Gasteiz, 1989) # [[Amaia Nausia]] historialaria (Iruñea) # [[Amalia Domingo Soler]] Idazlea, espiritista (Sevilla, 1835-Bartzelona,1909) # [[Ana Santos Payán]] idazlea, poeta, editorea (Guadalajara, 1972-Almeria, 2014) # [[Ana Teresa Diego]] Argentinan atxilotu-desagertua (Argentina) # [[Andrea Ixchíu]] kazetaria (Guatemala) # [[Antonia Adroher Pascual]] maistra, pedagogoa eta politikaria (Girona) # [[Araceli Sánchez Urquijo|Araceli Sanchez Urquijo]] bide, ubide eta portuetako ingeniaria (Sestao) # [[Azucena Villaflor|Azuzena Villaflor]] Maiatzeko plazako ekintzailea (Argentina) # [[Belén Nevado]] aktorea, feminista (Gasteiz, 1969) # [[Berta Arocena de Martínez Márquez]] Kazetaria, feminista (Habana, 1901-1956) # [[Blanca Li]] koreografo, dantzari, zinemagile (Granada) # [[Buchi Emecheta]] idazle nigeriarra # [[Carlota Pi]] Ingeniaria eta enpresari katalana # [[Carme Alemany Gómez]] soziologoa, feminista (Bartzelona) # [[Carme Karr i Alfonsetti]] Kataluniako kazetari, idazle, musikologo eta publizista feminista eta bakezalea (1865 - 1943) # [[Carme Montoriol i Puig]] Bartzelonako idazlea, itzultzailea eta piano-jotzailea (1892 - 1966) # [[Carmen Navarro]] Medikua eta ikertzailea (Madril) # [[Carmen Salinas Alfonso de Villagómez]] Legelaria # [[Carole Pateman]] Britainiako feminista eta politologoa (Sussex, Ingalaterra) # [[Carolina Coronado]] idazlea (Badajoz) # [[Carolina Escobar Sarti]] Guatemala, 1960 feminista, idazlea, # [[Clara Peeters]] margolari flamendarra. (1580-1621) # [[Claudette Colvin]] Afro-amerikarren eskubide zibilen mugimenduaren aitzindaria. # [[Clotilde Cerdá Bosch]] Aktibista eta goi mailako harpa-jotzailea (Bartzelona, 1861-1926) # [[Concepción Sierra Ordóñez]] Legelaria # [[Conchita Balparda]] abeslaria, sopranoa. Portugalete (1942) # [[Constance Naden]] Idazle, poeta eta filosofo ingelesa # [[Consuelo Rubio]] opera abeslaria (Madril) # [[Cristina Durán Costell|Cristina Durán]] ilustratzailea eta marrazkilaria (Valentzia, 1970) # [[Cristina Spínola]] kazetaria, kirolaria, telebistako kazetaria, idazlea eta Kanarietako Youtuber-a da. # [[Crystal Bayat]] aktibista (Afganistan) # [[Diana Pinilla]] txirrindulari kolonbiarra # [[Dolores Aleu Riera]] Mediku titulua lortzen lehena (Bartzelona 1857-1913) # [[Dolores Prida]] kazetari eta antzerkigile kubatar estatubatuarra # [[Dolors Monserdà]] Kataluniako idazle eta ekintzaile feminist (1845-1919) # [[Dolors Piera]] Kataluniako irakasle sindikalista (1910-2002) # [[Eider Sánchez]] ingeniaria eta "Naru Intelligence"ren sortzailea (Donostia) # [[Elena Cipriana Álvarez Durán]] idazle, folklorista (Badajoz) # [[Elena Maseras Ribera]] Mediku, pedagogo eta irakaslea. Medizina fakultatean lehen emakume matrikulatua (Tarragona, 1853-1905) # [[Elena Mederos Cabaña]] Feminista,aktibista (Kuba) # [[Elena Molina]] dokumentalgilea (Madril) # [[Elisa Fernández de la Vega]] medikua, ikertzailea (Asturias-Zaragoza) # [[Ellen Churchill Semple|Ellen Churchill]] geografo amerikarra (1863-1932) # [[Elvia Carrillo Puerto]] Lider feminista, politikoa eta sufragista mexikarra # [[Emilia Bernal]] Kazetaria, itzultzaile (Kuba, 1884-1964) # [[Fátima Djarra Sani]] Emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea. (Ginea Bissau) # [[Fede Galizia]] margolaria (Milan 1578-1630) # [[Feminismoa Herri Katalanetan]] # [[Flavita Banana]] ilustratzaile, marrazkilaria (Oviedo) # [[Francesca Bonnemaison i Farriols]] Bartzelonako pedagogo, idazle eta feminista (1872-1949) # [[Francisca de Pedraza]] etxekoandrea, genero-indarkeriaren borrokaren aurrekari historikoa # [[Françoise Gilot|Francoise Gilot]] margolaria (Frantzia) # [[Georgiana Houghton]] Margolaria (Kanaria Uharteak, 1814-Londres, 1884) # [[Helen Porter]] britainiar biologoa # [[Isabel Güell i López]] musikagilea (Bartzelona) # [[Isabel Villenakoa]] lekaime eta idazle protofeminista (Valentzia, 1430 - 1490) # [[Janet Watson]] geologo britainiarra (1923-1985) # [[Jeannette Campbell]] igerilaria (Argentina) # [[Jerònima Galés]] XVI. mendeko inprimatzaile valentziarra (?? - 1587) # [[Jimena Alonso]] Feminista, irakaslea, pentsalaria, liburu argitaratzaile. Donostia-Madril # [[Jimena Fernández de la Vega]] medikua, genetista (Galizia) # [[Joaquima Santamaria i Ventura]] Kataluniako idazle, folklorista eta itzultzailea (1853 - 1930) # [[Josefa Ortiz de Domínguez]] Mexikoko independentziaren aldeko aktibista (Mexiko) # [[Juana Doña]] komunista, militantea, idazlea (Madril-Bartzelona) # [[Júlia Martí Comas]] ikerlari feminista (Bartzelona) # [[Kathleen Hanna]] musikaria eta aktibista. (Estatu Batuak) # [[Leona Vicario]] Mexikar ekintzailea (Mexiko Hiria, 1781-1842) # [[Lesbia Soravilla]] idazlea, feminista, ekintzailea (Camagüey, 1907-1989) # [[Lisa Çalan]] zinemagilea (Kurdistán) # [[Lola Gaos]] aktorea, aktibista (Valentzia) # [[Lola Rodríguez de Tió]] Kazetaria, iraultzailea (Puerto Rico, 1843 - Habana 1924) # [[Lucia Ixchíu]] aktibista (Guatemala) # [[Lucía Lahoz Gutiérrez]] Arte historialaria (Leza-Araba) # [[Luisa Pérez de Zambrana|Luisa Pérez de Zanbran]] Poeta (Santiago, 1837-Habana, 1922) # [[Luzmila Chiricente Mahuanca]] Giza eskubideen aldeko ekintzailea (Perú) # [[Marcelina Bautista]] Etxeko langileen aldeko aktibista (Mexiko, 1966) # [[Margaret Bullen]] antropologoa (Erresuma Batua- Euskal Herria) # [[Margarita Porete]] Begina, mistika ((Frantzia) # [[Marge Piercy]] poeta, eleberrigile eta feminista (AEB) # [[María Cambrils]] Valentziako idazle sozialista eta feminista (1878 - 1939) # [[María Collado Romero]] idazlea # [[Maria del Carme Nicolau Massó]] Kataluniako idazle, itzultzaile eta kazetaria (1901-1990) # [[Maria Domènech i Escoté]] Kataluniako idazlea (1874 - 1952) # [[María Eugenia Casinelli de García Irureta Goyena]] giza eskubideen aldeko aktibista (Argentina) # [[María Isidra de Guzmán y de la Cerda]] Medikua (Madril 1767-1884)) # [[María José Fuster]] UNED-eko irakaslea eta GIB/HIESaren ekintzaile eta ikerlaria (Alicante) # [[María José Martínez Herrero|Maria José Martinez Herrero]] EHUko irakaslea # [[María Josefa de Larumbe Goñi]] inprimatzailea eta liburu-saltzailea (Iruña 1700-1757) # [[Maria Lugones]] filosofo feminista eta deskoloniala (Argentina) # [[María Pineda]] modelo eta enpresaburua # [[María Ponce|Maria Ponce]] Maiatzeko plazako ekintzailea (Argentina) # [[María Telo]] Legelaria, familia-abokatua eta feminista extremadurarra # [[María Wonenburger]] Matematikan doktorea (Galizia) # [[Mariana Rodríguez del Toro|Mariana Rodriguez del Toro]] Mexiko independiaren aldeko borrokalaria (1775-1821) # [[Mariasilvia Spolato]] LGBT eskubideen ekintzailea (Italia) # [[Mariblanca Sabas Alomá|Mariblanca Sabas Alom]] Feminista, kazetaria, ministroa (Kubako Santiago, 1901-1983) # [[Marie-Thérèse Walter]] modeloa eta Picassoren amorante (Frantzia) # [[Marilyn Waring]] ekonomia feministaren sortzaile nagusietako bat(Zeelanda Berria) # [[Marquesa del Ter]] Noble frantziarra, pianista eta ekintzaile feminista (1864-1936) # [[Marta Espinós]] Valentziar piano-jotzailea. Valentzia # [[Marta González Gómez]] El Salvador-eko armadaren eraso batean eraila. # [[Marta Lozano Molano]] musikagilea (Cáceres, 1985) # [[Martina Casiano y Mayor|Martina Casiano]] maistra, fisika eta kimikaria # [[Martina Castells Ballespí]] Medikuntzan doktore-gradua lortzen lehen emakumea (Lleida,1852-1884) # [[Mercè Capdevila i Gaya]] musikagilea, pedagogoa (Bartzelona) # [[Mercè Torrents Turmo]] piano-jole eta konpositore katalana # [[Mertxe de Renobales]] biokimikaria (Bilbo) # [[Miren Llona]] EHUko irakaslea # [[Mylene Fernández Pintado]] idazlea (Kuba) # [[Ochy Curiel]] feminismoaren teorialaria eta aktibista, gizarte-antropologoa (Dominikar Errepublika) # [[Ofelia Rodríguez Acosta|Ofelia Rodriguez Acosta]] Feminista, kazetaria, idazlea (Habana, 1902-1975) # [[Olimpia Fulvia Morata]] humanista italiarra # [[Pamela Yates]] estatubatuar dokumentalista eta giza eskubideen aldeko ekintzailea # [[Pilar Castillo Sánchez]] pianista (Galizia) # [[Pretty Yende]] sopranoa (Hego Afrika) # [[Raquel Calvo Larralde]] kazetaria, dokumentalgilea (Durango) # [[Rita Cetina Gutiérrez]] maistra, poeta eta feminista mexikarra # [[Rosario de Acuña|Rosario de Acuña y Villanueva]] idazle, librepentsalari eta kazetaria (Madril) # [[Roya Sadat]] zinegile eta zinema-zuzendaria (Afganistan) # [[Salutxu Etxebarria]] Amurriko emakume aurreskulari aitzindaria (1924-2008) # [[Tomasa Cuevas]] efef militante komunista eta antifrankista (Guadalajara 1917 -Bartzelona 2007) # [[Ulrike Tillmann]] matematikaria (Alemania) # [[Vicenta Llorente del Moral]] entomologoa (Algorta) # [[Wendy Flores]] abokatua eta giza eskubideen aldeko defendatzailea. (Nikaragua) # [[Zulema de la Cruz]] musikagile, konpositore (Madril) # [[Zuriñe López de Sabando Sainz]] dokumentalgilea (Gasteiz) }} ====Berriak 2021 (uztaila, abuztua, iraila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Egidazu]] ef--'''SORTU''' ilustratzailea, biologoa eta idazlea (Durango) # [[Bea Larrañaga]] ef--'''SORTU''' aktorea (Errenteria) # [[Begoña Zia]] ef--'''SORTU''' marrazkilaria. (Iruñea 1959-2019) # [[Dorleta Kortazar]] ef--'''SORTU''' ipuin-kontalaria (Arrasate 1974) # [[Eider Perez]] ef--'''SORTU''' aktorea, idazlea, bertsozalea eta aurkezlea (Pasaia1995) # [[Elena Pérez]] efef'''SORTU''' txistularia (Ermua 1968-2021) # [[Eskarne Aroma]] efef'''SORTU''' irakaslea, aktorea, ekintzailea (Durango 1934-2021) # [[Esther Gorostiza]] ef--'''SORTU''' pediatra (Atxondo 1953) # [[Gala Knörr]] ----'''SORTU''' artista (Gasteiz 1984) # [[Isabel González]] ef--'''SORTU''' liburuzaina, politikaria (Leon-Durango 1974) # [[Jenni Alvarado]] ef--'''SORTU''' artista (Durango 1981) # [[Laura Latorre]] ef--'''SORTU''' terapeuta, idazlea (Madril-Huarte 1975) # [[Maddi Soroa]] ----'''SORTU''' pedagogoa (Lekunberri 1997) # [[Maitane Azurmendi]] ef--'''SORTU''' artista. (Gernika 1978) # [[Maria Josefa Aedo]] efef'''SORTU''' lekaimea (Ermua 1786-Compostela 1805) # [[Marina Lameiro]] ----'''SORTU''' zinemagilea (Iruñea 1986) # [[Norma Mentxaka]] --ef'''SORTU''' terrorismoaren biktima (Santurtzi 1932-1976) # [[Rosa Arburua]] ----'''SORTU''' pedagogoa, historia ikertzailea (Irun 1961) # [[Vanesa Fernández]] ef--'''SORTU''' Zinebiko zuzendaria. (Iurreta 1980) # [[Agustina González López]] idazle, pentsalari, pintore abangoardista eta politikaria izan zen.(Granada) # [[Ana Carrillo Domínguez]] Errepublikako Herri Armadako kapitain komunista (1898 - 1974) # [[Ana María Martínez Sagi]] Kataluniako poeta, sindikalista, kazetaria eta atleta feminista (Bartzelona, 1907-2000) # [[Anbara Salam Khalidi]] idazle eta itzultzaile feminista (Libano) # [[Ángela Labordeta]] idazlea (Teruel) # [[Ángeles Ottein]] sopranoa (Madril) # [[Angélica Dass]] argazkilaria (Brasil) # [[Consuelo Zavala]] maistra, feminista (Mexiko) # [[Esther Bejarano]] musikaria, Auschwitzeko kontzentrazio-eremutik bizirik atera zena (Alemania) # [[Gertrudis Bocanegra]] Mexikoren indepentziaren aldeko borrokalaria (Mexiko) # [[Inge Morath]] argazkilaria (Austria- AEB) # [[Jane Glover]] orkrestra zuzendaria (Erresuma batua) # [[Mari Luz Cristóbal Caunedo|Mari Luz Cristóbal]] Asturias, 1948. Tonada-kantaria # [[María "La Jabalina"]] militante anarkista eta miliziano espainiarra (1917 - 1942) # [[María de Baratta]] musikagilea, piano-jotzailea (El Salvador) # [[Mariana Pineda]] espainiar liberala (Granada) # [[Mariela Castro]] politikaria eta sexologoa (Kuba) # [[Milena Jesenská]] kazetaria, idazlea eta itzultzailea (Txekia) # [[Olga Bergholz]] Errusiar poeta (1910-1975) # [[Olga Jojlova]] Ballet dantzaria. Picassoren lehen emaztea. (1891-1955) # [[Paulina Ódena García]] militante komunista, Espainiako Gerra Zibilean milizianoa (Bartzelona 1911 - Granada 1936) # [[Peli Romarategui]] misiolari arabarra da, eta egurrez, beiraz eta zeramikaz egindako erlijio-lana egin ditu (Gasteiz) # [[Sandra Sánchez]] Karateka. Talavera de la Reina (1981) # [[Shamsia Hassani]] Afganistango grafitigilea. # [[Silvia Lazarte]] Boliviar-kitxuar politikaria (Bolivia) # [[Vilma Espín]] iraultzailea, heroia (Kuba) }} ====Berriak 2021 (apirila, maiatza, ekaina)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Anaje Narbaiza]] ef--'''SORTU''' euskaltzaile eta sindikalista (Bergara 1960) # [[Delia Lauroba]] --ef'''SORTU''' erresistentea (Donostia 1909-2004) # [[Estíbaliz Sádaba Murguía]] ----'''SORTU''' artista (Bilbo 1963) # [[Garazi Arrizabalaga]] ef--'''SORTU''' Durangoko Museoko zuzendaria (Berriz 1984) # [[Goiuri Aldekoa-Otalora]] ef--'''SORTU''' argazkilaria (Durango 1972) # [[Idoia Asurmendi]] ef--'''SORTU''' musikaria. (Aramaio 2000) # [[Idoia Gereñu]] ----'''SORTU''' antzerkigilea (Tolosa 1980) # [[Jone Guenetxea]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Abadiño 1978) # [[Jone Novo]] ef--'''SORTU''' kameraria (Durango 1982) # [[Juanita Ibaibarriaga Literatur Saria|Juanita Ibaibarriaga Literatur saria]] '''SORTU''' (Ermua) # [[Lucrecia Arana]] efef'''SORTU''' zarzuela abeslaria (Haro 1867- Madril 1927) # [[Maite Berriozabal]] ef--'''SORTU''' Euskara teknikaria (Berriz 1987) # [[Mariam Bilbatua]] ef--'''SORTU''' Unibertsitateko irakasle ohia. Durangoko zinegotzia 2019tik (Getxo, 1950) # [[Miren Lazkano]] ef--'''SORTU''' Piraguista (Donostia 1997) # [[Sagrario Aranburu]] efef'''SORTU''' dantzaria eta abeslaria (Iruñea 1930-2021) # [[Veronica Werckmeister]] ef--'''SORTU''' margolaria, muralista (Gasteiz 1972) # [[Amina Hussein]] kazetaria eta itzultzaile (Kurdistan-Bartzelona) # [[Amparo Poch y Gascón]] idazle eta mediku antifaxista eta libertarioa (Espainia, 1902-1968) # [[Ana María Pérez del Campo]] ekintzaile feminista (Madril) # [[Annie Vivanti]] Londresen jaiotako idazle italiarra # [[Betsi Cadwaladr]] erizaina (Gales) # [[Carme Riera]] idazlea (Balear Irlak) # [[Carmen Salinas Alfonso de Villagómez]] Legelaria # [[Celia del Palacio]] feminista (Durango-Mexiko) # [[Colette Maze]] piano-jotzailea (Paris) # [[Concepción Sierra Ordóñez]] Legelaria # [[Concha Liaño Gil]] Espainiako ekintzaile anarkista ( Épinay-sur-Seine, Frantzia, 1916-2014) # [[Emma Roca]] korrikalaria, suhiltzailea (Katalunia) # [[Herminia Fajardo]] kazetaria, feminista (Kanariak) # [[Hilda Hilst]] idazlea. (Brasil) # [[Jane Rule]] idazlea (Kanada) # [[Josefina Carabias]] kazetaria, idazlea (Avila) # [[Julia Hermosilla Sagredo]] Anarkosindikalista, milizianoa eta frankismoaren aurkako erresistentea (Sestao, 1916-2009) # [[Julienne Mathieu]] zinema mutuko aktorea (Frantzia) # [[Kathleen Winter]] idazlea (Kanada) # [[Katia Reimberg]] etorkin ekintzailea, feminista (Brasil-Donostia) # [[Leticia Gaspar]] artista. (Bilbo) # [[Llibertat Ródenas Rodriguez]] Valentziako anarko-sindikalista, milizianoa eta Mujeres Libres taldearen kidea (1892-1970) # [[Lola Iturbe]] Espainiar anarko-sindikalista (Bartzelona, 1902-1990) # [[Mahasweta Devi]] Bengalkiar-indiar idazle eta aktibista # [[Margarita Xirgu]] Aktorea (Katalunia) # [[María Asunción Català]] matematikaria, astronomoa (Bartzelona) # [[María Bruguera Pérez]] (Extremadurako militante libertarioa eta feminista) (1913-1992) # [[María del Carmen de Lara]] zinemagile feminista (Mexiko) # [[María Dueñas (biolin-jotzailea)]] Granada 2002 # [[María Elena Walsh]] poeta, kantautorea, eleberrigilea, antzerkigilea (Argentina) # [[María Teresa Rodríguez Sáinz-Rozas|María Teresa Rodríguez Sainz-Rozas]] enpresaburua (Palentzia) # [[Mercedes Prieto]] Astronomoa (Huelva) # [[Penelope Fitzgerald]] idazlea (Erresuma Batua) # [[Pepita Carpeña]] Espainiar feminista eta anarkosindikalista (Bartzelona, 1919-2005) # [[Sara Facio]] argazkilaria. (Argentina) # [[Soledad Estorach Esterri]] Espainiako ekintzaile anarkista (Lleida, 1915-1993) # [[Teresa Aldamiz]] poeta, kazetaria, itzultzailea. (Filipinas-Bilbo) # [[Teresa Jordá Vitó]] Akuarelista, margolaria (Bartzelona) # [[Teresa Lanceta]] Artista (Bartzelona) # [[Vera Mantero]] dantzaria (Portugal) # [[Xela Arias]] idazlea (Galizia) }} ====Berriak 2021 (urtarrila, otsaila, martxoa)==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Andereak Elkartea|Andereak Elkartea]] '''SORTU''' (Durango 2005) # [[Amaia Lopez de Munain]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Gasteiz 1972) # [[Antxone Telleria Mendia]] ef--'''SORTU''' irakaslea (Lekeitio 1956) # [[Bakarne Altonaga]] ef--'''SORTU''' historialaria (Bilbo 1988) # [[Bittori Etxeberria]] --ef'''SORTU''' Emakume Abertzale Batza. Erresistentziako kidea (Baztan 1908-1997) # [[Capitolina Bustince Larrondo]] efef'''SORTU''' irakasle, idazlea (Ujué 1864- Segovia 1934) # [[Carmen Artaza]] ----'''SORTU''' abeslaria (Donostia 1995) # [[Eladia Zubizarreta]] efef'''SORTU''' erreketista (Ermua 1923-2020) # [[Elena Ziordia]] ef--'''SORTU''' ilustratzailea (Bizkaia 1964) # [[Filomena Baldezate]] efef'''SORTU''' erizaina eta emagina (Valladolid-Bilbo 1895- Miranda de Ebro 1980) # [[Garazi Mugarza]] ef--'''SORTU''' Margolaria, idazlea eta erizana (Mallabia 1995) # [[Elvira Iñurrieta]] efef'''SORTU''' emagina (Elorrio 1895-1980) # [[Haizea Martiartu]] ef--'''SORTU''' saxofoi-jotzailea (Markina 1991) # [[Irantzu Mendia Azkue]] ----'''SORTU''' irakaslea eta ekintzailea (Gasteiz 1976) # [[Irati Idiakez]] ef--'''SORTU''' snowboarderra (Getaria 1996) # [[Isabel Lobiano]] efef'''SORTU''' (Ermua 1583-1673) # [[Izaro Lasa]] ef--'''SORTU''' txirrindulari ohia eta idazlea (Zumarraga 1987) # [[Kari Alberdi]] ----'''SORTU''' kimikaria, komunikazio zientifikoan aditua (Azkoitia 1996) # [[Lilatoia]] '''SORTU'''Donostia # [[Lorea Zulaika]] ef--'''SORTU''' musikaria (Ziortza-Bolibar 1996) # [[Lucia Urrutia]] ----'''SORTU''' meteorologoa (Erroibarra 1932) # [[Maider Mendizabal]] ef--'''SORTU''' pilotaria (Zizurkil 1977) # [[Maite Axiari]] --ef'''SORTU''' feminista, euskaltzale (Ezpeleta 1949-2021) # [[Maite Gorrotxategi]] ef--'''SORTU''' erraketista (Ermua 1926) # [[Mari Carmen Díaz de Lezana]] ----'''SORTU''' txirrindularia (Urduña 1943) # [[Marta Olazabal]] ----'''SORTU''' ikertzailea (Bilbo 1981) # [[Matilde Isasi-Isasmendi]] ef--'''SORTU''' emagina (Iurreta 1933) # [[Mentxu Alkorta]] ef--'''SORTU''' dantzari eta trikitilaria (Donostia 1947) # [[Miren Begoña Ereñaga]] efef'''SORTU''' erraketista (Durango 1927-2015) # [[Nahia Zubeldia]] ----'''SORTU''' itzultzaile, musikaria, idazlea (Lapurdi 1982) # [[Nerea del Campo Aguirre]] ef--'''SORTU''' filologoa (Eibar 1971) # [[Nicasia Madariaga]] efef'''SORTU''' margolaria (Bilbo 1874-1970) # [[Sara Estévez]] ----'''SORTU''' kazetaria (Bilbo 1925) # [[Tere Verdes]] efef'''SORTU''' Emakume Abertzale Batza. Erresistentziako kidea (Bilbo 1907-1959) # [[Victoria Mallabiabarrena]] efef'''SORTU'''soprano lirikoa (Mallabia 1867-1960) # [[Adelina Zendejas Gómez]] irakasle, kazetari, aktibista (Mexiko) # [[Aimé Painé]] abeslari maputxea (Argentina) # [[Alaíde Foppa]] poeta, itzultzailea, ekintzailea (Bartzelona-Guatemala) # [[Alice Stewart]] epidemiologa (Erresuma batua) # [[Amelina Ermeline Devant-Le Gallena]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Ana María Moix]] poeta, idazlea (Bartzelona) # [[Andrea Khalfaoui]] 1. ijito doktorea # [[Bartolina Sisa]] iraultzailea (Bolivia) # [[Benita Galeana]] sindikalista, ekintzailea (Mexiko) # [[Boliviako Cholitas escaladoras]] Bolivia # [[Carmen Ballvé]] argazkilaria (Madril) # [[Carmen Orellana Illescas]] ingurumen agentea, basozaina (Balear Uharteak) # [[Cira Crespo]] historialaria, idazlea (Katalunia) # [[Conxa Pérez Collado]] Ekintzaile anarko-feminista eta milizianoa (Katalunia, 1915-2014) # [[Cora Sadosky]]. Matematikaria (Argentina) # [[Coraline Labourdette]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Cristina López Barrio]] abokatu, idazlea (Madril) # [[Diana Trujillo]] ingeniari aeroespaziala (Kolonbia) # [[Domitila Barrios de Chungara]] Boliviar feminista # [[Edith Pretty]] lurjabea eta filantropoa. (Erresuma Batua) # [[Esperanza d'Ors|Esperanza D'ors]] eskutorea (Madril) # [[Ewy Rosqvist-von Korff]] rally pilotua (Suedia) # [[Fanny Blankers-Koen]] atleta (Herbehereak) # [[Flora Sandes]] soldadua (Britainia Handia) # [[Gilka Machado]] poeta (Brasil) # [[Gregoria Apaza]] iraultzailea (Bolivia) # [[Guadalupe Grande]] idazlea, poeta (Madril) # [[Guillermina Uribe Bone]] ingeniari zibila (Kolonbia) # [[Hedina Sijerčić]] idazle, kazetari, poeta (Sarajevo) # [[Helena Janeczek]] idazlea, kazetaria (Italia) # [[Hella Haasse]] idazlea (Herbehereak) # [[Idoia Hernández]] HATXE, piano-jotzailea (Errenteria) # [[Irene Polo]] kazetaria (Katalunia) # [[Irina Antónova]] Arte kritikaria (Mosku) # [[Isabella Karle]] X izpien ikertzailea. EEBB # [[Jacqueline Bidegorri]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Joy Adamson]] naturalista (Austria) # [[Juana Rouco Buela]] anarkista (Argentina) # [[Katharine Burr Blodgett]] fisikaria eta asmatzailea (Estatu Batuak) # [[Kalam Kunde|Kalam Kunda]] Kunde-jotzailea (Burkina Faso) # [[La Voz de la Mujer]] Argentinako aldizkari anarko-feminista. itzulpena # [[Letitia Mumford Geer]] erizaina eta asmatzailea (Estatu Batuak) # [[Louisa Garrett Anderson|Louisa Garret]] Medikua eta sufragista (Britainia Handia) # [[Lucía Sánchez Saornil]] Ekintzaile anarko-feminista eta poeta. Mujeres Libres-en sortzailea (Espainia, 1895-1970). # [[Lucy Parsons]] anarkista, komunista (EEBB) # [[Mamen Moreu]] ilustratzaile, komikigile (Huesca) # [[Manuela León]] Emakume ekintzailea (Ekuador) # [[Malva Flores]] idazlea (Mexiko) # [[Marcela Delpastre]] idazlea (Frantzia) # [[Margaret Roundtree]] Saskibaloi jokalaria (Estatu Batuak) # [[Margarita del Val]] birologoa (Madril) # [[Margarita García Flores]] feminista, abokatua (Nexiko) # [[Marie Langer]] Medikua, psikologoa (Austro-Argentinarra) # [[Mary Moffat Livingstone]] esploratzailea (Hegoafrika) # [[Maria Clemencia Herrera]] Lideresa, ekintzailea (Kolonbia) # [[María Cinta Balagué]] irrati esataria (Bartzelona) # [[María Collazo]] Argentinako anarko-feminista. itzulpena # [[Maria del Mar Lozano]] RAEx-eko zuzendaria (Iruñea) # [[Maria Josefa Saavedra]] abokatua (Bolivia) # [[María Lorena Ramírez]] korrikalaria (Mexiko) # [[Maria Paz Jiménez Escudero]] margolaria (Donostia) # [[Maria Soledad Moral Santa Cruz]] arrain saltzailea, ekintzailea (Portugalete) # [[Marina Núñez]] artista (Palentzia) # [[Marta Lamas]] idazlea, feminista, antropologoa (Mexiko) # [[Maxine Molyneux]] soziologoa, feminista (Pakistan) # [[Mercedes Ateca]] Txirrindularia (Laredo-Kantabria) # [[Mujeres Libres]] 36ko Espainiako Gerra garaiko erakunde anarko-feminista. itzulpena # [[Mujeres Libres (aldizkaria)]] Aurrekoaren aldizkaria. itzulpena # [[Nancy Porsia]] Kazetaria (Italia) # [[Nell Leyshon]] idazlea (Erresuma Batua) # [[Nuria Ruiz de Viñaspre]] poeta (Logroño) # [[Olvido García Valdés]] poeta (Pravia-Asturias) # [[Petrona Eyle]] Medikua, feminista (Argentina) # [[Rebeca Uribe]] poeta, (Mexiko) # [[Rebeca Uribe Bone]] ingeniari kimikoa (Kolonbia]] # [[Rosario Pino]] antzezlea (Málaga) # [[Sara Berenguer Laosa]] Ekintzaile anarko-feminista (Katalunia, 1919-2010) # [[Shadi Ghadirian]] argazkilaria (Iran) # [[Simona Manzaneda]] itzultzailea (Bolivia) # [[Solveig Nordström]] arkeologoa (Suedia) # [[Úrsula Goyzueta]] iraultzailea (Bolivia) # [[Vicenta Juaristi Eguino]] iraultzailea (Bolivia) # [[Victoria Aguirre Anchorena]] margolaria (Buenos Aires) # [[Virginia Bolten]] anarkista, kazetaria (Argentina) # [[Whina Cooper]] ekintzailea (Zeelanda Berria) }} === Hobetuak 2021 === # [[Alicia Iturrioz]] margolaria (Eibar) # [[Louise Michel]] Frantziako anarkista. Parisko Komunan kiderik garrantzitsuenetakoa. # [[Luz Zalduegi]] Albaitaria. (Mallabia) # [[Felisa Areitioaurtena|Felisa Areitioartena]] Antzezlea (Zaldibar) # [[Maria Magunazelaia]] Txirrindulari aitzindaria (Ermua) # [[Anna Sundström]] kimikaria (Suedia) # [[Mariñe Arbeo]] ilustrailea # [[Mercedes Careaga]] Ekintzailea (Eibar) # [[Iratxe Ansa]] dantzaria. (Donostia) ====Berriak 2020 ==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Adela Andikoetxea]] ----'''SORTU''' nekazaria (Urduliz 1954) # [[Ainhoa Urien]] ef--'''SORTU''' idazlea. (Abadiño 1997) # [[Amaia Gabantxo]] ef--'''SORTU''' idazlea itzultzailea (Bermeo1973) # [[Ana Mari Marin]] efef'''SORTU''' margolaria (Elizondo 1933- Iruñea 2020) # [[Andragunea]] '''SORTU''' Durango # [[Aroa Uharte]] ----'''SORTU''' itzultzailea (Leitza 1984) # [[Arrate Hidalgo]] ----'''SORTU''' idazlea, itzultzaile (Bilbo 1987) # [[Arrate Mardaras]] ef--'''SORTU''' idazlea (Abadiño 1960) # [[Askoa Etxebarrieta]] ef--'''SORTU''' flamenko dantzaria (Gasteiz 1976) # [[Dorita Ruiz]] '''SORTU''' Hezkuntza bereziko irakaslea aintzindaria (Burgos-Durango-Euba1944) # [[Erlea Maneros]] ef--'''SORTU''' Artista. Margolaria. (Bilbo 1977) # [[Esther Cruz]] ----'''SORTU''' eskalatzailea. (Murtzia-Euskal Herria 1976) # [[Irati Bilbao]] ef--'''SORTU''' jazz abeslaria. (Durango 1992) # [[Iratxe Mediavilla]] ef--'''SORTU''' zinegilea (Elorrio 1885) # [[Eva Guerrero]] ef--'''SOefefRTU''' dantzaria, koreografoa (Bilbo 1982) # [[Felisa Areitioaurtena]] '''SORTU''' antzezlea (Zaldibar 1902- Donostia 1990) # [[Garazi López de Armentia]] ef--'''SORTU''' dantzaria eta koreografoa (Gasteiz 1984) # [[Garbiñe Elizegi]] ef--'''SORTU''' erizaina, feminista (Baztan 1975) # [[Gemma Sanginés]] ef--'''SORTU''' psikologoa (Bilbo 1970) # [[Ines Olza]] ef--'''SORTU''' ikertzailea (Nafarroa 1982) # [[Isabel Sola]] ef--'''SORTU''' Birologoa (Nafarroa 1967) # [[Ixone Aroma]] ef--'''SORTU''' dantzaria (Durango 1982) # [[Izaro Zubiria]] ef--'''SORTU''' zientzilaria (Gaztelu 1989) # [[Izaskun Ayestaran]] ----'''SORTU''' erreketista (Ibarra 1941) # [[Jaione Camborda]] ef--'''SORTU''' zinegilea (Donostia 1983) # [[Joana Olasagasti]] ----'''SORTU''' dantzaria (Baiona 1990) # [[Jone Elorriaga]] ef--'''SORTU''' artista (Durango 1993) # [[Jone Martinez Palacios]] ef--'''SORTU''' irakaslea, feminista (Bizkaia 1995) # [[Josune Ilundain]] ef--'''SORTU''' sortzailea, ekintzaile, idazlea. (Nafarroa 1990) # [[Judit Muñoz]] ef--'''SORTU''' matematikaria eta ikertzailea (Abadiño 1991) # [[Juana Arrillaga|Juana "Juanita" Arrillaga]] efef'''SORTU''' erraketista (Elgoibar 1925- Mexiko 2022) # [[Juanita Gorroño]] efef'''SORTU''' panderojolea (Muxika 1913-Zornotza1991) # [[Juliana Zubizarreta]] efef'''SORTU''' panderojolea (Elgoibar1910-2006) # [[Julie Adrienne Karrikaburu]] efef'''SORTU''' musikologoa (Zuberoa1827-1898) # [[Karmele Gisasola]] ef--'''SORTU''' Herri kirolak (Mallabia1994) # [[Karmele Mitxelena]] ef--'''SORTU''' Idazlea eta iralkaslea (Oiartzun1988) # [[Larraitz Ariznabarreta]] ----'''SORTU''' antropologoa (Bilbo1968) # [[Leyre Arrieta |Leyre Arrieta Alberdi]] ef--'''SORTU''' historialaria (Mutriku1971) # [[Leire Elustondo Quiñones]] ef--'''SORTU''' Abeslaria, kazetaria (Ermua1993) # [[Lide Arana]] ----'''SORTU''' zientzialaria (Donostia1984) # [[Lurdes Huizi]] --ef'''SORTU''' irakaslea, (Goizueta1958-2020) # [[Luzia Sagastasoloa]] efef'''SORTU''' maistra, irakaslea, moja (Mallabia1912-Gasteiz1999) # [[Maialen Arregi]] ef--'''SORTU''' Arkitektoa (Elorrio1986) # [[Mabel Cañada Zorrilla]] ----'''SORTU''' feminista, ekintzailea (Bilbo1952) # [[Mabi Revuelta]] ef--'''SORTU''' artista plastikoa (Bilbo1967) # [[Maddi Ane Txoperena]] ef--'''SORTU'''bertsolaria, kazetaria eta feminista (Hendaia1994) # [[Maiana Bidegain]] ----'''SORTU''' zinegilea (Lapurdi1977) # [[Maite Lephaille]] ----'''SORTU''' irrati-esataria (Zuberoa1957) # [[Maite López]] ef--'''SORTU''' idazlea, itzultzailea (Azkoitia1985) # [[Mari Cruz Guruzeta]] efef'''SORTU''' ekintzailea (Aramaio1871-Areatza1934) # [[Mari Jose Kerejeta]] ----'''SORTU''' idazlea (Zegama1961) # [[Mari Karmen Goñi]] ----'''SORTU''' irakasle aitzindaria (Baztan ?) # [[María Jesús Cueto]] ef--'''SORTU''' artista. (Santander-Bilbo1951) # [[Maria González Gorosarri]] ef--'''SORTU''' Kazetaria, idazlea (Durango1978) # [[Maria Dolores Larramendi]] efef'''SORTU''' erraketista (Pasaia1926-2023) # [[Maria Mentxaka]] ef--'''SORTU''' kirol argazkilaria (Mungia1976) # [[Maria Merino]] ef--'''SORTU''' matematikaria (Bilbo1976) # [[Maria Txurruka]] efef'''SORTU''' erraketista (Elgoibar1923-2000) # [[Mari Carmen Ruiz]] ----'''SORTU''' aktore ohia (Bilbo1944) # [[Marijo Deogracias]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Antzuola1973) # [[Miren Larrea]] ef--'''SORTU''' antzezlea. (Zornotza1981) # [[Myriam Cameros Sierra|Myriam Cameros]] ef--'''SORTU''' Ilustratzailea (Iruña1978) # [[Nerea Irastorza]] ----'''SORTU''' zientzialaria (?, 1991) # [[Nerea Loiola Pikaza|Nerea Loiola]] ef--'''SORTU''' idazlea (Deba1985) # [[Olga Cazalis]] --ef'''SORTU''' erraketista (Markina-Xemein1925-Tenerife2018) # [[Pilar Claver]] ----'''SORTU''' aktibista (Izaba1918-2000) # [[Uxune Martinez Mazaga]] ef--'''SORTU''' Zabalkunde zientifikorako arduraduna (Garai1969) # [[Udane Ostolaza]] ef--'''SORTU''' Harri-jasotzailea (Orio2005) # [[Yolanda Mazkiaran]] '''SORTU''' dokumentalgilea (Altsasu1963) # [[Zaloa Fuertes]] ef--'''SORTU''' Argazkilaria (Mexiko-Abadiño1983) # [[Zuriñe del Cerro]] efef'''SORTU''' feminista historikoa (Bilbo1956-2020) # [[Katalin Karikó]] Biokimikaria (Hungaria) # [[Adela Cortina]] filosofoa (Valentzia) itzulpena # [[Adelina Gutiérrez]] astrofisikaria (Txile) # [[Alda Lara]] idazlea. (Angola). itzulpena # [[Alicia Miyares]] Filosofoa, feminista (Asturias) itzulpena # [[Alexandra David-Néel]] bidaiaria, idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Alexandra Olaya]] zientzialaria. Kolonbiarra. Itzulpena # [[Ama Ata Aidoo]] idazle afrikarra. Itzulpena # [[Amancay Gaztañaga]] abeslaria (Mexiko) # [[Amelia Opie]] idazlea ingelesa # [[Aminata Sow Fall]] idazlea (Senegal) itzulpena # [[Amparo Sánchez]] abeslaria (SEvilla) # [[Ana de Miguel]] filosofoa, feministra (SAntander) itzulpena # [[Ana Kiro]] galiziar abeslaria. itzulpena # [[Ana María Crespo de las Casas]] farmazialaria. (Tenerife) itzulpena # [[Andrée de Jongh]] belgika erresistentziako kidea # [[Ángeles López de Ayala]] kazetaria, politikaria, dramaturgoa (Sevilla) # [[Anna Burns]] idazlea (Belfast)itzulpena # [[Anna Surinyach]] fotokazetaria (Katalunia) # [[Anne Carson]] Poeta (Kanada) itzulpena # [[Anne Palles]] Sorgintzat errea (Danimarka) # [[Anoushka Shankar]] musikagilea itzulpena # [[Antonia Ferrín Moreiras]] Matematikaria, astronomoa (Galizia) # [[Ariane Lopez-Huici]] argazkilaria. Itzulpena # [[Asha Ismail]] mutilazioaren aurkako ekintzailea (Kenya) # [[Atala Apodaca]] feminista, iraultzailea (Mexiko) # [[Aziza Brahim]] abeslari sahararra (Itzulpena) # [[Beatrice Shilling]] asmatzailea (Ingalaterra) itzulpena # [[Becky Siegel]] dantzaria, koreografoa, zuzendaria (EEBB) Iruñea # [[Bel Zaballa]] kazetaria, idazlea (Katalunia) # [[Belén Bermejo]] idazlea, argazkilaria eta editorea (Madril) # [[Belén de Sárraga]] kazetaria, ekintzailea (Valladolid-Mexiko # [[Beryl Markham]] hegazkinlaria, idazlea (Ingalaterra-Kenya) itzulpena # [[Bertha Benz]] asmatzailea # [[Bertha Lutz]] Brasilgo urbanista eta feminista. # [[Blanca Silveira]] astronomoa (Venezuela) itzulpena # [[Beulah Louise Henry]] asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Carme Alvariño]] historialaria (Galizia) itzulpena # [[Carla Simón]] zinegilea (Katalunia) # [[Carmen Castillo (zinegilea)|Carmen Castillo]] zinegilea (Txile). itzulpena # [[Carmen de Burgos]] poeta eta kazetaria (Almeria) itzulpena # [[Carmen Gil Martinez]] idazlea. (Cadiz) # [[Carmen Portinho]] (itzulpena) (Brasil) # [[Catherine Destivelle]] eskalatzailea (Frantzia) # [[Cécile Rol-Tanguy|Cécile Rol]] Erresistentea. Frantzia. Itzulpena # [[Celinda Arregui]] politikaria, feminista (Txile) # [[Claire Goll]] kazetaria, idazlea bakearen aldeko altibista (Alemania-Frantzia) # [[Claudia Paz y Paz]] giza eskubideen defentzailea # [[Consuelo Álvarez Pool]] idazlea (Katalunia) # [[Cony Carranza Castro]] feminista, hezitzailea (El Salvador) # [[Cora Ratto de Sadosky]] matematikaria eta ekintzailea (ARgentina) # [[Dacia Maraini]] eleberrigilea (Italia) # [[Diane di Prima]] Poeta (EEBB) itzulpena # [[Dilhan Eryurt]] astronomoa, astrofisikaria (Turkia) # [[Dora Alonso]] Kazetaria eta idazlea (Kuba) itzulpena # [[Dorothea Klumpke]] astronomoa. EEBB # [[Dorothee Sölle]] Poeta eta teologoa. Itzulpena # [[Dulce Chacón (idazlea)|Dulce Chacón (Idazlea)]] Zafra. Itzulpena # [[Ebru Timtik]] abokatu kurdua. (Istambul) # [[Elena García Armada]]ingeniaria, asmatzailea (Santander) # [[Elodia Zaragoza-Turki]] idazlea,poeta,editorea # [[Emilie Flöge]] jostuna # [[Emma Chacón i Lausaca]] musikagilea (Bartzelona) itzulpena # [[Emma Lehmer]] matematikaria (Estatu Batuak) itzulpena # [[Encarnación Cabré]] arkeologoa (Madril) itzulpena # [[Eugenia Sacerdote de Lustig]] zientzilaria (Turin-Buenos Aires) (Itzulpena) # [[Eva Gonzalès]] margolaria (Paris) (Itzulpena) # [[Fanny Bullock Workman]] bidaiaria, idazlea, itzulpena # [[Filipa César|Filipa Cesar]] zinema zuzendaria (Portugal) itzulpena # [[Florence Rena Sabin]] zientzialaria. (EEBB) itzulpena # [[Francisca Vives]] historialaria (Cadiz) itzulpena # [[Gabrielle Roy]] Kanadar idazlea. (Kanada) # [[Gertrude Jekyll]] Lorezaina (Erresuma Batua) # [[Gloria Anzaldúa]] idazlea. aktibista (EEBB) itzulpena # [[Guadi Galego]] abeslaria (Galizia) (Itzulpena) # [[Hayley Westenra]] abeslaria (Zeelanda Berria) itzulpena # [[Helin Bölek]] abeslaria (Turkia) # [[Helena Maleno]] aktibista (El Ejido) Itzulpena # [[Ida Vitale]] idazlea. (Uruguai) itzulpena # [[Idea Vilariño]] idazlea. itzulpena # [[Inma Chacón]] idazlea (Zafra) itzulpena # [[Irene Solà]] idazlea, artista (Katalunia) # [[Irene Vallejo Moreu]] filologa eta idazlea (Zaragoza) # [[Irma Alicia Velásquez Nimatuj|Irma Alicia Velásques Nimatuj]]Guatemala, kazetaria eta antropologoa # [[Isabella Bird]] bidaiaria. idazlea (itzulpena) # [[Isabel Bono]] poeta, (Malaga) itzulpena # [[Jacinta Ortiz]] poeta (Granada) # [[Jennifer Doudna]] biokimikaria (EEBB) itzulpena # [[Jessie Fauset]] Poeta amerikarra itzulpena # [[Jessica Anderson]] idazle Australiarra. itzulpena # [[Jineth Bedoya]] Kazetaria. (Kolonbia) itzulpena # [[Joan Jara]] dantzaria (Txile) Victor Jararen bikotea # [[Joanne Chory]] biologoa. EEBB itzulpena # [[Josefa Llanes Escoda]] sugrafista (Filipinas) itzulpena # [[Judith Wright]] idazlea (Australia) itzulpena # [[Julia Antivilo]] artista (Txile) # [[Julie-Victoire Daubié]] idazle franziarra. itzulpena # [[Katharine Tynan]] idazle, Irlanda, itzulpena # [[Kenojuak Ashevak|Kenojuak Ashevah]]margolaria (Kanada) # [[La Yegros]] abeslaria (ARgentina-Okzitania # [[Laura Freixas]] idazlea (Bartzelona) (Itzulpena) # [[Leda Valladares]] abeslaria,(Argentina) (itzulpena) # [[Leila Aboulela]] sudandar idazlea (Itzulpena) # [[Leona Chalmers]] aktorea eta asmatzailea. EEBB. itzulpena # [[Leonor Orosa]] Koreografoa (Filipinak) # [[Lian Monserrate]] Muralgilea (Estatu Batuak) # [[Elizabeth Magie]] asmatzailea. (EEBB). Itzulpena # [[Lucía Garibaldi]] Zinegilea (Uruguai) Itzulpena # [[Luisa Capetillo]] anarkista, sindikalista, faminista (Puerto Rico) itzulpena # [[Magda Szabó|Magda Szabo]]idazlea (Hungaria) # [[María Andresa Casamayor]] matematikaria (Zaragoza) itzulpena # [[Maria Aurèlia Capmany]] eleberrigile, antzerkigile (Katalunia) itzulpena # [[Maria Isabel Barreno]] idazlea (Portugal) itzulpena # [[Maria Beasley]]. Asmaztzailea. (EEBB) # [[María Cumplido]] matematikaria. (itzulpena) # [[María Malla]] idazlea, katalana. itzulpena # [[María Mariño]] idazlea. (Galizia). itzulpena # [[Maria Pereira]] Asmatzailea (Portugal) # [[María Salvo]] Antifrankisgta (Bartzelona) itzulpena # [[Maria Teresa Horta]] idazlea (Portugal) itzulpena # [[María Teresa León]] idazlea (Errioxa) itzulpena # [[María Vallet Regí|María Vallet Regi]] Kimikaria (Kanaria) # [[María Y. Orosa|Maria Y. Orosa]] Medikua eta ikertzailea # [[Mariama Bâ]] idazlea (SEnegal) # [[Marica Campo]] idazlea (GAlizia) # [[Marie Hankel]] Esperanto idazlea, sufragista (Alemania) itzulpena # [[Marie Paradis]] alpinista Suitzarra. Itzulpena # [[Marie Under]] idazlea (Estonia) itzulpena # [[Marion Donovan]] asmaitzailea. EEBB. itzulpena # [[Mariví Ibarrola]] argazkilaria. (Naiara). itzulpena # [[Marivi Iturbe Etxeberria]] gizarte laguntzailea. Etxebarri. itzulpena # [[Margaret Harwood|Margaret Harwook]] Astronomoa (Estatu Batuak) itzulpena # [[Margaret Burbidge]] Astronomoa. (Inglaterra) itzulpena # [[Margarida Borràs]] Transexuala (Valentzia) # [[Margarita Michelena]] poeta (Mexiko) # [[Margarita Parra Álvarez]] Kimikaria, (Valentzia) # [[Martha Coston]]asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Marta Elena Casaús Arzú]] historialaria eta idazlea.(Guatemala) # [[Maruja Mallo]] margolaria (Galizia) itzulpena # [[Melitta Bentz]] asmatzailea alemaniarra itzulpena # [[Mercè Company]] idazlea (Katalunia) itzulpena # [[Mercè Ibarz]] idazlea (ARagoi) # [[Mikeas Sánchez]] poeta, irakaslea, idazlea (Mexiko) # [[Mónica Cahen D'Anvers]] kazetaria (Argentina) itzulpena # [[Montserrat Gudiol]] margolaria, (Bartzelona) itzulpena # [[Montserrat Torrent i Serra]] organojolea. (Bartzelona) itzulpena # [[Nella Larsen]] idazlea Afrikar-amerikarra. Itzulpena # [[Nellie Campobello]] idazlea eta dantzaria (Durango-Mexiko) itzulpena # [[Nerea Irigoyen]] zientzialaria. Zaragoza # [[Ngaio Marsh|Ngaio Marsh]] idazle, antzerlea. itzulpena # [[Olga Orozco]] poeta (Agentina) Itzulpena # [[Orsola Casagrande]] (Italia) # [[Pamela Hinkson]] idazle anglo irlandarra # [[Patricia Bath|Patricia Bath]] Medikua. itzulpena # [[Paula Nenette Pepín]] musikaria. # [[Paula Wiesinger]] eskiatzaile italiarra (Izulpena) # [[Paulina Chiziane]] idazle Monzambike. Itzulpena # [[Pilar del Río|Pilar del Rio]] kazetaria eta itzultzailea.(Granada). (itzulpena) # [[Pilar Alonso Ibañez]] etnografoa, historialaria (Markiz, Araba) itzulpena # [[Pilar Bellver]] idazlea, feminista (Jaen) itzulpena # [[Policarpa Salabarrieta]] ekintzalea (Kolonbia)(Itzulpena) # [[Raina Telgemeier]] komikigilea. (EEBB) itzulpena # [[Rosalinda L. Orosa]] Idazlea (Filipinak) # [[Saiza Nabarawi]] idazlea, feminista (Egipto) (Itzulpena) # [[Sagrario Vera Gordo]] Gerrillaria. (Badajoz) # [[Sandra Morán]] abeslaria, politikaria (Guatemala) itzulpena # [[Sara Curruchich]] abeslaria. Guatemala. itzulpena # [[Sarah Mather]] asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Severina Luna de Orosa]] medikua eta idazlea (Filipinak) # [[Silvia Cuevas Morales|Silvia Cuevas]] idazlea Txile. itzulpena # [[Stefi Troguet]] Alpinista (Andorra) # [[Susana Malón]] astronomoa (Zaragoza) Itzulpena # [[Susana Thénon]] itzultzaile, poeta (ARgentina). Itzulpena # [[Susana Vera]] argakilari-kazetaria (Iruñea) itzulpena # [[Suceso Portales]] jostuna eta anarko-sindikalista (Extremadura) # [[Syra Alonso]] idazlea, (Galizia). itzulpena # [[Teresa Eguibar]] eskulturea (Madril). itzulpena # [[Teresa Flores]] Feminista, ekintzailea (Txile) # [[Teresa Meana]] ekintzaile feminista (Gijón) # [[Vandana Shiva]] Idazlea. (India) (Itzulpena) # [[Violette Leduc]] Idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Violette Szabo]] Espia (Erresuma Batua) # [[Yaa Gyasi]] idazle afroamerikarra.(Ghana) itzulpena # [[Yasmina Reza]] idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Zenobia Camprubí]] idazlea eta itzultzailea itzulpena }} ====2018-2019==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agustina Otaola]] ----'''SORTUA''' Erraketista (Errenteria) # [[Alaitz Muro]] ef-- '''SORTUA''' ipuin kontalaria eta margolaria (Durango) # [[Amaia Aroma Lejarreta]] ef-- '''SORTU''' Txistularia (Abadiño) # [[Ainhoa Zuazua]] ef-- '''SORTUA''' Abeslaria (Ermua) # [[Angelita Alberdi]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Arantzazu Ametzaga]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea # [[Ascensión Badiola]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea(Bilbo) # [[Aurora Abasolo]] efef '''SORTUA''' Abeslaria (Durango) # [[Begoña Sopelana]] efef '''SORTUA''' Kooperantea, soziologoa (Iurreta) # [[Benita Uribarrena]] efef '''SORTUA''' Ekintzailea antifaxista (Durango) # [[Damaris Pan]] ef--'''SORTUA''' artista (Mallabia) # [[Digna Garitaonandia]] efef '''SORTUA''' Erraketista # [[Dina Bilbao]] efef '''SORTUA''' Kirolaria (Ondarroa)) # [[Eladia Altuna]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Irura) # [[Elena Olabe]] ef-- '''SORTU''' Poeta (Durango) # [[Elena Solatxi]] ef--'''SORTUA''' Eskultorea (Bilbo) # [[Elena Orobiogoikoetxea]] ----'''SORTUA''' Piano jolea (Durango) # [[Emilia Gomez]] ----'''SORTUA''' Erraketistan. (Valentzia) # [[Estibalitz González]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea (Ermua) # [[Eugenia Iriondo]] efef '''SORTUA'''Erraketista (Eibar) # [[Gloria Agirre]] ef-- '''SORTUA'''Erraketista (Asteasu) # [[Gloria Zubia]] efef '''SORTU''' ekintzailea (Durango) # [[Ines Etxegibel]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Durango) # [[Irati Eguren]] ef-- '''SORTUA''' Arkitektoa, ilustratzailea (Durango) # [[Irene Ibaibarriaga]] efef'''SORTU''' Erraketista (Ermua) # [[Jesusa Garitaonandia]] efef '''SORTU''' Erraketista (Mallabia) # [[Juana Elgezabal]] efef '''SORTUA'''Enpresaria (Derio) # [[Juanita Ibaibarriaga]] efef '''SORTUA''' Ekintzailea (Ermua) # [[Juanita Mir]] efef '''SORTUA''' Kazetaria, idazlea (Iruñea) # [[Juanita Unzueta]] efef '''SORTUA''' Dantzaria (Eibar) # [[Julia Klaudia Gabilondo]] efef '''SORTUA''' Idazlea (Mungia) # [[June Arbeo]] ef-- '''SORTUA'' Atleta (Durango) # [[Kattalin Agirre]] efef '''SORTUA''' Mugalaria, Frantziako erresistentziako kide (Sara) # [[Koro Benito]] ef-- '''SORTUA''' Poeta (Lumbrales) # [[Lara Izagirre]] ef-- '''SORTUA''' Zinegilea (Zornotza) # [[Libe Goñi]] ef-- '''SORTUA''' Irakaslea (Oteitza) # [[Lidia Cañete]] ef-- '''SORTUA''' kirolaria (Durango) # [[Lourdes Munitxa]] efef '''SORTUA''' Euskaltzalea (Zornotza) # [[Lucia Areitioaurtena]] efef '''SORTUA'''Erraketista (Ermua) # [[Luz Zalduegi]] efef '''SORTUA''' Albaitaria (Mallabia) # [[Maddi Barber]] ef-- '''SORTUA''' Zinegilea (Lakabe) # [[Maitane Alonso]] ef-- '''SORTU''' Ikertzailea,asmatzailea (Sodupe) # [[Maria Ana Bidegaray]] ---- '''SORTU''' Idazlea, feminista (Hazparne - Lapurdi) # [[Maria Arrillaga]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Elgoibar) # [[Maria Camino Oskoz]] efef '''SORTUA''' Maistra. (Iruñea) # [[Mari Carmen Lasagabaster]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Mari Carmen Madariaga]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Igorre) # [[Maria Antonia Uzkudun]] --ef'''SORTUA''' Erraketista (Anoeta) # [[Maria Luisa Alberdi]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Maria Luisa Senar]] --ef'''SORTUA'''Erraketista (Pasaia) # [[Maria Pilar Urriza]] ef--'''SORTUA''' Dantzaria (Lantz) # [[Maria San Juan de Garonda]] ---- '''SORTUA'' emagina. inkisizioa sutan erre zuen (Mungia) # [[Maribi Unamuno]] ---- '''SORTUA''' Filologoa. (Aulesti) # [[Meritxel Relaño]] ef-- '''SORTUA''' Unicefeko arduradun nagusia Yemenen (Durango) # [[Mila Salterain]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea (Durango) # [[Miren Alazne Iruretagoiena]] ef-- '''SORTU''' ekintzailea (Zarautz) # [[Miren Maortua]] efef '''SORTUA''' Idazlea (Zaldibar) # [[Miren Uzkudun]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Asteasu 1922-) # [[Nerea Etxegibel]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Durango 1964- ) # [[Oihana Azkorbebeitia]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Abadiño 1981- ) # [[Paula Lamarain]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Eibar 1924-2018) # [[Rosa Soroa]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Elduaien 1945- ) # [[Rosario Aranburu]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Eibar 1921-2015) # [[Silvia Trigueros]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Abadiño 1976) # [[Teri Ibarrola]] ---- '''SORTUA''' Ipuin kontalaria (Aulesti) # [[Vanessa Goikoetxea]] ef-- '''SORTU''' abeslaria (Florida 1980- ) # [[Zoila Askasibar]] ef-- '''SORTUA''' inprimatzailea (Elgeta 1877-1945) # [[Shakuntala Devi]] efef Idazlea (India) (Itzulpena) # [[Almudena Hernando]] ---- arkeologoa (Madril 1959)(itzulpena) # [[Gisella Perl]] efef Ginekologoa judua (Hungaria 1907-1988) (itzulpena) # [[Luna Miguel]] ef-- idazlea (Alcalá de Henares 1990- ) (itzulpena) # [[Mae Jemison]] ef-- ingeniari (Alabama 1956- ) (Itzulpena) # [[Maria Antonia Canals]] ef-- matematikaria (Bartzelona) (Itzulpena) # [[Mercedes Colás]] efef Maiatzeko plazako amak (Argentina 1925-2021) (Itzulpena) }} === [[Fitxategi:Gnome-colors-alacarte2.svg|30px]] Hobetuak === ==== 2020 ==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Elorriaga]] (Iurreta) # [[Ana Diez]] zinemagilea (Tutera) # [[Amaia Iturbide]] idazlea (Bilbo-Getxo) # [[Ariane Lopez-Huici|Ariane López Huici]] argazkilari lapurtarra. # [[Erika Lagoma]] Bertsolaria, feminista (Lesaka-Durango) # [[Gurutzi Arregi]] etnografoa (Durango) # [[Iñaxi Etxabe]] Bertsolaria, (Zumaia-Zarautz) # [[Isabel Coixet]] zinegilea (Katalunia) # [[Itziar Mendizabal]] Dantzaria (Gipuzkoa # [[Luzia Goñi]] bertsolaria (Basaburua) # [[Maider Fernandez]] zinegilea (Donostia) # [[Maria Zambrano]] idazlea (Madril) # [[Martina Ibaibarriaga]] gerrillaria (Berriz) # [[Matxalen Ziarsolo]] saskibaloi jokalaria (Ermua) # [[Oihana Alkorta]] musikaria (Orio-Zarautz) # [[Primi Erostarbe]] panderojolea eta irrintzilaria (Oñati) # [[Teodora Zuloaga]] zeramikaria (Madril-Segovia) # [[Trota Salernokoa]] ginekoloagoa(Italia) # [[Alfonsina Strada]] txirrindulari argentinarra (Mototsa) }} ==== 2018-2019 ==== # [[Balendiñe Albizu]] efef Idazlea (Zumaia) # [[Gurutze Frades]] ef-- Kirolaria (Durango-Iurreta) # [[Lourdes Unzueta]] ef-- Idazlea (Durango) # [[Uri Ruiz Bikandi]] efef Idazlea (Durango) == HOBETUAK == === Hobetuak 2023 === {{zutabeak|kopurua=3| # [[Sonia Etxezarreta]] '''--ef'''mahai-tenislaria (Irun 1968?- 2011) # [[Yusra Mardini]] '''ef--'''igerilaria, errefuxiatua (Siria 1998) # [[Olatz González]] '''ef--'''antropologoa (Bilbo 1973) # [[Eider Cardeñosa]] '''ef--'''karateka (Gasteiz 1995) # [[Graziana Barrenetxea]] '''----'''sorginkeriaren biktima (Zugarramurdi 1540-Logroño 1610) # [[Ainara Elbusto]] '''ef--'''txirrindularia (Nafarroa 1992) # [[Patricia López Arnaiz]] '''ef--''' (Gasteiz 1981) # [[Sofia Otero]] '''ef--'''aktorea (Basauri 2013) # [[Estibaliz Urresola Solaguren]] '''ef--'''film zuzendaria, gidoilaria (Laudio 1984) # [[Kim Ju-ae]] '''ef--'''Kim dinastiako kidea (Ipar Korea 2013) # [[Barbara Stanwyck]] '''efef'''aktorea (AEB 1907-1990) # [[Glenn Close ]] '''ef--'''aktorea (AEB 1947) # [[Lola Baldrich]] '''ef--'''aktorea (Toledo 1967) # [[Lola Herrera]] '''ef--'''aktorea (Valladolid 1935) # [[Federica Montseny]] '''efef'''anarkista, idazlea (Madril 1905-Frantzia 1994) # [[Céline Laguarde]] '''efef'''argazkilaria (Lapurdi 1961) # [[Aroa Gorostiza]] '''ef--'''txirrindularia (Elorrio 2002) # [[Anna Muzytxuk ]] '''ef--'''xake-jokalaria, aktibista (Ukraina 1990) # [[Clara Azurmendi]] '''ef--'''badminton kirolaria (Donostia 1998) # [[Irene Papas]] '''efef'''aktorea, abeslaria (Grezia 1926-2022) # [[Uxue Apaolaza]] '''ef--'''idazlea (Hernani 1981) # [[Hélène Carrère d'Encausse]] '''efef'''historialaria (Paris 1929) # [[Lisa Simpson]] marrazkietako pertsonaia (AEB 1987) # [[Maggie Simpson]] marrazkietako pertsonaia (AEB 1987) # [[Emakumearen historia]] emakumearen eginkizuna historian zehar # [[Oihana Azkorbebeitia]] '''ef--'''korrikalaria (Abadiño 1981) # [[Ione Irazabal]] '''ef--'''aktorea (Elorrio 1963) # [[Hürrem Sultan]] haseki sultan (Poloniako Erresuma,?-Otomandar Inperioa,1558) # [[Irene Atenaskoa]] '''--ef'''enperatrizea (Atenas,752-Lesbos,803) # [[Angelique du Coudray]] '''--ef'''emagina (Frantzia, 1712-1794) # [[Enara López]] '''ef--'''txirrindularia (Bilbo 1997) # [[Genero-rol]] # [[Genero-desparekotasun]] # [[Louise Joy Brown]] '''ef--'''1. probeta umea (Erresuma Batua 1978) # [[Marije Fullaondo]] '''ef--'''politikaria (Getxo, 1964) # [[Francisca Pizarro Yupanqui]]'''ef--'' Quispe Sisa eta Francisco Pizarroren alaba (Peru,1534-Cáceres,1598) # [[Hassiba Ben Bouali]] '''efef''Aljeriako Independentzia Gerrako gudaria (1938 - 1957) # [[Irene Paredes]] '''ef--'''futbolaria (Legazpi 1991) # [[Oihane Hernandez]] '''ef--'''futbolaria, defentsa (Sopela 2000) # [[Misa Rodríguez]] '''ef--'''futbolaria, atezaina (Kanariak 1999) # [[Filipa Moniz]] '''ef--'''Kristobal Kolonen emaztea (Portugal, 1455-1485) # [[Agatha Barbara]] '''efef'''presidentea, aitzindaria (Malta 1923-2002) # [[Elena Furiase]] '''ef--'''aktorea, idazlea (Madril 1988) # [[Itsaso Arana]] '''ef--'''ktorea, zuzendaria (Nafarroa 1985) # [[Ane Santesteban]] '''ef--'''txirrindularia (Errenteria 1990) # [[Maite Ruiz de Larramendi]] '''ef--'''pilotari ohia (Beasain 1973) # [[Claudia Zornoza]] '''ef--'''futbolaria, erdilaria (Madril 1990) # [[Alexia Putellas]] '''ef--'''futbolaria, erdilaria (Bartzelona 19) # [[Susana Zapke]] '''ef--'''musikologoa (Gipuzkoa 1965) # [[Maite Agirre ]] '''ef--'''aktore, antzerkigilea (Zarautz 1955) # [[Noe Itō]] '''efef'''aktibista, eraila (Japonia 1895-1923) # [[Edmonia Lewis]] '''efef'''eskultorea (AEB 1844-Londres 1907) # [[Libe Mimenza]] '''ef--'''kazetaria, ikertzailea (Elorrio 1988 19) # [[Maddalen Dorronsoro Amiano]] '''ef--'''abesbatza zuzendaria (Lezo 1987) # [[Aintzane Encinas]] '''ef--'''futbolaria ohia, entrenatzailea (Donostia 1988) # [[Alba Redondo]] '''ef--'''futbolaria, aurrelaria (Albacete 1996) # [[Jennifer Hermoso]] '''ef--'''futbolari aurrelaria eta erdilaria (Madril 1990) # [[Ainhoa Cantalapiedra]] '''ef--'''abeslaria (Galdakao, 1980) # [[Zoleka Mandela]] '''efef'''aktibista (Hegoafrika, 1980-2023) # [[Ana Terradillos]] '''ef--'''kazetaria (Donostia 1973) # [[Lidia Valentín ]] '''ef--'''pisu-jasotzailea (Leon 1985) # [[Maite Oroz]] '''ef--'''futbolaria (Nafarroa 1998) # [[Adania Shibli]] '''e---'''idazlea (Palestina, 1974) # [[Rafeef Ziadah]] '''e---'''poeta (Libano, 1979) # [[Yolanda Alzola]] '''ef--'''telebista aurkezlea (Bizkaia, 1970) # [[Silvia Intxaurrondo]] '''ef--'''kazetaria (Barakaldo, 1979) # [[Miren Arzallus]] '''----'''moda historialaria, ikertzailea (Bilbo 1978) # [[June Ansoleaga]] '''ef--'''kazetaria (Sopela 1987) # [[Zuriñe Zulaika]] '''----'''metereologoa, fisikaria (?, ?) # [[Maria Eugenia Luc]] '''ef--'''musikagilea ( Argentina/Euskal Herria 1958) # [[Yurena]] '''ef--'''abeslaria (Santurtzi 1969) # [[Amanirenas]] '''e-e-'''erregina eta gobernadorea (Kuxeko Erresuma, K.a.57 - K.a.10) # [[Gabriela Silang]] '''efef'''Filipinetako heroia (Filipinak, 1731-1763) # [[Bene Bergado]] '''----'''artista, eskultorea (Salamanca/Bizkaia 1963) # [[Margarita López Maturana]] '''efef''' moja beatoa, Berrizko Mesedeetako Misiolarien sortzailea (Bilbo 1884-Donostia 1934) # [[Diana Krall]] '''ef--''' piano-jotzailea eta jazz abeslaria (Kanada 1964) # [[Maria Gebara]] ---- idazlea (Valladolid, ? - ? ,1683) # [[Janire Gonzalez Etxabarri]] ef-- surflaria (Zumaia 2005) }} == [[Fitxategi:Gnome-system-users.svg |30px|]] Wikilariok == (Zure izena gehitu dezakezu iturburu kodea aldatu eta 4 bider ALT Gr + 4 sakatuta (4 aldiz "~" agertuko da) # [[Lankide:Wikimaribarre|Wikimaribarre]] ([[Lankide eztabaida:Wikimaribarre|eztabaida]]) 18:22, 13 ekaina 2018 (CET) # [[Lankide:Lurdeswiki|Lurdeswiki]] ([[Lankide eztabaida:Lurdeswiki|eztabaida]]) 18:17, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:Larrauri|Larrauri]] ([[Lankide eztabaida:Larrauri|eztabaida]]) 18:18, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:OrtuUrti|OrtuUrti]] ([[Lankide eztabaida:OrtuUrti|eztabaida]]) 18:22, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:Mototsa|Mototsa]] ([[Lankide eztabaida:Mototsa|eztabaida]]) 11:20, 22 uztaila 2020 (CET) # [[Lankide:Joseintx|Joseintx]] ([[Lankide eztabaida:Joseintx|eztabaida]]) 18:22, 9 urria 2020 (CET) # [[Lankide:Isabeliraurgi|Isabeliraurgi]] ([[Lankide eztabaida:Isabeliraurgi|eztabaida]]) 17:48, 16 urria 2020 # [[Lankide:Mgaraizabal|Mgaraizabal]] ([[Lankide eztabaida:Mgaraizabal|eztabaida]]) 18:00, 5 azaroa 2021 (CET) # [[Lankide:josi|Josi]] ([[Lankide eztabaida:Josi|eztabaida]]) 18:00, 5 azaroa 2021 (CET) # [[Lankide:Andremendea|Andremendea]] ([[Lankide eztabaida:Andremendea|eztabaida]]) 16:43, 15 azaroa 2024 (CET) # [[Lankide:JULEBAR|JULEBAR]] ([[Lankide eztabaida:JULEBAR|eztabaida]]) 16:48, 15 azaroa 2024 (CET) == Wikilaguntza == * [https://eu.wikipedia.org/wiki/Laguntza:Gida_arina Gida Arina] * [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:C%C3%B3mo_subir_imagen_con_la_app_de_Wikimedia_Commons.pdf Cómo subir una imagen con la app de Wikimedia Commons] * [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ejemplo_de_subida_de_imagen_a_Commons,_introduciendo_geolocalizaci%C3%B3n.webm Ejemplo de subida de imagen a Commons, introduciendo geolocalización] == [[Fitxategi:Gnome-web-browser.svg|30px]] Kanpo estekak == * Nola igo argazkiak Commons-era? [[c:File:Ejemplo_de_subida_de_imagen_a_Commons,_introduciendo_geolocalización.webm|Ordenagailutik (bideoa)]] | [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/89/C%C3%B3mo_subir_imagen_con_la_app_de_Wikimedia_Commons.pdf App-etik (PDF)] | [[:es:Wikipedia:Encuentros/Wiki_Takes_Vitoria-Gasteiz/Ayuda|Ideia gehiago...]] * [https://anboto.org/durango/1583310345667-wikipedia-erreminta-ona-dela-uste-dugu-emakumeek-erreferentzialtasuna-lortzeko Wikipedia erramienta ona dela uste dugu emakumeek erreferialtsuna lortzeko]Anboto 2020/03/04 * [https://www.elcorreo.com/bizkaia/duranguesado/durangaldeko-andren-ekarpenak-20200122193350-nt.html?edtn=bizkaia&fbclid=IwAR1hHPcQJaQM-WaIU7mYeNetsB89jEH2-BWSA0fPGjbTgTkHpqtKRT9BnCc#vca=fixed-btn&vso=rrss&vmc=fb&vli=Duranguesado Durangaldeko andren ekarpenak bistaratzera dator WikiEmakumeok] El Correo 2020/01/21 * [https://anboto.org/durango/1579696765085-wikikedada-egingo-dute-durangon-wikipedian-dagoen-genero-arrakala-aldatzeko 'Wikikedada' egingo dute Durangon, Wikipedian dagoen "genero arrakala" aldatzeko], Anboto Durango 2020/01/22 * [https://dotb.eus/dotb-eus-emakumeen-biografia-berriak-sortzeko-wikikedada-antolatu-da-durangon/ Emakumeen biografia berriak sortzeko ‘Wikikedada’ antolatu da Durangon] Dotb.eus 2020/01/23 * [http://www.azkuefundazioarenegunkaria.eus/wikikedada-wikiemakumeokwikidurango/ Wikikedada: WikiEmakumeok/WikiDurango | Azkue Fundazioaren Egunkaria] 2020/01/21 * [https://halabedi.eus/es/marisa-barrena-wikiemakumeok-gizarteko-beste-arloetan-lez-emakumeak-ia-ikusezinak-gara-wikipedian-ere/?fbclid=IwAR2pUHHzwsNx8kzKAyc3dlTpZc4p4mx8duIC0PeKHEj01G3yXoFKxXlBBlc Marisa Barrena (Wikiemakumeok): "Gizarteko beste arloetan lez, emakumeak ia ikusezinak gara wikipedian ere" - Halabedi] 2020/02/06 * [https://www.youtube.com/watch?v=eH-JkwLAa6Q&feature=youtu.be [Bideoa] Data zaharrak bilatzen], Estibalitz González Solozabal Durangon #Wikiemakumeok mintegian data zaharrak zelan bilatzen diren azaltzen dau, Josi Sierra-ri esker. * [https://amp.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/amarauna/osoa/7892080/magikoa-da-andre-baten-biografia-mundura-zabaltzea/ "Magikoa da andre baten biografia mundura zabaltzea"], EITB - 2021/03/08 * https://www.youtube.com/watch?v=r2Z5CFSLSf8 Lurdes Totorikaguena eta Marisa Barrena Laixiar irratian * [https://mugakultura.eus/2023/11/10/wikiemakumeok-dokumentala-zinebin-estreinatzea-zorte-ikaragarria-da-bozgorailu-potentea-baita/?fbclid=IwAR2YDcgxq21VEdyB3vM1pju0fA9vtxobJH8n6i2sfPmyLhVQJr9Ys2vCTlw/ Bilbon, Zinebin estrenatzea zorte ikaragarria da, bozgorailu potentea baita. Mugalari 2023ko azaroa. ] bsy0w0i4a66p7ng982pjuid5u8vjfmd 9998806 9998769 2024-12-13T16:50:13Z Aonandi 156348 /* Berriak 2024 (abendua) */ 9998806 wikitext text/x-wiki '''''WikiDurangaldea | Durangaldean egiten diren lanaldietako wikilekua ''''' [[Fitxategi:WikiEmakumeok Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak.jpg|thumb|WikiEmakumeok, Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak. Azaroak 1 2019, Durangon]] [[File:5.555 biografia 2024 martxoa.png|thumb|200px|2024.03.08]] [[File:Durangoko wikilariok 5.000 biografia.png|thumb|200px|2023.12.31]] [[File:Durangoko wikilariak 2023.jpg|thumb|200px|2023.07.07]] [[File:WikiEmakumok 3000.jpg|thumb|200px|2023ko otsaila]] [[File:Wikiemakumeok Durango Abendua 2022.jpg|thumb|200px|2022ko abenduaren 1a]] [[Fitxategi:Wikiemakumeok Durango.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko iraila]] [[Fitxategi:Durangoko wikilariak 1500.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko ekaina]] [[Fitxategi:Durangoko Wikilariak.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko apirila]] == [[Fitxategi:Im-jabber.svg|30px|]] Wikiproiektu honen helburuak == * Emakumeen biografia berriak sortzea euskaraz. * Wikipedian beste hizkuntza batzuetan badauden emakumeen biografiak euskarara ekartzea. * Emakumezko editore euskaldunen kopurua handitzea. * Euskal Wikipedian genero-ikuspegia txertatzea. * Historian zehar izandako emakumeen ekarpenak eta ezagutzak Euskal Wikipedian biltzea. == [[File:La mujer que nunca conociste logo 2017.jpg|30px]] Emakumeen zerrenda [https://es.wikipedia.org/wiki/Wikiproyecto:Mujeres/Wikimujeres/WikiEmakumeok/Durango >>> erderaz]== === EGITEN === # [[Marian_Diamond_(cient%C3%ADfica)]] https://es.wikipedia.org/wiki/Marian_Diamond_(cient%C3%ADfica) (Lurdes) # [[Tam_O%27Shaughnessy]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tam_O%27Shaughnessy (Lurdes) # Kontxa Laspiur (Eibar) (Marisa) '''Ingelesetik itzultzeko''' #[[Juanita Breckenridge Bates]] https://en.wikipedia.org/wiki/Juanita_Breckenridge_Bates # [[Emily M. Bishop]] https://en.wikipedia.org/wiki/Emily_M._Bishop # [[Minta Bosley Allen Trotman]] https://en.wikipedia.org/wiki/Minta_Bosley_Allen_Trotman # [[Vira Boarman Whitehouse]] https://en.wikipedia.org/wiki/Vira_Boarman_Whitehouse # [[Adelaide Underhill]] https://en.wikipedia.org/wiki/Adelaide_Underhill # [[Katrina Ely Tiffany]] https://en.wikipedia.org/wiki/Katrina_Ely_Tiffany # [[Margaret Hayden Rorke]] https://en.wikipedia.org/wiki/Margaret_Hayden_Rorke # [[Ruth Logan Roberts]] https://en.wikipedia.org/wiki/Ruth_Logan_Roberts # [[Eugénie M. Rayé-Smith]] https://en.wikipedia.org/wiki/Eug%C3%A9nie_M._Ray%C3%A9-Smith # # [[Mithu Sanyal]] https://en.wikipedia.org/wiki/Mithu_Sanyal (Leire Mi) Catharine Waugh McCulloch - Wikipedia # [[Catharine Waugh McCulloch]] sufragista (AEB 1862-1945) Grandma Gatewood - Wikipedia # [[Granma Gatewood McCulloch]] ultrarail mendi-ibileran aitzindaria (AEB 1887-1973) '''Frantsesetik itzultzeko''' # [[Émilie Carles]] https://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89milie_Carles # [[Victoria Mas]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Victoria_Mas # [[Jeanne Humbert]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Jeanne_Humbert # [[Anna Mahé]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Anna_Mah%C3%A9 # [[Capucine Motte]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Capucine_Motte '''SORTZEKO''' # [[Uxue Rey Gorraiz]] idzlea, kazetaria # [[Lola Lopez de Lacalle]] idazlea (Zornotza) # [[Ignacia Altolagirre Camarero]] (h.2023.07.22) # [[Naia Laka]] (Ispaster) https://www.eitb.eus/es/cultura/cine/festival-san-sebastian/videos/detalle/9589117/video-zortzitik-infinitura-recorrido-por-historia-del-cine-vasco-de-mano-de-benito-ansola/ # [[Annette Gonzalez-Etxabarri]] https://www.naiz.eus/es/info/noticia/20230508/annette-gonzalez-etxabarri-zumaiarra-txapeldun-europako-junior-txapelketan # [[Madalen Etxegarai]] pilotaria. https://goiena.eus/oinati/1727423962644-madalen-etxegarai-haurra-nintzenean-nuen-ametsa-betetzen-nabil # [[Sylvia Lefanu]] zinemagilea. https://www.berria.eus/kultura/zinemaldia/berria-eus_2130955_102.html # [[Nagore Urdapilleta]] Errio dokumentalaren aurkezlea. https://ataria.eus/komunitatea/berria/1727420302628-bere-txikitasunean-orio-zeinen-handia-den-erakutsi-nahi-izan-dugu # [[Maite Ubiria]] kazetaria. https://www.berria.eus/euskal-herria/iparrari-hegoak-ematen_2129951_102.html # [[Pancracia Ollo de la Mata]] Zumalakarregiren emaztea # [[Ainhoa Aldazabal Gallastegi]] # [[Uxua Azpiroz]] hezitzailea https://www.berria.eus/bizigiro/beharrezkoa-da-bizikidetza-oinarri-duten-proiektuak-garatzea-ikastetxeetan_2128805_102.html # [[Heza Sengal]]. emakume yazikia. https://www.berria.eus/mundua/eiren-gustukoak-baginen-erosi-egiten-gintuzten-merkantzia-hutsa-bagina-bezala_2128867_102.html # [[Miren Berasategi Zeberio]] Ikertzailea. https://www.berria.eus/euskal-herria/gizon-gazteek-kontserbadurismorako-joera-dute_2128223_102.html '''Zinegileak - Donostiako Giza Eskubideen Zinemaldian sarituak''' # [[Kim Longinotto]] https://es.wikipedia.org/wiki/Kim_Longinotto # [[Lourdes Portillo]] https://es.wikipedia.org/wiki/Lourdes_Portillo # [[Deepa Mehta]] https://es.wikipedia.org/wiki/Deepa_Mehta '''Espainiako Gerra Zibileko emakumeak''' # [[Sofia Da Blasco]] https://es.wikipedia.org/wiki/Sof%C3%ADa_Blasco # [[Carolina_Bunjes-Rosenthal]] https://es.wikipedia.org/wiki/Carolina_Bunjes-Rosenthal # [[Isabel Alonso]] https://es.wikipedia.org/wiki/Isabel_Alonso '''Emakume interesgarriak''' # [[Jekaterina Samutsevitx]] https://es.wikipedia.org/wiki/Yekaterina_Samuts%C3%A9vich # [[Nadezhda Popova]] https://es.wikipedia.org/wiki/Nadezhda_Popova '''Heroínas de la Unión Soviética''' https://es.wikipedia.org/wiki/Anexo:Hero%C3%ADnas_de_la_Uni%C3%B3n_Sovi%C3%A9tica '''Emakumeak eta itsasoa''' https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20210924/las-mujeres-ilustres-de-la-historia-naval-en-el-itsasmuseum-de-bilbo-a-traves-del-arte # '''EMAKUME ITZULTZAILEAK''' # [[Malika Embarek]] https://es.wikipedia.org/wiki/Malika_Embarek # [[Concha Fernández-Luna Sánchez]] https://es.wikipedia.org/wiki/Concha_Fern%C3%A1ndez-Luna_S%C3%A1nchez # [[Laura García Corella]] https://es.wikipedia.org/wiki/Laura_Garc%C3%ADa_Corella '''EMAKUME AKTIBISTAK''' # https://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Mujeres_activistas # [[María Dimádi]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Mar%C3%ADa_Dim%C3%A1di (Leire) # [[Paste Up Morras]], aktibista https://es.wikipedia.org/wiki/Paste_Up_Morras # [[Elizabeth Wathuti]] aktibista https://es.wikipedia.org/wiki/Elizabeth_Wathuti (Oiber) # [[Tosia Altman]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tosia_Altman # https://es.wikipedia.org/wiki/V%C3%B5_Th%E1%BB%8B_Th%E1%BA%AFng # [[Maria Spiridonova]] https://es.wikipedia.org/wiki/Mariya_Spirid%C3%B3nova # [[Yusra Al Barbar]] https://es.wikipedia.org/wiki/Yusra_al-Barbari palestinarra '''EMAKUME ILUSTRATZAILEAK''' https://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Ilustradoras # [[Mitzy Reyes Juárez]] https://es.wikipedia.org/wiki/Mitzy_Reyes_Ju%C3%A1rez # [[Ellen Robbins]] https://es.wikipedia.org/wiki/Ellen_Robbins # [[Retta aktibisten zerrendan Scott]] https://es.wikipedia.org/wiki/Retta_Scott # [[Bahia Shehab]] https://es.wikipedia.org/wiki/Bahia_Shehab # [[Posy Simmonds]] https://es.wikipedia.org/wiki/Posy_Simmonds '''EMAKUME IDAZLEAK - POETAK''' # [[Olga Rivero]] https://es.wikipedia.org/wiki/Olga_Rivero_Jord%C3%A1n '''EMAKUMEAK ZIENTZIAN''' # [[Gloria Long Anderson]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Gloria_Long_Anderson # [[Clémence Royer]] https://es.wikipedia.org/wiki/Cl%C3%A9mence_Royer # [[Tilly Edinger]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tilly_Edinger # [[Isabel Clifton Cookson]] https://es.wikipedia.org/wiki/Isabel_Clifton_Cookson # [[Cécile DeWitt Morette]] https://es.wikipedia.org/wiki/C%C3%A9cile_DeWitt-Morette # [[Wrexie Leonard]] https://es.wikipedia.org/wiki/Wrexie_Leonard # [[Marjorie Lee Browne]] https://es.wikipedia.org/wiki/Marjorie_Lee_Browne '''DENETARIK''' # [[Victorine Brocher]] https://en.wikipedia.org/wiki/Victorine_Brocher (LEIRE MENDIBURU) # [[Esther Afus Ocloo]] aitzindaria (Ghana) https://es.wikipedia.org/wiki/Esther_Afua_Ocloo # [[Margaret A. Wilcox]] https://en.wikipedia.org/wiki/Margaret_A._Wilcox # [[Amineh Kakabaveh]] https://en.wikipedia.org/wiki/Amineh_Kakabaveh # [[Trio Artio]] https://www.musicexport.at/artist/trio-artio/ + Berria egunkaria # [[Fabiola Letelier]] abokatua eta giza eskubideen aldeko ekintzailea. # [[Ana Belén Montes]] espioia. https://es.wikipedia.org/wiki/Ana_Bel%C3%A9n_Montes # [[Dorothy Levitt]] asmatzailea eta kotxe lasterketetan aitzindaria https://es.wikipedia.org/wiki/Dorothy_Levitt == BERRIAK == ==='''Berriak 2024''' ('''abendua''')=== <nowiki>{{zutabeak|kopurua=3|</nowiki> # [[Alaitz Melgar Agirre]] '''SORTUA''' euskara irakaslea eta idazlea (Barakaldo, 1984) # [[Irati Bazeta Agirre]] '''SORTUA''' ilustratzailea (Abadiño, 1999) # [[Maritxu Sorabilla]] '''SORTUA''' mendizale aitzindaria (Iruñea, 1927) # [[Irati Bereau Baleztena]] '''SORTUA''' itzultzailea (Irun 1978) # [[Elordi García Insausti|Elordi Garcia Intxausti]] '''SORTUA''' kazetaria eta idazlea ((Lazkao, 1977) # [[Txaro Iturralde Sáenz de Vicuña|Txaro Iturralde Sáenz]] '''SORTUA''' jostuna (Gasteiz, 1952) # [[Itziar Otegi Aranburu]] '''SORTUA''' itzultzailea eta idazlea (Oiartzun, 1972) # [[Sara Ayesa]] '''SORTUA''' artista (Donostia, 1997) # [[Maud Younger]] sufragista (AEB 1870-1936) # [[Margalida Roig Colomar]] sindikalista (Eivissa, 1908-1966) #[[Luisa Riera Muñiz]] maistra errepresaliatua (Villaviciosa, 1884-Zornotzako Emakumeen Kartzela, 1944) #[[Maria Marí Guasch]] errepublikar militantea (Sant Llorenç de Balàfia, [[1909]] - [[Eivissa]], [[2001]]) # [[Efua Sutherland]] idazlea (Ghana 1924-1996) # [[Concepción Loring]] 1. emakume politikaria, 1.a Diputatuen kongresuan hitz egiten (Malaga 1868-Madril 1935) # [[Amalia Heredia Livermore]] bildumagilea, ikertzailea (Malaga 1830-1902) # [[Carmen Cuesta del Muro]] abokatua, zuzenbidean Espainiako 1. emakume doktorea (Palentzia 1890-Madril 1968) # [[Natividad Domínguez Atalaya]] pedagogoa, politikaria ( Madril 1888-Valentzia 1932) # [[Teresa Luzzatti]] politikaria, sufragista (Lugo 1889-Madril 1942) # [[María López de Sagredo Andreo]] politikaria (Kuba/Bartzelona 1881-Hondarribia 1953) # [[Micaela Díaz Rabaneda]] maistra, politikaria (Nafarroa 1878-? XX. mendea) # [[Trinidad von Scholtz Hermensdorff]] bildumagilea, politikaria (Malaga 1857-Austria 1937) # [[Marisol Nichols]] aktorea (AEB 1973) # [[Mackenzie Phillips]] aktorea, abeslaria (AEB 1959) # [[Emma Lucy Braun]] botanikaria (AEB, 1889-1971) # [[Elizabeth Lowe Watson]] idazlea, sufragista, hizlaria (AEB 1842-1927) # [[Pilar Benejam Arguimbau]] pedagogoa, geografoa (Menorca 1937) # [[Francisca Bohigas Gavilanes]] maistra, ikuskatzailea, idazlea (Bartzelona 1892-Madril 1973) # [[Fernande Barrey]] prostituta, modeloa eta margolaria (frantzia, 1893-1974) # [[Anna Pirozzi]] opera sopranoa (Napoli, 1975) # [[Mariella Devia]] opera abeslaria (Liguria, 1948) # [[Yusra al-Barbari]] politikaria eta ekintzailea (Palestina, 1923-2009) # [[Park Kyung-Ri]] eleberrigilea (Hego Korea 1926-2008) # [[Aurora Sampedro Pi%C3%B1eiro]] kimikaria (Galizia, 1913-1996) # [[Dorothy Allison]] idazlea # [[Nicole Ferroni]] umoregilea # [[Edith Ainge]] sufragista (AEB, 1873-1948) # [[Sonia Vaccaro]] psikologoa (Argentina/Espainia XX. mendea) # [[Raychelle Burks]] zientzia dibulgatzailea (AEB XX. mendea) # [[Kelly Frye]] aktorea (AEB 1984) # [[Amy Madigan]] aktorea (AEB 1950) # [[Amber Stevens]] aktorea, modeloa (AEB 1986) # [[Juana Francés]] margolaria (Alacant 1924-Madril 1990) # [[Njideka Akunyili Crosby]] artista bisuala (Nigeria/AEB 1983) # [[Martha Diamond]] margolaria (AEB 1944-2023) # [[Joan Mitchell]] margolaria (AEB 1925-Paris 1992) # [[Toyin Ojih Odutola]] marrazkilaria (Nigeria/AEB 1985) # [[Fe del Mundo]] pediatra (Filipinak, 1911-2011) # [[Isabel Garbayo]] Villa Teresitako sortzailea (Iruñea, 1905-2011) # [[Elvira Siurana]] feminista, idazlea (LLeida 1952) # [[Lourdes Ciuró]] abokatua, politikaria (Tarragona 1971) # [[Helena Solà Tàrraga]] maistra, politikaria (Bartzelona 1976) # [[Amanda Righetti]] aktorea (AEB 1983) # [[Luna Ki]] abeslaria, DJa (Bartzelona 1999) # [[Katharina Konradi]] opera sopranoa (Kirgizistan/Alemania 1988) # [[Babi (abeslaria)]] (Madril 1999) # [[Klesie Kelly]] sopranoa (AEB XX. mendea) # [[Montserrat Martínez Parera]] ekonomialaria (Bartzelona 1975) # [[Lesley-Ann Jones]] kazetaria, idazlea (EB 1956) # [[Orra White Hitchcock]] ilustratzailea (AEB, 1796-1863) # [[Margaret Chanler Aldrich]] filantropoa, erizaina eta idazlea (AEB, 1870-1963) # [[Dorothy Allison]] idazlea (AEB, 1949-2024) # [[Nicole Ferroni]] umoregilea (Maroko, 1982) # [[Ann Preston]] medikua, ekintzailea (AEB, 1813-1872) # [[Nicole Claveloux]] margolari, ilustratzaile eta komikigilea (Frantzia, 1940-__ ) # [[Maria Bellido|Maria Belido]] espainiar heroi mitikoa (1755-1809) # [[Sofía Esparza Jauregi|Sofia Esparza Jauregi]] sopranoa (Iruñea, 1994) # [[Isabel Azcárate Ristori]] irakasle ikertzailea (Cádiz 1923-Madril 2016) # [[Ana López Navajas]] irakaslea, ikertzailea ( Valentzia 1962) # [[Erika Leiva]] kopla abeslaria (Tarragona/Cádiz 1984) # [[Joana Jiménez]] abeslaria, dantzaria (Sevilla 1977) # [[Carmen Conesa]] aktorea (Bartzelona 1960) # [[Diana Peñalver]] aktorea (Sevilla 1965) # [[Rosa Mariscal]] aktorea (Sevilla 1970-2022) # [[Pilar Punzano]] aktorea, pedagogoa (Madril 1980) # [[Irene Visedo]] aktorea (Madril 1978) # [[Manane Rodríguez]] film zuzendaria (Uruguai/Espainia 1954) # [[Sonia Sebastián]] film zuzendaria (Espainia 1984) # [[Yusra al-Barbari]] politikaria eta ekintzailea (Gaza, 1923-2009) # [[Ann Allebach]] artzain mennorita (AEB, 1874-1918) # [[Jennifer Radloff]] feminista, ekintzailea (Hegoafrika 1961) # [[Grunya Sukhareva]] haur psikiatra (Ukraina, 1891-1981) # [[Josefa Martin Luengo]] pedagogoa (Salamnca 1944-2009) # [[Lucía Asué Mbomio Rubio]] kazetari feminista (Alcorcón, 1981) # [[Paige L. Sweet ]] soziologoa (AEB 1987) # [[Caroline Lexow Babcock]] bakegilea eta sufragista (AEB, 1882-1980) # [[Evin Ahmad]] aktorea (Suedia, 1990) # [[Rabia al Adawiyya]] santua, filosofoa (Irak 717-801) # [[Fatma Girik]] aktorea, politikaria (Turkia 1943-2022) # [[María Cristina Masaveu Peterson]] enpresaburua (Asturias 1937-2006) # [[Lorena García de las Bayonas]] aktore-maistra (Madril 1966) # [[Katrina Bayonas]] casting zuzendaria (EB 1941) # [[Natalia Menéndez]] eszena zuzendaria (Madril 19)67 # [[Amaranta Osorio]] antzerkigilea (Mexiko/Espainia 1978) # [[Itziar Pascual Ortiz]] antzerkigilea (Madril 1967) # [[Judith Fernández]] aktorea, abeslaria, dantzaria (Coruña 2001) # [[Marie Noëlle]] film zuzendaria, gidoilaria (Frantzia XX. mendea) # [[Paideia Eskola Librea]] (Merida 1978) # [[Barbara Pravi]] abeslaria (Narbona 1993) <nowiki>}}</nowiki> ==='''Berriak 2024''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Janire Etxabe]] '''SORTUA''' dantzaria da, dantza bertikalean aditua. (Arrankudiaga, Bizkaia, 1979) # [[Celia Santos]] '''SORTUA''' idazlea (Bergara, 1972) # [[Tamara García Iglesias]] '''SORTUA''' zinemagilea eta komisarioa (Lasarte, 1978) # [[Warisha Moradi]] '''SORTUA''' heriotz epaia duen militante kurdua (Kurdistan, XX. mendea) # [[Carmina Merodio Hoyos|Carmina Herodio]] '''SORTUA''' Saturrarango kartzelan egon zen 6 urtez (Panes, 1920-2006) # [[Parvaneh Kazemi]] '''SORTUA''' matematikaria, mendizale eta mendi gidaria (Teheran, 1970) # [[Mari Campos Roldán]] '''SORTUA''' Saturrarango kartzelan egon zen umetan (Madril, 1938) # [[Encarna Furundarena Goenaga]] '''SORTUA''' Saturrango kartzelara joaten zen janaria eramatera (Mutriku, 1919-2014) # [[Nai Barghouti]] '''SORTUA''' abeslari eta konposiore (Palestina, 1996) # [[Maria Sanchez Madoz]] '''SORTUA''' pilota epaile profesionala (Laudio, 1996 # [[Araceli González Carballo]] espioia, erizaina (Lugo 1914-Madril 1990) # [[Margarita Ruiz de Lihory]] margolaria, espioia (Valentzia 1889-Albacete 1968) # [[Isona Passola]] film zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Bartzelona 1953) # [[Cristina Martín-Prieto]] futbolaria (Sevilla 1993) # [[Melania Olcina]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona 1982) # [[Rafaela Carrasco]] dantzaria, koreografoa (Sevilla 1972) # [[Lisi Estaràs]] dantzaria, koreografoa (Argentina 1971) # [[Lorena Nogal]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona 1984) # [[Luz Arcas]] dantzaria (Malaga 1983) # [[Manuela Carrasco]] flamenko dantzari ijitoa (Sevilla 1958) # [[Lynda Barry]] komikigile eta irakasle estatubatuarra (Wisconsin, 1956) # [[Maria Antónia Palla]] kazetaria eta feminista (Portugal, 1933) # [[Mary Adamson Anderson Marshall]] medikua Edinburgoko 7ak taldekoa (1837-1910) # [[Sara González Lolo]] patin hockey jokalaria (Asturias 1992) # [[Natasha Lee]] patin hockey jokalaria, entrenatzailea (Malaysia/Asturias 1992) # [[María Díez Busqué]] patin hockey jokalaria (Bartzelona 1989) # [[Anna Casarramona Vivas]] patin hockey jokalaria (Bartzelona 1994) # [[Anna Serra]] triatleta (Bartzelona 1968) # [[Mathilde Ollivier]] aktorea, modeloa (Frantzia 1994) # [[Gimena Llamedo]] psikologoa, politikaria (Asturias 1981) # [[Mikey Madison]] aktorea (AEB 1999) # [[Julia Butters]] aktorea (AEB 2009) # [[Samantha Robinson]] aktorea (AEB 1991) # [[Irene Flunser Pimentel]] historialaria (Lisboa, 1950) # [[Cósima Wagner|Cosima Wagner]], Richard Wagner  musikagilearen 2. emaztea (Bellagio, 1837 - Bayreuth, 1930) # [[Verena Wagner]] musikagilea (Alemania, Bayreuth, 1920- Überlingen, 2019) # [[Eva von Bülow]] Cosima Liszt eta Richard Wagnerren alaba (Tribschen, 1867 - Bayreuth, 1942), # [[Anne Rearick]]  argazkilari estatubatuarra (Idaho, AEB, 1960) # [[Pauline Harmange]] idazlea eta feminista (Lille, 1994) # [[Bertha Hirsch Baruch]] poeta, idazle eta sufragista (AEB) # [[Minora Kibbe]] gizarte erreformatzaile eta sufragista (AEB) # [[Emily Bovell|Emily Bowel]] medikua (Londres, 1841-1845) # [[Honor Frost]] urpeko arkeologoa (Erresuma Batua, 1917-2010) # [[Susan Atkins]] kriminala (AEB 1948-2009) # [[Abigail Folger]] oinordeko eraila (AEB 1943-1969) # [[Eva Saldaña]] ekologo aktibista (Madril 1977) # [[Rosalie Varda]] jantzi diseinatzailea (Frantzia 1958) # [[Manuela Fernández Pérez]] artista (Madril 1927-2017) # [[Manuela Saborido Muñoz]] artista (Cadiz 1943) # [[Sofia Crespo]] artista bisuala (Argentina 1991) # [[Mercedes Doménech]] irrati esataria (Asturias 1922-Granada 2002) # [[Barbara Steele]] aktorea (EB 1937) # [[Arantza Toledo]] piraguista (Cuenca 1999) # [[Alice Coffin]] kazetaria eta feminista (Tolosa, Ozitania, 1978) # [[Clara Elizabeth Chan Lee]] # [[Emily Sturge]] # [[Gulielma Lister]] botanikaria (Ingalaterra, 1860-1949) # [[Katharina Wagner]]  eszena zuzendaria da. Bayreutheko Jaialdiaren zuzendaria. (Bayreuth, Alemania, 1978) # [[Isolde Wagner]] Hans von Bülow edo Richard Wagner eta Cosima Wagner-en alaba (Alemania, 1865 - 1919) # [[Blandine von Bülow]]   Hans von Bülow eta Cosima Liszten alaba zen, (Alemania, 1863-1941) # [[Daniela von Bülow]]  piano-jotzailea (Berlin, 1860 - Bayreuth, 1940) # [[Minna Wagner|Minna Wagner,]] aklorea (Saxonia, 1809- Dresden, 1866)    # [[Eva Wagner-Pasquier]]antzerki-enpresaburu da  ( Alemania, 1945) # [[Yang Huanyi]] nushuaren azken hiztuna (Txina 1906-2004) # [[Carme Sansa]] aktorea, ekintzailea (Bartzelona 1943) # [[Ana Romero Galán]] kazetaria, idazlea (Cádiz 1966) # [[Aimée de Heeren]] socialitatea ( Brasil 1903-AEB 2006) # [[Rocío Márquez]] flamenko kantaria (Huelva 1985) # [[Carola Ortiz]] musikagilea, abeslaria, klarinete jolea (Bartzelona 1986) # [[Isabel de Solís]] esklabu kristaua, Granadako Muley Hacén sultan nazariaren ohaidea (? XV. mendea- Sevilla ?) # [[Nani Jiménez]] aktorea, modeloa (Valentzia 1981) # [[Alejandra Herranz]] kazetaria (Bartzelona 1972) # [[Mar Cabra]] ikerketa kazetaria (Madril 1983) # [[Marianne Grunberg-Manago]] biokimikaria (Frantzia, 1921-2013) # [[Angela Becerra]] idazlea (Kolonbia, 1957 ) # [[Codou Bop]] soziologoa, kazetaria, feminista (Senegal, ?) # [[Ana Gomes]] portugaldar diplomazialari eta politikaria (Lisboa, 1954) # [[Maria Filomena Mónica]] portugaldar soziologoa (Lisboa, São Mamede, 1943) # [[Ayşe Sultan]] otomandar printzesa (1608-1656) # [[Mara Santos]] kanoalaria (Palentzia 1969) # [[María José Campos]] xakelaria (Argentina 1999) # [[Fatma Hatun]] Ahmed I.aren 3. ezkontidea (?Bosnia 1590-Istanbul 1660) # [[Mahfiruz Hatice Hatun]] esklaboa, Ahmed I.a sultanaren 1. ezkontidea (Kaukaso 1590-Istanbul 1620) # [[Hanzade Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1609-Edirne 1650) # [[Gevherhan Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1605- c.1631) # [[Atike Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul 1614-1674) # [[Abide Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul 1618-1648) # [[Fatma Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1607-c.1671) # [[Ida Finney Mackrille]] sufragista, politikaria eta hizlaria(AEB, 1867-1960) # [[Luella Johnston]] Enpresaria (AEB, 1958) # [[Elizabeth Thacher Kent]] idazlea (AEB, 1868-1952) # [[Blandine Le Callet]] idazle eta irakasle frantsesa (Frantzia, 1969) # [[Rosa Maria Gilart Jiménez]] brodatzailea (Mallorca 1810-Madril 880) # [[Eugenia Kalnay]] metereologoa (Argentina 1942) # [[Judeline]] abeslaria (Cádiz 2003) # [[Claude Pompidou]] politikaria, 1. dama (Frantzia 1942-2007) # [[Handan Sultan]] otomandar ezkontidea (Bosnia 1565-Istanbul 1605) # [[Halime Sultan]] otomandar ezkontidea (Abkhazia 1576-Istanbul 1623) # [[Safiye Sultan]] otomandar ezkontidea (Albania 1550-Istanbul 1618) # [[Telli Hümaşah Sultan]] otomandar ezkontidea (¿ c.1630-c.1676) # [[Turhan Hatice Sultan]] otomandar ezkontidea eta erregeordea (Rutenia 1627-Edirne 1683) # [[Ana Lena Rivera]] idazlea (Asturias 1972) # [[Emma Maria Harrington]] sufragista (Dinamarka 1881-AEB ?) # [[Ángela Cenarro Lagunas]]  feminista eta historialaria  (Zaragoza, 1965) # [[Aurélie Valognes]] eleberrigilea (Frantzia, 1983) # [[Sandra Myrna D%C3%ADaz]] biologoa (Argentina, 1961) # [[Maria Grazia Cutuli]] kazetaria (Italia 1963-2001) # [[Babe Paley]] socialitatea, editorea (AEB 1915-1978) # [[Nona Sobo]] aktorea, modeloa (Tailandia/Bartzelona 2000) # [[Laura Ramos]] aktorea (Kuba 1978) # [[Araceli González Campa]] kazetaria (Madril XX. mendea) # [[Paloma Chamorro]] kazetaria (Madril 1949-2017) # [[María Josefa Pimentel Téllez-Girón]] aristokrata (Madril 1752-1834) # [[Ann Hui]] aktorea, film zuzendaria (Txina 1947) # [[Sylvia Chang]] film zuzendaria, idazlea (Txina 1953) # [[Ángela Rodicio]] kazetaria, idazlea (Ourense 1963) # [[Laura de Force Gordon]] hizlaria, kazetaria, sufragista (AEB) # [[Stella Wynne Herron]] idazlea, sufragista (AEB) # [[Taneko Suzuki]] zientzilaria eta ikertzailea (Japonia, 1926-2020) # [[Gülistan Sönük]] politikaria (Kurdistan, 1993) # [[Margarita Torres]] historialaria (León 1969) # [[Hai Yan]] ekintzailea, idazlea (Txina 1954) # [[Maria Pilar Perea Sabater]] filologoa (Bartzelona 1960) # [[Melani García]] abeslaria (Valentzia 2007) # [[María Luisa Cava de Llano Carrió]] legelaria, politikaria (Bartzelona 1948) # [[Azahara Palomeque Recio]] kazetaria, idazlea, poeta (Kordoba 1986) # [[Mirela]] abeslaria (Madril 1990) # [[Alejandra Kindelán]] ekonomialaria (Venezuela 1971) # [[Zina%C3%ADda Ierm%C3%B3lieva]] mikrobiologoa (Errusia, 1898-1974) # [[Marie Pascale Osterrieth|Marie-Pascale Osterrieth]] Belgikako antzerki- eta zinema-zuzendari eta produktorea (Basoko, 1956) # [[Charo Garaigorta]] artista (Coruña 1961)  # [[Anna Caballé Masforroll]] idazlea (Bartzelona 1954) # [[Lydia Flood Jackson]] enpresaburua, sufragista (AEB 1862-1963) # [[Mar%C3%ADa de los %C3%81ngeles Cardona Florit]] botanikaria (Menorca-Bartzelona, 1940-1991) # [[Pacita Abad]] margolaria (Filipinas, 1946-2004) # [[Lida Abdul]] artista (Afganisgtan, 1973) # [[María Izquierdo (margolaria)|Maria Izquierdo (margolaria)]] (Mexiko, 1902-1955) # [[Aina Garcia-Carbó]] poeta (Castelló, 1993) # [[Kathleen Norris]] eleberrigilea, aktibista, (AEB ) # [[Emily Arnesen]] zoologoa (Norvegia, 1867- 1928) # [[Laura Marling]] folk abeslaria (Erresuma Batua, 1990) # [[Amalia Eriksson]] merkataria, asmatzailea (Suedia 1824- 1923) # [[Ada Kariakoa]] satrapa (Turkia, K.a IV. Mendea-K.a 326)   # [[Artemisia II.a Kariakoa]] satrapa (TurkiaK.a 410-K.a) # [[Linda Kasabian]] Manson familiakoa (AEB 1949-2023) # [[Patricia Krenwinkel]] hiltzailea, Manson familiakoa  (AEB 1947) # [[Mary Brunner]] hiltzaile kidea, Manson familiakoa (AEB 1943) # [[Rosa Navarro Durán]] filologoa, idazlea, irakaslea (Girona 1947) # [[Young Miko]] rap abeslaria, futbolari ohia (Puerto Rico 1997) # [[Brequette Cassie]] abeslaria, dantzaria (Hegoafrika/Madril 1984) # [[Lorena Gómez (abeslaria)]] (Lleida 1986) # [[Ruth Lorenzo]] abeslaria (Murtzia 1982) # [[Roser Batlle]] Catalunyako pedagogoa (Bartzelona 1954) # [[Henriette Delamarre de Monchaux]] geologoa, paleontologoa (Frantzia, 1854-1911) # [[Jessica Gallagher]] paralinpiar eskiatzailea, atleta, txirrindularia (Australia 1986) # [[Claire Keefer]] atleta paralinpiarra (Australia 1995) # [[Madeleine Hogan]] paralinpiar xabalinlaria (Australia 1988) # [[Hollie Arnold]] paralinpiar xabalinlaria (EB 1994) # [[Donna Smith (atleta)]] paralinpiar xabalinlaria, gsaskibaloi jokalaria (Australia 1965-1999) # [[Julie Russell]] paralinpiar pisu jasotzailea, saskibaloi jokalaria (Australia 1951) # [[Grace Anozie]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1977) # [[Lucy Ejike]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1977) # [[Fatma Omar]] paralinpiar pisu jasotzailea (Egipto 1973) # [[Josephine Orji]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1979) # [[Georgianna Offutt]] sufragista eta medikua (AEB) # [[Sarah Massey Overton]] emakumeen eskubideen aldeko emintzailea (AEB) # [[Stacey Gillian Abe]] artista garaikidea # [[Tomie Ohtake]] artista bisuala (Japonia/Brasil 1913-2015) # [[Maryní Callejo]] musika ekoizle aitzindaria, moldatzailea, piano-jolea, abeslaria (Madril 1944) # [[Özlem Becerikli]] paralinpiar pisu jasotzailea (Turkia 1980) # [[Amalia Pérez]] paralinpiar pisu jasotzailea (Mexiko 1977) # [[Olivia Breen]] paralinpiar atleta (Gales 1996) # [[Sophie Hahn]] paralinpiar atleta (EB 1997) # [[Verônica Hipólito]] paraliniar lasterkaria (Brasil 1996) # [[Tara (abeslaria)]] (Coruña 1950) # [[Ángela Carrasco]] abeslaria (Dominikar Errepublika 1951) # [[La Dama]] abeslaria (Sevilla 1986) # [[Mónica Naranjo]] abeslaria (Girona 1974) # [[Virgínia Leone Bicudo]] soziologoa, psikoanalista (Brasil 1910-2003) # [[Katherine Reed Balentine]] sufragista (AEB,1875-1934) # [[Anna M. Morrison Reed]] egunkari eta aldizkaria fundatzailea (AEB, 1849-1921) # [[Albertine Sarrazin]] idazlea (Frantzia, # [[Isabelle Anguelovski]] ekologoa, ikertzailea (REims, 1978) # [[Aina Garcia-Carbó]] poeta (Castelló de la Plana, 1993) # [[Amalia de Llano]] idazle eta aristokrata (Espainia, 1822-1874) # [[Edith Farkas]] meteorologoa, ikertzailea (Hungaria-Zeelanda Berria, 1921-1993) # [[Kimberlé Williams Crenshaw]] abokatua, irakaslea, feminista (AEB 1959) # [[Beatrice Duodu Owusu]] kazetaria (Ghana 1964) # [[Agnes Sj%C3%B6berg]] albaitaria (Finlandia, 1888-1964) # [[Olga Rodriguez]] kazetaria (León 1975) # [[Jessica Abel]] komikigilea (AEB 1969) # [[Zillah Branco]] aktibista ( Brasil 1936) # [[Jaldia Abubakra]] ekintzailea (Palestina/Espainia 1967) # [[Mònica Bernabé Fernández]] kazetaria (Bartzelona 1972) # [[Pilar Albajar]] argazkilaria (Huesca 1948) # [[Selina Solomons]] sufragista (AEB 1862- 1942) # [[Ellen Clark Sargent]] sufragista (AEB 1826-1911) # [[Pepa Aurora]] idazlea (Kanariak, 1946) # [[Pino Betancor Alvarez]] idazlea (Kanariak, 1928-2063) # [[Andrea Abreu]] idazlea (Kanariak, 1995) # [[Casilda Rodrigáñez]] idazlea (Madril 1945) # [[Miryan Rivera]] zientzialaria (Ekuador XX. mendea) # [[Ana Estrella Santos]] dialektologoa (Ekuador XX.mendea) # [[Kristina Suediakoa (1943)]] printzesa # [[Nathalie Sayn-Wittgenstein-Berleburg]] printzesa, zaldi-doman aditua (Danimarka 1975) # [[Marleen Haboud]] hizkuntza ikerlaria (Ekuador 1954) # [[Gilda Guerrero Salgado]] kazetaria (Ekuador XX. mendea) # [[María Carbonell Sánchez]] pedagogoa (Valentzia 1852-1926) # [[Loren MacIver]] margolaria (AEB 1909-1998) # [[Carin Bondar]] biologoa (Kanada 1975) # [[Kamal Ranadive]] ikertzaile biomedikoa (India, 1917-2001) # [[Mary Wood Swift]] sufragista (AEB 1841-1927) # [[Naomi Anderson]] sufragista (AEB 1843-1899) # [[Elvire De Cock]] ilustratzailea eta komikigilea (Belgika, 1979) # [[La Galera kartzela]] emakumeen espetxea (Alcala de Henares, XX. - XXI. mendea) # [[Malagako emakumeen kartzela zaharra]] (Malaga, 1937-1954) # [[Can Salesko kartzela]] emakumeen kartzela (Palma, 1936-1943) # [[Joan Feynman]] astrofisikaria (AEB, 1927-2020) # [[Catherine Beaunez]] Frantziako prentsa-marrazkilaria eta komikigilea (Juigné-sur-Sarthe, 1953) # [[Maria Vaquer Moll]] jostuna eta feminista espetxeratua (Eivissa, 1902-1982) }} ==='''Berriak 2024''' ('''urria''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Beatriz Akizu Aizpiri]] '''SORTUA''' Eusko Ikaskuntzako arlo sozio-politiko, dibertsitate eta kohesioko koordinatzailea (Soraluze, 1969) # [[Onintze Villanueva Goikoetxea]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea, dantzazalea, dantza-irakaslea (Mexiko, 1955) # [[Belen Urutxurtu]] ef-- '''SORTUA''' txistularia, eskultorea eta Arte irakaslea (Berriz, 1960) # [[Julene Etxenike]] --ef '''SORTUA''' mendizale aitzindaria (Irun, 1943-2023) # [[Beatriz Gámiz Mata]] ----'''SORTUA''' kriminologoa, politikaria eta alkatea (Ermua, 1983) # [[Resurrección Martínez Sánchez]] efef '''SORTUA''' 36ko gerran eraildako maistra (Errioxa, 1898-1936) # [[Consolación Martínez Sánchez]] '''SORTUA''' 36ko gerran eraildako maistra (Errioxa, 1896-1936) # [[Teresa Velasco Soto]] '''SORTUA''' zigarrogilea, politikaria (Errioxa, 1902-?) # [[Felisa Vidorreta Miruri]] '''SORTUA''' maistra fusilatua (Errioxa, 1890-1936) # [[Mercedes López Cotarelo]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua  (Irun, 1914 - Lesaka, 1936)  # [[Leire Retegi Fernández]] '''SORTUA''' txistularia eta txistu irakaslea da (Leitza, 2002) # [[Luciana Larreategi Arizaga]] '''SORTUA''' (Eibar, Gipuzkoa, 1912-2003) # [[Lloy Galpin]] sufragista, idazlea (AEB, 1877-1935) # [[Ana María Cuervo]] biokimikaria (Bartzelona 1966) # [[Marta Pujol Ferrusola]] arkitektoa (Bartzelona 1959) # [[Glenna Cabello]] politologoa, kontsul (Venezuela 1959) # [[Margaret Leahy]] aktorea (EB 1902-AEB 1967) # [[Norma Talmadge]] aktorea (AEB 1894-1957) # [[Constance Talmadge]] aktorea (AEB 1898-1973) # [[Natalie Talmadge]] aktorea, gidoilaria (AEB 1996-1969) # [[Cátia Montes]] gizarte hezitzailea, suhiltzailea, ijitoa (Portugal ?) # [[Toya Prudêncio]] hezitzailea, aktibista, ijitoa (Portugal ?) # [[Maria Gil]] aktore, aktibista, ijitoa (Portugal 1972) # [[Estelle Faye]] idazle eta aktore frantsesa (1978) # [[Rose Morgan French]] sufragista (AEB, 1859-1929) # [[Ana María Pascual-Leone]] zientzialaria eta farmazialaria (Valentzia, 1930) # [[Nellie Blessing Eyster]] irakaslea, kazetaria, idazlea (AEB, 1836-1922) # [[Eileen Chang]] idazlea (Txina 1920-AEB 1995) # [[Ascensión Marcos]] farmazialaria, ikertzailea (Espainia XX. mendea) # [[Mririda n'Ait Attik]] poeta amazigea (Maroko 1900-1940) # [[Maisie Peters]] kantautorea (EB 2000) # [[Rachel Brosnahan]] aktorea (AEB 1990) # [[Elaine May]] aktorea (AEB 1932) # [[Carla Quílez]] aktorea (Bartzelona 2008) # [[Tita Parra]] kantautorea (Txile 1956) # [[Alexia Greziakoa]] printzesa (Grezia 1965) # [[Teodora Greziakoa]] aktorea, printzesa (EB 1983) # [[Olinpia Greziakoa]] modeloa, printzesa (AEB 1996) # [[Marie-Chantal Greziakoa]] diseinatzailea, enpresaburua, printzesa (EB 1968) # [[Marthe Gautier]] pediatra, ikertzailea (Frantzia, 1925-2022) # [[Mar%C3%ADa Mullerat i Bassedas]] maistra, hezkuntza berezian espezializatua (Catalunya 1903 - 1993) # [[Rita Harradence]] biokimikaria (Australia, 1915-2012) # [[Nora Stanton Blatch Barney]] ingeniari zibila (AEB, 1883-1971) # [[Flora Wambaugh Patterson]] mikologoa (AEB, 1847-1928) # [[Jhamak Ghimire]] idazlea (Nepal, 1980) # [[Mireille Havet]] idazlea (Frantzia, 1898-1932) # [[Montserrat Villar Gonzalez]] idazlea (Ourense 1969) # [[Regina Orozco]] aktorea (Mexiko, 1964) # [[Jesusa Rodríguez|Jesusa Rodriguez]] aktorea, antzerki zuzendaria (Mexiko, 1955) # [[Astrid Hadad]] aktorea (Mexiko, 1957) # [[Julieta Egurrola]] aktorea (Mexiko, 1953) # [[Elisa Izaurralde|Elisa_Izaurralde]] biokimikaria molekularra (Uruguai, # [[Céline Bessière]] soziologoa (Frantzia, 1977) # [[Cristina Pacheco]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1941-2023) # [[Susana Chavez-Silverman]] idazlea (AEB, ?) # [[Cristina Lafont]] filosofoa (Valentzia, 1963) # [[Fumiko Enchi]] idazlea (Japonia 1905-1986) # [[Pilar Roig Picazo]] ikertzailea (Valentzia 1949) # [[Isabella Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 2007) # [[Josephine Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 2011) # [[Irene Greziakoa]] printzesa (Hegoafrika/ Espainia 1942) # [[Pia Getty]] film ekoizlea, zuzendaria (AEB 1966) # [[Benedikte Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 1944) # [[Alexandrine Danimarkakoa]] erregina (Alemania 1879- Danimarka 1952) # [[Carolina Matilde Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 1912-1995) # [[Viktoria Luise Prusiakoa]] printzesa (Alemania 1892-1980) # [[Rocío Muñoz Morales]] aktorea, aurkezle, modeloa (Madril 1988) # [[Mary Prince]] idazlea eta esklabua (Bermudak...) # [[Edith M. Flanigen]] kimikaria (AEB, 1929) # [[Margaret Fulton]] kazetari gastronomikoa (1924-2009) # [[Claudia Actea]] esklaboa (Anatolia 40-I. mendea) # [[Cándida Jiménez Huelva]] esklabo askatua (Angola, 1845 Huelva, 1951) # [[Rosalia Gómez]] esklabo askatua (Tenerife, 1801-1874) # [[Elena Conti]] biokimikaria eta biologoa (Italia, 1967) # [[Edith Pechey]] medikua (EB 1845-1908) # [[Catherine Raisin]] geologoa (Erresuma Batua, 1855-1945) # [[Winifred Starr Dobyns]] sufragista (AEB, 1886-1963) # [[Mary Roberts Coolidge]] sufragista (AEB, 1860-1945) # [[María Bueno Castellano]] artista (Malaga, 1976) # [[Rukhmabai]] medikua (India 1864-1955) # [[Valérie Mangin]] Frantziako komiki-gidoilaria (Nancy, 1973) # [[Kamala Sohonie]] biokimikaria (India, 1911-1998) # [[Cy Jung]] idazlea (Frantzia, # [[Elula Perrin]] idazlea (Frantzia # [[Anandi Gopal Joshi]] Indiako 1. medikuetako bat (1865-1887) # [[Agnieszka Osiecka]] poeta, kazetaria (Polonia 1936-1007) # [[Jeanette Winterson]] idazlea (EB 1959) # [[Shelagh Delaney]] antzerkigilea, gidoilaria (EB 1938-2011) # [[Madeleine Suediakoa]] printzesa (Suedia 1982) # [[Carina Axelsson]] printzesa, modeloa, idazlea (AEB Aguil1968) # [[Ingeborg Danimarkakoa (1878-1958)]] printzesa (Danimarka 1878-Suedia 1958) # [[Susie Orbach]] psikoanalista, idazlea (EB 1946) # [[Doris Duke]] filantropoa , baratzezaina, arte bildumagilea (AEB 1912-1993) # [[Silvia Laplana]] metereologoa (Bartzelona 1984) # [[Eva Cosculluela]] kultur kazetaria (Zaragoza 1972) # [[Pilar Sanjurjo]] metereologoa (Coruña 1942-2022) # [[Fanny Dalle-Rive]] Frantziako komikigilea (1976) # [[Emma_Lira]] kazetaria, idazlea eta bidaiaria (Madril 1971) # [[Mariana Álvarez Bollo Carretero]] pedagogoa eta idazle espainiarra (Zamora, 1866 - 1946) # [[Margherita Piazzola Beloch]] matematikaria (Italia, 1879-1976) # [[Mary Ryerson Butin]] medikua (AEB, 1857-1944) # [[Zabel Yesayan]] idazlea (Armenia 1878-1943) # [[Eva Carter Buckner]] sufragista, poeta eta konpositorea (1861-1946) # [[Hélia Correia]] idazlea (Portugal, 1949) # [[Isabela Figueiredo]] idazlea (Portugal, 1963) # [[Teresa Imízcoz Beunza|Teresa Imizcoz Beunza]] idazlea (Iruñea, 1965) # [[Oriana Méndez|Oriana Mendez]] idazlea (Vigo, 1974) # [[Esperanza Aguilà Ducet|Esperanza Aguila Ducet]] idazlea (Bartzelona, 1951) # [[Maud Ankaoua]] enpresa kudeatzailea (Frantzia, 1971) # [[Lucia Pietrelli]] idazlea (Italia/Mallorca 1984) # [[María Jaén]] idazlea, gidoilaria (Sevilla 1962) # [[Antonia Bardolet]] idazlea (Bartzelona 1877- 1956) # [[Dolors Miquel]] idazlea (LLeida 1960) # [[Míriam Ferradáns]] idazlea (Pontevedra 1960) # [[Rosa Fabregat]] idazlea (LLeida 1933) # [[Ingrid Guardiola Sánchez]] film zuzendaria, saiakeragilea (Girona 1980) # [[Almudena Arteaga]] idazlea (Madril 1967) # [[Alana S. Portero]] idazlea (Madril 1967) # [[Maria Antònia Salvà]] poeta (Mallorca 1869-1958) # [[Maribel Medina]] idazlea eta kultura kudeatzailea (Iruñea, 1969) # [[Gabrielle Réval]] idazlea (Frantzia, # [[Martine Roffinella]] idazlea (Frantzia, # [[Bertha Hernández]] idazlea, politikaria, 1. dama (Kolonbia 1907-1993) # [[May Borraz]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1966) # [[Eva Yárnoz]] poeta, artista (Iruñea 1975) # [[Emilia Salvador]] ikertzailea, idazlea (Zaragoza 1938) # [[Beatriz Giménez de Ory]] poeta (Madril 1972) # [[Gema Nieto]] idazlea (Madril 1981) # [[Mariona Cabassa]] ilustratzailea (Bartzelona 1977) # [[Mada Carreño]] idazlea, kazetaria (Zamora 1914- Mexiko 2000) # [[Nicolasa Helguero Alvarado]] poeta, moja, noblea (Palentzia 1719- Burgos 1805) # [[Sheila Elorza]] futbolaria (Zaratamo 1996) # [[Suceso Luengo]] maistra, idazlea (Zamora 1884-? 1931) # [[Yvonne Blake]] jantzi-diseinatzailea (EB 1940-Madril 2018) # [[Ruth Chepngetich]] atleta, maratoilaria (Kenya 1994) # [[Salome Lang]] atleta, gorako jauzilaria (Suitza 1997) # [[Salomé Kora]] atleta, 100m (Suitza 1994) # [[Vicky Calavia]] zinegilea (Zaragoza 1971) # [[Marisol Aznar]] aktorea, gidoilaria, abeslaria (Zaragoza 1972) # [[Emilia Baylo]] dantzaria, koreografoa, irakaslea (Lleida 1946-Zaragoza 2022) # [[Natividad Zaro]] aktorea, gidoilaria (Zaragoza 1901-Madril 1978) # [[Marta Marín-Dòmine]] idazlea, dokumetalgilea (Bartzelona 1959) # [[Uliana Semionova]] saskibaloi jokalaria (Letonia 1952) # [[Maria do Rosário Pedreira]] idazlea (Portugal 1959) # [[Reyes Calderon]] idazlea, ekonomialaria, irakaslea (Valladolid 1961) # [[Paloma Sánchez-Garnica]] idazlea (Madril, 1962) # [[Ann Scott]] idazlea (Frantzia, 1965) # [[Chiquinha Gonzaga]] musikaria, konpositore, pianista eta orkestra zuzendaria (Brasil, 1847 - 1935) # [[Giannina Arangi-Lombardi]] sopranoa (Italia, 1891-1951) # [[Gilda dalla Rizza]] sopranoa (Italia, 1892-1975) # [[Magda Olivero]] sopranoa (Italia 1910-2014) # [[Lucy Tejada]] artista, margolaria (Kolonbia 1920-2011) # [[Claudia Muzio]] sopranoa (Italia, 1889-1936) # [[Toti Dal Monte]] sopranoa (Italia, 1893-1975) # [[Maria Caniglia]] sopranoa (Italia, 1905-1979) # [[Ebe Stignani]] mezzosopranoa (Italia, 1903-1974) # [[Violet King Henry]] abokatua (Kanada, 1929-1982) # [[Tòni Escala]] idazlea (Lleida 1961) # [[Teresa Azpiazu Paul]] idazlea, irakaslea, politikaria (Cádiz 1862-Málaga 1949) # [[Luisa Josefina Hernández]] idazlea, irakaslea (Mexiko 1928-2023) # [[María Asúnsolo]] mezenas, galerista, modelo (AEB 1904-Mexiko 1999) # [[María Jose Escrivà]] idazlea, poeta (Valentzia 1968) # [[Meritxell Gené]] kantautorea, poeta (Lleida 1986) # [[Marià Manent]] poeta, memorialista (Bartzelona 1898-1988) # [[Marysa Navarro Aranguren]] idazlea, historilaria (Nafarroa 1934) # [[Esther Novalgos Laso]] idazlea (Errioxa 1942) # [[Susi Alvarado]] idazlea, antzerki zuzendaria (Kanariak 1960) # [[Anna Tsing]] antropologoa (AEB, 1950) # [[Ana Bernal Triviño]] kazetaria eta ikertzailea (Malaga, 1980) # [[María Francisca Díaz-Carralero Rodelgo]] poeta itsu inprobisatzailea (Ciudad Real 1818-1894) # [[Sanmao]] idazlea (Txina 1943-1991) # [[Ana Cristina Herreros Ferreira]] idazlea, ahozko kontalaria (Leon 1965) # [[Monika Zgustová]] idazlea, itzultzailea (Txekia 1957) # [[Juana Dolores]] abeslaria, aktorea (Bartzelona 1992) # [[Valeria Castro (abeslaria)]] kantautorea (Kanariak 1999) # [[Maria Morera Colomer]] aktorea, abeslaria Girona 2003) # [[Laura Jou]] antzerki irakaslea, film zuzendaria (Batzelona 1969) # [[Emakumeen Ospearen Aretoa Coloradon]] aretoa eta saria (Colorado 1965) # [[Frederika Hannoverkoa]] Greziako erregina ezkontidea (Alemania 1917 – Madril 1981) # [[Isabel Stilwell]] kazetaria eta idazlea (Portugal) # [[Maria Xosé Queizán]] idazlea (Galizia, 1939) # [[Liliana Felipe]] abeslaria, sopranoa (Agentina-Mexiko, 1954) # [[Zinka Milanov]] sopranoa (1906-1989) # [[Rosa Ponselle]] sopranoa (AEB, 1897-1981) # [[Milka Ternina]] sopranoa (Kroazia, 1863-1941) # [[Geraldine Farrar]] sopranoa (Alemania, 1882-1967) # [[Lilli Lehmann]] sopranoa (Alemania, 1848 - Berlin, 1929) # [[Olive Fremstad]] mezzosoprano (Suedia , 1871-AEB,1951) # [[María Jesús Jabato]] idazlea (Burgos, 1959) # [[Brenda Navarro]] idazlea (Mexiko, 19982) # [[Maud Tabachnik]] idazlea (Frantzia, 1938) # [[Alejandrina_Gessler]] Andaluziako margolaria (Cadiz, 1831 - Paris, 1907) # [[Rita Ferro]] Portugaleko idazlea (Lisboa, 1955) # [[Dolors Marín Silvestre]] Kataluniako historialaria (Hospitalet de Llobregat, 1957) # [[Almudena Campuzano Jimenez de Aldasoro]] idazlea (Santander, 1996) # [[Dora Vázquez]] idazlea (Ourense, 1913.2010) # [[Ana Acuña]] idazlea eta ikertzalea (Marin, 1971) # [[Josefina Cardona i Bosch]] poeta (Valentzia,1957-2022) # [[Joan Beauchamp Procter]] zoologoa (Erresuma Batua, 1897-1931) # [[Adela Figueroa]] biologoa, aktibista eta idazle galiziarra (Lugo, 1948) # [[Mary Blair]] artista, ilustratzailea, (AEB, 1911-1978) # [[Rita Taborda Duarte]] Portugaldar idazle eta irakaslea (Lisboa, 1973) # [[Fedora Barbieri]]  mezzosopranoa (Trieste, 1920ko- Florentzia, 2003) # [[Anita Cerquetti]]  soprano (Montecosaro, 1931ko apirilaren 13a - Perugia, 2014ko urriaren 11) Italiako soprano dramatiko  # [[Leyla Gencer]] sopranoa (Istanbul, 1928ko- Milan, 2008ko) # [[Maria Stader]] sopranoa (Budapest, 1911- Zurich, 1999ko) # [[Tereska Torrès]] idazlea (Paris, 1920-2012) # [[Marta G. Franco]] kazetari eta ekintzailea (Espainia, ) # [[Josefa Alfaro de Ocampo]] kazetaria, idazlea eta atzerkigilea (Sevilla, XIX-XX) # [[Milagros Duque Vallejo]] alkatea (Berantevilla, 1941) # [[Maria Perpinyà i Sais]] idazlea (Katalunia, 1901-1994) # [[Mercè Vila i Reventós]] idazlea ([[Bartzelona]], [[1902]] - ?) # [[Arancha Nogueira]] poeta ([[Ourense]], [[1989|1989ko]] # [[Geneviève Pastre]] idazle, poeta, militantea # [[Élodie Petit]] poeta eta performena # [[Narcisa Freixas|Narcisa Freixas i Cruells]] margolaria, eskultorea eta konpositorea (Sabadell – 1859 – Bartzelona, 1926) # [[Rexina Vega|Rexina Rodriguez Vega]] literatura idazlea, itzultzailea eta ikertzailea da. (Vigo, 1966) # [[Eva Balaguer-Cortés López]] idazlea (Zaragoza, 1965) # [[Rita Taborda Duarte]] idazlea (Lisboa, 1973) # [[Cristina Carvalho]] idazlea (Portugal, 1949) # [[An Alfaya]] idazlea (Galizia, 1964) # [[San Luisko kondesa]] idazlea (Murtzia, 1884-Madril, 1929) # [[Montserrat Aguer Teixidor]] filologoa eta idazlea (Figueres, 1963) # [[María Rosa de Madariaga]] historialaria (Madril, 1937-2022) # [[Asima Chatterjee]] botanikaria, kimikaria (India, 1917-2006) # [[Alicia Fernández Rodríguez]] poeta (Galizia, 1987) # [[Coloma Rosselló i Miralles]]  idazlea (Palma, 1871 - i1955) # [[Walda Pla i Rosés]] eleberrigilea  (Maresme, 1913ko- Badalona, 2014) # [[Maria Fullana i Montoro]] idazlea(Valentzia, 1958) poeta, narratzaile, itzultzaile eta irakasle ohia # [[Susana Prieto]] idazlea eta gidoigilea (Puebla de Sanabria, Zamora, 1962) # [[Isabel Thorne]] medikua, emakumeen eskubideen aldeko ekinzailea (Londres, 1834-1910) # [[María Gertrudis Hore|Maria Gertrudis Hore]]  poeta (Cadiz, 1742 -1801) eko abuztuaren 9a)  # [[Katherine Esau]] botanikaria (Ukrania-AEB, 1898-1997) # [[Elizabeth Stern]] patologoa (Kanada-AEB, 1915-1980) # [[Josefina Solsona i Querol]] idazlea (Bartzelona, 1907-1960) # [[Tamara Andrés]] idazlea (Pontevedra, 1992) # [[Enriqueta Muñiz]] idazlea, kazetaria eta itzultzailea  (Madril, 1934– Buenos Aires, 2013)  # [[Blanca Mira]] eleberrigilea (Jumilla, Murtzia, 1989) # [[Kei Okami]],  medikua (Japonia, 1859 - 1941) # [[Edinburgoko zazpiak]] # [[Diana Maff%C3%ADa]] filosofoa eta aktibista (Argentina, 1953) # [[Carmen Moreno Pérez|Carmen Moreno]] idazlea  (Cádiz, 1974) # [[Marie-Hélène Lafon]] irakasle atxikia eta idazlea (Aurillac, Cantal, Frantzia, 1962) irakasle atxikia eta idazlea # [[Gaëlle Heureux]] idazlea eta irratiko kronista (Bourg-en-Bresse, Frantzia, 1970) # [[Matilda Chaplin Ayrton]] medikua (Honfleur, Frantzia, 1846 - 1883ko uztailaren 19a)  # [[Carolina Amaya]] kazetaria (El Salvador) # [[Isabella W. Blaney]] aktibista, sufragista (AEB) # [[Fatima Ouassak]] saiakeragilea, hizlaria, politika publikoetako aholkularia eta militante ekologista, feminista eta arrazakeriaren aurkakoa ((Rif, Maroko, 1976) # [[Helen Evans]] medikua (Irlanda, 1833-1903) # [[Shin Saimdang]] artista, idazle, kaligrafo eta poeta (Korea, 1504-1551) }} '''Berriak 2024''' ('''iraila''') {{zutabeak|kopurua=3| # [[María Fernández García]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (León,1884-Derio,1937) # [[Juana Abascal Nicolás]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Castro Urdiales, 1908-Derio, 1938) # [[Elvira Martínez Porres]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Santurtzi, 1883-Derio, 1937) # [[Conchita Portu Etxeberria|Conchita Portu Exeberria]] '''SORTUA''' irakaslea, zinegotzia, historialaria (Hondarribia, 1943-2017) # [[Severina Sagarzazu Martínez|Severina Sagarzazu]] '''SORTUA''' arrain-saltzailea (Hondarribia, 1911-1994) # [[Joxepa Darceles Bengoetxea]] '''SORTUA''' emagina (Hondarribia, 1888-1972) # [[Merche Gallardo Carrillo]] '''SORTUA''' Saturrarango emakumeen kartzelan jaioa (Mutriku, 1940) # [[Loli Prieto Arana|Loli Prieto]] '''SORTUA'''kirolaria (Hondarribia, 1943-2019) # [[Lupe Artola Cornú]] '''SORTUA''' frantses eta euskara irakaslea (Hondarribia, 1945) # [[Nieves Alza Castillo]] '''SORTUA''' saskibaloi joka laria eta bultzatzailea (Hondarribia, 1954) # [[Ixabel Alkain Etxeberria|Isabel Alkain]] '''SORTUA''' irakaslea, alardeko kapitaina, bidaiaria (Hondarribia, 1961) # [[Arantza Mariskal Balerdi]] '''SORTUA''' Dokumentazio eta liburutegi arduraduna (Hondarribia, 1967) # [[Teresa Gorria Arrizabalaga]] '''SORTUA''' maistra (Hondarribia, 1836-1905) # [[Jasone Miranda-Bilbao]] '''SORTUA''' artista (Bilbo, 1964) # [[Rafaela Baigorri Ibañez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran Madril Ventas espetxean hila (Mañeru, 1892-Madril, 1943) # [[Rufina Chocarro Villar]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Allo, 1891-Erreniega, 1936) # [[Amada Morentín Roldán]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Lodosa, 1910-Deierri, 1936) # [[Felipa del Pueyo Ruiz]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Tarazona, 1897-Ausejo, 1936) # [[Bea Lema]] '''SORTUA''' artista, ilustratzaile (Coruña, 1985) # [[Herminia Domínguez Martínez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran borrokan eraila (Buñuel, 1917-Donostia, 1936) # [[Esperanza Escribano Martínez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Calahorra, 1881-Azkoien, 1936) # [[Marian Fernández]] '''SORTUA''' zinemagilea (Iruñea, 1974) # [[Pilar Fernández Rodríguez]] '''SORTUA''' langilea, 36ko gerran fusilatua (Tudelilla, 1891-Azkoien, 1936) # [[Carmen Gurrea Fernández]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Alfaro, 1921- Azkoien, 1936) # [[Dolores Gurrea Fernández]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Alfaro, 1919- Azkoien, 1936) # [[Gabriela Lorente Sáenz]] '''SORTUA''' etxekoandrea 36ko gerran fusilatua (Calahorra, 1878-Azkoien, 1936) # [[Lucia Maeso Bergé]] '''SORTUA''' futbol-atezaina (Palentzia 2006) # [[María Castejón Leorza]] '''SORTUA''' historialaria, zinema-kritikaria (Lizarra, 1975) # [[Luisa Lasheras Royo]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Cortes, 1912-Gallur,1936) # [[Nicomedes Marañon Orio|Nicomedes Marañón Orio]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Viana, 1898-Logroño, 1936) # [[Martina Martínez Bueno]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Buñuel, 1873-Magallón, 1936) # [[Rosa Zufia Sanz]] '''SORTUA''' kazetaria eta zinemagilea (Tutera, 1958) # [[Meg Connery]] sufragista (Irlanda, 1879-1958) # [[Rebekka Haase]] 2024ko Udako Olinpia r Jokoetako dominaduna (Alemania, 1993) # [[Salwa Eid Naser]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Nigeria, 1998) # [[Gina Lückenkemper]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Alemania, 1996) # [[Fatima Surayya Bajia]] idazlea (Pakistan, 1930-2016) # [[Phoebe Starfield Leboy]] biokimikaria, aktibista (AEB, 1936-2012) # [[Muriel Barbery]] idazlea (Maroko, 1969) # [[Ruperta Bautista]] idazle tzotzila (Mexiko, 1975) # [[Anna Thynne]] itsas zoologoa (Erresuma Batua, 1806-1866) # [[Loung Ung]] idazlea eta ekintzailea (Kanbodia, 1970) # [[Elena Cánovas]] antzerkigilea, antzerki zuzendaria, gizarte laguntzailea (Madril 1955) # [[María Luisa Moneró]] aktorea, kupletista (Madril 1889-1982) # [[María Jesús Valdés]] aktorea, ahots aktorea (Madril 1927-2011) # [[Nuria Torray]] aktorea (Bartzelona 1934-Madril 2004) # [[Alejandra Torray]] aktorea, ahots-aktorea (Madril 1968) # [[Mercedes Barranco]] aktorea (Bartzelona 1899-Madril 1957) # [[Julia Martínez]] aktorea (Santander 1931) # [[María Massip]] aktorea (Albacete 1942- Madril 2002) # [[Queta Claver]] aktorea (Valentzia 1932- Madril 2003) # [[Anita Martos]] aktorea, irakaslea (Uruguai 1893- Madril 1953) # [[Debbie_Brill]] atleta (Kanada, 1953) # [[Aya Kōda]] eleberrigilea eta saiakeragilea (Japonia, 1904-1990) # [[Vera de Spinadel|Vera de Spinabel]] matematikaria (Argentina, 1929-2017) # [[Laetitia Colombani]] idazlea (Frantzia, 1975) # [[Gloria González Aseguinolaza]] biologoa # [[Ángeles Mora]] idazlea (Kordoba 1952) # [[Olive Oatman]] esploratzaile bahitua (AEB 1837-1903) # [[Rebecca Cheptegei]] atleta (Uganda 1991-2024) # [[Betty Harris (zientzialaria)]] kimikaria (AEB 1940) # [[Marie-Béatrice de Baye]] poeta (Frantzia 1859-1928) # [[Nelly Alard]] aktorea, gidoilaria (Frantzia 1960) # [[María Topete]] espetxe-funtzionarioa (Espainia 1900-2000) # [[Constance Reid]] idazlea, matematika dibulgatzailea (AEB, 1918-2010) # [[Flossie Wong-Staal]] birologoa (Txina-AEB, 1947-2020) # [[Lucía Caram]] moja aktibista (Argentina/Katalunia 1966) # [[Magda Roger]] aktorea (Espainia XX. mendea) # [[Patricia H. Clarke]] kimikaria (EB 1919-2010) # [[Lila Azam Zanganeh]] idazlea (Paris 1976) # [[Brigitte Aubert]] idazlea (Cannes 1956) # [[Simone de Saint-Exupéry]] idazlea (Frantzia 1898-1978) # [[Marie-Madeleine de Saint-Exupéry]] idazlea (Fratzia 1897-1926) # [[Teresa Herrera]] filantropoa (Coruña 1712-1791) # [[Stephanie Beacham]] aktorea (EB 1947) # [[Ana Maria Vidal]] aktorea (Madril 1944) # [[Tina Sainz]] aktorea (Madril 1945) # [[Mari Carmen Yepes]] aktorea (Bartzelona 1942-Madril 2015) # [[Laly Soldevila]] aktorea (Bartzelona 1933-Madril 1979) # [[Ángeles Martín]] aktorea, aurkezlea (Madril 1968) # [[Luisa Rodrigo]] aktorea (Madril 1901-1986) # [[Mariam Budia]] idazlea, antzerkigilea (Errioxa 1970) # [[Casey Wilson]] aktorea, komediantea (AEB 1980) # [[Violetta Villas|Violeta Villas]] abeslaria (Polonia, 1938-2011) # [[Feliza Bursztyn]] eskultorea (Kolonbia 1933- Paris 1982) # [[Maria Barrientos]] sopranoa (Bartzelona 1884- Lapurdi 1946) # [[Eileen Kramer]] dantzaria, koreografoa (Australia 1914) # [[Antisa Khvichava]] 132 urte bizi izanaren erreklamatzailea (Georgia 1880-2012) # [[Besse Cooper]] ehun urteduna, maistra, sufragista (AEB 1879-2009) # [[Sahan Dosova]] ehun urteduna (Kazakhstan 1879?-2009) # [[Maria Olivia da Silva]] ehun urteduna (Brasil 1880?-2010) # [[Tomiko Itooka]] ehun urteduna, zaharrena (Japonia 1908-) # [[Fusa Tatsumi]] ehun urteduna, zaharrena (Japonia 1907-2023) # [[Pilar Serra]] erakusketa-komisarioa (Zaragoza, XX. mendea) # [[Concha García (artista)]] eskultorea (Santander 1960) # [[Susanna Rafart]] idazlea (Girona 1962) # [[Florence Hedges]] botanikaria (AEB, 1878-1956) # [[Jeanne Loiseau]] idazlea (Frantzia 1854-1921) Leire # [[Tahia Halim]] margolaria (Egipto 1919-2003) Isabel # [[Mercedes Barcha Pardo]] musa, zaintzailea (Kolonbia 1932-2020) # [[Fanny Mikey]] aktorea, antzerki-zuzendaria (Argentina 1930-Kolonbia 2008) # [[Nadia Battocletti]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Italia, 2000) # [[Andreja Leški]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Eslovenia, 1997) # [[Alice Bellandi]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Italia, 1998) # [[Mathilda Hodgkins-Byrne]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Londres, 1994) # [[Gloria Zea]] filosofoa, arte sustatzailea (Kolonbia 1935-2019) # [[Elena Congost]] atleta paralinpikoa (Bartzelona 1987) # [[Marta Fernández Infante]] igerilari paralinpikoa (Burgos 1994) # [[Nuria Marqués ]] igerilari paralinpikoa (Bartzelona 1999) # [[Virginia Feito]] idazlea (Madril 1988) # [[María Manjavacas]] kazetaria (Ciudad Real, XX. mendea) # [[Marta Fernández Vázquez]] kazetaria, idazlea (Madril 1973) # [[Inmaculada Galván]] kazetaria (Madril 1963) # [[Marta Reyero]] kazetaria (León 1965) # [[Fawzia Koofi]] politikaria, aktibista (Afganistan 1975) # [[Saba Sahar]] film zuzendaria, aktibista (Afganistan 1975) # [[Blanca Estrella Ruiz Ungo]] maistra eta Clara Campoamor elkartearen sortzaile eta presidentea (1944-2024) # [[Mayana Itoiz]] ilustratzaile eta komikigile baionarra (1978) # [[Claire Etcherelli]] idazlea (Frantzia 1941-2023) # [[Maylis Adhémar]] idazlea, kazetaria (Frantzia 1985) # [[Françoise Mézières]] fisioterapeuta (Frantzia 1909-1991) # [[Daisy Roulland-Dussoix]] mikrobiologo molekularra (Suitza 1936– 2014) # [[Brenda Milner]] neuropsikologoa (Erresuma Batua-Kanada 1918) # [[Michaela DePrince]] dantzaria (Sierra Leona, 1995-AEB, 2024) # [[María Ruiz de Burton]] idazlea (Mexiko 1832-AEB 1895) # [[Blanca Oteyza]] aktorea (Madril 1965) # [[Rosa Maria Oriol Porta]] bitxigilea, enpresaburua (Bartzelona 1946) # [[Rocío Delgado]] kazetaria (Pontevedra 1985) # [[Purificación García]] moda diseinatzailea (Ourense 1952) # [[Victoria Alonso]] film ekoizlea (Argentina/AEB 1965) # [[Anna Teixidor Colomer]] kazetaria, historialaria (Girona 1978) # [[Sara Sorribes]] binaka tenislari brontze olinpikoa (Castelló 1996) # [[Cristina Bucșa]] binaka tenislari brontze olinpikoa (Moldavia/Kantabria 1998) # [[Sara Andrés Barrio]] atleta paralinpikoa (Madril 1986) # [[María Isabel Perelló Doménech]] epailea, Auzitegi Goreneko presidentea (Bartzelona/Coruña 1958) # [[Mariana Mazzucato]] ekonomialaria (Italia/AEB 1968) # [[Clara Martínez de Careaga]] magistratua (Madril 1959) # [[Roser Bach]] epailea (Bartzelona 1964) # [[Ana Ferrer]] epailea (Madril 1959) # [[Olga Sánchez Cordero]] epailea (Mexiko 1947) # [[Margarita Cabello Blanco]] epailea (Kolonbia 1957) # [[Andrea Muñoz Sánchez]] epailea (Txile 1957) # [[Zarela Villanueva Monge]] epailea (Costa Rica 1952) # [[Sue Gray (funtzionarioa)]] politikaria, goi funtzionarioa (EB 1957) # [[Rocío Sagaón]] aktorea (Mexiko, 1933-2015) # [[Ana Mérida]] koreografoa (Mexiko, 1922-1991) # [[Guillermina Bravo]] dantzaria eta koreografoa (1920-2013) # [[Anna Sokolow]] dantzaria eta koreografoa (1910-2000) # [[Carmen Herrero Ayllón]] kimikaria, irakaslea (Madril, 1913-1997) # [[Marie-Michèle Beaufils]] idazlea (Frantzia 1949-2014) # [[Marie Cosnay]] idazlea (Frantzia 1965) # [[Columba Dominguez]] aktorea, abeslaria (Mexiko 1929-2014) # [[Silvia Lemus]] kazetaria (Galizia/Mexiko 1945) # [[Camila Cañeque]] artista (Bartzelona, 1984-2024) # [[Carlota Rodr%C3%ADguez de Robles]] kimikaria, irakaslea (Zamora, 1907-1990) # [[Adela Barn%C3%A9s Gonz%C3%A1lez]] kimikaria, irakaslea (Ávila/Mexiko, 1908-2011) # [[Élisabeth Badinter]] filosofoa, idazlea (Frantzia 1944) # [[Lola González Ruiz]] abokatua (León 1946-Madril 2015) # [[Elisabet Casanovas]] aktorea (Bartzelona 1994) # [[Aixa Villagrán]] aktorea (Sevilla 1978) # [[Celia Freijeiro]] ekoizlea, aktorea (Pontevedra 1983) # [[Patricia Reyes Spíndola]] aktorea, zuzendaria, ekoizlea (Mexiko 1953) # [[Paula Usero]] aktorea (Valentzia 1991) # [[Carol Rodríguez Colás]] film zuzedaria (Bartzelona 1982) # [[Paula Anta]] artista, argazkilaria (Madril 1977) # [[Meritxell Calvo]] aktorea (Bartzelona 1986) # [[Raquel Peláez]] aktorea (León 1978) # [[Edith Marion Patch]] entologoa, idazlea (AEB, 1876-1954) # [[Petra Barnés González]] kimikaria, farmazialaria (Madril/Mexiko, 1908-1992) # [[Isabelle Rimbaud]] idazlea (Frantzia 1860-1017) # [[Jeanne Puchol]] komikigile eta ilustratzaile frantziarra (1957) # [[Michiyo Tsujimura]] biokimikaria (Japonia, 1888-1969) # [[Matilde Landeta]] film gidoilaria eta zuzendaria (Mexiko, 1910-1999) # [[Susana Martín Gijón]] idazlea, nobela beltza (Sevilla 1981) # [[Carlota Pérez]] ekonomialaria (Venezuela 1939) # [[Pepa Roma]] kazetaria, argazkilaria, eleberrigilea (Lleida XX. mendea) # [[Florence Cassez]] Mexikon zigortua (Frantzia 1994) # [[Denise Maerker]] abokatua, kazetaria (Mexiko 1965) # [[Cristina Álvarez Rodríguez]] arkitektoa, politikaria (Argentina 1967) # [[Roser Tapias]] aktorea, modeloa (Bartzelona 1989) # [[Ángela Cervantes]] aktorea (Bartzelona 1993) # [[Lurdes Barba Rodríguez]] aktorea, antzerki-zuzendaria (Bartzelona 1949) # [[Marta Frías Acedo]] futbol-arbitro aitzindaria (Cáceres 1980) # [[Mabel Purefoy FitzGerald]] fisiologo, patologo klinikoa (Erresuma Batua, 1872-1973) # [[Anne Baraou]] Frantziako komikigilea (1965) # [[Claire Chazal]] kazetaria (Frantzia 1956) # [[Hélène Gordon-Lazareff]] kazetaria (Frantzia 1909-1988) # [[Mary Winearls Porter]] kristalografoa (Erresuma Batua, 1886-1980) # [[Agnès Martin-Lugand]] idazlea (Frantzia 1979) # [[Cécile Bailly]] idazlea (Frantzia 1968) # [[Mireille Best]] idazlea (Frantzia 1943-2005) # [[María Zamora]] film ekoizlea (Valentzia 1976) # [[Ada Wells]] sufragista (EB 1863-Zeelanda Berria 1933) # [[Carol Rovira]] aktorea, abeslaria (Tarragona 1989) # [[Mary Ruiz]] aktorea (Madril 1980) # [[Ángela Cremonte]] aktorea (Madril 1982) # [[Belinda Washington]] aurkezlea, aktorea (Londres/Espainia 1963) # [[Blanca Marsillach]] aktorea (Bartzelona 1966) # [[Cristina Marsillach]] aktorea (Madril 1963) # [[Mónica Portillo]] aktorea, dantzaria (Bartzelona 1989) # [[Lucía Veiga]] aktorea, bakarrizketagilea (Coruña 1979) # [[Mireia Oriol]] modeloa, aktorea (Bartzelona 1996) # [[María Luisa Oyarzábal Fernández]] enpresaria, irakaslea (Bilbo 1933-2022) # [[Olga Duque de Ospina]] abokatu, politikaria (Kolonbia 1930-2019) # [[Beatriz Sanchis]] film-zuzendaria (Valentzia 1976) # [[Marta Nieto]] aktorea (Murtzia 1982) # [[Mabel Purefoy FitzGerald]] patologo klinikoa (Erresuma Batua, 1872-1973) # [[Vera Popova]] kimikaria (Errusia, 1867-1896) # [[Elena Paunero Ruiz]] botanikaria (Valladolid/Madril, 1906-2009) # [[Fatima Daas]] idazlea (Frantzia 1995) # [[Constance Debré]] abokatua, eleberrigilea (Paris 1972) # [[Jeanne Galzy]] idazlea (Frantzia 1883-1977) # [[Arati Saha]] igerilaria (Kalkuta 1940-1994) # [[Caryl Churchill]] antzerkigilea (EB 1938) # [[Carmen Salinas]] aktorea, imitatzailea (Mexiko 1939-2021) # [[Malena Narvay]] aktorea, abeslaria (Argentina 1997) # [[Elisa Mouliaá]] aktorea (Madril 1989) # [[Rosa Villacastín]] kazetaria (Avila 1947) # [[Leila Guerriero]] kazetaria (Argentina 1967) # [[Laura Sisteró]] film-zuzendaria (Bartzelona 1986) # [[Carmen Rigalt]] kazetaria (Lleida 1949) # [[Alejandra Meco]] aktorea (Madril 1990) # [[Azara García de los Salmones Marcano]] ultramaratoilaria (Kantabria 1983) # [[Elsa y Elmar]] abeslaria (Kolonbia, 1993) # [[Nancy Peña]] komikigile eta ilustratzaile frantsesa (Tolosa, 1979) # [[Nadezhda Tolokonnikova]] ekintzaile eta performance artista (Errusia 1989) # [[Heidi Watney]] kazetaria (Kalifornia, 1981) # [[Lola Arias]] idazlea, aktorea, zuzendaria (Argentina 1976) # [[Sarah Rector]] petrolio-handiki afroamerikarra umetatik (AEB, 1902+1967) # [[Carmen Abela y Espinosa de los Monteros]] maistra eta pedagogoa (Cadiz 1897, Guadalajara 1962) # [[Carme Bravo Roy]] pianu-jole eta pedagogoa (Bartzelona, 1919-2007) # [[Gemma Humet]] abeslaria (Bartzelona 1988) # [[Sara Miquel]] aktorea (Girona 1984) # [[Nuria Giménez Lorang]] film-zuzendaria (Bartzelona 1976) # [[Laura Galán]] aktorea (Guadalajara 1986) # [[María José Rubio]] medikua, politikaria (Coruña 1956) # [[Virginia García del Pino]] film-zuzendaria (Bartzelona 1966) # [[Sara Vítores]] kazetaria (Avila 1972-Madril 2024) # [[Pilar Farjas]] medikua, politikaria (Teruel/Galizia 1956) # [[Rocío Mosquera]] medikua, politikaria (Ourense 1956) # [[Marta Molist Codina]] mendi lasterkaria (Bartzelona 1982) # [[Marianne Jean-Baptiste]] aktorea (Londres, 1967) # [[Anne Pouget-Tolu]] frantziar idazlea (Sardinia, 1955) # [[Hilde Mangold]] enbriologoa (Alemania,1898-1924) # [[Idelisa Bonnelly]] itsas biologoa (Dominikar Errepublika,1931-2022) # [[Blanca Calvo Moraza]] maistra, kazetaria eta idazlea (Ourense,xxx -1939) # [[Gertrud Bodenwieser]] dantzaria, koreografoa (Viena, 1890-1959) # [[Dolly Nazir]] igerilaria (India, 1935-2012) # [[Lourdes Reparaz]] igerilaria (Gasteiz 1948- 1999) # [[Sara Barquinero]] filosofoa eta idazlea (Zaragoza, 1994) # [[Laura Loomer]] aktibista politikoa (AEB 1993) # [[Irene Villa]] kazetaria, psikologoa, kirolari paralinpikoa (Madril 1978) # [[Esther Peris]] paralinpiar eskiatzailea (Espainnia XX. mendea) # [[Nathalie Carpanedo]] paralinpiar eskiatzailea (Madril XX. mendea) # [[Beatriz Rodríguez]] idazlea (Sevilla 1980) # [[María Sanjurjo]] patin-hockey jokalaria (Coruña 2000) # [[Masta Quba]] rap abeslaria, aktibista (Mexiko 1988) # [[Lucia Riaño]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1975) # [[Rachida Dati]] politikaria (Frantzia 1965) # [[Sahra Wagenknecht]] politikaria, kazetaria (Alemania 1969) # [[Carme Aymerich i Barbany]] Catalunyako irakaslea eta pedagogoa (Bartzelona 1915 - 2001) # [[Rosa Arj%C3%B3 P%C3%A9rez]] Aragoiko maistra (Zaragoza 1885 - 1918) # [[Gloria Velat]] xakelaria (Bartzelona 1915-1988) # [[Maria Luisa Gutiérrez]] xakelaria (Menorca 1930) # [[Sofía Ruiz ]] xakelaria (Bartzelona?- ? 1968) # [[Eileen Betsy Tranmer]] xakelaria (EB 1910-1983) # [[Chantal Chaudé de Silans]] xakelaria (Frantzia 1919-2001) # [[Ana Paula Arósio]] aktorea, modeloa (Brasil 1975) # [[Alba Planas]] aktorea (Madril 2000) # [[Leticia Sánchez Ruiz]] idazlea, kazetaria (Asturias 1980) }} ==='''Berriak 2024''' ('''abuztua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ania Sáenz de Buruaga]] ----'''SORTUA''' ilustratzailea (Gasteiz, 1988) # [[Cristina Larrea]] ef-- '''SORTUA''' atleta (Eibar, 1966) # [[Estefania Etxebeste Giraldo]] ef-- '''SORTUA''' harri-jasotzailea (Ituren, 2002) # [[Maria Jesus Berrotaran Etxeberria|Maria Jesus Berrotaran]] ----'''SORTUA''' aguazila, mazularia, feminista (Hondarribia, 1949) # [[Miren Izaskun Asua]] ef-- '''SORTUA''' aktorea eta antzerki zuzendaria (Elorrio, 1963) # [[Adriana Ruano Oliva]] urrezko domina tiroan 2024 (Guatemala, 1955) # [[Alba Sidera]] kazetaria (Girona 1979) # [[Aleksandra Jarecka]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1995) # [[Alena Olsen]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1995) # [[Alev Kelter ]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Alex Sedrick]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Alexandra Louis-Marie]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1996) # [[Alice Schwarzer]] kazetari aktibista (Alemania 1942) # [[Alicja Klasik]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 2004) # [[Ally Wollaston]] txirrindularia, omniumean brontze olinpikoa, talde jazarpenean zilarra (Zeelanda Berria 2001) # [[Altina Schinasi]] artista, asmatzailea (AEB 1907-1999) # [[Alysha Corrigan]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1997) # [[Alysha Newman]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1994) # [[Amanda Donohoe]] aktorea (EB 1962) # [[Amber Anning]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 2000) # [[An Qixuan]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Txina, 2000) # [[Ana Bokesa]] aktorea (Madril, ?) # [[Ana Patrícia Ramos|Ana Patricia Ramos]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Brasil, 1997) # [[Anna Cockrell]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 1997) # [[Anna Dorothea Therbusch]] margolaria (Prusia 1721-1782) # [[Anna Mahler]] eskultorea (Austria 1904-EB 1988) # [[Anna Morris]] txirrindularia, taldekako jazarpen brontze olinpikoa (EB 1995) # [[Anna R. Figueiredo]] idazlea (Ourense 1963) # [[Anna Short Harrington]] modeloa, sukaldaria (AEB 1897-1955) # [[Annette Echikunwoke|Annete Echikunwoke]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1996) # [[Antsa Proventzakoa]] Frantziako printzesa, Gaztelako infanta (1225-1261) # [[Ariana Ramsey]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 2000) # [[Arlen Siú]] abeslari eta poeta sandta (Nikaragua, 1955-1975) # [[Asia Hogan-Rochester]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1999) # [[Audrey Mestre]] urpekaria (Frantzia, 1974-2002) # [[Aunt Jemima]] pertsonaia (AEB 1893) # [[Barbiturikills]] kaleko artista (Valentzia 1972) # [[Bavuudorzhiin Baasanjüü]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Mongolia,1999) # [[Beatriz de Palacios]] soldadua (Andaluzia/Mexiko XVI. mendea) # [[Beatriz Proventzakoa]] Frantziako printzesa, erregina ezkontidea, latindar enperatriza (1229- Italia1267) # [[Beatriz Souza]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Brasil, 1998) # [[Beatriz Suabiakoa]] Gaztela eta Leongo erregina ezkontidea (Germania 1205-Zamora 1235) # [[Becky Wilde]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (Erresuma batua, 1997) # [[Bertha Badt-Strauss]] kazetaria, judua (Prusia 1885-1970) # [[Blanca Eekhout]] politikaria (Venezuela, 1968) # [[Blanka Frantziakoa]] printzesa, Gaztelako infanta (Jaffa 1253-Paris 1320) # [[Boryana Kaleyn]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Bulgaria, 2000) # [[Brittany Brown]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1995) # [[Bryony Botha]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1997) # [[Camryn Rogers|Camaryn Rogers]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1999) # [[Cari Champion]] kazetaria (AEB 1978) # [[Carissa Norsten]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Carmen Bernardos]] aktorea (Madril 1927-2021) # [[Carmen Verlichak]] idazlea (Madril/Argentina/Kroazia XX. mendea) # [[Carola Stern]] kazetaria, idazlea (Alemania 1925-2006) # [[Catherine Lacey]] idazlea (AEB, 1985) # [[Charity Williams]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1996) # [[Chiara Consonni]] txirrindularia, madison urre olinpikoa (Italia 1999) # [[Chloe Daniels]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Cierra Burdick]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Coraline Vitalis]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1995) # [[Cristina Sánchez-Andrade]] idazlea (Coruña 1968) # [[Cuca Escribano]] aktorea (Madril, 1973) # [[Cyréna Samba-Mayela]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 2000) # [[Daisy eta Violet Hilton]] biki pikopagoak, zirkuko musikariak (EB 1908-AEB 1969) # [[Daria Pikulik]] txirrindularia, omniemean zilar olinpikoa (Polonia 1997) # [[Darja Varfolomeev|Darja Varfolomeew]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Errusia,2006) # [[Dearica Hamby]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Deng Yawen]] txirrindularia, BMX librean urre olinpikoa (Txina 2005) # [[Ding Xinyi]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2004) # [[Dolores Vilavedra]] idazlea, literatura kritikaria (Pontevedra 1963) # [[Dora Lush]] bakteriologoa (Australia, 1910-1943) # [[Dorothea Veit]] idazlea (Alemania 1764-1839) # [[Dorothy Miles]] idazle gorra, keinu hizkuntzan aitzindaria (EB 1931-1993) # [[Eleanor Patterson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Australia, 1996) # [[Elisa Mevius]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2004) # [[Elise Reimarus]] idazlea, hezitzailea (Alemania 1735-1805) # [[Elsie Inglis]] medikua, aktibista (Eskozia, 1864-1917) # [[Emily Shearman]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1999) # [[Emma Ann Reynolds]] erizain, medikua (AEB, 1862-1917) # [[Emma Finucane]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 2002) # [[Esther Bendahan]] idazle sefardia (Tetuan 1964) # [[Esther Vilar]] idazlea, soziologoa, medikua (Argentina 1935) # [[Eva Canel]] idazlea, hizlaria, (Asturias, 1857-Habana, 1932) # [[Faith Cherotich]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kenia, 2004) # [[Fancy Bermudez]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2002) # [[Fanny Lewald ]] idazlea (Prusia 1811- Alemania 1889) # [[Farah Nabulsi]] giza eskubideen aldeko zinemagilea (Londres 1978) # [[Feng Bin]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txina, 1994) # [[Florence Symonds]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2002) # [[Georgia Bell]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Erresuma Batua, 1993) # [[Georgia Hale]] zinema mutuko aktorea (AEB 1905-1985) # [[Georgina Hale]] aktorea ( EB 1943-2024) # [[Gertrud Kornfeld]] kimikaria (Alemania, 1891-1955) # [[Giulia Rizzi]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Italia, 1989) # [[Greta Scacchi]] aktorea (Italia/Australia 1960) # [[Guo Qiqi]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1998) # [[Hailey Van Lith]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 2001) # [[Haley Batten]] txirrindularia, mendian zilar olinpikoa (AEB 1998) # [[Hao Ting]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2001) # [[Harriet Boyd Hawes]] arkeologoa (AEB, 1871-1945) # [[Haruka Funakubo]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Japonia, 1998) # [[Haruka Kitaguchi]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Japonia, 1998) # [[Helena Villar Janeiro]] idazlea (Lugo 1940) # [[Henriette Herz]] idazlea, hezitzailea (Alemania 1764-1847) # [[Hetty van de Wouw]] txirrindularia, keirinean zilar olinpikoa (Herbehereak 1998) # [[Hezly Rivera]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2008) # [[Hina Hayata]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna(Japonia, 2000) # [[Huang Zhangjiayang]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2000) # [[Huh Mi-mi]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Korea,2002) # [[Ida Hahn-Hahn]] idazlea (Alemania 1805-1880) # [[Ilona Maher]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1996) # [[Inés de Guevara]] infanta (?- 1265) # [[Inma López Silva]] idazlea (Coruña 1968) # [[Ioana Vrinceanu]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Errumania, 1994) # [[Irene Alba]] aktorea (Madril 1867-Bartzelona 1930) # [[Irene Angelo]] erregina ezkontidea (Konstantinopla 1181-Alemania 1208) # [[Irene Caba Alba]] aktorea (Argentina 1899-Madril 1957) # [[Iryna Herashchenko|Iryma Herashchenko]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Ukraina, 1995) # [[Jasmine Martin]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Hegoafrika, 2000) # [[Jasmine Moore]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2001) # [[Jemima Montag]] Atleta. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (Australia, 1998) # [[Jenny Rissveds ]] txirrindularia, mendian briontze olinpikoa (Suedia 1994) # [[Jeon Hun-young]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 1994) # [[Jessica Hull]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Australia, 1996) # [[Jessica Roberts]] txirrindularia, taldekako jazarpen brontze olinpikoa (EB 1999) # [[Juana Camilión]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 19) # [[Julia Caba Alba]] aktorea (Madril1902-1988 19) # [[Julia Trujillo]] aktorea (Madril 1932-2013) # [[Julien Alfred]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Santa Luzia, 2001) # [[June Sutor]] kristalografoa (Zeelanda Berria-1929 Londres) # [[Katarina Johnson-Thompson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Erresuma Batua, 1993) # [[Katy Marchant]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 1993) # [[Kayla Canett]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Kaylia Nemour]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 2006) # [[Kaylyn Brown]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2004) # [[Kelsey Teneti]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Keyara Wardley]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2000) # [[Kim Kum-yong|Kimkum-young]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ipar Korea, 2001) # [[Krissy Scurfield]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Kristen Thomas]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Kristi Kirshe]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1994) # [[Kristina Norvegiakoa]] printzesa, Gaztelako infanta (Norvegia 1234- Sevilla 1262) # [[Laura Mart%C3%ADnez de Carvajal]] medikua (Kuba, 1869-1941) # [[Lauren Doyle]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Laviai Nielsen|Laviani Nielsen]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 1996) # [[Leocadia Alba]] sopranoa, aktorea (Valentzia 1866-Madril 1952) # [[Leonor Rodríguez de Castro]] Gaztelako infanta (?- Burgos 1275) # [[Li Jiaman]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Txina, 1997) # [[Lilian Suzette Gibbs]] botanikaria (Erresuma Batua, 1870-1925) # [[Lim Si-hyeon]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 2003) # [[Linda Richards]] erizaina (AEB, 1841-1930) # [[Lisa Mayer]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Alemania, 1996) # [[Lisa van Belle]] txirrindularia, madison brontze olinpikoa (Herbehereak 2001) # [[Louise Blanchard Bethune]] arkitektoa (AEB, 1856-1913) # [[Lu Gwei-djen]] biokimikaria (Txina, 1904-1991) # [[Luana Márton]] taekwondo jokalaria (Tenerife, 2006) # [[Lucía Galán]] abeslaria, aktorea (Argentina 1961) # [[Lucia Yépez Guzmán]] borrokalaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ekuador, 2001) # [[Lydia Rabinowitsch-Kempner]] bakteriologoa (Lituania-Alemania, 1871-1935) # [[Maddi Wesche]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Zelanda Berria, 1999) # [[Mahina Paul]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Maike van der Duin]] txirrindularia, madison brontze olinpikoa (Herbehereak 2001) # [[Manon Veenstra]] txirrindularia, BMX lasterketan zilar olinpikoa (Herbehereak 1998 # [[Mar%C3%ADa Teresa Murillo]] botanikaria (Kolonbia, 1929-2017) # [[Margaret Floy Washburn]] psikologoa (AEB, 1871-1939) # [[Margarita Proventzakoa]] infanta, Frantziako erregina (Frantzia 1221-1295) # [[Margarita Skulesdatter]] erregina (Norvegia 1208-1270) # [[Margit Nordin]] gizonezkoekin lehiatu zen 1. emakume eskiatzailea (Suedia 1897-1982) # [[María Belón]] medikua (Madril 1965) # [[Maria Berta Rohangoa]] noblea (Austrohungariar Inperioa, 1868 – Viena, 1945) # [[Maria Dimádi|Maria Dimadi]] erresistente exekutatua (Grezia, 1907-1944) # [[María Liñeira]] literatura teorialaria (Coruña 1979) # [[María Xosé Porteiro]] idazlea (Madril/Vigo 1952) # [[Marie Lebour]] biologoa (Erresuma Batua, 1876-1971) # [[Marie Luise Kaschnitz]] idazlea (Alemania 1901-Italia 1974) # [[Marie Reichert]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2001) # [[Marie-Florence Candassamy]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1991) # [[Marion Dönhoff]] kazetaria, idazlea, kondesa (Prusia 1909-Alemania 2002) # [[Marion J. Lamb]] biologoa (Erresuma BAtua, 1939-2021) # [[Marion Walter]] matematikaria (Berlin 1928-AEB 2021) # [[Marta Maggetti|Marta Maggeti]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Italia, 1996) # [[Martyna Swatowska-Wenglarczyk]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1994) # [[Mary Moraa]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kenia, 2000) # [[Mary Vaux Walcott]] botanikaria, ilustratazilea (AEB, 1860-1940) # [[Matilda Smith]] botanikaria, ilustratzailea (Mumbai 1854- Londres 1926-1990) # [[Melissa Jefferson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Hego Carolina, 2001) # [[Michele Greene]] aktorea (AEB 1962) # [[Montse Dopico]] kazetaria (Lugo 1977) # [[Montse Pena]] idazlea, literatura kritikaria (Coruña 1981) # [[Muthulakshmi Reddy]] medikua eta legelaria (India, 1886-1968) # [[Nam Su-hyeon]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 2005) # [[Nancy Green]] esklabo ohia, modeloa (AEB 1834-1923) # [[Nancy Rourke]] margolari gorra (Kalifornia, 1957) # [[Natalya Diehm]] txirrindularia, BMX librean brontze olinpikoa (Australia 1997) # [[Naya Tapper]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1994) # [[Nicole Heavirland]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1995) # [[Nicole Shields]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1999) # [[Nicole Yeargin]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1997) # [[Nikola Ogrodníková|Nikola Ogrodikova]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txekia, 1990) # [[Niuta Tajtelbaum]] Varsoviako ghetto altxatzean aktibista eta soldadua (Polonia, 1917-1943) # [[Noor Vidts]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna Belgika, 1996) # [[Oi Ye-Jin]] tiratzailea, 10 m-urre olinpikoa (Hego Korea 2005) # [[Olivia Apps]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1998) # [[Pauline Ferrand-Prévot]] txirrindularia, mendian urre olinpika (Frantzia 1992) # [[Pauline Grabosch]] txirrindularia, taldean brontze olinpikoa (Alemania 1998) # [[Pauline Rifer de Courcelles]] artista (Paris, 1781-1851) # [[Perris Benegas]] txirrindularia, BMX librean zilar olinpikoa (AEB 1995) # [[Piper Logan]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2001) # [[Prisca Awiti Alcaraz]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Londres, 1996) # [[Rachael Blake]] aktorea (Australia 1971) # [[Rebecca Petch]] txirrindularia, taldean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1998) # [[Renata Knapik-Miazga]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1988) # [[Rhyne Howard]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 2000) # [[Rosalia Fernández Rial]] poeta (Coruña 1988) # [[Rosita Yarza]] aktorea (Madril 1922-1996) # [[Rutka Laskier]] nerabe judua, egunerokogilea (Polonia 1929-Auschwich 1943) # [[Sammy Sullivan]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Sandra Ygueravide]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 1984) # [[Sarah Levy (errugbi jokalaria)]] Zazpiko brontze olinpikoa (Hegoafrika/Israel/AEB 1995) # [[Sarah Stewart]] birologoa (Mexiko-AEB, 1905-1976 # [[Sarah Wynter]] aktorea (Australia 1973) # [[Saya Sakakibara]] txirrindularia, BMX lasterketan urre olipikoa (Australia 1999) # [[Shaane Fulton]] txirrindularia,taldean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 2000) # [[Shanieka Ricketts]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Jamaika, 1992) # [[Shin Yu-Bin]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ipar Korea, 2004) # [[Sofia Raffaeli|Sofia Raffali]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Italia, 2004) # [[Song Jiayuan]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1997) # [[Sonja Greinacher]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 1992) # [[Sophiane Méthot]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1998) # [[Sophie Capewell]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 1998) # [[Stephanie Rovetti]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Susana Rodríguez Navarro]] genetikalaria, ikertzailea (Murtzia 1972) # [[Svenja Brunckhorst]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2001) # [[Tara Davis-Woodhall]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 1999) # [[Taylor Perry (errugbi jokalaria)]] Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2000) # [[Tenika Willison]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Teresa Alonso Otero]] Gerra Zibileko errepresaliatua (Madril, 1916- 1995) # [[Thea LaFond]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Dominika, 1994) # [[Tota Alba]] aktorea (Argentina 1914-Madril 1983) # [[Tysha Ikenasio]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 1997) # [[Ursula Bellugi]] psikologoa (AEB, 1931-2022) # [[Vega Gimeno]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 19) # [[Věra Kohnová]] nerabe judua, egunerokogilea (Txekoslovakia 1929-Izbica Ghettoa 1942) # [[Veronica Codesal]] abeslaria (Belgika 1977) # [[Victoria Ohuruogu]] atleta. 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 1993) # [[Viktorija Senkutė]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (:ituania, 1996) # [[Vinesh Phogat]] borrokalaria (India, 1994) # [[Violante Aragoikoa]] erregina ezkontidea (Zaragoza 1236- Orreaga 1256) # [[Violante Hungariakoa]] Aragoiko erregina ezkontidea (1215-Huesca 1251) # [[Virginia Cherrill]] aktorea (AEB 1908-1996) # [[Vittoria Guazzini]] txirrindularia, madison urre olinpikoa (Italia 2000) # [[Viviana Márton|Viviana Martón]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Tenerife, 2006) # [[Wang Lanjing]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2005) # [[Yang Jiayu|Yang Jiagu]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1996) # [[Yemisi Ogunleye|Yamesi Ogunleye]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Alemania, 1998) # [[Zhang Shan]] urrezko domina tiroan 1992 (Txina, 1968) # [[Zhao Jie]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txina, 2002) # [[Zoé Claessens]] txirrindularia, BMX lasterketan brontze olinpikoa (Suitza 2001) # [[Zonia Baber]] geografo, geologo, irakaslea (AEB, 1862-1956) }} ==='''Berriak 2024''' ('''uztaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Berta Peña Parras]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Valladolid, 1889-Bilbo, 1938) # [[Beatrice Salvioni]] '''SORTUA''' filologoa eta idazlea (Italia, 1995) # [[Natalia Ortiz Ceberio]] '''SORTUA''' Marta planaren aurkitzailea (Donosti, ?) # [[Olatz Osa Zubia|Olatz Osa]] '''SORTUA''' pedagogoa, kudeatzailea (Oñati, 1970) # [[Maria Cueto]] '''SORTUA''' artista (Avilés, 1960) # [[Feliciana Etxabe Artola]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Zeberio, 1897-Bilbo, 1938) # [[Alaine Arruti Lejarzegi]] '''SORTUA''' psikologoa (Gernika, 1983) # [[Clara Maass]] erizaina (AEB, 1876-1901) # [[Deborah Sampson]] soldadua (AEB 1760-1827) # [[Anna Maria Lane]] soldadua (AEB 1755-1810) # [[Sally St. Clair]] soldadua (AEB ?-1782) # [[Eleonore Prochaska]] soldadua (Alemania 1785-1813) # [[Margaret Corbin]] erizaina, soldadua (AEB 1723-1792) # [[Hannah Snell]] soldadua (EB 1723-1792) # [[Carme Contreras Verdiales]] aktorea (Zaragoza 1932-2020) # [[Asunción Sancho]] aktorea (Madril 1930-2018) # [[Cándida Losada]] aktorea (Argentina 1915-Madril 1922) # [[Carola Fernán Gómez]] aktorea (Madril 1899-1967) # [[Françoiz Breut]] abeslaria eta ilustrailea (Frantzia, 1969) # [[Sankie Mthembi-Mahanyele]] politikaria, aktibista (Hegoafrika 1951) # [[Nadezhda Alilúyeva]] Stalinen 2. emaztea (Errusia 1901-1932) # [[Colette Capdevielle]] politikaria (Frantzia, 1958) # [[Mariana Travacio]] idazlea (Argentina, 1967) # [[Coccinelle (artista)]] artista, dantzaria, abeslaria eta aktore transgeneroa (Paris, 1931-2006) # [[Rosaura Ruiz Gutiérrez]] biologoa, idazlea (Mexiko, 1950) # [[Marie-Andrée Schwindenhammer]] trans ekintzailea (La Neuveville-lès-Raon, Vosges, 1909 - Chartres, Eure-et-Loir, 1981) # [[Herminia Álvarez Herrera]] iraultzailea, hezitzailea (Mexiko 1888-1955) # [[Dolores Bolio Cantarell]] idazlea (Mexiko 1880-1950) # [[Gertrudis Tenorio Zavala]] poeta, hezitzailea (Mexiko 1843-1926) # [[Elena Sánchez Valenzuela]] aktorea, kazetaria, artxibozaina (Mexiko 1900-1950) # [[Irene López Heredia]] aktorea (Murtzia 1898-Madril 1962) # [[Mari Paz Molinero]] aktorea (Txile 1914-Madril 2004) # [[Carmen Díaz]] aktorea (Sevilla 1896-1979) # [[Lola Pons Rodríguez]] filologoa, irakaslea (Bartzelona 1976) # [[Cristina Farfán]] maistra, idazlea (Mexiko 1846-1880) # [[Natalia Serdán Alatriste]] iraultzailea, aitzindaria (Mexiko 1875-1938) # [[Chantal Montellier]] Frantziako idazle eta komikigilea (Bouthéon, 19472.1943) # [[May Ayim]] ekintzaile afroalemaniarra (Alemania, 1960-1996) # [[Maria Rosaria Omaggio]] aktorea (Italia, 1959-2024) # [[Clarisa Navas]] zinemagilea (Argentina, 1989) # [[Jacqueline Harpman]] psikoanalista (Belgika, 1929-2012) # [[Ana Figuero]] feminista, sufragista (Txile, 1907-1970) # [[Sara Ahmed]] filosofo angroaustraliarra (Erresuma Batua, 1969) # [[Katherine Dunn]] eleberrigile, poeta eta kirol-kazetaria (AEB, 1945-2016) # [[Marianne Baum]] anfifaxista gillotinatua (Alemania, 1912-1942) # [[Marie-Hélène Schwartz]] matematikaria (Frantzia, 1913-2013) # [[Victoria Raquel Bajar Simsolo]] zientzialaria (Argentina, 1942-2016) # [[Juana Manso]] idazle, kazetari, hezitzaile (Argentina, 1819-1875) # [[Isabel de Liaño]] idazlea (Valladolid, XVI. mendea) # [[Louise-Victorine Ackermann]] poeta (Frantzia, 1813-1890) # [[Valentina Pinelo]] moja, poeta (Sevilla, XVI. mendea- 1629?) # [[Pilar Primo de Rivera]] Sección Femeninako zuzendaria (Madril, 1907-1991) # [[Basauriko 11k]] Epaiketaren prozesua # [[Angela Peralta]] sopranoa, konpositorea (Mexiko 1845-1883) # [[Alicia Arévalo (kazetaria)]] 1. emakumea futbol partida kontatzen ( Bartzelona 1978) # [[Sara Giménez León]] kirol kazetaria (Girona 1991) # [[Patricia Campos Doménech]] armadako pilotua, futbol-entrenatzailea (Castelló 1977) # [[Niní Montiám]] aktorea (Madril 1917-1986) # [[Ana Adamuz]] aktorea (Jaén 1886-Madril 1971) # [[Pepita Serrador]] aktorea (Argentina 1913-1964) # [[Teresa Serrador]] aktorea (Bolivia 1899-Argentina 1982) # [[Amparo Martí]] aktorea (Valentzia 1903-Madril 1973) # [[María Mayor]] aktorea (?- Madril 1939) # [[Rosa Torre González]] maistra, politikaria (Mexiko 1890-1973) # [[Nadezhda Zabela - Vrubel]] abeslaria (Errusia, 1868-1913) # [[H%C3%A9l%C3%A8ne Metzger]] zientzia filosofoa (Frantzia, 1889-1944) # [[Inez Clare Verdoorn]] botanikaria (Hegoafrika, 1896-1989) # [[Edith Quimby]] medikuntzan eta fisikan ikertzailea (AEB, 1891-1982) # [[Maria Poumier]] irakasle frantsesa (Cannes, 1950) # [[Marie-Jo Bonnet]] Frantziako historialaria eta feminista (Deauville, 1949) # [[Julia Rodríguez-Maribona]] fregonaren asmatzailea (Asturias 1923-Suitza 2005) # [[Julia Montoussé Fargues]] fregonaren asmatzailea (?-Asturias 1971) # [[Esperanza Grases]] aktorea (Bartzelona 1920-1995) # [[Alexandra Trusova]] patinatzailea (Errusia 2004) # [[Jéssica Bouzas Maneiro]] tenislaria (Pontevedra 2002) # [[Claudia Fernández Sánchez]] padel jokalaria (Madril 2006) # [[Gemma Triay]] padel jokalaria (Menorca 1992) # [[Lucía Sainz]] padel jokalaria (Bartzelona 1984) # [[Marta Ortega Gallego]] padel jokalaria (Madril 1997) # [[Alicia Arévalo González]] arkeologoa (Madril 1965) # [[Manuela Barreiro]] farmazialaria (Galizia, 1877-1953) # [[Martha Aliaga]] estatistika hezitzailea (Argentina, 1937-2011) # [[Matilde Carranza]] akademikoa (Costa Rica, 1892-1981) # [[Erin Andrews]] kirol-kazetaria (AEB, 1978) # [[Helen Alma Newton Turner]] genetista, estatistikaria (Australia, 1908-1995) # [[Violet Jessop]] Titanic ontziko zerbitzaria (Argentina 1887-1971) # [[Celia Giraldo]] zinemagilea (Bartzelona 1995) # [[Luz Rello Sánchez]] asmatzailea, dislexia- aplikazioa ( 1984) # [[Fermina Orduña]] asmatzailea, esne zalgurdia (Espainia XIX. mendea) # [[Gladys West]] matematikari asmatzailea, GPSrako garrantzitsua (AEB 1930) # [[Ariana Sánchez]] padel jokalaria (Tarragona 1997) # [[Marta Marrero]] padel jokalaria (Kanariak 1983) # [[Bea González]] padel jokalaria (Malaga 2001) # [[Marie Van Brittan Brown]] asmatzailea, telebista zirkuitu itxia (AEB 1922-1999) # [[Miriam Benjamin]] asmatzailea, seinale aulkia (AEB 1861-1947) # [[Sarah Boone]] asmatzailea, mahukak eta lisatzeko taula (AEB 1832-1904) # [[Nancy Johnson (asmatzailea)]] izozkailu artifiziala (AEB 1794-1890) # [[Victoria Reyes-García]] antropologoa (Bartzelona 1971) # [[Amaia Yoldi ]] gidoilaria, film-zuzendaria (Iruñea 1973) # [[Julie Donaldson]] kirol-kazetaria (AEB, 1978) # [[Faustina Sáez de Melgar]] idazlea (Madril, 1834-1895) # [[Gloria Melgar |Gloria Melgar Sáez]] margolaria eta musikagilea (Madril, 1859-1938) # [[Julia de Asensi]] idazlea (Madril, 1849-1921) # [[María del Pilar Sinués]] idazlea (Zaragoza, 1838 - Madril, 1893) # [[Margaret Crane]] Predictor-aren asmatzailea (AEB 1941) # [[Emily Cummins]] asmatzailea, ur-eramaile iraunkorra (EB 1987) # [[Evelyn Miralles]] NASAko ingeniaria, asmatzailea, ilargirako etxea (Venezuela/AEB 1967) # [[Janet Emerson Bashen]] asmatzailea, software aplikazioa (AEB 1957) # [[Jeanne Bertrand]] argazkilaria (Frantzia 1880-1957) # [[Maral Yazarloo-Pattrick]] motoziklismo ekintzailea, diseinatzailea (Iran 1981) # [[María del Carmen Ortiz de Arce]] asmatzailea, itsuentzako idazkailua (Espainia ?-1932) # [[Martine Bertereau]] geologo aitzindaria (Frantzia 1590-1642) # [[Margarete Steiff]] jostuna, jostaiu diseinatzailea (Alemania 1847-1909) # [[Heike Makatsch]] aktorea (Alemania 1971) # [[Leena Peltonen-Palotie]] genetista (Finlandia, 1952-2010) # [[Gertrude Scharff Goldhaber]] fisikari nuklearra (Alemania-AEB, 1911-1998) # [[Jackie MacMullan]] kazetaria (AEB, 1960) # [[María Teresa de Filippis]] 1 Formulako lehen emakume gidaria (Italia 1926-2016) # [[Suzanne von Borsody]] aktorea (Alemania 1957) # [[Rosemarie Fendel]] aktorea (Alemania 1927-2013) # [[Gemma Jones]] aktorea (EB 1942) # [[Anna Chancellor]] aktorea (EB 1965) # [[Sienna Guillory]] aktorea (EB 1975) # [[Jana Pallaske]] aktorea, rock abeslaria (Alemania 1979) # [[Alysson Paradis]] aktorea (Paris 1984) # [[Sophie Nélisse]] aktorea (Kanada 2000) # [[Isabelle Nélisse]] aktorea (Kanada 2003) # [[Rebeca Gerschman]] biologo, fisiologoa (Argentina, 1903-1986) # [[Zarina (artista)]] artista (India 1937-Londres 2020) # [[Marta Pan]] eskultore hungariar eta frantziarra (1923-2008) # [[Sonia Cotelle]] fisikari, kimikaria (Polonia, 1896-1945) # [[Anna Barbara Reinhart]] matematikaria (Suitza, 1730-1796) # [[Helene Weigel]] aktorea (Austria 1900-Alemania 1971) # [[Marieluise Fleißer]] antzerkigilea (Alemania 1901-1971) # [[Monica Bleibtreu]] aktorea (Austria 1944-2009) # [[Hedwig Bleibtreu]] aktorea (Austria 1868-1958) # [[Martine McCutcheon]] aktorea, abeslaria (EB 1976) # [[Lyn St. James]] auto gidaria (AEB 1947) # [[Cathy Muller]] auto gidaria (Frantzia 1962) # [[Giovanna Amati]] 1 Formulako gidaria (Italia 1959) # [[Desiré Wilson]] 1 Formulako gidaria (Hegoafrika 1953) # [[Divina Galica]] atleta, 1 Formulako gidaria (EB 1944) # [[Patricia Font]] zinema zuzendaria (Bartzelona, 1978) # [[Sheila Heti]] idazlea (Kanada, 1976) # [[Judy W. Reed]] asmatzailea (AEB 1826-1905ç) # [[June Downey]] psikologoa (AEB, 1875-1932) # [[Else Lasker-Schüler]] judua, poeta, marrazkilaria (Alemania 1869- Palestina1945) # [[Maria Koppenhöfer]] aktorea (Alemania 1901-2009) # [[Sibylle Lewitscharoff]] idazlea (Alemania 1954-2023) # [[Geraldine McEwan]] aktorea (EB 1932-2015) # [[Emily Beecham]] aktorea (EB/AEB 1984) # [[Linda Bassett]] aktorea (EB 1950) # [[Jacqueline McKenzie]] aktorea (Australia 1967) # [[Susan Prior]] aktorea (Australia 1972) # [[Hanne Wieder]] aktorea (Alemania 1925-1990) # [[Mascha Kaléko]] poeta judua (Polonia zaharra 1907-Suitza 1975) # [[Madge Addy]] ileapaintzaile, erizain eta espia (Erresuma Batua, 1904-1970) # [[Balamani Amma]] idazle poeta indiarra (India, 1909-2004) # [[Sybilla Righton Masters]] asmatzailea (AEB 1676-1720) # [[Lenka Franulic]] kazetaria (Txile 1908-1961) # [[Ana Ramírez Cañil]] kazetaria (Madril, 1958) # [[Samantha Bailly]] idazle, gidoilari eta bideogilea (Frantzia, 1988) # [[Malak Mattar]] margolaria, ilustratzailea (Palestina, 1999) # [[Sophie Opel]] enpresaburua, ekintzailea, aitzindaria (Alemania 1840-1913) # [[Joanne Simpson]] meteorologoa (AEB, 1923-2010) # [[Laura Knight]] artista (Erresuma Batua, 1877-1970) # [[Myrtelle Canavan]] medikua, ikertzailea (AEB, 1879-1953) # [[Teresa San Román Espinosa]] antropologoa (Pontevedra 1940- ? 2024) # [[Phyllis Kaberry]] antropologo aitzindaria (AEB/Australia 1910- Londres 1977) # [[Dorothea Mackellar]] idazlea (Australia 1885-1968) # [[Berta Luisi]] margolaria (Uruguai 1924-2008) # [[Rachel Nichols (kazetaria)]] (AEB 1973) # [[Yolanda Soler]] judoka eta entrenatzailea (Madril, 1971) # [[Ariane Toro|Arianne Toro]] Judoka. olinpikoa (Bilbo, 2003) # [[Gloria Gordon Bolotsky]] informatikaria (AEB, 1921-2009) # [[Mavis Batey]] kriptoanalista (Erresuma Batua, 1921-2013) # [[Gertrude Elles]] geologoa, paleontologoa (Erresuma Batua, 1872-1960) # [[María Assumpción Raventós]] margolaria (Katalunia, 1930) # [[Jemele Hill]] kirol kazetaria (AEB 1975) # [[Özlem Türeci]] ikertzailea, inmunologoa (Alemania 1967) # [[Ai Tsunoda]] judoka (LLeida 2002) # [[Telma Monteiro]] judoka (Portugal 1985) # [[Monika Buch]] diseinatzailea (Valentzia/Herbehereak 1936) # [[Pati Nuñez]] diseinatzaile grafikoa (Girona 1959) # [[Clara Montagut]] diseinatzaile grafikoa (Madril 1975) # [[Ena Cardenal de la Nuez]] diseinatzaile grafikoa (Kanariak 1968) # [[Laura Meseguer]] tipografoa (Bartzelona 1968) # [[Teresa Wilms Montt]] idazlea (Txile 1893-Paris 1921) # [[Tatiana Gaviola]] film zuzendaria (Txile 1956) # [[Mísia]] abeslaria (Portugal 1955-2024) # [[Maria L. de Hernández]] aktibista (Mexiko 1896-1986) # [[Saloua Raouda Choucair]] margolaria, eskultorea (Libano 1916-2017) # [[Françoise Collin]] feminista, filosofoa, idazlea (Belgika 1928-2012) # [[Ethel Shakespear]] geologoa (Erresuma Batua, 1871-1946) # [[Eva Lefever]] margolaria (Txile 1955) # [[Carmen Meneses]] ikertzailea, antropologoa (Madril, 1966) # [[Henrietta Skelton]] idazlea (AEB, 1839-1900) # [[Anne Fausto-Sterling]] biologo, sexologo, feminista (AEB, 1944) # [[Cécile Biéler|Cécile Biéter]] ingeniaria (Suitza, 1884-1966) # [[Isabelle Gatti de Gamond]] hezitzailea, ekintzaile aitzindaria (Frantzia 1839- Belgika 1905) }} ==='''Berriak 2024''' ('''ekaina''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Adela Campaña Ortiz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sause, 1886-Izko, 1936) # [[Adelina Fernández Pérez|Adelina Fernández Perez]] efe- '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Portugal, 1889-Bilbo, 1938) # [[Ana Naranjo Marín]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sevilla, 1883 - Bilbo, 1937) # [[Antonia Caballé]] efe- '''SORTUA''' Frankismoaren biktima (Ziritza, 1873 - Argelès sur Mer, 1945) # [[Araceli Álvarez Calvo|Araceli Alvarez Calvo]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean bere buruaz beste egin zuen (Iruñea, 1894-Huesca, 1936) # [[Araceli Oñate]] ----'''SORTUA''' unibertsitateko irakaslea (Valladolid) # [[Asunción Campaña Ortiz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sause, 1869-Izko, 1936) # [[Cecilia Álvarez Calvo|Cecilia Älvarez Calvo]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean bere buruaz beste egin zuen (Iruñea, 1897-Huesca, 1936) # [[Cecilia Idirin Garabieta]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Lezama, 1913-Bilbo, 1937) # [[Dominica Azparren Gil]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua ((Oibar, 1884 - Nardoze Alduate, Urraulbeiti, 1936) # [[Elizabeth Casillas Valbuena]] e--- '''SORTUA''' kazetaria eta komiki gidoilaria (Bilbo, 1986) # [[Eloína Linares]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea (Santander 1948) # [[Emilia Arraiza Garín]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Zirauki, 1894 - Erreniega, 1936) # [[Enolasca Vela Salvador]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Cortes, 1904 - 1936) # [[Escolástica Antonia Martina Astibia Iturbe|Escolástica Astibia Iturbe]] efef '''SORTUA''' Durangoko bonbarketan erailda moja (Narvarte, 1881-Durango, 1936) # [[Eskolastika Mendizabal Imatz]] efef '''SORTUA''' Bizkaiko amama (Bermeo, 1863-1969) # [[Felisa Aguado Sainz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Murchante, 1872-Valdierra, 1936) # [[Felisa Argiñano Arzoz|Felisa Argiñano]] efef '''SORTUA''' Espainiako Gerra Zibilean Ventasko kartelan hildakoa (Zudaire, 1903-Madril, 1939) # [[Francisca Alonso Prado]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua. (Azagra, 1896 - Rincón de Soto, 1936 # [[Jessica Ruiz Pérez|Jesica Ruiz]] ef-- '''SORTUA''' kimikaria eta politikaria (Durango, 1983) # [[Josefa Bueno Algárate]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Morata de Jiloca, 1907 - Tutera, 1936) # [[Josi Sierra Orrantia]] ef-- '''SORTUA''' irakaslea, dokumentalgia eta wikilaria (Bilbo, 1959) # [[Juana Tomasa Charela Vidas]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Tutera, 1881 - 1936) # [[Kontxita Martinez de Lezea]] e-ef '''SORTUA''' maistra, ikastola bultzatzailea (Tolosa, 1949-2023) # [[Laida Arbizu Agirre]] e--- '''SORTUA''' ikertzailea (Ordizia, 2000) # [[Maite Etxeberria]] e--- '''SORTUA''' Ozazeko auzapeza (Biarritz, 1956) # [[Maite Rosende Gutierrez]] e--- '''SORTUA''' ilustratzailea (Donostia, 1991) # [[Maritxu Egiguren]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Zaldibar, 1921 - Bartzelona, 1981) # [[Misericordia Abad Alcega]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Zaragoza, 1905-Cortes, 1936) # [[Nerea Ariznabarreta Izkue]] ef-- '''SORTUA''' narratzailea eta antzergilea (Eibar, 1981) # [[Simona Calleja Aguado]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua. (Cabanillas, 1918-Valtierra, 1936) # [[Sotera Novia de Salcedo]] --ef '''SORTUA''' Boliviako esploratzaile eta idazlea (Bilbo, XIX. mendea) # [[Teresa Chiches Ledesma]] e-ef '''SORTUA''' (León, 1911 - Bilbo, 1937) # [[Xole Aire]] ef--'''SORTUA''' auzapeza eta artzaina (Urepel, 1973) # [[Ada Martí Vall]] kazetaria, idazlea (Katalunia 1914-Frantzia 1960) # [[Adelitak]] Mexikoko iraultzako emakume soldaduak,laguntzaileak (1910-1917) # [[Aída Parada ]] sufragista (Txile 1903-1983) # [[Alba Rico]] aktorea, abeslaria (Murtzia 1989) # [[Alice Bolingbroke Woodward]] ilustratzailea (Londres, 1862-1951) # [[Alicia Asín]] adimen artifizialean aditua (Zaragoza 1982) # [[Amanda Labarca]] irakaslea, feminista (Txile 1886-1975) # [[Amy Bailey]] hezitzailea, sufragista (Jamaika, 1875-1990) # [[Ana Esmeralda]] aktorea, dantzaria (Tetuan 1931-Brasil 2022) # [[Ana Mar%C3%ADa Zeno]] mediku, sexologo (Argentina, 1922-2011) # [[Ana Rosa Chacon]] politikaria eta sufragista (Costa Rica, 1889-1985) # [[Ángela Mazzini Bricala]] idazlea (Cádiz, 1809-Santa Cruz Tenerifekoa, 1894) # [[Àngels Margarit ]] dantzaria, koreografoa, pedagogoa (Bartzelona 1960) # [[Anita Brenner]] historialaria, idazlea (Mexiko 1889-1973) # [[Anita Bryant]] folk-, gospel- abeslaria (AEB 1940) # [[Anna Gunn]] aktoreak (AEB 1968) # [[Anna Maria Mozzoni]] kazetaria, politikaria, sufragista (Italia 1837-1920) # [[Anne Nelson]] antzerkilea (AEB, 1954) # [[Annette Beveridge]] itzultzailea (EB 1842-1929) # [[Annie Pardo Cemo]] biologo zelularra (Mexiko 1941) # [[Antonia Varela Pérez]] astrofisikaria (Kanariak 1965) # [[Aurélia de Sousa]] margolaria (Txile/Portugal 1866-1922) # [[Aurora Reyes]] margolaria (Mexiko 1908-1985) # [[Beau Garrett]] aktorea, modeloa (AEB 1982) # [[Bega Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1511-1582) # [[Begoña Villacís]] abokatua, politikaria (Madril 1977) # [[Belén Funes]] film zuzendaria, gidoilaria (Bartzelona 1984) # [[Blanca Álvarez Mantilla]] kazetaria (Madril 1931-2000) # [[Blanca Catal%C3%A1n de Oc%C3%B3n y Gayol%C3%A1]] botanikaria (Aragoi, 1860-1904) # [[Brittany Brewer]] saskibaloi-jokalaria (AEB 1997) # [[Calypso Botez]] idazlea (Errumania, 1880-1933) # [[Carlota Rosales]] margolaria (Madril 1872-1958) # [[Carmen Caamaño Díaz]] ekintzaile politikoa (Madril 1909-2006) # [[Carmen Santonja]] kantautorea, idazea, margolaria (Madril 1934-2000) # [[Carmen Werner Vallejo]] dantzaria, koreografoa (Madril 1953) # [[Carmina Virgili]] geologoa, politikaria (Bartzelona, 1927-2014) # [[Cathay Williams]] esklaboa, militarra (AEB 1844-1893) # [[Cecilia Álvarez Correa]] ingeniari industriala, politikaria (Kolonbia 1953) # [[Charlotte de Turckheim]] aktorea, umoregilea (Frantzia 1955) # [[Charlotte Scott]] matematikaria (Erresuma Batua, 1858-1931) # [[Chékéba Hachemi]] aktibista, idazlea, 1. emakume diplomazialaria (Afganistan 1974) # [[Christine Brennan]] kirol kazetaria (AEB, 1958) # [[Christine Jorgensen ]] aktorea, aktibista (AEB 1926-1989) # [[Claire Voisin]] matematikaria (Frantzia 1962) # [[Clara Che Tórtola]] saskibaloi jokalaria (Valentzia 1997) # [[Clara Isabel Francia]] kazetaria (Errioxa 1940) # [[Clotilde Catal%C3%A1n de Oc%C3%B3n y Gayol%C3%A1]] entomologoa, poeta (Aragoi, 1863-1946) # [[Concha Caballero]] politikaria (Baena, 1956 - Sevilla, 2015) # [[Concha Michel]] abeslaria, ikertzailea (Mexico 1899-1990) # [[Conchita Goyanes]] aktorea (Malaga 1946-Madril 2016) # [[Conchita Montes]] aktorea (Sevilla 1914- Portugal 1994) # [[Dámasa Cabezón]] pedagogo eta hezitzailea (Argentina, 1792 -Txile, 1861) # [[Desirée de Fez]] kazetaria, idazlea, zinema kritikaria (Bartzeloa 1977) # [[Diana Navarro]] abeslaria (Malaga 1978) # [[Dilras Banu Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1622-1657) # [[Dodo (komikigilea)|Dodo]] Frantziako komikigilea (Rabat, 1955) # [[Dolores Correa Zapata]] idazlea (Mexiko 1853-1924) # [[Dolores Jiménez Muro]] hezitzailea, iraultzailea (Mexiko 1848-1925) # [[Édith Grattery]] Frantziako ilustratzaile eta komikigilea (Marseilla, 1960) # [[Edith Lederer]] nazioarteko kazetaria (AEB, 1943) # [[Elena Arizmendi Mejia]] idazle feminista (Mexiko, 1884-1949) # [[Elena Martín Ortega]] psikologa eta irakaslea (Espainia 195??) # [[Elena Santonja]] tb aurkezlea (Madril 1932-2016) # [[Elena Torres Cuéllar]] lider iraultzailea (Mexiko 1893-1970) # [[Elizabeth Bugie]] biokimikaria (AEB, 1920-2001) # [[Elsa von Freytag-Loringhoven|lsa von Freytag-Loringhoven]] Artista (Alemania, 1874-1927) # [[Emily Bisharat]] legelaria (Jordania, 1913-2004) # [[Encarnación Cubas Báez]] # [[Enriqueta Morales]] hezitzailea eta erizain feminista (APanama, 1891-1986) # [[Estelle Ramey]] endokrinologo, feminista (AEB, 1917-2006) # [[Ethel Arnold]] kazetari, idazle eta hizlari, emakumeen sufragioaren aldeko aktibista (Britainia Handia 1865- 1930) # [[Eugénie Brazier]] sukaldaria (Frantzia 1895-1977) # [[Eunice Odio]] poeta (Costa Rica 1919- exiko 1974) # [[Fatoumata K%C3%A9b%C3%A9]] astrofisikaria, hezitzailea (Frantzia, 1985) # [[Fereshteh Ahmadi]] eleberrigilea (Iran 1972) # [[Florence Cestac]] Frantziako komikigilea # [[Florence Farmborough]] argazkilaria , idazlea (Britainia, 1887-1978) # [[Florencia Serranía Soto]] ingeniari mekanikoa (Mexiko 1963) # [[Franca Rame]] aktorea, idazlea, politikaria (Italia 1929-2013) # [[Frances Jolliffe]] aktorea (AEB, 1873 – 1925) # [[Gemma Cuervo]] aktorea (Bartzelona 1934) # [[Gertrude Mary Woodward]] ilustratzailea (Britainia, 1854-1939) # [[Greta Fernández]] aktorea (Bartzelona 1995) # [[Gulbadan Begum]] biografoa, poeta, printzesa (Mogol Inperioa 1523-1603) # [[Hamida Banu Begum]] enperatriza (Mogol inperioa 1527-1604) # [[Hedwig Bleuler-Waser]] sufragista (Zurich, 1869 - Zollikon, 1940) # [[Hiromi Uehara]] piano-jolea (Japonia 1979) # [[Ifigenia Martinez]] ekonomialaria, politikaria (Mexiko 1930) # [[Ingibjörg H. Bjarnason]] sufragista, irakaslea, artista eta politikaria (Islandia, 1867-1941) # [[Inma Serrano]] kantautorea (Alacant 1968) # [[Isa Duque]] psikologoa, sexologoa (Zaragoza, 1985) # [[Isabel Andreu de Aguilar]] sufragista,ekintzailea (Puerto Rico, 1887-1948) # [[Isabel Tenaille]] tb aurkezlea (Madril 1951) # [[Isabella Mamani|Isabella Brunilda Mamani]] iamara abokatua eta politikaria (Txile, 1988) # [[Itelvina Massioli]] pedagogo feminista (Brazil, XX. mendea) # [[Jahanara Begum]] printzesa, poeta (Mogol Inperioa 1614-1681) # [[Jahanzeb Banu Begum]] printzesa (Mogol Inperioa 1649-1705) # [[Jan Goodwin]] idazlea eta ikerketa kazetaria (AEB, 1948) # [[Jane Brigode]] politikaria (Belgika, 1870-1952) # [[Janeane Garofalo]] komediantea, aktorea (AEB 1964) # [[Jeanne Córdova]] idazlea, lesbiana aitzindaria (Alemania/AEB 1948-2016) # [[Jojo Moyes]] kazetaria, idazlea (EB 1969) # [[Juana Belén Gutiérrez de Mendoza]] hezitzailea, sufragista (Mexiko 1875- 1942) # [[Julia Piaton]] aktorea (Frantzia 1985) # [[June Carmona]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 2005) # [[Karla Jay]] idazlea, ikertzailea (AEB 1947) # [[Kathryn Bertine]] kirolaria, aktibista eta idazlea (AEB, 1975) # [[Kelly McEvers]] kazetaria, gerrako korrespontsala (AEB, 1970) # [[La Niña de La Puebla]] abeslaria (Sevilla 1908-Malaga 1999) # [[Laia Raventós Roig]]saskibaloi jokalaria (Bartzelona 1997) # [[Laura Aliaga]] saskibaloi jokalaria (Alacant 1994) # [[Laura Granados]] kantautorea (Cádiz 1966) # [[Laura Juliana Ramírez Ruiz]] ilustratzailea, komunikatzalea eta sortzailea (Mexiko...) # [[Lila Clunas]] sufragisa (Eskozia, 1875-1968) # [[Lisa Gherardini]] noblea, Mona Lisa (Florentzia 1479-1542) # [[Louise Weiss]] idazlea, politikaria (Frantzia 1893-1983) # [[Lucía Gil]] abeslaria, aktorea (Madril 1998) # [[Luz Vidal]] Sindikalista, politikaria, maputxea (Txile, 1973) # [[Maite Cazorla]] saskibaloi jokalaria (Kanariak 1997) # [[Malagako emakumeen kartzela zaharra]] (1937-1954) # [[Manolita Piña]] artista (Uruguai, 1883-1994) # [[Mara Goyanes]] aktorea (Madril 1942-2006) # [[Margaret Ogola]] pediatra, idazlea (Kenya, 1958-2011) # [[Maria Angela Ardinghelli]] Itzultzailea, matematikaria, fisikaria (Italia, 1728-1825) # [[Maria Cederschiöld]] kazetaria eta sufragista (Suedia, 1856-1935) # [[María del Refugio García]] maistra, sufragista (Mexiko 1889-1973) # [[María Dolores Medina]] kristau erlijiososa (Mexiko 1860- 1925) # [[María José Goyanes]] aktorea (Madril 1948-) # [[María Luisa Ponte]] aktorea (Valladolis 1918-Madril 1996) # [[María Parrado]] abeslaria (Cádiz 2001) # [[María San Juan]] kazetaria (Asturias 1963) # [[María Villalón]] abeslaria (Malaga 1989) # [[Marie Ange Guillaume]] kazetari, idazle eta gidoilaria (Frantzia, 1945) # [[Marjory Warren]] geriatra (Erresuma Batua, 1897-1960) # [[Marta Hermida]] saskibaloi jokalaria (Madril 1997) # [[Martha Jungwirth]] margolaria (Austria 1940) # [[Maruja Callaved]] tb aurkezlea (Huesca 1921-Madril 2018) # [[Mary Fields]] esklaboa, 1. postari afroamerikarra (AEB 1832-1914) # [[Mary Garden]] opera abeslaria (Eskozia, 1874-1967) # [[Mary J. Rathbun]] zoologoa (AEB, 1860-1943) # [[Mazie E. Clemens]] Lehen Mundu Gerrako korresponsala (AEB, 1890-1952) # [[Mélanie Auffret]] film zuzendaria, gidoilaria Frantzia, XX. mendea) # [[Mercedes Gómez Otero]] preso komunista (Madril 1915-?) # [[Meredith Monroe]] aktorea (AEB 1969) # [[Mimí Muñoz]] aktorea (Espainia 1914-1987) # [[Mireia Hernández]] igeriketa sinkronizatuko kirolaria (Espainia 2002) # [[Modesta Sanginés Uriarte]] idazle eta musikagilea (Bolivia, 1832-1887) # [[Mumtaz Mahal]] enperatriza (Mogol Inperioa 1593-1631) # [[Nadira Banu Begum]] printzesa (India 1618-Pakistan 1659) # [[Nathalie Roques]] Frantziako idazlea eta komikigilea # [[Nika Shakarami]] manifestari desagertu eta hila (Iran 2005-2022) # [[Nina Stemme]] sopranoa (Suedia 1963) # [[Niña de Antequera]] abeslaria (Malaga 1921-Sevilla 1972) # [[Noora Niasari]] zinema zuzendari eta gidoilaria (Teheran) # [[Nur Jehan]] enperatriza, poeta (Kandahar 1577-Lahore 1645) # [[Olga Bancic]] ekintzaile komunista judua (Errumania 1912- Alemnia 1944) # [[Olga Skorojodova]] zientzialaria, hezitzailea (SESB, 1911-1982) # [[Paquita Rico]] aktorea (Sevilla 1929-2017) # [[Park Wan Suh|Park Wan Sun]] idazlea (Korea, 1981-2011) # [[Pasión Vega]] abeslaria (Madril 1976) # [[Paula Cons]] dokumental- eta film zuzendaria (Coruña 1976) # [[Paula Dalli]] abeslaria, aktorea, idazlea (Alacant 1993) # [[Petra Herrera]] gizon gudari mozorrotua (Mexiko 1887-1917) # [[Petronila Riquelme]] Bernardo O'Higgins.en alaba mestizoa (Los Angeles, Txile, 1808? - Valparaiso, 1870) # [[Piedad Bonnett]] idazlea, poeta (Kolonbia, 1951) # [[Piedad de la Cierva]] zientzialaria (Murtzia, 1913-2007) # [[Pilar Muñoz]] aktorea (Madril 1911-1980) # [[Randi Blehr]] sufragista (Norvegia, 1851-1928) # [[Rhea Durham]] modeloa (AEB 1978) # [[Roberta Cowell]] lasterketa- eta borroka-pilotua, 1. Emakume trans britainiarra (EB 1918-2011) # [[Rocío Molina Cruz]] dantzaria, koreografoa (Malaga 1984) # [[Rosario Robles]] politikaria (Mexiko 1956) # [[Rose Mbowa]] idazlea, feminista (Uganda 1943-1999) # [[Roshanara Begum]] printzesa, poeta (Mogol Inperioa 1617-1671) # [[Ruja Ignatova]] iruzurgilea (Bulgaria/Alemania 1980) # [[Ruqaiya Sultan Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1542-1626) # [[Ruth Sager]] genetista (AEB, 1918-1997) # [[Sadie Kneller Miller]] kazetaria (AEB, 1867-1920) # [[Salima Sultan Begum]] poeta, enperatriza (India 1539- Mogol Inperioa 1612) # [[Sálvorako emakume heroiak]] erreskatea, Galizia 1921.01.02 # [[Samantha Gilabert]] abeslaria (Alacant 1994) # [[Sarah Moon]] argazkilaria (Frantzia, 1941) # [[Sarina Esmailzadeh]] manifestari nerabe erahila (Iran 2006-2022) # [[Segoviako kartzela zaharra]] emakumeen kartzela (1946-1956) # [[Soledad Miranda]] aktorea, abeslaria (Sevilla 1943-Portugal 1970) # [[Sonia Montecino|Sonia Montecinco]] aimara ikertzaile, antropologoa, idazlea (Txile, 1954) # [[Sophia Delza]] dantzaria, idazlea (AEB, 1903-1996) # [[Stacey Kent]] abeslaria (AEB 1968) # [[Suzanne Corkin]] neurozientzialaria (AEB, 1937-2016) # [[Svetlana Mojsov]] biokimikaria (Jugoslavia 1947) # [[Tebello Nyokong]] Kimikaria (Hegoafrika, 1951) # [[Teresa Nieto]] dantzaria, koreografoa (Tanger 1953) # [[Thea Sharrock]] antzerki eta film zuzendaria (EB 1976) # [[Vainica Doble]] musika bikotea (1971-2000) # [[Van Buren ahizpak]] moto bidaiariak, AEB 1916 # [[Vera Peters]] onkologoa (Kanada, 1911-1993) # [[Vicky Lagos]] aktorea (Madril 1938) # [[Victoria Teijeiro]] aktorea, irakaslea (Coruña 1974) # [[Victorina Bridoux]] poeta eta eleberrigilea (Manchester, 1835-San Cruz Tenerifekoa, 1862) # [[Virginia Grütter]] poeta, aktorea (Costa Rica 1929-2000) # [[Yolanda Retter]] liburuzaina, idazlea (AEB 1948-2007) # [[Zeb-un-Nisa Begum]] printzesa poeta (Mogol Inperioa 1638-1702) # [[Zena Tooze]] biologo, ekologista (Kanada, 1955) # [[Zenana]] emakumeen etxe zatia (India XII. mendea) # [[Zoe Ducós]] aktorea, gidoilaria (Argentina 1928-Venezuela 2002) # [[Zulma Brandoni de Gasparini]] paleontologoa (Argentina, 1944) }} ==='''Berriak 2024''' ('''maiatza''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Ormatza Imatz]] '''SORTUA''' sexologoa (Bakio, 1967) # [[Aitziber González García]] '''SORTUA''' arkeologoa, ikertzailea (Gasteiz 1991) # [[Alaitz Arenzana]] ----'''SORTUA''' artista eta zinemagilea (Bilbo, 1976) # [[Amaia Barrena García]] ----'''SORTUA'''idazlea, poeta (Basauri, 1989) # [[Esti Ansotegi Guruziaga]] ----'''SORTUA''' psikologoa (Zornotza, 1976) # [[Itziar Sapsootham]] '''SORTUA''' geografoa eta ikertzailea (Eibar, 1986) # [[Lucia Arrube]] '''SORTUA'''erraketista (Iurreta, 1923 - Zornotza, 2012) # [[Margarita Unzalu Arana]] ----'''SORTUA''' idazlea (Durango, 1892-1973) # [[Rosa Hernández (artista)]] ----'''SORTUA''' eskultorea eta margolaria (Tenerife, 1955) # [[Sama Bilbao]] '''SORTUA''' ingeniari industriala eta irakaslea (Bilbo 1961) # [[Agnes Baden-Powell]] Nesken eskaut talde sortzailea (Ingalaterra 1858-1945) # [[Aim%C3%A9e Antoinette Camus]] botanikaria (Frantzia, 1879-1965) # [[Alejandra Rodríguez]] kazetaria, abokatua, 60 urteko Miss Buenos Aires 2024 (Argentina 1963) # [[Alice Recoque]] informatikaria (Aljeria 1929- Frantzia 2021) # [[Alicia Machado]] aktorea, Miss Unibertso 1996 (Venezuela 1976) # [[Alison Hargreaves]] alpinista (EB, 1962-K2, 1992) # [[Amalia Miranzo]] politikaria eta irakaslea (Cuenca, 1939-2014) # [[Amelia Vega]] abeslaria, enpresaburua, Miss Unibertso 2003 (Dominikar Errepublika 1984) # [[Ana de Mendoza de la Vega]] noblea (Valladolid 1554-Guadalajara 1633) # [[Ana García Carías]] abokatua, lehen dama (Honduras 1968) # [[Ana Sofía Henao]] modeloa, idazlea, ilustratzailea (Kolonbia, 1982) # [[Andrea Meza]] Miss Unibertso 2020 (Mexiko 1994) # [[Anita Conti]] ozeanografoa (Frantzia, 1899-1997) # [[Anna Cruz]] saskibalioi jokalaria (Bartzelona 1986) # [[Anna Montañana]] saskibaloi jokalari ohia, entrantzailea (Valentzia 1980) # [[Anna Pazos]] idazlea (Bartzelona 1991) # [[Anna Roig Serra]] fisikaria (Katalunia, 1962) # [[Anne Marie Braafheid]] Miss Unibertsoko 1. Finalista beltza (Surinam 1947) # [[Anne-Laure Folly]] zinema zuzendaria (Togo, 1954) # [[Annie Fratellini]] aktorea, pailazoa (Frantzia, 1932-1997) # [[Ánxela Loureiro]] poeta, idazlea eta abeslaria (Ferrol, 1956) # [[Barbara May Cameron]] argazkilaria, poeta, idazlea eta giza eskubideen aldeko ekintzailea (AEB, 1954 - 2002ko) # [[Barbara Sepúlveda|Barbara Sepulveda]] feminista abokatua (Santiago, 1985) # [[Beatriz Bernal]] Espainiako 1. emakume idazlea (Valladolid 1501/1504- 1562/1586) # [[Beatriz Domínguez-Gil]] medikua, nefrologoa (Coruña 1971) # [[Beatriz Sarlo]] idazlea (Argentina, 1942) # [[Begoña Etayo Ereña]] Euskal Herriko feminista (Bilbo, 1958) # [[Betty Molesworth]] botanikaria (Zeelanda Berria, 1913-2002) # [[Bolette Berg]] argazkilaria (Norvegia, 1872-1944) # [[Brook Lee]] modeloa, Miss Unibertso 1997 (AEB 1971) # [[Camila Kater]] film zuzendaria (Brasil 1990) # [[Carla Nieto]] aktorea (Girona 1983) # [[Carmen Díez de Rivera]] politikaria (Madril 1942-1999) # [[Carmen Villalobos]] aktorea (Kolonbia 1983) # [[Carolyn Steel]] arkitektoa, idazlea, ikertzailea eta unibertsitateko irakasle ingelesa (Londres ?) # [[Catalina de Mendoza y Sandoval]] noblea (Granada 1916-1686) # [[Catherine Peñán]] patinatzailea (Santiago, 1989) # [[Catriona Gray]] Miss Unibertso 2018 (Australia 1994) # [[Cecil Dorrian]] gerrako korrespontsala (AEB, 1882-1926) # [[Cg'ose Ntcox'o]] artista (Botswana, 1950-2013) # [[Chefa Alonso]] musikagilea (Coruña 1955) # [[Clara Roquet]] zinema zuzendaria eta gidoilaria (1988) # [[Clara Stauffer]] espioia, falangekoa (Madril 1904-984) # [[Concepción Dancausa]] politikaria, funtzionarioa (Burgos 1952) # [[Corina Smith]] abeslaria, aktorea (Venezuela 1991) # [[Cristina Ruiz Ortega]] exekutiboa (Espainia 1970) # [[Cynthia Elbaum]] fotokazetaria (AEB, 1966-1994) # [[Dana Randall]] informatikaria (AEB 1968) # [[Da'Vine Joy Randolph]] aktorea, kantaria (AEB 1986) # [[Demi-Leigh Nel-Peters]] enpresaburua, Miss Unibertso 2017 (Hegoafrika 1995) # [[Denise Ferreira da Silva]] filosofoa eta artista (Brasil, 1963) # [[Denise Quiñones]] aktorea, Mis Unibertso 2001 (Puerto Rico 1977) # [[Dominga Neculmán]] zeramikagilea (Walmapu, 1937-2022) # [[Dorothy Liddell]] arkeologoa (Erresuma Batua, 1890-1938) # [[Eden Golan]] abeslaria (Errusia/Israel 2003) # [[Ekaterina Zelenko]] hegazkinlari militarra (Errusia 1916-1941) # [[Elisa Aguilar]] saskibaloi jokalaria (Madril,1976) # [[Elisabeth Ohlson Wallin]] argazkilaria (Suedia 1961) # [[Eliza Ruhamah Scidmore]] idazlea, argazkilaria (AEB 1856-1928) # [[Elizabeth Gould Bell]] medikua eta sufragista (Erresumna Batua, 1862-1934) # [[Elizabeth McCombs]] 1. emakume parlamentaria (Zeelanda Berria 1873-1935) # [[Elsa Donaire Malagelada]] saskibaloi jokalaria (Girona, 1979) # [[Emily Stowe]] medikua (Kanada, 1831-1903) # [[Encarnación Alzona]] historilaria eta sufragista (Filipinak, 1895-2001) # [[Enriqueta_Sèculi]] pedagoga, kirolaria eta feminista (Bartzelona, 1897-1976) # [[Ericka Ñanco]] ekintzailea eta politikari maputxea nén (Walmapu, 1992) # [[Esther Hill]] arkitektoa (Kanada, 1895-1985) # [[Eugenie Clark]] iktiologoa (AEB, 1922-2015) # [[Evaluna Montaner]] aktorea, kantaria (Venezuela 1997) # [[Felisa Rincón de Gautier]] politikaria (Ameriketako Estatu Batuak, 1897-1994) # [[Fernanda García Lao]] idazlea (Argentin/ Espainia 1966) # [[Francisca Linconao]] lider maputxea (Walmapu, 1958) # [[Fuencisla Clemares]] exekutiboa (Madril 1974) # [[Gabriela Isler]] modeloa, Miss Unibertso 2013 (Venezuela 1988) # [[Gabriela Mandujano]] sufragista, politikaria (Txile 1902-1984) # [[Gidaritza]] neskato-eskaut taldeen mugimendua # [[Gloria Diaz]] modeloa, Miss Unibertso 1969 (Filipinak 1951) # [[Grettell Valdez]] aktorea (Mexiko 1976) # [[Gwendolyn Lizarraga]] ekintzailea, politikaria eta enpresa burua (Belize, 1901-1975) # [[Hanna Sheehy-Skeffington]] sufragista eta nazionalista (Irlanda, 1877-1946) # [[Harnaaz Sandhu]] Miss Unibertso 2021 (India 2000) # [[Harriet Chalmers Adams]] esploratzailea, argazkilaria (AEB 1875-Frantzia 1937) # [[He Zehui]] fisikari nuklearra (Txina, 1914-2011) # [[Herminia Aburto Colihueque|Herminia Aburto]] lider maputxea # [[Huda Akil]] neurozientzialaria (Siria-AEB, 1945) # [[Inma Rubiales]] idazlea (Badajoz 2002) # [[Inmaculada Rodríguez-Piñero]] politikaria (Madril 1958) # [[Iris Mittenaere]] modeloa, Miss Unibertso 2016 (Frantzia 1993) # [[Iris van Herpen]] moda diseinatzailea (Herbehereak 1984) # [[Isabel de Liaño]] idazlea (Valladolid XVI. Mendea-XVII. mendea) # [[Isabel dos Santos]] ekonomialaria, aberatsa (Errusia/Angola 1973) # [[Isabel Millé Giménez]] ikertzailea, liburuzaina, poeta (Almeria 1894- 1990) # [[Isabel Ov%C3%ADn Camps]] kimikaria, irakaslea (Sevilla, 1887-1972) # [[Ivette María Tato]] igerilaria (Bartzelona 1975) # [[Janet Rowley]] genetikaria (AEB, 1925-2013) # [[Jayne Atkinson]] aktorea (EB/AEB 1959) # [[Jennifer Hawkins]] modeloa, Miss Unibertso 2004 (Australia 1983) # [[Joanna Haigh]] fisikaria (Erresuma Batua, 1954) # [[Josefa Tito Recalde]] enpresaburua (Donostia, 1802-1858) # [[Josephine Cecilia Diebitsch Peary]] esploratzaile aitzindaria (AEB 1863-1955) # [[Júlia Bacardit]] idazlea (Bartzelona 1991) # [[Juliane Koepcke]] zoologoa (Peru-Alemania, 1954) # [[Juliette Gordon Low]] Espainian eta Kuban neska eskaut taldeen sortzailea (AEB 1860-1927) # [[Justine Pasek]] artista, 2. Miss Unibertso 2002 (SESB/Panama 1979) # [[Karina Riquelme Viveros]] abokatu maputxea (Walmapu, 1981) # [[Kate Sessions]] botanikaria (AEB, 1857-1940) # [[Kate Swift]] idazlea, editorea (AEB 1923-2011) # [[Katharine Blunt]] kimikaria, nutrizionista (AEB, 1876-1954) # [[Kathleen Cruise O'Brien]] sufragista eta irakaslea (Irlanda, 1886-1938) # [[Kimberley Tell]] aktorea, abeslaria (Lanzarote 1989) # [[Kimberly Dozier]] kazetaria, gerrako korrespontsala (AEB,1966) # [[Kimera (abeslaria)]] (Hego Korea 1954) # [[Kirsten Vangsness]] aktorea, gidoilaria (AEB 1971) # [[Laia Palau]] saskibaloi jokalaria (Bartzelona 1979) # [[Laura Aguilar]] argazkilaria (AEB, 1958-2018) # [[Laura Gil]] saskibaloi jokalaria (Murtzia 1992) # [[Lauren Groff]] idazlea (AEB 1962) # [[Lea Gabrielle]] kazetaria, diplomatiko ohia, hegazkinlaria (AEB,1975) # [[Lidia Lopujova]] dantzaria (Errusia, 1892-1981) # [[Liliana Ancalao]] poeta, irakasle maputxea (Walmapu, 1961) # [[Lisa Randall]] fisikaria (AEB 1962) # [[Liubov Sóbol]] apolitikaria, ekintzailea (Errusia 1987) # [[Lola Glaudini ]] aktorea (AEB 1971) # [[Louise Gavan Duffy]] sufragista eta nazionalista (Niza, 1884 - Dublin, 1969) # [[Luisa Mendoza y Mendoza]] noblea (1582-Nadril 1619) # [[Luna Pamies]] aktorea (Alacant, 2003) # [[Lydia Davis]] idazlea (AEB, 1947) # [[Małgorzata Szumowska]] film zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Polonia 1973) # [[María Abrisqueta de Zulueta]] Espainian eta Kuban neska-eskaut taldeen sortzailea (Donostia 1911-1992) # [[Maria Bellido]] heroia (Jaen 1755-1809) # [[María Catrileo|Maria Catrileo]] hizkuntzalari maputxea (Walmapu, 1944) # [[María de Mendoza y Fonseca]] noblea, arte-bildumagilea (Espainia 1516-1580) # [[María Dolores Dancausa]] bankaria, exekutiboa (Burgos 1959) # [[María Gómez de Sandoval y Torres de Navarra]] noblea (?- 19) # [[María José García Beato]] legelaria, bankaria, exekutiboa (Kordoba 1965) # [[Maria Koepcke]] ornitologoa (Alemania-Peru, 1924- 1971) # [[María La Ribot]] koreografoa (Madril 1962) # [[María Martinón Torres]] Medikua, antropologoa (Orense, 1974) # [[Maria Rúbies]] maistra eta politikaria (Leida, 1932-1983) # [[Maria Tereza Jorge P%C3%A1dua]] ekologoa (Brasil, 1943) # [[Marie Høeg]] sufragista eta argazkilaria (1866-1949) # [[Marie Pape-Carpantier]] pedagoga eta feminista frantziarra (Frantzia 1815 - 1878) # [[Marina Geli]] medikua, politikaria (Girona 1958) # [[Marta Alonso]] onkologo ikertzailea (Lodosa 1974) # [[Marta Fernández (saskibaloi-jokalaria)]] (Bartzelona,1981 19) # [[Marta Vergara]] sufragista, idazlea (Txile 1898- 1995) # [[Marta Xargay]] saskibaloi jokalaria (Girona 1990) # [[Martha Vasconcellos]] modeloa, Miss Unibertso 1968 (Brasil 1948) # [[Mary Lowndes]] artista eta sufragista (Dorset, 1856 - Londres, 1929) # [[Maud Bonneaud]] margolaria (Limoges, 1921-Madril, 1991) # [[Maya Moore]] saskibaloi jokalaria (AEB 1989) # [[Melba Roy Mouton]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1929-1990) # [[Mélodie Nakachian]] ume bahitua, psikologoa (AEB 1982) # [[Mencía de Mendoza]] noblea, arte-bildumagilea (Guadalajara 1508-Valentzia 1554) # [[Mercè Arànega]] aktorea (Agentina/Katalunia 1957) # [[Meri Te Tai Mangakāhia]] sufragista (Zeelanda Berria, 1868-1920) # [[Mónica López (aktorea)]] (Kanariak 1969) # [[Mpule Kwelagobe]] aktibista, Miss Unibertso 1999 (Bostwana 1979) # [[Nabila Espanioly]] aktibista, pedagogoa, feminista (Israel 1955) # [[Nandipha Mntambo]] eskultorea eta artista (Hegoafrika, 1982) # [[Nanna Aakjær|Nanna Aakjaer]] eskultorea eta sufragista (Danimarka, 1874-1962) # [[Natalia Torrente]] kirol kazetaria (Madril 1984) # [[Natividad Almeda-López|Natividad Almeda Lopez]] legelaria (Filipinak, 1892-1977) # [[Natividad Llanquileo]] Abokatua eta politikari maputxea (Walmapu, 1984) # [[Neri Oxman]] arkitektoa, diseinatzailea, irakaslea (Israel/AEB 1976) # [[Nettie Honeyball]] futbolaria (Londres 1871- Argentina XX. mendea)) # [[Oksana Fiodorova]] abeslaria, polizia, Miss Unibertso 2002 (Errusia 1977) # [[Olga Poblete]] irakaslea, gizarte buruzagia (Txile 1908-1999) # [[Olha Kobylianska]] idazlea (Ukraina 1863-Errumania 1942) # [[Olivia Culpo]] influencerra, Miss Unibertso 2012 (AEB 1992) # [[Oracene Price]] tenis entrenatzailea (AEB 1952) # [[Orna Grumberg]] informatikaria (Israel 1952) # [[Paget Brewster]] aktorea (AEB 1969) # [[Patricia Dauder]] artista (Bartzelona, 1973) # [[Patricia Goldman-Rakic]] neurologoa (AEB, 1937-2003) # [[Patricia Manterola]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1972) # [[Patsy Adam-Smith]] idazlea, historialaria (Australia 1924-2001) # [[Paula Painén Calfumán|Paula Paiñén Calfuman]] Kultura maputxearen ordezkaria (Walmapu, 1931) # [[Paulina Vega]] enpresaburua, Miss Unibertso 2014 (Kolonbia 1993) # [[Pia Wurtzbach]] enpresaburua, Miss Unibertso 2015 (Alemania/Filipinak 1989) # [[Pilar Belzunce de Carlos]] mezenasa (Filipinak, 1925-Donostia, 2015) # [[Pilar Martín Gila]] idazlea (Segovia 1962) # [[Queralt Casas]] sakibaloi jokalaria (Girona 1992) # [[Ramona Reyes]] emagin eta politikari maputxea (Txile, 1967) # [[R'Bonney Gabriel]] Miss Unibertso 2022 (AEB 1994) # [[Rebeca Jiménez]] abeslaria (Segovia 1975) # [[Rivka Oxman]] arkitekto, ikertzailea, irakaslea (Israel 1950) # [[Robyn Davidson]] idazlea (Australia 1950) # [[Rochelle Aytes]] aktorea, modeloa (AEB 1976) # [[Rosa Serra]] eskultorea (Vic, 1944) # [[Rosa Smith Eigenmann]] iktiologoa (AEB, 1858-1947) # [[Rose Kennedy|Rose Kenedy]] filantropoa (AEB, 1890-1995) # [[Rosita Ferrer]] Kopla kantaria eta egilea (Bartzelona,1935) # [[Safi Faye]] zinema zuzendaria (Senegal, 1934-2023) # [[Samara de Córdova]] aktore eta idazlea (Guatemala, 1923-2015) # [[Sasha Waltz ]] dantzaria, koreografoa (Alemania 1963) # [[Semiha Berksoy]] opera abeslaria (Turkia, 1910-2004) # [[Séverine Vidal]] idazlea (Frantzia, 1969) # [[Sheynnis Palacios]] kazetaria, Miss Unibertso 2023 (Nikaragua 2000) # [[Silvia Palumbo]] kantautorea (Argentina 1961) # [[Soledad Bacarreza]] psikologo eta kirol kazetaria (Santiago, 1969) # [[Sonsoles de Icaza]] aristokrata, Balentziagaren musa (Avila 1914- Madril 1996) # [[Valentina Pinelo]] moja idazlea (Sevilla XVI. Mendea-XVII. mendea) # [[Vanisha Mittal]] aberatsa, enpresaburua (India 1980) # [[Verónica Figueroa Huencho|Veronica Figueroa Huencho]] irakasle eta politikari maputxea (Santiago, 1974) # [[Virginia Cowles]] gerrako idazlea eta kazetaria (1910-1983) # [[Yehni Djidji|Yenni Djidji]] idazlea eta blogaria (Boli Kosta, 1988) # [[Yuri Kochiyama]] ekintzailea (AEB 1921-2014) # [[Zofia Stryjeńska]] margolaria (Krakovia 1891-Geneva 1976) # [[Zozibini Tunzi]] Miss Unibertso 2019 (Hegoafrika 1993) }} ==='''Berriak 2024''' ('''Apirila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Irati Cuadrado Noain]] ef--'''SORTUA''' iraupen eskalatzailea (Burlata, 2001) # [[Juana Cortés Amunarriz]] ----'''SORTUA''' idazlea (Hondarribia, 1966) # [[Nerea Intxausti Castiñeira]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Pasai Donibane, 2000) # [[Abigail eta Brittany Hensel]] maistrak, biki siamdar bizefalikoak (AEB 1990) # [[Adelaida Avagyan]] medikua, ikertzailea (Armenia-AEB, 1924-2000) # [[Adelina Jiménez Jiménez]] maistra ijitoa (1945) # [[Adriana Hoffmann]] biologoa (Txile 1940) # [[Agnès McLaren]] medikua, sufragista (EB 1837-Frantzia 1913) # [[Aida Fern%C3%A1ndez R%C3%ADos]] biologoa, ozeanografoa (Galizia, 1947-2015) # [[Akiko Kojima]] modeloa, Miss Unibertso 1959 (Japonia 1936) # [[Amelia Cuñat Monleon]] marrazkilaria, zeramikaria (Valentzia 1878-1946) # [[Amparo Muñoz]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso (Malaga 1954-2011) # [[Amparo Navarro Giner]] maistra (Valentzia, 1900-1986) # [[Ana Jaren]] ilustratzailea (Sevilla 1985) # [[Ane Campos]] futbolaria (Getaria, 1999) # [[Angela Marinescu]] poeta (Errumania 1941-2023) # [[Anna Callender Brackett]] filosofa eta feminista estatubatuarra (EEUUko Bostonen, 1836-1911) # [[Anna Güell Torne]] aktorea (Katalunia 1961) # [[Anna Kolbrún Árnadóttir|Anna Kolbrún]] maistra eta politikaria (1970-2023) # [[Anna Munro]] sufragista (EB 1881-1962) # [[Anna Turbau]] argazkilaria (Bartzelona 1949) # [[Anne Knight]] sufragista (BH 1786-1862) # [[Anne Marie Pohtamo]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso (Finlandia 1955) # [[Apasra Hongsakula]] modeloa, Miss Unibertso 1965 (Thailandia 1947) # [[Armi Kuusela]] filantropoa, 1. Miss Unibertso (Finlandia 1934) # [[Axelle Kabou]] idazlea (Kamerun, 1955) # [[Aya Nakamura]] abeslaria (Frantzia, 1995) # [[Barbara Blomberg]] dama, Karlos I.aren maitalea, Joan Austriakoaren ama (Alemania 1527-Kantabria 1597) # [[Barbara Canepa]] Italiako komikigilea (Genoa, 1969) # [[Barbara Foxley]] pedagogoa, sufragista (EB 1860-1958) # [[Bárbara Palacios]] idazlea, Miss Unibertso 1986 (Madril/Venezuela 1963) # [[Beatriz Iribarne Sánchez]] maistra eta ekintzailea (Almeria, 1942) # [[Begoña Muruaga Laca]] filologoa, euskara teknikaria (Bermeo 1953) # [[Bernadette Sanou Dao]] idazlea (Burkina Faso) # [[Berry Berenson]] argazkilaria, aktorea (AEB 19) # [[Bertha Gxowa]] politikaria eta ekintzailea (Hegoafrika, 1934-2010) # [[Betty Lou Raskin]] kimikaria (AEB, 1924-2010) # [[Bienvenida Sarmiento]] maistra (Argentina, 1804-1900) # [[Camille Paglia]] kritikari soziala, idazlea (AEB 1947) # [[Cándida Antonia Bueno Iso|Cándida Antonia Bueno]] maistra fusilatua (Zaragoza, 1912-1936) # [[Carme Giralt Roses]] hezitzailea (Bartzelona 1940-2022) # [[Carmen Delgado Vicente|Carmen Delgado]] Maistra eraila (Salamanca, 1899-1936) # [[Carmen Guillén Lorente]] historialaria, ikertzailea, irakaslea (Murtzia 1988) # [[Carmen Mola]] idazle taldea (Espainia, 2018) # [[Carol Morris]] modeloa, Miss Unibertso 1956 (AEB 1936) # [[Carroll Baker]] aktorea (AEB 1931) # [[Cecilia Bolocco]] aurkezlea, Miss Unibertso 1987 (Txile 1965) # [[Chantal van den Heuvel]] Belgikako idazlea # [[Christiane Martel]] aktorea, Miss Unibertso 1953 (Frantzia 1935) # [[Cirila Ubaldina García Díaz]] maistra eraila (Salamanca, 1893-1936) # [[Clara Ragaz]] maistra, feminista (Suitza, 1894-1957) # [[Clementia Taylor]] sufragista (EB 1810-1908) # [[Corinna Tsopei]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1964 (Grezia 1944) # [[Dayanara Torres]] idazle, abeslari, modeloa, Miss Unibertso 1993 (Puerto Rico 1974) # [[Deborah Carthy-Deu]] modeloa, enpresaburua, Miss 1985 (Puerto Rico 1966) # [[Debra Lafave]] maistra, estuproz kondenatua (AEB 1980) # [[Delia Zapata Olivella]] dantzaria, irakaslea (Kolonbia 1926-2001) # [[Denise Affonço]] idazlea (Kanbodia, 1944) # [[Dia Mirza]] modeloa, aktorea, ekoizlea (India 1981) # [[‎Djaili Amadou Amal]] idazlea (Kamerun, 1975) # [[Dorothea Pertz]] botanikaria (EB 1859-1939) # [[Duygu Asena]] idazlea (Turkia 1946-2006) # [[Edith Ayrton]] idazlea, sufragista (EB 1879-1945) # [[Edith Picton-Turbervill]] sufragista (EB 1872-1960) # [[Edith Rebecca Saunders]] genetista (EB 1865-1945) # [[Ela Gandhi]] politikaria (Hegoafrika, 1940) # [[Eleanor Coppola]] dokumentalgilea, idazlea (AEB, 1936-2024) # [[Elena Mendoza]] musikagilea (Sevilla 1973) # [[Elisabetta Gnone]] idazle eta kazetari italiarra (Genova, 1965) # [[Elizabeth Pease Nichol]] sufragista (EB 1807-1897) # [[Emmeline Pethick-Lawrence]] sufragista (EB 1867- 1954) # [[Estée Lauder]] kosmetika-enpresaburua (AEB 1906-2004) # [[Esther Afua Ocloo]] ekintzailea (Ghana 1919-2002) # [[Esther Pineda G]] idazlea, ikertzailea (Venezuela 1985) # [[Ethel Ayres Purdie]] sufragista (EB 1874-1923) # [[Ethel Lilian Voynich]] idazlea eta musikaria (Ballintemple, 1864 - New York, 1960) # [[Eulalia Guzmán Barrón|Eulalia Guzmán Barrón]] maistra eta arkeologa mexikarra (Mexiko, 1890 - 1985) # [[Eva Guillamon]] artista, dramagilea (Albacete 1978) # [[Fannie Flagg]] aktorea, idazlea (AEB 1944) # [[Fatou Keïta]] idazle (Boli Kosta, 1965) # [[Frances Ames]] neurologo, aktibista (Hegoafrika, 1920-2002) # [[Frances Power Cobbe]] sufragista, idazlea ekintzailea (BH 1822-1904) # [[Francisca de Asís Sanchis Ferrer]] 2.Errepublikako maistra (1896-1982) # [[Françoise Bettencourt Meyers]] munduko emakume aberatsena (Frantzia 1953) # [[Georgina Rizk]] modeloa, Miss Unibertso 1971 (Libano 1953 # [[Gladys Zender]] modeloa, Miss Unibertso 1957 (Peru 1939) # [[Guillenako 17 arrosak]] emakume fusilatuak (Sevilla, 1937) # [[Hannah Glasse]] idazlea (BH 1708-1770) # [[Hanni Wenzel]] eskiatzailea (Liechtenstein 1956) # [[Hema Malini]] aktorea, dantzaria (India 1948) # [[Hemley Boum ‎]] idazlea (Kamerun, 1973) # [[Herminia Gomez Serra]] sopranoa (Castelló 1891-Italia 1977) # [[Hillevi Rombin]] modeloa, Miss Unibertso 1955 (Suedia 1933- AEB 1996) # [[Holloway papar-orratza]] kartzelaratutako sufragisten saria # [[Ieda Maria Vargas]] modeloa, Miss Unibertso 1963 (Brasil 1944) # [[Irene Sáez]] politikaria, Miss Unibertso 1981 (Venezuela 1961) # [[Irina Belova]] atleta, heptatloilaria (Errusia 1968) # [[Iris Chang]] idazlea (AEB 1968-2004) # [[Itxaso Mardones]] kazetaria (Gasteiz 1979-2024) # [[Itzel Arcos]] komediantea (Mexiko, 1988) # [[Janelle Commissiong]] enpresaburua, politikaria, Miss Unibertso 1977 (Trinidad eta Tobago 1953) # [[Jeanneth Beltran]] etxeko langileen eskubideen sinboloa (Nikaragua 1984- Toledo 2014) # [[Jerrie Mock]] airez mundu-bira egindako 1. emakumea (AEB 1925-2014) # [[Joanne Harris]] idazlea (EB 1964) # [[Joênia Wapichana]] abokatu indigena (Brasil 1974) # [[Josette Abondio]] irakaslea eta idazlea (Boli Kosta, 1932) # [[Karen Dianne Baldwin]] gidoilaria, Miss Unibertso 1982 (Kanada 1963) # [[Kartini]] heroia (Ekialdeko Herbeherear Indiak 1879-1904) # [[Kate Campbell Hurd-Mead]] feminista, ginekologoa (Kanada-AEB, 1867-1941) # [[Katharine Murray Lyell]] botanikaria (EB 1817-1915) # [[Kay Beauchamp]] sufragista (EB 1899-1992) # [[Kerry Anne Wells]] tb aurkezlea, Miss Unibertso (Australia 1951) # [[Laia Abril]] artista, argazkilaria (Bartzelona 1986) # [[Laura Geraldine Lennox]] sufragista (Irlanda, 1883-1958) # [[Lee Israel]] idazlea, faltsifikatzailea (AEB 1939-2014) # [[Lettice Fisher]] sufragista (EB 1875-1956) # [[Liliana Năstase]] atleta, heptatloilaria (Errumania 1962) # [[Lina Cavalieri]] sopranoa (Italia, 1874-1944) # [[Linda Bement]] modeloa, Miss Unibertso 1960 (AEB 1941-2018) # [[Lis Vega]] abeslaria (Kuba 1977) # [[Livia Veloz]] maistra eta poeta (Santo Domingo, 1889-1980) # [[Lorraine Downes]] modelo dantzaria, Miss Unibertso 1983 (Zeelanda Berria 1964) # [[Louie Bennett]] sufragista (Irlanda 1870-1956) # [[Louise Aitken-Walker]] rally pilotua (Eskozia 1960) # [[Lucia Perotti]] maistra (Italia, 1586-1641) # [[Luigia Mandolini]] maistra eta sufragista (1866-1939) # [[Lupita Jones]] enpresaburu, Miss Unibertso 1991 (Mexiko 1967) # [[Luz Marina Zuluaga]] modeloa, Miss Unibertso 1958 (Kolonbia 1938-2015) # [[Luzdivina Megido]] 2. errepublikako maistra erbesteratua (Asturias, 1916-1984) # [[Mª Luz Montesinos Gutiérrez]] neurozientzialaria, ikertzailea (Sevilla 1969) # [[Madison Chock]] patinatzaile artistikoa (AEB 1992) # [[Magdalena de Ulloa]] noblea (Zamora 1525-Valladolid 1598) # [[Manola Brunet]] klimatologoa (Cariñena, 1955) # [[Mar Galceran]] Down sindromedun 1.diputatua Espainian (Valentzia 1977) # [[Mar Regueras]] aktorea, gimnasia erritmoko entrenatzailea (Bartzelona 1970) # [[Margaret Cousins]] sufragista (Irlanda 1878 -India 1954) # [[Margaret Gardiner]] kazetaria, modeloa, Miss Unibertso 1978 (Hegoafrika 1959) # [[Margareta Arvidsson]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1966 (Suedia 1947) # [[Margie Moran]] modeloa, Miss Unibertso (Filipinak 1973) # [[Margot Moles]] kirolaria (Bartzelona, 1910-Madril, 1987) # [[Mari Carmen Díez Navarro]] maistra (Alicante, 1949) # [[Maria Alharilla]] futbolaria, 1. amatasun baja (Jaen 1990) # [[María Arias Bernal]] maistra eta iraultzailea (Mexiko, 1884-1923) # [[Maria de la Encarnacion Rigada Ramon]] matematikaria (Cadiz 1863- Madril? 1930) # [[Maria Dolores Ocaña Madrid]] abokatua, 1. emakumea Letizia erreginaren idazkaritza pribatua zuzentzen (Madril 1973) # [[María Luisa Navarro Margati]] maistra, pedagogo eta psikologo errepublikar erbesteratua (Fantzia, 1890-Argentina, 1947) # [[María Xesús Lama]] filologoa, idazlea, saiakeragilea (Lugo 1964) # [[Marifé Arroyo]] maistra (Valentzia, 1946) # [[Marion Ross]] aktorea (AEB 1928) # [[Marisa Belaustegigoitia]] idazlea, ikertzailea eta feminista (Mexiko, 1969) # [[Marisa Berenson]] modeloa, aktorea (AEB 1947) # [[Marisol Malaret]] modeloa, Miss Unibertso 1970 (Puerto Rico 1949-2023) # [[Maritza Sayalero]] modeloa, Miss Unibertso 1979 (Venezuela 1961) # [[Marlene Schmidt]] aktore, ekoizle, modelo, Miss Unibertso 1961 (Alemania 1937) # [[Marta Segarra]] filologoa, ikertzailea (Bartzelona 1963) # [[Marthe Ekemeyong Moumié]] idazle eraila (Kamerun, 1931-2009) # [[Mary Anne Rawson]] abolizionista (BH 1801-1887) # [[Mary Bennett (pedagogoa)]] (EB 1913-2005) # [[Mary Corinna Putnam Jacobi]] mediku, idazle, sufragista (AEB, 1842-1906) # [[Mary Emilie Holmes]] geologoa, irakaslea (AEB, 1850-1906) # [[Mary Estlin]] aktibista (EB1820-1902) # [[Mary Horner Lyell]] geologoa (EB 1808-1873) # [[Mary Kay Letourneau]] maistra, estuproz kondenatua (AEB 1962-2020) # [[Mary MacSwiney]] ekintzaile independentista, emakume politikari errepublikar irlandarra eta feminista. (Londres, 1872 - Cork, 1942) # [[Matilde Escuder Vicente]]2. errepublikako maistra (Valentzia, 1913-Frantzia, 2006) # [[Mercedes Tella]] pedagogoa, idazlea (Coruña 1868-Leon 1934) # [[Michelle McLean]] modeloa, idazlea, Miss Unibertso 1992 (Namibia 1972) # [[Millicent Mackenzie]] sufragista (EB 1863-1942) # [[Miriam Stevenson]] modeloa, Miss Unibertso 1954 (AEB 1933) # [[Mona Grudt]] kazetaria, Miss Unibertso 1990 (Norvegia 1971) # [[Monique Ilboudo]] idazlea (Burkina Faso, 1959) # [[Montserrat Señaba]] maistra eta politikaria (Ekuatore Ginea, 1918-1980) # [[Morayma Ofir Carvajal]] maistra (Ekuador, 1915-1951) # [[Naomi Wolf]] idazlea, aktibista (AEB 1962) # [[Natalie Glebova]] idazlea, modeloa, Miss Unibertso 2005 (Errusia/Kanada 1981) # [[Nina Jacqmin]] Belgikako komikigilea (Brusela, 1989) # [[Noralma Vera]] ballet dantzaria eta maistra (Ekuador, 1936) # [[Norma Nolan]] modeloa, Miss Unibertso 1962 (Argentina 1938) # [[Novera Ahmed]] artista (Bangladesh, 1939) # [[Nuria Hosta Pascual]] aktorea (Katalunia, XX. mendea) # [[Nuria Nuñez Hierro]] musikagilea (Cádiz 1980) # [[Pascuala Campos de Michelena]] arkitektoa (Jaen/Galizia 1938) # [[Pauline Dy Phon]] idazlea eta botanikaria (Kanbodia, 1933) # [[Pauline Peyraud-Magnin]] futbolaria (Frantzia, 1992) # [[Paz Moreno Feliu]] antropologoa, ikertzailea (Coruña 1956) # [[Pilar Aymerich Puig]] argazkilaria (Bartzelona 1943) # [[Pilar Cuartero]] maistra (Zaragoza, 1906-1995) # [[Pilar Parcerisas]] arte-kritikaria, -historialaria (Bartzelona 1957) # [[Porntip Nakhirunkanok]] filantropoa, modeloa, Miss 1988 (Thailandia 1969) # [[Priscilla Bright McLaren]] sufragista (EB 1815-1906) # [[Purdah]] ohitura # [[Rafaela Rimbau]] aktorea (Espainia 1819-Valentzia 1896) # [[Rahel Varnhagen von Ense]] idazlea (Berlin, 1771-1832) # [[Rebeca Atencia]] primatologoa (Coruña 1977) # [[Rebecca Saunders]] musikagilea (EB 1967) # [[Regina Blandón|Regina Blandon]] aktorea (Mexiko, 1990) # [[Remei Sipi]] hezitzailea, idazlea eta editorea (Rebola - Ginea 1952) # [[Remigia Nazaroviene]] atleta (Turkmekistan/Lituania 1967) # [[Renate Mayntz]] soziologoa (Berlin 1929) # [[Rina Mor]] abokatua, Miss Unibertso 1976 (Israel 1956) # [[Rita Mae Brown]] idazlea, aktibista (AEB 1944) # [[Riyo Mori]] Miss Unibertso 2007 (Japonia 1986) # [[Rosa Garcia Alcon]] ekintzaile antifrankista (Madril 1957) # [[Rosa May Billinghurst]] sufragista (BH 1875-1953) # [[Rosalind Pitt-Rivers]] biokimikaria (Erresuma Batua, 1907-1990) # [[Rosana Alonso]] maistra eta politikaria (Santander, 1970) # [[Ruth Hubbard]] biokimikaria (Austria-AEB, 1924-2016) # [[Sabrina Calvo]] Frantziako idazlea (Marseilla, 1974) # [[Samanta Schweblin]] idazlea (Argentina 1978) # [[Sandra Pierrette Kanzie|Sandra Pierrete Kanzie]] idazlea (Burkina Faso) # [[Sarah Bouyain]] idazle eta zinema-zuzendaria (Reims, 1968) # [[Sarah Jane Baines]] sufragista (EB 1866-1951) # [[Sarah Winstedt]] medikua, zirujaua eta sufragista irlandarra (Sixmilebridge, 1886- Havant, 1972) # [[Shawn Weatherly]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso 1980 (AEB 1961) # [[Shazia Ilmi]] kazetaria, aktibista (India 1970) # [[Shirley Jackson]] idazlea (AEB 1916-1965) # [[Silvia Caballol]] psikologoa, idazlea (Bartzelona 1983) # [[Sofia Alaoui]] film zuzendaria (Maroko 1990) # [[Sonia Megias]] musikagilea, artista (Albacete 1982) # [[Sonja Sekula]] artista (Suitza 1918-1963) # [[Sophie Alour]] saxofoi-jotzailea (Bretainia, 1974) # [[Sunita Narain]] ekologista (India 1961) # [[Svetlana Buraga]] atleta (Bielorrusia 1965) # [[Sylvia Hitchcock]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1967 (AEB 1946-2015) # [[Tanella Boni]] idazlea (Boli Kosta, 1954) # [[Teresa Billington-Greig]] sufragista (BH 1877-1964) # [[Teté Caturla]] abeslari eta maestra (Kuba, 1937-2023) # [[Tina Thörner]] rally ingeniaria, kopilotoa (Suedia 1966) # [[Tina Weirather]] eskiatzailea (Liechtenstein 1989) # [[Touza ahizpak]] giza eskubideen aldeko aktibistak (Ourense, XX. mendea-XX. mendea) # [[Uemura Shōen]] margolaria (Japonia 1875-1949) ISA # [[Vennira Aadai Nirmala]] aktore, dantzaria (India 1948) # [[Vera Danchakoff]] anatomista, enbriologoa (Errusia, 1879-1950) # [[Victoria Lidiard]] sufragista (BH 1889-1992) # [[Violeta Denou]] ilustratzailea taldea (Katalunia 1977) # [[Wendy Fitzwilliam]] abokatua, Miss Unibertso 1998 ( Trinidad eta Tobago 1972) # [[Werewere Liking]] idazlea eta dantzaria (Kamarun, 1950) # [[Winifred Coombe Tennant]] sufragista, politikaria (EB 1874-1956) # [[Xaro Nomdedeu Moreno]] matematikaria (Castelló de la Plana, 1948) # [[Yvonne Ryding]] modeloa, Miss Unibertso 1984 (Suedia 1962) }} ==='''Berriak 2024''' ('''martxoa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainara Agerre Lako]] ---- '''SORTUA''' maskaradako kabana (Jutsi, 2001) # [[Ainhoa Azurmendi Etxegaray|Ainhoa Azumendi Etxegaray]] ---- '''SORTUA''' Kirolari ohia, unibertsitateko irakasle eta ikertzailea (Hernani, 1978) # [[Alba Matilla]] ---- '''SORTUA''' artista (Avilés, 1998) # [[Amany Al-Ali]] ---- '''SORTUA''' karikaturagilea (Siria, 1984) # [[Arrate Gisasola]] ef-- '''SORTUA''' kirolaria, bertsolaria (Soraluze, 1979) # [[Catalina Bustamante]] ---- '''SORTUA''' konkistatzailea (Espainia, XV. mendea, Espainia Berria, XVI. mendea) # [[Esther Galarza]] ef-- '''SORTUA''' margoalaria (Eibar, 1956) # [[Felisa Basauri Larrañaga]] -- ef '''SORTUA''' baserritarra, esne-saltzailea (Elgeta, 1928-2018) # [[Josefa Cruz de Gassier]] efef '''SORTUA''' sopranoa (Bilbo, 1821 + Madril, 1870) # [[Josefina Guerendiain Caro|Josefina Guerendain]] efef '''SORTUA''' frankismoaren biktima(Iruñea, 1918-2011) # [[Julia Bea Soto]] efef '''SORTUA''' ekintzaile komunista frankismoaren biktima(Sesma, 1912-Iruñea, 1989) # [[Kontxi Barturen Uriarte]] ---- '''SORTUA''' nekazaria (Bakio 1922) # [[Laida Martinez Navarro]] ---- '''SORTUA''' idazlea (Bilbo, 1965) # [[Lourdes Fernández Fernández]] ---- '''SORTUA''' arte kudeatzailea (Donostia, 1961) # [[Mª Carmen Húder Carlosena|Maria Carmen Húder Carlosena]] ---- '''SORTUA''' ekintzailea frankismoaren biktima (Iruñea, 1897-1987) # [[Maite Guevara]] ef-- '''SORTUA''' aktorea, klow (Gasteiz, 1981) # [[Margarita Araneta Urrutia]] ---- '''SORTUA''' ekintzailea, komunista (Hondarribia 1909-2001) # [[Maria de las Mercedes Isasi]] efef '''SORTUA''' moja (Iurreta, 1900-Berriz,1973) # [[María Dolores Aldama Alfonso]] efef '''SORTUA''' esklabuen-jabea (Kuba, XIX. mendea) # [[Maritxu Muñoz Ugartemendia]] ----'''SORTUA''' ekintzailea, saltzailea (Hondarribia 1914-1997) # [[Maritxu Roteta]] ef-- '''SORTUA''' sopranoa eta abesbatza zuzendaria (Alkiza, 1948) # [[Matilde Orbegozo]] efef '''SORTUA''' poeta (Bilbo, 1837-1891) # [[Matilde Urdangarin Palacio]] ---- '''SORTUA''' margolaria (Zaragoza, 1939) # [[Milagros Txurruka]] ef-- '''SORTUA''' dantzaria (Mallabia 1927) # [[Nemesia Baztan Turrau]] ---- '''SORTUA''' Ekintzailea, frankismoaren biktima (Nafarroa # [[Rachita Taneja]] ---- '''SORTUA''' karikaturagilea (India, ?) # [[Ramona Zapatero Zapatel]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea frankismoaren biktima(Nafarroa, 1898--? # [[Sonia Rueda]] ---- '''SORTUA''' artista (Bilbo, 1964) # [[Tere Guenetxea]] ef-- '''SORTUA''' artista (Soraluze, 1953) # [[Adriana Amado Suárez]] irakasle, ikertzailea (Buenos Aires, 1966) # [[Alba Lago]] aurkezlea, idazlea (Galizia, 1985) # [[Alicia Gimenez Bartlett]] idazlea ( Albacete 1951) # [[Almudena Carracedo]] dokumentalgilea (Madril 1972) # [[Amaia Peña]] futbolaria (Getxo 1998) # [[Amparo Sard]] artista (Mallorca 1973) # [[Amy Bull]] maistra eta sufragista (Erresuma Batua, 1877-1953) # [[Ana Arzoumanian]] abokatu, idazle eta poeta (Argentina, 1962) # [[Ana Barbara]] abeslaria (Mexiko 1971) # [[Ana Flecha Marco]] itzultzaile, idazlea (Leon, 1986) # [[Ana Romani]] poeta, kazetari kulturala (Coruña 1962) # [[Andrea Dworkin]] idazlea, feminista erradikala (AEB 1946-2005) # [[Angelina Pollak]] antropologoa (Austria/Venezuela 1932-2016) # [[Anna Alma-Tadema]] artista, sufragista (Londres 1867-1943) # [[Anna Fiske|Anna Fisc]] ilustratzailea, idazlea (Norvegia, 1964) # [[Anna Starobinets]] idazlea (Errusia 1978) # [[Anne Isabella Noel Byron]] matematikaria, aktibista (EB 1792-1860) # [[Antonia Jiménez|Antonia Jimenez]] gitarra jolea (Puerto de Santa Maria, 1972) # [[Arancha de Benito]] tb aurkezlea (Madril 1969) # [[Arancha del Sol]] modeloa, aktorea, tb aurkezlea (Asturias 1972) # [[Asja Lācis]] antzerkilaria (Estonia, 1891-179) # [[Assumpcio Estivill]] liburuzaina, irakaslea (Tarragona 1949) # [[Assumpta Montella]] historialaria, idazlea (Bartzelona 1958) # [[Aurélie Neyret]] Frantziako komikigilea (Lyon, 1983) # [[Aurora Alonso de Rocha]] idazlea, irakaslea eta ikertzailea (Buenos Aires, 1937-2021) # [[Barbara Ayrton-Gould]] sufragista (EB 1886-1950) # [[Beatriz Ariño]] kazetaria (Huesca 1963) # [[Begoña Alfaro García]] politikaria (Bartzelona/Nafarroa 1982) # [[Begoña Caamaño]] idazlea (Galizia 1964-2014) # [[Bel%C3%A9n Garijo]] Almansako medikua (Albacete 1960) # [[Belen Feliu]] idazlea (Galizia 1961-1997) # [[Belen Toimil]] atleta (Coruña 1994) # [[Bessie Blount Griffin]] fisioterapeuta, asmatzailea (AEB, 1914-2019) # [[Blanca de la Torre]] arte-komisarioa (Leon 1977) # [[Blanca Manchon]] estropadalaria (Sevilla 1987) # [[Carmen Ramos Vellon]] atleta (Valentzia 1998) # [[Carmen Ruiz]] aktorea (Madril 1974) # [[Carolina de Cepeda]] sopranoa (Coruña 1847-Madril 1910) # [[Carolina Robles]] atleta (Sevilla 1991) # [[Caroline Polachek]] kantaria (AEB 1985) # [[Cassandra Ciangherotti]] aktorea (Mexiko 1987) # [[Catherine Cesarsky]] astronomoa (Frantzia-Venezuela, 1943) # [[Cecile McLorin Salvant]] jazz abeslaria (AEB 1989) # [[Charlotte Marsh]] sufragista (Britainia, # [[Chloé Cruchaudet]] Frantziako komikigilea (Lyon, 1976) # [[Chuny Anzorreguy]] idazlea (Buenos Aires, XX.mendea) # [[Claudia Mori]] aktore, abeslari (Italia 1944) # [[Concepcion Cascajosa]] ikertzailea, irakaslea (Bartzelona 1979) # [[Concepcion Garcia Lorca]] errepublikar erbesteratua (Granada 1903-1962) # [[Concha Hernandez ]] kultur kudeatzailea (Avila 1958) # [[Danna Paola]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1995) # [[Deborah Charlesworth]] biologoa (Erresuma Batua, 1943) # [[Dolores Sanchez Palomino]] filologoa (Kantabria 1961) # [[Doreen Allen]] sufragista (EB 1879-1663) # [[Dorothy Height]] aktibista (AEB 1912-2010) # [[Eagle Woman]] lakota indigena liderra (AEB 1820-1888) # [[Elena Caffarena]] legelaria (Txile 1903-2003) # [[Elena Guerra]] erlijiosoa, beatoa (Italia 1835-1914) # [[Eli Bartra]] filosofia (Mexiko, 1947) # [[Elisabeth Plainacher]] sorgintzat hartua (Austria, 1513-1583) # [[Elizabeth Inglis]] aktorea (BH 1913- AEB 2007) # [[Elizabeth Jagger]] modeloa, aktorea (AEB/EB 1984) # [[Ellen Hutchins]] botanikaria (Irlanda, 1785-1815) # [[Elnako amaetxea]] Elisabeth Eidenbenz erizain suitzarrak Frantzian sortutako erakundea (1939-1944) # [[Emilia Currás]] kimikaria, dokumentalista (Madril 1927-2020) # [[Ende (argitzailea)]] (X.mendea, Leon) # [[Ester Bonet]] hizkuntzalaria (Bartzelona 1950) # [[Esther Acebo]] aktorea (Madril 1983) # [[Esther Corral Diaz]] filologoa (Lugo 1961) # [[Esther Jaen]] kazetaria (Bartzelona 1968) # [[Esther Pak]] medikua (Hego Korea, 1877-1910) # [[Esther Palomera]] kazetaria (Madril 1968) # [[Esther Peña Camarero]] soziologoa, politikaria (Burgos 1980) # [[Esther Vaquero]] kazetaria (Salamanca 1982) # [[Estibaliz Espinosa]] idazlea (Coruña 1974) # [[Estrella Abecassis de Laredo]] fisikaria (Venezuela, 1940) # [[Eugenia Osterberger]] musikagilea, piano-jolea (Coruña 1852-Niza 1932 19) # [[Fabrizia Pons]] auto-pilotua, kopilotua (Italia 1955) # [[Fatima Anllo Vento]] kultura ikertzailea (Madril 1958) # [[Fatima Meer]] idazlea eta apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, 1928-2010) # [[Faye Webster]] abeslaria (AEB 1997) # [[Florence Haig]] sufragista (Erresuma Batua, 1856-1952) # [[Florence Mkhize]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika 1932-1999) # [[Frances Parker]] sufragista (Erresuma Batua, 1875-1924) # [[Francine Galvez]] kazetaria (Kamerun 1966) # [[Frieda Hughes]] poeta eta margolaria (Londres, 1960) # [[Ghislaine Maxwell]] sexu-trafikatzailea (Frantzia 1961) # [[Greta Lee]] aktorea (AEB 1983) # [[Habiba Gribi]] kirolaria (Tunisia, 1984) # [[Hafsa bint al-Hayy al-Rakuniyya]] Al-Andaluseko poeta (Granada 1135-1191) # [[Harmonia Rosales]] artista afrokubarra (Chicago, 1984) # [[Helen Joseph]] aktorea, edertasunaren erregina (Plymouth, 1942) # [[Helen Tolson]] sufragista (Britania, 1888-1955) # [[Helene Legrais]] historialaria, idazlea (Frantzia 1961) # [[Henar Alvarez]] kazetaria, umorista (Madril 1984) # [[Hengameh Ghaziani]] aktorea (Iran, 1970) # [[Hilda Cid]] zientzialaria (Txile, 1933) # [[Imma Prieto]] arte-komisarioa (Bartzelona 1975) # [[Imogen Holst]] konpositorea (EB 1907-1984) # [[Inger Christensen]] poeta (Danimarca 1935-2009) # [[Isabel Mijares]] enologoa (Badajoz 1942-Madril 2024) # [[Isabel Rodríguez (Mexikoko konkista)]] erizain militarra (Espainia, 1480-?) # [[Jaël Bestué]] atleta (Bartzelona 2000) # [[Jagmati Sangwan]] kirolaria, aktibista, politikaria (India 1960) # [[Jane Joseph]] musikagilea (Londres 1894-1929) # [[Jerry Hall]] modeloa, aktorea (AEB 1956) # [[Jessica Cediel]] kazetaria, modeloa (Kolonbia 1982) # [[Josephine St. Pierre Ruffin]] Sufragista (1842-1924) # [[Jul' Maroh]] komikigile frantsesa (Lens, 1985) # [[Julia Navalnaia]] ekonomialaria, politikaria (Errusia 1976) # [[Kathleen Ferrier]] kontraltoa (EB 1912-1953) # [[Kathleen March]] itzultzailea (AEB 1949) # [[Kawtar Boulaid]] atleta (Maroko 1989) # [[Kim Gordon]] rock musikaria, idazlea (AEB 1953) # [[Kitty O'Neil]] zinemako espezialista (AEB 1946-2018) # [[La Tortajada]] dantzari eta abeslaria (Granada, 1877-1957) # [[Lætitia Sadier]] abeslaria (Frantzia, 1968) # [[Laura Ainsworth]] sufragista (EB 1885-1958) # [[Laura Baena]] influencerra, ekintzailea (Malaga 1981) # [[Laura Garcia Lorca]] museo zuzendaria (AEB 1953) # [[Laura Vilagra]] politikaria (Bartzelona 1976) # [[Leelah Alcorn]] gazte trans suizidatua (AEB 1997-2014) # [[Leila Arab]] musikaria (Irain jatorriko britainiarra, 1971) # [[Lillian Ngoyi]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika 1911-1980) # [[Lina Sandell]] poeta, gospel ereserkigilea (Suedia 1832-1903) # [[Lisa Mandel]] komikigile frantsesa (Marseilla, 1977) # [[Loles Vives]] atleta (Bartzelona 1957) # [[Lorena Peña]] politikaria, gerrillari ohia (Salvador 1955) # [[Louisa Atkinson]] botanikari, ilustratzaile, idazle (Australia, 1834-1872) # [[Louise Pearce]] patologoa (AEB, 1885-1959) # [[Lourdes Muñoz]] ingeniaria, politikaria (Bartzelona 1969) # [[Lucia Koch]] argazkilaria, artista garaikidea (Brasil, 1966) # [[Luisa Villalta Gomez]] idazlea (Coruña 1957) # [[Mabel Balfour]] sindikalista eta apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, XX. mendea) # [[Manuela Igartua Olaechea]] farmazian doktorea (Irura, 1970) # [[Mar%C3%ADa Luisa L%C3%B3pez Fern%C3%A1ndez]] botanikaria (Madrid 1940) # [[Marcela Iacub]] abokatua, idazlea eta ikertzaile feminista (Buenos Aires, 1964) # [[Margaret Aldersley]] sufragista, feminista (1851-1940) # [[Margarita Borja]] poeta, dramagilea (Alacant 1942) # [[Margarita Ledo Andion]] idazlea, zinemagilea (Lugo 1951) # [[Mari Pau Dominguez]] kazetaria, idazlea ( Bartzelona 1963) # [[Maria Amelia Braganzakoa]] Brasilgo printzesa (Paris 1831-Madeira 1853) # [[Maria Antonia Massanet Mayol]] poeta (Mallorca 1980) # [[Maria Antonia Sanchez Escalona]] artista (Madril 1941) # [[María Belén Morales]] eskultorea eta margolaria (Tenerife, 1928-2016) # [[Maria Castellano Arroyo]] medikua (Jaen 1948) # [[María de la Candelaria]] Tzeltalko Matxinadaren buruzagia (Mexiko, 1698-1716) # [[Maria de Nati]] aktorea (Madril 1997) # [[Maria Denis]] aktorea (Argentina 1916- Italia 2004) # [[Maria Elvira Pombo Holguin]] diplomazialaria (Kolonbia 1960) # [[Maria Eugenia Rito]] vedettea (Argentina 1975) # [[María Fernanda Campa Uranga]] geologoa, aktibista (Mexiko, 1940-2019) # [[María Gainza]] idazlea (Buenos Aires, 1975) # [[Maria Jose Saez Carrasco]] kazetaria (Madril 1965) # [[Maria Lionza]] jainkosa (Venezuela 1802) # [[Maria Lopez Sandez]] filologoa, idazlea (Lugo 1973) # [[Maria Luisa Prada Sarasua]] idazlea (Asturias XX. mendea) # [[Maria Marchant]] hezitzailea, politikaria (Txile 1904-1990) # [[Maria Nikolaevna O’Rourke]] presoa, hilketa eragilea (Errusia 1877-Argentina 1949) # [[Maria Nikolaievna Romanova (1899-1918)]] Dukesa Handia (Errusiar Inperioa) # [[Maria Rosa Fugazot]] aktorea (Argentina 1942) # [[Maria Rosa Yorio]] rock kantautorea (Argentina 1954) # [[Maria Thereza Alves]] artista (Brasil, 1961) # [[Maria Vicente]] atleta (Bartzelona 2001) # [[Mariam Hernandez]] aktorea (Fuerteventura 1981) # [[Mariam Shahriar]] film zuzendaria (Iran XX. mendea) # [[Marta Aledo]] aktorea (Madril 1978) # [[Marta Galimany]] atleta (Tarragona 1985) # [[Mary Ann Aldham]] sufragista (Erresuma Batua, 1858-1940) # [[Mary Carson Breckinridge]] erizaina, emagina (AEB, 1881-1965) # [[Mary Gawthorpe]] sufragista (Erresuma Batua, 1881-1973) # [[Mary Sophia Allen]] sufragista, policia (Britainia, 1878-1964) # [[Maya Erskine]] aktorea (AEB 1987) # [[Maya Mihindou]] Gabongo ilustratzaile, argazkilari eta kazetaria (Libreville, 1984) # [[Michela Belmonte]] aktorea (Italia 1925- Alacant 1978) # [[Michele Mouton]] rally pilotua (Frantzia 1951) # [[Milena Busquets]] idazlea eta kazetaria (Bartzelona, 1972) # [[Miri Perez-Cabrero]] aktorea, sukaldaria ( Bartzelna 1993) # [[Mischa Bredewold ]] txirrindularia (Herbehereak 2000) # [[Mónica Mayer]] artista eta arte krikikaria (Mexiko, 1954) # [[Montserrat del Amo]] idazlea (Madril 1927-2015) # [[Nancy Astor]] lehen emakumea parlamentu britainiarrean (1879-1964) # [[Natalia Rodriguez (aktorea)]] (Madril 1992) # [[Natascha Kampusch]] ume bahitua (Austria 1998) # [[Nazhūn bint al-Qalā'iyya]] poeta (Al-andalus XII. mendea) # [[Nelly Kaplan]] idazlea (Buenos Aires, 1931-Suitza, 2020) # [[Neus Aguado]] poeta, kazetaria, literatura kritikaria (Argentina, 1955) # [[Nicolasa Montt de Marambio]] poeta (Txile 1857-1924) # [[Nuria Amat]] idazlea ( Bartzelona 1950) # [[Nuria Montserrat Pulido]] bioingeniaria (Bartzelona 1978) # [[Oda Krohg]] margolaria (Norvegia 1860-1935) # [[Paola Cortellesi]] aktorea (Italia 1973) # [[Paola Rojas]] kazetaria (Mexiko 1976) # [[Paz Márquez Benítez]] idazlea (Filipinak, # [[Petra Delicado]] literatura pertsonaia, inspektorea # [[Phyllis Smith]] aktorea (AEB 1952) # [[Pilar Carbonero Zalduegi]] ikertzailea (Marokoko protektoratua, 1942) # [[Pilar de Francisco]] kazetaria, umorista (Madril XX. mendea) # [[Qiu Zhu]] margolaria (Ming dinastiako txinatarra) # [[Rachel Reeves]] politikaria (EB 1979) # [[Rahima Moosa|Rahina Moosa]] apartheidaren aurkako politikaria (Hegoafrika, 1922-1993) # [[Raisa Smetanina]] iraupen-eskiatzailea (Errusia 1952) # [[Rekha]] aktorea (India 1954) # [[Rocio Madrid]] aktore, tb aurkezlea (Malaga 1978) # [[Rocio San Miguel]] abokatua, aktibista desagertua (Venezuela 1966) # [[Rocio Santa Cruz]] kultur kudeatzailea (Coruña 1967) # [[Rocio Vieitez Ferro]] itzultzailea (Pontevedra 1975) # [[Rosalind Eleazar]] aktorea (EB 1982) # [[Rosalind Fox Solomon]] argazkilaria (AEB 1930) # [[Rosalinda Celentano]] aktorea (Italia 1968) # [[Rosario Valcárcel]] poeta, eleberrigilea (Kananaria Handiko las Palmas, 1949) # [[Rose Frisch]] zientzialari aitzindaria ( AEB 1918-201519) # [[Rozenn Milin]] kazetaria (Frantzia, 1960) # [[Sabina Puertolas]] sopranoa (Zaragoza 1973) # [[Sahraa Karimi]] dokumentalgilea (Iran/Afganistan 1983) # [[Sandra Golpe]] kazetaria (Cádiz 1974) # [[Saridjah Niung]] musikaria, artista (Indonesia 1908-1993) # [[Selina Cooper]] sufragista (Britainia # [[Shobhaa De]] idazlea (India 1948) # [[Shygirl]] DJ (EB 1992) # [[Silvia Orriols]] politikaria (Girona 1984) # [[Simona Izzo]] film zuzendaria (Italia 1953) # [[Sira Rego]] politikaria (Vañentzia 1973) # [[Sophia Williams-De Bruyn|Sophia Williams de Bruyn]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, 1938) # [[Susana Gomez Castaño]] musikaria, ekintzailea (Kolonbia 1984) # [[Sushmita Sen]] aktorea, Miss Unibertso (India 1975) # [[Susie Porter]] aktorea (Australia 1971) # [[Suzanne Lacy]] artista (AEB, 1945) # [[Teresa Rivero]] 1. Emakume-presidente futbolean (Cádiz 1935) # [[Teresa Shaw]] Idazle, itzultzaile (Uruguai-Bartzelona, 1951) # [[Theresa Garnett]] ekintzaile sufragista (Erresuna Batua, 1888-1966) # [[Valentine Penrose]] idazle eta margolaria (Frantzia, 1898-1978) # [[Vicenta Fernandez-Montesinos]] idazlea (Granada 1930-Madril 2023) # [[Vicky Luengo]] aktorea (Mallorca 1990) # [[Victoria Lomasko]] marrazkilaria (Errusia, 1978) # [[Vidya Balan]] aktorea, abeslaria (India 1979) # [[Violet Aitken]] sufragista (Erresuma Batua, 1886-1987) # [[Virginia Giuffre]] sexu-biktima (AEB/Australia 1983) # [[Virginie Ancelot]] idazlea eta pintorea (Dijon, 1792-Paris, 1875) # [[Wilma Labate]] film zuzendaria, gidoilaria (Italia 1949) # [[Zheng Qinwen]] tenislaria (Txina 2002) }} ==='''Berriak 2024''' ('''otsaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Casilda Ampuero]] '''SORTUA''' Fronte eta Ospitaleen zuzendaria (San Vicente de la Barquera, 1906-1978) # [[Conchita Bustinduy]] '''SORTUA''' erraketista (Berriatua, 1927) # [[Mercedes Herrán]] '''SORTUA''' haur saltzailea (?-Bilbo, 2002) # [[Aurora Gómez Urrutia]] '''SORTUA''' ekintzaile errepublikarra (Obanos, 1914-Iruñea, 1975) # [[Adela Tarifa Fernández]] historialaria, ikertzailea (Granada 1949) # [[Africa Fanlo]] ilustratzailea (Bartzelona, 1972) # [[Agnes Arber]] botanikaria (Erresuma Batua, 1879-1960) # [[Ai Yazawa]] mangaka japoniarra (Osaka, 1967) # [[Alice Henry]] sufrafista (Australia, 1857-1943) # [[Alicia Dickenstein]] matematikaria (Argentina, 1955) # [[Aliya Moldagulova]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1925-1944) # [[Amanda Marsalis]] argazkilaria, film zuzendaria (AEB, XX. mendea) # [[Ana Bustelo]] editorea eta itzultzailea (Paris, 1964) # [[Ana de la Cueva]] ekonomialaria (Madril 1966) # [[Ana María Bejarano Escanilla]] itzultzailea (Salamanca, 1959) # [[Ana María Campos]] heroia ( Venezuela 1796-1828) # [[Ana Miralles|Ana Mirelles]] komikigilea eta ilustratzailea (Madril, 1959) # [[Ana Requena]] kazetaria, blogaria (Madril 1984) # [[Anabel Flores Salazar]] kazetaria (Mexiko 1984-2016) # [[Andrea Motis]] musikagilea, tronpeta jolea, jazz kantaria (Bartzelona 1995) # [[Angeles Mastretta]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1949) # [[Ann Chapman]] limnologoa (Zeelanda Berria, 1937-2009) # [[Anna Cardús Flaqué]] saskibaloi arbitroa (Bartzelona 1970) # [[Anna Casanovas|Anna Casanova]] idazlea (Bartzelona, 1975) # [[Anna Petronella van Heerden]] ginekologoa, sufragista (Hegoafrika 1887- 1975) # [[Anne Teuf]] ilustratzaile eta komikigile frantsesa (Aspach-le-Haut, 1964) # [[Annie MacDonald Langstaff]] legelaria, (Kanada, # [[Antoinette Blackwell]] idazlea eta gizarte ekintzailea (AEB, 1825-1921) # [[Arantxa Aguirre Carballeira]] dokumentalgilea, gidoilaria (Madril 1958) # [[Arca (abeslaria)]] (Venezuela/Bartzelona 1989) # [[Arcelia Ramirez]] aktorea (Mexiko 1967) # [[Arja Kajermo|Arja Kajerno]] komikigilea (1949) # [[Arlene Harris]] aktorea (Kanada 1896-AEB 1976) # [[Arlene Harris]] enpresaburua, asmatzailea (AEB 1948) # [[Åsa Grennvall|Assa Grennavall]] komikilaria (Suedia, 1973) # [[Barbara Morgenstern]] elektronika-abeslaria, ekoizlea (Alemania 1946) # [[Barbara Saavedra]] biologoa (Txile 1967) # [[Begoña Lolo]] musikologoa (Madril 1958) # [[Begoña San Jose ]] sindikalista (Segovia 1949) # [[Begoña Torres]] kultur kudeatzailea (Madril XX. mendea) # [[Belen Atienza Azcona]] film ekoizlea (Madril 1970) # [[Bella Guerin]] sufragista eta ekintzaile (Australia, 1858-1923) # [[Bibi Bourelly]] egile abeslaria (Berlin/AEB 1994) # [[Blanche Feillet-Hennebutte]] margolaria eta litografoa (1815-1886) # [[Bodil Schmidt-Nielsen]] fisiologoa (Danimarka-AEB, 1918-2015) # [[Bríet Bjarnhéðinsdóttir]] politikaria (Islandia, 1856-1940) # [[Carlota Guerrero]] argazkilaria, zinemagilea (Bartzelona 1989) # [[Carmen Armendariz]] ekoizlea (Mexiko 1946) # [[Carolina_Caycedo]] diziplina anitzeko artista (London, 1978) # [[Catherine Helen Spence]] idazlea, kazetaria, sufragista (Australia, 1829-1910) # [[Chus Tudelilla]] arte-kudeatzailea (Logroño 1961) # [[Claire Tomalin]] kazetaria, biografoa (Londres 1933) # [[Clara Giveen]] sufragista (Irlanda, 1887-1967) # [[Clara Segura]] aktorea (Bartzelona 1974) # [[Claudia Malagelada]] aktorea, dantzaria (Bartzelona 2007) # [[Cristina Gutiérrez (pilotua)]] (Burgos 1991) # [[Cristina Huete (ekoizlea)]] (Brasil/Espainia XX. mendea) # [[Diana Athill]] editore, idazle, nobelagile (Londres, 1917-2019) # [[Doaa el-Adl]] karikaturegilea (Egipto, 1979) # [[Dolores Hayden]] arkitektoa, historialaria, poeta (AEB, 1945) # [[Dorothe Engelbretsdotter]] poeta (Norvegia, 1634-1716) # [[Draga Ljo%C4%8Di%C4%87]] medikua, feminista (Serbia, 1855-1926) # [[Edwidge Danticat]] idazlea (Haiti/AEB 1969) # [[Eileen Mary Casey]] sufragista (Australia 1881- 1972) # [[Elin Wallin|Elin Walin]] artista (Suedia, 1884-1969) # [[Eliza Ritchie|Eliza Ritche]] sufragista eta filosofoa (Kanada, 1856-1933) # [[Elizabeth Avery Meriwether]] idazle, sufragista (AEB, 1824-1916-) # [[Ellen Allien]] DJ (Alemania 1968) # [[Ellen Ternan]] aktorea (EB 191839-1914) # [[Elvira Sastre]] poeta, itzultzailea (Segovia 1992) # [[Emma Miller]] sufragista (EB 1839-Australia 1927) # [[Esperanza Mendoza Holgado]] saskibaloi arbitroa (Caceres 1983) # [[Ethel Sargant]] botanikaria (Erresuma Batua, 1863-1918) # [[Eva Valiño]] soinu teknikaria (Bartzelona 1969) # [[Fanny Brice]] aktorea ( AEB 1891-1951) # [[Fatimah Tuggar ]] artista (Nigeria 1967) # [[Flora de Pablo]] medikua, ikertzailea (Salamanca, 1952) # [[Florence Lawrence]] aktorea, asmatzailea (Kanada-AEB, 1886-1938) # [[Fran%C3%A7oise Brauner]] medikua (Austria-Frantzia, 1911-2000) # [[Františka Plamínková]] kazetaria, feminista, politikaria (Txekia, 1875-1942) # [[Gabriela Gonz%C3%A1lez]] fisikaria (Argentina, 1965) # [[Gabriele Schor]] publizista, bildumagilea (Austria 1961) # [[Garcia Botikaria]] zientzia dibulgatzailea (Cuenca 1995) # [[Geneviève Thiroux d'Arconville]] idazlea, zientzialaria (Frantzia 1720-1805) # [[Gertrude Blanch]] matematikaria (Polonia-AEB, 1897-1996) # [[Gertrude Caton Thompson]] arkeologoa (Britainia Handia, 1888-1985) # [[Giorgia Marras]] Komikigile eta ilustratzaile franko-italiarra (Genova, 1988) # [[Giulia Tamayo Leon]] abokatua, aktibista (Peru 1958- Uruguai 2014) # [[Griselda Pascual i Xufré]] matematikaria (Bartzelona, 1926-2001) # [[Hedwig Dohm]] idazlea (Alemania 1831-1919) # [[Helen Frankenthaler]] margolaria (AEB, 1928-2011) # [[Helene Funke]] margolaria (Alemania,1869-1957) # [[Henrietta Dugdale]] sufragista (Londres 1827- Australia 1918) # [[Hiromu Arakawa]] mangaka japoniarra (Tokachi, 1973) # [[Irene Manton]] botanikaria (Erresuma Batua, 1904-1988) # [[Irene Stegun]] matematikaria (AEB, 1919-2008) # [[Irma Thomas]] soul abeslaria (AEB 19)41 # [[Irma Wyman]] ingeniari informatikoa (AEB, 1928-2015) # [[Isabel Muñoz (argazkilaria)]] (Bartzelona/Madril 1951) # [[Isabel Tajahuerce Ángel]] irakaslea, ikertzailea (Soria 1960) # [[Jantina Tammes]] botanikaria (Herbehereak, 1871-1947) # [[Jeanne Demessieux]] piano-jotzaile, organo-jotzailea (Frantzia, 1921-1968) # [[Jenny Saville]] margolaria (Britainia, 1970) # [[Jessica Bennett]] kazetaria, blogaria (AEB 1981) # [[Jorja Smith]] kantautorea (EB 1997) # [[Josiane Balasko]] aktorea, zuzendaria, gidoigilea (1950) # [[Judi Chamberlin]] aktibista (AEB 1944-2010) # [[Judith Scott (artista)|Judith Scott]] artista (Ohio, 1943-2005) # [[Kali Uchis]] kantautorea (AEB 1994) # [[Karo Moret Miranda]] historialaria, ikertzailea (Kuba,...) # [[Kate Lilley]] poeta (Australia, 1960) # [[Kate Perugini]] margolaria (EB 1839-1929) # [[Kehlani]] egile abeslaria (AEB 1995) # [[Kenia Os]] abeslaria, youtuberra (Mexiko 1999) # [[Lais Korintokoa]] hetera (Grezia K.a V. mendea- K.a. IV. mendea) # [[Lala Huete]] figuringilea (Brasil/Espainia 1957) # [[Laura Lechuga]] kimikaria, ikerlaria (Sevilla 1962) # [[Lilli Hornig]] kimikaria (Txekoslovakia-AEB, 1921-2017) # [[Liv Strömquist]] komikigilea (Suedia, 1978) # [[Louisa Lawson]] idazlea, poeta, sufragista (Australia, 1848-1920) # [[Louise Brealey]] aktorea (EB 1979) # [[Ludwika Paleta]] aktorea (Polonia/Mexiko 1978) # [[Lulu Roman]] komediantea, abeslaria (AEB 1946) # [[Lynn Fontanne]] aktorea (EB 1887- AEB 1983) # [[Mabel Sharman Crawford]] abenturazale eta idazlea (Irlanda, 1820-1912) # [[Madhuri Dixit]] zinema aktorea (India, 1967) # [[Maevia Noemí Correa]] botanikaria (Argentina, 1914-2005) # [[Manuela Sambo]] artista (Angola/Alemania 1964) # [[Margarida Castells]] itzultzailea (Bartzelona, 1962) # [[Margie Sudre]] Frantziako politikaria (Vinh, 1943) # [[Marguerite Jeanne Carpentier]] eskultorea (Paris 1886-1965) # [[Maria Angeles Querol]] historialaria (Badajoz 1948) # [[María Calcaño]] poeta (Venezuela 1906-1956) # [[María Eduarda Barjona de Freitas]] kazetaria, kritikaria (Portugal 1882-1952) # [[Maria Fyodorovna Zibold]] medikua (Serbia, 1849-1939) # [[Maria Jose Toro Nozal]] zientzialaria (Zamora 1957) # [[Maria Pia Timon]] etnologoa (Cáceres 1954) # [[Maria Polivanova]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1922-1942) # [[María Rosa Urraca Pastor]] karlista eta falangista (Madril, 1900-Bartzelona, 1984) # [[Maria Sainz Martin]] medikua (Badajoz 1953) # [[Maria Schwarz]] arkitektoa (Alemania 1956) # [[Maria Silva]] aktorea (Palentzia 1941-Madril 2023) # [[Maria Tena]] idazlea, kultur kudeatzailea (Madril 1953) # [[Maria Teresa Salazar Bermudez]] kimikari aitzindaria (Badajoz 1909-Madril 1982) # [[Maria Vazquez]] aktorea (Galizia 1979) # [[María Vinyals|Marina Vinyals]] idazlea eta artikulugilea (Galizia, 1875-1942) # [[Maria von Linden]] bakteriologo, zoologo (Alemania, 1869-1936) # [[Maribel Domenech]] artista (Valentzia 1951) # [[Marilou Berry]] aktorea (Frantzia, 1973) # [[Marina Picasso]] idazlea (Frantzia, 1950) # [[Marina Raskova]] pilotua (Sobiet Batasuna, 1912-1943) # [[Marjorie Courtenay-Latimer]] naturalista (Hegoafrika, 1907-2004) # [[Marjorie Hasler]] sufragista (Irlanda, 1887-1913) # [[Marlene Engelhorn]] aktibista, filantropoa (Austria 1992) # [[Marta Carazo]] kazetaria ( Madril 1973) # [[Martha Carrillo]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1966) # [[Mary Ann Hilliard]] erizaina eta sufragista (Irlanda, 1860-1912) # [[Mary Galway]] sufragista eta sindikalista (Irlanda, 1864-1928) # [[Mary J. Blige]] abeslaria (AEB 1984) # [[Mary Lee]] sufragista (Australia, 1821-1909) # [[Mary Martin]] aktorea (AEB 1913-1990) # [[Mary Richardson]] sufragista (Kanada, 1889-1961) # [[Mary-Dell Chilton]] biologoa (AEB, 1939) # [[Mati Diop]] aktore eta zuzendaria (Paris, 1982) # [[Maya Zankoul]] artista bisuala, blogaria (Libano, 1986) # [[Maybanke Anderson]] sufragista (Australia, 1845-1927) # [[Merce Paloma]] jantzi diseinatzailea (Bartzelona 1964) # [[Mercedes Valdivieso]] idazlea (Txile 1924-1993) # [[Mihri Müşfik Hanım]] margolaria (Turkia, 1886-1954) # [[Miluca Sanz]] musikaria, artista (Segovia 1956) # [[Minna Sundberg]] ilustratzailea (Suedia, 1990) # [[Miss Kittin]] DJ (Frantzia 1973) # [[Mónica Oriol Icaza]] enpresaria (Madril, 1961)) # [[Muriel Douru]] komikigile, idazle eta ekintzaile frantsesa (1976) # [[Muriel Matters]] kazetaria, sufragista (Australia, 1817-1969) # [[Nadia Khiari]] komikigilea eta irakaslea (Tunisia, 1973) # [[Natalia Carbajosa]] idazlea eta itzultzailea (Puerto de Santa Maria, 1971) # [[Natalia Kovxova|Natalia Kovxva]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1920-1942) # [[Natalka Bilotserkivets]] poeta eta iraultzailea (Ukraina, 1954) # [[Nh. Dini]] idazle feminista (Indonesia 1936-2018) # [[Nieves López Martínez]] paleontologoa (Burgos, 1949-2010) # [[Ninnan Santesson]] eskultoregilea (Suedia, 1891-1969) # [[Noemí Zaritzky]] ingeniari kimikoa (Argentina, 1951) # [[Norio Sakurai]] mangaka(Japonia) # [[Núria Tamarit Castro]] irudigilea (Castelló 1993) # [[Odile Schweisguth]] medikua (Frantzia 1913-2002) # [[Olivia Mandle]] ingurumen aktibista (Bartzelona 2007) # [[Pati Chapoy]] kazetaria (Mexiko 1949) # [[Peggy McCay]] aktorea (AEB 1927-2018) # [[Pilar Landeira Guerrero]] saskibaloi arbitroa (Madril 1959) # [[Polina Osipenko]] hegazkinlari heroia (Sobietar Batasuna, 1907-1939) # [[Power Paola]] komikigilea (Ekuador, 1977) # [[Ptazeta]] rap kantugilea (Kanariak 1996) # [[Regina Silveira]] artista eta unibertsitateko irakaslea (Brasil, 1939) # [[Remedios Sanchez]] idazlea, ikertzailea (Bartzelona 1975) # [[Rita Payes]] musikagilea, tronboi jolea, jazz kantaria (Bartzelona 1999) # [[Roser Berdagué]] itzultzailea (Katalunia, 1929) # [[Rosina Gomez Baeza]] kultur kudeatzailea (Asturias 1941) # [[Safia Farhat]] artista (Tunisia, 1924-2004) # [[Sara Becker (aktorea)]] (Txile 2002) # [[Sara Fratini]] ilustratzailea (Venezuela, 1985) # [[Semiramis Gonzalez]] historialaria (Asturias 1988) # [[Serena Lake]] predikatzailea, sufragista (Australia, 1842-1920) # [[Sheila Tobias]] administratzaile, idazle (AEB, 1935-2021) # [[Sita Abellan]] DJ, modeloa (Murtzia 1993) # [[Sofia Coll]] kantari, dantzari, aktorea (Bartzelona 1999) # [[Sophie Bryant]] matematikaria (Erresuma Batua, 1850-1922) # [[Sybille Bedford]] idazlea, kazetaria (Alemania 1911-EB 2006) # [[Sylvia Earle]] ozeanografoa (AEB 1935) # [[Tatiana Proskouriakoff]] arkeologo, etnologo (Errusia-AEB, 1909-1985) # [[Teyana Taylor]] abeslaria, dantzaria, aktorea (AEB 1990) # [[Tomasa Tito Condemayta]] independentziaren aitzindaria, heroia (Peru 1740-1781) # [[Tracey Rose]] artista (Hegoafrika 1974) # [[Valentina Borok]] matematikaria (Ukraina, 1931-2004) # [[Valentina Grizodubova]] hegazkinlari heroiak (Sobietar Batasuna, 1909-1993) # [[Vanessa Ciangherotti]] aktorea (Mexiko 1974) # [[Vanessa Nakate]] klima-aktibista (Uganda, 1996) # [[Vinciane Despret]] filosofoa (Belgika 1959) # [[Wangechi Mutu]] artista (Kenya/AEB 1972) # [[Whitney Wolfe Herd]] enpresaburua, ekintzailea (AEB 1989) # [[Xulia Vicente]] irudigilea (Coruña 1993) # [[Yasmina Alcaraz Moreno]] saskibaloi arbitroa (Girona 1989) # [[Yelizaveta Chaikina]] partisanoa (Sobiet Batasuna, 1918-1941) # [[Yevdokia Bershanskaia]] hegazkinlaria (Sobietar Batasuna, 1913-1982) # [[Yvonne Sylvain]] medikua (Haiti, 1907-1989) # [[Zdenka Braunerová]] margolaria (Txekia, 1858-1934) # [[Zeina Abirached]] komikigilea, ilustratzailea (Beirut, 1981) # [[Ziba Ganiyeva]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1923-2010) # [[Alice Abadam]] sufragista (GAles, 1856-1940) # [[Lila Avilés|Lila Aviles]] zinema zuzendaria (Mexiko, 1982) }} ==='''Berriak 2024''' ('''urtarrila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aintzane Uria]] ef--'''SORTUA''' abeslaria, soinularia (Durango, 1979) # [[Fatmana Binta]] ----'''SORTUA''' sukaldaria (Sierra Leona, 1984) # [[Izaro Oliveira]] ef--'''SORTUA''' txirrindularia (Ermua 2005) # [[Mari Carmen Montoya Azkuna]] --ef'''SORTUA''' farmazialaria (1926-2024) # [[Gloria Zuazola]] --ef'''SORTUA''' (Uruguai, 1966-2024) # [[Itsaso Gangoitia]] ----'''SORTUA''' lasterkaria, euskara teknikaria (Abadiño 1988) # [[Paquita Bretos Andueza]] ----'''SORTUA''' mendizalea, ateoa, komunista (Pasaia, 1927) # [[Larraitz Amezaga del Fango]] ----'''SORTUA''' endometrosiaren buruzko liburuaren egilea (Donostia, 1990 # [[Erkuden Txokarro]] ----'''SORTUA''' (Iruñea, 1974) # [[Ru´a Zimawi|Ru´a Rimawi]] ----'''SORTUA''' (Zisjordania, 1998) # [[Nora Botero]] ----'''SORTUA''' irakaslea, ikertzailea (Kolonbia , ?) # [[Auxi Díaz]] ef--'''SORTUA''' magistratua (Kanaria Handia 1967) # [[María Isabel Gutiérrez Velasco]] --ef'''SORTUA''' prostituta (Santander, ? - Basauriko espetxea, 1977)) # [[Begoña Vesga]] ef--'''SORTUA''' ekintzaile, feminista, politikaria (Burgos, Ermua, 1951) # [[Beatriz Arizaga Bolunburu]] ef--'''SORTUA''' historialaria (Eibar, 1951) # [[Maialen Etxart Salaberri]] ----'''SORTUA''' irakaslea (Isturitze, 1978) # [[Sara Oceja Salazar]] ef--'''SORTUA''' arkitektua eta politikaria (Durango, 1970) # [[Paula Bronstein]] fotokazetaria (AEB, XX. mendea) # [[Edith Hirsch Luchins]] efef matematikaria (Polonia-AEB, 1921-2002) # [[Annie Montague Alexander]] paleontologo, filantropoa (AEB, 1867-1950) # [[Carol Guzy]] ef-- argazkilaria (AEB, Pensilvania, 1956) # [[Ladislava Bakanic]] gimnasta (New York, 1924) # [[Julia Kavanagh|Julia Kavabagh]] idazlea (Irlanda, 1824-1877) # [[Nelly Bodenheim|Nelly Bodenneim]] ilustratzailea (Herbehereak, 1874-1951) # [[Hamideh Kheirabadi]] aktorea (Irlanda, 1924-2010) # [[Dorothy Cayley]] mikologoa (Sri Lanka, 1874-1955) # [[Maria Mauban]] aktorea (Marsella, 1924-2014) # [[Kate Lester]] aktorea (Ingalaterra, 1857-1924) # [[Dorothea Wolbert]] aktorea (AEB, 1874-1958) # [[Gré de Jongh]] lasterketaria (Herbehereak, 1924-2002) # [[Vera Molnár]] artista (Hungaria, 1924-2023) # [[Elena Cernei]] mezzo-sopranoa (Errumania, 1924-2000) # [[Hrytsko Hryhorenko]] poeta eta itzultzailea (Ukrainia, 1867-1924) # [[Claudine Dupuis]] aktorea (Frantzia, 1924-1991) # [[Annelise Hovmand]] zinema-zuzendaria (Danimarka, 1924-2016) # [[Conradine Birgitte Dunker]] idazlea (Norvegia, 1780-1866) # [[Beatrice Chebet]] atleta (Kenya 2000) # [[Tsigie Gebreselama]] atleta (Etiopia 2000) # [[Dawit Seyaum]] atleta (Etiopia 1996) # [[Shannon Rowbury]] atleta (AEB 1984) # [[Lisa Dobriskey]] atleta (EB 1983) # [[Adela Pankhurst]] sufragista, aktibista politikoa (EB 1885-Australia 1961) # [[Minnie Baldock]] sufragista (EB 1864-1954) # [[Adelaide Knight]] sufragista (EB 1871-1950) # [[Christian Jollie Smith]] abokatu ekintzailea (Australia 1885-1963) # [[Margaret Bondfield]] politikaria, aktibista (EB 1873-1953) # [[Louisa Martindale]] zirujaua (EB 1872-1966) # [[Louisa Martindale (feminista)]] sufragista, aktibista (EB 1839-1914) # [[Hilda Martindale]] funtzionarioa, idazlea (EB 1875-1952) # [[Cicely Hamilton]] dramagilea, aktorea (EB 1872-1933) # [[Dora Montefiore]] zirujaua (EB 1872-1966) # [[Kelly Holmes]] atleta (EB 1970) # [[Mary Rand]] atleta (EB 1940) # [[Alemitu Tariku]] atleta (Etiopia 2000) # [[Shelby Houlihan]] atleta (AEB 1993) # [[Manuela M. Veloso]] irakaslea, robot-ikertzailea (Lisboa 1957) # [[Lua Ribeira]] argazkilaria (Coruña, 1986) # [[Cristina de Middel]] argazkilaria (Alacant, 1979) # [[María Garay]] tango abeslaria (Argentina, 1941) # [[Anna Gottlieb]] abeslaria (Viena, 1774-1856) # [[Hou Bo]] argazkilaria (Txina, 1924-2017) # [[Montserrat Ubach Tarrés]] espeleologoa aitzindaria (Bartzelona XX. mendea) # [[Rocío Verdejo García]] artista plastikoa, argazkilaria (Granada 1982) # [[Olinpia Velasco]] artista bisuala, argakilaria ( Granada 1970) # [[Ana Vaz]] film zuzendaria, artista (Brasil 1982) # [[Sara Ramo]] artista bisuala (Madril/Brasil 1975) # [[Ann Packer]] atleta (EB 1942) # [[Tatiana Tomashova]] atleta (Errusia 1975) # [[Svetlana Masterkova]] atleta (Errusia 1968) # [[Denise Lewis]] atleta (EB 1972) # [[Sally Gunnell]] atleta (EB 1966) # [[Eladia Blázquez]] abeslaria (Argentina, 1931-2005) # [[Zanele Muholi]] artista eta aktibista (Hegoafrika, 1972) # [[Eva Nogales]] biofisikaria (Colmenar Viejo, 1965) # [[Ana María Muñoz Amilibia]] arkeologoa (Donostia-Madril, 1932-2019) # [[Farshid Moussavi]] arkitektoa (Iran/Britainia 1965) # [[Roma Agrawal]] egitura-ingeniaria (India/EB 1983) # [[Francine Houben]] arkitektoa (Herbehereak 1955) # [[Beverly Willis]] arkitektoa (AEB 1928-2023) # [[Jolanda Ceplak]] atleta (Eslovenia 1976) # [[Hasna Benhasi]] atleta (Maroko 1978) # [[Fantu Worku]] atleta (Etiopia 1999) # [[Karissa Schweizer]] atleta (AEB 1996) # [[Phylis Smith]] atleta (EB 1963) # [[Pilar Citoler]] dentista, arte bildumagilea (Zaragoza 1937) # [[Mary Strong Clemens]] botanikaria (AEB, 1873-1968) # [[Hortense Powdermaker]] antropologoa (AEB,1900-1970) # [[Charlotte Abramow]] argazkilari eta bideogilea (Brusela, 1993) # [[Judy Dater]] argazkilari feminista (AEB, 1941) # [[Germaine Van Parys]] fotokazetaria (Belgika, 1893-1983) # [[Alexandra Boulat]] fotokazetaria (Frantzia, 1962-2007) # [[Ina Higgins]] baratzezaina, paisaia-arkitektoa (Irlanda 1860-Australia 1948) # [[Nettie Palmer]] idazlea, kritikaria ( Australia 1885-1964) # [[Vicenta Cortés Alonso]] artxibozaina, ikertzailea, irakaslea (Valentzia 1925-2021) # [[María Eugenia Rodríguez Palop]] legelaria, politikaria ( Badajoz 1970) # [[Marisa Rodríguez Palop]] kazetaria, korrespontsala (Badajoz 1966) # [[Janeene Vickers]] atleta (AEB 1968) # [[Sandra Farmer]] atleta (Jamaika/AEB 1962) # [[Debra Flintoff-King ]] atleta (Australia 1960) # [[Tatiana Ledovskaya]] atleta (Errusia 1966) # [[Sandra Douglass Morgan]] abokatu, kirol-zuzendaria (Las Vegas 1978) # [[Mary_Elliott_Hill]] kimikaria (AEB, 1907-1969) # [[Naomi Parker]] langilea, modeloa (AEB, 1921-2018) # [[Marica Andallón]] heroina (Oviedo, 1764-1848) # [[Dana Ulery]] informatiba zientifikoa (AEB, 1938) # [[Mary Cowden Clarke]] idazlea (Londres, 1809-Italia, 1898) # [[Fili Chillón|Fili Chillon]] idazle eta eskultore (1918-2012) # [[Claude Cahun|Claude CAhun]] artista (Frantzia, 1894-1954) # [[Suzanne Malherbe|Susanne Malherbe]] argazkilaria, diseinatzaile (Frantzia, 1892-1972) # [[Véronique de Viguerie|Veronique de Viguerie]] fotokazetaria (Frantzia, 1978) # [[María Amelia Baltar]] abeslaria (Buenos Aires, 1940) # [[Luz María del Castillo Fregoso]] kimikari-biologoa (Mexiko, 1926-1990) # [[Li Fanghua]] fisikaria (Txina, 1932-2020) # [[Elise Ottesen-Jensen]] kazetaria (Suedia, 1886-1973) # [[Dina Vierny]] modeloa, arte-bildumagilea, museo-zuzendaria, erresistentzian ekintzaile (Errumania 1919-Paris 2009) # [[Nina Kandinski]] mezenasa (Errusia 1896- Suitza 1980) # [[Lily Pastré ]] filantropoa (Frantzia 1891-1974) # [[Manuela Beltrán]] heroia (Kolonbia 724-1819) # [[Marina Stepanova]] atleta (Errusia 1950) # [[Linda Keough ]] atleta (EB 1963) # [[Tracy Goddard]] atleta (EB 1969) # [[Silvia Rieger]] atleta (Alemania1970) # [[Katharine Merry]] atleta (EB 1974) # [[Fahrelnissa Zeid]] artista (Turkia 1901-Jordania 1991) # [[María Josefa Jiménez Cisneros]] arkeologoa (Cádiz. 1916-2002) # [[Romina Ressia]] argazkilaria (Argentina, 1981) # [[Emilie Bieber]] argazkilaria (Alemania, 1810-1884) # [[Hildegard Jäckel]] argazkilaria (Alemania, 1903-1974) # [[Alicia Márquez]] aktorea, vedetea (Argentina 1932-2004) # [[Ethel Rojo]] aktorea, vedetea (Argentina, 1937-2012) # [[Delphine Diallo]] argazkilaria # [[Martha Cooper]] argazkilaria (AEB 1943) # [[Lady Pink]] grafitigilea (AEB 1945) # [[Thérèse Le Prat]] argazkilaria (1895-1966) # [[Alice Cherki]] Aljeriako psikoanalista eta idazlea (1936) # [[Carole Thibaut]] Franziako idazle, antzerki zuzendari eta aktorea (1969) # [[Gerty Dambury]] Guadalupeko antzerkigile, nobelagile eta poeta frantsesa (1957) # [[Adele Goldstine]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1920-1964) # [[Marlyn Wescoff Meltzer]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1922-2008) # [[Séraphine Louis ]] margolari autodidakta (Frantzia 1864-1942) # [[Araceli Martínez Esteban]] politikaria (Guadalajara 1974) # [[Natalia Sazanovich]] atleta (Bielorrusia 1973) # [[Jane Flemming]] atleta ( Australia 1965) # [[Ghada Shouaa ]] atleta (Siria 1972) # [[Urszula Włodarczyk]] atleta (Polonia 1965) # [[Eunice Barber]] atleta (Sierra Leona 1974) # [[Natalya Roshchupkina]] atleta (Errusia 1978) # [[Carmen Sarmiento]] Espainiako 1. emakume guerra korrespontsala (Madril 1944) # [[Elena Projorova]] atleta (Errusia 1978) # [[Karin Specht-Ertl]] atleta (Alemania 1974) # [[Tiia Hautala]] atleta (Finlandia 1972) # [[Süreyya Ayhan]] atleta (Turkia 1978) # [[Hayley Tullett]] atleta (EB 1973) # [[Olga Jegorova]] atleta (Errusia 1972) # [[Bouchra Ghezielle]] atleta (Maroko/Frantzia 19) # [[Janeth Jepkosgei]] atleta (Kenya 1983) # [[Margarita Ponomariova]] atleta (Kazakhstan 1993-Errusia 2021) # [[Olga Nazarova]] atleta (Errusia 1965) # [[Yeveonde Middleton|Yevonde Middleton]] argazkilaria (Erresuma Batua, 1893-1975) # [[Lea Ypi]] filosofo (Albania, 1979) # [[Alicia Márquez]] aktoresa (ARgentina, 1923-2004) # [[Françoise Demulder|Francoise Demulder]] argazkilaria (Frantzia, 1947-2008) # [[Nélida Roca]] vedetea (Buenos Aires, 1929-1999) # [[Catherine Stern]] psikologo, hezitzailea (Alemania-AEB, 1894-1973) # [[Adrienne Clarke]] botanikaria (Australia, 1938) # [[Alba Solís]] abeslaria (Argentina, 1927-2016) # [[Isabel Ellsen]] argazkilaria (Frantzia, 1958-2012) # [[Kate Barry]] argazkilaria (Britainia Handia, 1967-2013) # [[Cécile DeWitt-Morette]] fisikaria, matematikaria (Frantzia, 1922-2017) # [[Coline Serreau]] aktore, zuzendari eta gidoilari frantsesa (1947) # [[Emilia Broomé|Emilia Broome]] politikari liberala, feminista eta bakearen aldeko aktibista (Suedia, 1866-1925) # [[Tassin Hangbè]] Dahomeyko erregina-ordea (Benin, XVIII. mendea) # [[Virginia Norwood]] fisikaria, militarra (AEB, 1927-2023) # [[Renée Gailhoustet|Renee Gailhoustet]] arkitektoa (1929-2023) # [[Julia Lermontova]] kimikaria (Errusia, 1847- 1919) # [[Christine Spengler]] fotokazetaria (Frantzia, 1945) # [[Dickey Chapelle]] argazkilaria (AEB, 1919-1965) # [[Susan Meiselas]] argazkilaria (AEB, 1948) # [[Rafia Zakaria]] feminista musulmana (Pakistan, 1977) # [[Edna Paisano]] matematikaria, soziologoa (AEB, 1948-2014) # [[Josepha Weber]] abeslaria, sopranoa (Alemania, 1758-1819) # [[Aloysia Weber]] opera abeslaria (Alemania 1760-1839) # [[Constanze Mozart]] abeslaria (Alemania, 1762-1842) # [[Sophie Weber]] abeslaria (Alemania, 1763-1846) # [[Cäcilia Weber]] Mozarten amaginerraba (Alemania, 1727-1793) # [[Beatriz Bermúdez de Velasco]] mexikoko konkistatzailea (Espainia, XVI. mendea) # [[Klara Dan von Neumann]] matematikaria (Hungaria, 1911-1963) # [[Anna Murray Vail]] botanikaria (AEB, 1863-1955) # [[Nieves Fariza]] irakaslea,sindikalista (1911-1975) # [[Faten Hamama|Faten Hamana]] aktorea (Egipto, 1931-2015) # [[Fanny Navarro]] aktorea (Argentina, 1920-1971) # [[Zerrenda:Emakume argazkilariak|Emakume argazkilarien zerrenda]] # [[Rose Wilder Lane]] kazetaria, idazlea (AEB 1886-1968) # [[Isabel Paterson]] kazetaria, idazlea, filosofo politikoa (Kanada 1886-AEB 1968) # [[Dilan Yeşilgöz-Zegerius]] politikaria (Turkia,Herbehereak 1967) # [[Gema Igual ]] politikaria ( Santander 1973) # [[Pilar Alegría]] politikaria (Zaragoza 1977) # [[Maria Pinigina]] atleta (Kirgitistan 1958) # [[Olga Brizgina]] atleta (Errusia/Ukraina 1963) # [[Liudmila Dzhigalova]] atleta (Ukraina 1962) # [[Sherri Howard]] atleta (AEB 1962) # [[Denean Howard-Hill]] atleta (AEB 1964) # [[Inga Fischer-Hjalmars]] fisikaria (Suedia, 1918-2008) # [[Waltraut Seitter]] astronomoa (Alemania, 1930-2007) # [[Amina (Zazzauko erregina)]] Zazzauko erregina (Nigeria, 1533-1610) # [[Paulina Urrutia]] aktorea (Txile, 1969) # [[Melissa Gilbert]] aktorea (AEB 1964) # [[Sara Gilbert]] aktorea (AEB 1975) # [[Skye McCole Bartusiak]] aktorea (AEB 1992-2014) # [[Melissa Sue Anderson]] aktorea (AEB 1962) # [[Katy Kurtzman]] aktorea (AEB 1965) # [[Leslie Landon]] aktorea (AEB 1962) # [[Jennifer Landon]] aktorea (AEB 1983) # [[Alison Arngrim]] aktorea (AEB 1962) # [[Charlotte Stewart]] aktorea (AEB 1941) # [[Melissa Francis]] aktorea, kazetaria (AEB 1972) # [[Susan Solomon]] kimikari atmosferikoa (AEB, 1956) # [[Mounia Youssef]] argazkilaria (Libano-Togo, 1988) # [[Felicia Abban]] argazkilaria (Ganna, 1935-2024) # [[Emily Jacir]] artista plastikoa (Palestina, 1970) # [[Sarah Waiswa]] argazkilaria (1980 hamarkada) # [[Gihan Tubbeh]] argazkilaria (Peru, 1984) # [[Isadora Romero]] argazkilaria (Ekuador, 1987) # [[Jane Elizabeth Jones|Jane Elizabeth]] sufragista, abolinionista (AEB, 1813-1886) # [[Aida Muluneh]] argazkilaria eta artista (Etiopia, 1974) # [[Taslima Akhter]] argazkilaria (Bangladesh, 1974) # [[Nezha Alaoui]] enpresaria eta argazkilaria (Maroko, 1982) # [[Ann Oakley]] soziologoa # [[Caroline List]] epailea (AEB-Austria 1964) # [[Idoia Murga Castro]] irakaslea, ikertzailea (Madril 1983) # [[Mónica García Gómez]] mediku, politikaria (Madril 1974) # [[Ana Redondo]] legelaria, politikaria (Valladolid 1966) # [[Lorraine Fenton ]] atleta (Jamaika 1973) # [[Sabine Busch]] atleta (Alemania 1962) # [[Kim Batten]] atleta (AEB 1969) # [[Sandie Richards]] atleta (Jamaika 1968) # [[Elise Cranny]] atleta (AEB 1996) # [[Colleen Quigley ]] atleta (AEB 1992) # [[Marcia Barbosa]] fisikaria (Brasil, 1960) # [[Maria Matos]] aktorea, dramagilea (Lisboa 1886-1952) # [[Ofelia Marques]] margolaria ( Lisboa 1902-1952) # [[Mafalda Mouzinho de Albuquerque]] idazlea (Lisboa 1874-1952) # [[Shalane Flanagan]] atleta (AEB 1981) # [[Linet Masai]] atleta (Kenya 1989) # [[Vivian Cheruiyot]] atletak (Kenya 1983) # [[Sally Kipyego ]] atleta (Kenya 1985) # [[Julia Petxonkina]] atleta (Errusia 1978) # [[Lashinda Demus]] atleta (AEB 1983 # [[Colleen Farrington]] modeloa, abeslaria (AEB 1936-2015) # [[Edelmira Inés Mórtola]] geologoa (Argentina, 1894-1973) # [[Boushra Yahya Almutawakel|Bousha Yahya]] argazkilaria (Yemen, 1969) # [[Nikab]] # [[Anna Hints]] zinema zuzendaria (Estonia, 1982) # [[Pia Arke]] argazkilaria (Groenlandia, 1958-2007) # [[Nina Byers]] fisikaria (AEB, 1930-2014) # [[Genoveva Dawson]] botanikaria (Argentina, 1918-2012) # [[Astrid Cleve]] botanikaria, kimikaria (Suedia, 1875-1968) # [[Audrey_Richards]] Britaniako antropologa (London, 1899-1984) # [[Anush Babajanyan]] fotokazetaria (Armenia # [[Louise Abel]] argazkilaria (Norvegia, 1841-1907) # [[Carolina Henriette Mac Gillavry]] kimikaria (Holanda, 1904-1993) # [[Hilaria Supa]] indígena, aktibista (Peru 1957) # [[Maria Sumire]] abokatu, politikaria (Peru 1951) # [[Claudia Coari]] politikaria (Peru 1967) # [[Juana Huancahuari]] nekazaria, politikaria (Peru 1969) # [[Yaneth Cajahuanca]] ingeniaria, politikaria (Peru 1971) # [[Nancy Obregon]] politikaria (Peru 1970) # [[Elsa Malpartida]] politikaria (Peru 1961ç-2022) # [[Karibu]] GKE, Fca Pedraza saria 2023 # [[America Valenzuela]] zientzia-kazetaria (Madril 1977) # [[Diane Pernet]] moda blogaria, kritikaria (AEB XX. mendea) # [[Carmen de Icaza]] eleberrigilea eta lider falangista (Madril, 1899-1979) # [[Margarita Abella Caprile|Margarita Abella Caprile]] poeta, kazetaria (Argentina, 1901-1960) # [[Amber Bracken]] fotokazetaria (Kanada, 1984) # [[Marlene Bergamo]] fotokazetaria (Brasil, 1965) # [[Claire Beck Loos]] idazlea eta fotokazetaria (Txekia, 1904-1942) # [[Ruth Asawa]] eskultorea (AEB, 1926-2013) # [[Zofia Kielan-Jaworowska]] paleobiologoa (Polonia, 1925-2015) # [[Brigida Baltar]] argazkilaria (Brasil,1959) # [[Lara Baladi]] argazkilaria (Egipto-libanoar, 1969) # [[Maja Bajević|Maja Bajevi´c]] argazkilaria (Bosnia, 1967) # [[Damaris Cudworth Masham]] idazle, filosofo (Britainia Handia, 1659-1708) # [[Kathleen Kenyon]] arkeologoa (Erresuma Batua, 1906-1978) # [[Anna Maria Colucci]] argazkilaria (Italia, 1938-2015) # [[Joana Choumali]] argazkilaria (Bolin # [[Fleur Pellerin]] Frantziako politikari eta enpresaburua (1973) # [[Pascale Faublas|Pascale Faubas]] artista (Haiti, 1981) # [[Anabel Colazo]] komikigilea eta ilustratzaile (Eivissa, 1993) # [[Elizabeth Riddle Graves]] fisikaria (AEB, 1916-1972) # [[Mignon Talbot]] paleontologoa (AEB, 1869-1950) # [[Alicia Güemes Fraga]] komikigilea eta ilustrailea (Bartzelona, 1987) # [[Emma Ríos Maneiro]] istoriotxogilea eta komikigilea (Galizia, 1976) # [[Caridad Zazo Cardeña]] geologoa (Toledo, 1945) # [[Caroline Ingalls]] irakaslea, autobiografialaria (AEB 1839-1924) # [[Mary Ingalls]] idazlea (AEB 1865-1924) # [[Carrie Ingalls]] zaintzailea (AEB 1870- 1946) # [[Grace Ingalls]] irakaslea, idazlea (AEB 1877-1941) # [[Ketty Lester]] aktorea, abeslaria (AEB 1934) # [[Hersha Parady]] aktorea (AEB 1945-2023) # [[Bonnie Bartlett]] aktorea (AEB 1929) }} == Hobetuak 2024 == {{zutabeak|kopurua=3| # [[Olatz Agorria]] '''ef--''' txirrindularia (Zornotza 1958) # [[Ane Ibarzabal]] '''ef--''' kazetaria (Durango, 1982) # [[María Jesús Cava ]] '''ef--''' historialaria (Bilbo 1949) # [[Amaia Agirre Gonzalez]] '''----''' medikua, alpinista (Urnieta 1992-Patagonia 2023) # [[Haizea Barcenilla]] '''----''' arte kudeatzailea, ikertzailea (Lezo 1981) # [[Carmen Valero Omedes]] '''efef''' atleta (Teruel 1955-Sabadell 2024) # [[Laura Ingalls Wilder]] '''efef''' idazlea (AEB 1867-1957) # [[Marixa Osés]] '''ef--'''gidoilaria, aktorea (Gasteiz 1969) # [[Micaela Bastidas]] '''efef''' aitzindaria, heroia, martiria (Peruko Erregeorderria 1744-1781)* # [[Chanel Terrero]] '''ef--'''abeslari, dantzari, aktorea (Kuba 1991) # [[Carmen Mijangos]] '''---- ''' kimikaria (Bilbo 1949) # [[Paula Badosa]] '''ef--'''tenislaria (AEB/Katalunia 1997) # [[Pilar Arostegi]] '''efef''' artxibozaina (Gasteiz 1944-2006) # [[Nina Lobkovskaia]] '''ef--'''frankotiratzailea (Errusia 1925) # [[Maite Dono]] '''ef--'''poeta, abeslaria (Gasteiz/Galizia 1969) # [[Garazi Sánchez]] '''ef--'''surflari, zinemagilea (Getxo 1992) # [[Ana Pontón]] '''ef--'''politikaria (Lugo 1977) # [[Maria Gembero-Ustarrotz]] '''ef--'''historialaria, musikologoa (Nafarroa 1959) # [[Adela Bazo]] '''ef--'''margolaria (Nafarroa 1905-Argentina 1984) # [[Mónica Ojeda]] '''ef--'''idazlea (Ekuador 1988) # [[Celia Amoros ]]'''ef--'''filosofoa, idazlea (Valentzia 1944) # [[Carolina Yuste]] '''ef--'''aktorea (Badajoz 1991) # [[Ángeles Caso]] '''ef--'''idazlea (Asturias 1959) # [[Majida Maayouf]] '''ef--'''atleta (Maroko/Araba 1989) # [[Camila Sosa Villada]] '''ef--'''idazlea, aktorea, antzerkigilea (Argentina 1982) # [[Ane Gabarain]] '''ef--'''aktorea (Donostia 1963) # [[Icíar Bollain]] '''ef--'''film zuzendaria (Madril 1967) # [[Ann Walker]] '''efef''' filantropoa, 2 emakumeren lehen ezkontza (BH, 1803-1854) # [[Ana Rioja]] '''ef--'''idazlea, kazetaria (Tudela 1962) # [[Carmen Laforet]] '''efef''' idazlea (Bartzelona 1921-Madril 2004 19) # [[Iraide Ibarretxe]] '''ef--'''hizkuntzalaria (Bilbo 1972) # [[María Luisa Elio]] '''efef''' idazlea, aktorea (Iruñea 1926-Mexiko 2009) # [[Iris Apfel]] '''efef''' barne-diseinatzailea ( AEB 1921-2024) # [[Helena Taberna]] '''----''' film zuzendaria (Nafarroa 19..?) # [[Ana Blanco]] '''ef--''' tb aurkezlea (Bilbo 1960) # [[Maria Lejarraga]] '''efef''' idazlea (Errioxa 1874-Argentina 1974) # [[Isabel Alba Rico]] '''ef--''' idazlea, gidoilaria ( Madril 1959) # [[Sigourney Weaver]] '''ef--'''aktorea (AEB 1949) # [[Virginia Berasategi]] '''ef--'''triatloilaria (Bilbo 1975) # [[Aia Kruse]] '''ef--'''aktorea (Donostia 1994) # [[Jutta Kleinschmidt ]] '''ef--'''rally-pilotua (Alemania 1962) # [[Clara Bilbao]] '''ef--'''jantzi-deseinatzailea, film zuzendaria (Bilbo 1971) # [[Martina Gorostitza]]'''--ef'''inprimatzailea, enpresaburua (Gasteiz 1790-1862) # [[Silvia Tortosa]] '''efef''' aktore, tb aurkezle (Bartzelona 1947-2024) # [[Sacagawea]] –ef indigena, interpretea, esploratzailea (AEB 1788-1812) # [[Ángela Ruiz Robles]] '''efef''' asmatzailea (Leon 1895-Ferrol 1975) # [[Carmen Maura]] '''ef--''' aktorea (Madril 1945) # [[Chelsi Smith]] ''ef--'' Miss Unibertso 1995 (AEB 1973-2018) # [[Lara Dutta]] ''ef--'' Miss Unibertso 2000 (India 1978) # [[Zuleyka Rivera]] ''ef--'' enpresaburua, Miss Unibertso 2006 (Puerto Rico 1987) # [[Dayana Mendoza]] ''ef--'' Miss Unibertso 2008 (Venezuela 1986) # [[Stefanía Fernández]] ''ef--'' kazetaria, Miss Unibertso 2009 (Venezuela 1990) # [[Ximena Navarrete]] ''ef--'' Miss Unibertso 2010 (Mexiko 1988) # [[Leila Lopes]] ''ef--'' Miss Unibertson 2011 (Angola 1986) # [[Teresa Castro]] ''ef--'' ilustratzailea (Donostia 1968) # [[Wilma Rudolph]] ''efef'' atleta (AEB 1940-1994) # [[Tara Lipinski]] ''ef--'' patinatzailea, aktorea, kirol esataria (AEB 1982) # [[Isabel Lizarraga]] ''ef--'' ikertzailea, idazlea (Nafarroa 1958) # [[Jessica Watson]] ''ef--'' nabigatzailea (Australia 1993) # [[Tamara Karsavina]] '''efef''' dantzaria (Errusia 1885-1978) # [[Cate Blanchett]] '''ef--''' aktorea (Australia 1969) # [[Sojourner Truth]] '''--ef''' esklabu abolizionista (AEB 1797-1883) # [[Serena Williams]] '''ef--''' tenislaria (AEB 1981) # [[Mary Harris]] '''efef''' amama astintzailea (Irlanda 1837-AEB 1930) # [[Claudia Sheinbaum]] ef-- Mexikoko 1.emakume presidentea (Mexiko 1962) # [[Naomi Campbell]] ef-- modeloa (EB 1970) # [[Rosa María Sardà]] efef aktorea (Bartzelona 1941-2020) # [[Milagros Rubio]] ef-- politikaria, poeta (Tutera 1952) # [[Usoa Ostolaza]] ef-- txirrindularia (Zarautz 1998) # [[Naomie Harris]] ef-- aktorea (EB 1976) # [[Nerea Barros]] ef-- aktorea, zuzendaria (Coruña 1981) # [[Nerea Pagaldai]] ef-- biologoa (Arrasate 1993) # [[Ekhiñe Atorrasagasti]] ---- kazetaria (Gipuzkoa 1982) # [[Danae Boronat]] ef-- kirol kazetaria (Tarragona 1985) # [[Idoia Montón]] ef-- margolaria (Donostia 1969) # [[Lella Lombardi]] efef 1 Formulako gidaria (Italia 1941-1992) # [[Alma Mahler]] efef musikagilea (Austria 1879-AEB 1964) # [[Nadia Erostarbe]] ef-- surflaria (Zarautz 2000) # [[Teresa Forcades]] ef-- moja aktibista, medikua, politikaria (Bartzelona 1966) # [[Luisa Roldán]] efef eskultorea (Sevilla 1652-Madril 1706) # [[Rakel Mateo]] ef-- triatleta paralinpikoa (Mungia 1975) # [[María Teresa Castells]] –ef liburu saltzailea (Busturia 1935- Donostia 2017) # [[Arantxa Lazkano]] zinema-zuzendaria (Zarautz, 1949) # [[Emakume Abertzale Batza]] # [[Elena Irureta]] ef-- aktorea (Zumaia 1955) # [[Sara Alonso Martinez]] ef-- iraupen lasterkaria (Donostia 1999) # [[Kate Sheppard]] efef sufragista (EB 1847-Zeelanda Berria 1934) # [[Amaia Uribe]] ef-- kazetaria, bertsolaria (Forua 19) # [[Amaia Lizarralde]] ef-- aktorea (Donostia 19) # [[Jessika Ponchet]] ef-- tenislaria (Baiona 1996) # [[Miriam Bravo]] ef-- lasterkaria (Deba/Errioxa 1974) # [[Kate Spade]] efef diseinatzailea (AEB 1962-2018) # [[Sylvia Fedoruk]] efef fisikaria (Kanada 1927-2012) # [[Agnès Souret]] efef modeloa, dantzaria, aktorea (Lapurdi 1902-1928) # [[Valeria Ros]] ef-- aurkezlea, umoregilea (Bizkaia 1986) # [[Lorea Ibarra]] ef-- aktorea (Gipuzkoa 2002) # [[Aránzazu Calleja]] e--- musikagilea (Bilbo 1977) # [[Ana Laura Alaez]] e--- artista, eskultorea (Bilbo 1964) # [[Han Kang]] ef-- idazlea (Hego Korea 1970) # [[Annie Leibovitz]] ef-- argazkilaria (AEB 1949) # [[Arene Altonaga]] ef-- fubolaria (Leioa 1993) # [[Puy Oria]] zinemagilea (Nafarroa, 1962) # [[Régine Crespin ]] efef sopranoa (Frantzia 1927-2007) # [[Pilar García]] ef-- margolaria (Nafarroa 1942) # [[Inmaculada Pereiro]] ef-- triatleta (Bilbo 1972) # [[Agnès Varda]] efef argazkilaria, film zuzendaria (Frantzia 1928-2019) # [[Eukene Lacarra]]efef literatura-kritikaria (Lizarra 1944-? 2023) # [[Irati Osa]] ef-- piraguista (Zumaia 1997 # [[Benita Ganuza]]e-ef politikaria (Donostia 1930-1985) # [[Maite Luisa Goikoetxea]] kazetaia (Nafarroa 1946-Bartzelona 1994) # [[Isabel-Clara Simó]] idazlea, filosofoa (Alacant 1943-Bartzelona 2020) # [[Artemisia Gentileschi]] margolaria (Italia 1593- 1656) }} ==='''Berriak 2023''' ('''abendua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Ugartemendia Zubeldia]] efef '''SORTUA''' zinegotzi ohia, ekintzailea (Andoain, 1978-Donostia, 2023) # [[Alazne Intxauspe]] ef-- '''SORTUA''' nekazaria (Andoain, 1984) # [[Esther Vital]] ---- '''SORTUA''' psikologoa, artista eta zinemazuzendaria (Artaxoa, 1983) # [[Gema López Las Heras]] ef-- '''SORTUA''' itzultzailea (Azkoitia, 1989) # [[Intza Olabarria]] ef-- '''SORTUA''' geologoa, artisaua (Elorrio 1994) # [[Josune Escota Bisbal]] ---- '''SORTUA''' abokatua, politikaria (Durango, 1970) # [[Maider del Río Larramendi]] eff--'''SORTUA''' psikologoa (Elorrio 1971) # [[Adela Khanum]] lider kurdua (?- 1924) # [[Ain Yoon]] pianojolea (Hego Korea 1996) # [[Aisha Yesufu]] aktibista (Nigeria 1973) # [[Alice Colonieu]] artista (Frantzia, 1924-2010) # [[Alice Constance Austin]] arkitektoa (AEB, 1862-1955) # [[Alicia García-Salcedo González]] 1935ean Asturiasen jardun zuen 1. emakume abokatua (1903-2003) # [[Alicia Herrera Rivera]] abokatu erbesteratua (Txile 1928-2013) # [[Amanishajeto]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Amélie Beaury-Saurel]] margolaria (Bartzelona, 1848-Paris, 1924) # [[Ana Mayayo Salvo]] maistra (Buenos Aires, 1880-Zaragoza, 1968) # [[Ana Vidovic ]] gitarra jolea (Kroazia/AEB 1980) # [[Anastassia Virsaladze]] piano jolea, irakaslea (Errusia 883-1952) # [[Andrea López Chao]] maistra (Mondoñedo, XIX-XX) # [[Ángela Cerrillos Valledor]] abokatu ekintzailea (?, XX. mendea) # [[Ángela Contreras]] aktorea (Txile 1971) # [[Angela Hewitt]] piano jolea (Kanada 1958) # [[Angie Turner King]] kimikaria, matematikaria (AEB, 1905-2004) # [[Anita-Pearl Ankor]] margolaria eta muralista (Ghana) # [[Anja Niedringhaus|Anja Niedringahaus]] fotokazetaria (Alemania, 1965-Afganistan, 2014) # [[Anna Bunina]] olerkaria (Errusia, 1874-1829) # [[Anna Hirzel-Langenhan]] piano-jolea, irakaslea (Suitza 1874-1951) # [[Anna Jesipova]] piano jolea (Errusia 1851-1914) # [[Anna Palm de Rosa]] margolaria (Suedia, 1859-1924) # [[Antonia Gutiérrez Bueno]] idazlea, itzultzailea. Madrilgo Libututegian 1 emakume baimendua (Madril 1781-1874) # [[Argentina Santos]] abeslaria (Portugal,1924-2019) # [[Beatriz Barral]] artista ( Madril 1978) # [[Beatriz Maggi]] idazlea (Kuba, 1924-2017) # [[Bertha Valerius]] argazkilaria, pintorea (Suedia 1824-1895) # [[Bianca Maria Piccinino|Bianca Maria Piccinio]] kazetaria, idazlea (Italia, 1924) # [[Blanca Riestra]] idazlea (Coruña 1970) # [[Brenda Helser|Brenda Elser]] igerilaria (EEBB, 1924) # [[Carla Cerati]] argazkilaria eta idazlea (Italia, Bergamo, 1926, Milan, 2016) # [[Carmen López-Cortón|Carmen López Cortón]] maistra (Galizia, 1866-Madril, 1938) # [[Caroline Quarlls]] esklaboa, askapena lortzeko lurpeko trenbidea erabiliz Wisconsinetik Kanadara bidaiatutako lehen pertsona (AEB 1824- Kanada 1892) # [[Catherine Chamié]] kimikaria (Frantzia, 1888-1950) # [[Catherine Tolson]] erizaina, sufragista, aktibista (EB 1890- Errusia 1924) # [[Cecilia Berdichevski]] programatzailea, informatikan aitzindaria (Polonia 1925- Argentina 2010) # [[Cheryl Diaz Meyer]] fotokazetari independientea (EE.BB. 1968) # [[Chikage Awashima]] aktorea (Japonia, 1924-2012) # [[Chloe Clark Willson]] aitzindaria, irakaslea (AEB 1818-1874) # [[Christine_Ladd-Franklin]] matematikaria (AEB, 1847-1930) # [[Cicely Popplewell]] software ingeniaria (Erresuma Batua 1920-1995) # [[Clara Belle Williams]] maistra, 1. afroamerikar lizentziatua Mexiko Berrian (AEB 1885-1994) # [[Clara Obligado]] idazlea (Argentina/Espainia 1950) # [[Claudine Hermann]] fisikaria (Frantzia, 1945-2021) # [[Cristina Alberdi]] abokatua (Sevilla 1946) # [[Cristina Cerrada]] idazlea (Madril 1970) # [[Cristina Fallarás]] kazetaria, idazlea, ekintzailea ( Zaragoza 1968) # [[Daria Diachenko]] partisanoa (Sobietar Batasuna, 1924-1944) # [[Diana Agrest]] arkitektoa (Argentina, 1945) # [[Dolores Gray]] aktorea (EE.BB.1924-2002) # [[Dolores Martí de Detrell]] maistra eta idazlea (Bartzelona, ? - 1880) # [[Dora Hitz]] margolaria (Alemania, 1856-1924) # [[Dorothy Maharam]] matematikaria (AEB, 1917-2014) # [[Dorothy Pitman Hughes]] feminista, aktibista (Georgia, 1928-Florida, 2022) # [[Edith Gertrude Schwartz]] botanikaria (AEB, 1877-1971) # [[Elena O'Callaghan Duch]] pedagogoa, idazlea (Bartzelona 1955) # [[Elisa Acuña]] Mexikoko irakasle eta kazetari anarkista (1887-1946) # [[Elisa Maria Reyes Vargas]] maistra (Jaen, 1983) # [[Elise Hall]] musikaria (EE.BB, 1853-1924) # [[Elisso Virssaladze]] piano jolea (Georgia 1942) # [[Elizabeth Cabot Agassiz]] hezitzaile, naturalista (AEB, 1822-1907) # [[Elspeth Beard]] arkitekto eta motorzalea (Erresuma Batua, 1959) # [[Émilienne Malfatto]] idazlea eta fotokazetaria (Frantzia, 1989) # [[Emma Calderón y de Gálvez|Emma Calderon y de Galvez]] kazetaria, maistra eta idazlea (Cádiz, XIX. mendea) # [[Emma Gramatica]] aktorea (Italia, 1874-1965) # [[Erzesbet Gulyás Köteles|Erzsébet Gulyás Köteles]] gimnasta (Hungaria, 1924-2019) # [[Esther García Llovet]] idazlea, itzultzailea ( Malaga 1963) # [[Ethel Houston]] abokatua, kriptologoa (Albacete/Eskozia 1924-2017) # [[Eulalia Vicenti]] kazetaria, emakumeen eskubideen aldeko politikaria (Madril 1884 - Porto 1979) # [[Eva Díaz Riobello]] idazlea (Asturias 1980) # [[Eva May]] zinema aktorea (Austria, 1902-1924) # [[Fannie Bloomfield Zeisler]] piano jolea (Austria 1863-AEB 1927) # [[Fanny Tur Riera ]] historialaria, politikaria ( Eivissa 1961) # [[Farzana Wahidy]] Fotokazetaria (Agfanistan, 1997) # [[Fatima Shbair]] fotokazetaria (Palestina, 1997) # [[Felisa Núñez Cubero]] fisikaria , kimikaria (Valladolid 1924- Madril 2017) # [[Fifi Mukuna]] karikaturagilea (Kongo,) # [[Florynce Kennedy|Glorynce Kennedy]] feminista, ekintzailea (EE.BB.1916-2000) # [[Francisca de Braganza]] aristokrata (Brasil, 1824-1898) # [[Françoise Adnet|Francoise Adnet]] margolaria (Paris, 1924-2014) # [[Françoise Blomme]] arkitektoa (Belgika, 1933) # [[Galina Kmit]] argazkilaria (Errusia, 1921-2019) # [[Geraldine Doyle]] modeloa, metaleko langilea (EE.BB.1924-2010) # [[Gina Pellon|Gina Pellón]] artista (Kuba, 1926-Frantzia, 1914) # [[Gloria Sanchez]] idazlea eta maistra (Villagarcia de Arosa, 1958) # [[Guadalupe Rivera Marín]] politikaria (Mexiko 1924-2023) # [[Hannah Marie Wormington]] arkeologoa (AEB, 1914-1994) # [[Hannie Lips]] telebista aurkezlea (Herbehereak, 1924-2012) # [[Hazel Brooks]] aktorea (EE.BB. 1924-2002) # [[Hazel Brooks]] aktorea (Hegoafrika, 1924-EEBB 2002) # [[Heidi Levine]] fotokazetaria (AEB, 1987) # [[Hengameh Golestan]] argazkilari konprometitua (Iran, 1952) # [[Henrietta Muir Edwards]] feminista, ekintzailea (Kanada, 1849-1931) # [[Isabelle Vengerova]] pialo jolea, irakaslea (Errusia 1877-1956) # [[JoAnn H. Morgan]] ingeniari aeroespaziala (AEB, 1940) # [[Johanne Cathrine Krebs]] margolaria (Danimarka, 1848-1924) # [[Joy Page|Joe Page]] aktorea (EE.BB, 1924-2008) # [[Julia Slingo]] meteorologoa (Erresuma Batua, 1950) # [[Julie de Graag]] margolaria (Herbehereak, 1877-1924) # [[Julie Wilhelmine Hagen-Schwarz|Julie Wilhelmine]] margolaria (Estonia, 1824-1902) # [[Justyna Mielnikiewicz]] fotokazetaria (Polonia, 1973) # [[Karen Margrete Harup]] igerilaria (Danimarka, 1924-2009) # [[Kate Gleason]] ingeniaria (AEB, 1865-1933) # [[Kuhne Beveridge]] eskultorea, aktorea (AEB 1874-XX. mendea) # [[La Perla de Cádiz]] flamenko kantaria (Cádiz 1924-1975) # [[Lallie Charles]] argazkilaria (Irlanda,1869-1919) # [[Laurence Geai]] Fotokazetaria (Frantzia, 1984) # [[Lillian Elliott]] aktorea (Kanada, 1814-1959) # [[Lourdes Vega]] zientzialaria (Badajoz 1965) # [[Lula Romero]] musikagilea (Palma Mallorcakoa, 1976) # [[Lys Assia]] abeslaria (Suitza 1924-2018) # [[Mabel Allington Royds]] artista (EB 1874-941) # [[Małgorzata Malicka|Malgorzata Malicka]] fotokazetaria, idazlea, poeta (Varsovia, 1959) # [[Manizha Wafeq ]] ekonomialaria, ekintzailea (Afganistan,?) # [[Manuela Villa]] kutur kudeatzailea, politikaria (Madril 1976) # [[Mar Villaespesa]] kultur kudeatzailea, arte kritikaria (Almeria 1953) # [[Marga López]] aktorea (Mexiko, 1924-2005) # [[Margaret Boden]] ikerketa-irakaslea (Erresuma Batua, 1936) # [[Margaret Yorke]] idazlea (Irlanda, 1924-2012) # [[Margarita de Mayo Izarra]] idazlea, kazetaria eta maistra (Toledo, 1889-Madril,1969) # [[Marguerite Long]] musikaria eta pedagogoa (Frantzia, 1874-1966) # [[Marguerite Vogt]] birologoa, biologoa (Alemania 1913-AEB 2007) # [[Maria Auböck]] arkitektoa (Viena, 1951) # [[María del Mar Terrones Villanueva|Maria del Mar Terrores Villanueva]] maistra, medikua eta kazetaria (Granada, 1892-1980) # [[María Durán Febrer]] emakumeen eskubideetan espezializatutako legelari feminista (Mallorca 1953) # [[María Emilia Casas]] legelaria, Konstituzio Auzitegiko 1. emakume presidentea (León 1950) # [[Maria Golubnitxaia|Maria Golubnichaya]] atleta (Errusia 1924-2015) # [[Maria Jose Marques da Silva]] artikektoa (Porto, 1914-1996) # [[Maria Lainá]] poeta (Grezia, 1947-1923) # [[María Luz Navarro Mayor|Maria Luz Navarro Mayor]] maistra (Soria, 1918-Madril, 2014) # [[Maria Sander]] atleta (Alemania, 1924-1999) # [[Maria Vos]] margolaria (Amsterdan, 1824-1906) # [[María Zaragoza]] idazlea (Madril 1982) # [[Maria_Walanda_Maramis]] Indonesiako "heroi nazionala" (Kema, Iparraldeko Minahasa 1872 - 1924) # [[Marianne Werner]] atleta (Alemania, 1924-2023) # [[Marie Dorigny]] fotokazetaria (Frantzia, 1959) # [[Marie Gutheil-Schoder]] opera sopranoa (Alemania, 1874-1935) # [[Marina Berti|Martina Berti]] (Londres, 1924-Italia, 2002) # [[Marina Perezagua]] idazlea (Sevilla 1979) # [[Mariya Yúdina]] piano jolea (Errusia 1899-1970) # [[Marjorie Boulton|Majorie Boulton]] idazlea, poeta (Erresuma Batua, 1924-1977) # [[Marlena Fejzo]] genetista (AEB, 1968) # [[Marta Verde]] artista (Pontevedra 1985) # [[Marthe Vogt]] neurozientzialaria (Berlin 1903-AEB 2003) # [[Martina Bacigalupo]] fotokazetaria (Italia, 1978) # [[Mary Ann Bevan]] erizaina (EB 1874-1933) # [[Mary Berg]] Varsoviako getto judutik bizitik irtendakoa (Polonia 1924-2013) # [[Mary Carr]] aktorea (EE.BB, 1874-1973) # [[Mary Gardiner Horsford]] poeta (AEB 1818-1874) # [[Mary Helen Wright Greuter]] astronomo, historialaria (AEB, 1914-1997) # [[Mary Katharine Brandegee]] botanikaria (AEB 1844-1920) # [[Mary Lee Woods]] matematikaria, programatzailea (Erresuma Batua, 1924-2017) # [[Maryse Goudreau]] argazkilaria (Kanada, 1980) # [[Marzieh]] abeslaria (Teheran, 1924-Paris, 2010) # [[Maxine Singer|Maxime Singer]] biologoa (New York, 1931) # [[Mercedes Cebrián]] idazlea, itzultzailea (Madril 1971) # [[Mercedes Vieito]] kazetaria eta maistra (Kuba, 1887-1960) # [[Meri Torras]] filologoa, saiakeragilea, ikertzailea (Bartzelona 1968) # [[Minda Ramm]] idazlea (Norvegia, 1859-1924) # [[Montserrat Pujol Vilarnau]] maistra eta pedagogoa (Galizia, 1941) # [[Nahirqo]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Nahla El Fatiha Naili]] eskultorea (Aljeria, 1986) # [[Nana Akua Oppong Birmech]] arkitektoa (Ghana, 1980ko hamarkada) # [[Naomi Shihab Nye]] poeta, idazlea (AEB-Palestina, 1952) # [[Natalia Gutman]] piano jolea (Errusia 11877-1952) # [[Natalia Pozniakovskaia]] piano jola, irakaslea (Errusia 1889-1981) # [[Nathalie de Vries]] arkitektoa, hirigilea, irakaslea (Herbehereak 1965) # [[Neda Razavipour]] artista (Iran, 1969) # [[Oby Ezekwesili]] ekonomia politikan aditua (Nigeria 1963) # [[Olga Gyarmati]] atleta (Hungaria, 1924-2013) # [[Olga Kalantarova]] piano jolea, irakaslea (Errusia 1877-1952) # [[Paloma Pedrero]] dramagilea, irakaslea (Madril 1957) # [[Paula Lapido]] idazlea (Madril 1975) # [[Paulete Furacão|Paulete Furacao]] giza eskubideen aldeko ekintzailea (Salvador, 1964) # [[Paulette Nardal]] Martinikako kazetari, idazle eta feminista frantziarra (Frantzia1896-1985) # [[Pauline Chaponnière-Chaix]] erizain, sufragista, (Suitza, 1850-1934) # [[Priscilla Pointer]] aktorea (EE.BB, 1924) # [[Ragna Nielsen]] politikaria (Norvegia, 1845-1924) # [[Raquel Lanseros]] poeta, itzultzailea (Cádiz 1973) # [[Rebeca Guber]] matematikaria, informatikaren aitzindaria (Argentina 1926-2020) # [[Renée Lafont]] itzultzaile, fotokazetaria (Frantzia, 1876-Kordoba, 1936, gerran eraila) # [[Rita Martin]] argazkilaria (Irlanda, 1958) # [[Robin Canup]] astrofisikaria (AEB, 1968) # [[Rosa Cursach]] filosofoa, teologoa, politikari ekintzailea (Mallorca 1967) # [[Rosa Smester]] maistra, idazlea (Dominikar Errepublika 1874-1945) # [[Rosalind Tanner]] matematikaria (Erresuma Batua, 1900-1992) # [[Rosalyn Tureck]] piano jolea (AEB 1914-2003) # [[Ruth Robertson]] fotokazetaria eta esploratzailea (EE.BB, 1905-1998) # [[Sandra Vilardy]] biologoa, politikaria, ekintzaile ekologista (Kolonbia 1977) # [[Sara Rietti]] Argentinako 1. emakume kimikari nuklearra (1930-2017) # [[Selene Mahri ]] modeloa (Finlandia 1924- AEB 2020) # [[Shanakdakhete]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Sharon Isbin]] gitarra jolea (AEB 1980) # [[Shirin Neshat]] artista, film-zuzendaria (Iran, 1957) # [[Silvana Estrada]] mexikar musikagilea (Veracruz, 1997) # [[Silvia Vidal]] eskalatzailea (Bartzelona, 1970) # [[Sofía Rhei]] idazle, poeta (Madril 1978) # [[Solmaz Daryani]] fotokazetaria (Iran, 1989) # [[Soltan Achilova]] fotokazetaria (Turkemistan, 1950?) # [[Sophie Menter]] piano jolea, musikagilea, irakaslea (Errusia 1846-1918) # [[Souzana Antonakáki]] arkitektoa (Grezia, 1935-2020) # [[Stephanie Sinclair]] fotokazetaria (AEB, 1973) # [[Sue_Hendrickson]] paleontologoa (AEB, 1949) # [[Susana Vallejo]] fikzio-idazlea ( Madril 1968) # [[Susanna Amatuni]] musikologoa (Armenia, 1924-2010) # [[Tara Westover]] historialaria, idazlea (AEB 1986) # [[Tatiana Nikolayeva]] piano jolea, musikagilea (Errusia 1993) # [[Tatiana Warsher]] arkeologoa (Errusia 1880- Erroma 1960) # [[Teresa Carreño]] piano jolea, musikagilea (Venezuela 1853-AEB 1917) # [[Teresa Peramato Martín]] legelaria, herri-salataria (Salamanca 1962) # [[Teresa Solà i Vilà|Teresa Solà i Vila]] maistra (Katalunia, 1886-1979) # [[Themis Emakume Juristen Elkartea]] 1987ko GKEa: abokatu, prokuradore, epaile, magistratu eta legelariak # [[Valentina Babor]] piano jotzailea (Alemania 1989) # [[Vanessa Montfort]] idazlea, dramagilea (Bartzelona 1975) # [[Vithika Yadav]] giza eskubideen aldeko ekintzailea (India 1980) # [[Widad Hamdi]] aktorea (Egipto 1924-1994) # [[Xuefei Yang]] gitarra jolea (Pekin 1977) # [[Yolanda Morató]] irakaslea, itzultzailea (Huelva 1976) # [[Zahra Kazemi]] argazkilari eraila (Iran, 1948-2003) # [[Zohra Bensemra]] argazkilaria (Aljeria, 1968) # [[Zona Gale]] idazlea (EE.BB., 1874-1938) # [[Zulfiya]] poeta (Uzbekistan 115) }} ==='''Berriak 2023''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Olaso]] ef-- '''SORTUA''' film zuzendaria, ekintzailea (Durango 1996) # [[Amets Ormaetxea Ezpeleta]] ---- '''SORTUA''' barne diseinatzailea eta musikaria (Arrasate, 1997) # [[Ane Lindane]] ef-- '''SORTUA''' aktorea eta umoregilea (Barakaldo, 1988) # [[Araks Sahakyan]] ---- '''SORTUA''' itzultzailea eta artista (Armenia, 1990) # [[Ebru Baybara Demir]] ---- '''SORTUA''' sukaldaria (Turkia, 1976) # [[Elisabeth Luengo]] ---- '''SORTUA''' bide-ingeniaria, arkularia (Durango 1992) # [[Eneritz Aranburu]] ef-- '''SORTUA''' abeslaria, panderojolea (Mallabia, 1980) # [[Idoia Telleria Maritxalar]] ---- '''SORTUA''' argazkilaria (Lasarte-Oria, 1977) # [[Ihitz Iriart Casenave]] ---- '''SORTUA''' abeslaria, gidoilaria (Aloze) # [[Ione Zuluaga Muxika]] ---- '''SORTUA''' historialari eta ikertzailea (Azkoitia, 1995) # [[Itziar Irakulis Loitxate]] ---- '''SORTUA''' zientzialaria (Zornotza, 1996) # [[Itziar Leemans]] ---- '''SORTUA''' euskal zinemagilea (Donibane Lohitzun, 1983) # [[Jaione Arregi Urizar]] ---- '''SORTUA''' itzultzaile, interpretea (Barakaldo/Zaldibar, 1976) # [[Jasone Mendizabal Altuna]] ---- '''SORTUA''' topaguneko zuzendaria (Arrasate, 1968) # [[Josebe Blanco]] ---- '''SORTUA''' artzaina, gaztagilea eta idazlea (Galizia, 1973) # [[June Baonza Pagaldai]] ef-- '''SORTUA''' diseinatzaile grafikoa (Durango, 1979) # [[Koro Zumalabe Goenaga]] ---- '''SORTUA''' itzultzailea (Donostia, 1947) # [[Maria Uriarte Artamendi]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, kontalaria (Elorrio 1966) # [[Maryse Cachenaut]] ---- '''SORTUA''' laboraria (Itsasu, 1971) # [[Morgan Ody]] ---- '''SORTUA''' baratzezaina (Frantzia, 1979) # [[Nati Bilbao Onaindia]] efef '''SORTUA''' pandejolea, tabernaria, sukaldaria (Durango, 1929-2023) # [[Rosa Moro]] ---- '''SORTUA''' idazlea eta kazetaria (Salamanca, 1969) # [[Seberi Mardaras]] ef--'''SORTUA''' andereño ohia (Mungia, 1932) # [[Silvia Bonoli]] ---- '''SORTUA''' astrofisikaria eta ikertzailea (Bolonia, 1979) # [[Aída Doninelli]] sopranoa (Guatemala, 1898-1996) # [[Aitziber López Cortajarena ]] irakaslea, ikertzailea (Bilbo 1974) # [[Alejandra Flores]] sopranoa (Guatemala, 1986) # [[Alexandra Sophia Handal]] artista, zinemagilea eta entsegugilea ('''Palestina''', 1975) # [[Alice Catherine Evans]] mikrobiologoa (AEB, 1881-1975) # [[Alice Eastwood]] botanikaria (Kanada 1859- AEB 1953) # [[Almudena Alonso-Herrero]] astrofisikaria, ikertzailea (Madril, 1968) # [[Amparo Alvajar]] idazlea, itzultzailea (Coruña, 1916-Moncano, 1998) # [[Amparo Amorós]] poeta, saiakeragilea ( Valentzia 1950) # [[Ana Alcolea]] irakaslea, idazlea (Zaragoza 1962) # [[Ana de Valle]] poeta (Asturias 1900-Belgika 1984) # [[Ana Maria Cetto]] fisikaria (Mexiko, 1946) # [[Ana Pomares Martínez]] idazlea (Alacant, 1991) # [[Ángeles Blanco]] kazetaria (Badajoz 1972) # [[Angelina Acuña]] poeta, idazlea (Guatemala, 1905-2006) # [[Aniela Wolberg]] (Polonia, 1907-Varsovia, 1937) # [[Anna Verouli]] xabalina jaurtitzailea (Grezia 1956) # [[Armita Geravanden heriotza]] emakume kurdua, eraila (Teheran, 2006-2023) # [[Augusta La Torre]] iraultzailea (Peru, 1946) # [[Aurora Luque]] poeta, itzultzaile. (Almeria, 1962) # [[Bea Uusma]] idazlea, ikustratzailea eta medikua (Suedia, 1966) # [[Beata Peters]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1959) # [[Beate Koch]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1967) # [[Beatriz Pichi Malen]] abeslari maputxea (Buenos Aires, 1953) # [[Berta Castañé]] modeloa, aktorea (Bartzelona 2002) # [[Bessie Pease Gutmann]] artista, ilustratzailea (AEB 1876-1960) # [[Betsabé Espinal]] aktibista (Kolonbia, 1896-1932) # [[Camila Loboguerrero]] zinema-zuzendaria (kolonbia, 1941) # [[Camille Aumont Carnel]] feminista, idazlea, blogaria (Niger, 1996) # [[Camille Lellouche]] abeslaria, youtuberra (Paris, 1965) # [[Carmen Pujals ]] botanikaria, ikertzailea (Argentina 1916-2003) # [[Carmen Soler]] poeta, komunista, irakasle (Paraguai, 1924-1985) # [[Casta Álvarez]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Aljeria 1786-Zaragoza 1846) # [[Caty Juan de Corral]] idazlea, margolaria ( Palma 1926-2014) # [[Cecilia Magni]] Pinochet-en aurkako iraultzailea (Txile, 1956-1988) # [[Celia de Molina]] aktorea, gidoilaria (Jaen 1983) # [[Chus Pato]] idazlea (Ourense 1955) # [[Claudia Losch]] atleta, pisu jaurtitzailea (Alemania 1960) # [[Claudia Sagastizabal]] matematikaria (ARgentina...?) # [[Concepción Ramírez]] indigena, ekintzailea (Guatemala, 1942-2021) # [[Concha Lagos]] poeta (Kordona 1907-Madril 2007) # [[Conchita Cintrón]] burtzikaria, toreatzailea, aitzindaria (Txile 1922- Portugal 2009) # [[Cristina Andreu Cuevas]] film zuzendaria (Casablanca 1960) # [[Cristina Fernández Cubas]] idazlea, kazetaria ( Bartzelona 1945) # [[Cristina Sánchez]] toreatzailea (Madril 1972) # [[Débora Arango]] artista politikoa (Kolonbia 1907-2005) # [[Dima Khatib]] Kazetaria, poeta, blogaria (Siria, 1971) # [[Dionisia García]] idazlea (Albacete 1929) # [[Dolores Franco Manera]] irakaslea, idazlea, itzultzailea (Madril 1912-1977) # [[Dulcinea Bellido]] jostuna, politikaria (Badajoz 1936-Madril 2001) # [[Elena Iparragirre]] iraultzailea (Peru, 1947) # [[Elena Martín Vivaldi]] poeta, idazlea, liburuzaina (Granada 1907-1998) # [[Elena Martínez Fontes]] biologoa, ikertzailea (Argentina 1912-1987) # [[Elisa Bachofen]] ingeniaria, aktibista (Argentina 1891-1976) # [[Eliška Junková]] auto-gidaria (Austria-Hungaria 1900-Txekoslovakia 1994) # [[Elvira López ]] aktorea (Txile 1966) # [[Esperança Camps Barber]] kazetaria, idazlea, politikaria (Menorca 1964) # [[Ethelwynn Trewavas]] iktiologoa, zientzialaria (Erresuma Batua, 1900-1993) # [[Fanny Rubio]] idazlea, ikertzailea (Jaen 1949) # [[Fatima Whitbread]] xabalina jaurtitzailea (Erresuma Batua 1961) # [[Felicia Țilea-Moldovan]] xabalina jaurtitzailea (Errumania 1967) # [[Gracia Morales]] antzerkigilea, poeta (Granada 1973) # [[Graciela Rodo Boulanger]] artista (Bolivia, 1935) # [[Guadalupe Muñoz Sampedro]] aktorea, enpresaburua (Madril 1896-1975) # [[Gudrun Ensslin]] irakaslea, emakumeen aldeko ekintzailea, iraultzailea (Alemania 1940-1977) # [[Hale Asaf]] margolaria (Turkia, 1906- Paris, 1938) # [[Haneen Zoabi]] '''palestinar-israeldar''' politikaria (Israel 1969) # [[Helena González Fernández]] irakaslea, ikertzailea (Pontevedra 1967) # [[Heli Rantanen]] xabalina jaurtitzailea (Finlandia 1970) # [[Hind Shoufani]] poeta eta film zuzendari '''palestinarra''' (Libano, 1978) # [[Huzama Habayeb]] idazlea ('''Palestina,''' 1965) # [[Iraida Noriega]] abeslaria (Mexiko Hiria, 1971) # [[Irene Bernasconi]] biologoa, ikertzailea, aitzindaria (Argentina 1896-1989) # [[Iris Cochón]] itzultzailea, literatura kritikaria (Galizia 1968) # [[Irmgard Möller]] aktibista politikoa (Alemania 1947) # [[Isabel de Ocampo]] zinegilea, gidoilaria (Salamanca 1970) # [[Isabel Echarri]] euskal artista (Bera, 1929-Formentera, 2022) # [[Isabel Ruiz Lara]] kazetaria (Espainia, XX. mendea) # [[Isabel Ruiz Ruiz]] artista (Guatemala, 1945-2019) # [[Isabel Vilallonga]] politikaria (Badajoz 1949) # [[Jackie Forster]] kazetaria, aktorea, ekintzaile lesbiana (Erresuma Batua, 1926-1998) # [[Jennifer Lee Carrell]] idazlea (AEB 1962) # [[Joana Bonet]] kazetaria (Leida, 1966) # [[Juana Castro Muñoz]] poeta (Kordoba 1945) # [[Juana Cruz]] toreatzaile aitzindaria (Madril 1917-1981) # [[Julia Castillo]] antropologoa, poeta (Madril 1956) # [[Julia Uceda]] poeta (Sevilla 1925) # [[Karen Forkel ]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1970) # [[Karimeh Abbud]] argazkilaria eta artista ('''Palestina''' 1896-1940) # [[Khalida Jarrar]] politikari '''palestinarra''' (Jordania 1963) # [[Laila Shawa]] artista bisuala ('''Palestina''' 1940-Londres 2002) # [[Lamia Ziadé]] Libanoko pintore eta komikigilea (Beirut, 1968) # [[Laura Zambrano Padilla]] hezitzailea eta iraultzailea (Peru, 1945) # [[Leonor Fernández de Torreblanca]] dama, Cervantesen amama (Kordoba ?-1557) # [[Lia (abeslaria)]] (Japonia 1981) # [[Lil Milagro Ramírez]] poeta, gerrillaria (Salvador 1946-1979) # [[Linda Maria Baros]] hizkuntzalaria, itzultzailea (Errumania 1981) # [[Linda Sobeh Alí]] diplomazialaria ('''Palestina''' 1968) # [[Livia Gouverneur]] gerrillaria (Venezuela, 1941-1961) # [[Lola Lorente]] ilustratzailea (Bigastro, Valentzia, 1980) # [[Lola Mora]] eskultorea, asmatzailea, aitzindaria (Argentina 1866-1936) # [[Louise McPaul]] xabalina jaurtitzailea (Australia 1969) # [[Lucrecia Pérez]] etxeko langilea, arrazismoaren lehenengo biktima aitortua Espainian (Dominikar Errepublika, 1959 - Madril, 1992) # [[Maider Oleaga]] zinema-zuzendari eta gidoigilea (Bilbo, 1976) # [[Malika Gaïd]] Aljeriako erizaina eta militante independentista (1933-1958) # [[Manuela Burló]] film zuzendaria, gidoilaria (Murtzia 1978) # [[Manuela Sancho]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1783-1863) # [[Margaluz]] aktorea, abeslaria, dantzaria (Palma 1939-2006) # [[Margarida Pinto]] aktorea, kazetaria ( Portugal 1966) # [[Marguerite Buffet]] idazlea (Frantzia, 1620-1680) # [[María Adela Caría]] bakteriologoa, ikertzailea (Argentina 1915-1989) # [[María Agustín]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1784-1831) # [[María Antonia Ortega]] poeta (Madril 1954) # [[María de la Consolación Azlor]] noblea, Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Girona 1775- Zaragoza 1814) # [[María de los Reyes Fuentes]] poeta ( Sevilla 1927-2010) # [[María Forteza]] aitzindaria. Seguraski, Espainiako 1. emakume zinegilea (Mallorca 1913-1961) # [[María Guerra]] kazetaria, zinema kritikaria (Madril 1965) # [[Maria Hervás]] aktorea (Madril 1978) # [[María Isabel Sánchez Vegara]] idazlea...(Bartzelona ?) # [[Maria Josefa Yzuel Giménez]] fisikaria (Huesca, 1940) # [[Maria Keil]] artista (Portugal 1914.2012) # [[María Larrea|Maria Larrea]] zinegilea (Bilbo, 1979) # [[María Lostal]] heroia ( ?- Zaragoza ç1809) # [[María Manuela Pignatelli de Aragón Gonzaga]] noblea, Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1753-Madril 1816) # [[María Martín Barranco]] idazlea, genero ikuspegian aditua (Granada XX. mendea) # [[Maria Occhipinti]] anarkista eta idazlea (Italia 1921-Erroma 1996) # [[María Pantoja Sánchez]] soziologoa eta iraultzailea (Peru, 1953) # [[María Pilar Fumanal]] geomorfologoa (Valentzia 1940-1998) # [[María Rosal]] poeta, irakaslea (Kordoba 1961) # [[María Victoria Atencia]] poeta (Malaga 1931) # [[Marie Sara]] burtzikaria (Frantzia 1964) # [[Marie-Castille Mention-Schaar]] film zuzendaria, gidoilaria, kazetaria ( Frantzia 1963) # [[Marisa Soleto]] legelaria (Cáceres 1966) # [[Mary Montagu]] idazlea (EB 1689-1762) # [[Matilde Cherner]] idazlea (Salamanca, 1833-Madril 1880) # [[Matilde Muñoz Sampedro]] aktorea ( Madril 1900-1969) # [[Mercedes Muñoz Sampedro]] aktorea (Madril 1896-1979) # [[Mikaela Ingberg ]] xabalina jaurtitzailea (Finlandia 1974) # [[Mily Possoz]] margolaria (Portugal, 1888-1968) # [[Mirela Manjani]] xabalina jaurtitzailea (Albania 1976) # [[Miriam Rothschild]] zientzialaria (Erresuma Batua, 1908-2005) # [[Miriam Tlali]] emakume beltz eta idazlea (Hego Afrika, 1933-2017) # [[Montserrat Casas]] fisikaria (Girona 1955-Bartzelona2013) # [[Nandar]] aktibista feminista (Myanmar, 1995) # [[Natalia Lisovskaya]] atleta, pisu jaurtitzailea (Errusia 1962) # [[Natalia Xikolenko]] xabalina jaurtitzailea ( Bielorrusia 1964) # [[Nathalie Handal]] idazlea (EE.BB. 1969) # [[Nelly Evans Risco]] iraultzailea (Peru, 1943) # [[Nicole Girard-Mangin]] medikua (Frantzia, 1878-1919) # [[Nina Bari]] matematikaria (Errusia, 1901-1961) # [[Olga Gavrilova]] xabalina jaurtitzailea (Errusia 1957-2022) # [[Olga Rivero Jordán]] poeta (La Laguna, 1928-2021) # [[Päivi Alafrantti]] xabalina jaurtitzailea ( Finlandia 1964) # [[Panmela Castro]] grafitigile, artista, ekintzaile (Brasil, 1981) # [[Petra Felke]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1959) # [[Pilar Costa]] abokatua, politikaria (Eivissa 1967) # [[Pureza Canelo]] poeta (Cáceres 1946) # [[Quan Zhou Wu]] ilustratzaile eta komikigilea (Algeciras, 1989) # [[Randa Siniora]] eskubideen aldeko ekintzailea ('''Palestina''' ç1961) # [[Rauda Morcos]] LGBTIQ ekintzaile (Palestina, 1974) # [[Raymonde Arcier]] artista, feminista (Frantzia, 1939) # [[Raymonde Peschard]] Aljeriako gerrako militante nazionalista (1927-1957) # [[Rebecca Guay]] akuarelista (EE.BB. XX. mendea) # [[Rita Azevedo Gomes]] zinema zuzendaria (Lisboa, 1952) # [[Romelia Alarcón Folgar|Rogelia Alarcón]] idazlea, pianista (Guatemala, 1900-1971) # [[Rosa Chávez]] poeta, aktorea, kultura kudeatzailea (Guatelama, 1980) # [[Rosa Pereda]] idazlea, kritikaria (Santander 1949) # [[Rosa Romojaro ]] poeta, ikertzailea (Cádiz 1948) # [[Rosa Spottorno Topete]] itzultzailea, feminista ( Murtzia 1884-1980) # [[Rosario Pardo]] aktorea, zuzendaria (Jaen 1959) # [[Rosaura Álvarez]] poeta, margolaria, irakaslea (Granada 1945) # [[Roxana Stinchfield Ferris]] botanikaria (AEB 1895-1978) # [[Ruth Mateu Vinent]] politikaria (Menorca 1976) # [[Sabine Braun]] heptatloi- atleta (Alemania 1965) # [[Sara Doke]] belgikar kazetaria, itzultzaile (Frantziar, 1968) # [[Sara Estela Ramírez]] irakasle, kazetari, feminista ..(Mexiko, 1881-1910) # [[Sheila Minor]] ikertzailea (EE.BB., 1946) # [[Silke Renk]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1967) # [[Sofia Montaner Arnau]] azken trementinairea (Lleida 1908-1996) # [[Sofía Sakorafa]] greziar-'''palestinar''' politikaria, xabalina-jaurtitzailea (Grezia 1957) # [[Soledad Ortega Spottorno]] filosofoa, irakaslea, editorea (Madril 1914-2007) # [[Soledad Varela Ortega]] filologoa, ikertzailea (Madril 1945) # [[Sonia Nimr]] idazlea ('''Palestina''', 1955) # [[Sonia Pulido]] ilustratzailea (Bartzelona, 1973) # [[Steffi Nerius]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1972) # [[Suheir Hammad]] poeta ('''Jordania''', 1973) # [[Tatiana Xikolenko]] xabalina jaurtitzailea (Errusia 1968) # [[Telma Reca]] psikiatra aitzindaria (Argentina 1904-1979) # [[Teresa Bolaños de Zarco]] idazlea, pianojolea eta margolaria (Guatemala, 1922-1998) # [[Tiina Lillak ]] xabalina jaurtitzailea ( Finlandia 1961) # [[Truus Menger-Oversteegen|Truus Menger]] eskultorea, aktibista (Holanda 1923-2016) # [[Virginia Yagüe]] gidoilaria, idazlea ( Madril 1973) # [[Ynes Mexia]] botanikaria (Mexiko/AEB 1870-1938) # [[Zahia Ziouani]] orquestra zuzendaria (Paris 1978) # [[Zinaída Guipius]] poeta, idazlea (Errusia- Frantzia, 1869-1945) # [[Ziza Massika]] Aljeriako erizaina eta militante independentista (1934-1959 }} ==='''Berriak 2023''' ('''urria''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Abanda Elustondo]] ----'''SORTUA''' ikertzailea (Donostia, 1989) # [[Amaia Arranz Mendiguren]] ----'''SORTUA''' biologoa eta ikertzailea (Bilbo 1978) # [[Andrea Garcia-Santesmases]] ----'''SORTUA''' soziologoa, antropologoa (Madril 1988) # [[Carmen Albisu]] efef'''SORTUA''' euskaltzailea, euskara irakaslea (Errenteria, 1916-Tutera, 2007) # [[Irati Gorostidi Agirretxe]] '''SORTUA''' artista, zinemagilea (Egues, 1988) # [[Itziar Eguren]] ef--'''SORTUA''' erizaina, txistularia (Elorrio 1953) # [[Izar Zubiaga]] ef--'''SORTUA''' futbolaria (Durango 2006) # [[Leire Ayala]] ef--'''SORTUA''' abeltzaina (Bilbo/Elorrio 1972) # [[Maialen Braña]] ----'''SORTUA''' abeslaria, irakaslea (Elizondo, 1998) # [[María Ángeles Sallé Alonso]] ef--'''SORTUA''' soziologoa, ikertzailea (Panama, 1956) # [[Maria Pilar Zuriarrain]] ef--'''SORTUA''' txistularia (Zizurkil, 1953) # [[Marta Rodríguez Fouz]] ef--'''SORTUA''' soziologoa, kazetaria eta futbolaria (Coruña, 1972) # [[Patricia Tornero]] ----'''SORTUA''' gaztagilea (Valentzia....) # [[Tatiana Romero Reina]] ----'''SORTUA''' historialaria, aktibista (Mexiko, 1984) # [[Julia Arévalo]] aktibista, politikaria (Uruguai, 1898-1985) # [[Abala Bose]] gizarte langilea (Bangladesh, 1864-1951) # [[Alberta Ferretti ]] diseinatzailea (Italia 1950) # [[Alessandra Korap]] lider indigena (Brasil, 1958) # [[Alicia Luna]] gidoilaria, irakaslea (Madril 1963) # [[Alicia Senovilla ]] aurkezlea (Madril 1969 ) # [[Amna Suleiman]] maistra eta txirrindularia Palestinan (Damasco, 1982) # [[Amparo Fortuny]] dokumentalgilea, ekoizlea (Valentzia XX. mendea) # [[Ana García Lozano]] kazetaria (Valentzia 1963) # [[Ana Iris Simón ]] kazetaria, idazlea (Ciudad Real 1991) # [[Anita Sirgo]] sindikalista, komunista, ekintzailea (Asturias, 1030) # [[Anna Lizaran]] aktorea (Bartzelona 1944-2013) # [[Anna Murià]] idazlea, kazetaria, ekintzaile erbesteratua (Bartzelona, 1904-Tarrasa, 2002) # [[Annie Baker]] film zuzendaria (AEB 1981) # [[Antonia Dell'Atte ]] modelo ohia, aurkezlea (Italia 1960) # [[Anwara Bahar Chowdhury]] idazlea eta ekintzailea (Bangladesh, 1919-1987) # [[Asma al-Ghul]] kazetaria, feminista (Palestina, 1982) # [[Asma Tubi]] poeta eta kazetaria (Palestina, 1905-1983) # [[Assumpció Casals]] aktore erbesteratua (Bartzelona, 1896-1975) # [[Auguste Deter]] dokumentatutako 1. Alzheimer goiztiar kasua (Alemania 1850-1906) # [[Beatriz de Bobadilla (Gomerako andrea)]] Tenerifeko konkistatzailea (Medina del Campo, ?-1504) # [[Beatriz Enríquez de Arana]] Kolonen bikotea eta Fernando Kolonen ama (Kordoba, 1465-1522) # [[Blanca Padilla]] modeloa, diseinatzailea (Madril 1995) # [[Bushra al-Tawil ]] kazetaria, aktibista (Palestina 1993) # [[Carlota Soldevila]] aktorea, irakaslea (Bartzelona 1929-2005) # [[Carme Ballester|Carmen Ballester]] kataluniar politikari erbesteratua (Bartzelona, 1900-Paris, 1972) # [[Carme Serrallonga]] pedagogoa, itzultzailea (Bartzelona 1909-1997) # [[Carmen Alcázar]] wikilaria (Mexiko) # [[Carmen Domingo]] idazlea, aktibista (Bartzelona 1970) # [[Carmen Lomana]] enpresaburua, socialitea (Leon 1948) # [[Carolina Punset]] politikaria (AEB/Katalunia 1971) # [[Celestina Marrón]] sindikalista (Asturias, 1926-2016) # [[Chelo García-Cortés]] kazetaria (Ourense 1951) # [[Clotilde Luisi]] abokatu, dramaturgo, feminista (Uruguai, 1882-1969) # [[Conchi Arnal Claro]] ekintzaile feminista (Tanger, 1950) # [[Conxita Herrero]] komik ilustratzailea (Katalunia, 1993) # [[Daniela Catrileo]] poeta maputxea (Txile, 1987) # [[Daniela Feixas]] idazlea, aktorea, zuzendaria (Katalunia 1973) # [[Dolors Oller]] irakaslea, idazlea, literatura kritikaria (Girona 1942) # [[Eileen O'Shaughnessy]] Britainia Handiko idazlea (1905–1945) # [[Elisa Coll]] idazlea, ekintzailea, bisexuala (Madril 1992) # [[Elisabeth Reyes]] modeloa (Malaga 1985) # [[Elsa Punset]] idazlea ( Londres/Katalunia 1964) # [[Elvira Espejo Ayca]] artista, poeta, ehulea (Bolivia, 1981) # [[Eva García Magriñá]] ikertzaile eta idazle (Donostia, 1966) # [[Eva Hache]] umorista, aurkezlea (Segovia 1971) # [[Fadila Saâdane]] Aljeriako gerrako zuen militante nazionalista (1938-1960) # [[Fanny Kemble]] aktore, idazle eta esklabotzaren aurkako abolizionista (Britainia Handia, 1809-1893) # [[Gema López]] kazetaria (Madril 1971) # [[Georgette Rizk]] ekintzailea (Palestina 1925-2018) # [[Hanan Al-Agha]] idazle eta artista (Palestina, 1948-2008) # [[Helena Béjar]] soziologoa, irakaslea (Madril 1956-2023) # [[Helga Tawil-Souri]] dokumentalgile, ikertzaile eta idazle (Kuwait, 1969) # [[Hiba Kamal Abu Nada]] poeta, eleberrigilea, wikilaria (Meka, 1991-Gazako zerrenda, 2023) # [[Hind al-Husseini]] aktibista, hezitzailea (Palestina, 1916-1994) # [[Inés Luisi]] medikua (Uruguai, XIX.mendea- 1965) # [[Irene Bordoy]] margolaria, irudigilea (Mallorca 1940) # [[Isabel Gemio]] kazetaria (Badajoz 1961) # [[Isabel González González]] politikaria eta ekintzailea (Tenerife, 1890-1968) # [[Isabel Pinto de Vidal]] politikaria, aktibista (Uruguai, 1885-1969) # [[Isabella Eklöf]] zinemagilea (Suedia, 1978) # [[Islah Jad]] aktibista, ikertzailea, irakaslea (Palestina 1951) # [[Jackie Salloum ]] artista, film zuzendari palestinarra (AEB XX. mendea) # [[Jahanara Arzu]] poeta (Bangladesh, 1929) # [[Jenna Elfman]] aktorea (AEB 1971) # [[Jimena Menéndez-Pidal|Jimena Menendez Pidal]] pedagogoa (Madril, 1901-1990) # [[Júlia Coromines]] medikua, psikiatra erbesteratua (Bartzelona 1910-2011) # [[Julud Daibes]] palestinar arkitektoa eta politikaria (Betleem, 1965) # [[Jutta Koether]] artista, musikaria eta kritikaria (Alemania, 1958) # [[Kamilya Jubran]] abeslari palestinarra (Israel, 1962) # [[Kamini Roy]] poeta eta ekintzailea (Bangladesh, 1864-1933) # [[Kapitolina Díaz]] soziologoa (Leon, ) # [[Kholoud Faqih|Kholoud Faqin]] epailea (Palestina, XX.mendea) # [[Laudelina de Campos Melo]] etxeko-langileen aldeko sindikalista (Brasil, 1904-1991) # [[Laura Caballero]] gidoilaria, zuzendaria (Madril 1978) # [[Lola Lizaran]] aktorea (Almeria/Bartzelona 1931-2003) # [[Lucila Gamero]] mediku, zirujau, idazle eta feminista (Honduras, 1873-1964) # [[Lucy Prebble]] antzerkigilea (Britainia Handia 1981) # [[Luisa Luisi]] poeta, pedagogoa (Uruguai, 1883-1940) # [[Lurdes Lekuona Laburu|Lurdes Lekuona]] Zalduondoko alkatea (Gasteiz, 1958) # [[Magdalena Antonelli Moreno]] politikaria, aktibista (Uruguai, 1877-1955) # [[Maha Haj]] palestinar jatorriko zinema zuzendari israeldarra (Nazaret, 1970) # [[Mai Masri]] zinema-zuzendaria (Jordania, 1959) # [[Maliha Hamidou]] Aljeriako gerrako militante nazionalista (1942-1959) # [[Mar Coll]] gidoilaria, film zuzendaria (Bartzelona 1981) # [[Margarida Minguillón]] aktorea, ahots aktorea (Bartzelona 1947) # [[Maria Dolors Bargalló]] Kataluniar politikari erbesteratua (Bartzelona, 1902-Mexiko,1980) # [[María España Almendro]] saskibalio-jokalaria (Mallorca 1992) # [[Maria Majoral]] trementinairea (LLeida 1887-1976) # [[Maria Mies]] soziologoa (Alemania, 1931-2023) # [[María Patiño]] kazetaria (Coruña 1971) # [[María Teresa Josefina Janicki]] hezitzailea (Frantzia-Uruguai, XIX. mendea- ?) # [[Mariam Barghouti]] amerikar-palestinar kazetari, aktibista (Palestina-AEB, 1993) # [[Marina Comas]] aktorea (Bartzelona 1996) # [[Marta Angelat ]] aktorea, ahots aktorea (Bartzelona 1953) # [[Marta Corredera]] futbolaria (Bartzelona 1991) # [[Marta Nebot]] kazetaria (Sevilla 1975) # [[Marta Pérez Sierra]] idazlea, poeta (Bartzelona 1957) # [[Maruja Lozano]] bolero eta kopla abeslaria (Valentzia 1935 - Malaga 2022) # [[Mary Al-Atrash]] igerilaria (Palestina 1994) # [[Mary Ann Shadd]] aktibista abolizionista, kazetaria, irakaslea (AEB, 1823-1893) # [[Maryse Gargour]] zinemagilea eta kazetaria (Palestina, XX. mendea) # [[Matilde_Fern%C3%A1ndez]] Politikaria feminista (Madril, 1950) # [[Mayada Al-Sayad]] alemaniar-palestinar atleta (Berlin, 1992) # [[Mériem Bouatoura]] Aljeriako gerrako borrokalari independentista (1938-1960) # [[Meriem Saâdane]] aljeriar erizaina eta militante nazionalista (1932-1958) # [[Mila Abadia]] kultura kudeatzailea (Zaragoza, 1962) # [[Miriam Saavedra]] modeloa, aktorea (Peru 1993) # [[Montse Amenós]] eszenografoa, jantzi-deseinatzailea (Bartzelona 1954) # [[Montse Guallar]] aktorea, aurkezlea (Bartzelona 1960) # [[Montserrat Cornet]] idazlea (Bartzelona 1934) # [[Mrinalini Sen]] idazlea (Bangladesh, 1879-1972) # [[Nadia Hafid]] ilustratzailea (Katalunia, 1990) # [[Nancy Meyers]] zuzendari, ekoizle eta gidoilaria (AEB 1947) # [[Natalia (abeslaria)]] tb aurkezlea (Cádiz 1982) # [[Natasha Neri]] aktibista, zinema zuzendaria (Brasil, XX. mendea) # [[Norma Andrade]] ekinzailea (Mexiko) # [[Noura Erakat]] amerikar-palestinar aktibista, irakaslea (Kalifornia, 1980) # [[Olatz Arregui]] piraguista (Donostia, 1999) # [[Paula Hernández (ahots aktorea)]] (Girona 1998) # [[Paula Hernández ]] aktorea, gidoilaria, zuzendaria (Argentina 1969) # [[Paulina Luisi]] mediku, sufragista, aktibista feminista (Uruguai, 1875-1950) # [[Pilar Boyero]] kopla abeslaria, irakaslea (Cáceres 1974) # [[Reem Frainah]] psikologoa, aktibista (Palestina ?) # [[Rosa Catrileo|Rosa Castrilleo]] abokatu maputxea (Temuco, Txile, 1981) # [[Rosa Estiarte]] igerilari olinpikoa (Manresa 1959-1985) # [[Rosa María Fernández García|Rosa María Fernandez García]] sindikalista (Asturias, 1942-2021) # [[Rosa Novell ]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1952) # [[Sahar Jalifa]] idazlea (Palestina, 1942) # [[Samar Nassar]] igelaria (Libano, 1978) # [[Samiha Khalil]] politikaria, ekintzailea (Palestina 1923-1999) # [[Shadia Mansour]] hip-hoparen 1. dama arabiarra (Londres 1985) # [[Shamim Azad|Shamin Azad]] poeta eta idazlea (Bangladesh, 1952) # [[Sílvia Quer]] film zuzendaria ( Bartzelona 1962) # [[Sofía Álvarez Vignoli]] aktibista, politikaria (Uruguai, 1899-1986) # [[Sònia Moll]] filologoa, poeta, itzultzailea (Bartzelona 1974) # [[Suad Amiry]] idazle eta arkitektoa (Siria, 1951) # [[Susanna Barranco]] aktorea, zuzendaria, ekoizlea (Bartzelona 1975) # [[Tania Safura Adam Mogne]] ikertzaile eta erakusketa komisario (Mozambike, 1979) # [[Teresa Font]] film-editorea (Bartzelona 1956) # [[Tina Pérez]] sindikalista, ekintzalea (Asturias, 1929-1965) # [[Umayya Abu-Hanna]] kazetaria eta idazlea (Palestina-Finlandia, 1961) # [[Woroud Sawalha]] atleta (Palestina, 1991) # [[Yamila Abdalá Taha al Shanti]] irakaslea, politikaria (Palestina 1955-2023) # [[Zaha Hassan]] aktibista, abokatua (Palestina, XX.mendea) # [[Zulaija Al-Shahabi]] Palestinako feminismoaren ekintzaile aitzindaria (1901-1992) }} ==='''Berriak 2023''' ('''iraila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Barrena García]] ----'''SORTUA''' idazlea, poeta (Basauri) # [[Bego Zubia Gallastegi]] ----'''SORTUA''' ikertzaile (Arrasate, 1965) # [[Dora Manchado]] --ef'''SORTUA''' Tehueltxeeraren azken hiztuna (Argentina, 1934-2019) # [[Jaione López]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, misiolaria (Elorrio 1998) # [[Marta Goikoetxea Luquin]] ef--'''SORTUA''' blogaria (Lizarra, 1984) # [[Nagore Belastegi Martín|Nagore Belaustegi]] ----'''SORTUA''' (Legazpia, 1987) # [[Nerea Azkona]] ----'''SORTUA''' antropologoa, idazlea (Sopela, 1982) # [[Oihane Unzalu]] ef--'''SORTUA''' nutrizionista, kirol monitorea, lasterkaria (Abadiño 1987) # [[Pantxonerak]] '''SORTUA''' arrain saltzaileak (Laredo 1970 hamarkadara arte) # [[Presen Zubillaga Auza]] efef'''SORTUA''' feminista, ekintzailea (Iruñea, 1951-2023) # [[Raquel Esteban Terradillos]] ----'''SORTUA''' ekofisiologoa (Barakaldo, 1982) # [[Adriana Abenia]] aurkezlea, idazlea (Zaragoza 1984) # [[Aina Clotet ]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1982ko) # [[Alexandra Narváez]] aktibista, zientzialaria (Ekuador, XX. mendea) # [[Alicia de los Ríos Merino|Alicia de los Rios Merino]] ikasle, gerrilari desagertua (Mexiko, 1952) # [[Amalia Anglés y Mayer]] opera kantaria eta gitarra-jotzailea (Badajoz, 1827-Stuttgart, 1859) # [[Amèlia Jover Velasco]] sindikalista, anarkista eta feminista (Cullera, 1910-Paris, 1997) # [[Amelia Quintanal Martínez-Conde]] futbolean Espainiako emakume talde baten 1. entrenatzailea (Kantabria 1937) # [[Amrita Pritam]] idazlea (Pakistan, 1919-India, 2005) # [[Ana Alba García]] kazetaria, gerra gatazketan aditua (Bartzelona 1971-2020) # [[Ana Borges]] futbolaria, aurrelaria (Portugal 1990) # [[Ana Paris Garcia]] lider sindikalista garrotez eraila (Sevilla, 1898-1938) # [[Ángeles García-Madrid|Ángeles Garcia-Madrid]] idazlea eta preso politikoa (Torrejón, 1918-Madrid, 2015) # [[Angustias Lara Sánchez|Maruja Lara Sánchez]] sindikalista (Granada, 1917-Valentzia, 2012) # [[Anna Cabot Quincy Waterston]] idazlea (AEB 1812-1899) # [[Anna Gréki]] poeta eta ekintzaile aljeriarra (1931-1936) # [[Anna Rodríguez Costa]] dramagilea, zuzendaria (Granada 1972) # [[Anna Stewart (aktibista)]] emakumeen eskubideen aldekoa (Australia 1947-1983) # [[Annette Frances Braun]] entomologoa (EEBB, 1884-1978) # [[Antònia Pascual Flaquer]] komunista fusilatua (Capdepera 1911-Porreres,1937) # [[Assumpció Puigdelloses Vila]] etxekoandre fusilatua (1906 - Sant Adrià de Besòs, 1940) # [[Aurora Picornell]] komunista fusilatua (Palma, 1912-Manacor, 1937) # [[Ayo Edebiri]] komediantea, idazlea (AEB1995) # [[Balbina Gayo Gutiérrez|Balbina Gayo Gutierrez]] maistra errepublikarra (1901-1936) # [[Begoña Alberdi]] sopranoa (Bartzelona 1964) # [[Belarmina González Rodríguez]] ekintzaile fusilatua (Palencia, 1914-Porreres, 1937) # [[Blanca Jeannette Kawas]] aktibista (Honduras, 1946-1995) # [[Brígida Pardo López]] etxekoandre fusilatua (Granada, 1904-1936) # [[Carlota Planas Riera]] Espainiako 1. emakume futbolarien ordezkaria (Bartzelona 1992) # [[Carme Claramunt i Barot]] ekintzaile fusilatua (Tarragona, 1897 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Carme Portaceli]] antzerki-zuzendaria, irakaslea (Valentzia 1957) # [[Carmen Arrojo]] maistra, memoriaren aldeko ekintzailea (Madril, 1918-2017) # [[Carmen Arrufat]] aktorea (Castelló 2002) # [[Carmen del Riego]] kazetaria, 1. emakume-presidentea Madrileko Prentsa Elkartean (Asturias 1960) # [[Carmen Maria Garcia "García de Saura"|Carmen María Garcia]] idazle eta margolaria ( Molina de Segura) # [[Carol López ]] dramagilea, aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1969) # [[Carolina Ferre]] kazetaria (Alacant 1974) # [[Caroline Rémy de Guebhard]] idazle feminista (Frantzia, 1855-1929) # [[Catalina Flaquer]] ekintzailea fusilatua (Capdepera, 1876-Porreres,1937) # [[Catalina Martín López de Bustamante]] gerrillara, alfereza (Espainia ?-XIX. mendea) # [[Catalina Narváez de Ruiz]] brodatzailea, margolaria (Cádiz 1861- ¿ 1929) # [[Catherine Cusset]] filosofoa (Frantzia 1963) # [[Celia Tapias]] Buenos Airesko lehen emakume abokatua (1885-1964) # [[Chelsea Ashurst]] futbolaria, atezaina (Ingalaterra 1990) # [[Cinta Sabaté]] eskultorea, margolaria (Tarragona 1946) # [[Clara Pueyo Jornet]] Errepublikano desagertua (Villanueva eta GEltrú, 1914-1943) # [[Claudia López Benaiges]] feminista, anarkista eraila (Txileko Santiago, 1972-1998) # [[Clotilde García del Castillo]] Sorollaren musa eta Sorolla Museoaren sortzailea (Valentzia, 1865-Madril, 1929) # [[Concepción Caceres|Concepción Cáceres]] emagin fusilatua (Montijo, 1912-1938) # [[Concha Carretero]] frankismoaren biktima (Madril, 1918-2014) # [[Concita De Gregorio]] kazetaria, idazlea (Italia 1963) # [[Coral Bracho]] hizkuntzalaria, poeta (Mexiko 1951) # [[Courtney Barnett ]] rock abeslaria (Australia 1987) # [[Cristina Clemente]] idazlea, gidoilaria, zuzendaria( Bartzelona 1977) # [[Cristina Fernández Pereda]] atezain fusilatua (Leon, 1900 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Diana Nyad]] igerilaria eta kazetaria (New York, 1949) # [[Djamila Amrane-Minne]] poeta eta historialaria, Aljeriako Independentzia Gerrako ekintzailea (1939-2017) # [[Dolores Cacuango]] Indigenen aldeko ekintzailea (Ekuador, 1881-1971) # [[Dolors Feliu]] abokatua, unibertsitateko irakaslea, politikaria (Roda de Ter, 1964) # [[Dolors Giorla Laribal]] etxekoandre fusilatua (Bartzelona, 1912 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Dolors Prat Coll]] anarkosindikalista (Ripoll, 1905-Tolosa, 2001) # [[Elena Martín]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1992) # [[Elina Garanca]] mezozosopranoa (Letonia 1976) # [[Elionor Malich Salvador]] emakume errepublikano fusilatua (Piorat, 188?- Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Elisa García Sáez]] sindikalista, erizaina, Gerra Zibilean hildako milizianoa (Bartzelona, 1916-Huesca, 1936) # [[Elizabeth Evatt ]] epailea (Australia 1933) # [[Emakumezkoen Nazioarteko Zinemaldia (Australia)]] Australia 1975 # [[Emilia Dilke]] idazlea (Erresuma Batua, 1840-1904) # [[Encarnación Magaña]] antifrankista eraila (Almeria, 1921-1942) # [[Estefanía Banini]] futbolaria, aurrelaria (Argentina 1990) # [[Eugenia González Ramos]] sindikalista fusilatua (Bartzelona, 1919 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Eumelia Hernández]] sindikalista eta feminista (Venezuela, 1913-1990) # [[Eveline Safir Lavalette]] frantses jatorriko ekintzaile aljeriarra (1927-2014) # [[Evelyn Glennie]] perkusionista gorra (Eskozia 1965) # [[Fabiana da Silva Simões]] furbolaria (Brasil 1989) # [[Felicidad Duce]] jostuna, aitzindaria, enpresaburua (Bartzelona 1908-2000) # [[Flora Sanhueza]] pedagogo anarkista (Txile, 1911-1974) # [[Florence Ethel Johnson]] sindikalista, maistra (Australia 1884-1934) # [[Florencia Bonsegundo]] futbolaria (Argentina 1993) # [[Francisca Senhorinha da Motta Diniz|Francisca Sehorinha]] idazlea (Brasil,1834- ?) # [[Giovanna Berneri]] anarkista ekintzailea (Italia, 1897-1962) # [[Hélène Monastier]] aktibista, irakasle (Suitza, 1882-1976) # [[Hubertine Auclert|Hubertine Auchert]] feminista ekintzailea (Frantzia, 1848-1914) # [[Inés Jiménez Lumbreras]] errepublikano fusilatua (Madril, 1915-Sant Adrià de Besòs, 1940) # [[Irene Moray]] argazkilaria, film-zuzendaria (Bartzelona 1992) # [[Isabel Mesa Delgado]] Sindikalista (Ronda, 1913-Valentzia, 2002) # [[Jane eta Louise Wilson]] artistak (Ingalaterra 1967) # [[Jessica Gleeson]] futbolaria, defentsa (Irlanda 1993) # [[Jessie Street Emakumeen Liburutegi Nazionala]] Australia 1989 # [[Jessie Street]] ekintzailea (Brithis Raj/India 1889-Australia 1970) # [[Jill Ellis]] futbolari, entrenatzaile ohia (Erresuma Batua 1966) # [[Joaquina Charro Gómez]] sindikalista fusilatua (Montijo, 1912-1938) # [[Josephine Shaw Lowell]] aktibista (AEB, 1843-1905) # [[Juana Aranguren Rica]] abokatu feminista (Bilbo, 1952) # [[Julia López (artista)]] margolari autodidakta (Mexiko 1936) # [[Kamilla Seidler ]] sukaldariburua (Danimarka 1983) # [[Kristine Lilly]] nazioarteko partida gehien jokatutako futbolari ohia (AEB 1971) # [[Laura Ràfols]] futbolaria, atezaina (Bartzelona 1990) # [[Leda Rafanelli]] feminista, sufia, idazlea (Italia, 1880-1971) # [[Leila Ouahabi]] futbolaria, defentsa (Bartzelona 1993) # [[Leonor Lavado]] imitatzailea, aktorea (Kordoba 1987) # [[Lesbia Urquía]] aktibista (Honduras, 1967-2016) # [[Lola Gallardo]] futbolaria, atezaina (Sevilla 1993) # [[Lucía Alemany]] film-zuzendaria(Castelló 1985) # [[Lucía Pascual Palomo]] xake-jokalaria (Madril 19) # [[Luisa Gómez de la Torre|Luisa Gomez de la Torre]] ekintzailea (Quito,1887-1976) # [[Magdalena Nolla Montseny]] etxekoandre fusilatua (Tarragona, 1904-Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Malena Costa]] modeloa (Mallorca 1989) # [[Manuela Díaz Cabezas]] ekintzaile antifrankista (Kordoba, 1920-Suitza, 2006) # [[Margarita Murillo]] aktibista (Honduras, 1958 - 2014) # [[Margarita Rivière]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1944-2015) # [[María Angélica Barreda|Maria Angelica Barreda]] Argentinako lehen emakume abokatua (1887-1963) # [[María Antonia Iglesias]] kazetaria, idazlea (Madril 1945-Pontevedra 2014) # [[María de la Purificación de la Aldea y Ruiz de Castañeda|Purificación de la Aldea]] emagina, ekintzailea ( Madrid, 1889-1976) # [[María Escoté]] jostuna, arropa diseinatzailea (Bartzelona 1979) # [[María Esteve |María Esteve Flores]] aktorea (Argentina, 1974) # [[María Herrera Magdaleno|Maria Herrera Magdaleno]] Giza eskubideen aldeko aktibista (Mexiko, 1950) # [[Maria Jiménez]] abeslatia eta aktorea (SEvilla, 1950-2023) # [[María Joaquina de Viera y Clavijo]] idazlea (Kanariak, 1737-1819) # [[Maria Jose Pons]] futbolaria, atezaina (Bartzelona 1984) # [[María Martín López]] memoria historikoaren aldeko borrokalaria, frankismoaren biktima (Avila, 1930-Toledo,2014) # [[Maria Mies]] alemaniar soziologoa (Steffeln, 1931-2023) # [[María Moreno]] idazlea eta kazetaria (Buenos Aires, 1947) # [[Maria Pascual Flaquer]] komunista fusilatua (Capdepera 1911-Porreres,1937) # [[María Pry]] entrenatzailea, futbolari ohia (Sevilla 1984) # [[María Victoria Walsh]] kazetaria, borrokan hila (Buenos Aires, 1950-1976) # [[Marie Louise Berneri]] idazle anarkista (Italia, 1918-Londres, 1949) # [[Marsia Taha]] boliviar sukaldaritzako chef aitzindaria (Bulgaria 1989) # [[Marta Lois]] irakaslea, politikaria (Vigo, 1969) # [[Marta Torrejón]] futbolaria, defentsa (Bartzelona 1990) # [[Martha Asunción Alonso]] poeta itzultzailea (Madril, 1987) # [[Mary Cynthia Dickerson]] herpetologoa (AEB 1866-1923) # [[Maud Nathan]] aktibista, sufragista (AEB, 1862-1946) # [[Maud Slye]] minbizi ikertzailea (AEB 1879-1954) # [[Maya Hansen]] moda diseinatzailea (Madril 1978) # [[Mila Abadia]] kultura kudeatzailea (Zaragoza, 1962) # [[Milagros Pérez Oliva ]] kazetaria, idazlea, irakaslea (Huesca 1955) # [[Minnehaha ]] poema bateko fikziozko pertsonaia (AEB 1855) # [[Míriam Nogueras]] politikaria eta enpresaburua (Bartzelona, 1980) # [[Montse Germán]] aktorea (Bartzelona 1969) # [[Natalia Ramos (futbolaria)]] defentsa (Tenerife 1999) # [[Neus Bonet]] kazetaria, irakaslea (Bartzelona 1959) # [[Neus Bouza Gil]] CNTko militante fusilatua (Bartzelona, 1916- Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Nieve de Medina]] aktore eta zuzendaria (Madril,1962) # [[Noelia López ]] modeloa, tb aurkezlea (Sevilla 1986) # [[Noelia Ramos]] futbolaria, atezaina (Tenerife 1999) # [[Olga Luzardo]] kazetaria eta ekintzailea (Venezuela, 1916-2016) # [[Patri Guijarro]] futbolaria, defentsa (Palma Mallorcakoa 1998) # [[Patricia Ferreira]] gidoilaria, zuzendaria (Granada 1958) # [[Patricia Rodríguez Barrios]] 1. Gizonezko Futbol talde gerentea (Gipuzkoa 1982) # [[Pazzis Sureda]] eskultorea, margolaria (Mallorca 1907-1939) # [[Pepita Laguarda Batet]] anarkista,gerra zibilean eraila (Bartzelona, 1919-1936) # [[Pepita Patiño Páez]] makien laguntzailea, komunista (Kordoba, 1925-2015) # [[Piedad Arribas]] ekintzailea, frankismoaren biktima (Toledo, 1920-Madril, 2010) # [[Pilar Montaner Maturana]] margolaria (Mallorca 1876-196119) # [[Pilar Prades]] garrotez eraildako neskame pozoitzailea (Valentzia, 1928-1959) # [[Purificación Pérez Benavent]] sindikalista (Valentzia, 1919-Kanada, 1995) # [[Ramona Peralba Sala|Ramona Peralta Sala]] langile fusilatua (Gironella, 1904-Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Raquel Cabezón]] futboalari ohia (Bartzelona 1978) # [[Rianna Jarrett]] futbolaria, aurrelaria (Irlanda 1994) # [[Rocío García Martínez]] txirrindularia (Madril 1974) # [[Romina Belluscio]] kazetaria, modeloa ( Argentina 1979) # [[Sandra Hermida Muñiz]] film-, dokumental ekoizlea (Tarragona 1972) # [[Sandra Paños]] Futbolaria, atezaina (Alacant 1992) # [[Sandra Vilanova]] futbolari ohia, erdilaria (Bartzelona 1981) # [[Sara Nieves Matheu García]] irakaslea, zibersegurtasun ikertzailea (Murtzia 1992) # [[Sara Ortega (futbolaria)]] , aurrelaria (Errioxa 2005) # [[Sara Serrat]] futbolaria, idazlea (Huelva 1995) # [[Sara Suárez Solís]] idazle feminista (Oviedo, 1925-2000) # [[Sarah Bouhaddi]] futbolaria, atezaina (Frantzia 1986) # [[Sari Van Veenendaal]] futbolaria, atezaina (Herbehereak 1990) # [[Sarina Wiegman]] entrenatzailea, futbolari ohia (Herbehereak 1969) # [[Sayaka Fernández Díaz]] dokumentalgilea (Cáceres 1978) # [[Sha'Carri Richardson]] atleta (AEB 2000) # [[Silvia Meseguer]] futbolari ohia, medikua (Teruel 1989) # [[Soledad Gallego-Díaz]] kazetaria (Madril 1951) # [[Sonia Bermúdez Tribano]] futbolaria, entrenatzailea, berriemailea (Madril 1984) # [[Sonia García Galán]] historialaria eta feminista (Aviles, 1981) # [[Sonia Grande]] cinema-jantzi diseinatzailea (Asturias 1964) # [[Susana Carro]] Filosofoa irakaslea, femilnista (Mieres, 1971) # [[Tania Martínez Portugal|Tania Martinez Portugal]] poligologoa, irakaslea,feminista (Etxebarri, 1963) # [[Toña Is ]] futbolaria, entrenatzailea (Asturias 1966) # [[Tránsito Amaguaña]] ekintzaile indigena (Ekuador,1909-2009) # [[Urimare]] kazike (Venezuela, XVI. mendea) # [[Urrezko Neskatoak]] Olinpiar Jokoetako gimnasta erritmiko txapeldunak, Atlanta 1996 # [[Valentina Muñoz]] aktibista feminista (Txile, 2002) # [[Vera Pauw]] bortxatutako futbolaria, entrenatzailea (Hebehereak 1963) # [[Vicky Losada]] futbolaria (Bartzelona 1991) # [[Victoria Prego]] kazetaria (Madril 1948) # [[Viola Calligaris]] futbolaria (Suitza 1996) # [[Yolanda Flores]] kazetaria, irrati esataria (Madril, 1960) }} ==='''Berriak 2023''' ('''abuztua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Goirigolzarri Alegria]] efef'''SORTUA''' abokatua eta aktibist (Gamiz, 1978- Barakaldo, 2023) # [[Ana Soto]] --ef'''SORTUA''' kazike (Venezuela, 1618-1668) # [[Awen Iorwerth]] ----'''SORTUA''' medikua, unibertsitateko irakaslea # [[Erika Arrizabalaga]] ----'''SORTUA''' txistularia (Gasteiz, 2000) # [[Gentz del Valle]] ef--'''SORTUA''' artista (Lekeitio, 1957) # [[Orocomay]] ----'''SORTUA''' kazike (Venezuela, XVI. mendea) # [[Xochilt Madai|Xochitl Madai]] ----'''SORTUA''' arkitektua eta ekintzailea (Mexiko, 1972) # [[Ada Liberio]] gimnasta errimikoa (Zaragoza 1974) # [[Adriana Díaz Enciso]] idazlea (Mexiko, 1964) # [[Alba González]] idazlea, politikaria (Asturias 1986) # [[Alice Kellen]] idazlea (Valentzia, 1989) # [[Amalia Bautista]] poeta (Madril 1962) # [[Amparo Barayón]] piano-jola eta sindikalista fusilatua (Zamora, 1904-1936) # [[Ana Bautista]] gimnasta erritmikoa (Kanariak 1972) # [[Ana Carmona Ruiz]] mutil itxuraz jokatzea lortu zuen futbolaria (Malaga 1908-1940) # [[Ana María de Foronda|Ana Maria de Foronda]] idazlea eta itzultzailea (1910-1990) # [[Anna Szatkowska]] idazlea (Polonia, 1928-2015) # [[Antònia Fontanillas Borràs]] anarko-sindikalista (Bartzelona, 1917-Frantzia, 2014) # [[Apacuana]] kazikea (Venezuela, XVI. mendea) # [[Athenea del Castillo]] futbolaria (Kantabria 2000) # [[Bathsua Makin]] Proto-Feminista (Londres, 1600-1675) # [[Beatriz Corredor]] legelaria, politikaria (Madril 1968) # [[Blanche Stuart Scott]] hegazkinlaria (EEBB. 1884-1970) # [[Carla Barber]] medikua, modeloa (Kanariak 1990) # [[Carmen Avilés]] atleta (Madril 2002) # [[Carmen Herrero Vicent]] medikua, ikertzailea (Castelló, 1986-2023) # [[Carmen Montes]] itzultzailea (Cádiz 1963) # [[Cata Coll]] futbolaria (Mallorca 2001) # [[Cathy Xaudaró]] gimnasta erritmikoa (Filipinak/ Espainia 1960) # [[Cecilia Domínguez Luis|Cecilia Dominguez]] idazlea (La Orotava, 1948) # [[Cecilia Pantoja]] abeslaria (Txile, 1943 - 2023) # [[Celia Flores]] abeslaria (Madril, 1981) # [[Charlotte Maxeke]] aktibista (Hegoafrika, 1871-1936 ) # [[Charlotte von Ahlefeld|Charlotte von Ahlfeld]] idazlea (Alemania, 1782-1849) # [[Charlotte von Stein|Charlote Von Stein]] (Alemania, 1742-1822) # [[Christiane Vulpius]] Goetheren emaztea (Alemania, 1765-1816) # [[Clara Serra]] feminista, ikertzailea, filosofoa, politikari ohia (Madril 1982) # [[Concha Monrás]] piano-jotzaile fusilatua (Bartzelona, 1898-Huesca 1936) # [[Conchi Sánchez ]] Espainiako 1. emakume futbolari profesionala (Madril 1957) # [[Costanza da Varano]] humanista eta poeta (Italia, 1426-1447) # [[Covadonga Tomé]] pediatra, politikaria (Asturias 1970) # [[Cristina Gallo]] kirol kazetaria, idazlea, aktibista (Asturias 1965) # [[Dahteste]] gerlari, itzultzaile, diplomazialari (1860 - Mexiko Berria, 1955) # [[Diana Wynne Jones]] idazlea (Londres, 1934-2001) # [[Dolores Pla Brugat]] historialaria eta ikertzailea (Girona, 1954-2014) # [[Emakume Indigenen Nazioarteko Eguna]] # [[Emilia Boneva]] gimnasia erritmikoko entrenatzailea (Bulgaria 1938-2019) # [[Emma Cabal]] poeta (Asturias 1962) # [[Enith Salón]] futbolaria ( Valentzia 2001) # [[Esther González]] futbolaria (Granada 1992) # [[Etta Federn]] idazle, itzultzaile, pedagogo eta anarkofeminista austriarra (1883 - 1951) # [[Eva Navarro ]] futbolaria (Murtzia 2001) # [[Fatima Madrilgoa]] ustezko astronomoa (Al-Andalus XI. mendea) # [[Francisca Saperas|Francesca Saperas]] anarko-sindikalista (Bartzelona, 1851-1933) # [[Gala Dalí]] artista eta modeloa (Errusia, 1894-1982) # [[Hansa Mehta]] aktibista, politikaria (India, 1897-1995) # [[Irene Guerrero]] futbolaria (Sevilla 1996) # [[Isabel Medina]] idazlea (Gomera, 1943) # [[Isabel Mozún]] altuera jauziko atleta (Madril 1960) # [[Ivana Andrés ]] futbolaria (Valentzia 1994) # [[Jean Batten]] hegazkinlaria (Zeelanda Berria, 1909-Palma Mallorcakoa, 1982) # [[Johanna Schopenhauer]] idazlea (Alemania, 1766-1838) # [[Juana Álvarez Molina|Juana Alvarez]] etxekoandre fusilatua (Medina de Rioseco, 1897-Gijon, 1937) # [[Juana María de los Dolores de León Smith]] espainiar dama (Badajoz, 1798 – Londres, 1872) # [[Julia Mayoral Márquez]] maistra eta politikaria (Badajoz, 1902 - 1983) # [[Julia Santibáñez]] idazlea (Mexiko, 1971) # [[Kyra Galván]] poeta eta eleberrigilea (Mexiko Hiria, 1956) # [[La Repompa de Málaga]] abeslaria (Malaga 1937-1959) # [[Laia Codina]] futbolaria (Girona 2000) # [[Lara Álvarez]] kazetaria (Asturias 1989) # [[Laura del Río]] futbolaria, mutilen entrenatzailea (Madril, 1982) # [[Lola Suárez|Lola Suarez]] idazlea (Lanzarote, 1956) # [[Malebogo Molefhe]] aktibista (Botswana,1980) # [[María Bernaldo de Quirós]] hegazkinlaria (Madril, 1898-1983) # [[Maria da Conceição Moita]] aktibista, hezitzailea (Portugal, 1937-2021) # [[María Francisca de Sales Portocarrero (Montijoko VI. kondesa)]] (Madril, 1754 – Logroño, 1808) # [[María Josefa Cerrato Rodríguez]] Espainiako lehen emakume albaitaria (Badajoz, 1897-1981) # [[María Pérez Rabaza]] futbolaria (Bartzelona 2001) # [[María Rosa Alonso|Maria Rosa Alonso]] idazlea (Tararonte, 1909-2011) # [[Mariangiola Criscuolo]] margolaria (Italia, 1548-1630) # [[Mariona Caldentey]] futbolaria (Mallorca 1996) # [[Melissa Jiménez (kazetaria)]] (Lieja/Bartzelona 1987) # [[Mercedes Pinto]] idazlea, kazetaria eta feminista (1889-1976) # [[Mónica García Prieto]] kazetaria, saiakeragilea (Badajoz 1974) # [[Montse Martín]] gimnasta erritmiko ohia, ilustratzailea, diseinatzailea, aktorea, dantzaria (LLeida 1974) # [[Montse Tomé]] futbolari ohia, entrenatzailea (Asturias 1982) # [[Noemí Casquet]] kazetaria, youtuberra (Sabadell 1992) # [[Olga Carmona]] futbolaria (Sevilla 2000) # [[Ona Batlle]] futbolaria (Bartzelona 1999) # [[Paula Guilló]] Miss eta modeloa (Alacant 1989) # [[Pepa Caballero]] margolaria (Granada, 1943 - Malaga, 2012) # [[Raymonde de Laroche]] hegazkinlaria (Paris, 1882-1919) # [[Rebecca Abe|Rebeca Abe]] idazlea (Alemania, 1967) # [[Rita Bosaho]] sanitarioa, politikaria. Kongresuko 1. Persona beltza (Ginea/Espainia 1965) # [[Rocío Gálvez ]] futbolaria (Kordoba 1997) # [[Salma Paralluelo]] futbolaria, atleta (Zaragoza 2003) # [[Silvia Yustos]] gimnasta erritmikoa (Valladolid 1971) # [[Simone Segouin]] partisaua, erresistentziako kidea (Frantzia, 1925-2023) # [[Sofia Behrs]] idazlea, argazkilaria (Errusia, 1844-1919) # [[Sofia Castañon]] poeta, politikaria (Asturias 1983) # [[Susan Haack]] irakasle eta filosogoa (Ingalaterra, 1945) # [[Sybilla]] diseinatzailea (AEB/Espainia 1963) # [[Teresa Abelleira]] futbolaria (Pontevedra 2000) # [[Teresa Helbig]] moda-diseinatzailea (Bartzelona 1963) # [[Teresa Matilde Revaque]] Bigarren Errepublikako espetxe funtzionario fusilatua (Valladolid, 1897-Madril, 1940) # [[Teresa Táboas]] arkitekto galiziarra (Mexiko Hiria, 1961) # [[Thelma Nava]] poeta (Mexiko Hiria, 1932-2019) # [[Thérèse Peltier]] hegazkinlaria (Frantzia, 1873-1926) # [[Vicenta García Miranda]] idazlea, poeta (Badajoz, 1816-1877) # [[Yulianna Avdeeva]] piano-jotzailea (Mosku 1985) # [[Zofia Kossak-Szczucka]] idazlea (Polonia, 1890-1968) }} ==='''Berriak 2023''' ('''uztaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainize Gastaka Martínez]] ----'''SORTUA''' abokatua, Laudioko alkatea (Laudio, 1985) # [[Rosa Mari Artza Azueta]] efef'''SORTUA''' euskaltzalea eta ekintzailea (Iurreta, 1946-2001) # [[Guruzne Carrason Torrontegi]] ----'''SORTUA''' ingurumen hezitzailea, Sopelako alkatea (Sopela, 1981) # [[Deniba Konare]] ----'''SORTUA''' judoka (Mali/Durango 2003) # [[Sorne Rubio Arano]] ----'''SORTUA''' Mundakako alkatea (Mundaka, 1972) # [[Itziar Iratzagorria]] ef--'''SORTUA''' Urdulizko alkatea # [[Maite Ibarra Goti]] ----'''SORTUA''' Arrigorriaga alkatea (Arrigorriaga, 1979) # [[Elisa Kaltzada]] --ef'''SORTUA''' euskaltzalea eta ekintzailea (Busturia, 1929-2022) # [[Lorea Perosanz]] ef--'''SORTUA''' diseinatzailea eta ilustratzailea (Ermua, 1976) # [[Maider Morras Azpiazu]] ----'''SORTUA''' abokatua, unibertsitateko irakaslea, Arrasateko alkatea (Arrasate, 1976) # [[Olatz Lezeta Urzelai]] ef--'''SORTUA''' mekanikaria, Antzuolako alkatea (Antzuola, 1977) # [[Kristina Rodriguez Mendikute]] ef--'''SORTUA''' Adunako alkatea (Aduna,1971) # [[Mari Karmen Arregi Agirre]] ef--'''SORTUA''' Aizarnazabalgo alkatea # [[Beatriz Unzue Esnaola]] ef--'''SORTUA''' Amasa-Villabonako alkatea # [[Alba Garmendia Castaños]] ef--'''SORTUA''' ikertzailea, filosofoa eta Ikaztegietako alkatea # [[Yanire Granero]] --ef'''SORTUA''' diseinatzailea, enpresaburua (Abadiño 1988) # [[Oihana Amundarain Zubillaga]] ef--'''SORTUA''' Elduaingo alkatea # [[Gurutze Etxezabal Iturrioz]] ef--'''SORTUA''' Orexako alkatea # [[Anuska Esnal Oliden]] ef--'''SORTUA''' Orioko alkatea (Orio, 1980) # [[Izarra Urdalleta Iraola]] ef--'''SORTUA''' Segurako alkatea (Errezil, 1975) # [[Cristina Tapias]] ef--'''SORTUA''' jostuna, irakaslea, enpresaburua (Bilbo 1960) # [[Teófila Adrada]] ef--'''SORTUA''' jostuna, irakaslea, enpresaburua, asmatzailea (Toledo 1904- ?) # [[Naroa Azpitarte]] ----'''SORTUA''' errugbilaria (Durango, 2005) # [[Rosario Tomasena Alzuri]] ef--'''SORTUA''' kirolaria, igerilaria, triatleta (Urnieta, 1946) # [[Agurtzane Solaberrieta Mesa]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta Usurbilgo alkatea (Usurbil, 1979) # [[Maite Amenabar Alkorta]] ----'''SORTUA''' Zirzurbilgo alkatea (Azpeitia) # [[Nagore Alkorta Elorza|Nagore Alkorta]] ef--'''SORTUA''' Azpeitiko alkatea (Azpeitia, 1978) # [[Alicia Framis]] artista (Mataró, 1967) # [[Lorena Llamas]] txirrindulari ohia (Bartzelona 1987) # [[Daisy Elliott]] politikaria (AEB 1917-2015) # [[Yolanda García Serrano]] gidoilaria (Madril 1958) # [[Karina Garantivá ]] aktorea, antzerki zuzendaria (Kolonbia 1980) # [[ Helena Pimenta]] antzerki-zuzendaria (Salamanca 1955) # [[Verónica Fernández]] gidoilaria (Soria 1971) # [[Magüi Mira]] aktorea, zuzendaria (Valentzia 1944) # [[Clara Sanchis]] aktorea, musikaria (Teruel 1968) # [[Lola Salvador]] gidoilaria (Bartzelona 1938) # [[Carmen Balagué]] aktorea (Bartzelona 1952) # [[Luz Casanova]] ongilea (Asturias, 1873-1949) # [[Jacqueline Guerroudj]] Militante komunista eta antikolonialista (1919 - 2015) # [[Sheyla Gutiérrez]] txirrindularia (Errioxa 1994) # [[Lucía González]] txirrindularia (Asturias 1990) # [[Alicia González]] txirrindularia (Asturias 1995) # [[Mavi García]] duatleta, txirrindularia (Mallorca 1984) # [[María Mercedes Cagigas Amedo]] txirrindularia (Kantabria 1979) # [[Isabel Martin]] txirrindularia (Valladolid 1999) # [[Sara Martín]] txirrindularia (Burgos 1996) # [[Cristina Martínez (txirrindularia)]] (Valentzia 1981) # [[María Isabel Moreno ]] txirrindularia (Girona 1981) # [[Belén López (txirrindularia)]] irakaslea (Cádiz 1984) # [[Mayalen Noriega]] igerilaria, txirrindularia, kirol egokituko gidaria (Mexiko/Espainia 1982) # [[Josefa Benítez Guzmán]] kirol egokitutako txirrindularia (Bartzelona 1969) # [[Susana Rodríguez Gacio]] medikua, kirol egokitutako txirrindularia (Vigo 1988) # [[Aauri Bokesa]] kirolari eta gizarte langilea (Madril, 1988) # [[Cristina Danimarkakoa]] Italiako aristokrata (Danimarka, 1521-Italia, 1590) # [[Conceição Matos]] aktibista (Portugal, 1936) # [[María de Estrada]] konsistatzailea (Espainia-Mexiko, XV.mendea) # [[Maritza M. Buendía]] # [[Lozen]] gerlari eta xamana (1840-1889) # [[Elsy Jacobs]] txirrindularia (Luxenburgo 1933-Bretainia 1998) # [[Anna Ramírez ]] txirrindularia, aktibista (Bartzelona 1981) # [[Marta Vilajosana]] txirrindularia (Bartzelona 1975) # [[Audrey Cordon]] txirrindularia (Bretainia 1989) # [[Alba Teruel ]] txirrindularia (Valentzia 1996) # [[Anna Sanchis]] txirrindularia (Valentzia 1987) # [[Dori Ruano]] txirrindularia, zuzendaria, politikaria, irakaslea (Salamanca 1969) # [[Gloria Rodríguez Sánchez]] txirrindularia ( Murtzia 1992) # [[Ariadna Ródenas]] txirrindularia (Alacant 1987 # [[Aida Nuño]] txirrindularia (Asturias 1983) # [[Karin Herrera]] biologo eta politikaria (Guatemala, 1968) # [[Sonia Gutiérrez Raguay]] politikaria (GUatemala, 1981) # [[Txirrindularitza eta feminismoa]] # [[Jean Purdy]] erizaina, 1. enbriologoa (Erresuma Batua 1945-1985) # [[Victoria Anna Perea]] Espainiako 1. probeta umea (Bartzelona 1984) # [[Anna Veiga]] biologoa, Espainiako 1. probeta umearen ‘ama zientifikoa’ (Bartzelona 1956) # [[Elisa Matilla]] aktorea (Madril 1966) # [[Dunia Ayaso eta Felix Sabroso]] zine zuzenndariak (Kanariak 1961-2014) # [[Eva Lesmes]] gidoilaria, zine zuzendaria (Asturias 1961) # [[Imma Colomer]] aktorea (Bartzelona 1948) # [[Rosa Gàmiz]] aktorea (Bartzelona 1965) # [[Carlota Subirós]] antzerki-zuzendari (Bartzelona 1974) # [[Lluïsa Cunillé ]] idazlea (Katalunia 1961) # [[Hijas de Cynisca]] kirol-arloko genero-desberdintasuna, dokumentala (2019) # [[Jessica Vall ]] igerilaria, biologoa (Bartzelona 1988) # [[Jennifer Pareja]] waterpolo jokalari ohia (Girona 1984) # [[Carmen Martín]] eskubaloi jokalaria (Almeria 1988) # [[Vanesa Amorós ]] eskubaloi jokalaria, entrenatzialea (Alacant 1982) # [[Nuria Benzal ]] eskubaloi jokalaria (Malaga 1985) # [[Estela Estévez Barreiro]] atleta paralinpiarra (Vigo 1965) # [[Alba Caride]] gimnasta erritmikoa (Vigo 1980) # [[Susana Garabatos ]] igerilaria (Vigo 1979) # [[Julia Vaquero]] galiziar atleta (Frantzia 1970) # [[Thérèse Clerc]] Frantziako ekintzaile feminista (1927 - 2016) # [[Suhayr al-Qalamawi]] idazlea eta itzultzailea (Egipto, 1911-1997) # [[Dolors Vives Rodón|Dolors Vives Rodon]] Kataluniar hegazkinlaria (Valls, 1908-Bartzelona, 2007) # [[Susana Ferrari Billinghurst]] hegazkinlaria (Argentina, 1914-Italia, 1999) # [[Yevguenia Shajovskaya|Yevguena Shajovskaya]] hegazkinlaria (Errusia, 1889-1920) # [[Carola Lorenzini]] hegazkinlaria (Buenos Aires, 1899-1941) # [[Clara Adams]] hagazkinlaria (EEBB, 1884-1971) # [[Gloria Cuesta]] hegazkinlaria (Asturias, 1911 - Madril, 1987) # [[Maria Josep Colomer i Luque]] hegazkinlaria (Bartzelona, 1913 - Inglaterra, 2004) # [[Alia Twal]] hegazkinlaria (Jordania) # [[Lotfia ElNadi|Loftia Elnadi]] hegazkinlaria (Egipto, 1907-2002) # [[Erma Franklin]] abeslaria (EEBB, 1938-2002) # [[Carolyn Franklin]] abeslaria (EEBB, 1944-1968) # [[Flor Aguilera]] idazlea (Mexico Hiria, 1971) # [[María Antonieta Mendivil]] idazlea (Mexiko, 1971) # [[Anne Kingsbury Wollstonecraft]] ilustratzaile botanikoa (EEBB,1781-Kuba, 1828) # [[Sara Khadem ]] xake jokalaria (Iran 1997) # [[Tamara Abalde ]] saskibaloi jokalaria (Ferrol 1989) # [[Begoña Fernández]] eskubaloi jokalaria (Vigo 1980) # [[Isabel Herguera]] artista, zuzendaria, irakaslea (Donostia 1961) # [[Karin Boye]] poeta, itzultzailea (Suedia 1900-1941) # [[Helene Hanff]] idazlea (AEB 1916-1997) # [[Sopiko Guramishvili]] xake jokalaria (Georgia 1991) # [[Carol Thatcher ]] kazetaria (Londres 1953) # [[Mónica Braun|Monica Braun]] idazlea eta poeta (Mexiko, 1965) # [[Cristina Rivera Garza]] idazlea (Mexiko, 1964) # [[Martha Cerda]] idazlea (Mexiko, 1945) # [[Bibiana Gallego Lancharro]] poeta eta damaturgoa (Badajoz, 1799-Madril, 1867) }} ==='''Berriak 2023''' ('''ekaina''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainara Otxotorena]] ef--'''SORTUA''' Mañariko alkatea (Hernani, 1984) # [[Arantxa Arregi]] ----'''SORTUA''' Doneztebeko alkatea # [[Asun Agiriano]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta bibliotekaria (Arrasate, 1963) # [[Begoña Enbeita]] ef--'''SORTUA''' Muxikako alkatea (Muxika, 1985) # [[Berta Arizkun González]] ef--'''SORTUA''' Burlatako alkatea # [[Burdinaren emakumeak]] '''SORTUA''' (Bizkaia, XIX-XX. mendea) # [[Carmen Mendiguren]] efef''SORTUA'''maistra (Zamudio, 1913-2010) # [[Eider Olazar]] ef--'''SORTUA''' Gazteluko alkatea (Gaztelu...) # [[Eneritz Agirre]] ef--'''SORTUA''' Atxondoko alkatea (Atxondo, 1983) # [[Eneritz Azpitarte]] ef--'''SORTUA''' Zaldibarko alkatea (Zaldibar, 1985 ) # [[Erika Letamendi Hurtado]] ef--'''SORTUA''' Donemiliagako alkatea (Gasteiz, 1985) # [[Igone Amesti]] ef--'''SORTUA'''mezzosopranoa, musika-irakaslea (Mallabia, 1985) # [[Iruri Altzerreka]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria (Garai, 2000) # [[Itziar Imaz Artazcoz|Itziar Imaz]] ef--'''SORTUA''' Garesko alkatea (Gares, 1981) # [[Julene Lazkano]] ef--'''SORTUA''' Elorrioko alkatea (Elorrio, 1985) # [[Laura Irasuegi Otal]] efef'''SORTUA''' ingeniaria, gerrako umea (Eibar, 1923-Errenteria, 2016) # [[Malan Alloua]] ----'''SORTUA''' Sanwiko Erresumako ama erregina (Ghana, XIX. mendea) # [[Maria Sáez de Albéniz Bregaña]] ef--'''SORTUA''' Etxarri Aranazko alkatea (Iruñea, 1966) # [[Marta Díez Napal]] ef--'''SORTUA''' Antsoaingo alkatea (Antsoain, 1975) # [[Nadia Nemeh Shomaly]] ----'''SORTUA''' Bermeoko alkatea (Bermeo, 1979) # [[Noelia Oses]] ef--'''SORTUA''' Matematikaria, ikertzailea (Ermua, 1975) # [[Oihana Olaberria Jaka]] ef--'''SORTUA''' Arakilgo alkatea (Arakil, 1976 # [[Oihane Irastorza]] ef--''SORTUA''' Izurtzako alkatea (Izurtza, 1981) # [[Oihane Uribeetxebarria Garmendia]] ef--'''SORTUA''' Lakuntzako alkatea (1979) # [[Olatz Alberdi Etxeberria]] ef--SORTUA futbolaria, atezaina (Bergara, 1997) # [[Olatz Irizar Martínez]] ef--'''SORTUA''' Ziordiako alkatea (Ziordia, 1972) # [[Pilar Arechavaleta]] efef'''SORTUA''' moja (Bilbo, 1880-Madril-1973) # [[Txelo Auzmendi Jimenez]] ef--'''SORTUA''' Asparrenako alkatea (Araia, 1960) # [[Olga Mariano]] aktibista ijitoa (Portugal, 1950) # [[Adriana Caselotti]] ahots aktorea (AEB 1916-1997) # [[Adrienne Bolland|Adrianne Bolland]] hegazkinlaria (Frantzia, 1895-1975) # [[Agirre Aristizabal ahizpak]] oroimen memoria babesleak (Lizarra, 1936) # [[Ahlam Khudr]] aktibista (Sudan) # [[Aída Bueno Sarduy]] dokumentalgilea (Kuba, ?) # [[Aida Toledo]] poeta (Guatemala, 1952) # [[Ainhoa Carbonell Allué ]] zinegotzi ijitoa (?,?) # [[Alba Cros ]] zinema zuzendaria (Lleida 1991) # [[Alice Austen]] argazkilaria (AEB 1866-1952) # [[Alice Pestana]] pedagogoa (Portugal, 1860-Madril, 1929) # [[Alicja Dorabialska]] kimikaria (Polonia, 1897 – 1975) # [[Alma Karla Sandoval|Alma Carla Sandoval]] Kazetaria (Mexiko, 1975) # [[Ana Martínez de Luco]] moja, aktibista (Araba, 1960) # [[Anaïs Napoleon]] argazkilaria (Narbona, 1831-Bartzelona, 1912) # [[Ángela de la Cruz (artista)]] artista (Coruña, 1965) # [[Ángeles Cruz|Angeles Cruz]] aktorea, gidoilaria, zinema zuzendaria (Mexiko, 1969) # [[Anna-Eva Bergman]] artista (Suedia 1909-Frantzia 1987) # [[Anoosheh Oskouian]] ingeniaria, CEO-a (Iran/AEB 1964) # [[Aurèlia Muñoz Ventura]] artista (Bartzelona, 1926-2011) # [[Barbara Martin Coppola]] telekomunikazio- ingeniaría eta CEO-a (Madril 1977) # [[Beatriz Corrales]] badminton jokalaria (Madril 1992) # [[Bernardine Dohrn]] iheslaria, irakaslea (AEB 1942) # [[Betsy Pecanins]] abeslaria (Mexiko 1954) # [[Betty Makoni]] Aktibista (Zimbabwe, 1971) # [[Candida Höfer]] argazkilaria (Alemania, 1944) # [[Carmen Matute]] idazlea (Guatemala, 1944) # [[Carol Bove]] artista (Suitza/AEB 1971) # [[Celia Montoya Montoya]] aktorea, aktibista (Madril, 1971) # [[Charlotte Posenenske]] artista (Alemania 1930-1985) # [[Chicks on Speed]] artistak, musika taldea (Alemania 19) # [[Claude Mossé]] historialaria (Frantzia 1924-2022) # [[Cristina Álvarez Álvarez]] telekomunikazio ingeniaria (Vigo 1969) # [[Cristina Cuerno]] aeronautika ingeniaria (Espainia, XX. mendea) # [[Danielle Michel-Chich]] saiogile, kazetari eta itzultzaile frantsesa (Aljer - 1951) # [[Daría Vilariño Pintos]] liburuzaina (Galizia 1928-2020) # [[Djamila Bouazza]] Aljeriako Independentzia Gerrako aktibista (1938 - 2015) # [[Djamila Bouhired]] Aljeriako ekintzaile politikoa da (Aljer - 1935) # [[Dulce Muñoz del Rey]] telekominikazio ingeniaria (Badajoz 1978) # [[Eija-Liisa Ahtila]] artista (Finlandia 1959) # [[Eileen Power]] historialaria (Erresuma Batua 1889-1940) # [[Elida Carlés]] hegazkinlaria, artista (Argentina, 1912-1970) # [[Elisa Hall]] idazlea (Guatemala, 1900-1982) # [[Eliza Schneider]] ahots aktorea (AEB 1978) # [[Énia Lipanga]] Poeta, aktibista (Mozambike, 1977) # [[Erika Groth-Schmachtenberger]] argazkilaria (Alemania 1906-1992) # [[Ester Partegàs]] artista (La Garriga, 1972) # [[Esther Paez]] boxeolaria, (Bartzelona 1969) # [[Eulalia Pérez Sedeño]] ikertzailea (Maroko protektoratua 1954) # [[Eulàlia Valldosera i Guilera]] artista (Villafranca del Panadés, 1963) # [[Fátima Tardío Quiroga]] legelaria (Bolivia XX. mendea) # [[Fernanda Fragateiro]] artista (Portugal 1962) # [[Gail Bradbrook]] Klima aldaketaren kontrako ekintzailea (Britainiarra) # [[Grete Stern]] argazkilaria (Alemania 1904-Argentina 1999) # [[Hannah Collins]] artista (Londres 1956) # [[Hanne Darboven]] artista (Alemania 1941-2009) # [[Helga de Alvear Arte Garaikidearen Museoa ]] (Caceres 2021) # [[Helga de Alvear]] bildumagilea (Alemania/Madril 1936) # [[Inés Medina]] artista (Caceres 1950) # [[Inés Peraza]] Kanariar uharteetako andrea (Sevilla, 1424-1503) # [[Isabel de los Ángeles Ruano]] poeta (Guatemala, 1945) # [[Isabel Morant Deusa]] historialaria (Valentzia 1947) # [[Isabel Tolosa Cortés de Moctezuma]] Leonor Cortés Moctezumaren alaba (Mexiko, 1568- ?) # [[Isatxa Mengíbar]] bikoiztailea ( Espainia 1973) # [[Janet Maslin ]] kritikaria (AEB 1949) # [[Joana Pastrana]] boxeolari ohia (Madril 1990) # [[Jorinde Voigt]] artista (Alemania 1977) # [[Judith Colell ]] zinema zuzendaria (Bartzelona 1968) # [[Kadiatu Massaquoi]] aktibista (Sierra Leona, 2002?) # [[Katalina Lancasterrekoa]] erregina (Hertford, 1373- Valladolid, 1418) # [[Katharina Fritsch]] eskultorea (Alemania 1956) # [[Katharina Sieverding]] artista (Alemania 1944) # [[Kittie Knox]] txirrindularia (AEB 1874-1900) # [[Laleh Osmany]] aktibista (Afganistan, 1992) # [[Laura Rius]] zinema zuzendaria (Bartzelona 1991) # [[Leonor Cortés Moctezuma]] Espainia Berriko Erregeorderriko aristokrata (Mexiko, 1527-1594) # [[Lidia Zvereva|Lidia Zuéreva]] hegazkinlaria (Errusia, 1890-1916) # [[Lisa Schwarzbaum]] kritikaria (AEB 1952) # [[Luz Méndez de la Vega]] poeta eta ikertzaile feminista (Guatemala, 1919-2012) # [[Mabel Palacín Lahoz]] artista (Bartzelona, 1965) # [[Maggie Roswell]] ahots aktorea (AEB 1952) # [[Margarita Carrera]] idazlea (Guatemala, 1929-2018) # [[María del Carmen Aguayo Torres]] telekomunikazio ingeniaria (Kordoba XX. mendea) # [[María del Carmen Carrillo Losada]] probintzia hiriburu bateko 1. emakume ziengotzi ijitoa (Madril 1959) # [[María del Carmen Pallares Méndez]] historialaria (Galizia 1948) # [[María Jesús Avila Corchero]] museo koordinatzailea (Caceres, 1966) # [[María Jesús Rosa Reina]] boxeolaria (Madril 1974-2018) # [[María Luisa Cuerda Arnau]] legelaria (Espainia, XX. mendea) # [[María Natividad Bermejo Arrieta ]] artista (Logroño 1961) # [[María Teresa Dalenz Zapata ]] ingeniari zibila (Bolivia, 1958) # [[María Teresa de Silva]] Albako XIII. dukesa (Madril, 1762-1802) # [[Marta Verheyen]] zinema zuzendaria, gidoilaria, argazkilaria (Girona 1991) # [[Mary Bailey (hegazkinlaria)|Mary Bailey]] hegazkilaria (Irlanda, 1890-1960) # [[Mary Kay Bergman]] ahots aktorea (AEB 1961) # [[Mary Lynn Rajskub]] aktorea, gidoilaria (AEB 1971) # [[Mary Taylor Brush]] hegazkinlaria (1866-1949) # [[Maryse Bastié]] hegazkinlaria (Frantzia, 1898-1952) # [[Meret Oppenheim]] argazkilaria (Berlin, 1913-Basilia,1985) # [[Mikaela Loach]] Aktibista (Jamaika, 1998) # [[Miren Meabe Carro]] Kuartango alkatea (Barakaldo 1986) # [[Mirtha Luz Pérez]] idazlea, poeta, (Chiapas, Mexiko, 1960) # [[Mona Simpson (Simpsondarrak)]] pertsonaia (AEB) # [[Mona Simpson]] idazlea (AEB 1957) # [[Montserrat Soto]] artista (Bartzelona, 1961) # [[Nadia Vera]] kazetaria (Mexiko, 1983-2015) # [[Nancy Cartwright (aktorea)]] ahots aktorea (AEB 1957)Si # [[Natalia Montellano Durán]] bioteknologoa (Bolivia XX. mendea) # [[Penelope Lea]] klima-aktibista (Noruega, 2005) # [[Pilar Heredia Iglesias]] politikari ijitoa (Toledo, 1964) # [[Pipilotti Rist]] artista (Suitza 1962) # [[Pocha Lamadrid]] aktibista (Argentina, 1945-2021) # [[Princy Mangalika]] aktibista (Sri Lanka, XX. mendea) # [[Rachel Whiteread ]] eskultorea (Londres 1963) # [[Rafaela Rada]] ilustratzailea # [[Regina Halmich]] boxeolaria (Alemania 1976) # [[Régine Pernoud]] historialaria (Frantzia 1909-1998) # [[Rineke Dijkstra]] argazkilaria (Herbehereak 1965) # [[Rocío Saiz]] artista (Madril 1991) # [[Rosa Brun]] artista (Madril 1955) # [[Rosemarie Trockel]] artista (Alemania 1952) # [[Salma Kikwete]] aktibista (Tanzania, 1963) # [[Salomé Cuesta]] artista (Valentzia 1964) # [[Sandra Baía]] artista(Lisboa 1968) # [[Sangita Magar]] aktibista (Nepal) # [[Soleil Moon Frye]] aktorea, gidoilaria, film-zuzendaria (AEB 1976) # [[Sonia Couoh]] aktorea (Mexiko, 1983) # [[Susana Solano]] eskultorea (Bartzelona, 1946) # [[Sylvie Fleury]] artista (Suitza 1961) # [[Tacita Dean]] artista bisuala (Erresuma Batua 1965) # [[Tatiana Delgado Yunquera]] bideo-joko garatzailea (Madril 1978) # [[Tecuelhuetzin Xicohténcatl]] printzesa tlaxcalteka (Mexiko, 1501-Guatemala, 1537) # [[Tecuichpo Ixcaxochitzin]] inperio aztekaren azken enperatrizea (Mexiko, 1509-1550) # [[Tiza Mafira]] Ingurumen-aktibista (Indonesia, 1984) # [[Touria Chaoui|Touria Chaowi]] hegazkinlaria (Fez, 1936-1956) # [[Tress MacNeille]] ahots aktorea (AEB 1951) # [[Vanessa Beecroft]] artista (Italia 1969) # [[Victoria Fonseca González]] fisikaria (Espainia XX. mendea) # [[Viktória Varga]] halterofilia kirolaria (Hungaria 1981) # [[Zainab Al Khawaja]] aktibista (Bahrain, 1983) # [[Zohra Drif]] Aljeriako politikaria, independentzia gerrako mujahida (1934) }} ==='''Berriak 2023''' ('''maiatza''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Ortiz]] ----'''SORTUA''' medikua (Getxo, 1964) # [[Ainara Vera]] ----'''SORTUA''' zinegilea (Iruñea, 1985) # [[Ana Antúnez]] --ef'''SORTUA''' jostuna, brodatzailea (Sevilla 1836-1896) # [[Ann Marie Skelton]] ef--'''SORTUA''' Haurren Eskubideen Batzordeko burua (Hegoafrika, ?) # [[Garazi Sampedro]] ef--'''SORTUA''' korrikalaria (Atxondo 1989) # [[Itsasne Larruskain]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, futbolaria (Traña-Matiena 1992) # [[Izaro Ieregi]] ----'''SORTUA''' artista (Algorta, 1987) # [[Josefa Antúnez]] --ef'''SORTUA''' jostuna, brodatzailea (Sevilla 1833-1904) # [[Juana María Ruiz de Gámiz]] efef'''SORTUA''' ongilea (Betoño, 1841 -?) # [[Libe Goitia Artetxe]] ef--'''SORTUA''' idazlea (Errusia, 2001) # [[Maite Toledo]] ----'''SORTUA''' idazlea (Zaldibia, 1966) # [[Maite Zelaia]] ef--'''SORTUA''' arkitektoa (Eibar, 1946) # [[María del Carmen Careaga Salazar]] ef--'''SORTUA''' enpresaburua (Getxo, 1934) # [[Nagore Legarreta]] ----''SORTUA''' argazkilaria (Hernani, 1981) # [[Oihana Muga]] ef--'''SORTUA''' pediatra (Donostia, 1981) # [[Quintina Gelbenzu Piérola]] ef-ef '''SORTUA''' emagina (1877-1950) # [[Salome Campos Beotegi]] efef'''SORTUA''' Emakume aitzindaria kontserba-enpresetan (Bermio, 1893-1974) # [[Adela Calva Reyes]] idazlea (Mexiko, 1967-2018) # [[Adenike Oladosu]] klima aktibista (Nigeria 1994) # [[Alejandra Hannoverkoa]] printzesa (Austria 1999) # [[Alicia Martín Villanueva]] artista (Madril, 1964) # [[Aline Pettersson|Aline Petterson]] idazlea (Mexiko Hiria, 1938) # [[Alva Belmont]] aktibista aberatsa, sufragista (AEB 1853- Frantzia 1933) # [[Ana de Roque]] kazetaria ( Madril 1963) # [[Ana Roldán]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1976) # [[Anahí de Cárdenas]] modeloa, aktorea (Peru 1983) # [[Andrea Guasch]] aktore, abeslari, dantzaria (Bartzelona 1990) # [[Anežka Drahotová]] atleta (Txekia 19) # [[Aniela Rodriguez]] idazlea (Mexiko, 1992) # [[Anna Henderson]] txirrindularia (Britainia 1998) # [[Anna Howard Shaw ]] sufragista, abade metodista (AEB 1847-1919) # [[Antía Jácome]] kanoalaria (Pontevedra 1999) # [[Antúnez ahizpak]] brodatzaileak (Sevilla XIX. mendea) # [[Ascensión Cambrón]] filosofoa (Kordoba 1943) # [[Aurora Correa]] poeta (Bartzelona, 1930-Mexiko, 2008) # [[Beatrice Borromeo]] kazetaria, aristokrata (Italia 1985) # [[Belén Rodríguez (kazetaria)]] (Madril 1966) # [[Betty Gilpin]] aktorea (AEB 1986) # [[Carissa Véliz]] filosofoa, irakaslea, ikertzailea (Mexiko 1986) # [[Carlota Casiraghi]] zaldizalea, kazetaria (Monako 1986) # [[Carmel Snow]] moda-kazetaria (Irlanda 1887-AEB 1961) # [[Carolina Bona]] aktorea (Madril 1980) # [[Carolina Herrera]] enpresaburua, diseinatzailea (Venezuela 1939) # [[Carolina Parsons]] modeloa, enpresaburua (Txile 1978) # [[Caroline Link ]] film-zuzendaria (Alemania 1964) # [[Caroline Schermerhorn Astor]] aristokrata (AEB 1830-1908) # [[Chari Gómez Miranda ]] kazetaria (Espainia 1930-2011) # [[Claudina Domingo]] poeta (Mexiko, 1982) # [[Claudine Picardet]] zientzialaria, itzultzailea (Frantzia 1735-1820) # [[Consuelo Duval]] aktorea (Mexiko 1969) # [[Consuelo Trujillo ]] aktorea (Cádiz 1959) # [[Consuelo Vanderbilt]] filantropoa (AEB 1877- 1964) # [[Consuelo Yznaga]] aristokrata (AEB 1853-Londres 1909) # [[Cristina del Valle (abeslaria)]] aktibista (Asturias 1960) # [[Cristina del Valle (aktorea)]] (Argentina 1942) # [[Debora Kayembe]] abokatua, aktibista (Kongo- Eskozia, 1975) # [[Desirée Bela-Lobedde]] idazlea, aktibista (Bartzelona 1978) # [[Desirée Ndjambo]] kazetaria (Madril 1976) # [[Diana Vreeland]] moda-editore aitzindaria (Paris 1903 - AEB 1989 ) # [[Djamila Boupacha]] Aljeriako FLNko aktibista (Bologhine 1938) # [[Dolores Castro]] poeta (Mexiko, 1923-2022) # [[Edna Woolman Chase]] kazetaria, argitaratzailea (AEB 1887-1957) # [[Ekaterina Karavelova]] aktibista, hezitzailea (Bulgaria, 1860-1947) # [[Elia Barceló]] idazlea (Alacant 1957) # [[Ella baila sola]] musika bikotea (Espainia) # [[Elsa Cross]] poeta (Mexiko, 1946) # [[Elsie de Wolfe ]] dekoratzaile aitzindaria (AEB 1865- Frantzia 1950) # [[Elvira Quintana]] aktorea (Badajoz, 1935-Mexiko Hiria, 1968) # [[Esperanza Zambrano]] idazlea (Mexiko, 1901-1992) # [[Esther García Rodríguez]] cinema ekoizpen zuzendari aitzindaria (Segovia 1956) # [[Esther Mayoko Ortega]], aktibista (Madril, XX.mendea) # [[Ethel Krauze]] idazlea (Mexiko Hiria, 1954) # [[Fausta Gantús]] poeta eta historialaria (Mexiko, 1968) # [[Flora Drummond]] sufragista, aktibista (Erresuma Batua, 1878-1949) # [[Françoise Seligmann]] Frantziako erresistentziako kidea, kazetaria eta politikaria (1919-2013) # [[Françoise Vergès]] politologo eta ekintzaile feminista eta dekolonialista frantsesa (Paris, 1952) # [[Freda Huson]] aktibista (Kanada, 1964) # [[Gabriela Jauregi]] idazlea, poeta (Mexiko Hiria, 1979) # [[Glòria Serra ]] kazetaria (Bartzelona 1964) # [[Hadja Idrissa Bah]] aktibista (Ginea, 1999) # [[Helena Normanton]] abokatua, aktibista (Erresuma Batua, 1882-1957) # [[Ilka Chase]] aktorea, esataria, idazlea (AEB 1905-1978) # [[Irene Hernández de Jesús]] aktibista (Mexiko, 1958-2021) # [[Irene Hueche Meliqueo]] aktibista (Txile, 1946-2011) # [[Isabel Garcés]] aktorea (Madril 1901-1908) # [[Isabel Pardo de Vera Posada]] ingeniaria (Lugo 1975) # [[Isatou Ceesay]] aktibista (Gambia, 1972) # [[Izarne Sarasola]] Errealeko futbolaria (Gipuzkoa, 2002) # [[Jacqueline Auriol]] hegazkinlaria (Frantzia, 1917-2000) # [[Javiera Contador]] aktorea, aurkezlea (Txile 1974) # [[Jhoana Patiño]], poeta, aktibista (Kolonbia, 1982) # [[Josefina Molina]] film-zuzendari atzindaria (Kordoba 1936) # [[Julia Maura]] idazlea (Madril 1910-1973) # [[Julia Solomonoff]] film zuzendaria, gidoilaria… (Argentina 1966) # [[Juliane Köhler ]] aktorea (Alemania 1965) # [[Katalina D'Erzel|Katalina Dérzel]] poeta (Mexiko Hiria, 1950) # [[Laura Pérez Granel]] ilustratzailea (Valentzia 1983) # [[Leila Khaled]] palestinar aktibista politikoa (1944) # [[Lidia Poët ]] Italiako 1. emakume abokatua, aktibista (1855-1949) # [[Lidia Tiatirakoa]] Europako 1. Emakume kristaua, santua, enpresaburua (Tiatira I. mendea) # [[Lisa Henni]] aktorea (Suedia 1982) # [[Lolita Bosch]] idazlea (Bartzelona 1970) # [[Lorenza Izzo]] aktorea, modeloa (Txile 1989) # [[Louise Dahl-Wolfe]] moda-argazkilaria ( AEB 1895- 1989) # [[Lucrecia Martel]] film zuzendaria, gidoilaria (Argentina 1966) # [[Lucy Elmina Anthony]] sufragista (AEB 1859 - 1944) # [[Luz Marina Hache]] Sindikalista, aktibista (Kolonbia, 1955) # [[Margo Martindale]] aktorea (AEB 1951) # [[María Duval (aktorea)]] abeslaria (Mexiko 1937) # [[María Inés Guerra]] abeslaria, aurkezlea (Mexiko 1983) # [[María José Sanz Sánchez]] biologoa, ikertzailea (Valentzia 1963) # [[María Pérez García]] atleta (Granada 1996) # [[María Remedios del Valle]] Argentinako armadan kapitain independentzia garaian (Argentina, 1766-1847) # [[Mariana Simionescu]] tenislaria (Errumania 1956) # [[Maricela Guerrero]] poeta (Mexiko Hiria, 1977) # [[Marilia Andrés ]] kantautorea (Cuenca 1974) # [[Marina Rossell]] kantautorea (Bartzelona 1954) # [[Marta Botía]] kantautorea (Madril 1974) # [[Marta Ferri]] moda diseinatzailea (Italia 1984) # [[Marta García Gómez]] kazetara, bikoizlea ( Madril 1961-2013) # [[Marta Jaumandreu]] kazetaria (Madril 1971) # [[Marta Martínez Alonso]] matematikaria, IBM zuzendari nagusia (Madril 1966) # [[Marta Suediakoa]] printzesa (Suedia 1901-Norvegia 1954) # [[Mary Haʻaheo Atcherley]] aktibista (Hawaii, 1874-1933) # [[Matilde Borromeo]] jauzi-zaldi hazlea, kirolaria, aristokrata (Italia 1983) # [[Mercedes de Acosta]] idazlea (AEB 1892-1968) # [[Milena Smit]] aktorea (Valentzia 1996) # [[Mónica Laguna]] film zuzendaria, gidoilaria (Madril 1964) # [[Mònica López]] meteorologoa, aurkezlea (Lerida 1975) # [[Na'Taki Osborne Jelks]] aktibista (AEB, XX. maendea) # [[Naty Abascal]] modeloa (Sevilla 1943) # [[Ngụy Thị Khanh]] Ingurumen aktibista (Vietnam, 1976) # [[Nina Bang]] historialaria, politikaria, ministroa (Danimarka 1866-1928) # [[Nuria Villazán Martín]] gidoilaria, film zuzendaria (Bartzelona 1968) # [[Oyèrónkẹ Oyěwùmí]] ikertzaile feminista dekolonial (Nigeria, 1957) # [[Pepa Pedroche]] aktorea (Madril 1967) # [[Pilar García Muñiz]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1974) # [[Pilar Llop ]] magistratua, politikaria (Madril 1973) # [[Pilar Ulzurrun de Asanza y Peralta]] margolaria (Zaragoza, 1785-Madril, 1864) # [[Raquel Sánchez Jiménez]] politikaria (Bartzelona 1975) # [[Rosario Pi]] zinema zuzendaria (Bartzelona, 1899 - Madril, 1967) # [[Rosita Parsons]] modeloa, enpresaburua (Txile 1970) # [[Sandra Lorenzano]] idazlea (Argentina, 1960) # [[Sara Uribe Sánchez|Sara Uribe]] poeta (Mexiko, 1978) # [[Seloua Luste Boulbina]] Filosofo eta irakasle franko-aljeriarra (1957) # [[Sheela Patel]], aktibista (India, 1952) # [[Soledad Sevilla]] margolaria (Valentzia 1944) # [[Stella Assange]] abokatua, giza eskubideen defendatzailea (Hegoafrika 1983) # [[Susan Rice]] enbaxadorea (AEB 1964) # [[Susana Roza]] Kazetaria (Asturias 1965) # [[Susi Caramelo]] umorista (Bartzelona 1980) # [[Syrie Barnardo]] barrualdeen diseinatzailea (Ingalaterra 1879-1955) # [[Tedi López Mills]] poeta (Mexiko Hiria, 1959) # [[Tuva Novotny]] aktorea (Suedia 1979) # [[Uta Hagen]] aktorea, maistra (Alemania 1919- AEB 2004) # [[Vanessa Bryant ]] filantropoa (AEB 1982) # [[Vanessa Claudio]] modeloa, aktorea, aurkezlea (Puerto Rico 1983) # [[Vega (abeslaria)]] (Kordoba 1979) # [[Veronica Ferres]] aktorea (Alemania 1965) # [[Victoria Rosell]] epailea, politikaria (Murtzia 1968) # [[Virginia Ruzici ]] tenislari ohia (Errumania 1955) # [[Yelitza Ruiz]] abokatua eta poeta (Mexiko, 1986) # [[Yuja Wang]] piano-jolea (Txina 1975) # [[Yvonne Choquet-Bruhat]] matematikari eta fisikari frantsesa (Lille, 1923) # [[Zarifa Ghafari]] politikari, aktibista (Afganistan, 1992) # [[Zonia Palán Tamayo]] aktibista, ekonomialaria (Ekuador, 1954-2003) }} ==='''Berriak 2023''' ('''apirila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Irazu]] ----'''SORTUA''' kazetaria, gidoigilea, berdintasun teknikaria (Andoain, 1966) # [[Eider Conde]] ----'''SORTUA''' Aranzadi elkarteko komunikatzailea (Donostia, 1981) # [[Elena Martinez Rubio|Elena Martinez]] ----'''SORTUA''' euskal idazlea (Bilbo, 1957) # [[Felipa Domínguez Taguada]] --ef'''SORTUA''' miliziano (Irun, ?- 2013)) # [[Graciliana Montelongo]] ----'''SORTUA''' artista eta idazlea (Tenerife, 1962) # [[Iratxe Ormatza]] ----'''SORTUA''' idazlea (Bakio, 1971) # [[Isabel de Naverán]]----'''SORTUA''' ikertzailea, komisarioa (Getxo, 1976) # [[Ixabel Millet]] ----'''SORTUA''' ipuin kontalaria (Paris, 1958) # [[Jasmin_Mara_López]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta zinemagilea (New Orleans xxxx) # [[Maite Franko]] ----'''SORTUA''' g idazle eta ipuin kontalaria (Irun, 1971) # [[Maria Rosario de Cruz]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Ermua, 1948) # [[Marta Von Poroszlay]] ----'''SORTUA''' g margolaria, eskultorea, idazlea (Hungaria, 1952) # [[Mirari Sagarzazu]] ----'''SORTUA''' ARtisaua, artista, ilustratzailea (Oñati) # [[Miren Mindegia]] ----'''SORTUA''' g kazetaria, idazlea (Elizondo, 1985) # [[Silvia Solórzano Foppa]] ef--'''SORTUA''' gerrillari ohia eta politikaria (Guatemala, 1950) # [[Stella Quan Rossell]] ----'''SORTUA''' antropologoa (Guatemala, 1935-2007) # [[Adela Guffanti]] hegazkinlaria (Argentina, 1904- ?) # [[Adelaida O'Dena de Estrada|Adelaida O´Dena de Estrada]] margolaria (Madril, 1823-1853) # [[Amada García Rodríguez]] exekutatuko komunista (Coruña 1909-1938) # [[Amandine Gay]] zine-zuzendari, aktore, idazle eta afrofeminista (Frantzia, 1984) # [[Amina Dahbour]] palestinar aktibista politikoa (1945?) # [[Amparo Rubiales]] irakaslea, politikaria (Madril 1945) # [[Anastasia (argitzailea)]] margolaria (Paris XIV-XV. mendea) # [[Angeles Bravo (kazetaria)]] (?, 1963) # [[Anna Swenonis]] eskuizkribu argitzailea (Suedia ? - 1527) # [[Arab Loutfi]] kazetaria, idazlea, film-zuzendaria (Libano 1953) # [[Arcangela Paladini]] artista eta poeta (1596-1622) # [[Asunción Crespo de Reigón|Asunción Crespo de Reigon]] margolaria (Madril, 1816.1885) # [[Beatriz Rico]] aktorea, abeslaria, idazlea (Asturias 1970) # [[Belén Ortega]] komiki-marrazkilaria (Granada, 1986) # [[Carmen Calvo (artista)]] eskultorea (Valentzia 1950) # [[Carmen Rey]] jazz-abeslaria (Galizia ?) # [[Caterina Cherubini]] margolaria (Erroma, 1730-1811) # [[Catherine M. Russell]] UNICEFeko zuzendari exekutiboa (AEB, 1961) # [[Claudia Rueda]] ilustratzailea (Bogota, XX. Mendea) # [[Cristina Gallach]] kazetaria (Bartzelona 1960) # [[Cristina Narbona]] polititkaria (Madril 1951) # [[Daniela Barcellona]] mezzosopranoa (Italia 1969) # [[Daniela Melchior ]] aktorea (Portugal 1996) # [[Denisse Buendía]] poeta (Mexiko, 1979) # [[Elisa Rueda]] maistra, poeta, aktorea (Markina-Xemein, 1959) # [[Elvira Rodríguez ]] ekonomialaria, politikaria (Madril 1949) # [[Esperanza Elena Caro]] brodatzailea (Sevilla 1906-1985) # [[Eva Lootz]] eskultorea (Austria_Espainia 1940) # [[Farideh Lashai]] margolaria, idazlea (Iran 1944-2013) # [[Fátima Diame]] jauzietako atleta (Valentzia 1996) # [[Gabriela Agirre Sánchez]] idazlea, poeta (Mexiko, 1977) # [[Henrietta H. Fore]] UNICEFeko zuzendari ohia (AEB, 1948) # [[Hermine Yollo]] aktorea, zuzendaria, idazlea, itzultzailea (Kamerun 1981) # [[Hermonia Vivarini]] artista (Venezia, XVI.mendea) # [[Inés Alberdi ]] soziologoa (Sevilla 1948) # [[Inés Álvarez de Toledo Caro]] aristokrata (Madril 1857-Donostia 1937) # [[Inés Amor]] galerista (Mexiko 1912-1980) # [[Ines Artajo Ayesa]] kazetaria (Iruñea 1956) # [[Inés Edmonson]] aktorea (Argentina 1919-2016) # [[Inés Fernández-Ordoñez]] hizkuntzalaria (Madril 1961) # [[Inés Fonseca]] abeslaria, musikagilea, poeta (Santander 1960) # [[Inés María Calero]] modeloa, aktorea (Venezuela 1969) # [[Inés Martín Rodrigo]] kazetaria, idazlea (Madril 1983) # [[Inés París]] film zuzendaria, gidoilaria (Madril 1963) # [[Inés Saavedra]] abeslaria (Uruguai 1972) # [[Inés Santé Riveira]] irakaslea, asmatzilea, ikertzailea (Ferrol 1976) # [[Ines Scaramucci ]] irakaslea (Italia 1908-1990) # [[Isabel Austriakoa (1501-1526)]] Danimarka, Norvegia, Suediako erregina (Belgika) # [[Isabel Zapata]] idazlea (Mexiko Hiria, 1984) # [[Joana Austriakoa]] Portugalgo erregina, Espainiako erregeordea, emakume-jesuita bakarra (Madril 1535-1573) # [[Josefa Amar Borbón ]] pedagogoa, emakumeen gaitasunaren defendatzailea (Zaragoza 1749-1833) # [[Josefa Tolrá Abril]] margolaria (Cabrils, 1880-1959) # [[Juanita Frances]] aktibista (Australia-Erresuma Batua, 1901-1992) # [[Kaimook Chuto]] eskultorea (Thailandia, 1938-1995) # [[Klara Bavariakoa]] margolaria (Alemania, 1874-1941) # [[Lalalimola]] ilustratzailea (Valentzia, 1984) # [[Lara Siscar]] tb aurkezlea (Valentzia 1977) # [[Laura Gómez-Lacueva]] aktorea (Zaragoza 1975-2023) # [[Leonor Austriakoa]] Portugalgo eta Frantziako erregina (Belgika 1498- Badajoz 1558) # [[Lorenza Cobián]] modeloa (Asturias 1851-Madril 1906) # [[Lucía Pérez ]] abeslaria (Lugo 1985) # [[Luisa Rivera]] ilustratzaleak (Santiago-Txile, 1987) # [[Lynette Yiadom-Boakye]] margolaria, idazlea (Londres 1977) # [[Mabula Soumahoro]] akademikoa eta ekintzaile afrofeminista (Paris, 1976) # [[Margarita Alexandre]] zinema zuzendari eta ekoizlea frankismoan (León, 1923 - Madril, 2015) # [[María Aragoikoa]] Portugalgo erregina (Kordoba 1498- Lisboa 1517) # [[María Austriakoa]] Germaniako enperatriza (Madril 1528-1603) # [[Maria Baranda|María Baranda]] poeta (Mexiko, 1962) # [[María Gámez Gámez ]] politikaria, Guardia Zibilaren 1. Emakume-zuzendaria (Cádiz 1969) # [[María Gimeno]] artista, ekintzailea (Zamora 1970) # [[María Gómez (kazetaria)]] (Madrik 1987) # [[María Gómez González]] 1936an Galiziako emakume alkate bakarra (Kordoba 1905-Lugo 1986) # [[María Jesús Montero]] medikua, politikaria (Sevilla 1966) # [[María Silva Cruz]] anarkista (Cadiz 1915-1936) # [[Marietta Barovier]] artista eta diseinatzailea ( ? - 1496) # [[Marina Romero]] idazlea (Madril 1908-2001) # [[Marina Silva]] politikaria, ingurumen aktibista (Brasil 1958) # [[Marisa Roesset Velasco]] margolaria (Madril 1904-1976) # [[Marisa Ruiz Trejo]] antropologo feminista (Mexiko, 1984) # [[Marlène Schiappa]] politikaria, aktibista (Paris 1982) # [[Mary Jayne Gold ]] iheslarien laguntzailea (AEB 1909-Frantzia 1997) # [[Mercedes González Fernández]] kazetaria, politikaria (Madril 1975) # [[Mikiko Otani]] abokatu eta ikertzaile (Japonia, 1964) # [[Mónica Nepote]] idazlea (Mexiko, 1970) # [[Myrea Pettit]] ilustratzailea (Britainia Handia, 1970) # [[Nastasia Zürcher ]] kantautorea, margolaria (Suitza/Galizia 1988) # [[Nevenka Fernández]] Espainiako ekonomialaria eta Ponferradako zinegotzia # [[Ninotchka Matute]] Guatemala Hiriko alkatetzari hautagai (Guatemala Hiria, 1967) # [[Olga Martín-Belloso]] kimikaria, elikaduran aditua (Calahorra 1960) # [[Paula Fortes]] aktibista, politikaria (Cabo Verde, 1945-2011) # [[Petronila Guerrero]] politikaria (Cádiz 1953) # [[Polly Higgins]] abokatua, ingurumen aktibista (1968-2019) # [[Rashida Obeida]] palestinar aktibista politikoa (XX. mendea) # [[Reneé Acosta|Renée Acosta]] poeta, filosofoa (Mexiko Hiria, 1976) # [[Rosario Torres]] politikaria (Malaga 1959) # [[Solange Fernex]] aktibista (Frantzia, 1934-2006) # [[Soraya Rodríguez]] politikaria (Valladolid 1963) # [[Tita Llorens]] igerilaria (Menorca 1968) # [[Urania Mella]] Saturraranen kartzelaratua (Galizia 1899-1945) # [[Verónica Gerber Bicecci]] artista, idazlea (Mexiko, 1987) # [[Vicky Hernández]] aktorea (Kolonbia 1945) }} ==='''Berriak 2023''' ('''martxoa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Prudencia Gorrotxategi]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako presoa (Arrankudiaga, ?) # [[Maria Arriaga]] efef'''SORTUA''' erraketista (Berriz, 1922- Ondarroa, 2014) # [[Itziar de Blas]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta itzultzailea (Gasteiz, ) # [[Angélica Orue]] ef--'''SORTUA''' albaitaria (Laudio, 1926) # [[Gemma Orobengoa]] ----'''SORTUA''' argazkilaria (Arrasate, 1985) # [[Soledad Ruz]] ----'''SORTUA''' flamenko danzaria (Donostia, 1972) # [[Jennifer Ávila]] ef--'''SORTUA''' kazetaria (Honduras, 1990) # [[Lur Basterretxea]] ef--'''SORTUA''' eskiatzailea, lasterkaria (Elorrio, 1979) # [[Maria Eskibel Arratia]] --ef'''SORTUA''' filantropoa (Gasteiz, ? - Valladolid, 1536) # [[Nieves Cano]] efef'''SORTUA''' filantropoa (Gasteiz, 1847-1899) # [[María Aranzazu Vélez de Mendizabal]] ----'''SORTUA''' Saturrarango Emakumeen Kartzelako ama nagusia (?) # [[Magdalena Larrondo]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako zuzendaria (?) # [[Adriana Bilbao Zarraonandia]] ----'''SORTUA''' flamenko dantzaria (Bilbo, 1988) # [[Miren Arzak]] ----'''SORTUA''' fisioterapeuta, osteopata, idazlea (Hondarribia, 1966) # [[Firouzeh Khosrovani]] ----'''SORTUA''' dokumentalgilea (Iran, 1971) # [[Alba Heredia]] ----'''SORTUA''' flamenko dantzaria (Granada, 1995) # [[Teodosia Ortega]] efef'''SORTUA''' emagina (Burgos, 1890-Arrigorriaga, 1983) # [[Assumpta Aierdi]] ----'''SORTUA''' ekintzaile soziala (Donostia, 1972) # [[Victoriana Herrero Barroso]] efef'''SORTUA''' Saturrarango presoa (Logroño, 1893-1962) # [[Santa Paula Barbada]] ----'''SORTUA''' emakume santu eta bizarduna (Ávila, ?) # [[Sara Torres]] ----'''SORTUA''' ikertzailea, idazlea (Gijón, 1991) # [[Cristina Gutierrez]] ef--'''SORTUA''' ARtista, idazlea, ekintzailea (Bilbo) # [[Maria Gugelberg von Moos]] botanikaria eta ilustratzailea (Suitza, 1836-1918) # [[Marika]] ilustratzailea eta komikigilea (Bartzelona, 1949) # [[Sabrina Van Tassel ]] kazetaria, film-zuzendaria (Frantzia 1975) # [[Rosie Alfaro]] heriotza zigorraren zain (AEB 1971) # [[Angelina Rodriguez]] heriotza zigorraren zain (AEB 1968) # [[Karla Faye Tucker ]] heriotza zigorrez hila (AEB 1959-1998) # [[Victoria Zárate Zurita]] Bigarren errepublikako maistra eta sindikalista (Madril, 1893-Lisboa, 1964) # [[Reem Al Numery]] aktibista (Yemen, 1996) # [[Nimco Ali]] aktibista (Somalia-Ingalaterra, 1983) # [[Argentina Altobelli]] politikaria, aktibista (Italia, 1866-1942) # [[Michealene Risley]] amerikar zinegile ekintzailea (Michigan, XX.mendea) # [[Cindy Amaiza]] aktibista (Kenya, XXI. mendea) # [[Adjoa Amana]] aktibista (Ghana, XX. mendea) # [[Florina Alías]] asturiar idazlea (1921-1999) # [[Lourdes Álvarez García]] asturiar idazlea (Mieres, 1968) # [[Sharon Olds]] idazlea (Kalifornia, 1942) # [[Velma Barfield]] serie-hiltzailea (AEB 1932-1984) # [[Mary Gauthier ]] abeslaria (AEB 1962) # [[Helen Gibson]] zaldizkoa, especialista (AEB 1892-1977) # [[Candi Staton]] kantautorea (AEB 1940) # [[Amy Helm]] kantautorea (AEB 1970) # [[Bettye LaVette]] soul, blues kantautorea (AEB 1946) # [[Gemma Escapa]] abokatua, irakaslea (Bizkaia 1965) # [[Lorina Bulwer]] jostun artista (Ingalaterra 1838-1912) # [[Lisbeth Añez]] aktibista venezuelarra (Venezuela) # [[Tchinda Andrade]] trans aktibista (Cabo Verde, 1979) # [[Yassi Ashki]] osasun-ekintzailea (Iran) # [[Artearen maistra handiak]] artista-zerrenda # [[Lucia Anguissola]] margolaria (Italia 1536/38- 1565) # [[Dorotea de Chopitea]] filantropoa (Txile, 1816- Bartzelona 1891) # [[Anita Awosusi]] aktibista (Alemania, 1956) # [[Berta Zúñiga]] aktibista (Honduras, 1990) # [[Bertha Oliva]] aktibista (Honduras, 1956) # [[Carmen Castro García]] ekonomialara, aktibista (Valentzia 1967) # [[Mari Jose Aranguren Querejeta]] ekonomialaria (Gipuzkoa 1969) # [[Bina Shah ]] kazetaria, idazlea (Pakistan XX. mendea) # [[Dulce Maria Cardoso]] abokatua, idazlea ( Portugal 1964) # [[María Franciska Dapena Rico]] margolaria, idazlea (Palentzia 1924-Bilbo 1995) # [[Laia Soler]] idazlea ( Lleida, 1991) # [[Remedios Cervantes]] enpresaria, modelo ohia (Malaga 1964) # [[Isabel Ríos]] sindikalista, ekintzailea (Curtis, Galizia, 1907-1997) # [[Ana Cano]] Asturierazko idazlea (Somiedo, 1950) # [[Vanessa Mendoza Cortés]] abortuaren aldeko aktibista (Andorra, 1980) # [[María Martín Escudero]] dantzaria (Bizkaia XX. mendea) # [[Mary Treat]] biologoa (AEB 1830-1923) # [[Sol Panera]] galerista (Bilbo 1946) # [[Elly Schlein]] Italiako politikaria (Suitza 1985) # [[Cristina Martín Vega]] kazetaria (Madril 1970) # [[Maria M. Gosse]] diplomazialaria, enbaxadorea (Alemania 1962) # [[María del Coro Arizmendi]] ornitologoa ( Mexiko 1963) # [[Camila Bossa ]] aktorea (Bogota/Galizia 1973) # [[Karima Baloch]] aktibista (Pakistan-Kanada, 1983-2020) # [[Marie Inmaculée Ingabire]] feminista, giza-eskubide ekintzailea (Ruanda,?) # [[Walda Barrios Klee]] soziologoa, aktibista, feminista (Guatemala-Mexiko, 1951-2021) # [[Ana Lydia Vega]] idazlea (Puerto Rico 1946) # [[Susana Dans]] aktorea (Coruña 1965) # [[Maruxa Villanueva]] abeslaria, aktorea (Galizia 1906-1998) # [[Mabel Rivera]] aktorea (Coruña 1952) # [[Laura Mañá]] film-zuzendaria, gidoilaria, aktorea (Bartzelona 1962) # [[Zaza Ceballos]] idazlea (Coruña XX. mendea) # [[Esther F. Carrodeguas]] dramagilea (Coruña 1979) # [[María Reimóndez ]] idazlea (Lugo 1759) # [[Xohana Torres]] idazlea (Galizia 1929-2017) # [[Erin Mouré]] poeta, itzultzailea (Kanada 1955) # [[Eva Mejuto]] idazlea (Pontevedra1975) # [[Nicole Brossard]] poeta (Kanada 1943) # [[Su Garrido Pombo]] kantautorea ( Galizia1982) # [[Rosa Sevilla de Alvero]] sufragista, hezitzailea (Filipinak 1879-1954) # [[Victoria Martín]] umoregilea, gidoilaria (Madril 1989) # [[Isa Calderón]] umoregilea, gidoilaria ( Madril 1983) # [[Noemí Sabugal]] idazlea ( Leon, 1979) # [[Eva Llorach ]] aktorea ( Murtzia 1979) # [[Alix Payen]] 1871ko Parisko Komunako ambulancière (1842-1903) # [[Angela Saini]] zientzia-kazetaria (Londres 1980) # [[Samira Ahmed]] kazetaria, genero diskriminazioagatik BBC salatu eta epaiketaren irabazlea (Londres 1968) # [[Laura Bates]] idazle feminista, aitzindaria (Oxford 1986) # [[Caroline Criado Perez]] kazetari ekintzailea (EB 1984) # [[Deborah Cameron]] hizkuntzalaria (Eskozia 1958) # [[Teodora Barrio]] idazlea, asturieraz (Marrubio, 1968) # [[Teresa Cónsul]] idazlea, asturieraz eta gaztelaniaz (?- Oviedo, 1834) # [[Raquel Fernández Menéndez]] idazlea, asturieraz (Salas, 1993) # [[Blanca Fernández Quintana]] idazlea, asturieraz (Bimenes, 1994) # [[Enriqueta González Rubín]] idazlea eta kazetaria, asturieraz (Ribadesella, 1832-Infiesto, 1877) # [[Nené Losada]] idazlea, asturieraz (Luarca, 1921-2009) # [[Idoia Rodríguez Buján ]] militarra (Lugo 1983-Afganistan 2007) # [[Gillian Wearing]] artista (EB 1963) # [[Cathy Newman]] kazetaria (EB 1974) # [[Kate Adie ]] kazetaria (EB 1945) # [[Rebekah Brooks]] kazetaria (EB 1968) # [[María Teresa González|Maria Teresa Gonzále]] idazlea, asturieraz (Gijón. 1950-1995) # [[Marta Mori]] idazlea, asturieraz (Gijón, 1965) # [[María Esther García López]] idazlea, asturieraz (Valdés, 1948) # [[Esther Prieto]] idazlea, asturieraz (Arenas, Cabrales, 1960) # [[Helena Trexu]] idazlea, asturieraz (Sama de Langreo, 1945) # [[Margaret Collins Weitz]] historialaria, Frantziako Erresistentzian aditua (AEB, 1929) # [[Beatriz Álvarez-Guerra]] aktorea (Madril 1994) # [[Tina Gascó]] aktorea (Sevilla 1914-Madril 1973) # [[Zineb Hattab]] sukaldaria (Girona/Suitza 1989) # [[Rosalía Mera]] jostuna, enpresaburua (Coruña 1944-2013) # [[Sandra Ortega Mera ]] enpresaburua, filantropoa ( Coruña 1968) # [[Mey Rahola]] argazkilaria (Leon 1897-Frantzia 1959) # [[Clara Martínez Alberola]] abokatua (Madrid, 1963) # [[Elena Vázquez Zendon]] matematikaria (Ourense, 1966) # [[Elsa Anka]] aurkezlea (Bartzelona 1965) # [[Paloma Marín]] aurkezlea (?, XX. mendea) # [[Cristina Urgel]] aurkezlea (Soria 1979) # [[Kate del Castillo]] aktorea (Mexiko 1972) # [[Marisa Naranjo]] aurkezlea (Kanariak 1944) # [[Estela Giménez]] gimnasta (Madril 1979) # [[Manuela López García]] Maistra, poeta (Cacabelos, 1910-2005) # [[Jenny Nyström]] ilustratzailea (Suedia, 1854-1946) # [[Clara Maria Pope]] margolaria (Londres, 1767-1838) # [[Laurence Suhner]] idazlea eta artista (Geneva, 1968) # [[Anna Tigerhielm]] margolaria (Suedia, 1832-1906) # [[Trini Tinturé]] ilustratzailea (Lleida, 1938) # [[Henar Torinos]] Valladolid, 1985 # [[Elena Francisen kontsultategia]] emakumeentzako irratsaioa (Espainia 1947-1984) # [[Maruja Fernández]] irrati esataria (Kuba 1925-Bartzelona 2001) # [[Pepa Fernández]] kazetaria (Lleida 1965) # [[Mara Torres]] kazetaria, idazlea (Madril 1974) # [[Macarena Berlín]] kazetaria (Madril 1973) # [[Florence Rochefort]] historialari frantziarra (Suresnes, 1958) # [[Giovanna Garzoni]] margolaria (Italia 1960-1970) # [[Michaelina Wautier]] margolaria (Belgika c.1617-1689) # [[Louise Moillon]] margolaria (Frantzia 1610-1696) # [[Maria van Oosterwijck]] margolaria (Herbehereak 1630-1693) # [[Anne Vallayer-Coster ]] margolaria (Paris 1744-1818) # [[Marie-Victoire Lemoine]] margolaria (Paris 1754-1820) # [[Marie Gabrielle Capet]] margolaria (Frantzia 1761-1818) # [[Constance Mayer]] margolaria ( Frantzia 1775-1821) # [[Marie-Éléonore Godefroid]] margolaria ( Paris 1778-1849) # [[Lilly Martin Spencer]] margolaria ( EB1822-AEB 1902) # [[Clémentine Delait]] emakume bizarduna (Frantzia, 1865-1939) # [[María Folguera]] idazlea, eszena zuzendaria (Madril, 1984) # [[AveLina Pérez|Avelina Pérez]] Sortzaile eszenikoa (Oia, 1969) # [[Raquel García-Tomás]] musikagilea (Bartzelona, 1984) # [[Lola Blasco]] aktorea, idazlea eta antzerki zuzendaria (Alacant, 1983) # [[Marta Pazos]] eszena zuzendaria (Pontevedra, 1976) # [[Helena Tornero]] antzerkigilea (Figueras, 1973) # [[Helena Antonia]] emakume bizarduna (Lieja, 1550-1595) # [[Antonietta Gonsalvus]] emakume bizarduna (Frantzia, 1572-?) # [[Arantza Ozaeta Cortázar]] arkitektoa (Madril 1982) # [[Victoria Rodríguez]] aktorea (Madril 1931-2020) # [[Pilar Eyre]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1947) # [[Teresa Ribera ]] politikaria (Madril 1969) # [[Carolina Maria de Jesus]] idazlea, poeta, kronista (Brasil 1914-1977) # [[Jane Barnell]] emakume bizarduna (AEB 1871-1951) # [[Alice Elizabeth Doherty]] emakume bizarduna ( AEB 1887-1933) # [[Annie Jones ]] emakume bizarduna ( AEB 1865-1902) # [[Krao Farini]] emakume bizarduna (Laos 1876-AEB 1926 19) # [[Josephine Clofullia]] emakume bizarduna (Suitza 1829-1875) # [[Pilar Pedraza]] idazlea, irakaslea (Toledo 1951) # [[Carmen Linares]] flamenko-abeslaria (Linares 1951) # [[María Pagés]] dantzaria, koreografoa (Sevilla 1963) # [[Ellen MacArthur]] nabigatzailea (EB 1976) # [[Aurora Vargas]] flamenko-dantzaria, kantaria ( Sevilla 1956) # [[Bernarda de Utrera]] flamenko-kantaria (Utrera 1927-2009) # [[Fernanda de Utrera]] flamenko-kantaria (Utrera 1923-2006) # [[La Serneta]] flamenko kantaria (Cádiz 1837-Utrera 1912) # [[Caroline van der Plas]] kazetaria, politikaria (Herbehereak 1967) # [[Marta plana]] Australiara eramandako emakumeak (1960-1963) # [[Arlette Farge]] historialari frantsesa (Charleville - 1941) # [[Bibia Pavard]] historialari frantsesa (1980) # [[Maddalena Casulana]] musikagilea (Italia, 1544-1590) # [[Lucinda Williams ]] egile abeslaria (AEB 1953) # [[Ivette Nadal ]] egile abeslaria, poeta (Bartzelona 1988) # [[Blanca Llum Vidal]] poeta (Bartzelona 1986) # [[Núria Martínez-Vernis]] poeta (Bartzelona 1976) # [[Montse Castellà]] egile abeslaria, aktibista (Tarragona 1976) # [[Rosa Regàs]] idazlea (Bartzelona 1933) # [[Georgina Regàs]] sukaldaria, idazlea (Bartzelona 1932-Girona 2022) # [[Carme Canela]] jazz-abeslaria (Bartzelona 1962) # [[Sheila Jordan]] jazz- abeslaria (AEB 1928) # [[Galina Balashova]] arkitektoa, diseinatzailea (Errusia 1931) # [[Urška Djukić]] zinema-zuzendaria, gidoilaria (Eslovenia 1986) # [[Asha Haji Elmi]] politikaria, aktibista (Somalia, 1962) # [[Joana Afonso]] diseinatzailea, ilustratzailea (Portugal 1989) # [[Cani Fernández Vicién]] abokatua (Cartagena 1963) # [[Mar Sodupe]] aktorea (Kanariak 1972) # [[Pepa Aniorte]] aktorea, abeslaria (Alacant 1972) # [[Toni Morillas]] politikaria, feminista (Jaen 1982) # [[Clementina Díez de Baldeón]] irakaslea, politikaria (Ciudad Real 1953) # [[Consuelo Rumí]] psikologoa, irakaslea, politikaria (Almeria 1957) # [[Anita Gutbrod]] igerilaria (Argentina 1903-1967) # [[Lita Tiraboschi]] igerilaria, irakaslea, idazlea (Argentina 1917-1972) # [[Pilar Geijo ]] igerilaria (Argentina 1984) # [[Lilian Harrison]] igerilaria (Argentina 1904-1993) # [[Enriqueta Agut Armer]] 2. errepublikako(Castelló, 1912-Mexiko, 1998) # [[Concepción Alfaya]] 2. errepublikako maistra (Madril, 1886-1945) # [[Elvira Navarro]] idazlea (Huelva, 1978) # [[Alba Carballal|Alva Carballal]] idazlea (Lugo, 1992) # [[Marie Equi]] medikua, aktibista (AEB,1872-1952) # [[Maria Baldó|María Baldó]] 2. Errepublikako maistra (Albacete, 1884-Toulouse, 1964) # [[María Braña de Diego|Maria Braña de Diego]] 2. Errepublikako maistra (Madril, 1912-2007) # [[Carmen Castilla Polo]] 2. Errepublikako maistra (Logroño, 1895-Madril, 1979) # [[Alba Sotorra Clua]] zinema zuzendaria (Reus, 1980) # [[Carmen Hermosín]] politikaria (Sevilla 1945) # [[Magdalena Valerio]] legelaria, politikaria (Caceres 1959) # [[Mar Moreno]] legelaria, politikaria, idazlea (Jaen 1962) # [[Teresa Jiménez Vílchez]] irakaslea, politikaria (Granada 1962) # [[Fuensanta Coves]] irakaslea, politikaria (Alacant 1961) # [[Irene García]] politikaria (Cádiz 1980) # [[Marina Vega]] espioia, nazi harrapatzailea (Cantabria 1924-Madril 2011) # [[Braulia Cánovas]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Murtzia 1920- Bartzelona 1993) # [[Conchita Ramos]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Lleida 1925-Frantzia 2019) # [[Alfonsina Bueno]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Zaragoza 1904- Frantzia1979) # [[Margoth Escobar]] Ingurumen eskubideak eta indigenen aldeko aktibista (Ekuador, 1954) # [[Mercedes Escribano Pérez]] Bigarren Errepublikako maistra (Valdeganga, 1888-Madril, 1958) # [[Carmen García del Diestro]] Bigarren Errepublikako maistra, pedagogoa (Santander, 1908-Madril, 2001) # [[Elsa López]] idazlea, poeta (Fernando Poo, 1943) # [[Elena Gallego Abad|Elena Gallego]] kazetaria, idazlea (Teruel, 1969) # [[Ana Vanessa Gutiérrez]] asturierazko idazlea (Mieres, 1980) # [[Elsa Fernández]] galizierazko idazlea (Buenos Aires, 1933-1964) # [[Avelina Valladares]] galizierazko idazlea (A Estrada 1825.1902) # [[Violeta Friedman]] aktibista, bizirik atera Auschwitzetik (Errumania 1930- Madril 2000) # [[Constanza Martínez Prieto]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Madril 1917-Bartzelona 1997)) # [[Laura Seco]] politikaria (Cádiz 1971) # [[María Teresa Fernández de la Vega]] magistratua, politikaria (Valentzia 1949) # [[Esperanza Oña]] politikaria (Sevilla 1957) # [[Nuria Espallargas]] ikertzailea (Bartzelona 1979) # [[Rosario de Velasco]] margolaria (Madril 1904-Bartzelona 1991) # [[Marga Gil Roësset]] eskultorea, ilustratzailea, poeta (Madril 1908- 1932) # [[Ángeles Santos Torroella]] margolaria (Girona 1911- Madril 2013) # [[Delhy Tejero]] margolaria (Zamora 1904- Madril 1968) # [[Lauren Bastide]] Frantziako kazetaria eta ekintzaile feminista (Orleans, 1980) # [[Lima Aafshid]] idazle eta poeta (Afganistan, ?) # [[Adelaide Estrada]] Mediku, zientzialari eta aktibista (Portugal, 1898-1979) # [[Martha P. Falconer]] Aktibista, gizarte-langilea (AEB, 1862-1941) # [[Tamara Alves]] artista, muralista, ilustratzailea, tatuatzailea (Portugal 1983) # [[Rada Akbar]] artista (Afganistan, 1988) # [[Maria Lucília Estanco Louro]] irakasle eta aktibista (Portugal, 1922-2018) }} ==='''Berriak 2023''' ('''otsaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Toda Likona]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Mari Juan Mezeta]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Maria Perez Larrinaga]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Olatz Urkia]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Donostia, 1986) # [[Helena Barrenetxea]] ----'''SORTUA''' zestalaria (Durango, 2007) # [[María Flores]] ----'''SORTUA''' 1824an bere askatasuna lortu zuen esklabua (Eivissa, 1775-?) # [[Zorione Erezuma]] ----'''SORTUA''' poeta (Bilbo, 1969) # [[Charo Roquero]] ----'''SORTUA''' historialaria (Donostia) # [[Maritxu Negelua]] ----'''SORTUA''' idazlea, pastoralgilea (Zuberoa, 1999) # [[Mari Tere Alberdi]] ef--'''SORTUA''' sukaldaria, tabernaria, aktorea (Berriz) # [[Fabiola Gutiérrez]] ----'''SORTUA''' idazle (Bolivia, 1989) # [[Carmen Castro Cardús]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako "zaintzaile" (Huesca, ?-1948) # [[Maider Galardi]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta ikerlaria (Lasarte-Oria, 1995) # [[Antoñita La Singla]] dantzaria (Bartzelona 1948) # [[La Sordita]] dantzaria (Cádiz XIX.mendea-XX.mendea) # [[Amal Aden]] idazle ekintzailea (1983, Somalia) # [[Iola Leal Riesco]] ingumenaren aldeko ekintzailea (Lugo, 1977) # [[Sol León]] dantzaria, koreografoa (Kordoba ç 1919) # [[Sara Lezana]] dantzaria (Madril 1948) # [[Cristina Llorente]] dantzaria, abeslaria, aktorea (Valladolid 1985) # [[Isabel Llull]] dantzaria, maistra (Palma 1946) # [[Sara Luzita]] dantzaria (Espainia 1922) # [[Bárbara Lys]] dantzaria (Balearrak 1946) # [[Claudia Salas]] aktoreak (Madril 1977) # [[Carlota Pereda]] film-zuzendaria, gidoilaria (Madril 1975) # [[Esther Cañadas]] modeloa (Albacete 1977) # [[Joselyn Brea]] kirolaria (Venezuela/Galizia 1994) # [[Donna Karan]] moda-diseinatzailea (AEB 1948) # [[Eva Copa]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Bolivia 1987) # [[Adrienne Avril de Sainte-Croix]] Frantziako filantropo eta feminista (1855 - 1936) # [[Zahra Mohammadi]] BBCren 100 emakumeak 2022 Kurdinstango irakaslea errepresaliatua (1990) # [[Layli]] BBCren 100 emakumeak 2022 Irango ekintzaile feminista errepresaliatua (2002) # [[Wegahta Gebreyohannes Abera]] BBCren 100 emakumeak 2022 Etiopiako langile humanitarioa (xxxx) # [[Victoria Baptiste]] BBCren 100 emakumeak 2022 Estatu Batuetako erizaina (xxxx) # [[Velmariri Bambari]] BBCren 100 emakumeak 2022 Indonesiako Sexu-indarkeriaren kontrako ekintzailea (1980) # [[Tamana Zaryab Paryani]] BBCren 100 emakumeak 2022 Afganistango kazetaria eta youtuberra (1997) # [[Alice Pataxó]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil, 2001) # [[Erika Hilton]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil, 1992) # [[Zahra Joya]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Agfanistan, 1992) # [[Velia Vidal]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Kolonbia, 1982) # [[Roza Salih]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Eskozia.1989) # [[Cecilia Patricia Flores Armenta]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Mexiko XX. mendea) # [[Mirta Nuñez]] espainaiko gerra zibilaren historialaria (Kuba, 1956) # [[Mirta Díaz-Balart]] Mirta Nuñezen ama eta Fidel Castroren lehenengo emaztea (Habana, 1928) # [[Jane Misme]] Kazetari eta feminista frantsesa (1865-1935) # [[Judith Heumann]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Filadelfia, 1947) # [[Asonele Kotu]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Hegoafrika, ? ) # [[Nathalie Becquart|Natahalie Becquart]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Frantzia, 1969) # [[Ida Holz]] informatikaria (Uruguai, 1935) # [[Simone Tebet]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil 1970) # [[Ferenice de Rodas]] ama (Grezia, K.a. 396-K.a. V. mendea) # [[Lashana Lynch]] aktorea (Londres 1987) # [[Giuseppa Barbapiccola]] filosofoa, poeta, itzultzailea (Italia, 1702-1740) # [[Taisia Bekbulatova]] kazetaria, BBCren 100 emakumeak 2022 (Errusia, xxxx) # [[Suvada Selimović]] ekintzailea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Bosnia, 1965) # [[Shonda Rhimes]] gidoilaria, fil-zuzendaria (AEB 1970) # [[Beatrice Fihn]] arma-nuklearren aurkako aktibista ( Suedia 1982) # [[Tania Álvarez Yates]] kanoalaria (Pontevedra 1994) # [[Tania Fernández García]] kanoalaria (Lugo 1992) # [[Blanca Paloma]] abeslaria (Alacant 1989) # [[Alice Wonder]] abeslaria ( Madril 1998) # [[Olga Xirinacs]] idazlea (Tarragona 1936) # [[Bikimel]] kantautorea (Bartzelona 1976) # [[Luján Argüelles]] aurkezlea (Asturias 1977) # [[Virginia Díaz]] kazetaria (Madril 1974) # [[Kristina Berdínskikh]] kazetaria, BBCren 100 emakumeak 2022 (Ukraina) # [[Kadri Keung]] moda-diseinatzailea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Hong Kong) # [[Leonor Ferrer Girabau]] delineatzailea (Bartzelona, 1894-1953) # [[Fatima Sheikh]] hezitzailea (India, 1831-1900) # [[Jana Zinkevytx|Iana Zinkevitx]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Ukraina, 1995) # [[Chanel Contos]] sexu-erasoen aurkako aktibista BBCren 100 emakumeak 2022 (Australia) # [[Aye Nyein Thu]] mediku aktibista BBCren 100 emakumeak 2022 (Birmania, 1996) # [[Judy Kihumba]] zeinu-hizkuntzako interpretea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Kenya) # [[Paula Púa]] gidoilaria (Valentzia 1992 # [[Minerva Piquero]] kazetaria (Asturias 1967) # [[Beatriz Pécker]] kazetaria (Madril 1955) # [[Luisa Alberca]] irrati-nobelagilea (C.Real 1920-Logroño 2006) # [[Vira Silenti]] aktorea (Italia 1931-2014) # [[Clementina Albéniz|Clementina Albeniz]] maistra errepublikarra (Madril, 1853-1946) # [[Ana Canalias Mestres]] maistra errepublikarra (Zaragoza, 1886-1934) # [[Angelina Colubret]] maistra errepublikarra (Badalona, 1910 -Torroella, 1998) # [[Isabel Esteban Nieto]] maistra errepublikar eraila (Palentzia, 1893-1936) # [[Sofia Polo Giménez]] maistra errepublikar eraila (Zaragoza, 1904-Palentzia, 1936) # [[Cirila Ubaldina García Díaz]] maistra errepublikar eraila (Salamanca, 1893-Palentzia, 1936) # [[Samara Joy]] jazz abeslaria (AEB 1998) # [[Sarah Kane]] antzerkigilea (EB 1971-1999) # [[Toñi Salazar]] abeslaria (Badajoz 1963) # [[Encarna Salazar]] abeslaria (Badajoz 1961) # [[Lina Meruane]] Idazlea (Txile 1970) # [[Nelly Meruane]] aktorea, irakaslea (Txile1927-2018 19) # [[Teresa Laespada]] ikertzailea (Bilbo 1965) # [[Ana Santos Aramburo]] liburuzaina (Zaragoza 1957) # [[Glòria Pérez-Salmerón]] liburuzaina (Bartzelona 1958) # [[Susana Fortes]] idazlea (Pontevedra 1959) # [[Ana Belén Fortes]] idazlea (Pontevedra 1967) # [[Genara Fernández García|Genera Fernández Garcia]] maistra fusilatua (León, 1903-1941) # [[Josefa García Segret|Josefa Garcia Segret]] maistra errepublikarra (Tui, 1900-Oliveros, 1986} # [[Gertrudis Ríos Marín|Gertrudis Rios Marín]] torturatu eta exekutatuko maistra (Cádiz, 1901-1936) # [[Benita Gil]] maistra erbesteratua (Teruel, 1913-Praga, 2015) # [[Carmen Hombre Ponzoa|Carmen Hombre Pouzoa]] maistra fusilatua (Cádiz, 1898-1936) # [[Elisa López Velasco]] maistra berritzailea (Málaga, 1884-1936??) # [[Sirisha Bandla]] BBCren 100 emakumeak 2022, ingeniari aeronautikoa (India 1988) # [[Nazanin Zaghari-Ratcliffe]] BBCren 100 emakumeak 2022, iraniar-britaniar hiritarra (Tafresh 1978) # [[Narges Mohammadi]] BBCren 100 emakumeak 2022, eskubideen aldeko ekintzailea (Persia 1972) # [[Palmira Pla Pechovierto]] maistra, pedagogoa eta polikaria (Teruel, 1914-Castlló, 2007) # [[Emilia Elias Herrando|Emilia Elias Herrando]] maistra, pedagogoa (Madril, 1898 - Mexiko, 1976) # [[Veneranda Manzano]] maistra, politikaria, erbesteratua (Asturias, 1893-1992) # [[Guillermina Medrano]] maistra eta politikaria (Albacete, 1912-Valencia, 2005) # [[Marguerite Durand (feminista)]] kazetari, aktore, politikari eta feminista frantsesa (1864 - 1936) # [[Jane Rigby]] BBCren 100 emakumeak 2022 Astrofisika estatubatuarra (EEUU, XXXX) # [[Iryna Kondratova]] BBCren 100 emakumeak 2022 Anestesiologa eta pediatra (Ukrania, XXXX) # [[Constance Tipper]] metalurgikaria (Erresuma Batua, 1894-1995) # [[Johanna Döbereiner]] ingeniari agronomoa (Brasil, 1924-2000) # [[Txell Alarcón]] saskibaloi jokalaria (Bartzelona 2003) # [[Maider Castellano]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 2003) # [[Gregoria Canelo de Paredes]] 'chinato' dialekto hiztuna (Caceres 1861-1917) # [[Marina Ortiz de Zárate]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 1999) # [[Chatrice White]] saskibaloi jokalaria (AEB 1996) # [[Ana Laverón]] aeronautiko ingeniaria(Espainia XX. mendea) # [[Isaura Clavero]] 1. emakume aeronautiko ingeniaria (Vigo XX. mendea) # [[Parinoush Saniee]] idazlea (Iran 1949) # [[Elena Barraquer Compte]] oftalmologoa (Bartzelona 1954) # [[Jimena Quirós]] 1. emakume ozeonografoa (Almeria 1899-Madril 1983) # [[Isabelle Junot]] aktorea (AEB 1991) # [[Tamara Falcó]] moda-diseinatzailea (Madril 1981) # [[Micaela Navarro]] politikaria (Jaen 1956) # [[Ibijoke Faborode]] BBCren 100 emakumeak 2022, politikaria (Nigeria XX. mendea) # [[Gohar Eshghi]] BBCren 100 emakumeak 2022, ekintzailea (Iran 1946-2002) # [[Fatima Amiri]] BBCren 100 emakumeak 2022, ikaslea (Afganistan, 2005) # [[Carmen Muñoz Manzano]] Bigarren Errepublikako maistra eta idazlea (Cáceres, 1906-Coruña, 2002) # [[Carmen García de Castro]] Bigarren Errepublikako maistra eta pedagogoa (Almería, 1886-1969) # [[Isabel González Turmo]] antropologoa (Espainia XX. mendea) # [[Elvira Álvarez de Ceballos]] dama (Espainia XIV. mendea -1372) # [[Difficult Women]] emakume kabareta (Australia) # [[Mehreen Faruqi]] politikaria (Pakistan 1963) # [[Katarina Zec]] saskibaloi jokalaria (Serbia 1997) # [[Mariana Barassi]] film-zuzendaria (Argentina 1977) # [[Vic Echegoyen]] idazlea (Madril 1969) # [[Claudia Zapata]] historialaria (Txile 1975) # [[Christiane Félip Vidal]] idazlea (Frantzia 1950) # [[Katherine Kurtz]] idazlea (AEB 1944) # [[Juana Ontañón eta Valiente|Juana Ontañon y Valiente]] Bigarren Errepublikako maistra (Madril, 1886-Mexiko, 1972) # [[Wally Funk]] astronauta (AEB 1939) # [[Ida Ørskov]] bakteriologoa (Danimarka 1922- 2007) # [[Alice Lee]] matematikaria (EB 1858-1939) # [[Elizabeth Scott]] matematikaria (AEB 1917-1988) # [[Ainhoa Achutegui]] zuzendari artistikoa ( Venezuela 1978) # [[Akwaeke Emezi]] idazlea (Nigeria 1987) # [[Leia Dongue]] saskibalio jokalaria (Mozambike 1991) # [[Mónica Bruckmann]] soziopolitologoa (Peru XX. mendea) # [[Claude Ber]] poeta (Frantzai 1948) # [[Nadia Yala Kisukidi]] filosofoa (Belgika 1978) # [[Ana Carrique]] musikagilea ( Argentina 1964) # [[Cristina Montserrat Hendrickse]] abokatua, irakaslea (AEB 1964) # [[Kristina Higgins]] saskibaloi jokalaria (AEB 1994) # [[Joy Alexis Brown-Adams]] saskibaloi jokalaria (Guyana 1993) # [[Dona Tututa]] piano-jolea (Cabo Verde 1919-2014) # [[Yolanda Morazzo]] poeta (Cabo Verde 1927-Lisboa 2009) # [[Tuna Mascarenhas]] kimikaria, aktibista, 1. dama (Cabo Verde 1944-2009) # [[Kate Asabuki]] aktore pornoa (Tokio 1962) # [[Celina Pereira]] abeslaria, kontalaria (Cabo Verde 1940-Lisboa2020) # [[Athaliah Molokomme]] fiskala (Botswana 1959) # [[Constance Cummings-John]] politikaria (Sierra Leona 1918-Londres 2000) # [[Aspásia Camargo]] politikaria (Brasil, 1946 19) # [[Rachael Blackmore]] Jokey-a (Irlanda 1989) # [[Lívia Járóka]] 1. emakumezko ijito eurodiputatua (Hungaria 1974) # [[Clare Marie Hodges]] AEBko 1. emakumezko basozaina (AEB 1890-1970) # [[Consuelo González Ramos]] kazetaria, erizaina, feminista (Zamora, 1877-Madril, 1956) # [[Esperanza Rodríguez Cerdán]] Bigarren Errepublikako maistra erbesteratua (Madril, 1892-Valentzia,1984) # [[Rosa Roig]] Bigarren Errepublikako maistra (Tarragona, 1890-Bartzelona, 1969) # [[Pilar Salvo Giménez|Pilar Salvo]] Bigarren Errepublikako maistra fusilatua (Zaragoza, 1889-1936) # [[Amalia Torrijos]] Bigarren Errepublikako maistra eta alkatea (Sevilla, 1911- ???) # [[Ekaterina Lermontova]] Paleontologoa (SESB, 1889-1942) # [[Eva Mameli Calvino]] Botanikaria (Italia, 1886-1978) # [[Heike Freire]] filosofoa, aktibista (Espainia, ??) # [[Sabrina Sánchez]] kazetaria, sexu langilea (Mexiko 1981) # [[Karine Espineira]] soziologoa, trans ekintzailea (Txile 1967) # [[Nadia Ferreira]] modeloa, enpresaburua (Paraguai 1999) # [[Elena Sánchez Caballero]] kazetaria (Madril 1957) # [[Pilar Martín Fernández]] immunologia ikertzailea (Madril 1973) # [[Maruja Torres]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1943) # [[Nya de la Rubia]] abeslaria, aktorea (Sevilla 1986) # [[Aryna Sabalenka]] tenislaria (Bielorrusia 1998) # [[Aliaksandra Sasnovih]] tenislaria (Bielorrusia 1994) # [[Lucia Stecher]] ikertzailea (Txile XX. mendea) # [[Elena Oliva]] soziologoa, ikertzailea (Txile 1982) # [[Gendengarjaa Baigalimaa]] onkologoa (Mongolia XX. mendea) # [[Elena Moreno Zaldibar]] saskibaloi jokalaria (Donostia 1959) # [[Tanaya Mechelle Atkinson]] saskibaloi jokalaria (AEB 1996) # [[Kinu Nishimura]] ilustratzailea (Japonia 1969) # [[Asunción Linares]] paleontologoa (Granada, 1921-2005) # [[Sylvie Denis]] idazlea # [[Marguerite Durand (hizkuntzalaria)]] hizkuntzalarieta fonetikalari frantziarra (1904) # [[Jeanne Chauvin]] abokatu eta feminista frantsesa (1862-1926) # [[Soraya Prieto Fernández]] kimikaria (Gasteiz 1979) # [[Maimouna Diarra]] saskibaloi jokalaria (Senegal 1991) # [[Esther Yáñez González - Irun]] Armadako 1. emakumea eta gerra ontzi kapitaina (Cádiz 1971) # [[María José Escalona]] informatikaria (Sevilla 1976) # [[Helena Viñes]] ekonomialaria (Espainia, XX. mendea) # [[María Jesús Almazor]] Telekomunikazio ingeniaria, CEO ( Brtzelona 1970) # [[Karen Gaines]] ziberdefentsan aditua, CEO (XX. mendea) # [[Silvia Albert Sopale]] aktore, zuzendari (Donostia 1976) # [[Midi Achmat]] LGTB aktibista (Hegoafrika, 1964) # [[Shiva Nazar Ahari]] giza eskubideen aldeko aktibista (Irán, 1984) # [[Leoncia Gómez Galán]] zerbitzaria, 'vocera' (Caceres 1903-1986) # [[Irma Estrada Silva]] autodefentsa irakaslea (El Salvador ?) # [[Anália de Victória Pereira]] politikaria ( Angola 1941-2009) # [[Belita Palma]] abeslaria (Angola 1932-1988) # [[Luzia Inglês Van-Dúnem]] politikaria (Angola 1948) # [[Margarida Rosa da Silva Izata]] diplomazialaria (Angola 1958) # [[Ana Clara Guerra Marques]] dantzaria (Angola 1962) # [[Luísa Rogério]] kazetaria (Angola 1967) # [[Lourdes Van-Dúnem]] musikaria (Angola 1935-2006) # [[Arlete Leona Chimbinda]] politikaria, irakaslea (Angola 1960) # [[Silvia Lutucuta]] Kardiologoa, ministroa (Angola 1968) # [[Josefa Sacko]] agronomoa, enbaxadorea (Angola XX. mendea) # [[Vera Daves]] ekonomialaria, ministroa (Angola 1984) # [[Catherine Austin Fitts]] bankaria (AEB 1950) # [[Marjorie Rice]] matematikaria (AEB, 1923-2017) # [[Liliana Colanzi]] idazle eta editorea (Bolivia, 1981) # [[Magela Baudoin]] idazle (Bolivia, 1973) # [[Trementinaireak]] sendatzeko produktu naturalen saltzaile ibiltariak (Katalunia XIX. mendea-XX. mendea) # [[Eloísa del Pino Matute]] zientzialari soziala, ikertzailea (Espainia XX. mendea) # [[María Luisa López Grigera]] filologoa (Coruña 1926) # [[Paula Dapena Sánchez]] futbolaria (Pontevedra 1996) # [[ASPEGI elkartea]] emakume profesionalena, enpresariena (Gipuzkoa 1998) # [[Sari Arponen]] medikua (Finlandia 1977) # [[Carolina Iglesias]] umoregilea, gidoilaria, youtuberra (Coruña 1993) # [[Berta Collado]] kazetaria, aurkezlea (Toledo 1979) # [[Yola Mamani]] komunikatzailea (Bolivia, 1984) # [[Hélène Dutrieu]] txirrindulari, hegazkinlari (Belgika-Frantzia, 1877-1961) # [[Virginia Ayllón]] idazle (Bolivia, 1958) # [[Begonya Pozo]] idazlea (Valentzia 1974) # [[Carmelina Sánchez-Cutillas]] idazlea (Madril 1921- Valentzia 2009) # [[Beatriu Civera]] idazlea (Valentzia 1914-1995) # [[Ana María Ibars]] idazlea, maistra (Valentzia 1892-1965) # [[Raquel Payá]] pedagogoa (Valentzia 1919-1972) # [[Alison Spedding]] antropologoa (Ingalaterra/Bolivia, 1962) # [[Margaret W. Rossiter]] emakumeen historialaria ( AEB 1944) # [[Maria Beneyto]] idazlea, poeta (Valentzia 1925-2011) # [[María Villén]] 2. Errepublikako maistra (Burgos 1871-Valentzia 1961) # [[Lindaura Anzoátegui]] idazle (Bolivia, 1846-1898) # [[Yolanda Bedregal]] poeta (Bolivia, 1913-1999) # [[María Virginia Estenssoro]] poeta (Bolivia, 1902-1970) # [[Hilda Mundy]] poeta (Bolivia, 1912-1980) # [[Concha Peña Pastor]] bigarren errepublikako maistra eta abokatua (Ciudad Real, 1906-Panama, 1960) # [[Elpidia Polo Ovejas]] bigarren errepublikako maistra errepresaliatua (Valladolid, 1890-Madrid, 1988) # [[Carmen Valero Gimeno]] bigarren errepublikako maistra eta pedagogo errepresaliatua (Silla, 1893-1962) # [[Rosa Menéndez]] zientzialaria, 1. emakumea CSIC burua (Asturias 1956) # [[Dulceida]] interneteko ospetsua (Bartzelona, 1989) # [[Juana Macías]] film-zuzendaria, gidoilaria (Madril 1971) # [[Brisa Fenoy]] musikaria, DJ, modeloa (Cádiz 1991) # [[María Vargas Montoya]] enologoa (Haro 1971) # [[María Vargas Fernández]] flamenko abeslaria (Cádiz 1947) # [[Laura Alonso Cancho]] poeta (Santander 1978) # [[Dina Abouzeid Sariñena]] badminton entrenatzailea (Zaragoza 1979) # [[Agostina Burani]] saskibaloi jokalaria ( Argentina 1991) # [[Carmen Ybarra Careaga]] enpresaburua, markesa (Espainia 1963) # [[María José Álvarez Mezquíriz]] EULEN enpresaburua (Bilbo 1957) # [[Margaret H. Wright]] matematikaria (AEB, 1944) # [[Katharine Way]] fisikaria (AEB, 1902-1995) # [[Paola Velasco Pinedo]] Boliviako 1. emakume piloto komandantea (1988) # [[Xian (aktibista)]] LGTB aktibista (Txina, ?) # [[Laura Hojman]] gidoilaria, film zuzendaria (Sevilla 1981) # [[Bibisara Assaubayeva]] xake jokalaria (Kazakhstan 2004) # [[Anne L'Huillier]] fisika atomikoko irakaslea (Frantzia/Suedia 1958) # [[Tamara Rojo]] datzaria, koreografoa (kanada/Espainia 1974) # [[Elena S. Sánchez]] kazetaria (Toledo 1979) # [[Patricia Pardo]] kazetaria (Galizia 1983) # [[Sonsoles Ónega]]kazetaria, idazlea (Madril 1970) # [[Cristina Ónega]] kazetaria (Madril 1975) # [[Tatiana Afanásieva]] matematikari eta fisikaria (Ukraina-Herbereheak, 1876-1964) # [[Lilli Suburg]] kazetaria (Estonia, 1841-1930) # [[Esther Szekeres]] matematikaria (Hungaria-Australia, 1910-2005) # [[Irene Falcón|Irene Falcon]] kazetaria, Dolores Ibarruriren idazkaria (Madril, 1907-1999) # [[Enriqueta O'Neill|Enriqueta O´Neill]] aktore eta idazlea (Madril, 1909-Bartzelona, 1972) # [[Encarnación Fuyola Miret]] Bigarren errepublikako maistra (Huesca, 1907-Mexiko, 1982) # [[Anoka Primrose Abeyrathne]] kontserbazionista, gizarte ekintzailea (Sri Lanka, 1991) # [[Mar Abad]] kazetaria (Almeria 1972) # [[Marion Koopmans]] albaitaria, birologoa (Herbehereak 1956) # [[Carme Valls]] mediku eta politikaria (Bartzelona,' 1945) # [[Anne Anderson]] ilustratzailea (Eskozia, 1874 - 1930) # [[Eva Furnari|Eva Furmari]] ilustratzailea (Erroma, 1948) # [[Matilde Hidalgo]] mediku, poeta, sufragista (Ekuador 1889-1974) # [[Eva Soriano]] komediantea, aurkezlea (Tarragona 1970) # [[Cecilia Ansaldo]] idazlea (Ekuador 1949) # [[Melissa Lucio]] heriotza zigor polemikoan kondenatua (AEB 1968) # [[Carmen Barbarà]] komikigilea eta irudigilea (Bartzelona, 1933) # [[Amelia Bauerle|Amelia Banerle]] komikigilea (Londres, 1873-1916) # [[Pauline Baynes]] liburu ilustratzailea (Sussex, 1922-2008) # [[ Pamela Adie]] LGBT aktibista (Nigeria, 1984) # [[ Christine Ahn]] Bakearen aldeko aktibista (Hego Korea, XX. mendea) # [[Celia Viñas]] poeta, pedagogoa (Lleida-Almeria, 1915-1954) # [[Chipita Rodriguez]] heriotza zigorrez urkatua eta 100 urtera barkatua (AEB 1799-1863) # [[Elsa Beskow]] idazlea eta ilustratzailea (Suedia, 1874-1953) # [[Mary Agnes Chase]] botikaria eta ilustratzailea (EEBB, 1869-1963) # [[María Conejo]] ilustratzailea (Mexiko, 1958) # [[Eréndira Derbez]] ilustratzailea, idazlea (Mexiko, 1991) # [[Kate Greenaway]] ilustratzailea, idazlea (Londres, 1846-1901) # [[Elizabeth Shippen Green]] ilustratzailea (EEBB, 1871-1954) }} ==='''Berriak 2023''' ('''urtarrila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Elorriaga]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Busturia, 1980) # [[Aiora Zabala]] ----'''SORTUA''' zientzialaria (1982) # [[Alazne López]] --ef'''SORTUA''' dantzaria (Bilbo, 1993-Alemania, 2015) # [[Ana Borderas]] ef--''SORTUA''' kazetaria, irrati-esataria (Eibar, 1962) # [[Anna Fernandez de Paco]] ef--'''SORTUA''' zinemagilea (Bartzelona, 1981) # [[Belén Balerdi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1937-1982) # [[Berenice Lopez Reyes]] ef--'''SORTUA''' enpresaburua (Mexiko, 1989) # [[Bonifacia Zuazola]] efef'''SORTUA''' erraketista (Azkoitia, 1915-2012) # [[Consuelo Osa]] efef'''SORTUA''' erraketista Mutriku (1922-2015) # [[Durangoko Emakumeen Kartzela]] '''SORTUA''' (1939-1940) # [[Eladia Balerdi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1942-1997)) # [[Garbiñe Balerdi]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1935) # [[Garbiñe Ortega]] ----'''SORTUA''' zinema komisarioa (Gasteiz, 1981) # [[Gloria Agirrezabalaga]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1922) # [[Ignacia Idoate Iragui]] efef'''SORTUA''' moja (Orikain, 1900 - Madril, 1975) # [[Iñasi Illarramendi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Zarautz, 1919-2005) # [[Josefa Egaña]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1923) # [[Juncal Alzugaray]] ef--'''SORTUA''' Fisioterateupa eta asmatzailea (Bilbo, 1981) # [[Justa Domínguez de Vidaurreta e Idoy]] efef'''SORTUA''' moja (Azpeitia, 1975- Madril, 1958) # [[Koldobike Gezala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Lezo, 1917) # [[Marcelina Zabala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1923) # [[Margarita Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1925-Fuengirola, 2019) # [[Mari Beraza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Anoeta, 1929 -Mexiko, 1986) # [[Maria Josefa Navascues]] efef'''SORTUA''' erraketista (Errenteria, 1924-2011) # [[Maria Teresa Egaña]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1925) # [[Mercedes Agirrezabalaga]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1928) # [[Mercedes Zubikaray]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1920-1983) # [[Merche Olabe]] ef--'''SORTUA''' margolaria (Bilbo, 1957) # [[Milagros Uranga]] efef'''SORTUA''' erraketista (Mutriku, 1918-1992) # [[Pilar Zabala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1926-1945) # [[Rafaela Etxaniz]] efef'''SORTUA''' erraketista (Azkoitia, 1926-213) # [[Saelia Aparicio]] ----'''SORTUA''' artista (Valladolid, 1982) # [[Victoriana Aizpuru]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Errezil, 1919) # [[Zornotzako Emakumeen Kartzela]] '''SORTUA''' (1938-1947) # [[Ada Hitchins]] kimikaria (Ingalaterra, 1891-1972) # [[Adèle Esquiros]] Frantziako idazle eta kazetari feminista (1819-1886) # [[Africa González Fernández]] medikua, inmunologoa (Madril 1962) # [[Agrippina Vagánova]] ballet-maistra (Errusia, 1837-1951) # [[Aïcha Chenna]] emakume eskubideen aktibista (Maroko 1941-2022) # [[Aída Gómez]] dantzaria (Madril, 1967) # [[Aida Pierce]] komediantea (Mexiko, 1956) # [[Ainhoa Sanz Rodríguez|Ainhoa Sanz]] mendi korrikalaria (Urretxu, 1989) # [[Alba Gutiérrez]] dantzaria, aktorea ( Madril 1994) # [[Alice H. Parker]] asmatzailea (EEBB 1895-1920) # [[Alicia Barrié]] vedettea (Txile 1915- AEB 2002) # [[Alicia Vignoli]] vedettea (Lima 1911-Argentina 2005) # [[Almudena Ariza]] korrespontsala (Madril, 1963) # [[Alyson Eckmann]] aktorea (AEB 1990) # [[Amalia Iglesias]] idazlea, poeta (Menaza, 1962) # [[Ana Goya]] dantzaria, aktorea (Iruñea 1962) # [[Ana José Cancio]] kazetaria (Palentzia 1960) # [[Ana Orantes]] genero-indarkeriaren biktina (Granada 1937-1997) # [[Ana Rujas]] aktorea (Madril 1989) # [[Angela Burdett-Coutts]] filantropoa, pintura-bildumagilea (Londres, 1814-1906) # [[Ángela T. Leiva Sánchez]] botanikaria (Kuba 1948-2014) # [[Àngels Ribé]] artista kontzeptuala (Bartzelona 1943) # [[Anna Jaclard]] Errusiar sozialista eta feminista iraultzailea (1843 - 1887) # [[Anna Maurizio]] biologoa (Suitza 1900-1993) # [[Annie Oakley]] tiratzailea (AEB, 1860-1926) # [[Antonia Gimeno Travesset]] saskibaloi jokalaria eta entrenatzailea (Bartzelona, 1941) # [[Antonia Torre Yela]] 14. arrosa. Fusilatua (Madril, 1922-1940) # [[Asha Lul Mohamud Yusuf]] poeta (Somalia, XX. mendea) # [[Azucena Hernández]] aktorea (Sevilla 1960-Guadalajara 2019) # [[Barbara Navarro]] legelaria, CEO (Madril 1974) # [[Bélgica Adela Mirabal]] biziraun zuen Mirabal ahizpa bakarra (Dominikar Errepublika, 1925-2014) # [[Belle Starr]] Mendebaldeko bidelapurra (AEB, 1848-1889) # [[Beth (abeslaria)]] (Bartzelona 1981) # [[Bianca Ceva]] erresistentziaren kidea (Italia, 1897-1982) # [[Blanche Lefebvre]] 1871ko Parisko Komunako ekintzailea # [[Carmen Amaya]] dantzaria (Bartzelona, 1918-1963) # [[Carmen Iglesias]] historialaria (Madril 1942) # [[Carmen Olmedo Checa]] politikaria (Malaga 1949-2015) # [[Carmen Ruiz-Tilve]] idazlea (Oviedo 1941) # [[Carol-Ann Duffy]] poeta (E.B. 1955) # [[Catherine Allard]] dantzaria (Belgika/Katalunia, 1960) # [[Cathy Hackl]] futurista teknologikoa ( XX. mendea) # [[Cecilia Bartolomé]] film-zuzendaria (Alacant 1940) # [[Celia Correas de Zapata]] idazlea (Argentina 1933-AEB 2022) # [[Charo (abeslaria)]] dantzaria, aktorea (Murtzia 1941-) # [[Claire Démar]] kazetari eta feminista frantziarra (1799-1833) # [[Clara Jiménez Cruz]] kazetaria (Madril 1989) # [[Claude-Hélène Perrot]] historialaria (Frantzia 1928-2019) # [[Claudia Piñeiro]] idazlea (Argentina 1960) # [[Colette Rabaté]] hispanista (Frantzia 1950) # [[Cristina Olea]] korrespontsala (Vigo, 1982) # [[Dalila Ennadre]] zinema-zuzendaria (Maroko 1966- Paris 2020) # [[Dalilah]] dantzaria (Madril 1936-2001) # [[Danica McKellar]] Matematikaria, aktorea (AEB, 1975) # [[Daniela Blume]] kazetaria (Mataro 1990) # [[Daphne Oram]] musikagilea (Erresuma Batua, 1925-2003) # [[Daria Bertolani Marchetti]] erresistentziaren kidea (Italia, 1919-1994) # [[Delia del Carril]] margolaria (Argentina, 1884-1989) # [[Désirée Gay]] kazetari eta feminista frantziarra (1810-1890) # [[Diana Vishneva]] dantzaria (Errusia, 1976) # [[Dolores Medio]] idazlea (Oviedo 1911-1996) # [[Dolors Comas]] antropologoa eta politikaria (Bartzelona, 1951) # [[Dorothy E. Smith]] antropologoa (E.B 1946-Kanada 2022) # [[Dorothy Pitman Hughes]] aktibista (AEB 1938-2022) # [[Drucilla Cornell]] filosofoa (AEB 1950-2022) # [[Edith Checa]] kazetari, irrati-esatari (Sevilla, 1957-Madril, 2017) # [[Elda Emma Anderson]] fisikaria (AEB, 1899-1961) # [[Elena González Iglesias]] dantzaria, aktorea (Asturias 1991) # [[Elena Quiroga]] idazlea (Santander 1921-Coruña 1995) # [[Elizabeth Gertrude Britton]] botanikaria, briologoa (AEB, 1858-1934) # [[Elvira Andrés]] dantzaria (Espainia, 1958) # [[Elvira Godás]] maistra errepublikarra (Katalunia, 1917-2015) # [[Elvira Roca Barea]] idazlea (Malaga 1966) # [[Enedina Alves Marques]] ingeniari zibila (Brasil, 1913-1981) # [[Erika Martínez]] poeta (Jaen, 1979) # [[Ernestina Otero]] maistra (Pontevedra 1890-1956) # [[Eugenia Balcells]] artista bisuala (Bartzelona 1943) # [[Eva Ortega Paíno]] kimikaria, ikertailea (Madril, 1972) # [[Felicita Ferrero]] erresistentziaren kidea (Italia, 1899-1984) # [[Filomena Dato]] poeta, idazlea (Galizia, 1856-1926) # [[Flor de Torres Porras]] fiskala (Almeria 1961) # [[Flora Philip]] matematikaria (Erresuma Batua 1865-1943) # [[Florence Parpart]] asmatzailea (EE.BB. 1856- ?) # [[Florencia Pérez Padilla]] dantzaria (Sevilla 1918-Madril 2000) # [[Frances Haugen]] datu-ingeniaria, informatzailea (AEB 1980) # [[Francesca Gargallo]] filosofoa, idazlea (Italia 1956- Mexiko 2022) # [[Gabriela Bravo]] fiskala, politikaria (Valentzia 1963) # [[Gemma Pasqual i Escrivà|Gemma Pasqual i Escrivá]] katalanez idazten duen idazlea (Valentzia, 1967) # [[Gertrud Woker]] biokimikaria (Suitza, 1878-1968) # [[Ginetta Sagan]] erresistentziaren kidea (Italia, 1925-2000) # [[Gloria Leyland]] dantzaria, esataria (Argentina, XX.mendea) # [[Godeliève Mukasarasi]] gizarte langilea, aktibista (Ruanda 1959) # [[Grace Nichols]] poeta (Guyab 1950) # [[Helen Pickett]] koreografoa (AEB,?) # [[Helena Corbellini]] idazlea (Uruguai 1959) # [[Helena Cortesina]] dantzaria, zinegile aitzindaria (Valentzia 1903-Buenos Aires 1984) # [[Ina Grafl]] botanikaria (Suitza 1915-1970) # [[Irene Rice Pereira]] artista (AEB 1902-Marbella 1971) # [[Isabel Pérez Montalbán]] poeta (Córdoba, 1964) # [[Isla Correyero]] idazlea, poeta (Cáceres, 1957) # [[Jamie Dantzscher]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1982) # [[Josefina Triguero Agudo]] Espainiako 1.emakume epailea (Madril 1946-2022) # [[Joyce Lussu]] erresistentziaren kidea (Italia, 1912-1998) # [[Juana la Macarrona]] dantzaria (Cádiz 1870-Sevilla 1947) # [[Júlia Creus Garcia]] dantzaria, aktorea (Tarragona 1994) # [[Julia Manzanal Pérez]] aktibista errepublikanoa (Madril, 1915-2012) # [[Julia Reichert]] dokumental-zuzendari (AEB 1946-2022) # [[Kae Tempest]] poeta, abeslaria (Inglaterra, 1985) # [[Kathryn Woolard]] hizkuntza-antropologoa (AEB 1950) # [[Kenita Placide]] aktibista (Santa Luzia 1978) # [[La Chunga]] dantzaria (Marseilla, 1938) # [[La Malena (dantzaria)]] (Cádiz 1877-Sevilla 1956) # [[Laura Escanes]] modeloa (Bartzelona 1996) # [[Laura Palmés]] kazetaria (Bartzelona, 1954-2011) # [[Laura Pinillos]] vedettea (Espainia 1900-Madril 1970) # [[Lina Merlin]] erresistentziaren kidea (Italia, 1887-1979) # [[Lola Greco]] dantzaria, koreogarfoa (Madril 1964) # [[Louisa Aldrich-Blake]] medikua (Chingford, 1865 – 1925) # [[Louise Colet]] Frantziako olerkaria (1810-1876) # [[Lourdes García Campos]] kazetaria (Madril 1975) # [[Lucero Tena]] dantzaria,kriskitin jotzailea (Mexiko, 1938) # [[Lucy Weston Pickett]] kimikaria (AEB, 1904-1997) # [[Luisa Esteso]] aktore komikoa (Valentzia 1906- Madril1986) # [[Luisa Isabel Álvarez de Toledo]] dukesa eta idazlea (Estoril, 1936-Sanlúcar de Barramenda, 2008) # [[Lupe Serrano]] dantzaria (Txile, 1930) # [[Manuela Garín Pinillos]] matemtikaria (Asturias-Mexiko, 1914-2019) # [[Manuela Manzanares]] arbista, idazlea (Ciudad Real 1910 -AEB 2004) # [[Margarita García Robayo]] idazlea (Kolonbia 1980) # [[Marguerite Williams]] geologoa (AEB, 1895-1991) # [[María Alaniako]] enperatriza (Georgia1050-Bizanzio 1118?) # [[Maria Branyas Morera]] superehunurtekoak (San Frantzisko/Katalunia 1907) # [[María Cabrera]] akrobata, lehenengo emakume ijito ezaguna espainian (1467-Guadalajara, 1527) # [[Maria Cosway]] artista (Italia 1760 -1838) # [[María Eloy-García|María Eloy-Garcia]] idazle, poeta (Málaga, 1972) # [[María Ignacia Rodríguez de Velasco]] aktibista (Mexiko, 1778-1850) # [[María López García]] hockey-jokalaria (Asturias 1990) # [[María Muñoz]] irrati-esataria (Argentina 1968-2003) # [[Maria Ossowska]] Filosofoa (Varsovia, 1896-1974) # [[María Peláe]] kantautorea (Malaga 1990) # [[María Teresa Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1935-1960) # [[Marie Guy-Stéphan]] dantzaria (Paris 1818-1873) # [[Marina Semiónova]] dantzaria (Errusia, 1908-2010) # [[Mariola Cubells]] kazetaria (Valentzia 1967) # [[Marjorie Hyams]] jazz musikaria, bibrafonista (AEB 1920-2012) # [[Marsha Blackburn]] politikaria (AEB 1952) # [[Marta Agudo]] poeta (Madril, 1971) # [[Maruchi Fresno]] aktorea (Madril 1916-2003) # [[Mercedes Ballesteros]] idazlea ( Madril 1913-1995) # [[Mercedes Gaibrois de Ballesteros]] historialaria (Paris 1891-Madril 1960) # [[Mercedes Marrero]] saskibaloi jokalaria eta nabigazio kapitaina (San Cruz Tenerifekoa, 1961) # [[Mercedes Olivera Bustamante]] antropologoa (Mexiko 1934-2022) # [[Milagros Calvo]] epailea (Valladolid 1947) # [[Minerva Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1926-1960) # [[Mireia Sentís]] idazlea (Bartzelona 1947) # [[Miriam Reyes]] poeta (Ourense, 1974) # [[Mónica Moro]] publizista, zuzendari-nagusia (Madril, 1974) # [[Montserrat Domínguez]] kazetaria (Madril 1963) # [[Montserrat Galcerán]] aktibista (Bartzelona, 1946) # [[Montserrat Soliva Torrentó]] zientzialaria (Katalunia, 1943-2019) # [[Nannette Streicher]] musikagilea, piano-jolea (Alemania 1769-Austria1833) # [[Natalia Bessmértnova]] dantzaria (Mosku 1941-2008) # [[Natalia LL]] artista (Polonia 1937-2022) # [[Natalia Makarova]] dantzaria (Errusia, 1940) # [[Nina Timofeeva]] dantzaria (Errusia 1935-Israel 2014) # [[Noemí Galera]] OT zuzendaria (Bartzelona 1967) # [[Noni Benegas]] idazlea (Argentina 1951) # [[Norma Barbolini]] erresistentziaren kidea (Italia, 1922-1993) # [[Núria Bendicho Giró|Nuria Bendicho]] idazlea (Bartzelona, 1995) # [[Nuria Oliver]] telekomunikazio ingeniaria (Alacant 1970) # [[Odette Roy Fombrun]] sufragista (Haiti 1917-2022) # [[Olga Lepeshínskaya]] dantzaria (Errusia 1941-2008) # [[Olga María Ramos]] kupletista, musikagilea (Madril 1947) # [[Olga Ramos (abeslaria)]] (tenerife, 1932) # [[Olga Ramos (aktorea)]] kupletista (Badajoz 1918-Madril 2005) # [[Paloma del Río]] kazetaria (Madril 1960) # [[Pastora Galván]] dantzaria (Sevilla 1980) # [[Patria Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1924-1960) # [[Patricia Guerrero (dantzaria)]] (Granada 1990) # [[Patrizia Reggiani]] hiltzailea (Italia, 1948) # [[Pilar de la Oliva]] epailea (Valentzia 1956) # [[Radhya Al-Mutawakel]] Giza eskubide aktibista (Yemen 1967) # [[Ramona Maneiro]] aitzindaria (Coruña, 1961) # [[Rosa Durán]] dantzaria (Cádiz 1922-Madril 1999) # [[Rosario Guerrero]] dantzaria (Madril XIX. mendea-1960) # [[Rosemary Radford Ruether]] filosofoa (AEB 1936-2022) # [[Rossana Rossanda]] erresistentziaren kidea (Italia, 1924-2020) # [[Sabela Arias Castro]] historietagilea (Lugo, 1969) # [[Sara Rancaño]] korrespontsala (Bartzelona, 1984) # [[Sarah Mardini]] igerilaria, errefuxiatuen aldeko aktibista kriminalizatua (Siria, 1995) # [[Shadi Sadr]] abokatu, aktibista (Iran 1974) # [[Sharon Presley]] psikologoa (AEB 1943-2022) # [[Silvia Barrera Ibáñez]] zibersegurtasun aditua, kriminologoa (Madril 1977) # [[Soledad Antelada Toledano]] hackerra (Argentina 1977) # [[Soledad Cazorla]] fiskala (Lareche 1955-Madril2015) # [[Sophie Freud]] psikologoa, idazlea (Austria 1924-AEB 2022) # [[Stella Cunliffe]] estatistikaria (Erresuma Batua, 1917-2012) # [[Suzanne Voilquin]] kazetari frantziarra eta saint simonista (1801-1876) # [[Teresa Burga]] artista (Perú, 1935-2021) # [[Teresa Freixes]] legelaria (LLeida 1950) # [[Teresa Perales]] igerilaria (Zaragoza 1975) # [[Tina Anselmi]] erresistentziaren kidea (Italia, 1927-2016) # [[Verónica Pascual Boé]] ingeniaria, CEO (Burgos 1979) # [[Vicky Gómez]] dantzaria (Salamanca 1988) # [[Victoria Pinillos]] vedettea (Espainia ?- Madril ? ) # [[Victorina Vila Badia]] maistra errepublikarra (Lleida, 1883-1962) # [[Violeta la Burra]] abeslaria, dantzaria, aitzindaria (Sevilla, 1936-2020) # [[Virxinia Pereira Renda]] idazlea (Pontevedra 1884-Madril 1969) # [[Yolanda Ramos]] aktorea (Bartzelona 1968) # [[Zar Amir Ebrahimi]] aktorea (Iran 1981) # [[Zeba Islam Seraj]] biologo molekularra (Bangladesh, 1958) }} ==='''Berriak 2022''' ('''abendua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Lourdes Herrasti]] ef--'''SORTUA''' antropologoa (Aretxabaleta, 1958) # [[Marie-José Basurco]] ----'''SORTUA''' idazlea (Donibane Lohitzune, 1947) # [[Uxue Kerejeta]] ----'''SORTUA''' musikaria (Zumarraga, 1999) # [[Felisa Libano]] efef'''SORTUA''' pandero jotzailea (Plentzia, 1917-2000) # [[Esperanza Nuere]] ----'''SORTUA''' margolaria (Bilbo, 1935) # [[Nadia Hindi Mediavilla]] ----'''SORTUA''' ikertzailea (Bagdad, 1977) # [[Betisa Ojanguren]] ----'''SORTUA''' Nafarroako Unibertsitate Publikoko irakaslea (Barakaldo, 1978) # [[Ainhize Belar]] ef--'''SORTUA''' eskalatzailea (Atxondo, 2006) # [[Miren Urbieta Vega]] ----'''SORTUA''' abeslaria, musikaria (Donostia, 1983) # [[Begoña Uriarte]] ----'''SORTUA''' piano-jotzailea (Bilbo, 1937) # [[Dioni Ardanza]] efef'''SORTUA''' jostuna (Ermua, 1914-Dima, 2005) # [[Bego Alabazan]] ----'''SORTUA''' ipuin-kontalaria (Bilbo, 1966) # [[Esperanza López Parada]] poeta (Madril, 1962) # [[María Vázquez Suárez]] maistra, fusilatua (1874-1936) # [[Kavita Ramdas]] zientzialaria (India, 1963) # [[Cécile La Grenade]] politikaria, zientzialaria (Grenada, 1952) # [[Eva Syková]] neurozientzialaria (Txekia, 1944) # [[Sikivu Hutchinson]] idazlea, ekintzailea (AEB, 1961) # [[Soumya Swaminathan]] medikua, pediatra eta zientzilaria (India, 1959) # [[Victoria Ocampo]] idazle, itzultzaile, filantropoa (Argentina 1890-1979) # [[Marie-Léonide Charvin "Agar"]] Aktore frantziarra eta communarde (1832-1891) # [[Lorena Conde]] aktore, poeta (Galizia, 1980) # [[Francisca Herrera Garrido]] idazlea (Galizia, 1869-1950) # [[Olga Gallego]] historialaria, artxibozaina, idazlea (Galizia, 1923-2010) # [[Mercedes Romero Abella]] maistra exekutatua (Coruña, 1907-Aranga, 1936) # [[Marga do Val|Marga Do Val]] itzultzailea eta aktorea (Vigo, 1964) # [[Sufia Kamal]] feminista (Banglades, 1911-1999) # [[Oksana Omeliánchik]] ukraniar-sobietar gimnasta (1985) # [[Laila Ripoll]] antzerkigilea, zuzendaria (Madril, 1964) # [[Concha Cuetos]] aktorea (Madril, 1944) # [[Cristina Torres]] aktorea (Madril, 1963) # [[Pilar Torres]] aktorea (Madril, 1962) # [[Elisa Montés]] aktorea (Granada, 1934) # [[Teresita Silva]] aktorea (Valentzia 1911-Madril 1960) # [[Analia Gadé]] aktorea (Argentina, 131-Madril 2019) # [[Marisol Ayuso]] aktorea (Madril, 1943) # [[Eugenia Roca]] aktorea (Bartzelona, 1928-2010) # [[Encarna Abad]] aktorea (Espainia,1927) # [[Mara Recatero]] zuzendaria (Espainia, ?) # [[Lola Membrives]] kantaria,aktorea (Argentina/Espainia, 1885-1969) # [[María Lado|Maria Lado]] idazlea (Coruña, 1979) # [[María de las Mercedes Goicoa Fernández|Maria de las Mercedes Goicoa]] pianista (Coruña, 1928-2022) # [[Beatriz Hernanz]] poeta (Pontevedra, 1963) # [[Mar Bosch Oliveras|Mar Boch Oliveras]] idazlea (Girona, 1981) # [[Elena Alonso Frayle]] idazlea (Bilbo, 1965) # [[Pilar Cabot]] idazlea (1940-2017) # [[Sandra Alonso Villar|Sandra Alonso]] maistra, idazlea (Zamora, 1993) # [[Toni Acosta]] aktorea, umoregilea (Tenerife, 1972) # [[Begoña Vargas]] aktorea, modeloa, dantzaria (Madril, 1999) # [[Ivana Baquero]] aktorea, modeloa (Bartzelona, 1994) # [[Mamen García]] aktorea (Valentzia, 1947) # [[Nuria Herrero]] aktorea, dantzaria (Valentzia, 1987) # [[Hurtado ahizpak]] aktore hirukotea (Espainia, 1979-1994) # [[Paloma Hurtado]] vedettea,aktorea (Madril, 1946) # [[Fernanda Hurtado]] aktorea (Madril, 1947) # [[Teresa Hurtado]] aktorea (Madril, 1947) # [[Mary Carrillo]] aktorea (Toledo, 1919-Madril 2009) # [[Sara Moro]] gimnasta artistikoa (Mexiko, 1984) # [[Elisa Herrero Uceda|Elisa Herrero]] poeta (Caceres, 1957-Madril, 2020) # [[Blanca Andreu]] poeta (Coruña, 1959) # [[Ana Merino]] poeta, komikigilea (Madril, 1971) # [[Maria Bassó]] aktorea (Espainia,1901-Madril,1992) # [[Esperanza Navarro]] aktorea (Espainia, 1928-1978) # [[Eloísa Muro]] aktorea (Madril, 1894-1979) # [[María Asquerino]] aktorea (Madril, 1925-2013) # [[Pilar Millán Astray]] idazlea, espioia (Coruña 1879-Madril 1949) # [[Mayra Gómez Kemp]] aurkezlea, kantaria, aktorea (Kuba, 1948) # [[Velia Martínez]] aktorea (AEB, 1920-1993) # [[María Durán]] aurkezlea, kantaria (Madril, 1946) # [[Beatriz Escudero]] aktorea, kantaria (Asturias, 1950) # [[Acuario hirukotea]] pop musikariak (Espainia, 1976-1980) # [[Marián Flores]] idazkaria, aurkezlea (Madril, 1957) # [[María Casal]] aurkezlea,aktorea, (Madril, 1958) # [[Cristina Corral Soilán]] kazetaria, idazlea, irakaslea (Lugo, 1976) # [[Mary Paz Pondal]] aktorea (Asturias, 1942) # [[Mercedes Prendes]] aktorea (Asturias,1903-Madril,1981) # [[Milagros Leal]] aktorea (Madril, 1902-1975) # [[Ana Mariscal]] aktore, zuzendari, ekoizle (Madril, 1923-1995) # [[Loreto Prado]] aktorea (Madril, 1863-1943) # [[Consuelo Berlanga]] kazetaria (Kordoba, 1955) # [[Irma Soriano]] kazetaria (Jaen, 1963) # [[María Teresa Campos]] kazetaria (Tetuan/Malaga, 1941) # [[Paula Malia]] aktorea (Bartzelona, 1990) # [[Silma Lopez]] aktorea (Madril, 1991) # [[Teresa Riott]] aktorea (Bartzelona, 1990) # [[Barbara Mestanza]] zuzendaria (Bartzelona 1990) # [[Inés de León]] zuzendaria (?, XX.mendea) # [[Carmen Carbonell]] aktorea (Bartzelona, 1900) # [[Belen Macias]] gidoilaria, zuzendaria (Tarragona, 1968) # [[Vicky Peña]] aktorea (Bartzelona, 1954) # [[Miranda Gas]] aktorea (Madril, 1985) # [[Anna Maleras]] dantzaria (Bartzelona, 1940) # [[Carlota Ferrer]] aktorea, korografoa (Madril, 1976) # [[Emma Maleras]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona, 1919-2017) # [[Elena Frías de Chávez]] politikaria eta maistra (Venezuela, 1935) # [[Rita Sargsyan]] maistra (ARmenia, 1962-2020) # [[María Xosé Agra Romero]] filosofoa (Santiago de Compostela, 1956) # [[Montse Barderi Palau]] idazlea eta filosofoa (SAbadell, 1969) # [[María Canosa]] ingeniaria, idazlea, aurkezlea (Galizia, 1978) # [[Carmen Borrego]] telebista saio-zuzendaria (Malaga, 1966) # [[Marisa Abad]] aurkezlea (Alacant, 1947) # [[Nuria Roca]] aktorea, aurkezlea, idazlea (Valentzia, 1972) # [[Rocío Carrasco]] aurkezlea (Madril, 1977) # [[Isabel Borondo]] aurkezlea (Madril, 1948) # [[Lola Martínez (esataria)]] esataria (Murtzia, XX. mendea) # [[Mónica Randall]] aktore, aurkezlea (Bartzelona, 1942) # [[Luciana Wolf]] abeslaria (Zaragoza, 1946) # [[Lola Rodríguez Aragón]] soprano, maistra (Logroño, 1910-Iruñea 1984) # [[Elisabeth Schumann]] sopranoa, maistra (Alemania 1888-AEB, 1952) # [[Neus Campillo Iborra]] filosofoa eta idazlea (Valentzia, 1945) # [[Carolina del Olmo]] filosofoa (Madril, 1974) # [[Ana Marta González (filosofoa)|Ana Marta Gonzalez]] filosofoa (Ourense, 1969) # [[Emma Vilarasau]] aktorea (Bartzelona, 1969) # [[Faustina Pignatelli]] fisikaria, matematikaria (Italia, 1705-1769) # [[Toshiko Yuasa]] fisikaria (Japonia-Frantzia, 1909-1980) # [[Ana Higueras]] sopranoa (Madril, 1944) # [[Marie Fillunger]] sopranoa (Austria, 1850-Suitza 1930) # [[Eugenie Schumann]] piano-jolea (Alemania, 1851-Suitza 1938) # [[Rocío Orsi|Rocio Orsi]] filosofoa, saiakeragilea (Madril, 1976-2014) # [[Clara Ramas]] filosofoa, politikaria (Madril, 1986) # [[Begoña Roman]] filosofoa (Petrel, 1965) # [[Teresa Cameselle]] idazlea (Coruña, 1968) # [[Isabel Penagos]] sopranoa (Santander, 1931) # [[Petra Martínez]] aktorea, zuzendaria (Jaen, 1944) # [[Olga Margallo]] aktorea, zuzendaria (Madril, 1970) # [[Marta Soto]] egile-abeslaria (Huelva, 1996) # [[Carmen Boza]] egile-abeslaria (Cádiz, 1987) # [[Ana María Sánchez Navarro]] sopranoa (Alacant, 1959) # [[Sophie Poirier]] Jostuna eta Parisko Komunako communarde (1830-1879) # [[Victorine Eudes]] Botikaria eta Parisko Komunako communarde (1848-1881) # [[Malvina Poulain]] Maistra eta Parisko Komunako communarde (1851-1921) # [[Rachel Félix]] Frantziako aktore tragikoa (1821-1858) # [[Natalia Kobrynska]] idazlea eta feminista (Ukraina, 1855-1920) # [[Mylène Flicka|Mulène Flicka]] blogaria eta feminista (Benin, 1996) # [[Joye Hummel]] gidoilaria (EEBB, 1924-2021) # [[Atika Locke]] idazlea (EEBB, 1974) # [[Carla Cordua]] filosofoa (Txile, 1925) # [[Mercè Otero Vidal]] filosofoa, feminista (Bartzelona, 1947) # [[Marie-Pauline Soyer]] grabatzailea (Caen, Frantzia, 1786-1871) # [[Ana Gertrudis de Urrutia Garchitorena|Ane Gertrudis de Urrutia Garchitorena]] margolaria (Cádiz, 1812-1850) # [[Esmée Bulnes]] dantzaria (Erresuma Batua, 1900-Italia 1986) # [[Gema Castillo]] dantzaria (Argentina, 1907-1979) # [[Yoly Saa]] egile-abeslaria (Pontevedra, 1992) # [[Aurora de Albornoz]] idazlea, poeta (Luarca, 1926 - Madril, 1990) # [[Newsha Tavakolian|Newsha TAvakolian]] artista (Teheran, 1981) # [[Pauleta Pamies]] dantzaria (Bartzelona, 1851-1937) # [[Teresina Boronat]] dantzaria (Katalunia, 1904-1983) # [[Maria de Avila]] dantzaria (Bartzelona, 1920-Zaragoza 2014) # [[Lola de Avila]] dantzaria (Guadalajara, 1949) # [[Claudia Faci]] dantzaria (Espainia, 1966) # [[Rosita Segovia]] dantzaria (Bartzelona, 1922-2003) # [[Ana Laguna]] dantzaria (Zaragoza, 1954) # [[Arantxa Argüelles]] dantzaria (Zaragoza, 1970) # [[Rosella Hightower]] dantzaria (AEB,1920- Frantzia,2008) # [[Violette Verdy]] dantzaria (Frantzia,1933-AEB,2016) # [[Marcia Brown]] dantzaria (AEB,1918-2015) # [[Cristina Aranda]] dantzaria (Madril, 1976) # [[Maria Gordon]] geologo, paleontologoa (Eskozia, 1864-1939) # [[Francisca Meléndez]] margolaria (1770-1825 Cádiz) # [[María Elisa Quinteros|Maria Elisa Quinteros]] politikaria (Txile, 1981) # [[Verona van de Leur]] gimnasta (Herbehereak, 1985) # [[Ruth Brown]] abeslaria (EEBB, 1928-2006) # [[Nancy Chodorow]] psikoanalistaa(AEB, 1944) # [[Liubov Jegorova (dantzaria)]] (Errusia 1880-Paris 1972) # [[Bronislava Nijinska]] dantzaria (Errusia 1891-AEB 1972) # [[Margarita Wallmann]] dantzaria (Alemania 1904- Monako 1992) # [[Victoria Garabato]] dantzaria (Argentina XX. mendea) # [[Susana Agüero]] dantzaria (Arhentina 1944-2012) # [[Mercedes Quintana]] dantzaria (Argentina, 1910-1996) # [[Dora del Grande]] dantzaria (Argentina, 1909-1966) # [[María Ruanova]] dantzaria (Argentina 1922-2016) # [[Inés Malinow]] idazlea (Argentina, 1922-1989) # [[Ana Itelman]] dantzaria (Txile 1927-Argentina, 1989) # [[Sole Giménez]] abeslaria (Paris/Murtzia, 1963) # [[Rafaela López Aguado de Rayón]] independentziaren aldeko heroina (Mexiko, 1754-1822) # [[Rita Pérez de Moreno]] independentziaren aldeko heroina (Mexiko, 1779-1861) # [[Montserrat Galí Boadella]] historialaria (Mexiko, 1947) # [[Lida Martinoli]] dantzaria (Argentina 1914-1994) # [[Yelena Smirnova]] dantzaria (Errusia 1888-Argentina 1934) # [[Hanya Holm]] dantzaria (Alemania 1893-AEB 1992) # [[Marilú Marini]] dantzaria (Argentina 1940) # [[Iris Marga]] dantzaria (Italia 1901-Argentina 1997) # [[Renate Schottelius]] dantzaria (Alemania 1921-Argentina 21998) # [[Agnes de Mille]] dantzaria (AEB 1905-1993) # [[Ana María Stekelman]] dantzaria (Argentina 1944) # [[Nieves Herrero Cerezo]] kazetaria (Madril 1957) # [[Inés Ballester]] kazetaria (Castelló 1958) # [[Edith Ditmas]] liburuzaina, idazlea (Ingalaterra, 1896-1986) # [[Aurora Bernárdez]] itzultzailea (Argentina 1920-Frantzia 2014) # [[Edith Aron]] itzultzailea (Alemania 1923-Londres 2020) # [[Ugné Karvelis]] itzultzalea (Lituania 1935-Paris 2002) # [[Carol Dunlop]] itzultzailea (AeB 1946, Frantzia 1982) # [[Elena Garro]] idazlea (Mexiko, 1916-1998) # [[Amalia Kahana - Carmon]] idazlea (Israel, 1926-2019) # [[Félicie de Fauveau]] eskultorea (Italia, 1802-1886) # [[Louise-Joséphine Sarazin de Belmont]] margolaria (Versalles, 1790- Paris, 1870) # [[Thérèse Eléonore Lingée]] diseinatzailea, grabatzaile (Paris, 1753-1833) # [[María Josefa Ascargorta y Rivera]] margolaria eta irakaslea (Madril, 1800-1850) # [[Maria Luisa Marchori]] margolaria (Madril, 1801-1900) # [[Chellsie Memmel]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1988) # [[Bárbara María Hueva]] margolaria (Madril, 1733-1772) # [[María del Olmo Ibáñez|María del Olmo Ibañez]] artxibozaina, idazlea, historialaria (Alacant, 1965) # [[Amparo Dávila]] idazlea, poeta (Mexiko, 1928-2020) # [[Maria Bashir]] Afganistaneko 1. emakumezko fiskala (1970) # [[Christina Lamb]] kazetaria (Londres, 1965) # [[Nujeen Mustafa]] aktibista errefuxiatua (Siria, 1999) # [[Cecilia McDowall]] musikaria (Londres, 1951) # [[Luzmaría Jiménez Faro]] idazlea (Madril, 1937-2015) # [[Marina de Castarlenas]] idazlea (Bartzelona, 1900-1974) # [[Clara Corral]] idazlea (Galizia, 1847-1908) # [[Salomėja Nėris]] idazlea (Lituania, 1904-1945) # [[Helena Paz Garro]] idazlea (Mexiko, 1939-2014) # [[Isabela Corona]] aktorea (Mexiko, 1913-1993) # [[Olivia Teroba]] idazlea (Mexiko, 1988) # [[Andrea Muriel]] idazlea (Mexiko, 1988) # [[Misty Copeland]] dantzaria (AEB, 1982 # [[Inmaculada Aguilar]] dantzaria (Kordoba, 1958) # [[Mercedes Alfonso]] dantzaria (Espainia, ? ) # [[Rocío Aragón]] dantzaria (Cádiz1925-Madril 2018) # [[Dores André]] dantzaria (Galizia 1958) # [[Else Granheim]] liburuzaina (Norvegia 1926-1999) # [[Carmen Magallón]] fisikaria (Aragoi, 1951) # [[Baya Hocine]] ekintzaile independentista aljeriarra (1940 - 2000) # [[Houda Benyamina]] film-zuzendari eta gidoilari frantsesa (1980) }} ==='''Berriak 2022''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Maria Bengoetxea]] efef'''''SORTUA''''' euskaltzalea, hizlaria (Ermua, 1906 - Zornotza, 2006) # [[Justi Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1919-2000) # [[Miren Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1915 - 2003) # [[Ane Elordi]] ef--'''''SORTUA''''' kazetaria, irakaslea, KORRIKAko koordinatzailea (Zornotza, 1991) # [[Isolina Pliego]] ----'''SORTUA''' maistra (Iruñea, 1886-Lodosa, 1968) # [[Ángela Alonso|Angela Alonso]] ef--'''SORTUA''' maistra (Lerin, 1899-Iruñea, 1986). # [[Oskia Ugarte]] ----'''SORTUA''' artearen historialaria eta kudeatzailea (Iruñea, 1978) # [[Elisa Arteta]] ef--'''SORTUA''' dantzaria eta koreografoa (Iruñea, 1980) # [[Isabel Aleman Irungarai]] ef--'''SORTUA''' emagina, Amaiurko alkatea (Amaiur, 1968) # [[Ioar Oteiza]] ef--'''''SORTUA''''' komunikatzailea, Durango Azokako komunikazio arduraduna (Lesaka, 1988) # [[Juanita Arenaza]] efef'''SORTUA''' errekatista (Arrasate, 1923-Mexiko, 2015) # [[Raisa Álava]] ----'''SORTUA''' artista (Zuhatza, 1990) # [[Asun Ibarrondo]] ef--'''SORTUA''' zerbitzaria, ostalaria (Elorrio, 1952) # [[Maitane Carballo]] ----'''SORTUA''' zinemagilea (Gasteiz, ?) # [[Idurre Frías]] ef--'''SORTUA''' futbol entrenatzailea (Gasteiz, 1991) # [[Ana Aguiriano]] ----'''SORTUA''' 1992ko Paralinpiar jokoetako kirolaria (Gasteiz, 1961) # [[Josefina Añua]] ----'''SORTUA''' Espainiako saskibaloi selekziorako hautatua izan zen lehenengo arabarra (Gasteiz, ?) # [[Leguncia de Echebarria]] ----'''SORTUA''' Durangoko kondesa (XI.mendea) # [[Elur Ulibarrena|Elur Ulibarrena Herce]] ----'''SORTUA''' museo kudeatzailea (Denia, 1969) # [[Kristina Berasain]] ef--'''''SORTUA''''' kazetaria (Lizarra) # [[Leire Malkorra]] ----'''SORTUA''' arkitektoa eta arkeologo (Tolosa, 1988 ) # [[Tania Reneaum Panszi]] ----'''SORTUA''' Amerikarteko Giza Eskubideen Batzordeko Idazkari Exekutiboa (Mexiko, ?) # [[Suylen Milanés]] efef'''SORTUA''' abeslaria (Kuba, 1971-2022) # [[Lynn Milanés]] ----'''SORTUA''' abeslaria (Kuba, 1970) # [[Ana Zamorano |Ana Zamorano Ruiz]] ----'''SORTUA''' bidaiaria (Sodupe, 1992) # [[Yaiza Romero]] ----'''SORTUA''' kirolaria, urpeko arrantza (Zornotza,? ) # [[Loren Eguren]] efef'''SORTUA''' ehun urteduna (Elorrio 1920-Zaldibar 2023) # [[Juliana Saratxaga]] ??--'''SORTUA''' pandero jotzailea, ehun urtekoa (Araia. 1911-2013) # [[Mireia Elkoroiribe]] ef--'''SORTUA''' politikaria (Abadiño, 1975) # [[Loiola Canales]] ef--'''SORTUA''' surflaria, irakaslea (Bilbo, 1995) # [[Susana Brunetti]] aktorea (Argentina, 1941-1974) # [[Mimí Pons]] vedette eta aktorea (Argentina, 1948) # [[Norma Pons]] vedette eta aktorea (Argentina, 1943-2014) # [[Tosca Musk]] zinemagilea (Hegoafrika, 1974) # [[Maye Musk]] modeloa eta dietista (Kanada, 1948) # [[Susana Dalmás]] irakaslea, politikaria (Uruguai, 1948-2012) # [[Francisca Júlia da Silva]] poeta (Brasil, 1871-1920) # [[Doris Daou]] astronomoa (Kanada, 1964) # [[Joany Kane]] gidoilaria, Passionflix plataformaren asmatzailea (AEB, XX. mendea) # [[Alessandra Torre]] Amazoneko maitasun eleberri idazle salduena, blogaria,(AEB, XX. mendea) # [[Sylvia Day]] idazlea (AEB, 1973) # [[Raffaella di Girolamo]] psikologoa, sexologoa (Txile, 1978) # [[Mariana di Girolamo]] aktorea (Txile, 1990) # [[Amparo Noguera]] aktorea (Txile, 1965) # [[Emilia Noguera]] aktorea, zuzendaria (Txile, 1983) # [[Sonja Vasić]] saskibaloi jokalaria (Serbia, 1989) # [[Thaïs Blume]] aktorea (Bartzelona, 1984) # [[Agnès Busquets]] aktorea (Tarragona, 1976) # [[Elena Espejo]] aktorea, ekoizlea (Tanger, 1930) # [[Marta Grau]] aktorea, antzerki-pedagogoa (Katalunia, 1891-1992) # [[Catalina Valls]] aktore, zuzendari, idazlea (Mallorca, 1906-1999) # [[Cristina Valls]] aktorea (Mallorca, 1901-1982) # [[Aina Villalonga]] antzerki-idazlea (Mallorca, 1883-1961) # [[Margalida Caimari]] poeta, ongilea (Kuba 1839-Mallorca 1921) # [[Rebekah Dawson]] astronomoa (AEB) # [[Julia de León]] astronomoa (Santa Kruz de Tenerife, 1977) # [[Audrey C. Delsanti]] astronomoa (Frantzia, 1976) # [[Juana Salabert]] idazlea (Frantzia-Espainia, 1962) # [[Milena Rudnitska]] ukraniar kazetaria, ekintzailea (1892-1976) # [[Manuela de los Herreros]] idazlea, administratzailea (Balearrak 1845-1911) # [[María Cánepa]] aktorea (Italia, 1921-Txile 2006) # [[Liliana Ross]] aktorea, zuzendaria (Italia-Txile, 1930-2018) # [[María Elena Duvauchelle]] aktorea (Txile, 1942) # [[Zinaida_Tusnolobova-Martxenko]] Armada Gorriko medika (Errusia, 1920) # [[Felipa de Souza]] aktibista portugaldarra (Tavira, 1556-Brasil, 1600) # [[Victorine Gorget]] Frantziako ikuzlea eta Parisko Komunan militante errepublikanoa (1843-1901) # [[Joséphine Marchais]] Frantses jornalaria, Komunan parte hartu izana (1837-1874) # [[Élisabeth Rétiffe]] Frantziako kartoi-fabrikatzailea, sozialista eta Communarde (1834-1882) # [[Léontine Suétens]] Ikuzlea eta 1871ko Parisko Komunan 'communarde-a' (1846-1891) # [[Tonka Tomicic]] modeloa eta aurkezlea (Txile, 1976) # [[Niní Marshall]] aktorea, gidoilaria, komediantea (Argentina, 1903-1996) # [[Antonella Costa]] aktorea, zuzendaria (Italia-Argentina, 1980) # [[Samira Negrouche]] idazlea, poeta (Aljeria, 1980) # [[Carolina Arregui]] aktorea (Txile, 1965) # [[Mayte Rodríguez]] aktorea, modeloa (Txile, 1989) # [[Elsie MacGill]] ingeniaria (Kanada, 1905-AEB 1980) # [[Helen Gregory MacGill]] epailea, kazetaria (Kanada 1864-1947 ) # [[Helen MacGill Hughes]] soziologoa (Kanada, 1903-1992) # [[Helen Hughes-Brock]] arkeologoa (Kanada, 1938) # [[Lauretta Ngcobo]] idazlea (Hego Afrika, 1931-2015) # [[Patricia Simón Carrasco]] kazetaria, idazlea (Malaga, 1983) # [[Emily Warren Roebling]] ingeniaria (AEB, 1843-1903) # [[E. Lilian Todd]] asmatzailea (AEB, 1865-1937) # [[Margaret Olivia Slocum Sage]] irakaslea, filantropoa (AEB, 1828-1918) # [[Ruth Crocker]] idazlea (AEB, 1946) # [[Loida Zabala Ollero]] potentzia egokituko kirolaria(Cáceres, 1987) # [[Maura Healey]] abokatua, politikaria (AEB, 1971) # [[Felicitas Guerrero]] dirudun dama, tiroz hila (Argentina, 1846-1872) # [[María Teresa Costantini]] aktorem, film-zuzendaria, gidoilaria (Argentina, 1949) # [[Alda Merini]] poeta, idazlea (Italia, 1931-2009) # [[María del Pilar Maspons y Labrós]] idazlea (1841-1907) # [[Asunción Balaguer]] aktorea (Bartzelona 1925-Madril 2019) # [[Teresa Rabal]] aktorea, abeslari (Bartzelona,1952) # [[María Luisa Merlo]] aktorea (Valentzia, 1941) # [[Rita Irasema]] barietate-artista, musikagile (Kuba, 1954) # [[Inés Rivadeneira]] mezzosopranoa, irakaslea (Lugo, 1928) # [[Isabel Pérez Dobarro]] piano-jolea, irakaslea (Coruña, 1992) # [[María Luisa Solá]] bikoiztaile-aktorea (Bartzelona, 1939) # [[Ana Diosdado]] idazle, aktore (Argentina, 1938-Madril 2015) # [[Mirtha Legrand]] aktorea, aurkezlea (Argentina 1927) # [[Amelia de la Torre]] aktorea (Guadalajara 1905-Madril 1987) # [[Josefina Díaz de Artigas]] aktorea (Argentina1891-Madril 1976) # [[Clara González]] abokatu, politikaria eta hezitzailea. (Kolonbia, 1900-1991) # [[Lynne Karen Deutsch]] astrofisikaria, astronomoa (AEB, 1956-2004) # [[Teresa Solana]] idazlea (Bartzelona, 1962) # [[Annemarie Heinrich]] argazkilaria (Alemania-Argentina, 1912-2005) # [[Alicia D'Amico]] argazkilaria (Argentina, 1933-2001) # [[María Cristina Orive]] argazkilaria (Guatemala, 1931-2017) # [[Luz Sánchez-Mellado]] kazetaria, idazlea (Alacant, 1966) # [[Gretchen Daily]] biologoa, biogeografoa (AEB, 1964) # [[Nina]] abeslaria, aktorea, enpresaburua (Bartzelona, 1966) # [[María Moreno (margolaria)|Maria Moreno]] (Madril, 1933-2020) # [[Fryda Shultz de Mantovani]] idazlea, kritikaria (Argentina, 1912-1978) # [[Alicia Jurado]] idazlea, akademikoa (Argenti-1948) # [[Marguerite Moreno]] aktorea (Frantzia-1871-1948 # [[María Rosa Oliver]] idazlea, aktibista (Argentina, 1898-1977) # [[Leonor Acevedo Suárez]] itzultzailea (Argentina, 1876-1975) # [[Harriet Shaw Weaver]] kazetaria, editorea (Ingalaterra, 1876-1961) # [[María Esther Vázquez]] idazlea (Argenti-1937-2017) # [[Carmen Bravo-Villasante]] itzultzailea, haur literaturan aitzindaria (Madril-1918-1994) # [[María Luisa Cresta de Leguizamón]] idazlea, irakaslea (Argentina-1918-2008) # [[Ana Garralón]] idazlea (Madril-1965) # [[Montse Pla]] aktorea (Madril, 1978) # [[Sarah Buschmann]] idazlea (Frantzia, 1992) # [[Montserrat Abelló]] idazlea (Katalunia, 1918-2014) # [[Lourdes Tello]] idazlea (Madril, 1974) # [[Maria Cabrera]] poeta, irakaslea (Katalunia) # [[Pelegrina Pastorino]] moda-erreportaria (Italia 1902-Argentina 1988) # [[Carmen Gallardo Martín-Gamero]] itzultzailea (Toledo 1874-Madril 1951) # [[Rosario Lacy]] 1.ginekologoa, zirujaua (Madril1891-1954) # [[María Mercedes Coroy]] aktorea (Guatemala, 1994) # [[Malú Gatica]] aktorea (Txile 1922-1997) # [[Vanessa Miller]] aktorea,idazlea (Txile, 1965) # [[Pilar Sordo]] psikologoa, idazlea (Txile, 1965) # [[Hortense Machu]] 1871ko Parisko Komunako kantiniersa (1836-1893) # [[Béatrix Excoffon]] 1871ko Parisko Komunako kanpaina-ospitaleko erizaina (1849-1916) # [[Dee Dee Bridgewater]] AEBko jazz-abeslaria (Memphis, 1950) # [[Anna Gas]] poeta, idazlea (Bartzelona, 1996) # [[Laia Martínez i López]] idazlea, itzultzailea, musikaria (Katalunia-Mallorca, 1984) # [[Elsa Astete Millán]] zaintzailea, idazlea (Argentina 1910-2001) # [[Luz Valdivieso]] aktorea (Txile 1977) # [[Francisca Lewin]] aktorea (Txile 1980) # [[Catherine Flon]] jostuna, heroia (Haiti 1772-1831) # [[Dédée Bazile]] heroia, kaleko saltzailea (Haiti XVIII-XIX. mendea) # [[Cécile Fatiman]] vudugilea, sacerdotisa (Dominikar Errepublika 1771-1883?) # [[Josefina de la Torre]] poeta, idazlea, antzezlea, abeslaria (Las Palmas Kanaria Handikoa, 1907-2002) # [[Maria Luisa Haitikoa]] erregina ezkontidea (Haiti, 1778-Italia ,1851) # [[Adelina Haitikoa]] enperatriz ezkontidea (Haiti 1820-1878) # [[Maria Clara Haitikoa]] enperatriz ezkontidea (Haiti 1758-1858) # [[Erzulie]] buduen maitasun eta edertasunaren jainkosa (Haiti) # [[Esperanza Parada Pedrosa]] margolaria (1928-2011) # [[Pino Ojeda]] idazle, margolari (Kanaria Handia, 1916-2002) # [[Suzy Vernon]] aktorea (Frantzia 1901-1997) # [[Rita Macedo]] aktorea, jostuna (Mexiko 1902-1991) # [[Julissa]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1944) # [[Perpetua Barjau Martín]] jostuna, maistra (Valentzia 1899-Mexiko 1939) # [[Elena Aub]] idazlea, editorea (Valentzia 1931- Madril 1937) # [[Estefania Cueto Puertas]] fusilatua, jostuna, komunista (Asturias 1899-1939) # [[Eladia García Palacios]] fusilatua, maistra, sozialista (Asturias 1904-1937) # [[Juana Álvarez Molina]] fusilatua, etxekoandrea (Valladolid 1897-Asturias 1937) # [[Belarmina Suárez Muñiz]] fusilatua, sindikalista (Asturias 1909-1938) # [[Teresa Santianes Giménez]] fusilatua, etxekoandrea (Asturias 1910-1937) # [[Anita Vázquez Barrancúa]] fusilatua, nekazaria, espioia, komunista (Asturias 1911-1938) # [[Maxima Vallinas Fernández]] fusilatua, etxekoandrea (Asturias 1896-1938) # [[Anita Orejas]] fusilatua, erizaina, sozialista (Asturias 1914-1937) # [[Gloria Alcahud]] margolaria (Valladolid, 1931) # [[Angelina Abad Cantavella]] irakaslea, idazlea (Castelló de la Plana, 1893-1965) # [[Antonieta Sanagustin]] jostuna (Huesca, 1924-2020) # [[Sarah Walmsley]] jostuna, aktorea, abeslaria (Britainia ?-1798) # [[Rocío Gutiérrez]] belar-hockey jokalaria (Cadiz, 1985) # [[Berta Riaza]] aktorea (Madril, 1927-2020) # [[Fuensanta Nieto]] arkitektoa (Madril, 1957) # [[Esther Pizarro]] eskultorea (Madril, 1967) # [[Mónica Domínguez Blanco]] kazetaria (Leon, 1984-2022) # [[Sara García Alonso]] biologoa, ikertzailea, astronautagaia (Leon, 1988) # [[Meganne Christian]] zientzialaria, astronautagaia (Britainia, 1987) # [[Manuela Álvarez Lozano]] filologoa, idazlea (Coruña, 1957) # [[Ana Arias Saavedra|Ana Arias Saavedra]] idazlea (Lugo, 1951) # [[Lucía Aldao]] idazlea (Coruña, 1982) # [[Xiana Arias]] poeta, kazetaria (Lugo, 1983) # [[Celsa Barja]] idazlea (Orense, 1966) # [[Pilar Beiro]] poeta (Carnota, 1958) # [[Emilia Calé |Emilia Calé Torres]] idazlea (Coruña, 1837-1908) # [[Paula Carballeira]] idazlea (Coruña, 1972) # [[Helena de Carlos Villamarín|Helena de Carlos]] idazlea (Ourense, 1964) # [[Valentina Carro]] itzultzaile, diseinatzailea, aktorea (Cambados, 1984) # [[Mercedes Castro]] idazlea (Ferrol, 1972) # [[Carmen Aranegui]] arkeologoa (Valentzia, 1945) # [[Helen Fisher]] antropologoa, biologoa (AEB, 1945) # [[Maria Toledo]] flamenko kantautore piano-jolea (Toledo, 1983) # [[Begoña Abad]] idazle, poeta (Burgos, 1952 ) # [[Laia Serra]] abokatua (Bartzelona, 1977) # [[María Victoria Moreno|Maria Victoria Moreno]] poeta (Valencia de Alcantara, 1939-Pontevedra, 2005) # [[Juana Teresa Juega López]] poeta(Galizia, 1885-1979) # [[Lupe Gómez]] idazlea (Coruña, 1972) # [[Herminia Fariña Cobián]] poeta (S.Compostela, 1904-1966) # [[Maria Magdalena Domínguez|Maria Magdalena Dominguez]] poeta (Pontevedra, 1922-2021) # [[María do Cebreiro]] poeta, idazlea (Galizia, 1976) # [[Alessandra Galloni]] Kazetaria (Italia, 1974) # [[Paz Esteban López]] Inteligentzia-funtzionarioa (Madril, 1958) # [[Beatriz Méndez de Vigo]] espioia (Madril, 1958) # [[Elisabet Benavent]] nobela erromantikoen idazlea (Valentzia, 1984) # [[Pilar Pallarés|Pilar Pallares]] poeta (Coruña, 1957) # [[Ánxeles Penas|Ánxeles Peñas]] artista, poeta (Curtis, 1943) # [[Luz Pichel]] idazlea (Lalin, 1947) # [[Luz Pozo Garza]] poeta (Ribadeo, 1922-Coruña, 2020) # [[Carmen Prieto Rouco]] poeta (Villalba, 1901-1977) # [[Matilde González Palau]] poeta (Almansa, 1912-2002) # [[Pilar Cibreiro]] poeta, idazlea (Galizia, 1952) # [[Alba Cid]] poeta, idazlea (Galizia, 1989) }} ==='''Berriak 2022''' ('''urria''')=== (Ordena: SORTUAK, IDAZLEAK, ASTRONOMOAK, GAINONTZEKOAK) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Leire Ibarguren]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta irakaslea (Azpeitia, 1979) # [[Cesarea Garbuno Arizmendi]] efef'''SORTUA''' enpresaburua (Errenteria, 1846-1933) # [[Izaskun Igoa]] ef--'''SORTUA''' idazlea, pedagogoa, zutabegilea (Ziga, 1995) # [[Maritxu Errazkin]] --ef'''SORTUA''' autobus-txofer aitzindaria (Azkoitia) # [[Ainhoa Nadia Douhaibi]] ----'''SORTUA''' ikertzaile eta idazlea (Oñati, 1983) # [[Aurea Etxaniz]] efef'''SORTUA''' erraketista (Soraluze, 1922 - Caracas, 2019) # [[Gema Arrugaeta]] ef--'''SORTUA''' argazkilaria (Ordizia, 1969) # [[Amaia Elizagoien]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria, idazlea, ipuin kontalaria (Baztan, 1994) # [[Anabel Sanz]] ef--'''SORTUA''' feminista, ekintzailea (Ermua, 1963) # [[Elena Mendizabal]] ----'''SORTUA''' artista, eskultorea (Donostia, 1960) # [[Sandra Garaioa]] ef--'''SORTUA''' irudigilea, ilustratzailea (Donostia, 1993) # [[Amaia Cazenave]] ----'''SORTUA''' kazetaria (Baiona, 1987) # [[Begoña Durruty]] ef--'''SORTUA''' ilustratzailea, idazlea (Arizkun, 1968) # [[Pilartxo Etxeberria]] ef--'''SORTUA''' doktorea, euskaltzain urgazlea (Teruel, 1947) # [[Eneritz Gorrotxategi]] ----'''SORTUA''' kazetaria (Gabiria, 1985) # [[Jaione Munarriz]] ef--'''SORTUA''' metereologoa (Idiazabal, 1981) # [[Christine Etchevers]] ef--'''SORTUA''' margolaria (Baiona, 1953) # [[Nerea Gastón]] ef--'''SORTUA''' arte-historialaria (Durango, 1995) # [[Usue Egia]] ----'''SORTUA''' ilustratzailea (Durango, 1992) # [[Elena Moreno Scheredre]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Bilbo) # [[Leoni Etxebarren]] efef'''SORTUA''' bertso-jartzailea (Urepele, 1924-Donibane Garazi, 2014) # [[Rosa Arregi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Mallabia, 1922-Valentzia, 2004) # [[Maria Amatriain]] --ef'''SORTUA''' hezitzailea (Azkoien, 1867-Azagra, 1955) # [[Carmen Cascante]] efef'''SORTUA''' maistra (Abaigar, 1885-Madril, 1982) # [[Blasa Morales]] ----'''SORTUA''' maistra (Nafarroa, XIX-XX) # [[Julita Beraza|Julia Beraza]] efef'''SORTUA''' erraketista # [[Mariolein Sabarte Belacortu]] ----idazlea '''SORTU''' (Herbehereak, 1944) # [[Mercedes Diaz Morales]] tren geltokiburua '''SORTU''' (Araba, 1902-1982) # [[Anna Pavlyk]] '''IDAZLEA''' eta ekintzaile (Ukraina, 1855-1928) # [[Hanna Arsenych-Baran]] idazlea (Ukraina, 1970-2021) # [[Hanna Barvinok]] idazlea (Ukraina, 1828-1911) # [[Klymentyna Popovych-Boiarska]] idazlea (Ukraina, 1863-1945) # [[Myroslava Sopilka]] idazlea (Ukraina, 1897-1937) # [[Bushra al-Maqtari]] idazlea, ekintzailea (Yemen, 1979) # [[Matilde Zapata]] idazlea, (Sevilla-Santander, 1906-1938) # [[Matilde Elena López]] idazlea (Salvador, 1929-2010) # [[Aída Cartagena Portalatín]] idazlea (Ukraina, 1828-1911) # [[Alcira Soust Scaffo]] idazlea (Uruguai, 1924-1997) # [[Luisa Carnés]] idazlea (Madril, 1905-1964) # [[Concha Castroviejo]] idazlea (Coruña, ç 1910-1995) # [[Zaruhi Bahri]] idazlea, gizarte ekintzailea (Armenia, 1880-1958) # [[Hanna K. Korany]] idazlea (Siria, 1870-1898) # [[Porochista Khakpour]] elebegilea (Siriar-Estatubatuarra, 1978) # [[Salma Kuzbari]] idazlea, feminista (Libano, 1923-2006) # [[Tsehay Melaku]] idazlea (Etiopia, 1952) # [[Rangina Hamidi]] idazlea, politikaria, ekintzailea (Afganistan, 1978) # [[Louise Aslanian]] idazlea, ekintzaile komunista (Iran-Frantzia, 1904-1945) # [[Fatemeh Keshavarz]] idazlea (Iran-AEB, 1952) # [[Senedu Gebru]] idazlea (Etiopia, 1916-2009) # [[Hayganuş Mark]] idazlea (Armenia, 1885-1966) # [[Khosrovidukht]] idazlea, musikagilea (Armenia, VIII. mendea) # [[María Dolores Masana]] kazetaria, idazlea (Bartzelona, 1936) # [[Marija Strojnik]] '''astronomoa''' (Eslovenia, 1950) # [[Linda Spilker]] astronomoa (AEB, 1890-1981) # [[Constance M. Rockosi]] astronomoa (AEB, 1980) # [[Julena Steinheider Duncombe]] astronomoa (AEB, 1911-2003) # [[Marie-Jeanne de Lalande]] astronomoa (1768, 1832) # [[Rosaly Lopes]] astronomoa (Brasil, 1957) # [[Nikole Lewis]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Nicole Capitaine]] astronomoa (Frantzia, 1948) # [[Paulina Lira]] astronomoa (Txile, XX. mendea) # [[Rachel Mandelbaum]] astronomoa (AEB, 1977) # [[María Cristina Pineda Suazo]] astronomoa (Honduras, 1954) # [[Mirjana Povic]] astronomoa (Serbia, 1981) # [[Muriel Mussells Seyfert]] astronomoa (AEB, 1909-1997) # [[Isabel Márquez Pérez]] astronomoa (Badajoz, 1967) # [[Josefa Masegosa Gallego]] astronomoa (Almeria, 1957) # [[Agnes Mary Clerke]] astronomoa (Irlanda, 1842-1907) # [[Yuki Okoda]] astronomoa (Japonia, 1990) # [[Denise C. Stephens]] astronomoa (AEB, 1973?) # [[Sarah Tuttle]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Chanda Prescod-Weinstein]] astronomoa (AEB, 1982) # [[Kyongae Chang]] astrofisikaria (Hego Korea, 1946) # [[Jessie Christiansen]] astrofisikaria (Australia, XX.mendea) # [[Rachel Somerville]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Susan Jane Cunningham]] matematikaria, astronomoa (AEB, 1842-1921) # [[Phoebe Waterman Haas]] astronomoa (AEB, 1882-1967) # [[Luisa Landová-Štychová]] astronomoa (Austria-Hungaria, 1885-1965) # [[Anna Estelle Glancy]] astronomoa (AEB, 1883-1975) # [[Margaret Mayall]] astronomoa (AEB, 1902-1995) # [[Martha P. Haynes]] astronomoa (AEB, 1951) # [[Ilse Cleeves]] astrofisikaria (AEB, XX. mendea) # [[Carolin Crawford]] astronomoa (Erresuma Batua, 1963) # [[Janine Connes]] astronomoa (Frantzia, 1934) # [[Joy Crisp]] geologoa, astronomoa (AEB, XX.mendea) # [[Florence Cushman]] astronomoa (AEB, 1860-1940) # [[Rosina Dafter]] astronomoa (Australia, 1875-1959) # [[Mary Osborne|Mary Osbone]] Gitarrista (AEB, 1921-1992) # [[Olga Smirnova]] dantzaria (Errusia, 1991) # [[Olga Smirnova (borrokalaria)]] borrokalaria (Errusia, 1979) # [[Conchita Martínez]] tenislaria (Huesca, 1972) # [[Margaret Lindsay]] aktorea (AEB, 1910-1981) # [[Cristina Cruz Mínguez]] aktorea (Espainia, 1983) # [[Mercedes Díaz]] aktorea (Espainia, 1894-1960) # [[Elise Harmon]] asmatzailea (AEB, 1909-1985) # [[Ingeborg Hochmair]] asmatzailea (Austria, 1953) # [[Ada Henry Van Pelt]] asmatzailea (AEB, 1838-1923) # [[Elizabeth Lee Hazen]] asmatzailea (AEB, 1885-1975) # [[Ruth Handler]] asmatzailea (AEB, 1916-2002) # [[Lil Hardin Armstrong]] musikagilea (AEB, 1898-1971) # [[Ruth Brito]] triatleta (Lanzarote, 1980) # [[Ana María Alonso Zarza]] geologoa, ikertzailea (Avila, 1962) # [[Chantal Loïal]] dantzaria eta koreografoa (Guadalupe, Frantzia, 1969) # [[Melba Liston]] tronboijolea, musikagilea (AEB, 1926-1999) # [[Alice Coltrane]] pianojolea, musikagilea (AEB, 1937-2007) # [[Mahsa Amini]] erahila(Iran, 2000-2022) # [[Mélanie Joly]] politikaria (Kanada, 1979) # [[Nazanin Boniadi]] aktorea (Iran, 1980) # [[Roxana Saberi]] kazetari atxilotua Iranen (AEB, 1977) # [[Lili Reinhart]] aktorea (AEB, 1996) # [[Kiernan Shipka]] aktorea (AEB,1999) # [[Wanuri Kahiu]] zine-zuzendaria (Kenya, 1980) # [[Eduarda Mansilla]] idazlea, musikagilea (Argentina, 1834-1892) # [[Agustina Ortiz de Rozas]] politikaria, filantropoa (Argentina, 1816-1898) # [[Pauline de Meulan]] idazlea eta kazetaria (Frantzia, 1773-1827) # [[Margaret Satterthwaite]] Epaile eta legelarien independentziaren gaineko Kontalari Berezia (AEB) # [[Miren Arenzana Letamendi|Miren Arenzana Letamendia]] artista, eskultorea (Bilbo, 1965) # [[María Gay]] mezzosopranoa (Bartzelona 1876-1943) # [[Isabella Colbran]] mezzosoprano (Madril, 1784 - Bolonia, 1845) # [[Florence Van de Walle]] jornalari belgikarra, communarde Parisko Komunan (1838 - ) # [[Pétroleuse (Parisko Komunako su-emaileak)]] Parisko Komunako su-emaileak (1871) # [[Manuela Rosas]] ekintzaile politikoa (Argentina, 1817-1898) # [[Camila O'Gorman]] maitasunagatik fusilatua (Argentina, 1825-1848) # [[Blanca Podestá]] aktorea (Argentina, 1889-1967) # [[María Podestá]] aktorea (Argentina, 1875-1954) # [[Marianne Beth]] abokatua (Viena, 1889-1984) # [[Diana Russell]] soziologoa eta ekintzailea (Hego Afrika, 1938-2020) # [[María Esther Podestá]] aktorea (Argentina, 1896-1954) # [[Susú Pecoraro]] aktorea (Argentina, 1952) # [[Mona Maris]] aktorea (Argentina, 1901-1991) # [[Ana Perichon]] aristokrata frantsesa (1775-1847) # [[María Luisa Bemberg]] aktorea (Argentina, 1922-1995) # [[Zully Moreno]] aktorea (Argentina, 1920-1999) # [[Luz Gabás]] idazlea, politikaria (Huesca, 1968) # [[Ángela Jeria]] arkeologoa, ??idazlea?? (Txile, 1926-2020) # [[Biblioteken eguna]] # [[Luisa de Medrano]] akademikoa, poeta eta filosofoa (1484-1527) # [[Begum Rokeya]] idazlea eta ekintzaile feminista (Kalkuta, 1880-1932) # [[María Antinea]] aktorea (Jaen,Argentina, 1915-1991) # [[Mecha Ortiz]] aktorea (Argentina, 1900-1987) # [[Orfilia Rico]] aktorea (Uruguai,Argentina, 1871-1936) # [[Nury Montsé]] aktorea (Argentina, 1917-1971) # [[Silvana Roth]] aktorea, politikaria (Italia,Argentina, 1923-2010) # [[Marta Extramiana]] idazlea, ilustratzailea, (Gasteiz, 1964) # [[Vida Akoto Bamfo]] epailea (Ghana, 1949) # [[Celma Ribas]] abeslaria (Angola, 1982) # [[Beatriz Matar]] aktorea (Argentina, 1954) # [[Lita Stantic]] zine-zuzendaria, gidoilaria (Argentina, 1942) # [[Graciela Borges]] aktorea (Argentina, 1917-1971) # [[Esther Borao]] ingeniaria, asmatzailea (Zaragoza, 1988) # [[Mary Daly]] filosofo feminista (AEB, 1928-2010) # [[Terry McMillan]] idazlea (AEB, 1951) # [[Esther Rebato Ochoa]] antropologoa, ikertzailea (Bilbo,1957) # [[María Herrera]] motoziklista (Toledo, 1996) # [[Ana Carrasco]] motoziklista (Murtzia, 1997) # [[Elena Rosell]] motoziklista (Valentzia, 1986) # [[Juana Viale]] aktorea, aurkezlea (Argentina, 1982) # [[Manuela Viale]] aktorea (Argentina, 1991) # [[Silvia Legrand]] aktorea (Argentina, 1927-2020) # [[Marcela Tinayre]] aurkezlea, enpresaburua (Argentina, 1950) # [[Dolores Fonzi]] aktorea (Argentina, 1978) # [[Florencia Raggi]] modeloa, aktorea (Argentina, 1972) # [[Nilda Raggi]] aktorea, zuzendaria (Argentina, 1938) # [[Ana Celentano]] aktorea (Argentina, 1969) # [[Danielle Casanova]] Frantziako militante komunista eta erresistentziako kidea (1909-1943) # [[Fanny Gallot]] Frantziako historialaria (1981 - ) # [[Eulalie Papavoine]] Parisko Komunako erizaina, ustezko su-eragilea (1846-1875) # [[Claudia di Girolamo]] aktorea, zuzendaria, aktibista (Txile, 1956) # [[Adriana Barraza]] aktorea, maistra, zuzendaria (Mexiko, 1956) # [[Fernanda Mistral]] aktorea (Argentina, 1934) # [[Big Mama Thornton]] blues abeslaria (AEB, 1926-1984) # [[Lita de Lázzari]] etxekoandre mediatikoa (Argentina, 1925-2015) # [[China Zorrilla]] aktorea, zuzendaria (Uruguai, 1922-2014) }} ==='''Berriak 2022''' ('''iraila''')=== (Ordena: SORTU, ASTRONOMOAK, BESTELAKOAK) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Arantza San Sebastian]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, hezkuntzako aholkularia (Donostia, 1958) # [[Izaskun Etxeberria]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta irakaslea (Altsasu, 1964) # [[Kristina Saralegi]] efef'''SORTUA''' baserritarra, abeltzaina, talogilea (Leitza, 1974-2022) # [[Gotzone Sestorain]] ef--'''SORTUA''' baserritarra, poeta, irrintzilaria (Leitza, 1965) # [[Victoria Ariño]] efef'''SORTUA''' filantropoa (Ermua, 1889-1974) # [[Ines Bengoa]] ef--'''SORTUA''' ipuin kontalaria (Tenerife-Lizarra, 1973) # [[Jeronima Uriarte Elizalde]] ----'''SORTUA''' filantropoa, ongile (Lizarra, 1855-1929) # [[Emilia Goyena Arraiza]] ef--'''SORTUA''' idazlea, ekintzaile (Lizarra, 1916-1999) # [[Garbiñe Basarte]] ef--'''SORTUA''' kale-artista, muralista (Lizarra, 1976) # [[Libe Agirre]] ef--'''SORTUA''' irrati esataria, kazetaria, (Meñaka) # [[Irati Martin]] ef--''SORTUA''' futbolaria (Durango, 2003) # [[Anne-Marie Lagarde]] ----'''SORTUA''' idazlea eta ikertzaile (Zuberoa, 1944) # [[Edurne Azpitarte]] ef--'''SORTUA''' areto-futbolaria (Garai, 1978) # [[Carmen Pérez Rodrigo]] ef--'''SORTUA''' Euskal Herriko Medikuntzaren Errege Akademiaren lehenengo emakumezkoa (Alonsotegi, 1960) # [[Mariela SR Coline Fanon]] '''SORTUA''' Haur lapurtua (Guatemala, 1968) # [[Felisa Ventura]] ef--'''SORTUA''' erizaina eta emagina (Eibar, 1902-1959) # [[Ana Belén Pintado]] ef--'''SORTUA''' haur lapurtua (Madril, 1973) # [[Mariam al-Asturlabi]] '''ASTRONOMOAK''' Alepo astrolabio-egilea (Siria, X. gizaldian) # [[Nadia Zakamska]] astronomoa (Errusia, 1979) # [[Idit Zehavi]] astronomoa, ikertzailea (Israel, 1969) # [[Louise Webster]] astronomoa, fisikaria (Australia, 1941-1990) # [[Alycia J. Weinberger]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Fiammetta Wilson]] astronomoa (Erresuma Batua, 1864-1920) # [[Jennifer Wiseman]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Rosemary Wyse]] astronomoa (Erresuma Batua, 1957) # [[Alice Grace Cook]] astronomoa (Erresuma Batua, 1877-1958) # [[Priscilla Fairfield Bok]] astronomoa (AEB, 19896-1975) # [[Shadia Habbal]] astronomoa (Siria, XX. mendea) # [[Deborah Dultzin Kessler]] astronomoa (Mexiko, 1945) # [[María Luisa Aguilar]] astronomoa(Jauja Peru 1938) # [[Claire Armstrong]] astronomo amateurra (Britania) # [[Emma Vyssotsky]] astronomoa (AEB, 1894-1975) # [[Julie Vinter Hansen]] astronomoa (Danimarka, 1890-1960) # [[Gladys Vergara]] astronomoa (Uruguai, 1928-2016) # [[Esmeralda Mallada]] astronomoa (Uruguai, 1937) # [[Jacqueline Hewitt]] astronomoa (EEBB, 1958) # [[Catherine Heymans]] astronomoa (Britainia, XX. mendea) # [[María Teresa Ruiz]] astronomoa (Txile, 1946) # [[Silvia Torres Castilleja]] astronomoa (Mexiko, 1940?) # [[Gloria Suzanne Koenigsberger Horowitz]] astronomoa (Mexiko, XX. mendea) # [[Silvana Navarro Jiménez]] astronomoa (Mexiko, XX. mendea) # [[Meg Urry]] astronomoa (AEB, 1945) # [[Maura Tombelli]] astronomoa (Italia, 1952) # [[Jana Tichá]] astronomoa (Txekia, 1965) # [[Alenush Terian]] astronomoa (Iran, 1920-2011) # [[Bobbie Vaile]] astronomoa (Australia, 1959-1996) # [[Ann Hornschemeier]] astronomoa (EEBB, XX. mendea) # [[Svetlana Guerasimenko]] astronomoa (Ukraina, 1945) # [[Jen Gupta]] astrofisikaria (Britaina, XX. mendea) # [[Maria Antonella Barucci]] astronomoa (Italia, XX. mendea) # [[Merieme Chadid]] astronomoa (Maroko, 1969) # [[Madge Adam]] astronomoa (Erresuma Batua, 1912-2001) # [[Karlina Leksono Supelli]] astronomoa, filosofoa (Indonesia, 1958) # [[Annapurni Subramaniam]] astronomoa (India, XX. mendea) # [[Paris Pişmiş]] astronomoa (Turkia-Mexiko, 1911-1999) # [[Jane Squire]] astronomoa, idazlea, aktibista (Ingalaterra, 1686-1743) # [[Maritza Soto]] astronomoa (Txile, 1990) # [[Sara Seager]] astronomoa (Kanada, 1971) # [[Caterina Scarpellini]] astronomoa, metereologoa (Italia, 1808-1873) # [[Lenka Šarounová]] astronomoa (Txekia, 1973) # [[Anneila Sargent]] astronomoa (Erresuma Batua, 1942) # [[Carlota de Sajonia-Meiningen]] astronomoa (Alemania, 1751-1827) # [[Jen Gupta]] astrofikaria (Britainia, XX. mendea) # [[Pilar Ruiz-Lapuente]] astronomoa (Bartzelona, 1964) # [[Monica Rubio (astronomoa)]] astronomoa (Txile, 1955) # [[Claudine Rinner]] astronomoa (Frantzia, 1965) # [[Julia Riley]] astronomoa (Britainia, XX. mendea) # [[Mercedes Richards]] astronomoa (Jamaika, 1955-2016) # [[Gabrielle Renaudot]] astronomoa (Frantzia, 1887-1962) # [[Hilkka Rantaseppä-Helenius]] astronomoa (Finlandia, 1925-1975) # [[Zinaída Akséntieva]] astronomoa (Ukraina, 1900-1969) # [[Mary Proctor]] astronomoa (Erresuma Batua, 1862-1957) # [[Helen Dodson Prince]] astronomoa (AEB, 1905-2002) # [[Yelena Pitieva]] astronomoa (Errusia, XX.mendea) # [[Louise du Pierry]] astronomoa (Frantzia, 1746-1807) # [[Ľudmila Pajdušáková]] astronomoa (Eslovakia, 1916-1979) # [[Feryal Özel]] astronomoa (Turkia/AEB, 1975) # [[Mazlan Othman]] astronomoa (Malaysia, 1951) # [[Sally Oey]] astronomoa (AEB, 1984) # [[Janina Ochojska]] astronomoa (Polonia, 1955) # [[Yaël Nazé]] astronomoa (Belgika, 1955) # [[Camila Navarrete]] astronomoa (Txile, XX. mendea) # [[Sultana N. Nahar]] astronomoa (Pakistan, 1990) # [[Carolyn Porco]] astronomoa (AEB, 1953) # [[Anne Sewell Young]] astronomoa (AEB) # [[Margaretha Kirch]] astronomoa (Alemania) # [[Eva Grebel]] astronomoa (Alemania) # [[Erika Böhm-Vitense]] astronomoa (Alemania-AEB) # [[Elizabeth Alexander]] irrati-astronomoa, geologoa, fisikaria (Erresuma Batua, 1908-1958) # [[Victoria Kaspi]] astrofisikaria (AEB-Kanada, 1967) # [[Ma Chung-pei]] astronomoa (Txina) # [[Maud Worcester Makemson]] astronomoa (AEB, 1891-1977) # [[Ala Masévich]] astronomoa (Georgia, 1918-2008) # [[Karen Masters]] astronomoa (Erresuma Batua, 1979) # [[Janet Akyüz Mattei]] astronomoa (Turkia, 1943-2004) # [[Naomi McClure-Griffiths]] astronomoa (Turkia, 1943-2004) # [[Susan McKenna-Lawlor]] astronomoa (AEB, 1975) # [[Karen Jean Meech]] astronomoa (AEB, 1959) # [[Anja Cetti Andersen]] astronomoa (Danimarka, 1965) # [[Duília de Mello]] astronomoa (Brasil, 1963) # [[Ruth Murray-Clay]] astronomoa (AEB, XX.mendea) # [[Alice Archenhold]] astronomoa (Alemania, 1874-1943) # [[Anne Archibald]] astronomoa (Kanada- Erresuma Batua, 1976) # [[Elizabeth Lada]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Nidia Morrell]] astronomoa (Argentina, 1953) # [[Teresa Lago]] astronomoa (Portugal, 1947) # [[Gemma Lavender]] astronomoa (Erresuma batua, 1986) # [[Farzana Aslam]] astronomoa, fisikaria (Pakistan, XX.mendea) # [[Pauline Barmby]] astronomoa (Kanada, 1972) # [[Margaret Lindsay Huggins]] astronomoa (Erresuma Batua 1948-1915) # [[Gemma Lavender]] astronomoa (Erresuma Batua, 1986) # [[Helen Lines]] astronomoa (AEB, 1918-2001) # [[Martha Betz Shapley]] astronomoa (AEB, 1890-1981) # [[Christy A. Tremonti]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Elizabeth Beckley]] argazkilari astronomikoa (Britaina Handia, 1846-1927) # [[Ewine van Dishoeck]] astronomo eta fisikaria (Herbehereak, 1955) # [[Kathleen Ollerenshaw]] astronomoa eta matematikaria (Britaina Handia, 1912-2014) # [[Anna Frebel]] astronomoa (Alemania, 1980) # [[Alicia M. Soderberg]] astrobomoa (AEB, 1977) # [[Caroline Furness]] astronomoa (AEB, 1869-1936) # [[Ethel Bellamy]] astronomo, sismologo (Erresuma Batua, 1981-1960) # [[Amy Barger]] astronomoa (AEB, 1971) # [[Yevguenia Bugoslávskaia]] astronomo sobietarra (1899-1960) # [[Reysa Bernson]] astronomoa (Frantzia, 1904-1944) # [[Elizabeth Brown]] astronomoa (Erresuma Batua, 1830, 1899) # [[Miriam Burland]] astronomoa (Kanada, 1902-1996) # [[María Herreros|Maria Herreros]] ilustratzailea, (Valentzia, 1983) # [[Yelena Davydova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1961) # [[Zoja Grancharova]] gimnasta artistikoa (Bulgaria, 1966) # [[Natalia Kutxinskaia|Natalia Kuchinskaya]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1949) # [[Larisa Petrik]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1949) # [[Dörte Thümmler|Dorte Thummler]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1974) # [[Klaudia Rapp]] gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Jelena Grosheva]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1979) # [[Lăcrămioara Filip|Lacramioara Filip]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Yun Mi Kang]] gimnasta artistikoa (Korea, 1988) # [[Isabelle Severino]] gimnasta artistikoa (Paris, 1980) # [[Mo Huilan|Mo Hullan]] gimnasta artistikoa (Txina, 1979) # [[Xuan Liu]] gimnasta artistikoa (Txina, 1979) # [[María Teresa Vera]] musikagilea, gitarra-jolea (Kuba, 1895-1965) # [[Nadine Heredia]] politikaria, Lehen dama (Peru, 1976) # [[Carolina Malchair]] gimnasta erritmikoa (Malaga, 1982) # [[Liliana Vitale]] musikagilea, abeslaria (Argentina, 1959) # [[Rosario Ustáriz Borra]] poeta (Echo, 1927- Jaca, 2009) # [[Karin Ohlenschläger|Karin Ohlenschlager]] arte kudeatzailea (Alemania, 1959 + Gijon, 2022) # [[Elise Ray]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1982) # [[Noor Jordaniakoa]] arkitektoa, erregina ohia (AEB, 1951) # [[Joyce DiDonato]] mezzosopranoa (AEB, 1969) # [[Susan Graham]] mezzosopranoa (AEB, 1960) # [[Simona Amânar]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Amy Chow]] gimnasta artistikoa (Kaliformia, 1978) # [[Kristen Maloney]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1981) # [[Tasha Schwikert]] gimnasta artistikoa (Las Vegas, 1984) # [[Liudmila Yezhova]] gimnasta artistikoa (Mosku, 1982) # [[Courtney McCool]] gimasta artistikoa (Kansas, 1988) # [[Patrizia Ciofi]] mezzosopranoa (Italia, 1967) # [[Miah Persson]] sopranoa (Suedia, 1969) # [[Karita Mattila]] sopranoa (Finlandia, 1960) # [[Anne Sofie von Otter]] mezzosopranoa (Suedia, 1955) # [[Birgitta von Otter]] kazetaria, idazlea (Hungaria-Suedia, 1939) # [[Vera Rozsa]] abeslaria, kantu-maistra (Hungaria, 1917) # [[Ileana Cotrubaş]] abeslaria, kantu-maistra (Errumania, 1939) # [[Hannah Wilke]] artista, performacelaria (AEB, 1940-1993) # [[Jelena Dolgopolova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1975) # [[Rozalia Galiyeva|Rozaliya Galiyeya]] Gimnasta artistikoa (Uzbekistan,1977) # [[Kim Zmeskal]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1976) # [[Wendy Bruce]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1992) # [[Betty Okino]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1975) # [[Kerri Strug]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1977) # [[Elena Gómez Servera|Elena Gomez]] gimnasta artistikoa (Manacor, 1985) # [[Eva Hesse]] eskultorea (Alemania/AEB, 1936-1970) # [[Yvonne Rainer]] dantzaria, koreografoa (AEB, 1934) # [[Dorothea Röschmann]] sopranoa (Alemania, 1967) # [[Teresa Stratas]] sopranoa (Kanada, 1938) # [[Laura Campos]] gimnasta artistikoa (Merida, 1988) # [[Barbara Ehrenreich]] saiakeragile eta gizarte ekintzailea (EEBB, 1941-2022) # [[Silvia Bel]] aktorea (Bartzelona, 1970) # [[Lucy R. Lippard]] idazlea, arte-kritikaria (AEB, 1937) # [[Alina Szapocznikow]] eskultorea, holokaustotik bizirik ateratakoa (Polonia, 1926-Frantzia1970) # [[Nancy Holt]] eskultorea (AEB, 1938-2014) # [[Beverly Pepper]] eskultorea (AEB, 1922-2020) # [[Barbara Rose]] arte-kritikaria (AEB, 1936-2020) # [[Anne Truitt]] eskultorea (AEB, 1921-2004) # [[Mary Pinchot Meyer]] eskultorea (AEB, 1920-1964) # [[Lotte Lenya]] abeslaria, aktoreaa (Viena, 1898-1981) # [[Evelyn Lear]] sopranoa (AEB, 1926-2012) # [[Gisela May]] aktorea, abeslaria, irakaslea (Alemania, 1924-2016) # [[Hildegard Knef]] abeslaria, aktorea, idazlea (Alemania, 1925-2002) # [[Ute Lemper]] aktorea, abeslaria (Alemania, 1963) # [[Greta Keller]] mezzosopranoa, aktorea (Austria, 1903-1977) # [[Soile Isokoski]] sopranoa (Finlandia, 1957) # [[María Cruz Berrocal]] arkeologoa (España. XX. mendea) # [[Leily Santizo]] abokatua (Guatemala) # [[Nineth Montenegro]] politikaria (Guatemala, 1957) # [[Siomara Sosa]] fiskala (Guatemala, 1975) # [[Lucrecia Hernández Mack]] politikaria (Guatemala, 1973) # [[Nerea Aresti]] historialaria (Bilbo, 1961) # [[Ellen Beeman]] idazle, bideojokogilea (AEBo, 1964) # [[Kathleen Battle]] sopranoa (AEB, 1948) # [[Zury Ríos]] politikaria (Guatemala, 1968) # [[Sandra Torres]] politikaria (Guatemala, 1955) # [[Marta Luxán]] soziologoa (Bilbo, 1970) # [[Harolyn Blackwell]] sopranoa (AEB, 1955) # [[Carol Vaness]] sopranoa (AEB, 1952) # [[Hanna Hammarström]] asmatzailea (tel. kablea) (Suedia, 1829-1914) # [[Laura Mora]] zinema zuzendaria (Kolonbia, 1981) # [[Isa Campo]] zinema zuzendaria (Oviedo, 1975) # [[Susan Tedeschi]] abeslaria (AEB, 1970) # [[Mary Hallock-Greenewalt]] asmatzailea (siria-AEB, 1871-1950) # [[Sarah Guppy]] asmatzailea (Britainia, 1770-1852) # [[Melissa George]] asmatzailea, aktorea (Australia, 1976) # [[Rachel Blanchard]] aktorea (Kanada, 1976) # [[Txaro Arrazola]] artista, margolaria (Gasteiz, 1963) # [[Cristina Lucas]] artista, feminista (Ubeda, 1973) # [[Laura Mulvey]] zinema feminista teorialaria (Oxford, 1941) # [[Vi Redd]] jazz abeslaria, saxofoi jolea (AEB, 1928) # [[Sweet Emma Barrett]] jazz abeslaria, pianojolea (AEB, 1897-1983) # [[Terin Humphrey]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1986) # [[Hollie Vise]] gimnasta artistikoa (Texas, 1987) # [[Renske Endel]] gimnasta artistikoa (Herbereak, 1983) # [[Dominique Moceanu|Dominique Moceau]] gimnasta artistikoa (Kalifornia, 1981) # [[Amanda Borden|Amanda Border]] gimnasta artistikoa (Ohio, 1977) # [[Jaycie Phelps]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1979) # [[Olesia Dudnik]] gimnasta artistikoa (Ukrania, 1974) # [[Jadiyetu El Mohtar]] Fronte Polisarioaren Espainiako Ordezkaritzako kidea (Sahara, 1959) # [[Staša Zajović|Stasa Zajovic]] feminista, giza eskubideen aldeko aktibista (Montenegro, 1953) # [[Lepa Mladjenovic]] feminista, giza eskubideen aldeko aktibista LGBT (Belgrad, 1954) # [[Manuela Martelli]] zinema aktore eta zuzendaria (Santiago, Txile, 1983) # [[Sultana Khaya]] saharar ekintzailea (Sahara ??) # [[Salma Solaun]] gimnasta erritmikoa (Gasteiz, 2005) # [[Elena López Riera|Elena Lopez Riera]] zinegilea (Orihuela, 1982) # [[Martina de Zuricalday]] enpresaburua (Bilbo, 1839-1932) # [[Isabel Cadenas]] kezetaria, dokumentalista (Basauri, 1982) # [[Margarita Salaberria Galarraga]] diplomatikoa (Madril?, 1911-2000) # [[Aline Griffith]] kondesa, espioia (AEB, 1923-2017) # [[Anne-Marie Ménand]] communarde, Parisko Komunan ibilitako emakumea (Frantzia, 1837- ) # [[Louise Pioger]] communarde, Parisko Komunan ibilitako emakumea (Frantzia, 1848-1920) # [[Marisa Linton]] Frantziako Iraultzan espezializatutako historiagilea (Erresuma Batua, 1848-1920) # [[Michèle Riot-Sarcey]] Historia garaikideko eta genero-historiako irakaslea (Frantzia, 1943- ) # [[Emakumeak Parisko Komunan]] (Frantzia, 1871) }} === Hobetuak 2022 === {{zutabeak|kopurua=3| # [[Maite Maruri]] opera abeslaria (Plentzia, 1979) # [[Maria Angeles Mezkiritz|Maria Angeles Mezkiriz]] nafar arkeologoa (Faltzes, 1929) # [[María Francés]] nafar aktorea (Tutera, 1887-1987) # [[Violeta Parra]] abeslaria eta musikagilea (Txile, 1917-1967) # [[Nekane Sarobe]] bikoizlea (Donostia, 1953) # [[Consuelo Flecha]] pedagogoa (Bilbo, 1948) # [[Beatriz Martinez de Antoñana]] aktorea (Araba,1975) # [[Susan B. Anthony]] feminista eta sufragista (EEBB) # [[Margot Frank]] Holokaustoaren biktima, Ana Franken ahizpa (Alemania,1926-1945) # [[Elisabeth Larena]] aktorea (Bizkaia, 1989) # [[Arantza Idiazabal Gorrotxategi]] irakaslea eta euskaltzain urgazlea (Gipuzkoa, 1945) # [[Maitane Urbieta]] irratiko kirol-kazetaria eta UEFA Europa Leagueko lehen emakume-berriemailea (Gipuzkoa, 1983) # [[Blanca Vidal]] aktorea (Bilbo, 1885-1962) # [[Agustina Aragoikoa]] heroia (Katalunia,1786-1857) # [[Teresa Aranguren]] Kazetaria (Araba, 1944) # [[Felisa Mary]] aktorea (Bizkaia, 1892-1956) # [[Fariba Sheikhan]] aktorea eta abeslaria (Bizkaia, 1988) # [[Isabel Mellén]] arte-historialaria, ikertzailea eta dibulgatzailea (Araba, 1986) # [[Maria Moliner]] liburuzaina, filologoa eta hiztegigilea (Zaragoza, 1900-1981) # [[Alice Stone Blackwell]] feminista, giza-eskubideen defendatzailea (AEB, 1857-1950) # [[Lucy Stone]] Kazetaria, feminista, abolizionista,sufragista (AEB, 1818-1893) # [[Rosa Bonheur]] animalia-margolaria eta eskuturagilea (Frantzia, 1822-1899) # [[Maryse Choisy]] Kazetaria, idazlea eta saiakeragilea (Lapurdi, 1903-1979) # [[Pilar López Júlvez]] dantzaria eta koreografoa (Gipuzkoa, 1912-2008) # [[Concepción Aleixandre]] mediku, ginekologo, asmatzaile, zientzialari... (Valentzia, 1862-1952) # [[María Puy Uitzi]] historialaria (Nafarroa, 1915-2008) # [[Corín Tellado]] maitasun istorio laburren idazlea (Asturias, 1927-2009) # [[Matilde Huitzi]] maistra, pedagogoa, abokatua, feminista (Nafarroa, 1980-1965) # [[Concha Espina]] idazlea (Kantabria, 1869-1955) # [[Izaskun Uranga]] abeslaria (Bizkaia, 1950) # [[Ixone Sádaba]] argazkilaria (Bilbo, 1977) # [[Joaquina Eguaras]] Granadako Unibertsitateko 1. irakaslea, hebraista, arabista (Nafarroa-Granada, 1897-1981) # [[Sara Baras]] flamenko dantzaria eta koreografoa (Cadiz, 1971) # [[Ainhoa Garai]] aktorea (Gipuzkoa, 1983) # [[Laura García]] judo jokalari-paralinpikoa (Nafarroa, 1981) # [[Marina Ginestà]] Kazetaria, itzultzailea, gerra zibileko militante komunista (Katalunia, 1919-2014) # [[Axun Aierbe]] itzultzailea (Gipuzkoa,1968-2008) # [[Amaia Osaba]] piraguista (Nafarroa, 1975) # [[Fatema Mernissi]] idazlea eta soziologoa (Maroko, 1940-2015) # [[Eva Gonzalès]] margolaria (Frantzia, 1849-1883) # [[Maria Luisa Ozaita]] musikagilea eta emakumeek egindako hedapenean aitzindaria (Barakaldo, 1939-2017) # [[Isabel Fernández Reviriego]] musikaria, ekoizlea eta artista grafikoa (Bizkaia,1979) # [[Teresa Calo]] aktorea, dramagilea eta gidoigilea (Gipuzkoa, 1955) # [[Cris Lizarraga]] abeslaria, feminsta eta aktibista (Bizkaia, 1992) # [[Sonia Ruiz de Azua]] psikologoa, ikertzailea, psikiatria-irakaslea (Bizkaia, 1979) # [[Begoña Bilbao Alboniga]] idazlea, musikagilea eta euskaralaria (Bizkaia, 1932-2005) # [[Najat El Hachmi]] idazle amazigha (Katalunia,) # [[Ellen Ochoa]] astronauta (AEB, 1958) # [[María Luz Morales]] kazetaria, idazlea (Galizia- Bartzelona) # [[Cristina Petite]] atleta (Bizkaia,1972) # [[Irene Loizate]] txirrindularia, duatloilaria (Bizkaia, 1995) # [[Maritxu Housset]] gomazko paleta pelotaria (Lapurdi, 1981) # [[Eider Hurtado]] kazetaria (Bizkaia, 1981) # [[Gina Pane]] artista (Lapurdi, 1939-1990) # [[Ruth Arnon]] biokimikaria (Israel, 1933) # [[Andere Arriolabengoa]] bertsolaria (Araba, 1982) # [[Rosa Chacel]] idazlea (Valladolid, 1898-1994) # [[Dora Maar]] argazkilaria (Frantzia, 1907-1994) # [[Maribel Forcadas]] medikua (Zaragoza, 1949-2012) # [[Eneritz Iturriagaetxebarria]] txirrindularia, zuzendaria (Bizkaia, 1980) # [[Ziortza Isasi]] txirrindularia (Bizkaia, 1995) # [[Valentina Tereshkova]] espaiora joandako 1. emakumea (Errusia, 1937) # [[Izaskun Osés]] paralinpiar atleta (Nafarroa, 1984) # [[Ziortza Villa]] ultrairaupen-txirrindularia (Bizkaia, 1983) # [[Penelope Barker]] aktibista (Tearen matxinada) (AEB, 1728-1796) # [[Susan la Flesche Piccotte]] Ipar Amerikako omaharar natiboa eta 1.mediku indigena (AEB, 1865-1915) # [[Rosana Ubanell]] kazetaria, eleberrigilea (Nafarroa, 1958) # [[Julia Juániz]] muntatzailea, zine-zuzendaria eta bideo-artista (Nafarroa, 19??) # [[Carmen Adarraga]] kirolaria (Gipuzkoa, 1921-2004) # [[Cristina Pardo]] kazetaria, telebista-aurkezlea (Nafarroa, 1977) # [[Esther Basurto]] boleibol kirolaria (Gipuzkoa, 1978) # [[Isabel Urkiola]] arabar esploratzailea (Gasteiz, 1854-1911) # [[Begoña Pro]] kazetaria eta idazlea (Iruñea, 1971) # [[Itziar Urretabizkaia]] aktorea (Donostia, 1978) # [[Maria Abbadia-Ürrüstoi]] idazlea, ekintzaile feminista (Paris, 1837-1913) # [[Simone Veil]] Holokaustotik bizirik irtendako magistratu eta politikaria (Frantzia, 1927-2017) # [[Igone Arribas]] gimnasta ohia (Barakaldo, 1983) # [[Vera Rubin]] astronomoa, aitzindaria (AEB, 1928-2016) # [[Mary Jobe Akeley]] esploratzailea, alpinista eta argazkilaria (AEB, 1878-1966) # [[Blanca Castilla de Cortázar]] antropologoa eta filosofoa (Gasteiz, 1951) # [[Elena Martínez de Madina]] filologoa (Gasteiz, 1962) # [[Maria Weston Chapman]] abolizionista (AEB, 1806-1885) # [[Leire Apellaniz]] zinema-ekoizlea (Bilbo, 1975) # [[Maddi Ariztia]] ipuin bildumagilea, aitzindaria (Lapurdi, 1887-1972) # [[María Teresa Lozano]] matematikaria, aitzindaria (Iruñea, 1946) # [[Dorotea Barnés]] kimikaria, aitzindaria (Iruñea, 1904-2003) # [[Eva Amaral]] abeslaria, konpositorea (Zaragoza, 1972) # [[Amaia Lasa]] idazlea (Getaria, 1948) # [[Virginia Apgar]] pediatra, Apgar testaren asmatzailea (AEB, 1909-1974) # [[Anna Mani]] fisikaria, metereologoa (India, 1918-2001) # [[Georgia O'Keeffe]] margolaria (AEB, 1887-1986) # [[Anne Lezea]] gimnasta erritmikoa (Zarautz, 2001) # [[Oiana Blanco]] judoka (Orio, 1983) # [[Anne Frank]] alemaniar judu idazlea (Alemania, 1929) # [[Tessa Andonegi]] aktorea (Donostia 1968, 1983) # [[Loli Albero]] poeta, idazlea (Iruñea, 1962) # [[Arantxa Aldalur]] poeta (Azkoitia, 1963) # [[Olivia Newton-John]] abeslaria, aktorea (Cambridge, 1948-2022) # [[Regina Salcedo]] idazlea, irudigilea, gidoigilea (Iruñea, 1972) # [[Regina Araluze]] irrintzilaria (Bermio, 1922-2012) # [[Olga Holtz]] matematikaria (Errusia, 1973) # [[Phillis Wheatley]] poesia argitaratutako 1. emakume afroamerikar esklaboa (Afrika/AEB, 1753-1784) # [[Teresa Lopez de Munain]] aktorea, irakaslea (Bilbo, 1963) # [[Lizar Begoña]] poeta (Sopela, 1997) # [[Mertxe Rodriguez]] antzezle eta pailazoa (Lasarte-Oria, 19868) # [[Maite Gonzalez]] idazlea, itzultzailea (Donostia, 1943) # [[Olatz Beobide]] aktorea, zuzendaria (Sopela, 1964) # [[Nerea Elustondo]] bertsolaria, irakaslea (Legazpi, 1981) # [[Sara Carracelas]] igerilari paralinpikoa (Donostia, 1975) # [[Aranzazu González]] igerilari paralinpikoa (Donostia, 1981) # [[Marisa González]] multimedia-artista (Bilbo, 1943) # [[Mari Carmen Rubio]] arkulari paralinpikoa (Iruñea, 1961) # [[Pilar Goya]] kimikaria (Gasteiz, 1951) # [[Elizabeth Kenny]] erizaina, polio tratamentua (erizaina, 1880-1952) # [[Garazi Kamio]] kazetaria, idazlea (Gipuzkoa, 1979) # [[Patricia Karrikaburu]] errugbi jokalaria (Zuberoa, 1988) # [[Emma Fursch-Madi]] sopranoa (Baiona, 1847-1894) # [[Miriam Arrillaga]] pilotaria (Aginaga, 2000) # [[Concha Espinosa ]] sindikalista (Bilbo, 1954-2008) # [[Salome Gabunia]] etnologoa, euskaltzain urgazlea (Georgia, 1951) # [[Gracianne Hastoy]] eleberrigilea (Oloroe-Donamaria, 1968) # [[Uxue Juárez]]idazlea, arte-zuzendaria (Iruñea1981) # [[Amalia Galarraga]] idazlea, feminista (Donostia, 1895-1971) # [[Gloria Alcorta]] idazlea (Lapurdi-Argentina, 1951-2012) # [[Arantza Ugalde]] sismologoa (Barakaldo, 1966) # [[Zinaida Serebriakova]] margolaria (Errusia, 1884-1967) # [[Siofra O´Leary]] Giza Eskubideen Europako Auzitegiko lehenengo emakume lehendakaria (Irlanda, 1968) # [[Elena Loyo]] atleta, modelo ohia (Araba, 1983) # [[Ángeles González-Sinde]] politikaria, gidoilaria eta zinema zuzendaria (Madril, 1965) # [[Maider Segurola]] kazetaria (Lasarte-Oria, 1982) # [[Leticia Canales]] surflaria (Bilbo, 1995) # [[Rosa Elizburu]] irakaslea, alkate ohia (Arrasate, 1958) # [[Amaia Lanbarri]] futbolaria (Arrigorriaga, 1992) # [[Lola Rodríguez (aktorea)]] modeloa, aktibista (Las Palmas, 1998) # [[Esti Markez]] abeslaria (Gipuzkoa, 1999) # [[Clara Schumann]] piano-jolea, musikagilea (Alemania, 1819-1896) }} ==='''Berriak 2022''' ('''abuztua''')=== (Ordena alfabetikoan) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Edurne Garitazelaia]] efef'''SORTUA''' euskaltzalea (Zaldibar, 1926-2005) # [[Irati Fernandez Gabarain|Irati Fernández Gabarain]] ef--'''SORTUA''' ilustratzailea (Iruñea 1983) # [[Mercedes Lorenzo]] efef'''SORTUA''' bilbotar ospetsua (Lugo 1915- Arrasate 1996) # [[Albina Shishova]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1966) # [[Alexandra Georgiana Eremia]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Alexandra Marinescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1982) # [[Alice Salomon]] erreformista soziala (Alemania, 1872-1948) # [[Alicia Pietri de Caldera]] museo zuzendaria, Venezuelako 1. dama (Venezuela, 1923-2011) # [[Ana Luísa Amaral]] poeta, itzultzailea, irakaslea (Portugal, 1956-2022) # [[Anabell López]] abeslaria (Kuba, 1963) # [[Anastasiya Kolesnikova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1983) # [[Andreea Cacovean]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1978) # [[Andreea Isărescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Andreea Munteanu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1998) # [[Andreea Raducan]] Ginnasta artistikoa (Errumania, 1983) # [[Andreea Ulmeanu]] Ginnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Ángela Irene]] abeslaria (Argentina, 1956) # [[Anna Chepeleva]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1984) # [[Anna Grudkó|Ana Grudkó]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1990) # [[Annia Hatch]] Gimnasta artistikoa (Kuba-EEBB, 1978) # [[Ashley Miles]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1985) # [[Ashley Postell]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1986) # [[Astrid Heese]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Atotoztli II]] erregina azteka (Mexiko, xv. mendea) # [[Aurelia Dobre]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1972) # [[Azucena Rodríguez]] film-zuzendaria (Madril, 1955) # [[Betti Schieferdecker]] Gimnasta artistikoa (Alemana, 1968) # [[Bi Wenjing]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Boriana Stoyanova]] Gimnasta artistikoa (Bulgaria, 1969) # [[Care Santos]] idazlea (Bartzelona, 1970) # [[Carly Patterson]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1988) # [[Carmen Ionescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Cătălina Ponor]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Cecilia Mangini]] Argazkilaria, zinegilea (Erroma, 1927-2021) # [[Celestina Popa]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1970) # [[Coco Fusco]] artista bisuala (AEB, 1960) # [[Corina Ungureanu]] Gimnasta artitikoa (Errumania, 1980) # [[Courtney Kupets]] gimnasta artistikoa (Texas, 1986) # [[Cristina Bontaş|Cristina Bontas]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Cristina Elena Grigoras]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1966) # [[Dagmar Kersten]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1970) # [[Daniela Maranduca]] Gimnasta artitikoa (Errumania, 1976) # [[Diana Morawe]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Diane Schuur]] abeslaria, piano-jolea (AEB, 1953) # [[Dina Kochetkova]] Gimnasta artistikoa (Mosku, 1977) # [[Dinah Washington]] abeslaria (AEB, 1937-2018) # [[Dolores García-Negrete Ruiz Zarco]] politikaria frankismoak eraila (Jaén, 1886-1940) # [[Dominique Dawes]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1976) # [[Dora García (artista)]] artista (Valladolid, 1965) # [[Duan Zhou]] Gimnasta artistikoa (Txina XX.mendea) # [[Ecaterina Szabo]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Elena Espinosa]] ekonomialaria eta politikaria (Ourense, 1960) # [[Elisabeth Altmann-Gottheiner]] ekonomialaria, irakaslea (Alemania, 1874-1930) # [[Elvira Altés]] kazetaria, irakaslea, genero ikertzailea (Bartzelona, XX. mendea) # [[Émilie Lepennec|Emilie Lepennec]] Gimnasta artistikoa (Paris, 1987) # [[Emme (abeslaria)]] aktorea, abeslaria (Argentina, 1982) # [[Esther Phillips]] abeslaria (AEB, 1935-1984) # [[Eugenia Golea]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1971) # [[Eugenia Popa]] gimnasta artistikoa (Bucarest, 1973) # [[Fernanda Canales]] arkitektoa (Mexiko, 1974) # [[Florica Leonida]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Francesca Llopis]] margolaria, bideo-artista (Bartzelona, 1958) # [[Gabriela Potorac]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Gabriele Faehnrich]] Gimnasta artistikoa (Alemania, 1968) # [[Germaine Tillion]] etnologoa,erresistentziakoa (Frantzia, 1907-2008) # [[Gina Gogean]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1977) # [[Hana Říčná]] Gimnasta artistikoa (Txekia, 1968) # [[Inga Shkarupa]] Gimnasta artistikoa (Ukaina, 1981) # [[Ioanna Petrovschi]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Ionela Loaieş]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Irina Baraksanova|Irina BAraksanova]] Gimnasta artistikoa (Uzbekistan, 1969) # [[Irina Yarotska]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1985) # [[Jacqueline Lamba]] margolaria (Frantzia, 1910-1993) # [[Jekaterina Lobazniuk]] Gimnasta artistikoa (Uzbekintan, 1983) # [[Jelena Piskun]] Gimnasta artistikoa (Bielorrusia, 1978) # [[Jelena Produnova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1980) # [[Jelena Zamolodchikova]] Gimnasta artistikoa (Mosku, 1982) # [[Jessie Tarbox Beals]] argazkilaria, fotokazetaria (AEB, 1870-1942) # [[Judith Joy Ross]] argazkilaria (AEB, 1946) # [[Julia Zenko]] abeslaria, aktorea (Argentina, 1958) # [[Katie Heenan]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1985) # [[Kim Kwang-suk (gimnasta)]] Gimnasta artistikoa (Ipar Korea, 1976) # [[Koko Taylor]] Blues abeslaria (AEB, 1928-2009) # [[Kristina Pravdina]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1990) # [[Kui Yuanyuan]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Larissa Fontaine]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1977) # [[Laura Cutina]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Laura Morante]] aktorae, gidoilaria, film-zuzendaria (Italia, 1956) # [[Lavinia Agache]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Lavinia Miloşovici]] Gimnasta artistikoa (Errumania,1976) # [[Léonie Duquet]] Argentinako diktaduran desagertu eta hil zuten moja (Frantzia, 1916-1977) # [[Leopoldina Núñez Lacret]] musikagilea, irakaslea, gitarra-jolea (Kuba, 1918) # [[Lilia Podkopayeva]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1996) # [[Ling Jie]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1982) # [[Liuba María Hevia]] abeslaria, kantautorea (Kuba, 1964) # [[Liubov Sheremeta|Liubon Sheremeta]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1980) # [[Liudmila Yezhova]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Loredana Boboc]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Lu Märten]] idazlea, feminista (Alemania, 1879-1970) # [[Ludivine Furlon]] Gimnasta artistikoa (Nimes, 1980) # [[Lya Ímber de Coronil]] pediatra (Ukrania-Venezuela, 1914-1981) # [[María Ángela Nieto]] zientzialaria, ikertzailea (Madril, 1960) # [[María Eugenia Ibáñez]] kazetaria (Bartzelona, 1946) # [[Maria Girona i Benet]] margolaria, grabatzailea (Bartzelona, 1923-2015) # [[María Grever]] musikagilea Mexiko, 1885-1951) # [[Maria Kriutxkova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1988-2015) # [[María Luisa Herrera]] arkeologoa (Espainia, 1913-2012) # [[Maria Mercè Roca]] idazle eta politikaria (Girona, 1958) # [[Maria Neculita]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[María Soledad Corchón Rodríguez]] Arkeologoa (Santander, 1947) # [[Marián Farías Gómez]] abeslaria (Argentina, 1944) # [[Marianela Balbi]] kazetaria (Venezuela, 1963) # [[Marie Stritt]] aktorea (Austriar Inperioa, 1855-1928) # [[Martina Jentsch]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1968) # [[Mary McLeod Bethune]] aktibista (AEB, 1875-1955) # [[Matilda De Angelis]] abeslaria, aktorea (Italia, 1995) # [[Maxi Gnauck]] gimnasta artistikoa (Alemania) # [[Menene Gras]] filosofoa, arte-kritikaria, ikertzailea (Bartzelona, 1957) # [[Meng Fei]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Mercedes Oliveira Malvar]] filosofoa (Pontevedra, 1957) # [[Mihaela Stanulet]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Milagros Socorro]] kazetaria (Venezuela, 1960) # [[Mirela Barbălată|Mirela Barbalata]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Mirela Pasca]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[Mirela Tugurlan]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Mohini Bhardwaj]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1978) # [[Monica Roșu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Nadia Hategan]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Nancy Wilson (abeslaria)]] abeslaria (AEB, 1937-2018) # [[Nao Bustamante]] multimedia artista (AEB, 1969) # [[Natalia Bobrova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1978-2015) # [[Natalia Ilienko]] gimnasta artistikoa (Kazakhstan, 1967) # [[Natalia Kalinina]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1973) # [[Natalia Yurchenko]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1966) # [[Natalia Ziganshina]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1985) # [[Nicoleta Daniela Șofronie]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1988) # [[Oana Ban]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Olga Bicherova]] gimnasta artistikoa (Mosku, 1967) # [[Olga Mostepanova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1970) # [[Olga Rashchupkina]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1984) # [[Olga Teslenko]] Gimnnasta artiistikoa (Ukaina, 1981) # [[Paula Heredia]] zinemagilea (El Salvador, 1957) # [[Pegeen Vail Guggenheim]] margolaria (Suitza-AEB, 1925) # [[Phoebe Mills]] Gimnasta artistikoa (Illinois, 1972) # [[Polina Miller]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 2000) # [[Rachel Tidd]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1984) # [[Raquel Meller]] kupletista (Tarazona, 1888-1962) # [[Rosa Bustamante Montoro]] arkitektoa (Madril, 1962) # [[Rosa María Calaf]] kazetaria (Bartzelona, 1945) # [[Sabina Cojocar]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Samantha Sheehan]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1986) # [[Sandra Mihanovich]] abeslaria, aktorea (Argentina, 1957) # [[Sandra Uve]] ilustrattzailea, dibilgatzaile zientifikoa (Bartzelona, 1972) # [[Sara Bendahan]] medikua (Venezuela, 1906-1946) # [[Sara González]] abeslaria, kantautorea (Kuba, 1949) # [[Sarah E. Goode]] asmatzailea (AEB, 1855-1905) # [[Shannon Miller]] gimnasta artistikoa (Estatu Batuak, 1977) # [[Shemekia Copeland]] Blues-kantaria (New York, 1979) # [[Silvia Buabent]] politikaria, berdintasunean espezializatua (Madril, 1973) # [[Silvia Rau]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Silvia Stroescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Simona Pauca]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1969) # [[Simona Renciu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Sofía Ímber]] kazetaria, museo-kontserbadorea (Moldavia-Venezuela, 1924-2017) # [[Soledad Bravo]] abeslaria (Logroño-Venezuela, 1943) # [[Tatiana Frolova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1967) # [[Tatiana Lysenko (gimnasta)]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[Tatiana Yarosh]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1981) # [[Teresa Parodi]] kantautorea, politikaria (Argentina, 1947) # [[Trinidad Taracena del Piñal]] Arkeologoa (Santander, 1926-Ceuta, 2017) # [[Ulrike Klotz]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1960) # [[Vanda Hădărean]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1976) # [[Vera Kolesnikova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1968) # [[Verónica Condomí]] abeslaria, konpositorea, gitarra jolea (Argentina, 1960) # [[Viktoria Karpenko]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1984) # [[Virginia Amposta Amposta]] sindikalista, frankismoak eraila (Bartzelona, 1903-1939) # [[Virginia Pereira Álvarez]] mediku ikertzailea (Venezuela, 1888-1947) # [[Xiomara Laugart]] abeslaria (Kuba, 1960) # [[Yevgueniya Kuznetsova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1980) # [[Zoila Gálvez]] sopranoa, irakaslea (Kuba, 1899) }} ===='''Berriak 2022''' ('''uztaila''')==== (Ordena alfabetikoan) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Arroyo Sagasta]] ef--'''SORTUA''' Irakaslea eta ikertzailea (Aretxabaleta,1983) # [[Eba Gaminde Egia]] ef--'''SORTUA''' ikertzailea, euskaltzain urgazlea (Mungia, 1968) # [[Jone Mitxelena]] ----'''SORTUA''' zientzialaria, irakaslea eta ikertzailea (Barakaldo, 1985) # [[Lurdes Alkorta]] ef--'''SORTUA''' trikitilaria (Azpeitia, 1973) # [[Maddi Astigarraga]] ef--'''SORTUA''' ilustratzaile zientifikoa (Deba, 1997) # [[Maria Meharra]] ----'''SORTUA''' kaskaroten erregina (Lapurdi XIX. mendea) # [[Mentxu Ramilo Araujo]] ef--'''SORTUA''' Wikiemakumea (Gasteiz, 1978) # [[Vega Asensio]] ef--'''SORTUA''' biologoa, ilustratzailea, ikertzailea (Durango, 1978) # [[Abigail Hobbs]] Salemgo sorgin prozesuko nerabea (AEB,1678- ? ) # [[Abigail Williams (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorgin epaiketetan akusatua (AEB, 1680-1697) # [[Adriana Calcanhotto]] abeslari eta konpositorea (Tarragona, 1966) # [[Agnes Meyer Driscoll|Agnes Meyer]] Kiptografoa (Estatu Batuak) # [[Aimée Rapin]] margolaria (Suitza) # [[Aissa Doumara Ngatansou]] ekintzailea (Kamerun, 1972) # [[Alice Domon]] Argentinako diktaduran desagertu eta hil zuten moja (Frantzia, 1937-1977) # [[Alicia Sellés Carot]] liburuzaina eta dokumentalista (Castelló, 1977) # [[Altamira Gonzalo]] jurista, feminista (Zaragoza) # [[Amalia Avia]] margolaria (Toledo, 1930-2011) # [[Anastasía Mýskina]] tenislaria (Sobiet Batasuna, 1981) # [[Ángela Ramos]] kazetaria, erreportaria (Peru) # [[Anita Malfatti]] margolaria (Brasil, 1889-1964) # [[Ann Pudeator]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1621-1692) # [[Anna Eriksdotter]] sorgintzat jo eta burua moztuta exekutatua (Suedia, 1624-1704) # [[Anna Gardell-Ericson]] margolaria (Suedia) # [[Anna Göldin]] Sorginkeria egotzita burua moztuta exekutatua (Suitza) # [[Anna Maria Bofarull]] zinemagilea (Tarragona,1979) # [[Anna Rosina de Gasc]] margolaria (Alemania) # [[Antonia Maymón|Antonia Maymon]] idazlea, feminista, anarkista (Madril) # [[Aurora Cáceres Moreno]] idazle, feminista, sufragista (Peru) # [[Barbara W. Tuchman]] idazle eta kazetaria (Amerikako Estatu Batuak, 1912-1989) # [[Barbara Walters]] kazetaria, idazlea (EEBB, 1929) # [[Betty Parris]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzailea(AEB, 1682-1760) # [[Bridget Bishop]] Salemgo sorgin epaiketetan exekutatua (AEB, 1632?-1692) # [[Brita Zippel]] Sorginkeria egotzita burua moztu eta sutan errea (Suedia, 1676) # [[Candy (Salemgo epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatutako esklabua (AEB,XVII. mendea ?) # [[Carmen Martínez Sancho]] matematikaria (Toledo) # [[Carmen París]] abeslari eta konpositorea (Tarragona, 1966) # [[Carmina Verdú]] gimnasta ohia (Valentzia, 1983) # [[Catalina Carlota De la Gardie]] Baztanga txertoaren bultzatzailea (Suedia, 1723-1763) # [[Christiane Amanpour]] kazetaria (Erresuma Batua, 1958) # [[Cindy Sherman]] argazkilaria eta zinema-zuzendaria (AEB, 1954) # [[Concha García Campoy|Concha Garcia Campoy]] Kazetaria (Terrasa, 1958) # [[Cristina Rota]] aktore, arte-dramatiko irakaslea (Argentina, 1945) # [[Delmira Agustini]] poeta (Uruguai) # [[Dorcas Hoar]] sorginkeria egotzita zigortua (Beverly, 1634-1711) # [[Dorothy Good]] Salemgo sorginkeria prozesuan 4 urteko auzipetua (AEB, 1687?) # [[Draupadi Murmu]] politikaria, tribu-buruzagia, Indiako 1. emakume presidente tribala (India, 1958) # [[Eglantyne Jebb]] haurren eskubideen defentsa (Erresuma Batua, 1876-1828) # [[Elena Arregui Cruz-López]] arkitektoa (Irun-Santiago de Compostela) # [[Eliane Giardini]] aktorea, zinema-zuzendaria (Tarragona, 1966) # [[Elizabeth Hubbard (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzaile nagusia (AEB, 1675?-1692etik aurrera) # [[Elizabeth Jane Gardner]] margolaria (Estatu Batuak-Paris) # [[Estefanía Chávez Barragán]] arkitektoa, irakaslea (Mexiko) # [[Esther Koplowitz]] enpresaria (Madril,1950) # [[Eva Crane]] zientzialaria (Erresuma Batua) # [[Eva Piquer]] kazetaria eta idazlea (Bartzelona, 1969) # [[Faith Hill]] abeslaria (EEBB, 1967) # [[Fanny Elssler]] dantzaria (Austria) # [[Guirandana de Lay|Guirandina de Lay]] Emagina, sorgintzat jo eta errea (Jaka, 1461) # [[Haydée Milanés]] abeslaria, konpositorea, moldatzailea eta ekoizlea (Habana, 1980) # [[Helen Mack Chang]] Myrna Mack Fundazioaren sortzaile (Guatemala) # [[Helen Vlachos]] kazetaria (Grezia) # [[India.Arie]] abeslari estatubatuarra (Denver, 1975) # [[Isabel Azkarate]] argazkilaria, fotokazetaria (Donostia) # [[Isabel Quintanilla]] margolaria (Madril, 1938-2017) # [[Jane Wenham (ustezko sorgina)]] emakume akusatua eta askatua (Ingalaterra, ?-1730) # [[Janet Horne]] Sorginkeria egotzita sutan bizirik errea (Eskozia, 1727) # [[Jean Adair]] aktorea (Kanada, 1873-1953) # [[Jeanne Fusier-Gir]] aktorea (Frantzia, 1885-1973) # [[Juana Martín Manzano]] moda-diseinatzailea (Kordoba, 1974) # [[Juana Millán|Juana Millan]] inprimatzailea, enpresaburua (Zaragoza) # [[Juana Mordó]] arte bildumagilea (Tesalonika, 1899-Madril,1984) # [[Katharina Henot]] posta-burua, sorginkeria egotzita sutan errea (Alemania, 1570-1627) # [[Laspaulesko sorginkeria prozesua]] 24 emakume urkatuak (Huesca, 1593) # [[Laura Morera]] ballet dantzaria (Madril, 1977) # [[Laura Muntz Lyall]] margolaria (Kanada) # [[Lilia Podkopayeva]] gimnasta (Ukraina, 1978) # [[Lola Robles]] idazlea eta aktibista (Madril, 1963) # [[Luciana Aymar]] kirolaria (Argentina, 1977) # [[Lydia Lunch]] abeslaria, aktorea, idazlea (AEB, 1959) # [[Margaret Jones]] Emagina, sorginkeria egotzita urkatuz exekutatua (EEBB 1613-1548) # [[Margaret Scott (Salemgo epaiketak)|Margaret Scott]] Sorginkeria egotzita urkatuz exekutatua (Eskozia, 1615-Salem, 1692) # [[Margaret Scott Gatty]] botanikaria eta idazlea (Britania Handia, 1809-1873) # [[Maria Bellonci]] idazlea (Italia, 1902-1986) # [[María Botto]] aktorea (Argentina, 1974) # [[María Cabrales]] Kuba independentziaren aldeko protagonista (Kuba) # [[Maria da Conceição|Maria da Conceicao]] emagina, sorginkeria egotzita sutan errea (Sao Paulo, 1798) # [[María Eugenia Vaz Ferreira]] irakasle, poeta (Uruguai, 1875-1924) # [[María Gil Vallejos]] piano-jolea (Alacant, 1892-1981) # [[María José Gómez Redondo]] artista garaikidea (Valladolig, 1963) # [[Maria Mercè Cuartiella]] idazlea, antzerkigilea (Katalunia) # [[Maria Tallchief]] dantzaria (EEBB, 1925-2013) # [[María Teresa Linares]] musikologoa (Kuba) # [[Marija Jurić Zagorka|Marija Juric Zagorba]] kazetaria (Kroazia, 1873-1957) # [[Marta Calamonte]] gimnasta ohia, entrenatzailea, fisioterapeuta (Badajoz,1982) # [[Martha Corey]] Salemgo sorgin epaiketetan urkatua (AEB, 1619-1672) # [[Martha Zein]] idazle, narratzaile, zinegile (Alemania, 1962) # [[Mary Black (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatutako esklabua (AEB,XVII. mendea ?) # [[Mary Bradbury]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatua (AEB, 1615-1700) # [[Mary Parker (Salemgo epaiketak)|Mary Parker]] sorginkeria egotzita urkatua (1637-1692) # [[Mary Pat Gleason]] aktorea eta gidoilaria (AEB, 1950-2020) # [[Mary Warren]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzaile nagusiena (AEB, 1674?-1693?) # [[Matteuccia de Francesco]] sorgintza jo eta sutan errea (Italia, 1428 exekutatua) # [[Maxine Hong Kingston|Maxime Hong Kingston]] idazlea (EEBB, 1940) # [[Melissa de la Cruz]] idazlea (Manila-AEB, 1971) # [[Mercedes Ferrer]] egile abeslaria (Madril, 1963) # [[Merga Bien]] Sorgintzat jo eta sutan errea (Alemania 1560-1603) # [[Mia Hamm]] futbolaria (AEB, 1972) # [[Mia Zapata]] abeslaria (AEB, 1965-1993) # [[Mira Nair]] zinema zuzendaria (India, 1957) # [[Mónica Alario Gavilán]] filosofoa eta ikertzailea (Madril) # [[Myrna Mack]] antropologoa (Guatemala) # [[Nabyla Maan]] egile abeslaria (Maroko, 1987) # [[Nancy Usero]] gimnasta ohia, entrenatzailea (Zaragoza, ?) # [[Narbona Dacal]] Emagina, sorgintzat jo eta errea (Zaragoza, 1498) # [[Nata Moreno]] zine-zuzendaria, aktorea, ekoizlea (Zaragoza, 1979) # [[Nazanín Armanian]] idazea eta politologoa (Iran, 1961) # [[Nora Heysen]] margolaria (Australia) # [[Nur Levi]] aktorea (Madril, 1979) # [[Olga Román]] abeslaria eta egile-abeslaria (Madril, 1979) # [[Olga Wisinger-Florian]] margolaria (Austria) # [[Paisleyko sorginkeria prozesua]] 7 emakume kondenatuak (Eskozia, 1697) # [[Pascale Petit (aktorea)]] aktorea (Frantzia, 1938-) # [[Paula Ortiz]] zine-zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Zaragoza, 1979) # [[Paule Minck]] Parisko Komunako iraultzaile feminista (1839 - 1901) # [[Pendleko sorginkeria prozesua]] 10 urkatu: 9 emakume eta gizon 1 (Ingalaterra, 1612) # [[Petronilla de Meath]] sorginkeria egotzita sutan errea (Irlanda) # [[Rebecca Lemp]] Sorginkeria egotzita sutan errea (Alemania, 1550-1590) # [[Rebecca Nurse]] Salemgo sorginkeria prozesuan exekutatua(AEB, 1621-1692) # [[Rebecca Walker]] idazlea, feminista (Mississipi, 1969) # [[Rocío Vitero Pérez|Rocio Vitero Perez]] gizarte langilea eta politikaria (Gasteiz, 1980) # [[Romola Garai]] aktore britainiarra (1982) # [[Ruth Osborne (ustezko sorgina)]] hil zuten emakume eskalea (Ingalaterra, 1680-1700) # [[Sally Salminen]] nobelagilea (Finlandia,1906-1976) # [[Samlesburyko sorginkeria prozesua]] 20 bat emakume akusatuak (Ingalaterra, 1612) # [[Sarah Cloyce]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatua (AEB, 1648-1703) # [[Sarah Good]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1653-1962) # [[Sarah Osborne]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatua (AEB, 1643?-1692) # [[Sarah Wildes]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1627-1692) # [[Sima Sami Bahous]] NBE Emakumeak-en zuzendaria (Jordania, 1956) # [[Susana Rinaldi]] aktorea eta tango-abeslaria (Argentina, 1935) # [[Susannah Sheldon]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatzailea (AEB, 1670?- ?) # [[Suzana de Moraes]] aktore, zinema-zuzendaria (Brasil, 1940-2015) # [[Tarsila do Amaral]] margolaria (Brasil, 1886-1973) # [[Tatiana Bilbao]] arkitektoa (Mexiko) # [[Tatiana Lióznova]] zinema zuzendaria (Errusia, 1914-2011) # [[Teresa Duclós]] margolaria (Sevilla, 1934) # [[Vera Fokina]] ballet dantzaria (1886-1958, Errusia) # [[Vera Panova]] idazlea eta kazetaria (Errusia, 1905-1973) # [[Vera Tschechowa]] aktorea, zinemagilea eta ekoizlea (Alemania, 1940) # [[Victoria Åberg|Victoria Aberg]] margolaria (Finlandia, 1824-1892) # [[Villanuako sorginak]] Villanuako sorginkeria prozesua (Huesca, XV. mendea) # [[Wilhelmina Wylie]] igerilaria (Australia, 1984) # [[Wilmot Redd]] Sorginkeria egotzita urkatua (Salem, 1692) }} ===='''Berriak 2022''' ('''ekaina''')==== (ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Colino]] eef--'''SORTUA''' kirolaria, ibiltaria (Durango 2004) # [[Aitziber Makazaga]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Zerain 1976) # [[Alazne Etxebarria Urizar]] ef--'''SORTUA''' korrikalaria (Santurtzi 1997) # [[Ane Maruri]] ef--'''SORTUA''' dantzaria eta irakaslea (Bizkaia 1996) # [[Begoña Guillen]] ef--'''SORTUA''' argazkilaria (Amurrio 1963) # [[Bernadette Iratzoki Luro]] ----'''SORTUA''' dantzaria, antzerkilaria eta irakaslea (Azkaine, 1959) # [[Betzaida Urtaza]] ef--'''SORTUA''' idazlea, itzultzailea, editorea (Donostia-Legorreta 1988) # [[Gabi Etxebarne]] ----'''SORTUA''' idazlea, feminista, serora ohia (Aldude, Nafarroa Beherea 1932) # [[Garbiñe Alustiza]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Zerain 1964) # [[Lurdes Imaz]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, antzerki zuzendaria eta gidoilaria (Segura 1952) # [[Margarita Olañeta]] ef--'''SORTUA'' ekintzailea (Ermua 1931) # [[Olga Uribe]] ef--'''SORTUA''' ehulea (Durango 1958) # [[Oroitz Jauregi]] ef--'''SORTUA''' Euskaltzain urgazlea (Legorreta 1974) # [[Patxika Erramuzpe]] ----'''SORTUA''' Abeslaria, ekintzailea (Aldunde. Nafarroa Beherea 1943) # [[Adelaide Anne Procter]] poeta, filantropoa (Ingalaterra) # [[Adelina Lopes Vieira]] idazlea, dranagilea (Portugal-Brasil) # [[Agnes Baltsa]] mezzosopranoa (Grezia) # [[Alice Rey Colaço]] Ilustratzailea, abeslaria. Portugal # [[Amelia Orleanskoa]] Portugalgo azken erregina (Frantzia-Portugal) # [[Amélia Rey Colaço]] aktorea, zuzendaria (Portugal) # [[Ana Castillo]] idazlea (Chicago, EEBB) # [[Ana de Gonta Colaço]] eskultorea (Portugal) # [[André Léo]] Frantziako eleberri eta kazetaria, ekintzaile feminista (1824 - 1900) # [[Ann Putnam, Jr.]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Anna Waser]] margolaria (Suitza) # [[Anna Zippel]] sorginkeria leporatuta eraila (Suedia) # [[Anne de Chantraine]] sorginkeria egotzita sutan erretakoa (Lieja) # [[Annie Londonderry]] munduari bira egindako txirrindularia (AEB) # [[Assumpta Roura]] kazetaria eta idazlea (Katalunia) # [[Barbara Ward]] ekonomialaria, kazetaria eta idazlea (Erresuma Batua) # [[Beatriz Costa]] aktorea, idazlea (Portugal) # [[Bessie Rayner Parkes]] poeta, kazetaria, feminista (Alemania-AEB) # [[Blanca Muñoz]] artista, eskultorea eta grabatzailea (Madril) # [[Branca de Gonta Colaço]] idazlea, errezitatzailea (Portugal) # [[Carmen Arozena]] artista, margolaria eta grabatzailea (La Palma) # [[Carmen Laffón]] artista, margolaria eta eskultorea (Sevilla) # [[Carola García de Vinuesa]] mediku, zientzialari, irakasle (Espainia-Australia) # [[Carolina Michaëlis de Vasconcelos]] filologoa, idazlea (Alemania-Portugal) # [[Caroline de Barrau]] feminista, aktibista (Frantzia) # [[Caroline Haslett]] ingeniari elektrikari aitzindaria (Erresuma Batua) # [[Charlotte Saunders Cushman]] aktorea (AEB) # [[Clémentine Hélène Dufau]] margolaria (Frantzia) # [[Concepción Bona]] hezitzailea eta ekintzailea (Dominikar Errepublika) # [[Concha de Albornoz]] intelektual feminista (Asturias) # [[Conchita Supervía]] mezzosopranoa (Bartzelona) # [[Corina Freire]] abeslaria, aktorea, enpresaburua (Portugal) # [[Cynthia Germanotta]] filantropoa, ekintzailea, enresaburua (AEB) # [[Dinah Craik]] idazlea (Ingalaterra) # [[Dolores González Pérez]] idazlea (Malaga) # [[Dora Panofsky]] arte historialaria (Alemania-AEB) # [[Dorothea Tanning]] margolaria (AEB) # [[Dorothy Hansine Andersen]] medikua (EEUU) # [[Eduarda Lapa]] margolaria (Portugal) # [[Eleanor Pairman]] matematikaria, asmatzailea (Eskozia) # [[Elizabeth Ann Ashurst Bardonneau]] itzultzailea, aktibista (Ingalaterra) # [[Elsie Widdowson]] nutrizionista (Erresuna Batua) # [[Emília de Sousa Costa]] idazlea, feminista (Portugal) # [[Emily Davies]] sufragista, emakumea unibertsitate eskubide-defensatzailea (Ingalaterra) # [[Emma Stebbins]] eskultorea (AEB) # [[Eugénie Le Brun]] intelektual feminista (Frantzia-Egipto) # [[Eugénie Marie Salanson]] margolaria (Frantzia) # [[Felícia Fuster i Viladecans]] margolaria eta poeta (Bartzelona-Paris) # [[Felicia Hemans]] poeta (Ingalaterra) # [[Fiorenza Cossotto]] mezzosopranoa (Italia) # [[Franceska Mann]] dantzaria (Polonia) # [[Frederica von Stade]] mezzosopranoa (AEB) # [[Geraldine Jewsbury]] eleberrigilea eta kritikaria (Ingalaterra) # [[Ghada Waly]] politikari eta diplomatikoa (Egipto) # [[Gina Cigna]] sopranoa (Italia) # [[Guadalupe Marín]] modeloa eta eleberrigilea (Mexiko) # [[Hariclea Darclée]] sopranoa (Errumania) # [[Henriette Michaelis]] hizkuntzalaria (Alemania) # [[Hoylande Young]] kimikaria (AEB) # [[Huda Sha'arawi]] aktibista feminista (Egipto) # [[Irina Vladislavovna Bussen]] minerologoa (Errusia) # [[Izumi Nakamitsu]] Armagabetzeari lotutako gaiei buruzko Nazio Batuen Bulegoko zuzendaria (Japonia) # [[Josephine Butler]] feminista eta guzarte erreformatzailea (Erresuma Batua) # [[Juana Alarco de Dammert]] filantropoa, hezitzailea (Peru) # [[Júlia Lopes de Almeida]] idazlea, kazetaria, feminista (Brasil) # [[Julie von May]] sufragista, feminista (Suitza) # [[Katalina Boloniakoa|Katalina Boloniakoa]] margolaria, idazlea, santa (Bolonia) # [[Kate Marvel]] zientzilaria (New York EEBB) # [[Kin Yamei]] doktorea, hezitzailea eta nutrizioan aditua (Txina, EEBB) # [[Letitia Elizabeth Landon]] poeta (Ingalaterra) # [[Licia Verde]] astronomoa, fisikaria, irakaslea (Italia) # [[Lidia Blanco]] filologoa (Burgos) # [[Lilian Baylis]] britainiar antzerki ekoizle eta zuzendaria # [[Lola Garrido]] arte kritikaria, komisarioa eta bildumagilea (Donostia) # [[Lucia Valentini Terrani]] mezzosopranoa (Italia) # [[Madeleine Pelletier]] psikiatra, aktibista (Frantzia) # [[Malak Hifni Nasif]] idazle, poeta, maistra (Egipto) # [[Margarida Lopes de Almeida]] poeta, deklamatzailea, eskultorea (Brasil) # [[Maria Adelaide Lima Cruz]] margolaria (Portugal) # [[Maria Archer]] idazlea (Portugal) # [[María Barbeito]] pedagogo, idazlea (Galizia) # [[Maria da Cunha]] poeta, kazetaria(Portugal-Brasil) # [[Maria Jane Jewsbury]] eleberrigilea eta kritikaria (Ingalaterra) # [[Maria Lamas]] idazlea, kazetaria, ekintzaile politikoa (Portugal) # [[María Luisa Calero Vaquera]] hizkuntzalaria (Badajoz) # [[Maria Olga de Moraes Sarmento da Silveira]] idazlea, feminista (Portugal) # [[María Soriano Llorente]] psikologoa (Valentzia) # [[María Trinidad Sánchez]] ekintzailea, aberriaren ama (Dominikar Errepublika) # [[Marie Adelaide Belloc Lowndes]] nobelagilea (Ingalaterra) # [[Marie La Cécilia]] Frantziako maistra, Komunan aktibista errepublikanoa (1839 - 1922) # [[Marisa de Leza]] aktorea (Madril) # [[Martha Carrier]] sorginkeria leporatuta eraila (EEBB) # [[Mary Eastey]] Salemeko sorgin-epaiketan exekutatua (AEB) # [[Mary Russell Mitford]] idazlea, dramagilea (Ingalaterra) # [[Mary Walcott]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Matiel Mogannam]] aktibista, nazionalista (Libano-Palestina) # [[Matilda Hays]] itzultzaile, idazle, kazetari, aktore (Ingalaterra) # [[Melissa Aldana]] saxofoi-jotzailea (Txile) # [[Mercedes Llopart]] sopranoa, irakaslea (Bartzelona) # [[Mercy Lewis]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Minou Tavárez Mirabal]] filologoa, politikaria (Dominikar Errepublika) # [[Monica Oliphant]] zientzialari, ikertzailea (Ingalaterra-Australia) # [[Nabawiyya Musa]]irakaslea, nazionalista, feminista (Egipto) # [[Natali Germanotta]] moda-diseinatzailea, estilista (AEB) # [[Natalia Kanem]] UNFPAren zuzendaria (Panama) # [[Nerilie_Abram]] zientzilaria (Australia) # [[Nísia Floresta (idazlea)]] idazlea, hezitzailea (Brasil) # [[Paca Blanco]] ekintzailea (Madril) # [[Patricia Kraus]] abeslaria, musikagilea, ekoizlea (Milan-Espainia) # [[Regina Lago García]] pedagogo, psikologo (Palentzia) # [[Renata Scotto]] sopranoa (Italia) # [[Rosalba Carriera]] margolaria (Italia) # [[Ruth Rivera Marín]] arkitektoa (Mexiko) # [[Safia Zaghloul]] aktibista, politikaria (Egipto) # [[Sonia Vivas]] pedagogoa, politikaria (Bartzelona) # [[Tarab Abd al-Hadi]] aktibista feminista, politikaria(Palestina-Egipto) # [[Valentine de Saint-Point]] idazlea (Frantzia) # [[Verónika Mendoza]] politikaria (Peru) # [[Victòria Pujolar Amat|Victoria Pujolar Amat]] margolaria (Bartzelona) # [[Virgínia Quaresma]] kazetaria, aktibista (Portugal) }} ===='''Berriak 2022''' ('''maiatza''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Alaitz Biritxinaga]] ef--'''SORTUA''' Txirrindulari epaile eta zuzendaria (Bizkaia 1974) # [[Angelita Bilbao Bilbao]] efef'''SORTUA''' erizaina, ekintzaile abertzalea (Bilbo 1903-Argentina 1990) # [[Concha Laca]] efef'''SORTUA''' artisaua, zeramikaria, eskultorea (Madril 1925-Irun 2018) # [[Estibaliz Urresola Solaguren]] ef--'''SORTUA''' zinema zuzendaria (Laudio 1984) # [[Haizea Beruete]] efef'''SORTUA''' bertsolaria (Iruñea 1994-2022) # [[Lina Huarte-Mendikoa]] efef'''SORTUA''' sopranoa (Iruñea 1928-Madril 2017) # [[Margarita Barainka]] g'''SORTUA''' Gernikako bonbardaketaren lekukoa (Errigoiti 1922) # [[Acacia Uceta]] poeta (Madril) # [[Adelaida Abarca Izquierdo]] ekintzailea, kartzelarik ihes egindakoa (Madril) # [[Adelaida Las Santas]] kazetari eta poeta (Madril) # [[Alejandra Soler]] maistra errepublikano erbesteratua (Valentzia) # [[Amanda Jones]] poeta, aktibista, asmatzailea (AEB) # [[Ana Martínez Collado]] arte estetika eta generoa (Madril) # [[Ángela García de la Puerta]] Espainiako 1. Fisika eta Kimika katedraduna (Soria) # [[Ángeles García-Madrid]] idazlea eta presoa (Madril) # [[Anna Davin]] historialaria, idazlea, feminista( Ingalaterra) # [[Anna Keichline]] arkitektoa eta asmatzailea (AEB) # [[Anna Manso Munné]] idazlea, gidoilaria (Bartzelona) # [[Anna Ruth Fry]] idazlea (Britainia Handia) # [[Asun Casasola]] genero indarkeriaren aurkako aktibista (Palentzia) # [[Asunción Bastida]] moda diseinatzailea (Bartzelona) # [[Aurora Rodríguez Carballeira]] ama eugenesikoa (Galizia) # [[Barbara Bodichon]] ongilea, eskubideen aldeko aktibista (Erresuma Batua) # [[Carmen Mir]] moda diseinatzaile (Bartzelona) # [[Christiana Figueres]] antropologoa, ekonomialaria eta analista(Costa Rica) # [[Clara Sánchez (idazlea)]] idazlea, Espainaiko zine aditua (Guadalajara) # [[Concha Alós]] idazlea (Valentzia-Bartzelona) # [[Consuelo García del Cid Guerra]] idazlea (Bartzelona) # [[Deepika Kurup]] zientifikoa, asmatzailea (edateko ur garbi 'azkarra') (AEB) # [[Dorothy Thompson]] kazetaria, idazlea, sufragista, feminista (AEB) # [[Eldorado Jones]] asmatzailea (hegazkin isilgailua,plantxa elektrikoa)(AEB) # [[Elena Moncada]] ekintzaile, idazle, prostituzioaren abolizionista (Argentina) # [[Enriqueta Gallinat]] politikaria, errepresio frankistaren biktima (Bartzelona) # [[Erna Schneider]] ingenaria, matematikaria eta asmatzailea (AEB) # [[Ethel Léontine Gabain]] margolaria (Frantzia-Ingalaterra) # [[Eva Alcón]] errektorea (Castelló) # [[Flor Cernuda]] preso komunista (Toledo) # [[Flora Robson]] aktorea (Ingalaterra) # [[Gema Corredera]] abeslari eta musikagilea (Kuba) # [[Geneviève de Gaulle-Anthonioz]] Frantziako erresistentziakoa (Frantzia) # [[Gertrud Bäumer]] aktibista feminista eta politikaria (Alemania) # [[Gisela Wild]] feminista, kooperatiba-politiketan espezializatua (Argentina) # [[Gloria Patricia Porras]] abokatu, notario, epaile (Guatemala) # [[Hannah Slater]] asmatzailea (kotoiaz josteko haria sortzeko metodo berria)(AEB) # [[Helen Taylor (feminista)]] idazlea, aktorea (Erresuma Batua) # [[Helen Taylor]] noblea (Ingalaterra) # [[Helena Lange]] pedagogoa eta emakumeen eskubide defendatzailea (Alemania) # [[Hilary Wainwright]] kazetaria, ikertzailea, feminista (Ingalaterra) # [[Hildegart Rodríguez Carballeira]] politikaria, etorkizuneko emakume gisa sortua (Madril) # [[Ida Henrietta Hyde]] fisiologoa eta asmatzailea (AEB) # [[Isabel Olesti]] kazetari eta idazlea (Tarragona) # [[Isabel Risco]] aktorea (Coruña) # [[Isabel Vicente García|Isabel Vicente Garcia]] ekintzaile komunista (Albacete - Bartzelona) # [[Jenara Vicenta Arnal Yarza]] 1. Zientzia Kimiko doktorea eta ikertzailea (Zaragoza) # [[Jessie Boucherett]] emakumeen aldeko aktibista (Ingalaterra) # [[Joaquina Dorado Pita]] Les Cortseko preso errepublikanoa (Coruña) # [[Josefa Barba-Gosé Flexner]] zientzialaria (Bartzelona-Filadelfia) # [[Josefina Amalia Villa]] ekintzailea, preso politikoa (León-Madril) # [[Joy Mangano]] enpresaria eta asmatzailea (fregona, pertxak) (AEB) # [[Juana Francisca Rubio]] margolaria eta ilustrailea (Madril) # [[Judith Malina]] aktorea, ekoizlea eta zuzendaria (Alemania-AEB) # [[Karen Olsen Beck]] arkitektoa, soziologoa, politikaria eta diplomatikoa (*!) # [[Laia Berenguer Puget]] Les Cortseko preso sozialista (Bartzelona) # [[Laura Casielles]] idazlea, poeta (Asturias) # [[Les Corts emakumeen kartzela]] (Bartzelonako eraikina) # [[Letizia Battaglia]] kazetari, argazkilari, politikari, editore eta enpresaburua (Italia) # [[Liane Russell]] genetista, zoologoa (Austria, AEB) # [[Lidia Guinart]] kazetaria, idazlea eta politikaria (Bartzelona) # [[Lilí Díaz Rivas]] enpresaburua, idazlea (Galizia) # [[Lilly Maxwell]] sufragista (Eskozia) # [[Lina Gálvez]] historialaria, ekonomia feministan aditua (Sevilla) # [[Lise London]] erresistentzia frantseseko aktibista (Frantzia) # [[Llum Quiñonero]] kazetaria, ekintzailea, politikaria (Alacant) # [[Lola Sanjuán]] enpresaburua eta lider feminista (Sevilla) # [[Magda Bandera]] kazetaria, idazlea(Bartzelona) # [[Maite Alvarez]] zientzilaria eta ikertzailea (Ermua) # [[Manolita del Arco]] politikaria, ekintzailea (Bilbo-Madril) # [[Margarida Abril]] ekintzailea (Katalunia) # [[María Ángeles Durán]] ikertzailea (Madril) # [[María Antonia Peña]] errektorea (Cádiz) # [[María Antonia Zorraquino]] biokimikaria eta ikertzailea (Zaragoza) # [[Maria Bigordà Montmany]] kataluniar ekintzailea (Ullastre-Tarrasa) # [[María del Carmen Cuesta Rodríguez|Maria del Carmen Cuesta Rodríguez]]A aktibista (Madril) # [[Maria Deraismes]] prostituzioaren abolizionista # [[María Dolores de Pablos]] poeta eta astrologoa (Madril) # [[Maria Dolors Laffitte]] abeslaria (Bartzelona) # [[Maria Dolors Renau]] psikologoa, pedagogoa eta politikaria (Bartzelona) # [[María Elena Moyano]] aktibista (Perú) # [[María José Figueras]] errektorea (Katalunia) # [[Maria Lacerda de Moura]] anarkista eta feminista (Brasil) # [[María Vicenta Mestre Escrivá]] psikologoa, Valentziako Unibertsitateko 1. emakume errektorea (Valentzia) # [[Marie Killick]] audio-ingeniaria, asmatzailea (gramofonorako zafirozko orratza) (Erresuma Batua) # [[Marina Vargas]] artista (Granada) # [[Marisa Mediavilla Herreros]] liburuzaina, dokumentalista, feminsita (Palentzia) # [[Marjorie Joyner]] asmatzailea (ile kizkur iraunkorrak egiteko makina)(AEB) # [[Martirio (cantante)|Martirio]] abeslaria (Huelva) # [[Mary Beale]] margolaria eta erretratista (Ingalaterra) # [[Mary Dixon Kies]] asmatzailea (kotoiaz josteko haria sortzeko metodo berria) (AEB) # [[Melania Moscoso]] antropologa, pedagoga, feminista (Bilbo) # [[Mercedes Fernández-Martorell]] antropologoa (Bartzelona) # [[Mercedes Núñez Targa]] Las Ventas eta Nazien kontzentrazio-eremuetako preso eta lekukoa (Bartzelona) # [[Miren Arantza Madariaga Aberasturi]] politikaria eta zuzendari publikoa (Gernika) # [[Montserrat Minobis]] kazetaria, irakaslea, idazlea eta feminista (Figueras) # [[Natacha Bustos]] komiki-marrazkilaria (Eivissa) # [[Nieves Torres]] politikaria, ekintzailea (Madril) # [[Niña Pastori]] flamenko-kantautorea (Cadiz) # [[Noeleen Heyzer]] diplomazialaria(Singapur) # [[Noelia Vera]] kazetaria eta politikaria (Cádiz) # [[Núria Feliu]] abeslaria eta aktorea (Bartzelona) # [[Olimpia Altuve]] farmazialaria (Guatemala) # [[Paz Azzati Cutanda]] Las Ventaseko preso komunista (Valentzia) # [[Petra Cuevas]] preso komunista (Toledo) # [[Pilar Aranda Ramírez]] errektorea (Zaragoza) # [[Pilar López Díez]] maistra, kazetaria, komunikazio eta genero ikertzailea (Asturias) # [[Rina Lazo]] margolari eta muralista (Guatemala) # [[Rocio Mora Nieto]] abokatua eta aktibista (Madril) # [[Rosa Aguilar Chinea]] errektorea (Gomera) # [[Rosa Aguilar]] politikaria (Kordoba) # [[Rosa Cremón Parra]] erizaina, ekintzaile antifrankista (Madril) # [[Rosa Devés]] biokimikaria, akademika eta hezitzailea (Txile) # [[Sally Alexander]] historialaria, feminista (Ingalaterra) # [[Sheila Rowbotham ]] historialari feminista sozialista (Erresuma Batua) # [[Shirley Ann Jackson]] fisikaria, asmatzailea (AEB) # [[Sofía Moro]] argazkilaria (Madril) # [[Soledad Murillo]] soziologo feminista, ikertzailea eta politikoa (Madril) # [[Soledad Real López]] ekintzaile, komunista (Bartzelona) # [[Susana Blas Brunel]] komisarioa, arte eta feminosmoan aditua (Madril) # [[Susanna Martín]] ilustratzailea (Bartzelona) # [[Suzanne Noël]] Zirujau plastikoa (Frantzia) # [[Teresa Hernández Sagués]] Les Cortseko preso komunista (Avila) # [[Teresa Rebull]] aktibista politikoa eta kantautorea (Bartzelona) # [[Teresa Saez Barrao]] aktibista feminista, politikaria (Huesca-Nafarroa) # [[Trinidad Gallego Prieto]] erizaina, emagina,politikari komunista (Madril) # [[Valerie Hunter Gordon]] asmatzailea (Erresuma Batua) }} ===='''Berriak 2022''' ('''apirila''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Antonia Salaberria]] efef'''SORTU''' erraketista (Eibar, 1906-2000) # [[Aurelia Elkoro-Iturbe]] efef'''SORTU''' erraketista (Eibar 1012-1977) # [[Haizea Oses]] ef--'''SORTU''' eskalatzailea (Arrasate, 2004) # [[Irene Sarrionandia]] ef--'''SORTU''' mendi korrikalaria (Deba 1948) # [[Joana Lasheras]] ef--'''SORTU''' kazetaria EITBn (Iruñea 1980) # [[Josefina Markina]] efef'''SORTU''' filantropoa (Mallabia 1889-1972) # [[Julene Bouzo]] ef--'''SORTU''' atleta (Ermua, 2003) # [[Julia Guerra Lacunza]] efef'''SORTU''' poeta (Iruñea 1953-2008) # [[María del Villar Berruezo]] efef'''SORTU''' aktorea, dantzaria eta idazlea (Tafalla 1888-1977) # [[Martija de Jauregui]] XVI. mendeko sendagilea (Nafarroa) '''SORTU''' # [[Pantxika Urruti]] ef--'''SORTU''' kantaria eta pastoral errejenta (Zuberoa 1955) # [[Teresa Izu]] margolaria, ilustratzailea (Tafalla) sortu # [[Adelita Domingo]] pianista, kopla-kantari eta dantzarien maistra(Sevilla) # [[Aenne Burda]] argitaratzailea, alemaniar ekonomia-mirariaren ikur bat (Alemania) # [[Amaya Arzuaga]] diseinatzailea eta enpresaburua (Burgos) # [[Ana María Rodas]] idazlea (Guatemala # [[Ana Rosa Diego]] zinema-zuzendaria eta gidoilaria (Sevilla) # [[Angelina Aspuac]] jantzi maien defendatzailea (Guatemala) # [[Angelina Beloff]] margolaria, grabatzailea eta arte-irakaslea(Errusia-Mexiko) # [[Asunción Gómez Pérez]] ikertzailea (Badajoz) # [[Aurelia Gutiérrez-Cueto Blanchard]] pedagogoa(Santander) # [[Beatrice Hastings]] idazlea(Ingalaterra) # [[Belén Maya]] flamenko-dantzaria eta koreografoa ( ) # [[Bella Dutton]] tenislaria (Britainia-Espainia) # [[Bibiana Candia]] idazlea eta kazetaria (Galizia) # [[Carlota Gurt]] idazlea eta kazetaria (Bartzelona) # [[Catherine Bauer Wurster]] arkitektoa, etxebizitza publikoaren defendatzailea (AEB) # [[Catherine Fahringer]] idazlea, aktibista (Estatu Batuak) # [[Celia Rivas Casais]] kamioilaria, enpresaburua eta ekintzailea (Galizia) # [[Ch´umilkaj Curruchiche]] abeslaria (Guatemala) # [[Chona Madera]] idazle kanariarra # [[Cilly Aussem]] tenislaria (Alemania) # [[Concha Méndez]] idazlea, poeta eta gidoilaria (Madril) # [[Concha Monje]] robotika-ikertzailea (Badajoz) # [[Elena Catena]] filologoa, editorea eta feminista (Salamanca) # [[Elena Villamandos]] kanariar idazlea # [[Elvira Dyangani Ose]] Bartzelonako Arte Garaikidearen Museoaren 1. emakume zuzendaria(Kordoba) # [[Emma Couceiro]] poeta (Lugo) # [[Enriqueta Martín Ortiz de la Tabla]] irakaslea eta liburuzaina (Badajoz) # [[Ernestine Rose]] asmatzailea (Polonia) # [[Eudoxia Píriz]] Medikua (Salamanca) # [[Fatoumata Diawara]] Maliko aktore eta egile-abeslaria (1982 - ) # [[Francisca Subirana]] tenislaria (Katalunia) # [[Genie Espinosa]] artista, ilustratzailea (Bartzelona) # [[Helena Bayona]] dokumentalgilea (Iruña) # [[Iris Yassmin Barrios Aguilar]] abokatu eta epailea (Guatemala) # [[Isa Guerra García]] poeta kanariarra (Kanariar uharteak) # [[Isabel Expósito Morales]] idazlea (Hierro-Kanariak) # [[Isabel García Hualde]] idazlea (Zarrakaztelu) # [[Josane Sigart]] tenislaria (Belgika) # [[Kajsa Ekis Ekman]] kazetari, idazle, ekintzailea (Suedia) # [[Karma Peiró]] kazetari digitala Adimen Artifizialean aditua (Bartzelona) # [[La Niña de los Peines]] Kopla-abeslaria (Sevilla) # [[Las Ventas emakumeen kartzela]] artikulua da. # [[Laura Fernández]] Idazlea eta kazetaria (Terrassa) # [[Lenina Amapola García]] idazlea (Guatemala) # [[Lilí Álvarez]] kirolaria, kazetaria eta Olinpiar jokoetako 1.emakume espainiarra (Erroma-Madril) # [[Lourdes Pastor]] Kantaria eta aktibista (Kordoba) # [[Lydia Becker]] Britainia Handiko sufragista, biologoa eta astronomoa (1827-1890) # [[Madam C. J. Walker]] asmatzailea eta enpresaburua (AEB) # [[Maddelin Brizuela]] enbaxadorea Bolivian (El Salvador) # [[Margarita Ucelay]] filologoa, hispanista eta irakaslea (Madril)staño # [[Marguerite Broquedis]] tenislaria (Frantzia) # [[Maria Àngels Anglada]] kazetaria, poeta, eleberrigilea (Katalunia) # [[María Blanca Ferrer García]] Abokatua, idazlea, poeta (Iruñea) # [[María Blanchard]] margolaria (Santander) # [[Maria del Carmen Reina Jiménez]] idazlea kanariarra # [[María Francisca Ulloa del Castillo]] emagina (Utrera) # [[Maria Furtwängler]] aktore eta medikua (Alemania) # [[María Josefa Riba]] tenislaria (Katalunia) # [[María Laffitte]] arte-kritikaria, idazlea, Emakumeen eskubide defendatzailea(Sevilla) # [[María Rodrigo]] musikagilea, pianista eta irakaslea(Madril) # [[María Salas Larrazábal]] idazle eta aktibista (Burgos) # [[Marian Rojas]] mediku psikiatra eta idazlea (Madril) # [[Maribel Lacave]] idazle kanariarra # [[Marie Goegg-Pouchoulin]] Suitzako aktibista feminista eta abolizionista (1826-1899) # [[Marie Vassilieff]] margolaria (Errusua-Frantzia) # [[Marifé de Triana]] Kopla-abeslaria eta aktorea (Sevilla) # [[Matilde Coral]] flamenko dantzaria (Sevilla) # [[Matilde Landa]] politikaria (Badajoz) # [[Matilde Ras]] grafologoa, idazlea, itzultzailea(Tarragona) # [[Matilde Ucelay]] Espainiako tituludun 1.emakume arkitektoa (Madril) # [[Mayte Martín (idazlea)|Mayte Martín]] Las Palmas (Kanariak) # [[Mayte Martín]] musikagilea, flamenko-abeslaria (Bartzelona) # [[Melanie Mayron]] asmatzailea eta aktorea (AEB) # [[Melissa Farley]] psikologo, feminista (AEB) # [[Mercedes Rodrigo]] Espainiako tituludun 1.emakume psikologoa (Madril) # [[Merche Esmeralda]] flamenko-dantzaria (Sevilla) # [[Milagro Almenara Pérez]] Espainiako Gerra Zibilean eraildako farmazialaria (Santander) # [[Milagros Mengíbar]] flamenko-dantzaria (Sevilla) # [[Milagros Nuin Monreal]] itzultzailea. (Erriberri-Nafarroa) # [[Molla Mallory]] tenislaria (Norvegia-AEB) # [[Morena Herrera]] abortuaren aldeko ekintzailea (El Salvador) # [[Myriam Palacios]] aktorea (Txile) # [[Natalia Sosa Ayala]] kanariar idazlea # [[Norah Borges]] ilustratzailea (Argentina) # [[Núria Albó]] poeta (Bartzelona) # [[Nuria Coronado Sopeña]] kazetaria, feminista, abolizionista (Madril) # [[Olimpia Valencia]] ginekologoa (Galizia) # [[Oliva Acosta]] zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea (Cádiz) # [[Omowunmi Sadik]] asmatzailea (Nigeria) # [[Patricia Ruiz de Irizar]] farmazialaria eta kooperantea (Iruñea) # [[Paulina Kellogg Wright Davis]] aktibista, hezitzailea (AEB) # [[Pepa Chávarri]] tenislaria (Madril) # [[Pilar Aguilar Carrasco]] idazle, zinemako kritikaria, feminista (Jaén) # [[Pura Maortua]] antzerki-zuzendaria (Kantabria) # [[Rafaela Pastor]] aktibista (Malaga) # [[Rebeca Lane]] abeslaria (Guatemala) # [[Rita Fernández Queimadelos]] arkitektoa (Galizia) # [[Rosa Barasoain|Rosa Barasoin]] idazlea (Tafalla) # [[Rosa Torras]] tenislaria (Katalunia) # [[Rosa Vergés]] zinema-zuzendaria, gidoilaria eta irakaslea (Bartzelona) # [[Sabina Spielrein]] psikiatra eta psikoanalista (Errusia) # [[Salima Ikram]] egiptologoa (Pakistan) # [[Selena Millares]] kanariar poeta # [[Simone Iribarne]] tenislaria (Lapurdi) # [[Sofia Quintino]] Portugalgo mediku, feminista eta errepublikanoa (1879-1964) # [[Sonsoles Echavarren Roselló|Sonsoles Echavarren]] idazlea eta kazetaria (Iruñea) # [[Sylvia Ratnasamy]] asmatzailea (Belgika) # [[Taina Bien-Aimé]] abolizionista # [[Teresa Zabalza Díez]] musikagilea, musikaria eta musika irakaslea (Iruñea) # [[Trinidad Lucea Ferrer]] idazlea, poeta eta ilustratzailea (Tutera) # [[Veena Sahajwalla]] asmatzailea (India-Australia) # [[Victorina Durán]] margolaria, jantzi-eszenografoa eta diseinatzailea (Madril) # [[Viera Sparza]] ilustratzailea, idazlea eta umorista grafikoa (Zaragoza) # [[Virginia Laparra]] fiskal oiha (Guatemala) # [[Yolanda Castaño]] poeta eta literatura kritikaria (Coruña) }} ===='''Berriak 2022''' ('''martxoa''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Boni Macarrón]] efef'''SORTU''' martxantera, gozoki saltzailea (Durango) # [[Carmen Miranda Zubieta]] --ef'''SORTU''' Kultur-ekintzailea (Galdakao) # [[Elbira Iturri]] ef--'''SORTU''' aktibista (Mundaka) # [[Eugenia Idoiaga]] efef'''SORTU''' emagina (Forua) # [[María Ángeles Garai]] efef'''SORTU''' irakaslea, Bizkaiko lehen andereñoa (Bilbo) # [[Martxelina Lopetegi]] efef'''SORTU''' bertsolaria (Oiartzun 1864-1930) # [[Tamara Clavería]] ----'''SORTU''' Amuge elkarteko lehendakaria (Bilbo) # [[Adilia de las Mercedes]] jurista feminista (Guatemala) # [[Alauda Ruiz de Azúa]] zine-zuzendaria eta gidoilaria (Bizkaia) # [[Alika Kinan]] Abolizionista (ARgentina) # [[Almudena Domínguez Arranz]] arkeologoa # [[Amada López Meneses]] historialari galiziarra # [[Amalia de Isaura]] aktore komikoa eta kupletista (?) # [[Amelia Baldeón Iñigo]] arkeologoa (Gasteiz) # [[Amparo Alonso Betanzos]] adimen artifizialeko ikertzailea(Galizia) # [[Amparo Cebrián]] pedagogoa (Salamanca) # [[Ana Delgado Hervás]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Ana María Romero de Campero]] kazetaria, idazlea ekintzailea (Bolivia) # [[Ángeles Huerta]] zine-zuzendaria (Asturias) # [[Angelina Vidal]] Portugalgo idazle eta kazetaria (1847-1917) # [[Anina Ciuciu]] abokatu eta idazle ijitoa (Errumania) # [[Anne Tyng]] asmatzailea (Txina-AEB) # [[Anselma de Salces]] Bilbotar ongilea (1815-1885) # [[Arabako Emakumeen Asanblada]] # [[Arundhati Bhattacharya]] enpresaburua (India) # [[Áurea Lucinda Javierre]] artxibozaina eta historialaria (Teruel) # [[Beatriz Pinheiro]] Portugalgo idazle, poeta, editore eta intelektuala (1871-1922) # [[Begoña Vila]] astrofisikaria (Galizia) # [[Berta Wilhelmi]] enpresaburua, hezitzailea, filantropoa eta feminista (Alemania, Granada) # [[Carla Accardi]] margolari abstraktua (Italia) # [[Carla Lonzi]] idazlea, arte-kritikaria, feminista (Italia) # [[Carla Subirana]] zine-zuzendaria (Bartzelona) # [[Carme Freixa]] kazetaria, feminista, abolizionista (Bartzelona) # [[Carmen de Zulueta]] idazlea, filosofoa eta irakaslea (Madril) # [[Carmen García Mateo]] telekomunikazio ingeniaria (Galizia) # [[Carmen López Alonso|Carmen Lopez Alonso]] historialaria # [[Carmen Sentandreu Gimeno]] arkeologoa # [[Carmen Velacoracho de Lara]] Kazetaria (Ciudad Real, 1880-Madril,1960) # [[Catherine Furbish]] botanikaria (AEB) # [[Christine Peterson]] estatistikaria, zientzialaria (EEBB) # [[Chus Gutiérrez]] zine-zuzendaria, gidoilaria eta aktorea (Granada) # [[Deema Shehabi]] poeta eta idazlea (Kuwait) # [[Delia Grigore]] filologo ijitoa (Errumania) # [[Diana Pey]] piano-jotzailea (Madril) # [[Dolores Cebrián]] irakaslea (Salamanca) # [[Domitila de Carvalho]] Portugalgo mediku, irakasle eta politikaria (1871-1966) # [[Elaine N. Aron]] psikologoa (Kalifornia) # [[Elena Barulina]] botanikaria, genetista eta ikertzailea (Errusia) # [[Elena Díaz Ereño]] medikua eta irakaslea (Galdakao) # [[Elena Fortún]] idazlea, haur eta gazte literatura (Madril) # [[Elena Hernández Sandoica]] historialaria # [[Elisa Augusta da Conceição Andrade]] Portugalgo lehen emakume medikua (1855-??) # [[Elisa Garrido González|Elisa Garrido]] historialaria # [[Elizabeth J. Tasker]] astrofisikaria, idazle zientifikoa eta irakaslea (Britainia) # [[Elvira Ontañón Sánchez-Arbós]] idazlea, artikulugilea eta pedagogoa (?) # [[Elza_Dunkels]] Suediako pedagoga # [[Emma Ihrer]] feminista eta lider sindikala (Alemania) # [[Esma Redžepova]] abeslari ijitoa (Mazedonia) # [[Esther Takeuchi]] asmatzailea (AEB) # [[Fei-fei Li]] konputazioko irakaslea (Txina-AEB) # [[Fournierreko emakume kartagileak]] emakume langileak (Gasteiz) # [[Gloria Cabral]] arkitektoa (Brasil-Paraguai) # [[Gloria Giner de los Ríos García]] irakaslea(Madril) # [[Glòria Trías Rubiés]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Guiomar Torresão]] Portugaldar idazlea eta feminista (1844-1898) # [[Halet Çambel]] arkeologaeta Olinpiar Jokoetan lehiatu zen lehen emakume turkiarra, eskriman # [[Harriet Williams Russell Strong]] asmatzailea (AEB) # [[Helena Lopes da Silva]] zirujau eta politikaria (Cabo Verde) # [[Hélène Rioux]] idazle eta itzultzailea (Kanada) # [[Helene Stöcker]] bakezalea, feminista eta publizista (Alemania) # [[Isabel Aguirre]] arkitektoa (Galizia) # [[Isabel García Lorca]] irakaslea eta idazlea (Granada) # [[Jennifer Miller]] Feminista, artista, idazlea...(EEBB) # [[Jordina Sales i Carbonell]] historialaria # [[Josefina Aldecoa]] idazlea eta pedagogoa (Leon) # [[Juana Capdevielle]] Gerra Zibilean eraildako pedogogo eta liburuzaina (Madril-Galizia) # [[Juana Romani|Juani Romani]] italiar-frantziar margolaria # [[Julia Sánchez Carrilero]] arkeologoa # [[Julia Vigre García]] maistra (Madril) # [[Julienne Baseke Nzabandora]] aktibista (Kongo) # [[Julieta Paredes]] feminista komunitarioa (Bolivia) # [[Juliette Bonheur]] animalia-margolaria (Frantzia) # [[Katerina Harvati]] paleontologoa, irakaslea eta ikertzailea (Grezia) # [[La Argentinita]] dantzaria eta koreografoa (Buenos Aires) # [[Laura de los Ríos Giner]] irakaslea (Granada) # [[Laura García Hoppe]] margolaria eta idazlea (Malaga) # [[Leonor Serrano Pablo]] pedagogoa,legelaria, feminista (Ciudad Real-Madril) # [[Lily Braun]] idazle eta feminista (Alemania) # [[Linda Braidwood]] arkeologoa # [[Lita Cabellut]] margolari ijitoa (Espainia) # [[Lourdes Girón Anguiozar]] arkeologoa (Cadiz) # [[Maite Larrauri Gómez]] filosofoa, idazlea eta irakaslea (Valentzia) # [[Manuela Solís]] ginekologoa, Valentziako 1. medikua (Valentzia) # [[Mapi León]] futbolaria (Zaragoza) # [[Margarita Ballester Figueres]] poeta, itzultzailea eta irakaslea (Katalunia) # [[Margarita Sánchez Romero]] arkeologoa (Madril) # [[Maria Amália Vaz de Carvalho]] Portugalgo idazle poligrafoa, pedagogoa eta poeta (1847-1921) # [[María Ángeles Pérez Samper]] arkeologoa (Bartzelona, 1949) # [[María Antonina Sanjurjo Aranaz]] belar-jockey jokalaria (Galizia) # [[Maria Benedita Mouzinho de Albuquerque de Faria Pinho]] Portugalgo idazle, aktibista errepublikano eta feminista (1865-1939) # [[María Blázquez|María Blazquez]] idazlea (Extremadura) # [[María Buj Luna]] liburuzain terueldarra # [[Maria Clara Correia Alves]] Portugalgo editore, kazetari eta irakasle feminista (1869-1948) # [[María Cristina Gonzalo Pintor]] arkitektoa (Santander-Madril) # [[Maria Eugenia Aubet]] arkeologoa (?) # [[María José Alonso Fernández]] farmakologoa (Leon) # [[María Juana Ontañón]] arkitekto kanariarra (Tenerife) # [[María Lacrampe]] erizaina (Madril) # [[María Sánchez Arbós]] maistra eta pedagogoa (Huesca-Madril) # [[María Teresa Miras Portugal]] biokimika (Galizia) # [[María Victoria Lareu]] ikertzailea, auzitegiko medikua (Galizia) # [[Mariam Kamara]] arkitekto frantziar-nigeriarra # [[Mariana Angélica de Andrade]] Poeta portugaldarra (1840-1882) # [[Marie Joséphine Nicolas]] margolari frantziarra # [[Marisol Soengas]] mikrobiologoa (Galizia) # [[Marta Moll de Alba]] piano-jotzailea (Kanariak) # [[Mary Walton]] ingeniaria eta asmatzailea (AEB) # [[Massouda Kohistani]] aktibista (Afganistan) # [[Matilde Cantos]] politikaria (Granada)Mpa # [[Matilde Moliner Ruiz]] liburuzaina eta institutuko katedraduna(Madril) # [[Mercedes Vegas]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Mercedes Vilanova Ribas]] historialaria eta ikertzailea (Katalunia) # [[Miren Roji]] musika irakaslea eta piano-jotzailea (Santurtzi, 1917-2018) # [[Naama Goren-Inbar]] arkeologoa # [[Nely Reguera]] zine-zuzendaria, gidoilaria eta aktorea (Granada) # [[Nieves Sánchez Carrilero]] arkeologoa # [[Noemí Trujillo]] poeta eta idazlea (Bartzelona) # [[Norma Vázquez]] Bilbon bizi den indarkeria matxistan aditua (Mexiko) # [[Núria Rafel i Fontanals]] arkeologoa katalana # [[Ofelia Rey Castelao ]] historialaria,idazlea (Galizia) # [[Olga Vallespín Gómez]] arkeologoa eta Espainiako lehen urpekari profesionala # [[Olive Dennis]] ingeniaria, tren diseinu-berrikuntzen egilea (AEB) # [[Patsy O'Connell Sherman]] asmatzailea (AEB) # [[Peregrina Quintela Estévez]] matematikaria (Galizia) # [[Pilar Palomero]] zinemagilea eta idazlea (Zaragoza) # [[Pilar Pérez Solano]]zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea (Alacant) # [[Rachel Zimmerman]] zientzialaria eta asmatzailea (Kanada) # [[Rilda Paco]] artista, diseinatzailea (Bolivia) # [[Rita de Morais Sarmento]] Portugalgo lehen emakume ingeniari zibila (1872-1931) # [[Robin Wall Kimmerer|Robin Wall Kimmerer]] ekologista (EEBB) # [[Rosa Balaguer Oltra]] Kazetaria (Valentzia) # [[Rosa María Rodríguez Magda]] filosofoa (Valentzia) # [[Sally Fox]] asmatzailea (AEB) # [[Sandra Barrilaro]] argazkilaria eta ekintzailea (Bilbo) # [[Sandra Sevillano]] mendi korrikalaria (Santurtzi) # [[Serafina Javierre]] liburuzaina (Tarragona) # [[Sonia Sánchez]] idazlea, abolizionista (Argentina) # [[Susan Leeman]] endrokrinologoa (AEB) # [[Susana Reyes]] dantzari, koreografoa, artista (Ekuador) # [[Teresa Paneque]] Astronomoa, zientzia-dibulgatzailea (Madril-Txile) # [[Towanda Rebels]] idazle, komediante, abolizionista, feminista bikotea (Madril) # [[Vicenta Lorca Romero]] maistra (Granada) # [[Victoria Cabrera Valdés]] historialaria (Madril) # [[Violeta Delmonte]] hizkuntzalaria (Argentina-España) # [[Virginia Auber Noya]] idazlea, itzultzaile (Coruña, 1825-Madril,1897) # [[Marianne Thyssen]] politikaria (Belgika, 1956) }} === Berriak === ====Berriak 2022 (Otsaila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Azpitarte]] ef--'''SORTU''' abeslaria, futbolaria eta aktorea (Bizkaia) # [[Antonia Salaberria]] efef'''SORTU''' Erraketista (Eibar) # [[Adelaida de la Calle]] biologoa (Madril) # [[Adriana Kaplan Marcusán‎]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Argentina) # [[Agustina Ruiz Dupont]] fikziozko zientzialaria (Granada) # [[Aissata Kane]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Gambia) # [[Alfreda Markowska]] Holokaustoa biziraun zuen emakumea, haur ijito, judu eta alemanak bizirauten lagundu zuena (Polonia) # [[Alicia Estévez]] Zientzialaria (Pontevedra) # [[Alicia Hermida]] aktorea (Madril) # [[Almaclara]] emakume-orkestra taldea (Andaluzia) # [[Amalia Lobato Rosique]] Gerra zibilean eraildako milizianoa (Murtzia) # [[Aminata Diop]] mutilazio genitalagatiko lehen errefuxiatua eta aktibista (Mali) # [[Amparo Soler Leal]] aktorea (Madril) # [[Ana Locking]] moda-diseinatzailea, enpresaburua eta argazkilaria (Toledo) # [[Ana Mena]] abeslaria eta aktorea (Malaga) # [[Angéla Kóczé]] Soziologoa feminista ijitoa (Hungaria) # [[Ángela López Jiménez]] soziologoa eta feminista (Iruñea) # [[Angelines Fernández]] aktore errepublikanoa (Madril-Mexiko) # [[Anika Rahman]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Banglades) # [[Anna Missuna]] Errusiar geologoa # [[Antonia Plana]] aktorea (Espainia) # [[Antónia Pusich]] portugaldar idazle, kazetari eta musikagilea (1805-1883) # [[Balghis Badri]] feminsta eta aktibista (Sudan) # [[Beatriz González Calderón]] biolontxelojolea eta orkestra-zuzendaria (Andaluzia) # [[Binta Jammeh-Sidibe]] emakumeen eskubideen aldeko politikoa (Mauritania) # [[Blanca Lydia Trejo]] idazlea, aktibista, kantzilerra (Mexiko) # [[Bogaletch_Gebre]] mikrobiologoa, Emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista eta feminista(Etiopia) # [[Carmela Nieto]] kazetaria eta idazle feminista (Kuba) # [[Carmen García Mateo]] zientzialaria (Galizia) # [[Carmen Herrera (margolaria)|Carmen Herrera]] Kuba-EEBB # [[Carolina Beatriz Ângelo]] Portugaldar medikua eta feminista, herrialde horretan bozkatu zuen lehen emakumea (1878 - 1911) # [[Caroline Flack]] telebista-aurkezlea eta irrati esataria (Britainia Handia) # [[Catalina Martin-Chico]] fotokazetaria (Madril) # [[Cecilia Seghizzi]] musikagilea, biolin-joleaeta pintorea (Italia) # [[Ceija Stojka]] ijito margolaria (Austria) # [[Celia Rico Clavellino]] gidoilasria eta zine zuzendaria(Sevilla) # [[Charline Effah]] idazlea eta maistra (Gabon) # [[Chou Kung-shin]] idazlea, historialaria... (Taiwan) # [[Constanza de Ayala]] Arabako dama (Araba) # [[Consuelo Díez Fernández]] pianista eta musikagilea (Madril) # [[Coral del Río Otero]] ekonomialaria eta ikertzailea(Vigo) # [[Delaine Le Bas]] artista ijitoa (Britania Handia) # [[Dolores Corbella Díaz]] hizkuntzalaria, akademikoa (Tenerifekoa) # [[Dolores Corella Piquer]] zientifikoa eta ikertzailea (Valentzia) # [[Dolores Ruiz Berdún]] zientzia historialaria eta ikertzailea (Espainia) # [[Dolores Serrano]] pianista, musikagilea eta irakaslea (Cadiz) # [[Dora Barrancos]] soziologo, historialari, feminista (Argentina) # [[Dorothy_Reed_Mendenhall]] medika estatubatuarra (Columbus 1874- Chester 1964) # [[Efua Dorkenoo]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Ghana) # [[Elena Gorolová]] indarrez esterilizatutako emakume ijitoa (Txekia) # [[Elena María Tejeiro]] aktorea (Murtzia) # [[Elisabeth Guttenberger]] Auschwitz-Birkenau-tik bizirik atera zen emakume ijitoa. (Alemania) # [[Elvira Quintillá]] aktorea eta abeslaria (Bartzelona) # [[Emma Kunz]] sendalaria (Suitza) # [[Estrellita Castro]] abeslaria eta aktorea (Sevilla) # [[Ethel Brooks]] Soziologo feminista eta ijitoa (AEB) # [[Eugenia Zuffoli]] abeslaria eta aktorea (Italia) # [[Eva Villaver Sobrino]] astrofisikaria eta ikertzailea (Palentzia) # [[Fàtima Bosch i Tubert]] zientzialaria (Girona) # [[Fatoumata Coulibaly]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Mali) # [[Fauziya Kasinga]] emakumeen genital mutilazioa dela eta, AEBko lehen errefuxiatua (Togo) # [[Florence Price]] orkestra garrantzitsu batek jo zuen lehen musikagile afroamerikarra (AEB) # [[Fran Hosken]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista () # [[Fran Hosken]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (EEBB) # [[Francisca de Assis Martins Wood]] Lehen aldizkari feministaren argitaratzailea (Lisboa, 1802-1900) # [[Gavina Viana Viana]]ekintzaile antifaxista (Donostia-Bartzelona) # [[Gina Ranjičić]] lehenengo ijito idazlea (Serbia) # [[Gisela Bock ]] historialaria (Alemania) # [[Hanna Neumann]] matemarikaria (Alemania) # [[Imperio Argentina]] aktorea, abeslaria eta dantzaria (Argentina) # [[Inés Núñez de la Parte]] abokatua, kontseilaria eta goi-zuzendaria (Bilbo) # [[Inna Modja]] ablazioaren kontrako ekintzailea (Mali) # [[Isabel Parra]] kantautorea eta folklorista (Txile) # [[Isabel Rodà de Llanza]] epigrafialaria eta arkeologoa (Bartzelona) # [[Isabelle Stengers]] Bruselako filosofoa (Belgika) # [[Isatou Touray]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (GAmbia) # [[Jaha_Dukureh]] giza eskubideen aldeko aktibista (Gambia) # [[Jane Richardson]] biofisikoa eta Richardson biogramen asmatzailea (AEB) # [[Javiera Parra]] musikaria eta abeslaria (Txile) # [[Juana Goizueta Vértiz]] Kontituzio Zuzenbideko irakaslea (Nafarroa) # [[Julia Lajos]] aktorea (Valladolid) # [[Julia Robinson]] estatubatuar matematikaria (Misuri) # [[June Crespo]] artista (Iruñea, 1982) # [[June Eric-Udorie]] ablazioaren kontrako ekintzailea (Irlanda) # [[Katarina Taikon]] idazle ijitoa (Suedia) # [[Laura_Mersini-Houghton]] kosmologa eta fisika teoriko albano-estatubatuarra (Tirana) # [[Layli Miller-Muro‎]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (AEB) # [[Leah Manning]] Politikari britainiarra, giza eskubideen aldeko ekintzailea (Erresuma Batua) # [[Leena Yadav]] zinema-zuzendaria (India) # [[Leonore Davidoff]] historialaria, feminista (AEB) # [[Leyla Hussein]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Somalia) # [[Lidia Cao]] ilustratzailea eta muralista (Galizia) # [[Lily van Angeren-Franz]] Auschwitz-Birkenau-tik bizirik atera zen emakume ijitoa. (Alemania) # [[Loral O'Hara]] ingeniaria eta astronauta NASAn (AEB)) # [[Louise Jopling]] margolaria (Erresuma Batua) # [[Ma Thida]] Kontzientzia preso ohia eta idazlea (Birmania) # [[Mae Azango]] Kazetaria eta emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Liberia) # [[Marcia_Neugebauer]] geofisika estatubatuarra (AEB) # [[Margaret Bonds]] musikagilea (AEB) # [[Margarita Comas Camps]] pedagogoa (Menorca-Erresuma Batua) # [[Mari Carmen Díaz de Mendoza]] aktorea (Madril) # [[María Banquer]] aktorea (Espainia) # [[María Bru]] aktorea (Valentzia) # [[María de Sarmiento y Castilla]] Arabako dama (Araba) # [[María Dolores Gispert Guart]] bikoizketa aktorea eta irrati esataria (Katalunia) # [[María Eva Istúriz García|María Eva Istúriz Garcia]] Berdintasunerako teknikaria (Iruñea) # [[Maria Federici]] komunista, politikaria (Italia) # [[María Inmaculada Paz-Andrade]] zientzialaria (Galizia) # [[María Itziar Urrutia San Antón]] arkitektoa eta zuzendari exekutiboa (Malaga) # [[María Matilde Almendros]] irrati esataria eta aktorea (Katalunia) # [[María Ripoll]] zinegilea (Bartzelona) # [[María Ruiz de Gauna]] XV.mendeko emakumea (Gasteiz) # [[María Teresa Ruiz Cantero]] mediku eta ikertzailea (Melilla) # [[Maria Veleda]] Portugalgo ekintzaile feminista eta errepublikanoa (1871-1955) # [[Mary Nash]] historialaria (Irlanda-Katalunia) # [[Maya Burhanpurkar]] ikertzaile kanadiarra (Ontario) # [[Melanie Spitta]] zinema zuzendari ijitoa (Belgika) # [[Mónica Ramos Toro]] antropologoa (Madril) # [[Nahid Toubia]] Sudaneko lehen emakume-zirujaua eta EGM ikerketan ezpezializatutako aktibista (Sudan) # [[Najat Maalla M'jid]] NBE Idazkari Nagusiaren Ordezkari Berezia Haurren aurkako Indarkeriari buruzkoa (Maroko) # [[Nilde Iotti]] politikari komunista (Italia) # [[Nina Dudarova]] hizkuntzalari ijitoa, erromanieran alfabetatzea (Rusia) # [[Nitza Margarita Cintron]] medikua (Puerto Rico) # [[Olayinka Koso-Thomas]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Nigeria) # [[Panna Cinka]] biolin-jotzailea ijitoa (Hungria) # [[Pastora Filigrana García]] ijito sindikalista feminista (Sevilla) # [[Pastora Imperio]] dantzaria (Sevilla) # [[Pepita de Oliva]] ijito dantzaria, Europan ezaguna (Málaga) # [[Pratibha Parmar]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Nairobi) # [[Regina de Lamo]] 98.ko belaunaldiaren idazle anarkista (Jaén) # [[Rita Montagnana|Rita Montagnama]] Komunista, politikaria (Italia) # [[Romila Thapar]] historialaria (India) # [[Rosa Cortés]] 1749ko ijitoen kontrako Sarekada Handian atxilotua (Granada) # [[Rosa Taikon]] ijito zilargin eta aktorea (Suedia) Gina Ranjičić # [[Rosario García Ortega]] aktorea (Argentina) # [[Sagrario Ruiz Elizalde]] maistra eta hezkidetzan erreferentea (Nafarroa) # [[Saioa Mantzisidor Zilloniz]] nekazaria eta enpresaburua (Bizkaia) # [[Sandy Powell]] jantzi-diseinatzailea (Britainia Handia) # [[Shu Otero]] komikigilea (Sunbilla, Nafarroa garaia) # [[Silvia Agüero]] ijito idazlea, ijitoen memoria berreskuratzen duena (Madril) # [[Sister Fa]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Senegal) # [[Sonia Contera]] fisikaria eta nanoteknologoa (Madril) # [[Soraya Post]] eurodiputatu ijitoa (Suedia) # [[Tarsy Carballas]] zientzialaria (Galizia) # [[Teresa Margarida da Silva e Orta]] lehen emakume eleberrigilea portugesez (1711-1793) # [[Teresa Mattei]] ekintzaile komunista, feminista (Italia, 1921-2013) # [[Teresa Noce]] italiar politikaria (1900-1980) # [[Teresa Sánchez de Bilbao]] XV.mendeko emakumea (Gasteiz) # [[Teresa Vinyoles Vidal]] historialaria (Bartzelona) # [[Thais_Russomano]] Brasildarra medikuntza aeroespazialean espezializatuta (Porto Alegre) # [[Vanderlan da Silva Bolzani]] Kimikaria (Brazil) # [[Věra Bílá]] ijito abeslaria (Txekia) }} ====Berriak 2022 (Urtarrila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Urrutia]] ----'''SORTU''' Eskalatzailea (Bizkaia) # [[Alazne Belar]] ef--'''SORTU''' erizaina eta ikerlaria (Atxondo, Bizkaia) # [[Belén Bengoetxea]] ef--'''SORTU''' Ikertzailea eta EHUko irakaslea (Durango) # [[Elena Uriz]] ef--'''SORTU''' irakaslea, aktorea, dantzaria, musikaria (Iruñea) # [[Maixux Rekalde]] efef'''SORTU''' Bakezalea eta euskaltzaile (Oiartzun) # [[Mercedes Arbaiza]] ----'''SORTU''' Historialaria eta EHUko irakaslea (Bilbo) # [[Pilar Narbaiza]] efef'''SORTU''' erraketista eta sukaldaria (Mallabia) # [[Uxue del Río]] ef--'''SORTU''' artista, irudigilea eta diseinatzaile grafikoa (Donostia) # [[Adelaide Cabete]] Ginekologo feminista, framazona eta errepublikanoa (Portugal, 1867-1935) # [[Adele Bianchi]] geografoa (Italia) # [[Aida Peláez de Villa Urrutia]] idazlea,kazetaria, sufragista. (Kuba) # [[Amalia Mallén|Amalia Mallén de Ostolaza]] saiakeragilea, itzultzailea, sufragista (Kuba) # [[Ana de Castro Osório]] Portugalgo idazlea, feminista eta militante errepublikanoa(1872-1935) # [[Ana Maria Lajusticia]] kimikaria, dietetikan eta nutrizioan aitzindaria (Madril) # [[Ana Revenga]] ekonomialaria (Espainia) # [[Ángela Molinuevo y Longuebau]] XIX. mendeko karitatea (Gasteiz) # [[Ángeles Flórez Peón]] bizirik dagoen azken miliziano sozialista (Asturias) # [[Angélica Morales |Angélica Morales ]] idazlea, aktorea (Teruel, 1970) # [[Ann Rose Nu Tawng]] bakezalea, erizaina BBC 100 women sariduna (Birmania) # [[Antonella Picchio]] Ekonomialari feminista (Italia) # [[Arantxa Rodríguez Álvarez]] ekonomialari feminista (Bilbo) # [[Arantza Chacón Ormazabal]] ikertzailea, Zehar Errefuxiatuak (Gasteiz) # [[Asunción Ruiz]] ingurumen teknikaria (Madril) # [[Aurelia Castillo de González]] idazle eta itzultzailea (Kuba) # [[Aurora Villar Buceta]] kazetaria (Kuba) # [[Belén Franch Gras]] zientzialaria (Valentzia) # [[Belén Frau Uriarte]] ekonomilaria, Espainaiako CEOko eta munduko komunikazioko zuzendaria (Bilbo) # [[Belén Landáburu]] abokatu eta politikoa (Burgos) # [[Bianca Maria Meda]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Blanca de los Ríos]] idazlea eta literatura kritikoa (Sevilla) # [[Camille Kouchner]] Zuzenbide pribatuko irakaslea, abokatua (Frantzia) # [[Carmen Serdán Alatriste]] iraultzailea (Mexiko) # [[Catalina Bárcena]] aktore kubatarra (Kantabria) # [[Consuelo Uranga]] komunista (Mexiko) # [[Cristina Borderías]] Historialaria (Katalunia) # [[Cristina Carrasco]] ekonomilari feminista (Txile-Bartzelona) # [[Cynthia Cockburn]] antimilitarista feminista eta akademikoa (Britania Handia) # [[Diane Elson]] ekonomilari feminista (Erresuma Batua) # [[Digna Collazo]] sufragista (Kuba) # [[Domitila García de Coronado]] editorea, idazlea (Kuba) # [[Elena Salvador]] aktorea (Madril) # [[Elisa Garrido Moreno]] ikertzailea, unibertsitateko irakaslea (Valentzia) # [[Elisa Garrido]] espainiar militante antifaxista (Zaragoza) # [[Elisa Mújica]] Idazlea (Kolonbia, 1918-2003) # [[Elisa Soriano Fisher]] mediku-oftalmologoa eta feminista (Madril) # [[Élisabeth Chaplin]] margolaria (Frantzia, 1890-Italia, 1982) # [[Ella Fontanals-Cisneros]] enpresaria eta arte-bildumagilea (Kuba) # [[Elva Raquel Gómez]] kitxua idazlea (Argentina) # [[Elvira de Hidalgo]] Sopranoa eta kantu-maistra (Teruel) # [[Erika Aifan]] ustelkeriaren aurkako epailea (Guatemala) # [[Esperanza Molina Cubillo]] idazlea eta antropologoa (Madril) # [[Esther Chapa]] sufragista (Mexiko) # [[Eva Celada]] kazetaria, idazlea eta gastronomoa (Palentzia) # [[Eva Gancedo]] musikagilea, filmetako soinu-bandetan espezializatua (Madril) # [[Fanny Garrido]] idazle galiziarra # [[Fátima Báñez]] legelaria, politikaria eta ekonomilaria (Huelva) # [[Fatima Singhateh]] Haurren salerosteka eta explotariari buruzko Nazio Batuen Errelatore Berezia (Gambia) # [[Francia Márquez]] ekintzaile feminista (Kolonbia) # [[Gisela Vaquero]] bideojokogilea (Girona) # [[Henriette d'Angeville]] Mont Blanc igo zuen bigarren emakumea (Frantzia) # [[Hermila Galindo]] politikaria, kazetaria eta ekintzaile feminista (Mexiko) # [[Hortensia Gelabert]] aktore kubatarra Espainian (Espainia) # [[Ingrid Robeyns]] filosofo eta ekonomialari feminista (Lovaina, Belgika) # [[Irene González]] Futbolaria (Coruña, 1909-1928) # [[Isabel Margarita Ordetx]] idazlea, (Kuba) # [[Isabel Oyarzábal]] itzultzailea, kazetaria, idazlea, aktorea eta diplomatikoa(Malaga) # [[Isabella Leonarda]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Jamila Medina Ríos]] idazlea (Kuba) # [[Josefina Blanco]] aktorea (Leon) # [[Josefina Gómez Mendoza]] geografo eta idazlea (Madril) # [[Julia Peguero Sanz]] maistra eta feminista (Zaragoza) # [[Justa Montero]] aktibista feminista (Bartzelona) # [[Kate Young]] gizarte-antropologoa (Erresuma Batua) # [[Laila Haidari]] ekintzailea 100 Women BBC sariduna (Agfanistan) # [[Leonor Taboada]] kazetaria, idazlea eta ekintzaile feminista # [[Lourdes Beneria]] ekonomialari feminista (Katalunia) # [[Lucía López Marco]] albaitaria (Zaragoza) # [[Manuela Vargas]] flamenko dantzaria (Sevilla, 1941 - Madril, 2007) # [[Margarita Manso]] 27ko belaunaldiko margolaria (Valladolid, 1908-Madril,1960) # [[Mari Carmen Martínez Chamorro]] medikua (León) # [[María Ángeles Pérez López|Maria Ángeles Pérez López]] poeta (Valladolid) # [[María Cancio]] aktorea (Madril) # [[María del Adalid]] margolari galiziarra ( # [[María Espinosa de los Monteros]] emakumeen eskubide zibil eta politikoen aldeko aktibista (Malaga) # [[María Fernanda Ladrón de Guevara]] Aktorea (Madril) # [[María Guerrero López]] aktorea (Madril) # [[María Guerrero]] Aktore eta enpresaburua (Madril) # [[María José Vázquez]] GIB/HIES ekintzailea (Bartzelona) # [[María Josefa Patricia Muñoz y Jarabeitia]] filantropoa (Bilbo) # [[María Martos]] Feminista (Madril) # [[María Muñoz de Quevedo]] piano-jotzailea # [[Maria Teixidor i Jufresa]] enpresari eta abokatua (Katalunia) # [[María Teresa Gavarró Castelltort]] pedagogoa(Katalunia) # [[María Tubau]] aktorea (Madril) # [[María Villar Buceta]] kazetaria, poeta, ekintzailea (Kuba) # [[Maria Xaveria Perucona]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Marta Álvarez Guil]] legelaria (Madril) # [[Matilde de la Torre]] kazetari eta politikaria (Burgos) # [[Matilde Díez]] aktorea (Madril) # [[Matilde Rodríguez Cabo]] mediku, psikiatra, idazlea, feminista, sufragista eta aktibista (Mexiko) # [[Maud de Boer-Buquicchio]] Haurren salerosteka eta explotariari buruzko Nazio Batuen Errelatore Berezi oiha (Herbehereak) # [[Michelle Perrot]] historialaria (Frantzia) # [[Natália Pasternak|Natalia Pasternak]] biologoa BBC 100 women sariduna (Brasil) # [[Négar Djavadi]] eleberrigilea, zinemagilea (Iran/Frantzia) # [[Nerea Luis]] informatika ingeniaria (Madril) # [[Nieves Quintana]] Nekazaria (Araba) # [[Nilofar Bayat]] afganistar abokatua eta saskibaloi jokalaria (Kabul) # [[Reem Alsalem]] Emakumeen kontrako indarkeriari buruzko Nazio Batuen Errelatorea (Jordania) # [[Reyna Pastor]] historialaria (Argentina) # [[Rosa García-Malea López]] lehen emakume kaza-pilotua (Almeria) # [[Rosika Schwimmer]] kazetaria, idazlea, sufragista (Budapest) # [[Sabine Weiss]] Argazkilaria (Frantzia) # [[Sara Baartman]] esklaboa (Afrika) # [[Serafina Núñez]] idazle kubatarra # [[Susanna Minguell]] filosofo eta idazlea (Bartzelona) # [[Tlaleng Mofokeng]] mediku, hizlari, idazle eta emakumeen eskubideen eta sexu eta ugalketa-osasunaren aldeko aktibista BBC 100 women sariduna (Hegoafrika, 1980) # [[Trinidad Arroyo]] Espainian lan egin zuen lehen oftalmologoa (Palentzia) # [[Virginia Eubanks]] politologoa (AEB) # [[Virginia Torrecilla]] futbolaria (Mallorca) # [[Virginie Demont-Breton]] margolaria (Frantzia, 1859-1935) # [[Winnaretta Singer]] musika mezenas (Paris) # [[Zeltia Montes Muñoz]] musikagilea, filmetako soinu-bandetan espezializatua (Madril) }} === Berriak === ====Berriak 2021 (urria, azaroa, abendua)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Olaizola]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Elgoibar 1974) # [[Amaia Lejarreta]] ef--'''SORTUA''' artista, makillatzailea (Durango 1983) # [[Anttoni Etxeberria]] efef'''SORTUA''' tabernaria (Hondarribia 1914-2020) # [[Begoña Gorospe]]----'''SORTUA''' feminista, zinegilea (Hernani 1942) # [[Frantxiska Iragorri]] efef'''SORTUA''' Abertzale, ekintzailea (Oiartzun, 1920-2019) # [[Garbiñe Larrea |Garbiñe Larrea Iturralde]] ef--'''SORTUA''' Naturopata (Urnieta 1976) # [[Hipolita Ibaibarriaga]] ef--'''SORTUA''' erreketista (Ermua 1914- Bartzelona 1939) # [[Itziar Ugarte]] ef--'''SORTUA''' Kazetaria eta idazlea (Oñati 1995) # [[Junkal Guerrero]] ----'''SORTUA''' musikaria (Andoain 1968) # [[Leire Vargas]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria, idazlea eta itzultzailea (Durango 2002) # [[Lide Urrestarazu]] ef--'''SORTUA''' mendi lasterkaria (Ordizia 1999) # [[Maria Angeles Esnaola]] efef'''SORTUA''' Maistra abertzalea (Ormaiztegi 1924-2017) # [[María Bravo]] ----'''SORTUA''' sopranoa (Portugalete 1952) # [[María Goiricelaya Burón]] ef--'''SORTUA''' aktorea, antzerki-zuzendaria (Bilbo 1983) # [[Maria Rosario Arrizabalaga]] efef'''SORTUA''' Mariarro bezala ezagunagoa, feminismoa eta justizia soziala bizi-ardatz izan zituen gizarte-ekintzailea (Ermua 1949- Donostia 2021) # [[Maribel Aiertza]] ef--'''SORTUA''' euskal idazlea (Etxebarria 1962) # [[Rosario Zubizarreta]] efef'''SORTUA''' erraketista (Ermua 1918-2002) # [[Shandra Martínez]] ----'''SORTUA''' artista, ilustratzailea. (Errenteria1977) # [[Susana Serrano]] ef---'''SORTUA''' Unibertsitateko irakaslea (Elorrio) # [[Tere Jaio]] efef'''SORTUA''' aktorea, bikoiztailea. (Gernika) # [[Teresa Murga]] efef'''SORTUA''' (Markina-Xemein 1910-2015) # [[Abia Akram|Abia Akra]] aktibista (Pakistan) # [[Aida Lafuente]] politikari ekominista (León) # [[Al Khadra Mabrook]] Saharar poeta (Sahara) # [[Alice Neel]] margolari erretratugile estatubatuarra (1900 - 1984) # [[Amaia Bono]] antzerki aktorea (Gasteiz, 1989) # [[Amaia Nausia]] historialaria (Iruñea) # [[Amalia Domingo Soler]] Idazlea, espiritista (Sevilla, 1835-Bartzelona,1909) # [[Ana Santos Payán]] idazlea, poeta, editorea (Guadalajara, 1972-Almeria, 2014) # [[Ana Teresa Diego]] Argentinan atxilotu-desagertua (Argentina) # [[Andrea Ixchíu]] kazetaria (Guatemala) # [[Antonia Adroher Pascual]] maistra, pedagogoa eta politikaria (Girona) # [[Araceli Sánchez Urquijo|Araceli Sanchez Urquijo]] bide, ubide eta portuetako ingeniaria (Sestao) # [[Azucena Villaflor|Azuzena Villaflor]] Maiatzeko plazako ekintzailea (Argentina) # [[Belén Nevado]] aktorea, feminista (Gasteiz, 1969) # [[Berta Arocena de Martínez Márquez]] Kazetaria, feminista (Habana, 1901-1956) # [[Blanca Li]] koreografo, dantzari, zinemagile (Granada) # [[Buchi Emecheta]] idazle nigeriarra # [[Carlota Pi]] Ingeniaria eta enpresari katalana # [[Carme Alemany Gómez]] soziologoa, feminista (Bartzelona) # [[Carme Karr i Alfonsetti]] Kataluniako kazetari, idazle, musikologo eta publizista feminista eta bakezalea (1865 - 1943) # [[Carme Montoriol i Puig]] Bartzelonako idazlea, itzultzailea eta piano-jotzailea (1892 - 1966) # [[Carmen Navarro]] Medikua eta ikertzailea (Madril) # [[Carmen Salinas Alfonso de Villagómez]] Legelaria # [[Carole Pateman]] Britainiako feminista eta politologoa (Sussex, Ingalaterra) # [[Carolina Coronado]] idazlea (Badajoz) # [[Carolina Escobar Sarti]] Guatemala, 1960 feminista, idazlea, # [[Clara Peeters]] margolari flamendarra. (1580-1621) # [[Claudette Colvin]] Afro-amerikarren eskubide zibilen mugimenduaren aitzindaria. # [[Clotilde Cerdá Bosch]] Aktibista eta goi mailako harpa-jotzailea (Bartzelona, 1861-1926) # [[Concepción Sierra Ordóñez]] Legelaria # [[Conchita Balparda]] abeslaria, sopranoa. Portugalete (1942) # [[Constance Naden]] Idazle, poeta eta filosofo ingelesa # [[Consuelo Rubio]] opera abeslaria (Madril) # [[Cristina Durán Costell|Cristina Durán]] ilustratzailea eta marrazkilaria (Valentzia, 1970) # [[Cristina Spínola]] kazetaria, kirolaria, telebistako kazetaria, idazlea eta Kanarietako Youtuber-a da. # [[Crystal Bayat]] aktibista (Afganistan) # [[Diana Pinilla]] txirrindulari kolonbiarra # [[Dolores Aleu Riera]] Mediku titulua lortzen lehena (Bartzelona 1857-1913) # [[Dolores Prida]] kazetari eta antzerkigile kubatar estatubatuarra # [[Dolors Monserdà]] Kataluniako idazle eta ekintzaile feminist (1845-1919) # [[Dolors Piera]] Kataluniako irakasle sindikalista (1910-2002) # [[Eider Sánchez]] ingeniaria eta "Naru Intelligence"ren sortzailea (Donostia) # [[Elena Cipriana Álvarez Durán]] idazle, folklorista (Badajoz) # [[Elena Maseras Ribera]] Mediku, pedagogo eta irakaslea. Medizina fakultatean lehen emakume matrikulatua (Tarragona, 1853-1905) # [[Elena Mederos Cabaña]] Feminista,aktibista (Kuba) # [[Elena Molina]] dokumentalgilea (Madril) # [[Elisa Fernández de la Vega]] medikua, ikertzailea (Asturias-Zaragoza) # [[Ellen Churchill Semple|Ellen Churchill]] geografo amerikarra (1863-1932) # [[Elvia Carrillo Puerto]] Lider feminista, politikoa eta sufragista mexikarra # [[Emilia Bernal]] Kazetaria, itzultzaile (Kuba, 1884-1964) # [[Fátima Djarra Sani]] Emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea. (Ginea Bissau) # [[Fede Galizia]] margolaria (Milan 1578-1630) # [[Feminismoa Herri Katalanetan]] # [[Flavita Banana]] ilustratzaile, marrazkilaria (Oviedo) # [[Francesca Bonnemaison i Farriols]] Bartzelonako pedagogo, idazle eta feminista (1872-1949) # [[Francisca de Pedraza]] etxekoandrea, genero-indarkeriaren borrokaren aurrekari historikoa # [[Françoise Gilot|Francoise Gilot]] margolaria (Frantzia) # [[Georgiana Houghton]] Margolaria (Kanaria Uharteak, 1814-Londres, 1884) # [[Helen Porter]] britainiar biologoa # [[Isabel Güell i López]] musikagilea (Bartzelona) # [[Isabel Villenakoa]] lekaime eta idazle protofeminista (Valentzia, 1430 - 1490) # [[Janet Watson]] geologo britainiarra (1923-1985) # [[Jeannette Campbell]] igerilaria (Argentina) # [[Jerònima Galés]] XVI. mendeko inprimatzaile valentziarra (?? - 1587) # [[Jimena Alonso]] Feminista, irakaslea, pentsalaria, liburu argitaratzaile. Donostia-Madril # [[Jimena Fernández de la Vega]] medikua, genetista (Galizia) # [[Joaquima Santamaria i Ventura]] Kataluniako idazle, folklorista eta itzultzailea (1853 - 1930) # [[Josefa Ortiz de Domínguez]] Mexikoko independentziaren aldeko aktibista (Mexiko) # [[Juana Doña]] komunista, militantea, idazlea (Madril-Bartzelona) # [[Júlia Martí Comas]] ikerlari feminista (Bartzelona) # [[Kathleen Hanna]] musikaria eta aktibista. (Estatu Batuak) # [[Leona Vicario]] Mexikar ekintzailea (Mexiko Hiria, 1781-1842) # [[Lesbia Soravilla]] idazlea, feminista, ekintzailea (Camagüey, 1907-1989) # [[Lisa Çalan]] zinemagilea (Kurdistán) # [[Lola Gaos]] aktorea, aktibista (Valentzia) # [[Lola Rodríguez de Tió]] Kazetaria, iraultzailea (Puerto Rico, 1843 - Habana 1924) # [[Lucia Ixchíu]] aktibista (Guatemala) # [[Lucía Lahoz Gutiérrez]] Arte historialaria (Leza-Araba) # [[Luisa Pérez de Zambrana|Luisa Pérez de Zanbran]] Poeta (Santiago, 1837-Habana, 1922) # [[Luzmila Chiricente Mahuanca]] Giza eskubideen aldeko ekintzailea (Perú) # [[Marcelina Bautista]] Etxeko langileen aldeko aktibista (Mexiko, 1966) # [[Margaret Bullen]] antropologoa (Erresuma Batua- Euskal Herria) # [[Margarita Porete]] Begina, mistika ((Frantzia) # [[Marge Piercy]] poeta, eleberrigile eta feminista (AEB) # [[María Cambrils]] Valentziako idazle sozialista eta feminista (1878 - 1939) # [[María Collado Romero]] idazlea # [[Maria del Carme Nicolau Massó]] Kataluniako idazle, itzultzaile eta kazetaria (1901-1990) # [[Maria Domènech i Escoté]] Kataluniako idazlea (1874 - 1952) # [[María Eugenia Casinelli de García Irureta Goyena]] giza eskubideen aldeko aktibista (Argentina) # [[María Isidra de Guzmán y de la Cerda]] Medikua (Madril 1767-1884)) # [[María José Fuster]] UNED-eko irakaslea eta GIB/HIESaren ekintzaile eta ikerlaria (Alicante) # [[María José Martínez Herrero|Maria José Martinez Herrero]] EHUko irakaslea # [[María Josefa de Larumbe Goñi]] inprimatzailea eta liburu-saltzailea (Iruña 1700-1757) # [[Maria Lugones]] filosofo feminista eta deskoloniala (Argentina) # [[María Pineda]] modelo eta enpresaburua # [[María Ponce|Maria Ponce]] Maiatzeko plazako ekintzailea (Argentina) # [[María Telo]] Legelaria, familia-abokatua eta feminista extremadurarra # [[María Wonenburger]] Matematikan doktorea (Galizia) # [[Mariana Rodríguez del Toro|Mariana Rodriguez del Toro]] Mexiko independiaren aldeko borrokalaria (1775-1821) # [[Mariasilvia Spolato]] LGBT eskubideen ekintzailea (Italia) # [[Mariblanca Sabas Alomá|Mariblanca Sabas Alom]] Feminista, kazetaria, ministroa (Kubako Santiago, 1901-1983) # [[Marie-Thérèse Walter]] modeloa eta Picassoren amorante (Frantzia) # [[Marilyn Waring]] ekonomia feministaren sortzaile nagusietako bat(Zeelanda Berria) # [[Marquesa del Ter]] Noble frantziarra, pianista eta ekintzaile feminista (1864-1936) # [[Marta Espinós]] Valentziar piano-jotzailea. Valentzia # [[Marta González Gómez]] El Salvador-eko armadaren eraso batean eraila. # [[Marta Lozano Molano]] musikagilea (Cáceres, 1985) # [[Martina Casiano y Mayor|Martina Casiano]] maistra, fisika eta kimikaria # [[Martina Castells Ballespí]] Medikuntzan doktore-gradua lortzen lehen emakumea (Lleida,1852-1884) # [[Mercè Capdevila i Gaya]] musikagilea, pedagogoa (Bartzelona) # [[Mercè Torrents Turmo]] piano-jole eta konpositore katalana # [[Mertxe de Renobales]] biokimikaria (Bilbo) # [[Miren Llona]] EHUko irakaslea # [[Mylene Fernández Pintado]] idazlea (Kuba) # [[Ochy Curiel]] feminismoaren teorialaria eta aktibista, gizarte-antropologoa (Dominikar Errepublika) # [[Ofelia Rodríguez Acosta|Ofelia Rodriguez Acosta]] Feminista, kazetaria, idazlea (Habana, 1902-1975) # [[Olimpia Fulvia Morata]] humanista italiarra # [[Pamela Yates]] estatubatuar dokumentalista eta giza eskubideen aldeko ekintzailea # [[Pilar Castillo Sánchez]] pianista (Galizia) # [[Pretty Yende]] sopranoa (Hego Afrika) # [[Raquel Calvo Larralde]] kazetaria, dokumentalgilea (Durango) # [[Rita Cetina Gutiérrez]] maistra, poeta eta feminista mexikarra # [[Rosario de Acuña|Rosario de Acuña y Villanueva]] idazle, librepentsalari eta kazetaria (Madril) # [[Roya Sadat]] zinegile eta zinema-zuzendaria (Afganistan) # [[Salutxu Etxebarria]] Amurriko emakume aurreskulari aitzindaria (1924-2008) # [[Tomasa Cuevas]] efef militante komunista eta antifrankista (Guadalajara 1917 -Bartzelona 2007) # [[Ulrike Tillmann]] matematikaria (Alemania) # [[Vicenta Llorente del Moral]] entomologoa (Algorta) # [[Wendy Flores]] abokatua eta giza eskubideen aldeko defendatzailea. (Nikaragua) # [[Zulema de la Cruz]] musikagile, konpositore (Madril) # [[Zuriñe López de Sabando Sainz]] dokumentalgilea (Gasteiz) }} ====Berriak 2021 (uztaila, abuztua, iraila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Egidazu]] ef--'''SORTU''' ilustratzailea, biologoa eta idazlea (Durango) # [[Bea Larrañaga]] ef--'''SORTU''' aktorea (Errenteria) # [[Begoña Zia]] ef--'''SORTU''' marrazkilaria. (Iruñea 1959-2019) # [[Dorleta Kortazar]] ef--'''SORTU''' ipuin-kontalaria (Arrasate 1974) # [[Eider Perez]] ef--'''SORTU''' aktorea, idazlea, bertsozalea eta aurkezlea (Pasaia1995) # [[Elena Pérez]] efef'''SORTU''' txistularia (Ermua 1968-2021) # [[Eskarne Aroma]] efef'''SORTU''' irakaslea, aktorea, ekintzailea (Durango 1934-2021) # [[Esther Gorostiza]] ef--'''SORTU''' pediatra (Atxondo 1953) # [[Gala Knörr]] ----'''SORTU''' artista (Gasteiz 1984) # [[Isabel González]] ef--'''SORTU''' liburuzaina, politikaria (Leon-Durango 1974) # [[Jenni Alvarado]] ef--'''SORTU''' artista (Durango 1981) # [[Laura Latorre]] ef--'''SORTU''' terapeuta, idazlea (Madril-Huarte 1975) # [[Maddi Soroa]] ----'''SORTU''' pedagogoa (Lekunberri 1997) # [[Maitane Azurmendi]] ef--'''SORTU''' artista. (Gernika 1978) # [[Maria Josefa Aedo]] efef'''SORTU''' lekaimea (Ermua 1786-Compostela 1805) # [[Marina Lameiro]] ----'''SORTU''' zinemagilea (Iruñea 1986) # [[Norma Mentxaka]] --ef'''SORTU''' terrorismoaren biktima (Santurtzi 1932-1976) # [[Rosa Arburua]] ----'''SORTU''' pedagogoa, historia ikertzailea (Irun 1961) # [[Vanesa Fernández]] ef--'''SORTU''' Zinebiko zuzendaria. (Iurreta 1980) # [[Agustina González López]] idazle, pentsalari, pintore abangoardista eta politikaria izan zen.(Granada) # [[Ana Carrillo Domínguez]] Errepublikako Herri Armadako kapitain komunista (1898 - 1974) # [[Ana María Martínez Sagi]] Kataluniako poeta, sindikalista, kazetaria eta atleta feminista (Bartzelona, 1907-2000) # [[Anbara Salam Khalidi]] idazle eta itzultzaile feminista (Libano) # [[Ángela Labordeta]] idazlea (Teruel) # [[Ángeles Ottein]] sopranoa (Madril) # [[Angélica Dass]] argazkilaria (Brasil) # [[Consuelo Zavala]] maistra, feminista (Mexiko) # [[Esther Bejarano]] musikaria, Auschwitzeko kontzentrazio-eremutik bizirik atera zena (Alemania) # [[Gertrudis Bocanegra]] Mexikoren indepentziaren aldeko borrokalaria (Mexiko) # [[Inge Morath]] argazkilaria (Austria- AEB) # [[Jane Glover]] orkrestra zuzendaria (Erresuma batua) # [[Mari Luz Cristóbal Caunedo|Mari Luz Cristóbal]] Asturias, 1948. Tonada-kantaria # [[María "La Jabalina"]] militante anarkista eta miliziano espainiarra (1917 - 1942) # [[María de Baratta]] musikagilea, piano-jotzailea (El Salvador) # [[Mariana Pineda]] espainiar liberala (Granada) # [[Mariela Castro]] politikaria eta sexologoa (Kuba) # [[Milena Jesenská]] kazetaria, idazlea eta itzultzailea (Txekia) # [[Olga Bergholz]] Errusiar poeta (1910-1975) # [[Olga Jojlova]] Ballet dantzaria. Picassoren lehen emaztea. (1891-1955) # [[Paulina Ódena García]] militante komunista, Espainiako Gerra Zibilean milizianoa (Bartzelona 1911 - Granada 1936) # [[Peli Romarategui]] misiolari arabarra da, eta egurrez, beiraz eta zeramikaz egindako erlijio-lana egin ditu (Gasteiz) # [[Sandra Sánchez]] Karateka. Talavera de la Reina (1981) # [[Shamsia Hassani]] Afganistango grafitigilea. # [[Silvia Lazarte]] Boliviar-kitxuar politikaria (Bolivia) # [[Vilma Espín]] iraultzailea, heroia (Kuba) }} ====Berriak 2021 (apirila, maiatza, ekaina)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Anaje Narbaiza]] ef--'''SORTU''' euskaltzaile eta sindikalista (Bergara 1960) # [[Delia Lauroba]] --ef'''SORTU''' erresistentea (Donostia 1909-2004) # [[Estíbaliz Sádaba Murguía]] ----'''SORTU''' artista (Bilbo 1963) # [[Garazi Arrizabalaga]] ef--'''SORTU''' Durangoko Museoko zuzendaria (Berriz 1984) # [[Goiuri Aldekoa-Otalora]] ef--'''SORTU''' argazkilaria (Durango 1972) # [[Idoia Asurmendi]] ef--'''SORTU''' musikaria. (Aramaio 2000) # [[Idoia Gereñu]] ----'''SORTU''' antzerkigilea (Tolosa 1980) # [[Jone Guenetxea]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Abadiño 1978) # [[Jone Novo]] ef--'''SORTU''' kameraria (Durango 1982) # [[Juanita Ibaibarriaga Literatur Saria|Juanita Ibaibarriaga Literatur saria]] '''SORTU''' (Ermua) # [[Lucrecia Arana]] efef'''SORTU''' zarzuela abeslaria (Haro 1867- Madril 1927) # [[Maite Berriozabal]] ef--'''SORTU''' Euskara teknikaria (Berriz 1987) # [[Mariam Bilbatua]] ef--'''SORTU''' Unibertsitateko irakasle ohia. Durangoko zinegotzia 2019tik (Getxo, 1950) # [[Miren Lazkano]] ef--'''SORTU''' Piraguista (Donostia 1997) # [[Sagrario Aranburu]] efef'''SORTU''' dantzaria eta abeslaria (Iruñea 1930-2021) # [[Veronica Werckmeister]] ef--'''SORTU''' margolaria, muralista (Gasteiz 1972) # [[Amina Hussein]] kazetaria eta itzultzaile (Kurdistan-Bartzelona) # [[Amparo Poch y Gascón]] idazle eta mediku antifaxista eta libertarioa (Espainia, 1902-1968) # [[Ana María Pérez del Campo]] ekintzaile feminista (Madril) # [[Annie Vivanti]] Londresen jaiotako idazle italiarra # [[Betsi Cadwaladr]] erizaina (Gales) # [[Carme Riera]] idazlea (Balear Irlak) # [[Carmen Salinas Alfonso de Villagómez]] Legelaria # [[Celia del Palacio]] feminista (Durango-Mexiko) # [[Colette Maze]] piano-jotzailea (Paris) # [[Concepción Sierra Ordóñez]] Legelaria # [[Concha Liaño Gil]] Espainiako ekintzaile anarkista ( Épinay-sur-Seine, Frantzia, 1916-2014) # [[Emma Roca]] korrikalaria, suhiltzailea (Katalunia) # [[Herminia Fajardo]] kazetaria, feminista (Kanariak) # [[Hilda Hilst]] idazlea. (Brasil) # [[Jane Rule]] idazlea (Kanada) # [[Josefina Carabias]] kazetaria, idazlea (Avila) # [[Julia Hermosilla Sagredo]] Anarkosindikalista, milizianoa eta frankismoaren aurkako erresistentea (Sestao, 1916-2009) # [[Julienne Mathieu]] zinema mutuko aktorea (Frantzia) # [[Kathleen Winter]] idazlea (Kanada) # [[Katia Reimberg]] etorkin ekintzailea, feminista (Brasil-Donostia) # [[Leticia Gaspar]] artista. (Bilbo) # [[Llibertat Ródenas Rodriguez]] Valentziako anarko-sindikalista, milizianoa eta Mujeres Libres taldearen kidea (1892-1970) # [[Lola Iturbe]] Espainiar anarko-sindikalista (Bartzelona, 1902-1990) # [[Mahasweta Devi]] Bengalkiar-indiar idazle eta aktibista # [[Margarita Xirgu]] Aktorea (Katalunia) # [[María Asunción Català]] matematikaria, astronomoa (Bartzelona) # [[María Bruguera Pérez]] (Extremadurako militante libertarioa eta feminista) (1913-1992) # [[María del Carmen de Lara]] zinemagile feminista (Mexiko) # [[María Dueñas (biolin-jotzailea)]] Granada 2002 # [[María Elena Walsh]] poeta, kantautorea, eleberrigilea, antzerkigilea (Argentina) # [[María Teresa Rodríguez Sáinz-Rozas|María Teresa Rodríguez Sainz-Rozas]] enpresaburua (Palentzia) # [[Mercedes Prieto]] Astronomoa (Huelva) # [[Penelope Fitzgerald]] idazlea (Erresuma Batua) # [[Pepita Carpeña]] Espainiar feminista eta anarkosindikalista (Bartzelona, 1919-2005) # [[Sara Facio]] argazkilaria. (Argentina) # [[Soledad Estorach Esterri]] Espainiako ekintzaile anarkista (Lleida, 1915-1993) # [[Teresa Aldamiz]] poeta, kazetaria, itzultzailea. (Filipinas-Bilbo) # [[Teresa Jordá Vitó]] Akuarelista, margolaria (Bartzelona) # [[Teresa Lanceta]] Artista (Bartzelona) # [[Vera Mantero]] dantzaria (Portugal) # [[Xela Arias]] idazlea (Galizia) }} ====Berriak 2021 (urtarrila, otsaila, martxoa)==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Andereak Elkartea|Andereak Elkartea]] '''SORTU''' (Durango 2005) # [[Amaia Lopez de Munain]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Gasteiz 1972) # [[Antxone Telleria Mendia]] ef--'''SORTU''' irakaslea (Lekeitio 1956) # [[Bakarne Altonaga]] ef--'''SORTU''' historialaria (Bilbo 1988) # [[Bittori Etxeberria]] --ef'''SORTU''' Emakume Abertzale Batza. Erresistentziako kidea (Baztan 1908-1997) # [[Capitolina Bustince Larrondo]] efef'''SORTU''' irakasle, idazlea (Ujué 1864- Segovia 1934) # [[Carmen Artaza]] ----'''SORTU''' abeslaria (Donostia 1995) # [[Eladia Zubizarreta]] efef'''SORTU''' erreketista (Ermua 1923-2020) # [[Elena Ziordia]] ef--'''SORTU''' ilustratzailea (Bizkaia 1964) # [[Filomena Baldezate]] efef'''SORTU''' erizaina eta emagina (Valladolid-Bilbo 1895- Miranda de Ebro 1980) # [[Garazi Mugarza]] ef--'''SORTU''' Margolaria, idazlea eta erizana (Mallabia 1995) # [[Elvira Iñurrieta]] efef'''SORTU''' emagina (Elorrio 1895-1980) # [[Haizea Martiartu]] ef--'''SORTU''' saxofoi-jotzailea (Markina 1991) # [[Irantzu Mendia Azkue]] ----'''SORTU''' irakaslea eta ekintzailea (Gasteiz 1976) # [[Irati Idiakez]] ef--'''SORTU''' snowboarderra (Getaria 1996) # [[Isabel Lobiano]] efef'''SORTU''' (Ermua 1583-1673) # [[Izaro Lasa]] ef--'''SORTU''' txirrindulari ohia eta idazlea (Zumarraga 1987) # [[Kari Alberdi]] ----'''SORTU''' kimikaria, komunikazio zientifikoan aditua (Azkoitia 1996) # [[Lilatoia]] '''SORTU'''Donostia # [[Lorea Zulaika]] ef--'''SORTU''' musikaria (Ziortza-Bolibar 1996) # [[Lucia Urrutia]] ----'''SORTU''' meteorologoa (Erroibarra 1932) # [[Maider Mendizabal]] ef--'''SORTU''' pilotaria (Zizurkil 1977) # [[Maite Axiari]] --ef'''SORTU''' feminista, euskaltzale (Ezpeleta 1949-2021) # [[Maite Gorrotxategi]] ef--'''SORTU''' erraketista (Ermua 1926) # [[Mari Carmen Díaz de Lezana]] ----'''SORTU''' txirrindularia (Urduña 1943) # [[Marta Olazabal]] ----'''SORTU''' ikertzailea (Bilbo 1981) # [[Matilde Isasi-Isasmendi]] ef--'''SORTU''' emagina (Iurreta 1933) # [[Mentxu Alkorta]] ef--'''SORTU''' dantzari eta trikitilaria (Donostia 1947) # [[Miren Begoña Ereñaga]] efef'''SORTU''' erraketista (Durango 1927-2015) # [[Nahia Zubeldia]] ----'''SORTU''' itzultzaile, musikaria, idazlea (Lapurdi 1982) # [[Nerea del Campo Aguirre]] ef--'''SORTU''' filologoa (Eibar 1971) # [[Nicasia Madariaga]] efef'''SORTU''' margolaria (Bilbo 1874-1970) # [[Sara Estévez]] ----'''SORTU''' kazetaria (Bilbo 1925) # [[Tere Verdes]] efef'''SORTU''' Emakume Abertzale Batza. Erresistentziako kidea (Bilbo 1907-1959) # [[Victoria Mallabiabarrena]] efef'''SORTU'''soprano lirikoa (Mallabia 1867-1960) # [[Adelina Zendejas Gómez]] irakasle, kazetari, aktibista (Mexiko) # [[Aimé Painé]] abeslari maputxea (Argentina) # [[Alaíde Foppa]] poeta, itzultzailea, ekintzailea (Bartzelona-Guatemala) # [[Alice Stewart]] epidemiologa (Erresuma batua) # [[Amelina Ermeline Devant-Le Gallena]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Ana María Moix]] poeta, idazlea (Bartzelona) # [[Andrea Khalfaoui]] 1. ijito doktorea # [[Bartolina Sisa]] iraultzailea (Bolivia) # [[Benita Galeana]] sindikalista, ekintzailea (Mexiko) # [[Boliviako Cholitas escaladoras]] Bolivia # [[Carmen Ballvé]] argazkilaria (Madril) # [[Carmen Orellana Illescas]] ingurumen agentea, basozaina (Balear Uharteak) # [[Cira Crespo]] historialaria, idazlea (Katalunia) # [[Conxa Pérez Collado]] Ekintzaile anarko-feminista eta milizianoa (Katalunia, 1915-2014) # [[Cora Sadosky]]. Matematikaria (Argentina) # [[Coraline Labourdette]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Cristina López Barrio]] abokatu, idazlea (Madril) # [[Diana Trujillo]] ingeniari aeroespaziala (Kolonbia) # [[Domitila Barrios de Chungara]] Boliviar feminista # [[Edith Pretty]] lurjabea eta filantropoa. (Erresuma Batua) # [[Esperanza d'Ors|Esperanza D'ors]] eskutorea (Madril) # [[Ewy Rosqvist-von Korff]] rally pilotua (Suedia) # [[Fanny Blankers-Koen]] atleta (Herbehereak) # [[Flora Sandes]] soldadua (Britainia Handia) # [[Gilka Machado]] poeta (Brasil) # [[Gregoria Apaza]] iraultzailea (Bolivia) # [[Guadalupe Grande]] idazlea, poeta (Madril) # [[Guillermina Uribe Bone]] ingeniari zibila (Kolonbia) # [[Hedina Sijerčić]] idazle, kazetari, poeta (Sarajevo) # [[Helena Janeczek]] idazlea, kazetaria (Italia) # [[Hella Haasse]] idazlea (Herbehereak) # [[Idoia Hernández]] HATXE, piano-jotzailea (Errenteria) # [[Irene Polo]] kazetaria (Katalunia) # [[Irina Antónova]] Arte kritikaria (Mosku) # [[Isabella Karle]] X izpien ikertzailea. EEBB # [[Jacqueline Bidegorri]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Joy Adamson]] naturalista (Austria) # [[Juana Rouco Buela]] anarkista (Argentina) # [[Katharine Burr Blodgett]] fisikaria eta asmatzailea (Estatu Batuak) # [[Kalam Kunde|Kalam Kunda]] Kunde-jotzailea (Burkina Faso) # [[La Voz de la Mujer]] Argentinako aldizkari anarko-feminista. itzulpena # [[Letitia Mumford Geer]] erizaina eta asmatzailea (Estatu Batuak) # [[Louisa Garrett Anderson|Louisa Garret]] Medikua eta sufragista (Britainia Handia) # [[Lucía Sánchez Saornil]] Ekintzaile anarko-feminista eta poeta. Mujeres Libres-en sortzailea (Espainia, 1895-1970). # [[Lucy Parsons]] anarkista, komunista (EEBB) # [[Mamen Moreu]] ilustratzaile, komikigile (Huesca) # [[Manuela León]] Emakume ekintzailea (Ekuador) # [[Malva Flores]] idazlea (Mexiko) # [[Marcela Delpastre]] idazlea (Frantzia) # [[Margaret Roundtree]] Saskibaloi jokalaria (Estatu Batuak) # [[Margarita del Val]] birologoa (Madril) # [[Margarita García Flores]] feminista, abokatua (Nexiko) # [[Marie Langer]] Medikua, psikologoa (Austro-Argentinarra) # [[Mary Moffat Livingstone]] esploratzailea (Hegoafrika) # [[Maria Clemencia Herrera]] Lideresa, ekintzailea (Kolonbia) # [[María Cinta Balagué]] irrati esataria (Bartzelona) # [[María Collazo]] Argentinako anarko-feminista. itzulpena # [[Maria del Mar Lozano]] RAEx-eko zuzendaria (Iruñea) # [[Maria Josefa Saavedra]] abokatua (Bolivia) # [[María Lorena Ramírez]] korrikalaria (Mexiko) # [[Maria Paz Jiménez Escudero]] margolaria (Donostia) # [[Maria Soledad Moral Santa Cruz]] arrain saltzailea, ekintzailea (Portugalete) # [[Marina Núñez]] artista (Palentzia) # [[Marta Lamas]] idazlea, feminista, antropologoa (Mexiko) # [[Maxine Molyneux]] soziologoa, feminista (Pakistan) # [[Mercedes Ateca]] Txirrindularia (Laredo-Kantabria) # [[Mujeres Libres]] 36ko Espainiako Gerra garaiko erakunde anarko-feminista. itzulpena # [[Mujeres Libres (aldizkaria)]] Aurrekoaren aldizkaria. itzulpena # [[Nancy Porsia]] Kazetaria (Italia) # [[Nell Leyshon]] idazlea (Erresuma Batua) # [[Nuria Ruiz de Viñaspre]] poeta (Logroño) # [[Olvido García Valdés]] poeta (Pravia-Asturias) # [[Petrona Eyle]] Medikua, feminista (Argentina) # [[Rebeca Uribe]] poeta, (Mexiko) # [[Rebeca Uribe Bone]] ingeniari kimikoa (Kolonbia]] # [[Rosario Pino]] antzezlea (Málaga) # [[Sara Berenguer Laosa]] Ekintzaile anarko-feminista (Katalunia, 1919-2010) # [[Shadi Ghadirian]] argazkilaria (Iran) # [[Simona Manzaneda]] itzultzailea (Bolivia) # [[Solveig Nordström]] arkeologoa (Suedia) # [[Úrsula Goyzueta]] iraultzailea (Bolivia) # [[Vicenta Juaristi Eguino]] iraultzailea (Bolivia) # [[Victoria Aguirre Anchorena]] margolaria (Buenos Aires) # [[Virginia Bolten]] anarkista, kazetaria (Argentina) # [[Whina Cooper]] ekintzailea (Zeelanda Berria) }} === Hobetuak 2021 === # [[Alicia Iturrioz]] margolaria (Eibar) # [[Louise Michel]] Frantziako anarkista. Parisko Komunan kiderik garrantzitsuenetakoa. # [[Luz Zalduegi]] Albaitaria. (Mallabia) # [[Felisa Areitioaurtena|Felisa Areitioartena]] Antzezlea (Zaldibar) # [[Maria Magunazelaia]] Txirrindulari aitzindaria (Ermua) # [[Anna Sundström]] kimikaria (Suedia) # [[Mariñe Arbeo]] ilustrailea # [[Mercedes Careaga]] Ekintzailea (Eibar) # [[Iratxe Ansa]] dantzaria. (Donostia) ====Berriak 2020 ==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Adela Andikoetxea]] ----'''SORTU''' nekazaria (Urduliz 1954) # [[Ainhoa Urien]] ef--'''SORTU''' idazlea. (Abadiño 1997) # [[Amaia Gabantxo]] ef--'''SORTU''' idazlea itzultzailea (Bermeo1973) # [[Ana Mari Marin]] efef'''SORTU''' margolaria (Elizondo 1933- Iruñea 2020) # [[Andragunea]] '''SORTU''' Durango # [[Aroa Uharte]] ----'''SORTU''' itzultzailea (Leitza 1984) # [[Arrate Hidalgo]] ----'''SORTU''' idazlea, itzultzaile (Bilbo 1987) # [[Arrate Mardaras]] ef--'''SORTU''' idazlea (Abadiño 1960) # [[Askoa Etxebarrieta]] ef--'''SORTU''' flamenko dantzaria (Gasteiz 1976) # [[Dorita Ruiz]] '''SORTU''' Hezkuntza bereziko irakaslea aintzindaria (Burgos-Durango-Euba1944) # [[Erlea Maneros]] ef--'''SORTU''' Artista. Margolaria. (Bilbo 1977) # [[Esther Cruz]] ----'''SORTU''' eskalatzailea. (Murtzia-Euskal Herria 1976) # [[Irati Bilbao]] ef--'''SORTU''' jazz abeslaria. (Durango 1992) # [[Iratxe Mediavilla]] ef--'''SORTU''' zinegilea (Elorrio 1885) # [[Eva Guerrero]] ef--'''SOefefRTU''' dantzaria, koreografoa (Bilbo 1982) # [[Felisa Areitioaurtena]] '''SORTU''' antzezlea (Zaldibar 1902- Donostia 1990) # [[Garazi López de Armentia]] ef--'''SORTU''' dantzaria eta koreografoa (Gasteiz 1984) # [[Garbiñe Elizegi]] ef--'''SORTU''' erizaina, feminista (Baztan 1975) # [[Gemma Sanginés]] ef--'''SORTU''' psikologoa (Bilbo 1970) # [[Ines Olza]] ef--'''SORTU''' ikertzailea (Nafarroa 1982) # [[Isabel Sola]] ef--'''SORTU''' Birologoa (Nafarroa 1967) # [[Ixone Aroma]] ef--'''SORTU''' dantzaria (Durango 1982) # [[Izaro Zubiria]] ef--'''SORTU''' zientzilaria (Gaztelu 1989) # [[Izaskun Ayestaran]] ----'''SORTU''' erreketista (Ibarra 1941) # [[Jaione Camborda]] ef--'''SORTU''' zinegilea (Donostia 1983) # [[Joana Olasagasti]] ----'''SORTU''' dantzaria (Baiona 1990) # [[Jone Elorriaga]] ef--'''SORTU''' artista (Durango 1993) # [[Jone Martinez Palacios]] ef--'''SORTU''' irakaslea, feminista (Bizkaia 1995) # [[Josune Ilundain]] ef--'''SORTU''' sortzailea, ekintzaile, idazlea. (Nafarroa 1990) # [[Judit Muñoz]] ef--'''SORTU''' matematikaria eta ikertzailea (Abadiño 1991) # [[Juana Arrillaga|Juana "Juanita" Arrillaga]] efef'''SORTU''' erraketista (Elgoibar 1925- Mexiko 2022) # [[Juanita Gorroño]] efef'''SORTU''' panderojolea (Muxika 1913-Zornotza1991) # [[Juliana Zubizarreta]] efef'''SORTU''' panderojolea (Elgoibar1910-2006) # [[Julie Adrienne Karrikaburu]] efef'''SORTU''' musikologoa (Zuberoa1827-1898) # [[Karmele Gisasola]] ef--'''SORTU''' Herri kirolak (Mallabia1994) # [[Karmele Mitxelena]] ef--'''SORTU''' Idazlea eta iralkaslea (Oiartzun1988) # [[Larraitz Ariznabarreta]] ----'''SORTU''' antropologoa (Bilbo1968) # [[Leyre Arrieta |Leyre Arrieta Alberdi]] ef--'''SORTU''' historialaria (Mutriku1971) # [[Leire Elustondo Quiñones]] ef--'''SORTU''' Abeslaria, kazetaria (Ermua1993) # [[Lide Arana]] ----'''SORTU''' zientzialaria (Donostia1984) # [[Lurdes Huizi]] --ef'''SORTU''' irakaslea, (Goizueta1958-2020) # [[Luzia Sagastasoloa]] efef'''SORTU''' maistra, irakaslea, moja (Mallabia1912-Gasteiz1999) # [[Maialen Arregi]] ef--'''SORTU''' Arkitektoa (Elorrio1986) # [[Mabel Cañada Zorrilla]] ----'''SORTU''' feminista, ekintzailea (Bilbo1952) # [[Mabi Revuelta]] ef--'''SORTU''' artista plastikoa (Bilbo1967) # [[Maddi Ane Txoperena]] ef--'''SORTU'''bertsolaria, kazetaria eta feminista (Hendaia1994) # [[Maiana Bidegain]] ----'''SORTU''' zinegilea (Lapurdi1977) # [[Maite Lephaille]] ----'''SORTU''' irrati-esataria (Zuberoa1957) # [[Maite López]] ef--'''SORTU''' idazlea, itzultzailea (Azkoitia1985) # [[Mari Cruz Guruzeta]] efef'''SORTU''' ekintzailea (Aramaio1871-Areatza1934) # [[Mari Jose Kerejeta]] ----'''SORTU''' idazlea (Zegama1961) # [[Mari Karmen Goñi]] ----'''SORTU''' irakasle aitzindaria (Baztan ?) # [[María Jesús Cueto]] ef--'''SORTU''' artista. (Santander-Bilbo1951) # [[Maria González Gorosarri]] ef--'''SORTU''' Kazetaria, idazlea (Durango1978) # [[Maria Dolores Larramendi]] efef'''SORTU''' erraketista (Pasaia1926-2023) # [[Maria Mentxaka]] ef--'''SORTU''' kirol argazkilaria (Mungia1976) # [[Maria Merino]] ef--'''SORTU''' matematikaria (Bilbo1976) # [[Maria Txurruka]] efef'''SORTU''' erraketista (Elgoibar1923-2000) # [[Mari Carmen Ruiz]] ----'''SORTU''' aktore ohia (Bilbo1944) # [[Marijo Deogracias]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Antzuola1973) # [[Miren Larrea]] ef--'''SORTU''' antzezlea. (Zornotza1981) # [[Myriam Cameros Sierra|Myriam Cameros]] ef--'''SORTU''' Ilustratzailea (Iruña1978) # [[Nerea Irastorza]] ----'''SORTU''' zientzialaria (?, 1991) # [[Nerea Loiola Pikaza|Nerea Loiola]] ef--'''SORTU''' idazlea (Deba1985) # [[Olga Cazalis]] --ef'''SORTU''' erraketista (Markina-Xemein1925-Tenerife2018) # [[Pilar Claver]] ----'''SORTU''' aktibista (Izaba1918-2000) # [[Uxune Martinez Mazaga]] ef--'''SORTU''' Zabalkunde zientifikorako arduraduna (Garai1969) # [[Udane Ostolaza]] ef--'''SORTU''' Harri-jasotzailea (Orio2005) # [[Yolanda Mazkiaran]] '''SORTU''' dokumentalgilea (Altsasu1963) # [[Zaloa Fuertes]] ef--'''SORTU''' Argazkilaria (Mexiko-Abadiño1983) # [[Zuriñe del Cerro]] efef'''SORTU''' feminista historikoa (Bilbo1956-2020) # [[Katalin Karikó]] Biokimikaria (Hungaria) # [[Adela Cortina]] filosofoa (Valentzia) itzulpena # [[Adelina Gutiérrez]] astrofisikaria (Txile) # [[Alda Lara]] idazlea. (Angola). itzulpena # [[Alicia Miyares]] Filosofoa, feminista (Asturias) itzulpena # [[Alexandra David-Néel]] bidaiaria, idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Alexandra Olaya]] zientzialaria. Kolonbiarra. Itzulpena # [[Ama Ata Aidoo]] idazle afrikarra. Itzulpena # [[Amancay Gaztañaga]] abeslaria (Mexiko) # [[Amelia Opie]] idazlea ingelesa # [[Aminata Sow Fall]] idazlea (Senegal) itzulpena # [[Amparo Sánchez]] abeslaria (SEvilla) # [[Ana de Miguel]] filosofoa, feministra (SAntander) itzulpena # [[Ana Kiro]] galiziar abeslaria. itzulpena # [[Ana María Crespo de las Casas]] farmazialaria. (Tenerife) itzulpena # [[Andrée de Jongh]] belgika erresistentziako kidea # [[Ángeles López de Ayala]] kazetaria, politikaria, dramaturgoa (Sevilla) # [[Anna Burns]] idazlea (Belfast)itzulpena # [[Anna Surinyach]] fotokazetaria (Katalunia) # [[Anne Carson]] Poeta (Kanada) itzulpena # [[Anne Palles]] Sorgintzat errea (Danimarka) # [[Anoushka Shankar]] musikagilea itzulpena # [[Antonia Ferrín Moreiras]] Matematikaria, astronomoa (Galizia) # [[Ariane Lopez-Huici]] argazkilaria. Itzulpena # [[Asha Ismail]] mutilazioaren aurkako ekintzailea (Kenya) # [[Atala Apodaca]] feminista, iraultzailea (Mexiko) # [[Aziza Brahim]] abeslari sahararra (Itzulpena) # [[Beatrice Shilling]] asmatzailea (Ingalaterra) itzulpena # [[Becky Siegel]] dantzaria, koreografoa, zuzendaria (EEBB) Iruñea # [[Bel Zaballa]] kazetaria, idazlea (Katalunia) # [[Belén Bermejo]] idazlea, argazkilaria eta editorea (Madril) # [[Belén de Sárraga]] kazetaria, ekintzailea (Valladolid-Mexiko # [[Beryl Markham]] hegazkinlaria, idazlea (Ingalaterra-Kenya) itzulpena # [[Bertha Benz]] asmatzailea # [[Bertha Lutz]] Brasilgo urbanista eta feminista. # [[Blanca Silveira]] astronomoa (Venezuela) itzulpena # [[Beulah Louise Henry]] asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Carme Alvariño]] historialaria (Galizia) itzulpena # [[Carla Simón]] zinegilea (Katalunia) # [[Carmen Castillo (zinegilea)|Carmen Castillo]] zinegilea (Txile). itzulpena # [[Carmen de Burgos]] poeta eta kazetaria (Almeria) itzulpena # [[Carmen Gil Martinez]] idazlea. (Cadiz) # [[Carmen Portinho]] (itzulpena) (Brasil) # [[Catherine Destivelle]] eskalatzailea (Frantzia) # [[Cécile Rol-Tanguy|Cécile Rol]] Erresistentea. Frantzia. Itzulpena # [[Celinda Arregui]] politikaria, feminista (Txile) # [[Claire Goll]] kazetaria, idazlea bakearen aldeko altibista (Alemania-Frantzia) # [[Claudia Paz y Paz]] giza eskubideen defentzailea # [[Consuelo Álvarez Pool]] idazlea (Katalunia) # [[Cony Carranza Castro]] feminista, hezitzailea (El Salvador) # [[Cora Ratto de Sadosky]] matematikaria eta ekintzailea (ARgentina) # [[Dacia Maraini]] eleberrigilea (Italia) # [[Diane di Prima]] Poeta (EEBB) itzulpena # [[Dilhan Eryurt]] astronomoa, astrofisikaria (Turkia) # [[Dora Alonso]] Kazetaria eta idazlea (Kuba) itzulpena # [[Dorothea Klumpke]] astronomoa. EEBB # [[Dorothee Sölle]] Poeta eta teologoa. Itzulpena # [[Dulce Chacón (idazlea)|Dulce Chacón (Idazlea)]] Zafra. Itzulpena # [[Ebru Timtik]] abokatu kurdua. (Istambul) # [[Elena García Armada]]ingeniaria, asmatzailea (Santander) # [[Elodia Zaragoza-Turki]] idazlea,poeta,editorea # [[Emilie Flöge]] jostuna # [[Emma Chacón i Lausaca]] musikagilea (Bartzelona) itzulpena # [[Emma Lehmer]] matematikaria (Estatu Batuak) itzulpena # [[Encarnación Cabré]] arkeologoa (Madril) itzulpena # [[Eugenia Sacerdote de Lustig]] zientzilaria (Turin-Buenos Aires) (Itzulpena) # [[Eva Gonzalès]] margolaria (Paris) (Itzulpena) # [[Fanny Bullock Workman]] bidaiaria, idazlea, itzulpena # [[Filipa César|Filipa Cesar]] zinema zuzendaria (Portugal) itzulpena # [[Florence Rena Sabin]] zientzialaria. (EEBB) itzulpena # [[Francisca Vives]] historialaria (Cadiz) itzulpena # [[Gabrielle Roy]] Kanadar idazlea. (Kanada) # [[Gertrude Jekyll]] Lorezaina (Erresuma Batua) # [[Gloria Anzaldúa]] idazlea. aktibista (EEBB) itzulpena # [[Guadi Galego]] abeslaria (Galizia) (Itzulpena) # [[Hayley Westenra]] abeslaria (Zeelanda Berria) itzulpena # [[Helin Bölek]] abeslaria (Turkia) # [[Helena Maleno]] aktibista (El Ejido) Itzulpena # [[Ida Vitale]] idazlea. (Uruguai) itzulpena # [[Idea Vilariño]] idazlea. itzulpena # [[Inma Chacón]] idazlea (Zafra) itzulpena # [[Irene Solà]] idazlea, artista (Katalunia) # [[Irene Vallejo Moreu]] filologa eta idazlea (Zaragoza) # [[Irma Alicia Velásquez Nimatuj|Irma Alicia Velásques Nimatuj]]Guatemala, kazetaria eta antropologoa # [[Isabella Bird]] bidaiaria. idazlea (itzulpena) # [[Isabel Bono]] poeta, (Malaga) itzulpena # [[Jacinta Ortiz]] poeta (Granada) # [[Jennifer Doudna]] biokimikaria (EEBB) itzulpena # [[Jessie Fauset]] Poeta amerikarra itzulpena # [[Jessica Anderson]] idazle Australiarra. itzulpena # [[Jineth Bedoya]] Kazetaria. (Kolonbia) itzulpena # [[Joan Jara]] dantzaria (Txile) Victor Jararen bikotea # [[Joanne Chory]] biologoa. EEBB itzulpena # [[Josefa Llanes Escoda]] sugrafista (Filipinas) itzulpena # [[Judith Wright]] idazlea (Australia) itzulpena # [[Julia Antivilo]] artista (Txile) # [[Julie-Victoire Daubié]] idazle franziarra. itzulpena # [[Katharine Tynan]] idazle, Irlanda, itzulpena # [[Kenojuak Ashevak|Kenojuak Ashevah]]margolaria (Kanada) # [[La Yegros]] abeslaria (ARgentina-Okzitania # [[Laura Freixas]] idazlea (Bartzelona) (Itzulpena) # [[Leda Valladares]] abeslaria,(Argentina) (itzulpena) # [[Leila Aboulela]] sudandar idazlea (Itzulpena) # [[Leona Chalmers]] aktorea eta asmatzailea. EEBB. itzulpena # [[Leonor Orosa]] Koreografoa (Filipinak) # [[Lian Monserrate]] Muralgilea (Estatu Batuak) # [[Elizabeth Magie]] asmatzailea. (EEBB). Itzulpena # [[Lucía Garibaldi]] Zinegilea (Uruguai) Itzulpena # [[Luisa Capetillo]] anarkista, sindikalista, faminista (Puerto Rico) itzulpena # [[Magda Szabó|Magda Szabo]]idazlea (Hungaria) # [[María Andresa Casamayor]] matematikaria (Zaragoza) itzulpena # [[Maria Aurèlia Capmany]] eleberrigile, antzerkigile (Katalunia) itzulpena # [[Maria Isabel Barreno]] idazlea (Portugal) itzulpena # [[Maria Beasley]]. Asmaztzailea. (EEBB) # [[María Cumplido]] matematikaria. (itzulpena) # [[María Malla]] idazlea, katalana. itzulpena # [[María Mariño]] idazlea. (Galizia). itzulpena # [[Maria Pereira]] Asmatzailea (Portugal) # [[María Salvo]] Antifrankisgta (Bartzelona) itzulpena # [[Maria Teresa Horta]] idazlea (Portugal) itzulpena # [[María Teresa León]] idazlea (Errioxa) itzulpena # [[María Vallet Regí|María Vallet Regi]] Kimikaria (Kanaria) # [[María Y. Orosa|Maria Y. Orosa]] Medikua eta ikertzailea # [[Mariama Bâ]] idazlea (SEnegal) # [[Marica Campo]] idazlea (GAlizia) # [[Marie Hankel]] Esperanto idazlea, sufragista (Alemania) itzulpena # [[Marie Paradis]] alpinista Suitzarra. Itzulpena # [[Marie Under]] idazlea (Estonia) itzulpena # [[Marion Donovan]] asmaitzailea. EEBB. itzulpena # [[Mariví Ibarrola]] argazkilaria. (Naiara). itzulpena # [[Marivi Iturbe Etxeberria]] gizarte laguntzailea. Etxebarri. itzulpena # [[Margaret Harwood|Margaret Harwook]] Astronomoa (Estatu Batuak) itzulpena # [[Margaret Burbidge]] Astronomoa. (Inglaterra) itzulpena # [[Margarida Borràs]] Transexuala (Valentzia) # [[Margarita Michelena]] poeta (Mexiko) # [[Margarita Parra Álvarez]] Kimikaria, (Valentzia) # [[Martha Coston]]asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Marta Elena Casaús Arzú]] historialaria eta idazlea.(Guatemala) # [[Maruja Mallo]] margolaria (Galizia) itzulpena # [[Melitta Bentz]] asmatzailea alemaniarra itzulpena # [[Mercè Company]] idazlea (Katalunia) itzulpena # [[Mercè Ibarz]] idazlea (ARagoi) # [[Mikeas Sánchez]] poeta, irakaslea, idazlea (Mexiko) # [[Mónica Cahen D'Anvers]] kazetaria (Argentina) itzulpena # [[Montserrat Gudiol]] margolaria, (Bartzelona) itzulpena # [[Montserrat Torrent i Serra]] organojolea. (Bartzelona) itzulpena # [[Nella Larsen]] idazlea Afrikar-amerikarra. Itzulpena # [[Nellie Campobello]] idazlea eta dantzaria (Durango-Mexiko) itzulpena # [[Nerea Irigoyen]] zientzialaria. Zaragoza # [[Ngaio Marsh|Ngaio Marsh]] idazle, antzerlea. itzulpena # [[Olga Orozco]] poeta (Agentina) Itzulpena # [[Orsola Casagrande]] (Italia) # [[Pamela Hinkson]] idazle anglo irlandarra # [[Patricia Bath|Patricia Bath]] Medikua. itzulpena # [[Paula Nenette Pepín]] musikaria. # [[Paula Wiesinger]] eskiatzaile italiarra (Izulpena) # [[Paulina Chiziane]] idazle Monzambike. Itzulpena # [[Pilar del Río|Pilar del Rio]] kazetaria eta itzultzailea.(Granada). (itzulpena) # [[Pilar Alonso Ibañez]] etnografoa, historialaria (Markiz, Araba) itzulpena # [[Pilar Bellver]] idazlea, feminista (Jaen) itzulpena # [[Policarpa Salabarrieta]] ekintzalea (Kolonbia)(Itzulpena) # [[Raina Telgemeier]] komikigilea. (EEBB) itzulpena # [[Rosalinda L. Orosa]] Idazlea (Filipinak) # [[Saiza Nabarawi]] idazlea, feminista (Egipto) (Itzulpena) # [[Sagrario Vera Gordo]] Gerrillaria. (Badajoz) # [[Sandra Morán]] abeslaria, politikaria (Guatemala) itzulpena # [[Sara Curruchich]] abeslaria. Guatemala. itzulpena # [[Sarah Mather]] asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Severina Luna de Orosa]] medikua eta idazlea (Filipinak) # [[Silvia Cuevas Morales|Silvia Cuevas]] idazlea Txile. itzulpena # [[Stefi Troguet]] Alpinista (Andorra) # [[Susana Malón]] astronomoa (Zaragoza) Itzulpena # [[Susana Thénon]] itzultzaile, poeta (ARgentina). Itzulpena # [[Susana Vera]] argakilari-kazetaria (Iruñea) itzulpena # [[Suceso Portales]] jostuna eta anarko-sindikalista (Extremadura) # [[Syra Alonso]] idazlea, (Galizia). itzulpena # [[Teresa Eguibar]] eskulturea (Madril). itzulpena # [[Teresa Flores]] Feminista, ekintzailea (Txile) # [[Teresa Meana]] ekintzaile feminista (Gijón) # [[Vandana Shiva]] Idazlea. (India) (Itzulpena) # [[Violette Leduc]] Idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Violette Szabo]] Espia (Erresuma Batua) # [[Yaa Gyasi]] idazle afroamerikarra.(Ghana) itzulpena # [[Yasmina Reza]] idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Zenobia Camprubí]] idazlea eta itzultzailea itzulpena }} ====2018-2019==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agustina Otaola]] ----'''SORTUA''' Erraketista (Errenteria) # [[Alaitz Muro]] ef-- '''SORTUA''' ipuin kontalaria eta margolaria (Durango) # [[Amaia Aroma Lejarreta]] ef-- '''SORTU''' Txistularia (Abadiño) # [[Ainhoa Zuazua]] ef-- '''SORTUA''' Abeslaria (Ermua) # [[Angelita Alberdi]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Arantzazu Ametzaga]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea # [[Ascensión Badiola]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea(Bilbo) # [[Aurora Abasolo]] efef '''SORTUA''' Abeslaria (Durango) # [[Begoña Sopelana]] efef '''SORTUA''' Kooperantea, soziologoa (Iurreta) # [[Benita Uribarrena]] efef '''SORTUA''' Ekintzailea antifaxista (Durango) # [[Damaris Pan]] ef--'''SORTUA''' artista (Mallabia) # [[Digna Garitaonandia]] efef '''SORTUA''' Erraketista # [[Dina Bilbao]] efef '''SORTUA''' Kirolaria (Ondarroa)) # [[Eladia Altuna]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Irura) # [[Elena Olabe]] ef-- '''SORTU''' Poeta (Durango) # [[Elena Solatxi]] ef--'''SORTUA''' Eskultorea (Bilbo) # [[Elena Orobiogoikoetxea]] ----'''SORTUA''' Piano jolea (Durango) # [[Emilia Gomez]] ----'''SORTUA''' Erraketistan. (Valentzia) # [[Estibalitz González]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea (Ermua) # [[Eugenia Iriondo]] efef '''SORTUA'''Erraketista (Eibar) # [[Gloria Agirre]] ef-- '''SORTUA'''Erraketista (Asteasu) # [[Gloria Zubia]] efef '''SORTU''' ekintzailea (Durango) # [[Ines Etxegibel]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Durango) # [[Irati Eguren]] ef-- '''SORTUA''' Arkitektoa, ilustratzailea (Durango) # [[Irene Ibaibarriaga]] efef'''SORTU''' Erraketista (Ermua) # [[Jesusa Garitaonandia]] efef '''SORTU''' Erraketista (Mallabia) # [[Juana Elgezabal]] efef '''SORTUA'''Enpresaria (Derio) # [[Juanita Ibaibarriaga]] efef '''SORTUA''' Ekintzailea (Ermua) # [[Juanita Mir]] efef '''SORTUA''' Kazetaria, idazlea (Iruñea) # [[Juanita Unzueta]] efef '''SORTUA''' Dantzaria (Eibar) # [[Julia Klaudia Gabilondo]] efef '''SORTUA''' Idazlea (Mungia) # [[June Arbeo]] ef-- '''SORTUA'' Atleta (Durango) # [[Kattalin Agirre]] efef '''SORTUA''' Mugalaria, Frantziako erresistentziako kide (Sara) # [[Koro Benito]] ef-- '''SORTUA''' Poeta (Lumbrales) # [[Lara Izagirre]] ef-- '''SORTUA''' Zinegilea (Zornotza) # [[Libe Goñi]] ef-- '''SORTUA''' Irakaslea (Oteitza) # [[Lidia Cañete]] ef-- '''SORTUA''' kirolaria (Durango) # [[Lourdes Munitxa]] efef '''SORTUA''' Euskaltzalea (Zornotza) # [[Lucia Areitioaurtena]] efef '''SORTUA'''Erraketista (Ermua) # [[Luz Zalduegi]] efef '''SORTUA''' Albaitaria (Mallabia) # [[Maddi Barber]] ef-- '''SORTUA''' Zinegilea (Lakabe) # [[Maitane Alonso]] ef-- '''SORTU''' Ikertzailea,asmatzailea (Sodupe) # [[Maria Ana Bidegaray]] ---- '''SORTU''' Idazlea, feminista (Hazparne - Lapurdi) # [[Maria Arrillaga]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Elgoibar) # [[Maria Camino Oskoz]] efef '''SORTUA''' Maistra. (Iruñea) # [[Mari Carmen Lasagabaster]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Mari Carmen Madariaga]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Igorre) # [[Maria Antonia Uzkudun]] --ef'''SORTUA''' Erraketista (Anoeta) # [[Maria Luisa Alberdi]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Maria Luisa Senar]] --ef'''SORTUA'''Erraketista (Pasaia) # [[Maria Pilar Urriza]] ef--'''SORTUA''' Dantzaria (Lantz) # [[Maria San Juan de Garonda]] ---- '''SORTUA'' emagina. inkisizioa sutan erre zuen (Mungia) # [[Maribi Unamuno]] ---- '''SORTUA''' Filologoa. (Aulesti) # [[Meritxel Relaño]] ef-- '''SORTUA''' Unicefeko arduradun nagusia Yemenen (Durango) # [[Mila Salterain]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea (Durango) # [[Miren Alazne Iruretagoiena]] ef-- '''SORTU''' ekintzailea (Zarautz) # [[Miren Maortua]] efef '''SORTUA''' Idazlea (Zaldibar) # [[Miren Uzkudun]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Asteasu 1922-) # [[Nerea Etxegibel]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Durango 1964- ) # [[Oihana Azkorbebeitia]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Abadiño 1981- ) # [[Paula Lamarain]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Eibar 1924-2018) # [[Rosa Soroa]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Elduaien 1945- ) # [[Rosario Aranburu]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Eibar 1921-2015) # [[Silvia Trigueros]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Abadiño 1976) # [[Teri Ibarrola]] ---- '''SORTUA''' Ipuin kontalaria (Aulesti) # [[Vanessa Goikoetxea]] ef-- '''SORTU''' abeslaria (Florida 1980- ) # [[Zoila Askasibar]] ef-- '''SORTUA''' inprimatzailea (Elgeta 1877-1945) # [[Shakuntala Devi]] efef Idazlea (India) (Itzulpena) # [[Almudena Hernando]] ---- arkeologoa (Madril 1959)(itzulpena) # [[Gisella Perl]] efef Ginekologoa judua (Hungaria 1907-1988) (itzulpena) # [[Luna Miguel]] ef-- idazlea (Alcalá de Henares 1990- ) (itzulpena) # [[Mae Jemison]] ef-- ingeniari (Alabama 1956- ) (Itzulpena) # [[Maria Antonia Canals]] ef-- matematikaria (Bartzelona) (Itzulpena) # [[Mercedes Colás]] efef Maiatzeko plazako amak (Argentina 1925-2021) (Itzulpena) }} === [[Fitxategi:Gnome-colors-alacarte2.svg|30px]] Hobetuak === ==== 2020 ==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Elorriaga]] (Iurreta) # [[Ana Diez]] zinemagilea (Tutera) # [[Amaia Iturbide]] idazlea (Bilbo-Getxo) # [[Ariane Lopez-Huici|Ariane López Huici]] argazkilari lapurtarra. # [[Erika Lagoma]] Bertsolaria, feminista (Lesaka-Durango) # [[Gurutzi Arregi]] etnografoa (Durango) # [[Iñaxi Etxabe]] Bertsolaria, (Zumaia-Zarautz) # [[Isabel Coixet]] zinegilea (Katalunia) # [[Itziar Mendizabal]] Dantzaria (Gipuzkoa # [[Luzia Goñi]] bertsolaria (Basaburua) # [[Maider Fernandez]] zinegilea (Donostia) # [[Maria Zambrano]] idazlea (Madril) # [[Martina Ibaibarriaga]] gerrillaria (Berriz) # [[Matxalen Ziarsolo]] saskibaloi jokalaria (Ermua) # [[Oihana Alkorta]] musikaria (Orio-Zarautz) # [[Primi Erostarbe]] panderojolea eta irrintzilaria (Oñati) # [[Teodora Zuloaga]] zeramikaria (Madril-Segovia) # [[Trota Salernokoa]] ginekoloagoa(Italia) # [[Alfonsina Strada]] txirrindulari argentinarra (Mototsa) }} ==== 2018-2019 ==== # [[Balendiñe Albizu]] efef Idazlea (Zumaia) # [[Gurutze Frades]] ef-- Kirolaria (Durango-Iurreta) # [[Lourdes Unzueta]] ef-- Idazlea (Durango) # [[Uri Ruiz Bikandi]] efef Idazlea (Durango) == HOBETUAK == === Hobetuak 2023 === {{zutabeak|kopurua=3| # [[Sonia Etxezarreta]] '''--ef'''mahai-tenislaria (Irun 1968?- 2011) # [[Yusra Mardini]] '''ef--'''igerilaria, errefuxiatua (Siria 1998) # [[Olatz González]] '''ef--'''antropologoa (Bilbo 1973) # [[Eider Cardeñosa]] '''ef--'''karateka (Gasteiz 1995) # [[Graziana Barrenetxea]] '''----'''sorginkeriaren biktima (Zugarramurdi 1540-Logroño 1610) # [[Ainara Elbusto]] '''ef--'''txirrindularia (Nafarroa 1992) # [[Patricia López Arnaiz]] '''ef--''' (Gasteiz 1981) # [[Sofia Otero]] '''ef--'''aktorea (Basauri 2013) # [[Estibaliz Urresola Solaguren]] '''ef--'''film zuzendaria, gidoilaria (Laudio 1984) # [[Kim Ju-ae]] '''ef--'''Kim dinastiako kidea (Ipar Korea 2013) # [[Barbara Stanwyck]] '''efef'''aktorea (AEB 1907-1990) # [[Glenn Close ]] '''ef--'''aktorea (AEB 1947) # [[Lola Baldrich]] '''ef--'''aktorea (Toledo 1967) # [[Lola Herrera]] '''ef--'''aktorea (Valladolid 1935) # [[Federica Montseny]] '''efef'''anarkista, idazlea (Madril 1905-Frantzia 1994) # [[Céline Laguarde]] '''efef'''argazkilaria (Lapurdi 1961) # [[Aroa Gorostiza]] '''ef--'''txirrindularia (Elorrio 2002) # [[Anna Muzytxuk ]] '''ef--'''xake-jokalaria, aktibista (Ukraina 1990) # [[Clara Azurmendi]] '''ef--'''badminton kirolaria (Donostia 1998) # [[Irene Papas]] '''efef'''aktorea, abeslaria (Grezia 1926-2022) # [[Uxue Apaolaza]] '''ef--'''idazlea (Hernani 1981) # [[Hélène Carrère d'Encausse]] '''efef'''historialaria (Paris 1929) # [[Lisa Simpson]] marrazkietako pertsonaia (AEB 1987) # [[Maggie Simpson]] marrazkietako pertsonaia (AEB 1987) # [[Emakumearen historia]] emakumearen eginkizuna historian zehar # [[Oihana Azkorbebeitia]] '''ef--'''korrikalaria (Abadiño 1981) # [[Ione Irazabal]] '''ef--'''aktorea (Elorrio 1963) # [[Hürrem Sultan]] haseki sultan (Poloniako Erresuma,?-Otomandar Inperioa,1558) # [[Irene Atenaskoa]] '''--ef'''enperatrizea (Atenas,752-Lesbos,803) # [[Angelique du Coudray]] '''--ef'''emagina (Frantzia, 1712-1794) # [[Enara López]] '''ef--'''txirrindularia (Bilbo 1997) # [[Genero-rol]] # [[Genero-desparekotasun]] # [[Louise Joy Brown]] '''ef--'''1. probeta umea (Erresuma Batua 1978) # [[Marije Fullaondo]] '''ef--'''politikaria (Getxo, 1964) # [[Francisca Pizarro Yupanqui]]'''ef--'' Quispe Sisa eta Francisco Pizarroren alaba (Peru,1534-Cáceres,1598) # [[Hassiba Ben Bouali]] '''efef''Aljeriako Independentzia Gerrako gudaria (1938 - 1957) # [[Irene Paredes]] '''ef--'''futbolaria (Legazpi 1991) # [[Oihane Hernandez]] '''ef--'''futbolaria, defentsa (Sopela 2000) # [[Misa Rodríguez]] '''ef--'''futbolaria, atezaina (Kanariak 1999) # [[Filipa Moniz]] '''ef--'''Kristobal Kolonen emaztea (Portugal, 1455-1485) # [[Agatha Barbara]] '''efef'''presidentea, aitzindaria (Malta 1923-2002) # [[Elena Furiase]] '''ef--'''aktorea, idazlea (Madril 1988) # [[Itsaso Arana]] '''ef--'''ktorea, zuzendaria (Nafarroa 1985) # [[Ane Santesteban]] '''ef--'''txirrindularia (Errenteria 1990) # [[Maite Ruiz de Larramendi]] '''ef--'''pilotari ohia (Beasain 1973) # [[Claudia Zornoza]] '''ef--'''futbolaria, erdilaria (Madril 1990) # [[Alexia Putellas]] '''ef--'''futbolaria, erdilaria (Bartzelona 19) # [[Susana Zapke]] '''ef--'''musikologoa (Gipuzkoa 1965) # [[Maite Agirre ]] '''ef--'''aktore, antzerkigilea (Zarautz 1955) # [[Noe Itō]] '''efef'''aktibista, eraila (Japonia 1895-1923) # [[Edmonia Lewis]] '''efef'''eskultorea (AEB 1844-Londres 1907) # [[Libe Mimenza]] '''ef--'''kazetaria, ikertzailea (Elorrio 1988 19) # [[Maddalen Dorronsoro Amiano]] '''ef--'''abesbatza zuzendaria (Lezo 1987) # [[Aintzane Encinas]] '''ef--'''futbolaria ohia, entrenatzailea (Donostia 1988) # [[Alba Redondo]] '''ef--'''futbolaria, aurrelaria (Albacete 1996) # [[Jennifer Hermoso]] '''ef--'''futbolari aurrelaria eta erdilaria (Madril 1990) # [[Ainhoa Cantalapiedra]] '''ef--'''abeslaria (Galdakao, 1980) # [[Zoleka Mandela]] '''efef'''aktibista (Hegoafrika, 1980-2023) # [[Ana Terradillos]] '''ef--'''kazetaria (Donostia 1973) # [[Lidia Valentín ]] '''ef--'''pisu-jasotzailea (Leon 1985) # [[Maite Oroz]] '''ef--'''futbolaria (Nafarroa 1998) # [[Adania Shibli]] '''e---'''idazlea (Palestina, 1974) # [[Rafeef Ziadah]] '''e---'''poeta (Libano, 1979) # [[Yolanda Alzola]] '''ef--'''telebista aurkezlea (Bizkaia, 1970) # [[Silvia Intxaurrondo]] '''ef--'''kazetaria (Barakaldo, 1979) # [[Miren Arzallus]] '''----'''moda historialaria, ikertzailea (Bilbo 1978) # [[June Ansoleaga]] '''ef--'''kazetaria (Sopela 1987) # [[Zuriñe Zulaika]] '''----'''metereologoa, fisikaria (?, ?) # [[Maria Eugenia Luc]] '''ef--'''musikagilea ( Argentina/Euskal Herria 1958) # [[Yurena]] '''ef--'''abeslaria (Santurtzi 1969) # [[Amanirenas]] '''e-e-'''erregina eta gobernadorea (Kuxeko Erresuma, K.a.57 - K.a.10) # [[Gabriela Silang]] '''efef'''Filipinetako heroia (Filipinak, 1731-1763) # [[Bene Bergado]] '''----'''artista, eskultorea (Salamanca/Bizkaia 1963) # [[Margarita López Maturana]] '''efef''' moja beatoa, Berrizko Mesedeetako Misiolarien sortzailea (Bilbo 1884-Donostia 1934) # [[Diana Krall]] '''ef--''' piano-jotzailea eta jazz abeslaria (Kanada 1964) # [[Maria Gebara]] ---- idazlea (Valladolid, ? - ? ,1683) # [[Janire Gonzalez Etxabarri]] ef-- surflaria (Zumaia 2005) }} == [[Fitxategi:Gnome-system-users.svg |30px|]] Wikilariok == (Zure izena gehitu dezakezu iturburu kodea aldatu eta 4 bider ALT Gr + 4 sakatuta (4 aldiz "~" agertuko da) # [[Lankide:Wikimaribarre|Wikimaribarre]] ([[Lankide eztabaida:Wikimaribarre|eztabaida]]) 18:22, 13 ekaina 2018 (CET) # [[Lankide:Lurdeswiki|Lurdeswiki]] ([[Lankide eztabaida:Lurdeswiki|eztabaida]]) 18:17, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:Larrauri|Larrauri]] ([[Lankide eztabaida:Larrauri|eztabaida]]) 18:18, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:OrtuUrti|OrtuUrti]] ([[Lankide eztabaida:OrtuUrti|eztabaida]]) 18:22, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:Mototsa|Mototsa]] ([[Lankide eztabaida:Mototsa|eztabaida]]) 11:20, 22 uztaila 2020 (CET) # [[Lankide:Joseintx|Joseintx]] ([[Lankide eztabaida:Joseintx|eztabaida]]) 18:22, 9 urria 2020 (CET) # [[Lankide:Isabeliraurgi|Isabeliraurgi]] ([[Lankide eztabaida:Isabeliraurgi|eztabaida]]) 17:48, 16 urria 2020 # [[Lankide:Mgaraizabal|Mgaraizabal]] ([[Lankide eztabaida:Mgaraizabal|eztabaida]]) 18:00, 5 azaroa 2021 (CET) # [[Lankide:josi|Josi]] ([[Lankide eztabaida:Josi|eztabaida]]) 18:00, 5 azaroa 2021 (CET) # [[Lankide:Andremendea|Andremendea]] ([[Lankide eztabaida:Andremendea|eztabaida]]) 16:43, 15 azaroa 2024 (CET) # [[Lankide:JULEBAR|JULEBAR]] ([[Lankide eztabaida:JULEBAR|eztabaida]]) 16:48, 15 azaroa 2024 (CET) == Wikilaguntza == * [https://eu.wikipedia.org/wiki/Laguntza:Gida_arina Gida Arina] * [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:C%C3%B3mo_subir_imagen_con_la_app_de_Wikimedia_Commons.pdf Cómo subir una imagen con la app de Wikimedia Commons] * [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ejemplo_de_subida_de_imagen_a_Commons,_introduciendo_geolocalizaci%C3%B3n.webm Ejemplo de subida de imagen a Commons, introduciendo geolocalización] == [[Fitxategi:Gnome-web-browser.svg|30px]] Kanpo estekak == * Nola igo argazkiak Commons-era? [[c:File:Ejemplo_de_subida_de_imagen_a_Commons,_introduciendo_geolocalización.webm|Ordenagailutik (bideoa)]] | [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/89/C%C3%B3mo_subir_imagen_con_la_app_de_Wikimedia_Commons.pdf App-etik (PDF)] | [[:es:Wikipedia:Encuentros/Wiki_Takes_Vitoria-Gasteiz/Ayuda|Ideia gehiago...]] * [https://anboto.org/durango/1583310345667-wikipedia-erreminta-ona-dela-uste-dugu-emakumeek-erreferentzialtasuna-lortzeko Wikipedia erramienta ona dela uste dugu emakumeek erreferialtsuna lortzeko]Anboto 2020/03/04 * [https://www.elcorreo.com/bizkaia/duranguesado/durangaldeko-andren-ekarpenak-20200122193350-nt.html?edtn=bizkaia&fbclid=IwAR1hHPcQJaQM-WaIU7mYeNetsB89jEH2-BWSA0fPGjbTgTkHpqtKRT9BnCc#vca=fixed-btn&vso=rrss&vmc=fb&vli=Duranguesado Durangaldeko andren ekarpenak bistaratzera dator WikiEmakumeok] El Correo 2020/01/21 * [https://anboto.org/durango/1579696765085-wikikedada-egingo-dute-durangon-wikipedian-dagoen-genero-arrakala-aldatzeko 'Wikikedada' egingo dute Durangon, Wikipedian dagoen "genero arrakala" aldatzeko], Anboto Durango 2020/01/22 * [https://dotb.eus/dotb-eus-emakumeen-biografia-berriak-sortzeko-wikikedada-antolatu-da-durangon/ Emakumeen biografia berriak sortzeko ‘Wikikedada’ antolatu da Durangon] Dotb.eus 2020/01/23 * [http://www.azkuefundazioarenegunkaria.eus/wikikedada-wikiemakumeokwikidurango/ Wikikedada: WikiEmakumeok/WikiDurango | Azkue Fundazioaren Egunkaria] 2020/01/21 * [https://halabedi.eus/es/marisa-barrena-wikiemakumeok-gizarteko-beste-arloetan-lez-emakumeak-ia-ikusezinak-gara-wikipedian-ere/?fbclid=IwAR2pUHHzwsNx8kzKAyc3dlTpZc4p4mx8duIC0PeKHEj01G3yXoFKxXlBBlc Marisa Barrena (Wikiemakumeok): "Gizarteko beste arloetan lez, emakumeak ia ikusezinak gara wikipedian ere" - Halabedi] 2020/02/06 * [https://www.youtube.com/watch?v=eH-JkwLAa6Q&feature=youtu.be [Bideoa] Data zaharrak bilatzen], Estibalitz González Solozabal Durangon #Wikiemakumeok mintegian data zaharrak zelan bilatzen diren azaltzen dau, Josi Sierra-ri esker. * [https://amp.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/amarauna/osoa/7892080/magikoa-da-andre-baten-biografia-mundura-zabaltzea/ "Magikoa da andre baten biografia mundura zabaltzea"], EITB - 2021/03/08 * https://www.youtube.com/watch?v=r2Z5CFSLSf8 Lurdes Totorikaguena eta Marisa Barrena Laixiar irratian * [https://mugakultura.eus/2023/11/10/wikiemakumeok-dokumentala-zinebin-estreinatzea-zorte-ikaragarria-da-bozgorailu-potentea-baita/?fbclid=IwAR2YDcgxq21VEdyB3vM1pju0fA9vtxobJH8n6i2sfPmyLhVQJr9Ys2vCTlw/ Bilbon, Zinebin estrenatzea zorte ikaragarria da, bozgorailu potentea baita. Mugalari 2023ko azaroa. ] t324f86hrtykpai9lqhokgotjj3i1tz 9998931 9998806 2024-12-13T18:51:27Z Mgaraizabal 129250 /* Berriak 2024 (abendua) */ 9998931 wikitext text/x-wiki '''''WikiDurangaldea | Durangaldean egiten diren lanaldietako wikilekua ''''' [[Fitxategi:WikiEmakumeok Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak.jpg|thumb|WikiEmakumeok, Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak. Azaroak 1 2019, Durangon]] [[File:5.555 biografia 2024 martxoa.png|thumb|200px|2024.03.08]] [[File:Durangoko wikilariok 5.000 biografia.png|thumb|200px|2023.12.31]] [[File:Durangoko wikilariak 2023.jpg|thumb|200px|2023.07.07]] [[File:WikiEmakumok 3000.jpg|thumb|200px|2023ko otsaila]] [[File:Wikiemakumeok Durango Abendua 2022.jpg|thumb|200px|2022ko abenduaren 1a]] [[Fitxategi:Wikiemakumeok Durango.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko iraila]] [[Fitxategi:Durangoko wikilariak 1500.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko ekaina]] [[Fitxategi:Durangoko Wikilariak.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko apirila]] == [[Fitxategi:Im-jabber.svg|30px|]] Wikiproiektu honen helburuak == * Emakumeen biografia berriak sortzea euskaraz. * Wikipedian beste hizkuntza batzuetan badauden emakumeen biografiak euskarara ekartzea. * Emakumezko editore euskaldunen kopurua handitzea. * Euskal Wikipedian genero-ikuspegia txertatzea. * Historian zehar izandako emakumeen ekarpenak eta ezagutzak Euskal Wikipedian biltzea. == [[File:La mujer que nunca conociste logo 2017.jpg|30px]] Emakumeen zerrenda [https://es.wikipedia.org/wiki/Wikiproyecto:Mujeres/Wikimujeres/WikiEmakumeok/Durango >>> erderaz]== === EGITEN === # [[Marian_Diamond_(cient%C3%ADfica)]] https://es.wikipedia.org/wiki/Marian_Diamond_(cient%C3%ADfica) (Lurdes) # [[Tam_O%27Shaughnessy]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tam_O%27Shaughnessy (Lurdes) # Kontxa Laspiur (Eibar) (Marisa) '''Ingelesetik itzultzeko''' #[[Juanita Breckenridge Bates]] https://en.wikipedia.org/wiki/Juanita_Breckenridge_Bates # [[Emily M. Bishop]] https://en.wikipedia.org/wiki/Emily_M._Bishop # [[Minta Bosley Allen Trotman]] https://en.wikipedia.org/wiki/Minta_Bosley_Allen_Trotman # [[Vira Boarman Whitehouse]] https://en.wikipedia.org/wiki/Vira_Boarman_Whitehouse # [[Adelaide Underhill]] https://en.wikipedia.org/wiki/Adelaide_Underhill # [[Katrina Ely Tiffany]] https://en.wikipedia.org/wiki/Katrina_Ely_Tiffany # [[Margaret Hayden Rorke]] https://en.wikipedia.org/wiki/Margaret_Hayden_Rorke # [[Ruth Logan Roberts]] https://en.wikipedia.org/wiki/Ruth_Logan_Roberts # [[Eugénie M. Rayé-Smith]] https://en.wikipedia.org/wiki/Eug%C3%A9nie_M._Ray%C3%A9-Smith # # [[Mithu Sanyal]] https://en.wikipedia.org/wiki/Mithu_Sanyal (Leire Mi) Catharine Waugh McCulloch - Wikipedia # [[Catharine Waugh McCulloch]] sufragista (AEB 1862-1945) Grandma Gatewood - Wikipedia # [[Granma Gatewood McCulloch]] ultrarail mendi-ibileran aitzindaria (AEB 1887-1973) '''Frantsesetik itzultzeko''' # [[Émilie Carles]] https://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89milie_Carles # [[Victoria Mas]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Victoria_Mas # [[Jeanne Humbert]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Jeanne_Humbert # [[Anna Mahé]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Anna_Mah%C3%A9 # [[Capucine Motte]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Capucine_Motte '''SORTZEKO''' # [[Uxue Rey Gorraiz]] idzlea, kazetaria # [[Lola Lopez de Lacalle]] idazlea (Zornotza) # [[Ignacia Altolagirre Camarero]] (h.2023.07.22) # [[Naia Laka]] (Ispaster) https://www.eitb.eus/es/cultura/cine/festival-san-sebastian/videos/detalle/9589117/video-zortzitik-infinitura-recorrido-por-historia-del-cine-vasco-de-mano-de-benito-ansola/ # [[Annette Gonzalez-Etxabarri]] https://www.naiz.eus/es/info/noticia/20230508/annette-gonzalez-etxabarri-zumaiarra-txapeldun-europako-junior-txapelketan # [[Madalen Etxegarai]] pilotaria. https://goiena.eus/oinati/1727423962644-madalen-etxegarai-haurra-nintzenean-nuen-ametsa-betetzen-nabil # [[Sylvia Lefanu]] zinemagilea. https://www.berria.eus/kultura/zinemaldia/berria-eus_2130955_102.html # [[Nagore Urdapilleta]] Errio dokumentalaren aurkezlea. https://ataria.eus/komunitatea/berria/1727420302628-bere-txikitasunean-orio-zeinen-handia-den-erakutsi-nahi-izan-dugu # [[Maite Ubiria]] kazetaria. https://www.berria.eus/euskal-herria/iparrari-hegoak-ematen_2129951_102.html # [[Pancracia Ollo de la Mata]] Zumalakarregiren emaztea # [[Ainhoa Aldazabal Gallastegi]] # [[Uxua Azpiroz]] hezitzailea https://www.berria.eus/bizigiro/beharrezkoa-da-bizikidetza-oinarri-duten-proiektuak-garatzea-ikastetxeetan_2128805_102.html # [[Heza Sengal]]. emakume yazikia. https://www.berria.eus/mundua/eiren-gustukoak-baginen-erosi-egiten-gintuzten-merkantzia-hutsa-bagina-bezala_2128867_102.html # [[Miren Berasategi Zeberio]] Ikertzailea. https://www.berria.eus/euskal-herria/gizon-gazteek-kontserbadurismorako-joera-dute_2128223_102.html '''Zinegileak - Donostiako Giza Eskubideen Zinemaldian sarituak''' # [[Kim Longinotto]] https://es.wikipedia.org/wiki/Kim_Longinotto # [[Lourdes Portillo]] https://es.wikipedia.org/wiki/Lourdes_Portillo # [[Deepa Mehta]] https://es.wikipedia.org/wiki/Deepa_Mehta '''Espainiako Gerra Zibileko emakumeak''' # [[Sofia Da Blasco]] https://es.wikipedia.org/wiki/Sof%C3%ADa_Blasco # [[Carolina_Bunjes-Rosenthal]] https://es.wikipedia.org/wiki/Carolina_Bunjes-Rosenthal # [[Isabel Alonso]] https://es.wikipedia.org/wiki/Isabel_Alonso '''Emakume interesgarriak''' # [[Jekaterina Samutsevitx]] https://es.wikipedia.org/wiki/Yekaterina_Samuts%C3%A9vich # [[Nadezhda Popova]] https://es.wikipedia.org/wiki/Nadezhda_Popova '''Heroínas de la Unión Soviética''' https://es.wikipedia.org/wiki/Anexo:Hero%C3%ADnas_de_la_Uni%C3%B3n_Sovi%C3%A9tica '''Emakumeak eta itsasoa''' https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20210924/las-mujeres-ilustres-de-la-historia-naval-en-el-itsasmuseum-de-bilbo-a-traves-del-arte # '''EMAKUME ITZULTZAILEAK''' # [[Malika Embarek]] https://es.wikipedia.org/wiki/Malika_Embarek # [[Concha Fernández-Luna Sánchez]] https://es.wikipedia.org/wiki/Concha_Fern%C3%A1ndez-Luna_S%C3%A1nchez # [[Laura García Corella]] https://es.wikipedia.org/wiki/Laura_Garc%C3%ADa_Corella '''EMAKUME AKTIBISTAK''' # https://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Mujeres_activistas # [[María Dimádi]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Mar%C3%ADa_Dim%C3%A1di (Leire) # [[Paste Up Morras]], aktibista https://es.wikipedia.org/wiki/Paste_Up_Morras # [[Elizabeth Wathuti]] aktibista https://es.wikipedia.org/wiki/Elizabeth_Wathuti (Oiber) # [[Tosia Altman]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tosia_Altman # https://es.wikipedia.org/wiki/V%C3%B5_Th%E1%BB%8B_Th%E1%BA%AFng # [[Maria Spiridonova]] https://es.wikipedia.org/wiki/Mariya_Spirid%C3%B3nova # [[Yusra Al Barbar]] https://es.wikipedia.org/wiki/Yusra_al-Barbari palestinarra '''EMAKUME ILUSTRATZAILEAK''' https://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Ilustradoras # [[Mitzy Reyes Juárez]] https://es.wikipedia.org/wiki/Mitzy_Reyes_Ju%C3%A1rez # [[Ellen Robbins]] https://es.wikipedia.org/wiki/Ellen_Robbins # [[Retta aktibisten zerrendan Scott]] https://es.wikipedia.org/wiki/Retta_Scott # [[Bahia Shehab]] https://es.wikipedia.org/wiki/Bahia_Shehab # [[Posy Simmonds]] https://es.wikipedia.org/wiki/Posy_Simmonds '''EMAKUME IDAZLEAK - POETAK''' # [[Olga Rivero]] https://es.wikipedia.org/wiki/Olga_Rivero_Jord%C3%A1n '''EMAKUMEAK ZIENTZIAN''' # [[Gloria Long Anderson]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Gloria_Long_Anderson # [[Clémence Royer]] https://es.wikipedia.org/wiki/Cl%C3%A9mence_Royer # [[Tilly Edinger]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tilly_Edinger # [[Isabel Clifton Cookson]] https://es.wikipedia.org/wiki/Isabel_Clifton_Cookson # [[Cécile DeWitt Morette]] https://es.wikipedia.org/wiki/C%C3%A9cile_DeWitt-Morette # [[Wrexie Leonard]] https://es.wikipedia.org/wiki/Wrexie_Leonard # [[Marjorie Lee Browne]] https://es.wikipedia.org/wiki/Marjorie_Lee_Browne '''DENETARIK''' # [[Victorine Brocher]] https://en.wikipedia.org/wiki/Victorine_Brocher (LEIRE MENDIBURU) # [[Esther Afus Ocloo]] aitzindaria (Ghana) https://es.wikipedia.org/wiki/Esther_Afua_Ocloo # [[Margaret A. Wilcox]] https://en.wikipedia.org/wiki/Margaret_A._Wilcox # [[Amineh Kakabaveh]] https://en.wikipedia.org/wiki/Amineh_Kakabaveh # [[Trio Artio]] https://www.musicexport.at/artist/trio-artio/ + Berria egunkaria # [[Fabiola Letelier]] abokatua eta giza eskubideen aldeko ekintzailea. # [[Ana Belén Montes]] espioia. https://es.wikipedia.org/wiki/Ana_Bel%C3%A9n_Montes # [[Dorothy Levitt]] asmatzailea eta kotxe lasterketetan aitzindaria https://es.wikipedia.org/wiki/Dorothy_Levitt == BERRIAK == ==='''Berriak 2024''' ('''abendua''')=== <nowiki>{{zutabeak|kopurua=3|</nowiki> # [[Alaitz Melgar Agirre]] '''SORTUA''' euskara irakaslea eta idazlea (Barakaldo, 1984) # [[Irati Bazeta Agirre]] '''SORTUA''' ilustratzailea (Abadiño, 1999) # [[Maritxu Sorabilla]] '''SORTUA''' mendizale aitzindaria (Iruñea, 1927) # [[Irati Bereau Baleztena]] '''SORTUA''' itzultzailea (Irun 1978) # [[Elordi García Insausti|Elordi Garcia Intxausti]] '''SORTUA''' kazetaria eta idazlea ((Lazkao, 1977) # [[Txaro Iturralde Sáenz de Vicuña|Txaro Iturralde Sáenz]] '''SORTUA''' jostuna (Gasteiz, 1952) # [[Itziar Otegi Aranburu]] '''SORTUA''' itzultzailea eta idazlea (Oiartzun, 1972) # [[Sara Ayesa]] '''SORTUA''' artista (Donostia, 1997) # [[Maud Younger]] sufragista (AEB 1870-1936) # [[Margalida Roig Colomar]] sindikalista (Eivissa, 1908-1966) #[[Luisa Riera Muñiz]] maistra errepresaliatua (Villaviciosa, 1884-Zornotzako Emakumeen Kartzela, 1944) #[[Maria Marí Guasch]] errepublikar militantea (Sant Llorenç de Balàfia, [[1909]] - [[Eivissa]], [[2001]]) # [[Efua Sutherland]] idazlea (Ghana 1924-1996) # [[Concepción Loring]] 1. emakume politikaria, 1.a Diputatuen kongresuan hitz egiten (Malaga 1868-Madril 1935) # [[Amalia Heredia Livermore]] bildumagilea, ikertzailea (Malaga 1830-1902) # [[Carmen Cuesta del Muro]] abokatua, zuzenbidean Espainiako 1. emakume doktorea (Palentzia 1890-Madril 1968) # [[Natividad Domínguez Atalaya]] pedagogoa, politikaria ( Madril 1888-Valentzia 1932) # [[Teresa Luzzatti]] politikaria, sufragista (Lugo 1889-Madril 1942) # [[María López de Sagredo Andreo]] politikaria (Kuba/Bartzelona 1881-Hondarribia 1953) # [[Micaela Díaz Rabaneda]] maistra, politikaria (Nafarroa 1878-? XX. mendea) # [[Trinidad von Scholtz Hermensdorff]] bildumagilea, politikaria (Malaga 1857-Austria 1937) # [[Marisol Nichols]] aktorea (AEB 1973) # [[Mackenzie Phillips]] aktorea, abeslaria (AEB 1959) # [[Emma Lucy Braun]] botanikaria (AEB, 1889-1971) # [[Elizabeth Lowe Watson]] idazlea, sufragista, hizlaria (AEB 1842-1927) # [[Pilar Benejam Arguimbau]] pedagogoa, geografoa (Menorca 1937) # [[Francisca Bohigas Gavilanes]] maistra, ikuskatzailea, idazlea (Bartzelona 1892-Madril 1973) # [[Fernande Barrey]] prostituta, modeloa eta margolaria (frantzia, 1893-1974) # [[Anna Pirozzi]] opera sopranoa (Napoli, 1975) # [[Mariella Devia]] opera abeslaria (Liguria, 1948) # [[Yusra al-Barbari]] politikaria eta ekintzailea (Palestina, 1923-2009) # [[Park Kyung-Ri]] eleberrigilea (Hego Korea 1926-2008) # [[Aurora Sampedro Pi%C3%B1eiro]] kimikaria (Galizia, 1913-1996) # [[Dorothy Allison]] idazlea # [[Nicole Ferroni]] umoregilea # [[Edith Ainge]] sufragista (AEB, 1873-1948) # [[Sonia Vaccaro]] psikologoa (Argentina/Espainia XX. mendea) # [[Raychelle Burks]] zientzia dibulgatzailea (AEB XX. mendea) # [[Kelly Frye]] aktorea (AEB 1984) # [[Amy Madigan]] aktorea (AEB 1950) # [[Amber Stevens]] aktorea, modeloa (AEB 1986) # [[Juana Francés]] margolaria (Alacant 1924-Madril 1990) # [[Njideka Akunyili Crosby]] artista bisuala (Nigeria/AEB 1983) # [[Martha Diamond]] margolaria (AEB 1944-2023) # [[Joan Mitchell]] margolaria (AEB 1925-Paris 1992) # [[Toyin Ojih Odutola]] marrazkilaria (Nigeria/AEB 1985) # [[Fe del Mundo]] pediatra (Filipinak, 1911-2011) # [[Isabel Garbayo]] Villa Teresitako sortzailea (Iruñea, 1905-2011) # [[Elvira Siurana]] feminista, idazlea (LLeida 1952) # [[Lourdes Ciuró]] abokatua, politikaria (Tarragona 1971) # [[Helena Solà Tàrraga]] maistra, politikaria (Bartzelona 1976) # [[Amanda Righetti]] aktorea (AEB 1983) # [[Luna Ki]] abeslaria, DJa (Bartzelona 1999) # [[Katharina Konradi]] opera sopranoa (Kirgizistan/Alemania 1988) # [[Babi (abeslaria)]] (Madril 1999) # [[Klesie Kelly]] sopranoa (AEB XX. mendea) # [[Montserrat Martínez Parera]] ekonomialaria (Bartzelona 1975) # [[Lesley-Ann Jones]] kazetaria, idazlea (EB 1956) # [[Orra White Hitchcock]] ilustratzailea (AEB, 1796-1863) # [[Margaret Chanler Aldrich]] filantropoa, erizaina eta idazlea (AEB, 1870-1963) # [[Dorothy Allison]] idazlea (AEB, 1949-2024) # [[Nicole Ferroni]] umoregilea (Maroko, 1982) # [[Ann Preston]] medikua, ekintzailea (AEB, 1813-1872) # [[Nicole Claveloux]] margolari, ilustratzaile eta komikigilea (Frantzia, 1940-__ ) # [[Maria Bellido|Maria Belido]] espainiar heroi mitikoa (1755-1809) # [[Sofía Esparza Jauregi|Sofia Esparza Jauregi]] sopranoa (Iruñea, 1994) # [[Isabel Azcárate Ristori]] irakasle ikertzailea (Cádiz 1923-Madril 2016) # [[Ana López Navajas]] irakaslea, ikertzailea ( Valentzia 1962) # [[Erika Leiva]] kopla abeslaria (Tarragona/Cádiz 1984) # [[Joana Jiménez]] abeslaria, dantzaria (Sevilla 1977) # [[Carmen Conesa]] aktorea (Bartzelona 1960) # [[Diana Peñalver]] aktorea (Sevilla 1965) # [[Rosa Mariscal]] aktorea (Sevilla 1970-2022) # [[Pilar Punzano]] aktorea, pedagogoa (Madril 1980) # [[Irene Visedo]] aktorea (Madril 1978) # [[Manane Rodríguez]] film zuzendaria (Uruguai/Espainia 1954) # [[Sonia Sebastián]] film zuzendaria (Espainia 1984) # [[Yusra al-Barbari]] politikaria eta ekintzailea (Gaza, 1923-2009) # [[Ann Allebach]] artzain mennorita (AEB, 1874-1918) # [[Jennifer Radloff]] feminista, ekintzailea (Hegoafrika 1961) # [[Grunya Sukhareva]] haur psikiatra (Ukraina, 1891-1981) # [[Josefa Martin Luengo]] pedagogoa (Salamnca 1944-2009) # [[Lucía Asué Mbomio Rubio]] kazetari feminista (Alcorcón, 1981) # [[Paige L. Sweet ]] soziologoa (AEB 1987) # [[Caroline Lexow Babcock]] bakegilea eta sufragista (AEB, 1882-1980) # [[Evin Ahmad]] aktorea (Suedia, 1990) # [[Rabia al Adawiyya]] santua, filosofoa (Irak 717-801) # [[Fatma Girik]] aktorea, politikaria (Turkia 1943-2022) # [[María Cristina Masaveu Peterson]] enpresaburua (Asturias 1937-2006) # [[Lorena García de las Bayonas]] aktore-maistra (Madril 1966) # [[Katrina Bayonas]] casting zuzendaria (EB 1941) # [[Natalia Menéndez]] eszena zuzendaria (Madril 19)67 # [[Amaranta Osorio]] antzerkigilea (Mexiko/Espainia 1978) # [[Itziar Pascual Ortiz]] antzerkigilea (Madril 1967) # [[Judith Fernández]] aktorea, abeslaria, dantzaria (Coruña 2001) # [[Marie Noëlle]] film zuzendaria, gidoilaria (Frantzia XX. mendea) # [[Paideia Eskola Librea]] (Merida 1978) # [[Barbara Pravi]] abeslaria (Narbona 1993 # [[Baya Mahieddine]] margolaria (Aljeria 1931-1998) <nowiki>}}</nowiki> ==='''Berriak 2024''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Janire Etxabe]] '''SORTUA''' dantzaria da, dantza bertikalean aditua. (Arrankudiaga, Bizkaia, 1979) # [[Celia Santos]] '''SORTUA''' idazlea (Bergara, 1972) # [[Tamara García Iglesias]] '''SORTUA''' zinemagilea eta komisarioa (Lasarte, 1978) # [[Warisha Moradi]] '''SORTUA''' heriotz epaia duen militante kurdua (Kurdistan, XX. mendea) # [[Carmina Merodio Hoyos|Carmina Herodio]] '''SORTUA''' Saturrarango kartzelan egon zen 6 urtez (Panes, 1920-2006) # [[Parvaneh Kazemi]] '''SORTUA''' matematikaria, mendizale eta mendi gidaria (Teheran, 1970) # [[Mari Campos Roldán]] '''SORTUA''' Saturrarango kartzelan egon zen umetan (Madril, 1938) # [[Encarna Furundarena Goenaga]] '''SORTUA''' Saturrango kartzelara joaten zen janaria eramatera (Mutriku, 1919-2014) # [[Nai Barghouti]] '''SORTUA''' abeslari eta konposiore (Palestina, 1996) # [[Maria Sanchez Madoz]] '''SORTUA''' pilota epaile profesionala (Laudio, 1996 # [[Araceli González Carballo]] espioia, erizaina (Lugo 1914-Madril 1990) # [[Margarita Ruiz de Lihory]] margolaria, espioia (Valentzia 1889-Albacete 1968) # [[Isona Passola]] film zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Bartzelona 1953) # [[Cristina Martín-Prieto]] futbolaria (Sevilla 1993) # [[Melania Olcina]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona 1982) # [[Rafaela Carrasco]] dantzaria, koreografoa (Sevilla 1972) # [[Lisi Estaràs]] dantzaria, koreografoa (Argentina 1971) # [[Lorena Nogal]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona 1984) # [[Luz Arcas]] dantzaria (Malaga 1983) # [[Manuela Carrasco]] flamenko dantzari ijitoa (Sevilla 1958) # [[Lynda Barry]] komikigile eta irakasle estatubatuarra (Wisconsin, 1956) # [[Maria Antónia Palla]] kazetaria eta feminista (Portugal, 1933) # [[Mary Adamson Anderson Marshall]] medikua Edinburgoko 7ak taldekoa (1837-1910) # [[Sara González Lolo]] patin hockey jokalaria (Asturias 1992) # [[Natasha Lee]] patin hockey jokalaria, entrenatzailea (Malaysia/Asturias 1992) # [[María Díez Busqué]] patin hockey jokalaria (Bartzelona 1989) # [[Anna Casarramona Vivas]] patin hockey jokalaria (Bartzelona 1994) # [[Anna Serra]] triatleta (Bartzelona 1968) # [[Mathilde Ollivier]] aktorea, modeloa (Frantzia 1994) # [[Gimena Llamedo]] psikologoa, politikaria (Asturias 1981) # [[Mikey Madison]] aktorea (AEB 1999) # [[Julia Butters]] aktorea (AEB 2009) # [[Samantha Robinson]] aktorea (AEB 1991) # [[Irene Flunser Pimentel]] historialaria (Lisboa, 1950) # [[Cósima Wagner|Cosima Wagner]], Richard Wagner  musikagilearen 2. emaztea (Bellagio, 1837 - Bayreuth, 1930) # [[Verena Wagner]] musikagilea (Alemania, Bayreuth, 1920- Überlingen, 2019) # [[Eva von Bülow]] Cosima Liszt eta Richard Wagnerren alaba (Tribschen, 1867 - Bayreuth, 1942), # [[Anne Rearick]]  argazkilari estatubatuarra (Idaho, AEB, 1960) # [[Pauline Harmange]] idazlea eta feminista (Lille, 1994) # [[Bertha Hirsch Baruch]] poeta, idazle eta sufragista (AEB) # [[Minora Kibbe]] gizarte erreformatzaile eta sufragista (AEB) # [[Emily Bovell|Emily Bowel]] medikua (Londres, 1841-1845) # [[Honor Frost]] urpeko arkeologoa (Erresuma Batua, 1917-2010) # [[Susan Atkins]] kriminala (AEB 1948-2009) # [[Abigail Folger]] oinordeko eraila (AEB 1943-1969) # [[Eva Saldaña]] ekologo aktibista (Madril 1977) # [[Rosalie Varda]] jantzi diseinatzailea (Frantzia 1958) # [[Manuela Fernández Pérez]] artista (Madril 1927-2017) # [[Manuela Saborido Muñoz]] artista (Cadiz 1943) # [[Sofia Crespo]] artista bisuala (Argentina 1991) # [[Mercedes Doménech]] irrati esataria (Asturias 1922-Granada 2002) # [[Barbara Steele]] aktorea (EB 1937) # [[Arantza Toledo]] piraguista (Cuenca 1999) # [[Alice Coffin]] kazetaria eta feminista (Tolosa, Ozitania, 1978) # [[Clara Elizabeth Chan Lee]] # [[Emily Sturge]] # [[Gulielma Lister]] botanikaria (Ingalaterra, 1860-1949) # [[Katharina Wagner]]  eszena zuzendaria da. Bayreutheko Jaialdiaren zuzendaria. (Bayreuth, Alemania, 1978) # [[Isolde Wagner]] Hans von Bülow edo Richard Wagner eta Cosima Wagner-en alaba (Alemania, 1865 - 1919) # [[Blandine von Bülow]]   Hans von Bülow eta Cosima Liszten alaba zen, (Alemania, 1863-1941) # [[Daniela von Bülow]]  piano-jotzailea (Berlin, 1860 - Bayreuth, 1940) # [[Minna Wagner|Minna Wagner,]] aklorea (Saxonia, 1809- Dresden, 1866)    # [[Eva Wagner-Pasquier]]antzerki-enpresaburu da  ( Alemania, 1945) # [[Yang Huanyi]] nushuaren azken hiztuna (Txina 1906-2004) # [[Carme Sansa]] aktorea, ekintzailea (Bartzelona 1943) # [[Ana Romero Galán]] kazetaria, idazlea (Cádiz 1966) # [[Aimée de Heeren]] socialitatea ( Brasil 1903-AEB 2006) # [[Rocío Márquez]] flamenko kantaria (Huelva 1985) # [[Carola Ortiz]] musikagilea, abeslaria, klarinete jolea (Bartzelona 1986) # [[Isabel de Solís]] esklabu kristaua, Granadako Muley Hacén sultan nazariaren ohaidea (? XV. mendea- Sevilla ?) # [[Nani Jiménez]] aktorea, modeloa (Valentzia 1981) # [[Alejandra Herranz]] kazetaria (Bartzelona 1972) # [[Mar Cabra]] ikerketa kazetaria (Madril 1983) # [[Marianne Grunberg-Manago]] biokimikaria (Frantzia, 1921-2013) # [[Angela Becerra]] idazlea (Kolonbia, 1957 ) # [[Codou Bop]] soziologoa, kazetaria, feminista (Senegal, ?) # [[Ana Gomes]] portugaldar diplomazialari eta politikaria (Lisboa, 1954) # [[Maria Filomena Mónica]] portugaldar soziologoa (Lisboa, São Mamede, 1943) # [[Ayşe Sultan]] otomandar printzesa (1608-1656) # [[Mara Santos]] kanoalaria (Palentzia 1969) # [[María José Campos]] xakelaria (Argentina 1999) # [[Fatma Hatun]] Ahmed I.aren 3. ezkontidea (?Bosnia 1590-Istanbul 1660) # [[Mahfiruz Hatice Hatun]] esklaboa, Ahmed I.a sultanaren 1. ezkontidea (Kaukaso 1590-Istanbul 1620) # [[Hanzade Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1609-Edirne 1650) # [[Gevherhan Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1605- c.1631) # [[Atike Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul 1614-1674) # [[Abide Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul 1618-1648) # [[Fatma Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1607-c.1671) # [[Ida Finney Mackrille]] sufragista, politikaria eta hizlaria(AEB, 1867-1960) # [[Luella Johnston]] Enpresaria (AEB, 1958) # [[Elizabeth Thacher Kent]] idazlea (AEB, 1868-1952) # [[Blandine Le Callet]] idazle eta irakasle frantsesa (Frantzia, 1969) # [[Rosa Maria Gilart Jiménez]] brodatzailea (Mallorca 1810-Madril 880) # [[Eugenia Kalnay]] metereologoa (Argentina 1942) # [[Judeline]] abeslaria (Cádiz 2003) # [[Claude Pompidou]] politikaria, 1. dama (Frantzia 1942-2007) # [[Handan Sultan]] otomandar ezkontidea (Bosnia 1565-Istanbul 1605) # [[Halime Sultan]] otomandar ezkontidea (Abkhazia 1576-Istanbul 1623) # [[Safiye Sultan]] otomandar ezkontidea (Albania 1550-Istanbul 1618) # [[Telli Hümaşah Sultan]] otomandar ezkontidea (¿ c.1630-c.1676) # [[Turhan Hatice Sultan]] otomandar ezkontidea eta erregeordea (Rutenia 1627-Edirne 1683) # [[Ana Lena Rivera]] idazlea (Asturias 1972) # [[Emma Maria Harrington]] sufragista (Dinamarka 1881-AEB ?) # [[Ángela Cenarro Lagunas]]  feminista eta historialaria  (Zaragoza, 1965) # [[Aurélie Valognes]] eleberrigilea (Frantzia, 1983) # [[Sandra Myrna D%C3%ADaz]] biologoa (Argentina, 1961) # [[Maria Grazia Cutuli]] kazetaria (Italia 1963-2001) # [[Babe Paley]] socialitatea, editorea (AEB 1915-1978) # [[Nona Sobo]] aktorea, modeloa (Tailandia/Bartzelona 2000) # [[Laura Ramos]] aktorea (Kuba 1978) # [[Araceli González Campa]] kazetaria (Madril XX. mendea) # [[Paloma Chamorro]] kazetaria (Madril 1949-2017) # [[María Josefa Pimentel Téllez-Girón]] aristokrata (Madril 1752-1834) # [[Ann Hui]] aktorea, film zuzendaria (Txina 1947) # [[Sylvia Chang]] film zuzendaria, idazlea (Txina 1953) # [[Ángela Rodicio]] kazetaria, idazlea (Ourense 1963) # [[Laura de Force Gordon]] hizlaria, kazetaria, sufragista (AEB) # [[Stella Wynne Herron]] idazlea, sufragista (AEB) # [[Taneko Suzuki]] zientzilaria eta ikertzailea (Japonia, 1926-2020) # [[Gülistan Sönük]] politikaria (Kurdistan, 1993) # [[Margarita Torres]] historialaria (León 1969) # [[Hai Yan]] ekintzailea, idazlea (Txina 1954) # [[Maria Pilar Perea Sabater]] filologoa (Bartzelona 1960) # [[Melani García]] abeslaria (Valentzia 2007) # [[María Luisa Cava de Llano Carrió]] legelaria, politikaria (Bartzelona 1948) # [[Azahara Palomeque Recio]] kazetaria, idazlea, poeta (Kordoba 1986) # [[Mirela]] abeslaria (Madril 1990) # [[Alejandra Kindelán]] ekonomialaria (Venezuela 1971) # [[Zina%C3%ADda Ierm%C3%B3lieva]] mikrobiologoa (Errusia, 1898-1974) # [[Marie Pascale Osterrieth|Marie-Pascale Osterrieth]] Belgikako antzerki- eta zinema-zuzendari eta produktorea (Basoko, 1956) # [[Charo Garaigorta]] artista (Coruña 1961)  # [[Anna Caballé Masforroll]] idazlea (Bartzelona 1954) # [[Lydia Flood Jackson]] enpresaburua, sufragista (AEB 1862-1963) # [[Mar%C3%ADa de los %C3%81ngeles Cardona Florit]] botanikaria (Menorca-Bartzelona, 1940-1991) # [[Pacita Abad]] margolaria (Filipinas, 1946-2004) # [[Lida Abdul]] artista (Afganisgtan, 1973) # [[María Izquierdo (margolaria)|Maria Izquierdo (margolaria)]] (Mexiko, 1902-1955) # [[Aina Garcia-Carbó]] poeta (Castelló, 1993) # [[Kathleen Norris]] eleberrigilea, aktibista, (AEB ) # [[Emily Arnesen]] zoologoa (Norvegia, 1867- 1928) # [[Laura Marling]] folk abeslaria (Erresuma Batua, 1990) # [[Amalia Eriksson]] merkataria, asmatzailea (Suedia 1824- 1923) # [[Ada Kariakoa]] satrapa (Turkia, K.a IV. Mendea-K.a 326)   # [[Artemisia II.a Kariakoa]] satrapa (TurkiaK.a 410-K.a) # [[Linda Kasabian]] Manson familiakoa (AEB 1949-2023) # [[Patricia Krenwinkel]] hiltzailea, Manson familiakoa  (AEB 1947) # [[Mary Brunner]] hiltzaile kidea, Manson familiakoa (AEB 1943) # [[Rosa Navarro Durán]] filologoa, idazlea, irakaslea (Girona 1947) # [[Young Miko]] rap abeslaria, futbolari ohia (Puerto Rico 1997) # [[Brequette Cassie]] abeslaria, dantzaria (Hegoafrika/Madril 1984) # [[Lorena Gómez (abeslaria)]] (Lleida 1986) # [[Ruth Lorenzo]] abeslaria (Murtzia 1982) # [[Roser Batlle]] Catalunyako pedagogoa (Bartzelona 1954) # [[Henriette Delamarre de Monchaux]] geologoa, paleontologoa (Frantzia, 1854-1911) # [[Jessica Gallagher]] paralinpiar eskiatzailea, atleta, txirrindularia (Australia 1986) # [[Claire Keefer]] atleta paralinpiarra (Australia 1995) # [[Madeleine Hogan]] paralinpiar xabalinlaria (Australia 1988) # [[Hollie Arnold]] paralinpiar xabalinlaria (EB 1994) # [[Donna Smith (atleta)]] paralinpiar xabalinlaria, gsaskibaloi jokalaria (Australia 1965-1999) # [[Julie Russell]] paralinpiar pisu jasotzailea, saskibaloi jokalaria (Australia 1951) # [[Grace Anozie]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1977) # [[Lucy Ejike]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1977) # [[Fatma Omar]] paralinpiar pisu jasotzailea (Egipto 1973) # [[Josephine Orji]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1979) # [[Georgianna Offutt]] sufragista eta medikua (AEB) # [[Sarah Massey Overton]] emakumeen eskubideen aldeko emintzailea (AEB) # [[Stacey Gillian Abe]] artista garaikidea # [[Tomie Ohtake]] artista bisuala (Japonia/Brasil 1913-2015) # [[Maryní Callejo]] musika ekoizle aitzindaria, moldatzailea, piano-jolea, abeslaria (Madril 1944) # [[Özlem Becerikli]] paralinpiar pisu jasotzailea (Turkia 1980) # [[Amalia Pérez]] paralinpiar pisu jasotzailea (Mexiko 1977) # [[Olivia Breen]] paralinpiar atleta (Gales 1996) # [[Sophie Hahn]] paralinpiar atleta (EB 1997) # [[Verônica Hipólito]] paraliniar lasterkaria (Brasil 1996) # [[Tara (abeslaria)]] (Coruña 1950) # [[Ángela Carrasco]] abeslaria (Dominikar Errepublika 1951) # [[La Dama]] abeslaria (Sevilla 1986) # [[Mónica Naranjo]] abeslaria (Girona 1974) # [[Virgínia Leone Bicudo]] soziologoa, psikoanalista (Brasil 1910-2003) # [[Katherine Reed Balentine]] sufragista (AEB,1875-1934) # [[Anna M. Morrison Reed]] egunkari eta aldizkaria fundatzailea (AEB, 1849-1921) # [[Albertine Sarrazin]] idazlea (Frantzia, # [[Isabelle Anguelovski]] ekologoa, ikertzailea (REims, 1978) # [[Aina Garcia-Carbó]] poeta (Castelló de la Plana, 1993) # [[Amalia de Llano]] idazle eta aristokrata (Espainia, 1822-1874) # [[Edith Farkas]] meteorologoa, ikertzailea (Hungaria-Zeelanda Berria, 1921-1993) # [[Kimberlé Williams Crenshaw]] abokatua, irakaslea, feminista (AEB 1959) # [[Beatrice Duodu Owusu]] kazetaria (Ghana 1964) # [[Agnes Sj%C3%B6berg]] albaitaria (Finlandia, 1888-1964) # [[Olga Rodriguez]] kazetaria (León 1975) # [[Jessica Abel]] komikigilea (AEB 1969) # [[Zillah Branco]] aktibista ( Brasil 1936) # [[Jaldia Abubakra]] ekintzailea (Palestina/Espainia 1967) # [[Mònica Bernabé Fernández]] kazetaria (Bartzelona 1972) # [[Pilar Albajar]] argazkilaria (Huesca 1948) # [[Selina Solomons]] sufragista (AEB 1862- 1942) # [[Ellen Clark Sargent]] sufragista (AEB 1826-1911) # [[Pepa Aurora]] idazlea (Kanariak, 1946) # [[Pino Betancor Alvarez]] idazlea (Kanariak, 1928-2063) # [[Andrea Abreu]] idazlea (Kanariak, 1995) # [[Casilda Rodrigáñez]] idazlea (Madril 1945) # [[Miryan Rivera]] zientzialaria (Ekuador XX. mendea) # [[Ana Estrella Santos]] dialektologoa (Ekuador XX.mendea) # [[Kristina Suediakoa (1943)]] printzesa # [[Nathalie Sayn-Wittgenstein-Berleburg]] printzesa, zaldi-doman aditua (Danimarka 1975) # [[Marleen Haboud]] hizkuntza ikerlaria (Ekuador 1954) # [[Gilda Guerrero Salgado]] kazetaria (Ekuador XX. mendea) # [[María Carbonell Sánchez]] pedagogoa (Valentzia 1852-1926) # [[Loren MacIver]] margolaria (AEB 1909-1998) # [[Carin Bondar]] biologoa (Kanada 1975) # [[Kamal Ranadive]] ikertzaile biomedikoa (India, 1917-2001) # [[Mary Wood Swift]] sufragista (AEB 1841-1927) # [[Naomi Anderson]] sufragista (AEB 1843-1899) # [[Elvire De Cock]] ilustratzailea eta komikigilea (Belgika, 1979) # [[La Galera kartzela]] emakumeen espetxea (Alcala de Henares, XX. - XXI. mendea) # [[Malagako emakumeen kartzela zaharra]] (Malaga, 1937-1954) # [[Can Salesko kartzela]] emakumeen kartzela (Palma, 1936-1943) # [[Joan Feynman]] astrofisikaria (AEB, 1927-2020) # [[Catherine Beaunez]] Frantziako prentsa-marrazkilaria eta komikigilea (Juigné-sur-Sarthe, 1953) # [[Maria Vaquer Moll]] jostuna eta feminista espetxeratua (Eivissa, 1902-1982) }} ==='''Berriak 2024''' ('''urria''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Beatriz Akizu Aizpiri]] '''SORTUA''' Eusko Ikaskuntzako arlo sozio-politiko, dibertsitate eta kohesioko koordinatzailea (Soraluze, 1969) # [[Onintze Villanueva Goikoetxea]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea, dantzazalea, dantza-irakaslea (Mexiko, 1955) # [[Belen Urutxurtu]] ef-- '''SORTUA''' txistularia, eskultorea eta Arte irakaslea (Berriz, 1960) # [[Julene Etxenike]] --ef '''SORTUA''' mendizale aitzindaria (Irun, 1943-2023) # [[Beatriz Gámiz Mata]] ----'''SORTUA''' kriminologoa, politikaria eta alkatea (Ermua, 1983) # [[Resurrección Martínez Sánchez]] efef '''SORTUA''' 36ko gerran eraildako maistra (Errioxa, 1898-1936) # [[Consolación Martínez Sánchez]] '''SORTUA''' 36ko gerran eraildako maistra (Errioxa, 1896-1936) # [[Teresa Velasco Soto]] '''SORTUA''' zigarrogilea, politikaria (Errioxa, 1902-?) # [[Felisa Vidorreta Miruri]] '''SORTUA''' maistra fusilatua (Errioxa, 1890-1936) # [[Mercedes López Cotarelo]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua  (Irun, 1914 - Lesaka, 1936)  # [[Leire Retegi Fernández]] '''SORTUA''' txistularia eta txistu irakaslea da (Leitza, 2002) # [[Luciana Larreategi Arizaga]] '''SORTUA''' (Eibar, Gipuzkoa, 1912-2003) # [[Lloy Galpin]] sufragista, idazlea (AEB, 1877-1935) # [[Ana María Cuervo]] biokimikaria (Bartzelona 1966) # [[Marta Pujol Ferrusola]] arkitektoa (Bartzelona 1959) # [[Glenna Cabello]] politologoa, kontsul (Venezuela 1959) # [[Margaret Leahy]] aktorea (EB 1902-AEB 1967) # [[Norma Talmadge]] aktorea (AEB 1894-1957) # [[Constance Talmadge]] aktorea (AEB 1898-1973) # [[Natalie Talmadge]] aktorea, gidoilaria (AEB 1996-1969) # [[Cátia Montes]] gizarte hezitzailea, suhiltzailea, ijitoa (Portugal ?) # [[Toya Prudêncio]] hezitzailea, aktibista, ijitoa (Portugal ?) # [[Maria Gil]] aktore, aktibista, ijitoa (Portugal 1972) # [[Estelle Faye]] idazle eta aktore frantsesa (1978) # [[Rose Morgan French]] sufragista (AEB, 1859-1929) # [[Ana María Pascual-Leone]] zientzialaria eta farmazialaria (Valentzia, 1930) # [[Nellie Blessing Eyster]] irakaslea, kazetaria, idazlea (AEB, 1836-1922) # [[Eileen Chang]] idazlea (Txina 1920-AEB 1995) # [[Ascensión Marcos]] farmazialaria, ikertzailea (Espainia XX. mendea) # [[Mririda n'Ait Attik]] poeta amazigea (Maroko 1900-1940) # [[Maisie Peters]] kantautorea (EB 2000) # [[Rachel Brosnahan]] aktorea (AEB 1990) # [[Elaine May]] aktorea (AEB 1932) # [[Carla Quílez]] aktorea (Bartzelona 2008) # [[Tita Parra]] kantautorea (Txile 1956) # [[Alexia Greziakoa]] printzesa (Grezia 1965) # [[Teodora Greziakoa]] aktorea, printzesa (EB 1983) # [[Olinpia Greziakoa]] modeloa, printzesa (AEB 1996) # [[Marie-Chantal Greziakoa]] diseinatzailea, enpresaburua, printzesa (EB 1968) # [[Marthe Gautier]] pediatra, ikertzailea (Frantzia, 1925-2022) # [[Mar%C3%ADa Mullerat i Bassedas]] maistra, hezkuntza berezian espezializatua (Catalunya 1903 - 1993) # [[Rita Harradence]] biokimikaria (Australia, 1915-2012) # [[Nora Stanton Blatch Barney]] ingeniari zibila (AEB, 1883-1971) # [[Flora Wambaugh Patterson]] mikologoa (AEB, 1847-1928) # [[Jhamak Ghimire]] idazlea (Nepal, 1980) # [[Mireille Havet]] idazlea (Frantzia, 1898-1932) # [[Montserrat Villar Gonzalez]] idazlea (Ourense 1969) # [[Regina Orozco]] aktorea (Mexiko, 1964) # [[Jesusa Rodríguez|Jesusa Rodriguez]] aktorea, antzerki zuzendaria (Mexiko, 1955) # [[Astrid Hadad]] aktorea (Mexiko, 1957) # [[Julieta Egurrola]] aktorea (Mexiko, 1953) # [[Elisa Izaurralde|Elisa_Izaurralde]] biokimikaria molekularra (Uruguai, # [[Céline Bessière]] soziologoa (Frantzia, 1977) # [[Cristina Pacheco]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1941-2023) # [[Susana Chavez-Silverman]] idazlea (AEB, ?) # [[Cristina Lafont]] filosofoa (Valentzia, 1963) # [[Fumiko Enchi]] idazlea (Japonia 1905-1986) # [[Pilar Roig Picazo]] ikertzailea (Valentzia 1949) # [[Isabella Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 2007) # [[Josephine Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 2011) # [[Irene Greziakoa]] printzesa (Hegoafrika/ Espainia 1942) # [[Pia Getty]] film ekoizlea, zuzendaria (AEB 1966) # [[Benedikte Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 1944) # [[Alexandrine Danimarkakoa]] erregina (Alemania 1879- Danimarka 1952) # [[Carolina Matilde Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 1912-1995) # [[Viktoria Luise Prusiakoa]] printzesa (Alemania 1892-1980) # [[Rocío Muñoz Morales]] aktorea, aurkezle, modeloa (Madril 1988) # [[Mary Prince]] idazlea eta esklabua (Bermudak...) # [[Edith M. Flanigen]] kimikaria (AEB, 1929) # [[Margaret Fulton]] kazetari gastronomikoa (1924-2009) # [[Claudia Actea]] esklaboa (Anatolia 40-I. mendea) # [[Cándida Jiménez Huelva]] esklabo askatua (Angola, 1845 Huelva, 1951) # [[Rosalia Gómez]] esklabo askatua (Tenerife, 1801-1874) # [[Elena Conti]] biokimikaria eta biologoa (Italia, 1967) # [[Edith Pechey]] medikua (EB 1845-1908) # [[Catherine Raisin]] geologoa (Erresuma Batua, 1855-1945) # [[Winifred Starr Dobyns]] sufragista (AEB, 1886-1963) # [[Mary Roberts Coolidge]] sufragista (AEB, 1860-1945) # [[María Bueno Castellano]] artista (Malaga, 1976) # [[Rukhmabai]] medikua (India 1864-1955) # [[Valérie Mangin]] Frantziako komiki-gidoilaria (Nancy, 1973) # [[Kamala Sohonie]] biokimikaria (India, 1911-1998) # [[Cy Jung]] idazlea (Frantzia, # [[Elula Perrin]] idazlea (Frantzia # [[Anandi Gopal Joshi]] Indiako 1. medikuetako bat (1865-1887) # [[Agnieszka Osiecka]] poeta, kazetaria (Polonia 1936-1007) # [[Jeanette Winterson]] idazlea (EB 1959) # [[Shelagh Delaney]] antzerkigilea, gidoilaria (EB 1938-2011) # [[Madeleine Suediakoa]] printzesa (Suedia 1982) # [[Carina Axelsson]] printzesa, modeloa, idazlea (AEB Aguil1968) # [[Ingeborg Danimarkakoa (1878-1958)]] printzesa (Danimarka 1878-Suedia 1958) # [[Susie Orbach]] psikoanalista, idazlea (EB 1946) # [[Doris Duke]] filantropoa , baratzezaina, arte bildumagilea (AEB 1912-1993) # [[Silvia Laplana]] metereologoa (Bartzelona 1984) # [[Eva Cosculluela]] kultur kazetaria (Zaragoza 1972) # [[Pilar Sanjurjo]] metereologoa (Coruña 1942-2022) # [[Fanny Dalle-Rive]] Frantziako komikigilea (1976) # [[Emma_Lira]] kazetaria, idazlea eta bidaiaria (Madril 1971) # [[Mariana Álvarez Bollo Carretero]] pedagogoa eta idazle espainiarra (Zamora, 1866 - 1946) # [[Margherita Piazzola Beloch]] matematikaria (Italia, 1879-1976) # [[Mary Ryerson Butin]] medikua (AEB, 1857-1944) # [[Zabel Yesayan]] idazlea (Armenia 1878-1943) # [[Eva Carter Buckner]] sufragista, poeta eta konpositorea (1861-1946) # [[Hélia Correia]] idazlea (Portugal, 1949) # [[Isabela Figueiredo]] idazlea (Portugal, 1963) # [[Teresa Imízcoz Beunza|Teresa Imizcoz Beunza]] idazlea (Iruñea, 1965) # [[Oriana Méndez|Oriana Mendez]] idazlea (Vigo, 1974) # [[Esperanza Aguilà Ducet|Esperanza Aguila Ducet]] idazlea (Bartzelona, 1951) # [[Maud Ankaoua]] enpresa kudeatzailea (Frantzia, 1971) # [[Lucia Pietrelli]] idazlea (Italia/Mallorca 1984) # [[María Jaén]] idazlea, gidoilaria (Sevilla 1962) # [[Antonia Bardolet]] idazlea (Bartzelona 1877- 1956) # [[Dolors Miquel]] idazlea (LLeida 1960) # [[Míriam Ferradáns]] idazlea (Pontevedra 1960) # [[Rosa Fabregat]] idazlea (LLeida 1933) # [[Ingrid Guardiola Sánchez]] film zuzendaria, saiakeragilea (Girona 1980) # [[Almudena Arteaga]] idazlea (Madril 1967) # [[Alana S. Portero]] idazlea (Madril 1967) # [[Maria Antònia Salvà]] poeta (Mallorca 1869-1958) # [[Maribel Medina]] idazlea eta kultura kudeatzailea (Iruñea, 1969) # [[Gabrielle Réval]] idazlea (Frantzia, # [[Martine Roffinella]] idazlea (Frantzia, # [[Bertha Hernández]] idazlea, politikaria, 1. dama (Kolonbia 1907-1993) # [[May Borraz]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1966) # [[Eva Yárnoz]] poeta, artista (Iruñea 1975) # [[Emilia Salvador]] ikertzailea, idazlea (Zaragoza 1938) # [[Beatriz Giménez de Ory]] poeta (Madril 1972) # [[Gema Nieto]] idazlea (Madril 1981) # [[Mariona Cabassa]] ilustratzailea (Bartzelona 1977) # [[Mada Carreño]] idazlea, kazetaria (Zamora 1914- Mexiko 2000) # [[Nicolasa Helguero Alvarado]] poeta, moja, noblea (Palentzia 1719- Burgos 1805) # [[Sheila Elorza]] futbolaria (Zaratamo 1996) # [[Suceso Luengo]] maistra, idazlea (Zamora 1884-? 1931) # [[Yvonne Blake]] jantzi-diseinatzailea (EB 1940-Madril 2018) # [[Ruth Chepngetich]] atleta, maratoilaria (Kenya 1994) # [[Salome Lang]] atleta, gorako jauzilaria (Suitza 1997) # [[Salomé Kora]] atleta, 100m (Suitza 1994) # [[Vicky Calavia]] zinegilea (Zaragoza 1971) # [[Marisol Aznar]] aktorea, gidoilaria, abeslaria (Zaragoza 1972) # [[Emilia Baylo]] dantzaria, koreografoa, irakaslea (Lleida 1946-Zaragoza 2022) # [[Natividad Zaro]] aktorea, gidoilaria (Zaragoza 1901-Madril 1978) # [[Marta Marín-Dòmine]] idazlea, dokumetalgilea (Bartzelona 1959) # [[Uliana Semionova]] saskibaloi jokalaria (Letonia 1952) # [[Maria do Rosário Pedreira]] idazlea (Portugal 1959) # [[Reyes Calderon]] idazlea, ekonomialaria, irakaslea (Valladolid 1961) # [[Paloma Sánchez-Garnica]] idazlea (Madril, 1962) # [[Ann Scott]] idazlea (Frantzia, 1965) # [[Chiquinha Gonzaga]] musikaria, konpositore, pianista eta orkestra zuzendaria (Brasil, 1847 - 1935) # [[Giannina Arangi-Lombardi]] sopranoa (Italia, 1891-1951) # [[Gilda dalla Rizza]] sopranoa (Italia, 1892-1975) # [[Magda Olivero]] sopranoa (Italia 1910-2014) # [[Lucy Tejada]] artista, margolaria (Kolonbia 1920-2011) # [[Claudia Muzio]] sopranoa (Italia, 1889-1936) # [[Toti Dal Monte]] sopranoa (Italia, 1893-1975) # [[Maria Caniglia]] sopranoa (Italia, 1905-1979) # [[Ebe Stignani]] mezzosopranoa (Italia, 1903-1974) # [[Violet King Henry]] abokatua (Kanada, 1929-1982) # [[Tòni Escala]] idazlea (Lleida 1961) # [[Teresa Azpiazu Paul]] idazlea, irakaslea, politikaria (Cádiz 1862-Málaga 1949) # [[Luisa Josefina Hernández]] idazlea, irakaslea (Mexiko 1928-2023) # [[María Asúnsolo]] mezenas, galerista, modelo (AEB 1904-Mexiko 1999) # [[María Jose Escrivà]] idazlea, poeta (Valentzia 1968) # [[Meritxell Gené]] kantautorea, poeta (Lleida 1986) # [[Marià Manent]] poeta, memorialista (Bartzelona 1898-1988) # [[Marysa Navarro Aranguren]] idazlea, historilaria (Nafarroa 1934) # [[Esther Novalgos Laso]] idazlea (Errioxa 1942) # [[Susi Alvarado]] idazlea, antzerki zuzendaria (Kanariak 1960) # [[Anna Tsing]] antropologoa (AEB, 1950) # [[Ana Bernal Triviño]] kazetaria eta ikertzailea (Malaga, 1980) # [[María Francisca Díaz-Carralero Rodelgo]] poeta itsu inprobisatzailea (Ciudad Real 1818-1894) # [[Sanmao]] idazlea (Txina 1943-1991) # [[Ana Cristina Herreros Ferreira]] idazlea, ahozko kontalaria (Leon 1965) # [[Monika Zgustová]] idazlea, itzultzailea (Txekia 1957) # [[Juana Dolores]] abeslaria, aktorea (Bartzelona 1992) # [[Valeria Castro (abeslaria)]] kantautorea (Kanariak 1999) # [[Maria Morera Colomer]] aktorea, abeslaria Girona 2003) # [[Laura Jou]] antzerki irakaslea, film zuzendaria (Batzelona 1969) # [[Emakumeen Ospearen Aretoa Coloradon]] aretoa eta saria (Colorado 1965) # [[Frederika Hannoverkoa]] Greziako erregina ezkontidea (Alemania 1917 – Madril 1981) # [[Isabel Stilwell]] kazetaria eta idazlea (Portugal) # [[Maria Xosé Queizán]] idazlea (Galizia, 1939) # [[Liliana Felipe]] abeslaria, sopranoa (Agentina-Mexiko, 1954) # [[Zinka Milanov]] sopranoa (1906-1989) # [[Rosa Ponselle]] sopranoa (AEB, 1897-1981) # [[Milka Ternina]] sopranoa (Kroazia, 1863-1941) # [[Geraldine Farrar]] sopranoa (Alemania, 1882-1967) # [[Lilli Lehmann]] sopranoa (Alemania, 1848 - Berlin, 1929) # [[Olive Fremstad]] mezzosoprano (Suedia , 1871-AEB,1951) # [[María Jesús Jabato]] idazlea (Burgos, 1959) # [[Brenda Navarro]] idazlea (Mexiko, 19982) # [[Maud Tabachnik]] idazlea (Frantzia, 1938) # [[Alejandrina_Gessler]] Andaluziako margolaria (Cadiz, 1831 - Paris, 1907) # [[Rita Ferro]] Portugaleko idazlea (Lisboa, 1955) # [[Dolors Marín Silvestre]] Kataluniako historialaria (Hospitalet de Llobregat, 1957) # [[Almudena Campuzano Jimenez de Aldasoro]] idazlea (Santander, 1996) # [[Dora Vázquez]] idazlea (Ourense, 1913.2010) # [[Ana Acuña]] idazlea eta ikertzalea (Marin, 1971) # [[Josefina Cardona i Bosch]] poeta (Valentzia,1957-2022) # [[Joan Beauchamp Procter]] zoologoa (Erresuma Batua, 1897-1931) # [[Adela Figueroa]] biologoa, aktibista eta idazle galiziarra (Lugo, 1948) # [[Mary Blair]] artista, ilustratzailea, (AEB, 1911-1978) # [[Rita Taborda Duarte]] Portugaldar idazle eta irakaslea (Lisboa, 1973) # [[Fedora Barbieri]]  mezzosopranoa (Trieste, 1920ko- Florentzia, 2003) # [[Anita Cerquetti]]  soprano (Montecosaro, 1931ko apirilaren 13a - Perugia, 2014ko urriaren 11) Italiako soprano dramatiko  # [[Leyla Gencer]] sopranoa (Istanbul, 1928ko- Milan, 2008ko) # [[Maria Stader]] sopranoa (Budapest, 1911- Zurich, 1999ko) # [[Tereska Torrès]] idazlea (Paris, 1920-2012) # [[Marta G. Franco]] kazetari eta ekintzailea (Espainia, ) # [[Josefa Alfaro de Ocampo]] kazetaria, idazlea eta atzerkigilea (Sevilla, XIX-XX) # [[Milagros Duque Vallejo]] alkatea (Berantevilla, 1941) # [[Maria Perpinyà i Sais]] idazlea (Katalunia, 1901-1994) # [[Mercè Vila i Reventós]] idazlea ([[Bartzelona]], [[1902]] - ?) # [[Arancha Nogueira]] poeta ([[Ourense]], [[1989|1989ko]] # [[Geneviève Pastre]] idazle, poeta, militantea # [[Élodie Petit]] poeta eta performena # [[Narcisa Freixas|Narcisa Freixas i Cruells]] margolaria, eskultorea eta konpositorea (Sabadell – 1859 – Bartzelona, 1926) # [[Rexina Vega|Rexina Rodriguez Vega]] literatura idazlea, itzultzailea eta ikertzailea da. (Vigo, 1966) # [[Eva Balaguer-Cortés López]] idazlea (Zaragoza, 1965) # [[Rita Taborda Duarte]] idazlea (Lisboa, 1973) # [[Cristina Carvalho]] idazlea (Portugal, 1949) # [[An Alfaya]] idazlea (Galizia, 1964) # [[San Luisko kondesa]] idazlea (Murtzia, 1884-Madril, 1929) # [[Montserrat Aguer Teixidor]] filologoa eta idazlea (Figueres, 1963) # [[María Rosa de Madariaga]] historialaria (Madril, 1937-2022) # [[Asima Chatterjee]] botanikaria, kimikaria (India, 1917-2006) # [[Alicia Fernández Rodríguez]] poeta (Galizia, 1987) # [[Coloma Rosselló i Miralles]]  idazlea (Palma, 1871 - i1955) # [[Walda Pla i Rosés]] eleberrigilea  (Maresme, 1913ko- Badalona, 2014) # [[Maria Fullana i Montoro]] idazlea(Valentzia, 1958) poeta, narratzaile, itzultzaile eta irakasle ohia # [[Susana Prieto]] idazlea eta gidoigilea (Puebla de Sanabria, Zamora, 1962) # [[Isabel Thorne]] medikua, emakumeen eskubideen aldeko ekinzailea (Londres, 1834-1910) # [[María Gertrudis Hore|Maria Gertrudis Hore]]  poeta (Cadiz, 1742 -1801) eko abuztuaren 9a)  # [[Katherine Esau]] botanikaria (Ukrania-AEB, 1898-1997) # [[Elizabeth Stern]] patologoa (Kanada-AEB, 1915-1980) # [[Josefina Solsona i Querol]] idazlea (Bartzelona, 1907-1960) # [[Tamara Andrés]] idazlea (Pontevedra, 1992) # [[Enriqueta Muñiz]] idazlea, kazetaria eta itzultzailea  (Madril, 1934– Buenos Aires, 2013)  # [[Blanca Mira]] eleberrigilea (Jumilla, Murtzia, 1989) # [[Kei Okami]],  medikua (Japonia, 1859 - 1941) # [[Edinburgoko zazpiak]] # [[Diana Maff%C3%ADa]] filosofoa eta aktibista (Argentina, 1953) # [[Carmen Moreno Pérez|Carmen Moreno]] idazlea  (Cádiz, 1974) # [[Marie-Hélène Lafon]] irakasle atxikia eta idazlea (Aurillac, Cantal, Frantzia, 1962) irakasle atxikia eta idazlea # [[Gaëlle Heureux]] idazlea eta irratiko kronista (Bourg-en-Bresse, Frantzia, 1970) # [[Matilda Chaplin Ayrton]] medikua (Honfleur, Frantzia, 1846 - 1883ko uztailaren 19a)  # [[Carolina Amaya]] kazetaria (El Salvador) # [[Isabella W. Blaney]] aktibista, sufragista (AEB) # [[Fatima Ouassak]] saiakeragilea, hizlaria, politika publikoetako aholkularia eta militante ekologista, feminista eta arrazakeriaren aurkakoa ((Rif, Maroko, 1976) # [[Helen Evans]] medikua (Irlanda, 1833-1903) # [[Shin Saimdang]] artista, idazle, kaligrafo eta poeta (Korea, 1504-1551) }} '''Berriak 2024''' ('''iraila''') {{zutabeak|kopurua=3| # [[María Fernández García]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (León,1884-Derio,1937) # [[Juana Abascal Nicolás]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Castro Urdiales, 1908-Derio, 1938) # [[Elvira Martínez Porres]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Santurtzi, 1883-Derio, 1937) # [[Conchita Portu Etxeberria|Conchita Portu Exeberria]] '''SORTUA''' irakaslea, zinegotzia, historialaria (Hondarribia, 1943-2017) # [[Severina Sagarzazu Martínez|Severina Sagarzazu]] '''SORTUA''' arrain-saltzailea (Hondarribia, 1911-1994) # [[Joxepa Darceles Bengoetxea]] '''SORTUA''' emagina (Hondarribia, 1888-1972) # [[Merche Gallardo Carrillo]] '''SORTUA''' Saturrarango emakumeen kartzelan jaioa (Mutriku, 1940) # [[Loli Prieto Arana|Loli Prieto]] '''SORTUA'''kirolaria (Hondarribia, 1943-2019) # [[Lupe Artola Cornú]] '''SORTUA''' frantses eta euskara irakaslea (Hondarribia, 1945) # [[Nieves Alza Castillo]] '''SORTUA''' saskibaloi joka laria eta bultzatzailea (Hondarribia, 1954) # [[Ixabel Alkain Etxeberria|Isabel Alkain]] '''SORTUA''' irakaslea, alardeko kapitaina, bidaiaria (Hondarribia, 1961) # [[Arantza Mariskal Balerdi]] '''SORTUA''' Dokumentazio eta liburutegi arduraduna (Hondarribia, 1967) # [[Teresa Gorria Arrizabalaga]] '''SORTUA''' maistra (Hondarribia, 1836-1905) # [[Jasone Miranda-Bilbao]] '''SORTUA''' artista (Bilbo, 1964) # [[Rafaela Baigorri Ibañez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran Madril Ventas espetxean hila (Mañeru, 1892-Madril, 1943) # [[Rufina Chocarro Villar]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Allo, 1891-Erreniega, 1936) # [[Amada Morentín Roldán]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Lodosa, 1910-Deierri, 1936) # [[Felipa del Pueyo Ruiz]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Tarazona, 1897-Ausejo, 1936) # [[Bea Lema]] '''SORTUA''' artista, ilustratzaile (Coruña, 1985) # [[Herminia Domínguez Martínez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran borrokan eraila (Buñuel, 1917-Donostia, 1936) # [[Esperanza Escribano Martínez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Calahorra, 1881-Azkoien, 1936) # [[Marian Fernández]] '''SORTUA''' zinemagilea (Iruñea, 1974) # [[Pilar Fernández Rodríguez]] '''SORTUA''' langilea, 36ko gerran fusilatua (Tudelilla, 1891-Azkoien, 1936) # [[Carmen Gurrea Fernández]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Alfaro, 1921- Azkoien, 1936) # [[Dolores Gurrea Fernández]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Alfaro, 1919- Azkoien, 1936) # [[Gabriela Lorente Sáenz]] '''SORTUA''' etxekoandrea 36ko gerran fusilatua (Calahorra, 1878-Azkoien, 1936) # [[Lucia Maeso Bergé]] '''SORTUA''' futbol-atezaina (Palentzia 2006) # [[María Castejón Leorza]] '''SORTUA''' historialaria, zinema-kritikaria (Lizarra, 1975) # [[Luisa Lasheras Royo]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Cortes, 1912-Gallur,1936) # [[Nicomedes Marañon Orio|Nicomedes Marañón Orio]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Viana, 1898-Logroño, 1936) # [[Martina Martínez Bueno]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Buñuel, 1873-Magallón, 1936) # [[Rosa Zufia Sanz]] '''SORTUA''' kazetaria eta zinemagilea (Tutera, 1958) # [[Meg Connery]] sufragista (Irlanda, 1879-1958) # [[Rebekka Haase]] 2024ko Udako Olinpia r Jokoetako dominaduna (Alemania, 1993) # [[Salwa Eid Naser]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Nigeria, 1998) # [[Gina Lückenkemper]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Alemania, 1996) # [[Fatima Surayya Bajia]] idazlea (Pakistan, 1930-2016) # [[Phoebe Starfield Leboy]] biokimikaria, aktibista (AEB, 1936-2012) # [[Muriel Barbery]] idazlea (Maroko, 1969) # [[Ruperta Bautista]] idazle tzotzila (Mexiko, 1975) # [[Anna Thynne]] itsas zoologoa (Erresuma Batua, 1806-1866) # [[Loung Ung]] idazlea eta ekintzailea (Kanbodia, 1970) # [[Elena Cánovas]] antzerkigilea, antzerki zuzendaria, gizarte laguntzailea (Madril 1955) # [[María Luisa Moneró]] aktorea, kupletista (Madril 1889-1982) # [[María Jesús Valdés]] aktorea, ahots aktorea (Madril 1927-2011) # [[Nuria Torray]] aktorea (Bartzelona 1934-Madril 2004) # [[Alejandra Torray]] aktorea, ahots-aktorea (Madril 1968) # [[Mercedes Barranco]] aktorea (Bartzelona 1899-Madril 1957) # [[Julia Martínez]] aktorea (Santander 1931) # [[María Massip]] aktorea (Albacete 1942- Madril 2002) # [[Queta Claver]] aktorea (Valentzia 1932- Madril 2003) # [[Anita Martos]] aktorea, irakaslea (Uruguai 1893- Madril 1953) # [[Debbie_Brill]] atleta (Kanada, 1953) # [[Aya Kōda]] eleberrigilea eta saiakeragilea (Japonia, 1904-1990) # [[Vera de Spinadel|Vera de Spinabel]] matematikaria (Argentina, 1929-2017) # [[Laetitia Colombani]] idazlea (Frantzia, 1975) # [[Gloria González Aseguinolaza]] biologoa # [[Ángeles Mora]] idazlea (Kordoba 1952) # [[Olive Oatman]] esploratzaile bahitua (AEB 1837-1903) # [[Rebecca Cheptegei]] atleta (Uganda 1991-2024) # [[Betty Harris (zientzialaria)]] kimikaria (AEB 1940) # [[Marie-Béatrice de Baye]] poeta (Frantzia 1859-1928) # [[Nelly Alard]] aktorea, gidoilaria (Frantzia 1960) # [[María Topete]] espetxe-funtzionarioa (Espainia 1900-2000) # [[Constance Reid]] idazlea, matematika dibulgatzailea (AEB, 1918-2010) # [[Flossie Wong-Staal]] birologoa (Txina-AEB, 1947-2020) # [[Lucía Caram]] moja aktibista (Argentina/Katalunia 1966) # [[Magda Roger]] aktorea (Espainia XX. mendea) # [[Patricia H. Clarke]] kimikaria (EB 1919-2010) # [[Lila Azam Zanganeh]] idazlea (Paris 1976) # [[Brigitte Aubert]] idazlea (Cannes 1956) # [[Simone de Saint-Exupéry]] idazlea (Frantzia 1898-1978) # [[Marie-Madeleine de Saint-Exupéry]] idazlea (Fratzia 1897-1926) # [[Teresa Herrera]] filantropoa (Coruña 1712-1791) # [[Stephanie Beacham]] aktorea (EB 1947) # [[Ana Maria Vidal]] aktorea (Madril 1944) # [[Tina Sainz]] aktorea (Madril 1945) # [[Mari Carmen Yepes]] aktorea (Bartzelona 1942-Madril 2015) # [[Laly Soldevila]] aktorea (Bartzelona 1933-Madril 1979) # [[Ángeles Martín]] aktorea, aurkezlea (Madril 1968) # [[Luisa Rodrigo]] aktorea (Madril 1901-1986) # [[Mariam Budia]] idazlea, antzerkigilea (Errioxa 1970) # [[Casey Wilson]] aktorea, komediantea (AEB 1980) # [[Violetta Villas|Violeta Villas]] abeslaria (Polonia, 1938-2011) # [[Feliza Bursztyn]] eskultorea (Kolonbia 1933- Paris 1982) # [[Maria Barrientos]] sopranoa (Bartzelona 1884- Lapurdi 1946) # [[Eileen Kramer]] dantzaria, koreografoa (Australia 1914) # [[Antisa Khvichava]] 132 urte bizi izanaren erreklamatzailea (Georgia 1880-2012) # [[Besse Cooper]] ehun urteduna, maistra, sufragista (AEB 1879-2009) # [[Sahan Dosova]] ehun urteduna (Kazakhstan 1879?-2009) # [[Maria Olivia da Silva]] ehun urteduna (Brasil 1880?-2010) # [[Tomiko Itooka]] ehun urteduna, zaharrena (Japonia 1908-) # [[Fusa Tatsumi]] ehun urteduna, zaharrena (Japonia 1907-2023) # [[Pilar Serra]] erakusketa-komisarioa (Zaragoza, XX. mendea) # [[Concha García (artista)]] eskultorea (Santander 1960) # [[Susanna Rafart]] idazlea (Girona 1962) # [[Florence Hedges]] botanikaria (AEB, 1878-1956) # [[Jeanne Loiseau]] idazlea (Frantzia 1854-1921) Leire # [[Tahia Halim]] margolaria (Egipto 1919-2003) Isabel # [[Mercedes Barcha Pardo]] musa, zaintzailea (Kolonbia 1932-2020) # [[Fanny Mikey]] aktorea, antzerki-zuzendaria (Argentina 1930-Kolonbia 2008) # [[Nadia Battocletti]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Italia, 2000) # [[Andreja Leški]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Eslovenia, 1997) # [[Alice Bellandi]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Italia, 1998) # [[Mathilda Hodgkins-Byrne]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Londres, 1994) # [[Gloria Zea]] filosofoa, arte sustatzailea (Kolonbia 1935-2019) # [[Elena Congost]] atleta paralinpikoa (Bartzelona 1987) # [[Marta Fernández Infante]] igerilari paralinpikoa (Burgos 1994) # [[Nuria Marqués ]] igerilari paralinpikoa (Bartzelona 1999) # [[Virginia Feito]] idazlea (Madril 1988) # [[María Manjavacas]] kazetaria (Ciudad Real, XX. mendea) # [[Marta Fernández Vázquez]] kazetaria, idazlea (Madril 1973) # [[Inmaculada Galván]] kazetaria (Madril 1963) # [[Marta Reyero]] kazetaria (León 1965) # [[Fawzia Koofi]] politikaria, aktibista (Afganistan 1975) # [[Saba Sahar]] film zuzendaria, aktibista (Afganistan 1975) # [[Blanca Estrella Ruiz Ungo]] maistra eta Clara Campoamor elkartearen sortzaile eta presidentea (1944-2024) # [[Mayana Itoiz]] ilustratzaile eta komikigile baionarra (1978) # [[Claire Etcherelli]] idazlea (Frantzia 1941-2023) # [[Maylis Adhémar]] idazlea, kazetaria (Frantzia 1985) # [[Françoise Mézières]] fisioterapeuta (Frantzia 1909-1991) # [[Daisy Roulland-Dussoix]] mikrobiologo molekularra (Suitza 1936– 2014) # [[Brenda Milner]] neuropsikologoa (Erresuma Batua-Kanada 1918) # [[Michaela DePrince]] dantzaria (Sierra Leona, 1995-AEB, 2024) # [[María Ruiz de Burton]] idazlea (Mexiko 1832-AEB 1895) # [[Blanca Oteyza]] aktorea (Madril 1965) # [[Rosa Maria Oriol Porta]] bitxigilea, enpresaburua (Bartzelona 1946) # [[Rocío Delgado]] kazetaria (Pontevedra 1985) # [[Purificación García]] moda diseinatzailea (Ourense 1952) # [[Victoria Alonso]] film ekoizlea (Argentina/AEB 1965) # [[Anna Teixidor Colomer]] kazetaria, historialaria (Girona 1978) # [[Sara Sorribes]] binaka tenislari brontze olinpikoa (Castelló 1996) # [[Cristina Bucșa]] binaka tenislari brontze olinpikoa (Moldavia/Kantabria 1998) # [[Sara Andrés Barrio]] atleta paralinpikoa (Madril 1986) # [[María Isabel Perelló Doménech]] epailea, Auzitegi Goreneko presidentea (Bartzelona/Coruña 1958) # [[Mariana Mazzucato]] ekonomialaria (Italia/AEB 1968) # [[Clara Martínez de Careaga]] magistratua (Madril 1959) # [[Roser Bach]] epailea (Bartzelona 1964) # [[Ana Ferrer]] epailea (Madril 1959) # [[Olga Sánchez Cordero]] epailea (Mexiko 1947) # [[Margarita Cabello Blanco]] epailea (Kolonbia 1957) # [[Andrea Muñoz Sánchez]] epailea (Txile 1957) # [[Zarela Villanueva Monge]] epailea (Costa Rica 1952) # [[Sue Gray (funtzionarioa)]] politikaria, goi funtzionarioa (EB 1957) # [[Rocío Sagaón]] aktorea (Mexiko, 1933-2015) # [[Ana Mérida]] koreografoa (Mexiko, 1922-1991) # [[Guillermina Bravo]] dantzaria eta koreografoa (1920-2013) # [[Anna Sokolow]] dantzaria eta koreografoa (1910-2000) # [[Carmen Herrero Ayllón]] kimikaria, irakaslea (Madril, 1913-1997) # [[Marie-Michèle Beaufils]] idazlea (Frantzia 1949-2014) # [[Marie Cosnay]] idazlea (Frantzia 1965) # [[Columba Dominguez]] aktorea, abeslaria (Mexiko 1929-2014) # [[Silvia Lemus]] kazetaria (Galizia/Mexiko 1945) # [[Camila Cañeque]] artista (Bartzelona, 1984-2024) # [[Carlota Rodr%C3%ADguez de Robles]] kimikaria, irakaslea (Zamora, 1907-1990) # [[Adela Barn%C3%A9s Gonz%C3%A1lez]] kimikaria, irakaslea (Ávila/Mexiko, 1908-2011) # [[Élisabeth Badinter]] filosofoa, idazlea (Frantzia 1944) # [[Lola González Ruiz]] abokatua (León 1946-Madril 2015) # [[Elisabet Casanovas]] aktorea (Bartzelona 1994) # [[Aixa Villagrán]] aktorea (Sevilla 1978) # [[Celia Freijeiro]] ekoizlea, aktorea (Pontevedra 1983) # [[Patricia Reyes Spíndola]] aktorea, zuzendaria, ekoizlea (Mexiko 1953) # [[Paula Usero]] aktorea (Valentzia 1991) # [[Carol Rodríguez Colás]] film zuzedaria (Bartzelona 1982) # [[Paula Anta]] artista, argazkilaria (Madril 1977) # [[Meritxell Calvo]] aktorea (Bartzelona 1986) # [[Raquel Peláez]] aktorea (León 1978) # [[Edith Marion Patch]] entologoa, idazlea (AEB, 1876-1954) # [[Petra Barnés González]] kimikaria, farmazialaria (Madril/Mexiko, 1908-1992) # [[Isabelle Rimbaud]] idazlea (Frantzia 1860-1017) # [[Jeanne Puchol]] komikigile eta ilustratzaile frantziarra (1957) # [[Michiyo Tsujimura]] biokimikaria (Japonia, 1888-1969) # [[Matilde Landeta]] film gidoilaria eta zuzendaria (Mexiko, 1910-1999) # [[Susana Martín Gijón]] idazlea, nobela beltza (Sevilla 1981) # [[Carlota Pérez]] ekonomialaria (Venezuela 1939) # [[Pepa Roma]] kazetaria, argazkilaria, eleberrigilea (Lleida XX. mendea) # [[Florence Cassez]] Mexikon zigortua (Frantzia 1994) # [[Denise Maerker]] abokatua, kazetaria (Mexiko 1965) # [[Cristina Álvarez Rodríguez]] arkitektoa, politikaria (Argentina 1967) # [[Roser Tapias]] aktorea, modeloa (Bartzelona 1989) # [[Ángela Cervantes]] aktorea (Bartzelona 1993) # [[Lurdes Barba Rodríguez]] aktorea, antzerki-zuzendaria (Bartzelona 1949) # [[Marta Frías Acedo]] futbol-arbitro aitzindaria (Cáceres 1980) # [[Mabel Purefoy FitzGerald]] fisiologo, patologo klinikoa (Erresuma Batua, 1872-1973) # [[Anne Baraou]] Frantziako komikigilea (1965) # [[Claire Chazal]] kazetaria (Frantzia 1956) # [[Hélène Gordon-Lazareff]] kazetaria (Frantzia 1909-1988) # [[Mary Winearls Porter]] kristalografoa (Erresuma Batua, 1886-1980) # [[Agnès Martin-Lugand]] idazlea (Frantzia 1979) # [[Cécile Bailly]] idazlea (Frantzia 1968) # [[Mireille Best]] idazlea (Frantzia 1943-2005) # [[María Zamora]] film ekoizlea (Valentzia 1976) # [[Ada Wells]] sufragista (EB 1863-Zeelanda Berria 1933) # [[Carol Rovira]] aktorea, abeslaria (Tarragona 1989) # [[Mary Ruiz]] aktorea (Madril 1980) # [[Ángela Cremonte]] aktorea (Madril 1982) # [[Belinda Washington]] aurkezlea, aktorea (Londres/Espainia 1963) # [[Blanca Marsillach]] aktorea (Bartzelona 1966) # [[Cristina Marsillach]] aktorea (Madril 1963) # [[Mónica Portillo]] aktorea, dantzaria (Bartzelona 1989) # [[Lucía Veiga]] aktorea, bakarrizketagilea (Coruña 1979) # [[Mireia Oriol]] modeloa, aktorea (Bartzelona 1996) # [[María Luisa Oyarzábal Fernández]] enpresaria, irakaslea (Bilbo 1933-2022) # [[Olga Duque de Ospina]] abokatu, politikaria (Kolonbia 1930-2019) # [[Beatriz Sanchis]] film-zuzendaria (Valentzia 1976) # [[Marta Nieto]] aktorea (Murtzia 1982) # [[Mabel Purefoy FitzGerald]] patologo klinikoa (Erresuma Batua, 1872-1973) # [[Vera Popova]] kimikaria (Errusia, 1867-1896) # [[Elena Paunero Ruiz]] botanikaria (Valladolid/Madril, 1906-2009) # [[Fatima Daas]] idazlea (Frantzia 1995) # [[Constance Debré]] abokatua, eleberrigilea (Paris 1972) # [[Jeanne Galzy]] idazlea (Frantzia 1883-1977) # [[Arati Saha]] igerilaria (Kalkuta 1940-1994) # [[Caryl Churchill]] antzerkigilea (EB 1938) # [[Carmen Salinas]] aktorea, imitatzailea (Mexiko 1939-2021) # [[Malena Narvay]] aktorea, abeslaria (Argentina 1997) # [[Elisa Mouliaá]] aktorea (Madril 1989) # [[Rosa Villacastín]] kazetaria (Avila 1947) # [[Leila Guerriero]] kazetaria (Argentina 1967) # [[Laura Sisteró]] film-zuzendaria (Bartzelona 1986) # [[Carmen Rigalt]] kazetaria (Lleida 1949) # [[Alejandra Meco]] aktorea (Madril 1990) # [[Azara García de los Salmones Marcano]] ultramaratoilaria (Kantabria 1983) # [[Elsa y Elmar]] abeslaria (Kolonbia, 1993) # [[Nancy Peña]] komikigile eta ilustratzaile frantsesa (Tolosa, 1979) # [[Nadezhda Tolokonnikova]] ekintzaile eta performance artista (Errusia 1989) # [[Heidi Watney]] kazetaria (Kalifornia, 1981) # [[Lola Arias]] idazlea, aktorea, zuzendaria (Argentina 1976) # [[Sarah Rector]] petrolio-handiki afroamerikarra umetatik (AEB, 1902+1967) # [[Carmen Abela y Espinosa de los Monteros]] maistra eta pedagogoa (Cadiz 1897, Guadalajara 1962) # [[Carme Bravo Roy]] pianu-jole eta pedagogoa (Bartzelona, 1919-2007) # [[Gemma Humet]] abeslaria (Bartzelona 1988) # [[Sara Miquel]] aktorea (Girona 1984) # [[Nuria Giménez Lorang]] film-zuzendaria (Bartzelona 1976) # [[Laura Galán]] aktorea (Guadalajara 1986) # [[María José Rubio]] medikua, politikaria (Coruña 1956) # [[Virginia García del Pino]] film-zuzendaria (Bartzelona 1966) # [[Sara Vítores]] kazetaria (Avila 1972-Madril 2024) # [[Pilar Farjas]] medikua, politikaria (Teruel/Galizia 1956) # [[Rocío Mosquera]] medikua, politikaria (Ourense 1956) # [[Marta Molist Codina]] mendi lasterkaria (Bartzelona 1982) # [[Marianne Jean-Baptiste]] aktorea (Londres, 1967) # [[Anne Pouget-Tolu]] frantziar idazlea (Sardinia, 1955) # [[Hilde Mangold]] enbriologoa (Alemania,1898-1924) # [[Idelisa Bonnelly]] itsas biologoa (Dominikar Errepublika,1931-2022) # [[Blanca Calvo Moraza]] maistra, kazetaria eta idazlea (Ourense,xxx -1939) # [[Gertrud Bodenwieser]] dantzaria, koreografoa (Viena, 1890-1959) # [[Dolly Nazir]] igerilaria (India, 1935-2012) # [[Lourdes Reparaz]] igerilaria (Gasteiz 1948- 1999) # [[Sara Barquinero]] filosofoa eta idazlea (Zaragoza, 1994) # [[Laura Loomer]] aktibista politikoa (AEB 1993) # [[Irene Villa]] kazetaria, psikologoa, kirolari paralinpikoa (Madril 1978) # [[Esther Peris]] paralinpiar eskiatzailea (Espainnia XX. mendea) # [[Nathalie Carpanedo]] paralinpiar eskiatzailea (Madril XX. mendea) # [[Beatriz Rodríguez]] idazlea (Sevilla 1980) # [[María Sanjurjo]] patin-hockey jokalaria (Coruña 2000) # [[Masta Quba]] rap abeslaria, aktibista (Mexiko 1988) # [[Lucia Riaño]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1975) # [[Rachida Dati]] politikaria (Frantzia 1965) # [[Sahra Wagenknecht]] politikaria, kazetaria (Alemania 1969) # [[Carme Aymerich i Barbany]] Catalunyako irakaslea eta pedagogoa (Bartzelona 1915 - 2001) # [[Rosa Arj%C3%B3 P%C3%A9rez]] Aragoiko maistra (Zaragoza 1885 - 1918) # [[Gloria Velat]] xakelaria (Bartzelona 1915-1988) # [[Maria Luisa Gutiérrez]] xakelaria (Menorca 1930) # [[Sofía Ruiz ]] xakelaria (Bartzelona?- ? 1968) # [[Eileen Betsy Tranmer]] xakelaria (EB 1910-1983) # [[Chantal Chaudé de Silans]] xakelaria (Frantzia 1919-2001) # [[Ana Paula Arósio]] aktorea, modeloa (Brasil 1975) # [[Alba Planas]] aktorea (Madril 2000) # [[Leticia Sánchez Ruiz]] idazlea, kazetaria (Asturias 1980) }} ==='''Berriak 2024''' ('''abuztua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ania Sáenz de Buruaga]] ----'''SORTUA''' ilustratzailea (Gasteiz, 1988) # [[Cristina Larrea]] ef-- '''SORTUA''' atleta (Eibar, 1966) # [[Estefania Etxebeste Giraldo]] ef-- '''SORTUA''' harri-jasotzailea (Ituren, 2002) # [[Maria Jesus Berrotaran Etxeberria|Maria Jesus Berrotaran]] ----'''SORTUA''' aguazila, mazularia, feminista (Hondarribia, 1949) # [[Miren Izaskun Asua]] ef-- '''SORTUA''' aktorea eta antzerki zuzendaria (Elorrio, 1963) # [[Adriana Ruano Oliva]] urrezko domina tiroan 2024 (Guatemala, 1955) # [[Alba Sidera]] kazetaria (Girona 1979) # [[Aleksandra Jarecka]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1995) # [[Alena Olsen]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1995) # [[Alev Kelter ]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Alex Sedrick]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Alexandra Louis-Marie]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1996) # [[Alice Schwarzer]] kazetari aktibista (Alemania 1942) # [[Alicja Klasik]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 2004) # [[Ally Wollaston]] txirrindularia, omniumean brontze olinpikoa, talde jazarpenean zilarra (Zeelanda Berria 2001) # [[Altina Schinasi]] artista, asmatzailea (AEB 1907-1999) # [[Alysha Corrigan]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1997) # [[Alysha Newman]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1994) # [[Amanda Donohoe]] aktorea (EB 1962) # [[Amber Anning]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 2000) # [[An Qixuan]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Txina, 2000) # [[Ana Bokesa]] aktorea (Madril, ?) # [[Ana Patrícia Ramos|Ana Patricia Ramos]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Brasil, 1997) # [[Anna Cockrell]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 1997) # [[Anna Dorothea Therbusch]] margolaria (Prusia 1721-1782) # [[Anna Mahler]] eskultorea (Austria 1904-EB 1988) # [[Anna Morris]] txirrindularia, taldekako jazarpen brontze olinpikoa (EB 1995) # [[Anna R. Figueiredo]] idazlea (Ourense 1963) # [[Anna Short Harrington]] modeloa, sukaldaria (AEB 1897-1955) # [[Annette Echikunwoke|Annete Echikunwoke]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1996) # [[Antsa Proventzakoa]] Frantziako printzesa, Gaztelako infanta (1225-1261) # [[Ariana Ramsey]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 2000) # [[Arlen Siú]] abeslari eta poeta sandta (Nikaragua, 1955-1975) # [[Asia Hogan-Rochester]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1999) # [[Audrey Mestre]] urpekaria (Frantzia, 1974-2002) # [[Aunt Jemima]] pertsonaia (AEB 1893) # [[Barbiturikills]] kaleko artista (Valentzia 1972) # [[Bavuudorzhiin Baasanjüü]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Mongolia,1999) # [[Beatriz de Palacios]] soldadua (Andaluzia/Mexiko XVI. mendea) # [[Beatriz Proventzakoa]] Frantziako printzesa, erregina ezkontidea, latindar enperatriza (1229- Italia1267) # [[Beatriz Souza]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Brasil, 1998) # [[Beatriz Suabiakoa]] Gaztela eta Leongo erregina ezkontidea (Germania 1205-Zamora 1235) # [[Becky Wilde]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (Erresuma batua, 1997) # [[Bertha Badt-Strauss]] kazetaria, judua (Prusia 1885-1970) # [[Blanca Eekhout]] politikaria (Venezuela, 1968) # [[Blanka Frantziakoa]] printzesa, Gaztelako infanta (Jaffa 1253-Paris 1320) # [[Boryana Kaleyn]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Bulgaria, 2000) # [[Brittany Brown]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1995) # [[Bryony Botha]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1997) # [[Camryn Rogers|Camaryn Rogers]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1999) # [[Cari Champion]] kazetaria (AEB 1978) # [[Carissa Norsten]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Carmen Bernardos]] aktorea (Madril 1927-2021) # [[Carmen Verlichak]] idazlea (Madril/Argentina/Kroazia XX. mendea) # [[Carola Stern]] kazetaria, idazlea (Alemania 1925-2006) # [[Catherine Lacey]] idazlea (AEB, 1985) # [[Charity Williams]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1996) # [[Chiara Consonni]] txirrindularia, madison urre olinpikoa (Italia 1999) # [[Chloe Daniels]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Cierra Burdick]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Coraline Vitalis]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1995) # [[Cristina Sánchez-Andrade]] idazlea (Coruña 1968) # [[Cuca Escribano]] aktorea (Madril, 1973) # [[Cyréna Samba-Mayela]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 2000) # [[Daisy eta Violet Hilton]] biki pikopagoak, zirkuko musikariak (EB 1908-AEB 1969) # [[Daria Pikulik]] txirrindularia, omniemean zilar olinpikoa (Polonia 1997) # [[Darja Varfolomeev|Darja Varfolomeew]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Errusia,2006) # [[Dearica Hamby]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Deng Yawen]] txirrindularia, BMX librean urre olinpikoa (Txina 2005) # [[Ding Xinyi]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2004) # [[Dolores Vilavedra]] idazlea, literatura kritikaria (Pontevedra 1963) # [[Dora Lush]] bakteriologoa (Australia, 1910-1943) # [[Dorothea Veit]] idazlea (Alemania 1764-1839) # [[Dorothy Miles]] idazle gorra, keinu hizkuntzan aitzindaria (EB 1931-1993) # [[Eleanor Patterson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Australia, 1996) # [[Elisa Mevius]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2004) # [[Elise Reimarus]] idazlea, hezitzailea (Alemania 1735-1805) # [[Elsie Inglis]] medikua, aktibista (Eskozia, 1864-1917) # [[Emily Shearman]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1999) # [[Emma Ann Reynolds]] erizain, medikua (AEB, 1862-1917) # [[Emma Finucane]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 2002) # [[Esther Bendahan]] idazle sefardia (Tetuan 1964) # [[Esther Vilar]] idazlea, soziologoa, medikua (Argentina 1935) # [[Eva Canel]] idazlea, hizlaria, (Asturias, 1857-Habana, 1932) # [[Faith Cherotich]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kenia, 2004) # [[Fancy Bermudez]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2002) # [[Fanny Lewald ]] idazlea (Prusia 1811- Alemania 1889) # [[Farah Nabulsi]] giza eskubideen aldeko zinemagilea (Londres 1978) # [[Feng Bin]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txina, 1994) # [[Florence Symonds]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2002) # [[Georgia Bell]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Erresuma Batua, 1993) # [[Georgia Hale]] zinema mutuko aktorea (AEB 1905-1985) # [[Georgina Hale]] aktorea ( EB 1943-2024) # [[Gertrud Kornfeld]] kimikaria (Alemania, 1891-1955) # [[Giulia Rizzi]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Italia, 1989) # [[Greta Scacchi]] aktorea (Italia/Australia 1960) # [[Guo Qiqi]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1998) # [[Hailey Van Lith]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 2001) # [[Haley Batten]] txirrindularia, mendian zilar olinpikoa (AEB 1998) # [[Hao Ting]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2001) # [[Harriet Boyd Hawes]] arkeologoa (AEB, 1871-1945) # [[Haruka Funakubo]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Japonia, 1998) # [[Haruka Kitaguchi]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Japonia, 1998) # [[Helena Villar Janeiro]] idazlea (Lugo 1940) # [[Henriette Herz]] idazlea, hezitzailea (Alemania 1764-1847) # [[Hetty van de Wouw]] txirrindularia, keirinean zilar olinpikoa (Herbehereak 1998) # [[Hezly Rivera]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2008) # [[Hina Hayata]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna(Japonia, 2000) # [[Huang Zhangjiayang]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2000) # [[Huh Mi-mi]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Korea,2002) # [[Ida Hahn-Hahn]] idazlea (Alemania 1805-1880) # [[Ilona Maher]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1996) # [[Inés de Guevara]] infanta (?- 1265) # [[Inma López Silva]] idazlea (Coruña 1968) # [[Ioana Vrinceanu]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Errumania, 1994) # [[Irene Alba]] aktorea (Madril 1867-Bartzelona 1930) # [[Irene Angelo]] erregina ezkontidea (Konstantinopla 1181-Alemania 1208) # [[Irene Caba Alba]] aktorea (Argentina 1899-Madril 1957) # [[Iryna Herashchenko|Iryma Herashchenko]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Ukraina, 1995) # [[Jasmine Martin]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Hegoafrika, 2000) # [[Jasmine Moore]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2001) # [[Jemima Montag]] Atleta. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (Australia, 1998) # [[Jenny Rissveds ]] txirrindularia, mendian briontze olinpikoa (Suedia 1994) # [[Jeon Hun-young]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 1994) # [[Jessica Hull]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Australia, 1996) # [[Jessica Roberts]] txirrindularia, taldekako jazarpen brontze olinpikoa (EB 1999) # [[Juana Camilión]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 19) # [[Julia Caba Alba]] aktorea (Madril1902-1988 19) # [[Julia Trujillo]] aktorea (Madril 1932-2013) # [[Julien Alfred]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Santa Luzia, 2001) # [[June Sutor]] kristalografoa (Zeelanda Berria-1929 Londres) # [[Katarina Johnson-Thompson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Erresuma Batua, 1993) # [[Katy Marchant]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 1993) # [[Kayla Canett]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Kaylia Nemour]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 2006) # [[Kaylyn Brown]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2004) # [[Kelsey Teneti]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Keyara Wardley]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2000) # [[Kim Kum-yong|Kimkum-young]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ipar Korea, 2001) # [[Krissy Scurfield]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Kristen Thomas]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Kristi Kirshe]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1994) # [[Kristina Norvegiakoa]] printzesa, Gaztelako infanta (Norvegia 1234- Sevilla 1262) # [[Laura Mart%C3%ADnez de Carvajal]] medikua (Kuba, 1869-1941) # [[Lauren Doyle]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Laviai Nielsen|Laviani Nielsen]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 1996) # [[Leocadia Alba]] sopranoa, aktorea (Valentzia 1866-Madril 1952) # [[Leonor Rodríguez de Castro]] Gaztelako infanta (?- Burgos 1275) # [[Li Jiaman]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Txina, 1997) # [[Lilian Suzette Gibbs]] botanikaria (Erresuma Batua, 1870-1925) # [[Lim Si-hyeon]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 2003) # [[Linda Richards]] erizaina (AEB, 1841-1930) # [[Lisa Mayer]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Alemania, 1996) # [[Lisa van Belle]] txirrindularia, madison brontze olinpikoa (Herbehereak 2001) # [[Louise Blanchard Bethune]] arkitektoa (AEB, 1856-1913) # [[Lu Gwei-djen]] biokimikaria (Txina, 1904-1991) # [[Luana Márton]] taekwondo jokalaria (Tenerife, 2006) # [[Lucía Galán]] abeslaria, aktorea (Argentina 1961) # [[Lucia Yépez Guzmán]] borrokalaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ekuador, 2001) # [[Lydia Rabinowitsch-Kempner]] bakteriologoa (Lituania-Alemania, 1871-1935) # [[Maddi Wesche]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Zelanda Berria, 1999) # [[Mahina Paul]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Maike van der Duin]] txirrindularia, madison brontze olinpikoa (Herbehereak 2001) # [[Manon Veenstra]] txirrindularia, BMX lasterketan zilar olinpikoa (Herbehereak 1998 # [[Mar%C3%ADa Teresa Murillo]] botanikaria (Kolonbia, 1929-2017) # [[Margaret Floy Washburn]] psikologoa (AEB, 1871-1939) # [[Margarita Proventzakoa]] infanta, Frantziako erregina (Frantzia 1221-1295) # [[Margarita Skulesdatter]] erregina (Norvegia 1208-1270) # [[Margit Nordin]] gizonezkoekin lehiatu zen 1. emakume eskiatzailea (Suedia 1897-1982) # [[María Belón]] medikua (Madril 1965) # [[Maria Berta Rohangoa]] noblea (Austrohungariar Inperioa, 1868 – Viena, 1945) # [[Maria Dimádi|Maria Dimadi]] erresistente exekutatua (Grezia, 1907-1944) # [[María Liñeira]] literatura teorialaria (Coruña 1979) # [[María Xosé Porteiro]] idazlea (Madril/Vigo 1952) # [[Marie Lebour]] biologoa (Erresuma Batua, 1876-1971) # [[Marie Luise Kaschnitz]] idazlea (Alemania 1901-Italia 1974) # [[Marie Reichert]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2001) # [[Marie-Florence Candassamy]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1991) # [[Marion Dönhoff]] kazetaria, idazlea, kondesa (Prusia 1909-Alemania 2002) # [[Marion J. Lamb]] biologoa (Erresuma BAtua, 1939-2021) # [[Marion Walter]] matematikaria (Berlin 1928-AEB 2021) # [[Marta Maggetti|Marta Maggeti]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Italia, 1996) # [[Martyna Swatowska-Wenglarczyk]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1994) # [[Mary Moraa]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kenia, 2000) # [[Mary Vaux Walcott]] botanikaria, ilustratazilea (AEB, 1860-1940) # [[Matilda Smith]] botanikaria, ilustratzailea (Mumbai 1854- Londres 1926-1990) # [[Melissa Jefferson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Hego Carolina, 2001) # [[Michele Greene]] aktorea (AEB 1962) # [[Montse Dopico]] kazetaria (Lugo 1977) # [[Montse Pena]] idazlea, literatura kritikaria (Coruña 1981) # [[Muthulakshmi Reddy]] medikua eta legelaria (India, 1886-1968) # [[Nam Su-hyeon]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 2005) # [[Nancy Green]] esklabo ohia, modeloa (AEB 1834-1923) # [[Nancy Rourke]] margolari gorra (Kalifornia, 1957) # [[Natalya Diehm]] txirrindularia, BMX librean brontze olinpikoa (Australia 1997) # [[Naya Tapper]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1994) # [[Nicole Heavirland]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1995) # [[Nicole Shields]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1999) # [[Nicole Yeargin]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1997) # [[Nikola Ogrodníková|Nikola Ogrodikova]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txekia, 1990) # [[Niuta Tajtelbaum]] Varsoviako ghetto altxatzean aktibista eta soldadua (Polonia, 1917-1943) # [[Noor Vidts]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna Belgika, 1996) # [[Oi Ye-Jin]] tiratzailea, 10 m-urre olinpikoa (Hego Korea 2005) # [[Olivia Apps]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1998) # [[Pauline Ferrand-Prévot]] txirrindularia, mendian urre olinpika (Frantzia 1992) # [[Pauline Grabosch]] txirrindularia, taldean brontze olinpikoa (Alemania 1998) # [[Pauline Rifer de Courcelles]] artista (Paris, 1781-1851) # [[Perris Benegas]] txirrindularia, BMX librean zilar olinpikoa (AEB 1995) # [[Piper Logan]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2001) # [[Prisca Awiti Alcaraz]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Londres, 1996) # [[Rachael Blake]] aktorea (Australia 1971) # [[Rebecca Petch]] txirrindularia, taldean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1998) # [[Renata Knapik-Miazga]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1988) # [[Rhyne Howard]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 2000) # [[Rosalia Fernández Rial]] poeta (Coruña 1988) # [[Rosita Yarza]] aktorea (Madril 1922-1996) # [[Rutka Laskier]] nerabe judua, egunerokogilea (Polonia 1929-Auschwich 1943) # [[Sammy Sullivan]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Sandra Ygueravide]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 1984) # [[Sarah Levy (errugbi jokalaria)]] Zazpiko brontze olinpikoa (Hegoafrika/Israel/AEB 1995) # [[Sarah Stewart]] birologoa (Mexiko-AEB, 1905-1976 # [[Sarah Wynter]] aktorea (Australia 1973) # [[Saya Sakakibara]] txirrindularia, BMX lasterketan urre olipikoa (Australia 1999) # [[Shaane Fulton]] txirrindularia,taldean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 2000) # [[Shanieka Ricketts]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Jamaika, 1992) # [[Shin Yu-Bin]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ipar Korea, 2004) # [[Sofia Raffaeli|Sofia Raffali]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Italia, 2004) # [[Song Jiayuan]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1997) # [[Sonja Greinacher]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 1992) # [[Sophiane Méthot]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1998) # [[Sophie Capewell]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 1998) # [[Stephanie Rovetti]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Susana Rodríguez Navarro]] genetikalaria, ikertzailea (Murtzia 1972) # [[Svenja Brunckhorst]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2001) # [[Tara Davis-Woodhall]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 1999) # [[Taylor Perry (errugbi jokalaria)]] Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2000) # [[Tenika Willison]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Teresa Alonso Otero]] Gerra Zibileko errepresaliatua (Madril, 1916- 1995) # [[Thea LaFond]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Dominika, 1994) # [[Tota Alba]] aktorea (Argentina 1914-Madril 1983) # [[Tysha Ikenasio]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 1997) # [[Ursula Bellugi]] psikologoa (AEB, 1931-2022) # [[Vega Gimeno]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 19) # [[Věra Kohnová]] nerabe judua, egunerokogilea (Txekoslovakia 1929-Izbica Ghettoa 1942) # [[Veronica Codesal]] abeslaria (Belgika 1977) # [[Victoria Ohuruogu]] atleta. 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 1993) # [[Viktorija Senkutė]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (:ituania, 1996) # [[Vinesh Phogat]] borrokalaria (India, 1994) # [[Violante Aragoikoa]] erregina ezkontidea (Zaragoza 1236- Orreaga 1256) # [[Violante Hungariakoa]] Aragoiko erregina ezkontidea (1215-Huesca 1251) # [[Virginia Cherrill]] aktorea (AEB 1908-1996) # [[Vittoria Guazzini]] txirrindularia, madison urre olinpikoa (Italia 2000) # [[Viviana Márton|Viviana Martón]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Tenerife, 2006) # [[Wang Lanjing]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2005) # [[Yang Jiayu|Yang Jiagu]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1996) # [[Yemisi Ogunleye|Yamesi Ogunleye]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Alemania, 1998) # [[Zhang Shan]] urrezko domina tiroan 1992 (Txina, 1968) # [[Zhao Jie]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txina, 2002) # [[Zoé Claessens]] txirrindularia, BMX lasterketan brontze olinpikoa (Suitza 2001) # [[Zonia Baber]] geografo, geologo, irakaslea (AEB, 1862-1956) }} ==='''Berriak 2024''' ('''uztaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Berta Peña Parras]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Valladolid, 1889-Bilbo, 1938) # [[Beatrice Salvioni]] '''SORTUA''' filologoa eta idazlea (Italia, 1995) # [[Natalia Ortiz Ceberio]] '''SORTUA''' Marta planaren aurkitzailea (Donosti, ?) # [[Olatz Osa Zubia|Olatz Osa]] '''SORTUA''' pedagogoa, kudeatzailea (Oñati, 1970) # [[Maria Cueto]] '''SORTUA''' artista (Avilés, 1960) # [[Feliciana Etxabe Artola]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Zeberio, 1897-Bilbo, 1938) # [[Alaine Arruti Lejarzegi]] '''SORTUA''' psikologoa (Gernika, 1983) # [[Clara Maass]] erizaina (AEB, 1876-1901) # [[Deborah Sampson]] soldadua (AEB 1760-1827) # [[Anna Maria Lane]] soldadua (AEB 1755-1810) # [[Sally St. Clair]] soldadua (AEB ?-1782) # [[Eleonore Prochaska]] soldadua (Alemania 1785-1813) # [[Margaret Corbin]] erizaina, soldadua (AEB 1723-1792) # [[Hannah Snell]] soldadua (EB 1723-1792) # [[Carme Contreras Verdiales]] aktorea (Zaragoza 1932-2020) # [[Asunción Sancho]] aktorea (Madril 1930-2018) # [[Cándida Losada]] aktorea (Argentina 1915-Madril 1922) # [[Carola Fernán Gómez]] aktorea (Madril 1899-1967) # [[Françoiz Breut]] abeslaria eta ilustrailea (Frantzia, 1969) # [[Sankie Mthembi-Mahanyele]] politikaria, aktibista (Hegoafrika 1951) # [[Nadezhda Alilúyeva]] Stalinen 2. emaztea (Errusia 1901-1932) # [[Colette Capdevielle]] politikaria (Frantzia, 1958) # [[Mariana Travacio]] idazlea (Argentina, 1967) # [[Coccinelle (artista)]] artista, dantzaria, abeslaria eta aktore transgeneroa (Paris, 1931-2006) # [[Rosaura Ruiz Gutiérrez]] biologoa, idazlea (Mexiko, 1950) # [[Marie-Andrée Schwindenhammer]] trans ekintzailea (La Neuveville-lès-Raon, Vosges, 1909 - Chartres, Eure-et-Loir, 1981) # [[Herminia Álvarez Herrera]] iraultzailea, hezitzailea (Mexiko 1888-1955) # [[Dolores Bolio Cantarell]] idazlea (Mexiko 1880-1950) # [[Gertrudis Tenorio Zavala]] poeta, hezitzailea (Mexiko 1843-1926) # [[Elena Sánchez Valenzuela]] aktorea, kazetaria, artxibozaina (Mexiko 1900-1950) # [[Irene López Heredia]] aktorea (Murtzia 1898-Madril 1962) # [[Mari Paz Molinero]] aktorea (Txile 1914-Madril 2004) # [[Carmen Díaz]] aktorea (Sevilla 1896-1979) # [[Lola Pons Rodríguez]] filologoa, irakaslea (Bartzelona 1976) # [[Cristina Farfán]] maistra, idazlea (Mexiko 1846-1880) # [[Natalia Serdán Alatriste]] iraultzailea, aitzindaria (Mexiko 1875-1938) # [[Chantal Montellier]] Frantziako idazle eta komikigilea (Bouthéon, 19472.1943) # [[May Ayim]] ekintzaile afroalemaniarra (Alemania, 1960-1996) # [[Maria Rosaria Omaggio]] aktorea (Italia, 1959-2024) # [[Clarisa Navas]] zinemagilea (Argentina, 1989) # [[Jacqueline Harpman]] psikoanalista (Belgika, 1929-2012) # [[Ana Figuero]] feminista, sufragista (Txile, 1907-1970) # [[Sara Ahmed]] filosofo angroaustraliarra (Erresuma Batua, 1969) # [[Katherine Dunn]] eleberrigile, poeta eta kirol-kazetaria (AEB, 1945-2016) # [[Marianne Baum]] anfifaxista gillotinatua (Alemania, 1912-1942) # [[Marie-Hélène Schwartz]] matematikaria (Frantzia, 1913-2013) # [[Victoria Raquel Bajar Simsolo]] zientzialaria (Argentina, 1942-2016) # [[Juana Manso]] idazle, kazetari, hezitzaile (Argentina, 1819-1875) # [[Isabel de Liaño]] idazlea (Valladolid, XVI. mendea) # [[Louise-Victorine Ackermann]] poeta (Frantzia, 1813-1890) # [[Valentina Pinelo]] moja, poeta (Sevilla, XVI. mendea- 1629?) # [[Pilar Primo de Rivera]] Sección Femeninako zuzendaria (Madril, 1907-1991) # [[Basauriko 11k]] Epaiketaren prozesua # [[Angela Peralta]] sopranoa, konpositorea (Mexiko 1845-1883) # [[Alicia Arévalo (kazetaria)]] 1. emakumea futbol partida kontatzen ( Bartzelona 1978) # [[Sara Giménez León]] kirol kazetaria (Girona 1991) # [[Patricia Campos Doménech]] armadako pilotua, futbol-entrenatzailea (Castelló 1977) # [[Niní Montiám]] aktorea (Madril 1917-1986) # [[Ana Adamuz]] aktorea (Jaén 1886-Madril 1971) # [[Pepita Serrador]] aktorea (Argentina 1913-1964) # [[Teresa Serrador]] aktorea (Bolivia 1899-Argentina 1982) # [[Amparo Martí]] aktorea (Valentzia 1903-Madril 1973) # [[María Mayor]] aktorea (?- Madril 1939) # [[Rosa Torre González]] maistra, politikaria (Mexiko 1890-1973) # [[Nadezhda Zabela - Vrubel]] abeslaria (Errusia, 1868-1913) # [[H%C3%A9l%C3%A8ne Metzger]] zientzia filosofoa (Frantzia, 1889-1944) # [[Inez Clare Verdoorn]] botanikaria (Hegoafrika, 1896-1989) # [[Edith Quimby]] medikuntzan eta fisikan ikertzailea (AEB, 1891-1982) # [[Maria Poumier]] irakasle frantsesa (Cannes, 1950) # [[Marie-Jo Bonnet]] Frantziako historialaria eta feminista (Deauville, 1949) # [[Julia Rodríguez-Maribona]] fregonaren asmatzailea (Asturias 1923-Suitza 2005) # [[Julia Montoussé Fargues]] fregonaren asmatzailea (?-Asturias 1971) # [[Esperanza Grases]] aktorea (Bartzelona 1920-1995) # [[Alexandra Trusova]] patinatzailea (Errusia 2004) # [[Jéssica Bouzas Maneiro]] tenislaria (Pontevedra 2002) # [[Claudia Fernández Sánchez]] padel jokalaria (Madril 2006) # [[Gemma Triay]] padel jokalaria (Menorca 1992) # [[Lucía Sainz]] padel jokalaria (Bartzelona 1984) # [[Marta Ortega Gallego]] padel jokalaria (Madril 1997) # [[Alicia Arévalo González]] arkeologoa (Madril 1965) # [[Manuela Barreiro]] farmazialaria (Galizia, 1877-1953) # [[Martha Aliaga]] estatistika hezitzailea (Argentina, 1937-2011) # [[Matilde Carranza]] akademikoa (Costa Rica, 1892-1981) # [[Erin Andrews]] kirol-kazetaria (AEB, 1978) # [[Helen Alma Newton Turner]] genetista, estatistikaria (Australia, 1908-1995) # [[Violet Jessop]] Titanic ontziko zerbitzaria (Argentina 1887-1971) # [[Celia Giraldo]] zinemagilea (Bartzelona 1995) # [[Luz Rello Sánchez]] asmatzailea, dislexia- aplikazioa ( 1984) # [[Fermina Orduña]] asmatzailea, esne zalgurdia (Espainia XIX. mendea) # [[Gladys West]] matematikari asmatzailea, GPSrako garrantzitsua (AEB 1930) # [[Ariana Sánchez]] padel jokalaria (Tarragona 1997) # [[Marta Marrero]] padel jokalaria (Kanariak 1983) # [[Bea González]] padel jokalaria (Malaga 2001) # [[Marie Van Brittan Brown]] asmatzailea, telebista zirkuitu itxia (AEB 1922-1999) # [[Miriam Benjamin]] asmatzailea, seinale aulkia (AEB 1861-1947) # [[Sarah Boone]] asmatzailea, mahukak eta lisatzeko taula (AEB 1832-1904) # [[Nancy Johnson (asmatzailea)]] izozkailu artifiziala (AEB 1794-1890) # [[Victoria Reyes-García]] antropologoa (Bartzelona 1971) # [[Amaia Yoldi ]] gidoilaria, film-zuzendaria (Iruñea 1973) # [[Julie Donaldson]] kirol-kazetaria (AEB, 1978) # [[Faustina Sáez de Melgar]] idazlea (Madril, 1834-1895) # [[Gloria Melgar |Gloria Melgar Sáez]] margolaria eta musikagilea (Madril, 1859-1938) # [[Julia de Asensi]] idazlea (Madril, 1849-1921) # [[María del Pilar Sinués]] idazlea (Zaragoza, 1838 - Madril, 1893) # [[Margaret Crane]] Predictor-aren asmatzailea (AEB 1941) # [[Emily Cummins]] asmatzailea, ur-eramaile iraunkorra (EB 1987) # [[Evelyn Miralles]] NASAko ingeniaria, asmatzailea, ilargirako etxea (Venezuela/AEB 1967) # [[Janet Emerson Bashen]] asmatzailea, software aplikazioa (AEB 1957) # [[Jeanne Bertrand]] argazkilaria (Frantzia 1880-1957) # [[Maral Yazarloo-Pattrick]] motoziklismo ekintzailea, diseinatzailea (Iran 1981) # [[María del Carmen Ortiz de Arce]] asmatzailea, itsuentzako idazkailua (Espainia ?-1932) # [[Martine Bertereau]] geologo aitzindaria (Frantzia 1590-1642) # [[Margarete Steiff]] jostuna, jostaiu diseinatzailea (Alemania 1847-1909) # [[Heike Makatsch]] aktorea (Alemania 1971) # [[Leena Peltonen-Palotie]] genetista (Finlandia, 1952-2010) # [[Gertrude Scharff Goldhaber]] fisikari nuklearra (Alemania-AEB, 1911-1998) # [[Jackie MacMullan]] kazetaria (AEB, 1960) # [[María Teresa de Filippis]] 1 Formulako lehen emakume gidaria (Italia 1926-2016) # [[Suzanne von Borsody]] aktorea (Alemania 1957) # [[Rosemarie Fendel]] aktorea (Alemania 1927-2013) # [[Gemma Jones]] aktorea (EB 1942) # [[Anna Chancellor]] aktorea (EB 1965) # [[Sienna Guillory]] aktorea (EB 1975) # [[Jana Pallaske]] aktorea, rock abeslaria (Alemania 1979) # [[Alysson Paradis]] aktorea (Paris 1984) # [[Sophie Nélisse]] aktorea (Kanada 2000) # [[Isabelle Nélisse]] aktorea (Kanada 2003) # [[Rebeca Gerschman]] biologo, fisiologoa (Argentina, 1903-1986) # [[Zarina (artista)]] artista (India 1937-Londres 2020) # [[Marta Pan]] eskultore hungariar eta frantziarra (1923-2008) # [[Sonia Cotelle]] fisikari, kimikaria (Polonia, 1896-1945) # [[Anna Barbara Reinhart]] matematikaria (Suitza, 1730-1796) # [[Helene Weigel]] aktorea (Austria 1900-Alemania 1971) # [[Marieluise Fleißer]] antzerkigilea (Alemania 1901-1971) # [[Monica Bleibtreu]] aktorea (Austria 1944-2009) # [[Hedwig Bleibtreu]] aktorea (Austria 1868-1958) # [[Martine McCutcheon]] aktorea, abeslaria (EB 1976) # [[Lyn St. James]] auto gidaria (AEB 1947) # [[Cathy Muller]] auto gidaria (Frantzia 1962) # [[Giovanna Amati]] 1 Formulako gidaria (Italia 1959) # [[Desiré Wilson]] 1 Formulako gidaria (Hegoafrika 1953) # [[Divina Galica]] atleta, 1 Formulako gidaria (EB 1944) # [[Patricia Font]] zinema zuzendaria (Bartzelona, 1978) # [[Sheila Heti]] idazlea (Kanada, 1976) # [[Judy W. Reed]] asmatzailea (AEB 1826-1905ç) # [[June Downey]] psikologoa (AEB, 1875-1932) # [[Else Lasker-Schüler]] judua, poeta, marrazkilaria (Alemania 1869- Palestina1945) # [[Maria Koppenhöfer]] aktorea (Alemania 1901-2009) # [[Sibylle Lewitscharoff]] idazlea (Alemania 1954-2023) # [[Geraldine McEwan]] aktorea (EB 1932-2015) # [[Emily Beecham]] aktorea (EB/AEB 1984) # [[Linda Bassett]] aktorea (EB 1950) # [[Jacqueline McKenzie]] aktorea (Australia 1967) # [[Susan Prior]] aktorea (Australia 1972) # [[Hanne Wieder]] aktorea (Alemania 1925-1990) # [[Mascha Kaléko]] poeta judua (Polonia zaharra 1907-Suitza 1975) # [[Madge Addy]] ileapaintzaile, erizain eta espia (Erresuma Batua, 1904-1970) # [[Balamani Amma]] idazle poeta indiarra (India, 1909-2004) # [[Sybilla Righton Masters]] asmatzailea (AEB 1676-1720) # [[Lenka Franulic]] kazetaria (Txile 1908-1961) # [[Ana Ramírez Cañil]] kazetaria (Madril, 1958) # [[Samantha Bailly]] idazle, gidoilari eta bideogilea (Frantzia, 1988) # [[Malak Mattar]] margolaria, ilustratzailea (Palestina, 1999) # [[Sophie Opel]] enpresaburua, ekintzailea, aitzindaria (Alemania 1840-1913) # [[Joanne Simpson]] meteorologoa (AEB, 1923-2010) # [[Laura Knight]] artista (Erresuma Batua, 1877-1970) # [[Myrtelle Canavan]] medikua, ikertzailea (AEB, 1879-1953) # [[Teresa San Román Espinosa]] antropologoa (Pontevedra 1940- ? 2024) # [[Phyllis Kaberry]] antropologo aitzindaria (AEB/Australia 1910- Londres 1977) # [[Dorothea Mackellar]] idazlea (Australia 1885-1968) # [[Berta Luisi]] margolaria (Uruguai 1924-2008) # [[Rachel Nichols (kazetaria)]] (AEB 1973) # [[Yolanda Soler]] judoka eta entrenatzailea (Madril, 1971) # [[Ariane Toro|Arianne Toro]] Judoka. olinpikoa (Bilbo, 2003) # [[Gloria Gordon Bolotsky]] informatikaria (AEB, 1921-2009) # [[Mavis Batey]] kriptoanalista (Erresuma Batua, 1921-2013) # [[Gertrude Elles]] geologoa, paleontologoa (Erresuma Batua, 1872-1960) # [[María Assumpción Raventós]] margolaria (Katalunia, 1930) # [[Jemele Hill]] kirol kazetaria (AEB 1975) # [[Özlem Türeci]] ikertzailea, inmunologoa (Alemania 1967) # [[Ai Tsunoda]] judoka (LLeida 2002) # [[Telma Monteiro]] judoka (Portugal 1985) # [[Monika Buch]] diseinatzailea (Valentzia/Herbehereak 1936) # [[Pati Nuñez]] diseinatzaile grafikoa (Girona 1959) # [[Clara Montagut]] diseinatzaile grafikoa (Madril 1975) # [[Ena Cardenal de la Nuez]] diseinatzaile grafikoa (Kanariak 1968) # [[Laura Meseguer]] tipografoa (Bartzelona 1968) # [[Teresa Wilms Montt]] idazlea (Txile 1893-Paris 1921) # [[Tatiana Gaviola]] film zuzendaria (Txile 1956) # [[Mísia]] abeslaria (Portugal 1955-2024) # [[Maria L. de Hernández]] aktibista (Mexiko 1896-1986) # [[Saloua Raouda Choucair]] margolaria, eskultorea (Libano 1916-2017) # [[Françoise Collin]] feminista, filosofoa, idazlea (Belgika 1928-2012) # [[Ethel Shakespear]] geologoa (Erresuma Batua, 1871-1946) # [[Eva Lefever]] margolaria (Txile 1955) # [[Carmen Meneses]] ikertzailea, antropologoa (Madril, 1966) # [[Henrietta Skelton]] idazlea (AEB, 1839-1900) # [[Anne Fausto-Sterling]] biologo, sexologo, feminista (AEB, 1944) # [[Cécile Biéler|Cécile Biéter]] ingeniaria (Suitza, 1884-1966) # [[Isabelle Gatti de Gamond]] hezitzailea, ekintzaile aitzindaria (Frantzia 1839- Belgika 1905) }} ==='''Berriak 2024''' ('''ekaina''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Adela Campaña Ortiz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sause, 1886-Izko, 1936) # [[Adelina Fernández Pérez|Adelina Fernández Perez]] efe- '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Portugal, 1889-Bilbo, 1938) # [[Ana Naranjo Marín]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sevilla, 1883 - Bilbo, 1937) # [[Antonia Caballé]] efe- '''SORTUA''' Frankismoaren biktima (Ziritza, 1873 - Argelès sur Mer, 1945) # [[Araceli Álvarez Calvo|Araceli Alvarez Calvo]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean bere buruaz beste egin zuen (Iruñea, 1894-Huesca, 1936) # [[Araceli Oñate]] ----'''SORTUA''' unibertsitateko irakaslea (Valladolid) # [[Asunción Campaña Ortiz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sause, 1869-Izko, 1936) # [[Cecilia Álvarez Calvo|Cecilia Älvarez Calvo]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean bere buruaz beste egin zuen (Iruñea, 1897-Huesca, 1936) # [[Cecilia Idirin Garabieta]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Lezama, 1913-Bilbo, 1937) # [[Dominica Azparren Gil]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua ((Oibar, 1884 - Nardoze Alduate, Urraulbeiti, 1936) # [[Elizabeth Casillas Valbuena]] e--- '''SORTUA''' kazetaria eta komiki gidoilaria (Bilbo, 1986) # [[Eloína Linares]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea (Santander 1948) # [[Emilia Arraiza Garín]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Zirauki, 1894 - Erreniega, 1936) # [[Enolasca Vela Salvador]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Cortes, 1904 - 1936) # [[Escolástica Antonia Martina Astibia Iturbe|Escolástica Astibia Iturbe]] efef '''SORTUA''' Durangoko bonbarketan erailda moja (Narvarte, 1881-Durango, 1936) # [[Eskolastika Mendizabal Imatz]] efef '''SORTUA''' Bizkaiko amama (Bermeo, 1863-1969) # [[Felisa Aguado Sainz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Murchante, 1872-Valdierra, 1936) # [[Felisa Argiñano Arzoz|Felisa Argiñano]] efef '''SORTUA''' Espainiako Gerra Zibilean Ventasko kartelan hildakoa (Zudaire, 1903-Madril, 1939) # [[Francisca Alonso Prado]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua. (Azagra, 1896 - Rincón de Soto, 1936 # [[Jessica Ruiz Pérez|Jesica Ruiz]] ef-- '''SORTUA''' kimikaria eta politikaria (Durango, 1983) # [[Josefa Bueno Algárate]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Morata de Jiloca, 1907 - Tutera, 1936) # [[Josi Sierra Orrantia]] ef-- '''SORTUA''' irakaslea, dokumentalgia eta wikilaria (Bilbo, 1959) # [[Juana Tomasa Charela Vidas]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Tutera, 1881 - 1936) # [[Kontxita Martinez de Lezea]] e-ef '''SORTUA''' maistra, ikastola bultzatzailea (Tolosa, 1949-2023) # [[Laida Arbizu Agirre]] e--- '''SORTUA''' ikertzailea (Ordizia, 2000) # [[Maite Etxeberria]] e--- '''SORTUA''' Ozazeko auzapeza (Biarritz, 1956) # [[Maite Rosende Gutierrez]] e--- '''SORTUA''' ilustratzailea (Donostia, 1991) # [[Maritxu Egiguren]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Zaldibar, 1921 - Bartzelona, 1981) # [[Misericordia Abad Alcega]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Zaragoza, 1905-Cortes, 1936) # [[Nerea Ariznabarreta Izkue]] ef-- '''SORTUA''' narratzailea eta antzergilea (Eibar, 1981) # [[Simona Calleja Aguado]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua. (Cabanillas, 1918-Valtierra, 1936) # [[Sotera Novia de Salcedo]] --ef '''SORTUA''' Boliviako esploratzaile eta idazlea (Bilbo, XIX. mendea) # [[Teresa Chiches Ledesma]] e-ef '''SORTUA''' (León, 1911 - Bilbo, 1937) # [[Xole Aire]] ef--'''SORTUA''' auzapeza eta artzaina (Urepel, 1973) # [[Ada Martí Vall]] kazetaria, idazlea (Katalunia 1914-Frantzia 1960) # [[Adelitak]] Mexikoko iraultzako emakume soldaduak,laguntzaileak (1910-1917) # [[Aída Parada ]] sufragista (Txile 1903-1983) # [[Alba Rico]] aktorea, abeslaria (Murtzia 1989) # [[Alice Bolingbroke Woodward]] ilustratzailea (Londres, 1862-1951) # [[Alicia Asín]] adimen artifizialean aditua (Zaragoza 1982) # [[Amanda Labarca]] irakaslea, feminista (Txile 1886-1975) # [[Amy Bailey]] hezitzailea, sufragista (Jamaika, 1875-1990) # [[Ana Esmeralda]] aktorea, dantzaria (Tetuan 1931-Brasil 2022) # [[Ana Mar%C3%ADa Zeno]] mediku, sexologo (Argentina, 1922-2011) # [[Ana Rosa Chacon]] politikaria eta sufragista (Costa Rica, 1889-1985) # [[Ángela Mazzini Bricala]] idazlea (Cádiz, 1809-Santa Cruz Tenerifekoa, 1894) # [[Àngels Margarit ]] dantzaria, koreografoa, pedagogoa (Bartzelona 1960) # [[Anita Brenner]] historialaria, idazlea (Mexiko 1889-1973) # [[Anita Bryant]] folk-, gospel- abeslaria (AEB 1940) # [[Anna Gunn]] aktoreak (AEB 1968) # [[Anna Maria Mozzoni]] kazetaria, politikaria, sufragista (Italia 1837-1920) # [[Anne Nelson]] antzerkilea (AEB, 1954) # [[Annette Beveridge]] itzultzailea (EB 1842-1929) # [[Annie Pardo Cemo]] biologo zelularra (Mexiko 1941) # [[Antonia Varela Pérez]] astrofisikaria (Kanariak 1965) # [[Aurélia de Sousa]] margolaria (Txile/Portugal 1866-1922) # [[Aurora Reyes]] margolaria (Mexiko 1908-1985) # [[Beau Garrett]] aktorea, modeloa (AEB 1982) # [[Bega Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1511-1582) # [[Begoña Villacís]] abokatua, politikaria (Madril 1977) # [[Belén Funes]] film zuzendaria, gidoilaria (Bartzelona 1984) # [[Blanca Álvarez Mantilla]] kazetaria (Madril 1931-2000) # [[Blanca Catal%C3%A1n de Oc%C3%B3n y Gayol%C3%A1]] botanikaria (Aragoi, 1860-1904) # [[Brittany Brewer]] saskibaloi-jokalaria (AEB 1997) # [[Calypso Botez]] idazlea (Errumania, 1880-1933) # [[Carlota Rosales]] margolaria (Madril 1872-1958) # [[Carmen Caamaño Díaz]] ekintzaile politikoa (Madril 1909-2006) # [[Carmen Santonja]] kantautorea, idazea, margolaria (Madril 1934-2000) # [[Carmen Werner Vallejo]] dantzaria, koreografoa (Madril 1953) # [[Carmina Virgili]] geologoa, politikaria (Bartzelona, 1927-2014) # [[Cathay Williams]] esklaboa, militarra (AEB 1844-1893) # [[Cecilia Álvarez Correa]] ingeniari industriala, politikaria (Kolonbia 1953) # [[Charlotte de Turckheim]] aktorea, umoregilea (Frantzia 1955) # [[Charlotte Scott]] matematikaria (Erresuma Batua, 1858-1931) # [[Chékéba Hachemi]] aktibista, idazlea, 1. emakume diplomazialaria (Afganistan 1974) # [[Christine Brennan]] kirol kazetaria (AEB, 1958) # [[Christine Jorgensen ]] aktorea, aktibista (AEB 1926-1989) # [[Claire Voisin]] matematikaria (Frantzia 1962) # [[Clara Che Tórtola]] saskibaloi jokalaria (Valentzia 1997) # [[Clara Isabel Francia]] kazetaria (Errioxa 1940) # [[Clotilde Catal%C3%A1n de Oc%C3%B3n y Gayol%C3%A1]] entomologoa, poeta (Aragoi, 1863-1946) # [[Concha Caballero]] politikaria (Baena, 1956 - Sevilla, 2015) # [[Concha Michel]] abeslaria, ikertzailea (Mexico 1899-1990) # [[Conchita Goyanes]] aktorea (Malaga 1946-Madril 2016) # [[Conchita Montes]] aktorea (Sevilla 1914- Portugal 1994) # [[Dámasa Cabezón]] pedagogo eta hezitzailea (Argentina, 1792 -Txile, 1861) # [[Desirée de Fez]] kazetaria, idazlea, zinema kritikaria (Bartzeloa 1977) # [[Diana Navarro]] abeslaria (Malaga 1978) # [[Dilras Banu Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1622-1657) # [[Dodo (komikigilea)|Dodo]] Frantziako komikigilea (Rabat, 1955) # [[Dolores Correa Zapata]] idazlea (Mexiko 1853-1924) # [[Dolores Jiménez Muro]] hezitzailea, iraultzailea (Mexiko 1848-1925) # [[Édith Grattery]] Frantziako ilustratzaile eta komikigilea (Marseilla, 1960) # [[Edith Lederer]] nazioarteko kazetaria (AEB, 1943) # [[Elena Arizmendi Mejia]] idazle feminista (Mexiko, 1884-1949) # [[Elena Martín Ortega]] psikologa eta irakaslea (Espainia 195??) # [[Elena Santonja]] tb aurkezlea (Madril 1932-2016) # [[Elena Torres Cuéllar]] lider iraultzailea (Mexiko 1893-1970) # [[Elizabeth Bugie]] biokimikaria (AEB, 1920-2001) # [[Elsa von Freytag-Loringhoven|lsa von Freytag-Loringhoven]] Artista (Alemania, 1874-1927) # [[Emily Bisharat]] legelaria (Jordania, 1913-2004) # [[Encarnación Cubas Báez]] # [[Enriqueta Morales]] hezitzailea eta erizain feminista (APanama, 1891-1986) # [[Estelle Ramey]] endokrinologo, feminista (AEB, 1917-2006) # [[Ethel Arnold]] kazetari, idazle eta hizlari, emakumeen sufragioaren aldeko aktibista (Britainia Handia 1865- 1930) # [[Eugénie Brazier]] sukaldaria (Frantzia 1895-1977) # [[Eunice Odio]] poeta (Costa Rica 1919- exiko 1974) # [[Fatoumata K%C3%A9b%C3%A9]] astrofisikaria, hezitzailea (Frantzia, 1985) # [[Fereshteh Ahmadi]] eleberrigilea (Iran 1972) # [[Florence Cestac]] Frantziako komikigilea # [[Florence Farmborough]] argazkilaria , idazlea (Britainia, 1887-1978) # [[Florencia Serranía Soto]] ingeniari mekanikoa (Mexiko 1963) # [[Franca Rame]] aktorea, idazlea, politikaria (Italia 1929-2013) # [[Frances Jolliffe]] aktorea (AEB, 1873 – 1925) # [[Gemma Cuervo]] aktorea (Bartzelona 1934) # [[Gertrude Mary Woodward]] ilustratzailea (Britainia, 1854-1939) # [[Greta Fernández]] aktorea (Bartzelona 1995) # [[Gulbadan Begum]] biografoa, poeta, printzesa (Mogol Inperioa 1523-1603) # [[Hamida Banu Begum]] enperatriza (Mogol inperioa 1527-1604) # [[Hedwig Bleuler-Waser]] sufragista (Zurich, 1869 - Zollikon, 1940) # [[Hiromi Uehara]] piano-jolea (Japonia 1979) # [[Ifigenia Martinez]] ekonomialaria, politikaria (Mexiko 1930) # [[Ingibjörg H. Bjarnason]] sufragista, irakaslea, artista eta politikaria (Islandia, 1867-1941) # [[Inma Serrano]] kantautorea (Alacant 1968) # [[Isa Duque]] psikologoa, sexologoa (Zaragoza, 1985) # [[Isabel Andreu de Aguilar]] sufragista,ekintzailea (Puerto Rico, 1887-1948) # [[Isabel Tenaille]] tb aurkezlea (Madril 1951) # [[Isabella Mamani|Isabella Brunilda Mamani]] iamara abokatua eta politikaria (Txile, 1988) # [[Itelvina Massioli]] pedagogo feminista (Brazil, XX. mendea) # [[Jahanara Begum]] printzesa, poeta (Mogol Inperioa 1614-1681) # [[Jahanzeb Banu Begum]] printzesa (Mogol Inperioa 1649-1705) # [[Jan Goodwin]] idazlea eta ikerketa kazetaria (AEB, 1948) # [[Jane Brigode]] politikaria (Belgika, 1870-1952) # [[Janeane Garofalo]] komediantea, aktorea (AEB 1964) # [[Jeanne Córdova]] idazlea, lesbiana aitzindaria (Alemania/AEB 1948-2016) # [[Jojo Moyes]] kazetaria, idazlea (EB 1969) # [[Juana Belén Gutiérrez de Mendoza]] hezitzailea, sufragista (Mexiko 1875- 1942) # [[Julia Piaton]] aktorea (Frantzia 1985) # [[June Carmona]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 2005) # [[Karla Jay]] idazlea, ikertzailea (AEB 1947) # [[Kathryn Bertine]] kirolaria, aktibista eta idazlea (AEB, 1975) # [[Kelly McEvers]] kazetaria, gerrako korrespontsala (AEB, 1970) # [[La Niña de La Puebla]] abeslaria (Sevilla 1908-Malaga 1999) # [[Laia Raventós Roig]]saskibaloi jokalaria (Bartzelona 1997) # [[Laura Aliaga]] saskibaloi jokalaria (Alacant 1994) # [[Laura Granados]] kantautorea (Cádiz 1966) # [[Laura Juliana Ramírez Ruiz]] ilustratzailea, komunikatzalea eta sortzailea (Mexiko...) # [[Lila Clunas]] sufragisa (Eskozia, 1875-1968) # [[Lisa Gherardini]] noblea, Mona Lisa (Florentzia 1479-1542) # [[Louise Weiss]] idazlea, politikaria (Frantzia 1893-1983) # [[Lucía Gil]] abeslaria, aktorea (Madril 1998) # [[Luz Vidal]] Sindikalista, politikaria, maputxea (Txile, 1973) # [[Maite Cazorla]] saskibaloi jokalaria (Kanariak 1997) # [[Malagako emakumeen kartzela zaharra]] (1937-1954) # [[Manolita Piña]] artista (Uruguai, 1883-1994) # [[Mara Goyanes]] aktorea (Madril 1942-2006) # [[Margaret Ogola]] pediatra, idazlea (Kenya, 1958-2011) # [[Maria Angela Ardinghelli]] Itzultzailea, matematikaria, fisikaria (Italia, 1728-1825) # [[Maria Cederschiöld]] kazetaria eta sufragista (Suedia, 1856-1935) # [[María del Refugio García]] maistra, sufragista (Mexiko 1889-1973) # [[María Dolores Medina]] kristau erlijiososa (Mexiko 1860- 1925) # [[María José Goyanes]] aktorea (Madril 1948-) # [[María Luisa Ponte]] aktorea (Valladolis 1918-Madril 1996) # [[María Parrado]] abeslaria (Cádiz 2001) # [[María San Juan]] kazetaria (Asturias 1963) # [[María Villalón]] abeslaria (Malaga 1989) # [[Marie Ange Guillaume]] kazetari, idazle eta gidoilaria (Frantzia, 1945) # [[Marjory Warren]] geriatra (Erresuma Batua, 1897-1960) # [[Marta Hermida]] saskibaloi jokalaria (Madril 1997) # [[Martha Jungwirth]] margolaria (Austria 1940) # [[Maruja Callaved]] tb aurkezlea (Huesca 1921-Madril 2018) # [[Mary Fields]] esklaboa, 1. postari afroamerikarra (AEB 1832-1914) # [[Mary Garden]] opera abeslaria (Eskozia, 1874-1967) # [[Mary J. Rathbun]] zoologoa (AEB, 1860-1943) # [[Mazie E. Clemens]] Lehen Mundu Gerrako korresponsala (AEB, 1890-1952) # [[Mélanie Auffret]] film zuzendaria, gidoilaria Frantzia, XX. mendea) # [[Mercedes Gómez Otero]] preso komunista (Madril 1915-?) # [[Meredith Monroe]] aktorea (AEB 1969) # [[Mimí Muñoz]] aktorea (Espainia 1914-1987) # [[Mireia Hernández]] igeriketa sinkronizatuko kirolaria (Espainia 2002) # [[Modesta Sanginés Uriarte]] idazle eta musikagilea (Bolivia, 1832-1887) # [[Mumtaz Mahal]] enperatriza (Mogol Inperioa 1593-1631) # [[Nadira Banu Begum]] printzesa (India 1618-Pakistan 1659) # [[Nathalie Roques]] Frantziako idazlea eta komikigilea # [[Nika Shakarami]] manifestari desagertu eta hila (Iran 2005-2022) # [[Nina Stemme]] sopranoa (Suedia 1963) # [[Niña de Antequera]] abeslaria (Malaga 1921-Sevilla 1972) # [[Noora Niasari]] zinema zuzendari eta gidoilaria (Teheran) # [[Nur Jehan]] enperatriza, poeta (Kandahar 1577-Lahore 1645) # [[Olga Bancic]] ekintzaile komunista judua (Errumania 1912- Alemnia 1944) # [[Olga Skorojodova]] zientzialaria, hezitzailea (SESB, 1911-1982) # [[Paquita Rico]] aktorea (Sevilla 1929-2017) # [[Park Wan Suh|Park Wan Sun]] idazlea (Korea, 1981-2011) # [[Pasión Vega]] abeslaria (Madril 1976) # [[Paula Cons]] dokumental- eta film zuzendaria (Coruña 1976) # [[Paula Dalli]] abeslaria, aktorea, idazlea (Alacant 1993) # [[Petra Herrera]] gizon gudari mozorrotua (Mexiko 1887-1917) # [[Petronila Riquelme]] Bernardo O'Higgins.en alaba mestizoa (Los Angeles, Txile, 1808? - Valparaiso, 1870) # [[Piedad Bonnett]] idazlea, poeta (Kolonbia, 1951) # [[Piedad de la Cierva]] zientzialaria (Murtzia, 1913-2007) # [[Pilar Muñoz]] aktorea (Madril 1911-1980) # [[Randi Blehr]] sufragista (Norvegia, 1851-1928) # [[Rhea Durham]] modeloa (AEB 1978) # [[Roberta Cowell]] lasterketa- eta borroka-pilotua, 1. Emakume trans britainiarra (EB 1918-2011) # [[Rocío Molina Cruz]] dantzaria, koreografoa (Malaga 1984) # [[Rosario Robles]] politikaria (Mexiko 1956) # [[Rose Mbowa]] idazlea, feminista (Uganda 1943-1999) # [[Roshanara Begum]] printzesa, poeta (Mogol Inperioa 1617-1671) # [[Ruja Ignatova]] iruzurgilea (Bulgaria/Alemania 1980) # [[Ruqaiya Sultan Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1542-1626) # [[Ruth Sager]] genetista (AEB, 1918-1997) # [[Sadie Kneller Miller]] kazetaria (AEB, 1867-1920) # [[Salima Sultan Begum]] poeta, enperatriza (India 1539- Mogol Inperioa 1612) # [[Sálvorako emakume heroiak]] erreskatea, Galizia 1921.01.02 # [[Samantha Gilabert]] abeslaria (Alacant 1994) # [[Sarah Moon]] argazkilaria (Frantzia, 1941) # [[Sarina Esmailzadeh]] manifestari nerabe erahila (Iran 2006-2022) # [[Segoviako kartzela zaharra]] emakumeen kartzela (1946-1956) # [[Soledad Miranda]] aktorea, abeslaria (Sevilla 1943-Portugal 1970) # [[Sonia Montecino|Sonia Montecinco]] aimara ikertzaile, antropologoa, idazlea (Txile, 1954) # [[Sophia Delza]] dantzaria, idazlea (AEB, 1903-1996) # [[Stacey Kent]] abeslaria (AEB 1968) # [[Suzanne Corkin]] neurozientzialaria (AEB, 1937-2016) # [[Svetlana Mojsov]] biokimikaria (Jugoslavia 1947) # [[Tebello Nyokong]] Kimikaria (Hegoafrika, 1951) # [[Teresa Nieto]] dantzaria, koreografoa (Tanger 1953) # [[Thea Sharrock]] antzerki eta film zuzendaria (EB 1976) # [[Vainica Doble]] musika bikotea (1971-2000) # [[Van Buren ahizpak]] moto bidaiariak, AEB 1916 # [[Vera Peters]] onkologoa (Kanada, 1911-1993) # [[Vicky Lagos]] aktorea (Madril 1938) # [[Victoria Teijeiro]] aktorea, irakaslea (Coruña 1974) # [[Victorina Bridoux]] poeta eta eleberrigilea (Manchester, 1835-San Cruz Tenerifekoa, 1862) # [[Virginia Grütter]] poeta, aktorea (Costa Rica 1929-2000) # [[Yolanda Retter]] liburuzaina, idazlea (AEB 1948-2007) # [[Zeb-un-Nisa Begum]] printzesa poeta (Mogol Inperioa 1638-1702) # [[Zena Tooze]] biologo, ekologista (Kanada, 1955) # [[Zenana]] emakumeen etxe zatia (India XII. mendea) # [[Zoe Ducós]] aktorea, gidoilaria (Argentina 1928-Venezuela 2002) # [[Zulma Brandoni de Gasparini]] paleontologoa (Argentina, 1944) }} ==='''Berriak 2024''' ('''maiatza''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Ormatza Imatz]] '''SORTUA''' sexologoa (Bakio, 1967) # [[Aitziber González García]] '''SORTUA''' arkeologoa, ikertzailea (Gasteiz 1991) # [[Alaitz Arenzana]] ----'''SORTUA''' artista eta zinemagilea (Bilbo, 1976) # [[Amaia Barrena García]] ----'''SORTUA'''idazlea, poeta (Basauri, 1989) # [[Esti Ansotegi Guruziaga]] ----'''SORTUA''' psikologoa (Zornotza, 1976) # [[Itziar Sapsootham]] '''SORTUA''' geografoa eta ikertzailea (Eibar, 1986) # [[Lucia Arrube]] '''SORTUA'''erraketista (Iurreta, 1923 - Zornotza, 2012) # [[Margarita Unzalu Arana]] ----'''SORTUA''' idazlea (Durango, 1892-1973) # [[Rosa Hernández (artista)]] ----'''SORTUA''' eskultorea eta margolaria (Tenerife, 1955) # [[Sama Bilbao]] '''SORTUA''' ingeniari industriala eta irakaslea (Bilbo 1961) # [[Agnes Baden-Powell]] Nesken eskaut talde sortzailea (Ingalaterra 1858-1945) # [[Aim%C3%A9e Antoinette Camus]] botanikaria (Frantzia, 1879-1965) # [[Alejandra Rodríguez]] kazetaria, abokatua, 60 urteko Miss Buenos Aires 2024 (Argentina 1963) # [[Alice Recoque]] informatikaria (Aljeria 1929- Frantzia 2021) # [[Alicia Machado]] aktorea, Miss Unibertso 1996 (Venezuela 1976) # [[Alison Hargreaves]] alpinista (EB, 1962-K2, 1992) # [[Amalia Miranzo]] politikaria eta irakaslea (Cuenca, 1939-2014) # [[Amelia Vega]] abeslaria, enpresaburua, Miss Unibertso 2003 (Dominikar Errepublika 1984) # [[Ana de Mendoza de la Vega]] noblea (Valladolid 1554-Guadalajara 1633) # [[Ana García Carías]] abokatua, lehen dama (Honduras 1968) # [[Ana Sofía Henao]] modeloa, idazlea, ilustratzailea (Kolonbia, 1982) # [[Andrea Meza]] Miss Unibertso 2020 (Mexiko 1994) # [[Anita Conti]] ozeanografoa (Frantzia, 1899-1997) # [[Anna Cruz]] saskibalioi jokalaria (Bartzelona 1986) # [[Anna Montañana]] saskibaloi jokalari ohia, entrantzailea (Valentzia 1980) # [[Anna Pazos]] idazlea (Bartzelona 1991) # [[Anna Roig Serra]] fisikaria (Katalunia, 1962) # [[Anne Marie Braafheid]] Miss Unibertsoko 1. Finalista beltza (Surinam 1947) # [[Anne-Laure Folly]] zinema zuzendaria (Togo, 1954) # [[Annie Fratellini]] aktorea, pailazoa (Frantzia, 1932-1997) # [[Ánxela Loureiro]] poeta, idazlea eta abeslaria (Ferrol, 1956) # [[Barbara May Cameron]] argazkilaria, poeta, idazlea eta giza eskubideen aldeko ekintzailea (AEB, 1954 - 2002ko) # [[Barbara Sepúlveda|Barbara Sepulveda]] feminista abokatua (Santiago, 1985) # [[Beatriz Bernal]] Espainiako 1. emakume idazlea (Valladolid 1501/1504- 1562/1586) # [[Beatriz Domínguez-Gil]] medikua, nefrologoa (Coruña 1971) # [[Beatriz Sarlo]] idazlea (Argentina, 1942) # [[Begoña Etayo Ereña]] Euskal Herriko feminista (Bilbo, 1958) # [[Betty Molesworth]] botanikaria (Zeelanda Berria, 1913-2002) # [[Bolette Berg]] argazkilaria (Norvegia, 1872-1944) # [[Brook Lee]] modeloa, Miss Unibertso 1997 (AEB 1971) # [[Camila Kater]] film zuzendaria (Brasil 1990) # [[Carla Nieto]] aktorea (Girona 1983) # [[Carmen Díez de Rivera]] politikaria (Madril 1942-1999) # [[Carmen Villalobos]] aktorea (Kolonbia 1983) # [[Carolyn Steel]] arkitektoa, idazlea, ikertzailea eta unibertsitateko irakasle ingelesa (Londres ?) # [[Catalina de Mendoza y Sandoval]] noblea (Granada 1916-1686) # [[Catherine Peñán]] patinatzailea (Santiago, 1989) # [[Catriona Gray]] Miss Unibertso 2018 (Australia 1994) # [[Cecil Dorrian]] gerrako korrespontsala (AEB, 1882-1926) # [[Cg'ose Ntcox'o]] artista (Botswana, 1950-2013) # [[Chefa Alonso]] musikagilea (Coruña 1955) # [[Clara Roquet]] zinema zuzendaria eta gidoilaria (1988) # [[Clara Stauffer]] espioia, falangekoa (Madril 1904-984) # [[Concepción Dancausa]] politikaria, funtzionarioa (Burgos 1952) # [[Corina Smith]] abeslaria, aktorea (Venezuela 1991) # [[Cristina Ruiz Ortega]] exekutiboa (Espainia 1970) # [[Cynthia Elbaum]] fotokazetaria (AEB, 1966-1994) # [[Dana Randall]] informatikaria (AEB 1968) # [[Da'Vine Joy Randolph]] aktorea, kantaria (AEB 1986) # [[Demi-Leigh Nel-Peters]] enpresaburua, Miss Unibertso 2017 (Hegoafrika 1995) # [[Denise Ferreira da Silva]] filosofoa eta artista (Brasil, 1963) # [[Denise Quiñones]] aktorea, Mis Unibertso 2001 (Puerto Rico 1977) # [[Dominga Neculmán]] zeramikagilea (Walmapu, 1937-2022) # [[Dorothy Liddell]] arkeologoa (Erresuma Batua, 1890-1938) # [[Eden Golan]] abeslaria (Errusia/Israel 2003) # [[Ekaterina Zelenko]] hegazkinlari militarra (Errusia 1916-1941) # [[Elisa Aguilar]] saskibaloi jokalaria (Madril,1976) # [[Elisabeth Ohlson Wallin]] argazkilaria (Suedia 1961) # [[Eliza Ruhamah Scidmore]] idazlea, argazkilaria (AEB 1856-1928) # [[Elizabeth Gould Bell]] medikua eta sufragista (Erresumna Batua, 1862-1934) # [[Elizabeth McCombs]] 1. emakume parlamentaria (Zeelanda Berria 1873-1935) # [[Elsa Donaire Malagelada]] saskibaloi jokalaria (Girona, 1979) # [[Emily Stowe]] medikua (Kanada, 1831-1903) # [[Encarnación Alzona]] historilaria eta sufragista (Filipinak, 1895-2001) # [[Enriqueta_Sèculi]] pedagoga, kirolaria eta feminista (Bartzelona, 1897-1976) # [[Ericka Ñanco]] ekintzailea eta politikari maputxea nén (Walmapu, 1992) # [[Esther Hill]] arkitektoa (Kanada, 1895-1985) # [[Eugenie Clark]] iktiologoa (AEB, 1922-2015) # [[Evaluna Montaner]] aktorea, kantaria (Venezuela 1997) # [[Felisa Rincón de Gautier]] politikaria (Ameriketako Estatu Batuak, 1897-1994) # [[Fernanda García Lao]] idazlea (Argentin/ Espainia 1966) # [[Francisca Linconao]] lider maputxea (Walmapu, 1958) # [[Fuencisla Clemares]] exekutiboa (Madril 1974) # [[Gabriela Isler]] modeloa, Miss Unibertso 2013 (Venezuela 1988) # [[Gabriela Mandujano]] sufragista, politikaria (Txile 1902-1984) # [[Gidaritza]] neskato-eskaut taldeen mugimendua # [[Gloria Diaz]] modeloa, Miss Unibertso 1969 (Filipinak 1951) # [[Grettell Valdez]] aktorea (Mexiko 1976) # [[Gwendolyn Lizarraga]] ekintzailea, politikaria eta enpresa burua (Belize, 1901-1975) # [[Hanna Sheehy-Skeffington]] sufragista eta nazionalista (Irlanda, 1877-1946) # [[Harnaaz Sandhu]] Miss Unibertso 2021 (India 2000) # [[Harriet Chalmers Adams]] esploratzailea, argazkilaria (AEB 1875-Frantzia 1937) # [[He Zehui]] fisikari nuklearra (Txina, 1914-2011) # [[Herminia Aburto Colihueque|Herminia Aburto]] lider maputxea # [[Huda Akil]] neurozientzialaria (Siria-AEB, 1945) # [[Inma Rubiales]] idazlea (Badajoz 2002) # [[Inmaculada Rodríguez-Piñero]] politikaria (Madril 1958) # [[Iris Mittenaere]] modeloa, Miss Unibertso 2016 (Frantzia 1993) # [[Iris van Herpen]] moda diseinatzailea (Herbehereak 1984) # [[Isabel de Liaño]] idazlea (Valladolid XVI. Mendea-XVII. mendea) # [[Isabel dos Santos]] ekonomialaria, aberatsa (Errusia/Angola 1973) # [[Isabel Millé Giménez]] ikertzailea, liburuzaina, poeta (Almeria 1894- 1990) # [[Isabel Ov%C3%ADn Camps]] kimikaria, irakaslea (Sevilla, 1887-1972) # [[Ivette María Tato]] igerilaria (Bartzelona 1975) # [[Janet Rowley]] genetikaria (AEB, 1925-2013) # [[Jayne Atkinson]] aktorea (EB/AEB 1959) # [[Jennifer Hawkins]] modeloa, Miss Unibertso 2004 (Australia 1983) # [[Joanna Haigh]] fisikaria (Erresuma Batua, 1954) # [[Josefa Tito Recalde]] enpresaburua (Donostia, 1802-1858) # [[Josephine Cecilia Diebitsch Peary]] esploratzaile aitzindaria (AEB 1863-1955) # [[Júlia Bacardit]] idazlea (Bartzelona 1991) # [[Juliane Koepcke]] zoologoa (Peru-Alemania, 1954) # [[Juliette Gordon Low]] Espainian eta Kuban neska eskaut taldeen sortzailea (AEB 1860-1927) # [[Justine Pasek]] artista, 2. Miss Unibertso 2002 (SESB/Panama 1979) # [[Karina Riquelme Viveros]] abokatu maputxea (Walmapu, 1981) # [[Kate Sessions]] botanikaria (AEB, 1857-1940) # [[Kate Swift]] idazlea, editorea (AEB 1923-2011) # [[Katharine Blunt]] kimikaria, nutrizionista (AEB, 1876-1954) # [[Kathleen Cruise O'Brien]] sufragista eta irakaslea (Irlanda, 1886-1938) # [[Kimberley Tell]] aktorea, abeslaria (Lanzarote 1989) # [[Kimberly Dozier]] kazetaria, gerrako korrespontsala (AEB,1966) # [[Kimera (abeslaria)]] (Hego Korea 1954) # [[Kirsten Vangsness]] aktorea, gidoilaria (AEB 1971) # [[Laia Palau]] saskibaloi jokalaria (Bartzelona 1979) # [[Laura Aguilar]] argazkilaria (AEB, 1958-2018) # [[Laura Gil]] saskibaloi jokalaria (Murtzia 1992) # [[Lauren Groff]] idazlea (AEB 1962) # [[Lea Gabrielle]] kazetaria, diplomatiko ohia, hegazkinlaria (AEB,1975) # [[Lidia Lopujova]] dantzaria (Errusia, 1892-1981) # [[Liliana Ancalao]] poeta, irakasle maputxea (Walmapu, 1961) # [[Lisa Randall]] fisikaria (AEB 1962) # [[Liubov Sóbol]] apolitikaria, ekintzailea (Errusia 1987) # [[Lola Glaudini ]] aktorea (AEB 1971) # [[Louise Gavan Duffy]] sufragista eta nazionalista (Niza, 1884 - Dublin, 1969) # [[Luisa Mendoza y Mendoza]] noblea (1582-Nadril 1619) # [[Luna Pamies]] aktorea (Alacant, 2003) # [[Lydia Davis]] idazlea (AEB, 1947) # [[Małgorzata Szumowska]] film zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Polonia 1973) # [[María Abrisqueta de Zulueta]] Espainian eta Kuban neska-eskaut taldeen sortzailea (Donostia 1911-1992) # [[Maria Bellido]] heroia (Jaen 1755-1809) # [[María Catrileo|Maria Catrileo]] hizkuntzalari maputxea (Walmapu, 1944) # [[María de Mendoza y Fonseca]] noblea, arte-bildumagilea (Espainia 1516-1580) # [[María Dolores Dancausa]] bankaria, exekutiboa (Burgos 1959) # [[María Gómez de Sandoval y Torres de Navarra]] noblea (?- 19) # [[María José García Beato]] legelaria, bankaria, exekutiboa (Kordoba 1965) # [[Maria Koepcke]] ornitologoa (Alemania-Peru, 1924- 1971) # [[María La Ribot]] koreografoa (Madril 1962) # [[María Martinón Torres]] Medikua, antropologoa (Orense, 1974) # [[Maria Rúbies]] maistra eta politikaria (Leida, 1932-1983) # [[Maria Tereza Jorge P%C3%A1dua]] ekologoa (Brasil, 1943) # [[Marie Høeg]] sufragista eta argazkilaria (1866-1949) # [[Marie Pape-Carpantier]] pedagoga eta feminista frantziarra (Frantzia 1815 - 1878) # [[Marina Geli]] medikua, politikaria (Girona 1958) # [[Marta Alonso]] onkologo ikertzailea (Lodosa 1974) # [[Marta Fernández (saskibaloi-jokalaria)]] (Bartzelona,1981 19) # [[Marta Vergara]] sufragista, idazlea (Txile 1898- 1995) # [[Marta Xargay]] saskibaloi jokalaria (Girona 1990) # [[Martha Vasconcellos]] modeloa, Miss Unibertso 1968 (Brasil 1948) # [[Mary Lowndes]] artista eta sufragista (Dorset, 1856 - Londres, 1929) # [[Maud Bonneaud]] margolaria (Limoges, 1921-Madril, 1991) # [[Maya Moore]] saskibaloi jokalaria (AEB 1989) # [[Melba Roy Mouton]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1929-1990) # [[Mélodie Nakachian]] ume bahitua, psikologoa (AEB 1982) # [[Mencía de Mendoza]] noblea, arte-bildumagilea (Guadalajara 1508-Valentzia 1554) # [[Mercè Arànega]] aktorea (Agentina/Katalunia 1957) # [[Meri Te Tai Mangakāhia]] sufragista (Zeelanda Berria, 1868-1920) # [[Mónica López (aktorea)]] (Kanariak 1969) # [[Mpule Kwelagobe]] aktibista, Miss Unibertso 1999 (Bostwana 1979) # [[Nabila Espanioly]] aktibista, pedagogoa, feminista (Israel 1955) # [[Nandipha Mntambo]] eskultorea eta artista (Hegoafrika, 1982) # [[Nanna Aakjær|Nanna Aakjaer]] eskultorea eta sufragista (Danimarka, 1874-1962) # [[Natalia Torrente]] kirol kazetaria (Madril 1984) # [[Natividad Almeda-López|Natividad Almeda Lopez]] legelaria (Filipinak, 1892-1977) # [[Natividad Llanquileo]] Abokatua eta politikari maputxea (Walmapu, 1984) # [[Neri Oxman]] arkitektoa, diseinatzailea, irakaslea (Israel/AEB 1976) # [[Nettie Honeyball]] futbolaria (Londres 1871- Argentina XX. mendea)) # [[Oksana Fiodorova]] abeslaria, polizia, Miss Unibertso 2002 (Errusia 1977) # [[Olga Poblete]] irakaslea, gizarte buruzagia (Txile 1908-1999) # [[Olha Kobylianska]] idazlea (Ukraina 1863-Errumania 1942) # [[Olivia Culpo]] influencerra, Miss Unibertso 2012 (AEB 1992) # [[Oracene Price]] tenis entrenatzailea (AEB 1952) # [[Orna Grumberg]] informatikaria (Israel 1952) # [[Paget Brewster]] aktorea (AEB 1969) # [[Patricia Dauder]] artista (Bartzelona, 1973) # [[Patricia Goldman-Rakic]] neurologoa (AEB, 1937-2003) # [[Patricia Manterola]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1972) # [[Patsy Adam-Smith]] idazlea, historialaria (Australia 1924-2001) # [[Paula Painén Calfumán|Paula Paiñén Calfuman]] Kultura maputxearen ordezkaria (Walmapu, 1931) # [[Paulina Vega]] enpresaburua, Miss Unibertso 2014 (Kolonbia 1993) # [[Pia Wurtzbach]] enpresaburua, Miss Unibertso 2015 (Alemania/Filipinak 1989) # [[Pilar Belzunce de Carlos]] mezenasa (Filipinak, 1925-Donostia, 2015) # [[Pilar Martín Gila]] idazlea (Segovia 1962) # [[Queralt Casas]] sakibaloi jokalaria (Girona 1992) # [[Ramona Reyes]] emagin eta politikari maputxea (Txile, 1967) # [[R'Bonney Gabriel]] Miss Unibertso 2022 (AEB 1994) # [[Rebeca Jiménez]] abeslaria (Segovia 1975) # [[Rivka Oxman]] arkitekto, ikertzailea, irakaslea (Israel 1950) # [[Robyn Davidson]] idazlea (Australia 1950) # [[Rochelle Aytes]] aktorea, modeloa (AEB 1976) # [[Rosa Serra]] eskultorea (Vic, 1944) # [[Rosa Smith Eigenmann]] iktiologoa (AEB, 1858-1947) # [[Rose Kennedy|Rose Kenedy]] filantropoa (AEB, 1890-1995) # [[Rosita Ferrer]] Kopla kantaria eta egilea (Bartzelona,1935) # [[Safi Faye]] zinema zuzendaria (Senegal, 1934-2023) # [[Samara de Córdova]] aktore eta idazlea (Guatemala, 1923-2015) # [[Sasha Waltz ]] dantzaria, koreografoa (Alemania 1963) # [[Semiha Berksoy]] opera abeslaria (Turkia, 1910-2004) # [[Séverine Vidal]] idazlea (Frantzia, 1969) # [[Sheynnis Palacios]] kazetaria, Miss Unibertso 2023 (Nikaragua 2000) # [[Silvia Palumbo]] kantautorea (Argentina 1961) # [[Soledad Bacarreza]] psikologo eta kirol kazetaria (Santiago, 1969) # [[Sonsoles de Icaza]] aristokrata, Balentziagaren musa (Avila 1914- Madril 1996) # [[Valentina Pinelo]] moja idazlea (Sevilla XVI. Mendea-XVII. mendea) # [[Vanisha Mittal]] aberatsa, enpresaburua (India 1980) # [[Verónica Figueroa Huencho|Veronica Figueroa Huencho]] irakasle eta politikari maputxea (Santiago, 1974) # [[Virginia Cowles]] gerrako idazlea eta kazetaria (1910-1983) # [[Yehni Djidji|Yenni Djidji]] idazlea eta blogaria (Boli Kosta, 1988) # [[Yuri Kochiyama]] ekintzailea (AEB 1921-2014) # [[Zofia Stryjeńska]] margolaria (Krakovia 1891-Geneva 1976) # [[Zozibini Tunzi]] Miss Unibertso 2019 (Hegoafrika 1993) }} ==='''Berriak 2024''' ('''Apirila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Irati Cuadrado Noain]] ef--'''SORTUA''' iraupen eskalatzailea (Burlata, 2001) # [[Juana Cortés Amunarriz]] ----'''SORTUA''' idazlea (Hondarribia, 1966) # [[Nerea Intxausti Castiñeira]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Pasai Donibane, 2000) # [[Abigail eta Brittany Hensel]] maistrak, biki siamdar bizefalikoak (AEB 1990) # [[Adelaida Avagyan]] medikua, ikertzailea (Armenia-AEB, 1924-2000) # [[Adelina Jiménez Jiménez]] maistra ijitoa (1945) # [[Adriana Hoffmann]] biologoa (Txile 1940) # [[Agnès McLaren]] medikua, sufragista (EB 1837-Frantzia 1913) # [[Aida Fern%C3%A1ndez R%C3%ADos]] biologoa, ozeanografoa (Galizia, 1947-2015) # [[Akiko Kojima]] modeloa, Miss Unibertso 1959 (Japonia 1936) # [[Amelia Cuñat Monleon]] marrazkilaria, zeramikaria (Valentzia 1878-1946) # [[Amparo Muñoz]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso (Malaga 1954-2011) # [[Amparo Navarro Giner]] maistra (Valentzia, 1900-1986) # [[Ana Jaren]] ilustratzailea (Sevilla 1985) # [[Ane Campos]] futbolaria (Getaria, 1999) # [[Angela Marinescu]] poeta (Errumania 1941-2023) # [[Anna Callender Brackett]] filosofa eta feminista estatubatuarra (EEUUko Bostonen, 1836-1911) # [[Anna Güell Torne]] aktorea (Katalunia 1961) # [[Anna Kolbrún Árnadóttir|Anna Kolbrún]] maistra eta politikaria (1970-2023) # [[Anna Munro]] sufragista (EB 1881-1962) # [[Anna Turbau]] argazkilaria (Bartzelona 1949) # [[Anne Knight]] sufragista (BH 1786-1862) # [[Anne Marie Pohtamo]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso (Finlandia 1955) # [[Apasra Hongsakula]] modeloa, Miss Unibertso 1965 (Thailandia 1947) # [[Armi Kuusela]] filantropoa, 1. Miss Unibertso (Finlandia 1934) # [[Axelle Kabou]] idazlea (Kamerun, 1955) # [[Aya Nakamura]] abeslaria (Frantzia, 1995) # [[Barbara Blomberg]] dama, Karlos I.aren maitalea, Joan Austriakoaren ama (Alemania 1527-Kantabria 1597) # [[Barbara Canepa]] Italiako komikigilea (Genoa, 1969) # [[Barbara Foxley]] pedagogoa, sufragista (EB 1860-1958) # [[Bárbara Palacios]] idazlea, Miss Unibertso 1986 (Madril/Venezuela 1963) # [[Beatriz Iribarne Sánchez]] maistra eta ekintzailea (Almeria, 1942) # [[Begoña Muruaga Laca]] filologoa, euskara teknikaria (Bermeo 1953) # [[Bernadette Sanou Dao]] idazlea (Burkina Faso) # [[Berry Berenson]] argazkilaria, aktorea (AEB 19) # [[Bertha Gxowa]] politikaria eta ekintzailea (Hegoafrika, 1934-2010) # [[Betty Lou Raskin]] kimikaria (AEB, 1924-2010) # [[Bienvenida Sarmiento]] maistra (Argentina, 1804-1900) # [[Camille Paglia]] kritikari soziala, idazlea (AEB 1947) # [[Cándida Antonia Bueno Iso|Cándida Antonia Bueno]] maistra fusilatua (Zaragoza, 1912-1936) # [[Carme Giralt Roses]] hezitzailea (Bartzelona 1940-2022) # [[Carmen Delgado Vicente|Carmen Delgado]] Maistra eraila (Salamanca, 1899-1936) # [[Carmen Guillén Lorente]] historialaria, ikertzailea, irakaslea (Murtzia 1988) # [[Carmen Mola]] idazle taldea (Espainia, 2018) # [[Carol Morris]] modeloa, Miss Unibertso 1956 (AEB 1936) # [[Carroll Baker]] aktorea (AEB 1931) # [[Cecilia Bolocco]] aurkezlea, Miss Unibertso 1987 (Txile 1965) # [[Chantal van den Heuvel]] Belgikako idazlea # [[Christiane Martel]] aktorea, Miss Unibertso 1953 (Frantzia 1935) # [[Cirila Ubaldina García Díaz]] maistra eraila (Salamanca, 1893-1936) # [[Clara Ragaz]] maistra, feminista (Suitza, 1894-1957) # [[Clementia Taylor]] sufragista (EB 1810-1908) # [[Corinna Tsopei]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1964 (Grezia 1944) # [[Dayanara Torres]] idazle, abeslari, modeloa, Miss Unibertso 1993 (Puerto Rico 1974) # [[Deborah Carthy-Deu]] modeloa, enpresaburua, Miss 1985 (Puerto Rico 1966) # [[Debra Lafave]] maistra, estuproz kondenatua (AEB 1980) # [[Delia Zapata Olivella]] dantzaria, irakaslea (Kolonbia 1926-2001) # [[Denise Affonço]] idazlea (Kanbodia, 1944) # [[Dia Mirza]] modeloa, aktorea, ekoizlea (India 1981) # [[‎Djaili Amadou Amal]] idazlea (Kamerun, 1975) # [[Dorothea Pertz]] botanikaria (EB 1859-1939) # [[Duygu Asena]] idazlea (Turkia 1946-2006) # [[Edith Ayrton]] idazlea, sufragista (EB 1879-1945) # [[Edith Picton-Turbervill]] sufragista (EB 1872-1960) # [[Edith Rebecca Saunders]] genetista (EB 1865-1945) # [[Ela Gandhi]] politikaria (Hegoafrika, 1940) # [[Eleanor Coppola]] dokumentalgilea, idazlea (AEB, 1936-2024) # [[Elena Mendoza]] musikagilea (Sevilla 1973) # [[Elisabetta Gnone]] idazle eta kazetari italiarra (Genova, 1965) # [[Elizabeth Pease Nichol]] sufragista (EB 1807-1897) # [[Emmeline Pethick-Lawrence]] sufragista (EB 1867- 1954) # [[Estée Lauder]] kosmetika-enpresaburua (AEB 1906-2004) # [[Esther Afua Ocloo]] ekintzailea (Ghana 1919-2002) # [[Esther Pineda G]] idazlea, ikertzailea (Venezuela 1985) # [[Ethel Ayres Purdie]] sufragista (EB 1874-1923) # [[Ethel Lilian Voynich]] idazlea eta musikaria (Ballintemple, 1864 - New York, 1960) # [[Eulalia Guzmán Barrón|Eulalia Guzmán Barrón]] maistra eta arkeologa mexikarra (Mexiko, 1890 - 1985) # [[Eva Guillamon]] artista, dramagilea (Albacete 1978) # [[Fannie Flagg]] aktorea, idazlea (AEB 1944) # [[Fatou Keïta]] idazle (Boli Kosta, 1965) # [[Frances Ames]] neurologo, aktibista (Hegoafrika, 1920-2002) # [[Frances Power Cobbe]] sufragista, idazlea ekintzailea (BH 1822-1904) # [[Francisca de Asís Sanchis Ferrer]] 2.Errepublikako maistra (1896-1982) # [[Françoise Bettencourt Meyers]] munduko emakume aberatsena (Frantzia 1953) # [[Georgina Rizk]] modeloa, Miss Unibertso 1971 (Libano 1953 # [[Gladys Zender]] modeloa, Miss Unibertso 1957 (Peru 1939) # [[Guillenako 17 arrosak]] emakume fusilatuak (Sevilla, 1937) # [[Hannah Glasse]] idazlea (BH 1708-1770) # [[Hanni Wenzel]] eskiatzailea (Liechtenstein 1956) # [[Hema Malini]] aktorea, dantzaria (India 1948) # [[Hemley Boum ‎]] idazlea (Kamerun, 1973) # [[Herminia Gomez Serra]] sopranoa (Castelló 1891-Italia 1977) # [[Hillevi Rombin]] modeloa, Miss Unibertso 1955 (Suedia 1933- AEB 1996) # [[Holloway papar-orratza]] kartzelaratutako sufragisten saria # [[Ieda Maria Vargas]] modeloa, Miss Unibertso 1963 (Brasil 1944) # [[Irene Sáez]] politikaria, Miss Unibertso 1981 (Venezuela 1961) # [[Irina Belova]] atleta, heptatloilaria (Errusia 1968) # [[Iris Chang]] idazlea (AEB 1968-2004) # [[Itxaso Mardones]] kazetaria (Gasteiz 1979-2024) # [[Itzel Arcos]] komediantea (Mexiko, 1988) # [[Janelle Commissiong]] enpresaburua, politikaria, Miss Unibertso 1977 (Trinidad eta Tobago 1953) # [[Jeanneth Beltran]] etxeko langileen eskubideen sinboloa (Nikaragua 1984- Toledo 2014) # [[Jerrie Mock]] airez mundu-bira egindako 1. emakumea (AEB 1925-2014) # [[Joanne Harris]] idazlea (EB 1964) # [[Joênia Wapichana]] abokatu indigena (Brasil 1974) # [[Josette Abondio]] irakaslea eta idazlea (Boli Kosta, 1932) # [[Karen Dianne Baldwin]] gidoilaria, Miss Unibertso 1982 (Kanada 1963) # [[Kartini]] heroia (Ekialdeko Herbeherear Indiak 1879-1904) # [[Kate Campbell Hurd-Mead]] feminista, ginekologoa (Kanada-AEB, 1867-1941) # [[Katharine Murray Lyell]] botanikaria (EB 1817-1915) # [[Kay Beauchamp]] sufragista (EB 1899-1992) # [[Kerry Anne Wells]] tb aurkezlea, Miss Unibertso (Australia 1951) # [[Laia Abril]] artista, argazkilaria (Bartzelona 1986) # [[Laura Geraldine Lennox]] sufragista (Irlanda, 1883-1958) # [[Lee Israel]] idazlea, faltsifikatzailea (AEB 1939-2014) # [[Lettice Fisher]] sufragista (EB 1875-1956) # [[Liliana Năstase]] atleta, heptatloilaria (Errumania 1962) # [[Lina Cavalieri]] sopranoa (Italia, 1874-1944) # [[Linda Bement]] modeloa, Miss Unibertso 1960 (AEB 1941-2018) # [[Lis Vega]] abeslaria (Kuba 1977) # [[Livia Veloz]] maistra eta poeta (Santo Domingo, 1889-1980) # [[Lorraine Downes]] modelo dantzaria, Miss Unibertso 1983 (Zeelanda Berria 1964) # [[Louie Bennett]] sufragista (Irlanda 1870-1956) # [[Louise Aitken-Walker]] rally pilotua (Eskozia 1960) # [[Lucia Perotti]] maistra (Italia, 1586-1641) # [[Luigia Mandolini]] maistra eta sufragista (1866-1939) # [[Lupita Jones]] enpresaburu, Miss Unibertso 1991 (Mexiko 1967) # [[Luz Marina Zuluaga]] modeloa, Miss Unibertso 1958 (Kolonbia 1938-2015) # [[Luzdivina Megido]] 2. errepublikako maistra erbesteratua (Asturias, 1916-1984) # [[Mª Luz Montesinos Gutiérrez]] neurozientzialaria, ikertzailea (Sevilla 1969) # [[Madison Chock]] patinatzaile artistikoa (AEB 1992) # [[Magdalena de Ulloa]] noblea (Zamora 1525-Valladolid 1598) # [[Manola Brunet]] klimatologoa (Cariñena, 1955) # [[Mar Galceran]] Down sindromedun 1.diputatua Espainian (Valentzia 1977) # [[Mar Regueras]] aktorea, gimnasia erritmoko entrenatzailea (Bartzelona 1970) # [[Margaret Cousins]] sufragista (Irlanda 1878 -India 1954) # [[Margaret Gardiner]] kazetaria, modeloa, Miss Unibertso 1978 (Hegoafrika 1959) # [[Margareta Arvidsson]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1966 (Suedia 1947) # [[Margie Moran]] modeloa, Miss Unibertso (Filipinak 1973) # [[Margot Moles]] kirolaria (Bartzelona, 1910-Madril, 1987) # [[Mari Carmen Díez Navarro]] maistra (Alicante, 1949) # [[Maria Alharilla]] futbolaria, 1. amatasun baja (Jaen 1990) # [[María Arias Bernal]] maistra eta iraultzailea (Mexiko, 1884-1923) # [[Maria de la Encarnacion Rigada Ramon]] matematikaria (Cadiz 1863- Madril? 1930) # [[Maria Dolores Ocaña Madrid]] abokatua, 1. emakumea Letizia erreginaren idazkaritza pribatua zuzentzen (Madril 1973) # [[María Luisa Navarro Margati]] maistra, pedagogo eta psikologo errepublikar erbesteratua (Fantzia, 1890-Argentina, 1947) # [[María Xesús Lama]] filologoa, idazlea, saiakeragilea (Lugo 1964) # [[Marifé Arroyo]] maistra (Valentzia, 1946) # [[Marion Ross]] aktorea (AEB 1928) # [[Marisa Belaustegigoitia]] idazlea, ikertzailea eta feminista (Mexiko, 1969) # [[Marisa Berenson]] modeloa, aktorea (AEB 1947) # [[Marisol Malaret]] modeloa, Miss Unibertso 1970 (Puerto Rico 1949-2023) # [[Maritza Sayalero]] modeloa, Miss Unibertso 1979 (Venezuela 1961) # [[Marlene Schmidt]] aktore, ekoizle, modelo, Miss Unibertso 1961 (Alemania 1937) # [[Marta Segarra]] filologoa, ikertzailea (Bartzelona 1963) # [[Marthe Ekemeyong Moumié]] idazle eraila (Kamerun, 1931-2009) # [[Mary Anne Rawson]] abolizionista (BH 1801-1887) # [[Mary Bennett (pedagogoa)]] (EB 1913-2005) # [[Mary Corinna Putnam Jacobi]] mediku, idazle, sufragista (AEB, 1842-1906) # [[Mary Emilie Holmes]] geologoa, irakaslea (AEB, 1850-1906) # [[Mary Estlin]] aktibista (EB1820-1902) # [[Mary Horner Lyell]] geologoa (EB 1808-1873) # [[Mary Kay Letourneau]] maistra, estuproz kondenatua (AEB 1962-2020) # [[Mary MacSwiney]] ekintzaile independentista, emakume politikari errepublikar irlandarra eta feminista. (Londres, 1872 - Cork, 1942) # [[Matilde Escuder Vicente]]2. errepublikako maistra (Valentzia, 1913-Frantzia, 2006) # [[Mercedes Tella]] pedagogoa, idazlea (Coruña 1868-Leon 1934) # [[Michelle McLean]] modeloa, idazlea, Miss Unibertso 1992 (Namibia 1972) # [[Millicent Mackenzie]] sufragista (EB 1863-1942) # [[Miriam Stevenson]] modeloa, Miss Unibertso 1954 (AEB 1933) # [[Mona Grudt]] kazetaria, Miss Unibertso 1990 (Norvegia 1971) # [[Monique Ilboudo]] idazlea (Burkina Faso, 1959) # [[Montserrat Señaba]] maistra eta politikaria (Ekuatore Ginea, 1918-1980) # [[Morayma Ofir Carvajal]] maistra (Ekuador, 1915-1951) # [[Naomi Wolf]] idazlea, aktibista (AEB 1962) # [[Natalie Glebova]] idazlea, modeloa, Miss Unibertso 2005 (Errusia/Kanada 1981) # [[Nina Jacqmin]] Belgikako komikigilea (Brusela, 1989) # [[Noralma Vera]] ballet dantzaria eta maistra (Ekuador, 1936) # [[Norma Nolan]] modeloa, Miss Unibertso 1962 (Argentina 1938) # [[Novera Ahmed]] artista (Bangladesh, 1939) # [[Nuria Hosta Pascual]] aktorea (Katalunia, XX. mendea) # [[Nuria Nuñez Hierro]] musikagilea (Cádiz 1980) # [[Pascuala Campos de Michelena]] arkitektoa (Jaen/Galizia 1938) # [[Pauline Dy Phon]] idazlea eta botanikaria (Kanbodia, 1933) # [[Pauline Peyraud-Magnin]] futbolaria (Frantzia, 1992) # [[Paz Moreno Feliu]] antropologoa, ikertzailea (Coruña 1956) # [[Pilar Aymerich Puig]] argazkilaria (Bartzelona 1943) # [[Pilar Cuartero]] maistra (Zaragoza, 1906-1995) # [[Pilar Parcerisas]] arte-kritikaria, -historialaria (Bartzelona 1957) # [[Porntip Nakhirunkanok]] filantropoa, modeloa, Miss 1988 (Thailandia 1969) # [[Priscilla Bright McLaren]] sufragista (EB 1815-1906) # [[Purdah]] ohitura # [[Rafaela Rimbau]] aktorea (Espainia 1819-Valentzia 1896) # [[Rahel Varnhagen von Ense]] idazlea (Berlin, 1771-1832) # [[Rebeca Atencia]] primatologoa (Coruña 1977) # [[Rebecca Saunders]] musikagilea (EB 1967) # [[Regina Blandón|Regina Blandon]] aktorea (Mexiko, 1990) # [[Remei Sipi]] hezitzailea, idazlea eta editorea (Rebola - Ginea 1952) # [[Remigia Nazaroviene]] atleta (Turkmekistan/Lituania 1967) # [[Renate Mayntz]] soziologoa (Berlin 1929) # [[Rina Mor]] abokatua, Miss Unibertso 1976 (Israel 1956) # [[Rita Mae Brown]] idazlea, aktibista (AEB 1944) # [[Riyo Mori]] Miss Unibertso 2007 (Japonia 1986) # [[Rosa Garcia Alcon]] ekintzaile antifrankista (Madril 1957) # [[Rosa May Billinghurst]] sufragista (BH 1875-1953) # [[Rosalind Pitt-Rivers]] biokimikaria (Erresuma Batua, 1907-1990) # [[Rosana Alonso]] maistra eta politikaria (Santander, 1970) # [[Ruth Hubbard]] biokimikaria (Austria-AEB, 1924-2016) # [[Sabrina Calvo]] Frantziako idazlea (Marseilla, 1974) # [[Samanta Schweblin]] idazlea (Argentina 1978) # [[Sandra Pierrette Kanzie|Sandra Pierrete Kanzie]] idazlea (Burkina Faso) # [[Sarah Bouyain]] idazle eta zinema-zuzendaria (Reims, 1968) # [[Sarah Jane Baines]] sufragista (EB 1866-1951) # [[Sarah Winstedt]] medikua, zirujaua eta sufragista irlandarra (Sixmilebridge, 1886- Havant, 1972) # [[Shawn Weatherly]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso 1980 (AEB 1961) # [[Shazia Ilmi]] kazetaria, aktibista (India 1970) # [[Shirley Jackson]] idazlea (AEB 1916-1965) # [[Silvia Caballol]] psikologoa, idazlea (Bartzelona 1983) # [[Sofia Alaoui]] film zuzendaria (Maroko 1990) # [[Sonia Megias]] musikagilea, artista (Albacete 1982) # [[Sonja Sekula]] artista (Suitza 1918-1963) # [[Sophie Alour]] saxofoi-jotzailea (Bretainia, 1974) # [[Sunita Narain]] ekologista (India 1961) # [[Svetlana Buraga]] atleta (Bielorrusia 1965) # [[Sylvia Hitchcock]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1967 (AEB 1946-2015) # [[Tanella Boni]] idazlea (Boli Kosta, 1954) # [[Teresa Billington-Greig]] sufragista (BH 1877-1964) # [[Teté Caturla]] abeslari eta maestra (Kuba, 1937-2023) # [[Tina Thörner]] rally ingeniaria, kopilotoa (Suedia 1966) # [[Tina Weirather]] eskiatzailea (Liechtenstein 1989) # [[Touza ahizpak]] giza eskubideen aldeko aktibistak (Ourense, XX. mendea-XX. mendea) # [[Uemura Shōen]] margolaria (Japonia 1875-1949) ISA # [[Vennira Aadai Nirmala]] aktore, dantzaria (India 1948) # [[Vera Danchakoff]] anatomista, enbriologoa (Errusia, 1879-1950) # [[Victoria Lidiard]] sufragista (BH 1889-1992) # [[Violeta Denou]] ilustratzailea taldea (Katalunia 1977) # [[Wendy Fitzwilliam]] abokatua, Miss Unibertso 1998 ( Trinidad eta Tobago 1972) # [[Werewere Liking]] idazlea eta dantzaria (Kamarun, 1950) # [[Winifred Coombe Tennant]] sufragista, politikaria (EB 1874-1956) # [[Xaro Nomdedeu Moreno]] matematikaria (Castelló de la Plana, 1948) # [[Yvonne Ryding]] modeloa, Miss Unibertso 1984 (Suedia 1962) }} ==='''Berriak 2024''' ('''martxoa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainara Agerre Lako]] ---- '''SORTUA''' maskaradako kabana (Jutsi, 2001) # [[Ainhoa Azurmendi Etxegaray|Ainhoa Azumendi Etxegaray]] ---- '''SORTUA''' Kirolari ohia, unibertsitateko irakasle eta ikertzailea (Hernani, 1978) # [[Alba Matilla]] ---- '''SORTUA''' artista (Avilés, 1998) # [[Amany Al-Ali]] ---- '''SORTUA''' karikaturagilea (Siria, 1984) # [[Arrate Gisasola]] ef-- '''SORTUA''' kirolaria, bertsolaria (Soraluze, 1979) # [[Catalina Bustamante]] ---- '''SORTUA''' konkistatzailea (Espainia, XV. mendea, Espainia Berria, XVI. mendea) # [[Esther Galarza]] ef-- '''SORTUA''' margoalaria (Eibar, 1956) # [[Felisa Basauri Larrañaga]] -- ef '''SORTUA''' baserritarra, esne-saltzailea (Elgeta, 1928-2018) # [[Josefa Cruz de Gassier]] efef '''SORTUA''' sopranoa (Bilbo, 1821 + Madril, 1870) # [[Josefina Guerendiain Caro|Josefina Guerendain]] efef '''SORTUA''' frankismoaren biktima(Iruñea, 1918-2011) # [[Julia Bea Soto]] efef '''SORTUA''' ekintzaile komunista frankismoaren biktima(Sesma, 1912-Iruñea, 1989) # [[Kontxi Barturen Uriarte]] ---- '''SORTUA''' nekazaria (Bakio 1922) # [[Laida Martinez Navarro]] ---- '''SORTUA''' idazlea (Bilbo, 1965) # [[Lourdes Fernández Fernández]] ---- '''SORTUA''' arte kudeatzailea (Donostia, 1961) # [[Mª Carmen Húder Carlosena|Maria Carmen Húder Carlosena]] ---- '''SORTUA''' ekintzailea frankismoaren biktima (Iruñea, 1897-1987) # [[Maite Guevara]] ef-- '''SORTUA''' aktorea, klow (Gasteiz, 1981) # [[Margarita Araneta Urrutia]] ---- '''SORTUA''' ekintzailea, komunista (Hondarribia 1909-2001) # [[Maria de las Mercedes Isasi]] efef '''SORTUA''' moja (Iurreta, 1900-Berriz,1973) # [[María Dolores Aldama Alfonso]] efef '''SORTUA''' esklabuen-jabea (Kuba, XIX. mendea) # [[Maritxu Muñoz Ugartemendia]] ----'''SORTUA''' ekintzailea, saltzailea (Hondarribia 1914-1997) # [[Maritxu Roteta]] ef-- '''SORTUA''' sopranoa eta abesbatza zuzendaria (Alkiza, 1948) # [[Matilde Orbegozo]] efef '''SORTUA''' poeta (Bilbo, 1837-1891) # [[Matilde Urdangarin Palacio]] ---- '''SORTUA''' margolaria (Zaragoza, 1939) # [[Milagros Txurruka]] ef-- '''SORTUA''' dantzaria (Mallabia 1927) # [[Nemesia Baztan Turrau]] ---- '''SORTUA''' Ekintzailea, frankismoaren biktima (Nafarroa # [[Rachita Taneja]] ---- '''SORTUA''' karikaturagilea (India, ?) # [[Ramona Zapatero Zapatel]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea frankismoaren biktima(Nafarroa, 1898--? # [[Sonia Rueda]] ---- '''SORTUA''' artista (Bilbo, 1964) # [[Tere Guenetxea]] ef-- '''SORTUA''' artista (Soraluze, 1953) # [[Adriana Amado Suárez]] irakasle, ikertzailea (Buenos Aires, 1966) # [[Alba Lago]] aurkezlea, idazlea (Galizia, 1985) # [[Alicia Gimenez Bartlett]] idazlea ( Albacete 1951) # [[Almudena Carracedo]] dokumentalgilea (Madril 1972) # [[Amaia Peña]] futbolaria (Getxo 1998) # [[Amparo Sard]] artista (Mallorca 1973) # [[Amy Bull]] maistra eta sufragista (Erresuma Batua, 1877-1953) # [[Ana Arzoumanian]] abokatu, idazle eta poeta (Argentina, 1962) # [[Ana Barbara]] abeslaria (Mexiko 1971) # [[Ana Flecha Marco]] itzultzaile, idazlea (Leon, 1986) # [[Ana Romani]] poeta, kazetari kulturala (Coruña 1962) # [[Andrea Dworkin]] idazlea, feminista erradikala (AEB 1946-2005) # [[Angelina Pollak]] antropologoa (Austria/Venezuela 1932-2016) # [[Anna Alma-Tadema]] artista, sufragista (Londres 1867-1943) # [[Anna Fiske|Anna Fisc]] ilustratzailea, idazlea (Norvegia, 1964) # [[Anna Starobinets]] idazlea (Errusia 1978) # [[Anne Isabella Noel Byron]] matematikaria, aktibista (EB 1792-1860) # [[Antonia Jiménez|Antonia Jimenez]] gitarra jolea (Puerto de Santa Maria, 1972) # [[Arancha de Benito]] tb aurkezlea (Madril 1969) # [[Arancha del Sol]] modeloa, aktorea, tb aurkezlea (Asturias 1972) # [[Asja Lācis]] antzerkilaria (Estonia, 1891-179) # [[Assumpcio Estivill]] liburuzaina, irakaslea (Tarragona 1949) # [[Assumpta Montella]] historialaria, idazlea (Bartzelona 1958) # [[Aurélie Neyret]] Frantziako komikigilea (Lyon, 1983) # [[Aurora Alonso de Rocha]] idazlea, irakaslea eta ikertzailea (Buenos Aires, 1937-2021) # [[Barbara Ayrton-Gould]] sufragista (EB 1886-1950) # [[Beatriz Ariño]] kazetaria (Huesca 1963) # [[Begoña Alfaro García]] politikaria (Bartzelona/Nafarroa 1982) # [[Begoña Caamaño]] idazlea (Galizia 1964-2014) # [[Bel%C3%A9n Garijo]] Almansako medikua (Albacete 1960) # [[Belen Feliu]] idazlea (Galizia 1961-1997) # [[Belen Toimil]] atleta (Coruña 1994) # [[Bessie Blount Griffin]] fisioterapeuta, asmatzailea (AEB, 1914-2019) # [[Blanca de la Torre]] arte-komisarioa (Leon 1977) # [[Blanca Manchon]] estropadalaria (Sevilla 1987) # [[Carmen Ramos Vellon]] atleta (Valentzia 1998) # [[Carmen Ruiz]] aktorea (Madril 1974) # [[Carolina de Cepeda]] sopranoa (Coruña 1847-Madril 1910) # [[Carolina Robles]] atleta (Sevilla 1991) # [[Caroline Polachek]] kantaria (AEB 1985) # [[Cassandra Ciangherotti]] aktorea (Mexiko 1987) # [[Catherine Cesarsky]] astronomoa (Frantzia-Venezuela, 1943) # [[Cecile McLorin Salvant]] jazz abeslaria (AEB 1989) # [[Charlotte Marsh]] sufragista (Britainia, # [[Chloé Cruchaudet]] Frantziako komikigilea (Lyon, 1976) # [[Chuny Anzorreguy]] idazlea (Buenos Aires, XX.mendea) # [[Claudia Mori]] aktore, abeslari (Italia 1944) # [[Concepcion Cascajosa]] ikertzailea, irakaslea (Bartzelona 1979) # [[Concepcion Garcia Lorca]] errepublikar erbesteratua (Granada 1903-1962) # [[Concha Hernandez ]] kultur kudeatzailea (Avila 1958) # [[Danna Paola]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1995) # [[Deborah Charlesworth]] biologoa (Erresuma Batua, 1943) # [[Dolores Sanchez Palomino]] filologoa (Kantabria 1961) # [[Doreen Allen]] sufragista (EB 1879-1663) # [[Dorothy Height]] aktibista (AEB 1912-2010) # [[Eagle Woman]] lakota indigena liderra (AEB 1820-1888) # [[Elena Caffarena]] legelaria (Txile 1903-2003) # [[Elena Guerra]] erlijiosoa, beatoa (Italia 1835-1914) # [[Eli Bartra]] filosofia (Mexiko, 1947) # [[Elisabeth Plainacher]] sorgintzat hartua (Austria, 1513-1583) # [[Elizabeth Inglis]] aktorea (BH 1913- AEB 2007) # [[Elizabeth Jagger]] modeloa, aktorea (AEB/EB 1984) # [[Ellen Hutchins]] botanikaria (Irlanda, 1785-1815) # [[Elnako amaetxea]] Elisabeth Eidenbenz erizain suitzarrak Frantzian sortutako erakundea (1939-1944) # [[Emilia Currás]] kimikaria, dokumentalista (Madril 1927-2020) # [[Ende (argitzailea)]] (X.mendea, Leon) # [[Ester Bonet]] hizkuntzalaria (Bartzelona 1950) # [[Esther Acebo]] aktorea (Madril 1983) # [[Esther Corral Diaz]] filologoa (Lugo 1961) # [[Esther Jaen]] kazetaria (Bartzelona 1968) # [[Esther Pak]] medikua (Hego Korea, 1877-1910) # [[Esther Palomera]] kazetaria (Madril 1968) # [[Esther Peña Camarero]] soziologoa, politikaria (Burgos 1980) # [[Esther Vaquero]] kazetaria (Salamanca 1982) # [[Estibaliz Espinosa]] idazlea (Coruña 1974) # [[Estrella Abecassis de Laredo]] fisikaria (Venezuela, 1940) # [[Eugenia Osterberger]] musikagilea, piano-jolea (Coruña 1852-Niza 1932 19) # [[Fabrizia Pons]] auto-pilotua, kopilotua (Italia 1955) # [[Fatima Anllo Vento]] kultura ikertzailea (Madril 1958) # [[Fatima Meer]] idazlea eta apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, 1928-2010) # [[Faye Webster]] abeslaria (AEB 1997) # [[Florence Haig]] sufragista (Erresuma Batua, 1856-1952) # [[Florence Mkhize]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika 1932-1999) # [[Frances Parker]] sufragista (Erresuma Batua, 1875-1924) # [[Francine Galvez]] kazetaria (Kamerun 1966) # [[Frieda Hughes]] poeta eta margolaria (Londres, 1960) # [[Ghislaine Maxwell]] sexu-trafikatzailea (Frantzia 1961) # [[Greta Lee]] aktorea (AEB 1983) # [[Habiba Gribi]] kirolaria (Tunisia, 1984) # [[Hafsa bint al-Hayy al-Rakuniyya]] Al-Andaluseko poeta (Granada 1135-1191) # [[Harmonia Rosales]] artista afrokubarra (Chicago, 1984) # [[Helen Joseph]] aktorea, edertasunaren erregina (Plymouth, 1942) # [[Helen Tolson]] sufragista (Britania, 1888-1955) # [[Helene Legrais]] historialaria, idazlea (Frantzia 1961) # [[Henar Alvarez]] kazetaria, umorista (Madril 1984) # [[Hengameh Ghaziani]] aktorea (Iran, 1970) # [[Hilda Cid]] zientzialaria (Txile, 1933) # [[Imma Prieto]] arte-komisarioa (Bartzelona 1975) # [[Imogen Holst]] konpositorea (EB 1907-1984) # [[Inger Christensen]] poeta (Danimarca 1935-2009) # [[Isabel Mijares]] enologoa (Badajoz 1942-Madril 2024) # [[Isabel Rodríguez (Mexikoko konkista)]] erizain militarra (Espainia, 1480-?) # [[Jaël Bestué]] atleta (Bartzelona 2000) # [[Jagmati Sangwan]] kirolaria, aktibista, politikaria (India 1960) # [[Jane Joseph]] musikagilea (Londres 1894-1929) # [[Jerry Hall]] modeloa, aktorea (AEB 1956) # [[Jessica Cediel]] kazetaria, modeloa (Kolonbia 1982) # [[Josephine St. Pierre Ruffin]] Sufragista (1842-1924) # [[Jul' Maroh]] komikigile frantsesa (Lens, 1985) # [[Julia Navalnaia]] ekonomialaria, politikaria (Errusia 1976) # [[Kathleen Ferrier]] kontraltoa (EB 1912-1953) # [[Kathleen March]] itzultzailea (AEB 1949) # [[Kawtar Boulaid]] atleta (Maroko 1989) # [[Kim Gordon]] rock musikaria, idazlea (AEB 1953) # [[Kitty O'Neil]] zinemako espezialista (AEB 1946-2018) # [[La Tortajada]] dantzari eta abeslaria (Granada, 1877-1957) # [[Lætitia Sadier]] abeslaria (Frantzia, 1968) # [[Laura Ainsworth]] sufragista (EB 1885-1958) # [[Laura Baena]] influencerra, ekintzailea (Malaga 1981) # [[Laura Garcia Lorca]] museo zuzendaria (AEB 1953) # [[Laura Vilagra]] politikaria (Bartzelona 1976) # [[Leelah Alcorn]] gazte trans suizidatua (AEB 1997-2014) # [[Leila Arab]] musikaria (Irain jatorriko britainiarra, 1971) # [[Lillian Ngoyi]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika 1911-1980) # [[Lina Sandell]] poeta, gospel ereserkigilea (Suedia 1832-1903) # [[Lisa Mandel]] komikigile frantsesa (Marseilla, 1977) # [[Loles Vives]] atleta (Bartzelona 1957) # [[Lorena Peña]] politikaria, gerrillari ohia (Salvador 1955) # [[Louisa Atkinson]] botanikari, ilustratzaile, idazle (Australia, 1834-1872) # [[Louise Pearce]] patologoa (AEB, 1885-1959) # [[Lourdes Muñoz]] ingeniaria, politikaria (Bartzelona 1969) # [[Lucia Koch]] argazkilaria, artista garaikidea (Brasil, 1966) # [[Luisa Villalta Gomez]] idazlea (Coruña 1957) # [[Mabel Balfour]] sindikalista eta apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, XX. mendea) # [[Manuela Igartua Olaechea]] farmazian doktorea (Irura, 1970) # [[Mar%C3%ADa Luisa L%C3%B3pez Fern%C3%A1ndez]] botanikaria (Madrid 1940) # [[Marcela Iacub]] abokatua, idazlea eta ikertzaile feminista (Buenos Aires, 1964) # [[Margaret Aldersley]] sufragista, feminista (1851-1940) # [[Margarita Borja]] poeta, dramagilea (Alacant 1942) # [[Margarita Ledo Andion]] idazlea, zinemagilea (Lugo 1951) # [[Mari Pau Dominguez]] kazetaria, idazlea ( Bartzelona 1963) # [[Maria Amelia Braganzakoa]] Brasilgo printzesa (Paris 1831-Madeira 1853) # [[Maria Antonia Massanet Mayol]] poeta (Mallorca 1980) # [[Maria Antonia Sanchez Escalona]] artista (Madril 1941) # [[María Belén Morales]] eskultorea eta margolaria (Tenerife, 1928-2016) # [[Maria Castellano Arroyo]] medikua (Jaen 1948) # [[María de la Candelaria]] Tzeltalko Matxinadaren buruzagia (Mexiko, 1698-1716) # [[Maria de Nati]] aktorea (Madril 1997) # [[Maria Denis]] aktorea (Argentina 1916- Italia 2004) # [[Maria Elvira Pombo Holguin]] diplomazialaria (Kolonbia 1960) # [[Maria Eugenia Rito]] vedettea (Argentina 1975) # [[María Fernanda Campa Uranga]] geologoa, aktibista (Mexiko, 1940-2019) # [[María Gainza]] idazlea (Buenos Aires, 1975) # [[Maria Jose Saez Carrasco]] kazetaria (Madril 1965) # [[Maria Lionza]] jainkosa (Venezuela 1802) # [[Maria Lopez Sandez]] filologoa, idazlea (Lugo 1973) # [[Maria Luisa Prada Sarasua]] idazlea (Asturias XX. mendea) # [[Maria Marchant]] hezitzailea, politikaria (Txile 1904-1990) # [[Maria Nikolaevna O’Rourke]] presoa, hilketa eragilea (Errusia 1877-Argentina 1949) # [[Maria Nikolaievna Romanova (1899-1918)]] Dukesa Handia (Errusiar Inperioa) # [[Maria Rosa Fugazot]] aktorea (Argentina 1942) # [[Maria Rosa Yorio]] rock kantautorea (Argentina 1954) # [[Maria Thereza Alves]] artista (Brasil, 1961) # [[Maria Vicente]] atleta (Bartzelona 2001) # [[Mariam Hernandez]] aktorea (Fuerteventura 1981) # [[Mariam Shahriar]] film zuzendaria (Iran XX. mendea) # [[Marta Aledo]] aktorea (Madril 1978) # [[Marta Galimany]] atleta (Tarragona 1985) # [[Mary Ann Aldham]] sufragista (Erresuma Batua, 1858-1940) # [[Mary Carson Breckinridge]] erizaina, emagina (AEB, 1881-1965) # [[Mary Gawthorpe]] sufragista (Erresuma Batua, 1881-1973) # [[Mary Sophia Allen]] sufragista, policia (Britainia, 1878-1964) # [[Maya Erskine]] aktorea (AEB 1987) # [[Maya Mihindou]] Gabongo ilustratzaile, argazkilari eta kazetaria (Libreville, 1984) # [[Michela Belmonte]] aktorea (Italia 1925- Alacant 1978) # [[Michele Mouton]] rally pilotua (Frantzia 1951) # [[Milena Busquets]] idazlea eta kazetaria (Bartzelona, 1972) # [[Miri Perez-Cabrero]] aktorea, sukaldaria ( Bartzelna 1993) # [[Mischa Bredewold ]] txirrindularia (Herbehereak 2000) # [[Mónica Mayer]] artista eta arte krikikaria (Mexiko, 1954) # [[Montserrat del Amo]] idazlea (Madril 1927-2015) # [[Nancy Astor]] lehen emakumea parlamentu britainiarrean (1879-1964) # [[Natalia Rodriguez (aktorea)]] (Madril 1992) # [[Natascha Kampusch]] ume bahitua (Austria 1998) # [[Nazhūn bint al-Qalā'iyya]] poeta (Al-andalus XII. mendea) # [[Nelly Kaplan]] idazlea (Buenos Aires, 1931-Suitza, 2020) # [[Neus Aguado]] poeta, kazetaria, literatura kritikaria (Argentina, 1955) # [[Nicolasa Montt de Marambio]] poeta (Txile 1857-1924) # [[Nuria Amat]] idazlea ( Bartzelona 1950) # [[Nuria Montserrat Pulido]] bioingeniaria (Bartzelona 1978) # [[Oda Krohg]] margolaria (Norvegia 1860-1935) # [[Paola Cortellesi]] aktorea (Italia 1973) # [[Paola Rojas]] kazetaria (Mexiko 1976) # [[Paz Márquez Benítez]] idazlea (Filipinak, # [[Petra Delicado]] literatura pertsonaia, inspektorea # [[Phyllis Smith]] aktorea (AEB 1952) # [[Pilar Carbonero Zalduegi]] ikertzailea (Marokoko protektoratua, 1942) # [[Pilar de Francisco]] kazetaria, umorista (Madril XX. mendea) # [[Qiu Zhu]] margolaria (Ming dinastiako txinatarra) # [[Rachel Reeves]] politikaria (EB 1979) # [[Rahima Moosa|Rahina Moosa]] apartheidaren aurkako politikaria (Hegoafrika, 1922-1993) # [[Raisa Smetanina]] iraupen-eskiatzailea (Errusia 1952) # [[Rekha]] aktorea (India 1954) # [[Rocio Madrid]] aktore, tb aurkezlea (Malaga 1978) # [[Rocio San Miguel]] abokatua, aktibista desagertua (Venezuela 1966) # [[Rocio Santa Cruz]] kultur kudeatzailea (Coruña 1967) # [[Rocio Vieitez Ferro]] itzultzailea (Pontevedra 1975) # [[Rosalind Eleazar]] aktorea (EB 1982) # [[Rosalind Fox Solomon]] argazkilaria (AEB 1930) # [[Rosalinda Celentano]] aktorea (Italia 1968) # [[Rosario Valcárcel]] poeta, eleberrigilea (Kananaria Handiko las Palmas, 1949) # [[Rose Frisch]] zientzialari aitzindaria ( AEB 1918-201519) # [[Rozenn Milin]] kazetaria (Frantzia, 1960) # [[Sabina Puertolas]] sopranoa (Zaragoza 1973) # [[Sahraa Karimi]] dokumentalgilea (Iran/Afganistan 1983) # [[Sandra Golpe]] kazetaria (Cádiz 1974) # [[Saridjah Niung]] musikaria, artista (Indonesia 1908-1993) # [[Selina Cooper]] sufragista (Britainia # [[Shobhaa De]] idazlea (India 1948) # [[Shygirl]] DJ (EB 1992) # [[Silvia Orriols]] politikaria (Girona 1984) # [[Simona Izzo]] film zuzendaria (Italia 1953) # [[Sira Rego]] politikaria (Vañentzia 1973) # [[Sophia Williams-De Bruyn|Sophia Williams de Bruyn]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, 1938) # [[Susana Gomez Castaño]] musikaria, ekintzailea (Kolonbia 1984) # [[Sushmita Sen]] aktorea, Miss Unibertso (India 1975) # [[Susie Porter]] aktorea (Australia 1971) # [[Suzanne Lacy]] artista (AEB, 1945) # [[Teresa Rivero]] 1. Emakume-presidente futbolean (Cádiz 1935) # [[Teresa Shaw]] Idazle, itzultzaile (Uruguai-Bartzelona, 1951) # [[Theresa Garnett]] ekintzaile sufragista (Erresuna Batua, 1888-1966) # [[Valentine Penrose]] idazle eta margolaria (Frantzia, 1898-1978) # [[Vicenta Fernandez-Montesinos]] idazlea (Granada 1930-Madril 2023) # [[Vicky Luengo]] aktorea (Mallorca 1990) # [[Victoria Lomasko]] marrazkilaria (Errusia, 1978) # [[Vidya Balan]] aktorea, abeslaria (India 1979) # [[Violet Aitken]] sufragista (Erresuma Batua, 1886-1987) # [[Virginia Giuffre]] sexu-biktima (AEB/Australia 1983) # [[Virginie Ancelot]] idazlea eta pintorea (Dijon, 1792-Paris, 1875) # [[Wilma Labate]] film zuzendaria, gidoilaria (Italia 1949) # [[Zheng Qinwen]] tenislaria (Txina 2002) }} ==='''Berriak 2024''' ('''otsaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Casilda Ampuero]] '''SORTUA''' Fronte eta Ospitaleen zuzendaria (San Vicente de la Barquera, 1906-1978) # [[Conchita Bustinduy]] '''SORTUA''' erraketista (Berriatua, 1927) # [[Mercedes Herrán]] '''SORTUA''' haur saltzailea (?-Bilbo, 2002) # [[Aurora Gómez Urrutia]] '''SORTUA''' ekintzaile errepublikarra (Obanos, 1914-Iruñea, 1975) # [[Adela Tarifa Fernández]] historialaria, ikertzailea (Granada 1949) # [[Africa Fanlo]] ilustratzailea (Bartzelona, 1972) # [[Agnes Arber]] botanikaria (Erresuma Batua, 1879-1960) # [[Ai Yazawa]] mangaka japoniarra (Osaka, 1967) # [[Alice Henry]] sufrafista (Australia, 1857-1943) # [[Alicia Dickenstein]] matematikaria (Argentina, 1955) # [[Aliya Moldagulova]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1925-1944) # [[Amanda Marsalis]] argazkilaria, film zuzendaria (AEB, XX. mendea) # [[Ana Bustelo]] editorea eta itzultzailea (Paris, 1964) # [[Ana de la Cueva]] ekonomialaria (Madril 1966) # [[Ana María Bejarano Escanilla]] itzultzailea (Salamanca, 1959) # [[Ana María Campos]] heroia ( Venezuela 1796-1828) # [[Ana Miralles|Ana Mirelles]] komikigilea eta ilustratzailea (Madril, 1959) # [[Ana Requena]] kazetaria, blogaria (Madril 1984) # [[Anabel Flores Salazar]] kazetaria (Mexiko 1984-2016) # [[Andrea Motis]] musikagilea, tronpeta jolea, jazz kantaria (Bartzelona 1995) # [[Angeles Mastretta]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1949) # [[Ann Chapman]] limnologoa (Zeelanda Berria, 1937-2009) # [[Anna Cardús Flaqué]] saskibaloi arbitroa (Bartzelona 1970) # [[Anna Casanovas|Anna Casanova]] idazlea (Bartzelona, 1975) # [[Anna Petronella van Heerden]] ginekologoa, sufragista (Hegoafrika 1887- 1975) # [[Anne Teuf]] ilustratzaile eta komikigile frantsesa (Aspach-le-Haut, 1964) # [[Annie MacDonald Langstaff]] legelaria, (Kanada, # [[Antoinette Blackwell]] idazlea eta gizarte ekintzailea (AEB, 1825-1921) # [[Arantxa Aguirre Carballeira]] dokumentalgilea, gidoilaria (Madril 1958) # [[Arca (abeslaria)]] (Venezuela/Bartzelona 1989) # [[Arcelia Ramirez]] aktorea (Mexiko 1967) # [[Arja Kajermo|Arja Kajerno]] komikigilea (1949) # [[Arlene Harris]] aktorea (Kanada 1896-AEB 1976) # [[Arlene Harris]] enpresaburua, asmatzailea (AEB 1948) # [[Åsa Grennvall|Assa Grennavall]] komikilaria (Suedia, 1973) # [[Barbara Morgenstern]] elektronika-abeslaria, ekoizlea (Alemania 1946) # [[Barbara Saavedra]] biologoa (Txile 1967) # [[Begoña Lolo]] musikologoa (Madril 1958) # [[Begoña San Jose ]] sindikalista (Segovia 1949) # [[Begoña Torres]] kultur kudeatzailea (Madril XX. mendea) # [[Belen Atienza Azcona]] film ekoizlea (Madril 1970) # [[Bella Guerin]] sufragista eta ekintzaile (Australia, 1858-1923) # [[Bibi Bourelly]] egile abeslaria (Berlin/AEB 1994) # [[Blanche Feillet-Hennebutte]] margolaria eta litografoa (1815-1886) # [[Bodil Schmidt-Nielsen]] fisiologoa (Danimarka-AEB, 1918-2015) # [[Bríet Bjarnhéðinsdóttir]] politikaria (Islandia, 1856-1940) # [[Carlota Guerrero]] argazkilaria, zinemagilea (Bartzelona 1989) # [[Carmen Armendariz]] ekoizlea (Mexiko 1946) # [[Carolina_Caycedo]] diziplina anitzeko artista (London, 1978) # [[Catherine Helen Spence]] idazlea, kazetaria, sufragista (Australia, 1829-1910) # [[Chus Tudelilla]] arte-kudeatzailea (Logroño 1961) # [[Claire Tomalin]] kazetaria, biografoa (Londres 1933) # [[Clara Giveen]] sufragista (Irlanda, 1887-1967) # [[Clara Segura]] aktorea (Bartzelona 1974) # [[Claudia Malagelada]] aktorea, dantzaria (Bartzelona 2007) # [[Cristina Gutiérrez (pilotua)]] (Burgos 1991) # [[Cristina Huete (ekoizlea)]] (Brasil/Espainia XX. mendea) # [[Diana Athill]] editore, idazle, nobelagile (Londres, 1917-2019) # [[Doaa el-Adl]] karikaturegilea (Egipto, 1979) # [[Dolores Hayden]] arkitektoa, historialaria, poeta (AEB, 1945) # [[Dorothe Engelbretsdotter]] poeta (Norvegia, 1634-1716) # [[Draga Ljo%C4%8Di%C4%87]] medikua, feminista (Serbia, 1855-1926) # [[Edwidge Danticat]] idazlea (Haiti/AEB 1969) # [[Eileen Mary Casey]] sufragista (Australia 1881- 1972) # [[Elin Wallin|Elin Walin]] artista (Suedia, 1884-1969) # [[Eliza Ritchie|Eliza Ritche]] sufragista eta filosofoa (Kanada, 1856-1933) # [[Elizabeth Avery Meriwether]] idazle, sufragista (AEB, 1824-1916-) # [[Ellen Allien]] DJ (Alemania 1968) # [[Ellen Ternan]] aktorea (EB 191839-1914) # [[Elvira Sastre]] poeta, itzultzailea (Segovia 1992) # [[Emma Miller]] sufragista (EB 1839-Australia 1927) # [[Esperanza Mendoza Holgado]] saskibaloi arbitroa (Caceres 1983) # [[Ethel Sargant]] botanikaria (Erresuma Batua, 1863-1918) # [[Eva Valiño]] soinu teknikaria (Bartzelona 1969) # [[Fanny Brice]] aktorea ( AEB 1891-1951) # [[Fatimah Tuggar ]] artista (Nigeria 1967) # [[Flora de Pablo]] medikua, ikertzailea (Salamanca, 1952) # [[Florence Lawrence]] aktorea, asmatzailea (Kanada-AEB, 1886-1938) # [[Fran%C3%A7oise Brauner]] medikua (Austria-Frantzia, 1911-2000) # [[Františka Plamínková]] kazetaria, feminista, politikaria (Txekia, 1875-1942) # [[Gabriela Gonz%C3%A1lez]] fisikaria (Argentina, 1965) # [[Gabriele Schor]] publizista, bildumagilea (Austria 1961) # [[Garcia Botikaria]] zientzia dibulgatzailea (Cuenca 1995) # [[Geneviève Thiroux d'Arconville]] idazlea, zientzialaria (Frantzia 1720-1805) # [[Gertrude Blanch]] matematikaria (Polonia-AEB, 1897-1996) # [[Gertrude Caton Thompson]] arkeologoa (Britainia Handia, 1888-1985) # [[Giorgia Marras]] Komikigile eta ilustratzaile franko-italiarra (Genova, 1988) # [[Giulia Tamayo Leon]] abokatua, aktibista (Peru 1958- Uruguai 2014) # [[Griselda Pascual i Xufré]] matematikaria (Bartzelona, 1926-2001) # [[Hedwig Dohm]] idazlea (Alemania 1831-1919) # [[Helen Frankenthaler]] margolaria (AEB, 1928-2011) # [[Helene Funke]] margolaria (Alemania,1869-1957) # [[Henrietta Dugdale]] sufragista (Londres 1827- Australia 1918) # [[Hiromu Arakawa]] mangaka japoniarra (Tokachi, 1973) # [[Irene Manton]] botanikaria (Erresuma Batua, 1904-1988) # [[Irene Stegun]] matematikaria (AEB, 1919-2008) # [[Irma Thomas]] soul abeslaria (AEB 19)41 # [[Irma Wyman]] ingeniari informatikoa (AEB, 1928-2015) # [[Isabel Muñoz (argazkilaria)]] (Bartzelona/Madril 1951) # [[Isabel Tajahuerce Ángel]] irakaslea, ikertzailea (Soria 1960) # [[Jantina Tammes]] botanikaria (Herbehereak, 1871-1947) # [[Jeanne Demessieux]] piano-jotzaile, organo-jotzailea (Frantzia, 1921-1968) # [[Jenny Saville]] margolaria (Britainia, 1970) # [[Jessica Bennett]] kazetaria, blogaria (AEB 1981) # [[Jorja Smith]] kantautorea (EB 1997) # [[Josiane Balasko]] aktorea, zuzendaria, gidoigilea (1950) # [[Judi Chamberlin]] aktibista (AEB 1944-2010) # [[Judith Scott (artista)|Judith Scott]] artista (Ohio, 1943-2005) # [[Kali Uchis]] kantautorea (AEB 1994) # [[Karo Moret Miranda]] historialaria, ikertzailea (Kuba,...) # [[Kate Lilley]] poeta (Australia, 1960) # [[Kate Perugini]] margolaria (EB 1839-1929) # [[Kehlani]] egile abeslaria (AEB 1995) # [[Kenia Os]] abeslaria, youtuberra (Mexiko 1999) # [[Lais Korintokoa]] hetera (Grezia K.a V. mendea- K.a. IV. mendea) # [[Lala Huete]] figuringilea (Brasil/Espainia 1957) # [[Laura Lechuga]] kimikaria, ikerlaria (Sevilla 1962) # [[Lilli Hornig]] kimikaria (Txekoslovakia-AEB, 1921-2017) # [[Liv Strömquist]] komikigilea (Suedia, 1978) # [[Louisa Lawson]] idazlea, poeta, sufragista (Australia, 1848-1920) # [[Louise Brealey]] aktorea (EB 1979) # [[Ludwika Paleta]] aktorea (Polonia/Mexiko 1978) # [[Lulu Roman]] komediantea, abeslaria (AEB 1946) # [[Lynn Fontanne]] aktorea (EB 1887- AEB 1983) # [[Mabel Sharman Crawford]] abenturazale eta idazlea (Irlanda, 1820-1912) # [[Madhuri Dixit]] zinema aktorea (India, 1967) # [[Maevia Noemí Correa]] botanikaria (Argentina, 1914-2005) # [[Manuela Sambo]] artista (Angola/Alemania 1964) # [[Margarida Castells]] itzultzailea (Bartzelona, 1962) # [[Margie Sudre]] Frantziako politikaria (Vinh, 1943) # [[Marguerite Jeanne Carpentier]] eskultorea (Paris 1886-1965) # [[Maria Angeles Querol]] historialaria (Badajoz 1948) # [[María Calcaño]] poeta (Venezuela 1906-1956) # [[María Eduarda Barjona de Freitas]] kazetaria, kritikaria (Portugal 1882-1952) # [[Maria Fyodorovna Zibold]] medikua (Serbia, 1849-1939) # [[Maria Jose Toro Nozal]] zientzialaria (Zamora 1957) # [[Maria Pia Timon]] etnologoa (Cáceres 1954) # [[Maria Polivanova]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1922-1942) # [[María Rosa Urraca Pastor]] karlista eta falangista (Madril, 1900-Bartzelona, 1984) # [[Maria Sainz Martin]] medikua (Badajoz 1953) # [[Maria Schwarz]] arkitektoa (Alemania 1956) # [[Maria Silva]] aktorea (Palentzia 1941-Madril 2023) # [[Maria Tena]] idazlea, kultur kudeatzailea (Madril 1953) # [[Maria Teresa Salazar Bermudez]] kimikari aitzindaria (Badajoz 1909-Madril 1982) # [[Maria Vazquez]] aktorea (Galizia 1979) # [[María Vinyals|Marina Vinyals]] idazlea eta artikulugilea (Galizia, 1875-1942) # [[Maria von Linden]] bakteriologo, zoologo (Alemania, 1869-1936) # [[Maribel Domenech]] artista (Valentzia 1951) # [[Marilou Berry]] aktorea (Frantzia, 1973) # [[Marina Picasso]] idazlea (Frantzia, 1950) # [[Marina Raskova]] pilotua (Sobiet Batasuna, 1912-1943) # [[Marjorie Courtenay-Latimer]] naturalista (Hegoafrika, 1907-2004) # [[Marjorie Hasler]] sufragista (Irlanda, 1887-1913) # [[Marlene Engelhorn]] aktibista, filantropoa (Austria 1992) # [[Marta Carazo]] kazetaria ( Madril 1973) # [[Martha Carrillo]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1966) # [[Mary Ann Hilliard]] erizaina eta sufragista (Irlanda, 1860-1912) # [[Mary Galway]] sufragista eta sindikalista (Irlanda, 1864-1928) # [[Mary J. Blige]] abeslaria (AEB 1984) # [[Mary Lee]] sufragista (Australia, 1821-1909) # [[Mary Martin]] aktorea (AEB 1913-1990) # [[Mary Richardson]] sufragista (Kanada, 1889-1961) # [[Mary-Dell Chilton]] biologoa (AEB, 1939) # [[Mati Diop]] aktore eta zuzendaria (Paris, 1982) # [[Maya Zankoul]] artista bisuala, blogaria (Libano, 1986) # [[Maybanke Anderson]] sufragista (Australia, 1845-1927) # [[Merce Paloma]] jantzi diseinatzailea (Bartzelona 1964) # [[Mercedes Valdivieso]] idazlea (Txile 1924-1993) # [[Mihri Müşfik Hanım]] margolaria (Turkia, 1886-1954) # [[Miluca Sanz]] musikaria, artista (Segovia 1956) # [[Minna Sundberg]] ilustratzailea (Suedia, 1990) # [[Miss Kittin]] DJ (Frantzia 1973) # [[Mónica Oriol Icaza]] enpresaria (Madril, 1961)) # [[Muriel Douru]] komikigile, idazle eta ekintzaile frantsesa (1976) # [[Muriel Matters]] kazetaria, sufragista (Australia, 1817-1969) # [[Nadia Khiari]] komikigilea eta irakaslea (Tunisia, 1973) # [[Natalia Carbajosa]] idazlea eta itzultzailea (Puerto de Santa Maria, 1971) # [[Natalia Kovxova|Natalia Kovxva]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1920-1942) # [[Natalka Bilotserkivets]] poeta eta iraultzailea (Ukraina, 1954) # [[Nh. Dini]] idazle feminista (Indonesia 1936-2018) # [[Nieves López Martínez]] paleontologoa (Burgos, 1949-2010) # [[Ninnan Santesson]] eskultoregilea (Suedia, 1891-1969) # [[Noemí Zaritzky]] ingeniari kimikoa (Argentina, 1951) # [[Norio Sakurai]] mangaka(Japonia) # [[Núria Tamarit Castro]] irudigilea (Castelló 1993) # [[Odile Schweisguth]] medikua (Frantzia 1913-2002) # [[Olivia Mandle]] ingurumen aktibista (Bartzelona 2007) # [[Pati Chapoy]] kazetaria (Mexiko 1949) # [[Peggy McCay]] aktorea (AEB 1927-2018) # [[Pilar Landeira Guerrero]] saskibaloi arbitroa (Madril 1959) # [[Polina Osipenko]] hegazkinlari heroia (Sobietar Batasuna, 1907-1939) # [[Power Paola]] komikigilea (Ekuador, 1977) # [[Ptazeta]] rap kantugilea (Kanariak 1996) # [[Regina Silveira]] artista eta unibertsitateko irakaslea (Brasil, 1939) # [[Remedios Sanchez]] idazlea, ikertzailea (Bartzelona 1975) # [[Rita Payes]] musikagilea, tronboi jolea, jazz kantaria (Bartzelona 1999) # [[Roser Berdagué]] itzultzailea (Katalunia, 1929) # [[Rosina Gomez Baeza]] kultur kudeatzailea (Asturias 1941) # [[Safia Farhat]] artista (Tunisia, 1924-2004) # [[Sara Becker (aktorea)]] (Txile 2002) # [[Sara Fratini]] ilustratzailea (Venezuela, 1985) # [[Semiramis Gonzalez]] historialaria (Asturias 1988) # [[Serena Lake]] predikatzailea, sufragista (Australia, 1842-1920) # [[Sheila Tobias]] administratzaile, idazle (AEB, 1935-2021) # [[Sita Abellan]] DJ, modeloa (Murtzia 1993) # [[Sofia Coll]] kantari, dantzari, aktorea (Bartzelona 1999) # [[Sophie Bryant]] matematikaria (Erresuma Batua, 1850-1922) # [[Sybille Bedford]] idazlea, kazetaria (Alemania 1911-EB 2006) # [[Sylvia Earle]] ozeanografoa (AEB 1935) # [[Tatiana Proskouriakoff]] arkeologo, etnologo (Errusia-AEB, 1909-1985) # [[Teyana Taylor]] abeslaria, dantzaria, aktorea (AEB 1990) # [[Tomasa Tito Condemayta]] independentziaren aitzindaria, heroia (Peru 1740-1781) # [[Tracey Rose]] artista (Hegoafrika 1974) # [[Valentina Borok]] matematikaria (Ukraina, 1931-2004) # [[Valentina Grizodubova]] hegazkinlari heroiak (Sobietar Batasuna, 1909-1993) # [[Vanessa Ciangherotti]] aktorea (Mexiko 1974) # [[Vanessa Nakate]] klima-aktibista (Uganda, 1996) # [[Vinciane Despret]] filosofoa (Belgika 1959) # [[Wangechi Mutu]] artista (Kenya/AEB 1972) # [[Whitney Wolfe Herd]] enpresaburua, ekintzailea (AEB 1989) # [[Xulia Vicente]] irudigilea (Coruña 1993) # [[Yasmina Alcaraz Moreno]] saskibaloi arbitroa (Girona 1989) # [[Yelizaveta Chaikina]] partisanoa (Sobiet Batasuna, 1918-1941) # [[Yevdokia Bershanskaia]] hegazkinlaria (Sobietar Batasuna, 1913-1982) # [[Yvonne Sylvain]] medikua (Haiti, 1907-1989) # [[Zdenka Braunerová]] margolaria (Txekia, 1858-1934) # [[Zeina Abirached]] komikigilea, ilustratzailea (Beirut, 1981) # [[Ziba Ganiyeva]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1923-2010) # [[Alice Abadam]] sufragista (GAles, 1856-1940) # [[Lila Avilés|Lila Aviles]] zinema zuzendaria (Mexiko, 1982) }} ==='''Berriak 2024''' ('''urtarrila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aintzane Uria]] ef--'''SORTUA''' abeslaria, soinularia (Durango, 1979) # [[Fatmana Binta]] ----'''SORTUA''' sukaldaria (Sierra Leona, 1984) # [[Izaro Oliveira]] ef--'''SORTUA''' txirrindularia (Ermua 2005) # [[Mari Carmen Montoya Azkuna]] --ef'''SORTUA''' farmazialaria (1926-2024) # [[Gloria Zuazola]] --ef'''SORTUA''' (Uruguai, 1966-2024) # [[Itsaso Gangoitia]] ----'''SORTUA''' lasterkaria, euskara teknikaria (Abadiño 1988) # [[Paquita Bretos Andueza]] ----'''SORTUA''' mendizalea, ateoa, komunista (Pasaia, 1927) # [[Larraitz Amezaga del Fango]] ----'''SORTUA''' endometrosiaren buruzko liburuaren egilea (Donostia, 1990 # [[Erkuden Txokarro]] ----'''SORTUA''' (Iruñea, 1974) # [[Ru´a Zimawi|Ru´a Rimawi]] ----'''SORTUA''' (Zisjordania, 1998) # [[Nora Botero]] ----'''SORTUA''' irakaslea, ikertzailea (Kolonbia , ?) # [[Auxi Díaz]] ef--'''SORTUA''' magistratua (Kanaria Handia 1967) # [[María Isabel Gutiérrez Velasco]] --ef'''SORTUA''' prostituta (Santander, ? - Basauriko espetxea, 1977)) # [[Begoña Vesga]] ef--'''SORTUA''' ekintzaile, feminista, politikaria (Burgos, Ermua, 1951) # [[Beatriz Arizaga Bolunburu]] ef--'''SORTUA''' historialaria (Eibar, 1951) # [[Maialen Etxart Salaberri]] ----'''SORTUA''' irakaslea (Isturitze, 1978) # [[Sara Oceja Salazar]] ef--'''SORTUA''' arkitektua eta politikaria (Durango, 1970) # [[Paula Bronstein]] fotokazetaria (AEB, XX. mendea) # [[Edith Hirsch Luchins]] efef matematikaria (Polonia-AEB, 1921-2002) # [[Annie Montague Alexander]] paleontologo, filantropoa (AEB, 1867-1950) # [[Carol Guzy]] ef-- argazkilaria (AEB, Pensilvania, 1956) # [[Ladislava Bakanic]] gimnasta (New York, 1924) # [[Julia Kavanagh|Julia Kavabagh]] idazlea (Irlanda, 1824-1877) # [[Nelly Bodenheim|Nelly Bodenneim]] ilustratzailea (Herbehereak, 1874-1951) # [[Hamideh Kheirabadi]] aktorea (Irlanda, 1924-2010) # [[Dorothy Cayley]] mikologoa (Sri Lanka, 1874-1955) # [[Maria Mauban]] aktorea (Marsella, 1924-2014) # [[Kate Lester]] aktorea (Ingalaterra, 1857-1924) # [[Dorothea Wolbert]] aktorea (AEB, 1874-1958) # [[Gré de Jongh]] lasterketaria (Herbehereak, 1924-2002) # [[Vera Molnár]] artista (Hungaria, 1924-2023) # [[Elena Cernei]] mezzo-sopranoa (Errumania, 1924-2000) # [[Hrytsko Hryhorenko]] poeta eta itzultzailea (Ukrainia, 1867-1924) # [[Claudine Dupuis]] aktorea (Frantzia, 1924-1991) # [[Annelise Hovmand]] zinema-zuzendaria (Danimarka, 1924-2016) # [[Conradine Birgitte Dunker]] idazlea (Norvegia, 1780-1866) # [[Beatrice Chebet]] atleta (Kenya 2000) # [[Tsigie Gebreselama]] atleta (Etiopia 2000) # [[Dawit Seyaum]] atleta (Etiopia 1996) # [[Shannon Rowbury]] atleta (AEB 1984) # [[Lisa Dobriskey]] atleta (EB 1983) # [[Adela Pankhurst]] sufragista, aktibista politikoa (EB 1885-Australia 1961) # [[Minnie Baldock]] sufragista (EB 1864-1954) # [[Adelaide Knight]] sufragista (EB 1871-1950) # [[Christian Jollie Smith]] abokatu ekintzailea (Australia 1885-1963) # [[Margaret Bondfield]] politikaria, aktibista (EB 1873-1953) # [[Louisa Martindale]] zirujaua (EB 1872-1966) # [[Louisa Martindale (feminista)]] sufragista, aktibista (EB 1839-1914) # [[Hilda Martindale]] funtzionarioa, idazlea (EB 1875-1952) # [[Cicely Hamilton]] dramagilea, aktorea (EB 1872-1933) # [[Dora Montefiore]] zirujaua (EB 1872-1966) # [[Kelly Holmes]] atleta (EB 1970) # [[Mary Rand]] atleta (EB 1940) # [[Alemitu Tariku]] atleta (Etiopia 2000) # [[Shelby Houlihan]] atleta (AEB 1993) # [[Manuela M. Veloso]] irakaslea, robot-ikertzailea (Lisboa 1957) # [[Lua Ribeira]] argazkilaria (Coruña, 1986) # [[Cristina de Middel]] argazkilaria (Alacant, 1979) # [[María Garay]] tango abeslaria (Argentina, 1941) # [[Anna Gottlieb]] abeslaria (Viena, 1774-1856) # [[Hou Bo]] argazkilaria (Txina, 1924-2017) # [[Montserrat Ubach Tarrés]] espeleologoa aitzindaria (Bartzelona XX. mendea) # [[Rocío Verdejo García]] artista plastikoa, argazkilaria (Granada 1982) # [[Olinpia Velasco]] artista bisuala, argakilaria ( Granada 1970) # [[Ana Vaz]] film zuzendaria, artista (Brasil 1982) # [[Sara Ramo]] artista bisuala (Madril/Brasil 1975) # [[Ann Packer]] atleta (EB 1942) # [[Tatiana Tomashova]] atleta (Errusia 1975) # [[Svetlana Masterkova]] atleta (Errusia 1968) # [[Denise Lewis]] atleta (EB 1972) # [[Sally Gunnell]] atleta (EB 1966) # [[Eladia Blázquez]] abeslaria (Argentina, 1931-2005) # [[Zanele Muholi]] artista eta aktibista (Hegoafrika, 1972) # [[Eva Nogales]] biofisikaria (Colmenar Viejo, 1965) # [[Ana María Muñoz Amilibia]] arkeologoa (Donostia-Madril, 1932-2019) # [[Farshid Moussavi]] arkitektoa (Iran/Britainia 1965) # [[Roma Agrawal]] egitura-ingeniaria (India/EB 1983) # [[Francine Houben]] arkitektoa (Herbehereak 1955) # [[Beverly Willis]] arkitektoa (AEB 1928-2023) # [[Jolanda Ceplak]] atleta (Eslovenia 1976) # [[Hasna Benhasi]] atleta (Maroko 1978) # [[Fantu Worku]] atleta (Etiopia 1999) # [[Karissa Schweizer]] atleta (AEB 1996) # [[Phylis Smith]] atleta (EB 1963) # [[Pilar Citoler]] dentista, arte bildumagilea (Zaragoza 1937) # [[Mary Strong Clemens]] botanikaria (AEB, 1873-1968) # [[Hortense Powdermaker]] antropologoa (AEB,1900-1970) # [[Charlotte Abramow]] argazkilari eta bideogilea (Brusela, 1993) # [[Judy Dater]] argazkilari feminista (AEB, 1941) # [[Germaine Van Parys]] fotokazetaria (Belgika, 1893-1983) # [[Alexandra Boulat]] fotokazetaria (Frantzia, 1962-2007) # [[Ina Higgins]] baratzezaina, paisaia-arkitektoa (Irlanda 1860-Australia 1948) # [[Nettie Palmer]] idazlea, kritikaria ( Australia 1885-1964) # [[Vicenta Cortés Alonso]] artxibozaina, ikertzailea, irakaslea (Valentzia 1925-2021) # [[María Eugenia Rodríguez Palop]] legelaria, politikaria ( Badajoz 1970) # [[Marisa Rodríguez Palop]] kazetaria, korrespontsala (Badajoz 1966) # [[Janeene Vickers]] atleta (AEB 1968) # [[Sandra Farmer]] atleta (Jamaika/AEB 1962) # [[Debra Flintoff-King ]] atleta (Australia 1960) # [[Tatiana Ledovskaya]] atleta (Errusia 1966) # [[Sandra Douglass Morgan]] abokatu, kirol-zuzendaria (Las Vegas 1978) # [[Mary_Elliott_Hill]] kimikaria (AEB, 1907-1969) # [[Naomi Parker]] langilea, modeloa (AEB, 1921-2018) # [[Marica Andallón]] heroina (Oviedo, 1764-1848) # [[Dana Ulery]] informatiba zientifikoa (AEB, 1938) # [[Mary Cowden Clarke]] idazlea (Londres, 1809-Italia, 1898) # [[Fili Chillón|Fili Chillon]] idazle eta eskultore (1918-2012) # [[Claude Cahun|Claude CAhun]] artista (Frantzia, 1894-1954) # [[Suzanne Malherbe|Susanne Malherbe]] argazkilaria, diseinatzaile (Frantzia, 1892-1972) # [[Véronique de Viguerie|Veronique de Viguerie]] fotokazetaria (Frantzia, 1978) # [[María Amelia Baltar]] abeslaria (Buenos Aires, 1940) # [[Luz María del Castillo Fregoso]] kimikari-biologoa (Mexiko, 1926-1990) # [[Li Fanghua]] fisikaria (Txina, 1932-2020) # [[Elise Ottesen-Jensen]] kazetaria (Suedia, 1886-1973) # [[Dina Vierny]] modeloa, arte-bildumagilea, museo-zuzendaria, erresistentzian ekintzaile (Errumania 1919-Paris 2009) # [[Nina Kandinski]] mezenasa (Errusia 1896- Suitza 1980) # [[Lily Pastré ]] filantropoa (Frantzia 1891-1974) # [[Manuela Beltrán]] heroia (Kolonbia 724-1819) # [[Marina Stepanova]] atleta (Errusia 1950) # [[Linda Keough ]] atleta (EB 1963) # [[Tracy Goddard]] atleta (EB 1969) # [[Silvia Rieger]] atleta (Alemania1970) # [[Katharine Merry]] atleta (EB 1974) # [[Fahrelnissa Zeid]] artista (Turkia 1901-Jordania 1991) # [[María Josefa Jiménez Cisneros]] arkeologoa (Cádiz. 1916-2002) # [[Romina Ressia]] argazkilaria (Argentina, 1981) # [[Emilie Bieber]] argazkilaria (Alemania, 1810-1884) # [[Hildegard Jäckel]] argazkilaria (Alemania, 1903-1974) # [[Alicia Márquez]] aktorea, vedetea (Argentina 1932-2004) # [[Ethel Rojo]] aktorea, vedetea (Argentina, 1937-2012) # [[Delphine Diallo]] argazkilaria # [[Martha Cooper]] argazkilaria (AEB 1943) # [[Lady Pink]] grafitigilea (AEB 1945) # [[Thérèse Le Prat]] argazkilaria (1895-1966) # [[Alice Cherki]] Aljeriako psikoanalista eta idazlea (1936) # [[Carole Thibaut]] Franziako idazle, antzerki zuzendari eta aktorea (1969) # [[Gerty Dambury]] Guadalupeko antzerkigile, nobelagile eta poeta frantsesa (1957) # [[Adele Goldstine]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1920-1964) # [[Marlyn Wescoff Meltzer]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1922-2008) # [[Séraphine Louis ]] margolari autodidakta (Frantzia 1864-1942) # [[Araceli Martínez Esteban]] politikaria (Guadalajara 1974) # [[Natalia Sazanovich]] atleta (Bielorrusia 1973) # [[Jane Flemming]] atleta ( Australia 1965) # [[Ghada Shouaa ]] atleta (Siria 1972) # [[Urszula Włodarczyk]] atleta (Polonia 1965) # [[Eunice Barber]] atleta (Sierra Leona 1974) # [[Natalya Roshchupkina]] atleta (Errusia 1978) # [[Carmen Sarmiento]] Espainiako 1. emakume guerra korrespontsala (Madril 1944) # [[Elena Projorova]] atleta (Errusia 1978) # [[Karin Specht-Ertl]] atleta (Alemania 1974) # [[Tiia Hautala]] atleta (Finlandia 1972) # [[Süreyya Ayhan]] atleta (Turkia 1978) # [[Hayley Tullett]] atleta (EB 1973) # [[Olga Jegorova]] atleta (Errusia 1972) # [[Bouchra Ghezielle]] atleta (Maroko/Frantzia 19) # [[Janeth Jepkosgei]] atleta (Kenya 1983) # [[Margarita Ponomariova]] atleta (Kazakhstan 1993-Errusia 2021) # [[Olga Nazarova]] atleta (Errusia 1965) # [[Yeveonde Middleton|Yevonde Middleton]] argazkilaria (Erresuma Batua, 1893-1975) # [[Lea Ypi]] filosofo (Albania, 1979) # [[Alicia Márquez]] aktoresa (ARgentina, 1923-2004) # [[Françoise Demulder|Francoise Demulder]] argazkilaria (Frantzia, 1947-2008) # [[Nélida Roca]] vedetea (Buenos Aires, 1929-1999) # [[Catherine Stern]] psikologo, hezitzailea (Alemania-AEB, 1894-1973) # [[Adrienne Clarke]] botanikaria (Australia, 1938) # [[Alba Solís]] abeslaria (Argentina, 1927-2016) # [[Isabel Ellsen]] argazkilaria (Frantzia, 1958-2012) # [[Kate Barry]] argazkilaria (Britainia Handia, 1967-2013) # [[Cécile DeWitt-Morette]] fisikaria, matematikaria (Frantzia, 1922-2017) # [[Coline Serreau]] aktore, zuzendari eta gidoilari frantsesa (1947) # [[Emilia Broomé|Emilia Broome]] politikari liberala, feminista eta bakearen aldeko aktibista (Suedia, 1866-1925) # [[Tassin Hangbè]] Dahomeyko erregina-ordea (Benin, XVIII. mendea) # [[Virginia Norwood]] fisikaria, militarra (AEB, 1927-2023) # [[Renée Gailhoustet|Renee Gailhoustet]] arkitektoa (1929-2023) # [[Julia Lermontova]] kimikaria (Errusia, 1847- 1919) # [[Christine Spengler]] fotokazetaria (Frantzia, 1945) # [[Dickey Chapelle]] argazkilaria (AEB, 1919-1965) # [[Susan Meiselas]] argazkilaria (AEB, 1948) # [[Rafia Zakaria]] feminista musulmana (Pakistan, 1977) # [[Edna Paisano]] matematikaria, soziologoa (AEB, 1948-2014) # [[Josepha Weber]] abeslaria, sopranoa (Alemania, 1758-1819) # [[Aloysia Weber]] opera abeslaria (Alemania 1760-1839) # [[Constanze Mozart]] abeslaria (Alemania, 1762-1842) # [[Sophie Weber]] abeslaria (Alemania, 1763-1846) # [[Cäcilia Weber]] Mozarten amaginerraba (Alemania, 1727-1793) # [[Beatriz Bermúdez de Velasco]] mexikoko konkistatzailea (Espainia, XVI. mendea) # [[Klara Dan von Neumann]] matematikaria (Hungaria, 1911-1963) # [[Anna Murray Vail]] botanikaria (AEB, 1863-1955) # [[Nieves Fariza]] irakaslea,sindikalista (1911-1975) # [[Faten Hamama|Faten Hamana]] aktorea (Egipto, 1931-2015) # [[Fanny Navarro]] aktorea (Argentina, 1920-1971) # [[Zerrenda:Emakume argazkilariak|Emakume argazkilarien zerrenda]] # [[Rose Wilder Lane]] kazetaria, idazlea (AEB 1886-1968) # [[Isabel Paterson]] kazetaria, idazlea, filosofo politikoa (Kanada 1886-AEB 1968) # [[Dilan Yeşilgöz-Zegerius]] politikaria (Turkia,Herbehereak 1967) # [[Gema Igual ]] politikaria ( Santander 1973) # [[Pilar Alegría]] politikaria (Zaragoza 1977) # [[Maria Pinigina]] atleta (Kirgitistan 1958) # [[Olga Brizgina]] atleta (Errusia/Ukraina 1963) # [[Liudmila Dzhigalova]] atleta (Ukraina 1962) # [[Sherri Howard]] atleta (AEB 1962) # [[Denean Howard-Hill]] atleta (AEB 1964) # [[Inga Fischer-Hjalmars]] fisikaria (Suedia, 1918-2008) # [[Waltraut Seitter]] astronomoa (Alemania, 1930-2007) # [[Amina (Zazzauko erregina)]] Zazzauko erregina (Nigeria, 1533-1610) # [[Paulina Urrutia]] aktorea (Txile, 1969) # [[Melissa Gilbert]] aktorea (AEB 1964) # [[Sara Gilbert]] aktorea (AEB 1975) # [[Skye McCole Bartusiak]] aktorea (AEB 1992-2014) # [[Melissa Sue Anderson]] aktorea (AEB 1962) # [[Katy Kurtzman]] aktorea (AEB 1965) # [[Leslie Landon]] aktorea (AEB 1962) # [[Jennifer Landon]] aktorea (AEB 1983) # [[Alison Arngrim]] aktorea (AEB 1962) # [[Charlotte Stewart]] aktorea (AEB 1941) # [[Melissa Francis]] aktorea, kazetaria (AEB 1972) # [[Susan Solomon]] kimikari atmosferikoa (AEB, 1956) # [[Mounia Youssef]] argazkilaria (Libano-Togo, 1988) # [[Felicia Abban]] argazkilaria (Ganna, 1935-2024) # [[Emily Jacir]] artista plastikoa (Palestina, 1970) # [[Sarah Waiswa]] argazkilaria (1980 hamarkada) # [[Gihan Tubbeh]] argazkilaria (Peru, 1984) # [[Isadora Romero]] argazkilaria (Ekuador, 1987) # [[Jane Elizabeth Jones|Jane Elizabeth]] sufragista, abolinionista (AEB, 1813-1886) # [[Aida Muluneh]] argazkilaria eta artista (Etiopia, 1974) # [[Taslima Akhter]] argazkilaria (Bangladesh, 1974) # [[Nezha Alaoui]] enpresaria eta argazkilaria (Maroko, 1982) # [[Ann Oakley]] soziologoa # [[Caroline List]] epailea (AEB-Austria 1964) # [[Idoia Murga Castro]] irakaslea, ikertzailea (Madril 1983) # [[Mónica García Gómez]] mediku, politikaria (Madril 1974) # [[Ana Redondo]] legelaria, politikaria (Valladolid 1966) # [[Lorraine Fenton ]] atleta (Jamaika 1973) # [[Sabine Busch]] atleta (Alemania 1962) # [[Kim Batten]] atleta (AEB 1969) # [[Sandie Richards]] atleta (Jamaika 1968) # [[Elise Cranny]] atleta (AEB 1996) # [[Colleen Quigley ]] atleta (AEB 1992) # [[Marcia Barbosa]] fisikaria (Brasil, 1960) # [[Maria Matos]] aktorea, dramagilea (Lisboa 1886-1952) # [[Ofelia Marques]] margolaria ( Lisboa 1902-1952) # [[Mafalda Mouzinho de Albuquerque]] idazlea (Lisboa 1874-1952) # [[Shalane Flanagan]] atleta (AEB 1981) # [[Linet Masai]] atleta (Kenya 1989) # [[Vivian Cheruiyot]] atletak (Kenya 1983) # [[Sally Kipyego ]] atleta (Kenya 1985) # [[Julia Petxonkina]] atleta (Errusia 1978) # [[Lashinda Demus]] atleta (AEB 1983 # [[Colleen Farrington]] modeloa, abeslaria (AEB 1936-2015) # [[Edelmira Inés Mórtola]] geologoa (Argentina, 1894-1973) # [[Boushra Yahya Almutawakel|Bousha Yahya]] argazkilaria (Yemen, 1969) # [[Nikab]] # [[Anna Hints]] zinema zuzendaria (Estonia, 1982) # [[Pia Arke]] argazkilaria (Groenlandia, 1958-2007) # [[Nina Byers]] fisikaria (AEB, 1930-2014) # [[Genoveva Dawson]] botanikaria (Argentina, 1918-2012) # [[Astrid Cleve]] botanikaria, kimikaria (Suedia, 1875-1968) # [[Audrey_Richards]] Britaniako antropologa (London, 1899-1984) # [[Anush Babajanyan]] fotokazetaria (Armenia # [[Louise Abel]] argazkilaria (Norvegia, 1841-1907) # [[Carolina Henriette Mac Gillavry]] kimikaria (Holanda, 1904-1993) # [[Hilaria Supa]] indígena, aktibista (Peru 1957) # [[Maria Sumire]] abokatu, politikaria (Peru 1951) # [[Claudia Coari]] politikaria (Peru 1967) # [[Juana Huancahuari]] nekazaria, politikaria (Peru 1969) # [[Yaneth Cajahuanca]] ingeniaria, politikaria (Peru 1971) # [[Nancy Obregon]] politikaria (Peru 1970) # [[Elsa Malpartida]] politikaria (Peru 1961ç-2022) # [[Karibu]] GKE, Fca Pedraza saria 2023 # [[America Valenzuela]] zientzia-kazetaria (Madril 1977) # [[Diane Pernet]] moda blogaria, kritikaria (AEB XX. mendea) # [[Carmen de Icaza]] eleberrigilea eta lider falangista (Madril, 1899-1979) # [[Margarita Abella Caprile|Margarita Abella Caprile]] poeta, kazetaria (Argentina, 1901-1960) # [[Amber Bracken]] fotokazetaria (Kanada, 1984) # [[Marlene Bergamo]] fotokazetaria (Brasil, 1965) # [[Claire Beck Loos]] idazlea eta fotokazetaria (Txekia, 1904-1942) # [[Ruth Asawa]] eskultorea (AEB, 1926-2013) # [[Zofia Kielan-Jaworowska]] paleobiologoa (Polonia, 1925-2015) # [[Brigida Baltar]] argazkilaria (Brasil,1959) # [[Lara Baladi]] argazkilaria (Egipto-libanoar, 1969) # [[Maja Bajević|Maja Bajevi´c]] argazkilaria (Bosnia, 1967) # [[Damaris Cudworth Masham]] idazle, filosofo (Britainia Handia, 1659-1708) # [[Kathleen Kenyon]] arkeologoa (Erresuma Batua, 1906-1978) # [[Anna Maria Colucci]] argazkilaria (Italia, 1938-2015) # [[Joana Choumali]] argazkilaria (Bolin # [[Fleur Pellerin]] Frantziako politikari eta enpresaburua (1973) # [[Pascale Faublas|Pascale Faubas]] artista (Haiti, 1981) # [[Anabel Colazo]] komikigilea eta ilustratzaile (Eivissa, 1993) # [[Elizabeth Riddle Graves]] fisikaria (AEB, 1916-1972) # [[Mignon Talbot]] paleontologoa (AEB, 1869-1950) # [[Alicia Güemes Fraga]] komikigilea eta ilustrailea (Bartzelona, 1987) # [[Emma Ríos Maneiro]] istoriotxogilea eta komikigilea (Galizia, 1976) # [[Caridad Zazo Cardeña]] geologoa (Toledo, 1945) # [[Caroline Ingalls]] irakaslea, autobiografialaria (AEB 1839-1924) # [[Mary Ingalls]] idazlea (AEB 1865-1924) # [[Carrie Ingalls]] zaintzailea (AEB 1870- 1946) # [[Grace Ingalls]] irakaslea, idazlea (AEB 1877-1941) # [[Ketty Lester]] aktorea, abeslaria (AEB 1934) # [[Hersha Parady]] aktorea (AEB 1945-2023) # [[Bonnie Bartlett]] aktorea (AEB 1929) }} == Hobetuak 2024 == {{zutabeak|kopurua=3| # [[Olatz Agorria]] '''ef--''' txirrindularia (Zornotza 1958) # [[Ane Ibarzabal]] '''ef--''' kazetaria (Durango, 1982) # [[María Jesús Cava ]] '''ef--''' historialaria (Bilbo 1949) # [[Amaia Agirre Gonzalez]] '''----''' medikua, alpinista (Urnieta 1992-Patagonia 2023) # [[Haizea Barcenilla]] '''----''' arte kudeatzailea, ikertzailea (Lezo 1981) # [[Carmen Valero Omedes]] '''efef''' atleta (Teruel 1955-Sabadell 2024) # [[Laura Ingalls Wilder]] '''efef''' idazlea (AEB 1867-1957) # [[Marixa Osés]] '''ef--'''gidoilaria, aktorea (Gasteiz 1969) # [[Micaela Bastidas]] '''efef''' aitzindaria, heroia, martiria (Peruko Erregeorderria 1744-1781)* # [[Chanel Terrero]] '''ef--'''abeslari, dantzari, aktorea (Kuba 1991) # [[Carmen Mijangos]] '''---- ''' kimikaria (Bilbo 1949) # [[Paula Badosa]] '''ef--'''tenislaria (AEB/Katalunia 1997) # [[Pilar Arostegi]] '''efef''' artxibozaina (Gasteiz 1944-2006) # [[Nina Lobkovskaia]] '''ef--'''frankotiratzailea (Errusia 1925) # [[Maite Dono]] '''ef--'''poeta, abeslaria (Gasteiz/Galizia 1969) # [[Garazi Sánchez]] '''ef--'''surflari, zinemagilea (Getxo 1992) # [[Ana Pontón]] '''ef--'''politikaria (Lugo 1977) # [[Maria Gembero-Ustarrotz]] '''ef--'''historialaria, musikologoa (Nafarroa 1959) # [[Adela Bazo]] '''ef--'''margolaria (Nafarroa 1905-Argentina 1984) # [[Mónica Ojeda]] '''ef--'''idazlea (Ekuador 1988) # [[Celia Amoros ]]'''ef--'''filosofoa, idazlea (Valentzia 1944) # [[Carolina Yuste]] '''ef--'''aktorea (Badajoz 1991) # [[Ángeles Caso]] '''ef--'''idazlea (Asturias 1959) # [[Majida Maayouf]] '''ef--'''atleta (Maroko/Araba 1989) # [[Camila Sosa Villada]] '''ef--'''idazlea, aktorea, antzerkigilea (Argentina 1982) # [[Ane Gabarain]] '''ef--'''aktorea (Donostia 1963) # [[Icíar Bollain]] '''ef--'''film zuzendaria (Madril 1967) # [[Ann Walker]] '''efef''' filantropoa, 2 emakumeren lehen ezkontza (BH, 1803-1854) # [[Ana Rioja]] '''ef--'''idazlea, kazetaria (Tudela 1962) # [[Carmen Laforet]] '''efef''' idazlea (Bartzelona 1921-Madril 2004 19) # [[Iraide Ibarretxe]] '''ef--'''hizkuntzalaria (Bilbo 1972) # [[María Luisa Elio]] '''efef''' idazlea, aktorea (Iruñea 1926-Mexiko 2009) # [[Iris Apfel]] '''efef''' barne-diseinatzailea ( AEB 1921-2024) # [[Helena Taberna]] '''----''' film zuzendaria (Nafarroa 19..?) # [[Ana Blanco]] '''ef--''' tb aurkezlea (Bilbo 1960) # [[Maria Lejarraga]] '''efef''' idazlea (Errioxa 1874-Argentina 1974) # [[Isabel Alba Rico]] '''ef--''' idazlea, gidoilaria ( Madril 1959) # [[Sigourney Weaver]] '''ef--'''aktorea (AEB 1949) # [[Virginia Berasategi]] '''ef--'''triatloilaria (Bilbo 1975) # [[Aia Kruse]] '''ef--'''aktorea (Donostia 1994) # [[Jutta Kleinschmidt ]] '''ef--'''rally-pilotua (Alemania 1962) # [[Clara Bilbao]] '''ef--'''jantzi-deseinatzailea, film zuzendaria (Bilbo 1971) # [[Martina Gorostitza]]'''--ef'''inprimatzailea, enpresaburua (Gasteiz 1790-1862) # [[Silvia Tortosa]] '''efef''' aktore, tb aurkezle (Bartzelona 1947-2024) # [[Sacagawea]] –ef indigena, interpretea, esploratzailea (AEB 1788-1812) # [[Ángela Ruiz Robles]] '''efef''' asmatzailea (Leon 1895-Ferrol 1975) # [[Carmen Maura]] '''ef--''' aktorea (Madril 1945) # [[Chelsi Smith]] ''ef--'' Miss Unibertso 1995 (AEB 1973-2018) # [[Lara Dutta]] ''ef--'' Miss Unibertso 2000 (India 1978) # [[Zuleyka Rivera]] ''ef--'' enpresaburua, Miss Unibertso 2006 (Puerto Rico 1987) # [[Dayana Mendoza]] ''ef--'' Miss Unibertso 2008 (Venezuela 1986) # [[Stefanía Fernández]] ''ef--'' kazetaria, Miss Unibertso 2009 (Venezuela 1990) # [[Ximena Navarrete]] ''ef--'' Miss Unibertso 2010 (Mexiko 1988) # [[Leila Lopes]] ''ef--'' Miss Unibertson 2011 (Angola 1986) # [[Teresa Castro]] ''ef--'' ilustratzailea (Donostia 1968) # [[Wilma Rudolph]] ''efef'' atleta (AEB 1940-1994) # [[Tara Lipinski]] ''ef--'' patinatzailea, aktorea, kirol esataria (AEB 1982) # [[Isabel Lizarraga]] ''ef--'' ikertzailea, idazlea (Nafarroa 1958) # [[Jessica Watson]] ''ef--'' nabigatzailea (Australia 1993) # [[Tamara Karsavina]] '''efef''' dantzaria (Errusia 1885-1978) # [[Cate Blanchett]] '''ef--''' aktorea (Australia 1969) # [[Sojourner Truth]] '''--ef''' esklabu abolizionista (AEB 1797-1883) # [[Serena Williams]] '''ef--''' tenislaria (AEB 1981) # [[Mary Harris]] '''efef''' amama astintzailea (Irlanda 1837-AEB 1930) # [[Claudia Sheinbaum]] ef-- Mexikoko 1.emakume presidentea (Mexiko 1962) # [[Naomi Campbell]] ef-- modeloa (EB 1970) # [[Rosa María Sardà]] efef aktorea (Bartzelona 1941-2020) # [[Milagros Rubio]] ef-- politikaria, poeta (Tutera 1952) # [[Usoa Ostolaza]] ef-- txirrindularia (Zarautz 1998) # [[Naomie Harris]] ef-- aktorea (EB 1976) # [[Nerea Barros]] ef-- aktorea, zuzendaria (Coruña 1981) # [[Nerea Pagaldai]] ef-- biologoa (Arrasate 1993) # [[Ekhiñe Atorrasagasti]] ---- kazetaria (Gipuzkoa 1982) # [[Danae Boronat]] ef-- kirol kazetaria (Tarragona 1985) # [[Idoia Montón]] ef-- margolaria (Donostia 1969) # [[Lella Lombardi]] efef 1 Formulako gidaria (Italia 1941-1992) # [[Alma Mahler]] efef musikagilea (Austria 1879-AEB 1964) # [[Nadia Erostarbe]] ef-- surflaria (Zarautz 2000) # [[Teresa Forcades]] ef-- moja aktibista, medikua, politikaria (Bartzelona 1966) # [[Luisa Roldán]] efef eskultorea (Sevilla 1652-Madril 1706) # [[Rakel Mateo]] ef-- triatleta paralinpikoa (Mungia 1975) # [[María Teresa Castells]] –ef liburu saltzailea (Busturia 1935- Donostia 2017) # [[Arantxa Lazkano]] zinema-zuzendaria (Zarautz, 1949) # [[Emakume Abertzale Batza]] # [[Elena Irureta]] ef-- aktorea (Zumaia 1955) # [[Sara Alonso Martinez]] ef-- iraupen lasterkaria (Donostia 1999) # [[Kate Sheppard]] efef sufragista (EB 1847-Zeelanda Berria 1934) # [[Amaia Uribe]] ef-- kazetaria, bertsolaria (Forua 19) # [[Amaia Lizarralde]] ef-- aktorea (Donostia 19) # [[Jessika Ponchet]] ef-- tenislaria (Baiona 1996) # [[Miriam Bravo]] ef-- lasterkaria (Deba/Errioxa 1974) # [[Kate Spade]] efef diseinatzailea (AEB 1962-2018) # [[Sylvia Fedoruk]] efef fisikaria (Kanada 1927-2012) # [[Agnès Souret]] efef modeloa, dantzaria, aktorea (Lapurdi 1902-1928) # [[Valeria Ros]] ef-- aurkezlea, umoregilea (Bizkaia 1986) # [[Lorea Ibarra]] ef-- aktorea (Gipuzkoa 2002) # [[Aránzazu Calleja]] e--- musikagilea (Bilbo 1977) # [[Ana Laura Alaez]] e--- artista, eskultorea (Bilbo 1964) # [[Han Kang]] ef-- idazlea (Hego Korea 1970) # [[Annie Leibovitz]] ef-- argazkilaria (AEB 1949) # [[Arene Altonaga]] ef-- fubolaria (Leioa 1993) # [[Puy Oria]] zinemagilea (Nafarroa, 1962) # [[Régine Crespin ]] efef sopranoa (Frantzia 1927-2007) # [[Pilar García]] ef-- margolaria (Nafarroa 1942) # [[Inmaculada Pereiro]] ef-- triatleta (Bilbo 1972) # [[Agnès Varda]] efef argazkilaria, film zuzendaria (Frantzia 1928-2019) # [[Eukene Lacarra]]efef literatura-kritikaria (Lizarra 1944-? 2023) # [[Irati Osa]] ef-- piraguista (Zumaia 1997 # [[Benita Ganuza]]e-ef politikaria (Donostia 1930-1985) # [[Maite Luisa Goikoetxea]] kazetaia (Nafarroa 1946-Bartzelona 1994) # [[Isabel-Clara Simó]] idazlea, filosofoa (Alacant 1943-Bartzelona 2020) # [[Artemisia Gentileschi]] margolaria (Italia 1593- 1656) }} ==='''Berriak 2023''' ('''abendua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Ugartemendia Zubeldia]] efef '''SORTUA''' zinegotzi ohia, ekintzailea (Andoain, 1978-Donostia, 2023) # [[Alazne Intxauspe]] ef-- '''SORTUA''' nekazaria (Andoain, 1984) # [[Esther Vital]] ---- '''SORTUA''' psikologoa, artista eta zinemazuzendaria (Artaxoa, 1983) # [[Gema López Las Heras]] ef-- '''SORTUA''' itzultzailea (Azkoitia, 1989) # [[Intza Olabarria]] ef-- '''SORTUA''' geologoa, artisaua (Elorrio 1994) # [[Josune Escota Bisbal]] ---- '''SORTUA''' abokatua, politikaria (Durango, 1970) # [[Maider del Río Larramendi]] eff--'''SORTUA''' psikologoa (Elorrio 1971) # [[Adela Khanum]] lider kurdua (?- 1924) # [[Ain Yoon]] pianojolea (Hego Korea 1996) # [[Aisha Yesufu]] aktibista (Nigeria 1973) # [[Alice Colonieu]] artista (Frantzia, 1924-2010) # [[Alice Constance Austin]] arkitektoa (AEB, 1862-1955) # [[Alicia García-Salcedo González]] 1935ean Asturiasen jardun zuen 1. emakume abokatua (1903-2003) # [[Alicia Herrera Rivera]] abokatu erbesteratua (Txile 1928-2013) # [[Amanishajeto]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Amélie Beaury-Saurel]] margolaria (Bartzelona, 1848-Paris, 1924) # [[Ana Mayayo Salvo]] maistra (Buenos Aires, 1880-Zaragoza, 1968) # [[Ana Vidovic ]] gitarra jolea (Kroazia/AEB 1980) # [[Anastassia Virsaladze]] piano jolea, irakaslea (Errusia 883-1952) # [[Andrea López Chao]] maistra (Mondoñedo, XIX-XX) # [[Ángela Cerrillos Valledor]] abokatu ekintzailea (?, XX. mendea) # [[Ángela Contreras]] aktorea (Txile 1971) # [[Angela Hewitt]] piano jolea (Kanada 1958) # [[Angie Turner King]] kimikaria, matematikaria (AEB, 1905-2004) # [[Anita-Pearl Ankor]] margolaria eta muralista (Ghana) # [[Anja Niedringhaus|Anja Niedringahaus]] fotokazetaria (Alemania, 1965-Afganistan, 2014) # [[Anna Bunina]] olerkaria (Errusia, 1874-1829) # [[Anna Hirzel-Langenhan]] piano-jolea, irakaslea (Suitza 1874-1951) # [[Anna Jesipova]] piano jolea (Errusia 1851-1914) # [[Anna Palm de Rosa]] margolaria (Suedia, 1859-1924) # [[Antonia Gutiérrez Bueno]] idazlea, itzultzailea. Madrilgo Libututegian 1 emakume baimendua (Madril 1781-1874) # [[Argentina Santos]] abeslaria (Portugal,1924-2019) # [[Beatriz Barral]] artista ( Madril 1978) # [[Beatriz Maggi]] idazlea (Kuba, 1924-2017) # [[Bertha Valerius]] argazkilaria, pintorea (Suedia 1824-1895) # [[Bianca Maria Piccinino|Bianca Maria Piccinio]] kazetaria, idazlea (Italia, 1924) # [[Blanca Riestra]] idazlea (Coruña 1970) # [[Brenda Helser|Brenda Elser]] igerilaria (EEBB, 1924) # [[Carla Cerati]] argazkilaria eta idazlea (Italia, Bergamo, 1926, Milan, 2016) # [[Carmen López-Cortón|Carmen López Cortón]] maistra (Galizia, 1866-Madril, 1938) # [[Caroline Quarlls]] esklaboa, askapena lortzeko lurpeko trenbidea erabiliz Wisconsinetik Kanadara bidaiatutako lehen pertsona (AEB 1824- Kanada 1892) # [[Catherine Chamié]] kimikaria (Frantzia, 1888-1950) # [[Catherine Tolson]] erizaina, sufragista, aktibista (EB 1890- Errusia 1924) # [[Cecilia Berdichevski]] programatzailea, informatikan aitzindaria (Polonia 1925- Argentina 2010) # [[Cheryl Diaz Meyer]] fotokazetari independientea (EE.BB. 1968) # [[Chikage Awashima]] aktorea (Japonia, 1924-2012) # [[Chloe Clark Willson]] aitzindaria, irakaslea (AEB 1818-1874) # [[Christine_Ladd-Franklin]] matematikaria (AEB, 1847-1930) # [[Cicely Popplewell]] software ingeniaria (Erresuma Batua 1920-1995) # [[Clara Belle Williams]] maistra, 1. afroamerikar lizentziatua Mexiko Berrian (AEB 1885-1994) # [[Clara Obligado]] idazlea (Argentina/Espainia 1950) # [[Claudine Hermann]] fisikaria (Frantzia, 1945-2021) # [[Cristina Alberdi]] abokatua (Sevilla 1946) # [[Cristina Cerrada]] idazlea (Madril 1970) # [[Cristina Fallarás]] kazetaria, idazlea, ekintzailea ( Zaragoza 1968) # [[Daria Diachenko]] partisanoa (Sobietar Batasuna, 1924-1944) # [[Diana Agrest]] arkitektoa (Argentina, 1945) # [[Dolores Gray]] aktorea (EE.BB.1924-2002) # [[Dolores Martí de Detrell]] maistra eta idazlea (Bartzelona, ? - 1880) # [[Dora Hitz]] margolaria (Alemania, 1856-1924) # [[Dorothy Maharam]] matematikaria (AEB, 1917-2014) # [[Dorothy Pitman Hughes]] feminista, aktibista (Georgia, 1928-Florida, 2022) # [[Edith Gertrude Schwartz]] botanikaria (AEB, 1877-1971) # [[Elena O'Callaghan Duch]] pedagogoa, idazlea (Bartzelona 1955) # [[Elisa Acuña]] Mexikoko irakasle eta kazetari anarkista (1887-1946) # [[Elisa Maria Reyes Vargas]] maistra (Jaen, 1983) # [[Elise Hall]] musikaria (EE.BB, 1853-1924) # [[Elisso Virssaladze]] piano jolea (Georgia 1942) # [[Elizabeth Cabot Agassiz]] hezitzaile, naturalista (AEB, 1822-1907) # [[Elspeth Beard]] arkitekto eta motorzalea (Erresuma Batua, 1959) # [[Émilienne Malfatto]] idazlea eta fotokazetaria (Frantzia, 1989) # [[Emma Calderón y de Gálvez|Emma Calderon y de Galvez]] kazetaria, maistra eta idazlea (Cádiz, XIX. mendea) # [[Emma Gramatica]] aktorea (Italia, 1874-1965) # [[Erzesbet Gulyás Köteles|Erzsébet Gulyás Köteles]] gimnasta (Hungaria, 1924-2019) # [[Esther García Llovet]] idazlea, itzultzailea ( Malaga 1963) # [[Ethel Houston]] abokatua, kriptologoa (Albacete/Eskozia 1924-2017) # [[Eulalia Vicenti]] kazetaria, emakumeen eskubideen aldeko politikaria (Madril 1884 - Porto 1979) # [[Eva Díaz Riobello]] idazlea (Asturias 1980) # [[Eva May]] zinema aktorea (Austria, 1902-1924) # [[Fannie Bloomfield Zeisler]] piano jolea (Austria 1863-AEB 1927) # [[Fanny Tur Riera ]] historialaria, politikaria ( Eivissa 1961) # [[Farzana Wahidy]] Fotokazetaria (Agfanistan, 1997) # [[Fatima Shbair]] fotokazetaria (Palestina, 1997) # [[Felisa Núñez Cubero]] fisikaria , kimikaria (Valladolid 1924- Madril 2017) # [[Fifi Mukuna]] karikaturagilea (Kongo,) # [[Florynce Kennedy|Glorynce Kennedy]] feminista, ekintzailea (EE.BB.1916-2000) # [[Francisca de Braganza]] aristokrata (Brasil, 1824-1898) # [[Françoise Adnet|Francoise Adnet]] margolaria (Paris, 1924-2014) # [[Françoise Blomme]] arkitektoa (Belgika, 1933) # [[Galina Kmit]] argazkilaria (Errusia, 1921-2019) # [[Geraldine Doyle]] modeloa, metaleko langilea (EE.BB.1924-2010) # [[Gina Pellon|Gina Pellón]] artista (Kuba, 1926-Frantzia, 1914) # [[Gloria Sanchez]] idazlea eta maistra (Villagarcia de Arosa, 1958) # [[Guadalupe Rivera Marín]] politikaria (Mexiko 1924-2023) # [[Hannah Marie Wormington]] arkeologoa (AEB, 1914-1994) # [[Hannie Lips]] telebista aurkezlea (Herbehereak, 1924-2012) # [[Hazel Brooks]] aktorea (EE.BB. 1924-2002) # [[Hazel Brooks]] aktorea (Hegoafrika, 1924-EEBB 2002) # [[Heidi Levine]] fotokazetaria (AEB, 1987) # [[Hengameh Golestan]] argazkilari konprometitua (Iran, 1952) # [[Henrietta Muir Edwards]] feminista, ekintzailea (Kanada, 1849-1931) # [[Isabelle Vengerova]] pialo jolea, irakaslea (Errusia 1877-1956) # [[JoAnn H. Morgan]] ingeniari aeroespaziala (AEB, 1940) # [[Johanne Cathrine Krebs]] margolaria (Danimarka, 1848-1924) # [[Joy Page|Joe Page]] aktorea (EE.BB, 1924-2008) # [[Julia Slingo]] meteorologoa (Erresuma Batua, 1950) # [[Julie de Graag]] margolaria (Herbehereak, 1877-1924) # [[Julie Wilhelmine Hagen-Schwarz|Julie Wilhelmine]] margolaria (Estonia, 1824-1902) # [[Justyna Mielnikiewicz]] fotokazetaria (Polonia, 1973) # [[Karen Margrete Harup]] igerilaria (Danimarka, 1924-2009) # [[Kate Gleason]] ingeniaria (AEB, 1865-1933) # [[Kuhne Beveridge]] eskultorea, aktorea (AEB 1874-XX. mendea) # [[La Perla de Cádiz]] flamenko kantaria (Cádiz 1924-1975) # [[Lallie Charles]] argazkilaria (Irlanda,1869-1919) # [[Laurence Geai]] Fotokazetaria (Frantzia, 1984) # [[Lillian Elliott]] aktorea (Kanada, 1814-1959) # [[Lourdes Vega]] zientzialaria (Badajoz 1965) # [[Lula Romero]] musikagilea (Palma Mallorcakoa, 1976) # [[Lys Assia]] abeslaria (Suitza 1924-2018) # [[Mabel Allington Royds]] artista (EB 1874-941) # [[Małgorzata Malicka|Malgorzata Malicka]] fotokazetaria, idazlea, poeta (Varsovia, 1959) # [[Manizha Wafeq ]] ekonomialaria, ekintzailea (Afganistan,?) # [[Manuela Villa]] kutur kudeatzailea, politikaria (Madril 1976) # [[Mar Villaespesa]] kultur kudeatzailea, arte kritikaria (Almeria 1953) # [[Marga López]] aktorea (Mexiko, 1924-2005) # [[Margaret Boden]] ikerketa-irakaslea (Erresuma Batua, 1936) # [[Margaret Yorke]] idazlea (Irlanda, 1924-2012) # [[Margarita de Mayo Izarra]] idazlea, kazetaria eta maistra (Toledo, 1889-Madril,1969) # [[Marguerite Long]] musikaria eta pedagogoa (Frantzia, 1874-1966) # [[Marguerite Vogt]] birologoa, biologoa (Alemania 1913-AEB 2007) # [[Maria Auböck]] arkitektoa (Viena, 1951) # [[María del Mar Terrones Villanueva|Maria del Mar Terrores Villanueva]] maistra, medikua eta kazetaria (Granada, 1892-1980) # [[María Durán Febrer]] emakumeen eskubideetan espezializatutako legelari feminista (Mallorca 1953) # [[María Emilia Casas]] legelaria, Konstituzio Auzitegiko 1. emakume presidentea (León 1950) # [[Maria Golubnitxaia|Maria Golubnichaya]] atleta (Errusia 1924-2015) # [[Maria Jose Marques da Silva]] artikektoa (Porto, 1914-1996) # [[Maria Lainá]] poeta (Grezia, 1947-1923) # [[María Luz Navarro Mayor|Maria Luz Navarro Mayor]] maistra (Soria, 1918-Madril, 2014) # [[Maria Sander]] atleta (Alemania, 1924-1999) # [[Maria Vos]] margolaria (Amsterdan, 1824-1906) # [[María Zaragoza]] idazlea (Madril 1982) # [[Maria_Walanda_Maramis]] Indonesiako "heroi nazionala" (Kema, Iparraldeko Minahasa 1872 - 1924) # [[Marianne Werner]] atleta (Alemania, 1924-2023) # [[Marie Dorigny]] fotokazetaria (Frantzia, 1959) # [[Marie Gutheil-Schoder]] opera sopranoa (Alemania, 1874-1935) # [[Marina Berti|Martina Berti]] (Londres, 1924-Italia, 2002) # [[Marina Perezagua]] idazlea (Sevilla 1979) # [[Mariya Yúdina]] piano jolea (Errusia 1899-1970) # [[Marjorie Boulton|Majorie Boulton]] idazlea, poeta (Erresuma Batua, 1924-1977) # [[Marlena Fejzo]] genetista (AEB, 1968) # [[Marta Verde]] artista (Pontevedra 1985) # [[Marthe Vogt]] neurozientzialaria (Berlin 1903-AEB 2003) # [[Martina Bacigalupo]] fotokazetaria (Italia, 1978) # [[Mary Ann Bevan]] erizaina (EB 1874-1933) # [[Mary Berg]] Varsoviako getto judutik bizitik irtendakoa (Polonia 1924-2013) # [[Mary Carr]] aktorea (EE.BB, 1874-1973) # [[Mary Gardiner Horsford]] poeta (AEB 1818-1874) # [[Mary Helen Wright Greuter]] astronomo, historialaria (AEB, 1914-1997) # [[Mary Katharine Brandegee]] botanikaria (AEB 1844-1920) # [[Mary Lee Woods]] matematikaria, programatzailea (Erresuma Batua, 1924-2017) # [[Maryse Goudreau]] argazkilaria (Kanada, 1980) # [[Marzieh]] abeslaria (Teheran, 1924-Paris, 2010) # [[Maxine Singer|Maxime Singer]] biologoa (New York, 1931) # [[Mercedes Cebrián]] idazlea, itzultzailea (Madril 1971) # [[Mercedes Vieito]] kazetaria eta maistra (Kuba, 1887-1960) # [[Meri Torras]] filologoa, saiakeragilea, ikertzailea (Bartzelona 1968) # [[Minda Ramm]] idazlea (Norvegia, 1859-1924) # [[Montserrat Pujol Vilarnau]] maistra eta pedagogoa (Galizia, 1941) # [[Nahirqo]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Nahla El Fatiha Naili]] eskultorea (Aljeria, 1986) # [[Nana Akua Oppong Birmech]] arkitektoa (Ghana, 1980ko hamarkada) # [[Naomi Shihab Nye]] poeta, idazlea (AEB-Palestina, 1952) # [[Natalia Gutman]] piano jolea (Errusia 11877-1952) # [[Natalia Pozniakovskaia]] piano jola, irakaslea (Errusia 1889-1981) # [[Nathalie de Vries]] arkitektoa, hirigilea, irakaslea (Herbehereak 1965) # [[Neda Razavipour]] artista (Iran, 1969) # [[Oby Ezekwesili]] ekonomia politikan aditua (Nigeria 1963) # [[Olga Gyarmati]] atleta (Hungaria, 1924-2013) # [[Olga Kalantarova]] piano jolea, irakaslea (Errusia 1877-1952) # [[Paloma Pedrero]] dramagilea, irakaslea (Madril 1957) # [[Paula Lapido]] idazlea (Madril 1975) # [[Paulete Furacão|Paulete Furacao]] giza eskubideen aldeko ekintzailea (Salvador, 1964) # [[Paulette Nardal]] Martinikako kazetari, idazle eta feminista frantziarra (Frantzia1896-1985) # [[Pauline Chaponnière-Chaix]] erizain, sufragista, (Suitza, 1850-1934) # [[Priscilla Pointer]] aktorea (EE.BB, 1924) # [[Ragna Nielsen]] politikaria (Norvegia, 1845-1924) # [[Raquel Lanseros]] poeta, itzultzailea (Cádiz 1973) # [[Rebeca Guber]] matematikaria, informatikaren aitzindaria (Argentina 1926-2020) # [[Renée Lafont]] itzultzaile, fotokazetaria (Frantzia, 1876-Kordoba, 1936, gerran eraila) # [[Rita Martin]] argazkilaria (Irlanda, 1958) # [[Robin Canup]] astrofisikaria (AEB, 1968) # [[Rosa Cursach]] filosofoa, teologoa, politikari ekintzailea (Mallorca 1967) # [[Rosa Smester]] maistra, idazlea (Dominikar Errepublika 1874-1945) # [[Rosalind Tanner]] matematikaria (Erresuma Batua, 1900-1992) # [[Rosalyn Tureck]] piano jolea (AEB 1914-2003) # [[Ruth Robertson]] fotokazetaria eta esploratzailea (EE.BB, 1905-1998) # [[Sandra Vilardy]] biologoa, politikaria, ekintzaile ekologista (Kolonbia 1977) # [[Sara Rietti]] Argentinako 1. emakume kimikari nuklearra (1930-2017) # [[Selene Mahri ]] modeloa (Finlandia 1924- AEB 2020) # [[Shanakdakhete]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Sharon Isbin]] gitarra jolea (AEB 1980) # [[Shirin Neshat]] artista, film-zuzendaria (Iran, 1957) # [[Silvana Estrada]] mexikar musikagilea (Veracruz, 1997) # [[Silvia Vidal]] eskalatzailea (Bartzelona, 1970) # [[Sofía Rhei]] idazle, poeta (Madril 1978) # [[Solmaz Daryani]] fotokazetaria (Iran, 1989) # [[Soltan Achilova]] fotokazetaria (Turkemistan, 1950?) # [[Sophie Menter]] piano jolea, musikagilea, irakaslea (Errusia 1846-1918) # [[Souzana Antonakáki]] arkitektoa (Grezia, 1935-2020) # [[Stephanie Sinclair]] fotokazetaria (AEB, 1973) # [[Sue_Hendrickson]] paleontologoa (AEB, 1949) # [[Susana Vallejo]] fikzio-idazlea ( Madril 1968) # [[Susanna Amatuni]] musikologoa (Armenia, 1924-2010) # [[Tara Westover]] historialaria, idazlea (AEB 1986) # [[Tatiana Nikolayeva]] piano jolea, musikagilea (Errusia 1993) # [[Tatiana Warsher]] arkeologoa (Errusia 1880- Erroma 1960) # [[Teresa Carreño]] piano jolea, musikagilea (Venezuela 1853-AEB 1917) # [[Teresa Peramato Martín]] legelaria, herri-salataria (Salamanca 1962) # [[Teresa Solà i Vilà|Teresa Solà i Vila]] maistra (Katalunia, 1886-1979) # [[Themis Emakume Juristen Elkartea]] 1987ko GKEa: abokatu, prokuradore, epaile, magistratu eta legelariak # [[Valentina Babor]] piano jotzailea (Alemania 1989) # [[Vanessa Montfort]] idazlea, dramagilea (Bartzelona 1975) # [[Vithika Yadav]] giza eskubideen aldeko ekintzailea (India 1980) # [[Widad Hamdi]] aktorea (Egipto 1924-1994) # [[Xuefei Yang]] gitarra jolea (Pekin 1977) # [[Yolanda Morató]] irakaslea, itzultzailea (Huelva 1976) # [[Zahra Kazemi]] argazkilari eraila (Iran, 1948-2003) # [[Zohra Bensemra]] argazkilaria (Aljeria, 1968) # [[Zona Gale]] idazlea (EE.BB., 1874-1938) # [[Zulfiya]] poeta (Uzbekistan 115) }} ==='''Berriak 2023''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Olaso]] ef-- '''SORTUA''' film zuzendaria, ekintzailea (Durango 1996) # [[Amets Ormaetxea Ezpeleta]] ---- '''SORTUA''' barne diseinatzailea eta musikaria (Arrasate, 1997) # [[Ane Lindane]] ef-- '''SORTUA''' aktorea eta umoregilea (Barakaldo, 1988) # [[Araks Sahakyan]] ---- '''SORTUA''' itzultzailea eta artista (Armenia, 1990) # [[Ebru Baybara Demir]] ---- '''SORTUA''' sukaldaria (Turkia, 1976) # [[Elisabeth Luengo]] ---- '''SORTUA''' bide-ingeniaria, arkularia (Durango 1992) # [[Eneritz Aranburu]] ef-- '''SORTUA''' abeslaria, panderojolea (Mallabia, 1980) # [[Idoia Telleria Maritxalar]] ---- '''SORTUA''' argazkilaria (Lasarte-Oria, 1977) # [[Ihitz Iriart Casenave]] ---- '''SORTUA''' abeslaria, gidoilaria (Aloze) # [[Ione Zuluaga Muxika]] ---- '''SORTUA''' historialari eta ikertzailea (Azkoitia, 1995) # [[Itziar Irakulis Loitxate]] ---- '''SORTUA''' zientzialaria (Zornotza, 1996) # [[Itziar Leemans]] ---- '''SORTUA''' euskal zinemagilea (Donibane Lohitzun, 1983) # [[Jaione Arregi Urizar]] ---- '''SORTUA''' itzultzaile, interpretea (Barakaldo/Zaldibar, 1976) # [[Jasone Mendizabal Altuna]] ---- '''SORTUA''' topaguneko zuzendaria (Arrasate, 1968) # [[Josebe Blanco]] ---- '''SORTUA''' artzaina, gaztagilea eta idazlea (Galizia, 1973) # [[June Baonza Pagaldai]] ef-- '''SORTUA''' diseinatzaile grafikoa (Durango, 1979) # [[Koro Zumalabe Goenaga]] ---- '''SORTUA''' itzultzailea (Donostia, 1947) # [[Maria Uriarte Artamendi]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, kontalaria (Elorrio 1966) # [[Maryse Cachenaut]] ---- '''SORTUA''' laboraria (Itsasu, 1971) # [[Morgan Ody]] ---- '''SORTUA''' baratzezaina (Frantzia, 1979) # [[Nati Bilbao Onaindia]] efef '''SORTUA''' pandejolea, tabernaria, sukaldaria (Durango, 1929-2023) # [[Rosa Moro]] ---- '''SORTUA''' idazlea eta kazetaria (Salamanca, 1969) # [[Seberi Mardaras]] ef--'''SORTUA''' andereño ohia (Mungia, 1932) # [[Silvia Bonoli]] ---- '''SORTUA''' astrofisikaria eta ikertzailea (Bolonia, 1979) # [[Aída Doninelli]] sopranoa (Guatemala, 1898-1996) # [[Aitziber López Cortajarena ]] irakaslea, ikertzailea (Bilbo 1974) # [[Alejandra Flores]] sopranoa (Guatemala, 1986) # [[Alexandra Sophia Handal]] artista, zinemagilea eta entsegugilea ('''Palestina''', 1975) # [[Alice Catherine Evans]] mikrobiologoa (AEB, 1881-1975) # [[Alice Eastwood]] botanikaria (Kanada 1859- AEB 1953) # [[Almudena Alonso-Herrero]] astrofisikaria, ikertzailea (Madril, 1968) # [[Amparo Alvajar]] idazlea, itzultzailea (Coruña, 1916-Moncano, 1998) # [[Amparo Amorós]] poeta, saiakeragilea ( Valentzia 1950) # [[Ana Alcolea]] irakaslea, idazlea (Zaragoza 1962) # [[Ana de Valle]] poeta (Asturias 1900-Belgika 1984) # [[Ana Maria Cetto]] fisikaria (Mexiko, 1946) # [[Ana Pomares Martínez]] idazlea (Alacant, 1991) # [[Ángeles Blanco]] kazetaria (Badajoz 1972) # [[Angelina Acuña]] poeta, idazlea (Guatemala, 1905-2006) # [[Aniela Wolberg]] (Polonia, 1907-Varsovia, 1937) # [[Anna Verouli]] xabalina jaurtitzailea (Grezia 1956) # [[Armita Geravanden heriotza]] emakume kurdua, eraila (Teheran, 2006-2023) # [[Augusta La Torre]] iraultzailea (Peru, 1946) # [[Aurora Luque]] poeta, itzultzaile. (Almeria, 1962) # [[Bea Uusma]] idazlea, ikustratzailea eta medikua (Suedia, 1966) # [[Beata Peters]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1959) # [[Beate Koch]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1967) # [[Beatriz Pichi Malen]] abeslari maputxea (Buenos Aires, 1953) # [[Berta Castañé]] modeloa, aktorea (Bartzelona 2002) # [[Bessie Pease Gutmann]] artista, ilustratzailea (AEB 1876-1960) # [[Betsabé Espinal]] aktibista (Kolonbia, 1896-1932) # [[Camila Loboguerrero]] zinema-zuzendaria (kolonbia, 1941) # [[Camille Aumont Carnel]] feminista, idazlea, blogaria (Niger, 1996) # [[Camille Lellouche]] abeslaria, youtuberra (Paris, 1965) # [[Carmen Pujals ]] botanikaria, ikertzailea (Argentina 1916-2003) # [[Carmen Soler]] poeta, komunista, irakasle (Paraguai, 1924-1985) # [[Casta Álvarez]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Aljeria 1786-Zaragoza 1846) # [[Caty Juan de Corral]] idazlea, margolaria ( Palma 1926-2014) # [[Cecilia Magni]] Pinochet-en aurkako iraultzailea (Txile, 1956-1988) # [[Celia de Molina]] aktorea, gidoilaria (Jaen 1983) # [[Chus Pato]] idazlea (Ourense 1955) # [[Claudia Losch]] atleta, pisu jaurtitzailea (Alemania 1960) # [[Claudia Sagastizabal]] matematikaria (ARgentina...?) # [[Concepción Ramírez]] indigena, ekintzailea (Guatemala, 1942-2021) # [[Concha Lagos]] poeta (Kordona 1907-Madril 2007) # [[Conchita Cintrón]] burtzikaria, toreatzailea, aitzindaria (Txile 1922- Portugal 2009) # [[Cristina Andreu Cuevas]] film zuzendaria (Casablanca 1960) # [[Cristina Fernández Cubas]] idazlea, kazetaria ( Bartzelona 1945) # [[Cristina Sánchez]] toreatzailea (Madril 1972) # [[Débora Arango]] artista politikoa (Kolonbia 1907-2005) # [[Dima Khatib]] Kazetaria, poeta, blogaria (Siria, 1971) # [[Dionisia García]] idazlea (Albacete 1929) # [[Dolores Franco Manera]] irakaslea, idazlea, itzultzailea (Madril 1912-1977) # [[Dulcinea Bellido]] jostuna, politikaria (Badajoz 1936-Madril 2001) # [[Elena Iparragirre]] iraultzailea (Peru, 1947) # [[Elena Martín Vivaldi]] poeta, idazlea, liburuzaina (Granada 1907-1998) # [[Elena Martínez Fontes]] biologoa, ikertzailea (Argentina 1912-1987) # [[Elisa Bachofen]] ingeniaria, aktibista (Argentina 1891-1976) # [[Eliška Junková]] auto-gidaria (Austria-Hungaria 1900-Txekoslovakia 1994) # [[Elvira López ]] aktorea (Txile 1966) # [[Esperança Camps Barber]] kazetaria, idazlea, politikaria (Menorca 1964) # [[Ethelwynn Trewavas]] iktiologoa, zientzialaria (Erresuma Batua, 1900-1993) # [[Fanny Rubio]] idazlea, ikertzailea (Jaen 1949) # [[Fatima Whitbread]] xabalina jaurtitzailea (Erresuma Batua 1961) # [[Felicia Țilea-Moldovan]] xabalina jaurtitzailea (Errumania 1967) # [[Gracia Morales]] antzerkigilea, poeta (Granada 1973) # [[Graciela Rodo Boulanger]] artista (Bolivia, 1935) # [[Guadalupe Muñoz Sampedro]] aktorea, enpresaburua (Madril 1896-1975) # [[Gudrun Ensslin]] irakaslea, emakumeen aldeko ekintzailea, iraultzailea (Alemania 1940-1977) # [[Hale Asaf]] margolaria (Turkia, 1906- Paris, 1938) # [[Haneen Zoabi]] '''palestinar-israeldar''' politikaria (Israel 1969) # [[Helena González Fernández]] irakaslea, ikertzailea (Pontevedra 1967) # [[Heli Rantanen]] xabalina jaurtitzailea (Finlandia 1970) # [[Hind Shoufani]] poeta eta film zuzendari '''palestinarra''' (Libano, 1978) # [[Huzama Habayeb]] idazlea ('''Palestina,''' 1965) # [[Iraida Noriega]] abeslaria (Mexiko Hiria, 1971) # [[Irene Bernasconi]] biologoa, ikertzailea, aitzindaria (Argentina 1896-1989) # [[Iris Cochón]] itzultzailea, literatura kritikaria (Galizia 1968) # [[Irmgard Möller]] aktibista politikoa (Alemania 1947) # [[Isabel de Ocampo]] zinegilea, gidoilaria (Salamanca 1970) # [[Isabel Echarri]] euskal artista (Bera, 1929-Formentera, 2022) # [[Isabel Ruiz Lara]] kazetaria (Espainia, XX. mendea) # [[Isabel Ruiz Ruiz]] artista (Guatemala, 1945-2019) # [[Isabel Vilallonga]] politikaria (Badajoz 1949) # [[Jackie Forster]] kazetaria, aktorea, ekintzaile lesbiana (Erresuma Batua, 1926-1998) # [[Jennifer Lee Carrell]] idazlea (AEB 1962) # [[Joana Bonet]] kazetaria (Leida, 1966) # [[Juana Castro Muñoz]] poeta (Kordoba 1945) # [[Juana Cruz]] toreatzaile aitzindaria (Madril 1917-1981) # [[Julia Castillo]] antropologoa, poeta (Madril 1956) # [[Julia Uceda]] poeta (Sevilla 1925) # [[Karen Forkel ]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1970) # [[Karimeh Abbud]] argazkilaria eta artista ('''Palestina''' 1896-1940) # [[Khalida Jarrar]] politikari '''palestinarra''' (Jordania 1963) # [[Laila Shawa]] artista bisuala ('''Palestina''' 1940-Londres 2002) # [[Lamia Ziadé]] Libanoko pintore eta komikigilea (Beirut, 1968) # [[Laura Zambrano Padilla]] hezitzailea eta iraultzailea (Peru, 1945) # [[Leonor Fernández de Torreblanca]] dama, Cervantesen amama (Kordoba ?-1557) # [[Lia (abeslaria)]] (Japonia 1981) # [[Lil Milagro Ramírez]] poeta, gerrillaria (Salvador 1946-1979) # [[Linda Maria Baros]] hizkuntzalaria, itzultzailea (Errumania 1981) # [[Linda Sobeh Alí]] diplomazialaria ('''Palestina''' 1968) # [[Livia Gouverneur]] gerrillaria (Venezuela, 1941-1961) # [[Lola Lorente]] ilustratzailea (Bigastro, Valentzia, 1980) # [[Lola Mora]] eskultorea, asmatzailea, aitzindaria (Argentina 1866-1936) # [[Louise McPaul]] xabalina jaurtitzailea (Australia 1969) # [[Lucrecia Pérez]] etxeko langilea, arrazismoaren lehenengo biktima aitortua Espainian (Dominikar Errepublika, 1959 - Madril, 1992) # [[Maider Oleaga]] zinema-zuzendari eta gidoigilea (Bilbo, 1976) # [[Malika Gaïd]] Aljeriako erizaina eta militante independentista (1933-1958) # [[Manuela Burló]] film zuzendaria, gidoilaria (Murtzia 1978) # [[Manuela Sancho]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1783-1863) # [[Margaluz]] aktorea, abeslaria, dantzaria (Palma 1939-2006) # [[Margarida Pinto]] aktorea, kazetaria ( Portugal 1966) # [[Marguerite Buffet]] idazlea (Frantzia, 1620-1680) # [[María Adela Caría]] bakteriologoa, ikertzailea (Argentina 1915-1989) # [[María Agustín]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1784-1831) # [[María Antonia Ortega]] poeta (Madril 1954) # [[María de la Consolación Azlor]] noblea, Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Girona 1775- Zaragoza 1814) # [[María de los Reyes Fuentes]] poeta ( Sevilla 1927-2010) # [[María Forteza]] aitzindaria. Seguraski, Espainiako 1. emakume zinegilea (Mallorca 1913-1961) # [[María Guerra]] kazetaria, zinema kritikaria (Madril 1965) # [[Maria Hervás]] aktorea (Madril 1978) # [[María Isabel Sánchez Vegara]] idazlea...(Bartzelona ?) # [[Maria Josefa Yzuel Giménez]] fisikaria (Huesca, 1940) # [[Maria Keil]] artista (Portugal 1914.2012) # [[María Larrea|Maria Larrea]] zinegilea (Bilbo, 1979) # [[María Lostal]] heroia ( ?- Zaragoza ç1809) # [[María Manuela Pignatelli de Aragón Gonzaga]] noblea, Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1753-Madril 1816) # [[María Martín Barranco]] idazlea, genero ikuspegian aditua (Granada XX. mendea) # [[Maria Occhipinti]] anarkista eta idazlea (Italia 1921-Erroma 1996) # [[María Pantoja Sánchez]] soziologoa eta iraultzailea (Peru, 1953) # [[María Pilar Fumanal]] geomorfologoa (Valentzia 1940-1998) # [[María Rosal]] poeta, irakaslea (Kordoba 1961) # [[María Victoria Atencia]] poeta (Malaga 1931) # [[Marie Sara]] burtzikaria (Frantzia 1964) # [[Marie-Castille Mention-Schaar]] film zuzendaria, gidoilaria, kazetaria ( Frantzia 1963) # [[Marisa Soleto]] legelaria (Cáceres 1966) # [[Mary Montagu]] idazlea (EB 1689-1762) # [[Matilde Cherner]] idazlea (Salamanca, 1833-Madril 1880) # [[Matilde Muñoz Sampedro]] aktorea ( Madril 1900-1969) # [[Mercedes Muñoz Sampedro]] aktorea (Madril 1896-1979) # [[Mikaela Ingberg ]] xabalina jaurtitzailea (Finlandia 1974) # [[Mily Possoz]] margolaria (Portugal, 1888-1968) # [[Mirela Manjani]] xabalina jaurtitzailea (Albania 1976) # [[Miriam Rothschild]] zientzialaria (Erresuma Batua, 1908-2005) # [[Miriam Tlali]] emakume beltz eta idazlea (Hego Afrika, 1933-2017) # [[Montserrat Casas]] fisikaria (Girona 1955-Bartzelona2013) # [[Nandar]] aktibista feminista (Myanmar, 1995) # [[Natalia Lisovskaya]] atleta, pisu jaurtitzailea (Errusia 1962) # [[Natalia Xikolenko]] xabalina jaurtitzailea ( Bielorrusia 1964) # [[Nathalie Handal]] idazlea (EE.BB. 1969) # [[Nelly Evans Risco]] iraultzailea (Peru, 1943) # [[Nicole Girard-Mangin]] medikua (Frantzia, 1878-1919) # [[Nina Bari]] matematikaria (Errusia, 1901-1961) # [[Olga Gavrilova]] xabalina jaurtitzailea (Errusia 1957-2022) # [[Olga Rivero Jordán]] poeta (La Laguna, 1928-2021) # [[Päivi Alafrantti]] xabalina jaurtitzailea ( Finlandia 1964) # [[Panmela Castro]] grafitigile, artista, ekintzaile (Brasil, 1981) # [[Petra Felke]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1959) # [[Pilar Costa]] abokatua, politikaria (Eivissa 1967) # [[Pureza Canelo]] poeta (Cáceres 1946) # [[Quan Zhou Wu]] ilustratzaile eta komikigilea (Algeciras, 1989) # [[Randa Siniora]] eskubideen aldeko ekintzailea ('''Palestina''' ç1961) # [[Rauda Morcos]] LGBTIQ ekintzaile (Palestina, 1974) # [[Raymonde Arcier]] artista, feminista (Frantzia, 1939) # [[Raymonde Peschard]] Aljeriako gerrako militante nazionalista (1927-1957) # [[Rebecca Guay]] akuarelista (EE.BB. XX. mendea) # [[Rita Azevedo Gomes]] zinema zuzendaria (Lisboa, 1952) # [[Romelia Alarcón Folgar|Rogelia Alarcón]] idazlea, pianista (Guatemala, 1900-1971) # [[Rosa Chávez]] poeta, aktorea, kultura kudeatzailea (Guatelama, 1980) # [[Rosa Pereda]] idazlea, kritikaria (Santander 1949) # [[Rosa Romojaro ]] poeta, ikertzailea (Cádiz 1948) # [[Rosa Spottorno Topete]] itzultzailea, feminista ( Murtzia 1884-1980) # [[Rosario Pardo]] aktorea, zuzendaria (Jaen 1959) # [[Rosaura Álvarez]] poeta, margolaria, irakaslea (Granada 1945) # [[Roxana Stinchfield Ferris]] botanikaria (AEB 1895-1978) # [[Ruth Mateu Vinent]] politikaria (Menorca 1976) # [[Sabine Braun]] heptatloi- atleta (Alemania 1965) # [[Sara Doke]] belgikar kazetaria, itzultzaile (Frantziar, 1968) # [[Sara Estela Ramírez]] irakasle, kazetari, feminista ..(Mexiko, 1881-1910) # [[Sheila Minor]] ikertzailea (EE.BB., 1946) # [[Silke Renk]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1967) # [[Sofia Montaner Arnau]] azken trementinairea (Lleida 1908-1996) # [[Sofía Sakorafa]] greziar-'''palestinar''' politikaria, xabalina-jaurtitzailea (Grezia 1957) # [[Soledad Ortega Spottorno]] filosofoa, irakaslea, editorea (Madril 1914-2007) # [[Soledad Varela Ortega]] filologoa, ikertzailea (Madril 1945) # [[Sonia Nimr]] idazlea ('''Palestina''', 1955) # [[Sonia Pulido]] ilustratzailea (Bartzelona, 1973) # [[Steffi Nerius]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1972) # [[Suheir Hammad]] poeta ('''Jordania''', 1973) # [[Tatiana Xikolenko]] xabalina jaurtitzailea (Errusia 1968) # [[Telma Reca]] psikiatra aitzindaria (Argentina 1904-1979) # [[Teresa Bolaños de Zarco]] idazlea, pianojolea eta margolaria (Guatemala, 1922-1998) # [[Tiina Lillak ]] xabalina jaurtitzailea ( Finlandia 1961) # [[Truus Menger-Oversteegen|Truus Menger]] eskultorea, aktibista (Holanda 1923-2016) # [[Virginia Yagüe]] gidoilaria, idazlea ( Madril 1973) # [[Ynes Mexia]] botanikaria (Mexiko/AEB 1870-1938) # [[Zahia Ziouani]] orquestra zuzendaria (Paris 1978) # [[Zinaída Guipius]] poeta, idazlea (Errusia- Frantzia, 1869-1945) # [[Ziza Massika]] Aljeriako erizaina eta militante independentista (1934-1959 }} ==='''Berriak 2023''' ('''urria''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Abanda Elustondo]] ----'''SORTUA''' ikertzailea (Donostia, 1989) # [[Amaia Arranz Mendiguren]] ----'''SORTUA''' biologoa eta ikertzailea (Bilbo 1978) # [[Andrea Garcia-Santesmases]] ----'''SORTUA''' soziologoa, antropologoa (Madril 1988) # [[Carmen Albisu]] efef'''SORTUA''' euskaltzailea, euskara irakaslea (Errenteria, 1916-Tutera, 2007) # [[Irati Gorostidi Agirretxe]] '''SORTUA''' artista, zinemagilea (Egues, 1988) # [[Itziar Eguren]] ef--'''SORTUA''' erizaina, txistularia (Elorrio 1953) # [[Izar Zubiaga]] ef--'''SORTUA''' futbolaria (Durango 2006) # [[Leire Ayala]] ef--'''SORTUA''' abeltzaina (Bilbo/Elorrio 1972) # [[Maialen Braña]] ----'''SORTUA''' abeslaria, irakaslea (Elizondo, 1998) # [[María Ángeles Sallé Alonso]] ef--'''SORTUA''' soziologoa, ikertzailea (Panama, 1956) # [[Maria Pilar Zuriarrain]] ef--'''SORTUA''' txistularia (Zizurkil, 1953) # [[Marta Rodríguez Fouz]] ef--'''SORTUA''' soziologoa, kazetaria eta futbolaria (Coruña, 1972) # [[Patricia Tornero]] ----'''SORTUA''' gaztagilea (Valentzia....) # [[Tatiana Romero Reina]] ----'''SORTUA''' historialaria, aktibista (Mexiko, 1984) # [[Julia Arévalo]] aktibista, politikaria (Uruguai, 1898-1985) # [[Abala Bose]] gizarte langilea (Bangladesh, 1864-1951) # [[Alberta Ferretti ]] diseinatzailea (Italia 1950) # [[Alessandra Korap]] lider indigena (Brasil, 1958) # [[Alicia Luna]] gidoilaria, irakaslea (Madril 1963) # [[Alicia Senovilla ]] aurkezlea (Madril 1969 ) # [[Amna Suleiman]] maistra eta txirrindularia Palestinan (Damasco, 1982) # [[Amparo Fortuny]] dokumentalgilea, ekoizlea (Valentzia XX. mendea) # [[Ana García Lozano]] kazetaria (Valentzia 1963) # [[Ana Iris Simón ]] kazetaria, idazlea (Ciudad Real 1991) # [[Anita Sirgo]] sindikalista, komunista, ekintzailea (Asturias, 1030) # [[Anna Lizaran]] aktorea (Bartzelona 1944-2013) # [[Anna Murià]] idazlea, kazetaria, ekintzaile erbesteratua (Bartzelona, 1904-Tarrasa, 2002) # [[Annie Baker]] film zuzendaria (AEB 1981) # [[Antonia Dell'Atte ]] modelo ohia, aurkezlea (Italia 1960) # [[Anwara Bahar Chowdhury]] idazlea eta ekintzailea (Bangladesh, 1919-1987) # [[Asma al-Ghul]] kazetaria, feminista (Palestina, 1982) # [[Asma Tubi]] poeta eta kazetaria (Palestina, 1905-1983) # [[Assumpció Casals]] aktore erbesteratua (Bartzelona, 1896-1975) # [[Auguste Deter]] dokumentatutako 1. Alzheimer goiztiar kasua (Alemania 1850-1906) # [[Beatriz de Bobadilla (Gomerako andrea)]] Tenerifeko konkistatzailea (Medina del Campo, ?-1504) # [[Beatriz Enríquez de Arana]] Kolonen bikotea eta Fernando Kolonen ama (Kordoba, 1465-1522) # [[Blanca Padilla]] modeloa, diseinatzailea (Madril 1995) # [[Bushra al-Tawil ]] kazetaria, aktibista (Palestina 1993) # [[Carlota Soldevila]] aktorea, irakaslea (Bartzelona 1929-2005) # [[Carme Ballester|Carmen Ballester]] kataluniar politikari erbesteratua (Bartzelona, 1900-Paris, 1972) # [[Carme Serrallonga]] pedagogoa, itzultzailea (Bartzelona 1909-1997) # [[Carmen Alcázar]] wikilaria (Mexiko) # [[Carmen Domingo]] idazlea, aktibista (Bartzelona 1970) # [[Carmen Lomana]] enpresaburua, socialitea (Leon 1948) # [[Carolina Punset]] politikaria (AEB/Katalunia 1971) # [[Celestina Marrón]] sindikalista (Asturias, 1926-2016) # [[Chelo García-Cortés]] kazetaria (Ourense 1951) # [[Clotilde Luisi]] abokatu, dramaturgo, feminista (Uruguai, 1882-1969) # [[Conchi Arnal Claro]] ekintzaile feminista (Tanger, 1950) # [[Conxita Herrero]] komik ilustratzailea (Katalunia, 1993) # [[Daniela Catrileo]] poeta maputxea (Txile, 1987) # [[Daniela Feixas]] idazlea, aktorea, zuzendaria (Katalunia 1973) # [[Dolors Oller]] irakaslea, idazlea, literatura kritikaria (Girona 1942) # [[Eileen O'Shaughnessy]] Britainia Handiko idazlea (1905–1945) # [[Elisa Coll]] idazlea, ekintzailea, bisexuala (Madril 1992) # [[Elisabeth Reyes]] modeloa (Malaga 1985) # [[Elsa Punset]] idazlea ( Londres/Katalunia 1964) # [[Elvira Espejo Ayca]] artista, poeta, ehulea (Bolivia, 1981) # [[Eva García Magriñá]] ikertzaile eta idazle (Donostia, 1966) # [[Eva Hache]] umorista, aurkezlea (Segovia 1971) # [[Fadila Saâdane]] Aljeriako gerrako zuen militante nazionalista (1938-1960) # [[Fanny Kemble]] aktore, idazle eta esklabotzaren aurkako abolizionista (Britainia Handia, 1809-1893) # [[Gema López]] kazetaria (Madril 1971) # [[Georgette Rizk]] ekintzailea (Palestina 1925-2018) # [[Hanan Al-Agha]] idazle eta artista (Palestina, 1948-2008) # [[Helena Béjar]] soziologoa, irakaslea (Madril 1956-2023) # [[Helga Tawil-Souri]] dokumentalgile, ikertzaile eta idazle (Kuwait, 1969) # [[Hiba Kamal Abu Nada]] poeta, eleberrigilea, wikilaria (Meka, 1991-Gazako zerrenda, 2023) # [[Hind al-Husseini]] aktibista, hezitzailea (Palestina, 1916-1994) # [[Inés Luisi]] medikua (Uruguai, XIX.mendea- 1965) # [[Irene Bordoy]] margolaria, irudigilea (Mallorca 1940) # [[Isabel Gemio]] kazetaria (Badajoz 1961) # [[Isabel González González]] politikaria eta ekintzailea (Tenerife, 1890-1968) # [[Isabel Pinto de Vidal]] politikaria, aktibista (Uruguai, 1885-1969) # [[Isabella Eklöf]] zinemagilea (Suedia, 1978) # [[Islah Jad]] aktibista, ikertzailea, irakaslea (Palestina 1951) # [[Jackie Salloum ]] artista, film zuzendari palestinarra (AEB XX. mendea) # [[Jahanara Arzu]] poeta (Bangladesh, 1929) # [[Jenna Elfman]] aktorea (AEB 1971) # [[Jimena Menéndez-Pidal|Jimena Menendez Pidal]] pedagogoa (Madril, 1901-1990) # [[Júlia Coromines]] medikua, psikiatra erbesteratua (Bartzelona 1910-2011) # [[Julud Daibes]] palestinar arkitektoa eta politikaria (Betleem, 1965) # [[Jutta Koether]] artista, musikaria eta kritikaria (Alemania, 1958) # [[Kamilya Jubran]] abeslari palestinarra (Israel, 1962) # [[Kamini Roy]] poeta eta ekintzailea (Bangladesh, 1864-1933) # [[Kapitolina Díaz]] soziologoa (Leon, ) # [[Kholoud Faqih|Kholoud Faqin]] epailea (Palestina, XX.mendea) # [[Laudelina de Campos Melo]] etxeko-langileen aldeko sindikalista (Brasil, 1904-1991) # [[Laura Caballero]] gidoilaria, zuzendaria (Madril 1978) # [[Lola Lizaran]] aktorea (Almeria/Bartzelona 1931-2003) # [[Lucila Gamero]] mediku, zirujau, idazle eta feminista (Honduras, 1873-1964) # [[Lucy Prebble]] antzerkigilea (Britainia Handia 1981) # [[Luisa Luisi]] poeta, pedagogoa (Uruguai, 1883-1940) # [[Lurdes Lekuona Laburu|Lurdes Lekuona]] Zalduondoko alkatea (Gasteiz, 1958) # [[Magdalena Antonelli Moreno]] politikaria, aktibista (Uruguai, 1877-1955) # [[Maha Haj]] palestinar jatorriko zinema zuzendari israeldarra (Nazaret, 1970) # [[Mai Masri]] zinema-zuzendaria (Jordania, 1959) # [[Maliha Hamidou]] Aljeriako gerrako militante nazionalista (1942-1959) # [[Mar Coll]] gidoilaria, film zuzendaria (Bartzelona 1981) # [[Margarida Minguillón]] aktorea, ahots aktorea (Bartzelona 1947) # [[Maria Dolors Bargalló]] Kataluniar politikari erbesteratua (Bartzelona, 1902-Mexiko,1980) # [[María España Almendro]] saskibalio-jokalaria (Mallorca 1992) # [[Maria Majoral]] trementinairea (LLeida 1887-1976) # [[Maria Mies]] soziologoa (Alemania, 1931-2023) # [[María Patiño]] kazetaria (Coruña 1971) # [[María Teresa Josefina Janicki]] hezitzailea (Frantzia-Uruguai, XIX. mendea- ?) # [[Mariam Barghouti]] amerikar-palestinar kazetari, aktibista (Palestina-AEB, 1993) # [[Marina Comas]] aktorea (Bartzelona 1996) # [[Marta Angelat ]] aktorea, ahots aktorea (Bartzelona 1953) # [[Marta Corredera]] futbolaria (Bartzelona 1991) # [[Marta Nebot]] kazetaria (Sevilla 1975) # [[Marta Pérez Sierra]] idazlea, poeta (Bartzelona 1957) # [[Maruja Lozano]] bolero eta kopla abeslaria (Valentzia 1935 - Malaga 2022) # [[Mary Al-Atrash]] igerilaria (Palestina 1994) # [[Mary Ann Shadd]] aktibista abolizionista, kazetaria, irakaslea (AEB, 1823-1893) # [[Maryse Gargour]] zinemagilea eta kazetaria (Palestina, XX. mendea) # [[Matilde_Fern%C3%A1ndez]] Politikaria feminista (Madril, 1950) # [[Mayada Al-Sayad]] alemaniar-palestinar atleta (Berlin, 1992) # [[Mériem Bouatoura]] Aljeriako gerrako borrokalari independentista (1938-1960) # [[Meriem Saâdane]] aljeriar erizaina eta militante nazionalista (1932-1958) # [[Mila Abadia]] kultura kudeatzailea (Zaragoza, 1962) # [[Miriam Saavedra]] modeloa, aktorea (Peru 1993) # [[Montse Amenós]] eszenografoa, jantzi-deseinatzailea (Bartzelona 1954) # [[Montse Guallar]] aktorea, aurkezlea (Bartzelona 1960) # [[Montserrat Cornet]] idazlea (Bartzelona 1934) # [[Mrinalini Sen]] idazlea (Bangladesh, 1879-1972) # [[Nadia Hafid]] ilustratzailea (Katalunia, 1990) # [[Nancy Meyers]] zuzendari, ekoizle eta gidoilaria (AEB 1947) # [[Natalia (abeslaria)]] tb aurkezlea (Cádiz 1982) # [[Natasha Neri]] aktibista, zinema zuzendaria (Brasil, XX. mendea) # [[Norma Andrade]] ekinzailea (Mexiko) # [[Noura Erakat]] amerikar-palestinar aktibista, irakaslea (Kalifornia, 1980) # [[Olatz Arregui]] piraguista (Donostia, 1999) # [[Paula Hernández (ahots aktorea)]] (Girona 1998) # [[Paula Hernández ]] aktorea, gidoilaria, zuzendaria (Argentina 1969) # [[Paulina Luisi]] mediku, sufragista, aktibista feminista (Uruguai, 1875-1950) # [[Pilar Boyero]] kopla abeslaria, irakaslea (Cáceres 1974) # [[Reem Frainah]] psikologoa, aktibista (Palestina ?) # [[Rosa Catrileo|Rosa Castrilleo]] abokatu maputxea (Temuco, Txile, 1981) # [[Rosa Estiarte]] igerilari olinpikoa (Manresa 1959-1985) # [[Rosa María Fernández García|Rosa María Fernandez García]] sindikalista (Asturias, 1942-2021) # [[Rosa Novell ]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1952) # [[Sahar Jalifa]] idazlea (Palestina, 1942) # [[Samar Nassar]] igelaria (Libano, 1978) # [[Samiha Khalil]] politikaria, ekintzailea (Palestina 1923-1999) # [[Shadia Mansour]] hip-hoparen 1. dama arabiarra (Londres 1985) # [[Shamim Azad|Shamin Azad]] poeta eta idazlea (Bangladesh, 1952) # [[Sílvia Quer]] film zuzendaria ( Bartzelona 1962) # [[Sofía Álvarez Vignoli]] aktibista, politikaria (Uruguai, 1899-1986) # [[Sònia Moll]] filologoa, poeta, itzultzailea (Bartzelona 1974) # [[Suad Amiry]] idazle eta arkitektoa (Siria, 1951) # [[Susanna Barranco]] aktorea, zuzendaria, ekoizlea (Bartzelona 1975) # [[Tania Safura Adam Mogne]] ikertzaile eta erakusketa komisario (Mozambike, 1979) # [[Teresa Font]] film-editorea (Bartzelona 1956) # [[Tina Pérez]] sindikalista, ekintzalea (Asturias, 1929-1965) # [[Umayya Abu-Hanna]] kazetaria eta idazlea (Palestina-Finlandia, 1961) # [[Woroud Sawalha]] atleta (Palestina, 1991) # [[Yamila Abdalá Taha al Shanti]] irakaslea, politikaria (Palestina 1955-2023) # [[Zaha Hassan]] aktibista, abokatua (Palestina, XX.mendea) # [[Zulaija Al-Shahabi]] Palestinako feminismoaren ekintzaile aitzindaria (1901-1992) }} ==='''Berriak 2023''' ('''iraila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Barrena García]] ----'''SORTUA''' idazlea, poeta (Basauri) # [[Bego Zubia Gallastegi]] ----'''SORTUA''' ikertzaile (Arrasate, 1965) # [[Dora Manchado]] --ef'''SORTUA''' Tehueltxeeraren azken hiztuna (Argentina, 1934-2019) # [[Jaione López]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, misiolaria (Elorrio 1998) # [[Marta Goikoetxea Luquin]] ef--'''SORTUA''' blogaria (Lizarra, 1984) # [[Nagore Belastegi Martín|Nagore Belaustegi]] ----'''SORTUA''' (Legazpia, 1987) # [[Nerea Azkona]] ----'''SORTUA''' antropologoa, idazlea (Sopela, 1982) # [[Oihane Unzalu]] ef--'''SORTUA''' nutrizionista, kirol monitorea, lasterkaria (Abadiño 1987) # [[Pantxonerak]] '''SORTUA''' arrain saltzaileak (Laredo 1970 hamarkadara arte) # [[Presen Zubillaga Auza]] efef'''SORTUA''' feminista, ekintzailea (Iruñea, 1951-2023) # [[Raquel Esteban Terradillos]] ----'''SORTUA''' ekofisiologoa (Barakaldo, 1982) # [[Adriana Abenia]] aurkezlea, idazlea (Zaragoza 1984) # [[Aina Clotet ]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1982ko) # [[Alexandra Narváez]] aktibista, zientzialaria (Ekuador, XX. mendea) # [[Alicia de los Ríos Merino|Alicia de los Rios Merino]] ikasle, gerrilari desagertua (Mexiko, 1952) # [[Amalia Anglés y Mayer]] opera kantaria eta gitarra-jotzailea (Badajoz, 1827-Stuttgart, 1859) # [[Amèlia Jover Velasco]] sindikalista, anarkista eta feminista (Cullera, 1910-Paris, 1997) # [[Amelia Quintanal Martínez-Conde]] futbolean Espainiako emakume talde baten 1. entrenatzailea (Kantabria 1937) # [[Amrita Pritam]] idazlea (Pakistan, 1919-India, 2005) # [[Ana Alba García]] kazetaria, gerra gatazketan aditua (Bartzelona 1971-2020) # [[Ana Borges]] futbolaria, aurrelaria (Portugal 1990) # [[Ana Paris Garcia]] lider sindikalista garrotez eraila (Sevilla, 1898-1938) # [[Ángeles García-Madrid|Ángeles Garcia-Madrid]] idazlea eta preso politikoa (Torrejón, 1918-Madrid, 2015) # [[Angustias Lara Sánchez|Maruja Lara Sánchez]] sindikalista (Granada, 1917-Valentzia, 2012) # [[Anna Cabot Quincy Waterston]] idazlea (AEB 1812-1899) # [[Anna Gréki]] poeta eta ekintzaile aljeriarra (1931-1936) # [[Anna Rodríguez Costa]] dramagilea, zuzendaria (Granada 1972) # [[Anna Stewart (aktibista)]] emakumeen eskubideen aldekoa (Australia 1947-1983) # [[Annette Frances Braun]] entomologoa (EEBB, 1884-1978) # [[Antònia Pascual Flaquer]] komunista fusilatua (Capdepera 1911-Porreres,1937) # [[Assumpció Puigdelloses Vila]] etxekoandre fusilatua (1906 - Sant Adrià de Besòs, 1940) # [[Aurora Picornell]] komunista fusilatua (Palma, 1912-Manacor, 1937) # [[Ayo Edebiri]] komediantea, idazlea (AEB1995) # [[Balbina Gayo Gutiérrez|Balbina Gayo Gutierrez]] maistra errepublikarra (1901-1936) # [[Begoña Alberdi]] sopranoa (Bartzelona 1964) # [[Belarmina González Rodríguez]] ekintzaile fusilatua (Palencia, 1914-Porreres, 1937) # [[Blanca Jeannette Kawas]] aktibista (Honduras, 1946-1995) # [[Brígida Pardo López]] etxekoandre fusilatua (Granada, 1904-1936) # [[Carlota Planas Riera]] Espainiako 1. emakume futbolarien ordezkaria (Bartzelona 1992) # [[Carme Claramunt i Barot]] ekintzaile fusilatua (Tarragona, 1897 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Carme Portaceli]] antzerki-zuzendaria, irakaslea (Valentzia 1957) # [[Carmen Arrojo]] maistra, memoriaren aldeko ekintzailea (Madril, 1918-2017) # [[Carmen Arrufat]] aktorea (Castelló 2002) # [[Carmen del Riego]] kazetaria, 1. emakume-presidentea Madrileko Prentsa Elkartean (Asturias 1960) # [[Carmen Maria Garcia "García de Saura"|Carmen María Garcia]] idazle eta margolaria ( Molina de Segura) # [[Carol López ]] dramagilea, aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1969) # [[Carolina Ferre]] kazetaria (Alacant 1974) # [[Caroline Rémy de Guebhard]] idazle feminista (Frantzia, 1855-1929) # [[Catalina Flaquer]] ekintzailea fusilatua (Capdepera, 1876-Porreres,1937) # [[Catalina Martín López de Bustamante]] gerrillara, alfereza (Espainia ?-XIX. mendea) # [[Catalina Narváez de Ruiz]] brodatzailea, margolaria (Cádiz 1861- ¿ 1929) # [[Catherine Cusset]] filosofoa (Frantzia 1963) # [[Celia Tapias]] Buenos Airesko lehen emakume abokatua (1885-1964) # [[Chelsea Ashurst]] futbolaria, atezaina (Ingalaterra 1990) # [[Cinta Sabaté]] eskultorea, margolaria (Tarragona 1946) # [[Clara Pueyo Jornet]] Errepublikano desagertua (Villanueva eta GEltrú, 1914-1943) # [[Claudia López Benaiges]] feminista, anarkista eraila (Txileko Santiago, 1972-1998) # [[Clotilde García del Castillo]] Sorollaren musa eta Sorolla Museoaren sortzailea (Valentzia, 1865-Madril, 1929) # [[Concepción Caceres|Concepción Cáceres]] emagin fusilatua (Montijo, 1912-1938) # [[Concha Carretero]] frankismoaren biktima (Madril, 1918-2014) # [[Concita De Gregorio]] kazetaria, idazlea (Italia 1963) # [[Coral Bracho]] hizkuntzalaria, poeta (Mexiko 1951) # [[Courtney Barnett ]] rock abeslaria (Australia 1987) # [[Cristina Clemente]] idazlea, gidoilaria, zuzendaria( Bartzelona 1977) # [[Cristina Fernández Pereda]] atezain fusilatua (Leon, 1900 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Diana Nyad]] igerilaria eta kazetaria (New York, 1949) # [[Djamila Amrane-Minne]] poeta eta historialaria, Aljeriako Independentzia Gerrako ekintzailea (1939-2017) # [[Dolores Cacuango]] Indigenen aldeko ekintzailea (Ekuador, 1881-1971) # [[Dolors Feliu]] abokatua, unibertsitateko irakaslea, politikaria (Roda de Ter, 1964) # [[Dolors Giorla Laribal]] etxekoandre fusilatua (Bartzelona, 1912 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Dolors Prat Coll]] anarkosindikalista (Ripoll, 1905-Tolosa, 2001) # [[Elena Martín]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1992) # [[Elina Garanca]] mezozosopranoa (Letonia 1976) # [[Elionor Malich Salvador]] emakume errepublikano fusilatua (Piorat, 188?- Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Elisa García Sáez]] sindikalista, erizaina, Gerra Zibilean hildako milizianoa (Bartzelona, 1916-Huesca, 1936) # [[Elizabeth Evatt ]] epailea (Australia 1933) # [[Emakumezkoen Nazioarteko Zinemaldia (Australia)]] Australia 1975 # [[Emilia Dilke]] idazlea (Erresuma Batua, 1840-1904) # [[Encarnación Magaña]] antifrankista eraila (Almeria, 1921-1942) # [[Estefanía Banini]] futbolaria, aurrelaria (Argentina 1990) # [[Eugenia González Ramos]] sindikalista fusilatua (Bartzelona, 1919 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Eumelia Hernández]] sindikalista eta feminista (Venezuela, 1913-1990) # [[Eveline Safir Lavalette]] frantses jatorriko ekintzaile aljeriarra (1927-2014) # [[Evelyn Glennie]] perkusionista gorra (Eskozia 1965) # [[Fabiana da Silva Simões]] furbolaria (Brasil 1989) # [[Felicidad Duce]] jostuna, aitzindaria, enpresaburua (Bartzelona 1908-2000) # [[Flora Sanhueza]] pedagogo anarkista (Txile, 1911-1974) # [[Florence Ethel Johnson]] sindikalista, maistra (Australia 1884-1934) # [[Florencia Bonsegundo]] futbolaria (Argentina 1993) # [[Francisca Senhorinha da Motta Diniz|Francisca Sehorinha]] idazlea (Brasil,1834- ?) # [[Giovanna Berneri]] anarkista ekintzailea (Italia, 1897-1962) # [[Hélène Monastier]] aktibista, irakasle (Suitza, 1882-1976) # [[Hubertine Auclert|Hubertine Auchert]] feminista ekintzailea (Frantzia, 1848-1914) # [[Inés Jiménez Lumbreras]] errepublikano fusilatua (Madril, 1915-Sant Adrià de Besòs, 1940) # [[Irene Moray]] argazkilaria, film-zuzendaria (Bartzelona 1992) # [[Isabel Mesa Delgado]] Sindikalista (Ronda, 1913-Valentzia, 2002) # [[Jane eta Louise Wilson]] artistak (Ingalaterra 1967) # [[Jessica Gleeson]] futbolaria, defentsa (Irlanda 1993) # [[Jessie Street Emakumeen Liburutegi Nazionala]] Australia 1989 # [[Jessie Street]] ekintzailea (Brithis Raj/India 1889-Australia 1970) # [[Jill Ellis]] futbolari, entrenatzaile ohia (Erresuma Batua 1966) # [[Joaquina Charro Gómez]] sindikalista fusilatua (Montijo, 1912-1938) # [[Josephine Shaw Lowell]] aktibista (AEB, 1843-1905) # [[Juana Aranguren Rica]] abokatu feminista (Bilbo, 1952) # [[Julia López (artista)]] margolari autodidakta (Mexiko 1936) # [[Kamilla Seidler ]] sukaldariburua (Danimarka 1983) # [[Kristine Lilly]] nazioarteko partida gehien jokatutako futbolari ohia (AEB 1971) # [[Laura Ràfols]] futbolaria, atezaina (Bartzelona 1990) # [[Leda Rafanelli]] feminista, sufia, idazlea (Italia, 1880-1971) # [[Leila Ouahabi]] futbolaria, defentsa (Bartzelona 1993) # [[Leonor Lavado]] imitatzailea, aktorea (Kordoba 1987) # [[Lesbia Urquía]] aktibista (Honduras, 1967-2016) # [[Lola Gallardo]] futbolaria, atezaina (Sevilla 1993) # [[Lucía Alemany]] film-zuzendaria(Castelló 1985) # [[Lucía Pascual Palomo]] xake-jokalaria (Madril 19) # [[Luisa Gómez de la Torre|Luisa Gomez de la Torre]] ekintzailea (Quito,1887-1976) # [[Magdalena Nolla Montseny]] etxekoandre fusilatua (Tarragona, 1904-Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Malena Costa]] modeloa (Mallorca 1989) # [[Manuela Díaz Cabezas]] ekintzaile antifrankista (Kordoba, 1920-Suitza, 2006) # [[Margarita Murillo]] aktibista (Honduras, 1958 - 2014) # [[Margarita Rivière]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1944-2015) # [[María Angélica Barreda|Maria Angelica Barreda]] Argentinako lehen emakume abokatua (1887-1963) # [[María Antonia Iglesias]] kazetaria, idazlea (Madril 1945-Pontevedra 2014) # [[María de la Purificación de la Aldea y Ruiz de Castañeda|Purificación de la Aldea]] emagina, ekintzailea ( Madrid, 1889-1976) # [[María Escoté]] jostuna, arropa diseinatzailea (Bartzelona 1979) # [[María Esteve |María Esteve Flores]] aktorea (Argentina, 1974) # [[María Herrera Magdaleno|Maria Herrera Magdaleno]] Giza eskubideen aldeko aktibista (Mexiko, 1950) # [[Maria Jiménez]] abeslatia eta aktorea (SEvilla, 1950-2023) # [[María Joaquina de Viera y Clavijo]] idazlea (Kanariak, 1737-1819) # [[Maria Jose Pons]] futbolaria, atezaina (Bartzelona 1984) # [[María Martín López]] memoria historikoaren aldeko borrokalaria, frankismoaren biktima (Avila, 1930-Toledo,2014) # [[Maria Mies]] alemaniar soziologoa (Steffeln, 1931-2023) # [[María Moreno]] idazlea eta kazetaria (Buenos Aires, 1947) # [[Maria Pascual Flaquer]] komunista fusilatua (Capdepera 1911-Porreres,1937) # [[María Pry]] entrenatzailea, futbolari ohia (Sevilla 1984) # [[María Victoria Walsh]] kazetaria, borrokan hila (Buenos Aires, 1950-1976) # [[Marie Louise Berneri]] idazle anarkista (Italia, 1918-Londres, 1949) # [[Marsia Taha]] boliviar sukaldaritzako chef aitzindaria (Bulgaria 1989) # [[Marta Lois]] irakaslea, politikaria (Vigo, 1969) # [[Marta Torrejón]] futbolaria, defentsa (Bartzelona 1990) # [[Martha Asunción Alonso]] poeta itzultzailea (Madril, 1987) # [[Mary Cynthia Dickerson]] herpetologoa (AEB 1866-1923) # [[Maud Nathan]] aktibista, sufragista (AEB, 1862-1946) # [[Maud Slye]] minbizi ikertzailea (AEB 1879-1954) # [[Maya Hansen]] moda diseinatzailea (Madril 1978) # [[Mila Abadia]] kultura kudeatzailea (Zaragoza, 1962) # [[Milagros Pérez Oliva ]] kazetaria, idazlea, irakaslea (Huesca 1955) # [[Minnehaha ]] poema bateko fikziozko pertsonaia (AEB 1855) # [[Míriam Nogueras]] politikaria eta enpresaburua (Bartzelona, 1980) # [[Montse Germán]] aktorea (Bartzelona 1969) # [[Natalia Ramos (futbolaria)]] defentsa (Tenerife 1999) # [[Neus Bonet]] kazetaria, irakaslea (Bartzelona 1959) # [[Neus Bouza Gil]] CNTko militante fusilatua (Bartzelona, 1916- Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Nieve de Medina]] aktore eta zuzendaria (Madril,1962) # [[Noelia López ]] modeloa, tb aurkezlea (Sevilla 1986) # [[Noelia Ramos]] futbolaria, atezaina (Tenerife 1999) # [[Olga Luzardo]] kazetaria eta ekintzailea (Venezuela, 1916-2016) # [[Patri Guijarro]] futbolaria, defentsa (Palma Mallorcakoa 1998) # [[Patricia Ferreira]] gidoilaria, zuzendaria (Granada 1958) # [[Patricia Rodríguez Barrios]] 1. Gizonezko Futbol talde gerentea (Gipuzkoa 1982) # [[Pazzis Sureda]] eskultorea, margolaria (Mallorca 1907-1939) # [[Pepita Laguarda Batet]] anarkista,gerra zibilean eraila (Bartzelona, 1919-1936) # [[Pepita Patiño Páez]] makien laguntzailea, komunista (Kordoba, 1925-2015) # [[Piedad Arribas]] ekintzailea, frankismoaren biktima (Toledo, 1920-Madril, 2010) # [[Pilar Montaner Maturana]] margolaria (Mallorca 1876-196119) # [[Pilar Prades]] garrotez eraildako neskame pozoitzailea (Valentzia, 1928-1959) # [[Purificación Pérez Benavent]] sindikalista (Valentzia, 1919-Kanada, 1995) # [[Ramona Peralba Sala|Ramona Peralta Sala]] langile fusilatua (Gironella, 1904-Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Raquel Cabezón]] futboalari ohia (Bartzelona 1978) # [[Rianna Jarrett]] futbolaria, aurrelaria (Irlanda 1994) # [[Rocío García Martínez]] txirrindularia (Madril 1974) # [[Romina Belluscio]] kazetaria, modeloa ( Argentina 1979) # [[Sandra Hermida Muñiz]] film-, dokumental ekoizlea (Tarragona 1972) # [[Sandra Paños]] Futbolaria, atezaina (Alacant 1992) # [[Sandra Vilanova]] futbolari ohia, erdilaria (Bartzelona 1981) # [[Sara Nieves Matheu García]] irakaslea, zibersegurtasun ikertzailea (Murtzia 1992) # [[Sara Ortega (futbolaria)]] , aurrelaria (Errioxa 2005) # [[Sara Serrat]] futbolaria, idazlea (Huelva 1995) # [[Sara Suárez Solís]] idazle feminista (Oviedo, 1925-2000) # [[Sarah Bouhaddi]] futbolaria, atezaina (Frantzia 1986) # [[Sari Van Veenendaal]] futbolaria, atezaina (Herbehereak 1990) # [[Sarina Wiegman]] entrenatzailea, futbolari ohia (Herbehereak 1969) # [[Sayaka Fernández Díaz]] dokumentalgilea (Cáceres 1978) # [[Sha'Carri Richardson]] atleta (AEB 2000) # [[Silvia Meseguer]] futbolari ohia, medikua (Teruel 1989) # [[Soledad Gallego-Díaz]] kazetaria (Madril 1951) # [[Sonia Bermúdez Tribano]] futbolaria, entrenatzailea, berriemailea (Madril 1984) # [[Sonia García Galán]] historialaria eta feminista (Aviles, 1981) # [[Sonia Grande]] cinema-jantzi diseinatzailea (Asturias 1964) # [[Susana Carro]] Filosofoa irakaslea, femilnista (Mieres, 1971) # [[Tania Martínez Portugal|Tania Martinez Portugal]] poligologoa, irakaslea,feminista (Etxebarri, 1963) # [[Toña Is ]] futbolaria, entrenatzailea (Asturias 1966) # [[Tránsito Amaguaña]] ekintzaile indigena (Ekuador,1909-2009) # [[Urimare]] kazike (Venezuela, XVI. mendea) # [[Urrezko Neskatoak]] Olinpiar Jokoetako gimnasta erritmiko txapeldunak, Atlanta 1996 # [[Valentina Muñoz]] aktibista feminista (Txile, 2002) # [[Vera Pauw]] bortxatutako futbolaria, entrenatzailea (Hebehereak 1963) # [[Vicky Losada]] futbolaria (Bartzelona 1991) # [[Victoria Prego]] kazetaria (Madril 1948) # [[Viola Calligaris]] futbolaria (Suitza 1996) # [[Yolanda Flores]] kazetaria, irrati esataria (Madril, 1960) }} ==='''Berriak 2023''' ('''abuztua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Goirigolzarri Alegria]] efef'''SORTUA''' abokatua eta aktibist (Gamiz, 1978- Barakaldo, 2023) # [[Ana Soto]] --ef'''SORTUA''' kazike (Venezuela, 1618-1668) # [[Awen Iorwerth]] ----'''SORTUA''' medikua, unibertsitateko irakaslea # [[Erika Arrizabalaga]] ----'''SORTUA''' txistularia (Gasteiz, 2000) # [[Gentz del Valle]] ef--'''SORTUA''' artista (Lekeitio, 1957) # [[Orocomay]] ----'''SORTUA''' kazike (Venezuela, XVI. mendea) # [[Xochilt Madai|Xochitl Madai]] ----'''SORTUA''' arkitektua eta ekintzailea (Mexiko, 1972) # [[Ada Liberio]] gimnasta errimikoa (Zaragoza 1974) # [[Adriana Díaz Enciso]] idazlea (Mexiko, 1964) # [[Alba González]] idazlea, politikaria (Asturias 1986) # [[Alice Kellen]] idazlea (Valentzia, 1989) # [[Amalia Bautista]] poeta (Madril 1962) # [[Amparo Barayón]] piano-jola eta sindikalista fusilatua (Zamora, 1904-1936) # [[Ana Bautista]] gimnasta erritmikoa (Kanariak 1972) # [[Ana Carmona Ruiz]] mutil itxuraz jokatzea lortu zuen futbolaria (Malaga 1908-1940) # [[Ana María de Foronda|Ana Maria de Foronda]] idazlea eta itzultzailea (1910-1990) # [[Anna Szatkowska]] idazlea (Polonia, 1928-2015) # [[Antònia Fontanillas Borràs]] anarko-sindikalista (Bartzelona, 1917-Frantzia, 2014) # [[Apacuana]] kazikea (Venezuela, XVI. mendea) # [[Athenea del Castillo]] futbolaria (Kantabria 2000) # [[Bathsua Makin]] Proto-Feminista (Londres, 1600-1675) # [[Beatriz Corredor]] legelaria, politikaria (Madril 1968) # [[Blanche Stuart Scott]] hegazkinlaria (EEBB. 1884-1970) # [[Carla Barber]] medikua, modeloa (Kanariak 1990) # [[Carmen Avilés]] atleta (Madril 2002) # [[Carmen Herrero Vicent]] medikua, ikertzailea (Castelló, 1986-2023) # [[Carmen Montes]] itzultzailea (Cádiz 1963) # [[Cata Coll]] futbolaria (Mallorca 2001) # [[Cathy Xaudaró]] gimnasta erritmikoa (Filipinak/ Espainia 1960) # [[Cecilia Domínguez Luis|Cecilia Dominguez]] idazlea (La Orotava, 1948) # [[Cecilia Pantoja]] abeslaria (Txile, 1943 - 2023) # [[Celia Flores]] abeslaria (Madril, 1981) # [[Charlotte Maxeke]] aktibista (Hegoafrika, 1871-1936 ) # [[Charlotte von Ahlefeld|Charlotte von Ahlfeld]] idazlea (Alemania, 1782-1849) # [[Charlotte von Stein|Charlote Von Stein]] (Alemania, 1742-1822) # [[Christiane Vulpius]] Goetheren emaztea (Alemania, 1765-1816) # [[Clara Serra]] feminista, ikertzailea, filosofoa, politikari ohia (Madril 1982) # [[Concha Monrás]] piano-jotzaile fusilatua (Bartzelona, 1898-Huesca 1936) # [[Conchi Sánchez ]] Espainiako 1. emakume futbolari profesionala (Madril 1957) # [[Costanza da Varano]] humanista eta poeta (Italia, 1426-1447) # [[Covadonga Tomé]] pediatra, politikaria (Asturias 1970) # [[Cristina Gallo]] kirol kazetaria, idazlea, aktibista (Asturias 1965) # [[Dahteste]] gerlari, itzultzaile, diplomazialari (1860 - Mexiko Berria, 1955) # [[Diana Wynne Jones]] idazlea (Londres, 1934-2001) # [[Dolores Pla Brugat]] historialaria eta ikertzailea (Girona, 1954-2014) # [[Emakume Indigenen Nazioarteko Eguna]] # [[Emilia Boneva]] gimnasia erritmikoko entrenatzailea (Bulgaria 1938-2019) # [[Emma Cabal]] poeta (Asturias 1962) # [[Enith Salón]] futbolaria ( Valentzia 2001) # [[Esther González]] futbolaria (Granada 1992) # [[Etta Federn]] idazle, itzultzaile, pedagogo eta anarkofeminista austriarra (1883 - 1951) # [[Eva Navarro ]] futbolaria (Murtzia 2001) # [[Fatima Madrilgoa]] ustezko astronomoa (Al-Andalus XI. mendea) # [[Francisca Saperas|Francesca Saperas]] anarko-sindikalista (Bartzelona, 1851-1933) # [[Gala Dalí]] artista eta modeloa (Errusia, 1894-1982) # [[Hansa Mehta]] aktibista, politikaria (India, 1897-1995) # [[Irene Guerrero]] futbolaria (Sevilla 1996) # [[Isabel Medina]] idazlea (Gomera, 1943) # [[Isabel Mozún]] altuera jauziko atleta (Madril 1960) # [[Ivana Andrés ]] futbolaria (Valentzia 1994) # [[Jean Batten]] hegazkinlaria (Zeelanda Berria, 1909-Palma Mallorcakoa, 1982) # [[Johanna Schopenhauer]] idazlea (Alemania, 1766-1838) # [[Juana Álvarez Molina|Juana Alvarez]] etxekoandre fusilatua (Medina de Rioseco, 1897-Gijon, 1937) # [[Juana María de los Dolores de León Smith]] espainiar dama (Badajoz, 1798 – Londres, 1872) # [[Julia Mayoral Márquez]] maistra eta politikaria (Badajoz, 1902 - 1983) # [[Julia Santibáñez]] idazlea (Mexiko, 1971) # [[Kyra Galván]] poeta eta eleberrigilea (Mexiko Hiria, 1956) # [[La Repompa de Málaga]] abeslaria (Malaga 1937-1959) # [[Laia Codina]] futbolaria (Girona 2000) # [[Lara Álvarez]] kazetaria (Asturias 1989) # [[Laura del Río]] futbolaria, mutilen entrenatzailea (Madril, 1982) # [[Lola Suárez|Lola Suarez]] idazlea (Lanzarote, 1956) # [[Malebogo Molefhe]] aktibista (Botswana,1980) # [[María Bernaldo de Quirós]] hegazkinlaria (Madril, 1898-1983) # [[Maria da Conceição Moita]] aktibista, hezitzailea (Portugal, 1937-2021) # [[María Francisca de Sales Portocarrero (Montijoko VI. kondesa)]] (Madril, 1754 – Logroño, 1808) # [[María Josefa Cerrato Rodríguez]] Espainiako lehen emakume albaitaria (Badajoz, 1897-1981) # [[María Pérez Rabaza]] futbolaria (Bartzelona 2001) # [[María Rosa Alonso|Maria Rosa Alonso]] idazlea (Tararonte, 1909-2011) # [[Mariangiola Criscuolo]] margolaria (Italia, 1548-1630) # [[Mariona Caldentey]] futbolaria (Mallorca 1996) # [[Melissa Jiménez (kazetaria)]] (Lieja/Bartzelona 1987) # [[Mercedes Pinto]] idazlea, kazetaria eta feminista (1889-1976) # [[Mónica García Prieto]] kazetaria, saiakeragilea (Badajoz 1974) # [[Montse Martín]] gimnasta erritmiko ohia, ilustratzailea, diseinatzailea, aktorea, dantzaria (LLeida 1974) # [[Montse Tomé]] futbolari ohia, entrenatzailea (Asturias 1982) # [[Noemí Casquet]] kazetaria, youtuberra (Sabadell 1992) # [[Olga Carmona]] futbolaria (Sevilla 2000) # [[Ona Batlle]] futbolaria (Bartzelona 1999) # [[Paula Guilló]] Miss eta modeloa (Alacant 1989) # [[Pepa Caballero]] margolaria (Granada, 1943 - Malaga, 2012) # [[Raymonde de Laroche]] hegazkinlaria (Paris, 1882-1919) # [[Rebecca Abe|Rebeca Abe]] idazlea (Alemania, 1967) # [[Rita Bosaho]] sanitarioa, politikaria. Kongresuko 1. Persona beltza (Ginea/Espainia 1965) # [[Rocío Gálvez ]] futbolaria (Kordoba 1997) # [[Salma Paralluelo]] futbolaria, atleta (Zaragoza 2003) # [[Silvia Yustos]] gimnasta erritmikoa (Valladolid 1971) # [[Simone Segouin]] partisaua, erresistentziako kidea (Frantzia, 1925-2023) # [[Sofia Behrs]] idazlea, argazkilaria (Errusia, 1844-1919) # [[Sofia Castañon]] poeta, politikaria (Asturias 1983) # [[Susan Haack]] irakasle eta filosogoa (Ingalaterra, 1945) # [[Sybilla]] diseinatzailea (AEB/Espainia 1963) # [[Teresa Abelleira]] futbolaria (Pontevedra 2000) # [[Teresa Helbig]] moda-diseinatzailea (Bartzelona 1963) # [[Teresa Matilde Revaque]] Bigarren Errepublikako espetxe funtzionario fusilatua (Valladolid, 1897-Madril, 1940) # [[Teresa Táboas]] arkitekto galiziarra (Mexiko Hiria, 1961) # [[Thelma Nava]] poeta (Mexiko Hiria, 1932-2019) # [[Thérèse Peltier]] hegazkinlaria (Frantzia, 1873-1926) # [[Vicenta García Miranda]] idazlea, poeta (Badajoz, 1816-1877) # [[Yulianna Avdeeva]] piano-jotzailea (Mosku 1985) # [[Zofia Kossak-Szczucka]] idazlea (Polonia, 1890-1968) }} ==='''Berriak 2023''' ('''uztaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainize Gastaka Martínez]] ----'''SORTUA''' abokatua, Laudioko alkatea (Laudio, 1985) # [[Rosa Mari Artza Azueta]] efef'''SORTUA''' euskaltzalea eta ekintzailea (Iurreta, 1946-2001) # [[Guruzne Carrason Torrontegi]] ----'''SORTUA''' ingurumen hezitzailea, Sopelako alkatea (Sopela, 1981) # [[Deniba Konare]] ----'''SORTUA''' judoka (Mali/Durango 2003) # [[Sorne Rubio Arano]] ----'''SORTUA''' Mundakako alkatea (Mundaka, 1972) # [[Itziar Iratzagorria]] ef--'''SORTUA''' Urdulizko alkatea # [[Maite Ibarra Goti]] ----'''SORTUA''' Arrigorriaga alkatea (Arrigorriaga, 1979) # [[Elisa Kaltzada]] --ef'''SORTUA''' euskaltzalea eta ekintzailea (Busturia, 1929-2022) # [[Lorea Perosanz]] ef--'''SORTUA''' diseinatzailea eta ilustratzailea (Ermua, 1976) # [[Maider Morras Azpiazu]] ----'''SORTUA''' abokatua, unibertsitateko irakaslea, Arrasateko alkatea (Arrasate, 1976) # [[Olatz Lezeta Urzelai]] ef--'''SORTUA''' mekanikaria, Antzuolako alkatea (Antzuola, 1977) # [[Kristina Rodriguez Mendikute]] ef--'''SORTUA''' Adunako alkatea (Aduna,1971) # [[Mari Karmen Arregi Agirre]] ef--'''SORTUA''' Aizarnazabalgo alkatea # [[Beatriz Unzue Esnaola]] ef--'''SORTUA''' Amasa-Villabonako alkatea # [[Alba Garmendia Castaños]] ef--'''SORTUA''' ikertzailea, filosofoa eta Ikaztegietako alkatea # [[Yanire Granero]] --ef'''SORTUA''' diseinatzailea, enpresaburua (Abadiño 1988) # [[Oihana Amundarain Zubillaga]] ef--'''SORTUA''' Elduaingo alkatea # [[Gurutze Etxezabal Iturrioz]] ef--'''SORTUA''' Orexako alkatea # [[Anuska Esnal Oliden]] ef--'''SORTUA''' Orioko alkatea (Orio, 1980) # [[Izarra Urdalleta Iraola]] ef--'''SORTUA''' Segurako alkatea (Errezil, 1975) # [[Cristina Tapias]] ef--'''SORTUA''' jostuna, irakaslea, enpresaburua (Bilbo 1960) # [[Teófila Adrada]] ef--'''SORTUA''' jostuna, irakaslea, enpresaburua, asmatzailea (Toledo 1904- ?) # [[Naroa Azpitarte]] ----'''SORTUA''' errugbilaria (Durango, 2005) # [[Rosario Tomasena Alzuri]] ef--'''SORTUA''' kirolaria, igerilaria, triatleta (Urnieta, 1946) # [[Agurtzane Solaberrieta Mesa]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta Usurbilgo alkatea (Usurbil, 1979) # [[Maite Amenabar Alkorta]] ----'''SORTUA''' Zirzurbilgo alkatea (Azpeitia) # [[Nagore Alkorta Elorza|Nagore Alkorta]] ef--'''SORTUA''' Azpeitiko alkatea (Azpeitia, 1978) # [[Alicia Framis]] artista (Mataró, 1967) # [[Lorena Llamas]] txirrindulari ohia (Bartzelona 1987) # [[Daisy Elliott]] politikaria (AEB 1917-2015) # [[Yolanda García Serrano]] gidoilaria (Madril 1958) # [[Karina Garantivá ]] aktorea, antzerki zuzendaria (Kolonbia 1980) # [[ Helena Pimenta]] antzerki-zuzendaria (Salamanca 1955) # [[Verónica Fernández]] gidoilaria (Soria 1971) # [[Magüi Mira]] aktorea, zuzendaria (Valentzia 1944) # [[Clara Sanchis]] aktorea, musikaria (Teruel 1968) # [[Lola Salvador]] gidoilaria (Bartzelona 1938) # [[Carmen Balagué]] aktorea (Bartzelona 1952) # [[Luz Casanova]] ongilea (Asturias, 1873-1949) # [[Jacqueline Guerroudj]] Militante komunista eta antikolonialista (1919 - 2015) # [[Sheyla Gutiérrez]] txirrindularia (Errioxa 1994) # [[Lucía González]] txirrindularia (Asturias 1990) # [[Alicia González]] txirrindularia (Asturias 1995) # [[Mavi García]] duatleta, txirrindularia (Mallorca 1984) # [[María Mercedes Cagigas Amedo]] txirrindularia (Kantabria 1979) # [[Isabel Martin]] txirrindularia (Valladolid 1999) # [[Sara Martín]] txirrindularia (Burgos 1996) # [[Cristina Martínez (txirrindularia)]] (Valentzia 1981) # [[María Isabel Moreno ]] txirrindularia (Girona 1981) # [[Belén López (txirrindularia)]] irakaslea (Cádiz 1984) # [[Mayalen Noriega]] igerilaria, txirrindularia, kirol egokituko gidaria (Mexiko/Espainia 1982) # [[Josefa Benítez Guzmán]] kirol egokitutako txirrindularia (Bartzelona 1969) # [[Susana Rodríguez Gacio]] medikua, kirol egokitutako txirrindularia (Vigo 1988) # [[Aauri Bokesa]] kirolari eta gizarte langilea (Madril, 1988) # [[Cristina Danimarkakoa]] Italiako aristokrata (Danimarka, 1521-Italia, 1590) # [[Conceição Matos]] aktibista (Portugal, 1936) # [[María de Estrada]] konsistatzailea (Espainia-Mexiko, XV.mendea) # [[Maritza M. Buendía]] # [[Lozen]] gerlari eta xamana (1840-1889) # [[Elsy Jacobs]] txirrindularia (Luxenburgo 1933-Bretainia 1998) # [[Anna Ramírez ]] txirrindularia, aktibista (Bartzelona 1981) # [[Marta Vilajosana]] txirrindularia (Bartzelona 1975) # [[Audrey Cordon]] txirrindularia (Bretainia 1989) # [[Alba Teruel ]] txirrindularia (Valentzia 1996) # [[Anna Sanchis]] txirrindularia (Valentzia 1987) # [[Dori Ruano]] txirrindularia, zuzendaria, politikaria, irakaslea (Salamanca 1969) # [[Gloria Rodríguez Sánchez]] txirrindularia ( Murtzia 1992) # [[Ariadna Ródenas]] txirrindularia (Alacant 1987 # [[Aida Nuño]] txirrindularia (Asturias 1983) # [[Karin Herrera]] biologo eta politikaria (Guatemala, 1968) # [[Sonia Gutiérrez Raguay]] politikaria (GUatemala, 1981) # [[Txirrindularitza eta feminismoa]] # [[Jean Purdy]] erizaina, 1. enbriologoa (Erresuma Batua 1945-1985) # [[Victoria Anna Perea]] Espainiako 1. probeta umea (Bartzelona 1984) # [[Anna Veiga]] biologoa, Espainiako 1. probeta umearen ‘ama zientifikoa’ (Bartzelona 1956) # [[Elisa Matilla]] aktorea (Madril 1966) # [[Dunia Ayaso eta Felix Sabroso]] zine zuzenndariak (Kanariak 1961-2014) # [[Eva Lesmes]] gidoilaria, zine zuzendaria (Asturias 1961) # [[Imma Colomer]] aktorea (Bartzelona 1948) # [[Rosa Gàmiz]] aktorea (Bartzelona 1965) # [[Carlota Subirós]] antzerki-zuzendari (Bartzelona 1974) # [[Lluïsa Cunillé ]] idazlea (Katalunia 1961) # [[Hijas de Cynisca]] kirol-arloko genero-desberdintasuna, dokumentala (2019) # [[Jessica Vall ]] igerilaria, biologoa (Bartzelona 1988) # [[Jennifer Pareja]] waterpolo jokalari ohia (Girona 1984) # [[Carmen Martín]] eskubaloi jokalaria (Almeria 1988) # [[Vanesa Amorós ]] eskubaloi jokalaria, entrenatzialea (Alacant 1982) # [[Nuria Benzal ]] eskubaloi jokalaria (Malaga 1985) # [[Estela Estévez Barreiro]] atleta paralinpiarra (Vigo 1965) # [[Alba Caride]] gimnasta erritmikoa (Vigo 1980) # [[Susana Garabatos ]] igerilaria (Vigo 1979) # [[Julia Vaquero]] galiziar atleta (Frantzia 1970) # [[Thérèse Clerc]] Frantziako ekintzaile feminista (1927 - 2016) # [[Suhayr al-Qalamawi]] idazlea eta itzultzailea (Egipto, 1911-1997) # [[Dolors Vives Rodón|Dolors Vives Rodon]] Kataluniar hegazkinlaria (Valls, 1908-Bartzelona, 2007) # [[Susana Ferrari Billinghurst]] hegazkinlaria (Argentina, 1914-Italia, 1999) # [[Yevguenia Shajovskaya|Yevguena Shajovskaya]] hegazkinlaria (Errusia, 1889-1920) # [[Carola Lorenzini]] hegazkinlaria (Buenos Aires, 1899-1941) # [[Clara Adams]] hagazkinlaria (EEBB, 1884-1971) # [[Gloria Cuesta]] hegazkinlaria (Asturias, 1911 - Madril, 1987) # [[Maria Josep Colomer i Luque]] hegazkinlaria (Bartzelona, 1913 - Inglaterra, 2004) # [[Alia Twal]] hegazkinlaria (Jordania) # [[Lotfia ElNadi|Loftia Elnadi]] hegazkinlaria (Egipto, 1907-2002) # [[Erma Franklin]] abeslaria (EEBB, 1938-2002) # [[Carolyn Franklin]] abeslaria (EEBB, 1944-1968) # [[Flor Aguilera]] idazlea (Mexico Hiria, 1971) # [[María Antonieta Mendivil]] idazlea (Mexiko, 1971) # [[Anne Kingsbury Wollstonecraft]] ilustratzaile botanikoa (EEBB,1781-Kuba, 1828) # [[Sara Khadem ]] xake jokalaria (Iran 1997) # [[Tamara Abalde ]] saskibaloi jokalaria (Ferrol 1989) # [[Begoña Fernández]] eskubaloi jokalaria (Vigo 1980) # [[Isabel Herguera]] artista, zuzendaria, irakaslea (Donostia 1961) # [[Karin Boye]] poeta, itzultzailea (Suedia 1900-1941) # [[Helene Hanff]] idazlea (AEB 1916-1997) # [[Sopiko Guramishvili]] xake jokalaria (Georgia 1991) # [[Carol Thatcher ]] kazetaria (Londres 1953) # [[Mónica Braun|Monica Braun]] idazlea eta poeta (Mexiko, 1965) # [[Cristina Rivera Garza]] idazlea (Mexiko, 1964) # [[Martha Cerda]] idazlea (Mexiko, 1945) # [[Bibiana Gallego Lancharro]] poeta eta damaturgoa (Badajoz, 1799-Madril, 1867) }} ==='''Berriak 2023''' ('''ekaina''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainara Otxotorena]] ef--'''SORTUA''' Mañariko alkatea (Hernani, 1984) # [[Arantxa Arregi]] ----'''SORTUA''' Doneztebeko alkatea # [[Asun Agiriano]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta bibliotekaria (Arrasate, 1963) # [[Begoña Enbeita]] ef--'''SORTUA''' Muxikako alkatea (Muxika, 1985) # [[Berta Arizkun González]] ef--'''SORTUA''' Burlatako alkatea # [[Burdinaren emakumeak]] '''SORTUA''' (Bizkaia, XIX-XX. mendea) # [[Carmen Mendiguren]] efef''SORTUA'''maistra (Zamudio, 1913-2010) # [[Eider Olazar]] ef--'''SORTUA''' Gazteluko alkatea (Gaztelu...) # [[Eneritz Agirre]] ef--'''SORTUA''' Atxondoko alkatea (Atxondo, 1983) # [[Eneritz Azpitarte]] ef--'''SORTUA''' Zaldibarko alkatea (Zaldibar, 1985 ) # [[Erika Letamendi Hurtado]] ef--'''SORTUA''' Donemiliagako alkatea (Gasteiz, 1985) # [[Igone Amesti]] ef--'''SORTUA'''mezzosopranoa, musika-irakaslea (Mallabia, 1985) # [[Iruri Altzerreka]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria (Garai, 2000) # [[Itziar Imaz Artazcoz|Itziar Imaz]] ef--'''SORTUA''' Garesko alkatea (Gares, 1981) # [[Julene Lazkano]] ef--'''SORTUA''' Elorrioko alkatea (Elorrio, 1985) # [[Laura Irasuegi Otal]] efef'''SORTUA''' ingeniaria, gerrako umea (Eibar, 1923-Errenteria, 2016) # [[Malan Alloua]] ----'''SORTUA''' Sanwiko Erresumako ama erregina (Ghana, XIX. mendea) # [[Maria Sáez de Albéniz Bregaña]] ef--'''SORTUA''' Etxarri Aranazko alkatea (Iruñea, 1966) # [[Marta Díez Napal]] ef--'''SORTUA''' Antsoaingo alkatea (Antsoain, 1975) # [[Nadia Nemeh Shomaly]] ----'''SORTUA''' Bermeoko alkatea (Bermeo, 1979) # [[Noelia Oses]] ef--'''SORTUA''' Matematikaria, ikertzailea (Ermua, 1975) # [[Oihana Olaberria Jaka]] ef--'''SORTUA''' Arakilgo alkatea (Arakil, 1976 # [[Oihane Irastorza]] ef--''SORTUA''' Izurtzako alkatea (Izurtza, 1981) # [[Oihane Uribeetxebarria Garmendia]] ef--'''SORTUA''' Lakuntzako alkatea (1979) # [[Olatz Alberdi Etxeberria]] ef--SORTUA futbolaria, atezaina (Bergara, 1997) # [[Olatz Irizar Martínez]] ef--'''SORTUA''' Ziordiako alkatea (Ziordia, 1972) # [[Pilar Arechavaleta]] efef'''SORTUA''' moja (Bilbo, 1880-Madril-1973) # [[Txelo Auzmendi Jimenez]] ef--'''SORTUA''' Asparrenako alkatea (Araia, 1960) # [[Olga Mariano]] aktibista ijitoa (Portugal, 1950) # [[Adriana Caselotti]] ahots aktorea (AEB 1916-1997) # [[Adrienne Bolland|Adrianne Bolland]] hegazkinlaria (Frantzia, 1895-1975) # [[Agirre Aristizabal ahizpak]] oroimen memoria babesleak (Lizarra, 1936) # [[Ahlam Khudr]] aktibista (Sudan) # [[Aída Bueno Sarduy]] dokumentalgilea (Kuba, ?) # [[Aida Toledo]] poeta (Guatemala, 1952) # [[Ainhoa Carbonell Allué ]] zinegotzi ijitoa (?,?) # [[Alba Cros ]] zinema zuzendaria (Lleida 1991) # [[Alice Austen]] argazkilaria (AEB 1866-1952) # [[Alice Pestana]] pedagogoa (Portugal, 1860-Madril, 1929) # [[Alicja Dorabialska]] kimikaria (Polonia, 1897 – 1975) # [[Alma Karla Sandoval|Alma Carla Sandoval]] Kazetaria (Mexiko, 1975) # [[Ana Martínez de Luco]] moja, aktibista (Araba, 1960) # [[Anaïs Napoleon]] argazkilaria (Narbona, 1831-Bartzelona, 1912) # [[Ángela de la Cruz (artista)]] artista (Coruña, 1965) # [[Ángeles Cruz|Angeles Cruz]] aktorea, gidoilaria, zinema zuzendaria (Mexiko, 1969) # [[Anna-Eva Bergman]] artista (Suedia 1909-Frantzia 1987) # [[Anoosheh Oskouian]] ingeniaria, CEO-a (Iran/AEB 1964) # [[Aurèlia Muñoz Ventura]] artista (Bartzelona, 1926-2011) # [[Barbara Martin Coppola]] telekomunikazio- ingeniaría eta CEO-a (Madril 1977) # [[Beatriz Corrales]] badminton jokalaria (Madril 1992) # [[Bernardine Dohrn]] iheslaria, irakaslea (AEB 1942) # [[Betsy Pecanins]] abeslaria (Mexiko 1954) # [[Betty Makoni]] Aktibista (Zimbabwe, 1971) # [[Candida Höfer]] argazkilaria (Alemania, 1944) # [[Carmen Matute]] idazlea (Guatemala, 1944) # [[Carol Bove]] artista (Suitza/AEB 1971) # [[Celia Montoya Montoya]] aktorea, aktibista (Madril, 1971) # [[Charlotte Posenenske]] artista (Alemania 1930-1985) # [[Chicks on Speed]] artistak, musika taldea (Alemania 19) # [[Claude Mossé]] historialaria (Frantzia 1924-2022) # [[Cristina Álvarez Álvarez]] telekomunikazio ingeniaria (Vigo 1969) # [[Cristina Cuerno]] aeronautika ingeniaria (Espainia, XX. mendea) # [[Danielle Michel-Chich]] saiogile, kazetari eta itzultzaile frantsesa (Aljer - 1951) # [[Daría Vilariño Pintos]] liburuzaina (Galizia 1928-2020) # [[Djamila Bouazza]] Aljeriako Independentzia Gerrako aktibista (1938 - 2015) # [[Djamila Bouhired]] Aljeriako ekintzaile politikoa da (Aljer - 1935) # [[Dulce Muñoz del Rey]] telekominikazio ingeniaria (Badajoz 1978) # [[Eija-Liisa Ahtila]] artista (Finlandia 1959) # [[Eileen Power]] historialaria (Erresuma Batua 1889-1940) # [[Elida Carlés]] hegazkinlaria, artista (Argentina, 1912-1970) # [[Elisa Hall]] idazlea (Guatemala, 1900-1982) # [[Eliza Schneider]] ahots aktorea (AEB 1978) # [[Énia Lipanga]] Poeta, aktibista (Mozambike, 1977) # [[Erika Groth-Schmachtenberger]] argazkilaria (Alemania 1906-1992) # [[Ester Partegàs]] artista (La Garriga, 1972) # [[Esther Paez]] boxeolaria, (Bartzelona 1969) # [[Eulalia Pérez Sedeño]] ikertzailea (Maroko protektoratua 1954) # [[Eulàlia Valldosera i Guilera]] artista (Villafranca del Panadés, 1963) # [[Fátima Tardío Quiroga]] legelaria (Bolivia XX. mendea) # [[Fernanda Fragateiro]] artista (Portugal 1962) # [[Gail Bradbrook]] Klima aldaketaren kontrako ekintzailea (Britainiarra) # [[Grete Stern]] argazkilaria (Alemania 1904-Argentina 1999) # [[Hannah Collins]] artista (Londres 1956) # [[Hanne Darboven]] artista (Alemania 1941-2009) # [[Helga de Alvear Arte Garaikidearen Museoa ]] (Caceres 2021) # [[Helga de Alvear]] bildumagilea (Alemania/Madril 1936) # [[Inés Medina]] artista (Caceres 1950) # [[Inés Peraza]] Kanariar uharteetako andrea (Sevilla, 1424-1503) # [[Isabel de los Ángeles Ruano]] poeta (Guatemala, 1945) # [[Isabel Morant Deusa]] historialaria (Valentzia 1947) # [[Isabel Tolosa Cortés de Moctezuma]] Leonor Cortés Moctezumaren alaba (Mexiko, 1568- ?) # [[Isatxa Mengíbar]] bikoiztailea ( Espainia 1973) # [[Janet Maslin ]] kritikaria (AEB 1949) # [[Joana Pastrana]] boxeolari ohia (Madril 1990) # [[Jorinde Voigt]] artista (Alemania 1977) # [[Judith Colell ]] zinema zuzendaria (Bartzelona 1968) # [[Kadiatu Massaquoi]] aktibista (Sierra Leona, 2002?) # [[Katalina Lancasterrekoa]] erregina (Hertford, 1373- Valladolid, 1418) # [[Katharina Fritsch]] eskultorea (Alemania 1956) # [[Katharina Sieverding]] artista (Alemania 1944) # [[Kittie Knox]] txirrindularia (AEB 1874-1900) # [[Laleh Osmany]] aktibista (Afganistan, 1992) # [[Laura Rius]] zinema zuzendaria (Bartzelona 1991) # [[Leonor Cortés Moctezuma]] Espainia Berriko Erregeorderriko aristokrata (Mexiko, 1527-1594) # [[Lidia Zvereva|Lidia Zuéreva]] hegazkinlaria (Errusia, 1890-1916) # [[Lisa Schwarzbaum]] kritikaria (AEB 1952) # [[Luz Méndez de la Vega]] poeta eta ikertzaile feminista (Guatemala, 1919-2012) # [[Mabel Palacín Lahoz]] artista (Bartzelona, 1965) # [[Maggie Roswell]] ahots aktorea (AEB 1952) # [[Margarita Carrera]] idazlea (Guatemala, 1929-2018) # [[María del Carmen Aguayo Torres]] telekomunikazio ingeniaria (Kordoba XX. mendea) # [[María del Carmen Carrillo Losada]] probintzia hiriburu bateko 1. emakume ziengotzi ijitoa (Madril 1959) # [[María del Carmen Pallares Méndez]] historialaria (Galizia 1948) # [[María Jesús Avila Corchero]] museo koordinatzailea (Caceres, 1966) # [[María Jesús Rosa Reina]] boxeolaria (Madril 1974-2018) # [[María Luisa Cuerda Arnau]] legelaria (Espainia, XX. mendea) # [[María Natividad Bermejo Arrieta ]] artista (Logroño 1961) # [[María Teresa Dalenz Zapata ]] ingeniari zibila (Bolivia, 1958) # [[María Teresa de Silva]] Albako XIII. dukesa (Madril, 1762-1802) # [[Marta Verheyen]] zinema zuzendaria, gidoilaria, argazkilaria (Girona 1991) # [[Mary Bailey (hegazkinlaria)|Mary Bailey]] hegazkilaria (Irlanda, 1890-1960) # [[Mary Kay Bergman]] ahots aktorea (AEB 1961) # [[Mary Lynn Rajskub]] aktorea, gidoilaria (AEB 1971) # [[Mary Taylor Brush]] hegazkinlaria (1866-1949) # [[Maryse Bastié]] hegazkinlaria (Frantzia, 1898-1952) # [[Meret Oppenheim]] argazkilaria (Berlin, 1913-Basilia,1985) # [[Mikaela Loach]] Aktibista (Jamaika, 1998) # [[Miren Meabe Carro]] Kuartango alkatea (Barakaldo 1986) # [[Mirtha Luz Pérez]] idazlea, poeta, (Chiapas, Mexiko, 1960) # [[Mona Simpson (Simpsondarrak)]] pertsonaia (AEB) # [[Mona Simpson]] idazlea (AEB 1957) # [[Montserrat Soto]] artista (Bartzelona, 1961) # [[Nadia Vera]] kazetaria (Mexiko, 1983-2015) # [[Nancy Cartwright (aktorea)]] ahots aktorea (AEB 1957)Si # [[Natalia Montellano Durán]] bioteknologoa (Bolivia XX. mendea) # [[Penelope Lea]] klima-aktibista (Noruega, 2005) # [[Pilar Heredia Iglesias]] politikari ijitoa (Toledo, 1964) # [[Pipilotti Rist]] artista (Suitza 1962) # [[Pocha Lamadrid]] aktibista (Argentina, 1945-2021) # [[Princy Mangalika]] aktibista (Sri Lanka, XX. mendea) # [[Rachel Whiteread ]] eskultorea (Londres 1963) # [[Rafaela Rada]] ilustratzailea # [[Regina Halmich]] boxeolaria (Alemania 1976) # [[Régine Pernoud]] historialaria (Frantzia 1909-1998) # [[Rineke Dijkstra]] argazkilaria (Herbehereak 1965) # [[Rocío Saiz]] artista (Madril 1991) # [[Rosa Brun]] artista (Madril 1955) # [[Rosemarie Trockel]] artista (Alemania 1952) # [[Salma Kikwete]] aktibista (Tanzania, 1963) # [[Salomé Cuesta]] artista (Valentzia 1964) # [[Sandra Baía]] artista(Lisboa 1968) # [[Sangita Magar]] aktibista (Nepal) # [[Soleil Moon Frye]] aktorea, gidoilaria, film-zuzendaria (AEB 1976) # [[Sonia Couoh]] aktorea (Mexiko, 1983) # [[Susana Solano]] eskultorea (Bartzelona, 1946) # [[Sylvie Fleury]] artista (Suitza 1961) # [[Tacita Dean]] artista bisuala (Erresuma Batua 1965) # [[Tatiana Delgado Yunquera]] bideo-joko garatzailea (Madril 1978) # [[Tecuelhuetzin Xicohténcatl]] printzesa tlaxcalteka (Mexiko, 1501-Guatemala, 1537) # [[Tecuichpo Ixcaxochitzin]] inperio aztekaren azken enperatrizea (Mexiko, 1509-1550) # [[Tiza Mafira]] Ingurumen-aktibista (Indonesia, 1984) # [[Touria Chaoui|Touria Chaowi]] hegazkinlaria (Fez, 1936-1956) # [[Tress MacNeille]] ahots aktorea (AEB 1951) # [[Vanessa Beecroft]] artista (Italia 1969) # [[Victoria Fonseca González]] fisikaria (Espainia XX. mendea) # [[Viktória Varga]] halterofilia kirolaria (Hungaria 1981) # [[Zainab Al Khawaja]] aktibista (Bahrain, 1983) # [[Zohra Drif]] Aljeriako politikaria, independentzia gerrako mujahida (1934) }} ==='''Berriak 2023''' ('''maiatza''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Ortiz]] ----'''SORTUA''' medikua (Getxo, 1964) # [[Ainara Vera]] ----'''SORTUA''' zinegilea (Iruñea, 1985) # [[Ana Antúnez]] --ef'''SORTUA''' jostuna, brodatzailea (Sevilla 1836-1896) # [[Ann Marie Skelton]] ef--'''SORTUA''' Haurren Eskubideen Batzordeko burua (Hegoafrika, ?) # [[Garazi Sampedro]] ef--'''SORTUA''' korrikalaria (Atxondo 1989) # [[Itsasne Larruskain]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, futbolaria (Traña-Matiena 1992) # [[Izaro Ieregi]] ----'''SORTUA''' artista (Algorta, 1987) # [[Josefa Antúnez]] --ef'''SORTUA''' jostuna, brodatzailea (Sevilla 1833-1904) # [[Juana María Ruiz de Gámiz]] efef'''SORTUA''' ongilea (Betoño, 1841 -?) # [[Libe Goitia Artetxe]] ef--'''SORTUA''' idazlea (Errusia, 2001) # [[Maite Toledo]] ----'''SORTUA''' idazlea (Zaldibia, 1966) # [[Maite Zelaia]] ef--'''SORTUA''' arkitektoa (Eibar, 1946) # [[María del Carmen Careaga Salazar]] ef--'''SORTUA''' enpresaburua (Getxo, 1934) # [[Nagore Legarreta]] ----''SORTUA''' argazkilaria (Hernani, 1981) # [[Oihana Muga]] ef--'''SORTUA''' pediatra (Donostia, 1981) # [[Quintina Gelbenzu Piérola]] ef-ef '''SORTUA''' emagina (1877-1950) # [[Salome Campos Beotegi]] efef'''SORTUA''' Emakume aitzindaria kontserba-enpresetan (Bermio, 1893-1974) # [[Adela Calva Reyes]] idazlea (Mexiko, 1967-2018) # [[Adenike Oladosu]] klima aktibista (Nigeria 1994) # [[Alejandra Hannoverkoa]] printzesa (Austria 1999) # [[Alicia Martín Villanueva]] artista (Madril, 1964) # [[Aline Pettersson|Aline Petterson]] idazlea (Mexiko Hiria, 1938) # [[Alva Belmont]] aktibista aberatsa, sufragista (AEB 1853- Frantzia 1933) # [[Ana de Roque]] kazetaria ( Madril 1963) # [[Ana Roldán]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1976) # [[Anahí de Cárdenas]] modeloa, aktorea (Peru 1983) # [[Andrea Guasch]] aktore, abeslari, dantzaria (Bartzelona 1990) # [[Anežka Drahotová]] atleta (Txekia 19) # [[Aniela Rodriguez]] idazlea (Mexiko, 1992) # [[Anna Henderson]] txirrindularia (Britainia 1998) # [[Anna Howard Shaw ]] sufragista, abade metodista (AEB 1847-1919) # [[Antía Jácome]] kanoalaria (Pontevedra 1999) # [[Antúnez ahizpak]] brodatzaileak (Sevilla XIX. mendea) # [[Ascensión Cambrón]] filosofoa (Kordoba 1943) # [[Aurora Correa]] poeta (Bartzelona, 1930-Mexiko, 2008) # [[Beatrice Borromeo]] kazetaria, aristokrata (Italia 1985) # [[Belén Rodríguez (kazetaria)]] (Madril 1966) # [[Betty Gilpin]] aktorea (AEB 1986) # [[Carissa Véliz]] filosofoa, irakaslea, ikertzailea (Mexiko 1986) # [[Carlota Casiraghi]] zaldizalea, kazetaria (Monako 1986) # [[Carmel Snow]] moda-kazetaria (Irlanda 1887-AEB 1961) # [[Carolina Bona]] aktorea (Madril 1980) # [[Carolina Herrera]] enpresaburua, diseinatzailea (Venezuela 1939) # [[Carolina Parsons]] modeloa, enpresaburua (Txile 1978) # [[Caroline Link ]] film-zuzendaria (Alemania 1964) # [[Caroline Schermerhorn Astor]] aristokrata (AEB 1830-1908) # [[Chari Gómez Miranda ]] kazetaria (Espainia 1930-2011) # [[Claudina Domingo]] poeta (Mexiko, 1982) # [[Claudine Picardet]] zientzialaria, itzultzailea (Frantzia 1735-1820) # [[Consuelo Duval]] aktorea (Mexiko 1969) # [[Consuelo Trujillo ]] aktorea (Cádiz 1959) # [[Consuelo Vanderbilt]] filantropoa (AEB 1877- 1964) # [[Consuelo Yznaga]] aristokrata (AEB 1853-Londres 1909) # [[Cristina del Valle (abeslaria)]] aktibista (Asturias 1960) # [[Cristina del Valle (aktorea)]] (Argentina 1942) # [[Debora Kayembe]] abokatua, aktibista (Kongo- Eskozia, 1975) # [[Desirée Bela-Lobedde]] idazlea, aktibista (Bartzelona 1978) # [[Desirée Ndjambo]] kazetaria (Madril 1976) # [[Diana Vreeland]] moda-editore aitzindaria (Paris 1903 - AEB 1989 ) # [[Djamila Boupacha]] Aljeriako FLNko aktibista (Bologhine 1938) # [[Dolores Castro]] poeta (Mexiko, 1923-2022) # [[Edna Woolman Chase]] kazetaria, argitaratzailea (AEB 1887-1957) # [[Ekaterina Karavelova]] aktibista, hezitzailea (Bulgaria, 1860-1947) # [[Elia Barceló]] idazlea (Alacant 1957) # [[Ella baila sola]] musika bikotea (Espainia) # [[Elsa Cross]] poeta (Mexiko, 1946) # [[Elsie de Wolfe ]] dekoratzaile aitzindaria (AEB 1865- Frantzia 1950) # [[Elvira Quintana]] aktorea (Badajoz, 1935-Mexiko Hiria, 1968) # [[Esperanza Zambrano]] idazlea (Mexiko, 1901-1992) # [[Esther García Rodríguez]] cinema ekoizpen zuzendari aitzindaria (Segovia 1956) # [[Esther Mayoko Ortega]], aktibista (Madril, XX.mendea) # [[Ethel Krauze]] idazlea (Mexiko Hiria, 1954) # [[Fausta Gantús]] poeta eta historialaria (Mexiko, 1968) # [[Flora Drummond]] sufragista, aktibista (Erresuma Batua, 1878-1949) # [[Françoise Seligmann]] Frantziako erresistentziako kidea, kazetaria eta politikaria (1919-2013) # [[Françoise Vergès]] politologo eta ekintzaile feminista eta dekolonialista frantsesa (Paris, 1952) # [[Freda Huson]] aktibista (Kanada, 1964) # [[Gabriela Jauregi]] idazlea, poeta (Mexiko Hiria, 1979) # [[Glòria Serra ]] kazetaria (Bartzelona 1964) # [[Hadja Idrissa Bah]] aktibista (Ginea, 1999) # [[Helena Normanton]] abokatua, aktibista (Erresuma Batua, 1882-1957) # [[Ilka Chase]] aktorea, esataria, idazlea (AEB 1905-1978) # [[Irene Hernández de Jesús]] aktibista (Mexiko, 1958-2021) # [[Irene Hueche Meliqueo]] aktibista (Txile, 1946-2011) # [[Isabel Garcés]] aktorea (Madril 1901-1908) # [[Isabel Pardo de Vera Posada]] ingeniaria (Lugo 1975) # [[Isatou Ceesay]] aktibista (Gambia, 1972) # [[Izarne Sarasola]] Errealeko futbolaria (Gipuzkoa, 2002) # [[Jacqueline Auriol]] hegazkinlaria (Frantzia, 1917-2000) # [[Javiera Contador]] aktorea, aurkezlea (Txile 1974) # [[Jhoana Patiño]], poeta, aktibista (Kolonbia, 1982) # [[Josefina Molina]] film-zuzendari atzindaria (Kordoba 1936) # [[Julia Maura]] idazlea (Madril 1910-1973) # [[Julia Solomonoff]] film zuzendaria, gidoilaria… (Argentina 1966) # [[Juliane Köhler ]] aktorea (Alemania 1965) # [[Katalina D'Erzel|Katalina Dérzel]] poeta (Mexiko Hiria, 1950) # [[Laura Pérez Granel]] ilustratzailea (Valentzia 1983) # [[Leila Khaled]] palestinar aktibista politikoa (1944) # [[Lidia Poët ]] Italiako 1. emakume abokatua, aktibista (1855-1949) # [[Lidia Tiatirakoa]] Europako 1. Emakume kristaua, santua, enpresaburua (Tiatira I. mendea) # [[Lisa Henni]] aktorea (Suedia 1982) # [[Lolita Bosch]] idazlea (Bartzelona 1970) # [[Lorenza Izzo]] aktorea, modeloa (Txile 1989) # [[Louise Dahl-Wolfe]] moda-argazkilaria ( AEB 1895- 1989) # [[Lucrecia Martel]] film zuzendaria, gidoilaria (Argentina 1966) # [[Lucy Elmina Anthony]] sufragista (AEB 1859 - 1944) # [[Luz Marina Hache]] Sindikalista, aktibista (Kolonbia, 1955) # [[Margo Martindale]] aktorea (AEB 1951) # [[María Duval (aktorea)]] abeslaria (Mexiko 1937) # [[María Inés Guerra]] abeslaria, aurkezlea (Mexiko 1983) # [[María José Sanz Sánchez]] biologoa, ikertzailea (Valentzia 1963) # [[María Pérez García]] atleta (Granada 1996) # [[María Remedios del Valle]] Argentinako armadan kapitain independentzia garaian (Argentina, 1766-1847) # [[Mariana Simionescu]] tenislaria (Errumania 1956) # [[Maricela Guerrero]] poeta (Mexiko Hiria, 1977) # [[Marilia Andrés ]] kantautorea (Cuenca 1974) # [[Marina Rossell]] kantautorea (Bartzelona 1954) # [[Marta Botía]] kantautorea (Madril 1974) # [[Marta Ferri]] moda diseinatzailea (Italia 1984) # [[Marta García Gómez]] kazetara, bikoizlea ( Madril 1961-2013) # [[Marta Jaumandreu]] kazetaria (Madril 1971) # [[Marta Martínez Alonso]] matematikaria, IBM zuzendari nagusia (Madril 1966) # [[Marta Suediakoa]] printzesa (Suedia 1901-Norvegia 1954) # [[Mary Haʻaheo Atcherley]] aktibista (Hawaii, 1874-1933) # [[Matilde Borromeo]] jauzi-zaldi hazlea, kirolaria, aristokrata (Italia 1983) # [[Mercedes de Acosta]] idazlea (AEB 1892-1968) # [[Milena Smit]] aktorea (Valentzia 1996) # [[Mónica Laguna]] film zuzendaria, gidoilaria (Madril 1964) # [[Mònica López]] meteorologoa, aurkezlea (Lerida 1975) # [[Na'Taki Osborne Jelks]] aktibista (AEB, XX. maendea) # [[Naty Abascal]] modeloa (Sevilla 1943) # [[Ngụy Thị Khanh]] Ingurumen aktibista (Vietnam, 1976) # [[Nina Bang]] historialaria, politikaria, ministroa (Danimarka 1866-1928) # [[Nuria Villazán Martín]] gidoilaria, film zuzendaria (Bartzelona 1968) # [[Oyèrónkẹ Oyěwùmí]] ikertzaile feminista dekolonial (Nigeria, 1957) # [[Pepa Pedroche]] aktorea (Madril 1967) # [[Pilar García Muñiz]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1974) # [[Pilar Llop ]] magistratua, politikaria (Madril 1973) # [[Pilar Ulzurrun de Asanza y Peralta]] margolaria (Zaragoza, 1785-Madril, 1864) # [[Raquel Sánchez Jiménez]] politikaria (Bartzelona 1975) # [[Rosario Pi]] zinema zuzendaria (Bartzelona, 1899 - Madril, 1967) # [[Rosita Parsons]] modeloa, enpresaburua (Txile 1970) # [[Sandra Lorenzano]] idazlea (Argentina, 1960) # [[Sara Uribe Sánchez|Sara Uribe]] poeta (Mexiko, 1978) # [[Seloua Luste Boulbina]] Filosofo eta irakasle franko-aljeriarra (1957) # [[Sheela Patel]], aktibista (India, 1952) # [[Soledad Sevilla]] margolaria (Valentzia 1944) # [[Stella Assange]] abokatua, giza eskubideen defendatzailea (Hegoafrika 1983) # [[Susan Rice]] enbaxadorea (AEB 1964) # [[Susana Roza]] Kazetaria (Asturias 1965) # [[Susi Caramelo]] umorista (Bartzelona 1980) # [[Syrie Barnardo]] barrualdeen diseinatzailea (Ingalaterra 1879-1955) # [[Tedi López Mills]] poeta (Mexiko Hiria, 1959) # [[Tuva Novotny]] aktorea (Suedia 1979) # [[Uta Hagen]] aktorea, maistra (Alemania 1919- AEB 2004) # [[Vanessa Bryant ]] filantropoa (AEB 1982) # [[Vanessa Claudio]] modeloa, aktorea, aurkezlea (Puerto Rico 1983) # [[Vega (abeslaria)]] (Kordoba 1979) # [[Veronica Ferres]] aktorea (Alemania 1965) # [[Victoria Rosell]] epailea, politikaria (Murtzia 1968) # [[Virginia Ruzici ]] tenislari ohia (Errumania 1955) # [[Yelitza Ruiz]] abokatua eta poeta (Mexiko, 1986) # [[Yuja Wang]] piano-jolea (Txina 1975) # [[Yvonne Choquet-Bruhat]] matematikari eta fisikari frantsesa (Lille, 1923) # [[Zarifa Ghafari]] politikari, aktibista (Afganistan, 1992) # [[Zonia Palán Tamayo]] aktibista, ekonomialaria (Ekuador, 1954-2003) }} ==='''Berriak 2023''' ('''apirila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Irazu]] ----'''SORTUA''' kazetaria, gidoigilea, berdintasun teknikaria (Andoain, 1966) # [[Eider Conde]] ----'''SORTUA''' Aranzadi elkarteko komunikatzailea (Donostia, 1981) # [[Elena Martinez Rubio|Elena Martinez]] ----'''SORTUA''' euskal idazlea (Bilbo, 1957) # [[Felipa Domínguez Taguada]] --ef'''SORTUA''' miliziano (Irun, ?- 2013)) # [[Graciliana Montelongo]] ----'''SORTUA''' artista eta idazlea (Tenerife, 1962) # [[Iratxe Ormatza]] ----'''SORTUA''' idazlea (Bakio, 1971) # [[Isabel de Naverán]]----'''SORTUA''' ikertzailea, komisarioa (Getxo, 1976) # [[Ixabel Millet]] ----'''SORTUA''' ipuin kontalaria (Paris, 1958) # [[Jasmin_Mara_López]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta zinemagilea (New Orleans xxxx) # [[Maite Franko]] ----'''SORTUA''' g idazle eta ipuin kontalaria (Irun, 1971) # [[Maria Rosario de Cruz]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Ermua, 1948) # [[Marta Von Poroszlay]] ----'''SORTUA''' g margolaria, eskultorea, idazlea (Hungaria, 1952) # [[Mirari Sagarzazu]] ----'''SORTUA''' ARtisaua, artista, ilustratzailea (Oñati) # [[Miren Mindegia]] ----'''SORTUA''' g kazetaria, idazlea (Elizondo, 1985) # [[Silvia Solórzano Foppa]] ef--'''SORTUA''' gerrillari ohia eta politikaria (Guatemala, 1950) # [[Stella Quan Rossell]] ----'''SORTUA''' antropologoa (Guatemala, 1935-2007) # [[Adela Guffanti]] hegazkinlaria (Argentina, 1904- ?) # [[Adelaida O'Dena de Estrada|Adelaida O´Dena de Estrada]] margolaria (Madril, 1823-1853) # [[Amada García Rodríguez]] exekutatuko komunista (Coruña 1909-1938) # [[Amandine Gay]] zine-zuzendari, aktore, idazle eta afrofeminista (Frantzia, 1984) # [[Amina Dahbour]] palestinar aktibista politikoa (1945?) # [[Amparo Rubiales]] irakaslea, politikaria (Madril 1945) # [[Anastasia (argitzailea)]] margolaria (Paris XIV-XV. mendea) # [[Angeles Bravo (kazetaria)]] (?, 1963) # [[Anna Swenonis]] eskuizkribu argitzailea (Suedia ? - 1527) # [[Arab Loutfi]] kazetaria, idazlea, film-zuzendaria (Libano 1953) # [[Arcangela Paladini]] artista eta poeta (1596-1622) # [[Asunción Crespo de Reigón|Asunción Crespo de Reigon]] margolaria (Madril, 1816.1885) # [[Beatriz Rico]] aktorea, abeslaria, idazlea (Asturias 1970) # [[Belén Ortega]] komiki-marrazkilaria (Granada, 1986) # [[Carmen Calvo (artista)]] eskultorea (Valentzia 1950) # [[Carmen Rey]] jazz-abeslaria (Galizia ?) # [[Caterina Cherubini]] margolaria (Erroma, 1730-1811) # [[Catherine M. Russell]] UNICEFeko zuzendari exekutiboa (AEB, 1961) # [[Claudia Rueda]] ilustratzailea (Bogota, XX. Mendea) # [[Cristina Gallach]] kazetaria (Bartzelona 1960) # [[Cristina Narbona]] polititkaria (Madril 1951) # [[Daniela Barcellona]] mezzosopranoa (Italia 1969) # [[Daniela Melchior ]] aktorea (Portugal 1996) # [[Denisse Buendía]] poeta (Mexiko, 1979) # [[Elisa Rueda]] maistra, poeta, aktorea (Markina-Xemein, 1959) # [[Elvira Rodríguez ]] ekonomialaria, politikaria (Madril 1949) # [[Esperanza Elena Caro]] brodatzailea (Sevilla 1906-1985) # [[Eva Lootz]] eskultorea (Austria_Espainia 1940) # [[Farideh Lashai]] margolaria, idazlea (Iran 1944-2013) # [[Fátima Diame]] jauzietako atleta (Valentzia 1996) # [[Gabriela Agirre Sánchez]] idazlea, poeta (Mexiko, 1977) # [[Henrietta H. Fore]] UNICEFeko zuzendari ohia (AEB, 1948) # [[Hermine Yollo]] aktorea, zuzendaria, idazlea, itzultzailea (Kamerun 1981) # [[Hermonia Vivarini]] artista (Venezia, XVI.mendea) # [[Inés Alberdi ]] soziologoa (Sevilla 1948) # [[Inés Álvarez de Toledo Caro]] aristokrata (Madril 1857-Donostia 1937) # [[Inés Amor]] galerista (Mexiko 1912-1980) # [[Ines Artajo Ayesa]] kazetaria (Iruñea 1956) # [[Inés Edmonson]] aktorea (Argentina 1919-2016) # [[Inés Fernández-Ordoñez]] hizkuntzalaria (Madril 1961) # [[Inés Fonseca]] abeslaria, musikagilea, poeta (Santander 1960) # [[Inés María Calero]] modeloa, aktorea (Venezuela 1969) # [[Inés Martín Rodrigo]] kazetaria, idazlea (Madril 1983) # [[Inés París]] film zuzendaria, gidoilaria (Madril 1963) # [[Inés Saavedra]] abeslaria (Uruguai 1972) # [[Inés Santé Riveira]] irakaslea, asmatzilea, ikertzailea (Ferrol 1976) # [[Ines Scaramucci ]] irakaslea (Italia 1908-1990) # [[Isabel Austriakoa (1501-1526)]] Danimarka, Norvegia, Suediako erregina (Belgika) # [[Isabel Zapata]] idazlea (Mexiko Hiria, 1984) # [[Joana Austriakoa]] Portugalgo erregina, Espainiako erregeordea, emakume-jesuita bakarra (Madril 1535-1573) # [[Josefa Amar Borbón ]] pedagogoa, emakumeen gaitasunaren defendatzailea (Zaragoza 1749-1833) # [[Josefa Tolrá Abril]] margolaria (Cabrils, 1880-1959) # [[Juanita Frances]] aktibista (Australia-Erresuma Batua, 1901-1992) # [[Kaimook Chuto]] eskultorea (Thailandia, 1938-1995) # [[Klara Bavariakoa]] margolaria (Alemania, 1874-1941) # [[Lalalimola]] ilustratzailea (Valentzia, 1984) # [[Lara Siscar]] tb aurkezlea (Valentzia 1977) # [[Laura Gómez-Lacueva]] aktorea (Zaragoza 1975-2023) # [[Leonor Austriakoa]] Portugalgo eta Frantziako erregina (Belgika 1498- Badajoz 1558) # [[Lorenza Cobián]] modeloa (Asturias 1851-Madril 1906) # [[Lucía Pérez ]] abeslaria (Lugo 1985) # [[Luisa Rivera]] ilustratzaleak (Santiago-Txile, 1987) # [[Lynette Yiadom-Boakye]] margolaria, idazlea (Londres 1977) # [[Mabula Soumahoro]] akademikoa eta ekintzaile afrofeminista (Paris, 1976) # [[Margarita Alexandre]] zinema zuzendari eta ekoizlea frankismoan (León, 1923 - Madril, 2015) # [[María Aragoikoa]] Portugalgo erregina (Kordoba 1498- Lisboa 1517) # [[María Austriakoa]] Germaniako enperatriza (Madril 1528-1603) # [[Maria Baranda|María Baranda]] poeta (Mexiko, 1962) # [[María Gámez Gámez ]] politikaria, Guardia Zibilaren 1. Emakume-zuzendaria (Cádiz 1969) # [[María Gimeno]] artista, ekintzailea (Zamora 1970) # [[María Gómez (kazetaria)]] (Madrik 1987) # [[María Gómez González]] 1936an Galiziako emakume alkate bakarra (Kordoba 1905-Lugo 1986) # [[María Jesús Montero]] medikua, politikaria (Sevilla 1966) # [[María Silva Cruz]] anarkista (Cadiz 1915-1936) # [[Marietta Barovier]] artista eta diseinatzailea ( ? - 1496) # [[Marina Romero]] idazlea (Madril 1908-2001) # [[Marina Silva]] politikaria, ingurumen aktibista (Brasil 1958) # [[Marisa Roesset Velasco]] margolaria (Madril 1904-1976) # [[Marisa Ruiz Trejo]] antropologo feminista (Mexiko, 1984) # [[Marlène Schiappa]] politikaria, aktibista (Paris 1982) # [[Mary Jayne Gold ]] iheslarien laguntzailea (AEB 1909-Frantzia 1997) # [[Mercedes González Fernández]] kazetaria, politikaria (Madril 1975) # [[Mikiko Otani]] abokatu eta ikertzaile (Japonia, 1964) # [[Mónica Nepote]] idazlea (Mexiko, 1970) # [[Myrea Pettit]] ilustratzailea (Britainia Handia, 1970) # [[Nastasia Zürcher ]] kantautorea, margolaria (Suitza/Galizia 1988) # [[Nevenka Fernández]] Espainiako ekonomialaria eta Ponferradako zinegotzia # [[Ninotchka Matute]] Guatemala Hiriko alkatetzari hautagai (Guatemala Hiria, 1967) # [[Olga Martín-Belloso]] kimikaria, elikaduran aditua (Calahorra 1960) # [[Paula Fortes]] aktibista, politikaria (Cabo Verde, 1945-2011) # [[Petronila Guerrero]] politikaria (Cádiz 1953) # [[Polly Higgins]] abokatua, ingurumen aktibista (1968-2019) # [[Rashida Obeida]] palestinar aktibista politikoa (XX. mendea) # [[Reneé Acosta|Renée Acosta]] poeta, filosofoa (Mexiko Hiria, 1976) # [[Rosario Torres]] politikaria (Malaga 1959) # [[Solange Fernex]] aktibista (Frantzia, 1934-2006) # [[Soraya Rodríguez]] politikaria (Valladolid 1963) # [[Tita Llorens]] igerilaria (Menorca 1968) # [[Urania Mella]] Saturraranen kartzelaratua (Galizia 1899-1945) # [[Verónica Gerber Bicecci]] artista, idazlea (Mexiko, 1987) # [[Vicky Hernández]] aktorea (Kolonbia 1945) }} ==='''Berriak 2023''' ('''martxoa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Prudencia Gorrotxategi]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako presoa (Arrankudiaga, ?) # [[Maria Arriaga]] efef'''SORTUA''' erraketista (Berriz, 1922- Ondarroa, 2014) # [[Itziar de Blas]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta itzultzailea (Gasteiz, ) # [[Angélica Orue]] ef--'''SORTUA''' albaitaria (Laudio, 1926) # [[Gemma Orobengoa]] ----'''SORTUA''' argazkilaria (Arrasate, 1985) # [[Soledad Ruz]] ----'''SORTUA''' flamenko danzaria (Donostia, 1972) # [[Jennifer Ávila]] ef--'''SORTUA''' kazetaria (Honduras, 1990) # [[Lur Basterretxea]] ef--'''SORTUA''' eskiatzailea, lasterkaria (Elorrio, 1979) # [[Maria Eskibel Arratia]] --ef'''SORTUA''' filantropoa (Gasteiz, ? - Valladolid, 1536) # [[Nieves Cano]] efef'''SORTUA''' filantropoa (Gasteiz, 1847-1899) # [[María Aranzazu Vélez de Mendizabal]] ----'''SORTUA''' Saturrarango Emakumeen Kartzelako ama nagusia (?) # [[Magdalena Larrondo]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako zuzendaria (?) # [[Adriana Bilbao Zarraonandia]] ----'''SORTUA''' flamenko dantzaria (Bilbo, 1988) # [[Miren Arzak]] ----'''SORTUA''' fisioterapeuta, osteopata, idazlea (Hondarribia, 1966) # [[Firouzeh Khosrovani]] ----'''SORTUA''' dokumentalgilea (Iran, 1971) # [[Alba Heredia]] ----'''SORTUA''' flamenko dantzaria (Granada, 1995) # [[Teodosia Ortega]] efef'''SORTUA''' emagina (Burgos, 1890-Arrigorriaga, 1983) # [[Assumpta Aierdi]] ----'''SORTUA''' ekintzaile soziala (Donostia, 1972) # [[Victoriana Herrero Barroso]] efef'''SORTUA''' Saturrarango presoa (Logroño, 1893-1962) # [[Santa Paula Barbada]] ----'''SORTUA''' emakume santu eta bizarduna (Ávila, ?) # [[Sara Torres]] ----'''SORTUA''' ikertzailea, idazlea (Gijón, 1991) # [[Cristina Gutierrez]] ef--'''SORTUA''' ARtista, idazlea, ekintzailea (Bilbo) # [[Maria Gugelberg von Moos]] botanikaria eta ilustratzailea (Suitza, 1836-1918) # [[Marika]] ilustratzailea eta komikigilea (Bartzelona, 1949) # [[Sabrina Van Tassel ]] kazetaria, film-zuzendaria (Frantzia 1975) # [[Rosie Alfaro]] heriotza zigorraren zain (AEB 1971) # [[Angelina Rodriguez]] heriotza zigorraren zain (AEB 1968) # [[Karla Faye Tucker ]] heriotza zigorrez hila (AEB 1959-1998) # [[Victoria Zárate Zurita]] Bigarren errepublikako maistra eta sindikalista (Madril, 1893-Lisboa, 1964) # [[Reem Al Numery]] aktibista (Yemen, 1996) # [[Nimco Ali]] aktibista (Somalia-Ingalaterra, 1983) # [[Argentina Altobelli]] politikaria, aktibista (Italia, 1866-1942) # [[Michealene Risley]] amerikar zinegile ekintzailea (Michigan, XX.mendea) # [[Cindy Amaiza]] aktibista (Kenya, XXI. mendea) # [[Adjoa Amana]] aktibista (Ghana, XX. mendea) # [[Florina Alías]] asturiar idazlea (1921-1999) # [[Lourdes Álvarez García]] asturiar idazlea (Mieres, 1968) # [[Sharon Olds]] idazlea (Kalifornia, 1942) # [[Velma Barfield]] serie-hiltzailea (AEB 1932-1984) # [[Mary Gauthier ]] abeslaria (AEB 1962) # [[Helen Gibson]] zaldizkoa, especialista (AEB 1892-1977) # [[Candi Staton]] kantautorea (AEB 1940) # [[Amy Helm]] kantautorea (AEB 1970) # [[Bettye LaVette]] soul, blues kantautorea (AEB 1946) # [[Gemma Escapa]] abokatua, irakaslea (Bizkaia 1965) # [[Lorina Bulwer]] jostun artista (Ingalaterra 1838-1912) # [[Lisbeth Añez]] aktibista venezuelarra (Venezuela) # [[Tchinda Andrade]] trans aktibista (Cabo Verde, 1979) # [[Yassi Ashki]] osasun-ekintzailea (Iran) # [[Artearen maistra handiak]] artista-zerrenda # [[Lucia Anguissola]] margolaria (Italia 1536/38- 1565) # [[Dorotea de Chopitea]] filantropoa (Txile, 1816- Bartzelona 1891) # [[Anita Awosusi]] aktibista (Alemania, 1956) # [[Berta Zúñiga]] aktibista (Honduras, 1990) # [[Bertha Oliva]] aktibista (Honduras, 1956) # [[Carmen Castro García]] ekonomialara, aktibista (Valentzia 1967) # [[Mari Jose Aranguren Querejeta]] ekonomialaria (Gipuzkoa 1969) # [[Bina Shah ]] kazetaria, idazlea (Pakistan XX. mendea) # [[Dulce Maria Cardoso]] abokatua, idazlea ( Portugal 1964) # [[María Franciska Dapena Rico]] margolaria, idazlea (Palentzia 1924-Bilbo 1995) # [[Laia Soler]] idazlea ( Lleida, 1991) # [[Remedios Cervantes]] enpresaria, modelo ohia (Malaga 1964) # [[Isabel Ríos]] sindikalista, ekintzailea (Curtis, Galizia, 1907-1997) # [[Ana Cano]] Asturierazko idazlea (Somiedo, 1950) # [[Vanessa Mendoza Cortés]] abortuaren aldeko aktibista (Andorra, 1980) # [[María Martín Escudero]] dantzaria (Bizkaia XX. mendea) # [[Mary Treat]] biologoa (AEB 1830-1923) # [[Sol Panera]] galerista (Bilbo 1946) # [[Elly Schlein]] Italiako politikaria (Suitza 1985) # [[Cristina Martín Vega]] kazetaria (Madril 1970) # [[Maria M. Gosse]] diplomazialaria, enbaxadorea (Alemania 1962) # [[María del Coro Arizmendi]] ornitologoa ( Mexiko 1963) # [[Camila Bossa ]] aktorea (Bogota/Galizia 1973) # [[Karima Baloch]] aktibista (Pakistan-Kanada, 1983-2020) # [[Marie Inmaculée Ingabire]] feminista, giza-eskubide ekintzailea (Ruanda,?) # [[Walda Barrios Klee]] soziologoa, aktibista, feminista (Guatemala-Mexiko, 1951-2021) # [[Ana Lydia Vega]] idazlea (Puerto Rico 1946) # [[Susana Dans]] aktorea (Coruña 1965) # [[Maruxa Villanueva]] abeslaria, aktorea (Galizia 1906-1998) # [[Mabel Rivera]] aktorea (Coruña 1952) # [[Laura Mañá]] film-zuzendaria, gidoilaria, aktorea (Bartzelona 1962) # [[Zaza Ceballos]] idazlea (Coruña XX. mendea) # [[Esther F. Carrodeguas]] dramagilea (Coruña 1979) # [[María Reimóndez ]] idazlea (Lugo 1759) # [[Xohana Torres]] idazlea (Galizia 1929-2017) # [[Erin Mouré]] poeta, itzultzailea (Kanada 1955) # [[Eva Mejuto]] idazlea (Pontevedra1975) # [[Nicole Brossard]] poeta (Kanada 1943) # [[Su Garrido Pombo]] kantautorea ( Galizia1982) # [[Rosa Sevilla de Alvero]] sufragista, hezitzailea (Filipinak 1879-1954) # [[Victoria Martín]] umoregilea, gidoilaria (Madril 1989) # [[Isa Calderón]] umoregilea, gidoilaria ( Madril 1983) # [[Noemí Sabugal]] idazlea ( Leon, 1979) # [[Eva Llorach ]] aktorea ( Murtzia 1979) # [[Alix Payen]] 1871ko Parisko Komunako ambulancière (1842-1903) # [[Angela Saini]] zientzia-kazetaria (Londres 1980) # [[Samira Ahmed]] kazetaria, genero diskriminazioagatik BBC salatu eta epaiketaren irabazlea (Londres 1968) # [[Laura Bates]] idazle feminista, aitzindaria (Oxford 1986) # [[Caroline Criado Perez]] kazetari ekintzailea (EB 1984) # [[Deborah Cameron]] hizkuntzalaria (Eskozia 1958) # [[Teodora Barrio]] idazlea, asturieraz (Marrubio, 1968) # [[Teresa Cónsul]] idazlea, asturieraz eta gaztelaniaz (?- Oviedo, 1834) # [[Raquel Fernández Menéndez]] idazlea, asturieraz (Salas, 1993) # [[Blanca Fernández Quintana]] idazlea, asturieraz (Bimenes, 1994) # [[Enriqueta González Rubín]] idazlea eta kazetaria, asturieraz (Ribadesella, 1832-Infiesto, 1877) # [[Nené Losada]] idazlea, asturieraz (Luarca, 1921-2009) # [[Idoia Rodríguez Buján ]] militarra (Lugo 1983-Afganistan 2007) # [[Gillian Wearing]] artista (EB 1963) # [[Cathy Newman]] kazetaria (EB 1974) # [[Kate Adie ]] kazetaria (EB 1945) # [[Rebekah Brooks]] kazetaria (EB 1968) # [[María Teresa González|Maria Teresa Gonzále]] idazlea, asturieraz (Gijón. 1950-1995) # [[Marta Mori]] idazlea, asturieraz (Gijón, 1965) # [[María Esther García López]] idazlea, asturieraz (Valdés, 1948) # [[Esther Prieto]] idazlea, asturieraz (Arenas, Cabrales, 1960) # [[Helena Trexu]] idazlea, asturieraz (Sama de Langreo, 1945) # [[Margaret Collins Weitz]] historialaria, Frantziako Erresistentzian aditua (AEB, 1929) # [[Beatriz Álvarez-Guerra]] aktorea (Madril 1994) # [[Tina Gascó]] aktorea (Sevilla 1914-Madril 1973) # [[Zineb Hattab]] sukaldaria (Girona/Suitza 1989) # [[Rosalía Mera]] jostuna, enpresaburua (Coruña 1944-2013) # [[Sandra Ortega Mera ]] enpresaburua, filantropoa ( Coruña 1968) # [[Mey Rahola]] argazkilaria (Leon 1897-Frantzia 1959) # [[Clara Martínez Alberola]] abokatua (Madrid, 1963) # [[Elena Vázquez Zendon]] matematikaria (Ourense, 1966) # [[Elsa Anka]] aurkezlea (Bartzelona 1965) # [[Paloma Marín]] aurkezlea (?, XX. mendea) # [[Cristina Urgel]] aurkezlea (Soria 1979) # [[Kate del Castillo]] aktorea (Mexiko 1972) # [[Marisa Naranjo]] aurkezlea (Kanariak 1944) # [[Estela Giménez]] gimnasta (Madril 1979) # [[Manuela López García]] Maistra, poeta (Cacabelos, 1910-2005) # [[Jenny Nyström]] ilustratzailea (Suedia, 1854-1946) # [[Clara Maria Pope]] margolaria (Londres, 1767-1838) # [[Laurence Suhner]] idazlea eta artista (Geneva, 1968) # [[Anna Tigerhielm]] margolaria (Suedia, 1832-1906) # [[Trini Tinturé]] ilustratzailea (Lleida, 1938) # [[Henar Torinos]] Valladolid, 1985 # [[Elena Francisen kontsultategia]] emakumeentzako irratsaioa (Espainia 1947-1984) # [[Maruja Fernández]] irrati esataria (Kuba 1925-Bartzelona 2001) # [[Pepa Fernández]] kazetaria (Lleida 1965) # [[Mara Torres]] kazetaria, idazlea (Madril 1974) # [[Macarena Berlín]] kazetaria (Madril 1973) # [[Florence Rochefort]] historialari frantziarra (Suresnes, 1958) # [[Giovanna Garzoni]] margolaria (Italia 1960-1970) # [[Michaelina Wautier]] margolaria (Belgika c.1617-1689) # [[Louise Moillon]] margolaria (Frantzia 1610-1696) # [[Maria van Oosterwijck]] margolaria (Herbehereak 1630-1693) # [[Anne Vallayer-Coster ]] margolaria (Paris 1744-1818) # [[Marie-Victoire Lemoine]] margolaria (Paris 1754-1820) # [[Marie Gabrielle Capet]] margolaria (Frantzia 1761-1818) # [[Constance Mayer]] margolaria ( Frantzia 1775-1821) # [[Marie-Éléonore Godefroid]] margolaria ( Paris 1778-1849) # [[Lilly Martin Spencer]] margolaria ( EB1822-AEB 1902) # [[Clémentine Delait]] emakume bizarduna (Frantzia, 1865-1939) # [[María Folguera]] idazlea, eszena zuzendaria (Madril, 1984) # [[AveLina Pérez|Avelina Pérez]] Sortzaile eszenikoa (Oia, 1969) # [[Raquel García-Tomás]] musikagilea (Bartzelona, 1984) # [[Lola Blasco]] aktorea, idazlea eta antzerki zuzendaria (Alacant, 1983) # [[Marta Pazos]] eszena zuzendaria (Pontevedra, 1976) # [[Helena Tornero]] antzerkigilea (Figueras, 1973) # [[Helena Antonia]] emakume bizarduna (Lieja, 1550-1595) # [[Antonietta Gonsalvus]] emakume bizarduna (Frantzia, 1572-?) # [[Arantza Ozaeta Cortázar]] arkitektoa (Madril 1982) # [[Victoria Rodríguez]] aktorea (Madril 1931-2020) # [[Pilar Eyre]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1947) # [[Teresa Ribera ]] politikaria (Madril 1969) # [[Carolina Maria de Jesus]] idazlea, poeta, kronista (Brasil 1914-1977) # [[Jane Barnell]] emakume bizarduna (AEB 1871-1951) # [[Alice Elizabeth Doherty]] emakume bizarduna ( AEB 1887-1933) # [[Annie Jones ]] emakume bizarduna ( AEB 1865-1902) # [[Krao Farini]] emakume bizarduna (Laos 1876-AEB 1926 19) # [[Josephine Clofullia]] emakume bizarduna (Suitza 1829-1875) # [[Pilar Pedraza]] idazlea, irakaslea (Toledo 1951) # [[Carmen Linares]] flamenko-abeslaria (Linares 1951) # [[María Pagés]] dantzaria, koreografoa (Sevilla 1963) # [[Ellen MacArthur]] nabigatzailea (EB 1976) # [[Aurora Vargas]] flamenko-dantzaria, kantaria ( Sevilla 1956) # [[Bernarda de Utrera]] flamenko-kantaria (Utrera 1927-2009) # [[Fernanda de Utrera]] flamenko-kantaria (Utrera 1923-2006) # [[La Serneta]] flamenko kantaria (Cádiz 1837-Utrera 1912) # [[Caroline van der Plas]] kazetaria, politikaria (Herbehereak 1967) # [[Marta plana]] Australiara eramandako emakumeak (1960-1963) # [[Arlette Farge]] historialari frantsesa (Charleville - 1941) # [[Bibia Pavard]] historialari frantsesa (1980) # [[Maddalena Casulana]] musikagilea (Italia, 1544-1590) # [[Lucinda Williams ]] egile abeslaria (AEB 1953) # [[Ivette Nadal ]] egile abeslaria, poeta (Bartzelona 1988) # [[Blanca Llum Vidal]] poeta (Bartzelona 1986) # [[Núria Martínez-Vernis]] poeta (Bartzelona 1976) # [[Montse Castellà]] egile abeslaria, aktibista (Tarragona 1976) # [[Rosa Regàs]] idazlea (Bartzelona 1933) # [[Georgina Regàs]] sukaldaria, idazlea (Bartzelona 1932-Girona 2022) # [[Carme Canela]] jazz-abeslaria (Bartzelona 1962) # [[Sheila Jordan]] jazz- abeslaria (AEB 1928) # [[Galina Balashova]] arkitektoa, diseinatzailea (Errusia 1931) # [[Urška Djukić]] zinema-zuzendaria, gidoilaria (Eslovenia 1986) # [[Asha Haji Elmi]] politikaria, aktibista (Somalia, 1962) # [[Joana Afonso]] diseinatzailea, ilustratzailea (Portugal 1989) # [[Cani Fernández Vicién]] abokatua (Cartagena 1963) # [[Mar Sodupe]] aktorea (Kanariak 1972) # [[Pepa Aniorte]] aktorea, abeslaria (Alacant 1972) # [[Toni Morillas]] politikaria, feminista (Jaen 1982) # [[Clementina Díez de Baldeón]] irakaslea, politikaria (Ciudad Real 1953) # [[Consuelo Rumí]] psikologoa, irakaslea, politikaria (Almeria 1957) # [[Anita Gutbrod]] igerilaria (Argentina 1903-1967) # [[Lita Tiraboschi]] igerilaria, irakaslea, idazlea (Argentina 1917-1972) # [[Pilar Geijo ]] igerilaria (Argentina 1984) # [[Lilian Harrison]] igerilaria (Argentina 1904-1993) # [[Enriqueta Agut Armer]] 2. errepublikako(Castelló, 1912-Mexiko, 1998) # [[Concepción Alfaya]] 2. errepublikako maistra (Madril, 1886-1945) # [[Elvira Navarro]] idazlea (Huelva, 1978) # [[Alba Carballal|Alva Carballal]] idazlea (Lugo, 1992) # [[Marie Equi]] medikua, aktibista (AEB,1872-1952) # [[Maria Baldó|María Baldó]] 2. Errepublikako maistra (Albacete, 1884-Toulouse, 1964) # [[María Braña de Diego|Maria Braña de Diego]] 2. Errepublikako maistra (Madril, 1912-2007) # [[Carmen Castilla Polo]] 2. Errepublikako maistra (Logroño, 1895-Madril, 1979) # [[Alba Sotorra Clua]] zinema zuzendaria (Reus, 1980) # [[Carmen Hermosín]] politikaria (Sevilla 1945) # [[Magdalena Valerio]] legelaria, politikaria (Caceres 1959) # [[Mar Moreno]] legelaria, politikaria, idazlea (Jaen 1962) # [[Teresa Jiménez Vílchez]] irakaslea, politikaria (Granada 1962) # [[Fuensanta Coves]] irakaslea, politikaria (Alacant 1961) # [[Irene García]] politikaria (Cádiz 1980) # [[Marina Vega]] espioia, nazi harrapatzailea (Cantabria 1924-Madril 2011) # [[Braulia Cánovas]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Murtzia 1920- Bartzelona 1993) # [[Conchita Ramos]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Lleida 1925-Frantzia 2019) # [[Alfonsina Bueno]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Zaragoza 1904- Frantzia1979) # [[Margoth Escobar]] Ingurumen eskubideak eta indigenen aldeko aktibista (Ekuador, 1954) # [[Mercedes Escribano Pérez]] Bigarren Errepublikako maistra (Valdeganga, 1888-Madril, 1958) # [[Carmen García del Diestro]] Bigarren Errepublikako maistra, pedagogoa (Santander, 1908-Madril, 2001) # [[Elsa López]] idazlea, poeta (Fernando Poo, 1943) # [[Elena Gallego Abad|Elena Gallego]] kazetaria, idazlea (Teruel, 1969) # [[Ana Vanessa Gutiérrez]] asturierazko idazlea (Mieres, 1980) # [[Elsa Fernández]] galizierazko idazlea (Buenos Aires, 1933-1964) # [[Avelina Valladares]] galizierazko idazlea (A Estrada 1825.1902) # [[Violeta Friedman]] aktibista, bizirik atera Auschwitzetik (Errumania 1930- Madril 2000) # [[Constanza Martínez Prieto]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Madril 1917-Bartzelona 1997)) # [[Laura Seco]] politikaria (Cádiz 1971) # [[María Teresa Fernández de la Vega]] magistratua, politikaria (Valentzia 1949) # [[Esperanza Oña]] politikaria (Sevilla 1957) # [[Nuria Espallargas]] ikertzailea (Bartzelona 1979) # [[Rosario de Velasco]] margolaria (Madril 1904-Bartzelona 1991) # [[Marga Gil Roësset]] eskultorea, ilustratzailea, poeta (Madril 1908- 1932) # [[Ángeles Santos Torroella]] margolaria (Girona 1911- Madril 2013) # [[Delhy Tejero]] margolaria (Zamora 1904- Madril 1968) # [[Lauren Bastide]] Frantziako kazetaria eta ekintzaile feminista (Orleans, 1980) # [[Lima Aafshid]] idazle eta poeta (Afganistan, ?) # [[Adelaide Estrada]] Mediku, zientzialari eta aktibista (Portugal, 1898-1979) # [[Martha P. Falconer]] Aktibista, gizarte-langilea (AEB, 1862-1941) # [[Tamara Alves]] artista, muralista, ilustratzailea, tatuatzailea (Portugal 1983) # [[Rada Akbar]] artista (Afganistan, 1988) # [[Maria Lucília Estanco Louro]] irakasle eta aktibista (Portugal, 1922-2018) }} ==='''Berriak 2023''' ('''otsaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Toda Likona]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Mari Juan Mezeta]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Maria Perez Larrinaga]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Olatz Urkia]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Donostia, 1986) # [[Helena Barrenetxea]] ----'''SORTUA''' zestalaria (Durango, 2007) # [[María Flores]] ----'''SORTUA''' 1824an bere askatasuna lortu zuen esklabua (Eivissa, 1775-?) # [[Zorione Erezuma]] ----'''SORTUA''' poeta (Bilbo, 1969) # [[Charo Roquero]] ----'''SORTUA''' historialaria (Donostia) # [[Maritxu Negelua]] ----'''SORTUA''' idazlea, pastoralgilea (Zuberoa, 1999) # [[Mari Tere Alberdi]] ef--'''SORTUA''' sukaldaria, tabernaria, aktorea (Berriz) # [[Fabiola Gutiérrez]] ----'''SORTUA''' idazle (Bolivia, 1989) # [[Carmen Castro Cardús]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako "zaintzaile" (Huesca, ?-1948) # [[Maider Galardi]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta ikerlaria (Lasarte-Oria, 1995) # [[Antoñita La Singla]] dantzaria (Bartzelona 1948) # [[La Sordita]] dantzaria (Cádiz XIX.mendea-XX.mendea) # [[Amal Aden]] idazle ekintzailea (1983, Somalia) # [[Iola Leal Riesco]] ingumenaren aldeko ekintzailea (Lugo, 1977) # [[Sol León]] dantzaria, koreografoa (Kordoba ç 1919) # [[Sara Lezana]] dantzaria (Madril 1948) # [[Cristina Llorente]] dantzaria, abeslaria, aktorea (Valladolid 1985) # [[Isabel Llull]] dantzaria, maistra (Palma 1946) # [[Sara Luzita]] dantzaria (Espainia 1922) # [[Bárbara Lys]] dantzaria (Balearrak 1946) # [[Claudia Salas]] aktoreak (Madril 1977) # [[Carlota Pereda]] film-zuzendaria, gidoilaria (Madril 1975) # [[Esther Cañadas]] modeloa (Albacete 1977) # [[Joselyn Brea]] kirolaria (Venezuela/Galizia 1994) # [[Donna Karan]] moda-diseinatzailea (AEB 1948) # [[Eva Copa]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Bolivia 1987) # [[Adrienne Avril de Sainte-Croix]] Frantziako filantropo eta feminista (1855 - 1936) # [[Zahra Mohammadi]] BBCren 100 emakumeak 2022 Kurdinstango irakaslea errepresaliatua (1990) # [[Layli]] BBCren 100 emakumeak 2022 Irango ekintzaile feminista errepresaliatua (2002) # [[Wegahta Gebreyohannes Abera]] BBCren 100 emakumeak 2022 Etiopiako langile humanitarioa (xxxx) # [[Victoria Baptiste]] BBCren 100 emakumeak 2022 Estatu Batuetako erizaina (xxxx) # [[Velmariri Bambari]] BBCren 100 emakumeak 2022 Indonesiako Sexu-indarkeriaren kontrako ekintzailea (1980) # [[Tamana Zaryab Paryani]] BBCren 100 emakumeak 2022 Afganistango kazetaria eta youtuberra (1997) # [[Alice Pataxó]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil, 2001) # [[Erika Hilton]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil, 1992) # [[Zahra Joya]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Agfanistan, 1992) # [[Velia Vidal]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Kolonbia, 1982) # [[Roza Salih]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Eskozia.1989) # [[Cecilia Patricia Flores Armenta]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Mexiko XX. mendea) # [[Mirta Nuñez]] espainaiko gerra zibilaren historialaria (Kuba, 1956) # [[Mirta Díaz-Balart]] Mirta Nuñezen ama eta Fidel Castroren lehenengo emaztea (Habana, 1928) # [[Jane Misme]] Kazetari eta feminista frantsesa (1865-1935) # [[Judith Heumann]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Filadelfia, 1947) # [[Asonele Kotu]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Hegoafrika, ? ) # [[Nathalie Becquart|Natahalie Becquart]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Frantzia, 1969) # [[Ida Holz]] informatikaria (Uruguai, 1935) # [[Simone Tebet]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil 1970) # [[Ferenice de Rodas]] ama (Grezia, K.a. 396-K.a. V. mendea) # [[Lashana Lynch]] aktorea (Londres 1987) # [[Giuseppa Barbapiccola]] filosofoa, poeta, itzultzailea (Italia, 1702-1740) # [[Taisia Bekbulatova]] kazetaria, BBCren 100 emakumeak 2022 (Errusia, xxxx) # [[Suvada Selimović]] ekintzailea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Bosnia, 1965) # [[Shonda Rhimes]] gidoilaria, fil-zuzendaria (AEB 1970) # [[Beatrice Fihn]] arma-nuklearren aurkako aktibista ( Suedia 1982) # [[Tania Álvarez Yates]] kanoalaria (Pontevedra 1994) # [[Tania Fernández García]] kanoalaria (Lugo 1992) # [[Blanca Paloma]] abeslaria (Alacant 1989) # [[Alice Wonder]] abeslaria ( Madril 1998) # [[Olga Xirinacs]] idazlea (Tarragona 1936) # [[Bikimel]] kantautorea (Bartzelona 1976) # [[Luján Argüelles]] aurkezlea (Asturias 1977) # [[Virginia Díaz]] kazetaria (Madril 1974) # [[Kristina Berdínskikh]] kazetaria, BBCren 100 emakumeak 2022 (Ukraina) # [[Kadri Keung]] moda-diseinatzailea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Hong Kong) # [[Leonor Ferrer Girabau]] delineatzailea (Bartzelona, 1894-1953) # [[Fatima Sheikh]] hezitzailea (India, 1831-1900) # [[Jana Zinkevytx|Iana Zinkevitx]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Ukraina, 1995) # [[Chanel Contos]] sexu-erasoen aurkako aktibista BBCren 100 emakumeak 2022 (Australia) # [[Aye Nyein Thu]] mediku aktibista BBCren 100 emakumeak 2022 (Birmania, 1996) # [[Judy Kihumba]] zeinu-hizkuntzako interpretea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Kenya) # [[Paula Púa]] gidoilaria (Valentzia 1992 # [[Minerva Piquero]] kazetaria (Asturias 1967) # [[Beatriz Pécker]] kazetaria (Madril 1955) # [[Luisa Alberca]] irrati-nobelagilea (C.Real 1920-Logroño 2006) # [[Vira Silenti]] aktorea (Italia 1931-2014) # [[Clementina Albéniz|Clementina Albeniz]] maistra errepublikarra (Madril, 1853-1946) # [[Ana Canalias Mestres]] maistra errepublikarra (Zaragoza, 1886-1934) # [[Angelina Colubret]] maistra errepublikarra (Badalona, 1910 -Torroella, 1998) # [[Isabel Esteban Nieto]] maistra errepublikar eraila (Palentzia, 1893-1936) # [[Sofia Polo Giménez]] maistra errepublikar eraila (Zaragoza, 1904-Palentzia, 1936) # [[Cirila Ubaldina García Díaz]] maistra errepublikar eraila (Salamanca, 1893-Palentzia, 1936) # [[Samara Joy]] jazz abeslaria (AEB 1998) # [[Sarah Kane]] antzerkigilea (EB 1971-1999) # [[Toñi Salazar]] abeslaria (Badajoz 1963) # [[Encarna Salazar]] abeslaria (Badajoz 1961) # [[Lina Meruane]] Idazlea (Txile 1970) # [[Nelly Meruane]] aktorea, irakaslea (Txile1927-2018 19) # [[Teresa Laespada]] ikertzailea (Bilbo 1965) # [[Ana Santos Aramburo]] liburuzaina (Zaragoza 1957) # [[Glòria Pérez-Salmerón]] liburuzaina (Bartzelona 1958) # [[Susana Fortes]] idazlea (Pontevedra 1959) # [[Ana Belén Fortes]] idazlea (Pontevedra 1967) # [[Genara Fernández García|Genera Fernández Garcia]] maistra fusilatua (León, 1903-1941) # [[Josefa García Segret|Josefa Garcia Segret]] maistra errepublikarra (Tui, 1900-Oliveros, 1986} # [[Gertrudis Ríos Marín|Gertrudis Rios Marín]] torturatu eta exekutatuko maistra (Cádiz, 1901-1936) # [[Benita Gil]] maistra erbesteratua (Teruel, 1913-Praga, 2015) # [[Carmen Hombre Ponzoa|Carmen Hombre Pouzoa]] maistra fusilatua (Cádiz, 1898-1936) # [[Elisa López Velasco]] maistra berritzailea (Málaga, 1884-1936??) # [[Sirisha Bandla]] BBCren 100 emakumeak 2022, ingeniari aeronautikoa (India 1988) # [[Nazanin Zaghari-Ratcliffe]] BBCren 100 emakumeak 2022, iraniar-britaniar hiritarra (Tafresh 1978) # [[Narges Mohammadi]] BBCren 100 emakumeak 2022, eskubideen aldeko ekintzailea (Persia 1972) # [[Palmira Pla Pechovierto]] maistra, pedagogoa eta polikaria (Teruel, 1914-Castlló, 2007) # [[Emilia Elias Herrando|Emilia Elias Herrando]] maistra, pedagogoa (Madril, 1898 - Mexiko, 1976) # [[Veneranda Manzano]] maistra, politikaria, erbesteratua (Asturias, 1893-1992) # [[Guillermina Medrano]] maistra eta politikaria (Albacete, 1912-Valencia, 2005) # [[Marguerite Durand (feminista)]] kazetari, aktore, politikari eta feminista frantsesa (1864 - 1936) # [[Jane Rigby]] BBCren 100 emakumeak 2022 Astrofisika estatubatuarra (EEUU, XXXX) # [[Iryna Kondratova]] BBCren 100 emakumeak 2022 Anestesiologa eta pediatra (Ukrania, XXXX) # [[Constance Tipper]] metalurgikaria (Erresuma Batua, 1894-1995) # [[Johanna Döbereiner]] ingeniari agronomoa (Brasil, 1924-2000) # [[Txell Alarcón]] saskibaloi jokalaria (Bartzelona 2003) # [[Maider Castellano]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 2003) # [[Gregoria Canelo de Paredes]] 'chinato' dialekto hiztuna (Caceres 1861-1917) # [[Marina Ortiz de Zárate]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 1999) # [[Chatrice White]] saskibaloi jokalaria (AEB 1996) # [[Ana Laverón]] aeronautiko ingeniaria(Espainia XX. mendea) # [[Isaura Clavero]] 1. emakume aeronautiko ingeniaria (Vigo XX. mendea) # [[Parinoush Saniee]] idazlea (Iran 1949) # [[Elena Barraquer Compte]] oftalmologoa (Bartzelona 1954) # [[Jimena Quirós]] 1. emakume ozeonografoa (Almeria 1899-Madril 1983) # [[Isabelle Junot]] aktorea (AEB 1991) # [[Tamara Falcó]] moda-diseinatzailea (Madril 1981) # [[Micaela Navarro]] politikaria (Jaen 1956) # [[Ibijoke Faborode]] BBCren 100 emakumeak 2022, politikaria (Nigeria XX. mendea) # [[Gohar Eshghi]] BBCren 100 emakumeak 2022, ekintzailea (Iran 1946-2002) # [[Fatima Amiri]] BBCren 100 emakumeak 2022, ikaslea (Afganistan, 2005) # [[Carmen Muñoz Manzano]] Bigarren Errepublikako maistra eta idazlea (Cáceres, 1906-Coruña, 2002) # [[Carmen García de Castro]] Bigarren Errepublikako maistra eta pedagogoa (Almería, 1886-1969) # [[Isabel González Turmo]] antropologoa (Espainia XX. mendea) # [[Elvira Álvarez de Ceballos]] dama (Espainia XIV. mendea -1372) # [[Difficult Women]] emakume kabareta (Australia) # [[Mehreen Faruqi]] politikaria (Pakistan 1963) # [[Katarina Zec]] saskibaloi jokalaria (Serbia 1997) # [[Mariana Barassi]] film-zuzendaria (Argentina 1977) # [[Vic Echegoyen]] idazlea (Madril 1969) # [[Claudia Zapata]] historialaria (Txile 1975) # [[Christiane Félip Vidal]] idazlea (Frantzia 1950) # [[Katherine Kurtz]] idazlea (AEB 1944) # [[Juana Ontañón eta Valiente|Juana Ontañon y Valiente]] Bigarren Errepublikako maistra (Madril, 1886-Mexiko, 1972) # [[Wally Funk]] astronauta (AEB 1939) # [[Ida Ørskov]] bakteriologoa (Danimarka 1922- 2007) # [[Alice Lee]] matematikaria (EB 1858-1939) # [[Elizabeth Scott]] matematikaria (AEB 1917-1988) # [[Ainhoa Achutegui]] zuzendari artistikoa ( Venezuela 1978) # [[Akwaeke Emezi]] idazlea (Nigeria 1987) # [[Leia Dongue]] saskibalio jokalaria (Mozambike 1991) # [[Mónica Bruckmann]] soziopolitologoa (Peru XX. mendea) # [[Claude Ber]] poeta (Frantzai 1948) # [[Nadia Yala Kisukidi]] filosofoa (Belgika 1978) # [[Ana Carrique]] musikagilea ( Argentina 1964) # [[Cristina Montserrat Hendrickse]] abokatua, irakaslea (AEB 1964) # [[Kristina Higgins]] saskibaloi jokalaria (AEB 1994) # [[Joy Alexis Brown-Adams]] saskibaloi jokalaria (Guyana 1993) # [[Dona Tututa]] piano-jolea (Cabo Verde 1919-2014) # [[Yolanda Morazzo]] poeta (Cabo Verde 1927-Lisboa 2009) # [[Tuna Mascarenhas]] kimikaria, aktibista, 1. dama (Cabo Verde 1944-2009) # [[Kate Asabuki]] aktore pornoa (Tokio 1962) # [[Celina Pereira]] abeslaria, kontalaria (Cabo Verde 1940-Lisboa2020) # [[Athaliah Molokomme]] fiskala (Botswana 1959) # [[Constance Cummings-John]] politikaria (Sierra Leona 1918-Londres 2000) # [[Aspásia Camargo]] politikaria (Brasil, 1946 19) # [[Rachael Blackmore]] Jokey-a (Irlanda 1989) # [[Lívia Járóka]] 1. emakumezko ijito eurodiputatua (Hungaria 1974) # [[Clare Marie Hodges]] AEBko 1. emakumezko basozaina (AEB 1890-1970) # [[Consuelo González Ramos]] kazetaria, erizaina, feminista (Zamora, 1877-Madril, 1956) # [[Esperanza Rodríguez Cerdán]] Bigarren Errepublikako maistra erbesteratua (Madril, 1892-Valentzia,1984) # [[Rosa Roig]] Bigarren Errepublikako maistra (Tarragona, 1890-Bartzelona, 1969) # [[Pilar Salvo Giménez|Pilar Salvo]] Bigarren Errepublikako maistra fusilatua (Zaragoza, 1889-1936) # [[Amalia Torrijos]] Bigarren Errepublikako maistra eta alkatea (Sevilla, 1911- ???) # [[Ekaterina Lermontova]] Paleontologoa (SESB, 1889-1942) # [[Eva Mameli Calvino]] Botanikaria (Italia, 1886-1978) # [[Heike Freire]] filosofoa, aktibista (Espainia, ??) # [[Sabrina Sánchez]] kazetaria, sexu langilea (Mexiko 1981) # [[Karine Espineira]] soziologoa, trans ekintzailea (Txile 1967) # [[Nadia Ferreira]] modeloa, enpresaburua (Paraguai 1999) # [[Elena Sánchez Caballero]] kazetaria (Madril 1957) # [[Pilar Martín Fernández]] immunologia ikertzailea (Madril 1973) # [[Maruja Torres]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1943) # [[Nya de la Rubia]] abeslaria, aktorea (Sevilla 1986) # [[Aryna Sabalenka]] tenislaria (Bielorrusia 1998) # [[Aliaksandra Sasnovih]] tenislaria (Bielorrusia 1994) # [[Lucia Stecher]] ikertzailea (Txile XX. mendea) # [[Elena Oliva]] soziologoa, ikertzailea (Txile 1982) # [[Gendengarjaa Baigalimaa]] onkologoa (Mongolia XX. mendea) # [[Elena Moreno Zaldibar]] saskibaloi jokalaria (Donostia 1959) # [[Tanaya Mechelle Atkinson]] saskibaloi jokalaria (AEB 1996) # [[Kinu Nishimura]] ilustratzailea (Japonia 1969) # [[Asunción Linares]] paleontologoa (Granada, 1921-2005) # [[Sylvie Denis]] idazlea # [[Marguerite Durand (hizkuntzalaria)]] hizkuntzalarieta fonetikalari frantziarra (1904) # [[Jeanne Chauvin]] abokatu eta feminista frantsesa (1862-1926) # [[Soraya Prieto Fernández]] kimikaria (Gasteiz 1979) # [[Maimouna Diarra]] saskibaloi jokalaria (Senegal 1991) # [[Esther Yáñez González - Irun]] Armadako 1. emakumea eta gerra ontzi kapitaina (Cádiz 1971) # [[María José Escalona]] informatikaria (Sevilla 1976) # [[Helena Viñes]] ekonomialaria (Espainia, XX. mendea) # [[María Jesús Almazor]] Telekomunikazio ingeniaria, CEO ( Brtzelona 1970) # [[Karen Gaines]] ziberdefentsan aditua, CEO (XX. mendea) # [[Silvia Albert Sopale]] aktore, zuzendari (Donostia 1976) # [[Midi Achmat]] LGTB aktibista (Hegoafrika, 1964) # [[Shiva Nazar Ahari]] giza eskubideen aldeko aktibista (Irán, 1984) # [[Leoncia Gómez Galán]] zerbitzaria, 'vocera' (Caceres 1903-1986) # [[Irma Estrada Silva]] autodefentsa irakaslea (El Salvador ?) # [[Anália de Victória Pereira]] politikaria ( Angola 1941-2009) # [[Belita Palma]] abeslaria (Angola 1932-1988) # [[Luzia Inglês Van-Dúnem]] politikaria (Angola 1948) # [[Margarida Rosa da Silva Izata]] diplomazialaria (Angola 1958) # [[Ana Clara Guerra Marques]] dantzaria (Angola 1962) # [[Luísa Rogério]] kazetaria (Angola 1967) # [[Lourdes Van-Dúnem]] musikaria (Angola 1935-2006) # [[Arlete Leona Chimbinda]] politikaria, irakaslea (Angola 1960) # [[Silvia Lutucuta]] Kardiologoa, ministroa (Angola 1968) # [[Josefa Sacko]] agronomoa, enbaxadorea (Angola XX. mendea) # [[Vera Daves]] ekonomialaria, ministroa (Angola 1984) # [[Catherine Austin Fitts]] bankaria (AEB 1950) # [[Marjorie Rice]] matematikaria (AEB, 1923-2017) # [[Liliana Colanzi]] idazle eta editorea (Bolivia, 1981) # [[Magela Baudoin]] idazle (Bolivia, 1973) # [[Trementinaireak]] sendatzeko produktu naturalen saltzaile ibiltariak (Katalunia XIX. mendea-XX. mendea) # [[Eloísa del Pino Matute]] zientzialari soziala, ikertzailea (Espainia XX. mendea) # [[María Luisa López Grigera]] filologoa (Coruña 1926) # [[Paula Dapena Sánchez]] futbolaria (Pontevedra 1996) # [[ASPEGI elkartea]] emakume profesionalena, enpresariena (Gipuzkoa 1998) # [[Sari Arponen]] medikua (Finlandia 1977) # [[Carolina Iglesias]] umoregilea, gidoilaria, youtuberra (Coruña 1993) # [[Berta Collado]] kazetaria, aurkezlea (Toledo 1979) # [[Yola Mamani]] komunikatzailea (Bolivia, 1984) # [[Hélène Dutrieu]] txirrindulari, hegazkinlari (Belgika-Frantzia, 1877-1961) # [[Virginia Ayllón]] idazle (Bolivia, 1958) # [[Begonya Pozo]] idazlea (Valentzia 1974) # [[Carmelina Sánchez-Cutillas]] idazlea (Madril 1921- Valentzia 2009) # [[Beatriu Civera]] idazlea (Valentzia 1914-1995) # [[Ana María Ibars]] idazlea, maistra (Valentzia 1892-1965) # [[Raquel Payá]] pedagogoa (Valentzia 1919-1972) # [[Alison Spedding]] antropologoa (Ingalaterra/Bolivia, 1962) # [[Margaret W. Rossiter]] emakumeen historialaria ( AEB 1944) # [[Maria Beneyto]] idazlea, poeta (Valentzia 1925-2011) # [[María Villén]] 2. Errepublikako maistra (Burgos 1871-Valentzia 1961) # [[Lindaura Anzoátegui]] idazle (Bolivia, 1846-1898) # [[Yolanda Bedregal]] poeta (Bolivia, 1913-1999) # [[María Virginia Estenssoro]] poeta (Bolivia, 1902-1970) # [[Hilda Mundy]] poeta (Bolivia, 1912-1980) # [[Concha Peña Pastor]] bigarren errepublikako maistra eta abokatua (Ciudad Real, 1906-Panama, 1960) # [[Elpidia Polo Ovejas]] bigarren errepublikako maistra errepresaliatua (Valladolid, 1890-Madrid, 1988) # [[Carmen Valero Gimeno]] bigarren errepublikako maistra eta pedagogo errepresaliatua (Silla, 1893-1962) # [[Rosa Menéndez]] zientzialaria, 1. emakumea CSIC burua (Asturias 1956) # [[Dulceida]] interneteko ospetsua (Bartzelona, 1989) # [[Juana Macías]] film-zuzendaria, gidoilaria (Madril 1971) # [[Brisa Fenoy]] musikaria, DJ, modeloa (Cádiz 1991) # [[María Vargas Montoya]] enologoa (Haro 1971) # [[María Vargas Fernández]] flamenko abeslaria (Cádiz 1947) # [[Laura Alonso Cancho]] poeta (Santander 1978) # [[Dina Abouzeid Sariñena]] badminton entrenatzailea (Zaragoza 1979) # [[Agostina Burani]] saskibaloi jokalaria ( Argentina 1991) # [[Carmen Ybarra Careaga]] enpresaburua, markesa (Espainia 1963) # [[María José Álvarez Mezquíriz]] EULEN enpresaburua (Bilbo 1957) # [[Margaret H. Wright]] matematikaria (AEB, 1944) # [[Katharine Way]] fisikaria (AEB, 1902-1995) # [[Paola Velasco Pinedo]] Boliviako 1. emakume piloto komandantea (1988) # [[Xian (aktibista)]] LGTB aktibista (Txina, ?) # [[Laura Hojman]] gidoilaria, film zuzendaria (Sevilla 1981) # [[Bibisara Assaubayeva]] xake jokalaria (Kazakhstan 2004) # [[Anne L'Huillier]] fisika atomikoko irakaslea (Frantzia/Suedia 1958) # [[Tamara Rojo]] datzaria, koreografoa (kanada/Espainia 1974) # [[Elena S. Sánchez]] kazetaria (Toledo 1979) # [[Patricia Pardo]] kazetaria (Galizia 1983) # [[Sonsoles Ónega]]kazetaria, idazlea (Madril 1970) # [[Cristina Ónega]] kazetaria (Madril 1975) # [[Tatiana Afanásieva]] matematikari eta fisikaria (Ukraina-Herbereheak, 1876-1964) # [[Lilli Suburg]] kazetaria (Estonia, 1841-1930) # [[Esther Szekeres]] matematikaria (Hungaria-Australia, 1910-2005) # [[Irene Falcón|Irene Falcon]] kazetaria, Dolores Ibarruriren idazkaria (Madril, 1907-1999) # [[Enriqueta O'Neill|Enriqueta O´Neill]] aktore eta idazlea (Madril, 1909-Bartzelona, 1972) # [[Encarnación Fuyola Miret]] Bigarren errepublikako maistra (Huesca, 1907-Mexiko, 1982) # [[Anoka Primrose Abeyrathne]] kontserbazionista, gizarte ekintzailea (Sri Lanka, 1991) # [[Mar Abad]] kazetaria (Almeria 1972) # [[Marion Koopmans]] albaitaria, birologoa (Herbehereak 1956) # [[Carme Valls]] mediku eta politikaria (Bartzelona,' 1945) # [[Anne Anderson]] ilustratzailea (Eskozia, 1874 - 1930) # [[Eva Furnari|Eva Furmari]] ilustratzailea (Erroma, 1948) # [[Matilde Hidalgo]] mediku, poeta, sufragista (Ekuador 1889-1974) # [[Eva Soriano]] komediantea, aurkezlea (Tarragona 1970) # [[Cecilia Ansaldo]] idazlea (Ekuador 1949) # [[Melissa Lucio]] heriotza zigor polemikoan kondenatua (AEB 1968) # [[Carmen Barbarà]] komikigilea eta irudigilea (Bartzelona, 1933) # [[Amelia Bauerle|Amelia Banerle]] komikigilea (Londres, 1873-1916) # [[Pauline Baynes]] liburu ilustratzailea (Sussex, 1922-2008) # [[ Pamela Adie]] LGBT aktibista (Nigeria, 1984) # [[ Christine Ahn]] Bakearen aldeko aktibista (Hego Korea, XX. mendea) # [[Celia Viñas]] poeta, pedagogoa (Lleida-Almeria, 1915-1954) # [[Chipita Rodriguez]] heriotza zigorrez urkatua eta 100 urtera barkatua (AEB 1799-1863) # [[Elsa Beskow]] idazlea eta ilustratzailea (Suedia, 1874-1953) # [[Mary Agnes Chase]] botikaria eta ilustratzailea (EEBB, 1869-1963) # [[María Conejo]] ilustratzailea (Mexiko, 1958) # [[Eréndira Derbez]] ilustratzailea, idazlea (Mexiko, 1991) # [[Kate Greenaway]] ilustratzailea, idazlea (Londres, 1846-1901) # [[Elizabeth Shippen Green]] ilustratzailea (EEBB, 1871-1954) }} ==='''Berriak 2023''' ('''urtarrila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Elorriaga]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Busturia, 1980) # [[Aiora Zabala]] ----'''SORTUA''' zientzialaria (1982) # [[Alazne López]] --ef'''SORTUA''' dantzaria (Bilbo, 1993-Alemania, 2015) # [[Ana Borderas]] ef--''SORTUA''' kazetaria, irrati-esataria (Eibar, 1962) # [[Anna Fernandez de Paco]] ef--'''SORTUA''' zinemagilea (Bartzelona, 1981) # [[Belén Balerdi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1937-1982) # [[Berenice Lopez Reyes]] ef--'''SORTUA''' enpresaburua (Mexiko, 1989) # [[Bonifacia Zuazola]] efef'''SORTUA''' erraketista (Azkoitia, 1915-2012) # [[Consuelo Osa]] efef'''SORTUA''' erraketista Mutriku (1922-2015) # [[Durangoko Emakumeen Kartzela]] '''SORTUA''' (1939-1940) # [[Eladia Balerdi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1942-1997)) # [[Garbiñe Balerdi]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1935) # [[Garbiñe Ortega]] ----'''SORTUA''' zinema komisarioa (Gasteiz, 1981) # [[Gloria Agirrezabalaga]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1922) # [[Ignacia Idoate Iragui]] efef'''SORTUA''' moja (Orikain, 1900 - Madril, 1975) # [[Iñasi Illarramendi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Zarautz, 1919-2005) # [[Josefa Egaña]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1923) # [[Juncal Alzugaray]] ef--'''SORTUA''' Fisioterateupa eta asmatzailea (Bilbo, 1981) # [[Justa Domínguez de Vidaurreta e Idoy]] efef'''SORTUA''' moja (Azpeitia, 1975- Madril, 1958) # [[Koldobike Gezala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Lezo, 1917) # [[Marcelina Zabala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1923) # [[Margarita Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1925-Fuengirola, 2019) # [[Mari Beraza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Anoeta, 1929 -Mexiko, 1986) # [[Maria Josefa Navascues]] efef'''SORTUA''' erraketista (Errenteria, 1924-2011) # [[Maria Teresa Egaña]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1925) # [[Mercedes Agirrezabalaga]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1928) # [[Mercedes Zubikaray]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1920-1983) # [[Merche Olabe]] ef--'''SORTUA''' margolaria (Bilbo, 1957) # [[Milagros Uranga]] efef'''SORTUA''' erraketista (Mutriku, 1918-1992) # [[Pilar Zabala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1926-1945) # [[Rafaela Etxaniz]] efef'''SORTUA''' erraketista (Azkoitia, 1926-213) # [[Saelia Aparicio]] ----'''SORTUA''' artista (Valladolid, 1982) # [[Victoriana Aizpuru]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Errezil, 1919) # [[Zornotzako Emakumeen Kartzela]] '''SORTUA''' (1938-1947) # [[Ada Hitchins]] kimikaria (Ingalaterra, 1891-1972) # [[Adèle Esquiros]] Frantziako idazle eta kazetari feminista (1819-1886) # [[Africa González Fernández]] medikua, inmunologoa (Madril 1962) # [[Agrippina Vagánova]] ballet-maistra (Errusia, 1837-1951) # [[Aïcha Chenna]] emakume eskubideen aktibista (Maroko 1941-2022) # [[Aída Gómez]] dantzaria (Madril, 1967) # [[Aida Pierce]] komediantea (Mexiko, 1956) # [[Ainhoa Sanz Rodríguez|Ainhoa Sanz]] mendi korrikalaria (Urretxu, 1989) # [[Alba Gutiérrez]] dantzaria, aktorea ( Madril 1994) # [[Alice H. Parker]] asmatzailea (EEBB 1895-1920) # [[Alicia Barrié]] vedettea (Txile 1915- AEB 2002) # [[Alicia Vignoli]] vedettea (Lima 1911-Argentina 2005) # [[Almudena Ariza]] korrespontsala (Madril, 1963) # [[Alyson Eckmann]] aktorea (AEB 1990) # [[Amalia Iglesias]] idazlea, poeta (Menaza, 1962) # [[Ana Goya]] dantzaria, aktorea (Iruñea 1962) # [[Ana José Cancio]] kazetaria (Palentzia 1960) # [[Ana Orantes]] genero-indarkeriaren biktina (Granada 1937-1997) # [[Ana Rujas]] aktorea (Madril 1989) # [[Angela Burdett-Coutts]] filantropoa, pintura-bildumagilea (Londres, 1814-1906) # [[Ángela T. Leiva Sánchez]] botanikaria (Kuba 1948-2014) # [[Àngels Ribé]] artista kontzeptuala (Bartzelona 1943) # [[Anna Jaclard]] Errusiar sozialista eta feminista iraultzailea (1843 - 1887) # [[Anna Maurizio]] biologoa (Suitza 1900-1993) # [[Annie Oakley]] tiratzailea (AEB, 1860-1926) # [[Antonia Gimeno Travesset]] saskibaloi jokalaria eta entrenatzailea (Bartzelona, 1941) # [[Antonia Torre Yela]] 14. arrosa. Fusilatua (Madril, 1922-1940) # [[Asha Lul Mohamud Yusuf]] poeta (Somalia, XX. mendea) # [[Azucena Hernández]] aktorea (Sevilla 1960-Guadalajara 2019) # [[Barbara Navarro]] legelaria, CEO (Madril 1974) # [[Bélgica Adela Mirabal]] biziraun zuen Mirabal ahizpa bakarra (Dominikar Errepublika, 1925-2014) # [[Belle Starr]] Mendebaldeko bidelapurra (AEB, 1848-1889) # [[Beth (abeslaria)]] (Bartzelona 1981) # [[Bianca Ceva]] erresistentziaren kidea (Italia, 1897-1982) # [[Blanche Lefebvre]] 1871ko Parisko Komunako ekintzailea # [[Carmen Amaya]] dantzaria (Bartzelona, 1918-1963) # [[Carmen Iglesias]] historialaria (Madril 1942) # [[Carmen Olmedo Checa]] politikaria (Malaga 1949-2015) # [[Carmen Ruiz-Tilve]] idazlea (Oviedo 1941) # [[Carol-Ann Duffy]] poeta (E.B. 1955) # [[Catherine Allard]] dantzaria (Belgika/Katalunia, 1960) # [[Cathy Hackl]] futurista teknologikoa ( XX. mendea) # [[Cecilia Bartolomé]] film-zuzendaria (Alacant 1940) # [[Celia Correas de Zapata]] idazlea (Argentina 1933-AEB 2022) # [[Charo (abeslaria)]] dantzaria, aktorea (Murtzia 1941-) # [[Claire Démar]] kazetari eta feminista frantziarra (1799-1833) # [[Clara Jiménez Cruz]] kazetaria (Madril 1989) # [[Claude-Hélène Perrot]] historialaria (Frantzia 1928-2019) # [[Claudia Piñeiro]] idazlea (Argentina 1960) # [[Colette Rabaté]] hispanista (Frantzia 1950) # [[Cristina Olea]] korrespontsala (Vigo, 1982) # [[Dalila Ennadre]] zinema-zuzendaria (Maroko 1966- Paris 2020) # [[Dalilah]] dantzaria (Madril 1936-2001) # [[Danica McKellar]] Matematikaria, aktorea (AEB, 1975) # [[Daniela Blume]] kazetaria (Mataro 1990) # [[Daphne Oram]] musikagilea (Erresuma Batua, 1925-2003) # [[Daria Bertolani Marchetti]] erresistentziaren kidea (Italia, 1919-1994) # [[Delia del Carril]] margolaria (Argentina, 1884-1989) # [[Désirée Gay]] kazetari eta feminista frantziarra (1810-1890) # [[Diana Vishneva]] dantzaria (Errusia, 1976) # [[Dolores Medio]] idazlea (Oviedo 1911-1996) # [[Dolors Comas]] antropologoa eta politikaria (Bartzelona, 1951) # [[Dorothy E. Smith]] antropologoa (E.B 1946-Kanada 2022) # [[Dorothy Pitman Hughes]] aktibista (AEB 1938-2022) # [[Drucilla Cornell]] filosofoa (AEB 1950-2022) # [[Edith Checa]] kazetari, irrati-esatari (Sevilla, 1957-Madril, 2017) # [[Elda Emma Anderson]] fisikaria (AEB, 1899-1961) # [[Elena González Iglesias]] dantzaria, aktorea (Asturias 1991) # [[Elena Quiroga]] idazlea (Santander 1921-Coruña 1995) # [[Elizabeth Gertrude Britton]] botanikaria, briologoa (AEB, 1858-1934) # [[Elvira Andrés]] dantzaria (Espainia, 1958) # [[Elvira Godás]] maistra errepublikarra (Katalunia, 1917-2015) # [[Elvira Roca Barea]] idazlea (Malaga 1966) # [[Enedina Alves Marques]] ingeniari zibila (Brasil, 1913-1981) # [[Erika Martínez]] poeta (Jaen, 1979) # [[Ernestina Otero]] maistra (Pontevedra 1890-1956) # [[Eugenia Balcells]] artista bisuala (Bartzelona 1943) # [[Eva Ortega Paíno]] kimikaria, ikertailea (Madril, 1972) # [[Felicita Ferrero]] erresistentziaren kidea (Italia, 1899-1984) # [[Filomena Dato]] poeta, idazlea (Galizia, 1856-1926) # [[Flor de Torres Porras]] fiskala (Almeria 1961) # [[Flora Philip]] matematikaria (Erresuma Batua 1865-1943) # [[Florence Parpart]] asmatzailea (EE.BB. 1856- ?) # [[Florencia Pérez Padilla]] dantzaria (Sevilla 1918-Madril 2000) # [[Frances Haugen]] datu-ingeniaria, informatzailea (AEB 1980) # [[Francesca Gargallo]] filosofoa, idazlea (Italia 1956- Mexiko 2022) # [[Gabriela Bravo]] fiskala, politikaria (Valentzia 1963) # [[Gemma Pasqual i Escrivà|Gemma Pasqual i Escrivá]] katalanez idazten duen idazlea (Valentzia, 1967) # [[Gertrud Woker]] biokimikaria (Suitza, 1878-1968) # [[Ginetta Sagan]] erresistentziaren kidea (Italia, 1925-2000) # [[Gloria Leyland]] dantzaria, esataria (Argentina, XX.mendea) # [[Godeliève Mukasarasi]] gizarte langilea, aktibista (Ruanda 1959) # [[Grace Nichols]] poeta (Guyab 1950) # [[Helen Pickett]] koreografoa (AEB,?) # [[Helena Corbellini]] idazlea (Uruguai 1959) # [[Helena Cortesina]] dantzaria, zinegile aitzindaria (Valentzia 1903-Buenos Aires 1984) # [[Ina Grafl]] botanikaria (Suitza 1915-1970) # [[Irene Rice Pereira]] artista (AEB 1902-Marbella 1971) # [[Isabel Pérez Montalbán]] poeta (Córdoba, 1964) # [[Isla Correyero]] idazlea, poeta (Cáceres, 1957) # [[Jamie Dantzscher]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1982) # [[Josefina Triguero Agudo]] Espainiako 1.emakume epailea (Madril 1946-2022) # [[Joyce Lussu]] erresistentziaren kidea (Italia, 1912-1998) # [[Juana la Macarrona]] dantzaria (Cádiz 1870-Sevilla 1947) # [[Júlia Creus Garcia]] dantzaria, aktorea (Tarragona 1994) # [[Julia Manzanal Pérez]] aktibista errepublikanoa (Madril, 1915-2012) # [[Julia Reichert]] dokumental-zuzendari (AEB 1946-2022) # [[Kae Tempest]] poeta, abeslaria (Inglaterra, 1985) # [[Kathryn Woolard]] hizkuntza-antropologoa (AEB 1950) # [[Kenita Placide]] aktibista (Santa Luzia 1978) # [[La Chunga]] dantzaria (Marseilla, 1938) # [[La Malena (dantzaria)]] (Cádiz 1877-Sevilla 1956) # [[Laura Escanes]] modeloa (Bartzelona 1996) # [[Laura Palmés]] kazetaria (Bartzelona, 1954-2011) # [[Laura Pinillos]] vedettea (Espainia 1900-Madril 1970) # [[Lina Merlin]] erresistentziaren kidea (Italia, 1887-1979) # [[Lola Greco]] dantzaria, koreogarfoa (Madril 1964) # [[Louisa Aldrich-Blake]] medikua (Chingford, 1865 – 1925) # [[Louise Colet]] Frantziako olerkaria (1810-1876) # [[Lourdes García Campos]] kazetaria (Madril 1975) # [[Lucero Tena]] dantzaria,kriskitin jotzailea (Mexiko, 1938) # [[Lucy Weston Pickett]] kimikaria (AEB, 1904-1997) # [[Luisa Esteso]] aktore komikoa (Valentzia 1906- Madril1986) # [[Luisa Isabel Álvarez de Toledo]] dukesa eta idazlea (Estoril, 1936-Sanlúcar de Barramenda, 2008) # [[Lupe Serrano]] dantzaria (Txile, 1930) # [[Manuela Garín Pinillos]] matemtikaria (Asturias-Mexiko, 1914-2019) # [[Manuela Manzanares]] arbista, idazlea (Ciudad Real 1910 -AEB 2004) # [[Margarita García Robayo]] idazlea (Kolonbia 1980) # [[Marguerite Williams]] geologoa (AEB, 1895-1991) # [[María Alaniako]] enperatriza (Georgia1050-Bizanzio 1118?) # [[Maria Branyas Morera]] superehunurtekoak (San Frantzisko/Katalunia 1907) # [[María Cabrera]] akrobata, lehenengo emakume ijito ezaguna espainian (1467-Guadalajara, 1527) # [[Maria Cosway]] artista (Italia 1760 -1838) # [[María Eloy-García|María Eloy-Garcia]] idazle, poeta (Málaga, 1972) # [[María Ignacia Rodríguez de Velasco]] aktibista (Mexiko, 1778-1850) # [[María López García]] hockey-jokalaria (Asturias 1990) # [[María Muñoz]] irrati-esataria (Argentina 1968-2003) # [[Maria Ossowska]] Filosofoa (Varsovia, 1896-1974) # [[María Peláe]] kantautorea (Malaga 1990) # [[María Teresa Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1935-1960) # [[Marie Guy-Stéphan]] dantzaria (Paris 1818-1873) # [[Marina Semiónova]] dantzaria (Errusia, 1908-2010) # [[Mariola Cubells]] kazetaria (Valentzia 1967) # [[Marjorie Hyams]] jazz musikaria, bibrafonista (AEB 1920-2012) # [[Marsha Blackburn]] politikaria (AEB 1952) # [[Marta Agudo]] poeta (Madril, 1971) # [[Maruchi Fresno]] aktorea (Madril 1916-2003) # [[Mercedes Ballesteros]] idazlea ( Madril 1913-1995) # [[Mercedes Gaibrois de Ballesteros]] historialaria (Paris 1891-Madril 1960) # [[Mercedes Marrero]] saskibaloi jokalaria eta nabigazio kapitaina (San Cruz Tenerifekoa, 1961) # [[Mercedes Olivera Bustamante]] antropologoa (Mexiko 1934-2022) # [[Milagros Calvo]] epailea (Valladolid 1947) # [[Minerva Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1926-1960) # [[Mireia Sentís]] idazlea (Bartzelona 1947) # [[Miriam Reyes]] poeta (Ourense, 1974) # [[Mónica Moro]] publizista, zuzendari-nagusia (Madril, 1974) # [[Montserrat Domínguez]] kazetaria (Madril 1963) # [[Montserrat Galcerán]] aktibista (Bartzelona, 1946) # [[Montserrat Soliva Torrentó]] zientzialaria (Katalunia, 1943-2019) # [[Nannette Streicher]] musikagilea, piano-jolea (Alemania 1769-Austria1833) # [[Natalia Bessmértnova]] dantzaria (Mosku 1941-2008) # [[Natalia LL]] artista (Polonia 1937-2022) # [[Natalia Makarova]] dantzaria (Errusia, 1940) # [[Nina Timofeeva]] dantzaria (Errusia 1935-Israel 2014) # [[Noemí Galera]] OT zuzendaria (Bartzelona 1967) # [[Noni Benegas]] idazlea (Argentina 1951) # [[Norma Barbolini]] erresistentziaren kidea (Italia, 1922-1993) # [[Núria Bendicho Giró|Nuria Bendicho]] idazlea (Bartzelona, 1995) # [[Nuria Oliver]] telekomunikazio ingeniaria (Alacant 1970) # [[Odette Roy Fombrun]] sufragista (Haiti 1917-2022) # [[Olga Lepeshínskaya]] dantzaria (Errusia 1941-2008) # [[Olga María Ramos]] kupletista, musikagilea (Madril 1947) # [[Olga Ramos (abeslaria)]] (tenerife, 1932) # [[Olga Ramos (aktorea)]] kupletista (Badajoz 1918-Madril 2005) # [[Paloma del Río]] kazetaria (Madril 1960) # [[Pastora Galván]] dantzaria (Sevilla 1980) # [[Patria Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1924-1960) # [[Patricia Guerrero (dantzaria)]] (Granada 1990) # [[Patrizia Reggiani]] hiltzailea (Italia, 1948) # [[Pilar de la Oliva]] epailea (Valentzia 1956) # [[Radhya Al-Mutawakel]] Giza eskubide aktibista (Yemen 1967) # [[Ramona Maneiro]] aitzindaria (Coruña, 1961) # [[Rosa Durán]] dantzaria (Cádiz 1922-Madril 1999) # [[Rosario Guerrero]] dantzaria (Madril XIX. mendea-1960) # [[Rosemary Radford Ruether]] filosofoa (AEB 1936-2022) # [[Rossana Rossanda]] erresistentziaren kidea (Italia, 1924-2020) # [[Sabela Arias Castro]] historietagilea (Lugo, 1969) # [[Sara Rancaño]] korrespontsala (Bartzelona, 1984) # [[Sarah Mardini]] igerilaria, errefuxiatuen aldeko aktibista kriminalizatua (Siria, 1995) # [[Shadi Sadr]] abokatu, aktibista (Iran 1974) # [[Sharon Presley]] psikologoa (AEB 1943-2022) # [[Silvia Barrera Ibáñez]] zibersegurtasun aditua, kriminologoa (Madril 1977) # [[Soledad Antelada Toledano]] hackerra (Argentina 1977) # [[Soledad Cazorla]] fiskala (Lareche 1955-Madril2015) # [[Sophie Freud]] psikologoa, idazlea (Austria 1924-AEB 2022) # [[Stella Cunliffe]] estatistikaria (Erresuma Batua, 1917-2012) # [[Suzanne Voilquin]] kazetari frantziarra eta saint simonista (1801-1876) # [[Teresa Burga]] artista (Perú, 1935-2021) # [[Teresa Freixes]] legelaria (LLeida 1950) # [[Teresa Perales]] igerilaria (Zaragoza 1975) # [[Tina Anselmi]] erresistentziaren kidea (Italia, 1927-2016) # [[Verónica Pascual Boé]] ingeniaria, CEO (Burgos 1979) # [[Vicky Gómez]] dantzaria (Salamanca 1988) # [[Victoria Pinillos]] vedettea (Espainia ?- Madril ? ) # [[Victorina Vila Badia]] maistra errepublikarra (Lleida, 1883-1962) # [[Violeta la Burra]] abeslaria, dantzaria, aitzindaria (Sevilla, 1936-2020) # [[Virxinia Pereira Renda]] idazlea (Pontevedra 1884-Madril 1969) # [[Yolanda Ramos]] aktorea (Bartzelona 1968) # [[Zar Amir Ebrahimi]] aktorea (Iran 1981) # [[Zeba Islam Seraj]] biologo molekularra (Bangladesh, 1958) }} ==='''Berriak 2022''' ('''abendua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Lourdes Herrasti]] ef--'''SORTUA''' antropologoa (Aretxabaleta, 1958) # [[Marie-José Basurco]] ----'''SORTUA''' idazlea (Donibane Lohitzune, 1947) # [[Uxue Kerejeta]] ----'''SORTUA''' musikaria (Zumarraga, 1999) # [[Felisa Libano]] efef'''SORTUA''' pandero jotzailea (Plentzia, 1917-2000) # [[Esperanza Nuere]] ----'''SORTUA''' margolaria (Bilbo, 1935) # [[Nadia Hindi Mediavilla]] ----'''SORTUA''' ikertzailea (Bagdad, 1977) # [[Betisa Ojanguren]] ----'''SORTUA''' Nafarroako Unibertsitate Publikoko irakaslea (Barakaldo, 1978) # [[Ainhize Belar]] ef--'''SORTUA''' eskalatzailea (Atxondo, 2006) # [[Miren Urbieta Vega]] ----'''SORTUA''' abeslaria, musikaria (Donostia, 1983) # [[Begoña Uriarte]] ----'''SORTUA''' piano-jotzailea (Bilbo, 1937) # [[Dioni Ardanza]] efef'''SORTUA''' jostuna (Ermua, 1914-Dima, 2005) # [[Bego Alabazan]] ----'''SORTUA''' ipuin-kontalaria (Bilbo, 1966) # [[Esperanza López Parada]] poeta (Madril, 1962) # [[María Vázquez Suárez]] maistra, fusilatua (1874-1936) # [[Kavita Ramdas]] zientzialaria (India, 1963) # [[Cécile La Grenade]] politikaria, zientzialaria (Grenada, 1952) # [[Eva Syková]] neurozientzialaria (Txekia, 1944) # [[Sikivu Hutchinson]] idazlea, ekintzailea (AEB, 1961) # [[Soumya Swaminathan]] medikua, pediatra eta zientzilaria (India, 1959) # [[Victoria Ocampo]] idazle, itzultzaile, filantropoa (Argentina 1890-1979) # [[Marie-Léonide Charvin "Agar"]] Aktore frantziarra eta communarde (1832-1891) # [[Lorena Conde]] aktore, poeta (Galizia, 1980) # [[Francisca Herrera Garrido]] idazlea (Galizia, 1869-1950) # [[Olga Gallego]] historialaria, artxibozaina, idazlea (Galizia, 1923-2010) # [[Mercedes Romero Abella]] maistra exekutatua (Coruña, 1907-Aranga, 1936) # [[Marga do Val|Marga Do Val]] itzultzailea eta aktorea (Vigo, 1964) # [[Sufia Kamal]] feminista (Banglades, 1911-1999) # [[Oksana Omeliánchik]] ukraniar-sobietar gimnasta (1985) # [[Laila Ripoll]] antzerkigilea, zuzendaria (Madril, 1964) # [[Concha Cuetos]] aktorea (Madril, 1944) # [[Cristina Torres]] aktorea (Madril, 1963) # [[Pilar Torres]] aktorea (Madril, 1962) # [[Elisa Montés]] aktorea (Granada, 1934) # [[Teresita Silva]] aktorea (Valentzia 1911-Madril 1960) # [[Analia Gadé]] aktorea (Argentina, 131-Madril 2019) # [[Marisol Ayuso]] aktorea (Madril, 1943) # [[Eugenia Roca]] aktorea (Bartzelona, 1928-2010) # [[Encarna Abad]] aktorea (Espainia,1927) # [[Mara Recatero]] zuzendaria (Espainia, ?) # [[Lola Membrives]] kantaria,aktorea (Argentina/Espainia, 1885-1969) # [[María Lado|Maria Lado]] idazlea (Coruña, 1979) # [[María de las Mercedes Goicoa Fernández|Maria de las Mercedes Goicoa]] pianista (Coruña, 1928-2022) # [[Beatriz Hernanz]] poeta (Pontevedra, 1963) # [[Mar Bosch Oliveras|Mar Boch Oliveras]] idazlea (Girona, 1981) # [[Elena Alonso Frayle]] idazlea (Bilbo, 1965) # [[Pilar Cabot]] idazlea (1940-2017) # [[Sandra Alonso Villar|Sandra Alonso]] maistra, idazlea (Zamora, 1993) # [[Toni Acosta]] aktorea, umoregilea (Tenerife, 1972) # [[Begoña Vargas]] aktorea, modeloa, dantzaria (Madril, 1999) # [[Ivana Baquero]] aktorea, modeloa (Bartzelona, 1994) # [[Mamen García]] aktorea (Valentzia, 1947) # [[Nuria Herrero]] aktorea, dantzaria (Valentzia, 1987) # [[Hurtado ahizpak]] aktore hirukotea (Espainia, 1979-1994) # [[Paloma Hurtado]] vedettea,aktorea (Madril, 1946) # [[Fernanda Hurtado]] aktorea (Madril, 1947) # [[Teresa Hurtado]] aktorea (Madril, 1947) # [[Mary Carrillo]] aktorea (Toledo, 1919-Madril 2009) # [[Sara Moro]] gimnasta artistikoa (Mexiko, 1984) # [[Elisa Herrero Uceda|Elisa Herrero]] poeta (Caceres, 1957-Madril, 2020) # [[Blanca Andreu]] poeta (Coruña, 1959) # [[Ana Merino]] poeta, komikigilea (Madril, 1971) # [[Maria Bassó]] aktorea (Espainia,1901-Madril,1992) # [[Esperanza Navarro]] aktorea (Espainia, 1928-1978) # [[Eloísa Muro]] aktorea (Madril, 1894-1979) # [[María Asquerino]] aktorea (Madril, 1925-2013) # [[Pilar Millán Astray]] idazlea, espioia (Coruña 1879-Madril 1949) # [[Mayra Gómez Kemp]] aurkezlea, kantaria, aktorea (Kuba, 1948) # [[Velia Martínez]] aktorea (AEB, 1920-1993) # [[María Durán]] aurkezlea, kantaria (Madril, 1946) # [[Beatriz Escudero]] aktorea, kantaria (Asturias, 1950) # [[Acuario hirukotea]] pop musikariak (Espainia, 1976-1980) # [[Marián Flores]] idazkaria, aurkezlea (Madril, 1957) # [[María Casal]] aurkezlea,aktorea, (Madril, 1958) # [[Cristina Corral Soilán]] kazetaria, idazlea, irakaslea (Lugo, 1976) # [[Mary Paz Pondal]] aktorea (Asturias, 1942) # [[Mercedes Prendes]] aktorea (Asturias,1903-Madril,1981) # [[Milagros Leal]] aktorea (Madril, 1902-1975) # [[Ana Mariscal]] aktore, zuzendari, ekoizle (Madril, 1923-1995) # [[Loreto Prado]] aktorea (Madril, 1863-1943) # [[Consuelo Berlanga]] kazetaria (Kordoba, 1955) # [[Irma Soriano]] kazetaria (Jaen, 1963) # [[María Teresa Campos]] kazetaria (Tetuan/Malaga, 1941) # [[Paula Malia]] aktorea (Bartzelona, 1990) # [[Silma Lopez]] aktorea (Madril, 1991) # [[Teresa Riott]] aktorea (Bartzelona, 1990) # [[Barbara Mestanza]] zuzendaria (Bartzelona 1990) # [[Inés de León]] zuzendaria (?, XX.mendea) # [[Carmen Carbonell]] aktorea (Bartzelona, 1900) # [[Belen Macias]] gidoilaria, zuzendaria (Tarragona, 1968) # [[Vicky Peña]] aktorea (Bartzelona, 1954) # [[Miranda Gas]] aktorea (Madril, 1985) # [[Anna Maleras]] dantzaria (Bartzelona, 1940) # [[Carlota Ferrer]] aktorea, korografoa (Madril, 1976) # [[Emma Maleras]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona, 1919-2017) # [[Elena Frías de Chávez]] politikaria eta maistra (Venezuela, 1935) # [[Rita Sargsyan]] maistra (ARmenia, 1962-2020) # [[María Xosé Agra Romero]] filosofoa (Santiago de Compostela, 1956) # [[Montse Barderi Palau]] idazlea eta filosofoa (SAbadell, 1969) # [[María Canosa]] ingeniaria, idazlea, aurkezlea (Galizia, 1978) # [[Carmen Borrego]] telebista saio-zuzendaria (Malaga, 1966) # [[Marisa Abad]] aurkezlea (Alacant, 1947) # [[Nuria Roca]] aktorea, aurkezlea, idazlea (Valentzia, 1972) # [[Rocío Carrasco]] aurkezlea (Madril, 1977) # [[Isabel Borondo]] aurkezlea (Madril, 1948) # [[Lola Martínez (esataria)]] esataria (Murtzia, XX. mendea) # [[Mónica Randall]] aktore, aurkezlea (Bartzelona, 1942) # [[Luciana Wolf]] abeslaria (Zaragoza, 1946) # [[Lola Rodríguez Aragón]] soprano, maistra (Logroño, 1910-Iruñea 1984) # [[Elisabeth Schumann]] sopranoa, maistra (Alemania 1888-AEB, 1952) # [[Neus Campillo Iborra]] filosofoa eta idazlea (Valentzia, 1945) # [[Carolina del Olmo]] filosofoa (Madril, 1974) # [[Ana Marta González (filosofoa)|Ana Marta Gonzalez]] filosofoa (Ourense, 1969) # [[Emma Vilarasau]] aktorea (Bartzelona, 1969) # [[Faustina Pignatelli]] fisikaria, matematikaria (Italia, 1705-1769) # [[Toshiko Yuasa]] fisikaria (Japonia-Frantzia, 1909-1980) # [[Ana Higueras]] sopranoa (Madril, 1944) # [[Marie Fillunger]] sopranoa (Austria, 1850-Suitza 1930) # [[Eugenie Schumann]] piano-jolea (Alemania, 1851-Suitza 1938) # [[Rocío Orsi|Rocio Orsi]] filosofoa, saiakeragilea (Madril, 1976-2014) # [[Clara Ramas]] filosofoa, politikaria (Madril, 1986) # [[Begoña Roman]] filosofoa (Petrel, 1965) # [[Teresa Cameselle]] idazlea (Coruña, 1968) # [[Isabel Penagos]] sopranoa (Santander, 1931) # [[Petra Martínez]] aktorea, zuzendaria (Jaen, 1944) # [[Olga Margallo]] aktorea, zuzendaria (Madril, 1970) # [[Marta Soto]] egile-abeslaria (Huelva, 1996) # [[Carmen Boza]] egile-abeslaria (Cádiz, 1987) # [[Ana María Sánchez Navarro]] sopranoa (Alacant, 1959) # [[Sophie Poirier]] Jostuna eta Parisko Komunako communarde (1830-1879) # [[Victorine Eudes]] Botikaria eta Parisko Komunako communarde (1848-1881) # [[Malvina Poulain]] Maistra eta Parisko Komunako communarde (1851-1921) # [[Rachel Félix]] Frantziako aktore tragikoa (1821-1858) # [[Natalia Kobrynska]] idazlea eta feminista (Ukraina, 1855-1920) # [[Mylène Flicka|Mulène Flicka]] blogaria eta feminista (Benin, 1996) # [[Joye Hummel]] gidoilaria (EEBB, 1924-2021) # [[Atika Locke]] idazlea (EEBB, 1974) # [[Carla Cordua]] filosofoa (Txile, 1925) # [[Mercè Otero Vidal]] filosofoa, feminista (Bartzelona, 1947) # [[Marie-Pauline Soyer]] grabatzailea (Caen, Frantzia, 1786-1871) # [[Ana Gertrudis de Urrutia Garchitorena|Ane Gertrudis de Urrutia Garchitorena]] margolaria (Cádiz, 1812-1850) # [[Esmée Bulnes]] dantzaria (Erresuma Batua, 1900-Italia 1986) # [[Gema Castillo]] dantzaria (Argentina, 1907-1979) # [[Yoly Saa]] egile-abeslaria (Pontevedra, 1992) # [[Aurora de Albornoz]] idazlea, poeta (Luarca, 1926 - Madril, 1990) # [[Newsha Tavakolian|Newsha TAvakolian]] artista (Teheran, 1981) # [[Pauleta Pamies]] dantzaria (Bartzelona, 1851-1937) # [[Teresina Boronat]] dantzaria (Katalunia, 1904-1983) # [[Maria de Avila]] dantzaria (Bartzelona, 1920-Zaragoza 2014) # [[Lola de Avila]] dantzaria (Guadalajara, 1949) # [[Claudia Faci]] dantzaria (Espainia, 1966) # [[Rosita Segovia]] dantzaria (Bartzelona, 1922-2003) # [[Ana Laguna]] dantzaria (Zaragoza, 1954) # [[Arantxa Argüelles]] dantzaria (Zaragoza, 1970) # [[Rosella Hightower]] dantzaria (AEB,1920- Frantzia,2008) # [[Violette Verdy]] dantzaria (Frantzia,1933-AEB,2016) # [[Marcia Brown]] dantzaria (AEB,1918-2015) # [[Cristina Aranda]] dantzaria (Madril, 1976) # [[Maria Gordon]] geologo, paleontologoa (Eskozia, 1864-1939) # [[Francisca Meléndez]] margolaria (1770-1825 Cádiz) # [[María Elisa Quinteros|Maria Elisa Quinteros]] politikaria (Txile, 1981) # [[Verona van de Leur]] gimnasta (Herbehereak, 1985) # [[Ruth Brown]] abeslaria (EEBB, 1928-2006) # [[Nancy Chodorow]] psikoanalistaa(AEB, 1944) # [[Liubov Jegorova (dantzaria)]] (Errusia 1880-Paris 1972) # [[Bronislava Nijinska]] dantzaria (Errusia 1891-AEB 1972) # [[Margarita Wallmann]] dantzaria (Alemania 1904- Monako 1992) # [[Victoria Garabato]] dantzaria (Argentina XX. mendea) # [[Susana Agüero]] dantzaria (Arhentina 1944-2012) # [[Mercedes Quintana]] dantzaria (Argentina, 1910-1996) # [[Dora del Grande]] dantzaria (Argentina, 1909-1966) # [[María Ruanova]] dantzaria (Argentina 1922-2016) # [[Inés Malinow]] idazlea (Argentina, 1922-1989) # [[Ana Itelman]] dantzaria (Txile 1927-Argentina, 1989) # [[Sole Giménez]] abeslaria (Paris/Murtzia, 1963) # [[Rafaela López Aguado de Rayón]] independentziaren aldeko heroina (Mexiko, 1754-1822) # [[Rita Pérez de Moreno]] independentziaren aldeko heroina (Mexiko, 1779-1861) # [[Montserrat Galí Boadella]] historialaria (Mexiko, 1947) # [[Lida Martinoli]] dantzaria (Argentina 1914-1994) # [[Yelena Smirnova]] dantzaria (Errusia 1888-Argentina 1934) # [[Hanya Holm]] dantzaria (Alemania 1893-AEB 1992) # [[Marilú Marini]] dantzaria (Argentina 1940) # [[Iris Marga]] dantzaria (Italia 1901-Argentina 1997) # [[Renate Schottelius]] dantzaria (Alemania 1921-Argentina 21998) # [[Agnes de Mille]] dantzaria (AEB 1905-1993) # [[Ana María Stekelman]] dantzaria (Argentina 1944) # [[Nieves Herrero Cerezo]] kazetaria (Madril 1957) # [[Inés Ballester]] kazetaria (Castelló 1958) # [[Edith Ditmas]] liburuzaina, idazlea (Ingalaterra, 1896-1986) # [[Aurora Bernárdez]] itzultzailea (Argentina 1920-Frantzia 2014) # [[Edith Aron]] itzultzailea (Alemania 1923-Londres 2020) # [[Ugné Karvelis]] itzultzalea (Lituania 1935-Paris 2002) # [[Carol Dunlop]] itzultzailea (AeB 1946, Frantzia 1982) # [[Elena Garro]] idazlea (Mexiko, 1916-1998) # [[Amalia Kahana - Carmon]] idazlea (Israel, 1926-2019) # [[Félicie de Fauveau]] eskultorea (Italia, 1802-1886) # [[Louise-Joséphine Sarazin de Belmont]] margolaria (Versalles, 1790- Paris, 1870) # [[Thérèse Eléonore Lingée]] diseinatzailea, grabatzaile (Paris, 1753-1833) # [[María Josefa Ascargorta y Rivera]] margolaria eta irakaslea (Madril, 1800-1850) # [[Maria Luisa Marchori]] margolaria (Madril, 1801-1900) # [[Chellsie Memmel]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1988) # [[Bárbara María Hueva]] margolaria (Madril, 1733-1772) # [[María del Olmo Ibáñez|María del Olmo Ibañez]] artxibozaina, idazlea, historialaria (Alacant, 1965) # [[Amparo Dávila]] idazlea, poeta (Mexiko, 1928-2020) # [[Maria Bashir]] Afganistaneko 1. emakumezko fiskala (1970) # [[Christina Lamb]] kazetaria (Londres, 1965) # [[Nujeen Mustafa]] aktibista errefuxiatua (Siria, 1999) # [[Cecilia McDowall]] musikaria (Londres, 1951) # [[Luzmaría Jiménez Faro]] idazlea (Madril, 1937-2015) # [[Marina de Castarlenas]] idazlea (Bartzelona, 1900-1974) # [[Clara Corral]] idazlea (Galizia, 1847-1908) # [[Salomėja Nėris]] idazlea (Lituania, 1904-1945) # [[Helena Paz Garro]] idazlea (Mexiko, 1939-2014) # [[Isabela Corona]] aktorea (Mexiko, 1913-1993) # [[Olivia Teroba]] idazlea (Mexiko, 1988) # [[Andrea Muriel]] idazlea (Mexiko, 1988) # [[Misty Copeland]] dantzaria (AEB, 1982 # [[Inmaculada Aguilar]] dantzaria (Kordoba, 1958) # [[Mercedes Alfonso]] dantzaria (Espainia, ? ) # [[Rocío Aragón]] dantzaria (Cádiz1925-Madril 2018) # [[Dores André]] dantzaria (Galizia 1958) # [[Else Granheim]] liburuzaina (Norvegia 1926-1999) # [[Carmen Magallón]] fisikaria (Aragoi, 1951) # [[Baya Hocine]] ekintzaile independentista aljeriarra (1940 - 2000) # [[Houda Benyamina]] film-zuzendari eta gidoilari frantsesa (1980) }} ==='''Berriak 2022''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Maria Bengoetxea]] efef'''''SORTUA''''' euskaltzalea, hizlaria (Ermua, 1906 - Zornotza, 2006) # [[Justi Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1919-2000) # [[Miren Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1915 - 2003) # [[Ane Elordi]] ef--'''''SORTUA''''' kazetaria, irakaslea, KORRIKAko koordinatzailea (Zornotza, 1991) # [[Isolina Pliego]] ----'''SORTUA''' maistra (Iruñea, 1886-Lodosa, 1968) # [[Ángela Alonso|Angela Alonso]] ef--'''SORTUA''' maistra (Lerin, 1899-Iruñea, 1986). # [[Oskia Ugarte]] ----'''SORTUA''' artearen historialaria eta kudeatzailea (Iruñea, 1978) # [[Elisa Arteta]] ef--'''SORTUA''' dantzaria eta koreografoa (Iruñea, 1980) # [[Isabel Aleman Irungarai]] ef--'''SORTUA''' emagina, Amaiurko alkatea (Amaiur, 1968) # [[Ioar Oteiza]] ef--'''''SORTUA''''' komunikatzailea, Durango Azokako komunikazio arduraduna (Lesaka, 1988) # [[Juanita Arenaza]] efef'''SORTUA''' errekatista (Arrasate, 1923-Mexiko, 2015) # [[Raisa Álava]] ----'''SORTUA''' artista (Zuhatza, 1990) # [[Asun Ibarrondo]] ef--'''SORTUA''' zerbitzaria, ostalaria (Elorrio, 1952) # [[Maitane Carballo]] ----'''SORTUA''' zinemagilea (Gasteiz, ?) # [[Idurre Frías]] ef--'''SORTUA''' futbol entrenatzailea (Gasteiz, 1991) # [[Ana Aguiriano]] ----'''SORTUA''' 1992ko Paralinpiar jokoetako kirolaria (Gasteiz, 1961) # [[Josefina Añua]] ----'''SORTUA''' Espainiako saskibaloi selekziorako hautatua izan zen lehenengo arabarra (Gasteiz, ?) # [[Leguncia de Echebarria]] ----'''SORTUA''' Durangoko kondesa (XI.mendea) # [[Elur Ulibarrena|Elur Ulibarrena Herce]] ----'''SORTUA''' museo kudeatzailea (Denia, 1969) # [[Kristina Berasain]] ef--'''''SORTUA''''' kazetaria (Lizarra) # [[Leire Malkorra]] ----'''SORTUA''' arkitektoa eta arkeologo (Tolosa, 1988 ) # [[Tania Reneaum Panszi]] ----'''SORTUA''' Amerikarteko Giza Eskubideen Batzordeko Idazkari Exekutiboa (Mexiko, ?) # [[Suylen Milanés]] efef'''SORTUA''' abeslaria (Kuba, 1971-2022) # [[Lynn Milanés]] ----'''SORTUA''' abeslaria (Kuba, 1970) # [[Ana Zamorano |Ana Zamorano Ruiz]] ----'''SORTUA''' bidaiaria (Sodupe, 1992) # [[Yaiza Romero]] ----'''SORTUA''' kirolaria, urpeko arrantza (Zornotza,? ) # [[Loren Eguren]] efef'''SORTUA''' ehun urteduna (Elorrio 1920-Zaldibar 2023) # [[Juliana Saratxaga]] ??--'''SORTUA''' pandero jotzailea, ehun urtekoa (Araia. 1911-2013) # [[Mireia Elkoroiribe]] ef--'''SORTUA''' politikaria (Abadiño, 1975) # [[Loiola Canales]] ef--'''SORTUA''' surflaria, irakaslea (Bilbo, 1995) # [[Susana Brunetti]] aktorea (Argentina, 1941-1974) # [[Mimí Pons]] vedette eta aktorea (Argentina, 1948) # [[Norma Pons]] vedette eta aktorea (Argentina, 1943-2014) # [[Tosca Musk]] zinemagilea (Hegoafrika, 1974) # [[Maye Musk]] modeloa eta dietista (Kanada, 1948) # [[Susana Dalmás]] irakaslea, politikaria (Uruguai, 1948-2012) # [[Francisca Júlia da Silva]] poeta (Brasil, 1871-1920) # [[Doris Daou]] astronomoa (Kanada, 1964) # [[Joany Kane]] gidoilaria, Passionflix plataformaren asmatzailea (AEB, XX. mendea) # [[Alessandra Torre]] Amazoneko maitasun eleberri idazle salduena, blogaria,(AEB, XX. mendea) # [[Sylvia Day]] idazlea (AEB, 1973) # [[Raffaella di Girolamo]] psikologoa, sexologoa (Txile, 1978) # [[Mariana di Girolamo]] aktorea (Txile, 1990) # [[Amparo Noguera]] aktorea (Txile, 1965) # [[Emilia Noguera]] aktorea, zuzendaria (Txile, 1983) # [[Sonja Vasić]] saskibaloi jokalaria (Serbia, 1989) # [[Thaïs Blume]] aktorea (Bartzelona, 1984) # [[Agnès Busquets]] aktorea (Tarragona, 1976) # [[Elena Espejo]] aktorea, ekoizlea (Tanger, 1930) # [[Marta Grau]] aktorea, antzerki-pedagogoa (Katalunia, 1891-1992) # [[Catalina Valls]] aktore, zuzendari, idazlea (Mallorca, 1906-1999) # [[Cristina Valls]] aktorea (Mallorca, 1901-1982) # [[Aina Villalonga]] antzerki-idazlea (Mallorca, 1883-1961) # [[Margalida Caimari]] poeta, ongilea (Kuba 1839-Mallorca 1921) # [[Rebekah Dawson]] astronomoa (AEB) # [[Julia de León]] astronomoa (Santa Kruz de Tenerife, 1977) # [[Audrey C. Delsanti]] astronomoa (Frantzia, 1976) # [[Juana Salabert]] idazlea (Frantzia-Espainia, 1962) # [[Milena Rudnitska]] ukraniar kazetaria, ekintzailea (1892-1976) # [[Manuela de los Herreros]] idazlea, administratzailea (Balearrak 1845-1911) # [[María Cánepa]] aktorea (Italia, 1921-Txile 2006) # [[Liliana Ross]] aktorea, zuzendaria (Italia-Txile, 1930-2018) # [[María Elena Duvauchelle]] aktorea (Txile, 1942) # [[Zinaida_Tusnolobova-Martxenko]] Armada Gorriko medika (Errusia, 1920) # [[Felipa de Souza]] aktibista portugaldarra (Tavira, 1556-Brasil, 1600) # [[Victorine Gorget]] Frantziako ikuzlea eta Parisko Komunan militante errepublikanoa (1843-1901) # [[Joséphine Marchais]] Frantses jornalaria, Komunan parte hartu izana (1837-1874) # [[Élisabeth Rétiffe]] Frantziako kartoi-fabrikatzailea, sozialista eta Communarde (1834-1882) # [[Léontine Suétens]] Ikuzlea eta 1871ko Parisko Komunan 'communarde-a' (1846-1891) # [[Tonka Tomicic]] modeloa eta aurkezlea (Txile, 1976) # [[Niní Marshall]] aktorea, gidoilaria, komediantea (Argentina, 1903-1996) # [[Antonella Costa]] aktorea, zuzendaria (Italia-Argentina, 1980) # [[Samira Negrouche]] idazlea, poeta (Aljeria, 1980) # [[Carolina Arregui]] aktorea (Txile, 1965) # [[Mayte Rodríguez]] aktorea, modeloa (Txile, 1989) # [[Elsie MacGill]] ingeniaria (Kanada, 1905-AEB 1980) # [[Helen Gregory MacGill]] epailea, kazetaria (Kanada 1864-1947 ) # [[Helen MacGill Hughes]] soziologoa (Kanada, 1903-1992) # [[Helen Hughes-Brock]] arkeologoa (Kanada, 1938) # [[Lauretta Ngcobo]] idazlea (Hego Afrika, 1931-2015) # [[Patricia Simón Carrasco]] kazetaria, idazlea (Malaga, 1983) # [[Emily Warren Roebling]] ingeniaria (AEB, 1843-1903) # [[E. Lilian Todd]] asmatzailea (AEB, 1865-1937) # [[Margaret Olivia Slocum Sage]] irakaslea, filantropoa (AEB, 1828-1918) # [[Ruth Crocker]] idazlea (AEB, 1946) # [[Loida Zabala Ollero]] potentzia egokituko kirolaria(Cáceres, 1987) # [[Maura Healey]] abokatua, politikaria (AEB, 1971) # [[Felicitas Guerrero]] dirudun dama, tiroz hila (Argentina, 1846-1872) # [[María Teresa Costantini]] aktorem, film-zuzendaria, gidoilaria (Argentina, 1949) # [[Alda Merini]] poeta, idazlea (Italia, 1931-2009) # [[María del Pilar Maspons y Labrós]] idazlea (1841-1907) # [[Asunción Balaguer]] aktorea (Bartzelona 1925-Madril 2019) # [[Teresa Rabal]] aktorea, abeslari (Bartzelona,1952) # [[María Luisa Merlo]] aktorea (Valentzia, 1941) # [[Rita Irasema]] barietate-artista, musikagile (Kuba, 1954) # [[Inés Rivadeneira]] mezzosopranoa, irakaslea (Lugo, 1928) # [[Isabel Pérez Dobarro]] piano-jolea, irakaslea (Coruña, 1992) # [[María Luisa Solá]] bikoiztaile-aktorea (Bartzelona, 1939) # [[Ana Diosdado]] idazle, aktore (Argentina, 1938-Madril 2015) # [[Mirtha Legrand]] aktorea, aurkezlea (Argentina 1927) # [[Amelia de la Torre]] aktorea (Guadalajara 1905-Madril 1987) # [[Josefina Díaz de Artigas]] aktorea (Argentina1891-Madril 1976) # [[Clara González]] abokatu, politikaria eta hezitzailea. (Kolonbia, 1900-1991) # [[Lynne Karen Deutsch]] astrofisikaria, astronomoa (AEB, 1956-2004) # [[Teresa Solana]] idazlea (Bartzelona, 1962) # [[Annemarie Heinrich]] argazkilaria (Alemania-Argentina, 1912-2005) # [[Alicia D'Amico]] argazkilaria (Argentina, 1933-2001) # [[María Cristina Orive]] argazkilaria (Guatemala, 1931-2017) # [[Luz Sánchez-Mellado]] kazetaria, idazlea (Alacant, 1966) # [[Gretchen Daily]] biologoa, biogeografoa (AEB, 1964) # [[Nina]] abeslaria, aktorea, enpresaburua (Bartzelona, 1966) # [[María Moreno (margolaria)|Maria Moreno]] (Madril, 1933-2020) # [[Fryda Shultz de Mantovani]] idazlea, kritikaria (Argentina, 1912-1978) # [[Alicia Jurado]] idazlea, akademikoa (Argenti-1948) # [[Marguerite Moreno]] aktorea (Frantzia-1871-1948 # [[María Rosa Oliver]] idazlea, aktibista (Argentina, 1898-1977) # [[Leonor Acevedo Suárez]] itzultzailea (Argentina, 1876-1975) # [[Harriet Shaw Weaver]] kazetaria, editorea (Ingalaterra, 1876-1961) # [[María Esther Vázquez]] idazlea (Argenti-1937-2017) # [[Carmen Bravo-Villasante]] itzultzailea, haur literaturan aitzindaria (Madril-1918-1994) # [[María Luisa Cresta de Leguizamón]] idazlea, irakaslea (Argentina-1918-2008) # [[Ana Garralón]] idazlea (Madril-1965) # [[Montse Pla]] aktorea (Madril, 1978) # [[Sarah Buschmann]] idazlea (Frantzia, 1992) # [[Montserrat Abelló]] idazlea (Katalunia, 1918-2014) # [[Lourdes Tello]] idazlea (Madril, 1974) # [[Maria Cabrera]] poeta, irakaslea (Katalunia) # [[Pelegrina Pastorino]] moda-erreportaria (Italia 1902-Argentina 1988) # [[Carmen Gallardo Martín-Gamero]] itzultzailea (Toledo 1874-Madril 1951) # [[Rosario Lacy]] 1.ginekologoa, zirujaua (Madril1891-1954) # [[María Mercedes Coroy]] aktorea (Guatemala, 1994) # [[Malú Gatica]] aktorea (Txile 1922-1997) # [[Vanessa Miller]] aktorea,idazlea (Txile, 1965) # [[Pilar Sordo]] psikologoa, idazlea (Txile, 1965) # [[Hortense Machu]] 1871ko Parisko Komunako kantiniersa (1836-1893) # [[Béatrix Excoffon]] 1871ko Parisko Komunako kanpaina-ospitaleko erizaina (1849-1916) # [[Dee Dee Bridgewater]] AEBko jazz-abeslaria (Memphis, 1950) # [[Anna Gas]] poeta, idazlea (Bartzelona, 1996) # [[Laia Martínez i López]] idazlea, itzultzailea, musikaria (Katalunia-Mallorca, 1984) # [[Elsa Astete Millán]] zaintzailea, idazlea (Argentina 1910-2001) # [[Luz Valdivieso]] aktorea (Txile 1977) # [[Francisca Lewin]] aktorea (Txile 1980) # [[Catherine Flon]] jostuna, heroia (Haiti 1772-1831) # [[Dédée Bazile]] heroia, kaleko saltzailea (Haiti XVIII-XIX. mendea) # [[Cécile Fatiman]] vudugilea, sacerdotisa (Dominikar Errepublika 1771-1883?) # [[Josefina de la Torre]] poeta, idazlea, antzezlea, abeslaria (Las Palmas Kanaria Handikoa, 1907-2002) # [[Maria Luisa Haitikoa]] erregina ezkontidea (Haiti, 1778-Italia ,1851) # [[Adelina Haitikoa]] enperatriz ezkontidea (Haiti 1820-1878) # [[Maria Clara Haitikoa]] enperatriz ezkontidea (Haiti 1758-1858) # [[Erzulie]] buduen maitasun eta edertasunaren jainkosa (Haiti) # [[Esperanza Parada Pedrosa]] margolaria (1928-2011) # [[Pino Ojeda]] idazle, margolari (Kanaria Handia, 1916-2002) # [[Suzy Vernon]] aktorea (Frantzia 1901-1997) # [[Rita Macedo]] aktorea, jostuna (Mexiko 1902-1991) # [[Julissa]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1944) # [[Perpetua Barjau Martín]] jostuna, maistra (Valentzia 1899-Mexiko 1939) # [[Elena Aub]] idazlea, editorea (Valentzia 1931- Madril 1937) # [[Estefania Cueto Puertas]] fusilatua, jostuna, komunista (Asturias 1899-1939) # [[Eladia García Palacios]] fusilatua, maistra, sozialista (Asturias 1904-1937) # [[Juana Álvarez Molina]] fusilatua, etxekoandrea (Valladolid 1897-Asturias 1937) # [[Belarmina Suárez Muñiz]] fusilatua, sindikalista (Asturias 1909-1938) # [[Teresa Santianes Giménez]] fusilatua, etxekoandrea (Asturias 1910-1937) # [[Anita Vázquez Barrancúa]] fusilatua, nekazaria, espioia, komunista (Asturias 1911-1938) # [[Maxima Vallinas Fernández]] fusilatua, etxekoandrea (Asturias 1896-1938) # [[Anita Orejas]] fusilatua, erizaina, sozialista (Asturias 1914-1937) # [[Gloria Alcahud]] margolaria (Valladolid, 1931) # [[Angelina Abad Cantavella]] irakaslea, idazlea (Castelló de la Plana, 1893-1965) # [[Antonieta Sanagustin]] jostuna (Huesca, 1924-2020) # [[Sarah Walmsley]] jostuna, aktorea, abeslaria (Britainia ?-1798) # [[Rocío Gutiérrez]] belar-hockey jokalaria (Cadiz, 1985) # [[Berta Riaza]] aktorea (Madril, 1927-2020) # [[Fuensanta Nieto]] arkitektoa (Madril, 1957) # [[Esther Pizarro]] eskultorea (Madril, 1967) # [[Mónica Domínguez Blanco]] kazetaria (Leon, 1984-2022) # [[Sara García Alonso]] biologoa, ikertzailea, astronautagaia (Leon, 1988) # [[Meganne Christian]] zientzialaria, astronautagaia (Britainia, 1987) # [[Manuela Álvarez Lozano]] filologoa, idazlea (Coruña, 1957) # [[Ana Arias Saavedra|Ana Arias Saavedra]] idazlea (Lugo, 1951) # [[Lucía Aldao]] idazlea (Coruña, 1982) # [[Xiana Arias]] poeta, kazetaria (Lugo, 1983) # [[Celsa Barja]] idazlea (Orense, 1966) # [[Pilar Beiro]] poeta (Carnota, 1958) # [[Emilia Calé |Emilia Calé Torres]] idazlea (Coruña, 1837-1908) # [[Paula Carballeira]] idazlea (Coruña, 1972) # [[Helena de Carlos Villamarín|Helena de Carlos]] idazlea (Ourense, 1964) # [[Valentina Carro]] itzultzaile, diseinatzailea, aktorea (Cambados, 1984) # [[Mercedes Castro]] idazlea (Ferrol, 1972) # [[Carmen Aranegui]] arkeologoa (Valentzia, 1945) # [[Helen Fisher]] antropologoa, biologoa (AEB, 1945) # [[Maria Toledo]] flamenko kantautore piano-jolea (Toledo, 1983) # [[Begoña Abad]] idazle, poeta (Burgos, 1952 ) # [[Laia Serra]] abokatua (Bartzelona, 1977) # [[María Victoria Moreno|Maria Victoria Moreno]] poeta (Valencia de Alcantara, 1939-Pontevedra, 2005) # [[Juana Teresa Juega López]] poeta(Galizia, 1885-1979) # [[Lupe Gómez]] idazlea (Coruña, 1972) # [[Herminia Fariña Cobián]] poeta (S.Compostela, 1904-1966) # [[Maria Magdalena Domínguez|Maria Magdalena Dominguez]] poeta (Pontevedra, 1922-2021) # [[María do Cebreiro]] poeta, idazlea (Galizia, 1976) # [[Alessandra Galloni]] Kazetaria (Italia, 1974) # [[Paz Esteban López]] Inteligentzia-funtzionarioa (Madril, 1958) # [[Beatriz Méndez de Vigo]] espioia (Madril, 1958) # [[Elisabet Benavent]] nobela erromantikoen idazlea (Valentzia, 1984) # [[Pilar Pallarés|Pilar Pallares]] poeta (Coruña, 1957) # [[Ánxeles Penas|Ánxeles Peñas]] artista, poeta (Curtis, 1943) # [[Luz Pichel]] idazlea (Lalin, 1947) # [[Luz Pozo Garza]] poeta (Ribadeo, 1922-Coruña, 2020) # [[Carmen Prieto Rouco]] poeta (Villalba, 1901-1977) # [[Matilde González Palau]] poeta (Almansa, 1912-2002) # [[Pilar Cibreiro]] poeta, idazlea (Galizia, 1952) # [[Alba Cid]] poeta, idazlea (Galizia, 1989) }} ==='''Berriak 2022''' ('''urria''')=== (Ordena: SORTUAK, IDAZLEAK, ASTRONOMOAK, GAINONTZEKOAK) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Leire Ibarguren]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta irakaslea (Azpeitia, 1979) # [[Cesarea Garbuno Arizmendi]] efef'''SORTUA''' enpresaburua (Errenteria, 1846-1933) # [[Izaskun Igoa]] ef--'''SORTUA''' idazlea, pedagogoa, zutabegilea (Ziga, 1995) # [[Maritxu Errazkin]] --ef'''SORTUA''' autobus-txofer aitzindaria (Azkoitia) # [[Ainhoa Nadia Douhaibi]] ----'''SORTUA''' ikertzaile eta idazlea (Oñati, 1983) # [[Aurea Etxaniz]] efef'''SORTUA''' erraketista (Soraluze, 1922 - Caracas, 2019) # [[Gema Arrugaeta]] ef--'''SORTUA''' argazkilaria (Ordizia, 1969) # [[Amaia Elizagoien]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria, idazlea, ipuin kontalaria (Baztan, 1994) # [[Anabel Sanz]] ef--'''SORTUA''' feminista, ekintzailea (Ermua, 1963) # [[Elena Mendizabal]] ----'''SORTUA''' artista, eskultorea (Donostia, 1960) # [[Sandra Garaioa]] ef--'''SORTUA''' irudigilea, ilustratzailea (Donostia, 1993) # [[Amaia Cazenave]] ----'''SORTUA''' kazetaria (Baiona, 1987) # [[Begoña Durruty]] ef--'''SORTUA''' ilustratzailea, idazlea (Arizkun, 1968) # [[Pilartxo Etxeberria]] ef--'''SORTUA''' doktorea, euskaltzain urgazlea (Teruel, 1947) # [[Eneritz Gorrotxategi]] ----'''SORTUA''' kazetaria (Gabiria, 1985) # [[Jaione Munarriz]] ef--'''SORTUA''' metereologoa (Idiazabal, 1981) # [[Christine Etchevers]] ef--'''SORTUA''' margolaria (Baiona, 1953) # [[Nerea Gastón]] ef--'''SORTUA''' arte-historialaria (Durango, 1995) # [[Usue Egia]] ----'''SORTUA''' ilustratzailea (Durango, 1992) # [[Elena Moreno Scheredre]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Bilbo) # [[Leoni Etxebarren]] efef'''SORTUA''' bertso-jartzailea (Urepele, 1924-Donibane Garazi, 2014) # [[Rosa Arregi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Mallabia, 1922-Valentzia, 2004) # [[Maria Amatriain]] --ef'''SORTUA''' hezitzailea (Azkoien, 1867-Azagra, 1955) # [[Carmen Cascante]] efef'''SORTUA''' maistra (Abaigar, 1885-Madril, 1982) # [[Blasa Morales]] ----'''SORTUA''' maistra (Nafarroa, XIX-XX) # [[Julita Beraza|Julia Beraza]] efef'''SORTUA''' erraketista # [[Mariolein Sabarte Belacortu]] ----idazlea '''SORTU''' (Herbehereak, 1944) # [[Mercedes Diaz Morales]] tren geltokiburua '''SORTU''' (Araba, 1902-1982) # [[Anna Pavlyk]] '''IDAZLEA''' eta ekintzaile (Ukraina, 1855-1928) # [[Hanna Arsenych-Baran]] idazlea (Ukraina, 1970-2021) # [[Hanna Barvinok]] idazlea (Ukraina, 1828-1911) # [[Klymentyna Popovych-Boiarska]] idazlea (Ukraina, 1863-1945) # [[Myroslava Sopilka]] idazlea (Ukraina, 1897-1937) # [[Bushra al-Maqtari]] idazlea, ekintzailea (Yemen, 1979) # [[Matilde Zapata]] idazlea, (Sevilla-Santander, 1906-1938) # [[Matilde Elena López]] idazlea (Salvador, 1929-2010) # [[Aída Cartagena Portalatín]] idazlea (Ukraina, 1828-1911) # [[Alcira Soust Scaffo]] idazlea (Uruguai, 1924-1997) # [[Luisa Carnés]] idazlea (Madril, 1905-1964) # [[Concha Castroviejo]] idazlea (Coruña, ç 1910-1995) # [[Zaruhi Bahri]] idazlea, gizarte ekintzailea (Armenia, 1880-1958) # [[Hanna K. Korany]] idazlea (Siria, 1870-1898) # [[Porochista Khakpour]] elebegilea (Siriar-Estatubatuarra, 1978) # [[Salma Kuzbari]] idazlea, feminista (Libano, 1923-2006) # [[Tsehay Melaku]] idazlea (Etiopia, 1952) # [[Rangina Hamidi]] idazlea, politikaria, ekintzailea (Afganistan, 1978) # [[Louise Aslanian]] idazlea, ekintzaile komunista (Iran-Frantzia, 1904-1945) # [[Fatemeh Keshavarz]] idazlea (Iran-AEB, 1952) # [[Senedu Gebru]] idazlea (Etiopia, 1916-2009) # [[Hayganuş Mark]] idazlea (Armenia, 1885-1966) # [[Khosrovidukht]] idazlea, musikagilea (Armenia, VIII. mendea) # [[María Dolores Masana]] kazetaria, idazlea (Bartzelona, 1936) # [[Marija Strojnik]] '''astronomoa''' (Eslovenia, 1950) # [[Linda Spilker]] astronomoa (AEB, 1890-1981) # [[Constance M. Rockosi]] astronomoa (AEB, 1980) # [[Julena Steinheider Duncombe]] astronomoa (AEB, 1911-2003) # [[Marie-Jeanne de Lalande]] astronomoa (1768, 1832) # [[Rosaly Lopes]] astronomoa (Brasil, 1957) # [[Nikole Lewis]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Nicole Capitaine]] astronomoa (Frantzia, 1948) # [[Paulina Lira]] astronomoa (Txile, XX. mendea) # [[Rachel Mandelbaum]] astronomoa (AEB, 1977) # [[María Cristina Pineda Suazo]] astronomoa (Honduras, 1954) # [[Mirjana Povic]] astronomoa (Serbia, 1981) # [[Muriel Mussells Seyfert]] astronomoa (AEB, 1909-1997) # [[Isabel Márquez Pérez]] astronomoa (Badajoz, 1967) # [[Josefa Masegosa Gallego]] astronomoa (Almeria, 1957) # [[Agnes Mary Clerke]] astronomoa (Irlanda, 1842-1907) # [[Yuki Okoda]] astronomoa (Japonia, 1990) # [[Denise C. Stephens]] astronomoa (AEB, 1973?) # [[Sarah Tuttle]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Chanda Prescod-Weinstein]] astronomoa (AEB, 1982) # [[Kyongae Chang]] astrofisikaria (Hego Korea, 1946) # [[Jessie Christiansen]] astrofisikaria (Australia, XX.mendea) # [[Rachel Somerville]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Susan Jane Cunningham]] matematikaria, astronomoa (AEB, 1842-1921) # [[Phoebe Waterman Haas]] astronomoa (AEB, 1882-1967) # [[Luisa Landová-Štychová]] astronomoa (Austria-Hungaria, 1885-1965) # [[Anna Estelle Glancy]] astronomoa (AEB, 1883-1975) # [[Margaret Mayall]] astronomoa (AEB, 1902-1995) # [[Martha P. Haynes]] astronomoa (AEB, 1951) # [[Ilse Cleeves]] astrofisikaria (AEB, XX. mendea) # [[Carolin Crawford]] astronomoa (Erresuma Batua, 1963) # [[Janine Connes]] astronomoa (Frantzia, 1934) # [[Joy Crisp]] geologoa, astronomoa (AEB, XX.mendea) # [[Florence Cushman]] astronomoa (AEB, 1860-1940) # [[Rosina Dafter]] astronomoa (Australia, 1875-1959) # [[Mary Osborne|Mary Osbone]] Gitarrista (AEB, 1921-1992) # [[Olga Smirnova]] dantzaria (Errusia, 1991) # [[Olga Smirnova (borrokalaria)]] borrokalaria (Errusia, 1979) # [[Conchita Martínez]] tenislaria (Huesca, 1972) # [[Margaret Lindsay]] aktorea (AEB, 1910-1981) # [[Cristina Cruz Mínguez]] aktorea (Espainia, 1983) # [[Mercedes Díaz]] aktorea (Espainia, 1894-1960) # [[Elise Harmon]] asmatzailea (AEB, 1909-1985) # [[Ingeborg Hochmair]] asmatzailea (Austria, 1953) # [[Ada Henry Van Pelt]] asmatzailea (AEB, 1838-1923) # [[Elizabeth Lee Hazen]] asmatzailea (AEB, 1885-1975) # [[Ruth Handler]] asmatzailea (AEB, 1916-2002) # [[Lil Hardin Armstrong]] musikagilea (AEB, 1898-1971) # [[Ruth Brito]] triatleta (Lanzarote, 1980) # [[Ana María Alonso Zarza]] geologoa, ikertzailea (Avila, 1962) # [[Chantal Loïal]] dantzaria eta koreografoa (Guadalupe, Frantzia, 1969) # [[Melba Liston]] tronboijolea, musikagilea (AEB, 1926-1999) # [[Alice Coltrane]] pianojolea, musikagilea (AEB, 1937-2007) # [[Mahsa Amini]] erahila(Iran, 2000-2022) # [[Mélanie Joly]] politikaria (Kanada, 1979) # [[Nazanin Boniadi]] aktorea (Iran, 1980) # [[Roxana Saberi]] kazetari atxilotua Iranen (AEB, 1977) # [[Lili Reinhart]] aktorea (AEB, 1996) # [[Kiernan Shipka]] aktorea (AEB,1999) # [[Wanuri Kahiu]] zine-zuzendaria (Kenya, 1980) # [[Eduarda Mansilla]] idazlea, musikagilea (Argentina, 1834-1892) # [[Agustina Ortiz de Rozas]] politikaria, filantropoa (Argentina, 1816-1898) # [[Pauline de Meulan]] idazlea eta kazetaria (Frantzia, 1773-1827) # [[Margaret Satterthwaite]] Epaile eta legelarien independentziaren gaineko Kontalari Berezia (AEB) # [[Miren Arenzana Letamendi|Miren Arenzana Letamendia]] artista, eskultorea (Bilbo, 1965) # [[María Gay]] mezzosopranoa (Bartzelona 1876-1943) # [[Isabella Colbran]] mezzosoprano (Madril, 1784 - Bolonia, 1845) # [[Florence Van de Walle]] jornalari belgikarra, communarde Parisko Komunan (1838 - ) # [[Pétroleuse (Parisko Komunako su-emaileak)]] Parisko Komunako su-emaileak (1871) # [[Manuela Rosas]] ekintzaile politikoa (Argentina, 1817-1898) # [[Camila O'Gorman]] maitasunagatik fusilatua (Argentina, 1825-1848) # [[Blanca Podestá]] aktorea (Argentina, 1889-1967) # [[María Podestá]] aktorea (Argentina, 1875-1954) # [[Marianne Beth]] abokatua (Viena, 1889-1984) # [[Diana Russell]] soziologoa eta ekintzailea (Hego Afrika, 1938-2020) # [[María Esther Podestá]] aktorea (Argentina, 1896-1954) # [[Susú Pecoraro]] aktorea (Argentina, 1952) # [[Mona Maris]] aktorea (Argentina, 1901-1991) # [[Ana Perichon]] aristokrata frantsesa (1775-1847) # [[María Luisa Bemberg]] aktorea (Argentina, 1922-1995) # [[Zully Moreno]] aktorea (Argentina, 1920-1999) # [[Luz Gabás]] idazlea, politikaria (Huesca, 1968) # [[Ángela Jeria]] arkeologoa, ??idazlea?? (Txile, 1926-2020) # [[Biblioteken eguna]] # [[Luisa de Medrano]] akademikoa, poeta eta filosofoa (1484-1527) # [[Begum Rokeya]] idazlea eta ekintzaile feminista (Kalkuta, 1880-1932) # [[María Antinea]] aktorea (Jaen,Argentina, 1915-1991) # [[Mecha Ortiz]] aktorea (Argentina, 1900-1987) # [[Orfilia Rico]] aktorea (Uruguai,Argentina, 1871-1936) # [[Nury Montsé]] aktorea (Argentina, 1917-1971) # [[Silvana Roth]] aktorea, politikaria (Italia,Argentina, 1923-2010) # [[Marta Extramiana]] idazlea, ilustratzailea, (Gasteiz, 1964) # [[Vida Akoto Bamfo]] epailea (Ghana, 1949) # [[Celma Ribas]] abeslaria (Angola, 1982) # [[Beatriz Matar]] aktorea (Argentina, 1954) # [[Lita Stantic]] zine-zuzendaria, gidoilaria (Argentina, 1942) # [[Graciela Borges]] aktorea (Argentina, 1917-1971) # [[Esther Borao]] ingeniaria, asmatzailea (Zaragoza, 1988) # [[Mary Daly]] filosofo feminista (AEB, 1928-2010) # [[Terry McMillan]] idazlea (AEB, 1951) # [[Esther Rebato Ochoa]] antropologoa, ikertzailea (Bilbo,1957) # [[María Herrera]] motoziklista (Toledo, 1996) # [[Ana Carrasco]] motoziklista (Murtzia, 1997) # [[Elena Rosell]] motoziklista (Valentzia, 1986) # [[Juana Viale]] aktorea, aurkezlea (Argentina, 1982) # [[Manuela Viale]] aktorea (Argentina, 1991) # [[Silvia Legrand]] aktorea (Argentina, 1927-2020) # [[Marcela Tinayre]] aurkezlea, enpresaburua (Argentina, 1950) # [[Dolores Fonzi]] aktorea (Argentina, 1978) # [[Florencia Raggi]] modeloa, aktorea (Argentina, 1972) # [[Nilda Raggi]] aktorea, zuzendaria (Argentina, 1938) # [[Ana Celentano]] aktorea (Argentina, 1969) # [[Danielle Casanova]] Frantziako militante komunista eta erresistentziako kidea (1909-1943) # [[Fanny Gallot]] Frantziako historialaria (1981 - ) # [[Eulalie Papavoine]] Parisko Komunako erizaina, ustezko su-eragilea (1846-1875) # [[Claudia di Girolamo]] aktorea, zuzendaria, aktibista (Txile, 1956) # [[Adriana Barraza]] aktorea, maistra, zuzendaria (Mexiko, 1956) # [[Fernanda Mistral]] aktorea (Argentina, 1934) # [[Big Mama Thornton]] blues abeslaria (AEB, 1926-1984) # [[Lita de Lázzari]] etxekoandre mediatikoa (Argentina, 1925-2015) # [[China Zorrilla]] aktorea, zuzendaria (Uruguai, 1922-2014) }} ==='''Berriak 2022''' ('''iraila''')=== (Ordena: SORTU, ASTRONOMOAK, BESTELAKOAK) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Arantza San Sebastian]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, hezkuntzako aholkularia (Donostia, 1958) # [[Izaskun Etxeberria]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta irakaslea (Altsasu, 1964) # [[Kristina Saralegi]] efef'''SORTUA''' baserritarra, abeltzaina, talogilea (Leitza, 1974-2022) # [[Gotzone Sestorain]] ef--'''SORTUA''' baserritarra, poeta, irrintzilaria (Leitza, 1965) # [[Victoria Ariño]] efef'''SORTUA''' filantropoa (Ermua, 1889-1974) # [[Ines Bengoa]] ef--'''SORTUA''' ipuin kontalaria (Tenerife-Lizarra, 1973) # [[Jeronima Uriarte Elizalde]] ----'''SORTUA''' filantropoa, ongile (Lizarra, 1855-1929) # [[Emilia Goyena Arraiza]] ef--'''SORTUA''' idazlea, ekintzaile (Lizarra, 1916-1999) # [[Garbiñe Basarte]] ef--'''SORTUA''' kale-artista, muralista (Lizarra, 1976) # [[Libe Agirre]] ef--'''SORTUA''' irrati esataria, kazetaria, (Meñaka) # [[Irati Martin]] ef--''SORTUA''' futbolaria (Durango, 2003) # [[Anne-Marie Lagarde]] ----'''SORTUA''' idazlea eta ikertzaile (Zuberoa, 1944) # [[Edurne Azpitarte]] ef--'''SORTUA''' areto-futbolaria (Garai, 1978) # [[Carmen Pérez Rodrigo]] ef--'''SORTUA''' Euskal Herriko Medikuntzaren Errege Akademiaren lehenengo emakumezkoa (Alonsotegi, 1960) # [[Mariela SR Coline Fanon]] '''SORTUA''' Haur lapurtua (Guatemala, 1968) # [[Felisa Ventura]] ef--'''SORTUA''' erizaina eta emagina (Eibar, 1902-1959) # [[Ana Belén Pintado]] ef--'''SORTUA''' haur lapurtua (Madril, 1973) # [[Mariam al-Asturlabi]] '''ASTRONOMOAK''' Alepo astrolabio-egilea (Siria, X. gizaldian) # [[Nadia Zakamska]] astronomoa (Errusia, 1979) # [[Idit Zehavi]] astronomoa, ikertzailea (Israel, 1969) # [[Louise Webster]] astronomoa, fisikaria (Australia, 1941-1990) # [[Alycia J. Weinberger]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Fiammetta Wilson]] astronomoa (Erresuma Batua, 1864-1920) # [[Jennifer Wiseman]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Rosemary Wyse]] astronomoa (Erresuma Batua, 1957) # [[Alice Grace Cook]] astronomoa (Erresuma Batua, 1877-1958) # [[Priscilla Fairfield Bok]] astronomoa (AEB, 19896-1975) # [[Shadia Habbal]] astronomoa (Siria, XX. mendea) # [[Deborah Dultzin Kessler]] astronomoa (Mexiko, 1945) # [[María Luisa Aguilar]] astronomoa(Jauja Peru 1938) # [[Claire Armstrong]] astronomo amateurra (Britania) # [[Emma Vyssotsky]] astronomoa (AEB, 1894-1975) # [[Julie Vinter Hansen]] astronomoa (Danimarka, 1890-1960) # [[Gladys Vergara]] astronomoa (Uruguai, 1928-2016) # [[Esmeralda Mallada]] astronomoa (Uruguai, 1937) # [[Jacqueline Hewitt]] astronomoa (EEBB, 1958) # [[Catherine Heymans]] astronomoa (Britainia, XX. mendea) # [[María Teresa Ruiz]] astronomoa (Txile, 1946) # [[Silvia Torres Castilleja]] astronomoa (Mexiko, 1940?) # [[Gloria Suzanne Koenigsberger Horowitz]] astronomoa (Mexiko, XX. mendea) # [[Silvana Navarro Jiménez]] astronomoa (Mexiko, XX. mendea) # [[Meg Urry]] astronomoa (AEB, 1945) # [[Maura Tombelli]] astronomoa (Italia, 1952) # [[Jana Tichá]] astronomoa (Txekia, 1965) # [[Alenush Terian]] astronomoa (Iran, 1920-2011) # [[Bobbie Vaile]] astronomoa (Australia, 1959-1996) # [[Ann Hornschemeier]] astronomoa (EEBB, XX. mendea) # [[Svetlana Guerasimenko]] astronomoa (Ukraina, 1945) # [[Jen Gupta]] astrofisikaria (Britaina, XX. mendea) # [[Maria Antonella Barucci]] astronomoa (Italia, XX. mendea) # [[Merieme Chadid]] astronomoa (Maroko, 1969) # [[Madge Adam]] astronomoa (Erresuma Batua, 1912-2001) # [[Karlina Leksono Supelli]] astronomoa, filosofoa (Indonesia, 1958) # [[Annapurni Subramaniam]] astronomoa (India, XX. mendea) # [[Paris Pişmiş]] astronomoa (Turkia-Mexiko, 1911-1999) # [[Jane Squire]] astronomoa, idazlea, aktibista (Ingalaterra, 1686-1743) # [[Maritza Soto]] astronomoa (Txile, 1990) # [[Sara Seager]] astronomoa (Kanada, 1971) # [[Caterina Scarpellini]] astronomoa, metereologoa (Italia, 1808-1873) # [[Lenka Šarounová]] astronomoa (Txekia, 1973) # [[Anneila Sargent]] astronomoa (Erresuma Batua, 1942) # [[Carlota de Sajonia-Meiningen]] astronomoa (Alemania, 1751-1827) # [[Jen Gupta]] astrofikaria (Britainia, XX. mendea) # [[Pilar Ruiz-Lapuente]] astronomoa (Bartzelona, 1964) # [[Monica Rubio (astronomoa)]] astronomoa (Txile, 1955) # [[Claudine Rinner]] astronomoa (Frantzia, 1965) # [[Julia Riley]] astronomoa (Britainia, XX. mendea) # [[Mercedes Richards]] astronomoa (Jamaika, 1955-2016) # [[Gabrielle Renaudot]] astronomoa (Frantzia, 1887-1962) # [[Hilkka Rantaseppä-Helenius]] astronomoa (Finlandia, 1925-1975) # [[Zinaída Akséntieva]] astronomoa (Ukraina, 1900-1969) # [[Mary Proctor]] astronomoa (Erresuma Batua, 1862-1957) # [[Helen Dodson Prince]] astronomoa (AEB, 1905-2002) # [[Yelena Pitieva]] astronomoa (Errusia, XX.mendea) # [[Louise du Pierry]] astronomoa (Frantzia, 1746-1807) # [[Ľudmila Pajdušáková]] astronomoa (Eslovakia, 1916-1979) # [[Feryal Özel]] astronomoa (Turkia/AEB, 1975) # [[Mazlan Othman]] astronomoa (Malaysia, 1951) # [[Sally Oey]] astronomoa (AEB, 1984) # [[Janina Ochojska]] astronomoa (Polonia, 1955) # [[Yaël Nazé]] astronomoa (Belgika, 1955) # [[Camila Navarrete]] astronomoa (Txile, XX. mendea) # [[Sultana N. Nahar]] astronomoa (Pakistan, 1990) # [[Carolyn Porco]] astronomoa (AEB, 1953) # [[Anne Sewell Young]] astronomoa (AEB) # [[Margaretha Kirch]] astronomoa (Alemania) # [[Eva Grebel]] astronomoa (Alemania) # [[Erika Böhm-Vitense]] astronomoa (Alemania-AEB) # [[Elizabeth Alexander]] irrati-astronomoa, geologoa, fisikaria (Erresuma Batua, 1908-1958) # [[Victoria Kaspi]] astrofisikaria (AEB-Kanada, 1967) # [[Ma Chung-pei]] astronomoa (Txina) # [[Maud Worcester Makemson]] astronomoa (AEB, 1891-1977) # [[Ala Masévich]] astronomoa (Georgia, 1918-2008) # [[Karen Masters]] astronomoa (Erresuma Batua, 1979) # [[Janet Akyüz Mattei]] astronomoa (Turkia, 1943-2004) # [[Naomi McClure-Griffiths]] astronomoa (Turkia, 1943-2004) # [[Susan McKenna-Lawlor]] astronomoa (AEB, 1975) # [[Karen Jean Meech]] astronomoa (AEB, 1959) # [[Anja Cetti Andersen]] astronomoa (Danimarka, 1965) # [[Duília de Mello]] astronomoa (Brasil, 1963) # [[Ruth Murray-Clay]] astronomoa (AEB, XX.mendea) # [[Alice Archenhold]] astronomoa (Alemania, 1874-1943) # [[Anne Archibald]] astronomoa (Kanada- Erresuma Batua, 1976) # [[Elizabeth Lada]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Nidia Morrell]] astronomoa (Argentina, 1953) # [[Teresa Lago]] astronomoa (Portugal, 1947) # [[Gemma Lavender]] astronomoa (Erresuma batua, 1986) # [[Farzana Aslam]] astronomoa, fisikaria (Pakistan, XX.mendea) # [[Pauline Barmby]] astronomoa (Kanada, 1972) # [[Margaret Lindsay Huggins]] astronomoa (Erresuma Batua 1948-1915) # [[Gemma Lavender]] astronomoa (Erresuma Batua, 1986) # [[Helen Lines]] astronomoa (AEB, 1918-2001) # [[Martha Betz Shapley]] astronomoa (AEB, 1890-1981) # [[Christy A. Tremonti]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Elizabeth Beckley]] argazkilari astronomikoa (Britaina Handia, 1846-1927) # [[Ewine van Dishoeck]] astronomo eta fisikaria (Herbehereak, 1955) # [[Kathleen Ollerenshaw]] astronomoa eta matematikaria (Britaina Handia, 1912-2014) # [[Anna Frebel]] astronomoa (Alemania, 1980) # [[Alicia M. Soderberg]] astrobomoa (AEB, 1977) # [[Caroline Furness]] astronomoa (AEB, 1869-1936) # [[Ethel Bellamy]] astronomo, sismologo (Erresuma Batua, 1981-1960) # [[Amy Barger]] astronomoa (AEB, 1971) # [[Yevguenia Bugoslávskaia]] astronomo sobietarra (1899-1960) # [[Reysa Bernson]] astronomoa (Frantzia, 1904-1944) # [[Elizabeth Brown]] astronomoa (Erresuma Batua, 1830, 1899) # [[Miriam Burland]] astronomoa (Kanada, 1902-1996) # [[María Herreros|Maria Herreros]] ilustratzailea, (Valentzia, 1983) # [[Yelena Davydova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1961) # [[Zoja Grancharova]] gimnasta artistikoa (Bulgaria, 1966) # [[Natalia Kutxinskaia|Natalia Kuchinskaya]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1949) # [[Larisa Petrik]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1949) # [[Dörte Thümmler|Dorte Thummler]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1974) # [[Klaudia Rapp]] gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Jelena Grosheva]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1979) # [[Lăcrămioara Filip|Lacramioara Filip]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Yun Mi Kang]] gimnasta artistikoa (Korea, 1988) # [[Isabelle Severino]] gimnasta artistikoa (Paris, 1980) # [[Mo Huilan|Mo Hullan]] gimnasta artistikoa (Txina, 1979) # [[Xuan Liu]] gimnasta artistikoa (Txina, 1979) # [[María Teresa Vera]] musikagilea, gitarra-jolea (Kuba, 1895-1965) # [[Nadine Heredia]] politikaria, Lehen dama (Peru, 1976) # [[Carolina Malchair]] gimnasta erritmikoa (Malaga, 1982) # [[Liliana Vitale]] musikagilea, abeslaria (Argentina, 1959) # [[Rosario Ustáriz Borra]] poeta (Echo, 1927- Jaca, 2009) # [[Karin Ohlenschläger|Karin Ohlenschlager]] arte kudeatzailea (Alemania, 1959 + Gijon, 2022) # [[Elise Ray]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1982) # [[Noor Jordaniakoa]] arkitektoa, erregina ohia (AEB, 1951) # [[Joyce DiDonato]] mezzosopranoa (AEB, 1969) # [[Susan Graham]] mezzosopranoa (AEB, 1960) # [[Simona Amânar]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Amy Chow]] gimnasta artistikoa (Kaliformia, 1978) # [[Kristen Maloney]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1981) # [[Tasha Schwikert]] gimnasta artistikoa (Las Vegas, 1984) # [[Liudmila Yezhova]] gimnasta artistikoa (Mosku, 1982) # [[Courtney McCool]] gimasta artistikoa (Kansas, 1988) # [[Patrizia Ciofi]] mezzosopranoa (Italia, 1967) # [[Miah Persson]] sopranoa (Suedia, 1969) # [[Karita Mattila]] sopranoa (Finlandia, 1960) # [[Anne Sofie von Otter]] mezzosopranoa (Suedia, 1955) # [[Birgitta von Otter]] kazetaria, idazlea (Hungaria-Suedia, 1939) # [[Vera Rozsa]] abeslaria, kantu-maistra (Hungaria, 1917) # [[Ileana Cotrubaş]] abeslaria, kantu-maistra (Errumania, 1939) # [[Hannah Wilke]] artista, performacelaria (AEB, 1940-1993) # [[Jelena Dolgopolova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1975) # [[Rozalia Galiyeva|Rozaliya Galiyeya]] Gimnasta artistikoa (Uzbekistan,1977) # [[Kim Zmeskal]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1976) # [[Wendy Bruce]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1992) # [[Betty Okino]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1975) # [[Kerri Strug]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1977) # [[Elena Gómez Servera|Elena Gomez]] gimnasta artistikoa (Manacor, 1985) # [[Eva Hesse]] eskultorea (Alemania/AEB, 1936-1970) # [[Yvonne Rainer]] dantzaria, koreografoa (AEB, 1934) # [[Dorothea Röschmann]] sopranoa (Alemania, 1967) # [[Teresa Stratas]] sopranoa (Kanada, 1938) # [[Laura Campos]] gimnasta artistikoa (Merida, 1988) # [[Barbara Ehrenreich]] saiakeragile eta gizarte ekintzailea (EEBB, 1941-2022) # [[Silvia Bel]] aktorea (Bartzelona, 1970) # [[Lucy R. Lippard]] idazlea, arte-kritikaria (AEB, 1937) # [[Alina Szapocznikow]] eskultorea, holokaustotik bizirik ateratakoa (Polonia, 1926-Frantzia1970) # [[Nancy Holt]] eskultorea (AEB, 1938-2014) # [[Beverly Pepper]] eskultorea (AEB, 1922-2020) # [[Barbara Rose]] arte-kritikaria (AEB, 1936-2020) # [[Anne Truitt]] eskultorea (AEB, 1921-2004) # [[Mary Pinchot Meyer]] eskultorea (AEB, 1920-1964) # [[Lotte Lenya]] abeslaria, aktoreaa (Viena, 1898-1981) # [[Evelyn Lear]] sopranoa (AEB, 1926-2012) # [[Gisela May]] aktorea, abeslaria, irakaslea (Alemania, 1924-2016) # [[Hildegard Knef]] abeslaria, aktorea, idazlea (Alemania, 1925-2002) # [[Ute Lemper]] aktorea, abeslaria (Alemania, 1963) # [[Greta Keller]] mezzosopranoa, aktorea (Austria, 1903-1977) # [[Soile Isokoski]] sopranoa (Finlandia, 1957) # [[María Cruz Berrocal]] arkeologoa (España. XX. mendea) # [[Leily Santizo]] abokatua (Guatemala) # [[Nineth Montenegro]] politikaria (Guatemala, 1957) # [[Siomara Sosa]] fiskala (Guatemala, 1975) # [[Lucrecia Hernández Mack]] politikaria (Guatemala, 1973) # [[Nerea Aresti]] historialaria (Bilbo, 1961) # [[Ellen Beeman]] idazle, bideojokogilea (AEBo, 1964) # [[Kathleen Battle]] sopranoa (AEB, 1948) # [[Zury Ríos]] politikaria (Guatemala, 1968) # [[Sandra Torres]] politikaria (Guatemala, 1955) # [[Marta Luxán]] soziologoa (Bilbo, 1970) # [[Harolyn Blackwell]] sopranoa (AEB, 1955) # [[Carol Vaness]] sopranoa (AEB, 1952) # [[Hanna Hammarström]] asmatzailea (tel. kablea) (Suedia, 1829-1914) # [[Laura Mora]] zinema zuzendaria (Kolonbia, 1981) # [[Isa Campo]] zinema zuzendaria (Oviedo, 1975) # [[Susan Tedeschi]] abeslaria (AEB, 1970) # [[Mary Hallock-Greenewalt]] asmatzailea (siria-AEB, 1871-1950) # [[Sarah Guppy]] asmatzailea (Britainia, 1770-1852) # [[Melissa George]] asmatzailea, aktorea (Australia, 1976) # [[Rachel Blanchard]] aktorea (Kanada, 1976) # [[Txaro Arrazola]] artista, margolaria (Gasteiz, 1963) # [[Cristina Lucas]] artista, feminista (Ubeda, 1973) # [[Laura Mulvey]] zinema feminista teorialaria (Oxford, 1941) # [[Vi Redd]] jazz abeslaria, saxofoi jolea (AEB, 1928) # [[Sweet Emma Barrett]] jazz abeslaria, pianojolea (AEB, 1897-1983) # [[Terin Humphrey]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1986) # [[Hollie Vise]] gimnasta artistikoa (Texas, 1987) # [[Renske Endel]] gimnasta artistikoa (Herbereak, 1983) # [[Dominique Moceanu|Dominique Moceau]] gimnasta artistikoa (Kalifornia, 1981) # [[Amanda Borden|Amanda Border]] gimnasta artistikoa (Ohio, 1977) # [[Jaycie Phelps]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1979) # [[Olesia Dudnik]] gimnasta artistikoa (Ukrania, 1974) # [[Jadiyetu El Mohtar]] Fronte Polisarioaren Espainiako Ordezkaritzako kidea (Sahara, 1959) # [[Staša Zajović|Stasa Zajovic]] feminista, giza eskubideen aldeko aktibista (Montenegro, 1953) # [[Lepa Mladjenovic]] feminista, giza eskubideen aldeko aktibista LGBT (Belgrad, 1954) # [[Manuela Martelli]] zinema aktore eta zuzendaria (Santiago, Txile, 1983) # [[Sultana Khaya]] saharar ekintzailea (Sahara ??) # [[Salma Solaun]] gimnasta erritmikoa (Gasteiz, 2005) # [[Elena López Riera|Elena Lopez Riera]] zinegilea (Orihuela, 1982) # [[Martina de Zuricalday]] enpresaburua (Bilbo, 1839-1932) # [[Isabel Cadenas]] kezetaria, dokumentalista (Basauri, 1982) # [[Margarita Salaberria Galarraga]] diplomatikoa (Madril?, 1911-2000) # [[Aline Griffith]] kondesa, espioia (AEB, 1923-2017) # [[Anne-Marie Ménand]] communarde, Parisko Komunan ibilitako emakumea (Frantzia, 1837- ) # [[Louise Pioger]] communarde, Parisko Komunan ibilitako emakumea (Frantzia, 1848-1920) # [[Marisa Linton]] Frantziako Iraultzan espezializatutako historiagilea (Erresuma Batua, 1848-1920) # [[Michèle Riot-Sarcey]] Historia garaikideko eta genero-historiako irakaslea (Frantzia, 1943- ) # [[Emakumeak Parisko Komunan]] (Frantzia, 1871) }} === Hobetuak 2022 === {{zutabeak|kopurua=3| # [[Maite Maruri]] opera abeslaria (Plentzia, 1979) # [[Maria Angeles Mezkiritz|Maria Angeles Mezkiriz]] nafar arkeologoa (Faltzes, 1929) # [[María Francés]] nafar aktorea (Tutera, 1887-1987) # [[Violeta Parra]] abeslaria eta musikagilea (Txile, 1917-1967) # [[Nekane Sarobe]] bikoizlea (Donostia, 1953) # [[Consuelo Flecha]] pedagogoa (Bilbo, 1948) # [[Beatriz Martinez de Antoñana]] aktorea (Araba,1975) # [[Susan B. Anthony]] feminista eta sufragista (EEBB) # [[Margot Frank]] Holokaustoaren biktima, Ana Franken ahizpa (Alemania,1926-1945) # [[Elisabeth Larena]] aktorea (Bizkaia, 1989) # [[Arantza Idiazabal Gorrotxategi]] irakaslea eta euskaltzain urgazlea (Gipuzkoa, 1945) # [[Maitane Urbieta]] irratiko kirol-kazetaria eta UEFA Europa Leagueko lehen emakume-berriemailea (Gipuzkoa, 1983) # [[Blanca Vidal]] aktorea (Bilbo, 1885-1962) # [[Agustina Aragoikoa]] heroia (Katalunia,1786-1857) # [[Teresa Aranguren]] Kazetaria (Araba, 1944) # [[Felisa Mary]] aktorea (Bizkaia, 1892-1956) # [[Fariba Sheikhan]] aktorea eta abeslaria (Bizkaia, 1988) # [[Isabel Mellén]] arte-historialaria, ikertzailea eta dibulgatzailea (Araba, 1986) # [[Maria Moliner]] liburuzaina, filologoa eta hiztegigilea (Zaragoza, 1900-1981) # [[Alice Stone Blackwell]] feminista, giza-eskubideen defendatzailea (AEB, 1857-1950) # [[Lucy Stone]] Kazetaria, feminista, abolizionista,sufragista (AEB, 1818-1893) # [[Rosa Bonheur]] animalia-margolaria eta eskuturagilea (Frantzia, 1822-1899) # [[Maryse Choisy]] Kazetaria, idazlea eta saiakeragilea (Lapurdi, 1903-1979) # [[Pilar López Júlvez]] dantzaria eta koreografoa (Gipuzkoa, 1912-2008) # [[Concepción Aleixandre]] mediku, ginekologo, asmatzaile, zientzialari... (Valentzia, 1862-1952) # [[María Puy Uitzi]] historialaria (Nafarroa, 1915-2008) # [[Corín Tellado]] maitasun istorio laburren idazlea (Asturias, 1927-2009) # [[Matilde Huitzi]] maistra, pedagogoa, abokatua, feminista (Nafarroa, 1980-1965) # [[Concha Espina]] idazlea (Kantabria, 1869-1955) # [[Izaskun Uranga]] abeslaria (Bizkaia, 1950) # [[Ixone Sádaba]] argazkilaria (Bilbo, 1977) # [[Joaquina Eguaras]] Granadako Unibertsitateko 1. irakaslea, hebraista, arabista (Nafarroa-Granada, 1897-1981) # [[Sara Baras]] flamenko dantzaria eta koreografoa (Cadiz, 1971) # [[Ainhoa Garai]] aktorea (Gipuzkoa, 1983) # [[Laura García]] judo jokalari-paralinpikoa (Nafarroa, 1981) # [[Marina Ginestà]] Kazetaria, itzultzailea, gerra zibileko militante komunista (Katalunia, 1919-2014) # [[Axun Aierbe]] itzultzailea (Gipuzkoa,1968-2008) # [[Amaia Osaba]] piraguista (Nafarroa, 1975) # [[Fatema Mernissi]] idazlea eta soziologoa (Maroko, 1940-2015) # [[Eva Gonzalès]] margolaria (Frantzia, 1849-1883) # [[Maria Luisa Ozaita]] musikagilea eta emakumeek egindako hedapenean aitzindaria (Barakaldo, 1939-2017) # [[Isabel Fernández Reviriego]] musikaria, ekoizlea eta artista grafikoa (Bizkaia,1979) # [[Teresa Calo]] aktorea, dramagilea eta gidoigilea (Gipuzkoa, 1955) # [[Cris Lizarraga]] abeslaria, feminsta eta aktibista (Bizkaia, 1992) # [[Sonia Ruiz de Azua]] psikologoa, ikertzailea, psikiatria-irakaslea (Bizkaia, 1979) # [[Begoña Bilbao Alboniga]] idazlea, musikagilea eta euskaralaria (Bizkaia, 1932-2005) # [[Najat El Hachmi]] idazle amazigha (Katalunia,) # [[Ellen Ochoa]] astronauta (AEB, 1958) # [[María Luz Morales]] kazetaria, idazlea (Galizia- Bartzelona) # [[Cristina Petite]] atleta (Bizkaia,1972) # [[Irene Loizate]] txirrindularia, duatloilaria (Bizkaia, 1995) # [[Maritxu Housset]] gomazko paleta pelotaria (Lapurdi, 1981) # [[Eider Hurtado]] kazetaria (Bizkaia, 1981) # [[Gina Pane]] artista (Lapurdi, 1939-1990) # [[Ruth Arnon]] biokimikaria (Israel, 1933) # [[Andere Arriolabengoa]] bertsolaria (Araba, 1982) # [[Rosa Chacel]] idazlea (Valladolid, 1898-1994) # [[Dora Maar]] argazkilaria (Frantzia, 1907-1994) # [[Maribel Forcadas]] medikua (Zaragoza, 1949-2012) # [[Eneritz Iturriagaetxebarria]] txirrindularia, zuzendaria (Bizkaia, 1980) # [[Ziortza Isasi]] txirrindularia (Bizkaia, 1995) # [[Valentina Tereshkova]] espaiora joandako 1. emakumea (Errusia, 1937) # [[Izaskun Osés]] paralinpiar atleta (Nafarroa, 1984) # [[Ziortza Villa]] ultrairaupen-txirrindularia (Bizkaia, 1983) # [[Penelope Barker]] aktibista (Tearen matxinada) (AEB, 1728-1796) # [[Susan la Flesche Piccotte]] Ipar Amerikako omaharar natiboa eta 1.mediku indigena (AEB, 1865-1915) # [[Rosana Ubanell]] kazetaria, eleberrigilea (Nafarroa, 1958) # [[Julia Juániz]] muntatzailea, zine-zuzendaria eta bideo-artista (Nafarroa, 19??) # [[Carmen Adarraga]] kirolaria (Gipuzkoa, 1921-2004) # [[Cristina Pardo]] kazetaria, telebista-aurkezlea (Nafarroa, 1977) # [[Esther Basurto]] boleibol kirolaria (Gipuzkoa, 1978) # [[Isabel Urkiola]] arabar esploratzailea (Gasteiz, 1854-1911) # [[Begoña Pro]] kazetaria eta idazlea (Iruñea, 1971) # [[Itziar Urretabizkaia]] aktorea (Donostia, 1978) # [[Maria Abbadia-Ürrüstoi]] idazlea, ekintzaile feminista (Paris, 1837-1913) # [[Simone Veil]] Holokaustotik bizirik irtendako magistratu eta politikaria (Frantzia, 1927-2017) # [[Igone Arribas]] gimnasta ohia (Barakaldo, 1983) # [[Vera Rubin]] astronomoa, aitzindaria (AEB, 1928-2016) # [[Mary Jobe Akeley]] esploratzailea, alpinista eta argazkilaria (AEB, 1878-1966) # [[Blanca Castilla de Cortázar]] antropologoa eta filosofoa (Gasteiz, 1951) # [[Elena Martínez de Madina]] filologoa (Gasteiz, 1962) # [[Maria Weston Chapman]] abolizionista (AEB, 1806-1885) # [[Leire Apellaniz]] zinema-ekoizlea (Bilbo, 1975) # [[Maddi Ariztia]] ipuin bildumagilea, aitzindaria (Lapurdi, 1887-1972) # [[María Teresa Lozano]] matematikaria, aitzindaria (Iruñea, 1946) # [[Dorotea Barnés]] kimikaria, aitzindaria (Iruñea, 1904-2003) # [[Eva Amaral]] abeslaria, konpositorea (Zaragoza, 1972) # [[Amaia Lasa]] idazlea (Getaria, 1948) # [[Virginia Apgar]] pediatra, Apgar testaren asmatzailea (AEB, 1909-1974) # [[Anna Mani]] fisikaria, metereologoa (India, 1918-2001) # [[Georgia O'Keeffe]] margolaria (AEB, 1887-1986) # [[Anne Lezea]] gimnasta erritmikoa (Zarautz, 2001) # [[Oiana Blanco]] judoka (Orio, 1983) # [[Anne Frank]] alemaniar judu idazlea (Alemania, 1929) # [[Tessa Andonegi]] aktorea (Donostia 1968, 1983) # [[Loli Albero]] poeta, idazlea (Iruñea, 1962) # [[Arantxa Aldalur]] poeta (Azkoitia, 1963) # [[Olivia Newton-John]] abeslaria, aktorea (Cambridge, 1948-2022) # [[Regina Salcedo]] idazlea, irudigilea, gidoigilea (Iruñea, 1972) # [[Regina Araluze]] irrintzilaria (Bermio, 1922-2012) # [[Olga Holtz]] matematikaria (Errusia, 1973) # [[Phillis Wheatley]] poesia argitaratutako 1. emakume afroamerikar esklaboa (Afrika/AEB, 1753-1784) # [[Teresa Lopez de Munain]] aktorea, irakaslea (Bilbo, 1963) # [[Lizar Begoña]] poeta (Sopela, 1997) # [[Mertxe Rodriguez]] antzezle eta pailazoa (Lasarte-Oria, 19868) # [[Maite Gonzalez]] idazlea, itzultzailea (Donostia, 1943) # [[Olatz Beobide]] aktorea, zuzendaria (Sopela, 1964) # [[Nerea Elustondo]] bertsolaria, irakaslea (Legazpi, 1981) # [[Sara Carracelas]] igerilari paralinpikoa (Donostia, 1975) # [[Aranzazu González]] igerilari paralinpikoa (Donostia, 1981) # [[Marisa González]] multimedia-artista (Bilbo, 1943) # [[Mari Carmen Rubio]] arkulari paralinpikoa (Iruñea, 1961) # [[Pilar Goya]] kimikaria (Gasteiz, 1951) # [[Elizabeth Kenny]] erizaina, polio tratamentua (erizaina, 1880-1952) # [[Garazi Kamio]] kazetaria, idazlea (Gipuzkoa, 1979) # [[Patricia Karrikaburu]] errugbi jokalaria (Zuberoa, 1988) # [[Emma Fursch-Madi]] sopranoa (Baiona, 1847-1894) # [[Miriam Arrillaga]] pilotaria (Aginaga, 2000) # [[Concha Espinosa ]] sindikalista (Bilbo, 1954-2008) # [[Salome Gabunia]] etnologoa, euskaltzain urgazlea (Georgia, 1951) # [[Gracianne Hastoy]] eleberrigilea (Oloroe-Donamaria, 1968) # [[Uxue Juárez]]idazlea, arte-zuzendaria (Iruñea1981) # [[Amalia Galarraga]] idazlea, feminista (Donostia, 1895-1971) # [[Gloria Alcorta]] idazlea (Lapurdi-Argentina, 1951-2012) # [[Arantza Ugalde]] sismologoa (Barakaldo, 1966) # [[Zinaida Serebriakova]] margolaria (Errusia, 1884-1967) # [[Siofra O´Leary]] Giza Eskubideen Europako Auzitegiko lehenengo emakume lehendakaria (Irlanda, 1968) # [[Elena Loyo]] atleta, modelo ohia (Araba, 1983) # [[Ángeles González-Sinde]] politikaria, gidoilaria eta zinema zuzendaria (Madril, 1965) # [[Maider Segurola]] kazetaria (Lasarte-Oria, 1982) # [[Leticia Canales]] surflaria (Bilbo, 1995) # [[Rosa Elizburu]] irakaslea, alkate ohia (Arrasate, 1958) # [[Amaia Lanbarri]] futbolaria (Arrigorriaga, 1992) # [[Lola Rodríguez (aktorea)]] modeloa, aktibista (Las Palmas, 1998) # [[Esti Markez]] abeslaria (Gipuzkoa, 1999) # [[Clara Schumann]] piano-jolea, musikagilea (Alemania, 1819-1896) }} ==='''Berriak 2022''' ('''abuztua''')=== (Ordena alfabetikoan) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Edurne Garitazelaia]] efef'''SORTUA''' euskaltzalea (Zaldibar, 1926-2005) # [[Irati Fernandez Gabarain|Irati Fernández Gabarain]] ef--'''SORTUA''' ilustratzailea (Iruñea 1983) # [[Mercedes Lorenzo]] efef'''SORTUA''' bilbotar ospetsua (Lugo 1915- Arrasate 1996) # [[Albina Shishova]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1966) # [[Alexandra Georgiana Eremia]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Alexandra Marinescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1982) # [[Alice Salomon]] erreformista soziala (Alemania, 1872-1948) # [[Alicia Pietri de Caldera]] museo zuzendaria, Venezuelako 1. dama (Venezuela, 1923-2011) # [[Ana Luísa Amaral]] poeta, itzultzailea, irakaslea (Portugal, 1956-2022) # [[Anabell López]] abeslaria (Kuba, 1963) # [[Anastasiya Kolesnikova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1983) # [[Andreea Cacovean]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1978) # [[Andreea Isărescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Andreea Munteanu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1998) # [[Andreea Raducan]] Ginnasta artistikoa (Errumania, 1983) # [[Andreea Ulmeanu]] Ginnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Ángela Irene]] abeslaria (Argentina, 1956) # [[Anna Chepeleva]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1984) # [[Anna Grudkó|Ana Grudkó]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1990) # [[Annia Hatch]] Gimnasta artistikoa (Kuba-EEBB, 1978) # [[Ashley Miles]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1985) # [[Ashley Postell]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1986) # [[Astrid Heese]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Atotoztli II]] erregina azteka (Mexiko, xv. mendea) # [[Aurelia Dobre]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1972) # [[Azucena Rodríguez]] film-zuzendaria (Madril, 1955) # [[Betti Schieferdecker]] Gimnasta artistikoa (Alemana, 1968) # [[Bi Wenjing]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Boriana Stoyanova]] Gimnasta artistikoa (Bulgaria, 1969) # [[Care Santos]] idazlea (Bartzelona, 1970) # [[Carly Patterson]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1988) # [[Carmen Ionescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Cătălina Ponor]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Cecilia Mangini]] Argazkilaria, zinegilea (Erroma, 1927-2021) # [[Celestina Popa]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1970) # [[Coco Fusco]] artista bisuala (AEB, 1960) # [[Corina Ungureanu]] Gimnasta artitikoa (Errumania, 1980) # [[Courtney Kupets]] gimnasta artistikoa (Texas, 1986) # [[Cristina Bontaş|Cristina Bontas]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Cristina Elena Grigoras]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1966) # [[Dagmar Kersten]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1970) # [[Daniela Maranduca]] Gimnasta artitikoa (Errumania, 1976) # [[Diana Morawe]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Diane Schuur]] abeslaria, piano-jolea (AEB, 1953) # [[Dina Kochetkova]] Gimnasta artistikoa (Mosku, 1977) # [[Dinah Washington]] abeslaria (AEB, 1937-2018) # [[Dolores García-Negrete Ruiz Zarco]] politikaria frankismoak eraila (Jaén, 1886-1940) # [[Dominique Dawes]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1976) # [[Dora García (artista)]] artista (Valladolid, 1965) # [[Duan Zhou]] Gimnasta artistikoa (Txina XX.mendea) # [[Ecaterina Szabo]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Elena Espinosa]] ekonomialaria eta politikaria (Ourense, 1960) # [[Elisabeth Altmann-Gottheiner]] ekonomialaria, irakaslea (Alemania, 1874-1930) # [[Elvira Altés]] kazetaria, irakaslea, genero ikertzailea (Bartzelona, XX. mendea) # [[Émilie Lepennec|Emilie Lepennec]] Gimnasta artistikoa (Paris, 1987) # [[Emme (abeslaria)]] aktorea, abeslaria (Argentina, 1982) # [[Esther Phillips]] abeslaria (AEB, 1935-1984) # [[Eugenia Golea]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1971) # [[Eugenia Popa]] gimnasta artistikoa (Bucarest, 1973) # [[Fernanda Canales]] arkitektoa (Mexiko, 1974) # [[Florica Leonida]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Francesca Llopis]] margolaria, bideo-artista (Bartzelona, 1958) # [[Gabriela Potorac]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Gabriele Faehnrich]] Gimnasta artistikoa (Alemania, 1968) # [[Germaine Tillion]] etnologoa,erresistentziakoa (Frantzia, 1907-2008) # [[Gina Gogean]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1977) # [[Hana Říčná]] Gimnasta artistikoa (Txekia, 1968) # [[Inga Shkarupa]] Gimnasta artistikoa (Ukaina, 1981) # [[Ioanna Petrovschi]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Ionela Loaieş]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Irina Baraksanova|Irina BAraksanova]] Gimnasta artistikoa (Uzbekistan, 1969) # [[Irina Yarotska]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1985) # [[Jacqueline Lamba]] margolaria (Frantzia, 1910-1993) # [[Jekaterina Lobazniuk]] Gimnasta artistikoa (Uzbekintan, 1983) # [[Jelena Piskun]] Gimnasta artistikoa (Bielorrusia, 1978) # [[Jelena Produnova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1980) # [[Jelena Zamolodchikova]] Gimnasta artistikoa (Mosku, 1982) # [[Jessie Tarbox Beals]] argazkilaria, fotokazetaria (AEB, 1870-1942) # [[Judith Joy Ross]] argazkilaria (AEB, 1946) # [[Julia Zenko]] abeslaria, aktorea (Argentina, 1958) # [[Katie Heenan]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1985) # [[Kim Kwang-suk (gimnasta)]] Gimnasta artistikoa (Ipar Korea, 1976) # [[Koko Taylor]] Blues abeslaria (AEB, 1928-2009) # [[Kristina Pravdina]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1990) # [[Kui Yuanyuan]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Larissa Fontaine]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1977) # [[Laura Cutina]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Laura Morante]] aktorae, gidoilaria, film-zuzendaria (Italia, 1956) # [[Lavinia Agache]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Lavinia Miloşovici]] Gimnasta artistikoa (Errumania,1976) # [[Léonie Duquet]] Argentinako diktaduran desagertu eta hil zuten moja (Frantzia, 1916-1977) # [[Leopoldina Núñez Lacret]] musikagilea, irakaslea, gitarra-jolea (Kuba, 1918) # [[Lilia Podkopayeva]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1996) # [[Ling Jie]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1982) # [[Liuba María Hevia]] abeslaria, kantautorea (Kuba, 1964) # [[Liubov Sheremeta|Liubon Sheremeta]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1980) # [[Liudmila Yezhova]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Loredana Boboc]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Lu Märten]] idazlea, feminista (Alemania, 1879-1970) # [[Ludivine Furlon]] Gimnasta artistikoa (Nimes, 1980) # [[Lya Ímber de Coronil]] pediatra (Ukrania-Venezuela, 1914-1981) # [[María Ángela Nieto]] zientzialaria, ikertzailea (Madril, 1960) # [[María Eugenia Ibáñez]] kazetaria (Bartzelona, 1946) # [[Maria Girona i Benet]] margolaria, grabatzailea (Bartzelona, 1923-2015) # [[María Grever]] musikagilea Mexiko, 1885-1951) # [[Maria Kriutxkova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1988-2015) # [[María Luisa Herrera]] arkeologoa (Espainia, 1913-2012) # [[Maria Mercè Roca]] idazle eta politikaria (Girona, 1958) # [[Maria Neculita]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[María Soledad Corchón Rodríguez]] Arkeologoa (Santander, 1947) # [[Marián Farías Gómez]] abeslaria (Argentina, 1944) # [[Marianela Balbi]] kazetaria (Venezuela, 1963) # [[Marie Stritt]] aktorea (Austriar Inperioa, 1855-1928) # [[Martina Jentsch]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1968) # [[Mary McLeod Bethune]] aktibista (AEB, 1875-1955) # [[Matilda De Angelis]] abeslaria, aktorea (Italia, 1995) # [[Maxi Gnauck]] gimnasta artistikoa (Alemania) # [[Menene Gras]] filosofoa, arte-kritikaria, ikertzailea (Bartzelona, 1957) # [[Meng Fei]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Mercedes Oliveira Malvar]] filosofoa (Pontevedra, 1957) # [[Mihaela Stanulet]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Milagros Socorro]] kazetaria (Venezuela, 1960) # [[Mirela Barbălată|Mirela Barbalata]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Mirela Pasca]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[Mirela Tugurlan]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Mohini Bhardwaj]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1978) # [[Monica Roșu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Nadia Hategan]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Nancy Wilson (abeslaria)]] abeslaria (AEB, 1937-2018) # [[Nao Bustamante]] multimedia artista (AEB, 1969) # [[Natalia Bobrova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1978-2015) # [[Natalia Ilienko]] gimnasta artistikoa (Kazakhstan, 1967) # [[Natalia Kalinina]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1973) # [[Natalia Yurchenko]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1966) # [[Natalia Ziganshina]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1985) # [[Nicoleta Daniela Șofronie]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1988) # [[Oana Ban]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Olga Bicherova]] gimnasta artistikoa (Mosku, 1967) # [[Olga Mostepanova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1970) # [[Olga Rashchupkina]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1984) # [[Olga Teslenko]] Gimnnasta artiistikoa (Ukaina, 1981) # [[Paula Heredia]] zinemagilea (El Salvador, 1957) # [[Pegeen Vail Guggenheim]] margolaria (Suitza-AEB, 1925) # [[Phoebe Mills]] Gimnasta artistikoa (Illinois, 1972) # [[Polina Miller]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 2000) # [[Rachel Tidd]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1984) # [[Raquel Meller]] kupletista (Tarazona, 1888-1962) # [[Rosa Bustamante Montoro]] arkitektoa (Madril, 1962) # [[Rosa María Calaf]] kazetaria (Bartzelona, 1945) # [[Sabina Cojocar]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Samantha Sheehan]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1986) # [[Sandra Mihanovich]] abeslaria, aktorea (Argentina, 1957) # [[Sandra Uve]] ilustrattzailea, dibilgatzaile zientifikoa (Bartzelona, 1972) # [[Sara Bendahan]] medikua (Venezuela, 1906-1946) # [[Sara González]] abeslaria, kantautorea (Kuba, 1949) # [[Sarah E. Goode]] asmatzailea (AEB, 1855-1905) # [[Shannon Miller]] gimnasta artistikoa (Estatu Batuak, 1977) # [[Shemekia Copeland]] Blues-kantaria (New York, 1979) # [[Silvia Buabent]] politikaria, berdintasunean espezializatua (Madril, 1973) # [[Silvia Rau]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Silvia Stroescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Simona Pauca]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1969) # [[Simona Renciu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Sofía Ímber]] kazetaria, museo-kontserbadorea (Moldavia-Venezuela, 1924-2017) # [[Soledad Bravo]] abeslaria (Logroño-Venezuela, 1943) # [[Tatiana Frolova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1967) # [[Tatiana Lysenko (gimnasta)]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[Tatiana Yarosh]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1981) # [[Teresa Parodi]] kantautorea, politikaria (Argentina, 1947) # [[Trinidad Taracena del Piñal]] Arkeologoa (Santander, 1926-Ceuta, 2017) # [[Ulrike Klotz]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1960) # [[Vanda Hădărean]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1976) # [[Vera Kolesnikova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1968) # [[Verónica Condomí]] abeslaria, konpositorea, gitarra jolea (Argentina, 1960) # [[Viktoria Karpenko]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1984) # [[Virginia Amposta Amposta]] sindikalista, frankismoak eraila (Bartzelona, 1903-1939) # [[Virginia Pereira Álvarez]] mediku ikertzailea (Venezuela, 1888-1947) # [[Xiomara Laugart]] abeslaria (Kuba, 1960) # [[Yevgueniya Kuznetsova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1980) # [[Zoila Gálvez]] sopranoa, irakaslea (Kuba, 1899) }} ===='''Berriak 2022''' ('''uztaila''')==== (Ordena alfabetikoan) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Arroyo Sagasta]] ef--'''SORTUA''' Irakaslea eta ikertzailea (Aretxabaleta,1983) # [[Eba Gaminde Egia]] ef--'''SORTUA''' ikertzailea, euskaltzain urgazlea (Mungia, 1968) # [[Jone Mitxelena]] ----'''SORTUA''' zientzialaria, irakaslea eta ikertzailea (Barakaldo, 1985) # [[Lurdes Alkorta]] ef--'''SORTUA''' trikitilaria (Azpeitia, 1973) # [[Maddi Astigarraga]] ef--'''SORTUA''' ilustratzaile zientifikoa (Deba, 1997) # [[Maria Meharra]] ----'''SORTUA''' kaskaroten erregina (Lapurdi XIX. mendea) # [[Mentxu Ramilo Araujo]] ef--'''SORTUA''' Wikiemakumea (Gasteiz, 1978) # [[Vega Asensio]] ef--'''SORTUA''' biologoa, ilustratzailea, ikertzailea (Durango, 1978) # [[Abigail Hobbs]] Salemgo sorgin prozesuko nerabea (AEB,1678- ? ) # [[Abigail Williams (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorgin epaiketetan akusatua (AEB, 1680-1697) # [[Adriana Calcanhotto]] abeslari eta konpositorea (Tarragona, 1966) # [[Agnes Meyer Driscoll|Agnes Meyer]] Kiptografoa (Estatu Batuak) # [[Aimée Rapin]] margolaria (Suitza) # [[Aissa Doumara Ngatansou]] ekintzailea (Kamerun, 1972) # [[Alice Domon]] Argentinako diktaduran desagertu eta hil zuten moja (Frantzia, 1937-1977) # [[Alicia Sellés Carot]] liburuzaina eta dokumentalista (Castelló, 1977) # [[Altamira Gonzalo]] jurista, feminista (Zaragoza) # [[Amalia Avia]] margolaria (Toledo, 1930-2011) # [[Anastasía Mýskina]] tenislaria (Sobiet Batasuna, 1981) # [[Ángela Ramos]] kazetaria, erreportaria (Peru) # [[Anita Malfatti]] margolaria (Brasil, 1889-1964) # [[Ann Pudeator]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1621-1692) # [[Anna Eriksdotter]] sorgintzat jo eta burua moztuta exekutatua (Suedia, 1624-1704) # [[Anna Gardell-Ericson]] margolaria (Suedia) # [[Anna Göldin]] Sorginkeria egotzita burua moztuta exekutatua (Suitza) # [[Anna Maria Bofarull]] zinemagilea (Tarragona,1979) # [[Anna Rosina de Gasc]] margolaria (Alemania) # [[Antonia Maymón|Antonia Maymon]] idazlea, feminista, anarkista (Madril) # [[Aurora Cáceres Moreno]] idazle, feminista, sufragista (Peru) # [[Barbara W. Tuchman]] idazle eta kazetaria (Amerikako Estatu Batuak, 1912-1989) # [[Barbara Walters]] kazetaria, idazlea (EEBB, 1929) # [[Betty Parris]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzailea(AEB, 1682-1760) # [[Bridget Bishop]] Salemgo sorgin epaiketetan exekutatua (AEB, 1632?-1692) # [[Brita Zippel]] Sorginkeria egotzita burua moztu eta sutan errea (Suedia, 1676) # [[Candy (Salemgo epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatutako esklabua (AEB,XVII. mendea ?) # [[Carmen Martínez Sancho]] matematikaria (Toledo) # [[Carmen París]] abeslari eta konpositorea (Tarragona, 1966) # [[Carmina Verdú]] gimnasta ohia (Valentzia, 1983) # [[Catalina Carlota De la Gardie]] Baztanga txertoaren bultzatzailea (Suedia, 1723-1763) # [[Christiane Amanpour]] kazetaria (Erresuma Batua, 1958) # [[Cindy Sherman]] argazkilaria eta zinema-zuzendaria (AEB, 1954) # [[Concha García Campoy|Concha Garcia Campoy]] Kazetaria (Terrasa, 1958) # [[Cristina Rota]] aktore, arte-dramatiko irakaslea (Argentina, 1945) # [[Delmira Agustini]] poeta (Uruguai) # [[Dorcas Hoar]] sorginkeria egotzita zigortua (Beverly, 1634-1711) # [[Dorothy Good]] Salemgo sorginkeria prozesuan 4 urteko auzipetua (AEB, 1687?) # [[Draupadi Murmu]] politikaria, tribu-buruzagia, Indiako 1. emakume presidente tribala (India, 1958) # [[Eglantyne Jebb]] haurren eskubideen defentsa (Erresuma Batua, 1876-1828) # [[Elena Arregui Cruz-López]] arkitektoa (Irun-Santiago de Compostela) # [[Eliane Giardini]] aktorea, zinema-zuzendaria (Tarragona, 1966) # [[Elizabeth Hubbard (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzaile nagusia (AEB, 1675?-1692etik aurrera) # [[Elizabeth Jane Gardner]] margolaria (Estatu Batuak-Paris) # [[Estefanía Chávez Barragán]] arkitektoa, irakaslea (Mexiko) # [[Esther Koplowitz]] enpresaria (Madril,1950) # [[Eva Crane]] zientzialaria (Erresuma Batua) # [[Eva Piquer]] kazetaria eta idazlea (Bartzelona, 1969) # [[Faith Hill]] abeslaria (EEBB, 1967) # [[Fanny Elssler]] dantzaria (Austria) # [[Guirandana de Lay|Guirandina de Lay]] Emagina, sorgintzat jo eta errea (Jaka, 1461) # [[Haydée Milanés]] abeslaria, konpositorea, moldatzailea eta ekoizlea (Habana, 1980) # [[Helen Mack Chang]] Myrna Mack Fundazioaren sortzaile (Guatemala) # [[Helen Vlachos]] kazetaria (Grezia) # [[India.Arie]] abeslari estatubatuarra (Denver, 1975) # [[Isabel Azkarate]] argazkilaria, fotokazetaria (Donostia) # [[Isabel Quintanilla]] margolaria (Madril, 1938-2017) # [[Jane Wenham (ustezko sorgina)]] emakume akusatua eta askatua (Ingalaterra, ?-1730) # [[Janet Horne]] Sorginkeria egotzita sutan bizirik errea (Eskozia, 1727) # [[Jean Adair]] aktorea (Kanada, 1873-1953) # [[Jeanne Fusier-Gir]] aktorea (Frantzia, 1885-1973) # [[Juana Martín Manzano]] moda-diseinatzailea (Kordoba, 1974) # [[Juana Millán|Juana Millan]] inprimatzailea, enpresaburua (Zaragoza) # [[Juana Mordó]] arte bildumagilea (Tesalonika, 1899-Madril,1984) # [[Katharina Henot]] posta-burua, sorginkeria egotzita sutan errea (Alemania, 1570-1627) # [[Laspaulesko sorginkeria prozesua]] 24 emakume urkatuak (Huesca, 1593) # [[Laura Morera]] ballet dantzaria (Madril, 1977) # [[Laura Muntz Lyall]] margolaria (Kanada) # [[Lilia Podkopayeva]] gimnasta (Ukraina, 1978) # [[Lola Robles]] idazlea eta aktibista (Madril, 1963) # [[Luciana Aymar]] kirolaria (Argentina, 1977) # [[Lydia Lunch]] abeslaria, aktorea, idazlea (AEB, 1959) # [[Margaret Jones]] Emagina, sorginkeria egotzita urkatuz exekutatua (EEBB 1613-1548) # [[Margaret Scott (Salemgo epaiketak)|Margaret Scott]] Sorginkeria egotzita urkatuz exekutatua (Eskozia, 1615-Salem, 1692) # [[Margaret Scott Gatty]] botanikaria eta idazlea (Britania Handia, 1809-1873) # [[Maria Bellonci]] idazlea (Italia, 1902-1986) # [[María Botto]] aktorea (Argentina, 1974) # [[María Cabrales]] Kuba independentziaren aldeko protagonista (Kuba) # [[Maria da Conceição|Maria da Conceicao]] emagina, sorginkeria egotzita sutan errea (Sao Paulo, 1798) # [[María Eugenia Vaz Ferreira]] irakasle, poeta (Uruguai, 1875-1924) # [[María Gil Vallejos]] piano-jolea (Alacant, 1892-1981) # [[María José Gómez Redondo]] artista garaikidea (Valladolig, 1963) # [[Maria Mercè Cuartiella]] idazlea, antzerkigilea (Katalunia) # [[Maria Tallchief]] dantzaria (EEBB, 1925-2013) # [[María Teresa Linares]] musikologoa (Kuba) # [[Marija Jurić Zagorka|Marija Juric Zagorba]] kazetaria (Kroazia, 1873-1957) # [[Marta Calamonte]] gimnasta ohia, entrenatzailea, fisioterapeuta (Badajoz,1982) # [[Martha Corey]] Salemgo sorgin epaiketetan urkatua (AEB, 1619-1672) # [[Martha Zein]] idazle, narratzaile, zinegile (Alemania, 1962) # [[Mary Black (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatutako esklabua (AEB,XVII. mendea ?) # [[Mary Bradbury]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatua (AEB, 1615-1700) # [[Mary Parker (Salemgo epaiketak)|Mary Parker]] sorginkeria egotzita urkatua (1637-1692) # [[Mary Pat Gleason]] aktorea eta gidoilaria (AEB, 1950-2020) # [[Mary Warren]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzaile nagusiena (AEB, 1674?-1693?) # [[Matteuccia de Francesco]] sorgintza jo eta sutan errea (Italia, 1428 exekutatua) # [[Maxine Hong Kingston|Maxime Hong Kingston]] idazlea (EEBB, 1940) # [[Melissa de la Cruz]] idazlea (Manila-AEB, 1971) # [[Mercedes Ferrer]] egile abeslaria (Madril, 1963) # [[Merga Bien]] Sorgintzat jo eta sutan errea (Alemania 1560-1603) # [[Mia Hamm]] futbolaria (AEB, 1972) # [[Mia Zapata]] abeslaria (AEB, 1965-1993) # [[Mira Nair]] zinema zuzendaria (India, 1957) # [[Mónica Alario Gavilán]] filosofoa eta ikertzailea (Madril) # [[Myrna Mack]] antropologoa (Guatemala) # [[Nabyla Maan]] egile abeslaria (Maroko, 1987) # [[Nancy Usero]] gimnasta ohia, entrenatzailea (Zaragoza, ?) # [[Narbona Dacal]] Emagina, sorgintzat jo eta errea (Zaragoza, 1498) # [[Nata Moreno]] zine-zuzendaria, aktorea, ekoizlea (Zaragoza, 1979) # [[Nazanín Armanian]] idazea eta politologoa (Iran, 1961) # [[Nora Heysen]] margolaria (Australia) # [[Nur Levi]] aktorea (Madril, 1979) # [[Olga Román]] abeslaria eta egile-abeslaria (Madril, 1979) # [[Olga Wisinger-Florian]] margolaria (Austria) # [[Paisleyko sorginkeria prozesua]] 7 emakume kondenatuak (Eskozia, 1697) # [[Pascale Petit (aktorea)]] aktorea (Frantzia, 1938-) # [[Paula Ortiz]] zine-zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Zaragoza, 1979) # [[Paule Minck]] Parisko Komunako iraultzaile feminista (1839 - 1901) # [[Pendleko sorginkeria prozesua]] 10 urkatu: 9 emakume eta gizon 1 (Ingalaterra, 1612) # [[Petronilla de Meath]] sorginkeria egotzita sutan errea (Irlanda) # [[Rebecca Lemp]] Sorginkeria egotzita sutan errea (Alemania, 1550-1590) # [[Rebecca Nurse]] Salemgo sorginkeria prozesuan exekutatua(AEB, 1621-1692) # [[Rebecca Walker]] idazlea, feminista (Mississipi, 1969) # [[Rocío Vitero Pérez|Rocio Vitero Perez]] gizarte langilea eta politikaria (Gasteiz, 1980) # [[Romola Garai]] aktore britainiarra (1982) # [[Ruth Osborne (ustezko sorgina)]] hil zuten emakume eskalea (Ingalaterra, 1680-1700) # [[Sally Salminen]] nobelagilea (Finlandia,1906-1976) # [[Samlesburyko sorginkeria prozesua]] 20 bat emakume akusatuak (Ingalaterra, 1612) # [[Sarah Cloyce]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatua (AEB, 1648-1703) # [[Sarah Good]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1653-1962) # [[Sarah Osborne]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatua (AEB, 1643?-1692) # [[Sarah Wildes]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1627-1692) # [[Sima Sami Bahous]] NBE Emakumeak-en zuzendaria (Jordania, 1956) # [[Susana Rinaldi]] aktorea eta tango-abeslaria (Argentina, 1935) # [[Susannah Sheldon]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatzailea (AEB, 1670?- ?) # [[Suzana de Moraes]] aktore, zinema-zuzendaria (Brasil, 1940-2015) # [[Tarsila do Amaral]] margolaria (Brasil, 1886-1973) # [[Tatiana Bilbao]] arkitektoa (Mexiko) # [[Tatiana Lióznova]] zinema zuzendaria (Errusia, 1914-2011) # [[Teresa Duclós]] margolaria (Sevilla, 1934) # [[Vera Fokina]] ballet dantzaria (1886-1958, Errusia) # [[Vera Panova]] idazlea eta kazetaria (Errusia, 1905-1973) # [[Vera Tschechowa]] aktorea, zinemagilea eta ekoizlea (Alemania, 1940) # [[Victoria Åberg|Victoria Aberg]] margolaria (Finlandia, 1824-1892) # [[Villanuako sorginak]] Villanuako sorginkeria prozesua (Huesca, XV. mendea) # [[Wilhelmina Wylie]] igerilaria (Australia, 1984) # [[Wilmot Redd]] Sorginkeria egotzita urkatua (Salem, 1692) }} ===='''Berriak 2022''' ('''ekaina''')==== (ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Colino]] eef--'''SORTUA''' kirolaria, ibiltaria (Durango 2004) # [[Aitziber Makazaga]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Zerain 1976) # [[Alazne Etxebarria Urizar]] ef--'''SORTUA''' korrikalaria (Santurtzi 1997) # [[Ane Maruri]] ef--'''SORTUA''' dantzaria eta irakaslea (Bizkaia 1996) # [[Begoña Guillen]] ef--'''SORTUA''' argazkilaria (Amurrio 1963) # [[Bernadette Iratzoki Luro]] ----'''SORTUA''' dantzaria, antzerkilaria eta irakaslea (Azkaine, 1959) # [[Betzaida Urtaza]] ef--'''SORTUA''' idazlea, itzultzailea, editorea (Donostia-Legorreta 1988) # [[Gabi Etxebarne]] ----'''SORTUA''' idazlea, feminista, serora ohia (Aldude, Nafarroa Beherea 1932) # [[Garbiñe Alustiza]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Zerain 1964) # [[Lurdes Imaz]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, antzerki zuzendaria eta gidoilaria (Segura 1952) # [[Margarita Olañeta]] ef--'''SORTUA'' ekintzailea (Ermua 1931) # [[Olga Uribe]] ef--'''SORTUA''' ehulea (Durango 1958) # [[Oroitz Jauregi]] ef--'''SORTUA''' Euskaltzain urgazlea (Legorreta 1974) # [[Patxika Erramuzpe]] ----'''SORTUA''' Abeslaria, ekintzailea (Aldunde. Nafarroa Beherea 1943) # [[Adelaide Anne Procter]] poeta, filantropoa (Ingalaterra) # [[Adelina Lopes Vieira]] idazlea, dranagilea (Portugal-Brasil) # [[Agnes Baltsa]] mezzosopranoa (Grezia) # [[Alice Rey Colaço]] Ilustratzailea, abeslaria. Portugal # [[Amelia Orleanskoa]] Portugalgo azken erregina (Frantzia-Portugal) # [[Amélia Rey Colaço]] aktorea, zuzendaria (Portugal) # [[Ana Castillo]] idazlea (Chicago, EEBB) # [[Ana de Gonta Colaço]] eskultorea (Portugal) # [[André Léo]] Frantziako eleberri eta kazetaria, ekintzaile feminista (1824 - 1900) # [[Ann Putnam, Jr.]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Anna Waser]] margolaria (Suitza) # [[Anna Zippel]] sorginkeria leporatuta eraila (Suedia) # [[Anne de Chantraine]] sorginkeria egotzita sutan erretakoa (Lieja) # [[Annie Londonderry]] munduari bira egindako txirrindularia (AEB) # [[Assumpta Roura]] kazetaria eta idazlea (Katalunia) # [[Barbara Ward]] ekonomialaria, kazetaria eta idazlea (Erresuma Batua) # [[Beatriz Costa]] aktorea, idazlea (Portugal) # [[Bessie Rayner Parkes]] poeta, kazetaria, feminista (Alemania-AEB) # [[Blanca Muñoz]] artista, eskultorea eta grabatzailea (Madril) # [[Branca de Gonta Colaço]] idazlea, errezitatzailea (Portugal) # [[Carmen Arozena]] artista, margolaria eta grabatzailea (La Palma) # [[Carmen Laffón]] artista, margolaria eta eskultorea (Sevilla) # [[Carola García de Vinuesa]] mediku, zientzialari, irakasle (Espainia-Australia) # [[Carolina Michaëlis de Vasconcelos]] filologoa, idazlea (Alemania-Portugal) # [[Caroline de Barrau]] feminista, aktibista (Frantzia) # [[Caroline Haslett]] ingeniari elektrikari aitzindaria (Erresuma Batua) # [[Charlotte Saunders Cushman]] aktorea (AEB) # [[Clémentine Hélène Dufau]] margolaria (Frantzia) # [[Concepción Bona]] hezitzailea eta ekintzailea (Dominikar Errepublika) # [[Concha de Albornoz]] intelektual feminista (Asturias) # [[Conchita Supervía]] mezzosopranoa (Bartzelona) # [[Corina Freire]] abeslaria, aktorea, enpresaburua (Portugal) # [[Cynthia Germanotta]] filantropoa, ekintzailea, enresaburua (AEB) # [[Dinah Craik]] idazlea (Ingalaterra) # [[Dolores González Pérez]] idazlea (Malaga) # [[Dora Panofsky]] arte historialaria (Alemania-AEB) # [[Dorothea Tanning]] margolaria (AEB) # [[Dorothy Hansine Andersen]] medikua (EEUU) # [[Eduarda Lapa]] margolaria (Portugal) # [[Eleanor Pairman]] matematikaria, asmatzailea (Eskozia) # [[Elizabeth Ann Ashurst Bardonneau]] itzultzailea, aktibista (Ingalaterra) # [[Elsie Widdowson]] nutrizionista (Erresuna Batua) # [[Emília de Sousa Costa]] idazlea, feminista (Portugal) # [[Emily Davies]] sufragista, emakumea unibertsitate eskubide-defensatzailea (Ingalaterra) # [[Emma Stebbins]] eskultorea (AEB) # [[Eugénie Le Brun]] intelektual feminista (Frantzia-Egipto) # [[Eugénie Marie Salanson]] margolaria (Frantzia) # [[Felícia Fuster i Viladecans]] margolaria eta poeta (Bartzelona-Paris) # [[Felicia Hemans]] poeta (Ingalaterra) # [[Fiorenza Cossotto]] mezzosopranoa (Italia) # [[Franceska Mann]] dantzaria (Polonia) # [[Frederica von Stade]] mezzosopranoa (AEB) # [[Geraldine Jewsbury]] eleberrigilea eta kritikaria (Ingalaterra) # [[Ghada Waly]] politikari eta diplomatikoa (Egipto) # [[Gina Cigna]] sopranoa (Italia) # [[Guadalupe Marín]] modeloa eta eleberrigilea (Mexiko) # [[Hariclea Darclée]] sopranoa (Errumania) # [[Henriette Michaelis]] hizkuntzalaria (Alemania) # [[Hoylande Young]] kimikaria (AEB) # [[Huda Sha'arawi]] aktibista feminista (Egipto) # [[Irina Vladislavovna Bussen]] minerologoa (Errusia) # [[Izumi Nakamitsu]] Armagabetzeari lotutako gaiei buruzko Nazio Batuen Bulegoko zuzendaria (Japonia) # [[Josephine Butler]] feminista eta guzarte erreformatzailea (Erresuma Batua) # [[Juana Alarco de Dammert]] filantropoa, hezitzailea (Peru) # [[Júlia Lopes de Almeida]] idazlea, kazetaria, feminista (Brasil) # [[Julie von May]] sufragista, feminista (Suitza) # [[Katalina Boloniakoa|Katalina Boloniakoa]] margolaria, idazlea, santa (Bolonia) # [[Kate Marvel]] zientzilaria (New York EEBB) # [[Kin Yamei]] doktorea, hezitzailea eta nutrizioan aditua (Txina, EEBB) # [[Letitia Elizabeth Landon]] poeta (Ingalaterra) # [[Licia Verde]] astronomoa, fisikaria, irakaslea (Italia) # [[Lidia Blanco]] filologoa (Burgos) # [[Lilian Baylis]] britainiar antzerki ekoizle eta zuzendaria # [[Lola Garrido]] arte kritikaria, komisarioa eta bildumagilea (Donostia) # [[Lucia Valentini Terrani]] mezzosopranoa (Italia) # [[Madeleine Pelletier]] psikiatra, aktibista (Frantzia) # [[Malak Hifni Nasif]] idazle, poeta, maistra (Egipto) # [[Margarida Lopes de Almeida]] poeta, deklamatzailea, eskultorea (Brasil) # [[Maria Adelaide Lima Cruz]] margolaria (Portugal) # [[Maria Archer]] idazlea (Portugal) # [[María Barbeito]] pedagogo, idazlea (Galizia) # [[Maria da Cunha]] poeta, kazetaria(Portugal-Brasil) # [[Maria Jane Jewsbury]] eleberrigilea eta kritikaria (Ingalaterra) # [[Maria Lamas]] idazlea, kazetaria, ekintzaile politikoa (Portugal) # [[María Luisa Calero Vaquera]] hizkuntzalaria (Badajoz) # [[Maria Olga de Moraes Sarmento da Silveira]] idazlea, feminista (Portugal) # [[María Soriano Llorente]] psikologoa (Valentzia) # [[María Trinidad Sánchez]] ekintzailea, aberriaren ama (Dominikar Errepublika) # [[Marie Adelaide Belloc Lowndes]] nobelagilea (Ingalaterra) # [[Marie La Cécilia]] Frantziako maistra, Komunan aktibista errepublikanoa (1839 - 1922) # [[Marisa de Leza]] aktorea (Madril) # [[Martha Carrier]] sorginkeria leporatuta eraila (EEBB) # [[Mary Eastey]] Salemeko sorgin-epaiketan exekutatua (AEB) # [[Mary Russell Mitford]] idazlea, dramagilea (Ingalaterra) # [[Mary Walcott]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Matiel Mogannam]] aktibista, nazionalista (Libano-Palestina) # [[Matilda Hays]] itzultzaile, idazle, kazetari, aktore (Ingalaterra) # [[Melissa Aldana]] saxofoi-jotzailea (Txile) # [[Mercedes Llopart]] sopranoa, irakaslea (Bartzelona) # [[Mercy Lewis]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Minou Tavárez Mirabal]] filologoa, politikaria (Dominikar Errepublika) # [[Monica Oliphant]] zientzialari, ikertzailea (Ingalaterra-Australia) # [[Nabawiyya Musa]]irakaslea, nazionalista, feminista (Egipto) # [[Natali Germanotta]] moda-diseinatzailea, estilista (AEB) # [[Natalia Kanem]] UNFPAren zuzendaria (Panama) # [[Nerilie_Abram]] zientzilaria (Australia) # [[Nísia Floresta (idazlea)]] idazlea, hezitzailea (Brasil) # [[Paca Blanco]] ekintzailea (Madril) # [[Patricia Kraus]] abeslaria, musikagilea, ekoizlea (Milan-Espainia) # [[Regina Lago García]] pedagogo, psikologo (Palentzia) # [[Renata Scotto]] sopranoa (Italia) # [[Rosalba Carriera]] margolaria (Italia) # [[Ruth Rivera Marín]] arkitektoa (Mexiko) # [[Safia Zaghloul]] aktibista, politikaria (Egipto) # [[Sonia Vivas]] pedagogoa, politikaria (Bartzelona) # [[Tarab Abd al-Hadi]] aktibista feminista, politikaria(Palestina-Egipto) # [[Valentine de Saint-Point]] idazlea (Frantzia) # [[Verónika Mendoza]] politikaria (Peru) # [[Victòria Pujolar Amat|Victoria Pujolar Amat]] margolaria (Bartzelona) # [[Virgínia Quaresma]] kazetaria, aktibista (Portugal) }} ===='''Berriak 2022''' ('''maiatza''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Alaitz Biritxinaga]] ef--'''SORTUA''' Txirrindulari epaile eta zuzendaria (Bizkaia 1974) # [[Angelita Bilbao Bilbao]] efef'''SORTUA''' erizaina, ekintzaile abertzalea (Bilbo 1903-Argentina 1990) # [[Concha Laca]] efef'''SORTUA''' artisaua, zeramikaria, eskultorea (Madril 1925-Irun 2018) # [[Estibaliz Urresola Solaguren]] ef--'''SORTUA''' zinema zuzendaria (Laudio 1984) # [[Haizea Beruete]] efef'''SORTUA''' bertsolaria (Iruñea 1994-2022) # [[Lina Huarte-Mendikoa]] efef'''SORTUA''' sopranoa (Iruñea 1928-Madril 2017) # [[Margarita Barainka]] g'''SORTUA''' Gernikako bonbardaketaren lekukoa (Errigoiti 1922) # [[Acacia Uceta]] poeta (Madril) # [[Adelaida Abarca Izquierdo]] ekintzailea, kartzelarik ihes egindakoa (Madril) # [[Adelaida Las Santas]] kazetari eta poeta (Madril) # [[Alejandra Soler]] maistra errepublikano erbesteratua (Valentzia) # [[Amanda Jones]] poeta, aktibista, asmatzailea (AEB) # [[Ana Martínez Collado]] arte estetika eta generoa (Madril) # [[Ángela García de la Puerta]] Espainiako 1. Fisika eta Kimika katedraduna (Soria) # [[Ángeles García-Madrid]] idazlea eta presoa (Madril) # [[Anna Davin]] historialaria, idazlea, feminista( Ingalaterra) # [[Anna Keichline]] arkitektoa eta asmatzailea (AEB) # [[Anna Manso Munné]] idazlea, gidoilaria (Bartzelona) # [[Anna Ruth Fry]] idazlea (Britainia Handia) # [[Asun Casasola]] genero indarkeriaren aurkako aktibista (Palentzia) # [[Asunción Bastida]] moda diseinatzailea (Bartzelona) # [[Aurora Rodríguez Carballeira]] ama eugenesikoa (Galizia) # [[Barbara Bodichon]] ongilea, eskubideen aldeko aktibista (Erresuma Batua) # [[Carmen Mir]] moda diseinatzaile (Bartzelona) # [[Christiana Figueres]] antropologoa, ekonomialaria eta analista(Costa Rica) # [[Clara Sánchez (idazlea)]] idazlea, Espainaiko zine aditua (Guadalajara) # [[Concha Alós]] idazlea (Valentzia-Bartzelona) # [[Consuelo García del Cid Guerra]] idazlea (Bartzelona) # [[Deepika Kurup]] zientifikoa, asmatzailea (edateko ur garbi 'azkarra') (AEB) # [[Dorothy Thompson]] kazetaria, idazlea, sufragista, feminista (AEB) # [[Eldorado Jones]] asmatzailea (hegazkin isilgailua,plantxa elektrikoa)(AEB) # [[Elena Moncada]] ekintzaile, idazle, prostituzioaren abolizionista (Argentina) # [[Enriqueta Gallinat]] politikaria, errepresio frankistaren biktima (Bartzelona) # [[Erna Schneider]] ingenaria, matematikaria eta asmatzailea (AEB) # [[Ethel Léontine Gabain]] margolaria (Frantzia-Ingalaterra) # [[Eva Alcón]] errektorea (Castelló) # [[Flor Cernuda]] preso komunista (Toledo) # [[Flora Robson]] aktorea (Ingalaterra) # [[Gema Corredera]] abeslari eta musikagilea (Kuba) # [[Geneviève de Gaulle-Anthonioz]] Frantziako erresistentziakoa (Frantzia) # [[Gertrud Bäumer]] aktibista feminista eta politikaria (Alemania) # [[Gisela Wild]] feminista, kooperatiba-politiketan espezializatua (Argentina) # [[Gloria Patricia Porras]] abokatu, notario, epaile (Guatemala) # [[Hannah Slater]] asmatzailea (kotoiaz josteko haria sortzeko metodo berria)(AEB) # [[Helen Taylor (feminista)]] idazlea, aktorea (Erresuma Batua) # [[Helen Taylor]] noblea (Ingalaterra) # [[Helena Lange]] pedagogoa eta emakumeen eskubide defendatzailea (Alemania) # [[Hilary Wainwright]] kazetaria, ikertzailea, feminista (Ingalaterra) # [[Hildegart Rodríguez Carballeira]] politikaria, etorkizuneko emakume gisa sortua (Madril) # [[Ida Henrietta Hyde]] fisiologoa eta asmatzailea (AEB) # [[Isabel Olesti]] kazetari eta idazlea (Tarragona) # [[Isabel Risco]] aktorea (Coruña) # [[Isabel Vicente García|Isabel Vicente Garcia]] ekintzaile komunista (Albacete - Bartzelona) # [[Jenara Vicenta Arnal Yarza]] 1. Zientzia Kimiko doktorea eta ikertzailea (Zaragoza) # [[Jessie Boucherett]] emakumeen aldeko aktibista (Ingalaterra) # [[Joaquina Dorado Pita]] Les Cortseko preso errepublikanoa (Coruña) # [[Josefa Barba-Gosé Flexner]] zientzialaria (Bartzelona-Filadelfia) # [[Josefina Amalia Villa]] ekintzailea, preso politikoa (León-Madril) # [[Joy Mangano]] enpresaria eta asmatzailea (fregona, pertxak) (AEB) # [[Juana Francisca Rubio]] margolaria eta ilustrailea (Madril) # [[Judith Malina]] aktorea, ekoizlea eta zuzendaria (Alemania-AEB) # [[Karen Olsen Beck]] arkitektoa, soziologoa, politikaria eta diplomatikoa (*!) # [[Laia Berenguer Puget]] Les Cortseko preso sozialista (Bartzelona) # [[Laura Casielles]] idazlea, poeta (Asturias) # [[Les Corts emakumeen kartzela]] (Bartzelonako eraikina) # [[Letizia Battaglia]] kazetari, argazkilari, politikari, editore eta enpresaburua (Italia) # [[Liane Russell]] genetista, zoologoa (Austria, AEB) # [[Lidia Guinart]] kazetaria, idazlea eta politikaria (Bartzelona) # [[Lilí Díaz Rivas]] enpresaburua, idazlea (Galizia) # [[Lilly Maxwell]] sufragista (Eskozia) # [[Lina Gálvez]] historialaria, ekonomia feministan aditua (Sevilla) # [[Lise London]] erresistentzia frantseseko aktibista (Frantzia) # [[Llum Quiñonero]] kazetaria, ekintzailea, politikaria (Alacant) # [[Lola Sanjuán]] enpresaburua eta lider feminista (Sevilla) # [[Magda Bandera]] kazetaria, idazlea(Bartzelona) # [[Maite Alvarez]] zientzilaria eta ikertzailea (Ermua) # [[Manolita del Arco]] politikaria, ekintzailea (Bilbo-Madril) # [[Margarida Abril]] ekintzailea (Katalunia) # [[María Ángeles Durán]] ikertzailea (Madril) # [[María Antonia Peña]] errektorea (Cádiz) # [[María Antonia Zorraquino]] biokimikaria eta ikertzailea (Zaragoza) # [[Maria Bigordà Montmany]] kataluniar ekintzailea (Ullastre-Tarrasa) # [[María del Carmen Cuesta Rodríguez|Maria del Carmen Cuesta Rodríguez]]A aktibista (Madril) # [[Maria Deraismes]] prostituzioaren abolizionista # [[María Dolores de Pablos]] poeta eta astrologoa (Madril) # [[Maria Dolors Laffitte]] abeslaria (Bartzelona) # [[Maria Dolors Renau]] psikologoa, pedagogoa eta politikaria (Bartzelona) # [[María Elena Moyano]] aktibista (Perú) # [[María José Figueras]] errektorea (Katalunia) # [[Maria Lacerda de Moura]] anarkista eta feminista (Brasil) # [[María Vicenta Mestre Escrivá]] psikologoa, Valentziako Unibertsitateko 1. emakume errektorea (Valentzia) # [[Marie Killick]] audio-ingeniaria, asmatzailea (gramofonorako zafirozko orratza) (Erresuma Batua) # [[Marina Vargas]] artista (Granada) # [[Marisa Mediavilla Herreros]] liburuzaina, dokumentalista, feminsita (Palentzia) # [[Marjorie Joyner]] asmatzailea (ile kizkur iraunkorrak egiteko makina)(AEB) # [[Martirio (cantante)|Martirio]] abeslaria (Huelva) # [[Mary Beale]] margolaria eta erretratista (Ingalaterra) # [[Mary Dixon Kies]] asmatzailea (kotoiaz josteko haria sortzeko metodo berria) (AEB) # [[Melania Moscoso]] antropologa, pedagoga, feminista (Bilbo) # [[Mercedes Fernández-Martorell]] antropologoa (Bartzelona) # [[Mercedes Núñez Targa]] Las Ventas eta Nazien kontzentrazio-eremuetako preso eta lekukoa (Bartzelona) # [[Miren Arantza Madariaga Aberasturi]] politikaria eta zuzendari publikoa (Gernika) # [[Montserrat Minobis]] kazetaria, irakaslea, idazlea eta feminista (Figueras) # [[Natacha Bustos]] komiki-marrazkilaria (Eivissa) # [[Nieves Torres]] politikaria, ekintzailea (Madril) # [[Niña Pastori]] flamenko-kantautorea (Cadiz) # [[Noeleen Heyzer]] diplomazialaria(Singapur) # [[Noelia Vera]] kazetaria eta politikaria (Cádiz) # [[Núria Feliu]] abeslaria eta aktorea (Bartzelona) # [[Olimpia Altuve]] farmazialaria (Guatemala) # [[Paz Azzati Cutanda]] Las Ventaseko preso komunista (Valentzia) # [[Petra Cuevas]] preso komunista (Toledo) # [[Pilar Aranda Ramírez]] errektorea (Zaragoza) # [[Pilar López Díez]] maistra, kazetaria, komunikazio eta genero ikertzailea (Asturias) # [[Rina Lazo]] margolari eta muralista (Guatemala) # [[Rocio Mora Nieto]] abokatua eta aktibista (Madril) # [[Rosa Aguilar Chinea]] errektorea (Gomera) # [[Rosa Aguilar]] politikaria (Kordoba) # [[Rosa Cremón Parra]] erizaina, ekintzaile antifrankista (Madril) # [[Rosa Devés]] biokimikaria, akademika eta hezitzailea (Txile) # [[Sally Alexander]] historialaria, feminista (Ingalaterra) # [[Sheila Rowbotham ]] historialari feminista sozialista (Erresuma Batua) # [[Shirley Ann Jackson]] fisikaria, asmatzailea (AEB) # [[Sofía Moro]] argazkilaria (Madril) # [[Soledad Murillo]] soziologo feminista, ikertzailea eta politikoa (Madril) # [[Soledad Real López]] ekintzaile, komunista (Bartzelona) # [[Susana Blas Brunel]] komisarioa, arte eta feminosmoan aditua (Madril) # [[Susanna Martín]] ilustratzailea (Bartzelona) # [[Suzanne Noël]] Zirujau plastikoa (Frantzia) # [[Teresa Hernández Sagués]] Les Cortseko preso komunista (Avila) # [[Teresa Rebull]] aktibista politikoa eta kantautorea (Bartzelona) # [[Teresa Saez Barrao]] aktibista feminista, politikaria (Huesca-Nafarroa) # [[Trinidad Gallego Prieto]] erizaina, emagina,politikari komunista (Madril) # [[Valerie Hunter Gordon]] asmatzailea (Erresuma Batua) }} ===='''Berriak 2022''' ('''apirila''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Antonia Salaberria]] efef'''SORTU''' erraketista (Eibar, 1906-2000) # [[Aurelia Elkoro-Iturbe]] efef'''SORTU''' erraketista (Eibar 1012-1977) # [[Haizea Oses]] ef--'''SORTU''' eskalatzailea (Arrasate, 2004) # [[Irene Sarrionandia]] ef--'''SORTU''' mendi korrikalaria (Deba 1948) # [[Joana Lasheras]] ef--'''SORTU''' kazetaria EITBn (Iruñea 1980) # [[Josefina Markina]] efef'''SORTU''' filantropoa (Mallabia 1889-1972) # [[Julene Bouzo]] ef--'''SORTU''' atleta (Ermua, 2003) # [[Julia Guerra Lacunza]] efef'''SORTU''' poeta (Iruñea 1953-2008) # [[María del Villar Berruezo]] efef'''SORTU''' aktorea, dantzaria eta idazlea (Tafalla 1888-1977) # [[Martija de Jauregui]] XVI. mendeko sendagilea (Nafarroa) '''SORTU''' # [[Pantxika Urruti]] ef--'''SORTU''' kantaria eta pastoral errejenta (Zuberoa 1955) # [[Teresa Izu]] margolaria, ilustratzailea (Tafalla) sortu # [[Adelita Domingo]] pianista, kopla-kantari eta dantzarien maistra(Sevilla) # [[Aenne Burda]] argitaratzailea, alemaniar ekonomia-mirariaren ikur bat (Alemania) # [[Amaya Arzuaga]] diseinatzailea eta enpresaburua (Burgos) # [[Ana María Rodas]] idazlea (Guatemala # [[Ana Rosa Diego]] zinema-zuzendaria eta gidoilaria (Sevilla) # [[Angelina Aspuac]] jantzi maien defendatzailea (Guatemala) # [[Angelina Beloff]] margolaria, grabatzailea eta arte-irakaslea(Errusia-Mexiko) # [[Asunción Gómez Pérez]] ikertzailea (Badajoz) # [[Aurelia Gutiérrez-Cueto Blanchard]] pedagogoa(Santander) # [[Beatrice Hastings]] idazlea(Ingalaterra) # [[Belén Maya]] flamenko-dantzaria eta koreografoa ( ) # [[Bella Dutton]] tenislaria (Britainia-Espainia) # [[Bibiana Candia]] idazlea eta kazetaria (Galizia) # [[Carlota Gurt]] idazlea eta kazetaria (Bartzelona) # [[Catherine Bauer Wurster]] arkitektoa, etxebizitza publikoaren defendatzailea (AEB) # [[Catherine Fahringer]] idazlea, aktibista (Estatu Batuak) # [[Celia Rivas Casais]] kamioilaria, enpresaburua eta ekintzailea (Galizia) # [[Ch´umilkaj Curruchiche]] abeslaria (Guatemala) # [[Chona Madera]] idazle kanariarra # [[Cilly Aussem]] tenislaria (Alemania) # [[Concha Méndez]] idazlea, poeta eta gidoilaria (Madril) # [[Concha Monje]] robotika-ikertzailea (Badajoz) # [[Elena Catena]] filologoa, editorea eta feminista (Salamanca) # [[Elena Villamandos]] kanariar idazlea # [[Elvira Dyangani Ose]] Bartzelonako Arte Garaikidearen Museoaren 1. emakume zuzendaria(Kordoba) # [[Emma Couceiro]] poeta (Lugo) # [[Enriqueta Martín Ortiz de la Tabla]] irakaslea eta liburuzaina (Badajoz) # [[Ernestine Rose]] asmatzailea (Polonia) # [[Eudoxia Píriz]] Medikua (Salamanca) # [[Fatoumata Diawara]] Maliko aktore eta egile-abeslaria (1982 - ) # [[Francisca Subirana]] tenislaria (Katalunia) # [[Genie Espinosa]] artista, ilustratzailea (Bartzelona) # [[Helena Bayona]] dokumentalgilea (Iruña) # [[Iris Yassmin Barrios Aguilar]] abokatu eta epailea (Guatemala) # [[Isa Guerra García]] poeta kanariarra (Kanariar uharteak) # [[Isabel Expósito Morales]] idazlea (Hierro-Kanariak) # [[Isabel García Hualde]] idazlea (Zarrakaztelu) # [[Josane Sigart]] tenislaria (Belgika) # [[Kajsa Ekis Ekman]] kazetari, idazle, ekintzailea (Suedia) # [[Karma Peiró]] kazetari digitala Adimen Artifizialean aditua (Bartzelona) # [[La Niña de los Peines]] Kopla-abeslaria (Sevilla) # [[Las Ventas emakumeen kartzela]] artikulua da. # [[Laura Fernández]] Idazlea eta kazetaria (Terrassa) # [[Lenina Amapola García]] idazlea (Guatemala) # [[Lilí Álvarez]] kirolaria, kazetaria eta Olinpiar jokoetako 1.emakume espainiarra (Erroma-Madril) # [[Lourdes Pastor]] Kantaria eta aktibista (Kordoba) # [[Lydia Becker]] Britainia Handiko sufragista, biologoa eta astronomoa (1827-1890) # [[Madam C. J. Walker]] asmatzailea eta enpresaburua (AEB) # [[Maddelin Brizuela]] enbaxadorea Bolivian (El Salvador) # [[Margarita Ucelay]] filologoa, hispanista eta irakaslea (Madril)staño # [[Marguerite Broquedis]] tenislaria (Frantzia) # [[Maria Àngels Anglada]] kazetaria, poeta, eleberrigilea (Katalunia) # [[María Blanca Ferrer García]] Abokatua, idazlea, poeta (Iruñea) # [[María Blanchard]] margolaria (Santander) # [[Maria del Carmen Reina Jiménez]] idazlea kanariarra # [[María Francisca Ulloa del Castillo]] emagina (Utrera) # [[Maria Furtwängler]] aktore eta medikua (Alemania) # [[María Josefa Riba]] tenislaria (Katalunia) # [[María Laffitte]] arte-kritikaria, idazlea, Emakumeen eskubide defendatzailea(Sevilla) # [[María Rodrigo]] musikagilea, pianista eta irakaslea(Madril) # [[María Salas Larrazábal]] idazle eta aktibista (Burgos) # [[Marian Rojas]] mediku psikiatra eta idazlea (Madril) # [[Maribel Lacave]] idazle kanariarra # [[Marie Goegg-Pouchoulin]] Suitzako aktibista feminista eta abolizionista (1826-1899) # [[Marie Vassilieff]] margolaria (Errusua-Frantzia) # [[Marifé de Triana]] Kopla-abeslaria eta aktorea (Sevilla) # [[Matilde Coral]] flamenko dantzaria (Sevilla) # [[Matilde Landa]] politikaria (Badajoz) # [[Matilde Ras]] grafologoa, idazlea, itzultzailea(Tarragona) # [[Matilde Ucelay]] Espainiako tituludun 1.emakume arkitektoa (Madril) # [[Mayte Martín (idazlea)|Mayte Martín]] Las Palmas (Kanariak) # [[Mayte Martín]] musikagilea, flamenko-abeslaria (Bartzelona) # [[Melanie Mayron]] asmatzailea eta aktorea (AEB) # [[Melissa Farley]] psikologo, feminista (AEB) # [[Mercedes Rodrigo]] Espainiako tituludun 1.emakume psikologoa (Madril) # [[Merche Esmeralda]] flamenko-dantzaria (Sevilla) # [[Milagro Almenara Pérez]] Espainiako Gerra Zibilean eraildako farmazialaria (Santander) # [[Milagros Mengíbar]] flamenko-dantzaria (Sevilla) # [[Milagros Nuin Monreal]] itzultzailea. (Erriberri-Nafarroa) # [[Molla Mallory]] tenislaria (Norvegia-AEB) # [[Morena Herrera]] abortuaren aldeko ekintzailea (El Salvador) # [[Myriam Palacios]] aktorea (Txile) # [[Natalia Sosa Ayala]] kanariar idazlea # [[Norah Borges]] ilustratzailea (Argentina) # [[Núria Albó]] poeta (Bartzelona) # [[Nuria Coronado Sopeña]] kazetaria, feminista, abolizionista (Madril) # [[Olimpia Valencia]] ginekologoa (Galizia) # [[Oliva Acosta]] zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea (Cádiz) # [[Omowunmi Sadik]] asmatzailea (Nigeria) # [[Patricia Ruiz de Irizar]] farmazialaria eta kooperantea (Iruñea) # [[Paulina Kellogg Wright Davis]] aktibista, hezitzailea (AEB) # [[Pepa Chávarri]] tenislaria (Madril) # [[Pilar Aguilar Carrasco]] idazle, zinemako kritikaria, feminista (Jaén) # [[Pura Maortua]] antzerki-zuzendaria (Kantabria) # [[Rafaela Pastor]] aktibista (Malaga) # [[Rebeca Lane]] abeslaria (Guatemala) # [[Rita Fernández Queimadelos]] arkitektoa (Galizia) # [[Rosa Barasoain|Rosa Barasoin]] idazlea (Tafalla) # [[Rosa Torras]] tenislaria (Katalunia) # [[Rosa Vergés]] zinema-zuzendaria, gidoilaria eta irakaslea (Bartzelona) # [[Sabina Spielrein]] psikiatra eta psikoanalista (Errusia) # [[Salima Ikram]] egiptologoa (Pakistan) # [[Selena Millares]] kanariar poeta # [[Simone Iribarne]] tenislaria (Lapurdi) # [[Sofia Quintino]] Portugalgo mediku, feminista eta errepublikanoa (1879-1964) # [[Sonsoles Echavarren Roselló|Sonsoles Echavarren]] idazlea eta kazetaria (Iruñea) # [[Sylvia Ratnasamy]] asmatzailea (Belgika) # [[Taina Bien-Aimé]] abolizionista # [[Teresa Zabalza Díez]] musikagilea, musikaria eta musika irakaslea (Iruñea) # [[Trinidad Lucea Ferrer]] idazlea, poeta eta ilustratzailea (Tutera) # [[Veena Sahajwalla]] asmatzailea (India-Australia) # [[Victorina Durán]] margolaria, jantzi-eszenografoa eta diseinatzailea (Madril) # [[Viera Sparza]] ilustratzailea, idazlea eta umorista grafikoa (Zaragoza) # [[Virginia Laparra]] fiskal oiha (Guatemala) # [[Yolanda Castaño]] poeta eta literatura kritikaria (Coruña) }} ===='''Berriak 2022''' ('''martxoa''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Boni Macarrón]] efef'''SORTU''' martxantera, gozoki saltzailea (Durango) # [[Carmen Miranda Zubieta]] --ef'''SORTU''' Kultur-ekintzailea (Galdakao) # [[Elbira Iturri]] ef--'''SORTU''' aktibista (Mundaka) # [[Eugenia Idoiaga]] efef'''SORTU''' emagina (Forua) # [[María Ángeles Garai]] efef'''SORTU''' irakaslea, Bizkaiko lehen andereñoa (Bilbo) # [[Martxelina Lopetegi]] efef'''SORTU''' bertsolaria (Oiartzun 1864-1930) # [[Tamara Clavería]] ----'''SORTU''' Amuge elkarteko lehendakaria (Bilbo) # [[Adilia de las Mercedes]] jurista feminista (Guatemala) # [[Alauda Ruiz de Azúa]] zine-zuzendaria eta gidoilaria (Bizkaia) # [[Alika Kinan]] Abolizionista (ARgentina) # [[Almudena Domínguez Arranz]] arkeologoa # [[Amada López Meneses]] historialari galiziarra # [[Amalia de Isaura]] aktore komikoa eta kupletista (?) # [[Amelia Baldeón Iñigo]] arkeologoa (Gasteiz) # [[Amparo Alonso Betanzos]] adimen artifizialeko ikertzailea(Galizia) # [[Amparo Cebrián]] pedagogoa (Salamanca) # [[Ana Delgado Hervás]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Ana María Romero de Campero]] kazetaria, idazlea ekintzailea (Bolivia) # [[Ángeles Huerta]] zine-zuzendaria (Asturias) # [[Angelina Vidal]] Portugalgo idazle eta kazetaria (1847-1917) # [[Anina Ciuciu]] abokatu eta idazle ijitoa (Errumania) # [[Anne Tyng]] asmatzailea (Txina-AEB) # [[Anselma de Salces]] Bilbotar ongilea (1815-1885) # [[Arabako Emakumeen Asanblada]] # [[Arundhati Bhattacharya]] enpresaburua (India) # [[Áurea Lucinda Javierre]] artxibozaina eta historialaria (Teruel) # [[Beatriz Pinheiro]] Portugalgo idazle, poeta, editore eta intelektuala (1871-1922) # [[Begoña Vila]] astrofisikaria (Galizia) # [[Berta Wilhelmi]] enpresaburua, hezitzailea, filantropoa eta feminista (Alemania, Granada) # [[Carla Accardi]] margolari abstraktua (Italia) # [[Carla Lonzi]] idazlea, arte-kritikaria, feminista (Italia) # [[Carla Subirana]] zine-zuzendaria (Bartzelona) # [[Carme Freixa]] kazetaria, feminista, abolizionista (Bartzelona) # [[Carmen de Zulueta]] idazlea, filosofoa eta irakaslea (Madril) # [[Carmen García Mateo]] telekomunikazio ingeniaria (Galizia) # [[Carmen López Alonso|Carmen Lopez Alonso]] historialaria # [[Carmen Sentandreu Gimeno]] arkeologoa # [[Carmen Velacoracho de Lara]] Kazetaria (Ciudad Real, 1880-Madril,1960) # [[Catherine Furbish]] botanikaria (AEB) # [[Christine Peterson]] estatistikaria, zientzialaria (EEBB) # [[Chus Gutiérrez]] zine-zuzendaria, gidoilaria eta aktorea (Granada) # [[Deema Shehabi]] poeta eta idazlea (Kuwait) # [[Delia Grigore]] filologo ijitoa (Errumania) # [[Diana Pey]] piano-jotzailea (Madril) # [[Dolores Cebrián]] irakaslea (Salamanca) # [[Domitila de Carvalho]] Portugalgo mediku, irakasle eta politikaria (1871-1966) # [[Elaine N. Aron]] psikologoa (Kalifornia) # [[Elena Barulina]] botanikaria, genetista eta ikertzailea (Errusia) # [[Elena Díaz Ereño]] medikua eta irakaslea (Galdakao) # [[Elena Fortún]] idazlea, haur eta gazte literatura (Madril) # [[Elena Hernández Sandoica]] historialaria # [[Elisa Augusta da Conceição Andrade]] Portugalgo lehen emakume medikua (1855-??) # [[Elisa Garrido González|Elisa Garrido]] historialaria # [[Elizabeth J. Tasker]] astrofisikaria, idazle zientifikoa eta irakaslea (Britainia) # [[Elvira Ontañón Sánchez-Arbós]] idazlea, artikulugilea eta pedagogoa (?) # [[Elza_Dunkels]] Suediako pedagoga # [[Emma Ihrer]] feminista eta lider sindikala (Alemania) # [[Esma Redžepova]] abeslari ijitoa (Mazedonia) # [[Esther Takeuchi]] asmatzailea (AEB) # [[Fei-fei Li]] konputazioko irakaslea (Txina-AEB) # [[Fournierreko emakume kartagileak]] emakume langileak (Gasteiz) # [[Gloria Cabral]] arkitektoa (Brasil-Paraguai) # [[Gloria Giner de los Ríos García]] irakaslea(Madril) # [[Glòria Trías Rubiés]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Guiomar Torresão]] Portugaldar idazlea eta feminista (1844-1898) # [[Halet Çambel]] arkeologaeta Olinpiar Jokoetan lehiatu zen lehen emakume turkiarra, eskriman # [[Harriet Williams Russell Strong]] asmatzailea (AEB) # [[Helena Lopes da Silva]] zirujau eta politikaria (Cabo Verde) # [[Hélène Rioux]] idazle eta itzultzailea (Kanada) # [[Helene Stöcker]] bakezalea, feminista eta publizista (Alemania) # [[Isabel Aguirre]] arkitektoa (Galizia) # [[Isabel García Lorca]] irakaslea eta idazlea (Granada) # [[Jennifer Miller]] Feminista, artista, idazlea...(EEBB) # [[Jordina Sales i Carbonell]] historialaria # [[Josefina Aldecoa]] idazlea eta pedagogoa (Leon) # [[Juana Capdevielle]] Gerra Zibilean eraildako pedogogo eta liburuzaina (Madril-Galizia) # [[Juana Romani|Juani Romani]] italiar-frantziar margolaria # [[Julia Sánchez Carrilero]] arkeologoa # [[Julia Vigre García]] maistra (Madril) # [[Julienne Baseke Nzabandora]] aktibista (Kongo) # [[Julieta Paredes]] feminista komunitarioa (Bolivia) # [[Juliette Bonheur]] animalia-margolaria (Frantzia) # [[Katerina Harvati]] paleontologoa, irakaslea eta ikertzailea (Grezia) # [[La Argentinita]] dantzaria eta koreografoa (Buenos Aires) # [[Laura de los Ríos Giner]] irakaslea (Granada) # [[Laura García Hoppe]] margolaria eta idazlea (Malaga) # [[Leonor Serrano Pablo]] pedagogoa,legelaria, feminista (Ciudad Real-Madril) # [[Lily Braun]] idazle eta feminista (Alemania) # [[Linda Braidwood]] arkeologoa # [[Lita Cabellut]] margolari ijitoa (Espainia) # [[Lourdes Girón Anguiozar]] arkeologoa (Cadiz) # [[Maite Larrauri Gómez]] filosofoa, idazlea eta irakaslea (Valentzia) # [[Manuela Solís]] ginekologoa, Valentziako 1. medikua (Valentzia) # [[Mapi León]] futbolaria (Zaragoza) # [[Margarita Ballester Figueres]] poeta, itzultzailea eta irakaslea (Katalunia) # [[Margarita Sánchez Romero]] arkeologoa (Madril) # [[Maria Amália Vaz de Carvalho]] Portugalgo idazle poligrafoa, pedagogoa eta poeta (1847-1921) # [[María Ángeles Pérez Samper]] arkeologoa (Bartzelona, 1949) # [[María Antonina Sanjurjo Aranaz]] belar-jockey jokalaria (Galizia) # [[Maria Benedita Mouzinho de Albuquerque de Faria Pinho]] Portugalgo idazle, aktibista errepublikano eta feminista (1865-1939) # [[María Blázquez|María Blazquez]] idazlea (Extremadura) # [[María Buj Luna]] liburuzain terueldarra # [[Maria Clara Correia Alves]] Portugalgo editore, kazetari eta irakasle feminista (1869-1948) # [[María Cristina Gonzalo Pintor]] arkitektoa (Santander-Madril) # [[Maria Eugenia Aubet]] arkeologoa (?) # [[María José Alonso Fernández]] farmakologoa (Leon) # [[María Juana Ontañón]] arkitekto kanariarra (Tenerife) # [[María Lacrampe]] erizaina (Madril) # [[María Sánchez Arbós]] maistra eta pedagogoa (Huesca-Madril) # [[María Teresa Miras Portugal]] biokimika (Galizia) # [[María Victoria Lareu]] ikertzailea, auzitegiko medikua (Galizia) # [[Mariam Kamara]] arkitekto frantziar-nigeriarra # [[Mariana Angélica de Andrade]] Poeta portugaldarra (1840-1882) # [[Marie Joséphine Nicolas]] margolari frantziarra # [[Marisol Soengas]] mikrobiologoa (Galizia) # [[Marta Moll de Alba]] piano-jotzailea (Kanariak) # [[Mary Walton]] ingeniaria eta asmatzailea (AEB) # [[Massouda Kohistani]] aktibista (Afganistan) # [[Matilde Cantos]] politikaria (Granada)Mpa # [[Matilde Moliner Ruiz]] liburuzaina eta institutuko katedraduna(Madril) # [[Mercedes Vegas]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Mercedes Vilanova Ribas]] historialaria eta ikertzailea (Katalunia) # [[Miren Roji]] musika irakaslea eta piano-jotzailea (Santurtzi, 1917-2018) # [[Naama Goren-Inbar]] arkeologoa # [[Nely Reguera]] zine-zuzendaria, gidoilaria eta aktorea (Granada) # [[Nieves Sánchez Carrilero]] arkeologoa # [[Noemí Trujillo]] poeta eta idazlea (Bartzelona) # [[Norma Vázquez]] Bilbon bizi den indarkeria matxistan aditua (Mexiko) # [[Núria Rafel i Fontanals]] arkeologoa katalana # [[Ofelia Rey Castelao ]] historialaria,idazlea (Galizia) # [[Olga Vallespín Gómez]] arkeologoa eta Espainiako lehen urpekari profesionala # [[Olive Dennis]] ingeniaria, tren diseinu-berrikuntzen egilea (AEB) # [[Patsy O'Connell Sherman]] asmatzailea (AEB) # [[Peregrina Quintela Estévez]] matematikaria (Galizia) # [[Pilar Palomero]] zinemagilea eta idazlea (Zaragoza) # [[Pilar Pérez Solano]]zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea (Alacant) # [[Rachel Zimmerman]] zientzialaria eta asmatzailea (Kanada) # [[Rilda Paco]] artista, diseinatzailea (Bolivia) # [[Rita de Morais Sarmento]] Portugalgo lehen emakume ingeniari zibila (1872-1931) # [[Robin Wall Kimmerer|Robin Wall Kimmerer]] ekologista (EEBB) # [[Rosa Balaguer Oltra]] Kazetaria (Valentzia) # [[Rosa María Rodríguez Magda]] filosofoa (Valentzia) # [[Sally Fox]] asmatzailea (AEB) # [[Sandra Barrilaro]] argazkilaria eta ekintzailea (Bilbo) # [[Sandra Sevillano]] mendi korrikalaria (Santurtzi) # [[Serafina Javierre]] liburuzaina (Tarragona) # [[Sonia Sánchez]] idazlea, abolizionista (Argentina) # [[Susan Leeman]] endrokrinologoa (AEB) # [[Susana Reyes]] dantzari, koreografoa, artista (Ekuador) # [[Teresa Paneque]] Astronomoa, zientzia-dibulgatzailea (Madril-Txile) # [[Towanda Rebels]] idazle, komediante, abolizionista, feminista bikotea (Madril) # [[Vicenta Lorca Romero]] maistra (Granada) # [[Victoria Cabrera Valdés]] historialaria (Madril) # [[Violeta Delmonte]] hizkuntzalaria (Argentina-España) # [[Virginia Auber Noya]] idazlea, itzultzaile (Coruña, 1825-Madril,1897) # [[Marianne Thyssen]] politikaria (Belgika, 1956) }} === Berriak === ====Berriak 2022 (Otsaila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Azpitarte]] ef--'''SORTU''' abeslaria, futbolaria eta aktorea (Bizkaia) # [[Antonia Salaberria]] efef'''SORTU''' Erraketista (Eibar) # [[Adelaida de la Calle]] biologoa (Madril) # [[Adriana Kaplan Marcusán‎]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Argentina) # [[Agustina Ruiz Dupont]] fikziozko zientzialaria (Granada) # [[Aissata Kane]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Gambia) # [[Alfreda Markowska]] Holokaustoa biziraun zuen emakumea, haur ijito, judu eta alemanak bizirauten lagundu zuena (Polonia) # [[Alicia Estévez]] Zientzialaria (Pontevedra) # [[Alicia Hermida]] aktorea (Madril) # [[Almaclara]] emakume-orkestra taldea (Andaluzia) # [[Amalia Lobato Rosique]] Gerra zibilean eraildako milizianoa (Murtzia) # [[Aminata Diop]] mutilazio genitalagatiko lehen errefuxiatua eta aktibista (Mali) # [[Amparo Soler Leal]] aktorea (Madril) # [[Ana Locking]] moda-diseinatzailea, enpresaburua eta argazkilaria (Toledo) # [[Ana Mena]] abeslaria eta aktorea (Malaga) # [[Angéla Kóczé]] Soziologoa feminista ijitoa (Hungaria) # [[Ángela López Jiménez]] soziologoa eta feminista (Iruñea) # [[Angelines Fernández]] aktore errepublikanoa (Madril-Mexiko) # [[Anika Rahman]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Banglades) # [[Anna Missuna]] Errusiar geologoa # [[Antonia Plana]] aktorea (Espainia) # [[Antónia Pusich]] portugaldar idazle, kazetari eta musikagilea (1805-1883) # [[Balghis Badri]] feminsta eta aktibista (Sudan) # [[Beatriz González Calderón]] biolontxelojolea eta orkestra-zuzendaria (Andaluzia) # [[Binta Jammeh-Sidibe]] emakumeen eskubideen aldeko politikoa (Mauritania) # [[Blanca Lydia Trejo]] idazlea, aktibista, kantzilerra (Mexiko) # [[Bogaletch_Gebre]] mikrobiologoa, Emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista eta feminista(Etiopia) # [[Carmela Nieto]] kazetaria eta idazle feminista (Kuba) # [[Carmen García Mateo]] zientzialaria (Galizia) # [[Carmen Herrera (margolaria)|Carmen Herrera]] Kuba-EEBB # [[Carolina Beatriz Ângelo]] Portugaldar medikua eta feminista, herrialde horretan bozkatu zuen lehen emakumea (1878 - 1911) # [[Caroline Flack]] telebista-aurkezlea eta irrati esataria (Britainia Handia) # [[Catalina Martin-Chico]] fotokazetaria (Madril) # [[Cecilia Seghizzi]] musikagilea, biolin-joleaeta pintorea (Italia) # [[Ceija Stojka]] ijito margolaria (Austria) # [[Celia Rico Clavellino]] gidoilasria eta zine zuzendaria(Sevilla) # [[Charline Effah]] idazlea eta maistra (Gabon) # [[Chou Kung-shin]] idazlea, historialaria... (Taiwan) # [[Constanza de Ayala]] Arabako dama (Araba) # [[Consuelo Díez Fernández]] pianista eta musikagilea (Madril) # [[Coral del Río Otero]] ekonomialaria eta ikertzailea(Vigo) # [[Delaine Le Bas]] artista ijitoa (Britania Handia) # [[Dolores Corbella Díaz]] hizkuntzalaria, akademikoa (Tenerifekoa) # [[Dolores Corella Piquer]] zientifikoa eta ikertzailea (Valentzia) # [[Dolores Ruiz Berdún]] zientzia historialaria eta ikertzailea (Espainia) # [[Dolores Serrano]] pianista, musikagilea eta irakaslea (Cadiz) # [[Dora Barrancos]] soziologo, historialari, feminista (Argentina) # [[Dorothy_Reed_Mendenhall]] medika estatubatuarra (Columbus 1874- Chester 1964) # [[Efua Dorkenoo]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Ghana) # [[Elena Gorolová]] indarrez esterilizatutako emakume ijitoa (Txekia) # [[Elena María Tejeiro]] aktorea (Murtzia) # [[Elisabeth Guttenberger]] Auschwitz-Birkenau-tik bizirik atera zen emakume ijitoa. (Alemania) # [[Elvira Quintillá]] aktorea eta abeslaria (Bartzelona) # [[Emma Kunz]] sendalaria (Suitza) # [[Estrellita Castro]] abeslaria eta aktorea (Sevilla) # [[Ethel Brooks]] Soziologo feminista eta ijitoa (AEB) # [[Eugenia Zuffoli]] abeslaria eta aktorea (Italia) # [[Eva Villaver Sobrino]] astrofisikaria eta ikertzailea (Palentzia) # [[Fàtima Bosch i Tubert]] zientzialaria (Girona) # [[Fatoumata Coulibaly]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Mali) # [[Fauziya Kasinga]] emakumeen genital mutilazioa dela eta, AEBko lehen errefuxiatua (Togo) # [[Florence Price]] orkestra garrantzitsu batek jo zuen lehen musikagile afroamerikarra (AEB) # [[Fran Hosken]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista () # [[Fran Hosken]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (EEBB) # [[Francisca de Assis Martins Wood]] Lehen aldizkari feministaren argitaratzailea (Lisboa, 1802-1900) # [[Gavina Viana Viana]]ekintzaile antifaxista (Donostia-Bartzelona) # [[Gina Ranjičić]] lehenengo ijito idazlea (Serbia) # [[Gisela Bock ]] historialaria (Alemania) # [[Hanna Neumann]] matemarikaria (Alemania) # [[Imperio Argentina]] aktorea, abeslaria eta dantzaria (Argentina) # [[Inés Núñez de la Parte]] abokatua, kontseilaria eta goi-zuzendaria (Bilbo) # [[Inna Modja]] ablazioaren kontrako ekintzailea (Mali) # [[Isabel Parra]] kantautorea eta folklorista (Txile) # [[Isabel Rodà de Llanza]] epigrafialaria eta arkeologoa (Bartzelona) # [[Isabelle Stengers]] Bruselako filosofoa (Belgika) # [[Isatou Touray]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (GAmbia) # [[Jaha_Dukureh]] giza eskubideen aldeko aktibista (Gambia) # [[Jane Richardson]] biofisikoa eta Richardson biogramen asmatzailea (AEB) # [[Javiera Parra]] musikaria eta abeslaria (Txile) # [[Juana Goizueta Vértiz]] Kontituzio Zuzenbideko irakaslea (Nafarroa) # [[Julia Lajos]] aktorea (Valladolid) # [[Julia Robinson]] estatubatuar matematikaria (Misuri) # [[June Crespo]] artista (Iruñea, 1982) # [[June Eric-Udorie]] ablazioaren kontrako ekintzailea (Irlanda) # [[Katarina Taikon]] idazle ijitoa (Suedia) # [[Laura_Mersini-Houghton]] kosmologa eta fisika teoriko albano-estatubatuarra (Tirana) # [[Layli Miller-Muro‎]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (AEB) # [[Leah Manning]] Politikari britainiarra, giza eskubideen aldeko ekintzailea (Erresuma Batua) # [[Leena Yadav]] zinema-zuzendaria (India) # [[Leonore Davidoff]] historialaria, feminista (AEB) # [[Leyla Hussein]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Somalia) # [[Lidia Cao]] ilustratzailea eta muralista (Galizia) # [[Lily van Angeren-Franz]] Auschwitz-Birkenau-tik bizirik atera zen emakume ijitoa. (Alemania) # [[Loral O'Hara]] ingeniaria eta astronauta NASAn (AEB)) # [[Louise Jopling]] margolaria (Erresuma Batua) # [[Ma Thida]] Kontzientzia preso ohia eta idazlea (Birmania) # [[Mae Azango]] Kazetaria eta emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Liberia) # [[Marcia_Neugebauer]] geofisika estatubatuarra (AEB) # [[Margaret Bonds]] musikagilea (AEB) # [[Margarita Comas Camps]] pedagogoa (Menorca-Erresuma Batua) # [[Mari Carmen Díaz de Mendoza]] aktorea (Madril) # [[María Banquer]] aktorea (Espainia) # [[María Bru]] aktorea (Valentzia) # [[María de Sarmiento y Castilla]] Arabako dama (Araba) # [[María Dolores Gispert Guart]] bikoizketa aktorea eta irrati esataria (Katalunia) # [[María Eva Istúriz García|María Eva Istúriz Garcia]] Berdintasunerako teknikaria (Iruñea) # [[Maria Federici]] komunista, politikaria (Italia) # [[María Inmaculada Paz-Andrade]] zientzialaria (Galizia) # [[María Itziar Urrutia San Antón]] arkitektoa eta zuzendari exekutiboa (Malaga) # [[María Matilde Almendros]] irrati esataria eta aktorea (Katalunia) # [[María Ripoll]] zinegilea (Bartzelona) # [[María Ruiz de Gauna]] XV.mendeko emakumea (Gasteiz) # [[María Teresa Ruiz Cantero]] mediku eta ikertzailea (Melilla) # [[Maria Veleda]] Portugalgo ekintzaile feminista eta errepublikanoa (1871-1955) # [[Mary Nash]] historialaria (Irlanda-Katalunia) # [[Maya Burhanpurkar]] ikertzaile kanadiarra (Ontario) # [[Melanie Spitta]] zinema zuzendari ijitoa (Belgika) # [[Mónica Ramos Toro]] antropologoa (Madril) # [[Nahid Toubia]] Sudaneko lehen emakume-zirujaua eta EGM ikerketan ezpezializatutako aktibista (Sudan) # [[Najat Maalla M'jid]] NBE Idazkari Nagusiaren Ordezkari Berezia Haurren aurkako Indarkeriari buruzkoa (Maroko) # [[Nilde Iotti]] politikari komunista (Italia) # [[Nina Dudarova]] hizkuntzalari ijitoa, erromanieran alfabetatzea (Rusia) # [[Nitza Margarita Cintron]] medikua (Puerto Rico) # [[Olayinka Koso-Thomas]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Nigeria) # [[Panna Cinka]] biolin-jotzailea ijitoa (Hungria) # [[Pastora Filigrana García]] ijito sindikalista feminista (Sevilla) # [[Pastora Imperio]] dantzaria (Sevilla) # [[Pepita de Oliva]] ijito dantzaria, Europan ezaguna (Málaga) # [[Pratibha Parmar]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Nairobi) # [[Regina de Lamo]] 98.ko belaunaldiaren idazle anarkista (Jaén) # [[Rita Montagnana|Rita Montagnama]] Komunista, politikaria (Italia) # [[Romila Thapar]] historialaria (India) # [[Rosa Cortés]] 1749ko ijitoen kontrako Sarekada Handian atxilotua (Granada) # [[Rosa Taikon]] ijito zilargin eta aktorea (Suedia) Gina Ranjičić # [[Rosario García Ortega]] aktorea (Argentina) # [[Sagrario Ruiz Elizalde]] maistra eta hezkidetzan erreferentea (Nafarroa) # [[Saioa Mantzisidor Zilloniz]] nekazaria eta enpresaburua (Bizkaia) # [[Sandy Powell]] jantzi-diseinatzailea (Britainia Handia) # [[Shu Otero]] komikigilea (Sunbilla, Nafarroa garaia) # [[Silvia Agüero]] ijito idazlea, ijitoen memoria berreskuratzen duena (Madril) # [[Sister Fa]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Senegal) # [[Sonia Contera]] fisikaria eta nanoteknologoa (Madril) # [[Soraya Post]] eurodiputatu ijitoa (Suedia) # [[Tarsy Carballas]] zientzialaria (Galizia) # [[Teresa Margarida da Silva e Orta]] lehen emakume eleberrigilea portugesez (1711-1793) # [[Teresa Mattei]] ekintzaile komunista, feminista (Italia, 1921-2013) # [[Teresa Noce]] italiar politikaria (1900-1980) # [[Teresa Sánchez de Bilbao]] XV.mendeko emakumea (Gasteiz) # [[Teresa Vinyoles Vidal]] historialaria (Bartzelona) # [[Thais_Russomano]] Brasildarra medikuntza aeroespazialean espezializatuta (Porto Alegre) # [[Vanderlan da Silva Bolzani]] Kimikaria (Brazil) # [[Věra Bílá]] ijito abeslaria (Txekia) }} ====Berriak 2022 (Urtarrila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Urrutia]] ----'''SORTU''' Eskalatzailea (Bizkaia) # [[Alazne Belar]] ef--'''SORTU''' erizaina eta ikerlaria (Atxondo, Bizkaia) # [[Belén Bengoetxea]] ef--'''SORTU''' Ikertzailea eta EHUko irakaslea (Durango) # [[Elena Uriz]] ef--'''SORTU''' irakaslea, aktorea, dantzaria, musikaria (Iruñea) # [[Maixux Rekalde]] efef'''SORTU''' Bakezalea eta euskaltzaile (Oiartzun) # [[Mercedes Arbaiza]] ----'''SORTU''' Historialaria eta EHUko irakaslea (Bilbo) # [[Pilar Narbaiza]] efef'''SORTU''' erraketista eta sukaldaria (Mallabia) # [[Uxue del Río]] ef--'''SORTU''' artista, irudigilea eta diseinatzaile grafikoa (Donostia) # [[Adelaide Cabete]] Ginekologo feminista, framazona eta errepublikanoa (Portugal, 1867-1935) # [[Adele Bianchi]] geografoa (Italia) # [[Aida Peláez de Villa Urrutia]] idazlea,kazetaria, sufragista. (Kuba) # [[Amalia Mallén|Amalia Mallén de Ostolaza]] saiakeragilea, itzultzailea, sufragista (Kuba) # [[Ana de Castro Osório]] Portugalgo idazlea, feminista eta militante errepublikanoa(1872-1935) # [[Ana Maria Lajusticia]] kimikaria, dietetikan eta nutrizioan aitzindaria (Madril) # [[Ana Revenga]] ekonomialaria (Espainia) # [[Ángela Molinuevo y Longuebau]] XIX. mendeko karitatea (Gasteiz) # [[Ángeles Flórez Peón]] bizirik dagoen azken miliziano sozialista (Asturias) # [[Angélica Morales |Angélica Morales ]] idazlea, aktorea (Teruel, 1970) # [[Ann Rose Nu Tawng]] bakezalea, erizaina BBC 100 women sariduna (Birmania) # [[Antonella Picchio]] Ekonomialari feminista (Italia) # [[Arantxa Rodríguez Álvarez]] ekonomialari feminista (Bilbo) # [[Arantza Chacón Ormazabal]] ikertzailea, Zehar Errefuxiatuak (Gasteiz) # [[Asunción Ruiz]] ingurumen teknikaria (Madril) # [[Aurelia Castillo de González]] idazle eta itzultzailea (Kuba) # [[Aurora Villar Buceta]] kazetaria (Kuba) # [[Belén Franch Gras]] zientzialaria (Valentzia) # [[Belén Frau Uriarte]] ekonomilaria, Espainaiako CEOko eta munduko komunikazioko zuzendaria (Bilbo) # [[Belén Landáburu]] abokatu eta politikoa (Burgos) # [[Bianca Maria Meda]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Blanca de los Ríos]] idazlea eta literatura kritikoa (Sevilla) # [[Camille Kouchner]] Zuzenbide pribatuko irakaslea, abokatua (Frantzia) # [[Carmen Serdán Alatriste]] iraultzailea (Mexiko) # [[Catalina Bárcena]] aktore kubatarra (Kantabria) # [[Consuelo Uranga]] komunista (Mexiko) # [[Cristina Borderías]] Historialaria (Katalunia) # [[Cristina Carrasco]] ekonomilari feminista (Txile-Bartzelona) # [[Cynthia Cockburn]] antimilitarista feminista eta akademikoa (Britania Handia) # [[Diane Elson]] ekonomilari feminista (Erresuma Batua) # [[Digna Collazo]] sufragista (Kuba) # [[Domitila García de Coronado]] editorea, idazlea (Kuba) # [[Elena Salvador]] aktorea (Madril) # [[Elisa Garrido Moreno]] ikertzailea, unibertsitateko irakaslea (Valentzia) # [[Elisa Garrido]] espainiar militante antifaxista (Zaragoza) # [[Elisa Mújica]] Idazlea (Kolonbia, 1918-2003) # [[Elisa Soriano Fisher]] mediku-oftalmologoa eta feminista (Madril) # [[Élisabeth Chaplin]] margolaria (Frantzia, 1890-Italia, 1982) # [[Ella Fontanals-Cisneros]] enpresaria eta arte-bildumagilea (Kuba) # [[Elva Raquel Gómez]] kitxua idazlea (Argentina) # [[Elvira de Hidalgo]] Sopranoa eta kantu-maistra (Teruel) # [[Erika Aifan]] ustelkeriaren aurkako epailea (Guatemala) # [[Esperanza Molina Cubillo]] idazlea eta antropologoa (Madril) # [[Esther Chapa]] sufragista (Mexiko) # [[Eva Celada]] kazetaria, idazlea eta gastronomoa (Palentzia) # [[Eva Gancedo]] musikagilea, filmetako soinu-bandetan espezializatua (Madril) # [[Fanny Garrido]] idazle galiziarra # [[Fátima Báñez]] legelaria, politikaria eta ekonomilaria (Huelva) # [[Fatima Singhateh]] Haurren salerosteka eta explotariari buruzko Nazio Batuen Errelatore Berezia (Gambia) # [[Francia Márquez]] ekintzaile feminista (Kolonbia) # [[Gisela Vaquero]] bideojokogilea (Girona) # [[Henriette d'Angeville]] Mont Blanc igo zuen bigarren emakumea (Frantzia) # [[Hermila Galindo]] politikaria, kazetaria eta ekintzaile feminista (Mexiko) # [[Hortensia Gelabert]] aktore kubatarra Espainian (Espainia) # [[Ingrid Robeyns]] filosofo eta ekonomialari feminista (Lovaina, Belgika) # [[Irene González]] Futbolaria (Coruña, 1909-1928) # [[Isabel Margarita Ordetx]] idazlea, (Kuba) # [[Isabel Oyarzábal]] itzultzailea, kazetaria, idazlea, aktorea eta diplomatikoa(Malaga) # [[Isabella Leonarda]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Jamila Medina Ríos]] idazlea (Kuba) # [[Josefina Blanco]] aktorea (Leon) # [[Josefina Gómez Mendoza]] geografo eta idazlea (Madril) # [[Julia Peguero Sanz]] maistra eta feminista (Zaragoza) # [[Justa Montero]] aktibista feminista (Bartzelona) # [[Kate Young]] gizarte-antropologoa (Erresuma Batua) # [[Laila Haidari]] ekintzailea 100 Women BBC sariduna (Agfanistan) # [[Leonor Taboada]] kazetaria, idazlea eta ekintzaile feminista # [[Lourdes Beneria]] ekonomialari feminista (Katalunia) # [[Lucía López Marco]] albaitaria (Zaragoza) # [[Manuela Vargas]] flamenko dantzaria (Sevilla, 1941 - Madril, 2007) # [[Margarita Manso]] 27ko belaunaldiko margolaria (Valladolid, 1908-Madril,1960) # [[Mari Carmen Martínez Chamorro]] medikua (León) # [[María Ángeles Pérez López|Maria Ángeles Pérez López]] poeta (Valladolid) # [[María Cancio]] aktorea (Madril) # [[María del Adalid]] margolari galiziarra ( # [[María Espinosa de los Monteros]] emakumeen eskubide zibil eta politikoen aldeko aktibista (Malaga) # [[María Fernanda Ladrón de Guevara]] Aktorea (Madril) # [[María Guerrero López]] aktorea (Madril) # [[María Guerrero]] Aktore eta enpresaburua (Madril) # [[María José Vázquez]] GIB/HIES ekintzailea (Bartzelona) # [[María Josefa Patricia Muñoz y Jarabeitia]] filantropoa (Bilbo) # [[María Martos]] Feminista (Madril) # [[María Muñoz de Quevedo]] piano-jotzailea # [[Maria Teixidor i Jufresa]] enpresari eta abokatua (Katalunia) # [[María Teresa Gavarró Castelltort]] pedagogoa(Katalunia) # [[María Tubau]] aktorea (Madril) # [[María Villar Buceta]] kazetaria, poeta, ekintzailea (Kuba) # [[Maria Xaveria Perucona]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Marta Álvarez Guil]] legelaria (Madril) # [[Matilde de la Torre]] kazetari eta politikaria (Burgos) # [[Matilde Díez]] aktorea (Madril) # [[Matilde Rodríguez Cabo]] mediku, psikiatra, idazlea, feminista, sufragista eta aktibista (Mexiko) # [[Maud de Boer-Buquicchio]] Haurren salerosteka eta explotariari buruzko Nazio Batuen Errelatore Berezi oiha (Herbehereak) # [[Michelle Perrot]] historialaria (Frantzia) # [[Natália Pasternak|Natalia Pasternak]] biologoa BBC 100 women sariduna (Brasil) # [[Négar Djavadi]] eleberrigilea, zinemagilea (Iran/Frantzia) # [[Nerea Luis]] informatika ingeniaria (Madril) # [[Nieves Quintana]] Nekazaria (Araba) # [[Nilofar Bayat]] afganistar abokatua eta saskibaloi jokalaria (Kabul) # [[Reem Alsalem]] Emakumeen kontrako indarkeriari buruzko Nazio Batuen Errelatorea (Jordania) # [[Reyna Pastor]] historialaria (Argentina) # [[Rosa García-Malea López]] lehen emakume kaza-pilotua (Almeria) # [[Rosika Schwimmer]] kazetaria, idazlea, sufragista (Budapest) # [[Sabine Weiss]] Argazkilaria (Frantzia) # [[Sara Baartman]] esklaboa (Afrika) # [[Serafina Núñez]] idazle kubatarra # [[Susanna Minguell]] filosofo eta idazlea (Bartzelona) # [[Tlaleng Mofokeng]] mediku, hizlari, idazle eta emakumeen eskubideen eta sexu eta ugalketa-osasunaren aldeko aktibista BBC 100 women sariduna (Hegoafrika, 1980) # [[Trinidad Arroyo]] Espainian lan egin zuen lehen oftalmologoa (Palentzia) # [[Virginia Eubanks]] politologoa (AEB) # [[Virginia Torrecilla]] futbolaria (Mallorca) # [[Virginie Demont-Breton]] margolaria (Frantzia, 1859-1935) # [[Winnaretta Singer]] musika mezenas (Paris) # [[Zeltia Montes Muñoz]] musikagilea, filmetako soinu-bandetan espezializatua (Madril) }} === Berriak === ====Berriak 2021 (urria, azaroa, abendua)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Olaizola]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Elgoibar 1974) # [[Amaia Lejarreta]] ef--'''SORTUA''' artista, makillatzailea (Durango 1983) # [[Anttoni Etxeberria]] efef'''SORTUA''' tabernaria (Hondarribia 1914-2020) # [[Begoña Gorospe]]----'''SORTUA''' feminista, zinegilea (Hernani 1942) # [[Frantxiska Iragorri]] efef'''SORTUA''' Abertzale, ekintzailea (Oiartzun, 1920-2019) # [[Garbiñe Larrea |Garbiñe Larrea Iturralde]] ef--'''SORTUA''' Naturopata (Urnieta 1976) # [[Hipolita Ibaibarriaga]] ef--'''SORTUA''' erreketista (Ermua 1914- Bartzelona 1939) # [[Itziar Ugarte]] ef--'''SORTUA''' Kazetaria eta idazlea (Oñati 1995) # [[Junkal Guerrero]] ----'''SORTUA''' musikaria (Andoain 1968) # [[Leire Vargas]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria, idazlea eta itzultzailea (Durango 2002) # [[Lide Urrestarazu]] ef--'''SORTUA''' mendi lasterkaria (Ordizia 1999) # [[Maria Angeles Esnaola]] efef'''SORTUA''' Maistra abertzalea (Ormaiztegi 1924-2017) # [[María Bravo]] ----'''SORTUA''' sopranoa (Portugalete 1952) # [[María Goiricelaya Burón]] ef--'''SORTUA''' aktorea, antzerki-zuzendaria (Bilbo 1983) # [[Maria Rosario Arrizabalaga]] efef'''SORTUA''' Mariarro bezala ezagunagoa, feminismoa eta justizia soziala bizi-ardatz izan zituen gizarte-ekintzailea (Ermua 1949- Donostia 2021) # [[Maribel Aiertza]] ef--'''SORTUA''' euskal idazlea (Etxebarria 1962) # [[Rosario Zubizarreta]] efef'''SORTUA''' erraketista (Ermua 1918-2002) # [[Shandra Martínez]] ----'''SORTUA''' artista, ilustratzailea. (Errenteria1977) # [[Susana Serrano]] ef---'''SORTUA''' Unibertsitateko irakaslea (Elorrio) # [[Tere Jaio]] efef'''SORTUA''' aktorea, bikoiztailea. (Gernika) # [[Teresa Murga]] efef'''SORTUA''' (Markina-Xemein 1910-2015) # [[Abia Akram|Abia Akra]] aktibista (Pakistan) # [[Aida Lafuente]] politikari ekominista (León) # [[Al Khadra Mabrook]] Saharar poeta (Sahara) # [[Alice Neel]] margolari erretratugile estatubatuarra (1900 - 1984) # [[Amaia Bono]] antzerki aktorea (Gasteiz, 1989) # [[Amaia Nausia]] historialaria (Iruñea) # [[Amalia Domingo Soler]] Idazlea, espiritista (Sevilla, 1835-Bartzelona,1909) # [[Ana Santos Payán]] idazlea, poeta, editorea (Guadalajara, 1972-Almeria, 2014) # [[Ana Teresa Diego]] Argentinan atxilotu-desagertua (Argentina) # [[Andrea Ixchíu]] kazetaria (Guatemala) # [[Antonia Adroher Pascual]] maistra, pedagogoa eta politikaria (Girona) # [[Araceli Sánchez Urquijo|Araceli Sanchez Urquijo]] bide, ubide eta portuetako ingeniaria (Sestao) # [[Azucena Villaflor|Azuzena Villaflor]] Maiatzeko plazako ekintzailea (Argentina) # [[Belén Nevado]] aktorea, feminista (Gasteiz, 1969) # [[Berta Arocena de Martínez Márquez]] Kazetaria, feminista (Habana, 1901-1956) # [[Blanca Li]] koreografo, dantzari, zinemagile (Granada) # [[Buchi Emecheta]] idazle nigeriarra # [[Carlota Pi]] Ingeniaria eta enpresari katalana # [[Carme Alemany Gómez]] soziologoa, feminista (Bartzelona) # [[Carme Karr i Alfonsetti]] Kataluniako kazetari, idazle, musikologo eta publizista feminista eta bakezalea (1865 - 1943) # [[Carme Montoriol i Puig]] Bartzelonako idazlea, itzultzailea eta piano-jotzailea (1892 - 1966) # [[Carmen Navarro]] Medikua eta ikertzailea (Madril) # [[Carmen Salinas Alfonso de Villagómez]] Legelaria # [[Carole Pateman]] Britainiako feminista eta politologoa (Sussex, Ingalaterra) # [[Carolina Coronado]] idazlea (Badajoz) # [[Carolina Escobar Sarti]] Guatemala, 1960 feminista, idazlea, # [[Clara Peeters]] margolari flamendarra. (1580-1621) # [[Claudette Colvin]] Afro-amerikarren eskubide zibilen mugimenduaren aitzindaria. # [[Clotilde Cerdá Bosch]] Aktibista eta goi mailako harpa-jotzailea (Bartzelona, 1861-1926) # [[Concepción Sierra Ordóñez]] Legelaria # [[Conchita Balparda]] abeslaria, sopranoa. Portugalete (1942) # [[Constance Naden]] Idazle, poeta eta filosofo ingelesa # [[Consuelo Rubio]] opera abeslaria (Madril) # [[Cristina Durán Costell|Cristina Durán]] ilustratzailea eta marrazkilaria (Valentzia, 1970) # [[Cristina Spínola]] kazetaria, kirolaria, telebistako kazetaria, idazlea eta Kanarietako Youtuber-a da. # [[Crystal Bayat]] aktibista (Afganistan) # [[Diana Pinilla]] txirrindulari kolonbiarra # [[Dolores Aleu Riera]] Mediku titulua lortzen lehena (Bartzelona 1857-1913) # [[Dolores Prida]] kazetari eta antzerkigile kubatar estatubatuarra # [[Dolors Monserdà]] Kataluniako idazle eta ekintzaile feminist (1845-1919) # [[Dolors Piera]] Kataluniako irakasle sindikalista (1910-2002) # [[Eider Sánchez]] ingeniaria eta "Naru Intelligence"ren sortzailea (Donostia) # [[Elena Cipriana Álvarez Durán]] idazle, folklorista (Badajoz) # [[Elena Maseras Ribera]] Mediku, pedagogo eta irakaslea. Medizina fakultatean lehen emakume matrikulatua (Tarragona, 1853-1905) # [[Elena Mederos Cabaña]] Feminista,aktibista (Kuba) # [[Elena Molina]] dokumentalgilea (Madril) # [[Elisa Fernández de la Vega]] medikua, ikertzailea (Asturias-Zaragoza) # [[Ellen Churchill Semple|Ellen Churchill]] geografo amerikarra (1863-1932) # [[Elvia Carrillo Puerto]] Lider feminista, politikoa eta sufragista mexikarra # [[Emilia Bernal]] Kazetaria, itzultzaile (Kuba, 1884-1964) # [[Fátima Djarra Sani]] Emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea. (Ginea Bissau) # [[Fede Galizia]] margolaria (Milan 1578-1630) # [[Feminismoa Herri Katalanetan]] # [[Flavita Banana]] ilustratzaile, marrazkilaria (Oviedo) # [[Francesca Bonnemaison i Farriols]] Bartzelonako pedagogo, idazle eta feminista (1872-1949) # [[Francisca de Pedraza]] etxekoandrea, genero-indarkeriaren borrokaren aurrekari historikoa # [[Françoise Gilot|Francoise Gilot]] margolaria (Frantzia) # [[Georgiana Houghton]] Margolaria (Kanaria Uharteak, 1814-Londres, 1884) # [[Helen Porter]] britainiar biologoa # [[Isabel Güell i López]] musikagilea (Bartzelona) # [[Isabel Villenakoa]] lekaime eta idazle protofeminista (Valentzia, 1430 - 1490) # [[Janet Watson]] geologo britainiarra (1923-1985) # [[Jeannette Campbell]] igerilaria (Argentina) # [[Jerònima Galés]] XVI. mendeko inprimatzaile valentziarra (?? - 1587) # [[Jimena Alonso]] Feminista, irakaslea, pentsalaria, liburu argitaratzaile. Donostia-Madril # [[Jimena Fernández de la Vega]] medikua, genetista (Galizia) # [[Joaquima Santamaria i Ventura]] Kataluniako idazle, folklorista eta itzultzailea (1853 - 1930) # [[Josefa Ortiz de Domínguez]] Mexikoko independentziaren aldeko aktibista (Mexiko) # [[Juana Doña]] komunista, militantea, idazlea (Madril-Bartzelona) # [[Júlia Martí Comas]] ikerlari feminista (Bartzelona) # [[Kathleen Hanna]] musikaria eta aktibista. (Estatu Batuak) # [[Leona Vicario]] Mexikar ekintzailea (Mexiko Hiria, 1781-1842) # [[Lesbia Soravilla]] idazlea, feminista, ekintzailea (Camagüey, 1907-1989) # [[Lisa Çalan]] zinemagilea (Kurdistán) # [[Lola Gaos]] aktorea, aktibista (Valentzia) # [[Lola Rodríguez de Tió]] Kazetaria, iraultzailea (Puerto Rico, 1843 - Habana 1924) # [[Lucia Ixchíu]] aktibista (Guatemala) # [[Lucía Lahoz Gutiérrez]] Arte historialaria (Leza-Araba) # [[Luisa Pérez de Zambrana|Luisa Pérez de Zanbran]] Poeta (Santiago, 1837-Habana, 1922) # [[Luzmila Chiricente Mahuanca]] Giza eskubideen aldeko ekintzailea (Perú) # [[Marcelina Bautista]] Etxeko langileen aldeko aktibista (Mexiko, 1966) # [[Margaret Bullen]] antropologoa (Erresuma Batua- Euskal Herria) # [[Margarita Porete]] Begina, mistika ((Frantzia) # [[Marge Piercy]] poeta, eleberrigile eta feminista (AEB) # [[María Cambrils]] Valentziako idazle sozialista eta feminista (1878 - 1939) # [[María Collado Romero]] idazlea # [[Maria del Carme Nicolau Massó]] Kataluniako idazle, itzultzaile eta kazetaria (1901-1990) # [[Maria Domènech i Escoté]] Kataluniako idazlea (1874 - 1952) # [[María Eugenia Casinelli de García Irureta Goyena]] giza eskubideen aldeko aktibista (Argentina) # [[María Isidra de Guzmán y de la Cerda]] Medikua (Madril 1767-1884)) # [[María José Fuster]] UNED-eko irakaslea eta GIB/HIESaren ekintzaile eta ikerlaria (Alicante) # [[María José Martínez Herrero|Maria José Martinez Herrero]] EHUko irakaslea # [[María Josefa de Larumbe Goñi]] inprimatzailea eta liburu-saltzailea (Iruña 1700-1757) # [[Maria Lugones]] filosofo feminista eta deskoloniala (Argentina) # [[María Pineda]] modelo eta enpresaburua # [[María Ponce|Maria Ponce]] Maiatzeko plazako ekintzailea (Argentina) # [[María Telo]] Legelaria, familia-abokatua eta feminista extremadurarra # [[María Wonenburger]] Matematikan doktorea (Galizia) # [[Mariana Rodríguez del Toro|Mariana Rodriguez del Toro]] Mexiko independiaren aldeko borrokalaria (1775-1821) # [[Mariasilvia Spolato]] LGBT eskubideen ekintzailea (Italia) # [[Mariblanca Sabas Alomá|Mariblanca Sabas Alom]] Feminista, kazetaria, ministroa (Kubako Santiago, 1901-1983) # [[Marie-Thérèse Walter]] modeloa eta Picassoren amorante (Frantzia) # [[Marilyn Waring]] ekonomia feministaren sortzaile nagusietako bat(Zeelanda Berria) # [[Marquesa del Ter]] Noble frantziarra, pianista eta ekintzaile feminista (1864-1936) # [[Marta Espinós]] Valentziar piano-jotzailea. Valentzia # [[Marta González Gómez]] El Salvador-eko armadaren eraso batean eraila. # [[Marta Lozano Molano]] musikagilea (Cáceres, 1985) # [[Martina Casiano y Mayor|Martina Casiano]] maistra, fisika eta kimikaria # [[Martina Castells Ballespí]] Medikuntzan doktore-gradua lortzen lehen emakumea (Lleida,1852-1884) # [[Mercè Capdevila i Gaya]] musikagilea, pedagogoa (Bartzelona) # [[Mercè Torrents Turmo]] piano-jole eta konpositore katalana # [[Mertxe de Renobales]] biokimikaria (Bilbo) # [[Miren Llona]] EHUko irakaslea # [[Mylene Fernández Pintado]] idazlea (Kuba) # [[Ochy Curiel]] feminismoaren teorialaria eta aktibista, gizarte-antropologoa (Dominikar Errepublika) # [[Ofelia Rodríguez Acosta|Ofelia Rodriguez Acosta]] Feminista, kazetaria, idazlea (Habana, 1902-1975) # [[Olimpia Fulvia Morata]] humanista italiarra # [[Pamela Yates]] estatubatuar dokumentalista eta giza eskubideen aldeko ekintzailea # [[Pilar Castillo Sánchez]] pianista (Galizia) # [[Pretty Yende]] sopranoa (Hego Afrika) # [[Raquel Calvo Larralde]] kazetaria, dokumentalgilea (Durango) # [[Rita Cetina Gutiérrez]] maistra, poeta eta feminista mexikarra # [[Rosario de Acuña|Rosario de Acuña y Villanueva]] idazle, librepentsalari eta kazetaria (Madril) # [[Roya Sadat]] zinegile eta zinema-zuzendaria (Afganistan) # [[Salutxu Etxebarria]] Amurriko emakume aurreskulari aitzindaria (1924-2008) # [[Tomasa Cuevas]] efef militante komunista eta antifrankista (Guadalajara 1917 -Bartzelona 2007) # [[Ulrike Tillmann]] matematikaria (Alemania) # [[Vicenta Llorente del Moral]] entomologoa (Algorta) # [[Wendy Flores]] abokatua eta giza eskubideen aldeko defendatzailea. (Nikaragua) # [[Zulema de la Cruz]] musikagile, konpositore (Madril) # [[Zuriñe López de Sabando Sainz]] dokumentalgilea (Gasteiz) }} ====Berriak 2021 (uztaila, abuztua, iraila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Egidazu]] ef--'''SORTU''' ilustratzailea, biologoa eta idazlea (Durango) # [[Bea Larrañaga]] ef--'''SORTU''' aktorea (Errenteria) # [[Begoña Zia]] ef--'''SORTU''' marrazkilaria. (Iruñea 1959-2019) # [[Dorleta Kortazar]] ef--'''SORTU''' ipuin-kontalaria (Arrasate 1974) # [[Eider Perez]] ef--'''SORTU''' aktorea, idazlea, bertsozalea eta aurkezlea (Pasaia1995) # [[Elena Pérez]] efef'''SORTU''' txistularia (Ermua 1968-2021) # [[Eskarne Aroma]] efef'''SORTU''' irakaslea, aktorea, ekintzailea (Durango 1934-2021) # [[Esther Gorostiza]] ef--'''SORTU''' pediatra (Atxondo 1953) # [[Gala Knörr]] ----'''SORTU''' artista (Gasteiz 1984) # [[Isabel González]] ef--'''SORTU''' liburuzaina, politikaria (Leon-Durango 1974) # [[Jenni Alvarado]] ef--'''SORTU''' artista (Durango 1981) # [[Laura Latorre]] ef--'''SORTU''' terapeuta, idazlea (Madril-Huarte 1975) # [[Maddi Soroa]] ----'''SORTU''' pedagogoa (Lekunberri 1997) # [[Maitane Azurmendi]] ef--'''SORTU''' artista. (Gernika 1978) # [[Maria Josefa Aedo]] efef'''SORTU''' lekaimea (Ermua 1786-Compostela 1805) # [[Marina Lameiro]] ----'''SORTU''' zinemagilea (Iruñea 1986) # [[Norma Mentxaka]] --ef'''SORTU''' terrorismoaren biktima (Santurtzi 1932-1976) # [[Rosa Arburua]] ----'''SORTU''' pedagogoa, historia ikertzailea (Irun 1961) # [[Vanesa Fernández]] ef--'''SORTU''' Zinebiko zuzendaria. (Iurreta 1980) # [[Agustina González López]] idazle, pentsalari, pintore abangoardista eta politikaria izan zen.(Granada) # [[Ana Carrillo Domínguez]] Errepublikako Herri Armadako kapitain komunista (1898 - 1974) # [[Ana María Martínez Sagi]] Kataluniako poeta, sindikalista, kazetaria eta atleta feminista (Bartzelona, 1907-2000) # [[Anbara Salam Khalidi]] idazle eta itzultzaile feminista (Libano) # [[Ángela Labordeta]] idazlea (Teruel) # [[Ángeles Ottein]] sopranoa (Madril) # [[Angélica Dass]] argazkilaria (Brasil) # [[Consuelo Zavala]] maistra, feminista (Mexiko) # [[Esther Bejarano]] musikaria, Auschwitzeko kontzentrazio-eremutik bizirik atera zena (Alemania) # [[Gertrudis Bocanegra]] Mexikoren indepentziaren aldeko borrokalaria (Mexiko) # [[Inge Morath]] argazkilaria (Austria- AEB) # [[Jane Glover]] orkrestra zuzendaria (Erresuma batua) # [[Mari Luz Cristóbal Caunedo|Mari Luz Cristóbal]] Asturias, 1948. Tonada-kantaria # [[María "La Jabalina"]] militante anarkista eta miliziano espainiarra (1917 - 1942) # [[María de Baratta]] musikagilea, piano-jotzailea (El Salvador) # [[Mariana Pineda]] espainiar liberala (Granada) # [[Mariela Castro]] politikaria eta sexologoa (Kuba) # [[Milena Jesenská]] kazetaria, idazlea eta itzultzailea (Txekia) # [[Olga Bergholz]] Errusiar poeta (1910-1975) # [[Olga Jojlova]] Ballet dantzaria. Picassoren lehen emaztea. (1891-1955) # [[Paulina Ódena García]] militante komunista, Espainiako Gerra Zibilean milizianoa (Bartzelona 1911 - Granada 1936) # [[Peli Romarategui]] misiolari arabarra da, eta egurrez, beiraz eta zeramikaz egindako erlijio-lana egin ditu (Gasteiz) # [[Sandra Sánchez]] Karateka. Talavera de la Reina (1981) # [[Shamsia Hassani]] Afganistango grafitigilea. # [[Silvia Lazarte]] Boliviar-kitxuar politikaria (Bolivia) # [[Vilma Espín]] iraultzailea, heroia (Kuba) }} ====Berriak 2021 (apirila, maiatza, ekaina)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Anaje Narbaiza]] ef--'''SORTU''' euskaltzaile eta sindikalista (Bergara 1960) # [[Delia Lauroba]] --ef'''SORTU''' erresistentea (Donostia 1909-2004) # [[Estíbaliz Sádaba Murguía]] ----'''SORTU''' artista (Bilbo 1963) # [[Garazi Arrizabalaga]] ef--'''SORTU''' Durangoko Museoko zuzendaria (Berriz 1984) # [[Goiuri Aldekoa-Otalora]] ef--'''SORTU''' argazkilaria (Durango 1972) # [[Idoia Asurmendi]] ef--'''SORTU''' musikaria. (Aramaio 2000) # [[Idoia Gereñu]] ----'''SORTU''' antzerkigilea (Tolosa 1980) # [[Jone Guenetxea]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Abadiño 1978) # [[Jone Novo]] ef--'''SORTU''' kameraria (Durango 1982) # [[Juanita Ibaibarriaga Literatur Saria|Juanita Ibaibarriaga Literatur saria]] '''SORTU''' (Ermua) # [[Lucrecia Arana]] efef'''SORTU''' zarzuela abeslaria (Haro 1867- Madril 1927) # [[Maite Berriozabal]] ef--'''SORTU''' Euskara teknikaria (Berriz 1987) # [[Mariam Bilbatua]] ef--'''SORTU''' Unibertsitateko irakasle ohia. Durangoko zinegotzia 2019tik (Getxo, 1950) # [[Miren Lazkano]] ef--'''SORTU''' Piraguista (Donostia 1997) # [[Sagrario Aranburu]] efef'''SORTU''' dantzaria eta abeslaria (Iruñea 1930-2021) # [[Veronica Werckmeister]] ef--'''SORTU''' margolaria, muralista (Gasteiz 1972) # [[Amina Hussein]] kazetaria eta itzultzaile (Kurdistan-Bartzelona) # [[Amparo Poch y Gascón]] idazle eta mediku antifaxista eta libertarioa (Espainia, 1902-1968) # [[Ana María Pérez del Campo]] ekintzaile feminista (Madril) # [[Annie Vivanti]] Londresen jaiotako idazle italiarra # [[Betsi Cadwaladr]] erizaina (Gales) # [[Carme Riera]] idazlea (Balear Irlak) # [[Carmen Salinas Alfonso de Villagómez]] Legelaria # [[Celia del Palacio]] feminista (Durango-Mexiko) # [[Colette Maze]] piano-jotzailea (Paris) # [[Concepción Sierra Ordóñez]] Legelaria # [[Concha Liaño Gil]] Espainiako ekintzaile anarkista ( Épinay-sur-Seine, Frantzia, 1916-2014) # [[Emma Roca]] korrikalaria, suhiltzailea (Katalunia) # [[Herminia Fajardo]] kazetaria, feminista (Kanariak) # [[Hilda Hilst]] idazlea. (Brasil) # [[Jane Rule]] idazlea (Kanada) # [[Josefina Carabias]] kazetaria, idazlea (Avila) # [[Julia Hermosilla Sagredo]] Anarkosindikalista, milizianoa eta frankismoaren aurkako erresistentea (Sestao, 1916-2009) # [[Julienne Mathieu]] zinema mutuko aktorea (Frantzia) # [[Kathleen Winter]] idazlea (Kanada) # [[Katia Reimberg]] etorkin ekintzailea, feminista (Brasil-Donostia) # [[Leticia Gaspar]] artista. (Bilbo) # [[Llibertat Ródenas Rodriguez]] Valentziako anarko-sindikalista, milizianoa eta Mujeres Libres taldearen kidea (1892-1970) # [[Lola Iturbe]] Espainiar anarko-sindikalista (Bartzelona, 1902-1990) # [[Mahasweta Devi]] Bengalkiar-indiar idazle eta aktibista # [[Margarita Xirgu]] Aktorea (Katalunia) # [[María Asunción Català]] matematikaria, astronomoa (Bartzelona) # [[María Bruguera Pérez]] (Extremadurako militante libertarioa eta feminista) (1913-1992) # [[María del Carmen de Lara]] zinemagile feminista (Mexiko) # [[María Dueñas (biolin-jotzailea)]] Granada 2002 # [[María Elena Walsh]] poeta, kantautorea, eleberrigilea, antzerkigilea (Argentina) # [[María Teresa Rodríguez Sáinz-Rozas|María Teresa Rodríguez Sainz-Rozas]] enpresaburua (Palentzia) # [[Mercedes Prieto]] Astronomoa (Huelva) # [[Penelope Fitzgerald]] idazlea (Erresuma Batua) # [[Pepita Carpeña]] Espainiar feminista eta anarkosindikalista (Bartzelona, 1919-2005) # [[Sara Facio]] argazkilaria. (Argentina) # [[Soledad Estorach Esterri]] Espainiako ekintzaile anarkista (Lleida, 1915-1993) # [[Teresa Aldamiz]] poeta, kazetaria, itzultzailea. (Filipinas-Bilbo) # [[Teresa Jordá Vitó]] Akuarelista, margolaria (Bartzelona) # [[Teresa Lanceta]] Artista (Bartzelona) # [[Vera Mantero]] dantzaria (Portugal) # [[Xela Arias]] idazlea (Galizia) }} ====Berriak 2021 (urtarrila, otsaila, martxoa)==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Andereak Elkartea|Andereak Elkartea]] '''SORTU''' (Durango 2005) # [[Amaia Lopez de Munain]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Gasteiz 1972) # [[Antxone Telleria Mendia]] ef--'''SORTU''' irakaslea (Lekeitio 1956) # [[Bakarne Altonaga]] ef--'''SORTU''' historialaria (Bilbo 1988) # [[Bittori Etxeberria]] --ef'''SORTU''' Emakume Abertzale Batza. Erresistentziako kidea (Baztan 1908-1997) # [[Capitolina Bustince Larrondo]] efef'''SORTU''' irakasle, idazlea (Ujué 1864- Segovia 1934) # [[Carmen Artaza]] ----'''SORTU''' abeslaria (Donostia 1995) # [[Eladia Zubizarreta]] efef'''SORTU''' erreketista (Ermua 1923-2020) # [[Elena Ziordia]] ef--'''SORTU''' ilustratzailea (Bizkaia 1964) # [[Filomena Baldezate]] efef'''SORTU''' erizaina eta emagina (Valladolid-Bilbo 1895- Miranda de Ebro 1980) # [[Garazi Mugarza]] ef--'''SORTU''' Margolaria, idazlea eta erizana (Mallabia 1995) # [[Elvira Iñurrieta]] efef'''SORTU''' emagina (Elorrio 1895-1980) # [[Haizea Martiartu]] ef--'''SORTU''' saxofoi-jotzailea (Markina 1991) # [[Irantzu Mendia Azkue]] ----'''SORTU''' irakaslea eta ekintzailea (Gasteiz 1976) # [[Irati Idiakez]] ef--'''SORTU''' snowboarderra (Getaria 1996) # [[Isabel Lobiano]] efef'''SORTU''' (Ermua 1583-1673) # [[Izaro Lasa]] ef--'''SORTU''' txirrindulari ohia eta idazlea (Zumarraga 1987) # [[Kari Alberdi]] ----'''SORTU''' kimikaria, komunikazio zientifikoan aditua (Azkoitia 1996) # [[Lilatoia]] '''SORTU'''Donostia # [[Lorea Zulaika]] ef--'''SORTU''' musikaria (Ziortza-Bolibar 1996) # [[Lucia Urrutia]] ----'''SORTU''' meteorologoa (Erroibarra 1932) # [[Maider Mendizabal]] ef--'''SORTU''' pilotaria (Zizurkil 1977) # [[Maite Axiari]] --ef'''SORTU''' feminista, euskaltzale (Ezpeleta 1949-2021) # [[Maite Gorrotxategi]] ef--'''SORTU''' erraketista (Ermua 1926) # [[Mari Carmen Díaz de Lezana]] ----'''SORTU''' txirrindularia (Urduña 1943) # [[Marta Olazabal]] ----'''SORTU''' ikertzailea (Bilbo 1981) # [[Matilde Isasi-Isasmendi]] ef--'''SORTU''' emagina (Iurreta 1933) # [[Mentxu Alkorta]] ef--'''SORTU''' dantzari eta trikitilaria (Donostia 1947) # [[Miren Begoña Ereñaga]] efef'''SORTU''' erraketista (Durango 1927-2015) # [[Nahia Zubeldia]] ----'''SORTU''' itzultzaile, musikaria, idazlea (Lapurdi 1982) # [[Nerea del Campo Aguirre]] ef--'''SORTU''' filologoa (Eibar 1971) # [[Nicasia Madariaga]] efef'''SORTU''' margolaria (Bilbo 1874-1970) # [[Sara Estévez]] ----'''SORTU''' kazetaria (Bilbo 1925) # [[Tere Verdes]] efef'''SORTU''' Emakume Abertzale Batza. Erresistentziako kidea (Bilbo 1907-1959) # [[Victoria Mallabiabarrena]] efef'''SORTU'''soprano lirikoa (Mallabia 1867-1960) # [[Adelina Zendejas Gómez]] irakasle, kazetari, aktibista (Mexiko) # [[Aimé Painé]] abeslari maputxea (Argentina) # [[Alaíde Foppa]] poeta, itzultzailea, ekintzailea (Bartzelona-Guatemala) # [[Alice Stewart]] epidemiologa (Erresuma batua) # [[Amelina Ermeline Devant-Le Gallena]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Ana María Moix]] poeta, idazlea (Bartzelona) # [[Andrea Khalfaoui]] 1. ijito doktorea # [[Bartolina Sisa]] iraultzailea (Bolivia) # [[Benita Galeana]] sindikalista, ekintzailea (Mexiko) # [[Boliviako Cholitas escaladoras]] Bolivia # [[Carmen Ballvé]] argazkilaria (Madril) # [[Carmen Orellana Illescas]] ingurumen agentea, basozaina (Balear Uharteak) # [[Cira Crespo]] historialaria, idazlea (Katalunia) # [[Conxa Pérez Collado]] Ekintzaile anarko-feminista eta milizianoa (Katalunia, 1915-2014) # [[Cora Sadosky]]. Matematikaria (Argentina) # [[Coraline Labourdette]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Cristina López Barrio]] abokatu, idazlea (Madril) # [[Diana Trujillo]] ingeniari aeroespaziala (Kolonbia) # [[Domitila Barrios de Chungara]] Boliviar feminista # [[Edith Pretty]] lurjabea eta filantropoa. (Erresuma Batua) # [[Esperanza d'Ors|Esperanza D'ors]] eskutorea (Madril) # [[Ewy Rosqvist-von Korff]] rally pilotua (Suedia) # [[Fanny Blankers-Koen]] atleta (Herbehereak) # [[Flora Sandes]] soldadua (Britainia Handia) # [[Gilka Machado]] poeta (Brasil) # [[Gregoria Apaza]] iraultzailea (Bolivia) # [[Guadalupe Grande]] idazlea, poeta (Madril) # [[Guillermina Uribe Bone]] ingeniari zibila (Kolonbia) # [[Hedina Sijerčić]] idazle, kazetari, poeta (Sarajevo) # [[Helena Janeczek]] idazlea, kazetaria (Italia) # [[Hella Haasse]] idazlea (Herbehereak) # [[Idoia Hernández]] HATXE, piano-jotzailea (Errenteria) # [[Irene Polo]] kazetaria (Katalunia) # [[Irina Antónova]] Arte kritikaria (Mosku) # [[Isabella Karle]] X izpien ikertzailea. EEBB # [[Jacqueline Bidegorri]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Joy Adamson]] naturalista (Austria) # [[Juana Rouco Buela]] anarkista (Argentina) # [[Katharine Burr Blodgett]] fisikaria eta asmatzailea (Estatu Batuak) # [[Kalam Kunde|Kalam Kunda]] Kunde-jotzailea (Burkina Faso) # [[La Voz de la Mujer]] Argentinako aldizkari anarko-feminista. itzulpena # [[Letitia Mumford Geer]] erizaina eta asmatzailea (Estatu Batuak) # [[Louisa Garrett Anderson|Louisa Garret]] Medikua eta sufragista (Britainia Handia) # [[Lucía Sánchez Saornil]] Ekintzaile anarko-feminista eta poeta. Mujeres Libres-en sortzailea (Espainia, 1895-1970). # [[Lucy Parsons]] anarkista, komunista (EEBB) # [[Mamen Moreu]] ilustratzaile, komikigile (Huesca) # [[Manuela León]] Emakume ekintzailea (Ekuador) # [[Malva Flores]] idazlea (Mexiko) # [[Marcela Delpastre]] idazlea (Frantzia) # [[Margaret Roundtree]] Saskibaloi jokalaria (Estatu Batuak) # [[Margarita del Val]] birologoa (Madril) # [[Margarita García Flores]] feminista, abokatua (Nexiko) # [[Marie Langer]] Medikua, psikologoa (Austro-Argentinarra) # [[Mary Moffat Livingstone]] esploratzailea (Hegoafrika) # [[Maria Clemencia Herrera]] Lideresa, ekintzailea (Kolonbia) # [[María Cinta Balagué]] irrati esataria (Bartzelona) # [[María Collazo]] Argentinako anarko-feminista. itzulpena # [[Maria del Mar Lozano]] RAEx-eko zuzendaria (Iruñea) # [[Maria Josefa Saavedra]] abokatua (Bolivia) # [[María Lorena Ramírez]] korrikalaria (Mexiko) # [[Maria Paz Jiménez Escudero]] margolaria (Donostia) # [[Maria Soledad Moral Santa Cruz]] arrain saltzailea, ekintzailea (Portugalete) # [[Marina Núñez]] artista (Palentzia) # [[Marta Lamas]] idazlea, feminista, antropologoa (Mexiko) # [[Maxine Molyneux]] soziologoa, feminista (Pakistan) # [[Mercedes Ateca]] Txirrindularia (Laredo-Kantabria) # [[Mujeres Libres]] 36ko Espainiako Gerra garaiko erakunde anarko-feminista. itzulpena # [[Mujeres Libres (aldizkaria)]] Aurrekoaren aldizkaria. itzulpena # [[Nancy Porsia]] Kazetaria (Italia) # [[Nell Leyshon]] idazlea (Erresuma Batua) # [[Nuria Ruiz de Viñaspre]] poeta (Logroño) # [[Olvido García Valdés]] poeta (Pravia-Asturias) # [[Petrona Eyle]] Medikua, feminista (Argentina) # [[Rebeca Uribe]] poeta, (Mexiko) # [[Rebeca Uribe Bone]] ingeniari kimikoa (Kolonbia]] # [[Rosario Pino]] antzezlea (Málaga) # [[Sara Berenguer Laosa]] Ekintzaile anarko-feminista (Katalunia, 1919-2010) # [[Shadi Ghadirian]] argazkilaria (Iran) # [[Simona Manzaneda]] itzultzailea (Bolivia) # [[Solveig Nordström]] arkeologoa (Suedia) # [[Úrsula Goyzueta]] iraultzailea (Bolivia) # [[Vicenta Juaristi Eguino]] iraultzailea (Bolivia) # [[Victoria Aguirre Anchorena]] margolaria (Buenos Aires) # [[Virginia Bolten]] anarkista, kazetaria (Argentina) # [[Whina Cooper]] ekintzailea (Zeelanda Berria) }} === Hobetuak 2021 === # [[Alicia Iturrioz]] margolaria (Eibar) # [[Louise Michel]] Frantziako anarkista. Parisko Komunan kiderik garrantzitsuenetakoa. # [[Luz Zalduegi]] Albaitaria. (Mallabia) # [[Felisa Areitioaurtena|Felisa Areitioartena]] Antzezlea (Zaldibar) # [[Maria Magunazelaia]] Txirrindulari aitzindaria (Ermua) # [[Anna Sundström]] kimikaria (Suedia) # [[Mariñe Arbeo]] ilustrailea # [[Mercedes Careaga]] Ekintzailea (Eibar) # [[Iratxe Ansa]] dantzaria. (Donostia) ====Berriak 2020 ==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Adela Andikoetxea]] ----'''SORTU''' nekazaria (Urduliz 1954) # [[Ainhoa Urien]] ef--'''SORTU''' idazlea. (Abadiño 1997) # [[Amaia Gabantxo]] ef--'''SORTU''' idazlea itzultzailea (Bermeo1973) # [[Ana Mari Marin]] efef'''SORTU''' margolaria (Elizondo 1933- Iruñea 2020) # [[Andragunea]] '''SORTU''' Durango # [[Aroa Uharte]] ----'''SORTU''' itzultzailea (Leitza 1984) # [[Arrate Hidalgo]] ----'''SORTU''' idazlea, itzultzaile (Bilbo 1987) # [[Arrate Mardaras]] ef--'''SORTU''' idazlea (Abadiño 1960) # [[Askoa Etxebarrieta]] ef--'''SORTU''' flamenko dantzaria (Gasteiz 1976) # [[Dorita Ruiz]] '''SORTU''' Hezkuntza bereziko irakaslea aintzindaria (Burgos-Durango-Euba1944) # [[Erlea Maneros]] ef--'''SORTU''' Artista. Margolaria. (Bilbo 1977) # [[Esther Cruz]] ----'''SORTU''' eskalatzailea. (Murtzia-Euskal Herria 1976) # [[Irati Bilbao]] ef--'''SORTU''' jazz abeslaria. (Durango 1992) # [[Iratxe Mediavilla]] ef--'''SORTU''' zinegilea (Elorrio 1885) # [[Eva Guerrero]] ef--'''SOefefRTU''' dantzaria, koreografoa (Bilbo 1982) # [[Felisa Areitioaurtena]] '''SORTU''' antzezlea (Zaldibar 1902- Donostia 1990) # [[Garazi López de Armentia]] ef--'''SORTU''' dantzaria eta koreografoa (Gasteiz 1984) # [[Garbiñe Elizegi]] ef--'''SORTU''' erizaina, feminista (Baztan 1975) # [[Gemma Sanginés]] ef--'''SORTU''' psikologoa (Bilbo 1970) # [[Ines Olza]] ef--'''SORTU''' ikertzailea (Nafarroa 1982) # [[Isabel Sola]] ef--'''SORTU''' Birologoa (Nafarroa 1967) # [[Ixone Aroma]] ef--'''SORTU''' dantzaria (Durango 1982) # [[Izaro Zubiria]] ef--'''SORTU''' zientzilaria (Gaztelu 1989) # [[Izaskun Ayestaran]] ----'''SORTU''' erreketista (Ibarra 1941) # [[Jaione Camborda]] ef--'''SORTU''' zinegilea (Donostia 1983) # [[Joana Olasagasti]] ----'''SORTU''' dantzaria (Baiona 1990) # [[Jone Elorriaga]] ef--'''SORTU''' artista (Durango 1993) # [[Jone Martinez Palacios]] ef--'''SORTU''' irakaslea, feminista (Bizkaia 1995) # [[Josune Ilundain]] ef--'''SORTU''' sortzailea, ekintzaile, idazlea. (Nafarroa 1990) # [[Judit Muñoz]] ef--'''SORTU''' matematikaria eta ikertzailea (Abadiño 1991) # [[Juana Arrillaga|Juana "Juanita" Arrillaga]] efef'''SORTU''' erraketista (Elgoibar 1925- Mexiko 2022) # [[Juanita Gorroño]] efef'''SORTU''' panderojolea (Muxika 1913-Zornotza1991) # [[Juliana Zubizarreta]] efef'''SORTU''' panderojolea (Elgoibar1910-2006) # [[Julie Adrienne Karrikaburu]] efef'''SORTU''' musikologoa (Zuberoa1827-1898) # [[Karmele Gisasola]] ef--'''SORTU''' Herri kirolak (Mallabia1994) # [[Karmele Mitxelena]] ef--'''SORTU''' Idazlea eta iralkaslea (Oiartzun1988) # [[Larraitz Ariznabarreta]] ----'''SORTU''' antropologoa (Bilbo1968) # [[Leyre Arrieta |Leyre Arrieta Alberdi]] ef--'''SORTU''' historialaria (Mutriku1971) # [[Leire Elustondo Quiñones]] ef--'''SORTU''' Abeslaria, kazetaria (Ermua1993) # [[Lide Arana]] ----'''SORTU''' zientzialaria (Donostia1984) # [[Lurdes Huizi]] --ef'''SORTU''' irakaslea, (Goizueta1958-2020) # [[Luzia Sagastasoloa]] efef'''SORTU''' maistra, irakaslea, moja (Mallabia1912-Gasteiz1999) # [[Maialen Arregi]] ef--'''SORTU''' Arkitektoa (Elorrio1986) # [[Mabel Cañada Zorrilla]] ----'''SORTU''' feminista, ekintzailea (Bilbo1952) # [[Mabi Revuelta]] ef--'''SORTU''' artista plastikoa (Bilbo1967) # [[Maddi Ane Txoperena]] ef--'''SORTU'''bertsolaria, kazetaria eta feminista (Hendaia1994) # [[Maiana Bidegain]] ----'''SORTU''' zinegilea (Lapurdi1977) # [[Maite Lephaille]] ----'''SORTU''' irrati-esataria (Zuberoa1957) # [[Maite López]] ef--'''SORTU''' idazlea, itzultzailea (Azkoitia1985) # [[Mari Cruz Guruzeta]] efef'''SORTU''' ekintzailea (Aramaio1871-Areatza1934) # [[Mari Jose Kerejeta]] ----'''SORTU''' idazlea (Zegama1961) # [[Mari Karmen Goñi]] ----'''SORTU''' irakasle aitzindaria (Baztan ?) # [[María Jesús Cueto]] ef--'''SORTU''' artista. (Santander-Bilbo1951) # [[Maria González Gorosarri]] ef--'''SORTU''' Kazetaria, idazlea (Durango1978) # [[Maria Dolores Larramendi]] efef'''SORTU''' erraketista (Pasaia1926-2023) # [[Maria Mentxaka]] ef--'''SORTU''' kirol argazkilaria (Mungia1976) # [[Maria Merino]] ef--'''SORTU''' matematikaria (Bilbo1976) # [[Maria Txurruka]] efef'''SORTU''' erraketista (Elgoibar1923-2000) # [[Mari Carmen Ruiz]] ----'''SORTU''' aktore ohia (Bilbo1944) # [[Marijo Deogracias]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Antzuola1973) # [[Miren Larrea]] ef--'''SORTU''' antzezlea. (Zornotza1981) # [[Myriam Cameros Sierra|Myriam Cameros]] ef--'''SORTU''' Ilustratzailea (Iruña1978) # [[Nerea Irastorza]] ----'''SORTU''' zientzialaria (?, 1991) # [[Nerea Loiola Pikaza|Nerea Loiola]] ef--'''SORTU''' idazlea (Deba1985) # [[Olga Cazalis]] --ef'''SORTU''' erraketista (Markina-Xemein1925-Tenerife2018) # [[Pilar Claver]] ----'''SORTU''' aktibista (Izaba1918-2000) # [[Uxune Martinez Mazaga]] ef--'''SORTU''' Zabalkunde zientifikorako arduraduna (Garai1969) # [[Udane Ostolaza]] ef--'''SORTU''' Harri-jasotzailea (Orio2005) # [[Yolanda Mazkiaran]] '''SORTU''' dokumentalgilea (Altsasu1963) # [[Zaloa Fuertes]] ef--'''SORTU''' Argazkilaria (Mexiko-Abadiño1983) # [[Zuriñe del Cerro]] efef'''SORTU''' feminista historikoa (Bilbo1956-2020) # [[Katalin Karikó]] Biokimikaria (Hungaria) # [[Adela Cortina]] filosofoa (Valentzia) itzulpena # [[Adelina Gutiérrez]] astrofisikaria (Txile) # [[Alda Lara]] idazlea. (Angola). itzulpena # [[Alicia Miyares]] Filosofoa, feminista (Asturias) itzulpena # [[Alexandra David-Néel]] bidaiaria, idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Alexandra Olaya]] zientzialaria. Kolonbiarra. Itzulpena # [[Ama Ata Aidoo]] idazle afrikarra. Itzulpena # [[Amancay Gaztañaga]] abeslaria (Mexiko) # [[Amelia Opie]] idazlea ingelesa # [[Aminata Sow Fall]] idazlea (Senegal) itzulpena # [[Amparo Sánchez]] abeslaria (SEvilla) # [[Ana de Miguel]] filosofoa, feministra (SAntander) itzulpena # [[Ana Kiro]] galiziar abeslaria. itzulpena # [[Ana María Crespo de las Casas]] farmazialaria. (Tenerife) itzulpena # [[Andrée de Jongh]] belgika erresistentziako kidea # [[Ángeles López de Ayala]] kazetaria, politikaria, dramaturgoa (Sevilla) # [[Anna Burns]] idazlea (Belfast)itzulpena # [[Anna Surinyach]] fotokazetaria (Katalunia) # [[Anne Carson]] Poeta (Kanada) itzulpena # [[Anne Palles]] Sorgintzat errea (Danimarka) # [[Anoushka Shankar]] musikagilea itzulpena # [[Antonia Ferrín Moreiras]] Matematikaria, astronomoa (Galizia) # [[Ariane Lopez-Huici]] argazkilaria. Itzulpena # [[Asha Ismail]] mutilazioaren aurkako ekintzailea (Kenya) # [[Atala Apodaca]] feminista, iraultzailea (Mexiko) # [[Aziza Brahim]] abeslari sahararra (Itzulpena) # [[Beatrice Shilling]] asmatzailea (Ingalaterra) itzulpena # [[Becky Siegel]] dantzaria, koreografoa, zuzendaria (EEBB) Iruñea # [[Bel Zaballa]] kazetaria, idazlea (Katalunia) # [[Belén Bermejo]] idazlea, argazkilaria eta editorea (Madril) # [[Belén de Sárraga]] kazetaria, ekintzailea (Valladolid-Mexiko # [[Beryl Markham]] hegazkinlaria, idazlea (Ingalaterra-Kenya) itzulpena # [[Bertha Benz]] asmatzailea # [[Bertha Lutz]] Brasilgo urbanista eta feminista. # [[Blanca Silveira]] astronomoa (Venezuela) itzulpena # [[Beulah Louise Henry]] asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Carme Alvariño]] historialaria (Galizia) itzulpena # [[Carla Simón]] zinegilea (Katalunia) # [[Carmen Castillo (zinegilea)|Carmen Castillo]] zinegilea (Txile). itzulpena # [[Carmen de Burgos]] poeta eta kazetaria (Almeria) itzulpena # [[Carmen Gil Martinez]] idazlea. (Cadiz) # [[Carmen Portinho]] (itzulpena) (Brasil) # [[Catherine Destivelle]] eskalatzailea (Frantzia) # [[Cécile Rol-Tanguy|Cécile Rol]] Erresistentea. Frantzia. Itzulpena # [[Celinda Arregui]] politikaria, feminista (Txile) # [[Claire Goll]] kazetaria, idazlea bakearen aldeko altibista (Alemania-Frantzia) # [[Claudia Paz y Paz]] giza eskubideen defentzailea # [[Consuelo Álvarez Pool]] idazlea (Katalunia) # [[Cony Carranza Castro]] feminista, hezitzailea (El Salvador) # [[Cora Ratto de Sadosky]] matematikaria eta ekintzailea (ARgentina) # [[Dacia Maraini]] eleberrigilea (Italia) # [[Diane di Prima]] Poeta (EEBB) itzulpena # [[Dilhan Eryurt]] astronomoa, astrofisikaria (Turkia) # [[Dora Alonso]] Kazetaria eta idazlea (Kuba) itzulpena # [[Dorothea Klumpke]] astronomoa. EEBB # [[Dorothee Sölle]] Poeta eta teologoa. Itzulpena # [[Dulce Chacón (idazlea)|Dulce Chacón (Idazlea)]] Zafra. Itzulpena # [[Ebru Timtik]] abokatu kurdua. (Istambul) # [[Elena García Armada]]ingeniaria, asmatzailea (Santander) # [[Elodia Zaragoza-Turki]] idazlea,poeta,editorea # [[Emilie Flöge]] jostuna # [[Emma Chacón i Lausaca]] musikagilea (Bartzelona) itzulpena # [[Emma Lehmer]] matematikaria (Estatu Batuak) itzulpena # [[Encarnación Cabré]] arkeologoa (Madril) itzulpena # [[Eugenia Sacerdote de Lustig]] zientzilaria (Turin-Buenos Aires) (Itzulpena) # [[Eva Gonzalès]] margolaria (Paris) (Itzulpena) # [[Fanny Bullock Workman]] bidaiaria, idazlea, itzulpena # [[Filipa César|Filipa Cesar]] zinema zuzendaria (Portugal) itzulpena # [[Florence Rena Sabin]] zientzialaria. (EEBB) itzulpena # [[Francisca Vives]] historialaria (Cadiz) itzulpena # [[Gabrielle Roy]] Kanadar idazlea. (Kanada) # [[Gertrude Jekyll]] Lorezaina (Erresuma Batua) # [[Gloria Anzaldúa]] idazlea. aktibista (EEBB) itzulpena # [[Guadi Galego]] abeslaria (Galizia) (Itzulpena) # [[Hayley Westenra]] abeslaria (Zeelanda Berria) itzulpena # [[Helin Bölek]] abeslaria (Turkia) # [[Helena Maleno]] aktibista (El Ejido) Itzulpena # [[Ida Vitale]] idazlea. (Uruguai) itzulpena # [[Idea Vilariño]] idazlea. itzulpena # [[Inma Chacón]] idazlea (Zafra) itzulpena # [[Irene Solà]] idazlea, artista (Katalunia) # [[Irene Vallejo Moreu]] filologa eta idazlea (Zaragoza) # [[Irma Alicia Velásquez Nimatuj|Irma Alicia Velásques Nimatuj]]Guatemala, kazetaria eta antropologoa # [[Isabella Bird]] bidaiaria. idazlea (itzulpena) # [[Isabel Bono]] poeta, (Malaga) itzulpena # [[Jacinta Ortiz]] poeta (Granada) # [[Jennifer Doudna]] biokimikaria (EEBB) itzulpena # [[Jessie Fauset]] Poeta amerikarra itzulpena # [[Jessica Anderson]] idazle Australiarra. itzulpena # [[Jineth Bedoya]] Kazetaria. (Kolonbia) itzulpena # [[Joan Jara]] dantzaria (Txile) Victor Jararen bikotea # [[Joanne Chory]] biologoa. EEBB itzulpena # [[Josefa Llanes Escoda]] sugrafista (Filipinas) itzulpena # [[Judith Wright]] idazlea (Australia) itzulpena # [[Julia Antivilo]] artista (Txile) # [[Julie-Victoire Daubié]] idazle franziarra. itzulpena # [[Katharine Tynan]] idazle, Irlanda, itzulpena # [[Kenojuak Ashevak|Kenojuak Ashevah]]margolaria (Kanada) # [[La Yegros]] abeslaria (ARgentina-Okzitania # [[Laura Freixas]] idazlea (Bartzelona) (Itzulpena) # [[Leda Valladares]] abeslaria,(Argentina) (itzulpena) # [[Leila Aboulela]] sudandar idazlea (Itzulpena) # [[Leona Chalmers]] aktorea eta asmatzailea. EEBB. itzulpena # [[Leonor Orosa]] Koreografoa (Filipinak) # [[Lian Monserrate]] Muralgilea (Estatu Batuak) # [[Elizabeth Magie]] asmatzailea. (EEBB). Itzulpena # [[Lucía Garibaldi]] Zinegilea (Uruguai) Itzulpena # [[Luisa Capetillo]] anarkista, sindikalista, faminista (Puerto Rico) itzulpena # [[Magda Szabó|Magda Szabo]]idazlea (Hungaria) # [[María Andresa Casamayor]] matematikaria (Zaragoza) itzulpena # [[Maria Aurèlia Capmany]] eleberrigile, antzerkigile (Katalunia) itzulpena # [[Maria Isabel Barreno]] idazlea (Portugal) itzulpena # [[Maria Beasley]]. Asmaztzailea. (EEBB) # [[María Cumplido]] matematikaria. (itzulpena) # [[María Malla]] idazlea, katalana. itzulpena # [[María Mariño]] idazlea. (Galizia). itzulpena # [[Maria Pereira]] Asmatzailea (Portugal) # [[María Salvo]] Antifrankisgta (Bartzelona) itzulpena # [[Maria Teresa Horta]] idazlea (Portugal) itzulpena # [[María Teresa León]] idazlea (Errioxa) itzulpena # [[María Vallet Regí|María Vallet Regi]] Kimikaria (Kanaria) # [[María Y. Orosa|Maria Y. Orosa]] Medikua eta ikertzailea # [[Mariama Bâ]] idazlea (SEnegal) # [[Marica Campo]] idazlea (GAlizia) # [[Marie Hankel]] Esperanto idazlea, sufragista (Alemania) itzulpena # [[Marie Paradis]] alpinista Suitzarra. Itzulpena # [[Marie Under]] idazlea (Estonia) itzulpena # [[Marion Donovan]] asmaitzailea. EEBB. itzulpena # [[Mariví Ibarrola]] argazkilaria. (Naiara). itzulpena # [[Marivi Iturbe Etxeberria]] gizarte laguntzailea. Etxebarri. itzulpena # [[Margaret Harwood|Margaret Harwook]] Astronomoa (Estatu Batuak) itzulpena # [[Margaret Burbidge]] Astronomoa. (Inglaterra) itzulpena # [[Margarida Borràs]] Transexuala (Valentzia) # [[Margarita Michelena]] poeta (Mexiko) # [[Margarita Parra Álvarez]] Kimikaria, (Valentzia) # [[Martha Coston]]asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Marta Elena Casaús Arzú]] historialaria eta idazlea.(Guatemala) # [[Maruja Mallo]] margolaria (Galizia) itzulpena # [[Melitta Bentz]] asmatzailea alemaniarra itzulpena # [[Mercè Company]] idazlea (Katalunia) itzulpena # [[Mercè Ibarz]] idazlea (ARagoi) # [[Mikeas Sánchez]] poeta, irakaslea, idazlea (Mexiko) # [[Mónica Cahen D'Anvers]] kazetaria (Argentina) itzulpena # [[Montserrat Gudiol]] margolaria, (Bartzelona) itzulpena # [[Montserrat Torrent i Serra]] organojolea. (Bartzelona) itzulpena # [[Nella Larsen]] idazlea Afrikar-amerikarra. Itzulpena # [[Nellie Campobello]] idazlea eta dantzaria (Durango-Mexiko) itzulpena # [[Nerea Irigoyen]] zientzialaria. Zaragoza # [[Ngaio Marsh|Ngaio Marsh]] idazle, antzerlea. itzulpena # [[Olga Orozco]] poeta (Agentina) Itzulpena # [[Orsola Casagrande]] (Italia) # [[Pamela Hinkson]] idazle anglo irlandarra # [[Patricia Bath|Patricia Bath]] Medikua. itzulpena # [[Paula Nenette Pepín]] musikaria. # [[Paula Wiesinger]] eskiatzaile italiarra (Izulpena) # [[Paulina Chiziane]] idazle Monzambike. Itzulpena # [[Pilar del Río|Pilar del Rio]] kazetaria eta itzultzailea.(Granada). (itzulpena) # [[Pilar Alonso Ibañez]] etnografoa, historialaria (Markiz, Araba) itzulpena # [[Pilar Bellver]] idazlea, feminista (Jaen) itzulpena # [[Policarpa Salabarrieta]] ekintzalea (Kolonbia)(Itzulpena) # [[Raina Telgemeier]] komikigilea. (EEBB) itzulpena # [[Rosalinda L. Orosa]] Idazlea (Filipinak) # [[Saiza Nabarawi]] idazlea, feminista (Egipto) (Itzulpena) # [[Sagrario Vera Gordo]] Gerrillaria. (Badajoz) # [[Sandra Morán]] abeslaria, politikaria (Guatemala) itzulpena # [[Sara Curruchich]] abeslaria. Guatemala. itzulpena # [[Sarah Mather]] asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Severina Luna de Orosa]] medikua eta idazlea (Filipinak) # [[Silvia Cuevas Morales|Silvia Cuevas]] idazlea Txile. itzulpena # [[Stefi Troguet]] Alpinista (Andorra) # [[Susana Malón]] astronomoa (Zaragoza) Itzulpena # [[Susana Thénon]] itzultzaile, poeta (ARgentina). Itzulpena # [[Susana Vera]] argakilari-kazetaria (Iruñea) itzulpena # [[Suceso Portales]] jostuna eta anarko-sindikalista (Extremadura) # [[Syra Alonso]] idazlea, (Galizia). itzulpena # [[Teresa Eguibar]] eskulturea (Madril). itzulpena # [[Teresa Flores]] Feminista, ekintzailea (Txile) # [[Teresa Meana]] ekintzaile feminista (Gijón) # [[Vandana Shiva]] Idazlea. (India) (Itzulpena) # [[Violette Leduc]] Idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Violette Szabo]] Espia (Erresuma Batua) # [[Yaa Gyasi]] idazle afroamerikarra.(Ghana) itzulpena # [[Yasmina Reza]] idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Zenobia Camprubí]] idazlea eta itzultzailea itzulpena }} ====2018-2019==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agustina Otaola]] ----'''SORTUA''' Erraketista (Errenteria) # [[Alaitz Muro]] ef-- '''SORTUA''' ipuin kontalaria eta margolaria (Durango) # [[Amaia Aroma Lejarreta]] ef-- '''SORTU''' Txistularia (Abadiño) # [[Ainhoa Zuazua]] ef-- '''SORTUA''' Abeslaria (Ermua) # [[Angelita Alberdi]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Arantzazu Ametzaga]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea # [[Ascensión Badiola]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea(Bilbo) # [[Aurora Abasolo]] efef '''SORTUA''' Abeslaria (Durango) # [[Begoña Sopelana]] efef '''SORTUA''' Kooperantea, soziologoa (Iurreta) # [[Benita Uribarrena]] efef '''SORTUA''' Ekintzailea antifaxista (Durango) # [[Damaris Pan]] ef--'''SORTUA''' artista (Mallabia) # [[Digna Garitaonandia]] efef '''SORTUA''' Erraketista # [[Dina Bilbao]] efef '''SORTUA''' Kirolaria (Ondarroa)) # [[Eladia Altuna]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Irura) # [[Elena Olabe]] ef-- '''SORTU''' Poeta (Durango) # [[Elena Solatxi]] ef--'''SORTUA''' Eskultorea (Bilbo) # [[Elena Orobiogoikoetxea]] ----'''SORTUA''' Piano jolea (Durango) # [[Emilia Gomez]] ----'''SORTUA''' Erraketistan. (Valentzia) # [[Estibalitz González]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea (Ermua) # [[Eugenia Iriondo]] efef '''SORTUA'''Erraketista (Eibar) # [[Gloria Agirre]] ef-- '''SORTUA'''Erraketista (Asteasu) # [[Gloria Zubia]] efef '''SORTU''' ekintzailea (Durango) # [[Ines Etxegibel]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Durango) # [[Irati Eguren]] ef-- '''SORTUA''' Arkitektoa, ilustratzailea (Durango) # [[Irene Ibaibarriaga]] efef'''SORTU''' Erraketista (Ermua) # [[Jesusa Garitaonandia]] efef '''SORTU''' Erraketista (Mallabia) # [[Juana Elgezabal]] efef '''SORTUA'''Enpresaria (Derio) # [[Juanita Ibaibarriaga]] efef '''SORTUA''' Ekintzailea (Ermua) # [[Juanita Mir]] efef '''SORTUA''' Kazetaria, idazlea (Iruñea) # [[Juanita Unzueta]] efef '''SORTUA''' Dantzaria (Eibar) # [[Julia Klaudia Gabilondo]] efef '''SORTUA''' Idazlea (Mungia) # [[June Arbeo]] ef-- '''SORTUA'' Atleta (Durango) # [[Kattalin Agirre]] efef '''SORTUA''' Mugalaria, Frantziako erresistentziako kide (Sara) # [[Koro Benito]] ef-- '''SORTUA''' Poeta (Lumbrales) # [[Lara Izagirre]] ef-- '''SORTUA''' Zinegilea (Zornotza) # [[Libe Goñi]] ef-- '''SORTUA''' Irakaslea (Oteitza) # [[Lidia Cañete]] ef-- '''SORTUA''' kirolaria (Durango) # [[Lourdes Munitxa]] efef '''SORTUA''' Euskaltzalea (Zornotza) # [[Lucia Areitioaurtena]] efef '''SORTUA'''Erraketista (Ermua) # [[Luz Zalduegi]] efef '''SORTUA''' Albaitaria (Mallabia) # [[Maddi Barber]] ef-- '''SORTUA''' Zinegilea (Lakabe) # [[Maitane Alonso]] ef-- '''SORTU''' Ikertzailea,asmatzailea (Sodupe) # [[Maria Ana Bidegaray]] ---- '''SORTU''' Idazlea, feminista (Hazparne - Lapurdi) # [[Maria Arrillaga]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Elgoibar) # [[Maria Camino Oskoz]] efef '''SORTUA''' Maistra. (Iruñea) # [[Mari Carmen Lasagabaster]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Mari Carmen Madariaga]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Igorre) # [[Maria Antonia Uzkudun]] --ef'''SORTUA''' Erraketista (Anoeta) # [[Maria Luisa Alberdi]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Maria Luisa Senar]] --ef'''SORTUA'''Erraketista (Pasaia) # [[Maria Pilar Urriza]] ef--'''SORTUA''' Dantzaria (Lantz) # [[Maria San Juan de Garonda]] ---- '''SORTUA'' emagina. inkisizioa sutan erre zuen (Mungia) # [[Maribi Unamuno]] ---- '''SORTUA''' Filologoa. (Aulesti) # [[Meritxel Relaño]] ef-- '''SORTUA''' Unicefeko arduradun nagusia Yemenen (Durango) # [[Mila Salterain]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea (Durango) # [[Miren Alazne Iruretagoiena]] ef-- '''SORTU''' ekintzailea (Zarautz) # [[Miren Maortua]] efef '''SORTUA''' Idazlea (Zaldibar) # [[Miren Uzkudun]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Asteasu 1922-) # [[Nerea Etxegibel]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Durango 1964- ) # [[Oihana Azkorbebeitia]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Abadiño 1981- ) # [[Paula Lamarain]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Eibar 1924-2018) # [[Rosa Soroa]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Elduaien 1945- ) # [[Rosario Aranburu]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Eibar 1921-2015) # [[Silvia Trigueros]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Abadiño 1976) # [[Teri Ibarrola]] ---- '''SORTUA''' Ipuin kontalaria (Aulesti) # [[Vanessa Goikoetxea]] ef-- '''SORTU''' abeslaria (Florida 1980- ) # [[Zoila Askasibar]] ef-- '''SORTUA''' inprimatzailea (Elgeta 1877-1945) # [[Shakuntala Devi]] efef Idazlea (India) (Itzulpena) # [[Almudena Hernando]] ---- arkeologoa (Madril 1959)(itzulpena) # [[Gisella Perl]] efef Ginekologoa judua (Hungaria 1907-1988) (itzulpena) # [[Luna Miguel]] ef-- idazlea (Alcalá de Henares 1990- ) (itzulpena) # [[Mae Jemison]] ef-- ingeniari (Alabama 1956- ) (Itzulpena) # [[Maria Antonia Canals]] ef-- matematikaria (Bartzelona) (Itzulpena) # [[Mercedes Colás]] efef Maiatzeko plazako amak (Argentina 1925-2021) (Itzulpena) }} === [[Fitxategi:Gnome-colors-alacarte2.svg|30px]] Hobetuak === ==== 2020 ==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Elorriaga]] (Iurreta) # [[Ana Diez]] zinemagilea (Tutera) # [[Amaia Iturbide]] idazlea (Bilbo-Getxo) # [[Ariane Lopez-Huici|Ariane López Huici]] argazkilari lapurtarra. # [[Erika Lagoma]] Bertsolaria, feminista (Lesaka-Durango) # [[Gurutzi Arregi]] etnografoa (Durango) # [[Iñaxi Etxabe]] Bertsolaria, (Zumaia-Zarautz) # [[Isabel Coixet]] zinegilea (Katalunia) # [[Itziar Mendizabal]] Dantzaria (Gipuzkoa # [[Luzia Goñi]] bertsolaria (Basaburua) # [[Maider Fernandez]] zinegilea (Donostia) # [[Maria Zambrano]] idazlea (Madril) # [[Martina Ibaibarriaga]] gerrillaria (Berriz) # [[Matxalen Ziarsolo]] saskibaloi jokalaria (Ermua) # [[Oihana Alkorta]] musikaria (Orio-Zarautz) # [[Primi Erostarbe]] panderojolea eta irrintzilaria (Oñati) # [[Teodora Zuloaga]] zeramikaria (Madril-Segovia) # [[Trota Salernokoa]] ginekoloagoa(Italia) # [[Alfonsina Strada]] txirrindulari argentinarra (Mototsa) }} ==== 2018-2019 ==== # [[Balendiñe Albizu]] efef Idazlea (Zumaia) # [[Gurutze Frades]] ef-- Kirolaria (Durango-Iurreta) # [[Lourdes Unzueta]] ef-- Idazlea (Durango) # [[Uri Ruiz Bikandi]] efef Idazlea (Durango) == HOBETUAK == === Hobetuak 2023 === {{zutabeak|kopurua=3| # [[Sonia Etxezarreta]] '''--ef'''mahai-tenislaria (Irun 1968?- 2011) # [[Yusra Mardini]] '''ef--'''igerilaria, errefuxiatua (Siria 1998) # [[Olatz González]] '''ef--'''antropologoa (Bilbo 1973) # [[Eider Cardeñosa]] '''ef--'''karateka (Gasteiz 1995) # [[Graziana Barrenetxea]] '''----'''sorginkeriaren biktima (Zugarramurdi 1540-Logroño 1610) # [[Ainara Elbusto]] '''ef--'''txirrindularia (Nafarroa 1992) # [[Patricia López Arnaiz]] '''ef--''' (Gasteiz 1981) # [[Sofia Otero]] '''ef--'''aktorea (Basauri 2013) # [[Estibaliz Urresola Solaguren]] '''ef--'''film zuzendaria, gidoilaria (Laudio 1984) # [[Kim Ju-ae]] '''ef--'''Kim dinastiako kidea (Ipar Korea 2013) # [[Barbara Stanwyck]] '''efef'''aktorea (AEB 1907-1990) # [[Glenn Close ]] '''ef--'''aktorea (AEB 1947) # [[Lola Baldrich]] '''ef--'''aktorea (Toledo 1967) # [[Lola Herrera]] '''ef--'''aktorea (Valladolid 1935) # [[Federica Montseny]] '''efef'''anarkista, idazlea (Madril 1905-Frantzia 1994) # [[Céline Laguarde]] '''efef'''argazkilaria (Lapurdi 1961) # [[Aroa Gorostiza]] '''ef--'''txirrindularia (Elorrio 2002) # [[Anna Muzytxuk ]] '''ef--'''xake-jokalaria, aktibista (Ukraina 1990) # [[Clara Azurmendi]] '''ef--'''badminton kirolaria (Donostia 1998) # [[Irene Papas]] '''efef'''aktorea, abeslaria (Grezia 1926-2022) # [[Uxue Apaolaza]] '''ef--'''idazlea (Hernani 1981) # [[Hélène Carrère d'Encausse]] '''efef'''historialaria (Paris 1929) # [[Lisa Simpson]] marrazkietako pertsonaia (AEB 1987) # [[Maggie Simpson]] marrazkietako pertsonaia (AEB 1987) # [[Emakumearen historia]] emakumearen eginkizuna historian zehar # [[Oihana Azkorbebeitia]] '''ef--'''korrikalaria (Abadiño 1981) # [[Ione Irazabal]] '''ef--'''aktorea (Elorrio 1963) # [[Hürrem Sultan]] haseki sultan (Poloniako Erresuma,?-Otomandar Inperioa,1558) # [[Irene Atenaskoa]] '''--ef'''enperatrizea (Atenas,752-Lesbos,803) # [[Angelique du Coudray]] '''--ef'''emagina (Frantzia, 1712-1794) # [[Enara López]] '''ef--'''txirrindularia (Bilbo 1997) # [[Genero-rol]] # [[Genero-desparekotasun]] # [[Louise Joy Brown]] '''ef--'''1. probeta umea (Erresuma Batua 1978) # [[Marije Fullaondo]] '''ef--'''politikaria (Getxo, 1964) # [[Francisca Pizarro Yupanqui]]'''ef--'' Quispe Sisa eta Francisco Pizarroren alaba (Peru,1534-Cáceres,1598) # [[Hassiba Ben Bouali]] '''efef''Aljeriako Independentzia Gerrako gudaria (1938 - 1957) # [[Irene Paredes]] '''ef--'''futbolaria (Legazpi 1991) # [[Oihane Hernandez]] '''ef--'''futbolaria, defentsa (Sopela 2000) # [[Misa Rodríguez]] '''ef--'''futbolaria, atezaina (Kanariak 1999) # [[Filipa Moniz]] '''ef--'''Kristobal Kolonen emaztea (Portugal, 1455-1485) # [[Agatha Barbara]] '''efef'''presidentea, aitzindaria (Malta 1923-2002) # [[Elena Furiase]] '''ef--'''aktorea, idazlea (Madril 1988) # [[Itsaso Arana]] '''ef--'''ktorea, zuzendaria (Nafarroa 1985) # [[Ane Santesteban]] '''ef--'''txirrindularia (Errenteria 1990) # [[Maite Ruiz de Larramendi]] '''ef--'''pilotari ohia (Beasain 1973) # [[Claudia Zornoza]] '''ef--'''futbolaria, erdilaria (Madril 1990) # [[Alexia Putellas]] '''ef--'''futbolaria, erdilaria (Bartzelona 19) # [[Susana Zapke]] '''ef--'''musikologoa (Gipuzkoa 1965) # [[Maite Agirre ]] '''ef--'''aktore, antzerkigilea (Zarautz 1955) # [[Noe Itō]] '''efef'''aktibista, eraila (Japonia 1895-1923) # [[Edmonia Lewis]] '''efef'''eskultorea (AEB 1844-Londres 1907) # [[Libe Mimenza]] '''ef--'''kazetaria, ikertzailea (Elorrio 1988 19) # [[Maddalen Dorronsoro Amiano]] '''ef--'''abesbatza zuzendaria (Lezo 1987) # [[Aintzane Encinas]] '''ef--'''futbolaria ohia, entrenatzailea (Donostia 1988) # [[Alba Redondo]] '''ef--'''futbolaria, aurrelaria (Albacete 1996) # [[Jennifer Hermoso]] '''ef--'''futbolari aurrelaria eta erdilaria (Madril 1990) # [[Ainhoa Cantalapiedra]] '''ef--'''abeslaria (Galdakao, 1980) # [[Zoleka Mandela]] '''efef'''aktibista (Hegoafrika, 1980-2023) # [[Ana Terradillos]] '''ef--'''kazetaria (Donostia 1973) # [[Lidia Valentín ]] '''ef--'''pisu-jasotzailea (Leon 1985) # [[Maite Oroz]] '''ef--'''futbolaria (Nafarroa 1998) # [[Adania Shibli]] '''e---'''idazlea (Palestina, 1974) # [[Rafeef Ziadah]] '''e---'''poeta (Libano, 1979) # [[Yolanda Alzola]] '''ef--'''telebista aurkezlea (Bizkaia, 1970) # [[Silvia Intxaurrondo]] '''ef--'''kazetaria (Barakaldo, 1979) # [[Miren Arzallus]] '''----'''moda historialaria, ikertzailea (Bilbo 1978) # [[June Ansoleaga]] '''ef--'''kazetaria (Sopela 1987) # [[Zuriñe Zulaika]] '''----'''metereologoa, fisikaria (?, ?) # [[Maria Eugenia Luc]] '''ef--'''musikagilea ( Argentina/Euskal Herria 1958) # [[Yurena]] '''ef--'''abeslaria (Santurtzi 1969) # [[Amanirenas]] '''e-e-'''erregina eta gobernadorea (Kuxeko Erresuma, K.a.57 - K.a.10) # [[Gabriela Silang]] '''efef'''Filipinetako heroia (Filipinak, 1731-1763) # [[Bene Bergado]] '''----'''artista, eskultorea (Salamanca/Bizkaia 1963) # [[Margarita López Maturana]] '''efef''' moja beatoa, Berrizko Mesedeetako Misiolarien sortzailea (Bilbo 1884-Donostia 1934) # [[Diana Krall]] '''ef--''' piano-jotzailea eta jazz abeslaria (Kanada 1964) # [[Maria Gebara]] ---- idazlea (Valladolid, ? - ? ,1683) # [[Janire Gonzalez Etxabarri]] ef-- surflaria (Zumaia 2005) }} == [[Fitxategi:Gnome-system-users.svg |30px|]] Wikilariok == (Zure izena gehitu dezakezu iturburu kodea aldatu eta 4 bider ALT Gr + 4 sakatuta (4 aldiz "~" agertuko da) # [[Lankide:Wikimaribarre|Wikimaribarre]] ([[Lankide eztabaida:Wikimaribarre|eztabaida]]) 18:22, 13 ekaina 2018 (CET) # [[Lankide:Lurdeswiki|Lurdeswiki]] ([[Lankide eztabaida:Lurdeswiki|eztabaida]]) 18:17, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:Larrauri|Larrauri]] ([[Lankide eztabaida:Larrauri|eztabaida]]) 18:18, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:OrtuUrti|OrtuUrti]] ([[Lankide eztabaida:OrtuUrti|eztabaida]]) 18:22, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:Mototsa|Mototsa]] ([[Lankide eztabaida:Mototsa|eztabaida]]) 11:20, 22 uztaila 2020 (CET) # [[Lankide:Joseintx|Joseintx]] ([[Lankide eztabaida:Joseintx|eztabaida]]) 18:22, 9 urria 2020 (CET) # [[Lankide:Isabeliraurgi|Isabeliraurgi]] ([[Lankide eztabaida:Isabeliraurgi|eztabaida]]) 17:48, 16 urria 2020 # [[Lankide:Mgaraizabal|Mgaraizabal]] ([[Lankide eztabaida:Mgaraizabal|eztabaida]]) 18:00, 5 azaroa 2021 (CET) # [[Lankide:josi|Josi]] ([[Lankide eztabaida:Josi|eztabaida]]) 18:00, 5 azaroa 2021 (CET) # [[Lankide:Andremendea|Andremendea]] ([[Lankide eztabaida:Andremendea|eztabaida]]) 16:43, 15 azaroa 2024 (CET) # [[Lankide:JULEBAR|JULEBAR]] ([[Lankide eztabaida:JULEBAR|eztabaida]]) 16:48, 15 azaroa 2024 (CET) == Wikilaguntza == * [https://eu.wikipedia.org/wiki/Laguntza:Gida_arina Gida Arina] * [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:C%C3%B3mo_subir_imagen_con_la_app_de_Wikimedia_Commons.pdf Cómo subir una imagen con la app de Wikimedia Commons] * [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ejemplo_de_subida_de_imagen_a_Commons,_introduciendo_geolocalizaci%C3%B3n.webm Ejemplo de subida de imagen a Commons, introduciendo geolocalización] == [[Fitxategi:Gnome-web-browser.svg|30px]] Kanpo estekak == * Nola igo argazkiak Commons-era? [[c:File:Ejemplo_de_subida_de_imagen_a_Commons,_introduciendo_geolocalización.webm|Ordenagailutik (bideoa)]] | [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/89/C%C3%B3mo_subir_imagen_con_la_app_de_Wikimedia_Commons.pdf App-etik (PDF)] | [[:es:Wikipedia:Encuentros/Wiki_Takes_Vitoria-Gasteiz/Ayuda|Ideia gehiago...]] * [https://anboto.org/durango/1583310345667-wikipedia-erreminta-ona-dela-uste-dugu-emakumeek-erreferentzialtasuna-lortzeko Wikipedia erramienta ona dela uste dugu emakumeek erreferialtsuna lortzeko]Anboto 2020/03/04 * [https://www.elcorreo.com/bizkaia/duranguesado/durangaldeko-andren-ekarpenak-20200122193350-nt.html?edtn=bizkaia&fbclid=IwAR1hHPcQJaQM-WaIU7mYeNetsB89jEH2-BWSA0fPGjbTgTkHpqtKRT9BnCc#vca=fixed-btn&vso=rrss&vmc=fb&vli=Duranguesado Durangaldeko andren ekarpenak bistaratzera dator WikiEmakumeok] El Correo 2020/01/21 * [https://anboto.org/durango/1579696765085-wikikedada-egingo-dute-durangon-wikipedian-dagoen-genero-arrakala-aldatzeko 'Wikikedada' egingo dute Durangon, Wikipedian dagoen "genero arrakala" aldatzeko], Anboto Durango 2020/01/22 * [https://dotb.eus/dotb-eus-emakumeen-biografia-berriak-sortzeko-wikikedada-antolatu-da-durangon/ Emakumeen biografia berriak sortzeko ‘Wikikedada’ antolatu da Durangon] Dotb.eus 2020/01/23 * [http://www.azkuefundazioarenegunkaria.eus/wikikedada-wikiemakumeokwikidurango/ Wikikedada: WikiEmakumeok/WikiDurango | Azkue Fundazioaren Egunkaria] 2020/01/21 * [https://halabedi.eus/es/marisa-barrena-wikiemakumeok-gizarteko-beste-arloetan-lez-emakumeak-ia-ikusezinak-gara-wikipedian-ere/?fbclid=IwAR2pUHHzwsNx8kzKAyc3dlTpZc4p4mx8duIC0PeKHEj01G3yXoFKxXlBBlc Marisa Barrena (Wikiemakumeok): "Gizarteko beste arloetan lez, emakumeak ia ikusezinak gara wikipedian ere" - Halabedi] 2020/02/06 * [https://www.youtube.com/watch?v=eH-JkwLAa6Q&feature=youtu.be [Bideoa] Data zaharrak bilatzen], Estibalitz González Solozabal Durangon #Wikiemakumeok mintegian data zaharrak zelan bilatzen diren azaltzen dau, Josi Sierra-ri esker. * [https://amp.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/amarauna/osoa/7892080/magikoa-da-andre-baten-biografia-mundura-zabaltzea/ "Magikoa da andre baten biografia mundura zabaltzea"], EITB - 2021/03/08 * https://www.youtube.com/watch?v=r2Z5CFSLSf8 Lurdes Totorikaguena eta Marisa Barrena Laixiar irratian * [https://mugakultura.eus/2023/11/10/wikiemakumeok-dokumentala-zinebin-estreinatzea-zorte-ikaragarria-da-bozgorailu-potentea-baita/?fbclid=IwAR2YDcgxq21VEdyB3vM1pju0fA9vtxobJH8n6i2sfPmyLhVQJr9Ys2vCTlw/ Bilbon, Zinebin estrenatzea zorte ikaragarria da, bozgorailu potentea baita. Mugalari 2023ko azaroa. ] 5k3dzvj0c0ts1yhb3tgakg57fmp6sd2 9999009 9998931 2024-12-13T21:06:02Z Joseintx 116015 /* Berriak 2024 (abendua) */ 9999009 wikitext text/x-wiki '''''WikiDurangaldea | Durangaldean egiten diren lanaldietako wikilekua ''''' [[Fitxategi:WikiEmakumeok Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak.jpg|thumb|WikiEmakumeok, Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak. Azaroak 1 2019, Durangon]] [[File:5.555 biografia 2024 martxoa.png|thumb|200px|2024.03.08]] [[File:Durangoko wikilariok 5.000 biografia.png|thumb|200px|2023.12.31]] [[File:Durangoko wikilariak 2023.jpg|thumb|200px|2023.07.07]] [[File:WikiEmakumok 3000.jpg|thumb|200px|2023ko otsaila]] [[File:Wikiemakumeok Durango Abendua 2022.jpg|thumb|200px|2022ko abenduaren 1a]] [[Fitxategi:Wikiemakumeok Durango.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko iraila]] [[Fitxategi:Durangoko wikilariak 1500.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko ekaina]] [[Fitxategi:Durangoko Wikilariak.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko apirila]] == [[Fitxategi:Im-jabber.svg|30px|]] Wikiproiektu honen helburuak == * Emakumeen biografia berriak sortzea euskaraz. * Wikipedian beste hizkuntza batzuetan badauden emakumeen biografiak euskarara ekartzea. * Emakumezko editore euskaldunen kopurua handitzea. * Euskal Wikipedian genero-ikuspegia txertatzea. * Historian zehar izandako emakumeen ekarpenak eta ezagutzak Euskal Wikipedian biltzea. == [[File:La mujer que nunca conociste logo 2017.jpg|30px]] Emakumeen zerrenda [https://es.wikipedia.org/wiki/Wikiproyecto:Mujeres/Wikimujeres/WikiEmakumeok/Durango >>> erderaz]== === EGITEN === # [[Marian_Diamond_(cient%C3%ADfica)]] https://es.wikipedia.org/wiki/Marian_Diamond_(cient%C3%ADfica) (Lurdes) # [[Tam_O%27Shaughnessy]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tam_O%27Shaughnessy (Lurdes) # Kontxa Laspiur (Eibar) (Marisa) '''Ingelesetik itzultzeko''' #[[Juanita Breckenridge Bates]] https://en.wikipedia.org/wiki/Juanita_Breckenridge_Bates # [[Emily M. Bishop]] https://en.wikipedia.org/wiki/Emily_M._Bishop # [[Minta Bosley Allen Trotman]] https://en.wikipedia.org/wiki/Minta_Bosley_Allen_Trotman # [[Vira Boarman Whitehouse]] https://en.wikipedia.org/wiki/Vira_Boarman_Whitehouse # [[Adelaide Underhill]] https://en.wikipedia.org/wiki/Adelaide_Underhill # [[Katrina Ely Tiffany]] https://en.wikipedia.org/wiki/Katrina_Ely_Tiffany # [[Margaret Hayden Rorke]] https://en.wikipedia.org/wiki/Margaret_Hayden_Rorke # [[Ruth Logan Roberts]] https://en.wikipedia.org/wiki/Ruth_Logan_Roberts # [[Eugénie M. Rayé-Smith]] https://en.wikipedia.org/wiki/Eug%C3%A9nie_M._Ray%C3%A9-Smith # # [[Mithu Sanyal]] https://en.wikipedia.org/wiki/Mithu_Sanyal (Leire Mi) Catharine Waugh McCulloch - Wikipedia # [[Catharine Waugh McCulloch]] sufragista (AEB 1862-1945) Grandma Gatewood - Wikipedia # [[Granma Gatewood McCulloch]] ultrarail mendi-ibileran aitzindaria (AEB 1887-1973) '''Frantsesetik itzultzeko''' # [[Émilie Carles]] https://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89milie_Carles # [[Victoria Mas]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Victoria_Mas # [[Jeanne Humbert]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Jeanne_Humbert # [[Anna Mahé]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Anna_Mah%C3%A9 # [[Capucine Motte]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Capucine_Motte '''SORTZEKO''' # [[Uxue Rey Gorraiz]] idzlea, kazetaria # [[Lola Lopez de Lacalle]] idazlea (Zornotza) # [[Ignacia Altolagirre Camarero]] (h.2023.07.22) # [[Naia Laka]] (Ispaster) https://www.eitb.eus/es/cultura/cine/festival-san-sebastian/videos/detalle/9589117/video-zortzitik-infinitura-recorrido-por-historia-del-cine-vasco-de-mano-de-benito-ansola/ # [[Annette Gonzalez-Etxabarri]] https://www.naiz.eus/es/info/noticia/20230508/annette-gonzalez-etxabarri-zumaiarra-txapeldun-europako-junior-txapelketan # [[Madalen Etxegarai]] pilotaria. https://goiena.eus/oinati/1727423962644-madalen-etxegarai-haurra-nintzenean-nuen-ametsa-betetzen-nabil # [[Sylvia Lefanu]] zinemagilea. https://www.berria.eus/kultura/zinemaldia/berria-eus_2130955_102.html # [[Nagore Urdapilleta]] Errio dokumentalaren aurkezlea. https://ataria.eus/komunitatea/berria/1727420302628-bere-txikitasunean-orio-zeinen-handia-den-erakutsi-nahi-izan-dugu # [[Maite Ubiria]] kazetaria. https://www.berria.eus/euskal-herria/iparrari-hegoak-ematen_2129951_102.html # [[Pancracia Ollo de la Mata]] Zumalakarregiren emaztea # [[Ainhoa Aldazabal Gallastegi]] # [[Uxua Azpiroz]] hezitzailea https://www.berria.eus/bizigiro/beharrezkoa-da-bizikidetza-oinarri-duten-proiektuak-garatzea-ikastetxeetan_2128805_102.html # [[Heza Sengal]]. emakume yazikia. https://www.berria.eus/mundua/eiren-gustukoak-baginen-erosi-egiten-gintuzten-merkantzia-hutsa-bagina-bezala_2128867_102.html # [[Miren Berasategi Zeberio]] Ikertzailea. https://www.berria.eus/euskal-herria/gizon-gazteek-kontserbadurismorako-joera-dute_2128223_102.html '''Zinegileak - Donostiako Giza Eskubideen Zinemaldian sarituak''' # [[Kim Longinotto]] https://es.wikipedia.org/wiki/Kim_Longinotto # [[Lourdes Portillo]] https://es.wikipedia.org/wiki/Lourdes_Portillo # [[Deepa Mehta]] https://es.wikipedia.org/wiki/Deepa_Mehta '''Espainiako Gerra Zibileko emakumeak''' # [[Sofia Da Blasco]] https://es.wikipedia.org/wiki/Sof%C3%ADa_Blasco # [[Carolina_Bunjes-Rosenthal]] https://es.wikipedia.org/wiki/Carolina_Bunjes-Rosenthal # [[Isabel Alonso]] https://es.wikipedia.org/wiki/Isabel_Alonso '''Emakume interesgarriak''' # [[Jekaterina Samutsevitx]] https://es.wikipedia.org/wiki/Yekaterina_Samuts%C3%A9vich # [[Nadezhda Popova]] https://es.wikipedia.org/wiki/Nadezhda_Popova '''Heroínas de la Unión Soviética''' https://es.wikipedia.org/wiki/Anexo:Hero%C3%ADnas_de_la_Uni%C3%B3n_Sovi%C3%A9tica '''Emakumeak eta itsasoa''' https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20210924/las-mujeres-ilustres-de-la-historia-naval-en-el-itsasmuseum-de-bilbo-a-traves-del-arte # '''EMAKUME ITZULTZAILEAK''' # [[Malika Embarek]] https://es.wikipedia.org/wiki/Malika_Embarek # [[Concha Fernández-Luna Sánchez]] https://es.wikipedia.org/wiki/Concha_Fern%C3%A1ndez-Luna_S%C3%A1nchez # [[Laura García Corella]] https://es.wikipedia.org/wiki/Laura_Garc%C3%ADa_Corella '''EMAKUME AKTIBISTAK''' # https://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Mujeres_activistas # [[María Dimádi]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Mar%C3%ADa_Dim%C3%A1di (Leire) # [[Paste Up Morras]], aktibista https://es.wikipedia.org/wiki/Paste_Up_Morras # [[Elizabeth Wathuti]] aktibista https://es.wikipedia.org/wiki/Elizabeth_Wathuti (Oiber) # [[Tosia Altman]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tosia_Altman # https://es.wikipedia.org/wiki/V%C3%B5_Th%E1%BB%8B_Th%E1%BA%AFng # [[Maria Spiridonova]] https://es.wikipedia.org/wiki/Mariya_Spirid%C3%B3nova # [[Yusra Al Barbar]] https://es.wikipedia.org/wiki/Yusra_al-Barbari palestinarra '''EMAKUME ILUSTRATZAILEAK''' https://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Ilustradoras # [[Mitzy Reyes Juárez]] https://es.wikipedia.org/wiki/Mitzy_Reyes_Ju%C3%A1rez # [[Ellen Robbins]] https://es.wikipedia.org/wiki/Ellen_Robbins # [[Retta aktibisten zerrendan Scott]] https://es.wikipedia.org/wiki/Retta_Scott # [[Bahia Shehab]] https://es.wikipedia.org/wiki/Bahia_Shehab # [[Posy Simmonds]] https://es.wikipedia.org/wiki/Posy_Simmonds '''EMAKUME IDAZLEAK - POETAK''' # [[Olga Rivero]] https://es.wikipedia.org/wiki/Olga_Rivero_Jord%C3%A1n '''EMAKUMEAK ZIENTZIAN''' # [[Gloria Long Anderson]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Gloria_Long_Anderson # [[Clémence Royer]] https://es.wikipedia.org/wiki/Cl%C3%A9mence_Royer # [[Tilly Edinger]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tilly_Edinger # [[Isabel Clifton Cookson]] https://es.wikipedia.org/wiki/Isabel_Clifton_Cookson # [[Cécile DeWitt Morette]] https://es.wikipedia.org/wiki/C%C3%A9cile_DeWitt-Morette # [[Wrexie Leonard]] https://es.wikipedia.org/wiki/Wrexie_Leonard # [[Marjorie Lee Browne]] https://es.wikipedia.org/wiki/Marjorie_Lee_Browne '''DENETARIK''' # [[Victorine Brocher]] https://en.wikipedia.org/wiki/Victorine_Brocher (LEIRE MENDIBURU) # [[Esther Afus Ocloo]] aitzindaria (Ghana) https://es.wikipedia.org/wiki/Esther_Afua_Ocloo # [[Margaret A. Wilcox]] https://en.wikipedia.org/wiki/Margaret_A._Wilcox # [[Amineh Kakabaveh]] https://en.wikipedia.org/wiki/Amineh_Kakabaveh # [[Trio Artio]] https://www.musicexport.at/artist/trio-artio/ + Berria egunkaria # [[Fabiola Letelier]] abokatua eta giza eskubideen aldeko ekintzailea. # [[Ana Belén Montes]] espioia. https://es.wikipedia.org/wiki/Ana_Bel%C3%A9n_Montes # [[Dorothy Levitt]] asmatzailea eta kotxe lasterketetan aitzindaria https://es.wikipedia.org/wiki/Dorothy_Levitt == BERRIAK == ==='''Berriak 2024''' ('''abendua''')=== <nowiki>{{zutabeak|kopurua=3|</nowiki> # [[Alaitz Melgar Agirre]] '''SORTUA''' euskara irakaslea eta idazlea (Barakaldo, 1984) # [[Irati Bazeta Agirre]] '''SORTUA''' ilustratzailea (Abadiño, 1999) # [[Maritxu Sorabilla]] '''SORTUA''' mendizale aitzindaria (Iruñea, 1927) # [[Irati Bereau Baleztena]] '''SORTUA''' itzultzailea (Irun 1978) # [[Elordi García Insausti|Elordi Garcia Intxausti]] '''SORTUA''' kazetaria eta idazlea ((Lazkao, 1977) # [[Txaro Iturralde Sáenz de Vicuña|Txaro Iturralde Sáenz]] '''SORTUA''' jostuna (Gasteiz, 1952) # [[Itziar Otegi Aranburu]] '''SORTUA''' itzultzailea eta idazlea (Oiartzun, 1972) # [[Sara Ayesa]] '''SORTUA''' artista (Donostia, 1997) # [[Maud Younger]] sufragista (AEB 1870-1936) # [[Margalida Roig Colomar]] sindikalista (Eivissa, 1908-1966) #[[Luisa Riera Muñiz]] maistra errepresaliatua (Villaviciosa, 1884-Zornotzako Emakumeen Kartzela, 1944) #[[Maria Marí Guasch]] errepublikar militantea (Sant Llorenç de Balàfia, [[1909]] - [[Eivissa]], [[2001]]) # [[Efua Sutherland]] idazlea (Ghana 1924-1996) # [[Concepción Loring]] 1. emakume politikaria, 1.a Diputatuen kongresuan hitz egiten (Malaga 1868-Madril 1935) # [[Amalia Heredia Livermore]] bildumagilea, ikertzailea (Malaga 1830-1902) # [[Carmen Cuesta del Muro]] abokatua, zuzenbidean Espainiako 1. emakume doktorea (Palentzia 1890-Madril 1968) # [[Natividad Domínguez Atalaya]] pedagogoa, politikaria ( Madril 1888-Valentzia 1932) # [[Teresa Luzzatti]] politikaria, sufragista (Lugo 1889-Madril 1942) # [[María López de Sagredo Andreo]] politikaria (Kuba/Bartzelona 1881-Hondarribia 1953) # [[Micaela Díaz Rabaneda]] maistra, politikaria (Nafarroa 1878-? XX. mendea) # [[Trinidad von Scholtz Hermensdorff]] bildumagilea, politikaria (Malaga 1857-Austria 1937) # [[Marisol Nichols]] aktorea (AEB 1973) # [[Mackenzie Phillips]] aktorea, abeslaria (AEB 1959) # [[Emma Lucy Braun]] botanikaria (AEB, 1889-1971) # [[Elizabeth Lowe Watson]] idazlea, sufragista, hizlaria (AEB 1842-1927) # [[Pilar Benejam Arguimbau]] pedagogoa, geografoa (Menorca 1937) # [[Francisca Bohigas Gavilanes]] maistra, ikuskatzailea, idazlea (Bartzelona 1892-Madril 1973) # [[Fernande Barrey]] prostituta, modeloa eta margolaria (frantzia, 1893-1974) # [[Anna Pirozzi]] opera sopranoa (Napoli, 1975) # [[Mariella Devia]] opera abeslaria (Liguria, 1948) # [[Yusra al-Barbari]] politikaria eta ekintzailea (Palestina, 1923-2009) # [[Park Kyung-Ri]] eleberrigilea (Hego Korea 1926-2008) # [[Aurora Sampedro Pi%C3%B1eiro]] kimikaria (Galizia, 1913-1996) # [[Dorothy Allison]] idazlea # [[Nicole Ferroni]] umoregilea # [[Edith Ainge]] sufragista (AEB, 1873-1948) # [[Sonia Vaccaro]] psikologoa (Argentina/Espainia XX. mendea) # [[Raychelle Burks]] zientzia dibulgatzailea (AEB XX. mendea) # [[Kelly Frye]] aktorea (AEB 1984) # [[Amy Madigan]] aktorea (AEB 1950) # [[Amber Stevens]] aktorea, modeloa (AEB 1986) # [[Juana Francés]] margolaria (Alacant 1924-Madril 1990) # [[Njideka Akunyili Crosby]] artista bisuala (Nigeria/AEB 1983) # [[Martha Diamond]] margolaria (AEB 1944-2023) # [[Joan Mitchell]] margolaria (AEB 1925-Paris 1992) # [[Toyin Ojih Odutola]] marrazkilaria (Nigeria/AEB 1985) # [[Fe del Mundo]] pediatra (Filipinak, 1911-2011) # [[Isabel Garbayo]] Villa Teresitako sortzailea (Iruñea, 1905-2011) # [[Elvira Siurana]] feminista, idazlea (LLeida 1952) # [[Lourdes Ciuró]] abokatua, politikaria (Tarragona 1971) # [[Helena Solà Tàrraga]] maistra, politikaria (Bartzelona 1976) # [[Amanda Righetti]] aktorea (AEB 1983) # [[Luna Ki]] abeslaria, DJa (Bartzelona 1999) # [[Katharina Konradi]] opera sopranoa (Kirgizistan/Alemania 1988) # [[Babi (abeslaria)]] (Madril 1999) # [[Klesie Kelly]] sopranoa (AEB XX. mendea) # [[Montserrat Martínez Parera]] ekonomialaria (Bartzelona 1975) # [[Lesley-Ann Jones]] kazetaria, idazlea (EB 1956) # [[Orra White Hitchcock]] ilustratzailea (AEB, 1796-1863) # [[Margaret Chanler Aldrich]] filantropoa, erizaina eta idazlea (AEB, 1870-1963) # [[Dorothy Allison]] idazlea (AEB, 1949-2024) # [[Nicole Ferroni]] umoregilea (Maroko, 1982) # [[Ann Preston]] medikua, ekintzailea (AEB, 1813-1872) # [[Nicole Claveloux]] margolari, ilustratzaile eta komikigilea (Frantzia, 1940-__ ) # [[Maria Bellido|Maria Belido]] espainiar heroi mitikoa (1755-1809) # [[Sofía Esparza Jauregi|Sofia Esparza Jauregi]] sopranoa (Iruñea, 1994) # [[Isabel Azcárate Ristori]] irakasle ikertzailea (Cádiz 1923-Madril 2016) # [[Ana López Navajas]] irakaslea, ikertzailea ( Valentzia 1962) # [[Erika Leiva]] kopla abeslaria (Tarragona/Cádiz 1984) # [[Joana Jiménez]] abeslaria, dantzaria (Sevilla 1977) # [[Carmen Conesa]] aktorea (Bartzelona 1960) # [[Diana Peñalver]] aktorea (Sevilla 1965) # [[Rosa Mariscal]] aktorea (Sevilla 1970-2022) # [[Pilar Punzano]] aktorea, pedagogoa (Madril 1980) # [[Irene Visedo]] aktorea (Madril 1978) # [[Manane Rodríguez]] film zuzendaria (Uruguai/Espainia 1954) # [[Sonia Sebastián]] film zuzendaria (Espainia 1984) # [[Yusra al-Barbari]] politikaria eta ekintzailea (Gaza, 1923-2009) # [[Ann Allebach]] artzain mennorita (AEB, 1874-1918) # [[Jennifer Radloff]] feminista, ekintzailea (Hegoafrika 1961) # [[Grunya Sukhareva]] haur psikiatra (Ukraina, 1891-1981) # [[Josefa Martin Luengo]] pedagogoa (Salamnca 1944-2009) # [[Lucía Asué Mbomio Rubio]] kazetari feminista (Alcorcón, 1981) # [[Paige L. Sweet ]] soziologoa (AEB 1987) # [[Caroline Lexow Babcock]] bakegilea eta sufragista (AEB, 1882-1980) # [[Evin Ahmad]] aktorea (Suedia, 1990) # [[Rabia al Adawiyya]] santua, filosofoa (Irak 717-801) # [[Fatma Girik]] aktorea, politikaria (Turkia 1943-2022) # [[María Cristina Masaveu Peterson]] enpresaburua (Asturias 1937-2006) # [[Lorena García de las Bayonas]] aktore-maistra (Madril 1966) # [[Katrina Bayonas]] casting zuzendaria (EB 1941) # [[Natalia Menéndez]] eszena zuzendaria (Madril 19)67 # [[Amaranta Osorio]] antzerkigilea (Mexiko/Espainia 1978) # [[Itziar Pascual Ortiz]] antzerkigilea (Madril 1967) # [[Judith Fernández]] aktorea, abeslaria, dantzaria (Coruña 2001) # [[Marie Noëlle]] film zuzendaria, gidoilaria (Frantzia XX. mendea) # [[Paideia Eskola Librea]] (Merida 1978) # [[Barbara Pravi]] abeslaria (Narbona 1993 # [[Baya Mahieddine]] margolaria (Aljeria 1931-1998) # [[Jacqueline Held]] gazte-literatura idazle eta poeta frantsesa (Poitiers, 1936) <nowiki>}}</nowiki> ==='''Berriak 2024''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Janire Etxabe]] '''SORTUA''' dantzaria da, dantza bertikalean aditua. (Arrankudiaga, Bizkaia, 1979) # [[Celia Santos]] '''SORTUA''' idazlea (Bergara, 1972) # [[Tamara García Iglesias]] '''SORTUA''' zinemagilea eta komisarioa (Lasarte, 1978) # [[Warisha Moradi]] '''SORTUA''' heriotz epaia duen militante kurdua (Kurdistan, XX. mendea) # [[Carmina Merodio Hoyos|Carmina Herodio]] '''SORTUA''' Saturrarango kartzelan egon zen 6 urtez (Panes, 1920-2006) # [[Parvaneh Kazemi]] '''SORTUA''' matematikaria, mendizale eta mendi gidaria (Teheran, 1970) # [[Mari Campos Roldán]] '''SORTUA''' Saturrarango kartzelan egon zen umetan (Madril, 1938) # [[Encarna Furundarena Goenaga]] '''SORTUA''' Saturrango kartzelara joaten zen janaria eramatera (Mutriku, 1919-2014) # [[Nai Barghouti]] '''SORTUA''' abeslari eta konposiore (Palestina, 1996) # [[Maria Sanchez Madoz]] '''SORTUA''' pilota epaile profesionala (Laudio, 1996 # [[Araceli González Carballo]] espioia, erizaina (Lugo 1914-Madril 1990) # [[Margarita Ruiz de Lihory]] margolaria, espioia (Valentzia 1889-Albacete 1968) # [[Isona Passola]] film zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Bartzelona 1953) # [[Cristina Martín-Prieto]] futbolaria (Sevilla 1993) # [[Melania Olcina]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona 1982) # [[Rafaela Carrasco]] dantzaria, koreografoa (Sevilla 1972) # [[Lisi Estaràs]] dantzaria, koreografoa (Argentina 1971) # [[Lorena Nogal]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona 1984) # [[Luz Arcas]] dantzaria (Malaga 1983) # [[Manuela Carrasco]] flamenko dantzari ijitoa (Sevilla 1958) # [[Lynda Barry]] komikigile eta irakasle estatubatuarra (Wisconsin, 1956) # [[Maria Antónia Palla]] kazetaria eta feminista (Portugal, 1933) # [[Mary Adamson Anderson Marshall]] medikua Edinburgoko 7ak taldekoa (1837-1910) # [[Sara González Lolo]] patin hockey jokalaria (Asturias 1992) # [[Natasha Lee]] patin hockey jokalaria, entrenatzailea (Malaysia/Asturias 1992) # [[María Díez Busqué]] patin hockey jokalaria (Bartzelona 1989) # [[Anna Casarramona Vivas]] patin hockey jokalaria (Bartzelona 1994) # [[Anna Serra]] triatleta (Bartzelona 1968) # [[Mathilde Ollivier]] aktorea, modeloa (Frantzia 1994) # [[Gimena Llamedo]] psikologoa, politikaria (Asturias 1981) # [[Mikey Madison]] aktorea (AEB 1999) # [[Julia Butters]] aktorea (AEB 2009) # [[Samantha Robinson]] aktorea (AEB 1991) # [[Irene Flunser Pimentel]] historialaria (Lisboa, 1950) # [[Cósima Wagner|Cosima Wagner]], Richard Wagner  musikagilearen 2. emaztea (Bellagio, 1837 - Bayreuth, 1930) # [[Verena Wagner]] musikagilea (Alemania, Bayreuth, 1920- Überlingen, 2019) # [[Eva von Bülow]] Cosima Liszt eta Richard Wagnerren alaba (Tribschen, 1867 - Bayreuth, 1942), # [[Anne Rearick]]  argazkilari estatubatuarra (Idaho, AEB, 1960) # [[Pauline Harmange]] idazlea eta feminista (Lille, 1994) # [[Bertha Hirsch Baruch]] poeta, idazle eta sufragista (AEB) # [[Minora Kibbe]] gizarte erreformatzaile eta sufragista (AEB) # [[Emily Bovell|Emily Bowel]] medikua (Londres, 1841-1845) # [[Honor Frost]] urpeko arkeologoa (Erresuma Batua, 1917-2010) # [[Susan Atkins]] kriminala (AEB 1948-2009) # [[Abigail Folger]] oinordeko eraila (AEB 1943-1969) # [[Eva Saldaña]] ekologo aktibista (Madril 1977) # [[Rosalie Varda]] jantzi diseinatzailea (Frantzia 1958) # [[Manuela Fernández Pérez]] artista (Madril 1927-2017) # [[Manuela Saborido Muñoz]] artista (Cadiz 1943) # [[Sofia Crespo]] artista bisuala (Argentina 1991) # [[Mercedes Doménech]] irrati esataria (Asturias 1922-Granada 2002) # [[Barbara Steele]] aktorea (EB 1937) # [[Arantza Toledo]] piraguista (Cuenca 1999) # [[Alice Coffin]] kazetaria eta feminista (Tolosa, Ozitania, 1978) # [[Clara Elizabeth Chan Lee]] # [[Emily Sturge]] # [[Gulielma Lister]] botanikaria (Ingalaterra, 1860-1949) # [[Katharina Wagner]]  eszena zuzendaria da. Bayreutheko Jaialdiaren zuzendaria. (Bayreuth, Alemania, 1978) # [[Isolde Wagner]] Hans von Bülow edo Richard Wagner eta Cosima Wagner-en alaba (Alemania, 1865 - 1919) # [[Blandine von Bülow]]   Hans von Bülow eta Cosima Liszten alaba zen, (Alemania, 1863-1941) # [[Daniela von Bülow]]  piano-jotzailea (Berlin, 1860 - Bayreuth, 1940) # [[Minna Wagner|Minna Wagner,]] aklorea (Saxonia, 1809- Dresden, 1866)    # [[Eva Wagner-Pasquier]]antzerki-enpresaburu da  ( Alemania, 1945) # [[Yang Huanyi]] nushuaren azken hiztuna (Txina 1906-2004) # [[Carme Sansa]] aktorea, ekintzailea (Bartzelona 1943) # [[Ana Romero Galán]] kazetaria, idazlea (Cádiz 1966) # [[Aimée de Heeren]] socialitatea ( Brasil 1903-AEB 2006) # [[Rocío Márquez]] flamenko kantaria (Huelva 1985) # [[Carola Ortiz]] musikagilea, abeslaria, klarinete jolea (Bartzelona 1986) # [[Isabel de Solís]] esklabu kristaua, Granadako Muley Hacén sultan nazariaren ohaidea (? XV. mendea- Sevilla ?) # [[Nani Jiménez]] aktorea, modeloa (Valentzia 1981) # [[Alejandra Herranz]] kazetaria (Bartzelona 1972) # [[Mar Cabra]] ikerketa kazetaria (Madril 1983) # [[Marianne Grunberg-Manago]] biokimikaria (Frantzia, 1921-2013) # [[Angela Becerra]] idazlea (Kolonbia, 1957 ) # [[Codou Bop]] soziologoa, kazetaria, feminista (Senegal, ?) # [[Ana Gomes]] portugaldar diplomazialari eta politikaria (Lisboa, 1954) # [[Maria Filomena Mónica]] portugaldar soziologoa (Lisboa, São Mamede, 1943) # [[Ayşe Sultan]] otomandar printzesa (1608-1656) # [[Mara Santos]] kanoalaria (Palentzia 1969) # [[María José Campos]] xakelaria (Argentina 1999) # [[Fatma Hatun]] Ahmed I.aren 3. ezkontidea (?Bosnia 1590-Istanbul 1660) # [[Mahfiruz Hatice Hatun]] esklaboa, Ahmed I.a sultanaren 1. ezkontidea (Kaukaso 1590-Istanbul 1620) # [[Hanzade Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1609-Edirne 1650) # [[Gevherhan Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1605- c.1631) # [[Atike Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul 1614-1674) # [[Abide Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul 1618-1648) # [[Fatma Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1607-c.1671) # [[Ida Finney Mackrille]] sufragista, politikaria eta hizlaria(AEB, 1867-1960) # [[Luella Johnston]] Enpresaria (AEB, 1958) # [[Elizabeth Thacher Kent]] idazlea (AEB, 1868-1952) # [[Blandine Le Callet]] idazle eta irakasle frantsesa (Frantzia, 1969) # [[Rosa Maria Gilart Jiménez]] brodatzailea (Mallorca 1810-Madril 880) # [[Eugenia Kalnay]] metereologoa (Argentina 1942) # [[Judeline]] abeslaria (Cádiz 2003) # [[Claude Pompidou]] politikaria, 1. dama (Frantzia 1942-2007) # [[Handan Sultan]] otomandar ezkontidea (Bosnia 1565-Istanbul 1605) # [[Halime Sultan]] otomandar ezkontidea (Abkhazia 1576-Istanbul 1623) # [[Safiye Sultan]] otomandar ezkontidea (Albania 1550-Istanbul 1618) # [[Telli Hümaşah Sultan]] otomandar ezkontidea (¿ c.1630-c.1676) # [[Turhan Hatice Sultan]] otomandar ezkontidea eta erregeordea (Rutenia 1627-Edirne 1683) # [[Ana Lena Rivera]] idazlea (Asturias 1972) # [[Emma Maria Harrington]] sufragista (Dinamarka 1881-AEB ?) # [[Ángela Cenarro Lagunas]]  feminista eta historialaria  (Zaragoza, 1965) # [[Aurélie Valognes]] eleberrigilea (Frantzia, 1983) # [[Sandra Myrna D%C3%ADaz]] biologoa (Argentina, 1961) # [[Maria Grazia Cutuli]] kazetaria (Italia 1963-2001) # [[Babe Paley]] socialitatea, editorea (AEB 1915-1978) # [[Nona Sobo]] aktorea, modeloa (Tailandia/Bartzelona 2000) # [[Laura Ramos]] aktorea (Kuba 1978) # [[Araceli González Campa]] kazetaria (Madril XX. mendea) # [[Paloma Chamorro]] kazetaria (Madril 1949-2017) # [[María Josefa Pimentel Téllez-Girón]] aristokrata (Madril 1752-1834) # [[Ann Hui]] aktorea, film zuzendaria (Txina 1947) # [[Sylvia Chang]] film zuzendaria, idazlea (Txina 1953) # [[Ángela Rodicio]] kazetaria, idazlea (Ourense 1963) # [[Laura de Force Gordon]] hizlaria, kazetaria, sufragista (AEB) # [[Stella Wynne Herron]] idazlea, sufragista (AEB) # [[Taneko Suzuki]] zientzilaria eta ikertzailea (Japonia, 1926-2020) # [[Gülistan Sönük]] politikaria (Kurdistan, 1993) # [[Margarita Torres]] historialaria (León 1969) # [[Hai Yan]] ekintzailea, idazlea (Txina 1954) # [[Maria Pilar Perea Sabater]] filologoa (Bartzelona 1960) # [[Melani García]] abeslaria (Valentzia 2007) # [[María Luisa Cava de Llano Carrió]] legelaria, politikaria (Bartzelona 1948) # [[Azahara Palomeque Recio]] kazetaria, idazlea, poeta (Kordoba 1986) # [[Mirela]] abeslaria (Madril 1990) # [[Alejandra Kindelán]] ekonomialaria (Venezuela 1971) # [[Zina%C3%ADda Ierm%C3%B3lieva]] mikrobiologoa (Errusia, 1898-1974) # [[Marie Pascale Osterrieth|Marie-Pascale Osterrieth]] Belgikako antzerki- eta zinema-zuzendari eta produktorea (Basoko, 1956) # [[Charo Garaigorta]] artista (Coruña 1961)  # [[Anna Caballé Masforroll]] idazlea (Bartzelona 1954) # [[Lydia Flood Jackson]] enpresaburua, sufragista (AEB 1862-1963) # [[Mar%C3%ADa de los %C3%81ngeles Cardona Florit]] botanikaria (Menorca-Bartzelona, 1940-1991) # [[Pacita Abad]] margolaria (Filipinas, 1946-2004) # [[Lida Abdul]] artista (Afganisgtan, 1973) # [[María Izquierdo (margolaria)|Maria Izquierdo (margolaria)]] (Mexiko, 1902-1955) # [[Aina Garcia-Carbó]] poeta (Castelló, 1993) # [[Kathleen Norris]] eleberrigilea, aktibista, (AEB ) # [[Emily Arnesen]] zoologoa (Norvegia, 1867- 1928) # [[Laura Marling]] folk abeslaria (Erresuma Batua, 1990) # [[Amalia Eriksson]] merkataria, asmatzailea (Suedia 1824- 1923) # [[Ada Kariakoa]] satrapa (Turkia, K.a IV. Mendea-K.a 326)   # [[Artemisia II.a Kariakoa]] satrapa (TurkiaK.a 410-K.a) # [[Linda Kasabian]] Manson familiakoa (AEB 1949-2023) # [[Patricia Krenwinkel]] hiltzailea, Manson familiakoa  (AEB 1947) # [[Mary Brunner]] hiltzaile kidea, Manson familiakoa (AEB 1943) # [[Rosa Navarro Durán]] filologoa, idazlea, irakaslea (Girona 1947) # [[Young Miko]] rap abeslaria, futbolari ohia (Puerto Rico 1997) # [[Brequette Cassie]] abeslaria, dantzaria (Hegoafrika/Madril 1984) # [[Lorena Gómez (abeslaria)]] (Lleida 1986) # [[Ruth Lorenzo]] abeslaria (Murtzia 1982) # [[Roser Batlle]] Catalunyako pedagogoa (Bartzelona 1954) # [[Henriette Delamarre de Monchaux]] geologoa, paleontologoa (Frantzia, 1854-1911) # [[Jessica Gallagher]] paralinpiar eskiatzailea, atleta, txirrindularia (Australia 1986) # [[Claire Keefer]] atleta paralinpiarra (Australia 1995) # [[Madeleine Hogan]] paralinpiar xabalinlaria (Australia 1988) # [[Hollie Arnold]] paralinpiar xabalinlaria (EB 1994) # [[Donna Smith (atleta)]] paralinpiar xabalinlaria, gsaskibaloi jokalaria (Australia 1965-1999) # [[Julie Russell]] paralinpiar pisu jasotzailea, saskibaloi jokalaria (Australia 1951) # [[Grace Anozie]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1977) # [[Lucy Ejike]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1977) # [[Fatma Omar]] paralinpiar pisu jasotzailea (Egipto 1973) # [[Josephine Orji]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1979) # [[Georgianna Offutt]] sufragista eta medikua (AEB) # [[Sarah Massey Overton]] emakumeen eskubideen aldeko emintzailea (AEB) # [[Stacey Gillian Abe]] artista garaikidea # [[Tomie Ohtake]] artista bisuala (Japonia/Brasil 1913-2015) # [[Maryní Callejo]] musika ekoizle aitzindaria, moldatzailea, piano-jolea, abeslaria (Madril 1944) # [[Özlem Becerikli]] paralinpiar pisu jasotzailea (Turkia 1980) # [[Amalia Pérez]] paralinpiar pisu jasotzailea (Mexiko 1977) # [[Olivia Breen]] paralinpiar atleta (Gales 1996) # [[Sophie Hahn]] paralinpiar atleta (EB 1997) # [[Verônica Hipólito]] paraliniar lasterkaria (Brasil 1996) # [[Tara (abeslaria)]] (Coruña 1950) # [[Ángela Carrasco]] abeslaria (Dominikar Errepublika 1951) # [[La Dama]] abeslaria (Sevilla 1986) # [[Mónica Naranjo]] abeslaria (Girona 1974) # [[Virgínia Leone Bicudo]] soziologoa, psikoanalista (Brasil 1910-2003) # [[Katherine Reed Balentine]] sufragista (AEB,1875-1934) # [[Anna M. Morrison Reed]] egunkari eta aldizkaria fundatzailea (AEB, 1849-1921) # [[Albertine Sarrazin]] idazlea (Frantzia, # [[Isabelle Anguelovski]] ekologoa, ikertzailea (REims, 1978) # [[Aina Garcia-Carbó]] poeta (Castelló de la Plana, 1993) # [[Amalia de Llano]] idazle eta aristokrata (Espainia, 1822-1874) # [[Edith Farkas]] meteorologoa, ikertzailea (Hungaria-Zeelanda Berria, 1921-1993) # [[Kimberlé Williams Crenshaw]] abokatua, irakaslea, feminista (AEB 1959) # [[Beatrice Duodu Owusu]] kazetaria (Ghana 1964) # [[Agnes Sj%C3%B6berg]] albaitaria (Finlandia, 1888-1964) # [[Olga Rodriguez]] kazetaria (León 1975) # [[Jessica Abel]] komikigilea (AEB 1969) # [[Zillah Branco]] aktibista ( Brasil 1936) # [[Jaldia Abubakra]] ekintzailea (Palestina/Espainia 1967) # [[Mònica Bernabé Fernández]] kazetaria (Bartzelona 1972) # [[Pilar Albajar]] argazkilaria (Huesca 1948) # [[Selina Solomons]] sufragista (AEB 1862- 1942) # [[Ellen Clark Sargent]] sufragista (AEB 1826-1911) # [[Pepa Aurora]] idazlea (Kanariak, 1946) # [[Pino Betancor Alvarez]] idazlea (Kanariak, 1928-2063) # [[Andrea Abreu]] idazlea (Kanariak, 1995) # [[Casilda Rodrigáñez]] idazlea (Madril 1945) # [[Miryan Rivera]] zientzialaria (Ekuador XX. mendea) # [[Ana Estrella Santos]] dialektologoa (Ekuador XX.mendea) # [[Kristina Suediakoa (1943)]] printzesa # [[Nathalie Sayn-Wittgenstein-Berleburg]] printzesa, zaldi-doman aditua (Danimarka 1975) # [[Marleen Haboud]] hizkuntza ikerlaria (Ekuador 1954) # [[Gilda Guerrero Salgado]] kazetaria (Ekuador XX. mendea) # [[María Carbonell Sánchez]] pedagogoa (Valentzia 1852-1926) # [[Loren MacIver]] margolaria (AEB 1909-1998) # [[Carin Bondar]] biologoa (Kanada 1975) # [[Kamal Ranadive]] ikertzaile biomedikoa (India, 1917-2001) # [[Mary Wood Swift]] sufragista (AEB 1841-1927) # [[Naomi Anderson]] sufragista (AEB 1843-1899) # [[Elvire De Cock]] ilustratzailea eta komikigilea (Belgika, 1979) # [[La Galera kartzela]] emakumeen espetxea (Alcala de Henares, XX. - XXI. mendea) # [[Malagako emakumeen kartzela zaharra]] (Malaga, 1937-1954) # [[Can Salesko kartzela]] emakumeen kartzela (Palma, 1936-1943) # [[Joan Feynman]] astrofisikaria (AEB, 1927-2020) # [[Catherine Beaunez]] Frantziako prentsa-marrazkilaria eta komikigilea (Juigné-sur-Sarthe, 1953) # [[Maria Vaquer Moll]] jostuna eta feminista espetxeratua (Eivissa, 1902-1982) }} ==='''Berriak 2024''' ('''urria''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Beatriz Akizu Aizpiri]] '''SORTUA''' Eusko Ikaskuntzako arlo sozio-politiko, dibertsitate eta kohesioko koordinatzailea (Soraluze, 1969) # [[Onintze Villanueva Goikoetxea]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea, dantzazalea, dantza-irakaslea (Mexiko, 1955) # [[Belen Urutxurtu]] ef-- '''SORTUA''' txistularia, eskultorea eta Arte irakaslea (Berriz, 1960) # [[Julene Etxenike]] --ef '''SORTUA''' mendizale aitzindaria (Irun, 1943-2023) # [[Beatriz Gámiz Mata]] ----'''SORTUA''' kriminologoa, politikaria eta alkatea (Ermua, 1983) # [[Resurrección Martínez Sánchez]] efef '''SORTUA''' 36ko gerran eraildako maistra (Errioxa, 1898-1936) # [[Consolación Martínez Sánchez]] '''SORTUA''' 36ko gerran eraildako maistra (Errioxa, 1896-1936) # [[Teresa Velasco Soto]] '''SORTUA''' zigarrogilea, politikaria (Errioxa, 1902-?) # [[Felisa Vidorreta Miruri]] '''SORTUA''' maistra fusilatua (Errioxa, 1890-1936) # [[Mercedes López Cotarelo]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua  (Irun, 1914 - Lesaka, 1936)  # [[Leire Retegi Fernández]] '''SORTUA''' txistularia eta txistu irakaslea da (Leitza, 2002) # [[Luciana Larreategi Arizaga]] '''SORTUA''' (Eibar, Gipuzkoa, 1912-2003) # [[Lloy Galpin]] sufragista, idazlea (AEB, 1877-1935) # [[Ana María Cuervo]] biokimikaria (Bartzelona 1966) # [[Marta Pujol Ferrusola]] arkitektoa (Bartzelona 1959) # [[Glenna Cabello]] politologoa, kontsul (Venezuela 1959) # [[Margaret Leahy]] aktorea (EB 1902-AEB 1967) # [[Norma Talmadge]] aktorea (AEB 1894-1957) # [[Constance Talmadge]] aktorea (AEB 1898-1973) # [[Natalie Talmadge]] aktorea, gidoilaria (AEB 1996-1969) # [[Cátia Montes]] gizarte hezitzailea, suhiltzailea, ijitoa (Portugal ?) # [[Toya Prudêncio]] hezitzailea, aktibista, ijitoa (Portugal ?) # [[Maria Gil]] aktore, aktibista, ijitoa (Portugal 1972) # [[Estelle Faye]] idazle eta aktore frantsesa (1978) # [[Rose Morgan French]] sufragista (AEB, 1859-1929) # [[Ana María Pascual-Leone]] zientzialaria eta farmazialaria (Valentzia, 1930) # [[Nellie Blessing Eyster]] irakaslea, kazetaria, idazlea (AEB, 1836-1922) # [[Eileen Chang]] idazlea (Txina 1920-AEB 1995) # [[Ascensión Marcos]] farmazialaria, ikertzailea (Espainia XX. mendea) # [[Mririda n'Ait Attik]] poeta amazigea (Maroko 1900-1940) # [[Maisie Peters]] kantautorea (EB 2000) # [[Rachel Brosnahan]] aktorea (AEB 1990) # [[Elaine May]] aktorea (AEB 1932) # [[Carla Quílez]] aktorea (Bartzelona 2008) # [[Tita Parra]] kantautorea (Txile 1956) # [[Alexia Greziakoa]] printzesa (Grezia 1965) # [[Teodora Greziakoa]] aktorea, printzesa (EB 1983) # [[Olinpia Greziakoa]] modeloa, printzesa (AEB 1996) # [[Marie-Chantal Greziakoa]] diseinatzailea, enpresaburua, printzesa (EB 1968) # [[Marthe Gautier]] pediatra, ikertzailea (Frantzia, 1925-2022) # [[Mar%C3%ADa Mullerat i Bassedas]] maistra, hezkuntza berezian espezializatua (Catalunya 1903 - 1993) # [[Rita Harradence]] biokimikaria (Australia, 1915-2012) # [[Nora Stanton Blatch Barney]] ingeniari zibila (AEB, 1883-1971) # [[Flora Wambaugh Patterson]] mikologoa (AEB, 1847-1928) # [[Jhamak Ghimire]] idazlea (Nepal, 1980) # [[Mireille Havet]] idazlea (Frantzia, 1898-1932) # [[Montserrat Villar Gonzalez]] idazlea (Ourense 1969) # [[Regina Orozco]] aktorea (Mexiko, 1964) # [[Jesusa Rodríguez|Jesusa Rodriguez]] aktorea, antzerki zuzendaria (Mexiko, 1955) # [[Astrid Hadad]] aktorea (Mexiko, 1957) # [[Julieta Egurrola]] aktorea (Mexiko, 1953) # [[Elisa Izaurralde|Elisa_Izaurralde]] biokimikaria molekularra (Uruguai, # [[Céline Bessière]] soziologoa (Frantzia, 1977) # [[Cristina Pacheco]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1941-2023) # [[Susana Chavez-Silverman]] idazlea (AEB, ?) # [[Cristina Lafont]] filosofoa (Valentzia, 1963) # [[Fumiko Enchi]] idazlea (Japonia 1905-1986) # [[Pilar Roig Picazo]] ikertzailea (Valentzia 1949) # [[Isabella Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 2007) # [[Josephine Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 2011) # [[Irene Greziakoa]] printzesa (Hegoafrika/ Espainia 1942) # [[Pia Getty]] film ekoizlea, zuzendaria (AEB 1966) # [[Benedikte Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 1944) # [[Alexandrine Danimarkakoa]] erregina (Alemania 1879- Danimarka 1952) # [[Carolina Matilde Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 1912-1995) # [[Viktoria Luise Prusiakoa]] printzesa (Alemania 1892-1980) # [[Rocío Muñoz Morales]] aktorea, aurkezle, modeloa (Madril 1988) # [[Mary Prince]] idazlea eta esklabua (Bermudak...) # [[Edith M. Flanigen]] kimikaria (AEB, 1929) # [[Margaret Fulton]] kazetari gastronomikoa (1924-2009) # [[Claudia Actea]] esklaboa (Anatolia 40-I. mendea) # [[Cándida Jiménez Huelva]] esklabo askatua (Angola, 1845 Huelva, 1951) # [[Rosalia Gómez]] esklabo askatua (Tenerife, 1801-1874) # [[Elena Conti]] biokimikaria eta biologoa (Italia, 1967) # [[Edith Pechey]] medikua (EB 1845-1908) # [[Catherine Raisin]] geologoa (Erresuma Batua, 1855-1945) # [[Winifred Starr Dobyns]] sufragista (AEB, 1886-1963) # [[Mary Roberts Coolidge]] sufragista (AEB, 1860-1945) # [[María Bueno Castellano]] artista (Malaga, 1976) # [[Rukhmabai]] medikua (India 1864-1955) # [[Valérie Mangin]] Frantziako komiki-gidoilaria (Nancy, 1973) # [[Kamala Sohonie]] biokimikaria (India, 1911-1998) # [[Cy Jung]] idazlea (Frantzia, # [[Elula Perrin]] idazlea (Frantzia # [[Anandi Gopal Joshi]] Indiako 1. medikuetako bat (1865-1887) # [[Agnieszka Osiecka]] poeta, kazetaria (Polonia 1936-1007) # [[Jeanette Winterson]] idazlea (EB 1959) # [[Shelagh Delaney]] antzerkigilea, gidoilaria (EB 1938-2011) # [[Madeleine Suediakoa]] printzesa (Suedia 1982) # [[Carina Axelsson]] printzesa, modeloa, idazlea (AEB Aguil1968) # [[Ingeborg Danimarkakoa (1878-1958)]] printzesa (Danimarka 1878-Suedia 1958) # [[Susie Orbach]] psikoanalista, idazlea (EB 1946) # [[Doris Duke]] filantropoa , baratzezaina, arte bildumagilea (AEB 1912-1993) # [[Silvia Laplana]] metereologoa (Bartzelona 1984) # [[Eva Cosculluela]] kultur kazetaria (Zaragoza 1972) # [[Pilar Sanjurjo]] metereologoa (Coruña 1942-2022) # [[Fanny Dalle-Rive]] Frantziako komikigilea (1976) # [[Emma_Lira]] kazetaria, idazlea eta bidaiaria (Madril 1971) # [[Mariana Álvarez Bollo Carretero]] pedagogoa eta idazle espainiarra (Zamora, 1866 - 1946) # [[Margherita Piazzola Beloch]] matematikaria (Italia, 1879-1976) # [[Mary Ryerson Butin]] medikua (AEB, 1857-1944) # [[Zabel Yesayan]] idazlea (Armenia 1878-1943) # [[Eva Carter Buckner]] sufragista, poeta eta konpositorea (1861-1946) # [[Hélia Correia]] idazlea (Portugal, 1949) # [[Isabela Figueiredo]] idazlea (Portugal, 1963) # [[Teresa Imízcoz Beunza|Teresa Imizcoz Beunza]] idazlea (Iruñea, 1965) # [[Oriana Méndez|Oriana Mendez]] idazlea (Vigo, 1974) # [[Esperanza Aguilà Ducet|Esperanza Aguila Ducet]] idazlea (Bartzelona, 1951) # [[Maud Ankaoua]] enpresa kudeatzailea (Frantzia, 1971) # [[Lucia Pietrelli]] idazlea (Italia/Mallorca 1984) # [[María Jaén]] idazlea, gidoilaria (Sevilla 1962) # [[Antonia Bardolet]] idazlea (Bartzelona 1877- 1956) # [[Dolors Miquel]] idazlea (LLeida 1960) # [[Míriam Ferradáns]] idazlea (Pontevedra 1960) # [[Rosa Fabregat]] idazlea (LLeida 1933) # [[Ingrid Guardiola Sánchez]] film zuzendaria, saiakeragilea (Girona 1980) # [[Almudena Arteaga]] idazlea (Madril 1967) # [[Alana S. Portero]] idazlea (Madril 1967) # [[Maria Antònia Salvà]] poeta (Mallorca 1869-1958) # [[Maribel Medina]] idazlea eta kultura kudeatzailea (Iruñea, 1969) # [[Gabrielle Réval]] idazlea (Frantzia, # [[Martine Roffinella]] idazlea (Frantzia, # [[Bertha Hernández]] idazlea, politikaria, 1. dama (Kolonbia 1907-1993) # [[May Borraz]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1966) # [[Eva Yárnoz]] poeta, artista (Iruñea 1975) # [[Emilia Salvador]] ikertzailea, idazlea (Zaragoza 1938) # [[Beatriz Giménez de Ory]] poeta (Madril 1972) # [[Gema Nieto]] idazlea (Madril 1981) # [[Mariona Cabassa]] ilustratzailea (Bartzelona 1977) # [[Mada Carreño]] idazlea, kazetaria (Zamora 1914- Mexiko 2000) # [[Nicolasa Helguero Alvarado]] poeta, moja, noblea (Palentzia 1719- Burgos 1805) # [[Sheila Elorza]] futbolaria (Zaratamo 1996) # [[Suceso Luengo]] maistra, idazlea (Zamora 1884-? 1931) # [[Yvonne Blake]] jantzi-diseinatzailea (EB 1940-Madril 2018) # [[Ruth Chepngetich]] atleta, maratoilaria (Kenya 1994) # [[Salome Lang]] atleta, gorako jauzilaria (Suitza 1997) # [[Salomé Kora]] atleta, 100m (Suitza 1994) # [[Vicky Calavia]] zinegilea (Zaragoza 1971) # [[Marisol Aznar]] aktorea, gidoilaria, abeslaria (Zaragoza 1972) # [[Emilia Baylo]] dantzaria, koreografoa, irakaslea (Lleida 1946-Zaragoza 2022) # [[Natividad Zaro]] aktorea, gidoilaria (Zaragoza 1901-Madril 1978) # [[Marta Marín-Dòmine]] idazlea, dokumetalgilea (Bartzelona 1959) # [[Uliana Semionova]] saskibaloi jokalaria (Letonia 1952) # [[Maria do Rosário Pedreira]] idazlea (Portugal 1959) # [[Reyes Calderon]] idazlea, ekonomialaria, irakaslea (Valladolid 1961) # [[Paloma Sánchez-Garnica]] idazlea (Madril, 1962) # [[Ann Scott]] idazlea (Frantzia, 1965) # [[Chiquinha Gonzaga]] musikaria, konpositore, pianista eta orkestra zuzendaria (Brasil, 1847 - 1935) # [[Giannina Arangi-Lombardi]] sopranoa (Italia, 1891-1951) # [[Gilda dalla Rizza]] sopranoa (Italia, 1892-1975) # [[Magda Olivero]] sopranoa (Italia 1910-2014) # [[Lucy Tejada]] artista, margolaria (Kolonbia 1920-2011) # [[Claudia Muzio]] sopranoa (Italia, 1889-1936) # [[Toti Dal Monte]] sopranoa (Italia, 1893-1975) # [[Maria Caniglia]] sopranoa (Italia, 1905-1979) # [[Ebe Stignani]] mezzosopranoa (Italia, 1903-1974) # [[Violet King Henry]] abokatua (Kanada, 1929-1982) # [[Tòni Escala]] idazlea (Lleida 1961) # [[Teresa Azpiazu Paul]] idazlea, irakaslea, politikaria (Cádiz 1862-Málaga 1949) # [[Luisa Josefina Hernández]] idazlea, irakaslea (Mexiko 1928-2023) # [[María Asúnsolo]] mezenas, galerista, modelo (AEB 1904-Mexiko 1999) # [[María Jose Escrivà]] idazlea, poeta (Valentzia 1968) # [[Meritxell Gené]] kantautorea, poeta (Lleida 1986) # [[Marià Manent]] poeta, memorialista (Bartzelona 1898-1988) # [[Marysa Navarro Aranguren]] idazlea, historilaria (Nafarroa 1934) # [[Esther Novalgos Laso]] idazlea (Errioxa 1942) # [[Susi Alvarado]] idazlea, antzerki zuzendaria (Kanariak 1960) # [[Anna Tsing]] antropologoa (AEB, 1950) # [[Ana Bernal Triviño]] kazetaria eta ikertzailea (Malaga, 1980) # [[María Francisca Díaz-Carralero Rodelgo]] poeta itsu inprobisatzailea (Ciudad Real 1818-1894) # [[Sanmao]] idazlea (Txina 1943-1991) # [[Ana Cristina Herreros Ferreira]] idazlea, ahozko kontalaria (Leon 1965) # [[Monika Zgustová]] idazlea, itzultzailea (Txekia 1957) # [[Juana Dolores]] abeslaria, aktorea (Bartzelona 1992) # [[Valeria Castro (abeslaria)]] kantautorea (Kanariak 1999) # [[Maria Morera Colomer]] aktorea, abeslaria Girona 2003) # [[Laura Jou]] antzerki irakaslea, film zuzendaria (Batzelona 1969) # [[Emakumeen Ospearen Aretoa Coloradon]] aretoa eta saria (Colorado 1965) # [[Frederika Hannoverkoa]] Greziako erregina ezkontidea (Alemania 1917 – Madril 1981) # [[Isabel Stilwell]] kazetaria eta idazlea (Portugal) # [[Maria Xosé Queizán]] idazlea (Galizia, 1939) # [[Liliana Felipe]] abeslaria, sopranoa (Agentina-Mexiko, 1954) # [[Zinka Milanov]] sopranoa (1906-1989) # [[Rosa Ponselle]] sopranoa (AEB, 1897-1981) # [[Milka Ternina]] sopranoa (Kroazia, 1863-1941) # [[Geraldine Farrar]] sopranoa (Alemania, 1882-1967) # [[Lilli Lehmann]] sopranoa (Alemania, 1848 - Berlin, 1929) # [[Olive Fremstad]] mezzosoprano (Suedia , 1871-AEB,1951) # [[María Jesús Jabato]] idazlea (Burgos, 1959) # [[Brenda Navarro]] idazlea (Mexiko, 19982) # [[Maud Tabachnik]] idazlea (Frantzia, 1938) # [[Alejandrina_Gessler]] Andaluziako margolaria (Cadiz, 1831 - Paris, 1907) # [[Rita Ferro]] Portugaleko idazlea (Lisboa, 1955) # [[Dolors Marín Silvestre]] Kataluniako historialaria (Hospitalet de Llobregat, 1957) # [[Almudena Campuzano Jimenez de Aldasoro]] idazlea (Santander, 1996) # [[Dora Vázquez]] idazlea (Ourense, 1913.2010) # [[Ana Acuña]] idazlea eta ikertzalea (Marin, 1971) # [[Josefina Cardona i Bosch]] poeta (Valentzia,1957-2022) # [[Joan Beauchamp Procter]] zoologoa (Erresuma Batua, 1897-1931) # [[Adela Figueroa]] biologoa, aktibista eta idazle galiziarra (Lugo, 1948) # [[Mary Blair]] artista, ilustratzailea, (AEB, 1911-1978) # [[Rita Taborda Duarte]] Portugaldar idazle eta irakaslea (Lisboa, 1973) # [[Fedora Barbieri]]  mezzosopranoa (Trieste, 1920ko- Florentzia, 2003) # [[Anita Cerquetti]]  soprano (Montecosaro, 1931ko apirilaren 13a - Perugia, 2014ko urriaren 11) Italiako soprano dramatiko  # [[Leyla Gencer]] sopranoa (Istanbul, 1928ko- Milan, 2008ko) # [[Maria Stader]] sopranoa (Budapest, 1911- Zurich, 1999ko) # [[Tereska Torrès]] idazlea (Paris, 1920-2012) # [[Marta G. Franco]] kazetari eta ekintzailea (Espainia, ) # [[Josefa Alfaro de Ocampo]] kazetaria, idazlea eta atzerkigilea (Sevilla, XIX-XX) # [[Milagros Duque Vallejo]] alkatea (Berantevilla, 1941) # [[Maria Perpinyà i Sais]] idazlea (Katalunia, 1901-1994) # [[Mercè Vila i Reventós]] idazlea ([[Bartzelona]], [[1902]] - ?) # [[Arancha Nogueira]] poeta ([[Ourense]], [[1989|1989ko]] # [[Geneviève Pastre]] idazle, poeta, militantea # [[Élodie Petit]] poeta eta performena # [[Narcisa Freixas|Narcisa Freixas i Cruells]] margolaria, eskultorea eta konpositorea (Sabadell – 1859 – Bartzelona, 1926) # [[Rexina Vega|Rexina Rodriguez Vega]] literatura idazlea, itzultzailea eta ikertzailea da. (Vigo, 1966) # [[Eva Balaguer-Cortés López]] idazlea (Zaragoza, 1965) # [[Rita Taborda Duarte]] idazlea (Lisboa, 1973) # [[Cristina Carvalho]] idazlea (Portugal, 1949) # [[An Alfaya]] idazlea (Galizia, 1964) # [[San Luisko kondesa]] idazlea (Murtzia, 1884-Madril, 1929) # [[Montserrat Aguer Teixidor]] filologoa eta idazlea (Figueres, 1963) # [[María Rosa de Madariaga]] historialaria (Madril, 1937-2022) # [[Asima Chatterjee]] botanikaria, kimikaria (India, 1917-2006) # [[Alicia Fernández Rodríguez]] poeta (Galizia, 1987) # [[Coloma Rosselló i Miralles]]  idazlea (Palma, 1871 - i1955) # [[Walda Pla i Rosés]] eleberrigilea  (Maresme, 1913ko- Badalona, 2014) # [[Maria Fullana i Montoro]] idazlea(Valentzia, 1958) poeta, narratzaile, itzultzaile eta irakasle ohia # [[Susana Prieto]] idazlea eta gidoigilea (Puebla de Sanabria, Zamora, 1962) # [[Isabel Thorne]] medikua, emakumeen eskubideen aldeko ekinzailea (Londres, 1834-1910) # [[María Gertrudis Hore|Maria Gertrudis Hore]]  poeta (Cadiz, 1742 -1801) eko abuztuaren 9a)  # [[Katherine Esau]] botanikaria (Ukrania-AEB, 1898-1997) # [[Elizabeth Stern]] patologoa (Kanada-AEB, 1915-1980) # [[Josefina Solsona i Querol]] idazlea (Bartzelona, 1907-1960) # [[Tamara Andrés]] idazlea (Pontevedra, 1992) # [[Enriqueta Muñiz]] idazlea, kazetaria eta itzultzailea  (Madril, 1934– Buenos Aires, 2013)  # [[Blanca Mira]] eleberrigilea (Jumilla, Murtzia, 1989) # [[Kei Okami]],  medikua (Japonia, 1859 - 1941) # [[Edinburgoko zazpiak]] # [[Diana Maff%C3%ADa]] filosofoa eta aktibista (Argentina, 1953) # [[Carmen Moreno Pérez|Carmen Moreno]] idazlea  (Cádiz, 1974) # [[Marie-Hélène Lafon]] irakasle atxikia eta idazlea (Aurillac, Cantal, Frantzia, 1962) irakasle atxikia eta idazlea # [[Gaëlle Heureux]] idazlea eta irratiko kronista (Bourg-en-Bresse, Frantzia, 1970) # [[Matilda Chaplin Ayrton]] medikua (Honfleur, Frantzia, 1846 - 1883ko uztailaren 19a)  # [[Carolina Amaya]] kazetaria (El Salvador) # [[Isabella W. Blaney]] aktibista, sufragista (AEB) # [[Fatima Ouassak]] saiakeragilea, hizlaria, politika publikoetako aholkularia eta militante ekologista, feminista eta arrazakeriaren aurkakoa ((Rif, Maroko, 1976) # [[Helen Evans]] medikua (Irlanda, 1833-1903) # [[Shin Saimdang]] artista, idazle, kaligrafo eta poeta (Korea, 1504-1551) }} '''Berriak 2024''' ('''iraila''') {{zutabeak|kopurua=3| # [[María Fernández García]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (León,1884-Derio,1937) # [[Juana Abascal Nicolás]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Castro Urdiales, 1908-Derio, 1938) # [[Elvira Martínez Porres]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Santurtzi, 1883-Derio, 1937) # [[Conchita Portu Etxeberria|Conchita Portu Exeberria]] '''SORTUA''' irakaslea, zinegotzia, historialaria (Hondarribia, 1943-2017) # [[Severina Sagarzazu Martínez|Severina Sagarzazu]] '''SORTUA''' arrain-saltzailea (Hondarribia, 1911-1994) # [[Joxepa Darceles Bengoetxea]] '''SORTUA''' emagina (Hondarribia, 1888-1972) # [[Merche Gallardo Carrillo]] '''SORTUA''' Saturrarango emakumeen kartzelan jaioa (Mutriku, 1940) # [[Loli Prieto Arana|Loli Prieto]] '''SORTUA'''kirolaria (Hondarribia, 1943-2019) # [[Lupe Artola Cornú]] '''SORTUA''' frantses eta euskara irakaslea (Hondarribia, 1945) # [[Nieves Alza Castillo]] '''SORTUA''' saskibaloi joka laria eta bultzatzailea (Hondarribia, 1954) # [[Ixabel Alkain Etxeberria|Isabel Alkain]] '''SORTUA''' irakaslea, alardeko kapitaina, bidaiaria (Hondarribia, 1961) # [[Arantza Mariskal Balerdi]] '''SORTUA''' Dokumentazio eta liburutegi arduraduna (Hondarribia, 1967) # [[Teresa Gorria Arrizabalaga]] '''SORTUA''' maistra (Hondarribia, 1836-1905) # [[Jasone Miranda-Bilbao]] '''SORTUA''' artista (Bilbo, 1964) # [[Rafaela Baigorri Ibañez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran Madril Ventas espetxean hila (Mañeru, 1892-Madril, 1943) # [[Rufina Chocarro Villar]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Allo, 1891-Erreniega, 1936) # [[Amada Morentín Roldán]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Lodosa, 1910-Deierri, 1936) # [[Felipa del Pueyo Ruiz]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Tarazona, 1897-Ausejo, 1936) # [[Bea Lema]] '''SORTUA''' artista, ilustratzaile (Coruña, 1985) # [[Herminia Domínguez Martínez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran borrokan eraila (Buñuel, 1917-Donostia, 1936) # [[Esperanza Escribano Martínez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Calahorra, 1881-Azkoien, 1936) # [[Marian Fernández]] '''SORTUA''' zinemagilea (Iruñea, 1974) # [[Pilar Fernández Rodríguez]] '''SORTUA''' langilea, 36ko gerran fusilatua (Tudelilla, 1891-Azkoien, 1936) # [[Carmen Gurrea Fernández]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Alfaro, 1921- Azkoien, 1936) # [[Dolores Gurrea Fernández]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Alfaro, 1919- Azkoien, 1936) # [[Gabriela Lorente Sáenz]] '''SORTUA''' etxekoandrea 36ko gerran fusilatua (Calahorra, 1878-Azkoien, 1936) # [[Lucia Maeso Bergé]] '''SORTUA''' futbol-atezaina (Palentzia 2006) # [[María Castejón Leorza]] '''SORTUA''' historialaria, zinema-kritikaria (Lizarra, 1975) # [[Luisa Lasheras Royo]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Cortes, 1912-Gallur,1936) # [[Nicomedes Marañon Orio|Nicomedes Marañón Orio]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Viana, 1898-Logroño, 1936) # [[Martina Martínez Bueno]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Buñuel, 1873-Magallón, 1936) # [[Rosa Zufia Sanz]] '''SORTUA''' kazetaria eta zinemagilea (Tutera, 1958) # [[Meg Connery]] sufragista (Irlanda, 1879-1958) # [[Rebekka Haase]] 2024ko Udako Olinpia r Jokoetako dominaduna (Alemania, 1993) # [[Salwa Eid Naser]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Nigeria, 1998) # [[Gina Lückenkemper]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Alemania, 1996) # [[Fatima Surayya Bajia]] idazlea (Pakistan, 1930-2016) # [[Phoebe Starfield Leboy]] biokimikaria, aktibista (AEB, 1936-2012) # [[Muriel Barbery]] idazlea (Maroko, 1969) # [[Ruperta Bautista]] idazle tzotzila (Mexiko, 1975) # [[Anna Thynne]] itsas zoologoa (Erresuma Batua, 1806-1866) # [[Loung Ung]] idazlea eta ekintzailea (Kanbodia, 1970) # [[Elena Cánovas]] antzerkigilea, antzerki zuzendaria, gizarte laguntzailea (Madril 1955) # [[María Luisa Moneró]] aktorea, kupletista (Madril 1889-1982) # [[María Jesús Valdés]] aktorea, ahots aktorea (Madril 1927-2011) # [[Nuria Torray]] aktorea (Bartzelona 1934-Madril 2004) # [[Alejandra Torray]] aktorea, ahots-aktorea (Madril 1968) # [[Mercedes Barranco]] aktorea (Bartzelona 1899-Madril 1957) # [[Julia Martínez]] aktorea (Santander 1931) # [[María Massip]] aktorea (Albacete 1942- Madril 2002) # [[Queta Claver]] aktorea (Valentzia 1932- Madril 2003) # [[Anita Martos]] aktorea, irakaslea (Uruguai 1893- Madril 1953) # [[Debbie_Brill]] atleta (Kanada, 1953) # [[Aya Kōda]] eleberrigilea eta saiakeragilea (Japonia, 1904-1990) # [[Vera de Spinadel|Vera de Spinabel]] matematikaria (Argentina, 1929-2017) # [[Laetitia Colombani]] idazlea (Frantzia, 1975) # [[Gloria González Aseguinolaza]] biologoa # [[Ángeles Mora]] idazlea (Kordoba 1952) # [[Olive Oatman]] esploratzaile bahitua (AEB 1837-1903) # [[Rebecca Cheptegei]] atleta (Uganda 1991-2024) # [[Betty Harris (zientzialaria)]] kimikaria (AEB 1940) # [[Marie-Béatrice de Baye]] poeta (Frantzia 1859-1928) # [[Nelly Alard]] aktorea, gidoilaria (Frantzia 1960) # [[María Topete]] espetxe-funtzionarioa (Espainia 1900-2000) # [[Constance Reid]] idazlea, matematika dibulgatzailea (AEB, 1918-2010) # [[Flossie Wong-Staal]] birologoa (Txina-AEB, 1947-2020) # [[Lucía Caram]] moja aktibista (Argentina/Katalunia 1966) # [[Magda Roger]] aktorea (Espainia XX. mendea) # [[Patricia H. Clarke]] kimikaria (EB 1919-2010) # [[Lila Azam Zanganeh]] idazlea (Paris 1976) # [[Brigitte Aubert]] idazlea (Cannes 1956) # [[Simone de Saint-Exupéry]] idazlea (Frantzia 1898-1978) # [[Marie-Madeleine de Saint-Exupéry]] idazlea (Fratzia 1897-1926) # [[Teresa Herrera]] filantropoa (Coruña 1712-1791) # [[Stephanie Beacham]] aktorea (EB 1947) # [[Ana Maria Vidal]] aktorea (Madril 1944) # [[Tina Sainz]] aktorea (Madril 1945) # [[Mari Carmen Yepes]] aktorea (Bartzelona 1942-Madril 2015) # [[Laly Soldevila]] aktorea (Bartzelona 1933-Madril 1979) # [[Ángeles Martín]] aktorea, aurkezlea (Madril 1968) # [[Luisa Rodrigo]] aktorea (Madril 1901-1986) # [[Mariam Budia]] idazlea, antzerkigilea (Errioxa 1970) # [[Casey Wilson]] aktorea, komediantea (AEB 1980) # [[Violetta Villas|Violeta Villas]] abeslaria (Polonia, 1938-2011) # [[Feliza Bursztyn]] eskultorea (Kolonbia 1933- Paris 1982) # [[Maria Barrientos]] sopranoa (Bartzelona 1884- Lapurdi 1946) # [[Eileen Kramer]] dantzaria, koreografoa (Australia 1914) # [[Antisa Khvichava]] 132 urte bizi izanaren erreklamatzailea (Georgia 1880-2012) # [[Besse Cooper]] ehun urteduna, maistra, sufragista (AEB 1879-2009) # [[Sahan Dosova]] ehun urteduna (Kazakhstan 1879?-2009) # [[Maria Olivia da Silva]] ehun urteduna (Brasil 1880?-2010) # [[Tomiko Itooka]] ehun urteduna, zaharrena (Japonia 1908-) # [[Fusa Tatsumi]] ehun urteduna, zaharrena (Japonia 1907-2023) # [[Pilar Serra]] erakusketa-komisarioa (Zaragoza, XX. mendea) # [[Concha García (artista)]] eskultorea (Santander 1960) # [[Susanna Rafart]] idazlea (Girona 1962) # [[Florence Hedges]] botanikaria (AEB, 1878-1956) # [[Jeanne Loiseau]] idazlea (Frantzia 1854-1921) Leire # [[Tahia Halim]] margolaria (Egipto 1919-2003) Isabel # [[Mercedes Barcha Pardo]] musa, zaintzailea (Kolonbia 1932-2020) # [[Fanny Mikey]] aktorea, antzerki-zuzendaria (Argentina 1930-Kolonbia 2008) # [[Nadia Battocletti]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Italia, 2000) # [[Andreja Leški]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Eslovenia, 1997) # [[Alice Bellandi]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Italia, 1998) # [[Mathilda Hodgkins-Byrne]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Londres, 1994) # [[Gloria Zea]] filosofoa, arte sustatzailea (Kolonbia 1935-2019) # [[Elena Congost]] atleta paralinpikoa (Bartzelona 1987) # [[Marta Fernández Infante]] igerilari paralinpikoa (Burgos 1994) # [[Nuria Marqués ]] igerilari paralinpikoa (Bartzelona 1999) # [[Virginia Feito]] idazlea (Madril 1988) # [[María Manjavacas]] kazetaria (Ciudad Real, XX. mendea) # [[Marta Fernández Vázquez]] kazetaria, idazlea (Madril 1973) # [[Inmaculada Galván]] kazetaria (Madril 1963) # [[Marta Reyero]] kazetaria (León 1965) # [[Fawzia Koofi]] politikaria, aktibista (Afganistan 1975) # [[Saba Sahar]] film zuzendaria, aktibista (Afganistan 1975) # [[Blanca Estrella Ruiz Ungo]] maistra eta Clara Campoamor elkartearen sortzaile eta presidentea (1944-2024) # [[Mayana Itoiz]] ilustratzaile eta komikigile baionarra (1978) # [[Claire Etcherelli]] idazlea (Frantzia 1941-2023) # [[Maylis Adhémar]] idazlea, kazetaria (Frantzia 1985) # [[Françoise Mézières]] fisioterapeuta (Frantzia 1909-1991) # [[Daisy Roulland-Dussoix]] mikrobiologo molekularra (Suitza 1936– 2014) # [[Brenda Milner]] neuropsikologoa (Erresuma Batua-Kanada 1918) # [[Michaela DePrince]] dantzaria (Sierra Leona, 1995-AEB, 2024) # [[María Ruiz de Burton]] idazlea (Mexiko 1832-AEB 1895) # [[Blanca Oteyza]] aktorea (Madril 1965) # [[Rosa Maria Oriol Porta]] bitxigilea, enpresaburua (Bartzelona 1946) # [[Rocío Delgado]] kazetaria (Pontevedra 1985) # [[Purificación García]] moda diseinatzailea (Ourense 1952) # [[Victoria Alonso]] film ekoizlea (Argentina/AEB 1965) # [[Anna Teixidor Colomer]] kazetaria, historialaria (Girona 1978) # [[Sara Sorribes]] binaka tenislari brontze olinpikoa (Castelló 1996) # [[Cristina Bucșa]] binaka tenislari brontze olinpikoa (Moldavia/Kantabria 1998) # [[Sara Andrés Barrio]] atleta paralinpikoa (Madril 1986) # [[María Isabel Perelló Doménech]] epailea, Auzitegi Goreneko presidentea (Bartzelona/Coruña 1958) # [[Mariana Mazzucato]] ekonomialaria (Italia/AEB 1968) # [[Clara Martínez de Careaga]] magistratua (Madril 1959) # [[Roser Bach]] epailea (Bartzelona 1964) # [[Ana Ferrer]] epailea (Madril 1959) # [[Olga Sánchez Cordero]] epailea (Mexiko 1947) # [[Margarita Cabello Blanco]] epailea (Kolonbia 1957) # [[Andrea Muñoz Sánchez]] epailea (Txile 1957) # [[Zarela Villanueva Monge]] epailea (Costa Rica 1952) # [[Sue Gray (funtzionarioa)]] politikaria, goi funtzionarioa (EB 1957) # [[Rocío Sagaón]] aktorea (Mexiko, 1933-2015) # [[Ana Mérida]] koreografoa (Mexiko, 1922-1991) # [[Guillermina Bravo]] dantzaria eta koreografoa (1920-2013) # [[Anna Sokolow]] dantzaria eta koreografoa (1910-2000) # [[Carmen Herrero Ayllón]] kimikaria, irakaslea (Madril, 1913-1997) # [[Marie-Michèle Beaufils]] idazlea (Frantzia 1949-2014) # [[Marie Cosnay]] idazlea (Frantzia 1965) # [[Columba Dominguez]] aktorea, abeslaria (Mexiko 1929-2014) # [[Silvia Lemus]] kazetaria (Galizia/Mexiko 1945) # [[Camila Cañeque]] artista (Bartzelona, 1984-2024) # [[Carlota Rodr%C3%ADguez de Robles]] kimikaria, irakaslea (Zamora, 1907-1990) # [[Adela Barn%C3%A9s Gonz%C3%A1lez]] kimikaria, irakaslea (Ávila/Mexiko, 1908-2011) # [[Élisabeth Badinter]] filosofoa, idazlea (Frantzia 1944) # [[Lola González Ruiz]] abokatua (León 1946-Madril 2015) # [[Elisabet Casanovas]] aktorea (Bartzelona 1994) # [[Aixa Villagrán]] aktorea (Sevilla 1978) # [[Celia Freijeiro]] ekoizlea, aktorea (Pontevedra 1983) # [[Patricia Reyes Spíndola]] aktorea, zuzendaria, ekoizlea (Mexiko 1953) # [[Paula Usero]] aktorea (Valentzia 1991) # [[Carol Rodríguez Colás]] film zuzedaria (Bartzelona 1982) # [[Paula Anta]] artista, argazkilaria (Madril 1977) # [[Meritxell Calvo]] aktorea (Bartzelona 1986) # [[Raquel Peláez]] aktorea (León 1978) # [[Edith Marion Patch]] entologoa, idazlea (AEB, 1876-1954) # [[Petra Barnés González]] kimikaria, farmazialaria (Madril/Mexiko, 1908-1992) # [[Isabelle Rimbaud]] idazlea (Frantzia 1860-1017) # [[Jeanne Puchol]] komikigile eta ilustratzaile frantziarra (1957) # [[Michiyo Tsujimura]] biokimikaria (Japonia, 1888-1969) # [[Matilde Landeta]] film gidoilaria eta zuzendaria (Mexiko, 1910-1999) # [[Susana Martín Gijón]] idazlea, nobela beltza (Sevilla 1981) # [[Carlota Pérez]] ekonomialaria (Venezuela 1939) # [[Pepa Roma]] kazetaria, argazkilaria, eleberrigilea (Lleida XX. mendea) # [[Florence Cassez]] Mexikon zigortua (Frantzia 1994) # [[Denise Maerker]] abokatua, kazetaria (Mexiko 1965) # [[Cristina Álvarez Rodríguez]] arkitektoa, politikaria (Argentina 1967) # [[Roser Tapias]] aktorea, modeloa (Bartzelona 1989) # [[Ángela Cervantes]] aktorea (Bartzelona 1993) # [[Lurdes Barba Rodríguez]] aktorea, antzerki-zuzendaria (Bartzelona 1949) # [[Marta Frías Acedo]] futbol-arbitro aitzindaria (Cáceres 1980) # [[Mabel Purefoy FitzGerald]] fisiologo, patologo klinikoa (Erresuma Batua, 1872-1973) # [[Anne Baraou]] Frantziako komikigilea (1965) # [[Claire Chazal]] kazetaria (Frantzia 1956) # [[Hélène Gordon-Lazareff]] kazetaria (Frantzia 1909-1988) # [[Mary Winearls Porter]] kristalografoa (Erresuma Batua, 1886-1980) # [[Agnès Martin-Lugand]] idazlea (Frantzia 1979) # [[Cécile Bailly]] idazlea (Frantzia 1968) # [[Mireille Best]] idazlea (Frantzia 1943-2005) # [[María Zamora]] film ekoizlea (Valentzia 1976) # [[Ada Wells]] sufragista (EB 1863-Zeelanda Berria 1933) # [[Carol Rovira]] aktorea, abeslaria (Tarragona 1989) # [[Mary Ruiz]] aktorea (Madril 1980) # [[Ángela Cremonte]] aktorea (Madril 1982) # [[Belinda Washington]] aurkezlea, aktorea (Londres/Espainia 1963) # [[Blanca Marsillach]] aktorea (Bartzelona 1966) # [[Cristina Marsillach]] aktorea (Madril 1963) # [[Mónica Portillo]] aktorea, dantzaria (Bartzelona 1989) # [[Lucía Veiga]] aktorea, bakarrizketagilea (Coruña 1979) # [[Mireia Oriol]] modeloa, aktorea (Bartzelona 1996) # [[María Luisa Oyarzábal Fernández]] enpresaria, irakaslea (Bilbo 1933-2022) # [[Olga Duque de Ospina]] abokatu, politikaria (Kolonbia 1930-2019) # [[Beatriz Sanchis]] film-zuzendaria (Valentzia 1976) # [[Marta Nieto]] aktorea (Murtzia 1982) # [[Mabel Purefoy FitzGerald]] patologo klinikoa (Erresuma Batua, 1872-1973) # [[Vera Popova]] kimikaria (Errusia, 1867-1896) # [[Elena Paunero Ruiz]] botanikaria (Valladolid/Madril, 1906-2009) # [[Fatima Daas]] idazlea (Frantzia 1995) # [[Constance Debré]] abokatua, eleberrigilea (Paris 1972) # [[Jeanne Galzy]] idazlea (Frantzia 1883-1977) # [[Arati Saha]] igerilaria (Kalkuta 1940-1994) # [[Caryl Churchill]] antzerkigilea (EB 1938) # [[Carmen Salinas]] aktorea, imitatzailea (Mexiko 1939-2021) # [[Malena Narvay]] aktorea, abeslaria (Argentina 1997) # [[Elisa Mouliaá]] aktorea (Madril 1989) # [[Rosa Villacastín]] kazetaria (Avila 1947) # [[Leila Guerriero]] kazetaria (Argentina 1967) # [[Laura Sisteró]] film-zuzendaria (Bartzelona 1986) # [[Carmen Rigalt]] kazetaria (Lleida 1949) # [[Alejandra Meco]] aktorea (Madril 1990) # [[Azara García de los Salmones Marcano]] ultramaratoilaria (Kantabria 1983) # [[Elsa y Elmar]] abeslaria (Kolonbia, 1993) # [[Nancy Peña]] komikigile eta ilustratzaile frantsesa (Tolosa, 1979) # [[Nadezhda Tolokonnikova]] ekintzaile eta performance artista (Errusia 1989) # [[Heidi Watney]] kazetaria (Kalifornia, 1981) # [[Lola Arias]] idazlea, aktorea, zuzendaria (Argentina 1976) # [[Sarah Rector]] petrolio-handiki afroamerikarra umetatik (AEB, 1902+1967) # [[Carmen Abela y Espinosa de los Monteros]] maistra eta pedagogoa (Cadiz 1897, Guadalajara 1962) # [[Carme Bravo Roy]] pianu-jole eta pedagogoa (Bartzelona, 1919-2007) # [[Gemma Humet]] abeslaria (Bartzelona 1988) # [[Sara Miquel]] aktorea (Girona 1984) # [[Nuria Giménez Lorang]] film-zuzendaria (Bartzelona 1976) # [[Laura Galán]] aktorea (Guadalajara 1986) # [[María José Rubio]] medikua, politikaria (Coruña 1956) # [[Virginia García del Pino]] film-zuzendaria (Bartzelona 1966) # [[Sara Vítores]] kazetaria (Avila 1972-Madril 2024) # [[Pilar Farjas]] medikua, politikaria (Teruel/Galizia 1956) # [[Rocío Mosquera]] medikua, politikaria (Ourense 1956) # [[Marta Molist Codina]] mendi lasterkaria (Bartzelona 1982) # [[Marianne Jean-Baptiste]] aktorea (Londres, 1967) # [[Anne Pouget-Tolu]] frantziar idazlea (Sardinia, 1955) # [[Hilde Mangold]] enbriologoa (Alemania,1898-1924) # [[Idelisa Bonnelly]] itsas biologoa (Dominikar Errepublika,1931-2022) # [[Blanca Calvo Moraza]] maistra, kazetaria eta idazlea (Ourense,xxx -1939) # [[Gertrud Bodenwieser]] dantzaria, koreografoa (Viena, 1890-1959) # [[Dolly Nazir]] igerilaria (India, 1935-2012) # [[Lourdes Reparaz]] igerilaria (Gasteiz 1948- 1999) # [[Sara Barquinero]] filosofoa eta idazlea (Zaragoza, 1994) # [[Laura Loomer]] aktibista politikoa (AEB 1993) # [[Irene Villa]] kazetaria, psikologoa, kirolari paralinpikoa (Madril 1978) # [[Esther Peris]] paralinpiar eskiatzailea (Espainnia XX. mendea) # [[Nathalie Carpanedo]] paralinpiar eskiatzailea (Madril XX. mendea) # [[Beatriz Rodríguez]] idazlea (Sevilla 1980) # [[María Sanjurjo]] patin-hockey jokalaria (Coruña 2000) # [[Masta Quba]] rap abeslaria, aktibista (Mexiko 1988) # [[Lucia Riaño]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1975) # [[Rachida Dati]] politikaria (Frantzia 1965) # [[Sahra Wagenknecht]] politikaria, kazetaria (Alemania 1969) # [[Carme Aymerich i Barbany]] Catalunyako irakaslea eta pedagogoa (Bartzelona 1915 - 2001) # [[Rosa Arj%C3%B3 P%C3%A9rez]] Aragoiko maistra (Zaragoza 1885 - 1918) # [[Gloria Velat]] xakelaria (Bartzelona 1915-1988) # [[Maria Luisa Gutiérrez]] xakelaria (Menorca 1930) # [[Sofía Ruiz ]] xakelaria (Bartzelona?- ? 1968) # [[Eileen Betsy Tranmer]] xakelaria (EB 1910-1983) # [[Chantal Chaudé de Silans]] xakelaria (Frantzia 1919-2001) # [[Ana Paula Arósio]] aktorea, modeloa (Brasil 1975) # [[Alba Planas]] aktorea (Madril 2000) # [[Leticia Sánchez Ruiz]] idazlea, kazetaria (Asturias 1980) }} ==='''Berriak 2024''' ('''abuztua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ania Sáenz de Buruaga]] ----'''SORTUA''' ilustratzailea (Gasteiz, 1988) # [[Cristina Larrea]] ef-- '''SORTUA''' atleta (Eibar, 1966) # [[Estefania Etxebeste Giraldo]] ef-- '''SORTUA''' harri-jasotzailea (Ituren, 2002) # [[Maria Jesus Berrotaran Etxeberria|Maria Jesus Berrotaran]] ----'''SORTUA''' aguazila, mazularia, feminista (Hondarribia, 1949) # [[Miren Izaskun Asua]] ef-- '''SORTUA''' aktorea eta antzerki zuzendaria (Elorrio, 1963) # [[Adriana Ruano Oliva]] urrezko domina tiroan 2024 (Guatemala, 1955) # [[Alba Sidera]] kazetaria (Girona 1979) # [[Aleksandra Jarecka]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1995) # [[Alena Olsen]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1995) # [[Alev Kelter ]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Alex Sedrick]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Alexandra Louis-Marie]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1996) # [[Alice Schwarzer]] kazetari aktibista (Alemania 1942) # [[Alicja Klasik]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 2004) # [[Ally Wollaston]] txirrindularia, omniumean brontze olinpikoa, talde jazarpenean zilarra (Zeelanda Berria 2001) # [[Altina Schinasi]] artista, asmatzailea (AEB 1907-1999) # [[Alysha Corrigan]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1997) # [[Alysha Newman]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1994) # [[Amanda Donohoe]] aktorea (EB 1962) # [[Amber Anning]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 2000) # [[An Qixuan]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Txina, 2000) # [[Ana Bokesa]] aktorea (Madril, ?) # [[Ana Patrícia Ramos|Ana Patricia Ramos]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Brasil, 1997) # [[Anna Cockrell]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 1997) # [[Anna Dorothea Therbusch]] margolaria (Prusia 1721-1782) # [[Anna Mahler]] eskultorea (Austria 1904-EB 1988) # [[Anna Morris]] txirrindularia, taldekako jazarpen brontze olinpikoa (EB 1995) # [[Anna R. Figueiredo]] idazlea (Ourense 1963) # [[Anna Short Harrington]] modeloa, sukaldaria (AEB 1897-1955) # [[Annette Echikunwoke|Annete Echikunwoke]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1996) # [[Antsa Proventzakoa]] Frantziako printzesa, Gaztelako infanta (1225-1261) # [[Ariana Ramsey]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 2000) # [[Arlen Siú]] abeslari eta poeta sandta (Nikaragua, 1955-1975) # [[Asia Hogan-Rochester]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1999) # [[Audrey Mestre]] urpekaria (Frantzia, 1974-2002) # [[Aunt Jemima]] pertsonaia (AEB 1893) # [[Barbiturikills]] kaleko artista (Valentzia 1972) # [[Bavuudorzhiin Baasanjüü]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Mongolia,1999) # [[Beatriz de Palacios]] soldadua (Andaluzia/Mexiko XVI. mendea) # [[Beatriz Proventzakoa]] Frantziako printzesa, erregina ezkontidea, latindar enperatriza (1229- Italia1267) # [[Beatriz Souza]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Brasil, 1998) # [[Beatriz Suabiakoa]] Gaztela eta Leongo erregina ezkontidea (Germania 1205-Zamora 1235) # [[Becky Wilde]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (Erresuma batua, 1997) # [[Bertha Badt-Strauss]] kazetaria, judua (Prusia 1885-1970) # [[Blanca Eekhout]] politikaria (Venezuela, 1968) # [[Blanka Frantziakoa]] printzesa, Gaztelako infanta (Jaffa 1253-Paris 1320) # [[Boryana Kaleyn]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Bulgaria, 2000) # [[Brittany Brown]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1995) # [[Bryony Botha]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1997) # [[Camryn Rogers|Camaryn Rogers]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1999) # [[Cari Champion]] kazetaria (AEB 1978) # [[Carissa Norsten]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Carmen Bernardos]] aktorea (Madril 1927-2021) # [[Carmen Verlichak]] idazlea (Madril/Argentina/Kroazia XX. mendea) # [[Carola Stern]] kazetaria, idazlea (Alemania 1925-2006) # [[Catherine Lacey]] idazlea (AEB, 1985) # [[Charity Williams]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1996) # [[Chiara Consonni]] txirrindularia, madison urre olinpikoa (Italia 1999) # [[Chloe Daniels]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Cierra Burdick]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Coraline Vitalis]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1995) # [[Cristina Sánchez-Andrade]] idazlea (Coruña 1968) # [[Cuca Escribano]] aktorea (Madril, 1973) # [[Cyréna Samba-Mayela]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 2000) # [[Daisy eta Violet Hilton]] biki pikopagoak, zirkuko musikariak (EB 1908-AEB 1969) # [[Daria Pikulik]] txirrindularia, omniemean zilar olinpikoa (Polonia 1997) # [[Darja Varfolomeev|Darja Varfolomeew]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Errusia,2006) # [[Dearica Hamby]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Deng Yawen]] txirrindularia, BMX librean urre olinpikoa (Txina 2005) # [[Ding Xinyi]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2004) # [[Dolores Vilavedra]] idazlea, literatura kritikaria (Pontevedra 1963) # [[Dora Lush]] bakteriologoa (Australia, 1910-1943) # [[Dorothea Veit]] idazlea (Alemania 1764-1839) # [[Dorothy Miles]] idazle gorra, keinu hizkuntzan aitzindaria (EB 1931-1993) # [[Eleanor Patterson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Australia, 1996) # [[Elisa Mevius]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2004) # [[Elise Reimarus]] idazlea, hezitzailea (Alemania 1735-1805) # [[Elsie Inglis]] medikua, aktibista (Eskozia, 1864-1917) # [[Emily Shearman]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1999) # [[Emma Ann Reynolds]] erizain, medikua (AEB, 1862-1917) # [[Emma Finucane]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 2002) # [[Esther Bendahan]] idazle sefardia (Tetuan 1964) # [[Esther Vilar]] idazlea, soziologoa, medikua (Argentina 1935) # [[Eva Canel]] idazlea, hizlaria, (Asturias, 1857-Habana, 1932) # [[Faith Cherotich]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kenia, 2004) # [[Fancy Bermudez]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2002) # [[Fanny Lewald ]] idazlea (Prusia 1811- Alemania 1889) # [[Farah Nabulsi]] giza eskubideen aldeko zinemagilea (Londres 1978) # [[Feng Bin]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txina, 1994) # [[Florence Symonds]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2002) # [[Georgia Bell]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Erresuma Batua, 1993) # [[Georgia Hale]] zinema mutuko aktorea (AEB 1905-1985) # [[Georgina Hale]] aktorea ( EB 1943-2024) # [[Gertrud Kornfeld]] kimikaria (Alemania, 1891-1955) # [[Giulia Rizzi]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Italia, 1989) # [[Greta Scacchi]] aktorea (Italia/Australia 1960) # [[Guo Qiqi]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1998) # [[Hailey Van Lith]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 2001) # [[Haley Batten]] txirrindularia, mendian zilar olinpikoa (AEB 1998) # [[Hao Ting]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2001) # [[Harriet Boyd Hawes]] arkeologoa (AEB, 1871-1945) # [[Haruka Funakubo]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Japonia, 1998) # [[Haruka Kitaguchi]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Japonia, 1998) # [[Helena Villar Janeiro]] idazlea (Lugo 1940) # [[Henriette Herz]] idazlea, hezitzailea (Alemania 1764-1847) # [[Hetty van de Wouw]] txirrindularia, keirinean zilar olinpikoa (Herbehereak 1998) # [[Hezly Rivera]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2008) # [[Hina Hayata]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna(Japonia, 2000) # [[Huang Zhangjiayang]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2000) # [[Huh Mi-mi]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Korea,2002) # [[Ida Hahn-Hahn]] idazlea (Alemania 1805-1880) # [[Ilona Maher]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1996) # [[Inés de Guevara]] infanta (?- 1265) # [[Inma López Silva]] idazlea (Coruña 1968) # [[Ioana Vrinceanu]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Errumania, 1994) # [[Irene Alba]] aktorea (Madril 1867-Bartzelona 1930) # [[Irene Angelo]] erregina ezkontidea (Konstantinopla 1181-Alemania 1208) # [[Irene Caba Alba]] aktorea (Argentina 1899-Madril 1957) # [[Iryna Herashchenko|Iryma Herashchenko]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Ukraina, 1995) # [[Jasmine Martin]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Hegoafrika, 2000) # [[Jasmine Moore]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2001) # [[Jemima Montag]] Atleta. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (Australia, 1998) # [[Jenny Rissveds ]] txirrindularia, mendian briontze olinpikoa (Suedia 1994) # [[Jeon Hun-young]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 1994) # [[Jessica Hull]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Australia, 1996) # [[Jessica Roberts]] txirrindularia, taldekako jazarpen brontze olinpikoa (EB 1999) # [[Juana Camilión]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 19) # [[Julia Caba Alba]] aktorea (Madril1902-1988 19) # [[Julia Trujillo]] aktorea (Madril 1932-2013) # [[Julien Alfred]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Santa Luzia, 2001) # [[June Sutor]] kristalografoa (Zeelanda Berria-1929 Londres) # [[Katarina Johnson-Thompson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Erresuma Batua, 1993) # [[Katy Marchant]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 1993) # [[Kayla Canett]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Kaylia Nemour]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 2006) # [[Kaylyn Brown]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2004) # [[Kelsey Teneti]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Keyara Wardley]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2000) # [[Kim Kum-yong|Kimkum-young]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ipar Korea, 2001) # [[Krissy Scurfield]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Kristen Thomas]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Kristi Kirshe]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1994) # [[Kristina Norvegiakoa]] printzesa, Gaztelako infanta (Norvegia 1234- Sevilla 1262) # [[Laura Mart%C3%ADnez de Carvajal]] medikua (Kuba, 1869-1941) # [[Lauren Doyle]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Laviai Nielsen|Laviani Nielsen]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 1996) # [[Leocadia Alba]] sopranoa, aktorea (Valentzia 1866-Madril 1952) # [[Leonor Rodríguez de Castro]] Gaztelako infanta (?- Burgos 1275) # [[Li Jiaman]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Txina, 1997) # [[Lilian Suzette Gibbs]] botanikaria (Erresuma Batua, 1870-1925) # [[Lim Si-hyeon]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 2003) # [[Linda Richards]] erizaina (AEB, 1841-1930) # [[Lisa Mayer]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Alemania, 1996) # [[Lisa van Belle]] txirrindularia, madison brontze olinpikoa (Herbehereak 2001) # [[Louise Blanchard Bethune]] arkitektoa (AEB, 1856-1913) # [[Lu Gwei-djen]] biokimikaria (Txina, 1904-1991) # [[Luana Márton]] taekwondo jokalaria (Tenerife, 2006) # [[Lucía Galán]] abeslaria, aktorea (Argentina 1961) # [[Lucia Yépez Guzmán]] borrokalaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ekuador, 2001) # [[Lydia Rabinowitsch-Kempner]] bakteriologoa (Lituania-Alemania, 1871-1935) # [[Maddi Wesche]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Zelanda Berria, 1999) # [[Mahina Paul]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Maike van der Duin]] txirrindularia, madison brontze olinpikoa (Herbehereak 2001) # [[Manon Veenstra]] txirrindularia, BMX lasterketan zilar olinpikoa (Herbehereak 1998 # [[Mar%C3%ADa Teresa Murillo]] botanikaria (Kolonbia, 1929-2017) # [[Margaret Floy Washburn]] psikologoa (AEB, 1871-1939) # [[Margarita Proventzakoa]] infanta, Frantziako erregina (Frantzia 1221-1295) # [[Margarita Skulesdatter]] erregina (Norvegia 1208-1270) # [[Margit Nordin]] gizonezkoekin lehiatu zen 1. emakume eskiatzailea (Suedia 1897-1982) # [[María Belón]] medikua (Madril 1965) # [[Maria Berta Rohangoa]] noblea (Austrohungariar Inperioa, 1868 – Viena, 1945) # [[Maria Dimádi|Maria Dimadi]] erresistente exekutatua (Grezia, 1907-1944) # [[María Liñeira]] literatura teorialaria (Coruña 1979) # [[María Xosé Porteiro]] idazlea (Madril/Vigo 1952) # [[Marie Lebour]] biologoa (Erresuma Batua, 1876-1971) # [[Marie Luise Kaschnitz]] idazlea (Alemania 1901-Italia 1974) # [[Marie Reichert]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2001) # [[Marie-Florence Candassamy]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1991) # [[Marion Dönhoff]] kazetaria, idazlea, kondesa (Prusia 1909-Alemania 2002) # [[Marion J. Lamb]] biologoa (Erresuma BAtua, 1939-2021) # [[Marion Walter]] matematikaria (Berlin 1928-AEB 2021) # [[Marta Maggetti|Marta Maggeti]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Italia, 1996) # [[Martyna Swatowska-Wenglarczyk]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1994) # [[Mary Moraa]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kenia, 2000) # [[Mary Vaux Walcott]] botanikaria, ilustratazilea (AEB, 1860-1940) # [[Matilda Smith]] botanikaria, ilustratzailea (Mumbai 1854- Londres 1926-1990) # [[Melissa Jefferson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Hego Carolina, 2001) # [[Michele Greene]] aktorea (AEB 1962) # [[Montse Dopico]] kazetaria (Lugo 1977) # [[Montse Pena]] idazlea, literatura kritikaria (Coruña 1981) # [[Muthulakshmi Reddy]] medikua eta legelaria (India, 1886-1968) # [[Nam Su-hyeon]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 2005) # [[Nancy Green]] esklabo ohia, modeloa (AEB 1834-1923) # [[Nancy Rourke]] margolari gorra (Kalifornia, 1957) # [[Natalya Diehm]] txirrindularia, BMX librean brontze olinpikoa (Australia 1997) # [[Naya Tapper]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1994) # [[Nicole Heavirland]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1995) # [[Nicole Shields]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1999) # [[Nicole Yeargin]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1997) # [[Nikola Ogrodníková|Nikola Ogrodikova]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txekia, 1990) # [[Niuta Tajtelbaum]] Varsoviako ghetto altxatzean aktibista eta soldadua (Polonia, 1917-1943) # [[Noor Vidts]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna Belgika, 1996) # [[Oi Ye-Jin]] tiratzailea, 10 m-urre olinpikoa (Hego Korea 2005) # [[Olivia Apps]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1998) # [[Pauline Ferrand-Prévot]] txirrindularia, mendian urre olinpika (Frantzia 1992) # [[Pauline Grabosch]] txirrindularia, taldean brontze olinpikoa (Alemania 1998) # [[Pauline Rifer de Courcelles]] artista (Paris, 1781-1851) # [[Perris Benegas]] txirrindularia, BMX librean zilar olinpikoa (AEB 1995) # [[Piper Logan]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2001) # [[Prisca Awiti Alcaraz]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Londres, 1996) # [[Rachael Blake]] aktorea (Australia 1971) # [[Rebecca Petch]] txirrindularia, taldean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1998) # [[Renata Knapik-Miazga]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1988) # [[Rhyne Howard]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 2000) # [[Rosalia Fernández Rial]] poeta (Coruña 1988) # [[Rosita Yarza]] aktorea (Madril 1922-1996) # [[Rutka Laskier]] nerabe judua, egunerokogilea (Polonia 1929-Auschwich 1943) # [[Sammy Sullivan]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Sandra Ygueravide]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 1984) # [[Sarah Levy (errugbi jokalaria)]] Zazpiko brontze olinpikoa (Hegoafrika/Israel/AEB 1995) # [[Sarah Stewart]] birologoa (Mexiko-AEB, 1905-1976 # [[Sarah Wynter]] aktorea (Australia 1973) # [[Saya Sakakibara]] txirrindularia, BMX lasterketan urre olipikoa (Australia 1999) # [[Shaane Fulton]] txirrindularia,taldean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 2000) # [[Shanieka Ricketts]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Jamaika, 1992) # [[Shin Yu-Bin]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ipar Korea, 2004) # [[Sofia Raffaeli|Sofia Raffali]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Italia, 2004) # [[Song Jiayuan]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1997) # [[Sonja Greinacher]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 1992) # [[Sophiane Méthot]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1998) # [[Sophie Capewell]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 1998) # [[Stephanie Rovetti]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Susana Rodríguez Navarro]] genetikalaria, ikertzailea (Murtzia 1972) # [[Svenja Brunckhorst]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2001) # [[Tara Davis-Woodhall]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 1999) # [[Taylor Perry (errugbi jokalaria)]] Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2000) # [[Tenika Willison]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Teresa Alonso Otero]] Gerra Zibileko errepresaliatua (Madril, 1916- 1995) # [[Thea LaFond]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Dominika, 1994) # [[Tota Alba]] aktorea (Argentina 1914-Madril 1983) # [[Tysha Ikenasio]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 1997) # [[Ursula Bellugi]] psikologoa (AEB, 1931-2022) # [[Vega Gimeno]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 19) # [[Věra Kohnová]] nerabe judua, egunerokogilea (Txekoslovakia 1929-Izbica Ghettoa 1942) # [[Veronica Codesal]] abeslaria (Belgika 1977) # [[Victoria Ohuruogu]] atleta. 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 1993) # [[Viktorija Senkutė]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (:ituania, 1996) # [[Vinesh Phogat]] borrokalaria (India, 1994) # [[Violante Aragoikoa]] erregina ezkontidea (Zaragoza 1236- Orreaga 1256) # [[Violante Hungariakoa]] Aragoiko erregina ezkontidea (1215-Huesca 1251) # [[Virginia Cherrill]] aktorea (AEB 1908-1996) # [[Vittoria Guazzini]] txirrindularia, madison urre olinpikoa (Italia 2000) # [[Viviana Márton|Viviana Martón]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Tenerife, 2006) # [[Wang Lanjing]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2005) # [[Yang Jiayu|Yang Jiagu]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1996) # [[Yemisi Ogunleye|Yamesi Ogunleye]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Alemania, 1998) # [[Zhang Shan]] urrezko domina tiroan 1992 (Txina, 1968) # [[Zhao Jie]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txina, 2002) # [[Zoé Claessens]] txirrindularia, BMX lasterketan brontze olinpikoa (Suitza 2001) # [[Zonia Baber]] geografo, geologo, irakaslea (AEB, 1862-1956) }} ==='''Berriak 2024''' ('''uztaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Berta Peña Parras]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Valladolid, 1889-Bilbo, 1938) # [[Beatrice Salvioni]] '''SORTUA''' filologoa eta idazlea (Italia, 1995) # [[Natalia Ortiz Ceberio]] '''SORTUA''' Marta planaren aurkitzailea (Donosti, ?) # [[Olatz Osa Zubia|Olatz Osa]] '''SORTUA''' pedagogoa, kudeatzailea (Oñati, 1970) # [[Maria Cueto]] '''SORTUA''' artista (Avilés, 1960) # [[Feliciana Etxabe Artola]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Zeberio, 1897-Bilbo, 1938) # [[Alaine Arruti Lejarzegi]] '''SORTUA''' psikologoa (Gernika, 1983) # [[Clara Maass]] erizaina (AEB, 1876-1901) # [[Deborah Sampson]] soldadua (AEB 1760-1827) # [[Anna Maria Lane]] soldadua (AEB 1755-1810) # [[Sally St. Clair]] soldadua (AEB ?-1782) # [[Eleonore Prochaska]] soldadua (Alemania 1785-1813) # [[Margaret Corbin]] erizaina, soldadua (AEB 1723-1792) # [[Hannah Snell]] soldadua (EB 1723-1792) # [[Carme Contreras Verdiales]] aktorea (Zaragoza 1932-2020) # [[Asunción Sancho]] aktorea (Madril 1930-2018) # [[Cándida Losada]] aktorea (Argentina 1915-Madril 1922) # [[Carola Fernán Gómez]] aktorea (Madril 1899-1967) # [[Françoiz Breut]] abeslaria eta ilustrailea (Frantzia, 1969) # [[Sankie Mthembi-Mahanyele]] politikaria, aktibista (Hegoafrika 1951) # [[Nadezhda Alilúyeva]] Stalinen 2. emaztea (Errusia 1901-1932) # [[Colette Capdevielle]] politikaria (Frantzia, 1958) # [[Mariana Travacio]] idazlea (Argentina, 1967) # [[Coccinelle (artista)]] artista, dantzaria, abeslaria eta aktore transgeneroa (Paris, 1931-2006) # [[Rosaura Ruiz Gutiérrez]] biologoa, idazlea (Mexiko, 1950) # [[Marie-Andrée Schwindenhammer]] trans ekintzailea (La Neuveville-lès-Raon, Vosges, 1909 - Chartres, Eure-et-Loir, 1981) # [[Herminia Álvarez Herrera]] iraultzailea, hezitzailea (Mexiko 1888-1955) # [[Dolores Bolio Cantarell]] idazlea (Mexiko 1880-1950) # [[Gertrudis Tenorio Zavala]] poeta, hezitzailea (Mexiko 1843-1926) # [[Elena Sánchez Valenzuela]] aktorea, kazetaria, artxibozaina (Mexiko 1900-1950) # [[Irene López Heredia]] aktorea (Murtzia 1898-Madril 1962) # [[Mari Paz Molinero]] aktorea (Txile 1914-Madril 2004) # [[Carmen Díaz]] aktorea (Sevilla 1896-1979) # [[Lola Pons Rodríguez]] filologoa, irakaslea (Bartzelona 1976) # [[Cristina Farfán]] maistra, idazlea (Mexiko 1846-1880) # [[Natalia Serdán Alatriste]] iraultzailea, aitzindaria (Mexiko 1875-1938) # [[Chantal Montellier]] Frantziako idazle eta komikigilea (Bouthéon, 19472.1943) # [[May Ayim]] ekintzaile afroalemaniarra (Alemania, 1960-1996) # [[Maria Rosaria Omaggio]] aktorea (Italia, 1959-2024) # [[Clarisa Navas]] zinemagilea (Argentina, 1989) # [[Jacqueline Harpman]] psikoanalista (Belgika, 1929-2012) # [[Ana Figuero]] feminista, sufragista (Txile, 1907-1970) # [[Sara Ahmed]] filosofo angroaustraliarra (Erresuma Batua, 1969) # [[Katherine Dunn]] eleberrigile, poeta eta kirol-kazetaria (AEB, 1945-2016) # [[Marianne Baum]] anfifaxista gillotinatua (Alemania, 1912-1942) # [[Marie-Hélène Schwartz]] matematikaria (Frantzia, 1913-2013) # [[Victoria Raquel Bajar Simsolo]] zientzialaria (Argentina, 1942-2016) # [[Juana Manso]] idazle, kazetari, hezitzaile (Argentina, 1819-1875) # [[Isabel de Liaño]] idazlea (Valladolid, XVI. mendea) # [[Louise-Victorine Ackermann]] poeta (Frantzia, 1813-1890) # [[Valentina Pinelo]] moja, poeta (Sevilla, XVI. mendea- 1629?) # [[Pilar Primo de Rivera]] Sección Femeninako zuzendaria (Madril, 1907-1991) # [[Basauriko 11k]] Epaiketaren prozesua # [[Angela Peralta]] sopranoa, konpositorea (Mexiko 1845-1883) # [[Alicia Arévalo (kazetaria)]] 1. emakumea futbol partida kontatzen ( Bartzelona 1978) # [[Sara Giménez León]] kirol kazetaria (Girona 1991) # [[Patricia Campos Doménech]] armadako pilotua, futbol-entrenatzailea (Castelló 1977) # [[Niní Montiám]] aktorea (Madril 1917-1986) # [[Ana Adamuz]] aktorea (Jaén 1886-Madril 1971) # [[Pepita Serrador]] aktorea (Argentina 1913-1964) # [[Teresa Serrador]] aktorea (Bolivia 1899-Argentina 1982) # [[Amparo Martí]] aktorea (Valentzia 1903-Madril 1973) # [[María Mayor]] aktorea (?- Madril 1939) # [[Rosa Torre González]] maistra, politikaria (Mexiko 1890-1973) # [[Nadezhda Zabela - Vrubel]] abeslaria (Errusia, 1868-1913) # [[H%C3%A9l%C3%A8ne Metzger]] zientzia filosofoa (Frantzia, 1889-1944) # [[Inez Clare Verdoorn]] botanikaria (Hegoafrika, 1896-1989) # [[Edith Quimby]] medikuntzan eta fisikan ikertzailea (AEB, 1891-1982) # [[Maria Poumier]] irakasle frantsesa (Cannes, 1950) # [[Marie-Jo Bonnet]] Frantziako historialaria eta feminista (Deauville, 1949) # [[Julia Rodríguez-Maribona]] fregonaren asmatzailea (Asturias 1923-Suitza 2005) # [[Julia Montoussé Fargues]] fregonaren asmatzailea (?-Asturias 1971) # [[Esperanza Grases]] aktorea (Bartzelona 1920-1995) # [[Alexandra Trusova]] patinatzailea (Errusia 2004) # [[Jéssica Bouzas Maneiro]] tenislaria (Pontevedra 2002) # [[Claudia Fernández Sánchez]] padel jokalaria (Madril 2006) # [[Gemma Triay]] padel jokalaria (Menorca 1992) # [[Lucía Sainz]] padel jokalaria (Bartzelona 1984) # [[Marta Ortega Gallego]] padel jokalaria (Madril 1997) # [[Alicia Arévalo González]] arkeologoa (Madril 1965) # [[Manuela Barreiro]] farmazialaria (Galizia, 1877-1953) # [[Martha Aliaga]] estatistika hezitzailea (Argentina, 1937-2011) # [[Matilde Carranza]] akademikoa (Costa Rica, 1892-1981) # [[Erin Andrews]] kirol-kazetaria (AEB, 1978) # [[Helen Alma Newton Turner]] genetista, estatistikaria (Australia, 1908-1995) # [[Violet Jessop]] Titanic ontziko zerbitzaria (Argentina 1887-1971) # [[Celia Giraldo]] zinemagilea (Bartzelona 1995) # [[Luz Rello Sánchez]] asmatzailea, dislexia- aplikazioa ( 1984) # [[Fermina Orduña]] asmatzailea, esne zalgurdia (Espainia XIX. mendea) # [[Gladys West]] matematikari asmatzailea, GPSrako garrantzitsua (AEB 1930) # [[Ariana Sánchez]] padel jokalaria (Tarragona 1997) # [[Marta Marrero]] padel jokalaria (Kanariak 1983) # [[Bea González]] padel jokalaria (Malaga 2001) # [[Marie Van Brittan Brown]] asmatzailea, telebista zirkuitu itxia (AEB 1922-1999) # [[Miriam Benjamin]] asmatzailea, seinale aulkia (AEB 1861-1947) # [[Sarah Boone]] asmatzailea, mahukak eta lisatzeko taula (AEB 1832-1904) # [[Nancy Johnson (asmatzailea)]] izozkailu artifiziala (AEB 1794-1890) # [[Victoria Reyes-García]] antropologoa (Bartzelona 1971) # [[Amaia Yoldi ]] gidoilaria, film-zuzendaria (Iruñea 1973) # [[Julie Donaldson]] kirol-kazetaria (AEB, 1978) # [[Faustina Sáez de Melgar]] idazlea (Madril, 1834-1895) # [[Gloria Melgar |Gloria Melgar Sáez]] margolaria eta musikagilea (Madril, 1859-1938) # [[Julia de Asensi]] idazlea (Madril, 1849-1921) # [[María del Pilar Sinués]] idazlea (Zaragoza, 1838 - Madril, 1893) # [[Margaret Crane]] Predictor-aren asmatzailea (AEB 1941) # [[Emily Cummins]] asmatzailea, ur-eramaile iraunkorra (EB 1987) # [[Evelyn Miralles]] NASAko ingeniaria, asmatzailea, ilargirako etxea (Venezuela/AEB 1967) # [[Janet Emerson Bashen]] asmatzailea, software aplikazioa (AEB 1957) # [[Jeanne Bertrand]] argazkilaria (Frantzia 1880-1957) # [[Maral Yazarloo-Pattrick]] motoziklismo ekintzailea, diseinatzailea (Iran 1981) # [[María del Carmen Ortiz de Arce]] asmatzailea, itsuentzako idazkailua (Espainia ?-1932) # [[Martine Bertereau]] geologo aitzindaria (Frantzia 1590-1642) # [[Margarete Steiff]] jostuna, jostaiu diseinatzailea (Alemania 1847-1909) # [[Heike Makatsch]] aktorea (Alemania 1971) # [[Leena Peltonen-Palotie]] genetista (Finlandia, 1952-2010) # [[Gertrude Scharff Goldhaber]] fisikari nuklearra (Alemania-AEB, 1911-1998) # [[Jackie MacMullan]] kazetaria (AEB, 1960) # [[María Teresa de Filippis]] 1 Formulako lehen emakume gidaria (Italia 1926-2016) # [[Suzanne von Borsody]] aktorea (Alemania 1957) # [[Rosemarie Fendel]] aktorea (Alemania 1927-2013) # [[Gemma Jones]] aktorea (EB 1942) # [[Anna Chancellor]] aktorea (EB 1965) # [[Sienna Guillory]] aktorea (EB 1975) # [[Jana Pallaske]] aktorea, rock abeslaria (Alemania 1979) # [[Alysson Paradis]] aktorea (Paris 1984) # [[Sophie Nélisse]] aktorea (Kanada 2000) # [[Isabelle Nélisse]] aktorea (Kanada 2003) # [[Rebeca Gerschman]] biologo, fisiologoa (Argentina, 1903-1986) # [[Zarina (artista)]] artista (India 1937-Londres 2020) # [[Marta Pan]] eskultore hungariar eta frantziarra (1923-2008) # [[Sonia Cotelle]] fisikari, kimikaria (Polonia, 1896-1945) # [[Anna Barbara Reinhart]] matematikaria (Suitza, 1730-1796) # [[Helene Weigel]] aktorea (Austria 1900-Alemania 1971) # [[Marieluise Fleißer]] antzerkigilea (Alemania 1901-1971) # [[Monica Bleibtreu]] aktorea (Austria 1944-2009) # [[Hedwig Bleibtreu]] aktorea (Austria 1868-1958) # [[Martine McCutcheon]] aktorea, abeslaria (EB 1976) # [[Lyn St. James]] auto gidaria (AEB 1947) # [[Cathy Muller]] auto gidaria (Frantzia 1962) # [[Giovanna Amati]] 1 Formulako gidaria (Italia 1959) # [[Desiré Wilson]] 1 Formulako gidaria (Hegoafrika 1953) # [[Divina Galica]] atleta, 1 Formulako gidaria (EB 1944) # [[Patricia Font]] zinema zuzendaria (Bartzelona, 1978) # [[Sheila Heti]] idazlea (Kanada, 1976) # [[Judy W. Reed]] asmatzailea (AEB 1826-1905ç) # [[June Downey]] psikologoa (AEB, 1875-1932) # [[Else Lasker-Schüler]] judua, poeta, marrazkilaria (Alemania 1869- Palestina1945) # [[Maria Koppenhöfer]] aktorea (Alemania 1901-2009) # [[Sibylle Lewitscharoff]] idazlea (Alemania 1954-2023) # [[Geraldine McEwan]] aktorea (EB 1932-2015) # [[Emily Beecham]] aktorea (EB/AEB 1984) # [[Linda Bassett]] aktorea (EB 1950) # [[Jacqueline McKenzie]] aktorea (Australia 1967) # [[Susan Prior]] aktorea (Australia 1972) # [[Hanne Wieder]] aktorea (Alemania 1925-1990) # [[Mascha Kaléko]] poeta judua (Polonia zaharra 1907-Suitza 1975) # [[Madge Addy]] ileapaintzaile, erizain eta espia (Erresuma Batua, 1904-1970) # [[Balamani Amma]] idazle poeta indiarra (India, 1909-2004) # [[Sybilla Righton Masters]] asmatzailea (AEB 1676-1720) # [[Lenka Franulic]] kazetaria (Txile 1908-1961) # [[Ana Ramírez Cañil]] kazetaria (Madril, 1958) # [[Samantha Bailly]] idazle, gidoilari eta bideogilea (Frantzia, 1988) # [[Malak Mattar]] margolaria, ilustratzailea (Palestina, 1999) # [[Sophie Opel]] enpresaburua, ekintzailea, aitzindaria (Alemania 1840-1913) # [[Joanne Simpson]] meteorologoa (AEB, 1923-2010) # [[Laura Knight]] artista (Erresuma Batua, 1877-1970) # [[Myrtelle Canavan]] medikua, ikertzailea (AEB, 1879-1953) # [[Teresa San Román Espinosa]] antropologoa (Pontevedra 1940- ? 2024) # [[Phyllis Kaberry]] antropologo aitzindaria (AEB/Australia 1910- Londres 1977) # [[Dorothea Mackellar]] idazlea (Australia 1885-1968) # [[Berta Luisi]] margolaria (Uruguai 1924-2008) # [[Rachel Nichols (kazetaria)]] (AEB 1973) # [[Yolanda Soler]] judoka eta entrenatzailea (Madril, 1971) # [[Ariane Toro|Arianne Toro]] Judoka. olinpikoa (Bilbo, 2003) # [[Gloria Gordon Bolotsky]] informatikaria (AEB, 1921-2009) # [[Mavis Batey]] kriptoanalista (Erresuma Batua, 1921-2013) # [[Gertrude Elles]] geologoa, paleontologoa (Erresuma Batua, 1872-1960) # [[María Assumpción Raventós]] margolaria (Katalunia, 1930) # [[Jemele Hill]] kirol kazetaria (AEB 1975) # [[Özlem Türeci]] ikertzailea, inmunologoa (Alemania 1967) # [[Ai Tsunoda]] judoka (LLeida 2002) # [[Telma Monteiro]] judoka (Portugal 1985) # [[Monika Buch]] diseinatzailea (Valentzia/Herbehereak 1936) # [[Pati Nuñez]] diseinatzaile grafikoa (Girona 1959) # [[Clara Montagut]] diseinatzaile grafikoa (Madril 1975) # [[Ena Cardenal de la Nuez]] diseinatzaile grafikoa (Kanariak 1968) # [[Laura Meseguer]] tipografoa (Bartzelona 1968) # [[Teresa Wilms Montt]] idazlea (Txile 1893-Paris 1921) # [[Tatiana Gaviola]] film zuzendaria (Txile 1956) # [[Mísia]] abeslaria (Portugal 1955-2024) # [[Maria L. de Hernández]] aktibista (Mexiko 1896-1986) # [[Saloua Raouda Choucair]] margolaria, eskultorea (Libano 1916-2017) # [[Françoise Collin]] feminista, filosofoa, idazlea (Belgika 1928-2012) # [[Ethel Shakespear]] geologoa (Erresuma Batua, 1871-1946) # [[Eva Lefever]] margolaria (Txile 1955) # [[Carmen Meneses]] ikertzailea, antropologoa (Madril, 1966) # [[Henrietta Skelton]] idazlea (AEB, 1839-1900) # [[Anne Fausto-Sterling]] biologo, sexologo, feminista (AEB, 1944) # [[Cécile Biéler|Cécile Biéter]] ingeniaria (Suitza, 1884-1966) # [[Isabelle Gatti de Gamond]] hezitzailea, ekintzaile aitzindaria (Frantzia 1839- Belgika 1905) }} ==='''Berriak 2024''' ('''ekaina''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Adela Campaña Ortiz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sause, 1886-Izko, 1936) # [[Adelina Fernández Pérez|Adelina Fernández Perez]] efe- '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Portugal, 1889-Bilbo, 1938) # [[Ana Naranjo Marín]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sevilla, 1883 - Bilbo, 1937) # [[Antonia Caballé]] efe- '''SORTUA''' Frankismoaren biktima (Ziritza, 1873 - Argelès sur Mer, 1945) # [[Araceli Álvarez Calvo|Araceli Alvarez Calvo]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean bere buruaz beste egin zuen (Iruñea, 1894-Huesca, 1936) # [[Araceli Oñate]] ----'''SORTUA''' unibertsitateko irakaslea (Valladolid) # [[Asunción Campaña Ortiz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sause, 1869-Izko, 1936) # [[Cecilia Álvarez Calvo|Cecilia Älvarez Calvo]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean bere buruaz beste egin zuen (Iruñea, 1897-Huesca, 1936) # [[Cecilia Idirin Garabieta]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Lezama, 1913-Bilbo, 1937) # [[Dominica Azparren Gil]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua ((Oibar, 1884 - Nardoze Alduate, Urraulbeiti, 1936) # [[Elizabeth Casillas Valbuena]] e--- '''SORTUA''' kazetaria eta komiki gidoilaria (Bilbo, 1986) # [[Eloína Linares]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea (Santander 1948) # [[Emilia Arraiza Garín]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Zirauki, 1894 - Erreniega, 1936) # [[Enolasca Vela Salvador]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Cortes, 1904 - 1936) # [[Escolástica Antonia Martina Astibia Iturbe|Escolástica Astibia Iturbe]] efef '''SORTUA''' Durangoko bonbarketan erailda moja (Narvarte, 1881-Durango, 1936) # [[Eskolastika Mendizabal Imatz]] efef '''SORTUA''' Bizkaiko amama (Bermeo, 1863-1969) # [[Felisa Aguado Sainz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Murchante, 1872-Valdierra, 1936) # [[Felisa Argiñano Arzoz|Felisa Argiñano]] efef '''SORTUA''' Espainiako Gerra Zibilean Ventasko kartelan hildakoa (Zudaire, 1903-Madril, 1939) # [[Francisca Alonso Prado]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua. (Azagra, 1896 - Rincón de Soto, 1936 # [[Jessica Ruiz Pérez|Jesica Ruiz]] ef-- '''SORTUA''' kimikaria eta politikaria (Durango, 1983) # [[Josefa Bueno Algárate]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Morata de Jiloca, 1907 - Tutera, 1936) # [[Josi Sierra Orrantia]] ef-- '''SORTUA''' irakaslea, dokumentalgia eta wikilaria (Bilbo, 1959) # [[Juana Tomasa Charela Vidas]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Tutera, 1881 - 1936) # [[Kontxita Martinez de Lezea]] e-ef '''SORTUA''' maistra, ikastola bultzatzailea (Tolosa, 1949-2023) # [[Laida Arbizu Agirre]] e--- '''SORTUA''' ikertzailea (Ordizia, 2000) # [[Maite Etxeberria]] e--- '''SORTUA''' Ozazeko auzapeza (Biarritz, 1956) # [[Maite Rosende Gutierrez]] e--- '''SORTUA''' ilustratzailea (Donostia, 1991) # [[Maritxu Egiguren]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Zaldibar, 1921 - Bartzelona, 1981) # [[Misericordia Abad Alcega]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Zaragoza, 1905-Cortes, 1936) # [[Nerea Ariznabarreta Izkue]] ef-- '''SORTUA''' narratzailea eta antzergilea (Eibar, 1981) # [[Simona Calleja Aguado]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua. (Cabanillas, 1918-Valtierra, 1936) # [[Sotera Novia de Salcedo]] --ef '''SORTUA''' Boliviako esploratzaile eta idazlea (Bilbo, XIX. mendea) # [[Teresa Chiches Ledesma]] e-ef '''SORTUA''' (León, 1911 - Bilbo, 1937) # [[Xole Aire]] ef--'''SORTUA''' auzapeza eta artzaina (Urepel, 1973) # [[Ada Martí Vall]] kazetaria, idazlea (Katalunia 1914-Frantzia 1960) # [[Adelitak]] Mexikoko iraultzako emakume soldaduak,laguntzaileak (1910-1917) # [[Aída Parada ]] sufragista (Txile 1903-1983) # [[Alba Rico]] aktorea, abeslaria (Murtzia 1989) # [[Alice Bolingbroke Woodward]] ilustratzailea (Londres, 1862-1951) # [[Alicia Asín]] adimen artifizialean aditua (Zaragoza 1982) # [[Amanda Labarca]] irakaslea, feminista (Txile 1886-1975) # [[Amy Bailey]] hezitzailea, sufragista (Jamaika, 1875-1990) # [[Ana Esmeralda]] aktorea, dantzaria (Tetuan 1931-Brasil 2022) # [[Ana Mar%C3%ADa Zeno]] mediku, sexologo (Argentina, 1922-2011) # [[Ana Rosa Chacon]] politikaria eta sufragista (Costa Rica, 1889-1985) # [[Ángela Mazzini Bricala]] idazlea (Cádiz, 1809-Santa Cruz Tenerifekoa, 1894) # [[Àngels Margarit ]] dantzaria, koreografoa, pedagogoa (Bartzelona 1960) # [[Anita Brenner]] historialaria, idazlea (Mexiko 1889-1973) # [[Anita Bryant]] folk-, gospel- abeslaria (AEB 1940) # [[Anna Gunn]] aktoreak (AEB 1968) # [[Anna Maria Mozzoni]] kazetaria, politikaria, sufragista (Italia 1837-1920) # [[Anne Nelson]] antzerkilea (AEB, 1954) # [[Annette Beveridge]] itzultzailea (EB 1842-1929) # [[Annie Pardo Cemo]] biologo zelularra (Mexiko 1941) # [[Antonia Varela Pérez]] astrofisikaria (Kanariak 1965) # [[Aurélia de Sousa]] margolaria (Txile/Portugal 1866-1922) # [[Aurora Reyes]] margolaria (Mexiko 1908-1985) # [[Beau Garrett]] aktorea, modeloa (AEB 1982) # [[Bega Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1511-1582) # [[Begoña Villacís]] abokatua, politikaria (Madril 1977) # [[Belén Funes]] film zuzendaria, gidoilaria (Bartzelona 1984) # [[Blanca Álvarez Mantilla]] kazetaria (Madril 1931-2000) # [[Blanca Catal%C3%A1n de Oc%C3%B3n y Gayol%C3%A1]] botanikaria (Aragoi, 1860-1904) # [[Brittany Brewer]] saskibaloi-jokalaria (AEB 1997) # [[Calypso Botez]] idazlea (Errumania, 1880-1933) # [[Carlota Rosales]] margolaria (Madril 1872-1958) # [[Carmen Caamaño Díaz]] ekintzaile politikoa (Madril 1909-2006) # [[Carmen Santonja]] kantautorea, idazea, margolaria (Madril 1934-2000) # [[Carmen Werner Vallejo]] dantzaria, koreografoa (Madril 1953) # [[Carmina Virgili]] geologoa, politikaria (Bartzelona, 1927-2014) # [[Cathay Williams]] esklaboa, militarra (AEB 1844-1893) # [[Cecilia Álvarez Correa]] ingeniari industriala, politikaria (Kolonbia 1953) # [[Charlotte de Turckheim]] aktorea, umoregilea (Frantzia 1955) # [[Charlotte Scott]] matematikaria (Erresuma Batua, 1858-1931) # [[Chékéba Hachemi]] aktibista, idazlea, 1. emakume diplomazialaria (Afganistan 1974) # [[Christine Brennan]] kirol kazetaria (AEB, 1958) # [[Christine Jorgensen ]] aktorea, aktibista (AEB 1926-1989) # [[Claire Voisin]] matematikaria (Frantzia 1962) # [[Clara Che Tórtola]] saskibaloi jokalaria (Valentzia 1997) # [[Clara Isabel Francia]] kazetaria (Errioxa 1940) # [[Clotilde Catal%C3%A1n de Oc%C3%B3n y Gayol%C3%A1]] entomologoa, poeta (Aragoi, 1863-1946) # [[Concha Caballero]] politikaria (Baena, 1956 - Sevilla, 2015) # [[Concha Michel]] abeslaria, ikertzailea (Mexico 1899-1990) # [[Conchita Goyanes]] aktorea (Malaga 1946-Madril 2016) # [[Conchita Montes]] aktorea (Sevilla 1914- Portugal 1994) # [[Dámasa Cabezón]] pedagogo eta hezitzailea (Argentina, 1792 -Txile, 1861) # [[Desirée de Fez]] kazetaria, idazlea, zinema kritikaria (Bartzeloa 1977) # [[Diana Navarro]] abeslaria (Malaga 1978) # [[Dilras Banu Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1622-1657) # [[Dodo (komikigilea)|Dodo]] Frantziako komikigilea (Rabat, 1955) # [[Dolores Correa Zapata]] idazlea (Mexiko 1853-1924) # [[Dolores Jiménez Muro]] hezitzailea, iraultzailea (Mexiko 1848-1925) # [[Édith Grattery]] Frantziako ilustratzaile eta komikigilea (Marseilla, 1960) # [[Edith Lederer]] nazioarteko kazetaria (AEB, 1943) # [[Elena Arizmendi Mejia]] idazle feminista (Mexiko, 1884-1949) # [[Elena Martín Ortega]] psikologa eta irakaslea (Espainia 195??) # [[Elena Santonja]] tb aurkezlea (Madril 1932-2016) # [[Elena Torres Cuéllar]] lider iraultzailea (Mexiko 1893-1970) # [[Elizabeth Bugie]] biokimikaria (AEB, 1920-2001) # [[Elsa von Freytag-Loringhoven|lsa von Freytag-Loringhoven]] Artista (Alemania, 1874-1927) # [[Emily Bisharat]] legelaria (Jordania, 1913-2004) # [[Encarnación Cubas Báez]] # [[Enriqueta Morales]] hezitzailea eta erizain feminista (APanama, 1891-1986) # [[Estelle Ramey]] endokrinologo, feminista (AEB, 1917-2006) # [[Ethel Arnold]] kazetari, idazle eta hizlari, emakumeen sufragioaren aldeko aktibista (Britainia Handia 1865- 1930) # [[Eugénie Brazier]] sukaldaria (Frantzia 1895-1977) # [[Eunice Odio]] poeta (Costa Rica 1919- exiko 1974) # [[Fatoumata K%C3%A9b%C3%A9]] astrofisikaria, hezitzailea (Frantzia, 1985) # [[Fereshteh Ahmadi]] eleberrigilea (Iran 1972) # [[Florence Cestac]] Frantziako komikigilea # [[Florence Farmborough]] argazkilaria , idazlea (Britainia, 1887-1978) # [[Florencia Serranía Soto]] ingeniari mekanikoa (Mexiko 1963) # [[Franca Rame]] aktorea, idazlea, politikaria (Italia 1929-2013) # [[Frances Jolliffe]] aktorea (AEB, 1873 – 1925) # [[Gemma Cuervo]] aktorea (Bartzelona 1934) # [[Gertrude Mary Woodward]] ilustratzailea (Britainia, 1854-1939) # [[Greta Fernández]] aktorea (Bartzelona 1995) # [[Gulbadan Begum]] biografoa, poeta, printzesa (Mogol Inperioa 1523-1603) # [[Hamida Banu Begum]] enperatriza (Mogol inperioa 1527-1604) # [[Hedwig Bleuler-Waser]] sufragista (Zurich, 1869 - Zollikon, 1940) # [[Hiromi Uehara]] piano-jolea (Japonia 1979) # [[Ifigenia Martinez]] ekonomialaria, politikaria (Mexiko 1930) # [[Ingibjörg H. Bjarnason]] sufragista, irakaslea, artista eta politikaria (Islandia, 1867-1941) # [[Inma Serrano]] kantautorea (Alacant 1968) # [[Isa Duque]] psikologoa, sexologoa (Zaragoza, 1985) # [[Isabel Andreu de Aguilar]] sufragista,ekintzailea (Puerto Rico, 1887-1948) # [[Isabel Tenaille]] tb aurkezlea (Madril 1951) # [[Isabella Mamani|Isabella Brunilda Mamani]] iamara abokatua eta politikaria (Txile, 1988) # [[Itelvina Massioli]] pedagogo feminista (Brazil, XX. mendea) # [[Jahanara Begum]] printzesa, poeta (Mogol Inperioa 1614-1681) # [[Jahanzeb Banu Begum]] printzesa (Mogol Inperioa 1649-1705) # [[Jan Goodwin]] idazlea eta ikerketa kazetaria (AEB, 1948) # [[Jane Brigode]] politikaria (Belgika, 1870-1952) # [[Janeane Garofalo]] komediantea, aktorea (AEB 1964) # [[Jeanne Córdova]] idazlea, lesbiana aitzindaria (Alemania/AEB 1948-2016) # [[Jojo Moyes]] kazetaria, idazlea (EB 1969) # [[Juana Belén Gutiérrez de Mendoza]] hezitzailea, sufragista (Mexiko 1875- 1942) # [[Julia Piaton]] aktorea (Frantzia 1985) # [[June Carmona]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 2005) # [[Karla Jay]] idazlea, ikertzailea (AEB 1947) # [[Kathryn Bertine]] kirolaria, aktibista eta idazlea (AEB, 1975) # [[Kelly McEvers]] kazetaria, gerrako korrespontsala (AEB, 1970) # [[La Niña de La Puebla]] abeslaria (Sevilla 1908-Malaga 1999) # [[Laia Raventós Roig]]saskibaloi jokalaria (Bartzelona 1997) # [[Laura Aliaga]] saskibaloi jokalaria (Alacant 1994) # [[Laura Granados]] kantautorea (Cádiz 1966) # [[Laura Juliana Ramírez Ruiz]] ilustratzailea, komunikatzalea eta sortzailea (Mexiko...) # [[Lila Clunas]] sufragisa (Eskozia, 1875-1968) # [[Lisa Gherardini]] noblea, Mona Lisa (Florentzia 1479-1542) # [[Louise Weiss]] idazlea, politikaria (Frantzia 1893-1983) # [[Lucía Gil]] abeslaria, aktorea (Madril 1998) # [[Luz Vidal]] Sindikalista, politikaria, maputxea (Txile, 1973) # [[Maite Cazorla]] saskibaloi jokalaria (Kanariak 1997) # [[Malagako emakumeen kartzela zaharra]] (1937-1954) # [[Manolita Piña]] artista (Uruguai, 1883-1994) # [[Mara Goyanes]] aktorea (Madril 1942-2006) # [[Margaret Ogola]] pediatra, idazlea (Kenya, 1958-2011) # [[Maria Angela Ardinghelli]] Itzultzailea, matematikaria, fisikaria (Italia, 1728-1825) # [[Maria Cederschiöld]] kazetaria eta sufragista (Suedia, 1856-1935) # [[María del Refugio García]] maistra, sufragista (Mexiko 1889-1973) # [[María Dolores Medina]] kristau erlijiososa (Mexiko 1860- 1925) # [[María José Goyanes]] aktorea (Madril 1948-) # [[María Luisa Ponte]] aktorea (Valladolis 1918-Madril 1996) # [[María Parrado]] abeslaria (Cádiz 2001) # [[María San Juan]] kazetaria (Asturias 1963) # [[María Villalón]] abeslaria (Malaga 1989) # [[Marie Ange Guillaume]] kazetari, idazle eta gidoilaria (Frantzia, 1945) # [[Marjory Warren]] geriatra (Erresuma Batua, 1897-1960) # [[Marta Hermida]] saskibaloi jokalaria (Madril 1997) # [[Martha Jungwirth]] margolaria (Austria 1940) # [[Maruja Callaved]] tb aurkezlea (Huesca 1921-Madril 2018) # [[Mary Fields]] esklaboa, 1. postari afroamerikarra (AEB 1832-1914) # [[Mary Garden]] opera abeslaria (Eskozia, 1874-1967) # [[Mary J. Rathbun]] zoologoa (AEB, 1860-1943) # [[Mazie E. Clemens]] Lehen Mundu Gerrako korresponsala (AEB, 1890-1952) # [[Mélanie Auffret]] film zuzendaria, gidoilaria Frantzia, XX. mendea) # [[Mercedes Gómez Otero]] preso komunista (Madril 1915-?) # [[Meredith Monroe]] aktorea (AEB 1969) # [[Mimí Muñoz]] aktorea (Espainia 1914-1987) # [[Mireia Hernández]] igeriketa sinkronizatuko kirolaria (Espainia 2002) # [[Modesta Sanginés Uriarte]] idazle eta musikagilea (Bolivia, 1832-1887) # [[Mumtaz Mahal]] enperatriza (Mogol Inperioa 1593-1631) # [[Nadira Banu Begum]] printzesa (India 1618-Pakistan 1659) # [[Nathalie Roques]] Frantziako idazlea eta komikigilea # [[Nika Shakarami]] manifestari desagertu eta hila (Iran 2005-2022) # [[Nina Stemme]] sopranoa (Suedia 1963) # [[Niña de Antequera]] abeslaria (Malaga 1921-Sevilla 1972) # [[Noora Niasari]] zinema zuzendari eta gidoilaria (Teheran) # [[Nur Jehan]] enperatriza, poeta (Kandahar 1577-Lahore 1645) # [[Olga Bancic]] ekintzaile komunista judua (Errumania 1912- Alemnia 1944) # [[Olga Skorojodova]] zientzialaria, hezitzailea (SESB, 1911-1982) # [[Paquita Rico]] aktorea (Sevilla 1929-2017) # [[Park Wan Suh|Park Wan Sun]] idazlea (Korea, 1981-2011) # [[Pasión Vega]] abeslaria (Madril 1976) # [[Paula Cons]] dokumental- eta film zuzendaria (Coruña 1976) # [[Paula Dalli]] abeslaria, aktorea, idazlea (Alacant 1993) # [[Petra Herrera]] gizon gudari mozorrotua (Mexiko 1887-1917) # [[Petronila Riquelme]] Bernardo O'Higgins.en alaba mestizoa (Los Angeles, Txile, 1808? - Valparaiso, 1870) # [[Piedad Bonnett]] idazlea, poeta (Kolonbia, 1951) # [[Piedad de la Cierva]] zientzialaria (Murtzia, 1913-2007) # [[Pilar Muñoz]] aktorea (Madril 1911-1980) # [[Randi Blehr]] sufragista (Norvegia, 1851-1928) # [[Rhea Durham]] modeloa (AEB 1978) # [[Roberta Cowell]] lasterketa- eta borroka-pilotua, 1. Emakume trans britainiarra (EB 1918-2011) # [[Rocío Molina Cruz]] dantzaria, koreografoa (Malaga 1984) # [[Rosario Robles]] politikaria (Mexiko 1956) # [[Rose Mbowa]] idazlea, feminista (Uganda 1943-1999) # [[Roshanara Begum]] printzesa, poeta (Mogol Inperioa 1617-1671) # [[Ruja Ignatova]] iruzurgilea (Bulgaria/Alemania 1980) # [[Ruqaiya Sultan Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1542-1626) # [[Ruth Sager]] genetista (AEB, 1918-1997) # [[Sadie Kneller Miller]] kazetaria (AEB, 1867-1920) # [[Salima Sultan Begum]] poeta, enperatriza (India 1539- Mogol Inperioa 1612) # [[Sálvorako emakume heroiak]] erreskatea, Galizia 1921.01.02 # [[Samantha Gilabert]] abeslaria (Alacant 1994) # [[Sarah Moon]] argazkilaria (Frantzia, 1941) # [[Sarina Esmailzadeh]] manifestari nerabe erahila (Iran 2006-2022) # [[Segoviako kartzela zaharra]] emakumeen kartzela (1946-1956) # [[Soledad Miranda]] aktorea, abeslaria (Sevilla 1943-Portugal 1970) # [[Sonia Montecino|Sonia Montecinco]] aimara ikertzaile, antropologoa, idazlea (Txile, 1954) # [[Sophia Delza]] dantzaria, idazlea (AEB, 1903-1996) # [[Stacey Kent]] abeslaria (AEB 1968) # [[Suzanne Corkin]] neurozientzialaria (AEB, 1937-2016) # [[Svetlana Mojsov]] biokimikaria (Jugoslavia 1947) # [[Tebello Nyokong]] Kimikaria (Hegoafrika, 1951) # [[Teresa Nieto]] dantzaria, koreografoa (Tanger 1953) # [[Thea Sharrock]] antzerki eta film zuzendaria (EB 1976) # [[Vainica Doble]] musika bikotea (1971-2000) # [[Van Buren ahizpak]] moto bidaiariak, AEB 1916 # [[Vera Peters]] onkologoa (Kanada, 1911-1993) # [[Vicky Lagos]] aktorea (Madril 1938) # [[Victoria Teijeiro]] aktorea, irakaslea (Coruña 1974) # [[Victorina Bridoux]] poeta eta eleberrigilea (Manchester, 1835-San Cruz Tenerifekoa, 1862) # [[Virginia Grütter]] poeta, aktorea (Costa Rica 1929-2000) # [[Yolanda Retter]] liburuzaina, idazlea (AEB 1948-2007) # [[Zeb-un-Nisa Begum]] printzesa poeta (Mogol Inperioa 1638-1702) # [[Zena Tooze]] biologo, ekologista (Kanada, 1955) # [[Zenana]] emakumeen etxe zatia (India XII. mendea) # [[Zoe Ducós]] aktorea, gidoilaria (Argentina 1928-Venezuela 2002) # [[Zulma Brandoni de Gasparini]] paleontologoa (Argentina, 1944) }} ==='''Berriak 2024''' ('''maiatza''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Ormatza Imatz]] '''SORTUA''' sexologoa (Bakio, 1967) # [[Aitziber González García]] '''SORTUA''' arkeologoa, ikertzailea (Gasteiz 1991) # [[Alaitz Arenzana]] ----'''SORTUA''' artista eta zinemagilea (Bilbo, 1976) # [[Amaia Barrena García]] ----'''SORTUA'''idazlea, poeta (Basauri, 1989) # [[Esti Ansotegi Guruziaga]] ----'''SORTUA''' psikologoa (Zornotza, 1976) # [[Itziar Sapsootham]] '''SORTUA''' geografoa eta ikertzailea (Eibar, 1986) # [[Lucia Arrube]] '''SORTUA'''erraketista (Iurreta, 1923 - Zornotza, 2012) # [[Margarita Unzalu Arana]] ----'''SORTUA''' idazlea (Durango, 1892-1973) # [[Rosa Hernández (artista)]] ----'''SORTUA''' eskultorea eta margolaria (Tenerife, 1955) # [[Sama Bilbao]] '''SORTUA''' ingeniari industriala eta irakaslea (Bilbo 1961) # [[Agnes Baden-Powell]] Nesken eskaut talde sortzailea (Ingalaterra 1858-1945) # [[Aim%C3%A9e Antoinette Camus]] botanikaria (Frantzia, 1879-1965) # [[Alejandra Rodríguez]] kazetaria, abokatua, 60 urteko Miss Buenos Aires 2024 (Argentina 1963) # [[Alice Recoque]] informatikaria (Aljeria 1929- Frantzia 2021) # [[Alicia Machado]] aktorea, Miss Unibertso 1996 (Venezuela 1976) # [[Alison Hargreaves]] alpinista (EB, 1962-K2, 1992) # [[Amalia Miranzo]] politikaria eta irakaslea (Cuenca, 1939-2014) # [[Amelia Vega]] abeslaria, enpresaburua, Miss Unibertso 2003 (Dominikar Errepublika 1984) # [[Ana de Mendoza de la Vega]] noblea (Valladolid 1554-Guadalajara 1633) # [[Ana García Carías]] abokatua, lehen dama (Honduras 1968) # [[Ana Sofía Henao]] modeloa, idazlea, ilustratzailea (Kolonbia, 1982) # [[Andrea Meza]] Miss Unibertso 2020 (Mexiko 1994) # [[Anita Conti]] ozeanografoa (Frantzia, 1899-1997) # [[Anna Cruz]] saskibalioi jokalaria (Bartzelona 1986) # [[Anna Montañana]] saskibaloi jokalari ohia, entrantzailea (Valentzia 1980) # [[Anna Pazos]] idazlea (Bartzelona 1991) # [[Anna Roig Serra]] fisikaria (Katalunia, 1962) # [[Anne Marie Braafheid]] Miss Unibertsoko 1. Finalista beltza (Surinam 1947) # [[Anne-Laure Folly]] zinema zuzendaria (Togo, 1954) # [[Annie Fratellini]] aktorea, pailazoa (Frantzia, 1932-1997) # [[Ánxela Loureiro]] poeta, idazlea eta abeslaria (Ferrol, 1956) # [[Barbara May Cameron]] argazkilaria, poeta, idazlea eta giza eskubideen aldeko ekintzailea (AEB, 1954 - 2002ko) # [[Barbara Sepúlveda|Barbara Sepulveda]] feminista abokatua (Santiago, 1985) # [[Beatriz Bernal]] Espainiako 1. emakume idazlea (Valladolid 1501/1504- 1562/1586) # [[Beatriz Domínguez-Gil]] medikua, nefrologoa (Coruña 1971) # [[Beatriz Sarlo]] idazlea (Argentina, 1942) # [[Begoña Etayo Ereña]] Euskal Herriko feminista (Bilbo, 1958) # [[Betty Molesworth]] botanikaria (Zeelanda Berria, 1913-2002) # [[Bolette Berg]] argazkilaria (Norvegia, 1872-1944) # [[Brook Lee]] modeloa, Miss Unibertso 1997 (AEB 1971) # [[Camila Kater]] film zuzendaria (Brasil 1990) # [[Carla Nieto]] aktorea (Girona 1983) # [[Carmen Díez de Rivera]] politikaria (Madril 1942-1999) # [[Carmen Villalobos]] aktorea (Kolonbia 1983) # [[Carolyn Steel]] arkitektoa, idazlea, ikertzailea eta unibertsitateko irakasle ingelesa (Londres ?) # [[Catalina de Mendoza y Sandoval]] noblea (Granada 1916-1686) # [[Catherine Peñán]] patinatzailea (Santiago, 1989) # [[Catriona Gray]] Miss Unibertso 2018 (Australia 1994) # [[Cecil Dorrian]] gerrako korrespontsala (AEB, 1882-1926) # [[Cg'ose Ntcox'o]] artista (Botswana, 1950-2013) # [[Chefa Alonso]] musikagilea (Coruña 1955) # [[Clara Roquet]] zinema zuzendaria eta gidoilaria (1988) # [[Clara Stauffer]] espioia, falangekoa (Madril 1904-984) # [[Concepción Dancausa]] politikaria, funtzionarioa (Burgos 1952) # [[Corina Smith]] abeslaria, aktorea (Venezuela 1991) # [[Cristina Ruiz Ortega]] exekutiboa (Espainia 1970) # [[Cynthia Elbaum]] fotokazetaria (AEB, 1966-1994) # [[Dana Randall]] informatikaria (AEB 1968) # [[Da'Vine Joy Randolph]] aktorea, kantaria (AEB 1986) # [[Demi-Leigh Nel-Peters]] enpresaburua, Miss Unibertso 2017 (Hegoafrika 1995) # [[Denise Ferreira da Silva]] filosofoa eta artista (Brasil, 1963) # [[Denise Quiñones]] aktorea, Mis Unibertso 2001 (Puerto Rico 1977) # [[Dominga Neculmán]] zeramikagilea (Walmapu, 1937-2022) # [[Dorothy Liddell]] arkeologoa (Erresuma Batua, 1890-1938) # [[Eden Golan]] abeslaria (Errusia/Israel 2003) # [[Ekaterina Zelenko]] hegazkinlari militarra (Errusia 1916-1941) # [[Elisa Aguilar]] saskibaloi jokalaria (Madril,1976) # [[Elisabeth Ohlson Wallin]] argazkilaria (Suedia 1961) # [[Eliza Ruhamah Scidmore]] idazlea, argazkilaria (AEB 1856-1928) # [[Elizabeth Gould Bell]] medikua eta sufragista (Erresumna Batua, 1862-1934) # [[Elizabeth McCombs]] 1. emakume parlamentaria (Zeelanda Berria 1873-1935) # [[Elsa Donaire Malagelada]] saskibaloi jokalaria (Girona, 1979) # [[Emily Stowe]] medikua (Kanada, 1831-1903) # [[Encarnación Alzona]] historilaria eta sufragista (Filipinak, 1895-2001) # [[Enriqueta_Sèculi]] pedagoga, kirolaria eta feminista (Bartzelona, 1897-1976) # [[Ericka Ñanco]] ekintzailea eta politikari maputxea nén (Walmapu, 1992) # [[Esther Hill]] arkitektoa (Kanada, 1895-1985) # [[Eugenie Clark]] iktiologoa (AEB, 1922-2015) # [[Evaluna Montaner]] aktorea, kantaria (Venezuela 1997) # [[Felisa Rincón de Gautier]] politikaria (Ameriketako Estatu Batuak, 1897-1994) # [[Fernanda García Lao]] idazlea (Argentin/ Espainia 1966) # [[Francisca Linconao]] lider maputxea (Walmapu, 1958) # [[Fuencisla Clemares]] exekutiboa (Madril 1974) # [[Gabriela Isler]] modeloa, Miss Unibertso 2013 (Venezuela 1988) # [[Gabriela Mandujano]] sufragista, politikaria (Txile 1902-1984) # [[Gidaritza]] neskato-eskaut taldeen mugimendua # [[Gloria Diaz]] modeloa, Miss Unibertso 1969 (Filipinak 1951) # [[Grettell Valdez]] aktorea (Mexiko 1976) # [[Gwendolyn Lizarraga]] ekintzailea, politikaria eta enpresa burua (Belize, 1901-1975) # [[Hanna Sheehy-Skeffington]] sufragista eta nazionalista (Irlanda, 1877-1946) # [[Harnaaz Sandhu]] Miss Unibertso 2021 (India 2000) # [[Harriet Chalmers Adams]] esploratzailea, argazkilaria (AEB 1875-Frantzia 1937) # [[He Zehui]] fisikari nuklearra (Txina, 1914-2011) # [[Herminia Aburto Colihueque|Herminia Aburto]] lider maputxea # [[Huda Akil]] neurozientzialaria (Siria-AEB, 1945) # [[Inma Rubiales]] idazlea (Badajoz 2002) # [[Inmaculada Rodríguez-Piñero]] politikaria (Madril 1958) # [[Iris Mittenaere]] modeloa, Miss Unibertso 2016 (Frantzia 1993) # [[Iris van Herpen]] moda diseinatzailea (Herbehereak 1984) # [[Isabel de Liaño]] idazlea (Valladolid XVI. Mendea-XVII. mendea) # [[Isabel dos Santos]] ekonomialaria, aberatsa (Errusia/Angola 1973) # [[Isabel Millé Giménez]] ikertzailea, liburuzaina, poeta (Almeria 1894- 1990) # [[Isabel Ov%C3%ADn Camps]] kimikaria, irakaslea (Sevilla, 1887-1972) # [[Ivette María Tato]] igerilaria (Bartzelona 1975) # [[Janet Rowley]] genetikaria (AEB, 1925-2013) # [[Jayne Atkinson]] aktorea (EB/AEB 1959) # [[Jennifer Hawkins]] modeloa, Miss Unibertso 2004 (Australia 1983) # [[Joanna Haigh]] fisikaria (Erresuma Batua, 1954) # [[Josefa Tito Recalde]] enpresaburua (Donostia, 1802-1858) # [[Josephine Cecilia Diebitsch Peary]] esploratzaile aitzindaria (AEB 1863-1955) # [[Júlia Bacardit]] idazlea (Bartzelona 1991) # [[Juliane Koepcke]] zoologoa (Peru-Alemania, 1954) # [[Juliette Gordon Low]] Espainian eta Kuban neska eskaut taldeen sortzailea (AEB 1860-1927) # [[Justine Pasek]] artista, 2. Miss Unibertso 2002 (SESB/Panama 1979) # [[Karina Riquelme Viveros]] abokatu maputxea (Walmapu, 1981) # [[Kate Sessions]] botanikaria (AEB, 1857-1940) # [[Kate Swift]] idazlea, editorea (AEB 1923-2011) # [[Katharine Blunt]] kimikaria, nutrizionista (AEB, 1876-1954) # [[Kathleen Cruise O'Brien]] sufragista eta irakaslea (Irlanda, 1886-1938) # [[Kimberley Tell]] aktorea, abeslaria (Lanzarote 1989) # [[Kimberly Dozier]] kazetaria, gerrako korrespontsala (AEB,1966) # [[Kimera (abeslaria)]] (Hego Korea 1954) # [[Kirsten Vangsness]] aktorea, gidoilaria (AEB 1971) # [[Laia Palau]] saskibaloi jokalaria (Bartzelona 1979) # [[Laura Aguilar]] argazkilaria (AEB, 1958-2018) # [[Laura Gil]] saskibaloi jokalaria (Murtzia 1992) # [[Lauren Groff]] idazlea (AEB 1962) # [[Lea Gabrielle]] kazetaria, diplomatiko ohia, hegazkinlaria (AEB,1975) # [[Lidia Lopujova]] dantzaria (Errusia, 1892-1981) # [[Liliana Ancalao]] poeta, irakasle maputxea (Walmapu, 1961) # [[Lisa Randall]] fisikaria (AEB 1962) # [[Liubov Sóbol]] apolitikaria, ekintzailea (Errusia 1987) # [[Lola Glaudini ]] aktorea (AEB 1971) # [[Louise Gavan Duffy]] sufragista eta nazionalista (Niza, 1884 - Dublin, 1969) # [[Luisa Mendoza y Mendoza]] noblea (1582-Nadril 1619) # [[Luna Pamies]] aktorea (Alacant, 2003) # [[Lydia Davis]] idazlea (AEB, 1947) # [[Małgorzata Szumowska]] film zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Polonia 1973) # [[María Abrisqueta de Zulueta]] Espainian eta Kuban neska-eskaut taldeen sortzailea (Donostia 1911-1992) # [[Maria Bellido]] heroia (Jaen 1755-1809) # [[María Catrileo|Maria Catrileo]] hizkuntzalari maputxea (Walmapu, 1944) # [[María de Mendoza y Fonseca]] noblea, arte-bildumagilea (Espainia 1516-1580) # [[María Dolores Dancausa]] bankaria, exekutiboa (Burgos 1959) # [[María Gómez de Sandoval y Torres de Navarra]] noblea (?- 19) # [[María José García Beato]] legelaria, bankaria, exekutiboa (Kordoba 1965) # [[Maria Koepcke]] ornitologoa (Alemania-Peru, 1924- 1971) # [[María La Ribot]] koreografoa (Madril 1962) # [[María Martinón Torres]] Medikua, antropologoa (Orense, 1974) # [[Maria Rúbies]] maistra eta politikaria (Leida, 1932-1983) # [[Maria Tereza Jorge P%C3%A1dua]] ekologoa (Brasil, 1943) # [[Marie Høeg]] sufragista eta argazkilaria (1866-1949) # [[Marie Pape-Carpantier]] pedagoga eta feminista frantziarra (Frantzia 1815 - 1878) # [[Marina Geli]] medikua, politikaria (Girona 1958) # [[Marta Alonso]] onkologo ikertzailea (Lodosa 1974) # [[Marta Fernández (saskibaloi-jokalaria)]] (Bartzelona,1981 19) # [[Marta Vergara]] sufragista, idazlea (Txile 1898- 1995) # [[Marta Xargay]] saskibaloi jokalaria (Girona 1990) # [[Martha Vasconcellos]] modeloa, Miss Unibertso 1968 (Brasil 1948) # [[Mary Lowndes]] artista eta sufragista (Dorset, 1856 - Londres, 1929) # [[Maud Bonneaud]] margolaria (Limoges, 1921-Madril, 1991) # [[Maya Moore]] saskibaloi jokalaria (AEB 1989) # [[Melba Roy Mouton]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1929-1990) # [[Mélodie Nakachian]] ume bahitua, psikologoa (AEB 1982) # [[Mencía de Mendoza]] noblea, arte-bildumagilea (Guadalajara 1508-Valentzia 1554) # [[Mercè Arànega]] aktorea (Agentina/Katalunia 1957) # [[Meri Te Tai Mangakāhia]] sufragista (Zeelanda Berria, 1868-1920) # [[Mónica López (aktorea)]] (Kanariak 1969) # [[Mpule Kwelagobe]] aktibista, Miss Unibertso 1999 (Bostwana 1979) # [[Nabila Espanioly]] aktibista, pedagogoa, feminista (Israel 1955) # [[Nandipha Mntambo]] eskultorea eta artista (Hegoafrika, 1982) # [[Nanna Aakjær|Nanna Aakjaer]] eskultorea eta sufragista (Danimarka, 1874-1962) # [[Natalia Torrente]] kirol kazetaria (Madril 1984) # [[Natividad Almeda-López|Natividad Almeda Lopez]] legelaria (Filipinak, 1892-1977) # [[Natividad Llanquileo]] Abokatua eta politikari maputxea (Walmapu, 1984) # [[Neri Oxman]] arkitektoa, diseinatzailea, irakaslea (Israel/AEB 1976) # [[Nettie Honeyball]] futbolaria (Londres 1871- Argentina XX. mendea)) # [[Oksana Fiodorova]] abeslaria, polizia, Miss Unibertso 2002 (Errusia 1977) # [[Olga Poblete]] irakaslea, gizarte buruzagia (Txile 1908-1999) # [[Olha Kobylianska]] idazlea (Ukraina 1863-Errumania 1942) # [[Olivia Culpo]] influencerra, Miss Unibertso 2012 (AEB 1992) # [[Oracene Price]] tenis entrenatzailea (AEB 1952) # [[Orna Grumberg]] informatikaria (Israel 1952) # [[Paget Brewster]] aktorea (AEB 1969) # [[Patricia Dauder]] artista (Bartzelona, 1973) # [[Patricia Goldman-Rakic]] neurologoa (AEB, 1937-2003) # [[Patricia Manterola]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1972) # [[Patsy Adam-Smith]] idazlea, historialaria (Australia 1924-2001) # [[Paula Painén Calfumán|Paula Paiñén Calfuman]] Kultura maputxearen ordezkaria (Walmapu, 1931) # [[Paulina Vega]] enpresaburua, Miss Unibertso 2014 (Kolonbia 1993) # [[Pia Wurtzbach]] enpresaburua, Miss Unibertso 2015 (Alemania/Filipinak 1989) # [[Pilar Belzunce de Carlos]] mezenasa (Filipinak, 1925-Donostia, 2015) # [[Pilar Martín Gila]] idazlea (Segovia 1962) # [[Queralt Casas]] sakibaloi jokalaria (Girona 1992) # [[Ramona Reyes]] emagin eta politikari maputxea (Txile, 1967) # [[R'Bonney Gabriel]] Miss Unibertso 2022 (AEB 1994) # [[Rebeca Jiménez]] abeslaria (Segovia 1975) # [[Rivka Oxman]] arkitekto, ikertzailea, irakaslea (Israel 1950) # [[Robyn Davidson]] idazlea (Australia 1950) # [[Rochelle Aytes]] aktorea, modeloa (AEB 1976) # [[Rosa Serra]] eskultorea (Vic, 1944) # [[Rosa Smith Eigenmann]] iktiologoa (AEB, 1858-1947) # [[Rose Kennedy|Rose Kenedy]] filantropoa (AEB, 1890-1995) # [[Rosita Ferrer]] Kopla kantaria eta egilea (Bartzelona,1935) # [[Safi Faye]] zinema zuzendaria (Senegal, 1934-2023) # [[Samara de Córdova]] aktore eta idazlea (Guatemala, 1923-2015) # [[Sasha Waltz ]] dantzaria, koreografoa (Alemania 1963) # [[Semiha Berksoy]] opera abeslaria (Turkia, 1910-2004) # [[Séverine Vidal]] idazlea (Frantzia, 1969) # [[Sheynnis Palacios]] kazetaria, Miss Unibertso 2023 (Nikaragua 2000) # [[Silvia Palumbo]] kantautorea (Argentina 1961) # [[Soledad Bacarreza]] psikologo eta kirol kazetaria (Santiago, 1969) # [[Sonsoles de Icaza]] aristokrata, Balentziagaren musa (Avila 1914- Madril 1996) # [[Valentina Pinelo]] moja idazlea (Sevilla XVI. Mendea-XVII. mendea) # [[Vanisha Mittal]] aberatsa, enpresaburua (India 1980) # [[Verónica Figueroa Huencho|Veronica Figueroa Huencho]] irakasle eta politikari maputxea (Santiago, 1974) # [[Virginia Cowles]] gerrako idazlea eta kazetaria (1910-1983) # [[Yehni Djidji|Yenni Djidji]] idazlea eta blogaria (Boli Kosta, 1988) # [[Yuri Kochiyama]] ekintzailea (AEB 1921-2014) # [[Zofia Stryjeńska]] margolaria (Krakovia 1891-Geneva 1976) # [[Zozibini Tunzi]] Miss Unibertso 2019 (Hegoafrika 1993) }} ==='''Berriak 2024''' ('''Apirila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Irati Cuadrado Noain]] ef--'''SORTUA''' iraupen eskalatzailea (Burlata, 2001) # [[Juana Cortés Amunarriz]] ----'''SORTUA''' idazlea (Hondarribia, 1966) # [[Nerea Intxausti Castiñeira]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Pasai Donibane, 2000) # [[Abigail eta Brittany Hensel]] maistrak, biki siamdar bizefalikoak (AEB 1990) # [[Adelaida Avagyan]] medikua, ikertzailea (Armenia-AEB, 1924-2000) # [[Adelina Jiménez Jiménez]] maistra ijitoa (1945) # [[Adriana Hoffmann]] biologoa (Txile 1940) # [[Agnès McLaren]] medikua, sufragista (EB 1837-Frantzia 1913) # [[Aida Fern%C3%A1ndez R%C3%ADos]] biologoa, ozeanografoa (Galizia, 1947-2015) # [[Akiko Kojima]] modeloa, Miss Unibertso 1959 (Japonia 1936) # [[Amelia Cuñat Monleon]] marrazkilaria, zeramikaria (Valentzia 1878-1946) # [[Amparo Muñoz]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso (Malaga 1954-2011) # [[Amparo Navarro Giner]] maistra (Valentzia, 1900-1986) # [[Ana Jaren]] ilustratzailea (Sevilla 1985) # [[Ane Campos]] futbolaria (Getaria, 1999) # [[Angela Marinescu]] poeta (Errumania 1941-2023) # [[Anna Callender Brackett]] filosofa eta feminista estatubatuarra (EEUUko Bostonen, 1836-1911) # [[Anna Güell Torne]] aktorea (Katalunia 1961) # [[Anna Kolbrún Árnadóttir|Anna Kolbrún]] maistra eta politikaria (1970-2023) # [[Anna Munro]] sufragista (EB 1881-1962) # [[Anna Turbau]] argazkilaria (Bartzelona 1949) # [[Anne Knight]] sufragista (BH 1786-1862) # [[Anne Marie Pohtamo]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso (Finlandia 1955) # [[Apasra Hongsakula]] modeloa, Miss Unibertso 1965 (Thailandia 1947) # [[Armi Kuusela]] filantropoa, 1. Miss Unibertso (Finlandia 1934) # [[Axelle Kabou]] idazlea (Kamerun, 1955) # [[Aya Nakamura]] abeslaria (Frantzia, 1995) # [[Barbara Blomberg]] dama, Karlos I.aren maitalea, Joan Austriakoaren ama (Alemania 1527-Kantabria 1597) # [[Barbara Canepa]] Italiako komikigilea (Genoa, 1969) # [[Barbara Foxley]] pedagogoa, sufragista (EB 1860-1958) # [[Bárbara Palacios]] idazlea, Miss Unibertso 1986 (Madril/Venezuela 1963) # [[Beatriz Iribarne Sánchez]] maistra eta ekintzailea (Almeria, 1942) # [[Begoña Muruaga Laca]] filologoa, euskara teknikaria (Bermeo 1953) # [[Bernadette Sanou Dao]] idazlea (Burkina Faso) # [[Berry Berenson]] argazkilaria, aktorea (AEB 19) # [[Bertha Gxowa]] politikaria eta ekintzailea (Hegoafrika, 1934-2010) # [[Betty Lou Raskin]] kimikaria (AEB, 1924-2010) # [[Bienvenida Sarmiento]] maistra (Argentina, 1804-1900) # [[Camille Paglia]] kritikari soziala, idazlea (AEB 1947) # [[Cándida Antonia Bueno Iso|Cándida Antonia Bueno]] maistra fusilatua (Zaragoza, 1912-1936) # [[Carme Giralt Roses]] hezitzailea (Bartzelona 1940-2022) # [[Carmen Delgado Vicente|Carmen Delgado]] Maistra eraila (Salamanca, 1899-1936) # [[Carmen Guillén Lorente]] historialaria, ikertzailea, irakaslea (Murtzia 1988) # [[Carmen Mola]] idazle taldea (Espainia, 2018) # [[Carol Morris]] modeloa, Miss Unibertso 1956 (AEB 1936) # [[Carroll Baker]] aktorea (AEB 1931) # [[Cecilia Bolocco]] aurkezlea, Miss Unibertso 1987 (Txile 1965) # [[Chantal van den Heuvel]] Belgikako idazlea # [[Christiane Martel]] aktorea, Miss Unibertso 1953 (Frantzia 1935) # [[Cirila Ubaldina García Díaz]] maistra eraila (Salamanca, 1893-1936) # [[Clara Ragaz]] maistra, feminista (Suitza, 1894-1957) # [[Clementia Taylor]] sufragista (EB 1810-1908) # [[Corinna Tsopei]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1964 (Grezia 1944) # [[Dayanara Torres]] idazle, abeslari, modeloa, Miss Unibertso 1993 (Puerto Rico 1974) # [[Deborah Carthy-Deu]] modeloa, enpresaburua, Miss 1985 (Puerto Rico 1966) # [[Debra Lafave]] maistra, estuproz kondenatua (AEB 1980) # [[Delia Zapata Olivella]] dantzaria, irakaslea (Kolonbia 1926-2001) # [[Denise Affonço]] idazlea (Kanbodia, 1944) # [[Dia Mirza]] modeloa, aktorea, ekoizlea (India 1981) # [[‎Djaili Amadou Amal]] idazlea (Kamerun, 1975) # [[Dorothea Pertz]] botanikaria (EB 1859-1939) # [[Duygu Asena]] idazlea (Turkia 1946-2006) # [[Edith Ayrton]] idazlea, sufragista (EB 1879-1945) # [[Edith Picton-Turbervill]] sufragista (EB 1872-1960) # [[Edith Rebecca Saunders]] genetista (EB 1865-1945) # [[Ela Gandhi]] politikaria (Hegoafrika, 1940) # [[Eleanor Coppola]] dokumentalgilea, idazlea (AEB, 1936-2024) # [[Elena Mendoza]] musikagilea (Sevilla 1973) # [[Elisabetta Gnone]] idazle eta kazetari italiarra (Genova, 1965) # [[Elizabeth Pease Nichol]] sufragista (EB 1807-1897) # [[Emmeline Pethick-Lawrence]] sufragista (EB 1867- 1954) # [[Estée Lauder]] kosmetika-enpresaburua (AEB 1906-2004) # [[Esther Afua Ocloo]] ekintzailea (Ghana 1919-2002) # [[Esther Pineda G]] idazlea, ikertzailea (Venezuela 1985) # [[Ethel Ayres Purdie]] sufragista (EB 1874-1923) # [[Ethel Lilian Voynich]] idazlea eta musikaria (Ballintemple, 1864 - New York, 1960) # [[Eulalia Guzmán Barrón|Eulalia Guzmán Barrón]] maistra eta arkeologa mexikarra (Mexiko, 1890 - 1985) # [[Eva Guillamon]] artista, dramagilea (Albacete 1978) # [[Fannie Flagg]] aktorea, idazlea (AEB 1944) # [[Fatou Keïta]] idazle (Boli Kosta, 1965) # [[Frances Ames]] neurologo, aktibista (Hegoafrika, 1920-2002) # [[Frances Power Cobbe]] sufragista, idazlea ekintzailea (BH 1822-1904) # [[Francisca de Asís Sanchis Ferrer]] 2.Errepublikako maistra (1896-1982) # [[Françoise Bettencourt Meyers]] munduko emakume aberatsena (Frantzia 1953) # [[Georgina Rizk]] modeloa, Miss Unibertso 1971 (Libano 1953 # [[Gladys Zender]] modeloa, Miss Unibertso 1957 (Peru 1939) # [[Guillenako 17 arrosak]] emakume fusilatuak (Sevilla, 1937) # [[Hannah Glasse]] idazlea (BH 1708-1770) # [[Hanni Wenzel]] eskiatzailea (Liechtenstein 1956) # [[Hema Malini]] aktorea, dantzaria (India 1948) # [[Hemley Boum ‎]] idazlea (Kamerun, 1973) # [[Herminia Gomez Serra]] sopranoa (Castelló 1891-Italia 1977) # [[Hillevi Rombin]] modeloa, Miss Unibertso 1955 (Suedia 1933- AEB 1996) # [[Holloway papar-orratza]] kartzelaratutako sufragisten saria # [[Ieda Maria Vargas]] modeloa, Miss Unibertso 1963 (Brasil 1944) # [[Irene Sáez]] politikaria, Miss Unibertso 1981 (Venezuela 1961) # [[Irina Belova]] atleta, heptatloilaria (Errusia 1968) # [[Iris Chang]] idazlea (AEB 1968-2004) # [[Itxaso Mardones]] kazetaria (Gasteiz 1979-2024) # [[Itzel Arcos]] komediantea (Mexiko, 1988) # [[Janelle Commissiong]] enpresaburua, politikaria, Miss Unibertso 1977 (Trinidad eta Tobago 1953) # [[Jeanneth Beltran]] etxeko langileen eskubideen sinboloa (Nikaragua 1984- Toledo 2014) # [[Jerrie Mock]] airez mundu-bira egindako 1. emakumea (AEB 1925-2014) # [[Joanne Harris]] idazlea (EB 1964) # [[Joênia Wapichana]] abokatu indigena (Brasil 1974) # [[Josette Abondio]] irakaslea eta idazlea (Boli Kosta, 1932) # [[Karen Dianne Baldwin]] gidoilaria, Miss Unibertso 1982 (Kanada 1963) # [[Kartini]] heroia (Ekialdeko Herbeherear Indiak 1879-1904) # [[Kate Campbell Hurd-Mead]] feminista, ginekologoa (Kanada-AEB, 1867-1941) # [[Katharine Murray Lyell]] botanikaria (EB 1817-1915) # [[Kay Beauchamp]] sufragista (EB 1899-1992) # [[Kerry Anne Wells]] tb aurkezlea, Miss Unibertso (Australia 1951) # [[Laia Abril]] artista, argazkilaria (Bartzelona 1986) # [[Laura Geraldine Lennox]] sufragista (Irlanda, 1883-1958) # [[Lee Israel]] idazlea, faltsifikatzailea (AEB 1939-2014) # [[Lettice Fisher]] sufragista (EB 1875-1956) # [[Liliana Năstase]] atleta, heptatloilaria (Errumania 1962) # [[Lina Cavalieri]] sopranoa (Italia, 1874-1944) # [[Linda Bement]] modeloa, Miss Unibertso 1960 (AEB 1941-2018) # [[Lis Vega]] abeslaria (Kuba 1977) # [[Livia Veloz]] maistra eta poeta (Santo Domingo, 1889-1980) # [[Lorraine Downes]] modelo dantzaria, Miss Unibertso 1983 (Zeelanda Berria 1964) # [[Louie Bennett]] sufragista (Irlanda 1870-1956) # [[Louise Aitken-Walker]] rally pilotua (Eskozia 1960) # [[Lucia Perotti]] maistra (Italia, 1586-1641) # [[Luigia Mandolini]] maistra eta sufragista (1866-1939) # [[Lupita Jones]] enpresaburu, Miss Unibertso 1991 (Mexiko 1967) # [[Luz Marina Zuluaga]] modeloa, Miss Unibertso 1958 (Kolonbia 1938-2015) # [[Luzdivina Megido]] 2. errepublikako maistra erbesteratua (Asturias, 1916-1984) # [[Mª Luz Montesinos Gutiérrez]] neurozientzialaria, ikertzailea (Sevilla 1969) # [[Madison Chock]] patinatzaile artistikoa (AEB 1992) # [[Magdalena de Ulloa]] noblea (Zamora 1525-Valladolid 1598) # [[Manola Brunet]] klimatologoa (Cariñena, 1955) # [[Mar Galceran]] Down sindromedun 1.diputatua Espainian (Valentzia 1977) # [[Mar Regueras]] aktorea, gimnasia erritmoko entrenatzailea (Bartzelona 1970) # [[Margaret Cousins]] sufragista (Irlanda 1878 -India 1954) # [[Margaret Gardiner]] kazetaria, modeloa, Miss Unibertso 1978 (Hegoafrika 1959) # [[Margareta Arvidsson]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1966 (Suedia 1947) # [[Margie Moran]] modeloa, Miss Unibertso (Filipinak 1973) # [[Margot Moles]] kirolaria (Bartzelona, 1910-Madril, 1987) # [[Mari Carmen Díez Navarro]] maistra (Alicante, 1949) # [[Maria Alharilla]] futbolaria, 1. amatasun baja (Jaen 1990) # [[María Arias Bernal]] maistra eta iraultzailea (Mexiko, 1884-1923) # [[Maria de la Encarnacion Rigada Ramon]] matematikaria (Cadiz 1863- Madril? 1930) # [[Maria Dolores Ocaña Madrid]] abokatua, 1. emakumea Letizia erreginaren idazkaritza pribatua zuzentzen (Madril 1973) # [[María Luisa Navarro Margati]] maistra, pedagogo eta psikologo errepublikar erbesteratua (Fantzia, 1890-Argentina, 1947) # [[María Xesús Lama]] filologoa, idazlea, saiakeragilea (Lugo 1964) # [[Marifé Arroyo]] maistra (Valentzia, 1946) # [[Marion Ross]] aktorea (AEB 1928) # [[Marisa Belaustegigoitia]] idazlea, ikertzailea eta feminista (Mexiko, 1969) # [[Marisa Berenson]] modeloa, aktorea (AEB 1947) # [[Marisol Malaret]] modeloa, Miss Unibertso 1970 (Puerto Rico 1949-2023) # [[Maritza Sayalero]] modeloa, Miss Unibertso 1979 (Venezuela 1961) # [[Marlene Schmidt]] aktore, ekoizle, modelo, Miss Unibertso 1961 (Alemania 1937) # [[Marta Segarra]] filologoa, ikertzailea (Bartzelona 1963) # [[Marthe Ekemeyong Moumié]] idazle eraila (Kamerun, 1931-2009) # [[Mary Anne Rawson]] abolizionista (BH 1801-1887) # [[Mary Bennett (pedagogoa)]] (EB 1913-2005) # [[Mary Corinna Putnam Jacobi]] mediku, idazle, sufragista (AEB, 1842-1906) # [[Mary Emilie Holmes]] geologoa, irakaslea (AEB, 1850-1906) # [[Mary Estlin]] aktibista (EB1820-1902) # [[Mary Horner Lyell]] geologoa (EB 1808-1873) # [[Mary Kay Letourneau]] maistra, estuproz kondenatua (AEB 1962-2020) # [[Mary MacSwiney]] ekintzaile independentista, emakume politikari errepublikar irlandarra eta feminista. (Londres, 1872 - Cork, 1942) # [[Matilde Escuder Vicente]]2. errepublikako maistra (Valentzia, 1913-Frantzia, 2006) # [[Mercedes Tella]] pedagogoa, idazlea (Coruña 1868-Leon 1934) # [[Michelle McLean]] modeloa, idazlea, Miss Unibertso 1992 (Namibia 1972) # [[Millicent Mackenzie]] sufragista (EB 1863-1942) # [[Miriam Stevenson]] modeloa, Miss Unibertso 1954 (AEB 1933) # [[Mona Grudt]] kazetaria, Miss Unibertso 1990 (Norvegia 1971) # [[Monique Ilboudo]] idazlea (Burkina Faso, 1959) # [[Montserrat Señaba]] maistra eta politikaria (Ekuatore Ginea, 1918-1980) # [[Morayma Ofir Carvajal]] maistra (Ekuador, 1915-1951) # [[Naomi Wolf]] idazlea, aktibista (AEB 1962) # [[Natalie Glebova]] idazlea, modeloa, Miss Unibertso 2005 (Errusia/Kanada 1981) # [[Nina Jacqmin]] Belgikako komikigilea (Brusela, 1989) # [[Noralma Vera]] ballet dantzaria eta maistra (Ekuador, 1936) # [[Norma Nolan]] modeloa, Miss Unibertso 1962 (Argentina 1938) # [[Novera Ahmed]] artista (Bangladesh, 1939) # [[Nuria Hosta Pascual]] aktorea (Katalunia, XX. mendea) # [[Nuria Nuñez Hierro]] musikagilea (Cádiz 1980) # [[Pascuala Campos de Michelena]] arkitektoa (Jaen/Galizia 1938) # [[Pauline Dy Phon]] idazlea eta botanikaria (Kanbodia, 1933) # [[Pauline Peyraud-Magnin]] futbolaria (Frantzia, 1992) # [[Paz Moreno Feliu]] antropologoa, ikertzailea (Coruña 1956) # [[Pilar Aymerich Puig]] argazkilaria (Bartzelona 1943) # [[Pilar Cuartero]] maistra (Zaragoza, 1906-1995) # [[Pilar Parcerisas]] arte-kritikaria, -historialaria (Bartzelona 1957) # [[Porntip Nakhirunkanok]] filantropoa, modeloa, Miss 1988 (Thailandia 1969) # [[Priscilla Bright McLaren]] sufragista (EB 1815-1906) # [[Purdah]] ohitura # [[Rafaela Rimbau]] aktorea (Espainia 1819-Valentzia 1896) # [[Rahel Varnhagen von Ense]] idazlea (Berlin, 1771-1832) # [[Rebeca Atencia]] primatologoa (Coruña 1977) # [[Rebecca Saunders]] musikagilea (EB 1967) # [[Regina Blandón|Regina Blandon]] aktorea (Mexiko, 1990) # [[Remei Sipi]] hezitzailea, idazlea eta editorea (Rebola - Ginea 1952) # [[Remigia Nazaroviene]] atleta (Turkmekistan/Lituania 1967) # [[Renate Mayntz]] soziologoa (Berlin 1929) # [[Rina Mor]] abokatua, Miss Unibertso 1976 (Israel 1956) # [[Rita Mae Brown]] idazlea, aktibista (AEB 1944) # [[Riyo Mori]] Miss Unibertso 2007 (Japonia 1986) # [[Rosa Garcia Alcon]] ekintzaile antifrankista (Madril 1957) # [[Rosa May Billinghurst]] sufragista (BH 1875-1953) # [[Rosalind Pitt-Rivers]] biokimikaria (Erresuma Batua, 1907-1990) # [[Rosana Alonso]] maistra eta politikaria (Santander, 1970) # [[Ruth Hubbard]] biokimikaria (Austria-AEB, 1924-2016) # [[Sabrina Calvo]] Frantziako idazlea (Marseilla, 1974) # [[Samanta Schweblin]] idazlea (Argentina 1978) # [[Sandra Pierrette Kanzie|Sandra Pierrete Kanzie]] idazlea (Burkina Faso) # [[Sarah Bouyain]] idazle eta zinema-zuzendaria (Reims, 1968) # [[Sarah Jane Baines]] sufragista (EB 1866-1951) # [[Sarah Winstedt]] medikua, zirujaua eta sufragista irlandarra (Sixmilebridge, 1886- Havant, 1972) # [[Shawn Weatherly]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso 1980 (AEB 1961) # [[Shazia Ilmi]] kazetaria, aktibista (India 1970) # [[Shirley Jackson]] idazlea (AEB 1916-1965) # [[Silvia Caballol]] psikologoa, idazlea (Bartzelona 1983) # [[Sofia Alaoui]] film zuzendaria (Maroko 1990) # [[Sonia Megias]] musikagilea, artista (Albacete 1982) # [[Sonja Sekula]] artista (Suitza 1918-1963) # [[Sophie Alour]] saxofoi-jotzailea (Bretainia, 1974) # [[Sunita Narain]] ekologista (India 1961) # [[Svetlana Buraga]] atleta (Bielorrusia 1965) # [[Sylvia Hitchcock]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1967 (AEB 1946-2015) # [[Tanella Boni]] idazlea (Boli Kosta, 1954) # [[Teresa Billington-Greig]] sufragista (BH 1877-1964) # [[Teté Caturla]] abeslari eta maestra (Kuba, 1937-2023) # [[Tina Thörner]] rally ingeniaria, kopilotoa (Suedia 1966) # [[Tina Weirather]] eskiatzailea (Liechtenstein 1989) # [[Touza ahizpak]] giza eskubideen aldeko aktibistak (Ourense, XX. mendea-XX. mendea) # [[Uemura Shōen]] margolaria (Japonia 1875-1949) ISA # [[Vennira Aadai Nirmala]] aktore, dantzaria (India 1948) # [[Vera Danchakoff]] anatomista, enbriologoa (Errusia, 1879-1950) # [[Victoria Lidiard]] sufragista (BH 1889-1992) # [[Violeta Denou]] ilustratzailea taldea (Katalunia 1977) # [[Wendy Fitzwilliam]] abokatua, Miss Unibertso 1998 ( Trinidad eta Tobago 1972) # [[Werewere Liking]] idazlea eta dantzaria (Kamarun, 1950) # [[Winifred Coombe Tennant]] sufragista, politikaria (EB 1874-1956) # [[Xaro Nomdedeu Moreno]] matematikaria (Castelló de la Plana, 1948) # [[Yvonne Ryding]] modeloa, Miss Unibertso 1984 (Suedia 1962) }} ==='''Berriak 2024''' ('''martxoa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainara Agerre Lako]] ---- '''SORTUA''' maskaradako kabana (Jutsi, 2001) # [[Ainhoa Azurmendi Etxegaray|Ainhoa Azumendi Etxegaray]] ---- '''SORTUA''' Kirolari ohia, unibertsitateko irakasle eta ikertzailea (Hernani, 1978) # [[Alba Matilla]] ---- '''SORTUA''' artista (Avilés, 1998) # [[Amany Al-Ali]] ---- '''SORTUA''' karikaturagilea (Siria, 1984) # [[Arrate Gisasola]] ef-- '''SORTUA''' kirolaria, bertsolaria (Soraluze, 1979) # [[Catalina Bustamante]] ---- '''SORTUA''' konkistatzailea (Espainia, XV. mendea, Espainia Berria, XVI. mendea) # [[Esther Galarza]] ef-- '''SORTUA''' margoalaria (Eibar, 1956) # [[Felisa Basauri Larrañaga]] -- ef '''SORTUA''' baserritarra, esne-saltzailea (Elgeta, 1928-2018) # [[Josefa Cruz de Gassier]] efef '''SORTUA''' sopranoa (Bilbo, 1821 + Madril, 1870) # [[Josefina Guerendiain Caro|Josefina Guerendain]] efef '''SORTUA''' frankismoaren biktima(Iruñea, 1918-2011) # [[Julia Bea Soto]] efef '''SORTUA''' ekintzaile komunista frankismoaren biktima(Sesma, 1912-Iruñea, 1989) # [[Kontxi Barturen Uriarte]] ---- '''SORTUA''' nekazaria (Bakio 1922) # [[Laida Martinez Navarro]] ---- '''SORTUA''' idazlea (Bilbo, 1965) # [[Lourdes Fernández Fernández]] ---- '''SORTUA''' arte kudeatzailea (Donostia, 1961) # [[Mª Carmen Húder Carlosena|Maria Carmen Húder Carlosena]] ---- '''SORTUA''' ekintzailea frankismoaren biktima (Iruñea, 1897-1987) # [[Maite Guevara]] ef-- '''SORTUA''' aktorea, klow (Gasteiz, 1981) # [[Margarita Araneta Urrutia]] ---- '''SORTUA''' ekintzailea, komunista (Hondarribia 1909-2001) # [[Maria de las Mercedes Isasi]] efef '''SORTUA''' moja (Iurreta, 1900-Berriz,1973) # [[María Dolores Aldama Alfonso]] efef '''SORTUA''' esklabuen-jabea (Kuba, XIX. mendea) # [[Maritxu Muñoz Ugartemendia]] ----'''SORTUA''' ekintzailea, saltzailea (Hondarribia 1914-1997) # [[Maritxu Roteta]] ef-- '''SORTUA''' sopranoa eta abesbatza zuzendaria (Alkiza, 1948) # [[Matilde Orbegozo]] efef '''SORTUA''' poeta (Bilbo, 1837-1891) # [[Matilde Urdangarin Palacio]] ---- '''SORTUA''' margolaria (Zaragoza, 1939) # [[Milagros Txurruka]] ef-- '''SORTUA''' dantzaria (Mallabia 1927) # [[Nemesia Baztan Turrau]] ---- '''SORTUA''' Ekintzailea, frankismoaren biktima (Nafarroa # [[Rachita Taneja]] ---- '''SORTUA''' karikaturagilea (India, ?) # [[Ramona Zapatero Zapatel]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea frankismoaren biktima(Nafarroa, 1898--? # [[Sonia Rueda]] ---- '''SORTUA''' artista (Bilbo, 1964) # [[Tere Guenetxea]] ef-- '''SORTUA''' artista (Soraluze, 1953) # [[Adriana Amado Suárez]] irakasle, ikertzailea (Buenos Aires, 1966) # [[Alba Lago]] aurkezlea, idazlea (Galizia, 1985) # [[Alicia Gimenez Bartlett]] idazlea ( Albacete 1951) # [[Almudena Carracedo]] dokumentalgilea (Madril 1972) # [[Amaia Peña]] futbolaria (Getxo 1998) # [[Amparo Sard]] artista (Mallorca 1973) # [[Amy Bull]] maistra eta sufragista (Erresuma Batua, 1877-1953) # [[Ana Arzoumanian]] abokatu, idazle eta poeta (Argentina, 1962) # [[Ana Barbara]] abeslaria (Mexiko 1971) # [[Ana Flecha Marco]] itzultzaile, idazlea (Leon, 1986) # [[Ana Romani]] poeta, kazetari kulturala (Coruña 1962) # [[Andrea Dworkin]] idazlea, feminista erradikala (AEB 1946-2005) # [[Angelina Pollak]] antropologoa (Austria/Venezuela 1932-2016) # [[Anna Alma-Tadema]] artista, sufragista (Londres 1867-1943) # [[Anna Fiske|Anna Fisc]] ilustratzailea, idazlea (Norvegia, 1964) # [[Anna Starobinets]] idazlea (Errusia 1978) # [[Anne Isabella Noel Byron]] matematikaria, aktibista (EB 1792-1860) # [[Antonia Jiménez|Antonia Jimenez]] gitarra jolea (Puerto de Santa Maria, 1972) # [[Arancha de Benito]] tb aurkezlea (Madril 1969) # [[Arancha del Sol]] modeloa, aktorea, tb aurkezlea (Asturias 1972) # [[Asja Lācis]] antzerkilaria (Estonia, 1891-179) # [[Assumpcio Estivill]] liburuzaina, irakaslea (Tarragona 1949) # [[Assumpta Montella]] historialaria, idazlea (Bartzelona 1958) # [[Aurélie Neyret]] Frantziako komikigilea (Lyon, 1983) # [[Aurora Alonso de Rocha]] idazlea, irakaslea eta ikertzailea (Buenos Aires, 1937-2021) # [[Barbara Ayrton-Gould]] sufragista (EB 1886-1950) # [[Beatriz Ariño]] kazetaria (Huesca 1963) # [[Begoña Alfaro García]] politikaria (Bartzelona/Nafarroa 1982) # [[Begoña Caamaño]] idazlea (Galizia 1964-2014) # [[Bel%C3%A9n Garijo]] Almansako medikua (Albacete 1960) # [[Belen Feliu]] idazlea (Galizia 1961-1997) # [[Belen Toimil]] atleta (Coruña 1994) # [[Bessie Blount Griffin]] fisioterapeuta, asmatzailea (AEB, 1914-2019) # [[Blanca de la Torre]] arte-komisarioa (Leon 1977) # [[Blanca Manchon]] estropadalaria (Sevilla 1987) # [[Carmen Ramos Vellon]] atleta (Valentzia 1998) # [[Carmen Ruiz]] aktorea (Madril 1974) # [[Carolina de Cepeda]] sopranoa (Coruña 1847-Madril 1910) # [[Carolina Robles]] atleta (Sevilla 1991) # [[Caroline Polachek]] kantaria (AEB 1985) # [[Cassandra Ciangherotti]] aktorea (Mexiko 1987) # [[Catherine Cesarsky]] astronomoa (Frantzia-Venezuela, 1943) # [[Cecile McLorin Salvant]] jazz abeslaria (AEB 1989) # [[Charlotte Marsh]] sufragista (Britainia, # [[Chloé Cruchaudet]] Frantziako komikigilea (Lyon, 1976) # [[Chuny Anzorreguy]] idazlea (Buenos Aires, XX.mendea) # [[Claudia Mori]] aktore, abeslari (Italia 1944) # [[Concepcion Cascajosa]] ikertzailea, irakaslea (Bartzelona 1979) # [[Concepcion Garcia Lorca]] errepublikar erbesteratua (Granada 1903-1962) # [[Concha Hernandez ]] kultur kudeatzailea (Avila 1958) # [[Danna Paola]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1995) # [[Deborah Charlesworth]] biologoa (Erresuma Batua, 1943) # [[Dolores Sanchez Palomino]] filologoa (Kantabria 1961) # [[Doreen Allen]] sufragista (EB 1879-1663) # [[Dorothy Height]] aktibista (AEB 1912-2010) # [[Eagle Woman]] lakota indigena liderra (AEB 1820-1888) # [[Elena Caffarena]] legelaria (Txile 1903-2003) # [[Elena Guerra]] erlijiosoa, beatoa (Italia 1835-1914) # [[Eli Bartra]] filosofia (Mexiko, 1947) # [[Elisabeth Plainacher]] sorgintzat hartua (Austria, 1513-1583) # [[Elizabeth Inglis]] aktorea (BH 1913- AEB 2007) # [[Elizabeth Jagger]] modeloa, aktorea (AEB/EB 1984) # [[Ellen Hutchins]] botanikaria (Irlanda, 1785-1815) # [[Elnako amaetxea]] Elisabeth Eidenbenz erizain suitzarrak Frantzian sortutako erakundea (1939-1944) # [[Emilia Currás]] kimikaria, dokumentalista (Madril 1927-2020) # [[Ende (argitzailea)]] (X.mendea, Leon) # [[Ester Bonet]] hizkuntzalaria (Bartzelona 1950) # [[Esther Acebo]] aktorea (Madril 1983) # [[Esther Corral Diaz]] filologoa (Lugo 1961) # [[Esther Jaen]] kazetaria (Bartzelona 1968) # [[Esther Pak]] medikua (Hego Korea, 1877-1910) # [[Esther Palomera]] kazetaria (Madril 1968) # [[Esther Peña Camarero]] soziologoa, politikaria (Burgos 1980) # [[Esther Vaquero]] kazetaria (Salamanca 1982) # [[Estibaliz Espinosa]] idazlea (Coruña 1974) # [[Estrella Abecassis de Laredo]] fisikaria (Venezuela, 1940) # [[Eugenia Osterberger]] musikagilea, piano-jolea (Coruña 1852-Niza 1932 19) # [[Fabrizia Pons]] auto-pilotua, kopilotua (Italia 1955) # [[Fatima Anllo Vento]] kultura ikertzailea (Madril 1958) # [[Fatima Meer]] idazlea eta apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, 1928-2010) # [[Faye Webster]] abeslaria (AEB 1997) # [[Florence Haig]] sufragista (Erresuma Batua, 1856-1952) # [[Florence Mkhize]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika 1932-1999) # [[Frances Parker]] sufragista (Erresuma Batua, 1875-1924) # [[Francine Galvez]] kazetaria (Kamerun 1966) # [[Frieda Hughes]] poeta eta margolaria (Londres, 1960) # [[Ghislaine Maxwell]] sexu-trafikatzailea (Frantzia 1961) # [[Greta Lee]] aktorea (AEB 1983) # [[Habiba Gribi]] kirolaria (Tunisia, 1984) # [[Hafsa bint al-Hayy al-Rakuniyya]] Al-Andaluseko poeta (Granada 1135-1191) # [[Harmonia Rosales]] artista afrokubarra (Chicago, 1984) # [[Helen Joseph]] aktorea, edertasunaren erregina (Plymouth, 1942) # [[Helen Tolson]] sufragista (Britania, 1888-1955) # [[Helene Legrais]] historialaria, idazlea (Frantzia 1961) # [[Henar Alvarez]] kazetaria, umorista (Madril 1984) # [[Hengameh Ghaziani]] aktorea (Iran, 1970) # [[Hilda Cid]] zientzialaria (Txile, 1933) # [[Imma Prieto]] arte-komisarioa (Bartzelona 1975) # [[Imogen Holst]] konpositorea (EB 1907-1984) # [[Inger Christensen]] poeta (Danimarca 1935-2009) # [[Isabel Mijares]] enologoa (Badajoz 1942-Madril 2024) # [[Isabel Rodríguez (Mexikoko konkista)]] erizain militarra (Espainia, 1480-?) # [[Jaël Bestué]] atleta (Bartzelona 2000) # [[Jagmati Sangwan]] kirolaria, aktibista, politikaria (India 1960) # [[Jane Joseph]] musikagilea (Londres 1894-1929) # [[Jerry Hall]] modeloa, aktorea (AEB 1956) # [[Jessica Cediel]] kazetaria, modeloa (Kolonbia 1982) # [[Josephine St. Pierre Ruffin]] Sufragista (1842-1924) # [[Jul' Maroh]] komikigile frantsesa (Lens, 1985) # [[Julia Navalnaia]] ekonomialaria, politikaria (Errusia 1976) # [[Kathleen Ferrier]] kontraltoa (EB 1912-1953) # [[Kathleen March]] itzultzailea (AEB 1949) # [[Kawtar Boulaid]] atleta (Maroko 1989) # [[Kim Gordon]] rock musikaria, idazlea (AEB 1953) # [[Kitty O'Neil]] zinemako espezialista (AEB 1946-2018) # [[La Tortajada]] dantzari eta abeslaria (Granada, 1877-1957) # [[Lætitia Sadier]] abeslaria (Frantzia, 1968) # [[Laura Ainsworth]] sufragista (EB 1885-1958) # [[Laura Baena]] influencerra, ekintzailea (Malaga 1981) # [[Laura Garcia Lorca]] museo zuzendaria (AEB 1953) # [[Laura Vilagra]] politikaria (Bartzelona 1976) # [[Leelah Alcorn]] gazte trans suizidatua (AEB 1997-2014) # [[Leila Arab]] musikaria (Irain jatorriko britainiarra, 1971) # [[Lillian Ngoyi]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika 1911-1980) # [[Lina Sandell]] poeta, gospel ereserkigilea (Suedia 1832-1903) # [[Lisa Mandel]] komikigile frantsesa (Marseilla, 1977) # [[Loles Vives]] atleta (Bartzelona 1957) # [[Lorena Peña]] politikaria, gerrillari ohia (Salvador 1955) # [[Louisa Atkinson]] botanikari, ilustratzaile, idazle (Australia, 1834-1872) # [[Louise Pearce]] patologoa (AEB, 1885-1959) # [[Lourdes Muñoz]] ingeniaria, politikaria (Bartzelona 1969) # [[Lucia Koch]] argazkilaria, artista garaikidea (Brasil, 1966) # [[Luisa Villalta Gomez]] idazlea (Coruña 1957) # [[Mabel Balfour]] sindikalista eta apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, XX. mendea) # [[Manuela Igartua Olaechea]] farmazian doktorea (Irura, 1970) # [[Mar%C3%ADa Luisa L%C3%B3pez Fern%C3%A1ndez]] botanikaria (Madrid 1940) # [[Marcela Iacub]] abokatua, idazlea eta ikertzaile feminista (Buenos Aires, 1964) # [[Margaret Aldersley]] sufragista, feminista (1851-1940) # [[Margarita Borja]] poeta, dramagilea (Alacant 1942) # [[Margarita Ledo Andion]] idazlea, zinemagilea (Lugo 1951) # [[Mari Pau Dominguez]] kazetaria, idazlea ( Bartzelona 1963) # [[Maria Amelia Braganzakoa]] Brasilgo printzesa (Paris 1831-Madeira 1853) # [[Maria Antonia Massanet Mayol]] poeta (Mallorca 1980) # [[Maria Antonia Sanchez Escalona]] artista (Madril 1941) # [[María Belén Morales]] eskultorea eta margolaria (Tenerife, 1928-2016) # [[Maria Castellano Arroyo]] medikua (Jaen 1948) # [[María de la Candelaria]] Tzeltalko Matxinadaren buruzagia (Mexiko, 1698-1716) # [[Maria de Nati]] aktorea (Madril 1997) # [[Maria Denis]] aktorea (Argentina 1916- Italia 2004) # [[Maria Elvira Pombo Holguin]] diplomazialaria (Kolonbia 1960) # [[Maria Eugenia Rito]] vedettea (Argentina 1975) # [[María Fernanda Campa Uranga]] geologoa, aktibista (Mexiko, 1940-2019) # [[María Gainza]] idazlea (Buenos Aires, 1975) # [[Maria Jose Saez Carrasco]] kazetaria (Madril 1965) # [[Maria Lionza]] jainkosa (Venezuela 1802) # [[Maria Lopez Sandez]] filologoa, idazlea (Lugo 1973) # [[Maria Luisa Prada Sarasua]] idazlea (Asturias XX. mendea) # [[Maria Marchant]] hezitzailea, politikaria (Txile 1904-1990) # [[Maria Nikolaevna O’Rourke]] presoa, hilketa eragilea (Errusia 1877-Argentina 1949) # [[Maria Nikolaievna Romanova (1899-1918)]] Dukesa Handia (Errusiar Inperioa) # [[Maria Rosa Fugazot]] aktorea (Argentina 1942) # [[Maria Rosa Yorio]] rock kantautorea (Argentina 1954) # [[Maria Thereza Alves]] artista (Brasil, 1961) # [[Maria Vicente]] atleta (Bartzelona 2001) # [[Mariam Hernandez]] aktorea (Fuerteventura 1981) # [[Mariam Shahriar]] film zuzendaria (Iran XX. mendea) # [[Marta Aledo]] aktorea (Madril 1978) # [[Marta Galimany]] atleta (Tarragona 1985) # [[Mary Ann Aldham]] sufragista (Erresuma Batua, 1858-1940) # [[Mary Carson Breckinridge]] erizaina, emagina (AEB, 1881-1965) # [[Mary Gawthorpe]] sufragista (Erresuma Batua, 1881-1973) # [[Mary Sophia Allen]] sufragista, policia (Britainia, 1878-1964) # [[Maya Erskine]] aktorea (AEB 1987) # [[Maya Mihindou]] Gabongo ilustratzaile, argazkilari eta kazetaria (Libreville, 1984) # [[Michela Belmonte]] aktorea (Italia 1925- Alacant 1978) # [[Michele Mouton]] rally pilotua (Frantzia 1951) # [[Milena Busquets]] idazlea eta kazetaria (Bartzelona, 1972) # [[Miri Perez-Cabrero]] aktorea, sukaldaria ( Bartzelna 1993) # [[Mischa Bredewold ]] txirrindularia (Herbehereak 2000) # [[Mónica Mayer]] artista eta arte krikikaria (Mexiko, 1954) # [[Montserrat del Amo]] idazlea (Madril 1927-2015) # [[Nancy Astor]] lehen emakumea parlamentu britainiarrean (1879-1964) # [[Natalia Rodriguez (aktorea)]] (Madril 1992) # [[Natascha Kampusch]] ume bahitua (Austria 1998) # [[Nazhūn bint al-Qalā'iyya]] poeta (Al-andalus XII. mendea) # [[Nelly Kaplan]] idazlea (Buenos Aires, 1931-Suitza, 2020) # [[Neus Aguado]] poeta, kazetaria, literatura kritikaria (Argentina, 1955) # [[Nicolasa Montt de Marambio]] poeta (Txile 1857-1924) # [[Nuria Amat]] idazlea ( Bartzelona 1950) # [[Nuria Montserrat Pulido]] bioingeniaria (Bartzelona 1978) # [[Oda Krohg]] margolaria (Norvegia 1860-1935) # [[Paola Cortellesi]] aktorea (Italia 1973) # [[Paola Rojas]] kazetaria (Mexiko 1976) # [[Paz Márquez Benítez]] idazlea (Filipinak, # [[Petra Delicado]] literatura pertsonaia, inspektorea # [[Phyllis Smith]] aktorea (AEB 1952) # [[Pilar Carbonero Zalduegi]] ikertzailea (Marokoko protektoratua, 1942) # [[Pilar de Francisco]] kazetaria, umorista (Madril XX. mendea) # [[Qiu Zhu]] margolaria (Ming dinastiako txinatarra) # [[Rachel Reeves]] politikaria (EB 1979) # [[Rahima Moosa|Rahina Moosa]] apartheidaren aurkako politikaria (Hegoafrika, 1922-1993) # [[Raisa Smetanina]] iraupen-eskiatzailea (Errusia 1952) # [[Rekha]] aktorea (India 1954) # [[Rocio Madrid]] aktore, tb aurkezlea (Malaga 1978) # [[Rocio San Miguel]] abokatua, aktibista desagertua (Venezuela 1966) # [[Rocio Santa Cruz]] kultur kudeatzailea (Coruña 1967) # [[Rocio Vieitez Ferro]] itzultzailea (Pontevedra 1975) # [[Rosalind Eleazar]] aktorea (EB 1982) # [[Rosalind Fox Solomon]] argazkilaria (AEB 1930) # [[Rosalinda Celentano]] aktorea (Italia 1968) # [[Rosario Valcárcel]] poeta, eleberrigilea (Kananaria Handiko las Palmas, 1949) # [[Rose Frisch]] zientzialari aitzindaria ( AEB 1918-201519) # [[Rozenn Milin]] kazetaria (Frantzia, 1960) # [[Sabina Puertolas]] sopranoa (Zaragoza 1973) # [[Sahraa Karimi]] dokumentalgilea (Iran/Afganistan 1983) # [[Sandra Golpe]] kazetaria (Cádiz 1974) # [[Saridjah Niung]] musikaria, artista (Indonesia 1908-1993) # [[Selina Cooper]] sufragista (Britainia # [[Shobhaa De]] idazlea (India 1948) # [[Shygirl]] DJ (EB 1992) # [[Silvia Orriols]] politikaria (Girona 1984) # [[Simona Izzo]] film zuzendaria (Italia 1953) # [[Sira Rego]] politikaria (Vañentzia 1973) # [[Sophia Williams-De Bruyn|Sophia Williams de Bruyn]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, 1938) # [[Susana Gomez Castaño]] musikaria, ekintzailea (Kolonbia 1984) # [[Sushmita Sen]] aktorea, Miss Unibertso (India 1975) # [[Susie Porter]] aktorea (Australia 1971) # [[Suzanne Lacy]] artista (AEB, 1945) # [[Teresa Rivero]] 1. Emakume-presidente futbolean (Cádiz 1935) # [[Teresa Shaw]] Idazle, itzultzaile (Uruguai-Bartzelona, 1951) # [[Theresa Garnett]] ekintzaile sufragista (Erresuna Batua, 1888-1966) # [[Valentine Penrose]] idazle eta margolaria (Frantzia, 1898-1978) # [[Vicenta Fernandez-Montesinos]] idazlea (Granada 1930-Madril 2023) # [[Vicky Luengo]] aktorea (Mallorca 1990) # [[Victoria Lomasko]] marrazkilaria (Errusia, 1978) # [[Vidya Balan]] aktorea, abeslaria (India 1979) # [[Violet Aitken]] sufragista (Erresuma Batua, 1886-1987) # [[Virginia Giuffre]] sexu-biktima (AEB/Australia 1983) # [[Virginie Ancelot]] idazlea eta pintorea (Dijon, 1792-Paris, 1875) # [[Wilma Labate]] film zuzendaria, gidoilaria (Italia 1949) # [[Zheng Qinwen]] tenislaria (Txina 2002) }} ==='''Berriak 2024''' ('''otsaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Casilda Ampuero]] '''SORTUA''' Fronte eta Ospitaleen zuzendaria (San Vicente de la Barquera, 1906-1978) # [[Conchita Bustinduy]] '''SORTUA''' erraketista (Berriatua, 1927) # [[Mercedes Herrán]] '''SORTUA''' haur saltzailea (?-Bilbo, 2002) # [[Aurora Gómez Urrutia]] '''SORTUA''' ekintzaile errepublikarra (Obanos, 1914-Iruñea, 1975) # [[Adela Tarifa Fernández]] historialaria, ikertzailea (Granada 1949) # [[Africa Fanlo]] ilustratzailea (Bartzelona, 1972) # [[Agnes Arber]] botanikaria (Erresuma Batua, 1879-1960) # [[Ai Yazawa]] mangaka japoniarra (Osaka, 1967) # [[Alice Henry]] sufrafista (Australia, 1857-1943) # [[Alicia Dickenstein]] matematikaria (Argentina, 1955) # [[Aliya Moldagulova]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1925-1944) # [[Amanda Marsalis]] argazkilaria, film zuzendaria (AEB, XX. mendea) # [[Ana Bustelo]] editorea eta itzultzailea (Paris, 1964) # [[Ana de la Cueva]] ekonomialaria (Madril 1966) # [[Ana María Bejarano Escanilla]] itzultzailea (Salamanca, 1959) # [[Ana María Campos]] heroia ( Venezuela 1796-1828) # [[Ana Miralles|Ana Mirelles]] komikigilea eta ilustratzailea (Madril, 1959) # [[Ana Requena]] kazetaria, blogaria (Madril 1984) # [[Anabel Flores Salazar]] kazetaria (Mexiko 1984-2016) # [[Andrea Motis]] musikagilea, tronpeta jolea, jazz kantaria (Bartzelona 1995) # [[Angeles Mastretta]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1949) # [[Ann Chapman]] limnologoa (Zeelanda Berria, 1937-2009) # [[Anna Cardús Flaqué]] saskibaloi arbitroa (Bartzelona 1970) # [[Anna Casanovas|Anna Casanova]] idazlea (Bartzelona, 1975) # [[Anna Petronella van Heerden]] ginekologoa, sufragista (Hegoafrika 1887- 1975) # [[Anne Teuf]] ilustratzaile eta komikigile frantsesa (Aspach-le-Haut, 1964) # [[Annie MacDonald Langstaff]] legelaria, (Kanada, # [[Antoinette Blackwell]] idazlea eta gizarte ekintzailea (AEB, 1825-1921) # [[Arantxa Aguirre Carballeira]] dokumentalgilea, gidoilaria (Madril 1958) # [[Arca (abeslaria)]] (Venezuela/Bartzelona 1989) # [[Arcelia Ramirez]] aktorea (Mexiko 1967) # [[Arja Kajermo|Arja Kajerno]] komikigilea (1949) # [[Arlene Harris]] aktorea (Kanada 1896-AEB 1976) # [[Arlene Harris]] enpresaburua, asmatzailea (AEB 1948) # [[Åsa Grennvall|Assa Grennavall]] komikilaria (Suedia, 1973) # [[Barbara Morgenstern]] elektronika-abeslaria, ekoizlea (Alemania 1946) # [[Barbara Saavedra]] biologoa (Txile 1967) # [[Begoña Lolo]] musikologoa (Madril 1958) # [[Begoña San Jose ]] sindikalista (Segovia 1949) # [[Begoña Torres]] kultur kudeatzailea (Madril XX. mendea) # [[Belen Atienza Azcona]] film ekoizlea (Madril 1970) # [[Bella Guerin]] sufragista eta ekintzaile (Australia, 1858-1923) # [[Bibi Bourelly]] egile abeslaria (Berlin/AEB 1994) # [[Blanche Feillet-Hennebutte]] margolaria eta litografoa (1815-1886) # [[Bodil Schmidt-Nielsen]] fisiologoa (Danimarka-AEB, 1918-2015) # [[Bríet Bjarnhéðinsdóttir]] politikaria (Islandia, 1856-1940) # [[Carlota Guerrero]] argazkilaria, zinemagilea (Bartzelona 1989) # [[Carmen Armendariz]] ekoizlea (Mexiko 1946) # [[Carolina_Caycedo]] diziplina anitzeko artista (London, 1978) # [[Catherine Helen Spence]] idazlea, kazetaria, sufragista (Australia, 1829-1910) # [[Chus Tudelilla]] arte-kudeatzailea (Logroño 1961) # [[Claire Tomalin]] kazetaria, biografoa (Londres 1933) # [[Clara Giveen]] sufragista (Irlanda, 1887-1967) # [[Clara Segura]] aktorea (Bartzelona 1974) # [[Claudia Malagelada]] aktorea, dantzaria (Bartzelona 2007) # [[Cristina Gutiérrez (pilotua)]] (Burgos 1991) # [[Cristina Huete (ekoizlea)]] (Brasil/Espainia XX. mendea) # [[Diana Athill]] editore, idazle, nobelagile (Londres, 1917-2019) # [[Doaa el-Adl]] karikaturegilea (Egipto, 1979) # [[Dolores Hayden]] arkitektoa, historialaria, poeta (AEB, 1945) # [[Dorothe Engelbretsdotter]] poeta (Norvegia, 1634-1716) # [[Draga Ljo%C4%8Di%C4%87]] medikua, feminista (Serbia, 1855-1926) # [[Edwidge Danticat]] idazlea (Haiti/AEB 1969) # [[Eileen Mary Casey]] sufragista (Australia 1881- 1972) # [[Elin Wallin|Elin Walin]] artista (Suedia, 1884-1969) # [[Eliza Ritchie|Eliza Ritche]] sufragista eta filosofoa (Kanada, 1856-1933) # [[Elizabeth Avery Meriwether]] idazle, sufragista (AEB, 1824-1916-) # [[Ellen Allien]] DJ (Alemania 1968) # [[Ellen Ternan]] aktorea (EB 191839-1914) # [[Elvira Sastre]] poeta, itzultzailea (Segovia 1992) # [[Emma Miller]] sufragista (EB 1839-Australia 1927) # [[Esperanza Mendoza Holgado]] saskibaloi arbitroa (Caceres 1983) # [[Ethel Sargant]] botanikaria (Erresuma Batua, 1863-1918) # [[Eva Valiño]] soinu teknikaria (Bartzelona 1969) # [[Fanny Brice]] aktorea ( AEB 1891-1951) # [[Fatimah Tuggar ]] artista (Nigeria 1967) # [[Flora de Pablo]] medikua, ikertzailea (Salamanca, 1952) # [[Florence Lawrence]] aktorea, asmatzailea (Kanada-AEB, 1886-1938) # [[Fran%C3%A7oise Brauner]] medikua (Austria-Frantzia, 1911-2000) # [[Františka Plamínková]] kazetaria, feminista, politikaria (Txekia, 1875-1942) # [[Gabriela Gonz%C3%A1lez]] fisikaria (Argentina, 1965) # [[Gabriele Schor]] publizista, bildumagilea (Austria 1961) # [[Garcia Botikaria]] zientzia dibulgatzailea (Cuenca 1995) # [[Geneviève Thiroux d'Arconville]] idazlea, zientzialaria (Frantzia 1720-1805) # [[Gertrude Blanch]] matematikaria (Polonia-AEB, 1897-1996) # [[Gertrude Caton Thompson]] arkeologoa (Britainia Handia, 1888-1985) # [[Giorgia Marras]] Komikigile eta ilustratzaile franko-italiarra (Genova, 1988) # [[Giulia Tamayo Leon]] abokatua, aktibista (Peru 1958- Uruguai 2014) # [[Griselda Pascual i Xufré]] matematikaria (Bartzelona, 1926-2001) # [[Hedwig Dohm]] idazlea (Alemania 1831-1919) # [[Helen Frankenthaler]] margolaria (AEB, 1928-2011) # [[Helene Funke]] margolaria (Alemania,1869-1957) # [[Henrietta Dugdale]] sufragista (Londres 1827- Australia 1918) # [[Hiromu Arakawa]] mangaka japoniarra (Tokachi, 1973) # [[Irene Manton]] botanikaria (Erresuma Batua, 1904-1988) # [[Irene Stegun]] matematikaria (AEB, 1919-2008) # [[Irma Thomas]] soul abeslaria (AEB 19)41 # [[Irma Wyman]] ingeniari informatikoa (AEB, 1928-2015) # [[Isabel Muñoz (argazkilaria)]] (Bartzelona/Madril 1951) # [[Isabel Tajahuerce Ángel]] irakaslea, ikertzailea (Soria 1960) # [[Jantina Tammes]] botanikaria (Herbehereak, 1871-1947) # [[Jeanne Demessieux]] piano-jotzaile, organo-jotzailea (Frantzia, 1921-1968) # [[Jenny Saville]] margolaria (Britainia, 1970) # [[Jessica Bennett]] kazetaria, blogaria (AEB 1981) # [[Jorja Smith]] kantautorea (EB 1997) # [[Josiane Balasko]] aktorea, zuzendaria, gidoigilea (1950) # [[Judi Chamberlin]] aktibista (AEB 1944-2010) # [[Judith Scott (artista)|Judith Scott]] artista (Ohio, 1943-2005) # [[Kali Uchis]] kantautorea (AEB 1994) # [[Karo Moret Miranda]] historialaria, ikertzailea (Kuba,...) # [[Kate Lilley]] poeta (Australia, 1960) # [[Kate Perugini]] margolaria (EB 1839-1929) # [[Kehlani]] egile abeslaria (AEB 1995) # [[Kenia Os]] abeslaria, youtuberra (Mexiko 1999) # [[Lais Korintokoa]] hetera (Grezia K.a V. mendea- K.a. IV. mendea) # [[Lala Huete]] figuringilea (Brasil/Espainia 1957) # [[Laura Lechuga]] kimikaria, ikerlaria (Sevilla 1962) # [[Lilli Hornig]] kimikaria (Txekoslovakia-AEB, 1921-2017) # [[Liv Strömquist]] komikigilea (Suedia, 1978) # [[Louisa Lawson]] idazlea, poeta, sufragista (Australia, 1848-1920) # [[Louise Brealey]] aktorea (EB 1979) # [[Ludwika Paleta]] aktorea (Polonia/Mexiko 1978) # [[Lulu Roman]] komediantea, abeslaria (AEB 1946) # [[Lynn Fontanne]] aktorea (EB 1887- AEB 1983) # [[Mabel Sharman Crawford]] abenturazale eta idazlea (Irlanda, 1820-1912) # [[Madhuri Dixit]] zinema aktorea (India, 1967) # [[Maevia Noemí Correa]] botanikaria (Argentina, 1914-2005) # [[Manuela Sambo]] artista (Angola/Alemania 1964) # [[Margarida Castells]] itzultzailea (Bartzelona, 1962) # [[Margie Sudre]] Frantziako politikaria (Vinh, 1943) # [[Marguerite Jeanne Carpentier]] eskultorea (Paris 1886-1965) # [[Maria Angeles Querol]] historialaria (Badajoz 1948) # [[María Calcaño]] poeta (Venezuela 1906-1956) # [[María Eduarda Barjona de Freitas]] kazetaria, kritikaria (Portugal 1882-1952) # [[Maria Fyodorovna Zibold]] medikua (Serbia, 1849-1939) # [[Maria Jose Toro Nozal]] zientzialaria (Zamora 1957) # [[Maria Pia Timon]] etnologoa (Cáceres 1954) # [[Maria Polivanova]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1922-1942) # [[María Rosa Urraca Pastor]] karlista eta falangista (Madril, 1900-Bartzelona, 1984) # [[Maria Sainz Martin]] medikua (Badajoz 1953) # [[Maria Schwarz]] arkitektoa (Alemania 1956) # [[Maria Silva]] aktorea (Palentzia 1941-Madril 2023) # [[Maria Tena]] idazlea, kultur kudeatzailea (Madril 1953) # [[Maria Teresa Salazar Bermudez]] kimikari aitzindaria (Badajoz 1909-Madril 1982) # [[Maria Vazquez]] aktorea (Galizia 1979) # [[María Vinyals|Marina Vinyals]] idazlea eta artikulugilea (Galizia, 1875-1942) # [[Maria von Linden]] bakteriologo, zoologo (Alemania, 1869-1936) # [[Maribel Domenech]] artista (Valentzia 1951) # [[Marilou Berry]] aktorea (Frantzia, 1973) # [[Marina Picasso]] idazlea (Frantzia, 1950) # [[Marina Raskova]] pilotua (Sobiet Batasuna, 1912-1943) # [[Marjorie Courtenay-Latimer]] naturalista (Hegoafrika, 1907-2004) # [[Marjorie Hasler]] sufragista (Irlanda, 1887-1913) # [[Marlene Engelhorn]] aktibista, filantropoa (Austria 1992) # [[Marta Carazo]] kazetaria ( Madril 1973) # [[Martha Carrillo]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1966) # [[Mary Ann Hilliard]] erizaina eta sufragista (Irlanda, 1860-1912) # [[Mary Galway]] sufragista eta sindikalista (Irlanda, 1864-1928) # [[Mary J. Blige]] abeslaria (AEB 1984) # [[Mary Lee]] sufragista (Australia, 1821-1909) # [[Mary Martin]] aktorea (AEB 1913-1990) # [[Mary Richardson]] sufragista (Kanada, 1889-1961) # [[Mary-Dell Chilton]] biologoa (AEB, 1939) # [[Mati Diop]] aktore eta zuzendaria (Paris, 1982) # [[Maya Zankoul]] artista bisuala, blogaria (Libano, 1986) # [[Maybanke Anderson]] sufragista (Australia, 1845-1927) # [[Merce Paloma]] jantzi diseinatzailea (Bartzelona 1964) # [[Mercedes Valdivieso]] idazlea (Txile 1924-1993) # [[Mihri Müşfik Hanım]] margolaria (Turkia, 1886-1954) # [[Miluca Sanz]] musikaria, artista (Segovia 1956) # [[Minna Sundberg]] ilustratzailea (Suedia, 1990) # [[Miss Kittin]] DJ (Frantzia 1973) # [[Mónica Oriol Icaza]] enpresaria (Madril, 1961)) # [[Muriel Douru]] komikigile, idazle eta ekintzaile frantsesa (1976) # [[Muriel Matters]] kazetaria, sufragista (Australia, 1817-1969) # [[Nadia Khiari]] komikigilea eta irakaslea (Tunisia, 1973) # [[Natalia Carbajosa]] idazlea eta itzultzailea (Puerto de Santa Maria, 1971) # [[Natalia Kovxova|Natalia Kovxva]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1920-1942) # [[Natalka Bilotserkivets]] poeta eta iraultzailea (Ukraina, 1954) # [[Nh. Dini]] idazle feminista (Indonesia 1936-2018) # [[Nieves López Martínez]] paleontologoa (Burgos, 1949-2010) # [[Ninnan Santesson]] eskultoregilea (Suedia, 1891-1969) # [[Noemí Zaritzky]] ingeniari kimikoa (Argentina, 1951) # [[Norio Sakurai]] mangaka(Japonia) # [[Núria Tamarit Castro]] irudigilea (Castelló 1993) # [[Odile Schweisguth]] medikua (Frantzia 1913-2002) # [[Olivia Mandle]] ingurumen aktibista (Bartzelona 2007) # [[Pati Chapoy]] kazetaria (Mexiko 1949) # [[Peggy McCay]] aktorea (AEB 1927-2018) # [[Pilar Landeira Guerrero]] saskibaloi arbitroa (Madril 1959) # [[Polina Osipenko]] hegazkinlari heroia (Sobietar Batasuna, 1907-1939) # [[Power Paola]] komikigilea (Ekuador, 1977) # [[Ptazeta]] rap kantugilea (Kanariak 1996) # [[Regina Silveira]] artista eta unibertsitateko irakaslea (Brasil, 1939) # [[Remedios Sanchez]] idazlea, ikertzailea (Bartzelona 1975) # [[Rita Payes]] musikagilea, tronboi jolea, jazz kantaria (Bartzelona 1999) # [[Roser Berdagué]] itzultzailea (Katalunia, 1929) # [[Rosina Gomez Baeza]] kultur kudeatzailea (Asturias 1941) # [[Safia Farhat]] artista (Tunisia, 1924-2004) # [[Sara Becker (aktorea)]] (Txile 2002) # [[Sara Fratini]] ilustratzailea (Venezuela, 1985) # [[Semiramis Gonzalez]] historialaria (Asturias 1988) # [[Serena Lake]] predikatzailea, sufragista (Australia, 1842-1920) # [[Sheila Tobias]] administratzaile, idazle (AEB, 1935-2021) # [[Sita Abellan]] DJ, modeloa (Murtzia 1993) # [[Sofia Coll]] kantari, dantzari, aktorea (Bartzelona 1999) # [[Sophie Bryant]] matematikaria (Erresuma Batua, 1850-1922) # [[Sybille Bedford]] idazlea, kazetaria (Alemania 1911-EB 2006) # [[Sylvia Earle]] ozeanografoa (AEB 1935) # [[Tatiana Proskouriakoff]] arkeologo, etnologo (Errusia-AEB, 1909-1985) # [[Teyana Taylor]] abeslaria, dantzaria, aktorea (AEB 1990) # [[Tomasa Tito Condemayta]] independentziaren aitzindaria, heroia (Peru 1740-1781) # [[Tracey Rose]] artista (Hegoafrika 1974) # [[Valentina Borok]] matematikaria (Ukraina, 1931-2004) # [[Valentina Grizodubova]] hegazkinlari heroiak (Sobietar Batasuna, 1909-1993) # [[Vanessa Ciangherotti]] aktorea (Mexiko 1974) # [[Vanessa Nakate]] klima-aktibista (Uganda, 1996) # [[Vinciane Despret]] filosofoa (Belgika 1959) # [[Wangechi Mutu]] artista (Kenya/AEB 1972) # [[Whitney Wolfe Herd]] enpresaburua, ekintzailea (AEB 1989) # [[Xulia Vicente]] irudigilea (Coruña 1993) # [[Yasmina Alcaraz Moreno]] saskibaloi arbitroa (Girona 1989) # [[Yelizaveta Chaikina]] partisanoa (Sobiet Batasuna, 1918-1941) # [[Yevdokia Bershanskaia]] hegazkinlaria (Sobietar Batasuna, 1913-1982) # [[Yvonne Sylvain]] medikua (Haiti, 1907-1989) # [[Zdenka Braunerová]] margolaria (Txekia, 1858-1934) # [[Zeina Abirached]] komikigilea, ilustratzailea (Beirut, 1981) # [[Ziba Ganiyeva]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1923-2010) # [[Alice Abadam]] sufragista (GAles, 1856-1940) # [[Lila Avilés|Lila Aviles]] zinema zuzendaria (Mexiko, 1982) }} ==='''Berriak 2024''' ('''urtarrila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aintzane Uria]] ef--'''SORTUA''' abeslaria, soinularia (Durango, 1979) # [[Fatmana Binta]] ----'''SORTUA''' sukaldaria (Sierra Leona, 1984) # [[Izaro Oliveira]] ef--'''SORTUA''' txirrindularia (Ermua 2005) # [[Mari Carmen Montoya Azkuna]] --ef'''SORTUA''' farmazialaria (1926-2024) # [[Gloria Zuazola]] --ef'''SORTUA''' (Uruguai, 1966-2024) # [[Itsaso Gangoitia]] ----'''SORTUA''' lasterkaria, euskara teknikaria (Abadiño 1988) # [[Paquita Bretos Andueza]] ----'''SORTUA''' mendizalea, ateoa, komunista (Pasaia, 1927) # [[Larraitz Amezaga del Fango]] ----'''SORTUA''' endometrosiaren buruzko liburuaren egilea (Donostia, 1990 # [[Erkuden Txokarro]] ----'''SORTUA''' (Iruñea, 1974) # [[Ru´a Zimawi|Ru´a Rimawi]] ----'''SORTUA''' (Zisjordania, 1998) # [[Nora Botero]] ----'''SORTUA''' irakaslea, ikertzailea (Kolonbia , ?) # [[Auxi Díaz]] ef--'''SORTUA''' magistratua (Kanaria Handia 1967) # [[María Isabel Gutiérrez Velasco]] --ef'''SORTUA''' prostituta (Santander, ? - Basauriko espetxea, 1977)) # [[Begoña Vesga]] ef--'''SORTUA''' ekintzaile, feminista, politikaria (Burgos, Ermua, 1951) # [[Beatriz Arizaga Bolunburu]] ef--'''SORTUA''' historialaria (Eibar, 1951) # [[Maialen Etxart Salaberri]] ----'''SORTUA''' irakaslea (Isturitze, 1978) # [[Sara Oceja Salazar]] ef--'''SORTUA''' arkitektua eta politikaria (Durango, 1970) # [[Paula Bronstein]] fotokazetaria (AEB, XX. mendea) # [[Edith Hirsch Luchins]] efef matematikaria (Polonia-AEB, 1921-2002) # [[Annie Montague Alexander]] paleontologo, filantropoa (AEB, 1867-1950) # [[Carol Guzy]] ef-- argazkilaria (AEB, Pensilvania, 1956) # [[Ladislava Bakanic]] gimnasta (New York, 1924) # [[Julia Kavanagh|Julia Kavabagh]] idazlea (Irlanda, 1824-1877) # [[Nelly Bodenheim|Nelly Bodenneim]] ilustratzailea (Herbehereak, 1874-1951) # [[Hamideh Kheirabadi]] aktorea (Irlanda, 1924-2010) # [[Dorothy Cayley]] mikologoa (Sri Lanka, 1874-1955) # [[Maria Mauban]] aktorea (Marsella, 1924-2014) # [[Kate Lester]] aktorea (Ingalaterra, 1857-1924) # [[Dorothea Wolbert]] aktorea (AEB, 1874-1958) # [[Gré de Jongh]] lasterketaria (Herbehereak, 1924-2002) # [[Vera Molnár]] artista (Hungaria, 1924-2023) # [[Elena Cernei]] mezzo-sopranoa (Errumania, 1924-2000) # [[Hrytsko Hryhorenko]] poeta eta itzultzailea (Ukrainia, 1867-1924) # [[Claudine Dupuis]] aktorea (Frantzia, 1924-1991) # [[Annelise Hovmand]] zinema-zuzendaria (Danimarka, 1924-2016) # [[Conradine Birgitte Dunker]] idazlea (Norvegia, 1780-1866) # [[Beatrice Chebet]] atleta (Kenya 2000) # [[Tsigie Gebreselama]] atleta (Etiopia 2000) # [[Dawit Seyaum]] atleta (Etiopia 1996) # [[Shannon Rowbury]] atleta (AEB 1984) # [[Lisa Dobriskey]] atleta (EB 1983) # [[Adela Pankhurst]] sufragista, aktibista politikoa (EB 1885-Australia 1961) # [[Minnie Baldock]] sufragista (EB 1864-1954) # [[Adelaide Knight]] sufragista (EB 1871-1950) # [[Christian Jollie Smith]] abokatu ekintzailea (Australia 1885-1963) # [[Margaret Bondfield]] politikaria, aktibista (EB 1873-1953) # [[Louisa Martindale]] zirujaua (EB 1872-1966) # [[Louisa Martindale (feminista)]] sufragista, aktibista (EB 1839-1914) # [[Hilda Martindale]] funtzionarioa, idazlea (EB 1875-1952) # [[Cicely Hamilton]] dramagilea, aktorea (EB 1872-1933) # [[Dora Montefiore]] zirujaua (EB 1872-1966) # [[Kelly Holmes]] atleta (EB 1970) # [[Mary Rand]] atleta (EB 1940) # [[Alemitu Tariku]] atleta (Etiopia 2000) # [[Shelby Houlihan]] atleta (AEB 1993) # [[Manuela M. Veloso]] irakaslea, robot-ikertzailea (Lisboa 1957) # [[Lua Ribeira]] argazkilaria (Coruña, 1986) # [[Cristina de Middel]] argazkilaria (Alacant, 1979) # [[María Garay]] tango abeslaria (Argentina, 1941) # [[Anna Gottlieb]] abeslaria (Viena, 1774-1856) # [[Hou Bo]] argazkilaria (Txina, 1924-2017) # [[Montserrat Ubach Tarrés]] espeleologoa aitzindaria (Bartzelona XX. mendea) # [[Rocío Verdejo García]] artista plastikoa, argazkilaria (Granada 1982) # [[Olinpia Velasco]] artista bisuala, argakilaria ( Granada 1970) # [[Ana Vaz]] film zuzendaria, artista (Brasil 1982) # [[Sara Ramo]] artista bisuala (Madril/Brasil 1975) # [[Ann Packer]] atleta (EB 1942) # [[Tatiana Tomashova]] atleta (Errusia 1975) # [[Svetlana Masterkova]] atleta (Errusia 1968) # [[Denise Lewis]] atleta (EB 1972) # [[Sally Gunnell]] atleta (EB 1966) # [[Eladia Blázquez]] abeslaria (Argentina, 1931-2005) # [[Zanele Muholi]] artista eta aktibista (Hegoafrika, 1972) # [[Eva Nogales]] biofisikaria (Colmenar Viejo, 1965) # [[Ana María Muñoz Amilibia]] arkeologoa (Donostia-Madril, 1932-2019) # [[Farshid Moussavi]] arkitektoa (Iran/Britainia 1965) # [[Roma Agrawal]] egitura-ingeniaria (India/EB 1983) # [[Francine Houben]] arkitektoa (Herbehereak 1955) # [[Beverly Willis]] arkitektoa (AEB 1928-2023) # [[Jolanda Ceplak]] atleta (Eslovenia 1976) # [[Hasna Benhasi]] atleta (Maroko 1978) # [[Fantu Worku]] atleta (Etiopia 1999) # [[Karissa Schweizer]] atleta (AEB 1996) # [[Phylis Smith]] atleta (EB 1963) # [[Pilar Citoler]] dentista, arte bildumagilea (Zaragoza 1937) # [[Mary Strong Clemens]] botanikaria (AEB, 1873-1968) # [[Hortense Powdermaker]] antropologoa (AEB,1900-1970) # [[Charlotte Abramow]] argazkilari eta bideogilea (Brusela, 1993) # [[Judy Dater]] argazkilari feminista (AEB, 1941) # [[Germaine Van Parys]] fotokazetaria (Belgika, 1893-1983) # [[Alexandra Boulat]] fotokazetaria (Frantzia, 1962-2007) # [[Ina Higgins]] baratzezaina, paisaia-arkitektoa (Irlanda 1860-Australia 1948) # [[Nettie Palmer]] idazlea, kritikaria ( Australia 1885-1964) # [[Vicenta Cortés Alonso]] artxibozaina, ikertzailea, irakaslea (Valentzia 1925-2021) # [[María Eugenia Rodríguez Palop]] legelaria, politikaria ( Badajoz 1970) # [[Marisa Rodríguez Palop]] kazetaria, korrespontsala (Badajoz 1966) # [[Janeene Vickers]] atleta (AEB 1968) # [[Sandra Farmer]] atleta (Jamaika/AEB 1962) # [[Debra Flintoff-King ]] atleta (Australia 1960) # [[Tatiana Ledovskaya]] atleta (Errusia 1966) # [[Sandra Douglass Morgan]] abokatu, kirol-zuzendaria (Las Vegas 1978) # [[Mary_Elliott_Hill]] kimikaria (AEB, 1907-1969) # [[Naomi Parker]] langilea, modeloa (AEB, 1921-2018) # [[Marica Andallón]] heroina (Oviedo, 1764-1848) # [[Dana Ulery]] informatiba zientifikoa (AEB, 1938) # [[Mary Cowden Clarke]] idazlea (Londres, 1809-Italia, 1898) # [[Fili Chillón|Fili Chillon]] idazle eta eskultore (1918-2012) # [[Claude Cahun|Claude CAhun]] artista (Frantzia, 1894-1954) # [[Suzanne Malherbe|Susanne Malherbe]] argazkilaria, diseinatzaile (Frantzia, 1892-1972) # [[Véronique de Viguerie|Veronique de Viguerie]] fotokazetaria (Frantzia, 1978) # [[María Amelia Baltar]] abeslaria (Buenos Aires, 1940) # [[Luz María del Castillo Fregoso]] kimikari-biologoa (Mexiko, 1926-1990) # [[Li Fanghua]] fisikaria (Txina, 1932-2020) # [[Elise Ottesen-Jensen]] kazetaria (Suedia, 1886-1973) # [[Dina Vierny]] modeloa, arte-bildumagilea, museo-zuzendaria, erresistentzian ekintzaile (Errumania 1919-Paris 2009) # [[Nina Kandinski]] mezenasa (Errusia 1896- Suitza 1980) # [[Lily Pastré ]] filantropoa (Frantzia 1891-1974) # [[Manuela Beltrán]] heroia (Kolonbia 724-1819) # [[Marina Stepanova]] atleta (Errusia 1950) # [[Linda Keough ]] atleta (EB 1963) # [[Tracy Goddard]] atleta (EB 1969) # [[Silvia Rieger]] atleta (Alemania1970) # [[Katharine Merry]] atleta (EB 1974) # [[Fahrelnissa Zeid]] artista (Turkia 1901-Jordania 1991) # [[María Josefa Jiménez Cisneros]] arkeologoa (Cádiz. 1916-2002) # [[Romina Ressia]] argazkilaria (Argentina, 1981) # [[Emilie Bieber]] argazkilaria (Alemania, 1810-1884) # [[Hildegard Jäckel]] argazkilaria (Alemania, 1903-1974) # [[Alicia Márquez]] aktorea, vedetea (Argentina 1932-2004) # [[Ethel Rojo]] aktorea, vedetea (Argentina, 1937-2012) # [[Delphine Diallo]] argazkilaria # [[Martha Cooper]] argazkilaria (AEB 1943) # [[Lady Pink]] grafitigilea (AEB 1945) # [[Thérèse Le Prat]] argazkilaria (1895-1966) # [[Alice Cherki]] Aljeriako psikoanalista eta idazlea (1936) # [[Carole Thibaut]] Franziako idazle, antzerki zuzendari eta aktorea (1969) # [[Gerty Dambury]] Guadalupeko antzerkigile, nobelagile eta poeta frantsesa (1957) # [[Adele Goldstine]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1920-1964) # [[Marlyn Wescoff Meltzer]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1922-2008) # [[Séraphine Louis ]] margolari autodidakta (Frantzia 1864-1942) # [[Araceli Martínez Esteban]] politikaria (Guadalajara 1974) # [[Natalia Sazanovich]] atleta (Bielorrusia 1973) # [[Jane Flemming]] atleta ( Australia 1965) # [[Ghada Shouaa ]] atleta (Siria 1972) # [[Urszula Włodarczyk]] atleta (Polonia 1965) # [[Eunice Barber]] atleta (Sierra Leona 1974) # [[Natalya Roshchupkina]] atleta (Errusia 1978) # [[Carmen Sarmiento]] Espainiako 1. emakume guerra korrespontsala (Madril 1944) # [[Elena Projorova]] atleta (Errusia 1978) # [[Karin Specht-Ertl]] atleta (Alemania 1974) # [[Tiia Hautala]] atleta (Finlandia 1972) # [[Süreyya Ayhan]] atleta (Turkia 1978) # [[Hayley Tullett]] atleta (EB 1973) # [[Olga Jegorova]] atleta (Errusia 1972) # [[Bouchra Ghezielle]] atleta (Maroko/Frantzia 19) # [[Janeth Jepkosgei]] atleta (Kenya 1983) # [[Margarita Ponomariova]] atleta (Kazakhstan 1993-Errusia 2021) # [[Olga Nazarova]] atleta (Errusia 1965) # [[Yeveonde Middleton|Yevonde Middleton]] argazkilaria (Erresuma Batua, 1893-1975) # [[Lea Ypi]] filosofo (Albania, 1979) # [[Alicia Márquez]] aktoresa (ARgentina, 1923-2004) # [[Françoise Demulder|Francoise Demulder]] argazkilaria (Frantzia, 1947-2008) # [[Nélida Roca]] vedetea (Buenos Aires, 1929-1999) # [[Catherine Stern]] psikologo, hezitzailea (Alemania-AEB, 1894-1973) # [[Adrienne Clarke]] botanikaria (Australia, 1938) # [[Alba Solís]] abeslaria (Argentina, 1927-2016) # [[Isabel Ellsen]] argazkilaria (Frantzia, 1958-2012) # [[Kate Barry]] argazkilaria (Britainia Handia, 1967-2013) # [[Cécile DeWitt-Morette]] fisikaria, matematikaria (Frantzia, 1922-2017) # [[Coline Serreau]] aktore, zuzendari eta gidoilari frantsesa (1947) # [[Emilia Broomé|Emilia Broome]] politikari liberala, feminista eta bakearen aldeko aktibista (Suedia, 1866-1925) # [[Tassin Hangbè]] Dahomeyko erregina-ordea (Benin, XVIII. mendea) # [[Virginia Norwood]] fisikaria, militarra (AEB, 1927-2023) # [[Renée Gailhoustet|Renee Gailhoustet]] arkitektoa (1929-2023) # [[Julia Lermontova]] kimikaria (Errusia, 1847- 1919) # [[Christine Spengler]] fotokazetaria (Frantzia, 1945) # [[Dickey Chapelle]] argazkilaria (AEB, 1919-1965) # [[Susan Meiselas]] argazkilaria (AEB, 1948) # [[Rafia Zakaria]] feminista musulmana (Pakistan, 1977) # [[Edna Paisano]] matematikaria, soziologoa (AEB, 1948-2014) # [[Josepha Weber]] abeslaria, sopranoa (Alemania, 1758-1819) # [[Aloysia Weber]] opera abeslaria (Alemania 1760-1839) # [[Constanze Mozart]] abeslaria (Alemania, 1762-1842) # [[Sophie Weber]] abeslaria (Alemania, 1763-1846) # [[Cäcilia Weber]] Mozarten amaginerraba (Alemania, 1727-1793) # [[Beatriz Bermúdez de Velasco]] mexikoko konkistatzailea (Espainia, XVI. mendea) # [[Klara Dan von Neumann]] matematikaria (Hungaria, 1911-1963) # [[Anna Murray Vail]] botanikaria (AEB, 1863-1955) # [[Nieves Fariza]] irakaslea,sindikalista (1911-1975) # [[Faten Hamama|Faten Hamana]] aktorea (Egipto, 1931-2015) # [[Fanny Navarro]] aktorea (Argentina, 1920-1971) # [[Zerrenda:Emakume argazkilariak|Emakume argazkilarien zerrenda]] # [[Rose Wilder Lane]] kazetaria, idazlea (AEB 1886-1968) # [[Isabel Paterson]] kazetaria, idazlea, filosofo politikoa (Kanada 1886-AEB 1968) # [[Dilan Yeşilgöz-Zegerius]] politikaria (Turkia,Herbehereak 1967) # [[Gema Igual ]] politikaria ( Santander 1973) # [[Pilar Alegría]] politikaria (Zaragoza 1977) # [[Maria Pinigina]] atleta (Kirgitistan 1958) # [[Olga Brizgina]] atleta (Errusia/Ukraina 1963) # [[Liudmila Dzhigalova]] atleta (Ukraina 1962) # [[Sherri Howard]] atleta (AEB 1962) # [[Denean Howard-Hill]] atleta (AEB 1964) # [[Inga Fischer-Hjalmars]] fisikaria (Suedia, 1918-2008) # [[Waltraut Seitter]] astronomoa (Alemania, 1930-2007) # [[Amina (Zazzauko erregina)]] Zazzauko erregina (Nigeria, 1533-1610) # [[Paulina Urrutia]] aktorea (Txile, 1969) # [[Melissa Gilbert]] aktorea (AEB 1964) # [[Sara Gilbert]] aktorea (AEB 1975) # [[Skye McCole Bartusiak]] aktorea (AEB 1992-2014) # [[Melissa Sue Anderson]] aktorea (AEB 1962) # [[Katy Kurtzman]] aktorea (AEB 1965) # [[Leslie Landon]] aktorea (AEB 1962) # [[Jennifer Landon]] aktorea (AEB 1983) # [[Alison Arngrim]] aktorea (AEB 1962) # [[Charlotte Stewart]] aktorea (AEB 1941) # [[Melissa Francis]] aktorea, kazetaria (AEB 1972) # [[Susan Solomon]] kimikari atmosferikoa (AEB, 1956) # [[Mounia Youssef]] argazkilaria (Libano-Togo, 1988) # [[Felicia Abban]] argazkilaria (Ganna, 1935-2024) # [[Emily Jacir]] artista plastikoa (Palestina, 1970) # [[Sarah Waiswa]] argazkilaria (1980 hamarkada) # [[Gihan Tubbeh]] argazkilaria (Peru, 1984) # [[Isadora Romero]] argazkilaria (Ekuador, 1987) # [[Jane Elizabeth Jones|Jane Elizabeth]] sufragista, abolinionista (AEB, 1813-1886) # [[Aida Muluneh]] argazkilaria eta artista (Etiopia, 1974) # [[Taslima Akhter]] argazkilaria (Bangladesh, 1974) # [[Nezha Alaoui]] enpresaria eta argazkilaria (Maroko, 1982) # [[Ann Oakley]] soziologoa # [[Caroline List]] epailea (AEB-Austria 1964) # [[Idoia Murga Castro]] irakaslea, ikertzailea (Madril 1983) # [[Mónica García Gómez]] mediku, politikaria (Madril 1974) # [[Ana Redondo]] legelaria, politikaria (Valladolid 1966) # [[Lorraine Fenton ]] atleta (Jamaika 1973) # [[Sabine Busch]] atleta (Alemania 1962) # [[Kim Batten]] atleta (AEB 1969) # [[Sandie Richards]] atleta (Jamaika 1968) # [[Elise Cranny]] atleta (AEB 1996) # [[Colleen Quigley ]] atleta (AEB 1992) # [[Marcia Barbosa]] fisikaria (Brasil, 1960) # [[Maria Matos]] aktorea, dramagilea (Lisboa 1886-1952) # [[Ofelia Marques]] margolaria ( Lisboa 1902-1952) # [[Mafalda Mouzinho de Albuquerque]] idazlea (Lisboa 1874-1952) # [[Shalane Flanagan]] atleta (AEB 1981) # [[Linet Masai]] atleta (Kenya 1989) # [[Vivian Cheruiyot]] atletak (Kenya 1983) # [[Sally Kipyego ]] atleta (Kenya 1985) # [[Julia Petxonkina]] atleta (Errusia 1978) # [[Lashinda Demus]] atleta (AEB 1983 # [[Colleen Farrington]] modeloa, abeslaria (AEB 1936-2015) # [[Edelmira Inés Mórtola]] geologoa (Argentina, 1894-1973) # [[Boushra Yahya Almutawakel|Bousha Yahya]] argazkilaria (Yemen, 1969) # [[Nikab]] # [[Anna Hints]] zinema zuzendaria (Estonia, 1982) # [[Pia Arke]] argazkilaria (Groenlandia, 1958-2007) # [[Nina Byers]] fisikaria (AEB, 1930-2014) # [[Genoveva Dawson]] botanikaria (Argentina, 1918-2012) # [[Astrid Cleve]] botanikaria, kimikaria (Suedia, 1875-1968) # [[Audrey_Richards]] Britaniako antropologa (London, 1899-1984) # [[Anush Babajanyan]] fotokazetaria (Armenia # [[Louise Abel]] argazkilaria (Norvegia, 1841-1907) # [[Carolina Henriette Mac Gillavry]] kimikaria (Holanda, 1904-1993) # [[Hilaria Supa]] indígena, aktibista (Peru 1957) # [[Maria Sumire]] abokatu, politikaria (Peru 1951) # [[Claudia Coari]] politikaria (Peru 1967) # [[Juana Huancahuari]] nekazaria, politikaria (Peru 1969) # [[Yaneth Cajahuanca]] ingeniaria, politikaria (Peru 1971) # [[Nancy Obregon]] politikaria (Peru 1970) # [[Elsa Malpartida]] politikaria (Peru 1961ç-2022) # [[Karibu]] GKE, Fca Pedraza saria 2023 # [[America Valenzuela]] zientzia-kazetaria (Madril 1977) # [[Diane Pernet]] moda blogaria, kritikaria (AEB XX. mendea) # [[Carmen de Icaza]] eleberrigilea eta lider falangista (Madril, 1899-1979) # [[Margarita Abella Caprile|Margarita Abella Caprile]] poeta, kazetaria (Argentina, 1901-1960) # [[Amber Bracken]] fotokazetaria (Kanada, 1984) # [[Marlene Bergamo]] fotokazetaria (Brasil, 1965) # [[Claire Beck Loos]] idazlea eta fotokazetaria (Txekia, 1904-1942) # [[Ruth Asawa]] eskultorea (AEB, 1926-2013) # [[Zofia Kielan-Jaworowska]] paleobiologoa (Polonia, 1925-2015) # [[Brigida Baltar]] argazkilaria (Brasil,1959) # [[Lara Baladi]] argazkilaria (Egipto-libanoar, 1969) # [[Maja Bajević|Maja Bajevi´c]] argazkilaria (Bosnia, 1967) # [[Damaris Cudworth Masham]] idazle, filosofo (Britainia Handia, 1659-1708) # [[Kathleen Kenyon]] arkeologoa (Erresuma Batua, 1906-1978) # [[Anna Maria Colucci]] argazkilaria (Italia, 1938-2015) # [[Joana Choumali]] argazkilaria (Bolin # [[Fleur Pellerin]] Frantziako politikari eta enpresaburua (1973) # [[Pascale Faublas|Pascale Faubas]] artista (Haiti, 1981) # [[Anabel Colazo]] komikigilea eta ilustratzaile (Eivissa, 1993) # [[Elizabeth Riddle Graves]] fisikaria (AEB, 1916-1972) # [[Mignon Talbot]] paleontologoa (AEB, 1869-1950) # [[Alicia Güemes Fraga]] komikigilea eta ilustrailea (Bartzelona, 1987) # [[Emma Ríos Maneiro]] istoriotxogilea eta komikigilea (Galizia, 1976) # [[Caridad Zazo Cardeña]] geologoa (Toledo, 1945) # [[Caroline Ingalls]] irakaslea, autobiografialaria (AEB 1839-1924) # [[Mary Ingalls]] idazlea (AEB 1865-1924) # [[Carrie Ingalls]] zaintzailea (AEB 1870- 1946) # [[Grace Ingalls]] irakaslea, idazlea (AEB 1877-1941) # [[Ketty Lester]] aktorea, abeslaria (AEB 1934) # [[Hersha Parady]] aktorea (AEB 1945-2023) # [[Bonnie Bartlett]] aktorea (AEB 1929) }} == Hobetuak 2024 == {{zutabeak|kopurua=3| # [[Olatz Agorria]] '''ef--''' txirrindularia (Zornotza 1958) # [[Ane Ibarzabal]] '''ef--''' kazetaria (Durango, 1982) # [[María Jesús Cava ]] '''ef--''' historialaria (Bilbo 1949) # [[Amaia Agirre Gonzalez]] '''----''' medikua, alpinista (Urnieta 1992-Patagonia 2023) # [[Haizea Barcenilla]] '''----''' arte kudeatzailea, ikertzailea (Lezo 1981) # [[Carmen Valero Omedes]] '''efef''' atleta (Teruel 1955-Sabadell 2024) # [[Laura Ingalls Wilder]] '''efef''' idazlea (AEB 1867-1957) # [[Marixa Osés]] '''ef--'''gidoilaria, aktorea (Gasteiz 1969) # [[Micaela Bastidas]] '''efef''' aitzindaria, heroia, martiria (Peruko Erregeorderria 1744-1781)* # [[Chanel Terrero]] '''ef--'''abeslari, dantzari, aktorea (Kuba 1991) # [[Carmen Mijangos]] '''---- ''' kimikaria (Bilbo 1949) # [[Paula Badosa]] '''ef--'''tenislaria (AEB/Katalunia 1997) # [[Pilar Arostegi]] '''efef''' artxibozaina (Gasteiz 1944-2006) # [[Nina Lobkovskaia]] '''ef--'''frankotiratzailea (Errusia 1925) # [[Maite Dono]] '''ef--'''poeta, abeslaria (Gasteiz/Galizia 1969) # [[Garazi Sánchez]] '''ef--'''surflari, zinemagilea (Getxo 1992) # [[Ana Pontón]] '''ef--'''politikaria (Lugo 1977) # [[Maria Gembero-Ustarrotz]] '''ef--'''historialaria, musikologoa (Nafarroa 1959) # [[Adela Bazo]] '''ef--'''margolaria (Nafarroa 1905-Argentina 1984) # [[Mónica Ojeda]] '''ef--'''idazlea (Ekuador 1988) # [[Celia Amoros ]]'''ef--'''filosofoa, idazlea (Valentzia 1944) # [[Carolina Yuste]] '''ef--'''aktorea (Badajoz 1991) # [[Ángeles Caso]] '''ef--'''idazlea (Asturias 1959) # [[Majida Maayouf]] '''ef--'''atleta (Maroko/Araba 1989) # [[Camila Sosa Villada]] '''ef--'''idazlea, aktorea, antzerkigilea (Argentina 1982) # [[Ane Gabarain]] '''ef--'''aktorea (Donostia 1963) # [[Icíar Bollain]] '''ef--'''film zuzendaria (Madril 1967) # [[Ann Walker]] '''efef''' filantropoa, 2 emakumeren lehen ezkontza (BH, 1803-1854) # [[Ana Rioja]] '''ef--'''idazlea, kazetaria (Tudela 1962) # [[Carmen Laforet]] '''efef''' idazlea (Bartzelona 1921-Madril 2004 19) # [[Iraide Ibarretxe]] '''ef--'''hizkuntzalaria (Bilbo 1972) # [[María Luisa Elio]] '''efef''' idazlea, aktorea (Iruñea 1926-Mexiko 2009) # [[Iris Apfel]] '''efef''' barne-diseinatzailea ( AEB 1921-2024) # [[Helena Taberna]] '''----''' film zuzendaria (Nafarroa 19..?) # [[Ana Blanco]] '''ef--''' tb aurkezlea (Bilbo 1960) # [[Maria Lejarraga]] '''efef''' idazlea (Errioxa 1874-Argentina 1974) # [[Isabel Alba Rico]] '''ef--''' idazlea, gidoilaria ( Madril 1959) # [[Sigourney Weaver]] '''ef--'''aktorea (AEB 1949) # [[Virginia Berasategi]] '''ef--'''triatloilaria (Bilbo 1975) # [[Aia Kruse]] '''ef--'''aktorea (Donostia 1994) # [[Jutta Kleinschmidt ]] '''ef--'''rally-pilotua (Alemania 1962) # [[Clara Bilbao]] '''ef--'''jantzi-deseinatzailea, film zuzendaria (Bilbo 1971) # [[Martina Gorostitza]]'''--ef'''inprimatzailea, enpresaburua (Gasteiz 1790-1862) # [[Silvia Tortosa]] '''efef''' aktore, tb aurkezle (Bartzelona 1947-2024) # [[Sacagawea]] –ef indigena, interpretea, esploratzailea (AEB 1788-1812) # [[Ángela Ruiz Robles]] '''efef''' asmatzailea (Leon 1895-Ferrol 1975) # [[Carmen Maura]] '''ef--''' aktorea (Madril 1945) # [[Chelsi Smith]] ''ef--'' Miss Unibertso 1995 (AEB 1973-2018) # [[Lara Dutta]] ''ef--'' Miss Unibertso 2000 (India 1978) # [[Zuleyka Rivera]] ''ef--'' enpresaburua, Miss Unibertso 2006 (Puerto Rico 1987) # [[Dayana Mendoza]] ''ef--'' Miss Unibertso 2008 (Venezuela 1986) # [[Stefanía Fernández]] ''ef--'' kazetaria, Miss Unibertso 2009 (Venezuela 1990) # [[Ximena Navarrete]] ''ef--'' Miss Unibertso 2010 (Mexiko 1988) # [[Leila Lopes]] ''ef--'' Miss Unibertson 2011 (Angola 1986) # [[Teresa Castro]] ''ef--'' ilustratzailea (Donostia 1968) # [[Wilma Rudolph]] ''efef'' atleta (AEB 1940-1994) # [[Tara Lipinski]] ''ef--'' patinatzailea, aktorea, kirol esataria (AEB 1982) # [[Isabel Lizarraga]] ''ef--'' ikertzailea, idazlea (Nafarroa 1958) # [[Jessica Watson]] ''ef--'' nabigatzailea (Australia 1993) # [[Tamara Karsavina]] '''efef''' dantzaria (Errusia 1885-1978) # [[Cate Blanchett]] '''ef--''' aktorea (Australia 1969) # [[Sojourner Truth]] '''--ef''' esklabu abolizionista (AEB 1797-1883) # [[Serena Williams]] '''ef--''' tenislaria (AEB 1981) # [[Mary Harris]] '''efef''' amama astintzailea (Irlanda 1837-AEB 1930) # [[Claudia Sheinbaum]] ef-- Mexikoko 1.emakume presidentea (Mexiko 1962) # [[Naomi Campbell]] ef-- modeloa (EB 1970) # [[Rosa María Sardà]] efef aktorea (Bartzelona 1941-2020) # [[Milagros Rubio]] ef-- politikaria, poeta (Tutera 1952) # [[Usoa Ostolaza]] ef-- txirrindularia (Zarautz 1998) # [[Naomie Harris]] ef-- aktorea (EB 1976) # [[Nerea Barros]] ef-- aktorea, zuzendaria (Coruña 1981) # [[Nerea Pagaldai]] ef-- biologoa (Arrasate 1993) # [[Ekhiñe Atorrasagasti]] ---- kazetaria (Gipuzkoa 1982) # [[Danae Boronat]] ef-- kirol kazetaria (Tarragona 1985) # [[Idoia Montón]] ef-- margolaria (Donostia 1969) # [[Lella Lombardi]] efef 1 Formulako gidaria (Italia 1941-1992) # [[Alma Mahler]] efef musikagilea (Austria 1879-AEB 1964) # [[Nadia Erostarbe]] ef-- surflaria (Zarautz 2000) # [[Teresa Forcades]] ef-- moja aktibista, medikua, politikaria (Bartzelona 1966) # [[Luisa Roldán]] efef eskultorea (Sevilla 1652-Madril 1706) # [[Rakel Mateo]] ef-- triatleta paralinpikoa (Mungia 1975) # [[María Teresa Castells]] –ef liburu saltzailea (Busturia 1935- Donostia 2017) # [[Arantxa Lazkano]] zinema-zuzendaria (Zarautz, 1949) # [[Emakume Abertzale Batza]] # [[Elena Irureta]] ef-- aktorea (Zumaia 1955) # [[Sara Alonso Martinez]] ef-- iraupen lasterkaria (Donostia 1999) # [[Kate Sheppard]] efef sufragista (EB 1847-Zeelanda Berria 1934) # [[Amaia Uribe]] ef-- kazetaria, bertsolaria (Forua 19) # [[Amaia Lizarralde]] ef-- aktorea (Donostia 19) # [[Jessika Ponchet]] ef-- tenislaria (Baiona 1996) # [[Miriam Bravo]] ef-- lasterkaria (Deba/Errioxa 1974) # [[Kate Spade]] efef diseinatzailea (AEB 1962-2018) # [[Sylvia Fedoruk]] efef fisikaria (Kanada 1927-2012) # [[Agnès Souret]] efef modeloa, dantzaria, aktorea (Lapurdi 1902-1928) # [[Valeria Ros]] ef-- aurkezlea, umoregilea (Bizkaia 1986) # [[Lorea Ibarra]] ef-- aktorea (Gipuzkoa 2002) # [[Aránzazu Calleja]] e--- musikagilea (Bilbo 1977) # [[Ana Laura Alaez]] e--- artista, eskultorea (Bilbo 1964) # [[Han Kang]] ef-- idazlea (Hego Korea 1970) # [[Annie Leibovitz]] ef-- argazkilaria (AEB 1949) # [[Arene Altonaga]] ef-- fubolaria (Leioa 1993) # [[Puy Oria]] zinemagilea (Nafarroa, 1962) # [[Régine Crespin ]] efef sopranoa (Frantzia 1927-2007) # [[Pilar García]] ef-- margolaria (Nafarroa 1942) # [[Inmaculada Pereiro]] ef-- triatleta (Bilbo 1972) # [[Agnès Varda]] efef argazkilaria, film zuzendaria (Frantzia 1928-2019) # [[Eukene Lacarra]]efef literatura-kritikaria (Lizarra 1944-? 2023) # [[Irati Osa]] ef-- piraguista (Zumaia 1997 # [[Benita Ganuza]]e-ef politikaria (Donostia 1930-1985) # [[Maite Luisa Goikoetxea]] kazetaia (Nafarroa 1946-Bartzelona 1994) # [[Isabel-Clara Simó]] idazlea, filosofoa (Alacant 1943-Bartzelona 2020) # [[Artemisia Gentileschi]] margolaria (Italia 1593- 1656) }} ==='''Berriak 2023''' ('''abendua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Ugartemendia Zubeldia]] efef '''SORTUA''' zinegotzi ohia, ekintzailea (Andoain, 1978-Donostia, 2023) # [[Alazne Intxauspe]] ef-- '''SORTUA''' nekazaria (Andoain, 1984) # [[Esther Vital]] ---- '''SORTUA''' psikologoa, artista eta zinemazuzendaria (Artaxoa, 1983) # [[Gema López Las Heras]] ef-- '''SORTUA''' itzultzailea (Azkoitia, 1989) # [[Intza Olabarria]] ef-- '''SORTUA''' geologoa, artisaua (Elorrio 1994) # [[Josune Escota Bisbal]] ---- '''SORTUA''' abokatua, politikaria (Durango, 1970) # [[Maider del Río Larramendi]] eff--'''SORTUA''' psikologoa (Elorrio 1971) # [[Adela Khanum]] lider kurdua (?- 1924) # [[Ain Yoon]] pianojolea (Hego Korea 1996) # [[Aisha Yesufu]] aktibista (Nigeria 1973) # [[Alice Colonieu]] artista (Frantzia, 1924-2010) # [[Alice Constance Austin]] arkitektoa (AEB, 1862-1955) # [[Alicia García-Salcedo González]] 1935ean Asturiasen jardun zuen 1. emakume abokatua (1903-2003) # [[Alicia Herrera Rivera]] abokatu erbesteratua (Txile 1928-2013) # [[Amanishajeto]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Amélie Beaury-Saurel]] margolaria (Bartzelona, 1848-Paris, 1924) # [[Ana Mayayo Salvo]] maistra (Buenos Aires, 1880-Zaragoza, 1968) # [[Ana Vidovic ]] gitarra jolea (Kroazia/AEB 1980) # [[Anastassia Virsaladze]] piano jolea, irakaslea (Errusia 883-1952) # [[Andrea López Chao]] maistra (Mondoñedo, XIX-XX) # [[Ángela Cerrillos Valledor]] abokatu ekintzailea (?, XX. mendea) # [[Ángela Contreras]] aktorea (Txile 1971) # [[Angela Hewitt]] piano jolea (Kanada 1958) # [[Angie Turner King]] kimikaria, matematikaria (AEB, 1905-2004) # [[Anita-Pearl Ankor]] margolaria eta muralista (Ghana) # [[Anja Niedringhaus|Anja Niedringahaus]] fotokazetaria (Alemania, 1965-Afganistan, 2014) # [[Anna Bunina]] olerkaria (Errusia, 1874-1829) # [[Anna Hirzel-Langenhan]] piano-jolea, irakaslea (Suitza 1874-1951) # [[Anna Jesipova]] piano jolea (Errusia 1851-1914) # [[Anna Palm de Rosa]] margolaria (Suedia, 1859-1924) # [[Antonia Gutiérrez Bueno]] idazlea, itzultzailea. Madrilgo Libututegian 1 emakume baimendua (Madril 1781-1874) # [[Argentina Santos]] abeslaria (Portugal,1924-2019) # [[Beatriz Barral]] artista ( Madril 1978) # [[Beatriz Maggi]] idazlea (Kuba, 1924-2017) # [[Bertha Valerius]] argazkilaria, pintorea (Suedia 1824-1895) # [[Bianca Maria Piccinino|Bianca Maria Piccinio]] kazetaria, idazlea (Italia, 1924) # [[Blanca Riestra]] idazlea (Coruña 1970) # [[Brenda Helser|Brenda Elser]] igerilaria (EEBB, 1924) # [[Carla Cerati]] argazkilaria eta idazlea (Italia, Bergamo, 1926, Milan, 2016) # [[Carmen López-Cortón|Carmen López Cortón]] maistra (Galizia, 1866-Madril, 1938) # [[Caroline Quarlls]] esklaboa, askapena lortzeko lurpeko trenbidea erabiliz Wisconsinetik Kanadara bidaiatutako lehen pertsona (AEB 1824- Kanada 1892) # [[Catherine Chamié]] kimikaria (Frantzia, 1888-1950) # [[Catherine Tolson]] erizaina, sufragista, aktibista (EB 1890- Errusia 1924) # [[Cecilia Berdichevski]] programatzailea, informatikan aitzindaria (Polonia 1925- Argentina 2010) # [[Cheryl Diaz Meyer]] fotokazetari independientea (EE.BB. 1968) # [[Chikage Awashima]] aktorea (Japonia, 1924-2012) # [[Chloe Clark Willson]] aitzindaria, irakaslea (AEB 1818-1874) # [[Christine_Ladd-Franklin]] matematikaria (AEB, 1847-1930) # [[Cicely Popplewell]] software ingeniaria (Erresuma Batua 1920-1995) # [[Clara Belle Williams]] maistra, 1. afroamerikar lizentziatua Mexiko Berrian (AEB 1885-1994) # [[Clara Obligado]] idazlea (Argentina/Espainia 1950) # [[Claudine Hermann]] fisikaria (Frantzia, 1945-2021) # [[Cristina Alberdi]] abokatua (Sevilla 1946) # [[Cristina Cerrada]] idazlea (Madril 1970) # [[Cristina Fallarás]] kazetaria, idazlea, ekintzailea ( Zaragoza 1968) # [[Daria Diachenko]] partisanoa (Sobietar Batasuna, 1924-1944) # [[Diana Agrest]] arkitektoa (Argentina, 1945) # [[Dolores Gray]] aktorea (EE.BB.1924-2002) # [[Dolores Martí de Detrell]] maistra eta idazlea (Bartzelona, ? - 1880) # [[Dora Hitz]] margolaria (Alemania, 1856-1924) # [[Dorothy Maharam]] matematikaria (AEB, 1917-2014) # [[Dorothy Pitman Hughes]] feminista, aktibista (Georgia, 1928-Florida, 2022) # [[Edith Gertrude Schwartz]] botanikaria (AEB, 1877-1971) # [[Elena O'Callaghan Duch]] pedagogoa, idazlea (Bartzelona 1955) # [[Elisa Acuña]] Mexikoko irakasle eta kazetari anarkista (1887-1946) # [[Elisa Maria Reyes Vargas]] maistra (Jaen, 1983) # [[Elise Hall]] musikaria (EE.BB, 1853-1924) # [[Elisso Virssaladze]] piano jolea (Georgia 1942) # [[Elizabeth Cabot Agassiz]] hezitzaile, naturalista (AEB, 1822-1907) # [[Elspeth Beard]] arkitekto eta motorzalea (Erresuma Batua, 1959) # [[Émilienne Malfatto]] idazlea eta fotokazetaria (Frantzia, 1989) # [[Emma Calderón y de Gálvez|Emma Calderon y de Galvez]] kazetaria, maistra eta idazlea (Cádiz, XIX. mendea) # [[Emma Gramatica]] aktorea (Italia, 1874-1965) # [[Erzesbet Gulyás Köteles|Erzsébet Gulyás Köteles]] gimnasta (Hungaria, 1924-2019) # [[Esther García Llovet]] idazlea, itzultzailea ( Malaga 1963) # [[Ethel Houston]] abokatua, kriptologoa (Albacete/Eskozia 1924-2017) # [[Eulalia Vicenti]] kazetaria, emakumeen eskubideen aldeko politikaria (Madril 1884 - Porto 1979) # [[Eva Díaz Riobello]] idazlea (Asturias 1980) # [[Eva May]] zinema aktorea (Austria, 1902-1924) # [[Fannie Bloomfield Zeisler]] piano jolea (Austria 1863-AEB 1927) # [[Fanny Tur Riera ]] historialaria, politikaria ( Eivissa 1961) # [[Farzana Wahidy]] Fotokazetaria (Agfanistan, 1997) # [[Fatima Shbair]] fotokazetaria (Palestina, 1997) # [[Felisa Núñez Cubero]] fisikaria , kimikaria (Valladolid 1924- Madril 2017) # [[Fifi Mukuna]] karikaturagilea (Kongo,) # [[Florynce Kennedy|Glorynce Kennedy]] feminista, ekintzailea (EE.BB.1916-2000) # [[Francisca de Braganza]] aristokrata (Brasil, 1824-1898) # [[Françoise Adnet|Francoise Adnet]] margolaria (Paris, 1924-2014) # [[Françoise Blomme]] arkitektoa (Belgika, 1933) # [[Galina Kmit]] argazkilaria (Errusia, 1921-2019) # [[Geraldine Doyle]] modeloa, metaleko langilea (EE.BB.1924-2010) # [[Gina Pellon|Gina Pellón]] artista (Kuba, 1926-Frantzia, 1914) # [[Gloria Sanchez]] idazlea eta maistra (Villagarcia de Arosa, 1958) # [[Guadalupe Rivera Marín]] politikaria (Mexiko 1924-2023) # [[Hannah Marie Wormington]] arkeologoa (AEB, 1914-1994) # [[Hannie Lips]] telebista aurkezlea (Herbehereak, 1924-2012) # [[Hazel Brooks]] aktorea (EE.BB. 1924-2002) # [[Hazel Brooks]] aktorea (Hegoafrika, 1924-EEBB 2002) # [[Heidi Levine]] fotokazetaria (AEB, 1987) # [[Hengameh Golestan]] argazkilari konprometitua (Iran, 1952) # [[Henrietta Muir Edwards]] feminista, ekintzailea (Kanada, 1849-1931) # [[Isabelle Vengerova]] pialo jolea, irakaslea (Errusia 1877-1956) # [[JoAnn H. Morgan]] ingeniari aeroespaziala (AEB, 1940) # [[Johanne Cathrine Krebs]] margolaria (Danimarka, 1848-1924) # [[Joy Page|Joe Page]] aktorea (EE.BB, 1924-2008) # [[Julia Slingo]] meteorologoa (Erresuma Batua, 1950) # [[Julie de Graag]] margolaria (Herbehereak, 1877-1924) # [[Julie Wilhelmine Hagen-Schwarz|Julie Wilhelmine]] margolaria (Estonia, 1824-1902) # [[Justyna Mielnikiewicz]] fotokazetaria (Polonia, 1973) # [[Karen Margrete Harup]] igerilaria (Danimarka, 1924-2009) # [[Kate Gleason]] ingeniaria (AEB, 1865-1933) # [[Kuhne Beveridge]] eskultorea, aktorea (AEB 1874-XX. mendea) # [[La Perla de Cádiz]] flamenko kantaria (Cádiz 1924-1975) # [[Lallie Charles]] argazkilaria (Irlanda,1869-1919) # [[Laurence Geai]] Fotokazetaria (Frantzia, 1984) # [[Lillian Elliott]] aktorea (Kanada, 1814-1959) # [[Lourdes Vega]] zientzialaria (Badajoz 1965) # [[Lula Romero]] musikagilea (Palma Mallorcakoa, 1976) # [[Lys Assia]] abeslaria (Suitza 1924-2018) # [[Mabel Allington Royds]] artista (EB 1874-941) # [[Małgorzata Malicka|Malgorzata Malicka]] fotokazetaria, idazlea, poeta (Varsovia, 1959) # [[Manizha Wafeq ]] ekonomialaria, ekintzailea (Afganistan,?) # [[Manuela Villa]] kutur kudeatzailea, politikaria (Madril 1976) # [[Mar Villaespesa]] kultur kudeatzailea, arte kritikaria (Almeria 1953) # [[Marga López]] aktorea (Mexiko, 1924-2005) # [[Margaret Boden]] ikerketa-irakaslea (Erresuma Batua, 1936) # [[Margaret Yorke]] idazlea (Irlanda, 1924-2012) # [[Margarita de Mayo Izarra]] idazlea, kazetaria eta maistra (Toledo, 1889-Madril,1969) # [[Marguerite Long]] musikaria eta pedagogoa (Frantzia, 1874-1966) # [[Marguerite Vogt]] birologoa, biologoa (Alemania 1913-AEB 2007) # [[Maria Auböck]] arkitektoa (Viena, 1951) # [[María del Mar Terrones Villanueva|Maria del Mar Terrores Villanueva]] maistra, medikua eta kazetaria (Granada, 1892-1980) # [[María Durán Febrer]] emakumeen eskubideetan espezializatutako legelari feminista (Mallorca 1953) # [[María Emilia Casas]] legelaria, Konstituzio Auzitegiko 1. emakume presidentea (León 1950) # [[Maria Golubnitxaia|Maria Golubnichaya]] atleta (Errusia 1924-2015) # [[Maria Jose Marques da Silva]] artikektoa (Porto, 1914-1996) # [[Maria Lainá]] poeta (Grezia, 1947-1923) # [[María Luz Navarro Mayor|Maria Luz Navarro Mayor]] maistra (Soria, 1918-Madril, 2014) # [[Maria Sander]] atleta (Alemania, 1924-1999) # [[Maria Vos]] margolaria (Amsterdan, 1824-1906) # [[María Zaragoza]] idazlea (Madril 1982) # [[Maria_Walanda_Maramis]] Indonesiako "heroi nazionala" (Kema, Iparraldeko Minahasa 1872 - 1924) # [[Marianne Werner]] atleta (Alemania, 1924-2023) # [[Marie Dorigny]] fotokazetaria (Frantzia, 1959) # [[Marie Gutheil-Schoder]] opera sopranoa (Alemania, 1874-1935) # [[Marina Berti|Martina Berti]] (Londres, 1924-Italia, 2002) # [[Marina Perezagua]] idazlea (Sevilla 1979) # [[Mariya Yúdina]] piano jolea (Errusia 1899-1970) # [[Marjorie Boulton|Majorie Boulton]] idazlea, poeta (Erresuma Batua, 1924-1977) # [[Marlena Fejzo]] genetista (AEB, 1968) # [[Marta Verde]] artista (Pontevedra 1985) # [[Marthe Vogt]] neurozientzialaria (Berlin 1903-AEB 2003) # [[Martina Bacigalupo]] fotokazetaria (Italia, 1978) # [[Mary Ann Bevan]] erizaina (EB 1874-1933) # [[Mary Berg]] Varsoviako getto judutik bizitik irtendakoa (Polonia 1924-2013) # [[Mary Carr]] aktorea (EE.BB, 1874-1973) # [[Mary Gardiner Horsford]] poeta (AEB 1818-1874) # [[Mary Helen Wright Greuter]] astronomo, historialaria (AEB, 1914-1997) # [[Mary Katharine Brandegee]] botanikaria (AEB 1844-1920) # [[Mary Lee Woods]] matematikaria, programatzailea (Erresuma Batua, 1924-2017) # [[Maryse Goudreau]] argazkilaria (Kanada, 1980) # [[Marzieh]] abeslaria (Teheran, 1924-Paris, 2010) # [[Maxine Singer|Maxime Singer]] biologoa (New York, 1931) # [[Mercedes Cebrián]] idazlea, itzultzailea (Madril 1971) # [[Mercedes Vieito]] kazetaria eta maistra (Kuba, 1887-1960) # [[Meri Torras]] filologoa, saiakeragilea, ikertzailea (Bartzelona 1968) # [[Minda Ramm]] idazlea (Norvegia, 1859-1924) # [[Montserrat Pujol Vilarnau]] maistra eta pedagogoa (Galizia, 1941) # [[Nahirqo]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Nahla El Fatiha Naili]] eskultorea (Aljeria, 1986) # [[Nana Akua Oppong Birmech]] arkitektoa (Ghana, 1980ko hamarkada) # [[Naomi Shihab Nye]] poeta, idazlea (AEB-Palestina, 1952) # [[Natalia Gutman]] piano jolea (Errusia 11877-1952) # [[Natalia Pozniakovskaia]] piano jola, irakaslea (Errusia 1889-1981) # [[Nathalie de Vries]] arkitektoa, hirigilea, irakaslea (Herbehereak 1965) # [[Neda Razavipour]] artista (Iran, 1969) # [[Oby Ezekwesili]] ekonomia politikan aditua (Nigeria 1963) # [[Olga Gyarmati]] atleta (Hungaria, 1924-2013) # [[Olga Kalantarova]] piano jolea, irakaslea (Errusia 1877-1952) # [[Paloma Pedrero]] dramagilea, irakaslea (Madril 1957) # [[Paula Lapido]] idazlea (Madril 1975) # [[Paulete Furacão|Paulete Furacao]] giza eskubideen aldeko ekintzailea (Salvador, 1964) # [[Paulette Nardal]] Martinikako kazetari, idazle eta feminista frantziarra (Frantzia1896-1985) # [[Pauline Chaponnière-Chaix]] erizain, sufragista, (Suitza, 1850-1934) # [[Priscilla Pointer]] aktorea (EE.BB, 1924) # [[Ragna Nielsen]] politikaria (Norvegia, 1845-1924) # [[Raquel Lanseros]] poeta, itzultzailea (Cádiz 1973) # [[Rebeca Guber]] matematikaria, informatikaren aitzindaria (Argentina 1926-2020) # [[Renée Lafont]] itzultzaile, fotokazetaria (Frantzia, 1876-Kordoba, 1936, gerran eraila) # [[Rita Martin]] argazkilaria (Irlanda, 1958) # [[Robin Canup]] astrofisikaria (AEB, 1968) # [[Rosa Cursach]] filosofoa, teologoa, politikari ekintzailea (Mallorca 1967) # [[Rosa Smester]] maistra, idazlea (Dominikar Errepublika 1874-1945) # [[Rosalind Tanner]] matematikaria (Erresuma Batua, 1900-1992) # [[Rosalyn Tureck]] piano jolea (AEB 1914-2003) # [[Ruth Robertson]] fotokazetaria eta esploratzailea (EE.BB, 1905-1998) # [[Sandra Vilardy]] biologoa, politikaria, ekintzaile ekologista (Kolonbia 1977) # [[Sara Rietti]] Argentinako 1. emakume kimikari nuklearra (1930-2017) # [[Selene Mahri ]] modeloa (Finlandia 1924- AEB 2020) # [[Shanakdakhete]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Sharon Isbin]] gitarra jolea (AEB 1980) # [[Shirin Neshat]] artista, film-zuzendaria (Iran, 1957) # [[Silvana Estrada]] mexikar musikagilea (Veracruz, 1997) # [[Silvia Vidal]] eskalatzailea (Bartzelona, 1970) # [[Sofía Rhei]] idazle, poeta (Madril 1978) # [[Solmaz Daryani]] fotokazetaria (Iran, 1989) # [[Soltan Achilova]] fotokazetaria (Turkemistan, 1950?) # [[Sophie Menter]] piano jolea, musikagilea, irakaslea (Errusia 1846-1918) # [[Souzana Antonakáki]] arkitektoa (Grezia, 1935-2020) # [[Stephanie Sinclair]] fotokazetaria (AEB, 1973) # [[Sue_Hendrickson]] paleontologoa (AEB, 1949) # [[Susana Vallejo]] fikzio-idazlea ( Madril 1968) # [[Susanna Amatuni]] musikologoa (Armenia, 1924-2010) # [[Tara Westover]] historialaria, idazlea (AEB 1986) # [[Tatiana Nikolayeva]] piano jolea, musikagilea (Errusia 1993) # [[Tatiana Warsher]] arkeologoa (Errusia 1880- Erroma 1960) # [[Teresa Carreño]] piano jolea, musikagilea (Venezuela 1853-AEB 1917) # [[Teresa Peramato Martín]] legelaria, herri-salataria (Salamanca 1962) # [[Teresa Solà i Vilà|Teresa Solà i Vila]] maistra (Katalunia, 1886-1979) # [[Themis Emakume Juristen Elkartea]] 1987ko GKEa: abokatu, prokuradore, epaile, magistratu eta legelariak # [[Valentina Babor]] piano jotzailea (Alemania 1989) # [[Vanessa Montfort]] idazlea, dramagilea (Bartzelona 1975) # [[Vithika Yadav]] giza eskubideen aldeko ekintzailea (India 1980) # [[Widad Hamdi]] aktorea (Egipto 1924-1994) # [[Xuefei Yang]] gitarra jolea (Pekin 1977) # [[Yolanda Morató]] irakaslea, itzultzailea (Huelva 1976) # [[Zahra Kazemi]] argazkilari eraila (Iran, 1948-2003) # [[Zohra Bensemra]] argazkilaria (Aljeria, 1968) # [[Zona Gale]] idazlea (EE.BB., 1874-1938) # [[Zulfiya]] poeta (Uzbekistan 115) }} ==='''Berriak 2023''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Olaso]] ef-- '''SORTUA''' film zuzendaria, ekintzailea (Durango 1996) # [[Amets Ormaetxea Ezpeleta]] ---- '''SORTUA''' barne diseinatzailea eta musikaria (Arrasate, 1997) # [[Ane Lindane]] ef-- '''SORTUA''' aktorea eta umoregilea (Barakaldo, 1988) # [[Araks Sahakyan]] ---- '''SORTUA''' itzultzailea eta artista (Armenia, 1990) # [[Ebru Baybara Demir]] ---- '''SORTUA''' sukaldaria (Turkia, 1976) # [[Elisabeth Luengo]] ---- '''SORTUA''' bide-ingeniaria, arkularia (Durango 1992) # [[Eneritz Aranburu]] ef-- '''SORTUA''' abeslaria, panderojolea (Mallabia, 1980) # [[Idoia Telleria Maritxalar]] ---- '''SORTUA''' argazkilaria (Lasarte-Oria, 1977) # [[Ihitz Iriart Casenave]] ---- '''SORTUA''' abeslaria, gidoilaria (Aloze) # [[Ione Zuluaga Muxika]] ---- '''SORTUA''' historialari eta ikertzailea (Azkoitia, 1995) # [[Itziar Irakulis Loitxate]] ---- '''SORTUA''' zientzialaria (Zornotza, 1996) # [[Itziar Leemans]] ---- '''SORTUA''' euskal zinemagilea (Donibane Lohitzun, 1983) # [[Jaione Arregi Urizar]] ---- '''SORTUA''' itzultzaile, interpretea (Barakaldo/Zaldibar, 1976) # [[Jasone Mendizabal Altuna]] ---- '''SORTUA''' topaguneko zuzendaria (Arrasate, 1968) # [[Josebe Blanco]] ---- '''SORTUA''' artzaina, gaztagilea eta idazlea (Galizia, 1973) # [[June Baonza Pagaldai]] ef-- '''SORTUA''' diseinatzaile grafikoa (Durango, 1979) # [[Koro Zumalabe Goenaga]] ---- '''SORTUA''' itzultzailea (Donostia, 1947) # [[Maria Uriarte Artamendi]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, kontalaria (Elorrio 1966) # [[Maryse Cachenaut]] ---- '''SORTUA''' laboraria (Itsasu, 1971) # [[Morgan Ody]] ---- '''SORTUA''' baratzezaina (Frantzia, 1979) # [[Nati Bilbao Onaindia]] efef '''SORTUA''' pandejolea, tabernaria, sukaldaria (Durango, 1929-2023) # [[Rosa Moro]] ---- '''SORTUA''' idazlea eta kazetaria (Salamanca, 1969) # [[Seberi Mardaras]] ef--'''SORTUA''' andereño ohia (Mungia, 1932) # [[Silvia Bonoli]] ---- '''SORTUA''' astrofisikaria eta ikertzailea (Bolonia, 1979) # [[Aída Doninelli]] sopranoa (Guatemala, 1898-1996) # [[Aitziber López Cortajarena ]] irakaslea, ikertzailea (Bilbo 1974) # [[Alejandra Flores]] sopranoa (Guatemala, 1986) # [[Alexandra Sophia Handal]] artista, zinemagilea eta entsegugilea ('''Palestina''', 1975) # [[Alice Catherine Evans]] mikrobiologoa (AEB, 1881-1975) # [[Alice Eastwood]] botanikaria (Kanada 1859- AEB 1953) # [[Almudena Alonso-Herrero]] astrofisikaria, ikertzailea (Madril, 1968) # [[Amparo Alvajar]] idazlea, itzultzailea (Coruña, 1916-Moncano, 1998) # [[Amparo Amorós]] poeta, saiakeragilea ( Valentzia 1950) # [[Ana Alcolea]] irakaslea, idazlea (Zaragoza 1962) # [[Ana de Valle]] poeta (Asturias 1900-Belgika 1984) # [[Ana Maria Cetto]] fisikaria (Mexiko, 1946) # [[Ana Pomares Martínez]] idazlea (Alacant, 1991) # [[Ángeles Blanco]] kazetaria (Badajoz 1972) # [[Angelina Acuña]] poeta, idazlea (Guatemala, 1905-2006) # [[Aniela Wolberg]] (Polonia, 1907-Varsovia, 1937) # [[Anna Verouli]] xabalina jaurtitzailea (Grezia 1956) # [[Armita Geravanden heriotza]] emakume kurdua, eraila (Teheran, 2006-2023) # [[Augusta La Torre]] iraultzailea (Peru, 1946) # [[Aurora Luque]] poeta, itzultzaile. (Almeria, 1962) # [[Bea Uusma]] idazlea, ikustratzailea eta medikua (Suedia, 1966) # [[Beata Peters]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1959) # [[Beate Koch]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1967) # [[Beatriz Pichi Malen]] abeslari maputxea (Buenos Aires, 1953) # [[Berta Castañé]] modeloa, aktorea (Bartzelona 2002) # [[Bessie Pease Gutmann]] artista, ilustratzailea (AEB 1876-1960) # [[Betsabé Espinal]] aktibista (Kolonbia, 1896-1932) # [[Camila Loboguerrero]] zinema-zuzendaria (kolonbia, 1941) # [[Camille Aumont Carnel]] feminista, idazlea, blogaria (Niger, 1996) # [[Camille Lellouche]] abeslaria, youtuberra (Paris, 1965) # [[Carmen Pujals ]] botanikaria, ikertzailea (Argentina 1916-2003) # [[Carmen Soler]] poeta, komunista, irakasle (Paraguai, 1924-1985) # [[Casta Álvarez]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Aljeria 1786-Zaragoza 1846) # [[Caty Juan de Corral]] idazlea, margolaria ( Palma 1926-2014) # [[Cecilia Magni]] Pinochet-en aurkako iraultzailea (Txile, 1956-1988) # [[Celia de Molina]] aktorea, gidoilaria (Jaen 1983) # [[Chus Pato]] idazlea (Ourense 1955) # [[Claudia Losch]] atleta, pisu jaurtitzailea (Alemania 1960) # [[Claudia Sagastizabal]] matematikaria (ARgentina...?) # [[Concepción Ramírez]] indigena, ekintzailea (Guatemala, 1942-2021) # [[Concha Lagos]] poeta (Kordona 1907-Madril 2007) # [[Conchita Cintrón]] burtzikaria, toreatzailea, aitzindaria (Txile 1922- Portugal 2009) # [[Cristina Andreu Cuevas]] film zuzendaria (Casablanca 1960) # [[Cristina Fernández Cubas]] idazlea, kazetaria ( Bartzelona 1945) # [[Cristina Sánchez]] toreatzailea (Madril 1972) # [[Débora Arango]] artista politikoa (Kolonbia 1907-2005) # [[Dima Khatib]] Kazetaria, poeta, blogaria (Siria, 1971) # [[Dionisia García]] idazlea (Albacete 1929) # [[Dolores Franco Manera]] irakaslea, idazlea, itzultzailea (Madril 1912-1977) # [[Dulcinea Bellido]] jostuna, politikaria (Badajoz 1936-Madril 2001) # [[Elena Iparragirre]] iraultzailea (Peru, 1947) # [[Elena Martín Vivaldi]] poeta, idazlea, liburuzaina (Granada 1907-1998) # [[Elena Martínez Fontes]] biologoa, ikertzailea (Argentina 1912-1987) # [[Elisa Bachofen]] ingeniaria, aktibista (Argentina 1891-1976) # [[Eliška Junková]] auto-gidaria (Austria-Hungaria 1900-Txekoslovakia 1994) # [[Elvira López ]] aktorea (Txile 1966) # [[Esperança Camps Barber]] kazetaria, idazlea, politikaria (Menorca 1964) # [[Ethelwynn Trewavas]] iktiologoa, zientzialaria (Erresuma Batua, 1900-1993) # [[Fanny Rubio]] idazlea, ikertzailea (Jaen 1949) # [[Fatima Whitbread]] xabalina jaurtitzailea (Erresuma Batua 1961) # [[Felicia Țilea-Moldovan]] xabalina jaurtitzailea (Errumania 1967) # [[Gracia Morales]] antzerkigilea, poeta (Granada 1973) # [[Graciela Rodo Boulanger]] artista (Bolivia, 1935) # [[Guadalupe Muñoz Sampedro]] aktorea, enpresaburua (Madril 1896-1975) # [[Gudrun Ensslin]] irakaslea, emakumeen aldeko ekintzailea, iraultzailea (Alemania 1940-1977) # [[Hale Asaf]] margolaria (Turkia, 1906- Paris, 1938) # [[Haneen Zoabi]] '''palestinar-israeldar''' politikaria (Israel 1969) # [[Helena González Fernández]] irakaslea, ikertzailea (Pontevedra 1967) # [[Heli Rantanen]] xabalina jaurtitzailea (Finlandia 1970) # [[Hind Shoufani]] poeta eta film zuzendari '''palestinarra''' (Libano, 1978) # [[Huzama Habayeb]] idazlea ('''Palestina,''' 1965) # [[Iraida Noriega]] abeslaria (Mexiko Hiria, 1971) # [[Irene Bernasconi]] biologoa, ikertzailea, aitzindaria (Argentina 1896-1989) # [[Iris Cochón]] itzultzailea, literatura kritikaria (Galizia 1968) # [[Irmgard Möller]] aktibista politikoa (Alemania 1947) # [[Isabel de Ocampo]] zinegilea, gidoilaria (Salamanca 1970) # [[Isabel Echarri]] euskal artista (Bera, 1929-Formentera, 2022) # [[Isabel Ruiz Lara]] kazetaria (Espainia, XX. mendea) # [[Isabel Ruiz Ruiz]] artista (Guatemala, 1945-2019) # [[Isabel Vilallonga]] politikaria (Badajoz 1949) # [[Jackie Forster]] kazetaria, aktorea, ekintzaile lesbiana (Erresuma Batua, 1926-1998) # [[Jennifer Lee Carrell]] idazlea (AEB 1962) # [[Joana Bonet]] kazetaria (Leida, 1966) # [[Juana Castro Muñoz]] poeta (Kordoba 1945) # [[Juana Cruz]] toreatzaile aitzindaria (Madril 1917-1981) # [[Julia Castillo]] antropologoa, poeta (Madril 1956) # [[Julia Uceda]] poeta (Sevilla 1925) # [[Karen Forkel ]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1970) # [[Karimeh Abbud]] argazkilaria eta artista ('''Palestina''' 1896-1940) # [[Khalida Jarrar]] politikari '''palestinarra''' (Jordania 1963) # [[Laila Shawa]] artista bisuala ('''Palestina''' 1940-Londres 2002) # [[Lamia Ziadé]] Libanoko pintore eta komikigilea (Beirut, 1968) # [[Laura Zambrano Padilla]] hezitzailea eta iraultzailea (Peru, 1945) # [[Leonor Fernández de Torreblanca]] dama, Cervantesen amama (Kordoba ?-1557) # [[Lia (abeslaria)]] (Japonia 1981) # [[Lil Milagro Ramírez]] poeta, gerrillaria (Salvador 1946-1979) # [[Linda Maria Baros]] hizkuntzalaria, itzultzailea (Errumania 1981) # [[Linda Sobeh Alí]] diplomazialaria ('''Palestina''' 1968) # [[Livia Gouverneur]] gerrillaria (Venezuela, 1941-1961) # [[Lola Lorente]] ilustratzailea (Bigastro, Valentzia, 1980) # [[Lola Mora]] eskultorea, asmatzailea, aitzindaria (Argentina 1866-1936) # [[Louise McPaul]] xabalina jaurtitzailea (Australia 1969) # [[Lucrecia Pérez]] etxeko langilea, arrazismoaren lehenengo biktima aitortua Espainian (Dominikar Errepublika, 1959 - Madril, 1992) # [[Maider Oleaga]] zinema-zuzendari eta gidoigilea (Bilbo, 1976) # [[Malika Gaïd]] Aljeriako erizaina eta militante independentista (1933-1958) # [[Manuela Burló]] film zuzendaria, gidoilaria (Murtzia 1978) # [[Manuela Sancho]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1783-1863) # [[Margaluz]] aktorea, abeslaria, dantzaria (Palma 1939-2006) # [[Margarida Pinto]] aktorea, kazetaria ( Portugal 1966) # [[Marguerite Buffet]] idazlea (Frantzia, 1620-1680) # [[María Adela Caría]] bakteriologoa, ikertzailea (Argentina 1915-1989) # [[María Agustín]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1784-1831) # [[María Antonia Ortega]] poeta (Madril 1954) # [[María de la Consolación Azlor]] noblea, Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Girona 1775- Zaragoza 1814) # [[María de los Reyes Fuentes]] poeta ( Sevilla 1927-2010) # [[María Forteza]] aitzindaria. Seguraski, Espainiako 1. emakume zinegilea (Mallorca 1913-1961) # [[María Guerra]] kazetaria, zinema kritikaria (Madril 1965) # [[Maria Hervás]] aktorea (Madril 1978) # [[María Isabel Sánchez Vegara]] idazlea...(Bartzelona ?) # [[Maria Josefa Yzuel Giménez]] fisikaria (Huesca, 1940) # [[Maria Keil]] artista (Portugal 1914.2012) # [[María Larrea|Maria Larrea]] zinegilea (Bilbo, 1979) # [[María Lostal]] heroia ( ?- Zaragoza ç1809) # [[María Manuela Pignatelli de Aragón Gonzaga]] noblea, Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1753-Madril 1816) # [[María Martín Barranco]] idazlea, genero ikuspegian aditua (Granada XX. mendea) # [[Maria Occhipinti]] anarkista eta idazlea (Italia 1921-Erroma 1996) # [[María Pantoja Sánchez]] soziologoa eta iraultzailea (Peru, 1953) # [[María Pilar Fumanal]] geomorfologoa (Valentzia 1940-1998) # [[María Rosal]] poeta, irakaslea (Kordoba 1961) # [[María Victoria Atencia]] poeta (Malaga 1931) # [[Marie Sara]] burtzikaria (Frantzia 1964) # [[Marie-Castille Mention-Schaar]] film zuzendaria, gidoilaria, kazetaria ( Frantzia 1963) # [[Marisa Soleto]] legelaria (Cáceres 1966) # [[Mary Montagu]] idazlea (EB 1689-1762) # [[Matilde Cherner]] idazlea (Salamanca, 1833-Madril 1880) # [[Matilde Muñoz Sampedro]] aktorea ( Madril 1900-1969) # [[Mercedes Muñoz Sampedro]] aktorea (Madril 1896-1979) # [[Mikaela Ingberg ]] xabalina jaurtitzailea (Finlandia 1974) # [[Mily Possoz]] margolaria (Portugal, 1888-1968) # [[Mirela Manjani]] xabalina jaurtitzailea (Albania 1976) # [[Miriam Rothschild]] zientzialaria (Erresuma Batua, 1908-2005) # [[Miriam Tlali]] emakume beltz eta idazlea (Hego Afrika, 1933-2017) # [[Montserrat Casas]] fisikaria (Girona 1955-Bartzelona2013) # [[Nandar]] aktibista feminista (Myanmar, 1995) # [[Natalia Lisovskaya]] atleta, pisu jaurtitzailea (Errusia 1962) # [[Natalia Xikolenko]] xabalina jaurtitzailea ( Bielorrusia 1964) # [[Nathalie Handal]] idazlea (EE.BB. 1969) # [[Nelly Evans Risco]] iraultzailea (Peru, 1943) # [[Nicole Girard-Mangin]] medikua (Frantzia, 1878-1919) # [[Nina Bari]] matematikaria (Errusia, 1901-1961) # [[Olga Gavrilova]] xabalina jaurtitzailea (Errusia 1957-2022) # [[Olga Rivero Jordán]] poeta (La Laguna, 1928-2021) # [[Päivi Alafrantti]] xabalina jaurtitzailea ( Finlandia 1964) # [[Panmela Castro]] grafitigile, artista, ekintzaile (Brasil, 1981) # [[Petra Felke]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1959) # [[Pilar Costa]] abokatua, politikaria (Eivissa 1967) # [[Pureza Canelo]] poeta (Cáceres 1946) # [[Quan Zhou Wu]] ilustratzaile eta komikigilea (Algeciras, 1989) # [[Randa Siniora]] eskubideen aldeko ekintzailea ('''Palestina''' ç1961) # [[Rauda Morcos]] LGBTIQ ekintzaile (Palestina, 1974) # [[Raymonde Arcier]] artista, feminista (Frantzia, 1939) # [[Raymonde Peschard]] Aljeriako gerrako militante nazionalista (1927-1957) # [[Rebecca Guay]] akuarelista (EE.BB. XX. mendea) # [[Rita Azevedo Gomes]] zinema zuzendaria (Lisboa, 1952) # [[Romelia Alarcón Folgar|Rogelia Alarcón]] idazlea, pianista (Guatemala, 1900-1971) # [[Rosa Chávez]] poeta, aktorea, kultura kudeatzailea (Guatelama, 1980) # [[Rosa Pereda]] idazlea, kritikaria (Santander 1949) # [[Rosa Romojaro ]] poeta, ikertzailea (Cádiz 1948) # [[Rosa Spottorno Topete]] itzultzailea, feminista ( Murtzia 1884-1980) # [[Rosario Pardo]] aktorea, zuzendaria (Jaen 1959) # [[Rosaura Álvarez]] poeta, margolaria, irakaslea (Granada 1945) # [[Roxana Stinchfield Ferris]] botanikaria (AEB 1895-1978) # [[Ruth Mateu Vinent]] politikaria (Menorca 1976) # [[Sabine Braun]] heptatloi- atleta (Alemania 1965) # [[Sara Doke]] belgikar kazetaria, itzultzaile (Frantziar, 1968) # [[Sara Estela Ramírez]] irakasle, kazetari, feminista ..(Mexiko, 1881-1910) # [[Sheila Minor]] ikertzailea (EE.BB., 1946) # [[Silke Renk]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1967) # [[Sofia Montaner Arnau]] azken trementinairea (Lleida 1908-1996) # [[Sofía Sakorafa]] greziar-'''palestinar''' politikaria, xabalina-jaurtitzailea (Grezia 1957) # [[Soledad Ortega Spottorno]] filosofoa, irakaslea, editorea (Madril 1914-2007) # [[Soledad Varela Ortega]] filologoa, ikertzailea (Madril 1945) # [[Sonia Nimr]] idazlea ('''Palestina''', 1955) # [[Sonia Pulido]] ilustratzailea (Bartzelona, 1973) # [[Steffi Nerius]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1972) # [[Suheir Hammad]] poeta ('''Jordania''', 1973) # [[Tatiana Xikolenko]] xabalina jaurtitzailea (Errusia 1968) # [[Telma Reca]] psikiatra aitzindaria (Argentina 1904-1979) # [[Teresa Bolaños de Zarco]] idazlea, pianojolea eta margolaria (Guatemala, 1922-1998) # [[Tiina Lillak ]] xabalina jaurtitzailea ( Finlandia 1961) # [[Truus Menger-Oversteegen|Truus Menger]] eskultorea, aktibista (Holanda 1923-2016) # [[Virginia Yagüe]] gidoilaria, idazlea ( Madril 1973) # [[Ynes Mexia]] botanikaria (Mexiko/AEB 1870-1938) # [[Zahia Ziouani]] orquestra zuzendaria (Paris 1978) # [[Zinaída Guipius]] poeta, idazlea (Errusia- Frantzia, 1869-1945) # [[Ziza Massika]] Aljeriako erizaina eta militante independentista (1934-1959 }} ==='''Berriak 2023''' ('''urria''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Abanda Elustondo]] ----'''SORTUA''' ikertzailea (Donostia, 1989) # [[Amaia Arranz Mendiguren]] ----'''SORTUA''' biologoa eta ikertzailea (Bilbo 1978) # [[Andrea Garcia-Santesmases]] ----'''SORTUA''' soziologoa, antropologoa (Madril 1988) # [[Carmen Albisu]] efef'''SORTUA''' euskaltzailea, euskara irakaslea (Errenteria, 1916-Tutera, 2007) # [[Irati Gorostidi Agirretxe]] '''SORTUA''' artista, zinemagilea (Egues, 1988) # [[Itziar Eguren]] ef--'''SORTUA''' erizaina, txistularia (Elorrio 1953) # [[Izar Zubiaga]] ef--'''SORTUA''' futbolaria (Durango 2006) # [[Leire Ayala]] ef--'''SORTUA''' abeltzaina (Bilbo/Elorrio 1972) # [[Maialen Braña]] ----'''SORTUA''' abeslaria, irakaslea (Elizondo, 1998) # [[María Ángeles Sallé Alonso]] ef--'''SORTUA''' soziologoa, ikertzailea (Panama, 1956) # [[Maria Pilar Zuriarrain]] ef--'''SORTUA''' txistularia (Zizurkil, 1953) # [[Marta Rodríguez Fouz]] ef--'''SORTUA''' soziologoa, kazetaria eta futbolaria (Coruña, 1972) # [[Patricia Tornero]] ----'''SORTUA''' gaztagilea (Valentzia....) # [[Tatiana Romero Reina]] ----'''SORTUA''' historialaria, aktibista (Mexiko, 1984) # [[Julia Arévalo]] aktibista, politikaria (Uruguai, 1898-1985) # [[Abala Bose]] gizarte langilea (Bangladesh, 1864-1951) # [[Alberta Ferretti ]] diseinatzailea (Italia 1950) # [[Alessandra Korap]] lider indigena (Brasil, 1958) # [[Alicia Luna]] gidoilaria, irakaslea (Madril 1963) # [[Alicia Senovilla ]] aurkezlea (Madril 1969 ) # [[Amna Suleiman]] maistra eta txirrindularia Palestinan (Damasco, 1982) # [[Amparo Fortuny]] dokumentalgilea, ekoizlea (Valentzia XX. mendea) # [[Ana García Lozano]] kazetaria (Valentzia 1963) # [[Ana Iris Simón ]] kazetaria, idazlea (Ciudad Real 1991) # [[Anita Sirgo]] sindikalista, komunista, ekintzailea (Asturias, 1030) # [[Anna Lizaran]] aktorea (Bartzelona 1944-2013) # [[Anna Murià]] idazlea, kazetaria, ekintzaile erbesteratua (Bartzelona, 1904-Tarrasa, 2002) # [[Annie Baker]] film zuzendaria (AEB 1981) # [[Antonia Dell'Atte ]] modelo ohia, aurkezlea (Italia 1960) # [[Anwara Bahar Chowdhury]] idazlea eta ekintzailea (Bangladesh, 1919-1987) # [[Asma al-Ghul]] kazetaria, feminista (Palestina, 1982) # [[Asma Tubi]] poeta eta kazetaria (Palestina, 1905-1983) # [[Assumpció Casals]] aktore erbesteratua (Bartzelona, 1896-1975) # [[Auguste Deter]] dokumentatutako 1. Alzheimer goiztiar kasua (Alemania 1850-1906) # [[Beatriz de Bobadilla (Gomerako andrea)]] Tenerifeko konkistatzailea (Medina del Campo, ?-1504) # [[Beatriz Enríquez de Arana]] Kolonen bikotea eta Fernando Kolonen ama (Kordoba, 1465-1522) # [[Blanca Padilla]] modeloa, diseinatzailea (Madril 1995) # [[Bushra al-Tawil ]] kazetaria, aktibista (Palestina 1993) # [[Carlota Soldevila]] aktorea, irakaslea (Bartzelona 1929-2005) # [[Carme Ballester|Carmen Ballester]] kataluniar politikari erbesteratua (Bartzelona, 1900-Paris, 1972) # [[Carme Serrallonga]] pedagogoa, itzultzailea (Bartzelona 1909-1997) # [[Carmen Alcázar]] wikilaria (Mexiko) # [[Carmen Domingo]] idazlea, aktibista (Bartzelona 1970) # [[Carmen Lomana]] enpresaburua, socialitea (Leon 1948) # [[Carolina Punset]] politikaria (AEB/Katalunia 1971) # [[Celestina Marrón]] sindikalista (Asturias, 1926-2016) # [[Chelo García-Cortés]] kazetaria (Ourense 1951) # [[Clotilde Luisi]] abokatu, dramaturgo, feminista (Uruguai, 1882-1969) # [[Conchi Arnal Claro]] ekintzaile feminista (Tanger, 1950) # [[Conxita Herrero]] komik ilustratzailea (Katalunia, 1993) # [[Daniela Catrileo]] poeta maputxea (Txile, 1987) # [[Daniela Feixas]] idazlea, aktorea, zuzendaria (Katalunia 1973) # [[Dolors Oller]] irakaslea, idazlea, literatura kritikaria (Girona 1942) # [[Eileen O'Shaughnessy]] Britainia Handiko idazlea (1905–1945) # [[Elisa Coll]] idazlea, ekintzailea, bisexuala (Madril 1992) # [[Elisabeth Reyes]] modeloa (Malaga 1985) # [[Elsa Punset]] idazlea ( Londres/Katalunia 1964) # [[Elvira Espejo Ayca]] artista, poeta, ehulea (Bolivia, 1981) # [[Eva García Magriñá]] ikertzaile eta idazle (Donostia, 1966) # [[Eva Hache]] umorista, aurkezlea (Segovia 1971) # [[Fadila Saâdane]] Aljeriako gerrako zuen militante nazionalista (1938-1960) # [[Fanny Kemble]] aktore, idazle eta esklabotzaren aurkako abolizionista (Britainia Handia, 1809-1893) # [[Gema López]] kazetaria (Madril 1971) # [[Georgette Rizk]] ekintzailea (Palestina 1925-2018) # [[Hanan Al-Agha]] idazle eta artista (Palestina, 1948-2008) # [[Helena Béjar]] soziologoa, irakaslea (Madril 1956-2023) # [[Helga Tawil-Souri]] dokumentalgile, ikertzaile eta idazle (Kuwait, 1969) # [[Hiba Kamal Abu Nada]] poeta, eleberrigilea, wikilaria (Meka, 1991-Gazako zerrenda, 2023) # [[Hind al-Husseini]] aktibista, hezitzailea (Palestina, 1916-1994) # [[Inés Luisi]] medikua (Uruguai, XIX.mendea- 1965) # [[Irene Bordoy]] margolaria, irudigilea (Mallorca 1940) # [[Isabel Gemio]] kazetaria (Badajoz 1961) # [[Isabel González González]] politikaria eta ekintzailea (Tenerife, 1890-1968) # [[Isabel Pinto de Vidal]] politikaria, aktibista (Uruguai, 1885-1969) # [[Isabella Eklöf]] zinemagilea (Suedia, 1978) # [[Islah Jad]] aktibista, ikertzailea, irakaslea (Palestina 1951) # [[Jackie Salloum ]] artista, film zuzendari palestinarra (AEB XX. mendea) # [[Jahanara Arzu]] poeta (Bangladesh, 1929) # [[Jenna Elfman]] aktorea (AEB 1971) # [[Jimena Menéndez-Pidal|Jimena Menendez Pidal]] pedagogoa (Madril, 1901-1990) # [[Júlia Coromines]] medikua, psikiatra erbesteratua (Bartzelona 1910-2011) # [[Julud Daibes]] palestinar arkitektoa eta politikaria (Betleem, 1965) # [[Jutta Koether]] artista, musikaria eta kritikaria (Alemania, 1958) # [[Kamilya Jubran]] abeslari palestinarra (Israel, 1962) # [[Kamini Roy]] poeta eta ekintzailea (Bangladesh, 1864-1933) # [[Kapitolina Díaz]] soziologoa (Leon, ) # [[Kholoud Faqih|Kholoud Faqin]] epailea (Palestina, XX.mendea) # [[Laudelina de Campos Melo]] etxeko-langileen aldeko sindikalista (Brasil, 1904-1991) # [[Laura Caballero]] gidoilaria, zuzendaria (Madril 1978) # [[Lola Lizaran]] aktorea (Almeria/Bartzelona 1931-2003) # [[Lucila Gamero]] mediku, zirujau, idazle eta feminista (Honduras, 1873-1964) # [[Lucy Prebble]] antzerkigilea (Britainia Handia 1981) # [[Luisa Luisi]] poeta, pedagogoa (Uruguai, 1883-1940) # [[Lurdes Lekuona Laburu|Lurdes Lekuona]] Zalduondoko alkatea (Gasteiz, 1958) # [[Magdalena Antonelli Moreno]] politikaria, aktibista (Uruguai, 1877-1955) # [[Maha Haj]] palestinar jatorriko zinema zuzendari israeldarra (Nazaret, 1970) # [[Mai Masri]] zinema-zuzendaria (Jordania, 1959) # [[Maliha Hamidou]] Aljeriako gerrako militante nazionalista (1942-1959) # [[Mar Coll]] gidoilaria, film zuzendaria (Bartzelona 1981) # [[Margarida Minguillón]] aktorea, ahots aktorea (Bartzelona 1947) # [[Maria Dolors Bargalló]] Kataluniar politikari erbesteratua (Bartzelona, 1902-Mexiko,1980) # [[María España Almendro]] saskibalio-jokalaria (Mallorca 1992) # [[Maria Majoral]] trementinairea (LLeida 1887-1976) # [[Maria Mies]] soziologoa (Alemania, 1931-2023) # [[María Patiño]] kazetaria (Coruña 1971) # [[María Teresa Josefina Janicki]] hezitzailea (Frantzia-Uruguai, XIX. mendea- ?) # [[Mariam Barghouti]] amerikar-palestinar kazetari, aktibista (Palestina-AEB, 1993) # [[Marina Comas]] aktorea (Bartzelona 1996) # [[Marta Angelat ]] aktorea, ahots aktorea (Bartzelona 1953) # [[Marta Corredera]] futbolaria (Bartzelona 1991) # [[Marta Nebot]] kazetaria (Sevilla 1975) # [[Marta Pérez Sierra]] idazlea, poeta (Bartzelona 1957) # [[Maruja Lozano]] bolero eta kopla abeslaria (Valentzia 1935 - Malaga 2022) # [[Mary Al-Atrash]] igerilaria (Palestina 1994) # [[Mary Ann Shadd]] aktibista abolizionista, kazetaria, irakaslea (AEB, 1823-1893) # [[Maryse Gargour]] zinemagilea eta kazetaria (Palestina, XX. mendea) # [[Matilde_Fern%C3%A1ndez]] Politikaria feminista (Madril, 1950) # [[Mayada Al-Sayad]] alemaniar-palestinar atleta (Berlin, 1992) # [[Mériem Bouatoura]] Aljeriako gerrako borrokalari independentista (1938-1960) # [[Meriem Saâdane]] aljeriar erizaina eta militante nazionalista (1932-1958) # [[Mila Abadia]] kultura kudeatzailea (Zaragoza, 1962) # [[Miriam Saavedra]] modeloa, aktorea (Peru 1993) # [[Montse Amenós]] eszenografoa, jantzi-deseinatzailea (Bartzelona 1954) # [[Montse Guallar]] aktorea, aurkezlea (Bartzelona 1960) # [[Montserrat Cornet]] idazlea (Bartzelona 1934) # [[Mrinalini Sen]] idazlea (Bangladesh, 1879-1972) # [[Nadia Hafid]] ilustratzailea (Katalunia, 1990) # [[Nancy Meyers]] zuzendari, ekoizle eta gidoilaria (AEB 1947) # [[Natalia (abeslaria)]] tb aurkezlea (Cádiz 1982) # [[Natasha Neri]] aktibista, zinema zuzendaria (Brasil, XX. mendea) # [[Norma Andrade]] ekinzailea (Mexiko) # [[Noura Erakat]] amerikar-palestinar aktibista, irakaslea (Kalifornia, 1980) # [[Olatz Arregui]] piraguista (Donostia, 1999) # [[Paula Hernández (ahots aktorea)]] (Girona 1998) # [[Paula Hernández ]] aktorea, gidoilaria, zuzendaria (Argentina 1969) # [[Paulina Luisi]] mediku, sufragista, aktibista feminista (Uruguai, 1875-1950) # [[Pilar Boyero]] kopla abeslaria, irakaslea (Cáceres 1974) # [[Reem Frainah]] psikologoa, aktibista (Palestina ?) # [[Rosa Catrileo|Rosa Castrilleo]] abokatu maputxea (Temuco, Txile, 1981) # [[Rosa Estiarte]] igerilari olinpikoa (Manresa 1959-1985) # [[Rosa María Fernández García|Rosa María Fernandez García]] sindikalista (Asturias, 1942-2021) # [[Rosa Novell ]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1952) # [[Sahar Jalifa]] idazlea (Palestina, 1942) # [[Samar Nassar]] igelaria (Libano, 1978) # [[Samiha Khalil]] politikaria, ekintzailea (Palestina 1923-1999) # [[Shadia Mansour]] hip-hoparen 1. dama arabiarra (Londres 1985) # [[Shamim Azad|Shamin Azad]] poeta eta idazlea (Bangladesh, 1952) # [[Sílvia Quer]] film zuzendaria ( Bartzelona 1962) # [[Sofía Álvarez Vignoli]] aktibista, politikaria (Uruguai, 1899-1986) # [[Sònia Moll]] filologoa, poeta, itzultzailea (Bartzelona 1974) # [[Suad Amiry]] idazle eta arkitektoa (Siria, 1951) # [[Susanna Barranco]] aktorea, zuzendaria, ekoizlea (Bartzelona 1975) # [[Tania Safura Adam Mogne]] ikertzaile eta erakusketa komisario (Mozambike, 1979) # [[Teresa Font]] film-editorea (Bartzelona 1956) # [[Tina Pérez]] sindikalista, ekintzalea (Asturias, 1929-1965) # [[Umayya Abu-Hanna]] kazetaria eta idazlea (Palestina-Finlandia, 1961) # [[Woroud Sawalha]] atleta (Palestina, 1991) # [[Yamila Abdalá Taha al Shanti]] irakaslea, politikaria (Palestina 1955-2023) # [[Zaha Hassan]] aktibista, abokatua (Palestina, XX.mendea) # [[Zulaija Al-Shahabi]] Palestinako feminismoaren ekintzaile aitzindaria (1901-1992) }} ==='''Berriak 2023''' ('''iraila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Barrena García]] ----'''SORTUA''' idazlea, poeta (Basauri) # [[Bego Zubia Gallastegi]] ----'''SORTUA''' ikertzaile (Arrasate, 1965) # [[Dora Manchado]] --ef'''SORTUA''' Tehueltxeeraren azken hiztuna (Argentina, 1934-2019) # [[Jaione López]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, misiolaria (Elorrio 1998) # [[Marta Goikoetxea Luquin]] ef--'''SORTUA''' blogaria (Lizarra, 1984) # [[Nagore Belastegi Martín|Nagore Belaustegi]] ----'''SORTUA''' (Legazpia, 1987) # [[Nerea Azkona]] ----'''SORTUA''' antropologoa, idazlea (Sopela, 1982) # [[Oihane Unzalu]] ef--'''SORTUA''' nutrizionista, kirol monitorea, lasterkaria (Abadiño 1987) # [[Pantxonerak]] '''SORTUA''' arrain saltzaileak (Laredo 1970 hamarkadara arte) # [[Presen Zubillaga Auza]] efef'''SORTUA''' feminista, ekintzailea (Iruñea, 1951-2023) # [[Raquel Esteban Terradillos]] ----'''SORTUA''' ekofisiologoa (Barakaldo, 1982) # [[Adriana Abenia]] aurkezlea, idazlea (Zaragoza 1984) # [[Aina Clotet ]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1982ko) # [[Alexandra Narváez]] aktibista, zientzialaria (Ekuador, XX. mendea) # [[Alicia de los Ríos Merino|Alicia de los Rios Merino]] ikasle, gerrilari desagertua (Mexiko, 1952) # [[Amalia Anglés y Mayer]] opera kantaria eta gitarra-jotzailea (Badajoz, 1827-Stuttgart, 1859) # [[Amèlia Jover Velasco]] sindikalista, anarkista eta feminista (Cullera, 1910-Paris, 1997) # [[Amelia Quintanal Martínez-Conde]] futbolean Espainiako emakume talde baten 1. entrenatzailea (Kantabria 1937) # [[Amrita Pritam]] idazlea (Pakistan, 1919-India, 2005) # [[Ana Alba García]] kazetaria, gerra gatazketan aditua (Bartzelona 1971-2020) # [[Ana Borges]] futbolaria, aurrelaria (Portugal 1990) # [[Ana Paris Garcia]] lider sindikalista garrotez eraila (Sevilla, 1898-1938) # [[Ángeles García-Madrid|Ángeles Garcia-Madrid]] idazlea eta preso politikoa (Torrejón, 1918-Madrid, 2015) # [[Angustias Lara Sánchez|Maruja Lara Sánchez]] sindikalista (Granada, 1917-Valentzia, 2012) # [[Anna Cabot Quincy Waterston]] idazlea (AEB 1812-1899) # [[Anna Gréki]] poeta eta ekintzaile aljeriarra (1931-1936) # [[Anna Rodríguez Costa]] dramagilea, zuzendaria (Granada 1972) # [[Anna Stewart (aktibista)]] emakumeen eskubideen aldekoa (Australia 1947-1983) # [[Annette Frances Braun]] entomologoa (EEBB, 1884-1978) # [[Antònia Pascual Flaquer]] komunista fusilatua (Capdepera 1911-Porreres,1937) # [[Assumpció Puigdelloses Vila]] etxekoandre fusilatua (1906 - Sant Adrià de Besòs, 1940) # [[Aurora Picornell]] komunista fusilatua (Palma, 1912-Manacor, 1937) # [[Ayo Edebiri]] komediantea, idazlea (AEB1995) # [[Balbina Gayo Gutiérrez|Balbina Gayo Gutierrez]] maistra errepublikarra (1901-1936) # [[Begoña Alberdi]] sopranoa (Bartzelona 1964) # [[Belarmina González Rodríguez]] ekintzaile fusilatua (Palencia, 1914-Porreres, 1937) # [[Blanca Jeannette Kawas]] aktibista (Honduras, 1946-1995) # [[Brígida Pardo López]] etxekoandre fusilatua (Granada, 1904-1936) # [[Carlota Planas Riera]] Espainiako 1. emakume futbolarien ordezkaria (Bartzelona 1992) # [[Carme Claramunt i Barot]] ekintzaile fusilatua (Tarragona, 1897 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Carme Portaceli]] antzerki-zuzendaria, irakaslea (Valentzia 1957) # [[Carmen Arrojo]] maistra, memoriaren aldeko ekintzailea (Madril, 1918-2017) # [[Carmen Arrufat]] aktorea (Castelló 2002) # [[Carmen del Riego]] kazetaria, 1. emakume-presidentea Madrileko Prentsa Elkartean (Asturias 1960) # [[Carmen Maria Garcia "García de Saura"|Carmen María Garcia]] idazle eta margolaria ( Molina de Segura) # [[Carol López ]] dramagilea, aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1969) # [[Carolina Ferre]] kazetaria (Alacant 1974) # [[Caroline Rémy de Guebhard]] idazle feminista (Frantzia, 1855-1929) # [[Catalina Flaquer]] ekintzailea fusilatua (Capdepera, 1876-Porreres,1937) # [[Catalina Martín López de Bustamante]] gerrillara, alfereza (Espainia ?-XIX. mendea) # [[Catalina Narváez de Ruiz]] brodatzailea, margolaria (Cádiz 1861- ¿ 1929) # [[Catherine Cusset]] filosofoa (Frantzia 1963) # [[Celia Tapias]] Buenos Airesko lehen emakume abokatua (1885-1964) # [[Chelsea Ashurst]] futbolaria, atezaina (Ingalaterra 1990) # [[Cinta Sabaté]] eskultorea, margolaria (Tarragona 1946) # [[Clara Pueyo Jornet]] Errepublikano desagertua (Villanueva eta GEltrú, 1914-1943) # [[Claudia López Benaiges]] feminista, anarkista eraila (Txileko Santiago, 1972-1998) # [[Clotilde García del Castillo]] Sorollaren musa eta Sorolla Museoaren sortzailea (Valentzia, 1865-Madril, 1929) # [[Concepción Caceres|Concepción Cáceres]] emagin fusilatua (Montijo, 1912-1938) # [[Concha Carretero]] frankismoaren biktima (Madril, 1918-2014) # [[Concita De Gregorio]] kazetaria, idazlea (Italia 1963) # [[Coral Bracho]] hizkuntzalaria, poeta (Mexiko 1951) # [[Courtney Barnett ]] rock abeslaria (Australia 1987) # [[Cristina Clemente]] idazlea, gidoilaria, zuzendaria( Bartzelona 1977) # [[Cristina Fernández Pereda]] atezain fusilatua (Leon, 1900 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Diana Nyad]] igerilaria eta kazetaria (New York, 1949) # [[Djamila Amrane-Minne]] poeta eta historialaria, Aljeriako Independentzia Gerrako ekintzailea (1939-2017) # [[Dolores Cacuango]] Indigenen aldeko ekintzailea (Ekuador, 1881-1971) # [[Dolors Feliu]] abokatua, unibertsitateko irakaslea, politikaria (Roda de Ter, 1964) # [[Dolors Giorla Laribal]] etxekoandre fusilatua (Bartzelona, 1912 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Dolors Prat Coll]] anarkosindikalista (Ripoll, 1905-Tolosa, 2001) # [[Elena Martín]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1992) # [[Elina Garanca]] mezozosopranoa (Letonia 1976) # [[Elionor Malich Salvador]] emakume errepublikano fusilatua (Piorat, 188?- Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Elisa García Sáez]] sindikalista, erizaina, Gerra Zibilean hildako milizianoa (Bartzelona, 1916-Huesca, 1936) # [[Elizabeth Evatt ]] epailea (Australia 1933) # [[Emakumezkoen Nazioarteko Zinemaldia (Australia)]] Australia 1975 # [[Emilia Dilke]] idazlea (Erresuma Batua, 1840-1904) # [[Encarnación Magaña]] antifrankista eraila (Almeria, 1921-1942) # [[Estefanía Banini]] futbolaria, aurrelaria (Argentina 1990) # [[Eugenia González Ramos]] sindikalista fusilatua (Bartzelona, 1919 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Eumelia Hernández]] sindikalista eta feminista (Venezuela, 1913-1990) # [[Eveline Safir Lavalette]] frantses jatorriko ekintzaile aljeriarra (1927-2014) # [[Evelyn Glennie]] perkusionista gorra (Eskozia 1965) # [[Fabiana da Silva Simões]] furbolaria (Brasil 1989) # [[Felicidad Duce]] jostuna, aitzindaria, enpresaburua (Bartzelona 1908-2000) # [[Flora Sanhueza]] pedagogo anarkista (Txile, 1911-1974) # [[Florence Ethel Johnson]] sindikalista, maistra (Australia 1884-1934) # [[Florencia Bonsegundo]] futbolaria (Argentina 1993) # [[Francisca Senhorinha da Motta Diniz|Francisca Sehorinha]] idazlea (Brasil,1834- ?) # [[Giovanna Berneri]] anarkista ekintzailea (Italia, 1897-1962) # [[Hélène Monastier]] aktibista, irakasle (Suitza, 1882-1976) # [[Hubertine Auclert|Hubertine Auchert]] feminista ekintzailea (Frantzia, 1848-1914) # [[Inés Jiménez Lumbreras]] errepublikano fusilatua (Madril, 1915-Sant Adrià de Besòs, 1940) # [[Irene Moray]] argazkilaria, film-zuzendaria (Bartzelona 1992) # [[Isabel Mesa Delgado]] Sindikalista (Ronda, 1913-Valentzia, 2002) # [[Jane eta Louise Wilson]] artistak (Ingalaterra 1967) # [[Jessica Gleeson]] futbolaria, defentsa (Irlanda 1993) # [[Jessie Street Emakumeen Liburutegi Nazionala]] Australia 1989 # [[Jessie Street]] ekintzailea (Brithis Raj/India 1889-Australia 1970) # [[Jill Ellis]] futbolari, entrenatzaile ohia (Erresuma Batua 1966) # [[Joaquina Charro Gómez]] sindikalista fusilatua (Montijo, 1912-1938) # [[Josephine Shaw Lowell]] aktibista (AEB, 1843-1905) # [[Juana Aranguren Rica]] abokatu feminista (Bilbo, 1952) # [[Julia López (artista)]] margolari autodidakta (Mexiko 1936) # [[Kamilla Seidler ]] sukaldariburua (Danimarka 1983) # [[Kristine Lilly]] nazioarteko partida gehien jokatutako futbolari ohia (AEB 1971) # [[Laura Ràfols]] futbolaria, atezaina (Bartzelona 1990) # [[Leda Rafanelli]] feminista, sufia, idazlea (Italia, 1880-1971) # [[Leila Ouahabi]] futbolaria, defentsa (Bartzelona 1993) # [[Leonor Lavado]] imitatzailea, aktorea (Kordoba 1987) # [[Lesbia Urquía]] aktibista (Honduras, 1967-2016) # [[Lola Gallardo]] futbolaria, atezaina (Sevilla 1993) # [[Lucía Alemany]] film-zuzendaria(Castelló 1985) # [[Lucía Pascual Palomo]] xake-jokalaria (Madril 19) # [[Luisa Gómez de la Torre|Luisa Gomez de la Torre]] ekintzailea (Quito,1887-1976) # [[Magdalena Nolla Montseny]] etxekoandre fusilatua (Tarragona, 1904-Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Malena Costa]] modeloa (Mallorca 1989) # [[Manuela Díaz Cabezas]] ekintzaile antifrankista (Kordoba, 1920-Suitza, 2006) # [[Margarita Murillo]] aktibista (Honduras, 1958 - 2014) # [[Margarita Rivière]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1944-2015) # [[María Angélica Barreda|Maria Angelica Barreda]] Argentinako lehen emakume abokatua (1887-1963) # [[María Antonia Iglesias]] kazetaria, idazlea (Madril 1945-Pontevedra 2014) # [[María de la Purificación de la Aldea y Ruiz de Castañeda|Purificación de la Aldea]] emagina, ekintzailea ( Madrid, 1889-1976) # [[María Escoté]] jostuna, arropa diseinatzailea (Bartzelona 1979) # [[María Esteve |María Esteve Flores]] aktorea (Argentina, 1974) # [[María Herrera Magdaleno|Maria Herrera Magdaleno]] Giza eskubideen aldeko aktibista (Mexiko, 1950) # [[Maria Jiménez]] abeslatia eta aktorea (SEvilla, 1950-2023) # [[María Joaquina de Viera y Clavijo]] idazlea (Kanariak, 1737-1819) # [[Maria Jose Pons]] futbolaria, atezaina (Bartzelona 1984) # [[María Martín López]] memoria historikoaren aldeko borrokalaria, frankismoaren biktima (Avila, 1930-Toledo,2014) # [[Maria Mies]] alemaniar soziologoa (Steffeln, 1931-2023) # [[María Moreno]] idazlea eta kazetaria (Buenos Aires, 1947) # [[Maria Pascual Flaquer]] komunista fusilatua (Capdepera 1911-Porreres,1937) # [[María Pry]] entrenatzailea, futbolari ohia (Sevilla 1984) # [[María Victoria Walsh]] kazetaria, borrokan hila (Buenos Aires, 1950-1976) # [[Marie Louise Berneri]] idazle anarkista (Italia, 1918-Londres, 1949) # [[Marsia Taha]] boliviar sukaldaritzako chef aitzindaria (Bulgaria 1989) # [[Marta Lois]] irakaslea, politikaria (Vigo, 1969) # [[Marta Torrejón]] futbolaria, defentsa (Bartzelona 1990) # [[Martha Asunción Alonso]] poeta itzultzailea (Madril, 1987) # [[Mary Cynthia Dickerson]] herpetologoa (AEB 1866-1923) # [[Maud Nathan]] aktibista, sufragista (AEB, 1862-1946) # [[Maud Slye]] minbizi ikertzailea (AEB 1879-1954) # [[Maya Hansen]] moda diseinatzailea (Madril 1978) # [[Mila Abadia]] kultura kudeatzailea (Zaragoza, 1962) # [[Milagros Pérez Oliva ]] kazetaria, idazlea, irakaslea (Huesca 1955) # [[Minnehaha ]] poema bateko fikziozko pertsonaia (AEB 1855) # [[Míriam Nogueras]] politikaria eta enpresaburua (Bartzelona, 1980) # [[Montse Germán]] aktorea (Bartzelona 1969) # [[Natalia Ramos (futbolaria)]] defentsa (Tenerife 1999) # [[Neus Bonet]] kazetaria, irakaslea (Bartzelona 1959) # [[Neus Bouza Gil]] CNTko militante fusilatua (Bartzelona, 1916- Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Nieve de Medina]] aktore eta zuzendaria (Madril,1962) # [[Noelia López ]] modeloa, tb aurkezlea (Sevilla 1986) # [[Noelia Ramos]] futbolaria, atezaina (Tenerife 1999) # [[Olga Luzardo]] kazetaria eta ekintzailea (Venezuela, 1916-2016) # [[Patri Guijarro]] futbolaria, defentsa (Palma Mallorcakoa 1998) # [[Patricia Ferreira]] gidoilaria, zuzendaria (Granada 1958) # [[Patricia Rodríguez Barrios]] 1. Gizonezko Futbol talde gerentea (Gipuzkoa 1982) # [[Pazzis Sureda]] eskultorea, margolaria (Mallorca 1907-1939) # [[Pepita Laguarda Batet]] anarkista,gerra zibilean eraila (Bartzelona, 1919-1936) # [[Pepita Patiño Páez]] makien laguntzailea, komunista (Kordoba, 1925-2015) # [[Piedad Arribas]] ekintzailea, frankismoaren biktima (Toledo, 1920-Madril, 2010) # [[Pilar Montaner Maturana]] margolaria (Mallorca 1876-196119) # [[Pilar Prades]] garrotez eraildako neskame pozoitzailea (Valentzia, 1928-1959) # [[Purificación Pérez Benavent]] sindikalista (Valentzia, 1919-Kanada, 1995) # [[Ramona Peralba Sala|Ramona Peralta Sala]] langile fusilatua (Gironella, 1904-Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Raquel Cabezón]] futboalari ohia (Bartzelona 1978) # [[Rianna Jarrett]] futbolaria, aurrelaria (Irlanda 1994) # [[Rocío García Martínez]] txirrindularia (Madril 1974) # [[Romina Belluscio]] kazetaria, modeloa ( Argentina 1979) # [[Sandra Hermida Muñiz]] film-, dokumental ekoizlea (Tarragona 1972) # [[Sandra Paños]] Futbolaria, atezaina (Alacant 1992) # [[Sandra Vilanova]] futbolari ohia, erdilaria (Bartzelona 1981) # [[Sara Nieves Matheu García]] irakaslea, zibersegurtasun ikertzailea (Murtzia 1992) # [[Sara Ortega (futbolaria)]] , aurrelaria (Errioxa 2005) # [[Sara Serrat]] futbolaria, idazlea (Huelva 1995) # [[Sara Suárez Solís]] idazle feminista (Oviedo, 1925-2000) # [[Sarah Bouhaddi]] futbolaria, atezaina (Frantzia 1986) # [[Sari Van Veenendaal]] futbolaria, atezaina (Herbehereak 1990) # [[Sarina Wiegman]] entrenatzailea, futbolari ohia (Herbehereak 1969) # [[Sayaka Fernández Díaz]] dokumentalgilea (Cáceres 1978) # [[Sha'Carri Richardson]] atleta (AEB 2000) # [[Silvia Meseguer]] futbolari ohia, medikua (Teruel 1989) # [[Soledad Gallego-Díaz]] kazetaria (Madril 1951) # [[Sonia Bermúdez Tribano]] futbolaria, entrenatzailea, berriemailea (Madril 1984) # [[Sonia García Galán]] historialaria eta feminista (Aviles, 1981) # [[Sonia Grande]] cinema-jantzi diseinatzailea (Asturias 1964) # [[Susana Carro]] Filosofoa irakaslea, femilnista (Mieres, 1971) # [[Tania Martínez Portugal|Tania Martinez Portugal]] poligologoa, irakaslea,feminista (Etxebarri, 1963) # [[Toña Is ]] futbolaria, entrenatzailea (Asturias 1966) # [[Tránsito Amaguaña]] ekintzaile indigena (Ekuador,1909-2009) # [[Urimare]] kazike (Venezuela, XVI. mendea) # [[Urrezko Neskatoak]] Olinpiar Jokoetako gimnasta erritmiko txapeldunak, Atlanta 1996 # [[Valentina Muñoz]] aktibista feminista (Txile, 2002) # [[Vera Pauw]] bortxatutako futbolaria, entrenatzailea (Hebehereak 1963) # [[Vicky Losada]] futbolaria (Bartzelona 1991) # [[Victoria Prego]] kazetaria (Madril 1948) # [[Viola Calligaris]] futbolaria (Suitza 1996) # [[Yolanda Flores]] kazetaria, irrati esataria (Madril, 1960) }} ==='''Berriak 2023''' ('''abuztua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Goirigolzarri Alegria]] efef'''SORTUA''' abokatua eta aktibist (Gamiz, 1978- Barakaldo, 2023) # [[Ana Soto]] --ef'''SORTUA''' kazike (Venezuela, 1618-1668) # [[Awen Iorwerth]] ----'''SORTUA''' medikua, unibertsitateko irakaslea # [[Erika Arrizabalaga]] ----'''SORTUA''' txistularia (Gasteiz, 2000) # [[Gentz del Valle]] ef--'''SORTUA''' artista (Lekeitio, 1957) # [[Orocomay]] ----'''SORTUA''' kazike (Venezuela, XVI. mendea) # [[Xochilt Madai|Xochitl Madai]] ----'''SORTUA''' arkitektua eta ekintzailea (Mexiko, 1972) # [[Ada Liberio]] gimnasta errimikoa (Zaragoza 1974) # [[Adriana Díaz Enciso]] idazlea (Mexiko, 1964) # [[Alba González]] idazlea, politikaria (Asturias 1986) # [[Alice Kellen]] idazlea (Valentzia, 1989) # [[Amalia Bautista]] poeta (Madril 1962) # [[Amparo Barayón]] piano-jola eta sindikalista fusilatua (Zamora, 1904-1936) # [[Ana Bautista]] gimnasta erritmikoa (Kanariak 1972) # [[Ana Carmona Ruiz]] mutil itxuraz jokatzea lortu zuen futbolaria (Malaga 1908-1940) # [[Ana María de Foronda|Ana Maria de Foronda]] idazlea eta itzultzailea (1910-1990) # [[Anna Szatkowska]] idazlea (Polonia, 1928-2015) # [[Antònia Fontanillas Borràs]] anarko-sindikalista (Bartzelona, 1917-Frantzia, 2014) # [[Apacuana]] kazikea (Venezuela, XVI. mendea) # [[Athenea del Castillo]] futbolaria (Kantabria 2000) # [[Bathsua Makin]] Proto-Feminista (Londres, 1600-1675) # [[Beatriz Corredor]] legelaria, politikaria (Madril 1968) # [[Blanche Stuart Scott]] hegazkinlaria (EEBB. 1884-1970) # [[Carla Barber]] medikua, modeloa (Kanariak 1990) # [[Carmen Avilés]] atleta (Madril 2002) # [[Carmen Herrero Vicent]] medikua, ikertzailea (Castelló, 1986-2023) # [[Carmen Montes]] itzultzailea (Cádiz 1963) # [[Cata Coll]] futbolaria (Mallorca 2001) # [[Cathy Xaudaró]] gimnasta erritmikoa (Filipinak/ Espainia 1960) # [[Cecilia Domínguez Luis|Cecilia Dominguez]] idazlea (La Orotava, 1948) # [[Cecilia Pantoja]] abeslaria (Txile, 1943 - 2023) # [[Celia Flores]] abeslaria (Madril, 1981) # [[Charlotte Maxeke]] aktibista (Hegoafrika, 1871-1936 ) # [[Charlotte von Ahlefeld|Charlotte von Ahlfeld]] idazlea (Alemania, 1782-1849) # [[Charlotte von Stein|Charlote Von Stein]] (Alemania, 1742-1822) # [[Christiane Vulpius]] Goetheren emaztea (Alemania, 1765-1816) # [[Clara Serra]] feminista, ikertzailea, filosofoa, politikari ohia (Madril 1982) # [[Concha Monrás]] piano-jotzaile fusilatua (Bartzelona, 1898-Huesca 1936) # [[Conchi Sánchez ]] Espainiako 1. emakume futbolari profesionala (Madril 1957) # [[Costanza da Varano]] humanista eta poeta (Italia, 1426-1447) # [[Covadonga Tomé]] pediatra, politikaria (Asturias 1970) # [[Cristina Gallo]] kirol kazetaria, idazlea, aktibista (Asturias 1965) # [[Dahteste]] gerlari, itzultzaile, diplomazialari (1860 - Mexiko Berria, 1955) # [[Diana Wynne Jones]] idazlea (Londres, 1934-2001) # [[Dolores Pla Brugat]] historialaria eta ikertzailea (Girona, 1954-2014) # [[Emakume Indigenen Nazioarteko Eguna]] # [[Emilia Boneva]] gimnasia erritmikoko entrenatzailea (Bulgaria 1938-2019) # [[Emma Cabal]] poeta (Asturias 1962) # [[Enith Salón]] futbolaria ( Valentzia 2001) # [[Esther González]] futbolaria (Granada 1992) # [[Etta Federn]] idazle, itzultzaile, pedagogo eta anarkofeminista austriarra (1883 - 1951) # [[Eva Navarro ]] futbolaria (Murtzia 2001) # [[Fatima Madrilgoa]] ustezko astronomoa (Al-Andalus XI. mendea) # [[Francisca Saperas|Francesca Saperas]] anarko-sindikalista (Bartzelona, 1851-1933) # [[Gala Dalí]] artista eta modeloa (Errusia, 1894-1982) # [[Hansa Mehta]] aktibista, politikaria (India, 1897-1995) # [[Irene Guerrero]] futbolaria (Sevilla 1996) # [[Isabel Medina]] idazlea (Gomera, 1943) # [[Isabel Mozún]] altuera jauziko atleta (Madril 1960) # [[Ivana Andrés ]] futbolaria (Valentzia 1994) # [[Jean Batten]] hegazkinlaria (Zeelanda Berria, 1909-Palma Mallorcakoa, 1982) # [[Johanna Schopenhauer]] idazlea (Alemania, 1766-1838) # [[Juana Álvarez Molina|Juana Alvarez]] etxekoandre fusilatua (Medina de Rioseco, 1897-Gijon, 1937) # [[Juana María de los Dolores de León Smith]] espainiar dama (Badajoz, 1798 – Londres, 1872) # [[Julia Mayoral Márquez]] maistra eta politikaria (Badajoz, 1902 - 1983) # [[Julia Santibáñez]] idazlea (Mexiko, 1971) # [[Kyra Galván]] poeta eta eleberrigilea (Mexiko Hiria, 1956) # [[La Repompa de Málaga]] abeslaria (Malaga 1937-1959) # [[Laia Codina]] futbolaria (Girona 2000) # [[Lara Álvarez]] kazetaria (Asturias 1989) # [[Laura del Río]] futbolaria, mutilen entrenatzailea (Madril, 1982) # [[Lola Suárez|Lola Suarez]] idazlea (Lanzarote, 1956) # [[Malebogo Molefhe]] aktibista (Botswana,1980) # [[María Bernaldo de Quirós]] hegazkinlaria (Madril, 1898-1983) # [[Maria da Conceição Moita]] aktibista, hezitzailea (Portugal, 1937-2021) # [[María Francisca de Sales Portocarrero (Montijoko VI. kondesa)]] (Madril, 1754 – Logroño, 1808) # [[María Josefa Cerrato Rodríguez]] Espainiako lehen emakume albaitaria (Badajoz, 1897-1981) # [[María Pérez Rabaza]] futbolaria (Bartzelona 2001) # [[María Rosa Alonso|Maria Rosa Alonso]] idazlea (Tararonte, 1909-2011) # [[Mariangiola Criscuolo]] margolaria (Italia, 1548-1630) # [[Mariona Caldentey]] futbolaria (Mallorca 1996) # [[Melissa Jiménez (kazetaria)]] (Lieja/Bartzelona 1987) # [[Mercedes Pinto]] idazlea, kazetaria eta feminista (1889-1976) # [[Mónica García Prieto]] kazetaria, saiakeragilea (Badajoz 1974) # [[Montse Martín]] gimnasta erritmiko ohia, ilustratzailea, diseinatzailea, aktorea, dantzaria (LLeida 1974) # [[Montse Tomé]] futbolari ohia, entrenatzailea (Asturias 1982) # [[Noemí Casquet]] kazetaria, youtuberra (Sabadell 1992) # [[Olga Carmona]] futbolaria (Sevilla 2000) # [[Ona Batlle]] futbolaria (Bartzelona 1999) # [[Paula Guilló]] Miss eta modeloa (Alacant 1989) # [[Pepa Caballero]] margolaria (Granada, 1943 - Malaga, 2012) # [[Raymonde de Laroche]] hegazkinlaria (Paris, 1882-1919) # [[Rebecca Abe|Rebeca Abe]] idazlea (Alemania, 1967) # [[Rita Bosaho]] sanitarioa, politikaria. Kongresuko 1. Persona beltza (Ginea/Espainia 1965) # [[Rocío Gálvez ]] futbolaria (Kordoba 1997) # [[Salma Paralluelo]] futbolaria, atleta (Zaragoza 2003) # [[Silvia Yustos]] gimnasta erritmikoa (Valladolid 1971) # [[Simone Segouin]] partisaua, erresistentziako kidea (Frantzia, 1925-2023) # [[Sofia Behrs]] idazlea, argazkilaria (Errusia, 1844-1919) # [[Sofia Castañon]] poeta, politikaria (Asturias 1983) # [[Susan Haack]] irakasle eta filosogoa (Ingalaterra, 1945) # [[Sybilla]] diseinatzailea (AEB/Espainia 1963) # [[Teresa Abelleira]] futbolaria (Pontevedra 2000) # [[Teresa Helbig]] moda-diseinatzailea (Bartzelona 1963) # [[Teresa Matilde Revaque]] Bigarren Errepublikako espetxe funtzionario fusilatua (Valladolid, 1897-Madril, 1940) # [[Teresa Táboas]] arkitekto galiziarra (Mexiko Hiria, 1961) # [[Thelma Nava]] poeta (Mexiko Hiria, 1932-2019) # [[Thérèse Peltier]] hegazkinlaria (Frantzia, 1873-1926) # [[Vicenta García Miranda]] idazlea, poeta (Badajoz, 1816-1877) # [[Yulianna Avdeeva]] piano-jotzailea (Mosku 1985) # [[Zofia Kossak-Szczucka]] idazlea (Polonia, 1890-1968) }} ==='''Berriak 2023''' ('''uztaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainize Gastaka Martínez]] ----'''SORTUA''' abokatua, Laudioko alkatea (Laudio, 1985) # [[Rosa Mari Artza Azueta]] efef'''SORTUA''' euskaltzalea eta ekintzailea (Iurreta, 1946-2001) # [[Guruzne Carrason Torrontegi]] ----'''SORTUA''' ingurumen hezitzailea, Sopelako alkatea (Sopela, 1981) # [[Deniba Konare]] ----'''SORTUA''' judoka (Mali/Durango 2003) # [[Sorne Rubio Arano]] ----'''SORTUA''' Mundakako alkatea (Mundaka, 1972) # [[Itziar Iratzagorria]] ef--'''SORTUA''' Urdulizko alkatea # [[Maite Ibarra Goti]] ----'''SORTUA''' Arrigorriaga alkatea (Arrigorriaga, 1979) # [[Elisa Kaltzada]] --ef'''SORTUA''' euskaltzalea eta ekintzailea (Busturia, 1929-2022) # [[Lorea Perosanz]] ef--'''SORTUA''' diseinatzailea eta ilustratzailea (Ermua, 1976) # [[Maider Morras Azpiazu]] ----'''SORTUA''' abokatua, unibertsitateko irakaslea, Arrasateko alkatea (Arrasate, 1976) # [[Olatz Lezeta Urzelai]] ef--'''SORTUA''' mekanikaria, Antzuolako alkatea (Antzuola, 1977) # [[Kristina Rodriguez Mendikute]] ef--'''SORTUA''' Adunako alkatea (Aduna,1971) # [[Mari Karmen Arregi Agirre]] ef--'''SORTUA''' Aizarnazabalgo alkatea # [[Beatriz Unzue Esnaola]] ef--'''SORTUA''' Amasa-Villabonako alkatea # [[Alba Garmendia Castaños]] ef--'''SORTUA''' ikertzailea, filosofoa eta Ikaztegietako alkatea # [[Yanire Granero]] --ef'''SORTUA''' diseinatzailea, enpresaburua (Abadiño 1988) # [[Oihana Amundarain Zubillaga]] ef--'''SORTUA''' Elduaingo alkatea # [[Gurutze Etxezabal Iturrioz]] ef--'''SORTUA''' Orexako alkatea # [[Anuska Esnal Oliden]] ef--'''SORTUA''' Orioko alkatea (Orio, 1980) # [[Izarra Urdalleta Iraola]] ef--'''SORTUA''' Segurako alkatea (Errezil, 1975) # [[Cristina Tapias]] ef--'''SORTUA''' jostuna, irakaslea, enpresaburua (Bilbo 1960) # [[Teófila Adrada]] ef--'''SORTUA''' jostuna, irakaslea, enpresaburua, asmatzailea (Toledo 1904- ?) # [[Naroa Azpitarte]] ----'''SORTUA''' errugbilaria (Durango, 2005) # [[Rosario Tomasena Alzuri]] ef--'''SORTUA''' kirolaria, igerilaria, triatleta (Urnieta, 1946) # [[Agurtzane Solaberrieta Mesa]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta Usurbilgo alkatea (Usurbil, 1979) # [[Maite Amenabar Alkorta]] ----'''SORTUA''' Zirzurbilgo alkatea (Azpeitia) # [[Nagore Alkorta Elorza|Nagore Alkorta]] ef--'''SORTUA''' Azpeitiko alkatea (Azpeitia, 1978) # [[Alicia Framis]] artista (Mataró, 1967) # [[Lorena Llamas]] txirrindulari ohia (Bartzelona 1987) # [[Daisy Elliott]] politikaria (AEB 1917-2015) # [[Yolanda García Serrano]] gidoilaria (Madril 1958) # [[Karina Garantivá ]] aktorea, antzerki zuzendaria (Kolonbia 1980) # [[ Helena Pimenta]] antzerki-zuzendaria (Salamanca 1955) # [[Verónica Fernández]] gidoilaria (Soria 1971) # [[Magüi Mira]] aktorea, zuzendaria (Valentzia 1944) # [[Clara Sanchis]] aktorea, musikaria (Teruel 1968) # [[Lola Salvador]] gidoilaria (Bartzelona 1938) # [[Carmen Balagué]] aktorea (Bartzelona 1952) # [[Luz Casanova]] ongilea (Asturias, 1873-1949) # [[Jacqueline Guerroudj]] Militante komunista eta antikolonialista (1919 - 2015) # [[Sheyla Gutiérrez]] txirrindularia (Errioxa 1994) # [[Lucía González]] txirrindularia (Asturias 1990) # [[Alicia González]] txirrindularia (Asturias 1995) # [[Mavi García]] duatleta, txirrindularia (Mallorca 1984) # [[María Mercedes Cagigas Amedo]] txirrindularia (Kantabria 1979) # [[Isabel Martin]] txirrindularia (Valladolid 1999) # [[Sara Martín]] txirrindularia (Burgos 1996) # [[Cristina Martínez (txirrindularia)]] (Valentzia 1981) # [[María Isabel Moreno ]] txirrindularia (Girona 1981) # [[Belén López (txirrindularia)]] irakaslea (Cádiz 1984) # [[Mayalen Noriega]] igerilaria, txirrindularia, kirol egokituko gidaria (Mexiko/Espainia 1982) # [[Josefa Benítez Guzmán]] kirol egokitutako txirrindularia (Bartzelona 1969) # [[Susana Rodríguez Gacio]] medikua, kirol egokitutako txirrindularia (Vigo 1988) # [[Aauri Bokesa]] kirolari eta gizarte langilea (Madril, 1988) # [[Cristina Danimarkakoa]] Italiako aristokrata (Danimarka, 1521-Italia, 1590) # [[Conceição Matos]] aktibista (Portugal, 1936) # [[María de Estrada]] konsistatzailea (Espainia-Mexiko, XV.mendea) # [[Maritza M. Buendía]] # [[Lozen]] gerlari eta xamana (1840-1889) # [[Elsy Jacobs]] txirrindularia (Luxenburgo 1933-Bretainia 1998) # [[Anna Ramírez ]] txirrindularia, aktibista (Bartzelona 1981) # [[Marta Vilajosana]] txirrindularia (Bartzelona 1975) # [[Audrey Cordon]] txirrindularia (Bretainia 1989) # [[Alba Teruel ]] txirrindularia (Valentzia 1996) # [[Anna Sanchis]] txirrindularia (Valentzia 1987) # [[Dori Ruano]] txirrindularia, zuzendaria, politikaria, irakaslea (Salamanca 1969) # [[Gloria Rodríguez Sánchez]] txirrindularia ( Murtzia 1992) # [[Ariadna Ródenas]] txirrindularia (Alacant 1987 # [[Aida Nuño]] txirrindularia (Asturias 1983) # [[Karin Herrera]] biologo eta politikaria (Guatemala, 1968) # [[Sonia Gutiérrez Raguay]] politikaria (GUatemala, 1981) # [[Txirrindularitza eta feminismoa]] # [[Jean Purdy]] erizaina, 1. enbriologoa (Erresuma Batua 1945-1985) # [[Victoria Anna Perea]] Espainiako 1. probeta umea (Bartzelona 1984) # [[Anna Veiga]] biologoa, Espainiako 1. probeta umearen ‘ama zientifikoa’ (Bartzelona 1956) # [[Elisa Matilla]] aktorea (Madril 1966) # [[Dunia Ayaso eta Felix Sabroso]] zine zuzenndariak (Kanariak 1961-2014) # [[Eva Lesmes]] gidoilaria, zine zuzendaria (Asturias 1961) # [[Imma Colomer]] aktorea (Bartzelona 1948) # [[Rosa Gàmiz]] aktorea (Bartzelona 1965) # [[Carlota Subirós]] antzerki-zuzendari (Bartzelona 1974) # [[Lluïsa Cunillé ]] idazlea (Katalunia 1961) # [[Hijas de Cynisca]] kirol-arloko genero-desberdintasuna, dokumentala (2019) # [[Jessica Vall ]] igerilaria, biologoa (Bartzelona 1988) # [[Jennifer Pareja]] waterpolo jokalari ohia (Girona 1984) # [[Carmen Martín]] eskubaloi jokalaria (Almeria 1988) # [[Vanesa Amorós ]] eskubaloi jokalaria, entrenatzialea (Alacant 1982) # [[Nuria Benzal ]] eskubaloi jokalaria (Malaga 1985) # [[Estela Estévez Barreiro]] atleta paralinpiarra (Vigo 1965) # [[Alba Caride]] gimnasta erritmikoa (Vigo 1980) # [[Susana Garabatos ]] igerilaria (Vigo 1979) # [[Julia Vaquero]] galiziar atleta (Frantzia 1970) # [[Thérèse Clerc]] Frantziako ekintzaile feminista (1927 - 2016) # [[Suhayr al-Qalamawi]] idazlea eta itzultzailea (Egipto, 1911-1997) # [[Dolors Vives Rodón|Dolors Vives Rodon]] Kataluniar hegazkinlaria (Valls, 1908-Bartzelona, 2007) # [[Susana Ferrari Billinghurst]] hegazkinlaria (Argentina, 1914-Italia, 1999) # [[Yevguenia Shajovskaya|Yevguena Shajovskaya]] hegazkinlaria (Errusia, 1889-1920) # [[Carola Lorenzini]] hegazkinlaria (Buenos Aires, 1899-1941) # [[Clara Adams]] hagazkinlaria (EEBB, 1884-1971) # [[Gloria Cuesta]] hegazkinlaria (Asturias, 1911 - Madril, 1987) # [[Maria Josep Colomer i Luque]] hegazkinlaria (Bartzelona, 1913 - Inglaterra, 2004) # [[Alia Twal]] hegazkinlaria (Jordania) # [[Lotfia ElNadi|Loftia Elnadi]] hegazkinlaria (Egipto, 1907-2002) # [[Erma Franklin]] abeslaria (EEBB, 1938-2002) # [[Carolyn Franklin]] abeslaria (EEBB, 1944-1968) # [[Flor Aguilera]] idazlea (Mexico Hiria, 1971) # [[María Antonieta Mendivil]] idazlea (Mexiko, 1971) # [[Anne Kingsbury Wollstonecraft]] ilustratzaile botanikoa (EEBB,1781-Kuba, 1828) # [[Sara Khadem ]] xake jokalaria (Iran 1997) # [[Tamara Abalde ]] saskibaloi jokalaria (Ferrol 1989) # [[Begoña Fernández]] eskubaloi jokalaria (Vigo 1980) # [[Isabel Herguera]] artista, zuzendaria, irakaslea (Donostia 1961) # [[Karin Boye]] poeta, itzultzailea (Suedia 1900-1941) # [[Helene Hanff]] idazlea (AEB 1916-1997) # [[Sopiko Guramishvili]] xake jokalaria (Georgia 1991) # [[Carol Thatcher ]] kazetaria (Londres 1953) # [[Mónica Braun|Monica Braun]] idazlea eta poeta (Mexiko, 1965) # [[Cristina Rivera Garza]] idazlea (Mexiko, 1964) # [[Martha Cerda]] idazlea (Mexiko, 1945) # [[Bibiana Gallego Lancharro]] poeta eta damaturgoa (Badajoz, 1799-Madril, 1867) }} ==='''Berriak 2023''' ('''ekaina''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainara Otxotorena]] ef--'''SORTUA''' Mañariko alkatea (Hernani, 1984) # [[Arantxa Arregi]] ----'''SORTUA''' Doneztebeko alkatea # [[Asun Agiriano]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta bibliotekaria (Arrasate, 1963) # [[Begoña Enbeita]] ef--'''SORTUA''' Muxikako alkatea (Muxika, 1985) # [[Berta Arizkun González]] ef--'''SORTUA''' Burlatako alkatea # [[Burdinaren emakumeak]] '''SORTUA''' (Bizkaia, XIX-XX. mendea) # [[Carmen Mendiguren]] efef''SORTUA'''maistra (Zamudio, 1913-2010) # [[Eider Olazar]] ef--'''SORTUA''' Gazteluko alkatea (Gaztelu...) # [[Eneritz Agirre]] ef--'''SORTUA''' Atxondoko alkatea (Atxondo, 1983) # [[Eneritz Azpitarte]] ef--'''SORTUA''' Zaldibarko alkatea (Zaldibar, 1985 ) # [[Erika Letamendi Hurtado]] ef--'''SORTUA''' Donemiliagako alkatea (Gasteiz, 1985) # [[Igone Amesti]] ef--'''SORTUA'''mezzosopranoa, musika-irakaslea (Mallabia, 1985) # [[Iruri Altzerreka]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria (Garai, 2000) # [[Itziar Imaz Artazcoz|Itziar Imaz]] ef--'''SORTUA''' Garesko alkatea (Gares, 1981) # [[Julene Lazkano]] ef--'''SORTUA''' Elorrioko alkatea (Elorrio, 1985) # [[Laura Irasuegi Otal]] efef'''SORTUA''' ingeniaria, gerrako umea (Eibar, 1923-Errenteria, 2016) # [[Malan Alloua]] ----'''SORTUA''' Sanwiko Erresumako ama erregina (Ghana, XIX. mendea) # [[Maria Sáez de Albéniz Bregaña]] ef--'''SORTUA''' Etxarri Aranazko alkatea (Iruñea, 1966) # [[Marta Díez Napal]] ef--'''SORTUA''' Antsoaingo alkatea (Antsoain, 1975) # [[Nadia Nemeh Shomaly]] ----'''SORTUA''' Bermeoko alkatea (Bermeo, 1979) # [[Noelia Oses]] ef--'''SORTUA''' Matematikaria, ikertzailea (Ermua, 1975) # [[Oihana Olaberria Jaka]] ef--'''SORTUA''' Arakilgo alkatea (Arakil, 1976 # [[Oihane Irastorza]] ef--''SORTUA''' Izurtzako alkatea (Izurtza, 1981) # [[Oihane Uribeetxebarria Garmendia]] ef--'''SORTUA''' Lakuntzako alkatea (1979) # [[Olatz Alberdi Etxeberria]] ef--SORTUA futbolaria, atezaina (Bergara, 1997) # [[Olatz Irizar Martínez]] ef--'''SORTUA''' Ziordiako alkatea (Ziordia, 1972) # [[Pilar Arechavaleta]] efef'''SORTUA''' moja (Bilbo, 1880-Madril-1973) # [[Txelo Auzmendi Jimenez]] ef--'''SORTUA''' Asparrenako alkatea (Araia, 1960) # [[Olga Mariano]] aktibista ijitoa (Portugal, 1950) # [[Adriana Caselotti]] ahots aktorea (AEB 1916-1997) # [[Adrienne Bolland|Adrianne Bolland]] hegazkinlaria (Frantzia, 1895-1975) # [[Agirre Aristizabal ahizpak]] oroimen memoria babesleak (Lizarra, 1936) # [[Ahlam Khudr]] aktibista (Sudan) # [[Aída Bueno Sarduy]] dokumentalgilea (Kuba, ?) # [[Aida Toledo]] poeta (Guatemala, 1952) # [[Ainhoa Carbonell Allué ]] zinegotzi ijitoa (?,?) # [[Alba Cros ]] zinema zuzendaria (Lleida 1991) # [[Alice Austen]] argazkilaria (AEB 1866-1952) # [[Alice Pestana]] pedagogoa (Portugal, 1860-Madril, 1929) # [[Alicja Dorabialska]] kimikaria (Polonia, 1897 – 1975) # [[Alma Karla Sandoval|Alma Carla Sandoval]] Kazetaria (Mexiko, 1975) # [[Ana Martínez de Luco]] moja, aktibista (Araba, 1960) # [[Anaïs Napoleon]] argazkilaria (Narbona, 1831-Bartzelona, 1912) # [[Ángela de la Cruz (artista)]] artista (Coruña, 1965) # [[Ángeles Cruz|Angeles Cruz]] aktorea, gidoilaria, zinema zuzendaria (Mexiko, 1969) # [[Anna-Eva Bergman]] artista (Suedia 1909-Frantzia 1987) # [[Anoosheh Oskouian]] ingeniaria, CEO-a (Iran/AEB 1964) # [[Aurèlia Muñoz Ventura]] artista (Bartzelona, 1926-2011) # [[Barbara Martin Coppola]] telekomunikazio- ingeniaría eta CEO-a (Madril 1977) # [[Beatriz Corrales]] badminton jokalaria (Madril 1992) # [[Bernardine Dohrn]] iheslaria, irakaslea (AEB 1942) # [[Betsy Pecanins]] abeslaria (Mexiko 1954) # [[Betty Makoni]] Aktibista (Zimbabwe, 1971) # [[Candida Höfer]] argazkilaria (Alemania, 1944) # [[Carmen Matute]] idazlea (Guatemala, 1944) # [[Carol Bove]] artista (Suitza/AEB 1971) # [[Celia Montoya Montoya]] aktorea, aktibista (Madril, 1971) # [[Charlotte Posenenske]] artista (Alemania 1930-1985) # [[Chicks on Speed]] artistak, musika taldea (Alemania 19) # [[Claude Mossé]] historialaria (Frantzia 1924-2022) # [[Cristina Álvarez Álvarez]] telekomunikazio ingeniaria (Vigo 1969) # [[Cristina Cuerno]] aeronautika ingeniaria (Espainia, XX. mendea) # [[Danielle Michel-Chich]] saiogile, kazetari eta itzultzaile frantsesa (Aljer - 1951) # [[Daría Vilariño Pintos]] liburuzaina (Galizia 1928-2020) # [[Djamila Bouazza]] Aljeriako Independentzia Gerrako aktibista (1938 - 2015) # [[Djamila Bouhired]] Aljeriako ekintzaile politikoa da (Aljer - 1935) # [[Dulce Muñoz del Rey]] telekominikazio ingeniaria (Badajoz 1978) # [[Eija-Liisa Ahtila]] artista (Finlandia 1959) # [[Eileen Power]] historialaria (Erresuma Batua 1889-1940) # [[Elida Carlés]] hegazkinlaria, artista (Argentina, 1912-1970) # [[Elisa Hall]] idazlea (Guatemala, 1900-1982) # [[Eliza Schneider]] ahots aktorea (AEB 1978) # [[Énia Lipanga]] Poeta, aktibista (Mozambike, 1977) # [[Erika Groth-Schmachtenberger]] argazkilaria (Alemania 1906-1992) # [[Ester Partegàs]] artista (La Garriga, 1972) # [[Esther Paez]] boxeolaria, (Bartzelona 1969) # [[Eulalia Pérez Sedeño]] ikertzailea (Maroko protektoratua 1954) # [[Eulàlia Valldosera i Guilera]] artista (Villafranca del Panadés, 1963) # [[Fátima Tardío Quiroga]] legelaria (Bolivia XX. mendea) # [[Fernanda Fragateiro]] artista (Portugal 1962) # [[Gail Bradbrook]] Klima aldaketaren kontrako ekintzailea (Britainiarra) # [[Grete Stern]] argazkilaria (Alemania 1904-Argentina 1999) # [[Hannah Collins]] artista (Londres 1956) # [[Hanne Darboven]] artista (Alemania 1941-2009) # [[Helga de Alvear Arte Garaikidearen Museoa ]] (Caceres 2021) # [[Helga de Alvear]] bildumagilea (Alemania/Madril 1936) # [[Inés Medina]] artista (Caceres 1950) # [[Inés Peraza]] Kanariar uharteetako andrea (Sevilla, 1424-1503) # [[Isabel de los Ángeles Ruano]] poeta (Guatemala, 1945) # [[Isabel Morant Deusa]] historialaria (Valentzia 1947) # [[Isabel Tolosa Cortés de Moctezuma]] Leonor Cortés Moctezumaren alaba (Mexiko, 1568- ?) # [[Isatxa Mengíbar]] bikoiztailea ( Espainia 1973) # [[Janet Maslin ]] kritikaria (AEB 1949) # [[Joana Pastrana]] boxeolari ohia (Madril 1990) # [[Jorinde Voigt]] artista (Alemania 1977) # [[Judith Colell ]] zinema zuzendaria (Bartzelona 1968) # [[Kadiatu Massaquoi]] aktibista (Sierra Leona, 2002?) # [[Katalina Lancasterrekoa]] erregina (Hertford, 1373- Valladolid, 1418) # [[Katharina Fritsch]] eskultorea (Alemania 1956) # [[Katharina Sieverding]] artista (Alemania 1944) # [[Kittie Knox]] txirrindularia (AEB 1874-1900) # [[Laleh Osmany]] aktibista (Afganistan, 1992) # [[Laura Rius]] zinema zuzendaria (Bartzelona 1991) # [[Leonor Cortés Moctezuma]] Espainia Berriko Erregeorderriko aristokrata (Mexiko, 1527-1594) # [[Lidia Zvereva|Lidia Zuéreva]] hegazkinlaria (Errusia, 1890-1916) # [[Lisa Schwarzbaum]] kritikaria (AEB 1952) # [[Luz Méndez de la Vega]] poeta eta ikertzaile feminista (Guatemala, 1919-2012) # [[Mabel Palacín Lahoz]] artista (Bartzelona, 1965) # [[Maggie Roswell]] ahots aktorea (AEB 1952) # [[Margarita Carrera]] idazlea (Guatemala, 1929-2018) # [[María del Carmen Aguayo Torres]] telekomunikazio ingeniaria (Kordoba XX. mendea) # [[María del Carmen Carrillo Losada]] probintzia hiriburu bateko 1. emakume ziengotzi ijitoa (Madril 1959) # [[María del Carmen Pallares Méndez]] historialaria (Galizia 1948) # [[María Jesús Avila Corchero]] museo koordinatzailea (Caceres, 1966) # [[María Jesús Rosa Reina]] boxeolaria (Madril 1974-2018) # [[María Luisa Cuerda Arnau]] legelaria (Espainia, XX. mendea) # [[María Natividad Bermejo Arrieta ]] artista (Logroño 1961) # [[María Teresa Dalenz Zapata ]] ingeniari zibila (Bolivia, 1958) # [[María Teresa de Silva]] Albako XIII. dukesa (Madril, 1762-1802) # [[Marta Verheyen]] zinema zuzendaria, gidoilaria, argazkilaria (Girona 1991) # [[Mary Bailey (hegazkinlaria)|Mary Bailey]] hegazkilaria (Irlanda, 1890-1960) # [[Mary Kay Bergman]] ahots aktorea (AEB 1961) # [[Mary Lynn Rajskub]] aktorea, gidoilaria (AEB 1971) # [[Mary Taylor Brush]] hegazkinlaria (1866-1949) # [[Maryse Bastié]] hegazkinlaria (Frantzia, 1898-1952) # [[Meret Oppenheim]] argazkilaria (Berlin, 1913-Basilia,1985) # [[Mikaela Loach]] Aktibista (Jamaika, 1998) # [[Miren Meabe Carro]] Kuartango alkatea (Barakaldo 1986) # [[Mirtha Luz Pérez]] idazlea, poeta, (Chiapas, Mexiko, 1960) # [[Mona Simpson (Simpsondarrak)]] pertsonaia (AEB) # [[Mona Simpson]] idazlea (AEB 1957) # [[Montserrat Soto]] artista (Bartzelona, 1961) # [[Nadia Vera]] kazetaria (Mexiko, 1983-2015) # [[Nancy Cartwright (aktorea)]] ahots aktorea (AEB 1957)Si # [[Natalia Montellano Durán]] bioteknologoa (Bolivia XX. mendea) # [[Penelope Lea]] klima-aktibista (Noruega, 2005) # [[Pilar Heredia Iglesias]] politikari ijitoa (Toledo, 1964) # [[Pipilotti Rist]] artista (Suitza 1962) # [[Pocha Lamadrid]] aktibista (Argentina, 1945-2021) # [[Princy Mangalika]] aktibista (Sri Lanka, XX. mendea) # [[Rachel Whiteread ]] eskultorea (Londres 1963) # [[Rafaela Rada]] ilustratzailea # [[Regina Halmich]] boxeolaria (Alemania 1976) # [[Régine Pernoud]] historialaria (Frantzia 1909-1998) # [[Rineke Dijkstra]] argazkilaria (Herbehereak 1965) # [[Rocío Saiz]] artista (Madril 1991) # [[Rosa Brun]] artista (Madril 1955) # [[Rosemarie Trockel]] artista (Alemania 1952) # [[Salma Kikwete]] aktibista (Tanzania, 1963) # [[Salomé Cuesta]] artista (Valentzia 1964) # [[Sandra Baía]] artista(Lisboa 1968) # [[Sangita Magar]] aktibista (Nepal) # [[Soleil Moon Frye]] aktorea, gidoilaria, film-zuzendaria (AEB 1976) # [[Sonia Couoh]] aktorea (Mexiko, 1983) # [[Susana Solano]] eskultorea (Bartzelona, 1946) # [[Sylvie Fleury]] artista (Suitza 1961) # [[Tacita Dean]] artista bisuala (Erresuma Batua 1965) # [[Tatiana Delgado Yunquera]] bideo-joko garatzailea (Madril 1978) # [[Tecuelhuetzin Xicohténcatl]] printzesa tlaxcalteka (Mexiko, 1501-Guatemala, 1537) # [[Tecuichpo Ixcaxochitzin]] inperio aztekaren azken enperatrizea (Mexiko, 1509-1550) # [[Tiza Mafira]] Ingurumen-aktibista (Indonesia, 1984) # [[Touria Chaoui|Touria Chaowi]] hegazkinlaria (Fez, 1936-1956) # [[Tress MacNeille]] ahots aktorea (AEB 1951) # [[Vanessa Beecroft]] artista (Italia 1969) # [[Victoria Fonseca González]] fisikaria (Espainia XX. mendea) # [[Viktória Varga]] halterofilia kirolaria (Hungaria 1981) # [[Zainab Al Khawaja]] aktibista (Bahrain, 1983) # [[Zohra Drif]] Aljeriako politikaria, independentzia gerrako mujahida (1934) }} ==='''Berriak 2023''' ('''maiatza''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Ortiz]] ----'''SORTUA''' medikua (Getxo, 1964) # [[Ainara Vera]] ----'''SORTUA''' zinegilea (Iruñea, 1985) # [[Ana Antúnez]] --ef'''SORTUA''' jostuna, brodatzailea (Sevilla 1836-1896) # [[Ann Marie Skelton]] ef--'''SORTUA''' Haurren Eskubideen Batzordeko burua (Hegoafrika, ?) # [[Garazi Sampedro]] ef--'''SORTUA''' korrikalaria (Atxondo 1989) # [[Itsasne Larruskain]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, futbolaria (Traña-Matiena 1992) # [[Izaro Ieregi]] ----'''SORTUA''' artista (Algorta, 1987) # [[Josefa Antúnez]] --ef'''SORTUA''' jostuna, brodatzailea (Sevilla 1833-1904) # [[Juana María Ruiz de Gámiz]] efef'''SORTUA''' ongilea (Betoño, 1841 -?) # [[Libe Goitia Artetxe]] ef--'''SORTUA''' idazlea (Errusia, 2001) # [[Maite Toledo]] ----'''SORTUA''' idazlea (Zaldibia, 1966) # [[Maite Zelaia]] ef--'''SORTUA''' arkitektoa (Eibar, 1946) # [[María del Carmen Careaga Salazar]] ef--'''SORTUA''' enpresaburua (Getxo, 1934) # [[Nagore Legarreta]] ----''SORTUA''' argazkilaria (Hernani, 1981) # [[Oihana Muga]] ef--'''SORTUA''' pediatra (Donostia, 1981) # [[Quintina Gelbenzu Piérola]] ef-ef '''SORTUA''' emagina (1877-1950) # [[Salome Campos Beotegi]] efef'''SORTUA''' Emakume aitzindaria kontserba-enpresetan (Bermio, 1893-1974) # [[Adela Calva Reyes]] idazlea (Mexiko, 1967-2018) # [[Adenike Oladosu]] klima aktibista (Nigeria 1994) # [[Alejandra Hannoverkoa]] printzesa (Austria 1999) # [[Alicia Martín Villanueva]] artista (Madril, 1964) # [[Aline Pettersson|Aline Petterson]] idazlea (Mexiko Hiria, 1938) # [[Alva Belmont]] aktibista aberatsa, sufragista (AEB 1853- Frantzia 1933) # [[Ana de Roque]] kazetaria ( Madril 1963) # [[Ana Roldán]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1976) # [[Anahí de Cárdenas]] modeloa, aktorea (Peru 1983) # [[Andrea Guasch]] aktore, abeslari, dantzaria (Bartzelona 1990) # [[Anežka Drahotová]] atleta (Txekia 19) # [[Aniela Rodriguez]] idazlea (Mexiko, 1992) # [[Anna Henderson]] txirrindularia (Britainia 1998) # [[Anna Howard Shaw ]] sufragista, abade metodista (AEB 1847-1919) # [[Antía Jácome]] kanoalaria (Pontevedra 1999) # [[Antúnez ahizpak]] brodatzaileak (Sevilla XIX. mendea) # [[Ascensión Cambrón]] filosofoa (Kordoba 1943) # [[Aurora Correa]] poeta (Bartzelona, 1930-Mexiko, 2008) # [[Beatrice Borromeo]] kazetaria, aristokrata (Italia 1985) # [[Belén Rodríguez (kazetaria)]] (Madril 1966) # [[Betty Gilpin]] aktorea (AEB 1986) # [[Carissa Véliz]] filosofoa, irakaslea, ikertzailea (Mexiko 1986) # [[Carlota Casiraghi]] zaldizalea, kazetaria (Monako 1986) # [[Carmel Snow]] moda-kazetaria (Irlanda 1887-AEB 1961) # [[Carolina Bona]] aktorea (Madril 1980) # [[Carolina Herrera]] enpresaburua, diseinatzailea (Venezuela 1939) # [[Carolina Parsons]] modeloa, enpresaburua (Txile 1978) # [[Caroline Link ]] film-zuzendaria (Alemania 1964) # [[Caroline Schermerhorn Astor]] aristokrata (AEB 1830-1908) # [[Chari Gómez Miranda ]] kazetaria (Espainia 1930-2011) # [[Claudina Domingo]] poeta (Mexiko, 1982) # [[Claudine Picardet]] zientzialaria, itzultzailea (Frantzia 1735-1820) # [[Consuelo Duval]] aktorea (Mexiko 1969) # [[Consuelo Trujillo ]] aktorea (Cádiz 1959) # [[Consuelo Vanderbilt]] filantropoa (AEB 1877- 1964) # [[Consuelo Yznaga]] aristokrata (AEB 1853-Londres 1909) # [[Cristina del Valle (abeslaria)]] aktibista (Asturias 1960) # [[Cristina del Valle (aktorea)]] (Argentina 1942) # [[Debora Kayembe]] abokatua, aktibista (Kongo- Eskozia, 1975) # [[Desirée Bela-Lobedde]] idazlea, aktibista (Bartzelona 1978) # [[Desirée Ndjambo]] kazetaria (Madril 1976) # [[Diana Vreeland]] moda-editore aitzindaria (Paris 1903 - AEB 1989 ) # [[Djamila Boupacha]] Aljeriako FLNko aktibista (Bologhine 1938) # [[Dolores Castro]] poeta (Mexiko, 1923-2022) # [[Edna Woolman Chase]] kazetaria, argitaratzailea (AEB 1887-1957) # [[Ekaterina Karavelova]] aktibista, hezitzailea (Bulgaria, 1860-1947) # [[Elia Barceló]] idazlea (Alacant 1957) # [[Ella baila sola]] musika bikotea (Espainia) # [[Elsa Cross]] poeta (Mexiko, 1946) # [[Elsie de Wolfe ]] dekoratzaile aitzindaria (AEB 1865- Frantzia 1950) # [[Elvira Quintana]] aktorea (Badajoz, 1935-Mexiko Hiria, 1968) # [[Esperanza Zambrano]] idazlea (Mexiko, 1901-1992) # [[Esther García Rodríguez]] cinema ekoizpen zuzendari aitzindaria (Segovia 1956) # [[Esther Mayoko Ortega]], aktibista (Madril, XX.mendea) # [[Ethel Krauze]] idazlea (Mexiko Hiria, 1954) # [[Fausta Gantús]] poeta eta historialaria (Mexiko, 1968) # [[Flora Drummond]] sufragista, aktibista (Erresuma Batua, 1878-1949) # [[Françoise Seligmann]] Frantziako erresistentziako kidea, kazetaria eta politikaria (1919-2013) # [[Françoise Vergès]] politologo eta ekintzaile feminista eta dekolonialista frantsesa (Paris, 1952) # [[Freda Huson]] aktibista (Kanada, 1964) # [[Gabriela Jauregi]] idazlea, poeta (Mexiko Hiria, 1979) # [[Glòria Serra ]] kazetaria (Bartzelona 1964) # [[Hadja Idrissa Bah]] aktibista (Ginea, 1999) # [[Helena Normanton]] abokatua, aktibista (Erresuma Batua, 1882-1957) # [[Ilka Chase]] aktorea, esataria, idazlea (AEB 1905-1978) # [[Irene Hernández de Jesús]] aktibista (Mexiko, 1958-2021) # [[Irene Hueche Meliqueo]] aktibista (Txile, 1946-2011) # [[Isabel Garcés]] aktorea (Madril 1901-1908) # [[Isabel Pardo de Vera Posada]] ingeniaria (Lugo 1975) # [[Isatou Ceesay]] aktibista (Gambia, 1972) # [[Izarne Sarasola]] Errealeko futbolaria (Gipuzkoa, 2002) # [[Jacqueline Auriol]] hegazkinlaria (Frantzia, 1917-2000) # [[Javiera Contador]] aktorea, aurkezlea (Txile 1974) # [[Jhoana Patiño]], poeta, aktibista (Kolonbia, 1982) # [[Josefina Molina]] film-zuzendari atzindaria (Kordoba 1936) # [[Julia Maura]] idazlea (Madril 1910-1973) # [[Julia Solomonoff]] film zuzendaria, gidoilaria… (Argentina 1966) # [[Juliane Köhler ]] aktorea (Alemania 1965) # [[Katalina D'Erzel|Katalina Dérzel]] poeta (Mexiko Hiria, 1950) # [[Laura Pérez Granel]] ilustratzailea (Valentzia 1983) # [[Leila Khaled]] palestinar aktibista politikoa (1944) # [[Lidia Poët ]] Italiako 1. emakume abokatua, aktibista (1855-1949) # [[Lidia Tiatirakoa]] Europako 1. Emakume kristaua, santua, enpresaburua (Tiatira I. mendea) # [[Lisa Henni]] aktorea (Suedia 1982) # [[Lolita Bosch]] idazlea (Bartzelona 1970) # [[Lorenza Izzo]] aktorea, modeloa (Txile 1989) # [[Louise Dahl-Wolfe]] moda-argazkilaria ( AEB 1895- 1989) # [[Lucrecia Martel]] film zuzendaria, gidoilaria (Argentina 1966) # [[Lucy Elmina Anthony]] sufragista (AEB 1859 - 1944) # [[Luz Marina Hache]] Sindikalista, aktibista (Kolonbia, 1955) # [[Margo Martindale]] aktorea (AEB 1951) # [[María Duval (aktorea)]] abeslaria (Mexiko 1937) # [[María Inés Guerra]] abeslaria, aurkezlea (Mexiko 1983) # [[María José Sanz Sánchez]] biologoa, ikertzailea (Valentzia 1963) # [[María Pérez García]] atleta (Granada 1996) # [[María Remedios del Valle]] Argentinako armadan kapitain independentzia garaian (Argentina, 1766-1847) # [[Mariana Simionescu]] tenislaria (Errumania 1956) # [[Maricela Guerrero]] poeta (Mexiko Hiria, 1977) # [[Marilia Andrés ]] kantautorea (Cuenca 1974) # [[Marina Rossell]] kantautorea (Bartzelona 1954) # [[Marta Botía]] kantautorea (Madril 1974) # [[Marta Ferri]] moda diseinatzailea (Italia 1984) # [[Marta García Gómez]] kazetara, bikoizlea ( Madril 1961-2013) # [[Marta Jaumandreu]] kazetaria (Madril 1971) # [[Marta Martínez Alonso]] matematikaria, IBM zuzendari nagusia (Madril 1966) # [[Marta Suediakoa]] printzesa (Suedia 1901-Norvegia 1954) # [[Mary Haʻaheo Atcherley]] aktibista (Hawaii, 1874-1933) # [[Matilde Borromeo]] jauzi-zaldi hazlea, kirolaria, aristokrata (Italia 1983) # [[Mercedes de Acosta]] idazlea (AEB 1892-1968) # [[Milena Smit]] aktorea (Valentzia 1996) # [[Mónica Laguna]] film zuzendaria, gidoilaria (Madril 1964) # [[Mònica López]] meteorologoa, aurkezlea (Lerida 1975) # [[Na'Taki Osborne Jelks]] aktibista (AEB, XX. maendea) # [[Naty Abascal]] modeloa (Sevilla 1943) # [[Ngụy Thị Khanh]] Ingurumen aktibista (Vietnam, 1976) # [[Nina Bang]] historialaria, politikaria, ministroa (Danimarka 1866-1928) # [[Nuria Villazán Martín]] gidoilaria, film zuzendaria (Bartzelona 1968) # [[Oyèrónkẹ Oyěwùmí]] ikertzaile feminista dekolonial (Nigeria, 1957) # [[Pepa Pedroche]] aktorea (Madril 1967) # [[Pilar García Muñiz]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1974) # [[Pilar Llop ]] magistratua, politikaria (Madril 1973) # [[Pilar Ulzurrun de Asanza y Peralta]] margolaria (Zaragoza, 1785-Madril, 1864) # [[Raquel Sánchez Jiménez]] politikaria (Bartzelona 1975) # [[Rosario Pi]] zinema zuzendaria (Bartzelona, 1899 - Madril, 1967) # [[Rosita Parsons]] modeloa, enpresaburua (Txile 1970) # [[Sandra Lorenzano]] idazlea (Argentina, 1960) # [[Sara Uribe Sánchez|Sara Uribe]] poeta (Mexiko, 1978) # [[Seloua Luste Boulbina]] Filosofo eta irakasle franko-aljeriarra (1957) # [[Sheela Patel]], aktibista (India, 1952) # [[Soledad Sevilla]] margolaria (Valentzia 1944) # [[Stella Assange]] abokatua, giza eskubideen defendatzailea (Hegoafrika 1983) # [[Susan Rice]] enbaxadorea (AEB 1964) # [[Susana Roza]] Kazetaria (Asturias 1965) # [[Susi Caramelo]] umorista (Bartzelona 1980) # [[Syrie Barnardo]] barrualdeen diseinatzailea (Ingalaterra 1879-1955) # [[Tedi López Mills]] poeta (Mexiko Hiria, 1959) # [[Tuva Novotny]] aktorea (Suedia 1979) # [[Uta Hagen]] aktorea, maistra (Alemania 1919- AEB 2004) # [[Vanessa Bryant ]] filantropoa (AEB 1982) # [[Vanessa Claudio]] modeloa, aktorea, aurkezlea (Puerto Rico 1983) # [[Vega (abeslaria)]] (Kordoba 1979) # [[Veronica Ferres]] aktorea (Alemania 1965) # [[Victoria Rosell]] epailea, politikaria (Murtzia 1968) # [[Virginia Ruzici ]] tenislari ohia (Errumania 1955) # [[Yelitza Ruiz]] abokatua eta poeta (Mexiko, 1986) # [[Yuja Wang]] piano-jolea (Txina 1975) # [[Yvonne Choquet-Bruhat]] matematikari eta fisikari frantsesa (Lille, 1923) # [[Zarifa Ghafari]] politikari, aktibista (Afganistan, 1992) # [[Zonia Palán Tamayo]] aktibista, ekonomialaria (Ekuador, 1954-2003) }} ==='''Berriak 2023''' ('''apirila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Irazu]] ----'''SORTUA''' kazetaria, gidoigilea, berdintasun teknikaria (Andoain, 1966) # [[Eider Conde]] ----'''SORTUA''' Aranzadi elkarteko komunikatzailea (Donostia, 1981) # [[Elena Martinez Rubio|Elena Martinez]] ----'''SORTUA''' euskal idazlea (Bilbo, 1957) # [[Felipa Domínguez Taguada]] --ef'''SORTUA''' miliziano (Irun, ?- 2013)) # [[Graciliana Montelongo]] ----'''SORTUA''' artista eta idazlea (Tenerife, 1962) # [[Iratxe Ormatza]] ----'''SORTUA''' idazlea (Bakio, 1971) # [[Isabel de Naverán]]----'''SORTUA''' ikertzailea, komisarioa (Getxo, 1976) # [[Ixabel Millet]] ----'''SORTUA''' ipuin kontalaria (Paris, 1958) # [[Jasmin_Mara_López]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta zinemagilea (New Orleans xxxx) # [[Maite Franko]] ----'''SORTUA''' g idazle eta ipuin kontalaria (Irun, 1971) # [[Maria Rosario de Cruz]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Ermua, 1948) # [[Marta Von Poroszlay]] ----'''SORTUA''' g margolaria, eskultorea, idazlea (Hungaria, 1952) # [[Mirari Sagarzazu]] ----'''SORTUA''' ARtisaua, artista, ilustratzailea (Oñati) # [[Miren Mindegia]] ----'''SORTUA''' g kazetaria, idazlea (Elizondo, 1985) # [[Silvia Solórzano Foppa]] ef--'''SORTUA''' gerrillari ohia eta politikaria (Guatemala, 1950) # [[Stella Quan Rossell]] ----'''SORTUA''' antropologoa (Guatemala, 1935-2007) # [[Adela Guffanti]] hegazkinlaria (Argentina, 1904- ?) # [[Adelaida O'Dena de Estrada|Adelaida O´Dena de Estrada]] margolaria (Madril, 1823-1853) # [[Amada García Rodríguez]] exekutatuko komunista (Coruña 1909-1938) # [[Amandine Gay]] zine-zuzendari, aktore, idazle eta afrofeminista (Frantzia, 1984) # [[Amina Dahbour]] palestinar aktibista politikoa (1945?) # [[Amparo Rubiales]] irakaslea, politikaria (Madril 1945) # [[Anastasia (argitzailea)]] margolaria (Paris XIV-XV. mendea) # [[Angeles Bravo (kazetaria)]] (?, 1963) # [[Anna Swenonis]] eskuizkribu argitzailea (Suedia ? - 1527) # [[Arab Loutfi]] kazetaria, idazlea, film-zuzendaria (Libano 1953) # [[Arcangela Paladini]] artista eta poeta (1596-1622) # [[Asunción Crespo de Reigón|Asunción Crespo de Reigon]] margolaria (Madril, 1816.1885) # [[Beatriz Rico]] aktorea, abeslaria, idazlea (Asturias 1970) # [[Belén Ortega]] komiki-marrazkilaria (Granada, 1986) # [[Carmen Calvo (artista)]] eskultorea (Valentzia 1950) # [[Carmen Rey]] jazz-abeslaria (Galizia ?) # [[Caterina Cherubini]] margolaria (Erroma, 1730-1811) # [[Catherine M. Russell]] UNICEFeko zuzendari exekutiboa (AEB, 1961) # [[Claudia Rueda]] ilustratzailea (Bogota, XX. Mendea) # [[Cristina Gallach]] kazetaria (Bartzelona 1960) # [[Cristina Narbona]] polititkaria (Madril 1951) # [[Daniela Barcellona]] mezzosopranoa (Italia 1969) # [[Daniela Melchior ]] aktorea (Portugal 1996) # [[Denisse Buendía]] poeta (Mexiko, 1979) # [[Elisa Rueda]] maistra, poeta, aktorea (Markina-Xemein, 1959) # [[Elvira Rodríguez ]] ekonomialaria, politikaria (Madril 1949) # [[Esperanza Elena Caro]] brodatzailea (Sevilla 1906-1985) # [[Eva Lootz]] eskultorea (Austria_Espainia 1940) # [[Farideh Lashai]] margolaria, idazlea (Iran 1944-2013) # [[Fátima Diame]] jauzietako atleta (Valentzia 1996) # [[Gabriela Agirre Sánchez]] idazlea, poeta (Mexiko, 1977) # [[Henrietta H. Fore]] UNICEFeko zuzendari ohia (AEB, 1948) # [[Hermine Yollo]] aktorea, zuzendaria, idazlea, itzultzailea (Kamerun 1981) # [[Hermonia Vivarini]] artista (Venezia, XVI.mendea) # [[Inés Alberdi ]] soziologoa (Sevilla 1948) # [[Inés Álvarez de Toledo Caro]] aristokrata (Madril 1857-Donostia 1937) # [[Inés Amor]] galerista (Mexiko 1912-1980) # [[Ines Artajo Ayesa]] kazetaria (Iruñea 1956) # [[Inés Edmonson]] aktorea (Argentina 1919-2016) # [[Inés Fernández-Ordoñez]] hizkuntzalaria (Madril 1961) # [[Inés Fonseca]] abeslaria, musikagilea, poeta (Santander 1960) # [[Inés María Calero]] modeloa, aktorea (Venezuela 1969) # [[Inés Martín Rodrigo]] kazetaria, idazlea (Madril 1983) # [[Inés París]] film zuzendaria, gidoilaria (Madril 1963) # [[Inés Saavedra]] abeslaria (Uruguai 1972) # [[Inés Santé Riveira]] irakaslea, asmatzilea, ikertzailea (Ferrol 1976) # [[Ines Scaramucci ]] irakaslea (Italia 1908-1990) # [[Isabel Austriakoa (1501-1526)]] Danimarka, Norvegia, Suediako erregina (Belgika) # [[Isabel Zapata]] idazlea (Mexiko Hiria, 1984) # [[Joana Austriakoa]] Portugalgo erregina, Espainiako erregeordea, emakume-jesuita bakarra (Madril 1535-1573) # [[Josefa Amar Borbón ]] pedagogoa, emakumeen gaitasunaren defendatzailea (Zaragoza 1749-1833) # [[Josefa Tolrá Abril]] margolaria (Cabrils, 1880-1959) # [[Juanita Frances]] aktibista (Australia-Erresuma Batua, 1901-1992) # [[Kaimook Chuto]] eskultorea (Thailandia, 1938-1995) # [[Klara Bavariakoa]] margolaria (Alemania, 1874-1941) # [[Lalalimola]] ilustratzailea (Valentzia, 1984) # [[Lara Siscar]] tb aurkezlea (Valentzia 1977) # [[Laura Gómez-Lacueva]] aktorea (Zaragoza 1975-2023) # [[Leonor Austriakoa]] Portugalgo eta Frantziako erregina (Belgika 1498- Badajoz 1558) # [[Lorenza Cobián]] modeloa (Asturias 1851-Madril 1906) # [[Lucía Pérez ]] abeslaria (Lugo 1985) # [[Luisa Rivera]] ilustratzaleak (Santiago-Txile, 1987) # [[Lynette Yiadom-Boakye]] margolaria, idazlea (Londres 1977) # [[Mabula Soumahoro]] akademikoa eta ekintzaile afrofeminista (Paris, 1976) # [[Margarita Alexandre]] zinema zuzendari eta ekoizlea frankismoan (León, 1923 - Madril, 2015) # [[María Aragoikoa]] Portugalgo erregina (Kordoba 1498- Lisboa 1517) # [[María Austriakoa]] Germaniako enperatriza (Madril 1528-1603) # [[Maria Baranda|María Baranda]] poeta (Mexiko, 1962) # [[María Gámez Gámez ]] politikaria, Guardia Zibilaren 1. Emakume-zuzendaria (Cádiz 1969) # [[María Gimeno]] artista, ekintzailea (Zamora 1970) # [[María Gómez (kazetaria)]] (Madrik 1987) # [[María Gómez González]] 1936an Galiziako emakume alkate bakarra (Kordoba 1905-Lugo 1986) # [[María Jesús Montero]] medikua, politikaria (Sevilla 1966) # [[María Silva Cruz]] anarkista (Cadiz 1915-1936) # [[Marietta Barovier]] artista eta diseinatzailea ( ? - 1496) # [[Marina Romero]] idazlea (Madril 1908-2001) # [[Marina Silva]] politikaria, ingurumen aktibista (Brasil 1958) # [[Marisa Roesset Velasco]] margolaria (Madril 1904-1976) # [[Marisa Ruiz Trejo]] antropologo feminista (Mexiko, 1984) # [[Marlène Schiappa]] politikaria, aktibista (Paris 1982) # [[Mary Jayne Gold ]] iheslarien laguntzailea (AEB 1909-Frantzia 1997) # [[Mercedes González Fernández]] kazetaria, politikaria (Madril 1975) # [[Mikiko Otani]] abokatu eta ikertzaile (Japonia, 1964) # [[Mónica Nepote]] idazlea (Mexiko, 1970) # [[Myrea Pettit]] ilustratzailea (Britainia Handia, 1970) # [[Nastasia Zürcher ]] kantautorea, margolaria (Suitza/Galizia 1988) # [[Nevenka Fernández]] Espainiako ekonomialaria eta Ponferradako zinegotzia # [[Ninotchka Matute]] Guatemala Hiriko alkatetzari hautagai (Guatemala Hiria, 1967) # [[Olga Martín-Belloso]] kimikaria, elikaduran aditua (Calahorra 1960) # [[Paula Fortes]] aktibista, politikaria (Cabo Verde, 1945-2011) # [[Petronila Guerrero]] politikaria (Cádiz 1953) # [[Polly Higgins]] abokatua, ingurumen aktibista (1968-2019) # [[Rashida Obeida]] palestinar aktibista politikoa (XX. mendea) # [[Reneé Acosta|Renée Acosta]] poeta, filosofoa (Mexiko Hiria, 1976) # [[Rosario Torres]] politikaria (Malaga 1959) # [[Solange Fernex]] aktibista (Frantzia, 1934-2006) # [[Soraya Rodríguez]] politikaria (Valladolid 1963) # [[Tita Llorens]] igerilaria (Menorca 1968) # [[Urania Mella]] Saturraranen kartzelaratua (Galizia 1899-1945) # [[Verónica Gerber Bicecci]] artista, idazlea (Mexiko, 1987) # [[Vicky Hernández]] aktorea (Kolonbia 1945) }} ==='''Berriak 2023''' ('''martxoa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Prudencia Gorrotxategi]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako presoa (Arrankudiaga, ?) # [[Maria Arriaga]] efef'''SORTUA''' erraketista (Berriz, 1922- Ondarroa, 2014) # [[Itziar de Blas]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta itzultzailea (Gasteiz, ) # [[Angélica Orue]] ef--'''SORTUA''' albaitaria (Laudio, 1926) # [[Gemma Orobengoa]] ----'''SORTUA''' argazkilaria (Arrasate, 1985) # [[Soledad Ruz]] ----'''SORTUA''' flamenko danzaria (Donostia, 1972) # [[Jennifer Ávila]] ef--'''SORTUA''' kazetaria (Honduras, 1990) # [[Lur Basterretxea]] ef--'''SORTUA''' eskiatzailea, lasterkaria (Elorrio, 1979) # [[Maria Eskibel Arratia]] --ef'''SORTUA''' filantropoa (Gasteiz, ? - Valladolid, 1536) # [[Nieves Cano]] efef'''SORTUA''' filantropoa (Gasteiz, 1847-1899) # [[María Aranzazu Vélez de Mendizabal]] ----'''SORTUA''' Saturrarango Emakumeen Kartzelako ama nagusia (?) # [[Magdalena Larrondo]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako zuzendaria (?) # [[Adriana Bilbao Zarraonandia]] ----'''SORTUA''' flamenko dantzaria (Bilbo, 1988) # [[Miren Arzak]] ----'''SORTUA''' fisioterapeuta, osteopata, idazlea (Hondarribia, 1966) # [[Firouzeh Khosrovani]] ----'''SORTUA''' dokumentalgilea (Iran, 1971) # [[Alba Heredia]] ----'''SORTUA''' flamenko dantzaria (Granada, 1995) # [[Teodosia Ortega]] efef'''SORTUA''' emagina (Burgos, 1890-Arrigorriaga, 1983) # [[Assumpta Aierdi]] ----'''SORTUA''' ekintzaile soziala (Donostia, 1972) # [[Victoriana Herrero Barroso]] efef'''SORTUA''' Saturrarango presoa (Logroño, 1893-1962) # [[Santa Paula Barbada]] ----'''SORTUA''' emakume santu eta bizarduna (Ávila, ?) # [[Sara Torres]] ----'''SORTUA''' ikertzailea, idazlea (Gijón, 1991) # [[Cristina Gutierrez]] ef--'''SORTUA''' ARtista, idazlea, ekintzailea (Bilbo) # [[Maria Gugelberg von Moos]] botanikaria eta ilustratzailea (Suitza, 1836-1918) # [[Marika]] ilustratzailea eta komikigilea (Bartzelona, 1949) # [[Sabrina Van Tassel ]] kazetaria, film-zuzendaria (Frantzia 1975) # [[Rosie Alfaro]] heriotza zigorraren zain (AEB 1971) # [[Angelina Rodriguez]] heriotza zigorraren zain (AEB 1968) # [[Karla Faye Tucker ]] heriotza zigorrez hila (AEB 1959-1998) # [[Victoria Zárate Zurita]] Bigarren errepublikako maistra eta sindikalista (Madril, 1893-Lisboa, 1964) # [[Reem Al Numery]] aktibista (Yemen, 1996) # [[Nimco Ali]] aktibista (Somalia-Ingalaterra, 1983) # [[Argentina Altobelli]] politikaria, aktibista (Italia, 1866-1942) # [[Michealene Risley]] amerikar zinegile ekintzailea (Michigan, XX.mendea) # [[Cindy Amaiza]] aktibista (Kenya, XXI. mendea) # [[Adjoa Amana]] aktibista (Ghana, XX. mendea) # [[Florina Alías]] asturiar idazlea (1921-1999) # [[Lourdes Álvarez García]] asturiar idazlea (Mieres, 1968) # [[Sharon Olds]] idazlea (Kalifornia, 1942) # [[Velma Barfield]] serie-hiltzailea (AEB 1932-1984) # [[Mary Gauthier ]] abeslaria (AEB 1962) # [[Helen Gibson]] zaldizkoa, especialista (AEB 1892-1977) # [[Candi Staton]] kantautorea (AEB 1940) # [[Amy Helm]] kantautorea (AEB 1970) # [[Bettye LaVette]] soul, blues kantautorea (AEB 1946) # [[Gemma Escapa]] abokatua, irakaslea (Bizkaia 1965) # [[Lorina Bulwer]] jostun artista (Ingalaterra 1838-1912) # [[Lisbeth Añez]] aktibista venezuelarra (Venezuela) # [[Tchinda Andrade]] trans aktibista (Cabo Verde, 1979) # [[Yassi Ashki]] osasun-ekintzailea (Iran) # [[Artearen maistra handiak]] artista-zerrenda # [[Lucia Anguissola]] margolaria (Italia 1536/38- 1565) # [[Dorotea de Chopitea]] filantropoa (Txile, 1816- Bartzelona 1891) # [[Anita Awosusi]] aktibista (Alemania, 1956) # [[Berta Zúñiga]] aktibista (Honduras, 1990) # [[Bertha Oliva]] aktibista (Honduras, 1956) # [[Carmen Castro García]] ekonomialara, aktibista (Valentzia 1967) # [[Mari Jose Aranguren Querejeta]] ekonomialaria (Gipuzkoa 1969) # [[Bina Shah ]] kazetaria, idazlea (Pakistan XX. mendea) # [[Dulce Maria Cardoso]] abokatua, idazlea ( Portugal 1964) # [[María Franciska Dapena Rico]] margolaria, idazlea (Palentzia 1924-Bilbo 1995) # [[Laia Soler]] idazlea ( Lleida, 1991) # [[Remedios Cervantes]] enpresaria, modelo ohia (Malaga 1964) # [[Isabel Ríos]] sindikalista, ekintzailea (Curtis, Galizia, 1907-1997) # [[Ana Cano]] Asturierazko idazlea (Somiedo, 1950) # [[Vanessa Mendoza Cortés]] abortuaren aldeko aktibista (Andorra, 1980) # [[María Martín Escudero]] dantzaria (Bizkaia XX. mendea) # [[Mary Treat]] biologoa (AEB 1830-1923) # [[Sol Panera]] galerista (Bilbo 1946) # [[Elly Schlein]] Italiako politikaria (Suitza 1985) # [[Cristina Martín Vega]] kazetaria (Madril 1970) # [[Maria M. Gosse]] diplomazialaria, enbaxadorea (Alemania 1962) # [[María del Coro Arizmendi]] ornitologoa ( Mexiko 1963) # [[Camila Bossa ]] aktorea (Bogota/Galizia 1973) # [[Karima Baloch]] aktibista (Pakistan-Kanada, 1983-2020) # [[Marie Inmaculée Ingabire]] feminista, giza-eskubide ekintzailea (Ruanda,?) # [[Walda Barrios Klee]] soziologoa, aktibista, feminista (Guatemala-Mexiko, 1951-2021) # [[Ana Lydia Vega]] idazlea (Puerto Rico 1946) # [[Susana Dans]] aktorea (Coruña 1965) # [[Maruxa Villanueva]] abeslaria, aktorea (Galizia 1906-1998) # [[Mabel Rivera]] aktorea (Coruña 1952) # [[Laura Mañá]] film-zuzendaria, gidoilaria, aktorea (Bartzelona 1962) # [[Zaza Ceballos]] idazlea (Coruña XX. mendea) # [[Esther F. Carrodeguas]] dramagilea (Coruña 1979) # [[María Reimóndez ]] idazlea (Lugo 1759) # [[Xohana Torres]] idazlea (Galizia 1929-2017) # [[Erin Mouré]] poeta, itzultzailea (Kanada 1955) # [[Eva Mejuto]] idazlea (Pontevedra1975) # [[Nicole Brossard]] poeta (Kanada 1943) # [[Su Garrido Pombo]] kantautorea ( Galizia1982) # [[Rosa Sevilla de Alvero]] sufragista, hezitzailea (Filipinak 1879-1954) # [[Victoria Martín]] umoregilea, gidoilaria (Madril 1989) # [[Isa Calderón]] umoregilea, gidoilaria ( Madril 1983) # [[Noemí Sabugal]] idazlea ( Leon, 1979) # [[Eva Llorach ]] aktorea ( Murtzia 1979) # [[Alix Payen]] 1871ko Parisko Komunako ambulancière (1842-1903) # [[Angela Saini]] zientzia-kazetaria (Londres 1980) # [[Samira Ahmed]] kazetaria, genero diskriminazioagatik BBC salatu eta epaiketaren irabazlea (Londres 1968) # [[Laura Bates]] idazle feminista, aitzindaria (Oxford 1986) # [[Caroline Criado Perez]] kazetari ekintzailea (EB 1984) # [[Deborah Cameron]] hizkuntzalaria (Eskozia 1958) # [[Teodora Barrio]] idazlea, asturieraz (Marrubio, 1968) # [[Teresa Cónsul]] idazlea, asturieraz eta gaztelaniaz (?- Oviedo, 1834) # [[Raquel Fernández Menéndez]] idazlea, asturieraz (Salas, 1993) # [[Blanca Fernández Quintana]] idazlea, asturieraz (Bimenes, 1994) # [[Enriqueta González Rubín]] idazlea eta kazetaria, asturieraz (Ribadesella, 1832-Infiesto, 1877) # [[Nené Losada]] idazlea, asturieraz (Luarca, 1921-2009) # [[Idoia Rodríguez Buján ]] militarra (Lugo 1983-Afganistan 2007) # [[Gillian Wearing]] artista (EB 1963) # [[Cathy Newman]] kazetaria (EB 1974) # [[Kate Adie ]] kazetaria (EB 1945) # [[Rebekah Brooks]] kazetaria (EB 1968) # [[María Teresa González|Maria Teresa Gonzále]] idazlea, asturieraz (Gijón. 1950-1995) # [[Marta Mori]] idazlea, asturieraz (Gijón, 1965) # [[María Esther García López]] idazlea, asturieraz (Valdés, 1948) # [[Esther Prieto]] idazlea, asturieraz (Arenas, Cabrales, 1960) # [[Helena Trexu]] idazlea, asturieraz (Sama de Langreo, 1945) # [[Margaret Collins Weitz]] historialaria, Frantziako Erresistentzian aditua (AEB, 1929) # [[Beatriz Álvarez-Guerra]] aktorea (Madril 1994) # [[Tina Gascó]] aktorea (Sevilla 1914-Madril 1973) # [[Zineb Hattab]] sukaldaria (Girona/Suitza 1989) # [[Rosalía Mera]] jostuna, enpresaburua (Coruña 1944-2013) # [[Sandra Ortega Mera ]] enpresaburua, filantropoa ( Coruña 1968) # [[Mey Rahola]] argazkilaria (Leon 1897-Frantzia 1959) # [[Clara Martínez Alberola]] abokatua (Madrid, 1963) # [[Elena Vázquez Zendon]] matematikaria (Ourense, 1966) # [[Elsa Anka]] aurkezlea (Bartzelona 1965) # [[Paloma Marín]] aurkezlea (?, XX. mendea) # [[Cristina Urgel]] aurkezlea (Soria 1979) # [[Kate del Castillo]] aktorea (Mexiko 1972) # [[Marisa Naranjo]] aurkezlea (Kanariak 1944) # [[Estela Giménez]] gimnasta (Madril 1979) # [[Manuela López García]] Maistra, poeta (Cacabelos, 1910-2005) # [[Jenny Nyström]] ilustratzailea (Suedia, 1854-1946) # [[Clara Maria Pope]] margolaria (Londres, 1767-1838) # [[Laurence Suhner]] idazlea eta artista (Geneva, 1968) # [[Anna Tigerhielm]] margolaria (Suedia, 1832-1906) # [[Trini Tinturé]] ilustratzailea (Lleida, 1938) # [[Henar Torinos]] Valladolid, 1985 # [[Elena Francisen kontsultategia]] emakumeentzako irratsaioa (Espainia 1947-1984) # [[Maruja Fernández]] irrati esataria (Kuba 1925-Bartzelona 2001) # [[Pepa Fernández]] kazetaria (Lleida 1965) # [[Mara Torres]] kazetaria, idazlea (Madril 1974) # [[Macarena Berlín]] kazetaria (Madril 1973) # [[Florence Rochefort]] historialari frantziarra (Suresnes, 1958) # [[Giovanna Garzoni]] margolaria (Italia 1960-1970) # [[Michaelina Wautier]] margolaria (Belgika c.1617-1689) # [[Louise Moillon]] margolaria (Frantzia 1610-1696) # [[Maria van Oosterwijck]] margolaria (Herbehereak 1630-1693) # [[Anne Vallayer-Coster ]] margolaria (Paris 1744-1818) # [[Marie-Victoire Lemoine]] margolaria (Paris 1754-1820) # [[Marie Gabrielle Capet]] margolaria (Frantzia 1761-1818) # [[Constance Mayer]] margolaria ( Frantzia 1775-1821) # [[Marie-Éléonore Godefroid]] margolaria ( Paris 1778-1849) # [[Lilly Martin Spencer]] margolaria ( EB1822-AEB 1902) # [[Clémentine Delait]] emakume bizarduna (Frantzia, 1865-1939) # [[María Folguera]] idazlea, eszena zuzendaria (Madril, 1984) # [[AveLina Pérez|Avelina Pérez]] Sortzaile eszenikoa (Oia, 1969) # [[Raquel García-Tomás]] musikagilea (Bartzelona, 1984) # [[Lola Blasco]] aktorea, idazlea eta antzerki zuzendaria (Alacant, 1983) # [[Marta Pazos]] eszena zuzendaria (Pontevedra, 1976) # [[Helena Tornero]] antzerkigilea (Figueras, 1973) # [[Helena Antonia]] emakume bizarduna (Lieja, 1550-1595) # [[Antonietta Gonsalvus]] emakume bizarduna (Frantzia, 1572-?) # [[Arantza Ozaeta Cortázar]] arkitektoa (Madril 1982) # [[Victoria Rodríguez]] aktorea (Madril 1931-2020) # [[Pilar Eyre]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1947) # [[Teresa Ribera ]] politikaria (Madril 1969) # [[Carolina Maria de Jesus]] idazlea, poeta, kronista (Brasil 1914-1977) # [[Jane Barnell]] emakume bizarduna (AEB 1871-1951) # [[Alice Elizabeth Doherty]] emakume bizarduna ( AEB 1887-1933) # [[Annie Jones ]] emakume bizarduna ( AEB 1865-1902) # [[Krao Farini]] emakume bizarduna (Laos 1876-AEB 1926 19) # [[Josephine Clofullia]] emakume bizarduna (Suitza 1829-1875) # [[Pilar Pedraza]] idazlea, irakaslea (Toledo 1951) # [[Carmen Linares]] flamenko-abeslaria (Linares 1951) # [[María Pagés]] dantzaria, koreografoa (Sevilla 1963) # [[Ellen MacArthur]] nabigatzailea (EB 1976) # [[Aurora Vargas]] flamenko-dantzaria, kantaria ( Sevilla 1956) # [[Bernarda de Utrera]] flamenko-kantaria (Utrera 1927-2009) # [[Fernanda de Utrera]] flamenko-kantaria (Utrera 1923-2006) # [[La Serneta]] flamenko kantaria (Cádiz 1837-Utrera 1912) # [[Caroline van der Plas]] kazetaria, politikaria (Herbehereak 1967) # [[Marta plana]] Australiara eramandako emakumeak (1960-1963) # [[Arlette Farge]] historialari frantsesa (Charleville - 1941) # [[Bibia Pavard]] historialari frantsesa (1980) # [[Maddalena Casulana]] musikagilea (Italia, 1544-1590) # [[Lucinda Williams ]] egile abeslaria (AEB 1953) # [[Ivette Nadal ]] egile abeslaria, poeta (Bartzelona 1988) # [[Blanca Llum Vidal]] poeta (Bartzelona 1986) # [[Núria Martínez-Vernis]] poeta (Bartzelona 1976) # [[Montse Castellà]] egile abeslaria, aktibista (Tarragona 1976) # [[Rosa Regàs]] idazlea (Bartzelona 1933) # [[Georgina Regàs]] sukaldaria, idazlea (Bartzelona 1932-Girona 2022) # [[Carme Canela]] jazz-abeslaria (Bartzelona 1962) # [[Sheila Jordan]] jazz- abeslaria (AEB 1928) # [[Galina Balashova]] arkitektoa, diseinatzailea (Errusia 1931) # [[Urška Djukić]] zinema-zuzendaria, gidoilaria (Eslovenia 1986) # [[Asha Haji Elmi]] politikaria, aktibista (Somalia, 1962) # [[Joana Afonso]] diseinatzailea, ilustratzailea (Portugal 1989) # [[Cani Fernández Vicién]] abokatua (Cartagena 1963) # [[Mar Sodupe]] aktorea (Kanariak 1972) # [[Pepa Aniorte]] aktorea, abeslaria (Alacant 1972) # [[Toni Morillas]] politikaria, feminista (Jaen 1982) # [[Clementina Díez de Baldeón]] irakaslea, politikaria (Ciudad Real 1953) # [[Consuelo Rumí]] psikologoa, irakaslea, politikaria (Almeria 1957) # [[Anita Gutbrod]] igerilaria (Argentina 1903-1967) # [[Lita Tiraboschi]] igerilaria, irakaslea, idazlea (Argentina 1917-1972) # [[Pilar Geijo ]] igerilaria (Argentina 1984) # [[Lilian Harrison]] igerilaria (Argentina 1904-1993) # [[Enriqueta Agut Armer]] 2. errepublikako(Castelló, 1912-Mexiko, 1998) # [[Concepción Alfaya]] 2. errepublikako maistra (Madril, 1886-1945) # [[Elvira Navarro]] idazlea (Huelva, 1978) # [[Alba Carballal|Alva Carballal]] idazlea (Lugo, 1992) # [[Marie Equi]] medikua, aktibista (AEB,1872-1952) # [[Maria Baldó|María Baldó]] 2. Errepublikako maistra (Albacete, 1884-Toulouse, 1964) # [[María Braña de Diego|Maria Braña de Diego]] 2. Errepublikako maistra (Madril, 1912-2007) # [[Carmen Castilla Polo]] 2. Errepublikako maistra (Logroño, 1895-Madril, 1979) # [[Alba Sotorra Clua]] zinema zuzendaria (Reus, 1980) # [[Carmen Hermosín]] politikaria (Sevilla 1945) # [[Magdalena Valerio]] legelaria, politikaria (Caceres 1959) # [[Mar Moreno]] legelaria, politikaria, idazlea (Jaen 1962) # [[Teresa Jiménez Vílchez]] irakaslea, politikaria (Granada 1962) # [[Fuensanta Coves]] irakaslea, politikaria (Alacant 1961) # [[Irene García]] politikaria (Cádiz 1980) # [[Marina Vega]] espioia, nazi harrapatzailea (Cantabria 1924-Madril 2011) # [[Braulia Cánovas]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Murtzia 1920- Bartzelona 1993) # [[Conchita Ramos]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Lleida 1925-Frantzia 2019) # [[Alfonsina Bueno]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Zaragoza 1904- Frantzia1979) # [[Margoth Escobar]] Ingurumen eskubideak eta indigenen aldeko aktibista (Ekuador, 1954) # [[Mercedes Escribano Pérez]] Bigarren Errepublikako maistra (Valdeganga, 1888-Madril, 1958) # [[Carmen García del Diestro]] Bigarren Errepublikako maistra, pedagogoa (Santander, 1908-Madril, 2001) # [[Elsa López]] idazlea, poeta (Fernando Poo, 1943) # [[Elena Gallego Abad|Elena Gallego]] kazetaria, idazlea (Teruel, 1969) # [[Ana Vanessa Gutiérrez]] asturierazko idazlea (Mieres, 1980) # [[Elsa Fernández]] galizierazko idazlea (Buenos Aires, 1933-1964) # [[Avelina Valladares]] galizierazko idazlea (A Estrada 1825.1902) # [[Violeta Friedman]] aktibista, bizirik atera Auschwitzetik (Errumania 1930- Madril 2000) # [[Constanza Martínez Prieto]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Madril 1917-Bartzelona 1997)) # [[Laura Seco]] politikaria (Cádiz 1971) # [[María Teresa Fernández de la Vega]] magistratua, politikaria (Valentzia 1949) # [[Esperanza Oña]] politikaria (Sevilla 1957) # [[Nuria Espallargas]] ikertzailea (Bartzelona 1979) # [[Rosario de Velasco]] margolaria (Madril 1904-Bartzelona 1991) # [[Marga Gil Roësset]] eskultorea, ilustratzailea, poeta (Madril 1908- 1932) # [[Ángeles Santos Torroella]] margolaria (Girona 1911- Madril 2013) # [[Delhy Tejero]] margolaria (Zamora 1904- Madril 1968) # [[Lauren Bastide]] Frantziako kazetaria eta ekintzaile feminista (Orleans, 1980) # [[Lima Aafshid]] idazle eta poeta (Afganistan, ?) # [[Adelaide Estrada]] Mediku, zientzialari eta aktibista (Portugal, 1898-1979) # [[Martha P. Falconer]] Aktibista, gizarte-langilea (AEB, 1862-1941) # [[Tamara Alves]] artista, muralista, ilustratzailea, tatuatzailea (Portugal 1983) # [[Rada Akbar]] artista (Afganistan, 1988) # [[Maria Lucília Estanco Louro]] irakasle eta aktibista (Portugal, 1922-2018) }} ==='''Berriak 2023''' ('''otsaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Toda Likona]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Mari Juan Mezeta]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Maria Perez Larrinaga]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Olatz Urkia]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Donostia, 1986) # [[Helena Barrenetxea]] ----'''SORTUA''' zestalaria (Durango, 2007) # [[María Flores]] ----'''SORTUA''' 1824an bere askatasuna lortu zuen esklabua (Eivissa, 1775-?) # [[Zorione Erezuma]] ----'''SORTUA''' poeta (Bilbo, 1969) # [[Charo Roquero]] ----'''SORTUA''' historialaria (Donostia) # [[Maritxu Negelua]] ----'''SORTUA''' idazlea, pastoralgilea (Zuberoa, 1999) # [[Mari Tere Alberdi]] ef--'''SORTUA''' sukaldaria, tabernaria, aktorea (Berriz) # [[Fabiola Gutiérrez]] ----'''SORTUA''' idazle (Bolivia, 1989) # [[Carmen Castro Cardús]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako "zaintzaile" (Huesca, ?-1948) # [[Maider Galardi]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta ikerlaria (Lasarte-Oria, 1995) # [[Antoñita La Singla]] dantzaria (Bartzelona 1948) # [[La Sordita]] dantzaria (Cádiz XIX.mendea-XX.mendea) # [[Amal Aden]] idazle ekintzailea (1983, Somalia) # [[Iola Leal Riesco]] ingumenaren aldeko ekintzailea (Lugo, 1977) # [[Sol León]] dantzaria, koreografoa (Kordoba ç 1919) # [[Sara Lezana]] dantzaria (Madril 1948) # [[Cristina Llorente]] dantzaria, abeslaria, aktorea (Valladolid 1985) # [[Isabel Llull]] dantzaria, maistra (Palma 1946) # [[Sara Luzita]] dantzaria (Espainia 1922) # [[Bárbara Lys]] dantzaria (Balearrak 1946) # [[Claudia Salas]] aktoreak (Madril 1977) # [[Carlota Pereda]] film-zuzendaria, gidoilaria (Madril 1975) # [[Esther Cañadas]] modeloa (Albacete 1977) # [[Joselyn Brea]] kirolaria (Venezuela/Galizia 1994) # [[Donna Karan]] moda-diseinatzailea (AEB 1948) # [[Eva Copa]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Bolivia 1987) # [[Adrienne Avril de Sainte-Croix]] Frantziako filantropo eta feminista (1855 - 1936) # [[Zahra Mohammadi]] BBCren 100 emakumeak 2022 Kurdinstango irakaslea errepresaliatua (1990) # [[Layli]] BBCren 100 emakumeak 2022 Irango ekintzaile feminista errepresaliatua (2002) # [[Wegahta Gebreyohannes Abera]] BBCren 100 emakumeak 2022 Etiopiako langile humanitarioa (xxxx) # [[Victoria Baptiste]] BBCren 100 emakumeak 2022 Estatu Batuetako erizaina (xxxx) # [[Velmariri Bambari]] BBCren 100 emakumeak 2022 Indonesiako Sexu-indarkeriaren kontrako ekintzailea (1980) # [[Tamana Zaryab Paryani]] BBCren 100 emakumeak 2022 Afganistango kazetaria eta youtuberra (1997) # [[Alice Pataxó]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil, 2001) # [[Erika Hilton]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil, 1992) # [[Zahra Joya]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Agfanistan, 1992) # [[Velia Vidal]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Kolonbia, 1982) # [[Roza Salih]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Eskozia.1989) # [[Cecilia Patricia Flores Armenta]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Mexiko XX. mendea) # [[Mirta Nuñez]] espainaiko gerra zibilaren historialaria (Kuba, 1956) # [[Mirta Díaz-Balart]] Mirta Nuñezen ama eta Fidel Castroren lehenengo emaztea (Habana, 1928) # [[Jane Misme]] Kazetari eta feminista frantsesa (1865-1935) # [[Judith Heumann]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Filadelfia, 1947) # [[Asonele Kotu]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Hegoafrika, ? ) # [[Nathalie Becquart|Natahalie Becquart]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Frantzia, 1969) # [[Ida Holz]] informatikaria (Uruguai, 1935) # [[Simone Tebet]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil 1970) # [[Ferenice de Rodas]] ama (Grezia, K.a. 396-K.a. V. mendea) # [[Lashana Lynch]] aktorea (Londres 1987) # [[Giuseppa Barbapiccola]] filosofoa, poeta, itzultzailea (Italia, 1702-1740) # [[Taisia Bekbulatova]] kazetaria, BBCren 100 emakumeak 2022 (Errusia, xxxx) # [[Suvada Selimović]] ekintzailea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Bosnia, 1965) # [[Shonda Rhimes]] gidoilaria, fil-zuzendaria (AEB 1970) # [[Beatrice Fihn]] arma-nuklearren aurkako aktibista ( Suedia 1982) # [[Tania Álvarez Yates]] kanoalaria (Pontevedra 1994) # [[Tania Fernández García]] kanoalaria (Lugo 1992) # [[Blanca Paloma]] abeslaria (Alacant 1989) # [[Alice Wonder]] abeslaria ( Madril 1998) # [[Olga Xirinacs]] idazlea (Tarragona 1936) # [[Bikimel]] kantautorea (Bartzelona 1976) # [[Luján Argüelles]] aurkezlea (Asturias 1977) # [[Virginia Díaz]] kazetaria (Madril 1974) # [[Kristina Berdínskikh]] kazetaria, BBCren 100 emakumeak 2022 (Ukraina) # [[Kadri Keung]] moda-diseinatzailea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Hong Kong) # [[Leonor Ferrer Girabau]] delineatzailea (Bartzelona, 1894-1953) # [[Fatima Sheikh]] hezitzailea (India, 1831-1900) # [[Jana Zinkevytx|Iana Zinkevitx]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Ukraina, 1995) # [[Chanel Contos]] sexu-erasoen aurkako aktibista BBCren 100 emakumeak 2022 (Australia) # [[Aye Nyein Thu]] mediku aktibista BBCren 100 emakumeak 2022 (Birmania, 1996) # [[Judy Kihumba]] zeinu-hizkuntzako interpretea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Kenya) # [[Paula Púa]] gidoilaria (Valentzia 1992 # [[Minerva Piquero]] kazetaria (Asturias 1967) # [[Beatriz Pécker]] kazetaria (Madril 1955) # [[Luisa Alberca]] irrati-nobelagilea (C.Real 1920-Logroño 2006) # [[Vira Silenti]] aktorea (Italia 1931-2014) # [[Clementina Albéniz|Clementina Albeniz]] maistra errepublikarra (Madril, 1853-1946) # [[Ana Canalias Mestres]] maistra errepublikarra (Zaragoza, 1886-1934) # [[Angelina Colubret]] maistra errepublikarra (Badalona, 1910 -Torroella, 1998) # [[Isabel Esteban Nieto]] maistra errepublikar eraila (Palentzia, 1893-1936) # [[Sofia Polo Giménez]] maistra errepublikar eraila (Zaragoza, 1904-Palentzia, 1936) # [[Cirila Ubaldina García Díaz]] maistra errepublikar eraila (Salamanca, 1893-Palentzia, 1936) # [[Samara Joy]] jazz abeslaria (AEB 1998) # [[Sarah Kane]] antzerkigilea (EB 1971-1999) # [[Toñi Salazar]] abeslaria (Badajoz 1963) # [[Encarna Salazar]] abeslaria (Badajoz 1961) # [[Lina Meruane]] Idazlea (Txile 1970) # [[Nelly Meruane]] aktorea, irakaslea (Txile1927-2018 19) # [[Teresa Laespada]] ikertzailea (Bilbo 1965) # [[Ana Santos Aramburo]] liburuzaina (Zaragoza 1957) # [[Glòria Pérez-Salmerón]] liburuzaina (Bartzelona 1958) # [[Susana Fortes]] idazlea (Pontevedra 1959) # [[Ana Belén Fortes]] idazlea (Pontevedra 1967) # [[Genara Fernández García|Genera Fernández Garcia]] maistra fusilatua (León, 1903-1941) # [[Josefa García Segret|Josefa Garcia Segret]] maistra errepublikarra (Tui, 1900-Oliveros, 1986} # [[Gertrudis Ríos Marín|Gertrudis Rios Marín]] torturatu eta exekutatuko maistra (Cádiz, 1901-1936) # [[Benita Gil]] maistra erbesteratua (Teruel, 1913-Praga, 2015) # [[Carmen Hombre Ponzoa|Carmen Hombre Pouzoa]] maistra fusilatua (Cádiz, 1898-1936) # [[Elisa López Velasco]] maistra berritzailea (Málaga, 1884-1936??) # [[Sirisha Bandla]] BBCren 100 emakumeak 2022, ingeniari aeronautikoa (India 1988) # [[Nazanin Zaghari-Ratcliffe]] BBCren 100 emakumeak 2022, iraniar-britaniar hiritarra (Tafresh 1978) # [[Narges Mohammadi]] BBCren 100 emakumeak 2022, eskubideen aldeko ekintzailea (Persia 1972) # [[Palmira Pla Pechovierto]] maistra, pedagogoa eta polikaria (Teruel, 1914-Castlló, 2007) # [[Emilia Elias Herrando|Emilia Elias Herrando]] maistra, pedagogoa (Madril, 1898 - Mexiko, 1976) # [[Veneranda Manzano]] maistra, politikaria, erbesteratua (Asturias, 1893-1992) # [[Guillermina Medrano]] maistra eta politikaria (Albacete, 1912-Valencia, 2005) # [[Marguerite Durand (feminista)]] kazetari, aktore, politikari eta feminista frantsesa (1864 - 1936) # [[Jane Rigby]] BBCren 100 emakumeak 2022 Astrofisika estatubatuarra (EEUU, XXXX) # [[Iryna Kondratova]] BBCren 100 emakumeak 2022 Anestesiologa eta pediatra (Ukrania, XXXX) # [[Constance Tipper]] metalurgikaria (Erresuma Batua, 1894-1995) # [[Johanna Döbereiner]] ingeniari agronomoa (Brasil, 1924-2000) # [[Txell Alarcón]] saskibaloi jokalaria (Bartzelona 2003) # [[Maider Castellano]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 2003) # [[Gregoria Canelo de Paredes]] 'chinato' dialekto hiztuna (Caceres 1861-1917) # [[Marina Ortiz de Zárate]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 1999) # [[Chatrice White]] saskibaloi jokalaria (AEB 1996) # [[Ana Laverón]] aeronautiko ingeniaria(Espainia XX. mendea) # [[Isaura Clavero]] 1. emakume aeronautiko ingeniaria (Vigo XX. mendea) # [[Parinoush Saniee]] idazlea (Iran 1949) # [[Elena Barraquer Compte]] oftalmologoa (Bartzelona 1954) # [[Jimena Quirós]] 1. emakume ozeonografoa (Almeria 1899-Madril 1983) # [[Isabelle Junot]] aktorea (AEB 1991) # [[Tamara Falcó]] moda-diseinatzailea (Madril 1981) # [[Micaela Navarro]] politikaria (Jaen 1956) # [[Ibijoke Faborode]] BBCren 100 emakumeak 2022, politikaria (Nigeria XX. mendea) # [[Gohar Eshghi]] BBCren 100 emakumeak 2022, ekintzailea (Iran 1946-2002) # [[Fatima Amiri]] BBCren 100 emakumeak 2022, ikaslea (Afganistan, 2005) # [[Carmen Muñoz Manzano]] Bigarren Errepublikako maistra eta idazlea (Cáceres, 1906-Coruña, 2002) # [[Carmen García de Castro]] Bigarren Errepublikako maistra eta pedagogoa (Almería, 1886-1969) # [[Isabel González Turmo]] antropologoa (Espainia XX. mendea) # [[Elvira Álvarez de Ceballos]] dama (Espainia XIV. mendea -1372) # [[Difficult Women]] emakume kabareta (Australia) # [[Mehreen Faruqi]] politikaria (Pakistan 1963) # [[Katarina Zec]] saskibaloi jokalaria (Serbia 1997) # [[Mariana Barassi]] film-zuzendaria (Argentina 1977) # [[Vic Echegoyen]] idazlea (Madril 1969) # [[Claudia Zapata]] historialaria (Txile 1975) # [[Christiane Félip Vidal]] idazlea (Frantzia 1950) # [[Katherine Kurtz]] idazlea (AEB 1944) # [[Juana Ontañón eta Valiente|Juana Ontañon y Valiente]] Bigarren Errepublikako maistra (Madril, 1886-Mexiko, 1972) # [[Wally Funk]] astronauta (AEB 1939) # [[Ida Ørskov]] bakteriologoa (Danimarka 1922- 2007) # [[Alice Lee]] matematikaria (EB 1858-1939) # [[Elizabeth Scott]] matematikaria (AEB 1917-1988) # [[Ainhoa Achutegui]] zuzendari artistikoa ( Venezuela 1978) # [[Akwaeke Emezi]] idazlea (Nigeria 1987) # [[Leia Dongue]] saskibalio jokalaria (Mozambike 1991) # [[Mónica Bruckmann]] soziopolitologoa (Peru XX. mendea) # [[Claude Ber]] poeta (Frantzai 1948) # [[Nadia Yala Kisukidi]] filosofoa (Belgika 1978) # [[Ana Carrique]] musikagilea ( Argentina 1964) # [[Cristina Montserrat Hendrickse]] abokatua, irakaslea (AEB 1964) # [[Kristina Higgins]] saskibaloi jokalaria (AEB 1994) # [[Joy Alexis Brown-Adams]] saskibaloi jokalaria (Guyana 1993) # [[Dona Tututa]] piano-jolea (Cabo Verde 1919-2014) # [[Yolanda Morazzo]] poeta (Cabo Verde 1927-Lisboa 2009) # [[Tuna Mascarenhas]] kimikaria, aktibista, 1. dama (Cabo Verde 1944-2009) # [[Kate Asabuki]] aktore pornoa (Tokio 1962) # [[Celina Pereira]] abeslaria, kontalaria (Cabo Verde 1940-Lisboa2020) # [[Athaliah Molokomme]] fiskala (Botswana 1959) # [[Constance Cummings-John]] politikaria (Sierra Leona 1918-Londres 2000) # [[Aspásia Camargo]] politikaria (Brasil, 1946 19) # [[Rachael Blackmore]] Jokey-a (Irlanda 1989) # [[Lívia Járóka]] 1. emakumezko ijito eurodiputatua (Hungaria 1974) # [[Clare Marie Hodges]] AEBko 1. emakumezko basozaina (AEB 1890-1970) # [[Consuelo González Ramos]] kazetaria, erizaina, feminista (Zamora, 1877-Madril, 1956) # [[Esperanza Rodríguez Cerdán]] Bigarren Errepublikako maistra erbesteratua (Madril, 1892-Valentzia,1984) # [[Rosa Roig]] Bigarren Errepublikako maistra (Tarragona, 1890-Bartzelona, 1969) # [[Pilar Salvo Giménez|Pilar Salvo]] Bigarren Errepublikako maistra fusilatua (Zaragoza, 1889-1936) # [[Amalia Torrijos]] Bigarren Errepublikako maistra eta alkatea (Sevilla, 1911- ???) # [[Ekaterina Lermontova]] Paleontologoa (SESB, 1889-1942) # [[Eva Mameli Calvino]] Botanikaria (Italia, 1886-1978) # [[Heike Freire]] filosofoa, aktibista (Espainia, ??) # [[Sabrina Sánchez]] kazetaria, sexu langilea (Mexiko 1981) # [[Karine Espineira]] soziologoa, trans ekintzailea (Txile 1967) # [[Nadia Ferreira]] modeloa, enpresaburua (Paraguai 1999) # [[Elena Sánchez Caballero]] kazetaria (Madril 1957) # [[Pilar Martín Fernández]] immunologia ikertzailea (Madril 1973) # [[Maruja Torres]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1943) # [[Nya de la Rubia]] abeslaria, aktorea (Sevilla 1986) # [[Aryna Sabalenka]] tenislaria (Bielorrusia 1998) # [[Aliaksandra Sasnovih]] tenislaria (Bielorrusia 1994) # [[Lucia Stecher]] ikertzailea (Txile XX. mendea) # [[Elena Oliva]] soziologoa, ikertzailea (Txile 1982) # [[Gendengarjaa Baigalimaa]] onkologoa (Mongolia XX. mendea) # [[Elena Moreno Zaldibar]] saskibaloi jokalaria (Donostia 1959) # [[Tanaya Mechelle Atkinson]] saskibaloi jokalaria (AEB 1996) # [[Kinu Nishimura]] ilustratzailea (Japonia 1969) # [[Asunción Linares]] paleontologoa (Granada, 1921-2005) # [[Sylvie Denis]] idazlea # [[Marguerite Durand (hizkuntzalaria)]] hizkuntzalarieta fonetikalari frantziarra (1904) # [[Jeanne Chauvin]] abokatu eta feminista frantsesa (1862-1926) # [[Soraya Prieto Fernández]] kimikaria (Gasteiz 1979) # [[Maimouna Diarra]] saskibaloi jokalaria (Senegal 1991) # [[Esther Yáñez González - Irun]] Armadako 1. emakumea eta gerra ontzi kapitaina (Cádiz 1971) # [[María José Escalona]] informatikaria (Sevilla 1976) # [[Helena Viñes]] ekonomialaria (Espainia, XX. mendea) # [[María Jesús Almazor]] Telekomunikazio ingeniaria, CEO ( Brtzelona 1970) # [[Karen Gaines]] ziberdefentsan aditua, CEO (XX. mendea) # [[Silvia Albert Sopale]] aktore, zuzendari (Donostia 1976) # [[Midi Achmat]] LGTB aktibista (Hegoafrika, 1964) # [[Shiva Nazar Ahari]] giza eskubideen aldeko aktibista (Irán, 1984) # [[Leoncia Gómez Galán]] zerbitzaria, 'vocera' (Caceres 1903-1986) # [[Irma Estrada Silva]] autodefentsa irakaslea (El Salvador ?) # [[Anália de Victória Pereira]] politikaria ( Angola 1941-2009) # [[Belita Palma]] abeslaria (Angola 1932-1988) # [[Luzia Inglês Van-Dúnem]] politikaria (Angola 1948) # [[Margarida Rosa da Silva Izata]] diplomazialaria (Angola 1958) # [[Ana Clara Guerra Marques]] dantzaria (Angola 1962) # [[Luísa Rogério]] kazetaria (Angola 1967) # [[Lourdes Van-Dúnem]] musikaria (Angola 1935-2006) # [[Arlete Leona Chimbinda]] politikaria, irakaslea (Angola 1960) # [[Silvia Lutucuta]] Kardiologoa, ministroa (Angola 1968) # [[Josefa Sacko]] agronomoa, enbaxadorea (Angola XX. mendea) # [[Vera Daves]] ekonomialaria, ministroa (Angola 1984) # [[Catherine Austin Fitts]] bankaria (AEB 1950) # [[Marjorie Rice]] matematikaria (AEB, 1923-2017) # [[Liliana Colanzi]] idazle eta editorea (Bolivia, 1981) # [[Magela Baudoin]] idazle (Bolivia, 1973) # [[Trementinaireak]] sendatzeko produktu naturalen saltzaile ibiltariak (Katalunia XIX. mendea-XX. mendea) # [[Eloísa del Pino Matute]] zientzialari soziala, ikertzailea (Espainia XX. mendea) # [[María Luisa López Grigera]] filologoa (Coruña 1926) # [[Paula Dapena Sánchez]] futbolaria (Pontevedra 1996) # [[ASPEGI elkartea]] emakume profesionalena, enpresariena (Gipuzkoa 1998) # [[Sari Arponen]] medikua (Finlandia 1977) # [[Carolina Iglesias]] umoregilea, gidoilaria, youtuberra (Coruña 1993) # [[Berta Collado]] kazetaria, aurkezlea (Toledo 1979) # [[Yola Mamani]] komunikatzailea (Bolivia, 1984) # [[Hélène Dutrieu]] txirrindulari, hegazkinlari (Belgika-Frantzia, 1877-1961) # [[Virginia Ayllón]] idazle (Bolivia, 1958) # [[Begonya Pozo]] idazlea (Valentzia 1974) # [[Carmelina Sánchez-Cutillas]] idazlea (Madril 1921- Valentzia 2009) # [[Beatriu Civera]] idazlea (Valentzia 1914-1995) # [[Ana María Ibars]] idazlea, maistra (Valentzia 1892-1965) # [[Raquel Payá]] pedagogoa (Valentzia 1919-1972) # [[Alison Spedding]] antropologoa (Ingalaterra/Bolivia, 1962) # [[Margaret W. Rossiter]] emakumeen historialaria ( AEB 1944) # [[Maria Beneyto]] idazlea, poeta (Valentzia 1925-2011) # [[María Villén]] 2. Errepublikako maistra (Burgos 1871-Valentzia 1961) # [[Lindaura Anzoátegui]] idazle (Bolivia, 1846-1898) # [[Yolanda Bedregal]] poeta (Bolivia, 1913-1999) # [[María Virginia Estenssoro]] poeta (Bolivia, 1902-1970) # [[Hilda Mundy]] poeta (Bolivia, 1912-1980) # [[Concha Peña Pastor]] bigarren errepublikako maistra eta abokatua (Ciudad Real, 1906-Panama, 1960) # [[Elpidia Polo Ovejas]] bigarren errepublikako maistra errepresaliatua (Valladolid, 1890-Madrid, 1988) # [[Carmen Valero Gimeno]] bigarren errepublikako maistra eta pedagogo errepresaliatua (Silla, 1893-1962) # [[Rosa Menéndez]] zientzialaria, 1. emakumea CSIC burua (Asturias 1956) # [[Dulceida]] interneteko ospetsua (Bartzelona, 1989) # [[Juana Macías]] film-zuzendaria, gidoilaria (Madril 1971) # [[Brisa Fenoy]] musikaria, DJ, modeloa (Cádiz 1991) # [[María Vargas Montoya]] enologoa (Haro 1971) # [[María Vargas Fernández]] flamenko abeslaria (Cádiz 1947) # [[Laura Alonso Cancho]] poeta (Santander 1978) # [[Dina Abouzeid Sariñena]] badminton entrenatzailea (Zaragoza 1979) # [[Agostina Burani]] saskibaloi jokalaria ( Argentina 1991) # [[Carmen Ybarra Careaga]] enpresaburua, markesa (Espainia 1963) # [[María José Álvarez Mezquíriz]] EULEN enpresaburua (Bilbo 1957) # [[Margaret H. Wright]] matematikaria (AEB, 1944) # [[Katharine Way]] fisikaria (AEB, 1902-1995) # [[Paola Velasco Pinedo]] Boliviako 1. emakume piloto komandantea (1988) # [[Xian (aktibista)]] LGTB aktibista (Txina, ?) # [[Laura Hojman]] gidoilaria, film zuzendaria (Sevilla 1981) # [[Bibisara Assaubayeva]] xake jokalaria (Kazakhstan 2004) # [[Anne L'Huillier]] fisika atomikoko irakaslea (Frantzia/Suedia 1958) # [[Tamara Rojo]] datzaria, koreografoa (kanada/Espainia 1974) # [[Elena S. Sánchez]] kazetaria (Toledo 1979) # [[Patricia Pardo]] kazetaria (Galizia 1983) # [[Sonsoles Ónega]]kazetaria, idazlea (Madril 1970) # [[Cristina Ónega]] kazetaria (Madril 1975) # [[Tatiana Afanásieva]] matematikari eta fisikaria (Ukraina-Herbereheak, 1876-1964) # [[Lilli Suburg]] kazetaria (Estonia, 1841-1930) # [[Esther Szekeres]] matematikaria (Hungaria-Australia, 1910-2005) # [[Irene Falcón|Irene Falcon]] kazetaria, Dolores Ibarruriren idazkaria (Madril, 1907-1999) # [[Enriqueta O'Neill|Enriqueta O´Neill]] aktore eta idazlea (Madril, 1909-Bartzelona, 1972) # [[Encarnación Fuyola Miret]] Bigarren errepublikako maistra (Huesca, 1907-Mexiko, 1982) # [[Anoka Primrose Abeyrathne]] kontserbazionista, gizarte ekintzailea (Sri Lanka, 1991) # [[Mar Abad]] kazetaria (Almeria 1972) # [[Marion Koopmans]] albaitaria, birologoa (Herbehereak 1956) # [[Carme Valls]] mediku eta politikaria (Bartzelona,' 1945) # [[Anne Anderson]] ilustratzailea (Eskozia, 1874 - 1930) # [[Eva Furnari|Eva Furmari]] ilustratzailea (Erroma, 1948) # [[Matilde Hidalgo]] mediku, poeta, sufragista (Ekuador 1889-1974) # [[Eva Soriano]] komediantea, aurkezlea (Tarragona 1970) # [[Cecilia Ansaldo]] idazlea (Ekuador 1949) # [[Melissa Lucio]] heriotza zigor polemikoan kondenatua (AEB 1968) # [[Carmen Barbarà]] komikigilea eta irudigilea (Bartzelona, 1933) # [[Amelia Bauerle|Amelia Banerle]] komikigilea (Londres, 1873-1916) # [[Pauline Baynes]] liburu ilustratzailea (Sussex, 1922-2008) # [[ Pamela Adie]] LGBT aktibista (Nigeria, 1984) # [[ Christine Ahn]] Bakearen aldeko aktibista (Hego Korea, XX. mendea) # [[Celia Viñas]] poeta, pedagogoa (Lleida-Almeria, 1915-1954) # [[Chipita Rodriguez]] heriotza zigorrez urkatua eta 100 urtera barkatua (AEB 1799-1863) # [[Elsa Beskow]] idazlea eta ilustratzailea (Suedia, 1874-1953) # [[Mary Agnes Chase]] botikaria eta ilustratzailea (EEBB, 1869-1963) # [[María Conejo]] ilustratzailea (Mexiko, 1958) # [[Eréndira Derbez]] ilustratzailea, idazlea (Mexiko, 1991) # [[Kate Greenaway]] ilustratzailea, idazlea (Londres, 1846-1901) # [[Elizabeth Shippen Green]] ilustratzailea (EEBB, 1871-1954) }} ==='''Berriak 2023''' ('''urtarrila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Elorriaga]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Busturia, 1980) # [[Aiora Zabala]] ----'''SORTUA''' zientzialaria (1982) # [[Alazne López]] --ef'''SORTUA''' dantzaria (Bilbo, 1993-Alemania, 2015) # [[Ana Borderas]] ef--''SORTUA''' kazetaria, irrati-esataria (Eibar, 1962) # [[Anna Fernandez de Paco]] ef--'''SORTUA''' zinemagilea (Bartzelona, 1981) # [[Belén Balerdi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1937-1982) # [[Berenice Lopez Reyes]] ef--'''SORTUA''' enpresaburua (Mexiko, 1989) # [[Bonifacia Zuazola]] efef'''SORTUA''' erraketista (Azkoitia, 1915-2012) # [[Consuelo Osa]] efef'''SORTUA''' erraketista Mutriku (1922-2015) # [[Durangoko Emakumeen Kartzela]] '''SORTUA''' (1939-1940) # [[Eladia Balerdi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1942-1997)) # [[Garbiñe Balerdi]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1935) # [[Garbiñe Ortega]] ----'''SORTUA''' zinema komisarioa (Gasteiz, 1981) # [[Gloria Agirrezabalaga]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1922) # [[Ignacia Idoate Iragui]] efef'''SORTUA''' moja (Orikain, 1900 - Madril, 1975) # [[Iñasi Illarramendi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Zarautz, 1919-2005) # [[Josefa Egaña]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1923) # [[Juncal Alzugaray]] ef--'''SORTUA''' Fisioterateupa eta asmatzailea (Bilbo, 1981) # [[Justa Domínguez de Vidaurreta e Idoy]] efef'''SORTUA''' moja (Azpeitia, 1975- Madril, 1958) # [[Koldobike Gezala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Lezo, 1917) # [[Marcelina Zabala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1923) # [[Margarita Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1925-Fuengirola, 2019) # [[Mari Beraza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Anoeta, 1929 -Mexiko, 1986) # [[Maria Josefa Navascues]] efef'''SORTUA''' erraketista (Errenteria, 1924-2011) # [[Maria Teresa Egaña]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1925) # [[Mercedes Agirrezabalaga]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1928) # [[Mercedes Zubikaray]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1920-1983) # [[Merche Olabe]] ef--'''SORTUA''' margolaria (Bilbo, 1957) # [[Milagros Uranga]] efef'''SORTUA''' erraketista (Mutriku, 1918-1992) # [[Pilar Zabala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1926-1945) # [[Rafaela Etxaniz]] efef'''SORTUA''' erraketista (Azkoitia, 1926-213) # [[Saelia Aparicio]] ----'''SORTUA''' artista (Valladolid, 1982) # [[Victoriana Aizpuru]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Errezil, 1919) # [[Zornotzako Emakumeen Kartzela]] '''SORTUA''' (1938-1947) # [[Ada Hitchins]] kimikaria (Ingalaterra, 1891-1972) # [[Adèle Esquiros]] Frantziako idazle eta kazetari feminista (1819-1886) # [[Africa González Fernández]] medikua, inmunologoa (Madril 1962) # [[Agrippina Vagánova]] ballet-maistra (Errusia, 1837-1951) # [[Aïcha Chenna]] emakume eskubideen aktibista (Maroko 1941-2022) # [[Aída Gómez]] dantzaria (Madril, 1967) # [[Aida Pierce]] komediantea (Mexiko, 1956) # [[Ainhoa Sanz Rodríguez|Ainhoa Sanz]] mendi korrikalaria (Urretxu, 1989) # [[Alba Gutiérrez]] dantzaria, aktorea ( Madril 1994) # [[Alice H. Parker]] asmatzailea (EEBB 1895-1920) # [[Alicia Barrié]] vedettea (Txile 1915- AEB 2002) # [[Alicia Vignoli]] vedettea (Lima 1911-Argentina 2005) # [[Almudena Ariza]] korrespontsala (Madril, 1963) # [[Alyson Eckmann]] aktorea (AEB 1990) # [[Amalia Iglesias]] idazlea, poeta (Menaza, 1962) # [[Ana Goya]] dantzaria, aktorea (Iruñea 1962) # [[Ana José Cancio]] kazetaria (Palentzia 1960) # [[Ana Orantes]] genero-indarkeriaren biktina (Granada 1937-1997) # [[Ana Rujas]] aktorea (Madril 1989) # [[Angela Burdett-Coutts]] filantropoa, pintura-bildumagilea (Londres, 1814-1906) # [[Ángela T. Leiva Sánchez]] botanikaria (Kuba 1948-2014) # [[Àngels Ribé]] artista kontzeptuala (Bartzelona 1943) # [[Anna Jaclard]] Errusiar sozialista eta feminista iraultzailea (1843 - 1887) # [[Anna Maurizio]] biologoa (Suitza 1900-1993) # [[Annie Oakley]] tiratzailea (AEB, 1860-1926) # [[Antonia Gimeno Travesset]] saskibaloi jokalaria eta entrenatzailea (Bartzelona, 1941) # [[Antonia Torre Yela]] 14. arrosa. Fusilatua (Madril, 1922-1940) # [[Asha Lul Mohamud Yusuf]] poeta (Somalia, XX. mendea) # [[Azucena Hernández]] aktorea (Sevilla 1960-Guadalajara 2019) # [[Barbara Navarro]] legelaria, CEO (Madril 1974) # [[Bélgica Adela Mirabal]] biziraun zuen Mirabal ahizpa bakarra (Dominikar Errepublika, 1925-2014) # [[Belle Starr]] Mendebaldeko bidelapurra (AEB, 1848-1889) # [[Beth (abeslaria)]] (Bartzelona 1981) # [[Bianca Ceva]] erresistentziaren kidea (Italia, 1897-1982) # [[Blanche Lefebvre]] 1871ko Parisko Komunako ekintzailea # [[Carmen Amaya]] dantzaria (Bartzelona, 1918-1963) # [[Carmen Iglesias]] historialaria (Madril 1942) # [[Carmen Olmedo Checa]] politikaria (Malaga 1949-2015) # [[Carmen Ruiz-Tilve]] idazlea (Oviedo 1941) # [[Carol-Ann Duffy]] poeta (E.B. 1955) # [[Catherine Allard]] dantzaria (Belgika/Katalunia, 1960) # [[Cathy Hackl]] futurista teknologikoa ( XX. mendea) # [[Cecilia Bartolomé]] film-zuzendaria (Alacant 1940) # [[Celia Correas de Zapata]] idazlea (Argentina 1933-AEB 2022) # [[Charo (abeslaria)]] dantzaria, aktorea (Murtzia 1941-) # [[Claire Démar]] kazetari eta feminista frantziarra (1799-1833) # [[Clara Jiménez Cruz]] kazetaria (Madril 1989) # [[Claude-Hélène Perrot]] historialaria (Frantzia 1928-2019) # [[Claudia Piñeiro]] idazlea (Argentina 1960) # [[Colette Rabaté]] hispanista (Frantzia 1950) # [[Cristina Olea]] korrespontsala (Vigo, 1982) # [[Dalila Ennadre]] zinema-zuzendaria (Maroko 1966- Paris 2020) # [[Dalilah]] dantzaria (Madril 1936-2001) # [[Danica McKellar]] Matematikaria, aktorea (AEB, 1975) # [[Daniela Blume]] kazetaria (Mataro 1990) # [[Daphne Oram]] musikagilea (Erresuma Batua, 1925-2003) # [[Daria Bertolani Marchetti]] erresistentziaren kidea (Italia, 1919-1994) # [[Delia del Carril]] margolaria (Argentina, 1884-1989) # [[Désirée Gay]] kazetari eta feminista frantziarra (1810-1890) # [[Diana Vishneva]] dantzaria (Errusia, 1976) # [[Dolores Medio]] idazlea (Oviedo 1911-1996) # [[Dolors Comas]] antropologoa eta politikaria (Bartzelona, 1951) # [[Dorothy E. Smith]] antropologoa (E.B 1946-Kanada 2022) # [[Dorothy Pitman Hughes]] aktibista (AEB 1938-2022) # [[Drucilla Cornell]] filosofoa (AEB 1950-2022) # [[Edith Checa]] kazetari, irrati-esatari (Sevilla, 1957-Madril, 2017) # [[Elda Emma Anderson]] fisikaria (AEB, 1899-1961) # [[Elena González Iglesias]] dantzaria, aktorea (Asturias 1991) # [[Elena Quiroga]] idazlea (Santander 1921-Coruña 1995) # [[Elizabeth Gertrude Britton]] botanikaria, briologoa (AEB, 1858-1934) # [[Elvira Andrés]] dantzaria (Espainia, 1958) # [[Elvira Godás]] maistra errepublikarra (Katalunia, 1917-2015) # [[Elvira Roca Barea]] idazlea (Malaga 1966) # [[Enedina Alves Marques]] ingeniari zibila (Brasil, 1913-1981) # [[Erika Martínez]] poeta (Jaen, 1979) # [[Ernestina Otero]] maistra (Pontevedra 1890-1956) # [[Eugenia Balcells]] artista bisuala (Bartzelona 1943) # [[Eva Ortega Paíno]] kimikaria, ikertailea (Madril, 1972) # [[Felicita Ferrero]] erresistentziaren kidea (Italia, 1899-1984) # [[Filomena Dato]] poeta, idazlea (Galizia, 1856-1926) # [[Flor de Torres Porras]] fiskala (Almeria 1961) # [[Flora Philip]] matematikaria (Erresuma Batua 1865-1943) # [[Florence Parpart]] asmatzailea (EE.BB. 1856- ?) # [[Florencia Pérez Padilla]] dantzaria (Sevilla 1918-Madril 2000) # [[Frances Haugen]] datu-ingeniaria, informatzailea (AEB 1980) # [[Francesca Gargallo]] filosofoa, idazlea (Italia 1956- Mexiko 2022) # [[Gabriela Bravo]] fiskala, politikaria (Valentzia 1963) # [[Gemma Pasqual i Escrivà|Gemma Pasqual i Escrivá]] katalanez idazten duen idazlea (Valentzia, 1967) # [[Gertrud Woker]] biokimikaria (Suitza, 1878-1968) # [[Ginetta Sagan]] erresistentziaren kidea (Italia, 1925-2000) # [[Gloria Leyland]] dantzaria, esataria (Argentina, XX.mendea) # [[Godeliève Mukasarasi]] gizarte langilea, aktibista (Ruanda 1959) # [[Grace Nichols]] poeta (Guyab 1950) # [[Helen Pickett]] koreografoa (AEB,?) # [[Helena Corbellini]] idazlea (Uruguai 1959) # [[Helena Cortesina]] dantzaria, zinegile aitzindaria (Valentzia 1903-Buenos Aires 1984) # [[Ina Grafl]] botanikaria (Suitza 1915-1970) # [[Irene Rice Pereira]] artista (AEB 1902-Marbella 1971) # [[Isabel Pérez Montalbán]] poeta (Córdoba, 1964) # [[Isla Correyero]] idazlea, poeta (Cáceres, 1957) # [[Jamie Dantzscher]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1982) # [[Josefina Triguero Agudo]] Espainiako 1.emakume epailea (Madril 1946-2022) # [[Joyce Lussu]] erresistentziaren kidea (Italia, 1912-1998) # [[Juana la Macarrona]] dantzaria (Cádiz 1870-Sevilla 1947) # [[Júlia Creus Garcia]] dantzaria, aktorea (Tarragona 1994) # [[Julia Manzanal Pérez]] aktibista errepublikanoa (Madril, 1915-2012) # [[Julia Reichert]] dokumental-zuzendari (AEB 1946-2022) # [[Kae Tempest]] poeta, abeslaria (Inglaterra, 1985) # [[Kathryn Woolard]] hizkuntza-antropologoa (AEB 1950) # [[Kenita Placide]] aktibista (Santa Luzia 1978) # [[La Chunga]] dantzaria (Marseilla, 1938) # [[La Malena (dantzaria)]] (Cádiz 1877-Sevilla 1956) # [[Laura Escanes]] modeloa (Bartzelona 1996) # [[Laura Palmés]] kazetaria (Bartzelona, 1954-2011) # [[Laura Pinillos]] vedettea (Espainia 1900-Madril 1970) # [[Lina Merlin]] erresistentziaren kidea (Italia, 1887-1979) # [[Lola Greco]] dantzaria, koreogarfoa (Madril 1964) # [[Louisa Aldrich-Blake]] medikua (Chingford, 1865 – 1925) # [[Louise Colet]] Frantziako olerkaria (1810-1876) # [[Lourdes García Campos]] kazetaria (Madril 1975) # [[Lucero Tena]] dantzaria,kriskitin jotzailea (Mexiko, 1938) # [[Lucy Weston Pickett]] kimikaria (AEB, 1904-1997) # [[Luisa Esteso]] aktore komikoa (Valentzia 1906- Madril1986) # [[Luisa Isabel Álvarez de Toledo]] dukesa eta idazlea (Estoril, 1936-Sanlúcar de Barramenda, 2008) # [[Lupe Serrano]] dantzaria (Txile, 1930) # [[Manuela Garín Pinillos]] matemtikaria (Asturias-Mexiko, 1914-2019) # [[Manuela Manzanares]] arbista, idazlea (Ciudad Real 1910 -AEB 2004) # [[Margarita García Robayo]] idazlea (Kolonbia 1980) # [[Marguerite Williams]] geologoa (AEB, 1895-1991) # [[María Alaniako]] enperatriza (Georgia1050-Bizanzio 1118?) # [[Maria Branyas Morera]] superehunurtekoak (San Frantzisko/Katalunia 1907) # [[María Cabrera]] akrobata, lehenengo emakume ijito ezaguna espainian (1467-Guadalajara, 1527) # [[Maria Cosway]] artista (Italia 1760 -1838) # [[María Eloy-García|María Eloy-Garcia]] idazle, poeta (Málaga, 1972) # [[María Ignacia Rodríguez de Velasco]] aktibista (Mexiko, 1778-1850) # [[María López García]] hockey-jokalaria (Asturias 1990) # [[María Muñoz]] irrati-esataria (Argentina 1968-2003) # [[Maria Ossowska]] Filosofoa (Varsovia, 1896-1974) # [[María Peláe]] kantautorea (Malaga 1990) # [[María Teresa Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1935-1960) # [[Marie Guy-Stéphan]] dantzaria (Paris 1818-1873) # [[Marina Semiónova]] dantzaria (Errusia, 1908-2010) # [[Mariola Cubells]] kazetaria (Valentzia 1967) # [[Marjorie Hyams]] jazz musikaria, bibrafonista (AEB 1920-2012) # [[Marsha Blackburn]] politikaria (AEB 1952) # [[Marta Agudo]] poeta (Madril, 1971) # [[Maruchi Fresno]] aktorea (Madril 1916-2003) # [[Mercedes Ballesteros]] idazlea ( Madril 1913-1995) # [[Mercedes Gaibrois de Ballesteros]] historialaria (Paris 1891-Madril 1960) # [[Mercedes Marrero]] saskibaloi jokalaria eta nabigazio kapitaina (San Cruz Tenerifekoa, 1961) # [[Mercedes Olivera Bustamante]] antropologoa (Mexiko 1934-2022) # [[Milagros Calvo]] epailea (Valladolid 1947) # [[Minerva Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1926-1960) # [[Mireia Sentís]] idazlea (Bartzelona 1947) # [[Miriam Reyes]] poeta (Ourense, 1974) # [[Mónica Moro]] publizista, zuzendari-nagusia (Madril, 1974) # [[Montserrat Domínguez]] kazetaria (Madril 1963) # [[Montserrat Galcerán]] aktibista (Bartzelona, 1946) # [[Montserrat Soliva Torrentó]] zientzialaria (Katalunia, 1943-2019) # [[Nannette Streicher]] musikagilea, piano-jolea (Alemania 1769-Austria1833) # [[Natalia Bessmértnova]] dantzaria (Mosku 1941-2008) # [[Natalia LL]] artista (Polonia 1937-2022) # [[Natalia Makarova]] dantzaria (Errusia, 1940) # [[Nina Timofeeva]] dantzaria (Errusia 1935-Israel 2014) # [[Noemí Galera]] OT zuzendaria (Bartzelona 1967) # [[Noni Benegas]] idazlea (Argentina 1951) # [[Norma Barbolini]] erresistentziaren kidea (Italia, 1922-1993) # [[Núria Bendicho Giró|Nuria Bendicho]] idazlea (Bartzelona, 1995) # [[Nuria Oliver]] telekomunikazio ingeniaria (Alacant 1970) # [[Odette Roy Fombrun]] sufragista (Haiti 1917-2022) # [[Olga Lepeshínskaya]] dantzaria (Errusia 1941-2008) # [[Olga María Ramos]] kupletista, musikagilea (Madril 1947) # [[Olga Ramos (abeslaria)]] (tenerife, 1932) # [[Olga Ramos (aktorea)]] kupletista (Badajoz 1918-Madril 2005) # [[Paloma del Río]] kazetaria (Madril 1960) # [[Pastora Galván]] dantzaria (Sevilla 1980) # [[Patria Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1924-1960) # [[Patricia Guerrero (dantzaria)]] (Granada 1990) # [[Patrizia Reggiani]] hiltzailea (Italia, 1948) # [[Pilar de la Oliva]] epailea (Valentzia 1956) # [[Radhya Al-Mutawakel]] Giza eskubide aktibista (Yemen 1967) # [[Ramona Maneiro]] aitzindaria (Coruña, 1961) # [[Rosa Durán]] dantzaria (Cádiz 1922-Madril 1999) # [[Rosario Guerrero]] dantzaria (Madril XIX. mendea-1960) # [[Rosemary Radford Ruether]] filosofoa (AEB 1936-2022) # [[Rossana Rossanda]] erresistentziaren kidea (Italia, 1924-2020) # [[Sabela Arias Castro]] historietagilea (Lugo, 1969) # [[Sara Rancaño]] korrespontsala (Bartzelona, 1984) # [[Sarah Mardini]] igerilaria, errefuxiatuen aldeko aktibista kriminalizatua (Siria, 1995) # [[Shadi Sadr]] abokatu, aktibista (Iran 1974) # [[Sharon Presley]] psikologoa (AEB 1943-2022) # [[Silvia Barrera Ibáñez]] zibersegurtasun aditua, kriminologoa (Madril 1977) # [[Soledad Antelada Toledano]] hackerra (Argentina 1977) # [[Soledad Cazorla]] fiskala (Lareche 1955-Madril2015) # [[Sophie Freud]] psikologoa, idazlea (Austria 1924-AEB 2022) # [[Stella Cunliffe]] estatistikaria (Erresuma Batua, 1917-2012) # [[Suzanne Voilquin]] kazetari frantziarra eta saint simonista (1801-1876) # [[Teresa Burga]] artista (Perú, 1935-2021) # [[Teresa Freixes]] legelaria (LLeida 1950) # [[Teresa Perales]] igerilaria (Zaragoza 1975) # [[Tina Anselmi]] erresistentziaren kidea (Italia, 1927-2016) # [[Verónica Pascual Boé]] ingeniaria, CEO (Burgos 1979) # [[Vicky Gómez]] dantzaria (Salamanca 1988) # [[Victoria Pinillos]] vedettea (Espainia ?- Madril ? ) # [[Victorina Vila Badia]] maistra errepublikarra (Lleida, 1883-1962) # [[Violeta la Burra]] abeslaria, dantzaria, aitzindaria (Sevilla, 1936-2020) # [[Virxinia Pereira Renda]] idazlea (Pontevedra 1884-Madril 1969) # [[Yolanda Ramos]] aktorea (Bartzelona 1968) # [[Zar Amir Ebrahimi]] aktorea (Iran 1981) # [[Zeba Islam Seraj]] biologo molekularra (Bangladesh, 1958) }} ==='''Berriak 2022''' ('''abendua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Lourdes Herrasti]] ef--'''SORTUA''' antropologoa (Aretxabaleta, 1958) # [[Marie-José Basurco]] ----'''SORTUA''' idazlea (Donibane Lohitzune, 1947) # [[Uxue Kerejeta]] ----'''SORTUA''' musikaria (Zumarraga, 1999) # [[Felisa Libano]] efef'''SORTUA''' pandero jotzailea (Plentzia, 1917-2000) # [[Esperanza Nuere]] ----'''SORTUA''' margolaria (Bilbo, 1935) # [[Nadia Hindi Mediavilla]] ----'''SORTUA''' ikertzailea (Bagdad, 1977) # [[Betisa Ojanguren]] ----'''SORTUA''' Nafarroako Unibertsitate Publikoko irakaslea (Barakaldo, 1978) # [[Ainhize Belar]] ef--'''SORTUA''' eskalatzailea (Atxondo, 2006) # [[Miren Urbieta Vega]] ----'''SORTUA''' abeslaria, musikaria (Donostia, 1983) # [[Begoña Uriarte]] ----'''SORTUA''' piano-jotzailea (Bilbo, 1937) # [[Dioni Ardanza]] efef'''SORTUA''' jostuna (Ermua, 1914-Dima, 2005) # [[Bego Alabazan]] ----'''SORTUA''' ipuin-kontalaria (Bilbo, 1966) # [[Esperanza López Parada]] poeta (Madril, 1962) # [[María Vázquez Suárez]] maistra, fusilatua (1874-1936) # [[Kavita Ramdas]] zientzialaria (India, 1963) # [[Cécile La Grenade]] politikaria, zientzialaria (Grenada, 1952) # [[Eva Syková]] neurozientzialaria (Txekia, 1944) # [[Sikivu Hutchinson]] idazlea, ekintzailea (AEB, 1961) # [[Soumya Swaminathan]] medikua, pediatra eta zientzilaria (India, 1959) # [[Victoria Ocampo]] idazle, itzultzaile, filantropoa (Argentina 1890-1979) # [[Marie-Léonide Charvin "Agar"]] Aktore frantziarra eta communarde (1832-1891) # [[Lorena Conde]] aktore, poeta (Galizia, 1980) # [[Francisca Herrera Garrido]] idazlea (Galizia, 1869-1950) # [[Olga Gallego]] historialaria, artxibozaina, idazlea (Galizia, 1923-2010) # [[Mercedes Romero Abella]] maistra exekutatua (Coruña, 1907-Aranga, 1936) # [[Marga do Val|Marga Do Val]] itzultzailea eta aktorea (Vigo, 1964) # [[Sufia Kamal]] feminista (Banglades, 1911-1999) # [[Oksana Omeliánchik]] ukraniar-sobietar gimnasta (1985) # [[Laila Ripoll]] antzerkigilea, zuzendaria (Madril, 1964) # [[Concha Cuetos]] aktorea (Madril, 1944) # [[Cristina Torres]] aktorea (Madril, 1963) # [[Pilar Torres]] aktorea (Madril, 1962) # [[Elisa Montés]] aktorea (Granada, 1934) # [[Teresita Silva]] aktorea (Valentzia 1911-Madril 1960) # [[Analia Gadé]] aktorea (Argentina, 131-Madril 2019) # [[Marisol Ayuso]] aktorea (Madril, 1943) # [[Eugenia Roca]] aktorea (Bartzelona, 1928-2010) # [[Encarna Abad]] aktorea (Espainia,1927) # [[Mara Recatero]] zuzendaria (Espainia, ?) # [[Lola Membrives]] kantaria,aktorea (Argentina/Espainia, 1885-1969) # [[María Lado|Maria Lado]] idazlea (Coruña, 1979) # [[María de las Mercedes Goicoa Fernández|Maria de las Mercedes Goicoa]] pianista (Coruña, 1928-2022) # [[Beatriz Hernanz]] poeta (Pontevedra, 1963) # [[Mar Bosch Oliveras|Mar Boch Oliveras]] idazlea (Girona, 1981) # [[Elena Alonso Frayle]] idazlea (Bilbo, 1965) # [[Pilar Cabot]] idazlea (1940-2017) # [[Sandra Alonso Villar|Sandra Alonso]] maistra, idazlea (Zamora, 1993) # [[Toni Acosta]] aktorea, umoregilea (Tenerife, 1972) # [[Begoña Vargas]] aktorea, modeloa, dantzaria (Madril, 1999) # [[Ivana Baquero]] aktorea, modeloa (Bartzelona, 1994) # [[Mamen García]] aktorea (Valentzia, 1947) # [[Nuria Herrero]] aktorea, dantzaria (Valentzia, 1987) # [[Hurtado ahizpak]] aktore hirukotea (Espainia, 1979-1994) # [[Paloma Hurtado]] vedettea,aktorea (Madril, 1946) # [[Fernanda Hurtado]] aktorea (Madril, 1947) # [[Teresa Hurtado]] aktorea (Madril, 1947) # [[Mary Carrillo]] aktorea (Toledo, 1919-Madril 2009) # [[Sara Moro]] gimnasta artistikoa (Mexiko, 1984) # [[Elisa Herrero Uceda|Elisa Herrero]] poeta (Caceres, 1957-Madril, 2020) # [[Blanca Andreu]] poeta (Coruña, 1959) # [[Ana Merino]] poeta, komikigilea (Madril, 1971) # [[Maria Bassó]] aktorea (Espainia,1901-Madril,1992) # [[Esperanza Navarro]] aktorea (Espainia, 1928-1978) # [[Eloísa Muro]] aktorea (Madril, 1894-1979) # [[María Asquerino]] aktorea (Madril, 1925-2013) # [[Pilar Millán Astray]] idazlea, espioia (Coruña 1879-Madril 1949) # [[Mayra Gómez Kemp]] aurkezlea, kantaria, aktorea (Kuba, 1948) # [[Velia Martínez]] aktorea (AEB, 1920-1993) # [[María Durán]] aurkezlea, kantaria (Madril, 1946) # [[Beatriz Escudero]] aktorea, kantaria (Asturias, 1950) # [[Acuario hirukotea]] pop musikariak (Espainia, 1976-1980) # [[Marián Flores]] idazkaria, aurkezlea (Madril, 1957) # [[María Casal]] aurkezlea,aktorea, (Madril, 1958) # [[Cristina Corral Soilán]] kazetaria, idazlea, irakaslea (Lugo, 1976) # [[Mary Paz Pondal]] aktorea (Asturias, 1942) # [[Mercedes Prendes]] aktorea (Asturias,1903-Madril,1981) # [[Milagros Leal]] aktorea (Madril, 1902-1975) # [[Ana Mariscal]] aktore, zuzendari, ekoizle (Madril, 1923-1995) # [[Loreto Prado]] aktorea (Madril, 1863-1943) # [[Consuelo Berlanga]] kazetaria (Kordoba, 1955) # [[Irma Soriano]] kazetaria (Jaen, 1963) # [[María Teresa Campos]] kazetaria (Tetuan/Malaga, 1941) # [[Paula Malia]] aktorea (Bartzelona, 1990) # [[Silma Lopez]] aktorea (Madril, 1991) # [[Teresa Riott]] aktorea (Bartzelona, 1990) # [[Barbara Mestanza]] zuzendaria (Bartzelona 1990) # [[Inés de León]] zuzendaria (?, XX.mendea) # [[Carmen Carbonell]] aktorea (Bartzelona, 1900) # [[Belen Macias]] gidoilaria, zuzendaria (Tarragona, 1968) # [[Vicky Peña]] aktorea (Bartzelona, 1954) # [[Miranda Gas]] aktorea (Madril, 1985) # [[Anna Maleras]] dantzaria (Bartzelona, 1940) # [[Carlota Ferrer]] aktorea, korografoa (Madril, 1976) # [[Emma Maleras]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona, 1919-2017) # [[Elena Frías de Chávez]] politikaria eta maistra (Venezuela, 1935) # [[Rita Sargsyan]] maistra (ARmenia, 1962-2020) # [[María Xosé Agra Romero]] filosofoa (Santiago de Compostela, 1956) # [[Montse Barderi Palau]] idazlea eta filosofoa (SAbadell, 1969) # [[María Canosa]] ingeniaria, idazlea, aurkezlea (Galizia, 1978) # [[Carmen Borrego]] telebista saio-zuzendaria (Malaga, 1966) # [[Marisa Abad]] aurkezlea (Alacant, 1947) # [[Nuria Roca]] aktorea, aurkezlea, idazlea (Valentzia, 1972) # [[Rocío Carrasco]] aurkezlea (Madril, 1977) # [[Isabel Borondo]] aurkezlea (Madril, 1948) # [[Lola Martínez (esataria)]] esataria (Murtzia, XX. mendea) # [[Mónica Randall]] aktore, aurkezlea (Bartzelona, 1942) # [[Luciana Wolf]] abeslaria (Zaragoza, 1946) # [[Lola Rodríguez Aragón]] soprano, maistra (Logroño, 1910-Iruñea 1984) # [[Elisabeth Schumann]] sopranoa, maistra (Alemania 1888-AEB, 1952) # [[Neus Campillo Iborra]] filosofoa eta idazlea (Valentzia, 1945) # [[Carolina del Olmo]] filosofoa (Madril, 1974) # [[Ana Marta González (filosofoa)|Ana Marta Gonzalez]] filosofoa (Ourense, 1969) # [[Emma Vilarasau]] aktorea (Bartzelona, 1969) # [[Faustina Pignatelli]] fisikaria, matematikaria (Italia, 1705-1769) # [[Toshiko Yuasa]] fisikaria (Japonia-Frantzia, 1909-1980) # [[Ana Higueras]] sopranoa (Madril, 1944) # [[Marie Fillunger]] sopranoa (Austria, 1850-Suitza 1930) # [[Eugenie Schumann]] piano-jolea (Alemania, 1851-Suitza 1938) # [[Rocío Orsi|Rocio Orsi]] filosofoa, saiakeragilea (Madril, 1976-2014) # [[Clara Ramas]] filosofoa, politikaria (Madril, 1986) # [[Begoña Roman]] filosofoa (Petrel, 1965) # [[Teresa Cameselle]] idazlea (Coruña, 1968) # [[Isabel Penagos]] sopranoa (Santander, 1931) # [[Petra Martínez]] aktorea, zuzendaria (Jaen, 1944) # [[Olga Margallo]] aktorea, zuzendaria (Madril, 1970) # [[Marta Soto]] egile-abeslaria (Huelva, 1996) # [[Carmen Boza]] egile-abeslaria (Cádiz, 1987) # [[Ana María Sánchez Navarro]] sopranoa (Alacant, 1959) # [[Sophie Poirier]] Jostuna eta Parisko Komunako communarde (1830-1879) # [[Victorine Eudes]] Botikaria eta Parisko Komunako communarde (1848-1881) # [[Malvina Poulain]] Maistra eta Parisko Komunako communarde (1851-1921) # [[Rachel Félix]] Frantziako aktore tragikoa (1821-1858) # [[Natalia Kobrynska]] idazlea eta feminista (Ukraina, 1855-1920) # [[Mylène Flicka|Mulène Flicka]] blogaria eta feminista (Benin, 1996) # [[Joye Hummel]] gidoilaria (EEBB, 1924-2021) # [[Atika Locke]] idazlea (EEBB, 1974) # [[Carla Cordua]] filosofoa (Txile, 1925) # [[Mercè Otero Vidal]] filosofoa, feminista (Bartzelona, 1947) # [[Marie-Pauline Soyer]] grabatzailea (Caen, Frantzia, 1786-1871) # [[Ana Gertrudis de Urrutia Garchitorena|Ane Gertrudis de Urrutia Garchitorena]] margolaria (Cádiz, 1812-1850) # [[Esmée Bulnes]] dantzaria (Erresuma Batua, 1900-Italia 1986) # [[Gema Castillo]] dantzaria (Argentina, 1907-1979) # [[Yoly Saa]] egile-abeslaria (Pontevedra, 1992) # [[Aurora de Albornoz]] idazlea, poeta (Luarca, 1926 - Madril, 1990) # [[Newsha Tavakolian|Newsha TAvakolian]] artista (Teheran, 1981) # [[Pauleta Pamies]] dantzaria (Bartzelona, 1851-1937) # [[Teresina Boronat]] dantzaria (Katalunia, 1904-1983) # [[Maria de Avila]] dantzaria (Bartzelona, 1920-Zaragoza 2014) # [[Lola de Avila]] dantzaria (Guadalajara, 1949) # [[Claudia Faci]] dantzaria (Espainia, 1966) # [[Rosita Segovia]] dantzaria (Bartzelona, 1922-2003) # [[Ana Laguna]] dantzaria (Zaragoza, 1954) # [[Arantxa Argüelles]] dantzaria (Zaragoza, 1970) # [[Rosella Hightower]] dantzaria (AEB,1920- Frantzia,2008) # [[Violette Verdy]] dantzaria (Frantzia,1933-AEB,2016) # [[Marcia Brown]] dantzaria (AEB,1918-2015) # [[Cristina Aranda]] dantzaria (Madril, 1976) # [[Maria Gordon]] geologo, paleontologoa (Eskozia, 1864-1939) # [[Francisca Meléndez]] margolaria (1770-1825 Cádiz) # [[María Elisa Quinteros|Maria Elisa Quinteros]] politikaria (Txile, 1981) # [[Verona van de Leur]] gimnasta (Herbehereak, 1985) # [[Ruth Brown]] abeslaria (EEBB, 1928-2006) # [[Nancy Chodorow]] psikoanalistaa(AEB, 1944) # [[Liubov Jegorova (dantzaria)]] (Errusia 1880-Paris 1972) # [[Bronislava Nijinska]] dantzaria (Errusia 1891-AEB 1972) # [[Margarita Wallmann]] dantzaria (Alemania 1904- Monako 1992) # [[Victoria Garabato]] dantzaria (Argentina XX. mendea) # [[Susana Agüero]] dantzaria (Arhentina 1944-2012) # [[Mercedes Quintana]] dantzaria (Argentina, 1910-1996) # [[Dora del Grande]] dantzaria (Argentina, 1909-1966) # [[María Ruanova]] dantzaria (Argentina 1922-2016) # [[Inés Malinow]] idazlea (Argentina, 1922-1989) # [[Ana Itelman]] dantzaria (Txile 1927-Argentina, 1989) # [[Sole Giménez]] abeslaria (Paris/Murtzia, 1963) # [[Rafaela López Aguado de Rayón]] independentziaren aldeko heroina (Mexiko, 1754-1822) # [[Rita Pérez de Moreno]] independentziaren aldeko heroina (Mexiko, 1779-1861) # [[Montserrat Galí Boadella]] historialaria (Mexiko, 1947) # [[Lida Martinoli]] dantzaria (Argentina 1914-1994) # [[Yelena Smirnova]] dantzaria (Errusia 1888-Argentina 1934) # [[Hanya Holm]] dantzaria (Alemania 1893-AEB 1992) # [[Marilú Marini]] dantzaria (Argentina 1940) # [[Iris Marga]] dantzaria (Italia 1901-Argentina 1997) # [[Renate Schottelius]] dantzaria (Alemania 1921-Argentina 21998) # [[Agnes de Mille]] dantzaria (AEB 1905-1993) # [[Ana María Stekelman]] dantzaria (Argentina 1944) # [[Nieves Herrero Cerezo]] kazetaria (Madril 1957) # [[Inés Ballester]] kazetaria (Castelló 1958) # [[Edith Ditmas]] liburuzaina, idazlea (Ingalaterra, 1896-1986) # [[Aurora Bernárdez]] itzultzailea (Argentina 1920-Frantzia 2014) # [[Edith Aron]] itzultzailea (Alemania 1923-Londres 2020) # [[Ugné Karvelis]] itzultzalea (Lituania 1935-Paris 2002) # [[Carol Dunlop]] itzultzailea (AeB 1946, Frantzia 1982) # [[Elena Garro]] idazlea (Mexiko, 1916-1998) # [[Amalia Kahana - Carmon]] idazlea (Israel, 1926-2019) # [[Félicie de Fauveau]] eskultorea (Italia, 1802-1886) # [[Louise-Joséphine Sarazin de Belmont]] margolaria (Versalles, 1790- Paris, 1870) # [[Thérèse Eléonore Lingée]] diseinatzailea, grabatzaile (Paris, 1753-1833) # [[María Josefa Ascargorta y Rivera]] margolaria eta irakaslea (Madril, 1800-1850) # [[Maria Luisa Marchori]] margolaria (Madril, 1801-1900) # [[Chellsie Memmel]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1988) # [[Bárbara María Hueva]] margolaria (Madril, 1733-1772) # [[María del Olmo Ibáñez|María del Olmo Ibañez]] artxibozaina, idazlea, historialaria (Alacant, 1965) # [[Amparo Dávila]] idazlea, poeta (Mexiko, 1928-2020) # [[Maria Bashir]] Afganistaneko 1. emakumezko fiskala (1970) # [[Christina Lamb]] kazetaria (Londres, 1965) # [[Nujeen Mustafa]] aktibista errefuxiatua (Siria, 1999) # [[Cecilia McDowall]] musikaria (Londres, 1951) # [[Luzmaría Jiménez Faro]] idazlea (Madril, 1937-2015) # [[Marina de Castarlenas]] idazlea (Bartzelona, 1900-1974) # [[Clara Corral]] idazlea (Galizia, 1847-1908) # [[Salomėja Nėris]] idazlea (Lituania, 1904-1945) # [[Helena Paz Garro]] idazlea (Mexiko, 1939-2014) # [[Isabela Corona]] aktorea (Mexiko, 1913-1993) # [[Olivia Teroba]] idazlea (Mexiko, 1988) # [[Andrea Muriel]] idazlea (Mexiko, 1988) # [[Misty Copeland]] dantzaria (AEB, 1982 # [[Inmaculada Aguilar]] dantzaria (Kordoba, 1958) # [[Mercedes Alfonso]] dantzaria (Espainia, ? ) # [[Rocío Aragón]] dantzaria (Cádiz1925-Madril 2018) # [[Dores André]] dantzaria (Galizia 1958) # [[Else Granheim]] liburuzaina (Norvegia 1926-1999) # [[Carmen Magallón]] fisikaria (Aragoi, 1951) # [[Baya Hocine]] ekintzaile independentista aljeriarra (1940 - 2000) # [[Houda Benyamina]] film-zuzendari eta gidoilari frantsesa (1980) }} ==='''Berriak 2022''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Maria Bengoetxea]] efef'''''SORTUA''''' euskaltzalea, hizlaria (Ermua, 1906 - Zornotza, 2006) # [[Justi Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1919-2000) # [[Miren Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1915 - 2003) # [[Ane Elordi]] ef--'''''SORTUA''''' kazetaria, irakaslea, KORRIKAko koordinatzailea (Zornotza, 1991) # [[Isolina Pliego]] ----'''SORTUA''' maistra (Iruñea, 1886-Lodosa, 1968) # [[Ángela Alonso|Angela Alonso]] ef--'''SORTUA''' maistra (Lerin, 1899-Iruñea, 1986). # [[Oskia Ugarte]] ----'''SORTUA''' artearen historialaria eta kudeatzailea (Iruñea, 1978) # [[Elisa Arteta]] ef--'''SORTUA''' dantzaria eta koreografoa (Iruñea, 1980) # [[Isabel Aleman Irungarai]] ef--'''SORTUA''' emagina, Amaiurko alkatea (Amaiur, 1968) # [[Ioar Oteiza]] ef--'''''SORTUA''''' komunikatzailea, Durango Azokako komunikazio arduraduna (Lesaka, 1988) # [[Juanita Arenaza]] efef'''SORTUA''' errekatista (Arrasate, 1923-Mexiko, 2015) # [[Raisa Álava]] ----'''SORTUA''' artista (Zuhatza, 1990) # [[Asun Ibarrondo]] ef--'''SORTUA''' zerbitzaria, ostalaria (Elorrio, 1952) # [[Maitane Carballo]] ----'''SORTUA''' zinemagilea (Gasteiz, ?) # [[Idurre Frías]] ef--'''SORTUA''' futbol entrenatzailea (Gasteiz, 1991) # [[Ana Aguiriano]] ----'''SORTUA''' 1992ko Paralinpiar jokoetako kirolaria (Gasteiz, 1961) # [[Josefina Añua]] ----'''SORTUA''' Espainiako saskibaloi selekziorako hautatua izan zen lehenengo arabarra (Gasteiz, ?) # [[Leguncia de Echebarria]] ----'''SORTUA''' Durangoko kondesa (XI.mendea) # [[Elur Ulibarrena|Elur Ulibarrena Herce]] ----'''SORTUA''' museo kudeatzailea (Denia, 1969) # [[Kristina Berasain]] ef--'''''SORTUA''''' kazetaria (Lizarra) # [[Leire Malkorra]] ----'''SORTUA''' arkitektoa eta arkeologo (Tolosa, 1988 ) # [[Tania Reneaum Panszi]] ----'''SORTUA''' Amerikarteko Giza Eskubideen Batzordeko Idazkari Exekutiboa (Mexiko, ?) # [[Suylen Milanés]] efef'''SORTUA''' abeslaria (Kuba, 1971-2022) # [[Lynn Milanés]] ----'''SORTUA''' abeslaria (Kuba, 1970) # [[Ana Zamorano |Ana Zamorano Ruiz]] ----'''SORTUA''' bidaiaria (Sodupe, 1992) # [[Yaiza Romero]] ----'''SORTUA''' kirolaria, urpeko arrantza (Zornotza,? ) # [[Loren Eguren]] efef'''SORTUA''' ehun urteduna (Elorrio 1920-Zaldibar 2023) # [[Juliana Saratxaga]] ??--'''SORTUA''' pandero jotzailea, ehun urtekoa (Araia. 1911-2013) # [[Mireia Elkoroiribe]] ef--'''SORTUA''' politikaria (Abadiño, 1975) # [[Loiola Canales]] ef--'''SORTUA''' surflaria, irakaslea (Bilbo, 1995) # [[Susana Brunetti]] aktorea (Argentina, 1941-1974) # [[Mimí Pons]] vedette eta aktorea (Argentina, 1948) # [[Norma Pons]] vedette eta aktorea (Argentina, 1943-2014) # [[Tosca Musk]] zinemagilea (Hegoafrika, 1974) # [[Maye Musk]] modeloa eta dietista (Kanada, 1948) # [[Susana Dalmás]] irakaslea, politikaria (Uruguai, 1948-2012) # [[Francisca Júlia da Silva]] poeta (Brasil, 1871-1920) # [[Doris Daou]] astronomoa (Kanada, 1964) # [[Joany Kane]] gidoilaria, Passionflix plataformaren asmatzailea (AEB, XX. mendea) # [[Alessandra Torre]] Amazoneko maitasun eleberri idazle salduena, blogaria,(AEB, XX. mendea) # [[Sylvia Day]] idazlea (AEB, 1973) # [[Raffaella di Girolamo]] psikologoa, sexologoa (Txile, 1978) # [[Mariana di Girolamo]] aktorea (Txile, 1990) # [[Amparo Noguera]] aktorea (Txile, 1965) # [[Emilia Noguera]] aktorea, zuzendaria (Txile, 1983) # [[Sonja Vasić]] saskibaloi jokalaria (Serbia, 1989) # [[Thaïs Blume]] aktorea (Bartzelona, 1984) # [[Agnès Busquets]] aktorea (Tarragona, 1976) # [[Elena Espejo]] aktorea, ekoizlea (Tanger, 1930) # [[Marta Grau]] aktorea, antzerki-pedagogoa (Katalunia, 1891-1992) # [[Catalina Valls]] aktore, zuzendari, idazlea (Mallorca, 1906-1999) # [[Cristina Valls]] aktorea (Mallorca, 1901-1982) # [[Aina Villalonga]] antzerki-idazlea (Mallorca, 1883-1961) # [[Margalida Caimari]] poeta, ongilea (Kuba 1839-Mallorca 1921) # [[Rebekah Dawson]] astronomoa (AEB) # [[Julia de León]] astronomoa (Santa Kruz de Tenerife, 1977) # [[Audrey C. Delsanti]] astronomoa (Frantzia, 1976) # [[Juana Salabert]] idazlea (Frantzia-Espainia, 1962) # [[Milena Rudnitska]] ukraniar kazetaria, ekintzailea (1892-1976) # [[Manuela de los Herreros]] idazlea, administratzailea (Balearrak 1845-1911) # [[María Cánepa]] aktorea (Italia, 1921-Txile 2006) # [[Liliana Ross]] aktorea, zuzendaria (Italia-Txile, 1930-2018) # [[María Elena Duvauchelle]] aktorea (Txile, 1942) # [[Zinaida_Tusnolobova-Martxenko]] Armada Gorriko medika (Errusia, 1920) # [[Felipa de Souza]] aktibista portugaldarra (Tavira, 1556-Brasil, 1600) # [[Victorine Gorget]] Frantziako ikuzlea eta Parisko Komunan militante errepublikanoa (1843-1901) # [[Joséphine Marchais]] Frantses jornalaria, Komunan parte hartu izana (1837-1874) # [[Élisabeth Rétiffe]] Frantziako kartoi-fabrikatzailea, sozialista eta Communarde (1834-1882) # [[Léontine Suétens]] Ikuzlea eta 1871ko Parisko Komunan 'communarde-a' (1846-1891) # [[Tonka Tomicic]] modeloa eta aurkezlea (Txile, 1976) # [[Niní Marshall]] aktorea, gidoilaria, komediantea (Argentina, 1903-1996) # [[Antonella Costa]] aktorea, zuzendaria (Italia-Argentina, 1980) # [[Samira Negrouche]] idazlea, poeta (Aljeria, 1980) # [[Carolina Arregui]] aktorea (Txile, 1965) # [[Mayte Rodríguez]] aktorea, modeloa (Txile, 1989) # [[Elsie MacGill]] ingeniaria (Kanada, 1905-AEB 1980) # [[Helen Gregory MacGill]] epailea, kazetaria (Kanada 1864-1947 ) # [[Helen MacGill Hughes]] soziologoa (Kanada, 1903-1992) # [[Helen Hughes-Brock]] arkeologoa (Kanada, 1938) # [[Lauretta Ngcobo]] idazlea (Hego Afrika, 1931-2015) # [[Patricia Simón Carrasco]] kazetaria, idazlea (Malaga, 1983) # [[Emily Warren Roebling]] ingeniaria (AEB, 1843-1903) # [[E. Lilian Todd]] asmatzailea (AEB, 1865-1937) # [[Margaret Olivia Slocum Sage]] irakaslea, filantropoa (AEB, 1828-1918) # [[Ruth Crocker]] idazlea (AEB, 1946) # [[Loida Zabala Ollero]] potentzia egokituko kirolaria(Cáceres, 1987) # [[Maura Healey]] abokatua, politikaria (AEB, 1971) # [[Felicitas Guerrero]] dirudun dama, tiroz hila (Argentina, 1846-1872) # [[María Teresa Costantini]] aktorem, film-zuzendaria, gidoilaria (Argentina, 1949) # [[Alda Merini]] poeta, idazlea (Italia, 1931-2009) # [[María del Pilar Maspons y Labrós]] idazlea (1841-1907) # [[Asunción Balaguer]] aktorea (Bartzelona 1925-Madril 2019) # [[Teresa Rabal]] aktorea, abeslari (Bartzelona,1952) # [[María Luisa Merlo]] aktorea (Valentzia, 1941) # [[Rita Irasema]] barietate-artista, musikagile (Kuba, 1954) # [[Inés Rivadeneira]] mezzosopranoa, irakaslea (Lugo, 1928) # [[Isabel Pérez Dobarro]] piano-jolea, irakaslea (Coruña, 1992) # [[María Luisa Solá]] bikoiztaile-aktorea (Bartzelona, 1939) # [[Ana Diosdado]] idazle, aktore (Argentina, 1938-Madril 2015) # [[Mirtha Legrand]] aktorea, aurkezlea (Argentina 1927) # [[Amelia de la Torre]] aktorea (Guadalajara 1905-Madril 1987) # [[Josefina Díaz de Artigas]] aktorea (Argentina1891-Madril 1976) # [[Clara González]] abokatu, politikaria eta hezitzailea. (Kolonbia, 1900-1991) # [[Lynne Karen Deutsch]] astrofisikaria, astronomoa (AEB, 1956-2004) # [[Teresa Solana]] idazlea (Bartzelona, 1962) # [[Annemarie Heinrich]] argazkilaria (Alemania-Argentina, 1912-2005) # [[Alicia D'Amico]] argazkilaria (Argentina, 1933-2001) # [[María Cristina Orive]] argazkilaria (Guatemala, 1931-2017) # [[Luz Sánchez-Mellado]] kazetaria, idazlea (Alacant, 1966) # [[Gretchen Daily]] biologoa, biogeografoa (AEB, 1964) # [[Nina]] abeslaria, aktorea, enpresaburua (Bartzelona, 1966) # [[María Moreno (margolaria)|Maria Moreno]] (Madril, 1933-2020) # [[Fryda Shultz de Mantovani]] idazlea, kritikaria (Argentina, 1912-1978) # [[Alicia Jurado]] idazlea, akademikoa (Argenti-1948) # [[Marguerite Moreno]] aktorea (Frantzia-1871-1948 # [[María Rosa Oliver]] idazlea, aktibista (Argentina, 1898-1977) # [[Leonor Acevedo Suárez]] itzultzailea (Argentina, 1876-1975) # [[Harriet Shaw Weaver]] kazetaria, editorea (Ingalaterra, 1876-1961) # [[María Esther Vázquez]] idazlea (Argenti-1937-2017) # [[Carmen Bravo-Villasante]] itzultzailea, haur literaturan aitzindaria (Madril-1918-1994) # [[María Luisa Cresta de Leguizamón]] idazlea, irakaslea (Argentina-1918-2008) # [[Ana Garralón]] idazlea (Madril-1965) # [[Montse Pla]] aktorea (Madril, 1978) # [[Sarah Buschmann]] idazlea (Frantzia, 1992) # [[Montserrat Abelló]] idazlea (Katalunia, 1918-2014) # [[Lourdes Tello]] idazlea (Madril, 1974) # [[Maria Cabrera]] poeta, irakaslea (Katalunia) # [[Pelegrina Pastorino]] moda-erreportaria (Italia 1902-Argentina 1988) # [[Carmen Gallardo Martín-Gamero]] itzultzailea (Toledo 1874-Madril 1951) # [[Rosario Lacy]] 1.ginekologoa, zirujaua (Madril1891-1954) # [[María Mercedes Coroy]] aktorea (Guatemala, 1994) # [[Malú Gatica]] aktorea (Txile 1922-1997) # [[Vanessa Miller]] aktorea,idazlea (Txile, 1965) # [[Pilar Sordo]] psikologoa, idazlea (Txile, 1965) # [[Hortense Machu]] 1871ko Parisko Komunako kantiniersa (1836-1893) # [[Béatrix Excoffon]] 1871ko Parisko Komunako kanpaina-ospitaleko erizaina (1849-1916) # [[Dee Dee Bridgewater]] AEBko jazz-abeslaria (Memphis, 1950) # [[Anna Gas]] poeta, idazlea (Bartzelona, 1996) # [[Laia Martínez i López]] idazlea, itzultzailea, musikaria (Katalunia-Mallorca, 1984) # [[Elsa Astete Millán]] zaintzailea, idazlea (Argentina 1910-2001) # [[Luz Valdivieso]] aktorea (Txile 1977) # [[Francisca Lewin]] aktorea (Txile 1980) # [[Catherine Flon]] jostuna, heroia (Haiti 1772-1831) # [[Dédée Bazile]] heroia, kaleko saltzailea (Haiti XVIII-XIX. mendea) # [[Cécile Fatiman]] vudugilea, sacerdotisa (Dominikar Errepublika 1771-1883?) # [[Josefina de la Torre]] poeta, idazlea, antzezlea, abeslaria (Las Palmas Kanaria Handikoa, 1907-2002) # [[Maria Luisa Haitikoa]] erregina ezkontidea (Haiti, 1778-Italia ,1851) # [[Adelina Haitikoa]] enperatriz ezkontidea (Haiti 1820-1878) # [[Maria Clara Haitikoa]] enperatriz ezkontidea (Haiti 1758-1858) # [[Erzulie]] buduen maitasun eta edertasunaren jainkosa (Haiti) # [[Esperanza Parada Pedrosa]] margolaria (1928-2011) # [[Pino Ojeda]] idazle, margolari (Kanaria Handia, 1916-2002) # [[Suzy Vernon]] aktorea (Frantzia 1901-1997) # [[Rita Macedo]] aktorea, jostuna (Mexiko 1902-1991) # [[Julissa]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1944) # [[Perpetua Barjau Martín]] jostuna, maistra (Valentzia 1899-Mexiko 1939) # [[Elena Aub]] idazlea, editorea (Valentzia 1931- Madril 1937) # [[Estefania Cueto Puertas]] fusilatua, jostuna, komunista (Asturias 1899-1939) # [[Eladia García Palacios]] fusilatua, maistra, sozialista (Asturias 1904-1937) # [[Juana Álvarez Molina]] fusilatua, etxekoandrea (Valladolid 1897-Asturias 1937) # [[Belarmina Suárez Muñiz]] fusilatua, sindikalista (Asturias 1909-1938) # [[Teresa Santianes Giménez]] fusilatua, etxekoandrea (Asturias 1910-1937) # [[Anita Vázquez Barrancúa]] fusilatua, nekazaria, espioia, komunista (Asturias 1911-1938) # [[Maxima Vallinas Fernández]] fusilatua, etxekoandrea (Asturias 1896-1938) # [[Anita Orejas]] fusilatua, erizaina, sozialista (Asturias 1914-1937) # [[Gloria Alcahud]] margolaria (Valladolid, 1931) # [[Angelina Abad Cantavella]] irakaslea, idazlea (Castelló de la Plana, 1893-1965) # [[Antonieta Sanagustin]] jostuna (Huesca, 1924-2020) # [[Sarah Walmsley]] jostuna, aktorea, abeslaria (Britainia ?-1798) # [[Rocío Gutiérrez]] belar-hockey jokalaria (Cadiz, 1985) # [[Berta Riaza]] aktorea (Madril, 1927-2020) # [[Fuensanta Nieto]] arkitektoa (Madril, 1957) # [[Esther Pizarro]] eskultorea (Madril, 1967) # [[Mónica Domínguez Blanco]] kazetaria (Leon, 1984-2022) # [[Sara García Alonso]] biologoa, ikertzailea, astronautagaia (Leon, 1988) # [[Meganne Christian]] zientzialaria, astronautagaia (Britainia, 1987) # [[Manuela Álvarez Lozano]] filologoa, idazlea (Coruña, 1957) # [[Ana Arias Saavedra|Ana Arias Saavedra]] idazlea (Lugo, 1951) # [[Lucía Aldao]] idazlea (Coruña, 1982) # [[Xiana Arias]] poeta, kazetaria (Lugo, 1983) # [[Celsa Barja]] idazlea (Orense, 1966) # [[Pilar Beiro]] poeta (Carnota, 1958) # [[Emilia Calé |Emilia Calé Torres]] idazlea (Coruña, 1837-1908) # [[Paula Carballeira]] idazlea (Coruña, 1972) # [[Helena de Carlos Villamarín|Helena de Carlos]] idazlea (Ourense, 1964) # [[Valentina Carro]] itzultzaile, diseinatzailea, aktorea (Cambados, 1984) # [[Mercedes Castro]] idazlea (Ferrol, 1972) # [[Carmen Aranegui]] arkeologoa (Valentzia, 1945) # [[Helen Fisher]] antropologoa, biologoa (AEB, 1945) # [[Maria Toledo]] flamenko kantautore piano-jolea (Toledo, 1983) # [[Begoña Abad]] idazle, poeta (Burgos, 1952 ) # [[Laia Serra]] abokatua (Bartzelona, 1977) # [[María Victoria Moreno|Maria Victoria Moreno]] poeta (Valencia de Alcantara, 1939-Pontevedra, 2005) # [[Juana Teresa Juega López]] poeta(Galizia, 1885-1979) # [[Lupe Gómez]] idazlea (Coruña, 1972) # [[Herminia Fariña Cobián]] poeta (S.Compostela, 1904-1966) # [[Maria Magdalena Domínguez|Maria Magdalena Dominguez]] poeta (Pontevedra, 1922-2021) # [[María do Cebreiro]] poeta, idazlea (Galizia, 1976) # [[Alessandra Galloni]] Kazetaria (Italia, 1974) # [[Paz Esteban López]] Inteligentzia-funtzionarioa (Madril, 1958) # [[Beatriz Méndez de Vigo]] espioia (Madril, 1958) # [[Elisabet Benavent]] nobela erromantikoen idazlea (Valentzia, 1984) # [[Pilar Pallarés|Pilar Pallares]] poeta (Coruña, 1957) # [[Ánxeles Penas|Ánxeles Peñas]] artista, poeta (Curtis, 1943) # [[Luz Pichel]] idazlea (Lalin, 1947) # [[Luz Pozo Garza]] poeta (Ribadeo, 1922-Coruña, 2020) # [[Carmen Prieto Rouco]] poeta (Villalba, 1901-1977) # [[Matilde González Palau]] poeta (Almansa, 1912-2002) # [[Pilar Cibreiro]] poeta, idazlea (Galizia, 1952) # [[Alba Cid]] poeta, idazlea (Galizia, 1989) }} ==='''Berriak 2022''' ('''urria''')=== (Ordena: SORTUAK, IDAZLEAK, ASTRONOMOAK, GAINONTZEKOAK) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Leire Ibarguren]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta irakaslea (Azpeitia, 1979) # [[Cesarea Garbuno Arizmendi]] efef'''SORTUA''' enpresaburua (Errenteria, 1846-1933) # [[Izaskun Igoa]] ef--'''SORTUA''' idazlea, pedagogoa, zutabegilea (Ziga, 1995) # [[Maritxu Errazkin]] --ef'''SORTUA''' autobus-txofer aitzindaria (Azkoitia) # [[Ainhoa Nadia Douhaibi]] ----'''SORTUA''' ikertzaile eta idazlea (Oñati, 1983) # [[Aurea Etxaniz]] efef'''SORTUA''' erraketista (Soraluze, 1922 - Caracas, 2019) # [[Gema Arrugaeta]] ef--'''SORTUA''' argazkilaria (Ordizia, 1969) # [[Amaia Elizagoien]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria, idazlea, ipuin kontalaria (Baztan, 1994) # [[Anabel Sanz]] ef--'''SORTUA''' feminista, ekintzailea (Ermua, 1963) # [[Elena Mendizabal]] ----'''SORTUA''' artista, eskultorea (Donostia, 1960) # [[Sandra Garaioa]] ef--'''SORTUA''' irudigilea, ilustratzailea (Donostia, 1993) # [[Amaia Cazenave]] ----'''SORTUA''' kazetaria (Baiona, 1987) # [[Begoña Durruty]] ef--'''SORTUA''' ilustratzailea, idazlea (Arizkun, 1968) # [[Pilartxo Etxeberria]] ef--'''SORTUA''' doktorea, euskaltzain urgazlea (Teruel, 1947) # [[Eneritz Gorrotxategi]] ----'''SORTUA''' kazetaria (Gabiria, 1985) # [[Jaione Munarriz]] ef--'''SORTUA''' metereologoa (Idiazabal, 1981) # [[Christine Etchevers]] ef--'''SORTUA''' margolaria (Baiona, 1953) # [[Nerea Gastón]] ef--'''SORTUA''' arte-historialaria (Durango, 1995) # [[Usue Egia]] ----'''SORTUA''' ilustratzailea (Durango, 1992) # [[Elena Moreno Scheredre]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Bilbo) # [[Leoni Etxebarren]] efef'''SORTUA''' bertso-jartzailea (Urepele, 1924-Donibane Garazi, 2014) # [[Rosa Arregi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Mallabia, 1922-Valentzia, 2004) # [[Maria Amatriain]] --ef'''SORTUA''' hezitzailea (Azkoien, 1867-Azagra, 1955) # [[Carmen Cascante]] efef'''SORTUA''' maistra (Abaigar, 1885-Madril, 1982) # [[Blasa Morales]] ----'''SORTUA''' maistra (Nafarroa, XIX-XX) # [[Julita Beraza|Julia Beraza]] efef'''SORTUA''' erraketista # [[Mariolein Sabarte Belacortu]] ----idazlea '''SORTU''' (Herbehereak, 1944) # [[Mercedes Diaz Morales]] tren geltokiburua '''SORTU''' (Araba, 1902-1982) # [[Anna Pavlyk]] '''IDAZLEA''' eta ekintzaile (Ukraina, 1855-1928) # [[Hanna Arsenych-Baran]] idazlea (Ukraina, 1970-2021) # [[Hanna Barvinok]] idazlea (Ukraina, 1828-1911) # [[Klymentyna Popovych-Boiarska]] idazlea (Ukraina, 1863-1945) # [[Myroslava Sopilka]] idazlea (Ukraina, 1897-1937) # [[Bushra al-Maqtari]] idazlea, ekintzailea (Yemen, 1979) # [[Matilde Zapata]] idazlea, (Sevilla-Santander, 1906-1938) # [[Matilde Elena López]] idazlea (Salvador, 1929-2010) # [[Aída Cartagena Portalatín]] idazlea (Ukraina, 1828-1911) # [[Alcira Soust Scaffo]] idazlea (Uruguai, 1924-1997) # [[Luisa Carnés]] idazlea (Madril, 1905-1964) # [[Concha Castroviejo]] idazlea (Coruña, ç 1910-1995) # [[Zaruhi Bahri]] idazlea, gizarte ekintzailea (Armenia, 1880-1958) # [[Hanna K. Korany]] idazlea (Siria, 1870-1898) # [[Porochista Khakpour]] elebegilea (Siriar-Estatubatuarra, 1978) # [[Salma Kuzbari]] idazlea, feminista (Libano, 1923-2006) # [[Tsehay Melaku]] idazlea (Etiopia, 1952) # [[Rangina Hamidi]] idazlea, politikaria, ekintzailea (Afganistan, 1978) # [[Louise Aslanian]] idazlea, ekintzaile komunista (Iran-Frantzia, 1904-1945) # [[Fatemeh Keshavarz]] idazlea (Iran-AEB, 1952) # [[Senedu Gebru]] idazlea (Etiopia, 1916-2009) # [[Hayganuş Mark]] idazlea (Armenia, 1885-1966) # [[Khosrovidukht]] idazlea, musikagilea (Armenia, VIII. mendea) # [[María Dolores Masana]] kazetaria, idazlea (Bartzelona, 1936) # [[Marija Strojnik]] '''astronomoa''' (Eslovenia, 1950) # [[Linda Spilker]] astronomoa (AEB, 1890-1981) # [[Constance M. Rockosi]] astronomoa (AEB, 1980) # [[Julena Steinheider Duncombe]] astronomoa (AEB, 1911-2003) # [[Marie-Jeanne de Lalande]] astronomoa (1768, 1832) # [[Rosaly Lopes]] astronomoa (Brasil, 1957) # [[Nikole Lewis]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Nicole Capitaine]] astronomoa (Frantzia, 1948) # [[Paulina Lira]] astronomoa (Txile, XX. mendea) # [[Rachel Mandelbaum]] astronomoa (AEB, 1977) # [[María Cristina Pineda Suazo]] astronomoa (Honduras, 1954) # [[Mirjana Povic]] astronomoa (Serbia, 1981) # [[Muriel Mussells Seyfert]] astronomoa (AEB, 1909-1997) # [[Isabel Márquez Pérez]] astronomoa (Badajoz, 1967) # [[Josefa Masegosa Gallego]] astronomoa (Almeria, 1957) # [[Agnes Mary Clerke]] astronomoa (Irlanda, 1842-1907) # [[Yuki Okoda]] astronomoa (Japonia, 1990) # [[Denise C. Stephens]] astronomoa (AEB, 1973?) # [[Sarah Tuttle]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Chanda Prescod-Weinstein]] astronomoa (AEB, 1982) # [[Kyongae Chang]] astrofisikaria (Hego Korea, 1946) # [[Jessie Christiansen]] astrofisikaria (Australia, XX.mendea) # [[Rachel Somerville]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Susan Jane Cunningham]] matematikaria, astronomoa (AEB, 1842-1921) # [[Phoebe Waterman Haas]] astronomoa (AEB, 1882-1967) # [[Luisa Landová-Štychová]] astronomoa (Austria-Hungaria, 1885-1965) # [[Anna Estelle Glancy]] astronomoa (AEB, 1883-1975) # [[Margaret Mayall]] astronomoa (AEB, 1902-1995) # [[Martha P. Haynes]] astronomoa (AEB, 1951) # [[Ilse Cleeves]] astrofisikaria (AEB, XX. mendea) # [[Carolin Crawford]] astronomoa (Erresuma Batua, 1963) # [[Janine Connes]] astronomoa (Frantzia, 1934) # [[Joy Crisp]] geologoa, astronomoa (AEB, XX.mendea) # [[Florence Cushman]] astronomoa (AEB, 1860-1940) # [[Rosina Dafter]] astronomoa (Australia, 1875-1959) # [[Mary Osborne|Mary Osbone]] Gitarrista (AEB, 1921-1992) # [[Olga Smirnova]] dantzaria (Errusia, 1991) # [[Olga Smirnova (borrokalaria)]] borrokalaria (Errusia, 1979) # [[Conchita Martínez]] tenislaria (Huesca, 1972) # [[Margaret Lindsay]] aktorea (AEB, 1910-1981) # [[Cristina Cruz Mínguez]] aktorea (Espainia, 1983) # [[Mercedes Díaz]] aktorea (Espainia, 1894-1960) # [[Elise Harmon]] asmatzailea (AEB, 1909-1985) # [[Ingeborg Hochmair]] asmatzailea (Austria, 1953) # [[Ada Henry Van Pelt]] asmatzailea (AEB, 1838-1923) # [[Elizabeth Lee Hazen]] asmatzailea (AEB, 1885-1975) # [[Ruth Handler]] asmatzailea (AEB, 1916-2002) # [[Lil Hardin Armstrong]] musikagilea (AEB, 1898-1971) # [[Ruth Brito]] triatleta (Lanzarote, 1980) # [[Ana María Alonso Zarza]] geologoa, ikertzailea (Avila, 1962) # [[Chantal Loïal]] dantzaria eta koreografoa (Guadalupe, Frantzia, 1969) # [[Melba Liston]] tronboijolea, musikagilea (AEB, 1926-1999) # [[Alice Coltrane]] pianojolea, musikagilea (AEB, 1937-2007) # [[Mahsa Amini]] erahila(Iran, 2000-2022) # [[Mélanie Joly]] politikaria (Kanada, 1979) # [[Nazanin Boniadi]] aktorea (Iran, 1980) # [[Roxana Saberi]] kazetari atxilotua Iranen (AEB, 1977) # [[Lili Reinhart]] aktorea (AEB, 1996) # [[Kiernan Shipka]] aktorea (AEB,1999) # [[Wanuri Kahiu]] zine-zuzendaria (Kenya, 1980) # [[Eduarda Mansilla]] idazlea, musikagilea (Argentina, 1834-1892) # [[Agustina Ortiz de Rozas]] politikaria, filantropoa (Argentina, 1816-1898) # [[Pauline de Meulan]] idazlea eta kazetaria (Frantzia, 1773-1827) # [[Margaret Satterthwaite]] Epaile eta legelarien independentziaren gaineko Kontalari Berezia (AEB) # [[Miren Arenzana Letamendi|Miren Arenzana Letamendia]] artista, eskultorea (Bilbo, 1965) # [[María Gay]] mezzosopranoa (Bartzelona 1876-1943) # [[Isabella Colbran]] mezzosoprano (Madril, 1784 - Bolonia, 1845) # [[Florence Van de Walle]] jornalari belgikarra, communarde Parisko Komunan (1838 - ) # [[Pétroleuse (Parisko Komunako su-emaileak)]] Parisko Komunako su-emaileak (1871) # [[Manuela Rosas]] ekintzaile politikoa (Argentina, 1817-1898) # [[Camila O'Gorman]] maitasunagatik fusilatua (Argentina, 1825-1848) # [[Blanca Podestá]] aktorea (Argentina, 1889-1967) # [[María Podestá]] aktorea (Argentina, 1875-1954) # [[Marianne Beth]] abokatua (Viena, 1889-1984) # [[Diana Russell]] soziologoa eta ekintzailea (Hego Afrika, 1938-2020) # [[María Esther Podestá]] aktorea (Argentina, 1896-1954) # [[Susú Pecoraro]] aktorea (Argentina, 1952) # [[Mona Maris]] aktorea (Argentina, 1901-1991) # [[Ana Perichon]] aristokrata frantsesa (1775-1847) # [[María Luisa Bemberg]] aktorea (Argentina, 1922-1995) # [[Zully Moreno]] aktorea (Argentina, 1920-1999) # [[Luz Gabás]] idazlea, politikaria (Huesca, 1968) # [[Ángela Jeria]] arkeologoa, ??idazlea?? (Txile, 1926-2020) # [[Biblioteken eguna]] # [[Luisa de Medrano]] akademikoa, poeta eta filosofoa (1484-1527) # [[Begum Rokeya]] idazlea eta ekintzaile feminista (Kalkuta, 1880-1932) # [[María Antinea]] aktorea (Jaen,Argentina, 1915-1991) # [[Mecha Ortiz]] aktorea (Argentina, 1900-1987) # [[Orfilia Rico]] aktorea (Uruguai,Argentina, 1871-1936) # [[Nury Montsé]] aktorea (Argentina, 1917-1971) # [[Silvana Roth]] aktorea, politikaria (Italia,Argentina, 1923-2010) # [[Marta Extramiana]] idazlea, ilustratzailea, (Gasteiz, 1964) # [[Vida Akoto Bamfo]] epailea (Ghana, 1949) # [[Celma Ribas]] abeslaria (Angola, 1982) # [[Beatriz Matar]] aktorea (Argentina, 1954) # [[Lita Stantic]] zine-zuzendaria, gidoilaria (Argentina, 1942) # [[Graciela Borges]] aktorea (Argentina, 1917-1971) # [[Esther Borao]] ingeniaria, asmatzailea (Zaragoza, 1988) # [[Mary Daly]] filosofo feminista (AEB, 1928-2010) # [[Terry McMillan]] idazlea (AEB, 1951) # [[Esther Rebato Ochoa]] antropologoa, ikertzailea (Bilbo,1957) # [[María Herrera]] motoziklista (Toledo, 1996) # [[Ana Carrasco]] motoziklista (Murtzia, 1997) # [[Elena Rosell]] motoziklista (Valentzia, 1986) # [[Juana Viale]] aktorea, aurkezlea (Argentina, 1982) # [[Manuela Viale]] aktorea (Argentina, 1991) # [[Silvia Legrand]] aktorea (Argentina, 1927-2020) # [[Marcela Tinayre]] aurkezlea, enpresaburua (Argentina, 1950) # [[Dolores Fonzi]] aktorea (Argentina, 1978) # [[Florencia Raggi]] modeloa, aktorea (Argentina, 1972) # [[Nilda Raggi]] aktorea, zuzendaria (Argentina, 1938) # [[Ana Celentano]] aktorea (Argentina, 1969) # [[Danielle Casanova]] Frantziako militante komunista eta erresistentziako kidea (1909-1943) # [[Fanny Gallot]] Frantziako historialaria (1981 - ) # [[Eulalie Papavoine]] Parisko Komunako erizaina, ustezko su-eragilea (1846-1875) # [[Claudia di Girolamo]] aktorea, zuzendaria, aktibista (Txile, 1956) # [[Adriana Barraza]] aktorea, maistra, zuzendaria (Mexiko, 1956) # [[Fernanda Mistral]] aktorea (Argentina, 1934) # [[Big Mama Thornton]] blues abeslaria (AEB, 1926-1984) # [[Lita de Lázzari]] etxekoandre mediatikoa (Argentina, 1925-2015) # [[China Zorrilla]] aktorea, zuzendaria (Uruguai, 1922-2014) }} ==='''Berriak 2022''' ('''iraila''')=== (Ordena: SORTU, ASTRONOMOAK, BESTELAKOAK) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Arantza San Sebastian]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, hezkuntzako aholkularia (Donostia, 1958) # [[Izaskun Etxeberria]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta irakaslea (Altsasu, 1964) # [[Kristina Saralegi]] efef'''SORTUA''' baserritarra, abeltzaina, talogilea (Leitza, 1974-2022) # [[Gotzone Sestorain]] ef--'''SORTUA''' baserritarra, poeta, irrintzilaria (Leitza, 1965) # [[Victoria Ariño]] efef'''SORTUA''' filantropoa (Ermua, 1889-1974) # [[Ines Bengoa]] ef--'''SORTUA''' ipuin kontalaria (Tenerife-Lizarra, 1973) # [[Jeronima Uriarte Elizalde]] ----'''SORTUA''' filantropoa, ongile (Lizarra, 1855-1929) # [[Emilia Goyena Arraiza]] ef--'''SORTUA''' idazlea, ekintzaile (Lizarra, 1916-1999) # [[Garbiñe Basarte]] ef--'''SORTUA''' kale-artista, muralista (Lizarra, 1976) # [[Libe Agirre]] ef--'''SORTUA''' irrati esataria, kazetaria, (Meñaka) # [[Irati Martin]] ef--''SORTUA''' futbolaria (Durango, 2003) # [[Anne-Marie Lagarde]] ----'''SORTUA''' idazlea eta ikertzaile (Zuberoa, 1944) # [[Edurne Azpitarte]] ef--'''SORTUA''' areto-futbolaria (Garai, 1978) # [[Carmen Pérez Rodrigo]] ef--'''SORTUA''' Euskal Herriko Medikuntzaren Errege Akademiaren lehenengo emakumezkoa (Alonsotegi, 1960) # [[Mariela SR Coline Fanon]] '''SORTUA''' Haur lapurtua (Guatemala, 1968) # [[Felisa Ventura]] ef--'''SORTUA''' erizaina eta emagina (Eibar, 1902-1959) # [[Ana Belén Pintado]] ef--'''SORTUA''' haur lapurtua (Madril, 1973) # [[Mariam al-Asturlabi]] '''ASTRONOMOAK''' Alepo astrolabio-egilea (Siria, X. gizaldian) # [[Nadia Zakamska]] astronomoa (Errusia, 1979) # [[Idit Zehavi]] astronomoa, ikertzailea (Israel, 1969) # [[Louise Webster]] astronomoa, fisikaria (Australia, 1941-1990) # [[Alycia J. Weinberger]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Fiammetta Wilson]] astronomoa (Erresuma Batua, 1864-1920) # [[Jennifer Wiseman]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Rosemary Wyse]] astronomoa (Erresuma Batua, 1957) # [[Alice Grace Cook]] astronomoa (Erresuma Batua, 1877-1958) # [[Priscilla Fairfield Bok]] astronomoa (AEB, 19896-1975) # [[Shadia Habbal]] astronomoa (Siria, XX. mendea) # [[Deborah Dultzin Kessler]] astronomoa (Mexiko, 1945) # [[María Luisa Aguilar]] astronomoa(Jauja Peru 1938) # [[Claire Armstrong]] astronomo amateurra (Britania) # [[Emma Vyssotsky]] astronomoa (AEB, 1894-1975) # [[Julie Vinter Hansen]] astronomoa (Danimarka, 1890-1960) # [[Gladys Vergara]] astronomoa (Uruguai, 1928-2016) # [[Esmeralda Mallada]] astronomoa (Uruguai, 1937) # [[Jacqueline Hewitt]] astronomoa (EEBB, 1958) # [[Catherine Heymans]] astronomoa (Britainia, XX. mendea) # [[María Teresa Ruiz]] astronomoa (Txile, 1946) # [[Silvia Torres Castilleja]] astronomoa (Mexiko, 1940?) # [[Gloria Suzanne Koenigsberger Horowitz]] astronomoa (Mexiko, XX. mendea) # [[Silvana Navarro Jiménez]] astronomoa (Mexiko, XX. mendea) # [[Meg Urry]] astronomoa (AEB, 1945) # [[Maura Tombelli]] astronomoa (Italia, 1952) # [[Jana Tichá]] astronomoa (Txekia, 1965) # [[Alenush Terian]] astronomoa (Iran, 1920-2011) # [[Bobbie Vaile]] astronomoa (Australia, 1959-1996) # [[Ann Hornschemeier]] astronomoa (EEBB, XX. mendea) # [[Svetlana Guerasimenko]] astronomoa (Ukraina, 1945) # [[Jen Gupta]] astrofisikaria (Britaina, XX. mendea) # [[Maria Antonella Barucci]] astronomoa (Italia, XX. mendea) # [[Merieme Chadid]] astronomoa (Maroko, 1969) # [[Madge Adam]] astronomoa (Erresuma Batua, 1912-2001) # [[Karlina Leksono Supelli]] astronomoa, filosofoa (Indonesia, 1958) # [[Annapurni Subramaniam]] astronomoa (India, XX. mendea) # [[Paris Pişmiş]] astronomoa (Turkia-Mexiko, 1911-1999) # [[Jane Squire]] astronomoa, idazlea, aktibista (Ingalaterra, 1686-1743) # [[Maritza Soto]] astronomoa (Txile, 1990) # [[Sara Seager]] astronomoa (Kanada, 1971) # [[Caterina Scarpellini]] astronomoa, metereologoa (Italia, 1808-1873) # [[Lenka Šarounová]] astronomoa (Txekia, 1973) # [[Anneila Sargent]] astronomoa (Erresuma Batua, 1942) # [[Carlota de Sajonia-Meiningen]] astronomoa (Alemania, 1751-1827) # [[Jen Gupta]] astrofikaria (Britainia, XX. mendea) # [[Pilar Ruiz-Lapuente]] astronomoa (Bartzelona, 1964) # [[Monica Rubio (astronomoa)]] astronomoa (Txile, 1955) # [[Claudine Rinner]] astronomoa (Frantzia, 1965) # [[Julia Riley]] astronomoa (Britainia, XX. mendea) # [[Mercedes Richards]] astronomoa (Jamaika, 1955-2016) # [[Gabrielle Renaudot]] astronomoa (Frantzia, 1887-1962) # [[Hilkka Rantaseppä-Helenius]] astronomoa (Finlandia, 1925-1975) # [[Zinaída Akséntieva]] astronomoa (Ukraina, 1900-1969) # [[Mary Proctor]] astronomoa (Erresuma Batua, 1862-1957) # [[Helen Dodson Prince]] astronomoa (AEB, 1905-2002) # [[Yelena Pitieva]] astronomoa (Errusia, XX.mendea) # [[Louise du Pierry]] astronomoa (Frantzia, 1746-1807) # [[Ľudmila Pajdušáková]] astronomoa (Eslovakia, 1916-1979) # [[Feryal Özel]] astronomoa (Turkia/AEB, 1975) # [[Mazlan Othman]] astronomoa (Malaysia, 1951) # [[Sally Oey]] astronomoa (AEB, 1984) # [[Janina Ochojska]] astronomoa (Polonia, 1955) # [[Yaël Nazé]] astronomoa (Belgika, 1955) # [[Camila Navarrete]] astronomoa (Txile, XX. mendea) # [[Sultana N. Nahar]] astronomoa (Pakistan, 1990) # [[Carolyn Porco]] astronomoa (AEB, 1953) # [[Anne Sewell Young]] astronomoa (AEB) # [[Margaretha Kirch]] astronomoa (Alemania) # [[Eva Grebel]] astronomoa (Alemania) # [[Erika Böhm-Vitense]] astronomoa (Alemania-AEB) # [[Elizabeth Alexander]] irrati-astronomoa, geologoa, fisikaria (Erresuma Batua, 1908-1958) # [[Victoria Kaspi]] astrofisikaria (AEB-Kanada, 1967) # [[Ma Chung-pei]] astronomoa (Txina) # [[Maud Worcester Makemson]] astronomoa (AEB, 1891-1977) # [[Ala Masévich]] astronomoa (Georgia, 1918-2008) # [[Karen Masters]] astronomoa (Erresuma Batua, 1979) # [[Janet Akyüz Mattei]] astronomoa (Turkia, 1943-2004) # [[Naomi McClure-Griffiths]] astronomoa (Turkia, 1943-2004) # [[Susan McKenna-Lawlor]] astronomoa (AEB, 1975) # [[Karen Jean Meech]] astronomoa (AEB, 1959) # [[Anja Cetti Andersen]] astronomoa (Danimarka, 1965) # [[Duília de Mello]] astronomoa (Brasil, 1963) # [[Ruth Murray-Clay]] astronomoa (AEB, XX.mendea) # [[Alice Archenhold]] astronomoa (Alemania, 1874-1943) # [[Anne Archibald]] astronomoa (Kanada- Erresuma Batua, 1976) # [[Elizabeth Lada]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Nidia Morrell]] astronomoa (Argentina, 1953) # [[Teresa Lago]] astronomoa (Portugal, 1947) # [[Gemma Lavender]] astronomoa (Erresuma batua, 1986) # [[Farzana Aslam]] astronomoa, fisikaria (Pakistan, XX.mendea) # [[Pauline Barmby]] astronomoa (Kanada, 1972) # [[Margaret Lindsay Huggins]] astronomoa (Erresuma Batua 1948-1915) # [[Gemma Lavender]] astronomoa (Erresuma Batua, 1986) # [[Helen Lines]] astronomoa (AEB, 1918-2001) # [[Martha Betz Shapley]] astronomoa (AEB, 1890-1981) # [[Christy A. Tremonti]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Elizabeth Beckley]] argazkilari astronomikoa (Britaina Handia, 1846-1927) # [[Ewine van Dishoeck]] astronomo eta fisikaria (Herbehereak, 1955) # [[Kathleen Ollerenshaw]] astronomoa eta matematikaria (Britaina Handia, 1912-2014) # [[Anna Frebel]] astronomoa (Alemania, 1980) # [[Alicia M. Soderberg]] astrobomoa (AEB, 1977) # [[Caroline Furness]] astronomoa (AEB, 1869-1936) # [[Ethel Bellamy]] astronomo, sismologo (Erresuma Batua, 1981-1960) # [[Amy Barger]] astronomoa (AEB, 1971) # [[Yevguenia Bugoslávskaia]] astronomo sobietarra (1899-1960) # [[Reysa Bernson]] astronomoa (Frantzia, 1904-1944) # [[Elizabeth Brown]] astronomoa (Erresuma Batua, 1830, 1899) # [[Miriam Burland]] astronomoa (Kanada, 1902-1996) # [[María Herreros|Maria Herreros]] ilustratzailea, (Valentzia, 1983) # [[Yelena Davydova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1961) # [[Zoja Grancharova]] gimnasta artistikoa (Bulgaria, 1966) # [[Natalia Kutxinskaia|Natalia Kuchinskaya]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1949) # [[Larisa Petrik]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1949) # [[Dörte Thümmler|Dorte Thummler]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1974) # [[Klaudia Rapp]] gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Jelena Grosheva]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1979) # [[Lăcrămioara Filip|Lacramioara Filip]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Yun Mi Kang]] gimnasta artistikoa (Korea, 1988) # [[Isabelle Severino]] gimnasta artistikoa (Paris, 1980) # [[Mo Huilan|Mo Hullan]] gimnasta artistikoa (Txina, 1979) # [[Xuan Liu]] gimnasta artistikoa (Txina, 1979) # [[María Teresa Vera]] musikagilea, gitarra-jolea (Kuba, 1895-1965) # [[Nadine Heredia]] politikaria, Lehen dama (Peru, 1976) # [[Carolina Malchair]] gimnasta erritmikoa (Malaga, 1982) # [[Liliana Vitale]] musikagilea, abeslaria (Argentina, 1959) # [[Rosario Ustáriz Borra]] poeta (Echo, 1927- Jaca, 2009) # [[Karin Ohlenschläger|Karin Ohlenschlager]] arte kudeatzailea (Alemania, 1959 + Gijon, 2022) # [[Elise Ray]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1982) # [[Noor Jordaniakoa]] arkitektoa, erregina ohia (AEB, 1951) # [[Joyce DiDonato]] mezzosopranoa (AEB, 1969) # [[Susan Graham]] mezzosopranoa (AEB, 1960) # [[Simona Amânar]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Amy Chow]] gimnasta artistikoa (Kaliformia, 1978) # [[Kristen Maloney]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1981) # [[Tasha Schwikert]] gimnasta artistikoa (Las Vegas, 1984) # [[Liudmila Yezhova]] gimnasta artistikoa (Mosku, 1982) # [[Courtney McCool]] gimasta artistikoa (Kansas, 1988) # [[Patrizia Ciofi]] mezzosopranoa (Italia, 1967) # [[Miah Persson]] sopranoa (Suedia, 1969) # [[Karita Mattila]] sopranoa (Finlandia, 1960) # [[Anne Sofie von Otter]] mezzosopranoa (Suedia, 1955) # [[Birgitta von Otter]] kazetaria, idazlea (Hungaria-Suedia, 1939) # [[Vera Rozsa]] abeslaria, kantu-maistra (Hungaria, 1917) # [[Ileana Cotrubaş]] abeslaria, kantu-maistra (Errumania, 1939) # [[Hannah Wilke]] artista, performacelaria (AEB, 1940-1993) # [[Jelena Dolgopolova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1975) # [[Rozalia Galiyeva|Rozaliya Galiyeya]] Gimnasta artistikoa (Uzbekistan,1977) # [[Kim Zmeskal]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1976) # [[Wendy Bruce]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1992) # [[Betty Okino]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1975) # [[Kerri Strug]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1977) # [[Elena Gómez Servera|Elena Gomez]] gimnasta artistikoa (Manacor, 1985) # [[Eva Hesse]] eskultorea (Alemania/AEB, 1936-1970) # [[Yvonne Rainer]] dantzaria, koreografoa (AEB, 1934) # [[Dorothea Röschmann]] sopranoa (Alemania, 1967) # [[Teresa Stratas]] sopranoa (Kanada, 1938) # [[Laura Campos]] gimnasta artistikoa (Merida, 1988) # [[Barbara Ehrenreich]] saiakeragile eta gizarte ekintzailea (EEBB, 1941-2022) # [[Silvia Bel]] aktorea (Bartzelona, 1970) # [[Lucy R. Lippard]] idazlea, arte-kritikaria (AEB, 1937) # [[Alina Szapocznikow]] eskultorea, holokaustotik bizirik ateratakoa (Polonia, 1926-Frantzia1970) # [[Nancy Holt]] eskultorea (AEB, 1938-2014) # [[Beverly Pepper]] eskultorea (AEB, 1922-2020) # [[Barbara Rose]] arte-kritikaria (AEB, 1936-2020) # [[Anne Truitt]] eskultorea (AEB, 1921-2004) # [[Mary Pinchot Meyer]] eskultorea (AEB, 1920-1964) # [[Lotte Lenya]] abeslaria, aktoreaa (Viena, 1898-1981) # [[Evelyn Lear]] sopranoa (AEB, 1926-2012) # [[Gisela May]] aktorea, abeslaria, irakaslea (Alemania, 1924-2016) # [[Hildegard Knef]] abeslaria, aktorea, idazlea (Alemania, 1925-2002) # [[Ute Lemper]] aktorea, abeslaria (Alemania, 1963) # [[Greta Keller]] mezzosopranoa, aktorea (Austria, 1903-1977) # [[Soile Isokoski]] sopranoa (Finlandia, 1957) # [[María Cruz Berrocal]] arkeologoa (España. XX. mendea) # [[Leily Santizo]] abokatua (Guatemala) # [[Nineth Montenegro]] politikaria (Guatemala, 1957) # [[Siomara Sosa]] fiskala (Guatemala, 1975) # [[Lucrecia Hernández Mack]] politikaria (Guatemala, 1973) # [[Nerea Aresti]] historialaria (Bilbo, 1961) # [[Ellen Beeman]] idazle, bideojokogilea (AEBo, 1964) # [[Kathleen Battle]] sopranoa (AEB, 1948) # [[Zury Ríos]] politikaria (Guatemala, 1968) # [[Sandra Torres]] politikaria (Guatemala, 1955) # [[Marta Luxán]] soziologoa (Bilbo, 1970) # [[Harolyn Blackwell]] sopranoa (AEB, 1955) # [[Carol Vaness]] sopranoa (AEB, 1952) # [[Hanna Hammarström]] asmatzailea (tel. kablea) (Suedia, 1829-1914) # [[Laura Mora]] zinema zuzendaria (Kolonbia, 1981) # [[Isa Campo]] zinema zuzendaria (Oviedo, 1975) # [[Susan Tedeschi]] abeslaria (AEB, 1970) # [[Mary Hallock-Greenewalt]] asmatzailea (siria-AEB, 1871-1950) # [[Sarah Guppy]] asmatzailea (Britainia, 1770-1852) # [[Melissa George]] asmatzailea, aktorea (Australia, 1976) # [[Rachel Blanchard]] aktorea (Kanada, 1976) # [[Txaro Arrazola]] artista, margolaria (Gasteiz, 1963) # [[Cristina Lucas]] artista, feminista (Ubeda, 1973) # [[Laura Mulvey]] zinema feminista teorialaria (Oxford, 1941) # [[Vi Redd]] jazz abeslaria, saxofoi jolea (AEB, 1928) # [[Sweet Emma Barrett]] jazz abeslaria, pianojolea (AEB, 1897-1983) # [[Terin Humphrey]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1986) # [[Hollie Vise]] gimnasta artistikoa (Texas, 1987) # [[Renske Endel]] gimnasta artistikoa (Herbereak, 1983) # [[Dominique Moceanu|Dominique Moceau]] gimnasta artistikoa (Kalifornia, 1981) # [[Amanda Borden|Amanda Border]] gimnasta artistikoa (Ohio, 1977) # [[Jaycie Phelps]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1979) # [[Olesia Dudnik]] gimnasta artistikoa (Ukrania, 1974) # [[Jadiyetu El Mohtar]] Fronte Polisarioaren Espainiako Ordezkaritzako kidea (Sahara, 1959) # [[Staša Zajović|Stasa Zajovic]] feminista, giza eskubideen aldeko aktibista (Montenegro, 1953) # [[Lepa Mladjenovic]] feminista, giza eskubideen aldeko aktibista LGBT (Belgrad, 1954) # [[Manuela Martelli]] zinema aktore eta zuzendaria (Santiago, Txile, 1983) # [[Sultana Khaya]] saharar ekintzailea (Sahara ??) # [[Salma Solaun]] gimnasta erritmikoa (Gasteiz, 2005) # [[Elena López Riera|Elena Lopez Riera]] zinegilea (Orihuela, 1982) # [[Martina de Zuricalday]] enpresaburua (Bilbo, 1839-1932) # [[Isabel Cadenas]] kezetaria, dokumentalista (Basauri, 1982) # [[Margarita Salaberria Galarraga]] diplomatikoa (Madril?, 1911-2000) # [[Aline Griffith]] kondesa, espioia (AEB, 1923-2017) # [[Anne-Marie Ménand]] communarde, Parisko Komunan ibilitako emakumea (Frantzia, 1837- ) # [[Louise Pioger]] communarde, Parisko Komunan ibilitako emakumea (Frantzia, 1848-1920) # [[Marisa Linton]] Frantziako Iraultzan espezializatutako historiagilea (Erresuma Batua, 1848-1920) # [[Michèle Riot-Sarcey]] Historia garaikideko eta genero-historiako irakaslea (Frantzia, 1943- ) # [[Emakumeak Parisko Komunan]] (Frantzia, 1871) }} === Hobetuak 2022 === {{zutabeak|kopurua=3| # [[Maite Maruri]] opera abeslaria (Plentzia, 1979) # [[Maria Angeles Mezkiritz|Maria Angeles Mezkiriz]] nafar arkeologoa (Faltzes, 1929) # [[María Francés]] nafar aktorea (Tutera, 1887-1987) # [[Violeta Parra]] abeslaria eta musikagilea (Txile, 1917-1967) # [[Nekane Sarobe]] bikoizlea (Donostia, 1953) # [[Consuelo Flecha]] pedagogoa (Bilbo, 1948) # [[Beatriz Martinez de Antoñana]] aktorea (Araba,1975) # [[Susan B. Anthony]] feminista eta sufragista (EEBB) # [[Margot Frank]] Holokaustoaren biktima, Ana Franken ahizpa (Alemania,1926-1945) # [[Elisabeth Larena]] aktorea (Bizkaia, 1989) # [[Arantza Idiazabal Gorrotxategi]] irakaslea eta euskaltzain urgazlea (Gipuzkoa, 1945) # [[Maitane Urbieta]] irratiko kirol-kazetaria eta UEFA Europa Leagueko lehen emakume-berriemailea (Gipuzkoa, 1983) # [[Blanca Vidal]] aktorea (Bilbo, 1885-1962) # [[Agustina Aragoikoa]] heroia (Katalunia,1786-1857) # [[Teresa Aranguren]] Kazetaria (Araba, 1944) # [[Felisa Mary]] aktorea (Bizkaia, 1892-1956) # [[Fariba Sheikhan]] aktorea eta abeslaria (Bizkaia, 1988) # [[Isabel Mellén]] arte-historialaria, ikertzailea eta dibulgatzailea (Araba, 1986) # [[Maria Moliner]] liburuzaina, filologoa eta hiztegigilea (Zaragoza, 1900-1981) # [[Alice Stone Blackwell]] feminista, giza-eskubideen defendatzailea (AEB, 1857-1950) # [[Lucy Stone]] Kazetaria, feminista, abolizionista,sufragista (AEB, 1818-1893) # [[Rosa Bonheur]] animalia-margolaria eta eskuturagilea (Frantzia, 1822-1899) # [[Maryse Choisy]] Kazetaria, idazlea eta saiakeragilea (Lapurdi, 1903-1979) # [[Pilar López Júlvez]] dantzaria eta koreografoa (Gipuzkoa, 1912-2008) # [[Concepción Aleixandre]] mediku, ginekologo, asmatzaile, zientzialari... (Valentzia, 1862-1952) # [[María Puy Uitzi]] historialaria (Nafarroa, 1915-2008) # [[Corín Tellado]] maitasun istorio laburren idazlea (Asturias, 1927-2009) # [[Matilde Huitzi]] maistra, pedagogoa, abokatua, feminista (Nafarroa, 1980-1965) # [[Concha Espina]] idazlea (Kantabria, 1869-1955) # [[Izaskun Uranga]] abeslaria (Bizkaia, 1950) # [[Ixone Sádaba]] argazkilaria (Bilbo, 1977) # [[Joaquina Eguaras]] Granadako Unibertsitateko 1. irakaslea, hebraista, arabista (Nafarroa-Granada, 1897-1981) # [[Sara Baras]] flamenko dantzaria eta koreografoa (Cadiz, 1971) # [[Ainhoa Garai]] aktorea (Gipuzkoa, 1983) # [[Laura García]] judo jokalari-paralinpikoa (Nafarroa, 1981) # [[Marina Ginestà]] Kazetaria, itzultzailea, gerra zibileko militante komunista (Katalunia, 1919-2014) # [[Axun Aierbe]] itzultzailea (Gipuzkoa,1968-2008) # [[Amaia Osaba]] piraguista (Nafarroa, 1975) # [[Fatema Mernissi]] idazlea eta soziologoa (Maroko, 1940-2015) # [[Eva Gonzalès]] margolaria (Frantzia, 1849-1883) # [[Maria Luisa Ozaita]] musikagilea eta emakumeek egindako hedapenean aitzindaria (Barakaldo, 1939-2017) # [[Isabel Fernández Reviriego]] musikaria, ekoizlea eta artista grafikoa (Bizkaia,1979) # [[Teresa Calo]] aktorea, dramagilea eta gidoigilea (Gipuzkoa, 1955) # [[Cris Lizarraga]] abeslaria, feminsta eta aktibista (Bizkaia, 1992) # [[Sonia Ruiz de Azua]] psikologoa, ikertzailea, psikiatria-irakaslea (Bizkaia, 1979) # [[Begoña Bilbao Alboniga]] idazlea, musikagilea eta euskaralaria (Bizkaia, 1932-2005) # [[Najat El Hachmi]] idazle amazigha (Katalunia,) # [[Ellen Ochoa]] astronauta (AEB, 1958) # [[María Luz Morales]] kazetaria, idazlea (Galizia- Bartzelona) # [[Cristina Petite]] atleta (Bizkaia,1972) # [[Irene Loizate]] txirrindularia, duatloilaria (Bizkaia, 1995) # [[Maritxu Housset]] gomazko paleta pelotaria (Lapurdi, 1981) # [[Eider Hurtado]] kazetaria (Bizkaia, 1981) # [[Gina Pane]] artista (Lapurdi, 1939-1990) # [[Ruth Arnon]] biokimikaria (Israel, 1933) # [[Andere Arriolabengoa]] bertsolaria (Araba, 1982) # [[Rosa Chacel]] idazlea (Valladolid, 1898-1994) # [[Dora Maar]] argazkilaria (Frantzia, 1907-1994) # [[Maribel Forcadas]] medikua (Zaragoza, 1949-2012) # [[Eneritz Iturriagaetxebarria]] txirrindularia, zuzendaria (Bizkaia, 1980) # [[Ziortza Isasi]] txirrindularia (Bizkaia, 1995) # [[Valentina Tereshkova]] espaiora joandako 1. emakumea (Errusia, 1937) # [[Izaskun Osés]] paralinpiar atleta (Nafarroa, 1984) # [[Ziortza Villa]] ultrairaupen-txirrindularia (Bizkaia, 1983) # [[Penelope Barker]] aktibista (Tearen matxinada) (AEB, 1728-1796) # [[Susan la Flesche Piccotte]] Ipar Amerikako omaharar natiboa eta 1.mediku indigena (AEB, 1865-1915) # [[Rosana Ubanell]] kazetaria, eleberrigilea (Nafarroa, 1958) # [[Julia Juániz]] muntatzailea, zine-zuzendaria eta bideo-artista (Nafarroa, 19??) # [[Carmen Adarraga]] kirolaria (Gipuzkoa, 1921-2004) # [[Cristina Pardo]] kazetaria, telebista-aurkezlea (Nafarroa, 1977) # [[Esther Basurto]] boleibol kirolaria (Gipuzkoa, 1978) # [[Isabel Urkiola]] arabar esploratzailea (Gasteiz, 1854-1911) # [[Begoña Pro]] kazetaria eta idazlea (Iruñea, 1971) # [[Itziar Urretabizkaia]] aktorea (Donostia, 1978) # [[Maria Abbadia-Ürrüstoi]] idazlea, ekintzaile feminista (Paris, 1837-1913) # [[Simone Veil]] Holokaustotik bizirik irtendako magistratu eta politikaria (Frantzia, 1927-2017) # [[Igone Arribas]] gimnasta ohia (Barakaldo, 1983) # [[Vera Rubin]] astronomoa, aitzindaria (AEB, 1928-2016) # [[Mary Jobe Akeley]] esploratzailea, alpinista eta argazkilaria (AEB, 1878-1966) # [[Blanca Castilla de Cortázar]] antropologoa eta filosofoa (Gasteiz, 1951) # [[Elena Martínez de Madina]] filologoa (Gasteiz, 1962) # [[Maria Weston Chapman]] abolizionista (AEB, 1806-1885) # [[Leire Apellaniz]] zinema-ekoizlea (Bilbo, 1975) # [[Maddi Ariztia]] ipuin bildumagilea, aitzindaria (Lapurdi, 1887-1972) # [[María Teresa Lozano]] matematikaria, aitzindaria (Iruñea, 1946) # [[Dorotea Barnés]] kimikaria, aitzindaria (Iruñea, 1904-2003) # [[Eva Amaral]] abeslaria, konpositorea (Zaragoza, 1972) # [[Amaia Lasa]] idazlea (Getaria, 1948) # [[Virginia Apgar]] pediatra, Apgar testaren asmatzailea (AEB, 1909-1974) # [[Anna Mani]] fisikaria, metereologoa (India, 1918-2001) # [[Georgia O'Keeffe]] margolaria (AEB, 1887-1986) # [[Anne Lezea]] gimnasta erritmikoa (Zarautz, 2001) # [[Oiana Blanco]] judoka (Orio, 1983) # [[Anne Frank]] alemaniar judu idazlea (Alemania, 1929) # [[Tessa Andonegi]] aktorea (Donostia 1968, 1983) # [[Loli Albero]] poeta, idazlea (Iruñea, 1962) # [[Arantxa Aldalur]] poeta (Azkoitia, 1963) # [[Olivia Newton-John]] abeslaria, aktorea (Cambridge, 1948-2022) # [[Regina Salcedo]] idazlea, irudigilea, gidoigilea (Iruñea, 1972) # [[Regina Araluze]] irrintzilaria (Bermio, 1922-2012) # [[Olga Holtz]] matematikaria (Errusia, 1973) # [[Phillis Wheatley]] poesia argitaratutako 1. emakume afroamerikar esklaboa (Afrika/AEB, 1753-1784) # [[Teresa Lopez de Munain]] aktorea, irakaslea (Bilbo, 1963) # [[Lizar Begoña]] poeta (Sopela, 1997) # [[Mertxe Rodriguez]] antzezle eta pailazoa (Lasarte-Oria, 19868) # [[Maite Gonzalez]] idazlea, itzultzailea (Donostia, 1943) # [[Olatz Beobide]] aktorea, zuzendaria (Sopela, 1964) # [[Nerea Elustondo]] bertsolaria, irakaslea (Legazpi, 1981) # [[Sara Carracelas]] igerilari paralinpikoa (Donostia, 1975) # [[Aranzazu González]] igerilari paralinpikoa (Donostia, 1981) # [[Marisa González]] multimedia-artista (Bilbo, 1943) # [[Mari Carmen Rubio]] arkulari paralinpikoa (Iruñea, 1961) # [[Pilar Goya]] kimikaria (Gasteiz, 1951) # [[Elizabeth Kenny]] erizaina, polio tratamentua (erizaina, 1880-1952) # [[Garazi Kamio]] kazetaria, idazlea (Gipuzkoa, 1979) # [[Patricia Karrikaburu]] errugbi jokalaria (Zuberoa, 1988) # [[Emma Fursch-Madi]] sopranoa (Baiona, 1847-1894) # [[Miriam Arrillaga]] pilotaria (Aginaga, 2000) # [[Concha Espinosa ]] sindikalista (Bilbo, 1954-2008) # [[Salome Gabunia]] etnologoa, euskaltzain urgazlea (Georgia, 1951) # [[Gracianne Hastoy]] eleberrigilea (Oloroe-Donamaria, 1968) # [[Uxue Juárez]]idazlea, arte-zuzendaria (Iruñea1981) # [[Amalia Galarraga]] idazlea, feminista (Donostia, 1895-1971) # [[Gloria Alcorta]] idazlea (Lapurdi-Argentina, 1951-2012) # [[Arantza Ugalde]] sismologoa (Barakaldo, 1966) # [[Zinaida Serebriakova]] margolaria (Errusia, 1884-1967) # [[Siofra O´Leary]] Giza Eskubideen Europako Auzitegiko lehenengo emakume lehendakaria (Irlanda, 1968) # [[Elena Loyo]] atleta, modelo ohia (Araba, 1983) # [[Ángeles González-Sinde]] politikaria, gidoilaria eta zinema zuzendaria (Madril, 1965) # [[Maider Segurola]] kazetaria (Lasarte-Oria, 1982) # [[Leticia Canales]] surflaria (Bilbo, 1995) # [[Rosa Elizburu]] irakaslea, alkate ohia (Arrasate, 1958) # [[Amaia Lanbarri]] futbolaria (Arrigorriaga, 1992) # [[Lola Rodríguez (aktorea)]] modeloa, aktibista (Las Palmas, 1998) # [[Esti Markez]] abeslaria (Gipuzkoa, 1999) # [[Clara Schumann]] piano-jolea, musikagilea (Alemania, 1819-1896) }} ==='''Berriak 2022''' ('''abuztua''')=== (Ordena alfabetikoan) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Edurne Garitazelaia]] efef'''SORTUA''' euskaltzalea (Zaldibar, 1926-2005) # [[Irati Fernandez Gabarain|Irati Fernández Gabarain]] ef--'''SORTUA''' ilustratzailea (Iruñea 1983) # [[Mercedes Lorenzo]] efef'''SORTUA''' bilbotar ospetsua (Lugo 1915- Arrasate 1996) # [[Albina Shishova]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1966) # [[Alexandra Georgiana Eremia]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Alexandra Marinescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1982) # [[Alice Salomon]] erreformista soziala (Alemania, 1872-1948) # [[Alicia Pietri de Caldera]] museo zuzendaria, Venezuelako 1. dama (Venezuela, 1923-2011) # [[Ana Luísa Amaral]] poeta, itzultzailea, irakaslea (Portugal, 1956-2022) # [[Anabell López]] abeslaria (Kuba, 1963) # [[Anastasiya Kolesnikova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1983) # [[Andreea Cacovean]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1978) # [[Andreea Isărescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Andreea Munteanu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1998) # [[Andreea Raducan]] Ginnasta artistikoa (Errumania, 1983) # [[Andreea Ulmeanu]] Ginnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Ángela Irene]] abeslaria (Argentina, 1956) # [[Anna Chepeleva]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1984) # [[Anna Grudkó|Ana Grudkó]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1990) # [[Annia Hatch]] Gimnasta artistikoa (Kuba-EEBB, 1978) # [[Ashley Miles]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1985) # [[Ashley Postell]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1986) # [[Astrid Heese]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Atotoztli II]] erregina azteka (Mexiko, xv. mendea) # [[Aurelia Dobre]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1972) # [[Azucena Rodríguez]] film-zuzendaria (Madril, 1955) # [[Betti Schieferdecker]] Gimnasta artistikoa (Alemana, 1968) # [[Bi Wenjing]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Boriana Stoyanova]] Gimnasta artistikoa (Bulgaria, 1969) # [[Care Santos]] idazlea (Bartzelona, 1970) # [[Carly Patterson]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1988) # [[Carmen Ionescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Cătălina Ponor]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Cecilia Mangini]] Argazkilaria, zinegilea (Erroma, 1927-2021) # [[Celestina Popa]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1970) # [[Coco Fusco]] artista bisuala (AEB, 1960) # [[Corina Ungureanu]] Gimnasta artitikoa (Errumania, 1980) # [[Courtney Kupets]] gimnasta artistikoa (Texas, 1986) # [[Cristina Bontaş|Cristina Bontas]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Cristina Elena Grigoras]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1966) # [[Dagmar Kersten]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1970) # [[Daniela Maranduca]] Gimnasta artitikoa (Errumania, 1976) # [[Diana Morawe]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Diane Schuur]] abeslaria, piano-jolea (AEB, 1953) # [[Dina Kochetkova]] Gimnasta artistikoa (Mosku, 1977) # [[Dinah Washington]] abeslaria (AEB, 1937-2018) # [[Dolores García-Negrete Ruiz Zarco]] politikaria frankismoak eraila (Jaén, 1886-1940) # [[Dominique Dawes]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1976) # [[Dora García (artista)]] artista (Valladolid, 1965) # [[Duan Zhou]] Gimnasta artistikoa (Txina XX.mendea) # [[Ecaterina Szabo]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Elena Espinosa]] ekonomialaria eta politikaria (Ourense, 1960) # [[Elisabeth Altmann-Gottheiner]] ekonomialaria, irakaslea (Alemania, 1874-1930) # [[Elvira Altés]] kazetaria, irakaslea, genero ikertzailea (Bartzelona, XX. mendea) # [[Émilie Lepennec|Emilie Lepennec]] Gimnasta artistikoa (Paris, 1987) # [[Emme (abeslaria)]] aktorea, abeslaria (Argentina, 1982) # [[Esther Phillips]] abeslaria (AEB, 1935-1984) # [[Eugenia Golea]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1971) # [[Eugenia Popa]] gimnasta artistikoa (Bucarest, 1973) # [[Fernanda Canales]] arkitektoa (Mexiko, 1974) # [[Florica Leonida]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Francesca Llopis]] margolaria, bideo-artista (Bartzelona, 1958) # [[Gabriela Potorac]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Gabriele Faehnrich]] Gimnasta artistikoa (Alemania, 1968) # [[Germaine Tillion]] etnologoa,erresistentziakoa (Frantzia, 1907-2008) # [[Gina Gogean]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1977) # [[Hana Říčná]] Gimnasta artistikoa (Txekia, 1968) # [[Inga Shkarupa]] Gimnasta artistikoa (Ukaina, 1981) # [[Ioanna Petrovschi]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Ionela Loaieş]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Irina Baraksanova|Irina BAraksanova]] Gimnasta artistikoa (Uzbekistan, 1969) # [[Irina Yarotska]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1985) # [[Jacqueline Lamba]] margolaria (Frantzia, 1910-1993) # [[Jekaterina Lobazniuk]] Gimnasta artistikoa (Uzbekintan, 1983) # [[Jelena Piskun]] Gimnasta artistikoa (Bielorrusia, 1978) # [[Jelena Produnova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1980) # [[Jelena Zamolodchikova]] Gimnasta artistikoa (Mosku, 1982) # [[Jessie Tarbox Beals]] argazkilaria, fotokazetaria (AEB, 1870-1942) # [[Judith Joy Ross]] argazkilaria (AEB, 1946) # [[Julia Zenko]] abeslaria, aktorea (Argentina, 1958) # [[Katie Heenan]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1985) # [[Kim Kwang-suk (gimnasta)]] Gimnasta artistikoa (Ipar Korea, 1976) # [[Koko Taylor]] Blues abeslaria (AEB, 1928-2009) # [[Kristina Pravdina]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1990) # [[Kui Yuanyuan]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Larissa Fontaine]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1977) # [[Laura Cutina]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Laura Morante]] aktorae, gidoilaria, film-zuzendaria (Italia, 1956) # [[Lavinia Agache]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Lavinia Miloşovici]] Gimnasta artistikoa (Errumania,1976) # [[Léonie Duquet]] Argentinako diktaduran desagertu eta hil zuten moja (Frantzia, 1916-1977) # [[Leopoldina Núñez Lacret]] musikagilea, irakaslea, gitarra-jolea (Kuba, 1918) # [[Lilia Podkopayeva]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1996) # [[Ling Jie]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1982) # [[Liuba María Hevia]] abeslaria, kantautorea (Kuba, 1964) # [[Liubov Sheremeta|Liubon Sheremeta]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1980) # [[Liudmila Yezhova]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Loredana Boboc]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Lu Märten]] idazlea, feminista (Alemania, 1879-1970) # [[Ludivine Furlon]] Gimnasta artistikoa (Nimes, 1980) # [[Lya Ímber de Coronil]] pediatra (Ukrania-Venezuela, 1914-1981) # [[María Ángela Nieto]] zientzialaria, ikertzailea (Madril, 1960) # [[María Eugenia Ibáñez]] kazetaria (Bartzelona, 1946) # [[Maria Girona i Benet]] margolaria, grabatzailea (Bartzelona, 1923-2015) # [[María Grever]] musikagilea Mexiko, 1885-1951) # [[Maria Kriutxkova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1988-2015) # [[María Luisa Herrera]] arkeologoa (Espainia, 1913-2012) # [[Maria Mercè Roca]] idazle eta politikaria (Girona, 1958) # [[Maria Neculita]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[María Soledad Corchón Rodríguez]] Arkeologoa (Santander, 1947) # [[Marián Farías Gómez]] abeslaria (Argentina, 1944) # [[Marianela Balbi]] kazetaria (Venezuela, 1963) # [[Marie Stritt]] aktorea (Austriar Inperioa, 1855-1928) # [[Martina Jentsch]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1968) # [[Mary McLeod Bethune]] aktibista (AEB, 1875-1955) # [[Matilda De Angelis]] abeslaria, aktorea (Italia, 1995) # [[Maxi Gnauck]] gimnasta artistikoa (Alemania) # [[Menene Gras]] filosofoa, arte-kritikaria, ikertzailea (Bartzelona, 1957) # [[Meng Fei]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Mercedes Oliveira Malvar]] filosofoa (Pontevedra, 1957) # [[Mihaela Stanulet]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Milagros Socorro]] kazetaria (Venezuela, 1960) # [[Mirela Barbălată|Mirela Barbalata]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Mirela Pasca]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[Mirela Tugurlan]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Mohini Bhardwaj]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1978) # [[Monica Roșu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Nadia Hategan]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Nancy Wilson (abeslaria)]] abeslaria (AEB, 1937-2018) # [[Nao Bustamante]] multimedia artista (AEB, 1969) # [[Natalia Bobrova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1978-2015) # [[Natalia Ilienko]] gimnasta artistikoa (Kazakhstan, 1967) # [[Natalia Kalinina]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1973) # [[Natalia Yurchenko]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1966) # [[Natalia Ziganshina]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1985) # [[Nicoleta Daniela Șofronie]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1988) # [[Oana Ban]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Olga Bicherova]] gimnasta artistikoa (Mosku, 1967) # [[Olga Mostepanova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1970) # [[Olga Rashchupkina]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1984) # [[Olga Teslenko]] Gimnnasta artiistikoa (Ukaina, 1981) # [[Paula Heredia]] zinemagilea (El Salvador, 1957) # [[Pegeen Vail Guggenheim]] margolaria (Suitza-AEB, 1925) # [[Phoebe Mills]] Gimnasta artistikoa (Illinois, 1972) # [[Polina Miller]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 2000) # [[Rachel Tidd]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1984) # [[Raquel Meller]] kupletista (Tarazona, 1888-1962) # [[Rosa Bustamante Montoro]] arkitektoa (Madril, 1962) # [[Rosa María Calaf]] kazetaria (Bartzelona, 1945) # [[Sabina Cojocar]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Samantha Sheehan]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1986) # [[Sandra Mihanovich]] abeslaria, aktorea (Argentina, 1957) # [[Sandra Uve]] ilustrattzailea, dibilgatzaile zientifikoa (Bartzelona, 1972) # [[Sara Bendahan]] medikua (Venezuela, 1906-1946) # [[Sara González]] abeslaria, kantautorea (Kuba, 1949) # [[Sarah E. Goode]] asmatzailea (AEB, 1855-1905) # [[Shannon Miller]] gimnasta artistikoa (Estatu Batuak, 1977) # [[Shemekia Copeland]] Blues-kantaria (New York, 1979) # [[Silvia Buabent]] politikaria, berdintasunean espezializatua (Madril, 1973) # [[Silvia Rau]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Silvia Stroescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Simona Pauca]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1969) # [[Simona Renciu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Sofía Ímber]] kazetaria, museo-kontserbadorea (Moldavia-Venezuela, 1924-2017) # [[Soledad Bravo]] abeslaria (Logroño-Venezuela, 1943) # [[Tatiana Frolova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1967) # [[Tatiana Lysenko (gimnasta)]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[Tatiana Yarosh]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1981) # [[Teresa Parodi]] kantautorea, politikaria (Argentina, 1947) # [[Trinidad Taracena del Piñal]] Arkeologoa (Santander, 1926-Ceuta, 2017) # [[Ulrike Klotz]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1960) # [[Vanda Hădărean]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1976) # [[Vera Kolesnikova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1968) # [[Verónica Condomí]] abeslaria, konpositorea, gitarra jolea (Argentina, 1960) # [[Viktoria Karpenko]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1984) # [[Virginia Amposta Amposta]] sindikalista, frankismoak eraila (Bartzelona, 1903-1939) # [[Virginia Pereira Álvarez]] mediku ikertzailea (Venezuela, 1888-1947) # [[Xiomara Laugart]] abeslaria (Kuba, 1960) # [[Yevgueniya Kuznetsova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1980) # [[Zoila Gálvez]] sopranoa, irakaslea (Kuba, 1899) }} ===='''Berriak 2022''' ('''uztaila''')==== (Ordena alfabetikoan) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Arroyo Sagasta]] ef--'''SORTUA''' Irakaslea eta ikertzailea (Aretxabaleta,1983) # [[Eba Gaminde Egia]] ef--'''SORTUA''' ikertzailea, euskaltzain urgazlea (Mungia, 1968) # [[Jone Mitxelena]] ----'''SORTUA''' zientzialaria, irakaslea eta ikertzailea (Barakaldo, 1985) # [[Lurdes Alkorta]] ef--'''SORTUA''' trikitilaria (Azpeitia, 1973) # [[Maddi Astigarraga]] ef--'''SORTUA''' ilustratzaile zientifikoa (Deba, 1997) # [[Maria Meharra]] ----'''SORTUA''' kaskaroten erregina (Lapurdi XIX. mendea) # [[Mentxu Ramilo Araujo]] ef--'''SORTUA''' Wikiemakumea (Gasteiz, 1978) # [[Vega Asensio]] ef--'''SORTUA''' biologoa, ilustratzailea, ikertzailea (Durango, 1978) # [[Abigail Hobbs]] Salemgo sorgin prozesuko nerabea (AEB,1678- ? ) # [[Abigail Williams (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorgin epaiketetan akusatua (AEB, 1680-1697) # [[Adriana Calcanhotto]] abeslari eta konpositorea (Tarragona, 1966) # [[Agnes Meyer Driscoll|Agnes Meyer]] Kiptografoa (Estatu Batuak) # [[Aimée Rapin]] margolaria (Suitza) # [[Aissa Doumara Ngatansou]] ekintzailea (Kamerun, 1972) # [[Alice Domon]] Argentinako diktaduran desagertu eta hil zuten moja (Frantzia, 1937-1977) # [[Alicia Sellés Carot]] liburuzaina eta dokumentalista (Castelló, 1977) # [[Altamira Gonzalo]] jurista, feminista (Zaragoza) # [[Amalia Avia]] margolaria (Toledo, 1930-2011) # [[Anastasía Mýskina]] tenislaria (Sobiet Batasuna, 1981) # [[Ángela Ramos]] kazetaria, erreportaria (Peru) # [[Anita Malfatti]] margolaria (Brasil, 1889-1964) # [[Ann Pudeator]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1621-1692) # [[Anna Eriksdotter]] sorgintzat jo eta burua moztuta exekutatua (Suedia, 1624-1704) # [[Anna Gardell-Ericson]] margolaria (Suedia) # [[Anna Göldin]] Sorginkeria egotzita burua moztuta exekutatua (Suitza) # [[Anna Maria Bofarull]] zinemagilea (Tarragona,1979) # [[Anna Rosina de Gasc]] margolaria (Alemania) # [[Antonia Maymón|Antonia Maymon]] idazlea, feminista, anarkista (Madril) # [[Aurora Cáceres Moreno]] idazle, feminista, sufragista (Peru) # [[Barbara W. Tuchman]] idazle eta kazetaria (Amerikako Estatu Batuak, 1912-1989) # [[Barbara Walters]] kazetaria, idazlea (EEBB, 1929) # [[Betty Parris]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzailea(AEB, 1682-1760) # [[Bridget Bishop]] Salemgo sorgin epaiketetan exekutatua (AEB, 1632?-1692) # [[Brita Zippel]] Sorginkeria egotzita burua moztu eta sutan errea (Suedia, 1676) # [[Candy (Salemgo epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatutako esklabua (AEB,XVII. mendea ?) # [[Carmen Martínez Sancho]] matematikaria (Toledo) # [[Carmen París]] abeslari eta konpositorea (Tarragona, 1966) # [[Carmina Verdú]] gimnasta ohia (Valentzia, 1983) # [[Catalina Carlota De la Gardie]] Baztanga txertoaren bultzatzailea (Suedia, 1723-1763) # [[Christiane Amanpour]] kazetaria (Erresuma Batua, 1958) # [[Cindy Sherman]] argazkilaria eta zinema-zuzendaria (AEB, 1954) # [[Concha García Campoy|Concha Garcia Campoy]] Kazetaria (Terrasa, 1958) # [[Cristina Rota]] aktore, arte-dramatiko irakaslea (Argentina, 1945) # [[Delmira Agustini]] poeta (Uruguai) # [[Dorcas Hoar]] sorginkeria egotzita zigortua (Beverly, 1634-1711) # [[Dorothy Good]] Salemgo sorginkeria prozesuan 4 urteko auzipetua (AEB, 1687?) # [[Draupadi Murmu]] politikaria, tribu-buruzagia, Indiako 1. emakume presidente tribala (India, 1958) # [[Eglantyne Jebb]] haurren eskubideen defentsa (Erresuma Batua, 1876-1828) # [[Elena Arregui Cruz-López]] arkitektoa (Irun-Santiago de Compostela) # [[Eliane Giardini]] aktorea, zinema-zuzendaria (Tarragona, 1966) # [[Elizabeth Hubbard (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzaile nagusia (AEB, 1675?-1692etik aurrera) # [[Elizabeth Jane Gardner]] margolaria (Estatu Batuak-Paris) # [[Estefanía Chávez Barragán]] arkitektoa, irakaslea (Mexiko) # [[Esther Koplowitz]] enpresaria (Madril,1950) # [[Eva Crane]] zientzialaria (Erresuma Batua) # [[Eva Piquer]] kazetaria eta idazlea (Bartzelona, 1969) # [[Faith Hill]] abeslaria (EEBB, 1967) # [[Fanny Elssler]] dantzaria (Austria) # [[Guirandana de Lay|Guirandina de Lay]] Emagina, sorgintzat jo eta errea (Jaka, 1461) # [[Haydée Milanés]] abeslaria, konpositorea, moldatzailea eta ekoizlea (Habana, 1980) # [[Helen Mack Chang]] Myrna Mack Fundazioaren sortzaile (Guatemala) # [[Helen Vlachos]] kazetaria (Grezia) # [[India.Arie]] abeslari estatubatuarra (Denver, 1975) # [[Isabel Azkarate]] argazkilaria, fotokazetaria (Donostia) # [[Isabel Quintanilla]] margolaria (Madril, 1938-2017) # [[Jane Wenham (ustezko sorgina)]] emakume akusatua eta askatua (Ingalaterra, ?-1730) # [[Janet Horne]] Sorginkeria egotzita sutan bizirik errea (Eskozia, 1727) # [[Jean Adair]] aktorea (Kanada, 1873-1953) # [[Jeanne Fusier-Gir]] aktorea (Frantzia, 1885-1973) # [[Juana Martín Manzano]] moda-diseinatzailea (Kordoba, 1974) # [[Juana Millán|Juana Millan]] inprimatzailea, enpresaburua (Zaragoza) # [[Juana Mordó]] arte bildumagilea (Tesalonika, 1899-Madril,1984) # [[Katharina Henot]] posta-burua, sorginkeria egotzita sutan errea (Alemania, 1570-1627) # [[Laspaulesko sorginkeria prozesua]] 24 emakume urkatuak (Huesca, 1593) # [[Laura Morera]] ballet dantzaria (Madril, 1977) # [[Laura Muntz Lyall]] margolaria (Kanada) # [[Lilia Podkopayeva]] gimnasta (Ukraina, 1978) # [[Lola Robles]] idazlea eta aktibista (Madril, 1963) # [[Luciana Aymar]] kirolaria (Argentina, 1977) # [[Lydia Lunch]] abeslaria, aktorea, idazlea (AEB, 1959) # [[Margaret Jones]] Emagina, sorginkeria egotzita urkatuz exekutatua (EEBB 1613-1548) # [[Margaret Scott (Salemgo epaiketak)|Margaret Scott]] Sorginkeria egotzita urkatuz exekutatua (Eskozia, 1615-Salem, 1692) # [[Margaret Scott Gatty]] botanikaria eta idazlea (Britania Handia, 1809-1873) # [[Maria Bellonci]] idazlea (Italia, 1902-1986) # [[María Botto]] aktorea (Argentina, 1974) # [[María Cabrales]] Kuba independentziaren aldeko protagonista (Kuba) # [[Maria da Conceição|Maria da Conceicao]] emagina, sorginkeria egotzita sutan errea (Sao Paulo, 1798) # [[María Eugenia Vaz Ferreira]] irakasle, poeta (Uruguai, 1875-1924) # [[María Gil Vallejos]] piano-jolea (Alacant, 1892-1981) # [[María José Gómez Redondo]] artista garaikidea (Valladolig, 1963) # [[Maria Mercè Cuartiella]] idazlea, antzerkigilea (Katalunia) # [[Maria Tallchief]] dantzaria (EEBB, 1925-2013) # [[María Teresa Linares]] musikologoa (Kuba) # [[Marija Jurić Zagorka|Marija Juric Zagorba]] kazetaria (Kroazia, 1873-1957) # [[Marta Calamonte]] gimnasta ohia, entrenatzailea, fisioterapeuta (Badajoz,1982) # [[Martha Corey]] Salemgo sorgin epaiketetan urkatua (AEB, 1619-1672) # [[Martha Zein]] idazle, narratzaile, zinegile (Alemania, 1962) # [[Mary Black (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatutako esklabua (AEB,XVII. mendea ?) # [[Mary Bradbury]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatua (AEB, 1615-1700) # [[Mary Parker (Salemgo epaiketak)|Mary Parker]] sorginkeria egotzita urkatua (1637-1692) # [[Mary Pat Gleason]] aktorea eta gidoilaria (AEB, 1950-2020) # [[Mary Warren]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzaile nagusiena (AEB, 1674?-1693?) # [[Matteuccia de Francesco]] sorgintza jo eta sutan errea (Italia, 1428 exekutatua) # [[Maxine Hong Kingston|Maxime Hong Kingston]] idazlea (EEBB, 1940) # [[Melissa de la Cruz]] idazlea (Manila-AEB, 1971) # [[Mercedes Ferrer]] egile abeslaria (Madril, 1963) # [[Merga Bien]] Sorgintzat jo eta sutan errea (Alemania 1560-1603) # [[Mia Hamm]] futbolaria (AEB, 1972) # [[Mia Zapata]] abeslaria (AEB, 1965-1993) # [[Mira Nair]] zinema zuzendaria (India, 1957) # [[Mónica Alario Gavilán]] filosofoa eta ikertzailea (Madril) # [[Myrna Mack]] antropologoa (Guatemala) # [[Nabyla Maan]] egile abeslaria (Maroko, 1987) # [[Nancy Usero]] gimnasta ohia, entrenatzailea (Zaragoza, ?) # [[Narbona Dacal]] Emagina, sorgintzat jo eta errea (Zaragoza, 1498) # [[Nata Moreno]] zine-zuzendaria, aktorea, ekoizlea (Zaragoza, 1979) # [[Nazanín Armanian]] idazea eta politologoa (Iran, 1961) # [[Nora Heysen]] margolaria (Australia) # [[Nur Levi]] aktorea (Madril, 1979) # [[Olga Román]] abeslaria eta egile-abeslaria (Madril, 1979) # [[Olga Wisinger-Florian]] margolaria (Austria) # [[Paisleyko sorginkeria prozesua]] 7 emakume kondenatuak (Eskozia, 1697) # [[Pascale Petit (aktorea)]] aktorea (Frantzia, 1938-) # [[Paula Ortiz]] zine-zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Zaragoza, 1979) # [[Paule Minck]] Parisko Komunako iraultzaile feminista (1839 - 1901) # [[Pendleko sorginkeria prozesua]] 10 urkatu: 9 emakume eta gizon 1 (Ingalaterra, 1612) # [[Petronilla de Meath]] sorginkeria egotzita sutan errea (Irlanda) # [[Rebecca Lemp]] Sorginkeria egotzita sutan errea (Alemania, 1550-1590) # [[Rebecca Nurse]] Salemgo sorginkeria prozesuan exekutatua(AEB, 1621-1692) # [[Rebecca Walker]] idazlea, feminista (Mississipi, 1969) # [[Rocío Vitero Pérez|Rocio Vitero Perez]] gizarte langilea eta politikaria (Gasteiz, 1980) # [[Romola Garai]] aktore britainiarra (1982) # [[Ruth Osborne (ustezko sorgina)]] hil zuten emakume eskalea (Ingalaterra, 1680-1700) # [[Sally Salminen]] nobelagilea (Finlandia,1906-1976) # [[Samlesburyko sorginkeria prozesua]] 20 bat emakume akusatuak (Ingalaterra, 1612) # [[Sarah Cloyce]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatua (AEB, 1648-1703) # [[Sarah Good]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1653-1962) # [[Sarah Osborne]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatua (AEB, 1643?-1692) # [[Sarah Wildes]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1627-1692) # [[Sima Sami Bahous]] NBE Emakumeak-en zuzendaria (Jordania, 1956) # [[Susana Rinaldi]] aktorea eta tango-abeslaria (Argentina, 1935) # [[Susannah Sheldon]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatzailea (AEB, 1670?- ?) # [[Suzana de Moraes]] aktore, zinema-zuzendaria (Brasil, 1940-2015) # [[Tarsila do Amaral]] margolaria (Brasil, 1886-1973) # [[Tatiana Bilbao]] arkitektoa (Mexiko) # [[Tatiana Lióznova]] zinema zuzendaria (Errusia, 1914-2011) # [[Teresa Duclós]] margolaria (Sevilla, 1934) # [[Vera Fokina]] ballet dantzaria (1886-1958, Errusia) # [[Vera Panova]] idazlea eta kazetaria (Errusia, 1905-1973) # [[Vera Tschechowa]] aktorea, zinemagilea eta ekoizlea (Alemania, 1940) # [[Victoria Åberg|Victoria Aberg]] margolaria (Finlandia, 1824-1892) # [[Villanuako sorginak]] Villanuako sorginkeria prozesua (Huesca, XV. mendea) # [[Wilhelmina Wylie]] igerilaria (Australia, 1984) # [[Wilmot Redd]] Sorginkeria egotzita urkatua (Salem, 1692) }} ===='''Berriak 2022''' ('''ekaina''')==== (ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Colino]] eef--'''SORTUA''' kirolaria, ibiltaria (Durango 2004) # [[Aitziber Makazaga]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Zerain 1976) # [[Alazne Etxebarria Urizar]] ef--'''SORTUA''' korrikalaria (Santurtzi 1997) # [[Ane Maruri]] ef--'''SORTUA''' dantzaria eta irakaslea (Bizkaia 1996) # [[Begoña Guillen]] ef--'''SORTUA''' argazkilaria (Amurrio 1963) # [[Bernadette Iratzoki Luro]] ----'''SORTUA''' dantzaria, antzerkilaria eta irakaslea (Azkaine, 1959) # [[Betzaida Urtaza]] ef--'''SORTUA''' idazlea, itzultzailea, editorea (Donostia-Legorreta 1988) # [[Gabi Etxebarne]] ----'''SORTUA''' idazlea, feminista, serora ohia (Aldude, Nafarroa Beherea 1932) # [[Garbiñe Alustiza]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Zerain 1964) # [[Lurdes Imaz]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, antzerki zuzendaria eta gidoilaria (Segura 1952) # [[Margarita Olañeta]] ef--'''SORTUA'' ekintzailea (Ermua 1931) # [[Olga Uribe]] ef--'''SORTUA''' ehulea (Durango 1958) # [[Oroitz Jauregi]] ef--'''SORTUA''' Euskaltzain urgazlea (Legorreta 1974) # [[Patxika Erramuzpe]] ----'''SORTUA''' Abeslaria, ekintzailea (Aldunde. Nafarroa Beherea 1943) # [[Adelaide Anne Procter]] poeta, filantropoa (Ingalaterra) # [[Adelina Lopes Vieira]] idazlea, dranagilea (Portugal-Brasil) # [[Agnes Baltsa]] mezzosopranoa (Grezia) # [[Alice Rey Colaço]] Ilustratzailea, abeslaria. Portugal # [[Amelia Orleanskoa]] Portugalgo azken erregina (Frantzia-Portugal) # [[Amélia Rey Colaço]] aktorea, zuzendaria (Portugal) # [[Ana Castillo]] idazlea (Chicago, EEBB) # [[Ana de Gonta Colaço]] eskultorea (Portugal) # [[André Léo]] Frantziako eleberri eta kazetaria, ekintzaile feminista (1824 - 1900) # [[Ann Putnam, Jr.]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Anna Waser]] margolaria (Suitza) # [[Anna Zippel]] sorginkeria leporatuta eraila (Suedia) # [[Anne de Chantraine]] sorginkeria egotzita sutan erretakoa (Lieja) # [[Annie Londonderry]] munduari bira egindako txirrindularia (AEB) # [[Assumpta Roura]] kazetaria eta idazlea (Katalunia) # [[Barbara Ward]] ekonomialaria, kazetaria eta idazlea (Erresuma Batua) # [[Beatriz Costa]] aktorea, idazlea (Portugal) # [[Bessie Rayner Parkes]] poeta, kazetaria, feminista (Alemania-AEB) # [[Blanca Muñoz]] artista, eskultorea eta grabatzailea (Madril) # [[Branca de Gonta Colaço]] idazlea, errezitatzailea (Portugal) # [[Carmen Arozena]] artista, margolaria eta grabatzailea (La Palma) # [[Carmen Laffón]] artista, margolaria eta eskultorea (Sevilla) # [[Carola García de Vinuesa]] mediku, zientzialari, irakasle (Espainia-Australia) # [[Carolina Michaëlis de Vasconcelos]] filologoa, idazlea (Alemania-Portugal) # [[Caroline de Barrau]] feminista, aktibista (Frantzia) # [[Caroline Haslett]] ingeniari elektrikari aitzindaria (Erresuma Batua) # [[Charlotte Saunders Cushman]] aktorea (AEB) # [[Clémentine Hélène Dufau]] margolaria (Frantzia) # [[Concepción Bona]] hezitzailea eta ekintzailea (Dominikar Errepublika) # [[Concha de Albornoz]] intelektual feminista (Asturias) # [[Conchita Supervía]] mezzosopranoa (Bartzelona) # [[Corina Freire]] abeslaria, aktorea, enpresaburua (Portugal) # [[Cynthia Germanotta]] filantropoa, ekintzailea, enresaburua (AEB) # [[Dinah Craik]] idazlea (Ingalaterra) # [[Dolores González Pérez]] idazlea (Malaga) # [[Dora Panofsky]] arte historialaria (Alemania-AEB) # [[Dorothea Tanning]] margolaria (AEB) # [[Dorothy Hansine Andersen]] medikua (EEUU) # [[Eduarda Lapa]] margolaria (Portugal) # [[Eleanor Pairman]] matematikaria, asmatzailea (Eskozia) # [[Elizabeth Ann Ashurst Bardonneau]] itzultzailea, aktibista (Ingalaterra) # [[Elsie Widdowson]] nutrizionista (Erresuna Batua) # [[Emília de Sousa Costa]] idazlea, feminista (Portugal) # [[Emily Davies]] sufragista, emakumea unibertsitate eskubide-defensatzailea (Ingalaterra) # [[Emma Stebbins]] eskultorea (AEB) # [[Eugénie Le Brun]] intelektual feminista (Frantzia-Egipto) # [[Eugénie Marie Salanson]] margolaria (Frantzia) # [[Felícia Fuster i Viladecans]] margolaria eta poeta (Bartzelona-Paris) # [[Felicia Hemans]] poeta (Ingalaterra) # [[Fiorenza Cossotto]] mezzosopranoa (Italia) # [[Franceska Mann]] dantzaria (Polonia) # [[Frederica von Stade]] mezzosopranoa (AEB) # [[Geraldine Jewsbury]] eleberrigilea eta kritikaria (Ingalaterra) # [[Ghada Waly]] politikari eta diplomatikoa (Egipto) # [[Gina Cigna]] sopranoa (Italia) # [[Guadalupe Marín]] modeloa eta eleberrigilea (Mexiko) # [[Hariclea Darclée]] sopranoa (Errumania) # [[Henriette Michaelis]] hizkuntzalaria (Alemania) # [[Hoylande Young]] kimikaria (AEB) # [[Huda Sha'arawi]] aktibista feminista (Egipto) # [[Irina Vladislavovna Bussen]] minerologoa (Errusia) # [[Izumi Nakamitsu]] Armagabetzeari lotutako gaiei buruzko Nazio Batuen Bulegoko zuzendaria (Japonia) # [[Josephine Butler]] feminista eta guzarte erreformatzailea (Erresuma Batua) # [[Juana Alarco de Dammert]] filantropoa, hezitzailea (Peru) # [[Júlia Lopes de Almeida]] idazlea, kazetaria, feminista (Brasil) # [[Julie von May]] sufragista, feminista (Suitza) # [[Katalina Boloniakoa|Katalina Boloniakoa]] margolaria, idazlea, santa (Bolonia) # [[Kate Marvel]] zientzilaria (New York EEBB) # [[Kin Yamei]] doktorea, hezitzailea eta nutrizioan aditua (Txina, EEBB) # [[Letitia Elizabeth Landon]] poeta (Ingalaterra) # [[Licia Verde]] astronomoa, fisikaria, irakaslea (Italia) # [[Lidia Blanco]] filologoa (Burgos) # [[Lilian Baylis]] britainiar antzerki ekoizle eta zuzendaria # [[Lola Garrido]] arte kritikaria, komisarioa eta bildumagilea (Donostia) # [[Lucia Valentini Terrani]] mezzosopranoa (Italia) # [[Madeleine Pelletier]] psikiatra, aktibista (Frantzia) # [[Malak Hifni Nasif]] idazle, poeta, maistra (Egipto) # [[Margarida Lopes de Almeida]] poeta, deklamatzailea, eskultorea (Brasil) # [[Maria Adelaide Lima Cruz]] margolaria (Portugal) # [[Maria Archer]] idazlea (Portugal) # [[María Barbeito]] pedagogo, idazlea (Galizia) # [[Maria da Cunha]] poeta, kazetaria(Portugal-Brasil) # [[Maria Jane Jewsbury]] eleberrigilea eta kritikaria (Ingalaterra) # [[Maria Lamas]] idazlea, kazetaria, ekintzaile politikoa (Portugal) # [[María Luisa Calero Vaquera]] hizkuntzalaria (Badajoz) # [[Maria Olga de Moraes Sarmento da Silveira]] idazlea, feminista (Portugal) # [[María Soriano Llorente]] psikologoa (Valentzia) # [[María Trinidad Sánchez]] ekintzailea, aberriaren ama (Dominikar Errepublika) # [[Marie Adelaide Belloc Lowndes]] nobelagilea (Ingalaterra) # [[Marie La Cécilia]] Frantziako maistra, Komunan aktibista errepublikanoa (1839 - 1922) # [[Marisa de Leza]] aktorea (Madril) # [[Martha Carrier]] sorginkeria leporatuta eraila (EEBB) # [[Mary Eastey]] Salemeko sorgin-epaiketan exekutatua (AEB) # [[Mary Russell Mitford]] idazlea, dramagilea (Ingalaterra) # [[Mary Walcott]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Matiel Mogannam]] aktibista, nazionalista (Libano-Palestina) # [[Matilda Hays]] itzultzaile, idazle, kazetari, aktore (Ingalaterra) # [[Melissa Aldana]] saxofoi-jotzailea (Txile) # [[Mercedes Llopart]] sopranoa, irakaslea (Bartzelona) # [[Mercy Lewis]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Minou Tavárez Mirabal]] filologoa, politikaria (Dominikar Errepublika) # [[Monica Oliphant]] zientzialari, ikertzailea (Ingalaterra-Australia) # [[Nabawiyya Musa]]irakaslea, nazionalista, feminista (Egipto) # [[Natali Germanotta]] moda-diseinatzailea, estilista (AEB) # [[Natalia Kanem]] UNFPAren zuzendaria (Panama) # [[Nerilie_Abram]] zientzilaria (Australia) # [[Nísia Floresta (idazlea)]] idazlea, hezitzailea (Brasil) # [[Paca Blanco]] ekintzailea (Madril) # [[Patricia Kraus]] abeslaria, musikagilea, ekoizlea (Milan-Espainia) # [[Regina Lago García]] pedagogo, psikologo (Palentzia) # [[Renata Scotto]] sopranoa (Italia) # [[Rosalba Carriera]] margolaria (Italia) # [[Ruth Rivera Marín]] arkitektoa (Mexiko) # [[Safia Zaghloul]] aktibista, politikaria (Egipto) # [[Sonia Vivas]] pedagogoa, politikaria (Bartzelona) # [[Tarab Abd al-Hadi]] aktibista feminista, politikaria(Palestina-Egipto) # [[Valentine de Saint-Point]] idazlea (Frantzia) # [[Verónika Mendoza]] politikaria (Peru) # [[Victòria Pujolar Amat|Victoria Pujolar Amat]] margolaria (Bartzelona) # [[Virgínia Quaresma]] kazetaria, aktibista (Portugal) }} ===='''Berriak 2022''' ('''maiatza''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Alaitz Biritxinaga]] ef--'''SORTUA''' Txirrindulari epaile eta zuzendaria (Bizkaia 1974) # [[Angelita Bilbao Bilbao]] efef'''SORTUA''' erizaina, ekintzaile abertzalea (Bilbo 1903-Argentina 1990) # [[Concha Laca]] efef'''SORTUA''' artisaua, zeramikaria, eskultorea (Madril 1925-Irun 2018) # [[Estibaliz Urresola Solaguren]] ef--'''SORTUA''' zinema zuzendaria (Laudio 1984) # [[Haizea Beruete]] efef'''SORTUA''' bertsolaria (Iruñea 1994-2022) # [[Lina Huarte-Mendikoa]] efef'''SORTUA''' sopranoa (Iruñea 1928-Madril 2017) # [[Margarita Barainka]] g'''SORTUA''' Gernikako bonbardaketaren lekukoa (Errigoiti 1922) # [[Acacia Uceta]] poeta (Madril) # [[Adelaida Abarca Izquierdo]] ekintzailea, kartzelarik ihes egindakoa (Madril) # [[Adelaida Las Santas]] kazetari eta poeta (Madril) # [[Alejandra Soler]] maistra errepublikano erbesteratua (Valentzia) # [[Amanda Jones]] poeta, aktibista, asmatzailea (AEB) # [[Ana Martínez Collado]] arte estetika eta generoa (Madril) # [[Ángela García de la Puerta]] Espainiako 1. Fisika eta Kimika katedraduna (Soria) # [[Ángeles García-Madrid]] idazlea eta presoa (Madril) # [[Anna Davin]] historialaria, idazlea, feminista( Ingalaterra) # [[Anna Keichline]] arkitektoa eta asmatzailea (AEB) # [[Anna Manso Munné]] idazlea, gidoilaria (Bartzelona) # [[Anna Ruth Fry]] idazlea (Britainia Handia) # [[Asun Casasola]] genero indarkeriaren aurkako aktibista (Palentzia) # [[Asunción Bastida]] moda diseinatzailea (Bartzelona) # [[Aurora Rodríguez Carballeira]] ama eugenesikoa (Galizia) # [[Barbara Bodichon]] ongilea, eskubideen aldeko aktibista (Erresuma Batua) # [[Carmen Mir]] moda diseinatzaile (Bartzelona) # [[Christiana Figueres]] antropologoa, ekonomialaria eta analista(Costa Rica) # [[Clara Sánchez (idazlea)]] idazlea, Espainaiko zine aditua (Guadalajara) # [[Concha Alós]] idazlea (Valentzia-Bartzelona) # [[Consuelo García del Cid Guerra]] idazlea (Bartzelona) # [[Deepika Kurup]] zientifikoa, asmatzailea (edateko ur garbi 'azkarra') (AEB) # [[Dorothy Thompson]] kazetaria, idazlea, sufragista, feminista (AEB) # [[Eldorado Jones]] asmatzailea (hegazkin isilgailua,plantxa elektrikoa)(AEB) # [[Elena Moncada]] ekintzaile, idazle, prostituzioaren abolizionista (Argentina) # [[Enriqueta Gallinat]] politikaria, errepresio frankistaren biktima (Bartzelona) # [[Erna Schneider]] ingenaria, matematikaria eta asmatzailea (AEB) # [[Ethel Léontine Gabain]] margolaria (Frantzia-Ingalaterra) # [[Eva Alcón]] errektorea (Castelló) # [[Flor Cernuda]] preso komunista (Toledo) # [[Flora Robson]] aktorea (Ingalaterra) # [[Gema Corredera]] abeslari eta musikagilea (Kuba) # [[Geneviève de Gaulle-Anthonioz]] Frantziako erresistentziakoa (Frantzia) # [[Gertrud Bäumer]] aktibista feminista eta politikaria (Alemania) # [[Gisela Wild]] feminista, kooperatiba-politiketan espezializatua (Argentina) # [[Gloria Patricia Porras]] abokatu, notario, epaile (Guatemala) # [[Hannah Slater]] asmatzailea (kotoiaz josteko haria sortzeko metodo berria)(AEB) # [[Helen Taylor (feminista)]] idazlea, aktorea (Erresuma Batua) # [[Helen Taylor]] noblea (Ingalaterra) # [[Helena Lange]] pedagogoa eta emakumeen eskubide defendatzailea (Alemania) # [[Hilary Wainwright]] kazetaria, ikertzailea, feminista (Ingalaterra) # [[Hildegart Rodríguez Carballeira]] politikaria, etorkizuneko emakume gisa sortua (Madril) # [[Ida Henrietta Hyde]] fisiologoa eta asmatzailea (AEB) # [[Isabel Olesti]] kazetari eta idazlea (Tarragona) # [[Isabel Risco]] aktorea (Coruña) # [[Isabel Vicente García|Isabel Vicente Garcia]] ekintzaile komunista (Albacete - Bartzelona) # [[Jenara Vicenta Arnal Yarza]] 1. Zientzia Kimiko doktorea eta ikertzailea (Zaragoza) # [[Jessie Boucherett]] emakumeen aldeko aktibista (Ingalaterra) # [[Joaquina Dorado Pita]] Les Cortseko preso errepublikanoa (Coruña) # [[Josefa Barba-Gosé Flexner]] zientzialaria (Bartzelona-Filadelfia) # [[Josefina Amalia Villa]] ekintzailea, preso politikoa (León-Madril) # [[Joy Mangano]] enpresaria eta asmatzailea (fregona, pertxak) (AEB) # [[Juana Francisca Rubio]] margolaria eta ilustrailea (Madril) # [[Judith Malina]] aktorea, ekoizlea eta zuzendaria (Alemania-AEB) # [[Karen Olsen Beck]] arkitektoa, soziologoa, politikaria eta diplomatikoa (*!) # [[Laia Berenguer Puget]] Les Cortseko preso sozialista (Bartzelona) # [[Laura Casielles]] idazlea, poeta (Asturias) # [[Les Corts emakumeen kartzela]] (Bartzelonako eraikina) # [[Letizia Battaglia]] kazetari, argazkilari, politikari, editore eta enpresaburua (Italia) # [[Liane Russell]] genetista, zoologoa (Austria, AEB) # [[Lidia Guinart]] kazetaria, idazlea eta politikaria (Bartzelona) # [[Lilí Díaz Rivas]] enpresaburua, idazlea (Galizia) # [[Lilly Maxwell]] sufragista (Eskozia) # [[Lina Gálvez]] historialaria, ekonomia feministan aditua (Sevilla) # [[Lise London]] erresistentzia frantseseko aktibista (Frantzia) # [[Llum Quiñonero]] kazetaria, ekintzailea, politikaria (Alacant) # [[Lola Sanjuán]] enpresaburua eta lider feminista (Sevilla) # [[Magda Bandera]] kazetaria, idazlea(Bartzelona) # [[Maite Alvarez]] zientzilaria eta ikertzailea (Ermua) # [[Manolita del Arco]] politikaria, ekintzailea (Bilbo-Madril) # [[Margarida Abril]] ekintzailea (Katalunia) # [[María Ángeles Durán]] ikertzailea (Madril) # [[María Antonia Peña]] errektorea (Cádiz) # [[María Antonia Zorraquino]] biokimikaria eta ikertzailea (Zaragoza) # [[Maria Bigordà Montmany]] kataluniar ekintzailea (Ullastre-Tarrasa) # [[María del Carmen Cuesta Rodríguez|Maria del Carmen Cuesta Rodríguez]]A aktibista (Madril) # [[Maria Deraismes]] prostituzioaren abolizionista # [[María Dolores de Pablos]] poeta eta astrologoa (Madril) # [[Maria Dolors Laffitte]] abeslaria (Bartzelona) # [[Maria Dolors Renau]] psikologoa, pedagogoa eta politikaria (Bartzelona) # [[María Elena Moyano]] aktibista (Perú) # [[María José Figueras]] errektorea (Katalunia) # [[Maria Lacerda de Moura]] anarkista eta feminista (Brasil) # [[María Vicenta Mestre Escrivá]] psikologoa, Valentziako Unibertsitateko 1. emakume errektorea (Valentzia) # [[Marie Killick]] audio-ingeniaria, asmatzailea (gramofonorako zafirozko orratza) (Erresuma Batua) # [[Marina Vargas]] artista (Granada) # [[Marisa Mediavilla Herreros]] liburuzaina, dokumentalista, feminsita (Palentzia) # [[Marjorie Joyner]] asmatzailea (ile kizkur iraunkorrak egiteko makina)(AEB) # [[Martirio (cantante)|Martirio]] abeslaria (Huelva) # [[Mary Beale]] margolaria eta erretratista (Ingalaterra) # [[Mary Dixon Kies]] asmatzailea (kotoiaz josteko haria sortzeko metodo berria) (AEB) # [[Melania Moscoso]] antropologa, pedagoga, feminista (Bilbo) # [[Mercedes Fernández-Martorell]] antropologoa (Bartzelona) # [[Mercedes Núñez Targa]] Las Ventas eta Nazien kontzentrazio-eremuetako preso eta lekukoa (Bartzelona) # [[Miren Arantza Madariaga Aberasturi]] politikaria eta zuzendari publikoa (Gernika) # [[Montserrat Minobis]] kazetaria, irakaslea, idazlea eta feminista (Figueras) # [[Natacha Bustos]] komiki-marrazkilaria (Eivissa) # [[Nieves Torres]] politikaria, ekintzailea (Madril) # [[Niña Pastori]] flamenko-kantautorea (Cadiz) # [[Noeleen Heyzer]] diplomazialaria(Singapur) # [[Noelia Vera]] kazetaria eta politikaria (Cádiz) # [[Núria Feliu]] abeslaria eta aktorea (Bartzelona) # [[Olimpia Altuve]] farmazialaria (Guatemala) # [[Paz Azzati Cutanda]] Las Ventaseko preso komunista (Valentzia) # [[Petra Cuevas]] preso komunista (Toledo) # [[Pilar Aranda Ramírez]] errektorea (Zaragoza) # [[Pilar López Díez]] maistra, kazetaria, komunikazio eta genero ikertzailea (Asturias) # [[Rina Lazo]] margolari eta muralista (Guatemala) # [[Rocio Mora Nieto]] abokatua eta aktibista (Madril) # [[Rosa Aguilar Chinea]] errektorea (Gomera) # [[Rosa Aguilar]] politikaria (Kordoba) # [[Rosa Cremón Parra]] erizaina, ekintzaile antifrankista (Madril) # [[Rosa Devés]] biokimikaria, akademika eta hezitzailea (Txile) # [[Sally Alexander]] historialaria, feminista (Ingalaterra) # [[Sheila Rowbotham ]] historialari feminista sozialista (Erresuma Batua) # [[Shirley Ann Jackson]] fisikaria, asmatzailea (AEB) # [[Sofía Moro]] argazkilaria (Madril) # [[Soledad Murillo]] soziologo feminista, ikertzailea eta politikoa (Madril) # [[Soledad Real López]] ekintzaile, komunista (Bartzelona) # [[Susana Blas Brunel]] komisarioa, arte eta feminosmoan aditua (Madril) # [[Susanna Martín]] ilustratzailea (Bartzelona) # [[Suzanne Noël]] Zirujau plastikoa (Frantzia) # [[Teresa Hernández Sagués]] Les Cortseko preso komunista (Avila) # [[Teresa Rebull]] aktibista politikoa eta kantautorea (Bartzelona) # [[Teresa Saez Barrao]] aktibista feminista, politikaria (Huesca-Nafarroa) # [[Trinidad Gallego Prieto]] erizaina, emagina,politikari komunista (Madril) # [[Valerie Hunter Gordon]] asmatzailea (Erresuma Batua) }} ===='''Berriak 2022''' ('''apirila''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Antonia Salaberria]] efef'''SORTU''' erraketista (Eibar, 1906-2000) # [[Aurelia Elkoro-Iturbe]] efef'''SORTU''' erraketista (Eibar 1012-1977) # [[Haizea Oses]] ef--'''SORTU''' eskalatzailea (Arrasate, 2004) # [[Irene Sarrionandia]] ef--'''SORTU''' mendi korrikalaria (Deba 1948) # [[Joana Lasheras]] ef--'''SORTU''' kazetaria EITBn (Iruñea 1980) # [[Josefina Markina]] efef'''SORTU''' filantropoa (Mallabia 1889-1972) # [[Julene Bouzo]] ef--'''SORTU''' atleta (Ermua, 2003) # [[Julia Guerra Lacunza]] efef'''SORTU''' poeta (Iruñea 1953-2008) # [[María del Villar Berruezo]] efef'''SORTU''' aktorea, dantzaria eta idazlea (Tafalla 1888-1977) # [[Martija de Jauregui]] XVI. mendeko sendagilea (Nafarroa) '''SORTU''' # [[Pantxika Urruti]] ef--'''SORTU''' kantaria eta pastoral errejenta (Zuberoa 1955) # [[Teresa Izu]] margolaria, ilustratzailea (Tafalla) sortu # [[Adelita Domingo]] pianista, kopla-kantari eta dantzarien maistra(Sevilla) # [[Aenne Burda]] argitaratzailea, alemaniar ekonomia-mirariaren ikur bat (Alemania) # [[Amaya Arzuaga]] diseinatzailea eta enpresaburua (Burgos) # [[Ana María Rodas]] idazlea (Guatemala # [[Ana Rosa Diego]] zinema-zuzendaria eta gidoilaria (Sevilla) # [[Angelina Aspuac]] jantzi maien defendatzailea (Guatemala) # [[Angelina Beloff]] margolaria, grabatzailea eta arte-irakaslea(Errusia-Mexiko) # [[Asunción Gómez Pérez]] ikertzailea (Badajoz) # [[Aurelia Gutiérrez-Cueto Blanchard]] pedagogoa(Santander) # [[Beatrice Hastings]] idazlea(Ingalaterra) # [[Belén Maya]] flamenko-dantzaria eta koreografoa ( ) # [[Bella Dutton]] tenislaria (Britainia-Espainia) # [[Bibiana Candia]] idazlea eta kazetaria (Galizia) # [[Carlota Gurt]] idazlea eta kazetaria (Bartzelona) # [[Catherine Bauer Wurster]] arkitektoa, etxebizitza publikoaren defendatzailea (AEB) # [[Catherine Fahringer]] idazlea, aktibista (Estatu Batuak) # [[Celia Rivas Casais]] kamioilaria, enpresaburua eta ekintzailea (Galizia) # [[Ch´umilkaj Curruchiche]] abeslaria (Guatemala) # [[Chona Madera]] idazle kanariarra # [[Cilly Aussem]] tenislaria (Alemania) # [[Concha Méndez]] idazlea, poeta eta gidoilaria (Madril) # [[Concha Monje]] robotika-ikertzailea (Badajoz) # [[Elena Catena]] filologoa, editorea eta feminista (Salamanca) # [[Elena Villamandos]] kanariar idazlea # [[Elvira Dyangani Ose]] Bartzelonako Arte Garaikidearen Museoaren 1. emakume zuzendaria(Kordoba) # [[Emma Couceiro]] poeta (Lugo) # [[Enriqueta Martín Ortiz de la Tabla]] irakaslea eta liburuzaina (Badajoz) # [[Ernestine Rose]] asmatzailea (Polonia) # [[Eudoxia Píriz]] Medikua (Salamanca) # [[Fatoumata Diawara]] Maliko aktore eta egile-abeslaria (1982 - ) # [[Francisca Subirana]] tenislaria (Katalunia) # [[Genie Espinosa]] artista, ilustratzailea (Bartzelona) # [[Helena Bayona]] dokumentalgilea (Iruña) # [[Iris Yassmin Barrios Aguilar]] abokatu eta epailea (Guatemala) # [[Isa Guerra García]] poeta kanariarra (Kanariar uharteak) # [[Isabel Expósito Morales]] idazlea (Hierro-Kanariak) # [[Isabel García Hualde]] idazlea (Zarrakaztelu) # [[Josane Sigart]] tenislaria (Belgika) # [[Kajsa Ekis Ekman]] kazetari, idazle, ekintzailea (Suedia) # [[Karma Peiró]] kazetari digitala Adimen Artifizialean aditua (Bartzelona) # [[La Niña de los Peines]] Kopla-abeslaria (Sevilla) # [[Las Ventas emakumeen kartzela]] artikulua da. # [[Laura Fernández]] Idazlea eta kazetaria (Terrassa) # [[Lenina Amapola García]] idazlea (Guatemala) # [[Lilí Álvarez]] kirolaria, kazetaria eta Olinpiar jokoetako 1.emakume espainiarra (Erroma-Madril) # [[Lourdes Pastor]] Kantaria eta aktibista (Kordoba) # [[Lydia Becker]] Britainia Handiko sufragista, biologoa eta astronomoa (1827-1890) # [[Madam C. J. Walker]] asmatzailea eta enpresaburua (AEB) # [[Maddelin Brizuela]] enbaxadorea Bolivian (El Salvador) # [[Margarita Ucelay]] filologoa, hispanista eta irakaslea (Madril)staño # [[Marguerite Broquedis]] tenislaria (Frantzia) # [[Maria Àngels Anglada]] kazetaria, poeta, eleberrigilea (Katalunia) # [[María Blanca Ferrer García]] Abokatua, idazlea, poeta (Iruñea) # [[María Blanchard]] margolaria (Santander) # [[Maria del Carmen Reina Jiménez]] idazlea kanariarra # [[María Francisca Ulloa del Castillo]] emagina (Utrera) # [[Maria Furtwängler]] aktore eta medikua (Alemania) # [[María Josefa Riba]] tenislaria (Katalunia) # [[María Laffitte]] arte-kritikaria, idazlea, Emakumeen eskubide defendatzailea(Sevilla) # [[María Rodrigo]] musikagilea, pianista eta irakaslea(Madril) # [[María Salas Larrazábal]] idazle eta aktibista (Burgos) # [[Marian Rojas]] mediku psikiatra eta idazlea (Madril) # [[Maribel Lacave]] idazle kanariarra # [[Marie Goegg-Pouchoulin]] Suitzako aktibista feminista eta abolizionista (1826-1899) # [[Marie Vassilieff]] margolaria (Errusua-Frantzia) # [[Marifé de Triana]] Kopla-abeslaria eta aktorea (Sevilla) # [[Matilde Coral]] flamenko dantzaria (Sevilla) # [[Matilde Landa]] politikaria (Badajoz) # [[Matilde Ras]] grafologoa, idazlea, itzultzailea(Tarragona) # [[Matilde Ucelay]] Espainiako tituludun 1.emakume arkitektoa (Madril) # [[Mayte Martín (idazlea)|Mayte Martín]] Las Palmas (Kanariak) # [[Mayte Martín]] musikagilea, flamenko-abeslaria (Bartzelona) # [[Melanie Mayron]] asmatzailea eta aktorea (AEB) # [[Melissa Farley]] psikologo, feminista (AEB) # [[Mercedes Rodrigo]] Espainiako tituludun 1.emakume psikologoa (Madril) # [[Merche Esmeralda]] flamenko-dantzaria (Sevilla) # [[Milagro Almenara Pérez]] Espainiako Gerra Zibilean eraildako farmazialaria (Santander) # [[Milagros Mengíbar]] flamenko-dantzaria (Sevilla) # [[Milagros Nuin Monreal]] itzultzailea. (Erriberri-Nafarroa) # [[Molla Mallory]] tenislaria (Norvegia-AEB) # [[Morena Herrera]] abortuaren aldeko ekintzailea (El Salvador) # [[Myriam Palacios]] aktorea (Txile) # [[Natalia Sosa Ayala]] kanariar idazlea # [[Norah Borges]] ilustratzailea (Argentina) # [[Núria Albó]] poeta (Bartzelona) # [[Nuria Coronado Sopeña]] kazetaria, feminista, abolizionista (Madril) # [[Olimpia Valencia]] ginekologoa (Galizia) # [[Oliva Acosta]] zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea (Cádiz) # [[Omowunmi Sadik]] asmatzailea (Nigeria) # [[Patricia Ruiz de Irizar]] farmazialaria eta kooperantea (Iruñea) # [[Paulina Kellogg Wright Davis]] aktibista, hezitzailea (AEB) # [[Pepa Chávarri]] tenislaria (Madril) # [[Pilar Aguilar Carrasco]] idazle, zinemako kritikaria, feminista (Jaén) # [[Pura Maortua]] antzerki-zuzendaria (Kantabria) # [[Rafaela Pastor]] aktibista (Malaga) # [[Rebeca Lane]] abeslaria (Guatemala) # [[Rita Fernández Queimadelos]] arkitektoa (Galizia) # [[Rosa Barasoain|Rosa Barasoin]] idazlea (Tafalla) # [[Rosa Torras]] tenislaria (Katalunia) # [[Rosa Vergés]] zinema-zuzendaria, gidoilaria eta irakaslea (Bartzelona) # [[Sabina Spielrein]] psikiatra eta psikoanalista (Errusia) # [[Salima Ikram]] egiptologoa (Pakistan) # [[Selena Millares]] kanariar poeta # [[Simone Iribarne]] tenislaria (Lapurdi) # [[Sofia Quintino]] Portugalgo mediku, feminista eta errepublikanoa (1879-1964) # [[Sonsoles Echavarren Roselló|Sonsoles Echavarren]] idazlea eta kazetaria (Iruñea) # [[Sylvia Ratnasamy]] asmatzailea (Belgika) # [[Taina Bien-Aimé]] abolizionista # [[Teresa Zabalza Díez]] musikagilea, musikaria eta musika irakaslea (Iruñea) # [[Trinidad Lucea Ferrer]] idazlea, poeta eta ilustratzailea (Tutera) # [[Veena Sahajwalla]] asmatzailea (India-Australia) # [[Victorina Durán]] margolaria, jantzi-eszenografoa eta diseinatzailea (Madril) # [[Viera Sparza]] ilustratzailea, idazlea eta umorista grafikoa (Zaragoza) # [[Virginia Laparra]] fiskal oiha (Guatemala) # [[Yolanda Castaño]] poeta eta literatura kritikaria (Coruña) }} ===='''Berriak 2022''' ('''martxoa''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Boni Macarrón]] efef'''SORTU''' martxantera, gozoki saltzailea (Durango) # [[Carmen Miranda Zubieta]] --ef'''SORTU''' Kultur-ekintzailea (Galdakao) # [[Elbira Iturri]] ef--'''SORTU''' aktibista (Mundaka) # [[Eugenia Idoiaga]] efef'''SORTU''' emagina (Forua) # [[María Ángeles Garai]] efef'''SORTU''' irakaslea, Bizkaiko lehen andereñoa (Bilbo) # [[Martxelina Lopetegi]] efef'''SORTU''' bertsolaria (Oiartzun 1864-1930) # [[Tamara Clavería]] ----'''SORTU''' Amuge elkarteko lehendakaria (Bilbo) # [[Adilia de las Mercedes]] jurista feminista (Guatemala) # [[Alauda Ruiz de Azúa]] zine-zuzendaria eta gidoilaria (Bizkaia) # [[Alika Kinan]] Abolizionista (ARgentina) # [[Almudena Domínguez Arranz]] arkeologoa # [[Amada López Meneses]] historialari galiziarra # [[Amalia de Isaura]] aktore komikoa eta kupletista (?) # [[Amelia Baldeón Iñigo]] arkeologoa (Gasteiz) # [[Amparo Alonso Betanzos]] adimen artifizialeko ikertzailea(Galizia) # [[Amparo Cebrián]] pedagogoa (Salamanca) # [[Ana Delgado Hervás]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Ana María Romero de Campero]] kazetaria, idazlea ekintzailea (Bolivia) # [[Ángeles Huerta]] zine-zuzendaria (Asturias) # [[Angelina Vidal]] Portugalgo idazle eta kazetaria (1847-1917) # [[Anina Ciuciu]] abokatu eta idazle ijitoa (Errumania) # [[Anne Tyng]] asmatzailea (Txina-AEB) # [[Anselma de Salces]] Bilbotar ongilea (1815-1885) # [[Arabako Emakumeen Asanblada]] # [[Arundhati Bhattacharya]] enpresaburua (India) # [[Áurea Lucinda Javierre]] artxibozaina eta historialaria (Teruel) # [[Beatriz Pinheiro]] Portugalgo idazle, poeta, editore eta intelektuala (1871-1922) # [[Begoña Vila]] astrofisikaria (Galizia) # [[Berta Wilhelmi]] enpresaburua, hezitzailea, filantropoa eta feminista (Alemania, Granada) # [[Carla Accardi]] margolari abstraktua (Italia) # [[Carla Lonzi]] idazlea, arte-kritikaria, feminista (Italia) # [[Carla Subirana]] zine-zuzendaria (Bartzelona) # [[Carme Freixa]] kazetaria, feminista, abolizionista (Bartzelona) # [[Carmen de Zulueta]] idazlea, filosofoa eta irakaslea (Madril) # [[Carmen García Mateo]] telekomunikazio ingeniaria (Galizia) # [[Carmen López Alonso|Carmen Lopez Alonso]] historialaria # [[Carmen Sentandreu Gimeno]] arkeologoa # [[Carmen Velacoracho de Lara]] Kazetaria (Ciudad Real, 1880-Madril,1960) # [[Catherine Furbish]] botanikaria (AEB) # [[Christine Peterson]] estatistikaria, zientzialaria (EEBB) # [[Chus Gutiérrez]] zine-zuzendaria, gidoilaria eta aktorea (Granada) # [[Deema Shehabi]] poeta eta idazlea (Kuwait) # [[Delia Grigore]] filologo ijitoa (Errumania) # [[Diana Pey]] piano-jotzailea (Madril) # [[Dolores Cebrián]] irakaslea (Salamanca) # [[Domitila de Carvalho]] Portugalgo mediku, irakasle eta politikaria (1871-1966) # [[Elaine N. Aron]] psikologoa (Kalifornia) # [[Elena Barulina]] botanikaria, genetista eta ikertzailea (Errusia) # [[Elena Díaz Ereño]] medikua eta irakaslea (Galdakao) # [[Elena Fortún]] idazlea, haur eta gazte literatura (Madril) # [[Elena Hernández Sandoica]] historialaria # [[Elisa Augusta da Conceição Andrade]] Portugalgo lehen emakume medikua (1855-??) # [[Elisa Garrido González|Elisa Garrido]] historialaria # [[Elizabeth J. Tasker]] astrofisikaria, idazle zientifikoa eta irakaslea (Britainia) # [[Elvira Ontañón Sánchez-Arbós]] idazlea, artikulugilea eta pedagogoa (?) # [[Elza_Dunkels]] Suediako pedagoga # [[Emma Ihrer]] feminista eta lider sindikala (Alemania) # [[Esma Redžepova]] abeslari ijitoa (Mazedonia) # [[Esther Takeuchi]] asmatzailea (AEB) # [[Fei-fei Li]] konputazioko irakaslea (Txina-AEB) # [[Fournierreko emakume kartagileak]] emakume langileak (Gasteiz) # [[Gloria Cabral]] arkitektoa (Brasil-Paraguai) # [[Gloria Giner de los Ríos García]] irakaslea(Madril) # [[Glòria Trías Rubiés]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Guiomar Torresão]] Portugaldar idazlea eta feminista (1844-1898) # [[Halet Çambel]] arkeologaeta Olinpiar Jokoetan lehiatu zen lehen emakume turkiarra, eskriman # [[Harriet Williams Russell Strong]] asmatzailea (AEB) # [[Helena Lopes da Silva]] zirujau eta politikaria (Cabo Verde) # [[Hélène Rioux]] idazle eta itzultzailea (Kanada) # [[Helene Stöcker]] bakezalea, feminista eta publizista (Alemania) # [[Isabel Aguirre]] arkitektoa (Galizia) # [[Isabel García Lorca]] irakaslea eta idazlea (Granada) # [[Jennifer Miller]] Feminista, artista, idazlea...(EEBB) # [[Jordina Sales i Carbonell]] historialaria # [[Josefina Aldecoa]] idazlea eta pedagogoa (Leon) # [[Juana Capdevielle]] Gerra Zibilean eraildako pedogogo eta liburuzaina (Madril-Galizia) # [[Juana Romani|Juani Romani]] italiar-frantziar margolaria # [[Julia Sánchez Carrilero]] arkeologoa # [[Julia Vigre García]] maistra (Madril) # [[Julienne Baseke Nzabandora]] aktibista (Kongo) # [[Julieta Paredes]] feminista komunitarioa (Bolivia) # [[Juliette Bonheur]] animalia-margolaria (Frantzia) # [[Katerina Harvati]] paleontologoa, irakaslea eta ikertzailea (Grezia) # [[La Argentinita]] dantzaria eta koreografoa (Buenos Aires) # [[Laura de los Ríos Giner]] irakaslea (Granada) # [[Laura García Hoppe]] margolaria eta idazlea (Malaga) # [[Leonor Serrano Pablo]] pedagogoa,legelaria, feminista (Ciudad Real-Madril) # [[Lily Braun]] idazle eta feminista (Alemania) # [[Linda Braidwood]] arkeologoa # [[Lita Cabellut]] margolari ijitoa (Espainia) # [[Lourdes Girón Anguiozar]] arkeologoa (Cadiz) # [[Maite Larrauri Gómez]] filosofoa, idazlea eta irakaslea (Valentzia) # [[Manuela Solís]] ginekologoa, Valentziako 1. medikua (Valentzia) # [[Mapi León]] futbolaria (Zaragoza) # [[Margarita Ballester Figueres]] poeta, itzultzailea eta irakaslea (Katalunia) # [[Margarita Sánchez Romero]] arkeologoa (Madril) # [[Maria Amália Vaz de Carvalho]] Portugalgo idazle poligrafoa, pedagogoa eta poeta (1847-1921) # [[María Ángeles Pérez Samper]] arkeologoa (Bartzelona, 1949) # [[María Antonina Sanjurjo Aranaz]] belar-jockey jokalaria (Galizia) # [[Maria Benedita Mouzinho de Albuquerque de Faria Pinho]] Portugalgo idazle, aktibista errepublikano eta feminista (1865-1939) # [[María Blázquez|María Blazquez]] idazlea (Extremadura) # [[María Buj Luna]] liburuzain terueldarra # [[Maria Clara Correia Alves]] Portugalgo editore, kazetari eta irakasle feminista (1869-1948) # [[María Cristina Gonzalo Pintor]] arkitektoa (Santander-Madril) # [[Maria Eugenia Aubet]] arkeologoa (?) # [[María José Alonso Fernández]] farmakologoa (Leon) # [[María Juana Ontañón]] arkitekto kanariarra (Tenerife) # [[María Lacrampe]] erizaina (Madril) # [[María Sánchez Arbós]] maistra eta pedagogoa (Huesca-Madril) # [[María Teresa Miras Portugal]] biokimika (Galizia) # [[María Victoria Lareu]] ikertzailea, auzitegiko medikua (Galizia) # [[Mariam Kamara]] arkitekto frantziar-nigeriarra # [[Mariana Angélica de Andrade]] Poeta portugaldarra (1840-1882) # [[Marie Joséphine Nicolas]] margolari frantziarra # [[Marisol Soengas]] mikrobiologoa (Galizia) # [[Marta Moll de Alba]] piano-jotzailea (Kanariak) # [[Mary Walton]] ingeniaria eta asmatzailea (AEB) # [[Massouda Kohistani]] aktibista (Afganistan) # [[Matilde Cantos]] politikaria (Granada)Mpa # [[Matilde Moliner Ruiz]] liburuzaina eta institutuko katedraduna(Madril) # [[Mercedes Vegas]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Mercedes Vilanova Ribas]] historialaria eta ikertzailea (Katalunia) # [[Miren Roji]] musika irakaslea eta piano-jotzailea (Santurtzi, 1917-2018) # [[Naama Goren-Inbar]] arkeologoa # [[Nely Reguera]] zine-zuzendaria, gidoilaria eta aktorea (Granada) # [[Nieves Sánchez Carrilero]] arkeologoa # [[Noemí Trujillo]] poeta eta idazlea (Bartzelona) # [[Norma Vázquez]] Bilbon bizi den indarkeria matxistan aditua (Mexiko) # [[Núria Rafel i Fontanals]] arkeologoa katalana # [[Ofelia Rey Castelao ]] historialaria,idazlea (Galizia) # [[Olga Vallespín Gómez]] arkeologoa eta Espainiako lehen urpekari profesionala # [[Olive Dennis]] ingeniaria, tren diseinu-berrikuntzen egilea (AEB) # [[Patsy O'Connell Sherman]] asmatzailea (AEB) # [[Peregrina Quintela Estévez]] matematikaria (Galizia) # [[Pilar Palomero]] zinemagilea eta idazlea (Zaragoza) # [[Pilar Pérez Solano]]zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea (Alacant) # [[Rachel Zimmerman]] zientzialaria eta asmatzailea (Kanada) # [[Rilda Paco]] artista, diseinatzailea (Bolivia) # [[Rita de Morais Sarmento]] Portugalgo lehen emakume ingeniari zibila (1872-1931) # [[Robin Wall Kimmerer|Robin Wall Kimmerer]] ekologista (EEBB) # [[Rosa Balaguer Oltra]] Kazetaria (Valentzia) # [[Rosa María Rodríguez Magda]] filosofoa (Valentzia) # [[Sally Fox]] asmatzailea (AEB) # [[Sandra Barrilaro]] argazkilaria eta ekintzailea (Bilbo) # [[Sandra Sevillano]] mendi korrikalaria (Santurtzi) # [[Serafina Javierre]] liburuzaina (Tarragona) # [[Sonia Sánchez]] idazlea, abolizionista (Argentina) # [[Susan Leeman]] endrokrinologoa (AEB) # [[Susana Reyes]] dantzari, koreografoa, artista (Ekuador) # [[Teresa Paneque]] Astronomoa, zientzia-dibulgatzailea (Madril-Txile) # [[Towanda Rebels]] idazle, komediante, abolizionista, feminista bikotea (Madril) # [[Vicenta Lorca Romero]] maistra (Granada) # [[Victoria Cabrera Valdés]] historialaria (Madril) # [[Violeta Delmonte]] hizkuntzalaria (Argentina-España) # [[Virginia Auber Noya]] idazlea, itzultzaile (Coruña, 1825-Madril,1897) # [[Marianne Thyssen]] politikaria (Belgika, 1956) }} === Berriak === ====Berriak 2022 (Otsaila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Azpitarte]] ef--'''SORTU''' abeslaria, futbolaria eta aktorea (Bizkaia) # [[Antonia Salaberria]] efef'''SORTU''' Erraketista (Eibar) # [[Adelaida de la Calle]] biologoa (Madril) # [[Adriana Kaplan Marcusán‎]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Argentina) # [[Agustina Ruiz Dupont]] fikziozko zientzialaria (Granada) # [[Aissata Kane]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Gambia) # [[Alfreda Markowska]] Holokaustoa biziraun zuen emakumea, haur ijito, judu eta alemanak bizirauten lagundu zuena (Polonia) # [[Alicia Estévez]] Zientzialaria (Pontevedra) # [[Alicia Hermida]] aktorea (Madril) # [[Almaclara]] emakume-orkestra taldea (Andaluzia) # [[Amalia Lobato Rosique]] Gerra zibilean eraildako milizianoa (Murtzia) # [[Aminata Diop]] mutilazio genitalagatiko lehen errefuxiatua eta aktibista (Mali) # [[Amparo Soler Leal]] aktorea (Madril) # [[Ana Locking]] moda-diseinatzailea, enpresaburua eta argazkilaria (Toledo) # [[Ana Mena]] abeslaria eta aktorea (Malaga) # [[Angéla Kóczé]] Soziologoa feminista ijitoa (Hungaria) # [[Ángela López Jiménez]] soziologoa eta feminista (Iruñea) # [[Angelines Fernández]] aktore errepublikanoa (Madril-Mexiko) # [[Anika Rahman]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Banglades) # [[Anna Missuna]] Errusiar geologoa # [[Antonia Plana]] aktorea (Espainia) # [[Antónia Pusich]] portugaldar idazle, kazetari eta musikagilea (1805-1883) # [[Balghis Badri]] feminsta eta aktibista (Sudan) # [[Beatriz González Calderón]] biolontxelojolea eta orkestra-zuzendaria (Andaluzia) # [[Binta Jammeh-Sidibe]] emakumeen eskubideen aldeko politikoa (Mauritania) # [[Blanca Lydia Trejo]] idazlea, aktibista, kantzilerra (Mexiko) # [[Bogaletch_Gebre]] mikrobiologoa, Emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista eta feminista(Etiopia) # [[Carmela Nieto]] kazetaria eta idazle feminista (Kuba) # [[Carmen García Mateo]] zientzialaria (Galizia) # [[Carmen Herrera (margolaria)|Carmen Herrera]] Kuba-EEBB # [[Carolina Beatriz Ângelo]] Portugaldar medikua eta feminista, herrialde horretan bozkatu zuen lehen emakumea (1878 - 1911) # [[Caroline Flack]] telebista-aurkezlea eta irrati esataria (Britainia Handia) # [[Catalina Martin-Chico]] fotokazetaria (Madril) # [[Cecilia Seghizzi]] musikagilea, biolin-joleaeta pintorea (Italia) # [[Ceija Stojka]] ijito margolaria (Austria) # [[Celia Rico Clavellino]] gidoilasria eta zine zuzendaria(Sevilla) # [[Charline Effah]] idazlea eta maistra (Gabon) # [[Chou Kung-shin]] idazlea, historialaria... (Taiwan) # [[Constanza de Ayala]] Arabako dama (Araba) # [[Consuelo Díez Fernández]] pianista eta musikagilea (Madril) # [[Coral del Río Otero]] ekonomialaria eta ikertzailea(Vigo) # [[Delaine Le Bas]] artista ijitoa (Britania Handia) # [[Dolores Corbella Díaz]] hizkuntzalaria, akademikoa (Tenerifekoa) # [[Dolores Corella Piquer]] zientifikoa eta ikertzailea (Valentzia) # [[Dolores Ruiz Berdún]] zientzia historialaria eta ikertzailea (Espainia) # [[Dolores Serrano]] pianista, musikagilea eta irakaslea (Cadiz) # [[Dora Barrancos]] soziologo, historialari, feminista (Argentina) # [[Dorothy_Reed_Mendenhall]] medika estatubatuarra (Columbus 1874- Chester 1964) # [[Efua Dorkenoo]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Ghana) # [[Elena Gorolová]] indarrez esterilizatutako emakume ijitoa (Txekia) # [[Elena María Tejeiro]] aktorea (Murtzia) # [[Elisabeth Guttenberger]] Auschwitz-Birkenau-tik bizirik atera zen emakume ijitoa. (Alemania) # [[Elvira Quintillá]] aktorea eta abeslaria (Bartzelona) # [[Emma Kunz]] sendalaria (Suitza) # [[Estrellita Castro]] abeslaria eta aktorea (Sevilla) # [[Ethel Brooks]] Soziologo feminista eta ijitoa (AEB) # [[Eugenia Zuffoli]] abeslaria eta aktorea (Italia) # [[Eva Villaver Sobrino]] astrofisikaria eta ikertzailea (Palentzia) # [[Fàtima Bosch i Tubert]] zientzialaria (Girona) # [[Fatoumata Coulibaly]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Mali) # [[Fauziya Kasinga]] emakumeen genital mutilazioa dela eta, AEBko lehen errefuxiatua (Togo) # [[Florence Price]] orkestra garrantzitsu batek jo zuen lehen musikagile afroamerikarra (AEB) # [[Fran Hosken]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista () # [[Fran Hosken]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (EEBB) # [[Francisca de Assis Martins Wood]] Lehen aldizkari feministaren argitaratzailea (Lisboa, 1802-1900) # [[Gavina Viana Viana]]ekintzaile antifaxista (Donostia-Bartzelona) # [[Gina Ranjičić]] lehenengo ijito idazlea (Serbia) # [[Gisela Bock ]] historialaria (Alemania) # [[Hanna Neumann]] matemarikaria (Alemania) # [[Imperio Argentina]] aktorea, abeslaria eta dantzaria (Argentina) # [[Inés Núñez de la Parte]] abokatua, kontseilaria eta goi-zuzendaria (Bilbo) # [[Inna Modja]] ablazioaren kontrako ekintzailea (Mali) # [[Isabel Parra]] kantautorea eta folklorista (Txile) # [[Isabel Rodà de Llanza]] epigrafialaria eta arkeologoa (Bartzelona) # [[Isabelle Stengers]] Bruselako filosofoa (Belgika) # [[Isatou Touray]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (GAmbia) # [[Jaha_Dukureh]] giza eskubideen aldeko aktibista (Gambia) # [[Jane Richardson]] biofisikoa eta Richardson biogramen asmatzailea (AEB) # [[Javiera Parra]] musikaria eta abeslaria (Txile) # [[Juana Goizueta Vértiz]] Kontituzio Zuzenbideko irakaslea (Nafarroa) # [[Julia Lajos]] aktorea (Valladolid) # [[Julia Robinson]] estatubatuar matematikaria (Misuri) # [[June Crespo]] artista (Iruñea, 1982) # [[June Eric-Udorie]] ablazioaren kontrako ekintzailea (Irlanda) # [[Katarina Taikon]] idazle ijitoa (Suedia) # [[Laura_Mersini-Houghton]] kosmologa eta fisika teoriko albano-estatubatuarra (Tirana) # [[Layli Miller-Muro‎]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (AEB) # [[Leah Manning]] Politikari britainiarra, giza eskubideen aldeko ekintzailea (Erresuma Batua) # [[Leena Yadav]] zinema-zuzendaria (India) # [[Leonore Davidoff]] historialaria, feminista (AEB) # [[Leyla Hussein]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Somalia) # [[Lidia Cao]] ilustratzailea eta muralista (Galizia) # [[Lily van Angeren-Franz]] Auschwitz-Birkenau-tik bizirik atera zen emakume ijitoa. (Alemania) # [[Loral O'Hara]] ingeniaria eta astronauta NASAn (AEB)) # [[Louise Jopling]] margolaria (Erresuma Batua) # [[Ma Thida]] Kontzientzia preso ohia eta idazlea (Birmania) # [[Mae Azango]] Kazetaria eta emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Liberia) # [[Marcia_Neugebauer]] geofisika estatubatuarra (AEB) # [[Margaret Bonds]] musikagilea (AEB) # [[Margarita Comas Camps]] pedagogoa (Menorca-Erresuma Batua) # [[Mari Carmen Díaz de Mendoza]] aktorea (Madril) # [[María Banquer]] aktorea (Espainia) # [[María Bru]] aktorea (Valentzia) # [[María de Sarmiento y Castilla]] Arabako dama (Araba) # [[María Dolores Gispert Guart]] bikoizketa aktorea eta irrati esataria (Katalunia) # [[María Eva Istúriz García|María Eva Istúriz Garcia]] Berdintasunerako teknikaria (Iruñea) # [[Maria Federici]] komunista, politikaria (Italia) # [[María Inmaculada Paz-Andrade]] zientzialaria (Galizia) # [[María Itziar Urrutia San Antón]] arkitektoa eta zuzendari exekutiboa (Malaga) # [[María Matilde Almendros]] irrati esataria eta aktorea (Katalunia) # [[María Ripoll]] zinegilea (Bartzelona) # [[María Ruiz de Gauna]] XV.mendeko emakumea (Gasteiz) # [[María Teresa Ruiz Cantero]] mediku eta ikertzailea (Melilla) # [[Maria Veleda]] Portugalgo ekintzaile feminista eta errepublikanoa (1871-1955) # [[Mary Nash]] historialaria (Irlanda-Katalunia) # [[Maya Burhanpurkar]] ikertzaile kanadiarra (Ontario) # [[Melanie Spitta]] zinema zuzendari ijitoa (Belgika) # [[Mónica Ramos Toro]] antropologoa (Madril) # [[Nahid Toubia]] Sudaneko lehen emakume-zirujaua eta EGM ikerketan ezpezializatutako aktibista (Sudan) # [[Najat Maalla M'jid]] NBE Idazkari Nagusiaren Ordezkari Berezia Haurren aurkako Indarkeriari buruzkoa (Maroko) # [[Nilde Iotti]] politikari komunista (Italia) # [[Nina Dudarova]] hizkuntzalari ijitoa, erromanieran alfabetatzea (Rusia) # [[Nitza Margarita Cintron]] medikua (Puerto Rico) # [[Olayinka Koso-Thomas]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Nigeria) # [[Panna Cinka]] biolin-jotzailea ijitoa (Hungria) # [[Pastora Filigrana García]] ijito sindikalista feminista (Sevilla) # [[Pastora Imperio]] dantzaria (Sevilla) # [[Pepita de Oliva]] ijito dantzaria, Europan ezaguna (Málaga) # [[Pratibha Parmar]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Nairobi) # [[Regina de Lamo]] 98.ko belaunaldiaren idazle anarkista (Jaén) # [[Rita Montagnana|Rita Montagnama]] Komunista, politikaria (Italia) # [[Romila Thapar]] historialaria (India) # [[Rosa Cortés]] 1749ko ijitoen kontrako Sarekada Handian atxilotua (Granada) # [[Rosa Taikon]] ijito zilargin eta aktorea (Suedia) Gina Ranjičić # [[Rosario García Ortega]] aktorea (Argentina) # [[Sagrario Ruiz Elizalde]] maistra eta hezkidetzan erreferentea (Nafarroa) # [[Saioa Mantzisidor Zilloniz]] nekazaria eta enpresaburua (Bizkaia) # [[Sandy Powell]] jantzi-diseinatzailea (Britainia Handia) # [[Shu Otero]] komikigilea (Sunbilla, Nafarroa garaia) # [[Silvia Agüero]] ijito idazlea, ijitoen memoria berreskuratzen duena (Madril) # [[Sister Fa]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Senegal) # [[Sonia Contera]] fisikaria eta nanoteknologoa (Madril) # [[Soraya Post]] eurodiputatu ijitoa (Suedia) # [[Tarsy Carballas]] zientzialaria (Galizia) # [[Teresa Margarida da Silva e Orta]] lehen emakume eleberrigilea portugesez (1711-1793) # [[Teresa Mattei]] ekintzaile komunista, feminista (Italia, 1921-2013) # [[Teresa Noce]] italiar politikaria (1900-1980) # [[Teresa Sánchez de Bilbao]] XV.mendeko emakumea (Gasteiz) # [[Teresa Vinyoles Vidal]] historialaria (Bartzelona) # [[Thais_Russomano]] Brasildarra medikuntza aeroespazialean espezializatuta (Porto Alegre) # [[Vanderlan da Silva Bolzani]] Kimikaria (Brazil) # [[Věra Bílá]] ijito abeslaria (Txekia) }} ====Berriak 2022 (Urtarrila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Urrutia]] ----'''SORTU''' Eskalatzailea (Bizkaia) # [[Alazne Belar]] ef--'''SORTU''' erizaina eta ikerlaria (Atxondo, Bizkaia) # [[Belén Bengoetxea]] ef--'''SORTU''' Ikertzailea eta EHUko irakaslea (Durango) # [[Elena Uriz]] ef--'''SORTU''' irakaslea, aktorea, dantzaria, musikaria (Iruñea) # [[Maixux Rekalde]] efef'''SORTU''' Bakezalea eta euskaltzaile (Oiartzun) # [[Mercedes Arbaiza]] ----'''SORTU''' Historialaria eta EHUko irakaslea (Bilbo) # [[Pilar Narbaiza]] efef'''SORTU''' erraketista eta sukaldaria (Mallabia) # [[Uxue del Río]] ef--'''SORTU''' artista, irudigilea eta diseinatzaile grafikoa (Donostia) # [[Adelaide Cabete]] Ginekologo feminista, framazona eta errepublikanoa (Portugal, 1867-1935) # [[Adele Bianchi]] geografoa (Italia) # [[Aida Peláez de Villa Urrutia]] idazlea,kazetaria, sufragista. (Kuba) # [[Amalia Mallén|Amalia Mallén de Ostolaza]] saiakeragilea, itzultzailea, sufragista (Kuba) # [[Ana de Castro Osório]] Portugalgo idazlea, feminista eta militante errepublikanoa(1872-1935) # [[Ana Maria Lajusticia]] kimikaria, dietetikan eta nutrizioan aitzindaria (Madril) # [[Ana Revenga]] ekonomialaria (Espainia) # [[Ángela Molinuevo y Longuebau]] XIX. mendeko karitatea (Gasteiz) # [[Ángeles Flórez Peón]] bizirik dagoen azken miliziano sozialista (Asturias) # [[Angélica Morales |Angélica Morales ]] idazlea, aktorea (Teruel, 1970) # [[Ann Rose Nu Tawng]] bakezalea, erizaina BBC 100 women sariduna (Birmania) # [[Antonella Picchio]] Ekonomialari feminista (Italia) # [[Arantxa Rodríguez Álvarez]] ekonomialari feminista (Bilbo) # [[Arantza Chacón Ormazabal]] ikertzailea, Zehar Errefuxiatuak (Gasteiz) # [[Asunción Ruiz]] ingurumen teknikaria (Madril) # [[Aurelia Castillo de González]] idazle eta itzultzailea (Kuba) # [[Aurora Villar Buceta]] kazetaria (Kuba) # [[Belén Franch Gras]] zientzialaria (Valentzia) # [[Belén Frau Uriarte]] ekonomilaria, Espainaiako CEOko eta munduko komunikazioko zuzendaria (Bilbo) # [[Belén Landáburu]] abokatu eta politikoa (Burgos) # [[Bianca Maria Meda]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Blanca de los Ríos]] idazlea eta literatura kritikoa (Sevilla) # [[Camille Kouchner]] Zuzenbide pribatuko irakaslea, abokatua (Frantzia) # [[Carmen Serdán Alatriste]] iraultzailea (Mexiko) # [[Catalina Bárcena]] aktore kubatarra (Kantabria) # [[Consuelo Uranga]] komunista (Mexiko) # [[Cristina Borderías]] Historialaria (Katalunia) # [[Cristina Carrasco]] ekonomilari feminista (Txile-Bartzelona) # [[Cynthia Cockburn]] antimilitarista feminista eta akademikoa (Britania Handia) # [[Diane Elson]] ekonomilari feminista (Erresuma Batua) # [[Digna Collazo]] sufragista (Kuba) # [[Domitila García de Coronado]] editorea, idazlea (Kuba) # [[Elena Salvador]] aktorea (Madril) # [[Elisa Garrido Moreno]] ikertzailea, unibertsitateko irakaslea (Valentzia) # [[Elisa Garrido]] espainiar militante antifaxista (Zaragoza) # [[Elisa Mújica]] Idazlea (Kolonbia, 1918-2003) # [[Elisa Soriano Fisher]] mediku-oftalmologoa eta feminista (Madril) # [[Élisabeth Chaplin]] margolaria (Frantzia, 1890-Italia, 1982) # [[Ella Fontanals-Cisneros]] enpresaria eta arte-bildumagilea (Kuba) # [[Elva Raquel Gómez]] kitxua idazlea (Argentina) # [[Elvira de Hidalgo]] Sopranoa eta kantu-maistra (Teruel) # [[Erika Aifan]] ustelkeriaren aurkako epailea (Guatemala) # [[Esperanza Molina Cubillo]] idazlea eta antropologoa (Madril) # [[Esther Chapa]] sufragista (Mexiko) # [[Eva Celada]] kazetaria, idazlea eta gastronomoa (Palentzia) # [[Eva Gancedo]] musikagilea, filmetako soinu-bandetan espezializatua (Madril) # [[Fanny Garrido]] idazle galiziarra # [[Fátima Báñez]] legelaria, politikaria eta ekonomilaria (Huelva) # [[Fatima Singhateh]] Haurren salerosteka eta explotariari buruzko Nazio Batuen Errelatore Berezia (Gambia) # [[Francia Márquez]] ekintzaile feminista (Kolonbia) # [[Gisela Vaquero]] bideojokogilea (Girona) # [[Henriette d'Angeville]] Mont Blanc igo zuen bigarren emakumea (Frantzia) # [[Hermila Galindo]] politikaria, kazetaria eta ekintzaile feminista (Mexiko) # [[Hortensia Gelabert]] aktore kubatarra Espainian (Espainia) # [[Ingrid Robeyns]] filosofo eta ekonomialari feminista (Lovaina, Belgika) # [[Irene González]] Futbolaria (Coruña, 1909-1928) # [[Isabel Margarita Ordetx]] idazlea, (Kuba) # [[Isabel Oyarzábal]] itzultzailea, kazetaria, idazlea, aktorea eta diplomatikoa(Malaga) # [[Isabella Leonarda]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Jamila Medina Ríos]] idazlea (Kuba) # [[Josefina Blanco]] aktorea (Leon) # [[Josefina Gómez Mendoza]] geografo eta idazlea (Madril) # [[Julia Peguero Sanz]] maistra eta feminista (Zaragoza) # [[Justa Montero]] aktibista feminista (Bartzelona) # [[Kate Young]] gizarte-antropologoa (Erresuma Batua) # [[Laila Haidari]] ekintzailea 100 Women BBC sariduna (Agfanistan) # [[Leonor Taboada]] kazetaria, idazlea eta ekintzaile feminista # [[Lourdes Beneria]] ekonomialari feminista (Katalunia) # [[Lucía López Marco]] albaitaria (Zaragoza) # [[Manuela Vargas]] flamenko dantzaria (Sevilla, 1941 - Madril, 2007) # [[Margarita Manso]] 27ko belaunaldiko margolaria (Valladolid, 1908-Madril,1960) # [[Mari Carmen Martínez Chamorro]] medikua (León) # [[María Ángeles Pérez López|Maria Ángeles Pérez López]] poeta (Valladolid) # [[María Cancio]] aktorea (Madril) # [[María del Adalid]] margolari galiziarra ( # [[María Espinosa de los Monteros]] emakumeen eskubide zibil eta politikoen aldeko aktibista (Malaga) # [[María Fernanda Ladrón de Guevara]] Aktorea (Madril) # [[María Guerrero López]] aktorea (Madril) # [[María Guerrero]] Aktore eta enpresaburua (Madril) # [[María José Vázquez]] GIB/HIES ekintzailea (Bartzelona) # [[María Josefa Patricia Muñoz y Jarabeitia]] filantropoa (Bilbo) # [[María Martos]] Feminista (Madril) # [[María Muñoz de Quevedo]] piano-jotzailea # [[Maria Teixidor i Jufresa]] enpresari eta abokatua (Katalunia) # [[María Teresa Gavarró Castelltort]] pedagogoa(Katalunia) # [[María Tubau]] aktorea (Madril) # [[María Villar Buceta]] kazetaria, poeta, ekintzailea (Kuba) # [[Maria Xaveria Perucona]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Marta Álvarez Guil]] legelaria (Madril) # [[Matilde de la Torre]] kazetari eta politikaria (Burgos) # [[Matilde Díez]] aktorea (Madril) # [[Matilde Rodríguez Cabo]] mediku, psikiatra, idazlea, feminista, sufragista eta aktibista (Mexiko) # [[Maud de Boer-Buquicchio]] Haurren salerosteka eta explotariari buruzko Nazio Batuen Errelatore Berezi oiha (Herbehereak) # [[Michelle Perrot]] historialaria (Frantzia) # [[Natália Pasternak|Natalia Pasternak]] biologoa BBC 100 women sariduna (Brasil) # [[Négar Djavadi]] eleberrigilea, zinemagilea (Iran/Frantzia) # [[Nerea Luis]] informatika ingeniaria (Madril) # [[Nieves Quintana]] Nekazaria (Araba) # [[Nilofar Bayat]] afganistar abokatua eta saskibaloi jokalaria (Kabul) # [[Reem Alsalem]] Emakumeen kontrako indarkeriari buruzko Nazio Batuen Errelatorea (Jordania) # [[Reyna Pastor]] historialaria (Argentina) # [[Rosa García-Malea López]] lehen emakume kaza-pilotua (Almeria) # [[Rosika Schwimmer]] kazetaria, idazlea, sufragista (Budapest) # [[Sabine Weiss]] Argazkilaria (Frantzia) # [[Sara Baartman]] esklaboa (Afrika) # [[Serafina Núñez]] idazle kubatarra # [[Susanna Minguell]] filosofo eta idazlea (Bartzelona) # [[Tlaleng Mofokeng]] mediku, hizlari, idazle eta emakumeen eskubideen eta sexu eta ugalketa-osasunaren aldeko aktibista BBC 100 women sariduna (Hegoafrika, 1980) # [[Trinidad Arroyo]] Espainian lan egin zuen lehen oftalmologoa (Palentzia) # [[Virginia Eubanks]] politologoa (AEB) # [[Virginia Torrecilla]] futbolaria (Mallorca) # [[Virginie Demont-Breton]] margolaria (Frantzia, 1859-1935) # [[Winnaretta Singer]] musika mezenas (Paris) # [[Zeltia Montes Muñoz]] musikagilea, filmetako soinu-bandetan espezializatua (Madril) }} === Berriak === ====Berriak 2021 (urria, azaroa, abendua)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Olaizola]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Elgoibar 1974) # [[Amaia Lejarreta]] ef--'''SORTUA''' artista, makillatzailea (Durango 1983) # [[Anttoni Etxeberria]] efef'''SORTUA''' tabernaria (Hondarribia 1914-2020) # [[Begoña Gorospe]]----'''SORTUA''' feminista, zinegilea (Hernani 1942) # [[Frantxiska Iragorri]] efef'''SORTUA''' Abertzale, ekintzailea (Oiartzun, 1920-2019) # [[Garbiñe Larrea |Garbiñe Larrea Iturralde]] ef--'''SORTUA''' Naturopata (Urnieta 1976) # [[Hipolita Ibaibarriaga]] ef--'''SORTUA''' erreketista (Ermua 1914- Bartzelona 1939) # [[Itziar Ugarte]] ef--'''SORTUA''' Kazetaria eta idazlea (Oñati 1995) # [[Junkal Guerrero]] ----'''SORTUA''' musikaria (Andoain 1968) # [[Leire Vargas]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria, idazlea eta itzultzailea (Durango 2002) # [[Lide Urrestarazu]] ef--'''SORTUA''' mendi lasterkaria (Ordizia 1999) # [[Maria Angeles Esnaola]] efef'''SORTUA''' Maistra abertzalea (Ormaiztegi 1924-2017) # [[María Bravo]] ----'''SORTUA''' sopranoa (Portugalete 1952) # [[María Goiricelaya Burón]] ef--'''SORTUA''' aktorea, antzerki-zuzendaria (Bilbo 1983) # [[Maria Rosario Arrizabalaga]] efef'''SORTUA''' Mariarro bezala ezagunagoa, feminismoa eta justizia soziala bizi-ardatz izan zituen gizarte-ekintzailea (Ermua 1949- Donostia 2021) # [[Maribel Aiertza]] ef--'''SORTUA''' euskal idazlea (Etxebarria 1962) # [[Rosario Zubizarreta]] efef'''SORTUA''' erraketista (Ermua 1918-2002) # [[Shandra Martínez]] ----'''SORTUA''' artista, ilustratzailea. (Errenteria1977) # [[Susana Serrano]] ef---'''SORTUA''' Unibertsitateko irakaslea (Elorrio) # [[Tere Jaio]] efef'''SORTUA''' aktorea, bikoiztailea. (Gernika) # [[Teresa Murga]] efef'''SORTUA''' (Markina-Xemein 1910-2015) # [[Abia Akram|Abia Akra]] aktibista (Pakistan) # [[Aida Lafuente]] politikari ekominista (León) # [[Al Khadra Mabrook]] Saharar poeta (Sahara) # [[Alice Neel]] margolari erretratugile estatubatuarra (1900 - 1984) # [[Amaia Bono]] antzerki aktorea (Gasteiz, 1989) # [[Amaia Nausia]] historialaria (Iruñea) # [[Amalia Domingo Soler]] Idazlea, espiritista (Sevilla, 1835-Bartzelona,1909) # [[Ana Santos Payán]] idazlea, poeta, editorea (Guadalajara, 1972-Almeria, 2014) # [[Ana Teresa Diego]] Argentinan atxilotu-desagertua (Argentina) # [[Andrea Ixchíu]] kazetaria (Guatemala) # [[Antonia Adroher Pascual]] maistra, pedagogoa eta politikaria (Girona) # [[Araceli Sánchez Urquijo|Araceli Sanchez Urquijo]] bide, ubide eta portuetako ingeniaria (Sestao) # [[Azucena Villaflor|Azuzena Villaflor]] Maiatzeko plazako ekintzailea (Argentina) # [[Belén Nevado]] aktorea, feminista (Gasteiz, 1969) # [[Berta Arocena de Martínez Márquez]] Kazetaria, feminista (Habana, 1901-1956) # [[Blanca Li]] koreografo, dantzari, zinemagile (Granada) # [[Buchi Emecheta]] idazle nigeriarra # [[Carlota Pi]] Ingeniaria eta enpresari katalana # [[Carme Alemany Gómez]] soziologoa, feminista (Bartzelona) # [[Carme Karr i Alfonsetti]] Kataluniako kazetari, idazle, musikologo eta publizista feminista eta bakezalea (1865 - 1943) # [[Carme Montoriol i Puig]] Bartzelonako idazlea, itzultzailea eta piano-jotzailea (1892 - 1966) # [[Carmen Navarro]] Medikua eta ikertzailea (Madril) # [[Carmen Salinas Alfonso de Villagómez]] Legelaria # [[Carole Pateman]] Britainiako feminista eta politologoa (Sussex, Ingalaterra) # [[Carolina Coronado]] idazlea (Badajoz) # [[Carolina Escobar Sarti]] Guatemala, 1960 feminista, idazlea, # [[Clara Peeters]] margolari flamendarra. (1580-1621) # [[Claudette Colvin]] Afro-amerikarren eskubide zibilen mugimenduaren aitzindaria. # [[Clotilde Cerdá Bosch]] Aktibista eta goi mailako harpa-jotzailea (Bartzelona, 1861-1926) # [[Concepción Sierra Ordóñez]] Legelaria # [[Conchita Balparda]] abeslaria, sopranoa. Portugalete (1942) # [[Constance Naden]] Idazle, poeta eta filosofo ingelesa # [[Consuelo Rubio]] opera abeslaria (Madril) # [[Cristina Durán Costell|Cristina Durán]] ilustratzailea eta marrazkilaria (Valentzia, 1970) # [[Cristina Spínola]] kazetaria, kirolaria, telebistako kazetaria, idazlea eta Kanarietako Youtuber-a da. # [[Crystal Bayat]] aktibista (Afganistan) # [[Diana Pinilla]] txirrindulari kolonbiarra # [[Dolores Aleu Riera]] Mediku titulua lortzen lehena (Bartzelona 1857-1913) # [[Dolores Prida]] kazetari eta antzerkigile kubatar estatubatuarra # [[Dolors Monserdà]] Kataluniako idazle eta ekintzaile feminist (1845-1919) # [[Dolors Piera]] Kataluniako irakasle sindikalista (1910-2002) # [[Eider Sánchez]] ingeniaria eta "Naru Intelligence"ren sortzailea (Donostia) # [[Elena Cipriana Álvarez Durán]] idazle, folklorista (Badajoz) # [[Elena Maseras Ribera]] Mediku, pedagogo eta irakaslea. Medizina fakultatean lehen emakume matrikulatua (Tarragona, 1853-1905) # [[Elena Mederos Cabaña]] Feminista,aktibista (Kuba) # [[Elena Molina]] dokumentalgilea (Madril) # [[Elisa Fernández de la Vega]] medikua, ikertzailea (Asturias-Zaragoza) # [[Ellen Churchill Semple|Ellen Churchill]] geografo amerikarra (1863-1932) # [[Elvia Carrillo Puerto]] Lider feminista, politikoa eta sufragista mexikarra # [[Emilia Bernal]] Kazetaria, itzultzaile (Kuba, 1884-1964) # [[Fátima Djarra Sani]] Emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea. (Ginea Bissau) # [[Fede Galizia]] margolaria (Milan 1578-1630) # [[Feminismoa Herri Katalanetan]] # [[Flavita Banana]] ilustratzaile, marrazkilaria (Oviedo) # [[Francesca Bonnemaison i Farriols]] Bartzelonako pedagogo, idazle eta feminista (1872-1949) # [[Francisca de Pedraza]] etxekoandrea, genero-indarkeriaren borrokaren aurrekari historikoa # [[Françoise Gilot|Francoise Gilot]] margolaria (Frantzia) # [[Georgiana Houghton]] Margolaria (Kanaria Uharteak, 1814-Londres, 1884) # [[Helen Porter]] britainiar biologoa # [[Isabel Güell i López]] musikagilea (Bartzelona) # [[Isabel Villenakoa]] lekaime eta idazle protofeminista (Valentzia, 1430 - 1490) # [[Janet Watson]] geologo britainiarra (1923-1985) # [[Jeannette Campbell]] igerilaria (Argentina) # [[Jerònima Galés]] XVI. mendeko inprimatzaile valentziarra (?? - 1587) # [[Jimena Alonso]] Feminista, irakaslea, pentsalaria, liburu argitaratzaile. Donostia-Madril # [[Jimena Fernández de la Vega]] medikua, genetista (Galizia) # [[Joaquima Santamaria i Ventura]] Kataluniako idazle, folklorista eta itzultzailea (1853 - 1930) # [[Josefa Ortiz de Domínguez]] Mexikoko independentziaren aldeko aktibista (Mexiko) # [[Juana Doña]] komunista, militantea, idazlea (Madril-Bartzelona) # [[Júlia Martí Comas]] ikerlari feminista (Bartzelona) # [[Kathleen Hanna]] musikaria eta aktibista. (Estatu Batuak) # [[Leona Vicario]] Mexikar ekintzailea (Mexiko Hiria, 1781-1842) # [[Lesbia Soravilla]] idazlea, feminista, ekintzailea (Camagüey, 1907-1989) # [[Lisa Çalan]] zinemagilea (Kurdistán) # [[Lola Gaos]] aktorea, aktibista (Valentzia) # [[Lola Rodríguez de Tió]] Kazetaria, iraultzailea (Puerto Rico, 1843 - Habana 1924) # [[Lucia Ixchíu]] aktibista (Guatemala) # [[Lucía Lahoz Gutiérrez]] Arte historialaria (Leza-Araba) # [[Luisa Pérez de Zambrana|Luisa Pérez de Zanbran]] Poeta (Santiago, 1837-Habana, 1922) # [[Luzmila Chiricente Mahuanca]] Giza eskubideen aldeko ekintzailea (Perú) # [[Marcelina Bautista]] Etxeko langileen aldeko aktibista (Mexiko, 1966) # [[Margaret Bullen]] antropologoa (Erresuma Batua- Euskal Herria) # [[Margarita Porete]] Begina, mistika ((Frantzia) # [[Marge Piercy]] poeta, eleberrigile eta feminista (AEB) # [[María Cambrils]] Valentziako idazle sozialista eta feminista (1878 - 1939) # [[María Collado Romero]] idazlea # [[Maria del Carme Nicolau Massó]] Kataluniako idazle, itzultzaile eta kazetaria (1901-1990) # [[Maria Domènech i Escoté]] Kataluniako idazlea (1874 - 1952) # [[María Eugenia Casinelli de García Irureta Goyena]] giza eskubideen aldeko aktibista (Argentina) # [[María Isidra de Guzmán y de la Cerda]] Medikua (Madril 1767-1884)) # [[María José Fuster]] UNED-eko irakaslea eta GIB/HIESaren ekintzaile eta ikerlaria (Alicante) # [[María José Martínez Herrero|Maria José Martinez Herrero]] EHUko irakaslea # [[María Josefa de Larumbe Goñi]] inprimatzailea eta liburu-saltzailea (Iruña 1700-1757) # [[Maria Lugones]] filosofo feminista eta deskoloniala (Argentina) # [[María Pineda]] modelo eta enpresaburua # [[María Ponce|Maria Ponce]] Maiatzeko plazako ekintzailea (Argentina) # [[María Telo]] Legelaria, familia-abokatua eta feminista extremadurarra # [[María Wonenburger]] Matematikan doktorea (Galizia) # [[Mariana Rodríguez del Toro|Mariana Rodriguez del Toro]] Mexiko independiaren aldeko borrokalaria (1775-1821) # [[Mariasilvia Spolato]] LGBT eskubideen ekintzailea (Italia) # [[Mariblanca Sabas Alomá|Mariblanca Sabas Alom]] Feminista, kazetaria, ministroa (Kubako Santiago, 1901-1983) # [[Marie-Thérèse Walter]] modeloa eta Picassoren amorante (Frantzia) # [[Marilyn Waring]] ekonomia feministaren sortzaile nagusietako bat(Zeelanda Berria) # [[Marquesa del Ter]] Noble frantziarra, pianista eta ekintzaile feminista (1864-1936) # [[Marta Espinós]] Valentziar piano-jotzailea. Valentzia # [[Marta González Gómez]] El Salvador-eko armadaren eraso batean eraila. # [[Marta Lozano Molano]] musikagilea (Cáceres, 1985) # [[Martina Casiano y Mayor|Martina Casiano]] maistra, fisika eta kimikaria # [[Martina Castells Ballespí]] Medikuntzan doktore-gradua lortzen lehen emakumea (Lleida,1852-1884) # [[Mercè Capdevila i Gaya]] musikagilea, pedagogoa (Bartzelona) # [[Mercè Torrents Turmo]] piano-jole eta konpositore katalana # [[Mertxe de Renobales]] biokimikaria (Bilbo) # [[Miren Llona]] EHUko irakaslea # [[Mylene Fernández Pintado]] idazlea (Kuba) # [[Ochy Curiel]] feminismoaren teorialaria eta aktibista, gizarte-antropologoa (Dominikar Errepublika) # [[Ofelia Rodríguez Acosta|Ofelia Rodriguez Acosta]] Feminista, kazetaria, idazlea (Habana, 1902-1975) # [[Olimpia Fulvia Morata]] humanista italiarra # [[Pamela Yates]] estatubatuar dokumentalista eta giza eskubideen aldeko ekintzailea # [[Pilar Castillo Sánchez]] pianista (Galizia) # [[Pretty Yende]] sopranoa (Hego Afrika) # [[Raquel Calvo Larralde]] kazetaria, dokumentalgilea (Durango) # [[Rita Cetina Gutiérrez]] maistra, poeta eta feminista mexikarra # [[Rosario de Acuña|Rosario de Acuña y Villanueva]] idazle, librepentsalari eta kazetaria (Madril) # [[Roya Sadat]] zinegile eta zinema-zuzendaria (Afganistan) # [[Salutxu Etxebarria]] Amurriko emakume aurreskulari aitzindaria (1924-2008) # [[Tomasa Cuevas]] efef militante komunista eta antifrankista (Guadalajara 1917 -Bartzelona 2007) # [[Ulrike Tillmann]] matematikaria (Alemania) # [[Vicenta Llorente del Moral]] entomologoa (Algorta) # [[Wendy Flores]] abokatua eta giza eskubideen aldeko defendatzailea. (Nikaragua) # [[Zulema de la Cruz]] musikagile, konpositore (Madril) # [[Zuriñe López de Sabando Sainz]] dokumentalgilea (Gasteiz) }} ====Berriak 2021 (uztaila, abuztua, iraila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Egidazu]] ef--'''SORTU''' ilustratzailea, biologoa eta idazlea (Durango) # [[Bea Larrañaga]] ef--'''SORTU''' aktorea (Errenteria) # [[Begoña Zia]] ef--'''SORTU''' marrazkilaria. (Iruñea 1959-2019) # [[Dorleta Kortazar]] ef--'''SORTU''' ipuin-kontalaria (Arrasate 1974) # [[Eider Perez]] ef--'''SORTU''' aktorea, idazlea, bertsozalea eta aurkezlea (Pasaia1995) # [[Elena Pérez]] efef'''SORTU''' txistularia (Ermua 1968-2021) # [[Eskarne Aroma]] efef'''SORTU''' irakaslea, aktorea, ekintzailea (Durango 1934-2021) # [[Esther Gorostiza]] ef--'''SORTU''' pediatra (Atxondo 1953) # [[Gala Knörr]] ----'''SORTU''' artista (Gasteiz 1984) # [[Isabel González]] ef--'''SORTU''' liburuzaina, politikaria (Leon-Durango 1974) # [[Jenni Alvarado]] ef--'''SORTU''' artista (Durango 1981) # [[Laura Latorre]] ef--'''SORTU''' terapeuta, idazlea (Madril-Huarte 1975) # [[Maddi Soroa]] ----'''SORTU''' pedagogoa (Lekunberri 1997) # [[Maitane Azurmendi]] ef--'''SORTU''' artista. (Gernika 1978) # [[Maria Josefa Aedo]] efef'''SORTU''' lekaimea (Ermua 1786-Compostela 1805) # [[Marina Lameiro]] ----'''SORTU''' zinemagilea (Iruñea 1986) # [[Norma Mentxaka]] --ef'''SORTU''' terrorismoaren biktima (Santurtzi 1932-1976) # [[Rosa Arburua]] ----'''SORTU''' pedagogoa, historia ikertzailea (Irun 1961) # [[Vanesa Fernández]] ef--'''SORTU''' Zinebiko zuzendaria. (Iurreta 1980) # [[Agustina González López]] idazle, pentsalari, pintore abangoardista eta politikaria izan zen.(Granada) # [[Ana Carrillo Domínguez]] Errepublikako Herri Armadako kapitain komunista (1898 - 1974) # [[Ana María Martínez Sagi]] Kataluniako poeta, sindikalista, kazetaria eta atleta feminista (Bartzelona, 1907-2000) # [[Anbara Salam Khalidi]] idazle eta itzultzaile feminista (Libano) # [[Ángela Labordeta]] idazlea (Teruel) # [[Ángeles Ottein]] sopranoa (Madril) # [[Angélica Dass]] argazkilaria (Brasil) # [[Consuelo Zavala]] maistra, feminista (Mexiko) # [[Esther Bejarano]] musikaria, Auschwitzeko kontzentrazio-eremutik bizirik atera zena (Alemania) # [[Gertrudis Bocanegra]] Mexikoren indepentziaren aldeko borrokalaria (Mexiko) # [[Inge Morath]] argazkilaria (Austria- AEB) # [[Jane Glover]] orkrestra zuzendaria (Erresuma batua) # [[Mari Luz Cristóbal Caunedo|Mari Luz Cristóbal]] Asturias, 1948. Tonada-kantaria # [[María "La Jabalina"]] militante anarkista eta miliziano espainiarra (1917 - 1942) # [[María de Baratta]] musikagilea, piano-jotzailea (El Salvador) # [[Mariana Pineda]] espainiar liberala (Granada) # [[Mariela Castro]] politikaria eta sexologoa (Kuba) # [[Milena Jesenská]] kazetaria, idazlea eta itzultzailea (Txekia) # [[Olga Bergholz]] Errusiar poeta (1910-1975) # [[Olga Jojlova]] Ballet dantzaria. Picassoren lehen emaztea. (1891-1955) # [[Paulina Ódena García]] militante komunista, Espainiako Gerra Zibilean milizianoa (Bartzelona 1911 - Granada 1936) # [[Peli Romarategui]] misiolari arabarra da, eta egurrez, beiraz eta zeramikaz egindako erlijio-lana egin ditu (Gasteiz) # [[Sandra Sánchez]] Karateka. Talavera de la Reina (1981) # [[Shamsia Hassani]] Afganistango grafitigilea. # [[Silvia Lazarte]] Boliviar-kitxuar politikaria (Bolivia) # [[Vilma Espín]] iraultzailea, heroia (Kuba) }} ====Berriak 2021 (apirila, maiatza, ekaina)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Anaje Narbaiza]] ef--'''SORTU''' euskaltzaile eta sindikalista (Bergara 1960) # [[Delia Lauroba]] --ef'''SORTU''' erresistentea (Donostia 1909-2004) # [[Estíbaliz Sádaba Murguía]] ----'''SORTU''' artista (Bilbo 1963) # [[Garazi Arrizabalaga]] ef--'''SORTU''' Durangoko Museoko zuzendaria (Berriz 1984) # [[Goiuri Aldekoa-Otalora]] ef--'''SORTU''' argazkilaria (Durango 1972) # [[Idoia Asurmendi]] ef--'''SORTU''' musikaria. (Aramaio 2000) # [[Idoia Gereñu]] ----'''SORTU''' antzerkigilea (Tolosa 1980) # [[Jone Guenetxea]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Abadiño 1978) # [[Jone Novo]] ef--'''SORTU''' kameraria (Durango 1982) # [[Juanita Ibaibarriaga Literatur Saria|Juanita Ibaibarriaga Literatur saria]] '''SORTU''' (Ermua) # [[Lucrecia Arana]] efef'''SORTU''' zarzuela abeslaria (Haro 1867- Madril 1927) # [[Maite Berriozabal]] ef--'''SORTU''' Euskara teknikaria (Berriz 1987) # [[Mariam Bilbatua]] ef--'''SORTU''' Unibertsitateko irakasle ohia. Durangoko zinegotzia 2019tik (Getxo, 1950) # [[Miren Lazkano]] ef--'''SORTU''' Piraguista (Donostia 1997) # [[Sagrario Aranburu]] efef'''SORTU''' dantzaria eta abeslaria (Iruñea 1930-2021) # [[Veronica Werckmeister]] ef--'''SORTU''' margolaria, muralista (Gasteiz 1972) # [[Amina Hussein]] kazetaria eta itzultzaile (Kurdistan-Bartzelona) # [[Amparo Poch y Gascón]] idazle eta mediku antifaxista eta libertarioa (Espainia, 1902-1968) # [[Ana María Pérez del Campo]] ekintzaile feminista (Madril) # [[Annie Vivanti]] Londresen jaiotako idazle italiarra # [[Betsi Cadwaladr]] erizaina (Gales) # [[Carme Riera]] idazlea (Balear Irlak) # [[Carmen Salinas Alfonso de Villagómez]] Legelaria # [[Celia del Palacio]] feminista (Durango-Mexiko) # [[Colette Maze]] piano-jotzailea (Paris) # [[Concepción Sierra Ordóñez]] Legelaria # [[Concha Liaño Gil]] Espainiako ekintzaile anarkista ( Épinay-sur-Seine, Frantzia, 1916-2014) # [[Emma Roca]] korrikalaria, suhiltzailea (Katalunia) # [[Herminia Fajardo]] kazetaria, feminista (Kanariak) # [[Hilda Hilst]] idazlea. (Brasil) # [[Jane Rule]] idazlea (Kanada) # [[Josefina Carabias]] kazetaria, idazlea (Avila) # [[Julia Hermosilla Sagredo]] Anarkosindikalista, milizianoa eta frankismoaren aurkako erresistentea (Sestao, 1916-2009) # [[Julienne Mathieu]] zinema mutuko aktorea (Frantzia) # [[Kathleen Winter]] idazlea (Kanada) # [[Katia Reimberg]] etorkin ekintzailea, feminista (Brasil-Donostia) # [[Leticia Gaspar]] artista. (Bilbo) # [[Llibertat Ródenas Rodriguez]] Valentziako anarko-sindikalista, milizianoa eta Mujeres Libres taldearen kidea (1892-1970) # [[Lola Iturbe]] Espainiar anarko-sindikalista (Bartzelona, 1902-1990) # [[Mahasweta Devi]] Bengalkiar-indiar idazle eta aktibista # [[Margarita Xirgu]] Aktorea (Katalunia) # [[María Asunción Català]] matematikaria, astronomoa (Bartzelona) # [[María Bruguera Pérez]] (Extremadurako militante libertarioa eta feminista) (1913-1992) # [[María del Carmen de Lara]] zinemagile feminista (Mexiko) # [[María Dueñas (biolin-jotzailea)]] Granada 2002 # [[María Elena Walsh]] poeta, kantautorea, eleberrigilea, antzerkigilea (Argentina) # [[María Teresa Rodríguez Sáinz-Rozas|María Teresa Rodríguez Sainz-Rozas]] enpresaburua (Palentzia) # [[Mercedes Prieto]] Astronomoa (Huelva) # [[Penelope Fitzgerald]] idazlea (Erresuma Batua) # [[Pepita Carpeña]] Espainiar feminista eta anarkosindikalista (Bartzelona, 1919-2005) # [[Sara Facio]] argazkilaria. (Argentina) # [[Soledad Estorach Esterri]] Espainiako ekintzaile anarkista (Lleida, 1915-1993) # [[Teresa Aldamiz]] poeta, kazetaria, itzultzailea. (Filipinas-Bilbo) # [[Teresa Jordá Vitó]] Akuarelista, margolaria (Bartzelona) # [[Teresa Lanceta]] Artista (Bartzelona) # [[Vera Mantero]] dantzaria (Portugal) # [[Xela Arias]] idazlea (Galizia) }} ====Berriak 2021 (urtarrila, otsaila, martxoa)==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Andereak Elkartea|Andereak Elkartea]] '''SORTU''' (Durango 2005) # [[Amaia Lopez de Munain]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Gasteiz 1972) # [[Antxone Telleria Mendia]] ef--'''SORTU''' irakaslea (Lekeitio 1956) # [[Bakarne Altonaga]] ef--'''SORTU''' historialaria (Bilbo 1988) # [[Bittori Etxeberria]] --ef'''SORTU''' Emakume Abertzale Batza. Erresistentziako kidea (Baztan 1908-1997) # [[Capitolina Bustince Larrondo]] efef'''SORTU''' irakasle, idazlea (Ujué 1864- Segovia 1934) # [[Carmen Artaza]] ----'''SORTU''' abeslaria (Donostia 1995) # [[Eladia Zubizarreta]] efef'''SORTU''' erreketista (Ermua 1923-2020) # [[Elena Ziordia]] ef--'''SORTU''' ilustratzailea (Bizkaia 1964) # [[Filomena Baldezate]] efef'''SORTU''' erizaina eta emagina (Valladolid-Bilbo 1895- Miranda de Ebro 1980) # [[Garazi Mugarza]] ef--'''SORTU''' Margolaria, idazlea eta erizana (Mallabia 1995) # [[Elvira Iñurrieta]] efef'''SORTU''' emagina (Elorrio 1895-1980) # [[Haizea Martiartu]] ef--'''SORTU''' saxofoi-jotzailea (Markina 1991) # [[Irantzu Mendia Azkue]] ----'''SORTU''' irakaslea eta ekintzailea (Gasteiz 1976) # [[Irati Idiakez]] ef--'''SORTU''' snowboarderra (Getaria 1996) # [[Isabel Lobiano]] efef'''SORTU''' (Ermua 1583-1673) # [[Izaro Lasa]] ef--'''SORTU''' txirrindulari ohia eta idazlea (Zumarraga 1987) # [[Kari Alberdi]] ----'''SORTU''' kimikaria, komunikazio zientifikoan aditua (Azkoitia 1996) # [[Lilatoia]] '''SORTU'''Donostia # [[Lorea Zulaika]] ef--'''SORTU''' musikaria (Ziortza-Bolibar 1996) # [[Lucia Urrutia]] ----'''SORTU''' meteorologoa (Erroibarra 1932) # [[Maider Mendizabal]] ef--'''SORTU''' pilotaria (Zizurkil 1977) # [[Maite Axiari]] --ef'''SORTU''' feminista, euskaltzale (Ezpeleta 1949-2021) # [[Maite Gorrotxategi]] ef--'''SORTU''' erraketista (Ermua 1926) # [[Mari Carmen Díaz de Lezana]] ----'''SORTU''' txirrindularia (Urduña 1943) # [[Marta Olazabal]] ----'''SORTU''' ikertzailea (Bilbo 1981) # [[Matilde Isasi-Isasmendi]] ef--'''SORTU''' emagina (Iurreta 1933) # [[Mentxu Alkorta]] ef--'''SORTU''' dantzari eta trikitilaria (Donostia 1947) # [[Miren Begoña Ereñaga]] efef'''SORTU''' erraketista (Durango 1927-2015) # [[Nahia Zubeldia]] ----'''SORTU''' itzultzaile, musikaria, idazlea (Lapurdi 1982) # [[Nerea del Campo Aguirre]] ef--'''SORTU''' filologoa (Eibar 1971) # [[Nicasia Madariaga]] efef'''SORTU''' margolaria (Bilbo 1874-1970) # [[Sara Estévez]] ----'''SORTU''' kazetaria (Bilbo 1925) # [[Tere Verdes]] efef'''SORTU''' Emakume Abertzale Batza. Erresistentziako kidea (Bilbo 1907-1959) # [[Victoria Mallabiabarrena]] efef'''SORTU'''soprano lirikoa (Mallabia 1867-1960) # [[Adelina Zendejas Gómez]] irakasle, kazetari, aktibista (Mexiko) # [[Aimé Painé]] abeslari maputxea (Argentina) # [[Alaíde Foppa]] poeta, itzultzailea, ekintzailea (Bartzelona-Guatemala) # [[Alice Stewart]] epidemiologa (Erresuma batua) # [[Amelina Ermeline Devant-Le Gallena]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Ana María Moix]] poeta, idazlea (Bartzelona) # [[Andrea Khalfaoui]] 1. ijito doktorea # [[Bartolina Sisa]] iraultzailea (Bolivia) # [[Benita Galeana]] sindikalista, ekintzailea (Mexiko) # [[Boliviako Cholitas escaladoras]] Bolivia # [[Carmen Ballvé]] argazkilaria (Madril) # [[Carmen Orellana Illescas]] ingurumen agentea, basozaina (Balear Uharteak) # [[Cira Crespo]] historialaria, idazlea (Katalunia) # [[Conxa Pérez Collado]] Ekintzaile anarko-feminista eta milizianoa (Katalunia, 1915-2014) # [[Cora Sadosky]]. Matematikaria (Argentina) # [[Coraline Labourdette]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Cristina López Barrio]] abokatu, idazlea (Madril) # [[Diana Trujillo]] ingeniari aeroespaziala (Kolonbia) # [[Domitila Barrios de Chungara]] Boliviar feminista # [[Edith Pretty]] lurjabea eta filantropoa. (Erresuma Batua) # [[Esperanza d'Ors|Esperanza D'ors]] eskutorea (Madril) # [[Ewy Rosqvist-von Korff]] rally pilotua (Suedia) # [[Fanny Blankers-Koen]] atleta (Herbehereak) # [[Flora Sandes]] soldadua (Britainia Handia) # [[Gilka Machado]] poeta (Brasil) # [[Gregoria Apaza]] iraultzailea (Bolivia) # [[Guadalupe Grande]] idazlea, poeta (Madril) # [[Guillermina Uribe Bone]] ingeniari zibila (Kolonbia) # [[Hedina Sijerčić]] idazle, kazetari, poeta (Sarajevo) # [[Helena Janeczek]] idazlea, kazetaria (Italia) # [[Hella Haasse]] idazlea (Herbehereak) # [[Idoia Hernández]] HATXE, piano-jotzailea (Errenteria) # [[Irene Polo]] kazetaria (Katalunia) # [[Irina Antónova]] Arte kritikaria (Mosku) # [[Isabella Karle]] X izpien ikertzailea. EEBB # [[Jacqueline Bidegorri]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Joy Adamson]] naturalista (Austria) # [[Juana Rouco Buela]] anarkista (Argentina) # [[Katharine Burr Blodgett]] fisikaria eta asmatzailea (Estatu Batuak) # [[Kalam Kunde|Kalam Kunda]] Kunde-jotzailea (Burkina Faso) # [[La Voz de la Mujer]] Argentinako aldizkari anarko-feminista. itzulpena # [[Letitia Mumford Geer]] erizaina eta asmatzailea (Estatu Batuak) # [[Louisa Garrett Anderson|Louisa Garret]] Medikua eta sufragista (Britainia Handia) # [[Lucía Sánchez Saornil]] Ekintzaile anarko-feminista eta poeta. Mujeres Libres-en sortzailea (Espainia, 1895-1970). # [[Lucy Parsons]] anarkista, komunista (EEBB) # [[Mamen Moreu]] ilustratzaile, komikigile (Huesca) # [[Manuela León]] Emakume ekintzailea (Ekuador) # [[Malva Flores]] idazlea (Mexiko) # [[Marcela Delpastre]] idazlea (Frantzia) # [[Margaret Roundtree]] Saskibaloi jokalaria (Estatu Batuak) # [[Margarita del Val]] birologoa (Madril) # [[Margarita García Flores]] feminista, abokatua (Nexiko) # [[Marie Langer]] Medikua, psikologoa (Austro-Argentinarra) # [[Mary Moffat Livingstone]] esploratzailea (Hegoafrika) # [[Maria Clemencia Herrera]] Lideresa, ekintzailea (Kolonbia) # [[María Cinta Balagué]] irrati esataria (Bartzelona) # [[María Collazo]] Argentinako anarko-feminista. itzulpena # [[Maria del Mar Lozano]] RAEx-eko zuzendaria (Iruñea) # [[Maria Josefa Saavedra]] abokatua (Bolivia) # [[María Lorena Ramírez]] korrikalaria (Mexiko) # [[Maria Paz Jiménez Escudero]] margolaria (Donostia) # [[Maria Soledad Moral Santa Cruz]] arrain saltzailea, ekintzailea (Portugalete) # [[Marina Núñez]] artista (Palentzia) # [[Marta Lamas]] idazlea, feminista, antropologoa (Mexiko) # [[Maxine Molyneux]] soziologoa, feminista (Pakistan) # [[Mercedes Ateca]] Txirrindularia (Laredo-Kantabria) # [[Mujeres Libres]] 36ko Espainiako Gerra garaiko erakunde anarko-feminista. itzulpena # [[Mujeres Libres (aldizkaria)]] Aurrekoaren aldizkaria. itzulpena # [[Nancy Porsia]] Kazetaria (Italia) # [[Nell Leyshon]] idazlea (Erresuma Batua) # [[Nuria Ruiz de Viñaspre]] poeta (Logroño) # [[Olvido García Valdés]] poeta (Pravia-Asturias) # [[Petrona Eyle]] Medikua, feminista (Argentina) # [[Rebeca Uribe]] poeta, (Mexiko) # [[Rebeca Uribe Bone]] ingeniari kimikoa (Kolonbia]] # [[Rosario Pino]] antzezlea (Málaga) # [[Sara Berenguer Laosa]] Ekintzaile anarko-feminista (Katalunia, 1919-2010) # [[Shadi Ghadirian]] argazkilaria (Iran) # [[Simona Manzaneda]] itzultzailea (Bolivia) # [[Solveig Nordström]] arkeologoa (Suedia) # [[Úrsula Goyzueta]] iraultzailea (Bolivia) # [[Vicenta Juaristi Eguino]] iraultzailea (Bolivia) # [[Victoria Aguirre Anchorena]] margolaria (Buenos Aires) # [[Virginia Bolten]] anarkista, kazetaria (Argentina) # [[Whina Cooper]] ekintzailea (Zeelanda Berria) }} === Hobetuak 2021 === # [[Alicia Iturrioz]] margolaria (Eibar) # [[Louise Michel]] Frantziako anarkista. Parisko Komunan kiderik garrantzitsuenetakoa. # [[Luz Zalduegi]] Albaitaria. (Mallabia) # [[Felisa Areitioaurtena|Felisa Areitioartena]] Antzezlea (Zaldibar) # [[Maria Magunazelaia]] Txirrindulari aitzindaria (Ermua) # [[Anna Sundström]] kimikaria (Suedia) # [[Mariñe Arbeo]] ilustrailea # [[Mercedes Careaga]] Ekintzailea (Eibar) # [[Iratxe Ansa]] dantzaria. (Donostia) ====Berriak 2020 ==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Adela Andikoetxea]] ----'''SORTU''' nekazaria (Urduliz 1954) # [[Ainhoa Urien]] ef--'''SORTU''' idazlea. (Abadiño 1997) # [[Amaia Gabantxo]] ef--'''SORTU''' idazlea itzultzailea (Bermeo1973) # [[Ana Mari Marin]] efef'''SORTU''' margolaria (Elizondo 1933- Iruñea 2020) # [[Andragunea]] '''SORTU''' Durango # [[Aroa Uharte]] ----'''SORTU''' itzultzailea (Leitza 1984) # [[Arrate Hidalgo]] ----'''SORTU''' idazlea, itzultzaile (Bilbo 1987) # [[Arrate Mardaras]] ef--'''SORTU''' idazlea (Abadiño 1960) # [[Askoa Etxebarrieta]] ef--'''SORTU''' flamenko dantzaria (Gasteiz 1976) # [[Dorita Ruiz]] '''SORTU''' Hezkuntza bereziko irakaslea aintzindaria (Burgos-Durango-Euba1944) # [[Erlea Maneros]] ef--'''SORTU''' Artista. Margolaria. (Bilbo 1977) # [[Esther Cruz]] ----'''SORTU''' eskalatzailea. (Murtzia-Euskal Herria 1976) # [[Irati Bilbao]] ef--'''SORTU''' jazz abeslaria. (Durango 1992) # [[Iratxe Mediavilla]] ef--'''SORTU''' zinegilea (Elorrio 1885) # [[Eva Guerrero]] ef--'''SOefefRTU''' dantzaria, koreografoa (Bilbo 1982) # [[Felisa Areitioaurtena]] '''SORTU''' antzezlea (Zaldibar 1902- Donostia 1990) # [[Garazi López de Armentia]] ef--'''SORTU''' dantzaria eta koreografoa (Gasteiz 1984) # [[Garbiñe Elizegi]] ef--'''SORTU''' erizaina, feminista (Baztan 1975) # [[Gemma Sanginés]] ef--'''SORTU''' psikologoa (Bilbo 1970) # [[Ines Olza]] ef--'''SORTU''' ikertzailea (Nafarroa 1982) # [[Isabel Sola]] ef--'''SORTU''' Birologoa (Nafarroa 1967) # [[Ixone Aroma]] ef--'''SORTU''' dantzaria (Durango 1982) # [[Izaro Zubiria]] ef--'''SORTU''' zientzilaria (Gaztelu 1989) # [[Izaskun Ayestaran]] ----'''SORTU''' erreketista (Ibarra 1941) # [[Jaione Camborda]] ef--'''SORTU''' zinegilea (Donostia 1983) # [[Joana Olasagasti]] ----'''SORTU''' dantzaria (Baiona 1990) # [[Jone Elorriaga]] ef--'''SORTU''' artista (Durango 1993) # [[Jone Martinez Palacios]] ef--'''SORTU''' irakaslea, feminista (Bizkaia 1995) # [[Josune Ilundain]] ef--'''SORTU''' sortzailea, ekintzaile, idazlea. (Nafarroa 1990) # [[Judit Muñoz]] ef--'''SORTU''' matematikaria eta ikertzailea (Abadiño 1991) # [[Juana Arrillaga|Juana "Juanita" Arrillaga]] efef'''SORTU''' erraketista (Elgoibar 1925- Mexiko 2022) # [[Juanita Gorroño]] efef'''SORTU''' panderojolea (Muxika 1913-Zornotza1991) # [[Juliana Zubizarreta]] efef'''SORTU''' panderojolea (Elgoibar1910-2006) # [[Julie Adrienne Karrikaburu]] efef'''SORTU''' musikologoa (Zuberoa1827-1898) # [[Karmele Gisasola]] ef--'''SORTU''' Herri kirolak (Mallabia1994) # [[Karmele Mitxelena]] ef--'''SORTU''' Idazlea eta iralkaslea (Oiartzun1988) # [[Larraitz Ariznabarreta]] ----'''SORTU''' antropologoa (Bilbo1968) # [[Leyre Arrieta |Leyre Arrieta Alberdi]] ef--'''SORTU''' historialaria (Mutriku1971) # [[Leire Elustondo Quiñones]] ef--'''SORTU''' Abeslaria, kazetaria (Ermua1993) # [[Lide Arana]] ----'''SORTU''' zientzialaria (Donostia1984) # [[Lurdes Huizi]] --ef'''SORTU''' irakaslea, (Goizueta1958-2020) # [[Luzia Sagastasoloa]] efef'''SORTU''' maistra, irakaslea, moja (Mallabia1912-Gasteiz1999) # [[Maialen Arregi]] ef--'''SORTU''' Arkitektoa (Elorrio1986) # [[Mabel Cañada Zorrilla]] ----'''SORTU''' feminista, ekintzailea (Bilbo1952) # [[Mabi Revuelta]] ef--'''SORTU''' artista plastikoa (Bilbo1967) # [[Maddi Ane Txoperena]] ef--'''SORTU'''bertsolaria, kazetaria eta feminista (Hendaia1994) # [[Maiana Bidegain]] ----'''SORTU''' zinegilea (Lapurdi1977) # [[Maite Lephaille]] ----'''SORTU''' irrati-esataria (Zuberoa1957) # [[Maite López]] ef--'''SORTU''' idazlea, itzultzailea (Azkoitia1985) # [[Mari Cruz Guruzeta]] efef'''SORTU''' ekintzailea (Aramaio1871-Areatza1934) # [[Mari Jose Kerejeta]] ----'''SORTU''' idazlea (Zegama1961) # [[Mari Karmen Goñi]] ----'''SORTU''' irakasle aitzindaria (Baztan ?) # [[María Jesús Cueto]] ef--'''SORTU''' artista. (Santander-Bilbo1951) # [[Maria González Gorosarri]] ef--'''SORTU''' Kazetaria, idazlea (Durango1978) # [[Maria Dolores Larramendi]] efef'''SORTU''' erraketista (Pasaia1926-2023) # [[Maria Mentxaka]] ef--'''SORTU''' kirol argazkilaria (Mungia1976) # [[Maria Merino]] ef--'''SORTU''' matematikaria (Bilbo1976) # [[Maria Txurruka]] efef'''SORTU''' erraketista (Elgoibar1923-2000) # [[Mari Carmen Ruiz]] ----'''SORTU''' aktore ohia (Bilbo1944) # [[Marijo Deogracias]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Antzuola1973) # [[Miren Larrea]] ef--'''SORTU''' antzezlea. (Zornotza1981) # [[Myriam Cameros Sierra|Myriam Cameros]] ef--'''SORTU''' Ilustratzailea (Iruña1978) # [[Nerea Irastorza]] ----'''SORTU''' zientzialaria (?, 1991) # [[Nerea Loiola Pikaza|Nerea Loiola]] ef--'''SORTU''' idazlea (Deba1985) # [[Olga Cazalis]] --ef'''SORTU''' erraketista (Markina-Xemein1925-Tenerife2018) # [[Pilar Claver]] ----'''SORTU''' aktibista (Izaba1918-2000) # [[Uxune Martinez Mazaga]] ef--'''SORTU''' Zabalkunde zientifikorako arduraduna (Garai1969) # [[Udane Ostolaza]] ef--'''SORTU''' Harri-jasotzailea (Orio2005) # [[Yolanda Mazkiaran]] '''SORTU''' dokumentalgilea (Altsasu1963) # [[Zaloa Fuertes]] ef--'''SORTU''' Argazkilaria (Mexiko-Abadiño1983) # [[Zuriñe del Cerro]] efef'''SORTU''' feminista historikoa (Bilbo1956-2020) # [[Katalin Karikó]] Biokimikaria (Hungaria) # [[Adela Cortina]] filosofoa (Valentzia) itzulpena # [[Adelina Gutiérrez]] astrofisikaria (Txile) # [[Alda Lara]] idazlea. (Angola). itzulpena # [[Alicia Miyares]] Filosofoa, feminista (Asturias) itzulpena # [[Alexandra David-Néel]] bidaiaria, idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Alexandra Olaya]] zientzialaria. Kolonbiarra. Itzulpena # [[Ama Ata Aidoo]] idazle afrikarra. Itzulpena # [[Amancay Gaztañaga]] abeslaria (Mexiko) # [[Amelia Opie]] idazlea ingelesa # [[Aminata Sow Fall]] idazlea (Senegal) itzulpena # [[Amparo Sánchez]] abeslaria (SEvilla) # [[Ana de Miguel]] filosofoa, feministra (SAntander) itzulpena # [[Ana Kiro]] galiziar abeslaria. itzulpena # [[Ana María Crespo de las Casas]] farmazialaria. (Tenerife) itzulpena # [[Andrée de Jongh]] belgika erresistentziako kidea # [[Ángeles López de Ayala]] kazetaria, politikaria, dramaturgoa (Sevilla) # [[Anna Burns]] idazlea (Belfast)itzulpena # [[Anna Surinyach]] fotokazetaria (Katalunia) # [[Anne Carson]] Poeta (Kanada) itzulpena # [[Anne Palles]] Sorgintzat errea (Danimarka) # [[Anoushka Shankar]] musikagilea itzulpena # [[Antonia Ferrín Moreiras]] Matematikaria, astronomoa (Galizia) # [[Ariane Lopez-Huici]] argazkilaria. Itzulpena # [[Asha Ismail]] mutilazioaren aurkako ekintzailea (Kenya) # [[Atala Apodaca]] feminista, iraultzailea (Mexiko) # [[Aziza Brahim]] abeslari sahararra (Itzulpena) # [[Beatrice Shilling]] asmatzailea (Ingalaterra) itzulpena # [[Becky Siegel]] dantzaria, koreografoa, zuzendaria (EEBB) Iruñea # [[Bel Zaballa]] kazetaria, idazlea (Katalunia) # [[Belén Bermejo]] idazlea, argazkilaria eta editorea (Madril) # [[Belén de Sárraga]] kazetaria, ekintzailea (Valladolid-Mexiko # [[Beryl Markham]] hegazkinlaria, idazlea (Ingalaterra-Kenya) itzulpena # [[Bertha Benz]] asmatzailea # [[Bertha Lutz]] Brasilgo urbanista eta feminista. # [[Blanca Silveira]] astronomoa (Venezuela) itzulpena # [[Beulah Louise Henry]] asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Carme Alvariño]] historialaria (Galizia) itzulpena # [[Carla Simón]] zinegilea (Katalunia) # [[Carmen Castillo (zinegilea)|Carmen Castillo]] zinegilea (Txile). itzulpena # [[Carmen de Burgos]] poeta eta kazetaria (Almeria) itzulpena # [[Carmen Gil Martinez]] idazlea. (Cadiz) # [[Carmen Portinho]] (itzulpena) (Brasil) # [[Catherine Destivelle]] eskalatzailea (Frantzia) # [[Cécile Rol-Tanguy|Cécile Rol]] Erresistentea. Frantzia. Itzulpena # [[Celinda Arregui]] politikaria, feminista (Txile) # [[Claire Goll]] kazetaria, idazlea bakearen aldeko altibista (Alemania-Frantzia) # [[Claudia Paz y Paz]] giza eskubideen defentzailea # [[Consuelo Álvarez Pool]] idazlea (Katalunia) # [[Cony Carranza Castro]] feminista, hezitzailea (El Salvador) # [[Cora Ratto de Sadosky]] matematikaria eta ekintzailea (ARgentina) # [[Dacia Maraini]] eleberrigilea (Italia) # [[Diane di Prima]] Poeta (EEBB) itzulpena # [[Dilhan Eryurt]] astronomoa, astrofisikaria (Turkia) # [[Dora Alonso]] Kazetaria eta idazlea (Kuba) itzulpena # [[Dorothea Klumpke]] astronomoa. EEBB # [[Dorothee Sölle]] Poeta eta teologoa. Itzulpena # [[Dulce Chacón (idazlea)|Dulce Chacón (Idazlea)]] Zafra. Itzulpena # [[Ebru Timtik]] abokatu kurdua. (Istambul) # [[Elena García Armada]]ingeniaria, asmatzailea (Santander) # [[Elodia Zaragoza-Turki]] idazlea,poeta,editorea # [[Emilie Flöge]] jostuna # [[Emma Chacón i Lausaca]] musikagilea (Bartzelona) itzulpena # [[Emma Lehmer]] matematikaria (Estatu Batuak) itzulpena # [[Encarnación Cabré]] arkeologoa (Madril) itzulpena # [[Eugenia Sacerdote de Lustig]] zientzilaria (Turin-Buenos Aires) (Itzulpena) # [[Eva Gonzalès]] margolaria (Paris) (Itzulpena) # [[Fanny Bullock Workman]] bidaiaria, idazlea, itzulpena # [[Filipa César|Filipa Cesar]] zinema zuzendaria (Portugal) itzulpena # [[Florence Rena Sabin]] zientzialaria. (EEBB) itzulpena # [[Francisca Vives]] historialaria (Cadiz) itzulpena # [[Gabrielle Roy]] Kanadar idazlea. (Kanada) # [[Gertrude Jekyll]] Lorezaina (Erresuma Batua) # [[Gloria Anzaldúa]] idazlea. aktibista (EEBB) itzulpena # [[Guadi Galego]] abeslaria (Galizia) (Itzulpena) # [[Hayley Westenra]] abeslaria (Zeelanda Berria) itzulpena # [[Helin Bölek]] abeslaria (Turkia) # [[Helena Maleno]] aktibista (El Ejido) Itzulpena # [[Ida Vitale]] idazlea. (Uruguai) itzulpena # [[Idea Vilariño]] idazlea. itzulpena # [[Inma Chacón]] idazlea (Zafra) itzulpena # [[Irene Solà]] idazlea, artista (Katalunia) # [[Irene Vallejo Moreu]] filologa eta idazlea (Zaragoza) # [[Irma Alicia Velásquez Nimatuj|Irma Alicia Velásques Nimatuj]]Guatemala, kazetaria eta antropologoa # [[Isabella Bird]] bidaiaria. idazlea (itzulpena) # [[Isabel Bono]] poeta, (Malaga) itzulpena # [[Jacinta Ortiz]] poeta (Granada) # [[Jennifer Doudna]] biokimikaria (EEBB) itzulpena # [[Jessie Fauset]] Poeta amerikarra itzulpena # [[Jessica Anderson]] idazle Australiarra. itzulpena # [[Jineth Bedoya]] Kazetaria. (Kolonbia) itzulpena # [[Joan Jara]] dantzaria (Txile) Victor Jararen bikotea # [[Joanne Chory]] biologoa. EEBB itzulpena # [[Josefa Llanes Escoda]] sugrafista (Filipinas) itzulpena # [[Judith Wright]] idazlea (Australia) itzulpena # [[Julia Antivilo]] artista (Txile) # [[Julie-Victoire Daubié]] idazle franziarra. itzulpena # [[Katharine Tynan]] idazle, Irlanda, itzulpena # [[Kenojuak Ashevak|Kenojuak Ashevah]]margolaria (Kanada) # [[La Yegros]] abeslaria (ARgentina-Okzitania # [[Laura Freixas]] idazlea (Bartzelona) (Itzulpena) # [[Leda Valladares]] abeslaria,(Argentina) (itzulpena) # [[Leila Aboulela]] sudandar idazlea (Itzulpena) # [[Leona Chalmers]] aktorea eta asmatzailea. EEBB. itzulpena # [[Leonor Orosa]] Koreografoa (Filipinak) # [[Lian Monserrate]] Muralgilea (Estatu Batuak) # [[Elizabeth Magie]] asmatzailea. (EEBB). Itzulpena # [[Lucía Garibaldi]] Zinegilea (Uruguai) Itzulpena # [[Luisa Capetillo]] anarkista, sindikalista, faminista (Puerto Rico) itzulpena # [[Magda Szabó|Magda Szabo]]idazlea (Hungaria) # [[María Andresa Casamayor]] matematikaria (Zaragoza) itzulpena # [[Maria Aurèlia Capmany]] eleberrigile, antzerkigile (Katalunia) itzulpena # [[Maria Isabel Barreno]] idazlea (Portugal) itzulpena # [[Maria Beasley]]. Asmaztzailea. (EEBB) # [[María Cumplido]] matematikaria. (itzulpena) # [[María Malla]] idazlea, katalana. itzulpena # [[María Mariño]] idazlea. (Galizia). itzulpena # [[Maria Pereira]] Asmatzailea (Portugal) # [[María Salvo]] Antifrankisgta (Bartzelona) itzulpena # [[Maria Teresa Horta]] idazlea (Portugal) itzulpena # [[María Teresa León]] idazlea (Errioxa) itzulpena # [[María Vallet Regí|María Vallet Regi]] Kimikaria (Kanaria) # [[María Y. Orosa|Maria Y. Orosa]] Medikua eta ikertzailea # [[Mariama Bâ]] idazlea (SEnegal) # [[Marica Campo]] idazlea (GAlizia) # [[Marie Hankel]] Esperanto idazlea, sufragista (Alemania) itzulpena # [[Marie Paradis]] alpinista Suitzarra. Itzulpena # [[Marie Under]] idazlea (Estonia) itzulpena # [[Marion Donovan]] asmaitzailea. EEBB. itzulpena # [[Mariví Ibarrola]] argazkilaria. (Naiara). itzulpena # [[Marivi Iturbe Etxeberria]] gizarte laguntzailea. Etxebarri. itzulpena # [[Margaret Harwood|Margaret Harwook]] Astronomoa (Estatu Batuak) itzulpena # [[Margaret Burbidge]] Astronomoa. (Inglaterra) itzulpena # [[Margarida Borràs]] Transexuala (Valentzia) # [[Margarita Michelena]] poeta (Mexiko) # [[Margarita Parra Álvarez]] Kimikaria, (Valentzia) # [[Martha Coston]]asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Marta Elena Casaús Arzú]] historialaria eta idazlea.(Guatemala) # [[Maruja Mallo]] margolaria (Galizia) itzulpena # [[Melitta Bentz]] asmatzailea alemaniarra itzulpena # [[Mercè Company]] idazlea (Katalunia) itzulpena # [[Mercè Ibarz]] idazlea (ARagoi) # [[Mikeas Sánchez]] poeta, irakaslea, idazlea (Mexiko) # [[Mónica Cahen D'Anvers]] kazetaria (Argentina) itzulpena # [[Montserrat Gudiol]] margolaria, (Bartzelona) itzulpena # [[Montserrat Torrent i Serra]] organojolea. (Bartzelona) itzulpena # [[Nella Larsen]] idazlea Afrikar-amerikarra. Itzulpena # [[Nellie Campobello]] idazlea eta dantzaria (Durango-Mexiko) itzulpena # [[Nerea Irigoyen]] zientzialaria. Zaragoza # [[Ngaio Marsh|Ngaio Marsh]] idazle, antzerlea. itzulpena # [[Olga Orozco]] poeta (Agentina) Itzulpena # [[Orsola Casagrande]] (Italia) # [[Pamela Hinkson]] idazle anglo irlandarra # [[Patricia Bath|Patricia Bath]] Medikua. itzulpena # [[Paula Nenette Pepín]] musikaria. # [[Paula Wiesinger]] eskiatzaile italiarra (Izulpena) # [[Paulina Chiziane]] idazle Monzambike. Itzulpena # [[Pilar del Río|Pilar del Rio]] kazetaria eta itzultzailea.(Granada). (itzulpena) # [[Pilar Alonso Ibañez]] etnografoa, historialaria (Markiz, Araba) itzulpena # [[Pilar Bellver]] idazlea, feminista (Jaen) itzulpena # [[Policarpa Salabarrieta]] ekintzalea (Kolonbia)(Itzulpena) # [[Raina Telgemeier]] komikigilea. (EEBB) itzulpena # [[Rosalinda L. Orosa]] Idazlea (Filipinak) # [[Saiza Nabarawi]] idazlea, feminista (Egipto) (Itzulpena) # [[Sagrario Vera Gordo]] Gerrillaria. (Badajoz) # [[Sandra Morán]] abeslaria, politikaria (Guatemala) itzulpena # [[Sara Curruchich]] abeslaria. Guatemala. itzulpena # [[Sarah Mather]] asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Severina Luna de Orosa]] medikua eta idazlea (Filipinak) # [[Silvia Cuevas Morales|Silvia Cuevas]] idazlea Txile. itzulpena # [[Stefi Troguet]] Alpinista (Andorra) # [[Susana Malón]] astronomoa (Zaragoza) Itzulpena # [[Susana Thénon]] itzultzaile, poeta (ARgentina). Itzulpena # [[Susana Vera]] argakilari-kazetaria (Iruñea) itzulpena # [[Suceso Portales]] jostuna eta anarko-sindikalista (Extremadura) # [[Syra Alonso]] idazlea, (Galizia). itzulpena # [[Teresa Eguibar]] eskulturea (Madril). itzulpena # [[Teresa Flores]] Feminista, ekintzailea (Txile) # [[Teresa Meana]] ekintzaile feminista (Gijón) # [[Vandana Shiva]] Idazlea. (India) (Itzulpena) # [[Violette Leduc]] Idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Violette Szabo]] Espia (Erresuma Batua) # [[Yaa Gyasi]] idazle afroamerikarra.(Ghana) itzulpena # [[Yasmina Reza]] idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Zenobia Camprubí]] idazlea eta itzultzailea itzulpena }} ====2018-2019==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agustina Otaola]] ----'''SORTUA''' Erraketista (Errenteria) # [[Alaitz Muro]] ef-- '''SORTUA''' ipuin kontalaria eta margolaria (Durango) # [[Amaia Aroma Lejarreta]] ef-- '''SORTU''' Txistularia (Abadiño) # [[Ainhoa Zuazua]] ef-- '''SORTUA''' Abeslaria (Ermua) # [[Angelita Alberdi]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Arantzazu Ametzaga]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea # [[Ascensión Badiola]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea(Bilbo) # [[Aurora Abasolo]] efef '''SORTUA''' Abeslaria (Durango) # [[Begoña Sopelana]] efef '''SORTUA''' Kooperantea, soziologoa (Iurreta) # [[Benita Uribarrena]] efef '''SORTUA''' Ekintzailea antifaxista (Durango) # [[Damaris Pan]] ef--'''SORTUA''' artista (Mallabia) # [[Digna Garitaonandia]] efef '''SORTUA''' Erraketista # [[Dina Bilbao]] efef '''SORTUA''' Kirolaria (Ondarroa)) # [[Eladia Altuna]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Irura) # [[Elena Olabe]] ef-- '''SORTU''' Poeta (Durango) # [[Elena Solatxi]] ef--'''SORTUA''' Eskultorea (Bilbo) # [[Elena Orobiogoikoetxea]] ----'''SORTUA''' Piano jolea (Durango) # [[Emilia Gomez]] ----'''SORTUA''' Erraketistan. (Valentzia) # [[Estibalitz González]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea (Ermua) # [[Eugenia Iriondo]] efef '''SORTUA'''Erraketista (Eibar) # [[Gloria Agirre]] ef-- '''SORTUA'''Erraketista (Asteasu) # [[Gloria Zubia]] efef '''SORTU''' ekintzailea (Durango) # [[Ines Etxegibel]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Durango) # [[Irati Eguren]] ef-- '''SORTUA''' Arkitektoa, ilustratzailea (Durango) # [[Irene Ibaibarriaga]] efef'''SORTU''' Erraketista (Ermua) # [[Jesusa Garitaonandia]] efef '''SORTU''' Erraketista (Mallabia) # [[Juana Elgezabal]] efef '''SORTUA'''Enpresaria (Derio) # [[Juanita Ibaibarriaga]] efef '''SORTUA''' Ekintzailea (Ermua) # [[Juanita Mir]] efef '''SORTUA''' Kazetaria, idazlea (Iruñea) # [[Juanita Unzueta]] efef '''SORTUA''' Dantzaria (Eibar) # [[Julia Klaudia Gabilondo]] efef '''SORTUA''' Idazlea (Mungia) # [[June Arbeo]] ef-- '''SORTUA'' Atleta (Durango) # [[Kattalin Agirre]] efef '''SORTUA''' Mugalaria, Frantziako erresistentziako kide (Sara) # [[Koro Benito]] ef-- '''SORTUA''' Poeta (Lumbrales) # [[Lara Izagirre]] ef-- '''SORTUA''' Zinegilea (Zornotza) # [[Libe Goñi]] ef-- '''SORTUA''' Irakaslea (Oteitza) # [[Lidia Cañete]] ef-- '''SORTUA''' kirolaria (Durango) # [[Lourdes Munitxa]] efef '''SORTUA''' Euskaltzalea (Zornotza) # [[Lucia Areitioaurtena]] efef '''SORTUA'''Erraketista (Ermua) # [[Luz Zalduegi]] efef '''SORTUA''' Albaitaria (Mallabia) # [[Maddi Barber]] ef-- '''SORTUA''' Zinegilea (Lakabe) # [[Maitane Alonso]] ef-- '''SORTU''' Ikertzailea,asmatzailea (Sodupe) # [[Maria Ana Bidegaray]] ---- '''SORTU''' Idazlea, feminista (Hazparne - Lapurdi) # [[Maria Arrillaga]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Elgoibar) # [[Maria Camino Oskoz]] efef '''SORTUA''' Maistra. (Iruñea) # [[Mari Carmen Lasagabaster]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Mari Carmen Madariaga]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Igorre) # [[Maria Antonia Uzkudun]] --ef'''SORTUA''' Erraketista (Anoeta) # [[Maria Luisa Alberdi]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Maria Luisa Senar]] --ef'''SORTUA'''Erraketista (Pasaia) # [[Maria Pilar Urriza]] ef--'''SORTUA''' Dantzaria (Lantz) # [[Maria San Juan de Garonda]] ---- '''SORTUA'' emagina. inkisizioa sutan erre zuen (Mungia) # [[Maribi Unamuno]] ---- '''SORTUA''' Filologoa. (Aulesti) # [[Meritxel Relaño]] ef-- '''SORTUA''' Unicefeko arduradun nagusia Yemenen (Durango) # [[Mila Salterain]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea (Durango) # [[Miren Alazne Iruretagoiena]] ef-- '''SORTU''' ekintzailea (Zarautz) # [[Miren Maortua]] efef '''SORTUA''' Idazlea (Zaldibar) # [[Miren Uzkudun]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Asteasu 1922-) # [[Nerea Etxegibel]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Durango 1964- ) # [[Oihana Azkorbebeitia]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Abadiño 1981- ) # [[Paula Lamarain]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Eibar 1924-2018) # [[Rosa Soroa]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Elduaien 1945- ) # [[Rosario Aranburu]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Eibar 1921-2015) # [[Silvia Trigueros]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Abadiño 1976) # [[Teri Ibarrola]] ---- '''SORTUA''' Ipuin kontalaria (Aulesti) # [[Vanessa Goikoetxea]] ef-- '''SORTU''' abeslaria (Florida 1980- ) # [[Zoila Askasibar]] ef-- '''SORTUA''' inprimatzailea (Elgeta 1877-1945) # [[Shakuntala Devi]] efef Idazlea (India) (Itzulpena) # [[Almudena Hernando]] ---- arkeologoa (Madril 1959)(itzulpena) # [[Gisella Perl]] efef Ginekologoa judua (Hungaria 1907-1988) (itzulpena) # [[Luna Miguel]] ef-- idazlea (Alcalá de Henares 1990- ) (itzulpena) # [[Mae Jemison]] ef-- ingeniari (Alabama 1956- ) (Itzulpena) # [[Maria Antonia Canals]] ef-- matematikaria (Bartzelona) (Itzulpena) # [[Mercedes Colás]] efef Maiatzeko plazako amak (Argentina 1925-2021) (Itzulpena) }} === [[Fitxategi:Gnome-colors-alacarte2.svg|30px]] Hobetuak === ==== 2020 ==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Elorriaga]] (Iurreta) # [[Ana Diez]] zinemagilea (Tutera) # [[Amaia Iturbide]] idazlea (Bilbo-Getxo) # [[Ariane Lopez-Huici|Ariane López Huici]] argazkilari lapurtarra. # [[Erika Lagoma]] Bertsolaria, feminista (Lesaka-Durango) # [[Gurutzi Arregi]] etnografoa (Durango) # [[Iñaxi Etxabe]] Bertsolaria, (Zumaia-Zarautz) # [[Isabel Coixet]] zinegilea (Katalunia) # [[Itziar Mendizabal]] Dantzaria (Gipuzkoa # [[Luzia Goñi]] bertsolaria (Basaburua) # [[Maider Fernandez]] zinegilea (Donostia) # [[Maria Zambrano]] idazlea (Madril) # [[Martina Ibaibarriaga]] gerrillaria (Berriz) # [[Matxalen Ziarsolo]] saskibaloi jokalaria (Ermua) # [[Oihana Alkorta]] musikaria (Orio-Zarautz) # [[Primi Erostarbe]] panderojolea eta irrintzilaria (Oñati) # [[Teodora Zuloaga]] zeramikaria (Madril-Segovia) # [[Trota Salernokoa]] ginekoloagoa(Italia) # [[Alfonsina Strada]] txirrindulari argentinarra (Mototsa) }} ==== 2018-2019 ==== # [[Balendiñe Albizu]] efef Idazlea (Zumaia) # [[Gurutze Frades]] ef-- Kirolaria (Durango-Iurreta) # [[Lourdes Unzueta]] ef-- Idazlea (Durango) # [[Uri Ruiz Bikandi]] efef Idazlea (Durango) == HOBETUAK == === Hobetuak 2023 === {{zutabeak|kopurua=3| # [[Sonia Etxezarreta]] '''--ef'''mahai-tenislaria (Irun 1968?- 2011) # [[Yusra Mardini]] '''ef--'''igerilaria, errefuxiatua (Siria 1998) # [[Olatz González]] '''ef--'''antropologoa (Bilbo 1973) # [[Eider Cardeñosa]] '''ef--'''karateka (Gasteiz 1995) # [[Graziana Barrenetxea]] '''----'''sorginkeriaren biktima (Zugarramurdi 1540-Logroño 1610) # [[Ainara Elbusto]] '''ef--'''txirrindularia (Nafarroa 1992) # [[Patricia López Arnaiz]] '''ef--''' (Gasteiz 1981) # [[Sofia Otero]] '''ef--'''aktorea (Basauri 2013) # [[Estibaliz Urresola Solaguren]] '''ef--'''film zuzendaria, gidoilaria (Laudio 1984) # [[Kim Ju-ae]] '''ef--'''Kim dinastiako kidea (Ipar Korea 2013) # [[Barbara Stanwyck]] '''efef'''aktorea (AEB 1907-1990) # [[Glenn Close ]] '''ef--'''aktorea (AEB 1947) # [[Lola Baldrich]] '''ef--'''aktorea (Toledo 1967) # [[Lola Herrera]] '''ef--'''aktorea (Valladolid 1935) # [[Federica Montseny]] '''efef'''anarkista, idazlea (Madril 1905-Frantzia 1994) # [[Céline Laguarde]] '''efef'''argazkilaria (Lapurdi 1961) # [[Aroa Gorostiza]] '''ef--'''txirrindularia (Elorrio 2002) # [[Anna Muzytxuk ]] '''ef--'''xake-jokalaria, aktibista (Ukraina 1990) # [[Clara Azurmendi]] '''ef--'''badminton kirolaria (Donostia 1998) # [[Irene Papas]] '''efef'''aktorea, abeslaria (Grezia 1926-2022) # [[Uxue Apaolaza]] '''ef--'''idazlea (Hernani 1981) # [[Hélène Carrère d'Encausse]] '''efef'''historialaria (Paris 1929) # [[Lisa Simpson]] marrazkietako pertsonaia (AEB 1987) # [[Maggie Simpson]] marrazkietako pertsonaia (AEB 1987) # [[Emakumearen historia]] emakumearen eginkizuna historian zehar # [[Oihana Azkorbebeitia]] '''ef--'''korrikalaria (Abadiño 1981) # [[Ione Irazabal]] '''ef--'''aktorea (Elorrio 1963) # [[Hürrem Sultan]] haseki sultan (Poloniako Erresuma,?-Otomandar Inperioa,1558) # [[Irene Atenaskoa]] '''--ef'''enperatrizea (Atenas,752-Lesbos,803) # [[Angelique du Coudray]] '''--ef'''emagina (Frantzia, 1712-1794) # [[Enara López]] '''ef--'''txirrindularia (Bilbo 1997) # [[Genero-rol]] # [[Genero-desparekotasun]] # [[Louise Joy Brown]] '''ef--'''1. probeta umea (Erresuma Batua 1978) # [[Marije Fullaondo]] '''ef--'''politikaria (Getxo, 1964) # [[Francisca Pizarro Yupanqui]]'''ef--'' Quispe Sisa eta Francisco Pizarroren alaba (Peru,1534-Cáceres,1598) # [[Hassiba Ben Bouali]] '''efef''Aljeriako Independentzia Gerrako gudaria (1938 - 1957) # [[Irene Paredes]] '''ef--'''futbolaria (Legazpi 1991) # [[Oihane Hernandez]] '''ef--'''futbolaria, defentsa (Sopela 2000) # [[Misa Rodríguez]] '''ef--'''futbolaria, atezaina (Kanariak 1999) # [[Filipa Moniz]] '''ef--'''Kristobal Kolonen emaztea (Portugal, 1455-1485) # [[Agatha Barbara]] '''efef'''presidentea, aitzindaria (Malta 1923-2002) # [[Elena Furiase]] '''ef--'''aktorea, idazlea (Madril 1988) # [[Itsaso Arana]] '''ef--'''ktorea, zuzendaria (Nafarroa 1985) # [[Ane Santesteban]] '''ef--'''txirrindularia (Errenteria 1990) # [[Maite Ruiz de Larramendi]] '''ef--'''pilotari ohia (Beasain 1973) # [[Claudia Zornoza]] '''ef--'''futbolaria, erdilaria (Madril 1990) # [[Alexia Putellas]] '''ef--'''futbolaria, erdilaria (Bartzelona 19) # [[Susana Zapke]] '''ef--'''musikologoa (Gipuzkoa 1965) # [[Maite Agirre ]] '''ef--'''aktore, antzerkigilea (Zarautz 1955) # [[Noe Itō]] '''efef'''aktibista, eraila (Japonia 1895-1923) # [[Edmonia Lewis]] '''efef'''eskultorea (AEB 1844-Londres 1907) # [[Libe Mimenza]] '''ef--'''kazetaria, ikertzailea (Elorrio 1988 19) # [[Maddalen Dorronsoro Amiano]] '''ef--'''abesbatza zuzendaria (Lezo 1987) # [[Aintzane Encinas]] '''ef--'''futbolaria ohia, entrenatzailea (Donostia 1988) # [[Alba Redondo]] '''ef--'''futbolaria, aurrelaria (Albacete 1996) # [[Jennifer Hermoso]] '''ef--'''futbolari aurrelaria eta erdilaria (Madril 1990) # [[Ainhoa Cantalapiedra]] '''ef--'''abeslaria (Galdakao, 1980) # [[Zoleka Mandela]] '''efef'''aktibista (Hegoafrika, 1980-2023) # [[Ana Terradillos]] '''ef--'''kazetaria (Donostia 1973) # [[Lidia Valentín ]] '''ef--'''pisu-jasotzailea (Leon 1985) # [[Maite Oroz]] '''ef--'''futbolaria (Nafarroa 1998) # [[Adania Shibli]] '''e---'''idazlea (Palestina, 1974) # [[Rafeef Ziadah]] '''e---'''poeta (Libano, 1979) # [[Yolanda Alzola]] '''ef--'''telebista aurkezlea (Bizkaia, 1970) # [[Silvia Intxaurrondo]] '''ef--'''kazetaria (Barakaldo, 1979) # [[Miren Arzallus]] '''----'''moda historialaria, ikertzailea (Bilbo 1978) # [[June Ansoleaga]] '''ef--'''kazetaria (Sopela 1987) # [[Zuriñe Zulaika]] '''----'''metereologoa, fisikaria (?, ?) # [[Maria Eugenia Luc]] '''ef--'''musikagilea ( Argentina/Euskal Herria 1958) # [[Yurena]] '''ef--'''abeslaria (Santurtzi 1969) # [[Amanirenas]] '''e-e-'''erregina eta gobernadorea (Kuxeko Erresuma, K.a.57 - K.a.10) # [[Gabriela Silang]] '''efef'''Filipinetako heroia (Filipinak, 1731-1763) # [[Bene Bergado]] '''----'''artista, eskultorea (Salamanca/Bizkaia 1963) # [[Margarita López Maturana]] '''efef''' moja beatoa, Berrizko Mesedeetako Misiolarien sortzailea (Bilbo 1884-Donostia 1934) # [[Diana Krall]] '''ef--''' piano-jotzailea eta jazz abeslaria (Kanada 1964) # [[Maria Gebara]] ---- idazlea (Valladolid, ? - ? ,1683) # [[Janire Gonzalez Etxabarri]] ef-- surflaria (Zumaia 2005) }} == [[Fitxategi:Gnome-system-users.svg |30px|]] Wikilariok == (Zure izena gehitu dezakezu iturburu kodea aldatu eta 4 bider ALT Gr + 4 sakatuta (4 aldiz "~" agertuko da) # [[Lankide:Wikimaribarre|Wikimaribarre]] ([[Lankide eztabaida:Wikimaribarre|eztabaida]]) 18:22, 13 ekaina 2018 (CET) # [[Lankide:Lurdeswiki|Lurdeswiki]] ([[Lankide eztabaida:Lurdeswiki|eztabaida]]) 18:17, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:Larrauri|Larrauri]] ([[Lankide eztabaida:Larrauri|eztabaida]]) 18:18, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:OrtuUrti|OrtuUrti]] ([[Lankide eztabaida:OrtuUrti|eztabaida]]) 18:22, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:Mototsa|Mototsa]] ([[Lankide eztabaida:Mototsa|eztabaida]]) 11:20, 22 uztaila 2020 (CET) # [[Lankide:Joseintx|Joseintx]] ([[Lankide eztabaida:Joseintx|eztabaida]]) 18:22, 9 urria 2020 (CET) # [[Lankide:Isabeliraurgi|Isabeliraurgi]] ([[Lankide eztabaida:Isabeliraurgi|eztabaida]]) 17:48, 16 urria 2020 # [[Lankide:Mgaraizabal|Mgaraizabal]] ([[Lankide eztabaida:Mgaraizabal|eztabaida]]) 18:00, 5 azaroa 2021 (CET) # [[Lankide:josi|Josi]] ([[Lankide eztabaida:Josi|eztabaida]]) 18:00, 5 azaroa 2021 (CET) # [[Lankide:Andremendea|Andremendea]] ([[Lankide eztabaida:Andremendea|eztabaida]]) 16:43, 15 azaroa 2024 (CET) # [[Lankide:JULEBAR|JULEBAR]] ([[Lankide eztabaida:JULEBAR|eztabaida]]) 16:48, 15 azaroa 2024 (CET) == Wikilaguntza == * [https://eu.wikipedia.org/wiki/Laguntza:Gida_arina Gida Arina] * [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:C%C3%B3mo_subir_imagen_con_la_app_de_Wikimedia_Commons.pdf Cómo subir una imagen con la app de Wikimedia Commons] * [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ejemplo_de_subida_de_imagen_a_Commons,_introduciendo_geolocalizaci%C3%B3n.webm Ejemplo de subida de imagen a Commons, introduciendo geolocalización] == [[Fitxategi:Gnome-web-browser.svg|30px]] Kanpo estekak == * Nola igo argazkiak Commons-era? [[c:File:Ejemplo_de_subida_de_imagen_a_Commons,_introduciendo_geolocalización.webm|Ordenagailutik (bideoa)]] | [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/89/C%C3%B3mo_subir_imagen_con_la_app_de_Wikimedia_Commons.pdf App-etik (PDF)] | [[:es:Wikipedia:Encuentros/Wiki_Takes_Vitoria-Gasteiz/Ayuda|Ideia gehiago...]] * [https://anboto.org/durango/1583310345667-wikipedia-erreminta-ona-dela-uste-dugu-emakumeek-erreferentzialtasuna-lortzeko Wikipedia erramienta ona dela uste dugu emakumeek erreferialtsuna lortzeko]Anboto 2020/03/04 * [https://www.elcorreo.com/bizkaia/duranguesado/durangaldeko-andren-ekarpenak-20200122193350-nt.html?edtn=bizkaia&fbclid=IwAR1hHPcQJaQM-WaIU7mYeNetsB89jEH2-BWSA0fPGjbTgTkHpqtKRT9BnCc#vca=fixed-btn&vso=rrss&vmc=fb&vli=Duranguesado Durangaldeko andren ekarpenak bistaratzera dator WikiEmakumeok] El Correo 2020/01/21 * [https://anboto.org/durango/1579696765085-wikikedada-egingo-dute-durangon-wikipedian-dagoen-genero-arrakala-aldatzeko 'Wikikedada' egingo dute Durangon, Wikipedian dagoen "genero arrakala" aldatzeko], Anboto Durango 2020/01/22 * [https://dotb.eus/dotb-eus-emakumeen-biografia-berriak-sortzeko-wikikedada-antolatu-da-durangon/ Emakumeen biografia berriak sortzeko ‘Wikikedada’ antolatu da Durangon] Dotb.eus 2020/01/23 * [http://www.azkuefundazioarenegunkaria.eus/wikikedada-wikiemakumeokwikidurango/ Wikikedada: WikiEmakumeok/WikiDurango | Azkue Fundazioaren Egunkaria] 2020/01/21 * [https://halabedi.eus/es/marisa-barrena-wikiemakumeok-gizarteko-beste-arloetan-lez-emakumeak-ia-ikusezinak-gara-wikipedian-ere/?fbclid=IwAR2pUHHzwsNx8kzKAyc3dlTpZc4p4mx8duIC0PeKHEj01G3yXoFKxXlBBlc Marisa Barrena (Wikiemakumeok): "Gizarteko beste arloetan lez, emakumeak ia ikusezinak gara wikipedian ere" - Halabedi] 2020/02/06 * [https://www.youtube.com/watch?v=eH-JkwLAa6Q&feature=youtu.be [Bideoa] Data zaharrak bilatzen], Estibalitz González Solozabal Durangon #Wikiemakumeok mintegian data zaharrak zelan bilatzen diren azaltzen dau, Josi Sierra-ri esker. * [https://amp.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/amarauna/osoa/7892080/magikoa-da-andre-baten-biografia-mundura-zabaltzea/ "Magikoa da andre baten biografia mundura zabaltzea"], EITB - 2021/03/08 * https://www.youtube.com/watch?v=r2Z5CFSLSf8 Lurdes Totorikaguena eta Marisa Barrena Laixiar irratian * [https://mugakultura.eus/2023/11/10/wikiemakumeok-dokumentala-zinebin-estreinatzea-zorte-ikaragarria-da-bozgorailu-potentea-baita/?fbclid=IwAR2YDcgxq21VEdyB3vM1pju0fA9vtxobJH8n6i2sfPmyLhVQJr9Ys2vCTlw/ Bilbon, Zinebin estrenatzea zorte ikaragarria da, bozgorailu potentea baita. Mugalari 2023ko azaroa. ] 9sy6hbw6fend3nxdvu3pydj9xwup7np 9999011 9999009 2024-12-13T21:08:52Z Joseintx 116015 /* Berriak 2024 (abendua) */ 9999011 wikitext text/x-wiki '''''WikiDurangaldea | Durangaldean egiten diren lanaldietako wikilekua ''''' [[Fitxategi:WikiEmakumeok Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak.jpg|thumb|WikiEmakumeok, Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak. Azaroak 1 2019, Durangon]] [[File:5.555 biografia 2024 martxoa.png|thumb|200px|2024.03.08]] [[File:Durangoko wikilariok 5.000 biografia.png|thumb|200px|2023.12.31]] [[File:Durangoko wikilariak 2023.jpg|thumb|200px|2023.07.07]] [[File:WikiEmakumok 3000.jpg|thumb|200px|2023ko otsaila]] [[File:Wikiemakumeok Durango Abendua 2022.jpg|thumb|200px|2022ko abenduaren 1a]] [[Fitxategi:Wikiemakumeok Durango.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko iraila]] [[Fitxategi:Durangoko wikilariak 1500.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko ekaina]] [[Fitxategi:Durangoko Wikilariak.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko apirila]] == [[Fitxategi:Im-jabber.svg|30px|]] Wikiproiektu honen helburuak == * Emakumeen biografia berriak sortzea euskaraz. * Wikipedian beste hizkuntza batzuetan badauden emakumeen biografiak euskarara ekartzea. * Emakumezko editore euskaldunen kopurua handitzea. * Euskal Wikipedian genero-ikuspegia txertatzea. * Historian zehar izandako emakumeen ekarpenak eta ezagutzak Euskal Wikipedian biltzea. == [[File:La mujer que nunca conociste logo 2017.jpg|30px]] Emakumeen zerrenda [https://es.wikipedia.org/wiki/Wikiproyecto:Mujeres/Wikimujeres/WikiEmakumeok/Durango >>> erderaz]== === EGITEN === # [[Marian_Diamond_(cient%C3%ADfica)]] https://es.wikipedia.org/wiki/Marian_Diamond_(cient%C3%ADfica) (Lurdes) # [[Tam_O%27Shaughnessy]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tam_O%27Shaughnessy (Lurdes) # Kontxa Laspiur (Eibar) (Marisa) '''Ingelesetik itzultzeko''' #[[Juanita Breckenridge Bates]] https://en.wikipedia.org/wiki/Juanita_Breckenridge_Bates # [[Emily M. Bishop]] https://en.wikipedia.org/wiki/Emily_M._Bishop # [[Minta Bosley Allen Trotman]] https://en.wikipedia.org/wiki/Minta_Bosley_Allen_Trotman # [[Vira Boarman Whitehouse]] https://en.wikipedia.org/wiki/Vira_Boarman_Whitehouse # [[Adelaide Underhill]] https://en.wikipedia.org/wiki/Adelaide_Underhill # [[Katrina Ely Tiffany]] https://en.wikipedia.org/wiki/Katrina_Ely_Tiffany # [[Margaret Hayden Rorke]] https://en.wikipedia.org/wiki/Margaret_Hayden_Rorke # [[Ruth Logan Roberts]] https://en.wikipedia.org/wiki/Ruth_Logan_Roberts # [[Eugénie M. Rayé-Smith]] https://en.wikipedia.org/wiki/Eug%C3%A9nie_M._Ray%C3%A9-Smith # # [[Mithu Sanyal]] https://en.wikipedia.org/wiki/Mithu_Sanyal (Leire Mi) Catharine Waugh McCulloch - Wikipedia # [[Catharine Waugh McCulloch]] sufragista (AEB 1862-1945) Grandma Gatewood - Wikipedia # [[Granma Gatewood McCulloch]] ultrarail mendi-ibileran aitzindaria (AEB 1887-1973) '''Frantsesetik itzultzeko''' # [[Émilie Carles]] https://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89milie_Carles # [[Victoria Mas]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Victoria_Mas # [[Jeanne Humbert]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Jeanne_Humbert # [[Anna Mahé]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Anna_Mah%C3%A9 # [[Capucine Motte]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Capucine_Motte '''SORTZEKO''' # [[Uxue Rey Gorraiz]] idzlea, kazetaria # [[Lola Lopez de Lacalle]] idazlea (Zornotza) # [[Ignacia Altolagirre Camarero]] (h.2023.07.22) # [[Naia Laka]] (Ispaster) https://www.eitb.eus/es/cultura/cine/festival-san-sebastian/videos/detalle/9589117/video-zortzitik-infinitura-recorrido-por-historia-del-cine-vasco-de-mano-de-benito-ansola/ # [[Annette Gonzalez-Etxabarri]] https://www.naiz.eus/es/info/noticia/20230508/annette-gonzalez-etxabarri-zumaiarra-txapeldun-europako-junior-txapelketan # [[Madalen Etxegarai]] pilotaria. https://goiena.eus/oinati/1727423962644-madalen-etxegarai-haurra-nintzenean-nuen-ametsa-betetzen-nabil # [[Sylvia Lefanu]] zinemagilea. https://www.berria.eus/kultura/zinemaldia/berria-eus_2130955_102.html # [[Nagore Urdapilleta]] Errio dokumentalaren aurkezlea. https://ataria.eus/komunitatea/berria/1727420302628-bere-txikitasunean-orio-zeinen-handia-den-erakutsi-nahi-izan-dugu # [[Maite Ubiria]] kazetaria. https://www.berria.eus/euskal-herria/iparrari-hegoak-ematen_2129951_102.html # [[Pancracia Ollo de la Mata]] Zumalakarregiren emaztea # [[Ainhoa Aldazabal Gallastegi]] # [[Uxua Azpiroz]] hezitzailea https://www.berria.eus/bizigiro/beharrezkoa-da-bizikidetza-oinarri-duten-proiektuak-garatzea-ikastetxeetan_2128805_102.html # [[Heza Sengal]]. emakume yazikia. https://www.berria.eus/mundua/eiren-gustukoak-baginen-erosi-egiten-gintuzten-merkantzia-hutsa-bagina-bezala_2128867_102.html # [[Miren Berasategi Zeberio]] Ikertzailea. https://www.berria.eus/euskal-herria/gizon-gazteek-kontserbadurismorako-joera-dute_2128223_102.html '''Zinegileak - Donostiako Giza Eskubideen Zinemaldian sarituak''' # [[Kim Longinotto]] https://es.wikipedia.org/wiki/Kim_Longinotto # [[Lourdes Portillo]] https://es.wikipedia.org/wiki/Lourdes_Portillo # [[Deepa Mehta]] https://es.wikipedia.org/wiki/Deepa_Mehta '''Espainiako Gerra Zibileko emakumeak''' # [[Sofia Da Blasco]] https://es.wikipedia.org/wiki/Sof%C3%ADa_Blasco # [[Carolina_Bunjes-Rosenthal]] https://es.wikipedia.org/wiki/Carolina_Bunjes-Rosenthal # [[Isabel Alonso]] https://es.wikipedia.org/wiki/Isabel_Alonso '''Emakume interesgarriak''' # [[Jekaterina Samutsevitx]] https://es.wikipedia.org/wiki/Yekaterina_Samuts%C3%A9vich # [[Nadezhda Popova]] https://es.wikipedia.org/wiki/Nadezhda_Popova '''Heroínas de la Unión Soviética''' https://es.wikipedia.org/wiki/Anexo:Hero%C3%ADnas_de_la_Uni%C3%B3n_Sovi%C3%A9tica '''Emakumeak eta itsasoa''' https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20210924/las-mujeres-ilustres-de-la-historia-naval-en-el-itsasmuseum-de-bilbo-a-traves-del-arte # '''EMAKUME ITZULTZAILEAK''' # [[Malika Embarek]] https://es.wikipedia.org/wiki/Malika_Embarek # [[Concha Fernández-Luna Sánchez]] https://es.wikipedia.org/wiki/Concha_Fern%C3%A1ndez-Luna_S%C3%A1nchez # [[Laura García Corella]] https://es.wikipedia.org/wiki/Laura_Garc%C3%ADa_Corella '''EMAKUME AKTIBISTAK''' # https://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Mujeres_activistas # [[María Dimádi]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Mar%C3%ADa_Dim%C3%A1di (Leire) # [[Paste Up Morras]], aktibista https://es.wikipedia.org/wiki/Paste_Up_Morras # [[Elizabeth Wathuti]] aktibista https://es.wikipedia.org/wiki/Elizabeth_Wathuti (Oiber) # [[Tosia Altman]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tosia_Altman # https://es.wikipedia.org/wiki/V%C3%B5_Th%E1%BB%8B_Th%E1%BA%AFng # [[Maria Spiridonova]] https://es.wikipedia.org/wiki/Mariya_Spirid%C3%B3nova # [[Yusra Al Barbar]] https://es.wikipedia.org/wiki/Yusra_al-Barbari palestinarra '''EMAKUME ILUSTRATZAILEAK''' https://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Ilustradoras # [[Mitzy Reyes Juárez]] https://es.wikipedia.org/wiki/Mitzy_Reyes_Ju%C3%A1rez # [[Ellen Robbins]] https://es.wikipedia.org/wiki/Ellen_Robbins # [[Retta aktibisten zerrendan Scott]] https://es.wikipedia.org/wiki/Retta_Scott # [[Bahia Shehab]] https://es.wikipedia.org/wiki/Bahia_Shehab # [[Posy Simmonds]] https://es.wikipedia.org/wiki/Posy_Simmonds '''EMAKUME IDAZLEAK - POETAK''' # [[Olga Rivero]] https://es.wikipedia.org/wiki/Olga_Rivero_Jord%C3%A1n '''EMAKUMEAK ZIENTZIAN''' # [[Gloria Long Anderson]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Gloria_Long_Anderson # [[Clémence Royer]] https://es.wikipedia.org/wiki/Cl%C3%A9mence_Royer # [[Tilly Edinger]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tilly_Edinger # [[Isabel Clifton Cookson]] https://es.wikipedia.org/wiki/Isabel_Clifton_Cookson # [[Cécile DeWitt Morette]] https://es.wikipedia.org/wiki/C%C3%A9cile_DeWitt-Morette # [[Wrexie Leonard]] https://es.wikipedia.org/wiki/Wrexie_Leonard # [[Marjorie Lee Browne]] https://es.wikipedia.org/wiki/Marjorie_Lee_Browne '''DENETARIK''' # [[Victorine Brocher]] https://en.wikipedia.org/wiki/Victorine_Brocher (LEIRE MENDIBURU) # [[Esther Afus Ocloo]] aitzindaria (Ghana) https://es.wikipedia.org/wiki/Esther_Afua_Ocloo # [[Margaret A. Wilcox]] https://en.wikipedia.org/wiki/Margaret_A._Wilcox # [[Amineh Kakabaveh]] https://en.wikipedia.org/wiki/Amineh_Kakabaveh # [[Trio Artio]] https://www.musicexport.at/artist/trio-artio/ + Berria egunkaria # [[Fabiola Letelier]] abokatua eta giza eskubideen aldeko ekintzailea. # [[Ana Belén Montes]] espioia. https://es.wikipedia.org/wiki/Ana_Bel%C3%A9n_Montes # [[Dorothy Levitt]] asmatzailea eta kotxe lasterketetan aitzindaria https://es.wikipedia.org/wiki/Dorothy_Levitt == BERRIAK == ==='''Berriak 2024''' ('''abendua''')=== <nowiki>{{zutabeak|kopurua=3|</nowiki> # [[Alaitz Melgar Agirre]] '''SORTUA''' euskara irakaslea eta idazlea (Barakaldo, 1984) # [[Irati Bazeta Agirre]] '''SORTUA''' ilustratzailea (Abadiño, 1999) # [[Maritxu Sorabilla]] '''SORTUA''' mendizale aitzindaria (Iruñea, 1927) # [[Irati Bereau Baleztena]] '''SORTUA''' itzultzailea (Irun 1978) # [[Elordi García Insausti|Elordi Garcia Intxausti]] '''SORTUA''' kazetaria eta idazlea ((Lazkao, 1977) # [[Txaro Iturralde Sáenz de Vicuña|Txaro Iturralde Sáenz]] '''SORTUA''' jostuna (Gasteiz, 1952) # [[Itziar Otegi Aranburu]] '''SORTUA''' itzultzailea eta idazlea (Oiartzun, 1972) # [[Sara Ayesa]] '''SORTUA''' artista (Donostia, 1997) # [[Maud Younger]] sufragista (AEB 1870-1936) # [[Margalida Roig Colomar]] sindikalista (Eivissa, 1908-1966) #[[Luisa Riera Muñiz]] maistra errepresaliatua (Villaviciosa, 1884-Zornotzako Emakumeen Kartzela, 1944) #[[Maria Marí Guasch]] errepublikar militantea (Sant Llorenç de Balàfia, [[1909]] - [[Eivissa]], [[2001]]) # [[Efua Sutherland]] idazlea (Ghana 1924-1996) # [[Concepción Loring]] 1. emakume politikaria, 1.a Diputatuen kongresuan hitz egiten (Malaga 1868-Madril 1935) # [[Amalia Heredia Livermore]] bildumagilea, ikertzailea (Malaga 1830-1902) # [[Carmen Cuesta del Muro]] abokatua, zuzenbidean Espainiako 1. emakume doktorea (Palentzia 1890-Madril 1968) # [[Natividad Domínguez Atalaya]] pedagogoa, politikaria ( Madril 1888-Valentzia 1932) # [[Teresa Luzzatti]] politikaria, sufragista (Lugo 1889-Madril 1942) # [[María López de Sagredo Andreo]] politikaria (Kuba/Bartzelona 1881-Hondarribia 1953) # [[Micaela Díaz Rabaneda]] maistra, politikaria (Nafarroa 1878-? XX. mendea) # [[Trinidad von Scholtz Hermensdorff]] bildumagilea, politikaria (Malaga 1857-Austria 1937) # [[Marisol Nichols]] aktorea (AEB 1973) # [[Mackenzie Phillips]] aktorea, abeslaria (AEB 1959) # [[Emma Lucy Braun]] botanikaria (AEB, 1889-1971) # [[Elizabeth Lowe Watson]] idazlea, sufragista, hizlaria (AEB 1842-1927) # [[Pilar Benejam Arguimbau]] pedagogoa, geografoa (Menorca 1937) # [[Francisca Bohigas Gavilanes]] maistra, ikuskatzailea, idazlea (Bartzelona 1892-Madril 1973) # [[Fernande Barrey]] prostituta, modeloa eta margolaria (frantzia, 1893-1974) # [[Anna Pirozzi]] opera sopranoa (Napoli, 1975) # [[Mariella Devia]] opera abeslaria (Liguria, 1948) # [[Yusra al-Barbari]] politikaria eta ekintzailea (Palestina, 1923-2009) # [[Park Kyung-Ri]] eleberrigilea (Hego Korea 1926-2008) # [[Aurora Sampedro Pi%C3%B1eiro]] kimikaria (Galizia, 1913-1996) # [[Dorothy Allison]] idazlea # [[Nicole Ferroni]] umoregilea # [[Edith Ainge]] sufragista (AEB, 1873-1948) # [[Sonia Vaccaro]] psikologoa (Argentina/Espainia XX. mendea) # [[Raychelle Burks]] zientzia dibulgatzailea (AEB XX. mendea) # [[Kelly Frye]] aktorea (AEB 1984) # [[Amy Madigan]] aktorea (AEB 1950) # [[Amber Stevens]] aktorea, modeloa (AEB 1986) # [[Juana Francés]] margolaria (Alacant 1924-Madril 1990) # [[Njideka Akunyili Crosby]] artista bisuala (Nigeria/AEB 1983) # [[Martha Diamond]] margolaria (AEB 1944-2023) # [[Joan Mitchell]] margolaria (AEB 1925-Paris 1992) # [[Toyin Ojih Odutola]] marrazkilaria (Nigeria/AEB 1985) # [[Fe del Mundo]] pediatra (Filipinak, 1911-2011) # [[Isabel Garbayo]] Villa Teresitako sortzailea (Iruñea, 1905-2011) # [[Elvira Siurana]] feminista, idazlea (LLeida 1952) # [[Lourdes Ciuró]] abokatua, politikaria (Tarragona 1971) # [[Helena Solà Tàrraga]] maistra, politikaria (Bartzelona 1976) # [[Amanda Righetti]] aktorea (AEB 1983) # [[Luna Ki]] abeslaria, DJa (Bartzelona 1999) # [[Katharina Konradi]] opera sopranoa (Kirgizistan/Alemania 1988) # [[Babi (abeslaria)]] (Madril 1999) # [[Klesie Kelly]] sopranoa (AEB XX. mendea) # [[Montserrat Martínez Parera]] ekonomialaria (Bartzelona 1975) # [[Lesley-Ann Jones]] kazetaria, idazlea (EB 1956) # [[Orra White Hitchcock]] ilustratzailea (AEB, 1796-1863) # [[Margaret Chanler Aldrich]] filantropoa, erizaina eta idazlea (AEB, 1870-1963) # [[Dorothy Allison]] idazlea (AEB, 1949-2024) # [[Nicole Ferroni]] umoregilea (Maroko, 1982) # [[Ann Preston]] medikua, ekintzailea (AEB, 1813-1872) # [[Nicole Claveloux]] margolari, ilustratzaile eta komikigilea (Frantzia, 1940-__ ) # [[Maria Bellido|Maria Belido]] espainiar heroi mitikoa (1755-1809) # [[Sofía Esparza Jauregi|Sofia Esparza Jauregi]] sopranoa (Iruñea, 1994) # [[Isabel Azcárate Ristori]] irakasle ikertzailea (Cádiz 1923-Madril 2016) # [[Ana López Navajas]] irakaslea, ikertzailea ( Valentzia 1962) # [[Erika Leiva]] kopla abeslaria (Tarragona/Cádiz 1984) # [[Joana Jiménez]] abeslaria, dantzaria (Sevilla 1977) # [[Carmen Conesa]] aktorea (Bartzelona 1960) # [[Diana Peñalver]] aktorea (Sevilla 1965) # [[Rosa Mariscal]] aktorea (Sevilla 1970-2022) # [[Pilar Punzano]] aktorea, pedagogoa (Madril 1980) # [[Irene Visedo]] aktorea (Madril 1978) # [[Manane Rodríguez]] film zuzendaria (Uruguai/Espainia 1954) # [[Sonia Sebastián]] film zuzendaria (Espainia 1984) # [[Yusra al-Barbari]] politikaria eta ekintzailea (Gaza, 1923-2009) # [[Ann Allebach]] artzain mennorita (AEB, 1874-1918) # [[Jennifer Radloff]] feminista, ekintzailea (Hegoafrika 1961) # [[Grunya Sukhareva]] haur psikiatra (Ukraina, 1891-1981) # [[Josefa Martin Luengo]] pedagogoa (Salamnca 1944-2009) # [[Lucía Asué Mbomio Rubio]] kazetari feminista (Alcorcón, 1981) # [[Paige L. Sweet ]] soziologoa (AEB 1987) # [[Caroline Lexow Babcock]] bakegilea eta sufragista (AEB, 1882-1980) # [[Evin Ahmad]] aktorea (Suedia, 1990) # [[Rabia al Adawiyya]] santua, filosofoa (Irak 717-801) # [[Fatma Girik]] aktorea, politikaria (Turkia 1943-2022) # [[María Cristina Masaveu Peterson]] enpresaburua (Asturias 1937-2006) # [[Lorena García de las Bayonas]] aktore-maistra (Madril 1966) # [[Katrina Bayonas]] casting zuzendaria (EB 1941) # [[Natalia Menéndez]] eszena zuzendaria (Madril 19)67 # [[Amaranta Osorio]] antzerkigilea (Mexiko/Espainia 1978) # [[Itziar Pascual Ortiz]] antzerkigilea (Madril 1967) # [[Judith Fernández]] aktorea, abeslaria, dantzaria (Coruña 2001) # [[Marie Noëlle]] film zuzendaria, gidoilaria (Frantzia XX. mendea) # [[Paideia Eskola Librea]] (Merida 1978) # [[Barbara Pravi]] abeslaria (Narbona 1993 # [[Baya Mahieddine]] margolaria (Aljeria 1931-1998) # [[Jacqueline Held]] Frantziako gazte-literaturako idazlea eta poeta (Poitiers, 1936) <nowiki>}}</nowiki> ==='''Berriak 2024''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Janire Etxabe]] '''SORTUA''' dantzaria da, dantza bertikalean aditua. (Arrankudiaga, Bizkaia, 1979) # [[Celia Santos]] '''SORTUA''' idazlea (Bergara, 1972) # [[Tamara García Iglesias]] '''SORTUA''' zinemagilea eta komisarioa (Lasarte, 1978) # [[Warisha Moradi]] '''SORTUA''' heriotz epaia duen militante kurdua (Kurdistan, XX. mendea) # [[Carmina Merodio Hoyos|Carmina Herodio]] '''SORTUA''' Saturrarango kartzelan egon zen 6 urtez (Panes, 1920-2006) # [[Parvaneh Kazemi]] '''SORTUA''' matematikaria, mendizale eta mendi gidaria (Teheran, 1970) # [[Mari Campos Roldán]] '''SORTUA''' Saturrarango kartzelan egon zen umetan (Madril, 1938) # [[Encarna Furundarena Goenaga]] '''SORTUA''' Saturrango kartzelara joaten zen janaria eramatera (Mutriku, 1919-2014) # [[Nai Barghouti]] '''SORTUA''' abeslari eta konposiore (Palestina, 1996) # [[Maria Sanchez Madoz]] '''SORTUA''' pilota epaile profesionala (Laudio, 1996 # [[Araceli González Carballo]] espioia, erizaina (Lugo 1914-Madril 1990) # [[Margarita Ruiz de Lihory]] margolaria, espioia (Valentzia 1889-Albacete 1968) # [[Isona Passola]] film zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Bartzelona 1953) # [[Cristina Martín-Prieto]] futbolaria (Sevilla 1993) # [[Melania Olcina]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona 1982) # [[Rafaela Carrasco]] dantzaria, koreografoa (Sevilla 1972) # [[Lisi Estaràs]] dantzaria, koreografoa (Argentina 1971) # [[Lorena Nogal]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona 1984) # [[Luz Arcas]] dantzaria (Malaga 1983) # [[Manuela Carrasco]] flamenko dantzari ijitoa (Sevilla 1958) # [[Lynda Barry]] komikigile eta irakasle estatubatuarra (Wisconsin, 1956) # [[Maria Antónia Palla]] kazetaria eta feminista (Portugal, 1933) # [[Mary Adamson Anderson Marshall]] medikua Edinburgoko 7ak taldekoa (1837-1910) # [[Sara González Lolo]] patin hockey jokalaria (Asturias 1992) # [[Natasha Lee]] patin hockey jokalaria, entrenatzailea (Malaysia/Asturias 1992) # [[María Díez Busqué]] patin hockey jokalaria (Bartzelona 1989) # [[Anna Casarramona Vivas]] patin hockey jokalaria (Bartzelona 1994) # [[Anna Serra]] triatleta (Bartzelona 1968) # [[Mathilde Ollivier]] aktorea, modeloa (Frantzia 1994) # [[Gimena Llamedo]] psikologoa, politikaria (Asturias 1981) # [[Mikey Madison]] aktorea (AEB 1999) # [[Julia Butters]] aktorea (AEB 2009) # [[Samantha Robinson]] aktorea (AEB 1991) # [[Irene Flunser Pimentel]] historialaria (Lisboa, 1950) # [[Cósima Wagner|Cosima Wagner]], Richard Wagner  musikagilearen 2. emaztea (Bellagio, 1837 - Bayreuth, 1930) # [[Verena Wagner]] musikagilea (Alemania, Bayreuth, 1920- Überlingen, 2019) # [[Eva von Bülow]] Cosima Liszt eta Richard Wagnerren alaba (Tribschen, 1867 - Bayreuth, 1942), # [[Anne Rearick]]  argazkilari estatubatuarra (Idaho, AEB, 1960) # [[Pauline Harmange]] idazlea eta feminista (Lille, 1994) # [[Bertha Hirsch Baruch]] poeta, idazle eta sufragista (AEB) # [[Minora Kibbe]] gizarte erreformatzaile eta sufragista (AEB) # [[Emily Bovell|Emily Bowel]] medikua (Londres, 1841-1845) # [[Honor Frost]] urpeko arkeologoa (Erresuma Batua, 1917-2010) # [[Susan Atkins]] kriminala (AEB 1948-2009) # [[Abigail Folger]] oinordeko eraila (AEB 1943-1969) # [[Eva Saldaña]] ekologo aktibista (Madril 1977) # [[Rosalie Varda]] jantzi diseinatzailea (Frantzia 1958) # [[Manuela Fernández Pérez]] artista (Madril 1927-2017) # [[Manuela Saborido Muñoz]] artista (Cadiz 1943) # [[Sofia Crespo]] artista bisuala (Argentina 1991) # [[Mercedes Doménech]] irrati esataria (Asturias 1922-Granada 2002) # [[Barbara Steele]] aktorea (EB 1937) # [[Arantza Toledo]] piraguista (Cuenca 1999) # [[Alice Coffin]] kazetaria eta feminista (Tolosa, Ozitania, 1978) # [[Clara Elizabeth Chan Lee]] # [[Emily Sturge]] # [[Gulielma Lister]] botanikaria (Ingalaterra, 1860-1949) # [[Katharina Wagner]]  eszena zuzendaria da. Bayreutheko Jaialdiaren zuzendaria. (Bayreuth, Alemania, 1978) # [[Isolde Wagner]] Hans von Bülow edo Richard Wagner eta Cosima Wagner-en alaba (Alemania, 1865 - 1919) # [[Blandine von Bülow]]   Hans von Bülow eta Cosima Liszten alaba zen, (Alemania, 1863-1941) # [[Daniela von Bülow]]  piano-jotzailea (Berlin, 1860 - Bayreuth, 1940) # [[Minna Wagner|Minna Wagner,]] aklorea (Saxonia, 1809- Dresden, 1866)    # [[Eva Wagner-Pasquier]]antzerki-enpresaburu da  ( Alemania, 1945) # [[Yang Huanyi]] nushuaren azken hiztuna (Txina 1906-2004) # [[Carme Sansa]] aktorea, ekintzailea (Bartzelona 1943) # [[Ana Romero Galán]] kazetaria, idazlea (Cádiz 1966) # [[Aimée de Heeren]] socialitatea ( Brasil 1903-AEB 2006) # [[Rocío Márquez]] flamenko kantaria (Huelva 1985) # [[Carola Ortiz]] musikagilea, abeslaria, klarinete jolea (Bartzelona 1986) # [[Isabel de Solís]] esklabu kristaua, Granadako Muley Hacén sultan nazariaren ohaidea (? XV. mendea- Sevilla ?) # [[Nani Jiménez]] aktorea, modeloa (Valentzia 1981) # [[Alejandra Herranz]] kazetaria (Bartzelona 1972) # [[Mar Cabra]] ikerketa kazetaria (Madril 1983) # [[Marianne Grunberg-Manago]] biokimikaria (Frantzia, 1921-2013) # [[Angela Becerra]] idazlea (Kolonbia, 1957 ) # [[Codou Bop]] soziologoa, kazetaria, feminista (Senegal, ?) # [[Ana Gomes]] portugaldar diplomazialari eta politikaria (Lisboa, 1954) # [[Maria Filomena Mónica]] portugaldar soziologoa (Lisboa, São Mamede, 1943) # [[Ayşe Sultan]] otomandar printzesa (1608-1656) # [[Mara Santos]] kanoalaria (Palentzia 1969) # [[María José Campos]] xakelaria (Argentina 1999) # [[Fatma Hatun]] Ahmed I.aren 3. ezkontidea (?Bosnia 1590-Istanbul 1660) # [[Mahfiruz Hatice Hatun]] esklaboa, Ahmed I.a sultanaren 1. ezkontidea (Kaukaso 1590-Istanbul 1620) # [[Hanzade Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1609-Edirne 1650) # [[Gevherhan Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1605- c.1631) # [[Atike Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul 1614-1674) # [[Abide Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul 1618-1648) # [[Fatma Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1607-c.1671) # [[Ida Finney Mackrille]] sufragista, politikaria eta hizlaria(AEB, 1867-1960) # [[Luella Johnston]] Enpresaria (AEB, 1958) # [[Elizabeth Thacher Kent]] idazlea (AEB, 1868-1952) # [[Blandine Le Callet]] idazle eta irakasle frantsesa (Frantzia, 1969) # [[Rosa Maria Gilart Jiménez]] brodatzailea (Mallorca 1810-Madril 880) # [[Eugenia Kalnay]] metereologoa (Argentina 1942) # [[Judeline]] abeslaria (Cádiz 2003) # [[Claude Pompidou]] politikaria, 1. dama (Frantzia 1942-2007) # [[Handan Sultan]] otomandar ezkontidea (Bosnia 1565-Istanbul 1605) # [[Halime Sultan]] otomandar ezkontidea (Abkhazia 1576-Istanbul 1623) # [[Safiye Sultan]] otomandar ezkontidea (Albania 1550-Istanbul 1618) # [[Telli Hümaşah Sultan]] otomandar ezkontidea (¿ c.1630-c.1676) # [[Turhan Hatice Sultan]] otomandar ezkontidea eta erregeordea (Rutenia 1627-Edirne 1683) # [[Ana Lena Rivera]] idazlea (Asturias 1972) # [[Emma Maria Harrington]] sufragista (Dinamarka 1881-AEB ?) # [[Ángela Cenarro Lagunas]]  feminista eta historialaria  (Zaragoza, 1965) # [[Aurélie Valognes]] eleberrigilea (Frantzia, 1983) # [[Sandra Myrna D%C3%ADaz]] biologoa (Argentina, 1961) # [[Maria Grazia Cutuli]] kazetaria (Italia 1963-2001) # [[Babe Paley]] socialitatea, editorea (AEB 1915-1978) # [[Nona Sobo]] aktorea, modeloa (Tailandia/Bartzelona 2000) # [[Laura Ramos]] aktorea (Kuba 1978) # [[Araceli González Campa]] kazetaria (Madril XX. mendea) # [[Paloma Chamorro]] kazetaria (Madril 1949-2017) # [[María Josefa Pimentel Téllez-Girón]] aristokrata (Madril 1752-1834) # [[Ann Hui]] aktorea, film zuzendaria (Txina 1947) # [[Sylvia Chang]] film zuzendaria, idazlea (Txina 1953) # [[Ángela Rodicio]] kazetaria, idazlea (Ourense 1963) # [[Laura de Force Gordon]] hizlaria, kazetaria, sufragista (AEB) # [[Stella Wynne Herron]] idazlea, sufragista (AEB) # [[Taneko Suzuki]] zientzilaria eta ikertzailea (Japonia, 1926-2020) # [[Gülistan Sönük]] politikaria (Kurdistan, 1993) # [[Margarita Torres]] historialaria (León 1969) # [[Hai Yan]] ekintzailea, idazlea (Txina 1954) # [[Maria Pilar Perea Sabater]] filologoa (Bartzelona 1960) # [[Melani García]] abeslaria (Valentzia 2007) # [[María Luisa Cava de Llano Carrió]] legelaria, politikaria (Bartzelona 1948) # [[Azahara Palomeque Recio]] kazetaria, idazlea, poeta (Kordoba 1986) # [[Mirela]] abeslaria (Madril 1990) # [[Alejandra Kindelán]] ekonomialaria (Venezuela 1971) # [[Zina%C3%ADda Ierm%C3%B3lieva]] mikrobiologoa (Errusia, 1898-1974) # [[Marie Pascale Osterrieth|Marie-Pascale Osterrieth]] Belgikako antzerki- eta zinema-zuzendari eta produktorea (Basoko, 1956) # [[Charo Garaigorta]] artista (Coruña 1961)  # [[Anna Caballé Masforroll]] idazlea (Bartzelona 1954) # [[Lydia Flood Jackson]] enpresaburua, sufragista (AEB 1862-1963) # [[Mar%C3%ADa de los %C3%81ngeles Cardona Florit]] botanikaria (Menorca-Bartzelona, 1940-1991) # [[Pacita Abad]] margolaria (Filipinas, 1946-2004) # [[Lida Abdul]] artista (Afganisgtan, 1973) # [[María Izquierdo (margolaria)|Maria Izquierdo (margolaria)]] (Mexiko, 1902-1955) # [[Aina Garcia-Carbó]] poeta (Castelló, 1993) # [[Kathleen Norris]] eleberrigilea, aktibista, (AEB ) # [[Emily Arnesen]] zoologoa (Norvegia, 1867- 1928) # [[Laura Marling]] folk abeslaria (Erresuma Batua, 1990) # [[Amalia Eriksson]] merkataria, asmatzailea (Suedia 1824- 1923) # [[Ada Kariakoa]] satrapa (Turkia, K.a IV. Mendea-K.a 326)   # [[Artemisia II.a Kariakoa]] satrapa (TurkiaK.a 410-K.a) # [[Linda Kasabian]] Manson familiakoa (AEB 1949-2023) # [[Patricia Krenwinkel]] hiltzailea, Manson familiakoa  (AEB 1947) # [[Mary Brunner]] hiltzaile kidea, Manson familiakoa (AEB 1943) # [[Rosa Navarro Durán]] filologoa, idazlea, irakaslea (Girona 1947) # [[Young Miko]] rap abeslaria, futbolari ohia (Puerto Rico 1997) # [[Brequette Cassie]] abeslaria, dantzaria (Hegoafrika/Madril 1984) # [[Lorena Gómez (abeslaria)]] (Lleida 1986) # [[Ruth Lorenzo]] abeslaria (Murtzia 1982) # [[Roser Batlle]] Catalunyako pedagogoa (Bartzelona 1954) # [[Henriette Delamarre de Monchaux]] geologoa, paleontologoa (Frantzia, 1854-1911) # [[Jessica Gallagher]] paralinpiar eskiatzailea, atleta, txirrindularia (Australia 1986) # [[Claire Keefer]] atleta paralinpiarra (Australia 1995) # [[Madeleine Hogan]] paralinpiar xabalinlaria (Australia 1988) # [[Hollie Arnold]] paralinpiar xabalinlaria (EB 1994) # [[Donna Smith (atleta)]] paralinpiar xabalinlaria, gsaskibaloi jokalaria (Australia 1965-1999) # [[Julie Russell]] paralinpiar pisu jasotzailea, saskibaloi jokalaria (Australia 1951) # [[Grace Anozie]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1977) # [[Lucy Ejike]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1977) # [[Fatma Omar]] paralinpiar pisu jasotzailea (Egipto 1973) # [[Josephine Orji]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1979) # [[Georgianna Offutt]] sufragista eta medikua (AEB) # [[Sarah Massey Overton]] emakumeen eskubideen aldeko emintzailea (AEB) # [[Stacey Gillian Abe]] artista garaikidea # [[Tomie Ohtake]] artista bisuala (Japonia/Brasil 1913-2015) # [[Maryní Callejo]] musika ekoizle aitzindaria, moldatzailea, piano-jolea, abeslaria (Madril 1944) # [[Özlem Becerikli]] paralinpiar pisu jasotzailea (Turkia 1980) # [[Amalia Pérez]] paralinpiar pisu jasotzailea (Mexiko 1977) # [[Olivia Breen]] paralinpiar atleta (Gales 1996) # [[Sophie Hahn]] paralinpiar atleta (EB 1997) # [[Verônica Hipólito]] paraliniar lasterkaria (Brasil 1996) # [[Tara (abeslaria)]] (Coruña 1950) # [[Ángela Carrasco]] abeslaria (Dominikar Errepublika 1951) # [[La Dama]] abeslaria (Sevilla 1986) # [[Mónica Naranjo]] abeslaria (Girona 1974) # [[Virgínia Leone Bicudo]] soziologoa, psikoanalista (Brasil 1910-2003) # [[Katherine Reed Balentine]] sufragista (AEB,1875-1934) # [[Anna M. Morrison Reed]] egunkari eta aldizkaria fundatzailea (AEB, 1849-1921) # [[Albertine Sarrazin]] idazlea (Frantzia, # [[Isabelle Anguelovski]] ekologoa, ikertzailea (REims, 1978) # [[Aina Garcia-Carbó]] poeta (Castelló de la Plana, 1993) # [[Amalia de Llano]] idazle eta aristokrata (Espainia, 1822-1874) # [[Edith Farkas]] meteorologoa, ikertzailea (Hungaria-Zeelanda Berria, 1921-1993) # [[Kimberlé Williams Crenshaw]] abokatua, irakaslea, feminista (AEB 1959) # [[Beatrice Duodu Owusu]] kazetaria (Ghana 1964) # [[Agnes Sj%C3%B6berg]] albaitaria (Finlandia, 1888-1964) # [[Olga Rodriguez]] kazetaria (León 1975) # [[Jessica Abel]] komikigilea (AEB 1969) # [[Zillah Branco]] aktibista ( Brasil 1936) # [[Jaldia Abubakra]] ekintzailea (Palestina/Espainia 1967) # [[Mònica Bernabé Fernández]] kazetaria (Bartzelona 1972) # [[Pilar Albajar]] argazkilaria (Huesca 1948) # [[Selina Solomons]] sufragista (AEB 1862- 1942) # [[Ellen Clark Sargent]] sufragista (AEB 1826-1911) # [[Pepa Aurora]] idazlea (Kanariak, 1946) # [[Pino Betancor Alvarez]] idazlea (Kanariak, 1928-2063) # [[Andrea Abreu]] idazlea (Kanariak, 1995) # [[Casilda Rodrigáñez]] idazlea (Madril 1945) # [[Miryan Rivera]] zientzialaria (Ekuador XX. mendea) # [[Ana Estrella Santos]] dialektologoa (Ekuador XX.mendea) # [[Kristina Suediakoa (1943)]] printzesa # [[Nathalie Sayn-Wittgenstein-Berleburg]] printzesa, zaldi-doman aditua (Danimarka 1975) # [[Marleen Haboud]] hizkuntza ikerlaria (Ekuador 1954) # [[Gilda Guerrero Salgado]] kazetaria (Ekuador XX. mendea) # [[María Carbonell Sánchez]] pedagogoa (Valentzia 1852-1926) # [[Loren MacIver]] margolaria (AEB 1909-1998) # [[Carin Bondar]] biologoa (Kanada 1975) # [[Kamal Ranadive]] ikertzaile biomedikoa (India, 1917-2001) # [[Mary Wood Swift]] sufragista (AEB 1841-1927) # [[Naomi Anderson]] sufragista (AEB 1843-1899) # [[Elvire De Cock]] ilustratzailea eta komikigilea (Belgika, 1979) # [[La Galera kartzela]] emakumeen espetxea (Alcala de Henares, XX. - XXI. mendea) # [[Malagako emakumeen kartzela zaharra]] (Malaga, 1937-1954) # [[Can Salesko kartzela]] emakumeen kartzela (Palma, 1936-1943) # [[Joan Feynman]] astrofisikaria (AEB, 1927-2020) # [[Catherine Beaunez]] Frantziako prentsa-marrazkilaria eta komikigilea (Juigné-sur-Sarthe, 1953) # [[Maria Vaquer Moll]] jostuna eta feminista espetxeratua (Eivissa, 1902-1982) }} ==='''Berriak 2024''' ('''urria''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Beatriz Akizu Aizpiri]] '''SORTUA''' Eusko Ikaskuntzako arlo sozio-politiko, dibertsitate eta kohesioko koordinatzailea (Soraluze, 1969) # [[Onintze Villanueva Goikoetxea]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea, dantzazalea, dantza-irakaslea (Mexiko, 1955) # [[Belen Urutxurtu]] ef-- '''SORTUA''' txistularia, eskultorea eta Arte irakaslea (Berriz, 1960) # [[Julene Etxenike]] --ef '''SORTUA''' mendizale aitzindaria (Irun, 1943-2023) # [[Beatriz Gámiz Mata]] ----'''SORTUA''' kriminologoa, politikaria eta alkatea (Ermua, 1983) # [[Resurrección Martínez Sánchez]] efef '''SORTUA''' 36ko gerran eraildako maistra (Errioxa, 1898-1936) # [[Consolación Martínez Sánchez]] '''SORTUA''' 36ko gerran eraildako maistra (Errioxa, 1896-1936) # [[Teresa Velasco Soto]] '''SORTUA''' zigarrogilea, politikaria (Errioxa, 1902-?) # [[Felisa Vidorreta Miruri]] '''SORTUA''' maistra fusilatua (Errioxa, 1890-1936) # [[Mercedes López Cotarelo]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua  (Irun, 1914 - Lesaka, 1936)  # [[Leire Retegi Fernández]] '''SORTUA''' txistularia eta txistu irakaslea da (Leitza, 2002) # [[Luciana Larreategi Arizaga]] '''SORTUA''' (Eibar, Gipuzkoa, 1912-2003) # [[Lloy Galpin]] sufragista, idazlea (AEB, 1877-1935) # [[Ana María Cuervo]] biokimikaria (Bartzelona 1966) # [[Marta Pujol Ferrusola]] arkitektoa (Bartzelona 1959) # [[Glenna Cabello]] politologoa, kontsul (Venezuela 1959) # [[Margaret Leahy]] aktorea (EB 1902-AEB 1967) # [[Norma Talmadge]] aktorea (AEB 1894-1957) # [[Constance Talmadge]] aktorea (AEB 1898-1973) # [[Natalie Talmadge]] aktorea, gidoilaria (AEB 1996-1969) # [[Cátia Montes]] gizarte hezitzailea, suhiltzailea, ijitoa (Portugal ?) # [[Toya Prudêncio]] hezitzailea, aktibista, ijitoa (Portugal ?) # [[Maria Gil]] aktore, aktibista, ijitoa (Portugal 1972) # [[Estelle Faye]] idazle eta aktore frantsesa (1978) # [[Rose Morgan French]] sufragista (AEB, 1859-1929) # [[Ana María Pascual-Leone]] zientzialaria eta farmazialaria (Valentzia, 1930) # [[Nellie Blessing Eyster]] irakaslea, kazetaria, idazlea (AEB, 1836-1922) # [[Eileen Chang]] idazlea (Txina 1920-AEB 1995) # [[Ascensión Marcos]] farmazialaria, ikertzailea (Espainia XX. mendea) # [[Mririda n'Ait Attik]] poeta amazigea (Maroko 1900-1940) # [[Maisie Peters]] kantautorea (EB 2000) # [[Rachel Brosnahan]] aktorea (AEB 1990) # [[Elaine May]] aktorea (AEB 1932) # [[Carla Quílez]] aktorea (Bartzelona 2008) # [[Tita Parra]] kantautorea (Txile 1956) # [[Alexia Greziakoa]] printzesa (Grezia 1965) # [[Teodora Greziakoa]] aktorea, printzesa (EB 1983) # [[Olinpia Greziakoa]] modeloa, printzesa (AEB 1996) # [[Marie-Chantal Greziakoa]] diseinatzailea, enpresaburua, printzesa (EB 1968) # [[Marthe Gautier]] pediatra, ikertzailea (Frantzia, 1925-2022) # [[Mar%C3%ADa Mullerat i Bassedas]] maistra, hezkuntza berezian espezializatua (Catalunya 1903 - 1993) # [[Rita Harradence]] biokimikaria (Australia, 1915-2012) # [[Nora Stanton Blatch Barney]] ingeniari zibila (AEB, 1883-1971) # [[Flora Wambaugh Patterson]] mikologoa (AEB, 1847-1928) # [[Jhamak Ghimire]] idazlea (Nepal, 1980) # [[Mireille Havet]] idazlea (Frantzia, 1898-1932) # [[Montserrat Villar Gonzalez]] idazlea (Ourense 1969) # [[Regina Orozco]] aktorea (Mexiko, 1964) # [[Jesusa Rodríguez|Jesusa Rodriguez]] aktorea, antzerki zuzendaria (Mexiko, 1955) # [[Astrid Hadad]] aktorea (Mexiko, 1957) # [[Julieta Egurrola]] aktorea (Mexiko, 1953) # [[Elisa Izaurralde|Elisa_Izaurralde]] biokimikaria molekularra (Uruguai, # [[Céline Bessière]] soziologoa (Frantzia, 1977) # [[Cristina Pacheco]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1941-2023) # [[Susana Chavez-Silverman]] idazlea (AEB, ?) # [[Cristina Lafont]] filosofoa (Valentzia, 1963) # [[Fumiko Enchi]] idazlea (Japonia 1905-1986) # [[Pilar Roig Picazo]] ikertzailea (Valentzia 1949) # [[Isabella Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 2007) # [[Josephine Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 2011) # [[Irene Greziakoa]] printzesa (Hegoafrika/ Espainia 1942) # [[Pia Getty]] film ekoizlea, zuzendaria (AEB 1966) # [[Benedikte Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 1944) # [[Alexandrine Danimarkakoa]] erregina (Alemania 1879- Danimarka 1952) # [[Carolina Matilde Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 1912-1995) # [[Viktoria Luise Prusiakoa]] printzesa (Alemania 1892-1980) # [[Rocío Muñoz Morales]] aktorea, aurkezle, modeloa (Madril 1988) # [[Mary Prince]] idazlea eta esklabua (Bermudak...) # [[Edith M. Flanigen]] kimikaria (AEB, 1929) # [[Margaret Fulton]] kazetari gastronomikoa (1924-2009) # [[Claudia Actea]] esklaboa (Anatolia 40-I. mendea) # [[Cándida Jiménez Huelva]] esklabo askatua (Angola, 1845 Huelva, 1951) # [[Rosalia Gómez]] esklabo askatua (Tenerife, 1801-1874) # [[Elena Conti]] biokimikaria eta biologoa (Italia, 1967) # [[Edith Pechey]] medikua (EB 1845-1908) # [[Catherine Raisin]] geologoa (Erresuma Batua, 1855-1945) # [[Winifred Starr Dobyns]] sufragista (AEB, 1886-1963) # [[Mary Roberts Coolidge]] sufragista (AEB, 1860-1945) # [[María Bueno Castellano]] artista (Malaga, 1976) # [[Rukhmabai]] medikua (India 1864-1955) # [[Valérie Mangin]] Frantziako komiki-gidoilaria (Nancy, 1973) # [[Kamala Sohonie]] biokimikaria (India, 1911-1998) # [[Cy Jung]] idazlea (Frantzia, # [[Elula Perrin]] idazlea (Frantzia # [[Anandi Gopal Joshi]] Indiako 1. medikuetako bat (1865-1887) # [[Agnieszka Osiecka]] poeta, kazetaria (Polonia 1936-1007) # [[Jeanette Winterson]] idazlea (EB 1959) # [[Shelagh Delaney]] antzerkigilea, gidoilaria (EB 1938-2011) # [[Madeleine Suediakoa]] printzesa (Suedia 1982) # [[Carina Axelsson]] printzesa, modeloa, idazlea (AEB Aguil1968) # [[Ingeborg Danimarkakoa (1878-1958)]] printzesa (Danimarka 1878-Suedia 1958) # [[Susie Orbach]] psikoanalista, idazlea (EB 1946) # [[Doris Duke]] filantropoa , baratzezaina, arte bildumagilea (AEB 1912-1993) # [[Silvia Laplana]] metereologoa (Bartzelona 1984) # [[Eva Cosculluela]] kultur kazetaria (Zaragoza 1972) # [[Pilar Sanjurjo]] metereologoa (Coruña 1942-2022) # [[Fanny Dalle-Rive]] Frantziako komikigilea (1976) # [[Emma_Lira]] kazetaria, idazlea eta bidaiaria (Madril 1971) # [[Mariana Álvarez Bollo Carretero]] pedagogoa eta idazle espainiarra (Zamora, 1866 - 1946) # [[Margherita Piazzola Beloch]] matematikaria (Italia, 1879-1976) # [[Mary Ryerson Butin]] medikua (AEB, 1857-1944) # [[Zabel Yesayan]] idazlea (Armenia 1878-1943) # [[Eva Carter Buckner]] sufragista, poeta eta konpositorea (1861-1946) # [[Hélia Correia]] idazlea (Portugal, 1949) # [[Isabela Figueiredo]] idazlea (Portugal, 1963) # [[Teresa Imízcoz Beunza|Teresa Imizcoz Beunza]] idazlea (Iruñea, 1965) # [[Oriana Méndez|Oriana Mendez]] idazlea (Vigo, 1974) # [[Esperanza Aguilà Ducet|Esperanza Aguila Ducet]] idazlea (Bartzelona, 1951) # [[Maud Ankaoua]] enpresa kudeatzailea (Frantzia, 1971) # [[Lucia Pietrelli]] idazlea (Italia/Mallorca 1984) # [[María Jaén]] idazlea, gidoilaria (Sevilla 1962) # [[Antonia Bardolet]] idazlea (Bartzelona 1877- 1956) # [[Dolors Miquel]] idazlea (LLeida 1960) # [[Míriam Ferradáns]] idazlea (Pontevedra 1960) # [[Rosa Fabregat]] idazlea (LLeida 1933) # [[Ingrid Guardiola Sánchez]] film zuzendaria, saiakeragilea (Girona 1980) # [[Almudena Arteaga]] idazlea (Madril 1967) # [[Alana S. Portero]] idazlea (Madril 1967) # [[Maria Antònia Salvà]] poeta (Mallorca 1869-1958) # [[Maribel Medina]] idazlea eta kultura kudeatzailea (Iruñea, 1969) # [[Gabrielle Réval]] idazlea (Frantzia, # [[Martine Roffinella]] idazlea (Frantzia, # [[Bertha Hernández]] idazlea, politikaria, 1. dama (Kolonbia 1907-1993) # [[May Borraz]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1966) # [[Eva Yárnoz]] poeta, artista (Iruñea 1975) # [[Emilia Salvador]] ikertzailea, idazlea (Zaragoza 1938) # [[Beatriz Giménez de Ory]] poeta (Madril 1972) # [[Gema Nieto]] idazlea (Madril 1981) # [[Mariona Cabassa]] ilustratzailea (Bartzelona 1977) # [[Mada Carreño]] idazlea, kazetaria (Zamora 1914- Mexiko 2000) # [[Nicolasa Helguero Alvarado]] poeta, moja, noblea (Palentzia 1719- Burgos 1805) # [[Sheila Elorza]] futbolaria (Zaratamo 1996) # [[Suceso Luengo]] maistra, idazlea (Zamora 1884-? 1931) # [[Yvonne Blake]] jantzi-diseinatzailea (EB 1940-Madril 2018) # [[Ruth Chepngetich]] atleta, maratoilaria (Kenya 1994) # [[Salome Lang]] atleta, gorako jauzilaria (Suitza 1997) # [[Salomé Kora]] atleta, 100m (Suitza 1994) # [[Vicky Calavia]] zinegilea (Zaragoza 1971) # [[Marisol Aznar]] aktorea, gidoilaria, abeslaria (Zaragoza 1972) # [[Emilia Baylo]] dantzaria, koreografoa, irakaslea (Lleida 1946-Zaragoza 2022) # [[Natividad Zaro]] aktorea, gidoilaria (Zaragoza 1901-Madril 1978) # [[Marta Marín-Dòmine]] idazlea, dokumetalgilea (Bartzelona 1959) # [[Uliana Semionova]] saskibaloi jokalaria (Letonia 1952) # [[Maria do Rosário Pedreira]] idazlea (Portugal 1959) # [[Reyes Calderon]] idazlea, ekonomialaria, irakaslea (Valladolid 1961) # [[Paloma Sánchez-Garnica]] idazlea (Madril, 1962) # [[Ann Scott]] idazlea (Frantzia, 1965) # [[Chiquinha Gonzaga]] musikaria, konpositore, pianista eta orkestra zuzendaria (Brasil, 1847 - 1935) # [[Giannina Arangi-Lombardi]] sopranoa (Italia, 1891-1951) # [[Gilda dalla Rizza]] sopranoa (Italia, 1892-1975) # [[Magda Olivero]] sopranoa (Italia 1910-2014) # [[Lucy Tejada]] artista, margolaria (Kolonbia 1920-2011) # [[Claudia Muzio]] sopranoa (Italia, 1889-1936) # [[Toti Dal Monte]] sopranoa (Italia, 1893-1975) # [[Maria Caniglia]] sopranoa (Italia, 1905-1979) # [[Ebe Stignani]] mezzosopranoa (Italia, 1903-1974) # [[Violet King Henry]] abokatua (Kanada, 1929-1982) # [[Tòni Escala]] idazlea (Lleida 1961) # [[Teresa Azpiazu Paul]] idazlea, irakaslea, politikaria (Cádiz 1862-Málaga 1949) # [[Luisa Josefina Hernández]] idazlea, irakaslea (Mexiko 1928-2023) # [[María Asúnsolo]] mezenas, galerista, modelo (AEB 1904-Mexiko 1999) # [[María Jose Escrivà]] idazlea, poeta (Valentzia 1968) # [[Meritxell Gené]] kantautorea, poeta (Lleida 1986) # [[Marià Manent]] poeta, memorialista (Bartzelona 1898-1988) # [[Marysa Navarro Aranguren]] idazlea, historilaria (Nafarroa 1934) # [[Esther Novalgos Laso]] idazlea (Errioxa 1942) # [[Susi Alvarado]] idazlea, antzerki zuzendaria (Kanariak 1960) # [[Anna Tsing]] antropologoa (AEB, 1950) # [[Ana Bernal Triviño]] kazetaria eta ikertzailea (Malaga, 1980) # [[María Francisca Díaz-Carralero Rodelgo]] poeta itsu inprobisatzailea (Ciudad Real 1818-1894) # [[Sanmao]] idazlea (Txina 1943-1991) # [[Ana Cristina Herreros Ferreira]] idazlea, ahozko kontalaria (Leon 1965) # [[Monika Zgustová]] idazlea, itzultzailea (Txekia 1957) # [[Juana Dolores]] abeslaria, aktorea (Bartzelona 1992) # [[Valeria Castro (abeslaria)]] kantautorea (Kanariak 1999) # [[Maria Morera Colomer]] aktorea, abeslaria Girona 2003) # [[Laura Jou]] antzerki irakaslea, film zuzendaria (Batzelona 1969) # [[Emakumeen Ospearen Aretoa Coloradon]] aretoa eta saria (Colorado 1965) # [[Frederika Hannoverkoa]] Greziako erregina ezkontidea (Alemania 1917 – Madril 1981) # [[Isabel Stilwell]] kazetaria eta idazlea (Portugal) # [[Maria Xosé Queizán]] idazlea (Galizia, 1939) # [[Liliana Felipe]] abeslaria, sopranoa (Agentina-Mexiko, 1954) # [[Zinka Milanov]] sopranoa (1906-1989) # [[Rosa Ponselle]] sopranoa (AEB, 1897-1981) # [[Milka Ternina]] sopranoa (Kroazia, 1863-1941) # [[Geraldine Farrar]] sopranoa (Alemania, 1882-1967) # [[Lilli Lehmann]] sopranoa (Alemania, 1848 - Berlin, 1929) # [[Olive Fremstad]] mezzosoprano (Suedia , 1871-AEB,1951) # [[María Jesús Jabato]] idazlea (Burgos, 1959) # [[Brenda Navarro]] idazlea (Mexiko, 19982) # [[Maud Tabachnik]] idazlea (Frantzia, 1938) # [[Alejandrina_Gessler]] Andaluziako margolaria (Cadiz, 1831 - Paris, 1907) # [[Rita Ferro]] Portugaleko idazlea (Lisboa, 1955) # [[Dolors Marín Silvestre]] Kataluniako historialaria (Hospitalet de Llobregat, 1957) # [[Almudena Campuzano Jimenez de Aldasoro]] idazlea (Santander, 1996) # [[Dora Vázquez]] idazlea (Ourense, 1913.2010) # [[Ana Acuña]] idazlea eta ikertzalea (Marin, 1971) # [[Josefina Cardona i Bosch]] poeta (Valentzia,1957-2022) # [[Joan Beauchamp Procter]] zoologoa (Erresuma Batua, 1897-1931) # [[Adela Figueroa]] biologoa, aktibista eta idazle galiziarra (Lugo, 1948) # [[Mary Blair]] artista, ilustratzailea, (AEB, 1911-1978) # [[Rita Taborda Duarte]] Portugaldar idazle eta irakaslea (Lisboa, 1973) # [[Fedora Barbieri]]  mezzosopranoa (Trieste, 1920ko- Florentzia, 2003) # [[Anita Cerquetti]]  soprano (Montecosaro, 1931ko apirilaren 13a - Perugia, 2014ko urriaren 11) Italiako soprano dramatiko  # [[Leyla Gencer]] sopranoa (Istanbul, 1928ko- Milan, 2008ko) # [[Maria Stader]] sopranoa (Budapest, 1911- Zurich, 1999ko) # [[Tereska Torrès]] idazlea (Paris, 1920-2012) # [[Marta G. Franco]] kazetari eta ekintzailea (Espainia, ) # [[Josefa Alfaro de Ocampo]] kazetaria, idazlea eta atzerkigilea (Sevilla, XIX-XX) # [[Milagros Duque Vallejo]] alkatea (Berantevilla, 1941) # [[Maria Perpinyà i Sais]] idazlea (Katalunia, 1901-1994) # [[Mercè Vila i Reventós]] idazlea ([[Bartzelona]], [[1902]] - ?) # [[Arancha Nogueira]] poeta ([[Ourense]], [[1989|1989ko]] # [[Geneviève Pastre]] idazle, poeta, militantea # [[Élodie Petit]] poeta eta performena # [[Narcisa Freixas|Narcisa Freixas i Cruells]] margolaria, eskultorea eta konpositorea (Sabadell – 1859 – Bartzelona, 1926) # [[Rexina Vega|Rexina Rodriguez Vega]] literatura idazlea, itzultzailea eta ikertzailea da. (Vigo, 1966) # [[Eva Balaguer-Cortés López]] idazlea (Zaragoza, 1965) # [[Rita Taborda Duarte]] idazlea (Lisboa, 1973) # [[Cristina Carvalho]] idazlea (Portugal, 1949) # [[An Alfaya]] idazlea (Galizia, 1964) # [[San Luisko kondesa]] idazlea (Murtzia, 1884-Madril, 1929) # [[Montserrat Aguer Teixidor]] filologoa eta idazlea (Figueres, 1963) # [[María Rosa de Madariaga]] historialaria (Madril, 1937-2022) # [[Asima Chatterjee]] botanikaria, kimikaria (India, 1917-2006) # [[Alicia Fernández Rodríguez]] poeta (Galizia, 1987) # [[Coloma Rosselló i Miralles]]  idazlea (Palma, 1871 - i1955) # [[Walda Pla i Rosés]] eleberrigilea  (Maresme, 1913ko- Badalona, 2014) # [[Maria Fullana i Montoro]] idazlea(Valentzia, 1958) poeta, narratzaile, itzultzaile eta irakasle ohia # [[Susana Prieto]] idazlea eta gidoigilea (Puebla de Sanabria, Zamora, 1962) # [[Isabel Thorne]] medikua, emakumeen eskubideen aldeko ekinzailea (Londres, 1834-1910) # [[María Gertrudis Hore|Maria Gertrudis Hore]]  poeta (Cadiz, 1742 -1801) eko abuztuaren 9a)  # [[Katherine Esau]] botanikaria (Ukrania-AEB, 1898-1997) # [[Elizabeth Stern]] patologoa (Kanada-AEB, 1915-1980) # [[Josefina Solsona i Querol]] idazlea (Bartzelona, 1907-1960) # [[Tamara Andrés]] idazlea (Pontevedra, 1992) # [[Enriqueta Muñiz]] idazlea, kazetaria eta itzultzailea  (Madril, 1934– Buenos Aires, 2013)  # [[Blanca Mira]] eleberrigilea (Jumilla, Murtzia, 1989) # [[Kei Okami]],  medikua (Japonia, 1859 - 1941) # [[Edinburgoko zazpiak]] # [[Diana Maff%C3%ADa]] filosofoa eta aktibista (Argentina, 1953) # [[Carmen Moreno Pérez|Carmen Moreno]] idazlea  (Cádiz, 1974) # [[Marie-Hélène Lafon]] irakasle atxikia eta idazlea (Aurillac, Cantal, Frantzia, 1962) irakasle atxikia eta idazlea # [[Gaëlle Heureux]] idazlea eta irratiko kronista (Bourg-en-Bresse, Frantzia, 1970) # [[Matilda Chaplin Ayrton]] medikua (Honfleur, Frantzia, 1846 - 1883ko uztailaren 19a)  # [[Carolina Amaya]] kazetaria (El Salvador) # [[Isabella W. Blaney]] aktibista, sufragista (AEB) # [[Fatima Ouassak]] saiakeragilea, hizlaria, politika publikoetako aholkularia eta militante ekologista, feminista eta arrazakeriaren aurkakoa ((Rif, Maroko, 1976) # [[Helen Evans]] medikua (Irlanda, 1833-1903) # [[Shin Saimdang]] artista, idazle, kaligrafo eta poeta (Korea, 1504-1551) }} '''Berriak 2024''' ('''iraila''') {{zutabeak|kopurua=3| # [[María Fernández García]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (León,1884-Derio,1937) # [[Juana Abascal Nicolás]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Castro Urdiales, 1908-Derio, 1938) # [[Elvira Martínez Porres]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Santurtzi, 1883-Derio, 1937) # [[Conchita Portu Etxeberria|Conchita Portu Exeberria]] '''SORTUA''' irakaslea, zinegotzia, historialaria (Hondarribia, 1943-2017) # [[Severina Sagarzazu Martínez|Severina Sagarzazu]] '''SORTUA''' arrain-saltzailea (Hondarribia, 1911-1994) # [[Joxepa Darceles Bengoetxea]] '''SORTUA''' emagina (Hondarribia, 1888-1972) # [[Merche Gallardo Carrillo]] '''SORTUA''' Saturrarango emakumeen kartzelan jaioa (Mutriku, 1940) # [[Loli Prieto Arana|Loli Prieto]] '''SORTUA'''kirolaria (Hondarribia, 1943-2019) # [[Lupe Artola Cornú]] '''SORTUA''' frantses eta euskara irakaslea (Hondarribia, 1945) # [[Nieves Alza Castillo]] '''SORTUA''' saskibaloi joka laria eta bultzatzailea (Hondarribia, 1954) # [[Ixabel Alkain Etxeberria|Isabel Alkain]] '''SORTUA''' irakaslea, alardeko kapitaina, bidaiaria (Hondarribia, 1961) # [[Arantza Mariskal Balerdi]] '''SORTUA''' Dokumentazio eta liburutegi arduraduna (Hondarribia, 1967) # [[Teresa Gorria Arrizabalaga]] '''SORTUA''' maistra (Hondarribia, 1836-1905) # [[Jasone Miranda-Bilbao]] '''SORTUA''' artista (Bilbo, 1964) # [[Rafaela Baigorri Ibañez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran Madril Ventas espetxean hila (Mañeru, 1892-Madril, 1943) # [[Rufina Chocarro Villar]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Allo, 1891-Erreniega, 1936) # [[Amada Morentín Roldán]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Lodosa, 1910-Deierri, 1936) # [[Felipa del Pueyo Ruiz]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Tarazona, 1897-Ausejo, 1936) # [[Bea Lema]] '''SORTUA''' artista, ilustratzaile (Coruña, 1985) # [[Herminia Domínguez Martínez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran borrokan eraila (Buñuel, 1917-Donostia, 1936) # [[Esperanza Escribano Martínez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Calahorra, 1881-Azkoien, 1936) # [[Marian Fernández]] '''SORTUA''' zinemagilea (Iruñea, 1974) # [[Pilar Fernández Rodríguez]] '''SORTUA''' langilea, 36ko gerran fusilatua (Tudelilla, 1891-Azkoien, 1936) # [[Carmen Gurrea Fernández]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Alfaro, 1921- Azkoien, 1936) # [[Dolores Gurrea Fernández]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Alfaro, 1919- Azkoien, 1936) # [[Gabriela Lorente Sáenz]] '''SORTUA''' etxekoandrea 36ko gerran fusilatua (Calahorra, 1878-Azkoien, 1936) # [[Lucia Maeso Bergé]] '''SORTUA''' futbol-atezaina (Palentzia 2006) # [[María Castejón Leorza]] '''SORTUA''' historialaria, zinema-kritikaria (Lizarra, 1975) # [[Luisa Lasheras Royo]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Cortes, 1912-Gallur,1936) # [[Nicomedes Marañon Orio|Nicomedes Marañón Orio]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Viana, 1898-Logroño, 1936) # [[Martina Martínez Bueno]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Buñuel, 1873-Magallón, 1936) # [[Rosa Zufia Sanz]] '''SORTUA''' kazetaria eta zinemagilea (Tutera, 1958) # [[Meg Connery]] sufragista (Irlanda, 1879-1958) # [[Rebekka Haase]] 2024ko Udako Olinpia r Jokoetako dominaduna (Alemania, 1993) # [[Salwa Eid Naser]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Nigeria, 1998) # [[Gina Lückenkemper]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Alemania, 1996) # [[Fatima Surayya Bajia]] idazlea (Pakistan, 1930-2016) # [[Phoebe Starfield Leboy]] biokimikaria, aktibista (AEB, 1936-2012) # [[Muriel Barbery]] idazlea (Maroko, 1969) # [[Ruperta Bautista]] idazle tzotzila (Mexiko, 1975) # [[Anna Thynne]] itsas zoologoa (Erresuma Batua, 1806-1866) # [[Loung Ung]] idazlea eta ekintzailea (Kanbodia, 1970) # [[Elena Cánovas]] antzerkigilea, antzerki zuzendaria, gizarte laguntzailea (Madril 1955) # [[María Luisa Moneró]] aktorea, kupletista (Madril 1889-1982) # [[María Jesús Valdés]] aktorea, ahots aktorea (Madril 1927-2011) # [[Nuria Torray]] aktorea (Bartzelona 1934-Madril 2004) # [[Alejandra Torray]] aktorea, ahots-aktorea (Madril 1968) # [[Mercedes Barranco]] aktorea (Bartzelona 1899-Madril 1957) # [[Julia Martínez]] aktorea (Santander 1931) # [[María Massip]] aktorea (Albacete 1942- Madril 2002) # [[Queta Claver]] aktorea (Valentzia 1932- Madril 2003) # [[Anita Martos]] aktorea, irakaslea (Uruguai 1893- Madril 1953) # [[Debbie_Brill]] atleta (Kanada, 1953) # [[Aya Kōda]] eleberrigilea eta saiakeragilea (Japonia, 1904-1990) # [[Vera de Spinadel|Vera de Spinabel]] matematikaria (Argentina, 1929-2017) # [[Laetitia Colombani]] idazlea (Frantzia, 1975) # [[Gloria González Aseguinolaza]] biologoa # [[Ángeles Mora]] idazlea (Kordoba 1952) # [[Olive Oatman]] esploratzaile bahitua (AEB 1837-1903) # [[Rebecca Cheptegei]] atleta (Uganda 1991-2024) # [[Betty Harris (zientzialaria)]] kimikaria (AEB 1940) # [[Marie-Béatrice de Baye]] poeta (Frantzia 1859-1928) # [[Nelly Alard]] aktorea, gidoilaria (Frantzia 1960) # [[María Topete]] espetxe-funtzionarioa (Espainia 1900-2000) # [[Constance Reid]] idazlea, matematika dibulgatzailea (AEB, 1918-2010) # [[Flossie Wong-Staal]] birologoa (Txina-AEB, 1947-2020) # [[Lucía Caram]] moja aktibista (Argentina/Katalunia 1966) # [[Magda Roger]] aktorea (Espainia XX. mendea) # [[Patricia H. Clarke]] kimikaria (EB 1919-2010) # [[Lila Azam Zanganeh]] idazlea (Paris 1976) # [[Brigitte Aubert]] idazlea (Cannes 1956) # [[Simone de Saint-Exupéry]] idazlea (Frantzia 1898-1978) # [[Marie-Madeleine de Saint-Exupéry]] idazlea (Fratzia 1897-1926) # [[Teresa Herrera]] filantropoa (Coruña 1712-1791) # [[Stephanie Beacham]] aktorea (EB 1947) # [[Ana Maria Vidal]] aktorea (Madril 1944) # [[Tina Sainz]] aktorea (Madril 1945) # [[Mari Carmen Yepes]] aktorea (Bartzelona 1942-Madril 2015) # [[Laly Soldevila]] aktorea (Bartzelona 1933-Madril 1979) # [[Ángeles Martín]] aktorea, aurkezlea (Madril 1968) # [[Luisa Rodrigo]] aktorea (Madril 1901-1986) # [[Mariam Budia]] idazlea, antzerkigilea (Errioxa 1970) # [[Casey Wilson]] aktorea, komediantea (AEB 1980) # [[Violetta Villas|Violeta Villas]] abeslaria (Polonia, 1938-2011) # [[Feliza Bursztyn]] eskultorea (Kolonbia 1933- Paris 1982) # [[Maria Barrientos]] sopranoa (Bartzelona 1884- Lapurdi 1946) # [[Eileen Kramer]] dantzaria, koreografoa (Australia 1914) # [[Antisa Khvichava]] 132 urte bizi izanaren erreklamatzailea (Georgia 1880-2012) # [[Besse Cooper]] ehun urteduna, maistra, sufragista (AEB 1879-2009) # [[Sahan Dosova]] ehun urteduna (Kazakhstan 1879?-2009) # [[Maria Olivia da Silva]] ehun urteduna (Brasil 1880?-2010) # [[Tomiko Itooka]] ehun urteduna, zaharrena (Japonia 1908-) # [[Fusa Tatsumi]] ehun urteduna, zaharrena (Japonia 1907-2023) # [[Pilar Serra]] erakusketa-komisarioa (Zaragoza, XX. mendea) # [[Concha García (artista)]] eskultorea (Santander 1960) # [[Susanna Rafart]] idazlea (Girona 1962) # [[Florence Hedges]] botanikaria (AEB, 1878-1956) # [[Jeanne Loiseau]] idazlea (Frantzia 1854-1921) Leire # [[Tahia Halim]] margolaria (Egipto 1919-2003) Isabel # [[Mercedes Barcha Pardo]] musa, zaintzailea (Kolonbia 1932-2020) # [[Fanny Mikey]] aktorea, antzerki-zuzendaria (Argentina 1930-Kolonbia 2008) # [[Nadia Battocletti]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Italia, 2000) # [[Andreja Leški]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Eslovenia, 1997) # [[Alice Bellandi]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Italia, 1998) # [[Mathilda Hodgkins-Byrne]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Londres, 1994) # [[Gloria Zea]] filosofoa, arte sustatzailea (Kolonbia 1935-2019) # [[Elena Congost]] atleta paralinpikoa (Bartzelona 1987) # [[Marta Fernández Infante]] igerilari paralinpikoa (Burgos 1994) # [[Nuria Marqués ]] igerilari paralinpikoa (Bartzelona 1999) # [[Virginia Feito]] idazlea (Madril 1988) # [[María Manjavacas]] kazetaria (Ciudad Real, XX. mendea) # [[Marta Fernández Vázquez]] kazetaria, idazlea (Madril 1973) # [[Inmaculada Galván]] kazetaria (Madril 1963) # [[Marta Reyero]] kazetaria (León 1965) # [[Fawzia Koofi]] politikaria, aktibista (Afganistan 1975) # [[Saba Sahar]] film zuzendaria, aktibista (Afganistan 1975) # [[Blanca Estrella Ruiz Ungo]] maistra eta Clara Campoamor elkartearen sortzaile eta presidentea (1944-2024) # [[Mayana Itoiz]] ilustratzaile eta komikigile baionarra (1978) # [[Claire Etcherelli]] idazlea (Frantzia 1941-2023) # [[Maylis Adhémar]] idazlea, kazetaria (Frantzia 1985) # [[Françoise Mézières]] fisioterapeuta (Frantzia 1909-1991) # [[Daisy Roulland-Dussoix]] mikrobiologo molekularra (Suitza 1936– 2014) # [[Brenda Milner]] neuropsikologoa (Erresuma Batua-Kanada 1918) # [[Michaela DePrince]] dantzaria (Sierra Leona, 1995-AEB, 2024) # [[María Ruiz de Burton]] idazlea (Mexiko 1832-AEB 1895) # [[Blanca Oteyza]] aktorea (Madril 1965) # [[Rosa Maria Oriol Porta]] bitxigilea, enpresaburua (Bartzelona 1946) # [[Rocío Delgado]] kazetaria (Pontevedra 1985) # [[Purificación García]] moda diseinatzailea (Ourense 1952) # [[Victoria Alonso]] film ekoizlea (Argentina/AEB 1965) # [[Anna Teixidor Colomer]] kazetaria, historialaria (Girona 1978) # [[Sara Sorribes]] binaka tenislari brontze olinpikoa (Castelló 1996) # [[Cristina Bucșa]] binaka tenislari brontze olinpikoa (Moldavia/Kantabria 1998) # [[Sara Andrés Barrio]] atleta paralinpikoa (Madril 1986) # [[María Isabel Perelló Doménech]] epailea, Auzitegi Goreneko presidentea (Bartzelona/Coruña 1958) # [[Mariana Mazzucato]] ekonomialaria (Italia/AEB 1968) # [[Clara Martínez de Careaga]] magistratua (Madril 1959) # [[Roser Bach]] epailea (Bartzelona 1964) # [[Ana Ferrer]] epailea (Madril 1959) # [[Olga Sánchez Cordero]] epailea (Mexiko 1947) # [[Margarita Cabello Blanco]] epailea (Kolonbia 1957) # [[Andrea Muñoz Sánchez]] epailea (Txile 1957) # [[Zarela Villanueva Monge]] epailea (Costa Rica 1952) # [[Sue Gray (funtzionarioa)]] politikaria, goi funtzionarioa (EB 1957) # [[Rocío Sagaón]] aktorea (Mexiko, 1933-2015) # [[Ana Mérida]] koreografoa (Mexiko, 1922-1991) # [[Guillermina Bravo]] dantzaria eta koreografoa (1920-2013) # [[Anna Sokolow]] dantzaria eta koreografoa (1910-2000) # [[Carmen Herrero Ayllón]] kimikaria, irakaslea (Madril, 1913-1997) # [[Marie-Michèle Beaufils]] idazlea (Frantzia 1949-2014) # [[Marie Cosnay]] idazlea (Frantzia 1965) # [[Columba Dominguez]] aktorea, abeslaria (Mexiko 1929-2014) # [[Silvia Lemus]] kazetaria (Galizia/Mexiko 1945) # [[Camila Cañeque]] artista (Bartzelona, 1984-2024) # [[Carlota Rodr%C3%ADguez de Robles]] kimikaria, irakaslea (Zamora, 1907-1990) # [[Adela Barn%C3%A9s Gonz%C3%A1lez]] kimikaria, irakaslea (Ávila/Mexiko, 1908-2011) # [[Élisabeth Badinter]] filosofoa, idazlea (Frantzia 1944) # [[Lola González Ruiz]] abokatua (León 1946-Madril 2015) # [[Elisabet Casanovas]] aktorea (Bartzelona 1994) # [[Aixa Villagrán]] aktorea (Sevilla 1978) # [[Celia Freijeiro]] ekoizlea, aktorea (Pontevedra 1983) # [[Patricia Reyes Spíndola]] aktorea, zuzendaria, ekoizlea (Mexiko 1953) # [[Paula Usero]] aktorea (Valentzia 1991) # [[Carol Rodríguez Colás]] film zuzedaria (Bartzelona 1982) # [[Paula Anta]] artista, argazkilaria (Madril 1977) # [[Meritxell Calvo]] aktorea (Bartzelona 1986) # [[Raquel Peláez]] aktorea (León 1978) # [[Edith Marion Patch]] entologoa, idazlea (AEB, 1876-1954) # [[Petra Barnés González]] kimikaria, farmazialaria (Madril/Mexiko, 1908-1992) # [[Isabelle Rimbaud]] idazlea (Frantzia 1860-1017) # [[Jeanne Puchol]] komikigile eta ilustratzaile frantziarra (1957) # [[Michiyo Tsujimura]] biokimikaria (Japonia, 1888-1969) # [[Matilde Landeta]] film gidoilaria eta zuzendaria (Mexiko, 1910-1999) # [[Susana Martín Gijón]] idazlea, nobela beltza (Sevilla 1981) # [[Carlota Pérez]] ekonomialaria (Venezuela 1939) # [[Pepa Roma]] kazetaria, argazkilaria, eleberrigilea (Lleida XX. mendea) # [[Florence Cassez]] Mexikon zigortua (Frantzia 1994) # [[Denise Maerker]] abokatua, kazetaria (Mexiko 1965) # [[Cristina Álvarez Rodríguez]] arkitektoa, politikaria (Argentina 1967) # [[Roser Tapias]] aktorea, modeloa (Bartzelona 1989) # [[Ángela Cervantes]] aktorea (Bartzelona 1993) # [[Lurdes Barba Rodríguez]] aktorea, antzerki-zuzendaria (Bartzelona 1949) # [[Marta Frías Acedo]] futbol-arbitro aitzindaria (Cáceres 1980) # [[Mabel Purefoy FitzGerald]] fisiologo, patologo klinikoa (Erresuma Batua, 1872-1973) # [[Anne Baraou]] Frantziako komikigilea (1965) # [[Claire Chazal]] kazetaria (Frantzia 1956) # [[Hélène Gordon-Lazareff]] kazetaria (Frantzia 1909-1988) # [[Mary Winearls Porter]] kristalografoa (Erresuma Batua, 1886-1980) # [[Agnès Martin-Lugand]] idazlea (Frantzia 1979) # [[Cécile Bailly]] idazlea (Frantzia 1968) # [[Mireille Best]] idazlea (Frantzia 1943-2005) # [[María Zamora]] film ekoizlea (Valentzia 1976) # [[Ada Wells]] sufragista (EB 1863-Zeelanda Berria 1933) # [[Carol Rovira]] aktorea, abeslaria (Tarragona 1989) # [[Mary Ruiz]] aktorea (Madril 1980) # [[Ángela Cremonte]] aktorea (Madril 1982) # [[Belinda Washington]] aurkezlea, aktorea (Londres/Espainia 1963) # [[Blanca Marsillach]] aktorea (Bartzelona 1966) # [[Cristina Marsillach]] aktorea (Madril 1963) # [[Mónica Portillo]] aktorea, dantzaria (Bartzelona 1989) # [[Lucía Veiga]] aktorea, bakarrizketagilea (Coruña 1979) # [[Mireia Oriol]] modeloa, aktorea (Bartzelona 1996) # [[María Luisa Oyarzábal Fernández]] enpresaria, irakaslea (Bilbo 1933-2022) # [[Olga Duque de Ospina]] abokatu, politikaria (Kolonbia 1930-2019) # [[Beatriz Sanchis]] film-zuzendaria (Valentzia 1976) # [[Marta Nieto]] aktorea (Murtzia 1982) # [[Mabel Purefoy FitzGerald]] patologo klinikoa (Erresuma Batua, 1872-1973) # [[Vera Popova]] kimikaria (Errusia, 1867-1896) # [[Elena Paunero Ruiz]] botanikaria (Valladolid/Madril, 1906-2009) # [[Fatima Daas]] idazlea (Frantzia 1995) # [[Constance Debré]] abokatua, eleberrigilea (Paris 1972) # [[Jeanne Galzy]] idazlea (Frantzia 1883-1977) # [[Arati Saha]] igerilaria (Kalkuta 1940-1994) # [[Caryl Churchill]] antzerkigilea (EB 1938) # [[Carmen Salinas]] aktorea, imitatzailea (Mexiko 1939-2021) # [[Malena Narvay]] aktorea, abeslaria (Argentina 1997) # [[Elisa Mouliaá]] aktorea (Madril 1989) # [[Rosa Villacastín]] kazetaria (Avila 1947) # [[Leila Guerriero]] kazetaria (Argentina 1967) # [[Laura Sisteró]] film-zuzendaria (Bartzelona 1986) # [[Carmen Rigalt]] kazetaria (Lleida 1949) # [[Alejandra Meco]] aktorea (Madril 1990) # [[Azara García de los Salmones Marcano]] ultramaratoilaria (Kantabria 1983) # [[Elsa y Elmar]] abeslaria (Kolonbia, 1993) # [[Nancy Peña]] komikigile eta ilustratzaile frantsesa (Tolosa, 1979) # [[Nadezhda Tolokonnikova]] ekintzaile eta performance artista (Errusia 1989) # [[Heidi Watney]] kazetaria (Kalifornia, 1981) # [[Lola Arias]] idazlea, aktorea, zuzendaria (Argentina 1976) # [[Sarah Rector]] petrolio-handiki afroamerikarra umetatik (AEB, 1902+1967) # [[Carmen Abela y Espinosa de los Monteros]] maistra eta pedagogoa (Cadiz 1897, Guadalajara 1962) # [[Carme Bravo Roy]] pianu-jole eta pedagogoa (Bartzelona, 1919-2007) # [[Gemma Humet]] abeslaria (Bartzelona 1988) # [[Sara Miquel]] aktorea (Girona 1984) # [[Nuria Giménez Lorang]] film-zuzendaria (Bartzelona 1976) # [[Laura Galán]] aktorea (Guadalajara 1986) # [[María José Rubio]] medikua, politikaria (Coruña 1956) # [[Virginia García del Pino]] film-zuzendaria (Bartzelona 1966) # [[Sara Vítores]] kazetaria (Avila 1972-Madril 2024) # [[Pilar Farjas]] medikua, politikaria (Teruel/Galizia 1956) # [[Rocío Mosquera]] medikua, politikaria (Ourense 1956) # [[Marta Molist Codina]] mendi lasterkaria (Bartzelona 1982) # [[Marianne Jean-Baptiste]] aktorea (Londres, 1967) # [[Anne Pouget-Tolu]] frantziar idazlea (Sardinia, 1955) # [[Hilde Mangold]] enbriologoa (Alemania,1898-1924) # [[Idelisa Bonnelly]] itsas biologoa (Dominikar Errepublika,1931-2022) # [[Blanca Calvo Moraza]] maistra, kazetaria eta idazlea (Ourense,xxx -1939) # [[Gertrud Bodenwieser]] dantzaria, koreografoa (Viena, 1890-1959) # [[Dolly Nazir]] igerilaria (India, 1935-2012) # [[Lourdes Reparaz]] igerilaria (Gasteiz 1948- 1999) # [[Sara Barquinero]] filosofoa eta idazlea (Zaragoza, 1994) # [[Laura Loomer]] aktibista politikoa (AEB 1993) # [[Irene Villa]] kazetaria, psikologoa, kirolari paralinpikoa (Madril 1978) # [[Esther Peris]] paralinpiar eskiatzailea (Espainnia XX. mendea) # [[Nathalie Carpanedo]] paralinpiar eskiatzailea (Madril XX. mendea) # [[Beatriz Rodríguez]] idazlea (Sevilla 1980) # [[María Sanjurjo]] patin-hockey jokalaria (Coruña 2000) # [[Masta Quba]] rap abeslaria, aktibista (Mexiko 1988) # [[Lucia Riaño]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1975) # [[Rachida Dati]] politikaria (Frantzia 1965) # [[Sahra Wagenknecht]] politikaria, kazetaria (Alemania 1969) # [[Carme Aymerich i Barbany]] Catalunyako irakaslea eta pedagogoa (Bartzelona 1915 - 2001) # [[Rosa Arj%C3%B3 P%C3%A9rez]] Aragoiko maistra (Zaragoza 1885 - 1918) # [[Gloria Velat]] xakelaria (Bartzelona 1915-1988) # [[Maria Luisa Gutiérrez]] xakelaria (Menorca 1930) # [[Sofía Ruiz ]] xakelaria (Bartzelona?- ? 1968) # [[Eileen Betsy Tranmer]] xakelaria (EB 1910-1983) # [[Chantal Chaudé de Silans]] xakelaria (Frantzia 1919-2001) # [[Ana Paula Arósio]] aktorea, modeloa (Brasil 1975) # [[Alba Planas]] aktorea (Madril 2000) # [[Leticia Sánchez Ruiz]] idazlea, kazetaria (Asturias 1980) }} ==='''Berriak 2024''' ('''abuztua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ania Sáenz de Buruaga]] ----'''SORTUA''' ilustratzailea (Gasteiz, 1988) # [[Cristina Larrea]] ef-- '''SORTUA''' atleta (Eibar, 1966) # [[Estefania Etxebeste Giraldo]] ef-- '''SORTUA''' harri-jasotzailea (Ituren, 2002) # [[Maria Jesus Berrotaran Etxeberria|Maria Jesus Berrotaran]] ----'''SORTUA''' aguazila, mazularia, feminista (Hondarribia, 1949) # [[Miren Izaskun Asua]] ef-- '''SORTUA''' aktorea eta antzerki zuzendaria (Elorrio, 1963) # [[Adriana Ruano Oliva]] urrezko domina tiroan 2024 (Guatemala, 1955) # [[Alba Sidera]] kazetaria (Girona 1979) # [[Aleksandra Jarecka]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1995) # [[Alena Olsen]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1995) # [[Alev Kelter ]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Alex Sedrick]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Alexandra Louis-Marie]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1996) # [[Alice Schwarzer]] kazetari aktibista (Alemania 1942) # [[Alicja Klasik]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 2004) # [[Ally Wollaston]] txirrindularia, omniumean brontze olinpikoa, talde jazarpenean zilarra (Zeelanda Berria 2001) # [[Altina Schinasi]] artista, asmatzailea (AEB 1907-1999) # [[Alysha Corrigan]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1997) # [[Alysha Newman]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1994) # [[Amanda Donohoe]] aktorea (EB 1962) # [[Amber Anning]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 2000) # [[An Qixuan]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Txina, 2000) # [[Ana Bokesa]] aktorea (Madril, ?) # [[Ana Patrícia Ramos|Ana Patricia Ramos]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Brasil, 1997) # [[Anna Cockrell]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 1997) # [[Anna Dorothea Therbusch]] margolaria (Prusia 1721-1782) # [[Anna Mahler]] eskultorea (Austria 1904-EB 1988) # [[Anna Morris]] txirrindularia, taldekako jazarpen brontze olinpikoa (EB 1995) # [[Anna R. Figueiredo]] idazlea (Ourense 1963) # [[Anna Short Harrington]] modeloa, sukaldaria (AEB 1897-1955) # [[Annette Echikunwoke|Annete Echikunwoke]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1996) # [[Antsa Proventzakoa]] Frantziako printzesa, Gaztelako infanta (1225-1261) # [[Ariana Ramsey]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 2000) # [[Arlen Siú]] abeslari eta poeta sandta (Nikaragua, 1955-1975) # [[Asia Hogan-Rochester]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1999) # [[Audrey Mestre]] urpekaria (Frantzia, 1974-2002) # [[Aunt Jemima]] pertsonaia (AEB 1893) # [[Barbiturikills]] kaleko artista (Valentzia 1972) # [[Bavuudorzhiin Baasanjüü]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Mongolia,1999) # [[Beatriz de Palacios]] soldadua (Andaluzia/Mexiko XVI. mendea) # [[Beatriz Proventzakoa]] Frantziako printzesa, erregina ezkontidea, latindar enperatriza (1229- Italia1267) # [[Beatriz Souza]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Brasil, 1998) # [[Beatriz Suabiakoa]] Gaztela eta Leongo erregina ezkontidea (Germania 1205-Zamora 1235) # [[Becky Wilde]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (Erresuma batua, 1997) # [[Bertha Badt-Strauss]] kazetaria, judua (Prusia 1885-1970) # [[Blanca Eekhout]] politikaria (Venezuela, 1968) # [[Blanka Frantziakoa]] printzesa, Gaztelako infanta (Jaffa 1253-Paris 1320) # [[Boryana Kaleyn]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Bulgaria, 2000) # [[Brittany Brown]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1995) # [[Bryony Botha]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1997) # [[Camryn Rogers|Camaryn Rogers]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1999) # [[Cari Champion]] kazetaria (AEB 1978) # [[Carissa Norsten]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Carmen Bernardos]] aktorea (Madril 1927-2021) # [[Carmen Verlichak]] idazlea (Madril/Argentina/Kroazia XX. mendea) # [[Carola Stern]] kazetaria, idazlea (Alemania 1925-2006) # [[Catherine Lacey]] idazlea (AEB, 1985) # [[Charity Williams]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1996) # [[Chiara Consonni]] txirrindularia, madison urre olinpikoa (Italia 1999) # [[Chloe Daniels]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Cierra Burdick]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Coraline Vitalis]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1995) # [[Cristina Sánchez-Andrade]] idazlea (Coruña 1968) # [[Cuca Escribano]] aktorea (Madril, 1973) # [[Cyréna Samba-Mayela]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 2000) # [[Daisy eta Violet Hilton]] biki pikopagoak, zirkuko musikariak (EB 1908-AEB 1969) # [[Daria Pikulik]] txirrindularia, omniemean zilar olinpikoa (Polonia 1997) # [[Darja Varfolomeev|Darja Varfolomeew]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Errusia,2006) # [[Dearica Hamby]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Deng Yawen]] txirrindularia, BMX librean urre olinpikoa (Txina 2005) # [[Ding Xinyi]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2004) # [[Dolores Vilavedra]] idazlea, literatura kritikaria (Pontevedra 1963) # [[Dora Lush]] bakteriologoa (Australia, 1910-1943) # [[Dorothea Veit]] idazlea (Alemania 1764-1839) # [[Dorothy Miles]] idazle gorra, keinu hizkuntzan aitzindaria (EB 1931-1993) # [[Eleanor Patterson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Australia, 1996) # [[Elisa Mevius]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2004) # [[Elise Reimarus]] idazlea, hezitzailea (Alemania 1735-1805) # [[Elsie Inglis]] medikua, aktibista (Eskozia, 1864-1917) # [[Emily Shearman]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1999) # [[Emma Ann Reynolds]] erizain, medikua (AEB, 1862-1917) # [[Emma Finucane]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 2002) # [[Esther Bendahan]] idazle sefardia (Tetuan 1964) # [[Esther Vilar]] idazlea, soziologoa, medikua (Argentina 1935) # [[Eva Canel]] idazlea, hizlaria, (Asturias, 1857-Habana, 1932) # [[Faith Cherotich]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kenia, 2004) # [[Fancy Bermudez]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2002) # [[Fanny Lewald ]] idazlea (Prusia 1811- Alemania 1889) # [[Farah Nabulsi]] giza eskubideen aldeko zinemagilea (Londres 1978) # [[Feng Bin]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txina, 1994) # [[Florence Symonds]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2002) # [[Georgia Bell]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Erresuma Batua, 1993) # [[Georgia Hale]] zinema mutuko aktorea (AEB 1905-1985) # [[Georgina Hale]] aktorea ( EB 1943-2024) # [[Gertrud Kornfeld]] kimikaria (Alemania, 1891-1955) # [[Giulia Rizzi]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Italia, 1989) # [[Greta Scacchi]] aktorea (Italia/Australia 1960) # [[Guo Qiqi]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1998) # [[Hailey Van Lith]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 2001) # [[Haley Batten]] txirrindularia, mendian zilar olinpikoa (AEB 1998) # [[Hao Ting]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2001) # [[Harriet Boyd Hawes]] arkeologoa (AEB, 1871-1945) # [[Haruka Funakubo]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Japonia, 1998) # [[Haruka Kitaguchi]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Japonia, 1998) # [[Helena Villar Janeiro]] idazlea (Lugo 1940) # [[Henriette Herz]] idazlea, hezitzailea (Alemania 1764-1847) # [[Hetty van de Wouw]] txirrindularia, keirinean zilar olinpikoa (Herbehereak 1998) # [[Hezly Rivera]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2008) # [[Hina Hayata]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna(Japonia, 2000) # [[Huang Zhangjiayang]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2000) # [[Huh Mi-mi]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Korea,2002) # [[Ida Hahn-Hahn]] idazlea (Alemania 1805-1880) # [[Ilona Maher]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1996) # [[Inés de Guevara]] infanta (?- 1265) # [[Inma López Silva]] idazlea (Coruña 1968) # [[Ioana Vrinceanu]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Errumania, 1994) # [[Irene Alba]] aktorea (Madril 1867-Bartzelona 1930) # [[Irene Angelo]] erregina ezkontidea (Konstantinopla 1181-Alemania 1208) # [[Irene Caba Alba]] aktorea (Argentina 1899-Madril 1957) # [[Iryna Herashchenko|Iryma Herashchenko]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Ukraina, 1995) # [[Jasmine Martin]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Hegoafrika, 2000) # [[Jasmine Moore]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2001) # [[Jemima Montag]] Atleta. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (Australia, 1998) # [[Jenny Rissveds ]] txirrindularia, mendian briontze olinpikoa (Suedia 1994) # [[Jeon Hun-young]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 1994) # [[Jessica Hull]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Australia, 1996) # [[Jessica Roberts]] txirrindularia, taldekako jazarpen brontze olinpikoa (EB 1999) # [[Juana Camilión]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 19) # [[Julia Caba Alba]] aktorea (Madril1902-1988 19) # [[Julia Trujillo]] aktorea (Madril 1932-2013) # [[Julien Alfred]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Santa Luzia, 2001) # [[June Sutor]] kristalografoa (Zeelanda Berria-1929 Londres) # [[Katarina Johnson-Thompson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Erresuma Batua, 1993) # [[Katy Marchant]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 1993) # [[Kayla Canett]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Kaylia Nemour]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 2006) # [[Kaylyn Brown]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2004) # [[Kelsey Teneti]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Keyara Wardley]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2000) # [[Kim Kum-yong|Kimkum-young]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ipar Korea, 2001) # [[Krissy Scurfield]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Kristen Thomas]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Kristi Kirshe]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1994) # [[Kristina Norvegiakoa]] printzesa, Gaztelako infanta (Norvegia 1234- Sevilla 1262) # [[Laura Mart%C3%ADnez de Carvajal]] medikua (Kuba, 1869-1941) # [[Lauren Doyle]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Laviai Nielsen|Laviani Nielsen]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 1996) # [[Leocadia Alba]] sopranoa, aktorea (Valentzia 1866-Madril 1952) # [[Leonor Rodríguez de Castro]] Gaztelako infanta (?- Burgos 1275) # [[Li Jiaman]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Txina, 1997) # [[Lilian Suzette Gibbs]] botanikaria (Erresuma Batua, 1870-1925) # [[Lim Si-hyeon]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 2003) # [[Linda Richards]] erizaina (AEB, 1841-1930) # [[Lisa Mayer]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Alemania, 1996) # [[Lisa van Belle]] txirrindularia, madison brontze olinpikoa (Herbehereak 2001) # [[Louise Blanchard Bethune]] arkitektoa (AEB, 1856-1913) # [[Lu Gwei-djen]] biokimikaria (Txina, 1904-1991) # [[Luana Márton]] taekwondo jokalaria (Tenerife, 2006) # [[Lucía Galán]] abeslaria, aktorea (Argentina 1961) # [[Lucia Yépez Guzmán]] borrokalaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ekuador, 2001) # [[Lydia Rabinowitsch-Kempner]] bakteriologoa (Lituania-Alemania, 1871-1935) # [[Maddi Wesche]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Zelanda Berria, 1999) # [[Mahina Paul]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Maike van der Duin]] txirrindularia, madison brontze olinpikoa (Herbehereak 2001) # [[Manon Veenstra]] txirrindularia, BMX lasterketan zilar olinpikoa (Herbehereak 1998 # [[Mar%C3%ADa Teresa Murillo]] botanikaria (Kolonbia, 1929-2017) # [[Margaret Floy Washburn]] psikologoa (AEB, 1871-1939) # [[Margarita Proventzakoa]] infanta, Frantziako erregina (Frantzia 1221-1295) # [[Margarita Skulesdatter]] erregina (Norvegia 1208-1270) # [[Margit Nordin]] gizonezkoekin lehiatu zen 1. emakume eskiatzailea (Suedia 1897-1982) # [[María Belón]] medikua (Madril 1965) # [[Maria Berta Rohangoa]] noblea (Austrohungariar Inperioa, 1868 – Viena, 1945) # [[Maria Dimádi|Maria Dimadi]] erresistente exekutatua (Grezia, 1907-1944) # [[María Liñeira]] literatura teorialaria (Coruña 1979) # [[María Xosé Porteiro]] idazlea (Madril/Vigo 1952) # [[Marie Lebour]] biologoa (Erresuma Batua, 1876-1971) # [[Marie Luise Kaschnitz]] idazlea (Alemania 1901-Italia 1974) # [[Marie Reichert]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2001) # [[Marie-Florence Candassamy]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1991) # [[Marion Dönhoff]] kazetaria, idazlea, kondesa (Prusia 1909-Alemania 2002) # [[Marion J. Lamb]] biologoa (Erresuma BAtua, 1939-2021) # [[Marion Walter]] matematikaria (Berlin 1928-AEB 2021) # [[Marta Maggetti|Marta Maggeti]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Italia, 1996) # [[Martyna Swatowska-Wenglarczyk]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1994) # [[Mary Moraa]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kenia, 2000) # [[Mary Vaux Walcott]] botanikaria, ilustratazilea (AEB, 1860-1940) # [[Matilda Smith]] botanikaria, ilustratzailea (Mumbai 1854- Londres 1926-1990) # [[Melissa Jefferson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Hego Carolina, 2001) # [[Michele Greene]] aktorea (AEB 1962) # [[Montse Dopico]] kazetaria (Lugo 1977) # [[Montse Pena]] idazlea, literatura kritikaria (Coruña 1981) # [[Muthulakshmi Reddy]] medikua eta legelaria (India, 1886-1968) # [[Nam Su-hyeon]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 2005) # [[Nancy Green]] esklabo ohia, modeloa (AEB 1834-1923) # [[Nancy Rourke]] margolari gorra (Kalifornia, 1957) # [[Natalya Diehm]] txirrindularia, BMX librean brontze olinpikoa (Australia 1997) # [[Naya Tapper]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1994) # [[Nicole Heavirland]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1995) # [[Nicole Shields]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1999) # [[Nicole Yeargin]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1997) # [[Nikola Ogrodníková|Nikola Ogrodikova]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txekia, 1990) # [[Niuta Tajtelbaum]] Varsoviako ghetto altxatzean aktibista eta soldadua (Polonia, 1917-1943) # [[Noor Vidts]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna Belgika, 1996) # [[Oi Ye-Jin]] tiratzailea, 10 m-urre olinpikoa (Hego Korea 2005) # [[Olivia Apps]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1998) # [[Pauline Ferrand-Prévot]] txirrindularia, mendian urre olinpika (Frantzia 1992) # [[Pauline Grabosch]] txirrindularia, taldean brontze olinpikoa (Alemania 1998) # [[Pauline Rifer de Courcelles]] artista (Paris, 1781-1851) # [[Perris Benegas]] txirrindularia, BMX librean zilar olinpikoa (AEB 1995) # [[Piper Logan]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2001) # [[Prisca Awiti Alcaraz]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Londres, 1996) # [[Rachael Blake]] aktorea (Australia 1971) # [[Rebecca Petch]] txirrindularia, taldean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1998) # [[Renata Knapik-Miazga]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1988) # [[Rhyne Howard]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 2000) # [[Rosalia Fernández Rial]] poeta (Coruña 1988) # [[Rosita Yarza]] aktorea (Madril 1922-1996) # [[Rutka Laskier]] nerabe judua, egunerokogilea (Polonia 1929-Auschwich 1943) # [[Sammy Sullivan]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Sandra Ygueravide]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 1984) # [[Sarah Levy (errugbi jokalaria)]] Zazpiko brontze olinpikoa (Hegoafrika/Israel/AEB 1995) # [[Sarah Stewart]] birologoa (Mexiko-AEB, 1905-1976 # [[Sarah Wynter]] aktorea (Australia 1973) # [[Saya Sakakibara]] txirrindularia, BMX lasterketan urre olipikoa (Australia 1999) # [[Shaane Fulton]] txirrindularia,taldean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 2000) # [[Shanieka Ricketts]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Jamaika, 1992) # [[Shin Yu-Bin]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ipar Korea, 2004) # [[Sofia Raffaeli|Sofia Raffali]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Italia, 2004) # [[Song Jiayuan]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1997) # [[Sonja Greinacher]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 1992) # [[Sophiane Méthot]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1998) # [[Sophie Capewell]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 1998) # [[Stephanie Rovetti]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Susana Rodríguez Navarro]] genetikalaria, ikertzailea (Murtzia 1972) # [[Svenja Brunckhorst]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2001) # [[Tara Davis-Woodhall]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 1999) # [[Taylor Perry (errugbi jokalaria)]] Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2000) # [[Tenika Willison]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Teresa Alonso Otero]] Gerra Zibileko errepresaliatua (Madril, 1916- 1995) # [[Thea LaFond]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Dominika, 1994) # [[Tota Alba]] aktorea (Argentina 1914-Madril 1983) # [[Tysha Ikenasio]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 1997) # [[Ursula Bellugi]] psikologoa (AEB, 1931-2022) # [[Vega Gimeno]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 19) # [[Věra Kohnová]] nerabe judua, egunerokogilea (Txekoslovakia 1929-Izbica Ghettoa 1942) # [[Veronica Codesal]] abeslaria (Belgika 1977) # [[Victoria Ohuruogu]] atleta. 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 1993) # [[Viktorija Senkutė]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (:ituania, 1996) # [[Vinesh Phogat]] borrokalaria (India, 1994) # [[Violante Aragoikoa]] erregina ezkontidea (Zaragoza 1236- Orreaga 1256) # [[Violante Hungariakoa]] Aragoiko erregina ezkontidea (1215-Huesca 1251) # [[Virginia Cherrill]] aktorea (AEB 1908-1996) # [[Vittoria Guazzini]] txirrindularia, madison urre olinpikoa (Italia 2000) # [[Viviana Márton|Viviana Martón]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Tenerife, 2006) # [[Wang Lanjing]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2005) # [[Yang Jiayu|Yang Jiagu]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1996) # [[Yemisi Ogunleye|Yamesi Ogunleye]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Alemania, 1998) # [[Zhang Shan]] urrezko domina tiroan 1992 (Txina, 1968) # [[Zhao Jie]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txina, 2002) # [[Zoé Claessens]] txirrindularia, BMX lasterketan brontze olinpikoa (Suitza 2001) # [[Zonia Baber]] geografo, geologo, irakaslea (AEB, 1862-1956) }} ==='''Berriak 2024''' ('''uztaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Berta Peña Parras]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Valladolid, 1889-Bilbo, 1938) # [[Beatrice Salvioni]] '''SORTUA''' filologoa eta idazlea (Italia, 1995) # [[Natalia Ortiz Ceberio]] '''SORTUA''' Marta planaren aurkitzailea (Donosti, ?) # [[Olatz Osa Zubia|Olatz Osa]] '''SORTUA''' pedagogoa, kudeatzailea (Oñati, 1970) # [[Maria Cueto]] '''SORTUA''' artista (Avilés, 1960) # [[Feliciana Etxabe Artola]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Zeberio, 1897-Bilbo, 1938) # [[Alaine Arruti Lejarzegi]] '''SORTUA''' psikologoa (Gernika, 1983) # [[Clara Maass]] erizaina (AEB, 1876-1901) # [[Deborah Sampson]] soldadua (AEB 1760-1827) # [[Anna Maria Lane]] soldadua (AEB 1755-1810) # [[Sally St. Clair]] soldadua (AEB ?-1782) # [[Eleonore Prochaska]] soldadua (Alemania 1785-1813) # [[Margaret Corbin]] erizaina, soldadua (AEB 1723-1792) # [[Hannah Snell]] soldadua (EB 1723-1792) # [[Carme Contreras Verdiales]] aktorea (Zaragoza 1932-2020) # [[Asunción Sancho]] aktorea (Madril 1930-2018) # [[Cándida Losada]] aktorea (Argentina 1915-Madril 1922) # [[Carola Fernán Gómez]] aktorea (Madril 1899-1967) # [[Françoiz Breut]] abeslaria eta ilustrailea (Frantzia, 1969) # [[Sankie Mthembi-Mahanyele]] politikaria, aktibista (Hegoafrika 1951) # [[Nadezhda Alilúyeva]] Stalinen 2. emaztea (Errusia 1901-1932) # [[Colette Capdevielle]] politikaria (Frantzia, 1958) # [[Mariana Travacio]] idazlea (Argentina, 1967) # [[Coccinelle (artista)]] artista, dantzaria, abeslaria eta aktore transgeneroa (Paris, 1931-2006) # [[Rosaura Ruiz Gutiérrez]] biologoa, idazlea (Mexiko, 1950) # [[Marie-Andrée Schwindenhammer]] trans ekintzailea (La Neuveville-lès-Raon, Vosges, 1909 - Chartres, Eure-et-Loir, 1981) # [[Herminia Álvarez Herrera]] iraultzailea, hezitzailea (Mexiko 1888-1955) # [[Dolores Bolio Cantarell]] idazlea (Mexiko 1880-1950) # [[Gertrudis Tenorio Zavala]] poeta, hezitzailea (Mexiko 1843-1926) # [[Elena Sánchez Valenzuela]] aktorea, kazetaria, artxibozaina (Mexiko 1900-1950) # [[Irene López Heredia]] aktorea (Murtzia 1898-Madril 1962) # [[Mari Paz Molinero]] aktorea (Txile 1914-Madril 2004) # [[Carmen Díaz]] aktorea (Sevilla 1896-1979) # [[Lola Pons Rodríguez]] filologoa, irakaslea (Bartzelona 1976) # [[Cristina Farfán]] maistra, idazlea (Mexiko 1846-1880) # [[Natalia Serdán Alatriste]] iraultzailea, aitzindaria (Mexiko 1875-1938) # [[Chantal Montellier]] Frantziako idazle eta komikigilea (Bouthéon, 19472.1943) # [[May Ayim]] ekintzaile afroalemaniarra (Alemania, 1960-1996) # [[Maria Rosaria Omaggio]] aktorea (Italia, 1959-2024) # [[Clarisa Navas]] zinemagilea (Argentina, 1989) # [[Jacqueline Harpman]] psikoanalista (Belgika, 1929-2012) # [[Ana Figuero]] feminista, sufragista (Txile, 1907-1970) # [[Sara Ahmed]] filosofo angroaustraliarra (Erresuma Batua, 1969) # [[Katherine Dunn]] eleberrigile, poeta eta kirol-kazetaria (AEB, 1945-2016) # [[Marianne Baum]] anfifaxista gillotinatua (Alemania, 1912-1942) # [[Marie-Hélène Schwartz]] matematikaria (Frantzia, 1913-2013) # [[Victoria Raquel Bajar Simsolo]] zientzialaria (Argentina, 1942-2016) # [[Juana Manso]] idazle, kazetari, hezitzaile (Argentina, 1819-1875) # [[Isabel de Liaño]] idazlea (Valladolid, XVI. mendea) # [[Louise-Victorine Ackermann]] poeta (Frantzia, 1813-1890) # [[Valentina Pinelo]] moja, poeta (Sevilla, XVI. mendea- 1629?) # [[Pilar Primo de Rivera]] Sección Femeninako zuzendaria (Madril, 1907-1991) # [[Basauriko 11k]] Epaiketaren prozesua # [[Angela Peralta]] sopranoa, konpositorea (Mexiko 1845-1883) # [[Alicia Arévalo (kazetaria)]] 1. emakumea futbol partida kontatzen ( Bartzelona 1978) # [[Sara Giménez León]] kirol kazetaria (Girona 1991) # [[Patricia Campos Doménech]] armadako pilotua, futbol-entrenatzailea (Castelló 1977) # [[Niní Montiám]] aktorea (Madril 1917-1986) # [[Ana Adamuz]] aktorea (Jaén 1886-Madril 1971) # [[Pepita Serrador]] aktorea (Argentina 1913-1964) # [[Teresa Serrador]] aktorea (Bolivia 1899-Argentina 1982) # [[Amparo Martí]] aktorea (Valentzia 1903-Madril 1973) # [[María Mayor]] aktorea (?- Madril 1939) # [[Rosa Torre González]] maistra, politikaria (Mexiko 1890-1973) # [[Nadezhda Zabela - Vrubel]] abeslaria (Errusia, 1868-1913) # [[H%C3%A9l%C3%A8ne Metzger]] zientzia filosofoa (Frantzia, 1889-1944) # [[Inez Clare Verdoorn]] botanikaria (Hegoafrika, 1896-1989) # [[Edith Quimby]] medikuntzan eta fisikan ikertzailea (AEB, 1891-1982) # [[Maria Poumier]] irakasle frantsesa (Cannes, 1950) # [[Marie-Jo Bonnet]] Frantziako historialaria eta feminista (Deauville, 1949) # [[Julia Rodríguez-Maribona]] fregonaren asmatzailea (Asturias 1923-Suitza 2005) # [[Julia Montoussé Fargues]] fregonaren asmatzailea (?-Asturias 1971) # [[Esperanza Grases]] aktorea (Bartzelona 1920-1995) # [[Alexandra Trusova]] patinatzailea (Errusia 2004) # [[Jéssica Bouzas Maneiro]] tenislaria (Pontevedra 2002) # [[Claudia Fernández Sánchez]] padel jokalaria (Madril 2006) # [[Gemma Triay]] padel jokalaria (Menorca 1992) # [[Lucía Sainz]] padel jokalaria (Bartzelona 1984) # [[Marta Ortega Gallego]] padel jokalaria (Madril 1997) # [[Alicia Arévalo González]] arkeologoa (Madril 1965) # [[Manuela Barreiro]] farmazialaria (Galizia, 1877-1953) # [[Martha Aliaga]] estatistika hezitzailea (Argentina, 1937-2011) # [[Matilde Carranza]] akademikoa (Costa Rica, 1892-1981) # [[Erin Andrews]] kirol-kazetaria (AEB, 1978) # [[Helen Alma Newton Turner]] genetista, estatistikaria (Australia, 1908-1995) # [[Violet Jessop]] Titanic ontziko zerbitzaria (Argentina 1887-1971) # [[Celia Giraldo]] zinemagilea (Bartzelona 1995) # [[Luz Rello Sánchez]] asmatzailea, dislexia- aplikazioa ( 1984) # [[Fermina Orduña]] asmatzailea, esne zalgurdia (Espainia XIX. mendea) # [[Gladys West]] matematikari asmatzailea, GPSrako garrantzitsua (AEB 1930) # [[Ariana Sánchez]] padel jokalaria (Tarragona 1997) # [[Marta Marrero]] padel jokalaria (Kanariak 1983) # [[Bea González]] padel jokalaria (Malaga 2001) # [[Marie Van Brittan Brown]] asmatzailea, telebista zirkuitu itxia (AEB 1922-1999) # [[Miriam Benjamin]] asmatzailea, seinale aulkia (AEB 1861-1947) # [[Sarah Boone]] asmatzailea, mahukak eta lisatzeko taula (AEB 1832-1904) # [[Nancy Johnson (asmatzailea)]] izozkailu artifiziala (AEB 1794-1890) # [[Victoria Reyes-García]] antropologoa (Bartzelona 1971) # [[Amaia Yoldi ]] gidoilaria, film-zuzendaria (Iruñea 1973) # [[Julie Donaldson]] kirol-kazetaria (AEB, 1978) # [[Faustina Sáez de Melgar]] idazlea (Madril, 1834-1895) # [[Gloria Melgar |Gloria Melgar Sáez]] margolaria eta musikagilea (Madril, 1859-1938) # [[Julia de Asensi]] idazlea (Madril, 1849-1921) # [[María del Pilar Sinués]] idazlea (Zaragoza, 1838 - Madril, 1893) # [[Margaret Crane]] Predictor-aren asmatzailea (AEB 1941) # [[Emily Cummins]] asmatzailea, ur-eramaile iraunkorra (EB 1987) # [[Evelyn Miralles]] NASAko ingeniaria, asmatzailea, ilargirako etxea (Venezuela/AEB 1967) # [[Janet Emerson Bashen]] asmatzailea, software aplikazioa (AEB 1957) # [[Jeanne Bertrand]] argazkilaria (Frantzia 1880-1957) # [[Maral Yazarloo-Pattrick]] motoziklismo ekintzailea, diseinatzailea (Iran 1981) # [[María del Carmen Ortiz de Arce]] asmatzailea, itsuentzako idazkailua (Espainia ?-1932) # [[Martine Bertereau]] geologo aitzindaria (Frantzia 1590-1642) # [[Margarete Steiff]] jostuna, jostaiu diseinatzailea (Alemania 1847-1909) # [[Heike Makatsch]] aktorea (Alemania 1971) # [[Leena Peltonen-Palotie]] genetista (Finlandia, 1952-2010) # [[Gertrude Scharff Goldhaber]] fisikari nuklearra (Alemania-AEB, 1911-1998) # [[Jackie MacMullan]] kazetaria (AEB, 1960) # [[María Teresa de Filippis]] 1 Formulako lehen emakume gidaria (Italia 1926-2016) # [[Suzanne von Borsody]] aktorea (Alemania 1957) # [[Rosemarie Fendel]] aktorea (Alemania 1927-2013) # [[Gemma Jones]] aktorea (EB 1942) # [[Anna Chancellor]] aktorea (EB 1965) # [[Sienna Guillory]] aktorea (EB 1975) # [[Jana Pallaske]] aktorea, rock abeslaria (Alemania 1979) # [[Alysson Paradis]] aktorea (Paris 1984) # [[Sophie Nélisse]] aktorea (Kanada 2000) # [[Isabelle Nélisse]] aktorea (Kanada 2003) # [[Rebeca Gerschman]] biologo, fisiologoa (Argentina, 1903-1986) # [[Zarina (artista)]] artista (India 1937-Londres 2020) # [[Marta Pan]] eskultore hungariar eta frantziarra (1923-2008) # [[Sonia Cotelle]] fisikari, kimikaria (Polonia, 1896-1945) # [[Anna Barbara Reinhart]] matematikaria (Suitza, 1730-1796) # [[Helene Weigel]] aktorea (Austria 1900-Alemania 1971) # [[Marieluise Fleißer]] antzerkigilea (Alemania 1901-1971) # [[Monica Bleibtreu]] aktorea (Austria 1944-2009) # [[Hedwig Bleibtreu]] aktorea (Austria 1868-1958) # [[Martine McCutcheon]] aktorea, abeslaria (EB 1976) # [[Lyn St. James]] auto gidaria (AEB 1947) # [[Cathy Muller]] auto gidaria (Frantzia 1962) # [[Giovanna Amati]] 1 Formulako gidaria (Italia 1959) # [[Desiré Wilson]] 1 Formulako gidaria (Hegoafrika 1953) # [[Divina Galica]] atleta, 1 Formulako gidaria (EB 1944) # [[Patricia Font]] zinema zuzendaria (Bartzelona, 1978) # [[Sheila Heti]] idazlea (Kanada, 1976) # [[Judy W. Reed]] asmatzailea (AEB 1826-1905ç) # [[June Downey]] psikologoa (AEB, 1875-1932) # [[Else Lasker-Schüler]] judua, poeta, marrazkilaria (Alemania 1869- Palestina1945) # [[Maria Koppenhöfer]] aktorea (Alemania 1901-2009) # [[Sibylle Lewitscharoff]] idazlea (Alemania 1954-2023) # [[Geraldine McEwan]] aktorea (EB 1932-2015) # [[Emily Beecham]] aktorea (EB/AEB 1984) # [[Linda Bassett]] aktorea (EB 1950) # [[Jacqueline McKenzie]] aktorea (Australia 1967) # [[Susan Prior]] aktorea (Australia 1972) # [[Hanne Wieder]] aktorea (Alemania 1925-1990) # [[Mascha Kaléko]] poeta judua (Polonia zaharra 1907-Suitza 1975) # [[Madge Addy]] ileapaintzaile, erizain eta espia (Erresuma Batua, 1904-1970) # [[Balamani Amma]] idazle poeta indiarra (India, 1909-2004) # [[Sybilla Righton Masters]] asmatzailea (AEB 1676-1720) # [[Lenka Franulic]] kazetaria (Txile 1908-1961) # [[Ana Ramírez Cañil]] kazetaria (Madril, 1958) # [[Samantha Bailly]] idazle, gidoilari eta bideogilea (Frantzia, 1988) # [[Malak Mattar]] margolaria, ilustratzailea (Palestina, 1999) # [[Sophie Opel]] enpresaburua, ekintzailea, aitzindaria (Alemania 1840-1913) # [[Joanne Simpson]] meteorologoa (AEB, 1923-2010) # [[Laura Knight]] artista (Erresuma Batua, 1877-1970) # [[Myrtelle Canavan]] medikua, ikertzailea (AEB, 1879-1953) # [[Teresa San Román Espinosa]] antropologoa (Pontevedra 1940- ? 2024) # [[Phyllis Kaberry]] antropologo aitzindaria (AEB/Australia 1910- Londres 1977) # [[Dorothea Mackellar]] idazlea (Australia 1885-1968) # [[Berta Luisi]] margolaria (Uruguai 1924-2008) # [[Rachel Nichols (kazetaria)]] (AEB 1973) # [[Yolanda Soler]] judoka eta entrenatzailea (Madril, 1971) # [[Ariane Toro|Arianne Toro]] Judoka. olinpikoa (Bilbo, 2003) # [[Gloria Gordon Bolotsky]] informatikaria (AEB, 1921-2009) # [[Mavis Batey]] kriptoanalista (Erresuma Batua, 1921-2013) # [[Gertrude Elles]] geologoa, paleontologoa (Erresuma Batua, 1872-1960) # [[María Assumpción Raventós]] margolaria (Katalunia, 1930) # [[Jemele Hill]] kirol kazetaria (AEB 1975) # [[Özlem Türeci]] ikertzailea, inmunologoa (Alemania 1967) # [[Ai Tsunoda]] judoka (LLeida 2002) # [[Telma Monteiro]] judoka (Portugal 1985) # [[Monika Buch]] diseinatzailea (Valentzia/Herbehereak 1936) # [[Pati Nuñez]] diseinatzaile grafikoa (Girona 1959) # [[Clara Montagut]] diseinatzaile grafikoa (Madril 1975) # [[Ena Cardenal de la Nuez]] diseinatzaile grafikoa (Kanariak 1968) # [[Laura Meseguer]] tipografoa (Bartzelona 1968) # [[Teresa Wilms Montt]] idazlea (Txile 1893-Paris 1921) # [[Tatiana Gaviola]] film zuzendaria (Txile 1956) # [[Mísia]] abeslaria (Portugal 1955-2024) # [[Maria L. de Hernández]] aktibista (Mexiko 1896-1986) # [[Saloua Raouda Choucair]] margolaria, eskultorea (Libano 1916-2017) # [[Françoise Collin]] feminista, filosofoa, idazlea (Belgika 1928-2012) # [[Ethel Shakespear]] geologoa (Erresuma Batua, 1871-1946) # [[Eva Lefever]] margolaria (Txile 1955) # [[Carmen Meneses]] ikertzailea, antropologoa (Madril, 1966) # [[Henrietta Skelton]] idazlea (AEB, 1839-1900) # [[Anne Fausto-Sterling]] biologo, sexologo, feminista (AEB, 1944) # [[Cécile Biéler|Cécile Biéter]] ingeniaria (Suitza, 1884-1966) # [[Isabelle Gatti de Gamond]] hezitzailea, ekintzaile aitzindaria (Frantzia 1839- Belgika 1905) }} ==='''Berriak 2024''' ('''ekaina''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Adela Campaña Ortiz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sause, 1886-Izko, 1936) # [[Adelina Fernández Pérez|Adelina Fernández Perez]] efe- '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Portugal, 1889-Bilbo, 1938) # [[Ana Naranjo Marín]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sevilla, 1883 - Bilbo, 1937) # [[Antonia Caballé]] efe- '''SORTUA''' Frankismoaren biktima (Ziritza, 1873 - Argelès sur Mer, 1945) # [[Araceli Álvarez Calvo|Araceli Alvarez Calvo]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean bere buruaz beste egin zuen (Iruñea, 1894-Huesca, 1936) # [[Araceli Oñate]] ----'''SORTUA''' unibertsitateko irakaslea (Valladolid) # [[Asunción Campaña Ortiz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sause, 1869-Izko, 1936) # [[Cecilia Álvarez Calvo|Cecilia Älvarez Calvo]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean bere buruaz beste egin zuen (Iruñea, 1897-Huesca, 1936) # [[Cecilia Idirin Garabieta]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Lezama, 1913-Bilbo, 1937) # [[Dominica Azparren Gil]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua ((Oibar, 1884 - Nardoze Alduate, Urraulbeiti, 1936) # [[Elizabeth Casillas Valbuena]] e--- '''SORTUA''' kazetaria eta komiki gidoilaria (Bilbo, 1986) # [[Eloína Linares]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea (Santander 1948) # [[Emilia Arraiza Garín]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Zirauki, 1894 - Erreniega, 1936) # [[Enolasca Vela Salvador]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Cortes, 1904 - 1936) # [[Escolástica Antonia Martina Astibia Iturbe|Escolástica Astibia Iturbe]] efef '''SORTUA''' Durangoko bonbarketan erailda moja (Narvarte, 1881-Durango, 1936) # [[Eskolastika Mendizabal Imatz]] efef '''SORTUA''' Bizkaiko amama (Bermeo, 1863-1969) # [[Felisa Aguado Sainz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Murchante, 1872-Valdierra, 1936) # [[Felisa Argiñano Arzoz|Felisa Argiñano]] efef '''SORTUA''' Espainiako Gerra Zibilean Ventasko kartelan hildakoa (Zudaire, 1903-Madril, 1939) # [[Francisca Alonso Prado]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua. (Azagra, 1896 - Rincón de Soto, 1936 # [[Jessica Ruiz Pérez|Jesica Ruiz]] ef-- '''SORTUA''' kimikaria eta politikaria (Durango, 1983) # [[Josefa Bueno Algárate]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Morata de Jiloca, 1907 - Tutera, 1936) # [[Josi Sierra Orrantia]] ef-- '''SORTUA''' irakaslea, dokumentalgia eta wikilaria (Bilbo, 1959) # [[Juana Tomasa Charela Vidas]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Tutera, 1881 - 1936) # [[Kontxita Martinez de Lezea]] e-ef '''SORTUA''' maistra, ikastola bultzatzailea (Tolosa, 1949-2023) # [[Laida Arbizu Agirre]] e--- '''SORTUA''' ikertzailea (Ordizia, 2000) # [[Maite Etxeberria]] e--- '''SORTUA''' Ozazeko auzapeza (Biarritz, 1956) # [[Maite Rosende Gutierrez]] e--- '''SORTUA''' ilustratzailea (Donostia, 1991) # [[Maritxu Egiguren]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Zaldibar, 1921 - Bartzelona, 1981) # [[Misericordia Abad Alcega]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Zaragoza, 1905-Cortes, 1936) # [[Nerea Ariznabarreta Izkue]] ef-- '''SORTUA''' narratzailea eta antzergilea (Eibar, 1981) # [[Simona Calleja Aguado]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua. (Cabanillas, 1918-Valtierra, 1936) # [[Sotera Novia de Salcedo]] --ef '''SORTUA''' Boliviako esploratzaile eta idazlea (Bilbo, XIX. mendea) # [[Teresa Chiches Ledesma]] e-ef '''SORTUA''' (León, 1911 - Bilbo, 1937) # [[Xole Aire]] ef--'''SORTUA''' auzapeza eta artzaina (Urepel, 1973) # [[Ada Martí Vall]] kazetaria, idazlea (Katalunia 1914-Frantzia 1960) # [[Adelitak]] Mexikoko iraultzako emakume soldaduak,laguntzaileak (1910-1917) # [[Aída Parada ]] sufragista (Txile 1903-1983) # [[Alba Rico]] aktorea, abeslaria (Murtzia 1989) # [[Alice Bolingbroke Woodward]] ilustratzailea (Londres, 1862-1951) # [[Alicia Asín]] adimen artifizialean aditua (Zaragoza 1982) # [[Amanda Labarca]] irakaslea, feminista (Txile 1886-1975) # [[Amy Bailey]] hezitzailea, sufragista (Jamaika, 1875-1990) # [[Ana Esmeralda]] aktorea, dantzaria (Tetuan 1931-Brasil 2022) # [[Ana Mar%C3%ADa Zeno]] mediku, sexologo (Argentina, 1922-2011) # [[Ana Rosa Chacon]] politikaria eta sufragista (Costa Rica, 1889-1985) # [[Ángela Mazzini Bricala]] idazlea (Cádiz, 1809-Santa Cruz Tenerifekoa, 1894) # [[Àngels Margarit ]] dantzaria, koreografoa, pedagogoa (Bartzelona 1960) # [[Anita Brenner]] historialaria, idazlea (Mexiko 1889-1973) # [[Anita Bryant]] folk-, gospel- abeslaria (AEB 1940) # [[Anna Gunn]] aktoreak (AEB 1968) # [[Anna Maria Mozzoni]] kazetaria, politikaria, sufragista (Italia 1837-1920) # [[Anne Nelson]] antzerkilea (AEB, 1954) # [[Annette Beveridge]] itzultzailea (EB 1842-1929) # [[Annie Pardo Cemo]] biologo zelularra (Mexiko 1941) # [[Antonia Varela Pérez]] astrofisikaria (Kanariak 1965) # [[Aurélia de Sousa]] margolaria (Txile/Portugal 1866-1922) # [[Aurora Reyes]] margolaria (Mexiko 1908-1985) # [[Beau Garrett]] aktorea, modeloa (AEB 1982) # [[Bega Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1511-1582) # [[Begoña Villacís]] abokatua, politikaria (Madril 1977) # [[Belén Funes]] film zuzendaria, gidoilaria (Bartzelona 1984) # [[Blanca Álvarez Mantilla]] kazetaria (Madril 1931-2000) # [[Blanca Catal%C3%A1n de Oc%C3%B3n y Gayol%C3%A1]] botanikaria (Aragoi, 1860-1904) # [[Brittany Brewer]] saskibaloi-jokalaria (AEB 1997) # [[Calypso Botez]] idazlea (Errumania, 1880-1933) # [[Carlota Rosales]] margolaria (Madril 1872-1958) # [[Carmen Caamaño Díaz]] ekintzaile politikoa (Madril 1909-2006) # [[Carmen Santonja]] kantautorea, idazea, margolaria (Madril 1934-2000) # [[Carmen Werner Vallejo]] dantzaria, koreografoa (Madril 1953) # [[Carmina Virgili]] geologoa, politikaria (Bartzelona, 1927-2014) # [[Cathay Williams]] esklaboa, militarra (AEB 1844-1893) # [[Cecilia Álvarez Correa]] ingeniari industriala, politikaria (Kolonbia 1953) # [[Charlotte de Turckheim]] aktorea, umoregilea (Frantzia 1955) # [[Charlotte Scott]] matematikaria (Erresuma Batua, 1858-1931) # [[Chékéba Hachemi]] aktibista, idazlea, 1. emakume diplomazialaria (Afganistan 1974) # [[Christine Brennan]] kirol kazetaria (AEB, 1958) # [[Christine Jorgensen ]] aktorea, aktibista (AEB 1926-1989) # [[Claire Voisin]] matematikaria (Frantzia 1962) # [[Clara Che Tórtola]] saskibaloi jokalaria (Valentzia 1997) # [[Clara Isabel Francia]] kazetaria (Errioxa 1940) # [[Clotilde Catal%C3%A1n de Oc%C3%B3n y Gayol%C3%A1]] entomologoa, poeta (Aragoi, 1863-1946) # [[Concha Caballero]] politikaria (Baena, 1956 - Sevilla, 2015) # [[Concha Michel]] abeslaria, ikertzailea (Mexico 1899-1990) # [[Conchita Goyanes]] aktorea (Malaga 1946-Madril 2016) # [[Conchita Montes]] aktorea (Sevilla 1914- Portugal 1994) # [[Dámasa Cabezón]] pedagogo eta hezitzailea (Argentina, 1792 -Txile, 1861) # [[Desirée de Fez]] kazetaria, idazlea, zinema kritikaria (Bartzeloa 1977) # [[Diana Navarro]] abeslaria (Malaga 1978) # [[Dilras Banu Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1622-1657) # [[Dodo (komikigilea)|Dodo]] Frantziako komikigilea (Rabat, 1955) # [[Dolores Correa Zapata]] idazlea (Mexiko 1853-1924) # [[Dolores Jiménez Muro]] hezitzailea, iraultzailea (Mexiko 1848-1925) # [[Édith Grattery]] Frantziako ilustratzaile eta komikigilea (Marseilla, 1960) # [[Edith Lederer]] nazioarteko kazetaria (AEB, 1943) # [[Elena Arizmendi Mejia]] idazle feminista (Mexiko, 1884-1949) # [[Elena Martín Ortega]] psikologa eta irakaslea (Espainia 195??) # [[Elena Santonja]] tb aurkezlea (Madril 1932-2016) # [[Elena Torres Cuéllar]] lider iraultzailea (Mexiko 1893-1970) # [[Elizabeth Bugie]] biokimikaria (AEB, 1920-2001) # [[Elsa von Freytag-Loringhoven|lsa von Freytag-Loringhoven]] Artista (Alemania, 1874-1927) # [[Emily Bisharat]] legelaria (Jordania, 1913-2004) # [[Encarnación Cubas Báez]] # [[Enriqueta Morales]] hezitzailea eta erizain feminista (APanama, 1891-1986) # [[Estelle Ramey]] endokrinologo, feminista (AEB, 1917-2006) # [[Ethel Arnold]] kazetari, idazle eta hizlari, emakumeen sufragioaren aldeko aktibista (Britainia Handia 1865- 1930) # [[Eugénie Brazier]] sukaldaria (Frantzia 1895-1977) # [[Eunice Odio]] poeta (Costa Rica 1919- exiko 1974) # [[Fatoumata K%C3%A9b%C3%A9]] astrofisikaria, hezitzailea (Frantzia, 1985) # [[Fereshteh Ahmadi]] eleberrigilea (Iran 1972) # [[Florence Cestac]] Frantziako komikigilea # [[Florence Farmborough]] argazkilaria , idazlea (Britainia, 1887-1978) # [[Florencia Serranía Soto]] ingeniari mekanikoa (Mexiko 1963) # [[Franca Rame]] aktorea, idazlea, politikaria (Italia 1929-2013) # [[Frances Jolliffe]] aktorea (AEB, 1873 – 1925) # [[Gemma Cuervo]] aktorea (Bartzelona 1934) # [[Gertrude Mary Woodward]] ilustratzailea (Britainia, 1854-1939) # [[Greta Fernández]] aktorea (Bartzelona 1995) # [[Gulbadan Begum]] biografoa, poeta, printzesa (Mogol Inperioa 1523-1603) # [[Hamida Banu Begum]] enperatriza (Mogol inperioa 1527-1604) # [[Hedwig Bleuler-Waser]] sufragista (Zurich, 1869 - Zollikon, 1940) # [[Hiromi Uehara]] piano-jolea (Japonia 1979) # [[Ifigenia Martinez]] ekonomialaria, politikaria (Mexiko 1930) # [[Ingibjörg H. Bjarnason]] sufragista, irakaslea, artista eta politikaria (Islandia, 1867-1941) # [[Inma Serrano]] kantautorea (Alacant 1968) # [[Isa Duque]] psikologoa, sexologoa (Zaragoza, 1985) # [[Isabel Andreu de Aguilar]] sufragista,ekintzailea (Puerto Rico, 1887-1948) # [[Isabel Tenaille]] tb aurkezlea (Madril 1951) # [[Isabella Mamani|Isabella Brunilda Mamani]] iamara abokatua eta politikaria (Txile, 1988) # [[Itelvina Massioli]] pedagogo feminista (Brazil, XX. mendea) # [[Jahanara Begum]] printzesa, poeta (Mogol Inperioa 1614-1681) # [[Jahanzeb Banu Begum]] printzesa (Mogol Inperioa 1649-1705) # [[Jan Goodwin]] idazlea eta ikerketa kazetaria (AEB, 1948) # [[Jane Brigode]] politikaria (Belgika, 1870-1952) # [[Janeane Garofalo]] komediantea, aktorea (AEB 1964) # [[Jeanne Córdova]] idazlea, lesbiana aitzindaria (Alemania/AEB 1948-2016) # [[Jojo Moyes]] kazetaria, idazlea (EB 1969) # [[Juana Belén Gutiérrez de Mendoza]] hezitzailea, sufragista (Mexiko 1875- 1942) # [[Julia Piaton]] aktorea (Frantzia 1985) # [[June Carmona]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 2005) # [[Karla Jay]] idazlea, ikertzailea (AEB 1947) # [[Kathryn Bertine]] kirolaria, aktibista eta idazlea (AEB, 1975) # [[Kelly McEvers]] kazetaria, gerrako korrespontsala (AEB, 1970) # [[La Niña de La Puebla]] abeslaria (Sevilla 1908-Malaga 1999) # [[Laia Raventós Roig]]saskibaloi jokalaria (Bartzelona 1997) # [[Laura Aliaga]] saskibaloi jokalaria (Alacant 1994) # [[Laura Granados]] kantautorea (Cádiz 1966) # [[Laura Juliana Ramírez Ruiz]] ilustratzailea, komunikatzalea eta sortzailea (Mexiko...) # [[Lila Clunas]] sufragisa (Eskozia, 1875-1968) # [[Lisa Gherardini]] noblea, Mona Lisa (Florentzia 1479-1542) # [[Louise Weiss]] idazlea, politikaria (Frantzia 1893-1983) # [[Lucía Gil]] abeslaria, aktorea (Madril 1998) # [[Luz Vidal]] Sindikalista, politikaria, maputxea (Txile, 1973) # [[Maite Cazorla]] saskibaloi jokalaria (Kanariak 1997) # [[Malagako emakumeen kartzela zaharra]] (1937-1954) # [[Manolita Piña]] artista (Uruguai, 1883-1994) # [[Mara Goyanes]] aktorea (Madril 1942-2006) # [[Margaret Ogola]] pediatra, idazlea (Kenya, 1958-2011) # [[Maria Angela Ardinghelli]] Itzultzailea, matematikaria, fisikaria (Italia, 1728-1825) # [[Maria Cederschiöld]] kazetaria eta sufragista (Suedia, 1856-1935) # [[María del Refugio García]] maistra, sufragista (Mexiko 1889-1973) # [[María Dolores Medina]] kristau erlijiososa (Mexiko 1860- 1925) # [[María José Goyanes]] aktorea (Madril 1948-) # [[María Luisa Ponte]] aktorea (Valladolis 1918-Madril 1996) # [[María Parrado]] abeslaria (Cádiz 2001) # [[María San Juan]] kazetaria (Asturias 1963) # [[María Villalón]] abeslaria (Malaga 1989) # [[Marie Ange Guillaume]] kazetari, idazle eta gidoilaria (Frantzia, 1945) # [[Marjory Warren]] geriatra (Erresuma Batua, 1897-1960) # [[Marta Hermida]] saskibaloi jokalaria (Madril 1997) # [[Martha Jungwirth]] margolaria (Austria 1940) # [[Maruja Callaved]] tb aurkezlea (Huesca 1921-Madril 2018) # [[Mary Fields]] esklaboa, 1. postari afroamerikarra (AEB 1832-1914) # [[Mary Garden]] opera abeslaria (Eskozia, 1874-1967) # [[Mary J. Rathbun]] zoologoa (AEB, 1860-1943) # [[Mazie E. Clemens]] Lehen Mundu Gerrako korresponsala (AEB, 1890-1952) # [[Mélanie Auffret]] film zuzendaria, gidoilaria Frantzia, XX. mendea) # [[Mercedes Gómez Otero]] preso komunista (Madril 1915-?) # [[Meredith Monroe]] aktorea (AEB 1969) # [[Mimí Muñoz]] aktorea (Espainia 1914-1987) # [[Mireia Hernández]] igeriketa sinkronizatuko kirolaria (Espainia 2002) # [[Modesta Sanginés Uriarte]] idazle eta musikagilea (Bolivia, 1832-1887) # [[Mumtaz Mahal]] enperatriza (Mogol Inperioa 1593-1631) # [[Nadira Banu Begum]] printzesa (India 1618-Pakistan 1659) # [[Nathalie Roques]] Frantziako idazlea eta komikigilea # [[Nika Shakarami]] manifestari desagertu eta hila (Iran 2005-2022) # [[Nina Stemme]] sopranoa (Suedia 1963) # [[Niña de Antequera]] abeslaria (Malaga 1921-Sevilla 1972) # [[Noora Niasari]] zinema zuzendari eta gidoilaria (Teheran) # [[Nur Jehan]] enperatriza, poeta (Kandahar 1577-Lahore 1645) # [[Olga Bancic]] ekintzaile komunista judua (Errumania 1912- Alemnia 1944) # [[Olga Skorojodova]] zientzialaria, hezitzailea (SESB, 1911-1982) # [[Paquita Rico]] aktorea (Sevilla 1929-2017) # [[Park Wan Suh|Park Wan Sun]] idazlea (Korea, 1981-2011) # [[Pasión Vega]] abeslaria (Madril 1976) # [[Paula Cons]] dokumental- eta film zuzendaria (Coruña 1976) # [[Paula Dalli]] abeslaria, aktorea, idazlea (Alacant 1993) # [[Petra Herrera]] gizon gudari mozorrotua (Mexiko 1887-1917) # [[Petronila Riquelme]] Bernardo O'Higgins.en alaba mestizoa (Los Angeles, Txile, 1808? - Valparaiso, 1870) # [[Piedad Bonnett]] idazlea, poeta (Kolonbia, 1951) # [[Piedad de la Cierva]] zientzialaria (Murtzia, 1913-2007) # [[Pilar Muñoz]] aktorea (Madril 1911-1980) # [[Randi Blehr]] sufragista (Norvegia, 1851-1928) # [[Rhea Durham]] modeloa (AEB 1978) # [[Roberta Cowell]] lasterketa- eta borroka-pilotua, 1. Emakume trans britainiarra (EB 1918-2011) # [[Rocío Molina Cruz]] dantzaria, koreografoa (Malaga 1984) # [[Rosario Robles]] politikaria (Mexiko 1956) # [[Rose Mbowa]] idazlea, feminista (Uganda 1943-1999) # [[Roshanara Begum]] printzesa, poeta (Mogol Inperioa 1617-1671) # [[Ruja Ignatova]] iruzurgilea (Bulgaria/Alemania 1980) # [[Ruqaiya Sultan Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1542-1626) # [[Ruth Sager]] genetista (AEB, 1918-1997) # [[Sadie Kneller Miller]] kazetaria (AEB, 1867-1920) # [[Salima Sultan Begum]] poeta, enperatriza (India 1539- Mogol Inperioa 1612) # [[Sálvorako emakume heroiak]] erreskatea, Galizia 1921.01.02 # [[Samantha Gilabert]] abeslaria (Alacant 1994) # [[Sarah Moon]] argazkilaria (Frantzia, 1941) # [[Sarina Esmailzadeh]] manifestari nerabe erahila (Iran 2006-2022) # [[Segoviako kartzela zaharra]] emakumeen kartzela (1946-1956) # [[Soledad Miranda]] aktorea, abeslaria (Sevilla 1943-Portugal 1970) # [[Sonia Montecino|Sonia Montecinco]] aimara ikertzaile, antropologoa, idazlea (Txile, 1954) # [[Sophia Delza]] dantzaria, idazlea (AEB, 1903-1996) # [[Stacey Kent]] abeslaria (AEB 1968) # [[Suzanne Corkin]] neurozientzialaria (AEB, 1937-2016) # [[Svetlana Mojsov]] biokimikaria (Jugoslavia 1947) # [[Tebello Nyokong]] Kimikaria (Hegoafrika, 1951) # [[Teresa Nieto]] dantzaria, koreografoa (Tanger 1953) # [[Thea Sharrock]] antzerki eta film zuzendaria (EB 1976) # [[Vainica Doble]] musika bikotea (1971-2000) # [[Van Buren ahizpak]] moto bidaiariak, AEB 1916 # [[Vera Peters]] onkologoa (Kanada, 1911-1993) # [[Vicky Lagos]] aktorea (Madril 1938) # [[Victoria Teijeiro]] aktorea, irakaslea (Coruña 1974) # [[Victorina Bridoux]] poeta eta eleberrigilea (Manchester, 1835-San Cruz Tenerifekoa, 1862) # [[Virginia Grütter]] poeta, aktorea (Costa Rica 1929-2000) # [[Yolanda Retter]] liburuzaina, idazlea (AEB 1948-2007) # [[Zeb-un-Nisa Begum]] printzesa poeta (Mogol Inperioa 1638-1702) # [[Zena Tooze]] biologo, ekologista (Kanada, 1955) # [[Zenana]] emakumeen etxe zatia (India XII. mendea) # [[Zoe Ducós]] aktorea, gidoilaria (Argentina 1928-Venezuela 2002) # [[Zulma Brandoni de Gasparini]] paleontologoa (Argentina, 1944) }} ==='''Berriak 2024''' ('''maiatza''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Ormatza Imatz]] '''SORTUA''' sexologoa (Bakio, 1967) # [[Aitziber González García]] '''SORTUA''' arkeologoa, ikertzailea (Gasteiz 1991) # [[Alaitz Arenzana]] ----'''SORTUA''' artista eta zinemagilea (Bilbo, 1976) # [[Amaia Barrena García]] ----'''SORTUA'''idazlea, poeta (Basauri, 1989) # [[Esti Ansotegi Guruziaga]] ----'''SORTUA''' psikologoa (Zornotza, 1976) # [[Itziar Sapsootham]] '''SORTUA''' geografoa eta ikertzailea (Eibar, 1986) # [[Lucia Arrube]] '''SORTUA'''erraketista (Iurreta, 1923 - Zornotza, 2012) # [[Margarita Unzalu Arana]] ----'''SORTUA''' idazlea (Durango, 1892-1973) # [[Rosa Hernández (artista)]] ----'''SORTUA''' eskultorea eta margolaria (Tenerife, 1955) # [[Sama Bilbao]] '''SORTUA''' ingeniari industriala eta irakaslea (Bilbo 1961) # [[Agnes Baden-Powell]] Nesken eskaut talde sortzailea (Ingalaterra 1858-1945) # [[Aim%C3%A9e Antoinette Camus]] botanikaria (Frantzia, 1879-1965) # [[Alejandra Rodríguez]] kazetaria, abokatua, 60 urteko Miss Buenos Aires 2024 (Argentina 1963) # [[Alice Recoque]] informatikaria (Aljeria 1929- Frantzia 2021) # [[Alicia Machado]] aktorea, Miss Unibertso 1996 (Venezuela 1976) # [[Alison Hargreaves]] alpinista (EB, 1962-K2, 1992) # [[Amalia Miranzo]] politikaria eta irakaslea (Cuenca, 1939-2014) # [[Amelia Vega]] abeslaria, enpresaburua, Miss Unibertso 2003 (Dominikar Errepublika 1984) # [[Ana de Mendoza de la Vega]] noblea (Valladolid 1554-Guadalajara 1633) # [[Ana García Carías]] abokatua, lehen dama (Honduras 1968) # [[Ana Sofía Henao]] modeloa, idazlea, ilustratzailea (Kolonbia, 1982) # [[Andrea Meza]] Miss Unibertso 2020 (Mexiko 1994) # [[Anita Conti]] ozeanografoa (Frantzia, 1899-1997) # [[Anna Cruz]] saskibalioi jokalaria (Bartzelona 1986) # [[Anna Montañana]] saskibaloi jokalari ohia, entrantzailea (Valentzia 1980) # [[Anna Pazos]] idazlea (Bartzelona 1991) # [[Anna Roig Serra]] fisikaria (Katalunia, 1962) # [[Anne Marie Braafheid]] Miss Unibertsoko 1. Finalista beltza (Surinam 1947) # [[Anne-Laure Folly]] zinema zuzendaria (Togo, 1954) # [[Annie Fratellini]] aktorea, pailazoa (Frantzia, 1932-1997) # [[Ánxela Loureiro]] poeta, idazlea eta abeslaria (Ferrol, 1956) # [[Barbara May Cameron]] argazkilaria, poeta, idazlea eta giza eskubideen aldeko ekintzailea (AEB, 1954 - 2002ko) # [[Barbara Sepúlveda|Barbara Sepulveda]] feminista abokatua (Santiago, 1985) # [[Beatriz Bernal]] Espainiako 1. emakume idazlea (Valladolid 1501/1504- 1562/1586) # [[Beatriz Domínguez-Gil]] medikua, nefrologoa (Coruña 1971) # [[Beatriz Sarlo]] idazlea (Argentina, 1942) # [[Begoña Etayo Ereña]] Euskal Herriko feminista (Bilbo, 1958) # [[Betty Molesworth]] botanikaria (Zeelanda Berria, 1913-2002) # [[Bolette Berg]] argazkilaria (Norvegia, 1872-1944) # [[Brook Lee]] modeloa, Miss Unibertso 1997 (AEB 1971) # [[Camila Kater]] film zuzendaria (Brasil 1990) # [[Carla Nieto]] aktorea (Girona 1983) # [[Carmen Díez de Rivera]] politikaria (Madril 1942-1999) # [[Carmen Villalobos]] aktorea (Kolonbia 1983) # [[Carolyn Steel]] arkitektoa, idazlea, ikertzailea eta unibertsitateko irakasle ingelesa (Londres ?) # [[Catalina de Mendoza y Sandoval]] noblea (Granada 1916-1686) # [[Catherine Peñán]] patinatzailea (Santiago, 1989) # [[Catriona Gray]] Miss Unibertso 2018 (Australia 1994) # [[Cecil Dorrian]] gerrako korrespontsala (AEB, 1882-1926) # [[Cg'ose Ntcox'o]] artista (Botswana, 1950-2013) # [[Chefa Alonso]] musikagilea (Coruña 1955) # [[Clara Roquet]] zinema zuzendaria eta gidoilaria (1988) # [[Clara Stauffer]] espioia, falangekoa (Madril 1904-984) # [[Concepción Dancausa]] politikaria, funtzionarioa (Burgos 1952) # [[Corina Smith]] abeslaria, aktorea (Venezuela 1991) # [[Cristina Ruiz Ortega]] exekutiboa (Espainia 1970) # [[Cynthia Elbaum]] fotokazetaria (AEB, 1966-1994) # [[Dana Randall]] informatikaria (AEB 1968) # [[Da'Vine Joy Randolph]] aktorea, kantaria (AEB 1986) # [[Demi-Leigh Nel-Peters]] enpresaburua, Miss Unibertso 2017 (Hegoafrika 1995) # [[Denise Ferreira da Silva]] filosofoa eta artista (Brasil, 1963) # [[Denise Quiñones]] aktorea, Mis Unibertso 2001 (Puerto Rico 1977) # [[Dominga Neculmán]] zeramikagilea (Walmapu, 1937-2022) # [[Dorothy Liddell]] arkeologoa (Erresuma Batua, 1890-1938) # [[Eden Golan]] abeslaria (Errusia/Israel 2003) # [[Ekaterina Zelenko]] hegazkinlari militarra (Errusia 1916-1941) # [[Elisa Aguilar]] saskibaloi jokalaria (Madril,1976) # [[Elisabeth Ohlson Wallin]] argazkilaria (Suedia 1961) # [[Eliza Ruhamah Scidmore]] idazlea, argazkilaria (AEB 1856-1928) # [[Elizabeth Gould Bell]] medikua eta sufragista (Erresumna Batua, 1862-1934) # [[Elizabeth McCombs]] 1. emakume parlamentaria (Zeelanda Berria 1873-1935) # [[Elsa Donaire Malagelada]] saskibaloi jokalaria (Girona, 1979) # [[Emily Stowe]] medikua (Kanada, 1831-1903) # [[Encarnación Alzona]] historilaria eta sufragista (Filipinak, 1895-2001) # [[Enriqueta_Sèculi]] pedagoga, kirolaria eta feminista (Bartzelona, 1897-1976) # [[Ericka Ñanco]] ekintzailea eta politikari maputxea nén (Walmapu, 1992) # [[Esther Hill]] arkitektoa (Kanada, 1895-1985) # [[Eugenie Clark]] iktiologoa (AEB, 1922-2015) # [[Evaluna Montaner]] aktorea, kantaria (Venezuela 1997) # [[Felisa Rincón de Gautier]] politikaria (Ameriketako Estatu Batuak, 1897-1994) # [[Fernanda García Lao]] idazlea (Argentin/ Espainia 1966) # [[Francisca Linconao]] lider maputxea (Walmapu, 1958) # [[Fuencisla Clemares]] exekutiboa (Madril 1974) # [[Gabriela Isler]] modeloa, Miss Unibertso 2013 (Venezuela 1988) # [[Gabriela Mandujano]] sufragista, politikaria (Txile 1902-1984) # [[Gidaritza]] neskato-eskaut taldeen mugimendua # [[Gloria Diaz]] modeloa, Miss Unibertso 1969 (Filipinak 1951) # [[Grettell Valdez]] aktorea (Mexiko 1976) # [[Gwendolyn Lizarraga]] ekintzailea, politikaria eta enpresa burua (Belize, 1901-1975) # [[Hanna Sheehy-Skeffington]] sufragista eta nazionalista (Irlanda, 1877-1946) # [[Harnaaz Sandhu]] Miss Unibertso 2021 (India 2000) # [[Harriet Chalmers Adams]] esploratzailea, argazkilaria (AEB 1875-Frantzia 1937) # [[He Zehui]] fisikari nuklearra (Txina, 1914-2011) # [[Herminia Aburto Colihueque|Herminia Aburto]] lider maputxea # [[Huda Akil]] neurozientzialaria (Siria-AEB, 1945) # [[Inma Rubiales]] idazlea (Badajoz 2002) # [[Inmaculada Rodríguez-Piñero]] politikaria (Madril 1958) # [[Iris Mittenaere]] modeloa, Miss Unibertso 2016 (Frantzia 1993) # [[Iris van Herpen]] moda diseinatzailea (Herbehereak 1984) # [[Isabel de Liaño]] idazlea (Valladolid XVI. Mendea-XVII. mendea) # [[Isabel dos Santos]] ekonomialaria, aberatsa (Errusia/Angola 1973) # [[Isabel Millé Giménez]] ikertzailea, liburuzaina, poeta (Almeria 1894- 1990) # [[Isabel Ov%C3%ADn Camps]] kimikaria, irakaslea (Sevilla, 1887-1972) # [[Ivette María Tato]] igerilaria (Bartzelona 1975) # [[Janet Rowley]] genetikaria (AEB, 1925-2013) # [[Jayne Atkinson]] aktorea (EB/AEB 1959) # [[Jennifer Hawkins]] modeloa, Miss Unibertso 2004 (Australia 1983) # [[Joanna Haigh]] fisikaria (Erresuma Batua, 1954) # [[Josefa Tito Recalde]] enpresaburua (Donostia, 1802-1858) # [[Josephine Cecilia Diebitsch Peary]] esploratzaile aitzindaria (AEB 1863-1955) # [[Júlia Bacardit]] idazlea (Bartzelona 1991) # [[Juliane Koepcke]] zoologoa (Peru-Alemania, 1954) # [[Juliette Gordon Low]] Espainian eta Kuban neska eskaut taldeen sortzailea (AEB 1860-1927) # [[Justine Pasek]] artista, 2. Miss Unibertso 2002 (SESB/Panama 1979) # [[Karina Riquelme Viveros]] abokatu maputxea (Walmapu, 1981) # [[Kate Sessions]] botanikaria (AEB, 1857-1940) # [[Kate Swift]] idazlea, editorea (AEB 1923-2011) # [[Katharine Blunt]] kimikaria, nutrizionista (AEB, 1876-1954) # [[Kathleen Cruise O'Brien]] sufragista eta irakaslea (Irlanda, 1886-1938) # [[Kimberley Tell]] aktorea, abeslaria (Lanzarote 1989) # [[Kimberly Dozier]] kazetaria, gerrako korrespontsala (AEB,1966) # [[Kimera (abeslaria)]] (Hego Korea 1954) # [[Kirsten Vangsness]] aktorea, gidoilaria (AEB 1971) # [[Laia Palau]] saskibaloi jokalaria (Bartzelona 1979) # [[Laura Aguilar]] argazkilaria (AEB, 1958-2018) # [[Laura Gil]] saskibaloi jokalaria (Murtzia 1992) # [[Lauren Groff]] idazlea (AEB 1962) # [[Lea Gabrielle]] kazetaria, diplomatiko ohia, hegazkinlaria (AEB,1975) # [[Lidia Lopujova]] dantzaria (Errusia, 1892-1981) # [[Liliana Ancalao]] poeta, irakasle maputxea (Walmapu, 1961) # [[Lisa Randall]] fisikaria (AEB 1962) # [[Liubov Sóbol]] apolitikaria, ekintzailea (Errusia 1987) # [[Lola Glaudini ]] aktorea (AEB 1971) # [[Louise Gavan Duffy]] sufragista eta nazionalista (Niza, 1884 - Dublin, 1969) # [[Luisa Mendoza y Mendoza]] noblea (1582-Nadril 1619) # [[Luna Pamies]] aktorea (Alacant, 2003) # [[Lydia Davis]] idazlea (AEB, 1947) # [[Małgorzata Szumowska]] film zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Polonia 1973) # [[María Abrisqueta de Zulueta]] Espainian eta Kuban neska-eskaut taldeen sortzailea (Donostia 1911-1992) # [[Maria Bellido]] heroia (Jaen 1755-1809) # [[María Catrileo|Maria Catrileo]] hizkuntzalari maputxea (Walmapu, 1944) # [[María de Mendoza y Fonseca]] noblea, arte-bildumagilea (Espainia 1516-1580) # [[María Dolores Dancausa]] bankaria, exekutiboa (Burgos 1959) # [[María Gómez de Sandoval y Torres de Navarra]] noblea (?- 19) # [[María José García Beato]] legelaria, bankaria, exekutiboa (Kordoba 1965) # [[Maria Koepcke]] ornitologoa (Alemania-Peru, 1924- 1971) # [[María La Ribot]] koreografoa (Madril 1962) # [[María Martinón Torres]] Medikua, antropologoa (Orense, 1974) # [[Maria Rúbies]] maistra eta politikaria (Leida, 1932-1983) # [[Maria Tereza Jorge P%C3%A1dua]] ekologoa (Brasil, 1943) # [[Marie Høeg]] sufragista eta argazkilaria (1866-1949) # [[Marie Pape-Carpantier]] pedagoga eta feminista frantziarra (Frantzia 1815 - 1878) # [[Marina Geli]] medikua, politikaria (Girona 1958) # [[Marta Alonso]] onkologo ikertzailea (Lodosa 1974) # [[Marta Fernández (saskibaloi-jokalaria)]] (Bartzelona,1981 19) # [[Marta Vergara]] sufragista, idazlea (Txile 1898- 1995) # [[Marta Xargay]] saskibaloi jokalaria (Girona 1990) # [[Martha Vasconcellos]] modeloa, Miss Unibertso 1968 (Brasil 1948) # [[Mary Lowndes]] artista eta sufragista (Dorset, 1856 - Londres, 1929) # [[Maud Bonneaud]] margolaria (Limoges, 1921-Madril, 1991) # [[Maya Moore]] saskibaloi jokalaria (AEB 1989) # [[Melba Roy Mouton]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1929-1990) # [[Mélodie Nakachian]] ume bahitua, psikologoa (AEB 1982) # [[Mencía de Mendoza]] noblea, arte-bildumagilea (Guadalajara 1508-Valentzia 1554) # [[Mercè Arànega]] aktorea (Agentina/Katalunia 1957) # [[Meri Te Tai Mangakāhia]] sufragista (Zeelanda Berria, 1868-1920) # [[Mónica López (aktorea)]] (Kanariak 1969) # [[Mpule Kwelagobe]] aktibista, Miss Unibertso 1999 (Bostwana 1979) # [[Nabila Espanioly]] aktibista, pedagogoa, feminista (Israel 1955) # [[Nandipha Mntambo]] eskultorea eta artista (Hegoafrika, 1982) # [[Nanna Aakjær|Nanna Aakjaer]] eskultorea eta sufragista (Danimarka, 1874-1962) # [[Natalia Torrente]] kirol kazetaria (Madril 1984) # [[Natividad Almeda-López|Natividad Almeda Lopez]] legelaria (Filipinak, 1892-1977) # [[Natividad Llanquileo]] Abokatua eta politikari maputxea (Walmapu, 1984) # [[Neri Oxman]] arkitektoa, diseinatzailea, irakaslea (Israel/AEB 1976) # [[Nettie Honeyball]] futbolaria (Londres 1871- Argentina XX. mendea)) # [[Oksana Fiodorova]] abeslaria, polizia, Miss Unibertso 2002 (Errusia 1977) # [[Olga Poblete]] irakaslea, gizarte buruzagia (Txile 1908-1999) # [[Olha Kobylianska]] idazlea (Ukraina 1863-Errumania 1942) # [[Olivia Culpo]] influencerra, Miss Unibertso 2012 (AEB 1992) # [[Oracene Price]] tenis entrenatzailea (AEB 1952) # [[Orna Grumberg]] informatikaria (Israel 1952) # [[Paget Brewster]] aktorea (AEB 1969) # [[Patricia Dauder]] artista (Bartzelona, 1973) # [[Patricia Goldman-Rakic]] neurologoa (AEB, 1937-2003) # [[Patricia Manterola]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1972) # [[Patsy Adam-Smith]] idazlea, historialaria (Australia 1924-2001) # [[Paula Painén Calfumán|Paula Paiñén Calfuman]] Kultura maputxearen ordezkaria (Walmapu, 1931) # [[Paulina Vega]] enpresaburua, Miss Unibertso 2014 (Kolonbia 1993) # [[Pia Wurtzbach]] enpresaburua, Miss Unibertso 2015 (Alemania/Filipinak 1989) # [[Pilar Belzunce de Carlos]] mezenasa (Filipinak, 1925-Donostia, 2015) # [[Pilar Martín Gila]] idazlea (Segovia 1962) # [[Queralt Casas]] sakibaloi jokalaria (Girona 1992) # [[Ramona Reyes]] emagin eta politikari maputxea (Txile, 1967) # [[R'Bonney Gabriel]] Miss Unibertso 2022 (AEB 1994) # [[Rebeca Jiménez]] abeslaria (Segovia 1975) # [[Rivka Oxman]] arkitekto, ikertzailea, irakaslea (Israel 1950) # [[Robyn Davidson]] idazlea (Australia 1950) # [[Rochelle Aytes]] aktorea, modeloa (AEB 1976) # [[Rosa Serra]] eskultorea (Vic, 1944) # [[Rosa Smith Eigenmann]] iktiologoa (AEB, 1858-1947) # [[Rose Kennedy|Rose Kenedy]] filantropoa (AEB, 1890-1995) # [[Rosita Ferrer]] Kopla kantaria eta egilea (Bartzelona,1935) # [[Safi Faye]] zinema zuzendaria (Senegal, 1934-2023) # [[Samara de Córdova]] aktore eta idazlea (Guatemala, 1923-2015) # [[Sasha Waltz ]] dantzaria, koreografoa (Alemania 1963) # [[Semiha Berksoy]] opera abeslaria (Turkia, 1910-2004) # [[Séverine Vidal]] idazlea (Frantzia, 1969) # [[Sheynnis Palacios]] kazetaria, Miss Unibertso 2023 (Nikaragua 2000) # [[Silvia Palumbo]] kantautorea (Argentina 1961) # [[Soledad Bacarreza]] psikologo eta kirol kazetaria (Santiago, 1969) # [[Sonsoles de Icaza]] aristokrata, Balentziagaren musa (Avila 1914- Madril 1996) # [[Valentina Pinelo]] moja idazlea (Sevilla XVI. Mendea-XVII. mendea) # [[Vanisha Mittal]] aberatsa, enpresaburua (India 1980) # [[Verónica Figueroa Huencho|Veronica Figueroa Huencho]] irakasle eta politikari maputxea (Santiago, 1974) # [[Virginia Cowles]] gerrako idazlea eta kazetaria (1910-1983) # [[Yehni Djidji|Yenni Djidji]] idazlea eta blogaria (Boli Kosta, 1988) # [[Yuri Kochiyama]] ekintzailea (AEB 1921-2014) # [[Zofia Stryjeńska]] margolaria (Krakovia 1891-Geneva 1976) # [[Zozibini Tunzi]] Miss Unibertso 2019 (Hegoafrika 1993) }} ==='''Berriak 2024''' ('''Apirila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Irati Cuadrado Noain]] ef--'''SORTUA''' iraupen eskalatzailea (Burlata, 2001) # [[Juana Cortés Amunarriz]] ----'''SORTUA''' idazlea (Hondarribia, 1966) # [[Nerea Intxausti Castiñeira]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Pasai Donibane, 2000) # [[Abigail eta Brittany Hensel]] maistrak, biki siamdar bizefalikoak (AEB 1990) # [[Adelaida Avagyan]] medikua, ikertzailea (Armenia-AEB, 1924-2000) # [[Adelina Jiménez Jiménez]] maistra ijitoa (1945) # [[Adriana Hoffmann]] biologoa (Txile 1940) # [[Agnès McLaren]] medikua, sufragista (EB 1837-Frantzia 1913) # [[Aida Fern%C3%A1ndez R%C3%ADos]] biologoa, ozeanografoa (Galizia, 1947-2015) # [[Akiko Kojima]] modeloa, Miss Unibertso 1959 (Japonia 1936) # [[Amelia Cuñat Monleon]] marrazkilaria, zeramikaria (Valentzia 1878-1946) # [[Amparo Muñoz]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso (Malaga 1954-2011) # [[Amparo Navarro Giner]] maistra (Valentzia, 1900-1986) # [[Ana Jaren]] ilustratzailea (Sevilla 1985) # [[Ane Campos]] futbolaria (Getaria, 1999) # [[Angela Marinescu]] poeta (Errumania 1941-2023) # [[Anna Callender Brackett]] filosofa eta feminista estatubatuarra (EEUUko Bostonen, 1836-1911) # [[Anna Güell Torne]] aktorea (Katalunia 1961) # [[Anna Kolbrún Árnadóttir|Anna Kolbrún]] maistra eta politikaria (1970-2023) # [[Anna Munro]] sufragista (EB 1881-1962) # [[Anna Turbau]] argazkilaria (Bartzelona 1949) # [[Anne Knight]] sufragista (BH 1786-1862) # [[Anne Marie Pohtamo]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso (Finlandia 1955) # [[Apasra Hongsakula]] modeloa, Miss Unibertso 1965 (Thailandia 1947) # [[Armi Kuusela]] filantropoa, 1. Miss Unibertso (Finlandia 1934) # [[Axelle Kabou]] idazlea (Kamerun, 1955) # [[Aya Nakamura]] abeslaria (Frantzia, 1995) # [[Barbara Blomberg]] dama, Karlos I.aren maitalea, Joan Austriakoaren ama (Alemania 1527-Kantabria 1597) # [[Barbara Canepa]] Italiako komikigilea (Genoa, 1969) # [[Barbara Foxley]] pedagogoa, sufragista (EB 1860-1958) # [[Bárbara Palacios]] idazlea, Miss Unibertso 1986 (Madril/Venezuela 1963) # [[Beatriz Iribarne Sánchez]] maistra eta ekintzailea (Almeria, 1942) # [[Begoña Muruaga Laca]] filologoa, euskara teknikaria (Bermeo 1953) # [[Bernadette Sanou Dao]] idazlea (Burkina Faso) # [[Berry Berenson]] argazkilaria, aktorea (AEB 19) # [[Bertha Gxowa]] politikaria eta ekintzailea (Hegoafrika, 1934-2010) # [[Betty Lou Raskin]] kimikaria (AEB, 1924-2010) # [[Bienvenida Sarmiento]] maistra (Argentina, 1804-1900) # [[Camille Paglia]] kritikari soziala, idazlea (AEB 1947) # [[Cándida Antonia Bueno Iso|Cándida Antonia Bueno]] maistra fusilatua (Zaragoza, 1912-1936) # [[Carme Giralt Roses]] hezitzailea (Bartzelona 1940-2022) # [[Carmen Delgado Vicente|Carmen Delgado]] Maistra eraila (Salamanca, 1899-1936) # [[Carmen Guillén Lorente]] historialaria, ikertzailea, irakaslea (Murtzia 1988) # [[Carmen Mola]] idazle taldea (Espainia, 2018) # [[Carol Morris]] modeloa, Miss Unibertso 1956 (AEB 1936) # [[Carroll Baker]] aktorea (AEB 1931) # [[Cecilia Bolocco]] aurkezlea, Miss Unibertso 1987 (Txile 1965) # [[Chantal van den Heuvel]] Belgikako idazlea # [[Christiane Martel]] aktorea, Miss Unibertso 1953 (Frantzia 1935) # [[Cirila Ubaldina García Díaz]] maistra eraila (Salamanca, 1893-1936) # [[Clara Ragaz]] maistra, feminista (Suitza, 1894-1957) # [[Clementia Taylor]] sufragista (EB 1810-1908) # [[Corinna Tsopei]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1964 (Grezia 1944) # [[Dayanara Torres]] idazle, abeslari, modeloa, Miss Unibertso 1993 (Puerto Rico 1974) # [[Deborah Carthy-Deu]] modeloa, enpresaburua, Miss 1985 (Puerto Rico 1966) # [[Debra Lafave]] maistra, estuproz kondenatua (AEB 1980) # [[Delia Zapata Olivella]] dantzaria, irakaslea (Kolonbia 1926-2001) # [[Denise Affonço]] idazlea (Kanbodia, 1944) # [[Dia Mirza]] modeloa, aktorea, ekoizlea (India 1981) # [[‎Djaili Amadou Amal]] idazlea (Kamerun, 1975) # [[Dorothea Pertz]] botanikaria (EB 1859-1939) # [[Duygu Asena]] idazlea (Turkia 1946-2006) # [[Edith Ayrton]] idazlea, sufragista (EB 1879-1945) # [[Edith Picton-Turbervill]] sufragista (EB 1872-1960) # [[Edith Rebecca Saunders]] genetista (EB 1865-1945) # [[Ela Gandhi]] politikaria (Hegoafrika, 1940) # [[Eleanor Coppola]] dokumentalgilea, idazlea (AEB, 1936-2024) # [[Elena Mendoza]] musikagilea (Sevilla 1973) # [[Elisabetta Gnone]] idazle eta kazetari italiarra (Genova, 1965) # [[Elizabeth Pease Nichol]] sufragista (EB 1807-1897) # [[Emmeline Pethick-Lawrence]] sufragista (EB 1867- 1954) # [[Estée Lauder]] kosmetika-enpresaburua (AEB 1906-2004) # [[Esther Afua Ocloo]] ekintzailea (Ghana 1919-2002) # [[Esther Pineda G]] idazlea, ikertzailea (Venezuela 1985) # [[Ethel Ayres Purdie]] sufragista (EB 1874-1923) # [[Ethel Lilian Voynich]] idazlea eta musikaria (Ballintemple, 1864 - New York, 1960) # [[Eulalia Guzmán Barrón|Eulalia Guzmán Barrón]] maistra eta arkeologa mexikarra (Mexiko, 1890 - 1985) # [[Eva Guillamon]] artista, dramagilea (Albacete 1978) # [[Fannie Flagg]] aktorea, idazlea (AEB 1944) # [[Fatou Keïta]] idazle (Boli Kosta, 1965) # [[Frances Ames]] neurologo, aktibista (Hegoafrika, 1920-2002) # [[Frances Power Cobbe]] sufragista, idazlea ekintzailea (BH 1822-1904) # [[Francisca de Asís Sanchis Ferrer]] 2.Errepublikako maistra (1896-1982) # [[Françoise Bettencourt Meyers]] munduko emakume aberatsena (Frantzia 1953) # [[Georgina Rizk]] modeloa, Miss Unibertso 1971 (Libano 1953 # [[Gladys Zender]] modeloa, Miss Unibertso 1957 (Peru 1939) # [[Guillenako 17 arrosak]] emakume fusilatuak (Sevilla, 1937) # [[Hannah Glasse]] idazlea (BH 1708-1770) # [[Hanni Wenzel]] eskiatzailea (Liechtenstein 1956) # [[Hema Malini]] aktorea, dantzaria (India 1948) # [[Hemley Boum ‎]] idazlea (Kamerun, 1973) # [[Herminia Gomez Serra]] sopranoa (Castelló 1891-Italia 1977) # [[Hillevi Rombin]] modeloa, Miss Unibertso 1955 (Suedia 1933- AEB 1996) # [[Holloway papar-orratza]] kartzelaratutako sufragisten saria # [[Ieda Maria Vargas]] modeloa, Miss Unibertso 1963 (Brasil 1944) # [[Irene Sáez]] politikaria, Miss Unibertso 1981 (Venezuela 1961) # [[Irina Belova]] atleta, heptatloilaria (Errusia 1968) # [[Iris Chang]] idazlea (AEB 1968-2004) # [[Itxaso Mardones]] kazetaria (Gasteiz 1979-2024) # [[Itzel Arcos]] komediantea (Mexiko, 1988) # [[Janelle Commissiong]] enpresaburua, politikaria, Miss Unibertso 1977 (Trinidad eta Tobago 1953) # [[Jeanneth Beltran]] etxeko langileen eskubideen sinboloa (Nikaragua 1984- Toledo 2014) # [[Jerrie Mock]] airez mundu-bira egindako 1. emakumea (AEB 1925-2014) # [[Joanne Harris]] idazlea (EB 1964) # [[Joênia Wapichana]] abokatu indigena (Brasil 1974) # [[Josette Abondio]] irakaslea eta idazlea (Boli Kosta, 1932) # [[Karen Dianne Baldwin]] gidoilaria, Miss Unibertso 1982 (Kanada 1963) # [[Kartini]] heroia (Ekialdeko Herbeherear Indiak 1879-1904) # [[Kate Campbell Hurd-Mead]] feminista, ginekologoa (Kanada-AEB, 1867-1941) # [[Katharine Murray Lyell]] botanikaria (EB 1817-1915) # [[Kay Beauchamp]] sufragista (EB 1899-1992) # [[Kerry Anne Wells]] tb aurkezlea, Miss Unibertso (Australia 1951) # [[Laia Abril]] artista, argazkilaria (Bartzelona 1986) # [[Laura Geraldine Lennox]] sufragista (Irlanda, 1883-1958) # [[Lee Israel]] idazlea, faltsifikatzailea (AEB 1939-2014) # [[Lettice Fisher]] sufragista (EB 1875-1956) # [[Liliana Năstase]] atleta, heptatloilaria (Errumania 1962) # [[Lina Cavalieri]] sopranoa (Italia, 1874-1944) # [[Linda Bement]] modeloa, Miss Unibertso 1960 (AEB 1941-2018) # [[Lis Vega]] abeslaria (Kuba 1977) # [[Livia Veloz]] maistra eta poeta (Santo Domingo, 1889-1980) # [[Lorraine Downes]] modelo dantzaria, Miss Unibertso 1983 (Zeelanda Berria 1964) # [[Louie Bennett]] sufragista (Irlanda 1870-1956) # [[Louise Aitken-Walker]] rally pilotua (Eskozia 1960) # [[Lucia Perotti]] maistra (Italia, 1586-1641) # [[Luigia Mandolini]] maistra eta sufragista (1866-1939) # [[Lupita Jones]] enpresaburu, Miss Unibertso 1991 (Mexiko 1967) # [[Luz Marina Zuluaga]] modeloa, Miss Unibertso 1958 (Kolonbia 1938-2015) # [[Luzdivina Megido]] 2. errepublikako maistra erbesteratua (Asturias, 1916-1984) # [[Mª Luz Montesinos Gutiérrez]] neurozientzialaria, ikertzailea (Sevilla 1969) # [[Madison Chock]] patinatzaile artistikoa (AEB 1992) # [[Magdalena de Ulloa]] noblea (Zamora 1525-Valladolid 1598) # [[Manola Brunet]] klimatologoa (Cariñena, 1955) # [[Mar Galceran]] Down sindromedun 1.diputatua Espainian (Valentzia 1977) # [[Mar Regueras]] aktorea, gimnasia erritmoko entrenatzailea (Bartzelona 1970) # [[Margaret Cousins]] sufragista (Irlanda 1878 -India 1954) # [[Margaret Gardiner]] kazetaria, modeloa, Miss Unibertso 1978 (Hegoafrika 1959) # [[Margareta Arvidsson]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1966 (Suedia 1947) # [[Margie Moran]] modeloa, Miss Unibertso (Filipinak 1973) # [[Margot Moles]] kirolaria (Bartzelona, 1910-Madril, 1987) # [[Mari Carmen Díez Navarro]] maistra (Alicante, 1949) # [[Maria Alharilla]] futbolaria, 1. amatasun baja (Jaen 1990) # [[María Arias Bernal]] maistra eta iraultzailea (Mexiko, 1884-1923) # [[Maria de la Encarnacion Rigada Ramon]] matematikaria (Cadiz 1863- Madril? 1930) # [[Maria Dolores Ocaña Madrid]] abokatua, 1. emakumea Letizia erreginaren idazkaritza pribatua zuzentzen (Madril 1973) # [[María Luisa Navarro Margati]] maistra, pedagogo eta psikologo errepublikar erbesteratua (Fantzia, 1890-Argentina, 1947) # [[María Xesús Lama]] filologoa, idazlea, saiakeragilea (Lugo 1964) # [[Marifé Arroyo]] maistra (Valentzia, 1946) # [[Marion Ross]] aktorea (AEB 1928) # [[Marisa Belaustegigoitia]] idazlea, ikertzailea eta feminista (Mexiko, 1969) # [[Marisa Berenson]] modeloa, aktorea (AEB 1947) # [[Marisol Malaret]] modeloa, Miss Unibertso 1970 (Puerto Rico 1949-2023) # [[Maritza Sayalero]] modeloa, Miss Unibertso 1979 (Venezuela 1961) # [[Marlene Schmidt]] aktore, ekoizle, modelo, Miss Unibertso 1961 (Alemania 1937) # [[Marta Segarra]] filologoa, ikertzailea (Bartzelona 1963) # [[Marthe Ekemeyong Moumié]] idazle eraila (Kamerun, 1931-2009) # [[Mary Anne Rawson]] abolizionista (BH 1801-1887) # [[Mary Bennett (pedagogoa)]] (EB 1913-2005) # [[Mary Corinna Putnam Jacobi]] mediku, idazle, sufragista (AEB, 1842-1906) # [[Mary Emilie Holmes]] geologoa, irakaslea (AEB, 1850-1906) # [[Mary Estlin]] aktibista (EB1820-1902) # [[Mary Horner Lyell]] geologoa (EB 1808-1873) # [[Mary Kay Letourneau]] maistra, estuproz kondenatua (AEB 1962-2020) # [[Mary MacSwiney]] ekintzaile independentista, emakume politikari errepublikar irlandarra eta feminista. (Londres, 1872 - Cork, 1942) # [[Matilde Escuder Vicente]]2. errepublikako maistra (Valentzia, 1913-Frantzia, 2006) # [[Mercedes Tella]] pedagogoa, idazlea (Coruña 1868-Leon 1934) # [[Michelle McLean]] modeloa, idazlea, Miss Unibertso 1992 (Namibia 1972) # [[Millicent Mackenzie]] sufragista (EB 1863-1942) # [[Miriam Stevenson]] modeloa, Miss Unibertso 1954 (AEB 1933) # [[Mona Grudt]] kazetaria, Miss Unibertso 1990 (Norvegia 1971) # [[Monique Ilboudo]] idazlea (Burkina Faso, 1959) # [[Montserrat Señaba]] maistra eta politikaria (Ekuatore Ginea, 1918-1980) # [[Morayma Ofir Carvajal]] maistra (Ekuador, 1915-1951) # [[Naomi Wolf]] idazlea, aktibista (AEB 1962) # [[Natalie Glebova]] idazlea, modeloa, Miss Unibertso 2005 (Errusia/Kanada 1981) # [[Nina Jacqmin]] Belgikako komikigilea (Brusela, 1989) # [[Noralma Vera]] ballet dantzaria eta maistra (Ekuador, 1936) # [[Norma Nolan]] modeloa, Miss Unibertso 1962 (Argentina 1938) # [[Novera Ahmed]] artista (Bangladesh, 1939) # [[Nuria Hosta Pascual]] aktorea (Katalunia, XX. mendea) # [[Nuria Nuñez Hierro]] musikagilea (Cádiz 1980) # [[Pascuala Campos de Michelena]] arkitektoa (Jaen/Galizia 1938) # [[Pauline Dy Phon]] idazlea eta botanikaria (Kanbodia, 1933) # [[Pauline Peyraud-Magnin]] futbolaria (Frantzia, 1992) # [[Paz Moreno Feliu]] antropologoa, ikertzailea (Coruña 1956) # [[Pilar Aymerich Puig]] argazkilaria (Bartzelona 1943) # [[Pilar Cuartero]] maistra (Zaragoza, 1906-1995) # [[Pilar Parcerisas]] arte-kritikaria, -historialaria (Bartzelona 1957) # [[Porntip Nakhirunkanok]] filantropoa, modeloa, Miss 1988 (Thailandia 1969) # [[Priscilla Bright McLaren]] sufragista (EB 1815-1906) # [[Purdah]] ohitura # [[Rafaela Rimbau]] aktorea (Espainia 1819-Valentzia 1896) # [[Rahel Varnhagen von Ense]] idazlea (Berlin, 1771-1832) # [[Rebeca Atencia]] primatologoa (Coruña 1977) # [[Rebecca Saunders]] musikagilea (EB 1967) # [[Regina Blandón|Regina Blandon]] aktorea (Mexiko, 1990) # [[Remei Sipi]] hezitzailea, idazlea eta editorea (Rebola - Ginea 1952) # [[Remigia Nazaroviene]] atleta (Turkmekistan/Lituania 1967) # [[Renate Mayntz]] soziologoa (Berlin 1929) # [[Rina Mor]] abokatua, Miss Unibertso 1976 (Israel 1956) # [[Rita Mae Brown]] idazlea, aktibista (AEB 1944) # [[Riyo Mori]] Miss Unibertso 2007 (Japonia 1986) # [[Rosa Garcia Alcon]] ekintzaile antifrankista (Madril 1957) # [[Rosa May Billinghurst]] sufragista (BH 1875-1953) # [[Rosalind Pitt-Rivers]] biokimikaria (Erresuma Batua, 1907-1990) # [[Rosana Alonso]] maistra eta politikaria (Santander, 1970) # [[Ruth Hubbard]] biokimikaria (Austria-AEB, 1924-2016) # [[Sabrina Calvo]] Frantziako idazlea (Marseilla, 1974) # [[Samanta Schweblin]] idazlea (Argentina 1978) # [[Sandra Pierrette Kanzie|Sandra Pierrete Kanzie]] idazlea (Burkina Faso) # [[Sarah Bouyain]] idazle eta zinema-zuzendaria (Reims, 1968) # [[Sarah Jane Baines]] sufragista (EB 1866-1951) # [[Sarah Winstedt]] medikua, zirujaua eta sufragista irlandarra (Sixmilebridge, 1886- Havant, 1972) # [[Shawn Weatherly]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso 1980 (AEB 1961) # [[Shazia Ilmi]] kazetaria, aktibista (India 1970) # [[Shirley Jackson]] idazlea (AEB 1916-1965) # [[Silvia Caballol]] psikologoa, idazlea (Bartzelona 1983) # [[Sofia Alaoui]] film zuzendaria (Maroko 1990) # [[Sonia Megias]] musikagilea, artista (Albacete 1982) # [[Sonja Sekula]] artista (Suitza 1918-1963) # [[Sophie Alour]] saxofoi-jotzailea (Bretainia, 1974) # [[Sunita Narain]] ekologista (India 1961) # [[Svetlana Buraga]] atleta (Bielorrusia 1965) # [[Sylvia Hitchcock]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1967 (AEB 1946-2015) # [[Tanella Boni]] idazlea (Boli Kosta, 1954) # [[Teresa Billington-Greig]] sufragista (BH 1877-1964) # [[Teté Caturla]] abeslari eta maestra (Kuba, 1937-2023) # [[Tina Thörner]] rally ingeniaria, kopilotoa (Suedia 1966) # [[Tina Weirather]] eskiatzailea (Liechtenstein 1989) # [[Touza ahizpak]] giza eskubideen aldeko aktibistak (Ourense, XX. mendea-XX. mendea) # [[Uemura Shōen]] margolaria (Japonia 1875-1949) ISA # [[Vennira Aadai Nirmala]] aktore, dantzaria (India 1948) # [[Vera Danchakoff]] anatomista, enbriologoa (Errusia, 1879-1950) # [[Victoria Lidiard]] sufragista (BH 1889-1992) # [[Violeta Denou]] ilustratzailea taldea (Katalunia 1977) # [[Wendy Fitzwilliam]] abokatua, Miss Unibertso 1998 ( Trinidad eta Tobago 1972) # [[Werewere Liking]] idazlea eta dantzaria (Kamarun, 1950) # [[Winifred Coombe Tennant]] sufragista, politikaria (EB 1874-1956) # [[Xaro Nomdedeu Moreno]] matematikaria (Castelló de la Plana, 1948) # [[Yvonne Ryding]] modeloa, Miss Unibertso 1984 (Suedia 1962) }} ==='''Berriak 2024''' ('''martxoa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainara Agerre Lako]] ---- '''SORTUA''' maskaradako kabana (Jutsi, 2001) # [[Ainhoa Azurmendi Etxegaray|Ainhoa Azumendi Etxegaray]] ---- '''SORTUA''' Kirolari ohia, unibertsitateko irakasle eta ikertzailea (Hernani, 1978) # [[Alba Matilla]] ---- '''SORTUA''' artista (Avilés, 1998) # [[Amany Al-Ali]] ---- '''SORTUA''' karikaturagilea (Siria, 1984) # [[Arrate Gisasola]] ef-- '''SORTUA''' kirolaria, bertsolaria (Soraluze, 1979) # [[Catalina Bustamante]] ---- '''SORTUA''' konkistatzailea (Espainia, XV. mendea, Espainia Berria, XVI. mendea) # [[Esther Galarza]] ef-- '''SORTUA''' margoalaria (Eibar, 1956) # [[Felisa Basauri Larrañaga]] -- ef '''SORTUA''' baserritarra, esne-saltzailea (Elgeta, 1928-2018) # [[Josefa Cruz de Gassier]] efef '''SORTUA''' sopranoa (Bilbo, 1821 + Madril, 1870) # [[Josefina Guerendiain Caro|Josefina Guerendain]] efef '''SORTUA''' frankismoaren biktima(Iruñea, 1918-2011) # [[Julia Bea Soto]] efef '''SORTUA''' ekintzaile komunista frankismoaren biktima(Sesma, 1912-Iruñea, 1989) # [[Kontxi Barturen Uriarte]] ---- '''SORTUA''' nekazaria (Bakio 1922) # [[Laida Martinez Navarro]] ---- '''SORTUA''' idazlea (Bilbo, 1965) # [[Lourdes Fernández Fernández]] ---- '''SORTUA''' arte kudeatzailea (Donostia, 1961) # [[Mª Carmen Húder Carlosena|Maria Carmen Húder Carlosena]] ---- '''SORTUA''' ekintzailea frankismoaren biktima (Iruñea, 1897-1987) # [[Maite Guevara]] ef-- '''SORTUA''' aktorea, klow (Gasteiz, 1981) # [[Margarita Araneta Urrutia]] ---- '''SORTUA''' ekintzailea, komunista (Hondarribia 1909-2001) # [[Maria de las Mercedes Isasi]] efef '''SORTUA''' moja (Iurreta, 1900-Berriz,1973) # [[María Dolores Aldama Alfonso]] efef '''SORTUA''' esklabuen-jabea (Kuba, XIX. mendea) # [[Maritxu Muñoz Ugartemendia]] ----'''SORTUA''' ekintzailea, saltzailea (Hondarribia 1914-1997) # [[Maritxu Roteta]] ef-- '''SORTUA''' sopranoa eta abesbatza zuzendaria (Alkiza, 1948) # [[Matilde Orbegozo]] efef '''SORTUA''' poeta (Bilbo, 1837-1891) # [[Matilde Urdangarin Palacio]] ---- '''SORTUA''' margolaria (Zaragoza, 1939) # [[Milagros Txurruka]] ef-- '''SORTUA''' dantzaria (Mallabia 1927) # [[Nemesia Baztan Turrau]] ---- '''SORTUA''' Ekintzailea, frankismoaren biktima (Nafarroa # [[Rachita Taneja]] ---- '''SORTUA''' karikaturagilea (India, ?) # [[Ramona Zapatero Zapatel]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea frankismoaren biktima(Nafarroa, 1898--? # [[Sonia Rueda]] ---- '''SORTUA''' artista (Bilbo, 1964) # [[Tere Guenetxea]] ef-- '''SORTUA''' artista (Soraluze, 1953) # [[Adriana Amado Suárez]] irakasle, ikertzailea (Buenos Aires, 1966) # [[Alba Lago]] aurkezlea, idazlea (Galizia, 1985) # [[Alicia Gimenez Bartlett]] idazlea ( Albacete 1951) # [[Almudena Carracedo]] dokumentalgilea (Madril 1972) # [[Amaia Peña]] futbolaria (Getxo 1998) # [[Amparo Sard]] artista (Mallorca 1973) # [[Amy Bull]] maistra eta sufragista (Erresuma Batua, 1877-1953) # [[Ana Arzoumanian]] abokatu, idazle eta poeta (Argentina, 1962) # [[Ana Barbara]] abeslaria (Mexiko 1971) # [[Ana Flecha Marco]] itzultzaile, idazlea (Leon, 1986) # [[Ana Romani]] poeta, kazetari kulturala (Coruña 1962) # [[Andrea Dworkin]] idazlea, feminista erradikala (AEB 1946-2005) # [[Angelina Pollak]] antropologoa (Austria/Venezuela 1932-2016) # [[Anna Alma-Tadema]] artista, sufragista (Londres 1867-1943) # [[Anna Fiske|Anna Fisc]] ilustratzailea, idazlea (Norvegia, 1964) # [[Anna Starobinets]] idazlea (Errusia 1978) # [[Anne Isabella Noel Byron]] matematikaria, aktibista (EB 1792-1860) # [[Antonia Jiménez|Antonia Jimenez]] gitarra jolea (Puerto de Santa Maria, 1972) # [[Arancha de Benito]] tb aurkezlea (Madril 1969) # [[Arancha del Sol]] modeloa, aktorea, tb aurkezlea (Asturias 1972) # [[Asja Lācis]] antzerkilaria (Estonia, 1891-179) # [[Assumpcio Estivill]] liburuzaina, irakaslea (Tarragona 1949) # [[Assumpta Montella]] historialaria, idazlea (Bartzelona 1958) # [[Aurélie Neyret]] Frantziako komikigilea (Lyon, 1983) # [[Aurora Alonso de Rocha]] idazlea, irakaslea eta ikertzailea (Buenos Aires, 1937-2021) # [[Barbara Ayrton-Gould]] sufragista (EB 1886-1950) # [[Beatriz Ariño]] kazetaria (Huesca 1963) # [[Begoña Alfaro García]] politikaria (Bartzelona/Nafarroa 1982) # [[Begoña Caamaño]] idazlea (Galizia 1964-2014) # [[Bel%C3%A9n Garijo]] Almansako medikua (Albacete 1960) # [[Belen Feliu]] idazlea (Galizia 1961-1997) # [[Belen Toimil]] atleta (Coruña 1994) # [[Bessie Blount Griffin]] fisioterapeuta, asmatzailea (AEB, 1914-2019) # [[Blanca de la Torre]] arte-komisarioa (Leon 1977) # [[Blanca Manchon]] estropadalaria (Sevilla 1987) # [[Carmen Ramos Vellon]] atleta (Valentzia 1998) # [[Carmen Ruiz]] aktorea (Madril 1974) # [[Carolina de Cepeda]] sopranoa (Coruña 1847-Madril 1910) # [[Carolina Robles]] atleta (Sevilla 1991) # [[Caroline Polachek]] kantaria (AEB 1985) # [[Cassandra Ciangherotti]] aktorea (Mexiko 1987) # [[Catherine Cesarsky]] astronomoa (Frantzia-Venezuela, 1943) # [[Cecile McLorin Salvant]] jazz abeslaria (AEB 1989) # [[Charlotte Marsh]] sufragista (Britainia, # [[Chloé Cruchaudet]] Frantziako komikigilea (Lyon, 1976) # [[Chuny Anzorreguy]] idazlea (Buenos Aires, XX.mendea) # [[Claudia Mori]] aktore, abeslari (Italia 1944) # [[Concepcion Cascajosa]] ikertzailea, irakaslea (Bartzelona 1979) # [[Concepcion Garcia Lorca]] errepublikar erbesteratua (Granada 1903-1962) # [[Concha Hernandez ]] kultur kudeatzailea (Avila 1958) # [[Danna Paola]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1995) # [[Deborah Charlesworth]] biologoa (Erresuma Batua, 1943) # [[Dolores Sanchez Palomino]] filologoa (Kantabria 1961) # [[Doreen Allen]] sufragista (EB 1879-1663) # [[Dorothy Height]] aktibista (AEB 1912-2010) # [[Eagle Woman]] lakota indigena liderra (AEB 1820-1888) # [[Elena Caffarena]] legelaria (Txile 1903-2003) # [[Elena Guerra]] erlijiosoa, beatoa (Italia 1835-1914) # [[Eli Bartra]] filosofia (Mexiko, 1947) # [[Elisabeth Plainacher]] sorgintzat hartua (Austria, 1513-1583) # [[Elizabeth Inglis]] aktorea (BH 1913- AEB 2007) # [[Elizabeth Jagger]] modeloa, aktorea (AEB/EB 1984) # [[Ellen Hutchins]] botanikaria (Irlanda, 1785-1815) # [[Elnako amaetxea]] Elisabeth Eidenbenz erizain suitzarrak Frantzian sortutako erakundea (1939-1944) # [[Emilia Currás]] kimikaria, dokumentalista (Madril 1927-2020) # [[Ende (argitzailea)]] (X.mendea, Leon) # [[Ester Bonet]] hizkuntzalaria (Bartzelona 1950) # [[Esther Acebo]] aktorea (Madril 1983) # [[Esther Corral Diaz]] filologoa (Lugo 1961) # [[Esther Jaen]] kazetaria (Bartzelona 1968) # [[Esther Pak]] medikua (Hego Korea, 1877-1910) # [[Esther Palomera]] kazetaria (Madril 1968) # [[Esther Peña Camarero]] soziologoa, politikaria (Burgos 1980) # [[Esther Vaquero]] kazetaria (Salamanca 1982) # [[Estibaliz Espinosa]] idazlea (Coruña 1974) # [[Estrella Abecassis de Laredo]] fisikaria (Venezuela, 1940) # [[Eugenia Osterberger]] musikagilea, piano-jolea (Coruña 1852-Niza 1932 19) # [[Fabrizia Pons]] auto-pilotua, kopilotua (Italia 1955) # [[Fatima Anllo Vento]] kultura ikertzailea (Madril 1958) # [[Fatima Meer]] idazlea eta apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, 1928-2010) # [[Faye Webster]] abeslaria (AEB 1997) # [[Florence Haig]] sufragista (Erresuma Batua, 1856-1952) # [[Florence Mkhize]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika 1932-1999) # [[Frances Parker]] sufragista (Erresuma Batua, 1875-1924) # [[Francine Galvez]] kazetaria (Kamerun 1966) # [[Frieda Hughes]] poeta eta margolaria (Londres, 1960) # [[Ghislaine Maxwell]] sexu-trafikatzailea (Frantzia 1961) # [[Greta Lee]] aktorea (AEB 1983) # [[Habiba Gribi]] kirolaria (Tunisia, 1984) # [[Hafsa bint al-Hayy al-Rakuniyya]] Al-Andaluseko poeta (Granada 1135-1191) # [[Harmonia Rosales]] artista afrokubarra (Chicago, 1984) # [[Helen Joseph]] aktorea, edertasunaren erregina (Plymouth, 1942) # [[Helen Tolson]] sufragista (Britania, 1888-1955) # [[Helene Legrais]] historialaria, idazlea (Frantzia 1961) # [[Henar Alvarez]] kazetaria, umorista (Madril 1984) # [[Hengameh Ghaziani]] aktorea (Iran, 1970) # [[Hilda Cid]] zientzialaria (Txile, 1933) # [[Imma Prieto]] arte-komisarioa (Bartzelona 1975) # [[Imogen Holst]] konpositorea (EB 1907-1984) # [[Inger Christensen]] poeta (Danimarca 1935-2009) # [[Isabel Mijares]] enologoa (Badajoz 1942-Madril 2024) # [[Isabel Rodríguez (Mexikoko konkista)]] erizain militarra (Espainia, 1480-?) # [[Jaël Bestué]] atleta (Bartzelona 2000) # [[Jagmati Sangwan]] kirolaria, aktibista, politikaria (India 1960) # [[Jane Joseph]] musikagilea (Londres 1894-1929) # [[Jerry Hall]] modeloa, aktorea (AEB 1956) # [[Jessica Cediel]] kazetaria, modeloa (Kolonbia 1982) # [[Josephine St. Pierre Ruffin]] Sufragista (1842-1924) # [[Jul' Maroh]] komikigile frantsesa (Lens, 1985) # [[Julia Navalnaia]] ekonomialaria, politikaria (Errusia 1976) # [[Kathleen Ferrier]] kontraltoa (EB 1912-1953) # [[Kathleen March]] itzultzailea (AEB 1949) # [[Kawtar Boulaid]] atleta (Maroko 1989) # [[Kim Gordon]] rock musikaria, idazlea (AEB 1953) # [[Kitty O'Neil]] zinemako espezialista (AEB 1946-2018) # [[La Tortajada]] dantzari eta abeslaria (Granada, 1877-1957) # [[Lætitia Sadier]] abeslaria (Frantzia, 1968) # [[Laura Ainsworth]] sufragista (EB 1885-1958) # [[Laura Baena]] influencerra, ekintzailea (Malaga 1981) # [[Laura Garcia Lorca]] museo zuzendaria (AEB 1953) # [[Laura Vilagra]] politikaria (Bartzelona 1976) # [[Leelah Alcorn]] gazte trans suizidatua (AEB 1997-2014) # [[Leila Arab]] musikaria (Irain jatorriko britainiarra, 1971) # [[Lillian Ngoyi]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika 1911-1980) # [[Lina Sandell]] poeta, gospel ereserkigilea (Suedia 1832-1903) # [[Lisa Mandel]] komikigile frantsesa (Marseilla, 1977) # [[Loles Vives]] atleta (Bartzelona 1957) # [[Lorena Peña]] politikaria, gerrillari ohia (Salvador 1955) # [[Louisa Atkinson]] botanikari, ilustratzaile, idazle (Australia, 1834-1872) # [[Louise Pearce]] patologoa (AEB, 1885-1959) # [[Lourdes Muñoz]] ingeniaria, politikaria (Bartzelona 1969) # [[Lucia Koch]] argazkilaria, artista garaikidea (Brasil, 1966) # [[Luisa Villalta Gomez]] idazlea (Coruña 1957) # [[Mabel Balfour]] sindikalista eta apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, XX. mendea) # [[Manuela Igartua Olaechea]] farmazian doktorea (Irura, 1970) # [[Mar%C3%ADa Luisa L%C3%B3pez Fern%C3%A1ndez]] botanikaria (Madrid 1940) # [[Marcela Iacub]] abokatua, idazlea eta ikertzaile feminista (Buenos Aires, 1964) # [[Margaret Aldersley]] sufragista, feminista (1851-1940) # [[Margarita Borja]] poeta, dramagilea (Alacant 1942) # [[Margarita Ledo Andion]] idazlea, zinemagilea (Lugo 1951) # [[Mari Pau Dominguez]] kazetaria, idazlea ( Bartzelona 1963) # [[Maria Amelia Braganzakoa]] Brasilgo printzesa (Paris 1831-Madeira 1853) # [[Maria Antonia Massanet Mayol]] poeta (Mallorca 1980) # [[Maria Antonia Sanchez Escalona]] artista (Madril 1941) # [[María Belén Morales]] eskultorea eta margolaria (Tenerife, 1928-2016) # [[Maria Castellano Arroyo]] medikua (Jaen 1948) # [[María de la Candelaria]] Tzeltalko Matxinadaren buruzagia (Mexiko, 1698-1716) # [[Maria de Nati]] aktorea (Madril 1997) # [[Maria Denis]] aktorea (Argentina 1916- Italia 2004) # [[Maria Elvira Pombo Holguin]] diplomazialaria (Kolonbia 1960) # [[Maria Eugenia Rito]] vedettea (Argentina 1975) # [[María Fernanda Campa Uranga]] geologoa, aktibista (Mexiko, 1940-2019) # [[María Gainza]] idazlea (Buenos Aires, 1975) # [[Maria Jose Saez Carrasco]] kazetaria (Madril 1965) # [[Maria Lionza]] jainkosa (Venezuela 1802) # [[Maria Lopez Sandez]] filologoa, idazlea (Lugo 1973) # [[Maria Luisa Prada Sarasua]] idazlea (Asturias XX. mendea) # [[Maria Marchant]] hezitzailea, politikaria (Txile 1904-1990) # [[Maria Nikolaevna O’Rourke]] presoa, hilketa eragilea (Errusia 1877-Argentina 1949) # [[Maria Nikolaievna Romanova (1899-1918)]] Dukesa Handia (Errusiar Inperioa) # [[Maria Rosa Fugazot]] aktorea (Argentina 1942) # [[Maria Rosa Yorio]] rock kantautorea (Argentina 1954) # [[Maria Thereza Alves]] artista (Brasil, 1961) # [[Maria Vicente]] atleta (Bartzelona 2001) # [[Mariam Hernandez]] aktorea (Fuerteventura 1981) # [[Mariam Shahriar]] film zuzendaria (Iran XX. mendea) # [[Marta Aledo]] aktorea (Madril 1978) # [[Marta Galimany]] atleta (Tarragona 1985) # [[Mary Ann Aldham]] sufragista (Erresuma Batua, 1858-1940) # [[Mary Carson Breckinridge]] erizaina, emagina (AEB, 1881-1965) # [[Mary Gawthorpe]] sufragista (Erresuma Batua, 1881-1973) # [[Mary Sophia Allen]] sufragista, policia (Britainia, 1878-1964) # [[Maya Erskine]] aktorea (AEB 1987) # [[Maya Mihindou]] Gabongo ilustratzaile, argazkilari eta kazetaria (Libreville, 1984) # [[Michela Belmonte]] aktorea (Italia 1925- Alacant 1978) # [[Michele Mouton]] rally pilotua (Frantzia 1951) # [[Milena Busquets]] idazlea eta kazetaria (Bartzelona, 1972) # [[Miri Perez-Cabrero]] aktorea, sukaldaria ( Bartzelna 1993) # [[Mischa Bredewold ]] txirrindularia (Herbehereak 2000) # [[Mónica Mayer]] artista eta arte krikikaria (Mexiko, 1954) # [[Montserrat del Amo]] idazlea (Madril 1927-2015) # [[Nancy Astor]] lehen emakumea parlamentu britainiarrean (1879-1964) # [[Natalia Rodriguez (aktorea)]] (Madril 1992) # [[Natascha Kampusch]] ume bahitua (Austria 1998) # [[Nazhūn bint al-Qalā'iyya]] poeta (Al-andalus XII. mendea) # [[Nelly Kaplan]] idazlea (Buenos Aires, 1931-Suitza, 2020) # [[Neus Aguado]] poeta, kazetaria, literatura kritikaria (Argentina, 1955) # [[Nicolasa Montt de Marambio]] poeta (Txile 1857-1924) # [[Nuria Amat]] idazlea ( Bartzelona 1950) # [[Nuria Montserrat Pulido]] bioingeniaria (Bartzelona 1978) # [[Oda Krohg]] margolaria (Norvegia 1860-1935) # [[Paola Cortellesi]] aktorea (Italia 1973) # [[Paola Rojas]] kazetaria (Mexiko 1976) # [[Paz Márquez Benítez]] idazlea (Filipinak, # [[Petra Delicado]] literatura pertsonaia, inspektorea # [[Phyllis Smith]] aktorea (AEB 1952) # [[Pilar Carbonero Zalduegi]] ikertzailea (Marokoko protektoratua, 1942) # [[Pilar de Francisco]] kazetaria, umorista (Madril XX. mendea) # [[Qiu Zhu]] margolaria (Ming dinastiako txinatarra) # [[Rachel Reeves]] politikaria (EB 1979) # [[Rahima Moosa|Rahina Moosa]] apartheidaren aurkako politikaria (Hegoafrika, 1922-1993) # [[Raisa Smetanina]] iraupen-eskiatzailea (Errusia 1952) # [[Rekha]] aktorea (India 1954) # [[Rocio Madrid]] aktore, tb aurkezlea (Malaga 1978) # [[Rocio San Miguel]] abokatua, aktibista desagertua (Venezuela 1966) # [[Rocio Santa Cruz]] kultur kudeatzailea (Coruña 1967) # [[Rocio Vieitez Ferro]] itzultzailea (Pontevedra 1975) # [[Rosalind Eleazar]] aktorea (EB 1982) # [[Rosalind Fox Solomon]] argazkilaria (AEB 1930) # [[Rosalinda Celentano]] aktorea (Italia 1968) # [[Rosario Valcárcel]] poeta, eleberrigilea (Kananaria Handiko las Palmas, 1949) # [[Rose Frisch]] zientzialari aitzindaria ( AEB 1918-201519) # [[Rozenn Milin]] kazetaria (Frantzia, 1960) # [[Sabina Puertolas]] sopranoa (Zaragoza 1973) # [[Sahraa Karimi]] dokumentalgilea (Iran/Afganistan 1983) # [[Sandra Golpe]] kazetaria (Cádiz 1974) # [[Saridjah Niung]] musikaria, artista (Indonesia 1908-1993) # [[Selina Cooper]] sufragista (Britainia # [[Shobhaa De]] idazlea (India 1948) # [[Shygirl]] DJ (EB 1992) # [[Silvia Orriols]] politikaria (Girona 1984) # [[Simona Izzo]] film zuzendaria (Italia 1953) # [[Sira Rego]] politikaria (Vañentzia 1973) # [[Sophia Williams-De Bruyn|Sophia Williams de Bruyn]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, 1938) # [[Susana Gomez Castaño]] musikaria, ekintzailea (Kolonbia 1984) # [[Sushmita Sen]] aktorea, Miss Unibertso (India 1975) # [[Susie Porter]] aktorea (Australia 1971) # [[Suzanne Lacy]] artista (AEB, 1945) # [[Teresa Rivero]] 1. Emakume-presidente futbolean (Cádiz 1935) # [[Teresa Shaw]] Idazle, itzultzaile (Uruguai-Bartzelona, 1951) # [[Theresa Garnett]] ekintzaile sufragista (Erresuna Batua, 1888-1966) # [[Valentine Penrose]] idazle eta margolaria (Frantzia, 1898-1978) # [[Vicenta Fernandez-Montesinos]] idazlea (Granada 1930-Madril 2023) # [[Vicky Luengo]] aktorea (Mallorca 1990) # [[Victoria Lomasko]] marrazkilaria (Errusia, 1978) # [[Vidya Balan]] aktorea, abeslaria (India 1979) # [[Violet Aitken]] sufragista (Erresuma Batua, 1886-1987) # [[Virginia Giuffre]] sexu-biktima (AEB/Australia 1983) # [[Virginie Ancelot]] idazlea eta pintorea (Dijon, 1792-Paris, 1875) # [[Wilma Labate]] film zuzendaria, gidoilaria (Italia 1949) # [[Zheng Qinwen]] tenislaria (Txina 2002) }} ==='''Berriak 2024''' ('''otsaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Casilda Ampuero]] '''SORTUA''' Fronte eta Ospitaleen zuzendaria (San Vicente de la Barquera, 1906-1978) # [[Conchita Bustinduy]] '''SORTUA''' erraketista (Berriatua, 1927) # [[Mercedes Herrán]] '''SORTUA''' haur saltzailea (?-Bilbo, 2002) # [[Aurora Gómez Urrutia]] '''SORTUA''' ekintzaile errepublikarra (Obanos, 1914-Iruñea, 1975) # [[Adela Tarifa Fernández]] historialaria, ikertzailea (Granada 1949) # [[Africa Fanlo]] ilustratzailea (Bartzelona, 1972) # [[Agnes Arber]] botanikaria (Erresuma Batua, 1879-1960) # [[Ai Yazawa]] mangaka japoniarra (Osaka, 1967) # [[Alice Henry]] sufrafista (Australia, 1857-1943) # [[Alicia Dickenstein]] matematikaria (Argentina, 1955) # [[Aliya Moldagulova]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1925-1944) # [[Amanda Marsalis]] argazkilaria, film zuzendaria (AEB, XX. mendea) # [[Ana Bustelo]] editorea eta itzultzailea (Paris, 1964) # [[Ana de la Cueva]] ekonomialaria (Madril 1966) # [[Ana María Bejarano Escanilla]] itzultzailea (Salamanca, 1959) # [[Ana María Campos]] heroia ( Venezuela 1796-1828) # [[Ana Miralles|Ana Mirelles]] komikigilea eta ilustratzailea (Madril, 1959) # [[Ana Requena]] kazetaria, blogaria (Madril 1984) # [[Anabel Flores Salazar]] kazetaria (Mexiko 1984-2016) # [[Andrea Motis]] musikagilea, tronpeta jolea, jazz kantaria (Bartzelona 1995) # [[Angeles Mastretta]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1949) # [[Ann Chapman]] limnologoa (Zeelanda Berria, 1937-2009) # [[Anna Cardús Flaqué]] saskibaloi arbitroa (Bartzelona 1970) # [[Anna Casanovas|Anna Casanova]] idazlea (Bartzelona, 1975) # [[Anna Petronella van Heerden]] ginekologoa, sufragista (Hegoafrika 1887- 1975) # [[Anne Teuf]] ilustratzaile eta komikigile frantsesa (Aspach-le-Haut, 1964) # [[Annie MacDonald Langstaff]] legelaria, (Kanada, # [[Antoinette Blackwell]] idazlea eta gizarte ekintzailea (AEB, 1825-1921) # [[Arantxa Aguirre Carballeira]] dokumentalgilea, gidoilaria (Madril 1958) # [[Arca (abeslaria)]] (Venezuela/Bartzelona 1989) # [[Arcelia Ramirez]] aktorea (Mexiko 1967) # [[Arja Kajermo|Arja Kajerno]] komikigilea (1949) # [[Arlene Harris]] aktorea (Kanada 1896-AEB 1976) # [[Arlene Harris]] enpresaburua, asmatzailea (AEB 1948) # [[Åsa Grennvall|Assa Grennavall]] komikilaria (Suedia, 1973) # [[Barbara Morgenstern]] elektronika-abeslaria, ekoizlea (Alemania 1946) # [[Barbara Saavedra]] biologoa (Txile 1967) # [[Begoña Lolo]] musikologoa (Madril 1958) # [[Begoña San Jose ]] sindikalista (Segovia 1949) # [[Begoña Torres]] kultur kudeatzailea (Madril XX. mendea) # [[Belen Atienza Azcona]] film ekoizlea (Madril 1970) # [[Bella Guerin]] sufragista eta ekintzaile (Australia, 1858-1923) # [[Bibi Bourelly]] egile abeslaria (Berlin/AEB 1994) # [[Blanche Feillet-Hennebutte]] margolaria eta litografoa (1815-1886) # [[Bodil Schmidt-Nielsen]] fisiologoa (Danimarka-AEB, 1918-2015) # [[Bríet Bjarnhéðinsdóttir]] politikaria (Islandia, 1856-1940) # [[Carlota Guerrero]] argazkilaria, zinemagilea (Bartzelona 1989) # [[Carmen Armendariz]] ekoizlea (Mexiko 1946) # [[Carolina_Caycedo]] diziplina anitzeko artista (London, 1978) # [[Catherine Helen Spence]] idazlea, kazetaria, sufragista (Australia, 1829-1910) # [[Chus Tudelilla]] arte-kudeatzailea (Logroño 1961) # [[Claire Tomalin]] kazetaria, biografoa (Londres 1933) # [[Clara Giveen]] sufragista (Irlanda, 1887-1967) # [[Clara Segura]] aktorea (Bartzelona 1974) # [[Claudia Malagelada]] aktorea, dantzaria (Bartzelona 2007) # [[Cristina Gutiérrez (pilotua)]] (Burgos 1991) # [[Cristina Huete (ekoizlea)]] (Brasil/Espainia XX. mendea) # [[Diana Athill]] editore, idazle, nobelagile (Londres, 1917-2019) # [[Doaa el-Adl]] karikaturegilea (Egipto, 1979) # [[Dolores Hayden]] arkitektoa, historialaria, poeta (AEB, 1945) # [[Dorothe Engelbretsdotter]] poeta (Norvegia, 1634-1716) # [[Draga Ljo%C4%8Di%C4%87]] medikua, feminista (Serbia, 1855-1926) # [[Edwidge Danticat]] idazlea (Haiti/AEB 1969) # [[Eileen Mary Casey]] sufragista (Australia 1881- 1972) # [[Elin Wallin|Elin Walin]] artista (Suedia, 1884-1969) # [[Eliza Ritchie|Eliza Ritche]] sufragista eta filosofoa (Kanada, 1856-1933) # [[Elizabeth Avery Meriwether]] idazle, sufragista (AEB, 1824-1916-) # [[Ellen Allien]] DJ (Alemania 1968) # [[Ellen Ternan]] aktorea (EB 191839-1914) # [[Elvira Sastre]] poeta, itzultzailea (Segovia 1992) # [[Emma Miller]] sufragista (EB 1839-Australia 1927) # [[Esperanza Mendoza Holgado]] saskibaloi arbitroa (Caceres 1983) # [[Ethel Sargant]] botanikaria (Erresuma Batua, 1863-1918) # [[Eva Valiño]] soinu teknikaria (Bartzelona 1969) # [[Fanny Brice]] aktorea ( AEB 1891-1951) # [[Fatimah Tuggar ]] artista (Nigeria 1967) # [[Flora de Pablo]] medikua, ikertzailea (Salamanca, 1952) # [[Florence Lawrence]] aktorea, asmatzailea (Kanada-AEB, 1886-1938) # [[Fran%C3%A7oise Brauner]] medikua (Austria-Frantzia, 1911-2000) # [[Františka Plamínková]] kazetaria, feminista, politikaria (Txekia, 1875-1942) # [[Gabriela Gonz%C3%A1lez]] fisikaria (Argentina, 1965) # [[Gabriele Schor]] publizista, bildumagilea (Austria 1961) # [[Garcia Botikaria]] zientzia dibulgatzailea (Cuenca 1995) # [[Geneviève Thiroux d'Arconville]] idazlea, zientzialaria (Frantzia 1720-1805) # [[Gertrude Blanch]] matematikaria (Polonia-AEB, 1897-1996) # [[Gertrude Caton Thompson]] arkeologoa (Britainia Handia, 1888-1985) # [[Giorgia Marras]] Komikigile eta ilustratzaile franko-italiarra (Genova, 1988) # [[Giulia Tamayo Leon]] abokatua, aktibista (Peru 1958- Uruguai 2014) # [[Griselda Pascual i Xufré]] matematikaria (Bartzelona, 1926-2001) # [[Hedwig Dohm]] idazlea (Alemania 1831-1919) # [[Helen Frankenthaler]] margolaria (AEB, 1928-2011) # [[Helene Funke]] margolaria (Alemania,1869-1957) # [[Henrietta Dugdale]] sufragista (Londres 1827- Australia 1918) # [[Hiromu Arakawa]] mangaka japoniarra (Tokachi, 1973) # [[Irene Manton]] botanikaria (Erresuma Batua, 1904-1988) # [[Irene Stegun]] matematikaria (AEB, 1919-2008) # [[Irma Thomas]] soul abeslaria (AEB 19)41 # [[Irma Wyman]] ingeniari informatikoa (AEB, 1928-2015) # [[Isabel Muñoz (argazkilaria)]] (Bartzelona/Madril 1951) # [[Isabel Tajahuerce Ángel]] irakaslea, ikertzailea (Soria 1960) # [[Jantina Tammes]] botanikaria (Herbehereak, 1871-1947) # [[Jeanne Demessieux]] piano-jotzaile, organo-jotzailea (Frantzia, 1921-1968) # [[Jenny Saville]] margolaria (Britainia, 1970) # [[Jessica Bennett]] kazetaria, blogaria (AEB 1981) # [[Jorja Smith]] kantautorea (EB 1997) # [[Josiane Balasko]] aktorea, zuzendaria, gidoigilea (1950) # [[Judi Chamberlin]] aktibista (AEB 1944-2010) # [[Judith Scott (artista)|Judith Scott]] artista (Ohio, 1943-2005) # [[Kali Uchis]] kantautorea (AEB 1994) # [[Karo Moret Miranda]] historialaria, ikertzailea (Kuba,...) # [[Kate Lilley]] poeta (Australia, 1960) # [[Kate Perugini]] margolaria (EB 1839-1929) # [[Kehlani]] egile abeslaria (AEB 1995) # [[Kenia Os]] abeslaria, youtuberra (Mexiko 1999) # [[Lais Korintokoa]] hetera (Grezia K.a V. mendea- K.a. IV. mendea) # [[Lala Huete]] figuringilea (Brasil/Espainia 1957) # [[Laura Lechuga]] kimikaria, ikerlaria (Sevilla 1962) # [[Lilli Hornig]] kimikaria (Txekoslovakia-AEB, 1921-2017) # [[Liv Strömquist]] komikigilea (Suedia, 1978) # [[Louisa Lawson]] idazlea, poeta, sufragista (Australia, 1848-1920) # [[Louise Brealey]] aktorea (EB 1979) # [[Ludwika Paleta]] aktorea (Polonia/Mexiko 1978) # [[Lulu Roman]] komediantea, abeslaria (AEB 1946) # [[Lynn Fontanne]] aktorea (EB 1887- AEB 1983) # [[Mabel Sharman Crawford]] abenturazale eta idazlea (Irlanda, 1820-1912) # [[Madhuri Dixit]] zinema aktorea (India, 1967) # [[Maevia Noemí Correa]] botanikaria (Argentina, 1914-2005) # [[Manuela Sambo]] artista (Angola/Alemania 1964) # [[Margarida Castells]] itzultzailea (Bartzelona, 1962) # [[Margie Sudre]] Frantziako politikaria (Vinh, 1943) # [[Marguerite Jeanne Carpentier]] eskultorea (Paris 1886-1965) # [[Maria Angeles Querol]] historialaria (Badajoz 1948) # [[María Calcaño]] poeta (Venezuela 1906-1956) # [[María Eduarda Barjona de Freitas]] kazetaria, kritikaria (Portugal 1882-1952) # [[Maria Fyodorovna Zibold]] medikua (Serbia, 1849-1939) # [[Maria Jose Toro Nozal]] zientzialaria (Zamora 1957) # [[Maria Pia Timon]] etnologoa (Cáceres 1954) # [[Maria Polivanova]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1922-1942) # [[María Rosa Urraca Pastor]] karlista eta falangista (Madril, 1900-Bartzelona, 1984) # [[Maria Sainz Martin]] medikua (Badajoz 1953) # [[Maria Schwarz]] arkitektoa (Alemania 1956) # [[Maria Silva]] aktorea (Palentzia 1941-Madril 2023) # [[Maria Tena]] idazlea, kultur kudeatzailea (Madril 1953) # [[Maria Teresa Salazar Bermudez]] kimikari aitzindaria (Badajoz 1909-Madril 1982) # [[Maria Vazquez]] aktorea (Galizia 1979) # [[María Vinyals|Marina Vinyals]] idazlea eta artikulugilea (Galizia, 1875-1942) # [[Maria von Linden]] bakteriologo, zoologo (Alemania, 1869-1936) # [[Maribel Domenech]] artista (Valentzia 1951) # [[Marilou Berry]] aktorea (Frantzia, 1973) # [[Marina Picasso]] idazlea (Frantzia, 1950) # [[Marina Raskova]] pilotua (Sobiet Batasuna, 1912-1943) # [[Marjorie Courtenay-Latimer]] naturalista (Hegoafrika, 1907-2004) # [[Marjorie Hasler]] sufragista (Irlanda, 1887-1913) # [[Marlene Engelhorn]] aktibista, filantropoa (Austria 1992) # [[Marta Carazo]] kazetaria ( Madril 1973) # [[Martha Carrillo]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1966) # [[Mary Ann Hilliard]] erizaina eta sufragista (Irlanda, 1860-1912) # [[Mary Galway]] sufragista eta sindikalista (Irlanda, 1864-1928) # [[Mary J. Blige]] abeslaria (AEB 1984) # [[Mary Lee]] sufragista (Australia, 1821-1909) # [[Mary Martin]] aktorea (AEB 1913-1990) # [[Mary Richardson]] sufragista (Kanada, 1889-1961) # [[Mary-Dell Chilton]] biologoa (AEB, 1939) # [[Mati Diop]] aktore eta zuzendaria (Paris, 1982) # [[Maya Zankoul]] artista bisuala, blogaria (Libano, 1986) # [[Maybanke Anderson]] sufragista (Australia, 1845-1927) # [[Merce Paloma]] jantzi diseinatzailea (Bartzelona 1964) # [[Mercedes Valdivieso]] idazlea (Txile 1924-1993) # [[Mihri Müşfik Hanım]] margolaria (Turkia, 1886-1954) # [[Miluca Sanz]] musikaria, artista (Segovia 1956) # [[Minna Sundberg]] ilustratzailea (Suedia, 1990) # [[Miss Kittin]] DJ (Frantzia 1973) # [[Mónica Oriol Icaza]] enpresaria (Madril, 1961)) # [[Muriel Douru]] komikigile, idazle eta ekintzaile frantsesa (1976) # [[Muriel Matters]] kazetaria, sufragista (Australia, 1817-1969) # [[Nadia Khiari]] komikigilea eta irakaslea (Tunisia, 1973) # [[Natalia Carbajosa]] idazlea eta itzultzailea (Puerto de Santa Maria, 1971) # [[Natalia Kovxova|Natalia Kovxva]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1920-1942) # [[Natalka Bilotserkivets]] poeta eta iraultzailea (Ukraina, 1954) # [[Nh. Dini]] idazle feminista (Indonesia 1936-2018) # [[Nieves López Martínez]] paleontologoa (Burgos, 1949-2010) # [[Ninnan Santesson]] eskultoregilea (Suedia, 1891-1969) # [[Noemí Zaritzky]] ingeniari kimikoa (Argentina, 1951) # [[Norio Sakurai]] mangaka(Japonia) # [[Núria Tamarit Castro]] irudigilea (Castelló 1993) # [[Odile Schweisguth]] medikua (Frantzia 1913-2002) # [[Olivia Mandle]] ingurumen aktibista (Bartzelona 2007) # [[Pati Chapoy]] kazetaria (Mexiko 1949) # [[Peggy McCay]] aktorea (AEB 1927-2018) # [[Pilar Landeira Guerrero]] saskibaloi arbitroa (Madril 1959) # [[Polina Osipenko]] hegazkinlari heroia (Sobietar Batasuna, 1907-1939) # [[Power Paola]] komikigilea (Ekuador, 1977) # [[Ptazeta]] rap kantugilea (Kanariak 1996) # [[Regina Silveira]] artista eta unibertsitateko irakaslea (Brasil, 1939) # [[Remedios Sanchez]] idazlea, ikertzailea (Bartzelona 1975) # [[Rita Payes]] musikagilea, tronboi jolea, jazz kantaria (Bartzelona 1999) # [[Roser Berdagué]] itzultzailea (Katalunia, 1929) # [[Rosina Gomez Baeza]] kultur kudeatzailea (Asturias 1941) # [[Safia Farhat]] artista (Tunisia, 1924-2004) # [[Sara Becker (aktorea)]] (Txile 2002) # [[Sara Fratini]] ilustratzailea (Venezuela, 1985) # [[Semiramis Gonzalez]] historialaria (Asturias 1988) # [[Serena Lake]] predikatzailea, sufragista (Australia, 1842-1920) # [[Sheila Tobias]] administratzaile, idazle (AEB, 1935-2021) # [[Sita Abellan]] DJ, modeloa (Murtzia 1993) # [[Sofia Coll]] kantari, dantzari, aktorea (Bartzelona 1999) # [[Sophie Bryant]] matematikaria (Erresuma Batua, 1850-1922) # [[Sybille Bedford]] idazlea, kazetaria (Alemania 1911-EB 2006) # [[Sylvia Earle]] ozeanografoa (AEB 1935) # [[Tatiana Proskouriakoff]] arkeologo, etnologo (Errusia-AEB, 1909-1985) # [[Teyana Taylor]] abeslaria, dantzaria, aktorea (AEB 1990) # [[Tomasa Tito Condemayta]] independentziaren aitzindaria, heroia (Peru 1740-1781) # [[Tracey Rose]] artista (Hegoafrika 1974) # [[Valentina Borok]] matematikaria (Ukraina, 1931-2004) # [[Valentina Grizodubova]] hegazkinlari heroiak (Sobietar Batasuna, 1909-1993) # [[Vanessa Ciangherotti]] aktorea (Mexiko 1974) # [[Vanessa Nakate]] klima-aktibista (Uganda, 1996) # [[Vinciane Despret]] filosofoa (Belgika 1959) # [[Wangechi Mutu]] artista (Kenya/AEB 1972) # [[Whitney Wolfe Herd]] enpresaburua, ekintzailea (AEB 1989) # [[Xulia Vicente]] irudigilea (Coruña 1993) # [[Yasmina Alcaraz Moreno]] saskibaloi arbitroa (Girona 1989) # [[Yelizaveta Chaikina]] partisanoa (Sobiet Batasuna, 1918-1941) # [[Yevdokia Bershanskaia]] hegazkinlaria (Sobietar Batasuna, 1913-1982) # [[Yvonne Sylvain]] medikua (Haiti, 1907-1989) # [[Zdenka Braunerová]] margolaria (Txekia, 1858-1934) # [[Zeina Abirached]] komikigilea, ilustratzailea (Beirut, 1981) # [[Ziba Ganiyeva]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1923-2010) # [[Alice Abadam]] sufragista (GAles, 1856-1940) # [[Lila Avilés|Lila Aviles]] zinema zuzendaria (Mexiko, 1982) }} ==='''Berriak 2024''' ('''urtarrila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aintzane Uria]] ef--'''SORTUA''' abeslaria, soinularia (Durango, 1979) # [[Fatmana Binta]] ----'''SORTUA''' sukaldaria (Sierra Leona, 1984) # [[Izaro Oliveira]] ef--'''SORTUA''' txirrindularia (Ermua 2005) # [[Mari Carmen Montoya Azkuna]] --ef'''SORTUA''' farmazialaria (1926-2024) # [[Gloria Zuazola]] --ef'''SORTUA''' (Uruguai, 1966-2024) # [[Itsaso Gangoitia]] ----'''SORTUA''' lasterkaria, euskara teknikaria (Abadiño 1988) # [[Paquita Bretos Andueza]] ----'''SORTUA''' mendizalea, ateoa, komunista (Pasaia, 1927) # [[Larraitz Amezaga del Fango]] ----'''SORTUA''' endometrosiaren buruzko liburuaren egilea (Donostia, 1990 # [[Erkuden Txokarro]] ----'''SORTUA''' (Iruñea, 1974) # [[Ru´a Zimawi|Ru´a Rimawi]] ----'''SORTUA''' (Zisjordania, 1998) # [[Nora Botero]] ----'''SORTUA''' irakaslea, ikertzailea (Kolonbia , ?) # [[Auxi Díaz]] ef--'''SORTUA''' magistratua (Kanaria Handia 1967) # [[María Isabel Gutiérrez Velasco]] --ef'''SORTUA''' prostituta (Santander, ? - Basauriko espetxea, 1977)) # [[Begoña Vesga]] ef--'''SORTUA''' ekintzaile, feminista, politikaria (Burgos, Ermua, 1951) # [[Beatriz Arizaga Bolunburu]] ef--'''SORTUA''' historialaria (Eibar, 1951) # [[Maialen Etxart Salaberri]] ----'''SORTUA''' irakaslea (Isturitze, 1978) # [[Sara Oceja Salazar]] ef--'''SORTUA''' arkitektua eta politikaria (Durango, 1970) # [[Paula Bronstein]] fotokazetaria (AEB, XX. mendea) # [[Edith Hirsch Luchins]] efef matematikaria (Polonia-AEB, 1921-2002) # [[Annie Montague Alexander]] paleontologo, filantropoa (AEB, 1867-1950) # [[Carol Guzy]] ef-- argazkilaria (AEB, Pensilvania, 1956) # [[Ladislava Bakanic]] gimnasta (New York, 1924) # [[Julia Kavanagh|Julia Kavabagh]] idazlea (Irlanda, 1824-1877) # [[Nelly Bodenheim|Nelly Bodenneim]] ilustratzailea (Herbehereak, 1874-1951) # [[Hamideh Kheirabadi]] aktorea (Irlanda, 1924-2010) # [[Dorothy Cayley]] mikologoa (Sri Lanka, 1874-1955) # [[Maria Mauban]] aktorea (Marsella, 1924-2014) # [[Kate Lester]] aktorea (Ingalaterra, 1857-1924) # [[Dorothea Wolbert]] aktorea (AEB, 1874-1958) # [[Gré de Jongh]] lasterketaria (Herbehereak, 1924-2002) # [[Vera Molnár]] artista (Hungaria, 1924-2023) # [[Elena Cernei]] mezzo-sopranoa (Errumania, 1924-2000) # [[Hrytsko Hryhorenko]] poeta eta itzultzailea (Ukrainia, 1867-1924) # [[Claudine Dupuis]] aktorea (Frantzia, 1924-1991) # [[Annelise Hovmand]] zinema-zuzendaria (Danimarka, 1924-2016) # [[Conradine Birgitte Dunker]] idazlea (Norvegia, 1780-1866) # [[Beatrice Chebet]] atleta (Kenya 2000) # [[Tsigie Gebreselama]] atleta (Etiopia 2000) # [[Dawit Seyaum]] atleta (Etiopia 1996) # [[Shannon Rowbury]] atleta (AEB 1984) # [[Lisa Dobriskey]] atleta (EB 1983) # [[Adela Pankhurst]] sufragista, aktibista politikoa (EB 1885-Australia 1961) # [[Minnie Baldock]] sufragista (EB 1864-1954) # [[Adelaide Knight]] sufragista (EB 1871-1950) # [[Christian Jollie Smith]] abokatu ekintzailea (Australia 1885-1963) # [[Margaret Bondfield]] politikaria, aktibista (EB 1873-1953) # [[Louisa Martindale]] zirujaua (EB 1872-1966) # [[Louisa Martindale (feminista)]] sufragista, aktibista (EB 1839-1914) # [[Hilda Martindale]] funtzionarioa, idazlea (EB 1875-1952) # [[Cicely Hamilton]] dramagilea, aktorea (EB 1872-1933) # [[Dora Montefiore]] zirujaua (EB 1872-1966) # [[Kelly Holmes]] atleta (EB 1970) # [[Mary Rand]] atleta (EB 1940) # [[Alemitu Tariku]] atleta (Etiopia 2000) # [[Shelby Houlihan]] atleta (AEB 1993) # [[Manuela M. Veloso]] irakaslea, robot-ikertzailea (Lisboa 1957) # [[Lua Ribeira]] argazkilaria (Coruña, 1986) # [[Cristina de Middel]] argazkilaria (Alacant, 1979) # [[María Garay]] tango abeslaria (Argentina, 1941) # [[Anna Gottlieb]] abeslaria (Viena, 1774-1856) # [[Hou Bo]] argazkilaria (Txina, 1924-2017) # [[Montserrat Ubach Tarrés]] espeleologoa aitzindaria (Bartzelona XX. mendea) # [[Rocío Verdejo García]] artista plastikoa, argazkilaria (Granada 1982) # [[Olinpia Velasco]] artista bisuala, argakilaria ( Granada 1970) # [[Ana Vaz]] film zuzendaria, artista (Brasil 1982) # [[Sara Ramo]] artista bisuala (Madril/Brasil 1975) # [[Ann Packer]] atleta (EB 1942) # [[Tatiana Tomashova]] atleta (Errusia 1975) # [[Svetlana Masterkova]] atleta (Errusia 1968) # [[Denise Lewis]] atleta (EB 1972) # [[Sally Gunnell]] atleta (EB 1966) # [[Eladia Blázquez]] abeslaria (Argentina, 1931-2005) # [[Zanele Muholi]] artista eta aktibista (Hegoafrika, 1972) # [[Eva Nogales]] biofisikaria (Colmenar Viejo, 1965) # [[Ana María Muñoz Amilibia]] arkeologoa (Donostia-Madril, 1932-2019) # [[Farshid Moussavi]] arkitektoa (Iran/Britainia 1965) # [[Roma Agrawal]] egitura-ingeniaria (India/EB 1983) # [[Francine Houben]] arkitektoa (Herbehereak 1955) # [[Beverly Willis]] arkitektoa (AEB 1928-2023) # [[Jolanda Ceplak]] atleta (Eslovenia 1976) # [[Hasna Benhasi]] atleta (Maroko 1978) # [[Fantu Worku]] atleta (Etiopia 1999) # [[Karissa Schweizer]] atleta (AEB 1996) # [[Phylis Smith]] atleta (EB 1963) # [[Pilar Citoler]] dentista, arte bildumagilea (Zaragoza 1937) # [[Mary Strong Clemens]] botanikaria (AEB, 1873-1968) # [[Hortense Powdermaker]] antropologoa (AEB,1900-1970) # [[Charlotte Abramow]] argazkilari eta bideogilea (Brusela, 1993) # [[Judy Dater]] argazkilari feminista (AEB, 1941) # [[Germaine Van Parys]] fotokazetaria (Belgika, 1893-1983) # [[Alexandra Boulat]] fotokazetaria (Frantzia, 1962-2007) # [[Ina Higgins]] baratzezaina, paisaia-arkitektoa (Irlanda 1860-Australia 1948) # [[Nettie Palmer]] idazlea, kritikaria ( Australia 1885-1964) # [[Vicenta Cortés Alonso]] artxibozaina, ikertzailea, irakaslea (Valentzia 1925-2021) # [[María Eugenia Rodríguez Palop]] legelaria, politikaria ( Badajoz 1970) # [[Marisa Rodríguez Palop]] kazetaria, korrespontsala (Badajoz 1966) # [[Janeene Vickers]] atleta (AEB 1968) # [[Sandra Farmer]] atleta (Jamaika/AEB 1962) # [[Debra Flintoff-King ]] atleta (Australia 1960) # [[Tatiana Ledovskaya]] atleta (Errusia 1966) # [[Sandra Douglass Morgan]] abokatu, kirol-zuzendaria (Las Vegas 1978) # [[Mary_Elliott_Hill]] kimikaria (AEB, 1907-1969) # [[Naomi Parker]] langilea, modeloa (AEB, 1921-2018) # [[Marica Andallón]] heroina (Oviedo, 1764-1848) # [[Dana Ulery]] informatiba zientifikoa (AEB, 1938) # [[Mary Cowden Clarke]] idazlea (Londres, 1809-Italia, 1898) # [[Fili Chillón|Fili Chillon]] idazle eta eskultore (1918-2012) # [[Claude Cahun|Claude CAhun]] artista (Frantzia, 1894-1954) # [[Suzanne Malherbe|Susanne Malherbe]] argazkilaria, diseinatzaile (Frantzia, 1892-1972) # [[Véronique de Viguerie|Veronique de Viguerie]] fotokazetaria (Frantzia, 1978) # [[María Amelia Baltar]] abeslaria (Buenos Aires, 1940) # [[Luz María del Castillo Fregoso]] kimikari-biologoa (Mexiko, 1926-1990) # [[Li Fanghua]] fisikaria (Txina, 1932-2020) # [[Elise Ottesen-Jensen]] kazetaria (Suedia, 1886-1973) # [[Dina Vierny]] modeloa, arte-bildumagilea, museo-zuzendaria, erresistentzian ekintzaile (Errumania 1919-Paris 2009) # [[Nina Kandinski]] mezenasa (Errusia 1896- Suitza 1980) # [[Lily Pastré ]] filantropoa (Frantzia 1891-1974) # [[Manuela Beltrán]] heroia (Kolonbia 724-1819) # [[Marina Stepanova]] atleta (Errusia 1950) # [[Linda Keough ]] atleta (EB 1963) # [[Tracy Goddard]] atleta (EB 1969) # [[Silvia Rieger]] atleta (Alemania1970) # [[Katharine Merry]] atleta (EB 1974) # [[Fahrelnissa Zeid]] artista (Turkia 1901-Jordania 1991) # [[María Josefa Jiménez Cisneros]] arkeologoa (Cádiz. 1916-2002) # [[Romina Ressia]] argazkilaria (Argentina, 1981) # [[Emilie Bieber]] argazkilaria (Alemania, 1810-1884) # [[Hildegard Jäckel]] argazkilaria (Alemania, 1903-1974) # [[Alicia Márquez]] aktorea, vedetea (Argentina 1932-2004) # [[Ethel Rojo]] aktorea, vedetea (Argentina, 1937-2012) # [[Delphine Diallo]] argazkilaria # [[Martha Cooper]] argazkilaria (AEB 1943) # [[Lady Pink]] grafitigilea (AEB 1945) # [[Thérèse Le Prat]] argazkilaria (1895-1966) # [[Alice Cherki]] Aljeriako psikoanalista eta idazlea (1936) # [[Carole Thibaut]] Franziako idazle, antzerki zuzendari eta aktorea (1969) # [[Gerty Dambury]] Guadalupeko antzerkigile, nobelagile eta poeta frantsesa (1957) # [[Adele Goldstine]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1920-1964) # [[Marlyn Wescoff Meltzer]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1922-2008) # [[Séraphine Louis ]] margolari autodidakta (Frantzia 1864-1942) # [[Araceli Martínez Esteban]] politikaria (Guadalajara 1974) # [[Natalia Sazanovich]] atleta (Bielorrusia 1973) # [[Jane Flemming]] atleta ( Australia 1965) # [[Ghada Shouaa ]] atleta (Siria 1972) # [[Urszula Włodarczyk]] atleta (Polonia 1965) # [[Eunice Barber]] atleta (Sierra Leona 1974) # [[Natalya Roshchupkina]] atleta (Errusia 1978) # [[Carmen Sarmiento]] Espainiako 1. emakume guerra korrespontsala (Madril 1944) # [[Elena Projorova]] atleta (Errusia 1978) # [[Karin Specht-Ertl]] atleta (Alemania 1974) # [[Tiia Hautala]] atleta (Finlandia 1972) # [[Süreyya Ayhan]] atleta (Turkia 1978) # [[Hayley Tullett]] atleta (EB 1973) # [[Olga Jegorova]] atleta (Errusia 1972) # [[Bouchra Ghezielle]] atleta (Maroko/Frantzia 19) # [[Janeth Jepkosgei]] atleta (Kenya 1983) # [[Margarita Ponomariova]] atleta (Kazakhstan 1993-Errusia 2021) # [[Olga Nazarova]] atleta (Errusia 1965) # [[Yeveonde Middleton|Yevonde Middleton]] argazkilaria (Erresuma Batua, 1893-1975) # [[Lea Ypi]] filosofo (Albania, 1979) # [[Alicia Márquez]] aktoresa (ARgentina, 1923-2004) # [[Françoise Demulder|Francoise Demulder]] argazkilaria (Frantzia, 1947-2008) # [[Nélida Roca]] vedetea (Buenos Aires, 1929-1999) # [[Catherine Stern]] psikologo, hezitzailea (Alemania-AEB, 1894-1973) # [[Adrienne Clarke]] botanikaria (Australia, 1938) # [[Alba Solís]] abeslaria (Argentina, 1927-2016) # [[Isabel Ellsen]] argazkilaria (Frantzia, 1958-2012) # [[Kate Barry]] argazkilaria (Britainia Handia, 1967-2013) # [[Cécile DeWitt-Morette]] fisikaria, matematikaria (Frantzia, 1922-2017) # [[Coline Serreau]] aktore, zuzendari eta gidoilari frantsesa (1947) # [[Emilia Broomé|Emilia Broome]] politikari liberala, feminista eta bakearen aldeko aktibista (Suedia, 1866-1925) # [[Tassin Hangbè]] Dahomeyko erregina-ordea (Benin, XVIII. mendea) # [[Virginia Norwood]] fisikaria, militarra (AEB, 1927-2023) # [[Renée Gailhoustet|Renee Gailhoustet]] arkitektoa (1929-2023) # [[Julia Lermontova]] kimikaria (Errusia, 1847- 1919) # [[Christine Spengler]] fotokazetaria (Frantzia, 1945) # [[Dickey Chapelle]] argazkilaria (AEB, 1919-1965) # [[Susan Meiselas]] argazkilaria (AEB, 1948) # [[Rafia Zakaria]] feminista musulmana (Pakistan, 1977) # [[Edna Paisano]] matematikaria, soziologoa (AEB, 1948-2014) # [[Josepha Weber]] abeslaria, sopranoa (Alemania, 1758-1819) # [[Aloysia Weber]] opera abeslaria (Alemania 1760-1839) # [[Constanze Mozart]] abeslaria (Alemania, 1762-1842) # [[Sophie Weber]] abeslaria (Alemania, 1763-1846) # [[Cäcilia Weber]] Mozarten amaginerraba (Alemania, 1727-1793) # [[Beatriz Bermúdez de Velasco]] mexikoko konkistatzailea (Espainia, XVI. mendea) # [[Klara Dan von Neumann]] matematikaria (Hungaria, 1911-1963) # [[Anna Murray Vail]] botanikaria (AEB, 1863-1955) # [[Nieves Fariza]] irakaslea,sindikalista (1911-1975) # [[Faten Hamama|Faten Hamana]] aktorea (Egipto, 1931-2015) # [[Fanny Navarro]] aktorea (Argentina, 1920-1971) # [[Zerrenda:Emakume argazkilariak|Emakume argazkilarien zerrenda]] # [[Rose Wilder Lane]] kazetaria, idazlea (AEB 1886-1968) # [[Isabel Paterson]] kazetaria, idazlea, filosofo politikoa (Kanada 1886-AEB 1968) # [[Dilan Yeşilgöz-Zegerius]] politikaria (Turkia,Herbehereak 1967) # [[Gema Igual ]] politikaria ( Santander 1973) # [[Pilar Alegría]] politikaria (Zaragoza 1977) # [[Maria Pinigina]] atleta (Kirgitistan 1958) # [[Olga Brizgina]] atleta (Errusia/Ukraina 1963) # [[Liudmila Dzhigalova]] atleta (Ukraina 1962) # [[Sherri Howard]] atleta (AEB 1962) # [[Denean Howard-Hill]] atleta (AEB 1964) # [[Inga Fischer-Hjalmars]] fisikaria (Suedia, 1918-2008) # [[Waltraut Seitter]] astronomoa (Alemania, 1930-2007) # [[Amina (Zazzauko erregina)]] Zazzauko erregina (Nigeria, 1533-1610) # [[Paulina Urrutia]] aktorea (Txile, 1969) # [[Melissa Gilbert]] aktorea (AEB 1964) # [[Sara Gilbert]] aktorea (AEB 1975) # [[Skye McCole Bartusiak]] aktorea (AEB 1992-2014) # [[Melissa Sue Anderson]] aktorea (AEB 1962) # [[Katy Kurtzman]] aktorea (AEB 1965) # [[Leslie Landon]] aktorea (AEB 1962) # [[Jennifer Landon]] aktorea (AEB 1983) # [[Alison Arngrim]] aktorea (AEB 1962) # [[Charlotte Stewart]] aktorea (AEB 1941) # [[Melissa Francis]] aktorea, kazetaria (AEB 1972) # [[Susan Solomon]] kimikari atmosferikoa (AEB, 1956) # [[Mounia Youssef]] argazkilaria (Libano-Togo, 1988) # [[Felicia Abban]] argazkilaria (Ganna, 1935-2024) # [[Emily Jacir]] artista plastikoa (Palestina, 1970) # [[Sarah Waiswa]] argazkilaria (1980 hamarkada) # [[Gihan Tubbeh]] argazkilaria (Peru, 1984) # [[Isadora Romero]] argazkilaria (Ekuador, 1987) # [[Jane Elizabeth Jones|Jane Elizabeth]] sufragista, abolinionista (AEB, 1813-1886) # [[Aida Muluneh]] argazkilaria eta artista (Etiopia, 1974) # [[Taslima Akhter]] argazkilaria (Bangladesh, 1974) # [[Nezha Alaoui]] enpresaria eta argazkilaria (Maroko, 1982) # [[Ann Oakley]] soziologoa # [[Caroline List]] epailea (AEB-Austria 1964) # [[Idoia Murga Castro]] irakaslea, ikertzailea (Madril 1983) # [[Mónica García Gómez]] mediku, politikaria (Madril 1974) # [[Ana Redondo]] legelaria, politikaria (Valladolid 1966) # [[Lorraine Fenton ]] atleta (Jamaika 1973) # [[Sabine Busch]] atleta (Alemania 1962) # [[Kim Batten]] atleta (AEB 1969) # [[Sandie Richards]] atleta (Jamaika 1968) # [[Elise Cranny]] atleta (AEB 1996) # [[Colleen Quigley ]] atleta (AEB 1992) # [[Marcia Barbosa]] fisikaria (Brasil, 1960) # [[Maria Matos]] aktorea, dramagilea (Lisboa 1886-1952) # [[Ofelia Marques]] margolaria ( Lisboa 1902-1952) # [[Mafalda Mouzinho de Albuquerque]] idazlea (Lisboa 1874-1952) # [[Shalane Flanagan]] atleta (AEB 1981) # [[Linet Masai]] atleta (Kenya 1989) # [[Vivian Cheruiyot]] atletak (Kenya 1983) # [[Sally Kipyego ]] atleta (Kenya 1985) # [[Julia Petxonkina]] atleta (Errusia 1978) # [[Lashinda Demus]] atleta (AEB 1983 # [[Colleen Farrington]] modeloa, abeslaria (AEB 1936-2015) # [[Edelmira Inés Mórtola]] geologoa (Argentina, 1894-1973) # [[Boushra Yahya Almutawakel|Bousha Yahya]] argazkilaria (Yemen, 1969) # [[Nikab]] # [[Anna Hints]] zinema zuzendaria (Estonia, 1982) # [[Pia Arke]] argazkilaria (Groenlandia, 1958-2007) # [[Nina Byers]] fisikaria (AEB, 1930-2014) # [[Genoveva Dawson]] botanikaria (Argentina, 1918-2012) # [[Astrid Cleve]] botanikaria, kimikaria (Suedia, 1875-1968) # [[Audrey_Richards]] Britaniako antropologa (London, 1899-1984) # [[Anush Babajanyan]] fotokazetaria (Armenia # [[Louise Abel]] argazkilaria (Norvegia, 1841-1907) # [[Carolina Henriette Mac Gillavry]] kimikaria (Holanda, 1904-1993) # [[Hilaria Supa]] indígena, aktibista (Peru 1957) # [[Maria Sumire]] abokatu, politikaria (Peru 1951) # [[Claudia Coari]] politikaria (Peru 1967) # [[Juana Huancahuari]] nekazaria, politikaria (Peru 1969) # [[Yaneth Cajahuanca]] ingeniaria, politikaria (Peru 1971) # [[Nancy Obregon]] politikaria (Peru 1970) # [[Elsa Malpartida]] politikaria (Peru 1961ç-2022) # [[Karibu]] GKE, Fca Pedraza saria 2023 # [[America Valenzuela]] zientzia-kazetaria (Madril 1977) # [[Diane Pernet]] moda blogaria, kritikaria (AEB XX. mendea) # [[Carmen de Icaza]] eleberrigilea eta lider falangista (Madril, 1899-1979) # [[Margarita Abella Caprile|Margarita Abella Caprile]] poeta, kazetaria (Argentina, 1901-1960) # [[Amber Bracken]] fotokazetaria (Kanada, 1984) # [[Marlene Bergamo]] fotokazetaria (Brasil, 1965) # [[Claire Beck Loos]] idazlea eta fotokazetaria (Txekia, 1904-1942) # [[Ruth Asawa]] eskultorea (AEB, 1926-2013) # [[Zofia Kielan-Jaworowska]] paleobiologoa (Polonia, 1925-2015) # [[Brigida Baltar]] argazkilaria (Brasil,1959) # [[Lara Baladi]] argazkilaria (Egipto-libanoar, 1969) # [[Maja Bajević|Maja Bajevi´c]] argazkilaria (Bosnia, 1967) # [[Damaris Cudworth Masham]] idazle, filosofo (Britainia Handia, 1659-1708) # [[Kathleen Kenyon]] arkeologoa (Erresuma Batua, 1906-1978) # [[Anna Maria Colucci]] argazkilaria (Italia, 1938-2015) # [[Joana Choumali]] argazkilaria (Bolin # [[Fleur Pellerin]] Frantziako politikari eta enpresaburua (1973) # [[Pascale Faublas|Pascale Faubas]] artista (Haiti, 1981) # [[Anabel Colazo]] komikigilea eta ilustratzaile (Eivissa, 1993) # [[Elizabeth Riddle Graves]] fisikaria (AEB, 1916-1972) # [[Mignon Talbot]] paleontologoa (AEB, 1869-1950) # [[Alicia Güemes Fraga]] komikigilea eta ilustrailea (Bartzelona, 1987) # [[Emma Ríos Maneiro]] istoriotxogilea eta komikigilea (Galizia, 1976) # [[Caridad Zazo Cardeña]] geologoa (Toledo, 1945) # [[Caroline Ingalls]] irakaslea, autobiografialaria (AEB 1839-1924) # [[Mary Ingalls]] idazlea (AEB 1865-1924) # [[Carrie Ingalls]] zaintzailea (AEB 1870- 1946) # [[Grace Ingalls]] irakaslea, idazlea (AEB 1877-1941) # [[Ketty Lester]] aktorea, abeslaria (AEB 1934) # [[Hersha Parady]] aktorea (AEB 1945-2023) # [[Bonnie Bartlett]] aktorea (AEB 1929) }} == Hobetuak 2024 == {{zutabeak|kopurua=3| # [[Olatz Agorria]] '''ef--''' txirrindularia (Zornotza 1958) # [[Ane Ibarzabal]] '''ef--''' kazetaria (Durango, 1982) # [[María Jesús Cava ]] '''ef--''' historialaria (Bilbo 1949) # [[Amaia Agirre Gonzalez]] '''----''' medikua, alpinista (Urnieta 1992-Patagonia 2023) # [[Haizea Barcenilla]] '''----''' arte kudeatzailea, ikertzailea (Lezo 1981) # [[Carmen Valero Omedes]] '''efef''' atleta (Teruel 1955-Sabadell 2024) # [[Laura Ingalls Wilder]] '''efef''' idazlea (AEB 1867-1957) # [[Marixa Osés]] '''ef--'''gidoilaria, aktorea (Gasteiz 1969) # [[Micaela Bastidas]] '''efef''' aitzindaria, heroia, martiria (Peruko Erregeorderria 1744-1781)* # [[Chanel Terrero]] '''ef--'''abeslari, dantzari, aktorea (Kuba 1991) # [[Carmen Mijangos]] '''---- ''' kimikaria (Bilbo 1949) # [[Paula Badosa]] '''ef--'''tenislaria (AEB/Katalunia 1997) # [[Pilar Arostegi]] '''efef''' artxibozaina (Gasteiz 1944-2006) # [[Nina Lobkovskaia]] '''ef--'''frankotiratzailea (Errusia 1925) # [[Maite Dono]] '''ef--'''poeta, abeslaria (Gasteiz/Galizia 1969) # [[Garazi Sánchez]] '''ef--'''surflari, zinemagilea (Getxo 1992) # [[Ana Pontón]] '''ef--'''politikaria (Lugo 1977) # [[Maria Gembero-Ustarrotz]] '''ef--'''historialaria, musikologoa (Nafarroa 1959) # [[Adela Bazo]] '''ef--'''margolaria (Nafarroa 1905-Argentina 1984) # [[Mónica Ojeda]] '''ef--'''idazlea (Ekuador 1988) # [[Celia Amoros ]]'''ef--'''filosofoa, idazlea (Valentzia 1944) # [[Carolina Yuste]] '''ef--'''aktorea (Badajoz 1991) # [[Ángeles Caso]] '''ef--'''idazlea (Asturias 1959) # [[Majida Maayouf]] '''ef--'''atleta (Maroko/Araba 1989) # [[Camila Sosa Villada]] '''ef--'''idazlea, aktorea, antzerkigilea (Argentina 1982) # [[Ane Gabarain]] '''ef--'''aktorea (Donostia 1963) # [[Icíar Bollain]] '''ef--'''film zuzendaria (Madril 1967) # [[Ann Walker]] '''efef''' filantropoa, 2 emakumeren lehen ezkontza (BH, 1803-1854) # [[Ana Rioja]] '''ef--'''idazlea, kazetaria (Tudela 1962) # [[Carmen Laforet]] '''efef''' idazlea (Bartzelona 1921-Madril 2004 19) # [[Iraide Ibarretxe]] '''ef--'''hizkuntzalaria (Bilbo 1972) # [[María Luisa Elio]] '''efef''' idazlea, aktorea (Iruñea 1926-Mexiko 2009) # [[Iris Apfel]] '''efef''' barne-diseinatzailea ( AEB 1921-2024) # [[Helena Taberna]] '''----''' film zuzendaria (Nafarroa 19..?) # [[Ana Blanco]] '''ef--''' tb aurkezlea (Bilbo 1960) # [[Maria Lejarraga]] '''efef''' idazlea (Errioxa 1874-Argentina 1974) # [[Isabel Alba Rico]] '''ef--''' idazlea, gidoilaria ( Madril 1959) # [[Sigourney Weaver]] '''ef--'''aktorea (AEB 1949) # [[Virginia Berasategi]] '''ef--'''triatloilaria (Bilbo 1975) # [[Aia Kruse]] '''ef--'''aktorea (Donostia 1994) # [[Jutta Kleinschmidt ]] '''ef--'''rally-pilotua (Alemania 1962) # [[Clara Bilbao]] '''ef--'''jantzi-deseinatzailea, film zuzendaria (Bilbo 1971) # [[Martina Gorostitza]]'''--ef'''inprimatzailea, enpresaburua (Gasteiz 1790-1862) # [[Silvia Tortosa]] '''efef''' aktore, tb aurkezle (Bartzelona 1947-2024) # [[Sacagawea]] –ef indigena, interpretea, esploratzailea (AEB 1788-1812) # [[Ángela Ruiz Robles]] '''efef''' asmatzailea (Leon 1895-Ferrol 1975) # [[Carmen Maura]] '''ef--''' aktorea (Madril 1945) # [[Chelsi Smith]] ''ef--'' Miss Unibertso 1995 (AEB 1973-2018) # [[Lara Dutta]] ''ef--'' Miss Unibertso 2000 (India 1978) # [[Zuleyka Rivera]] ''ef--'' enpresaburua, Miss Unibertso 2006 (Puerto Rico 1987) # [[Dayana Mendoza]] ''ef--'' Miss Unibertso 2008 (Venezuela 1986) # [[Stefanía Fernández]] ''ef--'' kazetaria, Miss Unibertso 2009 (Venezuela 1990) # [[Ximena Navarrete]] ''ef--'' Miss Unibertso 2010 (Mexiko 1988) # [[Leila Lopes]] ''ef--'' Miss Unibertson 2011 (Angola 1986) # [[Teresa Castro]] ''ef--'' ilustratzailea (Donostia 1968) # [[Wilma Rudolph]] ''efef'' atleta (AEB 1940-1994) # [[Tara Lipinski]] ''ef--'' patinatzailea, aktorea, kirol esataria (AEB 1982) # [[Isabel Lizarraga]] ''ef--'' ikertzailea, idazlea (Nafarroa 1958) # [[Jessica Watson]] ''ef--'' nabigatzailea (Australia 1993) # [[Tamara Karsavina]] '''efef''' dantzaria (Errusia 1885-1978) # [[Cate Blanchett]] '''ef--''' aktorea (Australia 1969) # [[Sojourner Truth]] '''--ef''' esklabu abolizionista (AEB 1797-1883) # [[Serena Williams]] '''ef--''' tenislaria (AEB 1981) # [[Mary Harris]] '''efef''' amama astintzailea (Irlanda 1837-AEB 1930) # [[Claudia Sheinbaum]] ef-- Mexikoko 1.emakume presidentea (Mexiko 1962) # [[Naomi Campbell]] ef-- modeloa (EB 1970) # [[Rosa María Sardà]] efef aktorea (Bartzelona 1941-2020) # [[Milagros Rubio]] ef-- politikaria, poeta (Tutera 1952) # [[Usoa Ostolaza]] ef-- txirrindularia (Zarautz 1998) # [[Naomie Harris]] ef-- aktorea (EB 1976) # [[Nerea Barros]] ef-- aktorea, zuzendaria (Coruña 1981) # [[Nerea Pagaldai]] ef-- biologoa (Arrasate 1993) # [[Ekhiñe Atorrasagasti]] ---- kazetaria (Gipuzkoa 1982) # [[Danae Boronat]] ef-- kirol kazetaria (Tarragona 1985) # [[Idoia Montón]] ef-- margolaria (Donostia 1969) # [[Lella Lombardi]] efef 1 Formulako gidaria (Italia 1941-1992) # [[Alma Mahler]] efef musikagilea (Austria 1879-AEB 1964) # [[Nadia Erostarbe]] ef-- surflaria (Zarautz 2000) # [[Teresa Forcades]] ef-- moja aktibista, medikua, politikaria (Bartzelona 1966) # [[Luisa Roldán]] efef eskultorea (Sevilla 1652-Madril 1706) # [[Rakel Mateo]] ef-- triatleta paralinpikoa (Mungia 1975) # [[María Teresa Castells]] –ef liburu saltzailea (Busturia 1935- Donostia 2017) # [[Arantxa Lazkano]] zinema-zuzendaria (Zarautz, 1949) # [[Emakume Abertzale Batza]] # [[Elena Irureta]] ef-- aktorea (Zumaia 1955) # [[Sara Alonso Martinez]] ef-- iraupen lasterkaria (Donostia 1999) # [[Kate Sheppard]] efef sufragista (EB 1847-Zeelanda Berria 1934) # [[Amaia Uribe]] ef-- kazetaria, bertsolaria (Forua 19) # [[Amaia Lizarralde]] ef-- aktorea (Donostia 19) # [[Jessika Ponchet]] ef-- tenislaria (Baiona 1996) # [[Miriam Bravo]] ef-- lasterkaria (Deba/Errioxa 1974) # [[Kate Spade]] efef diseinatzailea (AEB 1962-2018) # [[Sylvia Fedoruk]] efef fisikaria (Kanada 1927-2012) # [[Agnès Souret]] efef modeloa, dantzaria, aktorea (Lapurdi 1902-1928) # [[Valeria Ros]] ef-- aurkezlea, umoregilea (Bizkaia 1986) # [[Lorea Ibarra]] ef-- aktorea (Gipuzkoa 2002) # [[Aránzazu Calleja]] e--- musikagilea (Bilbo 1977) # [[Ana Laura Alaez]] e--- artista, eskultorea (Bilbo 1964) # [[Han Kang]] ef-- idazlea (Hego Korea 1970) # [[Annie Leibovitz]] ef-- argazkilaria (AEB 1949) # [[Arene Altonaga]] ef-- fubolaria (Leioa 1993) # [[Puy Oria]] zinemagilea (Nafarroa, 1962) # [[Régine Crespin ]] efef sopranoa (Frantzia 1927-2007) # [[Pilar García]] ef-- margolaria (Nafarroa 1942) # [[Inmaculada Pereiro]] ef-- triatleta (Bilbo 1972) # [[Agnès Varda]] efef argazkilaria, film zuzendaria (Frantzia 1928-2019) # [[Eukene Lacarra]]efef literatura-kritikaria (Lizarra 1944-? 2023) # [[Irati Osa]] ef-- piraguista (Zumaia 1997 # [[Benita Ganuza]]e-ef politikaria (Donostia 1930-1985) # [[Maite Luisa Goikoetxea]] kazetaia (Nafarroa 1946-Bartzelona 1994) # [[Isabel-Clara Simó]] idazlea, filosofoa (Alacant 1943-Bartzelona 2020) # [[Artemisia Gentileschi]] margolaria (Italia 1593- 1656) }} ==='''Berriak 2023''' ('''abendua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Ugartemendia Zubeldia]] efef '''SORTUA''' zinegotzi ohia, ekintzailea (Andoain, 1978-Donostia, 2023) # [[Alazne Intxauspe]] ef-- '''SORTUA''' nekazaria (Andoain, 1984) # [[Esther Vital]] ---- '''SORTUA''' psikologoa, artista eta zinemazuzendaria (Artaxoa, 1983) # [[Gema López Las Heras]] ef-- '''SORTUA''' itzultzailea (Azkoitia, 1989) # [[Intza Olabarria]] ef-- '''SORTUA''' geologoa, artisaua (Elorrio 1994) # [[Josune Escota Bisbal]] ---- '''SORTUA''' abokatua, politikaria (Durango, 1970) # [[Maider del Río Larramendi]] eff--'''SORTUA''' psikologoa (Elorrio 1971) # [[Adela Khanum]] lider kurdua (?- 1924) # [[Ain Yoon]] pianojolea (Hego Korea 1996) # [[Aisha Yesufu]] aktibista (Nigeria 1973) # [[Alice Colonieu]] artista (Frantzia, 1924-2010) # [[Alice Constance Austin]] arkitektoa (AEB, 1862-1955) # [[Alicia García-Salcedo González]] 1935ean Asturiasen jardun zuen 1. emakume abokatua (1903-2003) # [[Alicia Herrera Rivera]] abokatu erbesteratua (Txile 1928-2013) # [[Amanishajeto]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Amélie Beaury-Saurel]] margolaria (Bartzelona, 1848-Paris, 1924) # [[Ana Mayayo Salvo]] maistra (Buenos Aires, 1880-Zaragoza, 1968) # [[Ana Vidovic ]] gitarra jolea (Kroazia/AEB 1980) # [[Anastassia Virsaladze]] piano jolea, irakaslea (Errusia 883-1952) # [[Andrea López Chao]] maistra (Mondoñedo, XIX-XX) # [[Ángela Cerrillos Valledor]] abokatu ekintzailea (?, XX. mendea) # [[Ángela Contreras]] aktorea (Txile 1971) # [[Angela Hewitt]] piano jolea (Kanada 1958) # [[Angie Turner King]] kimikaria, matematikaria (AEB, 1905-2004) # [[Anita-Pearl Ankor]] margolaria eta muralista (Ghana) # [[Anja Niedringhaus|Anja Niedringahaus]] fotokazetaria (Alemania, 1965-Afganistan, 2014) # [[Anna Bunina]] olerkaria (Errusia, 1874-1829) # [[Anna Hirzel-Langenhan]] piano-jolea, irakaslea (Suitza 1874-1951) # [[Anna Jesipova]] piano jolea (Errusia 1851-1914) # [[Anna Palm de Rosa]] margolaria (Suedia, 1859-1924) # [[Antonia Gutiérrez Bueno]] idazlea, itzultzailea. Madrilgo Libututegian 1 emakume baimendua (Madril 1781-1874) # [[Argentina Santos]] abeslaria (Portugal,1924-2019) # [[Beatriz Barral]] artista ( Madril 1978) # [[Beatriz Maggi]] idazlea (Kuba, 1924-2017) # [[Bertha Valerius]] argazkilaria, pintorea (Suedia 1824-1895) # [[Bianca Maria Piccinino|Bianca Maria Piccinio]] kazetaria, idazlea (Italia, 1924) # [[Blanca Riestra]] idazlea (Coruña 1970) # [[Brenda Helser|Brenda Elser]] igerilaria (EEBB, 1924) # [[Carla Cerati]] argazkilaria eta idazlea (Italia, Bergamo, 1926, Milan, 2016) # [[Carmen López-Cortón|Carmen López Cortón]] maistra (Galizia, 1866-Madril, 1938) # [[Caroline Quarlls]] esklaboa, askapena lortzeko lurpeko trenbidea erabiliz Wisconsinetik Kanadara bidaiatutako lehen pertsona (AEB 1824- Kanada 1892) # [[Catherine Chamié]] kimikaria (Frantzia, 1888-1950) # [[Catherine Tolson]] erizaina, sufragista, aktibista (EB 1890- Errusia 1924) # [[Cecilia Berdichevski]] programatzailea, informatikan aitzindaria (Polonia 1925- Argentina 2010) # [[Cheryl Diaz Meyer]] fotokazetari independientea (EE.BB. 1968) # [[Chikage Awashima]] aktorea (Japonia, 1924-2012) # [[Chloe Clark Willson]] aitzindaria, irakaslea (AEB 1818-1874) # [[Christine_Ladd-Franklin]] matematikaria (AEB, 1847-1930) # [[Cicely Popplewell]] software ingeniaria (Erresuma Batua 1920-1995) # [[Clara Belle Williams]] maistra, 1. afroamerikar lizentziatua Mexiko Berrian (AEB 1885-1994) # [[Clara Obligado]] idazlea (Argentina/Espainia 1950) # [[Claudine Hermann]] fisikaria (Frantzia, 1945-2021) # [[Cristina Alberdi]] abokatua (Sevilla 1946) # [[Cristina Cerrada]] idazlea (Madril 1970) # [[Cristina Fallarás]] kazetaria, idazlea, ekintzailea ( Zaragoza 1968) # [[Daria Diachenko]] partisanoa (Sobietar Batasuna, 1924-1944) # [[Diana Agrest]] arkitektoa (Argentina, 1945) # [[Dolores Gray]] aktorea (EE.BB.1924-2002) # [[Dolores Martí de Detrell]] maistra eta idazlea (Bartzelona, ? - 1880) # [[Dora Hitz]] margolaria (Alemania, 1856-1924) # [[Dorothy Maharam]] matematikaria (AEB, 1917-2014) # [[Dorothy Pitman Hughes]] feminista, aktibista (Georgia, 1928-Florida, 2022) # [[Edith Gertrude Schwartz]] botanikaria (AEB, 1877-1971) # [[Elena O'Callaghan Duch]] pedagogoa, idazlea (Bartzelona 1955) # [[Elisa Acuña]] Mexikoko irakasle eta kazetari anarkista (1887-1946) # [[Elisa Maria Reyes Vargas]] maistra (Jaen, 1983) # [[Elise Hall]] musikaria (EE.BB, 1853-1924) # [[Elisso Virssaladze]] piano jolea (Georgia 1942) # [[Elizabeth Cabot Agassiz]] hezitzaile, naturalista (AEB, 1822-1907) # [[Elspeth Beard]] arkitekto eta motorzalea (Erresuma Batua, 1959) # [[Émilienne Malfatto]] idazlea eta fotokazetaria (Frantzia, 1989) # [[Emma Calderón y de Gálvez|Emma Calderon y de Galvez]] kazetaria, maistra eta idazlea (Cádiz, XIX. mendea) # [[Emma Gramatica]] aktorea (Italia, 1874-1965) # [[Erzesbet Gulyás Köteles|Erzsébet Gulyás Köteles]] gimnasta (Hungaria, 1924-2019) # [[Esther García Llovet]] idazlea, itzultzailea ( Malaga 1963) # [[Ethel Houston]] abokatua, kriptologoa (Albacete/Eskozia 1924-2017) # [[Eulalia Vicenti]] kazetaria, emakumeen eskubideen aldeko politikaria (Madril 1884 - Porto 1979) # [[Eva Díaz Riobello]] idazlea (Asturias 1980) # [[Eva May]] zinema aktorea (Austria, 1902-1924) # [[Fannie Bloomfield Zeisler]] piano jolea (Austria 1863-AEB 1927) # [[Fanny Tur Riera ]] historialaria, politikaria ( Eivissa 1961) # [[Farzana Wahidy]] Fotokazetaria (Agfanistan, 1997) # [[Fatima Shbair]] fotokazetaria (Palestina, 1997) # [[Felisa Núñez Cubero]] fisikaria , kimikaria (Valladolid 1924- Madril 2017) # [[Fifi Mukuna]] karikaturagilea (Kongo,) # [[Florynce Kennedy|Glorynce Kennedy]] feminista, ekintzailea (EE.BB.1916-2000) # [[Francisca de Braganza]] aristokrata (Brasil, 1824-1898) # [[Françoise Adnet|Francoise Adnet]] margolaria (Paris, 1924-2014) # [[Françoise Blomme]] arkitektoa (Belgika, 1933) # [[Galina Kmit]] argazkilaria (Errusia, 1921-2019) # [[Geraldine Doyle]] modeloa, metaleko langilea (EE.BB.1924-2010) # [[Gina Pellon|Gina Pellón]] artista (Kuba, 1926-Frantzia, 1914) # [[Gloria Sanchez]] idazlea eta maistra (Villagarcia de Arosa, 1958) # [[Guadalupe Rivera Marín]] politikaria (Mexiko 1924-2023) # [[Hannah Marie Wormington]] arkeologoa (AEB, 1914-1994) # [[Hannie Lips]] telebista aurkezlea (Herbehereak, 1924-2012) # [[Hazel Brooks]] aktorea (EE.BB. 1924-2002) # [[Hazel Brooks]] aktorea (Hegoafrika, 1924-EEBB 2002) # [[Heidi Levine]] fotokazetaria (AEB, 1987) # [[Hengameh Golestan]] argazkilari konprometitua (Iran, 1952) # [[Henrietta Muir Edwards]] feminista, ekintzailea (Kanada, 1849-1931) # [[Isabelle Vengerova]] pialo jolea, irakaslea (Errusia 1877-1956) # [[JoAnn H. Morgan]] ingeniari aeroespaziala (AEB, 1940) # [[Johanne Cathrine Krebs]] margolaria (Danimarka, 1848-1924) # [[Joy Page|Joe Page]] aktorea (EE.BB, 1924-2008) # [[Julia Slingo]] meteorologoa (Erresuma Batua, 1950) # [[Julie de Graag]] margolaria (Herbehereak, 1877-1924) # [[Julie Wilhelmine Hagen-Schwarz|Julie Wilhelmine]] margolaria (Estonia, 1824-1902) # [[Justyna Mielnikiewicz]] fotokazetaria (Polonia, 1973) # [[Karen Margrete Harup]] igerilaria (Danimarka, 1924-2009) # [[Kate Gleason]] ingeniaria (AEB, 1865-1933) # [[Kuhne Beveridge]] eskultorea, aktorea (AEB 1874-XX. mendea) # [[La Perla de Cádiz]] flamenko kantaria (Cádiz 1924-1975) # [[Lallie Charles]] argazkilaria (Irlanda,1869-1919) # [[Laurence Geai]] Fotokazetaria (Frantzia, 1984) # [[Lillian Elliott]] aktorea (Kanada, 1814-1959) # [[Lourdes Vega]] zientzialaria (Badajoz 1965) # [[Lula Romero]] musikagilea (Palma Mallorcakoa, 1976) # [[Lys Assia]] abeslaria (Suitza 1924-2018) # [[Mabel Allington Royds]] artista (EB 1874-941) # [[Małgorzata Malicka|Malgorzata Malicka]] fotokazetaria, idazlea, poeta (Varsovia, 1959) # [[Manizha Wafeq ]] ekonomialaria, ekintzailea (Afganistan,?) # [[Manuela Villa]] kutur kudeatzailea, politikaria (Madril 1976) # [[Mar Villaespesa]] kultur kudeatzailea, arte kritikaria (Almeria 1953) # [[Marga López]] aktorea (Mexiko, 1924-2005) # [[Margaret Boden]] ikerketa-irakaslea (Erresuma Batua, 1936) # [[Margaret Yorke]] idazlea (Irlanda, 1924-2012) # [[Margarita de Mayo Izarra]] idazlea, kazetaria eta maistra (Toledo, 1889-Madril,1969) # [[Marguerite Long]] musikaria eta pedagogoa (Frantzia, 1874-1966) # [[Marguerite Vogt]] birologoa, biologoa (Alemania 1913-AEB 2007) # [[Maria Auböck]] arkitektoa (Viena, 1951) # [[María del Mar Terrones Villanueva|Maria del Mar Terrores Villanueva]] maistra, medikua eta kazetaria (Granada, 1892-1980) # [[María Durán Febrer]] emakumeen eskubideetan espezializatutako legelari feminista (Mallorca 1953) # [[María Emilia Casas]] legelaria, Konstituzio Auzitegiko 1. emakume presidentea (León 1950) # [[Maria Golubnitxaia|Maria Golubnichaya]] atleta (Errusia 1924-2015) # [[Maria Jose Marques da Silva]] artikektoa (Porto, 1914-1996) # [[Maria Lainá]] poeta (Grezia, 1947-1923) # [[María Luz Navarro Mayor|Maria Luz Navarro Mayor]] maistra (Soria, 1918-Madril, 2014) # [[Maria Sander]] atleta (Alemania, 1924-1999) # [[Maria Vos]] margolaria (Amsterdan, 1824-1906) # [[María Zaragoza]] idazlea (Madril 1982) # [[Maria_Walanda_Maramis]] Indonesiako "heroi nazionala" (Kema, Iparraldeko Minahasa 1872 - 1924) # [[Marianne Werner]] atleta (Alemania, 1924-2023) # [[Marie Dorigny]] fotokazetaria (Frantzia, 1959) # [[Marie Gutheil-Schoder]] opera sopranoa (Alemania, 1874-1935) # [[Marina Berti|Martina Berti]] (Londres, 1924-Italia, 2002) # [[Marina Perezagua]] idazlea (Sevilla 1979) # [[Mariya Yúdina]] piano jolea (Errusia 1899-1970) # [[Marjorie Boulton|Majorie Boulton]] idazlea, poeta (Erresuma Batua, 1924-1977) # [[Marlena Fejzo]] genetista (AEB, 1968) # [[Marta Verde]] artista (Pontevedra 1985) # [[Marthe Vogt]] neurozientzialaria (Berlin 1903-AEB 2003) # [[Martina Bacigalupo]] fotokazetaria (Italia, 1978) # [[Mary Ann Bevan]] erizaina (EB 1874-1933) # [[Mary Berg]] Varsoviako getto judutik bizitik irtendakoa (Polonia 1924-2013) # [[Mary Carr]] aktorea (EE.BB, 1874-1973) # [[Mary Gardiner Horsford]] poeta (AEB 1818-1874) # [[Mary Helen Wright Greuter]] astronomo, historialaria (AEB, 1914-1997) # [[Mary Katharine Brandegee]] botanikaria (AEB 1844-1920) # [[Mary Lee Woods]] matematikaria, programatzailea (Erresuma Batua, 1924-2017) # [[Maryse Goudreau]] argazkilaria (Kanada, 1980) # [[Marzieh]] abeslaria (Teheran, 1924-Paris, 2010) # [[Maxine Singer|Maxime Singer]] biologoa (New York, 1931) # [[Mercedes Cebrián]] idazlea, itzultzailea (Madril 1971) # [[Mercedes Vieito]] kazetaria eta maistra (Kuba, 1887-1960) # [[Meri Torras]] filologoa, saiakeragilea, ikertzailea (Bartzelona 1968) # [[Minda Ramm]] idazlea (Norvegia, 1859-1924) # [[Montserrat Pujol Vilarnau]] maistra eta pedagogoa (Galizia, 1941) # [[Nahirqo]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Nahla El Fatiha Naili]] eskultorea (Aljeria, 1986) # [[Nana Akua Oppong Birmech]] arkitektoa (Ghana, 1980ko hamarkada) # [[Naomi Shihab Nye]] poeta, idazlea (AEB-Palestina, 1952) # [[Natalia Gutman]] piano jolea (Errusia 11877-1952) # [[Natalia Pozniakovskaia]] piano jola, irakaslea (Errusia 1889-1981) # [[Nathalie de Vries]] arkitektoa, hirigilea, irakaslea (Herbehereak 1965) # [[Neda Razavipour]] artista (Iran, 1969) # [[Oby Ezekwesili]] ekonomia politikan aditua (Nigeria 1963) # [[Olga Gyarmati]] atleta (Hungaria, 1924-2013) # [[Olga Kalantarova]] piano jolea, irakaslea (Errusia 1877-1952) # [[Paloma Pedrero]] dramagilea, irakaslea (Madril 1957) # [[Paula Lapido]] idazlea (Madril 1975) # [[Paulete Furacão|Paulete Furacao]] giza eskubideen aldeko ekintzailea (Salvador, 1964) # [[Paulette Nardal]] Martinikako kazetari, idazle eta feminista frantziarra (Frantzia1896-1985) # [[Pauline Chaponnière-Chaix]] erizain, sufragista, (Suitza, 1850-1934) # [[Priscilla Pointer]] aktorea (EE.BB, 1924) # [[Ragna Nielsen]] politikaria (Norvegia, 1845-1924) # [[Raquel Lanseros]] poeta, itzultzailea (Cádiz 1973) # [[Rebeca Guber]] matematikaria, informatikaren aitzindaria (Argentina 1926-2020) # [[Renée Lafont]] itzultzaile, fotokazetaria (Frantzia, 1876-Kordoba, 1936, gerran eraila) # [[Rita Martin]] argazkilaria (Irlanda, 1958) # [[Robin Canup]] astrofisikaria (AEB, 1968) # [[Rosa Cursach]] filosofoa, teologoa, politikari ekintzailea (Mallorca 1967) # [[Rosa Smester]] maistra, idazlea (Dominikar Errepublika 1874-1945) # [[Rosalind Tanner]] matematikaria (Erresuma Batua, 1900-1992) # [[Rosalyn Tureck]] piano jolea (AEB 1914-2003) # [[Ruth Robertson]] fotokazetaria eta esploratzailea (EE.BB, 1905-1998) # [[Sandra Vilardy]] biologoa, politikaria, ekintzaile ekologista (Kolonbia 1977) # [[Sara Rietti]] Argentinako 1. emakume kimikari nuklearra (1930-2017) # [[Selene Mahri ]] modeloa (Finlandia 1924- AEB 2020) # [[Shanakdakhete]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Sharon Isbin]] gitarra jolea (AEB 1980) # [[Shirin Neshat]] artista, film-zuzendaria (Iran, 1957) # [[Silvana Estrada]] mexikar musikagilea (Veracruz, 1997) # [[Silvia Vidal]] eskalatzailea (Bartzelona, 1970) # [[Sofía Rhei]] idazle, poeta (Madril 1978) # [[Solmaz Daryani]] fotokazetaria (Iran, 1989) # [[Soltan Achilova]] fotokazetaria (Turkemistan, 1950?) # [[Sophie Menter]] piano jolea, musikagilea, irakaslea (Errusia 1846-1918) # [[Souzana Antonakáki]] arkitektoa (Grezia, 1935-2020) # [[Stephanie Sinclair]] fotokazetaria (AEB, 1973) # [[Sue_Hendrickson]] paleontologoa (AEB, 1949) # [[Susana Vallejo]] fikzio-idazlea ( Madril 1968) # [[Susanna Amatuni]] musikologoa (Armenia, 1924-2010) # [[Tara Westover]] historialaria, idazlea (AEB 1986) # [[Tatiana Nikolayeva]] piano jolea, musikagilea (Errusia 1993) # [[Tatiana Warsher]] arkeologoa (Errusia 1880- Erroma 1960) # [[Teresa Carreño]] piano jolea, musikagilea (Venezuela 1853-AEB 1917) # [[Teresa Peramato Martín]] legelaria, herri-salataria (Salamanca 1962) # [[Teresa Solà i Vilà|Teresa Solà i Vila]] maistra (Katalunia, 1886-1979) # [[Themis Emakume Juristen Elkartea]] 1987ko GKEa: abokatu, prokuradore, epaile, magistratu eta legelariak # [[Valentina Babor]] piano jotzailea (Alemania 1989) # [[Vanessa Montfort]] idazlea, dramagilea (Bartzelona 1975) # [[Vithika Yadav]] giza eskubideen aldeko ekintzailea (India 1980) # [[Widad Hamdi]] aktorea (Egipto 1924-1994) # [[Xuefei Yang]] gitarra jolea (Pekin 1977) # [[Yolanda Morató]] irakaslea, itzultzailea (Huelva 1976) # [[Zahra Kazemi]] argazkilari eraila (Iran, 1948-2003) # [[Zohra Bensemra]] argazkilaria (Aljeria, 1968) # [[Zona Gale]] idazlea (EE.BB., 1874-1938) # [[Zulfiya]] poeta (Uzbekistan 115) }} ==='''Berriak 2023''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Olaso]] ef-- '''SORTUA''' film zuzendaria, ekintzailea (Durango 1996) # [[Amets Ormaetxea Ezpeleta]] ---- '''SORTUA''' barne diseinatzailea eta musikaria (Arrasate, 1997) # [[Ane Lindane]] ef-- '''SORTUA''' aktorea eta umoregilea (Barakaldo, 1988) # [[Araks Sahakyan]] ---- '''SORTUA''' itzultzailea eta artista (Armenia, 1990) # [[Ebru Baybara Demir]] ---- '''SORTUA''' sukaldaria (Turkia, 1976) # [[Elisabeth Luengo]] ---- '''SORTUA''' bide-ingeniaria, arkularia (Durango 1992) # [[Eneritz Aranburu]] ef-- '''SORTUA''' abeslaria, panderojolea (Mallabia, 1980) # [[Idoia Telleria Maritxalar]] ---- '''SORTUA''' argazkilaria (Lasarte-Oria, 1977) # [[Ihitz Iriart Casenave]] ---- '''SORTUA''' abeslaria, gidoilaria (Aloze) # [[Ione Zuluaga Muxika]] ---- '''SORTUA''' historialari eta ikertzailea (Azkoitia, 1995) # [[Itziar Irakulis Loitxate]] ---- '''SORTUA''' zientzialaria (Zornotza, 1996) # [[Itziar Leemans]] ---- '''SORTUA''' euskal zinemagilea (Donibane Lohitzun, 1983) # [[Jaione Arregi Urizar]] ---- '''SORTUA''' itzultzaile, interpretea (Barakaldo/Zaldibar, 1976) # [[Jasone Mendizabal Altuna]] ---- '''SORTUA''' topaguneko zuzendaria (Arrasate, 1968) # [[Josebe Blanco]] ---- '''SORTUA''' artzaina, gaztagilea eta idazlea (Galizia, 1973) # [[June Baonza Pagaldai]] ef-- '''SORTUA''' diseinatzaile grafikoa (Durango, 1979) # [[Koro Zumalabe Goenaga]] ---- '''SORTUA''' itzultzailea (Donostia, 1947) # [[Maria Uriarte Artamendi]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, kontalaria (Elorrio 1966) # [[Maryse Cachenaut]] ---- '''SORTUA''' laboraria (Itsasu, 1971) # [[Morgan Ody]] ---- '''SORTUA''' baratzezaina (Frantzia, 1979) # [[Nati Bilbao Onaindia]] efef '''SORTUA''' pandejolea, tabernaria, sukaldaria (Durango, 1929-2023) # [[Rosa Moro]] ---- '''SORTUA''' idazlea eta kazetaria (Salamanca, 1969) # [[Seberi Mardaras]] ef--'''SORTUA''' andereño ohia (Mungia, 1932) # [[Silvia Bonoli]] ---- '''SORTUA''' astrofisikaria eta ikertzailea (Bolonia, 1979) # [[Aída Doninelli]] sopranoa (Guatemala, 1898-1996) # [[Aitziber López Cortajarena ]] irakaslea, ikertzailea (Bilbo 1974) # [[Alejandra Flores]] sopranoa (Guatemala, 1986) # [[Alexandra Sophia Handal]] artista, zinemagilea eta entsegugilea ('''Palestina''', 1975) # [[Alice Catherine Evans]] mikrobiologoa (AEB, 1881-1975) # [[Alice Eastwood]] botanikaria (Kanada 1859- AEB 1953) # [[Almudena Alonso-Herrero]] astrofisikaria, ikertzailea (Madril, 1968) # [[Amparo Alvajar]] idazlea, itzultzailea (Coruña, 1916-Moncano, 1998) # [[Amparo Amorós]] poeta, saiakeragilea ( Valentzia 1950) # [[Ana Alcolea]] irakaslea, idazlea (Zaragoza 1962) # [[Ana de Valle]] poeta (Asturias 1900-Belgika 1984) # [[Ana Maria Cetto]] fisikaria (Mexiko, 1946) # [[Ana Pomares Martínez]] idazlea (Alacant, 1991) # [[Ángeles Blanco]] kazetaria (Badajoz 1972) # [[Angelina Acuña]] poeta, idazlea (Guatemala, 1905-2006) # [[Aniela Wolberg]] (Polonia, 1907-Varsovia, 1937) # [[Anna Verouli]] xabalina jaurtitzailea (Grezia 1956) # [[Armita Geravanden heriotza]] emakume kurdua, eraila (Teheran, 2006-2023) # [[Augusta La Torre]] iraultzailea (Peru, 1946) # [[Aurora Luque]] poeta, itzultzaile. (Almeria, 1962) # [[Bea Uusma]] idazlea, ikustratzailea eta medikua (Suedia, 1966) # [[Beata Peters]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1959) # [[Beate Koch]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1967) # [[Beatriz Pichi Malen]] abeslari maputxea (Buenos Aires, 1953) # [[Berta Castañé]] modeloa, aktorea (Bartzelona 2002) # [[Bessie Pease Gutmann]] artista, ilustratzailea (AEB 1876-1960) # [[Betsabé Espinal]] aktibista (Kolonbia, 1896-1932) # [[Camila Loboguerrero]] zinema-zuzendaria (kolonbia, 1941) # [[Camille Aumont Carnel]] feminista, idazlea, blogaria (Niger, 1996) # [[Camille Lellouche]] abeslaria, youtuberra (Paris, 1965) # [[Carmen Pujals ]] botanikaria, ikertzailea (Argentina 1916-2003) # [[Carmen Soler]] poeta, komunista, irakasle (Paraguai, 1924-1985) # [[Casta Álvarez]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Aljeria 1786-Zaragoza 1846) # [[Caty Juan de Corral]] idazlea, margolaria ( Palma 1926-2014) # [[Cecilia Magni]] Pinochet-en aurkako iraultzailea (Txile, 1956-1988) # [[Celia de Molina]] aktorea, gidoilaria (Jaen 1983) # [[Chus Pato]] idazlea (Ourense 1955) # [[Claudia Losch]] atleta, pisu jaurtitzailea (Alemania 1960) # [[Claudia Sagastizabal]] matematikaria (ARgentina...?) # [[Concepción Ramírez]] indigena, ekintzailea (Guatemala, 1942-2021) # [[Concha Lagos]] poeta (Kordona 1907-Madril 2007) # [[Conchita Cintrón]] burtzikaria, toreatzailea, aitzindaria (Txile 1922- Portugal 2009) # [[Cristina Andreu Cuevas]] film zuzendaria (Casablanca 1960) # [[Cristina Fernández Cubas]] idazlea, kazetaria ( Bartzelona 1945) # [[Cristina Sánchez]] toreatzailea (Madril 1972) # [[Débora Arango]] artista politikoa (Kolonbia 1907-2005) # [[Dima Khatib]] Kazetaria, poeta, blogaria (Siria, 1971) # [[Dionisia García]] idazlea (Albacete 1929) # [[Dolores Franco Manera]] irakaslea, idazlea, itzultzailea (Madril 1912-1977) # [[Dulcinea Bellido]] jostuna, politikaria (Badajoz 1936-Madril 2001) # [[Elena Iparragirre]] iraultzailea (Peru, 1947) # [[Elena Martín Vivaldi]] poeta, idazlea, liburuzaina (Granada 1907-1998) # [[Elena Martínez Fontes]] biologoa, ikertzailea (Argentina 1912-1987) # [[Elisa Bachofen]] ingeniaria, aktibista (Argentina 1891-1976) # [[Eliška Junková]] auto-gidaria (Austria-Hungaria 1900-Txekoslovakia 1994) # [[Elvira López ]] aktorea (Txile 1966) # [[Esperança Camps Barber]] kazetaria, idazlea, politikaria (Menorca 1964) # [[Ethelwynn Trewavas]] iktiologoa, zientzialaria (Erresuma Batua, 1900-1993) # [[Fanny Rubio]] idazlea, ikertzailea (Jaen 1949) # [[Fatima Whitbread]] xabalina jaurtitzailea (Erresuma Batua 1961) # [[Felicia Țilea-Moldovan]] xabalina jaurtitzailea (Errumania 1967) # [[Gracia Morales]] antzerkigilea, poeta (Granada 1973) # [[Graciela Rodo Boulanger]] artista (Bolivia, 1935) # [[Guadalupe Muñoz Sampedro]] aktorea, enpresaburua (Madril 1896-1975) # [[Gudrun Ensslin]] irakaslea, emakumeen aldeko ekintzailea, iraultzailea (Alemania 1940-1977) # [[Hale Asaf]] margolaria (Turkia, 1906- Paris, 1938) # [[Haneen Zoabi]] '''palestinar-israeldar''' politikaria (Israel 1969) # [[Helena González Fernández]] irakaslea, ikertzailea (Pontevedra 1967) # [[Heli Rantanen]] xabalina jaurtitzailea (Finlandia 1970) # [[Hind Shoufani]] poeta eta film zuzendari '''palestinarra''' (Libano, 1978) # [[Huzama Habayeb]] idazlea ('''Palestina,''' 1965) # [[Iraida Noriega]] abeslaria (Mexiko Hiria, 1971) # [[Irene Bernasconi]] biologoa, ikertzailea, aitzindaria (Argentina 1896-1989) # [[Iris Cochón]] itzultzailea, literatura kritikaria (Galizia 1968) # [[Irmgard Möller]] aktibista politikoa (Alemania 1947) # [[Isabel de Ocampo]] zinegilea, gidoilaria (Salamanca 1970) # [[Isabel Echarri]] euskal artista (Bera, 1929-Formentera, 2022) # [[Isabel Ruiz Lara]] kazetaria (Espainia, XX. mendea) # [[Isabel Ruiz Ruiz]] artista (Guatemala, 1945-2019) # [[Isabel Vilallonga]] politikaria (Badajoz 1949) # [[Jackie Forster]] kazetaria, aktorea, ekintzaile lesbiana (Erresuma Batua, 1926-1998) # [[Jennifer Lee Carrell]] idazlea (AEB 1962) # [[Joana Bonet]] kazetaria (Leida, 1966) # [[Juana Castro Muñoz]] poeta (Kordoba 1945) # [[Juana Cruz]] toreatzaile aitzindaria (Madril 1917-1981) # [[Julia Castillo]] antropologoa, poeta (Madril 1956) # [[Julia Uceda]] poeta (Sevilla 1925) # [[Karen Forkel ]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1970) # [[Karimeh Abbud]] argazkilaria eta artista ('''Palestina''' 1896-1940) # [[Khalida Jarrar]] politikari '''palestinarra''' (Jordania 1963) # [[Laila Shawa]] artista bisuala ('''Palestina''' 1940-Londres 2002) # [[Lamia Ziadé]] Libanoko pintore eta komikigilea (Beirut, 1968) # [[Laura Zambrano Padilla]] hezitzailea eta iraultzailea (Peru, 1945) # [[Leonor Fernández de Torreblanca]] dama, Cervantesen amama (Kordoba ?-1557) # [[Lia (abeslaria)]] (Japonia 1981) # [[Lil Milagro Ramírez]] poeta, gerrillaria (Salvador 1946-1979) # [[Linda Maria Baros]] hizkuntzalaria, itzultzailea (Errumania 1981) # [[Linda Sobeh Alí]] diplomazialaria ('''Palestina''' 1968) # [[Livia Gouverneur]] gerrillaria (Venezuela, 1941-1961) # [[Lola Lorente]] ilustratzailea (Bigastro, Valentzia, 1980) # [[Lola Mora]] eskultorea, asmatzailea, aitzindaria (Argentina 1866-1936) # [[Louise McPaul]] xabalina jaurtitzailea (Australia 1969) # [[Lucrecia Pérez]] etxeko langilea, arrazismoaren lehenengo biktima aitortua Espainian (Dominikar Errepublika, 1959 - Madril, 1992) # [[Maider Oleaga]] zinema-zuzendari eta gidoigilea (Bilbo, 1976) # [[Malika Gaïd]] Aljeriako erizaina eta militante independentista (1933-1958) # [[Manuela Burló]] film zuzendaria, gidoilaria (Murtzia 1978) # [[Manuela Sancho]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1783-1863) # [[Margaluz]] aktorea, abeslaria, dantzaria (Palma 1939-2006) # [[Margarida Pinto]] aktorea, kazetaria ( Portugal 1966) # [[Marguerite Buffet]] idazlea (Frantzia, 1620-1680) # [[María Adela Caría]] bakteriologoa, ikertzailea (Argentina 1915-1989) # [[María Agustín]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1784-1831) # [[María Antonia Ortega]] poeta (Madril 1954) # [[María de la Consolación Azlor]] noblea, Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Girona 1775- Zaragoza 1814) # [[María de los Reyes Fuentes]] poeta ( Sevilla 1927-2010) # [[María Forteza]] aitzindaria. Seguraski, Espainiako 1. emakume zinegilea (Mallorca 1913-1961) # [[María Guerra]] kazetaria, zinema kritikaria (Madril 1965) # [[Maria Hervás]] aktorea (Madril 1978) # [[María Isabel Sánchez Vegara]] idazlea...(Bartzelona ?) # [[Maria Josefa Yzuel Giménez]] fisikaria (Huesca, 1940) # [[Maria Keil]] artista (Portugal 1914.2012) # [[María Larrea|Maria Larrea]] zinegilea (Bilbo, 1979) # [[María Lostal]] heroia ( ?- Zaragoza ç1809) # [[María Manuela Pignatelli de Aragón Gonzaga]] noblea, Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1753-Madril 1816) # [[María Martín Barranco]] idazlea, genero ikuspegian aditua (Granada XX. mendea) # [[Maria Occhipinti]] anarkista eta idazlea (Italia 1921-Erroma 1996) # [[María Pantoja Sánchez]] soziologoa eta iraultzailea (Peru, 1953) # [[María Pilar Fumanal]] geomorfologoa (Valentzia 1940-1998) # [[María Rosal]] poeta, irakaslea (Kordoba 1961) # [[María Victoria Atencia]] poeta (Malaga 1931) # [[Marie Sara]] burtzikaria (Frantzia 1964) # [[Marie-Castille Mention-Schaar]] film zuzendaria, gidoilaria, kazetaria ( Frantzia 1963) # [[Marisa Soleto]] legelaria (Cáceres 1966) # [[Mary Montagu]] idazlea (EB 1689-1762) # [[Matilde Cherner]] idazlea (Salamanca, 1833-Madril 1880) # [[Matilde Muñoz Sampedro]] aktorea ( Madril 1900-1969) # [[Mercedes Muñoz Sampedro]] aktorea (Madril 1896-1979) # [[Mikaela Ingberg ]] xabalina jaurtitzailea (Finlandia 1974) # [[Mily Possoz]] margolaria (Portugal, 1888-1968) # [[Mirela Manjani]] xabalina jaurtitzailea (Albania 1976) # [[Miriam Rothschild]] zientzialaria (Erresuma Batua, 1908-2005) # [[Miriam Tlali]] emakume beltz eta idazlea (Hego Afrika, 1933-2017) # [[Montserrat Casas]] fisikaria (Girona 1955-Bartzelona2013) # [[Nandar]] aktibista feminista (Myanmar, 1995) # [[Natalia Lisovskaya]] atleta, pisu jaurtitzailea (Errusia 1962) # [[Natalia Xikolenko]] xabalina jaurtitzailea ( Bielorrusia 1964) # [[Nathalie Handal]] idazlea (EE.BB. 1969) # [[Nelly Evans Risco]] iraultzailea (Peru, 1943) # [[Nicole Girard-Mangin]] medikua (Frantzia, 1878-1919) # [[Nina Bari]] matematikaria (Errusia, 1901-1961) # [[Olga Gavrilova]] xabalina jaurtitzailea (Errusia 1957-2022) # [[Olga Rivero Jordán]] poeta (La Laguna, 1928-2021) # [[Päivi Alafrantti]] xabalina jaurtitzailea ( Finlandia 1964) # [[Panmela Castro]] grafitigile, artista, ekintzaile (Brasil, 1981) # [[Petra Felke]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1959) # [[Pilar Costa]] abokatua, politikaria (Eivissa 1967) # [[Pureza Canelo]] poeta (Cáceres 1946) # [[Quan Zhou Wu]] ilustratzaile eta komikigilea (Algeciras, 1989) # [[Randa Siniora]] eskubideen aldeko ekintzailea ('''Palestina''' ç1961) # [[Rauda Morcos]] LGBTIQ ekintzaile (Palestina, 1974) # [[Raymonde Arcier]] artista, feminista (Frantzia, 1939) # [[Raymonde Peschard]] Aljeriako gerrako militante nazionalista (1927-1957) # [[Rebecca Guay]] akuarelista (EE.BB. XX. mendea) # [[Rita Azevedo Gomes]] zinema zuzendaria (Lisboa, 1952) # [[Romelia Alarcón Folgar|Rogelia Alarcón]] idazlea, pianista (Guatemala, 1900-1971) # [[Rosa Chávez]] poeta, aktorea, kultura kudeatzailea (Guatelama, 1980) # [[Rosa Pereda]] idazlea, kritikaria (Santander 1949) # [[Rosa Romojaro ]] poeta, ikertzailea (Cádiz 1948) # [[Rosa Spottorno Topete]] itzultzailea, feminista ( Murtzia 1884-1980) # [[Rosario Pardo]] aktorea, zuzendaria (Jaen 1959) # [[Rosaura Álvarez]] poeta, margolaria, irakaslea (Granada 1945) # [[Roxana Stinchfield Ferris]] botanikaria (AEB 1895-1978) # [[Ruth Mateu Vinent]] politikaria (Menorca 1976) # [[Sabine Braun]] heptatloi- atleta (Alemania 1965) # [[Sara Doke]] belgikar kazetaria, itzultzaile (Frantziar, 1968) # [[Sara Estela Ramírez]] irakasle, kazetari, feminista ..(Mexiko, 1881-1910) # [[Sheila Minor]] ikertzailea (EE.BB., 1946) # [[Silke Renk]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1967) # [[Sofia Montaner Arnau]] azken trementinairea (Lleida 1908-1996) # [[Sofía Sakorafa]] greziar-'''palestinar''' politikaria, xabalina-jaurtitzailea (Grezia 1957) # [[Soledad Ortega Spottorno]] filosofoa, irakaslea, editorea (Madril 1914-2007) # [[Soledad Varela Ortega]] filologoa, ikertzailea (Madril 1945) # [[Sonia Nimr]] idazlea ('''Palestina''', 1955) # [[Sonia Pulido]] ilustratzailea (Bartzelona, 1973) # [[Steffi Nerius]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1972) # [[Suheir Hammad]] poeta ('''Jordania''', 1973) # [[Tatiana Xikolenko]] xabalina jaurtitzailea (Errusia 1968) # [[Telma Reca]] psikiatra aitzindaria (Argentina 1904-1979) # [[Teresa Bolaños de Zarco]] idazlea, pianojolea eta margolaria (Guatemala, 1922-1998) # [[Tiina Lillak ]] xabalina jaurtitzailea ( Finlandia 1961) # [[Truus Menger-Oversteegen|Truus Menger]] eskultorea, aktibista (Holanda 1923-2016) # [[Virginia Yagüe]] gidoilaria, idazlea ( Madril 1973) # [[Ynes Mexia]] botanikaria (Mexiko/AEB 1870-1938) # [[Zahia Ziouani]] orquestra zuzendaria (Paris 1978) # [[Zinaída Guipius]] poeta, idazlea (Errusia- Frantzia, 1869-1945) # [[Ziza Massika]] Aljeriako erizaina eta militante independentista (1934-1959 }} ==='''Berriak 2023''' ('''urria''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Abanda Elustondo]] ----'''SORTUA''' ikertzailea (Donostia, 1989) # [[Amaia Arranz Mendiguren]] ----'''SORTUA''' biologoa eta ikertzailea (Bilbo 1978) # [[Andrea Garcia-Santesmases]] ----'''SORTUA''' soziologoa, antropologoa (Madril 1988) # [[Carmen Albisu]] efef'''SORTUA''' euskaltzailea, euskara irakaslea (Errenteria, 1916-Tutera, 2007) # [[Irati Gorostidi Agirretxe]] '''SORTUA''' artista, zinemagilea (Egues, 1988) # [[Itziar Eguren]] ef--'''SORTUA''' erizaina, txistularia (Elorrio 1953) # [[Izar Zubiaga]] ef--'''SORTUA''' futbolaria (Durango 2006) # [[Leire Ayala]] ef--'''SORTUA''' abeltzaina (Bilbo/Elorrio 1972) # [[Maialen Braña]] ----'''SORTUA''' abeslaria, irakaslea (Elizondo, 1998) # [[María Ángeles Sallé Alonso]] ef--'''SORTUA''' soziologoa, ikertzailea (Panama, 1956) # [[Maria Pilar Zuriarrain]] ef--'''SORTUA''' txistularia (Zizurkil, 1953) # [[Marta Rodríguez Fouz]] ef--'''SORTUA''' soziologoa, kazetaria eta futbolaria (Coruña, 1972) # [[Patricia Tornero]] ----'''SORTUA''' gaztagilea (Valentzia....) # [[Tatiana Romero Reina]] ----'''SORTUA''' historialaria, aktibista (Mexiko, 1984) # [[Julia Arévalo]] aktibista, politikaria (Uruguai, 1898-1985) # [[Abala Bose]] gizarte langilea (Bangladesh, 1864-1951) # [[Alberta Ferretti ]] diseinatzailea (Italia 1950) # [[Alessandra Korap]] lider indigena (Brasil, 1958) # [[Alicia Luna]] gidoilaria, irakaslea (Madril 1963) # [[Alicia Senovilla ]] aurkezlea (Madril 1969 ) # [[Amna Suleiman]] maistra eta txirrindularia Palestinan (Damasco, 1982) # [[Amparo Fortuny]] dokumentalgilea, ekoizlea (Valentzia XX. mendea) # [[Ana García Lozano]] kazetaria (Valentzia 1963) # [[Ana Iris Simón ]] kazetaria, idazlea (Ciudad Real 1991) # [[Anita Sirgo]] sindikalista, komunista, ekintzailea (Asturias, 1030) # [[Anna Lizaran]] aktorea (Bartzelona 1944-2013) # [[Anna Murià]] idazlea, kazetaria, ekintzaile erbesteratua (Bartzelona, 1904-Tarrasa, 2002) # [[Annie Baker]] film zuzendaria (AEB 1981) # [[Antonia Dell'Atte ]] modelo ohia, aurkezlea (Italia 1960) # [[Anwara Bahar Chowdhury]] idazlea eta ekintzailea (Bangladesh, 1919-1987) # [[Asma al-Ghul]] kazetaria, feminista (Palestina, 1982) # [[Asma Tubi]] poeta eta kazetaria (Palestina, 1905-1983) # [[Assumpció Casals]] aktore erbesteratua (Bartzelona, 1896-1975) # [[Auguste Deter]] dokumentatutako 1. Alzheimer goiztiar kasua (Alemania 1850-1906) # [[Beatriz de Bobadilla (Gomerako andrea)]] Tenerifeko konkistatzailea (Medina del Campo, ?-1504) # [[Beatriz Enríquez de Arana]] Kolonen bikotea eta Fernando Kolonen ama (Kordoba, 1465-1522) # [[Blanca Padilla]] modeloa, diseinatzailea (Madril 1995) # [[Bushra al-Tawil ]] kazetaria, aktibista (Palestina 1993) # [[Carlota Soldevila]] aktorea, irakaslea (Bartzelona 1929-2005) # [[Carme Ballester|Carmen Ballester]] kataluniar politikari erbesteratua (Bartzelona, 1900-Paris, 1972) # [[Carme Serrallonga]] pedagogoa, itzultzailea (Bartzelona 1909-1997) # [[Carmen Alcázar]] wikilaria (Mexiko) # [[Carmen Domingo]] idazlea, aktibista (Bartzelona 1970) # [[Carmen Lomana]] enpresaburua, socialitea (Leon 1948) # [[Carolina Punset]] politikaria (AEB/Katalunia 1971) # [[Celestina Marrón]] sindikalista (Asturias, 1926-2016) # [[Chelo García-Cortés]] kazetaria (Ourense 1951) # [[Clotilde Luisi]] abokatu, dramaturgo, feminista (Uruguai, 1882-1969) # [[Conchi Arnal Claro]] ekintzaile feminista (Tanger, 1950) # [[Conxita Herrero]] komik ilustratzailea (Katalunia, 1993) # [[Daniela Catrileo]] poeta maputxea (Txile, 1987) # [[Daniela Feixas]] idazlea, aktorea, zuzendaria (Katalunia 1973) # [[Dolors Oller]] irakaslea, idazlea, literatura kritikaria (Girona 1942) # [[Eileen O'Shaughnessy]] Britainia Handiko idazlea (1905–1945) # [[Elisa Coll]] idazlea, ekintzailea, bisexuala (Madril 1992) # [[Elisabeth Reyes]] modeloa (Malaga 1985) # [[Elsa Punset]] idazlea ( Londres/Katalunia 1964) # [[Elvira Espejo Ayca]] artista, poeta, ehulea (Bolivia, 1981) # [[Eva García Magriñá]] ikertzaile eta idazle (Donostia, 1966) # [[Eva Hache]] umorista, aurkezlea (Segovia 1971) # [[Fadila Saâdane]] Aljeriako gerrako zuen militante nazionalista (1938-1960) # [[Fanny Kemble]] aktore, idazle eta esklabotzaren aurkako abolizionista (Britainia Handia, 1809-1893) # [[Gema López]] kazetaria (Madril 1971) # [[Georgette Rizk]] ekintzailea (Palestina 1925-2018) # [[Hanan Al-Agha]] idazle eta artista (Palestina, 1948-2008) # [[Helena Béjar]] soziologoa, irakaslea (Madril 1956-2023) # [[Helga Tawil-Souri]] dokumentalgile, ikertzaile eta idazle (Kuwait, 1969) # [[Hiba Kamal Abu Nada]] poeta, eleberrigilea, wikilaria (Meka, 1991-Gazako zerrenda, 2023) # [[Hind al-Husseini]] aktibista, hezitzailea (Palestina, 1916-1994) # [[Inés Luisi]] medikua (Uruguai, XIX.mendea- 1965) # [[Irene Bordoy]] margolaria, irudigilea (Mallorca 1940) # [[Isabel Gemio]] kazetaria (Badajoz 1961) # [[Isabel González González]] politikaria eta ekintzailea (Tenerife, 1890-1968) # [[Isabel Pinto de Vidal]] politikaria, aktibista (Uruguai, 1885-1969) # [[Isabella Eklöf]] zinemagilea (Suedia, 1978) # [[Islah Jad]] aktibista, ikertzailea, irakaslea (Palestina 1951) # [[Jackie Salloum ]] artista, film zuzendari palestinarra (AEB XX. mendea) # [[Jahanara Arzu]] poeta (Bangladesh, 1929) # [[Jenna Elfman]] aktorea (AEB 1971) # [[Jimena Menéndez-Pidal|Jimena Menendez Pidal]] pedagogoa (Madril, 1901-1990) # [[Júlia Coromines]] medikua, psikiatra erbesteratua (Bartzelona 1910-2011) # [[Julud Daibes]] palestinar arkitektoa eta politikaria (Betleem, 1965) # [[Jutta Koether]] artista, musikaria eta kritikaria (Alemania, 1958) # [[Kamilya Jubran]] abeslari palestinarra (Israel, 1962) # [[Kamini Roy]] poeta eta ekintzailea (Bangladesh, 1864-1933) # [[Kapitolina Díaz]] soziologoa (Leon, ) # [[Kholoud Faqih|Kholoud Faqin]] epailea (Palestina, XX.mendea) # [[Laudelina de Campos Melo]] etxeko-langileen aldeko sindikalista (Brasil, 1904-1991) # [[Laura Caballero]] gidoilaria, zuzendaria (Madril 1978) # [[Lola Lizaran]] aktorea (Almeria/Bartzelona 1931-2003) # [[Lucila Gamero]] mediku, zirujau, idazle eta feminista (Honduras, 1873-1964) # [[Lucy Prebble]] antzerkigilea (Britainia Handia 1981) # [[Luisa Luisi]] poeta, pedagogoa (Uruguai, 1883-1940) # [[Lurdes Lekuona Laburu|Lurdes Lekuona]] Zalduondoko alkatea (Gasteiz, 1958) # [[Magdalena Antonelli Moreno]] politikaria, aktibista (Uruguai, 1877-1955) # [[Maha Haj]] palestinar jatorriko zinema zuzendari israeldarra (Nazaret, 1970) # [[Mai Masri]] zinema-zuzendaria (Jordania, 1959) # [[Maliha Hamidou]] Aljeriako gerrako militante nazionalista (1942-1959) # [[Mar Coll]] gidoilaria, film zuzendaria (Bartzelona 1981) # [[Margarida Minguillón]] aktorea, ahots aktorea (Bartzelona 1947) # [[Maria Dolors Bargalló]] Kataluniar politikari erbesteratua (Bartzelona, 1902-Mexiko,1980) # [[María España Almendro]] saskibalio-jokalaria (Mallorca 1992) # [[Maria Majoral]] trementinairea (LLeida 1887-1976) # [[Maria Mies]] soziologoa (Alemania, 1931-2023) # [[María Patiño]] kazetaria (Coruña 1971) # [[María Teresa Josefina Janicki]] hezitzailea (Frantzia-Uruguai, XIX. mendea- ?) # [[Mariam Barghouti]] amerikar-palestinar kazetari, aktibista (Palestina-AEB, 1993) # [[Marina Comas]] aktorea (Bartzelona 1996) # [[Marta Angelat ]] aktorea, ahots aktorea (Bartzelona 1953) # [[Marta Corredera]] futbolaria (Bartzelona 1991) # [[Marta Nebot]] kazetaria (Sevilla 1975) # [[Marta Pérez Sierra]] idazlea, poeta (Bartzelona 1957) # [[Maruja Lozano]] bolero eta kopla abeslaria (Valentzia 1935 - Malaga 2022) # [[Mary Al-Atrash]] igerilaria (Palestina 1994) # [[Mary Ann Shadd]] aktibista abolizionista, kazetaria, irakaslea (AEB, 1823-1893) # [[Maryse Gargour]] zinemagilea eta kazetaria (Palestina, XX. mendea) # [[Matilde_Fern%C3%A1ndez]] Politikaria feminista (Madril, 1950) # [[Mayada Al-Sayad]] alemaniar-palestinar atleta (Berlin, 1992) # [[Mériem Bouatoura]] Aljeriako gerrako borrokalari independentista (1938-1960) # [[Meriem Saâdane]] aljeriar erizaina eta militante nazionalista (1932-1958) # [[Mila Abadia]] kultura kudeatzailea (Zaragoza, 1962) # [[Miriam Saavedra]] modeloa, aktorea (Peru 1993) # [[Montse Amenós]] eszenografoa, jantzi-deseinatzailea (Bartzelona 1954) # [[Montse Guallar]] aktorea, aurkezlea (Bartzelona 1960) # [[Montserrat Cornet]] idazlea (Bartzelona 1934) # [[Mrinalini Sen]] idazlea (Bangladesh, 1879-1972) # [[Nadia Hafid]] ilustratzailea (Katalunia, 1990) # [[Nancy Meyers]] zuzendari, ekoizle eta gidoilaria (AEB 1947) # [[Natalia (abeslaria)]] tb aurkezlea (Cádiz 1982) # [[Natasha Neri]] aktibista, zinema zuzendaria (Brasil, XX. mendea) # [[Norma Andrade]] ekinzailea (Mexiko) # [[Noura Erakat]] amerikar-palestinar aktibista, irakaslea (Kalifornia, 1980) # [[Olatz Arregui]] piraguista (Donostia, 1999) # [[Paula Hernández (ahots aktorea)]] (Girona 1998) # [[Paula Hernández ]] aktorea, gidoilaria, zuzendaria (Argentina 1969) # [[Paulina Luisi]] mediku, sufragista, aktibista feminista (Uruguai, 1875-1950) # [[Pilar Boyero]] kopla abeslaria, irakaslea (Cáceres 1974) # [[Reem Frainah]] psikologoa, aktibista (Palestina ?) # [[Rosa Catrileo|Rosa Castrilleo]] abokatu maputxea (Temuco, Txile, 1981) # [[Rosa Estiarte]] igerilari olinpikoa (Manresa 1959-1985) # [[Rosa María Fernández García|Rosa María Fernandez García]] sindikalista (Asturias, 1942-2021) # [[Rosa Novell ]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1952) # [[Sahar Jalifa]] idazlea (Palestina, 1942) # [[Samar Nassar]] igelaria (Libano, 1978) # [[Samiha Khalil]] politikaria, ekintzailea (Palestina 1923-1999) # [[Shadia Mansour]] hip-hoparen 1. dama arabiarra (Londres 1985) # [[Shamim Azad|Shamin Azad]] poeta eta idazlea (Bangladesh, 1952) # [[Sílvia Quer]] film zuzendaria ( Bartzelona 1962) # [[Sofía Álvarez Vignoli]] aktibista, politikaria (Uruguai, 1899-1986) # [[Sònia Moll]] filologoa, poeta, itzultzailea (Bartzelona 1974) # [[Suad Amiry]] idazle eta arkitektoa (Siria, 1951) # [[Susanna Barranco]] aktorea, zuzendaria, ekoizlea (Bartzelona 1975) # [[Tania Safura Adam Mogne]] ikertzaile eta erakusketa komisario (Mozambike, 1979) # [[Teresa Font]] film-editorea (Bartzelona 1956) # [[Tina Pérez]] sindikalista, ekintzalea (Asturias, 1929-1965) # [[Umayya Abu-Hanna]] kazetaria eta idazlea (Palestina-Finlandia, 1961) # [[Woroud Sawalha]] atleta (Palestina, 1991) # [[Yamila Abdalá Taha al Shanti]] irakaslea, politikaria (Palestina 1955-2023) # [[Zaha Hassan]] aktibista, abokatua (Palestina, XX.mendea) # [[Zulaija Al-Shahabi]] Palestinako feminismoaren ekintzaile aitzindaria (1901-1992) }} ==='''Berriak 2023''' ('''iraila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Barrena García]] ----'''SORTUA''' idazlea, poeta (Basauri) # [[Bego Zubia Gallastegi]] ----'''SORTUA''' ikertzaile (Arrasate, 1965) # [[Dora Manchado]] --ef'''SORTUA''' Tehueltxeeraren azken hiztuna (Argentina, 1934-2019) # [[Jaione López]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, misiolaria (Elorrio 1998) # [[Marta Goikoetxea Luquin]] ef--'''SORTUA''' blogaria (Lizarra, 1984) # [[Nagore Belastegi Martín|Nagore Belaustegi]] ----'''SORTUA''' (Legazpia, 1987) # [[Nerea Azkona]] ----'''SORTUA''' antropologoa, idazlea (Sopela, 1982) # [[Oihane Unzalu]] ef--'''SORTUA''' nutrizionista, kirol monitorea, lasterkaria (Abadiño 1987) # [[Pantxonerak]] '''SORTUA''' arrain saltzaileak (Laredo 1970 hamarkadara arte) # [[Presen Zubillaga Auza]] efef'''SORTUA''' feminista, ekintzailea (Iruñea, 1951-2023) # [[Raquel Esteban Terradillos]] ----'''SORTUA''' ekofisiologoa (Barakaldo, 1982) # [[Adriana Abenia]] aurkezlea, idazlea (Zaragoza 1984) # [[Aina Clotet ]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1982ko) # [[Alexandra Narváez]] aktibista, zientzialaria (Ekuador, XX. mendea) # [[Alicia de los Ríos Merino|Alicia de los Rios Merino]] ikasle, gerrilari desagertua (Mexiko, 1952) # [[Amalia Anglés y Mayer]] opera kantaria eta gitarra-jotzailea (Badajoz, 1827-Stuttgart, 1859) # [[Amèlia Jover Velasco]] sindikalista, anarkista eta feminista (Cullera, 1910-Paris, 1997) # [[Amelia Quintanal Martínez-Conde]] futbolean Espainiako emakume talde baten 1. entrenatzailea (Kantabria 1937) # [[Amrita Pritam]] idazlea (Pakistan, 1919-India, 2005) # [[Ana Alba García]] kazetaria, gerra gatazketan aditua (Bartzelona 1971-2020) # [[Ana Borges]] futbolaria, aurrelaria (Portugal 1990) # [[Ana Paris Garcia]] lider sindikalista garrotez eraila (Sevilla, 1898-1938) # [[Ángeles García-Madrid|Ángeles Garcia-Madrid]] idazlea eta preso politikoa (Torrejón, 1918-Madrid, 2015) # [[Angustias Lara Sánchez|Maruja Lara Sánchez]] sindikalista (Granada, 1917-Valentzia, 2012) # [[Anna Cabot Quincy Waterston]] idazlea (AEB 1812-1899) # [[Anna Gréki]] poeta eta ekintzaile aljeriarra (1931-1936) # [[Anna Rodríguez Costa]] dramagilea, zuzendaria (Granada 1972) # [[Anna Stewart (aktibista)]] emakumeen eskubideen aldekoa (Australia 1947-1983) # [[Annette Frances Braun]] entomologoa (EEBB, 1884-1978) # [[Antònia Pascual Flaquer]] komunista fusilatua (Capdepera 1911-Porreres,1937) # [[Assumpció Puigdelloses Vila]] etxekoandre fusilatua (1906 - Sant Adrià de Besòs, 1940) # [[Aurora Picornell]] komunista fusilatua (Palma, 1912-Manacor, 1937) # [[Ayo Edebiri]] komediantea, idazlea (AEB1995) # [[Balbina Gayo Gutiérrez|Balbina Gayo Gutierrez]] maistra errepublikarra (1901-1936) # [[Begoña Alberdi]] sopranoa (Bartzelona 1964) # [[Belarmina González Rodríguez]] ekintzaile fusilatua (Palencia, 1914-Porreres, 1937) # [[Blanca Jeannette Kawas]] aktibista (Honduras, 1946-1995) # [[Brígida Pardo López]] etxekoandre fusilatua (Granada, 1904-1936) # [[Carlota Planas Riera]] Espainiako 1. emakume futbolarien ordezkaria (Bartzelona 1992) # [[Carme Claramunt i Barot]] ekintzaile fusilatua (Tarragona, 1897 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Carme Portaceli]] antzerki-zuzendaria, irakaslea (Valentzia 1957) # [[Carmen Arrojo]] maistra, memoriaren aldeko ekintzailea (Madril, 1918-2017) # [[Carmen Arrufat]] aktorea (Castelló 2002) # [[Carmen del Riego]] kazetaria, 1. emakume-presidentea Madrileko Prentsa Elkartean (Asturias 1960) # [[Carmen Maria Garcia "García de Saura"|Carmen María Garcia]] idazle eta margolaria ( Molina de Segura) # [[Carol López ]] dramagilea, aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1969) # [[Carolina Ferre]] kazetaria (Alacant 1974) # [[Caroline Rémy de Guebhard]] idazle feminista (Frantzia, 1855-1929) # [[Catalina Flaquer]] ekintzailea fusilatua (Capdepera, 1876-Porreres,1937) # [[Catalina Martín López de Bustamante]] gerrillara, alfereza (Espainia ?-XIX. mendea) # [[Catalina Narváez de Ruiz]] brodatzailea, margolaria (Cádiz 1861- ¿ 1929) # [[Catherine Cusset]] filosofoa (Frantzia 1963) # [[Celia Tapias]] Buenos Airesko lehen emakume abokatua (1885-1964) # [[Chelsea Ashurst]] futbolaria, atezaina (Ingalaterra 1990) # [[Cinta Sabaté]] eskultorea, margolaria (Tarragona 1946) # [[Clara Pueyo Jornet]] Errepublikano desagertua (Villanueva eta GEltrú, 1914-1943) # [[Claudia López Benaiges]] feminista, anarkista eraila (Txileko Santiago, 1972-1998) # [[Clotilde García del Castillo]] Sorollaren musa eta Sorolla Museoaren sortzailea (Valentzia, 1865-Madril, 1929) # [[Concepción Caceres|Concepción Cáceres]] emagin fusilatua (Montijo, 1912-1938) # [[Concha Carretero]] frankismoaren biktima (Madril, 1918-2014) # [[Concita De Gregorio]] kazetaria, idazlea (Italia 1963) # [[Coral Bracho]] hizkuntzalaria, poeta (Mexiko 1951) # [[Courtney Barnett ]] rock abeslaria (Australia 1987) # [[Cristina Clemente]] idazlea, gidoilaria, zuzendaria( Bartzelona 1977) # [[Cristina Fernández Pereda]] atezain fusilatua (Leon, 1900 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Diana Nyad]] igerilaria eta kazetaria (New York, 1949) # [[Djamila Amrane-Minne]] poeta eta historialaria, Aljeriako Independentzia Gerrako ekintzailea (1939-2017) # [[Dolores Cacuango]] Indigenen aldeko ekintzailea (Ekuador, 1881-1971) # [[Dolors Feliu]] abokatua, unibertsitateko irakaslea, politikaria (Roda de Ter, 1964) # [[Dolors Giorla Laribal]] etxekoandre fusilatua (Bartzelona, 1912 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Dolors Prat Coll]] anarkosindikalista (Ripoll, 1905-Tolosa, 2001) # [[Elena Martín]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1992) # [[Elina Garanca]] mezozosopranoa (Letonia 1976) # [[Elionor Malich Salvador]] emakume errepublikano fusilatua (Piorat, 188?- Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Elisa García Sáez]] sindikalista, erizaina, Gerra Zibilean hildako milizianoa (Bartzelona, 1916-Huesca, 1936) # [[Elizabeth Evatt ]] epailea (Australia 1933) # [[Emakumezkoen Nazioarteko Zinemaldia (Australia)]] Australia 1975 # [[Emilia Dilke]] idazlea (Erresuma Batua, 1840-1904) # [[Encarnación Magaña]] antifrankista eraila (Almeria, 1921-1942) # [[Estefanía Banini]] futbolaria, aurrelaria (Argentina 1990) # [[Eugenia González Ramos]] sindikalista fusilatua (Bartzelona, 1919 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Eumelia Hernández]] sindikalista eta feminista (Venezuela, 1913-1990) # [[Eveline Safir Lavalette]] frantses jatorriko ekintzaile aljeriarra (1927-2014) # [[Evelyn Glennie]] perkusionista gorra (Eskozia 1965) # [[Fabiana da Silva Simões]] furbolaria (Brasil 1989) # [[Felicidad Duce]] jostuna, aitzindaria, enpresaburua (Bartzelona 1908-2000) # [[Flora Sanhueza]] pedagogo anarkista (Txile, 1911-1974) # [[Florence Ethel Johnson]] sindikalista, maistra (Australia 1884-1934) # [[Florencia Bonsegundo]] futbolaria (Argentina 1993) # [[Francisca Senhorinha da Motta Diniz|Francisca Sehorinha]] idazlea (Brasil,1834- ?) # [[Giovanna Berneri]] anarkista ekintzailea (Italia, 1897-1962) # [[Hélène Monastier]] aktibista, irakasle (Suitza, 1882-1976) # [[Hubertine Auclert|Hubertine Auchert]] feminista ekintzailea (Frantzia, 1848-1914) # [[Inés Jiménez Lumbreras]] errepublikano fusilatua (Madril, 1915-Sant Adrià de Besòs, 1940) # [[Irene Moray]] argazkilaria, film-zuzendaria (Bartzelona 1992) # [[Isabel Mesa Delgado]] Sindikalista (Ronda, 1913-Valentzia, 2002) # [[Jane eta Louise Wilson]] artistak (Ingalaterra 1967) # [[Jessica Gleeson]] futbolaria, defentsa (Irlanda 1993) # [[Jessie Street Emakumeen Liburutegi Nazionala]] Australia 1989 # [[Jessie Street]] ekintzailea (Brithis Raj/India 1889-Australia 1970) # [[Jill Ellis]] futbolari, entrenatzaile ohia (Erresuma Batua 1966) # [[Joaquina Charro Gómez]] sindikalista fusilatua (Montijo, 1912-1938) # [[Josephine Shaw Lowell]] aktibista (AEB, 1843-1905) # [[Juana Aranguren Rica]] abokatu feminista (Bilbo, 1952) # [[Julia López (artista)]] margolari autodidakta (Mexiko 1936) # [[Kamilla Seidler ]] sukaldariburua (Danimarka 1983) # [[Kristine Lilly]] nazioarteko partida gehien jokatutako futbolari ohia (AEB 1971) # [[Laura Ràfols]] futbolaria, atezaina (Bartzelona 1990) # [[Leda Rafanelli]] feminista, sufia, idazlea (Italia, 1880-1971) # [[Leila Ouahabi]] futbolaria, defentsa (Bartzelona 1993) # [[Leonor Lavado]] imitatzailea, aktorea (Kordoba 1987) # [[Lesbia Urquía]] aktibista (Honduras, 1967-2016) # [[Lola Gallardo]] futbolaria, atezaina (Sevilla 1993) # [[Lucía Alemany]] film-zuzendaria(Castelló 1985) # [[Lucía Pascual Palomo]] xake-jokalaria (Madril 19) # [[Luisa Gómez de la Torre|Luisa Gomez de la Torre]] ekintzailea (Quito,1887-1976) # [[Magdalena Nolla Montseny]] etxekoandre fusilatua (Tarragona, 1904-Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Malena Costa]] modeloa (Mallorca 1989) # [[Manuela Díaz Cabezas]] ekintzaile antifrankista (Kordoba, 1920-Suitza, 2006) # [[Margarita Murillo]] aktibista (Honduras, 1958 - 2014) # [[Margarita Rivière]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1944-2015) # [[María Angélica Barreda|Maria Angelica Barreda]] Argentinako lehen emakume abokatua (1887-1963) # [[María Antonia Iglesias]] kazetaria, idazlea (Madril 1945-Pontevedra 2014) # [[María de la Purificación de la Aldea y Ruiz de Castañeda|Purificación de la Aldea]] emagina, ekintzailea ( Madrid, 1889-1976) # [[María Escoté]] jostuna, arropa diseinatzailea (Bartzelona 1979) # [[María Esteve |María Esteve Flores]] aktorea (Argentina, 1974) # [[María Herrera Magdaleno|Maria Herrera Magdaleno]] Giza eskubideen aldeko aktibista (Mexiko, 1950) # [[Maria Jiménez]] abeslatia eta aktorea (SEvilla, 1950-2023) # [[María Joaquina de Viera y Clavijo]] idazlea (Kanariak, 1737-1819) # [[Maria Jose Pons]] futbolaria, atezaina (Bartzelona 1984) # [[María Martín López]] memoria historikoaren aldeko borrokalaria, frankismoaren biktima (Avila, 1930-Toledo,2014) # [[Maria Mies]] alemaniar soziologoa (Steffeln, 1931-2023) # [[María Moreno]] idazlea eta kazetaria (Buenos Aires, 1947) # [[Maria Pascual Flaquer]] komunista fusilatua (Capdepera 1911-Porreres,1937) # [[María Pry]] entrenatzailea, futbolari ohia (Sevilla 1984) # [[María Victoria Walsh]] kazetaria, borrokan hila (Buenos Aires, 1950-1976) # [[Marie Louise Berneri]] idazle anarkista (Italia, 1918-Londres, 1949) # [[Marsia Taha]] boliviar sukaldaritzako chef aitzindaria (Bulgaria 1989) # [[Marta Lois]] irakaslea, politikaria (Vigo, 1969) # [[Marta Torrejón]] futbolaria, defentsa (Bartzelona 1990) # [[Martha Asunción Alonso]] poeta itzultzailea (Madril, 1987) # [[Mary Cynthia Dickerson]] herpetologoa (AEB 1866-1923) # [[Maud Nathan]] aktibista, sufragista (AEB, 1862-1946) # [[Maud Slye]] minbizi ikertzailea (AEB 1879-1954) # [[Maya Hansen]] moda diseinatzailea (Madril 1978) # [[Mila Abadia]] kultura kudeatzailea (Zaragoza, 1962) # [[Milagros Pérez Oliva ]] kazetaria, idazlea, irakaslea (Huesca 1955) # [[Minnehaha ]] poema bateko fikziozko pertsonaia (AEB 1855) # [[Míriam Nogueras]] politikaria eta enpresaburua (Bartzelona, 1980) # [[Montse Germán]] aktorea (Bartzelona 1969) # [[Natalia Ramos (futbolaria)]] defentsa (Tenerife 1999) # [[Neus Bonet]] kazetaria, irakaslea (Bartzelona 1959) # [[Neus Bouza Gil]] CNTko militante fusilatua (Bartzelona, 1916- Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Nieve de Medina]] aktore eta zuzendaria (Madril,1962) # [[Noelia López ]] modeloa, tb aurkezlea (Sevilla 1986) # [[Noelia Ramos]] futbolaria, atezaina (Tenerife 1999) # [[Olga Luzardo]] kazetaria eta ekintzailea (Venezuela, 1916-2016) # [[Patri Guijarro]] futbolaria, defentsa (Palma Mallorcakoa 1998) # [[Patricia Ferreira]] gidoilaria, zuzendaria (Granada 1958) # [[Patricia Rodríguez Barrios]] 1. Gizonezko Futbol talde gerentea (Gipuzkoa 1982) # [[Pazzis Sureda]] eskultorea, margolaria (Mallorca 1907-1939) # [[Pepita Laguarda Batet]] anarkista,gerra zibilean eraila (Bartzelona, 1919-1936) # [[Pepita Patiño Páez]] makien laguntzailea, komunista (Kordoba, 1925-2015) # [[Piedad Arribas]] ekintzailea, frankismoaren biktima (Toledo, 1920-Madril, 2010) # [[Pilar Montaner Maturana]] margolaria (Mallorca 1876-196119) # [[Pilar Prades]] garrotez eraildako neskame pozoitzailea (Valentzia, 1928-1959) # [[Purificación Pérez Benavent]] sindikalista (Valentzia, 1919-Kanada, 1995) # [[Ramona Peralba Sala|Ramona Peralta Sala]] langile fusilatua (Gironella, 1904-Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Raquel Cabezón]] futboalari ohia (Bartzelona 1978) # [[Rianna Jarrett]] futbolaria, aurrelaria (Irlanda 1994) # [[Rocío García Martínez]] txirrindularia (Madril 1974) # [[Romina Belluscio]] kazetaria, modeloa ( Argentina 1979) # [[Sandra Hermida Muñiz]] film-, dokumental ekoizlea (Tarragona 1972) # [[Sandra Paños]] Futbolaria, atezaina (Alacant 1992) # [[Sandra Vilanova]] futbolari ohia, erdilaria (Bartzelona 1981) # [[Sara Nieves Matheu García]] irakaslea, zibersegurtasun ikertzailea (Murtzia 1992) # [[Sara Ortega (futbolaria)]] , aurrelaria (Errioxa 2005) # [[Sara Serrat]] futbolaria, idazlea (Huelva 1995) # [[Sara Suárez Solís]] idazle feminista (Oviedo, 1925-2000) # [[Sarah Bouhaddi]] futbolaria, atezaina (Frantzia 1986) # [[Sari Van Veenendaal]] futbolaria, atezaina (Herbehereak 1990) # [[Sarina Wiegman]] entrenatzailea, futbolari ohia (Herbehereak 1969) # [[Sayaka Fernández Díaz]] dokumentalgilea (Cáceres 1978) # [[Sha'Carri Richardson]] atleta (AEB 2000) # [[Silvia Meseguer]] futbolari ohia, medikua (Teruel 1989) # [[Soledad Gallego-Díaz]] kazetaria (Madril 1951) # [[Sonia Bermúdez Tribano]] futbolaria, entrenatzailea, berriemailea (Madril 1984) # [[Sonia García Galán]] historialaria eta feminista (Aviles, 1981) # [[Sonia Grande]] cinema-jantzi diseinatzailea (Asturias 1964) # [[Susana Carro]] Filosofoa irakaslea, femilnista (Mieres, 1971) # [[Tania Martínez Portugal|Tania Martinez Portugal]] poligologoa, irakaslea,feminista (Etxebarri, 1963) # [[Toña Is ]] futbolaria, entrenatzailea (Asturias 1966) # [[Tránsito Amaguaña]] ekintzaile indigena (Ekuador,1909-2009) # [[Urimare]] kazike (Venezuela, XVI. mendea) # [[Urrezko Neskatoak]] Olinpiar Jokoetako gimnasta erritmiko txapeldunak, Atlanta 1996 # [[Valentina Muñoz]] aktibista feminista (Txile, 2002) # [[Vera Pauw]] bortxatutako futbolaria, entrenatzailea (Hebehereak 1963) # [[Vicky Losada]] futbolaria (Bartzelona 1991) # [[Victoria Prego]] kazetaria (Madril 1948) # [[Viola Calligaris]] futbolaria (Suitza 1996) # [[Yolanda Flores]] kazetaria, irrati esataria (Madril, 1960) }} ==='''Berriak 2023''' ('''abuztua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Goirigolzarri Alegria]] efef'''SORTUA''' abokatua eta aktibist (Gamiz, 1978- Barakaldo, 2023) # [[Ana Soto]] --ef'''SORTUA''' kazike (Venezuela, 1618-1668) # [[Awen Iorwerth]] ----'''SORTUA''' medikua, unibertsitateko irakaslea # [[Erika Arrizabalaga]] ----'''SORTUA''' txistularia (Gasteiz, 2000) # [[Gentz del Valle]] ef--'''SORTUA''' artista (Lekeitio, 1957) # [[Orocomay]] ----'''SORTUA''' kazike (Venezuela, XVI. mendea) # [[Xochilt Madai|Xochitl Madai]] ----'''SORTUA''' arkitektua eta ekintzailea (Mexiko, 1972) # [[Ada Liberio]] gimnasta errimikoa (Zaragoza 1974) # [[Adriana Díaz Enciso]] idazlea (Mexiko, 1964) # [[Alba González]] idazlea, politikaria (Asturias 1986) # [[Alice Kellen]] idazlea (Valentzia, 1989) # [[Amalia Bautista]] poeta (Madril 1962) # [[Amparo Barayón]] piano-jola eta sindikalista fusilatua (Zamora, 1904-1936) # [[Ana Bautista]] gimnasta erritmikoa (Kanariak 1972) # [[Ana Carmona Ruiz]] mutil itxuraz jokatzea lortu zuen futbolaria (Malaga 1908-1940) # [[Ana María de Foronda|Ana Maria de Foronda]] idazlea eta itzultzailea (1910-1990) # [[Anna Szatkowska]] idazlea (Polonia, 1928-2015) # [[Antònia Fontanillas Borràs]] anarko-sindikalista (Bartzelona, 1917-Frantzia, 2014) # [[Apacuana]] kazikea (Venezuela, XVI. mendea) # [[Athenea del Castillo]] futbolaria (Kantabria 2000) # [[Bathsua Makin]] Proto-Feminista (Londres, 1600-1675) # [[Beatriz Corredor]] legelaria, politikaria (Madril 1968) # [[Blanche Stuart Scott]] hegazkinlaria (EEBB. 1884-1970) # [[Carla Barber]] medikua, modeloa (Kanariak 1990) # [[Carmen Avilés]] atleta (Madril 2002) # [[Carmen Herrero Vicent]] medikua, ikertzailea (Castelló, 1986-2023) # [[Carmen Montes]] itzultzailea (Cádiz 1963) # [[Cata Coll]] futbolaria (Mallorca 2001) # [[Cathy Xaudaró]] gimnasta erritmikoa (Filipinak/ Espainia 1960) # [[Cecilia Domínguez Luis|Cecilia Dominguez]] idazlea (La Orotava, 1948) # [[Cecilia Pantoja]] abeslaria (Txile, 1943 - 2023) # [[Celia Flores]] abeslaria (Madril, 1981) # [[Charlotte Maxeke]] aktibista (Hegoafrika, 1871-1936 ) # [[Charlotte von Ahlefeld|Charlotte von Ahlfeld]] idazlea (Alemania, 1782-1849) # [[Charlotte von Stein|Charlote Von Stein]] (Alemania, 1742-1822) # [[Christiane Vulpius]] Goetheren emaztea (Alemania, 1765-1816) # [[Clara Serra]] feminista, ikertzailea, filosofoa, politikari ohia (Madril 1982) # [[Concha Monrás]] piano-jotzaile fusilatua (Bartzelona, 1898-Huesca 1936) # [[Conchi Sánchez ]] Espainiako 1. emakume futbolari profesionala (Madril 1957) # [[Costanza da Varano]] humanista eta poeta (Italia, 1426-1447) # [[Covadonga Tomé]] pediatra, politikaria (Asturias 1970) # [[Cristina Gallo]] kirol kazetaria, idazlea, aktibista (Asturias 1965) # [[Dahteste]] gerlari, itzultzaile, diplomazialari (1860 - Mexiko Berria, 1955) # [[Diana Wynne Jones]] idazlea (Londres, 1934-2001) # [[Dolores Pla Brugat]] historialaria eta ikertzailea (Girona, 1954-2014) # [[Emakume Indigenen Nazioarteko Eguna]] # [[Emilia Boneva]] gimnasia erritmikoko entrenatzailea (Bulgaria 1938-2019) # [[Emma Cabal]] poeta (Asturias 1962) # [[Enith Salón]] futbolaria ( Valentzia 2001) # [[Esther González]] futbolaria (Granada 1992) # [[Etta Federn]] idazle, itzultzaile, pedagogo eta anarkofeminista austriarra (1883 - 1951) # [[Eva Navarro ]] futbolaria (Murtzia 2001) # [[Fatima Madrilgoa]] ustezko astronomoa (Al-Andalus XI. mendea) # [[Francisca Saperas|Francesca Saperas]] anarko-sindikalista (Bartzelona, 1851-1933) # [[Gala Dalí]] artista eta modeloa (Errusia, 1894-1982) # [[Hansa Mehta]] aktibista, politikaria (India, 1897-1995) # [[Irene Guerrero]] futbolaria (Sevilla 1996) # [[Isabel Medina]] idazlea (Gomera, 1943) # [[Isabel Mozún]] altuera jauziko atleta (Madril 1960) # [[Ivana Andrés ]] futbolaria (Valentzia 1994) # [[Jean Batten]] hegazkinlaria (Zeelanda Berria, 1909-Palma Mallorcakoa, 1982) # [[Johanna Schopenhauer]] idazlea (Alemania, 1766-1838) # [[Juana Álvarez Molina|Juana Alvarez]] etxekoandre fusilatua (Medina de Rioseco, 1897-Gijon, 1937) # [[Juana María de los Dolores de León Smith]] espainiar dama (Badajoz, 1798 – Londres, 1872) # [[Julia Mayoral Márquez]] maistra eta politikaria (Badajoz, 1902 - 1983) # [[Julia Santibáñez]] idazlea (Mexiko, 1971) # [[Kyra Galván]] poeta eta eleberrigilea (Mexiko Hiria, 1956) # [[La Repompa de Málaga]] abeslaria (Malaga 1937-1959) # [[Laia Codina]] futbolaria (Girona 2000) # [[Lara Álvarez]] kazetaria (Asturias 1989) # [[Laura del Río]] futbolaria, mutilen entrenatzailea (Madril, 1982) # [[Lola Suárez|Lola Suarez]] idazlea (Lanzarote, 1956) # [[Malebogo Molefhe]] aktibista (Botswana,1980) # [[María Bernaldo de Quirós]] hegazkinlaria (Madril, 1898-1983) # [[Maria da Conceição Moita]] aktibista, hezitzailea (Portugal, 1937-2021) # [[María Francisca de Sales Portocarrero (Montijoko VI. kondesa)]] (Madril, 1754 – Logroño, 1808) # [[María Josefa Cerrato Rodríguez]] Espainiako lehen emakume albaitaria (Badajoz, 1897-1981) # [[María Pérez Rabaza]] futbolaria (Bartzelona 2001) # [[María Rosa Alonso|Maria Rosa Alonso]] idazlea (Tararonte, 1909-2011) # [[Mariangiola Criscuolo]] margolaria (Italia, 1548-1630) # [[Mariona Caldentey]] futbolaria (Mallorca 1996) # [[Melissa Jiménez (kazetaria)]] (Lieja/Bartzelona 1987) # [[Mercedes Pinto]] idazlea, kazetaria eta feminista (1889-1976) # [[Mónica García Prieto]] kazetaria, saiakeragilea (Badajoz 1974) # [[Montse Martín]] gimnasta erritmiko ohia, ilustratzailea, diseinatzailea, aktorea, dantzaria (LLeida 1974) # [[Montse Tomé]] futbolari ohia, entrenatzailea (Asturias 1982) # [[Noemí Casquet]] kazetaria, youtuberra (Sabadell 1992) # [[Olga Carmona]] futbolaria (Sevilla 2000) # [[Ona Batlle]] futbolaria (Bartzelona 1999) # [[Paula Guilló]] Miss eta modeloa (Alacant 1989) # [[Pepa Caballero]] margolaria (Granada, 1943 - Malaga, 2012) # [[Raymonde de Laroche]] hegazkinlaria (Paris, 1882-1919) # [[Rebecca Abe|Rebeca Abe]] idazlea (Alemania, 1967) # [[Rita Bosaho]] sanitarioa, politikaria. Kongresuko 1. Persona beltza (Ginea/Espainia 1965) # [[Rocío Gálvez ]] futbolaria (Kordoba 1997) # [[Salma Paralluelo]] futbolaria, atleta (Zaragoza 2003) # [[Silvia Yustos]] gimnasta erritmikoa (Valladolid 1971) # [[Simone Segouin]] partisaua, erresistentziako kidea (Frantzia, 1925-2023) # [[Sofia Behrs]] idazlea, argazkilaria (Errusia, 1844-1919) # [[Sofia Castañon]] poeta, politikaria (Asturias 1983) # [[Susan Haack]] irakasle eta filosogoa (Ingalaterra, 1945) # [[Sybilla]] diseinatzailea (AEB/Espainia 1963) # [[Teresa Abelleira]] futbolaria (Pontevedra 2000) # [[Teresa Helbig]] moda-diseinatzailea (Bartzelona 1963) # [[Teresa Matilde Revaque]] Bigarren Errepublikako espetxe funtzionario fusilatua (Valladolid, 1897-Madril, 1940) # [[Teresa Táboas]] arkitekto galiziarra (Mexiko Hiria, 1961) # [[Thelma Nava]] poeta (Mexiko Hiria, 1932-2019) # [[Thérèse Peltier]] hegazkinlaria (Frantzia, 1873-1926) # [[Vicenta García Miranda]] idazlea, poeta (Badajoz, 1816-1877) # [[Yulianna Avdeeva]] piano-jotzailea (Mosku 1985) # [[Zofia Kossak-Szczucka]] idazlea (Polonia, 1890-1968) }} ==='''Berriak 2023''' ('''uztaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainize Gastaka Martínez]] ----'''SORTUA''' abokatua, Laudioko alkatea (Laudio, 1985) # [[Rosa Mari Artza Azueta]] efef'''SORTUA''' euskaltzalea eta ekintzailea (Iurreta, 1946-2001) # [[Guruzne Carrason Torrontegi]] ----'''SORTUA''' ingurumen hezitzailea, Sopelako alkatea (Sopela, 1981) # [[Deniba Konare]] ----'''SORTUA''' judoka (Mali/Durango 2003) # [[Sorne Rubio Arano]] ----'''SORTUA''' Mundakako alkatea (Mundaka, 1972) # [[Itziar Iratzagorria]] ef--'''SORTUA''' Urdulizko alkatea # [[Maite Ibarra Goti]] ----'''SORTUA''' Arrigorriaga alkatea (Arrigorriaga, 1979) # [[Elisa Kaltzada]] --ef'''SORTUA''' euskaltzalea eta ekintzailea (Busturia, 1929-2022) # [[Lorea Perosanz]] ef--'''SORTUA''' diseinatzailea eta ilustratzailea (Ermua, 1976) # [[Maider Morras Azpiazu]] ----'''SORTUA''' abokatua, unibertsitateko irakaslea, Arrasateko alkatea (Arrasate, 1976) # [[Olatz Lezeta Urzelai]] ef--'''SORTUA''' mekanikaria, Antzuolako alkatea (Antzuola, 1977) # [[Kristina Rodriguez Mendikute]] ef--'''SORTUA''' Adunako alkatea (Aduna,1971) # [[Mari Karmen Arregi Agirre]] ef--'''SORTUA''' Aizarnazabalgo alkatea # [[Beatriz Unzue Esnaola]] ef--'''SORTUA''' Amasa-Villabonako alkatea # [[Alba Garmendia Castaños]] ef--'''SORTUA''' ikertzailea, filosofoa eta Ikaztegietako alkatea # [[Yanire Granero]] --ef'''SORTUA''' diseinatzailea, enpresaburua (Abadiño 1988) # [[Oihana Amundarain Zubillaga]] ef--'''SORTUA''' Elduaingo alkatea # [[Gurutze Etxezabal Iturrioz]] ef--'''SORTUA''' Orexako alkatea # [[Anuska Esnal Oliden]] ef--'''SORTUA''' Orioko alkatea (Orio, 1980) # [[Izarra Urdalleta Iraola]] ef--'''SORTUA''' Segurako alkatea (Errezil, 1975) # [[Cristina Tapias]] ef--'''SORTUA''' jostuna, irakaslea, enpresaburua (Bilbo 1960) # [[Teófila Adrada]] ef--'''SORTUA''' jostuna, irakaslea, enpresaburua, asmatzailea (Toledo 1904- ?) # [[Naroa Azpitarte]] ----'''SORTUA''' errugbilaria (Durango, 2005) # [[Rosario Tomasena Alzuri]] ef--'''SORTUA''' kirolaria, igerilaria, triatleta (Urnieta, 1946) # [[Agurtzane Solaberrieta Mesa]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta Usurbilgo alkatea (Usurbil, 1979) # [[Maite Amenabar Alkorta]] ----'''SORTUA''' Zirzurbilgo alkatea (Azpeitia) # [[Nagore Alkorta Elorza|Nagore Alkorta]] ef--'''SORTUA''' Azpeitiko alkatea (Azpeitia, 1978) # [[Alicia Framis]] artista (Mataró, 1967) # [[Lorena Llamas]] txirrindulari ohia (Bartzelona 1987) # [[Daisy Elliott]] politikaria (AEB 1917-2015) # [[Yolanda García Serrano]] gidoilaria (Madril 1958) # [[Karina Garantivá ]] aktorea, antzerki zuzendaria (Kolonbia 1980) # [[ Helena Pimenta]] antzerki-zuzendaria (Salamanca 1955) # [[Verónica Fernández]] gidoilaria (Soria 1971) # [[Magüi Mira]] aktorea, zuzendaria (Valentzia 1944) # [[Clara Sanchis]] aktorea, musikaria (Teruel 1968) # [[Lola Salvador]] gidoilaria (Bartzelona 1938) # [[Carmen Balagué]] aktorea (Bartzelona 1952) # [[Luz Casanova]] ongilea (Asturias, 1873-1949) # [[Jacqueline Guerroudj]] Militante komunista eta antikolonialista (1919 - 2015) # [[Sheyla Gutiérrez]] txirrindularia (Errioxa 1994) # [[Lucía González]] txirrindularia (Asturias 1990) # [[Alicia González]] txirrindularia (Asturias 1995) # [[Mavi García]] duatleta, txirrindularia (Mallorca 1984) # [[María Mercedes Cagigas Amedo]] txirrindularia (Kantabria 1979) # [[Isabel Martin]] txirrindularia (Valladolid 1999) # [[Sara Martín]] txirrindularia (Burgos 1996) # [[Cristina Martínez (txirrindularia)]] (Valentzia 1981) # [[María Isabel Moreno ]] txirrindularia (Girona 1981) # [[Belén López (txirrindularia)]] irakaslea (Cádiz 1984) # [[Mayalen Noriega]] igerilaria, txirrindularia, kirol egokituko gidaria (Mexiko/Espainia 1982) # [[Josefa Benítez Guzmán]] kirol egokitutako txirrindularia (Bartzelona 1969) # [[Susana Rodríguez Gacio]] medikua, kirol egokitutako txirrindularia (Vigo 1988) # [[Aauri Bokesa]] kirolari eta gizarte langilea (Madril, 1988) # [[Cristina Danimarkakoa]] Italiako aristokrata (Danimarka, 1521-Italia, 1590) # [[Conceição Matos]] aktibista (Portugal, 1936) # [[María de Estrada]] konsistatzailea (Espainia-Mexiko, XV.mendea) # [[Maritza M. Buendía]] # [[Lozen]] gerlari eta xamana (1840-1889) # [[Elsy Jacobs]] txirrindularia (Luxenburgo 1933-Bretainia 1998) # [[Anna Ramírez ]] txirrindularia, aktibista (Bartzelona 1981) # [[Marta Vilajosana]] txirrindularia (Bartzelona 1975) # [[Audrey Cordon]] txirrindularia (Bretainia 1989) # [[Alba Teruel ]] txirrindularia (Valentzia 1996) # [[Anna Sanchis]] txirrindularia (Valentzia 1987) # [[Dori Ruano]] txirrindularia, zuzendaria, politikaria, irakaslea (Salamanca 1969) # [[Gloria Rodríguez Sánchez]] txirrindularia ( Murtzia 1992) # [[Ariadna Ródenas]] txirrindularia (Alacant 1987 # [[Aida Nuño]] txirrindularia (Asturias 1983) # [[Karin Herrera]] biologo eta politikaria (Guatemala, 1968) # [[Sonia Gutiérrez Raguay]] politikaria (GUatemala, 1981) # [[Txirrindularitza eta feminismoa]] # [[Jean Purdy]] erizaina, 1. enbriologoa (Erresuma Batua 1945-1985) # [[Victoria Anna Perea]] Espainiako 1. probeta umea (Bartzelona 1984) # [[Anna Veiga]] biologoa, Espainiako 1. probeta umearen ‘ama zientifikoa’ (Bartzelona 1956) # [[Elisa Matilla]] aktorea (Madril 1966) # [[Dunia Ayaso eta Felix Sabroso]] zine zuzenndariak (Kanariak 1961-2014) # [[Eva Lesmes]] gidoilaria, zine zuzendaria (Asturias 1961) # [[Imma Colomer]] aktorea (Bartzelona 1948) # [[Rosa Gàmiz]] aktorea (Bartzelona 1965) # [[Carlota Subirós]] antzerki-zuzendari (Bartzelona 1974) # [[Lluïsa Cunillé ]] idazlea (Katalunia 1961) # [[Hijas de Cynisca]] kirol-arloko genero-desberdintasuna, dokumentala (2019) # [[Jessica Vall ]] igerilaria, biologoa (Bartzelona 1988) # [[Jennifer Pareja]] waterpolo jokalari ohia (Girona 1984) # [[Carmen Martín]] eskubaloi jokalaria (Almeria 1988) # [[Vanesa Amorós ]] eskubaloi jokalaria, entrenatzialea (Alacant 1982) # [[Nuria Benzal ]] eskubaloi jokalaria (Malaga 1985) # [[Estela Estévez Barreiro]] atleta paralinpiarra (Vigo 1965) # [[Alba Caride]] gimnasta erritmikoa (Vigo 1980) # [[Susana Garabatos ]] igerilaria (Vigo 1979) # [[Julia Vaquero]] galiziar atleta (Frantzia 1970) # [[Thérèse Clerc]] Frantziako ekintzaile feminista (1927 - 2016) # [[Suhayr al-Qalamawi]] idazlea eta itzultzailea (Egipto, 1911-1997) # [[Dolors Vives Rodón|Dolors Vives Rodon]] Kataluniar hegazkinlaria (Valls, 1908-Bartzelona, 2007) # [[Susana Ferrari Billinghurst]] hegazkinlaria (Argentina, 1914-Italia, 1999) # [[Yevguenia Shajovskaya|Yevguena Shajovskaya]] hegazkinlaria (Errusia, 1889-1920) # [[Carola Lorenzini]] hegazkinlaria (Buenos Aires, 1899-1941) # [[Clara Adams]] hagazkinlaria (EEBB, 1884-1971) # [[Gloria Cuesta]] hegazkinlaria (Asturias, 1911 - Madril, 1987) # [[Maria Josep Colomer i Luque]] hegazkinlaria (Bartzelona, 1913 - Inglaterra, 2004) # [[Alia Twal]] hegazkinlaria (Jordania) # [[Lotfia ElNadi|Loftia Elnadi]] hegazkinlaria (Egipto, 1907-2002) # [[Erma Franklin]] abeslaria (EEBB, 1938-2002) # [[Carolyn Franklin]] abeslaria (EEBB, 1944-1968) # [[Flor Aguilera]] idazlea (Mexico Hiria, 1971) # [[María Antonieta Mendivil]] idazlea (Mexiko, 1971) # [[Anne Kingsbury Wollstonecraft]] ilustratzaile botanikoa (EEBB,1781-Kuba, 1828) # [[Sara Khadem ]] xake jokalaria (Iran 1997) # [[Tamara Abalde ]] saskibaloi jokalaria (Ferrol 1989) # [[Begoña Fernández]] eskubaloi jokalaria (Vigo 1980) # [[Isabel Herguera]] artista, zuzendaria, irakaslea (Donostia 1961) # [[Karin Boye]] poeta, itzultzailea (Suedia 1900-1941) # [[Helene Hanff]] idazlea (AEB 1916-1997) # [[Sopiko Guramishvili]] xake jokalaria (Georgia 1991) # [[Carol Thatcher ]] kazetaria (Londres 1953) # [[Mónica Braun|Monica Braun]] idazlea eta poeta (Mexiko, 1965) # [[Cristina Rivera Garza]] idazlea (Mexiko, 1964) # [[Martha Cerda]] idazlea (Mexiko, 1945) # [[Bibiana Gallego Lancharro]] poeta eta damaturgoa (Badajoz, 1799-Madril, 1867) }} ==='''Berriak 2023''' ('''ekaina''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainara Otxotorena]] ef--'''SORTUA''' Mañariko alkatea (Hernani, 1984) # [[Arantxa Arregi]] ----'''SORTUA''' Doneztebeko alkatea # [[Asun Agiriano]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta bibliotekaria (Arrasate, 1963) # [[Begoña Enbeita]] ef--'''SORTUA''' Muxikako alkatea (Muxika, 1985) # [[Berta Arizkun González]] ef--'''SORTUA''' Burlatako alkatea # [[Burdinaren emakumeak]] '''SORTUA''' (Bizkaia, XIX-XX. mendea) # [[Carmen Mendiguren]] efef''SORTUA'''maistra (Zamudio, 1913-2010) # [[Eider Olazar]] ef--'''SORTUA''' Gazteluko alkatea (Gaztelu...) # [[Eneritz Agirre]] ef--'''SORTUA''' Atxondoko alkatea (Atxondo, 1983) # [[Eneritz Azpitarte]] ef--'''SORTUA''' Zaldibarko alkatea (Zaldibar, 1985 ) # [[Erika Letamendi Hurtado]] ef--'''SORTUA''' Donemiliagako alkatea (Gasteiz, 1985) # [[Igone Amesti]] ef--'''SORTUA'''mezzosopranoa, musika-irakaslea (Mallabia, 1985) # [[Iruri Altzerreka]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria (Garai, 2000) # [[Itziar Imaz Artazcoz|Itziar Imaz]] ef--'''SORTUA''' Garesko alkatea (Gares, 1981) # [[Julene Lazkano]] ef--'''SORTUA''' Elorrioko alkatea (Elorrio, 1985) # [[Laura Irasuegi Otal]] efef'''SORTUA''' ingeniaria, gerrako umea (Eibar, 1923-Errenteria, 2016) # [[Malan Alloua]] ----'''SORTUA''' Sanwiko Erresumako ama erregina (Ghana, XIX. mendea) # [[Maria Sáez de Albéniz Bregaña]] ef--'''SORTUA''' Etxarri Aranazko alkatea (Iruñea, 1966) # [[Marta Díez Napal]] ef--'''SORTUA''' Antsoaingo alkatea (Antsoain, 1975) # [[Nadia Nemeh Shomaly]] ----'''SORTUA''' Bermeoko alkatea (Bermeo, 1979) # [[Noelia Oses]] ef--'''SORTUA''' Matematikaria, ikertzailea (Ermua, 1975) # [[Oihana Olaberria Jaka]] ef--'''SORTUA''' Arakilgo alkatea (Arakil, 1976 # [[Oihane Irastorza]] ef--''SORTUA''' Izurtzako alkatea (Izurtza, 1981) # [[Oihane Uribeetxebarria Garmendia]] ef--'''SORTUA''' Lakuntzako alkatea (1979) # [[Olatz Alberdi Etxeberria]] ef--SORTUA futbolaria, atezaina (Bergara, 1997) # [[Olatz Irizar Martínez]] ef--'''SORTUA''' Ziordiako alkatea (Ziordia, 1972) # [[Pilar Arechavaleta]] efef'''SORTUA''' moja (Bilbo, 1880-Madril-1973) # [[Txelo Auzmendi Jimenez]] ef--'''SORTUA''' Asparrenako alkatea (Araia, 1960) # [[Olga Mariano]] aktibista ijitoa (Portugal, 1950) # [[Adriana Caselotti]] ahots aktorea (AEB 1916-1997) # [[Adrienne Bolland|Adrianne Bolland]] hegazkinlaria (Frantzia, 1895-1975) # [[Agirre Aristizabal ahizpak]] oroimen memoria babesleak (Lizarra, 1936) # [[Ahlam Khudr]] aktibista (Sudan) # [[Aída Bueno Sarduy]] dokumentalgilea (Kuba, ?) # [[Aida Toledo]] poeta (Guatemala, 1952) # [[Ainhoa Carbonell Allué ]] zinegotzi ijitoa (?,?) # [[Alba Cros ]] zinema zuzendaria (Lleida 1991) # [[Alice Austen]] argazkilaria (AEB 1866-1952) # [[Alice Pestana]] pedagogoa (Portugal, 1860-Madril, 1929) # [[Alicja Dorabialska]] kimikaria (Polonia, 1897 – 1975) # [[Alma Karla Sandoval|Alma Carla Sandoval]] Kazetaria (Mexiko, 1975) # [[Ana Martínez de Luco]] moja, aktibista (Araba, 1960) # [[Anaïs Napoleon]] argazkilaria (Narbona, 1831-Bartzelona, 1912) # [[Ángela de la Cruz (artista)]] artista (Coruña, 1965) # [[Ángeles Cruz|Angeles Cruz]] aktorea, gidoilaria, zinema zuzendaria (Mexiko, 1969) # [[Anna-Eva Bergman]] artista (Suedia 1909-Frantzia 1987) # [[Anoosheh Oskouian]] ingeniaria, CEO-a (Iran/AEB 1964) # [[Aurèlia Muñoz Ventura]] artista (Bartzelona, 1926-2011) # [[Barbara Martin Coppola]] telekomunikazio- ingeniaría eta CEO-a (Madril 1977) # [[Beatriz Corrales]] badminton jokalaria (Madril 1992) # [[Bernardine Dohrn]] iheslaria, irakaslea (AEB 1942) # [[Betsy Pecanins]] abeslaria (Mexiko 1954) # [[Betty Makoni]] Aktibista (Zimbabwe, 1971) # [[Candida Höfer]] argazkilaria (Alemania, 1944) # [[Carmen Matute]] idazlea (Guatemala, 1944) # [[Carol Bove]] artista (Suitza/AEB 1971) # [[Celia Montoya Montoya]] aktorea, aktibista (Madril, 1971) # [[Charlotte Posenenske]] artista (Alemania 1930-1985) # [[Chicks on Speed]] artistak, musika taldea (Alemania 19) # [[Claude Mossé]] historialaria (Frantzia 1924-2022) # [[Cristina Álvarez Álvarez]] telekomunikazio ingeniaria (Vigo 1969) # [[Cristina Cuerno]] aeronautika ingeniaria (Espainia, XX. mendea) # [[Danielle Michel-Chich]] saiogile, kazetari eta itzultzaile frantsesa (Aljer - 1951) # [[Daría Vilariño Pintos]] liburuzaina (Galizia 1928-2020) # [[Djamila Bouazza]] Aljeriako Independentzia Gerrako aktibista (1938 - 2015) # [[Djamila Bouhired]] Aljeriako ekintzaile politikoa da (Aljer - 1935) # [[Dulce Muñoz del Rey]] telekominikazio ingeniaria (Badajoz 1978) # [[Eija-Liisa Ahtila]] artista (Finlandia 1959) # [[Eileen Power]] historialaria (Erresuma Batua 1889-1940) # [[Elida Carlés]] hegazkinlaria, artista (Argentina, 1912-1970) # [[Elisa Hall]] idazlea (Guatemala, 1900-1982) # [[Eliza Schneider]] ahots aktorea (AEB 1978) # [[Énia Lipanga]] Poeta, aktibista (Mozambike, 1977) # [[Erika Groth-Schmachtenberger]] argazkilaria (Alemania 1906-1992) # [[Ester Partegàs]] artista (La Garriga, 1972) # [[Esther Paez]] boxeolaria, (Bartzelona 1969) # [[Eulalia Pérez Sedeño]] ikertzailea (Maroko protektoratua 1954) # [[Eulàlia Valldosera i Guilera]] artista (Villafranca del Panadés, 1963) # [[Fátima Tardío Quiroga]] legelaria (Bolivia XX. mendea) # [[Fernanda Fragateiro]] artista (Portugal 1962) # [[Gail Bradbrook]] Klima aldaketaren kontrako ekintzailea (Britainiarra) # [[Grete Stern]] argazkilaria (Alemania 1904-Argentina 1999) # [[Hannah Collins]] artista (Londres 1956) # [[Hanne Darboven]] artista (Alemania 1941-2009) # [[Helga de Alvear Arte Garaikidearen Museoa ]] (Caceres 2021) # [[Helga de Alvear]] bildumagilea (Alemania/Madril 1936) # [[Inés Medina]] artista (Caceres 1950) # [[Inés Peraza]] Kanariar uharteetako andrea (Sevilla, 1424-1503) # [[Isabel de los Ángeles Ruano]] poeta (Guatemala, 1945) # [[Isabel Morant Deusa]] historialaria (Valentzia 1947) # [[Isabel Tolosa Cortés de Moctezuma]] Leonor Cortés Moctezumaren alaba (Mexiko, 1568- ?) # [[Isatxa Mengíbar]] bikoiztailea ( Espainia 1973) # [[Janet Maslin ]] kritikaria (AEB 1949) # [[Joana Pastrana]] boxeolari ohia (Madril 1990) # [[Jorinde Voigt]] artista (Alemania 1977) # [[Judith Colell ]] zinema zuzendaria (Bartzelona 1968) # [[Kadiatu Massaquoi]] aktibista (Sierra Leona, 2002?) # [[Katalina Lancasterrekoa]] erregina (Hertford, 1373- Valladolid, 1418) # [[Katharina Fritsch]] eskultorea (Alemania 1956) # [[Katharina Sieverding]] artista (Alemania 1944) # [[Kittie Knox]] txirrindularia (AEB 1874-1900) # [[Laleh Osmany]] aktibista (Afganistan, 1992) # [[Laura Rius]] zinema zuzendaria (Bartzelona 1991) # [[Leonor Cortés Moctezuma]] Espainia Berriko Erregeorderriko aristokrata (Mexiko, 1527-1594) # [[Lidia Zvereva|Lidia Zuéreva]] hegazkinlaria (Errusia, 1890-1916) # [[Lisa Schwarzbaum]] kritikaria (AEB 1952) # [[Luz Méndez de la Vega]] poeta eta ikertzaile feminista (Guatemala, 1919-2012) # [[Mabel Palacín Lahoz]] artista (Bartzelona, 1965) # [[Maggie Roswell]] ahots aktorea (AEB 1952) # [[Margarita Carrera]] idazlea (Guatemala, 1929-2018) # [[María del Carmen Aguayo Torres]] telekomunikazio ingeniaria (Kordoba XX. mendea) # [[María del Carmen Carrillo Losada]] probintzia hiriburu bateko 1. emakume ziengotzi ijitoa (Madril 1959) # [[María del Carmen Pallares Méndez]] historialaria (Galizia 1948) # [[María Jesús Avila Corchero]] museo koordinatzailea (Caceres, 1966) # [[María Jesús Rosa Reina]] boxeolaria (Madril 1974-2018) # [[María Luisa Cuerda Arnau]] legelaria (Espainia, XX. mendea) # [[María Natividad Bermejo Arrieta ]] artista (Logroño 1961) # [[María Teresa Dalenz Zapata ]] ingeniari zibila (Bolivia, 1958) # [[María Teresa de Silva]] Albako XIII. dukesa (Madril, 1762-1802) # [[Marta Verheyen]] zinema zuzendaria, gidoilaria, argazkilaria (Girona 1991) # [[Mary Bailey (hegazkinlaria)|Mary Bailey]] hegazkilaria (Irlanda, 1890-1960) # [[Mary Kay Bergman]] ahots aktorea (AEB 1961) # [[Mary Lynn Rajskub]] aktorea, gidoilaria (AEB 1971) # [[Mary Taylor Brush]] hegazkinlaria (1866-1949) # [[Maryse Bastié]] hegazkinlaria (Frantzia, 1898-1952) # [[Meret Oppenheim]] argazkilaria (Berlin, 1913-Basilia,1985) # [[Mikaela Loach]] Aktibista (Jamaika, 1998) # [[Miren Meabe Carro]] Kuartango alkatea (Barakaldo 1986) # [[Mirtha Luz Pérez]] idazlea, poeta, (Chiapas, Mexiko, 1960) # [[Mona Simpson (Simpsondarrak)]] pertsonaia (AEB) # [[Mona Simpson]] idazlea (AEB 1957) # [[Montserrat Soto]] artista (Bartzelona, 1961) # [[Nadia Vera]] kazetaria (Mexiko, 1983-2015) # [[Nancy Cartwright (aktorea)]] ahots aktorea (AEB 1957)Si # [[Natalia Montellano Durán]] bioteknologoa (Bolivia XX. mendea) # [[Penelope Lea]] klima-aktibista (Noruega, 2005) # [[Pilar Heredia Iglesias]] politikari ijitoa (Toledo, 1964) # [[Pipilotti Rist]] artista (Suitza 1962) # [[Pocha Lamadrid]] aktibista (Argentina, 1945-2021) # [[Princy Mangalika]] aktibista (Sri Lanka, XX. mendea) # [[Rachel Whiteread ]] eskultorea (Londres 1963) # [[Rafaela Rada]] ilustratzailea # [[Regina Halmich]] boxeolaria (Alemania 1976) # [[Régine Pernoud]] historialaria (Frantzia 1909-1998) # [[Rineke Dijkstra]] argazkilaria (Herbehereak 1965) # [[Rocío Saiz]] artista (Madril 1991) # [[Rosa Brun]] artista (Madril 1955) # [[Rosemarie Trockel]] artista (Alemania 1952) # [[Salma Kikwete]] aktibista (Tanzania, 1963) # [[Salomé Cuesta]] artista (Valentzia 1964) # [[Sandra Baía]] artista(Lisboa 1968) # [[Sangita Magar]] aktibista (Nepal) # [[Soleil Moon Frye]] aktorea, gidoilaria, film-zuzendaria (AEB 1976) # [[Sonia Couoh]] aktorea (Mexiko, 1983) # [[Susana Solano]] eskultorea (Bartzelona, 1946) # [[Sylvie Fleury]] artista (Suitza 1961) # [[Tacita Dean]] artista bisuala (Erresuma Batua 1965) # [[Tatiana Delgado Yunquera]] bideo-joko garatzailea (Madril 1978) # [[Tecuelhuetzin Xicohténcatl]] printzesa tlaxcalteka (Mexiko, 1501-Guatemala, 1537) # [[Tecuichpo Ixcaxochitzin]] inperio aztekaren azken enperatrizea (Mexiko, 1509-1550) # [[Tiza Mafira]] Ingurumen-aktibista (Indonesia, 1984) # [[Touria Chaoui|Touria Chaowi]] hegazkinlaria (Fez, 1936-1956) # [[Tress MacNeille]] ahots aktorea (AEB 1951) # [[Vanessa Beecroft]] artista (Italia 1969) # [[Victoria Fonseca González]] fisikaria (Espainia XX. mendea) # [[Viktória Varga]] halterofilia kirolaria (Hungaria 1981) # [[Zainab Al Khawaja]] aktibista (Bahrain, 1983) # [[Zohra Drif]] Aljeriako politikaria, independentzia gerrako mujahida (1934) }} ==='''Berriak 2023''' ('''maiatza''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Ortiz]] ----'''SORTUA''' medikua (Getxo, 1964) # [[Ainara Vera]] ----'''SORTUA''' zinegilea (Iruñea, 1985) # [[Ana Antúnez]] --ef'''SORTUA''' jostuna, brodatzailea (Sevilla 1836-1896) # [[Ann Marie Skelton]] ef--'''SORTUA''' Haurren Eskubideen Batzordeko burua (Hegoafrika, ?) # [[Garazi Sampedro]] ef--'''SORTUA''' korrikalaria (Atxondo 1989) # [[Itsasne Larruskain]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, futbolaria (Traña-Matiena 1992) # [[Izaro Ieregi]] ----'''SORTUA''' artista (Algorta, 1987) # [[Josefa Antúnez]] --ef'''SORTUA''' jostuna, brodatzailea (Sevilla 1833-1904) # [[Juana María Ruiz de Gámiz]] efef'''SORTUA''' ongilea (Betoño, 1841 -?) # [[Libe Goitia Artetxe]] ef--'''SORTUA''' idazlea (Errusia, 2001) # [[Maite Toledo]] ----'''SORTUA''' idazlea (Zaldibia, 1966) # [[Maite Zelaia]] ef--'''SORTUA''' arkitektoa (Eibar, 1946) # [[María del Carmen Careaga Salazar]] ef--'''SORTUA''' enpresaburua (Getxo, 1934) # [[Nagore Legarreta]] ----''SORTUA''' argazkilaria (Hernani, 1981) # [[Oihana Muga]] ef--'''SORTUA''' pediatra (Donostia, 1981) # [[Quintina Gelbenzu Piérola]] ef-ef '''SORTUA''' emagina (1877-1950) # [[Salome Campos Beotegi]] efef'''SORTUA''' Emakume aitzindaria kontserba-enpresetan (Bermio, 1893-1974) # [[Adela Calva Reyes]] idazlea (Mexiko, 1967-2018) # [[Adenike Oladosu]] klima aktibista (Nigeria 1994) # [[Alejandra Hannoverkoa]] printzesa (Austria 1999) # [[Alicia Martín Villanueva]] artista (Madril, 1964) # [[Aline Pettersson|Aline Petterson]] idazlea (Mexiko Hiria, 1938) # [[Alva Belmont]] aktibista aberatsa, sufragista (AEB 1853- Frantzia 1933) # [[Ana de Roque]] kazetaria ( Madril 1963) # [[Ana Roldán]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1976) # [[Anahí de Cárdenas]] modeloa, aktorea (Peru 1983) # [[Andrea Guasch]] aktore, abeslari, dantzaria (Bartzelona 1990) # [[Anežka Drahotová]] atleta (Txekia 19) # [[Aniela Rodriguez]] idazlea (Mexiko, 1992) # [[Anna Henderson]] txirrindularia (Britainia 1998) # [[Anna Howard Shaw ]] sufragista, abade metodista (AEB 1847-1919) # [[Antía Jácome]] kanoalaria (Pontevedra 1999) # [[Antúnez ahizpak]] brodatzaileak (Sevilla XIX. mendea) # [[Ascensión Cambrón]] filosofoa (Kordoba 1943) # [[Aurora Correa]] poeta (Bartzelona, 1930-Mexiko, 2008) # [[Beatrice Borromeo]] kazetaria, aristokrata (Italia 1985) # [[Belén Rodríguez (kazetaria)]] (Madril 1966) # [[Betty Gilpin]] aktorea (AEB 1986) # [[Carissa Véliz]] filosofoa, irakaslea, ikertzailea (Mexiko 1986) # [[Carlota Casiraghi]] zaldizalea, kazetaria (Monako 1986) # [[Carmel Snow]] moda-kazetaria (Irlanda 1887-AEB 1961) # [[Carolina Bona]] aktorea (Madril 1980) # [[Carolina Herrera]] enpresaburua, diseinatzailea (Venezuela 1939) # [[Carolina Parsons]] modeloa, enpresaburua (Txile 1978) # [[Caroline Link ]] film-zuzendaria (Alemania 1964) # [[Caroline Schermerhorn Astor]] aristokrata (AEB 1830-1908) # [[Chari Gómez Miranda ]] kazetaria (Espainia 1930-2011) # [[Claudina Domingo]] poeta (Mexiko, 1982) # [[Claudine Picardet]] zientzialaria, itzultzailea (Frantzia 1735-1820) # [[Consuelo Duval]] aktorea (Mexiko 1969) # [[Consuelo Trujillo ]] aktorea (Cádiz 1959) # [[Consuelo Vanderbilt]] filantropoa (AEB 1877- 1964) # [[Consuelo Yznaga]] aristokrata (AEB 1853-Londres 1909) # [[Cristina del Valle (abeslaria)]] aktibista (Asturias 1960) # [[Cristina del Valle (aktorea)]] (Argentina 1942) # [[Debora Kayembe]] abokatua, aktibista (Kongo- Eskozia, 1975) # [[Desirée Bela-Lobedde]] idazlea, aktibista (Bartzelona 1978) # [[Desirée Ndjambo]] kazetaria (Madril 1976) # [[Diana Vreeland]] moda-editore aitzindaria (Paris 1903 - AEB 1989 ) # [[Djamila Boupacha]] Aljeriako FLNko aktibista (Bologhine 1938) # [[Dolores Castro]] poeta (Mexiko, 1923-2022) # [[Edna Woolman Chase]] kazetaria, argitaratzailea (AEB 1887-1957) # [[Ekaterina Karavelova]] aktibista, hezitzailea (Bulgaria, 1860-1947) # [[Elia Barceló]] idazlea (Alacant 1957) # [[Ella baila sola]] musika bikotea (Espainia) # [[Elsa Cross]] poeta (Mexiko, 1946) # [[Elsie de Wolfe ]] dekoratzaile aitzindaria (AEB 1865- Frantzia 1950) # [[Elvira Quintana]] aktorea (Badajoz, 1935-Mexiko Hiria, 1968) # [[Esperanza Zambrano]] idazlea (Mexiko, 1901-1992) # [[Esther García Rodríguez]] cinema ekoizpen zuzendari aitzindaria (Segovia 1956) # [[Esther Mayoko Ortega]], aktibista (Madril, XX.mendea) # [[Ethel Krauze]] idazlea (Mexiko Hiria, 1954) # [[Fausta Gantús]] poeta eta historialaria (Mexiko, 1968) # [[Flora Drummond]] sufragista, aktibista (Erresuma Batua, 1878-1949) # [[Françoise Seligmann]] Frantziako erresistentziako kidea, kazetaria eta politikaria (1919-2013) # [[Françoise Vergès]] politologo eta ekintzaile feminista eta dekolonialista frantsesa (Paris, 1952) # [[Freda Huson]] aktibista (Kanada, 1964) # [[Gabriela Jauregi]] idazlea, poeta (Mexiko Hiria, 1979) # [[Glòria Serra ]] kazetaria (Bartzelona 1964) # [[Hadja Idrissa Bah]] aktibista (Ginea, 1999) # [[Helena Normanton]] abokatua, aktibista (Erresuma Batua, 1882-1957) # [[Ilka Chase]] aktorea, esataria, idazlea (AEB 1905-1978) # [[Irene Hernández de Jesús]] aktibista (Mexiko, 1958-2021) # [[Irene Hueche Meliqueo]] aktibista (Txile, 1946-2011) # [[Isabel Garcés]] aktorea (Madril 1901-1908) # [[Isabel Pardo de Vera Posada]] ingeniaria (Lugo 1975) # [[Isatou Ceesay]] aktibista (Gambia, 1972) # [[Izarne Sarasola]] Errealeko futbolaria (Gipuzkoa, 2002) # [[Jacqueline Auriol]] hegazkinlaria (Frantzia, 1917-2000) # [[Javiera Contador]] aktorea, aurkezlea (Txile 1974) # [[Jhoana Patiño]], poeta, aktibista (Kolonbia, 1982) # [[Josefina Molina]] film-zuzendari atzindaria (Kordoba 1936) # [[Julia Maura]] idazlea (Madril 1910-1973) # [[Julia Solomonoff]] film zuzendaria, gidoilaria… (Argentina 1966) # [[Juliane Köhler ]] aktorea (Alemania 1965) # [[Katalina D'Erzel|Katalina Dérzel]] poeta (Mexiko Hiria, 1950) # [[Laura Pérez Granel]] ilustratzailea (Valentzia 1983) # [[Leila Khaled]] palestinar aktibista politikoa (1944) # [[Lidia Poët ]] Italiako 1. emakume abokatua, aktibista (1855-1949) # [[Lidia Tiatirakoa]] Europako 1. Emakume kristaua, santua, enpresaburua (Tiatira I. mendea) # [[Lisa Henni]] aktorea (Suedia 1982) # [[Lolita Bosch]] idazlea (Bartzelona 1970) # [[Lorenza Izzo]] aktorea, modeloa (Txile 1989) # [[Louise Dahl-Wolfe]] moda-argazkilaria ( AEB 1895- 1989) # [[Lucrecia Martel]] film zuzendaria, gidoilaria (Argentina 1966) # [[Lucy Elmina Anthony]] sufragista (AEB 1859 - 1944) # [[Luz Marina Hache]] Sindikalista, aktibista (Kolonbia, 1955) # [[Margo Martindale]] aktorea (AEB 1951) # [[María Duval (aktorea)]] abeslaria (Mexiko 1937) # [[María Inés Guerra]] abeslaria, aurkezlea (Mexiko 1983) # [[María José Sanz Sánchez]] biologoa, ikertzailea (Valentzia 1963) # [[María Pérez García]] atleta (Granada 1996) # [[María Remedios del Valle]] Argentinako armadan kapitain independentzia garaian (Argentina, 1766-1847) # [[Mariana Simionescu]] tenislaria (Errumania 1956) # [[Maricela Guerrero]] poeta (Mexiko Hiria, 1977) # [[Marilia Andrés ]] kantautorea (Cuenca 1974) # [[Marina Rossell]] kantautorea (Bartzelona 1954) # [[Marta Botía]] kantautorea (Madril 1974) # [[Marta Ferri]] moda diseinatzailea (Italia 1984) # [[Marta García Gómez]] kazetara, bikoizlea ( Madril 1961-2013) # [[Marta Jaumandreu]] kazetaria (Madril 1971) # [[Marta Martínez Alonso]] matematikaria, IBM zuzendari nagusia (Madril 1966) # [[Marta Suediakoa]] printzesa (Suedia 1901-Norvegia 1954) # [[Mary Haʻaheo Atcherley]] aktibista (Hawaii, 1874-1933) # [[Matilde Borromeo]] jauzi-zaldi hazlea, kirolaria, aristokrata (Italia 1983) # [[Mercedes de Acosta]] idazlea (AEB 1892-1968) # [[Milena Smit]] aktorea (Valentzia 1996) # [[Mónica Laguna]] film zuzendaria, gidoilaria (Madril 1964) # [[Mònica López]] meteorologoa, aurkezlea (Lerida 1975) # [[Na'Taki Osborne Jelks]] aktibista (AEB, XX. maendea) # [[Naty Abascal]] modeloa (Sevilla 1943) # [[Ngụy Thị Khanh]] Ingurumen aktibista (Vietnam, 1976) # [[Nina Bang]] historialaria, politikaria, ministroa (Danimarka 1866-1928) # [[Nuria Villazán Martín]] gidoilaria, film zuzendaria (Bartzelona 1968) # [[Oyèrónkẹ Oyěwùmí]] ikertzaile feminista dekolonial (Nigeria, 1957) # [[Pepa Pedroche]] aktorea (Madril 1967) # [[Pilar García Muñiz]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1974) # [[Pilar Llop ]] magistratua, politikaria (Madril 1973) # [[Pilar Ulzurrun de Asanza y Peralta]] margolaria (Zaragoza, 1785-Madril, 1864) # [[Raquel Sánchez Jiménez]] politikaria (Bartzelona 1975) # [[Rosario Pi]] zinema zuzendaria (Bartzelona, 1899 - Madril, 1967) # [[Rosita Parsons]] modeloa, enpresaburua (Txile 1970) # [[Sandra Lorenzano]] idazlea (Argentina, 1960) # [[Sara Uribe Sánchez|Sara Uribe]] poeta (Mexiko, 1978) # [[Seloua Luste Boulbina]] Filosofo eta irakasle franko-aljeriarra (1957) # [[Sheela Patel]], aktibista (India, 1952) # [[Soledad Sevilla]] margolaria (Valentzia 1944) # [[Stella Assange]] abokatua, giza eskubideen defendatzailea (Hegoafrika 1983) # [[Susan Rice]] enbaxadorea (AEB 1964) # [[Susana Roza]] Kazetaria (Asturias 1965) # [[Susi Caramelo]] umorista (Bartzelona 1980) # [[Syrie Barnardo]] barrualdeen diseinatzailea (Ingalaterra 1879-1955) # [[Tedi López Mills]] poeta (Mexiko Hiria, 1959) # [[Tuva Novotny]] aktorea (Suedia 1979) # [[Uta Hagen]] aktorea, maistra (Alemania 1919- AEB 2004) # [[Vanessa Bryant ]] filantropoa (AEB 1982) # [[Vanessa Claudio]] modeloa, aktorea, aurkezlea (Puerto Rico 1983) # [[Vega (abeslaria)]] (Kordoba 1979) # [[Veronica Ferres]] aktorea (Alemania 1965) # [[Victoria Rosell]] epailea, politikaria (Murtzia 1968) # [[Virginia Ruzici ]] tenislari ohia (Errumania 1955) # [[Yelitza Ruiz]] abokatua eta poeta (Mexiko, 1986) # [[Yuja Wang]] piano-jolea (Txina 1975) # [[Yvonne Choquet-Bruhat]] matematikari eta fisikari frantsesa (Lille, 1923) # [[Zarifa Ghafari]] politikari, aktibista (Afganistan, 1992) # [[Zonia Palán Tamayo]] aktibista, ekonomialaria (Ekuador, 1954-2003) }} ==='''Berriak 2023''' ('''apirila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Irazu]] ----'''SORTUA''' kazetaria, gidoigilea, berdintasun teknikaria (Andoain, 1966) # [[Eider Conde]] ----'''SORTUA''' Aranzadi elkarteko komunikatzailea (Donostia, 1981) # [[Elena Martinez Rubio|Elena Martinez]] ----'''SORTUA''' euskal idazlea (Bilbo, 1957) # [[Felipa Domínguez Taguada]] --ef'''SORTUA''' miliziano (Irun, ?- 2013)) # [[Graciliana Montelongo]] ----'''SORTUA''' artista eta idazlea (Tenerife, 1962) # [[Iratxe Ormatza]] ----'''SORTUA''' idazlea (Bakio, 1971) # [[Isabel de Naverán]]----'''SORTUA''' ikertzailea, komisarioa (Getxo, 1976) # [[Ixabel Millet]] ----'''SORTUA''' ipuin kontalaria (Paris, 1958) # [[Jasmin_Mara_López]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta zinemagilea (New Orleans xxxx) # [[Maite Franko]] ----'''SORTUA''' g idazle eta ipuin kontalaria (Irun, 1971) # [[Maria Rosario de Cruz]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Ermua, 1948) # [[Marta Von Poroszlay]] ----'''SORTUA''' g margolaria, eskultorea, idazlea (Hungaria, 1952) # [[Mirari Sagarzazu]] ----'''SORTUA''' ARtisaua, artista, ilustratzailea (Oñati) # [[Miren Mindegia]] ----'''SORTUA''' g kazetaria, idazlea (Elizondo, 1985) # [[Silvia Solórzano Foppa]] ef--'''SORTUA''' gerrillari ohia eta politikaria (Guatemala, 1950) # [[Stella Quan Rossell]] ----'''SORTUA''' antropologoa (Guatemala, 1935-2007) # [[Adela Guffanti]] hegazkinlaria (Argentina, 1904- ?) # [[Adelaida O'Dena de Estrada|Adelaida O´Dena de Estrada]] margolaria (Madril, 1823-1853) # [[Amada García Rodríguez]] exekutatuko komunista (Coruña 1909-1938) # [[Amandine Gay]] zine-zuzendari, aktore, idazle eta afrofeminista (Frantzia, 1984) # [[Amina Dahbour]] palestinar aktibista politikoa (1945?) # [[Amparo Rubiales]] irakaslea, politikaria (Madril 1945) # [[Anastasia (argitzailea)]] margolaria (Paris XIV-XV. mendea) # [[Angeles Bravo (kazetaria)]] (?, 1963) # [[Anna Swenonis]] eskuizkribu argitzailea (Suedia ? - 1527) # [[Arab Loutfi]] kazetaria, idazlea, film-zuzendaria (Libano 1953) # [[Arcangela Paladini]] artista eta poeta (1596-1622) # [[Asunción Crespo de Reigón|Asunción Crespo de Reigon]] margolaria (Madril, 1816.1885) # [[Beatriz Rico]] aktorea, abeslaria, idazlea (Asturias 1970) # [[Belén Ortega]] komiki-marrazkilaria (Granada, 1986) # [[Carmen Calvo (artista)]] eskultorea (Valentzia 1950) # [[Carmen Rey]] jazz-abeslaria (Galizia ?) # [[Caterina Cherubini]] margolaria (Erroma, 1730-1811) # [[Catherine M. Russell]] UNICEFeko zuzendari exekutiboa (AEB, 1961) # [[Claudia Rueda]] ilustratzailea (Bogota, XX. Mendea) # [[Cristina Gallach]] kazetaria (Bartzelona 1960) # [[Cristina Narbona]] polititkaria (Madril 1951) # [[Daniela Barcellona]] mezzosopranoa (Italia 1969) # [[Daniela Melchior ]] aktorea (Portugal 1996) # [[Denisse Buendía]] poeta (Mexiko, 1979) # [[Elisa Rueda]] maistra, poeta, aktorea (Markina-Xemein, 1959) # [[Elvira Rodríguez ]] ekonomialaria, politikaria (Madril 1949) # [[Esperanza Elena Caro]] brodatzailea (Sevilla 1906-1985) # [[Eva Lootz]] eskultorea (Austria_Espainia 1940) # [[Farideh Lashai]] margolaria, idazlea (Iran 1944-2013) # [[Fátima Diame]] jauzietako atleta (Valentzia 1996) # [[Gabriela Agirre Sánchez]] idazlea, poeta (Mexiko, 1977) # [[Henrietta H. Fore]] UNICEFeko zuzendari ohia (AEB, 1948) # [[Hermine Yollo]] aktorea, zuzendaria, idazlea, itzultzailea (Kamerun 1981) # [[Hermonia Vivarini]] artista (Venezia, XVI.mendea) # [[Inés Alberdi ]] soziologoa (Sevilla 1948) # [[Inés Álvarez de Toledo Caro]] aristokrata (Madril 1857-Donostia 1937) # [[Inés Amor]] galerista (Mexiko 1912-1980) # [[Ines Artajo Ayesa]] kazetaria (Iruñea 1956) # [[Inés Edmonson]] aktorea (Argentina 1919-2016) # [[Inés Fernández-Ordoñez]] hizkuntzalaria (Madril 1961) # [[Inés Fonseca]] abeslaria, musikagilea, poeta (Santander 1960) # [[Inés María Calero]] modeloa, aktorea (Venezuela 1969) # [[Inés Martín Rodrigo]] kazetaria, idazlea (Madril 1983) # [[Inés París]] film zuzendaria, gidoilaria (Madril 1963) # [[Inés Saavedra]] abeslaria (Uruguai 1972) # [[Inés Santé Riveira]] irakaslea, asmatzilea, ikertzailea (Ferrol 1976) # [[Ines Scaramucci ]] irakaslea (Italia 1908-1990) # [[Isabel Austriakoa (1501-1526)]] Danimarka, Norvegia, Suediako erregina (Belgika) # [[Isabel Zapata]] idazlea (Mexiko Hiria, 1984) # [[Joana Austriakoa]] Portugalgo erregina, Espainiako erregeordea, emakume-jesuita bakarra (Madril 1535-1573) # [[Josefa Amar Borbón ]] pedagogoa, emakumeen gaitasunaren defendatzailea (Zaragoza 1749-1833) # [[Josefa Tolrá Abril]] margolaria (Cabrils, 1880-1959) # [[Juanita Frances]] aktibista (Australia-Erresuma Batua, 1901-1992) # [[Kaimook Chuto]] eskultorea (Thailandia, 1938-1995) # [[Klara Bavariakoa]] margolaria (Alemania, 1874-1941) # [[Lalalimola]] ilustratzailea (Valentzia, 1984) # [[Lara Siscar]] tb aurkezlea (Valentzia 1977) # [[Laura Gómez-Lacueva]] aktorea (Zaragoza 1975-2023) # [[Leonor Austriakoa]] Portugalgo eta Frantziako erregina (Belgika 1498- Badajoz 1558) # [[Lorenza Cobián]] modeloa (Asturias 1851-Madril 1906) # [[Lucía Pérez ]] abeslaria (Lugo 1985) # [[Luisa Rivera]] ilustratzaleak (Santiago-Txile, 1987) # [[Lynette Yiadom-Boakye]] margolaria, idazlea (Londres 1977) # [[Mabula Soumahoro]] akademikoa eta ekintzaile afrofeminista (Paris, 1976) # [[Margarita Alexandre]] zinema zuzendari eta ekoizlea frankismoan (León, 1923 - Madril, 2015) # [[María Aragoikoa]] Portugalgo erregina (Kordoba 1498- Lisboa 1517) # [[María Austriakoa]] Germaniako enperatriza (Madril 1528-1603) # [[Maria Baranda|María Baranda]] poeta (Mexiko, 1962) # [[María Gámez Gámez ]] politikaria, Guardia Zibilaren 1. Emakume-zuzendaria (Cádiz 1969) # [[María Gimeno]] artista, ekintzailea (Zamora 1970) # [[María Gómez (kazetaria)]] (Madrik 1987) # [[María Gómez González]] 1936an Galiziako emakume alkate bakarra (Kordoba 1905-Lugo 1986) # [[María Jesús Montero]] medikua, politikaria (Sevilla 1966) # [[María Silva Cruz]] anarkista (Cadiz 1915-1936) # [[Marietta Barovier]] artista eta diseinatzailea ( ? - 1496) # [[Marina Romero]] idazlea (Madril 1908-2001) # [[Marina Silva]] politikaria, ingurumen aktibista (Brasil 1958) # [[Marisa Roesset Velasco]] margolaria (Madril 1904-1976) # [[Marisa Ruiz Trejo]] antropologo feminista (Mexiko, 1984) # [[Marlène Schiappa]] politikaria, aktibista (Paris 1982) # [[Mary Jayne Gold ]] iheslarien laguntzailea (AEB 1909-Frantzia 1997) # [[Mercedes González Fernández]] kazetaria, politikaria (Madril 1975) # [[Mikiko Otani]] abokatu eta ikertzaile (Japonia, 1964) # [[Mónica Nepote]] idazlea (Mexiko, 1970) # [[Myrea Pettit]] ilustratzailea (Britainia Handia, 1970) # [[Nastasia Zürcher ]] kantautorea, margolaria (Suitza/Galizia 1988) # [[Nevenka Fernández]] Espainiako ekonomialaria eta Ponferradako zinegotzia # [[Ninotchka Matute]] Guatemala Hiriko alkatetzari hautagai (Guatemala Hiria, 1967) # [[Olga Martín-Belloso]] kimikaria, elikaduran aditua (Calahorra 1960) # [[Paula Fortes]] aktibista, politikaria (Cabo Verde, 1945-2011) # [[Petronila Guerrero]] politikaria (Cádiz 1953) # [[Polly Higgins]] abokatua, ingurumen aktibista (1968-2019) # [[Rashida Obeida]] palestinar aktibista politikoa (XX. mendea) # [[Reneé Acosta|Renée Acosta]] poeta, filosofoa (Mexiko Hiria, 1976) # [[Rosario Torres]] politikaria (Malaga 1959) # [[Solange Fernex]] aktibista (Frantzia, 1934-2006) # [[Soraya Rodríguez]] politikaria (Valladolid 1963) # [[Tita Llorens]] igerilaria (Menorca 1968) # [[Urania Mella]] Saturraranen kartzelaratua (Galizia 1899-1945) # [[Verónica Gerber Bicecci]] artista, idazlea (Mexiko, 1987) # [[Vicky Hernández]] aktorea (Kolonbia 1945) }} ==='''Berriak 2023''' ('''martxoa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Prudencia Gorrotxategi]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako presoa (Arrankudiaga, ?) # [[Maria Arriaga]] efef'''SORTUA''' erraketista (Berriz, 1922- Ondarroa, 2014) # [[Itziar de Blas]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta itzultzailea (Gasteiz, ) # [[Angélica Orue]] ef--'''SORTUA''' albaitaria (Laudio, 1926) # [[Gemma Orobengoa]] ----'''SORTUA''' argazkilaria (Arrasate, 1985) # [[Soledad Ruz]] ----'''SORTUA''' flamenko danzaria (Donostia, 1972) # [[Jennifer Ávila]] ef--'''SORTUA''' kazetaria (Honduras, 1990) # [[Lur Basterretxea]] ef--'''SORTUA''' eskiatzailea, lasterkaria (Elorrio, 1979) # [[Maria Eskibel Arratia]] --ef'''SORTUA''' filantropoa (Gasteiz, ? - Valladolid, 1536) # [[Nieves Cano]] efef'''SORTUA''' filantropoa (Gasteiz, 1847-1899) # [[María Aranzazu Vélez de Mendizabal]] ----'''SORTUA''' Saturrarango Emakumeen Kartzelako ama nagusia (?) # [[Magdalena Larrondo]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako zuzendaria (?) # [[Adriana Bilbao Zarraonandia]] ----'''SORTUA''' flamenko dantzaria (Bilbo, 1988) # [[Miren Arzak]] ----'''SORTUA''' fisioterapeuta, osteopata, idazlea (Hondarribia, 1966) # [[Firouzeh Khosrovani]] ----'''SORTUA''' dokumentalgilea (Iran, 1971) # [[Alba Heredia]] ----'''SORTUA''' flamenko dantzaria (Granada, 1995) # [[Teodosia Ortega]] efef'''SORTUA''' emagina (Burgos, 1890-Arrigorriaga, 1983) # [[Assumpta Aierdi]] ----'''SORTUA''' ekintzaile soziala (Donostia, 1972) # [[Victoriana Herrero Barroso]] efef'''SORTUA''' Saturrarango presoa (Logroño, 1893-1962) # [[Santa Paula Barbada]] ----'''SORTUA''' emakume santu eta bizarduna (Ávila, ?) # [[Sara Torres]] ----'''SORTUA''' ikertzailea, idazlea (Gijón, 1991) # [[Cristina Gutierrez]] ef--'''SORTUA''' ARtista, idazlea, ekintzailea (Bilbo) # [[Maria Gugelberg von Moos]] botanikaria eta ilustratzailea (Suitza, 1836-1918) # [[Marika]] ilustratzailea eta komikigilea (Bartzelona, 1949) # [[Sabrina Van Tassel ]] kazetaria, film-zuzendaria (Frantzia 1975) # [[Rosie Alfaro]] heriotza zigorraren zain (AEB 1971) # [[Angelina Rodriguez]] heriotza zigorraren zain (AEB 1968) # [[Karla Faye Tucker ]] heriotza zigorrez hila (AEB 1959-1998) # [[Victoria Zárate Zurita]] Bigarren errepublikako maistra eta sindikalista (Madril, 1893-Lisboa, 1964) # [[Reem Al Numery]] aktibista (Yemen, 1996) # [[Nimco Ali]] aktibista (Somalia-Ingalaterra, 1983) # [[Argentina Altobelli]] politikaria, aktibista (Italia, 1866-1942) # [[Michealene Risley]] amerikar zinegile ekintzailea (Michigan, XX.mendea) # [[Cindy Amaiza]] aktibista (Kenya, XXI. mendea) # [[Adjoa Amana]] aktibista (Ghana, XX. mendea) # [[Florina Alías]] asturiar idazlea (1921-1999) # [[Lourdes Álvarez García]] asturiar idazlea (Mieres, 1968) # [[Sharon Olds]] idazlea (Kalifornia, 1942) # [[Velma Barfield]] serie-hiltzailea (AEB 1932-1984) # [[Mary Gauthier ]] abeslaria (AEB 1962) # [[Helen Gibson]] zaldizkoa, especialista (AEB 1892-1977) # [[Candi Staton]] kantautorea (AEB 1940) # [[Amy Helm]] kantautorea (AEB 1970) # [[Bettye LaVette]] soul, blues kantautorea (AEB 1946) # [[Gemma Escapa]] abokatua, irakaslea (Bizkaia 1965) # [[Lorina Bulwer]] jostun artista (Ingalaterra 1838-1912) # [[Lisbeth Añez]] aktibista venezuelarra (Venezuela) # [[Tchinda Andrade]] trans aktibista (Cabo Verde, 1979) # [[Yassi Ashki]] osasun-ekintzailea (Iran) # [[Artearen maistra handiak]] artista-zerrenda # [[Lucia Anguissola]] margolaria (Italia 1536/38- 1565) # [[Dorotea de Chopitea]] filantropoa (Txile, 1816- Bartzelona 1891) # [[Anita Awosusi]] aktibista (Alemania, 1956) # [[Berta Zúñiga]] aktibista (Honduras, 1990) # [[Bertha Oliva]] aktibista (Honduras, 1956) # [[Carmen Castro García]] ekonomialara, aktibista (Valentzia 1967) # [[Mari Jose Aranguren Querejeta]] ekonomialaria (Gipuzkoa 1969) # [[Bina Shah ]] kazetaria, idazlea (Pakistan XX. mendea) # [[Dulce Maria Cardoso]] abokatua, idazlea ( Portugal 1964) # [[María Franciska Dapena Rico]] margolaria, idazlea (Palentzia 1924-Bilbo 1995) # [[Laia Soler]] idazlea ( Lleida, 1991) # [[Remedios Cervantes]] enpresaria, modelo ohia (Malaga 1964) # [[Isabel Ríos]] sindikalista, ekintzailea (Curtis, Galizia, 1907-1997) # [[Ana Cano]] Asturierazko idazlea (Somiedo, 1950) # [[Vanessa Mendoza Cortés]] abortuaren aldeko aktibista (Andorra, 1980) # [[María Martín Escudero]] dantzaria (Bizkaia XX. mendea) # [[Mary Treat]] biologoa (AEB 1830-1923) # [[Sol Panera]] galerista (Bilbo 1946) # [[Elly Schlein]] Italiako politikaria (Suitza 1985) # [[Cristina Martín Vega]] kazetaria (Madril 1970) # [[Maria M. Gosse]] diplomazialaria, enbaxadorea (Alemania 1962) # [[María del Coro Arizmendi]] ornitologoa ( Mexiko 1963) # [[Camila Bossa ]] aktorea (Bogota/Galizia 1973) # [[Karima Baloch]] aktibista (Pakistan-Kanada, 1983-2020) # [[Marie Inmaculée Ingabire]] feminista, giza-eskubide ekintzailea (Ruanda,?) # [[Walda Barrios Klee]] soziologoa, aktibista, feminista (Guatemala-Mexiko, 1951-2021) # [[Ana Lydia Vega]] idazlea (Puerto Rico 1946) # [[Susana Dans]] aktorea (Coruña 1965) # [[Maruxa Villanueva]] abeslaria, aktorea (Galizia 1906-1998) # [[Mabel Rivera]] aktorea (Coruña 1952) # [[Laura Mañá]] film-zuzendaria, gidoilaria, aktorea (Bartzelona 1962) # [[Zaza Ceballos]] idazlea (Coruña XX. mendea) # [[Esther F. Carrodeguas]] dramagilea (Coruña 1979) # [[María Reimóndez ]] idazlea (Lugo 1759) # [[Xohana Torres]] idazlea (Galizia 1929-2017) # [[Erin Mouré]] poeta, itzultzailea (Kanada 1955) # [[Eva Mejuto]] idazlea (Pontevedra1975) # [[Nicole Brossard]] poeta (Kanada 1943) # [[Su Garrido Pombo]] kantautorea ( Galizia1982) # [[Rosa Sevilla de Alvero]] sufragista, hezitzailea (Filipinak 1879-1954) # [[Victoria Martín]] umoregilea, gidoilaria (Madril 1989) # [[Isa Calderón]] umoregilea, gidoilaria ( Madril 1983) # [[Noemí Sabugal]] idazlea ( Leon, 1979) # [[Eva Llorach ]] aktorea ( Murtzia 1979) # [[Alix Payen]] 1871ko Parisko Komunako ambulancière (1842-1903) # [[Angela Saini]] zientzia-kazetaria (Londres 1980) # [[Samira Ahmed]] kazetaria, genero diskriminazioagatik BBC salatu eta epaiketaren irabazlea (Londres 1968) # [[Laura Bates]] idazle feminista, aitzindaria (Oxford 1986) # [[Caroline Criado Perez]] kazetari ekintzailea (EB 1984) # [[Deborah Cameron]] hizkuntzalaria (Eskozia 1958) # [[Teodora Barrio]] idazlea, asturieraz (Marrubio, 1968) # [[Teresa Cónsul]] idazlea, asturieraz eta gaztelaniaz (?- Oviedo, 1834) # [[Raquel Fernández Menéndez]] idazlea, asturieraz (Salas, 1993) # [[Blanca Fernández Quintana]] idazlea, asturieraz (Bimenes, 1994) # [[Enriqueta González Rubín]] idazlea eta kazetaria, asturieraz (Ribadesella, 1832-Infiesto, 1877) # [[Nené Losada]] idazlea, asturieraz (Luarca, 1921-2009) # [[Idoia Rodríguez Buján ]] militarra (Lugo 1983-Afganistan 2007) # [[Gillian Wearing]] artista (EB 1963) # [[Cathy Newman]] kazetaria (EB 1974) # [[Kate Adie ]] kazetaria (EB 1945) # [[Rebekah Brooks]] kazetaria (EB 1968) # [[María Teresa González|Maria Teresa Gonzále]] idazlea, asturieraz (Gijón. 1950-1995) # [[Marta Mori]] idazlea, asturieraz (Gijón, 1965) # [[María Esther García López]] idazlea, asturieraz (Valdés, 1948) # [[Esther Prieto]] idazlea, asturieraz (Arenas, Cabrales, 1960) # [[Helena Trexu]] idazlea, asturieraz (Sama de Langreo, 1945) # [[Margaret Collins Weitz]] historialaria, Frantziako Erresistentzian aditua (AEB, 1929) # [[Beatriz Álvarez-Guerra]] aktorea (Madril 1994) # [[Tina Gascó]] aktorea (Sevilla 1914-Madril 1973) # [[Zineb Hattab]] sukaldaria (Girona/Suitza 1989) # [[Rosalía Mera]] jostuna, enpresaburua (Coruña 1944-2013) # [[Sandra Ortega Mera ]] enpresaburua, filantropoa ( Coruña 1968) # [[Mey Rahola]] argazkilaria (Leon 1897-Frantzia 1959) # [[Clara Martínez Alberola]] abokatua (Madrid, 1963) # [[Elena Vázquez Zendon]] matematikaria (Ourense, 1966) # [[Elsa Anka]] aurkezlea (Bartzelona 1965) # [[Paloma Marín]] aurkezlea (?, XX. mendea) # [[Cristina Urgel]] aurkezlea (Soria 1979) # [[Kate del Castillo]] aktorea (Mexiko 1972) # [[Marisa Naranjo]] aurkezlea (Kanariak 1944) # [[Estela Giménez]] gimnasta (Madril 1979) # [[Manuela López García]] Maistra, poeta (Cacabelos, 1910-2005) # [[Jenny Nyström]] ilustratzailea (Suedia, 1854-1946) # [[Clara Maria Pope]] margolaria (Londres, 1767-1838) # [[Laurence Suhner]] idazlea eta artista (Geneva, 1968) # [[Anna Tigerhielm]] margolaria (Suedia, 1832-1906) # [[Trini Tinturé]] ilustratzailea (Lleida, 1938) # [[Henar Torinos]] Valladolid, 1985 # [[Elena Francisen kontsultategia]] emakumeentzako irratsaioa (Espainia 1947-1984) # [[Maruja Fernández]] irrati esataria (Kuba 1925-Bartzelona 2001) # [[Pepa Fernández]] kazetaria (Lleida 1965) # [[Mara Torres]] kazetaria, idazlea (Madril 1974) # [[Macarena Berlín]] kazetaria (Madril 1973) # [[Florence Rochefort]] historialari frantziarra (Suresnes, 1958) # [[Giovanna Garzoni]] margolaria (Italia 1960-1970) # [[Michaelina Wautier]] margolaria (Belgika c.1617-1689) # [[Louise Moillon]] margolaria (Frantzia 1610-1696) # [[Maria van Oosterwijck]] margolaria (Herbehereak 1630-1693) # [[Anne Vallayer-Coster ]] margolaria (Paris 1744-1818) # [[Marie-Victoire Lemoine]] margolaria (Paris 1754-1820) # [[Marie Gabrielle Capet]] margolaria (Frantzia 1761-1818) # [[Constance Mayer]] margolaria ( Frantzia 1775-1821) # [[Marie-Éléonore Godefroid]] margolaria ( Paris 1778-1849) # [[Lilly Martin Spencer]] margolaria ( EB1822-AEB 1902) # [[Clémentine Delait]] emakume bizarduna (Frantzia, 1865-1939) # [[María Folguera]] idazlea, eszena zuzendaria (Madril, 1984) # [[AveLina Pérez|Avelina Pérez]] Sortzaile eszenikoa (Oia, 1969) # [[Raquel García-Tomás]] musikagilea (Bartzelona, 1984) # [[Lola Blasco]] aktorea, idazlea eta antzerki zuzendaria (Alacant, 1983) # [[Marta Pazos]] eszena zuzendaria (Pontevedra, 1976) # [[Helena Tornero]] antzerkigilea (Figueras, 1973) # [[Helena Antonia]] emakume bizarduna (Lieja, 1550-1595) # [[Antonietta Gonsalvus]] emakume bizarduna (Frantzia, 1572-?) # [[Arantza Ozaeta Cortázar]] arkitektoa (Madril 1982) # [[Victoria Rodríguez]] aktorea (Madril 1931-2020) # [[Pilar Eyre]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1947) # [[Teresa Ribera ]] politikaria (Madril 1969) # [[Carolina Maria de Jesus]] idazlea, poeta, kronista (Brasil 1914-1977) # [[Jane Barnell]] emakume bizarduna (AEB 1871-1951) # [[Alice Elizabeth Doherty]] emakume bizarduna ( AEB 1887-1933) # [[Annie Jones ]] emakume bizarduna ( AEB 1865-1902) # [[Krao Farini]] emakume bizarduna (Laos 1876-AEB 1926 19) # [[Josephine Clofullia]] emakume bizarduna (Suitza 1829-1875) # [[Pilar Pedraza]] idazlea, irakaslea (Toledo 1951) # [[Carmen Linares]] flamenko-abeslaria (Linares 1951) # [[María Pagés]] dantzaria, koreografoa (Sevilla 1963) # [[Ellen MacArthur]] nabigatzailea (EB 1976) # [[Aurora Vargas]] flamenko-dantzaria, kantaria ( Sevilla 1956) # [[Bernarda de Utrera]] flamenko-kantaria (Utrera 1927-2009) # [[Fernanda de Utrera]] flamenko-kantaria (Utrera 1923-2006) # [[La Serneta]] flamenko kantaria (Cádiz 1837-Utrera 1912) # [[Caroline van der Plas]] kazetaria, politikaria (Herbehereak 1967) # [[Marta plana]] Australiara eramandako emakumeak (1960-1963) # [[Arlette Farge]] historialari frantsesa (Charleville - 1941) # [[Bibia Pavard]] historialari frantsesa (1980) # [[Maddalena Casulana]] musikagilea (Italia, 1544-1590) # [[Lucinda Williams ]] egile abeslaria (AEB 1953) # [[Ivette Nadal ]] egile abeslaria, poeta (Bartzelona 1988) # [[Blanca Llum Vidal]] poeta (Bartzelona 1986) # [[Núria Martínez-Vernis]] poeta (Bartzelona 1976) # [[Montse Castellà]] egile abeslaria, aktibista (Tarragona 1976) # [[Rosa Regàs]] idazlea (Bartzelona 1933) # [[Georgina Regàs]] sukaldaria, idazlea (Bartzelona 1932-Girona 2022) # [[Carme Canela]] jazz-abeslaria (Bartzelona 1962) # [[Sheila Jordan]] jazz- abeslaria (AEB 1928) # [[Galina Balashova]] arkitektoa, diseinatzailea (Errusia 1931) # [[Urška Djukić]] zinema-zuzendaria, gidoilaria (Eslovenia 1986) # [[Asha Haji Elmi]] politikaria, aktibista (Somalia, 1962) # [[Joana Afonso]] diseinatzailea, ilustratzailea (Portugal 1989) # [[Cani Fernández Vicién]] abokatua (Cartagena 1963) # [[Mar Sodupe]] aktorea (Kanariak 1972) # [[Pepa Aniorte]] aktorea, abeslaria (Alacant 1972) # [[Toni Morillas]] politikaria, feminista (Jaen 1982) # [[Clementina Díez de Baldeón]] irakaslea, politikaria (Ciudad Real 1953) # [[Consuelo Rumí]] psikologoa, irakaslea, politikaria (Almeria 1957) # [[Anita Gutbrod]] igerilaria (Argentina 1903-1967) # [[Lita Tiraboschi]] igerilaria, irakaslea, idazlea (Argentina 1917-1972) # [[Pilar Geijo ]] igerilaria (Argentina 1984) # [[Lilian Harrison]] igerilaria (Argentina 1904-1993) # [[Enriqueta Agut Armer]] 2. errepublikako(Castelló, 1912-Mexiko, 1998) # [[Concepción Alfaya]] 2. errepublikako maistra (Madril, 1886-1945) # [[Elvira Navarro]] idazlea (Huelva, 1978) # [[Alba Carballal|Alva Carballal]] idazlea (Lugo, 1992) # [[Marie Equi]] medikua, aktibista (AEB,1872-1952) # [[Maria Baldó|María Baldó]] 2. Errepublikako maistra (Albacete, 1884-Toulouse, 1964) # [[María Braña de Diego|Maria Braña de Diego]] 2. Errepublikako maistra (Madril, 1912-2007) # [[Carmen Castilla Polo]] 2. Errepublikako maistra (Logroño, 1895-Madril, 1979) # [[Alba Sotorra Clua]] zinema zuzendaria (Reus, 1980) # [[Carmen Hermosín]] politikaria (Sevilla 1945) # [[Magdalena Valerio]] legelaria, politikaria (Caceres 1959) # [[Mar Moreno]] legelaria, politikaria, idazlea (Jaen 1962) # [[Teresa Jiménez Vílchez]] irakaslea, politikaria (Granada 1962) # [[Fuensanta Coves]] irakaslea, politikaria (Alacant 1961) # [[Irene García]] politikaria (Cádiz 1980) # [[Marina Vega]] espioia, nazi harrapatzailea (Cantabria 1924-Madril 2011) # [[Braulia Cánovas]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Murtzia 1920- Bartzelona 1993) # [[Conchita Ramos]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Lleida 1925-Frantzia 2019) # [[Alfonsina Bueno]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Zaragoza 1904- Frantzia1979) # [[Margoth Escobar]] Ingurumen eskubideak eta indigenen aldeko aktibista (Ekuador, 1954) # [[Mercedes Escribano Pérez]] Bigarren Errepublikako maistra (Valdeganga, 1888-Madril, 1958) # [[Carmen García del Diestro]] Bigarren Errepublikako maistra, pedagogoa (Santander, 1908-Madril, 2001) # [[Elsa López]] idazlea, poeta (Fernando Poo, 1943) # [[Elena Gallego Abad|Elena Gallego]] kazetaria, idazlea (Teruel, 1969) # [[Ana Vanessa Gutiérrez]] asturierazko idazlea (Mieres, 1980) # [[Elsa Fernández]] galizierazko idazlea (Buenos Aires, 1933-1964) # [[Avelina Valladares]] galizierazko idazlea (A Estrada 1825.1902) # [[Violeta Friedman]] aktibista, bizirik atera Auschwitzetik (Errumania 1930- Madril 2000) # [[Constanza Martínez Prieto]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Madril 1917-Bartzelona 1997)) # [[Laura Seco]] politikaria (Cádiz 1971) # [[María Teresa Fernández de la Vega]] magistratua, politikaria (Valentzia 1949) # [[Esperanza Oña]] politikaria (Sevilla 1957) # [[Nuria Espallargas]] ikertzailea (Bartzelona 1979) # [[Rosario de Velasco]] margolaria (Madril 1904-Bartzelona 1991) # [[Marga Gil Roësset]] eskultorea, ilustratzailea, poeta (Madril 1908- 1932) # [[Ángeles Santos Torroella]] margolaria (Girona 1911- Madril 2013) # [[Delhy Tejero]] margolaria (Zamora 1904- Madril 1968) # [[Lauren Bastide]] Frantziako kazetaria eta ekintzaile feminista (Orleans, 1980) # [[Lima Aafshid]] idazle eta poeta (Afganistan, ?) # [[Adelaide Estrada]] Mediku, zientzialari eta aktibista (Portugal, 1898-1979) # [[Martha P. Falconer]] Aktibista, gizarte-langilea (AEB, 1862-1941) # [[Tamara Alves]] artista, muralista, ilustratzailea, tatuatzailea (Portugal 1983) # [[Rada Akbar]] artista (Afganistan, 1988) # [[Maria Lucília Estanco Louro]] irakasle eta aktibista (Portugal, 1922-2018) }} ==='''Berriak 2023''' ('''otsaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Toda Likona]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Mari Juan Mezeta]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Maria Perez Larrinaga]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Olatz Urkia]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Donostia, 1986) # [[Helena Barrenetxea]] ----'''SORTUA''' zestalaria (Durango, 2007) # [[María Flores]] ----'''SORTUA''' 1824an bere askatasuna lortu zuen esklabua (Eivissa, 1775-?) # [[Zorione Erezuma]] ----'''SORTUA''' poeta (Bilbo, 1969) # [[Charo Roquero]] ----'''SORTUA''' historialaria (Donostia) # [[Maritxu Negelua]] ----'''SORTUA''' idazlea, pastoralgilea (Zuberoa, 1999) # [[Mari Tere Alberdi]] ef--'''SORTUA''' sukaldaria, tabernaria, aktorea (Berriz) # [[Fabiola Gutiérrez]] ----'''SORTUA''' idazle (Bolivia, 1989) # [[Carmen Castro Cardús]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako "zaintzaile" (Huesca, ?-1948) # [[Maider Galardi]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta ikerlaria (Lasarte-Oria, 1995) # [[Antoñita La Singla]] dantzaria (Bartzelona 1948) # [[La Sordita]] dantzaria (Cádiz XIX.mendea-XX.mendea) # [[Amal Aden]] idazle ekintzailea (1983, Somalia) # [[Iola Leal Riesco]] ingumenaren aldeko ekintzailea (Lugo, 1977) # [[Sol León]] dantzaria, koreografoa (Kordoba ç 1919) # [[Sara Lezana]] dantzaria (Madril 1948) # [[Cristina Llorente]] dantzaria, abeslaria, aktorea (Valladolid 1985) # [[Isabel Llull]] dantzaria, maistra (Palma 1946) # [[Sara Luzita]] dantzaria (Espainia 1922) # [[Bárbara Lys]] dantzaria (Balearrak 1946) # [[Claudia Salas]] aktoreak (Madril 1977) # [[Carlota Pereda]] film-zuzendaria, gidoilaria (Madril 1975) # [[Esther Cañadas]] modeloa (Albacete 1977) # [[Joselyn Brea]] kirolaria (Venezuela/Galizia 1994) # [[Donna Karan]] moda-diseinatzailea (AEB 1948) # [[Eva Copa]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Bolivia 1987) # [[Adrienne Avril de Sainte-Croix]] Frantziako filantropo eta feminista (1855 - 1936) # [[Zahra Mohammadi]] BBCren 100 emakumeak 2022 Kurdinstango irakaslea errepresaliatua (1990) # [[Layli]] BBCren 100 emakumeak 2022 Irango ekintzaile feminista errepresaliatua (2002) # [[Wegahta Gebreyohannes Abera]] BBCren 100 emakumeak 2022 Etiopiako langile humanitarioa (xxxx) # [[Victoria Baptiste]] BBCren 100 emakumeak 2022 Estatu Batuetako erizaina (xxxx) # [[Velmariri Bambari]] BBCren 100 emakumeak 2022 Indonesiako Sexu-indarkeriaren kontrako ekintzailea (1980) # [[Tamana Zaryab Paryani]] BBCren 100 emakumeak 2022 Afganistango kazetaria eta youtuberra (1997) # [[Alice Pataxó]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil, 2001) # [[Erika Hilton]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil, 1992) # [[Zahra Joya]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Agfanistan, 1992) # [[Velia Vidal]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Kolonbia, 1982) # [[Roza Salih]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Eskozia.1989) # [[Cecilia Patricia Flores Armenta]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Mexiko XX. mendea) # [[Mirta Nuñez]] espainaiko gerra zibilaren historialaria (Kuba, 1956) # [[Mirta Díaz-Balart]] Mirta Nuñezen ama eta Fidel Castroren lehenengo emaztea (Habana, 1928) # [[Jane Misme]] Kazetari eta feminista frantsesa (1865-1935) # [[Judith Heumann]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Filadelfia, 1947) # [[Asonele Kotu]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Hegoafrika, ? ) # [[Nathalie Becquart|Natahalie Becquart]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Frantzia, 1969) # [[Ida Holz]] informatikaria (Uruguai, 1935) # [[Simone Tebet]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil 1970) # [[Ferenice de Rodas]] ama (Grezia, K.a. 396-K.a. V. mendea) # [[Lashana Lynch]] aktorea (Londres 1987) # [[Giuseppa Barbapiccola]] filosofoa, poeta, itzultzailea (Italia, 1702-1740) # [[Taisia Bekbulatova]] kazetaria, BBCren 100 emakumeak 2022 (Errusia, xxxx) # [[Suvada Selimović]] ekintzailea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Bosnia, 1965) # [[Shonda Rhimes]] gidoilaria, fil-zuzendaria (AEB 1970) # [[Beatrice Fihn]] arma-nuklearren aurkako aktibista ( Suedia 1982) # [[Tania Álvarez Yates]] kanoalaria (Pontevedra 1994) # [[Tania Fernández García]] kanoalaria (Lugo 1992) # [[Blanca Paloma]] abeslaria (Alacant 1989) # [[Alice Wonder]] abeslaria ( Madril 1998) # [[Olga Xirinacs]] idazlea (Tarragona 1936) # [[Bikimel]] kantautorea (Bartzelona 1976) # [[Luján Argüelles]] aurkezlea (Asturias 1977) # [[Virginia Díaz]] kazetaria (Madril 1974) # [[Kristina Berdínskikh]] kazetaria, BBCren 100 emakumeak 2022 (Ukraina) # [[Kadri Keung]] moda-diseinatzailea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Hong Kong) # [[Leonor Ferrer Girabau]] delineatzailea (Bartzelona, 1894-1953) # [[Fatima Sheikh]] hezitzailea (India, 1831-1900) # [[Jana Zinkevytx|Iana Zinkevitx]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Ukraina, 1995) # [[Chanel Contos]] sexu-erasoen aurkako aktibista BBCren 100 emakumeak 2022 (Australia) # [[Aye Nyein Thu]] mediku aktibista BBCren 100 emakumeak 2022 (Birmania, 1996) # [[Judy Kihumba]] zeinu-hizkuntzako interpretea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Kenya) # [[Paula Púa]] gidoilaria (Valentzia 1992 # [[Minerva Piquero]] kazetaria (Asturias 1967) # [[Beatriz Pécker]] kazetaria (Madril 1955) # [[Luisa Alberca]] irrati-nobelagilea (C.Real 1920-Logroño 2006) # [[Vira Silenti]] aktorea (Italia 1931-2014) # [[Clementina Albéniz|Clementina Albeniz]] maistra errepublikarra (Madril, 1853-1946) # [[Ana Canalias Mestres]] maistra errepublikarra (Zaragoza, 1886-1934) # [[Angelina Colubret]] maistra errepublikarra (Badalona, 1910 -Torroella, 1998) # [[Isabel Esteban Nieto]] maistra errepublikar eraila (Palentzia, 1893-1936) # [[Sofia Polo Giménez]] maistra errepublikar eraila (Zaragoza, 1904-Palentzia, 1936) # [[Cirila Ubaldina García Díaz]] maistra errepublikar eraila (Salamanca, 1893-Palentzia, 1936) # [[Samara Joy]] jazz abeslaria (AEB 1998) # [[Sarah Kane]] antzerkigilea (EB 1971-1999) # [[Toñi Salazar]] abeslaria (Badajoz 1963) # [[Encarna Salazar]] abeslaria (Badajoz 1961) # [[Lina Meruane]] Idazlea (Txile 1970) # [[Nelly Meruane]] aktorea, irakaslea (Txile1927-2018 19) # [[Teresa Laespada]] ikertzailea (Bilbo 1965) # [[Ana Santos Aramburo]] liburuzaina (Zaragoza 1957) # [[Glòria Pérez-Salmerón]] liburuzaina (Bartzelona 1958) # [[Susana Fortes]] idazlea (Pontevedra 1959) # [[Ana Belén Fortes]] idazlea (Pontevedra 1967) # [[Genara Fernández García|Genera Fernández Garcia]] maistra fusilatua (León, 1903-1941) # [[Josefa García Segret|Josefa Garcia Segret]] maistra errepublikarra (Tui, 1900-Oliveros, 1986} # [[Gertrudis Ríos Marín|Gertrudis Rios Marín]] torturatu eta exekutatuko maistra (Cádiz, 1901-1936) # [[Benita Gil]] maistra erbesteratua (Teruel, 1913-Praga, 2015) # [[Carmen Hombre Ponzoa|Carmen Hombre Pouzoa]] maistra fusilatua (Cádiz, 1898-1936) # [[Elisa López Velasco]] maistra berritzailea (Málaga, 1884-1936??) # [[Sirisha Bandla]] BBCren 100 emakumeak 2022, ingeniari aeronautikoa (India 1988) # [[Nazanin Zaghari-Ratcliffe]] BBCren 100 emakumeak 2022, iraniar-britaniar hiritarra (Tafresh 1978) # [[Narges Mohammadi]] BBCren 100 emakumeak 2022, eskubideen aldeko ekintzailea (Persia 1972) # [[Palmira Pla Pechovierto]] maistra, pedagogoa eta polikaria (Teruel, 1914-Castlló, 2007) # [[Emilia Elias Herrando|Emilia Elias Herrando]] maistra, pedagogoa (Madril, 1898 - Mexiko, 1976) # [[Veneranda Manzano]] maistra, politikaria, erbesteratua (Asturias, 1893-1992) # [[Guillermina Medrano]] maistra eta politikaria (Albacete, 1912-Valencia, 2005) # [[Marguerite Durand (feminista)]] kazetari, aktore, politikari eta feminista frantsesa (1864 - 1936) # [[Jane Rigby]] BBCren 100 emakumeak 2022 Astrofisika estatubatuarra (EEUU, XXXX) # [[Iryna Kondratova]] BBCren 100 emakumeak 2022 Anestesiologa eta pediatra (Ukrania, XXXX) # [[Constance Tipper]] metalurgikaria (Erresuma Batua, 1894-1995) # [[Johanna Döbereiner]] ingeniari agronomoa (Brasil, 1924-2000) # [[Txell Alarcón]] saskibaloi jokalaria (Bartzelona 2003) # [[Maider Castellano]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 2003) # [[Gregoria Canelo de Paredes]] 'chinato' dialekto hiztuna (Caceres 1861-1917) # [[Marina Ortiz de Zárate]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 1999) # [[Chatrice White]] saskibaloi jokalaria (AEB 1996) # [[Ana Laverón]] aeronautiko ingeniaria(Espainia XX. mendea) # [[Isaura Clavero]] 1. emakume aeronautiko ingeniaria (Vigo XX. mendea) # [[Parinoush Saniee]] idazlea (Iran 1949) # [[Elena Barraquer Compte]] oftalmologoa (Bartzelona 1954) # [[Jimena Quirós]] 1. emakume ozeonografoa (Almeria 1899-Madril 1983) # [[Isabelle Junot]] aktorea (AEB 1991) # [[Tamara Falcó]] moda-diseinatzailea (Madril 1981) # [[Micaela Navarro]] politikaria (Jaen 1956) # [[Ibijoke Faborode]] BBCren 100 emakumeak 2022, politikaria (Nigeria XX. mendea) # [[Gohar Eshghi]] BBCren 100 emakumeak 2022, ekintzailea (Iran 1946-2002) # [[Fatima Amiri]] BBCren 100 emakumeak 2022, ikaslea (Afganistan, 2005) # [[Carmen Muñoz Manzano]] Bigarren Errepublikako maistra eta idazlea (Cáceres, 1906-Coruña, 2002) # [[Carmen García de Castro]] Bigarren Errepublikako maistra eta pedagogoa (Almería, 1886-1969) # [[Isabel González Turmo]] antropologoa (Espainia XX. mendea) # [[Elvira Álvarez de Ceballos]] dama (Espainia XIV. mendea -1372) # [[Difficult Women]] emakume kabareta (Australia) # [[Mehreen Faruqi]] politikaria (Pakistan 1963) # [[Katarina Zec]] saskibaloi jokalaria (Serbia 1997) # [[Mariana Barassi]] film-zuzendaria (Argentina 1977) # [[Vic Echegoyen]] idazlea (Madril 1969) # [[Claudia Zapata]] historialaria (Txile 1975) # [[Christiane Félip Vidal]] idazlea (Frantzia 1950) # [[Katherine Kurtz]] idazlea (AEB 1944) # [[Juana Ontañón eta Valiente|Juana Ontañon y Valiente]] Bigarren Errepublikako maistra (Madril, 1886-Mexiko, 1972) # [[Wally Funk]] astronauta (AEB 1939) # [[Ida Ørskov]] bakteriologoa (Danimarka 1922- 2007) # [[Alice Lee]] matematikaria (EB 1858-1939) # [[Elizabeth Scott]] matematikaria (AEB 1917-1988) # [[Ainhoa Achutegui]] zuzendari artistikoa ( Venezuela 1978) # [[Akwaeke Emezi]] idazlea (Nigeria 1987) # [[Leia Dongue]] saskibalio jokalaria (Mozambike 1991) # [[Mónica Bruckmann]] soziopolitologoa (Peru XX. mendea) # [[Claude Ber]] poeta (Frantzai 1948) # [[Nadia Yala Kisukidi]] filosofoa (Belgika 1978) # [[Ana Carrique]] musikagilea ( Argentina 1964) # [[Cristina Montserrat Hendrickse]] abokatua, irakaslea (AEB 1964) # [[Kristina Higgins]] saskibaloi jokalaria (AEB 1994) # [[Joy Alexis Brown-Adams]] saskibaloi jokalaria (Guyana 1993) # [[Dona Tututa]] piano-jolea (Cabo Verde 1919-2014) # [[Yolanda Morazzo]] poeta (Cabo Verde 1927-Lisboa 2009) # [[Tuna Mascarenhas]] kimikaria, aktibista, 1. dama (Cabo Verde 1944-2009) # [[Kate Asabuki]] aktore pornoa (Tokio 1962) # [[Celina Pereira]] abeslaria, kontalaria (Cabo Verde 1940-Lisboa2020) # [[Athaliah Molokomme]] fiskala (Botswana 1959) # [[Constance Cummings-John]] politikaria (Sierra Leona 1918-Londres 2000) # [[Aspásia Camargo]] politikaria (Brasil, 1946 19) # [[Rachael Blackmore]] Jokey-a (Irlanda 1989) # [[Lívia Járóka]] 1. emakumezko ijito eurodiputatua (Hungaria 1974) # [[Clare Marie Hodges]] AEBko 1. emakumezko basozaina (AEB 1890-1970) # [[Consuelo González Ramos]] kazetaria, erizaina, feminista (Zamora, 1877-Madril, 1956) # [[Esperanza Rodríguez Cerdán]] Bigarren Errepublikako maistra erbesteratua (Madril, 1892-Valentzia,1984) # [[Rosa Roig]] Bigarren Errepublikako maistra (Tarragona, 1890-Bartzelona, 1969) # [[Pilar Salvo Giménez|Pilar Salvo]] Bigarren Errepublikako maistra fusilatua (Zaragoza, 1889-1936) # [[Amalia Torrijos]] Bigarren Errepublikako maistra eta alkatea (Sevilla, 1911- ???) # [[Ekaterina Lermontova]] Paleontologoa (SESB, 1889-1942) # [[Eva Mameli Calvino]] Botanikaria (Italia, 1886-1978) # [[Heike Freire]] filosofoa, aktibista (Espainia, ??) # [[Sabrina Sánchez]] kazetaria, sexu langilea (Mexiko 1981) # [[Karine Espineira]] soziologoa, trans ekintzailea (Txile 1967) # [[Nadia Ferreira]] modeloa, enpresaburua (Paraguai 1999) # [[Elena Sánchez Caballero]] kazetaria (Madril 1957) # [[Pilar Martín Fernández]] immunologia ikertzailea (Madril 1973) # [[Maruja Torres]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1943) # [[Nya de la Rubia]] abeslaria, aktorea (Sevilla 1986) # [[Aryna Sabalenka]] tenislaria (Bielorrusia 1998) # [[Aliaksandra Sasnovih]] tenislaria (Bielorrusia 1994) # [[Lucia Stecher]] ikertzailea (Txile XX. mendea) # [[Elena Oliva]] soziologoa, ikertzailea (Txile 1982) # [[Gendengarjaa Baigalimaa]] onkologoa (Mongolia XX. mendea) # [[Elena Moreno Zaldibar]] saskibaloi jokalaria (Donostia 1959) # [[Tanaya Mechelle Atkinson]] saskibaloi jokalaria (AEB 1996) # [[Kinu Nishimura]] ilustratzailea (Japonia 1969) # [[Asunción Linares]] paleontologoa (Granada, 1921-2005) # [[Sylvie Denis]] idazlea # [[Marguerite Durand (hizkuntzalaria)]] hizkuntzalarieta fonetikalari frantziarra (1904) # [[Jeanne Chauvin]] abokatu eta feminista frantsesa (1862-1926) # [[Soraya Prieto Fernández]] kimikaria (Gasteiz 1979) # [[Maimouna Diarra]] saskibaloi jokalaria (Senegal 1991) # [[Esther Yáñez González - Irun]] Armadako 1. emakumea eta gerra ontzi kapitaina (Cádiz 1971) # [[María José Escalona]] informatikaria (Sevilla 1976) # [[Helena Viñes]] ekonomialaria (Espainia, XX. mendea) # [[María Jesús Almazor]] Telekomunikazio ingeniaria, CEO ( Brtzelona 1970) # [[Karen Gaines]] ziberdefentsan aditua, CEO (XX. mendea) # [[Silvia Albert Sopale]] aktore, zuzendari (Donostia 1976) # [[Midi Achmat]] LGTB aktibista (Hegoafrika, 1964) # [[Shiva Nazar Ahari]] giza eskubideen aldeko aktibista (Irán, 1984) # [[Leoncia Gómez Galán]] zerbitzaria, 'vocera' (Caceres 1903-1986) # [[Irma Estrada Silva]] autodefentsa irakaslea (El Salvador ?) # [[Anália de Victória Pereira]] politikaria ( Angola 1941-2009) # [[Belita Palma]] abeslaria (Angola 1932-1988) # [[Luzia Inglês Van-Dúnem]] politikaria (Angola 1948) # [[Margarida Rosa da Silva Izata]] diplomazialaria (Angola 1958) # [[Ana Clara Guerra Marques]] dantzaria (Angola 1962) # [[Luísa Rogério]] kazetaria (Angola 1967) # [[Lourdes Van-Dúnem]] musikaria (Angola 1935-2006) # [[Arlete Leona Chimbinda]] politikaria, irakaslea (Angola 1960) # [[Silvia Lutucuta]] Kardiologoa, ministroa (Angola 1968) # [[Josefa Sacko]] agronomoa, enbaxadorea (Angola XX. mendea) # [[Vera Daves]] ekonomialaria, ministroa (Angola 1984) # [[Catherine Austin Fitts]] bankaria (AEB 1950) # [[Marjorie Rice]] matematikaria (AEB, 1923-2017) # [[Liliana Colanzi]] idazle eta editorea (Bolivia, 1981) # [[Magela Baudoin]] idazle (Bolivia, 1973) # [[Trementinaireak]] sendatzeko produktu naturalen saltzaile ibiltariak (Katalunia XIX. mendea-XX. mendea) # [[Eloísa del Pino Matute]] zientzialari soziala, ikertzailea (Espainia XX. mendea) # [[María Luisa López Grigera]] filologoa (Coruña 1926) # [[Paula Dapena Sánchez]] futbolaria (Pontevedra 1996) # [[ASPEGI elkartea]] emakume profesionalena, enpresariena (Gipuzkoa 1998) # [[Sari Arponen]] medikua (Finlandia 1977) # [[Carolina Iglesias]] umoregilea, gidoilaria, youtuberra (Coruña 1993) # [[Berta Collado]] kazetaria, aurkezlea (Toledo 1979) # [[Yola Mamani]] komunikatzailea (Bolivia, 1984) # [[Hélène Dutrieu]] txirrindulari, hegazkinlari (Belgika-Frantzia, 1877-1961) # [[Virginia Ayllón]] idazle (Bolivia, 1958) # [[Begonya Pozo]] idazlea (Valentzia 1974) # [[Carmelina Sánchez-Cutillas]] idazlea (Madril 1921- Valentzia 2009) # [[Beatriu Civera]] idazlea (Valentzia 1914-1995) # [[Ana María Ibars]] idazlea, maistra (Valentzia 1892-1965) # [[Raquel Payá]] pedagogoa (Valentzia 1919-1972) # [[Alison Spedding]] antropologoa (Ingalaterra/Bolivia, 1962) # [[Margaret W. Rossiter]] emakumeen historialaria ( AEB 1944) # [[Maria Beneyto]] idazlea, poeta (Valentzia 1925-2011) # [[María Villén]] 2. Errepublikako maistra (Burgos 1871-Valentzia 1961) # [[Lindaura Anzoátegui]] idazle (Bolivia, 1846-1898) # [[Yolanda Bedregal]] poeta (Bolivia, 1913-1999) # [[María Virginia Estenssoro]] poeta (Bolivia, 1902-1970) # [[Hilda Mundy]] poeta (Bolivia, 1912-1980) # [[Concha Peña Pastor]] bigarren errepublikako maistra eta abokatua (Ciudad Real, 1906-Panama, 1960) # [[Elpidia Polo Ovejas]] bigarren errepublikako maistra errepresaliatua (Valladolid, 1890-Madrid, 1988) # [[Carmen Valero Gimeno]] bigarren errepublikako maistra eta pedagogo errepresaliatua (Silla, 1893-1962) # [[Rosa Menéndez]] zientzialaria, 1. emakumea CSIC burua (Asturias 1956) # [[Dulceida]] interneteko ospetsua (Bartzelona, 1989) # [[Juana Macías]] film-zuzendaria, gidoilaria (Madril 1971) # [[Brisa Fenoy]] musikaria, DJ, modeloa (Cádiz 1991) # [[María Vargas Montoya]] enologoa (Haro 1971) # [[María Vargas Fernández]] flamenko abeslaria (Cádiz 1947) # [[Laura Alonso Cancho]] poeta (Santander 1978) # [[Dina Abouzeid Sariñena]] badminton entrenatzailea (Zaragoza 1979) # [[Agostina Burani]] saskibaloi jokalaria ( Argentina 1991) # [[Carmen Ybarra Careaga]] enpresaburua, markesa (Espainia 1963) # [[María José Álvarez Mezquíriz]] EULEN enpresaburua (Bilbo 1957) # [[Margaret H. Wright]] matematikaria (AEB, 1944) # [[Katharine Way]] fisikaria (AEB, 1902-1995) # [[Paola Velasco Pinedo]] Boliviako 1. emakume piloto komandantea (1988) # [[Xian (aktibista)]] LGTB aktibista (Txina, ?) # [[Laura Hojman]] gidoilaria, film zuzendaria (Sevilla 1981) # [[Bibisara Assaubayeva]] xake jokalaria (Kazakhstan 2004) # [[Anne L'Huillier]] fisika atomikoko irakaslea (Frantzia/Suedia 1958) # [[Tamara Rojo]] datzaria, koreografoa (kanada/Espainia 1974) # [[Elena S. Sánchez]] kazetaria (Toledo 1979) # [[Patricia Pardo]] kazetaria (Galizia 1983) # [[Sonsoles Ónega]]kazetaria, idazlea (Madril 1970) # [[Cristina Ónega]] kazetaria (Madril 1975) # [[Tatiana Afanásieva]] matematikari eta fisikaria (Ukraina-Herbereheak, 1876-1964) # [[Lilli Suburg]] kazetaria (Estonia, 1841-1930) # [[Esther Szekeres]] matematikaria (Hungaria-Australia, 1910-2005) # [[Irene Falcón|Irene Falcon]] kazetaria, Dolores Ibarruriren idazkaria (Madril, 1907-1999) # [[Enriqueta O'Neill|Enriqueta O´Neill]] aktore eta idazlea (Madril, 1909-Bartzelona, 1972) # [[Encarnación Fuyola Miret]] Bigarren errepublikako maistra (Huesca, 1907-Mexiko, 1982) # [[Anoka Primrose Abeyrathne]] kontserbazionista, gizarte ekintzailea (Sri Lanka, 1991) # [[Mar Abad]] kazetaria (Almeria 1972) # [[Marion Koopmans]] albaitaria, birologoa (Herbehereak 1956) # [[Carme Valls]] mediku eta politikaria (Bartzelona,' 1945) # [[Anne Anderson]] ilustratzailea (Eskozia, 1874 - 1930) # [[Eva Furnari|Eva Furmari]] ilustratzailea (Erroma, 1948) # [[Matilde Hidalgo]] mediku, poeta, sufragista (Ekuador 1889-1974) # [[Eva Soriano]] komediantea, aurkezlea (Tarragona 1970) # [[Cecilia Ansaldo]] idazlea (Ekuador 1949) # [[Melissa Lucio]] heriotza zigor polemikoan kondenatua (AEB 1968) # [[Carmen Barbarà]] komikigilea eta irudigilea (Bartzelona, 1933) # [[Amelia Bauerle|Amelia Banerle]] komikigilea (Londres, 1873-1916) # [[Pauline Baynes]] liburu ilustratzailea (Sussex, 1922-2008) # [[ Pamela Adie]] LGBT aktibista (Nigeria, 1984) # [[ Christine Ahn]] Bakearen aldeko aktibista (Hego Korea, XX. mendea) # [[Celia Viñas]] poeta, pedagogoa (Lleida-Almeria, 1915-1954) # [[Chipita Rodriguez]] heriotza zigorrez urkatua eta 100 urtera barkatua (AEB 1799-1863) # [[Elsa Beskow]] idazlea eta ilustratzailea (Suedia, 1874-1953) # [[Mary Agnes Chase]] botikaria eta ilustratzailea (EEBB, 1869-1963) # [[María Conejo]] ilustratzailea (Mexiko, 1958) # [[Eréndira Derbez]] ilustratzailea, idazlea (Mexiko, 1991) # [[Kate Greenaway]] ilustratzailea, idazlea (Londres, 1846-1901) # [[Elizabeth Shippen Green]] ilustratzailea (EEBB, 1871-1954) }} ==='''Berriak 2023''' ('''urtarrila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Elorriaga]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Busturia, 1980) # [[Aiora Zabala]] ----'''SORTUA''' zientzialaria (1982) # [[Alazne López]] --ef'''SORTUA''' dantzaria (Bilbo, 1993-Alemania, 2015) # [[Ana Borderas]] ef--''SORTUA''' kazetaria, irrati-esataria (Eibar, 1962) # [[Anna Fernandez de Paco]] ef--'''SORTUA''' zinemagilea (Bartzelona, 1981) # [[Belén Balerdi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1937-1982) # [[Berenice Lopez Reyes]] ef--'''SORTUA''' enpresaburua (Mexiko, 1989) # [[Bonifacia Zuazola]] efef'''SORTUA''' erraketista (Azkoitia, 1915-2012) # [[Consuelo Osa]] efef'''SORTUA''' erraketista Mutriku (1922-2015) # [[Durangoko Emakumeen Kartzela]] '''SORTUA''' (1939-1940) # [[Eladia Balerdi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1942-1997)) # [[Garbiñe Balerdi]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1935) # [[Garbiñe Ortega]] ----'''SORTUA''' zinema komisarioa (Gasteiz, 1981) # [[Gloria Agirrezabalaga]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1922) # [[Ignacia Idoate Iragui]] efef'''SORTUA''' moja (Orikain, 1900 - Madril, 1975) # [[Iñasi Illarramendi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Zarautz, 1919-2005) # [[Josefa Egaña]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1923) # [[Juncal Alzugaray]] ef--'''SORTUA''' Fisioterateupa eta asmatzailea (Bilbo, 1981) # [[Justa Domínguez de Vidaurreta e Idoy]] efef'''SORTUA''' moja (Azpeitia, 1975- Madril, 1958) # [[Koldobike Gezala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Lezo, 1917) # [[Marcelina Zabala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1923) # [[Margarita Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1925-Fuengirola, 2019) # [[Mari Beraza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Anoeta, 1929 -Mexiko, 1986) # [[Maria Josefa Navascues]] efef'''SORTUA''' erraketista (Errenteria, 1924-2011) # [[Maria Teresa Egaña]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1925) # [[Mercedes Agirrezabalaga]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1928) # [[Mercedes Zubikaray]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1920-1983) # [[Merche Olabe]] ef--'''SORTUA''' margolaria (Bilbo, 1957) # [[Milagros Uranga]] efef'''SORTUA''' erraketista (Mutriku, 1918-1992) # [[Pilar Zabala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1926-1945) # [[Rafaela Etxaniz]] efef'''SORTUA''' erraketista (Azkoitia, 1926-213) # [[Saelia Aparicio]] ----'''SORTUA''' artista (Valladolid, 1982) # [[Victoriana Aizpuru]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Errezil, 1919) # [[Zornotzako Emakumeen Kartzela]] '''SORTUA''' (1938-1947) # [[Ada Hitchins]] kimikaria (Ingalaterra, 1891-1972) # [[Adèle Esquiros]] Frantziako idazle eta kazetari feminista (1819-1886) # [[Africa González Fernández]] medikua, inmunologoa (Madril 1962) # [[Agrippina Vagánova]] ballet-maistra (Errusia, 1837-1951) # [[Aïcha Chenna]] emakume eskubideen aktibista (Maroko 1941-2022) # [[Aída Gómez]] dantzaria (Madril, 1967) # [[Aida Pierce]] komediantea (Mexiko, 1956) # [[Ainhoa Sanz Rodríguez|Ainhoa Sanz]] mendi korrikalaria (Urretxu, 1989) # [[Alba Gutiérrez]] dantzaria, aktorea ( Madril 1994) # [[Alice H. Parker]] asmatzailea (EEBB 1895-1920) # [[Alicia Barrié]] vedettea (Txile 1915- AEB 2002) # [[Alicia Vignoli]] vedettea (Lima 1911-Argentina 2005) # [[Almudena Ariza]] korrespontsala (Madril, 1963) # [[Alyson Eckmann]] aktorea (AEB 1990) # [[Amalia Iglesias]] idazlea, poeta (Menaza, 1962) # [[Ana Goya]] dantzaria, aktorea (Iruñea 1962) # [[Ana José Cancio]] kazetaria (Palentzia 1960) # [[Ana Orantes]] genero-indarkeriaren biktina (Granada 1937-1997) # [[Ana Rujas]] aktorea (Madril 1989) # [[Angela Burdett-Coutts]] filantropoa, pintura-bildumagilea (Londres, 1814-1906) # [[Ángela T. Leiva Sánchez]] botanikaria (Kuba 1948-2014) # [[Àngels Ribé]] artista kontzeptuala (Bartzelona 1943) # [[Anna Jaclard]] Errusiar sozialista eta feminista iraultzailea (1843 - 1887) # [[Anna Maurizio]] biologoa (Suitza 1900-1993) # [[Annie Oakley]] tiratzailea (AEB, 1860-1926) # [[Antonia Gimeno Travesset]] saskibaloi jokalaria eta entrenatzailea (Bartzelona, 1941) # [[Antonia Torre Yela]] 14. arrosa. Fusilatua (Madril, 1922-1940) # [[Asha Lul Mohamud Yusuf]] poeta (Somalia, XX. mendea) # [[Azucena Hernández]] aktorea (Sevilla 1960-Guadalajara 2019) # [[Barbara Navarro]] legelaria, CEO (Madril 1974) # [[Bélgica Adela Mirabal]] biziraun zuen Mirabal ahizpa bakarra (Dominikar Errepublika, 1925-2014) # [[Belle Starr]] Mendebaldeko bidelapurra (AEB, 1848-1889) # [[Beth (abeslaria)]] (Bartzelona 1981) # [[Bianca Ceva]] erresistentziaren kidea (Italia, 1897-1982) # [[Blanche Lefebvre]] 1871ko Parisko Komunako ekintzailea # [[Carmen Amaya]] dantzaria (Bartzelona, 1918-1963) # [[Carmen Iglesias]] historialaria (Madril 1942) # [[Carmen Olmedo Checa]] politikaria (Malaga 1949-2015) # [[Carmen Ruiz-Tilve]] idazlea (Oviedo 1941) # [[Carol-Ann Duffy]] poeta (E.B. 1955) # [[Catherine Allard]] dantzaria (Belgika/Katalunia, 1960) # [[Cathy Hackl]] futurista teknologikoa ( XX. mendea) # [[Cecilia Bartolomé]] film-zuzendaria (Alacant 1940) # [[Celia Correas de Zapata]] idazlea (Argentina 1933-AEB 2022) # [[Charo (abeslaria)]] dantzaria, aktorea (Murtzia 1941-) # [[Claire Démar]] kazetari eta feminista frantziarra (1799-1833) # [[Clara Jiménez Cruz]] kazetaria (Madril 1989) # [[Claude-Hélène Perrot]] historialaria (Frantzia 1928-2019) # [[Claudia Piñeiro]] idazlea (Argentina 1960) # [[Colette Rabaté]] hispanista (Frantzia 1950) # [[Cristina Olea]] korrespontsala (Vigo, 1982) # [[Dalila Ennadre]] zinema-zuzendaria (Maroko 1966- Paris 2020) # [[Dalilah]] dantzaria (Madril 1936-2001) # [[Danica McKellar]] Matematikaria, aktorea (AEB, 1975) # [[Daniela Blume]] kazetaria (Mataro 1990) # [[Daphne Oram]] musikagilea (Erresuma Batua, 1925-2003) # [[Daria Bertolani Marchetti]] erresistentziaren kidea (Italia, 1919-1994) # [[Delia del Carril]] margolaria (Argentina, 1884-1989) # [[Désirée Gay]] kazetari eta feminista frantziarra (1810-1890) # [[Diana Vishneva]] dantzaria (Errusia, 1976) # [[Dolores Medio]] idazlea (Oviedo 1911-1996) # [[Dolors Comas]] antropologoa eta politikaria (Bartzelona, 1951) # [[Dorothy E. Smith]] antropologoa (E.B 1946-Kanada 2022) # [[Dorothy Pitman Hughes]] aktibista (AEB 1938-2022) # [[Drucilla Cornell]] filosofoa (AEB 1950-2022) # [[Edith Checa]] kazetari, irrati-esatari (Sevilla, 1957-Madril, 2017) # [[Elda Emma Anderson]] fisikaria (AEB, 1899-1961) # [[Elena González Iglesias]] dantzaria, aktorea (Asturias 1991) # [[Elena Quiroga]] idazlea (Santander 1921-Coruña 1995) # [[Elizabeth Gertrude Britton]] botanikaria, briologoa (AEB, 1858-1934) # [[Elvira Andrés]] dantzaria (Espainia, 1958) # [[Elvira Godás]] maistra errepublikarra (Katalunia, 1917-2015) # [[Elvira Roca Barea]] idazlea (Malaga 1966) # [[Enedina Alves Marques]] ingeniari zibila (Brasil, 1913-1981) # [[Erika Martínez]] poeta (Jaen, 1979) # [[Ernestina Otero]] maistra (Pontevedra 1890-1956) # [[Eugenia Balcells]] artista bisuala (Bartzelona 1943) # [[Eva Ortega Paíno]] kimikaria, ikertailea (Madril, 1972) # [[Felicita Ferrero]] erresistentziaren kidea (Italia, 1899-1984) # [[Filomena Dato]] poeta, idazlea (Galizia, 1856-1926) # [[Flor de Torres Porras]] fiskala (Almeria 1961) # [[Flora Philip]] matematikaria (Erresuma Batua 1865-1943) # [[Florence Parpart]] asmatzailea (EE.BB. 1856- ?) # [[Florencia Pérez Padilla]] dantzaria (Sevilla 1918-Madril 2000) # [[Frances Haugen]] datu-ingeniaria, informatzailea (AEB 1980) # [[Francesca Gargallo]] filosofoa, idazlea (Italia 1956- Mexiko 2022) # [[Gabriela Bravo]] fiskala, politikaria (Valentzia 1963) # [[Gemma Pasqual i Escrivà|Gemma Pasqual i Escrivá]] katalanez idazten duen idazlea (Valentzia, 1967) # [[Gertrud Woker]] biokimikaria (Suitza, 1878-1968) # [[Ginetta Sagan]] erresistentziaren kidea (Italia, 1925-2000) # [[Gloria Leyland]] dantzaria, esataria (Argentina, XX.mendea) # [[Godeliève Mukasarasi]] gizarte langilea, aktibista (Ruanda 1959) # [[Grace Nichols]] poeta (Guyab 1950) # [[Helen Pickett]] koreografoa (AEB,?) # [[Helena Corbellini]] idazlea (Uruguai 1959) # [[Helena Cortesina]] dantzaria, zinegile aitzindaria (Valentzia 1903-Buenos Aires 1984) # [[Ina Grafl]] botanikaria (Suitza 1915-1970) # [[Irene Rice Pereira]] artista (AEB 1902-Marbella 1971) # [[Isabel Pérez Montalbán]] poeta (Córdoba, 1964) # [[Isla Correyero]] idazlea, poeta (Cáceres, 1957) # [[Jamie Dantzscher]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1982) # [[Josefina Triguero Agudo]] Espainiako 1.emakume epailea (Madril 1946-2022) # [[Joyce Lussu]] erresistentziaren kidea (Italia, 1912-1998) # [[Juana la Macarrona]] dantzaria (Cádiz 1870-Sevilla 1947) # [[Júlia Creus Garcia]] dantzaria, aktorea (Tarragona 1994) # [[Julia Manzanal Pérez]] aktibista errepublikanoa (Madril, 1915-2012) # [[Julia Reichert]] dokumental-zuzendari (AEB 1946-2022) # [[Kae Tempest]] poeta, abeslaria (Inglaterra, 1985) # [[Kathryn Woolard]] hizkuntza-antropologoa (AEB 1950) # [[Kenita Placide]] aktibista (Santa Luzia 1978) # [[La Chunga]] dantzaria (Marseilla, 1938) # [[La Malena (dantzaria)]] (Cádiz 1877-Sevilla 1956) # [[Laura Escanes]] modeloa (Bartzelona 1996) # [[Laura Palmés]] kazetaria (Bartzelona, 1954-2011) # [[Laura Pinillos]] vedettea (Espainia 1900-Madril 1970) # [[Lina Merlin]] erresistentziaren kidea (Italia, 1887-1979) # [[Lola Greco]] dantzaria, koreogarfoa (Madril 1964) # [[Louisa Aldrich-Blake]] medikua (Chingford, 1865 – 1925) # [[Louise Colet]] Frantziako olerkaria (1810-1876) # [[Lourdes García Campos]] kazetaria (Madril 1975) # [[Lucero Tena]] dantzaria,kriskitin jotzailea (Mexiko, 1938) # [[Lucy Weston Pickett]] kimikaria (AEB, 1904-1997) # [[Luisa Esteso]] aktore komikoa (Valentzia 1906- Madril1986) # [[Luisa Isabel Álvarez de Toledo]] dukesa eta idazlea (Estoril, 1936-Sanlúcar de Barramenda, 2008) # [[Lupe Serrano]] dantzaria (Txile, 1930) # [[Manuela Garín Pinillos]] matemtikaria (Asturias-Mexiko, 1914-2019) # [[Manuela Manzanares]] arbista, idazlea (Ciudad Real 1910 -AEB 2004) # [[Margarita García Robayo]] idazlea (Kolonbia 1980) # [[Marguerite Williams]] geologoa (AEB, 1895-1991) # [[María Alaniako]] enperatriza (Georgia1050-Bizanzio 1118?) # [[Maria Branyas Morera]] superehunurtekoak (San Frantzisko/Katalunia 1907) # [[María Cabrera]] akrobata, lehenengo emakume ijito ezaguna espainian (1467-Guadalajara, 1527) # [[Maria Cosway]] artista (Italia 1760 -1838) # [[María Eloy-García|María Eloy-Garcia]] idazle, poeta (Málaga, 1972) # [[María Ignacia Rodríguez de Velasco]] aktibista (Mexiko, 1778-1850) # [[María López García]] hockey-jokalaria (Asturias 1990) # [[María Muñoz]] irrati-esataria (Argentina 1968-2003) # [[Maria Ossowska]] Filosofoa (Varsovia, 1896-1974) # [[María Peláe]] kantautorea (Malaga 1990) # [[María Teresa Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1935-1960) # [[Marie Guy-Stéphan]] dantzaria (Paris 1818-1873) # [[Marina Semiónova]] dantzaria (Errusia, 1908-2010) # [[Mariola Cubells]] kazetaria (Valentzia 1967) # [[Marjorie Hyams]] jazz musikaria, bibrafonista (AEB 1920-2012) # [[Marsha Blackburn]] politikaria (AEB 1952) # [[Marta Agudo]] poeta (Madril, 1971) # [[Maruchi Fresno]] aktorea (Madril 1916-2003) # [[Mercedes Ballesteros]] idazlea ( Madril 1913-1995) # [[Mercedes Gaibrois de Ballesteros]] historialaria (Paris 1891-Madril 1960) # [[Mercedes Marrero]] saskibaloi jokalaria eta nabigazio kapitaina (San Cruz Tenerifekoa, 1961) # [[Mercedes Olivera Bustamante]] antropologoa (Mexiko 1934-2022) # [[Milagros Calvo]] epailea (Valladolid 1947) # [[Minerva Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1926-1960) # [[Mireia Sentís]] idazlea (Bartzelona 1947) # [[Miriam Reyes]] poeta (Ourense, 1974) # [[Mónica Moro]] publizista, zuzendari-nagusia (Madril, 1974) # [[Montserrat Domínguez]] kazetaria (Madril 1963) # [[Montserrat Galcerán]] aktibista (Bartzelona, 1946) # [[Montserrat Soliva Torrentó]] zientzialaria (Katalunia, 1943-2019) # [[Nannette Streicher]] musikagilea, piano-jolea (Alemania 1769-Austria1833) # [[Natalia Bessmértnova]] dantzaria (Mosku 1941-2008) # [[Natalia LL]] artista (Polonia 1937-2022) # [[Natalia Makarova]] dantzaria (Errusia, 1940) # [[Nina Timofeeva]] dantzaria (Errusia 1935-Israel 2014) # [[Noemí Galera]] OT zuzendaria (Bartzelona 1967) # [[Noni Benegas]] idazlea (Argentina 1951) # [[Norma Barbolini]] erresistentziaren kidea (Italia, 1922-1993) # [[Núria Bendicho Giró|Nuria Bendicho]] idazlea (Bartzelona, 1995) # [[Nuria Oliver]] telekomunikazio ingeniaria (Alacant 1970) # [[Odette Roy Fombrun]] sufragista (Haiti 1917-2022) # [[Olga Lepeshínskaya]] dantzaria (Errusia 1941-2008) # [[Olga María Ramos]] kupletista, musikagilea (Madril 1947) # [[Olga Ramos (abeslaria)]] (tenerife, 1932) # [[Olga Ramos (aktorea)]] kupletista (Badajoz 1918-Madril 2005) # [[Paloma del Río]] kazetaria (Madril 1960) # [[Pastora Galván]] dantzaria (Sevilla 1980) # [[Patria Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1924-1960) # [[Patricia Guerrero (dantzaria)]] (Granada 1990) # [[Patrizia Reggiani]] hiltzailea (Italia, 1948) # [[Pilar de la Oliva]] epailea (Valentzia 1956) # [[Radhya Al-Mutawakel]] Giza eskubide aktibista (Yemen 1967) # [[Ramona Maneiro]] aitzindaria (Coruña, 1961) # [[Rosa Durán]] dantzaria (Cádiz 1922-Madril 1999) # [[Rosario Guerrero]] dantzaria (Madril XIX. mendea-1960) # [[Rosemary Radford Ruether]] filosofoa (AEB 1936-2022) # [[Rossana Rossanda]] erresistentziaren kidea (Italia, 1924-2020) # [[Sabela Arias Castro]] historietagilea (Lugo, 1969) # [[Sara Rancaño]] korrespontsala (Bartzelona, 1984) # [[Sarah Mardini]] igerilaria, errefuxiatuen aldeko aktibista kriminalizatua (Siria, 1995) # [[Shadi Sadr]] abokatu, aktibista (Iran 1974) # [[Sharon Presley]] psikologoa (AEB 1943-2022) # [[Silvia Barrera Ibáñez]] zibersegurtasun aditua, kriminologoa (Madril 1977) # [[Soledad Antelada Toledano]] hackerra (Argentina 1977) # [[Soledad Cazorla]] fiskala (Lareche 1955-Madril2015) # [[Sophie Freud]] psikologoa, idazlea (Austria 1924-AEB 2022) # [[Stella Cunliffe]] estatistikaria (Erresuma Batua, 1917-2012) # [[Suzanne Voilquin]] kazetari frantziarra eta saint simonista (1801-1876) # [[Teresa Burga]] artista (Perú, 1935-2021) # [[Teresa Freixes]] legelaria (LLeida 1950) # [[Teresa Perales]] igerilaria (Zaragoza 1975) # [[Tina Anselmi]] erresistentziaren kidea (Italia, 1927-2016) # [[Verónica Pascual Boé]] ingeniaria, CEO (Burgos 1979) # [[Vicky Gómez]] dantzaria (Salamanca 1988) # [[Victoria Pinillos]] vedettea (Espainia ?- Madril ? ) # [[Victorina Vila Badia]] maistra errepublikarra (Lleida, 1883-1962) # [[Violeta la Burra]] abeslaria, dantzaria, aitzindaria (Sevilla, 1936-2020) # [[Virxinia Pereira Renda]] idazlea (Pontevedra 1884-Madril 1969) # [[Yolanda Ramos]] aktorea (Bartzelona 1968) # [[Zar Amir Ebrahimi]] aktorea (Iran 1981) # [[Zeba Islam Seraj]] biologo molekularra (Bangladesh, 1958) }} ==='''Berriak 2022''' ('''abendua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Lourdes Herrasti]] ef--'''SORTUA''' antropologoa (Aretxabaleta, 1958) # [[Marie-José Basurco]] ----'''SORTUA''' idazlea (Donibane Lohitzune, 1947) # [[Uxue Kerejeta]] ----'''SORTUA''' musikaria (Zumarraga, 1999) # [[Felisa Libano]] efef'''SORTUA''' pandero jotzailea (Plentzia, 1917-2000) # [[Esperanza Nuere]] ----'''SORTUA''' margolaria (Bilbo, 1935) # [[Nadia Hindi Mediavilla]] ----'''SORTUA''' ikertzailea (Bagdad, 1977) # [[Betisa Ojanguren]] ----'''SORTUA''' Nafarroako Unibertsitate Publikoko irakaslea (Barakaldo, 1978) # [[Ainhize Belar]] ef--'''SORTUA''' eskalatzailea (Atxondo, 2006) # [[Miren Urbieta Vega]] ----'''SORTUA''' abeslaria, musikaria (Donostia, 1983) # [[Begoña Uriarte]] ----'''SORTUA''' piano-jotzailea (Bilbo, 1937) # [[Dioni Ardanza]] efef'''SORTUA''' jostuna (Ermua, 1914-Dima, 2005) # [[Bego Alabazan]] ----'''SORTUA''' ipuin-kontalaria (Bilbo, 1966) # [[Esperanza López Parada]] poeta (Madril, 1962) # [[María Vázquez Suárez]] maistra, fusilatua (1874-1936) # [[Kavita Ramdas]] zientzialaria (India, 1963) # [[Cécile La Grenade]] politikaria, zientzialaria (Grenada, 1952) # [[Eva Syková]] neurozientzialaria (Txekia, 1944) # [[Sikivu Hutchinson]] idazlea, ekintzailea (AEB, 1961) # [[Soumya Swaminathan]] medikua, pediatra eta zientzilaria (India, 1959) # [[Victoria Ocampo]] idazle, itzultzaile, filantropoa (Argentina 1890-1979) # [[Marie-Léonide Charvin "Agar"]] Aktore frantziarra eta communarde (1832-1891) # [[Lorena Conde]] aktore, poeta (Galizia, 1980) # [[Francisca Herrera Garrido]] idazlea (Galizia, 1869-1950) # [[Olga Gallego]] historialaria, artxibozaina, idazlea (Galizia, 1923-2010) # [[Mercedes Romero Abella]] maistra exekutatua (Coruña, 1907-Aranga, 1936) # [[Marga do Val|Marga Do Val]] itzultzailea eta aktorea (Vigo, 1964) # [[Sufia Kamal]] feminista (Banglades, 1911-1999) # [[Oksana Omeliánchik]] ukraniar-sobietar gimnasta (1985) # [[Laila Ripoll]] antzerkigilea, zuzendaria (Madril, 1964) # [[Concha Cuetos]] aktorea (Madril, 1944) # [[Cristina Torres]] aktorea (Madril, 1963) # [[Pilar Torres]] aktorea (Madril, 1962) # [[Elisa Montés]] aktorea (Granada, 1934) # [[Teresita Silva]] aktorea (Valentzia 1911-Madril 1960) # [[Analia Gadé]] aktorea (Argentina, 131-Madril 2019) # [[Marisol Ayuso]] aktorea (Madril, 1943) # [[Eugenia Roca]] aktorea (Bartzelona, 1928-2010) # [[Encarna Abad]] aktorea (Espainia,1927) # [[Mara Recatero]] zuzendaria (Espainia, ?) # [[Lola Membrives]] kantaria,aktorea (Argentina/Espainia, 1885-1969) # [[María Lado|Maria Lado]] idazlea (Coruña, 1979) # [[María de las Mercedes Goicoa Fernández|Maria de las Mercedes Goicoa]] pianista (Coruña, 1928-2022) # [[Beatriz Hernanz]] poeta (Pontevedra, 1963) # [[Mar Bosch Oliveras|Mar Boch Oliveras]] idazlea (Girona, 1981) # [[Elena Alonso Frayle]] idazlea (Bilbo, 1965) # [[Pilar Cabot]] idazlea (1940-2017) # [[Sandra Alonso Villar|Sandra Alonso]] maistra, idazlea (Zamora, 1993) # [[Toni Acosta]] aktorea, umoregilea (Tenerife, 1972) # [[Begoña Vargas]] aktorea, modeloa, dantzaria (Madril, 1999) # [[Ivana Baquero]] aktorea, modeloa (Bartzelona, 1994) # [[Mamen García]] aktorea (Valentzia, 1947) # [[Nuria Herrero]] aktorea, dantzaria (Valentzia, 1987) # [[Hurtado ahizpak]] aktore hirukotea (Espainia, 1979-1994) # [[Paloma Hurtado]] vedettea,aktorea (Madril, 1946) # [[Fernanda Hurtado]] aktorea (Madril, 1947) # [[Teresa Hurtado]] aktorea (Madril, 1947) # [[Mary Carrillo]] aktorea (Toledo, 1919-Madril 2009) # [[Sara Moro]] gimnasta artistikoa (Mexiko, 1984) # [[Elisa Herrero Uceda|Elisa Herrero]] poeta (Caceres, 1957-Madril, 2020) # [[Blanca Andreu]] poeta (Coruña, 1959) # [[Ana Merino]] poeta, komikigilea (Madril, 1971) # [[Maria Bassó]] aktorea (Espainia,1901-Madril,1992) # [[Esperanza Navarro]] aktorea (Espainia, 1928-1978) # [[Eloísa Muro]] aktorea (Madril, 1894-1979) # [[María Asquerino]] aktorea (Madril, 1925-2013) # [[Pilar Millán Astray]] idazlea, espioia (Coruña 1879-Madril 1949) # [[Mayra Gómez Kemp]] aurkezlea, kantaria, aktorea (Kuba, 1948) # [[Velia Martínez]] aktorea (AEB, 1920-1993) # [[María Durán]] aurkezlea, kantaria (Madril, 1946) # [[Beatriz Escudero]] aktorea, kantaria (Asturias, 1950) # [[Acuario hirukotea]] pop musikariak (Espainia, 1976-1980) # [[Marián Flores]] idazkaria, aurkezlea (Madril, 1957) # [[María Casal]] aurkezlea,aktorea, (Madril, 1958) # [[Cristina Corral Soilán]] kazetaria, idazlea, irakaslea (Lugo, 1976) # [[Mary Paz Pondal]] aktorea (Asturias, 1942) # [[Mercedes Prendes]] aktorea (Asturias,1903-Madril,1981) # [[Milagros Leal]] aktorea (Madril, 1902-1975) # [[Ana Mariscal]] aktore, zuzendari, ekoizle (Madril, 1923-1995) # [[Loreto Prado]] aktorea (Madril, 1863-1943) # [[Consuelo Berlanga]] kazetaria (Kordoba, 1955) # [[Irma Soriano]] kazetaria (Jaen, 1963) # [[María Teresa Campos]] kazetaria (Tetuan/Malaga, 1941) # [[Paula Malia]] aktorea (Bartzelona, 1990) # [[Silma Lopez]] aktorea (Madril, 1991) # [[Teresa Riott]] aktorea (Bartzelona, 1990) # [[Barbara Mestanza]] zuzendaria (Bartzelona 1990) # [[Inés de León]] zuzendaria (?, XX.mendea) # [[Carmen Carbonell]] aktorea (Bartzelona, 1900) # [[Belen Macias]] gidoilaria, zuzendaria (Tarragona, 1968) # [[Vicky Peña]] aktorea (Bartzelona, 1954) # [[Miranda Gas]] aktorea (Madril, 1985) # [[Anna Maleras]] dantzaria (Bartzelona, 1940) # [[Carlota Ferrer]] aktorea, korografoa (Madril, 1976) # [[Emma Maleras]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona, 1919-2017) # [[Elena Frías de Chávez]] politikaria eta maistra (Venezuela, 1935) # [[Rita Sargsyan]] maistra (ARmenia, 1962-2020) # [[María Xosé Agra Romero]] filosofoa (Santiago de Compostela, 1956) # [[Montse Barderi Palau]] idazlea eta filosofoa (SAbadell, 1969) # [[María Canosa]] ingeniaria, idazlea, aurkezlea (Galizia, 1978) # [[Carmen Borrego]] telebista saio-zuzendaria (Malaga, 1966) # [[Marisa Abad]] aurkezlea (Alacant, 1947) # [[Nuria Roca]] aktorea, aurkezlea, idazlea (Valentzia, 1972) # [[Rocío Carrasco]] aurkezlea (Madril, 1977) # [[Isabel Borondo]] aurkezlea (Madril, 1948) # [[Lola Martínez (esataria)]] esataria (Murtzia, XX. mendea) # [[Mónica Randall]] aktore, aurkezlea (Bartzelona, 1942) # [[Luciana Wolf]] abeslaria (Zaragoza, 1946) # [[Lola Rodríguez Aragón]] soprano, maistra (Logroño, 1910-Iruñea 1984) # [[Elisabeth Schumann]] sopranoa, maistra (Alemania 1888-AEB, 1952) # [[Neus Campillo Iborra]] filosofoa eta idazlea (Valentzia, 1945) # [[Carolina del Olmo]] filosofoa (Madril, 1974) # [[Ana Marta González (filosofoa)|Ana Marta Gonzalez]] filosofoa (Ourense, 1969) # [[Emma Vilarasau]] aktorea (Bartzelona, 1969) # [[Faustina Pignatelli]] fisikaria, matematikaria (Italia, 1705-1769) # [[Toshiko Yuasa]] fisikaria (Japonia-Frantzia, 1909-1980) # [[Ana Higueras]] sopranoa (Madril, 1944) # [[Marie Fillunger]] sopranoa (Austria, 1850-Suitza 1930) # [[Eugenie Schumann]] piano-jolea (Alemania, 1851-Suitza 1938) # [[Rocío Orsi|Rocio Orsi]] filosofoa, saiakeragilea (Madril, 1976-2014) # [[Clara Ramas]] filosofoa, politikaria (Madril, 1986) # [[Begoña Roman]] filosofoa (Petrel, 1965) # [[Teresa Cameselle]] idazlea (Coruña, 1968) # [[Isabel Penagos]] sopranoa (Santander, 1931) # [[Petra Martínez]] aktorea, zuzendaria (Jaen, 1944) # [[Olga Margallo]] aktorea, zuzendaria (Madril, 1970) # [[Marta Soto]] egile-abeslaria (Huelva, 1996) # [[Carmen Boza]] egile-abeslaria (Cádiz, 1987) # [[Ana María Sánchez Navarro]] sopranoa (Alacant, 1959) # [[Sophie Poirier]] Jostuna eta Parisko Komunako communarde (1830-1879) # [[Victorine Eudes]] Botikaria eta Parisko Komunako communarde (1848-1881) # [[Malvina Poulain]] Maistra eta Parisko Komunako communarde (1851-1921) # [[Rachel Félix]] Frantziako aktore tragikoa (1821-1858) # [[Natalia Kobrynska]] idazlea eta feminista (Ukraina, 1855-1920) # [[Mylène Flicka|Mulène Flicka]] blogaria eta feminista (Benin, 1996) # [[Joye Hummel]] gidoilaria (EEBB, 1924-2021) # [[Atika Locke]] idazlea (EEBB, 1974) # [[Carla Cordua]] filosofoa (Txile, 1925) # [[Mercè Otero Vidal]] filosofoa, feminista (Bartzelona, 1947) # [[Marie-Pauline Soyer]] grabatzailea (Caen, Frantzia, 1786-1871) # [[Ana Gertrudis de Urrutia Garchitorena|Ane Gertrudis de Urrutia Garchitorena]] margolaria (Cádiz, 1812-1850) # [[Esmée Bulnes]] dantzaria (Erresuma Batua, 1900-Italia 1986) # [[Gema Castillo]] dantzaria (Argentina, 1907-1979) # [[Yoly Saa]] egile-abeslaria (Pontevedra, 1992) # [[Aurora de Albornoz]] idazlea, poeta (Luarca, 1926 - Madril, 1990) # [[Newsha Tavakolian|Newsha TAvakolian]] artista (Teheran, 1981) # [[Pauleta Pamies]] dantzaria (Bartzelona, 1851-1937) # [[Teresina Boronat]] dantzaria (Katalunia, 1904-1983) # [[Maria de Avila]] dantzaria (Bartzelona, 1920-Zaragoza 2014) # [[Lola de Avila]] dantzaria (Guadalajara, 1949) # [[Claudia Faci]] dantzaria (Espainia, 1966) # [[Rosita Segovia]] dantzaria (Bartzelona, 1922-2003) # [[Ana Laguna]] dantzaria (Zaragoza, 1954) # [[Arantxa Argüelles]] dantzaria (Zaragoza, 1970) # [[Rosella Hightower]] dantzaria (AEB,1920- Frantzia,2008) # [[Violette Verdy]] dantzaria (Frantzia,1933-AEB,2016) # [[Marcia Brown]] dantzaria (AEB,1918-2015) # [[Cristina Aranda]] dantzaria (Madril, 1976) # [[Maria Gordon]] geologo, paleontologoa (Eskozia, 1864-1939) # [[Francisca Meléndez]] margolaria (1770-1825 Cádiz) # [[María Elisa Quinteros|Maria Elisa Quinteros]] politikaria (Txile, 1981) # [[Verona van de Leur]] gimnasta (Herbehereak, 1985) # [[Ruth Brown]] abeslaria (EEBB, 1928-2006) # [[Nancy Chodorow]] psikoanalistaa(AEB, 1944) # [[Liubov Jegorova (dantzaria)]] (Errusia 1880-Paris 1972) # [[Bronislava Nijinska]] dantzaria (Errusia 1891-AEB 1972) # [[Margarita Wallmann]] dantzaria (Alemania 1904- Monako 1992) # [[Victoria Garabato]] dantzaria (Argentina XX. mendea) # [[Susana Agüero]] dantzaria (Arhentina 1944-2012) # [[Mercedes Quintana]] dantzaria (Argentina, 1910-1996) # [[Dora del Grande]] dantzaria (Argentina, 1909-1966) # [[María Ruanova]] dantzaria (Argentina 1922-2016) # [[Inés Malinow]] idazlea (Argentina, 1922-1989) # [[Ana Itelman]] dantzaria (Txile 1927-Argentina, 1989) # [[Sole Giménez]] abeslaria (Paris/Murtzia, 1963) # [[Rafaela López Aguado de Rayón]] independentziaren aldeko heroina (Mexiko, 1754-1822) # [[Rita Pérez de Moreno]] independentziaren aldeko heroina (Mexiko, 1779-1861) # [[Montserrat Galí Boadella]] historialaria (Mexiko, 1947) # [[Lida Martinoli]] dantzaria (Argentina 1914-1994) # [[Yelena Smirnova]] dantzaria (Errusia 1888-Argentina 1934) # [[Hanya Holm]] dantzaria (Alemania 1893-AEB 1992) # [[Marilú Marini]] dantzaria (Argentina 1940) # [[Iris Marga]] dantzaria (Italia 1901-Argentina 1997) # [[Renate Schottelius]] dantzaria (Alemania 1921-Argentina 21998) # [[Agnes de Mille]] dantzaria (AEB 1905-1993) # [[Ana María Stekelman]] dantzaria (Argentina 1944) # [[Nieves Herrero Cerezo]] kazetaria (Madril 1957) # [[Inés Ballester]] kazetaria (Castelló 1958) # [[Edith Ditmas]] liburuzaina, idazlea (Ingalaterra, 1896-1986) # [[Aurora Bernárdez]] itzultzailea (Argentina 1920-Frantzia 2014) # [[Edith Aron]] itzultzailea (Alemania 1923-Londres 2020) # [[Ugné Karvelis]] itzultzalea (Lituania 1935-Paris 2002) # [[Carol Dunlop]] itzultzailea (AeB 1946, Frantzia 1982) # [[Elena Garro]] idazlea (Mexiko, 1916-1998) # [[Amalia Kahana - Carmon]] idazlea (Israel, 1926-2019) # [[Félicie de Fauveau]] eskultorea (Italia, 1802-1886) # [[Louise-Joséphine Sarazin de Belmont]] margolaria (Versalles, 1790- Paris, 1870) # [[Thérèse Eléonore Lingée]] diseinatzailea, grabatzaile (Paris, 1753-1833) # [[María Josefa Ascargorta y Rivera]] margolaria eta irakaslea (Madril, 1800-1850) # [[Maria Luisa Marchori]] margolaria (Madril, 1801-1900) # [[Chellsie Memmel]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1988) # [[Bárbara María Hueva]] margolaria (Madril, 1733-1772) # [[María del Olmo Ibáñez|María del Olmo Ibañez]] artxibozaina, idazlea, historialaria (Alacant, 1965) # [[Amparo Dávila]] idazlea, poeta (Mexiko, 1928-2020) # [[Maria Bashir]] Afganistaneko 1. emakumezko fiskala (1970) # [[Christina Lamb]] kazetaria (Londres, 1965) # [[Nujeen Mustafa]] aktibista errefuxiatua (Siria, 1999) # [[Cecilia McDowall]] musikaria (Londres, 1951) # [[Luzmaría Jiménez Faro]] idazlea (Madril, 1937-2015) # [[Marina de Castarlenas]] idazlea (Bartzelona, 1900-1974) # [[Clara Corral]] idazlea (Galizia, 1847-1908) # [[Salomėja Nėris]] idazlea (Lituania, 1904-1945) # [[Helena Paz Garro]] idazlea (Mexiko, 1939-2014) # [[Isabela Corona]] aktorea (Mexiko, 1913-1993) # [[Olivia Teroba]] idazlea (Mexiko, 1988) # [[Andrea Muriel]] idazlea (Mexiko, 1988) # [[Misty Copeland]] dantzaria (AEB, 1982 # [[Inmaculada Aguilar]] dantzaria (Kordoba, 1958) # [[Mercedes Alfonso]] dantzaria (Espainia, ? ) # [[Rocío Aragón]] dantzaria (Cádiz1925-Madril 2018) # [[Dores André]] dantzaria (Galizia 1958) # [[Else Granheim]] liburuzaina (Norvegia 1926-1999) # [[Carmen Magallón]] fisikaria (Aragoi, 1951) # [[Baya Hocine]] ekintzaile independentista aljeriarra (1940 - 2000) # [[Houda Benyamina]] film-zuzendari eta gidoilari frantsesa (1980) }} ==='''Berriak 2022''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Maria Bengoetxea]] efef'''''SORTUA''''' euskaltzalea, hizlaria (Ermua, 1906 - Zornotza, 2006) # [[Justi Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1919-2000) # [[Miren Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1915 - 2003) # [[Ane Elordi]] ef--'''''SORTUA''''' kazetaria, irakaslea, KORRIKAko koordinatzailea (Zornotza, 1991) # [[Isolina Pliego]] ----'''SORTUA''' maistra (Iruñea, 1886-Lodosa, 1968) # [[Ángela Alonso|Angela Alonso]] ef--'''SORTUA''' maistra (Lerin, 1899-Iruñea, 1986). # [[Oskia Ugarte]] ----'''SORTUA''' artearen historialaria eta kudeatzailea (Iruñea, 1978) # [[Elisa Arteta]] ef--'''SORTUA''' dantzaria eta koreografoa (Iruñea, 1980) # [[Isabel Aleman Irungarai]] ef--'''SORTUA''' emagina, Amaiurko alkatea (Amaiur, 1968) # [[Ioar Oteiza]] ef--'''''SORTUA''''' komunikatzailea, Durango Azokako komunikazio arduraduna (Lesaka, 1988) # [[Juanita Arenaza]] efef'''SORTUA''' errekatista (Arrasate, 1923-Mexiko, 2015) # [[Raisa Álava]] ----'''SORTUA''' artista (Zuhatza, 1990) # [[Asun Ibarrondo]] ef--'''SORTUA''' zerbitzaria, ostalaria (Elorrio, 1952) # [[Maitane Carballo]] ----'''SORTUA''' zinemagilea (Gasteiz, ?) # [[Idurre Frías]] ef--'''SORTUA''' futbol entrenatzailea (Gasteiz, 1991) # [[Ana Aguiriano]] ----'''SORTUA''' 1992ko Paralinpiar jokoetako kirolaria (Gasteiz, 1961) # [[Josefina Añua]] ----'''SORTUA''' Espainiako saskibaloi selekziorako hautatua izan zen lehenengo arabarra (Gasteiz, ?) # [[Leguncia de Echebarria]] ----'''SORTUA''' Durangoko kondesa (XI.mendea) # [[Elur Ulibarrena|Elur Ulibarrena Herce]] ----'''SORTUA''' museo kudeatzailea (Denia, 1969) # [[Kristina Berasain]] ef--'''''SORTUA''''' kazetaria (Lizarra) # [[Leire Malkorra]] ----'''SORTUA''' arkitektoa eta arkeologo (Tolosa, 1988 ) # [[Tania Reneaum Panszi]] ----'''SORTUA''' Amerikarteko Giza Eskubideen Batzordeko Idazkari Exekutiboa (Mexiko, ?) # [[Suylen Milanés]] efef'''SORTUA''' abeslaria (Kuba, 1971-2022) # [[Lynn Milanés]] ----'''SORTUA''' abeslaria (Kuba, 1970) # [[Ana Zamorano |Ana Zamorano Ruiz]] ----'''SORTUA''' bidaiaria (Sodupe, 1992) # [[Yaiza Romero]] ----'''SORTUA''' kirolaria, urpeko arrantza (Zornotza,? ) # [[Loren Eguren]] efef'''SORTUA''' ehun urteduna (Elorrio 1920-Zaldibar 2023) # [[Juliana Saratxaga]] ??--'''SORTUA''' pandero jotzailea, ehun urtekoa (Araia. 1911-2013) # [[Mireia Elkoroiribe]] ef--'''SORTUA''' politikaria (Abadiño, 1975) # [[Loiola Canales]] ef--'''SORTUA''' surflaria, irakaslea (Bilbo, 1995) # [[Susana Brunetti]] aktorea (Argentina, 1941-1974) # [[Mimí Pons]] vedette eta aktorea (Argentina, 1948) # [[Norma Pons]] vedette eta aktorea (Argentina, 1943-2014) # [[Tosca Musk]] zinemagilea (Hegoafrika, 1974) # [[Maye Musk]] modeloa eta dietista (Kanada, 1948) # [[Susana Dalmás]] irakaslea, politikaria (Uruguai, 1948-2012) # [[Francisca Júlia da Silva]] poeta (Brasil, 1871-1920) # [[Doris Daou]] astronomoa (Kanada, 1964) # [[Joany Kane]] gidoilaria, Passionflix plataformaren asmatzailea (AEB, XX. mendea) # [[Alessandra Torre]] Amazoneko maitasun eleberri idazle salduena, blogaria,(AEB, XX. mendea) # [[Sylvia Day]] idazlea (AEB, 1973) # [[Raffaella di Girolamo]] psikologoa, sexologoa (Txile, 1978) # [[Mariana di Girolamo]] aktorea (Txile, 1990) # [[Amparo Noguera]] aktorea (Txile, 1965) # [[Emilia Noguera]] aktorea, zuzendaria (Txile, 1983) # [[Sonja Vasić]] saskibaloi jokalaria (Serbia, 1989) # [[Thaïs Blume]] aktorea (Bartzelona, 1984) # [[Agnès Busquets]] aktorea (Tarragona, 1976) # [[Elena Espejo]] aktorea, ekoizlea (Tanger, 1930) # [[Marta Grau]] aktorea, antzerki-pedagogoa (Katalunia, 1891-1992) # [[Catalina Valls]] aktore, zuzendari, idazlea (Mallorca, 1906-1999) # [[Cristina Valls]] aktorea (Mallorca, 1901-1982) # [[Aina Villalonga]] antzerki-idazlea (Mallorca, 1883-1961) # [[Margalida Caimari]] poeta, ongilea (Kuba 1839-Mallorca 1921) # [[Rebekah Dawson]] astronomoa (AEB) # [[Julia de León]] astronomoa (Santa Kruz de Tenerife, 1977) # [[Audrey C. Delsanti]] astronomoa (Frantzia, 1976) # [[Juana Salabert]] idazlea (Frantzia-Espainia, 1962) # [[Milena Rudnitska]] ukraniar kazetaria, ekintzailea (1892-1976) # [[Manuela de los Herreros]] idazlea, administratzailea (Balearrak 1845-1911) # [[María Cánepa]] aktorea (Italia, 1921-Txile 2006) # [[Liliana Ross]] aktorea, zuzendaria (Italia-Txile, 1930-2018) # [[María Elena Duvauchelle]] aktorea (Txile, 1942) # [[Zinaida_Tusnolobova-Martxenko]] Armada Gorriko medika (Errusia, 1920) # [[Felipa de Souza]] aktibista portugaldarra (Tavira, 1556-Brasil, 1600) # [[Victorine Gorget]] Frantziako ikuzlea eta Parisko Komunan militante errepublikanoa (1843-1901) # [[Joséphine Marchais]] Frantses jornalaria, Komunan parte hartu izana (1837-1874) # [[Élisabeth Rétiffe]] Frantziako kartoi-fabrikatzailea, sozialista eta Communarde (1834-1882) # [[Léontine Suétens]] Ikuzlea eta 1871ko Parisko Komunan 'communarde-a' (1846-1891) # [[Tonka Tomicic]] modeloa eta aurkezlea (Txile, 1976) # [[Niní Marshall]] aktorea, gidoilaria, komediantea (Argentina, 1903-1996) # [[Antonella Costa]] aktorea, zuzendaria (Italia-Argentina, 1980) # [[Samira Negrouche]] idazlea, poeta (Aljeria, 1980) # [[Carolina Arregui]] aktorea (Txile, 1965) # [[Mayte Rodríguez]] aktorea, modeloa (Txile, 1989) # [[Elsie MacGill]] ingeniaria (Kanada, 1905-AEB 1980) # [[Helen Gregory MacGill]] epailea, kazetaria (Kanada 1864-1947 ) # [[Helen MacGill Hughes]] soziologoa (Kanada, 1903-1992) # [[Helen Hughes-Brock]] arkeologoa (Kanada, 1938) # [[Lauretta Ngcobo]] idazlea (Hego Afrika, 1931-2015) # [[Patricia Simón Carrasco]] kazetaria, idazlea (Malaga, 1983) # [[Emily Warren Roebling]] ingeniaria (AEB, 1843-1903) # [[E. Lilian Todd]] asmatzailea (AEB, 1865-1937) # [[Margaret Olivia Slocum Sage]] irakaslea, filantropoa (AEB, 1828-1918) # [[Ruth Crocker]] idazlea (AEB, 1946) # [[Loida Zabala Ollero]] potentzia egokituko kirolaria(Cáceres, 1987) # [[Maura Healey]] abokatua, politikaria (AEB, 1971) # [[Felicitas Guerrero]] dirudun dama, tiroz hila (Argentina, 1846-1872) # [[María Teresa Costantini]] aktorem, film-zuzendaria, gidoilaria (Argentina, 1949) # [[Alda Merini]] poeta, idazlea (Italia, 1931-2009) # [[María del Pilar Maspons y Labrós]] idazlea (1841-1907) # [[Asunción Balaguer]] aktorea (Bartzelona 1925-Madril 2019) # [[Teresa Rabal]] aktorea, abeslari (Bartzelona,1952) # [[María Luisa Merlo]] aktorea (Valentzia, 1941) # [[Rita Irasema]] barietate-artista, musikagile (Kuba, 1954) # [[Inés Rivadeneira]] mezzosopranoa, irakaslea (Lugo, 1928) # [[Isabel Pérez Dobarro]] piano-jolea, irakaslea (Coruña, 1992) # [[María Luisa Solá]] bikoiztaile-aktorea (Bartzelona, 1939) # [[Ana Diosdado]] idazle, aktore (Argentina, 1938-Madril 2015) # [[Mirtha Legrand]] aktorea, aurkezlea (Argentina 1927) # [[Amelia de la Torre]] aktorea (Guadalajara 1905-Madril 1987) # [[Josefina Díaz de Artigas]] aktorea (Argentina1891-Madril 1976) # [[Clara González]] abokatu, politikaria eta hezitzailea. (Kolonbia, 1900-1991) # [[Lynne Karen Deutsch]] astrofisikaria, astronomoa (AEB, 1956-2004) # [[Teresa Solana]] idazlea (Bartzelona, 1962) # [[Annemarie Heinrich]] argazkilaria (Alemania-Argentina, 1912-2005) # [[Alicia D'Amico]] argazkilaria (Argentina, 1933-2001) # [[María Cristina Orive]] argazkilaria (Guatemala, 1931-2017) # [[Luz Sánchez-Mellado]] kazetaria, idazlea (Alacant, 1966) # [[Gretchen Daily]] biologoa, biogeografoa (AEB, 1964) # [[Nina]] abeslaria, aktorea, enpresaburua (Bartzelona, 1966) # [[María Moreno (margolaria)|Maria Moreno]] (Madril, 1933-2020) # [[Fryda Shultz de Mantovani]] idazlea, kritikaria (Argentina, 1912-1978) # [[Alicia Jurado]] idazlea, akademikoa (Argenti-1948) # [[Marguerite Moreno]] aktorea (Frantzia-1871-1948 # [[María Rosa Oliver]] idazlea, aktibista (Argentina, 1898-1977) # [[Leonor Acevedo Suárez]] itzultzailea (Argentina, 1876-1975) # [[Harriet Shaw Weaver]] kazetaria, editorea (Ingalaterra, 1876-1961) # [[María Esther Vázquez]] idazlea (Argenti-1937-2017) # [[Carmen Bravo-Villasante]] itzultzailea, haur literaturan aitzindaria (Madril-1918-1994) # [[María Luisa Cresta de Leguizamón]] idazlea, irakaslea (Argentina-1918-2008) # [[Ana Garralón]] idazlea (Madril-1965) # [[Montse Pla]] aktorea (Madril, 1978) # [[Sarah Buschmann]] idazlea (Frantzia, 1992) # [[Montserrat Abelló]] idazlea (Katalunia, 1918-2014) # [[Lourdes Tello]] idazlea (Madril, 1974) # [[Maria Cabrera]] poeta, irakaslea (Katalunia) # [[Pelegrina Pastorino]] moda-erreportaria (Italia 1902-Argentina 1988) # [[Carmen Gallardo Martín-Gamero]] itzultzailea (Toledo 1874-Madril 1951) # [[Rosario Lacy]] 1.ginekologoa, zirujaua (Madril1891-1954) # [[María Mercedes Coroy]] aktorea (Guatemala, 1994) # [[Malú Gatica]] aktorea (Txile 1922-1997) # [[Vanessa Miller]] aktorea,idazlea (Txile, 1965) # [[Pilar Sordo]] psikologoa, idazlea (Txile, 1965) # [[Hortense Machu]] 1871ko Parisko Komunako kantiniersa (1836-1893) # [[Béatrix Excoffon]] 1871ko Parisko Komunako kanpaina-ospitaleko erizaina (1849-1916) # [[Dee Dee Bridgewater]] AEBko jazz-abeslaria (Memphis, 1950) # [[Anna Gas]] poeta, idazlea (Bartzelona, 1996) # [[Laia Martínez i López]] idazlea, itzultzailea, musikaria (Katalunia-Mallorca, 1984) # [[Elsa Astete Millán]] zaintzailea, idazlea (Argentina 1910-2001) # [[Luz Valdivieso]] aktorea (Txile 1977) # [[Francisca Lewin]] aktorea (Txile 1980) # [[Catherine Flon]] jostuna, heroia (Haiti 1772-1831) # [[Dédée Bazile]] heroia, kaleko saltzailea (Haiti XVIII-XIX. mendea) # [[Cécile Fatiman]] vudugilea, sacerdotisa (Dominikar Errepublika 1771-1883?) # [[Josefina de la Torre]] poeta, idazlea, antzezlea, abeslaria (Las Palmas Kanaria Handikoa, 1907-2002) # [[Maria Luisa Haitikoa]] erregina ezkontidea (Haiti, 1778-Italia ,1851) # [[Adelina Haitikoa]] enperatriz ezkontidea (Haiti 1820-1878) # [[Maria Clara Haitikoa]] enperatriz ezkontidea (Haiti 1758-1858) # [[Erzulie]] buduen maitasun eta edertasunaren jainkosa (Haiti) # [[Esperanza Parada Pedrosa]] margolaria (1928-2011) # [[Pino Ojeda]] idazle, margolari (Kanaria Handia, 1916-2002) # [[Suzy Vernon]] aktorea (Frantzia 1901-1997) # [[Rita Macedo]] aktorea, jostuna (Mexiko 1902-1991) # [[Julissa]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1944) # [[Perpetua Barjau Martín]] jostuna, maistra (Valentzia 1899-Mexiko 1939) # [[Elena Aub]] idazlea, editorea (Valentzia 1931- Madril 1937) # [[Estefania Cueto Puertas]] fusilatua, jostuna, komunista (Asturias 1899-1939) # [[Eladia García Palacios]] fusilatua, maistra, sozialista (Asturias 1904-1937) # [[Juana Álvarez Molina]] fusilatua, etxekoandrea (Valladolid 1897-Asturias 1937) # [[Belarmina Suárez Muñiz]] fusilatua, sindikalista (Asturias 1909-1938) # [[Teresa Santianes Giménez]] fusilatua, etxekoandrea (Asturias 1910-1937) # [[Anita Vázquez Barrancúa]] fusilatua, nekazaria, espioia, komunista (Asturias 1911-1938) # [[Maxima Vallinas Fernández]] fusilatua, etxekoandrea (Asturias 1896-1938) # [[Anita Orejas]] fusilatua, erizaina, sozialista (Asturias 1914-1937) # [[Gloria Alcahud]] margolaria (Valladolid, 1931) # [[Angelina Abad Cantavella]] irakaslea, idazlea (Castelló de la Plana, 1893-1965) # [[Antonieta Sanagustin]] jostuna (Huesca, 1924-2020) # [[Sarah Walmsley]] jostuna, aktorea, abeslaria (Britainia ?-1798) # [[Rocío Gutiérrez]] belar-hockey jokalaria (Cadiz, 1985) # [[Berta Riaza]] aktorea (Madril, 1927-2020) # [[Fuensanta Nieto]] arkitektoa (Madril, 1957) # [[Esther Pizarro]] eskultorea (Madril, 1967) # [[Mónica Domínguez Blanco]] kazetaria (Leon, 1984-2022) # [[Sara García Alonso]] biologoa, ikertzailea, astronautagaia (Leon, 1988) # [[Meganne Christian]] zientzialaria, astronautagaia (Britainia, 1987) # [[Manuela Álvarez Lozano]] filologoa, idazlea (Coruña, 1957) # [[Ana Arias Saavedra|Ana Arias Saavedra]] idazlea (Lugo, 1951) # [[Lucía Aldao]] idazlea (Coruña, 1982) # [[Xiana Arias]] poeta, kazetaria (Lugo, 1983) # [[Celsa Barja]] idazlea (Orense, 1966) # [[Pilar Beiro]] poeta (Carnota, 1958) # [[Emilia Calé |Emilia Calé Torres]] idazlea (Coruña, 1837-1908) # [[Paula Carballeira]] idazlea (Coruña, 1972) # [[Helena de Carlos Villamarín|Helena de Carlos]] idazlea (Ourense, 1964) # [[Valentina Carro]] itzultzaile, diseinatzailea, aktorea (Cambados, 1984) # [[Mercedes Castro]] idazlea (Ferrol, 1972) # [[Carmen Aranegui]] arkeologoa (Valentzia, 1945) # [[Helen Fisher]] antropologoa, biologoa (AEB, 1945) # [[Maria Toledo]] flamenko kantautore piano-jolea (Toledo, 1983) # [[Begoña Abad]] idazle, poeta (Burgos, 1952 ) # [[Laia Serra]] abokatua (Bartzelona, 1977) # [[María Victoria Moreno|Maria Victoria Moreno]] poeta (Valencia de Alcantara, 1939-Pontevedra, 2005) # [[Juana Teresa Juega López]] poeta(Galizia, 1885-1979) # [[Lupe Gómez]] idazlea (Coruña, 1972) # [[Herminia Fariña Cobián]] poeta (S.Compostela, 1904-1966) # [[Maria Magdalena Domínguez|Maria Magdalena Dominguez]] poeta (Pontevedra, 1922-2021) # [[María do Cebreiro]] poeta, idazlea (Galizia, 1976) # [[Alessandra Galloni]] Kazetaria (Italia, 1974) # [[Paz Esteban López]] Inteligentzia-funtzionarioa (Madril, 1958) # [[Beatriz Méndez de Vigo]] espioia (Madril, 1958) # [[Elisabet Benavent]] nobela erromantikoen idazlea (Valentzia, 1984) # [[Pilar Pallarés|Pilar Pallares]] poeta (Coruña, 1957) # [[Ánxeles Penas|Ánxeles Peñas]] artista, poeta (Curtis, 1943) # [[Luz Pichel]] idazlea (Lalin, 1947) # [[Luz Pozo Garza]] poeta (Ribadeo, 1922-Coruña, 2020) # [[Carmen Prieto Rouco]] poeta (Villalba, 1901-1977) # [[Matilde González Palau]] poeta (Almansa, 1912-2002) # [[Pilar Cibreiro]] poeta, idazlea (Galizia, 1952) # [[Alba Cid]] poeta, idazlea (Galizia, 1989) }} ==='''Berriak 2022''' ('''urria''')=== (Ordena: SORTUAK, IDAZLEAK, ASTRONOMOAK, GAINONTZEKOAK) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Leire Ibarguren]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta irakaslea (Azpeitia, 1979) # [[Cesarea Garbuno Arizmendi]] efef'''SORTUA''' enpresaburua (Errenteria, 1846-1933) # [[Izaskun Igoa]] ef--'''SORTUA''' idazlea, pedagogoa, zutabegilea (Ziga, 1995) # [[Maritxu Errazkin]] --ef'''SORTUA''' autobus-txofer aitzindaria (Azkoitia) # [[Ainhoa Nadia Douhaibi]] ----'''SORTUA''' ikertzaile eta idazlea (Oñati, 1983) # [[Aurea Etxaniz]] efef'''SORTUA''' erraketista (Soraluze, 1922 - Caracas, 2019) # [[Gema Arrugaeta]] ef--'''SORTUA''' argazkilaria (Ordizia, 1969) # [[Amaia Elizagoien]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria, idazlea, ipuin kontalaria (Baztan, 1994) # [[Anabel Sanz]] ef--'''SORTUA''' feminista, ekintzailea (Ermua, 1963) # [[Elena Mendizabal]] ----'''SORTUA''' artista, eskultorea (Donostia, 1960) # [[Sandra Garaioa]] ef--'''SORTUA''' irudigilea, ilustratzailea (Donostia, 1993) # [[Amaia Cazenave]] ----'''SORTUA''' kazetaria (Baiona, 1987) # [[Begoña Durruty]] ef--'''SORTUA''' ilustratzailea, idazlea (Arizkun, 1968) # [[Pilartxo Etxeberria]] ef--'''SORTUA''' doktorea, euskaltzain urgazlea (Teruel, 1947) # [[Eneritz Gorrotxategi]] ----'''SORTUA''' kazetaria (Gabiria, 1985) # [[Jaione Munarriz]] ef--'''SORTUA''' metereologoa (Idiazabal, 1981) # [[Christine Etchevers]] ef--'''SORTUA''' margolaria (Baiona, 1953) # [[Nerea Gastón]] ef--'''SORTUA''' arte-historialaria (Durango, 1995) # [[Usue Egia]] ----'''SORTUA''' ilustratzailea (Durango, 1992) # [[Elena Moreno Scheredre]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Bilbo) # [[Leoni Etxebarren]] efef'''SORTUA''' bertso-jartzailea (Urepele, 1924-Donibane Garazi, 2014) # [[Rosa Arregi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Mallabia, 1922-Valentzia, 2004) # [[Maria Amatriain]] --ef'''SORTUA''' hezitzailea (Azkoien, 1867-Azagra, 1955) # [[Carmen Cascante]] efef'''SORTUA''' maistra (Abaigar, 1885-Madril, 1982) # [[Blasa Morales]] ----'''SORTUA''' maistra (Nafarroa, XIX-XX) # [[Julita Beraza|Julia Beraza]] efef'''SORTUA''' erraketista # [[Mariolein Sabarte Belacortu]] ----idazlea '''SORTU''' (Herbehereak, 1944) # [[Mercedes Diaz Morales]] tren geltokiburua '''SORTU''' (Araba, 1902-1982) # [[Anna Pavlyk]] '''IDAZLEA''' eta ekintzaile (Ukraina, 1855-1928) # [[Hanna Arsenych-Baran]] idazlea (Ukraina, 1970-2021) # [[Hanna Barvinok]] idazlea (Ukraina, 1828-1911) # [[Klymentyna Popovych-Boiarska]] idazlea (Ukraina, 1863-1945) # [[Myroslava Sopilka]] idazlea (Ukraina, 1897-1937) # [[Bushra al-Maqtari]] idazlea, ekintzailea (Yemen, 1979) # [[Matilde Zapata]] idazlea, (Sevilla-Santander, 1906-1938) # [[Matilde Elena López]] idazlea (Salvador, 1929-2010) # [[Aída Cartagena Portalatín]] idazlea (Ukraina, 1828-1911) # [[Alcira Soust Scaffo]] idazlea (Uruguai, 1924-1997) # [[Luisa Carnés]] idazlea (Madril, 1905-1964) # [[Concha Castroviejo]] idazlea (Coruña, ç 1910-1995) # [[Zaruhi Bahri]] idazlea, gizarte ekintzailea (Armenia, 1880-1958) # [[Hanna K. Korany]] idazlea (Siria, 1870-1898) # [[Porochista Khakpour]] elebegilea (Siriar-Estatubatuarra, 1978) # [[Salma Kuzbari]] idazlea, feminista (Libano, 1923-2006) # [[Tsehay Melaku]] idazlea (Etiopia, 1952) # [[Rangina Hamidi]] idazlea, politikaria, ekintzailea (Afganistan, 1978) # [[Louise Aslanian]] idazlea, ekintzaile komunista (Iran-Frantzia, 1904-1945) # [[Fatemeh Keshavarz]] idazlea (Iran-AEB, 1952) # [[Senedu Gebru]] idazlea (Etiopia, 1916-2009) # [[Hayganuş Mark]] idazlea (Armenia, 1885-1966) # [[Khosrovidukht]] idazlea, musikagilea (Armenia, VIII. mendea) # [[María Dolores Masana]] kazetaria, idazlea (Bartzelona, 1936) # [[Marija Strojnik]] '''astronomoa''' (Eslovenia, 1950) # [[Linda Spilker]] astronomoa (AEB, 1890-1981) # [[Constance M. Rockosi]] astronomoa (AEB, 1980) # [[Julena Steinheider Duncombe]] astronomoa (AEB, 1911-2003) # [[Marie-Jeanne de Lalande]] astronomoa (1768, 1832) # [[Rosaly Lopes]] astronomoa (Brasil, 1957) # [[Nikole Lewis]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Nicole Capitaine]] astronomoa (Frantzia, 1948) # [[Paulina Lira]] astronomoa (Txile, XX. mendea) # [[Rachel Mandelbaum]] astronomoa (AEB, 1977) # [[María Cristina Pineda Suazo]] astronomoa (Honduras, 1954) # [[Mirjana Povic]] astronomoa (Serbia, 1981) # [[Muriel Mussells Seyfert]] astronomoa (AEB, 1909-1997) # [[Isabel Márquez Pérez]] astronomoa (Badajoz, 1967) # [[Josefa Masegosa Gallego]] astronomoa (Almeria, 1957) # [[Agnes Mary Clerke]] astronomoa (Irlanda, 1842-1907) # [[Yuki Okoda]] astronomoa (Japonia, 1990) # [[Denise C. Stephens]] astronomoa (AEB, 1973?) # [[Sarah Tuttle]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Chanda Prescod-Weinstein]] astronomoa (AEB, 1982) # [[Kyongae Chang]] astrofisikaria (Hego Korea, 1946) # [[Jessie Christiansen]] astrofisikaria (Australia, XX.mendea) # [[Rachel Somerville]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Susan Jane Cunningham]] matematikaria, astronomoa (AEB, 1842-1921) # [[Phoebe Waterman Haas]] astronomoa (AEB, 1882-1967) # [[Luisa Landová-Štychová]] astronomoa (Austria-Hungaria, 1885-1965) # [[Anna Estelle Glancy]] astronomoa (AEB, 1883-1975) # [[Margaret Mayall]] astronomoa (AEB, 1902-1995) # [[Martha P. Haynes]] astronomoa (AEB, 1951) # [[Ilse Cleeves]] astrofisikaria (AEB, XX. mendea) # [[Carolin Crawford]] astronomoa (Erresuma Batua, 1963) # [[Janine Connes]] astronomoa (Frantzia, 1934) # [[Joy Crisp]] geologoa, astronomoa (AEB, XX.mendea) # [[Florence Cushman]] astronomoa (AEB, 1860-1940) # [[Rosina Dafter]] astronomoa (Australia, 1875-1959) # [[Mary Osborne|Mary Osbone]] Gitarrista (AEB, 1921-1992) # [[Olga Smirnova]] dantzaria (Errusia, 1991) # [[Olga Smirnova (borrokalaria)]] borrokalaria (Errusia, 1979) # [[Conchita Martínez]] tenislaria (Huesca, 1972) # [[Margaret Lindsay]] aktorea (AEB, 1910-1981) # [[Cristina Cruz Mínguez]] aktorea (Espainia, 1983) # [[Mercedes Díaz]] aktorea (Espainia, 1894-1960) # [[Elise Harmon]] asmatzailea (AEB, 1909-1985) # [[Ingeborg Hochmair]] asmatzailea (Austria, 1953) # [[Ada Henry Van Pelt]] asmatzailea (AEB, 1838-1923) # [[Elizabeth Lee Hazen]] asmatzailea (AEB, 1885-1975) # [[Ruth Handler]] asmatzailea (AEB, 1916-2002) # [[Lil Hardin Armstrong]] musikagilea (AEB, 1898-1971) # [[Ruth Brito]] triatleta (Lanzarote, 1980) # [[Ana María Alonso Zarza]] geologoa, ikertzailea (Avila, 1962) # [[Chantal Loïal]] dantzaria eta koreografoa (Guadalupe, Frantzia, 1969) # [[Melba Liston]] tronboijolea, musikagilea (AEB, 1926-1999) # [[Alice Coltrane]] pianojolea, musikagilea (AEB, 1937-2007) # [[Mahsa Amini]] erahila(Iran, 2000-2022) # [[Mélanie Joly]] politikaria (Kanada, 1979) # [[Nazanin Boniadi]] aktorea (Iran, 1980) # [[Roxana Saberi]] kazetari atxilotua Iranen (AEB, 1977) # [[Lili Reinhart]] aktorea (AEB, 1996) # [[Kiernan Shipka]] aktorea (AEB,1999) # [[Wanuri Kahiu]] zine-zuzendaria (Kenya, 1980) # [[Eduarda Mansilla]] idazlea, musikagilea (Argentina, 1834-1892) # [[Agustina Ortiz de Rozas]] politikaria, filantropoa (Argentina, 1816-1898) # [[Pauline de Meulan]] idazlea eta kazetaria (Frantzia, 1773-1827) # [[Margaret Satterthwaite]] Epaile eta legelarien independentziaren gaineko Kontalari Berezia (AEB) # [[Miren Arenzana Letamendi|Miren Arenzana Letamendia]] artista, eskultorea (Bilbo, 1965) # [[María Gay]] mezzosopranoa (Bartzelona 1876-1943) # [[Isabella Colbran]] mezzosoprano (Madril, 1784 - Bolonia, 1845) # [[Florence Van de Walle]] jornalari belgikarra, communarde Parisko Komunan (1838 - ) # [[Pétroleuse (Parisko Komunako su-emaileak)]] Parisko Komunako su-emaileak (1871) # [[Manuela Rosas]] ekintzaile politikoa (Argentina, 1817-1898) # [[Camila O'Gorman]] maitasunagatik fusilatua (Argentina, 1825-1848) # [[Blanca Podestá]] aktorea (Argentina, 1889-1967) # [[María Podestá]] aktorea (Argentina, 1875-1954) # [[Marianne Beth]] abokatua (Viena, 1889-1984) # [[Diana Russell]] soziologoa eta ekintzailea (Hego Afrika, 1938-2020) # [[María Esther Podestá]] aktorea (Argentina, 1896-1954) # [[Susú Pecoraro]] aktorea (Argentina, 1952) # [[Mona Maris]] aktorea (Argentina, 1901-1991) # [[Ana Perichon]] aristokrata frantsesa (1775-1847) # [[María Luisa Bemberg]] aktorea (Argentina, 1922-1995) # [[Zully Moreno]] aktorea (Argentina, 1920-1999) # [[Luz Gabás]] idazlea, politikaria (Huesca, 1968) # [[Ángela Jeria]] arkeologoa, ??idazlea?? (Txile, 1926-2020) # [[Biblioteken eguna]] # [[Luisa de Medrano]] akademikoa, poeta eta filosofoa (1484-1527) # [[Begum Rokeya]] idazlea eta ekintzaile feminista (Kalkuta, 1880-1932) # [[María Antinea]] aktorea (Jaen,Argentina, 1915-1991) # [[Mecha Ortiz]] aktorea (Argentina, 1900-1987) # [[Orfilia Rico]] aktorea (Uruguai,Argentina, 1871-1936) # [[Nury Montsé]] aktorea (Argentina, 1917-1971) # [[Silvana Roth]] aktorea, politikaria (Italia,Argentina, 1923-2010) # [[Marta Extramiana]] idazlea, ilustratzailea, (Gasteiz, 1964) # [[Vida Akoto Bamfo]] epailea (Ghana, 1949) # [[Celma Ribas]] abeslaria (Angola, 1982) # [[Beatriz Matar]] aktorea (Argentina, 1954) # [[Lita Stantic]] zine-zuzendaria, gidoilaria (Argentina, 1942) # [[Graciela Borges]] aktorea (Argentina, 1917-1971) # [[Esther Borao]] ingeniaria, asmatzailea (Zaragoza, 1988) # [[Mary Daly]] filosofo feminista (AEB, 1928-2010) # [[Terry McMillan]] idazlea (AEB, 1951) # [[Esther Rebato Ochoa]] antropologoa, ikertzailea (Bilbo,1957) # [[María Herrera]] motoziklista (Toledo, 1996) # [[Ana Carrasco]] motoziklista (Murtzia, 1997) # [[Elena Rosell]] motoziklista (Valentzia, 1986) # [[Juana Viale]] aktorea, aurkezlea (Argentina, 1982) # [[Manuela Viale]] aktorea (Argentina, 1991) # [[Silvia Legrand]] aktorea (Argentina, 1927-2020) # [[Marcela Tinayre]] aurkezlea, enpresaburua (Argentina, 1950) # [[Dolores Fonzi]] aktorea (Argentina, 1978) # [[Florencia Raggi]] modeloa, aktorea (Argentina, 1972) # [[Nilda Raggi]] aktorea, zuzendaria (Argentina, 1938) # [[Ana Celentano]] aktorea (Argentina, 1969) # [[Danielle Casanova]] Frantziako militante komunista eta erresistentziako kidea (1909-1943) # [[Fanny Gallot]] Frantziako historialaria (1981 - ) # [[Eulalie Papavoine]] Parisko Komunako erizaina, ustezko su-eragilea (1846-1875) # [[Claudia di Girolamo]] aktorea, zuzendaria, aktibista (Txile, 1956) # [[Adriana Barraza]] aktorea, maistra, zuzendaria (Mexiko, 1956) # [[Fernanda Mistral]] aktorea (Argentina, 1934) # [[Big Mama Thornton]] blues abeslaria (AEB, 1926-1984) # [[Lita de Lázzari]] etxekoandre mediatikoa (Argentina, 1925-2015) # [[China Zorrilla]] aktorea, zuzendaria (Uruguai, 1922-2014) }} ==='''Berriak 2022''' ('''iraila''')=== (Ordena: SORTU, ASTRONOMOAK, BESTELAKOAK) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Arantza San Sebastian]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, hezkuntzako aholkularia (Donostia, 1958) # [[Izaskun Etxeberria]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta irakaslea (Altsasu, 1964) # [[Kristina Saralegi]] efef'''SORTUA''' baserritarra, abeltzaina, talogilea (Leitza, 1974-2022) # [[Gotzone Sestorain]] ef--'''SORTUA''' baserritarra, poeta, irrintzilaria (Leitza, 1965) # [[Victoria Ariño]] efef'''SORTUA''' filantropoa (Ermua, 1889-1974) # [[Ines Bengoa]] ef--'''SORTUA''' ipuin kontalaria (Tenerife-Lizarra, 1973) # [[Jeronima Uriarte Elizalde]] ----'''SORTUA''' filantropoa, ongile (Lizarra, 1855-1929) # [[Emilia Goyena Arraiza]] ef--'''SORTUA''' idazlea, ekintzaile (Lizarra, 1916-1999) # [[Garbiñe Basarte]] ef--'''SORTUA''' kale-artista, muralista (Lizarra, 1976) # [[Libe Agirre]] ef--'''SORTUA''' irrati esataria, kazetaria, (Meñaka) # [[Irati Martin]] ef--''SORTUA''' futbolaria (Durango, 2003) # [[Anne-Marie Lagarde]] ----'''SORTUA''' idazlea eta ikertzaile (Zuberoa, 1944) # [[Edurne Azpitarte]] ef--'''SORTUA''' areto-futbolaria (Garai, 1978) # [[Carmen Pérez Rodrigo]] ef--'''SORTUA''' Euskal Herriko Medikuntzaren Errege Akademiaren lehenengo emakumezkoa (Alonsotegi, 1960) # [[Mariela SR Coline Fanon]] '''SORTUA''' Haur lapurtua (Guatemala, 1968) # [[Felisa Ventura]] ef--'''SORTUA''' erizaina eta emagina (Eibar, 1902-1959) # [[Ana Belén Pintado]] ef--'''SORTUA''' haur lapurtua (Madril, 1973) # [[Mariam al-Asturlabi]] '''ASTRONOMOAK''' Alepo astrolabio-egilea (Siria, X. gizaldian) # [[Nadia Zakamska]] astronomoa (Errusia, 1979) # [[Idit Zehavi]] astronomoa, ikertzailea (Israel, 1969) # [[Louise Webster]] astronomoa, fisikaria (Australia, 1941-1990) # [[Alycia J. Weinberger]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Fiammetta Wilson]] astronomoa (Erresuma Batua, 1864-1920) # [[Jennifer Wiseman]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Rosemary Wyse]] astronomoa (Erresuma Batua, 1957) # [[Alice Grace Cook]] astronomoa (Erresuma Batua, 1877-1958) # [[Priscilla Fairfield Bok]] astronomoa (AEB, 19896-1975) # [[Shadia Habbal]] astronomoa (Siria, XX. mendea) # [[Deborah Dultzin Kessler]] astronomoa (Mexiko, 1945) # [[María Luisa Aguilar]] astronomoa(Jauja Peru 1938) # [[Claire Armstrong]] astronomo amateurra (Britania) # [[Emma Vyssotsky]] astronomoa (AEB, 1894-1975) # [[Julie Vinter Hansen]] astronomoa (Danimarka, 1890-1960) # [[Gladys Vergara]] astronomoa (Uruguai, 1928-2016) # [[Esmeralda Mallada]] astronomoa (Uruguai, 1937) # [[Jacqueline Hewitt]] astronomoa (EEBB, 1958) # [[Catherine Heymans]] astronomoa (Britainia, XX. mendea) # [[María Teresa Ruiz]] astronomoa (Txile, 1946) # [[Silvia Torres Castilleja]] astronomoa (Mexiko, 1940?) # [[Gloria Suzanne Koenigsberger Horowitz]] astronomoa (Mexiko, XX. mendea) # [[Silvana Navarro Jiménez]] astronomoa (Mexiko, XX. mendea) # [[Meg Urry]] astronomoa (AEB, 1945) # [[Maura Tombelli]] astronomoa (Italia, 1952) # [[Jana Tichá]] astronomoa (Txekia, 1965) # [[Alenush Terian]] astronomoa (Iran, 1920-2011) # [[Bobbie Vaile]] astronomoa (Australia, 1959-1996) # [[Ann Hornschemeier]] astronomoa (EEBB, XX. mendea) # [[Svetlana Guerasimenko]] astronomoa (Ukraina, 1945) # [[Jen Gupta]] astrofisikaria (Britaina, XX. mendea) # [[Maria Antonella Barucci]] astronomoa (Italia, XX. mendea) # [[Merieme Chadid]] astronomoa (Maroko, 1969) # [[Madge Adam]] astronomoa (Erresuma Batua, 1912-2001) # [[Karlina Leksono Supelli]] astronomoa, filosofoa (Indonesia, 1958) # [[Annapurni Subramaniam]] astronomoa (India, XX. mendea) # [[Paris Pişmiş]] astronomoa (Turkia-Mexiko, 1911-1999) # [[Jane Squire]] astronomoa, idazlea, aktibista (Ingalaterra, 1686-1743) # [[Maritza Soto]] astronomoa (Txile, 1990) # [[Sara Seager]] astronomoa (Kanada, 1971) # [[Caterina Scarpellini]] astronomoa, metereologoa (Italia, 1808-1873) # [[Lenka Šarounová]] astronomoa (Txekia, 1973) # [[Anneila Sargent]] astronomoa (Erresuma Batua, 1942) # [[Carlota de Sajonia-Meiningen]] astronomoa (Alemania, 1751-1827) # [[Jen Gupta]] astrofikaria (Britainia, XX. mendea) # [[Pilar Ruiz-Lapuente]] astronomoa (Bartzelona, 1964) # [[Monica Rubio (astronomoa)]] astronomoa (Txile, 1955) # [[Claudine Rinner]] astronomoa (Frantzia, 1965) # [[Julia Riley]] astronomoa (Britainia, XX. mendea) # [[Mercedes Richards]] astronomoa (Jamaika, 1955-2016) # [[Gabrielle Renaudot]] astronomoa (Frantzia, 1887-1962) # [[Hilkka Rantaseppä-Helenius]] astronomoa (Finlandia, 1925-1975) # [[Zinaída Akséntieva]] astronomoa (Ukraina, 1900-1969) # [[Mary Proctor]] astronomoa (Erresuma Batua, 1862-1957) # [[Helen Dodson Prince]] astronomoa (AEB, 1905-2002) # [[Yelena Pitieva]] astronomoa (Errusia, XX.mendea) # [[Louise du Pierry]] astronomoa (Frantzia, 1746-1807) # [[Ľudmila Pajdušáková]] astronomoa (Eslovakia, 1916-1979) # [[Feryal Özel]] astronomoa (Turkia/AEB, 1975) # [[Mazlan Othman]] astronomoa (Malaysia, 1951) # [[Sally Oey]] astronomoa (AEB, 1984) # [[Janina Ochojska]] astronomoa (Polonia, 1955) # [[Yaël Nazé]] astronomoa (Belgika, 1955) # [[Camila Navarrete]] astronomoa (Txile, XX. mendea) # [[Sultana N. Nahar]] astronomoa (Pakistan, 1990) # [[Carolyn Porco]] astronomoa (AEB, 1953) # [[Anne Sewell Young]] astronomoa (AEB) # [[Margaretha Kirch]] astronomoa (Alemania) # [[Eva Grebel]] astronomoa (Alemania) # [[Erika Böhm-Vitense]] astronomoa (Alemania-AEB) # [[Elizabeth Alexander]] irrati-astronomoa, geologoa, fisikaria (Erresuma Batua, 1908-1958) # [[Victoria Kaspi]] astrofisikaria (AEB-Kanada, 1967) # [[Ma Chung-pei]] astronomoa (Txina) # [[Maud Worcester Makemson]] astronomoa (AEB, 1891-1977) # [[Ala Masévich]] astronomoa (Georgia, 1918-2008) # [[Karen Masters]] astronomoa (Erresuma Batua, 1979) # [[Janet Akyüz Mattei]] astronomoa (Turkia, 1943-2004) # [[Naomi McClure-Griffiths]] astronomoa (Turkia, 1943-2004) # [[Susan McKenna-Lawlor]] astronomoa (AEB, 1975) # [[Karen Jean Meech]] astronomoa (AEB, 1959) # [[Anja Cetti Andersen]] astronomoa (Danimarka, 1965) # [[Duília de Mello]] astronomoa (Brasil, 1963) # [[Ruth Murray-Clay]] astronomoa (AEB, XX.mendea) # [[Alice Archenhold]] astronomoa (Alemania, 1874-1943) # [[Anne Archibald]] astronomoa (Kanada- Erresuma Batua, 1976) # [[Elizabeth Lada]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Nidia Morrell]] astronomoa (Argentina, 1953) # [[Teresa Lago]] astronomoa (Portugal, 1947) # [[Gemma Lavender]] astronomoa (Erresuma batua, 1986) # [[Farzana Aslam]] astronomoa, fisikaria (Pakistan, XX.mendea) # [[Pauline Barmby]] astronomoa (Kanada, 1972) # [[Margaret Lindsay Huggins]] astronomoa (Erresuma Batua 1948-1915) # [[Gemma Lavender]] astronomoa (Erresuma Batua, 1986) # [[Helen Lines]] astronomoa (AEB, 1918-2001) # [[Martha Betz Shapley]] astronomoa (AEB, 1890-1981) # [[Christy A. Tremonti]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Elizabeth Beckley]] argazkilari astronomikoa (Britaina Handia, 1846-1927) # [[Ewine van Dishoeck]] astronomo eta fisikaria (Herbehereak, 1955) # [[Kathleen Ollerenshaw]] astronomoa eta matematikaria (Britaina Handia, 1912-2014) # [[Anna Frebel]] astronomoa (Alemania, 1980) # [[Alicia M. Soderberg]] astrobomoa (AEB, 1977) # [[Caroline Furness]] astronomoa (AEB, 1869-1936) # [[Ethel Bellamy]] astronomo, sismologo (Erresuma Batua, 1981-1960) # [[Amy Barger]] astronomoa (AEB, 1971) # [[Yevguenia Bugoslávskaia]] astronomo sobietarra (1899-1960) # [[Reysa Bernson]] astronomoa (Frantzia, 1904-1944) # [[Elizabeth Brown]] astronomoa (Erresuma Batua, 1830, 1899) # [[Miriam Burland]] astronomoa (Kanada, 1902-1996) # [[María Herreros|Maria Herreros]] ilustratzailea, (Valentzia, 1983) # [[Yelena Davydova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1961) # [[Zoja Grancharova]] gimnasta artistikoa (Bulgaria, 1966) # [[Natalia Kutxinskaia|Natalia Kuchinskaya]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1949) # [[Larisa Petrik]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1949) # [[Dörte Thümmler|Dorte Thummler]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1974) # [[Klaudia Rapp]] gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Jelena Grosheva]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1979) # [[Lăcrămioara Filip|Lacramioara Filip]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Yun Mi Kang]] gimnasta artistikoa (Korea, 1988) # [[Isabelle Severino]] gimnasta artistikoa (Paris, 1980) # [[Mo Huilan|Mo Hullan]] gimnasta artistikoa (Txina, 1979) # [[Xuan Liu]] gimnasta artistikoa (Txina, 1979) # [[María Teresa Vera]] musikagilea, gitarra-jolea (Kuba, 1895-1965) # [[Nadine Heredia]] politikaria, Lehen dama (Peru, 1976) # [[Carolina Malchair]] gimnasta erritmikoa (Malaga, 1982) # [[Liliana Vitale]] musikagilea, abeslaria (Argentina, 1959) # [[Rosario Ustáriz Borra]] poeta (Echo, 1927- Jaca, 2009) # [[Karin Ohlenschläger|Karin Ohlenschlager]] arte kudeatzailea (Alemania, 1959 + Gijon, 2022) # [[Elise Ray]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1982) # [[Noor Jordaniakoa]] arkitektoa, erregina ohia (AEB, 1951) # [[Joyce DiDonato]] mezzosopranoa (AEB, 1969) # [[Susan Graham]] mezzosopranoa (AEB, 1960) # [[Simona Amânar]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Amy Chow]] gimnasta artistikoa (Kaliformia, 1978) # [[Kristen Maloney]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1981) # [[Tasha Schwikert]] gimnasta artistikoa (Las Vegas, 1984) # [[Liudmila Yezhova]] gimnasta artistikoa (Mosku, 1982) # [[Courtney McCool]] gimasta artistikoa (Kansas, 1988) # [[Patrizia Ciofi]] mezzosopranoa (Italia, 1967) # [[Miah Persson]] sopranoa (Suedia, 1969) # [[Karita Mattila]] sopranoa (Finlandia, 1960) # [[Anne Sofie von Otter]] mezzosopranoa (Suedia, 1955) # [[Birgitta von Otter]] kazetaria, idazlea (Hungaria-Suedia, 1939) # [[Vera Rozsa]] abeslaria, kantu-maistra (Hungaria, 1917) # [[Ileana Cotrubaş]] abeslaria, kantu-maistra (Errumania, 1939) # [[Hannah Wilke]] artista, performacelaria (AEB, 1940-1993) # [[Jelena Dolgopolova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1975) # [[Rozalia Galiyeva|Rozaliya Galiyeya]] Gimnasta artistikoa (Uzbekistan,1977) # [[Kim Zmeskal]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1976) # [[Wendy Bruce]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1992) # [[Betty Okino]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1975) # [[Kerri Strug]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1977) # [[Elena Gómez Servera|Elena Gomez]] gimnasta artistikoa (Manacor, 1985) # [[Eva Hesse]] eskultorea (Alemania/AEB, 1936-1970) # [[Yvonne Rainer]] dantzaria, koreografoa (AEB, 1934) # [[Dorothea Röschmann]] sopranoa (Alemania, 1967) # [[Teresa Stratas]] sopranoa (Kanada, 1938) # [[Laura Campos]] gimnasta artistikoa (Merida, 1988) # [[Barbara Ehrenreich]] saiakeragile eta gizarte ekintzailea (EEBB, 1941-2022) # [[Silvia Bel]] aktorea (Bartzelona, 1970) # [[Lucy R. Lippard]] idazlea, arte-kritikaria (AEB, 1937) # [[Alina Szapocznikow]] eskultorea, holokaustotik bizirik ateratakoa (Polonia, 1926-Frantzia1970) # [[Nancy Holt]] eskultorea (AEB, 1938-2014) # [[Beverly Pepper]] eskultorea (AEB, 1922-2020) # [[Barbara Rose]] arte-kritikaria (AEB, 1936-2020) # [[Anne Truitt]] eskultorea (AEB, 1921-2004) # [[Mary Pinchot Meyer]] eskultorea (AEB, 1920-1964) # [[Lotte Lenya]] abeslaria, aktoreaa (Viena, 1898-1981) # [[Evelyn Lear]] sopranoa (AEB, 1926-2012) # [[Gisela May]] aktorea, abeslaria, irakaslea (Alemania, 1924-2016) # [[Hildegard Knef]] abeslaria, aktorea, idazlea (Alemania, 1925-2002) # [[Ute Lemper]] aktorea, abeslaria (Alemania, 1963) # [[Greta Keller]] mezzosopranoa, aktorea (Austria, 1903-1977) # [[Soile Isokoski]] sopranoa (Finlandia, 1957) # [[María Cruz Berrocal]] arkeologoa (España. XX. mendea) # [[Leily Santizo]] abokatua (Guatemala) # [[Nineth Montenegro]] politikaria (Guatemala, 1957) # [[Siomara Sosa]] fiskala (Guatemala, 1975) # [[Lucrecia Hernández Mack]] politikaria (Guatemala, 1973) # [[Nerea Aresti]] historialaria (Bilbo, 1961) # [[Ellen Beeman]] idazle, bideojokogilea (AEBo, 1964) # [[Kathleen Battle]] sopranoa (AEB, 1948) # [[Zury Ríos]] politikaria (Guatemala, 1968) # [[Sandra Torres]] politikaria (Guatemala, 1955) # [[Marta Luxán]] soziologoa (Bilbo, 1970) # [[Harolyn Blackwell]] sopranoa (AEB, 1955) # [[Carol Vaness]] sopranoa (AEB, 1952) # [[Hanna Hammarström]] asmatzailea (tel. kablea) (Suedia, 1829-1914) # [[Laura Mora]] zinema zuzendaria (Kolonbia, 1981) # [[Isa Campo]] zinema zuzendaria (Oviedo, 1975) # [[Susan Tedeschi]] abeslaria (AEB, 1970) # [[Mary Hallock-Greenewalt]] asmatzailea (siria-AEB, 1871-1950) # [[Sarah Guppy]] asmatzailea (Britainia, 1770-1852) # [[Melissa George]] asmatzailea, aktorea (Australia, 1976) # [[Rachel Blanchard]] aktorea (Kanada, 1976) # [[Txaro Arrazola]] artista, margolaria (Gasteiz, 1963) # [[Cristina Lucas]] artista, feminista (Ubeda, 1973) # [[Laura Mulvey]] zinema feminista teorialaria (Oxford, 1941) # [[Vi Redd]] jazz abeslaria, saxofoi jolea (AEB, 1928) # [[Sweet Emma Barrett]] jazz abeslaria, pianojolea (AEB, 1897-1983) # [[Terin Humphrey]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1986) # [[Hollie Vise]] gimnasta artistikoa (Texas, 1987) # [[Renske Endel]] gimnasta artistikoa (Herbereak, 1983) # [[Dominique Moceanu|Dominique Moceau]] gimnasta artistikoa (Kalifornia, 1981) # [[Amanda Borden|Amanda Border]] gimnasta artistikoa (Ohio, 1977) # [[Jaycie Phelps]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1979) # [[Olesia Dudnik]] gimnasta artistikoa (Ukrania, 1974) # [[Jadiyetu El Mohtar]] Fronte Polisarioaren Espainiako Ordezkaritzako kidea (Sahara, 1959) # [[Staša Zajović|Stasa Zajovic]] feminista, giza eskubideen aldeko aktibista (Montenegro, 1953) # [[Lepa Mladjenovic]] feminista, giza eskubideen aldeko aktibista LGBT (Belgrad, 1954) # [[Manuela Martelli]] zinema aktore eta zuzendaria (Santiago, Txile, 1983) # [[Sultana Khaya]] saharar ekintzailea (Sahara ??) # [[Salma Solaun]] gimnasta erritmikoa (Gasteiz, 2005) # [[Elena López Riera|Elena Lopez Riera]] zinegilea (Orihuela, 1982) # [[Martina de Zuricalday]] enpresaburua (Bilbo, 1839-1932) # [[Isabel Cadenas]] kezetaria, dokumentalista (Basauri, 1982) # [[Margarita Salaberria Galarraga]] diplomatikoa (Madril?, 1911-2000) # [[Aline Griffith]] kondesa, espioia (AEB, 1923-2017) # [[Anne-Marie Ménand]] communarde, Parisko Komunan ibilitako emakumea (Frantzia, 1837- ) # [[Louise Pioger]] communarde, Parisko Komunan ibilitako emakumea (Frantzia, 1848-1920) # [[Marisa Linton]] Frantziako Iraultzan espezializatutako historiagilea (Erresuma Batua, 1848-1920) # [[Michèle Riot-Sarcey]] Historia garaikideko eta genero-historiako irakaslea (Frantzia, 1943- ) # [[Emakumeak Parisko Komunan]] (Frantzia, 1871) }} === Hobetuak 2022 === {{zutabeak|kopurua=3| # [[Maite Maruri]] opera abeslaria (Plentzia, 1979) # [[Maria Angeles Mezkiritz|Maria Angeles Mezkiriz]] nafar arkeologoa (Faltzes, 1929) # [[María Francés]] nafar aktorea (Tutera, 1887-1987) # [[Violeta Parra]] abeslaria eta musikagilea (Txile, 1917-1967) # [[Nekane Sarobe]] bikoizlea (Donostia, 1953) # [[Consuelo Flecha]] pedagogoa (Bilbo, 1948) # [[Beatriz Martinez de Antoñana]] aktorea (Araba,1975) # [[Susan B. Anthony]] feminista eta sufragista (EEBB) # [[Margot Frank]] Holokaustoaren biktima, Ana Franken ahizpa (Alemania,1926-1945) # [[Elisabeth Larena]] aktorea (Bizkaia, 1989) # [[Arantza Idiazabal Gorrotxategi]] irakaslea eta euskaltzain urgazlea (Gipuzkoa, 1945) # [[Maitane Urbieta]] irratiko kirol-kazetaria eta UEFA Europa Leagueko lehen emakume-berriemailea (Gipuzkoa, 1983) # [[Blanca Vidal]] aktorea (Bilbo, 1885-1962) # [[Agustina Aragoikoa]] heroia (Katalunia,1786-1857) # [[Teresa Aranguren]] Kazetaria (Araba, 1944) # [[Felisa Mary]] aktorea (Bizkaia, 1892-1956) # [[Fariba Sheikhan]] aktorea eta abeslaria (Bizkaia, 1988) # [[Isabel Mellén]] arte-historialaria, ikertzailea eta dibulgatzailea (Araba, 1986) # [[Maria Moliner]] liburuzaina, filologoa eta hiztegigilea (Zaragoza, 1900-1981) # [[Alice Stone Blackwell]] feminista, giza-eskubideen defendatzailea (AEB, 1857-1950) # [[Lucy Stone]] Kazetaria, feminista, abolizionista,sufragista (AEB, 1818-1893) # [[Rosa Bonheur]] animalia-margolaria eta eskuturagilea (Frantzia, 1822-1899) # [[Maryse Choisy]] Kazetaria, idazlea eta saiakeragilea (Lapurdi, 1903-1979) # [[Pilar López Júlvez]] dantzaria eta koreografoa (Gipuzkoa, 1912-2008) # [[Concepción Aleixandre]] mediku, ginekologo, asmatzaile, zientzialari... (Valentzia, 1862-1952) # [[María Puy Uitzi]] historialaria (Nafarroa, 1915-2008) # [[Corín Tellado]] maitasun istorio laburren idazlea (Asturias, 1927-2009) # [[Matilde Huitzi]] maistra, pedagogoa, abokatua, feminista (Nafarroa, 1980-1965) # [[Concha Espina]] idazlea (Kantabria, 1869-1955) # [[Izaskun Uranga]] abeslaria (Bizkaia, 1950) # [[Ixone Sádaba]] argazkilaria (Bilbo, 1977) # [[Joaquina Eguaras]] Granadako Unibertsitateko 1. irakaslea, hebraista, arabista (Nafarroa-Granada, 1897-1981) # [[Sara Baras]] flamenko dantzaria eta koreografoa (Cadiz, 1971) # [[Ainhoa Garai]] aktorea (Gipuzkoa, 1983) # [[Laura García]] judo jokalari-paralinpikoa (Nafarroa, 1981) # [[Marina Ginestà]] Kazetaria, itzultzailea, gerra zibileko militante komunista (Katalunia, 1919-2014) # [[Axun Aierbe]] itzultzailea (Gipuzkoa,1968-2008) # [[Amaia Osaba]] piraguista (Nafarroa, 1975) # [[Fatema Mernissi]] idazlea eta soziologoa (Maroko, 1940-2015) # [[Eva Gonzalès]] margolaria (Frantzia, 1849-1883) # [[Maria Luisa Ozaita]] musikagilea eta emakumeek egindako hedapenean aitzindaria (Barakaldo, 1939-2017) # [[Isabel Fernández Reviriego]] musikaria, ekoizlea eta artista grafikoa (Bizkaia,1979) # [[Teresa Calo]] aktorea, dramagilea eta gidoigilea (Gipuzkoa, 1955) # [[Cris Lizarraga]] abeslaria, feminsta eta aktibista (Bizkaia, 1992) # [[Sonia Ruiz de Azua]] psikologoa, ikertzailea, psikiatria-irakaslea (Bizkaia, 1979) # [[Begoña Bilbao Alboniga]] idazlea, musikagilea eta euskaralaria (Bizkaia, 1932-2005) # [[Najat El Hachmi]] idazle amazigha (Katalunia,) # [[Ellen Ochoa]] astronauta (AEB, 1958) # [[María Luz Morales]] kazetaria, idazlea (Galizia- Bartzelona) # [[Cristina Petite]] atleta (Bizkaia,1972) # [[Irene Loizate]] txirrindularia, duatloilaria (Bizkaia, 1995) # [[Maritxu Housset]] gomazko paleta pelotaria (Lapurdi, 1981) # [[Eider Hurtado]] kazetaria (Bizkaia, 1981) # [[Gina Pane]] artista (Lapurdi, 1939-1990) # [[Ruth Arnon]] biokimikaria (Israel, 1933) # [[Andere Arriolabengoa]] bertsolaria (Araba, 1982) # [[Rosa Chacel]] idazlea (Valladolid, 1898-1994) # [[Dora Maar]] argazkilaria (Frantzia, 1907-1994) # [[Maribel Forcadas]] medikua (Zaragoza, 1949-2012) # [[Eneritz Iturriagaetxebarria]] txirrindularia, zuzendaria (Bizkaia, 1980) # [[Ziortza Isasi]] txirrindularia (Bizkaia, 1995) # [[Valentina Tereshkova]] espaiora joandako 1. emakumea (Errusia, 1937) # [[Izaskun Osés]] paralinpiar atleta (Nafarroa, 1984) # [[Ziortza Villa]] ultrairaupen-txirrindularia (Bizkaia, 1983) # [[Penelope Barker]] aktibista (Tearen matxinada) (AEB, 1728-1796) # [[Susan la Flesche Piccotte]] Ipar Amerikako omaharar natiboa eta 1.mediku indigena (AEB, 1865-1915) # [[Rosana Ubanell]] kazetaria, eleberrigilea (Nafarroa, 1958) # [[Julia Juániz]] muntatzailea, zine-zuzendaria eta bideo-artista (Nafarroa, 19??) # [[Carmen Adarraga]] kirolaria (Gipuzkoa, 1921-2004) # [[Cristina Pardo]] kazetaria, telebista-aurkezlea (Nafarroa, 1977) # [[Esther Basurto]] boleibol kirolaria (Gipuzkoa, 1978) # [[Isabel Urkiola]] arabar esploratzailea (Gasteiz, 1854-1911) # [[Begoña Pro]] kazetaria eta idazlea (Iruñea, 1971) # [[Itziar Urretabizkaia]] aktorea (Donostia, 1978) # [[Maria Abbadia-Ürrüstoi]] idazlea, ekintzaile feminista (Paris, 1837-1913) # [[Simone Veil]] Holokaustotik bizirik irtendako magistratu eta politikaria (Frantzia, 1927-2017) # [[Igone Arribas]] gimnasta ohia (Barakaldo, 1983) # [[Vera Rubin]] astronomoa, aitzindaria (AEB, 1928-2016) # [[Mary Jobe Akeley]] esploratzailea, alpinista eta argazkilaria (AEB, 1878-1966) # [[Blanca Castilla de Cortázar]] antropologoa eta filosofoa (Gasteiz, 1951) # [[Elena Martínez de Madina]] filologoa (Gasteiz, 1962) # [[Maria Weston Chapman]] abolizionista (AEB, 1806-1885) # [[Leire Apellaniz]] zinema-ekoizlea (Bilbo, 1975) # [[Maddi Ariztia]] ipuin bildumagilea, aitzindaria (Lapurdi, 1887-1972) # [[María Teresa Lozano]] matematikaria, aitzindaria (Iruñea, 1946) # [[Dorotea Barnés]] kimikaria, aitzindaria (Iruñea, 1904-2003) # [[Eva Amaral]] abeslaria, konpositorea (Zaragoza, 1972) # [[Amaia Lasa]] idazlea (Getaria, 1948) # [[Virginia Apgar]] pediatra, Apgar testaren asmatzailea (AEB, 1909-1974) # [[Anna Mani]] fisikaria, metereologoa (India, 1918-2001) # [[Georgia O'Keeffe]] margolaria (AEB, 1887-1986) # [[Anne Lezea]] gimnasta erritmikoa (Zarautz, 2001) # [[Oiana Blanco]] judoka (Orio, 1983) # [[Anne Frank]] alemaniar judu idazlea (Alemania, 1929) # [[Tessa Andonegi]] aktorea (Donostia 1968, 1983) # [[Loli Albero]] poeta, idazlea (Iruñea, 1962) # [[Arantxa Aldalur]] poeta (Azkoitia, 1963) # [[Olivia Newton-John]] abeslaria, aktorea (Cambridge, 1948-2022) # [[Regina Salcedo]] idazlea, irudigilea, gidoigilea (Iruñea, 1972) # [[Regina Araluze]] irrintzilaria (Bermio, 1922-2012) # [[Olga Holtz]] matematikaria (Errusia, 1973) # [[Phillis Wheatley]] poesia argitaratutako 1. emakume afroamerikar esklaboa (Afrika/AEB, 1753-1784) # [[Teresa Lopez de Munain]] aktorea, irakaslea (Bilbo, 1963) # [[Lizar Begoña]] poeta (Sopela, 1997) # [[Mertxe Rodriguez]] antzezle eta pailazoa (Lasarte-Oria, 19868) # [[Maite Gonzalez]] idazlea, itzultzailea (Donostia, 1943) # [[Olatz Beobide]] aktorea, zuzendaria (Sopela, 1964) # [[Nerea Elustondo]] bertsolaria, irakaslea (Legazpi, 1981) # [[Sara Carracelas]] igerilari paralinpikoa (Donostia, 1975) # [[Aranzazu González]] igerilari paralinpikoa (Donostia, 1981) # [[Marisa González]] multimedia-artista (Bilbo, 1943) # [[Mari Carmen Rubio]] arkulari paralinpikoa (Iruñea, 1961) # [[Pilar Goya]] kimikaria (Gasteiz, 1951) # [[Elizabeth Kenny]] erizaina, polio tratamentua (erizaina, 1880-1952) # [[Garazi Kamio]] kazetaria, idazlea (Gipuzkoa, 1979) # [[Patricia Karrikaburu]] errugbi jokalaria (Zuberoa, 1988) # [[Emma Fursch-Madi]] sopranoa (Baiona, 1847-1894) # [[Miriam Arrillaga]] pilotaria (Aginaga, 2000) # [[Concha Espinosa ]] sindikalista (Bilbo, 1954-2008) # [[Salome Gabunia]] etnologoa, euskaltzain urgazlea (Georgia, 1951) # [[Gracianne Hastoy]] eleberrigilea (Oloroe-Donamaria, 1968) # [[Uxue Juárez]]idazlea, arte-zuzendaria (Iruñea1981) # [[Amalia Galarraga]] idazlea, feminista (Donostia, 1895-1971) # [[Gloria Alcorta]] idazlea (Lapurdi-Argentina, 1951-2012) # [[Arantza Ugalde]] sismologoa (Barakaldo, 1966) # [[Zinaida Serebriakova]] margolaria (Errusia, 1884-1967) # [[Siofra O´Leary]] Giza Eskubideen Europako Auzitegiko lehenengo emakume lehendakaria (Irlanda, 1968) # [[Elena Loyo]] atleta, modelo ohia (Araba, 1983) # [[Ángeles González-Sinde]] politikaria, gidoilaria eta zinema zuzendaria (Madril, 1965) # [[Maider Segurola]] kazetaria (Lasarte-Oria, 1982) # [[Leticia Canales]] surflaria (Bilbo, 1995) # [[Rosa Elizburu]] irakaslea, alkate ohia (Arrasate, 1958) # [[Amaia Lanbarri]] futbolaria (Arrigorriaga, 1992) # [[Lola Rodríguez (aktorea)]] modeloa, aktibista (Las Palmas, 1998) # [[Esti Markez]] abeslaria (Gipuzkoa, 1999) # [[Clara Schumann]] piano-jolea, musikagilea (Alemania, 1819-1896) }} ==='''Berriak 2022''' ('''abuztua''')=== (Ordena alfabetikoan) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Edurne Garitazelaia]] efef'''SORTUA''' euskaltzalea (Zaldibar, 1926-2005) # [[Irati Fernandez Gabarain|Irati Fernández Gabarain]] ef--'''SORTUA''' ilustratzailea (Iruñea 1983) # [[Mercedes Lorenzo]] efef'''SORTUA''' bilbotar ospetsua (Lugo 1915- Arrasate 1996) # [[Albina Shishova]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1966) # [[Alexandra Georgiana Eremia]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Alexandra Marinescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1982) # [[Alice Salomon]] erreformista soziala (Alemania, 1872-1948) # [[Alicia Pietri de Caldera]] museo zuzendaria, Venezuelako 1. dama (Venezuela, 1923-2011) # [[Ana Luísa Amaral]] poeta, itzultzailea, irakaslea (Portugal, 1956-2022) # [[Anabell López]] abeslaria (Kuba, 1963) # [[Anastasiya Kolesnikova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1983) # [[Andreea Cacovean]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1978) # [[Andreea Isărescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Andreea Munteanu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1998) # [[Andreea Raducan]] Ginnasta artistikoa (Errumania, 1983) # [[Andreea Ulmeanu]] Ginnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Ángela Irene]] abeslaria (Argentina, 1956) # [[Anna Chepeleva]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1984) # [[Anna Grudkó|Ana Grudkó]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1990) # [[Annia Hatch]] Gimnasta artistikoa (Kuba-EEBB, 1978) # [[Ashley Miles]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1985) # [[Ashley Postell]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1986) # [[Astrid Heese]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Atotoztli II]] erregina azteka (Mexiko, xv. mendea) # [[Aurelia Dobre]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1972) # [[Azucena Rodríguez]] film-zuzendaria (Madril, 1955) # [[Betti Schieferdecker]] Gimnasta artistikoa (Alemana, 1968) # [[Bi Wenjing]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Boriana Stoyanova]] Gimnasta artistikoa (Bulgaria, 1969) # [[Care Santos]] idazlea (Bartzelona, 1970) # [[Carly Patterson]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1988) # [[Carmen Ionescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Cătălina Ponor]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Cecilia Mangini]] Argazkilaria, zinegilea (Erroma, 1927-2021) # [[Celestina Popa]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1970) # [[Coco Fusco]] artista bisuala (AEB, 1960) # [[Corina Ungureanu]] Gimnasta artitikoa (Errumania, 1980) # [[Courtney Kupets]] gimnasta artistikoa (Texas, 1986) # [[Cristina Bontaş|Cristina Bontas]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Cristina Elena Grigoras]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1966) # [[Dagmar Kersten]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1970) # [[Daniela Maranduca]] Gimnasta artitikoa (Errumania, 1976) # [[Diana Morawe]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Diane Schuur]] abeslaria, piano-jolea (AEB, 1953) # [[Dina Kochetkova]] Gimnasta artistikoa (Mosku, 1977) # [[Dinah Washington]] abeslaria (AEB, 1937-2018) # [[Dolores García-Negrete Ruiz Zarco]] politikaria frankismoak eraila (Jaén, 1886-1940) # [[Dominique Dawes]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1976) # [[Dora García (artista)]] artista (Valladolid, 1965) # [[Duan Zhou]] Gimnasta artistikoa (Txina XX.mendea) # [[Ecaterina Szabo]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Elena Espinosa]] ekonomialaria eta politikaria (Ourense, 1960) # [[Elisabeth Altmann-Gottheiner]] ekonomialaria, irakaslea (Alemania, 1874-1930) # [[Elvira Altés]] kazetaria, irakaslea, genero ikertzailea (Bartzelona, XX. mendea) # [[Émilie Lepennec|Emilie Lepennec]] Gimnasta artistikoa (Paris, 1987) # [[Emme (abeslaria)]] aktorea, abeslaria (Argentina, 1982) # [[Esther Phillips]] abeslaria (AEB, 1935-1984) # [[Eugenia Golea]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1971) # [[Eugenia Popa]] gimnasta artistikoa (Bucarest, 1973) # [[Fernanda Canales]] arkitektoa (Mexiko, 1974) # [[Florica Leonida]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Francesca Llopis]] margolaria, bideo-artista (Bartzelona, 1958) # [[Gabriela Potorac]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Gabriele Faehnrich]] Gimnasta artistikoa (Alemania, 1968) # [[Germaine Tillion]] etnologoa,erresistentziakoa (Frantzia, 1907-2008) # [[Gina Gogean]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1977) # [[Hana Říčná]] Gimnasta artistikoa (Txekia, 1968) # [[Inga Shkarupa]] Gimnasta artistikoa (Ukaina, 1981) # [[Ioanna Petrovschi]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Ionela Loaieş]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Irina Baraksanova|Irina BAraksanova]] Gimnasta artistikoa (Uzbekistan, 1969) # [[Irina Yarotska]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1985) # [[Jacqueline Lamba]] margolaria (Frantzia, 1910-1993) # [[Jekaterina Lobazniuk]] Gimnasta artistikoa (Uzbekintan, 1983) # [[Jelena Piskun]] Gimnasta artistikoa (Bielorrusia, 1978) # [[Jelena Produnova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1980) # [[Jelena Zamolodchikova]] Gimnasta artistikoa (Mosku, 1982) # [[Jessie Tarbox Beals]] argazkilaria, fotokazetaria (AEB, 1870-1942) # [[Judith Joy Ross]] argazkilaria (AEB, 1946) # [[Julia Zenko]] abeslaria, aktorea (Argentina, 1958) # [[Katie Heenan]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1985) # [[Kim Kwang-suk (gimnasta)]] Gimnasta artistikoa (Ipar Korea, 1976) # [[Koko Taylor]] Blues abeslaria (AEB, 1928-2009) # [[Kristina Pravdina]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1990) # [[Kui Yuanyuan]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Larissa Fontaine]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1977) # [[Laura Cutina]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Laura Morante]] aktorae, gidoilaria, film-zuzendaria (Italia, 1956) # [[Lavinia Agache]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Lavinia Miloşovici]] Gimnasta artistikoa (Errumania,1976) # [[Léonie Duquet]] Argentinako diktaduran desagertu eta hil zuten moja (Frantzia, 1916-1977) # [[Leopoldina Núñez Lacret]] musikagilea, irakaslea, gitarra-jolea (Kuba, 1918) # [[Lilia Podkopayeva]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1996) # [[Ling Jie]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1982) # [[Liuba María Hevia]] abeslaria, kantautorea (Kuba, 1964) # [[Liubov Sheremeta|Liubon Sheremeta]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1980) # [[Liudmila Yezhova]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Loredana Boboc]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Lu Märten]] idazlea, feminista (Alemania, 1879-1970) # [[Ludivine Furlon]] Gimnasta artistikoa (Nimes, 1980) # [[Lya Ímber de Coronil]] pediatra (Ukrania-Venezuela, 1914-1981) # [[María Ángela Nieto]] zientzialaria, ikertzailea (Madril, 1960) # [[María Eugenia Ibáñez]] kazetaria (Bartzelona, 1946) # [[Maria Girona i Benet]] margolaria, grabatzailea (Bartzelona, 1923-2015) # [[María Grever]] musikagilea Mexiko, 1885-1951) # [[Maria Kriutxkova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1988-2015) # [[María Luisa Herrera]] arkeologoa (Espainia, 1913-2012) # [[Maria Mercè Roca]] idazle eta politikaria (Girona, 1958) # [[Maria Neculita]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[María Soledad Corchón Rodríguez]] Arkeologoa (Santander, 1947) # [[Marián Farías Gómez]] abeslaria (Argentina, 1944) # [[Marianela Balbi]] kazetaria (Venezuela, 1963) # [[Marie Stritt]] aktorea (Austriar Inperioa, 1855-1928) # [[Martina Jentsch]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1968) # [[Mary McLeod Bethune]] aktibista (AEB, 1875-1955) # [[Matilda De Angelis]] abeslaria, aktorea (Italia, 1995) # [[Maxi Gnauck]] gimnasta artistikoa (Alemania) # [[Menene Gras]] filosofoa, arte-kritikaria, ikertzailea (Bartzelona, 1957) # [[Meng Fei]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Mercedes Oliveira Malvar]] filosofoa (Pontevedra, 1957) # [[Mihaela Stanulet]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Milagros Socorro]] kazetaria (Venezuela, 1960) # [[Mirela Barbălată|Mirela Barbalata]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Mirela Pasca]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[Mirela Tugurlan]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Mohini Bhardwaj]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1978) # [[Monica Roșu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Nadia Hategan]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Nancy Wilson (abeslaria)]] abeslaria (AEB, 1937-2018) # [[Nao Bustamante]] multimedia artista (AEB, 1969) # [[Natalia Bobrova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1978-2015) # [[Natalia Ilienko]] gimnasta artistikoa (Kazakhstan, 1967) # [[Natalia Kalinina]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1973) # [[Natalia Yurchenko]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1966) # [[Natalia Ziganshina]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1985) # [[Nicoleta Daniela Șofronie]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1988) # [[Oana Ban]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Olga Bicherova]] gimnasta artistikoa (Mosku, 1967) # [[Olga Mostepanova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1970) # [[Olga Rashchupkina]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1984) # [[Olga Teslenko]] Gimnnasta artiistikoa (Ukaina, 1981) # [[Paula Heredia]] zinemagilea (El Salvador, 1957) # [[Pegeen Vail Guggenheim]] margolaria (Suitza-AEB, 1925) # [[Phoebe Mills]] Gimnasta artistikoa (Illinois, 1972) # [[Polina Miller]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 2000) # [[Rachel Tidd]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1984) # [[Raquel Meller]] kupletista (Tarazona, 1888-1962) # [[Rosa Bustamante Montoro]] arkitektoa (Madril, 1962) # [[Rosa María Calaf]] kazetaria (Bartzelona, 1945) # [[Sabina Cojocar]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Samantha Sheehan]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1986) # [[Sandra Mihanovich]] abeslaria, aktorea (Argentina, 1957) # [[Sandra Uve]] ilustrattzailea, dibilgatzaile zientifikoa (Bartzelona, 1972) # [[Sara Bendahan]] medikua (Venezuela, 1906-1946) # [[Sara González]] abeslaria, kantautorea (Kuba, 1949) # [[Sarah E. Goode]] asmatzailea (AEB, 1855-1905) # [[Shannon Miller]] gimnasta artistikoa (Estatu Batuak, 1977) # [[Shemekia Copeland]] Blues-kantaria (New York, 1979) # [[Silvia Buabent]] politikaria, berdintasunean espezializatua (Madril, 1973) # [[Silvia Rau]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Silvia Stroescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Simona Pauca]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1969) # [[Simona Renciu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Sofía Ímber]] kazetaria, museo-kontserbadorea (Moldavia-Venezuela, 1924-2017) # [[Soledad Bravo]] abeslaria (Logroño-Venezuela, 1943) # [[Tatiana Frolova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1967) # [[Tatiana Lysenko (gimnasta)]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[Tatiana Yarosh]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1981) # [[Teresa Parodi]] kantautorea, politikaria (Argentina, 1947) # [[Trinidad Taracena del Piñal]] Arkeologoa (Santander, 1926-Ceuta, 2017) # [[Ulrike Klotz]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1960) # [[Vanda Hădărean]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1976) # [[Vera Kolesnikova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1968) # [[Verónica Condomí]] abeslaria, konpositorea, gitarra jolea (Argentina, 1960) # [[Viktoria Karpenko]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1984) # [[Virginia Amposta Amposta]] sindikalista, frankismoak eraila (Bartzelona, 1903-1939) # [[Virginia Pereira Álvarez]] mediku ikertzailea (Venezuela, 1888-1947) # [[Xiomara Laugart]] abeslaria (Kuba, 1960) # [[Yevgueniya Kuznetsova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1980) # [[Zoila Gálvez]] sopranoa, irakaslea (Kuba, 1899) }} ===='''Berriak 2022''' ('''uztaila''')==== (Ordena alfabetikoan) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Arroyo Sagasta]] ef--'''SORTUA''' Irakaslea eta ikertzailea (Aretxabaleta,1983) # [[Eba Gaminde Egia]] ef--'''SORTUA''' ikertzailea, euskaltzain urgazlea (Mungia, 1968) # [[Jone Mitxelena]] ----'''SORTUA''' zientzialaria, irakaslea eta ikertzailea (Barakaldo, 1985) # [[Lurdes Alkorta]] ef--'''SORTUA''' trikitilaria (Azpeitia, 1973) # [[Maddi Astigarraga]] ef--'''SORTUA''' ilustratzaile zientifikoa (Deba, 1997) # [[Maria Meharra]] ----'''SORTUA''' kaskaroten erregina (Lapurdi XIX. mendea) # [[Mentxu Ramilo Araujo]] ef--'''SORTUA''' Wikiemakumea (Gasteiz, 1978) # [[Vega Asensio]] ef--'''SORTUA''' biologoa, ilustratzailea, ikertzailea (Durango, 1978) # [[Abigail Hobbs]] Salemgo sorgin prozesuko nerabea (AEB,1678- ? ) # [[Abigail Williams (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorgin epaiketetan akusatua (AEB, 1680-1697) # [[Adriana Calcanhotto]] abeslari eta konpositorea (Tarragona, 1966) # [[Agnes Meyer Driscoll|Agnes Meyer]] Kiptografoa (Estatu Batuak) # [[Aimée Rapin]] margolaria (Suitza) # [[Aissa Doumara Ngatansou]] ekintzailea (Kamerun, 1972) # [[Alice Domon]] Argentinako diktaduran desagertu eta hil zuten moja (Frantzia, 1937-1977) # [[Alicia Sellés Carot]] liburuzaina eta dokumentalista (Castelló, 1977) # [[Altamira Gonzalo]] jurista, feminista (Zaragoza) # [[Amalia Avia]] margolaria (Toledo, 1930-2011) # [[Anastasía Mýskina]] tenislaria (Sobiet Batasuna, 1981) # [[Ángela Ramos]] kazetaria, erreportaria (Peru) # [[Anita Malfatti]] margolaria (Brasil, 1889-1964) # [[Ann Pudeator]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1621-1692) # [[Anna Eriksdotter]] sorgintzat jo eta burua moztuta exekutatua (Suedia, 1624-1704) # [[Anna Gardell-Ericson]] margolaria (Suedia) # [[Anna Göldin]] Sorginkeria egotzita burua moztuta exekutatua (Suitza) # [[Anna Maria Bofarull]] zinemagilea (Tarragona,1979) # [[Anna Rosina de Gasc]] margolaria (Alemania) # [[Antonia Maymón|Antonia Maymon]] idazlea, feminista, anarkista (Madril) # [[Aurora Cáceres Moreno]] idazle, feminista, sufragista (Peru) # [[Barbara W. Tuchman]] idazle eta kazetaria (Amerikako Estatu Batuak, 1912-1989) # [[Barbara Walters]] kazetaria, idazlea (EEBB, 1929) # [[Betty Parris]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzailea(AEB, 1682-1760) # [[Bridget Bishop]] Salemgo sorgin epaiketetan exekutatua (AEB, 1632?-1692) # [[Brita Zippel]] Sorginkeria egotzita burua moztu eta sutan errea (Suedia, 1676) # [[Candy (Salemgo epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatutako esklabua (AEB,XVII. mendea ?) # [[Carmen Martínez Sancho]] matematikaria (Toledo) # [[Carmen París]] abeslari eta konpositorea (Tarragona, 1966) # [[Carmina Verdú]] gimnasta ohia (Valentzia, 1983) # [[Catalina Carlota De la Gardie]] Baztanga txertoaren bultzatzailea (Suedia, 1723-1763) # [[Christiane Amanpour]] kazetaria (Erresuma Batua, 1958) # [[Cindy Sherman]] argazkilaria eta zinema-zuzendaria (AEB, 1954) # [[Concha García Campoy|Concha Garcia Campoy]] Kazetaria (Terrasa, 1958) # [[Cristina Rota]] aktore, arte-dramatiko irakaslea (Argentina, 1945) # [[Delmira Agustini]] poeta (Uruguai) # [[Dorcas Hoar]] sorginkeria egotzita zigortua (Beverly, 1634-1711) # [[Dorothy Good]] Salemgo sorginkeria prozesuan 4 urteko auzipetua (AEB, 1687?) # [[Draupadi Murmu]] politikaria, tribu-buruzagia, Indiako 1. emakume presidente tribala (India, 1958) # [[Eglantyne Jebb]] haurren eskubideen defentsa (Erresuma Batua, 1876-1828) # [[Elena Arregui Cruz-López]] arkitektoa (Irun-Santiago de Compostela) # [[Eliane Giardini]] aktorea, zinema-zuzendaria (Tarragona, 1966) # [[Elizabeth Hubbard (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzaile nagusia (AEB, 1675?-1692etik aurrera) # [[Elizabeth Jane Gardner]] margolaria (Estatu Batuak-Paris) # [[Estefanía Chávez Barragán]] arkitektoa, irakaslea (Mexiko) # [[Esther Koplowitz]] enpresaria (Madril,1950) # [[Eva Crane]] zientzialaria (Erresuma Batua) # [[Eva Piquer]] kazetaria eta idazlea (Bartzelona, 1969) # [[Faith Hill]] abeslaria (EEBB, 1967) # [[Fanny Elssler]] dantzaria (Austria) # [[Guirandana de Lay|Guirandina de Lay]] Emagina, sorgintzat jo eta errea (Jaka, 1461) # [[Haydée Milanés]] abeslaria, konpositorea, moldatzailea eta ekoizlea (Habana, 1980) # [[Helen Mack Chang]] Myrna Mack Fundazioaren sortzaile (Guatemala) # [[Helen Vlachos]] kazetaria (Grezia) # [[India.Arie]] abeslari estatubatuarra (Denver, 1975) # [[Isabel Azkarate]] argazkilaria, fotokazetaria (Donostia) # [[Isabel Quintanilla]] margolaria (Madril, 1938-2017) # [[Jane Wenham (ustezko sorgina)]] emakume akusatua eta askatua (Ingalaterra, ?-1730) # [[Janet Horne]] Sorginkeria egotzita sutan bizirik errea (Eskozia, 1727) # [[Jean Adair]] aktorea (Kanada, 1873-1953) # [[Jeanne Fusier-Gir]] aktorea (Frantzia, 1885-1973) # [[Juana Martín Manzano]] moda-diseinatzailea (Kordoba, 1974) # [[Juana Millán|Juana Millan]] inprimatzailea, enpresaburua (Zaragoza) # [[Juana Mordó]] arte bildumagilea (Tesalonika, 1899-Madril,1984) # [[Katharina Henot]] posta-burua, sorginkeria egotzita sutan errea (Alemania, 1570-1627) # [[Laspaulesko sorginkeria prozesua]] 24 emakume urkatuak (Huesca, 1593) # [[Laura Morera]] ballet dantzaria (Madril, 1977) # [[Laura Muntz Lyall]] margolaria (Kanada) # [[Lilia Podkopayeva]] gimnasta (Ukraina, 1978) # [[Lola Robles]] idazlea eta aktibista (Madril, 1963) # [[Luciana Aymar]] kirolaria (Argentina, 1977) # [[Lydia Lunch]] abeslaria, aktorea, idazlea (AEB, 1959) # [[Margaret Jones]] Emagina, sorginkeria egotzita urkatuz exekutatua (EEBB 1613-1548) # [[Margaret Scott (Salemgo epaiketak)|Margaret Scott]] Sorginkeria egotzita urkatuz exekutatua (Eskozia, 1615-Salem, 1692) # [[Margaret Scott Gatty]] botanikaria eta idazlea (Britania Handia, 1809-1873) # [[Maria Bellonci]] idazlea (Italia, 1902-1986) # [[María Botto]] aktorea (Argentina, 1974) # [[María Cabrales]] Kuba independentziaren aldeko protagonista (Kuba) # [[Maria da Conceição|Maria da Conceicao]] emagina, sorginkeria egotzita sutan errea (Sao Paulo, 1798) # [[María Eugenia Vaz Ferreira]] irakasle, poeta (Uruguai, 1875-1924) # [[María Gil Vallejos]] piano-jolea (Alacant, 1892-1981) # [[María José Gómez Redondo]] artista garaikidea (Valladolig, 1963) # [[Maria Mercè Cuartiella]] idazlea, antzerkigilea (Katalunia) # [[Maria Tallchief]] dantzaria (EEBB, 1925-2013) # [[María Teresa Linares]] musikologoa (Kuba) # [[Marija Jurić Zagorka|Marija Juric Zagorba]] kazetaria (Kroazia, 1873-1957) # [[Marta Calamonte]] gimnasta ohia, entrenatzailea, fisioterapeuta (Badajoz,1982) # [[Martha Corey]] Salemgo sorgin epaiketetan urkatua (AEB, 1619-1672) # [[Martha Zein]] idazle, narratzaile, zinegile (Alemania, 1962) # [[Mary Black (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatutako esklabua (AEB,XVII. mendea ?) # [[Mary Bradbury]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatua (AEB, 1615-1700) # [[Mary Parker (Salemgo epaiketak)|Mary Parker]] sorginkeria egotzita urkatua (1637-1692) # [[Mary Pat Gleason]] aktorea eta gidoilaria (AEB, 1950-2020) # [[Mary Warren]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzaile nagusiena (AEB, 1674?-1693?) # [[Matteuccia de Francesco]] sorgintza jo eta sutan errea (Italia, 1428 exekutatua) # [[Maxine Hong Kingston|Maxime Hong Kingston]] idazlea (EEBB, 1940) # [[Melissa de la Cruz]] idazlea (Manila-AEB, 1971) # [[Mercedes Ferrer]] egile abeslaria (Madril, 1963) # [[Merga Bien]] Sorgintzat jo eta sutan errea (Alemania 1560-1603) # [[Mia Hamm]] futbolaria (AEB, 1972) # [[Mia Zapata]] abeslaria (AEB, 1965-1993) # [[Mira Nair]] zinema zuzendaria (India, 1957) # [[Mónica Alario Gavilán]] filosofoa eta ikertzailea (Madril) # [[Myrna Mack]] antropologoa (Guatemala) # [[Nabyla Maan]] egile abeslaria (Maroko, 1987) # [[Nancy Usero]] gimnasta ohia, entrenatzailea (Zaragoza, ?) # [[Narbona Dacal]] Emagina, sorgintzat jo eta errea (Zaragoza, 1498) # [[Nata Moreno]] zine-zuzendaria, aktorea, ekoizlea (Zaragoza, 1979) # [[Nazanín Armanian]] idazea eta politologoa (Iran, 1961) # [[Nora Heysen]] margolaria (Australia) # [[Nur Levi]] aktorea (Madril, 1979) # [[Olga Román]] abeslaria eta egile-abeslaria (Madril, 1979) # [[Olga Wisinger-Florian]] margolaria (Austria) # [[Paisleyko sorginkeria prozesua]] 7 emakume kondenatuak (Eskozia, 1697) # [[Pascale Petit (aktorea)]] aktorea (Frantzia, 1938-) # [[Paula Ortiz]] zine-zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Zaragoza, 1979) # [[Paule Minck]] Parisko Komunako iraultzaile feminista (1839 - 1901) # [[Pendleko sorginkeria prozesua]] 10 urkatu: 9 emakume eta gizon 1 (Ingalaterra, 1612) # [[Petronilla de Meath]] sorginkeria egotzita sutan errea (Irlanda) # [[Rebecca Lemp]] Sorginkeria egotzita sutan errea (Alemania, 1550-1590) # [[Rebecca Nurse]] Salemgo sorginkeria prozesuan exekutatua(AEB, 1621-1692) # [[Rebecca Walker]] idazlea, feminista (Mississipi, 1969) # [[Rocío Vitero Pérez|Rocio Vitero Perez]] gizarte langilea eta politikaria (Gasteiz, 1980) # [[Romola Garai]] aktore britainiarra (1982) # [[Ruth Osborne (ustezko sorgina)]] hil zuten emakume eskalea (Ingalaterra, 1680-1700) # [[Sally Salminen]] nobelagilea (Finlandia,1906-1976) # [[Samlesburyko sorginkeria prozesua]] 20 bat emakume akusatuak (Ingalaterra, 1612) # [[Sarah Cloyce]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatua (AEB, 1648-1703) # [[Sarah Good]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1653-1962) # [[Sarah Osborne]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatua (AEB, 1643?-1692) # [[Sarah Wildes]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1627-1692) # [[Sima Sami Bahous]] NBE Emakumeak-en zuzendaria (Jordania, 1956) # [[Susana Rinaldi]] aktorea eta tango-abeslaria (Argentina, 1935) # [[Susannah Sheldon]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatzailea (AEB, 1670?- ?) # [[Suzana de Moraes]] aktore, zinema-zuzendaria (Brasil, 1940-2015) # [[Tarsila do Amaral]] margolaria (Brasil, 1886-1973) # [[Tatiana Bilbao]] arkitektoa (Mexiko) # [[Tatiana Lióznova]] zinema zuzendaria (Errusia, 1914-2011) # [[Teresa Duclós]] margolaria (Sevilla, 1934) # [[Vera Fokina]] ballet dantzaria (1886-1958, Errusia) # [[Vera Panova]] idazlea eta kazetaria (Errusia, 1905-1973) # [[Vera Tschechowa]] aktorea, zinemagilea eta ekoizlea (Alemania, 1940) # [[Victoria Åberg|Victoria Aberg]] margolaria (Finlandia, 1824-1892) # [[Villanuako sorginak]] Villanuako sorginkeria prozesua (Huesca, XV. mendea) # [[Wilhelmina Wylie]] igerilaria (Australia, 1984) # [[Wilmot Redd]] Sorginkeria egotzita urkatua (Salem, 1692) }} ===='''Berriak 2022''' ('''ekaina''')==== (ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Colino]] eef--'''SORTUA''' kirolaria, ibiltaria (Durango 2004) # [[Aitziber Makazaga]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Zerain 1976) # [[Alazne Etxebarria Urizar]] ef--'''SORTUA''' korrikalaria (Santurtzi 1997) # [[Ane Maruri]] ef--'''SORTUA''' dantzaria eta irakaslea (Bizkaia 1996) # [[Begoña Guillen]] ef--'''SORTUA''' argazkilaria (Amurrio 1963) # [[Bernadette Iratzoki Luro]] ----'''SORTUA''' dantzaria, antzerkilaria eta irakaslea (Azkaine, 1959) # [[Betzaida Urtaza]] ef--'''SORTUA''' idazlea, itzultzailea, editorea (Donostia-Legorreta 1988) # [[Gabi Etxebarne]] ----'''SORTUA''' idazlea, feminista, serora ohia (Aldude, Nafarroa Beherea 1932) # [[Garbiñe Alustiza]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Zerain 1964) # [[Lurdes Imaz]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, antzerki zuzendaria eta gidoilaria (Segura 1952) # [[Margarita Olañeta]] ef--'''SORTUA'' ekintzailea (Ermua 1931) # [[Olga Uribe]] ef--'''SORTUA''' ehulea (Durango 1958) # [[Oroitz Jauregi]] ef--'''SORTUA''' Euskaltzain urgazlea (Legorreta 1974) # [[Patxika Erramuzpe]] ----'''SORTUA''' Abeslaria, ekintzailea (Aldunde. Nafarroa Beherea 1943) # [[Adelaide Anne Procter]] poeta, filantropoa (Ingalaterra) # [[Adelina Lopes Vieira]] idazlea, dranagilea (Portugal-Brasil) # [[Agnes Baltsa]] mezzosopranoa (Grezia) # [[Alice Rey Colaço]] Ilustratzailea, abeslaria. Portugal # [[Amelia Orleanskoa]] Portugalgo azken erregina (Frantzia-Portugal) # [[Amélia Rey Colaço]] aktorea, zuzendaria (Portugal) # [[Ana Castillo]] idazlea (Chicago, EEBB) # [[Ana de Gonta Colaço]] eskultorea (Portugal) # [[André Léo]] Frantziako eleberri eta kazetaria, ekintzaile feminista (1824 - 1900) # [[Ann Putnam, Jr.]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Anna Waser]] margolaria (Suitza) # [[Anna Zippel]] sorginkeria leporatuta eraila (Suedia) # [[Anne de Chantraine]] sorginkeria egotzita sutan erretakoa (Lieja) # [[Annie Londonderry]] munduari bira egindako txirrindularia (AEB) # [[Assumpta Roura]] kazetaria eta idazlea (Katalunia) # [[Barbara Ward]] ekonomialaria, kazetaria eta idazlea (Erresuma Batua) # [[Beatriz Costa]] aktorea, idazlea (Portugal) # [[Bessie Rayner Parkes]] poeta, kazetaria, feminista (Alemania-AEB) # [[Blanca Muñoz]] artista, eskultorea eta grabatzailea (Madril) # [[Branca de Gonta Colaço]] idazlea, errezitatzailea (Portugal) # [[Carmen Arozena]] artista, margolaria eta grabatzailea (La Palma) # [[Carmen Laffón]] artista, margolaria eta eskultorea (Sevilla) # [[Carola García de Vinuesa]] mediku, zientzialari, irakasle (Espainia-Australia) # [[Carolina Michaëlis de Vasconcelos]] filologoa, idazlea (Alemania-Portugal) # [[Caroline de Barrau]] feminista, aktibista (Frantzia) # [[Caroline Haslett]] ingeniari elektrikari aitzindaria (Erresuma Batua) # [[Charlotte Saunders Cushman]] aktorea (AEB) # [[Clémentine Hélène Dufau]] margolaria (Frantzia) # [[Concepción Bona]] hezitzailea eta ekintzailea (Dominikar Errepublika) # [[Concha de Albornoz]] intelektual feminista (Asturias) # [[Conchita Supervía]] mezzosopranoa (Bartzelona) # [[Corina Freire]] abeslaria, aktorea, enpresaburua (Portugal) # [[Cynthia Germanotta]] filantropoa, ekintzailea, enresaburua (AEB) # [[Dinah Craik]] idazlea (Ingalaterra) # [[Dolores González Pérez]] idazlea (Malaga) # [[Dora Panofsky]] arte historialaria (Alemania-AEB) # [[Dorothea Tanning]] margolaria (AEB) # [[Dorothy Hansine Andersen]] medikua (EEUU) # [[Eduarda Lapa]] margolaria (Portugal) # [[Eleanor Pairman]] matematikaria, asmatzailea (Eskozia) # [[Elizabeth Ann Ashurst Bardonneau]] itzultzailea, aktibista (Ingalaterra) # [[Elsie Widdowson]] nutrizionista (Erresuna Batua) # [[Emília de Sousa Costa]] idazlea, feminista (Portugal) # [[Emily Davies]] sufragista, emakumea unibertsitate eskubide-defensatzailea (Ingalaterra) # [[Emma Stebbins]] eskultorea (AEB) # [[Eugénie Le Brun]] intelektual feminista (Frantzia-Egipto) # [[Eugénie Marie Salanson]] margolaria (Frantzia) # [[Felícia Fuster i Viladecans]] margolaria eta poeta (Bartzelona-Paris) # [[Felicia Hemans]] poeta (Ingalaterra) # [[Fiorenza Cossotto]] mezzosopranoa (Italia) # [[Franceska Mann]] dantzaria (Polonia) # [[Frederica von Stade]] mezzosopranoa (AEB) # [[Geraldine Jewsbury]] eleberrigilea eta kritikaria (Ingalaterra) # [[Ghada Waly]] politikari eta diplomatikoa (Egipto) # [[Gina Cigna]] sopranoa (Italia) # [[Guadalupe Marín]] modeloa eta eleberrigilea (Mexiko) # [[Hariclea Darclée]] sopranoa (Errumania) # [[Henriette Michaelis]] hizkuntzalaria (Alemania) # [[Hoylande Young]] kimikaria (AEB) # [[Huda Sha'arawi]] aktibista feminista (Egipto) # [[Irina Vladislavovna Bussen]] minerologoa (Errusia) # [[Izumi Nakamitsu]] Armagabetzeari lotutako gaiei buruzko Nazio Batuen Bulegoko zuzendaria (Japonia) # [[Josephine Butler]] feminista eta guzarte erreformatzailea (Erresuma Batua) # [[Juana Alarco de Dammert]] filantropoa, hezitzailea (Peru) # [[Júlia Lopes de Almeida]] idazlea, kazetaria, feminista (Brasil) # [[Julie von May]] sufragista, feminista (Suitza) # [[Katalina Boloniakoa|Katalina Boloniakoa]] margolaria, idazlea, santa (Bolonia) # [[Kate Marvel]] zientzilaria (New York EEBB) # [[Kin Yamei]] doktorea, hezitzailea eta nutrizioan aditua (Txina, EEBB) # [[Letitia Elizabeth Landon]] poeta (Ingalaterra) # [[Licia Verde]] astronomoa, fisikaria, irakaslea (Italia) # [[Lidia Blanco]] filologoa (Burgos) # [[Lilian Baylis]] britainiar antzerki ekoizle eta zuzendaria # [[Lola Garrido]] arte kritikaria, komisarioa eta bildumagilea (Donostia) # [[Lucia Valentini Terrani]] mezzosopranoa (Italia) # [[Madeleine Pelletier]] psikiatra, aktibista (Frantzia) # [[Malak Hifni Nasif]] idazle, poeta, maistra (Egipto) # [[Margarida Lopes de Almeida]] poeta, deklamatzailea, eskultorea (Brasil) # [[Maria Adelaide Lima Cruz]] margolaria (Portugal) # [[Maria Archer]] idazlea (Portugal) # [[María Barbeito]] pedagogo, idazlea (Galizia) # [[Maria da Cunha]] poeta, kazetaria(Portugal-Brasil) # [[Maria Jane Jewsbury]] eleberrigilea eta kritikaria (Ingalaterra) # [[Maria Lamas]] idazlea, kazetaria, ekintzaile politikoa (Portugal) # [[María Luisa Calero Vaquera]] hizkuntzalaria (Badajoz) # [[Maria Olga de Moraes Sarmento da Silveira]] idazlea, feminista (Portugal) # [[María Soriano Llorente]] psikologoa (Valentzia) # [[María Trinidad Sánchez]] ekintzailea, aberriaren ama (Dominikar Errepublika) # [[Marie Adelaide Belloc Lowndes]] nobelagilea (Ingalaterra) # [[Marie La Cécilia]] Frantziako maistra, Komunan aktibista errepublikanoa (1839 - 1922) # [[Marisa de Leza]] aktorea (Madril) # [[Martha Carrier]] sorginkeria leporatuta eraila (EEBB) # [[Mary Eastey]] Salemeko sorgin-epaiketan exekutatua (AEB) # [[Mary Russell Mitford]] idazlea, dramagilea (Ingalaterra) # [[Mary Walcott]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Matiel Mogannam]] aktibista, nazionalista (Libano-Palestina) # [[Matilda Hays]] itzultzaile, idazle, kazetari, aktore (Ingalaterra) # [[Melissa Aldana]] saxofoi-jotzailea (Txile) # [[Mercedes Llopart]] sopranoa, irakaslea (Bartzelona) # [[Mercy Lewis]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Minou Tavárez Mirabal]] filologoa, politikaria (Dominikar Errepublika) # [[Monica Oliphant]] zientzialari, ikertzailea (Ingalaterra-Australia) # [[Nabawiyya Musa]]irakaslea, nazionalista, feminista (Egipto) # [[Natali Germanotta]] moda-diseinatzailea, estilista (AEB) # [[Natalia Kanem]] UNFPAren zuzendaria (Panama) # [[Nerilie_Abram]] zientzilaria (Australia) # [[Nísia Floresta (idazlea)]] idazlea, hezitzailea (Brasil) # [[Paca Blanco]] ekintzailea (Madril) # [[Patricia Kraus]] abeslaria, musikagilea, ekoizlea (Milan-Espainia) # [[Regina Lago García]] pedagogo, psikologo (Palentzia) # [[Renata Scotto]] sopranoa (Italia) # [[Rosalba Carriera]] margolaria (Italia) # [[Ruth Rivera Marín]] arkitektoa (Mexiko) # [[Safia Zaghloul]] aktibista, politikaria (Egipto) # [[Sonia Vivas]] pedagogoa, politikaria (Bartzelona) # [[Tarab Abd al-Hadi]] aktibista feminista, politikaria(Palestina-Egipto) # [[Valentine de Saint-Point]] idazlea (Frantzia) # [[Verónika Mendoza]] politikaria (Peru) # [[Victòria Pujolar Amat|Victoria Pujolar Amat]] margolaria (Bartzelona) # [[Virgínia Quaresma]] kazetaria, aktibista (Portugal) }} ===='''Berriak 2022''' ('''maiatza''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Alaitz Biritxinaga]] ef--'''SORTUA''' Txirrindulari epaile eta zuzendaria (Bizkaia 1974) # [[Angelita Bilbao Bilbao]] efef'''SORTUA''' erizaina, ekintzaile abertzalea (Bilbo 1903-Argentina 1990) # [[Concha Laca]] efef'''SORTUA''' artisaua, zeramikaria, eskultorea (Madril 1925-Irun 2018) # [[Estibaliz Urresola Solaguren]] ef--'''SORTUA''' zinema zuzendaria (Laudio 1984) # [[Haizea Beruete]] efef'''SORTUA''' bertsolaria (Iruñea 1994-2022) # [[Lina Huarte-Mendikoa]] efef'''SORTUA''' sopranoa (Iruñea 1928-Madril 2017) # [[Margarita Barainka]] g'''SORTUA''' Gernikako bonbardaketaren lekukoa (Errigoiti 1922) # [[Acacia Uceta]] poeta (Madril) # [[Adelaida Abarca Izquierdo]] ekintzailea, kartzelarik ihes egindakoa (Madril) # [[Adelaida Las Santas]] kazetari eta poeta (Madril) # [[Alejandra Soler]] maistra errepublikano erbesteratua (Valentzia) # [[Amanda Jones]] poeta, aktibista, asmatzailea (AEB) # [[Ana Martínez Collado]] arte estetika eta generoa (Madril) # [[Ángela García de la Puerta]] Espainiako 1. Fisika eta Kimika katedraduna (Soria) # [[Ángeles García-Madrid]] idazlea eta presoa (Madril) # [[Anna Davin]] historialaria, idazlea, feminista( Ingalaterra) # [[Anna Keichline]] arkitektoa eta asmatzailea (AEB) # [[Anna Manso Munné]] idazlea, gidoilaria (Bartzelona) # [[Anna Ruth Fry]] idazlea (Britainia Handia) # [[Asun Casasola]] genero indarkeriaren aurkako aktibista (Palentzia) # [[Asunción Bastida]] moda diseinatzailea (Bartzelona) # [[Aurora Rodríguez Carballeira]] ama eugenesikoa (Galizia) # [[Barbara Bodichon]] ongilea, eskubideen aldeko aktibista (Erresuma Batua) # [[Carmen Mir]] moda diseinatzaile (Bartzelona) # [[Christiana Figueres]] antropologoa, ekonomialaria eta analista(Costa Rica) # [[Clara Sánchez (idazlea)]] idazlea, Espainaiko zine aditua (Guadalajara) # [[Concha Alós]] idazlea (Valentzia-Bartzelona) # [[Consuelo García del Cid Guerra]] idazlea (Bartzelona) # [[Deepika Kurup]] zientifikoa, asmatzailea (edateko ur garbi 'azkarra') (AEB) # [[Dorothy Thompson]] kazetaria, idazlea, sufragista, feminista (AEB) # [[Eldorado Jones]] asmatzailea (hegazkin isilgailua,plantxa elektrikoa)(AEB) # [[Elena Moncada]] ekintzaile, idazle, prostituzioaren abolizionista (Argentina) # [[Enriqueta Gallinat]] politikaria, errepresio frankistaren biktima (Bartzelona) # [[Erna Schneider]] ingenaria, matematikaria eta asmatzailea (AEB) # [[Ethel Léontine Gabain]] margolaria (Frantzia-Ingalaterra) # [[Eva Alcón]] errektorea (Castelló) # [[Flor Cernuda]] preso komunista (Toledo) # [[Flora Robson]] aktorea (Ingalaterra) # [[Gema Corredera]] abeslari eta musikagilea (Kuba) # [[Geneviève de Gaulle-Anthonioz]] Frantziako erresistentziakoa (Frantzia) # [[Gertrud Bäumer]] aktibista feminista eta politikaria (Alemania) # [[Gisela Wild]] feminista, kooperatiba-politiketan espezializatua (Argentina) # [[Gloria Patricia Porras]] abokatu, notario, epaile (Guatemala) # [[Hannah Slater]] asmatzailea (kotoiaz josteko haria sortzeko metodo berria)(AEB) # [[Helen Taylor (feminista)]] idazlea, aktorea (Erresuma Batua) # [[Helen Taylor]] noblea (Ingalaterra) # [[Helena Lange]] pedagogoa eta emakumeen eskubide defendatzailea (Alemania) # [[Hilary Wainwright]] kazetaria, ikertzailea, feminista (Ingalaterra) # [[Hildegart Rodríguez Carballeira]] politikaria, etorkizuneko emakume gisa sortua (Madril) # [[Ida Henrietta Hyde]] fisiologoa eta asmatzailea (AEB) # [[Isabel Olesti]] kazetari eta idazlea (Tarragona) # [[Isabel Risco]] aktorea (Coruña) # [[Isabel Vicente García|Isabel Vicente Garcia]] ekintzaile komunista (Albacete - Bartzelona) # [[Jenara Vicenta Arnal Yarza]] 1. Zientzia Kimiko doktorea eta ikertzailea (Zaragoza) # [[Jessie Boucherett]] emakumeen aldeko aktibista (Ingalaterra) # [[Joaquina Dorado Pita]] Les Cortseko preso errepublikanoa (Coruña) # [[Josefa Barba-Gosé Flexner]] zientzialaria (Bartzelona-Filadelfia) # [[Josefina Amalia Villa]] ekintzailea, preso politikoa (León-Madril) # [[Joy Mangano]] enpresaria eta asmatzailea (fregona, pertxak) (AEB) # [[Juana Francisca Rubio]] margolaria eta ilustrailea (Madril) # [[Judith Malina]] aktorea, ekoizlea eta zuzendaria (Alemania-AEB) # [[Karen Olsen Beck]] arkitektoa, soziologoa, politikaria eta diplomatikoa (*!) # [[Laia Berenguer Puget]] Les Cortseko preso sozialista (Bartzelona) # [[Laura Casielles]] idazlea, poeta (Asturias) # [[Les Corts emakumeen kartzela]] (Bartzelonako eraikina) # [[Letizia Battaglia]] kazetari, argazkilari, politikari, editore eta enpresaburua (Italia) # [[Liane Russell]] genetista, zoologoa (Austria, AEB) # [[Lidia Guinart]] kazetaria, idazlea eta politikaria (Bartzelona) # [[Lilí Díaz Rivas]] enpresaburua, idazlea (Galizia) # [[Lilly Maxwell]] sufragista (Eskozia) # [[Lina Gálvez]] historialaria, ekonomia feministan aditua (Sevilla) # [[Lise London]] erresistentzia frantseseko aktibista (Frantzia) # [[Llum Quiñonero]] kazetaria, ekintzailea, politikaria (Alacant) # [[Lola Sanjuán]] enpresaburua eta lider feminista (Sevilla) # [[Magda Bandera]] kazetaria, idazlea(Bartzelona) # [[Maite Alvarez]] zientzilaria eta ikertzailea (Ermua) # [[Manolita del Arco]] politikaria, ekintzailea (Bilbo-Madril) # [[Margarida Abril]] ekintzailea (Katalunia) # [[María Ángeles Durán]] ikertzailea (Madril) # [[María Antonia Peña]] errektorea (Cádiz) # [[María Antonia Zorraquino]] biokimikaria eta ikertzailea (Zaragoza) # [[Maria Bigordà Montmany]] kataluniar ekintzailea (Ullastre-Tarrasa) # [[María del Carmen Cuesta Rodríguez|Maria del Carmen Cuesta Rodríguez]]A aktibista (Madril) # [[Maria Deraismes]] prostituzioaren abolizionista # [[María Dolores de Pablos]] poeta eta astrologoa (Madril) # [[Maria Dolors Laffitte]] abeslaria (Bartzelona) # [[Maria Dolors Renau]] psikologoa, pedagogoa eta politikaria (Bartzelona) # [[María Elena Moyano]] aktibista (Perú) # [[María José Figueras]] errektorea (Katalunia) # [[Maria Lacerda de Moura]] anarkista eta feminista (Brasil) # [[María Vicenta Mestre Escrivá]] psikologoa, Valentziako Unibertsitateko 1. emakume errektorea (Valentzia) # [[Marie Killick]] audio-ingeniaria, asmatzailea (gramofonorako zafirozko orratza) (Erresuma Batua) # [[Marina Vargas]] artista (Granada) # [[Marisa Mediavilla Herreros]] liburuzaina, dokumentalista, feminsita (Palentzia) # [[Marjorie Joyner]] asmatzailea (ile kizkur iraunkorrak egiteko makina)(AEB) # [[Martirio (cantante)|Martirio]] abeslaria (Huelva) # [[Mary Beale]] margolaria eta erretratista (Ingalaterra) # [[Mary Dixon Kies]] asmatzailea (kotoiaz josteko haria sortzeko metodo berria) (AEB) # [[Melania Moscoso]] antropologa, pedagoga, feminista (Bilbo) # [[Mercedes Fernández-Martorell]] antropologoa (Bartzelona) # [[Mercedes Núñez Targa]] Las Ventas eta Nazien kontzentrazio-eremuetako preso eta lekukoa (Bartzelona) # [[Miren Arantza Madariaga Aberasturi]] politikaria eta zuzendari publikoa (Gernika) # [[Montserrat Minobis]] kazetaria, irakaslea, idazlea eta feminista (Figueras) # [[Natacha Bustos]] komiki-marrazkilaria (Eivissa) # [[Nieves Torres]] politikaria, ekintzailea (Madril) # [[Niña Pastori]] flamenko-kantautorea (Cadiz) # [[Noeleen Heyzer]] diplomazialaria(Singapur) # [[Noelia Vera]] kazetaria eta politikaria (Cádiz) # [[Núria Feliu]] abeslaria eta aktorea (Bartzelona) # [[Olimpia Altuve]] farmazialaria (Guatemala) # [[Paz Azzati Cutanda]] Las Ventaseko preso komunista (Valentzia) # [[Petra Cuevas]] preso komunista (Toledo) # [[Pilar Aranda Ramírez]] errektorea (Zaragoza) # [[Pilar López Díez]] maistra, kazetaria, komunikazio eta genero ikertzailea (Asturias) # [[Rina Lazo]] margolari eta muralista (Guatemala) # [[Rocio Mora Nieto]] abokatua eta aktibista (Madril) # [[Rosa Aguilar Chinea]] errektorea (Gomera) # [[Rosa Aguilar]] politikaria (Kordoba) # [[Rosa Cremón Parra]] erizaina, ekintzaile antifrankista (Madril) # [[Rosa Devés]] biokimikaria, akademika eta hezitzailea (Txile) # [[Sally Alexander]] historialaria, feminista (Ingalaterra) # [[Sheila Rowbotham ]] historialari feminista sozialista (Erresuma Batua) # [[Shirley Ann Jackson]] fisikaria, asmatzailea (AEB) # [[Sofía Moro]] argazkilaria (Madril) # [[Soledad Murillo]] soziologo feminista, ikertzailea eta politikoa (Madril) # [[Soledad Real López]] ekintzaile, komunista (Bartzelona) # [[Susana Blas Brunel]] komisarioa, arte eta feminosmoan aditua (Madril) # [[Susanna Martín]] ilustratzailea (Bartzelona) # [[Suzanne Noël]] Zirujau plastikoa (Frantzia) # [[Teresa Hernández Sagués]] Les Cortseko preso komunista (Avila) # [[Teresa Rebull]] aktibista politikoa eta kantautorea (Bartzelona) # [[Teresa Saez Barrao]] aktibista feminista, politikaria (Huesca-Nafarroa) # [[Trinidad Gallego Prieto]] erizaina, emagina,politikari komunista (Madril) # [[Valerie Hunter Gordon]] asmatzailea (Erresuma Batua) }} ===='''Berriak 2022''' ('''apirila''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Antonia Salaberria]] efef'''SORTU''' erraketista (Eibar, 1906-2000) # [[Aurelia Elkoro-Iturbe]] efef'''SORTU''' erraketista (Eibar 1012-1977) # [[Haizea Oses]] ef--'''SORTU''' eskalatzailea (Arrasate, 2004) # [[Irene Sarrionandia]] ef--'''SORTU''' mendi korrikalaria (Deba 1948) # [[Joana Lasheras]] ef--'''SORTU''' kazetaria EITBn (Iruñea 1980) # [[Josefina Markina]] efef'''SORTU''' filantropoa (Mallabia 1889-1972) # [[Julene Bouzo]] ef--'''SORTU''' atleta (Ermua, 2003) # [[Julia Guerra Lacunza]] efef'''SORTU''' poeta (Iruñea 1953-2008) # [[María del Villar Berruezo]] efef'''SORTU''' aktorea, dantzaria eta idazlea (Tafalla 1888-1977) # [[Martija de Jauregui]] XVI. mendeko sendagilea (Nafarroa) '''SORTU''' # [[Pantxika Urruti]] ef--'''SORTU''' kantaria eta pastoral errejenta (Zuberoa 1955) # [[Teresa Izu]] margolaria, ilustratzailea (Tafalla) sortu # [[Adelita Domingo]] pianista, kopla-kantari eta dantzarien maistra(Sevilla) # [[Aenne Burda]] argitaratzailea, alemaniar ekonomia-mirariaren ikur bat (Alemania) # [[Amaya Arzuaga]] diseinatzailea eta enpresaburua (Burgos) # [[Ana María Rodas]] idazlea (Guatemala # [[Ana Rosa Diego]] zinema-zuzendaria eta gidoilaria (Sevilla) # [[Angelina Aspuac]] jantzi maien defendatzailea (Guatemala) # [[Angelina Beloff]] margolaria, grabatzailea eta arte-irakaslea(Errusia-Mexiko) # [[Asunción Gómez Pérez]] ikertzailea (Badajoz) # [[Aurelia Gutiérrez-Cueto Blanchard]] pedagogoa(Santander) # [[Beatrice Hastings]] idazlea(Ingalaterra) # [[Belén Maya]] flamenko-dantzaria eta koreografoa ( ) # [[Bella Dutton]] tenislaria (Britainia-Espainia) # [[Bibiana Candia]] idazlea eta kazetaria (Galizia) # [[Carlota Gurt]] idazlea eta kazetaria (Bartzelona) # [[Catherine Bauer Wurster]] arkitektoa, etxebizitza publikoaren defendatzailea (AEB) # [[Catherine Fahringer]] idazlea, aktibista (Estatu Batuak) # [[Celia Rivas Casais]] kamioilaria, enpresaburua eta ekintzailea (Galizia) # [[Ch´umilkaj Curruchiche]] abeslaria (Guatemala) # [[Chona Madera]] idazle kanariarra # [[Cilly Aussem]] tenislaria (Alemania) # [[Concha Méndez]] idazlea, poeta eta gidoilaria (Madril) # [[Concha Monje]] robotika-ikertzailea (Badajoz) # [[Elena Catena]] filologoa, editorea eta feminista (Salamanca) # [[Elena Villamandos]] kanariar idazlea # [[Elvira Dyangani Ose]] Bartzelonako Arte Garaikidearen Museoaren 1. emakume zuzendaria(Kordoba) # [[Emma Couceiro]] poeta (Lugo) # [[Enriqueta Martín Ortiz de la Tabla]] irakaslea eta liburuzaina (Badajoz) # [[Ernestine Rose]] asmatzailea (Polonia) # [[Eudoxia Píriz]] Medikua (Salamanca) # [[Fatoumata Diawara]] Maliko aktore eta egile-abeslaria (1982 - ) # [[Francisca Subirana]] tenislaria (Katalunia) # [[Genie Espinosa]] artista, ilustratzailea (Bartzelona) # [[Helena Bayona]] dokumentalgilea (Iruña) # [[Iris Yassmin Barrios Aguilar]] abokatu eta epailea (Guatemala) # [[Isa Guerra García]] poeta kanariarra (Kanariar uharteak) # [[Isabel Expósito Morales]] idazlea (Hierro-Kanariak) # [[Isabel García Hualde]] idazlea (Zarrakaztelu) # [[Josane Sigart]] tenislaria (Belgika) # [[Kajsa Ekis Ekman]] kazetari, idazle, ekintzailea (Suedia) # [[Karma Peiró]] kazetari digitala Adimen Artifizialean aditua (Bartzelona) # [[La Niña de los Peines]] Kopla-abeslaria (Sevilla) # [[Las Ventas emakumeen kartzela]] artikulua da. # [[Laura Fernández]] Idazlea eta kazetaria (Terrassa) # [[Lenina Amapola García]] idazlea (Guatemala) # [[Lilí Álvarez]] kirolaria, kazetaria eta Olinpiar jokoetako 1.emakume espainiarra (Erroma-Madril) # [[Lourdes Pastor]] Kantaria eta aktibista (Kordoba) # [[Lydia Becker]] Britainia Handiko sufragista, biologoa eta astronomoa (1827-1890) # [[Madam C. J. Walker]] asmatzailea eta enpresaburua (AEB) # [[Maddelin Brizuela]] enbaxadorea Bolivian (El Salvador) # [[Margarita Ucelay]] filologoa, hispanista eta irakaslea (Madril)staño # [[Marguerite Broquedis]] tenislaria (Frantzia) # [[Maria Àngels Anglada]] kazetaria, poeta, eleberrigilea (Katalunia) # [[María Blanca Ferrer García]] Abokatua, idazlea, poeta (Iruñea) # [[María Blanchard]] margolaria (Santander) # [[Maria del Carmen Reina Jiménez]] idazlea kanariarra # [[María Francisca Ulloa del Castillo]] emagina (Utrera) # [[Maria Furtwängler]] aktore eta medikua (Alemania) # [[María Josefa Riba]] tenislaria (Katalunia) # [[María Laffitte]] arte-kritikaria, idazlea, Emakumeen eskubide defendatzailea(Sevilla) # [[María Rodrigo]] musikagilea, pianista eta irakaslea(Madril) # [[María Salas Larrazábal]] idazle eta aktibista (Burgos) # [[Marian Rojas]] mediku psikiatra eta idazlea (Madril) # [[Maribel Lacave]] idazle kanariarra # [[Marie Goegg-Pouchoulin]] Suitzako aktibista feminista eta abolizionista (1826-1899) # [[Marie Vassilieff]] margolaria (Errusua-Frantzia) # [[Marifé de Triana]] Kopla-abeslaria eta aktorea (Sevilla) # [[Matilde Coral]] flamenko dantzaria (Sevilla) # [[Matilde Landa]] politikaria (Badajoz) # [[Matilde Ras]] grafologoa, idazlea, itzultzailea(Tarragona) # [[Matilde Ucelay]] Espainiako tituludun 1.emakume arkitektoa (Madril) # [[Mayte Martín (idazlea)|Mayte Martín]] Las Palmas (Kanariak) # [[Mayte Martín]] musikagilea, flamenko-abeslaria (Bartzelona) # [[Melanie Mayron]] asmatzailea eta aktorea (AEB) # [[Melissa Farley]] psikologo, feminista (AEB) # [[Mercedes Rodrigo]] Espainiako tituludun 1.emakume psikologoa (Madril) # [[Merche Esmeralda]] flamenko-dantzaria (Sevilla) # [[Milagro Almenara Pérez]] Espainiako Gerra Zibilean eraildako farmazialaria (Santander) # [[Milagros Mengíbar]] flamenko-dantzaria (Sevilla) # [[Milagros Nuin Monreal]] itzultzailea. (Erriberri-Nafarroa) # [[Molla Mallory]] tenislaria (Norvegia-AEB) # [[Morena Herrera]] abortuaren aldeko ekintzailea (El Salvador) # [[Myriam Palacios]] aktorea (Txile) # [[Natalia Sosa Ayala]] kanariar idazlea # [[Norah Borges]] ilustratzailea (Argentina) # [[Núria Albó]] poeta (Bartzelona) # [[Nuria Coronado Sopeña]] kazetaria, feminista, abolizionista (Madril) # [[Olimpia Valencia]] ginekologoa (Galizia) # [[Oliva Acosta]] zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea (Cádiz) # [[Omowunmi Sadik]] asmatzailea (Nigeria) # [[Patricia Ruiz de Irizar]] farmazialaria eta kooperantea (Iruñea) # [[Paulina Kellogg Wright Davis]] aktibista, hezitzailea (AEB) # [[Pepa Chávarri]] tenislaria (Madril) # [[Pilar Aguilar Carrasco]] idazle, zinemako kritikaria, feminista (Jaén) # [[Pura Maortua]] antzerki-zuzendaria (Kantabria) # [[Rafaela Pastor]] aktibista (Malaga) # [[Rebeca Lane]] abeslaria (Guatemala) # [[Rita Fernández Queimadelos]] arkitektoa (Galizia) # [[Rosa Barasoain|Rosa Barasoin]] idazlea (Tafalla) # [[Rosa Torras]] tenislaria (Katalunia) # [[Rosa Vergés]] zinema-zuzendaria, gidoilaria eta irakaslea (Bartzelona) # [[Sabina Spielrein]] psikiatra eta psikoanalista (Errusia) # [[Salima Ikram]] egiptologoa (Pakistan) # [[Selena Millares]] kanariar poeta # [[Simone Iribarne]] tenislaria (Lapurdi) # [[Sofia Quintino]] Portugalgo mediku, feminista eta errepublikanoa (1879-1964) # [[Sonsoles Echavarren Roselló|Sonsoles Echavarren]] idazlea eta kazetaria (Iruñea) # [[Sylvia Ratnasamy]] asmatzailea (Belgika) # [[Taina Bien-Aimé]] abolizionista # [[Teresa Zabalza Díez]] musikagilea, musikaria eta musika irakaslea (Iruñea) # [[Trinidad Lucea Ferrer]] idazlea, poeta eta ilustratzailea (Tutera) # [[Veena Sahajwalla]] asmatzailea (India-Australia) # [[Victorina Durán]] margolaria, jantzi-eszenografoa eta diseinatzailea (Madril) # [[Viera Sparza]] ilustratzailea, idazlea eta umorista grafikoa (Zaragoza) # [[Virginia Laparra]] fiskal oiha (Guatemala) # [[Yolanda Castaño]] poeta eta literatura kritikaria (Coruña) }} ===='''Berriak 2022''' ('''martxoa''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Boni Macarrón]] efef'''SORTU''' martxantera, gozoki saltzailea (Durango) # [[Carmen Miranda Zubieta]] --ef'''SORTU''' Kultur-ekintzailea (Galdakao) # [[Elbira Iturri]] ef--'''SORTU''' aktibista (Mundaka) # [[Eugenia Idoiaga]] efef'''SORTU''' emagina (Forua) # [[María Ángeles Garai]] efef'''SORTU''' irakaslea, Bizkaiko lehen andereñoa (Bilbo) # [[Martxelina Lopetegi]] efef'''SORTU''' bertsolaria (Oiartzun 1864-1930) # [[Tamara Clavería]] ----'''SORTU''' Amuge elkarteko lehendakaria (Bilbo) # [[Adilia de las Mercedes]] jurista feminista (Guatemala) # [[Alauda Ruiz de Azúa]] zine-zuzendaria eta gidoilaria (Bizkaia) # [[Alika Kinan]] Abolizionista (ARgentina) # [[Almudena Domínguez Arranz]] arkeologoa # [[Amada López Meneses]] historialari galiziarra # [[Amalia de Isaura]] aktore komikoa eta kupletista (?) # [[Amelia Baldeón Iñigo]] arkeologoa (Gasteiz) # [[Amparo Alonso Betanzos]] adimen artifizialeko ikertzailea(Galizia) # [[Amparo Cebrián]] pedagogoa (Salamanca) # [[Ana Delgado Hervás]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Ana María Romero de Campero]] kazetaria, idazlea ekintzailea (Bolivia) # [[Ángeles Huerta]] zine-zuzendaria (Asturias) # [[Angelina Vidal]] Portugalgo idazle eta kazetaria (1847-1917) # [[Anina Ciuciu]] abokatu eta idazle ijitoa (Errumania) # [[Anne Tyng]] asmatzailea (Txina-AEB) # [[Anselma de Salces]] Bilbotar ongilea (1815-1885) # [[Arabako Emakumeen Asanblada]] # [[Arundhati Bhattacharya]] enpresaburua (India) # [[Áurea Lucinda Javierre]] artxibozaina eta historialaria (Teruel) # [[Beatriz Pinheiro]] Portugalgo idazle, poeta, editore eta intelektuala (1871-1922) # [[Begoña Vila]] astrofisikaria (Galizia) # [[Berta Wilhelmi]] enpresaburua, hezitzailea, filantropoa eta feminista (Alemania, Granada) # [[Carla Accardi]] margolari abstraktua (Italia) # [[Carla Lonzi]] idazlea, arte-kritikaria, feminista (Italia) # [[Carla Subirana]] zine-zuzendaria (Bartzelona) # [[Carme Freixa]] kazetaria, feminista, abolizionista (Bartzelona) # [[Carmen de Zulueta]] idazlea, filosofoa eta irakaslea (Madril) # [[Carmen García Mateo]] telekomunikazio ingeniaria (Galizia) # [[Carmen López Alonso|Carmen Lopez Alonso]] historialaria # [[Carmen Sentandreu Gimeno]] arkeologoa # [[Carmen Velacoracho de Lara]] Kazetaria (Ciudad Real, 1880-Madril,1960) # [[Catherine Furbish]] botanikaria (AEB) # [[Christine Peterson]] estatistikaria, zientzialaria (EEBB) # [[Chus Gutiérrez]] zine-zuzendaria, gidoilaria eta aktorea (Granada) # [[Deema Shehabi]] poeta eta idazlea (Kuwait) # [[Delia Grigore]] filologo ijitoa (Errumania) # [[Diana Pey]] piano-jotzailea (Madril) # [[Dolores Cebrián]] irakaslea (Salamanca) # [[Domitila de Carvalho]] Portugalgo mediku, irakasle eta politikaria (1871-1966) # [[Elaine N. Aron]] psikologoa (Kalifornia) # [[Elena Barulina]] botanikaria, genetista eta ikertzailea (Errusia) # [[Elena Díaz Ereño]] medikua eta irakaslea (Galdakao) # [[Elena Fortún]] idazlea, haur eta gazte literatura (Madril) # [[Elena Hernández Sandoica]] historialaria # [[Elisa Augusta da Conceição Andrade]] Portugalgo lehen emakume medikua (1855-??) # [[Elisa Garrido González|Elisa Garrido]] historialaria # [[Elizabeth J. Tasker]] astrofisikaria, idazle zientifikoa eta irakaslea (Britainia) # [[Elvira Ontañón Sánchez-Arbós]] idazlea, artikulugilea eta pedagogoa (?) # [[Elza_Dunkels]] Suediako pedagoga # [[Emma Ihrer]] feminista eta lider sindikala (Alemania) # [[Esma Redžepova]] abeslari ijitoa (Mazedonia) # [[Esther Takeuchi]] asmatzailea (AEB) # [[Fei-fei Li]] konputazioko irakaslea (Txina-AEB) # [[Fournierreko emakume kartagileak]] emakume langileak (Gasteiz) # [[Gloria Cabral]] arkitektoa (Brasil-Paraguai) # [[Gloria Giner de los Ríos García]] irakaslea(Madril) # [[Glòria Trías Rubiés]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Guiomar Torresão]] Portugaldar idazlea eta feminista (1844-1898) # [[Halet Çambel]] arkeologaeta Olinpiar Jokoetan lehiatu zen lehen emakume turkiarra, eskriman # [[Harriet Williams Russell Strong]] asmatzailea (AEB) # [[Helena Lopes da Silva]] zirujau eta politikaria (Cabo Verde) # [[Hélène Rioux]] idazle eta itzultzailea (Kanada) # [[Helene Stöcker]] bakezalea, feminista eta publizista (Alemania) # [[Isabel Aguirre]] arkitektoa (Galizia) # [[Isabel García Lorca]] irakaslea eta idazlea (Granada) # [[Jennifer Miller]] Feminista, artista, idazlea...(EEBB) # [[Jordina Sales i Carbonell]] historialaria # [[Josefina Aldecoa]] idazlea eta pedagogoa (Leon) # [[Juana Capdevielle]] Gerra Zibilean eraildako pedogogo eta liburuzaina (Madril-Galizia) # [[Juana Romani|Juani Romani]] italiar-frantziar margolaria # [[Julia Sánchez Carrilero]] arkeologoa # [[Julia Vigre García]] maistra (Madril) # [[Julienne Baseke Nzabandora]] aktibista (Kongo) # [[Julieta Paredes]] feminista komunitarioa (Bolivia) # [[Juliette Bonheur]] animalia-margolaria (Frantzia) # [[Katerina Harvati]] paleontologoa, irakaslea eta ikertzailea (Grezia) # [[La Argentinita]] dantzaria eta koreografoa (Buenos Aires) # [[Laura de los Ríos Giner]] irakaslea (Granada) # [[Laura García Hoppe]] margolaria eta idazlea (Malaga) # [[Leonor Serrano Pablo]] pedagogoa,legelaria, feminista (Ciudad Real-Madril) # [[Lily Braun]] idazle eta feminista (Alemania) # [[Linda Braidwood]] arkeologoa # [[Lita Cabellut]] margolari ijitoa (Espainia) # [[Lourdes Girón Anguiozar]] arkeologoa (Cadiz) # [[Maite Larrauri Gómez]] filosofoa, idazlea eta irakaslea (Valentzia) # [[Manuela Solís]] ginekologoa, Valentziako 1. medikua (Valentzia) # [[Mapi León]] futbolaria (Zaragoza) # [[Margarita Ballester Figueres]] poeta, itzultzailea eta irakaslea (Katalunia) # [[Margarita Sánchez Romero]] arkeologoa (Madril) # [[Maria Amália Vaz de Carvalho]] Portugalgo idazle poligrafoa, pedagogoa eta poeta (1847-1921) # [[María Ángeles Pérez Samper]] arkeologoa (Bartzelona, 1949) # [[María Antonina Sanjurjo Aranaz]] belar-jockey jokalaria (Galizia) # [[Maria Benedita Mouzinho de Albuquerque de Faria Pinho]] Portugalgo idazle, aktibista errepublikano eta feminista (1865-1939) # [[María Blázquez|María Blazquez]] idazlea (Extremadura) # [[María Buj Luna]] liburuzain terueldarra # [[Maria Clara Correia Alves]] Portugalgo editore, kazetari eta irakasle feminista (1869-1948) # [[María Cristina Gonzalo Pintor]] arkitektoa (Santander-Madril) # [[Maria Eugenia Aubet]] arkeologoa (?) # [[María José Alonso Fernández]] farmakologoa (Leon) # [[María Juana Ontañón]] arkitekto kanariarra (Tenerife) # [[María Lacrampe]] erizaina (Madril) # [[María Sánchez Arbós]] maistra eta pedagogoa (Huesca-Madril) # [[María Teresa Miras Portugal]] biokimika (Galizia) # [[María Victoria Lareu]] ikertzailea, auzitegiko medikua (Galizia) # [[Mariam Kamara]] arkitekto frantziar-nigeriarra # [[Mariana Angélica de Andrade]] Poeta portugaldarra (1840-1882) # [[Marie Joséphine Nicolas]] margolari frantziarra # [[Marisol Soengas]] mikrobiologoa (Galizia) # [[Marta Moll de Alba]] piano-jotzailea (Kanariak) # [[Mary Walton]] ingeniaria eta asmatzailea (AEB) # [[Massouda Kohistani]] aktibista (Afganistan) # [[Matilde Cantos]] politikaria (Granada)Mpa # [[Matilde Moliner Ruiz]] liburuzaina eta institutuko katedraduna(Madril) # [[Mercedes Vegas]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Mercedes Vilanova Ribas]] historialaria eta ikertzailea (Katalunia) # [[Miren Roji]] musika irakaslea eta piano-jotzailea (Santurtzi, 1917-2018) # [[Naama Goren-Inbar]] arkeologoa # [[Nely Reguera]] zine-zuzendaria, gidoilaria eta aktorea (Granada) # [[Nieves Sánchez Carrilero]] arkeologoa # [[Noemí Trujillo]] poeta eta idazlea (Bartzelona) # [[Norma Vázquez]] Bilbon bizi den indarkeria matxistan aditua (Mexiko) # [[Núria Rafel i Fontanals]] arkeologoa katalana # [[Ofelia Rey Castelao ]] historialaria,idazlea (Galizia) # [[Olga Vallespín Gómez]] arkeologoa eta Espainiako lehen urpekari profesionala # [[Olive Dennis]] ingeniaria, tren diseinu-berrikuntzen egilea (AEB) # [[Patsy O'Connell Sherman]] asmatzailea (AEB) # [[Peregrina Quintela Estévez]] matematikaria (Galizia) # [[Pilar Palomero]] zinemagilea eta idazlea (Zaragoza) # [[Pilar Pérez Solano]]zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea (Alacant) # [[Rachel Zimmerman]] zientzialaria eta asmatzailea (Kanada) # [[Rilda Paco]] artista, diseinatzailea (Bolivia) # [[Rita de Morais Sarmento]] Portugalgo lehen emakume ingeniari zibila (1872-1931) # [[Robin Wall Kimmerer|Robin Wall Kimmerer]] ekologista (EEBB) # [[Rosa Balaguer Oltra]] Kazetaria (Valentzia) # [[Rosa María Rodríguez Magda]] filosofoa (Valentzia) # [[Sally Fox]] asmatzailea (AEB) # [[Sandra Barrilaro]] argazkilaria eta ekintzailea (Bilbo) # [[Sandra Sevillano]] mendi korrikalaria (Santurtzi) # [[Serafina Javierre]] liburuzaina (Tarragona) # [[Sonia Sánchez]] idazlea, abolizionista (Argentina) # [[Susan Leeman]] endrokrinologoa (AEB) # [[Susana Reyes]] dantzari, koreografoa, artista (Ekuador) # [[Teresa Paneque]] Astronomoa, zientzia-dibulgatzailea (Madril-Txile) # [[Towanda Rebels]] idazle, komediante, abolizionista, feminista bikotea (Madril) # [[Vicenta Lorca Romero]] maistra (Granada) # [[Victoria Cabrera Valdés]] historialaria (Madril) # [[Violeta Delmonte]] hizkuntzalaria (Argentina-España) # [[Virginia Auber Noya]] idazlea, itzultzaile (Coruña, 1825-Madril,1897) # [[Marianne Thyssen]] politikaria (Belgika, 1956) }} === Berriak === ====Berriak 2022 (Otsaila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Azpitarte]] ef--'''SORTU''' abeslaria, futbolaria eta aktorea (Bizkaia) # [[Antonia Salaberria]] efef'''SORTU''' Erraketista (Eibar) # [[Adelaida de la Calle]] biologoa (Madril) # [[Adriana Kaplan Marcusán‎]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Argentina) # [[Agustina Ruiz Dupont]] fikziozko zientzialaria (Granada) # [[Aissata Kane]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Gambia) # [[Alfreda Markowska]] Holokaustoa biziraun zuen emakumea, haur ijito, judu eta alemanak bizirauten lagundu zuena (Polonia) # [[Alicia Estévez]] Zientzialaria (Pontevedra) # [[Alicia Hermida]] aktorea (Madril) # [[Almaclara]] emakume-orkestra taldea (Andaluzia) # [[Amalia Lobato Rosique]] Gerra zibilean eraildako milizianoa (Murtzia) # [[Aminata Diop]] mutilazio genitalagatiko lehen errefuxiatua eta aktibista (Mali) # [[Amparo Soler Leal]] aktorea (Madril) # [[Ana Locking]] moda-diseinatzailea, enpresaburua eta argazkilaria (Toledo) # [[Ana Mena]] abeslaria eta aktorea (Malaga) # [[Angéla Kóczé]] Soziologoa feminista ijitoa (Hungaria) # [[Ángela López Jiménez]] soziologoa eta feminista (Iruñea) # [[Angelines Fernández]] aktore errepublikanoa (Madril-Mexiko) # [[Anika Rahman]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Banglades) # [[Anna Missuna]] Errusiar geologoa # [[Antonia Plana]] aktorea (Espainia) # [[Antónia Pusich]] portugaldar idazle, kazetari eta musikagilea (1805-1883) # [[Balghis Badri]] feminsta eta aktibista (Sudan) # [[Beatriz González Calderón]] biolontxelojolea eta orkestra-zuzendaria (Andaluzia) # [[Binta Jammeh-Sidibe]] emakumeen eskubideen aldeko politikoa (Mauritania) # [[Blanca Lydia Trejo]] idazlea, aktibista, kantzilerra (Mexiko) # [[Bogaletch_Gebre]] mikrobiologoa, Emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista eta feminista(Etiopia) # [[Carmela Nieto]] kazetaria eta idazle feminista (Kuba) # [[Carmen García Mateo]] zientzialaria (Galizia) # [[Carmen Herrera (margolaria)|Carmen Herrera]] Kuba-EEBB # [[Carolina Beatriz Ângelo]] Portugaldar medikua eta feminista, herrialde horretan bozkatu zuen lehen emakumea (1878 - 1911) # [[Caroline Flack]] telebista-aurkezlea eta irrati esataria (Britainia Handia) # [[Catalina Martin-Chico]] fotokazetaria (Madril) # [[Cecilia Seghizzi]] musikagilea, biolin-joleaeta pintorea (Italia) # [[Ceija Stojka]] ijito margolaria (Austria) # [[Celia Rico Clavellino]] gidoilasria eta zine zuzendaria(Sevilla) # [[Charline Effah]] idazlea eta maistra (Gabon) # [[Chou Kung-shin]] idazlea, historialaria... (Taiwan) # [[Constanza de Ayala]] Arabako dama (Araba) # [[Consuelo Díez Fernández]] pianista eta musikagilea (Madril) # [[Coral del Río Otero]] ekonomialaria eta ikertzailea(Vigo) # [[Delaine Le Bas]] artista ijitoa (Britania Handia) # [[Dolores Corbella Díaz]] hizkuntzalaria, akademikoa (Tenerifekoa) # [[Dolores Corella Piquer]] zientifikoa eta ikertzailea (Valentzia) # [[Dolores Ruiz Berdún]] zientzia historialaria eta ikertzailea (Espainia) # [[Dolores Serrano]] pianista, musikagilea eta irakaslea (Cadiz) # [[Dora Barrancos]] soziologo, historialari, feminista (Argentina) # [[Dorothy_Reed_Mendenhall]] medika estatubatuarra (Columbus 1874- Chester 1964) # [[Efua Dorkenoo]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Ghana) # [[Elena Gorolová]] indarrez esterilizatutako emakume ijitoa (Txekia) # [[Elena María Tejeiro]] aktorea (Murtzia) # [[Elisabeth Guttenberger]] Auschwitz-Birkenau-tik bizirik atera zen emakume ijitoa. (Alemania) # [[Elvira Quintillá]] aktorea eta abeslaria (Bartzelona) # [[Emma Kunz]] sendalaria (Suitza) # [[Estrellita Castro]] abeslaria eta aktorea (Sevilla) # [[Ethel Brooks]] Soziologo feminista eta ijitoa (AEB) # [[Eugenia Zuffoli]] abeslaria eta aktorea (Italia) # [[Eva Villaver Sobrino]] astrofisikaria eta ikertzailea (Palentzia) # [[Fàtima Bosch i Tubert]] zientzialaria (Girona) # [[Fatoumata Coulibaly]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Mali) # [[Fauziya Kasinga]] emakumeen genital mutilazioa dela eta, AEBko lehen errefuxiatua (Togo) # [[Florence Price]] orkestra garrantzitsu batek jo zuen lehen musikagile afroamerikarra (AEB) # [[Fran Hosken]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista () # [[Fran Hosken]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (EEBB) # [[Francisca de Assis Martins Wood]] Lehen aldizkari feministaren argitaratzailea (Lisboa, 1802-1900) # [[Gavina Viana Viana]]ekintzaile antifaxista (Donostia-Bartzelona) # [[Gina Ranjičić]] lehenengo ijito idazlea (Serbia) # [[Gisela Bock ]] historialaria (Alemania) # [[Hanna Neumann]] matemarikaria (Alemania) # [[Imperio Argentina]] aktorea, abeslaria eta dantzaria (Argentina) # [[Inés Núñez de la Parte]] abokatua, kontseilaria eta goi-zuzendaria (Bilbo) # [[Inna Modja]] ablazioaren kontrako ekintzailea (Mali) # [[Isabel Parra]] kantautorea eta folklorista (Txile) # [[Isabel Rodà de Llanza]] epigrafialaria eta arkeologoa (Bartzelona) # [[Isabelle Stengers]] Bruselako filosofoa (Belgika) # [[Isatou Touray]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (GAmbia) # [[Jaha_Dukureh]] giza eskubideen aldeko aktibista (Gambia) # [[Jane Richardson]] biofisikoa eta Richardson biogramen asmatzailea (AEB) # [[Javiera Parra]] musikaria eta abeslaria (Txile) # [[Juana Goizueta Vértiz]] Kontituzio Zuzenbideko irakaslea (Nafarroa) # [[Julia Lajos]] aktorea (Valladolid) # [[Julia Robinson]] estatubatuar matematikaria (Misuri) # [[June Crespo]] artista (Iruñea, 1982) # [[June Eric-Udorie]] ablazioaren kontrako ekintzailea (Irlanda) # [[Katarina Taikon]] idazle ijitoa (Suedia) # [[Laura_Mersini-Houghton]] kosmologa eta fisika teoriko albano-estatubatuarra (Tirana) # [[Layli Miller-Muro‎]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (AEB) # [[Leah Manning]] Politikari britainiarra, giza eskubideen aldeko ekintzailea (Erresuma Batua) # [[Leena Yadav]] zinema-zuzendaria (India) # [[Leonore Davidoff]] historialaria, feminista (AEB) # [[Leyla Hussein]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Somalia) # [[Lidia Cao]] ilustratzailea eta muralista (Galizia) # [[Lily van Angeren-Franz]] Auschwitz-Birkenau-tik bizirik atera zen emakume ijitoa. (Alemania) # [[Loral O'Hara]] ingeniaria eta astronauta NASAn (AEB)) # [[Louise Jopling]] margolaria (Erresuma Batua) # [[Ma Thida]] Kontzientzia preso ohia eta idazlea (Birmania) # [[Mae Azango]] Kazetaria eta emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Liberia) # [[Marcia_Neugebauer]] geofisika estatubatuarra (AEB) # [[Margaret Bonds]] musikagilea (AEB) # [[Margarita Comas Camps]] pedagogoa (Menorca-Erresuma Batua) # [[Mari Carmen Díaz de Mendoza]] aktorea (Madril) # [[María Banquer]] aktorea (Espainia) # [[María Bru]] aktorea (Valentzia) # [[María de Sarmiento y Castilla]] Arabako dama (Araba) # [[María Dolores Gispert Guart]] bikoizketa aktorea eta irrati esataria (Katalunia) # [[María Eva Istúriz García|María Eva Istúriz Garcia]] Berdintasunerako teknikaria (Iruñea) # [[Maria Federici]] komunista, politikaria (Italia) # [[María Inmaculada Paz-Andrade]] zientzialaria (Galizia) # [[María Itziar Urrutia San Antón]] arkitektoa eta zuzendari exekutiboa (Malaga) # [[María Matilde Almendros]] irrati esataria eta aktorea (Katalunia) # [[María Ripoll]] zinegilea (Bartzelona) # [[María Ruiz de Gauna]] XV.mendeko emakumea (Gasteiz) # [[María Teresa Ruiz Cantero]] mediku eta ikertzailea (Melilla) # [[Maria Veleda]] Portugalgo ekintzaile feminista eta errepublikanoa (1871-1955) # [[Mary Nash]] historialaria (Irlanda-Katalunia) # [[Maya Burhanpurkar]] ikertzaile kanadiarra (Ontario) # [[Melanie Spitta]] zinema zuzendari ijitoa (Belgika) # [[Mónica Ramos Toro]] antropologoa (Madril) # [[Nahid Toubia]] Sudaneko lehen emakume-zirujaua eta EGM ikerketan ezpezializatutako aktibista (Sudan) # [[Najat Maalla M'jid]] NBE Idazkari Nagusiaren Ordezkari Berezia Haurren aurkako Indarkeriari buruzkoa (Maroko) # [[Nilde Iotti]] politikari komunista (Italia) # [[Nina Dudarova]] hizkuntzalari ijitoa, erromanieran alfabetatzea (Rusia) # [[Nitza Margarita Cintron]] medikua (Puerto Rico) # [[Olayinka Koso-Thomas]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Nigeria) # [[Panna Cinka]] biolin-jotzailea ijitoa (Hungria) # [[Pastora Filigrana García]] ijito sindikalista feminista (Sevilla) # [[Pastora Imperio]] dantzaria (Sevilla) # [[Pepita de Oliva]] ijito dantzaria, Europan ezaguna (Málaga) # [[Pratibha Parmar]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Nairobi) # [[Regina de Lamo]] 98.ko belaunaldiaren idazle anarkista (Jaén) # [[Rita Montagnana|Rita Montagnama]] Komunista, politikaria (Italia) # [[Romila Thapar]] historialaria (India) # [[Rosa Cortés]] 1749ko ijitoen kontrako Sarekada Handian atxilotua (Granada) # [[Rosa Taikon]] ijito zilargin eta aktorea (Suedia) Gina Ranjičić # [[Rosario García Ortega]] aktorea (Argentina) # [[Sagrario Ruiz Elizalde]] maistra eta hezkidetzan erreferentea (Nafarroa) # [[Saioa Mantzisidor Zilloniz]] nekazaria eta enpresaburua (Bizkaia) # [[Sandy Powell]] jantzi-diseinatzailea (Britainia Handia) # [[Shu Otero]] komikigilea (Sunbilla, Nafarroa garaia) # [[Silvia Agüero]] ijito idazlea, ijitoen memoria berreskuratzen duena (Madril) # [[Sister Fa]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Senegal) # [[Sonia Contera]] fisikaria eta nanoteknologoa (Madril) # [[Soraya Post]] eurodiputatu ijitoa (Suedia) # [[Tarsy Carballas]] zientzialaria (Galizia) # [[Teresa Margarida da Silva e Orta]] lehen emakume eleberrigilea portugesez (1711-1793) # [[Teresa Mattei]] ekintzaile komunista, feminista (Italia, 1921-2013) # [[Teresa Noce]] italiar politikaria (1900-1980) # [[Teresa Sánchez de Bilbao]] XV.mendeko emakumea (Gasteiz) # [[Teresa Vinyoles Vidal]] historialaria (Bartzelona) # [[Thais_Russomano]] Brasildarra medikuntza aeroespazialean espezializatuta (Porto Alegre) # [[Vanderlan da Silva Bolzani]] Kimikaria (Brazil) # [[Věra Bílá]] ijito abeslaria (Txekia) }} ====Berriak 2022 (Urtarrila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Urrutia]] ----'''SORTU''' Eskalatzailea (Bizkaia) # [[Alazne Belar]] ef--'''SORTU''' erizaina eta ikerlaria (Atxondo, Bizkaia) # [[Belén Bengoetxea]] ef--'''SORTU''' Ikertzailea eta EHUko irakaslea (Durango) # [[Elena Uriz]] ef--'''SORTU''' irakaslea, aktorea, dantzaria, musikaria (Iruñea) # [[Maixux Rekalde]] efef'''SORTU''' Bakezalea eta euskaltzaile (Oiartzun) # [[Mercedes Arbaiza]] ----'''SORTU''' Historialaria eta EHUko irakaslea (Bilbo) # [[Pilar Narbaiza]] efef'''SORTU''' erraketista eta sukaldaria (Mallabia) # [[Uxue del Río]] ef--'''SORTU''' artista, irudigilea eta diseinatzaile grafikoa (Donostia) # [[Adelaide Cabete]] Ginekologo feminista, framazona eta errepublikanoa (Portugal, 1867-1935) # [[Adele Bianchi]] geografoa (Italia) # [[Aida Peláez de Villa Urrutia]] idazlea,kazetaria, sufragista. (Kuba) # [[Amalia Mallén|Amalia Mallén de Ostolaza]] saiakeragilea, itzultzailea, sufragista (Kuba) # [[Ana de Castro Osório]] Portugalgo idazlea, feminista eta militante errepublikanoa(1872-1935) # [[Ana Maria Lajusticia]] kimikaria, dietetikan eta nutrizioan aitzindaria (Madril) # [[Ana Revenga]] ekonomialaria (Espainia) # [[Ángela Molinuevo y Longuebau]] XIX. mendeko karitatea (Gasteiz) # [[Ángeles Flórez Peón]] bizirik dagoen azken miliziano sozialista (Asturias) # [[Angélica Morales |Angélica Morales ]] idazlea, aktorea (Teruel, 1970) # [[Ann Rose Nu Tawng]] bakezalea, erizaina BBC 100 women sariduna (Birmania) # [[Antonella Picchio]] Ekonomialari feminista (Italia) # [[Arantxa Rodríguez Álvarez]] ekonomialari feminista (Bilbo) # [[Arantza Chacón Ormazabal]] ikertzailea, Zehar Errefuxiatuak (Gasteiz) # [[Asunción Ruiz]] ingurumen teknikaria (Madril) # [[Aurelia Castillo de González]] idazle eta itzultzailea (Kuba) # [[Aurora Villar Buceta]] kazetaria (Kuba) # [[Belén Franch Gras]] zientzialaria (Valentzia) # [[Belén Frau Uriarte]] ekonomilaria, Espainaiako CEOko eta munduko komunikazioko zuzendaria (Bilbo) # [[Belén Landáburu]] abokatu eta politikoa (Burgos) # [[Bianca Maria Meda]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Blanca de los Ríos]] idazlea eta literatura kritikoa (Sevilla) # [[Camille Kouchner]] Zuzenbide pribatuko irakaslea, abokatua (Frantzia) # [[Carmen Serdán Alatriste]] iraultzailea (Mexiko) # [[Catalina Bárcena]] aktore kubatarra (Kantabria) # [[Consuelo Uranga]] komunista (Mexiko) # [[Cristina Borderías]] Historialaria (Katalunia) # [[Cristina Carrasco]] ekonomilari feminista (Txile-Bartzelona) # [[Cynthia Cockburn]] antimilitarista feminista eta akademikoa (Britania Handia) # [[Diane Elson]] ekonomilari feminista (Erresuma Batua) # [[Digna Collazo]] sufragista (Kuba) # [[Domitila García de Coronado]] editorea, idazlea (Kuba) # [[Elena Salvador]] aktorea (Madril) # [[Elisa Garrido Moreno]] ikertzailea, unibertsitateko irakaslea (Valentzia) # [[Elisa Garrido]] espainiar militante antifaxista (Zaragoza) # [[Elisa Mújica]] Idazlea (Kolonbia, 1918-2003) # [[Elisa Soriano Fisher]] mediku-oftalmologoa eta feminista (Madril) # [[Élisabeth Chaplin]] margolaria (Frantzia, 1890-Italia, 1982) # [[Ella Fontanals-Cisneros]] enpresaria eta arte-bildumagilea (Kuba) # [[Elva Raquel Gómez]] kitxua idazlea (Argentina) # [[Elvira de Hidalgo]] Sopranoa eta kantu-maistra (Teruel) # [[Erika Aifan]] ustelkeriaren aurkako epailea (Guatemala) # [[Esperanza Molina Cubillo]] idazlea eta antropologoa (Madril) # [[Esther Chapa]] sufragista (Mexiko) # [[Eva Celada]] kazetaria, idazlea eta gastronomoa (Palentzia) # [[Eva Gancedo]] musikagilea, filmetako soinu-bandetan espezializatua (Madril) # [[Fanny Garrido]] idazle galiziarra # [[Fátima Báñez]] legelaria, politikaria eta ekonomilaria (Huelva) # [[Fatima Singhateh]] Haurren salerosteka eta explotariari buruzko Nazio Batuen Errelatore Berezia (Gambia) # [[Francia Márquez]] ekintzaile feminista (Kolonbia) # [[Gisela Vaquero]] bideojokogilea (Girona) # [[Henriette d'Angeville]] Mont Blanc igo zuen bigarren emakumea (Frantzia) # [[Hermila Galindo]] politikaria, kazetaria eta ekintzaile feminista (Mexiko) # [[Hortensia Gelabert]] aktore kubatarra Espainian (Espainia) # [[Ingrid Robeyns]] filosofo eta ekonomialari feminista (Lovaina, Belgika) # [[Irene González]] Futbolaria (Coruña, 1909-1928) # [[Isabel Margarita Ordetx]] idazlea, (Kuba) # [[Isabel Oyarzábal]] itzultzailea, kazetaria, idazlea, aktorea eta diplomatikoa(Malaga) # [[Isabella Leonarda]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Jamila Medina Ríos]] idazlea (Kuba) # [[Josefina Blanco]] aktorea (Leon) # [[Josefina Gómez Mendoza]] geografo eta idazlea (Madril) # [[Julia Peguero Sanz]] maistra eta feminista (Zaragoza) # [[Justa Montero]] aktibista feminista (Bartzelona) # [[Kate Young]] gizarte-antropologoa (Erresuma Batua) # [[Laila Haidari]] ekintzailea 100 Women BBC sariduna (Agfanistan) # [[Leonor Taboada]] kazetaria, idazlea eta ekintzaile feminista # [[Lourdes Beneria]] ekonomialari feminista (Katalunia) # [[Lucía López Marco]] albaitaria (Zaragoza) # [[Manuela Vargas]] flamenko dantzaria (Sevilla, 1941 - Madril, 2007) # [[Margarita Manso]] 27ko belaunaldiko margolaria (Valladolid, 1908-Madril,1960) # [[Mari Carmen Martínez Chamorro]] medikua (León) # [[María Ángeles Pérez López|Maria Ángeles Pérez López]] poeta (Valladolid) # [[María Cancio]] aktorea (Madril) # [[María del Adalid]] margolari galiziarra ( # [[María Espinosa de los Monteros]] emakumeen eskubide zibil eta politikoen aldeko aktibista (Malaga) # [[María Fernanda Ladrón de Guevara]] Aktorea (Madril) # [[María Guerrero López]] aktorea (Madril) # [[María Guerrero]] Aktore eta enpresaburua (Madril) # [[María José Vázquez]] GIB/HIES ekintzailea (Bartzelona) # [[María Josefa Patricia Muñoz y Jarabeitia]] filantropoa (Bilbo) # [[María Martos]] Feminista (Madril) # [[María Muñoz de Quevedo]] piano-jotzailea # [[Maria Teixidor i Jufresa]] enpresari eta abokatua (Katalunia) # [[María Teresa Gavarró Castelltort]] pedagogoa(Katalunia) # [[María Tubau]] aktorea (Madril) # [[María Villar Buceta]] kazetaria, poeta, ekintzailea (Kuba) # [[Maria Xaveria Perucona]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Marta Álvarez Guil]] legelaria (Madril) # [[Matilde de la Torre]] kazetari eta politikaria (Burgos) # [[Matilde Díez]] aktorea (Madril) # [[Matilde Rodríguez Cabo]] mediku, psikiatra, idazlea, feminista, sufragista eta aktibista (Mexiko) # [[Maud de Boer-Buquicchio]] Haurren salerosteka eta explotariari buruzko Nazio Batuen Errelatore Berezi oiha (Herbehereak) # [[Michelle Perrot]] historialaria (Frantzia) # [[Natália Pasternak|Natalia Pasternak]] biologoa BBC 100 women sariduna (Brasil) # [[Négar Djavadi]] eleberrigilea, zinemagilea (Iran/Frantzia) # [[Nerea Luis]] informatika ingeniaria (Madril) # [[Nieves Quintana]] Nekazaria (Araba) # [[Nilofar Bayat]] afganistar abokatua eta saskibaloi jokalaria (Kabul) # [[Reem Alsalem]] Emakumeen kontrako indarkeriari buruzko Nazio Batuen Errelatorea (Jordania) # [[Reyna Pastor]] historialaria (Argentina) # [[Rosa García-Malea López]] lehen emakume kaza-pilotua (Almeria) # [[Rosika Schwimmer]] kazetaria, idazlea, sufragista (Budapest) # [[Sabine Weiss]] Argazkilaria (Frantzia) # [[Sara Baartman]] esklaboa (Afrika) # [[Serafina Núñez]] idazle kubatarra # [[Susanna Minguell]] filosofo eta idazlea (Bartzelona) # [[Tlaleng Mofokeng]] mediku, hizlari, idazle eta emakumeen eskubideen eta sexu eta ugalketa-osasunaren aldeko aktibista BBC 100 women sariduna (Hegoafrika, 1980) # [[Trinidad Arroyo]] Espainian lan egin zuen lehen oftalmologoa (Palentzia) # [[Virginia Eubanks]] politologoa (AEB) # [[Virginia Torrecilla]] futbolaria (Mallorca) # [[Virginie Demont-Breton]] margolaria (Frantzia, 1859-1935) # [[Winnaretta Singer]] musika mezenas (Paris) # [[Zeltia Montes Muñoz]] musikagilea, filmetako soinu-bandetan espezializatua (Madril) }} === Berriak === ====Berriak 2021 (urria, azaroa, abendua)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Olaizola]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Elgoibar 1974) # [[Amaia Lejarreta]] ef--'''SORTUA''' artista, makillatzailea (Durango 1983) # [[Anttoni Etxeberria]] efef'''SORTUA''' tabernaria (Hondarribia 1914-2020) # [[Begoña Gorospe]]----'''SORTUA''' feminista, zinegilea (Hernani 1942) # [[Frantxiska Iragorri]] efef'''SORTUA''' Abertzale, ekintzailea (Oiartzun, 1920-2019) # [[Garbiñe Larrea |Garbiñe Larrea Iturralde]] ef--'''SORTUA''' Naturopata (Urnieta 1976) # [[Hipolita Ibaibarriaga]] ef--'''SORTUA''' erreketista (Ermua 1914- Bartzelona 1939) # [[Itziar Ugarte]] ef--'''SORTUA''' Kazetaria eta idazlea (Oñati 1995) # [[Junkal Guerrero]] ----'''SORTUA''' musikaria (Andoain 1968) # [[Leire Vargas]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria, idazlea eta itzultzailea (Durango 2002) # [[Lide Urrestarazu]] ef--'''SORTUA''' mendi lasterkaria (Ordizia 1999) # [[Maria Angeles Esnaola]] efef'''SORTUA''' Maistra abertzalea (Ormaiztegi 1924-2017) # [[María Bravo]] ----'''SORTUA''' sopranoa (Portugalete 1952) # [[María Goiricelaya Burón]] ef--'''SORTUA''' aktorea, antzerki-zuzendaria (Bilbo 1983) # [[Maria Rosario Arrizabalaga]] efef'''SORTUA''' Mariarro bezala ezagunagoa, feminismoa eta justizia soziala bizi-ardatz izan zituen gizarte-ekintzailea (Ermua 1949- Donostia 2021) # [[Maribel Aiertza]] ef--'''SORTUA''' euskal idazlea (Etxebarria 1962) # [[Rosario Zubizarreta]] efef'''SORTUA''' erraketista (Ermua 1918-2002) # [[Shandra Martínez]] ----'''SORTUA''' artista, ilustratzailea. (Errenteria1977) # [[Susana Serrano]] ef---'''SORTUA''' Unibertsitateko irakaslea (Elorrio) # [[Tere Jaio]] efef'''SORTUA''' aktorea, bikoiztailea. (Gernika) # [[Teresa Murga]] efef'''SORTUA''' (Markina-Xemein 1910-2015) # [[Abia Akram|Abia Akra]] aktibista (Pakistan) # [[Aida Lafuente]] politikari ekominista (León) # [[Al Khadra Mabrook]] Saharar poeta (Sahara) # [[Alice Neel]] margolari erretratugile estatubatuarra (1900 - 1984) # [[Amaia Bono]] antzerki aktorea (Gasteiz, 1989) # [[Amaia Nausia]] historialaria (Iruñea) # [[Amalia Domingo Soler]] Idazlea, espiritista (Sevilla, 1835-Bartzelona,1909) # [[Ana Santos Payán]] idazlea, poeta, editorea (Guadalajara, 1972-Almeria, 2014) # [[Ana Teresa Diego]] Argentinan atxilotu-desagertua (Argentina) # [[Andrea Ixchíu]] kazetaria (Guatemala) # [[Antonia Adroher Pascual]] maistra, pedagogoa eta politikaria (Girona) # [[Araceli Sánchez Urquijo|Araceli Sanchez Urquijo]] bide, ubide eta portuetako ingeniaria (Sestao) # [[Azucena Villaflor|Azuzena Villaflor]] Maiatzeko plazako ekintzailea (Argentina) # [[Belén Nevado]] aktorea, feminista (Gasteiz, 1969) # [[Berta Arocena de Martínez Márquez]] Kazetaria, feminista (Habana, 1901-1956) # [[Blanca Li]] koreografo, dantzari, zinemagile (Granada) # [[Buchi Emecheta]] idazle nigeriarra # [[Carlota Pi]] Ingeniaria eta enpresari katalana # [[Carme Alemany Gómez]] soziologoa, feminista (Bartzelona) # [[Carme Karr i Alfonsetti]] Kataluniako kazetari, idazle, musikologo eta publizista feminista eta bakezalea (1865 - 1943) # [[Carme Montoriol i Puig]] Bartzelonako idazlea, itzultzailea eta piano-jotzailea (1892 - 1966) # [[Carmen Navarro]] Medikua eta ikertzailea (Madril) # [[Carmen Salinas Alfonso de Villagómez]] Legelaria # [[Carole Pateman]] Britainiako feminista eta politologoa (Sussex, Ingalaterra) # [[Carolina Coronado]] idazlea (Badajoz) # [[Carolina Escobar Sarti]] Guatemala, 1960 feminista, idazlea, # [[Clara Peeters]] margolari flamendarra. (1580-1621) # [[Claudette Colvin]] Afro-amerikarren eskubide zibilen mugimenduaren aitzindaria. # [[Clotilde Cerdá Bosch]] Aktibista eta goi mailako harpa-jotzailea (Bartzelona, 1861-1926) # [[Concepción Sierra Ordóñez]] Legelaria # [[Conchita Balparda]] abeslaria, sopranoa. Portugalete (1942) # [[Constance Naden]] Idazle, poeta eta filosofo ingelesa # [[Consuelo Rubio]] opera abeslaria (Madril) # [[Cristina Durán Costell|Cristina Durán]] ilustratzailea eta marrazkilaria (Valentzia, 1970) # [[Cristina Spínola]] kazetaria, kirolaria, telebistako kazetaria, idazlea eta Kanarietako Youtuber-a da. # [[Crystal Bayat]] aktibista (Afganistan) # [[Diana Pinilla]] txirrindulari kolonbiarra # [[Dolores Aleu Riera]] Mediku titulua lortzen lehena (Bartzelona 1857-1913) # [[Dolores Prida]] kazetari eta antzerkigile kubatar estatubatuarra # [[Dolors Monserdà]] Kataluniako idazle eta ekintzaile feminist (1845-1919) # [[Dolors Piera]] Kataluniako irakasle sindikalista (1910-2002) # [[Eider Sánchez]] ingeniaria eta "Naru Intelligence"ren sortzailea (Donostia) # [[Elena Cipriana Álvarez Durán]] idazle, folklorista (Badajoz) # [[Elena Maseras Ribera]] Mediku, pedagogo eta irakaslea. Medizina fakultatean lehen emakume matrikulatua (Tarragona, 1853-1905) # [[Elena Mederos Cabaña]] Feminista,aktibista (Kuba) # [[Elena Molina]] dokumentalgilea (Madril) # [[Elisa Fernández de la Vega]] medikua, ikertzailea (Asturias-Zaragoza) # [[Ellen Churchill Semple|Ellen Churchill]] geografo amerikarra (1863-1932) # [[Elvia Carrillo Puerto]] Lider feminista, politikoa eta sufragista mexikarra # [[Emilia Bernal]] Kazetaria, itzultzaile (Kuba, 1884-1964) # [[Fátima Djarra Sani]] Emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea. (Ginea Bissau) # [[Fede Galizia]] margolaria (Milan 1578-1630) # [[Feminismoa Herri Katalanetan]] # [[Flavita Banana]] ilustratzaile, marrazkilaria (Oviedo) # [[Francesca Bonnemaison i Farriols]] Bartzelonako pedagogo, idazle eta feminista (1872-1949) # [[Francisca de Pedraza]] etxekoandrea, genero-indarkeriaren borrokaren aurrekari historikoa # [[Françoise Gilot|Francoise Gilot]] margolaria (Frantzia) # [[Georgiana Houghton]] Margolaria (Kanaria Uharteak, 1814-Londres, 1884) # [[Helen Porter]] britainiar biologoa # [[Isabel Güell i López]] musikagilea (Bartzelona) # [[Isabel Villenakoa]] lekaime eta idazle protofeminista (Valentzia, 1430 - 1490) # [[Janet Watson]] geologo britainiarra (1923-1985) # [[Jeannette Campbell]] igerilaria (Argentina) # [[Jerònima Galés]] XVI. mendeko inprimatzaile valentziarra (?? - 1587) # [[Jimena Alonso]] Feminista, irakaslea, pentsalaria, liburu argitaratzaile. Donostia-Madril # [[Jimena Fernández de la Vega]] medikua, genetista (Galizia) # [[Joaquima Santamaria i Ventura]] Kataluniako idazle, folklorista eta itzultzailea (1853 - 1930) # [[Josefa Ortiz de Domínguez]] Mexikoko independentziaren aldeko aktibista (Mexiko) # [[Juana Doña]] komunista, militantea, idazlea (Madril-Bartzelona) # [[Júlia Martí Comas]] ikerlari feminista (Bartzelona) # [[Kathleen Hanna]] musikaria eta aktibista. (Estatu Batuak) # [[Leona Vicario]] Mexikar ekintzailea (Mexiko Hiria, 1781-1842) # [[Lesbia Soravilla]] idazlea, feminista, ekintzailea (Camagüey, 1907-1989) # [[Lisa Çalan]] zinemagilea (Kurdistán) # [[Lola Gaos]] aktorea, aktibista (Valentzia) # [[Lola Rodríguez de Tió]] Kazetaria, iraultzailea (Puerto Rico, 1843 - Habana 1924) # [[Lucia Ixchíu]] aktibista (Guatemala) # [[Lucía Lahoz Gutiérrez]] Arte historialaria (Leza-Araba) # [[Luisa Pérez de Zambrana|Luisa Pérez de Zanbran]] Poeta (Santiago, 1837-Habana, 1922) # [[Luzmila Chiricente Mahuanca]] Giza eskubideen aldeko ekintzailea (Perú) # [[Marcelina Bautista]] Etxeko langileen aldeko aktibista (Mexiko, 1966) # [[Margaret Bullen]] antropologoa (Erresuma Batua- Euskal Herria) # [[Margarita Porete]] Begina, mistika ((Frantzia) # [[Marge Piercy]] poeta, eleberrigile eta feminista (AEB) # [[María Cambrils]] Valentziako idazle sozialista eta feminista (1878 - 1939) # [[María Collado Romero]] idazlea # [[Maria del Carme Nicolau Massó]] Kataluniako idazle, itzultzaile eta kazetaria (1901-1990) # [[Maria Domènech i Escoté]] Kataluniako idazlea (1874 - 1952) # [[María Eugenia Casinelli de García Irureta Goyena]] giza eskubideen aldeko aktibista (Argentina) # [[María Isidra de Guzmán y de la Cerda]] Medikua (Madril 1767-1884)) # [[María José Fuster]] UNED-eko irakaslea eta GIB/HIESaren ekintzaile eta ikerlaria (Alicante) # [[María José Martínez Herrero|Maria José Martinez Herrero]] EHUko irakaslea # [[María Josefa de Larumbe Goñi]] inprimatzailea eta liburu-saltzailea (Iruña 1700-1757) # [[Maria Lugones]] filosofo feminista eta deskoloniala (Argentina) # [[María Pineda]] modelo eta enpresaburua # [[María Ponce|Maria Ponce]] Maiatzeko plazako ekintzailea (Argentina) # [[María Telo]] Legelaria, familia-abokatua eta feminista extremadurarra # [[María Wonenburger]] Matematikan doktorea (Galizia) # [[Mariana Rodríguez del Toro|Mariana Rodriguez del Toro]] Mexiko independiaren aldeko borrokalaria (1775-1821) # [[Mariasilvia Spolato]] LGBT eskubideen ekintzailea (Italia) # [[Mariblanca Sabas Alomá|Mariblanca Sabas Alom]] Feminista, kazetaria, ministroa (Kubako Santiago, 1901-1983) # [[Marie-Thérèse Walter]] modeloa eta Picassoren amorante (Frantzia) # [[Marilyn Waring]] ekonomia feministaren sortzaile nagusietako bat(Zeelanda Berria) # [[Marquesa del Ter]] Noble frantziarra, pianista eta ekintzaile feminista (1864-1936) # [[Marta Espinós]] Valentziar piano-jotzailea. Valentzia # [[Marta González Gómez]] El Salvador-eko armadaren eraso batean eraila. # [[Marta Lozano Molano]] musikagilea (Cáceres, 1985) # [[Martina Casiano y Mayor|Martina Casiano]] maistra, fisika eta kimikaria # [[Martina Castells Ballespí]] Medikuntzan doktore-gradua lortzen lehen emakumea (Lleida,1852-1884) # [[Mercè Capdevila i Gaya]] musikagilea, pedagogoa (Bartzelona) # [[Mercè Torrents Turmo]] piano-jole eta konpositore katalana # [[Mertxe de Renobales]] biokimikaria (Bilbo) # [[Miren Llona]] EHUko irakaslea # [[Mylene Fernández Pintado]] idazlea (Kuba) # [[Ochy Curiel]] feminismoaren teorialaria eta aktibista, gizarte-antropologoa (Dominikar Errepublika) # [[Ofelia Rodríguez Acosta|Ofelia Rodriguez Acosta]] Feminista, kazetaria, idazlea (Habana, 1902-1975) # [[Olimpia Fulvia Morata]] humanista italiarra # [[Pamela Yates]] estatubatuar dokumentalista eta giza eskubideen aldeko ekintzailea # [[Pilar Castillo Sánchez]] pianista (Galizia) # [[Pretty Yende]] sopranoa (Hego Afrika) # [[Raquel Calvo Larralde]] kazetaria, dokumentalgilea (Durango) # [[Rita Cetina Gutiérrez]] maistra, poeta eta feminista mexikarra # [[Rosario de Acuña|Rosario de Acuña y Villanueva]] idazle, librepentsalari eta kazetaria (Madril) # [[Roya Sadat]] zinegile eta zinema-zuzendaria (Afganistan) # [[Salutxu Etxebarria]] Amurriko emakume aurreskulari aitzindaria (1924-2008) # [[Tomasa Cuevas]] efef militante komunista eta antifrankista (Guadalajara 1917 -Bartzelona 2007) # [[Ulrike Tillmann]] matematikaria (Alemania) # [[Vicenta Llorente del Moral]] entomologoa (Algorta) # [[Wendy Flores]] abokatua eta giza eskubideen aldeko defendatzailea. (Nikaragua) # [[Zulema de la Cruz]] musikagile, konpositore (Madril) # [[Zuriñe López de Sabando Sainz]] dokumentalgilea (Gasteiz) }} ====Berriak 2021 (uztaila, abuztua, iraila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Egidazu]] ef--'''SORTU''' ilustratzailea, biologoa eta idazlea (Durango) # [[Bea Larrañaga]] ef--'''SORTU''' aktorea (Errenteria) # [[Begoña Zia]] ef--'''SORTU''' marrazkilaria. (Iruñea 1959-2019) # [[Dorleta Kortazar]] ef--'''SORTU''' ipuin-kontalaria (Arrasate 1974) # [[Eider Perez]] ef--'''SORTU''' aktorea, idazlea, bertsozalea eta aurkezlea (Pasaia1995) # [[Elena Pérez]] efef'''SORTU''' txistularia (Ermua 1968-2021) # [[Eskarne Aroma]] efef'''SORTU''' irakaslea, aktorea, ekintzailea (Durango 1934-2021) # [[Esther Gorostiza]] ef--'''SORTU''' pediatra (Atxondo 1953) # [[Gala Knörr]] ----'''SORTU''' artista (Gasteiz 1984) # [[Isabel González]] ef--'''SORTU''' liburuzaina, politikaria (Leon-Durango 1974) # [[Jenni Alvarado]] ef--'''SORTU''' artista (Durango 1981) # [[Laura Latorre]] ef--'''SORTU''' terapeuta, idazlea (Madril-Huarte 1975) # [[Maddi Soroa]] ----'''SORTU''' pedagogoa (Lekunberri 1997) # [[Maitane Azurmendi]] ef--'''SORTU''' artista. (Gernika 1978) # [[Maria Josefa Aedo]] efef'''SORTU''' lekaimea (Ermua 1786-Compostela 1805) # [[Marina Lameiro]] ----'''SORTU''' zinemagilea (Iruñea 1986) # [[Norma Mentxaka]] --ef'''SORTU''' terrorismoaren biktima (Santurtzi 1932-1976) # [[Rosa Arburua]] ----'''SORTU''' pedagogoa, historia ikertzailea (Irun 1961) # [[Vanesa Fernández]] ef--'''SORTU''' Zinebiko zuzendaria. (Iurreta 1980) # [[Agustina González López]] idazle, pentsalari, pintore abangoardista eta politikaria izan zen.(Granada) # [[Ana Carrillo Domínguez]] Errepublikako Herri Armadako kapitain komunista (1898 - 1974) # [[Ana María Martínez Sagi]] Kataluniako poeta, sindikalista, kazetaria eta atleta feminista (Bartzelona, 1907-2000) # [[Anbara Salam Khalidi]] idazle eta itzultzaile feminista (Libano) # [[Ángela Labordeta]] idazlea (Teruel) # [[Ángeles Ottein]] sopranoa (Madril) # [[Angélica Dass]] argazkilaria (Brasil) # [[Consuelo Zavala]] maistra, feminista (Mexiko) # [[Esther Bejarano]] musikaria, Auschwitzeko kontzentrazio-eremutik bizirik atera zena (Alemania) # [[Gertrudis Bocanegra]] Mexikoren indepentziaren aldeko borrokalaria (Mexiko) # [[Inge Morath]] argazkilaria (Austria- AEB) # [[Jane Glover]] orkrestra zuzendaria (Erresuma batua) # [[Mari Luz Cristóbal Caunedo|Mari Luz Cristóbal]] Asturias, 1948. Tonada-kantaria # [[María "La Jabalina"]] militante anarkista eta miliziano espainiarra (1917 - 1942) # [[María de Baratta]] musikagilea, piano-jotzailea (El Salvador) # [[Mariana Pineda]] espainiar liberala (Granada) # [[Mariela Castro]] politikaria eta sexologoa (Kuba) # [[Milena Jesenská]] kazetaria, idazlea eta itzultzailea (Txekia) # [[Olga Bergholz]] Errusiar poeta (1910-1975) # [[Olga Jojlova]] Ballet dantzaria. Picassoren lehen emaztea. (1891-1955) # [[Paulina Ódena García]] militante komunista, Espainiako Gerra Zibilean milizianoa (Bartzelona 1911 - Granada 1936) # [[Peli Romarategui]] misiolari arabarra da, eta egurrez, beiraz eta zeramikaz egindako erlijio-lana egin ditu (Gasteiz) # [[Sandra Sánchez]] Karateka. Talavera de la Reina (1981) # [[Shamsia Hassani]] Afganistango grafitigilea. # [[Silvia Lazarte]] Boliviar-kitxuar politikaria (Bolivia) # [[Vilma Espín]] iraultzailea, heroia (Kuba) }} ====Berriak 2021 (apirila, maiatza, ekaina)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Anaje Narbaiza]] ef--'''SORTU''' euskaltzaile eta sindikalista (Bergara 1960) # [[Delia Lauroba]] --ef'''SORTU''' erresistentea (Donostia 1909-2004) # [[Estíbaliz Sádaba Murguía]] ----'''SORTU''' artista (Bilbo 1963) # [[Garazi Arrizabalaga]] ef--'''SORTU''' Durangoko Museoko zuzendaria (Berriz 1984) # [[Goiuri Aldekoa-Otalora]] ef--'''SORTU''' argazkilaria (Durango 1972) # [[Idoia Asurmendi]] ef--'''SORTU''' musikaria. (Aramaio 2000) # [[Idoia Gereñu]] ----'''SORTU''' antzerkigilea (Tolosa 1980) # [[Jone Guenetxea]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Abadiño 1978) # [[Jone Novo]] ef--'''SORTU''' kameraria (Durango 1982) # [[Juanita Ibaibarriaga Literatur Saria|Juanita Ibaibarriaga Literatur saria]] '''SORTU''' (Ermua) # [[Lucrecia Arana]] efef'''SORTU''' zarzuela abeslaria (Haro 1867- Madril 1927) # [[Maite Berriozabal]] ef--'''SORTU''' Euskara teknikaria (Berriz 1987) # [[Mariam Bilbatua]] ef--'''SORTU''' Unibertsitateko irakasle ohia. Durangoko zinegotzia 2019tik (Getxo, 1950) # [[Miren Lazkano]] ef--'''SORTU''' Piraguista (Donostia 1997) # [[Sagrario Aranburu]] efef'''SORTU''' dantzaria eta abeslaria (Iruñea 1930-2021) # [[Veronica Werckmeister]] ef--'''SORTU''' margolaria, muralista (Gasteiz 1972) # [[Amina Hussein]] kazetaria eta itzultzaile (Kurdistan-Bartzelona) # [[Amparo Poch y Gascón]] idazle eta mediku antifaxista eta libertarioa (Espainia, 1902-1968) # [[Ana María Pérez del Campo]] ekintzaile feminista (Madril) # [[Annie Vivanti]] Londresen jaiotako idazle italiarra # [[Betsi Cadwaladr]] erizaina (Gales) # [[Carme Riera]] idazlea (Balear Irlak) # [[Carmen Salinas Alfonso de Villagómez]] Legelaria # [[Celia del Palacio]] feminista (Durango-Mexiko) # [[Colette Maze]] piano-jotzailea (Paris) # [[Concepción Sierra Ordóñez]] Legelaria # [[Concha Liaño Gil]] Espainiako ekintzaile anarkista ( Épinay-sur-Seine, Frantzia, 1916-2014) # [[Emma Roca]] korrikalaria, suhiltzailea (Katalunia) # [[Herminia Fajardo]] kazetaria, feminista (Kanariak) # [[Hilda Hilst]] idazlea. (Brasil) # [[Jane Rule]] idazlea (Kanada) # [[Josefina Carabias]] kazetaria, idazlea (Avila) # [[Julia Hermosilla Sagredo]] Anarkosindikalista, milizianoa eta frankismoaren aurkako erresistentea (Sestao, 1916-2009) # [[Julienne Mathieu]] zinema mutuko aktorea (Frantzia) # [[Kathleen Winter]] idazlea (Kanada) # [[Katia Reimberg]] etorkin ekintzailea, feminista (Brasil-Donostia) # [[Leticia Gaspar]] artista. (Bilbo) # [[Llibertat Ródenas Rodriguez]] Valentziako anarko-sindikalista, milizianoa eta Mujeres Libres taldearen kidea (1892-1970) # [[Lola Iturbe]] Espainiar anarko-sindikalista (Bartzelona, 1902-1990) # [[Mahasweta Devi]] Bengalkiar-indiar idazle eta aktibista # [[Margarita Xirgu]] Aktorea (Katalunia) # [[María Asunción Català]] matematikaria, astronomoa (Bartzelona) # [[María Bruguera Pérez]] (Extremadurako militante libertarioa eta feminista) (1913-1992) # [[María del Carmen de Lara]] zinemagile feminista (Mexiko) # [[María Dueñas (biolin-jotzailea)]] Granada 2002 # [[María Elena Walsh]] poeta, kantautorea, eleberrigilea, antzerkigilea (Argentina) # [[María Teresa Rodríguez Sáinz-Rozas|María Teresa Rodríguez Sainz-Rozas]] enpresaburua (Palentzia) # [[Mercedes Prieto]] Astronomoa (Huelva) # [[Penelope Fitzgerald]] idazlea (Erresuma Batua) # [[Pepita Carpeña]] Espainiar feminista eta anarkosindikalista (Bartzelona, 1919-2005) # [[Sara Facio]] argazkilaria. (Argentina) # [[Soledad Estorach Esterri]] Espainiako ekintzaile anarkista (Lleida, 1915-1993) # [[Teresa Aldamiz]] poeta, kazetaria, itzultzailea. (Filipinas-Bilbo) # [[Teresa Jordá Vitó]] Akuarelista, margolaria (Bartzelona) # [[Teresa Lanceta]] Artista (Bartzelona) # [[Vera Mantero]] dantzaria (Portugal) # [[Xela Arias]] idazlea (Galizia) }} ====Berriak 2021 (urtarrila, otsaila, martxoa)==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Andereak Elkartea|Andereak Elkartea]] '''SORTU''' (Durango 2005) # [[Amaia Lopez de Munain]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Gasteiz 1972) # [[Antxone Telleria Mendia]] ef--'''SORTU''' irakaslea (Lekeitio 1956) # [[Bakarne Altonaga]] ef--'''SORTU''' historialaria (Bilbo 1988) # [[Bittori Etxeberria]] --ef'''SORTU''' Emakume Abertzale Batza. Erresistentziako kidea (Baztan 1908-1997) # [[Capitolina Bustince Larrondo]] efef'''SORTU''' irakasle, idazlea (Ujué 1864- Segovia 1934) # [[Carmen Artaza]] ----'''SORTU''' abeslaria (Donostia 1995) # [[Eladia Zubizarreta]] efef'''SORTU''' erreketista (Ermua 1923-2020) # [[Elena Ziordia]] ef--'''SORTU''' ilustratzailea (Bizkaia 1964) # [[Filomena Baldezate]] efef'''SORTU''' erizaina eta emagina (Valladolid-Bilbo 1895- Miranda de Ebro 1980) # [[Garazi Mugarza]] ef--'''SORTU''' Margolaria, idazlea eta erizana (Mallabia 1995) # [[Elvira Iñurrieta]] efef'''SORTU''' emagina (Elorrio 1895-1980) # [[Haizea Martiartu]] ef--'''SORTU''' saxofoi-jotzailea (Markina 1991) # [[Irantzu Mendia Azkue]] ----'''SORTU''' irakaslea eta ekintzailea (Gasteiz 1976) # [[Irati Idiakez]] ef--'''SORTU''' snowboarderra (Getaria 1996) # [[Isabel Lobiano]] efef'''SORTU''' (Ermua 1583-1673) # [[Izaro Lasa]] ef--'''SORTU''' txirrindulari ohia eta idazlea (Zumarraga 1987) # [[Kari Alberdi]] ----'''SORTU''' kimikaria, komunikazio zientifikoan aditua (Azkoitia 1996) # [[Lilatoia]] '''SORTU'''Donostia # [[Lorea Zulaika]] ef--'''SORTU''' musikaria (Ziortza-Bolibar 1996) # [[Lucia Urrutia]] ----'''SORTU''' meteorologoa (Erroibarra 1932) # [[Maider Mendizabal]] ef--'''SORTU''' pilotaria (Zizurkil 1977) # [[Maite Axiari]] --ef'''SORTU''' feminista, euskaltzale (Ezpeleta 1949-2021) # [[Maite Gorrotxategi]] ef--'''SORTU''' erraketista (Ermua 1926) # [[Mari Carmen Díaz de Lezana]] ----'''SORTU''' txirrindularia (Urduña 1943) # [[Marta Olazabal]] ----'''SORTU''' ikertzailea (Bilbo 1981) # [[Matilde Isasi-Isasmendi]] ef--'''SORTU''' emagina (Iurreta 1933) # [[Mentxu Alkorta]] ef--'''SORTU''' dantzari eta trikitilaria (Donostia 1947) # [[Miren Begoña Ereñaga]] efef'''SORTU''' erraketista (Durango 1927-2015) # [[Nahia Zubeldia]] ----'''SORTU''' itzultzaile, musikaria, idazlea (Lapurdi 1982) # [[Nerea del Campo Aguirre]] ef--'''SORTU''' filologoa (Eibar 1971) # [[Nicasia Madariaga]] efef'''SORTU''' margolaria (Bilbo 1874-1970) # [[Sara Estévez]] ----'''SORTU''' kazetaria (Bilbo 1925) # [[Tere Verdes]] efef'''SORTU''' Emakume Abertzale Batza. Erresistentziako kidea (Bilbo 1907-1959) # [[Victoria Mallabiabarrena]] efef'''SORTU'''soprano lirikoa (Mallabia 1867-1960) # [[Adelina Zendejas Gómez]] irakasle, kazetari, aktibista (Mexiko) # [[Aimé Painé]] abeslari maputxea (Argentina) # [[Alaíde Foppa]] poeta, itzultzailea, ekintzailea (Bartzelona-Guatemala) # [[Alice Stewart]] epidemiologa (Erresuma batua) # [[Amelina Ermeline Devant-Le Gallena]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Ana María Moix]] poeta, idazlea (Bartzelona) # [[Andrea Khalfaoui]] 1. ijito doktorea # [[Bartolina Sisa]] iraultzailea (Bolivia) # [[Benita Galeana]] sindikalista, ekintzailea (Mexiko) # [[Boliviako Cholitas escaladoras]] Bolivia # [[Carmen Ballvé]] argazkilaria (Madril) # [[Carmen Orellana Illescas]] ingurumen agentea, basozaina (Balear Uharteak) # [[Cira Crespo]] historialaria, idazlea (Katalunia) # [[Conxa Pérez Collado]] Ekintzaile anarko-feminista eta milizianoa (Katalunia, 1915-2014) # [[Cora Sadosky]]. Matematikaria (Argentina) # [[Coraline Labourdette]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Cristina López Barrio]] abokatu, idazlea (Madril) # [[Diana Trujillo]] ingeniari aeroespaziala (Kolonbia) # [[Domitila Barrios de Chungara]] Boliviar feminista # [[Edith Pretty]] lurjabea eta filantropoa. (Erresuma Batua) # [[Esperanza d'Ors|Esperanza D'ors]] eskutorea (Madril) # [[Ewy Rosqvist-von Korff]] rally pilotua (Suedia) # [[Fanny Blankers-Koen]] atleta (Herbehereak) # [[Flora Sandes]] soldadua (Britainia Handia) # [[Gilka Machado]] poeta (Brasil) # [[Gregoria Apaza]] iraultzailea (Bolivia) # [[Guadalupe Grande]] idazlea, poeta (Madril) # [[Guillermina Uribe Bone]] ingeniari zibila (Kolonbia) # [[Hedina Sijerčić]] idazle, kazetari, poeta (Sarajevo) # [[Helena Janeczek]] idazlea, kazetaria (Italia) # [[Hella Haasse]] idazlea (Herbehereak) # [[Idoia Hernández]] HATXE, piano-jotzailea (Errenteria) # [[Irene Polo]] kazetaria (Katalunia) # [[Irina Antónova]] Arte kritikaria (Mosku) # [[Isabella Karle]] X izpien ikertzailea. EEBB # [[Jacqueline Bidegorri]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Joy Adamson]] naturalista (Austria) # [[Juana Rouco Buela]] anarkista (Argentina) # [[Katharine Burr Blodgett]] fisikaria eta asmatzailea (Estatu Batuak) # [[Kalam Kunde|Kalam Kunda]] Kunde-jotzailea (Burkina Faso) # [[La Voz de la Mujer]] Argentinako aldizkari anarko-feminista. itzulpena # [[Letitia Mumford Geer]] erizaina eta asmatzailea (Estatu Batuak) # [[Louisa Garrett Anderson|Louisa Garret]] Medikua eta sufragista (Britainia Handia) # [[Lucía Sánchez Saornil]] Ekintzaile anarko-feminista eta poeta. Mujeres Libres-en sortzailea (Espainia, 1895-1970). # [[Lucy Parsons]] anarkista, komunista (EEBB) # [[Mamen Moreu]] ilustratzaile, komikigile (Huesca) # [[Manuela León]] Emakume ekintzailea (Ekuador) # [[Malva Flores]] idazlea (Mexiko) # [[Marcela Delpastre]] idazlea (Frantzia) # [[Margaret Roundtree]] Saskibaloi jokalaria (Estatu Batuak) # [[Margarita del Val]] birologoa (Madril) # [[Margarita García Flores]] feminista, abokatua (Nexiko) # [[Marie Langer]] Medikua, psikologoa (Austro-Argentinarra) # [[Mary Moffat Livingstone]] esploratzailea (Hegoafrika) # [[Maria Clemencia Herrera]] Lideresa, ekintzailea (Kolonbia) # [[María Cinta Balagué]] irrati esataria (Bartzelona) # [[María Collazo]] Argentinako anarko-feminista. itzulpena # [[Maria del Mar Lozano]] RAEx-eko zuzendaria (Iruñea) # [[Maria Josefa Saavedra]] abokatua (Bolivia) # [[María Lorena Ramírez]] korrikalaria (Mexiko) # [[Maria Paz Jiménez Escudero]] margolaria (Donostia) # [[Maria Soledad Moral Santa Cruz]] arrain saltzailea, ekintzailea (Portugalete) # [[Marina Núñez]] artista (Palentzia) # [[Marta Lamas]] idazlea, feminista, antropologoa (Mexiko) # [[Maxine Molyneux]] soziologoa, feminista (Pakistan) # [[Mercedes Ateca]] Txirrindularia (Laredo-Kantabria) # [[Mujeres Libres]] 36ko Espainiako Gerra garaiko erakunde anarko-feminista. itzulpena # [[Mujeres Libres (aldizkaria)]] Aurrekoaren aldizkaria. itzulpena # [[Nancy Porsia]] Kazetaria (Italia) # [[Nell Leyshon]] idazlea (Erresuma Batua) # [[Nuria Ruiz de Viñaspre]] poeta (Logroño) # [[Olvido García Valdés]] poeta (Pravia-Asturias) # [[Petrona Eyle]] Medikua, feminista (Argentina) # [[Rebeca Uribe]] poeta, (Mexiko) # [[Rebeca Uribe Bone]] ingeniari kimikoa (Kolonbia]] # [[Rosario Pino]] antzezlea (Málaga) # [[Sara Berenguer Laosa]] Ekintzaile anarko-feminista (Katalunia, 1919-2010) # [[Shadi Ghadirian]] argazkilaria (Iran) # [[Simona Manzaneda]] itzultzailea (Bolivia) # [[Solveig Nordström]] arkeologoa (Suedia) # [[Úrsula Goyzueta]] iraultzailea (Bolivia) # [[Vicenta Juaristi Eguino]] iraultzailea (Bolivia) # [[Victoria Aguirre Anchorena]] margolaria (Buenos Aires) # [[Virginia Bolten]] anarkista, kazetaria (Argentina) # [[Whina Cooper]] ekintzailea (Zeelanda Berria) }} === Hobetuak 2021 === # [[Alicia Iturrioz]] margolaria (Eibar) # [[Louise Michel]] Frantziako anarkista. Parisko Komunan kiderik garrantzitsuenetakoa. # [[Luz Zalduegi]] Albaitaria. (Mallabia) # [[Felisa Areitioaurtena|Felisa Areitioartena]] Antzezlea (Zaldibar) # [[Maria Magunazelaia]] Txirrindulari aitzindaria (Ermua) # [[Anna Sundström]] kimikaria (Suedia) # [[Mariñe Arbeo]] ilustrailea # [[Mercedes Careaga]] Ekintzailea (Eibar) # [[Iratxe Ansa]] dantzaria. (Donostia) ====Berriak 2020 ==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Adela Andikoetxea]] ----'''SORTU''' nekazaria (Urduliz 1954) # [[Ainhoa Urien]] ef--'''SORTU''' idazlea. (Abadiño 1997) # [[Amaia Gabantxo]] ef--'''SORTU''' idazlea itzultzailea (Bermeo1973) # [[Ana Mari Marin]] efef'''SORTU''' margolaria (Elizondo 1933- Iruñea 2020) # [[Andragunea]] '''SORTU''' Durango # [[Aroa Uharte]] ----'''SORTU''' itzultzailea (Leitza 1984) # [[Arrate Hidalgo]] ----'''SORTU''' idazlea, itzultzaile (Bilbo 1987) # [[Arrate Mardaras]] ef--'''SORTU''' idazlea (Abadiño 1960) # [[Askoa Etxebarrieta]] ef--'''SORTU''' flamenko dantzaria (Gasteiz 1976) # [[Dorita Ruiz]] '''SORTU''' Hezkuntza bereziko irakaslea aintzindaria (Burgos-Durango-Euba1944) # [[Erlea Maneros]] ef--'''SORTU''' Artista. Margolaria. (Bilbo 1977) # [[Esther Cruz]] ----'''SORTU''' eskalatzailea. (Murtzia-Euskal Herria 1976) # [[Irati Bilbao]] ef--'''SORTU''' jazz abeslaria. (Durango 1992) # [[Iratxe Mediavilla]] ef--'''SORTU''' zinegilea (Elorrio 1885) # [[Eva Guerrero]] ef--'''SOefefRTU''' dantzaria, koreografoa (Bilbo 1982) # [[Felisa Areitioaurtena]] '''SORTU''' antzezlea (Zaldibar 1902- Donostia 1990) # [[Garazi López de Armentia]] ef--'''SORTU''' dantzaria eta koreografoa (Gasteiz 1984) # [[Garbiñe Elizegi]] ef--'''SORTU''' erizaina, feminista (Baztan 1975) # [[Gemma Sanginés]] ef--'''SORTU''' psikologoa (Bilbo 1970) # [[Ines Olza]] ef--'''SORTU''' ikertzailea (Nafarroa 1982) # [[Isabel Sola]] ef--'''SORTU''' Birologoa (Nafarroa 1967) # [[Ixone Aroma]] ef--'''SORTU''' dantzaria (Durango 1982) # [[Izaro Zubiria]] ef--'''SORTU''' zientzilaria (Gaztelu 1989) # [[Izaskun Ayestaran]] ----'''SORTU''' erreketista (Ibarra 1941) # [[Jaione Camborda]] ef--'''SORTU''' zinegilea (Donostia 1983) # [[Joana Olasagasti]] ----'''SORTU''' dantzaria (Baiona 1990) # [[Jone Elorriaga]] ef--'''SORTU''' artista (Durango 1993) # [[Jone Martinez Palacios]] ef--'''SORTU''' irakaslea, feminista (Bizkaia 1995) # [[Josune Ilundain]] ef--'''SORTU''' sortzailea, ekintzaile, idazlea. (Nafarroa 1990) # [[Judit Muñoz]] ef--'''SORTU''' matematikaria eta ikertzailea (Abadiño 1991) # [[Juana Arrillaga|Juana "Juanita" Arrillaga]] efef'''SORTU''' erraketista (Elgoibar 1925- Mexiko 2022) # [[Juanita Gorroño]] efef'''SORTU''' panderojolea (Muxika 1913-Zornotza1991) # [[Juliana Zubizarreta]] efef'''SORTU''' panderojolea (Elgoibar1910-2006) # [[Julie Adrienne Karrikaburu]] efef'''SORTU''' musikologoa (Zuberoa1827-1898) # [[Karmele Gisasola]] ef--'''SORTU''' Herri kirolak (Mallabia1994) # [[Karmele Mitxelena]] ef--'''SORTU''' Idazlea eta iralkaslea (Oiartzun1988) # [[Larraitz Ariznabarreta]] ----'''SORTU''' antropologoa (Bilbo1968) # [[Leyre Arrieta |Leyre Arrieta Alberdi]] ef--'''SORTU''' historialaria (Mutriku1971) # [[Leire Elustondo Quiñones]] ef--'''SORTU''' Abeslaria, kazetaria (Ermua1993) # [[Lide Arana]] ----'''SORTU''' zientzialaria (Donostia1984) # [[Lurdes Huizi]] --ef'''SORTU''' irakaslea, (Goizueta1958-2020) # [[Luzia Sagastasoloa]] efef'''SORTU''' maistra, irakaslea, moja (Mallabia1912-Gasteiz1999) # [[Maialen Arregi]] ef--'''SORTU''' Arkitektoa (Elorrio1986) # [[Mabel Cañada Zorrilla]] ----'''SORTU''' feminista, ekintzailea (Bilbo1952) # [[Mabi Revuelta]] ef--'''SORTU''' artista plastikoa (Bilbo1967) # [[Maddi Ane Txoperena]] ef--'''SORTU'''bertsolaria, kazetaria eta feminista (Hendaia1994) # [[Maiana Bidegain]] ----'''SORTU''' zinegilea (Lapurdi1977) # [[Maite Lephaille]] ----'''SORTU''' irrati-esataria (Zuberoa1957) # [[Maite López]] ef--'''SORTU''' idazlea, itzultzailea (Azkoitia1985) # [[Mari Cruz Guruzeta]] efef'''SORTU''' ekintzailea (Aramaio1871-Areatza1934) # [[Mari Jose Kerejeta]] ----'''SORTU''' idazlea (Zegama1961) # [[Mari Karmen Goñi]] ----'''SORTU''' irakasle aitzindaria (Baztan ?) # [[María Jesús Cueto]] ef--'''SORTU''' artista. (Santander-Bilbo1951) # [[Maria González Gorosarri]] ef--'''SORTU''' Kazetaria, idazlea (Durango1978) # [[Maria Dolores Larramendi]] efef'''SORTU''' erraketista (Pasaia1926-2023) # [[Maria Mentxaka]] ef--'''SORTU''' kirol argazkilaria (Mungia1976) # [[Maria Merino]] ef--'''SORTU''' matematikaria (Bilbo1976) # [[Maria Txurruka]] efef'''SORTU''' erraketista (Elgoibar1923-2000) # [[Mari Carmen Ruiz]] ----'''SORTU''' aktore ohia (Bilbo1944) # [[Marijo Deogracias]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Antzuola1973) # [[Miren Larrea]] ef--'''SORTU''' antzezlea. (Zornotza1981) # [[Myriam Cameros Sierra|Myriam Cameros]] ef--'''SORTU''' Ilustratzailea (Iruña1978) # [[Nerea Irastorza]] ----'''SORTU''' zientzialaria (?, 1991) # [[Nerea Loiola Pikaza|Nerea Loiola]] ef--'''SORTU''' idazlea (Deba1985) # [[Olga Cazalis]] --ef'''SORTU''' erraketista (Markina-Xemein1925-Tenerife2018) # [[Pilar Claver]] ----'''SORTU''' aktibista (Izaba1918-2000) # [[Uxune Martinez Mazaga]] ef--'''SORTU''' Zabalkunde zientifikorako arduraduna (Garai1969) # [[Udane Ostolaza]] ef--'''SORTU''' Harri-jasotzailea (Orio2005) # [[Yolanda Mazkiaran]] '''SORTU''' dokumentalgilea (Altsasu1963) # [[Zaloa Fuertes]] ef--'''SORTU''' Argazkilaria (Mexiko-Abadiño1983) # [[Zuriñe del Cerro]] efef'''SORTU''' feminista historikoa (Bilbo1956-2020) # [[Katalin Karikó]] Biokimikaria (Hungaria) # [[Adela Cortina]] filosofoa (Valentzia) itzulpena # [[Adelina Gutiérrez]] astrofisikaria (Txile) # [[Alda Lara]] idazlea. (Angola). itzulpena # [[Alicia Miyares]] Filosofoa, feminista (Asturias) itzulpena # [[Alexandra David-Néel]] bidaiaria, idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Alexandra Olaya]] zientzialaria. Kolonbiarra. Itzulpena # [[Ama Ata Aidoo]] idazle afrikarra. Itzulpena # [[Amancay Gaztañaga]] abeslaria (Mexiko) # [[Amelia Opie]] idazlea ingelesa # [[Aminata Sow Fall]] idazlea (Senegal) itzulpena # [[Amparo Sánchez]] abeslaria (SEvilla) # [[Ana de Miguel]] filosofoa, feministra (SAntander) itzulpena # [[Ana Kiro]] galiziar abeslaria. itzulpena # [[Ana María Crespo de las Casas]] farmazialaria. (Tenerife) itzulpena # [[Andrée de Jongh]] belgika erresistentziako kidea # [[Ángeles López de Ayala]] kazetaria, politikaria, dramaturgoa (Sevilla) # [[Anna Burns]] idazlea (Belfast)itzulpena # [[Anna Surinyach]] fotokazetaria (Katalunia) # [[Anne Carson]] Poeta (Kanada) itzulpena # [[Anne Palles]] Sorgintzat errea (Danimarka) # [[Anoushka Shankar]] musikagilea itzulpena # [[Antonia Ferrín Moreiras]] Matematikaria, astronomoa (Galizia) # [[Ariane Lopez-Huici]] argazkilaria. Itzulpena # [[Asha Ismail]] mutilazioaren aurkako ekintzailea (Kenya) # [[Atala Apodaca]] feminista, iraultzailea (Mexiko) # [[Aziza Brahim]] abeslari sahararra (Itzulpena) # [[Beatrice Shilling]] asmatzailea (Ingalaterra) itzulpena # [[Becky Siegel]] dantzaria, koreografoa, zuzendaria (EEBB) Iruñea # [[Bel Zaballa]] kazetaria, idazlea (Katalunia) # [[Belén Bermejo]] idazlea, argazkilaria eta editorea (Madril) # [[Belén de Sárraga]] kazetaria, ekintzailea (Valladolid-Mexiko # [[Beryl Markham]] hegazkinlaria, idazlea (Ingalaterra-Kenya) itzulpena # [[Bertha Benz]] asmatzailea # [[Bertha Lutz]] Brasilgo urbanista eta feminista. # [[Blanca Silveira]] astronomoa (Venezuela) itzulpena # [[Beulah Louise Henry]] asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Carme Alvariño]] historialaria (Galizia) itzulpena # [[Carla Simón]] zinegilea (Katalunia) # [[Carmen Castillo (zinegilea)|Carmen Castillo]] zinegilea (Txile). itzulpena # [[Carmen de Burgos]] poeta eta kazetaria (Almeria) itzulpena # [[Carmen Gil Martinez]] idazlea. (Cadiz) # [[Carmen Portinho]] (itzulpena) (Brasil) # [[Catherine Destivelle]] eskalatzailea (Frantzia) # [[Cécile Rol-Tanguy|Cécile Rol]] Erresistentea. Frantzia. Itzulpena # [[Celinda Arregui]] politikaria, feminista (Txile) # [[Claire Goll]] kazetaria, idazlea bakearen aldeko altibista (Alemania-Frantzia) # [[Claudia Paz y Paz]] giza eskubideen defentzailea # [[Consuelo Álvarez Pool]] idazlea (Katalunia) # [[Cony Carranza Castro]] feminista, hezitzailea (El Salvador) # [[Cora Ratto de Sadosky]] matematikaria eta ekintzailea (ARgentina) # [[Dacia Maraini]] eleberrigilea (Italia) # [[Diane di Prima]] Poeta (EEBB) itzulpena # [[Dilhan Eryurt]] astronomoa, astrofisikaria (Turkia) # [[Dora Alonso]] Kazetaria eta idazlea (Kuba) itzulpena # [[Dorothea Klumpke]] astronomoa. EEBB # [[Dorothee Sölle]] Poeta eta teologoa. Itzulpena # [[Dulce Chacón (idazlea)|Dulce Chacón (Idazlea)]] Zafra. Itzulpena # [[Ebru Timtik]] abokatu kurdua. (Istambul) # [[Elena García Armada]]ingeniaria, asmatzailea (Santander) # [[Elodia Zaragoza-Turki]] idazlea,poeta,editorea # [[Emilie Flöge]] jostuna # [[Emma Chacón i Lausaca]] musikagilea (Bartzelona) itzulpena # [[Emma Lehmer]] matematikaria (Estatu Batuak) itzulpena # [[Encarnación Cabré]] arkeologoa (Madril) itzulpena # [[Eugenia Sacerdote de Lustig]] zientzilaria (Turin-Buenos Aires) (Itzulpena) # [[Eva Gonzalès]] margolaria (Paris) (Itzulpena) # [[Fanny Bullock Workman]] bidaiaria, idazlea, itzulpena # [[Filipa César|Filipa Cesar]] zinema zuzendaria (Portugal) itzulpena # [[Florence Rena Sabin]] zientzialaria. (EEBB) itzulpena # [[Francisca Vives]] historialaria (Cadiz) itzulpena # [[Gabrielle Roy]] Kanadar idazlea. (Kanada) # [[Gertrude Jekyll]] Lorezaina (Erresuma Batua) # [[Gloria Anzaldúa]] idazlea. aktibista (EEBB) itzulpena # [[Guadi Galego]] abeslaria (Galizia) (Itzulpena) # [[Hayley Westenra]] abeslaria (Zeelanda Berria) itzulpena # [[Helin Bölek]] abeslaria (Turkia) # [[Helena Maleno]] aktibista (El Ejido) Itzulpena # [[Ida Vitale]] idazlea. (Uruguai) itzulpena # [[Idea Vilariño]] idazlea. itzulpena # [[Inma Chacón]] idazlea (Zafra) itzulpena # [[Irene Solà]] idazlea, artista (Katalunia) # [[Irene Vallejo Moreu]] filologa eta idazlea (Zaragoza) # [[Irma Alicia Velásquez Nimatuj|Irma Alicia Velásques Nimatuj]]Guatemala, kazetaria eta antropologoa # [[Isabella Bird]] bidaiaria. idazlea (itzulpena) # [[Isabel Bono]] poeta, (Malaga) itzulpena # [[Jacinta Ortiz]] poeta (Granada) # [[Jennifer Doudna]] biokimikaria (EEBB) itzulpena # [[Jessie Fauset]] Poeta amerikarra itzulpena # [[Jessica Anderson]] idazle Australiarra. itzulpena # [[Jineth Bedoya]] Kazetaria. (Kolonbia) itzulpena # [[Joan Jara]] dantzaria (Txile) Victor Jararen bikotea # [[Joanne Chory]] biologoa. EEBB itzulpena # [[Josefa Llanes Escoda]] sugrafista (Filipinas) itzulpena # [[Judith Wright]] idazlea (Australia) itzulpena # [[Julia Antivilo]] artista (Txile) # [[Julie-Victoire Daubié]] idazle franziarra. itzulpena # [[Katharine Tynan]] idazle, Irlanda, itzulpena # [[Kenojuak Ashevak|Kenojuak Ashevah]]margolaria (Kanada) # [[La Yegros]] abeslaria (ARgentina-Okzitania # [[Laura Freixas]] idazlea (Bartzelona) (Itzulpena) # [[Leda Valladares]] abeslaria,(Argentina) (itzulpena) # [[Leila Aboulela]] sudandar idazlea (Itzulpena) # [[Leona Chalmers]] aktorea eta asmatzailea. EEBB. itzulpena # [[Leonor Orosa]] Koreografoa (Filipinak) # [[Lian Monserrate]] Muralgilea (Estatu Batuak) # [[Elizabeth Magie]] asmatzailea. (EEBB). Itzulpena # [[Lucía Garibaldi]] Zinegilea (Uruguai) Itzulpena # [[Luisa Capetillo]] anarkista, sindikalista, faminista (Puerto Rico) itzulpena # [[Magda Szabó|Magda Szabo]]idazlea (Hungaria) # [[María Andresa Casamayor]] matematikaria (Zaragoza) itzulpena # [[Maria Aurèlia Capmany]] eleberrigile, antzerkigile (Katalunia) itzulpena # [[Maria Isabel Barreno]] idazlea (Portugal) itzulpena # [[Maria Beasley]]. Asmaztzailea. (EEBB) # [[María Cumplido]] matematikaria. (itzulpena) # [[María Malla]] idazlea, katalana. itzulpena # [[María Mariño]] idazlea. (Galizia). itzulpena # [[Maria Pereira]] Asmatzailea (Portugal) # [[María Salvo]] Antifrankisgta (Bartzelona) itzulpena # [[Maria Teresa Horta]] idazlea (Portugal) itzulpena # [[María Teresa León]] idazlea (Errioxa) itzulpena # [[María Vallet Regí|María Vallet Regi]] Kimikaria (Kanaria) # [[María Y. Orosa|Maria Y. Orosa]] Medikua eta ikertzailea # [[Mariama Bâ]] idazlea (SEnegal) # [[Marica Campo]] idazlea (GAlizia) # [[Marie Hankel]] Esperanto idazlea, sufragista (Alemania) itzulpena # [[Marie Paradis]] alpinista Suitzarra. Itzulpena # [[Marie Under]] idazlea (Estonia) itzulpena # [[Marion Donovan]] asmaitzailea. EEBB. itzulpena # [[Mariví Ibarrola]] argazkilaria. (Naiara). itzulpena # [[Marivi Iturbe Etxeberria]] gizarte laguntzailea. Etxebarri. itzulpena # [[Margaret Harwood|Margaret Harwook]] Astronomoa (Estatu Batuak) itzulpena # [[Margaret Burbidge]] Astronomoa. (Inglaterra) itzulpena # [[Margarida Borràs]] Transexuala (Valentzia) # [[Margarita Michelena]] poeta (Mexiko) # [[Margarita Parra Álvarez]] Kimikaria, (Valentzia) # [[Martha Coston]]asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Marta Elena Casaús Arzú]] historialaria eta idazlea.(Guatemala) # [[Maruja Mallo]] margolaria (Galizia) itzulpena # [[Melitta Bentz]] asmatzailea alemaniarra itzulpena # [[Mercè Company]] idazlea (Katalunia) itzulpena # [[Mercè Ibarz]] idazlea (ARagoi) # [[Mikeas Sánchez]] poeta, irakaslea, idazlea (Mexiko) # [[Mónica Cahen D'Anvers]] kazetaria (Argentina) itzulpena # [[Montserrat Gudiol]] margolaria, (Bartzelona) itzulpena # [[Montserrat Torrent i Serra]] organojolea. (Bartzelona) itzulpena # [[Nella Larsen]] idazlea Afrikar-amerikarra. Itzulpena # [[Nellie Campobello]] idazlea eta dantzaria (Durango-Mexiko) itzulpena # [[Nerea Irigoyen]] zientzialaria. Zaragoza # [[Ngaio Marsh|Ngaio Marsh]] idazle, antzerlea. itzulpena # [[Olga Orozco]] poeta (Agentina) Itzulpena # [[Orsola Casagrande]] (Italia) # [[Pamela Hinkson]] idazle anglo irlandarra # [[Patricia Bath|Patricia Bath]] Medikua. itzulpena # [[Paula Nenette Pepín]] musikaria. # [[Paula Wiesinger]] eskiatzaile italiarra (Izulpena) # [[Paulina Chiziane]] idazle Monzambike. Itzulpena # [[Pilar del Río|Pilar del Rio]] kazetaria eta itzultzailea.(Granada). (itzulpena) # [[Pilar Alonso Ibañez]] etnografoa, historialaria (Markiz, Araba) itzulpena # [[Pilar Bellver]] idazlea, feminista (Jaen) itzulpena # [[Policarpa Salabarrieta]] ekintzalea (Kolonbia)(Itzulpena) # [[Raina Telgemeier]] komikigilea. (EEBB) itzulpena # [[Rosalinda L. Orosa]] Idazlea (Filipinak) # [[Saiza Nabarawi]] idazlea, feminista (Egipto) (Itzulpena) # [[Sagrario Vera Gordo]] Gerrillaria. (Badajoz) # [[Sandra Morán]] abeslaria, politikaria (Guatemala) itzulpena # [[Sara Curruchich]] abeslaria. Guatemala. itzulpena # [[Sarah Mather]] asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Severina Luna de Orosa]] medikua eta idazlea (Filipinak) # [[Silvia Cuevas Morales|Silvia Cuevas]] idazlea Txile. itzulpena # [[Stefi Troguet]] Alpinista (Andorra) # [[Susana Malón]] astronomoa (Zaragoza) Itzulpena # [[Susana Thénon]] itzultzaile, poeta (ARgentina). Itzulpena # [[Susana Vera]] argakilari-kazetaria (Iruñea) itzulpena # [[Suceso Portales]] jostuna eta anarko-sindikalista (Extremadura) # [[Syra Alonso]] idazlea, (Galizia). itzulpena # [[Teresa Eguibar]] eskulturea (Madril). itzulpena # [[Teresa Flores]] Feminista, ekintzailea (Txile) # [[Teresa Meana]] ekintzaile feminista (Gijón) # [[Vandana Shiva]] Idazlea. (India) (Itzulpena) # [[Violette Leduc]] Idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Violette Szabo]] Espia (Erresuma Batua) # [[Yaa Gyasi]] idazle afroamerikarra.(Ghana) itzulpena # [[Yasmina Reza]] idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Zenobia Camprubí]] idazlea eta itzultzailea itzulpena }} ====2018-2019==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agustina Otaola]] ----'''SORTUA''' Erraketista (Errenteria) # [[Alaitz Muro]] ef-- '''SORTUA''' ipuin kontalaria eta margolaria (Durango) # [[Amaia Aroma Lejarreta]] ef-- '''SORTU''' Txistularia (Abadiño) # [[Ainhoa Zuazua]] ef-- '''SORTUA''' Abeslaria (Ermua) # [[Angelita Alberdi]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Arantzazu Ametzaga]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea # [[Ascensión Badiola]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea(Bilbo) # [[Aurora Abasolo]] efef '''SORTUA''' Abeslaria (Durango) # [[Begoña Sopelana]] efef '''SORTUA''' Kooperantea, soziologoa (Iurreta) # [[Benita Uribarrena]] efef '''SORTUA''' Ekintzailea antifaxista (Durango) # [[Damaris Pan]] ef--'''SORTUA''' artista (Mallabia) # [[Digna Garitaonandia]] efef '''SORTUA''' Erraketista # [[Dina Bilbao]] efef '''SORTUA''' Kirolaria (Ondarroa)) # [[Eladia Altuna]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Irura) # [[Elena Olabe]] ef-- '''SORTU''' Poeta (Durango) # [[Elena Solatxi]] ef--'''SORTUA''' Eskultorea (Bilbo) # [[Elena Orobiogoikoetxea]] ----'''SORTUA''' Piano jolea (Durango) # [[Emilia Gomez]] ----'''SORTUA''' Erraketistan. (Valentzia) # [[Estibalitz González]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea (Ermua) # [[Eugenia Iriondo]] efef '''SORTUA'''Erraketista (Eibar) # [[Gloria Agirre]] ef-- '''SORTUA'''Erraketista (Asteasu) # [[Gloria Zubia]] efef '''SORTU''' ekintzailea (Durango) # [[Ines Etxegibel]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Durango) # [[Irati Eguren]] ef-- '''SORTUA''' Arkitektoa, ilustratzailea (Durango) # [[Irene Ibaibarriaga]] efef'''SORTU''' Erraketista (Ermua) # [[Jesusa Garitaonandia]] efef '''SORTU''' Erraketista (Mallabia) # [[Juana Elgezabal]] efef '''SORTUA'''Enpresaria (Derio) # [[Juanita Ibaibarriaga]] efef '''SORTUA''' Ekintzailea (Ermua) # [[Juanita Mir]] efef '''SORTUA''' Kazetaria, idazlea (Iruñea) # [[Juanita Unzueta]] efef '''SORTUA''' Dantzaria (Eibar) # [[Julia Klaudia Gabilondo]] efef '''SORTUA''' Idazlea (Mungia) # [[June Arbeo]] ef-- '''SORTUA'' Atleta (Durango) # [[Kattalin Agirre]] efef '''SORTUA''' Mugalaria, Frantziako erresistentziako kide (Sara) # [[Koro Benito]] ef-- '''SORTUA''' Poeta (Lumbrales) # [[Lara Izagirre]] ef-- '''SORTUA''' Zinegilea (Zornotza) # [[Libe Goñi]] ef-- '''SORTUA''' Irakaslea (Oteitza) # [[Lidia Cañete]] ef-- '''SORTUA''' kirolaria (Durango) # [[Lourdes Munitxa]] efef '''SORTUA''' Euskaltzalea (Zornotza) # [[Lucia Areitioaurtena]] efef '''SORTUA'''Erraketista (Ermua) # [[Luz Zalduegi]] efef '''SORTUA''' Albaitaria (Mallabia) # [[Maddi Barber]] ef-- '''SORTUA''' Zinegilea (Lakabe) # [[Maitane Alonso]] ef-- '''SORTU''' Ikertzailea,asmatzailea (Sodupe) # [[Maria Ana Bidegaray]] ---- '''SORTU''' Idazlea, feminista (Hazparne - Lapurdi) # [[Maria Arrillaga]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Elgoibar) # [[Maria Camino Oskoz]] efef '''SORTUA''' Maistra. (Iruñea) # [[Mari Carmen Lasagabaster]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Mari Carmen Madariaga]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Igorre) # [[Maria Antonia Uzkudun]] --ef'''SORTUA''' Erraketista (Anoeta) # [[Maria Luisa Alberdi]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Maria Luisa Senar]] --ef'''SORTUA'''Erraketista (Pasaia) # [[Maria Pilar Urriza]] ef--'''SORTUA''' Dantzaria (Lantz) # [[Maria San Juan de Garonda]] ---- '''SORTUA'' emagina. inkisizioa sutan erre zuen (Mungia) # [[Maribi Unamuno]] ---- '''SORTUA''' Filologoa. (Aulesti) # [[Meritxel Relaño]] ef-- '''SORTUA''' Unicefeko arduradun nagusia Yemenen (Durango) # [[Mila Salterain]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea (Durango) # [[Miren Alazne Iruretagoiena]] ef-- '''SORTU''' ekintzailea (Zarautz) # [[Miren Maortua]] efef '''SORTUA''' Idazlea (Zaldibar) # [[Miren Uzkudun]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Asteasu 1922-) # [[Nerea Etxegibel]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Durango 1964- ) # [[Oihana Azkorbebeitia]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Abadiño 1981- ) # [[Paula Lamarain]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Eibar 1924-2018) # [[Rosa Soroa]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Elduaien 1945- ) # [[Rosario Aranburu]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Eibar 1921-2015) # [[Silvia Trigueros]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Abadiño 1976) # [[Teri Ibarrola]] ---- '''SORTUA''' Ipuin kontalaria (Aulesti) # [[Vanessa Goikoetxea]] ef-- '''SORTU''' abeslaria (Florida 1980- ) # [[Zoila Askasibar]] ef-- '''SORTUA''' inprimatzailea (Elgeta 1877-1945) # [[Shakuntala Devi]] efef Idazlea (India) (Itzulpena) # [[Almudena Hernando]] ---- arkeologoa (Madril 1959)(itzulpena) # [[Gisella Perl]] efef Ginekologoa judua (Hungaria 1907-1988) (itzulpena) # [[Luna Miguel]] ef-- idazlea (Alcalá de Henares 1990- ) (itzulpena) # [[Mae Jemison]] ef-- ingeniari (Alabama 1956- ) (Itzulpena) # [[Maria Antonia Canals]] ef-- matematikaria (Bartzelona) (Itzulpena) # [[Mercedes Colás]] efef Maiatzeko plazako amak (Argentina 1925-2021) (Itzulpena) }} === [[Fitxategi:Gnome-colors-alacarte2.svg|30px]] Hobetuak === ==== 2020 ==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Elorriaga]] (Iurreta) # [[Ana Diez]] zinemagilea (Tutera) # [[Amaia Iturbide]] idazlea (Bilbo-Getxo) # [[Ariane Lopez-Huici|Ariane López Huici]] argazkilari lapurtarra. # [[Erika Lagoma]] Bertsolaria, feminista (Lesaka-Durango) # [[Gurutzi Arregi]] etnografoa (Durango) # [[Iñaxi Etxabe]] Bertsolaria, (Zumaia-Zarautz) # [[Isabel Coixet]] zinegilea (Katalunia) # [[Itziar Mendizabal]] Dantzaria (Gipuzkoa # [[Luzia Goñi]] bertsolaria (Basaburua) # [[Maider Fernandez]] zinegilea (Donostia) # [[Maria Zambrano]] idazlea (Madril) # [[Martina Ibaibarriaga]] gerrillaria (Berriz) # [[Matxalen Ziarsolo]] saskibaloi jokalaria (Ermua) # [[Oihana Alkorta]] musikaria (Orio-Zarautz) # [[Primi Erostarbe]] panderojolea eta irrintzilaria (Oñati) # [[Teodora Zuloaga]] zeramikaria (Madril-Segovia) # [[Trota Salernokoa]] ginekoloagoa(Italia) # [[Alfonsina Strada]] txirrindulari argentinarra (Mototsa) }} ==== 2018-2019 ==== # [[Balendiñe Albizu]] efef Idazlea (Zumaia) # [[Gurutze Frades]] ef-- Kirolaria (Durango-Iurreta) # [[Lourdes Unzueta]] ef-- Idazlea (Durango) # [[Uri Ruiz Bikandi]] efef Idazlea (Durango) == HOBETUAK == === Hobetuak 2023 === {{zutabeak|kopurua=3| # [[Sonia Etxezarreta]] '''--ef'''mahai-tenislaria (Irun 1968?- 2011) # [[Yusra Mardini]] '''ef--'''igerilaria, errefuxiatua (Siria 1998) # [[Olatz González]] '''ef--'''antropologoa (Bilbo 1973) # [[Eider Cardeñosa]] '''ef--'''karateka (Gasteiz 1995) # [[Graziana Barrenetxea]] '''----'''sorginkeriaren biktima (Zugarramurdi 1540-Logroño 1610) # [[Ainara Elbusto]] '''ef--'''txirrindularia (Nafarroa 1992) # [[Patricia López Arnaiz]] '''ef--''' (Gasteiz 1981) # [[Sofia Otero]] '''ef--'''aktorea (Basauri 2013) # [[Estibaliz Urresola Solaguren]] '''ef--'''film zuzendaria, gidoilaria (Laudio 1984) # [[Kim Ju-ae]] '''ef--'''Kim dinastiako kidea (Ipar Korea 2013) # [[Barbara Stanwyck]] '''efef'''aktorea (AEB 1907-1990) # [[Glenn Close ]] '''ef--'''aktorea (AEB 1947) # [[Lola Baldrich]] '''ef--'''aktorea (Toledo 1967) # [[Lola Herrera]] '''ef--'''aktorea (Valladolid 1935) # [[Federica Montseny]] '''efef'''anarkista, idazlea (Madril 1905-Frantzia 1994) # [[Céline Laguarde]] '''efef'''argazkilaria (Lapurdi 1961) # [[Aroa Gorostiza]] '''ef--'''txirrindularia (Elorrio 2002) # [[Anna Muzytxuk ]] '''ef--'''xake-jokalaria, aktibista (Ukraina 1990) # [[Clara Azurmendi]] '''ef--'''badminton kirolaria (Donostia 1998) # [[Irene Papas]] '''efef'''aktorea, abeslaria (Grezia 1926-2022) # [[Uxue Apaolaza]] '''ef--'''idazlea (Hernani 1981) # [[Hélène Carrère d'Encausse]] '''efef'''historialaria (Paris 1929) # [[Lisa Simpson]] marrazkietako pertsonaia (AEB 1987) # [[Maggie Simpson]] marrazkietako pertsonaia (AEB 1987) # [[Emakumearen historia]] emakumearen eginkizuna historian zehar # [[Oihana Azkorbebeitia]] '''ef--'''korrikalaria (Abadiño 1981) # [[Ione Irazabal]] '''ef--'''aktorea (Elorrio 1963) # [[Hürrem Sultan]] haseki sultan (Poloniako Erresuma,?-Otomandar Inperioa,1558) # [[Irene Atenaskoa]] '''--ef'''enperatrizea (Atenas,752-Lesbos,803) # [[Angelique du Coudray]] '''--ef'''emagina (Frantzia, 1712-1794) # [[Enara López]] '''ef--'''txirrindularia (Bilbo 1997) # [[Genero-rol]] # [[Genero-desparekotasun]] # [[Louise Joy Brown]] '''ef--'''1. probeta umea (Erresuma Batua 1978) # [[Marije Fullaondo]] '''ef--'''politikaria (Getxo, 1964) # [[Francisca Pizarro Yupanqui]]'''ef--'' Quispe Sisa eta Francisco Pizarroren alaba (Peru,1534-Cáceres,1598) # [[Hassiba Ben Bouali]] '''efef''Aljeriako Independentzia Gerrako gudaria (1938 - 1957) # [[Irene Paredes]] '''ef--'''futbolaria (Legazpi 1991) # [[Oihane Hernandez]] '''ef--'''futbolaria, defentsa (Sopela 2000) # [[Misa Rodríguez]] '''ef--'''futbolaria, atezaina (Kanariak 1999) # [[Filipa Moniz]] '''ef--'''Kristobal Kolonen emaztea (Portugal, 1455-1485) # [[Agatha Barbara]] '''efef'''presidentea, aitzindaria (Malta 1923-2002) # [[Elena Furiase]] '''ef--'''aktorea, idazlea (Madril 1988) # [[Itsaso Arana]] '''ef--'''ktorea, zuzendaria (Nafarroa 1985) # [[Ane Santesteban]] '''ef--'''txirrindularia (Errenteria 1990) # [[Maite Ruiz de Larramendi]] '''ef--'''pilotari ohia (Beasain 1973) # [[Claudia Zornoza]] '''ef--'''futbolaria, erdilaria (Madril 1990) # [[Alexia Putellas]] '''ef--'''futbolaria, erdilaria (Bartzelona 19) # [[Susana Zapke]] '''ef--'''musikologoa (Gipuzkoa 1965) # [[Maite Agirre ]] '''ef--'''aktore, antzerkigilea (Zarautz 1955) # [[Noe Itō]] '''efef'''aktibista, eraila (Japonia 1895-1923) # [[Edmonia Lewis]] '''efef'''eskultorea (AEB 1844-Londres 1907) # [[Libe Mimenza]] '''ef--'''kazetaria, ikertzailea (Elorrio 1988 19) # [[Maddalen Dorronsoro Amiano]] '''ef--'''abesbatza zuzendaria (Lezo 1987) # [[Aintzane Encinas]] '''ef--'''futbolaria ohia, entrenatzailea (Donostia 1988) # [[Alba Redondo]] '''ef--'''futbolaria, aurrelaria (Albacete 1996) # [[Jennifer Hermoso]] '''ef--'''futbolari aurrelaria eta erdilaria (Madril 1990) # [[Ainhoa Cantalapiedra]] '''ef--'''abeslaria (Galdakao, 1980) # [[Zoleka Mandela]] '''efef'''aktibista (Hegoafrika, 1980-2023) # [[Ana Terradillos]] '''ef--'''kazetaria (Donostia 1973) # [[Lidia Valentín ]] '''ef--'''pisu-jasotzailea (Leon 1985) # [[Maite Oroz]] '''ef--'''futbolaria (Nafarroa 1998) # [[Adania Shibli]] '''e---'''idazlea (Palestina, 1974) # [[Rafeef Ziadah]] '''e---'''poeta (Libano, 1979) # [[Yolanda Alzola]] '''ef--'''telebista aurkezlea (Bizkaia, 1970) # [[Silvia Intxaurrondo]] '''ef--'''kazetaria (Barakaldo, 1979) # [[Miren Arzallus]] '''----'''moda historialaria, ikertzailea (Bilbo 1978) # [[June Ansoleaga]] '''ef--'''kazetaria (Sopela 1987) # [[Zuriñe Zulaika]] '''----'''metereologoa, fisikaria (?, ?) # [[Maria Eugenia Luc]] '''ef--'''musikagilea ( Argentina/Euskal Herria 1958) # [[Yurena]] '''ef--'''abeslaria (Santurtzi 1969) # [[Amanirenas]] '''e-e-'''erregina eta gobernadorea (Kuxeko Erresuma, K.a.57 - K.a.10) # [[Gabriela Silang]] '''efef'''Filipinetako heroia (Filipinak, 1731-1763) # [[Bene Bergado]] '''----'''artista, eskultorea (Salamanca/Bizkaia 1963) # [[Margarita López Maturana]] '''efef''' moja beatoa, Berrizko Mesedeetako Misiolarien sortzailea (Bilbo 1884-Donostia 1934) # [[Diana Krall]] '''ef--''' piano-jotzailea eta jazz abeslaria (Kanada 1964) # [[Maria Gebara]] ---- idazlea (Valladolid, ? - ? ,1683) # [[Janire Gonzalez Etxabarri]] ef-- surflaria (Zumaia 2005) }} == [[Fitxategi:Gnome-system-users.svg |30px|]] Wikilariok == (Zure izena gehitu dezakezu iturburu kodea aldatu eta 4 bider ALT Gr + 4 sakatuta (4 aldiz "~" agertuko da) # [[Lankide:Wikimaribarre|Wikimaribarre]] ([[Lankide eztabaida:Wikimaribarre|eztabaida]]) 18:22, 13 ekaina 2018 (CET) # [[Lankide:Lurdeswiki|Lurdeswiki]] ([[Lankide eztabaida:Lurdeswiki|eztabaida]]) 18:17, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:Larrauri|Larrauri]] ([[Lankide eztabaida:Larrauri|eztabaida]]) 18:18, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:OrtuUrti|OrtuUrti]] ([[Lankide eztabaida:OrtuUrti|eztabaida]]) 18:22, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:Mototsa|Mototsa]] ([[Lankide eztabaida:Mototsa|eztabaida]]) 11:20, 22 uztaila 2020 (CET) # [[Lankide:Joseintx|Joseintx]] ([[Lankide eztabaida:Joseintx|eztabaida]]) 18:22, 9 urria 2020 (CET) # [[Lankide:Isabeliraurgi|Isabeliraurgi]] ([[Lankide eztabaida:Isabeliraurgi|eztabaida]]) 17:48, 16 urria 2020 # [[Lankide:Mgaraizabal|Mgaraizabal]] ([[Lankide eztabaida:Mgaraizabal|eztabaida]]) 18:00, 5 azaroa 2021 (CET) # [[Lankide:josi|Josi]] ([[Lankide eztabaida:Josi|eztabaida]]) 18:00, 5 azaroa 2021 (CET) # [[Lankide:Andremendea|Andremendea]] ([[Lankide eztabaida:Andremendea|eztabaida]]) 16:43, 15 azaroa 2024 (CET) # [[Lankide:JULEBAR|JULEBAR]] ([[Lankide eztabaida:JULEBAR|eztabaida]]) 16:48, 15 azaroa 2024 (CET) == Wikilaguntza == * [https://eu.wikipedia.org/wiki/Laguntza:Gida_arina Gida Arina] * [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:C%C3%B3mo_subir_imagen_con_la_app_de_Wikimedia_Commons.pdf Cómo subir una imagen con la app de Wikimedia Commons] * [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ejemplo_de_subida_de_imagen_a_Commons,_introduciendo_geolocalizaci%C3%B3n.webm Ejemplo de subida de imagen a Commons, introduciendo geolocalización] == [[Fitxategi:Gnome-web-browser.svg|30px]] Kanpo estekak == * Nola igo argazkiak Commons-era? [[c:File:Ejemplo_de_subida_de_imagen_a_Commons,_introduciendo_geolocalización.webm|Ordenagailutik (bideoa)]] | [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/89/C%C3%B3mo_subir_imagen_con_la_app_de_Wikimedia_Commons.pdf App-etik (PDF)] | [[:es:Wikipedia:Encuentros/Wiki_Takes_Vitoria-Gasteiz/Ayuda|Ideia gehiago...]] * [https://anboto.org/durango/1583310345667-wikipedia-erreminta-ona-dela-uste-dugu-emakumeek-erreferentzialtasuna-lortzeko Wikipedia erramienta ona dela uste dugu emakumeek erreferialtsuna lortzeko]Anboto 2020/03/04 * [https://www.elcorreo.com/bizkaia/duranguesado/durangaldeko-andren-ekarpenak-20200122193350-nt.html?edtn=bizkaia&fbclid=IwAR1hHPcQJaQM-WaIU7mYeNetsB89jEH2-BWSA0fPGjbTgTkHpqtKRT9BnCc#vca=fixed-btn&vso=rrss&vmc=fb&vli=Duranguesado Durangaldeko andren ekarpenak bistaratzera dator WikiEmakumeok] El Correo 2020/01/21 * [https://anboto.org/durango/1579696765085-wikikedada-egingo-dute-durangon-wikipedian-dagoen-genero-arrakala-aldatzeko 'Wikikedada' egingo dute Durangon, Wikipedian dagoen "genero arrakala" aldatzeko], Anboto Durango 2020/01/22 * [https://dotb.eus/dotb-eus-emakumeen-biografia-berriak-sortzeko-wikikedada-antolatu-da-durangon/ Emakumeen biografia berriak sortzeko ‘Wikikedada’ antolatu da Durangon] Dotb.eus 2020/01/23 * [http://www.azkuefundazioarenegunkaria.eus/wikikedada-wikiemakumeokwikidurango/ Wikikedada: WikiEmakumeok/WikiDurango | Azkue Fundazioaren Egunkaria] 2020/01/21 * [https://halabedi.eus/es/marisa-barrena-wikiemakumeok-gizarteko-beste-arloetan-lez-emakumeak-ia-ikusezinak-gara-wikipedian-ere/?fbclid=IwAR2pUHHzwsNx8kzKAyc3dlTpZc4p4mx8duIC0PeKHEj01G3yXoFKxXlBBlc Marisa Barrena (Wikiemakumeok): "Gizarteko beste arloetan lez, emakumeak ia ikusezinak gara wikipedian ere" - Halabedi] 2020/02/06 * [https://www.youtube.com/watch?v=eH-JkwLAa6Q&feature=youtu.be [Bideoa] Data zaharrak bilatzen], Estibalitz González Solozabal Durangon #Wikiemakumeok mintegian data zaharrak zelan bilatzen diren azaltzen dau, Josi Sierra-ri esker. * [https://amp.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/amarauna/osoa/7892080/magikoa-da-andre-baten-biografia-mundura-zabaltzea/ "Magikoa da andre baten biografia mundura zabaltzea"], EITB - 2021/03/08 * https://www.youtube.com/watch?v=r2Z5CFSLSf8 Lurdes Totorikaguena eta Marisa Barrena Laixiar irratian * [https://mugakultura.eus/2023/11/10/wikiemakumeok-dokumentala-zinebin-estreinatzea-zorte-ikaragarria-da-bozgorailu-potentea-baita/?fbclid=IwAR2YDcgxq21VEdyB3vM1pju0fA9vtxobJH8n6i2sfPmyLhVQJr9Ys2vCTlw/ Bilbon, Zinebin estrenatzea zorte ikaragarria da, bozgorailu potentea baita. Mugalari 2023ko azaroa. ] fibsiz7fiepco4juxenvdouwel1sts8 9999187 9999011 2024-12-14T08:35:02Z Wikimaribarre 88969 /* EGITEN */ 9999187 wikitext text/x-wiki '''''WikiDurangaldea | Durangaldean egiten diren lanaldietako wikilekua ''''' [[Fitxategi:WikiEmakumeok Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak.jpg|thumb|WikiEmakumeok, Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak. Azaroak 1 2019, Durangon]] [[File:5.555 biografia 2024 martxoa.png|thumb|200px|2024.03.08]] [[File:Durangoko wikilariok 5.000 biografia.png|thumb|200px|2023.12.31]] [[File:Durangoko wikilariak 2023.jpg|thumb|200px|2023.07.07]] [[File:WikiEmakumok 3000.jpg|thumb|200px|2023ko otsaila]] [[File:Wikiemakumeok Durango Abendua 2022.jpg|thumb|200px|2022ko abenduaren 1a]] [[Fitxategi:Wikiemakumeok Durango.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko iraila]] [[Fitxategi:Durangoko wikilariak 1500.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko ekaina]] [[Fitxategi:Durangoko Wikilariak.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko apirila]] == [[Fitxategi:Im-jabber.svg|30px|]] Wikiproiektu honen helburuak == * Emakumeen biografia berriak sortzea euskaraz. * Wikipedian beste hizkuntza batzuetan badauden emakumeen biografiak euskarara ekartzea. * Emakumezko editore euskaldunen kopurua handitzea. * Euskal Wikipedian genero-ikuspegia txertatzea. * Historian zehar izandako emakumeen ekarpenak eta ezagutzak Euskal Wikipedian biltzea. == [[File:La mujer que nunca conociste logo 2017.jpg|30px]] Emakumeen zerrenda [https://es.wikipedia.org/wiki/Wikiproyecto:Mujeres/Wikimujeres/WikiEmakumeok/Durango >>> erderaz]== === EGITEN === # [[Marian_Diamond_(cient%C3%ADfica)]] https://es.wikipedia.org/wiki/Marian_Diamond_(cient%C3%ADfica) (Lurdes) # [[Tam_O%27Shaughnessy]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tam_O%27Shaughnessy (Lurdes) # Kontxa Laspiur (Eibar) (Marisa) '''Ingelesetik itzultzeko''' #[[Juanita Breckenridge Bates]] https://en.wikipedia.org/wiki/Juanita_Breckenridge_Bates # [[Emily M. Bishop]] https://en.wikipedia.org/wiki/Emily_M._Bishop # [[Minta Bosley Allen Trotman]] https://en.wikipedia.org/wiki/Minta_Bosley_Allen_Trotman # [[Vira Boarman Whitehouse]] https://en.wikipedia.org/wiki/Vira_Boarman_Whitehouse # [[Adelaide Underhill]] https://en.wikipedia.org/wiki/Adelaide_Underhill # [[Katrina Ely Tiffany]] https://en.wikipedia.org/wiki/Katrina_Ely_Tiffany # [[Margaret Hayden Rorke]] https://en.wikipedia.org/wiki/Margaret_Hayden_Rorke # [[Ruth Logan Roberts]] https://en.wikipedia.org/wiki/Ruth_Logan_Roberts # [[Eugénie M. Rayé-Smith]] https://en.wikipedia.org/wiki/Eug%C3%A9nie_M._Ray%C3%A9-Smith #[[Mathilde Fibiger]] https://en.wikipedia.org/wiki/Mathilde_Fibiger # [[Mithu Sanyal]] https://en.wikipedia.org/wiki/Mithu_Sanyal (Leire Mi) Catharine Waugh McCulloch - Wikipedia # [[Catharine Waugh McCulloch]] sufragista (AEB 1862-1945) Grandma Gatewood - Wikipedia # [[Granma Gatewood McCulloch]] ultrarail mendi-ibileran aitzindaria (AEB 1887-1973) '''Frantsesetik itzultzeko''' # [[Émilie Carles]] https://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89milie_Carles # [[Victoria Mas]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Victoria_Mas # [[Jeanne Humbert]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Jeanne_Humbert # [[Anna Mahé]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Anna_Mah%C3%A9 # [[Capucine Motte]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Capucine_Motte '''SORTZEKO''' # [[Uxue Rey Gorraiz]] idzlea, kazetaria # [[Lola Lopez de Lacalle]] idazlea (Zornotza) # [[Ignacia Altolagirre Camarero]] (h.2023.07.22) # [[Naia Laka]] (Ispaster) https://www.eitb.eus/es/cultura/cine/festival-san-sebastian/videos/detalle/9589117/video-zortzitik-infinitura-recorrido-por-historia-del-cine-vasco-de-mano-de-benito-ansola/ # [[Annette Gonzalez-Etxabarri]] https://www.naiz.eus/es/info/noticia/20230508/annette-gonzalez-etxabarri-zumaiarra-txapeldun-europako-junior-txapelketan # [[Madalen Etxegarai]] pilotaria. https://goiena.eus/oinati/1727423962644-madalen-etxegarai-haurra-nintzenean-nuen-ametsa-betetzen-nabil # [[Sylvia Lefanu]] zinemagilea. https://www.berria.eus/kultura/zinemaldia/berria-eus_2130955_102.html # [[Nagore Urdapilleta]] Errio dokumentalaren aurkezlea. https://ataria.eus/komunitatea/berria/1727420302628-bere-txikitasunean-orio-zeinen-handia-den-erakutsi-nahi-izan-dugu # [[Maite Ubiria]] kazetaria. https://www.berria.eus/euskal-herria/iparrari-hegoak-ematen_2129951_102.html # [[Pancracia Ollo de la Mata]] Zumalakarregiren emaztea # [[Ainhoa Aldazabal Gallastegi]] # [[Uxua Azpiroz]] hezitzailea https://www.berria.eus/bizigiro/beharrezkoa-da-bizikidetza-oinarri-duten-proiektuak-garatzea-ikastetxeetan_2128805_102.html # [[Heza Sengal]]. emakume yazikia. https://www.berria.eus/mundua/eiren-gustukoak-baginen-erosi-egiten-gintuzten-merkantzia-hutsa-bagina-bezala_2128867_102.html # [[Miren Berasategi Zeberio]] Ikertzailea. https://www.berria.eus/euskal-herria/gizon-gazteek-kontserbadurismorako-joera-dute_2128223_102.html '''Zinegileak - Donostiako Giza Eskubideen Zinemaldian sarituak''' # [[Kim Longinotto]] https://es.wikipedia.org/wiki/Kim_Longinotto # [[Lourdes Portillo]] https://es.wikipedia.org/wiki/Lourdes_Portillo # [[Deepa Mehta]] https://es.wikipedia.org/wiki/Deepa_Mehta '''Espainiako Gerra Zibileko emakumeak''' # [[Sofia Da Blasco]] https://es.wikipedia.org/wiki/Sof%C3%ADa_Blasco # [[Carolina_Bunjes-Rosenthal]] https://es.wikipedia.org/wiki/Carolina_Bunjes-Rosenthal # [[Isabel Alonso]] https://es.wikipedia.org/wiki/Isabel_Alonso '''Emakume interesgarriak''' # [[Jekaterina Samutsevitx]] https://es.wikipedia.org/wiki/Yekaterina_Samuts%C3%A9vich # [[Nadezhda Popova]] https://es.wikipedia.org/wiki/Nadezhda_Popova '''Heroínas de la Unión Soviética''' https://es.wikipedia.org/wiki/Anexo:Hero%C3%ADnas_de_la_Uni%C3%B3n_Sovi%C3%A9tica '''Emakumeak eta itsasoa''' https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20210924/las-mujeres-ilustres-de-la-historia-naval-en-el-itsasmuseum-de-bilbo-a-traves-del-arte # '''EMAKUME ITZULTZAILEAK''' # [[Malika Embarek]] https://es.wikipedia.org/wiki/Malika_Embarek # [[Concha Fernández-Luna Sánchez]] https://es.wikipedia.org/wiki/Concha_Fern%C3%A1ndez-Luna_S%C3%A1nchez # [[Laura García Corella]] https://es.wikipedia.org/wiki/Laura_Garc%C3%ADa_Corella '''EMAKUME AKTIBISTAK''' # https://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Mujeres_activistas # [[María Dimádi]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Mar%C3%ADa_Dim%C3%A1di (Leire) # [[Paste Up Morras]], aktibista https://es.wikipedia.org/wiki/Paste_Up_Morras # [[Elizabeth Wathuti]] aktibista https://es.wikipedia.org/wiki/Elizabeth_Wathuti (Oiber) # [[Tosia Altman]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tosia_Altman # https://es.wikipedia.org/wiki/V%C3%B5_Th%E1%BB%8B_Th%E1%BA%AFng # [[Maria Spiridonova]] https://es.wikipedia.org/wiki/Mariya_Spirid%C3%B3nova # [[Yusra Al Barbar]] https://es.wikipedia.org/wiki/Yusra_al-Barbari palestinarra '''EMAKUME ILUSTRATZAILEAK''' https://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Ilustradoras # [[Mitzy Reyes Juárez]] https://es.wikipedia.org/wiki/Mitzy_Reyes_Ju%C3%A1rez # [[Ellen Robbins]] https://es.wikipedia.org/wiki/Ellen_Robbins # [[Retta aktibisten zerrendan Scott]] https://es.wikipedia.org/wiki/Retta_Scott # [[Bahia Shehab]] https://es.wikipedia.org/wiki/Bahia_Shehab # [[Posy Simmonds]] https://es.wikipedia.org/wiki/Posy_Simmonds '''EMAKUME IDAZLEAK - POETAK''' # [[Olga Rivero]] https://es.wikipedia.org/wiki/Olga_Rivero_Jord%C3%A1n '''EMAKUMEAK ZIENTZIAN''' # [[Gloria Long Anderson]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Gloria_Long_Anderson # [[Clémence Royer]] https://es.wikipedia.org/wiki/Cl%C3%A9mence_Royer # [[Tilly Edinger]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tilly_Edinger # [[Isabel Clifton Cookson]] https://es.wikipedia.org/wiki/Isabel_Clifton_Cookson # [[Cécile DeWitt Morette]] https://es.wikipedia.org/wiki/C%C3%A9cile_DeWitt-Morette # [[Wrexie Leonard]] https://es.wikipedia.org/wiki/Wrexie_Leonard # [[Marjorie Lee Browne]] https://es.wikipedia.org/wiki/Marjorie_Lee_Browne '''DENETARIK''' # [[Victorine Brocher]] https://en.wikipedia.org/wiki/Victorine_Brocher (LEIRE MENDIBURU) # [[Esther Afus Ocloo]] aitzindaria (Ghana) https://es.wikipedia.org/wiki/Esther_Afua_Ocloo # [[Margaret A. Wilcox]] https://en.wikipedia.org/wiki/Margaret_A._Wilcox # [[Amineh Kakabaveh]] https://en.wikipedia.org/wiki/Amineh_Kakabaveh # [[Trio Artio]] https://www.musicexport.at/artist/trio-artio/ + Berria egunkaria # [[Fabiola Letelier]] abokatua eta giza eskubideen aldeko ekintzailea. # [[Ana Belén Montes]] espioia. https://es.wikipedia.org/wiki/Ana_Bel%C3%A9n_Montes # [[Dorothy Levitt]] asmatzailea eta kotxe lasterketetan aitzindaria https://es.wikipedia.org/wiki/Dorothy_Levitt == BERRIAK == ==='''Berriak 2024''' ('''abendua''')=== <nowiki>{{zutabeak|kopurua=3|</nowiki> # [[Alaitz Melgar Agirre]] '''SORTUA''' euskara irakaslea eta idazlea (Barakaldo, 1984) # [[Irati Bazeta Agirre]] '''SORTUA''' ilustratzailea (Abadiño, 1999) # [[Maritxu Sorabilla]] '''SORTUA''' mendizale aitzindaria (Iruñea, 1927) # [[Irati Bereau Baleztena]] '''SORTUA''' itzultzailea (Irun 1978) # [[Elordi García Insausti|Elordi Garcia Intxausti]] '''SORTUA''' kazetaria eta idazlea ((Lazkao, 1977) # [[Txaro Iturralde Sáenz de Vicuña|Txaro Iturralde Sáenz]] '''SORTUA''' jostuna (Gasteiz, 1952) # [[Itziar Otegi Aranburu]] '''SORTUA''' itzultzailea eta idazlea (Oiartzun, 1972) # [[Sara Ayesa]] '''SORTUA''' artista (Donostia, 1997) # [[Maud Younger]] sufragista (AEB 1870-1936) # [[Margalida Roig Colomar]] sindikalista (Eivissa, 1908-1966) #[[Luisa Riera Muñiz]] maistra errepresaliatua (Villaviciosa, 1884-Zornotzako Emakumeen Kartzela, 1944) #[[Maria Marí Guasch]] errepublikar militantea (Sant Llorenç de Balàfia, [[1909]] - [[Eivissa]], [[2001]]) # [[Efua Sutherland]] idazlea (Ghana 1924-1996) # [[Concepción Loring]] 1. emakume politikaria, 1.a Diputatuen kongresuan hitz egiten (Malaga 1868-Madril 1935) # [[Amalia Heredia Livermore]] bildumagilea, ikertzailea (Malaga 1830-1902) # [[Carmen Cuesta del Muro]] abokatua, zuzenbidean Espainiako 1. emakume doktorea (Palentzia 1890-Madril 1968) # [[Natividad Domínguez Atalaya]] pedagogoa, politikaria ( Madril 1888-Valentzia 1932) # [[Teresa Luzzatti]] politikaria, sufragista (Lugo 1889-Madril 1942) # [[María López de Sagredo Andreo]] politikaria (Kuba/Bartzelona 1881-Hondarribia 1953) # [[Micaela Díaz Rabaneda]] maistra, politikaria (Nafarroa 1878-? XX. mendea) # [[Trinidad von Scholtz Hermensdorff]] bildumagilea, politikaria (Malaga 1857-Austria 1937) # [[Marisol Nichols]] aktorea (AEB 1973) # [[Mackenzie Phillips]] aktorea, abeslaria (AEB 1959) # [[Emma Lucy Braun]] botanikaria (AEB, 1889-1971) # [[Elizabeth Lowe Watson]] idazlea, sufragista, hizlaria (AEB 1842-1927) # [[Pilar Benejam Arguimbau]] pedagogoa, geografoa (Menorca 1937) # [[Francisca Bohigas Gavilanes]] maistra, ikuskatzailea, idazlea (Bartzelona 1892-Madril 1973) # [[Fernande Barrey]] prostituta, modeloa eta margolaria (frantzia, 1893-1974) # [[Anna Pirozzi]] opera sopranoa (Napoli, 1975) # [[Mariella Devia]] opera abeslaria (Liguria, 1948) # [[Yusra al-Barbari]] politikaria eta ekintzailea (Palestina, 1923-2009) # [[Park Kyung-Ri]] eleberrigilea (Hego Korea 1926-2008) # [[Aurora Sampedro Pi%C3%B1eiro]] kimikaria (Galizia, 1913-1996) # [[Dorothy Allison]] idazlea # [[Nicole Ferroni]] umoregilea # [[Edith Ainge]] sufragista (AEB, 1873-1948) # [[Sonia Vaccaro]] psikologoa (Argentina/Espainia XX. mendea) # [[Raychelle Burks]] zientzia dibulgatzailea (AEB XX. mendea) # [[Kelly Frye]] aktorea (AEB 1984) # [[Amy Madigan]] aktorea (AEB 1950) # [[Amber Stevens]] aktorea, modeloa (AEB 1986) # [[Juana Francés]] margolaria (Alacant 1924-Madril 1990) # [[Njideka Akunyili Crosby]] artista bisuala (Nigeria/AEB 1983) # [[Martha Diamond]] margolaria (AEB 1944-2023) # [[Joan Mitchell]] margolaria (AEB 1925-Paris 1992) # [[Toyin Ojih Odutola]] marrazkilaria (Nigeria/AEB 1985) # [[Fe del Mundo]] pediatra (Filipinak, 1911-2011) # [[Isabel Garbayo]] Villa Teresitako sortzailea (Iruñea, 1905-2011) # [[Elvira Siurana]] feminista, idazlea (LLeida 1952) # [[Lourdes Ciuró]] abokatua, politikaria (Tarragona 1971) # [[Helena Solà Tàrraga]] maistra, politikaria (Bartzelona 1976) # [[Amanda Righetti]] aktorea (AEB 1983) # [[Luna Ki]] abeslaria, DJa (Bartzelona 1999) # [[Katharina Konradi]] opera sopranoa (Kirgizistan/Alemania 1988) # [[Babi (abeslaria)]] (Madril 1999) # [[Klesie Kelly]] sopranoa (AEB XX. mendea) # [[Montserrat Martínez Parera]] ekonomialaria (Bartzelona 1975) # [[Lesley-Ann Jones]] kazetaria, idazlea (EB 1956) # [[Orra White Hitchcock]] ilustratzailea (AEB, 1796-1863) # [[Margaret Chanler Aldrich]] filantropoa, erizaina eta idazlea (AEB, 1870-1963) # [[Dorothy Allison]] idazlea (AEB, 1949-2024) # [[Nicole Ferroni]] umoregilea (Maroko, 1982) # [[Ann Preston]] medikua, ekintzailea (AEB, 1813-1872) # [[Nicole Claveloux]] margolari, ilustratzaile eta komikigilea (Frantzia, 1940-__ ) # [[Maria Bellido|Maria Belido]] espainiar heroi mitikoa (1755-1809) # [[Sofía Esparza Jauregi|Sofia Esparza Jauregi]] sopranoa (Iruñea, 1994) # [[Isabel Azcárate Ristori]] irakasle ikertzailea (Cádiz 1923-Madril 2016) # [[Ana López Navajas]] irakaslea, ikertzailea ( Valentzia 1962) # [[Erika Leiva]] kopla abeslaria (Tarragona/Cádiz 1984) # [[Joana Jiménez]] abeslaria, dantzaria (Sevilla 1977) # [[Carmen Conesa]] aktorea (Bartzelona 1960) # [[Diana Peñalver]] aktorea (Sevilla 1965) # [[Rosa Mariscal]] aktorea (Sevilla 1970-2022) # [[Pilar Punzano]] aktorea, pedagogoa (Madril 1980) # [[Irene Visedo]] aktorea (Madril 1978) # [[Manane Rodríguez]] film zuzendaria (Uruguai/Espainia 1954) # [[Sonia Sebastián]] film zuzendaria (Espainia 1984) # [[Yusra al-Barbari]] politikaria eta ekintzailea (Gaza, 1923-2009) # [[Ann Allebach]] artzain mennorita (AEB, 1874-1918) # [[Jennifer Radloff]] feminista, ekintzailea (Hegoafrika 1961) # [[Grunya Sukhareva]] haur psikiatra (Ukraina, 1891-1981) # [[Josefa Martin Luengo]] pedagogoa (Salamnca 1944-2009) # [[Lucía Asué Mbomio Rubio]] kazetari feminista (Alcorcón, 1981) # [[Paige L. Sweet ]] soziologoa (AEB 1987) # [[Caroline Lexow Babcock]] bakegilea eta sufragista (AEB, 1882-1980) # [[Evin Ahmad]] aktorea (Suedia, 1990) # [[Rabia al Adawiyya]] santua, filosofoa (Irak 717-801) # [[Fatma Girik]] aktorea, politikaria (Turkia 1943-2022) # [[María Cristina Masaveu Peterson]] enpresaburua (Asturias 1937-2006) # [[Lorena García de las Bayonas]] aktore-maistra (Madril 1966) # [[Katrina Bayonas]] casting zuzendaria (EB 1941) # [[Natalia Menéndez]] eszena zuzendaria (Madril 19)67 # [[Amaranta Osorio]] antzerkigilea (Mexiko/Espainia 1978) # [[Itziar Pascual Ortiz]] antzerkigilea (Madril 1967) # [[Judith Fernández]] aktorea, abeslaria, dantzaria (Coruña 2001) # [[Marie Noëlle]] film zuzendaria, gidoilaria (Frantzia XX. mendea) # [[Paideia Eskola Librea]] (Merida 1978) # [[Barbara Pravi]] abeslaria (Narbona 1993 # [[Baya Mahieddine]] margolaria (Aljeria 1931-1998) # [[Jacqueline Held]] Frantziako gazte-literaturako idazlea eta poeta (Poitiers, 1936) <nowiki>}}</nowiki> ==='''Berriak 2024''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Janire Etxabe]] '''SORTUA''' dantzaria da, dantza bertikalean aditua. (Arrankudiaga, Bizkaia, 1979) # [[Celia Santos]] '''SORTUA''' idazlea (Bergara, 1972) # [[Tamara García Iglesias]] '''SORTUA''' zinemagilea eta komisarioa (Lasarte, 1978) # [[Warisha Moradi]] '''SORTUA''' heriotz epaia duen militante kurdua (Kurdistan, XX. mendea) # [[Carmina Merodio Hoyos|Carmina Herodio]] '''SORTUA''' Saturrarango kartzelan egon zen 6 urtez (Panes, 1920-2006) # [[Parvaneh Kazemi]] '''SORTUA''' matematikaria, mendizale eta mendi gidaria (Teheran, 1970) # [[Mari Campos Roldán]] '''SORTUA''' Saturrarango kartzelan egon zen umetan (Madril, 1938) # [[Encarna Furundarena Goenaga]] '''SORTUA''' Saturrango kartzelara joaten zen janaria eramatera (Mutriku, 1919-2014) # [[Nai Barghouti]] '''SORTUA''' abeslari eta konposiore (Palestina, 1996) # [[Maria Sanchez Madoz]] '''SORTUA''' pilota epaile profesionala (Laudio, 1996 # [[Araceli González Carballo]] espioia, erizaina (Lugo 1914-Madril 1990) # [[Margarita Ruiz de Lihory]] margolaria, espioia (Valentzia 1889-Albacete 1968) # [[Isona Passola]] film zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Bartzelona 1953) # [[Cristina Martín-Prieto]] futbolaria (Sevilla 1993) # [[Melania Olcina]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona 1982) # [[Rafaela Carrasco]] dantzaria, koreografoa (Sevilla 1972) # [[Lisi Estaràs]] dantzaria, koreografoa (Argentina 1971) # [[Lorena Nogal]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona 1984) # [[Luz Arcas]] dantzaria (Malaga 1983) # [[Manuela Carrasco]] flamenko dantzari ijitoa (Sevilla 1958) # [[Lynda Barry]] komikigile eta irakasle estatubatuarra (Wisconsin, 1956) # [[Maria Antónia Palla]] kazetaria eta feminista (Portugal, 1933) # [[Mary Adamson Anderson Marshall]] medikua Edinburgoko 7ak taldekoa (1837-1910) # [[Sara González Lolo]] patin hockey jokalaria (Asturias 1992) # [[Natasha Lee]] patin hockey jokalaria, entrenatzailea (Malaysia/Asturias 1992) # [[María Díez Busqué]] patin hockey jokalaria (Bartzelona 1989) # [[Anna Casarramona Vivas]] patin hockey jokalaria (Bartzelona 1994) # [[Anna Serra]] triatleta (Bartzelona 1968) # [[Mathilde Ollivier]] aktorea, modeloa (Frantzia 1994) # [[Gimena Llamedo]] psikologoa, politikaria (Asturias 1981) # [[Mikey Madison]] aktorea (AEB 1999) # [[Julia Butters]] aktorea (AEB 2009) # [[Samantha Robinson]] aktorea (AEB 1991) # [[Irene Flunser Pimentel]] historialaria (Lisboa, 1950) # [[Cósima Wagner|Cosima Wagner]], Richard Wagner  musikagilearen 2. emaztea (Bellagio, 1837 - Bayreuth, 1930) # [[Verena Wagner]] musikagilea (Alemania, Bayreuth, 1920- Überlingen, 2019) # [[Eva von Bülow]] Cosima Liszt eta Richard Wagnerren alaba (Tribschen, 1867 - Bayreuth, 1942), # [[Anne Rearick]]  argazkilari estatubatuarra (Idaho, AEB, 1960) # [[Pauline Harmange]] idazlea eta feminista (Lille, 1994) # [[Bertha Hirsch Baruch]] poeta, idazle eta sufragista (AEB) # [[Minora Kibbe]] gizarte erreformatzaile eta sufragista (AEB) # [[Emily Bovell|Emily Bowel]] medikua (Londres, 1841-1845) # [[Honor Frost]] urpeko arkeologoa (Erresuma Batua, 1917-2010) # [[Susan Atkins]] kriminala (AEB 1948-2009) # [[Abigail Folger]] oinordeko eraila (AEB 1943-1969) # [[Eva Saldaña]] ekologo aktibista (Madril 1977) # [[Rosalie Varda]] jantzi diseinatzailea (Frantzia 1958) # [[Manuela Fernández Pérez]] artista (Madril 1927-2017) # [[Manuela Saborido Muñoz]] artista (Cadiz 1943) # [[Sofia Crespo]] artista bisuala (Argentina 1991) # [[Mercedes Doménech]] irrati esataria (Asturias 1922-Granada 2002) # [[Barbara Steele]] aktorea (EB 1937) # [[Arantza Toledo]] piraguista (Cuenca 1999) # [[Alice Coffin]] kazetaria eta feminista (Tolosa, Ozitania, 1978) # [[Clara Elizabeth Chan Lee]] # [[Emily Sturge]] # [[Gulielma Lister]] botanikaria (Ingalaterra, 1860-1949) # [[Katharina Wagner]]  eszena zuzendaria da. Bayreutheko Jaialdiaren zuzendaria. (Bayreuth, Alemania, 1978) # [[Isolde Wagner]] Hans von Bülow edo Richard Wagner eta Cosima Wagner-en alaba (Alemania, 1865 - 1919) # [[Blandine von Bülow]]   Hans von Bülow eta Cosima Liszten alaba zen, (Alemania, 1863-1941) # [[Daniela von Bülow]]  piano-jotzailea (Berlin, 1860 - Bayreuth, 1940) # [[Minna Wagner|Minna Wagner,]] aklorea (Saxonia, 1809- Dresden, 1866)    # [[Eva Wagner-Pasquier]]antzerki-enpresaburu da  ( Alemania, 1945) # [[Yang Huanyi]] nushuaren azken hiztuna (Txina 1906-2004) # [[Carme Sansa]] aktorea, ekintzailea (Bartzelona 1943) # [[Ana Romero Galán]] kazetaria, idazlea (Cádiz 1966) # [[Aimée de Heeren]] socialitatea ( Brasil 1903-AEB 2006) # [[Rocío Márquez]] flamenko kantaria (Huelva 1985) # [[Carola Ortiz]] musikagilea, abeslaria, klarinete jolea (Bartzelona 1986) # [[Isabel de Solís]] esklabu kristaua, Granadako Muley Hacén sultan nazariaren ohaidea (? XV. mendea- Sevilla ?) # [[Nani Jiménez]] aktorea, modeloa (Valentzia 1981) # [[Alejandra Herranz]] kazetaria (Bartzelona 1972) # [[Mar Cabra]] ikerketa kazetaria (Madril 1983) # [[Marianne Grunberg-Manago]] biokimikaria (Frantzia, 1921-2013) # [[Angela Becerra]] idazlea (Kolonbia, 1957 ) # [[Codou Bop]] soziologoa, kazetaria, feminista (Senegal, ?) # [[Ana Gomes]] portugaldar diplomazialari eta politikaria (Lisboa, 1954) # [[Maria Filomena Mónica]] portugaldar soziologoa (Lisboa, São Mamede, 1943) # [[Ayşe Sultan]] otomandar printzesa (1608-1656) # [[Mara Santos]] kanoalaria (Palentzia 1969) # [[María José Campos]] xakelaria (Argentina 1999) # [[Fatma Hatun]] Ahmed I.aren 3. ezkontidea (?Bosnia 1590-Istanbul 1660) # [[Mahfiruz Hatice Hatun]] esklaboa, Ahmed I.a sultanaren 1. ezkontidea (Kaukaso 1590-Istanbul 1620) # [[Hanzade Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1609-Edirne 1650) # [[Gevherhan Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1605- c.1631) # [[Atike Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul 1614-1674) # [[Abide Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul 1618-1648) # [[Fatma Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1607-c.1671) # [[Ida Finney Mackrille]] sufragista, politikaria eta hizlaria(AEB, 1867-1960) # [[Luella Johnston]] Enpresaria (AEB, 1958) # [[Elizabeth Thacher Kent]] idazlea (AEB, 1868-1952) # [[Blandine Le Callet]] idazle eta irakasle frantsesa (Frantzia, 1969) # [[Rosa Maria Gilart Jiménez]] brodatzailea (Mallorca 1810-Madril 880) # [[Eugenia Kalnay]] metereologoa (Argentina 1942) # [[Judeline]] abeslaria (Cádiz 2003) # [[Claude Pompidou]] politikaria, 1. dama (Frantzia 1942-2007) # [[Handan Sultan]] otomandar ezkontidea (Bosnia 1565-Istanbul 1605) # [[Halime Sultan]] otomandar ezkontidea (Abkhazia 1576-Istanbul 1623) # [[Safiye Sultan]] otomandar ezkontidea (Albania 1550-Istanbul 1618) # [[Telli Hümaşah Sultan]] otomandar ezkontidea (¿ c.1630-c.1676) # [[Turhan Hatice Sultan]] otomandar ezkontidea eta erregeordea (Rutenia 1627-Edirne 1683) # [[Ana Lena Rivera]] idazlea (Asturias 1972) # [[Emma Maria Harrington]] sufragista (Dinamarka 1881-AEB ?) # [[Ángela Cenarro Lagunas]]  feminista eta historialaria  (Zaragoza, 1965) # [[Aurélie Valognes]] eleberrigilea (Frantzia, 1983) # [[Sandra Myrna D%C3%ADaz]] biologoa (Argentina, 1961) # [[Maria Grazia Cutuli]] kazetaria (Italia 1963-2001) # [[Babe Paley]] socialitatea, editorea (AEB 1915-1978) # [[Nona Sobo]] aktorea, modeloa (Tailandia/Bartzelona 2000) # [[Laura Ramos]] aktorea (Kuba 1978) # [[Araceli González Campa]] kazetaria (Madril XX. mendea) # [[Paloma Chamorro]] kazetaria (Madril 1949-2017) # [[María Josefa Pimentel Téllez-Girón]] aristokrata (Madril 1752-1834) # [[Ann Hui]] aktorea, film zuzendaria (Txina 1947) # [[Sylvia Chang]] film zuzendaria, idazlea (Txina 1953) # [[Ángela Rodicio]] kazetaria, idazlea (Ourense 1963) # [[Laura de Force Gordon]] hizlaria, kazetaria, sufragista (AEB) # [[Stella Wynne Herron]] idazlea, sufragista (AEB) # [[Taneko Suzuki]] zientzilaria eta ikertzailea (Japonia, 1926-2020) # [[Gülistan Sönük]] politikaria (Kurdistan, 1993) # [[Margarita Torres]] historialaria (León 1969) # [[Hai Yan]] ekintzailea, idazlea (Txina 1954) # [[Maria Pilar Perea Sabater]] filologoa (Bartzelona 1960) # [[Melani García]] abeslaria (Valentzia 2007) # [[María Luisa Cava de Llano Carrió]] legelaria, politikaria (Bartzelona 1948) # [[Azahara Palomeque Recio]] kazetaria, idazlea, poeta (Kordoba 1986) # [[Mirela]] abeslaria (Madril 1990) # [[Alejandra Kindelán]] ekonomialaria (Venezuela 1971) # [[Zina%C3%ADda Ierm%C3%B3lieva]] mikrobiologoa (Errusia, 1898-1974) # [[Marie Pascale Osterrieth|Marie-Pascale Osterrieth]] Belgikako antzerki- eta zinema-zuzendari eta produktorea (Basoko, 1956) # [[Charo Garaigorta]] artista (Coruña 1961)  # [[Anna Caballé Masforroll]] idazlea (Bartzelona 1954) # [[Lydia Flood Jackson]] enpresaburua, sufragista (AEB 1862-1963) # [[Mar%C3%ADa de los %C3%81ngeles Cardona Florit]] botanikaria (Menorca-Bartzelona, 1940-1991) # [[Pacita Abad]] margolaria (Filipinas, 1946-2004) # [[Lida Abdul]] artista (Afganisgtan, 1973) # [[María Izquierdo (margolaria)|Maria Izquierdo (margolaria)]] (Mexiko, 1902-1955) # [[Aina Garcia-Carbó]] poeta (Castelló, 1993) # [[Kathleen Norris]] eleberrigilea, aktibista, (AEB ) # [[Emily Arnesen]] zoologoa (Norvegia, 1867- 1928) # [[Laura Marling]] folk abeslaria (Erresuma Batua, 1990) # [[Amalia Eriksson]] merkataria, asmatzailea (Suedia 1824- 1923) # [[Ada Kariakoa]] satrapa (Turkia, K.a IV. Mendea-K.a 326)   # [[Artemisia II.a Kariakoa]] satrapa (TurkiaK.a 410-K.a) # [[Linda Kasabian]] Manson familiakoa (AEB 1949-2023) # [[Patricia Krenwinkel]] hiltzailea, Manson familiakoa  (AEB 1947) # [[Mary Brunner]] hiltzaile kidea, Manson familiakoa (AEB 1943) # [[Rosa Navarro Durán]] filologoa, idazlea, irakaslea (Girona 1947) # [[Young Miko]] rap abeslaria, futbolari ohia (Puerto Rico 1997) # [[Brequette Cassie]] abeslaria, dantzaria (Hegoafrika/Madril 1984) # [[Lorena Gómez (abeslaria)]] (Lleida 1986) # [[Ruth Lorenzo]] abeslaria (Murtzia 1982) # [[Roser Batlle]] Catalunyako pedagogoa (Bartzelona 1954) # [[Henriette Delamarre de Monchaux]] geologoa, paleontologoa (Frantzia, 1854-1911) # [[Jessica Gallagher]] paralinpiar eskiatzailea, atleta, txirrindularia (Australia 1986) # [[Claire Keefer]] atleta paralinpiarra (Australia 1995) # [[Madeleine Hogan]] paralinpiar xabalinlaria (Australia 1988) # [[Hollie Arnold]] paralinpiar xabalinlaria (EB 1994) # [[Donna Smith (atleta)]] paralinpiar xabalinlaria, gsaskibaloi jokalaria (Australia 1965-1999) # [[Julie Russell]] paralinpiar pisu jasotzailea, saskibaloi jokalaria (Australia 1951) # [[Grace Anozie]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1977) # [[Lucy Ejike]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1977) # [[Fatma Omar]] paralinpiar pisu jasotzailea (Egipto 1973) # [[Josephine Orji]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1979) # [[Georgianna Offutt]] sufragista eta medikua (AEB) # [[Sarah Massey Overton]] emakumeen eskubideen aldeko emintzailea (AEB) # [[Stacey Gillian Abe]] artista garaikidea # [[Tomie Ohtake]] artista bisuala (Japonia/Brasil 1913-2015) # [[Maryní Callejo]] musika ekoizle aitzindaria, moldatzailea, piano-jolea, abeslaria (Madril 1944) # [[Özlem Becerikli]] paralinpiar pisu jasotzailea (Turkia 1980) # [[Amalia Pérez]] paralinpiar pisu jasotzailea (Mexiko 1977) # [[Olivia Breen]] paralinpiar atleta (Gales 1996) # [[Sophie Hahn]] paralinpiar atleta (EB 1997) # [[Verônica Hipólito]] paraliniar lasterkaria (Brasil 1996) # [[Tara (abeslaria)]] (Coruña 1950) # [[Ángela Carrasco]] abeslaria (Dominikar Errepublika 1951) # [[La Dama]] abeslaria (Sevilla 1986) # [[Mónica Naranjo]] abeslaria (Girona 1974) # [[Virgínia Leone Bicudo]] soziologoa, psikoanalista (Brasil 1910-2003) # [[Katherine Reed Balentine]] sufragista (AEB,1875-1934) # [[Anna M. Morrison Reed]] egunkari eta aldizkaria fundatzailea (AEB, 1849-1921) # [[Albertine Sarrazin]] idazlea (Frantzia, # [[Isabelle Anguelovski]] ekologoa, ikertzailea (REims, 1978) # [[Aina Garcia-Carbó]] poeta (Castelló de la Plana, 1993) # [[Amalia de Llano]] idazle eta aristokrata (Espainia, 1822-1874) # [[Edith Farkas]] meteorologoa, ikertzailea (Hungaria-Zeelanda Berria, 1921-1993) # [[Kimberlé Williams Crenshaw]] abokatua, irakaslea, feminista (AEB 1959) # [[Beatrice Duodu Owusu]] kazetaria (Ghana 1964) # [[Agnes Sj%C3%B6berg]] albaitaria (Finlandia, 1888-1964) # [[Olga Rodriguez]] kazetaria (León 1975) # [[Jessica Abel]] komikigilea (AEB 1969) # [[Zillah Branco]] aktibista ( Brasil 1936) # [[Jaldia Abubakra]] ekintzailea (Palestina/Espainia 1967) # [[Mònica Bernabé Fernández]] kazetaria (Bartzelona 1972) # [[Pilar Albajar]] argazkilaria (Huesca 1948) # [[Selina Solomons]] sufragista (AEB 1862- 1942) # [[Ellen Clark Sargent]] sufragista (AEB 1826-1911) # [[Pepa Aurora]] idazlea (Kanariak, 1946) # [[Pino Betancor Alvarez]] idazlea (Kanariak, 1928-2063) # [[Andrea Abreu]] idazlea (Kanariak, 1995) # [[Casilda Rodrigáñez]] idazlea (Madril 1945) # [[Miryan Rivera]] zientzialaria (Ekuador XX. mendea) # [[Ana Estrella Santos]] dialektologoa (Ekuador XX.mendea) # [[Kristina Suediakoa (1943)]] printzesa # [[Nathalie Sayn-Wittgenstein-Berleburg]] printzesa, zaldi-doman aditua (Danimarka 1975) # [[Marleen Haboud]] hizkuntza ikerlaria (Ekuador 1954) # [[Gilda Guerrero Salgado]] kazetaria (Ekuador XX. mendea) # [[María Carbonell Sánchez]] pedagogoa (Valentzia 1852-1926) # [[Loren MacIver]] margolaria (AEB 1909-1998) # [[Carin Bondar]] biologoa (Kanada 1975) # [[Kamal Ranadive]] ikertzaile biomedikoa (India, 1917-2001) # [[Mary Wood Swift]] sufragista (AEB 1841-1927) # [[Naomi Anderson]] sufragista (AEB 1843-1899) # [[Elvire De Cock]] ilustratzailea eta komikigilea (Belgika, 1979) # [[La Galera kartzela]] emakumeen espetxea (Alcala de Henares, XX. - XXI. mendea) # [[Malagako emakumeen kartzela zaharra]] (Malaga, 1937-1954) # [[Can Salesko kartzela]] emakumeen kartzela (Palma, 1936-1943) # [[Joan Feynman]] astrofisikaria (AEB, 1927-2020) # [[Catherine Beaunez]] Frantziako prentsa-marrazkilaria eta komikigilea (Juigné-sur-Sarthe, 1953) # [[Maria Vaquer Moll]] jostuna eta feminista espetxeratua (Eivissa, 1902-1982) }} ==='''Berriak 2024''' ('''urria''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Beatriz Akizu Aizpiri]] '''SORTUA''' Eusko Ikaskuntzako arlo sozio-politiko, dibertsitate eta kohesioko koordinatzailea (Soraluze, 1969) # [[Onintze Villanueva Goikoetxea]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea, dantzazalea, dantza-irakaslea (Mexiko, 1955) # [[Belen Urutxurtu]] ef-- '''SORTUA''' txistularia, eskultorea eta Arte irakaslea (Berriz, 1960) # [[Julene Etxenike]] --ef '''SORTUA''' mendizale aitzindaria (Irun, 1943-2023) # [[Beatriz Gámiz Mata]] ----'''SORTUA''' kriminologoa, politikaria eta alkatea (Ermua, 1983) # [[Resurrección Martínez Sánchez]] efef '''SORTUA''' 36ko gerran eraildako maistra (Errioxa, 1898-1936) # [[Consolación Martínez Sánchez]] '''SORTUA''' 36ko gerran eraildako maistra (Errioxa, 1896-1936) # [[Teresa Velasco Soto]] '''SORTUA''' zigarrogilea, politikaria (Errioxa, 1902-?) # [[Felisa Vidorreta Miruri]] '''SORTUA''' maistra fusilatua (Errioxa, 1890-1936) # [[Mercedes López Cotarelo]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua  (Irun, 1914 - Lesaka, 1936)  # [[Leire Retegi Fernández]] '''SORTUA''' txistularia eta txistu irakaslea da (Leitza, 2002) # [[Luciana Larreategi Arizaga]] '''SORTUA''' (Eibar, Gipuzkoa, 1912-2003) # [[Lloy Galpin]] sufragista, idazlea (AEB, 1877-1935) # [[Ana María Cuervo]] biokimikaria (Bartzelona 1966) # [[Marta Pujol Ferrusola]] arkitektoa (Bartzelona 1959) # [[Glenna Cabello]] politologoa, kontsul (Venezuela 1959) # [[Margaret Leahy]] aktorea (EB 1902-AEB 1967) # [[Norma Talmadge]] aktorea (AEB 1894-1957) # [[Constance Talmadge]] aktorea (AEB 1898-1973) # [[Natalie Talmadge]] aktorea, gidoilaria (AEB 1996-1969) # [[Cátia Montes]] gizarte hezitzailea, suhiltzailea, ijitoa (Portugal ?) # [[Toya Prudêncio]] hezitzailea, aktibista, ijitoa (Portugal ?) # [[Maria Gil]] aktore, aktibista, ijitoa (Portugal 1972) # [[Estelle Faye]] idazle eta aktore frantsesa (1978) # [[Rose Morgan French]] sufragista (AEB, 1859-1929) # [[Ana María Pascual-Leone]] zientzialaria eta farmazialaria (Valentzia, 1930) # [[Nellie Blessing Eyster]] irakaslea, kazetaria, idazlea (AEB, 1836-1922) # [[Eileen Chang]] idazlea (Txina 1920-AEB 1995) # [[Ascensión Marcos]] farmazialaria, ikertzailea (Espainia XX. mendea) # [[Mririda n'Ait Attik]] poeta amazigea (Maroko 1900-1940) # [[Maisie Peters]] kantautorea (EB 2000) # [[Rachel Brosnahan]] aktorea (AEB 1990) # [[Elaine May]] aktorea (AEB 1932) # [[Carla Quílez]] aktorea (Bartzelona 2008) # [[Tita Parra]] kantautorea (Txile 1956) # [[Alexia Greziakoa]] printzesa (Grezia 1965) # [[Teodora Greziakoa]] aktorea, printzesa (EB 1983) # [[Olinpia Greziakoa]] modeloa, printzesa (AEB 1996) # [[Marie-Chantal Greziakoa]] diseinatzailea, enpresaburua, printzesa (EB 1968) # [[Marthe Gautier]] pediatra, ikertzailea (Frantzia, 1925-2022) # [[Mar%C3%ADa Mullerat i Bassedas]] maistra, hezkuntza berezian espezializatua (Catalunya 1903 - 1993) # [[Rita Harradence]] biokimikaria (Australia, 1915-2012) # [[Nora Stanton Blatch Barney]] ingeniari zibila (AEB, 1883-1971) # [[Flora Wambaugh Patterson]] mikologoa (AEB, 1847-1928) # [[Jhamak Ghimire]] idazlea (Nepal, 1980) # [[Mireille Havet]] idazlea (Frantzia, 1898-1932) # [[Montserrat Villar Gonzalez]] idazlea (Ourense 1969) # [[Regina Orozco]] aktorea (Mexiko, 1964) # [[Jesusa Rodríguez|Jesusa Rodriguez]] aktorea, antzerki zuzendaria (Mexiko, 1955) # [[Astrid Hadad]] aktorea (Mexiko, 1957) # [[Julieta Egurrola]] aktorea (Mexiko, 1953) # [[Elisa Izaurralde|Elisa_Izaurralde]] biokimikaria molekularra (Uruguai, # [[Céline Bessière]] soziologoa (Frantzia, 1977) # [[Cristina Pacheco]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1941-2023) # [[Susana Chavez-Silverman]] idazlea (AEB, ?) # [[Cristina Lafont]] filosofoa (Valentzia, 1963) # [[Fumiko Enchi]] idazlea (Japonia 1905-1986) # [[Pilar Roig Picazo]] ikertzailea (Valentzia 1949) # [[Isabella Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 2007) # [[Josephine Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 2011) # [[Irene Greziakoa]] printzesa (Hegoafrika/ Espainia 1942) # [[Pia Getty]] film ekoizlea, zuzendaria (AEB 1966) # [[Benedikte Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 1944) # [[Alexandrine Danimarkakoa]] erregina (Alemania 1879- Danimarka 1952) # [[Carolina Matilde Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 1912-1995) # [[Viktoria Luise Prusiakoa]] printzesa (Alemania 1892-1980) # [[Rocío Muñoz Morales]] aktorea, aurkezle, modeloa (Madril 1988) # [[Mary Prince]] idazlea eta esklabua (Bermudak...) # [[Edith M. Flanigen]] kimikaria (AEB, 1929) # [[Margaret Fulton]] kazetari gastronomikoa (1924-2009) # [[Claudia Actea]] esklaboa (Anatolia 40-I. mendea) # [[Cándida Jiménez Huelva]] esklabo askatua (Angola, 1845 Huelva, 1951) # [[Rosalia Gómez]] esklabo askatua (Tenerife, 1801-1874) # [[Elena Conti]] biokimikaria eta biologoa (Italia, 1967) # [[Edith Pechey]] medikua (EB 1845-1908) # [[Catherine Raisin]] geologoa (Erresuma Batua, 1855-1945) # [[Winifred Starr Dobyns]] sufragista (AEB, 1886-1963) # [[Mary Roberts Coolidge]] sufragista (AEB, 1860-1945) # [[María Bueno Castellano]] artista (Malaga, 1976) # [[Rukhmabai]] medikua (India 1864-1955) # [[Valérie Mangin]] Frantziako komiki-gidoilaria (Nancy, 1973) # [[Kamala Sohonie]] biokimikaria (India, 1911-1998) # [[Cy Jung]] idazlea (Frantzia, # [[Elula Perrin]] idazlea (Frantzia # [[Anandi Gopal Joshi]] Indiako 1. medikuetako bat (1865-1887) # [[Agnieszka Osiecka]] poeta, kazetaria (Polonia 1936-1007) # [[Jeanette Winterson]] idazlea (EB 1959) # [[Shelagh Delaney]] antzerkigilea, gidoilaria (EB 1938-2011) # [[Madeleine Suediakoa]] printzesa (Suedia 1982) # [[Carina Axelsson]] printzesa, modeloa, idazlea (AEB Aguil1968) # [[Ingeborg Danimarkakoa (1878-1958)]] printzesa (Danimarka 1878-Suedia 1958) # [[Susie Orbach]] psikoanalista, idazlea (EB 1946) # [[Doris Duke]] filantropoa , baratzezaina, arte bildumagilea (AEB 1912-1993) # [[Silvia Laplana]] metereologoa (Bartzelona 1984) # [[Eva Cosculluela]] kultur kazetaria (Zaragoza 1972) # [[Pilar Sanjurjo]] metereologoa (Coruña 1942-2022) # [[Fanny Dalle-Rive]] Frantziako komikigilea (1976) # [[Emma_Lira]] kazetaria, idazlea eta bidaiaria (Madril 1971) # [[Mariana Álvarez Bollo Carretero]] pedagogoa eta idazle espainiarra (Zamora, 1866 - 1946) # [[Margherita Piazzola Beloch]] matematikaria (Italia, 1879-1976) # [[Mary Ryerson Butin]] medikua (AEB, 1857-1944) # [[Zabel Yesayan]] idazlea (Armenia 1878-1943) # [[Eva Carter Buckner]] sufragista, poeta eta konpositorea (1861-1946) # [[Hélia Correia]] idazlea (Portugal, 1949) # [[Isabela Figueiredo]] idazlea (Portugal, 1963) # [[Teresa Imízcoz Beunza|Teresa Imizcoz Beunza]] idazlea (Iruñea, 1965) # [[Oriana Méndez|Oriana Mendez]] idazlea (Vigo, 1974) # [[Esperanza Aguilà Ducet|Esperanza Aguila Ducet]] idazlea (Bartzelona, 1951) # [[Maud Ankaoua]] enpresa kudeatzailea (Frantzia, 1971) # [[Lucia Pietrelli]] idazlea (Italia/Mallorca 1984) # [[María Jaén]] idazlea, gidoilaria (Sevilla 1962) # [[Antonia Bardolet]] idazlea (Bartzelona 1877- 1956) # [[Dolors Miquel]] idazlea (LLeida 1960) # [[Míriam Ferradáns]] idazlea (Pontevedra 1960) # [[Rosa Fabregat]] idazlea (LLeida 1933) # [[Ingrid Guardiola Sánchez]] film zuzendaria, saiakeragilea (Girona 1980) # [[Almudena Arteaga]] idazlea (Madril 1967) # [[Alana S. Portero]] idazlea (Madril 1967) # [[Maria Antònia Salvà]] poeta (Mallorca 1869-1958) # [[Maribel Medina]] idazlea eta kultura kudeatzailea (Iruñea, 1969) # [[Gabrielle Réval]] idazlea (Frantzia, # [[Martine Roffinella]] idazlea (Frantzia, # [[Bertha Hernández]] idazlea, politikaria, 1. dama (Kolonbia 1907-1993) # [[May Borraz]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1966) # [[Eva Yárnoz]] poeta, artista (Iruñea 1975) # [[Emilia Salvador]] ikertzailea, idazlea (Zaragoza 1938) # [[Beatriz Giménez de Ory]] poeta (Madril 1972) # [[Gema Nieto]] idazlea (Madril 1981) # [[Mariona Cabassa]] ilustratzailea (Bartzelona 1977) # [[Mada Carreño]] idazlea, kazetaria (Zamora 1914- Mexiko 2000) # [[Nicolasa Helguero Alvarado]] poeta, moja, noblea (Palentzia 1719- Burgos 1805) # [[Sheila Elorza]] futbolaria (Zaratamo 1996) # [[Suceso Luengo]] maistra, idazlea (Zamora 1884-? 1931) # [[Yvonne Blake]] jantzi-diseinatzailea (EB 1940-Madril 2018) # [[Ruth Chepngetich]] atleta, maratoilaria (Kenya 1994) # [[Salome Lang]] atleta, gorako jauzilaria (Suitza 1997) # [[Salomé Kora]] atleta, 100m (Suitza 1994) # [[Vicky Calavia]] zinegilea (Zaragoza 1971) # [[Marisol Aznar]] aktorea, gidoilaria, abeslaria (Zaragoza 1972) # [[Emilia Baylo]] dantzaria, koreografoa, irakaslea (Lleida 1946-Zaragoza 2022) # [[Natividad Zaro]] aktorea, gidoilaria (Zaragoza 1901-Madril 1978) # [[Marta Marín-Dòmine]] idazlea, dokumetalgilea (Bartzelona 1959) # [[Uliana Semionova]] saskibaloi jokalaria (Letonia 1952) # [[Maria do Rosário Pedreira]] idazlea (Portugal 1959) # [[Reyes Calderon]] idazlea, ekonomialaria, irakaslea (Valladolid 1961) # [[Paloma Sánchez-Garnica]] idazlea (Madril, 1962) # [[Ann Scott]] idazlea (Frantzia, 1965) # [[Chiquinha Gonzaga]] musikaria, konpositore, pianista eta orkestra zuzendaria (Brasil, 1847 - 1935) # [[Giannina Arangi-Lombardi]] sopranoa (Italia, 1891-1951) # [[Gilda dalla Rizza]] sopranoa (Italia, 1892-1975) # [[Magda Olivero]] sopranoa (Italia 1910-2014) # [[Lucy Tejada]] artista, margolaria (Kolonbia 1920-2011) # [[Claudia Muzio]] sopranoa (Italia, 1889-1936) # [[Toti Dal Monte]] sopranoa (Italia, 1893-1975) # [[Maria Caniglia]] sopranoa (Italia, 1905-1979) # [[Ebe Stignani]] mezzosopranoa (Italia, 1903-1974) # [[Violet King Henry]] abokatua (Kanada, 1929-1982) # [[Tòni Escala]] idazlea (Lleida 1961) # [[Teresa Azpiazu Paul]] idazlea, irakaslea, politikaria (Cádiz 1862-Málaga 1949) # [[Luisa Josefina Hernández]] idazlea, irakaslea (Mexiko 1928-2023) # [[María Asúnsolo]] mezenas, galerista, modelo (AEB 1904-Mexiko 1999) # [[María Jose Escrivà]] idazlea, poeta (Valentzia 1968) # [[Meritxell Gené]] kantautorea, poeta (Lleida 1986) # [[Marià Manent]] poeta, memorialista (Bartzelona 1898-1988) # [[Marysa Navarro Aranguren]] idazlea, historilaria (Nafarroa 1934) # [[Esther Novalgos Laso]] idazlea (Errioxa 1942) # [[Susi Alvarado]] idazlea, antzerki zuzendaria (Kanariak 1960) # [[Anna Tsing]] antropologoa (AEB, 1950) # [[Ana Bernal Triviño]] kazetaria eta ikertzailea (Malaga, 1980) # [[María Francisca Díaz-Carralero Rodelgo]] poeta itsu inprobisatzailea (Ciudad Real 1818-1894) # [[Sanmao]] idazlea (Txina 1943-1991) # [[Ana Cristina Herreros Ferreira]] idazlea, ahozko kontalaria (Leon 1965) # [[Monika Zgustová]] idazlea, itzultzailea (Txekia 1957) # [[Juana Dolores]] abeslaria, aktorea (Bartzelona 1992) # [[Valeria Castro (abeslaria)]] kantautorea (Kanariak 1999) # [[Maria Morera Colomer]] aktorea, abeslaria Girona 2003) # [[Laura Jou]] antzerki irakaslea, film zuzendaria (Batzelona 1969) # [[Emakumeen Ospearen Aretoa Coloradon]] aretoa eta saria (Colorado 1965) # [[Frederika Hannoverkoa]] Greziako erregina ezkontidea (Alemania 1917 – Madril 1981) # [[Isabel Stilwell]] kazetaria eta idazlea (Portugal) # [[Maria Xosé Queizán]] idazlea (Galizia, 1939) # [[Liliana Felipe]] abeslaria, sopranoa (Agentina-Mexiko, 1954) # [[Zinka Milanov]] sopranoa (1906-1989) # [[Rosa Ponselle]] sopranoa (AEB, 1897-1981) # [[Milka Ternina]] sopranoa (Kroazia, 1863-1941) # [[Geraldine Farrar]] sopranoa (Alemania, 1882-1967) # [[Lilli Lehmann]] sopranoa (Alemania, 1848 - Berlin, 1929) # [[Olive Fremstad]] mezzosoprano (Suedia , 1871-AEB,1951) # [[María Jesús Jabato]] idazlea (Burgos, 1959) # [[Brenda Navarro]] idazlea (Mexiko, 19982) # [[Maud Tabachnik]] idazlea (Frantzia, 1938) # [[Alejandrina_Gessler]] Andaluziako margolaria (Cadiz, 1831 - Paris, 1907) # [[Rita Ferro]] Portugaleko idazlea (Lisboa, 1955) # [[Dolors Marín Silvestre]] Kataluniako historialaria (Hospitalet de Llobregat, 1957) # [[Almudena Campuzano Jimenez de Aldasoro]] idazlea (Santander, 1996) # [[Dora Vázquez]] idazlea (Ourense, 1913.2010) # [[Ana Acuña]] idazlea eta ikertzalea (Marin, 1971) # [[Josefina Cardona i Bosch]] poeta (Valentzia,1957-2022) # [[Joan Beauchamp Procter]] zoologoa (Erresuma Batua, 1897-1931) # [[Adela Figueroa]] biologoa, aktibista eta idazle galiziarra (Lugo, 1948) # [[Mary Blair]] artista, ilustratzailea, (AEB, 1911-1978) # [[Rita Taborda Duarte]] Portugaldar idazle eta irakaslea (Lisboa, 1973) # [[Fedora Barbieri]]  mezzosopranoa (Trieste, 1920ko- Florentzia, 2003) # [[Anita Cerquetti]]  soprano (Montecosaro, 1931ko apirilaren 13a - Perugia, 2014ko urriaren 11) Italiako soprano dramatiko  # [[Leyla Gencer]] sopranoa (Istanbul, 1928ko- Milan, 2008ko) # [[Maria Stader]] sopranoa (Budapest, 1911- Zurich, 1999ko) # [[Tereska Torrès]] idazlea (Paris, 1920-2012) # [[Marta G. Franco]] kazetari eta ekintzailea (Espainia, ) # [[Josefa Alfaro de Ocampo]] kazetaria, idazlea eta atzerkigilea (Sevilla, XIX-XX) # [[Milagros Duque Vallejo]] alkatea (Berantevilla, 1941) # [[Maria Perpinyà i Sais]] idazlea (Katalunia, 1901-1994) # [[Mercè Vila i Reventós]] idazlea ([[Bartzelona]], [[1902]] - ?) # [[Arancha Nogueira]] poeta ([[Ourense]], [[1989|1989ko]] # [[Geneviève Pastre]] idazle, poeta, militantea # [[Élodie Petit]] poeta eta performena # [[Narcisa Freixas|Narcisa Freixas i Cruells]] margolaria, eskultorea eta konpositorea (Sabadell – 1859 – Bartzelona, 1926) # [[Rexina Vega|Rexina Rodriguez Vega]] literatura idazlea, itzultzailea eta ikertzailea da. (Vigo, 1966) # [[Eva Balaguer-Cortés López]] idazlea (Zaragoza, 1965) # [[Rita Taborda Duarte]] idazlea (Lisboa, 1973) # [[Cristina Carvalho]] idazlea (Portugal, 1949) # [[An Alfaya]] idazlea (Galizia, 1964) # [[San Luisko kondesa]] idazlea (Murtzia, 1884-Madril, 1929) # [[Montserrat Aguer Teixidor]] filologoa eta idazlea (Figueres, 1963) # [[María Rosa de Madariaga]] historialaria (Madril, 1937-2022) # [[Asima Chatterjee]] botanikaria, kimikaria (India, 1917-2006) # [[Alicia Fernández Rodríguez]] poeta (Galizia, 1987) # [[Coloma Rosselló i Miralles]]  idazlea (Palma, 1871 - i1955) # [[Walda Pla i Rosés]] eleberrigilea  (Maresme, 1913ko- Badalona, 2014) # [[Maria Fullana i Montoro]] idazlea(Valentzia, 1958) poeta, narratzaile, itzultzaile eta irakasle ohia # [[Susana Prieto]] idazlea eta gidoigilea (Puebla de Sanabria, Zamora, 1962) # [[Isabel Thorne]] medikua, emakumeen eskubideen aldeko ekinzailea (Londres, 1834-1910) # [[María Gertrudis Hore|Maria Gertrudis Hore]]  poeta (Cadiz, 1742 -1801) eko abuztuaren 9a)  # [[Katherine Esau]] botanikaria (Ukrania-AEB, 1898-1997) # [[Elizabeth Stern]] patologoa (Kanada-AEB, 1915-1980) # [[Josefina Solsona i Querol]] idazlea (Bartzelona, 1907-1960) # [[Tamara Andrés]] idazlea (Pontevedra, 1992) # [[Enriqueta Muñiz]] idazlea, kazetaria eta itzultzailea  (Madril, 1934– Buenos Aires, 2013)  # [[Blanca Mira]] eleberrigilea (Jumilla, Murtzia, 1989) # [[Kei Okami]],  medikua (Japonia, 1859 - 1941) # [[Edinburgoko zazpiak]] # [[Diana Maff%C3%ADa]] filosofoa eta aktibista (Argentina, 1953) # [[Carmen Moreno Pérez|Carmen Moreno]] idazlea  (Cádiz, 1974) # [[Marie-Hélène Lafon]] irakasle atxikia eta idazlea (Aurillac, Cantal, Frantzia, 1962) irakasle atxikia eta idazlea # [[Gaëlle Heureux]] idazlea eta irratiko kronista (Bourg-en-Bresse, Frantzia, 1970) # [[Matilda Chaplin Ayrton]] medikua (Honfleur, Frantzia, 1846 - 1883ko uztailaren 19a)  # [[Carolina Amaya]] kazetaria (El Salvador) # [[Isabella W. Blaney]] aktibista, sufragista (AEB) # [[Fatima Ouassak]] saiakeragilea, hizlaria, politika publikoetako aholkularia eta militante ekologista, feminista eta arrazakeriaren aurkakoa ((Rif, Maroko, 1976) # [[Helen Evans]] medikua (Irlanda, 1833-1903) # [[Shin Saimdang]] artista, idazle, kaligrafo eta poeta (Korea, 1504-1551) }} '''Berriak 2024''' ('''iraila''') {{zutabeak|kopurua=3| # [[María Fernández García]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (León,1884-Derio,1937) # [[Juana Abascal Nicolás]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Castro Urdiales, 1908-Derio, 1938) # [[Elvira Martínez Porres]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Santurtzi, 1883-Derio, 1937) # [[Conchita Portu Etxeberria|Conchita Portu Exeberria]] '''SORTUA''' irakaslea, zinegotzia, historialaria (Hondarribia, 1943-2017) # [[Severina Sagarzazu Martínez|Severina Sagarzazu]] '''SORTUA''' arrain-saltzailea (Hondarribia, 1911-1994) # [[Joxepa Darceles Bengoetxea]] '''SORTUA''' emagina (Hondarribia, 1888-1972) # [[Merche Gallardo Carrillo]] '''SORTUA''' Saturrarango emakumeen kartzelan jaioa (Mutriku, 1940) # [[Loli Prieto Arana|Loli Prieto]] '''SORTUA'''kirolaria (Hondarribia, 1943-2019) # [[Lupe Artola Cornú]] '''SORTUA''' frantses eta euskara irakaslea (Hondarribia, 1945) # [[Nieves Alza Castillo]] '''SORTUA''' saskibaloi joka laria eta bultzatzailea (Hondarribia, 1954) # [[Ixabel Alkain Etxeberria|Isabel Alkain]] '''SORTUA''' irakaslea, alardeko kapitaina, bidaiaria (Hondarribia, 1961) # [[Arantza Mariskal Balerdi]] '''SORTUA''' Dokumentazio eta liburutegi arduraduna (Hondarribia, 1967) # [[Teresa Gorria Arrizabalaga]] '''SORTUA''' maistra (Hondarribia, 1836-1905) # [[Jasone Miranda-Bilbao]] '''SORTUA''' artista (Bilbo, 1964) # [[Rafaela Baigorri Ibañez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran Madril Ventas espetxean hila (Mañeru, 1892-Madril, 1943) # [[Rufina Chocarro Villar]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Allo, 1891-Erreniega, 1936) # [[Amada Morentín Roldán]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Lodosa, 1910-Deierri, 1936) # [[Felipa del Pueyo Ruiz]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Tarazona, 1897-Ausejo, 1936) # [[Bea Lema]] '''SORTUA''' artista, ilustratzaile (Coruña, 1985) # [[Herminia Domínguez Martínez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran borrokan eraila (Buñuel, 1917-Donostia, 1936) # [[Esperanza Escribano Martínez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Calahorra, 1881-Azkoien, 1936) # [[Marian Fernández]] '''SORTUA''' zinemagilea (Iruñea, 1974) # [[Pilar Fernández Rodríguez]] '''SORTUA''' langilea, 36ko gerran fusilatua (Tudelilla, 1891-Azkoien, 1936) # [[Carmen Gurrea Fernández]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Alfaro, 1921- Azkoien, 1936) # [[Dolores Gurrea Fernández]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Alfaro, 1919- Azkoien, 1936) # [[Gabriela Lorente Sáenz]] '''SORTUA''' etxekoandrea 36ko gerran fusilatua (Calahorra, 1878-Azkoien, 1936) # [[Lucia Maeso Bergé]] '''SORTUA''' futbol-atezaina (Palentzia 2006) # [[María Castejón Leorza]] '''SORTUA''' historialaria, zinema-kritikaria (Lizarra, 1975) # [[Luisa Lasheras Royo]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Cortes, 1912-Gallur,1936) # [[Nicomedes Marañon Orio|Nicomedes Marañón Orio]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Viana, 1898-Logroño, 1936) # [[Martina Martínez Bueno]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Buñuel, 1873-Magallón, 1936) # [[Rosa Zufia Sanz]] '''SORTUA''' kazetaria eta zinemagilea (Tutera, 1958) # [[Meg Connery]] sufragista (Irlanda, 1879-1958) # [[Rebekka Haase]] 2024ko Udako Olinpia r Jokoetako dominaduna (Alemania, 1993) # [[Salwa Eid Naser]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Nigeria, 1998) # [[Gina Lückenkemper]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Alemania, 1996) # [[Fatima Surayya Bajia]] idazlea (Pakistan, 1930-2016) # [[Phoebe Starfield Leboy]] biokimikaria, aktibista (AEB, 1936-2012) # [[Muriel Barbery]] idazlea (Maroko, 1969) # [[Ruperta Bautista]] idazle tzotzila (Mexiko, 1975) # [[Anna Thynne]] itsas zoologoa (Erresuma Batua, 1806-1866) # [[Loung Ung]] idazlea eta ekintzailea (Kanbodia, 1970) # [[Elena Cánovas]] antzerkigilea, antzerki zuzendaria, gizarte laguntzailea (Madril 1955) # [[María Luisa Moneró]] aktorea, kupletista (Madril 1889-1982) # [[María Jesús Valdés]] aktorea, ahots aktorea (Madril 1927-2011) # [[Nuria Torray]] aktorea (Bartzelona 1934-Madril 2004) # [[Alejandra Torray]] aktorea, ahots-aktorea (Madril 1968) # [[Mercedes Barranco]] aktorea (Bartzelona 1899-Madril 1957) # [[Julia Martínez]] aktorea (Santander 1931) # [[María Massip]] aktorea (Albacete 1942- Madril 2002) # [[Queta Claver]] aktorea (Valentzia 1932- Madril 2003) # [[Anita Martos]] aktorea, irakaslea (Uruguai 1893- Madril 1953) # [[Debbie_Brill]] atleta (Kanada, 1953) # [[Aya Kōda]] eleberrigilea eta saiakeragilea (Japonia, 1904-1990) # [[Vera de Spinadel|Vera de Spinabel]] matematikaria (Argentina, 1929-2017) # [[Laetitia Colombani]] idazlea (Frantzia, 1975) # [[Gloria González Aseguinolaza]] biologoa # [[Ángeles Mora]] idazlea (Kordoba 1952) # [[Olive Oatman]] esploratzaile bahitua (AEB 1837-1903) # [[Rebecca Cheptegei]] atleta (Uganda 1991-2024) # [[Betty Harris (zientzialaria)]] kimikaria (AEB 1940) # [[Marie-Béatrice de Baye]] poeta (Frantzia 1859-1928) # [[Nelly Alard]] aktorea, gidoilaria (Frantzia 1960) # [[María Topete]] espetxe-funtzionarioa (Espainia 1900-2000) # [[Constance Reid]] idazlea, matematika dibulgatzailea (AEB, 1918-2010) # [[Flossie Wong-Staal]] birologoa (Txina-AEB, 1947-2020) # [[Lucía Caram]] moja aktibista (Argentina/Katalunia 1966) # [[Magda Roger]] aktorea (Espainia XX. mendea) # [[Patricia H. Clarke]] kimikaria (EB 1919-2010) # [[Lila Azam Zanganeh]] idazlea (Paris 1976) # [[Brigitte Aubert]] idazlea (Cannes 1956) # [[Simone de Saint-Exupéry]] idazlea (Frantzia 1898-1978) # [[Marie-Madeleine de Saint-Exupéry]] idazlea (Fratzia 1897-1926) # [[Teresa Herrera]] filantropoa (Coruña 1712-1791) # [[Stephanie Beacham]] aktorea (EB 1947) # [[Ana Maria Vidal]] aktorea (Madril 1944) # [[Tina Sainz]] aktorea (Madril 1945) # [[Mari Carmen Yepes]] aktorea (Bartzelona 1942-Madril 2015) # [[Laly Soldevila]] aktorea (Bartzelona 1933-Madril 1979) # [[Ángeles Martín]] aktorea, aurkezlea (Madril 1968) # [[Luisa Rodrigo]] aktorea (Madril 1901-1986) # [[Mariam Budia]] idazlea, antzerkigilea (Errioxa 1970) # [[Casey Wilson]] aktorea, komediantea (AEB 1980) # [[Violetta Villas|Violeta Villas]] abeslaria (Polonia, 1938-2011) # [[Feliza Bursztyn]] eskultorea (Kolonbia 1933- Paris 1982) # [[Maria Barrientos]] sopranoa (Bartzelona 1884- Lapurdi 1946) # [[Eileen Kramer]] dantzaria, koreografoa (Australia 1914) # [[Antisa Khvichava]] 132 urte bizi izanaren erreklamatzailea (Georgia 1880-2012) # [[Besse Cooper]] ehun urteduna, maistra, sufragista (AEB 1879-2009) # [[Sahan Dosova]] ehun urteduna (Kazakhstan 1879?-2009) # [[Maria Olivia da Silva]] ehun urteduna (Brasil 1880?-2010) # [[Tomiko Itooka]] ehun urteduna, zaharrena (Japonia 1908-) # [[Fusa Tatsumi]] ehun urteduna, zaharrena (Japonia 1907-2023) # [[Pilar Serra]] erakusketa-komisarioa (Zaragoza, XX. mendea) # [[Concha García (artista)]] eskultorea (Santander 1960) # [[Susanna Rafart]] idazlea (Girona 1962) # [[Florence Hedges]] botanikaria (AEB, 1878-1956) # [[Jeanne Loiseau]] idazlea (Frantzia 1854-1921) Leire # [[Tahia Halim]] margolaria (Egipto 1919-2003) Isabel # [[Mercedes Barcha Pardo]] musa, zaintzailea (Kolonbia 1932-2020) # [[Fanny Mikey]] aktorea, antzerki-zuzendaria (Argentina 1930-Kolonbia 2008) # [[Nadia Battocletti]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Italia, 2000) # [[Andreja Leški]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Eslovenia, 1997) # [[Alice Bellandi]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Italia, 1998) # [[Mathilda Hodgkins-Byrne]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Londres, 1994) # [[Gloria Zea]] filosofoa, arte sustatzailea (Kolonbia 1935-2019) # [[Elena Congost]] atleta paralinpikoa (Bartzelona 1987) # [[Marta Fernández Infante]] igerilari paralinpikoa (Burgos 1994) # [[Nuria Marqués ]] igerilari paralinpikoa (Bartzelona 1999) # [[Virginia Feito]] idazlea (Madril 1988) # [[María Manjavacas]] kazetaria (Ciudad Real, XX. mendea) # [[Marta Fernández Vázquez]] kazetaria, idazlea (Madril 1973) # [[Inmaculada Galván]] kazetaria (Madril 1963) # [[Marta Reyero]] kazetaria (León 1965) # [[Fawzia Koofi]] politikaria, aktibista (Afganistan 1975) # [[Saba Sahar]] film zuzendaria, aktibista (Afganistan 1975) # [[Blanca Estrella Ruiz Ungo]] maistra eta Clara Campoamor elkartearen sortzaile eta presidentea (1944-2024) # [[Mayana Itoiz]] ilustratzaile eta komikigile baionarra (1978) # [[Claire Etcherelli]] idazlea (Frantzia 1941-2023) # [[Maylis Adhémar]] idazlea, kazetaria (Frantzia 1985) # [[Françoise Mézières]] fisioterapeuta (Frantzia 1909-1991) # [[Daisy Roulland-Dussoix]] mikrobiologo molekularra (Suitza 1936– 2014) # [[Brenda Milner]] neuropsikologoa (Erresuma Batua-Kanada 1918) # [[Michaela DePrince]] dantzaria (Sierra Leona, 1995-AEB, 2024) # [[María Ruiz de Burton]] idazlea (Mexiko 1832-AEB 1895) # [[Blanca Oteyza]] aktorea (Madril 1965) # [[Rosa Maria Oriol Porta]] bitxigilea, enpresaburua (Bartzelona 1946) # [[Rocío Delgado]] kazetaria (Pontevedra 1985) # [[Purificación García]] moda diseinatzailea (Ourense 1952) # [[Victoria Alonso]] film ekoizlea (Argentina/AEB 1965) # [[Anna Teixidor Colomer]] kazetaria, historialaria (Girona 1978) # [[Sara Sorribes]] binaka tenislari brontze olinpikoa (Castelló 1996) # [[Cristina Bucșa]] binaka tenislari brontze olinpikoa (Moldavia/Kantabria 1998) # [[Sara Andrés Barrio]] atleta paralinpikoa (Madril 1986) # [[María Isabel Perelló Doménech]] epailea, Auzitegi Goreneko presidentea (Bartzelona/Coruña 1958) # [[Mariana Mazzucato]] ekonomialaria (Italia/AEB 1968) # [[Clara Martínez de Careaga]] magistratua (Madril 1959) # [[Roser Bach]] epailea (Bartzelona 1964) # [[Ana Ferrer]] epailea (Madril 1959) # [[Olga Sánchez Cordero]] epailea (Mexiko 1947) # [[Margarita Cabello Blanco]] epailea (Kolonbia 1957) # [[Andrea Muñoz Sánchez]] epailea (Txile 1957) # [[Zarela Villanueva Monge]] epailea (Costa Rica 1952) # [[Sue Gray (funtzionarioa)]] politikaria, goi funtzionarioa (EB 1957) # [[Rocío Sagaón]] aktorea (Mexiko, 1933-2015) # [[Ana Mérida]] koreografoa (Mexiko, 1922-1991) # [[Guillermina Bravo]] dantzaria eta koreografoa (1920-2013) # [[Anna Sokolow]] dantzaria eta koreografoa (1910-2000) # [[Carmen Herrero Ayllón]] kimikaria, irakaslea (Madril, 1913-1997) # [[Marie-Michèle Beaufils]] idazlea (Frantzia 1949-2014) # [[Marie Cosnay]] idazlea (Frantzia 1965) # [[Columba Dominguez]] aktorea, abeslaria (Mexiko 1929-2014) # [[Silvia Lemus]] kazetaria (Galizia/Mexiko 1945) # [[Camila Cañeque]] artista (Bartzelona, 1984-2024) # [[Carlota Rodr%C3%ADguez de Robles]] kimikaria, irakaslea (Zamora, 1907-1990) # [[Adela Barn%C3%A9s Gonz%C3%A1lez]] kimikaria, irakaslea (Ávila/Mexiko, 1908-2011) # [[Élisabeth Badinter]] filosofoa, idazlea (Frantzia 1944) # [[Lola González Ruiz]] abokatua (León 1946-Madril 2015) # [[Elisabet Casanovas]] aktorea (Bartzelona 1994) # [[Aixa Villagrán]] aktorea (Sevilla 1978) # [[Celia Freijeiro]] ekoizlea, aktorea (Pontevedra 1983) # [[Patricia Reyes Spíndola]] aktorea, zuzendaria, ekoizlea (Mexiko 1953) # [[Paula Usero]] aktorea (Valentzia 1991) # [[Carol Rodríguez Colás]] film zuzedaria (Bartzelona 1982) # [[Paula Anta]] artista, argazkilaria (Madril 1977) # [[Meritxell Calvo]] aktorea (Bartzelona 1986) # [[Raquel Peláez]] aktorea (León 1978) # [[Edith Marion Patch]] entologoa, idazlea (AEB, 1876-1954) # [[Petra Barnés González]] kimikaria, farmazialaria (Madril/Mexiko, 1908-1992) # [[Isabelle Rimbaud]] idazlea (Frantzia 1860-1017) # [[Jeanne Puchol]] komikigile eta ilustratzaile frantziarra (1957) # [[Michiyo Tsujimura]] biokimikaria (Japonia, 1888-1969) # [[Matilde Landeta]] film gidoilaria eta zuzendaria (Mexiko, 1910-1999) # [[Susana Martín Gijón]] idazlea, nobela beltza (Sevilla 1981) # [[Carlota Pérez]] ekonomialaria (Venezuela 1939) # [[Pepa Roma]] kazetaria, argazkilaria, eleberrigilea (Lleida XX. mendea) # [[Florence Cassez]] Mexikon zigortua (Frantzia 1994) # [[Denise Maerker]] abokatua, kazetaria (Mexiko 1965) # [[Cristina Álvarez Rodríguez]] arkitektoa, politikaria (Argentina 1967) # [[Roser Tapias]] aktorea, modeloa (Bartzelona 1989) # [[Ángela Cervantes]] aktorea (Bartzelona 1993) # [[Lurdes Barba Rodríguez]] aktorea, antzerki-zuzendaria (Bartzelona 1949) # [[Marta Frías Acedo]] futbol-arbitro aitzindaria (Cáceres 1980) # [[Mabel Purefoy FitzGerald]] fisiologo, patologo klinikoa (Erresuma Batua, 1872-1973) # [[Anne Baraou]] Frantziako komikigilea (1965) # [[Claire Chazal]] kazetaria (Frantzia 1956) # [[Hélène Gordon-Lazareff]] kazetaria (Frantzia 1909-1988) # [[Mary Winearls Porter]] kristalografoa (Erresuma Batua, 1886-1980) # [[Agnès Martin-Lugand]] idazlea (Frantzia 1979) # [[Cécile Bailly]] idazlea (Frantzia 1968) # [[Mireille Best]] idazlea (Frantzia 1943-2005) # [[María Zamora]] film ekoizlea (Valentzia 1976) # [[Ada Wells]] sufragista (EB 1863-Zeelanda Berria 1933) # [[Carol Rovira]] aktorea, abeslaria (Tarragona 1989) # [[Mary Ruiz]] aktorea (Madril 1980) # [[Ángela Cremonte]] aktorea (Madril 1982) # [[Belinda Washington]] aurkezlea, aktorea (Londres/Espainia 1963) # [[Blanca Marsillach]] aktorea (Bartzelona 1966) # [[Cristina Marsillach]] aktorea (Madril 1963) # [[Mónica Portillo]] aktorea, dantzaria (Bartzelona 1989) # [[Lucía Veiga]] aktorea, bakarrizketagilea (Coruña 1979) # [[Mireia Oriol]] modeloa, aktorea (Bartzelona 1996) # [[María Luisa Oyarzábal Fernández]] enpresaria, irakaslea (Bilbo 1933-2022) # [[Olga Duque de Ospina]] abokatu, politikaria (Kolonbia 1930-2019) # [[Beatriz Sanchis]] film-zuzendaria (Valentzia 1976) # [[Marta Nieto]] aktorea (Murtzia 1982) # [[Mabel Purefoy FitzGerald]] patologo klinikoa (Erresuma Batua, 1872-1973) # [[Vera Popova]] kimikaria (Errusia, 1867-1896) # [[Elena Paunero Ruiz]] botanikaria (Valladolid/Madril, 1906-2009) # [[Fatima Daas]] idazlea (Frantzia 1995) # [[Constance Debré]] abokatua, eleberrigilea (Paris 1972) # [[Jeanne Galzy]] idazlea (Frantzia 1883-1977) # [[Arati Saha]] igerilaria (Kalkuta 1940-1994) # [[Caryl Churchill]] antzerkigilea (EB 1938) # [[Carmen Salinas]] aktorea, imitatzailea (Mexiko 1939-2021) # [[Malena Narvay]] aktorea, abeslaria (Argentina 1997) # [[Elisa Mouliaá]] aktorea (Madril 1989) # [[Rosa Villacastín]] kazetaria (Avila 1947) # [[Leila Guerriero]] kazetaria (Argentina 1967) # [[Laura Sisteró]] film-zuzendaria (Bartzelona 1986) # [[Carmen Rigalt]] kazetaria (Lleida 1949) # [[Alejandra Meco]] aktorea (Madril 1990) # [[Azara García de los Salmones Marcano]] ultramaratoilaria (Kantabria 1983) # [[Elsa y Elmar]] abeslaria (Kolonbia, 1993) # [[Nancy Peña]] komikigile eta ilustratzaile frantsesa (Tolosa, 1979) # [[Nadezhda Tolokonnikova]] ekintzaile eta performance artista (Errusia 1989) # [[Heidi Watney]] kazetaria (Kalifornia, 1981) # [[Lola Arias]] idazlea, aktorea, zuzendaria (Argentina 1976) # [[Sarah Rector]] petrolio-handiki afroamerikarra umetatik (AEB, 1902+1967) # [[Carmen Abela y Espinosa de los Monteros]] maistra eta pedagogoa (Cadiz 1897, Guadalajara 1962) # [[Carme Bravo Roy]] pianu-jole eta pedagogoa (Bartzelona, 1919-2007) # [[Gemma Humet]] abeslaria (Bartzelona 1988) # [[Sara Miquel]] aktorea (Girona 1984) # [[Nuria Giménez Lorang]] film-zuzendaria (Bartzelona 1976) # [[Laura Galán]] aktorea (Guadalajara 1986) # [[María José Rubio]] medikua, politikaria (Coruña 1956) # [[Virginia García del Pino]] film-zuzendaria (Bartzelona 1966) # [[Sara Vítores]] kazetaria (Avila 1972-Madril 2024) # [[Pilar Farjas]] medikua, politikaria (Teruel/Galizia 1956) # [[Rocío Mosquera]] medikua, politikaria (Ourense 1956) # [[Marta Molist Codina]] mendi lasterkaria (Bartzelona 1982) # [[Marianne Jean-Baptiste]] aktorea (Londres, 1967) # [[Anne Pouget-Tolu]] frantziar idazlea (Sardinia, 1955) # [[Hilde Mangold]] enbriologoa (Alemania,1898-1924) # [[Idelisa Bonnelly]] itsas biologoa (Dominikar Errepublika,1931-2022) # [[Blanca Calvo Moraza]] maistra, kazetaria eta idazlea (Ourense,xxx -1939) # [[Gertrud Bodenwieser]] dantzaria, koreografoa (Viena, 1890-1959) # [[Dolly Nazir]] igerilaria (India, 1935-2012) # [[Lourdes Reparaz]] igerilaria (Gasteiz 1948- 1999) # [[Sara Barquinero]] filosofoa eta idazlea (Zaragoza, 1994) # [[Laura Loomer]] aktibista politikoa (AEB 1993) # [[Irene Villa]] kazetaria, psikologoa, kirolari paralinpikoa (Madril 1978) # [[Esther Peris]] paralinpiar eskiatzailea (Espainnia XX. mendea) # [[Nathalie Carpanedo]] paralinpiar eskiatzailea (Madril XX. mendea) # [[Beatriz Rodríguez]] idazlea (Sevilla 1980) # [[María Sanjurjo]] patin-hockey jokalaria (Coruña 2000) # [[Masta Quba]] rap abeslaria, aktibista (Mexiko 1988) # [[Lucia Riaño]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1975) # [[Rachida Dati]] politikaria (Frantzia 1965) # [[Sahra Wagenknecht]] politikaria, kazetaria (Alemania 1969) # [[Carme Aymerich i Barbany]] Catalunyako irakaslea eta pedagogoa (Bartzelona 1915 - 2001) # [[Rosa Arj%C3%B3 P%C3%A9rez]] Aragoiko maistra (Zaragoza 1885 - 1918) # [[Gloria Velat]] xakelaria (Bartzelona 1915-1988) # [[Maria Luisa Gutiérrez]] xakelaria (Menorca 1930) # [[Sofía Ruiz ]] xakelaria (Bartzelona?- ? 1968) # [[Eileen Betsy Tranmer]] xakelaria (EB 1910-1983) # [[Chantal Chaudé de Silans]] xakelaria (Frantzia 1919-2001) # [[Ana Paula Arósio]] aktorea, modeloa (Brasil 1975) # [[Alba Planas]] aktorea (Madril 2000) # [[Leticia Sánchez Ruiz]] idazlea, kazetaria (Asturias 1980) }} ==='''Berriak 2024''' ('''abuztua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ania Sáenz de Buruaga]] ----'''SORTUA''' ilustratzailea (Gasteiz, 1988) # [[Cristina Larrea]] ef-- '''SORTUA''' atleta (Eibar, 1966) # [[Estefania Etxebeste Giraldo]] ef-- '''SORTUA''' harri-jasotzailea (Ituren, 2002) # [[Maria Jesus Berrotaran Etxeberria|Maria Jesus Berrotaran]] ----'''SORTUA''' aguazila, mazularia, feminista (Hondarribia, 1949) # [[Miren Izaskun Asua]] ef-- '''SORTUA''' aktorea eta antzerki zuzendaria (Elorrio, 1963) # [[Adriana Ruano Oliva]] urrezko domina tiroan 2024 (Guatemala, 1955) # [[Alba Sidera]] kazetaria (Girona 1979) # [[Aleksandra Jarecka]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1995) # [[Alena Olsen]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1995) # [[Alev Kelter ]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Alex Sedrick]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Alexandra Louis-Marie]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1996) # [[Alice Schwarzer]] kazetari aktibista (Alemania 1942) # [[Alicja Klasik]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 2004) # [[Ally Wollaston]] txirrindularia, omniumean brontze olinpikoa, talde jazarpenean zilarra (Zeelanda Berria 2001) # [[Altina Schinasi]] artista, asmatzailea (AEB 1907-1999) # [[Alysha Corrigan]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1997) # [[Alysha Newman]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1994) # [[Amanda Donohoe]] aktorea (EB 1962) # [[Amber Anning]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 2000) # [[An Qixuan]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Txina, 2000) # [[Ana Bokesa]] aktorea (Madril, ?) # [[Ana Patrícia Ramos|Ana Patricia Ramos]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Brasil, 1997) # [[Anna Cockrell]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 1997) # [[Anna Dorothea Therbusch]] margolaria (Prusia 1721-1782) # [[Anna Mahler]] eskultorea (Austria 1904-EB 1988) # [[Anna Morris]] txirrindularia, taldekako jazarpen brontze olinpikoa (EB 1995) # [[Anna R. Figueiredo]] idazlea (Ourense 1963) # [[Anna Short Harrington]] modeloa, sukaldaria (AEB 1897-1955) # [[Annette Echikunwoke|Annete Echikunwoke]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1996) # [[Antsa Proventzakoa]] Frantziako printzesa, Gaztelako infanta (1225-1261) # [[Ariana Ramsey]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 2000) # [[Arlen Siú]] abeslari eta poeta sandta (Nikaragua, 1955-1975) # [[Asia Hogan-Rochester]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1999) # [[Audrey Mestre]] urpekaria (Frantzia, 1974-2002) # [[Aunt Jemima]] pertsonaia (AEB 1893) # [[Barbiturikills]] kaleko artista (Valentzia 1972) # [[Bavuudorzhiin Baasanjüü]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Mongolia,1999) # [[Beatriz de Palacios]] soldadua (Andaluzia/Mexiko XVI. mendea) # [[Beatriz Proventzakoa]] Frantziako printzesa, erregina ezkontidea, latindar enperatriza (1229- Italia1267) # [[Beatriz Souza]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Brasil, 1998) # [[Beatriz Suabiakoa]] Gaztela eta Leongo erregina ezkontidea (Germania 1205-Zamora 1235) # [[Becky Wilde]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (Erresuma batua, 1997) # [[Bertha Badt-Strauss]] kazetaria, judua (Prusia 1885-1970) # [[Blanca Eekhout]] politikaria (Venezuela, 1968) # [[Blanka Frantziakoa]] printzesa, Gaztelako infanta (Jaffa 1253-Paris 1320) # [[Boryana Kaleyn]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Bulgaria, 2000) # [[Brittany Brown]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1995) # [[Bryony Botha]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1997) # [[Camryn Rogers|Camaryn Rogers]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1999) # [[Cari Champion]] kazetaria (AEB 1978) # [[Carissa Norsten]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Carmen Bernardos]] aktorea (Madril 1927-2021) # [[Carmen Verlichak]] idazlea (Madril/Argentina/Kroazia XX. mendea) # [[Carola Stern]] kazetaria, idazlea (Alemania 1925-2006) # [[Catherine Lacey]] idazlea (AEB, 1985) # [[Charity Williams]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1996) # [[Chiara Consonni]] txirrindularia, madison urre olinpikoa (Italia 1999) # [[Chloe Daniels]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Cierra Burdick]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Coraline Vitalis]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1995) # [[Cristina Sánchez-Andrade]] idazlea (Coruña 1968) # [[Cuca Escribano]] aktorea (Madril, 1973) # [[Cyréna Samba-Mayela]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 2000) # [[Daisy eta Violet Hilton]] biki pikopagoak, zirkuko musikariak (EB 1908-AEB 1969) # [[Daria Pikulik]] txirrindularia, omniemean zilar olinpikoa (Polonia 1997) # [[Darja Varfolomeev|Darja Varfolomeew]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Errusia,2006) # [[Dearica Hamby]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Deng Yawen]] txirrindularia, BMX librean urre olinpikoa (Txina 2005) # [[Ding Xinyi]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2004) # [[Dolores Vilavedra]] idazlea, literatura kritikaria (Pontevedra 1963) # [[Dora Lush]] bakteriologoa (Australia, 1910-1943) # [[Dorothea Veit]] idazlea (Alemania 1764-1839) # [[Dorothy Miles]] idazle gorra, keinu hizkuntzan aitzindaria (EB 1931-1993) # [[Eleanor Patterson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Australia, 1996) # [[Elisa Mevius]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2004) # [[Elise Reimarus]] idazlea, hezitzailea (Alemania 1735-1805) # [[Elsie Inglis]] medikua, aktibista (Eskozia, 1864-1917) # [[Emily Shearman]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1999) # [[Emma Ann Reynolds]] erizain, medikua (AEB, 1862-1917) # [[Emma Finucane]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 2002) # [[Esther Bendahan]] idazle sefardia (Tetuan 1964) # [[Esther Vilar]] idazlea, soziologoa, medikua (Argentina 1935) # [[Eva Canel]] idazlea, hizlaria, (Asturias, 1857-Habana, 1932) # [[Faith Cherotich]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kenia, 2004) # [[Fancy Bermudez]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2002) # [[Fanny Lewald ]] idazlea (Prusia 1811- Alemania 1889) # [[Farah Nabulsi]] giza eskubideen aldeko zinemagilea (Londres 1978) # [[Feng Bin]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txina, 1994) # [[Florence Symonds]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2002) # [[Georgia Bell]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Erresuma Batua, 1993) # [[Georgia Hale]] zinema mutuko aktorea (AEB 1905-1985) # [[Georgina Hale]] aktorea ( EB 1943-2024) # [[Gertrud Kornfeld]] kimikaria (Alemania, 1891-1955) # [[Giulia Rizzi]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Italia, 1989) # [[Greta Scacchi]] aktorea (Italia/Australia 1960) # [[Guo Qiqi]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1998) # [[Hailey Van Lith]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 2001) # [[Haley Batten]] txirrindularia, mendian zilar olinpikoa (AEB 1998) # [[Hao Ting]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2001) # [[Harriet Boyd Hawes]] arkeologoa (AEB, 1871-1945) # [[Haruka Funakubo]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Japonia, 1998) # [[Haruka Kitaguchi]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Japonia, 1998) # [[Helena Villar Janeiro]] idazlea (Lugo 1940) # [[Henriette Herz]] idazlea, hezitzailea (Alemania 1764-1847) # [[Hetty van de Wouw]] txirrindularia, keirinean zilar olinpikoa (Herbehereak 1998) # [[Hezly Rivera]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2008) # [[Hina Hayata]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna(Japonia, 2000) # [[Huang Zhangjiayang]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2000) # [[Huh Mi-mi]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Korea,2002) # [[Ida Hahn-Hahn]] idazlea (Alemania 1805-1880) # [[Ilona Maher]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1996) # [[Inés de Guevara]] infanta (?- 1265) # [[Inma López Silva]] idazlea (Coruña 1968) # [[Ioana Vrinceanu]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Errumania, 1994) # [[Irene Alba]] aktorea (Madril 1867-Bartzelona 1930) # [[Irene Angelo]] erregina ezkontidea (Konstantinopla 1181-Alemania 1208) # [[Irene Caba Alba]] aktorea (Argentina 1899-Madril 1957) # [[Iryna Herashchenko|Iryma Herashchenko]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Ukraina, 1995) # [[Jasmine Martin]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Hegoafrika, 2000) # [[Jasmine Moore]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2001) # [[Jemima Montag]] Atleta. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (Australia, 1998) # [[Jenny Rissveds ]] txirrindularia, mendian briontze olinpikoa (Suedia 1994) # [[Jeon Hun-young]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 1994) # [[Jessica Hull]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Australia, 1996) # [[Jessica Roberts]] txirrindularia, taldekako jazarpen brontze olinpikoa (EB 1999) # [[Juana Camilión]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 19) # [[Julia Caba Alba]] aktorea (Madril1902-1988 19) # [[Julia Trujillo]] aktorea (Madril 1932-2013) # [[Julien Alfred]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Santa Luzia, 2001) # [[June Sutor]] kristalografoa (Zeelanda Berria-1929 Londres) # [[Katarina Johnson-Thompson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Erresuma Batua, 1993) # [[Katy Marchant]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 1993) # [[Kayla Canett]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Kaylia Nemour]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 2006) # [[Kaylyn Brown]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2004) # [[Kelsey Teneti]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Keyara Wardley]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2000) # [[Kim Kum-yong|Kimkum-young]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ipar Korea, 2001) # [[Krissy Scurfield]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003) # [[Kristen Thomas]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1993) # [[Kristi Kirshe]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1994) # [[Kristina Norvegiakoa]] printzesa, Gaztelako infanta (Norvegia 1234- Sevilla 1262) # [[Laura Mart%C3%ADnez de Carvajal]] medikua (Kuba, 1869-1941) # [[Lauren Doyle]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Laviai Nielsen|Laviani Nielsen]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 1996) # [[Leocadia Alba]] sopranoa, aktorea (Valentzia 1866-Madril 1952) # [[Leonor Rodríguez de Castro]] Gaztelako infanta (?- Burgos 1275) # [[Li Jiaman]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Txina, 1997) # [[Lilian Suzette Gibbs]] botanikaria (Erresuma Batua, 1870-1925) # [[Lim Si-hyeon]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 2003) # [[Linda Richards]] erizaina (AEB, 1841-1930) # [[Lisa Mayer]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Alemania, 1996) # [[Lisa van Belle]] txirrindularia, madison brontze olinpikoa (Herbehereak 2001) # [[Louise Blanchard Bethune]] arkitektoa (AEB, 1856-1913) # [[Lu Gwei-djen]] biokimikaria (Txina, 1904-1991) # [[Luana Márton]] taekwondo jokalaria (Tenerife, 2006) # [[Lucía Galán]] abeslaria, aktorea (Argentina 1961) # [[Lucia Yépez Guzmán]] borrokalaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ekuador, 2001) # [[Lydia Rabinowitsch-Kempner]] bakteriologoa (Lituania-Alemania, 1871-1935) # [[Maddi Wesche]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Zelanda Berria, 1999) # [[Mahina Paul]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Maike van der Duin]] txirrindularia, madison brontze olinpikoa (Herbehereak 2001) # [[Manon Veenstra]] txirrindularia, BMX lasterketan zilar olinpikoa (Herbehereak 1998 # [[Mar%C3%ADa Teresa Murillo]] botanikaria (Kolonbia, 1929-2017) # [[Margaret Floy Washburn]] psikologoa (AEB, 1871-1939) # [[Margarita Proventzakoa]] infanta, Frantziako erregina (Frantzia 1221-1295) # [[Margarita Skulesdatter]] erregina (Norvegia 1208-1270) # [[Margit Nordin]] gizonezkoekin lehiatu zen 1. emakume eskiatzailea (Suedia 1897-1982) # [[María Belón]] medikua (Madril 1965) # [[Maria Berta Rohangoa]] noblea (Austrohungariar Inperioa, 1868 – Viena, 1945) # [[Maria Dimádi|Maria Dimadi]] erresistente exekutatua (Grezia, 1907-1944) # [[María Liñeira]] literatura teorialaria (Coruña 1979) # [[María Xosé Porteiro]] idazlea (Madril/Vigo 1952) # [[Marie Lebour]] biologoa (Erresuma Batua, 1876-1971) # [[Marie Luise Kaschnitz]] idazlea (Alemania 1901-Italia 1974) # [[Marie Reichert]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2001) # [[Marie-Florence Candassamy]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1991) # [[Marion Dönhoff]] kazetaria, idazlea, kondesa (Prusia 1909-Alemania 2002) # [[Marion J. Lamb]] biologoa (Erresuma BAtua, 1939-2021) # [[Marion Walter]] matematikaria (Berlin 1928-AEB 2021) # [[Marta Maggetti|Marta Maggeti]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Italia, 1996) # [[Martyna Swatowska-Wenglarczyk]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1994) # [[Mary Moraa]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kenia, 2000) # [[Mary Vaux Walcott]] botanikaria, ilustratazilea (AEB, 1860-1940) # [[Matilda Smith]] botanikaria, ilustratzailea (Mumbai 1854- Londres 1926-1990) # [[Melissa Jefferson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Hego Carolina, 2001) # [[Michele Greene]] aktorea (AEB 1962) # [[Montse Dopico]] kazetaria (Lugo 1977) # [[Montse Pena]] idazlea, literatura kritikaria (Coruña 1981) # [[Muthulakshmi Reddy]] medikua eta legelaria (India, 1886-1968) # [[Nam Su-hyeon]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 2005) # [[Nancy Green]] esklabo ohia, modeloa (AEB 1834-1923) # [[Nancy Rourke]] margolari gorra (Kalifornia, 1957) # [[Natalya Diehm]] txirrindularia, BMX librean brontze olinpikoa (Australia 1997) # [[Naya Tapper]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1994) # [[Nicole Heavirland]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1995) # [[Nicole Shields]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1999) # [[Nicole Yeargin]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1997) # [[Nikola Ogrodníková|Nikola Ogrodikova]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txekia, 1990) # [[Niuta Tajtelbaum]] Varsoviako ghetto altxatzean aktibista eta soldadua (Polonia, 1917-1943) # [[Noor Vidts]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna Belgika, 1996) # [[Oi Ye-Jin]] tiratzailea, 10 m-urre olinpikoa (Hego Korea 2005) # [[Olivia Apps]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1998) # [[Pauline Ferrand-Prévot]] txirrindularia, mendian urre olinpika (Frantzia 1992) # [[Pauline Grabosch]] txirrindularia, taldean brontze olinpikoa (Alemania 1998) # [[Pauline Rifer de Courcelles]] artista (Paris, 1781-1851) # [[Perris Benegas]] txirrindularia, BMX librean zilar olinpikoa (AEB 1995) # [[Piper Logan]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2001) # [[Prisca Awiti Alcaraz]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Londres, 1996) # [[Rachael Blake]] aktorea (Australia 1971) # [[Rebecca Petch]] txirrindularia, taldean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1998) # [[Renata Knapik-Miazga]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1988) # [[Rhyne Howard]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 2000) # [[Rosalia Fernández Rial]] poeta (Coruña 1988) # [[Rosita Yarza]] aktorea (Madril 1922-1996) # [[Rutka Laskier]] nerabe judua, egunerokogilea (Polonia 1929-Auschwich 1943) # [[Sammy Sullivan]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998) # [[Sandra Ygueravide]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 1984) # [[Sarah Levy (errugbi jokalaria)]] Zazpiko brontze olinpikoa (Hegoafrika/Israel/AEB 1995) # [[Sarah Stewart]] birologoa (Mexiko-AEB, 1905-1976 # [[Sarah Wynter]] aktorea (Australia 1973) # [[Saya Sakakibara]] txirrindularia, BMX lasterketan urre olipikoa (Australia 1999) # [[Shaane Fulton]] txirrindularia,taldean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 2000) # [[Shanieka Ricketts]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Jamaika, 1992) # [[Shin Yu-Bin]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ipar Korea, 2004) # [[Sofia Raffaeli|Sofia Raffali]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Italia, 2004) # [[Song Jiayuan]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1997) # [[Sonja Greinacher]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 1992) # [[Sophiane Méthot]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1998) # [[Sophie Capewell]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 1998) # [[Stephanie Rovetti]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991) # [[Susana Rodríguez Navarro]] genetikalaria, ikertzailea (Murtzia 1972) # [[Svenja Brunckhorst]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2001) # [[Tara Davis-Woodhall]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 1999) # [[Taylor Perry (errugbi jokalaria)]] Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2000) # [[Tenika Willison]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001) # [[Teresa Alonso Otero]] Gerra Zibileko errepresaliatua (Madril, 1916- 1995) # [[Thea LaFond]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Dominika, 1994) # [[Tota Alba]] aktorea (Argentina 1914-Madril 1983) # [[Tysha Ikenasio]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 1997) # [[Ursula Bellugi]] psikologoa (AEB, 1931-2022) # [[Vega Gimeno]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 19) # [[Věra Kohnová]] nerabe judua, egunerokogilea (Txekoslovakia 1929-Izbica Ghettoa 1942) # [[Veronica Codesal]] abeslaria (Belgika 1977) # [[Victoria Ohuruogu]] atleta. 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 1993) # [[Viktorija Senkutė]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (:ituania, 1996) # [[Vinesh Phogat]] borrokalaria (India, 1994) # [[Violante Aragoikoa]] erregina ezkontidea (Zaragoza 1236- Orreaga 1256) # [[Violante Hungariakoa]] Aragoiko erregina ezkontidea (1215-Huesca 1251) # [[Virginia Cherrill]] aktorea (AEB 1908-1996) # [[Vittoria Guazzini]] txirrindularia, madison urre olinpikoa (Italia 2000) # [[Viviana Márton|Viviana Martón]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Tenerife, 2006) # [[Wang Lanjing]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2005) # [[Yang Jiayu|Yang Jiagu]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1996) # [[Yemisi Ogunleye|Yamesi Ogunleye]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Alemania, 1998) # [[Zhang Shan]] urrezko domina tiroan 1992 (Txina, 1968) # [[Zhao Jie]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txina, 2002) # [[Zoé Claessens]] txirrindularia, BMX lasterketan brontze olinpikoa (Suitza 2001) # [[Zonia Baber]] geografo, geologo, irakaslea (AEB, 1862-1956) }} ==='''Berriak 2024''' ('''uztaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Berta Peña Parras]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Valladolid, 1889-Bilbo, 1938) # [[Beatrice Salvioni]] '''SORTUA''' filologoa eta idazlea (Italia, 1995) # [[Natalia Ortiz Ceberio]] '''SORTUA''' Marta planaren aurkitzailea (Donosti, ?) # [[Olatz Osa Zubia|Olatz Osa]] '''SORTUA''' pedagogoa, kudeatzailea (Oñati, 1970) # [[Maria Cueto]] '''SORTUA''' artista (Avilés, 1960) # [[Feliciana Etxabe Artola]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Zeberio, 1897-Bilbo, 1938) # [[Alaine Arruti Lejarzegi]] '''SORTUA''' psikologoa (Gernika, 1983) # [[Clara Maass]] erizaina (AEB, 1876-1901) # [[Deborah Sampson]] soldadua (AEB 1760-1827) # [[Anna Maria Lane]] soldadua (AEB 1755-1810) # [[Sally St. Clair]] soldadua (AEB ?-1782) # [[Eleonore Prochaska]] soldadua (Alemania 1785-1813) # [[Margaret Corbin]] erizaina, soldadua (AEB 1723-1792) # [[Hannah Snell]] soldadua (EB 1723-1792) # [[Carme Contreras Verdiales]] aktorea (Zaragoza 1932-2020) # [[Asunción Sancho]] aktorea (Madril 1930-2018) # [[Cándida Losada]] aktorea (Argentina 1915-Madril 1922) # [[Carola Fernán Gómez]] aktorea (Madril 1899-1967) # [[Françoiz Breut]] abeslaria eta ilustrailea (Frantzia, 1969) # [[Sankie Mthembi-Mahanyele]] politikaria, aktibista (Hegoafrika 1951) # [[Nadezhda Alilúyeva]] Stalinen 2. emaztea (Errusia 1901-1932) # [[Colette Capdevielle]] politikaria (Frantzia, 1958) # [[Mariana Travacio]] idazlea (Argentina, 1967) # [[Coccinelle (artista)]] artista, dantzaria, abeslaria eta aktore transgeneroa (Paris, 1931-2006) # [[Rosaura Ruiz Gutiérrez]] biologoa, idazlea (Mexiko, 1950) # [[Marie-Andrée Schwindenhammer]] trans ekintzailea (La Neuveville-lès-Raon, Vosges, 1909 - Chartres, Eure-et-Loir, 1981) # [[Herminia Álvarez Herrera]] iraultzailea, hezitzailea (Mexiko 1888-1955) # [[Dolores Bolio Cantarell]] idazlea (Mexiko 1880-1950) # [[Gertrudis Tenorio Zavala]] poeta, hezitzailea (Mexiko 1843-1926) # [[Elena Sánchez Valenzuela]] aktorea, kazetaria, artxibozaina (Mexiko 1900-1950) # [[Irene López Heredia]] aktorea (Murtzia 1898-Madril 1962) # [[Mari Paz Molinero]] aktorea (Txile 1914-Madril 2004) # [[Carmen Díaz]] aktorea (Sevilla 1896-1979) # [[Lola Pons Rodríguez]] filologoa, irakaslea (Bartzelona 1976) # [[Cristina Farfán]] maistra, idazlea (Mexiko 1846-1880) # [[Natalia Serdán Alatriste]] iraultzailea, aitzindaria (Mexiko 1875-1938) # [[Chantal Montellier]] Frantziako idazle eta komikigilea (Bouthéon, 19472.1943) # [[May Ayim]] ekintzaile afroalemaniarra (Alemania, 1960-1996) # [[Maria Rosaria Omaggio]] aktorea (Italia, 1959-2024) # [[Clarisa Navas]] zinemagilea (Argentina, 1989) # [[Jacqueline Harpman]] psikoanalista (Belgika, 1929-2012) # [[Ana Figuero]] feminista, sufragista (Txile, 1907-1970) # [[Sara Ahmed]] filosofo angroaustraliarra (Erresuma Batua, 1969) # [[Katherine Dunn]] eleberrigile, poeta eta kirol-kazetaria (AEB, 1945-2016) # [[Marianne Baum]] anfifaxista gillotinatua (Alemania, 1912-1942) # [[Marie-Hélène Schwartz]] matematikaria (Frantzia, 1913-2013) # [[Victoria Raquel Bajar Simsolo]] zientzialaria (Argentina, 1942-2016) # [[Juana Manso]] idazle, kazetari, hezitzaile (Argentina, 1819-1875) # [[Isabel de Liaño]] idazlea (Valladolid, XVI. mendea) # [[Louise-Victorine Ackermann]] poeta (Frantzia, 1813-1890) # [[Valentina Pinelo]] moja, poeta (Sevilla, XVI. mendea- 1629?) # [[Pilar Primo de Rivera]] Sección Femeninako zuzendaria (Madril, 1907-1991) # [[Basauriko 11k]] Epaiketaren prozesua # [[Angela Peralta]] sopranoa, konpositorea (Mexiko 1845-1883) # [[Alicia Arévalo (kazetaria)]] 1. emakumea futbol partida kontatzen ( Bartzelona 1978) # [[Sara Giménez León]] kirol kazetaria (Girona 1991) # [[Patricia Campos Doménech]] armadako pilotua, futbol-entrenatzailea (Castelló 1977) # [[Niní Montiám]] aktorea (Madril 1917-1986) # [[Ana Adamuz]] aktorea (Jaén 1886-Madril 1971) # [[Pepita Serrador]] aktorea (Argentina 1913-1964) # [[Teresa Serrador]] aktorea (Bolivia 1899-Argentina 1982) # [[Amparo Martí]] aktorea (Valentzia 1903-Madril 1973) # [[María Mayor]] aktorea (?- Madril 1939) # [[Rosa Torre González]] maistra, politikaria (Mexiko 1890-1973) # [[Nadezhda Zabela - Vrubel]] abeslaria (Errusia, 1868-1913) # [[H%C3%A9l%C3%A8ne Metzger]] zientzia filosofoa (Frantzia, 1889-1944) # [[Inez Clare Verdoorn]] botanikaria (Hegoafrika, 1896-1989) # [[Edith Quimby]] medikuntzan eta fisikan ikertzailea (AEB, 1891-1982) # [[Maria Poumier]] irakasle frantsesa (Cannes, 1950) # [[Marie-Jo Bonnet]] Frantziako historialaria eta feminista (Deauville, 1949) # [[Julia Rodríguez-Maribona]] fregonaren asmatzailea (Asturias 1923-Suitza 2005) # [[Julia Montoussé Fargues]] fregonaren asmatzailea (?-Asturias 1971) # [[Esperanza Grases]] aktorea (Bartzelona 1920-1995) # [[Alexandra Trusova]] patinatzailea (Errusia 2004) # [[Jéssica Bouzas Maneiro]] tenislaria (Pontevedra 2002) # [[Claudia Fernández Sánchez]] padel jokalaria (Madril 2006) # [[Gemma Triay]] padel jokalaria (Menorca 1992) # [[Lucía Sainz]] padel jokalaria (Bartzelona 1984) # [[Marta Ortega Gallego]] padel jokalaria (Madril 1997) # [[Alicia Arévalo González]] arkeologoa (Madril 1965) # [[Manuela Barreiro]] farmazialaria (Galizia, 1877-1953) # [[Martha Aliaga]] estatistika hezitzailea (Argentina, 1937-2011) # [[Matilde Carranza]] akademikoa (Costa Rica, 1892-1981) # [[Erin Andrews]] kirol-kazetaria (AEB, 1978) # [[Helen Alma Newton Turner]] genetista, estatistikaria (Australia, 1908-1995) # [[Violet Jessop]] Titanic ontziko zerbitzaria (Argentina 1887-1971) # [[Celia Giraldo]] zinemagilea (Bartzelona 1995) # [[Luz Rello Sánchez]] asmatzailea, dislexia- aplikazioa ( 1984) # [[Fermina Orduña]] asmatzailea, esne zalgurdia (Espainia XIX. mendea) # [[Gladys West]] matematikari asmatzailea, GPSrako garrantzitsua (AEB 1930) # [[Ariana Sánchez]] padel jokalaria (Tarragona 1997) # [[Marta Marrero]] padel jokalaria (Kanariak 1983) # [[Bea González]] padel jokalaria (Malaga 2001) # [[Marie Van Brittan Brown]] asmatzailea, telebista zirkuitu itxia (AEB 1922-1999) # [[Miriam Benjamin]] asmatzailea, seinale aulkia (AEB 1861-1947) # [[Sarah Boone]] asmatzailea, mahukak eta lisatzeko taula (AEB 1832-1904) # [[Nancy Johnson (asmatzailea)]] izozkailu artifiziala (AEB 1794-1890) # [[Victoria Reyes-García]] antropologoa (Bartzelona 1971) # [[Amaia Yoldi ]] gidoilaria, film-zuzendaria (Iruñea 1973) # [[Julie Donaldson]] kirol-kazetaria (AEB, 1978) # [[Faustina Sáez de Melgar]] idazlea (Madril, 1834-1895) # [[Gloria Melgar |Gloria Melgar Sáez]] margolaria eta musikagilea (Madril, 1859-1938) # [[Julia de Asensi]] idazlea (Madril, 1849-1921) # [[María del Pilar Sinués]] idazlea (Zaragoza, 1838 - Madril, 1893) # [[Margaret Crane]] Predictor-aren asmatzailea (AEB 1941) # [[Emily Cummins]] asmatzailea, ur-eramaile iraunkorra (EB 1987) # [[Evelyn Miralles]] NASAko ingeniaria, asmatzailea, ilargirako etxea (Venezuela/AEB 1967) # [[Janet Emerson Bashen]] asmatzailea, software aplikazioa (AEB 1957) # [[Jeanne Bertrand]] argazkilaria (Frantzia 1880-1957) # [[Maral Yazarloo-Pattrick]] motoziklismo ekintzailea, diseinatzailea (Iran 1981) # [[María del Carmen Ortiz de Arce]] asmatzailea, itsuentzako idazkailua (Espainia ?-1932) # [[Martine Bertereau]] geologo aitzindaria (Frantzia 1590-1642) # [[Margarete Steiff]] jostuna, jostaiu diseinatzailea (Alemania 1847-1909) # [[Heike Makatsch]] aktorea (Alemania 1971) # [[Leena Peltonen-Palotie]] genetista (Finlandia, 1952-2010) # [[Gertrude Scharff Goldhaber]] fisikari nuklearra (Alemania-AEB, 1911-1998) # [[Jackie MacMullan]] kazetaria (AEB, 1960) # [[María Teresa de Filippis]] 1 Formulako lehen emakume gidaria (Italia 1926-2016) # [[Suzanne von Borsody]] aktorea (Alemania 1957) # [[Rosemarie Fendel]] aktorea (Alemania 1927-2013) # [[Gemma Jones]] aktorea (EB 1942) # [[Anna Chancellor]] aktorea (EB 1965) # [[Sienna Guillory]] aktorea (EB 1975) # [[Jana Pallaske]] aktorea, rock abeslaria (Alemania 1979) # [[Alysson Paradis]] aktorea (Paris 1984) # [[Sophie Nélisse]] aktorea (Kanada 2000) # [[Isabelle Nélisse]] aktorea (Kanada 2003) # [[Rebeca Gerschman]] biologo, fisiologoa (Argentina, 1903-1986) # [[Zarina (artista)]] artista (India 1937-Londres 2020) # [[Marta Pan]] eskultore hungariar eta frantziarra (1923-2008) # [[Sonia Cotelle]] fisikari, kimikaria (Polonia, 1896-1945) # [[Anna Barbara Reinhart]] matematikaria (Suitza, 1730-1796) # [[Helene Weigel]] aktorea (Austria 1900-Alemania 1971) # [[Marieluise Fleißer]] antzerkigilea (Alemania 1901-1971) # [[Monica Bleibtreu]] aktorea (Austria 1944-2009) # [[Hedwig Bleibtreu]] aktorea (Austria 1868-1958) # [[Martine McCutcheon]] aktorea, abeslaria (EB 1976) # [[Lyn St. James]] auto gidaria (AEB 1947) # [[Cathy Muller]] auto gidaria (Frantzia 1962) # [[Giovanna Amati]] 1 Formulako gidaria (Italia 1959) # [[Desiré Wilson]] 1 Formulako gidaria (Hegoafrika 1953) # [[Divina Galica]] atleta, 1 Formulako gidaria (EB 1944) # [[Patricia Font]] zinema zuzendaria (Bartzelona, 1978) # [[Sheila Heti]] idazlea (Kanada, 1976) # [[Judy W. Reed]] asmatzailea (AEB 1826-1905ç) # [[June Downey]] psikologoa (AEB, 1875-1932) # [[Else Lasker-Schüler]] judua, poeta, marrazkilaria (Alemania 1869- Palestina1945) # [[Maria Koppenhöfer]] aktorea (Alemania 1901-2009) # [[Sibylle Lewitscharoff]] idazlea (Alemania 1954-2023) # [[Geraldine McEwan]] aktorea (EB 1932-2015) # [[Emily Beecham]] aktorea (EB/AEB 1984) # [[Linda Bassett]] aktorea (EB 1950) # [[Jacqueline McKenzie]] aktorea (Australia 1967) # [[Susan Prior]] aktorea (Australia 1972) # [[Hanne Wieder]] aktorea (Alemania 1925-1990) # [[Mascha Kaléko]] poeta judua (Polonia zaharra 1907-Suitza 1975) # [[Madge Addy]] ileapaintzaile, erizain eta espia (Erresuma Batua, 1904-1970) # [[Balamani Amma]] idazle poeta indiarra (India, 1909-2004) # [[Sybilla Righton Masters]] asmatzailea (AEB 1676-1720) # [[Lenka Franulic]] kazetaria (Txile 1908-1961) # [[Ana Ramírez Cañil]] kazetaria (Madril, 1958) # [[Samantha Bailly]] idazle, gidoilari eta bideogilea (Frantzia, 1988) # [[Malak Mattar]] margolaria, ilustratzailea (Palestina, 1999) # [[Sophie Opel]] enpresaburua, ekintzailea, aitzindaria (Alemania 1840-1913) # [[Joanne Simpson]] meteorologoa (AEB, 1923-2010) # [[Laura Knight]] artista (Erresuma Batua, 1877-1970) # [[Myrtelle Canavan]] medikua, ikertzailea (AEB, 1879-1953) # [[Teresa San Román Espinosa]] antropologoa (Pontevedra 1940- ? 2024) # [[Phyllis Kaberry]] antropologo aitzindaria (AEB/Australia 1910- Londres 1977) # [[Dorothea Mackellar]] idazlea (Australia 1885-1968) # [[Berta Luisi]] margolaria (Uruguai 1924-2008) # [[Rachel Nichols (kazetaria)]] (AEB 1973) # [[Yolanda Soler]] judoka eta entrenatzailea (Madril, 1971) # [[Ariane Toro|Arianne Toro]] Judoka. olinpikoa (Bilbo, 2003) # [[Gloria Gordon Bolotsky]] informatikaria (AEB, 1921-2009) # [[Mavis Batey]] kriptoanalista (Erresuma Batua, 1921-2013) # [[Gertrude Elles]] geologoa, paleontologoa (Erresuma Batua, 1872-1960) # [[María Assumpción Raventós]] margolaria (Katalunia, 1930) # [[Jemele Hill]] kirol kazetaria (AEB 1975) # [[Özlem Türeci]] ikertzailea, inmunologoa (Alemania 1967) # [[Ai Tsunoda]] judoka (LLeida 2002) # [[Telma Monteiro]] judoka (Portugal 1985) # [[Monika Buch]] diseinatzailea (Valentzia/Herbehereak 1936) # [[Pati Nuñez]] diseinatzaile grafikoa (Girona 1959) # [[Clara Montagut]] diseinatzaile grafikoa (Madril 1975) # [[Ena Cardenal de la Nuez]] diseinatzaile grafikoa (Kanariak 1968) # [[Laura Meseguer]] tipografoa (Bartzelona 1968) # [[Teresa Wilms Montt]] idazlea (Txile 1893-Paris 1921) # [[Tatiana Gaviola]] film zuzendaria (Txile 1956) # [[Mísia]] abeslaria (Portugal 1955-2024) # [[Maria L. de Hernández]] aktibista (Mexiko 1896-1986) # [[Saloua Raouda Choucair]] margolaria, eskultorea (Libano 1916-2017) # [[Françoise Collin]] feminista, filosofoa, idazlea (Belgika 1928-2012) # [[Ethel Shakespear]] geologoa (Erresuma Batua, 1871-1946) # [[Eva Lefever]] margolaria (Txile 1955) # [[Carmen Meneses]] ikertzailea, antropologoa (Madril, 1966) # [[Henrietta Skelton]] idazlea (AEB, 1839-1900) # [[Anne Fausto-Sterling]] biologo, sexologo, feminista (AEB, 1944) # [[Cécile Biéler|Cécile Biéter]] ingeniaria (Suitza, 1884-1966) # [[Isabelle Gatti de Gamond]] hezitzailea, ekintzaile aitzindaria (Frantzia 1839- Belgika 1905) }} ==='''Berriak 2024''' ('''ekaina''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Adela Campaña Ortiz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sause, 1886-Izko, 1936) # [[Adelina Fernández Pérez|Adelina Fernández Perez]] efe- '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Portugal, 1889-Bilbo, 1938) # [[Ana Naranjo Marín]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sevilla, 1883 - Bilbo, 1937) # [[Antonia Caballé]] efe- '''SORTUA''' Frankismoaren biktima (Ziritza, 1873 - Argelès sur Mer, 1945) # [[Araceli Álvarez Calvo|Araceli Alvarez Calvo]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean bere buruaz beste egin zuen (Iruñea, 1894-Huesca, 1936) # [[Araceli Oñate]] ----'''SORTUA''' unibertsitateko irakaslea (Valladolid) # [[Asunción Campaña Ortiz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sause, 1869-Izko, 1936) # [[Cecilia Álvarez Calvo|Cecilia Älvarez Calvo]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean bere buruaz beste egin zuen (Iruñea, 1897-Huesca, 1936) # [[Cecilia Idirin Garabieta]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Lezama, 1913-Bilbo, 1937) # [[Dominica Azparren Gil]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua ((Oibar, 1884 - Nardoze Alduate, Urraulbeiti, 1936) # [[Elizabeth Casillas Valbuena]] e--- '''SORTUA''' kazetaria eta komiki gidoilaria (Bilbo, 1986) # [[Eloína Linares]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea (Santander 1948) # [[Emilia Arraiza Garín]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Zirauki, 1894 - Erreniega, 1936) # [[Enolasca Vela Salvador]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Cortes, 1904 - 1936) # [[Escolástica Antonia Martina Astibia Iturbe|Escolástica Astibia Iturbe]] efef '''SORTUA''' Durangoko bonbarketan erailda moja (Narvarte, 1881-Durango, 1936) # [[Eskolastika Mendizabal Imatz]] efef '''SORTUA''' Bizkaiko amama (Bermeo, 1863-1969) # [[Felisa Aguado Sainz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Murchante, 1872-Valdierra, 1936) # [[Felisa Argiñano Arzoz|Felisa Argiñano]] efef '''SORTUA''' Espainiako Gerra Zibilean Ventasko kartelan hildakoa (Zudaire, 1903-Madril, 1939) # [[Francisca Alonso Prado]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua. (Azagra, 1896 - Rincón de Soto, 1936 # [[Jessica Ruiz Pérez|Jesica Ruiz]] ef-- '''SORTUA''' kimikaria eta politikaria (Durango, 1983) # [[Josefa Bueno Algárate]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Morata de Jiloca, 1907 - Tutera, 1936) # [[Josi Sierra Orrantia]] ef-- '''SORTUA''' irakaslea, dokumentalgia eta wikilaria (Bilbo, 1959) # [[Juana Tomasa Charela Vidas]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Tutera, 1881 - 1936) # [[Kontxita Martinez de Lezea]] e-ef '''SORTUA''' maistra, ikastola bultzatzailea (Tolosa, 1949-2023) # [[Laida Arbizu Agirre]] e--- '''SORTUA''' ikertzailea (Ordizia, 2000) # [[Maite Etxeberria]] e--- '''SORTUA''' Ozazeko auzapeza (Biarritz, 1956) # [[Maite Rosende Gutierrez]] e--- '''SORTUA''' ilustratzailea (Donostia, 1991) # [[Maritxu Egiguren]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Zaldibar, 1921 - Bartzelona, 1981) # [[Misericordia Abad Alcega]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Zaragoza, 1905-Cortes, 1936) # [[Nerea Ariznabarreta Izkue]] ef-- '''SORTUA''' narratzailea eta antzergilea (Eibar, 1981) # [[Simona Calleja Aguado]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua. (Cabanillas, 1918-Valtierra, 1936) # [[Sotera Novia de Salcedo]] --ef '''SORTUA''' Boliviako esploratzaile eta idazlea (Bilbo, XIX. mendea) # [[Teresa Chiches Ledesma]] e-ef '''SORTUA''' (León, 1911 - Bilbo, 1937) # [[Xole Aire]] ef--'''SORTUA''' auzapeza eta artzaina (Urepel, 1973) # [[Ada Martí Vall]] kazetaria, idazlea (Katalunia 1914-Frantzia 1960) # [[Adelitak]] Mexikoko iraultzako emakume soldaduak,laguntzaileak (1910-1917) # [[Aída Parada ]] sufragista (Txile 1903-1983) # [[Alba Rico]] aktorea, abeslaria (Murtzia 1989) # [[Alice Bolingbroke Woodward]] ilustratzailea (Londres, 1862-1951) # [[Alicia Asín]] adimen artifizialean aditua (Zaragoza 1982) # [[Amanda Labarca]] irakaslea, feminista (Txile 1886-1975) # [[Amy Bailey]] hezitzailea, sufragista (Jamaika, 1875-1990) # [[Ana Esmeralda]] aktorea, dantzaria (Tetuan 1931-Brasil 2022) # [[Ana Mar%C3%ADa Zeno]] mediku, sexologo (Argentina, 1922-2011) # [[Ana Rosa Chacon]] politikaria eta sufragista (Costa Rica, 1889-1985) # [[Ángela Mazzini Bricala]] idazlea (Cádiz, 1809-Santa Cruz Tenerifekoa, 1894) # [[Àngels Margarit ]] dantzaria, koreografoa, pedagogoa (Bartzelona 1960) # [[Anita Brenner]] historialaria, idazlea (Mexiko 1889-1973) # [[Anita Bryant]] folk-, gospel- abeslaria (AEB 1940) # [[Anna Gunn]] aktoreak (AEB 1968) # [[Anna Maria Mozzoni]] kazetaria, politikaria, sufragista (Italia 1837-1920) # [[Anne Nelson]] antzerkilea (AEB, 1954) # [[Annette Beveridge]] itzultzailea (EB 1842-1929) # [[Annie Pardo Cemo]] biologo zelularra (Mexiko 1941) # [[Antonia Varela Pérez]] astrofisikaria (Kanariak 1965) # [[Aurélia de Sousa]] margolaria (Txile/Portugal 1866-1922) # [[Aurora Reyes]] margolaria (Mexiko 1908-1985) # [[Beau Garrett]] aktorea, modeloa (AEB 1982) # [[Bega Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1511-1582) # [[Begoña Villacís]] abokatua, politikaria (Madril 1977) # [[Belén Funes]] film zuzendaria, gidoilaria (Bartzelona 1984) # [[Blanca Álvarez Mantilla]] kazetaria (Madril 1931-2000) # [[Blanca Catal%C3%A1n de Oc%C3%B3n y Gayol%C3%A1]] botanikaria (Aragoi, 1860-1904) # [[Brittany Brewer]] saskibaloi-jokalaria (AEB 1997) # [[Calypso Botez]] idazlea (Errumania, 1880-1933) # [[Carlota Rosales]] margolaria (Madril 1872-1958) # [[Carmen Caamaño Díaz]] ekintzaile politikoa (Madril 1909-2006) # [[Carmen Santonja]] kantautorea, idazea, margolaria (Madril 1934-2000) # [[Carmen Werner Vallejo]] dantzaria, koreografoa (Madril 1953) # [[Carmina Virgili]] geologoa, politikaria (Bartzelona, 1927-2014) # [[Cathay Williams]] esklaboa, militarra (AEB 1844-1893) # [[Cecilia Álvarez Correa]] ingeniari industriala, politikaria (Kolonbia 1953) # [[Charlotte de Turckheim]] aktorea, umoregilea (Frantzia 1955) # [[Charlotte Scott]] matematikaria (Erresuma Batua, 1858-1931) # [[Chékéba Hachemi]] aktibista, idazlea, 1. emakume diplomazialaria (Afganistan 1974) # [[Christine Brennan]] kirol kazetaria (AEB, 1958) # [[Christine Jorgensen ]] aktorea, aktibista (AEB 1926-1989) # [[Claire Voisin]] matematikaria (Frantzia 1962) # [[Clara Che Tórtola]] saskibaloi jokalaria (Valentzia 1997) # [[Clara Isabel Francia]] kazetaria (Errioxa 1940) # [[Clotilde Catal%C3%A1n de Oc%C3%B3n y Gayol%C3%A1]] entomologoa, poeta (Aragoi, 1863-1946) # [[Concha Caballero]] politikaria (Baena, 1956 - Sevilla, 2015) # [[Concha Michel]] abeslaria, ikertzailea (Mexico 1899-1990) # [[Conchita Goyanes]] aktorea (Malaga 1946-Madril 2016) # [[Conchita Montes]] aktorea (Sevilla 1914- Portugal 1994) # [[Dámasa Cabezón]] pedagogo eta hezitzailea (Argentina, 1792 -Txile, 1861) # [[Desirée de Fez]] kazetaria, idazlea, zinema kritikaria (Bartzeloa 1977) # [[Diana Navarro]] abeslaria (Malaga 1978) # [[Dilras Banu Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1622-1657) # [[Dodo (komikigilea)|Dodo]] Frantziako komikigilea (Rabat, 1955) # [[Dolores Correa Zapata]] idazlea (Mexiko 1853-1924) # [[Dolores Jiménez Muro]] hezitzailea, iraultzailea (Mexiko 1848-1925) # [[Édith Grattery]] Frantziako ilustratzaile eta komikigilea (Marseilla, 1960) # [[Edith Lederer]] nazioarteko kazetaria (AEB, 1943) # [[Elena Arizmendi Mejia]] idazle feminista (Mexiko, 1884-1949) # [[Elena Martín Ortega]] psikologa eta irakaslea (Espainia 195??) # [[Elena Santonja]] tb aurkezlea (Madril 1932-2016) # [[Elena Torres Cuéllar]] lider iraultzailea (Mexiko 1893-1970) # [[Elizabeth Bugie]] biokimikaria (AEB, 1920-2001) # [[Elsa von Freytag-Loringhoven|lsa von Freytag-Loringhoven]] Artista (Alemania, 1874-1927) # [[Emily Bisharat]] legelaria (Jordania, 1913-2004) # [[Encarnación Cubas Báez]] # [[Enriqueta Morales]] hezitzailea eta erizain feminista (APanama, 1891-1986) # [[Estelle Ramey]] endokrinologo, feminista (AEB, 1917-2006) # [[Ethel Arnold]] kazetari, idazle eta hizlari, emakumeen sufragioaren aldeko aktibista (Britainia Handia 1865- 1930) # [[Eugénie Brazier]] sukaldaria (Frantzia 1895-1977) # [[Eunice Odio]] poeta (Costa Rica 1919- exiko 1974) # [[Fatoumata K%C3%A9b%C3%A9]] astrofisikaria, hezitzailea (Frantzia, 1985) # [[Fereshteh Ahmadi]] eleberrigilea (Iran 1972) # [[Florence Cestac]] Frantziako komikigilea # [[Florence Farmborough]] argazkilaria , idazlea (Britainia, 1887-1978) # [[Florencia Serranía Soto]] ingeniari mekanikoa (Mexiko 1963) # [[Franca Rame]] aktorea, idazlea, politikaria (Italia 1929-2013) # [[Frances Jolliffe]] aktorea (AEB, 1873 – 1925) # [[Gemma Cuervo]] aktorea (Bartzelona 1934) # [[Gertrude Mary Woodward]] ilustratzailea (Britainia, 1854-1939) # [[Greta Fernández]] aktorea (Bartzelona 1995) # [[Gulbadan Begum]] biografoa, poeta, printzesa (Mogol Inperioa 1523-1603) # [[Hamida Banu Begum]] enperatriza (Mogol inperioa 1527-1604) # [[Hedwig Bleuler-Waser]] sufragista (Zurich, 1869 - Zollikon, 1940) # [[Hiromi Uehara]] piano-jolea (Japonia 1979) # [[Ifigenia Martinez]] ekonomialaria, politikaria (Mexiko 1930) # [[Ingibjörg H. Bjarnason]] sufragista, irakaslea, artista eta politikaria (Islandia, 1867-1941) # [[Inma Serrano]] kantautorea (Alacant 1968) # [[Isa Duque]] psikologoa, sexologoa (Zaragoza, 1985) # [[Isabel Andreu de Aguilar]] sufragista,ekintzailea (Puerto Rico, 1887-1948) # [[Isabel Tenaille]] tb aurkezlea (Madril 1951) # [[Isabella Mamani|Isabella Brunilda Mamani]] iamara abokatua eta politikaria (Txile, 1988) # [[Itelvina Massioli]] pedagogo feminista (Brazil, XX. mendea) # [[Jahanara Begum]] printzesa, poeta (Mogol Inperioa 1614-1681) # [[Jahanzeb Banu Begum]] printzesa (Mogol Inperioa 1649-1705) # [[Jan Goodwin]] idazlea eta ikerketa kazetaria (AEB, 1948) # [[Jane Brigode]] politikaria (Belgika, 1870-1952) # [[Janeane Garofalo]] komediantea, aktorea (AEB 1964) # [[Jeanne Córdova]] idazlea, lesbiana aitzindaria (Alemania/AEB 1948-2016) # [[Jojo Moyes]] kazetaria, idazlea (EB 1969) # [[Juana Belén Gutiérrez de Mendoza]] hezitzailea, sufragista (Mexiko 1875- 1942) # [[Julia Piaton]] aktorea (Frantzia 1985) # [[June Carmona]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 2005) # [[Karla Jay]] idazlea, ikertzailea (AEB 1947) # [[Kathryn Bertine]] kirolaria, aktibista eta idazlea (AEB, 1975) # [[Kelly McEvers]] kazetaria, gerrako korrespontsala (AEB, 1970) # [[La Niña de La Puebla]] abeslaria (Sevilla 1908-Malaga 1999) # [[Laia Raventós Roig]]saskibaloi jokalaria (Bartzelona 1997) # [[Laura Aliaga]] saskibaloi jokalaria (Alacant 1994) # [[Laura Granados]] kantautorea (Cádiz 1966) # [[Laura Juliana Ramírez Ruiz]] ilustratzailea, komunikatzalea eta sortzailea (Mexiko...) # [[Lila Clunas]] sufragisa (Eskozia, 1875-1968) # [[Lisa Gherardini]] noblea, Mona Lisa (Florentzia 1479-1542) # [[Louise Weiss]] idazlea, politikaria (Frantzia 1893-1983) # [[Lucía Gil]] abeslaria, aktorea (Madril 1998) # [[Luz Vidal]] Sindikalista, politikaria, maputxea (Txile, 1973) # [[Maite Cazorla]] saskibaloi jokalaria (Kanariak 1997) # [[Malagako emakumeen kartzela zaharra]] (1937-1954) # [[Manolita Piña]] artista (Uruguai, 1883-1994) # [[Mara Goyanes]] aktorea (Madril 1942-2006) # [[Margaret Ogola]] pediatra, idazlea (Kenya, 1958-2011) # [[Maria Angela Ardinghelli]] Itzultzailea, matematikaria, fisikaria (Italia, 1728-1825) # [[Maria Cederschiöld]] kazetaria eta sufragista (Suedia, 1856-1935) # [[María del Refugio García]] maistra, sufragista (Mexiko 1889-1973) # [[María Dolores Medina]] kristau erlijiososa (Mexiko 1860- 1925) # [[María José Goyanes]] aktorea (Madril 1948-) # [[María Luisa Ponte]] aktorea (Valladolis 1918-Madril 1996) # [[María Parrado]] abeslaria (Cádiz 2001) # [[María San Juan]] kazetaria (Asturias 1963) # [[María Villalón]] abeslaria (Malaga 1989) # [[Marie Ange Guillaume]] kazetari, idazle eta gidoilaria (Frantzia, 1945) # [[Marjory Warren]] geriatra (Erresuma Batua, 1897-1960) # [[Marta Hermida]] saskibaloi jokalaria (Madril 1997) # [[Martha Jungwirth]] margolaria (Austria 1940) # [[Maruja Callaved]] tb aurkezlea (Huesca 1921-Madril 2018) # [[Mary Fields]] esklaboa, 1. postari afroamerikarra (AEB 1832-1914) # [[Mary Garden]] opera abeslaria (Eskozia, 1874-1967) # [[Mary J. Rathbun]] zoologoa (AEB, 1860-1943) # [[Mazie E. Clemens]] Lehen Mundu Gerrako korresponsala (AEB, 1890-1952) # [[Mélanie Auffret]] film zuzendaria, gidoilaria Frantzia, XX. mendea) # [[Mercedes Gómez Otero]] preso komunista (Madril 1915-?) # [[Meredith Monroe]] aktorea (AEB 1969) # [[Mimí Muñoz]] aktorea (Espainia 1914-1987) # [[Mireia Hernández]] igeriketa sinkronizatuko kirolaria (Espainia 2002) # [[Modesta Sanginés Uriarte]] idazle eta musikagilea (Bolivia, 1832-1887) # [[Mumtaz Mahal]] enperatriza (Mogol Inperioa 1593-1631) # [[Nadira Banu Begum]] printzesa (India 1618-Pakistan 1659) # [[Nathalie Roques]] Frantziako idazlea eta komikigilea # [[Nika Shakarami]] manifestari desagertu eta hila (Iran 2005-2022) # [[Nina Stemme]] sopranoa (Suedia 1963) # [[Niña de Antequera]] abeslaria (Malaga 1921-Sevilla 1972) # [[Noora Niasari]] zinema zuzendari eta gidoilaria (Teheran) # [[Nur Jehan]] enperatriza, poeta (Kandahar 1577-Lahore 1645) # [[Olga Bancic]] ekintzaile komunista judua (Errumania 1912- Alemnia 1944) # [[Olga Skorojodova]] zientzialaria, hezitzailea (SESB, 1911-1982) # [[Paquita Rico]] aktorea (Sevilla 1929-2017) # [[Park Wan Suh|Park Wan Sun]] idazlea (Korea, 1981-2011) # [[Pasión Vega]] abeslaria (Madril 1976) # [[Paula Cons]] dokumental- eta film zuzendaria (Coruña 1976) # [[Paula Dalli]] abeslaria, aktorea, idazlea (Alacant 1993) # [[Petra Herrera]] gizon gudari mozorrotua (Mexiko 1887-1917) # [[Petronila Riquelme]] Bernardo O'Higgins.en alaba mestizoa (Los Angeles, Txile, 1808? - Valparaiso, 1870) # [[Piedad Bonnett]] idazlea, poeta (Kolonbia, 1951) # [[Piedad de la Cierva]] zientzialaria (Murtzia, 1913-2007) # [[Pilar Muñoz]] aktorea (Madril 1911-1980) # [[Randi Blehr]] sufragista (Norvegia, 1851-1928) # [[Rhea Durham]] modeloa (AEB 1978) # [[Roberta Cowell]] lasterketa- eta borroka-pilotua, 1. Emakume trans britainiarra (EB 1918-2011) # [[Rocío Molina Cruz]] dantzaria, koreografoa (Malaga 1984) # [[Rosario Robles]] politikaria (Mexiko 1956) # [[Rose Mbowa]] idazlea, feminista (Uganda 1943-1999) # [[Roshanara Begum]] printzesa, poeta (Mogol Inperioa 1617-1671) # [[Ruja Ignatova]] iruzurgilea (Bulgaria/Alemania 1980) # [[Ruqaiya Sultan Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1542-1626) # [[Ruth Sager]] genetista (AEB, 1918-1997) # [[Sadie Kneller Miller]] kazetaria (AEB, 1867-1920) # [[Salima Sultan Begum]] poeta, enperatriza (India 1539- Mogol Inperioa 1612) # [[Sálvorako emakume heroiak]] erreskatea, Galizia 1921.01.02 # [[Samantha Gilabert]] abeslaria (Alacant 1994) # [[Sarah Moon]] argazkilaria (Frantzia, 1941) # [[Sarina Esmailzadeh]] manifestari nerabe erahila (Iran 2006-2022) # [[Segoviako kartzela zaharra]] emakumeen kartzela (1946-1956) # [[Soledad Miranda]] aktorea, abeslaria (Sevilla 1943-Portugal 1970) # [[Sonia Montecino|Sonia Montecinco]] aimara ikertzaile, antropologoa, idazlea (Txile, 1954) # [[Sophia Delza]] dantzaria, idazlea (AEB, 1903-1996) # [[Stacey Kent]] abeslaria (AEB 1968) # [[Suzanne Corkin]] neurozientzialaria (AEB, 1937-2016) # [[Svetlana Mojsov]] biokimikaria (Jugoslavia 1947) # [[Tebello Nyokong]] Kimikaria (Hegoafrika, 1951) # [[Teresa Nieto]] dantzaria, koreografoa (Tanger 1953) # [[Thea Sharrock]] antzerki eta film zuzendaria (EB 1976) # [[Vainica Doble]] musika bikotea (1971-2000) # [[Van Buren ahizpak]] moto bidaiariak, AEB 1916 # [[Vera Peters]] onkologoa (Kanada, 1911-1993) # [[Vicky Lagos]] aktorea (Madril 1938) # [[Victoria Teijeiro]] aktorea, irakaslea (Coruña 1974) # [[Victorina Bridoux]] poeta eta eleberrigilea (Manchester, 1835-San Cruz Tenerifekoa, 1862) # [[Virginia Grütter]] poeta, aktorea (Costa Rica 1929-2000) # [[Yolanda Retter]] liburuzaina, idazlea (AEB 1948-2007) # [[Zeb-un-Nisa Begum]] printzesa poeta (Mogol Inperioa 1638-1702) # [[Zena Tooze]] biologo, ekologista (Kanada, 1955) # [[Zenana]] emakumeen etxe zatia (India XII. mendea) # [[Zoe Ducós]] aktorea, gidoilaria (Argentina 1928-Venezuela 2002) # [[Zulma Brandoni de Gasparini]] paleontologoa (Argentina, 1944) }} ==='''Berriak 2024''' ('''maiatza''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Ormatza Imatz]] '''SORTUA''' sexologoa (Bakio, 1967) # [[Aitziber González García]] '''SORTUA''' arkeologoa, ikertzailea (Gasteiz 1991) # [[Alaitz Arenzana]] ----'''SORTUA''' artista eta zinemagilea (Bilbo, 1976) # [[Amaia Barrena García]] ----'''SORTUA'''idazlea, poeta (Basauri, 1989) # [[Esti Ansotegi Guruziaga]] ----'''SORTUA''' psikologoa (Zornotza, 1976) # [[Itziar Sapsootham]] '''SORTUA''' geografoa eta ikertzailea (Eibar, 1986) # [[Lucia Arrube]] '''SORTUA'''erraketista (Iurreta, 1923 - Zornotza, 2012) # [[Margarita Unzalu Arana]] ----'''SORTUA''' idazlea (Durango, 1892-1973) # [[Rosa Hernández (artista)]] ----'''SORTUA''' eskultorea eta margolaria (Tenerife, 1955) # [[Sama Bilbao]] '''SORTUA''' ingeniari industriala eta irakaslea (Bilbo 1961) # [[Agnes Baden-Powell]] Nesken eskaut talde sortzailea (Ingalaterra 1858-1945) # [[Aim%C3%A9e Antoinette Camus]] botanikaria (Frantzia, 1879-1965) # [[Alejandra Rodríguez]] kazetaria, abokatua, 60 urteko Miss Buenos Aires 2024 (Argentina 1963) # [[Alice Recoque]] informatikaria (Aljeria 1929- Frantzia 2021) # [[Alicia Machado]] aktorea, Miss Unibertso 1996 (Venezuela 1976) # [[Alison Hargreaves]] alpinista (EB, 1962-K2, 1992) # [[Amalia Miranzo]] politikaria eta irakaslea (Cuenca, 1939-2014) # [[Amelia Vega]] abeslaria, enpresaburua, Miss Unibertso 2003 (Dominikar Errepublika 1984) # [[Ana de Mendoza de la Vega]] noblea (Valladolid 1554-Guadalajara 1633) # [[Ana García Carías]] abokatua, lehen dama (Honduras 1968) # [[Ana Sofía Henao]] modeloa, idazlea, ilustratzailea (Kolonbia, 1982) # [[Andrea Meza]] Miss Unibertso 2020 (Mexiko 1994) # [[Anita Conti]] ozeanografoa (Frantzia, 1899-1997) # [[Anna Cruz]] saskibalioi jokalaria (Bartzelona 1986) # [[Anna Montañana]] saskibaloi jokalari ohia, entrantzailea (Valentzia 1980) # [[Anna Pazos]] idazlea (Bartzelona 1991) # [[Anna Roig Serra]] fisikaria (Katalunia, 1962) # [[Anne Marie Braafheid]] Miss Unibertsoko 1. Finalista beltza (Surinam 1947) # [[Anne-Laure Folly]] zinema zuzendaria (Togo, 1954) # [[Annie Fratellini]] aktorea, pailazoa (Frantzia, 1932-1997) # [[Ánxela Loureiro]] poeta, idazlea eta abeslaria (Ferrol, 1956) # [[Barbara May Cameron]] argazkilaria, poeta, idazlea eta giza eskubideen aldeko ekintzailea (AEB, 1954 - 2002ko) # [[Barbara Sepúlveda|Barbara Sepulveda]] feminista abokatua (Santiago, 1985) # [[Beatriz Bernal]] Espainiako 1. emakume idazlea (Valladolid 1501/1504- 1562/1586) # [[Beatriz Domínguez-Gil]] medikua, nefrologoa (Coruña 1971) # [[Beatriz Sarlo]] idazlea (Argentina, 1942) # [[Begoña Etayo Ereña]] Euskal Herriko feminista (Bilbo, 1958) # [[Betty Molesworth]] botanikaria (Zeelanda Berria, 1913-2002) # [[Bolette Berg]] argazkilaria (Norvegia, 1872-1944) # [[Brook Lee]] modeloa, Miss Unibertso 1997 (AEB 1971) # [[Camila Kater]] film zuzendaria (Brasil 1990) # [[Carla Nieto]] aktorea (Girona 1983) # [[Carmen Díez de Rivera]] politikaria (Madril 1942-1999) # [[Carmen Villalobos]] aktorea (Kolonbia 1983) # [[Carolyn Steel]] arkitektoa, idazlea, ikertzailea eta unibertsitateko irakasle ingelesa (Londres ?) # [[Catalina de Mendoza y Sandoval]] noblea (Granada 1916-1686) # [[Catherine Peñán]] patinatzailea (Santiago, 1989) # [[Catriona Gray]] Miss Unibertso 2018 (Australia 1994) # [[Cecil Dorrian]] gerrako korrespontsala (AEB, 1882-1926) # [[Cg'ose Ntcox'o]] artista (Botswana, 1950-2013) # [[Chefa Alonso]] musikagilea (Coruña 1955) # [[Clara Roquet]] zinema zuzendaria eta gidoilaria (1988) # [[Clara Stauffer]] espioia, falangekoa (Madril 1904-984) # [[Concepción Dancausa]] politikaria, funtzionarioa (Burgos 1952) # [[Corina Smith]] abeslaria, aktorea (Venezuela 1991) # [[Cristina Ruiz Ortega]] exekutiboa (Espainia 1970) # [[Cynthia Elbaum]] fotokazetaria (AEB, 1966-1994) # [[Dana Randall]] informatikaria (AEB 1968) # [[Da'Vine Joy Randolph]] aktorea, kantaria (AEB 1986) # [[Demi-Leigh Nel-Peters]] enpresaburua, Miss Unibertso 2017 (Hegoafrika 1995) # [[Denise Ferreira da Silva]] filosofoa eta artista (Brasil, 1963) # [[Denise Quiñones]] aktorea, Mis Unibertso 2001 (Puerto Rico 1977) # [[Dominga Neculmán]] zeramikagilea (Walmapu, 1937-2022) # [[Dorothy Liddell]] arkeologoa (Erresuma Batua, 1890-1938) # [[Eden Golan]] abeslaria (Errusia/Israel 2003) # [[Ekaterina Zelenko]] hegazkinlari militarra (Errusia 1916-1941) # [[Elisa Aguilar]] saskibaloi jokalaria (Madril,1976) # [[Elisabeth Ohlson Wallin]] argazkilaria (Suedia 1961) # [[Eliza Ruhamah Scidmore]] idazlea, argazkilaria (AEB 1856-1928) # [[Elizabeth Gould Bell]] medikua eta sufragista (Erresumna Batua, 1862-1934) # [[Elizabeth McCombs]] 1. emakume parlamentaria (Zeelanda Berria 1873-1935) # [[Elsa Donaire Malagelada]] saskibaloi jokalaria (Girona, 1979) # [[Emily Stowe]] medikua (Kanada, 1831-1903) # [[Encarnación Alzona]] historilaria eta sufragista (Filipinak, 1895-2001) # [[Enriqueta_Sèculi]] pedagoga, kirolaria eta feminista (Bartzelona, 1897-1976) # [[Ericka Ñanco]] ekintzailea eta politikari maputxea nén (Walmapu, 1992) # [[Esther Hill]] arkitektoa (Kanada, 1895-1985) # [[Eugenie Clark]] iktiologoa (AEB, 1922-2015) # [[Evaluna Montaner]] aktorea, kantaria (Venezuela 1997) # [[Felisa Rincón de Gautier]] politikaria (Ameriketako Estatu Batuak, 1897-1994) # [[Fernanda García Lao]] idazlea (Argentin/ Espainia 1966) # [[Francisca Linconao]] lider maputxea (Walmapu, 1958) # [[Fuencisla Clemares]] exekutiboa (Madril 1974) # [[Gabriela Isler]] modeloa, Miss Unibertso 2013 (Venezuela 1988) # [[Gabriela Mandujano]] sufragista, politikaria (Txile 1902-1984) # [[Gidaritza]] neskato-eskaut taldeen mugimendua # [[Gloria Diaz]] modeloa, Miss Unibertso 1969 (Filipinak 1951) # [[Grettell Valdez]] aktorea (Mexiko 1976) # [[Gwendolyn Lizarraga]] ekintzailea, politikaria eta enpresa burua (Belize, 1901-1975) # [[Hanna Sheehy-Skeffington]] sufragista eta nazionalista (Irlanda, 1877-1946) # [[Harnaaz Sandhu]] Miss Unibertso 2021 (India 2000) # [[Harriet Chalmers Adams]] esploratzailea, argazkilaria (AEB 1875-Frantzia 1937) # [[He Zehui]] fisikari nuklearra (Txina, 1914-2011) # [[Herminia Aburto Colihueque|Herminia Aburto]] lider maputxea # [[Huda Akil]] neurozientzialaria (Siria-AEB, 1945) # [[Inma Rubiales]] idazlea (Badajoz 2002) # [[Inmaculada Rodríguez-Piñero]] politikaria (Madril 1958) # [[Iris Mittenaere]] modeloa, Miss Unibertso 2016 (Frantzia 1993) # [[Iris van Herpen]] moda diseinatzailea (Herbehereak 1984) # [[Isabel de Liaño]] idazlea (Valladolid XVI. Mendea-XVII. mendea) # [[Isabel dos Santos]] ekonomialaria, aberatsa (Errusia/Angola 1973) # [[Isabel Millé Giménez]] ikertzailea, liburuzaina, poeta (Almeria 1894- 1990) # [[Isabel Ov%C3%ADn Camps]] kimikaria, irakaslea (Sevilla, 1887-1972) # [[Ivette María Tato]] igerilaria (Bartzelona 1975) # [[Janet Rowley]] genetikaria (AEB, 1925-2013) # [[Jayne Atkinson]] aktorea (EB/AEB 1959) # [[Jennifer Hawkins]] modeloa, Miss Unibertso 2004 (Australia 1983) # [[Joanna Haigh]] fisikaria (Erresuma Batua, 1954) # [[Josefa Tito Recalde]] enpresaburua (Donostia, 1802-1858) # [[Josephine Cecilia Diebitsch Peary]] esploratzaile aitzindaria (AEB 1863-1955) # [[Júlia Bacardit]] idazlea (Bartzelona 1991) # [[Juliane Koepcke]] zoologoa (Peru-Alemania, 1954) # [[Juliette Gordon Low]] Espainian eta Kuban neska eskaut taldeen sortzailea (AEB 1860-1927) # [[Justine Pasek]] artista, 2. Miss Unibertso 2002 (SESB/Panama 1979) # [[Karina Riquelme Viveros]] abokatu maputxea (Walmapu, 1981) # [[Kate Sessions]] botanikaria (AEB, 1857-1940) # [[Kate Swift]] idazlea, editorea (AEB 1923-2011) # [[Katharine Blunt]] kimikaria, nutrizionista (AEB, 1876-1954) # [[Kathleen Cruise O'Brien]] sufragista eta irakaslea (Irlanda, 1886-1938) # [[Kimberley Tell]] aktorea, abeslaria (Lanzarote 1989) # [[Kimberly Dozier]] kazetaria, gerrako korrespontsala (AEB,1966) # [[Kimera (abeslaria)]] (Hego Korea 1954) # [[Kirsten Vangsness]] aktorea, gidoilaria (AEB 1971) # [[Laia Palau]] saskibaloi jokalaria (Bartzelona 1979) # [[Laura Aguilar]] argazkilaria (AEB, 1958-2018) # [[Laura Gil]] saskibaloi jokalaria (Murtzia 1992) # [[Lauren Groff]] idazlea (AEB 1962) # [[Lea Gabrielle]] kazetaria, diplomatiko ohia, hegazkinlaria (AEB,1975) # [[Lidia Lopujova]] dantzaria (Errusia, 1892-1981) # [[Liliana Ancalao]] poeta, irakasle maputxea (Walmapu, 1961) # [[Lisa Randall]] fisikaria (AEB 1962) # [[Liubov Sóbol]] apolitikaria, ekintzailea (Errusia 1987) # [[Lola Glaudini ]] aktorea (AEB 1971) # [[Louise Gavan Duffy]] sufragista eta nazionalista (Niza, 1884 - Dublin, 1969) # [[Luisa Mendoza y Mendoza]] noblea (1582-Nadril 1619) # [[Luna Pamies]] aktorea (Alacant, 2003) # [[Lydia Davis]] idazlea (AEB, 1947) # [[Małgorzata Szumowska]] film zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Polonia 1973) # [[María Abrisqueta de Zulueta]] Espainian eta Kuban neska-eskaut taldeen sortzailea (Donostia 1911-1992) # [[Maria Bellido]] heroia (Jaen 1755-1809) # [[María Catrileo|Maria Catrileo]] hizkuntzalari maputxea (Walmapu, 1944) # [[María de Mendoza y Fonseca]] noblea, arte-bildumagilea (Espainia 1516-1580) # [[María Dolores Dancausa]] bankaria, exekutiboa (Burgos 1959) # [[María Gómez de Sandoval y Torres de Navarra]] noblea (?- 19) # [[María José García Beato]] legelaria, bankaria, exekutiboa (Kordoba 1965) # [[Maria Koepcke]] ornitologoa (Alemania-Peru, 1924- 1971) # [[María La Ribot]] koreografoa (Madril 1962) # [[María Martinón Torres]] Medikua, antropologoa (Orense, 1974) # [[Maria Rúbies]] maistra eta politikaria (Leida, 1932-1983) # [[Maria Tereza Jorge P%C3%A1dua]] ekologoa (Brasil, 1943) # [[Marie Høeg]] sufragista eta argazkilaria (1866-1949) # [[Marie Pape-Carpantier]] pedagoga eta feminista frantziarra (Frantzia 1815 - 1878) # [[Marina Geli]] medikua, politikaria (Girona 1958) # [[Marta Alonso]] onkologo ikertzailea (Lodosa 1974) # [[Marta Fernández (saskibaloi-jokalaria)]] (Bartzelona,1981 19) # [[Marta Vergara]] sufragista, idazlea (Txile 1898- 1995) # [[Marta Xargay]] saskibaloi jokalaria (Girona 1990) # [[Martha Vasconcellos]] modeloa, Miss Unibertso 1968 (Brasil 1948) # [[Mary Lowndes]] artista eta sufragista (Dorset, 1856 - Londres, 1929) # [[Maud Bonneaud]] margolaria (Limoges, 1921-Madril, 1991) # [[Maya Moore]] saskibaloi jokalaria (AEB 1989) # [[Melba Roy Mouton]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1929-1990) # [[Mélodie Nakachian]] ume bahitua, psikologoa (AEB 1982) # [[Mencía de Mendoza]] noblea, arte-bildumagilea (Guadalajara 1508-Valentzia 1554) # [[Mercè Arànega]] aktorea (Agentina/Katalunia 1957) # [[Meri Te Tai Mangakāhia]] sufragista (Zeelanda Berria, 1868-1920) # [[Mónica López (aktorea)]] (Kanariak 1969) # [[Mpule Kwelagobe]] aktibista, Miss Unibertso 1999 (Bostwana 1979) # [[Nabila Espanioly]] aktibista, pedagogoa, feminista (Israel 1955) # [[Nandipha Mntambo]] eskultorea eta artista (Hegoafrika, 1982) # [[Nanna Aakjær|Nanna Aakjaer]] eskultorea eta sufragista (Danimarka, 1874-1962) # [[Natalia Torrente]] kirol kazetaria (Madril 1984) # [[Natividad Almeda-López|Natividad Almeda Lopez]] legelaria (Filipinak, 1892-1977) # [[Natividad Llanquileo]] Abokatua eta politikari maputxea (Walmapu, 1984) # [[Neri Oxman]] arkitektoa, diseinatzailea, irakaslea (Israel/AEB 1976) # [[Nettie Honeyball]] futbolaria (Londres 1871- Argentina XX. mendea)) # [[Oksana Fiodorova]] abeslaria, polizia, Miss Unibertso 2002 (Errusia 1977) # [[Olga Poblete]] irakaslea, gizarte buruzagia (Txile 1908-1999) # [[Olha Kobylianska]] idazlea (Ukraina 1863-Errumania 1942) # [[Olivia Culpo]] influencerra, Miss Unibertso 2012 (AEB 1992) # [[Oracene Price]] tenis entrenatzailea (AEB 1952) # [[Orna Grumberg]] informatikaria (Israel 1952) # [[Paget Brewster]] aktorea (AEB 1969) # [[Patricia Dauder]] artista (Bartzelona, 1973) # [[Patricia Goldman-Rakic]] neurologoa (AEB, 1937-2003) # [[Patricia Manterola]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1972) # [[Patsy Adam-Smith]] idazlea, historialaria (Australia 1924-2001) # [[Paula Painén Calfumán|Paula Paiñén Calfuman]] Kultura maputxearen ordezkaria (Walmapu, 1931) # [[Paulina Vega]] enpresaburua, Miss Unibertso 2014 (Kolonbia 1993) # [[Pia Wurtzbach]] enpresaburua, Miss Unibertso 2015 (Alemania/Filipinak 1989) # [[Pilar Belzunce de Carlos]] mezenasa (Filipinak, 1925-Donostia, 2015) # [[Pilar Martín Gila]] idazlea (Segovia 1962) # [[Queralt Casas]] sakibaloi jokalaria (Girona 1992) # [[Ramona Reyes]] emagin eta politikari maputxea (Txile, 1967) # [[R'Bonney Gabriel]] Miss Unibertso 2022 (AEB 1994) # [[Rebeca Jiménez]] abeslaria (Segovia 1975) # [[Rivka Oxman]] arkitekto, ikertzailea, irakaslea (Israel 1950) # [[Robyn Davidson]] idazlea (Australia 1950) # [[Rochelle Aytes]] aktorea, modeloa (AEB 1976) # [[Rosa Serra]] eskultorea (Vic, 1944) # [[Rosa Smith Eigenmann]] iktiologoa (AEB, 1858-1947) # [[Rose Kennedy|Rose Kenedy]] filantropoa (AEB, 1890-1995) # [[Rosita Ferrer]] Kopla kantaria eta egilea (Bartzelona,1935) # [[Safi Faye]] zinema zuzendaria (Senegal, 1934-2023) # [[Samara de Córdova]] aktore eta idazlea (Guatemala, 1923-2015) # [[Sasha Waltz ]] dantzaria, koreografoa (Alemania 1963) # [[Semiha Berksoy]] opera abeslaria (Turkia, 1910-2004) # [[Séverine Vidal]] idazlea (Frantzia, 1969) # [[Sheynnis Palacios]] kazetaria, Miss Unibertso 2023 (Nikaragua 2000) # [[Silvia Palumbo]] kantautorea (Argentina 1961) # [[Soledad Bacarreza]] psikologo eta kirol kazetaria (Santiago, 1969) # [[Sonsoles de Icaza]] aristokrata, Balentziagaren musa (Avila 1914- Madril 1996) # [[Valentina Pinelo]] moja idazlea (Sevilla XVI. Mendea-XVII. mendea) # [[Vanisha Mittal]] aberatsa, enpresaburua (India 1980) # [[Verónica Figueroa Huencho|Veronica Figueroa Huencho]] irakasle eta politikari maputxea (Santiago, 1974) # [[Virginia Cowles]] gerrako idazlea eta kazetaria (1910-1983) # [[Yehni Djidji|Yenni Djidji]] idazlea eta blogaria (Boli Kosta, 1988) # [[Yuri Kochiyama]] ekintzailea (AEB 1921-2014) # [[Zofia Stryjeńska]] margolaria (Krakovia 1891-Geneva 1976) # [[Zozibini Tunzi]] Miss Unibertso 2019 (Hegoafrika 1993) }} ==='''Berriak 2024''' ('''Apirila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Irati Cuadrado Noain]] ef--'''SORTUA''' iraupen eskalatzailea (Burlata, 2001) # [[Juana Cortés Amunarriz]] ----'''SORTUA''' idazlea (Hondarribia, 1966) # [[Nerea Intxausti Castiñeira]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Pasai Donibane, 2000) # [[Abigail eta Brittany Hensel]] maistrak, biki siamdar bizefalikoak (AEB 1990) # [[Adelaida Avagyan]] medikua, ikertzailea (Armenia-AEB, 1924-2000) # [[Adelina Jiménez Jiménez]] maistra ijitoa (1945) # [[Adriana Hoffmann]] biologoa (Txile 1940) # [[Agnès McLaren]] medikua, sufragista (EB 1837-Frantzia 1913) # [[Aida Fern%C3%A1ndez R%C3%ADos]] biologoa, ozeanografoa (Galizia, 1947-2015) # [[Akiko Kojima]] modeloa, Miss Unibertso 1959 (Japonia 1936) # [[Amelia Cuñat Monleon]] marrazkilaria, zeramikaria (Valentzia 1878-1946) # [[Amparo Muñoz]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso (Malaga 1954-2011) # [[Amparo Navarro Giner]] maistra (Valentzia, 1900-1986) # [[Ana Jaren]] ilustratzailea (Sevilla 1985) # [[Ane Campos]] futbolaria (Getaria, 1999) # [[Angela Marinescu]] poeta (Errumania 1941-2023) # [[Anna Callender Brackett]] filosofa eta feminista estatubatuarra (EEUUko Bostonen, 1836-1911) # [[Anna Güell Torne]] aktorea (Katalunia 1961) # [[Anna Kolbrún Árnadóttir|Anna Kolbrún]] maistra eta politikaria (1970-2023) # [[Anna Munro]] sufragista (EB 1881-1962) # [[Anna Turbau]] argazkilaria (Bartzelona 1949) # [[Anne Knight]] sufragista (BH 1786-1862) # [[Anne Marie Pohtamo]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso (Finlandia 1955) # [[Apasra Hongsakula]] modeloa, Miss Unibertso 1965 (Thailandia 1947) # [[Armi Kuusela]] filantropoa, 1. Miss Unibertso (Finlandia 1934) # [[Axelle Kabou]] idazlea (Kamerun, 1955) # [[Aya Nakamura]] abeslaria (Frantzia, 1995) # [[Barbara Blomberg]] dama, Karlos I.aren maitalea, Joan Austriakoaren ama (Alemania 1527-Kantabria 1597) # [[Barbara Canepa]] Italiako komikigilea (Genoa, 1969) # [[Barbara Foxley]] pedagogoa, sufragista (EB 1860-1958) # [[Bárbara Palacios]] idazlea, Miss Unibertso 1986 (Madril/Venezuela 1963) # [[Beatriz Iribarne Sánchez]] maistra eta ekintzailea (Almeria, 1942) # [[Begoña Muruaga Laca]] filologoa, euskara teknikaria (Bermeo 1953) # [[Bernadette Sanou Dao]] idazlea (Burkina Faso) # [[Berry Berenson]] argazkilaria, aktorea (AEB 19) # [[Bertha Gxowa]] politikaria eta ekintzailea (Hegoafrika, 1934-2010) # [[Betty Lou Raskin]] kimikaria (AEB, 1924-2010) # [[Bienvenida Sarmiento]] maistra (Argentina, 1804-1900) # [[Camille Paglia]] kritikari soziala, idazlea (AEB 1947) # [[Cándida Antonia Bueno Iso|Cándida Antonia Bueno]] maistra fusilatua (Zaragoza, 1912-1936) # [[Carme Giralt Roses]] hezitzailea (Bartzelona 1940-2022) # [[Carmen Delgado Vicente|Carmen Delgado]] Maistra eraila (Salamanca, 1899-1936) # [[Carmen Guillén Lorente]] historialaria, ikertzailea, irakaslea (Murtzia 1988) # [[Carmen Mola]] idazle taldea (Espainia, 2018) # [[Carol Morris]] modeloa, Miss Unibertso 1956 (AEB 1936) # [[Carroll Baker]] aktorea (AEB 1931) # [[Cecilia Bolocco]] aurkezlea, Miss Unibertso 1987 (Txile 1965) # [[Chantal van den Heuvel]] Belgikako idazlea # [[Christiane Martel]] aktorea, Miss Unibertso 1953 (Frantzia 1935) # [[Cirila Ubaldina García Díaz]] maistra eraila (Salamanca, 1893-1936) # [[Clara Ragaz]] maistra, feminista (Suitza, 1894-1957) # [[Clementia Taylor]] sufragista (EB 1810-1908) # [[Corinna Tsopei]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1964 (Grezia 1944) # [[Dayanara Torres]] idazle, abeslari, modeloa, Miss Unibertso 1993 (Puerto Rico 1974) # [[Deborah Carthy-Deu]] modeloa, enpresaburua, Miss 1985 (Puerto Rico 1966) # [[Debra Lafave]] maistra, estuproz kondenatua (AEB 1980) # [[Delia Zapata Olivella]] dantzaria, irakaslea (Kolonbia 1926-2001) # [[Denise Affonço]] idazlea (Kanbodia, 1944) # [[Dia Mirza]] modeloa, aktorea, ekoizlea (India 1981) # [[‎Djaili Amadou Amal]] idazlea (Kamerun, 1975) # [[Dorothea Pertz]] botanikaria (EB 1859-1939) # [[Duygu Asena]] idazlea (Turkia 1946-2006) # [[Edith Ayrton]] idazlea, sufragista (EB 1879-1945) # [[Edith Picton-Turbervill]] sufragista (EB 1872-1960) # [[Edith Rebecca Saunders]] genetista (EB 1865-1945) # [[Ela Gandhi]] politikaria (Hegoafrika, 1940) # [[Eleanor Coppola]] dokumentalgilea, idazlea (AEB, 1936-2024) # [[Elena Mendoza]] musikagilea (Sevilla 1973) # [[Elisabetta Gnone]] idazle eta kazetari italiarra (Genova, 1965) # [[Elizabeth Pease Nichol]] sufragista (EB 1807-1897) # [[Emmeline Pethick-Lawrence]] sufragista (EB 1867- 1954) # [[Estée Lauder]] kosmetika-enpresaburua (AEB 1906-2004) # [[Esther Afua Ocloo]] ekintzailea (Ghana 1919-2002) # [[Esther Pineda G]] idazlea, ikertzailea (Venezuela 1985) # [[Ethel Ayres Purdie]] sufragista (EB 1874-1923) # [[Ethel Lilian Voynich]] idazlea eta musikaria (Ballintemple, 1864 - New York, 1960) # [[Eulalia Guzmán Barrón|Eulalia Guzmán Barrón]] maistra eta arkeologa mexikarra (Mexiko, 1890 - 1985) # [[Eva Guillamon]] artista, dramagilea (Albacete 1978) # [[Fannie Flagg]] aktorea, idazlea (AEB 1944) # [[Fatou Keïta]] idazle (Boli Kosta, 1965) # [[Frances Ames]] neurologo, aktibista (Hegoafrika, 1920-2002) # [[Frances Power Cobbe]] sufragista, idazlea ekintzailea (BH 1822-1904) # [[Francisca de Asís Sanchis Ferrer]] 2.Errepublikako maistra (1896-1982) # [[Françoise Bettencourt Meyers]] munduko emakume aberatsena (Frantzia 1953) # [[Georgina Rizk]] modeloa, Miss Unibertso 1971 (Libano 1953 # [[Gladys Zender]] modeloa, Miss Unibertso 1957 (Peru 1939) # [[Guillenako 17 arrosak]] emakume fusilatuak (Sevilla, 1937) # [[Hannah Glasse]] idazlea (BH 1708-1770) # [[Hanni Wenzel]] eskiatzailea (Liechtenstein 1956) # [[Hema Malini]] aktorea, dantzaria (India 1948) # [[Hemley Boum ‎]] idazlea (Kamerun, 1973) # [[Herminia Gomez Serra]] sopranoa (Castelló 1891-Italia 1977) # [[Hillevi Rombin]] modeloa, Miss Unibertso 1955 (Suedia 1933- AEB 1996) # [[Holloway papar-orratza]] kartzelaratutako sufragisten saria # [[Ieda Maria Vargas]] modeloa, Miss Unibertso 1963 (Brasil 1944) # [[Irene Sáez]] politikaria, Miss Unibertso 1981 (Venezuela 1961) # [[Irina Belova]] atleta, heptatloilaria (Errusia 1968) # [[Iris Chang]] idazlea (AEB 1968-2004) # [[Itxaso Mardones]] kazetaria (Gasteiz 1979-2024) # [[Itzel Arcos]] komediantea (Mexiko, 1988) # [[Janelle Commissiong]] enpresaburua, politikaria, Miss Unibertso 1977 (Trinidad eta Tobago 1953) # [[Jeanneth Beltran]] etxeko langileen eskubideen sinboloa (Nikaragua 1984- Toledo 2014) # [[Jerrie Mock]] airez mundu-bira egindako 1. emakumea (AEB 1925-2014) # [[Joanne Harris]] idazlea (EB 1964) # [[Joênia Wapichana]] abokatu indigena (Brasil 1974) # [[Josette Abondio]] irakaslea eta idazlea (Boli Kosta, 1932) # [[Karen Dianne Baldwin]] gidoilaria, Miss Unibertso 1982 (Kanada 1963) # [[Kartini]] heroia (Ekialdeko Herbeherear Indiak 1879-1904) # [[Kate Campbell Hurd-Mead]] feminista, ginekologoa (Kanada-AEB, 1867-1941) # [[Katharine Murray Lyell]] botanikaria (EB 1817-1915) # [[Kay Beauchamp]] sufragista (EB 1899-1992) # [[Kerry Anne Wells]] tb aurkezlea, Miss Unibertso (Australia 1951) # [[Laia Abril]] artista, argazkilaria (Bartzelona 1986) # [[Laura Geraldine Lennox]] sufragista (Irlanda, 1883-1958) # [[Lee Israel]] idazlea, faltsifikatzailea (AEB 1939-2014) # [[Lettice Fisher]] sufragista (EB 1875-1956) # [[Liliana Năstase]] atleta, heptatloilaria (Errumania 1962) # [[Lina Cavalieri]] sopranoa (Italia, 1874-1944) # [[Linda Bement]] modeloa, Miss Unibertso 1960 (AEB 1941-2018) # [[Lis Vega]] abeslaria (Kuba 1977) # [[Livia Veloz]] maistra eta poeta (Santo Domingo, 1889-1980) # [[Lorraine Downes]] modelo dantzaria, Miss Unibertso 1983 (Zeelanda Berria 1964) # [[Louie Bennett]] sufragista (Irlanda 1870-1956) # [[Louise Aitken-Walker]] rally pilotua (Eskozia 1960) # [[Lucia Perotti]] maistra (Italia, 1586-1641) # [[Luigia Mandolini]] maistra eta sufragista (1866-1939) # [[Lupita Jones]] enpresaburu, Miss Unibertso 1991 (Mexiko 1967) # [[Luz Marina Zuluaga]] modeloa, Miss Unibertso 1958 (Kolonbia 1938-2015) # [[Luzdivina Megido]] 2. errepublikako maistra erbesteratua (Asturias, 1916-1984) # [[Mª Luz Montesinos Gutiérrez]] neurozientzialaria, ikertzailea (Sevilla 1969) # [[Madison Chock]] patinatzaile artistikoa (AEB 1992) # [[Magdalena de Ulloa]] noblea (Zamora 1525-Valladolid 1598) # [[Manola Brunet]] klimatologoa (Cariñena, 1955) # [[Mar Galceran]] Down sindromedun 1.diputatua Espainian (Valentzia 1977) # [[Mar Regueras]] aktorea, gimnasia erritmoko entrenatzailea (Bartzelona 1970) # [[Margaret Cousins]] sufragista (Irlanda 1878 -India 1954) # [[Margaret Gardiner]] kazetaria, modeloa, Miss Unibertso 1978 (Hegoafrika 1959) # [[Margareta Arvidsson]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1966 (Suedia 1947) # [[Margie Moran]] modeloa, Miss Unibertso (Filipinak 1973) # [[Margot Moles]] kirolaria (Bartzelona, 1910-Madril, 1987) # [[Mari Carmen Díez Navarro]] maistra (Alicante, 1949) # [[Maria Alharilla]] futbolaria, 1. amatasun baja (Jaen 1990) # [[María Arias Bernal]] maistra eta iraultzailea (Mexiko, 1884-1923) # [[Maria de la Encarnacion Rigada Ramon]] matematikaria (Cadiz 1863- Madril? 1930) # [[Maria Dolores Ocaña Madrid]] abokatua, 1. emakumea Letizia erreginaren idazkaritza pribatua zuzentzen (Madril 1973) # [[María Luisa Navarro Margati]] maistra, pedagogo eta psikologo errepublikar erbesteratua (Fantzia, 1890-Argentina, 1947) # [[María Xesús Lama]] filologoa, idazlea, saiakeragilea (Lugo 1964) # [[Marifé Arroyo]] maistra (Valentzia, 1946) # [[Marion Ross]] aktorea (AEB 1928) # [[Marisa Belaustegigoitia]] idazlea, ikertzailea eta feminista (Mexiko, 1969) # [[Marisa Berenson]] modeloa, aktorea (AEB 1947) # [[Marisol Malaret]] modeloa, Miss Unibertso 1970 (Puerto Rico 1949-2023) # [[Maritza Sayalero]] modeloa, Miss Unibertso 1979 (Venezuela 1961) # [[Marlene Schmidt]] aktore, ekoizle, modelo, Miss Unibertso 1961 (Alemania 1937) # [[Marta Segarra]] filologoa, ikertzailea (Bartzelona 1963) # [[Marthe Ekemeyong Moumié]] idazle eraila (Kamerun, 1931-2009) # [[Mary Anne Rawson]] abolizionista (BH 1801-1887) # [[Mary Bennett (pedagogoa)]] (EB 1913-2005) # [[Mary Corinna Putnam Jacobi]] mediku, idazle, sufragista (AEB, 1842-1906) # [[Mary Emilie Holmes]] geologoa, irakaslea (AEB, 1850-1906) # [[Mary Estlin]] aktibista (EB1820-1902) # [[Mary Horner Lyell]] geologoa (EB 1808-1873) # [[Mary Kay Letourneau]] maistra, estuproz kondenatua (AEB 1962-2020) # [[Mary MacSwiney]] ekintzaile independentista, emakume politikari errepublikar irlandarra eta feminista. (Londres, 1872 - Cork, 1942) # [[Matilde Escuder Vicente]]2. errepublikako maistra (Valentzia, 1913-Frantzia, 2006) # [[Mercedes Tella]] pedagogoa, idazlea (Coruña 1868-Leon 1934) # [[Michelle McLean]] modeloa, idazlea, Miss Unibertso 1992 (Namibia 1972) # [[Millicent Mackenzie]] sufragista (EB 1863-1942) # [[Miriam Stevenson]] modeloa, Miss Unibertso 1954 (AEB 1933) # [[Mona Grudt]] kazetaria, Miss Unibertso 1990 (Norvegia 1971) # [[Monique Ilboudo]] idazlea (Burkina Faso, 1959) # [[Montserrat Señaba]] maistra eta politikaria (Ekuatore Ginea, 1918-1980) # [[Morayma Ofir Carvajal]] maistra (Ekuador, 1915-1951) # [[Naomi Wolf]] idazlea, aktibista (AEB 1962) # [[Natalie Glebova]] idazlea, modeloa, Miss Unibertso 2005 (Errusia/Kanada 1981) # [[Nina Jacqmin]] Belgikako komikigilea (Brusela, 1989) # [[Noralma Vera]] ballet dantzaria eta maistra (Ekuador, 1936) # [[Norma Nolan]] modeloa, Miss Unibertso 1962 (Argentina 1938) # [[Novera Ahmed]] artista (Bangladesh, 1939) # [[Nuria Hosta Pascual]] aktorea (Katalunia, XX. mendea) # [[Nuria Nuñez Hierro]] musikagilea (Cádiz 1980) # [[Pascuala Campos de Michelena]] arkitektoa (Jaen/Galizia 1938) # [[Pauline Dy Phon]] idazlea eta botanikaria (Kanbodia, 1933) # [[Pauline Peyraud-Magnin]] futbolaria (Frantzia, 1992) # [[Paz Moreno Feliu]] antropologoa, ikertzailea (Coruña 1956) # [[Pilar Aymerich Puig]] argazkilaria (Bartzelona 1943) # [[Pilar Cuartero]] maistra (Zaragoza, 1906-1995) # [[Pilar Parcerisas]] arte-kritikaria, -historialaria (Bartzelona 1957) # [[Porntip Nakhirunkanok]] filantropoa, modeloa, Miss 1988 (Thailandia 1969) # [[Priscilla Bright McLaren]] sufragista (EB 1815-1906) # [[Purdah]] ohitura # [[Rafaela Rimbau]] aktorea (Espainia 1819-Valentzia 1896) # [[Rahel Varnhagen von Ense]] idazlea (Berlin, 1771-1832) # [[Rebeca Atencia]] primatologoa (Coruña 1977) # [[Rebecca Saunders]] musikagilea (EB 1967) # [[Regina Blandón|Regina Blandon]] aktorea (Mexiko, 1990) # [[Remei Sipi]] hezitzailea, idazlea eta editorea (Rebola - Ginea 1952) # [[Remigia Nazaroviene]] atleta (Turkmekistan/Lituania 1967) # [[Renate Mayntz]] soziologoa (Berlin 1929) # [[Rina Mor]] abokatua, Miss Unibertso 1976 (Israel 1956) # [[Rita Mae Brown]] idazlea, aktibista (AEB 1944) # [[Riyo Mori]] Miss Unibertso 2007 (Japonia 1986) # [[Rosa Garcia Alcon]] ekintzaile antifrankista (Madril 1957) # [[Rosa May Billinghurst]] sufragista (BH 1875-1953) # [[Rosalind Pitt-Rivers]] biokimikaria (Erresuma Batua, 1907-1990) # [[Rosana Alonso]] maistra eta politikaria (Santander, 1970) # [[Ruth Hubbard]] biokimikaria (Austria-AEB, 1924-2016) # [[Sabrina Calvo]] Frantziako idazlea (Marseilla, 1974) # [[Samanta Schweblin]] idazlea (Argentina 1978) # [[Sandra Pierrette Kanzie|Sandra Pierrete Kanzie]] idazlea (Burkina Faso) # [[Sarah Bouyain]] idazle eta zinema-zuzendaria (Reims, 1968) # [[Sarah Jane Baines]] sufragista (EB 1866-1951) # [[Sarah Winstedt]] medikua, zirujaua eta sufragista irlandarra (Sixmilebridge, 1886- Havant, 1972) # [[Shawn Weatherly]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso 1980 (AEB 1961) # [[Shazia Ilmi]] kazetaria, aktibista (India 1970) # [[Shirley Jackson]] idazlea (AEB 1916-1965) # [[Silvia Caballol]] psikologoa, idazlea (Bartzelona 1983) # [[Sofia Alaoui]] film zuzendaria (Maroko 1990) # [[Sonia Megias]] musikagilea, artista (Albacete 1982) # [[Sonja Sekula]] artista (Suitza 1918-1963) # [[Sophie Alour]] saxofoi-jotzailea (Bretainia, 1974) # [[Sunita Narain]] ekologista (India 1961) # [[Svetlana Buraga]] atleta (Bielorrusia 1965) # [[Sylvia Hitchcock]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1967 (AEB 1946-2015) # [[Tanella Boni]] idazlea (Boli Kosta, 1954) # [[Teresa Billington-Greig]] sufragista (BH 1877-1964) # [[Teté Caturla]] abeslari eta maestra (Kuba, 1937-2023) # [[Tina Thörner]] rally ingeniaria, kopilotoa (Suedia 1966) # [[Tina Weirather]] eskiatzailea (Liechtenstein 1989) # [[Touza ahizpak]] giza eskubideen aldeko aktibistak (Ourense, XX. mendea-XX. mendea) # [[Uemura Shōen]] margolaria (Japonia 1875-1949) ISA # [[Vennira Aadai Nirmala]] aktore, dantzaria (India 1948) # [[Vera Danchakoff]] anatomista, enbriologoa (Errusia, 1879-1950) # [[Victoria Lidiard]] sufragista (BH 1889-1992) # [[Violeta Denou]] ilustratzailea taldea (Katalunia 1977) # [[Wendy Fitzwilliam]] abokatua, Miss Unibertso 1998 ( Trinidad eta Tobago 1972) # [[Werewere Liking]] idazlea eta dantzaria (Kamarun, 1950) # [[Winifred Coombe Tennant]] sufragista, politikaria (EB 1874-1956) # [[Xaro Nomdedeu Moreno]] matematikaria (Castelló de la Plana, 1948) # [[Yvonne Ryding]] modeloa, Miss Unibertso 1984 (Suedia 1962) }} ==='''Berriak 2024''' ('''martxoa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainara Agerre Lako]] ---- '''SORTUA''' maskaradako kabana (Jutsi, 2001) # [[Ainhoa Azurmendi Etxegaray|Ainhoa Azumendi Etxegaray]] ---- '''SORTUA''' Kirolari ohia, unibertsitateko irakasle eta ikertzailea (Hernani, 1978) # [[Alba Matilla]] ---- '''SORTUA''' artista (Avilés, 1998) # [[Amany Al-Ali]] ---- '''SORTUA''' karikaturagilea (Siria, 1984) # [[Arrate Gisasola]] ef-- '''SORTUA''' kirolaria, bertsolaria (Soraluze, 1979) # [[Catalina Bustamante]] ---- '''SORTUA''' konkistatzailea (Espainia, XV. mendea, Espainia Berria, XVI. mendea) # [[Esther Galarza]] ef-- '''SORTUA''' margoalaria (Eibar, 1956) # [[Felisa Basauri Larrañaga]] -- ef '''SORTUA''' baserritarra, esne-saltzailea (Elgeta, 1928-2018) # [[Josefa Cruz de Gassier]] efef '''SORTUA''' sopranoa (Bilbo, 1821 + Madril, 1870) # [[Josefina Guerendiain Caro|Josefina Guerendain]] efef '''SORTUA''' frankismoaren biktima(Iruñea, 1918-2011) # [[Julia Bea Soto]] efef '''SORTUA''' ekintzaile komunista frankismoaren biktima(Sesma, 1912-Iruñea, 1989) # [[Kontxi Barturen Uriarte]] ---- '''SORTUA''' nekazaria (Bakio 1922) # [[Laida Martinez Navarro]] ---- '''SORTUA''' idazlea (Bilbo, 1965) # [[Lourdes Fernández Fernández]] ---- '''SORTUA''' arte kudeatzailea (Donostia, 1961) # [[Mª Carmen Húder Carlosena|Maria Carmen Húder Carlosena]] ---- '''SORTUA''' ekintzailea frankismoaren biktima (Iruñea, 1897-1987) # [[Maite Guevara]] ef-- '''SORTUA''' aktorea, klow (Gasteiz, 1981) # [[Margarita Araneta Urrutia]] ---- '''SORTUA''' ekintzailea, komunista (Hondarribia 1909-2001) # [[Maria de las Mercedes Isasi]] efef '''SORTUA''' moja (Iurreta, 1900-Berriz,1973) # [[María Dolores Aldama Alfonso]] efef '''SORTUA''' esklabuen-jabea (Kuba, XIX. mendea) # [[Maritxu Muñoz Ugartemendia]] ----'''SORTUA''' ekintzailea, saltzailea (Hondarribia 1914-1997) # [[Maritxu Roteta]] ef-- '''SORTUA''' sopranoa eta abesbatza zuzendaria (Alkiza, 1948) # [[Matilde Orbegozo]] efef '''SORTUA''' poeta (Bilbo, 1837-1891) # [[Matilde Urdangarin Palacio]] ---- '''SORTUA''' margolaria (Zaragoza, 1939) # [[Milagros Txurruka]] ef-- '''SORTUA''' dantzaria (Mallabia 1927) # [[Nemesia Baztan Turrau]] ---- '''SORTUA''' Ekintzailea, frankismoaren biktima (Nafarroa # [[Rachita Taneja]] ---- '''SORTUA''' karikaturagilea (India, ?) # [[Ramona Zapatero Zapatel]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea frankismoaren biktima(Nafarroa, 1898--? # [[Sonia Rueda]] ---- '''SORTUA''' artista (Bilbo, 1964) # [[Tere Guenetxea]] ef-- '''SORTUA''' artista (Soraluze, 1953) # [[Adriana Amado Suárez]] irakasle, ikertzailea (Buenos Aires, 1966) # [[Alba Lago]] aurkezlea, idazlea (Galizia, 1985) # [[Alicia Gimenez Bartlett]] idazlea ( Albacete 1951) # [[Almudena Carracedo]] dokumentalgilea (Madril 1972) # [[Amaia Peña]] futbolaria (Getxo 1998) # [[Amparo Sard]] artista (Mallorca 1973) # [[Amy Bull]] maistra eta sufragista (Erresuma Batua, 1877-1953) # [[Ana Arzoumanian]] abokatu, idazle eta poeta (Argentina, 1962) # [[Ana Barbara]] abeslaria (Mexiko 1971) # [[Ana Flecha Marco]] itzultzaile, idazlea (Leon, 1986) # [[Ana Romani]] poeta, kazetari kulturala (Coruña 1962) # [[Andrea Dworkin]] idazlea, feminista erradikala (AEB 1946-2005) # [[Angelina Pollak]] antropologoa (Austria/Venezuela 1932-2016) # [[Anna Alma-Tadema]] artista, sufragista (Londres 1867-1943) # [[Anna Fiske|Anna Fisc]] ilustratzailea, idazlea (Norvegia, 1964) # [[Anna Starobinets]] idazlea (Errusia 1978) # [[Anne Isabella Noel Byron]] matematikaria, aktibista (EB 1792-1860) # [[Antonia Jiménez|Antonia Jimenez]] gitarra jolea (Puerto de Santa Maria, 1972) # [[Arancha de Benito]] tb aurkezlea (Madril 1969) # [[Arancha del Sol]] modeloa, aktorea, tb aurkezlea (Asturias 1972) # [[Asja Lācis]] antzerkilaria (Estonia, 1891-179) # [[Assumpcio Estivill]] liburuzaina, irakaslea (Tarragona 1949) # [[Assumpta Montella]] historialaria, idazlea (Bartzelona 1958) # [[Aurélie Neyret]] Frantziako komikigilea (Lyon, 1983) # [[Aurora Alonso de Rocha]] idazlea, irakaslea eta ikertzailea (Buenos Aires, 1937-2021) # [[Barbara Ayrton-Gould]] sufragista (EB 1886-1950) # [[Beatriz Ariño]] kazetaria (Huesca 1963) # [[Begoña Alfaro García]] politikaria (Bartzelona/Nafarroa 1982) # [[Begoña Caamaño]] idazlea (Galizia 1964-2014) # [[Bel%C3%A9n Garijo]] Almansako medikua (Albacete 1960) # [[Belen Feliu]] idazlea (Galizia 1961-1997) # [[Belen Toimil]] atleta (Coruña 1994) # [[Bessie Blount Griffin]] fisioterapeuta, asmatzailea (AEB, 1914-2019) # [[Blanca de la Torre]] arte-komisarioa (Leon 1977) # [[Blanca Manchon]] estropadalaria (Sevilla 1987) # [[Carmen Ramos Vellon]] atleta (Valentzia 1998) # [[Carmen Ruiz]] aktorea (Madril 1974) # [[Carolina de Cepeda]] sopranoa (Coruña 1847-Madril 1910) # [[Carolina Robles]] atleta (Sevilla 1991) # [[Caroline Polachek]] kantaria (AEB 1985) # [[Cassandra Ciangherotti]] aktorea (Mexiko 1987) # [[Catherine Cesarsky]] astronomoa (Frantzia-Venezuela, 1943) # [[Cecile McLorin Salvant]] jazz abeslaria (AEB 1989) # [[Charlotte Marsh]] sufragista (Britainia, # [[Chloé Cruchaudet]] Frantziako komikigilea (Lyon, 1976) # [[Chuny Anzorreguy]] idazlea (Buenos Aires, XX.mendea) # [[Claudia Mori]] aktore, abeslari (Italia 1944) # [[Concepcion Cascajosa]] ikertzailea, irakaslea (Bartzelona 1979) # [[Concepcion Garcia Lorca]] errepublikar erbesteratua (Granada 1903-1962) # [[Concha Hernandez ]] kultur kudeatzailea (Avila 1958) # [[Danna Paola]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1995) # [[Deborah Charlesworth]] biologoa (Erresuma Batua, 1943) # [[Dolores Sanchez Palomino]] filologoa (Kantabria 1961) # [[Doreen Allen]] sufragista (EB 1879-1663) # [[Dorothy Height]] aktibista (AEB 1912-2010) # [[Eagle Woman]] lakota indigena liderra (AEB 1820-1888) # [[Elena Caffarena]] legelaria (Txile 1903-2003) # [[Elena Guerra]] erlijiosoa, beatoa (Italia 1835-1914) # [[Eli Bartra]] filosofia (Mexiko, 1947) # [[Elisabeth Plainacher]] sorgintzat hartua (Austria, 1513-1583) # [[Elizabeth Inglis]] aktorea (BH 1913- AEB 2007) # [[Elizabeth Jagger]] modeloa, aktorea (AEB/EB 1984) # [[Ellen Hutchins]] botanikaria (Irlanda, 1785-1815) # [[Elnako amaetxea]] Elisabeth Eidenbenz erizain suitzarrak Frantzian sortutako erakundea (1939-1944) # [[Emilia Currás]] kimikaria, dokumentalista (Madril 1927-2020) # [[Ende (argitzailea)]] (X.mendea, Leon) # [[Ester Bonet]] hizkuntzalaria (Bartzelona 1950) # [[Esther Acebo]] aktorea (Madril 1983) # [[Esther Corral Diaz]] filologoa (Lugo 1961) # [[Esther Jaen]] kazetaria (Bartzelona 1968) # [[Esther Pak]] medikua (Hego Korea, 1877-1910) # [[Esther Palomera]] kazetaria (Madril 1968) # [[Esther Peña Camarero]] soziologoa, politikaria (Burgos 1980) # [[Esther Vaquero]] kazetaria (Salamanca 1982) # [[Estibaliz Espinosa]] idazlea (Coruña 1974) # [[Estrella Abecassis de Laredo]] fisikaria (Venezuela, 1940) # [[Eugenia Osterberger]] musikagilea, piano-jolea (Coruña 1852-Niza 1932 19) # [[Fabrizia Pons]] auto-pilotua, kopilotua (Italia 1955) # [[Fatima Anllo Vento]] kultura ikertzailea (Madril 1958) # [[Fatima Meer]] idazlea eta apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, 1928-2010) # [[Faye Webster]] abeslaria (AEB 1997) # [[Florence Haig]] sufragista (Erresuma Batua, 1856-1952) # [[Florence Mkhize]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika 1932-1999) # [[Frances Parker]] sufragista (Erresuma Batua, 1875-1924) # [[Francine Galvez]] kazetaria (Kamerun 1966) # [[Frieda Hughes]] poeta eta margolaria (Londres, 1960) # [[Ghislaine Maxwell]] sexu-trafikatzailea (Frantzia 1961) # [[Greta Lee]] aktorea (AEB 1983) # [[Habiba Gribi]] kirolaria (Tunisia, 1984) # [[Hafsa bint al-Hayy al-Rakuniyya]] Al-Andaluseko poeta (Granada 1135-1191) # [[Harmonia Rosales]] artista afrokubarra (Chicago, 1984) # [[Helen Joseph]] aktorea, edertasunaren erregina (Plymouth, 1942) # [[Helen Tolson]] sufragista (Britania, 1888-1955) # [[Helene Legrais]] historialaria, idazlea (Frantzia 1961) # [[Henar Alvarez]] kazetaria, umorista (Madril 1984) # [[Hengameh Ghaziani]] aktorea (Iran, 1970) # [[Hilda Cid]] zientzialaria (Txile, 1933) # [[Imma Prieto]] arte-komisarioa (Bartzelona 1975) # [[Imogen Holst]] konpositorea (EB 1907-1984) # [[Inger Christensen]] poeta (Danimarca 1935-2009) # [[Isabel Mijares]] enologoa (Badajoz 1942-Madril 2024) # [[Isabel Rodríguez (Mexikoko konkista)]] erizain militarra (Espainia, 1480-?) # [[Jaël Bestué]] atleta (Bartzelona 2000) # [[Jagmati Sangwan]] kirolaria, aktibista, politikaria (India 1960) # [[Jane Joseph]] musikagilea (Londres 1894-1929) # [[Jerry Hall]] modeloa, aktorea (AEB 1956) # [[Jessica Cediel]] kazetaria, modeloa (Kolonbia 1982) # [[Josephine St. Pierre Ruffin]] Sufragista (1842-1924) # [[Jul' Maroh]] komikigile frantsesa (Lens, 1985) # [[Julia Navalnaia]] ekonomialaria, politikaria (Errusia 1976) # [[Kathleen Ferrier]] kontraltoa (EB 1912-1953) # [[Kathleen March]] itzultzailea (AEB 1949) # [[Kawtar Boulaid]] atleta (Maroko 1989) # [[Kim Gordon]] rock musikaria, idazlea (AEB 1953) # [[Kitty O'Neil]] zinemako espezialista (AEB 1946-2018) # [[La Tortajada]] dantzari eta abeslaria (Granada, 1877-1957) # [[Lætitia Sadier]] abeslaria (Frantzia, 1968) # [[Laura Ainsworth]] sufragista (EB 1885-1958) # [[Laura Baena]] influencerra, ekintzailea (Malaga 1981) # [[Laura Garcia Lorca]] museo zuzendaria (AEB 1953) # [[Laura Vilagra]] politikaria (Bartzelona 1976) # [[Leelah Alcorn]] gazte trans suizidatua (AEB 1997-2014) # [[Leila Arab]] musikaria (Irain jatorriko britainiarra, 1971) # [[Lillian Ngoyi]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika 1911-1980) # [[Lina Sandell]] poeta, gospel ereserkigilea (Suedia 1832-1903) # [[Lisa Mandel]] komikigile frantsesa (Marseilla, 1977) # [[Loles Vives]] atleta (Bartzelona 1957) # [[Lorena Peña]] politikaria, gerrillari ohia (Salvador 1955) # [[Louisa Atkinson]] botanikari, ilustratzaile, idazle (Australia, 1834-1872) # [[Louise Pearce]] patologoa (AEB, 1885-1959) # [[Lourdes Muñoz]] ingeniaria, politikaria (Bartzelona 1969) # [[Lucia Koch]] argazkilaria, artista garaikidea (Brasil, 1966) # [[Luisa Villalta Gomez]] idazlea (Coruña 1957) # [[Mabel Balfour]] sindikalista eta apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, XX. mendea) # [[Manuela Igartua Olaechea]] farmazian doktorea (Irura, 1970) # [[Mar%C3%ADa Luisa L%C3%B3pez Fern%C3%A1ndez]] botanikaria (Madrid 1940) # [[Marcela Iacub]] abokatua, idazlea eta ikertzaile feminista (Buenos Aires, 1964) # [[Margaret Aldersley]] sufragista, feminista (1851-1940) # [[Margarita Borja]] poeta, dramagilea (Alacant 1942) # [[Margarita Ledo Andion]] idazlea, zinemagilea (Lugo 1951) # [[Mari Pau Dominguez]] kazetaria, idazlea ( Bartzelona 1963) # [[Maria Amelia Braganzakoa]] Brasilgo printzesa (Paris 1831-Madeira 1853) # [[Maria Antonia Massanet Mayol]] poeta (Mallorca 1980) # [[Maria Antonia Sanchez Escalona]] artista (Madril 1941) # [[María Belén Morales]] eskultorea eta margolaria (Tenerife, 1928-2016) # [[Maria Castellano Arroyo]] medikua (Jaen 1948) # [[María de la Candelaria]] Tzeltalko Matxinadaren buruzagia (Mexiko, 1698-1716) # [[Maria de Nati]] aktorea (Madril 1997) # [[Maria Denis]] aktorea (Argentina 1916- Italia 2004) # [[Maria Elvira Pombo Holguin]] diplomazialaria (Kolonbia 1960) # [[Maria Eugenia Rito]] vedettea (Argentina 1975) # [[María Fernanda Campa Uranga]] geologoa, aktibista (Mexiko, 1940-2019) # [[María Gainza]] idazlea (Buenos Aires, 1975) # [[Maria Jose Saez Carrasco]] kazetaria (Madril 1965) # [[Maria Lionza]] jainkosa (Venezuela 1802) # [[Maria Lopez Sandez]] filologoa, idazlea (Lugo 1973) # [[Maria Luisa Prada Sarasua]] idazlea (Asturias XX. mendea) # [[Maria Marchant]] hezitzailea, politikaria (Txile 1904-1990) # [[Maria Nikolaevna O’Rourke]] presoa, hilketa eragilea (Errusia 1877-Argentina 1949) # [[Maria Nikolaievna Romanova (1899-1918)]] Dukesa Handia (Errusiar Inperioa) # [[Maria Rosa Fugazot]] aktorea (Argentina 1942) # [[Maria Rosa Yorio]] rock kantautorea (Argentina 1954) # [[Maria Thereza Alves]] artista (Brasil, 1961) # [[Maria Vicente]] atleta (Bartzelona 2001) # [[Mariam Hernandez]] aktorea (Fuerteventura 1981) # [[Mariam Shahriar]] film zuzendaria (Iran XX. mendea) # [[Marta Aledo]] aktorea (Madril 1978) # [[Marta Galimany]] atleta (Tarragona 1985) # [[Mary Ann Aldham]] sufragista (Erresuma Batua, 1858-1940) # [[Mary Carson Breckinridge]] erizaina, emagina (AEB, 1881-1965) # [[Mary Gawthorpe]] sufragista (Erresuma Batua, 1881-1973) # [[Mary Sophia Allen]] sufragista, policia (Britainia, 1878-1964) # [[Maya Erskine]] aktorea (AEB 1987) # [[Maya Mihindou]] Gabongo ilustratzaile, argazkilari eta kazetaria (Libreville, 1984) # [[Michela Belmonte]] aktorea (Italia 1925- Alacant 1978) # [[Michele Mouton]] rally pilotua (Frantzia 1951) # [[Milena Busquets]] idazlea eta kazetaria (Bartzelona, 1972) # [[Miri Perez-Cabrero]] aktorea, sukaldaria ( Bartzelna 1993) # [[Mischa Bredewold ]] txirrindularia (Herbehereak 2000) # [[Mónica Mayer]] artista eta arte krikikaria (Mexiko, 1954) # [[Montserrat del Amo]] idazlea (Madril 1927-2015) # [[Nancy Astor]] lehen emakumea parlamentu britainiarrean (1879-1964) # [[Natalia Rodriguez (aktorea)]] (Madril 1992) # [[Natascha Kampusch]] ume bahitua (Austria 1998) # [[Nazhūn bint al-Qalā'iyya]] poeta (Al-andalus XII. mendea) # [[Nelly Kaplan]] idazlea (Buenos Aires, 1931-Suitza, 2020) # [[Neus Aguado]] poeta, kazetaria, literatura kritikaria (Argentina, 1955) # [[Nicolasa Montt de Marambio]] poeta (Txile 1857-1924) # [[Nuria Amat]] idazlea ( Bartzelona 1950) # [[Nuria Montserrat Pulido]] bioingeniaria (Bartzelona 1978) # [[Oda Krohg]] margolaria (Norvegia 1860-1935) # [[Paola Cortellesi]] aktorea (Italia 1973) # [[Paola Rojas]] kazetaria (Mexiko 1976) # [[Paz Márquez Benítez]] idazlea (Filipinak, # [[Petra Delicado]] literatura pertsonaia, inspektorea # [[Phyllis Smith]] aktorea (AEB 1952) # [[Pilar Carbonero Zalduegi]] ikertzailea (Marokoko protektoratua, 1942) # [[Pilar de Francisco]] kazetaria, umorista (Madril XX. mendea) # [[Qiu Zhu]] margolaria (Ming dinastiako txinatarra) # [[Rachel Reeves]] politikaria (EB 1979) # [[Rahima Moosa|Rahina Moosa]] apartheidaren aurkako politikaria (Hegoafrika, 1922-1993) # [[Raisa Smetanina]] iraupen-eskiatzailea (Errusia 1952) # [[Rekha]] aktorea (India 1954) # [[Rocio Madrid]] aktore, tb aurkezlea (Malaga 1978) # [[Rocio San Miguel]] abokatua, aktibista desagertua (Venezuela 1966) # [[Rocio Santa Cruz]] kultur kudeatzailea (Coruña 1967) # [[Rocio Vieitez Ferro]] itzultzailea (Pontevedra 1975) # [[Rosalind Eleazar]] aktorea (EB 1982) # [[Rosalind Fox Solomon]] argazkilaria (AEB 1930) # [[Rosalinda Celentano]] aktorea (Italia 1968) # [[Rosario Valcárcel]] poeta, eleberrigilea (Kananaria Handiko las Palmas, 1949) # [[Rose Frisch]] zientzialari aitzindaria ( AEB 1918-201519) # [[Rozenn Milin]] kazetaria (Frantzia, 1960) # [[Sabina Puertolas]] sopranoa (Zaragoza 1973) # [[Sahraa Karimi]] dokumentalgilea (Iran/Afganistan 1983) # [[Sandra Golpe]] kazetaria (Cádiz 1974) # [[Saridjah Niung]] musikaria, artista (Indonesia 1908-1993) # [[Selina Cooper]] sufragista (Britainia # [[Shobhaa De]] idazlea (India 1948) # [[Shygirl]] DJ (EB 1992) # [[Silvia Orriols]] politikaria (Girona 1984) # [[Simona Izzo]] film zuzendaria (Italia 1953) # [[Sira Rego]] politikaria (Vañentzia 1973) # [[Sophia Williams-De Bruyn|Sophia Williams de Bruyn]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, 1938) # [[Susana Gomez Castaño]] musikaria, ekintzailea (Kolonbia 1984) # [[Sushmita Sen]] aktorea, Miss Unibertso (India 1975) # [[Susie Porter]] aktorea (Australia 1971) # [[Suzanne Lacy]] artista (AEB, 1945) # [[Teresa Rivero]] 1. Emakume-presidente futbolean (Cádiz 1935) # [[Teresa Shaw]] Idazle, itzultzaile (Uruguai-Bartzelona, 1951) # [[Theresa Garnett]] ekintzaile sufragista (Erresuna Batua, 1888-1966) # [[Valentine Penrose]] idazle eta margolaria (Frantzia, 1898-1978) # [[Vicenta Fernandez-Montesinos]] idazlea (Granada 1930-Madril 2023) # [[Vicky Luengo]] aktorea (Mallorca 1990) # [[Victoria Lomasko]] marrazkilaria (Errusia, 1978) # [[Vidya Balan]] aktorea, abeslaria (India 1979) # [[Violet Aitken]] sufragista (Erresuma Batua, 1886-1987) # [[Virginia Giuffre]] sexu-biktima (AEB/Australia 1983) # [[Virginie Ancelot]] idazlea eta pintorea (Dijon, 1792-Paris, 1875) # [[Wilma Labate]] film zuzendaria, gidoilaria (Italia 1949) # [[Zheng Qinwen]] tenislaria (Txina 2002) }} ==='''Berriak 2024''' ('''otsaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Casilda Ampuero]] '''SORTUA''' Fronte eta Ospitaleen zuzendaria (San Vicente de la Barquera, 1906-1978) # [[Conchita Bustinduy]] '''SORTUA''' erraketista (Berriatua, 1927) # [[Mercedes Herrán]] '''SORTUA''' haur saltzailea (?-Bilbo, 2002) # [[Aurora Gómez Urrutia]] '''SORTUA''' ekintzaile errepublikarra (Obanos, 1914-Iruñea, 1975) # [[Adela Tarifa Fernández]] historialaria, ikertzailea (Granada 1949) # [[Africa Fanlo]] ilustratzailea (Bartzelona, 1972) # [[Agnes Arber]] botanikaria (Erresuma Batua, 1879-1960) # [[Ai Yazawa]] mangaka japoniarra (Osaka, 1967) # [[Alice Henry]] sufrafista (Australia, 1857-1943) # [[Alicia Dickenstein]] matematikaria (Argentina, 1955) # [[Aliya Moldagulova]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1925-1944) # [[Amanda Marsalis]] argazkilaria, film zuzendaria (AEB, XX. mendea) # [[Ana Bustelo]] editorea eta itzultzailea (Paris, 1964) # [[Ana de la Cueva]] ekonomialaria (Madril 1966) # [[Ana María Bejarano Escanilla]] itzultzailea (Salamanca, 1959) # [[Ana María Campos]] heroia ( Venezuela 1796-1828) # [[Ana Miralles|Ana Mirelles]] komikigilea eta ilustratzailea (Madril, 1959) # [[Ana Requena]] kazetaria, blogaria (Madril 1984) # [[Anabel Flores Salazar]] kazetaria (Mexiko 1984-2016) # [[Andrea Motis]] musikagilea, tronpeta jolea, jazz kantaria (Bartzelona 1995) # [[Angeles Mastretta]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1949) # [[Ann Chapman]] limnologoa (Zeelanda Berria, 1937-2009) # [[Anna Cardús Flaqué]] saskibaloi arbitroa (Bartzelona 1970) # [[Anna Casanovas|Anna Casanova]] idazlea (Bartzelona, 1975) # [[Anna Petronella van Heerden]] ginekologoa, sufragista (Hegoafrika 1887- 1975) # [[Anne Teuf]] ilustratzaile eta komikigile frantsesa (Aspach-le-Haut, 1964) # [[Annie MacDonald Langstaff]] legelaria, (Kanada, # [[Antoinette Blackwell]] idazlea eta gizarte ekintzailea (AEB, 1825-1921) # [[Arantxa Aguirre Carballeira]] dokumentalgilea, gidoilaria (Madril 1958) # [[Arca (abeslaria)]] (Venezuela/Bartzelona 1989) # [[Arcelia Ramirez]] aktorea (Mexiko 1967) # [[Arja Kajermo|Arja Kajerno]] komikigilea (1949) # [[Arlene Harris]] aktorea (Kanada 1896-AEB 1976) # [[Arlene Harris]] enpresaburua, asmatzailea (AEB 1948) # [[Åsa Grennvall|Assa Grennavall]] komikilaria (Suedia, 1973) # [[Barbara Morgenstern]] elektronika-abeslaria, ekoizlea (Alemania 1946) # [[Barbara Saavedra]] biologoa (Txile 1967) # [[Begoña Lolo]] musikologoa (Madril 1958) # [[Begoña San Jose ]] sindikalista (Segovia 1949) # [[Begoña Torres]] kultur kudeatzailea (Madril XX. mendea) # [[Belen Atienza Azcona]] film ekoizlea (Madril 1970) # [[Bella Guerin]] sufragista eta ekintzaile (Australia, 1858-1923) # [[Bibi Bourelly]] egile abeslaria (Berlin/AEB 1994) # [[Blanche Feillet-Hennebutte]] margolaria eta litografoa (1815-1886) # [[Bodil Schmidt-Nielsen]] fisiologoa (Danimarka-AEB, 1918-2015) # [[Bríet Bjarnhéðinsdóttir]] politikaria (Islandia, 1856-1940) # [[Carlota Guerrero]] argazkilaria, zinemagilea (Bartzelona 1989) # [[Carmen Armendariz]] ekoizlea (Mexiko 1946) # [[Carolina_Caycedo]] diziplina anitzeko artista (London, 1978) # [[Catherine Helen Spence]] idazlea, kazetaria, sufragista (Australia, 1829-1910) # [[Chus Tudelilla]] arte-kudeatzailea (Logroño 1961) # [[Claire Tomalin]] kazetaria, biografoa (Londres 1933) # [[Clara Giveen]] sufragista (Irlanda, 1887-1967) # [[Clara Segura]] aktorea (Bartzelona 1974) # [[Claudia Malagelada]] aktorea, dantzaria (Bartzelona 2007) # [[Cristina Gutiérrez (pilotua)]] (Burgos 1991) # [[Cristina Huete (ekoizlea)]] (Brasil/Espainia XX. mendea) # [[Diana Athill]] editore, idazle, nobelagile (Londres, 1917-2019) # [[Doaa el-Adl]] karikaturegilea (Egipto, 1979) # [[Dolores Hayden]] arkitektoa, historialaria, poeta (AEB, 1945) # [[Dorothe Engelbretsdotter]] poeta (Norvegia, 1634-1716) # [[Draga Ljo%C4%8Di%C4%87]] medikua, feminista (Serbia, 1855-1926) # [[Edwidge Danticat]] idazlea (Haiti/AEB 1969) # [[Eileen Mary Casey]] sufragista (Australia 1881- 1972) # [[Elin Wallin|Elin Walin]] artista (Suedia, 1884-1969) # [[Eliza Ritchie|Eliza Ritche]] sufragista eta filosofoa (Kanada, 1856-1933) # [[Elizabeth Avery Meriwether]] idazle, sufragista (AEB, 1824-1916-) # [[Ellen Allien]] DJ (Alemania 1968) # [[Ellen Ternan]] aktorea (EB 191839-1914) # [[Elvira Sastre]] poeta, itzultzailea (Segovia 1992) # [[Emma Miller]] sufragista (EB 1839-Australia 1927) # [[Esperanza Mendoza Holgado]] saskibaloi arbitroa (Caceres 1983) # [[Ethel Sargant]] botanikaria (Erresuma Batua, 1863-1918) # [[Eva Valiño]] soinu teknikaria (Bartzelona 1969) # [[Fanny Brice]] aktorea ( AEB 1891-1951) # [[Fatimah Tuggar ]] artista (Nigeria 1967) # [[Flora de Pablo]] medikua, ikertzailea (Salamanca, 1952) # [[Florence Lawrence]] aktorea, asmatzailea (Kanada-AEB, 1886-1938) # [[Fran%C3%A7oise Brauner]] medikua (Austria-Frantzia, 1911-2000) # [[Františka Plamínková]] kazetaria, feminista, politikaria (Txekia, 1875-1942) # [[Gabriela Gonz%C3%A1lez]] fisikaria (Argentina, 1965) # [[Gabriele Schor]] publizista, bildumagilea (Austria 1961) # [[Garcia Botikaria]] zientzia dibulgatzailea (Cuenca 1995) # [[Geneviève Thiroux d'Arconville]] idazlea, zientzialaria (Frantzia 1720-1805) # [[Gertrude Blanch]] matematikaria (Polonia-AEB, 1897-1996) # [[Gertrude Caton Thompson]] arkeologoa (Britainia Handia, 1888-1985) # [[Giorgia Marras]] Komikigile eta ilustratzaile franko-italiarra (Genova, 1988) # [[Giulia Tamayo Leon]] abokatua, aktibista (Peru 1958- Uruguai 2014) # [[Griselda Pascual i Xufré]] matematikaria (Bartzelona, 1926-2001) # [[Hedwig Dohm]] idazlea (Alemania 1831-1919) # [[Helen Frankenthaler]] margolaria (AEB, 1928-2011) # [[Helene Funke]] margolaria (Alemania,1869-1957) # [[Henrietta Dugdale]] sufragista (Londres 1827- Australia 1918) # [[Hiromu Arakawa]] mangaka japoniarra (Tokachi, 1973) # [[Irene Manton]] botanikaria (Erresuma Batua, 1904-1988) # [[Irene Stegun]] matematikaria (AEB, 1919-2008) # [[Irma Thomas]] soul abeslaria (AEB 19)41 # [[Irma Wyman]] ingeniari informatikoa (AEB, 1928-2015) # [[Isabel Muñoz (argazkilaria)]] (Bartzelona/Madril 1951) # [[Isabel Tajahuerce Ángel]] irakaslea, ikertzailea (Soria 1960) # [[Jantina Tammes]] botanikaria (Herbehereak, 1871-1947) # [[Jeanne Demessieux]] piano-jotzaile, organo-jotzailea (Frantzia, 1921-1968) # [[Jenny Saville]] margolaria (Britainia, 1970) # [[Jessica Bennett]] kazetaria, blogaria (AEB 1981) # [[Jorja Smith]] kantautorea (EB 1997) # [[Josiane Balasko]] aktorea, zuzendaria, gidoigilea (1950) # [[Judi Chamberlin]] aktibista (AEB 1944-2010) # [[Judith Scott (artista)|Judith Scott]] artista (Ohio, 1943-2005) # [[Kali Uchis]] kantautorea (AEB 1994) # [[Karo Moret Miranda]] historialaria, ikertzailea (Kuba,...) # [[Kate Lilley]] poeta (Australia, 1960) # [[Kate Perugini]] margolaria (EB 1839-1929) # [[Kehlani]] egile abeslaria (AEB 1995) # [[Kenia Os]] abeslaria, youtuberra (Mexiko 1999) # [[Lais Korintokoa]] hetera (Grezia K.a V. mendea- K.a. IV. mendea) # [[Lala Huete]] figuringilea (Brasil/Espainia 1957) # [[Laura Lechuga]] kimikaria, ikerlaria (Sevilla 1962) # [[Lilli Hornig]] kimikaria (Txekoslovakia-AEB, 1921-2017) # [[Liv Strömquist]] komikigilea (Suedia, 1978) # [[Louisa Lawson]] idazlea, poeta, sufragista (Australia, 1848-1920) # [[Louise Brealey]] aktorea (EB 1979) # [[Ludwika Paleta]] aktorea (Polonia/Mexiko 1978) # [[Lulu Roman]] komediantea, abeslaria (AEB 1946) # [[Lynn Fontanne]] aktorea (EB 1887- AEB 1983) # [[Mabel Sharman Crawford]] abenturazale eta idazlea (Irlanda, 1820-1912) # [[Madhuri Dixit]] zinema aktorea (India, 1967) # [[Maevia Noemí Correa]] botanikaria (Argentina, 1914-2005) # [[Manuela Sambo]] artista (Angola/Alemania 1964) # [[Margarida Castells]] itzultzailea (Bartzelona, 1962) # [[Margie Sudre]] Frantziako politikaria (Vinh, 1943) # [[Marguerite Jeanne Carpentier]] eskultorea (Paris 1886-1965) # [[Maria Angeles Querol]] historialaria (Badajoz 1948) # [[María Calcaño]] poeta (Venezuela 1906-1956) # [[María Eduarda Barjona de Freitas]] kazetaria, kritikaria (Portugal 1882-1952) # [[Maria Fyodorovna Zibold]] medikua (Serbia, 1849-1939) # [[Maria Jose Toro Nozal]] zientzialaria (Zamora 1957) # [[Maria Pia Timon]] etnologoa (Cáceres 1954) # [[Maria Polivanova]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1922-1942) # [[María Rosa Urraca Pastor]] karlista eta falangista (Madril, 1900-Bartzelona, 1984) # [[Maria Sainz Martin]] medikua (Badajoz 1953) # [[Maria Schwarz]] arkitektoa (Alemania 1956) # [[Maria Silva]] aktorea (Palentzia 1941-Madril 2023) # [[Maria Tena]] idazlea, kultur kudeatzailea (Madril 1953) # [[Maria Teresa Salazar Bermudez]] kimikari aitzindaria (Badajoz 1909-Madril 1982) # [[Maria Vazquez]] aktorea (Galizia 1979) # [[María Vinyals|Marina Vinyals]] idazlea eta artikulugilea (Galizia, 1875-1942) # [[Maria von Linden]] bakteriologo, zoologo (Alemania, 1869-1936) # [[Maribel Domenech]] artista (Valentzia 1951) # [[Marilou Berry]] aktorea (Frantzia, 1973) # [[Marina Picasso]] idazlea (Frantzia, 1950) # [[Marina Raskova]] pilotua (Sobiet Batasuna, 1912-1943) # [[Marjorie Courtenay-Latimer]] naturalista (Hegoafrika, 1907-2004) # [[Marjorie Hasler]] sufragista (Irlanda, 1887-1913) # [[Marlene Engelhorn]] aktibista, filantropoa (Austria 1992) # [[Marta Carazo]] kazetaria ( Madril 1973) # [[Martha Carrillo]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1966) # [[Mary Ann Hilliard]] erizaina eta sufragista (Irlanda, 1860-1912) # [[Mary Galway]] sufragista eta sindikalista (Irlanda, 1864-1928) # [[Mary J. Blige]] abeslaria (AEB 1984) # [[Mary Lee]] sufragista (Australia, 1821-1909) # [[Mary Martin]] aktorea (AEB 1913-1990) # [[Mary Richardson]] sufragista (Kanada, 1889-1961) # [[Mary-Dell Chilton]] biologoa (AEB, 1939) # [[Mati Diop]] aktore eta zuzendaria (Paris, 1982) # [[Maya Zankoul]] artista bisuala, blogaria (Libano, 1986) # [[Maybanke Anderson]] sufragista (Australia, 1845-1927) # [[Merce Paloma]] jantzi diseinatzailea (Bartzelona 1964) # [[Mercedes Valdivieso]] idazlea (Txile 1924-1993) # [[Mihri Müşfik Hanım]] margolaria (Turkia, 1886-1954) # [[Miluca Sanz]] musikaria, artista (Segovia 1956) # [[Minna Sundberg]] ilustratzailea (Suedia, 1990) # [[Miss Kittin]] DJ (Frantzia 1973) # [[Mónica Oriol Icaza]] enpresaria (Madril, 1961)) # [[Muriel Douru]] komikigile, idazle eta ekintzaile frantsesa (1976) # [[Muriel Matters]] kazetaria, sufragista (Australia, 1817-1969) # [[Nadia Khiari]] komikigilea eta irakaslea (Tunisia, 1973) # [[Natalia Carbajosa]] idazlea eta itzultzailea (Puerto de Santa Maria, 1971) # [[Natalia Kovxova|Natalia Kovxva]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1920-1942) # [[Natalka Bilotserkivets]] poeta eta iraultzailea (Ukraina, 1954) # [[Nh. Dini]] idazle feminista (Indonesia 1936-2018) # [[Nieves López Martínez]] paleontologoa (Burgos, 1949-2010) # [[Ninnan Santesson]] eskultoregilea (Suedia, 1891-1969) # [[Noemí Zaritzky]] ingeniari kimikoa (Argentina, 1951) # [[Norio Sakurai]] mangaka(Japonia) # [[Núria Tamarit Castro]] irudigilea (Castelló 1993) # [[Odile Schweisguth]] medikua (Frantzia 1913-2002) # [[Olivia Mandle]] ingurumen aktibista (Bartzelona 2007) # [[Pati Chapoy]] kazetaria (Mexiko 1949) # [[Peggy McCay]] aktorea (AEB 1927-2018) # [[Pilar Landeira Guerrero]] saskibaloi arbitroa (Madril 1959) # [[Polina Osipenko]] hegazkinlari heroia (Sobietar Batasuna, 1907-1939) # [[Power Paola]] komikigilea (Ekuador, 1977) # [[Ptazeta]] rap kantugilea (Kanariak 1996) # [[Regina Silveira]] artista eta unibertsitateko irakaslea (Brasil, 1939) # [[Remedios Sanchez]] idazlea, ikertzailea (Bartzelona 1975) # [[Rita Payes]] musikagilea, tronboi jolea, jazz kantaria (Bartzelona 1999) # [[Roser Berdagué]] itzultzailea (Katalunia, 1929) # [[Rosina Gomez Baeza]] kultur kudeatzailea (Asturias 1941) # [[Safia Farhat]] artista (Tunisia, 1924-2004) # [[Sara Becker (aktorea)]] (Txile 2002) # [[Sara Fratini]] ilustratzailea (Venezuela, 1985) # [[Semiramis Gonzalez]] historialaria (Asturias 1988) # [[Serena Lake]] predikatzailea, sufragista (Australia, 1842-1920) # [[Sheila Tobias]] administratzaile, idazle (AEB, 1935-2021) # [[Sita Abellan]] DJ, modeloa (Murtzia 1993) # [[Sofia Coll]] kantari, dantzari, aktorea (Bartzelona 1999) # [[Sophie Bryant]] matematikaria (Erresuma Batua, 1850-1922) # [[Sybille Bedford]] idazlea, kazetaria (Alemania 1911-EB 2006) # [[Sylvia Earle]] ozeanografoa (AEB 1935) # [[Tatiana Proskouriakoff]] arkeologo, etnologo (Errusia-AEB, 1909-1985) # [[Teyana Taylor]] abeslaria, dantzaria, aktorea (AEB 1990) # [[Tomasa Tito Condemayta]] independentziaren aitzindaria, heroia (Peru 1740-1781) # [[Tracey Rose]] artista (Hegoafrika 1974) # [[Valentina Borok]] matematikaria (Ukraina, 1931-2004) # [[Valentina Grizodubova]] hegazkinlari heroiak (Sobietar Batasuna, 1909-1993) # [[Vanessa Ciangherotti]] aktorea (Mexiko 1974) # [[Vanessa Nakate]] klima-aktibista (Uganda, 1996) # [[Vinciane Despret]] filosofoa (Belgika 1959) # [[Wangechi Mutu]] artista (Kenya/AEB 1972) # [[Whitney Wolfe Herd]] enpresaburua, ekintzailea (AEB 1989) # [[Xulia Vicente]] irudigilea (Coruña 1993) # [[Yasmina Alcaraz Moreno]] saskibaloi arbitroa (Girona 1989) # [[Yelizaveta Chaikina]] partisanoa (Sobiet Batasuna, 1918-1941) # [[Yevdokia Bershanskaia]] hegazkinlaria (Sobietar Batasuna, 1913-1982) # [[Yvonne Sylvain]] medikua (Haiti, 1907-1989) # [[Zdenka Braunerová]] margolaria (Txekia, 1858-1934) # [[Zeina Abirached]] komikigilea, ilustratzailea (Beirut, 1981) # [[Ziba Ganiyeva]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1923-2010) # [[Alice Abadam]] sufragista (GAles, 1856-1940) # [[Lila Avilés|Lila Aviles]] zinema zuzendaria (Mexiko, 1982) }} ==='''Berriak 2024''' ('''urtarrila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aintzane Uria]] ef--'''SORTUA''' abeslaria, soinularia (Durango, 1979) # [[Fatmana Binta]] ----'''SORTUA''' sukaldaria (Sierra Leona, 1984) # [[Izaro Oliveira]] ef--'''SORTUA''' txirrindularia (Ermua 2005) # [[Mari Carmen Montoya Azkuna]] --ef'''SORTUA''' farmazialaria (1926-2024) # [[Gloria Zuazola]] --ef'''SORTUA''' (Uruguai, 1966-2024) # [[Itsaso Gangoitia]] ----'''SORTUA''' lasterkaria, euskara teknikaria (Abadiño 1988) # [[Paquita Bretos Andueza]] ----'''SORTUA''' mendizalea, ateoa, komunista (Pasaia, 1927) # [[Larraitz Amezaga del Fango]] ----'''SORTUA''' endometrosiaren buruzko liburuaren egilea (Donostia, 1990 # [[Erkuden Txokarro]] ----'''SORTUA''' (Iruñea, 1974) # [[Ru´a Zimawi|Ru´a Rimawi]] ----'''SORTUA''' (Zisjordania, 1998) # [[Nora Botero]] ----'''SORTUA''' irakaslea, ikertzailea (Kolonbia , ?) # [[Auxi Díaz]] ef--'''SORTUA''' magistratua (Kanaria Handia 1967) # [[María Isabel Gutiérrez Velasco]] --ef'''SORTUA''' prostituta (Santander, ? - Basauriko espetxea, 1977)) # [[Begoña Vesga]] ef--'''SORTUA''' ekintzaile, feminista, politikaria (Burgos, Ermua, 1951) # [[Beatriz Arizaga Bolunburu]] ef--'''SORTUA''' historialaria (Eibar, 1951) # [[Maialen Etxart Salaberri]] ----'''SORTUA''' irakaslea (Isturitze, 1978) # [[Sara Oceja Salazar]] ef--'''SORTUA''' arkitektua eta politikaria (Durango, 1970) # [[Paula Bronstein]] fotokazetaria (AEB, XX. mendea) # [[Edith Hirsch Luchins]] efef matematikaria (Polonia-AEB, 1921-2002) # [[Annie Montague Alexander]] paleontologo, filantropoa (AEB, 1867-1950) # [[Carol Guzy]] ef-- argazkilaria (AEB, Pensilvania, 1956) # [[Ladislava Bakanic]] gimnasta (New York, 1924) # [[Julia Kavanagh|Julia Kavabagh]] idazlea (Irlanda, 1824-1877) # [[Nelly Bodenheim|Nelly Bodenneim]] ilustratzailea (Herbehereak, 1874-1951) # [[Hamideh Kheirabadi]] aktorea (Irlanda, 1924-2010) # [[Dorothy Cayley]] mikologoa (Sri Lanka, 1874-1955) # [[Maria Mauban]] aktorea (Marsella, 1924-2014) # [[Kate Lester]] aktorea (Ingalaterra, 1857-1924) # [[Dorothea Wolbert]] aktorea (AEB, 1874-1958) # [[Gré de Jongh]] lasterketaria (Herbehereak, 1924-2002) # [[Vera Molnár]] artista (Hungaria, 1924-2023) # [[Elena Cernei]] mezzo-sopranoa (Errumania, 1924-2000) # [[Hrytsko Hryhorenko]] poeta eta itzultzailea (Ukrainia, 1867-1924) # [[Claudine Dupuis]] aktorea (Frantzia, 1924-1991) # [[Annelise Hovmand]] zinema-zuzendaria (Danimarka, 1924-2016) # [[Conradine Birgitte Dunker]] idazlea (Norvegia, 1780-1866) # [[Beatrice Chebet]] atleta (Kenya 2000) # [[Tsigie Gebreselama]] atleta (Etiopia 2000) # [[Dawit Seyaum]] atleta (Etiopia 1996) # [[Shannon Rowbury]] atleta (AEB 1984) # [[Lisa Dobriskey]] atleta (EB 1983) # [[Adela Pankhurst]] sufragista, aktibista politikoa (EB 1885-Australia 1961) # [[Minnie Baldock]] sufragista (EB 1864-1954) # [[Adelaide Knight]] sufragista (EB 1871-1950) # [[Christian Jollie Smith]] abokatu ekintzailea (Australia 1885-1963) # [[Margaret Bondfield]] politikaria, aktibista (EB 1873-1953) # [[Louisa Martindale]] zirujaua (EB 1872-1966) # [[Louisa Martindale (feminista)]] sufragista, aktibista (EB 1839-1914) # [[Hilda Martindale]] funtzionarioa, idazlea (EB 1875-1952) # [[Cicely Hamilton]] dramagilea, aktorea (EB 1872-1933) # [[Dora Montefiore]] zirujaua (EB 1872-1966) # [[Kelly Holmes]] atleta (EB 1970) # [[Mary Rand]] atleta (EB 1940) # [[Alemitu Tariku]] atleta (Etiopia 2000) # [[Shelby Houlihan]] atleta (AEB 1993) # [[Manuela M. Veloso]] irakaslea, robot-ikertzailea (Lisboa 1957) # [[Lua Ribeira]] argazkilaria (Coruña, 1986) # [[Cristina de Middel]] argazkilaria (Alacant, 1979) # [[María Garay]] tango abeslaria (Argentina, 1941) # [[Anna Gottlieb]] abeslaria (Viena, 1774-1856) # [[Hou Bo]] argazkilaria (Txina, 1924-2017) # [[Montserrat Ubach Tarrés]] espeleologoa aitzindaria (Bartzelona XX. mendea) # [[Rocío Verdejo García]] artista plastikoa, argazkilaria (Granada 1982) # [[Olinpia Velasco]] artista bisuala, argakilaria ( Granada 1970) # [[Ana Vaz]] film zuzendaria, artista (Brasil 1982) # [[Sara Ramo]] artista bisuala (Madril/Brasil 1975) # [[Ann Packer]] atleta (EB 1942) # [[Tatiana Tomashova]] atleta (Errusia 1975) # [[Svetlana Masterkova]] atleta (Errusia 1968) # [[Denise Lewis]] atleta (EB 1972) # [[Sally Gunnell]] atleta (EB 1966) # [[Eladia Blázquez]] abeslaria (Argentina, 1931-2005) # [[Zanele Muholi]] artista eta aktibista (Hegoafrika, 1972) # [[Eva Nogales]] biofisikaria (Colmenar Viejo, 1965) # [[Ana María Muñoz Amilibia]] arkeologoa (Donostia-Madril, 1932-2019) # [[Farshid Moussavi]] arkitektoa (Iran/Britainia 1965) # [[Roma Agrawal]] egitura-ingeniaria (India/EB 1983) # [[Francine Houben]] arkitektoa (Herbehereak 1955) # [[Beverly Willis]] arkitektoa (AEB 1928-2023) # [[Jolanda Ceplak]] atleta (Eslovenia 1976) # [[Hasna Benhasi]] atleta (Maroko 1978) # [[Fantu Worku]] atleta (Etiopia 1999) # [[Karissa Schweizer]] atleta (AEB 1996) # [[Phylis Smith]] atleta (EB 1963) # [[Pilar Citoler]] dentista, arte bildumagilea (Zaragoza 1937) # [[Mary Strong Clemens]] botanikaria (AEB, 1873-1968) # [[Hortense Powdermaker]] antropologoa (AEB,1900-1970) # [[Charlotte Abramow]] argazkilari eta bideogilea (Brusela, 1993) # [[Judy Dater]] argazkilari feminista (AEB, 1941) # [[Germaine Van Parys]] fotokazetaria (Belgika, 1893-1983) # [[Alexandra Boulat]] fotokazetaria (Frantzia, 1962-2007) # [[Ina Higgins]] baratzezaina, paisaia-arkitektoa (Irlanda 1860-Australia 1948) # [[Nettie Palmer]] idazlea, kritikaria ( Australia 1885-1964) # [[Vicenta Cortés Alonso]] artxibozaina, ikertzailea, irakaslea (Valentzia 1925-2021) # [[María Eugenia Rodríguez Palop]] legelaria, politikaria ( Badajoz 1970) # [[Marisa Rodríguez Palop]] kazetaria, korrespontsala (Badajoz 1966) # [[Janeene Vickers]] atleta (AEB 1968) # [[Sandra Farmer]] atleta (Jamaika/AEB 1962) # [[Debra Flintoff-King ]] atleta (Australia 1960) # [[Tatiana Ledovskaya]] atleta (Errusia 1966) # [[Sandra Douglass Morgan]] abokatu, kirol-zuzendaria (Las Vegas 1978) # [[Mary_Elliott_Hill]] kimikaria (AEB, 1907-1969) # [[Naomi Parker]] langilea, modeloa (AEB, 1921-2018) # [[Marica Andallón]] heroina (Oviedo, 1764-1848) # [[Dana Ulery]] informatiba zientifikoa (AEB, 1938) # [[Mary Cowden Clarke]] idazlea (Londres, 1809-Italia, 1898) # [[Fili Chillón|Fili Chillon]] idazle eta eskultore (1918-2012) # [[Claude Cahun|Claude CAhun]] artista (Frantzia, 1894-1954) # [[Suzanne Malherbe|Susanne Malherbe]] argazkilaria, diseinatzaile (Frantzia, 1892-1972) # [[Véronique de Viguerie|Veronique de Viguerie]] fotokazetaria (Frantzia, 1978) # [[María Amelia Baltar]] abeslaria (Buenos Aires, 1940) # [[Luz María del Castillo Fregoso]] kimikari-biologoa (Mexiko, 1926-1990) # [[Li Fanghua]] fisikaria (Txina, 1932-2020) # [[Elise Ottesen-Jensen]] kazetaria (Suedia, 1886-1973) # [[Dina Vierny]] modeloa, arte-bildumagilea, museo-zuzendaria, erresistentzian ekintzaile (Errumania 1919-Paris 2009) # [[Nina Kandinski]] mezenasa (Errusia 1896- Suitza 1980) # [[Lily Pastré ]] filantropoa (Frantzia 1891-1974) # [[Manuela Beltrán]] heroia (Kolonbia 724-1819) # [[Marina Stepanova]] atleta (Errusia 1950) # [[Linda Keough ]] atleta (EB 1963) # [[Tracy Goddard]] atleta (EB 1969) # [[Silvia Rieger]] atleta (Alemania1970) # [[Katharine Merry]] atleta (EB 1974) # [[Fahrelnissa Zeid]] artista (Turkia 1901-Jordania 1991) # [[María Josefa Jiménez Cisneros]] arkeologoa (Cádiz. 1916-2002) # [[Romina Ressia]] argazkilaria (Argentina, 1981) # [[Emilie Bieber]] argazkilaria (Alemania, 1810-1884) # [[Hildegard Jäckel]] argazkilaria (Alemania, 1903-1974) # [[Alicia Márquez]] aktorea, vedetea (Argentina 1932-2004) # [[Ethel Rojo]] aktorea, vedetea (Argentina, 1937-2012) # [[Delphine Diallo]] argazkilaria # [[Martha Cooper]] argazkilaria (AEB 1943) # [[Lady Pink]] grafitigilea (AEB 1945) # [[Thérèse Le Prat]] argazkilaria (1895-1966) # [[Alice Cherki]] Aljeriako psikoanalista eta idazlea (1936) # [[Carole Thibaut]] Franziako idazle, antzerki zuzendari eta aktorea (1969) # [[Gerty Dambury]] Guadalupeko antzerkigile, nobelagile eta poeta frantsesa (1957) # [[Adele Goldstine]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1920-1964) # [[Marlyn Wescoff Meltzer]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1922-2008) # [[Séraphine Louis ]] margolari autodidakta (Frantzia 1864-1942) # [[Araceli Martínez Esteban]] politikaria (Guadalajara 1974) # [[Natalia Sazanovich]] atleta (Bielorrusia 1973) # [[Jane Flemming]] atleta ( Australia 1965) # [[Ghada Shouaa ]] atleta (Siria 1972) # [[Urszula Włodarczyk]] atleta (Polonia 1965) # [[Eunice Barber]] atleta (Sierra Leona 1974) # [[Natalya Roshchupkina]] atleta (Errusia 1978) # [[Carmen Sarmiento]] Espainiako 1. emakume guerra korrespontsala (Madril 1944) # [[Elena Projorova]] atleta (Errusia 1978) # [[Karin Specht-Ertl]] atleta (Alemania 1974) # [[Tiia Hautala]] atleta (Finlandia 1972) # [[Süreyya Ayhan]] atleta (Turkia 1978) # [[Hayley Tullett]] atleta (EB 1973) # [[Olga Jegorova]] atleta (Errusia 1972) # [[Bouchra Ghezielle]] atleta (Maroko/Frantzia 19) # [[Janeth Jepkosgei]] atleta (Kenya 1983) # [[Margarita Ponomariova]] atleta (Kazakhstan 1993-Errusia 2021) # [[Olga Nazarova]] atleta (Errusia 1965) # [[Yeveonde Middleton|Yevonde Middleton]] argazkilaria (Erresuma Batua, 1893-1975) # [[Lea Ypi]] filosofo (Albania, 1979) # [[Alicia Márquez]] aktoresa (ARgentina, 1923-2004) # [[Françoise Demulder|Francoise Demulder]] argazkilaria (Frantzia, 1947-2008) # [[Nélida Roca]] vedetea (Buenos Aires, 1929-1999) # [[Catherine Stern]] psikologo, hezitzailea (Alemania-AEB, 1894-1973) # [[Adrienne Clarke]] botanikaria (Australia, 1938) # [[Alba Solís]] abeslaria (Argentina, 1927-2016) # [[Isabel Ellsen]] argazkilaria (Frantzia, 1958-2012) # [[Kate Barry]] argazkilaria (Britainia Handia, 1967-2013) # [[Cécile DeWitt-Morette]] fisikaria, matematikaria (Frantzia, 1922-2017) # [[Coline Serreau]] aktore, zuzendari eta gidoilari frantsesa (1947) # [[Emilia Broomé|Emilia Broome]] politikari liberala, feminista eta bakearen aldeko aktibista (Suedia, 1866-1925) # [[Tassin Hangbè]] Dahomeyko erregina-ordea (Benin, XVIII. mendea) # [[Virginia Norwood]] fisikaria, militarra (AEB, 1927-2023) # [[Renée Gailhoustet|Renee Gailhoustet]] arkitektoa (1929-2023) # [[Julia Lermontova]] kimikaria (Errusia, 1847- 1919) # [[Christine Spengler]] fotokazetaria (Frantzia, 1945) # [[Dickey Chapelle]] argazkilaria (AEB, 1919-1965) # [[Susan Meiselas]] argazkilaria (AEB, 1948) # [[Rafia Zakaria]] feminista musulmana (Pakistan, 1977) # [[Edna Paisano]] matematikaria, soziologoa (AEB, 1948-2014) # [[Josepha Weber]] abeslaria, sopranoa (Alemania, 1758-1819) # [[Aloysia Weber]] opera abeslaria (Alemania 1760-1839) # [[Constanze Mozart]] abeslaria (Alemania, 1762-1842) # [[Sophie Weber]] abeslaria (Alemania, 1763-1846) # [[Cäcilia Weber]] Mozarten amaginerraba (Alemania, 1727-1793) # [[Beatriz Bermúdez de Velasco]] mexikoko konkistatzailea (Espainia, XVI. mendea) # [[Klara Dan von Neumann]] matematikaria (Hungaria, 1911-1963) # [[Anna Murray Vail]] botanikaria (AEB, 1863-1955) # [[Nieves Fariza]] irakaslea,sindikalista (1911-1975) # [[Faten Hamama|Faten Hamana]] aktorea (Egipto, 1931-2015) # [[Fanny Navarro]] aktorea (Argentina, 1920-1971) # [[Zerrenda:Emakume argazkilariak|Emakume argazkilarien zerrenda]] # [[Rose Wilder Lane]] kazetaria, idazlea (AEB 1886-1968) # [[Isabel Paterson]] kazetaria, idazlea, filosofo politikoa (Kanada 1886-AEB 1968) # [[Dilan Yeşilgöz-Zegerius]] politikaria (Turkia,Herbehereak 1967) # [[Gema Igual ]] politikaria ( Santander 1973) # [[Pilar Alegría]] politikaria (Zaragoza 1977) # [[Maria Pinigina]] atleta (Kirgitistan 1958) # [[Olga Brizgina]] atleta (Errusia/Ukraina 1963) # [[Liudmila Dzhigalova]] atleta (Ukraina 1962) # [[Sherri Howard]] atleta (AEB 1962) # [[Denean Howard-Hill]] atleta (AEB 1964) # [[Inga Fischer-Hjalmars]] fisikaria (Suedia, 1918-2008) # [[Waltraut Seitter]] astronomoa (Alemania, 1930-2007) # [[Amina (Zazzauko erregina)]] Zazzauko erregina (Nigeria, 1533-1610) # [[Paulina Urrutia]] aktorea (Txile, 1969) # [[Melissa Gilbert]] aktorea (AEB 1964) # [[Sara Gilbert]] aktorea (AEB 1975) # [[Skye McCole Bartusiak]] aktorea (AEB 1992-2014) # [[Melissa Sue Anderson]] aktorea (AEB 1962) # [[Katy Kurtzman]] aktorea (AEB 1965) # [[Leslie Landon]] aktorea (AEB 1962) # [[Jennifer Landon]] aktorea (AEB 1983) # [[Alison Arngrim]] aktorea (AEB 1962) # [[Charlotte Stewart]] aktorea (AEB 1941) # [[Melissa Francis]] aktorea, kazetaria (AEB 1972) # [[Susan Solomon]] kimikari atmosferikoa (AEB, 1956) # [[Mounia Youssef]] argazkilaria (Libano-Togo, 1988) # [[Felicia Abban]] argazkilaria (Ganna, 1935-2024) # [[Emily Jacir]] artista plastikoa (Palestina, 1970) # [[Sarah Waiswa]] argazkilaria (1980 hamarkada) # [[Gihan Tubbeh]] argazkilaria (Peru, 1984) # [[Isadora Romero]] argazkilaria (Ekuador, 1987) # [[Jane Elizabeth Jones|Jane Elizabeth]] sufragista, abolinionista (AEB, 1813-1886) # [[Aida Muluneh]] argazkilaria eta artista (Etiopia, 1974) # [[Taslima Akhter]] argazkilaria (Bangladesh, 1974) # [[Nezha Alaoui]] enpresaria eta argazkilaria (Maroko, 1982) # [[Ann Oakley]] soziologoa # [[Caroline List]] epailea (AEB-Austria 1964) # [[Idoia Murga Castro]] irakaslea, ikertzailea (Madril 1983) # [[Mónica García Gómez]] mediku, politikaria (Madril 1974) # [[Ana Redondo]] legelaria, politikaria (Valladolid 1966) # [[Lorraine Fenton ]] atleta (Jamaika 1973) # [[Sabine Busch]] atleta (Alemania 1962) # [[Kim Batten]] atleta (AEB 1969) # [[Sandie Richards]] atleta (Jamaika 1968) # [[Elise Cranny]] atleta (AEB 1996) # [[Colleen Quigley ]] atleta (AEB 1992) # [[Marcia Barbosa]] fisikaria (Brasil, 1960) # [[Maria Matos]] aktorea, dramagilea (Lisboa 1886-1952) # [[Ofelia Marques]] margolaria ( Lisboa 1902-1952) # [[Mafalda Mouzinho de Albuquerque]] idazlea (Lisboa 1874-1952) # [[Shalane Flanagan]] atleta (AEB 1981) # [[Linet Masai]] atleta (Kenya 1989) # [[Vivian Cheruiyot]] atletak (Kenya 1983) # [[Sally Kipyego ]] atleta (Kenya 1985) # [[Julia Petxonkina]] atleta (Errusia 1978) # [[Lashinda Demus]] atleta (AEB 1983 # [[Colleen Farrington]] modeloa, abeslaria (AEB 1936-2015) # [[Edelmira Inés Mórtola]] geologoa (Argentina, 1894-1973) # [[Boushra Yahya Almutawakel|Bousha Yahya]] argazkilaria (Yemen, 1969) # [[Nikab]] # [[Anna Hints]] zinema zuzendaria (Estonia, 1982) # [[Pia Arke]] argazkilaria (Groenlandia, 1958-2007) # [[Nina Byers]] fisikaria (AEB, 1930-2014) # [[Genoveva Dawson]] botanikaria (Argentina, 1918-2012) # [[Astrid Cleve]] botanikaria, kimikaria (Suedia, 1875-1968) # [[Audrey_Richards]] Britaniako antropologa (London, 1899-1984) # [[Anush Babajanyan]] fotokazetaria (Armenia # [[Louise Abel]] argazkilaria (Norvegia, 1841-1907) # [[Carolina Henriette Mac Gillavry]] kimikaria (Holanda, 1904-1993) # [[Hilaria Supa]] indígena, aktibista (Peru 1957) # [[Maria Sumire]] abokatu, politikaria (Peru 1951) # [[Claudia Coari]] politikaria (Peru 1967) # [[Juana Huancahuari]] nekazaria, politikaria (Peru 1969) # [[Yaneth Cajahuanca]] ingeniaria, politikaria (Peru 1971) # [[Nancy Obregon]] politikaria (Peru 1970) # [[Elsa Malpartida]] politikaria (Peru 1961ç-2022) # [[Karibu]] GKE, Fca Pedraza saria 2023 # [[America Valenzuela]] zientzia-kazetaria (Madril 1977) # [[Diane Pernet]] moda blogaria, kritikaria (AEB XX. mendea) # [[Carmen de Icaza]] eleberrigilea eta lider falangista (Madril, 1899-1979) # [[Margarita Abella Caprile|Margarita Abella Caprile]] poeta, kazetaria (Argentina, 1901-1960) # [[Amber Bracken]] fotokazetaria (Kanada, 1984) # [[Marlene Bergamo]] fotokazetaria (Brasil, 1965) # [[Claire Beck Loos]] idazlea eta fotokazetaria (Txekia, 1904-1942) # [[Ruth Asawa]] eskultorea (AEB, 1926-2013) # [[Zofia Kielan-Jaworowska]] paleobiologoa (Polonia, 1925-2015) # [[Brigida Baltar]] argazkilaria (Brasil,1959) # [[Lara Baladi]] argazkilaria (Egipto-libanoar, 1969) # [[Maja Bajević|Maja Bajevi´c]] argazkilaria (Bosnia, 1967) # [[Damaris Cudworth Masham]] idazle, filosofo (Britainia Handia, 1659-1708) # [[Kathleen Kenyon]] arkeologoa (Erresuma Batua, 1906-1978) # [[Anna Maria Colucci]] argazkilaria (Italia, 1938-2015) # [[Joana Choumali]] argazkilaria (Bolin # [[Fleur Pellerin]] Frantziako politikari eta enpresaburua (1973) # [[Pascale Faublas|Pascale Faubas]] artista (Haiti, 1981) # [[Anabel Colazo]] komikigilea eta ilustratzaile (Eivissa, 1993) # [[Elizabeth Riddle Graves]] fisikaria (AEB, 1916-1972) # [[Mignon Talbot]] paleontologoa (AEB, 1869-1950) # [[Alicia Güemes Fraga]] komikigilea eta ilustrailea (Bartzelona, 1987) # [[Emma Ríos Maneiro]] istoriotxogilea eta komikigilea (Galizia, 1976) # [[Caridad Zazo Cardeña]] geologoa (Toledo, 1945) # [[Caroline Ingalls]] irakaslea, autobiografialaria (AEB 1839-1924) # [[Mary Ingalls]] idazlea (AEB 1865-1924) # [[Carrie Ingalls]] zaintzailea (AEB 1870- 1946) # [[Grace Ingalls]] irakaslea, idazlea (AEB 1877-1941) # [[Ketty Lester]] aktorea, abeslaria (AEB 1934) # [[Hersha Parady]] aktorea (AEB 1945-2023) # [[Bonnie Bartlett]] aktorea (AEB 1929) }} == Hobetuak 2024 == {{zutabeak|kopurua=3| # [[Olatz Agorria]] '''ef--''' txirrindularia (Zornotza 1958) # [[Ane Ibarzabal]] '''ef--''' kazetaria (Durango, 1982) # [[María Jesús Cava ]] '''ef--''' historialaria (Bilbo 1949) # [[Amaia Agirre Gonzalez]] '''----''' medikua, alpinista (Urnieta 1992-Patagonia 2023) # [[Haizea Barcenilla]] '''----''' arte kudeatzailea, ikertzailea (Lezo 1981) # [[Carmen Valero Omedes]] '''efef''' atleta (Teruel 1955-Sabadell 2024) # [[Laura Ingalls Wilder]] '''efef''' idazlea (AEB 1867-1957) # [[Marixa Osés]] '''ef--'''gidoilaria, aktorea (Gasteiz 1969) # [[Micaela Bastidas]] '''efef''' aitzindaria, heroia, martiria (Peruko Erregeorderria 1744-1781)* # [[Chanel Terrero]] '''ef--'''abeslari, dantzari, aktorea (Kuba 1991) # [[Carmen Mijangos]] '''---- ''' kimikaria (Bilbo 1949) # [[Paula Badosa]] '''ef--'''tenislaria (AEB/Katalunia 1997) # [[Pilar Arostegi]] '''efef''' artxibozaina (Gasteiz 1944-2006) # [[Nina Lobkovskaia]] '''ef--'''frankotiratzailea (Errusia 1925) # [[Maite Dono]] '''ef--'''poeta, abeslaria (Gasteiz/Galizia 1969) # [[Garazi Sánchez]] '''ef--'''surflari, zinemagilea (Getxo 1992) # [[Ana Pontón]] '''ef--'''politikaria (Lugo 1977) # [[Maria Gembero-Ustarrotz]] '''ef--'''historialaria, musikologoa (Nafarroa 1959) # [[Adela Bazo]] '''ef--'''margolaria (Nafarroa 1905-Argentina 1984) # [[Mónica Ojeda]] '''ef--'''idazlea (Ekuador 1988) # [[Celia Amoros ]]'''ef--'''filosofoa, idazlea (Valentzia 1944) # [[Carolina Yuste]] '''ef--'''aktorea (Badajoz 1991) # [[Ángeles Caso]] '''ef--'''idazlea (Asturias 1959) # [[Majida Maayouf]] '''ef--'''atleta (Maroko/Araba 1989) # [[Camila Sosa Villada]] '''ef--'''idazlea, aktorea, antzerkigilea (Argentina 1982) # [[Ane Gabarain]] '''ef--'''aktorea (Donostia 1963) # [[Icíar Bollain]] '''ef--'''film zuzendaria (Madril 1967) # [[Ann Walker]] '''efef''' filantropoa, 2 emakumeren lehen ezkontza (BH, 1803-1854) # [[Ana Rioja]] '''ef--'''idazlea, kazetaria (Tudela 1962) # [[Carmen Laforet]] '''efef''' idazlea (Bartzelona 1921-Madril 2004 19) # [[Iraide Ibarretxe]] '''ef--'''hizkuntzalaria (Bilbo 1972) # [[María Luisa Elio]] '''efef''' idazlea, aktorea (Iruñea 1926-Mexiko 2009) # [[Iris Apfel]] '''efef''' barne-diseinatzailea ( AEB 1921-2024) # [[Helena Taberna]] '''----''' film zuzendaria (Nafarroa 19..?) # [[Ana Blanco]] '''ef--''' tb aurkezlea (Bilbo 1960) # [[Maria Lejarraga]] '''efef''' idazlea (Errioxa 1874-Argentina 1974) # [[Isabel Alba Rico]] '''ef--''' idazlea, gidoilaria ( Madril 1959) # [[Sigourney Weaver]] '''ef--'''aktorea (AEB 1949) # [[Virginia Berasategi]] '''ef--'''triatloilaria (Bilbo 1975) # [[Aia Kruse]] '''ef--'''aktorea (Donostia 1994) # [[Jutta Kleinschmidt ]] '''ef--'''rally-pilotua (Alemania 1962) # [[Clara Bilbao]] '''ef--'''jantzi-deseinatzailea, film zuzendaria (Bilbo 1971) # [[Martina Gorostitza]]'''--ef'''inprimatzailea, enpresaburua (Gasteiz 1790-1862) # [[Silvia Tortosa]] '''efef''' aktore, tb aurkezle (Bartzelona 1947-2024) # [[Sacagawea]] –ef indigena, interpretea, esploratzailea (AEB 1788-1812) # [[Ángela Ruiz Robles]] '''efef''' asmatzailea (Leon 1895-Ferrol 1975) # [[Carmen Maura]] '''ef--''' aktorea (Madril 1945) # [[Chelsi Smith]] ''ef--'' Miss Unibertso 1995 (AEB 1973-2018) # [[Lara Dutta]] ''ef--'' Miss Unibertso 2000 (India 1978) # [[Zuleyka Rivera]] ''ef--'' enpresaburua, Miss Unibertso 2006 (Puerto Rico 1987) # [[Dayana Mendoza]] ''ef--'' Miss Unibertso 2008 (Venezuela 1986) # [[Stefanía Fernández]] ''ef--'' kazetaria, Miss Unibertso 2009 (Venezuela 1990) # [[Ximena Navarrete]] ''ef--'' Miss Unibertso 2010 (Mexiko 1988) # [[Leila Lopes]] ''ef--'' Miss Unibertson 2011 (Angola 1986) # [[Teresa Castro]] ''ef--'' ilustratzailea (Donostia 1968) # [[Wilma Rudolph]] ''efef'' atleta (AEB 1940-1994) # [[Tara Lipinski]] ''ef--'' patinatzailea, aktorea, kirol esataria (AEB 1982) # [[Isabel Lizarraga]] ''ef--'' ikertzailea, idazlea (Nafarroa 1958) # [[Jessica Watson]] ''ef--'' nabigatzailea (Australia 1993) # [[Tamara Karsavina]] '''efef''' dantzaria (Errusia 1885-1978) # [[Cate Blanchett]] '''ef--''' aktorea (Australia 1969) # [[Sojourner Truth]] '''--ef''' esklabu abolizionista (AEB 1797-1883) # [[Serena Williams]] '''ef--''' tenislaria (AEB 1981) # [[Mary Harris]] '''efef''' amama astintzailea (Irlanda 1837-AEB 1930) # [[Claudia Sheinbaum]] ef-- Mexikoko 1.emakume presidentea (Mexiko 1962) # [[Naomi Campbell]] ef-- modeloa (EB 1970) # [[Rosa María Sardà]] efef aktorea (Bartzelona 1941-2020) # [[Milagros Rubio]] ef-- politikaria, poeta (Tutera 1952) # [[Usoa Ostolaza]] ef-- txirrindularia (Zarautz 1998) # [[Naomie Harris]] ef-- aktorea (EB 1976) # [[Nerea Barros]] ef-- aktorea, zuzendaria (Coruña 1981) # [[Nerea Pagaldai]] ef-- biologoa (Arrasate 1993) # [[Ekhiñe Atorrasagasti]] ---- kazetaria (Gipuzkoa 1982) # [[Danae Boronat]] ef-- kirol kazetaria (Tarragona 1985) # [[Idoia Montón]] ef-- margolaria (Donostia 1969) # [[Lella Lombardi]] efef 1 Formulako gidaria (Italia 1941-1992) # [[Alma Mahler]] efef musikagilea (Austria 1879-AEB 1964) # [[Nadia Erostarbe]] ef-- surflaria (Zarautz 2000) # [[Teresa Forcades]] ef-- moja aktibista, medikua, politikaria (Bartzelona 1966) # [[Luisa Roldán]] efef eskultorea (Sevilla 1652-Madril 1706) # [[Rakel Mateo]] ef-- triatleta paralinpikoa (Mungia 1975) # [[María Teresa Castells]] –ef liburu saltzailea (Busturia 1935- Donostia 2017) # [[Arantxa Lazkano]] zinema-zuzendaria (Zarautz, 1949) # [[Emakume Abertzale Batza]] # [[Elena Irureta]] ef-- aktorea (Zumaia 1955) # [[Sara Alonso Martinez]] ef-- iraupen lasterkaria (Donostia 1999) # [[Kate Sheppard]] efef sufragista (EB 1847-Zeelanda Berria 1934) # [[Amaia Uribe]] ef-- kazetaria, bertsolaria (Forua 19) # [[Amaia Lizarralde]] ef-- aktorea (Donostia 19) # [[Jessika Ponchet]] ef-- tenislaria (Baiona 1996) # [[Miriam Bravo]] ef-- lasterkaria (Deba/Errioxa 1974) # [[Kate Spade]] efef diseinatzailea (AEB 1962-2018) # [[Sylvia Fedoruk]] efef fisikaria (Kanada 1927-2012) # [[Agnès Souret]] efef modeloa, dantzaria, aktorea (Lapurdi 1902-1928) # [[Valeria Ros]] ef-- aurkezlea, umoregilea (Bizkaia 1986) # [[Lorea Ibarra]] ef-- aktorea (Gipuzkoa 2002) # [[Aránzazu Calleja]] e--- musikagilea (Bilbo 1977) # [[Ana Laura Alaez]] e--- artista, eskultorea (Bilbo 1964) # [[Han Kang]] ef-- idazlea (Hego Korea 1970) # [[Annie Leibovitz]] ef-- argazkilaria (AEB 1949) # [[Arene Altonaga]] ef-- fubolaria (Leioa 1993) # [[Puy Oria]] zinemagilea (Nafarroa, 1962) # [[Régine Crespin ]] efef sopranoa (Frantzia 1927-2007) # [[Pilar García]] ef-- margolaria (Nafarroa 1942) # [[Inmaculada Pereiro]] ef-- triatleta (Bilbo 1972) # [[Agnès Varda]] efef argazkilaria, film zuzendaria (Frantzia 1928-2019) # [[Eukene Lacarra]]efef literatura-kritikaria (Lizarra 1944-? 2023) # [[Irati Osa]] ef-- piraguista (Zumaia 1997 # [[Benita Ganuza]]e-ef politikaria (Donostia 1930-1985) # [[Maite Luisa Goikoetxea]] kazetaia (Nafarroa 1946-Bartzelona 1994) # [[Isabel-Clara Simó]] idazlea, filosofoa (Alacant 1943-Bartzelona 2020) # [[Artemisia Gentileschi]] margolaria (Italia 1593- 1656) }} ==='''Berriak 2023''' ('''abendua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Ugartemendia Zubeldia]] efef '''SORTUA''' zinegotzi ohia, ekintzailea (Andoain, 1978-Donostia, 2023) # [[Alazne Intxauspe]] ef-- '''SORTUA''' nekazaria (Andoain, 1984) # [[Esther Vital]] ---- '''SORTUA''' psikologoa, artista eta zinemazuzendaria (Artaxoa, 1983) # [[Gema López Las Heras]] ef-- '''SORTUA''' itzultzailea (Azkoitia, 1989) # [[Intza Olabarria]] ef-- '''SORTUA''' geologoa, artisaua (Elorrio 1994) # [[Josune Escota Bisbal]] ---- '''SORTUA''' abokatua, politikaria (Durango, 1970) # [[Maider del Río Larramendi]] eff--'''SORTUA''' psikologoa (Elorrio 1971) # [[Adela Khanum]] lider kurdua (?- 1924) # [[Ain Yoon]] pianojolea (Hego Korea 1996) # [[Aisha Yesufu]] aktibista (Nigeria 1973) # [[Alice Colonieu]] artista (Frantzia, 1924-2010) # [[Alice Constance Austin]] arkitektoa (AEB, 1862-1955) # [[Alicia García-Salcedo González]] 1935ean Asturiasen jardun zuen 1. emakume abokatua (1903-2003) # [[Alicia Herrera Rivera]] abokatu erbesteratua (Txile 1928-2013) # [[Amanishajeto]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Amélie Beaury-Saurel]] margolaria (Bartzelona, 1848-Paris, 1924) # [[Ana Mayayo Salvo]] maistra (Buenos Aires, 1880-Zaragoza, 1968) # [[Ana Vidovic ]] gitarra jolea (Kroazia/AEB 1980) # [[Anastassia Virsaladze]] piano jolea, irakaslea (Errusia 883-1952) # [[Andrea López Chao]] maistra (Mondoñedo, XIX-XX) # [[Ángela Cerrillos Valledor]] abokatu ekintzailea (?, XX. mendea) # [[Ángela Contreras]] aktorea (Txile 1971) # [[Angela Hewitt]] piano jolea (Kanada 1958) # [[Angie Turner King]] kimikaria, matematikaria (AEB, 1905-2004) # [[Anita-Pearl Ankor]] margolaria eta muralista (Ghana) # [[Anja Niedringhaus|Anja Niedringahaus]] fotokazetaria (Alemania, 1965-Afganistan, 2014) # [[Anna Bunina]] olerkaria (Errusia, 1874-1829) # [[Anna Hirzel-Langenhan]] piano-jolea, irakaslea (Suitza 1874-1951) # [[Anna Jesipova]] piano jolea (Errusia 1851-1914) # [[Anna Palm de Rosa]] margolaria (Suedia, 1859-1924) # [[Antonia Gutiérrez Bueno]] idazlea, itzultzailea. Madrilgo Libututegian 1 emakume baimendua (Madril 1781-1874) # [[Argentina Santos]] abeslaria (Portugal,1924-2019) # [[Beatriz Barral]] artista ( Madril 1978) # [[Beatriz Maggi]] idazlea (Kuba, 1924-2017) # [[Bertha Valerius]] argazkilaria, pintorea (Suedia 1824-1895) # [[Bianca Maria Piccinino|Bianca Maria Piccinio]] kazetaria, idazlea (Italia, 1924) # [[Blanca Riestra]] idazlea (Coruña 1970) # [[Brenda Helser|Brenda Elser]] igerilaria (EEBB, 1924) # [[Carla Cerati]] argazkilaria eta idazlea (Italia, Bergamo, 1926, Milan, 2016) # [[Carmen López-Cortón|Carmen López Cortón]] maistra (Galizia, 1866-Madril, 1938) # [[Caroline Quarlls]] esklaboa, askapena lortzeko lurpeko trenbidea erabiliz Wisconsinetik Kanadara bidaiatutako lehen pertsona (AEB 1824- Kanada 1892) # [[Catherine Chamié]] kimikaria (Frantzia, 1888-1950) # [[Catherine Tolson]] erizaina, sufragista, aktibista (EB 1890- Errusia 1924) # [[Cecilia Berdichevski]] programatzailea, informatikan aitzindaria (Polonia 1925- Argentina 2010) # [[Cheryl Diaz Meyer]] fotokazetari independientea (EE.BB. 1968) # [[Chikage Awashima]] aktorea (Japonia, 1924-2012) # [[Chloe Clark Willson]] aitzindaria, irakaslea (AEB 1818-1874) # [[Christine_Ladd-Franklin]] matematikaria (AEB, 1847-1930) # [[Cicely Popplewell]] software ingeniaria (Erresuma Batua 1920-1995) # [[Clara Belle Williams]] maistra, 1. afroamerikar lizentziatua Mexiko Berrian (AEB 1885-1994) # [[Clara Obligado]] idazlea (Argentina/Espainia 1950) # [[Claudine Hermann]] fisikaria (Frantzia, 1945-2021) # [[Cristina Alberdi]] abokatua (Sevilla 1946) # [[Cristina Cerrada]] idazlea (Madril 1970) # [[Cristina Fallarás]] kazetaria, idazlea, ekintzailea ( Zaragoza 1968) # [[Daria Diachenko]] partisanoa (Sobietar Batasuna, 1924-1944) # [[Diana Agrest]] arkitektoa (Argentina, 1945) # [[Dolores Gray]] aktorea (EE.BB.1924-2002) # [[Dolores Martí de Detrell]] maistra eta idazlea (Bartzelona, ? - 1880) # [[Dora Hitz]] margolaria (Alemania, 1856-1924) # [[Dorothy Maharam]] matematikaria (AEB, 1917-2014) # [[Dorothy Pitman Hughes]] feminista, aktibista (Georgia, 1928-Florida, 2022) # [[Edith Gertrude Schwartz]] botanikaria (AEB, 1877-1971) # [[Elena O'Callaghan Duch]] pedagogoa, idazlea (Bartzelona 1955) # [[Elisa Acuña]] Mexikoko irakasle eta kazetari anarkista (1887-1946) # [[Elisa Maria Reyes Vargas]] maistra (Jaen, 1983) # [[Elise Hall]] musikaria (EE.BB, 1853-1924) # [[Elisso Virssaladze]] piano jolea (Georgia 1942) # [[Elizabeth Cabot Agassiz]] hezitzaile, naturalista (AEB, 1822-1907) # [[Elspeth Beard]] arkitekto eta motorzalea (Erresuma Batua, 1959) # [[Émilienne Malfatto]] idazlea eta fotokazetaria (Frantzia, 1989) # [[Emma Calderón y de Gálvez|Emma Calderon y de Galvez]] kazetaria, maistra eta idazlea (Cádiz, XIX. mendea) # [[Emma Gramatica]] aktorea (Italia, 1874-1965) # [[Erzesbet Gulyás Köteles|Erzsébet Gulyás Köteles]] gimnasta (Hungaria, 1924-2019) # [[Esther García Llovet]] idazlea, itzultzailea ( Malaga 1963) # [[Ethel Houston]] abokatua, kriptologoa (Albacete/Eskozia 1924-2017) # [[Eulalia Vicenti]] kazetaria, emakumeen eskubideen aldeko politikaria (Madril 1884 - Porto 1979) # [[Eva Díaz Riobello]] idazlea (Asturias 1980) # [[Eva May]] zinema aktorea (Austria, 1902-1924) # [[Fannie Bloomfield Zeisler]] piano jolea (Austria 1863-AEB 1927) # [[Fanny Tur Riera ]] historialaria, politikaria ( Eivissa 1961) # [[Farzana Wahidy]] Fotokazetaria (Agfanistan, 1997) # [[Fatima Shbair]] fotokazetaria (Palestina, 1997) # [[Felisa Núñez Cubero]] fisikaria , kimikaria (Valladolid 1924- Madril 2017) # [[Fifi Mukuna]] karikaturagilea (Kongo,) # [[Florynce Kennedy|Glorynce Kennedy]] feminista, ekintzailea (EE.BB.1916-2000) # [[Francisca de Braganza]] aristokrata (Brasil, 1824-1898) # [[Françoise Adnet|Francoise Adnet]] margolaria (Paris, 1924-2014) # [[Françoise Blomme]] arkitektoa (Belgika, 1933) # [[Galina Kmit]] argazkilaria (Errusia, 1921-2019) # [[Geraldine Doyle]] modeloa, metaleko langilea (EE.BB.1924-2010) # [[Gina Pellon|Gina Pellón]] artista (Kuba, 1926-Frantzia, 1914) # [[Gloria Sanchez]] idazlea eta maistra (Villagarcia de Arosa, 1958) # [[Guadalupe Rivera Marín]] politikaria (Mexiko 1924-2023) # [[Hannah Marie Wormington]] arkeologoa (AEB, 1914-1994) # [[Hannie Lips]] telebista aurkezlea (Herbehereak, 1924-2012) # [[Hazel Brooks]] aktorea (EE.BB. 1924-2002) # [[Hazel Brooks]] aktorea (Hegoafrika, 1924-EEBB 2002) # [[Heidi Levine]] fotokazetaria (AEB, 1987) # [[Hengameh Golestan]] argazkilari konprometitua (Iran, 1952) # [[Henrietta Muir Edwards]] feminista, ekintzailea (Kanada, 1849-1931) # [[Isabelle Vengerova]] pialo jolea, irakaslea (Errusia 1877-1956) # [[JoAnn H. Morgan]] ingeniari aeroespaziala (AEB, 1940) # [[Johanne Cathrine Krebs]] margolaria (Danimarka, 1848-1924) # [[Joy Page|Joe Page]] aktorea (EE.BB, 1924-2008) # [[Julia Slingo]] meteorologoa (Erresuma Batua, 1950) # [[Julie de Graag]] margolaria (Herbehereak, 1877-1924) # [[Julie Wilhelmine Hagen-Schwarz|Julie Wilhelmine]] margolaria (Estonia, 1824-1902) # [[Justyna Mielnikiewicz]] fotokazetaria (Polonia, 1973) # [[Karen Margrete Harup]] igerilaria (Danimarka, 1924-2009) # [[Kate Gleason]] ingeniaria (AEB, 1865-1933) # [[Kuhne Beveridge]] eskultorea, aktorea (AEB 1874-XX. mendea) # [[La Perla de Cádiz]] flamenko kantaria (Cádiz 1924-1975) # [[Lallie Charles]] argazkilaria (Irlanda,1869-1919) # [[Laurence Geai]] Fotokazetaria (Frantzia, 1984) # [[Lillian Elliott]] aktorea (Kanada, 1814-1959) # [[Lourdes Vega]] zientzialaria (Badajoz 1965) # [[Lula Romero]] musikagilea (Palma Mallorcakoa, 1976) # [[Lys Assia]] abeslaria (Suitza 1924-2018) # [[Mabel Allington Royds]] artista (EB 1874-941) # [[Małgorzata Malicka|Malgorzata Malicka]] fotokazetaria, idazlea, poeta (Varsovia, 1959) # [[Manizha Wafeq ]] ekonomialaria, ekintzailea (Afganistan,?) # [[Manuela Villa]] kutur kudeatzailea, politikaria (Madril 1976) # [[Mar Villaespesa]] kultur kudeatzailea, arte kritikaria (Almeria 1953) # [[Marga López]] aktorea (Mexiko, 1924-2005) # [[Margaret Boden]] ikerketa-irakaslea (Erresuma Batua, 1936) # [[Margaret Yorke]] idazlea (Irlanda, 1924-2012) # [[Margarita de Mayo Izarra]] idazlea, kazetaria eta maistra (Toledo, 1889-Madril,1969) # [[Marguerite Long]] musikaria eta pedagogoa (Frantzia, 1874-1966) # [[Marguerite Vogt]] birologoa, biologoa (Alemania 1913-AEB 2007) # [[Maria Auböck]] arkitektoa (Viena, 1951) # [[María del Mar Terrones Villanueva|Maria del Mar Terrores Villanueva]] maistra, medikua eta kazetaria (Granada, 1892-1980) # [[María Durán Febrer]] emakumeen eskubideetan espezializatutako legelari feminista (Mallorca 1953) # [[María Emilia Casas]] legelaria, Konstituzio Auzitegiko 1. emakume presidentea (León 1950) # [[Maria Golubnitxaia|Maria Golubnichaya]] atleta (Errusia 1924-2015) # [[Maria Jose Marques da Silva]] artikektoa (Porto, 1914-1996) # [[Maria Lainá]] poeta (Grezia, 1947-1923) # [[María Luz Navarro Mayor|Maria Luz Navarro Mayor]] maistra (Soria, 1918-Madril, 2014) # [[Maria Sander]] atleta (Alemania, 1924-1999) # [[Maria Vos]] margolaria (Amsterdan, 1824-1906) # [[María Zaragoza]] idazlea (Madril 1982) # [[Maria_Walanda_Maramis]] Indonesiako "heroi nazionala" (Kema, Iparraldeko Minahasa 1872 - 1924) # [[Marianne Werner]] atleta (Alemania, 1924-2023) # [[Marie Dorigny]] fotokazetaria (Frantzia, 1959) # [[Marie Gutheil-Schoder]] opera sopranoa (Alemania, 1874-1935) # [[Marina Berti|Martina Berti]] (Londres, 1924-Italia, 2002) # [[Marina Perezagua]] idazlea (Sevilla 1979) # [[Mariya Yúdina]] piano jolea (Errusia 1899-1970) # [[Marjorie Boulton|Majorie Boulton]] idazlea, poeta (Erresuma Batua, 1924-1977) # [[Marlena Fejzo]] genetista (AEB, 1968) # [[Marta Verde]] artista (Pontevedra 1985) # [[Marthe Vogt]] neurozientzialaria (Berlin 1903-AEB 2003) # [[Martina Bacigalupo]] fotokazetaria (Italia, 1978) # [[Mary Ann Bevan]] erizaina (EB 1874-1933) # [[Mary Berg]] Varsoviako getto judutik bizitik irtendakoa (Polonia 1924-2013) # [[Mary Carr]] aktorea (EE.BB, 1874-1973) # [[Mary Gardiner Horsford]] poeta (AEB 1818-1874) # [[Mary Helen Wright Greuter]] astronomo, historialaria (AEB, 1914-1997) # [[Mary Katharine Brandegee]] botanikaria (AEB 1844-1920) # [[Mary Lee Woods]] matematikaria, programatzailea (Erresuma Batua, 1924-2017) # [[Maryse Goudreau]] argazkilaria (Kanada, 1980) # [[Marzieh]] abeslaria (Teheran, 1924-Paris, 2010) # [[Maxine Singer|Maxime Singer]] biologoa (New York, 1931) # [[Mercedes Cebrián]] idazlea, itzultzailea (Madril 1971) # [[Mercedes Vieito]] kazetaria eta maistra (Kuba, 1887-1960) # [[Meri Torras]] filologoa, saiakeragilea, ikertzailea (Bartzelona 1968) # [[Minda Ramm]] idazlea (Norvegia, 1859-1924) # [[Montserrat Pujol Vilarnau]] maistra eta pedagogoa (Galizia, 1941) # [[Nahirqo]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Nahla El Fatiha Naili]] eskultorea (Aljeria, 1986) # [[Nana Akua Oppong Birmech]] arkitektoa (Ghana, 1980ko hamarkada) # [[Naomi Shihab Nye]] poeta, idazlea (AEB-Palestina, 1952) # [[Natalia Gutman]] piano jolea (Errusia 11877-1952) # [[Natalia Pozniakovskaia]] piano jola, irakaslea (Errusia 1889-1981) # [[Nathalie de Vries]] arkitektoa, hirigilea, irakaslea (Herbehereak 1965) # [[Neda Razavipour]] artista (Iran, 1969) # [[Oby Ezekwesili]] ekonomia politikan aditua (Nigeria 1963) # [[Olga Gyarmati]] atleta (Hungaria, 1924-2013) # [[Olga Kalantarova]] piano jolea, irakaslea (Errusia 1877-1952) # [[Paloma Pedrero]] dramagilea, irakaslea (Madril 1957) # [[Paula Lapido]] idazlea (Madril 1975) # [[Paulete Furacão|Paulete Furacao]] giza eskubideen aldeko ekintzailea (Salvador, 1964) # [[Paulette Nardal]] Martinikako kazetari, idazle eta feminista frantziarra (Frantzia1896-1985) # [[Pauline Chaponnière-Chaix]] erizain, sufragista, (Suitza, 1850-1934) # [[Priscilla Pointer]] aktorea (EE.BB, 1924) # [[Ragna Nielsen]] politikaria (Norvegia, 1845-1924) # [[Raquel Lanseros]] poeta, itzultzailea (Cádiz 1973) # [[Rebeca Guber]] matematikaria, informatikaren aitzindaria (Argentina 1926-2020) # [[Renée Lafont]] itzultzaile, fotokazetaria (Frantzia, 1876-Kordoba, 1936, gerran eraila) # [[Rita Martin]] argazkilaria (Irlanda, 1958) # [[Robin Canup]] astrofisikaria (AEB, 1968) # [[Rosa Cursach]] filosofoa, teologoa, politikari ekintzailea (Mallorca 1967) # [[Rosa Smester]] maistra, idazlea (Dominikar Errepublika 1874-1945) # [[Rosalind Tanner]] matematikaria (Erresuma Batua, 1900-1992) # [[Rosalyn Tureck]] piano jolea (AEB 1914-2003) # [[Ruth Robertson]] fotokazetaria eta esploratzailea (EE.BB, 1905-1998) # [[Sandra Vilardy]] biologoa, politikaria, ekintzaile ekologista (Kolonbia 1977) # [[Sara Rietti]] Argentinako 1. emakume kimikari nuklearra (1930-2017) # [[Selene Mahri ]] modeloa (Finlandia 1924- AEB 2020) # [[Shanakdakhete]] erregina (Kuxeko Erregina, ?) # [[Sharon Isbin]] gitarra jolea (AEB 1980) # [[Shirin Neshat]] artista, film-zuzendaria (Iran, 1957) # [[Silvana Estrada]] mexikar musikagilea (Veracruz, 1997) # [[Silvia Vidal]] eskalatzailea (Bartzelona, 1970) # [[Sofía Rhei]] idazle, poeta (Madril 1978) # [[Solmaz Daryani]] fotokazetaria (Iran, 1989) # [[Soltan Achilova]] fotokazetaria (Turkemistan, 1950?) # [[Sophie Menter]] piano jolea, musikagilea, irakaslea (Errusia 1846-1918) # [[Souzana Antonakáki]] arkitektoa (Grezia, 1935-2020) # [[Stephanie Sinclair]] fotokazetaria (AEB, 1973) # [[Sue_Hendrickson]] paleontologoa (AEB, 1949) # [[Susana Vallejo]] fikzio-idazlea ( Madril 1968) # [[Susanna Amatuni]] musikologoa (Armenia, 1924-2010) # [[Tara Westover]] historialaria, idazlea (AEB 1986) # [[Tatiana Nikolayeva]] piano jolea, musikagilea (Errusia 1993) # [[Tatiana Warsher]] arkeologoa (Errusia 1880- Erroma 1960) # [[Teresa Carreño]] piano jolea, musikagilea (Venezuela 1853-AEB 1917) # [[Teresa Peramato Martín]] legelaria, herri-salataria (Salamanca 1962) # [[Teresa Solà i Vilà|Teresa Solà i Vila]] maistra (Katalunia, 1886-1979) # [[Themis Emakume Juristen Elkartea]] 1987ko GKEa: abokatu, prokuradore, epaile, magistratu eta legelariak # [[Valentina Babor]] piano jotzailea (Alemania 1989) # [[Vanessa Montfort]] idazlea, dramagilea (Bartzelona 1975) # [[Vithika Yadav]] giza eskubideen aldeko ekintzailea (India 1980) # [[Widad Hamdi]] aktorea (Egipto 1924-1994) # [[Xuefei Yang]] gitarra jolea (Pekin 1977) # [[Yolanda Morató]] irakaslea, itzultzailea (Huelva 1976) # [[Zahra Kazemi]] argazkilari eraila (Iran, 1948-2003) # [[Zohra Bensemra]] argazkilaria (Aljeria, 1968) # [[Zona Gale]] idazlea (EE.BB., 1874-1938) # [[Zulfiya]] poeta (Uzbekistan 115) }} ==='''Berriak 2023''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Olaso]] ef-- '''SORTUA''' film zuzendaria, ekintzailea (Durango 1996) # [[Amets Ormaetxea Ezpeleta]] ---- '''SORTUA''' barne diseinatzailea eta musikaria (Arrasate, 1997) # [[Ane Lindane]] ef-- '''SORTUA''' aktorea eta umoregilea (Barakaldo, 1988) # [[Araks Sahakyan]] ---- '''SORTUA''' itzultzailea eta artista (Armenia, 1990) # [[Ebru Baybara Demir]] ---- '''SORTUA''' sukaldaria (Turkia, 1976) # [[Elisabeth Luengo]] ---- '''SORTUA''' bide-ingeniaria, arkularia (Durango 1992) # [[Eneritz Aranburu]] ef-- '''SORTUA''' abeslaria, panderojolea (Mallabia, 1980) # [[Idoia Telleria Maritxalar]] ---- '''SORTUA''' argazkilaria (Lasarte-Oria, 1977) # [[Ihitz Iriart Casenave]] ---- '''SORTUA''' abeslaria, gidoilaria (Aloze) # [[Ione Zuluaga Muxika]] ---- '''SORTUA''' historialari eta ikertzailea (Azkoitia, 1995) # [[Itziar Irakulis Loitxate]] ---- '''SORTUA''' zientzialaria (Zornotza, 1996) # [[Itziar Leemans]] ---- '''SORTUA''' euskal zinemagilea (Donibane Lohitzun, 1983) # [[Jaione Arregi Urizar]] ---- '''SORTUA''' itzultzaile, interpretea (Barakaldo/Zaldibar, 1976) # [[Jasone Mendizabal Altuna]] ---- '''SORTUA''' topaguneko zuzendaria (Arrasate, 1968) # [[Josebe Blanco]] ---- '''SORTUA''' artzaina, gaztagilea eta idazlea (Galizia, 1973) # [[June Baonza Pagaldai]] ef-- '''SORTUA''' diseinatzaile grafikoa (Durango, 1979) # [[Koro Zumalabe Goenaga]] ---- '''SORTUA''' itzultzailea (Donostia, 1947) # [[Maria Uriarte Artamendi]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, kontalaria (Elorrio 1966) # [[Maryse Cachenaut]] ---- '''SORTUA''' laboraria (Itsasu, 1971) # [[Morgan Ody]] ---- '''SORTUA''' baratzezaina (Frantzia, 1979) # [[Nati Bilbao Onaindia]] efef '''SORTUA''' pandejolea, tabernaria, sukaldaria (Durango, 1929-2023) # [[Rosa Moro]] ---- '''SORTUA''' idazlea eta kazetaria (Salamanca, 1969) # [[Seberi Mardaras]] ef--'''SORTUA''' andereño ohia (Mungia, 1932) # [[Silvia Bonoli]] ---- '''SORTUA''' astrofisikaria eta ikertzailea (Bolonia, 1979) # [[Aída Doninelli]] sopranoa (Guatemala, 1898-1996) # [[Aitziber López Cortajarena ]] irakaslea, ikertzailea (Bilbo 1974) # [[Alejandra Flores]] sopranoa (Guatemala, 1986) # [[Alexandra Sophia Handal]] artista, zinemagilea eta entsegugilea ('''Palestina''', 1975) # [[Alice Catherine Evans]] mikrobiologoa (AEB, 1881-1975) # [[Alice Eastwood]] botanikaria (Kanada 1859- AEB 1953) # [[Almudena Alonso-Herrero]] astrofisikaria, ikertzailea (Madril, 1968) # [[Amparo Alvajar]] idazlea, itzultzailea (Coruña, 1916-Moncano, 1998) # [[Amparo Amorós]] poeta, saiakeragilea ( Valentzia 1950) # [[Ana Alcolea]] irakaslea, idazlea (Zaragoza 1962) # [[Ana de Valle]] poeta (Asturias 1900-Belgika 1984) # [[Ana Maria Cetto]] fisikaria (Mexiko, 1946) # [[Ana Pomares Martínez]] idazlea (Alacant, 1991) # [[Ángeles Blanco]] kazetaria (Badajoz 1972) # [[Angelina Acuña]] poeta, idazlea (Guatemala, 1905-2006) # [[Aniela Wolberg]] (Polonia, 1907-Varsovia, 1937) # [[Anna Verouli]] xabalina jaurtitzailea (Grezia 1956) # [[Armita Geravanden heriotza]] emakume kurdua, eraila (Teheran, 2006-2023) # [[Augusta La Torre]] iraultzailea (Peru, 1946) # [[Aurora Luque]] poeta, itzultzaile. (Almeria, 1962) # [[Bea Uusma]] idazlea, ikustratzailea eta medikua (Suedia, 1966) # [[Beata Peters]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1959) # [[Beate Koch]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1967) # [[Beatriz Pichi Malen]] abeslari maputxea (Buenos Aires, 1953) # [[Berta Castañé]] modeloa, aktorea (Bartzelona 2002) # [[Bessie Pease Gutmann]] artista, ilustratzailea (AEB 1876-1960) # [[Betsabé Espinal]] aktibista (Kolonbia, 1896-1932) # [[Camila Loboguerrero]] zinema-zuzendaria (kolonbia, 1941) # [[Camille Aumont Carnel]] feminista, idazlea, blogaria (Niger, 1996) # [[Camille Lellouche]] abeslaria, youtuberra (Paris, 1965) # [[Carmen Pujals ]] botanikaria, ikertzailea (Argentina 1916-2003) # [[Carmen Soler]] poeta, komunista, irakasle (Paraguai, 1924-1985) # [[Casta Álvarez]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Aljeria 1786-Zaragoza 1846) # [[Caty Juan de Corral]] idazlea, margolaria ( Palma 1926-2014) # [[Cecilia Magni]] Pinochet-en aurkako iraultzailea (Txile, 1956-1988) # [[Celia de Molina]] aktorea, gidoilaria (Jaen 1983) # [[Chus Pato]] idazlea (Ourense 1955) # [[Claudia Losch]] atleta, pisu jaurtitzailea (Alemania 1960) # [[Claudia Sagastizabal]] matematikaria (ARgentina...?) # [[Concepción Ramírez]] indigena, ekintzailea (Guatemala, 1942-2021) # [[Concha Lagos]] poeta (Kordona 1907-Madril 2007) # [[Conchita Cintrón]] burtzikaria, toreatzailea, aitzindaria (Txile 1922- Portugal 2009) # [[Cristina Andreu Cuevas]] film zuzendaria (Casablanca 1960) # [[Cristina Fernández Cubas]] idazlea, kazetaria ( Bartzelona 1945) # [[Cristina Sánchez]] toreatzailea (Madril 1972) # [[Débora Arango]] artista politikoa (Kolonbia 1907-2005) # [[Dima Khatib]] Kazetaria, poeta, blogaria (Siria, 1971) # [[Dionisia García]] idazlea (Albacete 1929) # [[Dolores Franco Manera]] irakaslea, idazlea, itzultzailea (Madril 1912-1977) # [[Dulcinea Bellido]] jostuna, politikaria (Badajoz 1936-Madril 2001) # [[Elena Iparragirre]] iraultzailea (Peru, 1947) # [[Elena Martín Vivaldi]] poeta, idazlea, liburuzaina (Granada 1907-1998) # [[Elena Martínez Fontes]] biologoa, ikertzailea (Argentina 1912-1987) # [[Elisa Bachofen]] ingeniaria, aktibista (Argentina 1891-1976) # [[Eliška Junková]] auto-gidaria (Austria-Hungaria 1900-Txekoslovakia 1994) # [[Elvira López ]] aktorea (Txile 1966) # [[Esperança Camps Barber]] kazetaria, idazlea, politikaria (Menorca 1964) # [[Ethelwynn Trewavas]] iktiologoa, zientzialaria (Erresuma Batua, 1900-1993) # [[Fanny Rubio]] idazlea, ikertzailea (Jaen 1949) # [[Fatima Whitbread]] xabalina jaurtitzailea (Erresuma Batua 1961) # [[Felicia Țilea-Moldovan]] xabalina jaurtitzailea (Errumania 1967) # [[Gracia Morales]] antzerkigilea, poeta (Granada 1973) # [[Graciela Rodo Boulanger]] artista (Bolivia, 1935) # [[Guadalupe Muñoz Sampedro]] aktorea, enpresaburua (Madril 1896-1975) # [[Gudrun Ensslin]] irakaslea, emakumeen aldeko ekintzailea, iraultzailea (Alemania 1940-1977) # [[Hale Asaf]] margolaria (Turkia, 1906- Paris, 1938) # [[Haneen Zoabi]] '''palestinar-israeldar''' politikaria (Israel 1969) # [[Helena González Fernández]] irakaslea, ikertzailea (Pontevedra 1967) # [[Heli Rantanen]] xabalina jaurtitzailea (Finlandia 1970) # [[Hind Shoufani]] poeta eta film zuzendari '''palestinarra''' (Libano, 1978) # [[Huzama Habayeb]] idazlea ('''Palestina,''' 1965) # [[Iraida Noriega]] abeslaria (Mexiko Hiria, 1971) # [[Irene Bernasconi]] biologoa, ikertzailea, aitzindaria (Argentina 1896-1989) # [[Iris Cochón]] itzultzailea, literatura kritikaria (Galizia 1968) # [[Irmgard Möller]] aktibista politikoa (Alemania 1947) # [[Isabel de Ocampo]] zinegilea, gidoilaria (Salamanca 1970) # [[Isabel Echarri]] euskal artista (Bera, 1929-Formentera, 2022) # [[Isabel Ruiz Lara]] kazetaria (Espainia, XX. mendea) # [[Isabel Ruiz Ruiz]] artista (Guatemala, 1945-2019) # [[Isabel Vilallonga]] politikaria (Badajoz 1949) # [[Jackie Forster]] kazetaria, aktorea, ekintzaile lesbiana (Erresuma Batua, 1926-1998) # [[Jennifer Lee Carrell]] idazlea (AEB 1962) # [[Joana Bonet]] kazetaria (Leida, 1966) # [[Juana Castro Muñoz]] poeta (Kordoba 1945) # [[Juana Cruz]] toreatzaile aitzindaria (Madril 1917-1981) # [[Julia Castillo]] antropologoa, poeta (Madril 1956) # [[Julia Uceda]] poeta (Sevilla 1925) # [[Karen Forkel ]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1970) # [[Karimeh Abbud]] argazkilaria eta artista ('''Palestina''' 1896-1940) # [[Khalida Jarrar]] politikari '''palestinarra''' (Jordania 1963) # [[Laila Shawa]] artista bisuala ('''Palestina''' 1940-Londres 2002) # [[Lamia Ziadé]] Libanoko pintore eta komikigilea (Beirut, 1968) # [[Laura Zambrano Padilla]] hezitzailea eta iraultzailea (Peru, 1945) # [[Leonor Fernández de Torreblanca]] dama, Cervantesen amama (Kordoba ?-1557) # [[Lia (abeslaria)]] (Japonia 1981) # [[Lil Milagro Ramírez]] poeta, gerrillaria (Salvador 1946-1979) # [[Linda Maria Baros]] hizkuntzalaria, itzultzailea (Errumania 1981) # [[Linda Sobeh Alí]] diplomazialaria ('''Palestina''' 1968) # [[Livia Gouverneur]] gerrillaria (Venezuela, 1941-1961) # [[Lola Lorente]] ilustratzailea (Bigastro, Valentzia, 1980) # [[Lola Mora]] eskultorea, asmatzailea, aitzindaria (Argentina 1866-1936) # [[Louise McPaul]] xabalina jaurtitzailea (Australia 1969) # [[Lucrecia Pérez]] etxeko langilea, arrazismoaren lehenengo biktima aitortua Espainian (Dominikar Errepublika, 1959 - Madril, 1992) # [[Maider Oleaga]] zinema-zuzendari eta gidoigilea (Bilbo, 1976) # [[Malika Gaïd]] Aljeriako erizaina eta militante independentista (1933-1958) # [[Manuela Burló]] film zuzendaria, gidoilaria (Murtzia 1978) # [[Manuela Sancho]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1783-1863) # [[Margaluz]] aktorea, abeslaria, dantzaria (Palma 1939-2006) # [[Margarida Pinto]] aktorea, kazetaria ( Portugal 1966) # [[Marguerite Buffet]] idazlea (Frantzia, 1620-1680) # [[María Adela Caría]] bakteriologoa, ikertzailea (Argentina 1915-1989) # [[María Agustín]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1784-1831) # [[María Antonia Ortega]] poeta (Madril 1954) # [[María de la Consolación Azlor]] noblea, Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Girona 1775- Zaragoza 1814) # [[María de los Reyes Fuentes]] poeta ( Sevilla 1927-2010) # [[María Forteza]] aitzindaria. Seguraski, Espainiako 1. emakume zinegilea (Mallorca 1913-1961) # [[María Guerra]] kazetaria, zinema kritikaria (Madril 1965) # [[Maria Hervás]] aktorea (Madril 1978) # [[María Isabel Sánchez Vegara]] idazlea...(Bartzelona ?) # [[Maria Josefa Yzuel Giménez]] fisikaria (Huesca, 1940) # [[Maria Keil]] artista (Portugal 1914.2012) # [[María Larrea|Maria Larrea]] zinegilea (Bilbo, 1979) # [[María Lostal]] heroia ( ?- Zaragoza ç1809) # [[María Manuela Pignatelli de Aragón Gonzaga]] noblea, Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1753-Madril 1816) # [[María Martín Barranco]] idazlea, genero ikuspegian aditua (Granada XX. mendea) # [[Maria Occhipinti]] anarkista eta idazlea (Italia 1921-Erroma 1996) # [[María Pantoja Sánchez]] soziologoa eta iraultzailea (Peru, 1953) # [[María Pilar Fumanal]] geomorfologoa (Valentzia 1940-1998) # [[María Rosal]] poeta, irakaslea (Kordoba 1961) # [[María Victoria Atencia]] poeta (Malaga 1931) # [[Marie Sara]] burtzikaria (Frantzia 1964) # [[Marie-Castille Mention-Schaar]] film zuzendaria, gidoilaria, kazetaria ( Frantzia 1963) # [[Marisa Soleto]] legelaria (Cáceres 1966) # [[Mary Montagu]] idazlea (EB 1689-1762) # [[Matilde Cherner]] idazlea (Salamanca, 1833-Madril 1880) # [[Matilde Muñoz Sampedro]] aktorea ( Madril 1900-1969) # [[Mercedes Muñoz Sampedro]] aktorea (Madril 1896-1979) # [[Mikaela Ingberg ]] xabalina jaurtitzailea (Finlandia 1974) # [[Mily Possoz]] margolaria (Portugal, 1888-1968) # [[Mirela Manjani]] xabalina jaurtitzailea (Albania 1976) # [[Miriam Rothschild]] zientzialaria (Erresuma Batua, 1908-2005) # [[Miriam Tlali]] emakume beltz eta idazlea (Hego Afrika, 1933-2017) # [[Montserrat Casas]] fisikaria (Girona 1955-Bartzelona2013) # [[Nandar]] aktibista feminista (Myanmar, 1995) # [[Natalia Lisovskaya]] atleta, pisu jaurtitzailea (Errusia 1962) # [[Natalia Xikolenko]] xabalina jaurtitzailea ( Bielorrusia 1964) # [[Nathalie Handal]] idazlea (EE.BB. 1969) # [[Nelly Evans Risco]] iraultzailea (Peru, 1943) # [[Nicole Girard-Mangin]] medikua (Frantzia, 1878-1919) # [[Nina Bari]] matematikaria (Errusia, 1901-1961) # [[Olga Gavrilova]] xabalina jaurtitzailea (Errusia 1957-2022) # [[Olga Rivero Jordán]] poeta (La Laguna, 1928-2021) # [[Päivi Alafrantti]] xabalina jaurtitzailea ( Finlandia 1964) # [[Panmela Castro]] grafitigile, artista, ekintzaile (Brasil, 1981) # [[Petra Felke]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1959) # [[Pilar Costa]] abokatua, politikaria (Eivissa 1967) # [[Pureza Canelo]] poeta (Cáceres 1946) # [[Quan Zhou Wu]] ilustratzaile eta komikigilea (Algeciras, 1989) # [[Randa Siniora]] eskubideen aldeko ekintzailea ('''Palestina''' ç1961) # [[Rauda Morcos]] LGBTIQ ekintzaile (Palestina, 1974) # [[Raymonde Arcier]] artista, feminista (Frantzia, 1939) # [[Raymonde Peschard]] Aljeriako gerrako militante nazionalista (1927-1957) # [[Rebecca Guay]] akuarelista (EE.BB. XX. mendea) # [[Rita Azevedo Gomes]] zinema zuzendaria (Lisboa, 1952) # [[Romelia Alarcón Folgar|Rogelia Alarcón]] idazlea, pianista (Guatemala, 1900-1971) # [[Rosa Chávez]] poeta, aktorea, kultura kudeatzailea (Guatelama, 1980) # [[Rosa Pereda]] idazlea, kritikaria (Santander 1949) # [[Rosa Romojaro ]] poeta, ikertzailea (Cádiz 1948) # [[Rosa Spottorno Topete]] itzultzailea, feminista ( Murtzia 1884-1980) # [[Rosario Pardo]] aktorea, zuzendaria (Jaen 1959) # [[Rosaura Álvarez]] poeta, margolaria, irakaslea (Granada 1945) # [[Roxana Stinchfield Ferris]] botanikaria (AEB 1895-1978) # [[Ruth Mateu Vinent]] politikaria (Menorca 1976) # [[Sabine Braun]] heptatloi- atleta (Alemania 1965) # [[Sara Doke]] belgikar kazetaria, itzultzaile (Frantziar, 1968) # [[Sara Estela Ramírez]] irakasle, kazetari, feminista ..(Mexiko, 1881-1910) # [[Sheila Minor]] ikertzailea (EE.BB., 1946) # [[Silke Renk]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1967) # [[Sofia Montaner Arnau]] azken trementinairea (Lleida 1908-1996) # [[Sofía Sakorafa]] greziar-'''palestinar''' politikaria, xabalina-jaurtitzailea (Grezia 1957) # [[Soledad Ortega Spottorno]] filosofoa, irakaslea, editorea (Madril 1914-2007) # [[Soledad Varela Ortega]] filologoa, ikertzailea (Madril 1945) # [[Sonia Nimr]] idazlea ('''Palestina''', 1955) # [[Sonia Pulido]] ilustratzailea (Bartzelona, 1973) # [[Steffi Nerius]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1972) # [[Suheir Hammad]] poeta ('''Jordania''', 1973) # [[Tatiana Xikolenko]] xabalina jaurtitzailea (Errusia 1968) # [[Telma Reca]] psikiatra aitzindaria (Argentina 1904-1979) # [[Teresa Bolaños de Zarco]] idazlea, pianojolea eta margolaria (Guatemala, 1922-1998) # [[Tiina Lillak ]] xabalina jaurtitzailea ( Finlandia 1961) # [[Truus Menger-Oversteegen|Truus Menger]] eskultorea, aktibista (Holanda 1923-2016) # [[Virginia Yagüe]] gidoilaria, idazlea ( Madril 1973) # [[Ynes Mexia]] botanikaria (Mexiko/AEB 1870-1938) # [[Zahia Ziouani]] orquestra zuzendaria (Paris 1978) # [[Zinaída Guipius]] poeta, idazlea (Errusia- Frantzia, 1869-1945) # [[Ziza Massika]] Aljeriako erizaina eta militante independentista (1934-1959 }} ==='''Berriak 2023''' ('''urria''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Abanda Elustondo]] ----'''SORTUA''' ikertzailea (Donostia, 1989) # [[Amaia Arranz Mendiguren]] ----'''SORTUA''' biologoa eta ikertzailea (Bilbo 1978) # [[Andrea Garcia-Santesmases]] ----'''SORTUA''' soziologoa, antropologoa (Madril 1988) # [[Carmen Albisu]] efef'''SORTUA''' euskaltzailea, euskara irakaslea (Errenteria, 1916-Tutera, 2007) # [[Irati Gorostidi Agirretxe]] '''SORTUA''' artista, zinemagilea (Egues, 1988) # [[Itziar Eguren]] ef--'''SORTUA''' erizaina, txistularia (Elorrio 1953) # [[Izar Zubiaga]] ef--'''SORTUA''' futbolaria (Durango 2006) # [[Leire Ayala]] ef--'''SORTUA''' abeltzaina (Bilbo/Elorrio 1972) # [[Maialen Braña]] ----'''SORTUA''' abeslaria, irakaslea (Elizondo, 1998) # [[María Ángeles Sallé Alonso]] ef--'''SORTUA''' soziologoa, ikertzailea (Panama, 1956) # [[Maria Pilar Zuriarrain]] ef--'''SORTUA''' txistularia (Zizurkil, 1953) # [[Marta Rodríguez Fouz]] ef--'''SORTUA''' soziologoa, kazetaria eta futbolaria (Coruña, 1972) # [[Patricia Tornero]] ----'''SORTUA''' gaztagilea (Valentzia....) # [[Tatiana Romero Reina]] ----'''SORTUA''' historialaria, aktibista (Mexiko, 1984) # [[Julia Arévalo]] aktibista, politikaria (Uruguai, 1898-1985) # [[Abala Bose]] gizarte langilea (Bangladesh, 1864-1951) # [[Alberta Ferretti ]] diseinatzailea (Italia 1950) # [[Alessandra Korap]] lider indigena (Brasil, 1958) # [[Alicia Luna]] gidoilaria, irakaslea (Madril 1963) # [[Alicia Senovilla ]] aurkezlea (Madril 1969 ) # [[Amna Suleiman]] maistra eta txirrindularia Palestinan (Damasco, 1982) # [[Amparo Fortuny]] dokumentalgilea, ekoizlea (Valentzia XX. mendea) # [[Ana García Lozano]] kazetaria (Valentzia 1963) # [[Ana Iris Simón ]] kazetaria, idazlea (Ciudad Real 1991) # [[Anita Sirgo]] sindikalista, komunista, ekintzailea (Asturias, 1030) # [[Anna Lizaran]] aktorea (Bartzelona 1944-2013) # [[Anna Murià]] idazlea, kazetaria, ekintzaile erbesteratua (Bartzelona, 1904-Tarrasa, 2002) # [[Annie Baker]] film zuzendaria (AEB 1981) # [[Antonia Dell'Atte ]] modelo ohia, aurkezlea (Italia 1960) # [[Anwara Bahar Chowdhury]] idazlea eta ekintzailea (Bangladesh, 1919-1987) # [[Asma al-Ghul]] kazetaria, feminista (Palestina, 1982) # [[Asma Tubi]] poeta eta kazetaria (Palestina, 1905-1983) # [[Assumpció Casals]] aktore erbesteratua (Bartzelona, 1896-1975) # [[Auguste Deter]] dokumentatutako 1. Alzheimer goiztiar kasua (Alemania 1850-1906) # [[Beatriz de Bobadilla (Gomerako andrea)]] Tenerifeko konkistatzailea (Medina del Campo, ?-1504) # [[Beatriz Enríquez de Arana]] Kolonen bikotea eta Fernando Kolonen ama (Kordoba, 1465-1522) # [[Blanca Padilla]] modeloa, diseinatzailea (Madril 1995) # [[Bushra al-Tawil ]] kazetaria, aktibista (Palestina 1993) # [[Carlota Soldevila]] aktorea, irakaslea (Bartzelona 1929-2005) # [[Carme Ballester|Carmen Ballester]] kataluniar politikari erbesteratua (Bartzelona, 1900-Paris, 1972) # [[Carme Serrallonga]] pedagogoa, itzultzailea (Bartzelona 1909-1997) # [[Carmen Alcázar]] wikilaria (Mexiko) # [[Carmen Domingo]] idazlea, aktibista (Bartzelona 1970) # [[Carmen Lomana]] enpresaburua, socialitea (Leon 1948) # [[Carolina Punset]] politikaria (AEB/Katalunia 1971) # [[Celestina Marrón]] sindikalista (Asturias, 1926-2016) # [[Chelo García-Cortés]] kazetaria (Ourense 1951) # [[Clotilde Luisi]] abokatu, dramaturgo, feminista (Uruguai, 1882-1969) # [[Conchi Arnal Claro]] ekintzaile feminista (Tanger, 1950) # [[Conxita Herrero]] komik ilustratzailea (Katalunia, 1993) # [[Daniela Catrileo]] poeta maputxea (Txile, 1987) # [[Daniela Feixas]] idazlea, aktorea, zuzendaria (Katalunia 1973) # [[Dolors Oller]] irakaslea, idazlea, literatura kritikaria (Girona 1942) # [[Eileen O'Shaughnessy]] Britainia Handiko idazlea (1905–1945) # [[Elisa Coll]] idazlea, ekintzailea, bisexuala (Madril 1992) # [[Elisabeth Reyes]] modeloa (Malaga 1985) # [[Elsa Punset]] idazlea ( Londres/Katalunia 1964) # [[Elvira Espejo Ayca]] artista, poeta, ehulea (Bolivia, 1981) # [[Eva García Magriñá]] ikertzaile eta idazle (Donostia, 1966) # [[Eva Hache]] umorista, aurkezlea (Segovia 1971) # [[Fadila Saâdane]] Aljeriako gerrako zuen militante nazionalista (1938-1960) # [[Fanny Kemble]] aktore, idazle eta esklabotzaren aurkako abolizionista (Britainia Handia, 1809-1893) # [[Gema López]] kazetaria (Madril 1971) # [[Georgette Rizk]] ekintzailea (Palestina 1925-2018) # [[Hanan Al-Agha]] idazle eta artista (Palestina, 1948-2008) # [[Helena Béjar]] soziologoa, irakaslea (Madril 1956-2023) # [[Helga Tawil-Souri]] dokumentalgile, ikertzaile eta idazle (Kuwait, 1969) # [[Hiba Kamal Abu Nada]] poeta, eleberrigilea, wikilaria (Meka, 1991-Gazako zerrenda, 2023) # [[Hind al-Husseini]] aktibista, hezitzailea (Palestina, 1916-1994) # [[Inés Luisi]] medikua (Uruguai, XIX.mendea- 1965) # [[Irene Bordoy]] margolaria, irudigilea (Mallorca 1940) # [[Isabel Gemio]] kazetaria (Badajoz 1961) # [[Isabel González González]] politikaria eta ekintzailea (Tenerife, 1890-1968) # [[Isabel Pinto de Vidal]] politikaria, aktibista (Uruguai, 1885-1969) # [[Isabella Eklöf]] zinemagilea (Suedia, 1978) # [[Islah Jad]] aktibista, ikertzailea, irakaslea (Palestina 1951) # [[Jackie Salloum ]] artista, film zuzendari palestinarra (AEB XX. mendea) # [[Jahanara Arzu]] poeta (Bangladesh, 1929) # [[Jenna Elfman]] aktorea (AEB 1971) # [[Jimena Menéndez-Pidal|Jimena Menendez Pidal]] pedagogoa (Madril, 1901-1990) # [[Júlia Coromines]] medikua, psikiatra erbesteratua (Bartzelona 1910-2011) # [[Julud Daibes]] palestinar arkitektoa eta politikaria (Betleem, 1965) # [[Jutta Koether]] artista, musikaria eta kritikaria (Alemania, 1958) # [[Kamilya Jubran]] abeslari palestinarra (Israel, 1962) # [[Kamini Roy]] poeta eta ekintzailea (Bangladesh, 1864-1933) # [[Kapitolina Díaz]] soziologoa (Leon, ) # [[Kholoud Faqih|Kholoud Faqin]] epailea (Palestina, XX.mendea) # [[Laudelina de Campos Melo]] etxeko-langileen aldeko sindikalista (Brasil, 1904-1991) # [[Laura Caballero]] gidoilaria, zuzendaria (Madril 1978) # [[Lola Lizaran]] aktorea (Almeria/Bartzelona 1931-2003) # [[Lucila Gamero]] mediku, zirujau, idazle eta feminista (Honduras, 1873-1964) # [[Lucy Prebble]] antzerkigilea (Britainia Handia 1981) # [[Luisa Luisi]] poeta, pedagogoa (Uruguai, 1883-1940) # [[Lurdes Lekuona Laburu|Lurdes Lekuona]] Zalduondoko alkatea (Gasteiz, 1958) # [[Magdalena Antonelli Moreno]] politikaria, aktibista (Uruguai, 1877-1955) # [[Maha Haj]] palestinar jatorriko zinema zuzendari israeldarra (Nazaret, 1970) # [[Mai Masri]] zinema-zuzendaria (Jordania, 1959) # [[Maliha Hamidou]] Aljeriako gerrako militante nazionalista (1942-1959) # [[Mar Coll]] gidoilaria, film zuzendaria (Bartzelona 1981) # [[Margarida Minguillón]] aktorea, ahots aktorea (Bartzelona 1947) # [[Maria Dolors Bargalló]] Kataluniar politikari erbesteratua (Bartzelona, 1902-Mexiko,1980) # [[María España Almendro]] saskibalio-jokalaria (Mallorca 1992) # [[Maria Majoral]] trementinairea (LLeida 1887-1976) # [[Maria Mies]] soziologoa (Alemania, 1931-2023) # [[María Patiño]] kazetaria (Coruña 1971) # [[María Teresa Josefina Janicki]] hezitzailea (Frantzia-Uruguai, XIX. mendea- ?) # [[Mariam Barghouti]] amerikar-palestinar kazetari, aktibista (Palestina-AEB, 1993) # [[Marina Comas]] aktorea (Bartzelona 1996) # [[Marta Angelat ]] aktorea, ahots aktorea (Bartzelona 1953) # [[Marta Corredera]] futbolaria (Bartzelona 1991) # [[Marta Nebot]] kazetaria (Sevilla 1975) # [[Marta Pérez Sierra]] idazlea, poeta (Bartzelona 1957) # [[Maruja Lozano]] bolero eta kopla abeslaria (Valentzia 1935 - Malaga 2022) # [[Mary Al-Atrash]] igerilaria (Palestina 1994) # [[Mary Ann Shadd]] aktibista abolizionista, kazetaria, irakaslea (AEB, 1823-1893) # [[Maryse Gargour]] zinemagilea eta kazetaria (Palestina, XX. mendea) # [[Matilde_Fern%C3%A1ndez]] Politikaria feminista (Madril, 1950) # [[Mayada Al-Sayad]] alemaniar-palestinar atleta (Berlin, 1992) # [[Mériem Bouatoura]] Aljeriako gerrako borrokalari independentista (1938-1960) # [[Meriem Saâdane]] aljeriar erizaina eta militante nazionalista (1932-1958) # [[Mila Abadia]] kultura kudeatzailea (Zaragoza, 1962) # [[Miriam Saavedra]] modeloa, aktorea (Peru 1993) # [[Montse Amenós]] eszenografoa, jantzi-deseinatzailea (Bartzelona 1954) # [[Montse Guallar]] aktorea, aurkezlea (Bartzelona 1960) # [[Montserrat Cornet]] idazlea (Bartzelona 1934) # [[Mrinalini Sen]] idazlea (Bangladesh, 1879-1972) # [[Nadia Hafid]] ilustratzailea (Katalunia, 1990) # [[Nancy Meyers]] zuzendari, ekoizle eta gidoilaria (AEB 1947) # [[Natalia (abeslaria)]] tb aurkezlea (Cádiz 1982) # [[Natasha Neri]] aktibista, zinema zuzendaria (Brasil, XX. mendea) # [[Norma Andrade]] ekinzailea (Mexiko) # [[Noura Erakat]] amerikar-palestinar aktibista, irakaslea (Kalifornia, 1980) # [[Olatz Arregui]] piraguista (Donostia, 1999) # [[Paula Hernández (ahots aktorea)]] (Girona 1998) # [[Paula Hernández ]] aktorea, gidoilaria, zuzendaria (Argentina 1969) # [[Paulina Luisi]] mediku, sufragista, aktibista feminista (Uruguai, 1875-1950) # [[Pilar Boyero]] kopla abeslaria, irakaslea (Cáceres 1974) # [[Reem Frainah]] psikologoa, aktibista (Palestina ?) # [[Rosa Catrileo|Rosa Castrilleo]] abokatu maputxea (Temuco, Txile, 1981) # [[Rosa Estiarte]] igerilari olinpikoa (Manresa 1959-1985) # [[Rosa María Fernández García|Rosa María Fernandez García]] sindikalista (Asturias, 1942-2021) # [[Rosa Novell ]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1952) # [[Sahar Jalifa]] idazlea (Palestina, 1942) # [[Samar Nassar]] igelaria (Libano, 1978) # [[Samiha Khalil]] politikaria, ekintzailea (Palestina 1923-1999) # [[Shadia Mansour]] hip-hoparen 1. dama arabiarra (Londres 1985) # [[Shamim Azad|Shamin Azad]] poeta eta idazlea (Bangladesh, 1952) # [[Sílvia Quer]] film zuzendaria ( Bartzelona 1962) # [[Sofía Álvarez Vignoli]] aktibista, politikaria (Uruguai, 1899-1986) # [[Sònia Moll]] filologoa, poeta, itzultzailea (Bartzelona 1974) # [[Suad Amiry]] idazle eta arkitektoa (Siria, 1951) # [[Susanna Barranco]] aktorea, zuzendaria, ekoizlea (Bartzelona 1975) # [[Tania Safura Adam Mogne]] ikertzaile eta erakusketa komisario (Mozambike, 1979) # [[Teresa Font]] film-editorea (Bartzelona 1956) # [[Tina Pérez]] sindikalista, ekintzalea (Asturias, 1929-1965) # [[Umayya Abu-Hanna]] kazetaria eta idazlea (Palestina-Finlandia, 1961) # [[Woroud Sawalha]] atleta (Palestina, 1991) # [[Yamila Abdalá Taha al Shanti]] irakaslea, politikaria (Palestina 1955-2023) # [[Zaha Hassan]] aktibista, abokatua (Palestina, XX.mendea) # [[Zulaija Al-Shahabi]] Palestinako feminismoaren ekintzaile aitzindaria (1901-1992) }} ==='''Berriak 2023''' ('''iraila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Barrena García]] ----'''SORTUA''' idazlea, poeta (Basauri) # [[Bego Zubia Gallastegi]] ----'''SORTUA''' ikertzaile (Arrasate, 1965) # [[Dora Manchado]] --ef'''SORTUA''' Tehueltxeeraren azken hiztuna (Argentina, 1934-2019) # [[Jaione López]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, misiolaria (Elorrio 1998) # [[Marta Goikoetxea Luquin]] ef--'''SORTUA''' blogaria (Lizarra, 1984) # [[Nagore Belastegi Martín|Nagore Belaustegi]] ----'''SORTUA''' (Legazpia, 1987) # [[Nerea Azkona]] ----'''SORTUA''' antropologoa, idazlea (Sopela, 1982) # [[Oihane Unzalu]] ef--'''SORTUA''' nutrizionista, kirol monitorea, lasterkaria (Abadiño 1987) # [[Pantxonerak]] '''SORTUA''' arrain saltzaileak (Laredo 1970 hamarkadara arte) # [[Presen Zubillaga Auza]] efef'''SORTUA''' feminista, ekintzailea (Iruñea, 1951-2023) # [[Raquel Esteban Terradillos]] ----'''SORTUA''' ekofisiologoa (Barakaldo, 1982) # [[Adriana Abenia]] aurkezlea, idazlea (Zaragoza 1984) # [[Aina Clotet ]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1982ko) # [[Alexandra Narváez]] aktibista, zientzialaria (Ekuador, XX. mendea) # [[Alicia de los Ríos Merino|Alicia de los Rios Merino]] ikasle, gerrilari desagertua (Mexiko, 1952) # [[Amalia Anglés y Mayer]] opera kantaria eta gitarra-jotzailea (Badajoz, 1827-Stuttgart, 1859) # [[Amèlia Jover Velasco]] sindikalista, anarkista eta feminista (Cullera, 1910-Paris, 1997) # [[Amelia Quintanal Martínez-Conde]] futbolean Espainiako emakume talde baten 1. entrenatzailea (Kantabria 1937) # [[Amrita Pritam]] idazlea (Pakistan, 1919-India, 2005) # [[Ana Alba García]] kazetaria, gerra gatazketan aditua (Bartzelona 1971-2020) # [[Ana Borges]] futbolaria, aurrelaria (Portugal 1990) # [[Ana Paris Garcia]] lider sindikalista garrotez eraila (Sevilla, 1898-1938) # [[Ángeles García-Madrid|Ángeles Garcia-Madrid]] idazlea eta preso politikoa (Torrejón, 1918-Madrid, 2015) # [[Angustias Lara Sánchez|Maruja Lara Sánchez]] sindikalista (Granada, 1917-Valentzia, 2012) # [[Anna Cabot Quincy Waterston]] idazlea (AEB 1812-1899) # [[Anna Gréki]] poeta eta ekintzaile aljeriarra (1931-1936) # [[Anna Rodríguez Costa]] dramagilea, zuzendaria (Granada 1972) # [[Anna Stewart (aktibista)]] emakumeen eskubideen aldekoa (Australia 1947-1983) # [[Annette Frances Braun]] entomologoa (EEBB, 1884-1978) # [[Antònia Pascual Flaquer]] komunista fusilatua (Capdepera 1911-Porreres,1937) # [[Assumpció Puigdelloses Vila]] etxekoandre fusilatua (1906 - Sant Adrià de Besòs, 1940) # [[Aurora Picornell]] komunista fusilatua (Palma, 1912-Manacor, 1937) # [[Ayo Edebiri]] komediantea, idazlea (AEB1995) # [[Balbina Gayo Gutiérrez|Balbina Gayo Gutierrez]] maistra errepublikarra (1901-1936) # [[Begoña Alberdi]] sopranoa (Bartzelona 1964) # [[Belarmina González Rodríguez]] ekintzaile fusilatua (Palencia, 1914-Porreres, 1937) # [[Blanca Jeannette Kawas]] aktibista (Honduras, 1946-1995) # [[Brígida Pardo López]] etxekoandre fusilatua (Granada, 1904-1936) # [[Carlota Planas Riera]] Espainiako 1. emakume futbolarien ordezkaria (Bartzelona 1992) # [[Carme Claramunt i Barot]] ekintzaile fusilatua (Tarragona, 1897 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Carme Portaceli]] antzerki-zuzendaria, irakaslea (Valentzia 1957) # [[Carmen Arrojo]] maistra, memoriaren aldeko ekintzailea (Madril, 1918-2017) # [[Carmen Arrufat]] aktorea (Castelló 2002) # [[Carmen del Riego]] kazetaria, 1. emakume-presidentea Madrileko Prentsa Elkartean (Asturias 1960) # [[Carmen Maria Garcia "García de Saura"|Carmen María Garcia]] idazle eta margolaria ( Molina de Segura) # [[Carol López ]] dramagilea, aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1969) # [[Carolina Ferre]] kazetaria (Alacant 1974) # [[Caroline Rémy de Guebhard]] idazle feminista (Frantzia, 1855-1929) # [[Catalina Flaquer]] ekintzailea fusilatua (Capdepera, 1876-Porreres,1937) # [[Catalina Martín López de Bustamante]] gerrillara, alfereza (Espainia ?-XIX. mendea) # [[Catalina Narváez de Ruiz]] brodatzailea, margolaria (Cádiz 1861- ¿ 1929) # [[Catherine Cusset]] filosofoa (Frantzia 1963) # [[Celia Tapias]] Buenos Airesko lehen emakume abokatua (1885-1964) # [[Chelsea Ashurst]] futbolaria, atezaina (Ingalaterra 1990) # [[Cinta Sabaté]] eskultorea, margolaria (Tarragona 1946) # [[Clara Pueyo Jornet]] Errepublikano desagertua (Villanueva eta GEltrú, 1914-1943) # [[Claudia López Benaiges]] feminista, anarkista eraila (Txileko Santiago, 1972-1998) # [[Clotilde García del Castillo]] Sorollaren musa eta Sorolla Museoaren sortzailea (Valentzia, 1865-Madril, 1929) # [[Concepción Caceres|Concepción Cáceres]] emagin fusilatua (Montijo, 1912-1938) # [[Concha Carretero]] frankismoaren biktima (Madril, 1918-2014) # [[Concita De Gregorio]] kazetaria, idazlea (Italia 1963) # [[Coral Bracho]] hizkuntzalaria, poeta (Mexiko 1951) # [[Courtney Barnett ]] rock abeslaria (Australia 1987) # [[Cristina Clemente]] idazlea, gidoilaria, zuzendaria( Bartzelona 1977) # [[Cristina Fernández Pereda]] atezain fusilatua (Leon, 1900 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Diana Nyad]] igerilaria eta kazetaria (New York, 1949) # [[Djamila Amrane-Minne]] poeta eta historialaria, Aljeriako Independentzia Gerrako ekintzailea (1939-2017) # [[Dolores Cacuango]] Indigenen aldeko ekintzailea (Ekuador, 1881-1971) # [[Dolors Feliu]] abokatua, unibertsitateko irakaslea, politikaria (Roda de Ter, 1964) # [[Dolors Giorla Laribal]] etxekoandre fusilatua (Bartzelona, 1912 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Dolors Prat Coll]] anarkosindikalista (Ripoll, 1905-Tolosa, 2001) # [[Elena Martín]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1992) # [[Elina Garanca]] mezozosopranoa (Letonia 1976) # [[Elionor Malich Salvador]] emakume errepublikano fusilatua (Piorat, 188?- Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Elisa García Sáez]] sindikalista, erizaina, Gerra Zibilean hildako milizianoa (Bartzelona, 1916-Huesca, 1936) # [[Elizabeth Evatt ]] epailea (Australia 1933) # [[Emakumezkoen Nazioarteko Zinemaldia (Australia)]] Australia 1975 # [[Emilia Dilke]] idazlea (Erresuma Batua, 1840-1904) # [[Encarnación Magaña]] antifrankista eraila (Almeria, 1921-1942) # [[Estefanía Banini]] futbolaria, aurrelaria (Argentina 1990) # [[Eugenia González Ramos]] sindikalista fusilatua (Bartzelona, 1919 - Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Eumelia Hernández]] sindikalista eta feminista (Venezuela, 1913-1990) # [[Eveline Safir Lavalette]] frantses jatorriko ekintzaile aljeriarra (1927-2014) # [[Evelyn Glennie]] perkusionista gorra (Eskozia 1965) # [[Fabiana da Silva Simões]] furbolaria (Brasil 1989) # [[Felicidad Duce]] jostuna, aitzindaria, enpresaburua (Bartzelona 1908-2000) # [[Flora Sanhueza]] pedagogo anarkista (Txile, 1911-1974) # [[Florence Ethel Johnson]] sindikalista, maistra (Australia 1884-1934) # [[Florencia Bonsegundo]] futbolaria (Argentina 1993) # [[Francisca Senhorinha da Motta Diniz|Francisca Sehorinha]] idazlea (Brasil,1834- ?) # [[Giovanna Berneri]] anarkista ekintzailea (Italia, 1897-1962) # [[Hélène Monastier]] aktibista, irakasle (Suitza, 1882-1976) # [[Hubertine Auclert|Hubertine Auchert]] feminista ekintzailea (Frantzia, 1848-1914) # [[Inés Jiménez Lumbreras]] errepublikano fusilatua (Madril, 1915-Sant Adrià de Besòs, 1940) # [[Irene Moray]] argazkilaria, film-zuzendaria (Bartzelona 1992) # [[Isabel Mesa Delgado]] Sindikalista (Ronda, 1913-Valentzia, 2002) # [[Jane eta Louise Wilson]] artistak (Ingalaterra 1967) # [[Jessica Gleeson]] futbolaria, defentsa (Irlanda 1993) # [[Jessie Street Emakumeen Liburutegi Nazionala]] Australia 1989 # [[Jessie Street]] ekintzailea (Brithis Raj/India 1889-Australia 1970) # [[Jill Ellis]] futbolari, entrenatzaile ohia (Erresuma Batua 1966) # [[Joaquina Charro Gómez]] sindikalista fusilatua (Montijo, 1912-1938) # [[Josephine Shaw Lowell]] aktibista (AEB, 1843-1905) # [[Juana Aranguren Rica]] abokatu feminista (Bilbo, 1952) # [[Julia López (artista)]] margolari autodidakta (Mexiko 1936) # [[Kamilla Seidler ]] sukaldariburua (Danimarka 1983) # [[Kristine Lilly]] nazioarteko partida gehien jokatutako futbolari ohia (AEB 1971) # [[Laura Ràfols]] futbolaria, atezaina (Bartzelona 1990) # [[Leda Rafanelli]] feminista, sufia, idazlea (Italia, 1880-1971) # [[Leila Ouahabi]] futbolaria, defentsa (Bartzelona 1993) # [[Leonor Lavado]] imitatzailea, aktorea (Kordoba 1987) # [[Lesbia Urquía]] aktibista (Honduras, 1967-2016) # [[Lola Gallardo]] futbolaria, atezaina (Sevilla 1993) # [[Lucía Alemany]] film-zuzendaria(Castelló 1985) # [[Lucía Pascual Palomo]] xake-jokalaria (Madril 19) # [[Luisa Gómez de la Torre|Luisa Gomez de la Torre]] ekintzailea (Quito,1887-1976) # [[Magdalena Nolla Montseny]] etxekoandre fusilatua (Tarragona, 1904-Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Malena Costa]] modeloa (Mallorca 1989) # [[Manuela Díaz Cabezas]] ekintzaile antifrankista (Kordoba, 1920-Suitza, 2006) # [[Margarita Murillo]] aktibista (Honduras, 1958 - 2014) # [[Margarita Rivière]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1944-2015) # [[María Angélica Barreda|Maria Angelica Barreda]] Argentinako lehen emakume abokatua (1887-1963) # [[María Antonia Iglesias]] kazetaria, idazlea (Madril 1945-Pontevedra 2014) # [[María de la Purificación de la Aldea y Ruiz de Castañeda|Purificación de la Aldea]] emagina, ekintzailea ( Madrid, 1889-1976) # [[María Escoté]] jostuna, arropa diseinatzailea (Bartzelona 1979) # [[María Esteve |María Esteve Flores]] aktorea (Argentina, 1974) # [[María Herrera Magdaleno|Maria Herrera Magdaleno]] Giza eskubideen aldeko aktibista (Mexiko, 1950) # [[Maria Jiménez]] abeslatia eta aktorea (SEvilla, 1950-2023) # [[María Joaquina de Viera y Clavijo]] idazlea (Kanariak, 1737-1819) # [[Maria Jose Pons]] futbolaria, atezaina (Bartzelona 1984) # [[María Martín López]] memoria historikoaren aldeko borrokalaria, frankismoaren biktima (Avila, 1930-Toledo,2014) # [[Maria Mies]] alemaniar soziologoa (Steffeln, 1931-2023) # [[María Moreno]] idazlea eta kazetaria (Buenos Aires, 1947) # [[Maria Pascual Flaquer]] komunista fusilatua (Capdepera 1911-Porreres,1937) # [[María Pry]] entrenatzailea, futbolari ohia (Sevilla 1984) # [[María Victoria Walsh]] kazetaria, borrokan hila (Buenos Aires, 1950-1976) # [[Marie Louise Berneri]] idazle anarkista (Italia, 1918-Londres, 1949) # [[Marsia Taha]] boliviar sukaldaritzako chef aitzindaria (Bulgaria 1989) # [[Marta Lois]] irakaslea, politikaria (Vigo, 1969) # [[Marta Torrejón]] futbolaria, defentsa (Bartzelona 1990) # [[Martha Asunción Alonso]] poeta itzultzailea (Madril, 1987) # [[Mary Cynthia Dickerson]] herpetologoa (AEB 1866-1923) # [[Maud Nathan]] aktibista, sufragista (AEB, 1862-1946) # [[Maud Slye]] minbizi ikertzailea (AEB 1879-1954) # [[Maya Hansen]] moda diseinatzailea (Madril 1978) # [[Mila Abadia]] kultura kudeatzailea (Zaragoza, 1962) # [[Milagros Pérez Oliva ]] kazetaria, idazlea, irakaslea (Huesca 1955) # [[Minnehaha ]] poema bateko fikziozko pertsonaia (AEB 1855) # [[Míriam Nogueras]] politikaria eta enpresaburua (Bartzelona, 1980) # [[Montse Germán]] aktorea (Bartzelona 1969) # [[Natalia Ramos (futbolaria)]] defentsa (Tenerife 1999) # [[Neus Bonet]] kazetaria, irakaslea (Bartzelona 1959) # [[Neus Bouza Gil]] CNTko militante fusilatua (Bartzelona, 1916- Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Nieve de Medina]] aktore eta zuzendaria (Madril,1962) # [[Noelia López ]] modeloa, tb aurkezlea (Sevilla 1986) # [[Noelia Ramos]] futbolaria, atezaina (Tenerife 1999) # [[Olga Luzardo]] kazetaria eta ekintzailea (Venezuela, 1916-2016) # [[Patri Guijarro]] futbolaria, defentsa (Palma Mallorcakoa 1998) # [[Patricia Ferreira]] gidoilaria, zuzendaria (Granada 1958) # [[Patricia Rodríguez Barrios]] 1. Gizonezko Futbol talde gerentea (Gipuzkoa 1982) # [[Pazzis Sureda]] eskultorea, margolaria (Mallorca 1907-1939) # [[Pepita Laguarda Batet]] anarkista,gerra zibilean eraila (Bartzelona, 1919-1936) # [[Pepita Patiño Páez]] makien laguntzailea, komunista (Kordoba, 1925-2015) # [[Piedad Arribas]] ekintzailea, frankismoaren biktima (Toledo, 1920-Madril, 2010) # [[Pilar Montaner Maturana]] margolaria (Mallorca 1876-196119) # [[Pilar Prades]] garrotez eraildako neskame pozoitzailea (Valentzia, 1928-1959) # [[Purificación Pérez Benavent]] sindikalista (Valentzia, 1919-Kanada, 1995) # [[Ramona Peralba Sala|Ramona Peralta Sala]] langile fusilatua (Gironella, 1904-Sant Adrià de Besòs, 1939) # [[Raquel Cabezón]] futboalari ohia (Bartzelona 1978) # [[Rianna Jarrett]] futbolaria, aurrelaria (Irlanda 1994) # [[Rocío García Martínez]] txirrindularia (Madril 1974) # [[Romina Belluscio]] kazetaria, modeloa ( Argentina 1979) # [[Sandra Hermida Muñiz]] film-, dokumental ekoizlea (Tarragona 1972) # [[Sandra Paños]] Futbolaria, atezaina (Alacant 1992) # [[Sandra Vilanova]] futbolari ohia, erdilaria (Bartzelona 1981) # [[Sara Nieves Matheu García]] irakaslea, zibersegurtasun ikertzailea (Murtzia 1992) # [[Sara Ortega (futbolaria)]] , aurrelaria (Errioxa 2005) # [[Sara Serrat]] futbolaria, idazlea (Huelva 1995) # [[Sara Suárez Solís]] idazle feminista (Oviedo, 1925-2000) # [[Sarah Bouhaddi]] futbolaria, atezaina (Frantzia 1986) # [[Sari Van Veenendaal]] futbolaria, atezaina (Herbehereak 1990) # [[Sarina Wiegman]] entrenatzailea, futbolari ohia (Herbehereak 1969) # [[Sayaka Fernández Díaz]] dokumentalgilea (Cáceres 1978) # [[Sha'Carri Richardson]] atleta (AEB 2000) # [[Silvia Meseguer]] futbolari ohia, medikua (Teruel 1989) # [[Soledad Gallego-Díaz]] kazetaria (Madril 1951) # [[Sonia Bermúdez Tribano]] futbolaria, entrenatzailea, berriemailea (Madril 1984) # [[Sonia García Galán]] historialaria eta feminista (Aviles, 1981) # [[Sonia Grande]] cinema-jantzi diseinatzailea (Asturias 1964) # [[Susana Carro]] Filosofoa irakaslea, femilnista (Mieres, 1971) # [[Tania Martínez Portugal|Tania Martinez Portugal]] poligologoa, irakaslea,feminista (Etxebarri, 1963) # [[Toña Is ]] futbolaria, entrenatzailea (Asturias 1966) # [[Tránsito Amaguaña]] ekintzaile indigena (Ekuador,1909-2009) # [[Urimare]] kazike (Venezuela, XVI. mendea) # [[Urrezko Neskatoak]] Olinpiar Jokoetako gimnasta erritmiko txapeldunak, Atlanta 1996 # [[Valentina Muñoz]] aktibista feminista (Txile, 2002) # [[Vera Pauw]] bortxatutako futbolaria, entrenatzailea (Hebehereak 1963) # [[Vicky Losada]] futbolaria (Bartzelona 1991) # [[Victoria Prego]] kazetaria (Madril 1948) # [[Viola Calligaris]] futbolaria (Suitza 1996) # [[Yolanda Flores]] kazetaria, irrati esataria (Madril, 1960) }} ==='''Berriak 2023''' ('''abuztua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Goirigolzarri Alegria]] efef'''SORTUA''' abokatua eta aktibist (Gamiz, 1978- Barakaldo, 2023) # [[Ana Soto]] --ef'''SORTUA''' kazike (Venezuela, 1618-1668) # [[Awen Iorwerth]] ----'''SORTUA''' medikua, unibertsitateko irakaslea # [[Erika Arrizabalaga]] ----'''SORTUA''' txistularia (Gasteiz, 2000) # [[Gentz del Valle]] ef--'''SORTUA''' artista (Lekeitio, 1957) # [[Orocomay]] ----'''SORTUA''' kazike (Venezuela, XVI. mendea) # [[Xochilt Madai|Xochitl Madai]] ----'''SORTUA''' arkitektua eta ekintzailea (Mexiko, 1972) # [[Ada Liberio]] gimnasta errimikoa (Zaragoza 1974) # [[Adriana Díaz Enciso]] idazlea (Mexiko, 1964) # [[Alba González]] idazlea, politikaria (Asturias 1986) # [[Alice Kellen]] idazlea (Valentzia, 1989) # [[Amalia Bautista]] poeta (Madril 1962) # [[Amparo Barayón]] piano-jola eta sindikalista fusilatua (Zamora, 1904-1936) # [[Ana Bautista]] gimnasta erritmikoa (Kanariak 1972) # [[Ana Carmona Ruiz]] mutil itxuraz jokatzea lortu zuen futbolaria (Malaga 1908-1940) # [[Ana María de Foronda|Ana Maria de Foronda]] idazlea eta itzultzailea (1910-1990) # [[Anna Szatkowska]] idazlea (Polonia, 1928-2015) # [[Antònia Fontanillas Borràs]] anarko-sindikalista (Bartzelona, 1917-Frantzia, 2014) # [[Apacuana]] kazikea (Venezuela, XVI. mendea) # [[Athenea del Castillo]] futbolaria (Kantabria 2000) # [[Bathsua Makin]] Proto-Feminista (Londres, 1600-1675) # [[Beatriz Corredor]] legelaria, politikaria (Madril 1968) # [[Blanche Stuart Scott]] hegazkinlaria (EEBB. 1884-1970) # [[Carla Barber]] medikua, modeloa (Kanariak 1990) # [[Carmen Avilés]] atleta (Madril 2002) # [[Carmen Herrero Vicent]] medikua, ikertzailea (Castelló, 1986-2023) # [[Carmen Montes]] itzultzailea (Cádiz 1963) # [[Cata Coll]] futbolaria (Mallorca 2001) # [[Cathy Xaudaró]] gimnasta erritmikoa (Filipinak/ Espainia 1960) # [[Cecilia Domínguez Luis|Cecilia Dominguez]] idazlea (La Orotava, 1948) # [[Cecilia Pantoja]] abeslaria (Txile, 1943 - 2023) # [[Celia Flores]] abeslaria (Madril, 1981) # [[Charlotte Maxeke]] aktibista (Hegoafrika, 1871-1936 ) # [[Charlotte von Ahlefeld|Charlotte von Ahlfeld]] idazlea (Alemania, 1782-1849) # [[Charlotte von Stein|Charlote Von Stein]] (Alemania, 1742-1822) # [[Christiane Vulpius]] Goetheren emaztea (Alemania, 1765-1816) # [[Clara Serra]] feminista, ikertzailea, filosofoa, politikari ohia (Madril 1982) # [[Concha Monrás]] piano-jotzaile fusilatua (Bartzelona, 1898-Huesca 1936) # [[Conchi Sánchez ]] Espainiako 1. emakume futbolari profesionala (Madril 1957) # [[Costanza da Varano]] humanista eta poeta (Italia, 1426-1447) # [[Covadonga Tomé]] pediatra, politikaria (Asturias 1970) # [[Cristina Gallo]] kirol kazetaria, idazlea, aktibista (Asturias 1965) # [[Dahteste]] gerlari, itzultzaile, diplomazialari (1860 - Mexiko Berria, 1955) # [[Diana Wynne Jones]] idazlea (Londres, 1934-2001) # [[Dolores Pla Brugat]] historialaria eta ikertzailea (Girona, 1954-2014) # [[Emakume Indigenen Nazioarteko Eguna]] # [[Emilia Boneva]] gimnasia erritmikoko entrenatzailea (Bulgaria 1938-2019) # [[Emma Cabal]] poeta (Asturias 1962) # [[Enith Salón]] futbolaria ( Valentzia 2001) # [[Esther González]] futbolaria (Granada 1992) # [[Etta Federn]] idazle, itzultzaile, pedagogo eta anarkofeminista austriarra (1883 - 1951) # [[Eva Navarro ]] futbolaria (Murtzia 2001) # [[Fatima Madrilgoa]] ustezko astronomoa (Al-Andalus XI. mendea) # [[Francisca Saperas|Francesca Saperas]] anarko-sindikalista (Bartzelona, 1851-1933) # [[Gala Dalí]] artista eta modeloa (Errusia, 1894-1982) # [[Hansa Mehta]] aktibista, politikaria (India, 1897-1995) # [[Irene Guerrero]] futbolaria (Sevilla 1996) # [[Isabel Medina]] idazlea (Gomera, 1943) # [[Isabel Mozún]] altuera jauziko atleta (Madril 1960) # [[Ivana Andrés ]] futbolaria (Valentzia 1994) # [[Jean Batten]] hegazkinlaria (Zeelanda Berria, 1909-Palma Mallorcakoa, 1982) # [[Johanna Schopenhauer]] idazlea (Alemania, 1766-1838) # [[Juana Álvarez Molina|Juana Alvarez]] etxekoandre fusilatua (Medina de Rioseco, 1897-Gijon, 1937) # [[Juana María de los Dolores de León Smith]] espainiar dama (Badajoz, 1798 – Londres, 1872) # [[Julia Mayoral Márquez]] maistra eta politikaria (Badajoz, 1902 - 1983) # [[Julia Santibáñez]] idazlea (Mexiko, 1971) # [[Kyra Galván]] poeta eta eleberrigilea (Mexiko Hiria, 1956) # [[La Repompa de Málaga]] abeslaria (Malaga 1937-1959) # [[Laia Codina]] futbolaria (Girona 2000) # [[Lara Álvarez]] kazetaria (Asturias 1989) # [[Laura del Río]] futbolaria, mutilen entrenatzailea (Madril, 1982) # [[Lola Suárez|Lola Suarez]] idazlea (Lanzarote, 1956) # [[Malebogo Molefhe]] aktibista (Botswana,1980) # [[María Bernaldo de Quirós]] hegazkinlaria (Madril, 1898-1983) # [[Maria da Conceição Moita]] aktibista, hezitzailea (Portugal, 1937-2021) # [[María Francisca de Sales Portocarrero (Montijoko VI. kondesa)]] (Madril, 1754 – Logroño, 1808) # [[María Josefa Cerrato Rodríguez]] Espainiako lehen emakume albaitaria (Badajoz, 1897-1981) # [[María Pérez Rabaza]] futbolaria (Bartzelona 2001) # [[María Rosa Alonso|Maria Rosa Alonso]] idazlea (Tararonte, 1909-2011) # [[Mariangiola Criscuolo]] margolaria (Italia, 1548-1630) # [[Mariona Caldentey]] futbolaria (Mallorca 1996) # [[Melissa Jiménez (kazetaria)]] (Lieja/Bartzelona 1987) # [[Mercedes Pinto]] idazlea, kazetaria eta feminista (1889-1976) # [[Mónica García Prieto]] kazetaria, saiakeragilea (Badajoz 1974) # [[Montse Martín]] gimnasta erritmiko ohia, ilustratzailea, diseinatzailea, aktorea, dantzaria (LLeida 1974) # [[Montse Tomé]] futbolari ohia, entrenatzailea (Asturias 1982) # [[Noemí Casquet]] kazetaria, youtuberra (Sabadell 1992) # [[Olga Carmona]] futbolaria (Sevilla 2000) # [[Ona Batlle]] futbolaria (Bartzelona 1999) # [[Paula Guilló]] Miss eta modeloa (Alacant 1989) # [[Pepa Caballero]] margolaria (Granada, 1943 - Malaga, 2012) # [[Raymonde de Laroche]] hegazkinlaria (Paris, 1882-1919) # [[Rebecca Abe|Rebeca Abe]] idazlea (Alemania, 1967) # [[Rita Bosaho]] sanitarioa, politikaria. Kongresuko 1. Persona beltza (Ginea/Espainia 1965) # [[Rocío Gálvez ]] futbolaria (Kordoba 1997) # [[Salma Paralluelo]] futbolaria, atleta (Zaragoza 2003) # [[Silvia Yustos]] gimnasta erritmikoa (Valladolid 1971) # [[Simone Segouin]] partisaua, erresistentziako kidea (Frantzia, 1925-2023) # [[Sofia Behrs]] idazlea, argazkilaria (Errusia, 1844-1919) # [[Sofia Castañon]] poeta, politikaria (Asturias 1983) # [[Susan Haack]] irakasle eta filosogoa (Ingalaterra, 1945) # [[Sybilla]] diseinatzailea (AEB/Espainia 1963) # [[Teresa Abelleira]] futbolaria (Pontevedra 2000) # [[Teresa Helbig]] moda-diseinatzailea (Bartzelona 1963) # [[Teresa Matilde Revaque]] Bigarren Errepublikako espetxe funtzionario fusilatua (Valladolid, 1897-Madril, 1940) # [[Teresa Táboas]] arkitekto galiziarra (Mexiko Hiria, 1961) # [[Thelma Nava]] poeta (Mexiko Hiria, 1932-2019) # [[Thérèse Peltier]] hegazkinlaria (Frantzia, 1873-1926) # [[Vicenta García Miranda]] idazlea, poeta (Badajoz, 1816-1877) # [[Yulianna Avdeeva]] piano-jotzailea (Mosku 1985) # [[Zofia Kossak-Szczucka]] idazlea (Polonia, 1890-1968) }} ==='''Berriak 2023''' ('''uztaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainize Gastaka Martínez]] ----'''SORTUA''' abokatua, Laudioko alkatea (Laudio, 1985) # [[Rosa Mari Artza Azueta]] efef'''SORTUA''' euskaltzalea eta ekintzailea (Iurreta, 1946-2001) # [[Guruzne Carrason Torrontegi]] ----'''SORTUA''' ingurumen hezitzailea, Sopelako alkatea (Sopela, 1981) # [[Deniba Konare]] ----'''SORTUA''' judoka (Mali/Durango 2003) # [[Sorne Rubio Arano]] ----'''SORTUA''' Mundakako alkatea (Mundaka, 1972) # [[Itziar Iratzagorria]] ef--'''SORTUA''' Urdulizko alkatea # [[Maite Ibarra Goti]] ----'''SORTUA''' Arrigorriaga alkatea (Arrigorriaga, 1979) # [[Elisa Kaltzada]] --ef'''SORTUA''' euskaltzalea eta ekintzailea (Busturia, 1929-2022) # [[Lorea Perosanz]] ef--'''SORTUA''' diseinatzailea eta ilustratzailea (Ermua, 1976) # [[Maider Morras Azpiazu]] ----'''SORTUA''' abokatua, unibertsitateko irakaslea, Arrasateko alkatea (Arrasate, 1976) # [[Olatz Lezeta Urzelai]] ef--'''SORTUA''' mekanikaria, Antzuolako alkatea (Antzuola, 1977) # [[Kristina Rodriguez Mendikute]] ef--'''SORTUA''' Adunako alkatea (Aduna,1971) # [[Mari Karmen Arregi Agirre]] ef--'''SORTUA''' Aizarnazabalgo alkatea # [[Beatriz Unzue Esnaola]] ef--'''SORTUA''' Amasa-Villabonako alkatea # [[Alba Garmendia Castaños]] ef--'''SORTUA''' ikertzailea, filosofoa eta Ikaztegietako alkatea # [[Yanire Granero]] --ef'''SORTUA''' diseinatzailea, enpresaburua (Abadiño 1988) # [[Oihana Amundarain Zubillaga]] ef--'''SORTUA''' Elduaingo alkatea # [[Gurutze Etxezabal Iturrioz]] ef--'''SORTUA''' Orexako alkatea # [[Anuska Esnal Oliden]] ef--'''SORTUA''' Orioko alkatea (Orio, 1980) # [[Izarra Urdalleta Iraola]] ef--'''SORTUA''' Segurako alkatea (Errezil, 1975) # [[Cristina Tapias]] ef--'''SORTUA''' jostuna, irakaslea, enpresaburua (Bilbo 1960) # [[Teófila Adrada]] ef--'''SORTUA''' jostuna, irakaslea, enpresaburua, asmatzailea (Toledo 1904- ?) # [[Naroa Azpitarte]] ----'''SORTUA''' errugbilaria (Durango, 2005) # [[Rosario Tomasena Alzuri]] ef--'''SORTUA''' kirolaria, igerilaria, triatleta (Urnieta, 1946) # [[Agurtzane Solaberrieta Mesa]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta Usurbilgo alkatea (Usurbil, 1979) # [[Maite Amenabar Alkorta]] ----'''SORTUA''' Zirzurbilgo alkatea (Azpeitia) # [[Nagore Alkorta Elorza|Nagore Alkorta]] ef--'''SORTUA''' Azpeitiko alkatea (Azpeitia, 1978) # [[Alicia Framis]] artista (Mataró, 1967) # [[Lorena Llamas]] txirrindulari ohia (Bartzelona 1987) # [[Daisy Elliott]] politikaria (AEB 1917-2015) # [[Yolanda García Serrano]] gidoilaria (Madril 1958) # [[Karina Garantivá ]] aktorea, antzerki zuzendaria (Kolonbia 1980) # [[ Helena Pimenta]] antzerki-zuzendaria (Salamanca 1955) # [[Verónica Fernández]] gidoilaria (Soria 1971) # [[Magüi Mira]] aktorea, zuzendaria (Valentzia 1944) # [[Clara Sanchis]] aktorea, musikaria (Teruel 1968) # [[Lola Salvador]] gidoilaria (Bartzelona 1938) # [[Carmen Balagué]] aktorea (Bartzelona 1952) # [[Luz Casanova]] ongilea (Asturias, 1873-1949) # [[Jacqueline Guerroudj]] Militante komunista eta antikolonialista (1919 - 2015) # [[Sheyla Gutiérrez]] txirrindularia (Errioxa 1994) # [[Lucía González]] txirrindularia (Asturias 1990) # [[Alicia González]] txirrindularia (Asturias 1995) # [[Mavi García]] duatleta, txirrindularia (Mallorca 1984) # [[María Mercedes Cagigas Amedo]] txirrindularia (Kantabria 1979) # [[Isabel Martin]] txirrindularia (Valladolid 1999) # [[Sara Martín]] txirrindularia (Burgos 1996) # [[Cristina Martínez (txirrindularia)]] (Valentzia 1981) # [[María Isabel Moreno ]] txirrindularia (Girona 1981) # [[Belén López (txirrindularia)]] irakaslea (Cádiz 1984) # [[Mayalen Noriega]] igerilaria, txirrindularia, kirol egokituko gidaria (Mexiko/Espainia 1982) # [[Josefa Benítez Guzmán]] kirol egokitutako txirrindularia (Bartzelona 1969) # [[Susana Rodríguez Gacio]] medikua, kirol egokitutako txirrindularia (Vigo 1988) # [[Aauri Bokesa]] kirolari eta gizarte langilea (Madril, 1988) # [[Cristina Danimarkakoa]] Italiako aristokrata (Danimarka, 1521-Italia, 1590) # [[Conceição Matos]] aktibista (Portugal, 1936) # [[María de Estrada]] konsistatzailea (Espainia-Mexiko, XV.mendea) # [[Maritza M. Buendía]] # [[Lozen]] gerlari eta xamana (1840-1889) # [[Elsy Jacobs]] txirrindularia (Luxenburgo 1933-Bretainia 1998) # [[Anna Ramírez ]] txirrindularia, aktibista (Bartzelona 1981) # [[Marta Vilajosana]] txirrindularia (Bartzelona 1975) # [[Audrey Cordon]] txirrindularia (Bretainia 1989) # [[Alba Teruel ]] txirrindularia (Valentzia 1996) # [[Anna Sanchis]] txirrindularia (Valentzia 1987) # [[Dori Ruano]] txirrindularia, zuzendaria, politikaria, irakaslea (Salamanca 1969) # [[Gloria Rodríguez Sánchez]] txirrindularia ( Murtzia 1992) # [[Ariadna Ródenas]] txirrindularia (Alacant 1987 # [[Aida Nuño]] txirrindularia (Asturias 1983) # [[Karin Herrera]] biologo eta politikaria (Guatemala, 1968) # [[Sonia Gutiérrez Raguay]] politikaria (GUatemala, 1981) # [[Txirrindularitza eta feminismoa]] # [[Jean Purdy]] erizaina, 1. enbriologoa (Erresuma Batua 1945-1985) # [[Victoria Anna Perea]] Espainiako 1. probeta umea (Bartzelona 1984) # [[Anna Veiga]] biologoa, Espainiako 1. probeta umearen ‘ama zientifikoa’ (Bartzelona 1956) # [[Elisa Matilla]] aktorea (Madril 1966) # [[Dunia Ayaso eta Felix Sabroso]] zine zuzenndariak (Kanariak 1961-2014) # [[Eva Lesmes]] gidoilaria, zine zuzendaria (Asturias 1961) # [[Imma Colomer]] aktorea (Bartzelona 1948) # [[Rosa Gàmiz]] aktorea (Bartzelona 1965) # [[Carlota Subirós]] antzerki-zuzendari (Bartzelona 1974) # [[Lluïsa Cunillé ]] idazlea (Katalunia 1961) # [[Hijas de Cynisca]] kirol-arloko genero-desberdintasuna, dokumentala (2019) # [[Jessica Vall ]] igerilaria, biologoa (Bartzelona 1988) # [[Jennifer Pareja]] waterpolo jokalari ohia (Girona 1984) # [[Carmen Martín]] eskubaloi jokalaria (Almeria 1988) # [[Vanesa Amorós ]] eskubaloi jokalaria, entrenatzialea (Alacant 1982) # [[Nuria Benzal ]] eskubaloi jokalaria (Malaga 1985) # [[Estela Estévez Barreiro]] atleta paralinpiarra (Vigo 1965) # [[Alba Caride]] gimnasta erritmikoa (Vigo 1980) # [[Susana Garabatos ]] igerilaria (Vigo 1979) # [[Julia Vaquero]] galiziar atleta (Frantzia 1970) # [[Thérèse Clerc]] Frantziako ekintzaile feminista (1927 - 2016) # [[Suhayr al-Qalamawi]] idazlea eta itzultzailea (Egipto, 1911-1997) # [[Dolors Vives Rodón|Dolors Vives Rodon]] Kataluniar hegazkinlaria (Valls, 1908-Bartzelona, 2007) # [[Susana Ferrari Billinghurst]] hegazkinlaria (Argentina, 1914-Italia, 1999) # [[Yevguenia Shajovskaya|Yevguena Shajovskaya]] hegazkinlaria (Errusia, 1889-1920) # [[Carola Lorenzini]] hegazkinlaria (Buenos Aires, 1899-1941) # [[Clara Adams]] hagazkinlaria (EEBB, 1884-1971) # [[Gloria Cuesta]] hegazkinlaria (Asturias, 1911 - Madril, 1987) # [[Maria Josep Colomer i Luque]] hegazkinlaria (Bartzelona, 1913 - Inglaterra, 2004) # [[Alia Twal]] hegazkinlaria (Jordania) # [[Lotfia ElNadi|Loftia Elnadi]] hegazkinlaria (Egipto, 1907-2002) # [[Erma Franklin]] abeslaria (EEBB, 1938-2002) # [[Carolyn Franklin]] abeslaria (EEBB, 1944-1968) # [[Flor Aguilera]] idazlea (Mexico Hiria, 1971) # [[María Antonieta Mendivil]] idazlea (Mexiko, 1971) # [[Anne Kingsbury Wollstonecraft]] ilustratzaile botanikoa (EEBB,1781-Kuba, 1828) # [[Sara Khadem ]] xake jokalaria (Iran 1997) # [[Tamara Abalde ]] saskibaloi jokalaria (Ferrol 1989) # [[Begoña Fernández]] eskubaloi jokalaria (Vigo 1980) # [[Isabel Herguera]] artista, zuzendaria, irakaslea (Donostia 1961) # [[Karin Boye]] poeta, itzultzailea (Suedia 1900-1941) # [[Helene Hanff]] idazlea (AEB 1916-1997) # [[Sopiko Guramishvili]] xake jokalaria (Georgia 1991) # [[Carol Thatcher ]] kazetaria (Londres 1953) # [[Mónica Braun|Monica Braun]] idazlea eta poeta (Mexiko, 1965) # [[Cristina Rivera Garza]] idazlea (Mexiko, 1964) # [[Martha Cerda]] idazlea (Mexiko, 1945) # [[Bibiana Gallego Lancharro]] poeta eta damaturgoa (Badajoz, 1799-Madril, 1867) }} ==='''Berriak 2023''' ('''ekaina''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainara Otxotorena]] ef--'''SORTUA''' Mañariko alkatea (Hernani, 1984) # [[Arantxa Arregi]] ----'''SORTUA''' Doneztebeko alkatea # [[Asun Agiriano]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta bibliotekaria (Arrasate, 1963) # [[Begoña Enbeita]] ef--'''SORTUA''' Muxikako alkatea (Muxika, 1985) # [[Berta Arizkun González]] ef--'''SORTUA''' Burlatako alkatea # [[Burdinaren emakumeak]] '''SORTUA''' (Bizkaia, XIX-XX. mendea) # [[Carmen Mendiguren]] efef''SORTUA'''maistra (Zamudio, 1913-2010) # [[Eider Olazar]] ef--'''SORTUA''' Gazteluko alkatea (Gaztelu...) # [[Eneritz Agirre]] ef--'''SORTUA''' Atxondoko alkatea (Atxondo, 1983) # [[Eneritz Azpitarte]] ef--'''SORTUA''' Zaldibarko alkatea (Zaldibar, 1985 ) # [[Erika Letamendi Hurtado]] ef--'''SORTUA''' Donemiliagako alkatea (Gasteiz, 1985) # [[Igone Amesti]] ef--'''SORTUA'''mezzosopranoa, musika-irakaslea (Mallabia, 1985) # [[Iruri Altzerreka]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria (Garai, 2000) # [[Itziar Imaz Artazcoz|Itziar Imaz]] ef--'''SORTUA''' Garesko alkatea (Gares, 1981) # [[Julene Lazkano]] ef--'''SORTUA''' Elorrioko alkatea (Elorrio, 1985) # [[Laura Irasuegi Otal]] efef'''SORTUA''' ingeniaria, gerrako umea (Eibar, 1923-Errenteria, 2016) # [[Malan Alloua]] ----'''SORTUA''' Sanwiko Erresumako ama erregina (Ghana, XIX. mendea) # [[Maria Sáez de Albéniz Bregaña]] ef--'''SORTUA''' Etxarri Aranazko alkatea (Iruñea, 1966) # [[Marta Díez Napal]] ef--'''SORTUA''' Antsoaingo alkatea (Antsoain, 1975) # [[Nadia Nemeh Shomaly]] ----'''SORTUA''' Bermeoko alkatea (Bermeo, 1979) # [[Noelia Oses]] ef--'''SORTUA''' Matematikaria, ikertzailea (Ermua, 1975) # [[Oihana Olaberria Jaka]] ef--'''SORTUA''' Arakilgo alkatea (Arakil, 1976 # [[Oihane Irastorza]] ef--''SORTUA''' Izurtzako alkatea (Izurtza, 1981) # [[Oihane Uribeetxebarria Garmendia]] ef--'''SORTUA''' Lakuntzako alkatea (1979) # [[Olatz Alberdi Etxeberria]] ef--SORTUA futbolaria, atezaina (Bergara, 1997) # [[Olatz Irizar Martínez]] ef--'''SORTUA''' Ziordiako alkatea (Ziordia, 1972) # [[Pilar Arechavaleta]] efef'''SORTUA''' moja (Bilbo, 1880-Madril-1973) # [[Txelo Auzmendi Jimenez]] ef--'''SORTUA''' Asparrenako alkatea (Araia, 1960) # [[Olga Mariano]] aktibista ijitoa (Portugal, 1950) # [[Adriana Caselotti]] ahots aktorea (AEB 1916-1997) # [[Adrienne Bolland|Adrianne Bolland]] hegazkinlaria (Frantzia, 1895-1975) # [[Agirre Aristizabal ahizpak]] oroimen memoria babesleak (Lizarra, 1936) # [[Ahlam Khudr]] aktibista (Sudan) # [[Aída Bueno Sarduy]] dokumentalgilea (Kuba, ?) # [[Aida Toledo]] poeta (Guatemala, 1952) # [[Ainhoa Carbonell Allué ]] zinegotzi ijitoa (?,?) # [[Alba Cros ]] zinema zuzendaria (Lleida 1991) # [[Alice Austen]] argazkilaria (AEB 1866-1952) # [[Alice Pestana]] pedagogoa (Portugal, 1860-Madril, 1929) # [[Alicja Dorabialska]] kimikaria (Polonia, 1897 – 1975) # [[Alma Karla Sandoval|Alma Carla Sandoval]] Kazetaria (Mexiko, 1975) # [[Ana Martínez de Luco]] moja, aktibista (Araba, 1960) # [[Anaïs Napoleon]] argazkilaria (Narbona, 1831-Bartzelona, 1912) # [[Ángela de la Cruz (artista)]] artista (Coruña, 1965) # [[Ángeles Cruz|Angeles Cruz]] aktorea, gidoilaria, zinema zuzendaria (Mexiko, 1969) # [[Anna-Eva Bergman]] artista (Suedia 1909-Frantzia 1987) # [[Anoosheh Oskouian]] ingeniaria, CEO-a (Iran/AEB 1964) # [[Aurèlia Muñoz Ventura]] artista (Bartzelona, 1926-2011) # [[Barbara Martin Coppola]] telekomunikazio- ingeniaría eta CEO-a (Madril 1977) # [[Beatriz Corrales]] badminton jokalaria (Madril 1992) # [[Bernardine Dohrn]] iheslaria, irakaslea (AEB 1942) # [[Betsy Pecanins]] abeslaria (Mexiko 1954) # [[Betty Makoni]] Aktibista (Zimbabwe, 1971) # [[Candida Höfer]] argazkilaria (Alemania, 1944) # [[Carmen Matute]] idazlea (Guatemala, 1944) # [[Carol Bove]] artista (Suitza/AEB 1971) # [[Celia Montoya Montoya]] aktorea, aktibista (Madril, 1971) # [[Charlotte Posenenske]] artista (Alemania 1930-1985) # [[Chicks on Speed]] artistak, musika taldea (Alemania 19) # [[Claude Mossé]] historialaria (Frantzia 1924-2022) # [[Cristina Álvarez Álvarez]] telekomunikazio ingeniaria (Vigo 1969) # [[Cristina Cuerno]] aeronautika ingeniaria (Espainia, XX. mendea) # [[Danielle Michel-Chich]] saiogile, kazetari eta itzultzaile frantsesa (Aljer - 1951) # [[Daría Vilariño Pintos]] liburuzaina (Galizia 1928-2020) # [[Djamila Bouazza]] Aljeriako Independentzia Gerrako aktibista (1938 - 2015) # [[Djamila Bouhired]] Aljeriako ekintzaile politikoa da (Aljer - 1935) # [[Dulce Muñoz del Rey]] telekominikazio ingeniaria (Badajoz 1978) # [[Eija-Liisa Ahtila]] artista (Finlandia 1959) # [[Eileen Power]] historialaria (Erresuma Batua 1889-1940) # [[Elida Carlés]] hegazkinlaria, artista (Argentina, 1912-1970) # [[Elisa Hall]] idazlea (Guatemala, 1900-1982) # [[Eliza Schneider]] ahots aktorea (AEB 1978) # [[Énia Lipanga]] Poeta, aktibista (Mozambike, 1977) # [[Erika Groth-Schmachtenberger]] argazkilaria (Alemania 1906-1992) # [[Ester Partegàs]] artista (La Garriga, 1972) # [[Esther Paez]] boxeolaria, (Bartzelona 1969) # [[Eulalia Pérez Sedeño]] ikertzailea (Maroko protektoratua 1954) # [[Eulàlia Valldosera i Guilera]] artista (Villafranca del Panadés, 1963) # [[Fátima Tardío Quiroga]] legelaria (Bolivia XX. mendea) # [[Fernanda Fragateiro]] artista (Portugal 1962) # [[Gail Bradbrook]] Klima aldaketaren kontrako ekintzailea (Britainiarra) # [[Grete Stern]] argazkilaria (Alemania 1904-Argentina 1999) # [[Hannah Collins]] artista (Londres 1956) # [[Hanne Darboven]] artista (Alemania 1941-2009) # [[Helga de Alvear Arte Garaikidearen Museoa ]] (Caceres 2021) # [[Helga de Alvear]] bildumagilea (Alemania/Madril 1936) # [[Inés Medina]] artista (Caceres 1950) # [[Inés Peraza]] Kanariar uharteetako andrea (Sevilla, 1424-1503) # [[Isabel de los Ángeles Ruano]] poeta (Guatemala, 1945) # [[Isabel Morant Deusa]] historialaria (Valentzia 1947) # [[Isabel Tolosa Cortés de Moctezuma]] Leonor Cortés Moctezumaren alaba (Mexiko, 1568- ?) # [[Isatxa Mengíbar]] bikoiztailea ( Espainia 1973) # [[Janet Maslin ]] kritikaria (AEB 1949) # [[Joana Pastrana]] boxeolari ohia (Madril 1990) # [[Jorinde Voigt]] artista (Alemania 1977) # [[Judith Colell ]] zinema zuzendaria (Bartzelona 1968) # [[Kadiatu Massaquoi]] aktibista (Sierra Leona, 2002?) # [[Katalina Lancasterrekoa]] erregina (Hertford, 1373- Valladolid, 1418) # [[Katharina Fritsch]] eskultorea (Alemania 1956) # [[Katharina Sieverding]] artista (Alemania 1944) # [[Kittie Knox]] txirrindularia (AEB 1874-1900) # [[Laleh Osmany]] aktibista (Afganistan, 1992) # [[Laura Rius]] zinema zuzendaria (Bartzelona 1991) # [[Leonor Cortés Moctezuma]] Espainia Berriko Erregeorderriko aristokrata (Mexiko, 1527-1594) # [[Lidia Zvereva|Lidia Zuéreva]] hegazkinlaria (Errusia, 1890-1916) # [[Lisa Schwarzbaum]] kritikaria (AEB 1952) # [[Luz Méndez de la Vega]] poeta eta ikertzaile feminista (Guatemala, 1919-2012) # [[Mabel Palacín Lahoz]] artista (Bartzelona, 1965) # [[Maggie Roswell]] ahots aktorea (AEB 1952) # [[Margarita Carrera]] idazlea (Guatemala, 1929-2018) # [[María del Carmen Aguayo Torres]] telekomunikazio ingeniaria (Kordoba XX. mendea) # [[María del Carmen Carrillo Losada]] probintzia hiriburu bateko 1. emakume ziengotzi ijitoa (Madril 1959) # [[María del Carmen Pallares Méndez]] historialaria (Galizia 1948) # [[María Jesús Avila Corchero]] museo koordinatzailea (Caceres, 1966) # [[María Jesús Rosa Reina]] boxeolaria (Madril 1974-2018) # [[María Luisa Cuerda Arnau]] legelaria (Espainia, XX. mendea) # [[María Natividad Bermejo Arrieta ]] artista (Logroño 1961) # [[María Teresa Dalenz Zapata ]] ingeniari zibila (Bolivia, 1958) # [[María Teresa de Silva]] Albako XIII. dukesa (Madril, 1762-1802) # [[Marta Verheyen]] zinema zuzendaria, gidoilaria, argazkilaria (Girona 1991) # [[Mary Bailey (hegazkinlaria)|Mary Bailey]] hegazkilaria (Irlanda, 1890-1960) # [[Mary Kay Bergman]] ahots aktorea (AEB 1961) # [[Mary Lynn Rajskub]] aktorea, gidoilaria (AEB 1971) # [[Mary Taylor Brush]] hegazkinlaria (1866-1949) # [[Maryse Bastié]] hegazkinlaria (Frantzia, 1898-1952) # [[Meret Oppenheim]] argazkilaria (Berlin, 1913-Basilia,1985) # [[Mikaela Loach]] Aktibista (Jamaika, 1998) # [[Miren Meabe Carro]] Kuartango alkatea (Barakaldo 1986) # [[Mirtha Luz Pérez]] idazlea, poeta, (Chiapas, Mexiko, 1960) # [[Mona Simpson (Simpsondarrak)]] pertsonaia (AEB) # [[Mona Simpson]] idazlea (AEB 1957) # [[Montserrat Soto]] artista (Bartzelona, 1961) # [[Nadia Vera]] kazetaria (Mexiko, 1983-2015) # [[Nancy Cartwright (aktorea)]] ahots aktorea (AEB 1957)Si # [[Natalia Montellano Durán]] bioteknologoa (Bolivia XX. mendea) # [[Penelope Lea]] klima-aktibista (Noruega, 2005) # [[Pilar Heredia Iglesias]] politikari ijitoa (Toledo, 1964) # [[Pipilotti Rist]] artista (Suitza 1962) # [[Pocha Lamadrid]] aktibista (Argentina, 1945-2021) # [[Princy Mangalika]] aktibista (Sri Lanka, XX. mendea) # [[Rachel Whiteread ]] eskultorea (Londres 1963) # [[Rafaela Rada]] ilustratzailea # [[Regina Halmich]] boxeolaria (Alemania 1976) # [[Régine Pernoud]] historialaria (Frantzia 1909-1998) # [[Rineke Dijkstra]] argazkilaria (Herbehereak 1965) # [[Rocío Saiz]] artista (Madril 1991) # [[Rosa Brun]] artista (Madril 1955) # [[Rosemarie Trockel]] artista (Alemania 1952) # [[Salma Kikwete]] aktibista (Tanzania, 1963) # [[Salomé Cuesta]] artista (Valentzia 1964) # [[Sandra Baía]] artista(Lisboa 1968) # [[Sangita Magar]] aktibista (Nepal) # [[Soleil Moon Frye]] aktorea, gidoilaria, film-zuzendaria (AEB 1976) # [[Sonia Couoh]] aktorea (Mexiko, 1983) # [[Susana Solano]] eskultorea (Bartzelona, 1946) # [[Sylvie Fleury]] artista (Suitza 1961) # [[Tacita Dean]] artista bisuala (Erresuma Batua 1965) # [[Tatiana Delgado Yunquera]] bideo-joko garatzailea (Madril 1978) # [[Tecuelhuetzin Xicohténcatl]] printzesa tlaxcalteka (Mexiko, 1501-Guatemala, 1537) # [[Tecuichpo Ixcaxochitzin]] inperio aztekaren azken enperatrizea (Mexiko, 1509-1550) # [[Tiza Mafira]] Ingurumen-aktibista (Indonesia, 1984) # [[Touria Chaoui|Touria Chaowi]] hegazkinlaria (Fez, 1936-1956) # [[Tress MacNeille]] ahots aktorea (AEB 1951) # [[Vanessa Beecroft]] artista (Italia 1969) # [[Victoria Fonseca González]] fisikaria (Espainia XX. mendea) # [[Viktória Varga]] halterofilia kirolaria (Hungaria 1981) # [[Zainab Al Khawaja]] aktibista (Bahrain, 1983) # [[Zohra Drif]] Aljeriako politikaria, independentzia gerrako mujahida (1934) }} ==='''Berriak 2023''' ('''maiatza''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Ortiz]] ----'''SORTUA''' medikua (Getxo, 1964) # [[Ainara Vera]] ----'''SORTUA''' zinegilea (Iruñea, 1985) # [[Ana Antúnez]] --ef'''SORTUA''' jostuna, brodatzailea (Sevilla 1836-1896) # [[Ann Marie Skelton]] ef--'''SORTUA''' Haurren Eskubideen Batzordeko burua (Hegoafrika, ?) # [[Garazi Sampedro]] ef--'''SORTUA''' korrikalaria (Atxondo 1989) # [[Itsasne Larruskain]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, futbolaria (Traña-Matiena 1992) # [[Izaro Ieregi]] ----'''SORTUA''' artista (Algorta, 1987) # [[Josefa Antúnez]] --ef'''SORTUA''' jostuna, brodatzailea (Sevilla 1833-1904) # [[Juana María Ruiz de Gámiz]] efef'''SORTUA''' ongilea (Betoño, 1841 -?) # [[Libe Goitia Artetxe]] ef--'''SORTUA''' idazlea (Errusia, 2001) # [[Maite Toledo]] ----'''SORTUA''' idazlea (Zaldibia, 1966) # [[Maite Zelaia]] ef--'''SORTUA''' arkitektoa (Eibar, 1946) # [[María del Carmen Careaga Salazar]] ef--'''SORTUA''' enpresaburua (Getxo, 1934) # [[Nagore Legarreta]] ----''SORTUA''' argazkilaria (Hernani, 1981) # [[Oihana Muga]] ef--'''SORTUA''' pediatra (Donostia, 1981) # [[Quintina Gelbenzu Piérola]] ef-ef '''SORTUA''' emagina (1877-1950) # [[Salome Campos Beotegi]] efef'''SORTUA''' Emakume aitzindaria kontserba-enpresetan (Bermio, 1893-1974) # [[Adela Calva Reyes]] idazlea (Mexiko, 1967-2018) # [[Adenike Oladosu]] klima aktibista (Nigeria 1994) # [[Alejandra Hannoverkoa]] printzesa (Austria 1999) # [[Alicia Martín Villanueva]] artista (Madril, 1964) # [[Aline Pettersson|Aline Petterson]] idazlea (Mexiko Hiria, 1938) # [[Alva Belmont]] aktibista aberatsa, sufragista (AEB 1853- Frantzia 1933) # [[Ana de Roque]] kazetaria ( Madril 1963) # [[Ana Roldán]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1976) # [[Anahí de Cárdenas]] modeloa, aktorea (Peru 1983) # [[Andrea Guasch]] aktore, abeslari, dantzaria (Bartzelona 1990) # [[Anežka Drahotová]] atleta (Txekia 19) # [[Aniela Rodriguez]] idazlea (Mexiko, 1992) # [[Anna Henderson]] txirrindularia (Britainia 1998) # [[Anna Howard Shaw ]] sufragista, abade metodista (AEB 1847-1919) # [[Antía Jácome]] kanoalaria (Pontevedra 1999) # [[Antúnez ahizpak]] brodatzaileak (Sevilla XIX. mendea) # [[Ascensión Cambrón]] filosofoa (Kordoba 1943) # [[Aurora Correa]] poeta (Bartzelona, 1930-Mexiko, 2008) # [[Beatrice Borromeo]] kazetaria, aristokrata (Italia 1985) # [[Belén Rodríguez (kazetaria)]] (Madril 1966) # [[Betty Gilpin]] aktorea (AEB 1986) # [[Carissa Véliz]] filosofoa, irakaslea, ikertzailea (Mexiko 1986) # [[Carlota Casiraghi]] zaldizalea, kazetaria (Monako 1986) # [[Carmel Snow]] moda-kazetaria (Irlanda 1887-AEB 1961) # [[Carolina Bona]] aktorea (Madril 1980) # [[Carolina Herrera]] enpresaburua, diseinatzailea (Venezuela 1939) # [[Carolina Parsons]] modeloa, enpresaburua (Txile 1978) # [[Caroline Link ]] film-zuzendaria (Alemania 1964) # [[Caroline Schermerhorn Astor]] aristokrata (AEB 1830-1908) # [[Chari Gómez Miranda ]] kazetaria (Espainia 1930-2011) # [[Claudina Domingo]] poeta (Mexiko, 1982) # [[Claudine Picardet]] zientzialaria, itzultzailea (Frantzia 1735-1820) # [[Consuelo Duval]] aktorea (Mexiko 1969) # [[Consuelo Trujillo ]] aktorea (Cádiz 1959) # [[Consuelo Vanderbilt]] filantropoa (AEB 1877- 1964) # [[Consuelo Yznaga]] aristokrata (AEB 1853-Londres 1909) # [[Cristina del Valle (abeslaria)]] aktibista (Asturias 1960) # [[Cristina del Valle (aktorea)]] (Argentina 1942) # [[Debora Kayembe]] abokatua, aktibista (Kongo- Eskozia, 1975) # [[Desirée Bela-Lobedde]] idazlea, aktibista (Bartzelona 1978) # [[Desirée Ndjambo]] kazetaria (Madril 1976) # [[Diana Vreeland]] moda-editore aitzindaria (Paris 1903 - AEB 1989 ) # [[Djamila Boupacha]] Aljeriako FLNko aktibista (Bologhine 1938) # [[Dolores Castro]] poeta (Mexiko, 1923-2022) # [[Edna Woolman Chase]] kazetaria, argitaratzailea (AEB 1887-1957) # [[Ekaterina Karavelova]] aktibista, hezitzailea (Bulgaria, 1860-1947) # [[Elia Barceló]] idazlea (Alacant 1957) # [[Ella baila sola]] musika bikotea (Espainia) # [[Elsa Cross]] poeta (Mexiko, 1946) # [[Elsie de Wolfe ]] dekoratzaile aitzindaria (AEB 1865- Frantzia 1950) # [[Elvira Quintana]] aktorea (Badajoz, 1935-Mexiko Hiria, 1968) # [[Esperanza Zambrano]] idazlea (Mexiko, 1901-1992) # [[Esther García Rodríguez]] cinema ekoizpen zuzendari aitzindaria (Segovia 1956) # [[Esther Mayoko Ortega]], aktibista (Madril, XX.mendea) # [[Ethel Krauze]] idazlea (Mexiko Hiria, 1954) # [[Fausta Gantús]] poeta eta historialaria (Mexiko, 1968) # [[Flora Drummond]] sufragista, aktibista (Erresuma Batua, 1878-1949) # [[Françoise Seligmann]] Frantziako erresistentziako kidea, kazetaria eta politikaria (1919-2013) # [[Françoise Vergès]] politologo eta ekintzaile feminista eta dekolonialista frantsesa (Paris, 1952) # [[Freda Huson]] aktibista (Kanada, 1964) # [[Gabriela Jauregi]] idazlea, poeta (Mexiko Hiria, 1979) # [[Glòria Serra ]] kazetaria (Bartzelona 1964) # [[Hadja Idrissa Bah]] aktibista (Ginea, 1999) # [[Helena Normanton]] abokatua, aktibista (Erresuma Batua, 1882-1957) # [[Ilka Chase]] aktorea, esataria, idazlea (AEB 1905-1978) # [[Irene Hernández de Jesús]] aktibista (Mexiko, 1958-2021) # [[Irene Hueche Meliqueo]] aktibista (Txile, 1946-2011) # [[Isabel Garcés]] aktorea (Madril 1901-1908) # [[Isabel Pardo de Vera Posada]] ingeniaria (Lugo 1975) # [[Isatou Ceesay]] aktibista (Gambia, 1972) # [[Izarne Sarasola]] Errealeko futbolaria (Gipuzkoa, 2002) # [[Jacqueline Auriol]] hegazkinlaria (Frantzia, 1917-2000) # [[Javiera Contador]] aktorea, aurkezlea (Txile 1974) # [[Jhoana Patiño]], poeta, aktibista (Kolonbia, 1982) # [[Josefina Molina]] film-zuzendari atzindaria (Kordoba 1936) # [[Julia Maura]] idazlea (Madril 1910-1973) # [[Julia Solomonoff]] film zuzendaria, gidoilaria… (Argentina 1966) # [[Juliane Köhler ]] aktorea (Alemania 1965) # [[Katalina D'Erzel|Katalina Dérzel]] poeta (Mexiko Hiria, 1950) # [[Laura Pérez Granel]] ilustratzailea (Valentzia 1983) # [[Leila Khaled]] palestinar aktibista politikoa (1944) # [[Lidia Poët ]] Italiako 1. emakume abokatua, aktibista (1855-1949) # [[Lidia Tiatirakoa]] Europako 1. Emakume kristaua, santua, enpresaburua (Tiatira I. mendea) # [[Lisa Henni]] aktorea (Suedia 1982) # [[Lolita Bosch]] idazlea (Bartzelona 1970) # [[Lorenza Izzo]] aktorea, modeloa (Txile 1989) # [[Louise Dahl-Wolfe]] moda-argazkilaria ( AEB 1895- 1989) # [[Lucrecia Martel]] film zuzendaria, gidoilaria (Argentina 1966) # [[Lucy Elmina Anthony]] sufragista (AEB 1859 - 1944) # [[Luz Marina Hache]] Sindikalista, aktibista (Kolonbia, 1955) # [[Margo Martindale]] aktorea (AEB 1951) # [[María Duval (aktorea)]] abeslaria (Mexiko 1937) # [[María Inés Guerra]] abeslaria, aurkezlea (Mexiko 1983) # [[María José Sanz Sánchez]] biologoa, ikertzailea (Valentzia 1963) # [[María Pérez García]] atleta (Granada 1996) # [[María Remedios del Valle]] Argentinako armadan kapitain independentzia garaian (Argentina, 1766-1847) # [[Mariana Simionescu]] tenislaria (Errumania 1956) # [[Maricela Guerrero]] poeta (Mexiko Hiria, 1977) # [[Marilia Andrés ]] kantautorea (Cuenca 1974) # [[Marina Rossell]] kantautorea (Bartzelona 1954) # [[Marta Botía]] kantautorea (Madril 1974) # [[Marta Ferri]] moda diseinatzailea (Italia 1984) # [[Marta García Gómez]] kazetara, bikoizlea ( Madril 1961-2013) # [[Marta Jaumandreu]] kazetaria (Madril 1971) # [[Marta Martínez Alonso]] matematikaria, IBM zuzendari nagusia (Madril 1966) # [[Marta Suediakoa]] printzesa (Suedia 1901-Norvegia 1954) # [[Mary Haʻaheo Atcherley]] aktibista (Hawaii, 1874-1933) # [[Matilde Borromeo]] jauzi-zaldi hazlea, kirolaria, aristokrata (Italia 1983) # [[Mercedes de Acosta]] idazlea (AEB 1892-1968) # [[Milena Smit]] aktorea (Valentzia 1996) # [[Mónica Laguna]] film zuzendaria, gidoilaria (Madril 1964) # [[Mònica López]] meteorologoa, aurkezlea (Lerida 1975) # [[Na'Taki Osborne Jelks]] aktibista (AEB, XX. maendea) # [[Naty Abascal]] modeloa (Sevilla 1943) # [[Ngụy Thị Khanh]] Ingurumen aktibista (Vietnam, 1976) # [[Nina Bang]] historialaria, politikaria, ministroa (Danimarka 1866-1928) # [[Nuria Villazán Martín]] gidoilaria, film zuzendaria (Bartzelona 1968) # [[Oyèrónkẹ Oyěwùmí]] ikertzaile feminista dekolonial (Nigeria, 1957) # [[Pepa Pedroche]] aktorea (Madril 1967) # [[Pilar García Muñiz]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1974) # [[Pilar Llop ]] magistratua, politikaria (Madril 1973) # [[Pilar Ulzurrun de Asanza y Peralta]] margolaria (Zaragoza, 1785-Madril, 1864) # [[Raquel Sánchez Jiménez]] politikaria (Bartzelona 1975) # [[Rosario Pi]] zinema zuzendaria (Bartzelona, 1899 - Madril, 1967) # [[Rosita Parsons]] modeloa, enpresaburua (Txile 1970) # [[Sandra Lorenzano]] idazlea (Argentina, 1960) # [[Sara Uribe Sánchez|Sara Uribe]] poeta (Mexiko, 1978) # [[Seloua Luste Boulbina]] Filosofo eta irakasle franko-aljeriarra (1957) # [[Sheela Patel]], aktibista (India, 1952) # [[Soledad Sevilla]] margolaria (Valentzia 1944) # [[Stella Assange]] abokatua, giza eskubideen defendatzailea (Hegoafrika 1983) # [[Susan Rice]] enbaxadorea (AEB 1964) # [[Susana Roza]] Kazetaria (Asturias 1965) # [[Susi Caramelo]] umorista (Bartzelona 1980) # [[Syrie Barnardo]] barrualdeen diseinatzailea (Ingalaterra 1879-1955) # [[Tedi López Mills]] poeta (Mexiko Hiria, 1959) # [[Tuva Novotny]] aktorea (Suedia 1979) # [[Uta Hagen]] aktorea, maistra (Alemania 1919- AEB 2004) # [[Vanessa Bryant ]] filantropoa (AEB 1982) # [[Vanessa Claudio]] modeloa, aktorea, aurkezlea (Puerto Rico 1983) # [[Vega (abeslaria)]] (Kordoba 1979) # [[Veronica Ferres]] aktorea (Alemania 1965) # [[Victoria Rosell]] epailea, politikaria (Murtzia 1968) # [[Virginia Ruzici ]] tenislari ohia (Errumania 1955) # [[Yelitza Ruiz]] abokatua eta poeta (Mexiko, 1986) # [[Yuja Wang]] piano-jolea (Txina 1975) # [[Yvonne Choquet-Bruhat]] matematikari eta fisikari frantsesa (Lille, 1923) # [[Zarifa Ghafari]] politikari, aktibista (Afganistan, 1992) # [[Zonia Palán Tamayo]] aktibista, ekonomialaria (Ekuador, 1954-2003) }} ==='''Berriak 2023''' ('''apirila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Irazu]] ----'''SORTUA''' kazetaria, gidoigilea, berdintasun teknikaria (Andoain, 1966) # [[Eider Conde]] ----'''SORTUA''' Aranzadi elkarteko komunikatzailea (Donostia, 1981) # [[Elena Martinez Rubio|Elena Martinez]] ----'''SORTUA''' euskal idazlea (Bilbo, 1957) # [[Felipa Domínguez Taguada]] --ef'''SORTUA''' miliziano (Irun, ?- 2013)) # [[Graciliana Montelongo]] ----'''SORTUA''' artista eta idazlea (Tenerife, 1962) # [[Iratxe Ormatza]] ----'''SORTUA''' idazlea (Bakio, 1971) # [[Isabel de Naverán]]----'''SORTUA''' ikertzailea, komisarioa (Getxo, 1976) # [[Ixabel Millet]] ----'''SORTUA''' ipuin kontalaria (Paris, 1958) # [[Jasmin_Mara_López]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta zinemagilea (New Orleans xxxx) # [[Maite Franko]] ----'''SORTUA''' g idazle eta ipuin kontalaria (Irun, 1971) # [[Maria Rosario de Cruz]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Ermua, 1948) # [[Marta Von Poroszlay]] ----'''SORTUA''' g margolaria, eskultorea, idazlea (Hungaria, 1952) # [[Mirari Sagarzazu]] ----'''SORTUA''' ARtisaua, artista, ilustratzailea (Oñati) # [[Miren Mindegia]] ----'''SORTUA''' g kazetaria, idazlea (Elizondo, 1985) # [[Silvia Solórzano Foppa]] ef--'''SORTUA''' gerrillari ohia eta politikaria (Guatemala, 1950) # [[Stella Quan Rossell]] ----'''SORTUA''' antropologoa (Guatemala, 1935-2007) # [[Adela Guffanti]] hegazkinlaria (Argentina, 1904- ?) # [[Adelaida O'Dena de Estrada|Adelaida O´Dena de Estrada]] margolaria (Madril, 1823-1853) # [[Amada García Rodríguez]] exekutatuko komunista (Coruña 1909-1938) # [[Amandine Gay]] zine-zuzendari, aktore, idazle eta afrofeminista (Frantzia, 1984) # [[Amina Dahbour]] palestinar aktibista politikoa (1945?) # [[Amparo Rubiales]] irakaslea, politikaria (Madril 1945) # [[Anastasia (argitzailea)]] margolaria (Paris XIV-XV. mendea) # [[Angeles Bravo (kazetaria)]] (?, 1963) # [[Anna Swenonis]] eskuizkribu argitzailea (Suedia ? - 1527) # [[Arab Loutfi]] kazetaria, idazlea, film-zuzendaria (Libano 1953) # [[Arcangela Paladini]] artista eta poeta (1596-1622) # [[Asunción Crespo de Reigón|Asunción Crespo de Reigon]] margolaria (Madril, 1816.1885) # [[Beatriz Rico]] aktorea, abeslaria, idazlea (Asturias 1970) # [[Belén Ortega]] komiki-marrazkilaria (Granada, 1986) # [[Carmen Calvo (artista)]] eskultorea (Valentzia 1950) # [[Carmen Rey]] jazz-abeslaria (Galizia ?) # [[Caterina Cherubini]] margolaria (Erroma, 1730-1811) # [[Catherine M. Russell]] UNICEFeko zuzendari exekutiboa (AEB, 1961) # [[Claudia Rueda]] ilustratzailea (Bogota, XX. Mendea) # [[Cristina Gallach]] kazetaria (Bartzelona 1960) # [[Cristina Narbona]] polititkaria (Madril 1951) # [[Daniela Barcellona]] mezzosopranoa (Italia 1969) # [[Daniela Melchior ]] aktorea (Portugal 1996) # [[Denisse Buendía]] poeta (Mexiko, 1979) # [[Elisa Rueda]] maistra, poeta, aktorea (Markina-Xemein, 1959) # [[Elvira Rodríguez ]] ekonomialaria, politikaria (Madril 1949) # [[Esperanza Elena Caro]] brodatzailea (Sevilla 1906-1985) # [[Eva Lootz]] eskultorea (Austria_Espainia 1940) # [[Farideh Lashai]] margolaria, idazlea (Iran 1944-2013) # [[Fátima Diame]] jauzietako atleta (Valentzia 1996) # [[Gabriela Agirre Sánchez]] idazlea, poeta (Mexiko, 1977) # [[Henrietta H. Fore]] UNICEFeko zuzendari ohia (AEB, 1948) # [[Hermine Yollo]] aktorea, zuzendaria, idazlea, itzultzailea (Kamerun 1981) # [[Hermonia Vivarini]] artista (Venezia, XVI.mendea) # [[Inés Alberdi ]] soziologoa (Sevilla 1948) # [[Inés Álvarez de Toledo Caro]] aristokrata (Madril 1857-Donostia 1937) # [[Inés Amor]] galerista (Mexiko 1912-1980) # [[Ines Artajo Ayesa]] kazetaria (Iruñea 1956) # [[Inés Edmonson]] aktorea (Argentina 1919-2016) # [[Inés Fernández-Ordoñez]] hizkuntzalaria (Madril 1961) # [[Inés Fonseca]] abeslaria, musikagilea, poeta (Santander 1960) # [[Inés María Calero]] modeloa, aktorea (Venezuela 1969) # [[Inés Martín Rodrigo]] kazetaria, idazlea (Madril 1983) # [[Inés París]] film zuzendaria, gidoilaria (Madril 1963) # [[Inés Saavedra]] abeslaria (Uruguai 1972) # [[Inés Santé Riveira]] irakaslea, asmatzilea, ikertzailea (Ferrol 1976) # [[Ines Scaramucci ]] irakaslea (Italia 1908-1990) # [[Isabel Austriakoa (1501-1526)]] Danimarka, Norvegia, Suediako erregina (Belgika) # [[Isabel Zapata]] idazlea (Mexiko Hiria, 1984) # [[Joana Austriakoa]] Portugalgo erregina, Espainiako erregeordea, emakume-jesuita bakarra (Madril 1535-1573) # [[Josefa Amar Borbón ]] pedagogoa, emakumeen gaitasunaren defendatzailea (Zaragoza 1749-1833) # [[Josefa Tolrá Abril]] margolaria (Cabrils, 1880-1959) # [[Juanita Frances]] aktibista (Australia-Erresuma Batua, 1901-1992) # [[Kaimook Chuto]] eskultorea (Thailandia, 1938-1995) # [[Klara Bavariakoa]] margolaria (Alemania, 1874-1941) # [[Lalalimola]] ilustratzailea (Valentzia, 1984) # [[Lara Siscar]] tb aurkezlea (Valentzia 1977) # [[Laura Gómez-Lacueva]] aktorea (Zaragoza 1975-2023) # [[Leonor Austriakoa]] Portugalgo eta Frantziako erregina (Belgika 1498- Badajoz 1558) # [[Lorenza Cobián]] modeloa (Asturias 1851-Madril 1906) # [[Lucía Pérez ]] abeslaria (Lugo 1985) # [[Luisa Rivera]] ilustratzaleak (Santiago-Txile, 1987) # [[Lynette Yiadom-Boakye]] margolaria, idazlea (Londres 1977) # [[Mabula Soumahoro]] akademikoa eta ekintzaile afrofeminista (Paris, 1976) # [[Margarita Alexandre]] zinema zuzendari eta ekoizlea frankismoan (León, 1923 - Madril, 2015) # [[María Aragoikoa]] Portugalgo erregina (Kordoba 1498- Lisboa 1517) # [[María Austriakoa]] Germaniako enperatriza (Madril 1528-1603) # [[Maria Baranda|María Baranda]] poeta (Mexiko, 1962) # [[María Gámez Gámez ]] politikaria, Guardia Zibilaren 1. Emakume-zuzendaria (Cádiz 1969) # [[María Gimeno]] artista, ekintzailea (Zamora 1970) # [[María Gómez (kazetaria)]] (Madrik 1987) # [[María Gómez González]] 1936an Galiziako emakume alkate bakarra (Kordoba 1905-Lugo 1986) # [[María Jesús Montero]] medikua, politikaria (Sevilla 1966) # [[María Silva Cruz]] anarkista (Cadiz 1915-1936) # [[Marietta Barovier]] artista eta diseinatzailea ( ? - 1496) # [[Marina Romero]] idazlea (Madril 1908-2001) # [[Marina Silva]] politikaria, ingurumen aktibista (Brasil 1958) # [[Marisa Roesset Velasco]] margolaria (Madril 1904-1976) # [[Marisa Ruiz Trejo]] antropologo feminista (Mexiko, 1984) # [[Marlène Schiappa]] politikaria, aktibista (Paris 1982) # [[Mary Jayne Gold ]] iheslarien laguntzailea (AEB 1909-Frantzia 1997) # [[Mercedes González Fernández]] kazetaria, politikaria (Madril 1975) # [[Mikiko Otani]] abokatu eta ikertzaile (Japonia, 1964) # [[Mónica Nepote]] idazlea (Mexiko, 1970) # [[Myrea Pettit]] ilustratzailea (Britainia Handia, 1970) # [[Nastasia Zürcher ]] kantautorea, margolaria (Suitza/Galizia 1988) # [[Nevenka Fernández]] Espainiako ekonomialaria eta Ponferradako zinegotzia # [[Ninotchka Matute]] Guatemala Hiriko alkatetzari hautagai (Guatemala Hiria, 1967) # [[Olga Martín-Belloso]] kimikaria, elikaduran aditua (Calahorra 1960) # [[Paula Fortes]] aktibista, politikaria (Cabo Verde, 1945-2011) # [[Petronila Guerrero]] politikaria (Cádiz 1953) # [[Polly Higgins]] abokatua, ingurumen aktibista (1968-2019) # [[Rashida Obeida]] palestinar aktibista politikoa (XX. mendea) # [[Reneé Acosta|Renée Acosta]] poeta, filosofoa (Mexiko Hiria, 1976) # [[Rosario Torres]] politikaria (Malaga 1959) # [[Solange Fernex]] aktibista (Frantzia, 1934-2006) # [[Soraya Rodríguez]] politikaria (Valladolid 1963) # [[Tita Llorens]] igerilaria (Menorca 1968) # [[Urania Mella]] Saturraranen kartzelaratua (Galizia 1899-1945) # [[Verónica Gerber Bicecci]] artista, idazlea (Mexiko, 1987) # [[Vicky Hernández]] aktorea (Kolonbia 1945) }} ==='''Berriak 2023''' ('''martxoa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Prudencia Gorrotxategi]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako presoa (Arrankudiaga, ?) # [[Maria Arriaga]] efef'''SORTUA''' erraketista (Berriz, 1922- Ondarroa, 2014) # [[Itziar de Blas]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta itzultzailea (Gasteiz, ) # [[Angélica Orue]] ef--'''SORTUA''' albaitaria (Laudio, 1926) # [[Gemma Orobengoa]] ----'''SORTUA''' argazkilaria (Arrasate, 1985) # [[Soledad Ruz]] ----'''SORTUA''' flamenko danzaria (Donostia, 1972) # [[Jennifer Ávila]] ef--'''SORTUA''' kazetaria (Honduras, 1990) # [[Lur Basterretxea]] ef--'''SORTUA''' eskiatzailea, lasterkaria (Elorrio, 1979) # [[Maria Eskibel Arratia]] --ef'''SORTUA''' filantropoa (Gasteiz, ? - Valladolid, 1536) # [[Nieves Cano]] efef'''SORTUA''' filantropoa (Gasteiz, 1847-1899) # [[María Aranzazu Vélez de Mendizabal]] ----'''SORTUA''' Saturrarango Emakumeen Kartzelako ama nagusia (?) # [[Magdalena Larrondo]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako zuzendaria (?) # [[Adriana Bilbao Zarraonandia]] ----'''SORTUA''' flamenko dantzaria (Bilbo, 1988) # [[Miren Arzak]] ----'''SORTUA''' fisioterapeuta, osteopata, idazlea (Hondarribia, 1966) # [[Firouzeh Khosrovani]] ----'''SORTUA''' dokumentalgilea (Iran, 1971) # [[Alba Heredia]] ----'''SORTUA''' flamenko dantzaria (Granada, 1995) # [[Teodosia Ortega]] efef'''SORTUA''' emagina (Burgos, 1890-Arrigorriaga, 1983) # [[Assumpta Aierdi]] ----'''SORTUA''' ekintzaile soziala (Donostia, 1972) # [[Victoriana Herrero Barroso]] efef'''SORTUA''' Saturrarango presoa (Logroño, 1893-1962) # [[Santa Paula Barbada]] ----'''SORTUA''' emakume santu eta bizarduna (Ávila, ?) # [[Sara Torres]] ----'''SORTUA''' ikertzailea, idazlea (Gijón, 1991) # [[Cristina Gutierrez]] ef--'''SORTUA''' ARtista, idazlea, ekintzailea (Bilbo) # [[Maria Gugelberg von Moos]] botanikaria eta ilustratzailea (Suitza, 1836-1918) # [[Marika]] ilustratzailea eta komikigilea (Bartzelona, 1949) # [[Sabrina Van Tassel ]] kazetaria, film-zuzendaria (Frantzia 1975) # [[Rosie Alfaro]] heriotza zigorraren zain (AEB 1971) # [[Angelina Rodriguez]] heriotza zigorraren zain (AEB 1968) # [[Karla Faye Tucker ]] heriotza zigorrez hila (AEB 1959-1998) # [[Victoria Zárate Zurita]] Bigarren errepublikako maistra eta sindikalista (Madril, 1893-Lisboa, 1964) # [[Reem Al Numery]] aktibista (Yemen, 1996) # [[Nimco Ali]] aktibista (Somalia-Ingalaterra, 1983) # [[Argentina Altobelli]] politikaria, aktibista (Italia, 1866-1942) # [[Michealene Risley]] amerikar zinegile ekintzailea (Michigan, XX.mendea) # [[Cindy Amaiza]] aktibista (Kenya, XXI. mendea) # [[Adjoa Amana]] aktibista (Ghana, XX. mendea) # [[Florina Alías]] asturiar idazlea (1921-1999) # [[Lourdes Álvarez García]] asturiar idazlea (Mieres, 1968) # [[Sharon Olds]] idazlea (Kalifornia, 1942) # [[Velma Barfield]] serie-hiltzailea (AEB 1932-1984) # [[Mary Gauthier ]] abeslaria (AEB 1962) # [[Helen Gibson]] zaldizkoa, especialista (AEB 1892-1977) # [[Candi Staton]] kantautorea (AEB 1940) # [[Amy Helm]] kantautorea (AEB 1970) # [[Bettye LaVette]] soul, blues kantautorea (AEB 1946) # [[Gemma Escapa]] abokatua, irakaslea (Bizkaia 1965) # [[Lorina Bulwer]] jostun artista (Ingalaterra 1838-1912) # [[Lisbeth Añez]] aktibista venezuelarra (Venezuela) # [[Tchinda Andrade]] trans aktibista (Cabo Verde, 1979) # [[Yassi Ashki]] osasun-ekintzailea (Iran) # [[Artearen maistra handiak]] artista-zerrenda # [[Lucia Anguissola]] margolaria (Italia 1536/38- 1565) # [[Dorotea de Chopitea]] filantropoa (Txile, 1816- Bartzelona 1891) # [[Anita Awosusi]] aktibista (Alemania, 1956) # [[Berta Zúñiga]] aktibista (Honduras, 1990) # [[Bertha Oliva]] aktibista (Honduras, 1956) # [[Carmen Castro García]] ekonomialara, aktibista (Valentzia 1967) # [[Mari Jose Aranguren Querejeta]] ekonomialaria (Gipuzkoa 1969) # [[Bina Shah ]] kazetaria, idazlea (Pakistan XX. mendea) # [[Dulce Maria Cardoso]] abokatua, idazlea ( Portugal 1964) # [[María Franciska Dapena Rico]] margolaria, idazlea (Palentzia 1924-Bilbo 1995) # [[Laia Soler]] idazlea ( Lleida, 1991) # [[Remedios Cervantes]] enpresaria, modelo ohia (Malaga 1964) # [[Isabel Ríos]] sindikalista, ekintzailea (Curtis, Galizia, 1907-1997) # [[Ana Cano]] Asturierazko idazlea (Somiedo, 1950) # [[Vanessa Mendoza Cortés]] abortuaren aldeko aktibista (Andorra, 1980) # [[María Martín Escudero]] dantzaria (Bizkaia XX. mendea) # [[Mary Treat]] biologoa (AEB 1830-1923) # [[Sol Panera]] galerista (Bilbo 1946) # [[Elly Schlein]] Italiako politikaria (Suitza 1985) # [[Cristina Martín Vega]] kazetaria (Madril 1970) # [[Maria M. Gosse]] diplomazialaria, enbaxadorea (Alemania 1962) # [[María del Coro Arizmendi]] ornitologoa ( Mexiko 1963) # [[Camila Bossa ]] aktorea (Bogota/Galizia 1973) # [[Karima Baloch]] aktibista (Pakistan-Kanada, 1983-2020) # [[Marie Inmaculée Ingabire]] feminista, giza-eskubide ekintzailea (Ruanda,?) # [[Walda Barrios Klee]] soziologoa, aktibista, feminista (Guatemala-Mexiko, 1951-2021) # [[Ana Lydia Vega]] idazlea (Puerto Rico 1946) # [[Susana Dans]] aktorea (Coruña 1965) # [[Maruxa Villanueva]] abeslaria, aktorea (Galizia 1906-1998) # [[Mabel Rivera]] aktorea (Coruña 1952) # [[Laura Mañá]] film-zuzendaria, gidoilaria, aktorea (Bartzelona 1962) # [[Zaza Ceballos]] idazlea (Coruña XX. mendea) # [[Esther F. Carrodeguas]] dramagilea (Coruña 1979) # [[María Reimóndez ]] idazlea (Lugo 1759) # [[Xohana Torres]] idazlea (Galizia 1929-2017) # [[Erin Mouré]] poeta, itzultzailea (Kanada 1955) # [[Eva Mejuto]] idazlea (Pontevedra1975) # [[Nicole Brossard]] poeta (Kanada 1943) # [[Su Garrido Pombo]] kantautorea ( Galizia1982) # [[Rosa Sevilla de Alvero]] sufragista, hezitzailea (Filipinak 1879-1954) # [[Victoria Martín]] umoregilea, gidoilaria (Madril 1989) # [[Isa Calderón]] umoregilea, gidoilaria ( Madril 1983) # [[Noemí Sabugal]] idazlea ( Leon, 1979) # [[Eva Llorach ]] aktorea ( Murtzia 1979) # [[Alix Payen]] 1871ko Parisko Komunako ambulancière (1842-1903) # [[Angela Saini]] zientzia-kazetaria (Londres 1980) # [[Samira Ahmed]] kazetaria, genero diskriminazioagatik BBC salatu eta epaiketaren irabazlea (Londres 1968) # [[Laura Bates]] idazle feminista, aitzindaria (Oxford 1986) # [[Caroline Criado Perez]] kazetari ekintzailea (EB 1984) # [[Deborah Cameron]] hizkuntzalaria (Eskozia 1958) # [[Teodora Barrio]] idazlea, asturieraz (Marrubio, 1968) # [[Teresa Cónsul]] idazlea, asturieraz eta gaztelaniaz (?- Oviedo, 1834) # [[Raquel Fernández Menéndez]] idazlea, asturieraz (Salas, 1993) # [[Blanca Fernández Quintana]] idazlea, asturieraz (Bimenes, 1994) # [[Enriqueta González Rubín]] idazlea eta kazetaria, asturieraz (Ribadesella, 1832-Infiesto, 1877) # [[Nené Losada]] idazlea, asturieraz (Luarca, 1921-2009) # [[Idoia Rodríguez Buján ]] militarra (Lugo 1983-Afganistan 2007) # [[Gillian Wearing]] artista (EB 1963) # [[Cathy Newman]] kazetaria (EB 1974) # [[Kate Adie ]] kazetaria (EB 1945) # [[Rebekah Brooks]] kazetaria (EB 1968) # [[María Teresa González|Maria Teresa Gonzále]] idazlea, asturieraz (Gijón. 1950-1995) # [[Marta Mori]] idazlea, asturieraz (Gijón, 1965) # [[María Esther García López]] idazlea, asturieraz (Valdés, 1948) # [[Esther Prieto]] idazlea, asturieraz (Arenas, Cabrales, 1960) # [[Helena Trexu]] idazlea, asturieraz (Sama de Langreo, 1945) # [[Margaret Collins Weitz]] historialaria, Frantziako Erresistentzian aditua (AEB, 1929) # [[Beatriz Álvarez-Guerra]] aktorea (Madril 1994) # [[Tina Gascó]] aktorea (Sevilla 1914-Madril 1973) # [[Zineb Hattab]] sukaldaria (Girona/Suitza 1989) # [[Rosalía Mera]] jostuna, enpresaburua (Coruña 1944-2013) # [[Sandra Ortega Mera ]] enpresaburua, filantropoa ( Coruña 1968) # [[Mey Rahola]] argazkilaria (Leon 1897-Frantzia 1959) # [[Clara Martínez Alberola]] abokatua (Madrid, 1963) # [[Elena Vázquez Zendon]] matematikaria (Ourense, 1966) # [[Elsa Anka]] aurkezlea (Bartzelona 1965) # [[Paloma Marín]] aurkezlea (?, XX. mendea) # [[Cristina Urgel]] aurkezlea (Soria 1979) # [[Kate del Castillo]] aktorea (Mexiko 1972) # [[Marisa Naranjo]] aurkezlea (Kanariak 1944) # [[Estela Giménez]] gimnasta (Madril 1979) # [[Manuela López García]] Maistra, poeta (Cacabelos, 1910-2005) # [[Jenny Nyström]] ilustratzailea (Suedia, 1854-1946) # [[Clara Maria Pope]] margolaria (Londres, 1767-1838) # [[Laurence Suhner]] idazlea eta artista (Geneva, 1968) # [[Anna Tigerhielm]] margolaria (Suedia, 1832-1906) # [[Trini Tinturé]] ilustratzailea (Lleida, 1938) # [[Henar Torinos]] Valladolid, 1985 # [[Elena Francisen kontsultategia]] emakumeentzako irratsaioa (Espainia 1947-1984) # [[Maruja Fernández]] irrati esataria (Kuba 1925-Bartzelona 2001) # [[Pepa Fernández]] kazetaria (Lleida 1965) # [[Mara Torres]] kazetaria, idazlea (Madril 1974) # [[Macarena Berlín]] kazetaria (Madril 1973) # [[Florence Rochefort]] historialari frantziarra (Suresnes, 1958) # [[Giovanna Garzoni]] margolaria (Italia 1960-1970) # [[Michaelina Wautier]] margolaria (Belgika c.1617-1689) # [[Louise Moillon]] margolaria (Frantzia 1610-1696) # [[Maria van Oosterwijck]] margolaria (Herbehereak 1630-1693) # [[Anne Vallayer-Coster ]] margolaria (Paris 1744-1818) # [[Marie-Victoire Lemoine]] margolaria (Paris 1754-1820) # [[Marie Gabrielle Capet]] margolaria (Frantzia 1761-1818) # [[Constance Mayer]] margolaria ( Frantzia 1775-1821) # [[Marie-Éléonore Godefroid]] margolaria ( Paris 1778-1849) # [[Lilly Martin Spencer]] margolaria ( EB1822-AEB 1902) # [[Clémentine Delait]] emakume bizarduna (Frantzia, 1865-1939) # [[María Folguera]] idazlea, eszena zuzendaria (Madril, 1984) # [[AveLina Pérez|Avelina Pérez]] Sortzaile eszenikoa (Oia, 1969) # [[Raquel García-Tomás]] musikagilea (Bartzelona, 1984) # [[Lola Blasco]] aktorea, idazlea eta antzerki zuzendaria (Alacant, 1983) # [[Marta Pazos]] eszena zuzendaria (Pontevedra, 1976) # [[Helena Tornero]] antzerkigilea (Figueras, 1973) # [[Helena Antonia]] emakume bizarduna (Lieja, 1550-1595) # [[Antonietta Gonsalvus]] emakume bizarduna (Frantzia, 1572-?) # [[Arantza Ozaeta Cortázar]] arkitektoa (Madril 1982) # [[Victoria Rodríguez]] aktorea (Madril 1931-2020) # [[Pilar Eyre]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1947) # [[Teresa Ribera ]] politikaria (Madril 1969) # [[Carolina Maria de Jesus]] idazlea, poeta, kronista (Brasil 1914-1977) # [[Jane Barnell]] emakume bizarduna (AEB 1871-1951) # [[Alice Elizabeth Doherty]] emakume bizarduna ( AEB 1887-1933) # [[Annie Jones ]] emakume bizarduna ( AEB 1865-1902) # [[Krao Farini]] emakume bizarduna (Laos 1876-AEB 1926 19) # [[Josephine Clofullia]] emakume bizarduna (Suitza 1829-1875) # [[Pilar Pedraza]] idazlea, irakaslea (Toledo 1951) # [[Carmen Linares]] flamenko-abeslaria (Linares 1951) # [[María Pagés]] dantzaria, koreografoa (Sevilla 1963) # [[Ellen MacArthur]] nabigatzailea (EB 1976) # [[Aurora Vargas]] flamenko-dantzaria, kantaria ( Sevilla 1956) # [[Bernarda de Utrera]] flamenko-kantaria (Utrera 1927-2009) # [[Fernanda de Utrera]] flamenko-kantaria (Utrera 1923-2006) # [[La Serneta]] flamenko kantaria (Cádiz 1837-Utrera 1912) # [[Caroline van der Plas]] kazetaria, politikaria (Herbehereak 1967) # [[Marta plana]] Australiara eramandako emakumeak (1960-1963) # [[Arlette Farge]] historialari frantsesa (Charleville - 1941) # [[Bibia Pavard]] historialari frantsesa (1980) # [[Maddalena Casulana]] musikagilea (Italia, 1544-1590) # [[Lucinda Williams ]] egile abeslaria (AEB 1953) # [[Ivette Nadal ]] egile abeslaria, poeta (Bartzelona 1988) # [[Blanca Llum Vidal]] poeta (Bartzelona 1986) # [[Núria Martínez-Vernis]] poeta (Bartzelona 1976) # [[Montse Castellà]] egile abeslaria, aktibista (Tarragona 1976) # [[Rosa Regàs]] idazlea (Bartzelona 1933) # [[Georgina Regàs]] sukaldaria, idazlea (Bartzelona 1932-Girona 2022) # [[Carme Canela]] jazz-abeslaria (Bartzelona 1962) # [[Sheila Jordan]] jazz- abeslaria (AEB 1928) # [[Galina Balashova]] arkitektoa, diseinatzailea (Errusia 1931) # [[Urška Djukić]] zinema-zuzendaria, gidoilaria (Eslovenia 1986) # [[Asha Haji Elmi]] politikaria, aktibista (Somalia, 1962) # [[Joana Afonso]] diseinatzailea, ilustratzailea (Portugal 1989) # [[Cani Fernández Vicién]] abokatua (Cartagena 1963) # [[Mar Sodupe]] aktorea (Kanariak 1972) # [[Pepa Aniorte]] aktorea, abeslaria (Alacant 1972) # [[Toni Morillas]] politikaria, feminista (Jaen 1982) # [[Clementina Díez de Baldeón]] irakaslea, politikaria (Ciudad Real 1953) # [[Consuelo Rumí]] psikologoa, irakaslea, politikaria (Almeria 1957) # [[Anita Gutbrod]] igerilaria (Argentina 1903-1967) # [[Lita Tiraboschi]] igerilaria, irakaslea, idazlea (Argentina 1917-1972) # [[Pilar Geijo ]] igerilaria (Argentina 1984) # [[Lilian Harrison]] igerilaria (Argentina 1904-1993) # [[Enriqueta Agut Armer]] 2. errepublikako(Castelló, 1912-Mexiko, 1998) # [[Concepción Alfaya]] 2. errepublikako maistra (Madril, 1886-1945) # [[Elvira Navarro]] idazlea (Huelva, 1978) # [[Alba Carballal|Alva Carballal]] idazlea (Lugo, 1992) # [[Marie Equi]] medikua, aktibista (AEB,1872-1952) # [[Maria Baldó|María Baldó]] 2. Errepublikako maistra (Albacete, 1884-Toulouse, 1964) # [[María Braña de Diego|Maria Braña de Diego]] 2. Errepublikako maistra (Madril, 1912-2007) # [[Carmen Castilla Polo]] 2. Errepublikako maistra (Logroño, 1895-Madril, 1979) # [[Alba Sotorra Clua]] zinema zuzendaria (Reus, 1980) # [[Carmen Hermosín]] politikaria (Sevilla 1945) # [[Magdalena Valerio]] legelaria, politikaria (Caceres 1959) # [[Mar Moreno]] legelaria, politikaria, idazlea (Jaen 1962) # [[Teresa Jiménez Vílchez]] irakaslea, politikaria (Granada 1962) # [[Fuensanta Coves]] irakaslea, politikaria (Alacant 1961) # [[Irene García]] politikaria (Cádiz 1980) # [[Marina Vega]] espioia, nazi harrapatzailea (Cantabria 1924-Madril 2011) # [[Braulia Cánovas]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Murtzia 1920- Bartzelona 1993) # [[Conchita Ramos]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Lleida 1925-Frantzia 2019) # [[Alfonsina Bueno]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Zaragoza 1904- Frantzia1979) # [[Margoth Escobar]] Ingurumen eskubideak eta indigenen aldeko aktibista (Ekuador, 1954) # [[Mercedes Escribano Pérez]] Bigarren Errepublikako maistra (Valdeganga, 1888-Madril, 1958) # [[Carmen García del Diestro]] Bigarren Errepublikako maistra, pedagogoa (Santander, 1908-Madril, 2001) # [[Elsa López]] idazlea, poeta (Fernando Poo, 1943) # [[Elena Gallego Abad|Elena Gallego]] kazetaria, idazlea (Teruel, 1969) # [[Ana Vanessa Gutiérrez]] asturierazko idazlea (Mieres, 1980) # [[Elsa Fernández]] galizierazko idazlea (Buenos Aires, 1933-1964) # [[Avelina Valladares]] galizierazko idazlea (A Estrada 1825.1902) # [[Violeta Friedman]] aktibista, bizirik atera Auschwitzetik (Errumania 1930- Madril 2000) # [[Constanza Martínez Prieto]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Madril 1917-Bartzelona 1997)) # [[Laura Seco]] politikaria (Cádiz 1971) # [[María Teresa Fernández de la Vega]] magistratua, politikaria (Valentzia 1949) # [[Esperanza Oña]] politikaria (Sevilla 1957) # [[Nuria Espallargas]] ikertzailea (Bartzelona 1979) # [[Rosario de Velasco]] margolaria (Madril 1904-Bartzelona 1991) # [[Marga Gil Roësset]] eskultorea, ilustratzailea, poeta (Madril 1908- 1932) # [[Ángeles Santos Torroella]] margolaria (Girona 1911- Madril 2013) # [[Delhy Tejero]] margolaria (Zamora 1904- Madril 1968) # [[Lauren Bastide]] Frantziako kazetaria eta ekintzaile feminista (Orleans, 1980) # [[Lima Aafshid]] idazle eta poeta (Afganistan, ?) # [[Adelaide Estrada]] Mediku, zientzialari eta aktibista (Portugal, 1898-1979) # [[Martha P. Falconer]] Aktibista, gizarte-langilea (AEB, 1862-1941) # [[Tamara Alves]] artista, muralista, ilustratzailea, tatuatzailea (Portugal 1983) # [[Rada Akbar]] artista (Afganistan, 1988) # [[Maria Lucília Estanco Louro]] irakasle eta aktibista (Portugal, 1922-2018) }} ==='''Berriak 2023''' ('''otsaila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Toda Likona]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Mari Juan Mezeta]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Maria Perez Larrinaga]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea) # [[Olatz Urkia]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Donostia, 1986) # [[Helena Barrenetxea]] ----'''SORTUA''' zestalaria (Durango, 2007) # [[María Flores]] ----'''SORTUA''' 1824an bere askatasuna lortu zuen esklabua (Eivissa, 1775-?) # [[Zorione Erezuma]] ----'''SORTUA''' poeta (Bilbo, 1969) # [[Charo Roquero]] ----'''SORTUA''' historialaria (Donostia) # [[Maritxu Negelua]] ----'''SORTUA''' idazlea, pastoralgilea (Zuberoa, 1999) # [[Mari Tere Alberdi]] ef--'''SORTUA''' sukaldaria, tabernaria, aktorea (Berriz) # [[Fabiola Gutiérrez]] ----'''SORTUA''' idazle (Bolivia, 1989) # [[Carmen Castro Cardús]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako "zaintzaile" (Huesca, ?-1948) # [[Maider Galardi]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta ikerlaria (Lasarte-Oria, 1995) # [[Antoñita La Singla]] dantzaria (Bartzelona 1948) # [[La Sordita]] dantzaria (Cádiz XIX.mendea-XX.mendea) # [[Amal Aden]] idazle ekintzailea (1983, Somalia) # [[Iola Leal Riesco]] ingumenaren aldeko ekintzailea (Lugo, 1977) # [[Sol León]] dantzaria, koreografoa (Kordoba ç 1919) # [[Sara Lezana]] dantzaria (Madril 1948) # [[Cristina Llorente]] dantzaria, abeslaria, aktorea (Valladolid 1985) # [[Isabel Llull]] dantzaria, maistra (Palma 1946) # [[Sara Luzita]] dantzaria (Espainia 1922) # [[Bárbara Lys]] dantzaria (Balearrak 1946) # [[Claudia Salas]] aktoreak (Madril 1977) # [[Carlota Pereda]] film-zuzendaria, gidoilaria (Madril 1975) # [[Esther Cañadas]] modeloa (Albacete 1977) # [[Joselyn Brea]] kirolaria (Venezuela/Galizia 1994) # [[Donna Karan]] moda-diseinatzailea (AEB 1948) # [[Eva Copa]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Bolivia 1987) # [[Adrienne Avril de Sainte-Croix]] Frantziako filantropo eta feminista (1855 - 1936) # [[Zahra Mohammadi]] BBCren 100 emakumeak 2022 Kurdinstango irakaslea errepresaliatua (1990) # [[Layli]] BBCren 100 emakumeak 2022 Irango ekintzaile feminista errepresaliatua (2002) # [[Wegahta Gebreyohannes Abera]] BBCren 100 emakumeak 2022 Etiopiako langile humanitarioa (xxxx) # [[Victoria Baptiste]] BBCren 100 emakumeak 2022 Estatu Batuetako erizaina (xxxx) # [[Velmariri Bambari]] BBCren 100 emakumeak 2022 Indonesiako Sexu-indarkeriaren kontrako ekintzailea (1980) # [[Tamana Zaryab Paryani]] BBCren 100 emakumeak 2022 Afganistango kazetaria eta youtuberra (1997) # [[Alice Pataxó]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil, 2001) # [[Erika Hilton]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil, 1992) # [[Zahra Joya]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Agfanistan, 1992) # [[Velia Vidal]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Kolonbia, 1982) # [[Roza Salih]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Eskozia.1989) # [[Cecilia Patricia Flores Armenta]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Mexiko XX. mendea) # [[Mirta Nuñez]] espainaiko gerra zibilaren historialaria (Kuba, 1956) # [[Mirta Díaz-Balart]] Mirta Nuñezen ama eta Fidel Castroren lehenengo emaztea (Habana, 1928) # [[Jane Misme]] Kazetari eta feminista frantsesa (1865-1935) # [[Judith Heumann]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Filadelfia, 1947) # [[Asonele Kotu]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Hegoafrika, ? ) # [[Nathalie Becquart|Natahalie Becquart]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Frantzia, 1969) # [[Ida Holz]] informatikaria (Uruguai, 1935) # [[Simone Tebet]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil 1970) # [[Ferenice de Rodas]] ama (Grezia, K.a. 396-K.a. V. mendea) # [[Lashana Lynch]] aktorea (Londres 1987) # [[Giuseppa Barbapiccola]] filosofoa, poeta, itzultzailea (Italia, 1702-1740) # [[Taisia Bekbulatova]] kazetaria, BBCren 100 emakumeak 2022 (Errusia, xxxx) # [[Suvada Selimović]] ekintzailea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Bosnia, 1965) # [[Shonda Rhimes]] gidoilaria, fil-zuzendaria (AEB 1970) # [[Beatrice Fihn]] arma-nuklearren aurkako aktibista ( Suedia 1982) # [[Tania Álvarez Yates]] kanoalaria (Pontevedra 1994) # [[Tania Fernández García]] kanoalaria (Lugo 1992) # [[Blanca Paloma]] abeslaria (Alacant 1989) # [[Alice Wonder]] abeslaria ( Madril 1998) # [[Olga Xirinacs]] idazlea (Tarragona 1936) # [[Bikimel]] kantautorea (Bartzelona 1976) # [[Luján Argüelles]] aurkezlea (Asturias 1977) # [[Virginia Díaz]] kazetaria (Madril 1974) # [[Kristina Berdínskikh]] kazetaria, BBCren 100 emakumeak 2022 (Ukraina) # [[Kadri Keung]] moda-diseinatzailea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Hong Kong) # [[Leonor Ferrer Girabau]] delineatzailea (Bartzelona, 1894-1953) # [[Fatima Sheikh]] hezitzailea (India, 1831-1900) # [[Jana Zinkevytx|Iana Zinkevitx]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Ukraina, 1995) # [[Chanel Contos]] sexu-erasoen aurkako aktibista BBCren 100 emakumeak 2022 (Australia) # [[Aye Nyein Thu]] mediku aktibista BBCren 100 emakumeak 2022 (Birmania, 1996) # [[Judy Kihumba]] zeinu-hizkuntzako interpretea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Kenya) # [[Paula Púa]] gidoilaria (Valentzia 1992 # [[Minerva Piquero]] kazetaria (Asturias 1967) # [[Beatriz Pécker]] kazetaria (Madril 1955) # [[Luisa Alberca]] irrati-nobelagilea (C.Real 1920-Logroño 2006) # [[Vira Silenti]] aktorea (Italia 1931-2014) # [[Clementina Albéniz|Clementina Albeniz]] maistra errepublikarra (Madril, 1853-1946) # [[Ana Canalias Mestres]] maistra errepublikarra (Zaragoza, 1886-1934) # [[Angelina Colubret]] maistra errepublikarra (Badalona, 1910 -Torroella, 1998) # [[Isabel Esteban Nieto]] maistra errepublikar eraila (Palentzia, 1893-1936) # [[Sofia Polo Giménez]] maistra errepublikar eraila (Zaragoza, 1904-Palentzia, 1936) # [[Cirila Ubaldina García Díaz]] maistra errepublikar eraila (Salamanca, 1893-Palentzia, 1936) # [[Samara Joy]] jazz abeslaria (AEB 1998) # [[Sarah Kane]] antzerkigilea (EB 1971-1999) # [[Toñi Salazar]] abeslaria (Badajoz 1963) # [[Encarna Salazar]] abeslaria (Badajoz 1961) # [[Lina Meruane]] Idazlea (Txile 1970) # [[Nelly Meruane]] aktorea, irakaslea (Txile1927-2018 19) # [[Teresa Laespada]] ikertzailea (Bilbo 1965) # [[Ana Santos Aramburo]] liburuzaina (Zaragoza 1957) # [[Glòria Pérez-Salmerón]] liburuzaina (Bartzelona 1958) # [[Susana Fortes]] idazlea (Pontevedra 1959) # [[Ana Belén Fortes]] idazlea (Pontevedra 1967) # [[Genara Fernández García|Genera Fernández Garcia]] maistra fusilatua (León, 1903-1941) # [[Josefa García Segret|Josefa Garcia Segret]] maistra errepublikarra (Tui, 1900-Oliveros, 1986} # [[Gertrudis Ríos Marín|Gertrudis Rios Marín]] torturatu eta exekutatuko maistra (Cádiz, 1901-1936) # [[Benita Gil]] maistra erbesteratua (Teruel, 1913-Praga, 2015) # [[Carmen Hombre Ponzoa|Carmen Hombre Pouzoa]] maistra fusilatua (Cádiz, 1898-1936) # [[Elisa López Velasco]] maistra berritzailea (Málaga, 1884-1936??) # [[Sirisha Bandla]] BBCren 100 emakumeak 2022, ingeniari aeronautikoa (India 1988) # [[Nazanin Zaghari-Ratcliffe]] BBCren 100 emakumeak 2022, iraniar-britaniar hiritarra (Tafresh 1978) # [[Narges Mohammadi]] BBCren 100 emakumeak 2022, eskubideen aldeko ekintzailea (Persia 1972) # [[Palmira Pla Pechovierto]] maistra, pedagogoa eta polikaria (Teruel, 1914-Castlló, 2007) # [[Emilia Elias Herrando|Emilia Elias Herrando]] maistra, pedagogoa (Madril, 1898 - Mexiko, 1976) # [[Veneranda Manzano]] maistra, politikaria, erbesteratua (Asturias, 1893-1992) # [[Guillermina Medrano]] maistra eta politikaria (Albacete, 1912-Valencia, 2005) # [[Marguerite Durand (feminista)]] kazetari, aktore, politikari eta feminista frantsesa (1864 - 1936) # [[Jane Rigby]] BBCren 100 emakumeak 2022 Astrofisika estatubatuarra (EEUU, XXXX) # [[Iryna Kondratova]] BBCren 100 emakumeak 2022 Anestesiologa eta pediatra (Ukrania, XXXX) # [[Constance Tipper]] metalurgikaria (Erresuma Batua, 1894-1995) # [[Johanna Döbereiner]] ingeniari agronomoa (Brasil, 1924-2000) # [[Txell Alarcón]] saskibaloi jokalaria (Bartzelona 2003) # [[Maider Castellano]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 2003) # [[Gregoria Canelo de Paredes]] 'chinato' dialekto hiztuna (Caceres 1861-1917) # [[Marina Ortiz de Zárate]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 1999) # [[Chatrice White]] saskibaloi jokalaria (AEB 1996) # [[Ana Laverón]] aeronautiko ingeniaria(Espainia XX. mendea) # [[Isaura Clavero]] 1. emakume aeronautiko ingeniaria (Vigo XX. mendea) # [[Parinoush Saniee]] idazlea (Iran 1949) # [[Elena Barraquer Compte]] oftalmologoa (Bartzelona 1954) # [[Jimena Quirós]] 1. emakume ozeonografoa (Almeria 1899-Madril 1983) # [[Isabelle Junot]] aktorea (AEB 1991) # [[Tamara Falcó]] moda-diseinatzailea (Madril 1981) # [[Micaela Navarro]] politikaria (Jaen 1956) # [[Ibijoke Faborode]] BBCren 100 emakumeak 2022, politikaria (Nigeria XX. mendea) # [[Gohar Eshghi]] BBCren 100 emakumeak 2022, ekintzailea (Iran 1946-2002) # [[Fatima Amiri]] BBCren 100 emakumeak 2022, ikaslea (Afganistan, 2005) # [[Carmen Muñoz Manzano]] Bigarren Errepublikako maistra eta idazlea (Cáceres, 1906-Coruña, 2002) # [[Carmen García de Castro]] Bigarren Errepublikako maistra eta pedagogoa (Almería, 1886-1969) # [[Isabel González Turmo]] antropologoa (Espainia XX. mendea) # [[Elvira Álvarez de Ceballos]] dama (Espainia XIV. mendea -1372) # [[Difficult Women]] emakume kabareta (Australia) # [[Mehreen Faruqi]] politikaria (Pakistan 1963) # [[Katarina Zec]] saskibaloi jokalaria (Serbia 1997) # [[Mariana Barassi]] film-zuzendaria (Argentina 1977) # [[Vic Echegoyen]] idazlea (Madril 1969) # [[Claudia Zapata]] historialaria (Txile 1975) # [[Christiane Félip Vidal]] idazlea (Frantzia 1950) # [[Katherine Kurtz]] idazlea (AEB 1944) # [[Juana Ontañón eta Valiente|Juana Ontañon y Valiente]] Bigarren Errepublikako maistra (Madril, 1886-Mexiko, 1972) # [[Wally Funk]] astronauta (AEB 1939) # [[Ida Ørskov]] bakteriologoa (Danimarka 1922- 2007) # [[Alice Lee]] matematikaria (EB 1858-1939) # [[Elizabeth Scott]] matematikaria (AEB 1917-1988) # [[Ainhoa Achutegui]] zuzendari artistikoa ( Venezuela 1978) # [[Akwaeke Emezi]] idazlea (Nigeria 1987) # [[Leia Dongue]] saskibalio jokalaria (Mozambike 1991) # [[Mónica Bruckmann]] soziopolitologoa (Peru XX. mendea) # [[Claude Ber]] poeta (Frantzai 1948) # [[Nadia Yala Kisukidi]] filosofoa (Belgika 1978) # [[Ana Carrique]] musikagilea ( Argentina 1964) # [[Cristina Montserrat Hendrickse]] abokatua, irakaslea (AEB 1964) # [[Kristina Higgins]] saskibaloi jokalaria (AEB 1994) # [[Joy Alexis Brown-Adams]] saskibaloi jokalaria (Guyana 1993) # [[Dona Tututa]] piano-jolea (Cabo Verde 1919-2014) # [[Yolanda Morazzo]] poeta (Cabo Verde 1927-Lisboa 2009) # [[Tuna Mascarenhas]] kimikaria, aktibista, 1. dama (Cabo Verde 1944-2009) # [[Kate Asabuki]] aktore pornoa (Tokio 1962) # [[Celina Pereira]] abeslaria, kontalaria (Cabo Verde 1940-Lisboa2020) # [[Athaliah Molokomme]] fiskala (Botswana 1959) # [[Constance Cummings-John]] politikaria (Sierra Leona 1918-Londres 2000) # [[Aspásia Camargo]] politikaria (Brasil, 1946 19) # [[Rachael Blackmore]] Jokey-a (Irlanda 1989) # [[Lívia Járóka]] 1. emakumezko ijito eurodiputatua (Hungaria 1974) # [[Clare Marie Hodges]] AEBko 1. emakumezko basozaina (AEB 1890-1970) # [[Consuelo González Ramos]] kazetaria, erizaina, feminista (Zamora, 1877-Madril, 1956) # [[Esperanza Rodríguez Cerdán]] Bigarren Errepublikako maistra erbesteratua (Madril, 1892-Valentzia,1984) # [[Rosa Roig]] Bigarren Errepublikako maistra (Tarragona, 1890-Bartzelona, 1969) # [[Pilar Salvo Giménez|Pilar Salvo]] Bigarren Errepublikako maistra fusilatua (Zaragoza, 1889-1936) # [[Amalia Torrijos]] Bigarren Errepublikako maistra eta alkatea (Sevilla, 1911- ???) # [[Ekaterina Lermontova]] Paleontologoa (SESB, 1889-1942) # [[Eva Mameli Calvino]] Botanikaria (Italia, 1886-1978) # [[Heike Freire]] filosofoa, aktibista (Espainia, ??) # [[Sabrina Sánchez]] kazetaria, sexu langilea (Mexiko 1981) # [[Karine Espineira]] soziologoa, trans ekintzailea (Txile 1967) # [[Nadia Ferreira]] modeloa, enpresaburua (Paraguai 1999) # [[Elena Sánchez Caballero]] kazetaria (Madril 1957) # [[Pilar Martín Fernández]] immunologia ikertzailea (Madril 1973) # [[Maruja Torres]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1943) # [[Nya de la Rubia]] abeslaria, aktorea (Sevilla 1986) # [[Aryna Sabalenka]] tenislaria (Bielorrusia 1998) # [[Aliaksandra Sasnovih]] tenislaria (Bielorrusia 1994) # [[Lucia Stecher]] ikertzailea (Txile XX. mendea) # [[Elena Oliva]] soziologoa, ikertzailea (Txile 1982) # [[Gendengarjaa Baigalimaa]] onkologoa (Mongolia XX. mendea) # [[Elena Moreno Zaldibar]] saskibaloi jokalaria (Donostia 1959) # [[Tanaya Mechelle Atkinson]] saskibaloi jokalaria (AEB 1996) # [[Kinu Nishimura]] ilustratzailea (Japonia 1969) # [[Asunción Linares]] paleontologoa (Granada, 1921-2005) # [[Sylvie Denis]] idazlea # [[Marguerite Durand (hizkuntzalaria)]] hizkuntzalarieta fonetikalari frantziarra (1904) # [[Jeanne Chauvin]] abokatu eta feminista frantsesa (1862-1926) # [[Soraya Prieto Fernández]] kimikaria (Gasteiz 1979) # [[Maimouna Diarra]] saskibaloi jokalaria (Senegal 1991) # [[Esther Yáñez González - Irun]] Armadako 1. emakumea eta gerra ontzi kapitaina (Cádiz 1971) # [[María José Escalona]] informatikaria (Sevilla 1976) # [[Helena Viñes]] ekonomialaria (Espainia, XX. mendea) # [[María Jesús Almazor]] Telekomunikazio ingeniaria, CEO ( Brtzelona 1970) # [[Karen Gaines]] ziberdefentsan aditua, CEO (XX. mendea) # [[Silvia Albert Sopale]] aktore, zuzendari (Donostia 1976) # [[Midi Achmat]] LGTB aktibista (Hegoafrika, 1964) # [[Shiva Nazar Ahari]] giza eskubideen aldeko aktibista (Irán, 1984) # [[Leoncia Gómez Galán]] zerbitzaria, 'vocera' (Caceres 1903-1986) # [[Irma Estrada Silva]] autodefentsa irakaslea (El Salvador ?) # [[Anália de Victória Pereira]] politikaria ( Angola 1941-2009) # [[Belita Palma]] abeslaria (Angola 1932-1988) # [[Luzia Inglês Van-Dúnem]] politikaria (Angola 1948) # [[Margarida Rosa da Silva Izata]] diplomazialaria (Angola 1958) # [[Ana Clara Guerra Marques]] dantzaria (Angola 1962) # [[Luísa Rogério]] kazetaria (Angola 1967) # [[Lourdes Van-Dúnem]] musikaria (Angola 1935-2006) # [[Arlete Leona Chimbinda]] politikaria, irakaslea (Angola 1960) # [[Silvia Lutucuta]] Kardiologoa, ministroa (Angola 1968) # [[Josefa Sacko]] agronomoa, enbaxadorea (Angola XX. mendea) # [[Vera Daves]] ekonomialaria, ministroa (Angola 1984) # [[Catherine Austin Fitts]] bankaria (AEB 1950) # [[Marjorie Rice]] matematikaria (AEB, 1923-2017) # [[Liliana Colanzi]] idazle eta editorea (Bolivia, 1981) # [[Magela Baudoin]] idazle (Bolivia, 1973) # [[Trementinaireak]] sendatzeko produktu naturalen saltzaile ibiltariak (Katalunia XIX. mendea-XX. mendea) # [[Eloísa del Pino Matute]] zientzialari soziala, ikertzailea (Espainia XX. mendea) # [[María Luisa López Grigera]] filologoa (Coruña 1926) # [[Paula Dapena Sánchez]] futbolaria (Pontevedra 1996) # [[ASPEGI elkartea]] emakume profesionalena, enpresariena (Gipuzkoa 1998) # [[Sari Arponen]] medikua (Finlandia 1977) # [[Carolina Iglesias]] umoregilea, gidoilaria, youtuberra (Coruña 1993) # [[Berta Collado]] kazetaria, aurkezlea (Toledo 1979) # [[Yola Mamani]] komunikatzailea (Bolivia, 1984) # [[Hélène Dutrieu]] txirrindulari, hegazkinlari (Belgika-Frantzia, 1877-1961) # [[Virginia Ayllón]] idazle (Bolivia, 1958) # [[Begonya Pozo]] idazlea (Valentzia 1974) # [[Carmelina Sánchez-Cutillas]] idazlea (Madril 1921- Valentzia 2009) # [[Beatriu Civera]] idazlea (Valentzia 1914-1995) # [[Ana María Ibars]] idazlea, maistra (Valentzia 1892-1965) # [[Raquel Payá]] pedagogoa (Valentzia 1919-1972) # [[Alison Spedding]] antropologoa (Ingalaterra/Bolivia, 1962) # [[Margaret W. Rossiter]] emakumeen historialaria ( AEB 1944) # [[Maria Beneyto]] idazlea, poeta (Valentzia 1925-2011) # [[María Villén]] 2. Errepublikako maistra (Burgos 1871-Valentzia 1961) # [[Lindaura Anzoátegui]] idazle (Bolivia, 1846-1898) # [[Yolanda Bedregal]] poeta (Bolivia, 1913-1999) # [[María Virginia Estenssoro]] poeta (Bolivia, 1902-1970) # [[Hilda Mundy]] poeta (Bolivia, 1912-1980) # [[Concha Peña Pastor]] bigarren errepublikako maistra eta abokatua (Ciudad Real, 1906-Panama, 1960) # [[Elpidia Polo Ovejas]] bigarren errepublikako maistra errepresaliatua (Valladolid, 1890-Madrid, 1988) # [[Carmen Valero Gimeno]] bigarren errepublikako maistra eta pedagogo errepresaliatua (Silla, 1893-1962) # [[Rosa Menéndez]] zientzialaria, 1. emakumea CSIC burua (Asturias 1956) # [[Dulceida]] interneteko ospetsua (Bartzelona, 1989) # [[Juana Macías]] film-zuzendaria, gidoilaria (Madril 1971) # [[Brisa Fenoy]] musikaria, DJ, modeloa (Cádiz 1991) # [[María Vargas Montoya]] enologoa (Haro 1971) # [[María Vargas Fernández]] flamenko abeslaria (Cádiz 1947) # [[Laura Alonso Cancho]] poeta (Santander 1978) # [[Dina Abouzeid Sariñena]] badminton entrenatzailea (Zaragoza 1979) # [[Agostina Burani]] saskibaloi jokalaria ( Argentina 1991) # [[Carmen Ybarra Careaga]] enpresaburua, markesa (Espainia 1963) # [[María José Álvarez Mezquíriz]] EULEN enpresaburua (Bilbo 1957) # [[Margaret H. Wright]] matematikaria (AEB, 1944) # [[Katharine Way]] fisikaria (AEB, 1902-1995) # [[Paola Velasco Pinedo]] Boliviako 1. emakume piloto komandantea (1988) # [[Xian (aktibista)]] LGTB aktibista (Txina, ?) # [[Laura Hojman]] gidoilaria, film zuzendaria (Sevilla 1981) # [[Bibisara Assaubayeva]] xake jokalaria (Kazakhstan 2004) # [[Anne L'Huillier]] fisika atomikoko irakaslea (Frantzia/Suedia 1958) # [[Tamara Rojo]] datzaria, koreografoa (kanada/Espainia 1974) # [[Elena S. Sánchez]] kazetaria (Toledo 1979) # [[Patricia Pardo]] kazetaria (Galizia 1983) # [[Sonsoles Ónega]]kazetaria, idazlea (Madril 1970) # [[Cristina Ónega]] kazetaria (Madril 1975) # [[Tatiana Afanásieva]] matematikari eta fisikaria (Ukraina-Herbereheak, 1876-1964) # [[Lilli Suburg]] kazetaria (Estonia, 1841-1930) # [[Esther Szekeres]] matematikaria (Hungaria-Australia, 1910-2005) # [[Irene Falcón|Irene Falcon]] kazetaria, Dolores Ibarruriren idazkaria (Madril, 1907-1999) # [[Enriqueta O'Neill|Enriqueta O´Neill]] aktore eta idazlea (Madril, 1909-Bartzelona, 1972) # [[Encarnación Fuyola Miret]] Bigarren errepublikako maistra (Huesca, 1907-Mexiko, 1982) # [[Anoka Primrose Abeyrathne]] kontserbazionista, gizarte ekintzailea (Sri Lanka, 1991) # [[Mar Abad]] kazetaria (Almeria 1972) # [[Marion Koopmans]] albaitaria, birologoa (Herbehereak 1956) # [[Carme Valls]] mediku eta politikaria (Bartzelona,' 1945) # [[Anne Anderson]] ilustratzailea (Eskozia, 1874 - 1930) # [[Eva Furnari|Eva Furmari]] ilustratzailea (Erroma, 1948) # [[Matilde Hidalgo]] mediku, poeta, sufragista (Ekuador 1889-1974) # [[Eva Soriano]] komediantea, aurkezlea (Tarragona 1970) # [[Cecilia Ansaldo]] idazlea (Ekuador 1949) # [[Melissa Lucio]] heriotza zigor polemikoan kondenatua (AEB 1968) # [[Carmen Barbarà]] komikigilea eta irudigilea (Bartzelona, 1933) # [[Amelia Bauerle|Amelia Banerle]] komikigilea (Londres, 1873-1916) # [[Pauline Baynes]] liburu ilustratzailea (Sussex, 1922-2008) # [[ Pamela Adie]] LGBT aktibista (Nigeria, 1984) # [[ Christine Ahn]] Bakearen aldeko aktibista (Hego Korea, XX. mendea) # [[Celia Viñas]] poeta, pedagogoa (Lleida-Almeria, 1915-1954) # [[Chipita Rodriguez]] heriotza zigorrez urkatua eta 100 urtera barkatua (AEB 1799-1863) # [[Elsa Beskow]] idazlea eta ilustratzailea (Suedia, 1874-1953) # [[Mary Agnes Chase]] botikaria eta ilustratzailea (EEBB, 1869-1963) # [[María Conejo]] ilustratzailea (Mexiko, 1958) # [[Eréndira Derbez]] ilustratzailea, idazlea (Mexiko, 1991) # [[Kate Greenaway]] ilustratzailea, idazlea (Londres, 1846-1901) # [[Elizabeth Shippen Green]] ilustratzailea (EEBB, 1871-1954) }} ==='''Berriak 2023''' ('''urtarrila''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Elorriaga]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Busturia, 1980) # [[Aiora Zabala]] ----'''SORTUA''' zientzialaria (1982) # [[Alazne López]] --ef'''SORTUA''' dantzaria (Bilbo, 1993-Alemania, 2015) # [[Ana Borderas]] ef--''SORTUA''' kazetaria, irrati-esataria (Eibar, 1962) # [[Anna Fernandez de Paco]] ef--'''SORTUA''' zinemagilea (Bartzelona, 1981) # [[Belén Balerdi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1937-1982) # [[Berenice Lopez Reyes]] ef--'''SORTUA''' enpresaburua (Mexiko, 1989) # [[Bonifacia Zuazola]] efef'''SORTUA''' erraketista (Azkoitia, 1915-2012) # [[Consuelo Osa]] efef'''SORTUA''' erraketista Mutriku (1922-2015) # [[Durangoko Emakumeen Kartzela]] '''SORTUA''' (1939-1940) # [[Eladia Balerdi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1942-1997)) # [[Garbiñe Balerdi]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1935) # [[Garbiñe Ortega]] ----'''SORTUA''' zinema komisarioa (Gasteiz, 1981) # [[Gloria Agirrezabalaga]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1922) # [[Ignacia Idoate Iragui]] efef'''SORTUA''' moja (Orikain, 1900 - Madril, 1975) # [[Iñasi Illarramendi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Zarautz, 1919-2005) # [[Josefa Egaña]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1923) # [[Juncal Alzugaray]] ef--'''SORTUA''' Fisioterateupa eta asmatzailea (Bilbo, 1981) # [[Justa Domínguez de Vidaurreta e Idoy]] efef'''SORTUA''' moja (Azpeitia, 1975- Madril, 1958) # [[Koldobike Gezala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Lezo, 1917) # [[Marcelina Zabala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1923) # [[Margarita Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1925-Fuengirola, 2019) # [[Mari Beraza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Anoeta, 1929 -Mexiko, 1986) # [[Maria Josefa Navascues]] efef'''SORTUA''' erraketista (Errenteria, 1924-2011) # [[Maria Teresa Egaña]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1925) # [[Mercedes Agirrezabalaga]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1928) # [[Mercedes Zubikaray]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1920-1983) # [[Merche Olabe]] ef--'''SORTUA''' margolaria (Bilbo, 1957) # [[Milagros Uranga]] efef'''SORTUA''' erraketista (Mutriku, 1918-1992) # [[Pilar Zabala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1926-1945) # [[Rafaela Etxaniz]] efef'''SORTUA''' erraketista (Azkoitia, 1926-213) # [[Saelia Aparicio]] ----'''SORTUA''' artista (Valladolid, 1982) # [[Victoriana Aizpuru]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Errezil, 1919) # [[Zornotzako Emakumeen Kartzela]] '''SORTUA''' (1938-1947) # [[Ada Hitchins]] kimikaria (Ingalaterra, 1891-1972) # [[Adèle Esquiros]] Frantziako idazle eta kazetari feminista (1819-1886) # [[Africa González Fernández]] medikua, inmunologoa (Madril 1962) # [[Agrippina Vagánova]] ballet-maistra (Errusia, 1837-1951) # [[Aïcha Chenna]] emakume eskubideen aktibista (Maroko 1941-2022) # [[Aída Gómez]] dantzaria (Madril, 1967) # [[Aida Pierce]] komediantea (Mexiko, 1956) # [[Ainhoa Sanz Rodríguez|Ainhoa Sanz]] mendi korrikalaria (Urretxu, 1989) # [[Alba Gutiérrez]] dantzaria, aktorea ( Madril 1994) # [[Alice H. Parker]] asmatzailea (EEBB 1895-1920) # [[Alicia Barrié]] vedettea (Txile 1915- AEB 2002) # [[Alicia Vignoli]] vedettea (Lima 1911-Argentina 2005) # [[Almudena Ariza]] korrespontsala (Madril, 1963) # [[Alyson Eckmann]] aktorea (AEB 1990) # [[Amalia Iglesias]] idazlea, poeta (Menaza, 1962) # [[Ana Goya]] dantzaria, aktorea (Iruñea 1962) # [[Ana José Cancio]] kazetaria (Palentzia 1960) # [[Ana Orantes]] genero-indarkeriaren biktina (Granada 1937-1997) # [[Ana Rujas]] aktorea (Madril 1989) # [[Angela Burdett-Coutts]] filantropoa, pintura-bildumagilea (Londres, 1814-1906) # [[Ángela T. Leiva Sánchez]] botanikaria (Kuba 1948-2014) # [[Àngels Ribé]] artista kontzeptuala (Bartzelona 1943) # [[Anna Jaclard]] Errusiar sozialista eta feminista iraultzailea (1843 - 1887) # [[Anna Maurizio]] biologoa (Suitza 1900-1993) # [[Annie Oakley]] tiratzailea (AEB, 1860-1926) # [[Antonia Gimeno Travesset]] saskibaloi jokalaria eta entrenatzailea (Bartzelona, 1941) # [[Antonia Torre Yela]] 14. arrosa. Fusilatua (Madril, 1922-1940) # [[Asha Lul Mohamud Yusuf]] poeta (Somalia, XX. mendea) # [[Azucena Hernández]] aktorea (Sevilla 1960-Guadalajara 2019) # [[Barbara Navarro]] legelaria, CEO (Madril 1974) # [[Bélgica Adela Mirabal]] biziraun zuen Mirabal ahizpa bakarra (Dominikar Errepublika, 1925-2014) # [[Belle Starr]] Mendebaldeko bidelapurra (AEB, 1848-1889) # [[Beth (abeslaria)]] (Bartzelona 1981) # [[Bianca Ceva]] erresistentziaren kidea (Italia, 1897-1982) # [[Blanche Lefebvre]] 1871ko Parisko Komunako ekintzailea # [[Carmen Amaya]] dantzaria (Bartzelona, 1918-1963) # [[Carmen Iglesias]] historialaria (Madril 1942) # [[Carmen Olmedo Checa]] politikaria (Malaga 1949-2015) # [[Carmen Ruiz-Tilve]] idazlea (Oviedo 1941) # [[Carol-Ann Duffy]] poeta (E.B. 1955) # [[Catherine Allard]] dantzaria (Belgika/Katalunia, 1960) # [[Cathy Hackl]] futurista teknologikoa ( XX. mendea) # [[Cecilia Bartolomé]] film-zuzendaria (Alacant 1940) # [[Celia Correas de Zapata]] idazlea (Argentina 1933-AEB 2022) # [[Charo (abeslaria)]] dantzaria, aktorea (Murtzia 1941-) # [[Claire Démar]] kazetari eta feminista frantziarra (1799-1833) # [[Clara Jiménez Cruz]] kazetaria (Madril 1989) # [[Claude-Hélène Perrot]] historialaria (Frantzia 1928-2019) # [[Claudia Piñeiro]] idazlea (Argentina 1960) # [[Colette Rabaté]] hispanista (Frantzia 1950) # [[Cristina Olea]] korrespontsala (Vigo, 1982) # [[Dalila Ennadre]] zinema-zuzendaria (Maroko 1966- Paris 2020) # [[Dalilah]] dantzaria (Madril 1936-2001) # [[Danica McKellar]] Matematikaria, aktorea (AEB, 1975) # [[Daniela Blume]] kazetaria (Mataro 1990) # [[Daphne Oram]] musikagilea (Erresuma Batua, 1925-2003) # [[Daria Bertolani Marchetti]] erresistentziaren kidea (Italia, 1919-1994) # [[Delia del Carril]] margolaria (Argentina, 1884-1989) # [[Désirée Gay]] kazetari eta feminista frantziarra (1810-1890) # [[Diana Vishneva]] dantzaria (Errusia, 1976) # [[Dolores Medio]] idazlea (Oviedo 1911-1996) # [[Dolors Comas]] antropologoa eta politikaria (Bartzelona, 1951) # [[Dorothy E. Smith]] antropologoa (E.B 1946-Kanada 2022) # [[Dorothy Pitman Hughes]] aktibista (AEB 1938-2022) # [[Drucilla Cornell]] filosofoa (AEB 1950-2022) # [[Edith Checa]] kazetari, irrati-esatari (Sevilla, 1957-Madril, 2017) # [[Elda Emma Anderson]] fisikaria (AEB, 1899-1961) # [[Elena González Iglesias]] dantzaria, aktorea (Asturias 1991) # [[Elena Quiroga]] idazlea (Santander 1921-Coruña 1995) # [[Elizabeth Gertrude Britton]] botanikaria, briologoa (AEB, 1858-1934) # [[Elvira Andrés]] dantzaria (Espainia, 1958) # [[Elvira Godás]] maistra errepublikarra (Katalunia, 1917-2015) # [[Elvira Roca Barea]] idazlea (Malaga 1966) # [[Enedina Alves Marques]] ingeniari zibila (Brasil, 1913-1981) # [[Erika Martínez]] poeta (Jaen, 1979) # [[Ernestina Otero]] maistra (Pontevedra 1890-1956) # [[Eugenia Balcells]] artista bisuala (Bartzelona 1943) # [[Eva Ortega Paíno]] kimikaria, ikertailea (Madril, 1972) # [[Felicita Ferrero]] erresistentziaren kidea (Italia, 1899-1984) # [[Filomena Dato]] poeta, idazlea (Galizia, 1856-1926) # [[Flor de Torres Porras]] fiskala (Almeria 1961) # [[Flora Philip]] matematikaria (Erresuma Batua 1865-1943) # [[Florence Parpart]] asmatzailea (EE.BB. 1856- ?) # [[Florencia Pérez Padilla]] dantzaria (Sevilla 1918-Madril 2000) # [[Frances Haugen]] datu-ingeniaria, informatzailea (AEB 1980) # [[Francesca Gargallo]] filosofoa, idazlea (Italia 1956- Mexiko 2022) # [[Gabriela Bravo]] fiskala, politikaria (Valentzia 1963) # [[Gemma Pasqual i Escrivà|Gemma Pasqual i Escrivá]] katalanez idazten duen idazlea (Valentzia, 1967) # [[Gertrud Woker]] biokimikaria (Suitza, 1878-1968) # [[Ginetta Sagan]] erresistentziaren kidea (Italia, 1925-2000) # [[Gloria Leyland]] dantzaria, esataria (Argentina, XX.mendea) # [[Godeliève Mukasarasi]] gizarte langilea, aktibista (Ruanda 1959) # [[Grace Nichols]] poeta (Guyab 1950) # [[Helen Pickett]] koreografoa (AEB,?) # [[Helena Corbellini]] idazlea (Uruguai 1959) # [[Helena Cortesina]] dantzaria, zinegile aitzindaria (Valentzia 1903-Buenos Aires 1984) # [[Ina Grafl]] botanikaria (Suitza 1915-1970) # [[Irene Rice Pereira]] artista (AEB 1902-Marbella 1971) # [[Isabel Pérez Montalbán]] poeta (Córdoba, 1964) # [[Isla Correyero]] idazlea, poeta (Cáceres, 1957) # [[Jamie Dantzscher]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1982) # [[Josefina Triguero Agudo]] Espainiako 1.emakume epailea (Madril 1946-2022) # [[Joyce Lussu]] erresistentziaren kidea (Italia, 1912-1998) # [[Juana la Macarrona]] dantzaria (Cádiz 1870-Sevilla 1947) # [[Júlia Creus Garcia]] dantzaria, aktorea (Tarragona 1994) # [[Julia Manzanal Pérez]] aktibista errepublikanoa (Madril, 1915-2012) # [[Julia Reichert]] dokumental-zuzendari (AEB 1946-2022) # [[Kae Tempest]] poeta, abeslaria (Inglaterra, 1985) # [[Kathryn Woolard]] hizkuntza-antropologoa (AEB 1950) # [[Kenita Placide]] aktibista (Santa Luzia 1978) # [[La Chunga]] dantzaria (Marseilla, 1938) # [[La Malena (dantzaria)]] (Cádiz 1877-Sevilla 1956) # [[Laura Escanes]] modeloa (Bartzelona 1996) # [[Laura Palmés]] kazetaria (Bartzelona, 1954-2011) # [[Laura Pinillos]] vedettea (Espainia 1900-Madril 1970) # [[Lina Merlin]] erresistentziaren kidea (Italia, 1887-1979) # [[Lola Greco]] dantzaria, koreogarfoa (Madril 1964) # [[Louisa Aldrich-Blake]] medikua (Chingford, 1865 – 1925) # [[Louise Colet]] Frantziako olerkaria (1810-1876) # [[Lourdes García Campos]] kazetaria (Madril 1975) # [[Lucero Tena]] dantzaria,kriskitin jotzailea (Mexiko, 1938) # [[Lucy Weston Pickett]] kimikaria (AEB, 1904-1997) # [[Luisa Esteso]] aktore komikoa (Valentzia 1906- Madril1986) # [[Luisa Isabel Álvarez de Toledo]] dukesa eta idazlea (Estoril, 1936-Sanlúcar de Barramenda, 2008) # [[Lupe Serrano]] dantzaria (Txile, 1930) # [[Manuela Garín Pinillos]] matemtikaria (Asturias-Mexiko, 1914-2019) # [[Manuela Manzanares]] arbista, idazlea (Ciudad Real 1910 -AEB 2004) # [[Margarita García Robayo]] idazlea (Kolonbia 1980) # [[Marguerite Williams]] geologoa (AEB, 1895-1991) # [[María Alaniako]] enperatriza (Georgia1050-Bizanzio 1118?) # [[Maria Branyas Morera]] superehunurtekoak (San Frantzisko/Katalunia 1907) # [[María Cabrera]] akrobata, lehenengo emakume ijito ezaguna espainian (1467-Guadalajara, 1527) # [[Maria Cosway]] artista (Italia 1760 -1838) # [[María Eloy-García|María Eloy-Garcia]] idazle, poeta (Málaga, 1972) # [[María Ignacia Rodríguez de Velasco]] aktibista (Mexiko, 1778-1850) # [[María López García]] hockey-jokalaria (Asturias 1990) # [[María Muñoz]] irrati-esataria (Argentina 1968-2003) # [[Maria Ossowska]] Filosofoa (Varsovia, 1896-1974) # [[María Peláe]] kantautorea (Malaga 1990) # [[María Teresa Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1935-1960) # [[Marie Guy-Stéphan]] dantzaria (Paris 1818-1873) # [[Marina Semiónova]] dantzaria (Errusia, 1908-2010) # [[Mariola Cubells]] kazetaria (Valentzia 1967) # [[Marjorie Hyams]] jazz musikaria, bibrafonista (AEB 1920-2012) # [[Marsha Blackburn]] politikaria (AEB 1952) # [[Marta Agudo]] poeta (Madril, 1971) # [[Maruchi Fresno]] aktorea (Madril 1916-2003) # [[Mercedes Ballesteros]] idazlea ( Madril 1913-1995) # [[Mercedes Gaibrois de Ballesteros]] historialaria (Paris 1891-Madril 1960) # [[Mercedes Marrero]] saskibaloi jokalaria eta nabigazio kapitaina (San Cruz Tenerifekoa, 1961) # [[Mercedes Olivera Bustamante]] antropologoa (Mexiko 1934-2022) # [[Milagros Calvo]] epailea (Valladolid 1947) # [[Minerva Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1926-1960) # [[Mireia Sentís]] idazlea (Bartzelona 1947) # [[Miriam Reyes]] poeta (Ourense, 1974) # [[Mónica Moro]] publizista, zuzendari-nagusia (Madril, 1974) # [[Montserrat Domínguez]] kazetaria (Madril 1963) # [[Montserrat Galcerán]] aktibista (Bartzelona, 1946) # [[Montserrat Soliva Torrentó]] zientzialaria (Katalunia, 1943-2019) # [[Nannette Streicher]] musikagilea, piano-jolea (Alemania 1769-Austria1833) # [[Natalia Bessmértnova]] dantzaria (Mosku 1941-2008) # [[Natalia LL]] artista (Polonia 1937-2022) # [[Natalia Makarova]] dantzaria (Errusia, 1940) # [[Nina Timofeeva]] dantzaria (Errusia 1935-Israel 2014) # [[Noemí Galera]] OT zuzendaria (Bartzelona 1967) # [[Noni Benegas]] idazlea (Argentina 1951) # [[Norma Barbolini]] erresistentziaren kidea (Italia, 1922-1993) # [[Núria Bendicho Giró|Nuria Bendicho]] idazlea (Bartzelona, 1995) # [[Nuria Oliver]] telekomunikazio ingeniaria (Alacant 1970) # [[Odette Roy Fombrun]] sufragista (Haiti 1917-2022) # [[Olga Lepeshínskaya]] dantzaria (Errusia 1941-2008) # [[Olga María Ramos]] kupletista, musikagilea (Madril 1947) # [[Olga Ramos (abeslaria)]] (tenerife, 1932) # [[Olga Ramos (aktorea)]] kupletista (Badajoz 1918-Madril 2005) # [[Paloma del Río]] kazetaria (Madril 1960) # [[Pastora Galván]] dantzaria (Sevilla 1980) # [[Patria Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1924-1960) # [[Patricia Guerrero (dantzaria)]] (Granada 1990) # [[Patrizia Reggiani]] hiltzailea (Italia, 1948) # [[Pilar de la Oliva]] epailea (Valentzia 1956) # [[Radhya Al-Mutawakel]] Giza eskubide aktibista (Yemen 1967) # [[Ramona Maneiro]] aitzindaria (Coruña, 1961) # [[Rosa Durán]] dantzaria (Cádiz 1922-Madril 1999) # [[Rosario Guerrero]] dantzaria (Madril XIX. mendea-1960) # [[Rosemary Radford Ruether]] filosofoa (AEB 1936-2022) # [[Rossana Rossanda]] erresistentziaren kidea (Italia, 1924-2020) # [[Sabela Arias Castro]] historietagilea (Lugo, 1969) # [[Sara Rancaño]] korrespontsala (Bartzelona, 1984) # [[Sarah Mardini]] igerilaria, errefuxiatuen aldeko aktibista kriminalizatua (Siria, 1995) # [[Shadi Sadr]] abokatu, aktibista (Iran 1974) # [[Sharon Presley]] psikologoa (AEB 1943-2022) # [[Silvia Barrera Ibáñez]] zibersegurtasun aditua, kriminologoa (Madril 1977) # [[Soledad Antelada Toledano]] hackerra (Argentina 1977) # [[Soledad Cazorla]] fiskala (Lareche 1955-Madril2015) # [[Sophie Freud]] psikologoa, idazlea (Austria 1924-AEB 2022) # [[Stella Cunliffe]] estatistikaria (Erresuma Batua, 1917-2012) # [[Suzanne Voilquin]] kazetari frantziarra eta saint simonista (1801-1876) # [[Teresa Burga]] artista (Perú, 1935-2021) # [[Teresa Freixes]] legelaria (LLeida 1950) # [[Teresa Perales]] igerilaria (Zaragoza 1975) # [[Tina Anselmi]] erresistentziaren kidea (Italia, 1927-2016) # [[Verónica Pascual Boé]] ingeniaria, CEO (Burgos 1979) # [[Vicky Gómez]] dantzaria (Salamanca 1988) # [[Victoria Pinillos]] vedettea (Espainia ?- Madril ? ) # [[Victorina Vila Badia]] maistra errepublikarra (Lleida, 1883-1962) # [[Violeta la Burra]] abeslaria, dantzaria, aitzindaria (Sevilla, 1936-2020) # [[Virxinia Pereira Renda]] idazlea (Pontevedra 1884-Madril 1969) # [[Yolanda Ramos]] aktorea (Bartzelona 1968) # [[Zar Amir Ebrahimi]] aktorea (Iran 1981) # [[Zeba Islam Seraj]] biologo molekularra (Bangladesh, 1958) }} ==='''Berriak 2022''' ('''abendua''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Lourdes Herrasti]] ef--'''SORTUA''' antropologoa (Aretxabaleta, 1958) # [[Marie-José Basurco]] ----'''SORTUA''' idazlea (Donibane Lohitzune, 1947) # [[Uxue Kerejeta]] ----'''SORTUA''' musikaria (Zumarraga, 1999) # [[Felisa Libano]] efef'''SORTUA''' pandero jotzailea (Plentzia, 1917-2000) # [[Esperanza Nuere]] ----'''SORTUA''' margolaria (Bilbo, 1935) # [[Nadia Hindi Mediavilla]] ----'''SORTUA''' ikertzailea (Bagdad, 1977) # [[Betisa Ojanguren]] ----'''SORTUA''' Nafarroako Unibertsitate Publikoko irakaslea (Barakaldo, 1978) # [[Ainhize Belar]] ef--'''SORTUA''' eskalatzailea (Atxondo, 2006) # [[Miren Urbieta Vega]] ----'''SORTUA''' abeslaria, musikaria (Donostia, 1983) # [[Begoña Uriarte]] ----'''SORTUA''' piano-jotzailea (Bilbo, 1937) # [[Dioni Ardanza]] efef'''SORTUA''' jostuna (Ermua, 1914-Dima, 2005) # [[Bego Alabazan]] ----'''SORTUA''' ipuin-kontalaria (Bilbo, 1966) # [[Esperanza López Parada]] poeta (Madril, 1962) # [[María Vázquez Suárez]] maistra, fusilatua (1874-1936) # [[Kavita Ramdas]] zientzialaria (India, 1963) # [[Cécile La Grenade]] politikaria, zientzialaria (Grenada, 1952) # [[Eva Syková]] neurozientzialaria (Txekia, 1944) # [[Sikivu Hutchinson]] idazlea, ekintzailea (AEB, 1961) # [[Soumya Swaminathan]] medikua, pediatra eta zientzilaria (India, 1959) # [[Victoria Ocampo]] idazle, itzultzaile, filantropoa (Argentina 1890-1979) # [[Marie-Léonide Charvin "Agar"]] Aktore frantziarra eta communarde (1832-1891) # [[Lorena Conde]] aktore, poeta (Galizia, 1980) # [[Francisca Herrera Garrido]] idazlea (Galizia, 1869-1950) # [[Olga Gallego]] historialaria, artxibozaina, idazlea (Galizia, 1923-2010) # [[Mercedes Romero Abella]] maistra exekutatua (Coruña, 1907-Aranga, 1936) # [[Marga do Val|Marga Do Val]] itzultzailea eta aktorea (Vigo, 1964) # [[Sufia Kamal]] feminista (Banglades, 1911-1999) # [[Oksana Omeliánchik]] ukraniar-sobietar gimnasta (1985) # [[Laila Ripoll]] antzerkigilea, zuzendaria (Madril, 1964) # [[Concha Cuetos]] aktorea (Madril, 1944) # [[Cristina Torres]] aktorea (Madril, 1963) # [[Pilar Torres]] aktorea (Madril, 1962) # [[Elisa Montés]] aktorea (Granada, 1934) # [[Teresita Silva]] aktorea (Valentzia 1911-Madril 1960) # [[Analia Gadé]] aktorea (Argentina, 131-Madril 2019) # [[Marisol Ayuso]] aktorea (Madril, 1943) # [[Eugenia Roca]] aktorea (Bartzelona, 1928-2010) # [[Encarna Abad]] aktorea (Espainia,1927) # [[Mara Recatero]] zuzendaria (Espainia, ?) # [[Lola Membrives]] kantaria,aktorea (Argentina/Espainia, 1885-1969) # [[María Lado|Maria Lado]] idazlea (Coruña, 1979) # [[María de las Mercedes Goicoa Fernández|Maria de las Mercedes Goicoa]] pianista (Coruña, 1928-2022) # [[Beatriz Hernanz]] poeta (Pontevedra, 1963) # [[Mar Bosch Oliveras|Mar Boch Oliveras]] idazlea (Girona, 1981) # [[Elena Alonso Frayle]] idazlea (Bilbo, 1965) # [[Pilar Cabot]] idazlea (1940-2017) # [[Sandra Alonso Villar|Sandra Alonso]] maistra, idazlea (Zamora, 1993) # [[Toni Acosta]] aktorea, umoregilea (Tenerife, 1972) # [[Begoña Vargas]] aktorea, modeloa, dantzaria (Madril, 1999) # [[Ivana Baquero]] aktorea, modeloa (Bartzelona, 1994) # [[Mamen García]] aktorea (Valentzia, 1947) # [[Nuria Herrero]] aktorea, dantzaria (Valentzia, 1987) # [[Hurtado ahizpak]] aktore hirukotea (Espainia, 1979-1994) # [[Paloma Hurtado]] vedettea,aktorea (Madril, 1946) # [[Fernanda Hurtado]] aktorea (Madril, 1947) # [[Teresa Hurtado]] aktorea (Madril, 1947) # [[Mary Carrillo]] aktorea (Toledo, 1919-Madril 2009) # [[Sara Moro]] gimnasta artistikoa (Mexiko, 1984) # [[Elisa Herrero Uceda|Elisa Herrero]] poeta (Caceres, 1957-Madril, 2020) # [[Blanca Andreu]] poeta (Coruña, 1959) # [[Ana Merino]] poeta, komikigilea (Madril, 1971) # [[Maria Bassó]] aktorea (Espainia,1901-Madril,1992) # [[Esperanza Navarro]] aktorea (Espainia, 1928-1978) # [[Eloísa Muro]] aktorea (Madril, 1894-1979) # [[María Asquerino]] aktorea (Madril, 1925-2013) # [[Pilar Millán Astray]] idazlea, espioia (Coruña 1879-Madril 1949) # [[Mayra Gómez Kemp]] aurkezlea, kantaria, aktorea (Kuba, 1948) # [[Velia Martínez]] aktorea (AEB, 1920-1993) # [[María Durán]] aurkezlea, kantaria (Madril, 1946) # [[Beatriz Escudero]] aktorea, kantaria (Asturias, 1950) # [[Acuario hirukotea]] pop musikariak (Espainia, 1976-1980) # [[Marián Flores]] idazkaria, aurkezlea (Madril, 1957) # [[María Casal]] aurkezlea,aktorea, (Madril, 1958) # [[Cristina Corral Soilán]] kazetaria, idazlea, irakaslea (Lugo, 1976) # [[Mary Paz Pondal]] aktorea (Asturias, 1942) # [[Mercedes Prendes]] aktorea (Asturias,1903-Madril,1981) # [[Milagros Leal]] aktorea (Madril, 1902-1975) # [[Ana Mariscal]] aktore, zuzendari, ekoizle (Madril, 1923-1995) # [[Loreto Prado]] aktorea (Madril, 1863-1943) # [[Consuelo Berlanga]] kazetaria (Kordoba, 1955) # [[Irma Soriano]] kazetaria (Jaen, 1963) # [[María Teresa Campos]] kazetaria (Tetuan/Malaga, 1941) # [[Paula Malia]] aktorea (Bartzelona, 1990) # [[Silma Lopez]] aktorea (Madril, 1991) # [[Teresa Riott]] aktorea (Bartzelona, 1990) # [[Barbara Mestanza]] zuzendaria (Bartzelona 1990) # [[Inés de León]] zuzendaria (?, XX.mendea) # [[Carmen Carbonell]] aktorea (Bartzelona, 1900) # [[Belen Macias]] gidoilaria, zuzendaria (Tarragona, 1968) # [[Vicky Peña]] aktorea (Bartzelona, 1954) # [[Miranda Gas]] aktorea (Madril, 1985) # [[Anna Maleras]] dantzaria (Bartzelona, 1940) # [[Carlota Ferrer]] aktorea, korografoa (Madril, 1976) # [[Emma Maleras]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona, 1919-2017) # [[Elena Frías de Chávez]] politikaria eta maistra (Venezuela, 1935) # [[Rita Sargsyan]] maistra (ARmenia, 1962-2020) # [[María Xosé Agra Romero]] filosofoa (Santiago de Compostela, 1956) # [[Montse Barderi Palau]] idazlea eta filosofoa (SAbadell, 1969) # [[María Canosa]] ingeniaria, idazlea, aurkezlea (Galizia, 1978) # [[Carmen Borrego]] telebista saio-zuzendaria (Malaga, 1966) # [[Marisa Abad]] aurkezlea (Alacant, 1947) # [[Nuria Roca]] aktorea, aurkezlea, idazlea (Valentzia, 1972) # [[Rocío Carrasco]] aurkezlea (Madril, 1977) # [[Isabel Borondo]] aurkezlea (Madril, 1948) # [[Lola Martínez (esataria)]] esataria (Murtzia, XX. mendea) # [[Mónica Randall]] aktore, aurkezlea (Bartzelona, 1942) # [[Luciana Wolf]] abeslaria (Zaragoza, 1946) # [[Lola Rodríguez Aragón]] soprano, maistra (Logroño, 1910-Iruñea 1984) # [[Elisabeth Schumann]] sopranoa, maistra (Alemania 1888-AEB, 1952) # [[Neus Campillo Iborra]] filosofoa eta idazlea (Valentzia, 1945) # [[Carolina del Olmo]] filosofoa (Madril, 1974) # [[Ana Marta González (filosofoa)|Ana Marta Gonzalez]] filosofoa (Ourense, 1969) # [[Emma Vilarasau]] aktorea (Bartzelona, 1969) # [[Faustina Pignatelli]] fisikaria, matematikaria (Italia, 1705-1769) # [[Toshiko Yuasa]] fisikaria (Japonia-Frantzia, 1909-1980) # [[Ana Higueras]] sopranoa (Madril, 1944) # [[Marie Fillunger]] sopranoa (Austria, 1850-Suitza 1930) # [[Eugenie Schumann]] piano-jolea (Alemania, 1851-Suitza 1938) # [[Rocío Orsi|Rocio Orsi]] filosofoa, saiakeragilea (Madril, 1976-2014) # [[Clara Ramas]] filosofoa, politikaria (Madril, 1986) # [[Begoña Roman]] filosofoa (Petrel, 1965) # [[Teresa Cameselle]] idazlea (Coruña, 1968) # [[Isabel Penagos]] sopranoa (Santander, 1931) # [[Petra Martínez]] aktorea, zuzendaria (Jaen, 1944) # [[Olga Margallo]] aktorea, zuzendaria (Madril, 1970) # [[Marta Soto]] egile-abeslaria (Huelva, 1996) # [[Carmen Boza]] egile-abeslaria (Cádiz, 1987) # [[Ana María Sánchez Navarro]] sopranoa (Alacant, 1959) # [[Sophie Poirier]] Jostuna eta Parisko Komunako communarde (1830-1879) # [[Victorine Eudes]] Botikaria eta Parisko Komunako communarde (1848-1881) # [[Malvina Poulain]] Maistra eta Parisko Komunako communarde (1851-1921) # [[Rachel Félix]] Frantziako aktore tragikoa (1821-1858) # [[Natalia Kobrynska]] idazlea eta feminista (Ukraina, 1855-1920) # [[Mylène Flicka|Mulène Flicka]] blogaria eta feminista (Benin, 1996) # [[Joye Hummel]] gidoilaria (EEBB, 1924-2021) # [[Atika Locke]] idazlea (EEBB, 1974) # [[Carla Cordua]] filosofoa (Txile, 1925) # [[Mercè Otero Vidal]] filosofoa, feminista (Bartzelona, 1947) # [[Marie-Pauline Soyer]] grabatzailea (Caen, Frantzia, 1786-1871) # [[Ana Gertrudis de Urrutia Garchitorena|Ane Gertrudis de Urrutia Garchitorena]] margolaria (Cádiz, 1812-1850) # [[Esmée Bulnes]] dantzaria (Erresuma Batua, 1900-Italia 1986) # [[Gema Castillo]] dantzaria (Argentina, 1907-1979) # [[Yoly Saa]] egile-abeslaria (Pontevedra, 1992) # [[Aurora de Albornoz]] idazlea, poeta (Luarca, 1926 - Madril, 1990) # [[Newsha Tavakolian|Newsha TAvakolian]] artista (Teheran, 1981) # [[Pauleta Pamies]] dantzaria (Bartzelona, 1851-1937) # [[Teresina Boronat]] dantzaria (Katalunia, 1904-1983) # [[Maria de Avila]] dantzaria (Bartzelona, 1920-Zaragoza 2014) # [[Lola de Avila]] dantzaria (Guadalajara, 1949) # [[Claudia Faci]] dantzaria (Espainia, 1966) # [[Rosita Segovia]] dantzaria (Bartzelona, 1922-2003) # [[Ana Laguna]] dantzaria (Zaragoza, 1954) # [[Arantxa Argüelles]] dantzaria (Zaragoza, 1970) # [[Rosella Hightower]] dantzaria (AEB,1920- Frantzia,2008) # [[Violette Verdy]] dantzaria (Frantzia,1933-AEB,2016) # [[Marcia Brown]] dantzaria (AEB,1918-2015) # [[Cristina Aranda]] dantzaria (Madril, 1976) # [[Maria Gordon]] geologo, paleontologoa (Eskozia, 1864-1939) # [[Francisca Meléndez]] margolaria (1770-1825 Cádiz) # [[María Elisa Quinteros|Maria Elisa Quinteros]] politikaria (Txile, 1981) # [[Verona van de Leur]] gimnasta (Herbehereak, 1985) # [[Ruth Brown]] abeslaria (EEBB, 1928-2006) # [[Nancy Chodorow]] psikoanalistaa(AEB, 1944) # [[Liubov Jegorova (dantzaria)]] (Errusia 1880-Paris 1972) # [[Bronislava Nijinska]] dantzaria (Errusia 1891-AEB 1972) # [[Margarita Wallmann]] dantzaria (Alemania 1904- Monako 1992) # [[Victoria Garabato]] dantzaria (Argentina XX. mendea) # [[Susana Agüero]] dantzaria (Arhentina 1944-2012) # [[Mercedes Quintana]] dantzaria (Argentina, 1910-1996) # [[Dora del Grande]] dantzaria (Argentina, 1909-1966) # [[María Ruanova]] dantzaria (Argentina 1922-2016) # [[Inés Malinow]] idazlea (Argentina, 1922-1989) # [[Ana Itelman]] dantzaria (Txile 1927-Argentina, 1989) # [[Sole Giménez]] abeslaria (Paris/Murtzia, 1963) # [[Rafaela López Aguado de Rayón]] independentziaren aldeko heroina (Mexiko, 1754-1822) # [[Rita Pérez de Moreno]] independentziaren aldeko heroina (Mexiko, 1779-1861) # [[Montserrat Galí Boadella]] historialaria (Mexiko, 1947) # [[Lida Martinoli]] dantzaria (Argentina 1914-1994) # [[Yelena Smirnova]] dantzaria (Errusia 1888-Argentina 1934) # [[Hanya Holm]] dantzaria (Alemania 1893-AEB 1992) # [[Marilú Marini]] dantzaria (Argentina 1940) # [[Iris Marga]] dantzaria (Italia 1901-Argentina 1997) # [[Renate Schottelius]] dantzaria (Alemania 1921-Argentina 21998) # [[Agnes de Mille]] dantzaria (AEB 1905-1993) # [[Ana María Stekelman]] dantzaria (Argentina 1944) # [[Nieves Herrero Cerezo]] kazetaria (Madril 1957) # [[Inés Ballester]] kazetaria (Castelló 1958) # [[Edith Ditmas]] liburuzaina, idazlea (Ingalaterra, 1896-1986) # [[Aurora Bernárdez]] itzultzailea (Argentina 1920-Frantzia 2014) # [[Edith Aron]] itzultzailea (Alemania 1923-Londres 2020) # [[Ugné Karvelis]] itzultzalea (Lituania 1935-Paris 2002) # [[Carol Dunlop]] itzultzailea (AeB 1946, Frantzia 1982) # [[Elena Garro]] idazlea (Mexiko, 1916-1998) # [[Amalia Kahana - Carmon]] idazlea (Israel, 1926-2019) # [[Félicie de Fauveau]] eskultorea (Italia, 1802-1886) # [[Louise-Joséphine Sarazin de Belmont]] margolaria (Versalles, 1790- Paris, 1870) # [[Thérèse Eléonore Lingée]] diseinatzailea, grabatzaile (Paris, 1753-1833) # [[María Josefa Ascargorta y Rivera]] margolaria eta irakaslea (Madril, 1800-1850) # [[Maria Luisa Marchori]] margolaria (Madril, 1801-1900) # [[Chellsie Memmel]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1988) # [[Bárbara María Hueva]] margolaria (Madril, 1733-1772) # [[María del Olmo Ibáñez|María del Olmo Ibañez]] artxibozaina, idazlea, historialaria (Alacant, 1965) # [[Amparo Dávila]] idazlea, poeta (Mexiko, 1928-2020) # [[Maria Bashir]] Afganistaneko 1. emakumezko fiskala (1970) # [[Christina Lamb]] kazetaria (Londres, 1965) # [[Nujeen Mustafa]] aktibista errefuxiatua (Siria, 1999) # [[Cecilia McDowall]] musikaria (Londres, 1951) # [[Luzmaría Jiménez Faro]] idazlea (Madril, 1937-2015) # [[Marina de Castarlenas]] idazlea (Bartzelona, 1900-1974) # [[Clara Corral]] idazlea (Galizia, 1847-1908) # [[Salomėja Nėris]] idazlea (Lituania, 1904-1945) # [[Helena Paz Garro]] idazlea (Mexiko, 1939-2014) # [[Isabela Corona]] aktorea (Mexiko, 1913-1993) # [[Olivia Teroba]] idazlea (Mexiko, 1988) # [[Andrea Muriel]] idazlea (Mexiko, 1988) # [[Misty Copeland]] dantzaria (AEB, 1982 # [[Inmaculada Aguilar]] dantzaria (Kordoba, 1958) # [[Mercedes Alfonso]] dantzaria (Espainia, ? ) # [[Rocío Aragón]] dantzaria (Cádiz1925-Madril 2018) # [[Dores André]] dantzaria (Galizia 1958) # [[Else Granheim]] liburuzaina (Norvegia 1926-1999) # [[Carmen Magallón]] fisikaria (Aragoi, 1951) # [[Baya Hocine]] ekintzaile independentista aljeriarra (1940 - 2000) # [[Houda Benyamina]] film-zuzendari eta gidoilari frantsesa (1980) }} ==='''Berriak 2022''' ('''azaroa''')=== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Maria Bengoetxea]] efef'''''SORTUA''''' euskaltzalea, hizlaria (Ermua, 1906 - Zornotza, 2006) # [[Justi Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1919-2000) # [[Miren Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1915 - 2003) # [[Ane Elordi]] ef--'''''SORTUA''''' kazetaria, irakaslea, KORRIKAko koordinatzailea (Zornotza, 1991) # [[Isolina Pliego]] ----'''SORTUA''' maistra (Iruñea, 1886-Lodosa, 1968) # [[Ángela Alonso|Angela Alonso]] ef--'''SORTUA''' maistra (Lerin, 1899-Iruñea, 1986). # [[Oskia Ugarte]] ----'''SORTUA''' artearen historialaria eta kudeatzailea (Iruñea, 1978) # [[Elisa Arteta]] ef--'''SORTUA''' dantzaria eta koreografoa (Iruñea, 1980) # [[Isabel Aleman Irungarai]] ef--'''SORTUA''' emagina, Amaiurko alkatea (Amaiur, 1968) # [[Ioar Oteiza]] ef--'''''SORTUA''''' komunikatzailea, Durango Azokako komunikazio arduraduna (Lesaka, 1988) # [[Juanita Arenaza]] efef'''SORTUA''' errekatista (Arrasate, 1923-Mexiko, 2015) # [[Raisa Álava]] ----'''SORTUA''' artista (Zuhatza, 1990) # [[Asun Ibarrondo]] ef--'''SORTUA''' zerbitzaria, ostalaria (Elorrio, 1952) # [[Maitane Carballo]] ----'''SORTUA''' zinemagilea (Gasteiz, ?) # [[Idurre Frías]] ef--'''SORTUA''' futbol entrenatzailea (Gasteiz, 1991) # [[Ana Aguiriano]] ----'''SORTUA''' 1992ko Paralinpiar jokoetako kirolaria (Gasteiz, 1961) # [[Josefina Añua]] ----'''SORTUA''' Espainiako saskibaloi selekziorako hautatua izan zen lehenengo arabarra (Gasteiz, ?) # [[Leguncia de Echebarria]] ----'''SORTUA''' Durangoko kondesa (XI.mendea) # [[Elur Ulibarrena|Elur Ulibarrena Herce]] ----'''SORTUA''' museo kudeatzailea (Denia, 1969) # [[Kristina Berasain]] ef--'''''SORTUA''''' kazetaria (Lizarra) # [[Leire Malkorra]] ----'''SORTUA''' arkitektoa eta arkeologo (Tolosa, 1988 ) # [[Tania Reneaum Panszi]] ----'''SORTUA''' Amerikarteko Giza Eskubideen Batzordeko Idazkari Exekutiboa (Mexiko, ?) # [[Suylen Milanés]] efef'''SORTUA''' abeslaria (Kuba, 1971-2022) # [[Lynn Milanés]] ----'''SORTUA''' abeslaria (Kuba, 1970) # [[Ana Zamorano |Ana Zamorano Ruiz]] ----'''SORTUA''' bidaiaria (Sodupe, 1992) # [[Yaiza Romero]] ----'''SORTUA''' kirolaria, urpeko arrantza (Zornotza,? ) # [[Loren Eguren]] efef'''SORTUA''' ehun urteduna (Elorrio 1920-Zaldibar 2023) # [[Juliana Saratxaga]] ??--'''SORTUA''' pandero jotzailea, ehun urtekoa (Araia. 1911-2013) # [[Mireia Elkoroiribe]] ef--'''SORTUA''' politikaria (Abadiño, 1975) # [[Loiola Canales]] ef--'''SORTUA''' surflaria, irakaslea (Bilbo, 1995) # [[Susana Brunetti]] aktorea (Argentina, 1941-1974) # [[Mimí Pons]] vedette eta aktorea (Argentina, 1948) # [[Norma Pons]] vedette eta aktorea (Argentina, 1943-2014) # [[Tosca Musk]] zinemagilea (Hegoafrika, 1974) # [[Maye Musk]] modeloa eta dietista (Kanada, 1948) # [[Susana Dalmás]] irakaslea, politikaria (Uruguai, 1948-2012) # [[Francisca Júlia da Silva]] poeta (Brasil, 1871-1920) # [[Doris Daou]] astronomoa (Kanada, 1964) # [[Joany Kane]] gidoilaria, Passionflix plataformaren asmatzailea (AEB, XX. mendea) # [[Alessandra Torre]] Amazoneko maitasun eleberri idazle salduena, blogaria,(AEB, XX. mendea) # [[Sylvia Day]] idazlea (AEB, 1973) # [[Raffaella di Girolamo]] psikologoa, sexologoa (Txile, 1978) # [[Mariana di Girolamo]] aktorea (Txile, 1990) # [[Amparo Noguera]] aktorea (Txile, 1965) # [[Emilia Noguera]] aktorea, zuzendaria (Txile, 1983) # [[Sonja Vasić]] saskibaloi jokalaria (Serbia, 1989) # [[Thaïs Blume]] aktorea (Bartzelona, 1984) # [[Agnès Busquets]] aktorea (Tarragona, 1976) # [[Elena Espejo]] aktorea, ekoizlea (Tanger, 1930) # [[Marta Grau]] aktorea, antzerki-pedagogoa (Katalunia, 1891-1992) # [[Catalina Valls]] aktore, zuzendari, idazlea (Mallorca, 1906-1999) # [[Cristina Valls]] aktorea (Mallorca, 1901-1982) # [[Aina Villalonga]] antzerki-idazlea (Mallorca, 1883-1961) # [[Margalida Caimari]] poeta, ongilea (Kuba 1839-Mallorca 1921) # [[Rebekah Dawson]] astronomoa (AEB) # [[Julia de León]] astronomoa (Santa Kruz de Tenerife, 1977) # [[Audrey C. Delsanti]] astronomoa (Frantzia, 1976) # [[Juana Salabert]] idazlea (Frantzia-Espainia, 1962) # [[Milena Rudnitska]] ukraniar kazetaria, ekintzailea (1892-1976) # [[Manuela de los Herreros]] idazlea, administratzailea (Balearrak 1845-1911) # [[María Cánepa]] aktorea (Italia, 1921-Txile 2006) # [[Liliana Ross]] aktorea, zuzendaria (Italia-Txile, 1930-2018) # [[María Elena Duvauchelle]] aktorea (Txile, 1942) # [[Zinaida_Tusnolobova-Martxenko]] Armada Gorriko medika (Errusia, 1920) # [[Felipa de Souza]] aktibista portugaldarra (Tavira, 1556-Brasil, 1600) # [[Victorine Gorget]] Frantziako ikuzlea eta Parisko Komunan militante errepublikanoa (1843-1901) # [[Joséphine Marchais]] Frantses jornalaria, Komunan parte hartu izana (1837-1874) # [[Élisabeth Rétiffe]] Frantziako kartoi-fabrikatzailea, sozialista eta Communarde (1834-1882) # [[Léontine Suétens]] Ikuzlea eta 1871ko Parisko Komunan 'communarde-a' (1846-1891) # [[Tonka Tomicic]] modeloa eta aurkezlea (Txile, 1976) # [[Niní Marshall]] aktorea, gidoilaria, komediantea (Argentina, 1903-1996) # [[Antonella Costa]] aktorea, zuzendaria (Italia-Argentina, 1980) # [[Samira Negrouche]] idazlea, poeta (Aljeria, 1980) # [[Carolina Arregui]] aktorea (Txile, 1965) # [[Mayte Rodríguez]] aktorea, modeloa (Txile, 1989) # [[Elsie MacGill]] ingeniaria (Kanada, 1905-AEB 1980) # [[Helen Gregory MacGill]] epailea, kazetaria (Kanada 1864-1947 ) # [[Helen MacGill Hughes]] soziologoa (Kanada, 1903-1992) # [[Helen Hughes-Brock]] arkeologoa (Kanada, 1938) # [[Lauretta Ngcobo]] idazlea (Hego Afrika, 1931-2015) # [[Patricia Simón Carrasco]] kazetaria, idazlea (Malaga, 1983) # [[Emily Warren Roebling]] ingeniaria (AEB, 1843-1903) # [[E. Lilian Todd]] asmatzailea (AEB, 1865-1937) # [[Margaret Olivia Slocum Sage]] irakaslea, filantropoa (AEB, 1828-1918) # [[Ruth Crocker]] idazlea (AEB, 1946) # [[Loida Zabala Ollero]] potentzia egokituko kirolaria(Cáceres, 1987) # [[Maura Healey]] abokatua, politikaria (AEB, 1971) # [[Felicitas Guerrero]] dirudun dama, tiroz hila (Argentina, 1846-1872) # [[María Teresa Costantini]] aktorem, film-zuzendaria, gidoilaria (Argentina, 1949) # [[Alda Merini]] poeta, idazlea (Italia, 1931-2009) # [[María del Pilar Maspons y Labrós]] idazlea (1841-1907) # [[Asunción Balaguer]] aktorea (Bartzelona 1925-Madril 2019) # [[Teresa Rabal]] aktorea, abeslari (Bartzelona,1952) # [[María Luisa Merlo]] aktorea (Valentzia, 1941) # [[Rita Irasema]] barietate-artista, musikagile (Kuba, 1954) # [[Inés Rivadeneira]] mezzosopranoa, irakaslea (Lugo, 1928) # [[Isabel Pérez Dobarro]] piano-jolea, irakaslea (Coruña, 1992) # [[María Luisa Solá]] bikoiztaile-aktorea (Bartzelona, 1939) # [[Ana Diosdado]] idazle, aktore (Argentina, 1938-Madril 2015) # [[Mirtha Legrand]] aktorea, aurkezlea (Argentina 1927) # [[Amelia de la Torre]] aktorea (Guadalajara 1905-Madril 1987) # [[Josefina Díaz de Artigas]] aktorea (Argentina1891-Madril 1976) # [[Clara González]] abokatu, politikaria eta hezitzailea. (Kolonbia, 1900-1991) # [[Lynne Karen Deutsch]] astrofisikaria, astronomoa (AEB, 1956-2004) # [[Teresa Solana]] idazlea (Bartzelona, 1962) # [[Annemarie Heinrich]] argazkilaria (Alemania-Argentina, 1912-2005) # [[Alicia D'Amico]] argazkilaria (Argentina, 1933-2001) # [[María Cristina Orive]] argazkilaria (Guatemala, 1931-2017) # [[Luz Sánchez-Mellado]] kazetaria, idazlea (Alacant, 1966) # [[Gretchen Daily]] biologoa, biogeografoa (AEB, 1964) # [[Nina]] abeslaria, aktorea, enpresaburua (Bartzelona, 1966) # [[María Moreno (margolaria)|Maria Moreno]] (Madril, 1933-2020) # [[Fryda Shultz de Mantovani]] idazlea, kritikaria (Argentina, 1912-1978) # [[Alicia Jurado]] idazlea, akademikoa (Argenti-1948) # [[Marguerite Moreno]] aktorea (Frantzia-1871-1948 # [[María Rosa Oliver]] idazlea, aktibista (Argentina, 1898-1977) # [[Leonor Acevedo Suárez]] itzultzailea (Argentina, 1876-1975) # [[Harriet Shaw Weaver]] kazetaria, editorea (Ingalaterra, 1876-1961) # [[María Esther Vázquez]] idazlea (Argenti-1937-2017) # [[Carmen Bravo-Villasante]] itzultzailea, haur literaturan aitzindaria (Madril-1918-1994) # [[María Luisa Cresta de Leguizamón]] idazlea, irakaslea (Argentina-1918-2008) # [[Ana Garralón]] idazlea (Madril-1965) # [[Montse Pla]] aktorea (Madril, 1978) # [[Sarah Buschmann]] idazlea (Frantzia, 1992) # [[Montserrat Abelló]] idazlea (Katalunia, 1918-2014) # [[Lourdes Tello]] idazlea (Madril, 1974) # [[Maria Cabrera]] poeta, irakaslea (Katalunia) # [[Pelegrina Pastorino]] moda-erreportaria (Italia 1902-Argentina 1988) # [[Carmen Gallardo Martín-Gamero]] itzultzailea (Toledo 1874-Madril 1951) # [[Rosario Lacy]] 1.ginekologoa, zirujaua (Madril1891-1954) # [[María Mercedes Coroy]] aktorea (Guatemala, 1994) # [[Malú Gatica]] aktorea (Txile 1922-1997) # [[Vanessa Miller]] aktorea,idazlea (Txile, 1965) # [[Pilar Sordo]] psikologoa, idazlea (Txile, 1965) # [[Hortense Machu]] 1871ko Parisko Komunako kantiniersa (1836-1893) # [[Béatrix Excoffon]] 1871ko Parisko Komunako kanpaina-ospitaleko erizaina (1849-1916) # [[Dee Dee Bridgewater]] AEBko jazz-abeslaria (Memphis, 1950) # [[Anna Gas]] poeta, idazlea (Bartzelona, 1996) # [[Laia Martínez i López]] idazlea, itzultzailea, musikaria (Katalunia-Mallorca, 1984) # [[Elsa Astete Millán]] zaintzailea, idazlea (Argentina 1910-2001) # [[Luz Valdivieso]] aktorea (Txile 1977) # [[Francisca Lewin]] aktorea (Txile 1980) # [[Catherine Flon]] jostuna, heroia (Haiti 1772-1831) # [[Dédée Bazile]] heroia, kaleko saltzailea (Haiti XVIII-XIX. mendea) # [[Cécile Fatiman]] vudugilea, sacerdotisa (Dominikar Errepublika 1771-1883?) # [[Josefina de la Torre]] poeta, idazlea, antzezlea, abeslaria (Las Palmas Kanaria Handikoa, 1907-2002) # [[Maria Luisa Haitikoa]] erregina ezkontidea (Haiti, 1778-Italia ,1851) # [[Adelina Haitikoa]] enperatriz ezkontidea (Haiti 1820-1878) # [[Maria Clara Haitikoa]] enperatriz ezkontidea (Haiti 1758-1858) # [[Erzulie]] buduen maitasun eta edertasunaren jainkosa (Haiti) # [[Esperanza Parada Pedrosa]] margolaria (1928-2011) # [[Pino Ojeda]] idazle, margolari (Kanaria Handia, 1916-2002) # [[Suzy Vernon]] aktorea (Frantzia 1901-1997) # [[Rita Macedo]] aktorea, jostuna (Mexiko 1902-1991) # [[Julissa]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1944) # [[Perpetua Barjau Martín]] jostuna, maistra (Valentzia 1899-Mexiko 1939) # [[Elena Aub]] idazlea, editorea (Valentzia 1931- Madril 1937) # [[Estefania Cueto Puertas]] fusilatua, jostuna, komunista (Asturias 1899-1939) # [[Eladia García Palacios]] fusilatua, maistra, sozialista (Asturias 1904-1937) # [[Juana Álvarez Molina]] fusilatua, etxekoandrea (Valladolid 1897-Asturias 1937) # [[Belarmina Suárez Muñiz]] fusilatua, sindikalista (Asturias 1909-1938) # [[Teresa Santianes Giménez]] fusilatua, etxekoandrea (Asturias 1910-1937) # [[Anita Vázquez Barrancúa]] fusilatua, nekazaria, espioia, komunista (Asturias 1911-1938) # [[Maxima Vallinas Fernández]] fusilatua, etxekoandrea (Asturias 1896-1938) # [[Anita Orejas]] fusilatua, erizaina, sozialista (Asturias 1914-1937) # [[Gloria Alcahud]] margolaria (Valladolid, 1931) # [[Angelina Abad Cantavella]] irakaslea, idazlea (Castelló de la Plana, 1893-1965) # [[Antonieta Sanagustin]] jostuna (Huesca, 1924-2020) # [[Sarah Walmsley]] jostuna, aktorea, abeslaria (Britainia ?-1798) # [[Rocío Gutiérrez]] belar-hockey jokalaria (Cadiz, 1985) # [[Berta Riaza]] aktorea (Madril, 1927-2020) # [[Fuensanta Nieto]] arkitektoa (Madril, 1957) # [[Esther Pizarro]] eskultorea (Madril, 1967) # [[Mónica Domínguez Blanco]] kazetaria (Leon, 1984-2022) # [[Sara García Alonso]] biologoa, ikertzailea, astronautagaia (Leon, 1988) # [[Meganne Christian]] zientzialaria, astronautagaia (Britainia, 1987) # [[Manuela Álvarez Lozano]] filologoa, idazlea (Coruña, 1957) # [[Ana Arias Saavedra|Ana Arias Saavedra]] idazlea (Lugo, 1951) # [[Lucía Aldao]] idazlea (Coruña, 1982) # [[Xiana Arias]] poeta, kazetaria (Lugo, 1983) # [[Celsa Barja]] idazlea (Orense, 1966) # [[Pilar Beiro]] poeta (Carnota, 1958) # [[Emilia Calé |Emilia Calé Torres]] idazlea (Coruña, 1837-1908) # [[Paula Carballeira]] idazlea (Coruña, 1972) # [[Helena de Carlos Villamarín|Helena de Carlos]] idazlea (Ourense, 1964) # [[Valentina Carro]] itzultzaile, diseinatzailea, aktorea (Cambados, 1984) # [[Mercedes Castro]] idazlea (Ferrol, 1972) # [[Carmen Aranegui]] arkeologoa (Valentzia, 1945) # [[Helen Fisher]] antropologoa, biologoa (AEB, 1945) # [[Maria Toledo]] flamenko kantautore piano-jolea (Toledo, 1983) # [[Begoña Abad]] idazle, poeta (Burgos, 1952 ) # [[Laia Serra]] abokatua (Bartzelona, 1977) # [[María Victoria Moreno|Maria Victoria Moreno]] poeta (Valencia de Alcantara, 1939-Pontevedra, 2005) # [[Juana Teresa Juega López]] poeta(Galizia, 1885-1979) # [[Lupe Gómez]] idazlea (Coruña, 1972) # [[Herminia Fariña Cobián]] poeta (S.Compostela, 1904-1966) # [[Maria Magdalena Domínguez|Maria Magdalena Dominguez]] poeta (Pontevedra, 1922-2021) # [[María do Cebreiro]] poeta, idazlea (Galizia, 1976) # [[Alessandra Galloni]] Kazetaria (Italia, 1974) # [[Paz Esteban López]] Inteligentzia-funtzionarioa (Madril, 1958) # [[Beatriz Méndez de Vigo]] espioia (Madril, 1958) # [[Elisabet Benavent]] nobela erromantikoen idazlea (Valentzia, 1984) # [[Pilar Pallarés|Pilar Pallares]] poeta (Coruña, 1957) # [[Ánxeles Penas|Ánxeles Peñas]] artista, poeta (Curtis, 1943) # [[Luz Pichel]] idazlea (Lalin, 1947) # [[Luz Pozo Garza]] poeta (Ribadeo, 1922-Coruña, 2020) # [[Carmen Prieto Rouco]] poeta (Villalba, 1901-1977) # [[Matilde González Palau]] poeta (Almansa, 1912-2002) # [[Pilar Cibreiro]] poeta, idazlea (Galizia, 1952) # [[Alba Cid]] poeta, idazlea (Galizia, 1989) }} ==='''Berriak 2022''' ('''urria''')=== (Ordena: SORTUAK, IDAZLEAK, ASTRONOMOAK, GAINONTZEKOAK) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Leire Ibarguren]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta irakaslea (Azpeitia, 1979) # [[Cesarea Garbuno Arizmendi]] efef'''SORTUA''' enpresaburua (Errenteria, 1846-1933) # [[Izaskun Igoa]] ef--'''SORTUA''' idazlea, pedagogoa, zutabegilea (Ziga, 1995) # [[Maritxu Errazkin]] --ef'''SORTUA''' autobus-txofer aitzindaria (Azkoitia) # [[Ainhoa Nadia Douhaibi]] ----'''SORTUA''' ikertzaile eta idazlea (Oñati, 1983) # [[Aurea Etxaniz]] efef'''SORTUA''' erraketista (Soraluze, 1922 - Caracas, 2019) # [[Gema Arrugaeta]] ef--'''SORTUA''' argazkilaria (Ordizia, 1969) # [[Amaia Elizagoien]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria, idazlea, ipuin kontalaria (Baztan, 1994) # [[Anabel Sanz]] ef--'''SORTUA''' feminista, ekintzailea (Ermua, 1963) # [[Elena Mendizabal]] ----'''SORTUA''' artista, eskultorea (Donostia, 1960) # [[Sandra Garaioa]] ef--'''SORTUA''' irudigilea, ilustratzailea (Donostia, 1993) # [[Amaia Cazenave]] ----'''SORTUA''' kazetaria (Baiona, 1987) # [[Begoña Durruty]] ef--'''SORTUA''' ilustratzailea, idazlea (Arizkun, 1968) # [[Pilartxo Etxeberria]] ef--'''SORTUA''' doktorea, euskaltzain urgazlea (Teruel, 1947) # [[Eneritz Gorrotxategi]] ----'''SORTUA''' kazetaria (Gabiria, 1985) # [[Jaione Munarriz]] ef--'''SORTUA''' metereologoa (Idiazabal, 1981) # [[Christine Etchevers]] ef--'''SORTUA''' margolaria (Baiona, 1953) # [[Nerea Gastón]] ef--'''SORTUA''' arte-historialaria (Durango, 1995) # [[Usue Egia]] ----'''SORTUA''' ilustratzailea (Durango, 1992) # [[Elena Moreno Scheredre]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Bilbo) # [[Leoni Etxebarren]] efef'''SORTUA''' bertso-jartzailea (Urepele, 1924-Donibane Garazi, 2014) # [[Rosa Arregi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Mallabia, 1922-Valentzia, 2004) # [[Maria Amatriain]] --ef'''SORTUA''' hezitzailea (Azkoien, 1867-Azagra, 1955) # [[Carmen Cascante]] efef'''SORTUA''' maistra (Abaigar, 1885-Madril, 1982) # [[Blasa Morales]] ----'''SORTUA''' maistra (Nafarroa, XIX-XX) # [[Julita Beraza|Julia Beraza]] efef'''SORTUA''' erraketista # [[Mariolein Sabarte Belacortu]] ----idazlea '''SORTU''' (Herbehereak, 1944) # [[Mercedes Diaz Morales]] tren geltokiburua '''SORTU''' (Araba, 1902-1982) # [[Anna Pavlyk]] '''IDAZLEA''' eta ekintzaile (Ukraina, 1855-1928) # [[Hanna Arsenych-Baran]] idazlea (Ukraina, 1970-2021) # [[Hanna Barvinok]] idazlea (Ukraina, 1828-1911) # [[Klymentyna Popovych-Boiarska]] idazlea (Ukraina, 1863-1945) # [[Myroslava Sopilka]] idazlea (Ukraina, 1897-1937) # [[Bushra al-Maqtari]] idazlea, ekintzailea (Yemen, 1979) # [[Matilde Zapata]] idazlea, (Sevilla-Santander, 1906-1938) # [[Matilde Elena López]] idazlea (Salvador, 1929-2010) # [[Aída Cartagena Portalatín]] idazlea (Ukraina, 1828-1911) # [[Alcira Soust Scaffo]] idazlea (Uruguai, 1924-1997) # [[Luisa Carnés]] idazlea (Madril, 1905-1964) # [[Concha Castroviejo]] idazlea (Coruña, ç 1910-1995) # [[Zaruhi Bahri]] idazlea, gizarte ekintzailea (Armenia, 1880-1958) # [[Hanna K. Korany]] idazlea (Siria, 1870-1898) # [[Porochista Khakpour]] elebegilea (Siriar-Estatubatuarra, 1978) # [[Salma Kuzbari]] idazlea, feminista (Libano, 1923-2006) # [[Tsehay Melaku]] idazlea (Etiopia, 1952) # [[Rangina Hamidi]] idazlea, politikaria, ekintzailea (Afganistan, 1978) # [[Louise Aslanian]] idazlea, ekintzaile komunista (Iran-Frantzia, 1904-1945) # [[Fatemeh Keshavarz]] idazlea (Iran-AEB, 1952) # [[Senedu Gebru]] idazlea (Etiopia, 1916-2009) # [[Hayganuş Mark]] idazlea (Armenia, 1885-1966) # [[Khosrovidukht]] idazlea, musikagilea (Armenia, VIII. mendea) # [[María Dolores Masana]] kazetaria, idazlea (Bartzelona, 1936) # [[Marija Strojnik]] '''astronomoa''' (Eslovenia, 1950) # [[Linda Spilker]] astronomoa (AEB, 1890-1981) # [[Constance M. Rockosi]] astronomoa (AEB, 1980) # [[Julena Steinheider Duncombe]] astronomoa (AEB, 1911-2003) # [[Marie-Jeanne de Lalande]] astronomoa (1768, 1832) # [[Rosaly Lopes]] astronomoa (Brasil, 1957) # [[Nikole Lewis]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Nicole Capitaine]] astronomoa (Frantzia, 1948) # [[Paulina Lira]] astronomoa (Txile, XX. mendea) # [[Rachel Mandelbaum]] astronomoa (AEB, 1977) # [[María Cristina Pineda Suazo]] astronomoa (Honduras, 1954) # [[Mirjana Povic]] astronomoa (Serbia, 1981) # [[Muriel Mussells Seyfert]] astronomoa (AEB, 1909-1997) # [[Isabel Márquez Pérez]] astronomoa (Badajoz, 1967) # [[Josefa Masegosa Gallego]] astronomoa (Almeria, 1957) # [[Agnes Mary Clerke]] astronomoa (Irlanda, 1842-1907) # [[Yuki Okoda]] astronomoa (Japonia, 1990) # [[Denise C. Stephens]] astronomoa (AEB, 1973?) # [[Sarah Tuttle]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Chanda Prescod-Weinstein]] astronomoa (AEB, 1982) # [[Kyongae Chang]] astrofisikaria (Hego Korea, 1946) # [[Jessie Christiansen]] astrofisikaria (Australia, XX.mendea) # [[Rachel Somerville]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Susan Jane Cunningham]] matematikaria, astronomoa (AEB, 1842-1921) # [[Phoebe Waterman Haas]] astronomoa (AEB, 1882-1967) # [[Luisa Landová-Štychová]] astronomoa (Austria-Hungaria, 1885-1965) # [[Anna Estelle Glancy]] astronomoa (AEB, 1883-1975) # [[Margaret Mayall]] astronomoa (AEB, 1902-1995) # [[Martha P. Haynes]] astronomoa (AEB, 1951) # [[Ilse Cleeves]] astrofisikaria (AEB, XX. mendea) # [[Carolin Crawford]] astronomoa (Erresuma Batua, 1963) # [[Janine Connes]] astronomoa (Frantzia, 1934) # [[Joy Crisp]] geologoa, astronomoa (AEB, XX.mendea) # [[Florence Cushman]] astronomoa (AEB, 1860-1940) # [[Rosina Dafter]] astronomoa (Australia, 1875-1959) # [[Mary Osborne|Mary Osbone]] Gitarrista (AEB, 1921-1992) # [[Olga Smirnova]] dantzaria (Errusia, 1991) # [[Olga Smirnova (borrokalaria)]] borrokalaria (Errusia, 1979) # [[Conchita Martínez]] tenislaria (Huesca, 1972) # [[Margaret Lindsay]] aktorea (AEB, 1910-1981) # [[Cristina Cruz Mínguez]] aktorea (Espainia, 1983) # [[Mercedes Díaz]] aktorea (Espainia, 1894-1960) # [[Elise Harmon]] asmatzailea (AEB, 1909-1985) # [[Ingeborg Hochmair]] asmatzailea (Austria, 1953) # [[Ada Henry Van Pelt]] asmatzailea (AEB, 1838-1923) # [[Elizabeth Lee Hazen]] asmatzailea (AEB, 1885-1975) # [[Ruth Handler]] asmatzailea (AEB, 1916-2002) # [[Lil Hardin Armstrong]] musikagilea (AEB, 1898-1971) # [[Ruth Brito]] triatleta (Lanzarote, 1980) # [[Ana María Alonso Zarza]] geologoa, ikertzailea (Avila, 1962) # [[Chantal Loïal]] dantzaria eta koreografoa (Guadalupe, Frantzia, 1969) # [[Melba Liston]] tronboijolea, musikagilea (AEB, 1926-1999) # [[Alice Coltrane]] pianojolea, musikagilea (AEB, 1937-2007) # [[Mahsa Amini]] erahila(Iran, 2000-2022) # [[Mélanie Joly]] politikaria (Kanada, 1979) # [[Nazanin Boniadi]] aktorea (Iran, 1980) # [[Roxana Saberi]] kazetari atxilotua Iranen (AEB, 1977) # [[Lili Reinhart]] aktorea (AEB, 1996) # [[Kiernan Shipka]] aktorea (AEB,1999) # [[Wanuri Kahiu]] zine-zuzendaria (Kenya, 1980) # [[Eduarda Mansilla]] idazlea, musikagilea (Argentina, 1834-1892) # [[Agustina Ortiz de Rozas]] politikaria, filantropoa (Argentina, 1816-1898) # [[Pauline de Meulan]] idazlea eta kazetaria (Frantzia, 1773-1827) # [[Margaret Satterthwaite]] Epaile eta legelarien independentziaren gaineko Kontalari Berezia (AEB) # [[Miren Arenzana Letamendi|Miren Arenzana Letamendia]] artista, eskultorea (Bilbo, 1965) # [[María Gay]] mezzosopranoa (Bartzelona 1876-1943) # [[Isabella Colbran]] mezzosoprano (Madril, 1784 - Bolonia, 1845) # [[Florence Van de Walle]] jornalari belgikarra, communarde Parisko Komunan (1838 - ) # [[Pétroleuse (Parisko Komunako su-emaileak)]] Parisko Komunako su-emaileak (1871) # [[Manuela Rosas]] ekintzaile politikoa (Argentina, 1817-1898) # [[Camila O'Gorman]] maitasunagatik fusilatua (Argentina, 1825-1848) # [[Blanca Podestá]] aktorea (Argentina, 1889-1967) # [[María Podestá]] aktorea (Argentina, 1875-1954) # [[Marianne Beth]] abokatua (Viena, 1889-1984) # [[Diana Russell]] soziologoa eta ekintzailea (Hego Afrika, 1938-2020) # [[María Esther Podestá]] aktorea (Argentina, 1896-1954) # [[Susú Pecoraro]] aktorea (Argentina, 1952) # [[Mona Maris]] aktorea (Argentina, 1901-1991) # [[Ana Perichon]] aristokrata frantsesa (1775-1847) # [[María Luisa Bemberg]] aktorea (Argentina, 1922-1995) # [[Zully Moreno]] aktorea (Argentina, 1920-1999) # [[Luz Gabás]] idazlea, politikaria (Huesca, 1968) # [[Ángela Jeria]] arkeologoa, ??idazlea?? (Txile, 1926-2020) # [[Biblioteken eguna]] # [[Luisa de Medrano]] akademikoa, poeta eta filosofoa (1484-1527) # [[Begum Rokeya]] idazlea eta ekintzaile feminista (Kalkuta, 1880-1932) # [[María Antinea]] aktorea (Jaen,Argentina, 1915-1991) # [[Mecha Ortiz]] aktorea (Argentina, 1900-1987) # [[Orfilia Rico]] aktorea (Uruguai,Argentina, 1871-1936) # [[Nury Montsé]] aktorea (Argentina, 1917-1971) # [[Silvana Roth]] aktorea, politikaria (Italia,Argentina, 1923-2010) # [[Marta Extramiana]] idazlea, ilustratzailea, (Gasteiz, 1964) # [[Vida Akoto Bamfo]] epailea (Ghana, 1949) # [[Celma Ribas]] abeslaria (Angola, 1982) # [[Beatriz Matar]] aktorea (Argentina, 1954) # [[Lita Stantic]] zine-zuzendaria, gidoilaria (Argentina, 1942) # [[Graciela Borges]] aktorea (Argentina, 1917-1971) # [[Esther Borao]] ingeniaria, asmatzailea (Zaragoza, 1988) # [[Mary Daly]] filosofo feminista (AEB, 1928-2010) # [[Terry McMillan]] idazlea (AEB, 1951) # [[Esther Rebato Ochoa]] antropologoa, ikertzailea (Bilbo,1957) # [[María Herrera]] motoziklista (Toledo, 1996) # [[Ana Carrasco]] motoziklista (Murtzia, 1997) # [[Elena Rosell]] motoziklista (Valentzia, 1986) # [[Juana Viale]] aktorea, aurkezlea (Argentina, 1982) # [[Manuela Viale]] aktorea (Argentina, 1991) # [[Silvia Legrand]] aktorea (Argentina, 1927-2020) # [[Marcela Tinayre]] aurkezlea, enpresaburua (Argentina, 1950) # [[Dolores Fonzi]] aktorea (Argentina, 1978) # [[Florencia Raggi]] modeloa, aktorea (Argentina, 1972) # [[Nilda Raggi]] aktorea, zuzendaria (Argentina, 1938) # [[Ana Celentano]] aktorea (Argentina, 1969) # [[Danielle Casanova]] Frantziako militante komunista eta erresistentziako kidea (1909-1943) # [[Fanny Gallot]] Frantziako historialaria (1981 - ) # [[Eulalie Papavoine]] Parisko Komunako erizaina, ustezko su-eragilea (1846-1875) # [[Claudia di Girolamo]] aktorea, zuzendaria, aktibista (Txile, 1956) # [[Adriana Barraza]] aktorea, maistra, zuzendaria (Mexiko, 1956) # [[Fernanda Mistral]] aktorea (Argentina, 1934) # [[Big Mama Thornton]] blues abeslaria (AEB, 1926-1984) # [[Lita de Lázzari]] etxekoandre mediatikoa (Argentina, 1925-2015) # [[China Zorrilla]] aktorea, zuzendaria (Uruguai, 1922-2014) }} ==='''Berriak 2022''' ('''iraila''')=== (Ordena: SORTU, ASTRONOMOAK, BESTELAKOAK) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Arantza San Sebastian]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, hezkuntzako aholkularia (Donostia, 1958) # [[Izaskun Etxeberria]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta irakaslea (Altsasu, 1964) # [[Kristina Saralegi]] efef'''SORTUA''' baserritarra, abeltzaina, talogilea (Leitza, 1974-2022) # [[Gotzone Sestorain]] ef--'''SORTUA''' baserritarra, poeta, irrintzilaria (Leitza, 1965) # [[Victoria Ariño]] efef'''SORTUA''' filantropoa (Ermua, 1889-1974) # [[Ines Bengoa]] ef--'''SORTUA''' ipuin kontalaria (Tenerife-Lizarra, 1973) # [[Jeronima Uriarte Elizalde]] ----'''SORTUA''' filantropoa, ongile (Lizarra, 1855-1929) # [[Emilia Goyena Arraiza]] ef--'''SORTUA''' idazlea, ekintzaile (Lizarra, 1916-1999) # [[Garbiñe Basarte]] ef--'''SORTUA''' kale-artista, muralista (Lizarra, 1976) # [[Libe Agirre]] ef--'''SORTUA''' irrati esataria, kazetaria, (Meñaka) # [[Irati Martin]] ef--''SORTUA''' futbolaria (Durango, 2003) # [[Anne-Marie Lagarde]] ----'''SORTUA''' idazlea eta ikertzaile (Zuberoa, 1944) # [[Edurne Azpitarte]] ef--'''SORTUA''' areto-futbolaria (Garai, 1978) # [[Carmen Pérez Rodrigo]] ef--'''SORTUA''' Euskal Herriko Medikuntzaren Errege Akademiaren lehenengo emakumezkoa (Alonsotegi, 1960) # [[Mariela SR Coline Fanon]] '''SORTUA''' Haur lapurtua (Guatemala, 1968) # [[Felisa Ventura]] ef--'''SORTUA''' erizaina eta emagina (Eibar, 1902-1959) # [[Ana Belén Pintado]] ef--'''SORTUA''' haur lapurtua (Madril, 1973) # [[Mariam al-Asturlabi]] '''ASTRONOMOAK''' Alepo astrolabio-egilea (Siria, X. gizaldian) # [[Nadia Zakamska]] astronomoa (Errusia, 1979) # [[Idit Zehavi]] astronomoa, ikertzailea (Israel, 1969) # [[Louise Webster]] astronomoa, fisikaria (Australia, 1941-1990) # [[Alycia J. Weinberger]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Fiammetta Wilson]] astronomoa (Erresuma Batua, 1864-1920) # [[Jennifer Wiseman]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Rosemary Wyse]] astronomoa (Erresuma Batua, 1957) # [[Alice Grace Cook]] astronomoa (Erresuma Batua, 1877-1958) # [[Priscilla Fairfield Bok]] astronomoa (AEB, 19896-1975) # [[Shadia Habbal]] astronomoa (Siria, XX. mendea) # [[Deborah Dultzin Kessler]] astronomoa (Mexiko, 1945) # [[María Luisa Aguilar]] astronomoa(Jauja Peru 1938) # [[Claire Armstrong]] astronomo amateurra (Britania) # [[Emma Vyssotsky]] astronomoa (AEB, 1894-1975) # [[Julie Vinter Hansen]] astronomoa (Danimarka, 1890-1960) # [[Gladys Vergara]] astronomoa (Uruguai, 1928-2016) # [[Esmeralda Mallada]] astronomoa (Uruguai, 1937) # [[Jacqueline Hewitt]] astronomoa (EEBB, 1958) # [[Catherine Heymans]] astronomoa (Britainia, XX. mendea) # [[María Teresa Ruiz]] astronomoa (Txile, 1946) # [[Silvia Torres Castilleja]] astronomoa (Mexiko, 1940?) # [[Gloria Suzanne Koenigsberger Horowitz]] astronomoa (Mexiko, XX. mendea) # [[Silvana Navarro Jiménez]] astronomoa (Mexiko, XX. mendea) # [[Meg Urry]] astronomoa (AEB, 1945) # [[Maura Tombelli]] astronomoa (Italia, 1952) # [[Jana Tichá]] astronomoa (Txekia, 1965) # [[Alenush Terian]] astronomoa (Iran, 1920-2011) # [[Bobbie Vaile]] astronomoa (Australia, 1959-1996) # [[Ann Hornschemeier]] astronomoa (EEBB, XX. mendea) # [[Svetlana Guerasimenko]] astronomoa (Ukraina, 1945) # [[Jen Gupta]] astrofisikaria (Britaina, XX. mendea) # [[Maria Antonella Barucci]] astronomoa (Italia, XX. mendea) # [[Merieme Chadid]] astronomoa (Maroko, 1969) # [[Madge Adam]] astronomoa (Erresuma Batua, 1912-2001) # [[Karlina Leksono Supelli]] astronomoa, filosofoa (Indonesia, 1958) # [[Annapurni Subramaniam]] astronomoa (India, XX. mendea) # [[Paris Pişmiş]] astronomoa (Turkia-Mexiko, 1911-1999) # [[Jane Squire]] astronomoa, idazlea, aktibista (Ingalaterra, 1686-1743) # [[Maritza Soto]] astronomoa (Txile, 1990) # [[Sara Seager]] astronomoa (Kanada, 1971) # [[Caterina Scarpellini]] astronomoa, metereologoa (Italia, 1808-1873) # [[Lenka Šarounová]] astronomoa (Txekia, 1973) # [[Anneila Sargent]] astronomoa (Erresuma Batua, 1942) # [[Carlota de Sajonia-Meiningen]] astronomoa (Alemania, 1751-1827) # [[Jen Gupta]] astrofikaria (Britainia, XX. mendea) # [[Pilar Ruiz-Lapuente]] astronomoa (Bartzelona, 1964) # [[Monica Rubio (astronomoa)]] astronomoa (Txile, 1955) # [[Claudine Rinner]] astronomoa (Frantzia, 1965) # [[Julia Riley]] astronomoa (Britainia, XX. mendea) # [[Mercedes Richards]] astronomoa (Jamaika, 1955-2016) # [[Gabrielle Renaudot]] astronomoa (Frantzia, 1887-1962) # [[Hilkka Rantaseppä-Helenius]] astronomoa (Finlandia, 1925-1975) # [[Zinaída Akséntieva]] astronomoa (Ukraina, 1900-1969) # [[Mary Proctor]] astronomoa (Erresuma Batua, 1862-1957) # [[Helen Dodson Prince]] astronomoa (AEB, 1905-2002) # [[Yelena Pitieva]] astronomoa (Errusia, XX.mendea) # [[Louise du Pierry]] astronomoa (Frantzia, 1746-1807) # [[Ľudmila Pajdušáková]] astronomoa (Eslovakia, 1916-1979) # [[Feryal Özel]] astronomoa (Turkia/AEB, 1975) # [[Mazlan Othman]] astronomoa (Malaysia, 1951) # [[Sally Oey]] astronomoa (AEB, 1984) # [[Janina Ochojska]] astronomoa (Polonia, 1955) # [[Yaël Nazé]] astronomoa (Belgika, 1955) # [[Camila Navarrete]] astronomoa (Txile, XX. mendea) # [[Sultana N. Nahar]] astronomoa (Pakistan, 1990) # [[Carolyn Porco]] astronomoa (AEB, 1953) # [[Anne Sewell Young]] astronomoa (AEB) # [[Margaretha Kirch]] astronomoa (Alemania) # [[Eva Grebel]] astronomoa (Alemania) # [[Erika Böhm-Vitense]] astronomoa (Alemania-AEB) # [[Elizabeth Alexander]] irrati-astronomoa, geologoa, fisikaria (Erresuma Batua, 1908-1958) # [[Victoria Kaspi]] astrofisikaria (AEB-Kanada, 1967) # [[Ma Chung-pei]] astronomoa (Txina) # [[Maud Worcester Makemson]] astronomoa (AEB, 1891-1977) # [[Ala Masévich]] astronomoa (Georgia, 1918-2008) # [[Karen Masters]] astronomoa (Erresuma Batua, 1979) # [[Janet Akyüz Mattei]] astronomoa (Turkia, 1943-2004) # [[Naomi McClure-Griffiths]] astronomoa (Turkia, 1943-2004) # [[Susan McKenna-Lawlor]] astronomoa (AEB, 1975) # [[Karen Jean Meech]] astronomoa (AEB, 1959) # [[Anja Cetti Andersen]] astronomoa (Danimarka, 1965) # [[Duília de Mello]] astronomoa (Brasil, 1963) # [[Ruth Murray-Clay]] astronomoa (AEB, XX.mendea) # [[Alice Archenhold]] astronomoa (Alemania, 1874-1943) # [[Anne Archibald]] astronomoa (Kanada- Erresuma Batua, 1976) # [[Elizabeth Lada]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Nidia Morrell]] astronomoa (Argentina, 1953) # [[Teresa Lago]] astronomoa (Portugal, 1947) # [[Gemma Lavender]] astronomoa (Erresuma batua, 1986) # [[Farzana Aslam]] astronomoa, fisikaria (Pakistan, XX.mendea) # [[Pauline Barmby]] astronomoa (Kanada, 1972) # [[Margaret Lindsay Huggins]] astronomoa (Erresuma Batua 1948-1915) # [[Gemma Lavender]] astronomoa (Erresuma Batua, 1986) # [[Helen Lines]] astronomoa (AEB, 1918-2001) # [[Martha Betz Shapley]] astronomoa (AEB, 1890-1981) # [[Christy A. Tremonti]] astronomoa (AEB, XX. mendea) # [[Elizabeth Beckley]] argazkilari astronomikoa (Britaina Handia, 1846-1927) # [[Ewine van Dishoeck]] astronomo eta fisikaria (Herbehereak, 1955) # [[Kathleen Ollerenshaw]] astronomoa eta matematikaria (Britaina Handia, 1912-2014) # [[Anna Frebel]] astronomoa (Alemania, 1980) # [[Alicia M. Soderberg]] astrobomoa (AEB, 1977) # [[Caroline Furness]] astronomoa (AEB, 1869-1936) # [[Ethel Bellamy]] astronomo, sismologo (Erresuma Batua, 1981-1960) # [[Amy Barger]] astronomoa (AEB, 1971) # [[Yevguenia Bugoslávskaia]] astronomo sobietarra (1899-1960) # [[Reysa Bernson]] astronomoa (Frantzia, 1904-1944) # [[Elizabeth Brown]] astronomoa (Erresuma Batua, 1830, 1899) # [[Miriam Burland]] astronomoa (Kanada, 1902-1996) # [[María Herreros|Maria Herreros]] ilustratzailea, (Valentzia, 1983) # [[Yelena Davydova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1961) # [[Zoja Grancharova]] gimnasta artistikoa (Bulgaria, 1966) # [[Natalia Kutxinskaia|Natalia Kuchinskaya]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1949) # [[Larisa Petrik]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1949) # [[Dörte Thümmler|Dorte Thummler]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1974) # [[Klaudia Rapp]] gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Jelena Grosheva]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1979) # [[Lăcrămioara Filip|Lacramioara Filip]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Yun Mi Kang]] gimnasta artistikoa (Korea, 1988) # [[Isabelle Severino]] gimnasta artistikoa (Paris, 1980) # [[Mo Huilan|Mo Hullan]] gimnasta artistikoa (Txina, 1979) # [[Xuan Liu]] gimnasta artistikoa (Txina, 1979) # [[María Teresa Vera]] musikagilea, gitarra-jolea (Kuba, 1895-1965) # [[Nadine Heredia]] politikaria, Lehen dama (Peru, 1976) # [[Carolina Malchair]] gimnasta erritmikoa (Malaga, 1982) # [[Liliana Vitale]] musikagilea, abeslaria (Argentina, 1959) # [[Rosario Ustáriz Borra]] poeta (Echo, 1927- Jaca, 2009) # [[Karin Ohlenschläger|Karin Ohlenschlager]] arte kudeatzailea (Alemania, 1959 + Gijon, 2022) # [[Elise Ray]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1982) # [[Noor Jordaniakoa]] arkitektoa, erregina ohia (AEB, 1951) # [[Joyce DiDonato]] mezzosopranoa (AEB, 1969) # [[Susan Graham]] mezzosopranoa (AEB, 1960) # [[Simona Amânar]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Amy Chow]] gimnasta artistikoa (Kaliformia, 1978) # [[Kristen Maloney]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1981) # [[Tasha Schwikert]] gimnasta artistikoa (Las Vegas, 1984) # [[Liudmila Yezhova]] gimnasta artistikoa (Mosku, 1982) # [[Courtney McCool]] gimasta artistikoa (Kansas, 1988) # [[Patrizia Ciofi]] mezzosopranoa (Italia, 1967) # [[Miah Persson]] sopranoa (Suedia, 1969) # [[Karita Mattila]] sopranoa (Finlandia, 1960) # [[Anne Sofie von Otter]] mezzosopranoa (Suedia, 1955) # [[Birgitta von Otter]] kazetaria, idazlea (Hungaria-Suedia, 1939) # [[Vera Rozsa]] abeslaria, kantu-maistra (Hungaria, 1917) # [[Ileana Cotrubaş]] abeslaria, kantu-maistra (Errumania, 1939) # [[Hannah Wilke]] artista, performacelaria (AEB, 1940-1993) # [[Jelena Dolgopolova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1975) # [[Rozalia Galiyeva|Rozaliya Galiyeya]] Gimnasta artistikoa (Uzbekistan,1977) # [[Kim Zmeskal]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1976) # [[Wendy Bruce]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1992) # [[Betty Okino]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1975) # [[Kerri Strug]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1977) # [[Elena Gómez Servera|Elena Gomez]] gimnasta artistikoa (Manacor, 1985) # [[Eva Hesse]] eskultorea (Alemania/AEB, 1936-1970) # [[Yvonne Rainer]] dantzaria, koreografoa (AEB, 1934) # [[Dorothea Röschmann]] sopranoa (Alemania, 1967) # [[Teresa Stratas]] sopranoa (Kanada, 1938) # [[Laura Campos]] gimnasta artistikoa (Merida, 1988) # [[Barbara Ehrenreich]] saiakeragile eta gizarte ekintzailea (EEBB, 1941-2022) # [[Silvia Bel]] aktorea (Bartzelona, 1970) # [[Lucy R. Lippard]] idazlea, arte-kritikaria (AEB, 1937) # [[Alina Szapocznikow]] eskultorea, holokaustotik bizirik ateratakoa (Polonia, 1926-Frantzia1970) # [[Nancy Holt]] eskultorea (AEB, 1938-2014) # [[Beverly Pepper]] eskultorea (AEB, 1922-2020) # [[Barbara Rose]] arte-kritikaria (AEB, 1936-2020) # [[Anne Truitt]] eskultorea (AEB, 1921-2004) # [[Mary Pinchot Meyer]] eskultorea (AEB, 1920-1964) # [[Lotte Lenya]] abeslaria, aktoreaa (Viena, 1898-1981) # [[Evelyn Lear]] sopranoa (AEB, 1926-2012) # [[Gisela May]] aktorea, abeslaria, irakaslea (Alemania, 1924-2016) # [[Hildegard Knef]] abeslaria, aktorea, idazlea (Alemania, 1925-2002) # [[Ute Lemper]] aktorea, abeslaria (Alemania, 1963) # [[Greta Keller]] mezzosopranoa, aktorea (Austria, 1903-1977) # [[Soile Isokoski]] sopranoa (Finlandia, 1957) # [[María Cruz Berrocal]] arkeologoa (España. XX. mendea) # [[Leily Santizo]] abokatua (Guatemala) # [[Nineth Montenegro]] politikaria (Guatemala, 1957) # [[Siomara Sosa]] fiskala (Guatemala, 1975) # [[Lucrecia Hernández Mack]] politikaria (Guatemala, 1973) # [[Nerea Aresti]] historialaria (Bilbo, 1961) # [[Ellen Beeman]] idazle, bideojokogilea (AEBo, 1964) # [[Kathleen Battle]] sopranoa (AEB, 1948) # [[Zury Ríos]] politikaria (Guatemala, 1968) # [[Sandra Torres]] politikaria (Guatemala, 1955) # [[Marta Luxán]] soziologoa (Bilbo, 1970) # [[Harolyn Blackwell]] sopranoa (AEB, 1955) # [[Carol Vaness]] sopranoa (AEB, 1952) # [[Hanna Hammarström]] asmatzailea (tel. kablea) (Suedia, 1829-1914) # [[Laura Mora]] zinema zuzendaria (Kolonbia, 1981) # [[Isa Campo]] zinema zuzendaria (Oviedo, 1975) # [[Susan Tedeschi]] abeslaria (AEB, 1970) # [[Mary Hallock-Greenewalt]] asmatzailea (siria-AEB, 1871-1950) # [[Sarah Guppy]] asmatzailea (Britainia, 1770-1852) # [[Melissa George]] asmatzailea, aktorea (Australia, 1976) # [[Rachel Blanchard]] aktorea (Kanada, 1976) # [[Txaro Arrazola]] artista, margolaria (Gasteiz, 1963) # [[Cristina Lucas]] artista, feminista (Ubeda, 1973) # [[Laura Mulvey]] zinema feminista teorialaria (Oxford, 1941) # [[Vi Redd]] jazz abeslaria, saxofoi jolea (AEB, 1928) # [[Sweet Emma Barrett]] jazz abeslaria, pianojolea (AEB, 1897-1983) # [[Terin Humphrey]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1986) # [[Hollie Vise]] gimnasta artistikoa (Texas, 1987) # [[Renske Endel]] gimnasta artistikoa (Herbereak, 1983) # [[Dominique Moceanu|Dominique Moceau]] gimnasta artistikoa (Kalifornia, 1981) # [[Amanda Borden|Amanda Border]] gimnasta artistikoa (Ohio, 1977) # [[Jaycie Phelps]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1979) # [[Olesia Dudnik]] gimnasta artistikoa (Ukrania, 1974) # [[Jadiyetu El Mohtar]] Fronte Polisarioaren Espainiako Ordezkaritzako kidea (Sahara, 1959) # [[Staša Zajović|Stasa Zajovic]] feminista, giza eskubideen aldeko aktibista (Montenegro, 1953) # [[Lepa Mladjenovic]] feminista, giza eskubideen aldeko aktibista LGBT (Belgrad, 1954) # [[Manuela Martelli]] zinema aktore eta zuzendaria (Santiago, Txile, 1983) # [[Sultana Khaya]] saharar ekintzailea (Sahara ??) # [[Salma Solaun]] gimnasta erritmikoa (Gasteiz, 2005) # [[Elena López Riera|Elena Lopez Riera]] zinegilea (Orihuela, 1982) # [[Martina de Zuricalday]] enpresaburua (Bilbo, 1839-1932) # [[Isabel Cadenas]] kezetaria, dokumentalista (Basauri, 1982) # [[Margarita Salaberria Galarraga]] diplomatikoa (Madril?, 1911-2000) # [[Aline Griffith]] kondesa, espioia (AEB, 1923-2017) # [[Anne-Marie Ménand]] communarde, Parisko Komunan ibilitako emakumea (Frantzia, 1837- ) # [[Louise Pioger]] communarde, Parisko Komunan ibilitako emakumea (Frantzia, 1848-1920) # [[Marisa Linton]] Frantziako Iraultzan espezializatutako historiagilea (Erresuma Batua, 1848-1920) # [[Michèle Riot-Sarcey]] Historia garaikideko eta genero-historiako irakaslea (Frantzia, 1943- ) # [[Emakumeak Parisko Komunan]] (Frantzia, 1871) }} === Hobetuak 2022 === {{zutabeak|kopurua=3| # [[Maite Maruri]] opera abeslaria (Plentzia, 1979) # [[Maria Angeles Mezkiritz|Maria Angeles Mezkiriz]] nafar arkeologoa (Faltzes, 1929) # [[María Francés]] nafar aktorea (Tutera, 1887-1987) # [[Violeta Parra]] abeslaria eta musikagilea (Txile, 1917-1967) # [[Nekane Sarobe]] bikoizlea (Donostia, 1953) # [[Consuelo Flecha]] pedagogoa (Bilbo, 1948) # [[Beatriz Martinez de Antoñana]] aktorea (Araba,1975) # [[Susan B. Anthony]] feminista eta sufragista (EEBB) # [[Margot Frank]] Holokaustoaren biktima, Ana Franken ahizpa (Alemania,1926-1945) # [[Elisabeth Larena]] aktorea (Bizkaia, 1989) # [[Arantza Idiazabal Gorrotxategi]] irakaslea eta euskaltzain urgazlea (Gipuzkoa, 1945) # [[Maitane Urbieta]] irratiko kirol-kazetaria eta UEFA Europa Leagueko lehen emakume-berriemailea (Gipuzkoa, 1983) # [[Blanca Vidal]] aktorea (Bilbo, 1885-1962) # [[Agustina Aragoikoa]] heroia (Katalunia,1786-1857) # [[Teresa Aranguren]] Kazetaria (Araba, 1944) # [[Felisa Mary]] aktorea (Bizkaia, 1892-1956) # [[Fariba Sheikhan]] aktorea eta abeslaria (Bizkaia, 1988) # [[Isabel Mellén]] arte-historialaria, ikertzailea eta dibulgatzailea (Araba, 1986) # [[Maria Moliner]] liburuzaina, filologoa eta hiztegigilea (Zaragoza, 1900-1981) # [[Alice Stone Blackwell]] feminista, giza-eskubideen defendatzailea (AEB, 1857-1950) # [[Lucy Stone]] Kazetaria, feminista, abolizionista,sufragista (AEB, 1818-1893) # [[Rosa Bonheur]] animalia-margolaria eta eskuturagilea (Frantzia, 1822-1899) # [[Maryse Choisy]] Kazetaria, idazlea eta saiakeragilea (Lapurdi, 1903-1979) # [[Pilar López Júlvez]] dantzaria eta koreografoa (Gipuzkoa, 1912-2008) # [[Concepción Aleixandre]] mediku, ginekologo, asmatzaile, zientzialari... (Valentzia, 1862-1952) # [[María Puy Uitzi]] historialaria (Nafarroa, 1915-2008) # [[Corín Tellado]] maitasun istorio laburren idazlea (Asturias, 1927-2009) # [[Matilde Huitzi]] maistra, pedagogoa, abokatua, feminista (Nafarroa, 1980-1965) # [[Concha Espina]] idazlea (Kantabria, 1869-1955) # [[Izaskun Uranga]] abeslaria (Bizkaia, 1950) # [[Ixone Sádaba]] argazkilaria (Bilbo, 1977) # [[Joaquina Eguaras]] Granadako Unibertsitateko 1. irakaslea, hebraista, arabista (Nafarroa-Granada, 1897-1981) # [[Sara Baras]] flamenko dantzaria eta koreografoa (Cadiz, 1971) # [[Ainhoa Garai]] aktorea (Gipuzkoa, 1983) # [[Laura García]] judo jokalari-paralinpikoa (Nafarroa, 1981) # [[Marina Ginestà]] Kazetaria, itzultzailea, gerra zibileko militante komunista (Katalunia, 1919-2014) # [[Axun Aierbe]] itzultzailea (Gipuzkoa,1968-2008) # [[Amaia Osaba]] piraguista (Nafarroa, 1975) # [[Fatema Mernissi]] idazlea eta soziologoa (Maroko, 1940-2015) # [[Eva Gonzalès]] margolaria (Frantzia, 1849-1883) # [[Maria Luisa Ozaita]] musikagilea eta emakumeek egindako hedapenean aitzindaria (Barakaldo, 1939-2017) # [[Isabel Fernández Reviriego]] musikaria, ekoizlea eta artista grafikoa (Bizkaia,1979) # [[Teresa Calo]] aktorea, dramagilea eta gidoigilea (Gipuzkoa, 1955) # [[Cris Lizarraga]] abeslaria, feminsta eta aktibista (Bizkaia, 1992) # [[Sonia Ruiz de Azua]] psikologoa, ikertzailea, psikiatria-irakaslea (Bizkaia, 1979) # [[Begoña Bilbao Alboniga]] idazlea, musikagilea eta euskaralaria (Bizkaia, 1932-2005) # [[Najat El Hachmi]] idazle amazigha (Katalunia,) # [[Ellen Ochoa]] astronauta (AEB, 1958) # [[María Luz Morales]] kazetaria, idazlea (Galizia- Bartzelona) # [[Cristina Petite]] atleta (Bizkaia,1972) # [[Irene Loizate]] txirrindularia, duatloilaria (Bizkaia, 1995) # [[Maritxu Housset]] gomazko paleta pelotaria (Lapurdi, 1981) # [[Eider Hurtado]] kazetaria (Bizkaia, 1981) # [[Gina Pane]] artista (Lapurdi, 1939-1990) # [[Ruth Arnon]] biokimikaria (Israel, 1933) # [[Andere Arriolabengoa]] bertsolaria (Araba, 1982) # [[Rosa Chacel]] idazlea (Valladolid, 1898-1994) # [[Dora Maar]] argazkilaria (Frantzia, 1907-1994) # [[Maribel Forcadas]] medikua (Zaragoza, 1949-2012) # [[Eneritz Iturriagaetxebarria]] txirrindularia, zuzendaria (Bizkaia, 1980) # [[Ziortza Isasi]] txirrindularia (Bizkaia, 1995) # [[Valentina Tereshkova]] espaiora joandako 1. emakumea (Errusia, 1937) # [[Izaskun Osés]] paralinpiar atleta (Nafarroa, 1984) # [[Ziortza Villa]] ultrairaupen-txirrindularia (Bizkaia, 1983) # [[Penelope Barker]] aktibista (Tearen matxinada) (AEB, 1728-1796) # [[Susan la Flesche Piccotte]] Ipar Amerikako omaharar natiboa eta 1.mediku indigena (AEB, 1865-1915) # [[Rosana Ubanell]] kazetaria, eleberrigilea (Nafarroa, 1958) # [[Julia Juániz]] muntatzailea, zine-zuzendaria eta bideo-artista (Nafarroa, 19??) # [[Carmen Adarraga]] kirolaria (Gipuzkoa, 1921-2004) # [[Cristina Pardo]] kazetaria, telebista-aurkezlea (Nafarroa, 1977) # [[Esther Basurto]] boleibol kirolaria (Gipuzkoa, 1978) # [[Isabel Urkiola]] arabar esploratzailea (Gasteiz, 1854-1911) # [[Begoña Pro]] kazetaria eta idazlea (Iruñea, 1971) # [[Itziar Urretabizkaia]] aktorea (Donostia, 1978) # [[Maria Abbadia-Ürrüstoi]] idazlea, ekintzaile feminista (Paris, 1837-1913) # [[Simone Veil]] Holokaustotik bizirik irtendako magistratu eta politikaria (Frantzia, 1927-2017) # [[Igone Arribas]] gimnasta ohia (Barakaldo, 1983) # [[Vera Rubin]] astronomoa, aitzindaria (AEB, 1928-2016) # [[Mary Jobe Akeley]] esploratzailea, alpinista eta argazkilaria (AEB, 1878-1966) # [[Blanca Castilla de Cortázar]] antropologoa eta filosofoa (Gasteiz, 1951) # [[Elena Martínez de Madina]] filologoa (Gasteiz, 1962) # [[Maria Weston Chapman]] abolizionista (AEB, 1806-1885) # [[Leire Apellaniz]] zinema-ekoizlea (Bilbo, 1975) # [[Maddi Ariztia]] ipuin bildumagilea, aitzindaria (Lapurdi, 1887-1972) # [[María Teresa Lozano]] matematikaria, aitzindaria (Iruñea, 1946) # [[Dorotea Barnés]] kimikaria, aitzindaria (Iruñea, 1904-2003) # [[Eva Amaral]] abeslaria, konpositorea (Zaragoza, 1972) # [[Amaia Lasa]] idazlea (Getaria, 1948) # [[Virginia Apgar]] pediatra, Apgar testaren asmatzailea (AEB, 1909-1974) # [[Anna Mani]] fisikaria, metereologoa (India, 1918-2001) # [[Georgia O'Keeffe]] margolaria (AEB, 1887-1986) # [[Anne Lezea]] gimnasta erritmikoa (Zarautz, 2001) # [[Oiana Blanco]] judoka (Orio, 1983) # [[Anne Frank]] alemaniar judu idazlea (Alemania, 1929) # [[Tessa Andonegi]] aktorea (Donostia 1968, 1983) # [[Loli Albero]] poeta, idazlea (Iruñea, 1962) # [[Arantxa Aldalur]] poeta (Azkoitia, 1963) # [[Olivia Newton-John]] abeslaria, aktorea (Cambridge, 1948-2022) # [[Regina Salcedo]] idazlea, irudigilea, gidoigilea (Iruñea, 1972) # [[Regina Araluze]] irrintzilaria (Bermio, 1922-2012) # [[Olga Holtz]] matematikaria (Errusia, 1973) # [[Phillis Wheatley]] poesia argitaratutako 1. emakume afroamerikar esklaboa (Afrika/AEB, 1753-1784) # [[Teresa Lopez de Munain]] aktorea, irakaslea (Bilbo, 1963) # [[Lizar Begoña]] poeta (Sopela, 1997) # [[Mertxe Rodriguez]] antzezle eta pailazoa (Lasarte-Oria, 19868) # [[Maite Gonzalez]] idazlea, itzultzailea (Donostia, 1943) # [[Olatz Beobide]] aktorea, zuzendaria (Sopela, 1964) # [[Nerea Elustondo]] bertsolaria, irakaslea (Legazpi, 1981) # [[Sara Carracelas]] igerilari paralinpikoa (Donostia, 1975) # [[Aranzazu González]] igerilari paralinpikoa (Donostia, 1981) # [[Marisa González]] multimedia-artista (Bilbo, 1943) # [[Mari Carmen Rubio]] arkulari paralinpikoa (Iruñea, 1961) # [[Pilar Goya]] kimikaria (Gasteiz, 1951) # [[Elizabeth Kenny]] erizaina, polio tratamentua (erizaina, 1880-1952) # [[Garazi Kamio]] kazetaria, idazlea (Gipuzkoa, 1979) # [[Patricia Karrikaburu]] errugbi jokalaria (Zuberoa, 1988) # [[Emma Fursch-Madi]] sopranoa (Baiona, 1847-1894) # [[Miriam Arrillaga]] pilotaria (Aginaga, 2000) # [[Concha Espinosa ]] sindikalista (Bilbo, 1954-2008) # [[Salome Gabunia]] etnologoa, euskaltzain urgazlea (Georgia, 1951) # [[Gracianne Hastoy]] eleberrigilea (Oloroe-Donamaria, 1968) # [[Uxue Juárez]]idazlea, arte-zuzendaria (Iruñea1981) # [[Amalia Galarraga]] idazlea, feminista (Donostia, 1895-1971) # [[Gloria Alcorta]] idazlea (Lapurdi-Argentina, 1951-2012) # [[Arantza Ugalde]] sismologoa (Barakaldo, 1966) # [[Zinaida Serebriakova]] margolaria (Errusia, 1884-1967) # [[Siofra O´Leary]] Giza Eskubideen Europako Auzitegiko lehenengo emakume lehendakaria (Irlanda, 1968) # [[Elena Loyo]] atleta, modelo ohia (Araba, 1983) # [[Ángeles González-Sinde]] politikaria, gidoilaria eta zinema zuzendaria (Madril, 1965) # [[Maider Segurola]] kazetaria (Lasarte-Oria, 1982) # [[Leticia Canales]] surflaria (Bilbo, 1995) # [[Rosa Elizburu]] irakaslea, alkate ohia (Arrasate, 1958) # [[Amaia Lanbarri]] futbolaria (Arrigorriaga, 1992) # [[Lola Rodríguez (aktorea)]] modeloa, aktibista (Las Palmas, 1998) # [[Esti Markez]] abeslaria (Gipuzkoa, 1999) # [[Clara Schumann]] piano-jolea, musikagilea (Alemania, 1819-1896) }} ==='''Berriak 2022''' ('''abuztua''')=== (Ordena alfabetikoan) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Edurne Garitazelaia]] efef'''SORTUA''' euskaltzalea (Zaldibar, 1926-2005) # [[Irati Fernandez Gabarain|Irati Fernández Gabarain]] ef--'''SORTUA''' ilustratzailea (Iruñea 1983) # [[Mercedes Lorenzo]] efef'''SORTUA''' bilbotar ospetsua (Lugo 1915- Arrasate 1996) # [[Albina Shishova]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1966) # [[Alexandra Georgiana Eremia]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Alexandra Marinescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1982) # [[Alice Salomon]] erreformista soziala (Alemania, 1872-1948) # [[Alicia Pietri de Caldera]] museo zuzendaria, Venezuelako 1. dama (Venezuela, 1923-2011) # [[Ana Luísa Amaral]] poeta, itzultzailea, irakaslea (Portugal, 1956-2022) # [[Anabell López]] abeslaria (Kuba, 1963) # [[Anastasiya Kolesnikova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1983) # [[Andreea Cacovean]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1978) # [[Andreea Isărescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Andreea Munteanu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1998) # [[Andreea Raducan]] Ginnasta artistikoa (Errumania, 1983) # [[Andreea Ulmeanu]] Ginnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Ángela Irene]] abeslaria (Argentina, 1956) # [[Anna Chepeleva]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1984) # [[Anna Grudkó|Ana Grudkó]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1990) # [[Annia Hatch]] Gimnasta artistikoa (Kuba-EEBB, 1978) # [[Ashley Miles]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1985) # [[Ashley Postell]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1986) # [[Astrid Heese]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Atotoztli II]] erregina azteka (Mexiko, xv. mendea) # [[Aurelia Dobre]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1972) # [[Azucena Rodríguez]] film-zuzendaria (Madril, 1955) # [[Betti Schieferdecker]] Gimnasta artistikoa (Alemana, 1968) # [[Bi Wenjing]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Boriana Stoyanova]] Gimnasta artistikoa (Bulgaria, 1969) # [[Care Santos]] idazlea (Bartzelona, 1970) # [[Carly Patterson]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1988) # [[Carmen Ionescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Cătălina Ponor]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Cecilia Mangini]] Argazkilaria, zinegilea (Erroma, 1927-2021) # [[Celestina Popa]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1970) # [[Coco Fusco]] artista bisuala (AEB, 1960) # [[Corina Ungureanu]] Gimnasta artitikoa (Errumania, 1980) # [[Courtney Kupets]] gimnasta artistikoa (Texas, 1986) # [[Cristina Bontaş|Cristina Bontas]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Cristina Elena Grigoras]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1966) # [[Dagmar Kersten]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1970) # [[Daniela Maranduca]] Gimnasta artitikoa (Errumania, 1976) # [[Diana Morawe]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Diane Schuur]] abeslaria, piano-jolea (AEB, 1953) # [[Dina Kochetkova]] Gimnasta artistikoa (Mosku, 1977) # [[Dinah Washington]] abeslaria (AEB, 1937-2018) # [[Dolores García-Negrete Ruiz Zarco]] politikaria frankismoak eraila (Jaén, 1886-1940) # [[Dominique Dawes]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1976) # [[Dora García (artista)]] artista (Valladolid, 1965) # [[Duan Zhou]] Gimnasta artistikoa (Txina XX.mendea) # [[Ecaterina Szabo]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Elena Espinosa]] ekonomialaria eta politikaria (Ourense, 1960) # [[Elisabeth Altmann-Gottheiner]] ekonomialaria, irakaslea (Alemania, 1874-1930) # [[Elvira Altés]] kazetaria, irakaslea, genero ikertzailea (Bartzelona, XX. mendea) # [[Émilie Lepennec|Emilie Lepennec]] Gimnasta artistikoa (Paris, 1987) # [[Emme (abeslaria)]] aktorea, abeslaria (Argentina, 1982) # [[Esther Phillips]] abeslaria (AEB, 1935-1984) # [[Eugenia Golea]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1971) # [[Eugenia Popa]] gimnasta artistikoa (Bucarest, 1973) # [[Fernanda Canales]] arkitektoa (Mexiko, 1974) # [[Florica Leonida]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Francesca Llopis]] margolaria, bideo-artista (Bartzelona, 1958) # [[Gabriela Potorac]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1973) # [[Gabriele Faehnrich]] Gimnasta artistikoa (Alemania, 1968) # [[Germaine Tillion]] etnologoa,erresistentziakoa (Frantzia, 1907-2008) # [[Gina Gogean]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1977) # [[Hana Říčná]] Gimnasta artistikoa (Txekia, 1968) # [[Inga Shkarupa]] Gimnasta artistikoa (Ukaina, 1981) # [[Ioanna Petrovschi]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Ionela Loaieş]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Irina Baraksanova|Irina BAraksanova]] Gimnasta artistikoa (Uzbekistan, 1969) # [[Irina Yarotska]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1985) # [[Jacqueline Lamba]] margolaria (Frantzia, 1910-1993) # [[Jekaterina Lobazniuk]] Gimnasta artistikoa (Uzbekintan, 1983) # [[Jelena Piskun]] Gimnasta artistikoa (Bielorrusia, 1978) # [[Jelena Produnova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1980) # [[Jelena Zamolodchikova]] Gimnasta artistikoa (Mosku, 1982) # [[Jessie Tarbox Beals]] argazkilaria, fotokazetaria (AEB, 1870-1942) # [[Judith Joy Ross]] argazkilaria (AEB, 1946) # [[Julia Zenko]] abeslaria, aktorea (Argentina, 1958) # [[Katie Heenan]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1985) # [[Kim Kwang-suk (gimnasta)]] Gimnasta artistikoa (Ipar Korea, 1976) # [[Koko Taylor]] Blues abeslaria (AEB, 1928-2009) # [[Kristina Pravdina]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1990) # [[Kui Yuanyuan]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Larissa Fontaine]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1977) # [[Laura Cutina]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Laura Morante]] aktorae, gidoilaria, film-zuzendaria (Italia, 1956) # [[Lavinia Agache]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968) # [[Lavinia Miloşovici]] Gimnasta artistikoa (Errumania,1976) # [[Léonie Duquet]] Argentinako diktaduran desagertu eta hil zuten moja (Frantzia, 1916-1977) # [[Leopoldina Núñez Lacret]] musikagilea, irakaslea, gitarra-jolea (Kuba, 1918) # [[Lilia Podkopayeva]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1996) # [[Ling Jie]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1982) # [[Liuba María Hevia]] abeslaria, kantautorea (Kuba, 1964) # [[Liubov Sheremeta|Liubon Sheremeta]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1980) # [[Liudmila Yezhova]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Loredana Boboc]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1984) # [[Lu Märten]] idazlea, feminista (Alemania, 1879-1970) # [[Ludivine Furlon]] Gimnasta artistikoa (Nimes, 1980) # [[Lya Ímber de Coronil]] pediatra (Ukrania-Venezuela, 1914-1981) # [[María Ángela Nieto]] zientzialaria, ikertzailea (Madril, 1960) # [[María Eugenia Ibáñez]] kazetaria (Bartzelona, 1946) # [[Maria Girona i Benet]] margolaria, grabatzailea (Bartzelona, 1923-2015) # [[María Grever]] musikagilea Mexiko, 1885-1951) # [[Maria Kriutxkova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1988-2015) # [[María Luisa Herrera]] arkeologoa (Espainia, 1913-2012) # [[Maria Mercè Roca]] idazle eta politikaria (Girona, 1958) # [[Maria Neculita]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[María Soledad Corchón Rodríguez]] Arkeologoa (Santander, 1947) # [[Marián Farías Gómez]] abeslaria (Argentina, 1944) # [[Marianela Balbi]] kazetaria (Venezuela, 1963) # [[Marie Stritt]] aktorea (Austriar Inperioa, 1855-1928) # [[Martina Jentsch]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1968) # [[Mary McLeod Bethune]] aktibista (AEB, 1875-1955) # [[Matilda De Angelis]] abeslaria, aktorea (Italia, 1995) # [[Maxi Gnauck]] gimnasta artistikoa (Alemania) # [[Menene Gras]] filosofoa, arte-kritikaria, ikertzailea (Bartzelona, 1957) # [[Meng Fei]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981) # [[Mercedes Oliveira Malvar]] filosofoa (Pontevedra, 1957) # [[Mihaela Stanulet]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Milagros Socorro]] kazetaria (Venezuela, 1960) # [[Mirela Barbălată|Mirela Barbalata]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Mirela Pasca]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[Mirela Tugurlan]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Mohini Bhardwaj]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1978) # [[Monica Roșu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987) # [[Nadia Hategan]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979) # [[Nancy Wilson (abeslaria)]] abeslaria (AEB, 1937-2018) # [[Nao Bustamante]] multimedia artista (AEB, 1969) # [[Natalia Bobrova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1978-2015) # [[Natalia Ilienko]] gimnasta artistikoa (Kazakhstan, 1967) # [[Natalia Kalinina]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1973) # [[Natalia Yurchenko]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1966) # [[Natalia Ziganshina]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1985) # [[Nicoleta Daniela Șofronie]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1988) # [[Oana Ban]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986) # [[Olga Bicherova]] gimnasta artistikoa (Mosku, 1967) # [[Olga Mostepanova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1970) # [[Olga Rashchupkina]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1984) # [[Olga Teslenko]] Gimnnasta artiistikoa (Ukaina, 1981) # [[Paula Heredia]] zinemagilea (El Salvador, 1957) # [[Pegeen Vail Guggenheim]] margolaria (Suitza-AEB, 1925) # [[Phoebe Mills]] Gimnasta artistikoa (Illinois, 1972) # [[Polina Miller]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 2000) # [[Rachel Tidd]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1984) # [[Raquel Meller]] kupletista (Tarazona, 1888-1962) # [[Rosa Bustamante Montoro]] arkitektoa (Madril, 1962) # [[Rosa María Calaf]] kazetaria (Bartzelona, 1945) # [[Sabina Cojocar]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Samantha Sheehan]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1986) # [[Sandra Mihanovich]] abeslaria, aktorea (Argentina, 1957) # [[Sandra Uve]] ilustrattzailea, dibilgatzaile zientifikoa (Bartzelona, 1972) # [[Sara Bendahan]] medikua (Venezuela, 1906-1946) # [[Sara González]] abeslaria, kantautorea (Kuba, 1949) # [[Sarah E. Goode]] asmatzailea (AEB, 1855-1905) # [[Shannon Miller]] gimnasta artistikoa (Estatu Batuak, 1977) # [[Shemekia Copeland]] Blues-kantaria (New York, 1979) # [[Silvia Buabent]] politikaria, berdintasunean espezializatua (Madril, 1973) # [[Silvia Rau]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea) # [[Silvia Stroescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985) # [[Simona Pauca]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1969) # [[Simona Renciu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967) # [[Sofía Ímber]] kazetaria, museo-kontserbadorea (Moldavia-Venezuela, 1924-2017) # [[Soledad Bravo]] abeslaria (Logroño-Venezuela, 1943) # [[Tatiana Frolova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1967) # [[Tatiana Lysenko (gimnasta)]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1975) # [[Tatiana Yarosh]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1981) # [[Teresa Parodi]] kantautorea, politikaria (Argentina, 1947) # [[Trinidad Taracena del Piñal]] Arkeologoa (Santander, 1926-Ceuta, 2017) # [[Ulrike Klotz]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1960) # [[Vanda Hădărean]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1976) # [[Vera Kolesnikova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1968) # [[Verónica Condomí]] abeslaria, konpositorea, gitarra jolea (Argentina, 1960) # [[Viktoria Karpenko]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1984) # [[Virginia Amposta Amposta]] sindikalista, frankismoak eraila (Bartzelona, 1903-1939) # [[Virginia Pereira Álvarez]] mediku ikertzailea (Venezuela, 1888-1947) # [[Xiomara Laugart]] abeslaria (Kuba, 1960) # [[Yevgueniya Kuznetsova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1980) # [[Zoila Gálvez]] sopranoa, irakaslea (Kuba, 1899) }} ===='''Berriak 2022''' ('''uztaila''')==== (Ordena alfabetikoan) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Arroyo Sagasta]] ef--'''SORTUA''' Irakaslea eta ikertzailea (Aretxabaleta,1983) # [[Eba Gaminde Egia]] ef--'''SORTUA''' ikertzailea, euskaltzain urgazlea (Mungia, 1968) # [[Jone Mitxelena]] ----'''SORTUA''' zientzialaria, irakaslea eta ikertzailea (Barakaldo, 1985) # [[Lurdes Alkorta]] ef--'''SORTUA''' trikitilaria (Azpeitia, 1973) # [[Maddi Astigarraga]] ef--'''SORTUA''' ilustratzaile zientifikoa (Deba, 1997) # [[Maria Meharra]] ----'''SORTUA''' kaskaroten erregina (Lapurdi XIX. mendea) # [[Mentxu Ramilo Araujo]] ef--'''SORTUA''' Wikiemakumea (Gasteiz, 1978) # [[Vega Asensio]] ef--'''SORTUA''' biologoa, ilustratzailea, ikertzailea (Durango, 1978) # [[Abigail Hobbs]] Salemgo sorgin prozesuko nerabea (AEB,1678- ? ) # [[Abigail Williams (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorgin epaiketetan akusatua (AEB, 1680-1697) # [[Adriana Calcanhotto]] abeslari eta konpositorea (Tarragona, 1966) # [[Agnes Meyer Driscoll|Agnes Meyer]] Kiptografoa (Estatu Batuak) # [[Aimée Rapin]] margolaria (Suitza) # [[Aissa Doumara Ngatansou]] ekintzailea (Kamerun, 1972) # [[Alice Domon]] Argentinako diktaduran desagertu eta hil zuten moja (Frantzia, 1937-1977) # [[Alicia Sellés Carot]] liburuzaina eta dokumentalista (Castelló, 1977) # [[Altamira Gonzalo]] jurista, feminista (Zaragoza) # [[Amalia Avia]] margolaria (Toledo, 1930-2011) # [[Anastasía Mýskina]] tenislaria (Sobiet Batasuna, 1981) # [[Ángela Ramos]] kazetaria, erreportaria (Peru) # [[Anita Malfatti]] margolaria (Brasil, 1889-1964) # [[Ann Pudeator]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1621-1692) # [[Anna Eriksdotter]] sorgintzat jo eta burua moztuta exekutatua (Suedia, 1624-1704) # [[Anna Gardell-Ericson]] margolaria (Suedia) # [[Anna Göldin]] Sorginkeria egotzita burua moztuta exekutatua (Suitza) # [[Anna Maria Bofarull]] zinemagilea (Tarragona,1979) # [[Anna Rosina de Gasc]] margolaria (Alemania) # [[Antonia Maymón|Antonia Maymon]] idazlea, feminista, anarkista (Madril) # [[Aurora Cáceres Moreno]] idazle, feminista, sufragista (Peru) # [[Barbara W. Tuchman]] idazle eta kazetaria (Amerikako Estatu Batuak, 1912-1989) # [[Barbara Walters]] kazetaria, idazlea (EEBB, 1929) # [[Betty Parris]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzailea(AEB, 1682-1760) # [[Bridget Bishop]] Salemgo sorgin epaiketetan exekutatua (AEB, 1632?-1692) # [[Brita Zippel]] Sorginkeria egotzita burua moztu eta sutan errea (Suedia, 1676) # [[Candy (Salemgo epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatutako esklabua (AEB,XVII. mendea ?) # [[Carmen Martínez Sancho]] matematikaria (Toledo) # [[Carmen París]] abeslari eta konpositorea (Tarragona, 1966) # [[Carmina Verdú]] gimnasta ohia (Valentzia, 1983) # [[Catalina Carlota De la Gardie]] Baztanga txertoaren bultzatzailea (Suedia, 1723-1763) # [[Christiane Amanpour]] kazetaria (Erresuma Batua, 1958) # [[Cindy Sherman]] argazkilaria eta zinema-zuzendaria (AEB, 1954) # [[Concha García Campoy|Concha Garcia Campoy]] Kazetaria (Terrasa, 1958) # [[Cristina Rota]] aktore, arte-dramatiko irakaslea (Argentina, 1945) # [[Delmira Agustini]] poeta (Uruguai) # [[Dorcas Hoar]] sorginkeria egotzita zigortua (Beverly, 1634-1711) # [[Dorothy Good]] Salemgo sorginkeria prozesuan 4 urteko auzipetua (AEB, 1687?) # [[Draupadi Murmu]] politikaria, tribu-buruzagia, Indiako 1. emakume presidente tribala (India, 1958) # [[Eglantyne Jebb]] haurren eskubideen defentsa (Erresuma Batua, 1876-1828) # [[Elena Arregui Cruz-López]] arkitektoa (Irun-Santiago de Compostela) # [[Eliane Giardini]] aktorea, zinema-zuzendaria (Tarragona, 1966) # [[Elizabeth Hubbard (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzaile nagusia (AEB, 1675?-1692etik aurrera) # [[Elizabeth Jane Gardner]] margolaria (Estatu Batuak-Paris) # [[Estefanía Chávez Barragán]] arkitektoa, irakaslea (Mexiko) # [[Esther Koplowitz]] enpresaria (Madril,1950) # [[Eva Crane]] zientzialaria (Erresuma Batua) # [[Eva Piquer]] kazetaria eta idazlea (Bartzelona, 1969) # [[Faith Hill]] abeslaria (EEBB, 1967) # [[Fanny Elssler]] dantzaria (Austria) # [[Guirandana de Lay|Guirandina de Lay]] Emagina, sorgintzat jo eta errea (Jaka, 1461) # [[Haydée Milanés]] abeslaria, konpositorea, moldatzailea eta ekoizlea (Habana, 1980) # [[Helen Mack Chang]] Myrna Mack Fundazioaren sortzaile (Guatemala) # [[Helen Vlachos]] kazetaria (Grezia) # [[India.Arie]] abeslari estatubatuarra (Denver, 1975) # [[Isabel Azkarate]] argazkilaria, fotokazetaria (Donostia) # [[Isabel Quintanilla]] margolaria (Madril, 1938-2017) # [[Jane Wenham (ustezko sorgina)]] emakume akusatua eta askatua (Ingalaterra, ?-1730) # [[Janet Horne]] Sorginkeria egotzita sutan bizirik errea (Eskozia, 1727) # [[Jean Adair]] aktorea (Kanada, 1873-1953) # [[Jeanne Fusier-Gir]] aktorea (Frantzia, 1885-1973) # [[Juana Martín Manzano]] moda-diseinatzailea (Kordoba, 1974) # [[Juana Millán|Juana Millan]] inprimatzailea, enpresaburua (Zaragoza) # [[Juana Mordó]] arte bildumagilea (Tesalonika, 1899-Madril,1984) # [[Katharina Henot]] posta-burua, sorginkeria egotzita sutan errea (Alemania, 1570-1627) # [[Laspaulesko sorginkeria prozesua]] 24 emakume urkatuak (Huesca, 1593) # [[Laura Morera]] ballet dantzaria (Madril, 1977) # [[Laura Muntz Lyall]] margolaria (Kanada) # [[Lilia Podkopayeva]] gimnasta (Ukraina, 1978) # [[Lola Robles]] idazlea eta aktibista (Madril, 1963) # [[Luciana Aymar]] kirolaria (Argentina, 1977) # [[Lydia Lunch]] abeslaria, aktorea, idazlea (AEB, 1959) # [[Margaret Jones]] Emagina, sorginkeria egotzita urkatuz exekutatua (EEBB 1613-1548) # [[Margaret Scott (Salemgo epaiketak)|Margaret Scott]] Sorginkeria egotzita urkatuz exekutatua (Eskozia, 1615-Salem, 1692) # [[Margaret Scott Gatty]] botanikaria eta idazlea (Britania Handia, 1809-1873) # [[Maria Bellonci]] idazlea (Italia, 1902-1986) # [[María Botto]] aktorea (Argentina, 1974) # [[María Cabrales]] Kuba independentziaren aldeko protagonista (Kuba) # [[Maria da Conceição|Maria da Conceicao]] emagina, sorginkeria egotzita sutan errea (Sao Paulo, 1798) # [[María Eugenia Vaz Ferreira]] irakasle, poeta (Uruguai, 1875-1924) # [[María Gil Vallejos]] piano-jolea (Alacant, 1892-1981) # [[María José Gómez Redondo]] artista garaikidea (Valladolig, 1963) # [[Maria Mercè Cuartiella]] idazlea, antzerkigilea (Katalunia) # [[Maria Tallchief]] dantzaria (EEBB, 1925-2013) # [[María Teresa Linares]] musikologoa (Kuba) # [[Marija Jurić Zagorka|Marija Juric Zagorba]] kazetaria (Kroazia, 1873-1957) # [[Marta Calamonte]] gimnasta ohia, entrenatzailea, fisioterapeuta (Badajoz,1982) # [[Martha Corey]] Salemgo sorgin epaiketetan urkatua (AEB, 1619-1672) # [[Martha Zein]] idazle, narratzaile, zinegile (Alemania, 1962) # [[Mary Black (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatutako esklabua (AEB,XVII. mendea ?) # [[Mary Bradbury]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatua (AEB, 1615-1700) # [[Mary Parker (Salemgo epaiketak)|Mary Parker]] sorginkeria egotzita urkatua (1637-1692) # [[Mary Pat Gleason]] aktorea eta gidoilaria (AEB, 1950-2020) # [[Mary Warren]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzaile nagusiena (AEB, 1674?-1693?) # [[Matteuccia de Francesco]] sorgintza jo eta sutan errea (Italia, 1428 exekutatua) # [[Maxine Hong Kingston|Maxime Hong Kingston]] idazlea (EEBB, 1940) # [[Melissa de la Cruz]] idazlea (Manila-AEB, 1971) # [[Mercedes Ferrer]] egile abeslaria (Madril, 1963) # [[Merga Bien]] Sorgintzat jo eta sutan errea (Alemania 1560-1603) # [[Mia Hamm]] futbolaria (AEB, 1972) # [[Mia Zapata]] abeslaria (AEB, 1965-1993) # [[Mira Nair]] zinema zuzendaria (India, 1957) # [[Mónica Alario Gavilán]] filosofoa eta ikertzailea (Madril) # [[Myrna Mack]] antropologoa (Guatemala) # [[Nabyla Maan]] egile abeslaria (Maroko, 1987) # [[Nancy Usero]] gimnasta ohia, entrenatzailea (Zaragoza, ?) # [[Narbona Dacal]] Emagina, sorgintzat jo eta errea (Zaragoza, 1498) # [[Nata Moreno]] zine-zuzendaria, aktorea, ekoizlea (Zaragoza, 1979) # [[Nazanín Armanian]] idazea eta politologoa (Iran, 1961) # [[Nora Heysen]] margolaria (Australia) # [[Nur Levi]] aktorea (Madril, 1979) # [[Olga Román]] abeslaria eta egile-abeslaria (Madril, 1979) # [[Olga Wisinger-Florian]] margolaria (Austria) # [[Paisleyko sorginkeria prozesua]] 7 emakume kondenatuak (Eskozia, 1697) # [[Pascale Petit (aktorea)]] aktorea (Frantzia, 1938-) # [[Paula Ortiz]] zine-zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Zaragoza, 1979) # [[Paule Minck]] Parisko Komunako iraultzaile feminista (1839 - 1901) # [[Pendleko sorginkeria prozesua]] 10 urkatu: 9 emakume eta gizon 1 (Ingalaterra, 1612) # [[Petronilla de Meath]] sorginkeria egotzita sutan errea (Irlanda) # [[Rebecca Lemp]] Sorginkeria egotzita sutan errea (Alemania, 1550-1590) # [[Rebecca Nurse]] Salemgo sorginkeria prozesuan exekutatua(AEB, 1621-1692) # [[Rebecca Walker]] idazlea, feminista (Mississipi, 1969) # [[Rocío Vitero Pérez|Rocio Vitero Perez]] gizarte langilea eta politikaria (Gasteiz, 1980) # [[Romola Garai]] aktore britainiarra (1982) # [[Ruth Osborne (ustezko sorgina)]] hil zuten emakume eskalea (Ingalaterra, 1680-1700) # [[Sally Salminen]] nobelagilea (Finlandia,1906-1976) # [[Samlesburyko sorginkeria prozesua]] 20 bat emakume akusatuak (Ingalaterra, 1612) # [[Sarah Cloyce]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatua (AEB, 1648-1703) # [[Sarah Good]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1653-1962) # [[Sarah Osborne]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatua (AEB, 1643?-1692) # [[Sarah Wildes]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1627-1692) # [[Sima Sami Bahous]] NBE Emakumeak-en zuzendaria (Jordania, 1956) # [[Susana Rinaldi]] aktorea eta tango-abeslaria (Argentina, 1935) # [[Susannah Sheldon]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatzailea (AEB, 1670?- ?) # [[Suzana de Moraes]] aktore, zinema-zuzendaria (Brasil, 1940-2015) # [[Tarsila do Amaral]] margolaria (Brasil, 1886-1973) # [[Tatiana Bilbao]] arkitektoa (Mexiko) # [[Tatiana Lióznova]] zinema zuzendaria (Errusia, 1914-2011) # [[Teresa Duclós]] margolaria (Sevilla, 1934) # [[Vera Fokina]] ballet dantzaria (1886-1958, Errusia) # [[Vera Panova]] idazlea eta kazetaria (Errusia, 1905-1973) # [[Vera Tschechowa]] aktorea, zinemagilea eta ekoizlea (Alemania, 1940) # [[Victoria Åberg|Victoria Aberg]] margolaria (Finlandia, 1824-1892) # [[Villanuako sorginak]] Villanuako sorginkeria prozesua (Huesca, XV. mendea) # [[Wilhelmina Wylie]] igerilaria (Australia, 1984) # [[Wilmot Redd]] Sorginkeria egotzita urkatua (Salem, 1692) }} ===='''Berriak 2022''' ('''ekaina''')==== (ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Colino]] eef--'''SORTUA''' kirolaria, ibiltaria (Durango 2004) # [[Aitziber Makazaga]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Zerain 1976) # [[Alazne Etxebarria Urizar]] ef--'''SORTUA''' korrikalaria (Santurtzi 1997) # [[Ane Maruri]] ef--'''SORTUA''' dantzaria eta irakaslea (Bizkaia 1996) # [[Begoña Guillen]] ef--'''SORTUA''' argazkilaria (Amurrio 1963) # [[Bernadette Iratzoki Luro]] ----'''SORTUA''' dantzaria, antzerkilaria eta irakaslea (Azkaine, 1959) # [[Betzaida Urtaza]] ef--'''SORTUA''' idazlea, itzultzailea, editorea (Donostia-Legorreta 1988) # [[Gabi Etxebarne]] ----'''SORTUA''' idazlea, feminista, serora ohia (Aldude, Nafarroa Beherea 1932) # [[Garbiñe Alustiza]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Zerain 1964) # [[Lurdes Imaz]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, antzerki zuzendaria eta gidoilaria (Segura 1952) # [[Margarita Olañeta]] ef--'''SORTUA'' ekintzailea (Ermua 1931) # [[Olga Uribe]] ef--'''SORTUA''' ehulea (Durango 1958) # [[Oroitz Jauregi]] ef--'''SORTUA''' Euskaltzain urgazlea (Legorreta 1974) # [[Patxika Erramuzpe]] ----'''SORTUA''' Abeslaria, ekintzailea (Aldunde. Nafarroa Beherea 1943) # [[Adelaide Anne Procter]] poeta, filantropoa (Ingalaterra) # [[Adelina Lopes Vieira]] idazlea, dranagilea (Portugal-Brasil) # [[Agnes Baltsa]] mezzosopranoa (Grezia) # [[Alice Rey Colaço]] Ilustratzailea, abeslaria. Portugal # [[Amelia Orleanskoa]] Portugalgo azken erregina (Frantzia-Portugal) # [[Amélia Rey Colaço]] aktorea, zuzendaria (Portugal) # [[Ana Castillo]] idazlea (Chicago, EEBB) # [[Ana de Gonta Colaço]] eskultorea (Portugal) # [[André Léo]] Frantziako eleberri eta kazetaria, ekintzaile feminista (1824 - 1900) # [[Ann Putnam, Jr.]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Anna Waser]] margolaria (Suitza) # [[Anna Zippel]] sorginkeria leporatuta eraila (Suedia) # [[Anne de Chantraine]] sorginkeria egotzita sutan erretakoa (Lieja) # [[Annie Londonderry]] munduari bira egindako txirrindularia (AEB) # [[Assumpta Roura]] kazetaria eta idazlea (Katalunia) # [[Barbara Ward]] ekonomialaria, kazetaria eta idazlea (Erresuma Batua) # [[Beatriz Costa]] aktorea, idazlea (Portugal) # [[Bessie Rayner Parkes]] poeta, kazetaria, feminista (Alemania-AEB) # [[Blanca Muñoz]] artista, eskultorea eta grabatzailea (Madril) # [[Branca de Gonta Colaço]] idazlea, errezitatzailea (Portugal) # [[Carmen Arozena]] artista, margolaria eta grabatzailea (La Palma) # [[Carmen Laffón]] artista, margolaria eta eskultorea (Sevilla) # [[Carola García de Vinuesa]] mediku, zientzialari, irakasle (Espainia-Australia) # [[Carolina Michaëlis de Vasconcelos]] filologoa, idazlea (Alemania-Portugal) # [[Caroline de Barrau]] feminista, aktibista (Frantzia) # [[Caroline Haslett]] ingeniari elektrikari aitzindaria (Erresuma Batua) # [[Charlotte Saunders Cushman]] aktorea (AEB) # [[Clémentine Hélène Dufau]] margolaria (Frantzia) # [[Concepción Bona]] hezitzailea eta ekintzailea (Dominikar Errepublika) # [[Concha de Albornoz]] intelektual feminista (Asturias) # [[Conchita Supervía]] mezzosopranoa (Bartzelona) # [[Corina Freire]] abeslaria, aktorea, enpresaburua (Portugal) # [[Cynthia Germanotta]] filantropoa, ekintzailea, enresaburua (AEB) # [[Dinah Craik]] idazlea (Ingalaterra) # [[Dolores González Pérez]] idazlea (Malaga) # [[Dora Panofsky]] arte historialaria (Alemania-AEB) # [[Dorothea Tanning]] margolaria (AEB) # [[Dorothy Hansine Andersen]] medikua (EEUU) # [[Eduarda Lapa]] margolaria (Portugal) # [[Eleanor Pairman]] matematikaria, asmatzailea (Eskozia) # [[Elizabeth Ann Ashurst Bardonneau]] itzultzailea, aktibista (Ingalaterra) # [[Elsie Widdowson]] nutrizionista (Erresuna Batua) # [[Emília de Sousa Costa]] idazlea, feminista (Portugal) # [[Emily Davies]] sufragista, emakumea unibertsitate eskubide-defensatzailea (Ingalaterra) # [[Emma Stebbins]] eskultorea (AEB) # [[Eugénie Le Brun]] intelektual feminista (Frantzia-Egipto) # [[Eugénie Marie Salanson]] margolaria (Frantzia) # [[Felícia Fuster i Viladecans]] margolaria eta poeta (Bartzelona-Paris) # [[Felicia Hemans]] poeta (Ingalaterra) # [[Fiorenza Cossotto]] mezzosopranoa (Italia) # [[Franceska Mann]] dantzaria (Polonia) # [[Frederica von Stade]] mezzosopranoa (AEB) # [[Geraldine Jewsbury]] eleberrigilea eta kritikaria (Ingalaterra) # [[Ghada Waly]] politikari eta diplomatikoa (Egipto) # [[Gina Cigna]] sopranoa (Italia) # [[Guadalupe Marín]] modeloa eta eleberrigilea (Mexiko) # [[Hariclea Darclée]] sopranoa (Errumania) # [[Henriette Michaelis]] hizkuntzalaria (Alemania) # [[Hoylande Young]] kimikaria (AEB) # [[Huda Sha'arawi]] aktibista feminista (Egipto) # [[Irina Vladislavovna Bussen]] minerologoa (Errusia) # [[Izumi Nakamitsu]] Armagabetzeari lotutako gaiei buruzko Nazio Batuen Bulegoko zuzendaria (Japonia) # [[Josephine Butler]] feminista eta guzarte erreformatzailea (Erresuma Batua) # [[Juana Alarco de Dammert]] filantropoa, hezitzailea (Peru) # [[Júlia Lopes de Almeida]] idazlea, kazetaria, feminista (Brasil) # [[Julie von May]] sufragista, feminista (Suitza) # [[Katalina Boloniakoa|Katalina Boloniakoa]] margolaria, idazlea, santa (Bolonia) # [[Kate Marvel]] zientzilaria (New York EEBB) # [[Kin Yamei]] doktorea, hezitzailea eta nutrizioan aditua (Txina, EEBB) # [[Letitia Elizabeth Landon]] poeta (Ingalaterra) # [[Licia Verde]] astronomoa, fisikaria, irakaslea (Italia) # [[Lidia Blanco]] filologoa (Burgos) # [[Lilian Baylis]] britainiar antzerki ekoizle eta zuzendaria # [[Lola Garrido]] arte kritikaria, komisarioa eta bildumagilea (Donostia) # [[Lucia Valentini Terrani]] mezzosopranoa (Italia) # [[Madeleine Pelletier]] psikiatra, aktibista (Frantzia) # [[Malak Hifni Nasif]] idazle, poeta, maistra (Egipto) # [[Margarida Lopes de Almeida]] poeta, deklamatzailea, eskultorea (Brasil) # [[Maria Adelaide Lima Cruz]] margolaria (Portugal) # [[Maria Archer]] idazlea (Portugal) # [[María Barbeito]] pedagogo, idazlea (Galizia) # [[Maria da Cunha]] poeta, kazetaria(Portugal-Brasil) # [[Maria Jane Jewsbury]] eleberrigilea eta kritikaria (Ingalaterra) # [[Maria Lamas]] idazlea, kazetaria, ekintzaile politikoa (Portugal) # [[María Luisa Calero Vaquera]] hizkuntzalaria (Badajoz) # [[Maria Olga de Moraes Sarmento da Silveira]] idazlea, feminista (Portugal) # [[María Soriano Llorente]] psikologoa (Valentzia) # [[María Trinidad Sánchez]] ekintzailea, aberriaren ama (Dominikar Errepublika) # [[Marie Adelaide Belloc Lowndes]] nobelagilea (Ingalaterra) # [[Marie La Cécilia]] Frantziako maistra, Komunan aktibista errepublikanoa (1839 - 1922) # [[Marisa de Leza]] aktorea (Madril) # [[Martha Carrier]] sorginkeria leporatuta eraila (EEBB) # [[Mary Eastey]] Salemeko sorgin-epaiketan exekutatua (AEB) # [[Mary Russell Mitford]] idazlea, dramagilea (Ingalaterra) # [[Mary Walcott]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Matiel Mogannam]] aktibista, nazionalista (Libano-Palestina) # [[Matilda Hays]] itzultzaile, idazle, kazetari, aktore (Ingalaterra) # [[Melissa Aldana]] saxofoi-jotzailea (Txile) # [[Mercedes Llopart]] sopranoa, irakaslea (Bartzelona) # [[Mercy Lewis]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB) # [[Minou Tavárez Mirabal]] filologoa, politikaria (Dominikar Errepublika) # [[Monica Oliphant]] zientzialari, ikertzailea (Ingalaterra-Australia) # [[Nabawiyya Musa]]irakaslea, nazionalista, feminista (Egipto) # [[Natali Germanotta]] moda-diseinatzailea, estilista (AEB) # [[Natalia Kanem]] UNFPAren zuzendaria (Panama) # [[Nerilie_Abram]] zientzilaria (Australia) # [[Nísia Floresta (idazlea)]] idazlea, hezitzailea (Brasil) # [[Paca Blanco]] ekintzailea (Madril) # [[Patricia Kraus]] abeslaria, musikagilea, ekoizlea (Milan-Espainia) # [[Regina Lago García]] pedagogo, psikologo (Palentzia) # [[Renata Scotto]] sopranoa (Italia) # [[Rosalba Carriera]] margolaria (Italia) # [[Ruth Rivera Marín]] arkitektoa (Mexiko) # [[Safia Zaghloul]] aktibista, politikaria (Egipto) # [[Sonia Vivas]] pedagogoa, politikaria (Bartzelona) # [[Tarab Abd al-Hadi]] aktibista feminista, politikaria(Palestina-Egipto) # [[Valentine de Saint-Point]] idazlea (Frantzia) # [[Verónika Mendoza]] politikaria (Peru) # [[Victòria Pujolar Amat|Victoria Pujolar Amat]] margolaria (Bartzelona) # [[Virgínia Quaresma]] kazetaria, aktibista (Portugal) }} ===='''Berriak 2022''' ('''maiatza''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Alaitz Biritxinaga]] ef--'''SORTUA''' Txirrindulari epaile eta zuzendaria (Bizkaia 1974) # [[Angelita Bilbao Bilbao]] efef'''SORTUA''' erizaina, ekintzaile abertzalea (Bilbo 1903-Argentina 1990) # [[Concha Laca]] efef'''SORTUA''' artisaua, zeramikaria, eskultorea (Madril 1925-Irun 2018) # [[Estibaliz Urresola Solaguren]] ef--'''SORTUA''' zinema zuzendaria (Laudio 1984) # [[Haizea Beruete]] efef'''SORTUA''' bertsolaria (Iruñea 1994-2022) # [[Lina Huarte-Mendikoa]] efef'''SORTUA''' sopranoa (Iruñea 1928-Madril 2017) # [[Margarita Barainka]] g'''SORTUA''' Gernikako bonbardaketaren lekukoa (Errigoiti 1922) # [[Acacia Uceta]] poeta (Madril) # [[Adelaida Abarca Izquierdo]] ekintzailea, kartzelarik ihes egindakoa (Madril) # [[Adelaida Las Santas]] kazetari eta poeta (Madril) # [[Alejandra Soler]] maistra errepublikano erbesteratua (Valentzia) # [[Amanda Jones]] poeta, aktibista, asmatzailea (AEB) # [[Ana Martínez Collado]] arte estetika eta generoa (Madril) # [[Ángela García de la Puerta]] Espainiako 1. Fisika eta Kimika katedraduna (Soria) # [[Ángeles García-Madrid]] idazlea eta presoa (Madril) # [[Anna Davin]] historialaria, idazlea, feminista( Ingalaterra) # [[Anna Keichline]] arkitektoa eta asmatzailea (AEB) # [[Anna Manso Munné]] idazlea, gidoilaria (Bartzelona) # [[Anna Ruth Fry]] idazlea (Britainia Handia) # [[Asun Casasola]] genero indarkeriaren aurkako aktibista (Palentzia) # [[Asunción Bastida]] moda diseinatzailea (Bartzelona) # [[Aurora Rodríguez Carballeira]] ama eugenesikoa (Galizia) # [[Barbara Bodichon]] ongilea, eskubideen aldeko aktibista (Erresuma Batua) # [[Carmen Mir]] moda diseinatzaile (Bartzelona) # [[Christiana Figueres]] antropologoa, ekonomialaria eta analista(Costa Rica) # [[Clara Sánchez (idazlea)]] idazlea, Espainaiko zine aditua (Guadalajara) # [[Concha Alós]] idazlea (Valentzia-Bartzelona) # [[Consuelo García del Cid Guerra]] idazlea (Bartzelona) # [[Deepika Kurup]] zientifikoa, asmatzailea (edateko ur garbi 'azkarra') (AEB) # [[Dorothy Thompson]] kazetaria, idazlea, sufragista, feminista (AEB) # [[Eldorado Jones]] asmatzailea (hegazkin isilgailua,plantxa elektrikoa)(AEB) # [[Elena Moncada]] ekintzaile, idazle, prostituzioaren abolizionista (Argentina) # [[Enriqueta Gallinat]] politikaria, errepresio frankistaren biktima (Bartzelona) # [[Erna Schneider]] ingenaria, matematikaria eta asmatzailea (AEB) # [[Ethel Léontine Gabain]] margolaria (Frantzia-Ingalaterra) # [[Eva Alcón]] errektorea (Castelló) # [[Flor Cernuda]] preso komunista (Toledo) # [[Flora Robson]] aktorea (Ingalaterra) # [[Gema Corredera]] abeslari eta musikagilea (Kuba) # [[Geneviève de Gaulle-Anthonioz]] Frantziako erresistentziakoa (Frantzia) # [[Gertrud Bäumer]] aktibista feminista eta politikaria (Alemania) # [[Gisela Wild]] feminista, kooperatiba-politiketan espezializatua (Argentina) # [[Gloria Patricia Porras]] abokatu, notario, epaile (Guatemala) # [[Hannah Slater]] asmatzailea (kotoiaz josteko haria sortzeko metodo berria)(AEB) # [[Helen Taylor (feminista)]] idazlea, aktorea (Erresuma Batua) # [[Helen Taylor]] noblea (Ingalaterra) # [[Helena Lange]] pedagogoa eta emakumeen eskubide defendatzailea (Alemania) # [[Hilary Wainwright]] kazetaria, ikertzailea, feminista (Ingalaterra) # [[Hildegart Rodríguez Carballeira]] politikaria, etorkizuneko emakume gisa sortua (Madril) # [[Ida Henrietta Hyde]] fisiologoa eta asmatzailea (AEB) # [[Isabel Olesti]] kazetari eta idazlea (Tarragona) # [[Isabel Risco]] aktorea (Coruña) # [[Isabel Vicente García|Isabel Vicente Garcia]] ekintzaile komunista (Albacete - Bartzelona) # [[Jenara Vicenta Arnal Yarza]] 1. Zientzia Kimiko doktorea eta ikertzailea (Zaragoza) # [[Jessie Boucherett]] emakumeen aldeko aktibista (Ingalaterra) # [[Joaquina Dorado Pita]] Les Cortseko preso errepublikanoa (Coruña) # [[Josefa Barba-Gosé Flexner]] zientzialaria (Bartzelona-Filadelfia) # [[Josefina Amalia Villa]] ekintzailea, preso politikoa (León-Madril) # [[Joy Mangano]] enpresaria eta asmatzailea (fregona, pertxak) (AEB) # [[Juana Francisca Rubio]] margolaria eta ilustrailea (Madril) # [[Judith Malina]] aktorea, ekoizlea eta zuzendaria (Alemania-AEB) # [[Karen Olsen Beck]] arkitektoa, soziologoa, politikaria eta diplomatikoa (*!) # [[Laia Berenguer Puget]] Les Cortseko preso sozialista (Bartzelona) # [[Laura Casielles]] idazlea, poeta (Asturias) # [[Les Corts emakumeen kartzela]] (Bartzelonako eraikina) # [[Letizia Battaglia]] kazetari, argazkilari, politikari, editore eta enpresaburua (Italia) # [[Liane Russell]] genetista, zoologoa (Austria, AEB) # [[Lidia Guinart]] kazetaria, idazlea eta politikaria (Bartzelona) # [[Lilí Díaz Rivas]] enpresaburua, idazlea (Galizia) # [[Lilly Maxwell]] sufragista (Eskozia) # [[Lina Gálvez]] historialaria, ekonomia feministan aditua (Sevilla) # [[Lise London]] erresistentzia frantseseko aktibista (Frantzia) # [[Llum Quiñonero]] kazetaria, ekintzailea, politikaria (Alacant) # [[Lola Sanjuán]] enpresaburua eta lider feminista (Sevilla) # [[Magda Bandera]] kazetaria, idazlea(Bartzelona) # [[Maite Alvarez]] zientzilaria eta ikertzailea (Ermua) # [[Manolita del Arco]] politikaria, ekintzailea (Bilbo-Madril) # [[Margarida Abril]] ekintzailea (Katalunia) # [[María Ángeles Durán]] ikertzailea (Madril) # [[María Antonia Peña]] errektorea (Cádiz) # [[María Antonia Zorraquino]] biokimikaria eta ikertzailea (Zaragoza) # [[Maria Bigordà Montmany]] kataluniar ekintzailea (Ullastre-Tarrasa) # [[María del Carmen Cuesta Rodríguez|Maria del Carmen Cuesta Rodríguez]]A aktibista (Madril) # [[Maria Deraismes]] prostituzioaren abolizionista # [[María Dolores de Pablos]] poeta eta astrologoa (Madril) # [[Maria Dolors Laffitte]] abeslaria (Bartzelona) # [[Maria Dolors Renau]] psikologoa, pedagogoa eta politikaria (Bartzelona) # [[María Elena Moyano]] aktibista (Perú) # [[María José Figueras]] errektorea (Katalunia) # [[Maria Lacerda de Moura]] anarkista eta feminista (Brasil) # [[María Vicenta Mestre Escrivá]] psikologoa, Valentziako Unibertsitateko 1. emakume errektorea (Valentzia) # [[Marie Killick]] audio-ingeniaria, asmatzailea (gramofonorako zafirozko orratza) (Erresuma Batua) # [[Marina Vargas]] artista (Granada) # [[Marisa Mediavilla Herreros]] liburuzaina, dokumentalista, feminsita (Palentzia) # [[Marjorie Joyner]] asmatzailea (ile kizkur iraunkorrak egiteko makina)(AEB) # [[Martirio (cantante)|Martirio]] abeslaria (Huelva) # [[Mary Beale]] margolaria eta erretratista (Ingalaterra) # [[Mary Dixon Kies]] asmatzailea (kotoiaz josteko haria sortzeko metodo berria) (AEB) # [[Melania Moscoso]] antropologa, pedagoga, feminista (Bilbo) # [[Mercedes Fernández-Martorell]] antropologoa (Bartzelona) # [[Mercedes Núñez Targa]] Las Ventas eta Nazien kontzentrazio-eremuetako preso eta lekukoa (Bartzelona) # [[Miren Arantza Madariaga Aberasturi]] politikaria eta zuzendari publikoa (Gernika) # [[Montserrat Minobis]] kazetaria, irakaslea, idazlea eta feminista (Figueras) # [[Natacha Bustos]] komiki-marrazkilaria (Eivissa) # [[Nieves Torres]] politikaria, ekintzailea (Madril) # [[Niña Pastori]] flamenko-kantautorea (Cadiz) # [[Noeleen Heyzer]] diplomazialaria(Singapur) # [[Noelia Vera]] kazetaria eta politikaria (Cádiz) # [[Núria Feliu]] abeslaria eta aktorea (Bartzelona) # [[Olimpia Altuve]] farmazialaria (Guatemala) # [[Paz Azzati Cutanda]] Las Ventaseko preso komunista (Valentzia) # [[Petra Cuevas]] preso komunista (Toledo) # [[Pilar Aranda Ramírez]] errektorea (Zaragoza) # [[Pilar López Díez]] maistra, kazetaria, komunikazio eta genero ikertzailea (Asturias) # [[Rina Lazo]] margolari eta muralista (Guatemala) # [[Rocio Mora Nieto]] abokatua eta aktibista (Madril) # [[Rosa Aguilar Chinea]] errektorea (Gomera) # [[Rosa Aguilar]] politikaria (Kordoba) # [[Rosa Cremón Parra]] erizaina, ekintzaile antifrankista (Madril) # [[Rosa Devés]] biokimikaria, akademika eta hezitzailea (Txile) # [[Sally Alexander]] historialaria, feminista (Ingalaterra) # [[Sheila Rowbotham ]] historialari feminista sozialista (Erresuma Batua) # [[Shirley Ann Jackson]] fisikaria, asmatzailea (AEB) # [[Sofía Moro]] argazkilaria (Madril) # [[Soledad Murillo]] soziologo feminista, ikertzailea eta politikoa (Madril) # [[Soledad Real López]] ekintzaile, komunista (Bartzelona) # [[Susana Blas Brunel]] komisarioa, arte eta feminosmoan aditua (Madril) # [[Susanna Martín]] ilustratzailea (Bartzelona) # [[Suzanne Noël]] Zirujau plastikoa (Frantzia) # [[Teresa Hernández Sagués]] Les Cortseko preso komunista (Avila) # [[Teresa Rebull]] aktibista politikoa eta kantautorea (Bartzelona) # [[Teresa Saez Barrao]] aktibista feminista, politikaria (Huesca-Nafarroa) # [[Trinidad Gallego Prieto]] erizaina, emagina,politikari komunista (Madril) # [[Valerie Hunter Gordon]] asmatzailea (Erresuma Batua) }} ===='''Berriak 2022''' ('''apirila''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Antonia Salaberria]] efef'''SORTU''' erraketista (Eibar, 1906-2000) # [[Aurelia Elkoro-Iturbe]] efef'''SORTU''' erraketista (Eibar 1012-1977) # [[Haizea Oses]] ef--'''SORTU''' eskalatzailea (Arrasate, 2004) # [[Irene Sarrionandia]] ef--'''SORTU''' mendi korrikalaria (Deba 1948) # [[Joana Lasheras]] ef--'''SORTU''' kazetaria EITBn (Iruñea 1980) # [[Josefina Markina]] efef'''SORTU''' filantropoa (Mallabia 1889-1972) # [[Julene Bouzo]] ef--'''SORTU''' atleta (Ermua, 2003) # [[Julia Guerra Lacunza]] efef'''SORTU''' poeta (Iruñea 1953-2008) # [[María del Villar Berruezo]] efef'''SORTU''' aktorea, dantzaria eta idazlea (Tafalla 1888-1977) # [[Martija de Jauregui]] XVI. mendeko sendagilea (Nafarroa) '''SORTU''' # [[Pantxika Urruti]] ef--'''SORTU''' kantaria eta pastoral errejenta (Zuberoa 1955) # [[Teresa Izu]] margolaria, ilustratzailea (Tafalla) sortu # [[Adelita Domingo]] pianista, kopla-kantari eta dantzarien maistra(Sevilla) # [[Aenne Burda]] argitaratzailea, alemaniar ekonomia-mirariaren ikur bat (Alemania) # [[Amaya Arzuaga]] diseinatzailea eta enpresaburua (Burgos) # [[Ana María Rodas]] idazlea (Guatemala # [[Ana Rosa Diego]] zinema-zuzendaria eta gidoilaria (Sevilla) # [[Angelina Aspuac]] jantzi maien defendatzailea (Guatemala) # [[Angelina Beloff]] margolaria, grabatzailea eta arte-irakaslea(Errusia-Mexiko) # [[Asunción Gómez Pérez]] ikertzailea (Badajoz) # [[Aurelia Gutiérrez-Cueto Blanchard]] pedagogoa(Santander) # [[Beatrice Hastings]] idazlea(Ingalaterra) # [[Belén Maya]] flamenko-dantzaria eta koreografoa ( ) # [[Bella Dutton]] tenislaria (Britainia-Espainia) # [[Bibiana Candia]] idazlea eta kazetaria (Galizia) # [[Carlota Gurt]] idazlea eta kazetaria (Bartzelona) # [[Catherine Bauer Wurster]] arkitektoa, etxebizitza publikoaren defendatzailea (AEB) # [[Catherine Fahringer]] idazlea, aktibista (Estatu Batuak) # [[Celia Rivas Casais]] kamioilaria, enpresaburua eta ekintzailea (Galizia) # [[Ch´umilkaj Curruchiche]] abeslaria (Guatemala) # [[Chona Madera]] idazle kanariarra # [[Cilly Aussem]] tenislaria (Alemania) # [[Concha Méndez]] idazlea, poeta eta gidoilaria (Madril) # [[Concha Monje]] robotika-ikertzailea (Badajoz) # [[Elena Catena]] filologoa, editorea eta feminista (Salamanca) # [[Elena Villamandos]] kanariar idazlea # [[Elvira Dyangani Ose]] Bartzelonako Arte Garaikidearen Museoaren 1. emakume zuzendaria(Kordoba) # [[Emma Couceiro]] poeta (Lugo) # [[Enriqueta Martín Ortiz de la Tabla]] irakaslea eta liburuzaina (Badajoz) # [[Ernestine Rose]] asmatzailea (Polonia) # [[Eudoxia Píriz]] Medikua (Salamanca) # [[Fatoumata Diawara]] Maliko aktore eta egile-abeslaria (1982 - ) # [[Francisca Subirana]] tenislaria (Katalunia) # [[Genie Espinosa]] artista, ilustratzailea (Bartzelona) # [[Helena Bayona]] dokumentalgilea (Iruña) # [[Iris Yassmin Barrios Aguilar]] abokatu eta epailea (Guatemala) # [[Isa Guerra García]] poeta kanariarra (Kanariar uharteak) # [[Isabel Expósito Morales]] idazlea (Hierro-Kanariak) # [[Isabel García Hualde]] idazlea (Zarrakaztelu) # [[Josane Sigart]] tenislaria (Belgika) # [[Kajsa Ekis Ekman]] kazetari, idazle, ekintzailea (Suedia) # [[Karma Peiró]] kazetari digitala Adimen Artifizialean aditua (Bartzelona) # [[La Niña de los Peines]] Kopla-abeslaria (Sevilla) # [[Las Ventas emakumeen kartzela]] artikulua da. # [[Laura Fernández]] Idazlea eta kazetaria (Terrassa) # [[Lenina Amapola García]] idazlea (Guatemala) # [[Lilí Álvarez]] kirolaria, kazetaria eta Olinpiar jokoetako 1.emakume espainiarra (Erroma-Madril) # [[Lourdes Pastor]] Kantaria eta aktibista (Kordoba) # [[Lydia Becker]] Britainia Handiko sufragista, biologoa eta astronomoa (1827-1890) # [[Madam C. J. Walker]] asmatzailea eta enpresaburua (AEB) # [[Maddelin Brizuela]] enbaxadorea Bolivian (El Salvador) # [[Margarita Ucelay]] filologoa, hispanista eta irakaslea (Madril)staño # [[Marguerite Broquedis]] tenislaria (Frantzia) # [[Maria Àngels Anglada]] kazetaria, poeta, eleberrigilea (Katalunia) # [[María Blanca Ferrer García]] Abokatua, idazlea, poeta (Iruñea) # [[María Blanchard]] margolaria (Santander) # [[Maria del Carmen Reina Jiménez]] idazlea kanariarra # [[María Francisca Ulloa del Castillo]] emagina (Utrera) # [[Maria Furtwängler]] aktore eta medikua (Alemania) # [[María Josefa Riba]] tenislaria (Katalunia) # [[María Laffitte]] arte-kritikaria, idazlea, Emakumeen eskubide defendatzailea(Sevilla) # [[María Rodrigo]] musikagilea, pianista eta irakaslea(Madril) # [[María Salas Larrazábal]] idazle eta aktibista (Burgos) # [[Marian Rojas]] mediku psikiatra eta idazlea (Madril) # [[Maribel Lacave]] idazle kanariarra # [[Marie Goegg-Pouchoulin]] Suitzako aktibista feminista eta abolizionista (1826-1899) # [[Marie Vassilieff]] margolaria (Errusua-Frantzia) # [[Marifé de Triana]] Kopla-abeslaria eta aktorea (Sevilla) # [[Matilde Coral]] flamenko dantzaria (Sevilla) # [[Matilde Landa]] politikaria (Badajoz) # [[Matilde Ras]] grafologoa, idazlea, itzultzailea(Tarragona) # [[Matilde Ucelay]] Espainiako tituludun 1.emakume arkitektoa (Madril) # [[Mayte Martín (idazlea)|Mayte Martín]] Las Palmas (Kanariak) # [[Mayte Martín]] musikagilea, flamenko-abeslaria (Bartzelona) # [[Melanie Mayron]] asmatzailea eta aktorea (AEB) # [[Melissa Farley]] psikologo, feminista (AEB) # [[Mercedes Rodrigo]] Espainiako tituludun 1.emakume psikologoa (Madril) # [[Merche Esmeralda]] flamenko-dantzaria (Sevilla) # [[Milagro Almenara Pérez]] Espainiako Gerra Zibilean eraildako farmazialaria (Santander) # [[Milagros Mengíbar]] flamenko-dantzaria (Sevilla) # [[Milagros Nuin Monreal]] itzultzailea. (Erriberri-Nafarroa) # [[Molla Mallory]] tenislaria (Norvegia-AEB) # [[Morena Herrera]] abortuaren aldeko ekintzailea (El Salvador) # [[Myriam Palacios]] aktorea (Txile) # [[Natalia Sosa Ayala]] kanariar idazlea # [[Norah Borges]] ilustratzailea (Argentina) # [[Núria Albó]] poeta (Bartzelona) # [[Nuria Coronado Sopeña]] kazetaria, feminista, abolizionista (Madril) # [[Olimpia Valencia]] ginekologoa (Galizia) # [[Oliva Acosta]] zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea (Cádiz) # [[Omowunmi Sadik]] asmatzailea (Nigeria) # [[Patricia Ruiz de Irizar]] farmazialaria eta kooperantea (Iruñea) # [[Paulina Kellogg Wright Davis]] aktibista, hezitzailea (AEB) # [[Pepa Chávarri]] tenislaria (Madril) # [[Pilar Aguilar Carrasco]] idazle, zinemako kritikaria, feminista (Jaén) # [[Pura Maortua]] antzerki-zuzendaria (Kantabria) # [[Rafaela Pastor]] aktibista (Malaga) # [[Rebeca Lane]] abeslaria (Guatemala) # [[Rita Fernández Queimadelos]] arkitektoa (Galizia) # [[Rosa Barasoain|Rosa Barasoin]] idazlea (Tafalla) # [[Rosa Torras]] tenislaria (Katalunia) # [[Rosa Vergés]] zinema-zuzendaria, gidoilaria eta irakaslea (Bartzelona) # [[Sabina Spielrein]] psikiatra eta psikoanalista (Errusia) # [[Salima Ikram]] egiptologoa (Pakistan) # [[Selena Millares]] kanariar poeta # [[Simone Iribarne]] tenislaria (Lapurdi) # [[Sofia Quintino]] Portugalgo mediku, feminista eta errepublikanoa (1879-1964) # [[Sonsoles Echavarren Roselló|Sonsoles Echavarren]] idazlea eta kazetaria (Iruñea) # [[Sylvia Ratnasamy]] asmatzailea (Belgika) # [[Taina Bien-Aimé]] abolizionista # [[Teresa Zabalza Díez]] musikagilea, musikaria eta musika irakaslea (Iruñea) # [[Trinidad Lucea Ferrer]] idazlea, poeta eta ilustratzailea (Tutera) # [[Veena Sahajwalla]] asmatzailea (India-Australia) # [[Victorina Durán]] margolaria, jantzi-eszenografoa eta diseinatzailea (Madril) # [[Viera Sparza]] ilustratzailea, idazlea eta umorista grafikoa (Zaragoza) # [[Virginia Laparra]] fiskal oiha (Guatemala) # [[Yolanda Castaño]] poeta eta literatura kritikaria (Coruña) }} ===='''Berriak 2022''' ('''martxoa''')==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Boni Macarrón]] efef'''SORTU''' martxantera, gozoki saltzailea (Durango) # [[Carmen Miranda Zubieta]] --ef'''SORTU''' Kultur-ekintzailea (Galdakao) # [[Elbira Iturri]] ef--'''SORTU''' aktibista (Mundaka) # [[Eugenia Idoiaga]] efef'''SORTU''' emagina (Forua) # [[María Ángeles Garai]] efef'''SORTU''' irakaslea, Bizkaiko lehen andereñoa (Bilbo) # [[Martxelina Lopetegi]] efef'''SORTU''' bertsolaria (Oiartzun 1864-1930) # [[Tamara Clavería]] ----'''SORTU''' Amuge elkarteko lehendakaria (Bilbo) # [[Adilia de las Mercedes]] jurista feminista (Guatemala) # [[Alauda Ruiz de Azúa]] zine-zuzendaria eta gidoilaria (Bizkaia) # [[Alika Kinan]] Abolizionista (ARgentina) # [[Almudena Domínguez Arranz]] arkeologoa # [[Amada López Meneses]] historialari galiziarra # [[Amalia de Isaura]] aktore komikoa eta kupletista (?) # [[Amelia Baldeón Iñigo]] arkeologoa (Gasteiz) # [[Amparo Alonso Betanzos]] adimen artifizialeko ikertzailea(Galizia) # [[Amparo Cebrián]] pedagogoa (Salamanca) # [[Ana Delgado Hervás]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Ana María Romero de Campero]] kazetaria, idazlea ekintzailea (Bolivia) # [[Ángeles Huerta]] zine-zuzendaria (Asturias) # [[Angelina Vidal]] Portugalgo idazle eta kazetaria (1847-1917) # [[Anina Ciuciu]] abokatu eta idazle ijitoa (Errumania) # [[Anne Tyng]] asmatzailea (Txina-AEB) # [[Anselma de Salces]] Bilbotar ongilea (1815-1885) # [[Arabako Emakumeen Asanblada]] # [[Arundhati Bhattacharya]] enpresaburua (India) # [[Áurea Lucinda Javierre]] artxibozaina eta historialaria (Teruel) # [[Beatriz Pinheiro]] Portugalgo idazle, poeta, editore eta intelektuala (1871-1922) # [[Begoña Vila]] astrofisikaria (Galizia) # [[Berta Wilhelmi]] enpresaburua, hezitzailea, filantropoa eta feminista (Alemania, Granada) # [[Carla Accardi]] margolari abstraktua (Italia) # [[Carla Lonzi]] idazlea, arte-kritikaria, feminista (Italia) # [[Carla Subirana]] zine-zuzendaria (Bartzelona) # [[Carme Freixa]] kazetaria, feminista, abolizionista (Bartzelona) # [[Carmen de Zulueta]] idazlea, filosofoa eta irakaslea (Madril) # [[Carmen García Mateo]] telekomunikazio ingeniaria (Galizia) # [[Carmen López Alonso|Carmen Lopez Alonso]] historialaria # [[Carmen Sentandreu Gimeno]] arkeologoa # [[Carmen Velacoracho de Lara]] Kazetaria (Ciudad Real, 1880-Madril,1960) # [[Catherine Furbish]] botanikaria (AEB) # [[Christine Peterson]] estatistikaria, zientzialaria (EEBB) # [[Chus Gutiérrez]] zine-zuzendaria, gidoilaria eta aktorea (Granada) # [[Deema Shehabi]] poeta eta idazlea (Kuwait) # [[Delia Grigore]] filologo ijitoa (Errumania) # [[Diana Pey]] piano-jotzailea (Madril) # [[Dolores Cebrián]] irakaslea (Salamanca) # [[Domitila de Carvalho]] Portugalgo mediku, irakasle eta politikaria (1871-1966) # [[Elaine N. Aron]] psikologoa (Kalifornia) # [[Elena Barulina]] botanikaria, genetista eta ikertzailea (Errusia) # [[Elena Díaz Ereño]] medikua eta irakaslea (Galdakao) # [[Elena Fortún]] idazlea, haur eta gazte literatura (Madril) # [[Elena Hernández Sandoica]] historialaria # [[Elisa Augusta da Conceição Andrade]] Portugalgo lehen emakume medikua (1855-??) # [[Elisa Garrido González|Elisa Garrido]] historialaria # [[Elizabeth J. Tasker]] astrofisikaria, idazle zientifikoa eta irakaslea (Britainia) # [[Elvira Ontañón Sánchez-Arbós]] idazlea, artikulugilea eta pedagogoa (?) # [[Elza_Dunkels]] Suediako pedagoga # [[Emma Ihrer]] feminista eta lider sindikala (Alemania) # [[Esma Redžepova]] abeslari ijitoa (Mazedonia) # [[Esther Takeuchi]] asmatzailea (AEB) # [[Fei-fei Li]] konputazioko irakaslea (Txina-AEB) # [[Fournierreko emakume kartagileak]] emakume langileak (Gasteiz) # [[Gloria Cabral]] arkitektoa (Brasil-Paraguai) # [[Gloria Giner de los Ríos García]] irakaslea(Madril) # [[Glòria Trías Rubiés]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Guiomar Torresão]] Portugaldar idazlea eta feminista (1844-1898) # [[Halet Çambel]] arkeologaeta Olinpiar Jokoetan lehiatu zen lehen emakume turkiarra, eskriman # [[Harriet Williams Russell Strong]] asmatzailea (AEB) # [[Helena Lopes da Silva]] zirujau eta politikaria (Cabo Verde) # [[Hélène Rioux]] idazle eta itzultzailea (Kanada) # [[Helene Stöcker]] bakezalea, feminista eta publizista (Alemania) # [[Isabel Aguirre]] arkitektoa (Galizia) # [[Isabel García Lorca]] irakaslea eta idazlea (Granada) # [[Jennifer Miller]] Feminista, artista, idazlea...(EEBB) # [[Jordina Sales i Carbonell]] historialaria # [[Josefina Aldecoa]] idazlea eta pedagogoa (Leon) # [[Juana Capdevielle]] Gerra Zibilean eraildako pedogogo eta liburuzaina (Madril-Galizia) # [[Juana Romani|Juani Romani]] italiar-frantziar margolaria # [[Julia Sánchez Carrilero]] arkeologoa # [[Julia Vigre García]] maistra (Madril) # [[Julienne Baseke Nzabandora]] aktibista (Kongo) # [[Julieta Paredes]] feminista komunitarioa (Bolivia) # [[Juliette Bonheur]] animalia-margolaria (Frantzia) # [[Katerina Harvati]] paleontologoa, irakaslea eta ikertzailea (Grezia) # [[La Argentinita]] dantzaria eta koreografoa (Buenos Aires) # [[Laura de los Ríos Giner]] irakaslea (Granada) # [[Laura García Hoppe]] margolaria eta idazlea (Malaga) # [[Leonor Serrano Pablo]] pedagogoa,legelaria, feminista (Ciudad Real-Madril) # [[Lily Braun]] idazle eta feminista (Alemania) # [[Linda Braidwood]] arkeologoa # [[Lita Cabellut]] margolari ijitoa (Espainia) # [[Lourdes Girón Anguiozar]] arkeologoa (Cadiz) # [[Maite Larrauri Gómez]] filosofoa, idazlea eta irakaslea (Valentzia) # [[Manuela Solís]] ginekologoa, Valentziako 1. medikua (Valentzia) # [[Mapi León]] futbolaria (Zaragoza) # [[Margarita Ballester Figueres]] poeta, itzultzailea eta irakaslea (Katalunia) # [[Margarita Sánchez Romero]] arkeologoa (Madril) # [[Maria Amália Vaz de Carvalho]] Portugalgo idazle poligrafoa, pedagogoa eta poeta (1847-1921) # [[María Ángeles Pérez Samper]] arkeologoa (Bartzelona, 1949) # [[María Antonina Sanjurjo Aranaz]] belar-jockey jokalaria (Galizia) # [[Maria Benedita Mouzinho de Albuquerque de Faria Pinho]] Portugalgo idazle, aktibista errepublikano eta feminista (1865-1939) # [[María Blázquez|María Blazquez]] idazlea (Extremadura) # [[María Buj Luna]] liburuzain terueldarra # [[Maria Clara Correia Alves]] Portugalgo editore, kazetari eta irakasle feminista (1869-1948) # [[María Cristina Gonzalo Pintor]] arkitektoa (Santander-Madril) # [[Maria Eugenia Aubet]] arkeologoa (?) # [[María José Alonso Fernández]] farmakologoa (Leon) # [[María Juana Ontañón]] arkitekto kanariarra (Tenerife) # [[María Lacrampe]] erizaina (Madril) # [[María Sánchez Arbós]] maistra eta pedagogoa (Huesca-Madril) # [[María Teresa Miras Portugal]] biokimika (Galizia) # [[María Victoria Lareu]] ikertzailea, auzitegiko medikua (Galizia) # [[Mariam Kamara]] arkitekto frantziar-nigeriarra # [[Mariana Angélica de Andrade]] Poeta portugaldarra (1840-1882) # [[Marie Joséphine Nicolas]] margolari frantziarra # [[Marisol Soengas]] mikrobiologoa (Galizia) # [[Marta Moll de Alba]] piano-jotzailea (Kanariak) # [[Mary Walton]] ingeniaria eta asmatzailea (AEB) # [[Massouda Kohistani]] aktibista (Afganistan) # [[Matilde Cantos]] politikaria (Granada)Mpa # [[Matilde Moliner Ruiz]] liburuzaina eta institutuko katedraduna(Madril) # [[Mercedes Vegas]] arkeologoa (Bartzelona) # [[Mercedes Vilanova Ribas]] historialaria eta ikertzailea (Katalunia) # [[Miren Roji]] musika irakaslea eta piano-jotzailea (Santurtzi, 1917-2018) # [[Naama Goren-Inbar]] arkeologoa # [[Nely Reguera]] zine-zuzendaria, gidoilaria eta aktorea (Granada) # [[Nieves Sánchez Carrilero]] arkeologoa # [[Noemí Trujillo]] poeta eta idazlea (Bartzelona) # [[Norma Vázquez]] Bilbon bizi den indarkeria matxistan aditua (Mexiko) # [[Núria Rafel i Fontanals]] arkeologoa katalana # [[Ofelia Rey Castelao ]] historialaria,idazlea (Galizia) # [[Olga Vallespín Gómez]] arkeologoa eta Espainiako lehen urpekari profesionala # [[Olive Dennis]] ingeniaria, tren diseinu-berrikuntzen egilea (AEB) # [[Patsy O'Connell Sherman]] asmatzailea (AEB) # [[Peregrina Quintela Estévez]] matematikaria (Galizia) # [[Pilar Palomero]] zinemagilea eta idazlea (Zaragoza) # [[Pilar Pérez Solano]]zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea (Alacant) # [[Rachel Zimmerman]] zientzialaria eta asmatzailea (Kanada) # [[Rilda Paco]] artista, diseinatzailea (Bolivia) # [[Rita de Morais Sarmento]] Portugalgo lehen emakume ingeniari zibila (1872-1931) # [[Robin Wall Kimmerer|Robin Wall Kimmerer]] ekologista (EEBB) # [[Rosa Balaguer Oltra]] Kazetaria (Valentzia) # [[Rosa María Rodríguez Magda]] filosofoa (Valentzia) # [[Sally Fox]] asmatzailea (AEB) # [[Sandra Barrilaro]] argazkilaria eta ekintzailea (Bilbo) # [[Sandra Sevillano]] mendi korrikalaria (Santurtzi) # [[Serafina Javierre]] liburuzaina (Tarragona) # [[Sonia Sánchez]] idazlea, abolizionista (Argentina) # [[Susan Leeman]] endrokrinologoa (AEB) # [[Susana Reyes]] dantzari, koreografoa, artista (Ekuador) # [[Teresa Paneque]] Astronomoa, zientzia-dibulgatzailea (Madril-Txile) # [[Towanda Rebels]] idazle, komediante, abolizionista, feminista bikotea (Madril) # [[Vicenta Lorca Romero]] maistra (Granada) # [[Victoria Cabrera Valdés]] historialaria (Madril) # [[Violeta Delmonte]] hizkuntzalaria (Argentina-España) # [[Virginia Auber Noya]] idazlea, itzultzaile (Coruña, 1825-Madril,1897) # [[Marianne Thyssen]] politikaria (Belgika, 1956) }} === Berriak === ====Berriak 2022 (Otsaila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Ainhoa Azpitarte]] ef--'''SORTU''' abeslaria, futbolaria eta aktorea (Bizkaia) # [[Antonia Salaberria]] efef'''SORTU''' Erraketista (Eibar) # [[Adelaida de la Calle]] biologoa (Madril) # [[Adriana Kaplan Marcusán‎]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Argentina) # [[Agustina Ruiz Dupont]] fikziozko zientzialaria (Granada) # [[Aissata Kane]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Gambia) # [[Alfreda Markowska]] Holokaustoa biziraun zuen emakumea, haur ijito, judu eta alemanak bizirauten lagundu zuena (Polonia) # [[Alicia Estévez]] Zientzialaria (Pontevedra) # [[Alicia Hermida]] aktorea (Madril) # [[Almaclara]] emakume-orkestra taldea (Andaluzia) # [[Amalia Lobato Rosique]] Gerra zibilean eraildako milizianoa (Murtzia) # [[Aminata Diop]] mutilazio genitalagatiko lehen errefuxiatua eta aktibista (Mali) # [[Amparo Soler Leal]] aktorea (Madril) # [[Ana Locking]] moda-diseinatzailea, enpresaburua eta argazkilaria (Toledo) # [[Ana Mena]] abeslaria eta aktorea (Malaga) # [[Angéla Kóczé]] Soziologoa feminista ijitoa (Hungaria) # [[Ángela López Jiménez]] soziologoa eta feminista (Iruñea) # [[Angelines Fernández]] aktore errepublikanoa (Madril-Mexiko) # [[Anika Rahman]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Banglades) # [[Anna Missuna]] Errusiar geologoa # [[Antonia Plana]] aktorea (Espainia) # [[Antónia Pusich]] portugaldar idazle, kazetari eta musikagilea (1805-1883) # [[Balghis Badri]] feminsta eta aktibista (Sudan) # [[Beatriz González Calderón]] biolontxelojolea eta orkestra-zuzendaria (Andaluzia) # [[Binta Jammeh-Sidibe]] emakumeen eskubideen aldeko politikoa (Mauritania) # [[Blanca Lydia Trejo]] idazlea, aktibista, kantzilerra (Mexiko) # [[Bogaletch_Gebre]] mikrobiologoa, Emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista eta feminista(Etiopia) # [[Carmela Nieto]] kazetaria eta idazle feminista (Kuba) # [[Carmen García Mateo]] zientzialaria (Galizia) # [[Carmen Herrera (margolaria)|Carmen Herrera]] Kuba-EEBB # [[Carolina Beatriz Ângelo]] Portugaldar medikua eta feminista, herrialde horretan bozkatu zuen lehen emakumea (1878 - 1911) # [[Caroline Flack]] telebista-aurkezlea eta irrati esataria (Britainia Handia) # [[Catalina Martin-Chico]] fotokazetaria (Madril) # [[Cecilia Seghizzi]] musikagilea, biolin-joleaeta pintorea (Italia) # [[Ceija Stojka]] ijito margolaria (Austria) # [[Celia Rico Clavellino]] gidoilasria eta zine zuzendaria(Sevilla) # [[Charline Effah]] idazlea eta maistra (Gabon) # [[Chou Kung-shin]] idazlea, historialaria... (Taiwan) # [[Constanza de Ayala]] Arabako dama (Araba) # [[Consuelo Díez Fernández]] pianista eta musikagilea (Madril) # [[Coral del Río Otero]] ekonomialaria eta ikertzailea(Vigo) # [[Delaine Le Bas]] artista ijitoa (Britania Handia) # [[Dolores Corbella Díaz]] hizkuntzalaria, akademikoa (Tenerifekoa) # [[Dolores Corella Piquer]] zientifikoa eta ikertzailea (Valentzia) # [[Dolores Ruiz Berdún]] zientzia historialaria eta ikertzailea (Espainia) # [[Dolores Serrano]] pianista, musikagilea eta irakaslea (Cadiz) # [[Dora Barrancos]] soziologo, historialari, feminista (Argentina) # [[Dorothy_Reed_Mendenhall]] medika estatubatuarra (Columbus 1874- Chester 1964) # [[Efua Dorkenoo]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Ghana) # [[Elena Gorolová]] indarrez esterilizatutako emakume ijitoa (Txekia) # [[Elena María Tejeiro]] aktorea (Murtzia) # [[Elisabeth Guttenberger]] Auschwitz-Birkenau-tik bizirik atera zen emakume ijitoa. (Alemania) # [[Elvira Quintillá]] aktorea eta abeslaria (Bartzelona) # [[Emma Kunz]] sendalaria (Suitza) # [[Estrellita Castro]] abeslaria eta aktorea (Sevilla) # [[Ethel Brooks]] Soziologo feminista eta ijitoa (AEB) # [[Eugenia Zuffoli]] abeslaria eta aktorea (Italia) # [[Eva Villaver Sobrino]] astrofisikaria eta ikertzailea (Palentzia) # [[Fàtima Bosch i Tubert]] zientzialaria (Girona) # [[Fatoumata Coulibaly]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Mali) # [[Fauziya Kasinga]] emakumeen genital mutilazioa dela eta, AEBko lehen errefuxiatua (Togo) # [[Florence Price]] orkestra garrantzitsu batek jo zuen lehen musikagile afroamerikarra (AEB) # [[Fran Hosken]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista () # [[Fran Hosken]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (EEBB) # [[Francisca de Assis Martins Wood]] Lehen aldizkari feministaren argitaratzailea (Lisboa, 1802-1900) # [[Gavina Viana Viana]]ekintzaile antifaxista (Donostia-Bartzelona) # [[Gina Ranjičić]] lehenengo ijito idazlea (Serbia) # [[Gisela Bock ]] historialaria (Alemania) # [[Hanna Neumann]] matemarikaria (Alemania) # [[Imperio Argentina]] aktorea, abeslaria eta dantzaria (Argentina) # [[Inés Núñez de la Parte]] abokatua, kontseilaria eta goi-zuzendaria (Bilbo) # [[Inna Modja]] ablazioaren kontrako ekintzailea (Mali) # [[Isabel Parra]] kantautorea eta folklorista (Txile) # [[Isabel Rodà de Llanza]] epigrafialaria eta arkeologoa (Bartzelona) # [[Isabelle Stengers]] Bruselako filosofoa (Belgika) # [[Isatou Touray]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (GAmbia) # [[Jaha_Dukureh]] giza eskubideen aldeko aktibista (Gambia) # [[Jane Richardson]] biofisikoa eta Richardson biogramen asmatzailea (AEB) # [[Javiera Parra]] musikaria eta abeslaria (Txile) # [[Juana Goizueta Vértiz]] Kontituzio Zuzenbideko irakaslea (Nafarroa) # [[Julia Lajos]] aktorea (Valladolid) # [[Julia Robinson]] estatubatuar matematikaria (Misuri) # [[June Crespo]] artista (Iruñea, 1982) # [[June Eric-Udorie]] ablazioaren kontrako ekintzailea (Irlanda) # [[Katarina Taikon]] idazle ijitoa (Suedia) # [[Laura_Mersini-Houghton]] kosmologa eta fisika teoriko albano-estatubatuarra (Tirana) # [[Layli Miller-Muro‎]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (AEB) # [[Leah Manning]] Politikari britainiarra, giza eskubideen aldeko ekintzailea (Erresuma Batua) # [[Leena Yadav]] zinema-zuzendaria (India) # [[Leonore Davidoff]] historialaria, feminista (AEB) # [[Leyla Hussein]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Somalia) # [[Lidia Cao]] ilustratzailea eta muralista (Galizia) # [[Lily van Angeren-Franz]] Auschwitz-Birkenau-tik bizirik atera zen emakume ijitoa. (Alemania) # [[Loral O'Hara]] ingeniaria eta astronauta NASAn (AEB)) # [[Louise Jopling]] margolaria (Erresuma Batua) # [[Ma Thida]] Kontzientzia preso ohia eta idazlea (Birmania) # [[Mae Azango]] Kazetaria eta emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Liberia) # [[Marcia_Neugebauer]] geofisika estatubatuarra (AEB) # [[Margaret Bonds]] musikagilea (AEB) # [[Margarita Comas Camps]] pedagogoa (Menorca-Erresuma Batua) # [[Mari Carmen Díaz de Mendoza]] aktorea (Madril) # [[María Banquer]] aktorea (Espainia) # [[María Bru]] aktorea (Valentzia) # [[María de Sarmiento y Castilla]] Arabako dama (Araba) # [[María Dolores Gispert Guart]] bikoizketa aktorea eta irrati esataria (Katalunia) # [[María Eva Istúriz García|María Eva Istúriz Garcia]] Berdintasunerako teknikaria (Iruñea) # [[Maria Federici]] komunista, politikaria (Italia) # [[María Inmaculada Paz-Andrade]] zientzialaria (Galizia) # [[María Itziar Urrutia San Antón]] arkitektoa eta zuzendari exekutiboa (Malaga) # [[María Matilde Almendros]] irrati esataria eta aktorea (Katalunia) # [[María Ripoll]] zinegilea (Bartzelona) # [[María Ruiz de Gauna]] XV.mendeko emakumea (Gasteiz) # [[María Teresa Ruiz Cantero]] mediku eta ikertzailea (Melilla) # [[Maria Veleda]] Portugalgo ekintzaile feminista eta errepublikanoa (1871-1955) # [[Mary Nash]] historialaria (Irlanda-Katalunia) # [[Maya Burhanpurkar]] ikertzaile kanadiarra (Ontario) # [[Melanie Spitta]] zinema zuzendari ijitoa (Belgika) # [[Mónica Ramos Toro]] antropologoa (Madril) # [[Nahid Toubia]] Sudaneko lehen emakume-zirujaua eta EGM ikerketan ezpezializatutako aktibista (Sudan) # [[Najat Maalla M'jid]] NBE Idazkari Nagusiaren Ordezkari Berezia Haurren aurkako Indarkeriari buruzkoa (Maroko) # [[Nilde Iotti]] politikari komunista (Italia) # [[Nina Dudarova]] hizkuntzalari ijitoa, erromanieran alfabetatzea (Rusia) # [[Nitza Margarita Cintron]] medikua (Puerto Rico) # [[Olayinka Koso-Thomas]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Nigeria) # [[Panna Cinka]] biolin-jotzailea ijitoa (Hungria) # [[Pastora Filigrana García]] ijito sindikalista feminista (Sevilla) # [[Pastora Imperio]] dantzaria (Sevilla) # [[Pepita de Oliva]] ijito dantzaria, Europan ezaguna (Málaga) # [[Pratibha Parmar]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Nairobi) # [[Regina de Lamo]] 98.ko belaunaldiaren idazle anarkista (Jaén) # [[Rita Montagnana|Rita Montagnama]] Komunista, politikaria (Italia) # [[Romila Thapar]] historialaria (India) # [[Rosa Cortés]] 1749ko ijitoen kontrako Sarekada Handian atxilotua (Granada) # [[Rosa Taikon]] ijito zilargin eta aktorea (Suedia) Gina Ranjičić # [[Rosario García Ortega]] aktorea (Argentina) # [[Sagrario Ruiz Elizalde]] maistra eta hezkidetzan erreferentea (Nafarroa) # [[Saioa Mantzisidor Zilloniz]] nekazaria eta enpresaburua (Bizkaia) # [[Sandy Powell]] jantzi-diseinatzailea (Britainia Handia) # [[Shu Otero]] komikigilea (Sunbilla, Nafarroa garaia) # [[Silvia Agüero]] ijito idazlea, ijitoen memoria berreskuratzen duena (Madril) # [[Sister Fa]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Senegal) # [[Sonia Contera]] fisikaria eta nanoteknologoa (Madril) # [[Soraya Post]] eurodiputatu ijitoa (Suedia) # [[Tarsy Carballas]] zientzialaria (Galizia) # [[Teresa Margarida da Silva e Orta]] lehen emakume eleberrigilea portugesez (1711-1793) # [[Teresa Mattei]] ekintzaile komunista, feminista (Italia, 1921-2013) # [[Teresa Noce]] italiar politikaria (1900-1980) # [[Teresa Sánchez de Bilbao]] XV.mendeko emakumea (Gasteiz) # [[Teresa Vinyoles Vidal]] historialaria (Bartzelona) # [[Thais_Russomano]] Brasildarra medikuntza aeroespazialean espezializatuta (Porto Alegre) # [[Vanderlan da Silva Bolzani]] Kimikaria (Brazil) # [[Věra Bílá]] ijito abeslaria (Txekia) }} ====Berriak 2022 (Urtarrila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Urrutia]] ----'''SORTU''' Eskalatzailea (Bizkaia) # [[Alazne Belar]] ef--'''SORTU''' erizaina eta ikerlaria (Atxondo, Bizkaia) # [[Belén Bengoetxea]] ef--'''SORTU''' Ikertzailea eta EHUko irakaslea (Durango) # [[Elena Uriz]] ef--'''SORTU''' irakaslea, aktorea, dantzaria, musikaria (Iruñea) # [[Maixux Rekalde]] efef'''SORTU''' Bakezalea eta euskaltzaile (Oiartzun) # [[Mercedes Arbaiza]] ----'''SORTU''' Historialaria eta EHUko irakaslea (Bilbo) # [[Pilar Narbaiza]] efef'''SORTU''' erraketista eta sukaldaria (Mallabia) # [[Uxue del Río]] ef--'''SORTU''' artista, irudigilea eta diseinatzaile grafikoa (Donostia) # [[Adelaide Cabete]] Ginekologo feminista, framazona eta errepublikanoa (Portugal, 1867-1935) # [[Adele Bianchi]] geografoa (Italia) # [[Aida Peláez de Villa Urrutia]] idazlea,kazetaria, sufragista. (Kuba) # [[Amalia Mallén|Amalia Mallén de Ostolaza]] saiakeragilea, itzultzailea, sufragista (Kuba) # [[Ana de Castro Osório]] Portugalgo idazlea, feminista eta militante errepublikanoa(1872-1935) # [[Ana Maria Lajusticia]] kimikaria, dietetikan eta nutrizioan aitzindaria (Madril) # [[Ana Revenga]] ekonomialaria (Espainia) # [[Ángela Molinuevo y Longuebau]] XIX. mendeko karitatea (Gasteiz) # [[Ángeles Flórez Peón]] bizirik dagoen azken miliziano sozialista (Asturias) # [[Angélica Morales |Angélica Morales ]] idazlea, aktorea (Teruel, 1970) # [[Ann Rose Nu Tawng]] bakezalea, erizaina BBC 100 women sariduna (Birmania) # [[Antonella Picchio]] Ekonomialari feminista (Italia) # [[Arantxa Rodríguez Álvarez]] ekonomialari feminista (Bilbo) # [[Arantza Chacón Ormazabal]] ikertzailea, Zehar Errefuxiatuak (Gasteiz) # [[Asunción Ruiz]] ingurumen teknikaria (Madril) # [[Aurelia Castillo de González]] idazle eta itzultzailea (Kuba) # [[Aurora Villar Buceta]] kazetaria (Kuba) # [[Belén Franch Gras]] zientzialaria (Valentzia) # [[Belén Frau Uriarte]] ekonomilaria, Espainaiako CEOko eta munduko komunikazioko zuzendaria (Bilbo) # [[Belén Landáburu]] abokatu eta politikoa (Burgos) # [[Bianca Maria Meda]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Blanca de los Ríos]] idazlea eta literatura kritikoa (Sevilla) # [[Camille Kouchner]] Zuzenbide pribatuko irakaslea, abokatua (Frantzia) # [[Carmen Serdán Alatriste]] iraultzailea (Mexiko) # [[Catalina Bárcena]] aktore kubatarra (Kantabria) # [[Consuelo Uranga]] komunista (Mexiko) # [[Cristina Borderías]] Historialaria (Katalunia) # [[Cristina Carrasco]] ekonomilari feminista (Txile-Bartzelona) # [[Cynthia Cockburn]] antimilitarista feminista eta akademikoa (Britania Handia) # [[Diane Elson]] ekonomilari feminista (Erresuma Batua) # [[Digna Collazo]] sufragista (Kuba) # [[Domitila García de Coronado]] editorea, idazlea (Kuba) # [[Elena Salvador]] aktorea (Madril) # [[Elisa Garrido Moreno]] ikertzailea, unibertsitateko irakaslea (Valentzia) # [[Elisa Garrido]] espainiar militante antifaxista (Zaragoza) # [[Elisa Mújica]] Idazlea (Kolonbia, 1918-2003) # [[Elisa Soriano Fisher]] mediku-oftalmologoa eta feminista (Madril) # [[Élisabeth Chaplin]] margolaria (Frantzia, 1890-Italia, 1982) # [[Ella Fontanals-Cisneros]] enpresaria eta arte-bildumagilea (Kuba) # [[Elva Raquel Gómez]] kitxua idazlea (Argentina) # [[Elvira de Hidalgo]] Sopranoa eta kantu-maistra (Teruel) # [[Erika Aifan]] ustelkeriaren aurkako epailea (Guatemala) # [[Esperanza Molina Cubillo]] idazlea eta antropologoa (Madril) # [[Esther Chapa]] sufragista (Mexiko) # [[Eva Celada]] kazetaria, idazlea eta gastronomoa (Palentzia) # [[Eva Gancedo]] musikagilea, filmetako soinu-bandetan espezializatua (Madril) # [[Fanny Garrido]] idazle galiziarra # [[Fátima Báñez]] legelaria, politikaria eta ekonomilaria (Huelva) # [[Fatima Singhateh]] Haurren salerosteka eta explotariari buruzko Nazio Batuen Errelatore Berezia (Gambia) # [[Francia Márquez]] ekintzaile feminista (Kolonbia) # [[Gisela Vaquero]] bideojokogilea (Girona) # [[Henriette d'Angeville]] Mont Blanc igo zuen bigarren emakumea (Frantzia) # [[Hermila Galindo]] politikaria, kazetaria eta ekintzaile feminista (Mexiko) # [[Hortensia Gelabert]] aktore kubatarra Espainian (Espainia) # [[Ingrid Robeyns]] filosofo eta ekonomialari feminista (Lovaina, Belgika) # [[Irene González]] Futbolaria (Coruña, 1909-1928) # [[Isabel Margarita Ordetx]] idazlea, (Kuba) # [[Isabel Oyarzábal]] itzultzailea, kazetaria, idazlea, aktorea eta diplomatikoa(Malaga) # [[Isabella Leonarda]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Jamila Medina Ríos]] idazlea (Kuba) # [[Josefina Blanco]] aktorea (Leon) # [[Josefina Gómez Mendoza]] geografo eta idazlea (Madril) # [[Julia Peguero Sanz]] maistra eta feminista (Zaragoza) # [[Justa Montero]] aktibista feminista (Bartzelona) # [[Kate Young]] gizarte-antropologoa (Erresuma Batua) # [[Laila Haidari]] ekintzailea 100 Women BBC sariduna (Agfanistan) # [[Leonor Taboada]] kazetaria, idazlea eta ekintzaile feminista # [[Lourdes Beneria]] ekonomialari feminista (Katalunia) # [[Lucía López Marco]] albaitaria (Zaragoza) # [[Manuela Vargas]] flamenko dantzaria (Sevilla, 1941 - Madril, 2007) # [[Margarita Manso]] 27ko belaunaldiko margolaria (Valladolid, 1908-Madril,1960) # [[Mari Carmen Martínez Chamorro]] medikua (León) # [[María Ángeles Pérez López|Maria Ángeles Pérez López]] poeta (Valladolid) # [[María Cancio]] aktorea (Madril) # [[María del Adalid]] margolari galiziarra ( # [[María Espinosa de los Monteros]] emakumeen eskubide zibil eta politikoen aldeko aktibista (Malaga) # [[María Fernanda Ladrón de Guevara]] Aktorea (Madril) # [[María Guerrero López]] aktorea (Madril) # [[María Guerrero]] Aktore eta enpresaburua (Madril) # [[María José Vázquez]] GIB/HIES ekintzailea (Bartzelona) # [[María Josefa Patricia Muñoz y Jarabeitia]] filantropoa (Bilbo) # [[María Martos]] Feminista (Madril) # [[María Muñoz de Quevedo]] piano-jotzailea # [[Maria Teixidor i Jufresa]] enpresari eta abokatua (Katalunia) # [[María Teresa Gavarró Castelltort]] pedagogoa(Katalunia) # [[María Tubau]] aktorea (Madril) # [[María Villar Buceta]] kazetaria, poeta, ekintzailea (Kuba) # [[Maria Xaveria Perucona]] moja eta musikagilea (Italia) # [[Marta Álvarez Guil]] legelaria (Madril) # [[Matilde de la Torre]] kazetari eta politikaria (Burgos) # [[Matilde Díez]] aktorea (Madril) # [[Matilde Rodríguez Cabo]] mediku, psikiatra, idazlea, feminista, sufragista eta aktibista (Mexiko) # [[Maud de Boer-Buquicchio]] Haurren salerosteka eta explotariari buruzko Nazio Batuen Errelatore Berezi oiha (Herbehereak) # [[Michelle Perrot]] historialaria (Frantzia) # [[Natália Pasternak|Natalia Pasternak]] biologoa BBC 100 women sariduna (Brasil) # [[Négar Djavadi]] eleberrigilea, zinemagilea (Iran/Frantzia) # [[Nerea Luis]] informatika ingeniaria (Madril) # [[Nieves Quintana]] Nekazaria (Araba) # [[Nilofar Bayat]] afganistar abokatua eta saskibaloi jokalaria (Kabul) # [[Reem Alsalem]] Emakumeen kontrako indarkeriari buruzko Nazio Batuen Errelatorea (Jordania) # [[Reyna Pastor]] historialaria (Argentina) # [[Rosa García-Malea López]] lehen emakume kaza-pilotua (Almeria) # [[Rosika Schwimmer]] kazetaria, idazlea, sufragista (Budapest) # [[Sabine Weiss]] Argazkilaria (Frantzia) # [[Sara Baartman]] esklaboa (Afrika) # [[Serafina Núñez]] idazle kubatarra # [[Susanna Minguell]] filosofo eta idazlea (Bartzelona) # [[Tlaleng Mofokeng]] mediku, hizlari, idazle eta emakumeen eskubideen eta sexu eta ugalketa-osasunaren aldeko aktibista BBC 100 women sariduna (Hegoafrika, 1980) # [[Trinidad Arroyo]] Espainian lan egin zuen lehen oftalmologoa (Palentzia) # [[Virginia Eubanks]] politologoa (AEB) # [[Virginia Torrecilla]] futbolaria (Mallorca) # [[Virginie Demont-Breton]] margolaria (Frantzia, 1859-1935) # [[Winnaretta Singer]] musika mezenas (Paris) # [[Zeltia Montes Muñoz]] musikagilea, filmetako soinu-bandetan espezializatua (Madril) }} === Berriak === ====Berriak 2021 (urria, azaroa, abendua)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Aitziber Olaizola]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Elgoibar 1974) # [[Amaia Lejarreta]] ef--'''SORTUA''' artista, makillatzailea (Durango 1983) # [[Anttoni Etxeberria]] efef'''SORTUA''' tabernaria (Hondarribia 1914-2020) # [[Begoña Gorospe]]----'''SORTUA''' feminista, zinegilea (Hernani 1942) # [[Frantxiska Iragorri]] efef'''SORTUA''' Abertzale, ekintzailea (Oiartzun, 1920-2019) # [[Garbiñe Larrea |Garbiñe Larrea Iturralde]] ef--'''SORTUA''' Naturopata (Urnieta 1976) # [[Hipolita Ibaibarriaga]] ef--'''SORTUA''' erreketista (Ermua 1914- Bartzelona 1939) # [[Itziar Ugarte]] ef--'''SORTUA''' Kazetaria eta idazlea (Oñati 1995) # [[Junkal Guerrero]] ----'''SORTUA''' musikaria (Andoain 1968) # [[Leire Vargas]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria, idazlea eta itzultzailea (Durango 2002) # [[Lide Urrestarazu]] ef--'''SORTUA''' mendi lasterkaria (Ordizia 1999) # [[Maria Angeles Esnaola]] efef'''SORTUA''' Maistra abertzalea (Ormaiztegi 1924-2017) # [[María Bravo]] ----'''SORTUA''' sopranoa (Portugalete 1952) # [[María Goiricelaya Burón]] ef--'''SORTUA''' aktorea, antzerki-zuzendaria (Bilbo 1983) # [[Maria Rosario Arrizabalaga]] efef'''SORTUA''' Mariarro bezala ezagunagoa, feminismoa eta justizia soziala bizi-ardatz izan zituen gizarte-ekintzailea (Ermua 1949- Donostia 2021) # [[Maribel Aiertza]] ef--'''SORTUA''' euskal idazlea (Etxebarria 1962) # [[Rosario Zubizarreta]] efef'''SORTUA''' erraketista (Ermua 1918-2002) # [[Shandra Martínez]] ----'''SORTUA''' artista, ilustratzailea. (Errenteria1977) # [[Susana Serrano]] ef---'''SORTUA''' Unibertsitateko irakaslea (Elorrio) # [[Tere Jaio]] efef'''SORTUA''' aktorea, bikoiztailea. (Gernika) # [[Teresa Murga]] efef'''SORTUA''' (Markina-Xemein 1910-2015) # [[Abia Akram|Abia Akra]] aktibista (Pakistan) # [[Aida Lafuente]] politikari ekominista (León) # [[Al Khadra Mabrook]] Saharar poeta (Sahara) # [[Alice Neel]] margolari erretratugile estatubatuarra (1900 - 1984) # [[Amaia Bono]] antzerki aktorea (Gasteiz, 1989) # [[Amaia Nausia]] historialaria (Iruñea) # [[Amalia Domingo Soler]] Idazlea, espiritista (Sevilla, 1835-Bartzelona,1909) # [[Ana Santos Payán]] idazlea, poeta, editorea (Guadalajara, 1972-Almeria, 2014) # [[Ana Teresa Diego]] Argentinan atxilotu-desagertua (Argentina) # [[Andrea Ixchíu]] kazetaria (Guatemala) # [[Antonia Adroher Pascual]] maistra, pedagogoa eta politikaria (Girona) # [[Araceli Sánchez Urquijo|Araceli Sanchez Urquijo]] bide, ubide eta portuetako ingeniaria (Sestao) # [[Azucena Villaflor|Azuzena Villaflor]] Maiatzeko plazako ekintzailea (Argentina) # [[Belén Nevado]] aktorea, feminista (Gasteiz, 1969) # [[Berta Arocena de Martínez Márquez]] Kazetaria, feminista (Habana, 1901-1956) # [[Blanca Li]] koreografo, dantzari, zinemagile (Granada) # [[Buchi Emecheta]] idazle nigeriarra # [[Carlota Pi]] Ingeniaria eta enpresari katalana # [[Carme Alemany Gómez]] soziologoa, feminista (Bartzelona) # [[Carme Karr i Alfonsetti]] Kataluniako kazetari, idazle, musikologo eta publizista feminista eta bakezalea (1865 - 1943) # [[Carme Montoriol i Puig]] Bartzelonako idazlea, itzultzailea eta piano-jotzailea (1892 - 1966) # [[Carmen Navarro]] Medikua eta ikertzailea (Madril) # [[Carmen Salinas Alfonso de Villagómez]] Legelaria # [[Carole Pateman]] Britainiako feminista eta politologoa (Sussex, Ingalaterra) # [[Carolina Coronado]] idazlea (Badajoz) # [[Carolina Escobar Sarti]] Guatemala, 1960 feminista, idazlea, # [[Clara Peeters]] margolari flamendarra. (1580-1621) # [[Claudette Colvin]] Afro-amerikarren eskubide zibilen mugimenduaren aitzindaria. # [[Clotilde Cerdá Bosch]] Aktibista eta goi mailako harpa-jotzailea (Bartzelona, 1861-1926) # [[Concepción Sierra Ordóñez]] Legelaria # [[Conchita Balparda]] abeslaria, sopranoa. Portugalete (1942) # [[Constance Naden]] Idazle, poeta eta filosofo ingelesa # [[Consuelo Rubio]] opera abeslaria (Madril) # [[Cristina Durán Costell|Cristina Durán]] ilustratzailea eta marrazkilaria (Valentzia, 1970) # [[Cristina Spínola]] kazetaria, kirolaria, telebistako kazetaria, idazlea eta Kanarietako Youtuber-a da. # [[Crystal Bayat]] aktibista (Afganistan) # [[Diana Pinilla]] txirrindulari kolonbiarra # [[Dolores Aleu Riera]] Mediku titulua lortzen lehena (Bartzelona 1857-1913) # [[Dolores Prida]] kazetari eta antzerkigile kubatar estatubatuarra # [[Dolors Monserdà]] Kataluniako idazle eta ekintzaile feminist (1845-1919) # [[Dolors Piera]] Kataluniako irakasle sindikalista (1910-2002) # [[Eider Sánchez]] ingeniaria eta "Naru Intelligence"ren sortzailea (Donostia) # [[Elena Cipriana Álvarez Durán]] idazle, folklorista (Badajoz) # [[Elena Maseras Ribera]] Mediku, pedagogo eta irakaslea. Medizina fakultatean lehen emakume matrikulatua (Tarragona, 1853-1905) # [[Elena Mederos Cabaña]] Feminista,aktibista (Kuba) # [[Elena Molina]] dokumentalgilea (Madril) # [[Elisa Fernández de la Vega]] medikua, ikertzailea (Asturias-Zaragoza) # [[Ellen Churchill Semple|Ellen Churchill]] geografo amerikarra (1863-1932) # [[Elvia Carrillo Puerto]] Lider feminista, politikoa eta sufragista mexikarra # [[Emilia Bernal]] Kazetaria, itzultzaile (Kuba, 1884-1964) # [[Fátima Djarra Sani]] Emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea. (Ginea Bissau) # [[Fede Galizia]] margolaria (Milan 1578-1630) # [[Feminismoa Herri Katalanetan]] # [[Flavita Banana]] ilustratzaile, marrazkilaria (Oviedo) # [[Francesca Bonnemaison i Farriols]] Bartzelonako pedagogo, idazle eta feminista (1872-1949) # [[Francisca de Pedraza]] etxekoandrea, genero-indarkeriaren borrokaren aurrekari historikoa # [[Françoise Gilot|Francoise Gilot]] margolaria (Frantzia) # [[Georgiana Houghton]] Margolaria (Kanaria Uharteak, 1814-Londres, 1884) # [[Helen Porter]] britainiar biologoa # [[Isabel Güell i López]] musikagilea (Bartzelona) # [[Isabel Villenakoa]] lekaime eta idazle protofeminista (Valentzia, 1430 - 1490) # [[Janet Watson]] geologo britainiarra (1923-1985) # [[Jeannette Campbell]] igerilaria (Argentina) # [[Jerònima Galés]] XVI. mendeko inprimatzaile valentziarra (?? - 1587) # [[Jimena Alonso]] Feminista, irakaslea, pentsalaria, liburu argitaratzaile. Donostia-Madril # [[Jimena Fernández de la Vega]] medikua, genetista (Galizia) # [[Joaquima Santamaria i Ventura]] Kataluniako idazle, folklorista eta itzultzailea (1853 - 1930) # [[Josefa Ortiz de Domínguez]] Mexikoko independentziaren aldeko aktibista (Mexiko) # [[Juana Doña]] komunista, militantea, idazlea (Madril-Bartzelona) # [[Júlia Martí Comas]] ikerlari feminista (Bartzelona) # [[Kathleen Hanna]] musikaria eta aktibista. (Estatu Batuak) # [[Leona Vicario]] Mexikar ekintzailea (Mexiko Hiria, 1781-1842) # [[Lesbia Soravilla]] idazlea, feminista, ekintzailea (Camagüey, 1907-1989) # [[Lisa Çalan]] zinemagilea (Kurdistán) # [[Lola Gaos]] aktorea, aktibista (Valentzia) # [[Lola Rodríguez de Tió]] Kazetaria, iraultzailea (Puerto Rico, 1843 - Habana 1924) # [[Lucia Ixchíu]] aktibista (Guatemala) # [[Lucía Lahoz Gutiérrez]] Arte historialaria (Leza-Araba) # [[Luisa Pérez de Zambrana|Luisa Pérez de Zanbran]] Poeta (Santiago, 1837-Habana, 1922) # [[Luzmila Chiricente Mahuanca]] Giza eskubideen aldeko ekintzailea (Perú) # [[Marcelina Bautista]] Etxeko langileen aldeko aktibista (Mexiko, 1966) # [[Margaret Bullen]] antropologoa (Erresuma Batua- Euskal Herria) # [[Margarita Porete]] Begina, mistika ((Frantzia) # [[Marge Piercy]] poeta, eleberrigile eta feminista (AEB) # [[María Cambrils]] Valentziako idazle sozialista eta feminista (1878 - 1939) # [[María Collado Romero]] idazlea # [[Maria del Carme Nicolau Massó]] Kataluniako idazle, itzultzaile eta kazetaria (1901-1990) # [[Maria Domènech i Escoté]] Kataluniako idazlea (1874 - 1952) # [[María Eugenia Casinelli de García Irureta Goyena]] giza eskubideen aldeko aktibista (Argentina) # [[María Isidra de Guzmán y de la Cerda]] Medikua (Madril 1767-1884)) # [[María José Fuster]] UNED-eko irakaslea eta GIB/HIESaren ekintzaile eta ikerlaria (Alicante) # [[María José Martínez Herrero|Maria José Martinez Herrero]] EHUko irakaslea # [[María Josefa de Larumbe Goñi]] inprimatzailea eta liburu-saltzailea (Iruña 1700-1757) # [[Maria Lugones]] filosofo feminista eta deskoloniala (Argentina) # [[María Pineda]] modelo eta enpresaburua # [[María Ponce|Maria Ponce]] Maiatzeko plazako ekintzailea (Argentina) # [[María Telo]] Legelaria, familia-abokatua eta feminista extremadurarra # [[María Wonenburger]] Matematikan doktorea (Galizia) # [[Mariana Rodríguez del Toro|Mariana Rodriguez del Toro]] Mexiko independiaren aldeko borrokalaria (1775-1821) # [[Mariasilvia Spolato]] LGBT eskubideen ekintzailea (Italia) # [[Mariblanca Sabas Alomá|Mariblanca Sabas Alom]] Feminista, kazetaria, ministroa (Kubako Santiago, 1901-1983) # [[Marie-Thérèse Walter]] modeloa eta Picassoren amorante (Frantzia) # [[Marilyn Waring]] ekonomia feministaren sortzaile nagusietako bat(Zeelanda Berria) # [[Marquesa del Ter]] Noble frantziarra, pianista eta ekintzaile feminista (1864-1936) # [[Marta Espinós]] Valentziar piano-jotzailea. Valentzia # [[Marta González Gómez]] El Salvador-eko armadaren eraso batean eraila. # [[Marta Lozano Molano]] musikagilea (Cáceres, 1985) # [[Martina Casiano y Mayor|Martina Casiano]] maistra, fisika eta kimikaria # [[Martina Castells Ballespí]] Medikuntzan doktore-gradua lortzen lehen emakumea (Lleida,1852-1884) # [[Mercè Capdevila i Gaya]] musikagilea, pedagogoa (Bartzelona) # [[Mercè Torrents Turmo]] piano-jole eta konpositore katalana # [[Mertxe de Renobales]] biokimikaria (Bilbo) # [[Miren Llona]] EHUko irakaslea # [[Mylene Fernández Pintado]] idazlea (Kuba) # [[Ochy Curiel]] feminismoaren teorialaria eta aktibista, gizarte-antropologoa (Dominikar Errepublika) # [[Ofelia Rodríguez Acosta|Ofelia Rodriguez Acosta]] Feminista, kazetaria, idazlea (Habana, 1902-1975) # [[Olimpia Fulvia Morata]] humanista italiarra # [[Pamela Yates]] estatubatuar dokumentalista eta giza eskubideen aldeko ekintzailea # [[Pilar Castillo Sánchez]] pianista (Galizia) # [[Pretty Yende]] sopranoa (Hego Afrika) # [[Raquel Calvo Larralde]] kazetaria, dokumentalgilea (Durango) # [[Rita Cetina Gutiérrez]] maistra, poeta eta feminista mexikarra # [[Rosario de Acuña|Rosario de Acuña y Villanueva]] idazle, librepentsalari eta kazetaria (Madril) # [[Roya Sadat]] zinegile eta zinema-zuzendaria (Afganistan) # [[Salutxu Etxebarria]] Amurriko emakume aurreskulari aitzindaria (1924-2008) # [[Tomasa Cuevas]] efef militante komunista eta antifrankista (Guadalajara 1917 -Bartzelona 2007) # [[Ulrike Tillmann]] matematikaria (Alemania) # [[Vicenta Llorente del Moral]] entomologoa (Algorta) # [[Wendy Flores]] abokatua eta giza eskubideen aldeko defendatzailea. (Nikaragua) # [[Zulema de la Cruz]] musikagile, konpositore (Madril) # [[Zuriñe López de Sabando Sainz]] dokumentalgilea (Gasteiz) }} ====Berriak 2021 (uztaila, abuztua, iraila)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Egidazu]] ef--'''SORTU''' ilustratzailea, biologoa eta idazlea (Durango) # [[Bea Larrañaga]] ef--'''SORTU''' aktorea (Errenteria) # [[Begoña Zia]] ef--'''SORTU''' marrazkilaria. (Iruñea 1959-2019) # [[Dorleta Kortazar]] ef--'''SORTU''' ipuin-kontalaria (Arrasate 1974) # [[Eider Perez]] ef--'''SORTU''' aktorea, idazlea, bertsozalea eta aurkezlea (Pasaia1995) # [[Elena Pérez]] efef'''SORTU''' txistularia (Ermua 1968-2021) # [[Eskarne Aroma]] efef'''SORTU''' irakaslea, aktorea, ekintzailea (Durango 1934-2021) # [[Esther Gorostiza]] ef--'''SORTU''' pediatra (Atxondo 1953) # [[Gala Knörr]] ----'''SORTU''' artista (Gasteiz 1984) # [[Isabel González]] ef--'''SORTU''' liburuzaina, politikaria (Leon-Durango 1974) # [[Jenni Alvarado]] ef--'''SORTU''' artista (Durango 1981) # [[Laura Latorre]] ef--'''SORTU''' terapeuta, idazlea (Madril-Huarte 1975) # [[Maddi Soroa]] ----'''SORTU''' pedagogoa (Lekunberri 1997) # [[Maitane Azurmendi]] ef--'''SORTU''' artista. (Gernika 1978) # [[Maria Josefa Aedo]] efef'''SORTU''' lekaimea (Ermua 1786-Compostela 1805) # [[Marina Lameiro]] ----'''SORTU''' zinemagilea (Iruñea 1986) # [[Norma Mentxaka]] --ef'''SORTU''' terrorismoaren biktima (Santurtzi 1932-1976) # [[Rosa Arburua]] ----'''SORTU''' pedagogoa, historia ikertzailea (Irun 1961) # [[Vanesa Fernández]] ef--'''SORTU''' Zinebiko zuzendaria. (Iurreta 1980) # [[Agustina González López]] idazle, pentsalari, pintore abangoardista eta politikaria izan zen.(Granada) # [[Ana Carrillo Domínguez]] Errepublikako Herri Armadako kapitain komunista (1898 - 1974) # [[Ana María Martínez Sagi]] Kataluniako poeta, sindikalista, kazetaria eta atleta feminista (Bartzelona, 1907-2000) # [[Anbara Salam Khalidi]] idazle eta itzultzaile feminista (Libano) # [[Ángela Labordeta]] idazlea (Teruel) # [[Ángeles Ottein]] sopranoa (Madril) # [[Angélica Dass]] argazkilaria (Brasil) # [[Consuelo Zavala]] maistra, feminista (Mexiko) # [[Esther Bejarano]] musikaria, Auschwitzeko kontzentrazio-eremutik bizirik atera zena (Alemania) # [[Gertrudis Bocanegra]] Mexikoren indepentziaren aldeko borrokalaria (Mexiko) # [[Inge Morath]] argazkilaria (Austria- AEB) # [[Jane Glover]] orkrestra zuzendaria (Erresuma batua) # [[Mari Luz Cristóbal Caunedo|Mari Luz Cristóbal]] Asturias, 1948. Tonada-kantaria # [[María "La Jabalina"]] militante anarkista eta miliziano espainiarra (1917 - 1942) # [[María de Baratta]] musikagilea, piano-jotzailea (El Salvador) # [[Mariana Pineda]] espainiar liberala (Granada) # [[Mariela Castro]] politikaria eta sexologoa (Kuba) # [[Milena Jesenská]] kazetaria, idazlea eta itzultzailea (Txekia) # [[Olga Bergholz]] Errusiar poeta (1910-1975) # [[Olga Jojlova]] Ballet dantzaria. Picassoren lehen emaztea. (1891-1955) # [[Paulina Ódena García]] militante komunista, Espainiako Gerra Zibilean milizianoa (Bartzelona 1911 - Granada 1936) # [[Peli Romarategui]] misiolari arabarra da, eta egurrez, beiraz eta zeramikaz egindako erlijio-lana egin ditu (Gasteiz) # [[Sandra Sánchez]] Karateka. Talavera de la Reina (1981) # [[Shamsia Hassani]] Afganistango grafitigilea. # [[Silvia Lazarte]] Boliviar-kitxuar politikaria (Bolivia) # [[Vilma Espín]] iraultzailea, heroia (Kuba) }} ====Berriak 2021 (apirila, maiatza, ekaina)==== (Ordena alfabetikoz) {{zutabeak|kopurua=3| # [[Anaje Narbaiza]] ef--'''SORTU''' euskaltzaile eta sindikalista (Bergara 1960) # [[Delia Lauroba]] --ef'''SORTU''' erresistentea (Donostia 1909-2004) # [[Estíbaliz Sádaba Murguía]] ----'''SORTU''' artista (Bilbo 1963) # [[Garazi Arrizabalaga]] ef--'''SORTU''' Durangoko Museoko zuzendaria (Berriz 1984) # [[Goiuri Aldekoa-Otalora]] ef--'''SORTU''' argazkilaria (Durango 1972) # [[Idoia Asurmendi]] ef--'''SORTU''' musikaria. (Aramaio 2000) # [[Idoia Gereñu]] ----'''SORTU''' antzerkigilea (Tolosa 1980) # [[Jone Guenetxea]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Abadiño 1978) # [[Jone Novo]] ef--'''SORTU''' kameraria (Durango 1982) # [[Juanita Ibaibarriaga Literatur Saria|Juanita Ibaibarriaga Literatur saria]] '''SORTU''' (Ermua) # [[Lucrecia Arana]] efef'''SORTU''' zarzuela abeslaria (Haro 1867- Madril 1927) # [[Maite Berriozabal]] ef--'''SORTU''' Euskara teknikaria (Berriz 1987) # [[Mariam Bilbatua]] ef--'''SORTU''' Unibertsitateko irakasle ohia. Durangoko zinegotzia 2019tik (Getxo, 1950) # [[Miren Lazkano]] ef--'''SORTU''' Piraguista (Donostia 1997) # [[Sagrario Aranburu]] efef'''SORTU''' dantzaria eta abeslaria (Iruñea 1930-2021) # [[Veronica Werckmeister]] ef--'''SORTU''' margolaria, muralista (Gasteiz 1972) # [[Amina Hussein]] kazetaria eta itzultzaile (Kurdistan-Bartzelona) # [[Amparo Poch y Gascón]] idazle eta mediku antifaxista eta libertarioa (Espainia, 1902-1968) # [[Ana María Pérez del Campo]] ekintzaile feminista (Madril) # [[Annie Vivanti]] Londresen jaiotako idazle italiarra # [[Betsi Cadwaladr]] erizaina (Gales) # [[Carme Riera]] idazlea (Balear Irlak) # [[Carmen Salinas Alfonso de Villagómez]] Legelaria # [[Celia del Palacio]] feminista (Durango-Mexiko) # [[Colette Maze]] piano-jotzailea (Paris) # [[Concepción Sierra Ordóñez]] Legelaria # [[Concha Liaño Gil]] Espainiako ekintzaile anarkista ( Épinay-sur-Seine, Frantzia, 1916-2014) # [[Emma Roca]] korrikalaria, suhiltzailea (Katalunia) # [[Herminia Fajardo]] kazetaria, feminista (Kanariak) # [[Hilda Hilst]] idazlea. (Brasil) # [[Jane Rule]] idazlea (Kanada) # [[Josefina Carabias]] kazetaria, idazlea (Avila) # [[Julia Hermosilla Sagredo]] Anarkosindikalista, milizianoa eta frankismoaren aurkako erresistentea (Sestao, 1916-2009) # [[Julienne Mathieu]] zinema mutuko aktorea (Frantzia) # [[Kathleen Winter]] idazlea (Kanada) # [[Katia Reimberg]] etorkin ekintzailea, feminista (Brasil-Donostia) # [[Leticia Gaspar]] artista. (Bilbo) # [[Llibertat Ródenas Rodriguez]] Valentziako anarko-sindikalista, milizianoa eta Mujeres Libres taldearen kidea (1892-1970) # [[Lola Iturbe]] Espainiar anarko-sindikalista (Bartzelona, 1902-1990) # [[Mahasweta Devi]] Bengalkiar-indiar idazle eta aktibista # [[Margarita Xirgu]] Aktorea (Katalunia) # [[María Asunción Català]] matematikaria, astronomoa (Bartzelona) # [[María Bruguera Pérez]] (Extremadurako militante libertarioa eta feminista) (1913-1992) # [[María del Carmen de Lara]] zinemagile feminista (Mexiko) # [[María Dueñas (biolin-jotzailea)]] Granada 2002 # [[María Elena Walsh]] poeta, kantautorea, eleberrigilea, antzerkigilea (Argentina) # [[María Teresa Rodríguez Sáinz-Rozas|María Teresa Rodríguez Sainz-Rozas]] enpresaburua (Palentzia) # [[Mercedes Prieto]] Astronomoa (Huelva) # [[Penelope Fitzgerald]] idazlea (Erresuma Batua) # [[Pepita Carpeña]] Espainiar feminista eta anarkosindikalista (Bartzelona, 1919-2005) # [[Sara Facio]] argazkilaria. (Argentina) # [[Soledad Estorach Esterri]] Espainiako ekintzaile anarkista (Lleida, 1915-1993) # [[Teresa Aldamiz]] poeta, kazetaria, itzultzailea. (Filipinas-Bilbo) # [[Teresa Jordá Vitó]] Akuarelista, margolaria (Bartzelona) # [[Teresa Lanceta]] Artista (Bartzelona) # [[Vera Mantero]] dantzaria (Portugal) # [[Xela Arias]] idazlea (Galizia) }} ====Berriak 2021 (urtarrila, otsaila, martxoa)==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Andereak Elkartea|Andereak Elkartea]] '''SORTU''' (Durango 2005) # [[Amaia Lopez de Munain]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Gasteiz 1972) # [[Antxone Telleria Mendia]] ef--'''SORTU''' irakaslea (Lekeitio 1956) # [[Bakarne Altonaga]] ef--'''SORTU''' historialaria (Bilbo 1988) # [[Bittori Etxeberria]] --ef'''SORTU''' Emakume Abertzale Batza. Erresistentziako kidea (Baztan 1908-1997) # [[Capitolina Bustince Larrondo]] efef'''SORTU''' irakasle, idazlea (Ujué 1864- Segovia 1934) # [[Carmen Artaza]] ----'''SORTU''' abeslaria (Donostia 1995) # [[Eladia Zubizarreta]] efef'''SORTU''' erreketista (Ermua 1923-2020) # [[Elena Ziordia]] ef--'''SORTU''' ilustratzailea (Bizkaia 1964) # [[Filomena Baldezate]] efef'''SORTU''' erizaina eta emagina (Valladolid-Bilbo 1895- Miranda de Ebro 1980) # [[Garazi Mugarza]] ef--'''SORTU''' Margolaria, idazlea eta erizana (Mallabia 1995) # [[Elvira Iñurrieta]] efef'''SORTU''' emagina (Elorrio 1895-1980) # [[Haizea Martiartu]] ef--'''SORTU''' saxofoi-jotzailea (Markina 1991) # [[Irantzu Mendia Azkue]] ----'''SORTU''' irakaslea eta ekintzailea (Gasteiz 1976) # [[Irati Idiakez]] ef--'''SORTU''' snowboarderra (Getaria 1996) # [[Isabel Lobiano]] efef'''SORTU''' (Ermua 1583-1673) # [[Izaro Lasa]] ef--'''SORTU''' txirrindulari ohia eta idazlea (Zumarraga 1987) # [[Kari Alberdi]] ----'''SORTU''' kimikaria, komunikazio zientifikoan aditua (Azkoitia 1996) # [[Lilatoia]] '''SORTU'''Donostia # [[Lorea Zulaika]] ef--'''SORTU''' musikaria (Ziortza-Bolibar 1996) # [[Lucia Urrutia]] ----'''SORTU''' meteorologoa (Erroibarra 1932) # [[Maider Mendizabal]] ef--'''SORTU''' pilotaria (Zizurkil 1977) # [[Maite Axiari]] --ef'''SORTU''' feminista, euskaltzale (Ezpeleta 1949-2021) # [[Maite Gorrotxategi]] ef--'''SORTU''' erraketista (Ermua 1926) # [[Mari Carmen Díaz de Lezana]] ----'''SORTU''' txirrindularia (Urduña 1943) # [[Marta Olazabal]] ----'''SORTU''' ikertzailea (Bilbo 1981) # [[Matilde Isasi-Isasmendi]] ef--'''SORTU''' emagina (Iurreta 1933) # [[Mentxu Alkorta]] ef--'''SORTU''' dantzari eta trikitilaria (Donostia 1947) # [[Miren Begoña Ereñaga]] efef'''SORTU''' erraketista (Durango 1927-2015) # [[Nahia Zubeldia]] ----'''SORTU''' itzultzaile, musikaria, idazlea (Lapurdi 1982) # [[Nerea del Campo Aguirre]] ef--'''SORTU''' filologoa (Eibar 1971) # [[Nicasia Madariaga]] efef'''SORTU''' margolaria (Bilbo 1874-1970) # [[Sara Estévez]] ----'''SORTU''' kazetaria (Bilbo 1925) # [[Tere Verdes]] efef'''SORTU''' Emakume Abertzale Batza. Erresistentziako kidea (Bilbo 1907-1959) # [[Victoria Mallabiabarrena]] efef'''SORTU'''soprano lirikoa (Mallabia 1867-1960) # [[Adelina Zendejas Gómez]] irakasle, kazetari, aktibista (Mexiko) # [[Aimé Painé]] abeslari maputxea (Argentina) # [[Alaíde Foppa]] poeta, itzultzailea, ekintzailea (Bartzelona-Guatemala) # [[Alice Stewart]] epidemiologa (Erresuma batua) # [[Amelina Ermeline Devant-Le Gallena]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Ana María Moix]] poeta, idazlea (Bartzelona) # [[Andrea Khalfaoui]] 1. ijito doktorea # [[Bartolina Sisa]] iraultzailea (Bolivia) # [[Benita Galeana]] sindikalista, ekintzailea (Mexiko) # [[Boliviako Cholitas escaladoras]] Bolivia # [[Carmen Ballvé]] argazkilaria (Madril) # [[Carmen Orellana Illescas]] ingurumen agentea, basozaina (Balear Uharteak) # [[Cira Crespo]] historialaria, idazlea (Katalunia) # [[Conxa Pérez Collado]] Ekintzaile anarko-feminista eta milizianoa (Katalunia, 1915-2014) # [[Cora Sadosky]]. Matematikaria (Argentina) # [[Coraline Labourdette]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Cristina López Barrio]] abokatu, idazlea (Madril) # [[Diana Trujillo]] ingeniari aeroespaziala (Kolonbia) # [[Domitila Barrios de Chungara]] Boliviar feminista # [[Edith Pretty]] lurjabea eta filantropoa. (Erresuma Batua) # [[Esperanza d'Ors|Esperanza D'ors]] eskutorea (Madril) # [[Ewy Rosqvist-von Korff]] rally pilotua (Suedia) # [[Fanny Blankers-Koen]] atleta (Herbehereak) # [[Flora Sandes]] soldadua (Britainia Handia) # [[Gilka Machado]] poeta (Brasil) # [[Gregoria Apaza]] iraultzailea (Bolivia) # [[Guadalupe Grande]] idazlea, poeta (Madril) # [[Guillermina Uribe Bone]] ingeniari zibila (Kolonbia) # [[Hedina Sijerčić]] idazle, kazetari, poeta (Sarajevo) # [[Helena Janeczek]] idazlea, kazetaria (Italia) # [[Hella Haasse]] idazlea (Herbehereak) # [[Idoia Hernández]] HATXE, piano-jotzailea (Errenteria) # [[Irene Polo]] kazetaria (Katalunia) # [[Irina Antónova]] Arte kritikaria (Mosku) # [[Isabella Karle]] X izpien ikertzailea. EEBB # [[Jacqueline Bidegorri]] Frantziako Erresistentziaren kidea # [[Joy Adamson]] naturalista (Austria) # [[Juana Rouco Buela]] anarkista (Argentina) # [[Katharine Burr Blodgett]] fisikaria eta asmatzailea (Estatu Batuak) # [[Kalam Kunde|Kalam Kunda]] Kunde-jotzailea (Burkina Faso) # [[La Voz de la Mujer]] Argentinako aldizkari anarko-feminista. itzulpena # [[Letitia Mumford Geer]] erizaina eta asmatzailea (Estatu Batuak) # [[Louisa Garrett Anderson|Louisa Garret]] Medikua eta sufragista (Britainia Handia) # [[Lucía Sánchez Saornil]] Ekintzaile anarko-feminista eta poeta. Mujeres Libres-en sortzailea (Espainia, 1895-1970). # [[Lucy Parsons]] anarkista, komunista (EEBB) # [[Mamen Moreu]] ilustratzaile, komikigile (Huesca) # [[Manuela León]] Emakume ekintzailea (Ekuador) # [[Malva Flores]] idazlea (Mexiko) # [[Marcela Delpastre]] idazlea (Frantzia) # [[Margaret Roundtree]] Saskibaloi jokalaria (Estatu Batuak) # [[Margarita del Val]] birologoa (Madril) # [[Margarita García Flores]] feminista, abokatua (Nexiko) # [[Marie Langer]] Medikua, psikologoa (Austro-Argentinarra) # [[Mary Moffat Livingstone]] esploratzailea (Hegoafrika) # [[Maria Clemencia Herrera]] Lideresa, ekintzailea (Kolonbia) # [[María Cinta Balagué]] irrati esataria (Bartzelona) # [[María Collazo]] Argentinako anarko-feminista. itzulpena # [[Maria del Mar Lozano]] RAEx-eko zuzendaria (Iruñea) # [[Maria Josefa Saavedra]] abokatua (Bolivia) # [[María Lorena Ramírez]] korrikalaria (Mexiko) # [[Maria Paz Jiménez Escudero]] margolaria (Donostia) # [[Maria Soledad Moral Santa Cruz]] arrain saltzailea, ekintzailea (Portugalete) # [[Marina Núñez]] artista (Palentzia) # [[Marta Lamas]] idazlea, feminista, antropologoa (Mexiko) # [[Maxine Molyneux]] soziologoa, feminista (Pakistan) # [[Mercedes Ateca]] Txirrindularia (Laredo-Kantabria) # [[Mujeres Libres]] 36ko Espainiako Gerra garaiko erakunde anarko-feminista. itzulpena # [[Mujeres Libres (aldizkaria)]] Aurrekoaren aldizkaria. itzulpena # [[Nancy Porsia]] Kazetaria (Italia) # [[Nell Leyshon]] idazlea (Erresuma Batua) # [[Nuria Ruiz de Viñaspre]] poeta (Logroño) # [[Olvido García Valdés]] poeta (Pravia-Asturias) # [[Petrona Eyle]] Medikua, feminista (Argentina) # [[Rebeca Uribe]] poeta, (Mexiko) # [[Rebeca Uribe Bone]] ingeniari kimikoa (Kolonbia]] # [[Rosario Pino]] antzezlea (Málaga) # [[Sara Berenguer Laosa]] Ekintzaile anarko-feminista (Katalunia, 1919-2010) # [[Shadi Ghadirian]] argazkilaria (Iran) # [[Simona Manzaneda]] itzultzailea (Bolivia) # [[Solveig Nordström]] arkeologoa (Suedia) # [[Úrsula Goyzueta]] iraultzailea (Bolivia) # [[Vicenta Juaristi Eguino]] iraultzailea (Bolivia) # [[Victoria Aguirre Anchorena]] margolaria (Buenos Aires) # [[Virginia Bolten]] anarkista, kazetaria (Argentina) # [[Whina Cooper]] ekintzailea (Zeelanda Berria) }} === Hobetuak 2021 === # [[Alicia Iturrioz]] margolaria (Eibar) # [[Louise Michel]] Frantziako anarkista. Parisko Komunan kiderik garrantzitsuenetakoa. # [[Luz Zalduegi]] Albaitaria. (Mallabia) # [[Felisa Areitioaurtena|Felisa Areitioartena]] Antzezlea (Zaldibar) # [[Maria Magunazelaia]] Txirrindulari aitzindaria (Ermua) # [[Anna Sundström]] kimikaria (Suedia) # [[Mariñe Arbeo]] ilustrailea # [[Mercedes Careaga]] Ekintzailea (Eibar) # [[Iratxe Ansa]] dantzaria. (Donostia) ====Berriak 2020 ==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Adela Andikoetxea]] ----'''SORTU''' nekazaria (Urduliz 1954) # [[Ainhoa Urien]] ef--'''SORTU''' idazlea. (Abadiño 1997) # [[Amaia Gabantxo]] ef--'''SORTU''' idazlea itzultzailea (Bermeo1973) # [[Ana Mari Marin]] efef'''SORTU''' margolaria (Elizondo 1933- Iruñea 2020) # [[Andragunea]] '''SORTU''' Durango # [[Aroa Uharte]] ----'''SORTU''' itzultzailea (Leitza 1984) # [[Arrate Hidalgo]] ----'''SORTU''' idazlea, itzultzaile (Bilbo 1987) # [[Arrate Mardaras]] ef--'''SORTU''' idazlea (Abadiño 1960) # [[Askoa Etxebarrieta]] ef--'''SORTU''' flamenko dantzaria (Gasteiz 1976) # [[Dorita Ruiz]] '''SORTU''' Hezkuntza bereziko irakaslea aintzindaria (Burgos-Durango-Euba1944) # [[Erlea Maneros]] ef--'''SORTU''' Artista. Margolaria. (Bilbo 1977) # [[Esther Cruz]] ----'''SORTU''' eskalatzailea. (Murtzia-Euskal Herria 1976) # [[Irati Bilbao]] ef--'''SORTU''' jazz abeslaria. (Durango 1992) # [[Iratxe Mediavilla]] ef--'''SORTU''' zinegilea (Elorrio 1885) # [[Eva Guerrero]] ef--'''SOefefRTU''' dantzaria, koreografoa (Bilbo 1982) # [[Felisa Areitioaurtena]] '''SORTU''' antzezlea (Zaldibar 1902- Donostia 1990) # [[Garazi López de Armentia]] ef--'''SORTU''' dantzaria eta koreografoa (Gasteiz 1984) # [[Garbiñe Elizegi]] ef--'''SORTU''' erizaina, feminista (Baztan 1975) # [[Gemma Sanginés]] ef--'''SORTU''' psikologoa (Bilbo 1970) # [[Ines Olza]] ef--'''SORTU''' ikertzailea (Nafarroa 1982) # [[Isabel Sola]] ef--'''SORTU''' Birologoa (Nafarroa 1967) # [[Ixone Aroma]] ef--'''SORTU''' dantzaria (Durango 1982) # [[Izaro Zubiria]] ef--'''SORTU''' zientzilaria (Gaztelu 1989) # [[Izaskun Ayestaran]] ----'''SORTU''' erreketista (Ibarra 1941) # [[Jaione Camborda]] ef--'''SORTU''' zinegilea (Donostia 1983) # [[Joana Olasagasti]] ----'''SORTU''' dantzaria (Baiona 1990) # [[Jone Elorriaga]] ef--'''SORTU''' artista (Durango 1993) # [[Jone Martinez Palacios]] ef--'''SORTU''' irakaslea, feminista (Bizkaia 1995) # [[Josune Ilundain]] ef--'''SORTU''' sortzailea, ekintzaile, idazlea. (Nafarroa 1990) # [[Judit Muñoz]] ef--'''SORTU''' matematikaria eta ikertzailea (Abadiño 1991) # [[Juana Arrillaga|Juana "Juanita" Arrillaga]] efef'''SORTU''' erraketista (Elgoibar 1925- Mexiko 2022) # [[Juanita Gorroño]] efef'''SORTU''' panderojolea (Muxika 1913-Zornotza1991) # [[Juliana Zubizarreta]] efef'''SORTU''' panderojolea (Elgoibar1910-2006) # [[Julie Adrienne Karrikaburu]] efef'''SORTU''' musikologoa (Zuberoa1827-1898) # [[Karmele Gisasola]] ef--'''SORTU''' Herri kirolak (Mallabia1994) # [[Karmele Mitxelena]] ef--'''SORTU''' Idazlea eta iralkaslea (Oiartzun1988) # [[Larraitz Ariznabarreta]] ----'''SORTU''' antropologoa (Bilbo1968) # [[Leyre Arrieta |Leyre Arrieta Alberdi]] ef--'''SORTU''' historialaria (Mutriku1971) # [[Leire Elustondo Quiñones]] ef--'''SORTU''' Abeslaria, kazetaria (Ermua1993) # [[Lide Arana]] ----'''SORTU''' zientzialaria (Donostia1984) # [[Lurdes Huizi]] --ef'''SORTU''' irakaslea, (Goizueta1958-2020) # [[Luzia Sagastasoloa]] efef'''SORTU''' maistra, irakaslea, moja (Mallabia1912-Gasteiz1999) # [[Maialen Arregi]] ef--'''SORTU''' Arkitektoa (Elorrio1986) # [[Mabel Cañada Zorrilla]] ----'''SORTU''' feminista, ekintzailea (Bilbo1952) # [[Mabi Revuelta]] ef--'''SORTU''' artista plastikoa (Bilbo1967) # [[Maddi Ane Txoperena]] ef--'''SORTU'''bertsolaria, kazetaria eta feminista (Hendaia1994) # [[Maiana Bidegain]] ----'''SORTU''' zinegilea (Lapurdi1977) # [[Maite Lephaille]] ----'''SORTU''' irrati-esataria (Zuberoa1957) # [[Maite López]] ef--'''SORTU''' idazlea, itzultzailea (Azkoitia1985) # [[Mari Cruz Guruzeta]] efef'''SORTU''' ekintzailea (Aramaio1871-Areatza1934) # [[Mari Jose Kerejeta]] ----'''SORTU''' idazlea (Zegama1961) # [[Mari Karmen Goñi]] ----'''SORTU''' irakasle aitzindaria (Baztan ?) # [[María Jesús Cueto]] ef--'''SORTU''' artista. (Santander-Bilbo1951) # [[Maria González Gorosarri]] ef--'''SORTU''' Kazetaria, idazlea (Durango1978) # [[Maria Dolores Larramendi]] efef'''SORTU''' erraketista (Pasaia1926-2023) # [[Maria Mentxaka]] ef--'''SORTU''' kirol argazkilaria (Mungia1976) # [[Maria Merino]] ef--'''SORTU''' matematikaria (Bilbo1976) # [[Maria Txurruka]] efef'''SORTU''' erraketista (Elgoibar1923-2000) # [[Mari Carmen Ruiz]] ----'''SORTU''' aktore ohia (Bilbo1944) # [[Marijo Deogracias]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Antzuola1973) # [[Miren Larrea]] ef--'''SORTU''' antzezlea. (Zornotza1981) # [[Myriam Cameros Sierra|Myriam Cameros]] ef--'''SORTU''' Ilustratzailea (Iruña1978) # [[Nerea Irastorza]] ----'''SORTU''' zientzialaria (?, 1991) # [[Nerea Loiola Pikaza|Nerea Loiola]] ef--'''SORTU''' idazlea (Deba1985) # [[Olga Cazalis]] --ef'''SORTU''' erraketista (Markina-Xemein1925-Tenerife2018) # [[Pilar Claver]] ----'''SORTU''' aktibista (Izaba1918-2000) # [[Uxune Martinez Mazaga]] ef--'''SORTU''' Zabalkunde zientifikorako arduraduna (Garai1969) # [[Udane Ostolaza]] ef--'''SORTU''' Harri-jasotzailea (Orio2005) # [[Yolanda Mazkiaran]] '''SORTU''' dokumentalgilea (Altsasu1963) # [[Zaloa Fuertes]] ef--'''SORTU''' Argazkilaria (Mexiko-Abadiño1983) # [[Zuriñe del Cerro]] efef'''SORTU''' feminista historikoa (Bilbo1956-2020) # [[Katalin Karikó]] Biokimikaria (Hungaria) # [[Adela Cortina]] filosofoa (Valentzia) itzulpena # [[Adelina Gutiérrez]] astrofisikaria (Txile) # [[Alda Lara]] idazlea. (Angola). itzulpena # [[Alicia Miyares]] Filosofoa, feminista (Asturias) itzulpena # [[Alexandra David-Néel]] bidaiaria, idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Alexandra Olaya]] zientzialaria. Kolonbiarra. Itzulpena # [[Ama Ata Aidoo]] idazle afrikarra. Itzulpena # [[Amancay Gaztañaga]] abeslaria (Mexiko) # [[Amelia Opie]] idazlea ingelesa # [[Aminata Sow Fall]] idazlea (Senegal) itzulpena # [[Amparo Sánchez]] abeslaria (SEvilla) # [[Ana de Miguel]] filosofoa, feministra (SAntander) itzulpena # [[Ana Kiro]] galiziar abeslaria. itzulpena # [[Ana María Crespo de las Casas]] farmazialaria. (Tenerife) itzulpena # [[Andrée de Jongh]] belgika erresistentziako kidea # [[Ángeles López de Ayala]] kazetaria, politikaria, dramaturgoa (Sevilla) # [[Anna Burns]] idazlea (Belfast)itzulpena # [[Anna Surinyach]] fotokazetaria (Katalunia) # [[Anne Carson]] Poeta (Kanada) itzulpena # [[Anne Palles]] Sorgintzat errea (Danimarka) # [[Anoushka Shankar]] musikagilea itzulpena # [[Antonia Ferrín Moreiras]] Matematikaria, astronomoa (Galizia) # [[Ariane Lopez-Huici]] argazkilaria. Itzulpena # [[Asha Ismail]] mutilazioaren aurkako ekintzailea (Kenya) # [[Atala Apodaca]] feminista, iraultzailea (Mexiko) # [[Aziza Brahim]] abeslari sahararra (Itzulpena) # [[Beatrice Shilling]] asmatzailea (Ingalaterra) itzulpena # [[Becky Siegel]] dantzaria, koreografoa, zuzendaria (EEBB) Iruñea # [[Bel Zaballa]] kazetaria, idazlea (Katalunia) # [[Belén Bermejo]] idazlea, argazkilaria eta editorea (Madril) # [[Belén de Sárraga]] kazetaria, ekintzailea (Valladolid-Mexiko # [[Beryl Markham]] hegazkinlaria, idazlea (Ingalaterra-Kenya) itzulpena # [[Bertha Benz]] asmatzailea # [[Bertha Lutz]] Brasilgo urbanista eta feminista. # [[Blanca Silveira]] astronomoa (Venezuela) itzulpena # [[Beulah Louise Henry]] asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Carme Alvariño]] historialaria (Galizia) itzulpena # [[Carla Simón]] zinegilea (Katalunia) # [[Carmen Castillo (zinegilea)|Carmen Castillo]] zinegilea (Txile). itzulpena # [[Carmen de Burgos]] poeta eta kazetaria (Almeria) itzulpena # [[Carmen Gil Martinez]] idazlea. (Cadiz) # [[Carmen Portinho]] (itzulpena) (Brasil) # [[Catherine Destivelle]] eskalatzailea (Frantzia) # [[Cécile Rol-Tanguy|Cécile Rol]] Erresistentea. Frantzia. Itzulpena # [[Celinda Arregui]] politikaria, feminista (Txile) # [[Claire Goll]] kazetaria, idazlea bakearen aldeko altibista (Alemania-Frantzia) # [[Claudia Paz y Paz]] giza eskubideen defentzailea # [[Consuelo Álvarez Pool]] idazlea (Katalunia) # [[Cony Carranza Castro]] feminista, hezitzailea (El Salvador) # [[Cora Ratto de Sadosky]] matematikaria eta ekintzailea (ARgentina) # [[Dacia Maraini]] eleberrigilea (Italia) # [[Diane di Prima]] Poeta (EEBB) itzulpena # [[Dilhan Eryurt]] astronomoa, astrofisikaria (Turkia) # [[Dora Alonso]] Kazetaria eta idazlea (Kuba) itzulpena # [[Dorothea Klumpke]] astronomoa. EEBB # [[Dorothee Sölle]] Poeta eta teologoa. Itzulpena # [[Dulce Chacón (idazlea)|Dulce Chacón (Idazlea)]] Zafra. Itzulpena # [[Ebru Timtik]] abokatu kurdua. (Istambul) # [[Elena García Armada]]ingeniaria, asmatzailea (Santander) # [[Elodia Zaragoza-Turki]] idazlea,poeta,editorea # [[Emilie Flöge]] jostuna # [[Emma Chacón i Lausaca]] musikagilea (Bartzelona) itzulpena # [[Emma Lehmer]] matematikaria (Estatu Batuak) itzulpena # [[Encarnación Cabré]] arkeologoa (Madril) itzulpena # [[Eugenia Sacerdote de Lustig]] zientzilaria (Turin-Buenos Aires) (Itzulpena) # [[Eva Gonzalès]] margolaria (Paris) (Itzulpena) # [[Fanny Bullock Workman]] bidaiaria, idazlea, itzulpena # [[Filipa César|Filipa Cesar]] zinema zuzendaria (Portugal) itzulpena # [[Florence Rena Sabin]] zientzialaria. (EEBB) itzulpena # [[Francisca Vives]] historialaria (Cadiz) itzulpena # [[Gabrielle Roy]] Kanadar idazlea. (Kanada) # [[Gertrude Jekyll]] Lorezaina (Erresuma Batua) # [[Gloria Anzaldúa]] idazlea. aktibista (EEBB) itzulpena # [[Guadi Galego]] abeslaria (Galizia) (Itzulpena) # [[Hayley Westenra]] abeslaria (Zeelanda Berria) itzulpena # [[Helin Bölek]] abeslaria (Turkia) # [[Helena Maleno]] aktibista (El Ejido) Itzulpena # [[Ida Vitale]] idazlea. (Uruguai) itzulpena # [[Idea Vilariño]] idazlea. itzulpena # [[Inma Chacón]] idazlea (Zafra) itzulpena # [[Irene Solà]] idazlea, artista (Katalunia) # [[Irene Vallejo Moreu]] filologa eta idazlea (Zaragoza) # [[Irma Alicia Velásquez Nimatuj|Irma Alicia Velásques Nimatuj]]Guatemala, kazetaria eta antropologoa # [[Isabella Bird]] bidaiaria. idazlea (itzulpena) # [[Isabel Bono]] poeta, (Malaga) itzulpena # [[Jacinta Ortiz]] poeta (Granada) # [[Jennifer Doudna]] biokimikaria (EEBB) itzulpena # [[Jessie Fauset]] Poeta amerikarra itzulpena # [[Jessica Anderson]] idazle Australiarra. itzulpena # [[Jineth Bedoya]] Kazetaria. (Kolonbia) itzulpena # [[Joan Jara]] dantzaria (Txile) Victor Jararen bikotea # [[Joanne Chory]] biologoa. EEBB itzulpena # [[Josefa Llanes Escoda]] sugrafista (Filipinas) itzulpena # [[Judith Wright]] idazlea (Australia) itzulpena # [[Julia Antivilo]] artista (Txile) # [[Julie-Victoire Daubié]] idazle franziarra. itzulpena # [[Katharine Tynan]] idazle, Irlanda, itzulpena # [[Kenojuak Ashevak|Kenojuak Ashevah]]margolaria (Kanada) # [[La Yegros]] abeslaria (ARgentina-Okzitania # [[Laura Freixas]] idazlea (Bartzelona) (Itzulpena) # [[Leda Valladares]] abeslaria,(Argentina) (itzulpena) # [[Leila Aboulela]] sudandar idazlea (Itzulpena) # [[Leona Chalmers]] aktorea eta asmatzailea. EEBB. itzulpena # [[Leonor Orosa]] Koreografoa (Filipinak) # [[Lian Monserrate]] Muralgilea (Estatu Batuak) # [[Elizabeth Magie]] asmatzailea. (EEBB). Itzulpena # [[Lucía Garibaldi]] Zinegilea (Uruguai) Itzulpena # [[Luisa Capetillo]] anarkista, sindikalista, faminista (Puerto Rico) itzulpena # [[Magda Szabó|Magda Szabo]]idazlea (Hungaria) # [[María Andresa Casamayor]] matematikaria (Zaragoza) itzulpena # [[Maria Aurèlia Capmany]] eleberrigile, antzerkigile (Katalunia) itzulpena # [[Maria Isabel Barreno]] idazlea (Portugal) itzulpena # [[Maria Beasley]]. Asmaztzailea. (EEBB) # [[María Cumplido]] matematikaria. (itzulpena) # [[María Malla]] idazlea, katalana. itzulpena # [[María Mariño]] idazlea. (Galizia). itzulpena # [[Maria Pereira]] Asmatzailea (Portugal) # [[María Salvo]] Antifrankisgta (Bartzelona) itzulpena # [[Maria Teresa Horta]] idazlea (Portugal) itzulpena # [[María Teresa León]] idazlea (Errioxa) itzulpena # [[María Vallet Regí|María Vallet Regi]] Kimikaria (Kanaria) # [[María Y. Orosa|Maria Y. Orosa]] Medikua eta ikertzailea # [[Mariama Bâ]] idazlea (SEnegal) # [[Marica Campo]] idazlea (GAlizia) # [[Marie Hankel]] Esperanto idazlea, sufragista (Alemania) itzulpena # [[Marie Paradis]] alpinista Suitzarra. Itzulpena # [[Marie Under]] idazlea (Estonia) itzulpena # [[Marion Donovan]] asmaitzailea. EEBB. itzulpena # [[Mariví Ibarrola]] argazkilaria. (Naiara). itzulpena # [[Marivi Iturbe Etxeberria]] gizarte laguntzailea. Etxebarri. itzulpena # [[Margaret Harwood|Margaret Harwook]] Astronomoa (Estatu Batuak) itzulpena # [[Margaret Burbidge]] Astronomoa. (Inglaterra) itzulpena # [[Margarida Borràs]] Transexuala (Valentzia) # [[Margarita Michelena]] poeta (Mexiko) # [[Margarita Parra Álvarez]] Kimikaria, (Valentzia) # [[Martha Coston]]asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Marta Elena Casaús Arzú]] historialaria eta idazlea.(Guatemala) # [[Maruja Mallo]] margolaria (Galizia) itzulpena # [[Melitta Bentz]] asmatzailea alemaniarra itzulpena # [[Mercè Company]] idazlea (Katalunia) itzulpena # [[Mercè Ibarz]] idazlea (ARagoi) # [[Mikeas Sánchez]] poeta, irakaslea, idazlea (Mexiko) # [[Mónica Cahen D'Anvers]] kazetaria (Argentina) itzulpena # [[Montserrat Gudiol]] margolaria, (Bartzelona) itzulpena # [[Montserrat Torrent i Serra]] organojolea. (Bartzelona) itzulpena # [[Nella Larsen]] idazlea Afrikar-amerikarra. Itzulpena # [[Nellie Campobello]] idazlea eta dantzaria (Durango-Mexiko) itzulpena # [[Nerea Irigoyen]] zientzialaria. Zaragoza # [[Ngaio Marsh|Ngaio Marsh]] idazle, antzerlea. itzulpena # [[Olga Orozco]] poeta (Agentina) Itzulpena # [[Orsola Casagrande]] (Italia) # [[Pamela Hinkson]] idazle anglo irlandarra # [[Patricia Bath|Patricia Bath]] Medikua. itzulpena # [[Paula Nenette Pepín]] musikaria. # [[Paula Wiesinger]] eskiatzaile italiarra (Izulpena) # [[Paulina Chiziane]] idazle Monzambike. Itzulpena # [[Pilar del Río|Pilar del Rio]] kazetaria eta itzultzailea.(Granada). (itzulpena) # [[Pilar Alonso Ibañez]] etnografoa, historialaria (Markiz, Araba) itzulpena # [[Pilar Bellver]] idazlea, feminista (Jaen) itzulpena # [[Policarpa Salabarrieta]] ekintzalea (Kolonbia)(Itzulpena) # [[Raina Telgemeier]] komikigilea. (EEBB) itzulpena # [[Rosalinda L. Orosa]] Idazlea (Filipinak) # [[Saiza Nabarawi]] idazlea, feminista (Egipto) (Itzulpena) # [[Sagrario Vera Gordo]] Gerrillaria. (Badajoz) # [[Sandra Morán]] abeslaria, politikaria (Guatemala) itzulpena # [[Sara Curruchich]] abeslaria. Guatemala. itzulpena # [[Sarah Mather]] asmatzailea (EEBB) itzulpena # [[Severina Luna de Orosa]] medikua eta idazlea (Filipinak) # [[Silvia Cuevas Morales|Silvia Cuevas]] idazlea Txile. itzulpena # [[Stefi Troguet]] Alpinista (Andorra) # [[Susana Malón]] astronomoa (Zaragoza) Itzulpena # [[Susana Thénon]] itzultzaile, poeta (ARgentina). Itzulpena # [[Susana Vera]] argakilari-kazetaria (Iruñea) itzulpena # [[Suceso Portales]] jostuna eta anarko-sindikalista (Extremadura) # [[Syra Alonso]] idazlea, (Galizia). itzulpena # [[Teresa Eguibar]] eskulturea (Madril). itzulpena # [[Teresa Flores]] Feminista, ekintzailea (Txile) # [[Teresa Meana]] ekintzaile feminista (Gijón) # [[Vandana Shiva]] Idazlea. (India) (Itzulpena) # [[Violette Leduc]] Idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Violette Szabo]] Espia (Erresuma Batua) # [[Yaa Gyasi]] idazle afroamerikarra.(Ghana) itzulpena # [[Yasmina Reza]] idazlea (Frantzia) itzulpena # [[Zenobia Camprubí]] idazlea eta itzultzailea itzulpena }} ====2018-2019==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agustina Otaola]] ----'''SORTUA''' Erraketista (Errenteria) # [[Alaitz Muro]] ef-- '''SORTUA''' ipuin kontalaria eta margolaria (Durango) # [[Amaia Aroma Lejarreta]] ef-- '''SORTU''' Txistularia (Abadiño) # [[Ainhoa Zuazua]] ef-- '''SORTUA''' Abeslaria (Ermua) # [[Angelita Alberdi]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Arantzazu Ametzaga]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea # [[Ascensión Badiola]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea(Bilbo) # [[Aurora Abasolo]] efef '''SORTUA''' Abeslaria (Durango) # [[Begoña Sopelana]] efef '''SORTUA''' Kooperantea, soziologoa (Iurreta) # [[Benita Uribarrena]] efef '''SORTUA''' Ekintzailea antifaxista (Durango) # [[Damaris Pan]] ef--'''SORTUA''' artista (Mallabia) # [[Digna Garitaonandia]] efef '''SORTUA''' Erraketista # [[Dina Bilbao]] efef '''SORTUA''' Kirolaria (Ondarroa)) # [[Eladia Altuna]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Irura) # [[Elena Olabe]] ef-- '''SORTU''' Poeta (Durango) # [[Elena Solatxi]] ef--'''SORTUA''' Eskultorea (Bilbo) # [[Elena Orobiogoikoetxea]] ----'''SORTUA''' Piano jolea (Durango) # [[Emilia Gomez]] ----'''SORTUA''' Erraketistan. (Valentzia) # [[Estibalitz González]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea (Ermua) # [[Eugenia Iriondo]] efef '''SORTUA'''Erraketista (Eibar) # [[Gloria Agirre]] ef-- '''SORTUA'''Erraketista (Asteasu) # [[Gloria Zubia]] efef '''SORTU''' ekintzailea (Durango) # [[Ines Etxegibel]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Durango) # [[Irati Eguren]] ef-- '''SORTUA''' Arkitektoa, ilustratzailea (Durango) # [[Irene Ibaibarriaga]] efef'''SORTU''' Erraketista (Ermua) # [[Jesusa Garitaonandia]] efef '''SORTU''' Erraketista (Mallabia) # [[Juana Elgezabal]] efef '''SORTUA'''Enpresaria (Derio) # [[Juanita Ibaibarriaga]] efef '''SORTUA''' Ekintzailea (Ermua) # [[Juanita Mir]] efef '''SORTUA''' Kazetaria, idazlea (Iruñea) # [[Juanita Unzueta]] efef '''SORTUA''' Dantzaria (Eibar) # [[Julia Klaudia Gabilondo]] efef '''SORTUA''' Idazlea (Mungia) # [[June Arbeo]] ef-- '''SORTUA'' Atleta (Durango) # [[Kattalin Agirre]] efef '''SORTUA''' Mugalaria, Frantziako erresistentziako kide (Sara) # [[Koro Benito]] ef-- '''SORTUA''' Poeta (Lumbrales) # [[Lara Izagirre]] ef-- '''SORTUA''' Zinegilea (Zornotza) # [[Libe Goñi]] ef-- '''SORTUA''' Irakaslea (Oteitza) # [[Lidia Cañete]] ef-- '''SORTUA''' kirolaria (Durango) # [[Lourdes Munitxa]] efef '''SORTUA''' Euskaltzalea (Zornotza) # [[Lucia Areitioaurtena]] efef '''SORTUA'''Erraketista (Ermua) # [[Luz Zalduegi]] efef '''SORTUA''' Albaitaria (Mallabia) # [[Maddi Barber]] ef-- '''SORTUA''' Zinegilea (Lakabe) # [[Maitane Alonso]] ef-- '''SORTU''' Ikertzailea,asmatzailea (Sodupe) # [[Maria Ana Bidegaray]] ---- '''SORTU''' Idazlea, feminista (Hazparne - Lapurdi) # [[Maria Arrillaga]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Elgoibar) # [[Maria Camino Oskoz]] efef '''SORTUA''' Maistra. (Iruñea) # [[Mari Carmen Lasagabaster]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Mari Carmen Madariaga]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Igorre) # [[Maria Antonia Uzkudun]] --ef'''SORTUA''' Erraketista (Anoeta) # [[Maria Luisa Alberdi]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Eibar) # [[Maria Luisa Senar]] --ef'''SORTUA'''Erraketista (Pasaia) # [[Maria Pilar Urriza]] ef--'''SORTUA''' Dantzaria (Lantz) # [[Maria San Juan de Garonda]] ---- '''SORTUA'' emagina. inkisizioa sutan erre zuen (Mungia) # [[Maribi Unamuno]] ---- '''SORTUA''' Filologoa. (Aulesti) # [[Meritxel Relaño]] ef-- '''SORTUA''' Unicefeko arduradun nagusia Yemenen (Durango) # [[Mila Salterain]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea (Durango) # [[Miren Alazne Iruretagoiena]] ef-- '''SORTU''' ekintzailea (Zarautz) # [[Miren Maortua]] efef '''SORTUA''' Idazlea (Zaldibar) # [[Miren Uzkudun]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Asteasu 1922-) # [[Nerea Etxegibel]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Durango 1964- ) # [[Oihana Azkorbebeitia]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Abadiño 1981- ) # [[Paula Lamarain]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Eibar 1924-2018) # [[Rosa Soroa]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Elduaien 1945- ) # [[Rosario Aranburu]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Eibar 1921-2015) # [[Silvia Trigueros]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Abadiño 1976) # [[Teri Ibarrola]] ---- '''SORTUA''' Ipuin kontalaria (Aulesti) # [[Vanessa Goikoetxea]] ef-- '''SORTU''' abeslaria (Florida 1980- ) # [[Zoila Askasibar]] ef-- '''SORTUA''' inprimatzailea (Elgeta 1877-1945) # [[Shakuntala Devi]] efef Idazlea (India) (Itzulpena) # [[Almudena Hernando]] ---- arkeologoa (Madril 1959)(itzulpena) # [[Gisella Perl]] efef Ginekologoa judua (Hungaria 1907-1988) (itzulpena) # [[Luna Miguel]] ef-- idazlea (Alcalá de Henares 1990- ) (itzulpena) # [[Mae Jemison]] ef-- ingeniari (Alabama 1956- ) (Itzulpena) # [[Maria Antonia Canals]] ef-- matematikaria (Bartzelona) (Itzulpena) # [[Mercedes Colás]] efef Maiatzeko plazako amak (Argentina 1925-2021) (Itzulpena) }} === [[Fitxategi:Gnome-colors-alacarte2.svg|30px]] Hobetuak === ==== 2020 ==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Elorriaga]] (Iurreta) # [[Ana Diez]] zinemagilea (Tutera) # [[Amaia Iturbide]] idazlea (Bilbo-Getxo) # [[Ariane Lopez-Huici|Ariane López Huici]] argazkilari lapurtarra. # [[Erika Lagoma]] Bertsolaria, feminista (Lesaka-Durango) # [[Gurutzi Arregi]] etnografoa (Durango) # [[Iñaxi Etxabe]] Bertsolaria, (Zumaia-Zarautz) # [[Isabel Coixet]] zinegilea (Katalunia) # [[Itziar Mendizabal]] Dantzaria (Gipuzkoa # [[Luzia Goñi]] bertsolaria (Basaburua) # [[Maider Fernandez]] zinegilea (Donostia) # [[Maria Zambrano]] idazlea (Madril) # [[Martina Ibaibarriaga]] gerrillaria (Berriz) # [[Matxalen Ziarsolo]] saskibaloi jokalaria (Ermua) # [[Oihana Alkorta]] musikaria (Orio-Zarautz) # [[Primi Erostarbe]] panderojolea eta irrintzilaria (Oñati) # [[Teodora Zuloaga]] zeramikaria (Madril-Segovia) # [[Trota Salernokoa]] ginekoloagoa(Italia) # [[Alfonsina Strada]] txirrindulari argentinarra (Mototsa) }} ==== 2018-2019 ==== # [[Balendiñe Albizu]] efef Idazlea (Zumaia) # [[Gurutze Frades]] ef-- Kirolaria (Durango-Iurreta) # [[Lourdes Unzueta]] ef-- Idazlea (Durango) # [[Uri Ruiz Bikandi]] efef Idazlea (Durango) == HOBETUAK == === Hobetuak 2023 === {{zutabeak|kopurua=3| # [[Sonia Etxezarreta]] '''--ef'''mahai-tenislaria (Irun 1968?- 2011) # [[Yusra Mardini]] '''ef--'''igerilaria, errefuxiatua (Siria 1998) # [[Olatz González]] '''ef--'''antropologoa (Bilbo 1973) # [[Eider Cardeñosa]] '''ef--'''karateka (Gasteiz 1995) # [[Graziana Barrenetxea]] '''----'''sorginkeriaren biktima (Zugarramurdi 1540-Logroño 1610) # [[Ainara Elbusto]] '''ef--'''txirrindularia (Nafarroa 1992) # [[Patricia López Arnaiz]] '''ef--''' (Gasteiz 1981) # [[Sofia Otero]] '''ef--'''aktorea (Basauri 2013) # [[Estibaliz Urresola Solaguren]] '''ef--'''film zuzendaria, gidoilaria (Laudio 1984) # [[Kim Ju-ae]] '''ef--'''Kim dinastiako kidea (Ipar Korea 2013) # [[Barbara Stanwyck]] '''efef'''aktorea (AEB 1907-1990) # [[Glenn Close ]] '''ef--'''aktorea (AEB 1947) # [[Lola Baldrich]] '''ef--'''aktorea (Toledo 1967) # [[Lola Herrera]] '''ef--'''aktorea (Valladolid 1935) # [[Federica Montseny]] '''efef'''anarkista, idazlea (Madril 1905-Frantzia 1994) # [[Céline Laguarde]] '''efef'''argazkilaria (Lapurdi 1961) # [[Aroa Gorostiza]] '''ef--'''txirrindularia (Elorrio 2002) # [[Anna Muzytxuk ]] '''ef--'''xake-jokalaria, aktibista (Ukraina 1990) # [[Clara Azurmendi]] '''ef--'''badminton kirolaria (Donostia 1998) # [[Irene Papas]] '''efef'''aktorea, abeslaria (Grezia 1926-2022) # [[Uxue Apaolaza]] '''ef--'''idazlea (Hernani 1981) # [[Hélène Carrère d'Encausse]] '''efef'''historialaria (Paris 1929) # [[Lisa Simpson]] marrazkietako pertsonaia (AEB 1987) # [[Maggie Simpson]] marrazkietako pertsonaia (AEB 1987) # [[Emakumearen historia]] emakumearen eginkizuna historian zehar # [[Oihana Azkorbebeitia]] '''ef--'''korrikalaria (Abadiño 1981) # [[Ione Irazabal]] '''ef--'''aktorea (Elorrio 1963) # [[Hürrem Sultan]] haseki sultan (Poloniako Erresuma,?-Otomandar Inperioa,1558) # [[Irene Atenaskoa]] '''--ef'''enperatrizea (Atenas,752-Lesbos,803) # [[Angelique du Coudray]] '''--ef'''emagina (Frantzia, 1712-1794) # [[Enara López]] '''ef--'''txirrindularia (Bilbo 1997) # [[Genero-rol]] # [[Genero-desparekotasun]] # [[Louise Joy Brown]] '''ef--'''1. probeta umea (Erresuma Batua 1978) # [[Marije Fullaondo]] '''ef--'''politikaria (Getxo, 1964) # [[Francisca Pizarro Yupanqui]]'''ef--'' Quispe Sisa eta Francisco Pizarroren alaba (Peru,1534-Cáceres,1598) # [[Hassiba Ben Bouali]] '''efef''Aljeriako Independentzia Gerrako gudaria (1938 - 1957) # [[Irene Paredes]] '''ef--'''futbolaria (Legazpi 1991) # [[Oihane Hernandez]] '''ef--'''futbolaria, defentsa (Sopela 2000) # [[Misa Rodríguez]] '''ef--'''futbolaria, atezaina (Kanariak 1999) # [[Filipa Moniz]] '''ef--'''Kristobal Kolonen emaztea (Portugal, 1455-1485) # [[Agatha Barbara]] '''efef'''presidentea, aitzindaria (Malta 1923-2002) # [[Elena Furiase]] '''ef--'''aktorea, idazlea (Madril 1988) # [[Itsaso Arana]] '''ef--'''ktorea, zuzendaria (Nafarroa 1985) # [[Ane Santesteban]] '''ef--'''txirrindularia (Errenteria 1990) # [[Maite Ruiz de Larramendi]] '''ef--'''pilotari ohia (Beasain 1973) # [[Claudia Zornoza]] '''ef--'''futbolaria, erdilaria (Madril 1990) # [[Alexia Putellas]] '''ef--'''futbolaria, erdilaria (Bartzelona 19) # [[Susana Zapke]] '''ef--'''musikologoa (Gipuzkoa 1965) # [[Maite Agirre ]] '''ef--'''aktore, antzerkigilea (Zarautz 1955) # [[Noe Itō]] '''efef'''aktibista, eraila (Japonia 1895-1923) # [[Edmonia Lewis]] '''efef'''eskultorea (AEB 1844-Londres 1907) # [[Libe Mimenza]] '''ef--'''kazetaria, ikertzailea (Elorrio 1988 19) # [[Maddalen Dorronsoro Amiano]] '''ef--'''abesbatza zuzendaria (Lezo 1987) # [[Aintzane Encinas]] '''ef--'''futbolaria ohia, entrenatzailea (Donostia 1988) # [[Alba Redondo]] '''ef--'''futbolaria, aurrelaria (Albacete 1996) # [[Jennifer Hermoso]] '''ef--'''futbolari aurrelaria eta erdilaria (Madril 1990) # [[Ainhoa Cantalapiedra]] '''ef--'''abeslaria (Galdakao, 1980) # [[Zoleka Mandela]] '''efef'''aktibista (Hegoafrika, 1980-2023) # [[Ana Terradillos]] '''ef--'''kazetaria (Donostia 1973) # [[Lidia Valentín ]] '''ef--'''pisu-jasotzailea (Leon 1985) # [[Maite Oroz]] '''ef--'''futbolaria (Nafarroa 1998) # [[Adania Shibli]] '''e---'''idazlea (Palestina, 1974) # [[Rafeef Ziadah]] '''e---'''poeta (Libano, 1979) # [[Yolanda Alzola]] '''ef--'''telebista aurkezlea (Bizkaia, 1970) # [[Silvia Intxaurrondo]] '''ef--'''kazetaria (Barakaldo, 1979) # [[Miren Arzallus]] '''----'''moda historialaria, ikertzailea (Bilbo 1978) # [[June Ansoleaga]] '''ef--'''kazetaria (Sopela 1987) # [[Zuriñe Zulaika]] '''----'''metereologoa, fisikaria (?, ?) # [[Maria Eugenia Luc]] '''ef--'''musikagilea ( Argentina/Euskal Herria 1958) # [[Yurena]] '''ef--'''abeslaria (Santurtzi 1969) # [[Amanirenas]] '''e-e-'''erregina eta gobernadorea (Kuxeko Erresuma, K.a.57 - K.a.10) # [[Gabriela Silang]] '''efef'''Filipinetako heroia (Filipinak, 1731-1763) # [[Bene Bergado]] '''----'''artista, eskultorea (Salamanca/Bizkaia 1963) # [[Margarita López Maturana]] '''efef''' moja beatoa, Berrizko Mesedeetako Misiolarien sortzailea (Bilbo 1884-Donostia 1934) # [[Diana Krall]] '''ef--''' piano-jotzailea eta jazz abeslaria (Kanada 1964) # [[Maria Gebara]] ---- idazlea (Valladolid, ? - ? ,1683) # [[Janire Gonzalez Etxabarri]] ef-- surflaria (Zumaia 2005) }} == [[Fitxategi:Gnome-system-users.svg |30px|]] Wikilariok == (Zure izena gehitu dezakezu iturburu kodea aldatu eta 4 bider ALT Gr + 4 sakatuta (4 aldiz "~" agertuko da) # [[Lankide:Wikimaribarre|Wikimaribarre]] ([[Lankide eztabaida:Wikimaribarre|eztabaida]]) 18:22, 13 ekaina 2018 (CET) # [[Lankide:Lurdeswiki|Lurdeswiki]] ([[Lankide eztabaida:Lurdeswiki|eztabaida]]) 18:17, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:Larrauri|Larrauri]] ([[Lankide eztabaida:Larrauri|eztabaida]]) 18:18, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:OrtuUrti|OrtuUrti]] ([[Lankide eztabaida:OrtuUrti|eztabaida]]) 18:22, 23 urtarrila 2020 (CET) # [[Lankide:Mototsa|Mototsa]] ([[Lankide eztabaida:Mototsa|eztabaida]]) 11:20, 22 uztaila 2020 (CET) # [[Lankide:Joseintx|Joseintx]] ([[Lankide eztabaida:Joseintx|eztabaida]]) 18:22, 9 urria 2020 (CET) # [[Lankide:Isabeliraurgi|Isabeliraurgi]] ([[Lankide eztabaida:Isabeliraurgi|eztabaida]]) 17:48, 16 urria 2020 # [[Lankide:Mgaraizabal|Mgaraizabal]] ([[Lankide eztabaida:Mgaraizabal|eztabaida]]) 18:00, 5 azaroa 2021 (CET) # [[Lankide:josi|Josi]] ([[Lankide eztabaida:Josi|eztabaida]]) 18:00, 5 azaroa 2021 (CET) # [[Lankide:Andremendea|Andremendea]] ([[Lankide eztabaida:Andremendea|eztabaida]]) 16:43, 15 azaroa 2024 (CET) # [[Lankide:JULEBAR|JULEBAR]] ([[Lankide eztabaida:JULEBAR|eztabaida]]) 16:48, 15 azaroa 2024 (CET) == Wikilaguntza == * [https://eu.wikipedia.org/wiki/Laguntza:Gida_arina Gida Arina] * [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:C%C3%B3mo_subir_imagen_con_la_app_de_Wikimedia_Commons.pdf Cómo subir una imagen con la app de Wikimedia Commons] * [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ejemplo_de_subida_de_imagen_a_Commons,_introduciendo_geolocalizaci%C3%B3n.webm Ejemplo de subida de imagen a Commons, introduciendo geolocalización] == [[Fitxategi:Gnome-web-browser.svg|30px]] Kanpo estekak == * Nola igo argazkiak Commons-era? [[c:File:Ejemplo_de_subida_de_imagen_a_Commons,_introduciendo_geolocalización.webm|Ordenagailutik (bideoa)]] | [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/89/C%C3%B3mo_subir_imagen_con_la_app_de_Wikimedia_Commons.pdf App-etik (PDF)] | [[:es:Wikipedia:Encuentros/Wiki_Takes_Vitoria-Gasteiz/Ayuda|Ideia gehiago...]] * [https://anboto.org/durango/1583310345667-wikipedia-erreminta-ona-dela-uste-dugu-emakumeek-erreferentzialtasuna-lortzeko Wikipedia erramienta ona dela uste dugu emakumeek erreferialtsuna lortzeko]Anboto 2020/03/04 * [https://www.elcorreo.com/bizkaia/duranguesado/durangaldeko-andren-ekarpenak-20200122193350-nt.html?edtn=bizkaia&fbclid=IwAR1hHPcQJaQM-WaIU7mYeNetsB89jEH2-BWSA0fPGjbTgTkHpqtKRT9BnCc#vca=fixed-btn&vso=rrss&vmc=fb&vli=Duranguesado Durangaldeko andren ekarpenak bistaratzera dator WikiEmakumeok] El Correo 2020/01/21 * [https://anboto.org/durango/1579696765085-wikikedada-egingo-dute-durangon-wikipedian-dagoen-genero-arrakala-aldatzeko 'Wikikedada' egingo dute Durangon, Wikipedian dagoen "genero arrakala" aldatzeko], Anboto Durango 2020/01/22 * [https://dotb.eus/dotb-eus-emakumeen-biografia-berriak-sortzeko-wikikedada-antolatu-da-durangon/ Emakumeen biografia berriak sortzeko ‘Wikikedada’ antolatu da Durangon] Dotb.eus 2020/01/23 * [http://www.azkuefundazioarenegunkaria.eus/wikikedada-wikiemakumeokwikidurango/ Wikikedada: WikiEmakumeok/WikiDurango | Azkue Fundazioaren Egunkaria] 2020/01/21 * [https://halabedi.eus/es/marisa-barrena-wikiemakumeok-gizarteko-beste-arloetan-lez-emakumeak-ia-ikusezinak-gara-wikipedian-ere/?fbclid=IwAR2pUHHzwsNx8kzKAyc3dlTpZc4p4mx8duIC0PeKHEj01G3yXoFKxXlBBlc Marisa Barrena (Wikiemakumeok): "Gizarteko beste arloetan lez, emakumeak ia ikusezinak gara wikipedian ere" - Halabedi] 2020/02/06 * [https://www.youtube.com/watch?v=eH-JkwLAa6Q&feature=youtu.be [Bideoa] Data zaharrak bilatzen], Estibalitz González Solozabal Durangon #Wikiemakumeok mintegian data zaharrak zelan bilatzen diren azaltzen dau, Josi Sierra-ri esker. * [https://amp.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/amarauna/osoa/7892080/magikoa-da-andre-baten-biografia-mundura-zabaltzea/ "Magikoa da andre baten biografia mundura zabaltzea"], EITB - 2021/03/08 * https://www.youtube.com/watch?v=r2Z5CFSLSf8 Lurdes Totorikaguena eta Marisa Barrena Laixiar irratian * [https://mugakultura.eus/2023/11/10/wikiemakumeok-dokumentala-zinebin-estreinatzea-zorte-ikaragarria-da-bozgorailu-potentea-baita/?fbclid=IwAR2YDcgxq21VEdyB3vM1pju0fA9vtxobJH8n6i2sfPmyLhVQJr9Ys2vCTlw/ Bilbon, Zinebin estrenatzea zorte ikaragarria da, bozgorailu potentea baita. Mugalari 2023ko azaroa. ] novuqze53svr37f2tazjy1ojrqzudkr 0 907706 9999352 8183568 2024-12-14T11:13:05Z Gartxoak 23317 /* Kanpo estekak */ 9999352 wikitext text/x-wiki {{taxotaula automatikoa | image = Triplax lacordairii - Donisthorpe.png | image width = | image caption = }} '''''Triplax lacordairii''''' [[Erotylidae]] [[familia (biologia)|familiako]] [[kakalardo]] [[saproxiliko]]a da, zientziarako [[George Robert Crotch]]ek [[1870]]ean deskribatu zuena.<ref name="euro">{{erreferentzia |abizena= |izena= |url= https://fauna-eu.org/cdm_dataportal/taxon/4a29b449-683b-434f-8d3f-acffceb8a840 |izenburua= Triplax lacordairii (Crotch, 1870) |argitaletxea= fauna-eu.org |sartze-data=2019-11-11}}</ref> == Deskribapena == Kakalardo txikia da (2,7-4,5 mm). [[Pronoto]] gorria eta [[elitro]] beltzak ditu.<ref name="helve">{{erreferentzia |abizena= Sanchez |izena= Andreas |abizena2= Chittaro |izena2= Yannick |url= https://www.unine.ch/files/live/sites/cscf/files/publi_CSCF/PDFs/2016/Sanchez_Triplax_143-146.pdf |izenburua= Triplax scutellaris Charpentier, 1825 et Triplax lacordairii Crotch, 1870, deux Erotylidae (Coleoptera) rares confirmés pour la faune de Suisse |argitaletxea= Entomo Helvetica 9 (2016) : 143–146, unine.ch |sartze-data=2019-11-11}}</ref> == Bizilekua == Zenbait onddo saproxilofagoren [[karpoforo]]etan bizi da, batez ere ''[[Pleurotus]]'' generokoetan. Hori dela eta, ongi kontserbaturik dauden eta egur hil ugari duten basoak behar ditu bizitzeko.<ref name="helve"/> == Banaketa == Mendebaldeko eta erdialdeko Europan banaturik dago, [[Iberiar penintsula]]tik [[Hungaria]]raino.<ref name="euro"/> == Kontserbazioa == [[IUCNren Zerrenda Gorria]]n [[galzoriko espezie]]tzat hartua da.<ref name="redlist">{{erreferentzia |egilea=Horák, J.; Büche, B.; Dodelin, B.; Tezcan, S.; Schlaghamersky, J.; Mason, F.; Munteanu, N.; Istrate, P.; Méndez, M. eta Alexander, K. |url= https://www.iucnredlist.org/species/157498/5082568 |izenburua= Triplax lacordairii |argitaletxea= The IUCN Red List of Threatened Species 2010: e.T157498A5082568 |sartze-data=2019-11-10}}</ref> Babes Bereziko Basa Espezieen Nafarroako Zerrendan ere jasorik dago.<ref>{{erreferentzia |egilea= |url= http://www.navarra.es/home_eu/Actualidad/BON/Boletines/2019/216/Anuncio-6/ |izenburua= 254/2019 Foru Dekretua, urriaren 16koa; honen bidez, Babes Bereziko Basa Espezieen Nafarroako Zerrenda ezartzen da, Nafarroako Florako Espezie Mehatxatuen Katalogo berria ezartzen da eta Nafarroako Faunako Espezie Mehatxatuen Katalogoa eguneratzen da. |argitaletxea= 216. aldizkaria - 2019ko urriaren 31, navarra.es |sartze-data=2019-11-11}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|2}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{zirriborro}} [[Kategoria:Cucujoidea]] [[Kategoria:Euskal Herriko koleopteroak]] [[Kategoria:1870. urtean deskribatutako taxoiak]] 42ds9kqxlaerfkgas7zi2iqbil1trcb 0 908420 9998387 9512375 2024-12-13T12:14:30Z Ariane Ensunza 92763 /* Ezaugarriak */ 9998387 wikitext text/x-wiki {{Software infotaula}} '''''Signal''''' (lehen ''TextSecure'') [[bat-bateko mezularitza]] eta deientzako [[Aplikazio informatiko|aplikazioa]] da, librea eta kode irekikoa, pribatutasunean eta [[Zibersegurtasun|segurtasunean]] enfasia jartzen duena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=A private messenger for Android. Contribute to signalapp/Signal-Android development by creating an account on GitHub|argitaletxea=Signal|data=2019-11-06|url=https://github.com/signalapp/Signal-Android|sartze-data=2019-11-06}}</ref><ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Molly|abizena=Wood|izenburua=Privacy Please: Tools to Shield Your Smartphone|hizkuntza=en-US|data=2014-02-19|url=https://www.nytimes.com/2014/02/20/technology/personaltech/privacy-please-tools-to-shield-your-smartphone-from-snoopers.html|aldizkaria=The New York Times|issn=0362-4331|sartze-data=2019-11-06}}</ref> [[SMS]], MMS eta datu [[Zifratze algoritmo|zifratuko]] mezuak bidaltzeko erabil daiteke.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=TextSecure Is the Easiest Encryption App To Use (So Far) {{!}} Motherboard|data=2014-03-14|url=https://web.archive.org/web/20140314165046/http://motherboard.vice.com/blog/textsecure-is-the-easiest-encryption-app-to-use-so-far|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2019-11-06}}</ref> [[Signal Foundation]] eta [[Signal Messenger LLC]] taldeak agertzen dira dokumentuetan<ref>{{Erreferentzia|url=https://signal.org/|aldizkaria=signal.org|sartze-data=2020-03-16}}</ref> Signal aplikazioetako garatzaile bezala, [[Irabazteko asmorik gabeko erakunde|irabazteko asmorik gabeko erakundeak]] (2013–2020 S''ignal Foundation, a 501c3 nonprofit.''). Besterik adierazi ezean, aplikazioak erabiltzailearen gailuko mezuen [[Datu-base|datu-basea]] zifratzen du, baita komunikazioaren bi muturrak ere, helburua delako beste erabiltzaile batzuei bidalitako mezu guztiak babestea.<ref name=":0" /><ref name=":2">{{Erreferentzia|url=https://signal.org/blog/the-new-textsecure/|aldizkaria=signal.org|sartze-data=2019-11-06}}</ref><ref name=":3">{{Erreferentzia|izenburua=TextSecure is an open source messaging app with strong security features - gHacks Tech News|url=https://www.ghacks.net/2014/02/24/textsecure-open-source-messaging-app-strong-security-features/|aldizkaria=www.ghacks.net|sartze-data=2019-11-06}}</ref> 2015era arte aplikazioak ''TextSecure'' izena zuen eta bat-bateko mezularitzarako baino ezin zitekeen erabili. Izen berriarekin, deiak egiteko aukera gehitu zitzaion, ''RedPhone'' aplikazioaren bidez. 2017ko martxoan, ''Signal'' deiak egiteko sistema berri batera igaro zen, [[WebRTC]]-n oinarritzen dena; eta, honek, bideo bidezko deiak egiteko aukera ekarri zuen. <ref name=":4">{{Erreferentzia|url=https://signal.org/blog/signal-video-calls-beta/|aldizkaria=signal.org|sartze-data=2019-11-07}}</ref> <ref name=":5">{{Erreferentzia|url=https://signal.org/blog/signal-video-calls/|aldizkaria=signal.org|sartze-data=2019-11-07}}</ref> == Ezaugarriak == [[Fitxategi:IRC cover.svg|thumb|Signal edo [[txat]]ean aritzeko edozein [[bat-bateko mezularitza]] sistemaren eskematxoa.]] [[Fitxategi:TextSecure in the recent apps list.png|thumb|Aplikazioak pantaila-argazkia saihesten du defektuz, pribatutasun neurri moduan.]] [[Fitxategi:Signal-Logo.svg|thumb|''Signal''en ikonoa]] ''Signal''ek bere erabiltzaileei honako hauek bidaltzea ahalbidetzen die: testu-mezuak, dokumentuak, irudiak, bideoak eta kontaktuen informazioa. Horiek guztiak [[Wi-Fi]], [[3G]] edo [[LTE]] bidez bidal daitezke, beti ere aplikazio bera duten erabiltzaileei. Honenbestez, [[SMS]] tradizionalen alternatiba bilakatu da [[Android]] 2.3 (edo ostekoa) exekutatzen duten [[Telefono adimentsu|smartphonentzat]]. Aplikazioa instalatuta ez duten beste erabiltzaile batzuekin komunikatzeko [[SMS]] edo MMS konbentzionalak erabil ditzake. Mezu horiek koloreen arabera identifika daitezke: testuaren burbuila berdea bada, mezua mezularitza konbentzional bidez bidali da; ostera, urdina bada, datu bidezko sarearen bidez bidali da. Besterik adierazi ezean, ''Signal''ek sareko mezularitzaren bidez bidaliko ditu mezuak.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> Horrek esan nahi duena da, erabiltzaileak mezu bat bidaltzen badio aplikazioa duen beste erabiltzaile bati, ez duela aparteko kosturik izango (datu-transferentzia hutsa da). Datu-konexiorik ez badago, programak [[SMS]]/MMS bidez bidaliko ditu mezuak.<ref name=":2" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=How to hide yourself from Google and cell phone carriers|hizkuntza=en-US|data=2010-07-29|url=https://venturebeat.com/2010/07/29/how-to-hide-yourself-from-google-and-cell-phone-carriers/|aldizkaria=VentureBeat|sartze-data=2019-11-20}}</ref> Aukera horiek ezarpenen atalean alda daitezke, baldin eta adierazi nahi badugu programak datu bidezko sarearen bidez soilik bidal ditzala mezuak, eta sekula mezularitza konbentzional bidez. Aplikazioak automatikoki [[Zifratze algoritmo|zifrat]]<nowiki/>uko ditu beste erabiltzaile batzuekin izandako elkarrizketa guztiak. Interfazeak kandadu baten ikonoarekin markatzen ditu mezu zifratuak. Multimedia fitxategiak edo erantsitako bestelako dokumentuak ere zifratu egingo dira. ''Signal''ek gailuan bertan dagoen datu base zifratu batean gorde ditzake mezuak (bidalitakoak zein bidali gabeak), baldin eta erabiltzaileak pasahitza erabiltzeko aukera hautatuko balu.<ref name=":7">{{Erreferentzia|izena=Andy|abizena=Greenberg|izenburua=Android App Aims to Allow Wiretap-Proof Cell Phone Calls|hizkuntza=en|url=https://www.forbes.com/sites/firewall/2010/05/25/android-app-aims-to-allow-wiretap-proof-cell-phone-calls/|aldizkaria=Forbes|sartze-data=2019-11-07}}</ref> Beste alde batetik, taldeko elkarrizketak izatea ere ahalbidetzen du; horiek automatikoki zifratuta egongo dira eta datu-sare bidez bideratuko dira, beti ere erabiltzaile guztiak aplikazioan erregistratuta badaude.<ref name=":1" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=TextSecure Is the Easiest Encryption App To Use (So Far) {{!}} Motherboard|data=2014-03-14|url=https://web.archive.org/web/20140314165046/http://motherboard.vice.com/blog/textsecure-is-the-easiest-encryption-app-to-use-so-far|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2019-11-07}}</ref> [[Open Whisper Systems|''Open Whisper Systems''ek]] ziurtatzen du izatez ez duela sarbiderik mezuen edukira. Gainera, [[kode ireki]]<nowiki/>koa da, [[Kode iturri|kode-iturri]] osoa eskuragarri dago, bai bezeroarentzat, bai zerbitzariarentzat, [[GitHub]] web-orrian. Horrek aukera ematen dio nahi duenari bai kodea aztertzeko, bai garatzaileei laguntzeko, programa hobetzeko eta ondo dabilela egiaztatzeko. Beste alde batetik, aukera ematen die erabiltzaile aurreratuei aplikazioaren bertsio propioak konpilatzeko eta [[Open Whisper Systems|''Open Whisper Systems''ek]] banatutakoekin konparatzeko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Open WhisperSystems {{!}} Is it secure? Can I trust it?|data=2014-03-14|url=https://web.archive.org/web/20140314004043/http://support.whispersystems.org/customer/portal/articles/1473575-is-it-secure-can-i-trust-it-|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2019-11-20}}</ref> ''Open Whisper System'' hirugarren bezeroen aurka agertu da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Please add LibreSignal to f-droid · Issue #37 · LibreSignal/LibreSignal|hizkuntza=en|url=https://github.com/LibreSignal/LibreSignal/issues/37|aldizkaria=GitHub|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=The perils of federated protocols [LWN.net]|url=https://lwn.net/Articles/687294/|aldizkaria=lwn.net|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|url=https://signal.org/blog/the-ecosystem-is-moving/|aldizkaria=signal.org|sartze-data=2019-11-20}}</ref> 2016ko urrian, ''Signal''ek aldi-baterako mezuen funtzionalitatea gehitu zuen, denbora-tarte batera ezabatzen direnak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Signal gets disappearing messages — but for tidiness, not privacy|hizkuntza=en-US|url=http://social.techcrunch.com/2016/10/11/signal-gets-disappearing-messages-but-for-tidiness-not-privacy/|aldizkaria=TechCrunch|sartze-data=2019-11-20}}{{Apurtutako esteka|date=abendua 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Andy|abizena=Greenberg|izenburua=Signal, the cypherpunk app of choice, adds disappearing messages|data=2016-10-11|url=https://www.wired.com/2016/10/signal-cypherpunk-app-choice-adds-disappearing-messages/|aldizkaria=Wired|issn=1059-1028|sartze-data=2019-11-20}}</ref> 2017ko martxoan, ''Signal'' deientzako beste sistema bat erabiltzen hasi zen [[WebRTC]]-n oinarrituta, bideo bidezko deiak egiteko aukera eskaini zuena.<ref name=":4" /><ref name=":5" /> == Erabiltzaileak == Signalek 40 milioi erabiltzaile aktibo ditu (2021eko urtarrila), <ref>{{Cite news|izena=David|abizena=Curry|izenburua=Signal Revenue & Usage Statistics (2021)|url=https://www.businessofapps.com/data/signal-statistics/|accessdate=2021-01-28|work=[[Business of Apps]]}}</ref> [[WhatsApp|WhatsAppek]] 1.600 milioi eta [[Telegram (aplikazioa)|Telegramek]] 500 milioi. Hala ere, Apptopiaren ikerketa baten arabera usteltzat jotzen diren herrialdeetan egin du batez ere gora Signaleko erabiltzaileen zifrak. <ref>{{Cite web|izenburua=Signal Private Messenger|url=https://www.mobileappdaily.com/app-review/signal-private-messenger|accessdate=24 de abril de 2020|work=MobileAppAaily}}</ref> <ref>{{Cite web|izena=Matthew|abizena=Hughes|izenburua=Signal and Telegram are growing rapidly in countries with corruption problems|url=https://thenextweb.com/apps/2018/01/23/signal-and-telegram-are-growing-rapidly-in-countries-with-corruption-problems/|accessdate=24 de abril de 2020|work=The Next Web}}</ref> 2021eko urtarrilaren hasieran WhatsAppek iragarri zituen politikekin, erabiltzaile askok Telegramera migratu zuten, seguruagotzat jotzen baitzuten. Honek Telegramen erabiltzaile-basea hainbat milioitan handitzea ekarri zuen. Horretan eragina izan zuten, alde batetik, komunikabideek; bestetik, alternatiba hauek sare sozialetan azkar zabaltzeak eta, azkenik, [[Elon Musk]] bezalako pertsonaia garrantzitsuek, "Erabili seinalea" txioarekin. <ref>{{Cite web|izenburua=Elon Musk tweet about Signal ("Use Signal")|url=https://twitter.com/elonmusk/status/1347165127036977153}}</ref> == Historia == [[Zibersegurtasun]]ean aditua den [[Moxie Marlinspike]] eta [[robotika]]n aditua den [[Stuart Anderson]] izan ziren ''Whisper Systems''en sortzaileak 2010ean.<ref name=":6">{{Erreferentzia|izena=Caleb|abizena=Garling|izenburua=Twitter Open Sources Its Android Moxie|data=2011-12-20|url=https://www.wired.com/2011/12/twitter-open-sources-its-android-moxie/|aldizkaria=Wired|issn=1059-1028|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bloomberg - Are you a robot?|url=https://www.bloomberg.com/tosv2.html?vid=&uuid=e800a880-0b83-11ea-8165-59ed206e4dcd&url=L21hcmtldHMvc3RvY2tzP2NpY19yZWRpcmVjdD1mYWxsYmFjaw==|aldizkaria=www.bloomberg.com|sartze-data=2019-11-20}}</ref> Urte berean ''TextSecure'' ateratzeaz gain, enpresak ''[[RedPhone]]'' aplikazioa ere atera zuen, datu-sare bidezko ahots dei zifratuak egitea ahalbidetzen duena.<ref name=":7" /> [[Suebaki (informatika)|Suebaki]] bat eta datuak [[Zifratze algoritmo|zifratze]]<nowiki/>ko hainbat tresna ere garatu zituzten.<ref name=":6" /> 2011ko urriaren 28an, [[Twitter]]<nowiki/>ek jakinarazi zuen ''Whisper Systems'' bereganatuko zuela, baina zenbat ordainduko zuen ezagutzera eman gabe.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Twitter acquires Android security startup Whisper Systems|hizkuntza=en-US|data=2011-11-28|url=https://venturebeat.com/2011/11/28/twitter-buys-whisper-systems/|aldizkaria=VentureBeat|sartze-data=2019-11-20}}</ref> Handik hilabetera, ''TextSecure''ren iturri-kodea [[GPL]] lizentziapean liberatu zen.<ref name=":6" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Pete|abizena=Pachal|izenburua=Twitter Takes TextSecure, Texting App for Dissidents, Open Source|hizkuntza=en|url=https://mashable.com/2011/12/20/textsecure-open-source/|aldizkaria=Mashable|sartze-data=2019-11-20}}</ref> Geroztik, komunitateak etengabeko garapenak egiten ditu bertan eta ekarpen horietan oinarritutako hainbat bertsio izan ditu. Bestetik, enpresaren izena ''Open Whisper Systems'' izatera igaro da, proiektuen izaera irekia islatzen duena.<ref>{{Erreferentzia|url=https://signal.org/blog/welcome/|aldizkaria=signal.org|sartze-data=2019-11-20}}</ref> 2013ko martxotik, [[iOS]]<nowiki/>entzako bertsio bat lantzen aritu dira.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=TextSecure Is the Easiest Encryption App To Use (So Far) {{!}} Motherboard|data=2014-03-14|url=https://web.archive.org/web/20140314165046/http://motherboard.vice.com/blog/textsecure-is-the-easiest-encryption-app-to-use-so-far|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=TextSecure Sheds SMS in Latest Version|hizkuntza=en|url=https://threatpost.com/textsecure-sheds-sms-in-latest-version/104456/|aldizkaria=threatpost.com|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|url=https://signal.org/blog/sure/|aldizkaria=signal.org|sartze-data=2019-11-20}}</ref> Urte bereko irailean, jakinarazi zen ''TextSecure''ren protokoloa arrakastaz bateratu zela [[CyanogenMod]]<nowiki/>ekin, erabiltzaileak ugaritzea ekarri zuena.<ref>{{Erreferentzia|izena=Andy|abizena=Greenberg|izenburua=Ten Million More Android Users' Text Messages Will Soon Be Encrypted By Default|hizkuntza=en|url=https://www.forbes.com/sites/andygreenberg/2013/12/09/ten-million-more-android-users-text-messages-will-soon-be-encrypted-by-default/|aldizkaria=Forbes|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Seth|abizena=Schoen|izenburua=2013 in Review: Encrypting the Web Takes A Huge Leap Forward|hizkuntza=en|data=2013-12-28|url=https://www.eff.org/deeplinks/2013/12/2013-review-encrypting-web-takes-huge-leap-forward|aldizkaria=Electronic Frontier Foundation|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|url=https://signal.org/blog/cyanogen-integration/|aldizkaria=signal.org|sartze-data=2019-11-20}}</ref> 2014ko martxoan egindako [[South by Southwest]] konferentzian, [[Edward Snowden]]ek hitzaldi bat eman zuen eta, bertan, ''Open Whisper Systems'' aplikazioak txalotu zituen beraien erabilera erraztasunagatik eta segurtasun zein pribatutasun ezaugarriengatik.<ref>{{Erreferentzia|izena=By Max|abizena=Eddy|izenburua=Snowden to SXSW: Here's How To Keep The NSA Out Of Your Stuff|hizkuntza=en|abizena2=March 11|abizena3=March 11|izena2=2014 1:31PM EST|izena3=2014|url=https://securitywatch.pcmag.com/security/321511-snowden-to-sxsw-here-s-how-to-keep-the-nsa-out-of-your-stuff|aldizkaria=PCMAG|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Verschlüsselung: Snowden empfiehlt Textsecure und Redphone - Golem.de|hizkuntza=de-DE|url=https://www.golem.de/news/verschluesselung-snowden-empfiehlt-textsecure-und-redphone-1403-105052.html|aldizkaria=www.golem.de|sartze-data=2019-11-20}}</ref> Urte bereko urrian, [[Electronic Frontier Foundation]]ek (EFF) zelatatzearen aurkako defentsa-gida batean sartu zuen ''TextSecure''.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Communicating with Others|hizkuntza=en|data=2014-08-05|url=https://ssd.eff.org/en/module/communicating-others|aldizkaria=Surveillance Self-Defense|sartze-data=2019-11-20}}</ref> Hurrengo hilabetean, ''TextSecure''k mezularitzarako aplikazio seguruen kalifikazio gorena jaso zuen EFFren eskutik, ''[[ChatSecure]], [[Orbot]], [[Cryptocat]], [[RedPhone]], [[Silent Phone]], [[Silent Text]]'' eta ''[[Telegram (aplikazioa)|Telegram]]''en [[txat]] sekretuekin batera.<ref>{{Erreferentzia|izena=By Stephanie|abizena=Mlot|izenburua=WhatsApp Rolling Out End-to-End Encryption|hizkuntza=en|abizena2=November 18|abizena3=November 18|izena2=2014 1:35PM EST|izena3=2014|url=https://www.pcmag.com/news/329629/whatsapp-rolling-out-end-to-end-encryption|aldizkaria=PCMAG|sartze-data=2019-11-20}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Bat-bateko mezularitza]]. * [[Zibersegurtasuna]]. * [[Telefono adimentsu]]. *[[Telegram (aplikazioa)|Telegram]]. == Kanpo estekak == [[Fitxategi:Komunikazio_eta_elkarlanerako_tresnak.png|thumb|420x420px|[https://librezale.eus/wiki/KomunikazioEtaElkarlanerakoTresnak Librezale.eus: Komunikazio eta elkarlanerako tresnak.]]] * [https://librezale.eus/wiki/KomunikazioEtaElkarlanerakoTresnak Librezale.eus: Komunikazio eta elkarlanerako tresnak.] * {{en}} [https://signal.org/ '''Signal - Web orrialde ofiziala'''. (Badago beste zenbait hizkuntzatan ere)] * {{en}} [https://ssd.eff.org/en/module/how-use-signal-ios// Nola erabili Signal iOS-en] [[EFF]]ren gida. {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Software librea]] [[Kategoria:Android]] [[Kategoria:IOS]] [[Kategoria:Berehalako mezularitza]] [[Kategoria:Javarekin programatutako software librea]] [[Kategoria:Plataforma anitzeko softwarea]] [[Kategoria:IOS softwarea]] bbco4xvko7q7tvcxoe660n7qzjz0fd5 9998388 9998387 2024-12-13T12:15:10Z Ariane Ensunza 92763 /* Ezaugarriak */ 9998388 wikitext text/x-wiki {{Software infotaula}} '''''Signal''''' (lehen ''TextSecure'') [[bat-bateko mezularitza]] eta deientzako [[Aplikazio informatiko|aplikazioa]] da, librea eta kode irekikoa, pribatutasunean eta [[Zibersegurtasun|segurtasunean]] enfasia jartzen duena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=A private messenger for Android. Contribute to signalapp/Signal-Android development by creating an account on GitHub|argitaletxea=Signal|data=2019-11-06|url=https://github.com/signalapp/Signal-Android|sartze-data=2019-11-06}}</ref><ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Molly|abizena=Wood|izenburua=Privacy Please: Tools to Shield Your Smartphone|hizkuntza=en-US|data=2014-02-19|url=https://www.nytimes.com/2014/02/20/technology/personaltech/privacy-please-tools-to-shield-your-smartphone-from-snoopers.html|aldizkaria=The New York Times|issn=0362-4331|sartze-data=2019-11-06}}</ref> [[SMS]], MMS eta datu [[Zifratze algoritmo|zifratuko]] mezuak bidaltzeko erabil daiteke.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=TextSecure Is the Easiest Encryption App To Use (So Far) {{!}} Motherboard|data=2014-03-14|url=https://web.archive.org/web/20140314165046/http://motherboard.vice.com/blog/textsecure-is-the-easiest-encryption-app-to-use-so-far|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2019-11-06}}</ref> [[Signal Foundation]] eta [[Signal Messenger LLC]] taldeak agertzen dira dokumentuetan<ref>{{Erreferentzia|url=https://signal.org/|aldizkaria=signal.org|sartze-data=2020-03-16}}</ref> Signal aplikazioetako garatzaile bezala, [[Irabazteko asmorik gabeko erakunde|irabazteko asmorik gabeko erakundeak]] (2013–2020 S''ignal Foundation, a 501c3 nonprofit.''). Besterik adierazi ezean, aplikazioak erabiltzailearen gailuko mezuen [[Datu-base|datu-basea]] zifratzen du, baita komunikazioaren bi muturrak ere, helburua delako beste erabiltzaile batzuei bidalitako mezu guztiak babestea.<ref name=":0" /><ref name=":2">{{Erreferentzia|url=https://signal.org/blog/the-new-textsecure/|aldizkaria=signal.org|sartze-data=2019-11-06}}</ref><ref name=":3">{{Erreferentzia|izenburua=TextSecure is an open source messaging app with strong security features - gHacks Tech News|url=https://www.ghacks.net/2014/02/24/textsecure-open-source-messaging-app-strong-security-features/|aldizkaria=www.ghacks.net|sartze-data=2019-11-06}}</ref> 2015era arte aplikazioak ''TextSecure'' izena zuen eta bat-bateko mezularitzarako baino ezin zitekeen erabili. Izen berriarekin, deiak egiteko aukera gehitu zitzaion, ''RedPhone'' aplikazioaren bidez. 2017ko martxoan, ''Signal'' deiak egiteko sistema berri batera igaro zen, [[WebRTC]]-n oinarritzen dena; eta, honek, bideo bidezko deiak egiteko aukera ekarri zuen. <ref name=":4">{{Erreferentzia|url=https://signal.org/blog/signal-video-calls-beta/|aldizkaria=signal.org|sartze-data=2019-11-07}}</ref> <ref name=":5">{{Erreferentzia|url=https://signal.org/blog/signal-video-calls/|aldizkaria=signal.org|sartze-data=2019-11-07}}</ref> == Ezaugarriak == [[Fitxategi:IRC cover.svg|thumb|Signal edo [[txat]]ean aritzeko edozein [[bat-bateko mezularitza]] sistemaren eskematxoa.]] [[Fitxategi:TextSecure in the recent apps list.png|thumb|Aplikazioak pantaila-argazkia saihesten du defektuz, pribatutasun neurri moduan.]] [[Fitxategi:Signal-Logo.svg|thumb|''Signal''en ikonoa]] ''Signal''ek bere erabiltzaileei honako hauek bidaltzea ahalbidetzen die: testu-mezuak, dokumentuak, irudiak, bideoak eta kontaktuen informazioa. Horiek guztiak [[Wi-Fi]], [[3G]] edo [[LTE]] bidez bidal daitezke, beti ere aplikazio bera duten erabiltzaileei. Honenbestez, [[SMS]] tradizionalen alternatiba bilakatu da [[Android]] 2.3 (edo ostekoa) exekutatzen duten [[Telefono adimentsu|smartphonentzat]]. Aplikazioa instalatuta ez duten beste erabiltzaile batzuekin komunikatzeko [[SMS]] edo MMS konbentzionalak erabil ditzake. Mezu horiek koloreen arabera identifika daitezke: testuaren burbuila berdea bada, mezua mezularitza konbentzional bidez bidali da; ostera, urdina bada, datu bidezko sarearen bidez bidali da. Besterik adierazi ezean, ''Signal''ek sareko mezularitzaren bidez bidaliko ditu mezuak.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> Horrek esan nahi duena da, erabiltzaileak mezu bat bidaltzen badio aplikazioa duen beste erabiltzaile bati, ez duela aparteko kosturik izango (datu-transferentzia hutsa da). Datu-konexiorik ez badago, programak [[SMS]]/MMS bidez bidaliko ditu mezuak.<ref name=":2" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=How to hide yourself from Google and cell phone carriers|hizkuntza=en-US|data=2010-07-29|url=https://venturebeat.com/2010/07/29/how-to-hide-yourself-from-google-and-cell-phone-carriers/|aldizkaria=VentureBeat|sartze-data=2019-11-20}}</ref> Aukera horiek ezarpenen atalean alda daitezke, baldin eta adierazi nahi badugu programak datu bidezko sarearen bidez soilik bidal ditzala mezuak, eta sekula mezularitza konbentzional bidez. Aplikazioak automatikoki [[Zifratze algoritmo|zifrat]]<nowiki/>uko ditu beste erabiltzaile batzuekin izandako elkarrizketa guztiak. Interfazeak kandadu baten ikonoarekin markatzen ditu mezu zifratuak. Multimedia fitxategiak edo erantsitako bestelako dokumentuak ere zifratu egingo dira. ''Signal''ek gailuan bertan dagoen datu base zifratu batean gorde ditzake mezuak (bidalitakoak zein bidali gabeak), baldin eta erabiltzaileak pasahitza erabiltzeko aukera hautatuko balu.<ref name=":7">{{Erreferentzia|izena=Andy|abizena=Greenberg|izenburua=Android App Aims to Allow Wiretap-Proof Cell Phone Calls|hizkuntza=en|url=https://www.forbes.com/sites/firewall/2010/05/25/android-app-aims-to-allow-wiretap-proof-cell-phone-calls/|aldizkaria=Forbes|sartze-data=2019-11-07}}</ref> Beste alde batetik, taldeko elkarrizketak izatea ere ahalbidetzen du; horiek automatikoki zifratuta egongo dira eta datu-sare bidez bideratuko dira, beti ere erabiltzaile guztiak aplikazioan erregistratuta badaude.<ref name=":1" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=TextSecure Is the Easiest Encryption App To Use (So Far) {{!}} Motherboard|data=2014-03-14|url=https://web.archive.org/web/20140314165046/http://motherboard.vice.com/blog/textsecure-is-the-easiest-encryption-app-to-use-so-far|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2019-11-07}}</ref> [[Open Whisper Systems|''Open Whisper Systems''ek]] ziurtatzen du izatez ez duela sarbiderik mezuen edukira. Gainera, [[kode ireki]]<nowiki/>koa da, [[Kode iturri|kode-iturri]] osoa eskuragarri dago, bai bezeroarentzat, bai zerbitzariarentzat, [[GitHub]] web-orrian. Horrek aukera ematen dio nahi duenari bai kodea aztertzeko, bai garatzaileei laguntzeko, programa hobetzeko eta ondo dabilela egiaztatzeko. Beste alde batetik, aukera ematen die erabiltzaile aurreratuei aplikazioaren bertsio propioak konpilatzeko eta [[Open Whisper Systems|''Open Whisper Systems''ek]] banatutakoekin konparatzeko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Open WhisperSystems {{!}} Is it secure? Can I trust it?|data=2014-03-14|url=https://web.archive.org/web/20140314004043/http://support.whispersystems.org/customer/portal/articles/1473575-is-it-secure-can-i-trust-it-|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2019-11-20}}</ref> ''Open Whisper System'' hirugarren bezeroen aurka agertu da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Please add LibreSignal to f-droid · Issue #37 · LibreSignal/LibreSignal|hizkuntza=en|url=https://github.com/LibreSignal/LibreSignal/issues/37|aldizkaria=GitHub|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=The perils of federated protocols [LWN.net]|url=https://lwn.net/Articles/687294/|aldizkaria=lwn.net|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|url=https://signal.org/blog/the-ecosystem-is-moving/|aldizkaria=signal.org|sartze-data=2019-11-20}}</ref> 2016ko urrian, ''Signal''ek aldi-baterako mezuen funtzionalitatea gehitu zuen, denbora-tarte batera ezabatzen direnak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Signal gets disappearing messages — but for tidiness, not privacy|hizkuntza=en-US|url=http://social.techcrunch.com/2016/10/11/signal-gets-disappearing-messages-but-for-tidiness-not-privacy/|aldizkaria=TechCrunch|sartze-data=2019-11-20}}{{Apurtutako esteka|date=abendua 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Andy|abizena=Greenberg|izenburua=Signal, the cypherpunk app of choice, adds disappearing messages|data=2016-10-11|url=https://www.wired.com/2016/10/signal-cypherpunk-app-choice-adds-disappearing-messages/|aldizkaria=Wired|issn=1059-1028|sartze-data=2019-11-20}}</ref> 2017ko martxoan, ''Signal'' deientzako beste sistema bat erabiltzen hasi zen [[WebRTC]]-n oinarrituta, bideo bidezko deiak egiteko aukera eskaini zuena.<ref name=":4" /><ref name=":5" /> == Erabiltzaileak == Signalek 40 milioi erabiltzaile aktibo ditu (2021eko urtarrila), <ref>{{Cite news|izena=David|abizena=Curry|izenburua=Signal Revenue & Usage Statistics (2021)|url=https://www.businessofapps.com/data/signal-statistics/|accessdate=2021-01-28|work=[[Business of Apps]]}}</ref> [[WhatsApp|WhatsAppek]] 1.600 milioi eta [[Telegram (aplikazioa)|Telegramek]] 500 milioi. Hala ere, Apptopiaren ikerketa baten arabera usteltzat jotzen diren herrialdeetan egin du batez ere gora Signaleko erabiltzaileen zifrak. <ref>{{Cite web|izenburua=Signal Private Messenger|url=https://www.mobileappdaily.com/app-review/signal-private-messenger|accessdate=24 de abril de 2020|work=MobileAppAaily}}</ref> <ref>{{Cite web|izena=Matthew|abizena=Hughes|izenburua=Signal and Telegram are growing rapidly in countries with corruption problems|url=https://thenextweb.com/apps/2018/01/23/signal-and-telegram-are-growing-rapidly-in-countries-with-corruption-problems/|accessdate=24 de abril de 2020|work=The Next Web}}</ref> 2021eko urtarrilaren hasieran WhatsAppek iragarri zituen politikekin, erabiltzaile askok Telegramera migratu zuten, seguruagotzat jotzen baitzuten. Honek Telegramen erabiltzaile-basea hainbat milioitan handitzea ekarri zuen. Horretan eragina izan zuten, alde batetik, komunikabideek; bestetik, alternatiba hauek sare sozialetan azkar zabaltzeak eta, azkenik, [[Elon Musk]] bezalako pertsonaia garrantzitsuek, "Erabili seinalea" txioarekin. <ref>{{Cite web|izenburua=Elon Musk tweet about Signal ("Use Signal")|url=https://twitter.com/elonmusk/status/1347165127036977153}}</ref> == Historia == [[Zibersegurtasun]]ean aditua den [[Moxie Marlinspike]] eta [[robotika]]n aditua den [[Stuart Anderson]] izan ziren ''Whisper Systems''en sortzaileak 2010ean.<ref name=":6">{{Erreferentzia|izena=Caleb|abizena=Garling|izenburua=Twitter Open Sources Its Android Moxie|data=2011-12-20|url=https://www.wired.com/2011/12/twitter-open-sources-its-android-moxie/|aldizkaria=Wired|issn=1059-1028|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bloomberg - Are you a robot?|url=https://www.bloomberg.com/tosv2.html?vid=&uuid=e800a880-0b83-11ea-8165-59ed206e4dcd&url=L21hcmtldHMvc3RvY2tzP2NpY19yZWRpcmVjdD1mYWxsYmFjaw==|aldizkaria=www.bloomberg.com|sartze-data=2019-11-20}}</ref> Urte berean ''TextSecure'' ateratzeaz gain, enpresak ''[[RedPhone]]'' aplikazioa ere atera zuen, datu-sare bidezko ahots dei zifratuak egitea ahalbidetzen duena.<ref name=":7" /> [[Suebaki (informatika)|Suebaki]] bat eta datuak [[Zifratze algoritmo|zifratze]]<nowiki/>ko hainbat tresna ere garatu zituzten.<ref name=":6" /> 2011ko urriaren 28an, [[Twitter|Twitterrek]] jakinarazi zuen ''Whisper Systems'' bereganatuko zuela, baina zenbat ordainduko zuen ezagutzera eman gabe.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Twitter acquires Android security startup Whisper Systems|hizkuntza=en-US|data=2011-11-28|url=https://venturebeat.com/2011/11/28/twitter-buys-whisper-systems/|aldizkaria=VentureBeat|sartze-data=2019-11-20}}</ref> Handik hilabetera, ''TextSecure''ren iturri-kodea [[GPL]] lizentziapean liberatu zen.<ref name=":6" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Pete|abizena=Pachal|izenburua=Twitter Takes TextSecure, Texting App for Dissidents, Open Source|hizkuntza=en|url=https://mashable.com/2011/12/20/textsecure-open-source/|aldizkaria=Mashable|sartze-data=2019-11-20}}</ref> Geroztik, komunitateak etengabeko garapenak egiten ditu bertan eta ekarpen horietan oinarritutako hainbat bertsio izan ditu. Bestetik, enpresaren izena ''Open Whisper Systems'' izatera igaro da, proiektuen izaera irekia islatzen duena.<ref>{{Erreferentzia|url=https://signal.org/blog/welcome/|aldizkaria=signal.org|sartze-data=2019-11-20}}</ref> 2013ko martxotik, [[iOS]]<nowiki/>entzako bertsio bat lantzen aritu dira.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=TextSecure Is the Easiest Encryption App To Use (So Far) {{!}} Motherboard|data=2014-03-14|url=https://web.archive.org/web/20140314165046/http://motherboard.vice.com/blog/textsecure-is-the-easiest-encryption-app-to-use-so-far|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=TextSecure Sheds SMS in Latest Version|hizkuntza=en|url=https://threatpost.com/textsecure-sheds-sms-in-latest-version/104456/|aldizkaria=threatpost.com|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|url=https://signal.org/blog/sure/|aldizkaria=signal.org|sartze-data=2019-11-20}}</ref> Urte bereko irailean, jakinarazi zen ''TextSecure''ren protokoloa arrakastaz bateratu zela [[CyanogenMod]]<nowiki/>ekin, erabiltzaileak ugaritzea ekarri zuena.<ref>{{Erreferentzia|izena=Andy|abizena=Greenberg|izenburua=Ten Million More Android Users' Text Messages Will Soon Be Encrypted By Default|hizkuntza=en|url=https://www.forbes.com/sites/andygreenberg/2013/12/09/ten-million-more-android-users-text-messages-will-soon-be-encrypted-by-default/|aldizkaria=Forbes|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Seth|abizena=Schoen|izenburua=2013 in Review: Encrypting the Web Takes A Huge Leap Forward|hizkuntza=en|data=2013-12-28|url=https://www.eff.org/deeplinks/2013/12/2013-review-encrypting-web-takes-huge-leap-forward|aldizkaria=Electronic Frontier Foundation|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|url=https://signal.org/blog/cyanogen-integration/|aldizkaria=signal.org|sartze-data=2019-11-20}}</ref> 2014ko martxoan egindako [[South by Southwest]] konferentzian, [[Edward Snowden]]ek hitzaldi bat eman zuen eta, bertan, ''Open Whisper Systems'' aplikazioak txalotu zituen beraien erabilera erraztasunagatik eta segurtasun zein pribatutasun ezaugarriengatik.<ref>{{Erreferentzia|izena=By Max|abizena=Eddy|izenburua=Snowden to SXSW: Here's How To Keep The NSA Out Of Your Stuff|hizkuntza=en|abizena2=March 11|abizena3=March 11|izena2=2014 1:31PM EST|izena3=2014|url=https://securitywatch.pcmag.com/security/321511-snowden-to-sxsw-here-s-how-to-keep-the-nsa-out-of-your-stuff|aldizkaria=PCMAG|sartze-data=2019-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Verschlüsselung: Snowden empfiehlt Textsecure und Redphone - Golem.de|hizkuntza=de-DE|url=https://www.golem.de/news/verschluesselung-snowden-empfiehlt-textsecure-und-redphone-1403-105052.html|aldizkaria=www.golem.de|sartze-data=2019-11-20}}</ref> Urte bereko urrian, [[Electronic Frontier Foundation]]ek (EFF) zelatatzearen aurkako defentsa-gida batean sartu zuen ''TextSecure''.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Communicating with Others|hizkuntza=en|data=2014-08-05|url=https://ssd.eff.org/en/module/communicating-others|aldizkaria=Surveillance Self-Defense|sartze-data=2019-11-20}}</ref> Hurrengo hilabetean, ''TextSecure''k mezularitzarako aplikazio seguruen kalifikazio gorena jaso zuen EFFren eskutik, ''[[ChatSecure]], [[Orbot]], [[Cryptocat]], [[RedPhone]], [[Silent Phone]], [[Silent Text]]'' eta ''[[Telegram (aplikazioa)|Telegram]]''[[Telegram (aplikazioa)|en]] [[txat]] sekretuekin batera.<ref>{{Erreferentzia|izena=By Stephanie|abizena=Mlot|izenburua=WhatsApp Rolling Out End-to-End Encryption|hizkuntza=en|abizena2=November 18|abizena3=November 18|izena2=2014 1:35PM EST|izena3=2014|url=https://www.pcmag.com/news/329629/whatsapp-rolling-out-end-to-end-encryption|aldizkaria=PCMAG|sartze-data=2019-11-20}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Bat-bateko mezularitza]]. * [[Zibersegurtasuna]]. * [[Telefono adimentsu]]. *[[Telegram (aplikazioa)|Telegram]]. == Kanpo estekak == [[Fitxategi:Komunikazio_eta_elkarlanerako_tresnak.png|thumb|420x420px|[https://librezale.eus/wiki/KomunikazioEtaElkarlanerakoTresnak Librezale.eus: Komunikazio eta elkarlanerako tresnak.]]] * [https://librezale.eus/wiki/KomunikazioEtaElkarlanerakoTresnak Librezale.eus: Komunikazio eta elkarlanerako tresnak.] * {{en}} [https://signal.org/ '''Signal - Web orrialde ofiziala'''. (Badago beste zenbait hizkuntzatan ere)] * {{en}} [https://ssd.eff.org/en/module/how-use-signal-ios// Nola erabili Signal iOS-en] [[EFF]]ren gida. {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Software librea]] [[Kategoria:Android]] [[Kategoria:IOS]] [[Kategoria:Berehalako mezularitza]] [[Kategoria:Javarekin programatutako software librea]] [[Kategoria:Plataforma anitzeko softwarea]] [[Kategoria:IOS softwarea]] e464wddv1xjvl6zo8sbh3wveoax8jxw 0 910175 9999399 8427974 2024-12-14T11:34:14Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Farmazialariak]] kendua; [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999399 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Vicente Santiago Masarnáu Fernández''' ([[Portugalete]], {{data|1803}} - [[Madril]], {{data|1879|12|21}}) bizkaitar farmazialaria izan zen. Zientzietan doktorea, [[Madrilgo Unibertsitatea]]n kimika eta farmazia katedraduna izan zen. Hainbat elkarte zientifikotako kidea izan zen. {{biografia zirriborroa|Bizkaia}} {{bizialdia|1803ko|1879ko|Masarnau, Vicente}} [[Kategoria:Portugaletetarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko kimikariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] [[Kategoria:Madrilen hildakoak]] cw0jv7v7qgipbr6nx80ygipei6yi60j 0 932369 9999361 9468565 2024-12-14T11:23:05Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Neurozientzialariak]] kendua; [[Kategoria:Euskal Herriko neurozientzialariak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999361 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Esti Blanco Elorrieta''' ([[Bilbo]] ([[Deustu]]), [[1990]]- ) ikerlaria [[Forbes aldizkaria|''Forbes'' aldizkari]]<nowiki/>ko "30 urder 30" 2020ko zientzialari gazteen zerrendan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Esti Blanco-Elorrieta|hizkuntza=en|url=https://www.forbes.com/profile/esti-blanco-elorrieta/|aldizkaria=Forbes|sartze-data=2020-02-12}}</ref> agertu zen<ref>{{Erreferentzia|izena=Agathe|abizena=Cortes|izenburua=Los bilingües se expresan con más sofisticación y tienen mayor facilidad para comunicarse|hizkuntza=es|data=2020-01-29|url=https://elpais.com/elpais/2020/01/27/ciencia/1580127774_061342.html|aldizkaria=El País|issn=1134-6582|sartze-data=2020-02-12}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=Deia|izenburua=De profesión, genio de los mil lenguajes|hizkuntza=es|url=https://www.deia.eus/vivir-on/historias-de/2020/01/24/profesion-genio-mil-lenguajes-historias/1013567.html|aldizkaria=www.deia.eus|sartze-data=2020-02-12}}</ref>. Bere ikerketa arloa [[neurozientzia]] eta [[psikolinguistika]] da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Berbetan: Esti Blanco-Elorrieta, psikolinguista|hizkuntza=eu|url=https://prestaldizkaria.wordpress.com//|aldizkaria=Prest!·''Deustuko aldizkaria. 210. zk. 2020 otsailekoa''|sartze-data=2020-03-02}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Iker|abizena=Tubia|izenburua=«Elebitasunaren kontrako iritziek ez dute zerikusirik zientziarekin»|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/2282/038/001/2023-03-24/elebitasunaren-kontrako-iritziek-ez-dute-zerikusirik-zientziarekin.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-03-27}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Danele|abizena=Sarriugarte Mochales|izenburua=Esti Blanco Elorrieta: "AEBetako hezkuntzan, jendeak uste du hobe dela elebakarra izatea elebiduna baino"|url=https://www.argia.eus/argia-astekaria/2823/esti-blanco-elorrieta-tartekoari-adi|aldizkaria=Argia|sartze-data=2023-05-07}}</ref> eta horren baitan [[Eleaniztasun|elebitasun]]<nowiki/>ari lotutako fenomenoak. Haren ikerketak [[eleaniztasun]]a<nowiki/>ren [[neurobiologia]] ulertzeko aurrerako urratsak ematen lagundu nahi du. 2020 urtean defendatuko du bere doktorego tesia [[New Yorkeko Unibertsitatea]]<nowiki/>n. Psikologiako graduondoko ikaslea [[New Yorkeko Unibertsitatea]]<nowiki/>n<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Esti Blanco-Elorrieta|hizkuntza=en|url=https://estiblancoelorrieta.github.io/|aldizkaria=estiblancoelorrieta.github.io|sartze-data=2020-02-12}}</ref>. Haren lana, nagusiki, burmuin eleaniztunaren arkitektura neuronala ulertzea da, ahalik eta ikuspegi naturalistena hartuz. == Argitalpenak == * {{en}} '''Blanco-Elorrieta, E.*,''' Gwilliams, L.*, Marantz, A., & Pylkkänen, L. (submitted). Neural bases of perceptual adaptation to foreign accents. * {{en}} '''Blanco-Elorrieta, E.,''' & Caramazza, A. (submitted). A selection-by-activation model of bilingual lexical access. * {{en}} '''Blanco-Elorrieta, E.''', Ding, N., Pylkkänen, L., & Poeppel, D. (submitted). Understanding requires tracking: Noise and knowledge interact in bilingual language comprehension. * {{en}} Liu, H., Zhang, Y., '''Blanco-Elorrieta, E.,''' Hea, Y., Chen, B. (2019). Role of proactive control on subcomponents of language control: Evidence from trilinguals. ''Cognition'' 194, 104055 doi.org/10.1016/j.cognition.2019.104055 * {{en}} '''Blanco-Elorrieta, E.''', & Pylkkänen, L. (2018). Ecological validity in bilingualism research and the bilingual advantage. ''Trends in Cognitive Sciences'' 22(12), 1117-1126 doi.org/10.1016/j.tics.2018.10.001 [pdf] * {{en}} '''Blanco-Elorrieta, E.''', Emmorey, K., & Pylkkänen, L. (2018). Language switching decomposed through MEG and evidence from bimodal bilinguals. ''Proceedings of the National Academy of Sciences'' 115.39 (2018): 9708-9713 doi.org/10.1073/pnas.1809779115 [pdf] * {{en}} '''Blanco-Elorrieta, E.''', Kastner, I., Emmorey, K., & Pylkkänen, L. (2018). A shared neurobiology for building phrases in signed and spoken language. ''Scientific Reports'' 8, 5492 doi:10.1038/s41598-018-23915-0 [pdf] * {{en}} '''Blanco-Elorrieta, E.''', Ferreira, S.V., Del Prato, P., & Pylkkänen, L. (2017). The priming of Basic Combinatory Responses in MEG. * {{en}} ''Cognition'' 70, 49-63 doi.org/10.1016/j.cognition.2017.09.010 [pdf] * {{en}} Fyshe, A., '''Blanco-Elorrieta, E.''' & Pylkkänen, L. (2017). The neural representation of concepts during composition. Cognitive Computational Neuroscience (CCN) [pdf] * {{en}} '''Blanco-Elorrieta, E.''' Emmorey, K., & Pylkkänen, L. (2017). Decoding Language Switching in the Bilingual Brain: evidence from simultaneous speech and sign production. Cognitive Computational Neuroscience (CCN) [pdf] * {{en}} '''Blanco-Elorrieta, E.''', & Pylkkänen, L. (2017). Bilingual language switching in the lab vs. in the wild: The spatio-temporal dynamics of adaptive language control. ''The Journal of Neuroscience'', 37(37), 9022-9036 doi.org/10.1523/JNEUROSCI.0553-17.2017 [pdf] * {{en}} '''Blanco-Elorrieta, E.''' & Pylkkänen, L. (2016). Bilingual language control in perception vs. action: MEG reveals comprehension control mechanisms in anterior cingulate cortex and domain-general production control in dorsolateral prefrontal cortex. ''The Journal of Neuroscience'' 36(2): 290-301 doi:10.1523/JNEUROSCI.2597-15.2016 [pdf] * {{en}} '''Blanco-Elorrieta, E.''' & Pylkkänen, L. (2015). Composition of complex numbers: Delineating the computational role of the left anterior temporal lobe. ''NeuroImage'' 124(Pt A):194-203 doi:10.1016/j.neuroimage.2015.08.049 [pdf] * {{en}} '''Blanco Elorrieta, E.''' & Pylkkänen, L. (2015). Brain bases of language selection: MEG evidence from Arabic-English bilingual language production. ''Frontiers in Human Neuroscience, 9:27'' doi:10.3389/fnhum.2015.00027 [pdf] * {{en}} Pylkkänen, L., Bemis, D.K., & '''Blanco-Elorrieta, E.''' (2014). Building phrases in language production: An MEG study of simple composition. ''Cognition'' , 133, 371-384 doi:10.1016/j.cognition.2014.07.001 [pdf] == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1990ko||Blanco, Esti}} [[Kategoria:Deustuarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko emakume hizkuntzalariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko neurozientzialariak]] [[Kategoria:Deustuko Unibertsitateko ikasleak]] c8mht0c3aalbxh13saa7uhuvx5pd47o 0 932403 9999409 8094948 2024-12-14T11:37:46Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Farmazialariak]] kendua; [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999409 wikitext text/x-wiki {{Biografia infotaula automatikoa }} '''Jon Zarate Sesma''' ([[Lekeitio]], [[1979]]) [[Farmazia]]n doktorea da, [[Euskal Herriko Unibertsitatea|UPV/EHUko]] irakaslea [[Farmazia Fakultatea (Gasteiz)|Farmazia Fakultatean]] eta Euskararen arloko errektoreordea 2014tik. == Ikertzaile == Farmazia ikasketak egin zituen Euskal Herriko Unibertsitatean eta ondoren "''Sistema endokannabionoideak fluoxetinaren garuneko ekintza-mekanismoan duen inplikazioa''" doktore-tesia aurkeztu zuen bertan (2007, Implicación del sistema endocannabionoide en el mecanismo de acción cerebral de fluoxetina)<ref>{{Erreferentzia|izena=Jon|abizena=Zarate Sesma|urtea=2007|izenburua=Implicación del sistema endocannabionoide en el mecanismo de acción cerebral de fluoxetina.|argitaletxea=UPV/EHU|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.educacion.gob.es/teseo/mostrarRef.do?ref=411951|aldizkaria=Teseo, base de datos sobre tesis doctorales www.educacion.gob.es|sartze-data=2020-02-12}}</ref> Tesiaren helburua [[depresio]]a duten pazienteengan [[cannabionoide hartzaile]]en erabilera klinikoak sortzen dituen arazoak arintzea zen. [[2009]]tik aurrera batez ere [[terapia geniko]]rako bektore ez-biralen ikerketa-lerroan lan egiten du. Mikro eta [[nanoteknologia]]k, [[biomateriale]]ak eta [[zelula]]k aztertzen dituen [[NanoBioCel]] ikerketa taldean 20 ikerketa-proiektutan parte hartu du.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=NanoBioCel: Mikro eta Nanoteknologien, Biomaterialeen eta Zelulen taldea - UPV/EHU|hizkuntza=eu-ES|url=https://www.ehu.eus/eu/web/nanobiocel|aldizkaria=nanobiocel|sartze-data=2020-02-12}}</ref> 2011tik 2014ra UPV/EHUk argitaratzen duen Zientzia eta Teknologiako ''[[Ekaia]]'' euskarazko aldizkari zientifikoaren zuzendaria izan zen. Euskarazko zientzia dibulgazioko hamarretik gora artikuluren egilea da, batez ere [[Elhuyar aldizkaria|Elhuyar Zientzia eta Teknika]] aldizkarian.<ref>{{Cite aldizkari|izena=Jon|abizena=Zarate Sesma|urtea=2020|izenburua=Egilearen argitalpenak|argitaletxea=Elhuyar|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=2603-6614|hizkuntza=eu}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Jon Zarate Sesma :: Inguma - Euskal komunitate zientifikoaren datu-basea. Artikuluak|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|url=https://www.inguma.eus/egilea/ikusi/jon-zarate-sesma?mota=article&page=1|aldizkaria=www.inguma.eus|sartze-data=2020-02-12}}</ref> == Irakasle == [[2011]]n irakasle hasi zen Gasteizko Farmazia Fakultatean [[Farmazia eta Elikagaien Zientziak]] sailean, non 2018an ''Farmazia-teknologiako laborategi-praktiken gidaliburua'' izeneko liburu didaktikoa argitaratu zuen,<ref>{{Erreferentzia|izena=Manuela Igartua|abizena=Olaetxea|izenburua=Farmazia-teknologiako laborategi-praktiken gidaluburua|argitaletxea=UPV/EHU arg|hizkuntza=eu-ES|abizena2=Vizcaino|abizena3=Martinez|abizena4=Sesma|abizena5=Alegria|abizena6=Hernaez|abizena7=Martin|izena2=Edorta Santos|izena3=Aiala Salvador|izena4=Jon Zarate|izena5=Amaia Eskisabel|izena6=Begoña Calvo|izena7=Rosa Hernandez|data=2018|url=https://www.inguma.eus/produkzioa/ikusi/farmazia-teknologiako-laborategi-praktiken-gidaluburua|isbn=978-84-9082-916-5|sartze-data=2020-02-12}}</ref>Irakaskuntzaren berrikuntzan aritu izan da alor horretan ere.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jon|abizena=Zarate|urtea=2017|izenburua=Curriculum vitae - Idazkaritza Nagusia - UPV/EHU|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu-ES|url=https://www.ehu.eus/eu/web/idazkaritza-nagusia/curriculum-vitae4|aldizkaria=idazkaritza-nagusia|sartze-data=2020-02-12}}</ref> Euskararen erabilera medikuntzan zabaltzeko helburuarekin 2019-2020 ikasturtean ireki zen "Hizkuntzen kudeaketa osasun arretan: euskara komunikazio klinikoan" graduondoko zuzendaria da. UPV/EHUren aditu titulua, [[Udako Euskal Unibertsitatea]]rekin batera antolatzen dena. == Sariak == * 2010: Agote saria. Giza Fisiologiaren irakaskuntzarako euskaraz idatzitako ikasliburu batengatik == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} {{bizialdia|1979ko||Zarate, Jon}} [[Kategoria:Lekeitiarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko Unibertsitateko irakasleak]] [[Kategoria:Euskal Herriko Unibertsitateko ikasleak]] [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] 3n3g1qrk01w0tedi4rqtfafto8wfirv 0 934110 9998872 9974500 2024-12-13T17:43:46Z Lainobeltz 56334 9998872 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa |irudia = Argia Ituarte alkatea.jpg |irudi oina = Argia Ituarte }} '''Argia Ituarte Arkotxa''' ([[Ondarroa]], [[Bizkaia]], [[1961|1961eko]] [[Abuztuaren 29|abuztuaren 29a]]) Ondarroako emakumezko lehen alkatea izan zen 2011 eta 2015 urteen artean ezker abertzaleko ordezkari gisa. <ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=vfvmWBm7UZ0|izenburua=Ondarroa / Argia Ituarte|sartze-data=2020-03-05|egunkaria=Youtube|aldizkaria=|abizena=Muguruza|izena=Fermin|egile-lotura=[[Fermin Muguruza]] #nomoretour2013|hizkuntza=eu|formatua=}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Entrevista a Argia Ituarte, alcaldesa de Ondarroa|hizkuntza=es|url=https://www.eitb.eus/es/radio/radio-euskadi/programas/boulevard/audios/detalle/1341574/entrevista-argia-ituarte-alcaldesa-ondarroa--radio-euskadi/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2020-03-05}}</ref> Biologia ikasketak egin zituen [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHU]]<nowiki/>n, Leioako [[EHUko Zientzia eta Teknologia Fakultatea|Zientzia eta Teknologia Fakultatea]]<nowiki/>n, euskarazko lehenengo taldea izan zen eurena. Lanbidez biologia [[Irakasle|irakaslea]] da bigarren hezkuntzan<ref>{{Cite news|url=https://www.elcorreo.com/vizcaya/v/20110524/politica/gestora-decision-acertada-menos-20110524.html|abizena=Artime|izena=Mirari|izenburua='La gestora no fue una decisión acertada, y menos aquí'|data=2011ko maiatzak 24|egunkaria=El Correo|formatoa=|hizkuntza=gaztelera|sartze-data=2020ko martxoak 6}}</ref>. [[2011ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2011ko maiatzaren 2ko hauteskundeen]] emaitzen ondorioz, [[Bildu]] koalizioaren izenean hautatu zuten alkate, bere alderdiak lortutako bederatzi zinegotziei esker. EAJ alderdiak lau zinegotzi eskuratu zituen. Bere legegintzaldian zabaldu zuten [[Etxelila]], emakumeentzako topalekua, [[Lea-Artibai]] eskualdean zabaldutako gisa honetako lehen espazioa<ref>{{Cite news|url=https://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/2013/03/05/ondarroako-etxelila-goi-goitik-inauguratuko-dute-etzi/|abizena=Ibaibarriaga|izena=Larraitz|izenburua=Ondarroako Etxelila goi-goitik inauguratuko dute etzi|data=2013ko martxoak 5|egunkaria=Lea Artibai eta Mutrikuko Hitza|formatoa=|hizkuntza=euskara|sartze-data=2020ko martxoak 6}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.udalbarriak.eus/wp-content/uploads/2016/02/UB7.pdf|izenburua=Etxelilak ateak zabaldu ditu|sartze-data=2020ko martxoak 6|egunkaria=|aldizkaria=Udalbarriak 7|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=euskara|formatua=PDF}}</ref>. Bere legegintzaldian beste proiektu hauek ere gauzatu ziren: Futbol zelaian belar artifiziala ipini<ref>{{Cite web|url=http://www.udalbarriak.eus/wp-content/uploads/2016/02/UB4.pdf|izenburua=Futbol zelai berria aurrera doa|sartze-data=2020ko martxoak 6|egunkaria=|aldizkaria=Udalbarriak 4|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=euskara|formatua=PDF}}</ref>, Kamiñazpi kalea berritu<ref>{{Cite web|url=http://www.udalbarriak.eus/wp-content/uploads/2016/02/UB13.pdf|izenburua=Hasi dira Kamiñazpiko obrak: espaloi barria, eskailerak konpondu..|sartze-data=2020ko martxoak 6|egunkaria=Udalbarriak 13|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=euskara|formatua=PDF}}</ref>, udalaren artxibo historikoa digitalizatzen hasi<ref>{{Cite web|url=http://www.udalbarriak.eus/wp-content/uploads/2016/02/UB6.pdf|izenburua=Artxibo Historikoa 'klik' batean|sartze-data=2020ko martxoak 6|egunkaria=|aldizkaria=Udalbarriak 6|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=euskara|formatua=PDF}}</ref>, Ipar Kalea konpondu eta baita udaletxe zaharreko teilatua eta [[Radixu Irratia]]<nowiki/>ren egoitza<ref>{{Cite web|url=http://www.udalbarriak.eus/wp-content/uploads/2016/02/UB11.pdf|izenburua=Ekainean, Iparkale eta udaletxe zaharrekoteilatua konponduko ditu Ondarroako Udalak|sartze-data=2020ko martxoak 6|egunkaria=|aldizkaria=Udalbarriak 11|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=euskara|formatua=PDF}}</ref>, Arrigorri ostatua martxan ipini<ref>{{Cite web|url=http://www.udalbarriak.eus/wp-content/uploads/2016/02/UB12.pdf|izenburua=Arrigorri neguan jarriko da martxan|sartze-data=2020ko martxoak 6|egunkaria=|aldizkaria=Udalbarriak 12|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=euskara|formatua=PDF}}</ref>. Bere laguntzarekin [[Gabeko izarrak]] sortu zen 2013an, Ondarroako herri aldizkaria.<ref>{{Erreferentzia|izenburua='Gabeko izarrak', Ondarroako herri aldizkari barria - Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza|hizkuntza=eu|data=2013-09-01|url=https://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/2013/09/01/gabeko-izarrak-ondarroako-herri-aldizkari-barria/|aldizkaria=Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza|sartze-data=2020-03-05}}</ref> [[2015eko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2015eko udal hauteskundeetan]] Bilduren ondorengoa zen [[Euskal Herria Bildu|Euskal Herria Bilduk]] zinegotzi bat gutxiago eskuratu zuen eta [[Euzko Alderdi Jeltzalea|Euzko Alderdi Jeltzaleak]] bat gehiago, baina hala ere lehenak gehiengoari eutsi zion. Euskal Herria Bilduko [[Josu Arrizabalaga]] hautatu zuten alkate orduan.[[Fitxategi:Etxelila.jpg|thumb|Etxelila, Argia Ituarte alkate zela zabaldu zen|alt=|erdian|411x411px]] == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1961eko||Ituarte, Argia}} [[Kategoria:Ondarroarrak]] [[Kategoria:Emakume irakasleak]] [[Kategoria:Emakume politikariak]] [[Kategoria:Ondarroako alkateak]] [[Kategoria:Euskal Herriko emakume alkateak]] [[Kategoria:Euskal Herria Bilduko Bizkaiko hautetsiak]] 0w7i0dvqk7tl50r4khlosj53xkzpool 0 941292 9999379 8164055 2024-12-14T11:29:51Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Farmazialariak]] kendua; [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999379 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Salustiano Aseginolaza Aranburu''' ([[Idiazabal]], [[Gipuzkoa]], 1822ko ekainaren 8an - [[Santiago de Compostela]], 1894) [[Farmazialari|farmazilari]]<nowiki/>a, ikerlaria eta [[Santiago de Compostelako Unibertsitatea|Santiago de Compostelako Unibertsitate]]<nowiki/>ko dekanoa izan zen. Buruko nahasteen ondorioz, Unibertsitateko lana psikiatrikoan egindako egonaldiekin tartekatu behar izan zuen. == Bizitza<ref>{{Erreferentzia|abizena=Dawsr|izenburua=Las locuras de mi primo Salustiano|hizkuntza=es-ES|data=2015-11-08|url=https://elrincondelagenealogia.wordpress.com/2015/11/08/las-locuras-de-mi-primo-salustiano/|aldizkaria=El Rincón de la Genealogía|sartze-data=2020-03-28}}</ref> == [[Madrilgo Unibertsitatea|Madrilgo Universidad Zentralen]], gaur egun [[Madrilgo Complutense Unibertsitatea|Complutense]] dena, Farmazia ikasketak egin zituen eta 1853. urtean lortu zuen lizentziatura. Ikasketak bukatutakoan, [[Santiago de Compostela]]<nowiki/>ra joan zen bizi izatera. 1854ko abenduaren 6an ezkondu zen Bonifacia Gudín de Agrarekin San Fiz de Solovio elizan. Ezkonberriak [[Santiago de Compostelako katedrala|Compostelako katedral]] famatutik gertu, Preguntoiro kale garrantzitsuan, jarri ziren bizitzen. Ezkondu eta 11 hilabetera Matilde izeneko alaba jaio zen. === Unibertsitateko irakasle<ref>{{erreferentzia|izena=J.|abizena=Miñones Trillo|urtea=2010|izenburua=Anecdotario de los Primeros Años de la Facultad de Farmacia de Santiago de Compostela (siglo XIX): un recuerdo a sus profesores y alumnos distinguidos|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=}}</ref> === 1858an [[Santiago de Compostelako Unibertsitatea]]<nowiki/>n irakasle plaza lortu zuen. Eskolak emateaz gain, bere ikasketetan sakontzen jarraitu zuen eta doktore tesia idatzi zuen, sendabelarrei buruzkoa. “''Paralelo entre los sistemas y métodos llamados naturales en botánica para deducir las ventajas de estos últimos en el estudio de la materia farmacéutica vegetal”''<ref>{{Erreferentzia|izena=Salustiano.|abizena=Aseguinolaza y Aramburu|izenburua=[Paralelo entre los sistemas y métodos llamados naturales en botánica para deducir las ventajas de estos últimos en el estudio de la materia farmacéutica vegetal]|argitaletxea=Impr. de Manuel Rojas|abizena2=Universidad Central (Madrid).|data=1861|url=https://catalog.hathitrust.org/Record/009648181|sartze-data=2020-03-28}}</ref> izenburua zeraman tesia, Madrilen argitaratu zen 1861. urtean. Lan horren ondorioz, 1863an Farmazia fakultateko katedra lortu zuen<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=1873|izenburua=Escalafón de antigüedad de los catedráticos de las Universidades, según el lugar que corresponde a cada uno de ellos en 15 de agosto de 1873, con arreglo a lo prevenido por Orden del Gobierno de la República, de 20 de junio anterior|argitaletxea=Ministerio de Educación|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=}}</ref>. Unibertsitate munduan erabat murgilduta bizi zen, baina 1865. urtearen amaiera aldera, harridura sortzen hasi zen Aseginolaza doktorearen jokamoldea familia eta ingurukoen artean eta burua galtzen hasi zela pentsatu zuten. Unibertsitateko arduradunekin arazoak izaten hasi zen. Antza denez, Farmaziako dekanoarekin tirabirak zituen. Aseginolazak hainbat ikerketa egin zituen, baina dekanoak ez zion horiek argitaratzeko baimenik ematen. Hori salatzeko, eskutitza idatzi zion Unibertsitateko arduradunei: ''“era un obstáculo para que el interesado diera publicidad a trabajos científicos que habían de honrar a España”.'' Aseginolazakk farmazia arloan ikerketak egiten jarraitu zuen eta, bere ustez, ordurarteko teoria guztiak hankaz gora jarriko zituen aurkikuntzak egin zituen. Horregatik, teoria berriak azaltzeko ikastaro teoriko eta praktiko bat emateko baimena eskatu zuen. Errektoreak ikastaroa emateko baimena eman zion, baina aldi berean bere jokaerei neurria hartzeko eskatu zion: ''“sea más circunspecto y comedido en su conducta pública y privada.”'' Unibertsitateak bi astetarako derrigorrezko oporrak hartzera behartu zuen. Aseginolazak ez zutela era justuan tratatu sentitzen zuen eta, protesta modura, ondorengoa idatzi zuen: ''“así como la mejor fruta suele ser la más picada por los pájaros, así los hombres más dignos pueden ser los más calumniados“.'' === Gaixoaldia === Derrigorrezko atsedenaren ondoren, Unibertsitatera bueltatu zenean, gero eta buruko nahasmen larriagoarekin jarraitu zuen Aseginolazak. 1866an, Santiago de Compostelan, Quirino Almoina izeneko gizonaren dendara sartu zen pistola bat eskuetan zuela. Dendaria kalera aterarazi zuen eta guardia munizipala agertu zenean, guardiari apuntatu zion bere betebeharra ez zuela ondo betetzen esanez. Gaua kalabozoan pasa zuen arren, goizerako aske utzi zuten Aseginolaza. Berriro kalean aske zegoela, lorezain batek lagunduta, Unibertsiatea zegoen Fonseca jauregira joan zen. Unibertsitateko klaustroan zuhaitzak landatu behar zituela sartu zitzaion buruan; patioko zoruko baldosak altxatu eta zuloak egiten hasi zen. Kontserjeak inork baimendu gabeko lanak geratu eta Aseginolaza bidaltzea lortu zuen. Halakoa zen buruan zuen nahasmena, era guztietako irudipenak bururatzen zitzaizkion eta, zentzurik gabeko gauzak esaten hasi zen: ''“decía que no habia podido sofocar una sublevación de trabajadores del ferrocarril.”'' Ikusitakoak ikusita, Aseginolazaren osasun mental egoera zein zen jakin arte Unibertsitateak kargutik alboratu zuen. === Tratamendua === Irakasle lanetik alboratu zutenean, Compostela utzi eta denboraldi baterako Idiazabala ituzli zen. Idiazabalgo medikuak Aseginolazaren osasun egoerari buruz idatzitako txostenaren arabera, jaioterrian gustura zegoen; Santiago de Compostela aipatze hutsarekin, ordea, aztoratu egiten omen zen: “''estado de irritabilidad, exuberancia y exaltación''.” Dena dela, medikuaren iritziz, bere buruaren jabe zen Aseginolaza eta ez zeukan zalantzarik epe motz edo laburrean osatuta egongo zela. Aseginolaza sendatu egin zen eta denbora gutxira berriro katedratiko lanetara itzuli zen Santiago de Compostelara. Hiru urte beranduago, berriro buruko osasun arazoak hasi ziren. Maximino Teijeiro mediku galiziarrak baimena eman zion Idiazabalera joateko, han hobeto egongo zela iritzita. Bonifacia emazteak uste zuen ez zela nahikoa izango Idiazabalgo atsedenaldia eta bere senarra [[Pau (argipena)|Pau]] hiriko psikiatrikoan ingresatzea erabaki zuen. Gau batean, Paueko psikiatrikotik ihes egitea lortu zuen Aseginolazak. Ezin izan zuten inon aurkitu eta, egun batzuk beranduago, Idiazabalen agertu zen bere kabuz. Dementzia agerraldi horren ondoren, beste psikiatriko batean ingresatzea erabaki zuen familiak, oraingoan Zaragozan. Bertan egon zen 1870 hasiera arte. Zaragozako egonaldiaren ondoren Santiagora itzuli zen, itxuraz sendatuta, baina bi urte beranduago, eszedentzia eskatu zuen, [[Valladolid]]<nowiki/>eko psikiatrikoan “''pensionista de primera clase''” gisa sartu zen. Valladolideko psikiatrikoko zuzendariak baieztatu zuen, Aseginolazak, noizbehinka azaleratzen zen gaixotasun hereditario sendaezina zuela. Beraz, bizi guztirako izango zela. === Azken urteak === Valladolideko egonaldiaren ondoren, urte batzuk beranduago, 1875ean, Santiagoko Unibertsitateko dekano izendatu zuten. Jarraian ez izan arren, hainbat epealditan bete zuen plaza 1890. urtera bitartean<ref>{{erreferentzia|izena=X. R.|abizena=Barreiro Fernánde|urtea=2000|izenburua=Historia de la Universidad de Santiago de Compostela, Volumen 2|argitaletxea=Univ Santiago de Compostela|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=}}</ref>. 1894an hil zen arte mantendu zuen Unibertsitateko katedra<ref>{{Erreferentzia|izenburua=De Pharmaceutica scientia : 150 años de la Facultad de Farmacia (1857-2007)|argitaletxea=Universidade de Santiago de Compostela|data=2007|url=https://www.worldcat.org/oclc/173606637|isbn=84-9750-797-5|pmc=173606637|sartze-data=2020-03-28}}</ref>. == Argitalpenak == * ''Paralelo entre los sistemas y métodos llamados naturales en botánica para deducir las ventajas de estos últimos en el estudio de la materia farmacéutica vegetal.'' Universidad Central. Facultad de Farmacia (Madril). Manuel Rojas inprimategia, 1861. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} {{bizialdia|1822ko|1894ko|Aseginolaza, Salustiano}} [[Kategoria:Idiazabaldarrak]] [[Kategoria:Gipuzkoako irakasleak]] [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] 9nyjhoxbp4s6b85v573yhobmj0lrfo6 14 943104 9998485 9987727 2024-12-13T13:21:27Z Wayratuta 119550 [[Kategoria:Juduak]] kendua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9998485 wikitext text/x-wiki {{CatAutoTOC}} [[Kategoria:Askenaziei buruzko gaiak]] [[Kategoria:Judu diaspora]] 718t6d8psjzfmpsdcn6j02f4lyf91nr 0 949927 9999403 8084387 2024-12-14T11:36:02Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Farmazialariak]] kendua; [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999403 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Gorka Orive Arroyo''' ([[Gasteiz]], [[1976]]ko [[irailaren 9]]a) arabar farmazialaria eta [[Euskal Herriko Unibertsitatea|Euskal Herriko Unibertsitateko]] irakaslea da.<ref>{{erreferentzia | izena = Edurne | abizena = Begiristain | egunkaria = [[Berria]] | izenburua = Gorka Oribe: «Oraindik ez dago tratamendu eraginkorrik» | url = https://www.berria.eus/paperekoa/1857/008/001/2020-05-08/oraindik-ez-dago-tratamendu-eraginkorrik.htm | data = 2020-05-08 | sartze-data = 2020-05-08}}</ref> Farmazian doktorea da.<ref name=DTDialnet>{{erreferentzia | egilea = [[Dialnet]] | izenburua = Optimización tecnológica de la microencapsulación de células con fines terapéuticos | url = https://dialnet.unirioja.es/servlet/tesis?codigo=211857 | hizkuntza = es | sartze-data = 2020-05-08}}</ref> == Bizitza == 2003an doktoratu zen. Doktore-tesia, ''Optimización tecnológica de la microencapsulación de células con fines terapéuticos'' izenburukoa, José Luis Pedraz Muñozen eta Rosa María Hernández Martínezen zuzendaritzapean egin zuen.<ref name=DTDialnet /> [[2002]]an [[CAF-Elhuyar sariak|CAF-Elhuyar sarien]] sari berezia irabazi zuen ''Tumore-angiogenesia'' izeneko zientzia-artikuluagatik.<ref>{{erreferentzia | aldizkaria = [[Argia (aldizkaria)|Argia]] | izenburua = Jada jakinarazi dituzte aurtengo Caf-Elhuyar sarien irabazleen izenak. | url = https://www.argia.eus/albistea/jada-jakinarazi-dituzte-aurtengo-caf-elhuyar-sarien-irabazleen-izenak | data = 2002-01-07 | sartze-data = 2020-05-08}}</ref><ref>{{erreferentzia | aldizkaria = [[Elhuyar aldizkaria]] | izenburua = Tumore-angiogenesia | url = https://aldizkaria.elhuyar.eus/site_media/pdf/A173_O51-55_1.pdf | formatua = pdf | alea = 173 | data = 2002ko otsaila | sartze-data = 2020-05-08 }}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} {{bizialdia|1976ko||Oribe, Gorka}} [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko Unibertsitateko irakasleak]] [[Kategoria:Gasteiztarrak]] oquvixhz8al63lxyjy2sg4m6f34tthm 0 950318 9998494 8410130 2024-12-13T13:29:54Z InternetArchiveBot 119347 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 9998494 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} [[Fitxategi:Félix Galipaux-Le comte de Luxembourg-1912.jpg|thumb|Félix Galipeau ''Le Comte de Luxembourg'' (1912) antzezlanean.]] [[Fitxategi:Père-Lachaise - Division 93 - Galipaux 02.jpg|thumb|Idazleari eskainitako bustora, Parisko hilerrian.]] '''Félix Galipaux''' ([[Bordele]], [[1860]]ko [[abenduaren 12]]–[[Paris]], [[1931]]ko [[abenduaren 7]]) idazlea, antzerkigile, aktore, biolin-jotzailea eta umorista frantziarra izan zen. Berak zabaldu zuen ''galipette'' hitza. Prentsan "Félix Mayran" izengoitia erabili zuen; Henri Pagat-ekin idazten zuenean, aldiz, "Pagalipaux".<ref>https://data.bnf.fr/fr/12114879/felix_galipaux/</ref> == Biografia == Bordelen jaio zen Félix Martin guraso ezezaguneen semea. Louise Fénélon-Galipaux-ek, bere ama, aitortu zuen 1866ko apirilaren 27an eta abizena eman zion. Parisko Kontserbatorioan lehen saria lortu ondoren, nahiago izan zuen [[Théâtre du Palais-Royal]] antzokira joan [[Comédie-Française]] baino. Ondoren, Palais-Royal antzokitik Renaissance-ra joan zen. Hainbat antzezlan, komedia, zirriborro, bakarrizketa eta fantasia egile izan zen. Gaur egungo "komiko" antzekoa zen; bete testuekin barre eragin nahi zuen, garaian oso ohikoa zen berezitasun fisikorik edo ahoskera akatsik erabili gabe. Félix Galipaux 1931an hil zen, Parisko [[Père Lachaise hilerria]]n lurperatu zuten. Egun, hilobian, bere brontzezko bustoa ikus daiteke.<ref>https://www.grimh.org/index.php?option=com_content&view=article&layout=edit&id=2541&lang=fr</ref> == Obra idatzia == === ''Galipettes'' === Galipaux izan zen hitza zabaldu zuena. Hitza, antza, Frantziako mendebaldeko dialektoetan ezaguna zen. Euskaraz ''Itzulipurdiak'' esango genuke.<ref>https://www.larousse.fr/dictionnaires/francais/galipette/35906</ref> Idazleak narrazio bilduma bat idatzi zuen 1887tik 1905era izenburu horrekin. Arrakasta handia izan zuen. ''Re-Galipettes, Histoires de théâtre'' 1930ean berrargitaratu zen, idazlea hil aurretik. * ''Galipettes'', Paris, Jules Lévy, 1887. [[Aurélien Scholl]]en hitz aurrearekin. * ''Encore des Galipettes'' ; * ''Toujours des Galipettes'' ; * ''Rien que des Galipettes'' ; * ''Plus que jamais des Galipettes'' 1911 ; * ''Re-Galipettes, Histoires de théâtre'' 1930. === Beste idazlanak === * ''Nos Acteurs dans la rue'' ; * ''Monologues et récits'' ; * ''Confetti'' ; * ''Pour casinoter''. Komediak, saineteak, bakarhizketak. Paris, Paul Ollendorf, 1895 ; * ''Théâtricule'' ; * ''La Tournée Ludovic'' ; * ''Petits Vers sur de grands mots'' ; * ''Gorgibus et Sganarelle'' ; * ''Un monsieur qui a un tic'' ; * ''Le Raid Paris-Monte Carlo en deux heures'' ; * ''Le Premier cigare du collégien'' ; * ''Les sifflets du merle, soliloques gais'', Paris, Librairie théâtrale, 1931 ; === Elkar lanean idatzitako lanak === * 1905 : ''La Mémoire des dates'', [[Edmond Guiraud]]ekin idatzita. * 1921 : ''La guerre en pantoufles'', [[Gabriel Timmory]]ekin idatzita. * 1928 : ''Nous allons passer une bonne soirée !'', Gabriel Timmoryekin idatzita. == Filmografia == * 1991: ''[[Un monsieur qui a un tic]]'', [[Albert Capellani]] zuzendariaren filma. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{en}}:[https://www.imdb.com/name/nm1767075/ Félix Gallipaux IMDb webgunean.] * {{fr}}:[https://web.archive.org/web/20170301163139/http://www.phonobase.org/advanced_search.php?GETInterprete=Galipaux,%20F%C3%A9lix%20(1860-1931)&Ordre=Titre,Marque&langue=fr&ligne=0 Félix Galipauxen grabazioak.] * {{fr}}:[https://data.bnf.fr/fr/12114879/felix_galipaux/ Idazlearen testuak Interneten.] {{Bizialdia|1860ko|1931ko|Galipaux, Félix}} [[Kategoria:Bordeletarrak]] [[Kategoria:Frantziako aktoreak]] [[Kategoria:Frantziako antzerkigileak]] [[Kategoria:Frantziako umoristak]] [[Kategoria:Frantziako eleberrigileak]] [[Kategoria:Parisen hildakoak]] phcykb5mdzahissnori3bbpfms8214w 0 960856 9998590 9126692 2024-12-13T14:29:49Z Eliatxo 96586 /* Saikera */ 9998590 wikitext text/x-wiki {{Biografia infotaula automatikoa}} '''Margaret Wilhelmina Wilson''' ([[Traer (Iowa)|Traer]], [[Iowa]], [[1882]]ko [[urtarrilaren 16]]a - [[Droitwitch Spa]], [[Worcestershire]], [[1973]]ko [[urriaren 6]]a) estatubatuar eleberrigilea izan zen. == Biografia == Haurtzaroa baserri batean eman zuen eta [[Chicagoko Unibertsitatea]]n ikasi zuen. Presbiteriar elizatik [[Punjab]]era joan zen misiolari gisa eta ospitale batean eta neskatoen ikastetxe batean lan egin zuen. AEBetara itzuli zen 1910ean eta Weston Pullman High Schoolen irakatsi zuen. 1923an George Douglas Turner eskoziarrarekin ezkondu zen eta bikoteak Ingalaterran finkatu zen. Bere eleberrietako gaien artean emakumeen bigarren mailako rola eta erlijioaren rola daude. Aurkako sistema judizial baten aurrean daude etxeko testuinguru bateko gai feministak aztertzen ditu. Bere bi eleberri Indian izandako esperientzian oinarritzen dira. Emakumeentzat emakume baten ikuspuntutik idazten zuela esan zuen. [[The Able McLaughlins]] eleberriarekin [[Pulitzer Saria]] irabazi zuen 1924an. == Lanak == === Eleberriak === * ''[[The Able McLaughlins]]'' (1923) * ''The Kenworthys'' (1925) * ''The Painted Room'' (1926) * ''Daughters of India'' (1928) * ''Trousers of Taffeta'' (1929) * ''The Dark Duty'' (1931) * ''The Valiant Wife'' (1933) * ''[[The Law and the McLaughlins]]'' (1936) === Haurrentzako eleberria === * ''The Devon Treasure Mystery'' (1939) === Saikera === * ''The Crime of Punishment'' (1931) {{bizialdia|1882ko|1973ko|Wilson, Margaret}} [[Kategoria:Iowarrak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako eleberrigileak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako presbiterianoak]] [[Kategoria:Emakume misiolariak]] [[Kategoria:Emakume eleberrigileak]] [[Kategoria:XX. mendeko emakume idazleak]] [[Kategoria:Ingelesezko idazleak]] 2rndhn0n6t7nd27pqhnw0le7wgp0qqw 9998781 9998590 2024-12-13T16:25:40Z Artegia 65203 9998781 wikitext text/x-wiki {{Biografia infotaula automatikoa}} '''Margaret Wilhelmina Wilson''' ([[Traer (Iowa)|Traer]], [[Iowa]], [[1882]]ko [[urtarrilaren 16]]a - [[Droitwitch Spa]], [[Worcestershire]], [[1973]]ko [[urriaren 6]]a) estatubatuar eleberrigilea izan zen. == Biografia == Haurtzaroa baserri batean eman zuen eta [[Chicagoko Unibertsitatea]]n ikasi zuen. Presbiteriar elizatik [[Punjab]]era joan zen misiolari gisa eta ospitale batean eta neskatoen ikastetxe batean lan egin zuen. AEBetara itzuli zen 1910ean eta Weston Pullman High Schoolen irakatsi zuen. 1923an George Douglas Turner eskoziarrarekin ezkondu zen eta bikoteak Ingalaterran finkatu zen. Bere eleberrietako gaien artean emakumeen bigarren mailako rola eta erlijioaren rola daude. Aurkako sistema judizial baten aurrean daude etxeko testuinguru bateko gai feministak aztertzen ditu. Bere bi eleberri Indian izandako esperientzian oinarritzen dira. Emakumeentzat emakume baten ikuspuntutik idazten zuela esan zuen. [[The Able McLaughlins]] eleberriarekin [[Pulitzer Saria]] irabazi zuen 1924an. == Lanak == === Eleberriak === * ''[[The Able McLaughlins]]'' (1923) * ''The Kenworthys'' (1925) * ''The Painted Room'' (1926) * ''Daughters of India'' (1928) * ''Trousers of Taffeta'' (1929) * ''The Dark Duty'' (1931) * ''The Valiant Wife'' (1933) * ''[[The Law and the McLaughlins]]'' (1936) === Haurrentzako eleberria === * ''The Devon Treasure Mystery'' (1939) === Saiakera === * ''The Crime of Punishment'' (1931) {{bizialdia|1882ko|1973ko|Wilson, Margaret}} [[Kategoria:Iowarrak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako eleberrigileak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako presbiterianoak]] [[Kategoria:Emakume misiolariak]] [[Kategoria:Emakume eleberrigileak]] [[Kategoria:XX. mendeko emakume idazleak]] [[Kategoria:Ingelesezko idazleak]] h4cwwgitg8iyny7vyuoxln8h7pphy2v 0 968402 9999362 9552248 2024-12-14T11:23:25Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Neurozientzialariak]] kendua; [[Kategoria:Euskal Herriko neurozientzialariak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999362 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa }} '''Nerea Irastorza Landa''' ([[Donostia]], [[Gipuzkoa]], [[1991]]) neurozientzialaria da. == Biografia == Nereak Ingeniaritza Biomedikoko gradua egin zuen [[Tecnun|Tecnunen,]] ondoren "Errehabilitaziorako Sistema Mekatronikoak" masterra, Pariseko Pierre et Marie Curie Unibertsitatean. Masterreko proiektua egitera, berriz, Tübingeneko Unibertsitateko Psikologia Mediko eta Portaeraren Neurobiologiako Institutura jo zuen (Alemania), Neuroprotesien taldera. Doktoretza talde berean, Max Planck Ikerketa Institutuaren programaren barruan.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Nerea Irastorza, neurozioentzialaria: "Ingeniaritza biomedikoaren eta ikerketa klinikoaren arteko konbinazio hori gustatzen zait"|hizkuntza=eu|data=2019-11-01|url=https://zientziakaiera.eus/2019/11/01/nerea-irastorza-ingeniaritza-biomediko-eta-ikerketa-klinikoaren-arteko-konbinazioa/|aldizkaria=Zientzia Kaiera|sartze-data=2020-06-24}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=https://www.ramoslab.org/index.php?pageid=16|hizkuntza=}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1991ko||Irastorza, Nerea}} {{biografia zirriborroa|EH}} [[Kategoria:Gipuzkoako zientzialariak]] [[Kategoria:Emakume zientzialariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko neurozientzialariak]] do63f8ilqbp2wq7qs8ks6t4yziuqjwa 0 971258 9998783 9993643 2024-12-13T16:27:50Z Anitxu 108057 erreferentziak eta liburuen izenburuak 9998783 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Nerea Loiola Pikaza''' ([[Deba]], [[Gipuzkoa]], [[1985]]eko [[ekainaren 6]]a) [[irakasle]]a eta [[euskal idazle]]a da. == Biografia == Deban jaio zen [[1985]]ean.<nowiki/> [[Ingeniaritza mekaniko|Ingeniaritza Mekanikoan]] graduatu zen eta lanbidez [[Bigarren hezkuntza|Bigarren Hezkuntzako]] Matematikako irakaslea da.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Nerea Loiola Pikaza {{!}} Erein|url=https://www.erein.eus/autor/nerea-loiola-pikaza|aldizkaria=www.erein.eus|sartze-data=2021-06-04}}</ref> Irakaslea eta ama bere esanetan, amatasunak garrantzi handia baitu berarentzat. Idazle bezala haur eta gazte literaturan murgildu da eta hainbat liburu argitaratu ditu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Nerea Loiolak bere bigarren liburua aurkeztu zuen Durangoko Azokan|hizkuntza=eu|data=2019-12-10|url=https://www.diariovasco.com/bajo-deba/nerea-loiolak-bere-20191210002515-ntvo.html|aldizkaria=El Diario Vasco|sartze-data=2020-08-05}}</ref> Beste alor batzuk jorratzen ere aritu da: iritzi zutabeak ''[[Urola Kostako Hitza|Urola Kostako Hitzan]]'' eta helduentzako ipuinak batez ere. ''Epizentroa'' da egindako lan horren aurreneko emaitza.<ref name=":0" /> Literatura liburuez gain, komikien munduan ere saiakera batzuk egin ditu. ''Irabazi arte'' [[ETB 1|ETB1eko]] telesaileko pertsonaien unibertsoan oinarrituta, sakelakoan irakurtzeko euskarazko lehen komiki interaktiboa sortu du [[Aitziber Alonso]] ilustratzailearekin batera: ''Irabazi arte: iraganeko mamua''. Komikia gaztetxoei zuzenduta dago, eta sakelakoan aplikazioa deskargatu ondoren erabiltzaileei interakziorako hainbat aukera eskainiko dizkie: protagonistek istorioan entzuten duten musika entzun, pertsonaien edo gertakarien inguruko informazioan sakondu edota istorioaren garapenaren inguruko galderei erantzun.<ref>{{Erreferentzia|izena=Urtzi|abizena=Urkizu|izenburua='Irabazi arte'-ren komiki digital interaktiboa sortu dute|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1861/028/001/2022-03-25/irabazi-arte-ren-komiki-digital-interaktiboa-sortu-dute.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2022-06-13}}</ref> Nerea Loiolak, Jon Aranguren ilustratzailearekin batera, argitaratutako laugarren liburua ''Naian'' album ilustratua da. Gaztetxoei zuzenduta dago eta haurrengana helarazten diren desberdintasunari buruzko ikuspegiak lantzen ditu.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=«Naian edonor izan daiteke, segun eta norekin alderatu»|hizkuntza=eu|data=2022-06-07|url=https://www.diariovasco.com/culturas/libros/naian-desberdina-izatearen-20220607131745-nt.html|aldizkaria=El Diario Vasco|sartze-data=2022-06-13}}</ref> [[File:Nerea Loiola idazlea Durangon.jpg|thumb|250px|Nerea Loiola Durangon. Azoka, 2024]] == Lanak == Argitaratutako liburuak hauek dira: * ''Harri bat poltsikoan'' ([[Erein]], [[2018]]). Haurrentzako liburua (7-10 urte).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Harri bat poltsikoan|hizkuntza=es|url=https://www.erein.eus/libro/harri-bat-poltsikoan|sartze-data=2020-08-05}}</ref> Xana izeneko haur baten istorioa du ardatz. Protagonistak, generorik zehaztu gabe, segurtasun gabezia nabarmena du kontakizunaren hasieran. Goiz baten harri berezi bat aurkituko du poltsikoan eta irudimena errealitatearekin uztartuko da, bere bidean aurrera egin dezan.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=https://www.erein.eus/media/recortes_prensa/recorte_prensa1295_2.pdf|hizkuntza=}}</ref> * ''Azken lanhütarra'' [[Erein|(Erein]], [[2019]]). Haur eta gazteentzako liburua (10-13 urte).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Azken Lanhütarra de Loiola Pikaza, Nerea 978-84-9109-490-6|hizkuntza=es|url=https://www.todostuslibros.com/libros/azken-lanhuetarra_978-84-9109-490-6|aldizkaria=www.todostuslibros.com|sartze-data=2020-08-05}}</ref> Oraire, laino artean bizi den izakia, lanhütarra, agertzen da liburu honetan. Hodei gidaria da eta, berari esker, uraren prozesua osatzen da. Orairek liburuan oso paper garrantzitsua izan arren, protagonista Amets izeneko umea da. Bere lagunekin batera erabaki beharko du zer egin, Orairerekin topo egin eta bere egoeraren berri izan ondoren…<ref>{{Erreferentzia|izena=Baigorri Argitaletxea|abizena=SA|izenburua=Fantasia lurtarra, «sinetsi, ez sinetsi» jokoa da Nerea Loiolaren literatura|hizkuntza=eu|data=2020-01-15|url=https://www.naiz.eus/eu/hemeroteca/gara/editions/2020-01-16/hemeroteca_articles/fantasia-lurtarra-sinetsi-ez-sinetsi-jokoa-da-nerea-loiolaren-literatura|aldizkaria=GARA|sartze-data=2020-08-05}}</ref> * ''Epizentroa.''([[Erein]], [[2021]]) ISBN: 978-84-9109-600-9. Zazpi ipuinez osatutako narrazio bilduma da. Gai ugari ukitzen ditu: maitasuna, desioa, sexua, gurasotasuna, zoriontasunaren eraikuntza, nahiak-ardurak-ezinak… Estilo fina eta erakarmen-indar handiko istorioak, beti giza harremanen ardatzaren jiran, xehetasunari eta keinuari adi.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Epizentroa|hizkuntza=|url=https://www.erein.eus/libro/epizentroa|sartze-data=2021-06-04}}</ref> * ''Naian.'' [[Erein|(Erein]], [[2022]]). "Buruz behera dagoen haur bat"-en ideia da abiapuntua, eta hortik eratorritako galdera sorta bat argumentua: «Buruz behera dago, edo hankaz gora? Zer gertatzen zaio? Horrela egongo da beti? Noiz jarriko da 'normal', besteak bezala? Eta betirako desberdin bada?». Protagonistak haur narratzaile bat eta Naian ikaskide berria dira. Irakasleak haurrei esan die Naian diferentea dela. Haurrak saiatzen dira deskubritzen "zer dela eta den diferentea» gelakide berria.<ref name=":1" /> * ''Azken denbora.''(Erein, [[2023]]).<ref>{{Erreferentzia|izena=111|abizena=Akademia|izenburua=Azken denbora|hizkuntza=eu|data=2023-10-10|url=https://111akademia.eus/liburuak/idazleak/nerea-loiola/2023/10/10/azken-denbora/|aldizkaria=111 Akademia|sartze-data=2023-12-06}}</ref> * ''AHT. Arrisku Handiko Trena'' (Erein, [[2024]])<ref>{{Erreferentzia|izenburua=AHT - Arrisku Handiko Trena|hizkuntza=es|url=https://www.erein.eus/libro/aht---arrisku-handiko-trena|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Gazte literatura. * ''Miraren mendekua'' (Erein, 2024)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Miraren mendekua|hizkuntza=es|url=https://www.erein.eus/libro/miraren-mendekua|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Haur literatura. * ''Zebrak eta bideak'' (Erein, 2024)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ZEBRAK ETA BIDEAK {{!}} {{!}} Erein Argitaletxea, S.A. {{!}} Casa del Libro|hizkuntza=es|data=2024-11-08|url=https://www.casadellibro.com/libro-zebrak-eta-bideak/9788491099406/16472267?srsltid=AfmBOopL2H3DXrvGi1dCLZ5Jlvt7AdKm3FKB6CHanygHz39s8toOr59e|aldizkaria=casadellibro|sartze-data=2024-12-13}}</ref> * 7G udalekuak (Erein, 2024) == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://www.berria.eus/paperekoa/1857/029/001/2022-02-01/liburuarekin-lortu-dut-haztea.htm Elkarrizketa: ''Liburuarekin lortu dut haztea''] 2021.02.01 * [https://www.instagram.com/tarin_txo/ Nerea Loiolaren instagrama] * [https://twitter.com/tarin_txo?lang=eu Nerea Loiolaren twitterra] * [https://www.facebook.com/nerea.loiola/timeline?lst=100024915703406%3A640564665%3A1585151252 Nerea Loiolaren facebooka] {{bizialdia|1985eko||Loiola, Nerea}} [[Kategoria:Debako idazleak]] [[Kategoria:Gipuzkoako irakasleak]] [[Kategoria:Emakume irakasleak]] [[Kategoria:XXI. mendeko emakume idazleak]] [[Kategoria:XXI. mendeko Euskal Herriko idazleak]] acx2tco4tmhjeqdp8x9fhlzo3bzmifv 0 973150 9999354 9996814 2024-12-14T11:17:20Z Gotzon 1028 Akatsak zuzendu ditut eta informazio apur bat gehitu. 9999354 wikitext text/x-wiki {{Biografia infotaula automatikoa }} '''Anna Erra i Solà''' ([[Vic]], [[1965]]eko [[urriaren 7]]an) [[Kataluniako Autonomia Erkidegoa|Kataluniako]] [[irakasle]] eta [[politikari]] bat da, [[2015]]eko [[ekainaren 13]]tik [[Vic]]eko [[alkate]]a ([[Konbergentzia eta Batasuna]]ren eskutik [[2015]]ean eta [[Junts per Catalunya]]ren eskutik [[2019]]an),<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=LAIA PIÑOL MEJIAS /|abizena=BARCELONA|izenburua=La nueva alcaldesa de Vic, de CDC, pacta por sorpresa con el PSC|hizkuntza=es|data=2015-07-01|url=https://www.elperiodico.com/es/politica/20150701/la-convergente-anna-erra-incorpora-al-psc-a-su-equipo-de-gobierno-en-vic-4320522|aldizkaria=elperiodico|sartze-data=2020-08-24}}</ref> bai eta, [[2018]]ko [[ekainaren 19]]tik, [[Kataluniako Parlamentua|Kataluniako Parlamentuko]] [[diputatu]] ere, [[Junts per Catalunya|JxCen]] izenean. == Biografia == [[Geografia]] eta [[Historia]]n [[Lizentzia (hezkuntza)|lizentziatua]], [[Bartzelonako Unibertsitatea|Bartzelonako Unibertsitatean]], [[Irakasle|Magisteritza]] masterra egin zuen [[Viceko Unibertsitatea - Kataluniako Unibertsitate Zentrala|Viceko Unibertsitatean]]. [[Vic]]eko Sant Miquel del Sants [[Eskola|eskolan]] 21 urtez [[Maisu/maistra|maistra]] modura lan egin zuen, eta [[Gizarte-zientziak|giza zientzietako]] zenbait [[ikasliburu]] idatzi zituen, [[Bigarren hezkuntza|Bigarren Hezkuntzako]].<ref name=":1">{{Erreferentzia|abizena=admin|izenburua=L'Alcaldessa — Ajuntament de Vic|hizkuntza=ca|url=https://www.vic.cat/ajuntament/organs-de-govern/alcaldessa|aldizkaria=www.vic.cat|sartze-data=2020-08-24}}</ref> [[2007|2007.]] eta [[2015|2015. urteen]] artean, [[Vic]]eko [[Udaletxe|Udaleko]] [[zinegotzi]] izan zen; zenbait ardura izan zituen, hala nola, Hezkuntza, Kultura, eta Komertzio eta Turismoa. Era berean, [[2007]]-[[2011]] urteen artean, [[Vic]]eko [[Udaletxe|Udaleko]] gizarte alorreko presidente izan zen ere.<ref name=":1" /> [[2015eko Udal Hauteskundeak|2015eko Udal Hauteskundeen]] ondoren, [[Vic]]eko [[alkate]] izan zen hautatua, [[Konbergentzia eta Batasuna|CiUk]] [[Kataluniako Sozialisten Alderdia|PSCrekin]] izandako akordio baten ondorioz, [[Vic|hiriko]] lehen emakumea izan zen alkatetzan, eta [[Vic|hiriko]] lehen [[Konbergentzia eta Batasuna|alkate konbergentea]].<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izena=J. Comajoan / El 9|abizena=Nou|izenburua=Anna Erra és la primera alcaldessa de Vic - 14 juny 2015|hizkuntza=ca|url=http://www.elpuntavui.cat/article/3-politica/17-politica/867031-anna-erra-es-la-primera-alcaldessa-de-vic.html|aldizkaria=El Punt Avui|sartze-data=2020-08-24}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Tuatara Aplicacions|abizena=TIC|izenburua=Anna Erra (CiU) és escollida com a primera alcaldessa de Vic de la història|url=https://www.elter.net/noticia/18221/poltica/osona/anna-erra-ciu-escollida-com-primera-alcaldessa-vic-historia|aldizkaria=www.elter.net|sartze-data=2020-08-24}}</ref> [[2017]]an, [[Junts per Catalunya|JxCko]] zerrendetan aurkeztu zen, [[2017ko Kataluniako Parlamentuko hauteskundeak|2017ko Kataluniako Parlamenturako hauteskundeetan]].<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Junts per Catalunya, la llista del PDECat que encapçalarà Puigdemont|hizkuntza=ca|url=https://www.vilaweb.cat/noticies/el-pdcat-registra-la-marca-electoral-junts-per-catalunya-la-llista-que-liderara-puigdemont/|aldizkaria=VilaWeb|sartze-data=2020-08-24}}</ref> [[2018]]ko [[ekainaren 19]]an Errak kargua hartu zuen, [[Isabel Ferrer|Isabel Ferrerek]] kargua utzi ostean, Herri Babeseko zuzendari nagusi izendatu baitzuten.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Osona.com|izenburua=Anna Erra serà diputada al Parlament de Catalunya {{!}} Osona.com|hizkuntza=ca|url=https://www.naciodigital.cat/osona/noticia/57467/anna/erra/sera/diputada/al/parlament/catalunya|aldizkaria=www.naciodigital.cat|sartze-data=2020-08-24}}</ref> [[2019ko Udal Hauteskundeak|2019ko Udal Hauteskundeetan]], berriro ere [[Vic]]eko [[alkate]] izan zen hautatua, [[Junts per Catalunya|alderdiak]] [[Gehiengo oso|gehiengo osoa]] eskuratu ostean.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Osona.com|izenburua=Anna Erra aposta pel «màxim consens» en la seva investidura com a alcaldessa de Vic {{!}} Osona.com|hizkuntza=ca|url=https://www.naciodigital.cat/osona/noticia/60549/anna/erra/aposta/maxim/consens/seva/investidura/alcaldessa/vic|aldizkaria=www.naciodigital.cat|sartze-data=2020-08-24}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Resultados Elecciones municipales 2019 en Vic|data=2019-05-26|url=https://www.lavanguardia.com/elecciones/elecciones-municipales-2019/cataluna/barcelona/vic|aldizkaria=La Vanguardia|sartze-data=2020-08-24}}</ref> Bizitza pertsonalari dagokionez, zenbait kargu ditu, bai [[Viceko Unibertsitatea - Kataluniako Unibertsitate Zentrala|Viceko Unibertsitatean]], bai [[Fundació Universitària Balmes]] fundazioan.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Anna Erra i Solà|hizkuntza=ca|url=https://transparencia.uvic.cat/anna-erra-i-sola/|aldizkaria=Portal de la Transparència|sartze-data=2020-08-24}}</ref> [[Vic]]eko [[saskibaloi]] taldean jokatu zuen bederatzi urtez eta [[Òmnium Cultural]]eko kide da.<ref name=":1" /> == Katalanaren afera == 2019an, ikertua izan zen Viceko Udaletxean ezarritako zeuden [[Bozgorailu|bozgorailuetatik]] [[Kataluniako prozesu independentista|independentziaren]] aldeko mezuak emateagatik. [[Prebarikazio|Prebarikazioa]] eta herri diruak bidegabeki erabiltzea leporatu zioten.<ref>{{Erreferentzia|izena=J.|abizena=Hierro|izenburua=Imputan a la alcaldesa de Vic por las proclamas secesionistas desde los megáfonos del Ayuntamiento|hizkuntza=es|data=2019-01-11|url=https://web.archive.org/web/20190203224250/https://www.abc.es/espana/catalunya/politica/abci-imputan-alcaldesa-proclamas-secesionistas-desde-megafonos-ayuntamiento-201901111349_noticia_amp.html|aldizkaria=[[ABC (egunkaria)|ABC]]|sartze-data=2024-12-14}}</ref> 2020ko otsailean eta ''No em canviïs de llengua'' (Ez aldatu [[hizkuntza]]z) kanpaina zela eta, [[Kataluniako Parlamentua]]n hauxe esan zuen: {{Aipua|[[Katalan]]ez hitz egiten dugun askoren ohitura eta akats handi bat da [[hizkuntza]]z aldatzea; hau da, zuzenean [[gaztelania]]ra pasatzea, aurrean dugun [[entzule]]a [[kanpotar]]ra dela edo, zuzenean, [[katalan]]ez ez dakiela iruditzen zaigunean. (...) [[Katalana]] hitz egiten dugunen artean, badirudi nahaste bat dagoela, gure [[hizkuntza]] larriki kaltetzen duena, edonori [[espainol]]ez hitz egitea [[errespetu]] kontu bat dela pentsatzen [dugulako], baina ez da horrela. (...) Hau konpontzeko bi ekintza behar ditugu: [[kanpotar]]rak diren katalanek [[katalana]] ikasi behar dute, eta [[Katalunia|herrialdeko]] zenbait eskualdetan itxura fisikoagatik edo [[izen]]agatik [[katalan]] itxurarik ez dutenei zuzenean [[gaztelania]]z aritzeko joera amaiarazi.|Anna Erra ([[2020]])}} Handik ordu gutxitara, bere hitzen gaizki ulertuarengatik [[barkamen]]a eskatu zuen, [[Kataluniako Ezker Errepublikanoa|ERCren]], [[Kataluniako Sozialisten Alderdia|PSCren]], [[Kataluniako Alderdi Popularra|PPCren]],<ref>{{Erreferentzia|izenburua=La alcaldesa de Vic Anna Erra se disculpa tras pedir a los catalanes que no hablen castellano|hizkuntza=es|data=2020-02-12|url=https://www.lavanguardia.com/politica/20200212/473496239529/anna-erra-alcaldesa-vic-disculpa-pedir-catalanes-no-hablen-castellano.html|aldizkaria=La Vanguardia|sartze-data=2020-08-24}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=twitter.com/Anna_Erra/status/1227619073690947584|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://twitter.com/anna_erra/status/1227619073690947584?ref_url=https%3a%2f%2fwww.lavanguardia.com%2fpolitica%2f20200212%2f473496239529%2fanna-erra-alcaldesa-vic-disculpa-pedir-catalanes-no-hablen-castellano.html|aldizkaria=Twitter|sartze-data=2020-08-24}}</ref> eta [[Herritarrak - Herritarron Alderdia|C'sen]] salaketaren ondorioz; azken alderdi horrek Erraren aurkako gaitzespen ebazpen bat aurkeztu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Guillermo Peris|abizena=Peris|izenburua=La Mesa del Parlament rechaza tramitar el proceso de cese de Ribó impulsado por Cs|hizkuntza=es|url=http://www.diariosigloxxi.com/texto-ep/mostrar/20200218135701/mesa-parlament-rechaza-tramitar-proceso-cese-ribo-impulsado-cs|aldizkaria=Diario Siglo XXI|sartze-data=2020-08-24}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} {{bizialdia|1965eko||Erra, Anna}} [[Kategoria:Victarrak]] [[Kategoria:Kataluniako irakasleak]] [[Kategoria:Kataluniako alkateak]] [[Kategoria:Junts per Catalunyako politikariak]] [[Kategoria:Kataluniako Parlamentuko XIII. legegintzaldiko diputatuak]] [[Kategoria:Kataluniako Parlamentuko XII. legegintzaldiko diputatuak]] [[Kategoria:Junts per Catalunyako diputatuak Kataluniako Parlamentuan]] i45mzuq1jahv5vzid3p3tuxx3s1dkhe 2 973201 9998598 9997832 2024-12-13T14:44:01Z Gotzon 1028 /* Bibliografia */ 9998598 wikitext text/x-wiki '''Henri Matisse''' edo '''Henri-Émile-Benoît Matisse''' ([[Le Cateau-Cambrésis]], 1869ko abenduaren 31 - [[Niza]], 1954ko azaroaren 3a) frantziar margolari, [[Eskulturagintza|eskultore]] eta diseinatzaile bat izan zen, kolorearen erabilera bereziagatik eta marrazki arin, distiratsu eta original batengatik nabarmendu zena. Marrazkilari, grabatzaile eta eskultore gisa, baina, batez ere, margolari gisa, [[Arte modernoa|arte modernoaren]] artista garrantzitsuenetako bat da Matisse. [[Fauvismo|Fauvismoaren]] ordezkari nagusitzat hartzen den arren (estilo hori landu zuen lehen urteetan), [[Zerrenda:Frantziako margolariak|Frantziako pinturaren]] tradizio klasikoaren ordezkari gisa ere txalotu izan dute.{{sfn|Wattenmaker|Distel|1993|p=272.}} Lehenik, estilo akademikoan lan egin zuen, eta, ondoren, [[Inpresionismo|inpresionismoa]], [[Puntillismo|puntillismoa]] eta [[Fauvismo|fauvismoa]] landu zituen, hiru estiloetan maisu izan zelarik. Nolanahi den ere, beti jarraitu zuen, [[heterodoxia]] baten barruan, fauvismoari leial izaten. 1917an, garai [[Naturalismo (artea)|naturalista]] bat hasi zuen, kolore argi eta distiratsuekin, ikerketak bertan behera utzita. Aurrerago, baina, sinplifikazio ikerketa berrietara itzuli zen, adostasun kromatiko berriak bilatu zituen, eta indar gehiago emanda lerroari eta koloreari. Ondoren, kolore indartsuen ausardia areagotu zuen, tonuen kontrastez edo kolore batasuna ezarriz. Bere bizitzaren azken aldera, ''papiers collés'' bezalako teknikak landu zituen. [[Arkatz|Arkatzez]] eta [[Luma estilografiko|lumaz]] ere egin zuen marrazkia. [[Irarlan|Grabatzaile]] gisa, bostehun lan baino gehiago ditu katalogatuta zenbait teknikatan, eta Frantziako literatur lan garrantzitsuak ilustratu zituen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Henri Matisse|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=ca|data=2022-06-14|url=https://web.archive.org/web/20220614201931/https://www.enciclopedia.cat/gran-enciclopedia-catalana/henri-matisse|aldizkaria=Gran Enciclopèdia Catalana|sartze-data=2024-12-10}}</ref> == Biografia == === Lehen urteak eta prestakuntza === [[Fitxategi:MuséeDépartementalHenriMatisseLeCatteau-Cambrésis.jpg|ezkerrera|thumb|Musée Départemental Henri Matisse, [[Le Cateau-Cambrésis]] ( [[Nord-Pas-de-Calais]]), Matisse jaio zen herrian.]] Jaiotzezko izena Henri-Émile-Benoît Matisse izan zen, eta [[Le Cateau-Cambrésis|Le Cateau-Cambrésisen]] jaio zen, [[Nord-Pas-de-Calais]] eskualdean, [[Frantzia|Frantzian]]. [[Hazi|Hazien]] merkatari familia bateko seme zaharrena izan zen, [[Bohain-en-Vermandois|Bohain-en-Vermandoisen]] egin zuen haurtzaroa, Frantziako ipar-ekialdean, gurasoek han baitzuten negozioa. Gurasoen lanbidea izan daiteke gerora ehungintzako motiboetan landareak irudikatzeko interesaren jatorria. 1887an, [[Paris|Parisera]] joan zen zuzenbidea ikastera, eta bere jaioterrian, Le Cateau-Cambrésisen, epaimahai batean urgazle gisa lan egin zuen, lehiaketa batean plaza irabazi ondoren. 1889an, margotzen hasi zen, [[apendizitis]] eraso baten ostean, aste luzetan atsedena hartzera behartu baitzuten; [[Denbora-pasa|denbora pasan]], amak margotzeko tresnak eraman zizkion. Berak geroago azaldu zuenez, «paradisu moduko bat» aurkitu zuen hartan.{{sfn|Leymarie|Read|Lieberman|1966|p=9.}} Gaixotasunetik sendatu ondoren, zuzenbide ikasketak berriz egiten zituen bitartean, [[Quentin de La Tour|Quentin de La Tourren]] marrazki eskolan sartu zen, ehungintza industriako diseinua ikasteko. Hurrengo urtean, 1890ean, zuzenbide ikasketak utzi eta [[Margolaritza|margolaritzan]] eta [[Eskulturagintza|eskulturan]] murgildu zen buru-belarri: artista bihurtzea erabaki zuen, nahiz eta erabaki horrek bere aita erabat atsekabetu zuen.{{sfn|Spurling|1999|p=352-353.}} Hurrengo urtean, 1891n, Parisera joan zen eta Académie Julian pintura eta eskultura ikastegian onartua izan zen. Geroago, 1895ean, [[Gustave Moreau|Gustave Moreauren]] atelierrean hasi zen. Hasieran, [[Izadi hil|izadi hilak]] eta [[Paisaia-pintura|paisaiak]] margotzen zituen, estilo flamenko tradizionalenean, eta [[Jean-Baptiste Siméon Chardin|Chardinen]] mireslea zen, bere margolari kuttunenetako bat; ikasle gisa, Chardinen obren lau kopia egin zituen, [[Louvre museoa|Louvren]] erakusten zirenak.{{sfn|Spurling|1999|p=86.}} [[Gustave Moreau|Gustave Moreauren]] atelierrean, [[Georges Rouault]] eta [[Albert Marquet]] ezagutu zituen, eta, garai hartan, [[Camille Corot]] eta [[Paul Cézanne|Cézanne]] artista nabarmenen erakusketak bisitatu zituen. 1896an, Matissek lehen aldiz erakutsi zituen bere lanak, Salon des Cent aretoan eta Société Nationale des Beaux-Artes aretoan. Bost koadro izan ziren, eta Frantziako estatuak bere margolanetako bi erosi zizkion.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Henri and Pierre Matisse|argitaletxea=archive.ph|hizkuntza=en|data=1999|url=https://archive.ph/20120724064029/http://www.cosmopolis.ch/english/cosmo2/matisse.htm|aldizkaria=Cosmopolis|sartze-data=2024-12-11}}</ref> [[Pierre Puvis de Chavannes|Pierre Puvis de Chavannesek]] proposatuta, Société Nationale des Beaux-Artes elkarteko kide egin zen; estatus horri esker, epaimahai baten onespena gainditu gabe egin ahal izan zituen erakusketak. === Inpresionismoan murgilduta === [[Fitxategi:Pissarro,_Camille_-_Autoportrait_1873_040.jpg|ezkerrera|thumb|[[Camille Pissarro|Pissarroren]] autorretratua. Matisse orientatu eta bere garapen artistikoan lagundu zuten inpresionistetako bat izan zen.]]1897an eta 1898an, [[John Peter Russell]] australiar margolariak [[Belle-Île]] bisitatu zuen, [[Bretainia|Bretainiako]] kostaldean. Russellek [[Vincent van Gogh|Vincent van Goghen]] [[Inpresionismo|inpresionismoa]] eta lana zer zen erakutsi zion, van Gogh Russellen lagun ona izana baitzen, baina erabat ezezaguna une hartan. Russellek eta bere maisutasunak eraginda, Matisseren estiloa erabat aldatu zen; geroago hala aitortu zuen: «Russell nire maisua izan zen, eta berak kolorearen teoria azaldu zidan».{{sfn|Spurling|1999|p=145.}} Haren bitartez ezagutu zituen [[Auguste Rodin|Rodin]] eta [[Camille Pissarro|Pissarro]], eta pintura inpresionistaz gozatu ahal izan zuen Luxenburgoko Museoan. Prestakuntza urrats hartan, [[Nicolas Poussin|Poussin]], [[Antoine Watteau|Watteau]], [[Jean-Baptiste Siméon Chardin|Chardin]], [[Édouard Manet|Manet]], eta [[Paul Cézanne|Cézanne]], [[Paul Gauguin|Gauguin]], [[Vincent van Gogh|Van Gogh]] edo [[Paul Signac|Signac]] [[Postinpresionismo|postinpresionisten]] eragina jaso zuen Matissek, baita [[Auguste Rodin|Rodinena]] edo Japoniako artearena ere. Matisse besteen lanetan murgildu zen, eta miresten zituen margolari askoren lanak erosi zituen. Hala, bere etxean, Rodinen klarionezko busto bat, Gauguinen margolan bat, van Goghen marrazki bat eta, garrantzitsuena, Cézanneren ''Hiru bainulariak'' zituen. Cézannerengan aurkitu zuen bere inspirazio iturri nagusia, egituraren eta kolorearen zentzu piktorikoari dagokionez.{{sfn|Leymarie|Read|Lieberman|1966|p=10.}} 1899tik 1905era egin zituen pintura askotan Signacen teknika puntillista erabili zuen. 1898an, Pissarroren aholkuari [[Joseph Mallord William Turner|j]]<nowiki/>arraituz, astebete eman zuen Londresen J.[[Joseph Mallord William Turner|M.W. Turner]] margolariaren lanak aztertzen eta gero bidaia bat egin zuen [[Korsika|Korsikan]] zehar. [[Ajaccio|Ajaccion]] eta gero [[Tolosa Okzitania|Okzitaniako Tolosan]] bizi zen bitartean, Turnerren metodoarekin esperimentatu zuen. 1900etik aurrera, Matissek [[Grande Chaumière Akademia|Grande Chaumière Akademian]] lan egin zuen [[Antoine Bourdelle|Antoine Bourdelleren]] zuzendaritzapean, eta [[Eugène Carrière|Eugène Carrièreren]] estudioan ere aritu zen. 1900ean egin zituen lehen eskultura lanetan, Rodinen ''Esclave s'éveillant'' eskulturaren eragina nabari zaio; haren testura eta jarrera berak hartu zituen, eta berdin nabaritzen da ''Jeannette'' (1910-1913) izeneko bost [[Busto (artea)|bustoetan]], estilo [[Kubismo|kubistari]] egindako egitura erantzunak. ''Biluzik bizkarrez'' [[Erliebe (eskultura)|Erreliebeko]] eskulturaren lau bertsio daude, [[Gustave Courbet|Gustave Courbetek]] eta [[Paul Cézanne|Cézannek]] margotutako gaiekin alderatzen direnak; eskultura horietako lehena 1912an jarri zuten ikusgai [[Londres|Londresen]]; besteak ezezagunak izan ziren 1949an eta 1950ean [[Luzerna|Lucernan]] eta [[Paris|Parisen]] erakutsi ziren arte. Hirurogeita zortzi eskultura ditu katalogatuta.{{sfn|Heard Hamilton|Cork|1993|p=182-184.}} Familiari dagokionez, aipatzekoa da 1894an Marguerite jaio zela, Caroline Joblau bere ereduetako batekin izandako harremanetik sortutako alaba.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Matisse, Marguerite (1894-1982)|hizkuntza=en|data=2024-09-28|url=https://web.archive.org/web/20240928130341/https://androom.home.xs4all.nl/biography/p018905.htm|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-12-12}}</ref> 1898an, Amélie Parayrerekin ezkondu zen, eta bi seme-alaba izan zituzten: Jean (1899) eta Pierre (1900). === Fauvismoa === [[Fitxategi:Stein,_Gertrude_1934.jpg|ezkerrera|thumb|[[Gertrude Stein]], Parisen bizi zen idazle eta bildumagile iparramerikarrak babes handia eman zion Matisseren lanari.]] Bere lehen erakusketa [[Ambroise Vollard]] margolariaren galerian egin zuen 1904an, baina ez zuen arrakasta handirik izan. Kolore distiratsu eta adierazkortasunarekiko zaletasuna areagotu egin zitzaion. 1905ean, hegoaldera joan zen [[André Derain|André Derainekin]] lan egitera, eta denbora bat eman zuen [[Kosta Urdina|Kosta Urdinean]]; Derainek [[Maurice de Vlaminck]] aurkeztuko zion. Garai hartako margolanek forma lauak eta lerro kontrolatuagoz egin zituen, adierazkortasunari lehentasuna emanda, xehetasunaren gainetik. 1905ean, Matissek eta geroago «[[Fauvismo|fauvista]]» izenez ezagutuko zen artista talde batek erakusketa bateratu bat egin zuten Salon d'automne aretoan; [[Albert Marquet]], [[Maurice de Vlaminck]], [[André Derain]] eta [[Kees van Dongen]] elkartu ziren, Matisserekin batera. Pinturak zirrara basatiz ([[Frantses|frantsesez]] ''fauve'', basapiztia) adierazten ziren, askotan kolore disonantez, kolore naturalak errespetatu gabe. Eskandalu itzela sortu zuten kolore puru eta bortitzen ugaritasunagatik. Matissek ''Fenêtre ouverte, Collioure'' eta ''Femme au chapeau'' aurkeztu zituen. Louis Vauxcelles kritikariak esaldi batekin laburtu zuen erakusketa: «Donatello au milieu des fauves !» (Donatello piztien artean! ), areto berean zegoen eskultura errenazentista bati erreferentzia eginez.{{sfn|abizena|urtea|p=orrialdea(k)}} Bere iruzkina 1905eko urriaren 17an argitaratu zen ''Gil Blas'' egunkarian; horrek lagundu zuen ''fauvismo'' terminoa orokortzen, eta «piztia» terminoa berehala onartu zen, margolari berberek aldarrikatu baitzuten.{{sfn|Chilvers|2004|p=}}{{sfn|Elderfield|1976|p=43.}} Kontrako kritikarik jaso zuten, Camille Mauclair kritikariak, esate baterako, idatzi baitzuen «pintura pote bat publikoaren aurpegira bota dute», baina beste batzuen babesa ere jaso zuten.{{sfn|Chilvers|2004|p=}} Eraso gehienak jaso zituen margolana Matisseren ''Femme au chapeau'' izan zen, [[Gertrude Stein|Gertrude Steinek]] eta bere anaia Leok erosi zutena. Horrek oso eragin positiboa izan zuen Matisserengan, bere obra gaizki hartua zenean desmoralizatu egiten baitzen.{{sfn|Chilvers|2004|p=}} Aro hartan, baina, bere lanaren aitortza egiaztatu ahal izan zuen, eta horri esker nolabaiteko lasaitasun ekonomiko baten barruan bizi ahal izan zen. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Bibliografia == * {{Erreferentzia|izena=Joan|abizena=Barbarà|urtea=2004|izenburua=Els llibres il·lustrats|argitaletxea=Fundació La Caixa|ISBN=978-8476648469|hizkuntza=ca|abizena2=Kudielka|abizena3=Szymusiak|izena2=Susanne|izena3=Dominique|url=https://search.worldcat.org/title/433813862|argitaratze-lekua=Barcelona|OCLC=433813862}} *{{Erreferentzia|izena=Françoise|abizena=Celdran|urtea=2006|izenburua=Triangle : échanges artistiques Henri Matisse, Georgette Agutte, Marcel Sembat|argitaletxea=Yvelin édition|ISBN=978-2846681315|hizkuntza=fr|abizena2=Vidal y Plana|izena2=Ramon-R.|url=https://search.worldcat.org/title/470814043|argitaratze-lekua=Montigny-le-Bretonneux|OCLC=470814043}} *{{Erreferentzia|abizena=Chilvers|urtea=2004|izenburua=The Oxford Dictionary of Art|argitaletxea=Oxford University Press (web.archive.org)|ISBN=978-0198604273|hizkuntza=en|url=https://web.archive.org/web/20111109091224/http://www.enotes.com/oxford-art-encyclopedia/fauvism|argitaratze-lekua=New York|OCLC=879855951|izena=Ian}} *{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Elderfield|urtea=1976|izenburua=The "wild beasts": Fauvism and its affinities|argitaletxea=Museum of Modern Art|ISBN=978-0870706394|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/2308956|argitaratze-lekua=New York|OCLC=2308956}} *{{Erreferentzia|izena=Raymond|abizena=Escholier|urtea=1960|izenburua=Matisse a portrait of the artist and the man|argitaletxea=Praeger|hizkuntza=en|url=https://books.google.es/books/about/Matisse.html?id=WPQyAQAAIAAJ&redir_esc=y|argitaratze-lekua=New York|OCLC=680611673}} *{{Erreferentzia|izena=Pierre|abizena=Georgel|urtea=2002|izenburua=De Renoir a Picasso: obres mestres del Musée de l'Orangerie, París|argitaletxea=Fundació La Caixa|ISBN=978-8476647806|hizkuntza=ca|abizena2=Yvars|abizena3=Labiau|izena2=José Francisco|izena3=Jean-Pierre|url=https://search.worldcat.org/title/807552230|argitaratze-lekua=Barcelona|OCLC=807552230}} *{{Erreferentzia|izena=George|abizena=Heard Hamilton|urtea=1993|izenburua=Painting and sculpture in Europe, 1880-1940|argitaletxea=Yale University Press|hizkuntza=en|abizena2=Cork|izena2=Richard|url=https://search.worldcat.org/title/30398854|argitaratze-lekua=New Haven|OCLC=30398854}} *{{Erreferentzia|izena=Jean|abizena=Leymarie|urtea=1966|izenburua=Henri Matisse|argitaletxea=UCLA Art Council|hizkuntza=en|abizena2=Read|abizena3=Lieberman|izena2=Herbert|izena3=William S.|url=https://search.worldcat.org/title/272533445|argitaratze-lekua=Los Angeles|OCLC=272533445}} *{{Erreferentzia|izena=Melania|abizena=Rebull Trudel|urtea=1994|izenburua=Matisse: 1869-1954|argitaletxea=Globus|ISBN=978-8488424952|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/52136836|argitaratze-lekua=Madrid|OCLC=52136836}} *{{Erreferentzia|izena=William|abizena=Rubin|urtea=1989|izenburua=Picasso and Braque: pioneering cubism|argitaletxea=Museum of Modern Art|ISBN=978-0870706752|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/20406707|argitaratze-lekua=New York|OCLC=20406707}} *{{Erreferentzia|izena=Juan|abizena=San Miguel|urtea=1984|izenburua=Historia universal del arte|argitaletxea=Sarpe|ISBN=https://search.worldcat.org/title/920156528|hizkuntza=es|abizena2=Olmeda|abizena3=Martínez-Ortiz|izena2=Fernando|izena3=Carmen|url=https://search.worldcat.org/title/920156528|argitaratze-lekua=Madrid|OCLC=920156528}} *{{Erreferentzia|izena=Hilary|abizena=Spurling|urtea=1999|izenburua=The unknown Matisse: a life of Henri Matisse / 1 The early years : 1869-1908|argitaletxea=Hamish Hamilton|ISBN=978-0679434283|hizkuntza=en|url=https://archive.org/details/unknownmatisseli00spur/mode/2up|argitaratze-lekua=London|OCLC=645243636}} *{{Erreferentzia|izena=Hilary|abizena=Spurling|urtea=2005|izenburua=Matisse the master: a life of Henri Matisse. The conquest of colour, 1909-1954|argitaletxea=Hamish Hamilton|ISBN=978-0241133392|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/57381030|argitaratze-lekua=London|OCLC=57381030}} *{{erreferentzia|izena=Richard J.|abizena=Wattenmaker|urtea=1993|izenburua=Great French paintings from the Barnes Foundation: Impressionist, Post-impressionist, and Early Modern|argitaletxea=Knopf|ISBN=978-0679409632|hizkuntza=en|abizena2=Distel|izena2=Anne|url=https://books.google.es/books/about/Great_French_Paintings_from_the_Barnes_F.html?id=wq_WAAAAMAAJ&redir_esc=y|argitaratze-lekua=New York|OCLC=26399566}} == Ikus, gainera == == Kanpo estekak == 5sit1zvn9i1iecii7prfkhf64x9b6g3 9998771 9998598 2024-12-13T16:18:55Z Gotzon 1028 /* Fauvismoa */ 9998771 wikitext text/x-wiki '''Henri Matisse''' edo '''Henri-Émile-Benoît Matisse''' ([[Le Cateau-Cambrésis]], 1869ko abenduaren 31 - [[Niza]], 1954ko azaroaren 3a) frantziar margolari, [[Eskulturagintza|eskultore]] eta diseinatzaile bat izan zen, kolorearen erabilera bereziagatik eta marrazki arin, distiratsu eta original batengatik nabarmendu zena. Marrazkilari, grabatzaile eta eskultore gisa, baina, batez ere, margolari gisa, [[Arte modernoa|arte modernoaren]] artista garrantzitsuenetako bat da Matisse. [[Fauvismo|Fauvismoaren]] ordezkari nagusitzat hartzen den arren (estilo hori landu zuen lehen urteetan), [[Zerrenda:Frantziako margolariak|Frantziako pinturaren]] tradizio klasikoaren ordezkari gisa ere txalotu izan dute.{{sfn|Wattenmaker|Distel|1993|p=272.}} Lehenik, estilo akademikoan lan egin zuen, eta, ondoren, [[Inpresionismo|inpresionismoa]], [[Puntillismo|puntillismoa]] eta [[Fauvismo|fauvismoa]] landu zituen, hiru estiloetan maisu izan zelarik. Nolanahi den ere, beti jarraitu zuen, [[heterodoxia]] baten barruan, fauvismoari leial izaten. 1917an, garai [[Naturalismo (artea)|naturalista]] bat hasi zuen, kolore argi eta distiratsuekin, ikerketak bertan behera utzita. Aurrerago, baina, sinplifikazio ikerketa berrietara itzuli zen, adostasun kromatiko berriak bilatu zituen, eta indar gehiago emanda lerroari eta koloreari. Ondoren, kolore indartsuen ausardia areagotu zuen, tonuen kontrastez edo kolore batasuna ezarriz. Bere bizitzaren azken aldera, ''papiers collés'' bezalako teknikak landu zituen. [[Arkatz|Arkatzez]] eta [[Luma estilografiko|lumaz]] ere egin zuen marrazkia. [[Irarlan|Grabatzaile]] gisa, bostehun lan baino gehiago ditu katalogatuta zenbait teknikatan, eta Frantziako literatur lan garrantzitsuak ilustratu zituen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Henri Matisse|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=ca|data=2022-06-14|url=https://web.archive.org/web/20220614201931/https://www.enciclopedia.cat/gran-enciclopedia-catalana/henri-matisse|aldizkaria=Gran Enciclopèdia Catalana|sartze-data=2024-12-10}}</ref> == Biografia == === Lehen urteak eta prestakuntza === [[Fitxategi:MuséeDépartementalHenriMatisseLeCatteau-Cambrésis.jpg|ezkerrera|thumb|Musée Départemental Henri Matisse, [[Le Cateau-Cambrésis]] ( [[Nord-Pas-de-Calais]]), Matisse jaio zen herrian.]] Jaiotzezko izena Henri-Émile-Benoît Matisse izan zen, eta [[Le Cateau-Cambrésis|Le Cateau-Cambrésisen]] jaio zen, [[Nord-Pas-de-Calais]] eskualdean, [[Frantzia|Frantzian]]. [[Hazi|Hazien]] merkatari familia bateko seme zaharrena izan zen, [[Bohain-en-Vermandois|Bohain-en-Vermandoisen]] egin zuen haurtzaroa, Frantziako ipar-ekialdean, gurasoek han baitzuten negozioa. Gurasoen lanbidea izan daiteke gerora ehungintzako motiboetan landareak irudikatzeko interesaren jatorria. 1887an, [[Paris|Parisera]] joan zen zuzenbidea ikastera, eta bere jaioterrian, Le Cateau-Cambrésisen, epaimahai batean urgazle gisa lan egin zuen, lehiaketa batean plaza irabazi ondoren. 1889an, margotzen hasi zen, [[apendizitis]] eraso baten ostean, aste luzetan atsedena hartzera behartu baitzuten; [[Denbora-pasa|denbora pasan]], amak margotzeko tresnak eraman zizkion. Berak geroago azaldu zuenez, «paradisu moduko bat» aurkitu zuen hartan.{{sfn|Leymarie|Read|Lieberman|1966|p=9.}} Gaixotasunetik sendatu ondoren, zuzenbide ikasketak berriz egiten zituen bitartean, [[Quentin de La Tour|Quentin de La Tourren]] marrazki eskolan sartu zen, ehungintza industriako diseinua ikasteko. Hurrengo urtean, 1890ean, zuzenbide ikasketak utzi eta [[Margolaritza|margolaritzan]] eta [[Eskulturagintza|eskulturan]] murgildu zen buru-belarri: artista bihurtzea erabaki zuen, nahiz eta erabaki horrek bere aita erabat atsekabetu zuen.{{sfn|Spurling|1999|p=352-353.}} Hurrengo urtean, 1891n, Parisera joan zen eta Académie Julian pintura eta eskultura ikastegian onartua izan zen. Geroago, 1895ean, [[Gustave Moreau|Gustave Moreauren]] atelierrean hasi zen. Hasieran, [[Izadi hil|izadi hilak]] eta [[Paisaia-pintura|paisaiak]] margotzen zituen, estilo flamenko tradizionalenean, eta [[Jean-Baptiste Siméon Chardin|Chardinen]] mireslea zen, bere margolari kuttunenetako bat; ikasle gisa, Chardinen obren lau kopia egin zituen, [[Louvre museoa|Louvren]] erakusten zirenak.{{sfn|Spurling|1999|p=86.}} [[Gustave Moreau|Gustave Moreauren]] atelierrean, [[Georges Rouault]] eta [[Albert Marquet]] ezagutu zituen, eta, garai hartan, [[Camille Corot]] eta [[Paul Cézanne|Cézanne]] artista nabarmenen erakusketak bisitatu zituen. 1896an, Matissek lehen aldiz erakutsi zituen bere lanak, Salon des Cent aretoan eta Société Nationale des Beaux-Artes aretoan. Bost koadro izan ziren, eta Frantziako estatuak bere margolanetako bi erosi zizkion.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Henri and Pierre Matisse|argitaletxea=archive.ph|hizkuntza=en|data=1999|url=https://archive.ph/20120724064029/http://www.cosmopolis.ch/english/cosmo2/matisse.htm|aldizkaria=Cosmopolis|sartze-data=2024-12-11}}</ref> [[Pierre Puvis de Chavannes|Pierre Puvis de Chavannesek]] proposatuta, Société Nationale des Beaux-Artes elkarteko kide egin zen; estatus horri esker, epaimahai baten onespena gainditu gabe egin ahal izan zituen erakusketak. === Inpresionismoan murgilduta === [[Fitxategi:Pissarro,_Camille_-_Autoportrait_1873_040.jpg|ezkerrera|thumb|[[Camille Pissarro|Pissarroren]] autorretratua. Matisse orientatu eta bere garapen artistikoan lagundu zuten inpresionistetako bat izan zen.]]1897an eta 1898an, [[John Peter Russell]] australiar margolariak [[Belle-Île]] bisitatu zuen, [[Bretainia|Bretainiako]] kostaldean. Russellek [[Vincent van Gogh|Vincent van Goghen]] [[Inpresionismo|inpresionismoa]] eta lana zer zen erakutsi zion, van Gogh Russellen lagun ona izana baitzen, baina erabat ezezaguna une hartan. Russellek eta bere maisutasunak eraginda, Matisseren estiloa erabat aldatu zen; geroago hala aitortu zuen: «Russell nire maisua izan zen, eta berak kolorearen teoria azaldu zidan».{{sfn|Spurling|1999|p=145.}} Haren bitartez ezagutu zituen [[Auguste Rodin|Rodin]] eta [[Camille Pissarro|Pissarro]], eta pintura inpresionistaz gozatu ahal izan zuen Luxenburgoko Museoan. Prestakuntza urrats hartan, [[Nicolas Poussin|Poussin]], [[Antoine Watteau|Watteau]], [[Jean-Baptiste Siméon Chardin|Chardin]], [[Édouard Manet|Manet]], eta [[Paul Cézanne|Cézanne]], [[Paul Gauguin|Gauguin]], [[Vincent van Gogh|Van Gogh]] edo [[Paul Signac|Signac]] [[Postinpresionismo|postinpresionisten]] eragina jaso zuen Matissek, baita [[Auguste Rodin|Rodinena]] edo Japoniako artearena ere. Matisse besteen lanetan murgildu zen, eta miresten zituen margolari askoren lanak erosi zituen. Hala, bere etxean, Rodinen klarionezko busto bat, Gauguinen margolan bat, van Goghen marrazki bat eta, garrantzitsuena, Cézanneren ''Hiru bainulariak'' zituen. Cézannerengan aurkitu zuen bere inspirazio iturri nagusia, egituraren eta kolorearen zentzu piktorikoari dagokionez.{{sfn|Leymarie|Read|Lieberman|1966|p=10.}} 1899tik 1905era egin zituen pintura askotan Signacen teknika puntillista erabili zuen. 1898an, Pissarroren aholkuari [[Joseph Mallord William Turner|j]]<nowiki/>arraituz, astebete eman zuen Londresen J.[[Joseph Mallord William Turner|M.W. Turner]] margolariaren lanak aztertzen eta gero bidaia bat egin zuen [[Korsika|Korsikan]] zehar. [[Ajaccio|Ajaccion]] eta gero [[Tolosa Okzitania|Okzitaniako Tolosan]] bizi zen bitartean, Turnerren metodoarekin esperimentatu zuen. 1900etik aurrera, Matissek [[Grande Chaumière Akademia|Grande Chaumière Akademian]] lan egin zuen [[Antoine Bourdelle|Antoine Bourdelleren]] zuzendaritzapean, eta [[Eugène Carrière|Eugène Carrièreren]] estudioan ere aritu zen. 1900ean egin zituen lehen eskultura lanetan, Rodinen ''Esclave s'éveillant'' eskulturaren eragina nabari zaio; haren testura eta jarrera berak hartu zituen, eta berdin nabaritzen da ''Jeannette'' (1910-1913) izeneko bost [[Busto (artea)|bustoetan]], estilo [[Kubismo|kubistari]] egindako egitura erantzunak. ''Biluzik bizkarrez'' [[Erliebe (eskultura)|Erreliebeko]] eskulturaren lau bertsio daude, [[Gustave Courbet|Gustave Courbetek]] eta [[Paul Cézanne|Cézannek]] margotutako gaiekin alderatzen direnak; eskultura horietako lehena 1912an jarri zuten ikusgai [[Londres|Londresen]]; besteak ezezagunak izan ziren 1949an eta 1950ean [[Luzerna|Lucernan]] eta [[Paris|Parisen]] erakutsi ziren arte. Hirurogeita zortzi eskultura ditu katalogatuta.{{sfn|Heard Hamilton|Cork|1993|p=182-184.}} Familiari dagokionez, aipatzekoa da 1894an Marguerite jaio zela, Caroline Joblau bere ereduetako batekin izandako harremanetik sortutako alaba.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Matisse, Marguerite (1894-1982)|hizkuntza=en|data=2024-09-28|url=https://web.archive.org/web/20240928130341/https://androom.home.xs4all.nl/biography/p018905.htm|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-12-12}}</ref> 1898an, Amélie Parayrerekin ezkondu zen, eta bi seme-alaba izan zituzten: Jean (1899) eta Pierre (1900). === Fauvismoa === [[Fitxategi:Stein,_Gertrude_1934.jpg|ezkerrera|thumb|[[Gertrude Stein]], Parisen bizi zen idazle eta bildumagile iparramerikarrak babes handia eman zion Matisseren lanari.]] Bere lehen erakusketa [[Ambroise Vollard]] margolariaren galerian egin zuen 1904an, baina ez zuen arrakasta handirik izan. Kolore distiratsu eta adierazkortasunarekiko zaletasuna areagotu egin zitzaion. 1905ean, hegoaldera joan zen [[André Derain|André Derainekin]] lan egitera, eta denbora bat eman zuen [[Kosta Urdina|Kosta Urdinean]]; Derainek [[Maurice de Vlaminck]] aurkeztuko zion. Garai hartako margolanek forma lauak eta lerro kontrolatuagoz egin zituen, adierazkortasunari lehentasuna emanda, xehetasunaren gainetik. 1905ean, Matissek eta geroago «[[Fauvismo|fauvista]]» izenez ezagutuko zen artista talde batek erakusketa bateratu bat egin zuten Salon d'automne aretoan; [[Albert Marquet]], [[Maurice de Vlaminck]], [[André Derain]] eta [[Kees van Dongen]] elkartu ziren, Matisserekin batera. Pinturak zirrara basatiz ([[Frantses|frantsesez]] ''fauve'', basapiztia) adierazten ziren, askotan kolore disonantez, kolore naturalak errespetatu gabe. Eskandalu itzela sortu zuten kolore puru eta bortitzen ugaritasunagatik. Matissek ''Fenêtre ouverte, Collioure'' eta ''Femme au chapeau'' aurkeztu zituen. Louis Vauxcelles kritikariak esaldi batekin laburtu zuen erakusketa: «Donatello au milieu des fauves !» (Donatello piztien artean! ), areto berean zegoen eskultura errenazentista bati erreferentzia eginez.{{sfn|Chilvers|2004|p=}} Bere iruzkina 1905eko urriaren 17an argitaratu zen ''Gil Blas'' egunkarian; horrek lagundu zuen ''fauvismo'' terminoa orokortzen, eta «piztia» terminoa berehala onartu zen, margolari berberek aldarrikatu baitzuten.{{sfn|Chilvers|2004|p=}}{{sfn|Elderfield|1976|p=43.}} Kontrako kritikarik jaso zuten, Camille Mauclair kritikariak, esate baterako, idatzi baitzuen «pintura pote bat publikoaren aurpegira bota dute», baina beste batzuen babesa ere jaso zuten.{{sfn|Chilvers|2004|p=}} Eraso gehienak jaso zituen margolana Matisseren ''Femme au chapeau'' izan zen, [[Gertrude Stein|Gertrude Steinek]] eta bere anaia Leok erosi zutena. Horrek oso eragin positiboa izan zuen Matisserengan, bere obra gaizki hartua zenean desmoralizatu egiten baitzen.{{sfn|Chilvers|2004|p=}} Aro hartan, baina, bere lanaren aitortza egiaztatu ahal izan zuen, eta horri esker nolabaiteko lasaitasun ekonomiko baten barruan bizi ahal izan zen. Matisse taldeko lidertzat hartu zuten, [[André Derain|André Derainekin]] batera; biak ala biak «lagunarteko aurkariak» izan ziren, bakoitza bere jarraitzaile taldearekin. Beste kide batzuk [[Georges Braque]], [[Raoul Dufy]] eta [[Maurice de Vlaminck]] izan ziren. [[Gustave Moreau]], Parisko École des Beaux-Arts ikastegian irakasle zen margolari [[Sinbolismo|sinbolista]], mugimenduaren maisu inspiratzailea izan zen; asko egin zuen, eta ikasleak akuilatu zituen, formaltasunaren ildoetatik kanpo pentsa zezaten, eta haien bulkadei, haien irudipenei, jarrai ziezaieten. 1905ean bertan, Edmond-Marie Poullain margolaria ezagutu zuen. Handik aurrera, bidaia asko egin zituen inspirazio iturrien bila, eta, hala, [[Alemania]], [[Aljeria]], [[Italia]], [[Maroko]], [[Errusia]], [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]] eta [[Tahiti]] bisitatu zituen. [[Fitxategi:LaCloseriedesLilas.jpg|ezkerrera|thumb|[[Montparnasse]] auzoa, 1909an.]] Fauvismoaren gainbeherak, 1906tik aurrera, ez zuen eraginik izan Matisseren ibilbidean, eta haren lanik onenetako asko 1906 eta 1917 artean sortu ziren, [[Montparnasse|Montparnassen]] talentuko artista talde handi baten partaide aktiboa izan zenean, nahiz eta bere [[Burgesia|burges]] [[Kontserbadurismo|kontserbadore]] itxura eta lan ohitura zorrotzak ez zetozen bat taldearen egiteko moduarekin. 1907an, [[Guillaume Apollinaire|Apollinairek]], ''La Falange'' egunkarian argitaratutako artikulu batean, Matisseri buruzko iritzia eman zuen, esanez: «Ez gaude hemen xelebre baten edo xede estremista baten aurrean: Matisseren artea erabat zentzuzkoa da».{{sfn|Rubin|1989|p=348.}} 1908 eta 1912 artean, haren lanak [[Mosku|Moskun]], [[Berlin|Berlinen]], [[Munich|Munichen]] eta [[Londres|Londresen]] erakutsi zituzten. Matissek adiskidantza luze bat izan zuen Serguei Sxukin arte bildumagile errusiarrarekin. Bere lan handietako bat, ''La Danse II'' (1909), sortu zuen berarentzat, bi margolanen enkargu baten zati gisa; beste koadroa ''La musique'' (1910) izan zen. Aurrez egindako ''La danse I'' (1909) bertsio bat [[New York|New Yorkeko]] [[MoMA|Arte Modernoko Museoaren]] bilduman dago.{{sfn|San Miguel|Martínez-Ortiz|Olmeda|1984|p=orrialdea(k)}} Matisseren obrak kritika gogorrak ere jasan zituen, eta horrek zailtasunak sortu zizkion berari eta bere familiari.{{sfn|Spurling|2005|p=101.}} 1913an, Matissek [[Chicago|Chicagoko]] Armory Show aretoan egin zuen erakusketa, [[Marcel Duchamp]] eta [[Francis Picabia|Francis Picabiaren]] lanekin batera, garaiko arte modernoaren ordezkari gisa. ''Nu bleu'' (1907) pintura polemikoa sinbolikoki erre zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Henri Matisse {{!}} Biography, Art Style, Paintings, Prints, & Collage|argitaletxea=www.britannica.com|hizkuntza=en|data=2024-11-07|url=https://www.britannica.com/biography/Henri-Matisse|aldizkaria=Encyclopaedia Britannica|sartze-data=2024-12-13}}</ref> === Picasso eta AEBetako merkatua === [[Fitxategi:Pablo_picasso_1.jpg|thumb|Pablo Picasso, lagunak eta aurkariak izan ziren.]] [[1904]] inguruan, [[Pablo Picasso]] ezagutu zuen, bera baino hamabi urte gazteagoa zena, eta une hartatik aurrera betiko lagun bihurtuko ziren; aurkariak ere izan ziren, eta askotan konparatuak izaten ziren. Bi artisten arteko ezberdintasun garrantzitsu bat da Matissek naturaren behaketatik margotzen zuela, eta Picasso, berriz, askoz ere gehiago abiatzen zela bere irudimenetik. Bataren zein bestearen gai gogokoenak emakumea eta [[Izadi hil|izadi hila]] ziren; Matissek nahiago zuen figurak barrualdeetan kokatzea. Matisse eta Picasso lehen aldiz elkartu ziren [[Gertrude Stein|Gertrude Steinen]] eta haren lankide Alice B. Toklasen Pariseko egongelan. XX. mendearen lehen hamarkadan, Gertrude Stein, Leo eta Michael Stein anaiak eta Sarah, Michaelen emaztea, bildumagile garrantzitsuak ziren, Matisseren margolaritzaren jarraitzaileak. Gainera, Gertrude Steinen bi lagun, Clarabel eta Etta Cone, [[Baltimore|Baltimoren]] bizi zirenak, Matisseren eta Picassoren bezero nagusi bihurtu ziren, eta haien ehunka lan bildu zituzten. Cone bilduma, gaur egun, [[Baltimoreko Arte Museoa|Baltimoreko Arte Museoan]] dago ikusgai.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Modern Art - The Cone Collection|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-12-09|url=https://web.archive.org/web/20241209180814/https://artbma.org/collection/modern/|aldizkaria=Baltimore Museum of Art|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Bere lagunek Matisse Akademia sortu eta finantzatu zuten, Parisen kokatua, lehenengo Oiseaux Komentuan, eta gero Biron Hotelean. Eskola pribatua zen, ez komertziala, eta Matissek artista gazteak prestatzen zituen, atzerritarrak bereziki; zentroa 1907tik 1911ra egon zen martxan. Hans Purrmann eta Sarah Stein bere ikasle leialenetako batzuen artean zeuden.{{sfn|Rebull Trudel|1994|p=2.}} Gomendio hau egiten zien ikasleei: {{Aipua|Ez da kolore erlaziorik ezarri behar ereduaren eta margoaren artean; soil-soilik kontuan hartu behar duzue koadroen kolore erlazioen eta ereduaren kolore erlazioen arteko baliokidetasuna.{{sfn|Green|2003|p=64.}}}} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Bibliografia == * {{Erreferentzia|izena=Joan|abizena=Barbarà|urtea=2004|izenburua=Els llibres il·lustrats|argitaletxea=Fundació La Caixa|ISBN=978-8476648469|hizkuntza=ca|abizena2=Kudielka|abizena3=Szymusiak|izena2=Susanne|izena3=Dominique|url=https://search.worldcat.org/title/433813862|argitaratze-lekua=Barcelona|OCLC=433813862}} *{{Erreferentzia|izena=Françoise|abizena=Celdran|urtea=2006|izenburua=Triangle : échanges artistiques Henri Matisse, Georgette Agutte, Marcel Sembat|argitaletxea=Yvelin édition|ISBN=978-2846681315|hizkuntza=fr|abizena2=Vidal y Plana|izena2=Ramon-R.|url=https://search.worldcat.org/title/470814043|argitaratze-lekua=Montigny-le-Bretonneux|OCLC=470814043}} *{{Erreferentzia|abizena=Chilvers|urtea=2004|izenburua=The Oxford Dictionary of Art|argitaletxea=Oxford University Press (web.archive.org)|ISBN=978-0198604273|hizkuntza=en|url=https://web.archive.org/web/20111109091224/http://www.enotes.com/oxford-art-encyclopedia/fauvism|argitaratze-lekua=New York|OCLC=879855951|izena=Ian}} *{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Elderfield|urtea=1976|izenburua=The "wild beasts": Fauvism and its affinities|argitaletxea=Museum of Modern Art|ISBN=978-0870706394|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/2308956|argitaratze-lekua=New York|OCLC=2308956}} *{{Erreferentzia|izena=Raymond|abizena=Escholier|urtea=1960|izenburua=Matisse a portrait of the artist and the man|argitaletxea=Praeger|hizkuntza=en|url=https://books.google.es/books/about/Matisse.html?id=WPQyAQAAIAAJ&redir_esc=y|argitaratze-lekua=New York|OCLC=680611673}} *{{Erreferentzia|izena=Pierre|abizena=Georgel|urtea=2002|izenburua=De Renoir a Picasso: obres mestres del Musée de l'Orangerie, París|argitaletxea=Fundació La Caixa|ISBN=978-8476647806|hizkuntza=ca|abizena2=Yvars|abizena3=Labiau|izena2=José Francisco|izena3=Jean-Pierre|url=https://search.worldcat.org/title/807552230|argitaratze-lekua=Barcelona|OCLC=807552230}} *{{Erreferentzia|izena=Christopher|abizena=Green|urtea=2003|izenburua=Art in France, 1900-1940|argitaletxea=Yale University Press|ISBN=978-0300099089|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/51272147|argitaratze-lekua=New Haven|OCLC=51272147}} *{{Erreferentzia|izena=George|abizena=Heard Hamilton|urtea=1993|izenburua=Painting and sculpture in Europe, 1880-1940|argitaletxea=Yale University Press|hizkuntza=en|abizena2=Cork|izena2=Richard|url=https://search.worldcat.org/title/30398854|argitaratze-lekua=New Haven|OCLC=30398854}} *{{Erreferentzia|izena=Jean|abizena=Leymarie|urtea=1966|izenburua=Henri Matisse|argitaletxea=UCLA Art Council|hizkuntza=en|abizena2=Read|abizena3=Lieberman|izena2=Herbert|izena3=William S.|url=https://search.worldcat.org/title/272533445|argitaratze-lekua=Los Angeles|OCLC=272533445}} *{{Erreferentzia|izena=Melania|abizena=Rebull Trudel|urtea=1994|izenburua=Matisse: 1869-1954|argitaletxea=Globus|ISBN=978-8488424952|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/52136836|argitaratze-lekua=Madrid|OCLC=52136836}} *{{Erreferentzia|izena=William|abizena=Rubin|urtea=1989|izenburua=Picasso and Braque: pioneering cubism|argitaletxea=Museum of Modern Art|ISBN=978-0870706752|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/20406707|argitaratze-lekua=New York|OCLC=20406707}} *{{Erreferentzia|izena=Juan|abizena=San Miguel|urtea=1984|izenburua=Historia universal del arte|argitaletxea=Sarpe|ISBN=978-8472915886|hizkuntza=es|abizena2=Olmeda|abizena3=Martínez-Ortiz|izena2=Fernando|izena3=Carmen|url=https://search.worldcat.org/title/920156528|argitaratze-lekua=Madrid|OCLC=920156528}} *{{Erreferentzia|izena=Hilary|abizena=Spurling|urtea=1999|izenburua=The unknown Matisse: a life of Henri Matisse / 1 The early years : 1869-1908|argitaletxea=Hamish Hamilton|ISBN=978-0679434283|hizkuntza=en|url=https://archive.org/details/unknownmatisseli00spur/mode/2up|argitaratze-lekua=London|OCLC=645243636}} *{{Erreferentzia|izena=Hilary|abizena=Spurling|urtea=2005|izenburua=Matisse the master: a life of Henri Matisse. The conquest of colour, 1909-1954|argitaletxea=Hamish Hamilton|ISBN=978-0241133392|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/57381030|argitaratze-lekua=London|OCLC=57381030}} *{{erreferentzia|izena=Richard J.|abizena=Wattenmaker|urtea=1993|izenburua=Great French paintings from the Barnes Foundation: Impressionist, Post-impressionist, and Early Modern|argitaletxea=Knopf|ISBN=978-0679409632|hizkuntza=en|abizena2=Distel|izena2=Anne|url=https://books.google.es/books/about/Great_French_Paintings_from_the_Barnes_F.html?id=wq_WAAAAMAAJ&redir_esc=y|argitaratze-lekua=New York|OCLC=26399566}} == Ikus, gainera == == Kanpo estekak == 0c76zjmur4hfw7pp97hvw6orzbhxcnf 9998777 9998771 2024-12-13T16:22:42Z Gotzon 1028 /* Picasso eta AEBetako merkatua */ 9998777 wikitext text/x-wiki '''Henri Matisse''' edo '''Henri-Émile-Benoît Matisse''' ([[Le Cateau-Cambrésis]], 1869ko abenduaren 31 - [[Niza]], 1954ko azaroaren 3a) frantziar margolari, [[Eskulturagintza|eskultore]] eta diseinatzaile bat izan zen, kolorearen erabilera bereziagatik eta marrazki arin, distiratsu eta original batengatik nabarmendu zena. Marrazkilari, grabatzaile eta eskultore gisa, baina, batez ere, margolari gisa, [[Arte modernoa|arte modernoaren]] artista garrantzitsuenetako bat da Matisse. [[Fauvismo|Fauvismoaren]] ordezkari nagusitzat hartzen den arren (estilo hori landu zuen lehen urteetan), [[Zerrenda:Frantziako margolariak|Frantziako pinturaren]] tradizio klasikoaren ordezkari gisa ere txalotu izan dute.{{sfn|Wattenmaker|Distel|1993|p=272.}} Lehenik, estilo akademikoan lan egin zuen, eta, ondoren, [[Inpresionismo|inpresionismoa]], [[Puntillismo|puntillismoa]] eta [[Fauvismo|fauvismoa]] landu zituen, hiru estiloetan maisu izan zelarik. Nolanahi den ere, beti jarraitu zuen, [[heterodoxia]] baten barruan, fauvismoari leial izaten. 1917an, garai [[Naturalismo (artea)|naturalista]] bat hasi zuen, kolore argi eta distiratsuekin, ikerketak bertan behera utzita. Aurrerago, baina, sinplifikazio ikerketa berrietara itzuli zen, adostasun kromatiko berriak bilatu zituen, eta indar gehiago emanda lerroari eta koloreari. Ondoren, kolore indartsuen ausardia areagotu zuen, tonuen kontrastez edo kolore batasuna ezarriz. Bere bizitzaren azken aldera, ''papiers collés'' bezalako teknikak landu zituen. [[Arkatz|Arkatzez]] eta [[Luma estilografiko|lumaz]] ere egin zuen marrazkia. [[Irarlan|Grabatzaile]] gisa, bostehun lan baino gehiago ditu katalogatuta zenbait teknikatan, eta Frantziako literatur lan garrantzitsuak ilustratu zituen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Henri Matisse|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=ca|data=2022-06-14|url=https://web.archive.org/web/20220614201931/https://www.enciclopedia.cat/gran-enciclopedia-catalana/henri-matisse|aldizkaria=Gran Enciclopèdia Catalana|sartze-data=2024-12-10}}</ref> == Biografia == === Lehen urteak eta prestakuntza === [[Fitxategi:MuséeDépartementalHenriMatisseLeCatteau-Cambrésis.jpg|ezkerrera|thumb|Musée Départemental Henri Matisse, [[Le Cateau-Cambrésis]] ( [[Nord-Pas-de-Calais]]), Matisse jaio zen herrian.]] Jaiotzezko izena Henri-Émile-Benoît Matisse izan zen, eta [[Le Cateau-Cambrésis|Le Cateau-Cambrésisen]] jaio zen, [[Nord-Pas-de-Calais]] eskualdean, [[Frantzia|Frantzian]]. [[Hazi|Hazien]] merkatari familia bateko seme zaharrena izan zen, [[Bohain-en-Vermandois|Bohain-en-Vermandoisen]] egin zuen haurtzaroa, Frantziako ipar-ekialdean, gurasoek han baitzuten negozioa. Gurasoen lanbidea izan daiteke gerora ehungintzako motiboetan landareak irudikatzeko interesaren jatorria. 1887an, [[Paris|Parisera]] joan zen zuzenbidea ikastera, eta bere jaioterrian, Le Cateau-Cambrésisen, epaimahai batean urgazle gisa lan egin zuen, lehiaketa batean plaza irabazi ondoren. 1889an, margotzen hasi zen, [[apendizitis]] eraso baten ostean, aste luzetan atsedena hartzera behartu baitzuten; [[Denbora-pasa|denbora pasan]], amak margotzeko tresnak eraman zizkion. Berak geroago azaldu zuenez, «paradisu moduko bat» aurkitu zuen hartan.{{sfn|Leymarie|Read|Lieberman|1966|p=9.}} Gaixotasunetik sendatu ondoren, zuzenbide ikasketak berriz egiten zituen bitartean, [[Quentin de La Tour|Quentin de La Tourren]] marrazki eskolan sartu zen, ehungintza industriako diseinua ikasteko. Hurrengo urtean, 1890ean, zuzenbide ikasketak utzi eta [[Margolaritza|margolaritzan]] eta [[Eskulturagintza|eskulturan]] murgildu zen buru-belarri: artista bihurtzea erabaki zuen, nahiz eta erabaki horrek bere aita erabat atsekabetu zuen.{{sfn|Spurling|1999|p=352-353.}} Hurrengo urtean, 1891n, Parisera joan zen eta Académie Julian pintura eta eskultura ikastegian onartua izan zen. Geroago, 1895ean, [[Gustave Moreau|Gustave Moreauren]] atelierrean hasi zen. Hasieran, [[Izadi hil|izadi hilak]] eta [[Paisaia-pintura|paisaiak]] margotzen zituen, estilo flamenko tradizionalenean, eta [[Jean-Baptiste Siméon Chardin|Chardinen]] mireslea zen, bere margolari kuttunenetako bat; ikasle gisa, Chardinen obren lau kopia egin zituen, [[Louvre museoa|Louvren]] erakusten zirenak.{{sfn|Spurling|1999|p=86.}} [[Gustave Moreau|Gustave Moreauren]] atelierrean, [[Georges Rouault]] eta [[Albert Marquet]] ezagutu zituen, eta, garai hartan, [[Camille Corot]] eta [[Paul Cézanne|Cézanne]] artista nabarmenen erakusketak bisitatu zituen. 1896an, Matissek lehen aldiz erakutsi zituen bere lanak, Salon des Cent aretoan eta Société Nationale des Beaux-Artes aretoan. Bost koadro izan ziren, eta Frantziako estatuak bere margolanetako bi erosi zizkion.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Henri and Pierre Matisse|argitaletxea=archive.ph|hizkuntza=en|data=1999|url=https://archive.ph/20120724064029/http://www.cosmopolis.ch/english/cosmo2/matisse.htm|aldizkaria=Cosmopolis|sartze-data=2024-12-11}}</ref> [[Pierre Puvis de Chavannes|Pierre Puvis de Chavannesek]] proposatuta, Société Nationale des Beaux-Artes elkarteko kide egin zen; estatus horri esker, epaimahai baten onespena gainditu gabe egin ahal izan zituen erakusketak. === Inpresionismoan murgilduta === [[Fitxategi:Pissarro,_Camille_-_Autoportrait_1873_040.jpg|ezkerrera|thumb|[[Camille Pissarro|Pissarroren]] autorretratua. Matisse orientatu eta bere garapen artistikoan lagundu zuten inpresionistetako bat izan zen.]]1897an eta 1898an, [[John Peter Russell]] australiar margolariak [[Belle-Île]] bisitatu zuen, [[Bretainia|Bretainiako]] kostaldean. Russellek [[Vincent van Gogh|Vincent van Goghen]] [[Inpresionismo|inpresionismoa]] eta lana zer zen erakutsi zion, van Gogh Russellen lagun ona izana baitzen, baina erabat ezezaguna une hartan. Russellek eta bere maisutasunak eraginda, Matisseren estiloa erabat aldatu zen; geroago hala aitortu zuen: «Russell nire maisua izan zen, eta berak kolorearen teoria azaldu zidan».{{sfn|Spurling|1999|p=145.}} Haren bitartez ezagutu zituen [[Auguste Rodin|Rodin]] eta [[Camille Pissarro|Pissarro]], eta pintura inpresionistaz gozatu ahal izan zuen Luxenburgoko Museoan. Prestakuntza urrats hartan, [[Nicolas Poussin|Poussin]], [[Antoine Watteau|Watteau]], [[Jean-Baptiste Siméon Chardin|Chardin]], [[Édouard Manet|Manet]], eta [[Paul Cézanne|Cézanne]], [[Paul Gauguin|Gauguin]], [[Vincent van Gogh|Van Gogh]] edo [[Paul Signac|Signac]] [[Postinpresionismo|postinpresionisten]] eragina jaso zuen Matissek, baita [[Auguste Rodin|Rodinena]] edo Japoniako artearena ere. Matisse besteen lanetan murgildu zen, eta miresten zituen margolari askoren lanak erosi zituen. Hala, bere etxean, Rodinen klarionezko busto bat, Gauguinen margolan bat, van Goghen marrazki bat eta, garrantzitsuena, Cézanneren ''Hiru bainulariak'' zituen. Cézannerengan aurkitu zuen bere inspirazio iturri nagusia, egituraren eta kolorearen zentzu piktorikoari dagokionez.{{sfn|Leymarie|Read|Lieberman|1966|p=10.}} 1899tik 1905era egin zituen pintura askotan Signacen teknika puntillista erabili zuen. 1898an, Pissarroren aholkuari [[Joseph Mallord William Turner|j]]<nowiki/>arraituz, astebete eman zuen Londresen J.[[Joseph Mallord William Turner|M.W. Turner]] margolariaren lanak aztertzen eta gero bidaia bat egin zuen [[Korsika|Korsikan]] zehar. [[Ajaccio|Ajaccion]] eta gero [[Tolosa Okzitania|Okzitaniako Tolosan]] bizi zen bitartean, Turnerren metodoarekin esperimentatu zuen. 1900etik aurrera, Matissek [[Grande Chaumière Akademia|Grande Chaumière Akademian]] lan egin zuen [[Antoine Bourdelle|Antoine Bourdelleren]] zuzendaritzapean, eta [[Eugène Carrière|Eugène Carrièreren]] estudioan ere aritu zen. 1900ean egin zituen lehen eskultura lanetan, Rodinen ''Esclave s'éveillant'' eskulturaren eragina nabari zaio; haren testura eta jarrera berak hartu zituen, eta berdin nabaritzen da ''Jeannette'' (1910-1913) izeneko bost [[Busto (artea)|bustoetan]], estilo [[Kubismo|kubistari]] egindako egitura erantzunak. ''Biluzik bizkarrez'' [[Erliebe (eskultura)|Erreliebeko]] eskulturaren lau bertsio daude, [[Gustave Courbet|Gustave Courbetek]] eta [[Paul Cézanne|Cézannek]] margotutako gaiekin alderatzen direnak; eskultura horietako lehena 1912an jarri zuten ikusgai [[Londres|Londresen]]; besteak ezezagunak izan ziren 1949an eta 1950ean [[Luzerna|Lucernan]] eta [[Paris|Parisen]] erakutsi ziren arte. Hirurogeita zortzi eskultura ditu katalogatuta.{{sfn|Heard Hamilton|Cork|1993|p=182-184.}} Familiari dagokionez, aipatzekoa da 1894an Marguerite jaio zela, Caroline Joblau bere ereduetako batekin izandako harremanetik sortutako alaba.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Matisse, Marguerite (1894-1982)|hizkuntza=en|data=2024-09-28|url=https://web.archive.org/web/20240928130341/https://androom.home.xs4all.nl/biography/p018905.htm|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-12-12}}</ref> 1898an, Amélie Parayrerekin ezkondu zen, eta bi seme-alaba izan zituzten: Jean (1899) eta Pierre (1900). === Fauvismoa === [[Fitxategi:Stein,_Gertrude_1934.jpg|ezkerrera|thumb|[[Gertrude Stein]], Parisen bizi zen idazle eta bildumagile iparramerikarrak babes handia eman zion Matisseren lanari.]] Bere lehen erakusketa [[Ambroise Vollard]] margolariaren galerian egin zuen 1904an, baina ez zuen arrakasta handirik izan. Kolore distiratsu eta adierazkortasunarekiko zaletasuna areagotu egin zitzaion. 1905ean, hegoaldera joan zen [[André Derain|André Derainekin]] lan egitera, eta denbora bat eman zuen [[Kosta Urdina|Kosta Urdinean]]; Derainek [[Maurice de Vlaminck]] aurkeztuko zion. Garai hartako margolanek forma lauak eta lerro kontrolatuagoz egin zituen, adierazkortasunari lehentasuna emanda, xehetasunaren gainetik. 1905ean, Matissek eta geroago «[[Fauvismo|fauvista]]» izenez ezagutuko zen artista talde batek erakusketa bateratu bat egin zuten Salon d'automne aretoan; [[Albert Marquet]], [[Maurice de Vlaminck]], [[André Derain]] eta [[Kees van Dongen]] elkartu ziren, Matisserekin batera. Pinturak zirrara basatiz ([[Frantses|frantsesez]] ''fauve'', basapiztia) adierazten ziren, askotan kolore disonantez, kolore naturalak errespetatu gabe. Eskandalu itzela sortu zuten kolore puru eta bortitzen ugaritasunagatik. Matissek ''Fenêtre ouverte, Collioure'' eta ''Femme au chapeau'' aurkeztu zituen. Louis Vauxcelles kritikariak esaldi batekin laburtu zuen erakusketa: «Donatello au milieu des fauves !» (Donatello piztien artean! ), areto berean zegoen eskultura errenazentista bati erreferentzia eginez.{{sfn|Chilvers|2004|p=}} Bere iruzkina 1905eko urriaren 17an argitaratu zen ''Gil Blas'' egunkarian; horrek lagundu zuen ''fauvismo'' terminoa orokortzen, eta «piztia» terminoa berehala onartu zen, margolari berberek aldarrikatu baitzuten.{{sfn|Chilvers|2004|p=}}{{sfn|Elderfield|1976|p=43.}} Kontrako kritikarik jaso zuten, Camille Mauclair kritikariak, esate baterako, idatzi baitzuen «pintura pote bat publikoaren aurpegira bota dute», baina beste batzuen babesa ere jaso zuten.{{sfn|Chilvers|2004|p=}} Eraso gehienak jaso zituen margolana Matisseren ''Femme au chapeau'' izan zen, [[Gertrude Stein|Gertrude Steinek]] eta bere anaia Leok erosi zutena. Horrek oso eragin positiboa izan zuen Matisserengan, bere obra gaizki hartua zenean desmoralizatu egiten baitzen.{{sfn|Chilvers|2004|p=}} Aro hartan, baina, bere lanaren aitortza egiaztatu ahal izan zuen, eta horri esker nolabaiteko lasaitasun ekonomiko baten barruan bizi ahal izan zen. Matisse taldeko lidertzat hartu zuten, [[André Derain|André Derainekin]] batera; biak ala biak «lagunarteko aurkariak» izan ziren, bakoitza bere jarraitzaile taldearekin. Beste kide batzuk [[Georges Braque]], [[Raoul Dufy]] eta [[Maurice de Vlaminck]] izan ziren. [[Gustave Moreau]], Parisko École des Beaux-Arts ikastegian irakasle zen margolari [[Sinbolismo|sinbolista]], mugimenduaren maisu inspiratzailea izan zen; asko egin zuen, eta ikasleak akuilatu zituen, formaltasunaren ildoetatik kanpo pentsa zezaten, eta haien bulkadei, haien irudipenei, jarrai ziezaieten. 1905ean bertan, Edmond-Marie Poullain margolaria ezagutu zuen. Handik aurrera, bidaia asko egin zituen inspirazio iturrien bila, eta, hala, [[Alemania]], [[Aljeria]], [[Italia]], [[Maroko]], [[Errusia]], [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]] eta [[Tahiti]] bisitatu zituen. [[Fitxategi:LaCloseriedesLilas.jpg|ezkerrera|thumb|[[Montparnasse]] auzoa, 1909an.]] Fauvismoaren gainbeherak, 1906tik aurrera, ez zuen eraginik izan Matisseren ibilbidean, eta haren lanik onenetako asko 1906 eta 1917 artean sortu ziren, [[Montparnasse|Montparnassen]] talentuko artista talde handi baten partaide aktiboa izan zenean, nahiz eta bere [[Burgesia|burges]] [[Kontserbadurismo|kontserbadore]] itxura eta lan ohitura zorrotzak ez zetozen bat taldearen egiteko moduarekin. 1907an, [[Guillaume Apollinaire|Apollinairek]], ''La Falange'' egunkarian argitaratutako artikulu batean, Matisseri buruzko iritzia eman zuen, esanez: «Ez gaude hemen xelebre baten edo xede estremista baten aurrean: Matisseren artea erabat zentzuzkoa da».{{sfn|Rubin|1989|p=348.}} 1908 eta 1912 artean, haren lanak [[Mosku|Moskun]], [[Berlin|Berlinen]], [[Munich|Munichen]] eta [[Londres|Londresen]] erakutsi zituzten. Matissek adiskidantza luze bat izan zuen Serguei Sxukin arte bildumagile errusiarrarekin. Bere lan handietako bat, ''La Danse II'' (1909), sortu zuen berarentzat, bi margolanen enkargu baten zati gisa; beste koadroa ''La musique'' (1910) izan zen. Aurrez egindako ''La danse I'' (1909) bertsio bat [[New York|New Yorkeko]] [[MoMA|Arte Modernoko Museoaren]] bilduman dago.{{sfn|San Miguel|Martínez-Ortiz|Olmeda|1984|p=orrialdea(k)}} Matisseren obrak kritika gogorrak ere jasan zituen, eta horrek zailtasunak sortu zizkion berari eta bere familiari.{{sfn|Spurling|2005|p=101.}} 1913an, Matissek [[Chicago|Chicagoko]] Armory Show aretoan egin zuen erakusketa, [[Marcel Duchamp]] eta [[Francis Picabia|Francis Picabiaren]] lanekin batera, garaiko arte modernoaren ordezkari gisa. ''Nu bleu'' (1907) pintura polemikoa sinbolikoki erre zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Henri Matisse {{!}} Biography, Art Style, Paintings, Prints, & Collage|argitaletxea=www.britannica.com|hizkuntza=en|data=2024-11-07|url=https://www.britannica.com/biography/Henri-Matisse|aldizkaria=Encyclopaedia Britannica|sartze-data=2024-12-13}}</ref> === Picasso eta AEBetako merkatua === [[Fitxategi:Pablo_picasso_1.jpg|thumb|Pablo Picasso, lagunak eta aurkariak izan ziren.]] [[1904]] inguruan, [[Pablo Picasso]] ezagutu zuen, bera baino hamabi urte gazteagoa zena, eta une hartatik aurrera betiko lagun bihurtuko ziren; aurkariak ere izan ziren, eta askotan konparatuak izaten ziren. Bi artisten arteko ezberdintasun garrantzitsu bat da Matissek naturaren behaketatik margotzen zuela, eta Picasso, berriz, askoz ere gehiago abiatzen zela bere irudimenetik. Bataren zein bestearen gai gogokoenak emakumea eta [[Izadi hil|izadi hila]] ziren; Matissek nahiago zuen figurak barrualdeetan kokatzea. Matisse eta Picasso lehen aldiz elkartu ziren [[Gertrude Stein|Gertrude Steinen]] eta haren lankide Alice B. Toklasen Pariseko egongelan. XX. mendearen lehen hamarkadan, Gertrude Stein, Leo eta Michael Stein anaiak eta Sarah, Michaelen emaztea, bildumagile garrantzitsuak ziren, Matisseren margolaritzaren jarraitzaileak. Gainera, Gertrude Steinen bi lagun, Clarabel eta Etta Cone, [[Baltimore|Baltimoren]] bizi zirenak, Matisseren eta Picassoren bezero nagusi bihurtu ziren, eta haien ehunka lan bildu zituzten. Cone bilduma, gaur egun, [[Baltimoreko Arte Museoa|Baltimoreko Arte Museoan]] dago ikusgai.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Modern Art - The Cone Collection|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-12-09|url=https://web.archive.org/web/20241209180814/https://artbma.org/collection/modern/|aldizkaria=Baltimore Museum of Art|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Bere lagunek Matisse Akademia sortu eta finantzatu zuten, Parisen kokatua, lehenengo Oiseaux Komentuan, eta gero Biron Hotelean. Eskola pribatua zen, ez komertziala, eta Matissek artista gazteak prestatzen zituen, atzerritarrak bereziki; zentroa 1907tik 1911ra egon zen martxan. Hans Purrmann eta Sarah Stein bere ikasle leialenetako batzuen artean zeuden.{{sfn|Rebull Trudel|1994|p=2.}} Gomendio hau egiten zien ikasleei: {{Aipua|Ez da kolore erlaziorik ezarri behar ereduaren eta margoaren artean; soil-soilik kontuan hartu behar duzue koadroen kolore erlazioen eta ereduaren kolore erlazioen arteko baliokidetasuna.{{sfn|Green|2003|p=64.}}}}Horrela, sentsazioen sintesia lortzen zen, 1905eko hamarkadako bere margolanetan ikus daitekeena, ''La Raie verte'' erretratuan bezala, non kolore osagarri ezberdinen arteko erlazioa argi eta garbi hartzen den.{{sfn|Rebull Trudel|1994|p=3.}} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Bibliografia == * {{Erreferentzia|izena=Joan|abizena=Barbarà|urtea=2004|izenburua=Els llibres il·lustrats|argitaletxea=Fundació La Caixa|ISBN=978-8476648469|hizkuntza=ca|abizena2=Kudielka|abizena3=Szymusiak|izena2=Susanne|izena3=Dominique|url=https://search.worldcat.org/title/433813862|argitaratze-lekua=Barcelona|OCLC=433813862}} *{{Erreferentzia|izena=Françoise|abizena=Celdran|urtea=2006|izenburua=Triangle : échanges artistiques Henri Matisse, Georgette Agutte, Marcel Sembat|argitaletxea=Yvelin édition|ISBN=978-2846681315|hizkuntza=fr|abizena2=Vidal y Plana|izena2=Ramon-R.|url=https://search.worldcat.org/title/470814043|argitaratze-lekua=Montigny-le-Bretonneux|OCLC=470814043}} *{{Erreferentzia|abizena=Chilvers|urtea=2004|izenburua=The Oxford Dictionary of Art|argitaletxea=Oxford University Press (web.archive.org)|ISBN=978-0198604273|hizkuntza=en|url=https://web.archive.org/web/20111109091224/http://www.enotes.com/oxford-art-encyclopedia/fauvism|argitaratze-lekua=New York|OCLC=879855951|izena=Ian}} *{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Elderfield|urtea=1976|izenburua=The "wild beasts": Fauvism and its affinities|argitaletxea=Museum of Modern Art|ISBN=978-0870706394|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/2308956|argitaratze-lekua=New York|OCLC=2308956}} *{{Erreferentzia|izena=Raymond|abizena=Escholier|urtea=1960|izenburua=Matisse a portrait of the artist and the man|argitaletxea=Praeger|hizkuntza=en|url=https://books.google.es/books/about/Matisse.html?id=WPQyAQAAIAAJ&redir_esc=y|argitaratze-lekua=New York|OCLC=680611673}} *{{Erreferentzia|izena=Pierre|abizena=Georgel|urtea=2002|izenburua=De Renoir a Picasso: obres mestres del Musée de l'Orangerie, París|argitaletxea=Fundació La Caixa|ISBN=978-8476647806|hizkuntza=ca|abizena2=Yvars|abizena3=Labiau|izena2=José Francisco|izena3=Jean-Pierre|url=https://search.worldcat.org/title/807552230|argitaratze-lekua=Barcelona|OCLC=807552230}} *{{Erreferentzia|izena=Christopher|abizena=Green|urtea=2003|izenburua=Art in France, 1900-1940|argitaletxea=Yale University Press|ISBN=978-0300099089|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/51272147|argitaratze-lekua=New Haven|OCLC=51272147}} *{{Erreferentzia|izena=George|abizena=Heard Hamilton|urtea=1993|izenburua=Painting and sculpture in Europe, 1880-1940|argitaletxea=Yale University Press|hizkuntza=en|abizena2=Cork|izena2=Richard|url=https://search.worldcat.org/title/30398854|argitaratze-lekua=New Haven|OCLC=30398854}} *{{Erreferentzia|izena=Jean|abizena=Leymarie|urtea=1966|izenburua=Henri Matisse|argitaletxea=UCLA Art Council|hizkuntza=en|abizena2=Read|abizena3=Lieberman|izena2=Herbert|izena3=William S.|url=https://search.worldcat.org/title/272533445|argitaratze-lekua=Los Angeles|OCLC=272533445}} *{{Erreferentzia|izena=Melania|abizena=Rebull Trudel|urtea=1994|izenburua=Matisse: 1869-1954|argitaletxea=Globus|ISBN=978-8488424952|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/52136836|argitaratze-lekua=Madrid|OCLC=52136836}} *{{Erreferentzia|izena=William|abizena=Rubin|urtea=1989|izenburua=Picasso and Braque: pioneering cubism|argitaletxea=Museum of Modern Art|ISBN=978-0870706752|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/20406707|argitaratze-lekua=New York|OCLC=20406707}} *{{Erreferentzia|izena=Juan|abizena=San Miguel|urtea=1984|izenburua=Historia universal del arte|argitaletxea=Sarpe|ISBN=978-8472915886|hizkuntza=es|abizena2=Olmeda|abizena3=Martínez-Ortiz|izena2=Fernando|izena3=Carmen|url=https://search.worldcat.org/title/920156528|argitaratze-lekua=Madrid|OCLC=920156528}} *{{Erreferentzia|izena=Hilary|abizena=Spurling|urtea=1999|izenburua=The unknown Matisse: a life of Henri Matisse / 1 The early years : 1869-1908|argitaletxea=Hamish Hamilton|ISBN=978-0679434283|hizkuntza=en|url=https://archive.org/details/unknownmatisseli00spur/mode/2up|argitaratze-lekua=London|OCLC=645243636}} *{{Erreferentzia|izena=Hilary|abizena=Spurling|urtea=2005|izenburua=Matisse the master: a life of Henri Matisse. The conquest of colour, 1909-1954|argitaletxea=Hamish Hamilton|ISBN=978-0241133392|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/57381030|argitaratze-lekua=London|OCLC=57381030}} *{{erreferentzia|izena=Richard J.|abizena=Wattenmaker|urtea=1993|izenburua=Great French paintings from the Barnes Foundation: Impressionist, Post-impressionist, and Early Modern|argitaletxea=Knopf|ISBN=978-0679409632|hizkuntza=en|abizena2=Distel|izena2=Anne|url=https://books.google.es/books/about/Great_French_Paintings_from_the_Barnes_F.html?id=wq_WAAAAMAAJ&redir_esc=y|argitaratze-lekua=New York|OCLC=26399566}} == Ikus, gainera == == Kanpo estekak == eeb9lv1rsvowgu1i8m6p1owwyplaemc 9998786 9998777 2024-12-13T16:38:42Z Gotzon 1028 /* Picasso eta AEBetako merkatua */ 9998786 wikitext text/x-wiki '''Henri Matisse''' edo '''Henri-Émile-Benoît Matisse''' ([[Le Cateau-Cambrésis]], 1869ko abenduaren 31 - [[Niza]], 1954ko azaroaren 3a) frantziar margolari, [[Eskulturagintza|eskultore]] eta diseinatzaile bat izan zen, kolorearen erabilera bereziagatik eta marrazki arin, distiratsu eta original batengatik nabarmendu zena. Marrazkilari, grabatzaile eta eskultore gisa, baina, batez ere, margolari gisa, [[Arte modernoa|arte modernoaren]] artista garrantzitsuenetako bat da Matisse. [[Fauvismo|Fauvismoaren]] ordezkari nagusitzat hartzen den arren (estilo hori landu zuen lehen urteetan), [[Zerrenda:Frantziako margolariak|Frantziako pinturaren]] tradizio klasikoaren ordezkari gisa ere txalotu izan dute.{{sfn|Wattenmaker|Distel|1993|p=272.}} Lehenik, estilo akademikoan lan egin zuen, eta, ondoren, [[Inpresionismo|inpresionismoa]], [[Puntillismo|puntillismoa]] eta [[Fauvismo|fauvismoa]] landu zituen, hiru estiloetan maisu izan zelarik. Nolanahi den ere, beti jarraitu zuen, [[heterodoxia]] baten barruan, fauvismoari leial izaten. 1917an, garai [[Naturalismo (artea)|naturalista]] bat hasi zuen, kolore argi eta distiratsuekin, ikerketak bertan behera utzita. Aurrerago, baina, sinplifikazio ikerketa berrietara itzuli zen, adostasun kromatiko berriak bilatu zituen, eta indar gehiago emanda lerroari eta koloreari. Ondoren, kolore indartsuen ausardia areagotu zuen, tonuen kontrastez edo kolore batasuna ezarriz. Bere bizitzaren azken aldera, ''papiers collés'' bezalako teknikak landu zituen. [[Arkatz|Arkatzez]] eta [[Luma estilografiko|lumaz]] ere egin zuen marrazkia. [[Irarlan|Grabatzaile]] gisa, bostehun lan baino gehiago ditu katalogatuta zenbait teknikatan, eta Frantziako literatur lan garrantzitsuak ilustratu zituen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Henri Matisse|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=ca|data=2022-06-14|url=https://web.archive.org/web/20220614201931/https://www.enciclopedia.cat/gran-enciclopedia-catalana/henri-matisse|aldizkaria=Gran Enciclopèdia Catalana|sartze-data=2024-12-10}}</ref> == Biografia == === Lehen urteak eta prestakuntza === [[Fitxategi:MuséeDépartementalHenriMatisseLeCatteau-Cambrésis.jpg|ezkerrera|thumb|Musée Départemental Henri Matisse, [[Le Cateau-Cambrésis]] ( [[Nord-Pas-de-Calais]]), Matisse jaio zen herrian.]] Jaiotzezko izena Henri-Émile-Benoît Matisse izan zen, eta [[Le Cateau-Cambrésis|Le Cateau-Cambrésisen]] jaio zen, [[Nord-Pas-de-Calais]] eskualdean, [[Frantzia|Frantzian]]. [[Hazi|Hazien]] merkatari familia bateko seme zaharrena izan zen, [[Bohain-en-Vermandois|Bohain-en-Vermandoisen]] egin zuen haurtzaroa, Frantziako ipar-ekialdean, gurasoek han baitzuten negozioa. Gurasoen lanbidea izan daiteke gerora ehungintzako motiboetan landareak irudikatzeko interesaren jatorria. 1887an, [[Paris|Parisera]] joan zen zuzenbidea ikastera, eta bere jaioterrian, Le Cateau-Cambrésisen, epaimahai batean urgazle gisa lan egin zuen, lehiaketa batean plaza irabazi ondoren. 1889an, margotzen hasi zen, [[apendizitis]] eraso baten ostean, aste luzetan atsedena hartzera behartu baitzuten; [[Denbora-pasa|denbora pasan]], amak margotzeko tresnak eraman zizkion. Berak geroago azaldu zuenez, «paradisu moduko bat» aurkitu zuen hartan.{{sfn|Leymarie|Read|Lieberman|1966|p=9.}} Gaixotasunetik sendatu ondoren, zuzenbide ikasketak berriz egiten zituen bitartean, [[Quentin de La Tour|Quentin de La Tourren]] marrazki eskolan sartu zen, ehungintza industriako diseinua ikasteko. Hurrengo urtean, 1890ean, zuzenbide ikasketak utzi eta [[Margolaritza|margolaritzan]] eta [[Eskulturagintza|eskulturan]] murgildu zen buru-belarri: artista bihurtzea erabaki zuen, nahiz eta erabaki horrek bere aita erabat atsekabetu zuen.{{sfn|Spurling|1999|p=352-353.}} Hurrengo urtean, 1891n, Parisera joan zen eta Académie Julian pintura eta eskultura ikastegian onartua izan zen. Geroago, 1895ean, [[Gustave Moreau|Gustave Moreauren]] atelierrean hasi zen. Hasieran, [[Izadi hil|izadi hilak]] eta [[Paisaia-pintura|paisaiak]] margotzen zituen, estilo flamenko tradizionalenean, eta [[Jean-Baptiste Siméon Chardin|Chardinen]] mireslea zen, bere margolari kuttunenetako bat; ikasle gisa, Chardinen obren lau kopia egin zituen, [[Louvre museoa|Louvren]] erakusten zirenak.{{sfn|Spurling|1999|p=86.}} [[Gustave Moreau|Gustave Moreauren]] atelierrean, [[Georges Rouault]] eta [[Albert Marquet]] ezagutu zituen, eta, garai hartan, [[Camille Corot]] eta [[Paul Cézanne|Cézanne]] artista nabarmenen erakusketak bisitatu zituen. 1896an, Matissek lehen aldiz erakutsi zituen bere lanak, Salon des Cent aretoan eta Société Nationale des Beaux-Artes aretoan. Bost koadro izan ziren, eta Frantziako estatuak bere margolanetako bi erosi zizkion.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Henri and Pierre Matisse|argitaletxea=archive.ph|hizkuntza=en|data=1999|url=https://archive.ph/20120724064029/http://www.cosmopolis.ch/english/cosmo2/matisse.htm|aldizkaria=Cosmopolis|sartze-data=2024-12-11}}</ref> [[Pierre Puvis de Chavannes|Pierre Puvis de Chavannesek]] proposatuta, Société Nationale des Beaux-Artes elkarteko kide egin zen; estatus horri esker, epaimahai baten onespena gainditu gabe egin ahal izan zituen erakusketak. === Inpresionismoan murgilduta === [[Fitxategi:Pissarro,_Camille_-_Autoportrait_1873_040.jpg|ezkerrera|thumb|[[Camille Pissarro|Pissarroren]] autorretratua. Matisse orientatu eta bere garapen artistikoan lagundu zuten inpresionistetako bat izan zen.]]1897an eta 1898an, [[John Peter Russell]] australiar margolariak [[Belle-Île]] bisitatu zuen, [[Bretainia|Bretainiako]] kostaldean. Russellek [[Vincent van Gogh|Vincent van Goghen]] [[Inpresionismo|inpresionismoa]] eta lana zer zen erakutsi zion, van Gogh Russellen lagun ona izana baitzen, baina erabat ezezaguna une hartan. Russellek eta bere maisutasunak eraginda, Matisseren estiloa erabat aldatu zen; geroago hala aitortu zuen: «Russell nire maisua izan zen, eta berak kolorearen teoria azaldu zidan».{{sfn|Spurling|1999|p=145.}} Haren bitartez ezagutu zituen [[Auguste Rodin|Rodin]] eta [[Camille Pissarro|Pissarro]], eta pintura inpresionistaz gozatu ahal izan zuen Luxenburgoko Museoan. Prestakuntza urrats hartan, [[Nicolas Poussin|Poussin]], [[Antoine Watteau|Watteau]], [[Jean-Baptiste Siméon Chardin|Chardin]], [[Édouard Manet|Manet]], eta [[Paul Cézanne|Cézanne]], [[Paul Gauguin|Gauguin]], [[Vincent van Gogh|Van Gogh]] edo [[Paul Signac|Signac]] [[Postinpresionismo|postinpresionisten]] eragina jaso zuen Matissek, baita [[Auguste Rodin|Rodinena]] edo Japoniako artearena ere. Matisse besteen lanetan murgildu zen, eta miresten zituen margolari askoren lanak erosi zituen. Hala, bere etxean, Rodinen klarionezko busto bat, Gauguinen margolan bat, van Goghen marrazki bat eta, garrantzitsuena, Cézanneren ''Hiru bainulariak'' zituen. Cézannerengan aurkitu zuen bere inspirazio iturri nagusia, egituraren eta kolorearen zentzu piktorikoari dagokionez.{{sfn|Leymarie|Read|Lieberman|1966|p=10.}} 1899tik 1905era egin zituen pintura askotan Signacen teknika puntillista erabili zuen. 1898an, Pissarroren aholkuari [[Joseph Mallord William Turner|j]]<nowiki/>arraituz, astebete eman zuen Londresen J.[[Joseph Mallord William Turner|M.W. Turner]] margolariaren lanak aztertzen eta gero bidaia bat egin zuen [[Korsika|Korsikan]] zehar. [[Ajaccio|Ajaccion]] eta gero [[Tolosa Okzitania|Okzitaniako Tolosan]] bizi zen bitartean, Turnerren metodoarekin esperimentatu zuen. 1900etik aurrera, Matissek [[Grande Chaumière Akademia|Grande Chaumière Akademian]] lan egin zuen [[Antoine Bourdelle|Antoine Bourdelleren]] zuzendaritzapean, eta [[Eugène Carrière|Eugène Carrièreren]] estudioan ere aritu zen. 1900ean egin zituen lehen eskultura lanetan, Rodinen ''Esclave s'éveillant'' eskulturaren eragina nabari zaio; haren testura eta jarrera berak hartu zituen, eta berdin nabaritzen da ''Jeannette'' (1910-1913) izeneko bost [[Busto (artea)|bustoetan]], estilo [[Kubismo|kubistari]] egindako egitura erantzunak. ''Biluzik bizkarrez'' [[Erliebe (eskultura)|Erreliebeko]] eskulturaren lau bertsio daude, [[Gustave Courbet|Gustave Courbetek]] eta [[Paul Cézanne|Cézannek]] margotutako gaiekin alderatzen direnak; eskultura horietako lehena 1912an jarri zuten ikusgai [[Londres|Londresen]]; besteak ezezagunak izan ziren 1949an eta 1950ean [[Luzerna|Lucernan]] eta [[Paris|Parisen]] erakutsi ziren arte. Hirurogeita zortzi eskultura ditu katalogatuta.{{sfn|Heard Hamilton|Cork|1993|p=182-184.}} Familiari dagokionez, aipatzekoa da 1894an Marguerite jaio zela, Caroline Joblau bere ereduetako batekin izandako harremanetik sortutako alaba.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Matisse, Marguerite (1894-1982)|hizkuntza=en|data=2024-09-28|url=https://web.archive.org/web/20240928130341/https://androom.home.xs4all.nl/biography/p018905.htm|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-12-12}}</ref> 1898an, Amélie Parayrerekin ezkondu zen, eta bi seme-alaba izan zituzten: Jean (1899) eta Pierre (1900). === Fauvismoa === [[Fitxategi:Stein,_Gertrude_1934.jpg|ezkerrera|thumb|[[Gertrude Stein]], Parisen bizi zen idazle eta bildumagile iparramerikarrak babes handia eman zion Matisseren lanari.]] Bere lehen erakusketa [[Ambroise Vollard]] margolariaren galerian egin zuen 1904an, baina ez zuen arrakasta handirik izan. Kolore distiratsu eta adierazkortasunarekiko zaletasuna areagotu egin zitzaion. 1905ean, hegoaldera joan zen [[André Derain|André Derainekin]] lan egitera, eta denbora bat eman zuen [[Kosta Urdina|Kosta Urdinean]]; Derainek [[Maurice de Vlaminck]] aurkeztuko zion. Garai hartako margolanek forma lauak eta lerro kontrolatuagoz egin zituen, adierazkortasunari lehentasuna emanda, xehetasunaren gainetik. 1905ean, Matissek eta geroago «[[Fauvismo|fauvista]]» izenez ezagutuko zen artista talde batek erakusketa bateratu bat egin zuten Salon d'automne aretoan; [[Albert Marquet]], [[Maurice de Vlaminck]], [[André Derain]] eta [[Kees van Dongen]] elkartu ziren, Matisserekin batera. Pinturak zirrara basatiz ([[Frantses|frantsesez]] ''fauve'', basapiztia) adierazten ziren, askotan kolore disonantez, kolore naturalak errespetatu gabe. Eskandalu itzela sortu zuten kolore puru eta bortitzen ugaritasunagatik. Matissek ''Fenêtre ouverte, Collioure'' eta ''Femme au chapeau'' aurkeztu zituen. Louis Vauxcelles kritikariak esaldi batekin laburtu zuen erakusketa: «Donatello au milieu des fauves !» (Donatello piztien artean! ), areto berean zegoen eskultura errenazentista bati erreferentzia eginez.{{sfn|Chilvers|2004|p=}} Bere iruzkina 1905eko urriaren 17an argitaratu zen ''Gil Blas'' egunkarian; horrek lagundu zuen ''fauvismo'' terminoa orokortzen, eta «piztia» terminoa berehala onartu zen, margolari berberek aldarrikatu baitzuten.{{sfn|Chilvers|2004|p=}}{{sfn|Elderfield|1976|p=43.}} Kontrako kritikarik jaso zuten, Camille Mauclair kritikariak, esate baterako, idatzi baitzuen «pintura pote bat publikoaren aurpegira bota dute», baina beste batzuen babesa ere jaso zuten.{{sfn|Chilvers|2004|p=}} Eraso gehienak jaso zituen margolana Matisseren ''Femme au chapeau'' izan zen, [[Gertrude Stein|Gertrude Steinek]] eta bere anaia Leok erosi zutena. Horrek oso eragin positiboa izan zuen Matisserengan, bere obra gaizki hartua zenean desmoralizatu egiten baitzen.{{sfn|Chilvers|2004|p=}} Aro hartan, baina, bere lanaren aitortza egiaztatu ahal izan zuen, eta horri esker nolabaiteko lasaitasun ekonomiko baten barruan bizi ahal izan zen. Matisse taldeko lidertzat hartu zuten, [[André Derain|André Derainekin]] batera; biak ala biak «lagunarteko aurkariak» izan ziren, bakoitza bere jarraitzaile taldearekin. Beste kide batzuk [[Georges Braque]], [[Raoul Dufy]] eta [[Maurice de Vlaminck]] izan ziren. [[Gustave Moreau]], Parisko École des Beaux-Arts ikastegian irakasle zen margolari [[Sinbolismo|sinbolista]], mugimenduaren maisu inspiratzailea izan zen; asko egin zuen, eta ikasleak akuilatu zituen, formaltasunaren ildoetatik kanpo pentsa zezaten, eta haien bulkadei, haien irudipenei, jarrai ziezaieten. 1905ean bertan, Edmond-Marie Poullain margolaria ezagutu zuen. Handik aurrera, bidaia asko egin zituen inspirazio iturrien bila, eta, hala, [[Alemania]], [[Aljeria]], [[Italia]], [[Maroko]], [[Errusia]], [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]] eta [[Tahiti]] bisitatu zituen. [[Fitxategi:LaCloseriedesLilas.jpg|ezkerrera|thumb|[[Montparnasse]] auzoa, 1909an.]] Fauvismoaren gainbeherak, 1906tik aurrera, ez zuen eraginik izan Matisseren ibilbidean, eta haren lanik onenetako asko 1906 eta 1917 artean sortu ziren, [[Montparnasse|Montparnassen]] talentuko artista talde handi baten partaide aktiboa izan zenean, nahiz eta bere [[Burgesia|burges]] [[Kontserbadurismo|kontserbadore]] itxura eta lan ohitura zorrotzak ez zetozen bat taldearen egiteko moduarekin. 1907an, [[Guillaume Apollinaire|Apollinairek]], ''La Falange'' egunkarian argitaratutako artikulu batean, Matisseri buruzko iritzia eman zuen, esanez: «Ez gaude hemen xelebre baten edo xede estremista baten aurrean: Matisseren artea erabat zentzuzkoa da».{{sfn|Rubin|1989|p=348.}} 1908 eta 1912 artean, haren lanak [[Mosku|Moskun]], [[Berlin|Berlinen]], [[Munich|Munichen]] eta [[Londres|Londresen]] erakutsi zituzten. Matissek adiskidantza luze bat izan zuen Serguei Sxukin arte bildumagile errusiarrarekin. Bere lan handietako bat, ''La Danse II'' (1909), sortu zuen berarentzat, bi margolanen enkargu baten zati gisa; beste koadroa ''La musique'' (1910) izan zen. Aurrez egindako ''La danse I'' (1909) bertsio bat [[New York|New Yorkeko]] [[MoMA|Arte Modernoko Museoaren]] bilduman dago.{{sfn|San Miguel|Martínez-Ortiz|Olmeda|1984|p=orrialdea(k)}} Matisseren obrak kritika gogorrak ere jasan zituen, eta horrek zailtasunak sortu zizkion berari eta bere familiari.{{sfn|Spurling|2005|p=101.}} 1913an, Matissek [[Chicago|Chicagoko]] Armory Show aretoan egin zuen erakusketa, [[Marcel Duchamp]] eta [[Francis Picabia|Francis Picabiaren]] lanekin batera, garaiko arte modernoaren ordezkari gisa. ''Nu bleu'' (1907) pintura polemikoa sinbolikoki erre zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Henri Matisse {{!}} Biography, Art Style, Paintings, Prints, & Collage|argitaletxea=www.britannica.com|hizkuntza=en|data=2024-11-07|url=https://www.britannica.com/biography/Henri-Matisse|aldizkaria=Encyclopaedia Britannica|sartze-data=2024-12-13}}</ref> === Picasso eta AEBetako merkatua === [[Fitxategi:Pablo_picasso_1.jpg|thumb|Pablo Picasso, lagunak eta aurkariak izan ziren.|ezkerrera]] [[1904]] inguruan, [[Pablo Picasso]] ezagutu zuen, bera baino hamabi urte gazteagoa zena, eta une hartatik aurrera betiko lagun bihurtuko ziren; aurkariak ere izan ziren, eta askotan konparatuak izaten ziren. Bi artisten arteko ezberdintasun garrantzitsu bat da Matissek naturaren behaketatik margotzen zuela, eta Picasso, berriz, askoz ere gehiago abiatzen zela bere irudimenetik. Bataren zein bestearen gai gogokoenak emakumea eta [[Izadi hil|izadi hila]] ziren; Matissek nahiago zuen figurak barrualdeetan kokatzea. Matisse eta Picasso lehen aldiz elkartu ziren [[Gertrude Stein|Gertrude Steinen]] eta haren lankide Alice B. Toklasen Pariseko egongelan. XX. mendearen lehen hamarkadan, Gertrude Stein, Leo eta Michael Stein anaiak eta Sarah, Michaelen emaztea, bildumagile garrantzitsuak ziren, Matisseren margolaritzaren jarraitzaileak. Gainera, Gertrude Steinen bi lagun, Clarabel eta Etta Cone, [[Baltimore|Baltimoren]] bizi zirenak, Matisseren eta Picassoren bezero nagusi bihurtu ziren, eta haien ehunka lan bildu zituzten. Cone bilduma, gaur egun, [[Baltimoreko Arte Museoa|Baltimoreko Arte Museoan]] dago ikusgai.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Modern Art - The Cone Collection|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-12-09|url=https://web.archive.org/web/20241209180814/https://artbma.org/collection/modern/|aldizkaria=Baltimore Museum of Art|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Bere lagunek Matisse Akademia sortu eta finantzatu zuten, Parisen kokatua, lehenengo Oiseaux Komentuan, eta gero Biron Hotelean. Eskola pribatua zen, ez komertziala, eta Matissek artista gazteak prestatzen zituen, atzerritarrak bereziki; zentroa 1907tik 1911ra egon zen martxan. Hans Purrmann eta Sarah Stein bere ikasle leialenetako batzuen artean zeuden.{{sfn|Rebull Trudel|1994|p=2.}} Gomendio hau egiten zien ikasleei: {{Aipua|Ez da kolore erlaziorik ezarri behar ereduaren eta margoaren artean; soil-soilik kontuan hartu behar duzue koadroen kolore erlazioen eta ereduaren kolore erlazioen arteko baliokidetasuna.{{sfn|Green|2003|p=64.}}}}Horrela, sentsazioen sintesia lortzen zen, 1905eko hamarkadako bere margolanetan ikus daitekeena, ''La Raie verte'' erretratuan bezala, non kolore osagarri ezberdinen arteko erlazioa argi eta garbi hartzen den.{{sfn|Rebull Trudel|1994|p=3.}} === Gerra arteko garaia === [[Fitxategi:Nice-Cimiez-BdCimiezM60xBdPrGalles.jpg|thumb|[[Niza|Nizako]] Cimiez barrutia. Bertan eman zuen bizitzaren erdia, eta bertan lurperatu zuten.]] [[Lehen Mundu Gerra]] hasi zenean, [[Cotlliure]] utzi zuen, 1905etik bizi izan zen herria. Neguaren zati bat, 1917ko lehen asteetan, Cimiez barrutian ([[Niza]] hiriko auzo aberats bat, [[Kosta Urdina|Kosta Urdinean]]) igaro ondoren, Matissek bertan denbora gehiago gelditzea erabaki zuen. Paradisutzat zeukan ingurua, eta han ikertu zuen nola eraman inguru zoragarri hura bere margoetara. Ondorengo urteetako lanak lasaitasuna eta estilo leunagoa islatzen dute. «Ordenarako itzulera» hori Lehen Mundu Gerraren osteko artearen zati handi baten ezaugarria da, eta alderatu daiteke [[Pablo Picasso|Picassoren]] edo [[Igor Stravinski|Stravinskiren]] neoklasizismoarekin, eta [[André Derain|Derainen]] tradizionalismorako itzulerarekin. [[Odaliska|Odaliskeei]] buruzko bere pintura [[Orientalismo|orientalista]] garai hartako ezaugarria da, eta ospea lortu zuen, nahiz eta kritikari garaikide batzuek azaleko lantzat hartzen duten, apaingarria beste ezer baino gehiago.{{sfn|Egile asko|2002|p=1154.}} Odaliskeenaren antzeko jarreran, ''Grand nu assis'' (1924) brontzezko eskultura egin zuen, [[Baltimoreko Arte Museoa|Baltimoreko Arte Museoan]] gordea.{{sfn|Heard Hamilton º|Cork|1993|p=465.}} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Bibliografia == * {{Erreferentzia|izena=Joan|abizena=Barbarà|urtea=2004|izenburua=Els llibres il·lustrats|argitaletxea=Fundació La Caixa|ISBN=978-8476648469|hizkuntza=ca|abizena2=Kudielka|abizena3=Szymusiak|izena2=Susanne|izena3=Dominique|url=https://search.worldcat.org/title/433813862|argitaratze-lekua=Barcelona|OCLC=433813862}} *{{Erreferentzia|izena=Françoise|abizena=Celdran|urtea=2006|izenburua=Triangle : échanges artistiques Henri Matisse, Georgette Agutte, Marcel Sembat|argitaletxea=Yvelin édition|ISBN=978-2846681315|hizkuntza=fr|abizena2=Vidal y Plana|izena2=Ramon-R.|url=https://search.worldcat.org/title/470814043|argitaratze-lekua=Montigny-le-Bretonneux|OCLC=470814043}} *{{Erreferentzia|abizena=Chilvers|urtea=2004|izenburua=The Oxford Dictionary of Art|argitaletxea=Oxford University Press (web.archive.org)|ISBN=978-0198604273|hizkuntza=en|url=https://web.archive.org/web/20111109091224/http://www.enotes.com/oxford-art-encyclopedia/fauvism|argitaratze-lekua=New York|OCLC=879855951|izena=Ian}} *{{Erreferentzia|abizena=Egile asko|urtea=2002|izenburua=Historia del Arte|argitaletxea=Espasa|ISBN=978-8423976065|hizkuntza=es|url=https://search.worldcat.org/title/1085756352|argitaratze-lekua=Madrid|OCLC=1085756352}} *{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Elderfield|urtea=1976|izenburua=The "wild beasts": Fauvism and its affinities|argitaletxea=Museum of Modern Art|ISBN=978-0870706394|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/2308956|argitaratze-lekua=New York|OCLC=2308956}} *{{Erreferentzia|izena=Raymond|abizena=Escholier|urtea=1960|izenburua=Matisse a portrait of the artist and the man|argitaletxea=Praeger|hizkuntza=en|url=https://books.google.es/books/about/Matisse.html?id=WPQyAQAAIAAJ&redir_esc=y|argitaratze-lekua=New York|OCLC=680611673}} *{{Erreferentzia|izena=Pierre|abizena=Georgel|urtea=2002|izenburua=De Renoir a Picasso: obres mestres del Musée de l'Orangerie, París|argitaletxea=Fundació La Caixa|ISBN=978-8476647806|hizkuntza=ca|abizena2=Yvars|abizena3=Labiau|izena2=José Francisco|izena3=Jean-Pierre|url=https://search.worldcat.org/title/807552230|argitaratze-lekua=Barcelona|OCLC=807552230}} *{{Erreferentzia|izena=Christopher|abizena=Green|urtea=2003|izenburua=Art in France, 1900-1940|argitaletxea=Yale University Press|ISBN=978-0300099089|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/51272147|argitaratze-lekua=New Haven|OCLC=51272147}} *{{Erreferentzia|izena=George|abizena=Heard Hamilton|urtea=1993|izenburua=Painting and sculpture in Europe, 1880-1940|argitaletxea=Yale University Press|hizkuntza=en|abizena2=Cork|izena2=Richard|url=https://search.worldcat.org/title/30398854|argitaratze-lekua=New Haven|OCLC=30398854}} *{{Erreferentzia|izena=Jean|abizena=Leymarie|urtea=1966|izenburua=Henri Matisse|argitaletxea=UCLA Art Council|hizkuntza=en|abizena2=Read|abizena3=Lieberman|izena2=Herbert|izena3=William S.|url=https://search.worldcat.org/title/272533445|argitaratze-lekua=Los Angeles|OCLC=272533445}} *{{Erreferentzia|izena=Melania|abizena=Rebull Trudel|urtea=1994|izenburua=Matisse: 1869-1954|argitaletxea=Globus|ISBN=978-8488424952|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/52136836|argitaratze-lekua=Madrid|OCLC=52136836}} *{{Erreferentzia|izena=William|abizena=Rubin|urtea=1989|izenburua=Picasso and Braque: pioneering cubism|argitaletxea=Museum of Modern Art|ISBN=978-0870706752|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/20406707|argitaratze-lekua=New York|OCLC=20406707}} *{{Erreferentzia|izena=Juan|abizena=San Miguel|urtea=1984|izenburua=Historia universal del arte|argitaletxea=Sarpe|ISBN=978-8472915886|hizkuntza=es|abizena2=Olmeda|abizena3=Martínez-Ortiz|izena2=Fernando|izena3=Carmen|url=https://search.worldcat.org/title/920156528|argitaratze-lekua=Madrid|OCLC=920156528}} *{{Erreferentzia|izena=Hilary|abizena=Spurling|urtea=1999|izenburua=The unknown Matisse: a life of Henri Matisse / 1 The early years : 1869-1908|argitaletxea=Hamish Hamilton|ISBN=978-0679434283|hizkuntza=en|url=https://archive.org/details/unknownmatisseli00spur/mode/2up|argitaratze-lekua=London|OCLC=645243636}} *{{Erreferentzia|izena=Hilary|abizena=Spurling|urtea=2005|izenburua=Matisse the master: a life of Henri Matisse. The conquest of colour, 1909-1954|argitaletxea=Hamish Hamilton|ISBN=978-0241133392|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/57381030|argitaratze-lekua=London|OCLC=57381030}} *{{erreferentzia|izena=Richard J.|abizena=Wattenmaker|urtea=1993|izenburua=Great French paintings from the Barnes Foundation: Impressionist, Post-impressionist, and Early Modern|argitaletxea=Knopf|ISBN=978-0679409632|hizkuntza=en|abizena2=Distel|izena2=Anne|url=https://books.google.es/books/about/Great_French_Paintings_from_the_Barnes_F.html?id=wq_WAAAAMAAJ&redir_esc=y|argitaratze-lekua=New York|OCLC=26399566}} == Ikus, gainera == == Kanpo estekak == gopids49xhny8emru9uotpsvr42y1j9 9998787 9998786 2024-12-13T16:39:11Z Gotzon 1028 /* Gerra arteko garaia */ 9998787 wikitext text/x-wiki '''Henri Matisse''' edo '''Henri-Émile-Benoît Matisse''' ([[Le Cateau-Cambrésis]], 1869ko abenduaren 31 - [[Niza]], 1954ko azaroaren 3a) frantziar margolari, [[Eskulturagintza|eskultore]] eta diseinatzaile bat izan zen, kolorearen erabilera bereziagatik eta marrazki arin, distiratsu eta original batengatik nabarmendu zena. Marrazkilari, grabatzaile eta eskultore gisa, baina, batez ere, margolari gisa, [[Arte modernoa|arte modernoaren]] artista garrantzitsuenetako bat da Matisse. [[Fauvismo|Fauvismoaren]] ordezkari nagusitzat hartzen den arren (estilo hori landu zuen lehen urteetan), [[Zerrenda:Frantziako margolariak|Frantziako pinturaren]] tradizio klasikoaren ordezkari gisa ere txalotu izan dute.{{sfn|Wattenmaker|Distel|1993|p=272.}} Lehenik, estilo akademikoan lan egin zuen, eta, ondoren, [[Inpresionismo|inpresionismoa]], [[Puntillismo|puntillismoa]] eta [[Fauvismo|fauvismoa]] landu zituen, hiru estiloetan maisu izan zelarik. Nolanahi den ere, beti jarraitu zuen, [[heterodoxia]] baten barruan, fauvismoari leial izaten. 1917an, garai [[Naturalismo (artea)|naturalista]] bat hasi zuen, kolore argi eta distiratsuekin, ikerketak bertan behera utzita. Aurrerago, baina, sinplifikazio ikerketa berrietara itzuli zen, adostasun kromatiko berriak bilatu zituen, eta indar gehiago emanda lerroari eta koloreari. Ondoren, kolore indartsuen ausardia areagotu zuen, tonuen kontrastez edo kolore batasuna ezarriz. Bere bizitzaren azken aldera, ''papiers collés'' bezalako teknikak landu zituen. [[Arkatz|Arkatzez]] eta [[Luma estilografiko|lumaz]] ere egin zuen marrazkia. [[Irarlan|Grabatzaile]] gisa, bostehun lan baino gehiago ditu katalogatuta zenbait teknikatan, eta Frantziako literatur lan garrantzitsuak ilustratu zituen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Henri Matisse|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=ca|data=2022-06-14|url=https://web.archive.org/web/20220614201931/https://www.enciclopedia.cat/gran-enciclopedia-catalana/henri-matisse|aldizkaria=Gran Enciclopèdia Catalana|sartze-data=2024-12-10}}</ref> == Biografia == === Lehen urteak eta prestakuntza === [[Fitxategi:MuséeDépartementalHenriMatisseLeCatteau-Cambrésis.jpg|ezkerrera|thumb|Musée Départemental Henri Matisse, [[Le Cateau-Cambrésis]] ( [[Nord-Pas-de-Calais]]), Matisse jaio zen herrian.]] Jaiotzezko izena Henri-Émile-Benoît Matisse izan zen, eta [[Le Cateau-Cambrésis|Le Cateau-Cambrésisen]] jaio zen, [[Nord-Pas-de-Calais]] eskualdean, [[Frantzia|Frantzian]]. [[Hazi|Hazien]] merkatari familia bateko seme zaharrena izan zen, [[Bohain-en-Vermandois|Bohain-en-Vermandoisen]] egin zuen haurtzaroa, Frantziako ipar-ekialdean, gurasoek han baitzuten negozioa. Gurasoen lanbidea izan daiteke gerora ehungintzako motiboetan landareak irudikatzeko interesaren jatorria. 1887an, [[Paris|Parisera]] joan zen zuzenbidea ikastera, eta bere jaioterrian, Le Cateau-Cambrésisen, epaimahai batean urgazle gisa lan egin zuen, lehiaketa batean plaza irabazi ondoren. 1889an, margotzen hasi zen, [[apendizitis]] eraso baten ostean, aste luzetan atsedena hartzera behartu baitzuten; [[Denbora-pasa|denbora pasan]], amak margotzeko tresnak eraman zizkion. Berak geroago azaldu zuenez, «paradisu moduko bat» aurkitu zuen hartan.{{sfn|Leymarie|Read|Lieberman|1966|p=9.}} Gaixotasunetik sendatu ondoren, zuzenbide ikasketak berriz egiten zituen bitartean, [[Quentin de La Tour|Quentin de La Tourren]] marrazki eskolan sartu zen, ehungintza industriako diseinua ikasteko. Hurrengo urtean, 1890ean, zuzenbide ikasketak utzi eta [[Margolaritza|margolaritzan]] eta [[Eskulturagintza|eskulturan]] murgildu zen buru-belarri: artista bihurtzea erabaki zuen, nahiz eta erabaki horrek bere aita erabat atsekabetu zuen.{{sfn|Spurling|1999|p=352-353.}} Hurrengo urtean, 1891n, Parisera joan zen eta Académie Julian pintura eta eskultura ikastegian onartua izan zen. Geroago, 1895ean, [[Gustave Moreau|Gustave Moreauren]] atelierrean hasi zen. Hasieran, [[Izadi hil|izadi hilak]] eta [[Paisaia-pintura|paisaiak]] margotzen zituen, estilo flamenko tradizionalenean, eta [[Jean-Baptiste Siméon Chardin|Chardinen]] mireslea zen, bere margolari kuttunenetako bat; ikasle gisa, Chardinen obren lau kopia egin zituen, [[Louvre museoa|Louvren]] erakusten zirenak.{{sfn|Spurling|1999|p=86.}} [[Gustave Moreau|Gustave Moreauren]] atelierrean, [[Georges Rouault]] eta [[Albert Marquet]] ezagutu zituen, eta, garai hartan, [[Camille Corot]] eta [[Paul Cézanne|Cézanne]] artista nabarmenen erakusketak bisitatu zituen. 1896an, Matissek lehen aldiz erakutsi zituen bere lanak, Salon des Cent aretoan eta Société Nationale des Beaux-Artes aretoan. Bost koadro izan ziren, eta Frantziako estatuak bere margolanetako bi erosi zizkion.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Henri and Pierre Matisse|argitaletxea=archive.ph|hizkuntza=en|data=1999|url=https://archive.ph/20120724064029/http://www.cosmopolis.ch/english/cosmo2/matisse.htm|aldizkaria=Cosmopolis|sartze-data=2024-12-11}}</ref> [[Pierre Puvis de Chavannes|Pierre Puvis de Chavannesek]] proposatuta, Société Nationale des Beaux-Artes elkarteko kide egin zen; estatus horri esker, epaimahai baten onespena gainditu gabe egin ahal izan zituen erakusketak. === Inpresionismoan murgilduta === [[Fitxategi:Pissarro,_Camille_-_Autoportrait_1873_040.jpg|ezkerrera|thumb|[[Camille Pissarro|Pissarroren]] autorretratua. Matisse orientatu eta bere garapen artistikoan lagundu zuten inpresionistetako bat izan zen.]]1897an eta 1898an, [[John Peter Russell]] australiar margolariak [[Belle-Île]] bisitatu zuen, [[Bretainia|Bretainiako]] kostaldean. Russellek [[Vincent van Gogh|Vincent van Goghen]] [[Inpresionismo|inpresionismoa]] eta lana zer zen erakutsi zion, van Gogh Russellen lagun ona izana baitzen, baina erabat ezezaguna une hartan. Russellek eta bere maisutasunak eraginda, Matisseren estiloa erabat aldatu zen; geroago hala aitortu zuen: «Russell nire maisua izan zen, eta berak kolorearen teoria azaldu zidan».{{sfn|Spurling|1999|p=145.}} Haren bitartez ezagutu zituen [[Auguste Rodin|Rodin]] eta [[Camille Pissarro|Pissarro]], eta pintura inpresionistaz gozatu ahal izan zuen Luxenburgoko Museoan. Prestakuntza urrats hartan, [[Nicolas Poussin|Poussin]], [[Antoine Watteau|Watteau]], [[Jean-Baptiste Siméon Chardin|Chardin]], [[Édouard Manet|Manet]], eta [[Paul Cézanne|Cézanne]], [[Paul Gauguin|Gauguin]], [[Vincent van Gogh|Van Gogh]] edo [[Paul Signac|Signac]] [[Postinpresionismo|postinpresionisten]] eragina jaso zuen Matissek, baita [[Auguste Rodin|Rodinena]] edo Japoniako artearena ere. Matisse besteen lanetan murgildu zen, eta miresten zituen margolari askoren lanak erosi zituen. Hala, bere etxean, Rodinen klarionezko busto bat, Gauguinen margolan bat, van Goghen marrazki bat eta, garrantzitsuena, Cézanneren ''Hiru bainulariak'' zituen. Cézannerengan aurkitu zuen bere inspirazio iturri nagusia, egituraren eta kolorearen zentzu piktorikoari dagokionez.{{sfn|Leymarie|Read|Lieberman|1966|p=10.}} 1899tik 1905era egin zituen pintura askotan Signacen teknika puntillista erabili zuen. 1898an, Pissarroren aholkuari [[Joseph Mallord William Turner|j]]<nowiki/>arraituz, astebete eman zuen Londresen J.[[Joseph Mallord William Turner|M.W. Turner]] margolariaren lanak aztertzen eta gero bidaia bat egin zuen [[Korsika|Korsikan]] zehar. [[Ajaccio|Ajaccion]] eta gero [[Tolosa Okzitania|Okzitaniako Tolosan]] bizi zen bitartean, Turnerren metodoarekin esperimentatu zuen. 1900etik aurrera, Matissek [[Grande Chaumière Akademia|Grande Chaumière Akademian]] lan egin zuen [[Antoine Bourdelle|Antoine Bourdelleren]] zuzendaritzapean, eta [[Eugène Carrière|Eugène Carrièreren]] estudioan ere aritu zen. 1900ean egin zituen lehen eskultura lanetan, Rodinen ''Esclave s'éveillant'' eskulturaren eragina nabari zaio; haren testura eta jarrera berak hartu zituen, eta berdin nabaritzen da ''Jeannette'' (1910-1913) izeneko bost [[Busto (artea)|bustoetan]], estilo [[Kubismo|kubistari]] egindako egitura erantzunak. ''Biluzik bizkarrez'' [[Erliebe (eskultura)|Erreliebeko]] eskulturaren lau bertsio daude, [[Gustave Courbet|Gustave Courbetek]] eta [[Paul Cézanne|Cézannek]] margotutako gaiekin alderatzen direnak; eskultura horietako lehena 1912an jarri zuten ikusgai [[Londres|Londresen]]; besteak ezezagunak izan ziren 1949an eta 1950ean [[Luzerna|Lucernan]] eta [[Paris|Parisen]] erakutsi ziren arte. Hirurogeita zortzi eskultura ditu katalogatuta.{{sfn|Heard Hamilton|Cork|1993|p=182-184.}} Familiari dagokionez, aipatzekoa da 1894an Marguerite jaio zela, Caroline Joblau bere ereduetako batekin izandako harremanetik sortutako alaba.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Matisse, Marguerite (1894-1982)|hizkuntza=en|data=2024-09-28|url=https://web.archive.org/web/20240928130341/https://androom.home.xs4all.nl/biography/p018905.htm|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-12-12}}</ref> 1898an, Amélie Parayrerekin ezkondu zen, eta bi seme-alaba izan zituzten: Jean (1899) eta Pierre (1900). === Fauvismoa === [[Fitxategi:Stein,_Gertrude_1934.jpg|ezkerrera|thumb|[[Gertrude Stein]], Parisen bizi zen idazle eta bildumagile iparramerikarrak babes handia eman zion Matisseren lanari.]] Bere lehen erakusketa [[Ambroise Vollard]] margolariaren galerian egin zuen 1904an, baina ez zuen arrakasta handirik izan. Kolore distiratsu eta adierazkortasunarekiko zaletasuna areagotu egin zitzaion. 1905ean, hegoaldera joan zen [[André Derain|André Derainekin]] lan egitera, eta denbora bat eman zuen [[Kosta Urdina|Kosta Urdinean]]; Derainek [[Maurice de Vlaminck]] aurkeztuko zion. Garai hartako margolanek forma lauak eta lerro kontrolatuagoz egin zituen, adierazkortasunari lehentasuna emanda, xehetasunaren gainetik. 1905ean, Matissek eta geroago «[[Fauvismo|fauvista]]» izenez ezagutuko zen artista talde batek erakusketa bateratu bat egin zuten Salon d'automne aretoan; [[Albert Marquet]], [[Maurice de Vlaminck]], [[André Derain]] eta [[Kees van Dongen]] elkartu ziren, Matisserekin batera. Pinturak zirrara basatiz ([[Frantses|frantsesez]] ''fauve'', basapiztia) adierazten ziren, askotan kolore disonantez, kolore naturalak errespetatu gabe. Eskandalu itzela sortu zuten kolore puru eta bortitzen ugaritasunagatik. Matissek ''Fenêtre ouverte, Collioure'' eta ''Femme au chapeau'' aurkeztu zituen. Louis Vauxcelles kritikariak esaldi batekin laburtu zuen erakusketa: «Donatello au milieu des fauves !» (Donatello piztien artean! ), areto berean zegoen eskultura errenazentista bati erreferentzia eginez.{{sfn|Chilvers|2004|p=}} Bere iruzkina 1905eko urriaren 17an argitaratu zen ''Gil Blas'' egunkarian; horrek lagundu zuen ''fauvismo'' terminoa orokortzen, eta «piztia» terminoa berehala onartu zen, margolari berberek aldarrikatu baitzuten.{{sfn|Chilvers|2004|p=}}{{sfn|Elderfield|1976|p=43.}} Kontrako kritikarik jaso zuten, Camille Mauclair kritikariak, esate baterako, idatzi baitzuen «pintura pote bat publikoaren aurpegira bota dute», baina beste batzuen babesa ere jaso zuten.{{sfn|Chilvers|2004|p=}} Eraso gehienak jaso zituen margolana Matisseren ''Femme au chapeau'' izan zen, [[Gertrude Stein|Gertrude Steinek]] eta bere anaia Leok erosi zutena. Horrek oso eragin positiboa izan zuen Matisserengan, bere obra gaizki hartua zenean desmoralizatu egiten baitzen.{{sfn|Chilvers|2004|p=}} Aro hartan, baina, bere lanaren aitortza egiaztatu ahal izan zuen, eta horri esker nolabaiteko lasaitasun ekonomiko baten barruan bizi ahal izan zen. Matisse taldeko lidertzat hartu zuten, [[André Derain|André Derainekin]] batera; biak ala biak «lagunarteko aurkariak» izan ziren, bakoitza bere jarraitzaile taldearekin. Beste kide batzuk [[Georges Braque]], [[Raoul Dufy]] eta [[Maurice de Vlaminck]] izan ziren. [[Gustave Moreau]], Parisko École des Beaux-Arts ikastegian irakasle zen margolari [[Sinbolismo|sinbolista]], mugimenduaren maisu inspiratzailea izan zen; asko egin zuen, eta ikasleak akuilatu zituen, formaltasunaren ildoetatik kanpo pentsa zezaten, eta haien bulkadei, haien irudipenei, jarrai ziezaieten. 1905ean bertan, Edmond-Marie Poullain margolaria ezagutu zuen. Handik aurrera, bidaia asko egin zituen inspirazio iturrien bila, eta, hala, [[Alemania]], [[Aljeria]], [[Italia]], [[Maroko]], [[Errusia]], [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]] eta [[Tahiti]] bisitatu zituen. [[Fitxategi:LaCloseriedesLilas.jpg|ezkerrera|thumb|[[Montparnasse]] auzoa, 1909an.]] Fauvismoaren gainbeherak, 1906tik aurrera, ez zuen eraginik izan Matisseren ibilbidean, eta haren lanik onenetako asko 1906 eta 1917 artean sortu ziren, [[Montparnasse|Montparnassen]] talentuko artista talde handi baten partaide aktiboa izan zenean, nahiz eta bere [[Burgesia|burges]] [[Kontserbadurismo|kontserbadore]] itxura eta lan ohitura zorrotzak ez zetozen bat taldearen egiteko moduarekin. 1907an, [[Guillaume Apollinaire|Apollinairek]], ''La Falange'' egunkarian argitaratutako artikulu batean, Matisseri buruzko iritzia eman zuen, esanez: «Ez gaude hemen xelebre baten edo xede estremista baten aurrean: Matisseren artea erabat zentzuzkoa da».{{sfn|Rubin|1989|p=348.}} 1908 eta 1912 artean, haren lanak [[Mosku|Moskun]], [[Berlin|Berlinen]], [[Munich|Munichen]] eta [[Londres|Londresen]] erakutsi zituzten. Matissek adiskidantza luze bat izan zuen Serguei Sxukin arte bildumagile errusiarrarekin. Bere lan handietako bat, ''La Danse II'' (1909), sortu zuen berarentzat, bi margolanen enkargu baten zati gisa; beste koadroa ''La musique'' (1910) izan zen. Aurrez egindako ''La danse I'' (1909) bertsio bat [[New York|New Yorkeko]] [[MoMA|Arte Modernoko Museoaren]] bilduman dago.{{sfn|San Miguel|Martínez-Ortiz|Olmeda|1984|p=orrialdea(k)}} Matisseren obrak kritika gogorrak ere jasan zituen, eta horrek zailtasunak sortu zizkion berari eta bere familiari.{{sfn|Spurling|2005|p=101.}} 1913an, Matissek [[Chicago|Chicagoko]] Armory Show aretoan egin zuen erakusketa, [[Marcel Duchamp]] eta [[Francis Picabia|Francis Picabiaren]] lanekin batera, garaiko arte modernoaren ordezkari gisa. ''Nu bleu'' (1907) pintura polemikoa sinbolikoki erre zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Henri Matisse {{!}} Biography, Art Style, Paintings, Prints, & Collage|argitaletxea=www.britannica.com|hizkuntza=en|data=2024-11-07|url=https://www.britannica.com/biography/Henri-Matisse|aldizkaria=Encyclopaedia Britannica|sartze-data=2024-12-13}}</ref> === Picasso eta AEBetako merkatua === [[Fitxategi:Pablo_picasso_1.jpg|thumb|Pablo Picasso, lagunak eta aurkariak izan ziren.|ezkerrera]] [[1904]] inguruan, [[Pablo Picasso]] ezagutu zuen, bera baino hamabi urte gazteagoa zena, eta une hartatik aurrera betiko lagun bihurtuko ziren; aurkariak ere izan ziren, eta askotan konparatuak izaten ziren. Bi artisten arteko ezberdintasun garrantzitsu bat da Matissek naturaren behaketatik margotzen zuela, eta Picasso, berriz, askoz ere gehiago abiatzen zela bere irudimenetik. Bataren zein bestearen gai gogokoenak emakumea eta [[Izadi hil|izadi hila]] ziren; Matissek nahiago zuen figurak barrualdeetan kokatzea. Matisse eta Picasso lehen aldiz elkartu ziren [[Gertrude Stein|Gertrude Steinen]] eta haren lankide Alice B. Toklasen Pariseko egongelan. XX. mendearen lehen hamarkadan, Gertrude Stein, Leo eta Michael Stein anaiak eta Sarah, Michaelen emaztea, bildumagile garrantzitsuak ziren, Matisseren margolaritzaren jarraitzaileak. Gainera, Gertrude Steinen bi lagun, Clarabel eta Etta Cone, [[Baltimore|Baltimoren]] bizi zirenak, Matisseren eta Picassoren bezero nagusi bihurtu ziren, eta haien ehunka lan bildu zituzten. Cone bilduma, gaur egun, [[Baltimoreko Arte Museoa|Baltimoreko Arte Museoan]] dago ikusgai.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Modern Art - The Cone Collection|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-12-09|url=https://web.archive.org/web/20241209180814/https://artbma.org/collection/modern/|aldizkaria=Baltimore Museum of Art|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Bere lagunek Matisse Akademia sortu eta finantzatu zuten, Parisen kokatua, lehenengo Oiseaux Komentuan, eta gero Biron Hotelean. Eskola pribatua zen, ez komertziala, eta Matissek artista gazteak prestatzen zituen, atzerritarrak bereziki; zentroa 1907tik 1911ra egon zen martxan. Hans Purrmann eta Sarah Stein bere ikasle leialenetako batzuen artean zeuden.{{sfn|Rebull Trudel|1994|p=2.}} Gomendio hau egiten zien ikasleei: {{Aipua|Ez da kolore erlaziorik ezarri behar ereduaren eta margoaren artean; soil-soilik kontuan hartu behar duzue koadroen kolore erlazioen eta ereduaren kolore erlazioen arteko baliokidetasuna.{{sfn|Green|2003|p=64.}}}}Horrela, sentsazioen sintesia lortzen zen, 1905eko hamarkadako bere margolanetan ikus daitekeena, ''La Raie verte'' erretratuan bezala, non kolore osagarri ezberdinen arteko erlazioa argi eta garbi hartzen den.{{sfn|Rebull Trudel|1994|p=3.}} === Gerra arteko garaia === [[Fitxategi:Nice-Cimiez-BdCimiezM60xBdPrGalles.jpg|thumb|[[Niza|Nizako]] Cimiez barrutia. Bertan eman zuen bizitzaren erdia, eta bertan lurperatu zuten.]] [[Lehen Mundu Gerra]] hasi zenean, [[Cotlliure]] utzi zuen, 1905etik bizi izan zen herria. Neguaren zati bat, 1917ko lehen asteetan, Cimiez barrutian ([[Niza]] hiriko auzo aberats bat, [[Kosta Urdina|Kosta Urdinean]]) igaro ondoren, Matissek bertan denbora gehiago gelditzea erabaki zuen. Paradisutzat zeukan ingurua, eta han ikertu zuen nola eraman inguru zoragarri hura bere margoetara. Ondorengo urteetako lanak lasaitasuna eta estilo leunagoa islatzen dute. «Ordenarako itzulera» hori Lehen Mundu Gerraren osteko artearen zati handi baten ezaugarria da, eta alderatu daiteke [[Pablo Picasso|Picassoren]] edo [[Igor Stravinski|Stravinskiren]] neoklasizismoarekin, eta [[André Derain|Derainen]] tradizionalismorako itzulerarekin. [[Odaliska|Odaliskeei]] buruzko bere pintura [[Orientalismo|orientalista]] garai hartako ezaugarria da, eta ospea lortu zuen, nahiz eta kritikari garaikide batzuek azaleko lantzat hartzen duten, apaingarria beste ezer baino gehiago.{{sfn|Egile asko|2002|p=1154.}} Odaliskeenaren antzeko jarreran, ''Grand nu assis'' (1924) brontzezko eskultura egin zuen, [[Baltimoreko Arte Museoa|Baltimoreko Arte Museoan]] gordea.{{sfn|Heard Hamilton |Cork|1993|p=465.}} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Bibliografia == * {{Erreferentzia|izena=Joan|abizena=Barbarà|urtea=2004|izenburua=Els llibres il·lustrats|argitaletxea=Fundació La Caixa|ISBN=978-8476648469|hizkuntza=ca|abizena2=Kudielka|abizena3=Szymusiak|izena2=Susanne|izena3=Dominique|url=https://search.worldcat.org/title/433813862|argitaratze-lekua=Barcelona|OCLC=433813862}} *{{Erreferentzia|izena=Françoise|abizena=Celdran|urtea=2006|izenburua=Triangle : échanges artistiques Henri Matisse, Georgette Agutte, Marcel Sembat|argitaletxea=Yvelin édition|ISBN=978-2846681315|hizkuntza=fr|abizena2=Vidal y Plana|izena2=Ramon-R.|url=https://search.worldcat.org/title/470814043|argitaratze-lekua=Montigny-le-Bretonneux|OCLC=470814043}} *{{Erreferentzia|abizena=Chilvers|urtea=2004|izenburua=The Oxford Dictionary of Art|argitaletxea=Oxford University Press (web.archive.org)|ISBN=978-0198604273|hizkuntza=en|url=https://web.archive.org/web/20111109091224/http://www.enotes.com/oxford-art-encyclopedia/fauvism|argitaratze-lekua=New York|OCLC=879855951|izena=Ian}} *{{Erreferentzia|abizena=Egile asko|urtea=2002|izenburua=Historia del Arte|argitaletxea=Espasa|ISBN=978-8423976065|hizkuntza=es|url=https://search.worldcat.org/title/1085756352|argitaratze-lekua=Madrid|OCLC=1085756352}} *{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Elderfield|urtea=1976|izenburua=The "wild beasts": Fauvism and its affinities|argitaletxea=Museum of Modern Art|ISBN=978-0870706394|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/2308956|argitaratze-lekua=New York|OCLC=2308956}} *{{Erreferentzia|izena=Raymond|abizena=Escholier|urtea=1960|izenburua=Matisse a portrait of the artist and the man|argitaletxea=Praeger|hizkuntza=en|url=https://books.google.es/books/about/Matisse.html?id=WPQyAQAAIAAJ&redir_esc=y|argitaratze-lekua=New York|OCLC=680611673}} *{{Erreferentzia|izena=Pierre|abizena=Georgel|urtea=2002|izenburua=De Renoir a Picasso: obres mestres del Musée de l'Orangerie, París|argitaletxea=Fundació La Caixa|ISBN=978-8476647806|hizkuntza=ca|abizena2=Yvars|abizena3=Labiau|izena2=José Francisco|izena3=Jean-Pierre|url=https://search.worldcat.org/title/807552230|argitaratze-lekua=Barcelona|OCLC=807552230}} *{{Erreferentzia|izena=Christopher|abizena=Green|urtea=2003|izenburua=Art in France, 1900-1940|argitaletxea=Yale University Press|ISBN=978-0300099089|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/51272147|argitaratze-lekua=New Haven|OCLC=51272147}} *{{Erreferentzia|izena=George|abizena=Heard Hamilton|urtea=1993|izenburua=Painting and sculpture in Europe, 1880-1940|argitaletxea=Yale University Press|hizkuntza=en|abizena2=Cork|izena2=Richard|url=https://search.worldcat.org/title/30398854|argitaratze-lekua=New Haven|OCLC=30398854}} *{{Erreferentzia|izena=Jean|abizena=Leymarie|urtea=1966|izenburua=Henri Matisse|argitaletxea=UCLA Art Council|hizkuntza=en|abizena2=Read|abizena3=Lieberman|izena2=Herbert|izena3=William S.|url=https://search.worldcat.org/title/272533445|argitaratze-lekua=Los Angeles|OCLC=272533445}} *{{Erreferentzia|izena=Melania|abizena=Rebull Trudel|urtea=1994|izenburua=Matisse: 1869-1954|argitaletxea=Globus|ISBN=978-8488424952|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/52136836|argitaratze-lekua=Madrid|OCLC=52136836}} *{{Erreferentzia|izena=William|abizena=Rubin|urtea=1989|izenburua=Picasso and Braque: pioneering cubism|argitaletxea=Museum of Modern Art|ISBN=978-0870706752|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/20406707|argitaratze-lekua=New York|OCLC=20406707}} *{{Erreferentzia|izena=Juan|abizena=San Miguel|urtea=1984|izenburua=Historia universal del arte|argitaletxea=Sarpe|ISBN=978-8472915886|hizkuntza=es|abizena2=Olmeda|abizena3=Martínez-Ortiz|izena2=Fernando|izena3=Carmen|url=https://search.worldcat.org/title/920156528|argitaratze-lekua=Madrid|OCLC=920156528}} *{{Erreferentzia|izena=Hilary|abizena=Spurling|urtea=1999|izenburua=The unknown Matisse: a life of Henri Matisse / 1 The early years : 1869-1908|argitaletxea=Hamish Hamilton|ISBN=978-0679434283|hizkuntza=en|url=https://archive.org/details/unknownmatisseli00spur/mode/2up|argitaratze-lekua=London|OCLC=645243636}} *{{Erreferentzia|izena=Hilary|abizena=Spurling|urtea=2005|izenburua=Matisse the master: a life of Henri Matisse. The conquest of colour, 1909-1954|argitaletxea=Hamish Hamilton|ISBN=978-0241133392|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/57381030|argitaratze-lekua=London|OCLC=57381030}} *{{erreferentzia|izena=Richard J.|abizena=Wattenmaker|urtea=1993|izenburua=Great French paintings from the Barnes Foundation: Impressionist, Post-impressionist, and Early Modern|argitaletxea=Knopf|ISBN=978-0679409632|hizkuntza=en|abizena2=Distel|izena2=Anne|url=https://books.google.es/books/about/Great_French_Paintings_from_the_Barnes_F.html?id=wq_WAAAAMAAJ&redir_esc=y|argitaratze-lekua=New York|OCLC=26399566}} == Ikus, gainera == == Kanpo estekak == s4ojfjyq7bk5ynzt6zry2mbl6kwhpp7 9998788 9998787 2024-12-13T16:40:20Z Gotzon 1028 9998788 wikitext text/x-wiki '''Henri Matisse''' edo '''Henri-Émile-Benoît Matisse''' ([[Le Cateau-Cambrésis]], 1869ko abenduaren 31 - [[Niza]], 1954ko azaroaren 3a) frantziar margolari, [[Eskulturagintza|eskultore]] eta diseinatzaile bat izan zen, kolorearen erabilera bereziagatik eta marrazki arin, distiratsu eta original batengatik nabarmendu zena. Marrazkilari, grabatzaile eta eskultore gisa, baina, batez ere, margolari gisa, [[Arte modernoa|arte modernoaren]] artista garrantzitsuenetako bat da Matisse. [[Fauvismo|Fauvismoaren]] ordezkari nagusitzat hartzen den arren (estilo hori landu zuen lehen urteetan), [[Zerrenda:Frantziako margolariak|Frantziako pinturaren]] tradizio klasikoaren ordezkari gisa ere txalotu izan dute.{{sfn|Wattenmaker|Distel|1993|p=272.}} Lehenik, estilo akademikoan lan egin zuen, eta, ondoren, [[Inpresionismo|inpresionismoa]], [[Puntillismo|puntillismoa]] eta [[Fauvismo|fauvismoa]] landu zituen, hiru estiloetan maisu izan zelarik. Nolanahi den ere, beti jarraitu zuen, [[heterodoxia]] baten barruan, fauvismoari leial izaten. 1917an, garai [[Naturalismo (artea)|naturalista]] bat hasi zuen, kolore argi eta distiratsuekin, ikerketak bertan behera utzita. Aurrerago, baina, sinplifikazio ikerketa berrietara itzuli zen, adostasun kromatiko berriak bilatu zituen, eta indar gehiago emanda lerroari eta koloreari. Ondoren, kolore indartsuen ausardia areagotu zuen, tonuen kontrastez edo kolore batasuna ezarriz. Bere bizitzaren azken aldera, ''papiers collés'' bezalako teknikak landu zituen. [[Arkatz|Arkatzez]] eta [[Luma estilografiko|lumaz]] ere egin zuen marrazkia. [[Irarlan|Grabatzaile]] gisa, bostehun lan baino gehiago ditu katalogatuta zenbait teknikatan, eta Frantziako literatur lan garrantzitsuak ilustratu zituen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Henri Matisse|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=ca|data=2022-06-14|url=https://web.archive.org/web/20220614201931/https://www.enciclopedia.cat/gran-enciclopedia-catalana/henri-matisse|aldizkaria=Gran Enciclopèdia Catalana|sartze-data=2024-12-10}}</ref> == Biografia == === Lehen urteak eta prestakuntza === [[Fitxategi:MuséeDépartementalHenriMatisseLeCatteau-Cambrésis.jpg|ezkerrera|thumb|Musée Départemental Henri Matisse, [[Le Cateau-Cambrésis]] ( [[Nord-Pas-de-Calais]]), Matisse jaio zen herrian.]] Jaiotzezko izena Henri-Émile-Benoît Matisse izan zen, eta [[Le Cateau-Cambrésis|Le Cateau-Cambrésisen]] jaio zen, [[Nord-Pas-de-Calais]] eskualdean, [[Frantzia|Frantzian]]. [[Hazi|Hazien]] merkatari familia bateko seme zaharrena izan zen, [[Bohain-en-Vermandois|Bohain-en-Vermandoisen]] egin zuen haurtzaroa, Frantziako ipar-ekialdean, gurasoek han baitzuten negozioa. Gurasoen lanbidea izan daiteke gerora ehungintzako motiboetan landareak irudikatzeko interesaren jatorria. 1887an, [[Paris|Parisera]] joan zen zuzenbidea ikastera, eta bere jaioterrian, Le Cateau-Cambrésisen, epaimahai batean urgazle gisa lan egin zuen, lehiaketa batean plaza irabazi ondoren. 1889an, margotzen hasi zen, [[apendizitis]] eraso baten ostean, aste luzetan atsedena hartzera behartu baitzuten; [[Denbora-pasa|denbora pasan]], amak margotzeko tresnak eraman zizkion. Berak geroago azaldu zuenez, «paradisu moduko bat» aurkitu zuen hartan.{{sfn|Leymarie|Read|Lieberman|1966|p=9.}} Gaixotasunetik sendatu ondoren, zuzenbide ikasketak berriz egiten zituen bitartean, [[Quentin de La Tour|Quentin de La Tourren]] marrazki eskolan sartu zen, ehungintza industriako diseinua ikasteko. Hurrengo urtean, 1890ean, zuzenbide ikasketak utzi eta [[Margolaritza|margolaritzan]] eta [[Eskulturagintza|eskulturan]] murgildu zen buru-belarri: artista bihurtzea erabaki zuen, nahiz eta erabaki horrek bere aita erabat atsekabetu zuen.{{sfn|Spurling|1999|p=352-353.}} Hurrengo urtean, 1891n, Parisera joan zen eta Académie Julian pintura eta eskultura ikastegian onartua izan zen. Geroago, 1895ean, [[Gustave Moreau|Gustave Moreauren]] atelierrean hasi zen. Hasieran, [[Izadi hil|izadi hilak]] eta [[Paisaia-pintura|paisaiak]] margotzen zituen, estilo flamenko tradizionalenean, eta [[Jean-Baptiste Siméon Chardin|Chardinen]] mireslea zen, bere margolari kuttunenetako bat; ikasle gisa, Chardinen obren lau kopia egin zituen, [[Louvre museoa|Louvren]] erakusten zirenak.{{sfn|Spurling|1999|p=86.}} [[Gustave Moreau|Gustave Moreauren]] atelierrean, [[Georges Rouault]] eta [[Albert Marquet]] ezagutu zituen, eta, garai hartan, [[Camille Corot]] eta [[Paul Cézanne|Cézanne]] artista nabarmenen erakusketak bisitatu zituen. 1896an, Matissek lehen aldiz erakutsi zituen bere lanak, Salon des Cent aretoan eta Société Nationale des Beaux-Artes aretoan. Bost koadro izan ziren, eta Frantziako estatuak bere margolanetako bi erosi zizkion.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Henri and Pierre Matisse|argitaletxea=archive.ph|hizkuntza=en|data=1999|url=https://archive.ph/20120724064029/http://www.cosmopolis.ch/english/cosmo2/matisse.htm|aldizkaria=Cosmopolis|sartze-data=2024-12-11}}</ref> [[Pierre Puvis de Chavannes|Pierre Puvis de Chavannesek]] proposatuta, Société Nationale des Beaux-Artes elkarteko kide egin zen; estatus horri esker, epaimahai baten onespena gainditu gabe egin ahal izan zituen erakusketak. === Inpresionismoan murgilduta === [[Fitxategi:Pissarro,_Camille_-_Autoportrait_1873_040.jpg|ezkerrera|thumb|[[Camille Pissarro|Pissarroren]] autorretratua. Matisse orientatu eta bere garapen artistikoan lagundu zuten inpresionistetako bat izan zen.]]1897an eta 1898an, [[John Peter Russell]] australiar margolariak [[Belle-Île]] bisitatu zuen, [[Bretainia|Bretainiako]] kostaldean. Russellek [[Vincent van Gogh|Vincent van Goghen]] [[Inpresionismo|inpresionismoa]] eta lana zer zen erakutsi zion, van Gogh Russellen lagun ona izana baitzen, baina erabat ezezaguna une hartan. Russellek eta bere maisutasunak eraginda, Matisseren estiloa erabat aldatu zen; geroago hala aitortu zuen: «Russell nire maisua izan zen, eta berak kolorearen teoria azaldu zidan».{{sfn|Spurling|1999|p=145.}} Haren bitartez ezagutu zituen [[Auguste Rodin|Rodin]] eta [[Camille Pissarro|Pissarro]], eta pintura inpresionistaz gozatu ahal izan zuen Luxenburgoko Museoan. Prestakuntza urrats hartan, [[Nicolas Poussin|Poussin]], [[Antoine Watteau|Watteau]], [[Jean-Baptiste Siméon Chardin|Chardin]], [[Édouard Manet|Manet]], eta [[Paul Cézanne|Cézanne]], [[Paul Gauguin|Gauguin]], [[Vincent van Gogh|Van Gogh]] edo [[Paul Signac|Signac]] [[Postinpresionismo|postinpresionisten]] eragina jaso zuen Matissek, baita [[Auguste Rodin|Rodinena]] edo Japoniako artearena ere. Matisse besteen lanetan murgildu zen, eta miresten zituen margolari askoren lanak erosi zituen. Hala, bere etxean, Rodinen klarionezko busto bat, Gauguinen margolan bat, van Goghen marrazki bat eta, garrantzitsuena, Cézanneren ''Hiru bainulariak'' zituen. Cézannerengan aurkitu zuen bere inspirazio iturri nagusia, egituraren eta kolorearen zentzu piktorikoari dagokionez.{{sfn|Leymarie|Read|Lieberman|1966|p=10.}} 1899tik 1905era egin zituen pintura askotan Signacen teknika puntillista erabili zuen. 1898an, Pissarroren aholkuari [[Joseph Mallord William Turner|j]]<nowiki/>arraituz, astebete eman zuen Londresen J.[[Joseph Mallord William Turner|M.W. Turner]] margolariaren lanak aztertzen eta gero bidaia bat egin zuen [[Korsika|Korsikan]] zehar. [[Ajaccio|Ajaccion]] eta gero [[Tolosa Okzitania|Okzitaniako Tolosan]] bizi zen bitartean, Turnerren metodoarekin esperimentatu zuen. 1900etik aurrera, Matissek [[Grande Chaumière Akademia|Grande Chaumière Akademian]] lan egin zuen [[Antoine Bourdelle|Antoine Bourdelleren]] zuzendaritzapean, eta [[Eugène Carrière|Eugène Carrièreren]] estudioan ere aritu zen. 1900ean egin zituen lehen eskultura lanetan, Rodinen ''Esclave s'éveillant'' eskulturaren eragina nabari zaio; haren testura eta jarrera berak hartu zituen, eta berdin nabaritzen da ''Jeannette'' (1910-1913) izeneko bost [[Busto (artea)|bustoetan]], estilo [[Kubismo|kubistari]] egindako egitura erantzunak. ''Biluzik bizkarrez'' [[Erliebe (eskultura)|Erreliebeko]] eskulturaren lau bertsio daude, [[Gustave Courbet|Gustave Courbetek]] eta [[Paul Cézanne|Cézannek]] margotutako gaiekin alderatzen direnak; eskultura horietako lehena 1912an jarri zuten ikusgai [[Londres|Londresen]]; besteak ezezagunak izan ziren 1949an eta 1950ean [[Luzerna|Lucernan]] eta [[Paris|Parisen]] erakutsi ziren arte. Hirurogeita zortzi eskultura ditu katalogatuta.{{sfn|Heard Hamilton|Cork|1993|p=182-184.}} Familiari dagokionez, aipatzekoa da 1894an Marguerite jaio zela, Caroline Joblau bere ereduetako batekin izandako harremanetik sortutako alaba.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Matisse, Marguerite (1894-1982)|hizkuntza=en|data=2024-09-28|url=https://web.archive.org/web/20240928130341/https://androom.home.xs4all.nl/biography/p018905.htm|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-12-12}}</ref> 1898an, Amélie Parayrerekin ezkondu zen, eta bi seme-alaba izan zituzten: Jean (1899) eta Pierre (1900). === Fauvismoa === [[Fitxategi:Stein,_Gertrude_1934.jpg|ezkerrera|thumb|[[Gertrude Stein]], Parisen bizi zen idazle eta bildumagile iparramerikarrak babes handia eman zion Matisseren lanari.]] Bere lehen erakusketa [[Ambroise Vollard]] margolariaren galerian egin zuen 1904an, baina ez zuen arrakasta handirik izan. Kolore distiratsu eta adierazkortasunarekiko zaletasuna areagotu egin zitzaion. 1905ean, hegoaldera joan zen [[André Derain|André Derainekin]] lan egitera, eta denbora bat eman zuen [[Kosta Urdina|Kosta Urdinean]]; Derainek [[Maurice de Vlaminck]] aurkeztuko zion. Garai hartako margolanek forma lauak eta lerro kontrolatuagoz egin zituen, adierazkortasunari lehentasuna emanda, xehetasunaren gainetik. 1905ean, Matissek eta geroago «[[Fauvismo|fauvista]]» izenez ezagutuko zen artista talde batek erakusketa bateratu bat egin zuten Salon d'automne aretoan; [[Albert Marquet]], [[Maurice de Vlaminck]], [[André Derain]] eta [[Kees van Dongen]] elkartu ziren, Matisserekin batera. Pinturak zirrara basatiz ([[Frantses|frantsesez]] ''fauve'', basapiztia) adierazten ziren, askotan kolore disonantez, kolore naturalak errespetatu gabe. Eskandalu itzela sortu zuten kolore puru eta bortitzen ugaritasunagatik. Matissek ''Fenêtre ouverte, Collioure'' eta ''Femme au chapeau'' aurkeztu zituen. Louis Vauxcelles kritikariak esaldi batekin laburtu zuen erakusketa: «Donatello au milieu des fauves !» (Donatello piztien artean! ), areto berean zegoen eskultura errenazentista bati erreferentzia eginez.{{sfn|Chilvers|2004|p=}} Bere iruzkina 1905eko urriaren 17an argitaratu zen ''Gil Blas'' egunkarian; horrek lagundu zuen ''fauvismo'' terminoa orokortzen, eta «piztia» terminoa berehala onartu zen, margolari berberek aldarrikatu baitzuten.{{sfn|Chilvers|2004|p=}}{{sfn|Elderfield|1976|p=43.}} Kontrako kritikarik jaso zuten, Camille Mauclair kritikariak, esate baterako, idatzi baitzuen «pintura pote bat publikoaren aurpegira bota dute», baina beste batzuen babesa ere jaso zuten.{{sfn|Chilvers|2004|p=}} Eraso gehienak jaso zituen margolana Matisseren ''Femme au chapeau'' izan zen, [[Gertrude Stein|Gertrude Steinek]] eta bere anaia Leok erosi zutena. Horrek oso eragin positiboa izan zuen Matisserengan, bere obra gaizki hartua zenean desmoralizatu egiten baitzen.{{sfn|Chilvers|2004|p=}} Aro hartan, baina, bere lanaren aitortza egiaztatu ahal izan zuen, eta horri esker nolabaiteko lasaitasun ekonomiko baten barruan bizi ahal izan zen. Matisse taldeko lidertzat hartu zuten, [[André Derain|André Derainekin]] batera; biak ala biak «lagunarteko aurkariak» izan ziren, bakoitza bere jarraitzaile taldearekin. Beste kide batzuk [[Georges Braque]], [[Raoul Dufy]] eta [[Maurice de Vlaminck]] izan ziren. [[Gustave Moreau]], Parisko École des Beaux-Arts ikastegian irakasle zen margolari [[Sinbolismo|sinbolista]], mugimenduaren maisu inspiratzailea izan zen; asko egin zuen, eta ikasleak akuilatu zituen, formaltasunaren ildoetatik kanpo pentsa zezaten, eta haien bulkadei, haien irudipenei, jarrai ziezaieten. 1905ean bertan, Edmond-Marie Poullain margolaria ezagutu zuen. Handik aurrera, bidaia asko egin zituen inspirazio iturrien bila, eta, hala, [[Alemania]], [[Aljeria]], [[Italia]], [[Maroko]], [[Errusia]], [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]] eta [[Tahiti]] bisitatu zituen. [[Fitxategi:LaCloseriedesLilas.jpg|ezkerrera|thumb|[[Montparnasse]] auzoa, 1909an.]] Fauvismoaren gainbeherak, 1906tik aurrera, ez zuen eraginik izan Matisseren ibilbidean, eta haren lanik onenetako asko 1906 eta 1917 artean sortu ziren, [[Montparnasse|Montparnassen]] talentuko artista talde handi baten partaide aktiboa izan zenean, nahiz eta bere [[Burgesia|burges]] [[Kontserbadurismo|kontserbadore]] itxura eta lan ohitura zorrotzak ez zetozen bat taldearen egiteko moduarekin. 1907an, [[Guillaume Apollinaire|Apollinairek]], ''La Falange'' egunkarian argitaratutako artikulu batean, Matisseri buruzko iritzia eman zuen, esanez: «Ez gaude hemen xelebre baten edo xede estremista baten aurrean: Matisseren artea erabat zentzuzkoa da».{{sfn|Rubin|1989|p=348.}} 1908 eta 1912 artean, haren lanak [[Mosku|Moskun]], [[Berlin|Berlinen]], [[Munich|Munichen]] eta [[Londres|Londresen]] erakutsi zituzten. Matissek adiskidantza luze bat izan zuen Serguei Sxukin arte bildumagile errusiarrarekin. Bere lan handietako bat, ''La Danse II'' (1909), sortu zuen berarentzat, bi margolanen enkargu baten zati gisa; beste koadroa ''La musique'' (1910) izan zen. Aurrez egindako ''La danse I'' (1909) bertsio bat [[New York|New Yorkeko]] [[MoMA|Arte Modernoko Museoaren]] bilduman dago.{{sfn|San Miguel|Olmeda|Martínez-Ortiz|1984|p=orrialdea(k)}} Matisseren obrak kritika gogorrak ere jasan zituen, eta horrek zailtasunak sortu zizkion berari eta bere familiari.{{sfn|Spurling|2005|p=101.}} 1913an, Matissek [[Chicago|Chicagoko]] Armory Show aretoan egin zuen erakusketa, [[Marcel Duchamp]] eta [[Francis Picabia|Francis Picabiaren]] lanekin batera, garaiko arte modernoaren ordezkari gisa. ''Nu bleu'' (1907) pintura polemikoa sinbolikoki erre zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Henri Matisse {{!}} Biography, Art Style, Paintings, Prints, & Collage|argitaletxea=www.britannica.com|hizkuntza=en|data=2024-11-07|url=https://www.britannica.com/biography/Henri-Matisse|aldizkaria=Encyclopaedia Britannica|sartze-data=2024-12-13}}</ref> === Picasso eta AEBetako merkatua === [[Fitxategi:Pablo_picasso_1.jpg|thumb|Pablo Picasso, lagunak eta aurkariak izan ziren.|ezkerrera]] [[1904]] inguruan, [[Pablo Picasso]] ezagutu zuen, bera baino hamabi urte gazteagoa zena, eta une hartatik aurrera betiko lagun bihurtuko ziren; aurkariak ere izan ziren, eta askotan konparatuak izaten ziren. Bi artisten arteko ezberdintasun garrantzitsu bat da Matissek naturaren behaketatik margotzen zuela, eta Picasso, berriz, askoz ere gehiago abiatzen zela bere irudimenetik. Bataren zein bestearen gai gogokoenak emakumea eta [[Izadi hil|izadi hila]] ziren; Matissek nahiago zuen figurak barrualdeetan kokatzea. Matisse eta Picasso lehen aldiz elkartu ziren [[Gertrude Stein|Gertrude Steinen]] eta haren lankide Alice B. Toklasen Pariseko egongelan. XX. mendearen lehen hamarkadan, Gertrude Stein, Leo eta Michael Stein anaiak eta Sarah, Michaelen emaztea, bildumagile garrantzitsuak ziren, Matisseren margolaritzaren jarraitzaileak. Gainera, Gertrude Steinen bi lagun, Clarabel eta Etta Cone, [[Baltimore|Baltimoren]] bizi zirenak, Matisseren eta Picassoren bezero nagusi bihurtu ziren, eta haien ehunka lan bildu zituzten. Cone bilduma, gaur egun, [[Baltimoreko Arte Museoa|Baltimoreko Arte Museoan]] dago ikusgai.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Modern Art - The Cone Collection|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-12-09|url=https://web.archive.org/web/20241209180814/https://artbma.org/collection/modern/|aldizkaria=Baltimore Museum of Art|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Bere lagunek Matisse Akademia sortu eta finantzatu zuten, Parisen kokatua, lehenengo Oiseaux Komentuan, eta gero Biron Hotelean. Eskola pribatua zen, ez komertziala, eta Matissek artista gazteak prestatzen zituen, atzerritarrak bereziki; zentroa 1907tik 1911ra egon zen martxan. Hans Purrmann eta Sarah Stein bere ikasle leialenetako batzuen artean zeuden.{{sfn|Rebull Trudel|1994|p=2.}} Gomendio hau egiten zien ikasleei: {{Aipua|Ez da kolore erlaziorik ezarri behar ereduaren eta margoaren artean; soil-soilik kontuan hartu behar duzue koadroen kolore erlazioen eta ereduaren kolore erlazioen arteko baliokidetasuna.{{sfn|Green|2003|p=64.}}}}Horrela, sentsazioen sintesia lortzen zen, 1905eko hamarkadako bere margolanetan ikus daitekeena, ''La Raie verte'' erretratuan bezala, non kolore osagarri ezberdinen arteko erlazioa argi eta garbi hartzen den.{{sfn|Rebull Trudel|1994|p=3.}} === Gerra arteko garaia === [[Fitxategi:Nice-Cimiez-BdCimiezM60xBdPrGalles.jpg|thumb|[[Niza|Nizako]] Cimiez barrutia. Bertan eman zuen bizitzaren erdia, eta bertan lurperatu zuten.]] [[Lehen Mundu Gerra]] hasi zenean, [[Cotlliure]] utzi zuen, 1905etik bizi izan zen herria. Neguaren zati bat, 1917ko lehen asteetan, Cimiez barrutian ([[Niza]] hiriko auzo aberats bat, [[Kosta Urdina|Kosta Urdinean]]) igaro ondoren, Matissek bertan denbora gehiago gelditzea erabaki zuen. Paradisutzat zeukan ingurua, eta han ikertu zuen nola eraman inguru zoragarri hura bere margoetara. Ondorengo urteetako lanak lasaitasuna eta estilo leunagoa islatzen dute. «Ordenarako itzulera» hori Lehen Mundu Gerraren osteko artearen zati handi baten ezaugarria da, eta alderatu daiteke [[Pablo Picasso|Picassoren]] edo [[Igor Stravinski|Stravinskiren]] neoklasizismoarekin, eta [[André Derain|Derainen]] tradizionalismorako itzulerarekin. [[Odaliska|Odaliskeei]] buruzko bere pintura [[Orientalismo|orientalista]] garai hartako ezaugarria da, eta ospea lortu zuen, nahiz eta kritikari garaikide batzuek azaleko lantzat hartzen duten, apaingarria beste ezer baino gehiago.{{sfn|Egile asko|2002|p=1154.}} Odaliskeenaren antzeko jarreran, ''Grand nu assis'' (1924) brontzezko eskultura egin zuen, [[Baltimoreko Arte Museoa|Baltimoreko Arte Museoan]] gordea.{{sfn|Heard Hamilton |Cork|1993|p=465.}} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Bibliografia == * {{Erreferentzia|izena=Joan|abizena=Barbarà|urtea=2004|izenburua=Els llibres il·lustrats|argitaletxea=Fundació La Caixa|ISBN=978-8476648469|hizkuntza=ca|abizena2=Kudielka|abizena3=Szymusiak|izena2=Susanne|izena3=Dominique|url=https://search.worldcat.org/title/433813862|argitaratze-lekua=Barcelona|OCLC=433813862}} *{{Erreferentzia|izena=Françoise|abizena=Celdran|urtea=2006|izenburua=Triangle : échanges artistiques Henri Matisse, Georgette Agutte, Marcel Sembat|argitaletxea=Yvelin édition|ISBN=978-2846681315|hizkuntza=fr|abizena2=Vidal y Plana|izena2=Ramon-R.|url=https://search.worldcat.org/title/470814043|argitaratze-lekua=Montigny-le-Bretonneux|OCLC=470814043}} *{{Erreferentzia|abizena=Chilvers|urtea=2004|izenburua=The Oxford Dictionary of Art|argitaletxea=Oxford University Press (web.archive.org)|ISBN=978-0198604273|hizkuntza=en|url=https://web.archive.org/web/20111109091224/http://www.enotes.com/oxford-art-encyclopedia/fauvism|argitaratze-lekua=New York|OCLC=879855951|izena=Ian}} *{{Erreferentzia|abizena=Egile asko|urtea=2002|izenburua=Historia del Arte|argitaletxea=Espasa|ISBN=978-8423976065|hizkuntza=es|url=https://search.worldcat.org/title/1085756352|argitaratze-lekua=Madrid|OCLC=1085756352}} *{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Elderfield|urtea=1976|izenburua=The "wild beasts": Fauvism and its affinities|argitaletxea=Museum of Modern Art|ISBN=978-0870706394|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/2308956|argitaratze-lekua=New York|OCLC=2308956}} *{{Erreferentzia|izena=Raymond|abizena=Escholier|urtea=1960|izenburua=Matisse a portrait of the artist and the man|argitaletxea=Praeger|hizkuntza=en|url=https://books.google.es/books/about/Matisse.html?id=WPQyAQAAIAAJ&redir_esc=y|argitaratze-lekua=New York|OCLC=680611673}} *{{Erreferentzia|izena=Pierre|abizena=Georgel|urtea=2002|izenburua=De Renoir a Picasso: obres mestres del Musée de l'Orangerie, París|argitaletxea=Fundació La Caixa|ISBN=978-8476647806|hizkuntza=ca|abizena2=Yvars|abizena3=Labiau|izena2=José Francisco|izena3=Jean-Pierre|url=https://search.worldcat.org/title/807552230|argitaratze-lekua=Barcelona|OCLC=807552230}} *{{Erreferentzia|izena=Christopher|abizena=Green|urtea=2003|izenburua=Art in France, 1900-1940|argitaletxea=Yale University Press|ISBN=978-0300099089|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/51272147|argitaratze-lekua=New Haven|OCLC=51272147}} *{{Erreferentzia|izena=George|abizena=Heard Hamilton|urtea=1993|izenburua=Painting and sculpture in Europe, 1880-1940|argitaletxea=Yale University Press|hizkuntza=en|abizena2=Cork|izena2=Richard|url=https://search.worldcat.org/title/30398854|argitaratze-lekua=New Haven|OCLC=30398854}} *{{Erreferentzia|izena=Jean|abizena=Leymarie|urtea=1966|izenburua=Henri Matisse|argitaletxea=UCLA Art Council|hizkuntza=en|abizena2=Read|abizena3=Lieberman|izena2=Herbert|izena3=William S.|url=https://search.worldcat.org/title/272533445|argitaratze-lekua=Los Angeles|OCLC=272533445}} *{{Erreferentzia|izena=Melania|abizena=Rebull Trudel|urtea=1994|izenburua=Matisse: 1869-1954|argitaletxea=Globus|ISBN=978-8488424952|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/52136836|argitaratze-lekua=Madrid|OCLC=52136836}} *{{Erreferentzia|izena=William|abizena=Rubin|urtea=1989|izenburua=Picasso and Braque: pioneering cubism|argitaletxea=Museum of Modern Art|ISBN=978-0870706752|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/20406707|argitaratze-lekua=New York|OCLC=20406707}} *{{Erreferentzia|izena=Juan|abizena=San Miguel|urtea=1984|izenburua=Historia universal del arte|argitaletxea=Sarpe|ISBN=978-8472915886|hizkuntza=es|abizena2=Olmeda|abizena3=Martínez-Ortiz|izena2=Fernando|izena3=Carmen|url=https://search.worldcat.org/title/920156528|argitaratze-lekua=Madrid|OCLC=920156528}} *{{Erreferentzia|izena=Hilary|abizena=Spurling|urtea=1999|izenburua=The unknown Matisse: a life of Henri Matisse / 1 The early years : 1869-1908|argitaletxea=Hamish Hamilton|ISBN=978-0679434283|hizkuntza=en|url=https://archive.org/details/unknownmatisseli00spur/mode/2up|argitaratze-lekua=London|OCLC=645243636}} *{{Erreferentzia|izena=Hilary|abizena=Spurling|urtea=2005|izenburua=Matisse the master: a life of Henri Matisse. The conquest of colour, 1909-1954|argitaletxea=Hamish Hamilton|ISBN=978-0241133392|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/57381030|argitaratze-lekua=London|OCLC=57381030}} *{{erreferentzia|izena=Richard J.|abizena=Wattenmaker|urtea=1993|izenburua=Great French paintings from the Barnes Foundation: Impressionist, Post-impressionist, and Early Modern|argitaletxea=Knopf|ISBN=978-0679409632|hizkuntza=en|abizena2=Distel|izena2=Anne|url=https://books.google.es/books/about/Great_French_Paintings_from_the_Barnes_F.html?id=wq_WAAAAMAAJ&redir_esc=y|argitaratze-lekua=New York|OCLC=26399566}} == Ikus, gainera == == Kanpo estekak == tgjqs3ejn157kf2yp41utm9149m8lhf 0 977803 9999395 9518972 2024-12-14T11:33:16Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Farmazialariak]] kendua; [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999395 wikitext text/x-wiki {{biografia_infotaula_automatikoa }} '''Eusebio Irujo Ollo''' ([[Lizarra]] [[1893]]-[[Lizarra]] [[1968]] ) [[EAJ]]kp politikari garrantzitsu bat izan zen. Aniana Ollo Elordi eta [[Daniel Irujo|Daniel Irujo Urraren]] semea izan zen, [[Lizarra]]ko San Juan elizan [[Bataio|bataiatu]] zuten Eusebio [[1893]]ko abenduaren 7an. Hamar anai-arrebetatik bigarrena zen. Urte berean, aitak aktiboki parte hartu zuen [[Estanislao Arantzadi|Estanislao Aranzadi]] Izkuerekin eta [[Sabin Arana|Sabino Aranarekin]] batera [[Gamazada]]ren antolaketan, [[Nafarroako Erresuma|Nafarroak]] beren eskubide [[Historia|historikoen]] defentsan herria mobilizatu zuen [[matxinada]]n. [[Batxilergo|Batxilergoko ikasketak]] [[Tutera]]ko jesulagunen neguko barnetegian amaitu zituen. Gero [[Farmazialari|farmazian]] lizentziatu zen bere aitonaren Eusebio Olloren eta azken honen aitaren, Francisco Javier Ollo Errazkinen ibilbidea jarraituz. Ikasketak amaitu zituenean, Garesen jarri zuen botika eta gero Eusebio Ollok Lizarran utzitako [[farmazia]] oinordetzan hartu zuen, alegia, Francisco Javier Ollok 1850eko abuztuaren 3an Lizarrako Inmaculada pasealekuan sortutako botika. [[1918ko gripe pandemia|1920ko gripea]] pairatu zuen eta bizitzan zehar jasan zuen biriketako lesioa utzi zion, espetxean egon zen bi urte eta erdian areagotu zena. Pilar Elizalde Esandirekin ezkondu zen eta lau seme-alaba izan zituzten: Agurne, Maite, Marilo eta Pello. Bere anai-arrebekin batera, Lizarrako [[Merkatondoa estadioa|Merkatondoa futbol zelaiaren]] erosketan parte hartu zuen, eta hiriko Izarra futbol taldeko kide izan zen. == Gerra eta Espetxea == Urtero bezala, 1936ko uztailean familia [[Urbasa]]ko [[jauregi]]an zegoen uda pasatzen. Lagun batek ohartarazi zien hobe zutela Lizarrara joatea, han atxilotuko zituzten arren, Urbasan euren bizitza arriskuan zegoelako. Hala egin zuten. [[Errekete]] pelotoi batek familiako etxea inguratu eta denak hartu zituzten. Eusebiok emakumezkoak uzteko eskatu zuen, baina Eusebio, Pilar eta haien bi alaba nagusiak atxilotu zituzten, bai eta bere arreba eta koinatua ere. Zazpi hilabeteko haurdun zegoen Pilar. Eusebio eta bere anaia Juan Ignacio [[Iruñeko espetxea]]n sartu zituzten eta han egon ziren 1938. urte amaiera arte. Pello, anaia gazteenari, heriotza zigorra ezarri zioten eta San Cristobal espetxera eraman zuten. Pilar eta bere bi alaba nagusiak bakartuta egon ziren Ursulinaseko komentuan. Bertan, bere hirugarren alaba, Marilo, erditu zuen irailaren 29an, [[Fortunato Agirre]] Lizarrako alkatea Taxoaren exekutatu zuten egun berean. [[Gurutze Gorria]]k trukatu zituen Pilar eta alabak eta [[Capbreton]]era joan ziren 1936ko urriaren 21ean. Eusebio eta Pilarren ondasun guztiak bahitu zituzten matxinatuek. La Merindad de Estella astekariak Lizarrako ondasunak bahitzeko epaitegi bereziaren iragarkia argitara eman zuen 1938ko martxoaren 8an, Irujoren ondasunak enkante publikoan jarriko zirela argituz. == Erbestea == [[Gurutze Gorria]]k trukatu zituen Eusebio eta Juan Ignacio 1938ko abenduan. Ardura politikoen legea aplikatu zitzaien eta Capbretonera [[Erbesteratze (zigorra)|erbesteratu]] ziren. Bertan jaio zen seme gazteena 1939. urtean. Pilarrek Bidarteko La Roseraie ospitalean erditu zuen, [[Eusko Jaurlaritza]]k 150.000 euskal erbesteratuen beharrei erantzuteko [[Ipar Euskal Herria|Iparraldean]] sortu zituen bost erietxeetako bat. Pello bataiatu zuten, Eusebioren anaia zen Pello Irujo Ollo [[Fusilatze|fusilatuko]] zutela espero baitzuten. [[Bigarren Mundu Gerra]]k eta [[Okupazio (militarra)|okupazioak]] beste hainbeste euskal abertzale askorekin batera behartu zuen Eusebio Amerikar erbesteko bidea hartzera. Pilarrek eta seme-alabek Iruñean gelditu behar izan zuten, ez baitzekiten erbesteratzeak gertatuko zituen inguruabarrak, eta ez baitzuten familia bidaia egiteko beharrezko baliabideak. 1939an [[Euzkadi Buru Batzarra|EBBko]] kideek [[Dominikar Errepublika]]ra euskal emigrazioa bultzatzea beharrezkoa ikusten zuten, handik [[Venezuela]]ra joatea nahiko erraza eta merkea zelako. Eusebio EBBko kidea izanik, Eusko Jaurlaritzako Dominikar Errepublikan delegatu izendatu zuten eta [[Jesus Galindez|Jesús Galindez]] idazkari. Rodolfo Bosch Pearson teniente koronelak, [[Espainia]]ko Immigrazioari Laguntzeko Batzordeko idazkariak, SERE elkarteak ematen zuen dirulaguntzaren kudeaketa jarri zuen Irujoren agintepean Trujillo diktadorearen ustelkeriatik babesteko. Modu honetan hasi zen Irujo Venezuelara bidaia jarraitu nahi zuten erbesteratuak laguntzen. Dominikar Errepublikako eta Venezuelako agintarien immigrazio dekretuei jarraiki, [[Euskaldunak (argipena)|euskaldunak]] eta ezkerreko alderdietako kideak ez ziren hiritarrak utziko zituzten herrialde hauetan sartzen. Ciudad Trujillon ([[Santo Domingo]]) delegatu izendatu zutenetik hiru egun eskasera, Agirreri idatzi zion Eusebiok Venezuelara joateko beharrezkoak ziren dokumentuak erbesteratu batzuei soilik emateko agintea salatuz eta protokolo gisa ezarri zuen eskatzen zuten guztiei emango zizkiela bisak, alegia, euskaldun, espainiar, [[Kataluniako Autonomia Erkidegoa|katalan]], galiziar emigrante eta erbesteratuei edota, orokorrean, bere bulegora hurbiltzen zen edonori, juduak eta [[Europa]]tik iheska zetozen guztiak barne. Era berean, alderdi eta afiliazio guztietako kideei emango zizkiela argitu zuen. Behin batean, emakume bat hurbildu zen Irujoren bulegora Venezuelara joateko euskaldunei ematen zieten bisa eskatuz. Emakumezkoak aitortu zuen ez zela euskalduna, nahiz eta Irunen aspaldi batez bizi izan zen. Berehala entregatu zion bisa Irujok eta [[Caracas]]en bizi izan zen bere seme-alabekin. Urteak geroago, Eduardo Escosura, bere semea, Eusebioren alaba zen Maite Irujorekin ezkonduko zen. 1940ko otsailean Jesús Galindezek [[Londres]]ko [[Eusko Kontseilu Nagusia|Euskal Kontseilu Nazionaleko]] presidentea zen [[Manuel Irujo]]ri jakinarazi zion bera eta Irujo portura joaten zirela itsasontziak iristen zirenean txistulari batekin [[Agur jaunak|Agur Jaunak]] abestuz, etorri berriek jakin zezaten euskaldunak zirela eta haiekin harremanetan jar zitezen. Caracasera abiatzen ziren etorkinak ere laguntzen zituzten itsasontzietara, eta txistuz eta tanborilez agurtzen zituzten portuan. Zailtasunak izan zituzten arren, urtebete baten buruan etorkin gehienak Venezuelara bideratzea lortu zutela argitu zuen Galindezek 1940ko maiatzaren hasieran. == Venezuelako Erbestea == 1940ko ekainean Irujo Caracasera joan zen Dominikar Errepublikatik Venezuelara joaten ziren erbesteratuen eta etorkinen azken taldeen egoera konpontzeko. 1940ko irailaren 1ean, Galindezek Londresera idatzi zuen zailtasunak izaten ari zirela argituz, Venezuelako gobernuak ezkerreko alderdi politikoekin lotura zuten etorkinak errepublikan sartzen uzten ez zituztelako. Venezuelako gobernuak El Trompillon antolatutako [[jantoki]] publikoen ikuskatzaile izendatu zuen Irujo. Bertan aritu zen urte batez [[petrolio]] boomaren aukerak eta mundu gerrak [[ekonomia]]ri eman zion bultzadak erakarrita Venezuelara iritsi ziren Europako etorkin olatuari aurre egiteko. [[Fitxategi:Eusebio Irujo Ollo (2).jpg|thumb|Eusebio Irujo Ollo Jose Antonio Agirrerekin Caracasko eusko etxean|369x369px]] Irujoren dedikazioa eta eraginkortasuna zela eta, 1940ko urtarrilean Urreztieta, Urrutxua, Orue, Ibargüen, Basterretxea, Uribarrena, Soto eta Zabalak osatutako erbesteratuen taldeak [[Jose Antonio Agirre]] lehendakariari idatzi zioten Eusebio Irujo Eusko Jaurlaritzako delegatu izendatzeko eskaera luzatuz. Etorkinen etorrera gutxiagotu zenean Últimas Noticias egunkarian kirol erreportari gisa lan egin zuen Irujok eta, urte batzuen buruan, egoera ekonomikoa egonkortu ondoren, Venezuelako hiriburuko Dos Caminos auzoan botika berri bat jarri zuen. Nahiz eta milaka eta milaka etorkinei bisak eman, Irujok ezin izan zuen bere dokumentuak erregularizatu eta Venezuelako herritartasuna lortu 1947ko urriaren 21era arte. Caracasera iritsi zenetik [[Euskal etxeak|eusko etxeko]] kide aktiboa izan zen. Bestalde, behin egoera ekonomikoa egonkortu zuenean eta Bigarren Mundu Gerra amaituta, Pilar eta seme-alabak Caracasera joan ahal izan ziren 1948an. Gerrak seme-alaben haurtzaroa lapurtu zion Eusebiori, eta hau bizi oso bateko mina izan zuen. Bederatzi urte bete arte ez zuen Pello bere seme gazteena ezagutu aitak. Caracasko [[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJko]] lurraldez kanpoko batzordeko presidentea izan zen bai eta Venezuelako euskaldunen lagunen gizartearen [[propaganda]] batzordeko kidea [[Martin Ugalde]], [[Andoni Arotzena|Andoni Arozena]], Genaro Egileor eta Jose Luis Bengoetxearekin batera. Venezuelako hainbat hiritarren laguntza izan zuten, hala nola [[Arturo Uslar Pietri]], Rodolfo Rojas, Alberto Losada eta Antonio Picardi-rena. Caracasko Eusko etxean, [[Bingen Ametzaga Aresti|Bingen Ametzaga]] buru zuen [[Gernika-Lumo|Gernika]] Kultur Taldeko kidea ere izan zen, [[José María Lasarte|Josemari Lasarte]], Lucio Aretxabaleta, Fernando Carranza, Manuel Lartitegi, Luis Bilbao, Martin Ugalde eta Jose Elizalderekin batera. 1950ean gidari mozkor batek Agurne Irujo harrapatu eta hil egin zuen, Eusebio eta Pilarren alaba nagusia. Urte latza izan zen hura, Eusebioren ama 1950ean hil baitzen ere [[Buenos Aires]]en, 1936tik ikusi ezin izan zuen ama. Bikotearen seme-alabek Caracasen ikasi eta graduatu ziren; aita eta aitonaren ibilbideari atxikiz, Marilo eta Maite farmazian lizentziatu ziren eta Pello ekonomian. == Itzulera == 1960ko hamarkadaren hasieran, Eusebiok Lizarrara itzultzea erabaki zuen, 1936an kendu zioten Inmaculada pasealekuko farmazia itzultzeko eskaintza egin ziotenean. Berreskuratu ondoren, Eusebio eta Pilar Lizarran bizi ziren zortzi urtez, erbestean hogei urte igaro ondoren. [[Arantzazu Ametzaga]]k gogoratzen zuen moduan, “1967ko martxoaren 26an antolatu zen Iruñeko [[Aberri Eguna|Aberri Egunerako]] ahaleginak areagotu zituen Venezuelako [[Euskadi Irratia|Euskadi Irratiko]] Txalupa taldeak. Mezuak bidali ziren, eta erresistentziako taldeen eskutik buletinak banatu zituzten bai eta argibideak helarazi ere. Caracastik Iruñera bidaiatu zen [[Pello Irujo Elizalde|Pello Irujo]] eta erresistentziarekin harremanak lotu zituen, [[Gudari (1937ko aldizkaria)|Gudari aldizkariko]] zenbakien banaketa ziurtatu zuen eta [[Gazteluko plaza|Gaztelu plazan]] botako zituzten ikurriñen inguruko xehetasun eta argibide teknikoak eman zituen. Bestetik, Euskadi Irratiko seinalea heltzen zela ziurtatu behar zen. Aita Eusebiorekin Lizarratik Urbasara abiatu ziren aita eta semea Gordini batean, gau hotz argi batean. Biak ala biak, erosi berri zuten irrati gailuarekin, Radio Euskadi sintonizatu zuten, arnasa hartuta. Baina Urbasan ez zen ezer entzun lehen gau hartan. Eusebiok semea besarkatu zuen, eta sentimendu sakonenak adierazi ezinik, ‘Gora Euskadi askatuta!’ oihukatu zuen. 1968. urtearen hasieran gaixotu zen, arnas arazoak izan zituela, gaztetan izan zuen eta espetxean gaiztotu egin zitzaion ezaugarri klinikoak jota. 1967an Aberri Eguna antolakuntzan parte hartzeagatik preso hartu zuten Pello semea erbesteratu zuten. Geroago bitan pasa izan ahal izan zuen semeak muga aita ikusteko. Lehen aldi batez Arantzazu Ametzaga emaztearekin eta bere lehen biloba Xabierrekin batera eta, hil baino egun batzuk lehenago bigarrena. 1968ko neguan klandestinoki zeharkatu ahal izan zuen muga Pellok erresistentzia sareei esker aitari azken agurra egiteko. Eusebio [[1968]]ko azaroaren 10ean hil zen, 75 urte zituela, Lizarrako Santiago plazako Irujo familiaren etxean. == Kanpo estekak == {{bizialdia|1893ko|1968ko|Irujo Ollo, Eusebio}} [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] [[Kategoria:Nafarroako politikariak]] [[Kategoria:Lizarratarrak]] == Erreferentziak == k8ofes2zaz6uwu2pmkrzea2djcnca2i 0 978072 9999402 9897558 2024-12-14T11:35:20Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Farmazialariak]] kendua; [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999402 wikitext text/x-wiki {{biografia_infotaula_automatikoa}} '''Eusebio Ollo Miranda''' ([[1838]]-[[1917]]) nafar farmazialaria izan zen. == Lehen urteak eta formakuntza == Francisco Javier Ollo Errazkin ([[1791]]-[[1869]]) eta María Micaela Miranda Elizalderen semea zen. Eusebio [[Altsasu]]n jaio zen 1838ko abuztuaren 11n. [[Gaztelania]]z ez zekienez, askotan burdinazko eraztuna janztera behartu zuten eskolan gazteleraz hitz egin zezan. Aitak bezala, [[Farmazialari|farmazian lizentziatu]] zen. [[1866]]ko otsailaren 4an Carolina Elordi Lipuzkoarekin ([[1842]]-[[1871]]) [[Ezkontza|ezkondu]] zen [[Iruñea|Iruñeko]] San Juan parrokian. Carolina Gaspar Elordiren alaba zen, [[Filipinak|Filipinetan]] erbesteratu eta [[Manila]]ko audientziako presidente izan zen Lizarrako liberala. Bikoteak Aniana ([[1866]]-[[1950]]) alaba izan zuen, [[Daniel Irujo|Daniel Irujo Urrarekin]] ezkondu eta [[1936]]ko uztaileko altxamenduaren ondoren [[Buenos Aires]]en [[Erbesteratze (zigorra)|erbesteratuta]] hil zena. == Jarduera politikoa eta laborala Lizarraldean == Eusebio Ollok bere aitak Francisco Javier Ollo Errazkinek (1791-1869) [[Lizarra]]ko Inmaculada pasealekuan [[1850]]eko abuztuaren 3an jarri zuen botika oinordetzan jaso zuen. Beste zenbait negozioetan ere aritu zen. [[1914]]ko ekainean, [[Urederra|Urederra ibaiko]] urak aprobetxatuz, Lizarraldean energia elektrikoa ekoizteko baimena eman zioten. Hogeita hamar urte zituela [[politika]]n esku hartu zuen lehenengo aldiz eta Lizarrako zinegotzi hautatua izan zen 1866ko azaroan eta [[1868]]ko abenduan; azken [[hauteskunde]] hauen ondoren alkateordea izendatu zuten. Garai hartako bi alderdiekin, [[Karlismo|karlistekin]] eta [[Liberalismo|liberalekin]], bat egiten ez bazuen ere, adiskide zen [[Antonio Dorregaray]] jeneral karlistarekin. Azken honek hainbat argazki bidali zizkion bai eta egun Ormaiztegiko [[Zumalakarregi Museoa|Zumalakarregi museoan]] gordeta dagoen [[txapel]]a eta zauritu zutenean beso-euskarriaren gerrikoa. Bestalde, 1868ko hauteskundeetan udaletxeko sei hautagaiak aukeratu ondoren, gobernadore zibilak kargu publikoak eten zituen 1869ko uztailean, konstituzioa zin egiteari uko egiteagatik. Honek adierazten du Ollo eta udaletxeko beste ordezkarien karlismoarekiko kidetasuna. Lizarran hil zen Carolina Elordi 1871eko abuztuaren 8an. [[Bigarren Karlistaldia]]n ez zuen Ollok aktiboki parte hartu gerran baina, [[1873]]ko abuztuaren 24an hiria karlistek okupatu zutenean, Dorregaray jenerala Ollorekin bildu zen. Botikari gisa, [[Gurutze Gorria]]rekin kolaboratu zuen eta hiria defendatzen zuten tropa karlistek sendagaiak eta bestelako beharrak hornitzen parte hartu zuen. [[1882]]ko foru hauteskundeetan [[Estanislao Arantzadi|Estanislao Aranzadi Izkueren]] hautagaitzaren aurka egin zuen batzordeko kide izan zen, eta horrek adierazten du garai hartan ez zela [[Nafarroako Euskal Elkargoa]]ren aldekoa. [[1904]]an Ollo Lizarrako Círculo Católico de Obreros elkarteko kide zen, Lizarrako laurogeiko hamarkadako [[Kontserbatorio|kontserbadoreekin]] lotutako elkartea. Eusebio Ollo Lizarran hil zen 1917ko urtarrilaren 27an 79 urte zituela. {{bizialdia|1838ko|1917ko|Ollo, Eusebio}} [[Kategoria:Altsasuarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] [[Kategoria:Nafarroa Garaiko politikariak]] [[Kategoria:Lizarran hildakoak]] a6okileebhiba9fnyggfnkpjkudrl2x 0 982325 9998735 8573718 2024-12-13T15:47:52Z Artegia 65203 9998735 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Ingrida Šimonytė''' ([[Vilnius]], [[Lituania]], [[1974]]ko [[azaroaren 15]]a) lituaniar ekonomialaria eta politikaria da. [[2020]]ko [[azaroaren 25]]etik [[2024]]ko [[abenduaren 12]]ra [[Lituania]]ko lehen ministroa izan zen.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=[[Delfi]]|izenburua=President appoints Simonyte prime minister|url=https://en.delfi.lt/politics/president-appoints-simonyte-prime-minister.d?id=85826285|hizkuntza=en|data=2020-11-25|sartze-data=2020-11-27}}</ref> Lituaniako [[Seimas]]ko legebiltzarkidea da 2016ko azaroaz geroztik. [[2009]]ko [[uztailaren 7]]a eta [[2012]]ko [[abenduaren 13]]a bitartean Lituaniako Finantza ministroa izan zen. == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} {{bizialdia|1974ko||Šimonytė, Ingrida}} [[Kategoria:Lituaniako lehen ministroak]] [[Kategoria:Lituaniako ekonomialariak]] [[Kategoria:Lituaniako politikariak]] [[Kategoria:Vilniustarrak]] [[Kategoria:Emakume lehen ministroak]] [[Kategoria:Emakume gobernuburuak]] ia3ibd5j2024041rz0immritpsb4s51 0 987998 9998745 9581703 2024-12-13T15:55:06Z Ernestobanpiroa 58701 [[Kategoria:Willy Wonka]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9998745 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} [[Fitxategi:AnnaSophia Robb 2013 (cropped).jpg|thumb|AnnaSophia Robb 2013an.]] '''AnnaSophia Robb''' ([[Denver]], [[1993]]ko [[abenduaren 8]]a) [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetako]] aktore, abeslari eta modeloa da. Haurra zela hasi zen aktore lanetan. ''[[Charlie and the Chocolate Factory (filma)|Charlie and the Chocolate Factory]]'' filmean "Violet Beauregarde" izan zen, ''[[Bridge to Terabithia]]'' filmeko "Leslie Burke" protagonista izateagatik hainbat sari jaso zituen eta ''[[The Carrie Diaries]]'' telesaileko protagonista ere izan zen. == Biografia == AnnaSophia Denverren jaio zen eta arbaso daniar, ingeles, irlandar, eskoziar eta suediarrak ditu<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hvězda z Karlíka a továrny na čokoládu Robbová: Johnny Depp mě nebavil - iDNES.cz|data=2009-07-14|url=https://web.archive.org/web/20090714000619/http://kultura.idnes.cz/hvezda-z-karlika-a-tovarny-na-cokoladu-robbova-johnny-depp-me-nebavil-1is-/filmvideo.asp?c=A090604_093034_filmvideo_jaz|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2021-01-05}}</ref>. Bere elizan hasi zen aktore lanetan txiki txikia zela<ref>{{Erreferentzia|izenburua=AnnaSophia Robb|url=http://www.imdb.com/name/nm1455681/bio|aldizkaria=IMDb|sartze-data=2021-01-05}}</ref> eta 2012an graduatu zen Arapahoe High Schoolen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Arapahoe Herald - Arapahoe High School - Actress tries to live normal life|data=2011-10-05|url=https://web.archive.org/web/20111005035029/http://my.hsj.org/Schools/Newspaper/tabid/100/view/frontpage/schoolid/806/articleid/267893/newspaperid/782/Actress_tries_to_live_normal_life.aspx|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2021-01-05}}</ref>. Zortzi urte zituela agente batek ikusi eta amarekin Los Angelesera joan zen. [[McDonald's]]-en iragarki baten agertu zen eta 2004an ''Samantha: An American Girl Holiday'' telefilmean hartu zuen parte. 2005ean ''[[Charlie and the Chocolate Factory (filma)|Charlie and the Chocolate Factory]]'' filmeko "Violet Beauregarde"-ren rola bete zuen eta mundu mailan ezagun bihurtu zen. Ordutik aurrera hainbat paper protagonista izan zituen zineman eta telesailetan. 2007an ''[[Bridge to Terabithia]]'' filmean "Leslie Burke" izan zen eta hainbat izendapen eta sari garrantzitsu jaso zituen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=29th Annual Young Artist Awards - Nominations / Special Awards|data=2008-07-06|url=https://web.archive.org/web/20080706161000/http://www.youngartistawards.org/noms29.html|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2021-01-05}}</ref>. Disney Channel-entzat "Keep Your Mind Wide Open" abestia grabatu zuen eta ''Billboard Hot 100'' zerrendan 90. postua eskuratu zuen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=cbs4denver.com - Denver Actress Stars in 'Bridge To Terabithia'|data=2008-05-06|url=https://web.archive.org/web/20080506170645/http://cbs4denver.com/local/Colorado.News.Entertainment.2.556919.html|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2021-01-05}}</ref>. Hurrengo urteetan hainbat filmetan agertu zen, ''[[Jumper (2008ko filma)|Jumper]]'', ''Race to Witch Mountain'' eta ''Soul Surfer''-en adibidez. Azken honetan marrazoak besoa kendu dion surflari baten rola betetzen du<ref>{{Erreferentzia|izenburua=AnnaSophia Robb - The Official Website|data=2011-10-06|url=https://web.archive.org/web/20111006014050/http://annasophiarobb.com/index_usa.htm|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2021-01-05}}</ref>. 2011n Peter Panen filme baterako Wendy izateko aukeratua izan zen baina proiektua ez zen aurrera atera<ref>{{Erreferentzia|izena=Zakia|abizena=Uddin|izenburua=Aaron Eckhart, Sean Bean in 'Peter Pan' update|hizkuntza=en-GB|data=2011-05-11|url=http://www.digitalspy.com/movies/a318882/aaron-eckhart-sean-bean-in-peter-pan-update/|aldizkaria=Digital Spy|sartze-data=2021-01-05}}</ref>. 2012an ''[[Sex and the City]]'' telesailaren prekuela zen ''[[The Carrie Diaries]]'' telesaileko protagonista izan zen, Carrie Bradshaw bera hain zuzen ere<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The CW Casts Young Carrie Bradshaw: AnnaSophia Robb {{!}} Hollywood Reporter|url=https://www.hollywoodreporter.com/live-feed/cw-carrie-diaries-carrie-bradshaw-annasophia-robb-295487|aldizkaria=www.hollywoodreporter.com|sartze-data=2021-01-05}}</ref>. == Filmografia == === Filmeak === {| class="wikitable sortable" |- ! Urtea ! Filma ! Pertsonaia ! class="unsortable" | Oharrak |- |2003 |''Daddy's Day'' |Anna |Laburmetraia |- | rowspan=2|2005 |'Because of Winn-Dixie'' |India Opal Buloni | |- |''[[Charlie and the Chocolate Factory (filma)|Charlie and the Chocolate Factory]]'' |Violet Beauregarde | |- | rowspan=3|2007 |''Bridge to Terabithia'' |Leslie Burke | |- |''The Reaping'' |Loren McConnell | |- |''Have Dreams, Will Travel'' |Cassie "Cass" Kennington | |- | rowspan=3|2008 |''[[Jumper (2008ko filma)|Jumper]]'' |Millie Harris gaztea | |- |''Spy School'' |Jackie Hoffman | |- |''Sleepwalking'' |Tara Reedy | |- |2009 |''Race to Witch Mountain'' |Sara | |- |2010 |''The Space Between'' |Samantha "Sam" Jean McLeod | |- |2011 |''Soul Surfer'' |Bethany Hamilton | |- | rowspan=2|2013 |''The Way, Way Back'' |Susanna Thompson | |- |''Khumba'' |Tombi |ahotsa |- |2014 |''Funny or Die: Sofia Coppola's Little Mermaid'' |Laburmetraia |- |2016 |''Jack of the Red Hearts'' |Jacqueline "Jack" Ferguson | |- |2017 |''The Crash'' |Creason Clifton |Zuzenean bideoa |- | rowspan=2|2018 |''Freak Show'' |Mary Jane (Blah Blah Blah) | |- |''Down a Dark Hall'' |Katherine "Kit" Gordy | |- |2019 |''Roger Vivier's Jewels to Shoes'' |Aktore ikaslea |Laburmetraia |- |2020 |''Words on Bathroom Walls'' |Rebecca | |- |2021 |''Lansky'' |Anne Lansky | |} === Telebista === {| class="wikitable sortable" |- ! Urtea ! Filma ! Pertsonaia ! class="unsortable" | Oharrak |- |2004 |''Drake & Josh'' |Liza |atal bakarra |- |2004 |''Samantha: An American Girl Holiday'' |Samantha Parkington |Telefilmea |- |2006 |''Danny Phantom'' |Danielle "Dani" Fenton |Ahotsa<br />atal bakarra |- |2013–2014 |''The Carrie Diaries'' |Carrie Bradshaw |26 atal |- |2014 |''Robot Chicken'' |Yasmin |Ahotsa<br />atal bakarra |- |2016–2017 |''Mercy Street'' |Alice Green |12 atal |- |2019 |''[[The Act]]'' |Lacey Hutches |6 atal |- |2020 | ''Little Fires Everywhere'' | Elena Richardson gaztea | 2 atal |- |2020 | ''Day by Day'' | Riley O'Malley | Ahotsa, bi atal |- |2020 | ''The Expecting'' | Emma | 11 atal |- |2021 |''Dr. Death'' |Michelle Shughart | |} == Sariak == {| class="wikitable sortable" |- ! Urtea ! Saria ! Kategoria ! Telesaila ! Emaitza |- |2007 |Young Artist Awards |Emakumezko artista gazte protagonista |''Bridge to Terabithia'' |Irabazi |- |2007 |Young Artist Awards |Aktore gazte taldea |''Bridge to Terabithia'' |Irabazi |- |2009 |Denver Film Festival |Etorkizuneko izarra | |Irabazi |- |2013 |Young Hollywood Awards |Etorkizuneko izarra | |Irabazi |} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|2}} == Kanpo estekak == * [http://annasophiarobb.com/ AnnaSophia Robben webgune ofiziala] {{en}} * [https://www.imdb.com/name/nm1455681/ Aktorearen IMDBko fitxa irakurgai] {{en}} {{bizialdia|1993ko||Robb, AnnaSophia}} [[Kategoria:Denvertarrak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abeslariak]] [[Kategoria:Daniar estatubatuarrak]] [[Kategoria:Anglo-estatubatuarrak]] [[Kategoria:Irlandar estatubatuarrak]] [[Kategoria:Suediar estatubatuarrak]] [[Kategoria:Eskoziar estatubatuarrak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako emakume aktoreak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako LGBT eskubideen aktibistak]] [[Kategoria:Willy Wonka]] rcsjb1w4e2ekb9d5fsz66dmjq486zo9 0 988950 9998385 8969023 2024-12-13T12:11:54Z Rail01 169387 9998385 wikitext text/x-wiki {{Burdinbide infotaula | jatorria = Madril | helmuga = Sevilla | ardatza = Erdialdeko | AH = bai | TEN-T = 3 | irudia = [[Fitxategi:AVE serie 100 de RENFE (corrected).jpg|300px]] | irudiaren testua = [[Renfe Operadora]]ren [[Alta Velocidad Española|AVE]] tren bat [[Almodóvar del Río|Almodovar Ibaiakoan]] | eskualdeak = {{bandera|Espainia}} | kodea = 010 | mota = Abiadura Handiko bidea | hasiera = [[1992]]ko [[apirilaren 14]]a | luzera = 471,800 [[km]] | zabalera = 1 435 mm | trenbideak = Bide bikoitza | elektrifikazioa = 25 kV AC | abiadura_max = 300 [[km/h]] | egoera = Zerbitzuan | jabea = [[ADIF]] | operadorea = [[Renfe Operadora]] | mapa_bs = {{BS|exCONTg||{{burdinbide|Atocha|Chamartin}}}} {{BS|exSTR|O1=KBHFa||[[Atochako Ateko geltokia|Madril–Atochako Atea]]}} {{BS3||ABZgl+l|CONTfq||{{burdinbide|Madril|Perpinyà}}}} {{BS3||ABZgl+l|CONTfq||{{burdinbide|Madril|Valentzia}}}} {{BS3|CONTgq|ABZgr|||{{burdinbide|Madril|Lisboa}}}} {{BS3||eABZgl+l|exCONTfq||{{burdinbide|Madril|Jaen}}}} {{BS|BHF||[[Ciudad Realgo geltokia|Ciudad Real]]}} {{BS|BHF||[[Puertollanoko geltokia|Puertollano]]}} {{BS|BHF||[[Villanueva de Cordoba–Los Pedroches geltokia|Villanueva de Cordoba]]}} {{BS|BHF||[[Kordobako geltokia|Kordoba]]}} {{BS3||ABZgl|CONTfq||{{burdinbide|Kordoba|Malaga}}}} {{BS3|exCONTgq|eABZgr+r|||{{burdinbide|Sevilla|Huelva}}}} {{BS|BHF||[[Sevilla–Santa Justa geltokia|Sevilla–Santa Justa]]}} {{BS3||CONTf|||{{burdinbide|Sevilla|Cadiz}}}} }} '''Madril — Sevilla abiadura handiko burdinbidea''' [[Iberiar penintsula]]ko burdinbide bat da, [[Atochako Ateko geltokia|Madril–Atocha]] eta [[Sevilla–Santa Justa geltokia|Sevilla–Santa Justa]] geltokiak lotzen ditu. Burdinbidea [[1992]]ko [[apirilaren 14]]an inauguratu zen [[Atochako Ateko geltokia|Madril–Atocha]] eta [[Sevilla–Santa Justa geltokia|Sevilla–Santa Justa]] geltokien artean. == Historia == === Eraikuntza === [[1980ko hamarkada]]n, [[Despeñaperros]] pasabidean trenen zirkulazio biziak [[Andaluzia]]rako benetako botila-lepo bihurtu zuen, eta, beraz, Andaluziarako Trenbide Sarbide Berria izeneko sarbide alternatiboa eraikitzea erabaki zen. Garai hartan, [[Espainia|Espainiar Estatuko]] abiadura handiko lehen linea [[Madril-Perpinyà burdinbidea|Madril — Perpinyà]] izatea aurreikusita zegoen, sarbidea edozein tren motatara irekitako ibilbidea zelarik.<ref>Esteve García, Juan Pedro (2003). «[http://www.docutren.com/HistoriaFerroviaria/Gijon2003/pdf/td2.pdf Madrildik Ciudad Realera trenbidea (1878-1988)]». ''«Siglo y medio de ferrocarril en Asturias» trenbide historiari buruzko 3. kongresua. Kixoi, 2003'' (Fundación de los Ferrocarriles Españoles).</ref> Sarbidearen jatorrizko plana [[Alcolea de Córdobako geltokia|Alcolea]] eta [[Getafe]] artean zabalera iberiarreko linea berri bat eraikitzea zen, horretarako [[Madril]] eta [[Ciudad Real]] arteko linea historikoaren zati handi bat aprobetxatuz, eta trenek lehendik zeuden trenbideetatik jarraitzea. [[1988]]an lanak [[Getafe]]-[[Villaseca de la Sagra|Villaseca Sagra]] tartean hasi ziren arren, handik gutxira lanak geldiarazteko agindua eman zen. [[1988]]ko [[abenduaren 9]]an, linea berriak nazioarteko zabaleran eraikitzeko erabakia hartu zen (1 435 mm), sarbidea barne, proiektu hau, jada, [[Red Nacional de los Ferrocarriles Españoles|RENFEko]] ohiko trenbidearen bidez, trenek [[Andaluzia]]ko gainontzeko tokietara jarraitu ezin zuten uharte batean lanak egitea bihurtzen zuena. Hori dela eta, [[Sevilla]]raino jarraitzea erabaki zen, [[1992ko Sevillako nazioarteko erakusketa]]n erabili ahal izateko, eta beharrezkoa izan zen [[Madril]]erako sarbide berri bat eraikitzea. Horrela, trenbide berritik Madril — Sevilla abiadura handiko burdinbidera igaro zen.<ref name="#1">Muñoz Rubio, Miguel (2016). ''[http://www.tecnica-vialibre.es/documentos/Libros/Renfe75Anios.pdf Renfe, 75 urte historian (1941-2016)]''. Fundación de los Ferrocarriles Españoles.</ref> [[1989]]ko [[urriaren 2]]an, linea berriaren erreiaren lehen zatia jarri zen, eta horren eraikuntza erronka garrantzitsua izan zen [[Espainia|Espainiar Estatuko]] trenbide-ingeniaritzarentzat. Lan nagusiak [[Alcudia mendilerroa]]n eta [[Sierra Morena]]n egin ziren, non orografia gainontzeko trazatuan baino askoz zailagoa zen. Burdinbide osoan zehar (471 [[kilometro]]ko luzera duena) 31 bidezubi eta 17 tunel eraiki ziren, era berean, hogeita hamazortzi milioi kubiko lur industu zirelarik. Trazadura eraikitzearen beste ondorio bat, pasatzen zen hiri nagusietan ([[Madril]], [[Ciudad Real]], [[Puertollano]], [[Kordoba]] eta [[Sevilla]]) tren instalazioak egokitzeko beharra izan zen, kasu askotan geltoki berriak eraikitzea eta trenbide sare arteriala berrantolatzea suposatu zuena.<ref name="#1"/> === Inaugurazioa eta bilakaera === [[Andaluzia]]rako trenbide sarbide berritik ateratako abiadura handiko linea, [[1992]]ko [[apirilaren 14]]an inauguratu zen, [[Sevilla]]n ospatu zen [[1992ko Sevillako nazioarteko erakusketa]] inauguratu eta astebetera, [[apirilaren 21]]ean, [[Madril]], [[Sevilla]], [[Kordoba]], [[Puertollano]] eta [[Ciudad Real]] hirietara egunero sei ibilbide eginez estalitako ustiapen komertziala hasi zen. Urte bereko urrian "AVE Lanzadera" produktua ustiatzeari ekin zitzaion, [[Madril-Hendaia burdinbidea|Madril]] eta [[Mantxa]]ko bi hiriak ([[Ciudad Real]] eta [[Puertollano]]) lotuko zituena. Bere lehen garaietan arrakasta handia lortu zuen: zerbitzuaren lehen urtean 1,3 milioi bidaiari garraiatu bazituen ere, [[1999]]an kopuru hori 5 milioi bidaiariraino igo zen.<ref>García Raya, Joaquín (2006). «[http://www.docutren.com/HistoriaFerroviaria/Malaga2006/pdf/VI04.pdf Bide zabaleko Espainiako trenbidearen oinarrizko kronologia]». IV Congreso Historia Ferroviaria: Malaga, 2006ko iraila (Andaluziako Juntako Herri Lan eta Garraio Saila).</ref> [[1993]]ko [[urtarril]]ean "Talgo 200 Madril – Malaga" inauguratu zen, bi hiriak abiadura handiko azpiegitura propioarekin [[Kordoba]]raino lotzen zituena, nondik [[Málaga|Malagara]] iristen den ibilbide historikoaren bidez, [[Kordoba]]n zabalera aldatu ondoren. [[1993|Urte bereko]] [[apirilaren 23]]an, hegaztiaren abiadura errekorra lortu zen, 356,8 [[Kilometro orduko|km/h]]. Urtearen erdialdean "Talgo 200 Madril-Cadiz" eta "Talgo 200 Madril-Huelva" zerbitzuak inauguratu ziren, [[Sevilla]]ko Majarabiqueko aldagailuan zabalera aldatzen zuten zabalera mistoko trenak erabiliz. [[1994]]an ustiapen komertziala 300 [[Kilometro orduko|km/h-ko]] abiaduran hasi zen distantzia luzeko [[Alta Velocidad Española|AVE]] trenetan, [[Madril]] eta [[Sevilla]] arteko ibilbidearen iraupena 40 minututan murriztuz.<ref>Seguí Pons, Joana María; Martínez Reynés, María Rosa (2016). ''[http://www.tecnica-vialibre.es/documentos/Libros/Renfe75Anios.pdf Garraiobideen geografia]''. Universitat de les Illes Balears.</ref> [[Red Nacional de los Ferrocarriles Españoles|RENFEk]] [[1999]]an ekin zion "Talgo 200 Madril – Algeciras" zerbitzua merkaturatzeari. Hurrengo urteetan, abiadura handiaren plangintza berrantolatu zen [[Espainia]]n, eta dagoeneko martxan dauden lan batzuk indartu ziren. Ildo horretan, [[2003]]an Talgo 200 "Madril-Cadiz", "Madril-Huelva" eta "Madril-Algeciras" zerbitzuak [[Renfe Operadora]]ko Linea Handien esku utzi ziren, [[Altaria]] izena hartuz. [[Kordoba-Malaga burdinbidea|Kordoba — Malaga abiadura handiko burdinbidea]] eeraikitzeko proiektua dago, abiadura handiko trena [[Costa del Sol]]era eraman ahal izateko.<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=200 000 bidaiarik baino gehiagok Altaria Triana zerbitzua erabili zuten, Bartzelona, Madril eta Cadiz {{!}} Noticias de Transportes {{!}} Revista de turismo Preferente.com|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|data=2005-08-11|url=https://www.preferente.com/noticias-de-transportes/mde-200000-viajeros-utilizaron-el-servicio-altaria-triana-que-une-barcelona-madrid-y-cz-22568.html|aldizkaria=Preferente.com|sartze-data=2021-01-13}}</ref> [[2005]]eko [[urtarril]]ean, [[Red Nacional de los Ferrocarriles Españoles]] (RENFE zaharra) [[Renfe Operadora]] (Renfe berria) eta [[Administrador de Infraestructuras Ferroviarias]] (ADIF) bihurtzean, linea azken honen menpe geratu zen.<ref>[https://www.boe.es/buscar/pdf/2004/BOE-A-2004-21908-consolidado.pdf 39/2003 Legea, Trenbide Sektoreari buruzkoa]</ref> [[2014]]ko [[martxo]]an [[Puertollano]] eta [[Kordoba]]ren artean [[Villanueva de Cordoba–Los Pedroches geltokia|Villanueva de Cordoba–Los Pedroches geltoki berria]] inauguratu zen, abiadura handiko zerbitzua [[Villanueva de Córdoba|Villanueva Kordobari]] eta bere eskualdeari ematen diona. [[2020]]ko [[maiatz]]ean, ERTMS sistema instalatzeko prozesua berraktibatu zen, eta sistema berrirako trantsizio-aldia 52 hilabete ingurukoa izango zela kalkulatu zen.<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Kordobar Pedrochesen geltokiak sei urte bete ditu: tren berak, bidaiariak eta gabeziak|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|data=2020-03-29|url=https://sevilla.abc.es/andalucia/cordoba/sevi-parada-pedroches-cumple-seis-anos-mismos-trenes-pasajeros-y-carencias-202003290907_noticia.html|aldizkaria=sevilla|sartze-data=2021-01-13}}</ref> == Zerbitzuak == {{trenbide zerbitzu |enpresa = RENFE |linea1 = MADRIL-SEVILLA |linea2 = MADRIL-MALAGA |linea3 = MADRIL-GRANADA |linea4 = SEVILLA-VALENTZIA |linea5 = BARTZELONA-SEVILLA |linea6 = BARTZELONA-MALAGA |linea7 = MADRIL-PUERTOLLANO |linea8 = SEVILLA-MALAGA |linea9 = SEVILLA-GRANADA |linea10 = MADRIL-CADIZ |linea11 = MADRIL-HUELVA |linea12 = MADRIL-ALGECIRAS |}} == Azpiegitura == {| {{BS-table}} {{BS3|||exCONTg||{{burdinbide|Atocha|Chamartin}}}} {{BS3||KINTa-L|exSTR|O3=lINT-R|0,0|'''[[Atochako Ateko geltokia|Madril–Atochako Atea]]'''|}} {{BS3||eABZg+l|O2=STR|exSTRr|}} {{BS3||ABZgl+l|CONTfq||{{burdinbide|Madril|Perpinyà}}}} {{BS|ÜST|14,3|Los Gavilanes||}} {{BS|ÜST|24,4|Parla||}} {{BS3||ABZgl+l|CONTfq||{{burdinbide|Madril|Valentzia}}}} {{BS|ÜST|35,3|''Yeles''||}} {{BS3|CONTgq|ABZgr||53,7|{{burdinbide|Madril|Lisboa}}}} {{BS3|WASSERq|hKRZWae|WASSERq|63,4|''[[Tajo|Tajo ibaia]]''||}} {{BS|ÜST|73,7|''Ablates''||}} {{BS|DST|89,5|Mora||}} {{BS3||eABZgl+l|exCONTfq||{{burdinbide|Madril|Jaen}}}} {{BS|ÜST|104,9|''Los Yebenes''||}} {{BS|DST|119,7|Urda||}} {{BS|ÜST|130,1|''El Emperador''||}} {{BS|ÜST|149,6|''Malagon''||}} {{BS3|WASSERq|hKRZWae|WASSERq||''[[Guadiana|Guadiana ibaia]]''|}} {{BS|BHF|170,7|[[Ciudad Realgo geltokia|Ciudad Real]]||}} {{BS|hSTRae|171,0|''Ciudad Realgo bidezubia''|}} {{BS|DST|196,56|Calatrava||}} {{BS|BHF|209,81|[[Puertollanoko geltokia|Puertollano]]||}} {{BS|ÜST|225,4|''Brazatortas''||}} {{BS|DST|244,5|Venta la Ines||}} {{BS|DST|267,3|Conquista||}} {{BS3|WASSERq|hKRZWae|WASSERq||''[[Guadalmez|Guadalmez ibaia]]''||}} {{BS|BHF|285,2|[[Villanueva de Cordoba–Los Pedroches geltokia|Villanueva de Cordoba–Los Pedroches]]||}} {{BS|ÜST|293,9|''Arroyo del Valle''||}} {{BS|TUNNEL2|300,0|''Piedras de la Salgo tunela''||}} {{BS|TUNNEL2|304,8|''Churretes Bajosko tunela''||}} {{BS|ÜST|317,8|''Adamuz''||}} {{BS3|WASSERq|hKRZWae|WASSERq||''[[Guadalquivir|Guadalquivir ibaia]]''|}} {{BS|INT|345,2|[[Kordobako geltokia|Kordoba]]||}} {{BS3|WASSERq|hKRZWae|WASSERq||''[[Guadalquivir|Guadalquivir ibaia]]''|}} {{BS3||ABZgl|CONTfq|358,0|{{burdinbide|Kordoba|Malaga}}}} {{BS3||ÜST||363,0|''Almodovar del Rio''||}} {{BS3||DST||387,1|Hornachuelos||}} {{BS3||ÜST||408,9|''Peñaflor''||}} {{BS3||DST||426,1|Guadajoz||}} {{BS3|WASSERq|hKRZWae|WASSERq||''[[Guadalquivir|Guadalquivir ibaia]]''|}} {{BS3||DST||442,7|Cantillana||}} {{BS3||DST||460,5|Majarabique||}} {{BS3|exCONTgq|eABZgr+r|||{{burdinbide|Sevilla|Huelva}}}} {{BS3||eABZgl+l|exCONTfq||{{burdinbide|Sevilla|Antequera}}}} {{BS3||INT||470,8|'''[[Sevilla–Santa Justa geltokia|Sevilla–Santa Justa]]'''||}} {{BS|CONTf||{{burdinbide|Sevilla|Cadiz}}}} |} |} == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Administrador de Infraestructuras Ferroviarias]] * [[Renfe Operadora]] == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}}{{Iberiar Penintsulako burdinbideak}} [[Kategoria:Erdialdeko ardatza]] [[Kategoria:ADIF]] f9ie3sn7p69b2y6s2thxxhfqbvcaumf 0 989736 9998679 9998174 2024-12-13T15:27:04Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998679 wikitext text/x-wiki {{Biografia infotaula automatikoa }} '''Gilberto Simoni''' (1971ko abuztuaren 25a, [[Palú di Giovo]]) [[italiar]] txirrindulari ohia da. 1994ean profesional bihurtu zen eta 36 garaipen lortu zituen. Zazpi aldiz izan da [[Italiako Giroa|Italiako Giro]]<nowiki/>ko podiumean, hauetatik, bi, garaile moduan. 1998an denboraldi kaxkarra egin ostean txirrindularitza utzi egin zuen eta mekanikalari gisa lan egin zuen. Hala ere, 1999an txirrindularitzara bueltatu zen eta urte hartan bertan hirugarren amaitu zuen [[Italiako Giroa]]. == Palmaresa == '''1992''' * [[Aostako Haranako Giroa]] eta 2 etapa '''1993''' * [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]] [[Giro Next Gen|Girobio]] * 3. [[Aostako Haranako Giroa]]n eta etapa 1 '''1997''' * [[Trentinoko Giroa|Trentinoko giro]]<nowiki/>ko etapa bat. '''1999''' * 3. [[1999ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]<nowiki/>n. * 3. [[Suitzako Itzulia]]<nowiki/>n eta etapa bat. '''2000''' * [[Emiliako Giroa]] * 3. [[2000ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]<nowiki/>n eta etapa bat. * [[2000ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]<nowiki/>ko etapa bat. * 2. [[Polynormande]]<nowiki/>n '''2001''' * [[Romandiako Tour]]<nowiki/>reko etapa bat. * [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]] [[2001eko Italiako Giroa|Italiako Giroa]] eta etapa bat. * [[2001eko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]<nowiki/>ko etapa bat * [[Japoniako Kopa (txirrindularitza)|Japoniako kopa]]. * 2. [[Suitzako Itzulia]]<nowiki/>n '''2002''' * [[2002ko Italiako Giroa|Italiako Giro]]<nowiki/>ko etapa bat. '''2003''' * [[Trentinoko Giroa]] eta etapa bat. * [[Apeninoetako Giroa]] * [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]] [[2003ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]] eta hiru etapa. * [[2003ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]<nowiki/>reko etapa bat. '''2004''' * 3. [[2004ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]<nowiki/>n eta etapa bat. * [[Venetoko Giroa]] '''2005''' * [[Paris-Niza]]<nowiki/>ko etapa bat. * [[Apeninoetako Giroa]] * [[Emiliako Giroa]] * 2. [[2005eko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]<nowiki/>n. '''2006''' * 3. [[2006ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]<nowiki/>n. '''2007''' * [[2007ko Italiako Giroa|Italiako Giro]]<nowiki/>ko etapa bat. '''2009''' * Mexikoko Tourreko etapa bat. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1971ko||Simoni, Gilberto}} [[Kategoria:Trentino-Adige Garaia/Hego Tiroleko jendea]] [[Kategoria:Italiako txirrindulariak]] [[Kategoria:Italiako Giroaren irabazleak]] [[Kategoria:Ziklo-kroslariak]] [[Kategoria:Italiako Giroko etapa irabazleak italiarrak]] 86gwt49pauap7wru7s85rcuke395hl6 0 989748 9999199 9596031 2024-12-14T08:44:54Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9999199 wikitext text/x-wiki {{Biografia infotaula automatikoa }} '''Stefano Garzelli''' ([[1973]]ko [[uztailaren 16]]a, [[Varese]]) [[italiar]] txirrindulari ohia da. 1997tik 2013ra izan zen profesionala. 33 garaipen lortu zituen eta haietatik [[Italiako Giroa]] nabarmentzen da. == Palmaresa == '''1998''' * [[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px]] [[Suitzako Itzulia|Suitzako itzulia]] eta bi etapa. * 2. [[Miguel Indurain Sari Nagusia|Nafarroako Sari Nagusia]]n '''1999''' * [[Miguel Indurain Sari Nagusia]]. '''2000''' * Settimana Lombardako etapa bat. * [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]] [[2000ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]] eta etapa bat. * [[Suitzako Itzulia|Suitzako Itzuli]]<nowiki/>ko etapa bat. * 2. [[Argovia Kantonamenduko Sari Nagusia]]n. '''2001''' * [[2001eko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzuli]]<nowiki/>ko etapa bat. * [[Suitzako Itzulia|Suitzako Itzuli]]<nowiki/>ko etapa bat. '''2002''' * [[2002ko Italiako Giroa|Italiako Giro]]<nowiki/>ko bi etapa. * [[Larcianoko Industria eta Eskulangintza Sari Nagusia]] '''2003''' * [[Trentinoko Giroa|Trentinoko Giro]]<nowiki/>ko etapa bat. * 2. [[2003ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n eta bi etapa. '''2004''' * [[Romandiako Tour]]re<nowiki/>ko etapa bat. * [[2004ko Italiako Giroa|Italiako Giro]]<nowiki/>ko etapa bat. * [[Aragoiko Itzulia]] * 4. [[Setmana Catalana]]<nowiki/>n '''2005''' * [[Tre Valli Varesine]]. '''2006''' * [[Eschborn-Frankfurt|Frankfurteko Sari Nagusia]]. * [[Tre Valli Varesine]]. * [[Melinda Saria]]. * 4. [[2006ko Miguel Indurain Sari Nagusia |Miguel Indurain Sari Nagusia]]n '''2007''' * [[Trentinoko Giroa|Trentinoko Giro]]<nowiki/>ko etapa. '''2008''' * [[Trentinoko Giroa|Trentinoko Giro]]<nowiki/>ko bi etapa. '''2009''' * 5. [[2009ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]<nowiki/>n, mendiko sailkapena eta bi etapa. '''2010''' * [[Fitxategi:Jersey blue.svg|20px]] [[Tirreno-Adriatiko]]. * [[2010eko Italiako Giroa|Italiako Giro]]<nowiki/>ko etapa bat. '''2011''' * [[2011ko Italiako Giroa|Italiako Giro]]<nowiki/>ko mendiko sailkapena. == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center; background-color: #fff;" |- ! colspan="2" width="148 px"| Itzulia !! 1997 !! 1998 !! 1999 !! 2000 !! 2001 !! 2002 !! 2003 !! 2004 !! 2005 !! 2006 !! 2007 !! 2008 !! 2009 !! 2010 !! 2011 !! 2012 !! 2013 |- | style="background:pink;"| | [[Italiako Giroa]] | [[1997ko Italiako Giroa|'''9.''']] | [[1998ko Italiako Giroa|21.]] | [[1999ko Italiako Giroa|UT]] | style="background-color:pink;"|[[2000ko Italiako Giroa|'''1.''']] | [[2001eko Italiako Giroa|UT]] | [[2002ko Italiako Giroa|DSK]] | style="background-color:#dddddd;"|[[2003ko Italiako Giroa|'''2.''']] | [[2004ko Italiako Giroa|'''6.''']] | [[2005eko Italiako Giroa|UT]] | — | [[2007ko Italiako Giroa|16.]] | — | [[2009ko Italiako Giroa|'''5.''']] | [[2010eko Italiako Giroa|UT]] | [[2011ko Italiako Giroa|26.]] | — | [[2013ko Italiako Giroa|108.]] |- | style="background:yellow;"| | [[Frantziako Tourra]] | — | — | [[1999ko Frantziako Tourra|32.]] | — | [[2001eko Frantziako Tourra|14.]] | — | [[2003ko Frantziako Tourra|UT]] | — | [[2005eko Frantziako Tourra|32.]] | [[2006ko Frantziako Tourra|54.]] | — | — | — | — | — | — | — |- | style="background:red;"| | [[Espainiako Vuelta]] | — | — | — | — | — | — | — | [[2004ko Espainiako Itzulia|11.]] | — | — | — | — | — | — | — | — | — |- |colspan="2"| [[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|24px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko txapelketa]] | — | — | — | — | — | — | — | UT | — | — | — | — | 71. | — | — | — | — |} <small>—: ez zuen parte hartu<br> UT: utzi, ez zuen amaitu<br> DSK: deskalifikatua</small> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1973ko||Garzelli, Stefano}} [[Kategoria:Lombardiarrak]] [[Kategoria:Italiako txirrindulariak]] [[Kategoria:Italiako Giroaren irabazleak]] [[Kategoria:Italiako Giroko etapa irabazleak italiarrak]] gvmct6g02lae38cs5kdaq81qb9o2a73 0 990059 9998671 9998189 2024-12-13T15:16:25Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998671 wikitext text/x-wiki {{Biografia infotaula automatikoa }} '''Gianni Motta''' ([[Cassano d'Adda]], [[1943]]ko [[martxoaren 3]]a) [[italiar]] txirrindulari ohia da. 1964tik 1974ra izan zen profesional eta 91 garaipen lortu zituen horien aretan [[1966ko Italiako Giroa]]. == Taldeak == * Molteni (1964-68). * Sanson (1969). * Salvarani (1970-71). * Ferreti (1972). * Zonca (1973). * Magniflex (1974). == Palmaresa == '''1963''' * [[Aostako Haranako Giroa]] eta etapa bat '''1964''' * [[Lombardiako Giroa]]. * 5. [[1964ko Italiako Giroa|Italiako Giro]]<nowiki/>an eta etapa bat. * [[Romandiako Tour]]re<nowiki/>ko etapa bat. * [[Bernocchi Kopa]]. * [[Baracchi Saria]]. '''1965''' * [[Midi Libreren Sari Nagusia|Midi Libre]]ko etapa bat. * [[Tre Valli Varesine]]. * 3. [[1965eko Frantziako Tourra|Frantziako Tourr]]<nowiki/>ean. '''1966''' * [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]] [[1966ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]] eta bi etapa. * [[Romandiako Tour]]ra. * [[Tre Valli Varesine]]. * [[Romagnako Giroa]]. * Monacoko Sari Nagusia. * 2. [[Reggio Calabriako Giroa]]n. '''1967''' * [[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px]] [[Suitzako Itzulia]]. * [[Milan-Turin]] * [[Tre Valli Varesine]]. * 6. [[1967ko Italiako Giroa|Italiako Giro]]<nowiki/>an '''1968''' * [[Apeninoetako Giroa]]. * [[Emiliako Giroa]]. '''1969''' * [[Montjuïceko Igoera]] eta sektore bat. * [[Emiliako Giroa]]. '''1970''' * [[Apeninoetako Giroa]]. * [[Tre Valli Varesine]]. * Umbriako Tourra. '''1971''' * [[Romandiako Tour]]ra eta bi etapa. * [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>ko etapa bat. * [[Emiliako Giroa]]. * [[Reggio Calabriako Giroa]]. '''1972''' * [[1972ko Italiako Giroa|Italiako Giro]]<nowiki/>ko etapa bat etapa bat. '''1973''' * [[1973ko Italiako Giroa|Italiako Giro]]<nowiki/>ko etapa bat. == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#eeeeee" !align="center"|Itzulia !1964 !1965 !1966 !1967 !1968 !1969 !1970 !1971 !1972 !1973 !1974 !1975 !1976 |- |align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]] |align="center"|[[1964ko Italiako Giroa|'''5.''']] |align="center"|- |align="center" style="background:pink;"|[[1966ko Italiako Giroa|'''1.''']] |align="center"|[[1967ko Italiako Giroa|'''6.''']] |align="center"|[[1968ko Italiako Giroa|DSK]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[1971ko Italiako Giroa|20.]] |align="center"|[[1972ko Italiako Giroa|UT]] |align="center"|[[1973ko Italiako Giroa|'''10.''']] |align="center"|[[1974ko Italiako Giroa|24.]] |align="center"|- |align="center"|[[1976ko Italiako Giroa|UT]] |- |align="center" style="background:yellow;"|[[Frantzisko Tourra]] |align="center"|- |align="center" style="background:burlywood;"|[[1965eko Frantziako Tourra|'''3.''']] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[1971ko Frantziako Tourra|UT]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center" style="background:red;"|[[Espainiako Vuelta]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |- |} <small>—: ez zuen parte hartu <br /> UT: utzi, ez zuen amaitu<br /> DSK: deskalifikatua</small> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1943ko||Motta, Gianni}} [[Kategoria:Lombardiarrak]] [[Kategoria:Italiako txirrindulariak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Italiako Giroaren irabazleak]] [[Kategoria:Italiako Giroko etapa irabazleak italiarrak]] 8lpqjkxz2m48axu3qmwuxyvxizcrd5e 0 990179 9999171 9998076 2024-12-14T08:12:01Z 5.159.169.141 /* Palmaresa */ 9999171 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Tommy Prim''' ([[Svenljunga udalerria|Svenljunga]], [[1955]]eko [[uztailaren 29]]a), suediar txirrindulari ohia da. Profesionala izan zen 1980tik 1986ra. Suediako eta eskandinabiako txapelduna izan zen, erlojupekoan eta errepidean. 1981ko giroan, bera izan zen ibilbidea denbora gutxien osatu zuena, baina bonifikazioak zirela medio, [[Giovanni Battaglin]]<nowiki/>ek irabazi zuen ekitaldi hura. == Taldeak == * Bianchi-Piaggio (1980-1984). * Samontana-Bianchi (1985-1986). == Palmaresa == '''1976''' * [[Fitxategi:MaillotSuecia.PNG|20px]] [[Suediako errepideko txirrindularitza txapelketa]] '''1978''' * 3. [[Giro delle Regioni]]<nowiki/>n '''1980''' * 4. [[1980ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n, gazteen sailkapena eta etapa bat * [[Paris-Niza]]<nowiki/>ko etapa bat * 2. [[Alpeetako Tourra|Trentinoko Giroan]] * 2. [[Alemaniako Itzulia]]n '''1981''' * [[Romandiako Tour]]ra. * [[Paris-Niza]]ko etapa bat * [[Pantalica Saria]]. * 2. [[1981eko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n. * 3. [[Alemaniako Itzulia]]n '''1982''' * [[Suediako Itzulia]] eta etapa bat * 2. [[Romandiako Tour]]rean eta etapa bat * 3. [[Setmana Catalana]]<nowiki/>n eta etapa bat. * 2. [[1982ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]<nowiki/>n. * 2. [[Pratoko Industria eta Merkataritza Sari Nagusia]]n. '''1983''' * [[Suediako Itzulia]] eta etapa bat. * 3. [[Romandiako Tour]]rean eta etapa bat. * [[Brussels Cycling Classic|Paris-Brusela]] '''1984''' * [[Fitxategi:Jersey blue.svg|20px]] [[Tirreno-Adriatiko]]. * 2. [[Baracchi Saria]]n * 4. [[Lombardiako Giroa]]n '''1985''' * 3. [[Romandiako Tour]]rean eta etapa bat * [[Suediako Itzulia|Suediako Itzuliko]] etapa bat * [[Danimarkako Itzulia]] * 4. [[1985eko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n == Sailkapen orokorra Itzuki Handietan === {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center; background-color: #fff;" |- ! colspan="2" width="149 px"| Itzulia !1979 !! 1980 !! 1981 !! 1982 !! 1983 !! 1984 !! 1985 !! 1986 |- | style="background:pink;"| | [[Italiako Giroa]] | — | [[1980ko Italiako Giroa|'''4.''']] | style="background-color:#dddddd;"|[[1981eko Italiako Giroa|'''2.''']] | style="background-color:#dddddd;"|[[1982ko Italiako Giroa|'''2.''']] | [[1983ko Italiako Giroa|15.]] | — | [[1985eko Italiako Giroa|'''4.''']] | [[1986ko Italiako Giroa|21.]] |- | style="background:yellow;"| | [[Frantziako Tourra]] | — | — | — | — | — | — | — | — |- | style="background:red;"| | [[Espainiako Vuelta]] | — | — | — | — | — | — | — | — |} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1955eko||Prim, Tommy}} [[Kategoria:Suediako txirrindulariak]] [[Kategoria:Italiako Giroko etapa irabazleak]] [[Kategoria:1976ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] bhpdoiyuitcd63yx4l8d7u5yd134hv7 0 990281 9998672 9998190 2024-12-13T15:17:08Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998672 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Italo Zilioli''' ([[Turin]], [[1941]]ko [[irailaren 24]]a), italiar txirrindulari ohia da. Bere lehenengo partaidetzan [[Italiako Giroa]]<nowiki/>n 18. postuan amaitu zuen baina bigarren partaidetzan bigarrena izan zen. Guztira, lau aldiz izan zen Italiako Giroko podiumean, eta sei aldiz lehenengo bosten artean. == Taldeak == * Carpano (1962-1964). * Sanson (1965-1966). * Salvarani (1967). * Filotex (1968-1969). * Faemino-Faema (1970). * Ferreti (1971). * Salvarani (1972). * Dreherferte (1973-1974). * Magniflex (1975), * Furzi-Vibor (1976). == Palmaresa == {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 30| '''1962''' * 3. [[Aostako Haranako Giroa]]n eta bi etapa '''1963''' * [[Apeninoetako Giroa]]. * [[Venetoko Giroa]]. * [[Emiliako Giroa]]. * [[Tre Valli Varesine]]. * [[Suitzako Itzulia|Suitzako Itzuli]]<nowiki/>ko etapa bat. * 2. [[Ticinoko Giroa]]n '''1964''' * [[Agostoni Kopa]]. * [[Venetoko Giroa]]. * [[Sabatini Kopa]]. * Monakoko Saria. * 2. [[1964ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]<nowiki/>n. * 2. [[Campaniako Giroa]]<nowiki/>n. * 3. [[Genova-Niza]]<nowiki/>n. '''1965''' * [[Bizkaiko Sari Nagusia]]. * [[Ticinoko Giroa]]. * 2. [[1965eko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]<nowiki/>n eta etpa bat. * 2. [[Venetoko Giroa]]n. * 2. [[Pratoko Industria eta Merkataritza Sari Nagusia]]n. '''1966''' * [[Züricheko txapelketa]]. * [[Pratoko Industria eta Merkataritza Sari Nagusia]]. * 2. [[1966ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]<nowiki/>n. '''1968''' * 4. [[1968ko Italiako Giroa|Italiako Giro]]<nowiki/>an eta etapa bat. * 2. [[Tirreno-Adriatiko]]an eta etapa bat. * [[Campaniako Giroa]] * 2. [[Sardiniako Giroa]]n '''1969''' * 3. [[1969ko Italiako Giroa|Italiako Giro]]<nowiki/>an eta etapa bat. '''1970''' * [[Setmana Catalana]] eta bi etapa. * [[Piamonteko Giroa]] * 5. [[1970eko Italiako Giroa|Italiako Giro]]<nowiki/>an eta etapa bat. * [[1970eko Frantziako Tourra|Frantziako Tourr]]<nowiki/>eko etapa bat. * 2. [[Tirreno-Adriatiko]]an '''1971''' * [[Fitxategi:Jersey blue.svg|20px]] [[Tirreno-Adriatiko]] eta etapa bat. * [[Setmana Catalana]]<nowiki/>ko bi etapa. * [[Laigueglia Saria]]. * 2. [[Venetoko Giroa]]n. '''1972''' * [[1972ko Italiako Giroa|Italiako Giro]]<nowiki/>ko etapa bat. '''1973''' * [[Placci Kopa]]. * [[Apeninoetako Giroa]]. * Montelupoko Sari Nagusia. * 2. [[Camaioreko Sari Nagusia]]<nowiki/>n. '''1974''' * [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>ko etapa bat. '''1975''' * [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>ko etapa bat. * 2. [[Sardiniako Giroa]]n }} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#eeeeee" !align="center"|Itzuli Handia !1962 !1963 !1964 !1965 !1966 !1967 !1968 !1969 !1970 !1971 !1972 !1973 !1974 !1975 !1976 |- |align="center" style="background:pink;"|'''[[Italiako Giroa]]''' |align="center"|- |align="center"|[[1963ko Italiako Giroa|18.]] |align="center" style="background:silver;"|[[1964ko Italiako Giroa|'''2.''']] |align="center" style="background:silver;"|[[1965eko Italiako Giroa|'''2.''']] |align="center" style="background:silver;"|[[1966ko Italiako Giroa|'''2.''']] |align="center"|[[1967ko Italiako Giroa|UT]] |align="center"|[[1968ko Italiako Giroa|4.]] |align="center" style="background:burlywood;"|[[1969ko Italiako Giroa|'''3.''']] |align="center"|[[1970eko Italiako Giroa|5.]] |align="center"|[[1971ko Italiako Giroa|22.]] |align="center"|[[1972ko Italiako Giroa|UT]] |align="center"|[[1973ko Italiako Giroa|14.]] |align="center"|[[1974ko Italiako Giroa|UT]] |align="center"|[[1975eko Italiako Giroa|39.]] |align="center"|[[1976ko Italiako Giroa|16.]] |- |align="center" style="background:yellow;"|'''[[Frantziako Tourra]]''' |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[1968ko Frantziako Tourra|UT]] |align="center"|- |align="center"|[[1970eko Frantziako Tourra|13.]] |align="center"|- |align="center"|[[1972ko Frantziako Tourra|UT]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center" style="background:red;"|'''[[Espainiako Vuelta]]''' |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |- |[[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko Errepideko Txapelketa]] [[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|24px]] |align="center"|- |align="center"|20. |align="center"|'''5.''' |align="center"|16. |align="center"|'''6.''' |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|66. |align="center"|50. |align="center"|- |align="center"|32. |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1941eko||Zilioli, Italo}} [[Kategoria:Italiako txirrindulariak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Turindarrak]] [[Kategoria:Italiako Giroko etapa irabazleak italiarrak]] d3imclv9rk3wdxtcpls2c9m6yjmdkji 0 990426 9999174 9998186 2024-12-14T08:14:39Z 5.159.169.141 /* Palmaresa */ 9999174 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Silvano Contini''' ([[Leggiuno]], [[1958]]ko [[urtarrilaren 15]]a) italiar txirrindulari ohi bat da. 1978tik 1990ra profesionala izan zen eta 44 garaipen lortu zituen. Bere lehenengo partaidetzan [[Italiako Giroa]]n bostgarren postua lortu zuen. == Taldeak == * Bianchi (1978-1984). * Ceramiche-Ariostea(1985). * Gis Gelati (1986). * Del Tongo (1987). * Malvor (1988-1989). * Gis Gelati (1990). == Palmaresa == '''1977''' * 3. [[Aostako Haranako Giroa]]n eta hiru etapa. * [[Txileko Itzulia|Txileko Itzuli]]ko etapa bat. '''1979''' * [[Piemonteko Giroa|Piamonteko Giroa.]] * [[Lazioko Giroa]]. * 5. [[1979ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]<nowiki/>n eta gazteen sailkapena. * 2. [[Lombardiako Giroa]]<nowiki/>n * 3. [[Apuliako Giroa]]<nowiki/>n * 3. [[Venetoko Giroa]]<nowiki/>n. '''1980''' * 2. [[Romandiako Tour]]rean eta etapa bat. * [[1980ko Italiako Giroa|Italiako Giro]]<nowiki/>ko etapa bat. * [[Matteotti Saria]]. * [[Camaioreko Sari Nagusia]]. * [[Pratoko Industria eta Merkataritza Sari Nagusia]]. * 2. [[Ruota d'Oro]]<nowiki/>n * 3. [[Venetoko Giroa]]<nowiki/>n '''1981''' * [[Alemaniako Itzulia]]. * [[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px]] [[1981eko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulia]] eta hiru etapa. * [[Paris-Niza]]<nowiki/>ko etapa bat. * 3. [[Venetoko Giroa]]<nowiki/>n * 4. [[1981eko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]<nowiki/>n '''1982''' * [[Lieja-Bastogne-Lieja]] * [[Bernocchi Kopa]] * 3. [[Italiako Giroa]]<nowiki/>n eta hiru etapa. * [[Suediako Itzulia|Suediako Itzuli]]<nowiki/>ko etapa bat * 2. [[Emiliako Giroa]]<nowiki/>n * 3. [[Super Prestige Pernod International]]<nowiki/>ean * 3. [[Romandiako Tour]]<nowiki/>rean * 4. [[Setmana Catalana]]<nowiki/>n eta etapa bat '''1983''' * [[Lazioko Giroa]]. * [[Baracchi Saria]]. '''1984''' * [[Sabatini Kopa]]. * 2. [[Italiako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n. '''1985''' * [[Midi Libre-ko Sari Nagusia|Midi Libre]] eta etapa bat. * [[Placci Kopa]]. * [[Apuliako Giroa]]. * [[Tour de l'Aude]]. * [[Ruota d'Oro]]. * 7. [[1985eko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]<nowiki/>n. '''1987''' * Umbriako Giroa. '''1989''' * 2. [[Murtziako Itzulia]]<nowiki/>n eta etapa bat. == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#eeeeee" !align="center"|Itzuli Handia !1978 !1979 !1980 !1981 !1982 !1983 !1984 !1985 !1986 !1987 !1988 !1989 !1990 |- |align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]] |align="center"|- |align="center"|[[1979ko Italiako Giroa|'''5.''']] |align="center"|[[1980ko Italiako Giroa|UT]] |align="center"|[[1981eko Italiako Giroa|'''4.''']] |align="center" style="background:burlywood;"|[[1982ko Italiako Giroa|'''3.''']] |align="center"|[[1983ko Italiako Giroa|UT]] |align="center"|[[1984ko Italiako Giroa|34.]] |align="center"|[[1985eko Italiako Giroa|'''7.''']] |align="center"|[[1986ko Italiako Giroa|20.]] |align="center"|- |align="center"|[[1988ko Italiako Giroa|22.]] |align="center"|[[1989ko Italiako Giroa|53.]] |align="center"|[[1990eko Italiako Giroa|UT]] |- |align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[1986ko Frantziako Tourra|41.]] |align="center"|[[1987ko Frantziako Tourra|55.]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center" style="background:red;"|[[Espainiako Vuelta]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[1989ko Espainiako Itzulia|52.]] |align="center"|- |- |[[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko errepideko txapelketa]] [[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|24px]] |align="center"|- |align="center"|UT |align="center"|UT |align="center"|17. |align="center"|UT |align="center"|- |align="center"|24. |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |} <small>-: ez zuen parte hartu<br /> UT: utzi, ez zuen amaitu<br /></small> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1958ko||Contini, Silvano}} [[Kategoria:Lombardiarrak]] [[Kategoria:Italiako txirrindulariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko Itzuliaren irabazleak]] [[Kategoria:Italiako Giroko etapa irabazleak italiarrak]] fd83efy9au5zx5awgbgld5rx370yvv9 102 990583 9999279 9984055 2024-12-14T10:03:32Z Wikimaribarre 88969 /* Berriak 2024 */ 9999279 wikitext text/x-wiki '''''WikiArratia | Arratian egiten diren lanaldietako wikilekua ''''' [[Fitxategi:WikiEmakumeok Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak.jpg|thumb|WikiEmakumeok, Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak. Azaroak 1 2019, Durangon]] == [[Fitxategi:Im-jabber.svg|30px|]] Wikiproiektu honen helburuak == * Emakumeen biografia berriak sortzea euskaraz. * Wikipedian beste hizkuntza batzuetan badauden emakumeen biografiak euskarara ekartzea. * Emakumezko editore euskaldunen kopurua handitzea. * Euskal Wikipedian genero-ikuspegia txertatzea. * Historian zehar izandako emakumeen ekarpenak eta ezagutzak Euskal Wikipedian biltzea. == [[File:La mujer que nunca conociste logo 2017.jpg|30px]] Emakumeen zerrenda [https://es.wikipedia.org/wiki/Wikiproyecto:Mujeres/Wikimujeres/WikiEmakumeok/Durango >>> erderaz]== === [[Fitxategi:Gnome-colors-alacarte2.svg|30px]] Egiten ari garenak === Hauetan ari gara lanean (ez dezagun lanik bikoiztuta egin) === [[Fitxategi:Gnome-mail-attachment.svg|30px]] Egitekoak === Besterik proposatu nahi baduzu, gehitu izenak zerrendan: # [[Garazi Navas]] musikaria (Usansolo, 1995) # [[Malu Egiluz]] baserritarra (Artea) # [[Harriti andra proba taldea|Harriti]] eguneratu # [[Irune Costumero]] + argazkia # [[Maurizia Aldeiturriaga|Maurizia]] + dokua # [[Maria Rivero]] + argazkia # [[Amaia Aldai]] eguneratu # [[Irati Idirin]] txirrindularia, hornitu # [[Conchi Urkiza]] Erreketista (Igorre) (Kontaktua Errose Aurrekoetxea) # [[Basoa]] defendatzaileen etxea # [[Aurora Garcia]] # [[Begitu]] # [[Maria Zorrilla Rodriguez]] kimikaria, ikertzailea (Igorre) # [[Ruth Linaza]] === [[File:Dialog-apply.svg|30px]] Eginak | [[:eu:Wikiproiektu:WikiEmakume/Eginak|Eginak]] === === Berriak 2024 === {{zutabeak|kopurua=3| # [[Katalin Antxia Abasolo]] moda diseinatzailea eta jostuna (Aretxabaleta, 1988) # [[Mikel Urkixo Aierdi]] literatura eta euskara irakaslea }} ====Berriak 2023==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Arteako Kokomarroak]] # [[Saioa Elejabarrieta]] politikaria eta pedagogoa (Lemoa, 1983) # [[Harriti andra proba taldea|Harriti]] Andra proba taldea # [[Nahia Urrutxua]] irakaslea, ekintzaile eta politikaria (Lemoa, 1976) # [[Maddi Zabalo]] idazlea, abeslaria eta gai-jartzailea (Zeberio) # [[Mar Garrote Calvo]] nekazaria (Artea) }} ====Berriak 2022==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Bihotz Gorospe]] musikaria (Igorre) # [[Onditz Iturbe]] Mendi lasterketaria (Igorre) # [[Itsaso Bengoetxea]] Medikua # [[Marta Ugarte Abasolo]] Bertso gai-jartzailea # [[Claudia Albertina Ruiz Sántiz]] sukaldaria (Chiapas) }} ====Berriak 2021==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Irati Astondoa]] Urrezko aizkora (Zeanuri) # [[Itziar Zabala Zurinaga]] eskalatzailea (Dima) # [[Kotxepin Bengoetxea]] euskaltzalea # [[Matxalen Legarreta]] soziologoa # [[Kafrangak]] Arteako talde feminista # [[Dalila Argueta]] ingurumen defendatzailea # [[Irune Costumero]] filologoa, euskara teknikaria... # [[Haizea Ziarrusta]] Kimika Analitikoen doktorea da. }} ====Berriak 2020==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Mari Cruz Guruzeta]] emagina (Aramaio-Areatza) # [[Margarita Pisano]] arkitektoa (Txile) # [[Ana María García García]] medikua (Valentzia) # [[Ida Barney]] astronomoa (Estatu Batuak) }} === [[Fitxategi:Gnome-colors-alacarte2.svg|30px]] '''Hobetuak''' === ==== 2022 ==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Agurtzane Intxaurraga]] }} ==== 2021 ==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Amaia Aldai]] # [[Maurizia Aldeiturriaga]] # [[Izaskun Bengoa]] }} ==== 2020 ==== {{zutabeak|kopurua=3| # [[Igone Etxebarria]] # [[Nekane Intxaurtza]] # [[Eva Perez-Pons]] }} == [[Fitxategi:Gnome-system-users.svg |30px|]] Wikilariok == (Zure izena gehitu dezakezu iturburu kodea aldatu eta 4 bider ALT Gr + 4 sakatuta (4 aldiz "~" agertuko da) # == [[Fitxategi:Gnome-web-browser.svg|30px]] Kanpo estekak == * [https://anboto.org/durango/1583310345667-wikipedia-erreminta-ona-dela-uste-dugu-emakumeek-erreferentzialtasuna-lortzeko Wikipedia erramienta ona dela uste dugu emakumeek erreferialtsuna lortzeko]Anboto 2020/03/04 * [https://www.elcorreo.com/bizkaia/duranguesado/durangaldeko-andren-ekarpenak-20200122193350-nt.html?edtn=bizkaia&fbclid=IwAR1hHPcQJaQM-WaIU7mYeNetsB89jEH2-BWSA0fPGjbTgTkHpqtKRT9BnCc#vca=fixed-btn&vso=rrss&vmc=fb&vli=Duranguesado Durangaldeko andren ekarpenak bistaratzera dator WikiEmakumeok] El Correo 2020/01/21 * [https://anboto.org/durango/1579696765085-wikikedada-egingo-dute-durangon-wikipedian-dagoen-genero-arrakala-aldatzeko 'Wikikedada' egingo dute Durangon, Wikipedian dagoen "genero arrakala" aldatzeko], Anboto Durango 2020/01/22 * [https://dotb.eus/dotb-eus-emakumeen-biografia-berriak-sortzeko-wikikedada-antolatu-da-durangon/ Emakumeen biografia berriak sortzeko ‘Wikikedada’ antolatu da Durangon] Dotb.eus 2020/01/23 * [http://www.azkuefundazioarenegunkaria.eus/wikikedada-wikiemakumeokwikidurango/ Wikikedada: WikiEmakumeok/WikiDurango | Azkue Fundazioaren Egunkaria] 2020/01/21 * [https://halabedi.eus/es/marisa-barrena-wikiemakumeok-gizarteko-beste-arloetan-lez-emakumeak-ia-ikusezinak-gara-wikipedian-ere/?fbclid=IwAR2pUHHzwsNx8kzKAyc3dlTpZc4p4mx8duIC0PeKHEj01G3yXoFKxXlBBlc Marisa Barrena (Wikiemakumeok): "Gizarteko beste arloetan lez, emakumeak ia ikusezinak gara wikipedian ere" - Halabedi] 2020/02/06 * [https://www.youtube.com/watch?v=eH-JkwLAa6Q&feature=youtu.be [Bideoa] Data zaharrak bilatzen], Estibalitz González Solozabal Durangon #Wikiemakumeok mintegian data zaharrak zelan bilatzen diren azaltzen dau, Josi Sierra-ri esker. eettfr8t6wxi3sh1vh353jdz2kueq3p 104 990774 9998379 9984635 2024-12-13T12:08:22Z ZumaiaHE22 127271 9998379 wikitext text/x-wiki {{PAGEBANNER:Algorri punta.jpg}} {|style="width:100%; font-size: 1.3em; font-weight: bold;" |style="text-align:center; border-top: 10px solid #ff0000;padding: 5px; width: 14%;"|[[Txikipedia:Azala/Wikiproiektu:Zumaia BHI 2020-2021|Aurkezpena]] |style="text-align:center; border-top: 10px solid #00FF00;padding: 5px; width: 16%;"|[[Txikipedia:Azala/Wikiproiektu:Zumaia BHI 2024-2025/Egindako lana|2024-25<br/>egindakoa]] |style="text-align:center; border-top: 10px solid #FFD700;padding: 5px; width: 16%;"|[[Txikipedia:Azala/Wikiproiektu:Zumaia BHI 2020-2021/Historikoa|<small>Laburpena zenbakitan<br/>(2018-2024)</small>]] |style="text-align:center; border-top: 10px solid #BB9753;padding: 5px; width: 22%;"|[[Txikipedia:Azala/Wikiproiektu:Zumaia BHI/Egindako lana|<small>Tailerreko artikuluen<br/>zerrenda (2018-2024)</small>]] |style="text-align:center; border-top: 10px solid #65acdf;padding: 5px; width: 20%;"|[[Txikipedia:Azala/Wikiproiektu:Zumaia BHI/Proiektuak eta Ikas-egoerak|Proiektuak<br/>Ikas-egoerak]] |} {| class="wikitable" align="right" |+ ! [[Fitxategi:Txikipedia.svg|140px]] ! [[Fitxategi:Gcalctool.svg|40px]] |- |Artikulu kopurua | style="background:#FF3030; color:#FFFFFF" align="center"|<big>'''1163'''</big> |- |Eguneratze data | style="background:#FFDAB9; color:#000000" align="center"|2024-12-13 |} [[Fitxategi:Txikipediako 1000 artikulu Zumaia BHIn.webm|250px|right|thumb|Txikipediako 1000 artikulu Zumaia BHIn.]] '''Zumaia BHIko Txikipedia tailerra''' Zumaiako Institutuko curriculumean txertaturik dagoen {{txp|Txikipedia}}ren inguruko wikiproiektua da, 2020-2021 ikasturtean burutu ondoren hurrengo ikasturteetan jarraipena duena. '''Biologia-Geologia''' mintegia da Txikipedia tailerraren arduraduna eta ondorioz [[Natura zientziak|Natura Zientzien]] inguruko gaiak lantzen dira nagusiki. Zumaiako Institutuko esperientziaren berri eman izan dugu hainbat komunikabidetan eta jardunalditan eta ikastaro txikiak ere egin izan ditugu ikastetxetan, berritzegunetan eta IRALEn. 2024ko martxoan '''1.000 artikulutako langa''' pasatu genuen "[[Wikiproiektu:Txikipedian nabigatuz (Zumaia BHI + Donostiako Aquariuma)|Txikipedian nabigatuz]]" proiektuan egindako artikuluekin. Une horretan Txikipedian egindako zazpi artikulu bakoitzeko bat Zumaiako Institutuan egindakoa zen. == Arrazoia eta 2020-2021 ikasturtea == 2019-2020 ikasturtea berezia izan zen [[COVID-19 pandemia]]k Euskal Herriko gizartean, oro har, eta hezkuntzan, bereziki, izan zuen inpaktu handia zela eta, harremanak eta klaseen funtzionamendu normala baldintzatuz eta oztopatuz. Aldi berean, aldiz, bitarteko digitalen bidez lankidetzan aritu eta ikasteko parada eman zuen egoerak. Txikipediaren sorreratik bertatik aritu izan gara artikuluak idazten Zumaiako institutuan. 2020-2021 urtean pausu bat haratago eman eta '''Txikipedia tailerra''' ikasgaia sortu genuen DBH 2. mailan Txikipedia eta hari loturiko Wikimediako proiektuak lantzeko eta, horien bidez, ikasleek askotariko trebetasunak ikasteko. Urte erdiko ikasgaia planteatu genuen eta ondorioz hamaika ikasletako bi taldek hartu zuten parte ikasturte hartan. Talde bakoitzak ikasturtearen erdia egin zuen. Emaitza aipagarriak lortu genituen; 142 artikulu sortu ziren eta Commonsen 64 artxibo gehitu ziren, tartean argazkiak, audioak eta QR kodeak. Ikasleek informatika ezagutzak garatu zituzten eta wikipediak berarekin dakarren filosofia barneratu zuten, elkarlana alde batetik eta edukiak eta ezagutzak munduarekin partekatzea bestetik. Gure proiektuak zabalkundea ere izan zuen komunikabidetan. [[Onda Vasca Irratia|Onda Vasca]] irratiak zuzeneko konexioa egin zuen Txikipedia tailerreko klase batean eta [[Baleike]] aldizkariak herrian egindako "argazki safaria"-ren berri eman zuen. [[Eskola Digitala]] jardunaldietan ere gure proiektuaren berri eman genuen. == Jarraipena: 2021-2022 ikasturtea == Txikipedia tailerra 2020-2021 arrakastatsua izan zela iritzita hurrengo ikasturtean ere errepikatzea pentsatu zen. Ikasle kopuru handiagoa izan genuen gainera. Aurreko urteko eskema bera jarraitu zen. Guztira 196 artikulu egin ziren eta 26 argazki igo ziren Commonsera. [https://www.eitb.tv/eu/bideoa/biba-zuek-2-denboraldia/7753/195039/andoni-agirregomezkorta/ Euskarazko Wikipediak, 20 kandela!] - '''Biba Zuek!''' ETB-ko saioan Zumaiako Txikipedia tailerraren berri eman genuen. == Aldaketa urtea: 2022-2023 ikasturtea == DBH 2. mailako ikasle gehienek hartu zuten parte Txikipedia tailerrean. 17-18 ikasletako bost talde izan ziren eta bakoitzak 14-15 saio izan zituen. Ikastaroa laburragoa izanik ikasleen interesa amaierararino mantendu zen, Commons eta proiektu paralelotan aritzeko astirik ez genuen izan ordea. Hurrengo ikasturtetan ere sistema berarekin jarraituko da. == Ikas-egoerak == === BioBlitza eskolako patioan (2020-21) === 2020-21 ikasturtean Institutuko patioko zuhaitzen artikuluak osatu genituen {{txp|BioBlitz}} erara. === Txikipedian nabigatuz (2024) === 2024ko otsailean hiru kasgai bilduko dituen ikas-egoera sortu dugu {{txp|Donostiako Aquariuma|Donostiako Aquariumarekin}} elkarlanean: [[Wikiproiektu:Txikipedian nabigatuz (Zumaia BHI + Donostiako Aquariuma)|Txikipedian nabigatuz]]. Batxilergo 1. mailako Biologia-Geologia, Marrazketa artistikoa eta Latin ikasgaietako ikasleek hartuko dute parte eta Donostiako Aquariumean dauden 50 arrain espezieren artikuluak egingo dituzte. == Commons-en igotako artxiboak == * [https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Txikipedia_workshop_at_Zumaia_BHI_School Txikipedia workshop at Zumaia BHI School] [[Kategoria:Wikiproiektuak]] [[Kategoria:Wikipediako Hezkuntza Programa]] [[Kategoria:Wikiproiektua:Txikipedia Zumaia BHI]] 2x7kuziacg8v8e8cwjvk8il6sw0w1rh 0 990951 9998543 9536271 2024-12-13T14:06:36Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998543 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Hendrikus Andreas "Hennie" Kuiper''' ([[Noord Deurningen]], [[Dinkelland]], [[1949]]ko [[otsailaren 3]]a), txirrindulari ohia da. Historiako txirrindulari onenen artean dago, inoiz itzuli handirik irabazi ez bazuen ere. Munduko Txapelduna izan zen, eta bost nagusietatik lau irabazi zuen. Profesionala izan eta gero talde batzuen zuzendari izan zen, besteak beste, Telekom eta Motorolakoa. 1997tik aurrera, [[Rabobank (txirrindularitza taldea)|Rabobank]] taldearen harreman publikoak zuzendu zituen. == Taldeak == * Ha-Ro (1973). * Rokado (1974). * Frisol (1975). * Ti-Raleigh (1976-1978). * Peugeot (1979-1980). * DAF Trucks (1981). * Rossin (1983). * Kwantum Hallen-Yoko (1984). * Verandalux (1985). * Skala (1986-1987). * Sigma-FINA (1988). == Palmaresa == {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1971''' * 3. [[Renania-Palatinatuko Itzulia]]n '''1972''' * [[Fitxategi:Gold medal olympic.svg|15px]] [[1972ko Udako Olinpiar Jokoak|Municheko Olinpiar Jokoak-Txapelduna errepideko proban]] * [[Milk Race]] * 2. [[Limousingo Tourra|Limousingo Tour]]rean '''1973''' * [[Tour de l'Aude]]ko etapa bat. * 2. [[Züricheko txapelketa]]n. '''1974''' * Indre eta Loirako Tourra. * 2. [[Paris-Camembert]]<nowiki/>en '''1975''' * [[Fitxategi:MaillotHolanda.PNG|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Herbehereetako errepide txirrindularitzako txapelketa]] * [[Fitxategi:Jersey rainbow.svg|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Munduko Errepideko Txirrindularitza Txapelketa]] * [[1975eko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]<nowiki/>ko etapa bat. * 2. [[Flandriako txapelketa]]n * 2. [[Boucles de l'Aulne]]<nowiki/>n '''1976''' * [[Suitzako Itzulia]] eta etapa bat. * [[1976ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] etapa bat. * 6. [[1976ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n eta etapa bat. * 2. [[Paris-Niza]]n. * 2. [[1976ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n * 2. [[Omloop Het Nieuwsblad|Het Volk]]en * 3. [[Acht van Chaam]]<nowiki/>en * 3. [[Fitxategi:Bronze medal with cup.svg|15px]] [[Herbehereetako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n * 5. [[Amstel Gold Race]]n '''1977''' * 2. [[1977ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]] eta etapa bat. * 2. [[1977ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n * 3. [[Amstel Gold Race]]n * 3. [[Paris-Tours]]en '''1978''' * [[Dauphine Libere]]ko etapa bat. * [[1978ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] etapa bat. * 2. [[Romandiako Tour]]rean * 3. [[Eschborn-Frankfurt|Rund um den Henninger-Turm]]ean '''1979''' * 4. [[1979ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean eta Lehiakortasunaren sailkapena. * 3. [[Paris-Roubaix]]en. * 3. [[Acht van Chaam]]<nowiki/>en '''1980''' * 2. [[1980ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourrean]]. * 2. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]n. '''1981''' * [[Flandriako Tourra]]. * [[Lombardiako Giroa]]. * 2. [[Herbehereetako Itzulia]]n '''1982''' * [[Valoniako Sari Nagusia]]. '''1983''' * [[Paris-Roubaix]]. '''1985''' * [[Milan-San Remo]]. * 3. [[Flandriako Tourra|Flandriako Tour]]rean }} == Palmaresa== [[Fitxategi:Hennie Kuiper en 1973, 'Sprint 73', Panini figurina n°397.jpg|miniaturadeimagen|'''Kuiper''' 1973an.|alt=|205x205px]] [[Fitxategi:Pavé Hennie Kuiper.jpg|miniaturadeimagen|Losa de pavimento dedicada a '''Kuiper''' por su victoria en la [[Paris-Roubaix]] de 1983.|alt=|205x205px]] === Itzuli Handiak === {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center; background-color: #fff;" |- ! colspan="2" width="148 px"| Itzuli handia !1972!! 1973 !! 1974 !! 1975 !! 1976 !! 1977 !! 1978 !! 1979 !! 1980 !! 1981 !! 1982 !1983 !1984 !1985 !1986 !1987 !1988 |- | style="background:pink;"| | [[Italiako Giroa]] |— |[[1973ko Italiako Giroa|16.]] |[[1974ko Italiako Giroa|UT]] |— |— |— |— |— |— |— |— |— |— |— |[[1986ko Italiako Giroa|22.]] |[[1987ko Italiako Giroa|44.]] |— |- | style="background:yellow;"| | [[Frantziako Tourra]] |— | — |— |[[1975eko Frantziako Tourra|11.]] |[[1976ko Frantziako Tourra|UT]] | style="background-color:#dddddd;" |[[1977ko Frantziako Tourra|'''2.''']] |[[1978ko Frantziako Tourra|UT]] |[[1979ko Frantziako Tourra|'''4.''']] | style="background-color:#dddddd;" |[[1980ko Frantziako Tourra|'''2.''']] |[[1981eko Frantziako Tourra|30.]] |[[1982ko Frantziako Tourra|'''9.''']] |[[1983ko Frantziako Tourra|UT]] |[[1984ko Frantziako Tourra|56.]] |[[1985eko Frantziako Tourra|UT]] |— |— |[[1988ko Frantziako Tourra|95.]] |- | style="background:red;"| | [[Espainiako Vuelta]] |— | — | — |[[1975eko Espainiako Itzulia|'''5.''']] |[[1976ko Espainiako Itzulia|'''6.''']] | — | — | — | — |— |— |[[1983ko Espainiako Itzulia|'''5.''']] |— |— |— |— |— |- |} === Beste Itzuliak === {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center; background-color: #fff;" |- ! colspan="2" width="148 px"| Itzulia !! 1972 !! 1973 !! 1974 !! 1975 !! 1976 !! 1977 !! 1978 !! 1979 !! 1980 !! 1981 !! 1982 !! 1983 !! 1984 !1985 !1986 !1987 !1988 |- | style="background:yellow;" | |[[Paris-Niza]] | — | 35. | '''7.''' |— | style="background-color:#dddddd;" | '''2.''' | 71. | '''7.''' |— |13. |12. |'''7.''' | 38. | — |— |— |— |21. |- | style="background:blue;" | |[[Tirreno-Adriatiko]] | — |— | — |'''9.''' |— |— |— | — | — | — | — | — | — |21. |— |— |— |- | style="background:white; box-shadow:inset 0 0 0 2px green;"| |[[Kataluniako Volta]] |— |'''10.''' |'''7.''' |— |— |— |— |— |— |— |— |— |— |— |— |— |— |- | style="background:yellow;" | |[[Romandiako Tour]]ra |— |— |17. |— |— |— | style="background-color:#dddddd;" |'''2.''' |— | 18. |— |— |— |— |— |— |20. |— |- | style="background:yellow;" | |[[Dauphine Libere]] |— |— |— |— |— |— |'''9.''' |27. |'''4.''' |— |— |— |— |— |— |— |— |- | style="background:yellow;" | |[[Suitzako Itzulia]] |— |— |— |— | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' |14. |'''4.''' |— |— |— |— |— |— |— |37. |— |— |} === Klasikoak, Txapelketak eta Olinpiar Jokoak === {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center; background-color: #fff;" |- ! colspan="2" | Lasterketa !1972 !1973!! 1974 !! 1975 !! 1976 !! 1977 !! 1978 !! 1979 !! 1980 !! 1981 !! 1982 !! 1983 !! 1984 !! 1985 !! 1986 !! 1987 !! 1988 |- | colspan="2" |[[Omloop Het Nieuwsblad]] |— |— | — | — | style="background-color:#dddddd;" |'''2.''' | — | 21. | — | — | 11. | 50. | — | — | 36. | X | 17. | 23. |- | colspan="2" |[[Kuurne-Brusela-Kuurne]] |— |— |— | — | — | — | — | — | — | — | — | 22. | — |'''6.''' | X | — | — |- | style="background:lightgrey;" | |'''[[Milan-San Remo]]''' |— |58. |26. |36. |67. |104. |26. |— |UT |UT |30. |18. |UT | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' |79. |116. |50. |- | colspan="2" |[[E3 Harelbeke]] |— |31. |24. | — |30. |31. |19. |— |— |'''7.''' |28. |24. |— |13. |'''10.''' |— |— |- | colspan="2" |[[Gante-Wevelgem]] |— |46. |33. | — | — | — | — |'''10.''' |'''8.''' | 103. | — | — | — | — | — | — | — |- | style="background:lightgrey;" | |'''[[Flandriako Tourra]]''' |— |36. | 54. |UT | 44. |'''10.''' | 15. |'''7.''' | 22. | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' | 16. | 13. | 31. | style="background-color: #ffce70;" |'''3.''' | 24. | — | 48. |- | colspan="2" |[[Scheldeprijs]] | — | — | — | 19. | — | — | — | — | — | 34. | — | — | — | — | — | — | — |- | style="background:lightgrey;" | |'''[[Paris-Roubaix]]''' |— |[[1973ko Paris-Roubaix|31.]] |[[1974ko Paris-Roubaix|42.]] |[[1975eko Paris-Roubaix|29.]] |'''[[1976ko Paris-Roubaix|4.]]''' |'''[[1977ko Paris-Roubaix|10.]]''' |'''[[1978ko Paris-Roubaix|6.]]''' | style="background-color: #ffce70;" |'''[[1979ko Paris-Roubaix|3.]]''' |[[1980ko Paris-Roubaix|15.]] |'''[[1981eko Paris-Roubaix|6.]]''' |[[1982ko Paris-Roubaix|15.]] | style="background-color:#ffff4a;" |'''[[1983ko Paris-Roubaix|1.]]''' |'''[[1984ko Paris-Roubaix|9.]]''' |'''[[1985eko Paris-Roubaix|8.]]''' | — |[[1987ko Paris-Roubaix|11.]] | — |- | colspan="2" |[[Flèche Brabançonne]] |— |13. | 22. | 31. | — | 11. | 25. | — | — | 17. |'''6.''' | — | — | 22. | — | — | — |- | colspan="2" |[[Amstel Gold Race]] |— |'''5.''' | 15. |'''9.''' |'''5.''' | style="background-color: #ffce70;" |'''3.''' |'''5.''' | 12. | 11. | 50. |'''6.''' | — | 11. | — | 24. | 28. | — |- | colspan="2" |[[La Flèche Wallonne]] |— |57. | 18. | 22. | 29. | 11. |'''6.''' |'''9.''' |'''7.''' | 45. |'''5.''' | 16. | 33. | — | 31. | — | — |- | style="background:lightgrey;" | |'''[[Lieja-Bastogne-Lieja]]''' |— |— | 12. | 27. |'''5.''' |UT |'''6.''' | 27. | style="background-color:#dddddd;" |'''2.''' | 12. | 23. |'''6.''' | 29. |UT |UT | 51. | — |- | colspan="2" |[[Züricheko txapelketa]] |— | style="background-color:#dddddd;" |'''2.''' |'''9.''' | — | — | — | — | — | — | 16. | 26. | — |'''10.''' | 60. | — | — | — |- | colspan="2" |[[Paris-Tours]] |— |30. | — | — | 14. | style="background-color: #ffce70;" |'''3.''' | 11. | 17. | 23. |'''8.''' |'''6.''' | 16. | 23. | 31. | 41. | 33. | — |- | style="background:lightgrey;" | |'''[[Lombardiako Giroa]]''' | — |UT | — | — | — | — | — |'''10.''' |'''5.''' | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' |'''10.''' |'''4.''' | 14. | 30. | — | — | — |- | colspan="2" |[[Fitxategi:Olympic rings with transparent rims.svg|28px]] [[Olinpiar Jokoak|Olinpiar Jokoak (errepideko proba)]] | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' | colspan="3" |X | — | colspan="3" |X | — | colspan="3" |X | — | colspan="3" |X | — |- | colspan="2" |[[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|vínculo=Archivo:MaillotMundial.PNG|24x24px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko txapelketa]] |— |22. | — | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' | 21. | '''4.''' | — | 19. | UT | 69. | 35. |UT | — | UT | — | — | — |- | colspan="2" |[[Fitxategi:MaillotHolanda.PNG|22x22px]] [[Herbehereetako errepide txirrindularitzako txapelketa|Herbehereetako txap.]] |— |— | — | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' | style="background-color: #ffce70;" |'''3.''' | — |'''9.''' |'''6.''' | — |'''10.''' | — | — | 13. | — | — |'''6.''' | 14. |} <small> —: Ez zuen parte hartu<br> UT: Utzi, ez zuen amaitu<br> X: Ez zen jokatu<br></small> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1949ko||Kuiper, Hennie}} [[Kategoria:Herbehereetako txirrindulariak]] [[Kategoria:Olinpiar Jokoetako dominadunak txirrindularitzan]] [[Kategoria:1972ko Udako Olinpiar Jokoetako dominadunak]] [[Kategoria:1972ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] 1txm8hy6p9wduywfz3k99ug0me8n7rl 104 991050 9998380 9984652 2024-12-13T12:08:47Z ZumaiaHE22 127271 9998380 wikitext text/x-wiki {{PAGEBANNER:Algorri punta.jpg}} {|style="width:100%; font-size: 1.3em; font-weight: bold;" |style="text-align:center; border-top: 10px solid #ff0000;padding: 5px; width: 14%;"|[[Txikipedia:Azala/Wikiproiektu:Zumaia BHI 2020-2021|Aurkezpena]] |style="text-align:center; border-top: 10px solid #00FF00;padding: 5px; width: 16%;"|[[Txikipedia:Azala/Wikiproiektu:Zumaia BHI 2024-2025/Egindako lana|2024-25<br/>egindakoa]] |style="text-align:center; border-top: 10px solid #FFD700;padding: 5px; width: 16%;"|[[Txikipedia:Azala/Wikiproiektu:Zumaia BHI 2020-2021/Historikoa|<small>Laburpena zenbakitan<br/>(2018-2024)</small>]] |style="text-align:center; border-top: 10px solid #BB9753;padding: 5px; width: 22%;"|[[Txikipedia:Azala/Wikiproiektu:Zumaia BHI/Egindako lana|<small>Tailerreko artikuluen<br/>zerrenda (2018-2024)</small>]] |style="text-align:center; border-top: 10px solid #65acdf;padding: 5px; width: 20%;"|[[Txikipedia:Azala/Wikiproiektu:Zumaia BHI/Proiektuak eta Ikas-egoerak|Proiektuak<br/>Ikas-egoerak]] |} {| class="wikitable" align="right" |+ ! [[Fitxategi:Txikipedia.svg|140px]] ! [[Fitxategi:Gcalctool.svg|40px]] |- |Artikulu kopurua | style="background:#FF3030; color:#FFFFFF" align="center"|<big>'''1163'''</big> |- |Eguneratze data | style="background:#FFDAB9; color:#000000" align="center"|2024-12-13 |} Zumaia BHI ikastetxean Txikipediaren sorreratik bertatik ari gara artikuluak sortzen. Gehienak zientziaren ingurukoak izan badira ere beste hainbat ikasgaietako artikuluak ere sortu ditugu. Batxilergoko 1. mailako eta DBH 4. mailako ikasleak izan dira artikuluak egin dituztenak, beti ere zegozkien ikasgaien orduetan eta wikilari baten gidaritzapean. 2020tik aurrera Txikipedia tailerrean egin diren artikuluek osatu dute kopuru handiena. 2024ko martxoan '''1.000 artikulutako langa''' pasatu genuen "[[Wikiproiektu:Txikipedian nabigatuz (Zumaia BHI + Donostiako Aquariuma)|Txikipedian nabigatuz]]" proiektuan egindako artikuluekin. Une horretan Txikipedian egindako zazpi artikulu bakoitzeko bat Zumaiako Institutuan egindakoa zen. == 2017-2018 ikasturtea == 2018ko apirilaren hasieran sortu zen Txikipedia eta urte bereko apirilaren 27-koa dugu Zumaia BHIn egindako aurreneko artikulua. 2018ko apirila eta maiatza artean Biologia-Geologiako 33 artikulu egin zituzten batxilergo 1. mailako ikasleek. * '''Guztira: 33 artikulu''' == 2018-2019 ikasturtea == * Anatomia: hezurrak (Batxi 1) - 14 artikulu * Fisika-Kimika (Batxi 1) - 26 artikulu * Biologia-Geologia: hegaztiak (Batxi 1) - 18 artikulu * Literatura Unibertsala (Batxi 1) - 8 artikulu * '''Guztira: 64 artikulu''' == 2019-2020 ikasturtea == * Biologia-Geologia: hegaztiak (DBH 4) - 26 artikulu * Biologia (Batxi 2) - 5 artikulu * Musika (Batxi 1) - 7 artikulu * '''Guztira: 38 artikulu''' == 2020-2021 ikasturtea == * '''Txikipedia tailerra (DBH 2)''': 142 artikulu * Historia: Errusiako iraultza (Batxi 1) - 23 artikulu * Musika: Euskal musika taldeak (DBH 2) - 48 artikulu * Biologia-Geologia: Munduko biomak (DBH 4) - 15 artikulu * '''Guztira: 228 artikulu''' == 2021-2022 ikasturtea == * '''Txikipedia tailerra (DBH 2)''': 196 artikulu * STEAM proiektua: 11 artikulu * '''Guztira: 207 artikulu''' == 2022-2023 ikasturtea == * '''Txikipedia tailerra (DBH 2)''': 218 artikulu * Euskara (DBH 2): 8 artikulu * Musika (DBH 2): 17 artikulu * '''Guztira: 243 artikulu''' == 2023-2024 ikasturtea == * '''Txikipedia tailerra (DBH 2)''': 176 artikulu * Euskara (DBH 3): 19 artikulu * "Txikipedian nabigatuz" proiektua (Batxi 1): 54 artikulu eta Commonsen 32 irudi * '''Guztira: 249 artikulu''' == 2024-2025 ikasturtea == * '''Txikipedia tailerra (DBH 2)''': 101 artikulu (2024ko azaroaren 29an eguneratua) * '''Guztira: 101 artikulu''' == Laburpena == {| class="wikitable" |- ! Ikasturtea !! Artikuluak !! Commons |- | align=center|2017-18 || align=center|33 || align=center|0 |- | align=center|2018-19 || align=center|64 || align=center|0 |- | align=center|2019-20 || align=center|38 || align=center|0 |- | align=center|2020-21 || align=center|228 || align=center|64 |- | align=center|2021-22 || align=center|207 || align=center|32 |- | align=center|2022-23 || align=center|243 || align=center|5 |- | align=center|2023-24 || align=center|249 || align=center|32 |- | align=center|2024-25 || align=center| || align=center| |- | align=center|'''Guztira''' || align=center|'''1.062''' || align=center|'''133''' |} [[Kategoria:Wikiproiektua:Txikipedia Zumaia BHI]] c30tq3d5q042gu6zc8yayegepgbw62l 0 991237 9998546 9993156 2024-12-13T14:07:01Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998546 wikitext text/x-wiki {{Biografia infotaula automatikoa }} '''Klaus-Peter Thaler''' ([[Netphen]], [[1949]]ko [[maiatzaren 14]]a) [[alemaniar]] txirrindulari ohia da. == Taldeak == * Teka (1977). == Palmaresa == {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 30| '''1972''' * [[Gilen Tell Sari Nagusia|Gilen Tell Sari Nagusi]]ko etapa bat. '''1973''' * Lillers hiriko Sari Nagusia. '''1974''' * [[Milk Race]]ko etapa bat. * 2. [[Renania-Palatinatuko Itzulia]]n '''1975''' * [[Gilen Tell Sari Nagusia|Gilen Tell Sari Nagusi]]ko etapa bat. '''1977''' * 5. [[1977ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]<nowiki/>n eta etapa bat. * [[Asturiasko Itzulia|Asturiasko Itzuli]]<nowiki/>ko etapa bat. * 3. [[1977ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]<nowiki/>n. * [[1977ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourr]]<nowiki/>eko etapa bat. '''1978''' * [[1978ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourr]]<nowiki/>eko etapa bat. * [[1978ko Ziklo-kroseko Munduko Txapelketa|Ziklo-kroseko Munduko Txapelketa]]: 3.a '''1979''' * [[Dauphiné Libéré|Dauphine Libere]]<nowiki/>ko etapa bat. * [[Alemaniako Itzulia|Alemaniako Itzuli]]<nowiki/>ko etapa bat. '''1980''' * [[1980ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]<nowiki/>ko etapa bat. * [[Valentziako Erkidegoko Itzulia|Valentziako itzulia]] eta etapa bat. * [[Asturiasko Itzulia|Asturiasko Itzuli]]<nowiki/>ko etapa bat. * [[Paris-Niza]]<nowiki/>ko etapa bat. * 3. [[Kantabriako Itzulia]]<nowiki/>n. '''1981''' * [[Valentziako Erkidegoko Itzulia|Valentziako Itzuli]]<nowiki/>ko bi etapa. '''1983''' * 3. [[Ziklo-kroseko Munduko Txapelketa]]n '''1985''' * [[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|20px]] [[Ziklo-kroseko Munduko Txapelketa]] '''1987''' * [[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|20px]] [[Ziklo-kroseko Munduko Txapelketa]] }} == Kanpo estekak == {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1949ko||Thaler, Klaus-Peter}} [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Alemaniako txirrindulariak]] [[Kategoria:Ipar Renania-Westfaliako jendea]] [[Kategoria:Ziklo-kroslariak]] [[Kategoria:1976ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] t14wmoxt921sui20z6qncovzlbd4uua 0 991694 9999201 9675615 2024-12-14T08:46:45Z Wikimaribarre 88969 9999201 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Elena Ziordia''' '''Dominguez''' ([[Ortuella]], [[Bizkaia]], [[1964]]ko [[abenduaren 16]]a) [[Margolaritza|margolaria]] eta [[ilustratzaile]]a da. Hainbat erakusketa egin ditu Euskal Herrian zein hemendik kanpo. Bere ibilbidean zehar ilustratu dituen liburuak ere aipagarriak dira, besteak beste, 2020an argitaratutako ''Baginen'' liburuan (Txalaparta).<ref>{{Erreferentzia|izena=TAI GABE DIGITALA|abizena=SL|izenburua=Nortzuk ginen?|hizkuntza=eu|data=2020-12-06|url=https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20201207/nortzuk-ginen|aldizkaria=naiz:|sartze-data=2021-02-10}}</ref> Euskal Herriko Historia aurkeztu zuen, emakumeen bitartez, [[Cira Crespo]] historialariaren testuekin.<ref name=":0" /> == Biografia == [[Arte ederrak|Arte Ederretan]] lizentziatua da [[Euskal Herriko Unibertsitatea]]n, pintura espezialitatearekin, eta hainbat erakusketa egin ditu, bai berak bakarrik eta bai taldean ([[Bartzelona]], [[Madril|Madril,]] [[Bilbo]], [[Valentzia]], [[Valladolid]] eta abar). Norbanakoentzat eta zenbait museo eta instituziotarako lanak egin ditu, esate batera, Naif Arteko Nazioarteko Museoa ([[Jaén|Jaen]]), Posta eta telegrafo Museoa (Madril) eta Bilboko Ospitalea. Azken urteotan, ilustrazioa landu du gehienbat; bide horretan, zenbait liburu ilustratu ditu, kasurako, Guggenheim Bilbao Experience ([[Guggenheim Museoa|Guggenheim museoa]]), 30 emakume ahaztezin ([[Emakunde]]) eta IV. BizkaIdatz Txikia ([[Bizkaiko Foru Aldundia]]).<ref name=":0" /> == Lanak == === Argitalpenak === Ilustratu dituen zenbait liburu: * ''Dragoigilea.'' Juan Montianoren testuak. (Hiria, 2005).<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Dragoigilea|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=ISBN: 84-9797-146-9.|hizkuntza=}}</ref> * ''Guggenheim Bilbao Experience'' (Guggenheim museoa).<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Guggenheim Bilbao Experience|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=ISBN: 978-84-95216-85-4|hizkuntza=}}</ref> * ''IV. BizkaIdatz Txikia'' (Bizkaiko Foru Aldundia, 2017).<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=IV. BizkaIdatz Txikia|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=BI-1501-2017|hizkuntza=}}</ref> * ''Mi Athletic... y el futbol'', Ignacio Villota Elejalde. 2020 ([[Txertoa (argitaletxea)|Txertoa]], 2020).<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Mi Athletic... y el futbol|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=ISBN: 978-84-7148-654-7|hizkuntza=}}</ref> * ''X urte X zirriborro'' ([[Azkuna Zentroa]], 2020) * ''Bizkaia Txapeldun.'' Jabi Elortza (Bizkaiko Foru Aldundia, 2020) * ''Los niños perdidos de la Concha''. [[Seve Calleja]] (El gallo de oro, 2020).<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Los niños perdidos de la Concha|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=ISBN: 978-84-16575-65-7|hizkuntza=}}</ref> * ''Baginen'' (Txalaparta, 2020) Euskal Herriko historia emakumeen bitartez. [[Cira Crespo]]ren testuak.<ref name=":0">{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Baginen|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=ISBN: 978-84-18252-03-7|hizkuntza=}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Goizalde|abizena=Landabaso|izenburua=Baginen|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1892/019/002/2020-07-21/baginen.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2021-02-07}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Nagore|abizena=Fernandez|izenburua=Izan zirelako gara|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1971/041/005/2021-03-07/izan-zirelako-gara.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2021-04-07}}</ref> * ''Bilbao-Un paseo en acuarela = Ibilaldi bat akuarelaz = A stroll in watercolour.'' ISBN: 978-84-19227-09-6 (BETA III MILENIO EDICIONES S.L, 2022).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=bilbao - un paseo en acuarela = ibilaldi bat akuarelaz = a stroll in watercolour. Elena Ciordia. Elkar.eus|hizkuntza=|url=https://www.elkar.eus/es/liburu_fitxa/bilbao-un-paseo-en-acuarela-ibilaldi-bat-akuarelaz-a-stroll-in-watercolour/ciordia-elena/9788419227096|aldizkaria=www.elkar.eus|sartze-data=2022-11-09}}</ref> * ''Euskal Herriko 40 emakume. Egon ginen, izan ginen.'' [[Cira Crespo|Cira Cresporen]] testuak (Ediciones Beta, 2023).<ref>{{Erreferentzia|izena=Ane Insausti|abizena=Barandiaran|izenburua=«Irakurketa erraza euskaraz irakurtzeko atea izan daiteke»|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1886/032/001/2023-03-01/irakurketa-erraza-euskaraz-irakurtzeko-atea-izan-daiteke.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-03-01}}</ref> * ''Pasionaria, bere bizitza.'' Alberto Bargos Cucóren testuak (Ediciones Beta, 2023)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=PASIONARIA: BERE BIZITZA {{!}} ALBERTO BARGOS CUCO {{!}} Casa del Libro|hizkuntza=|data=2024-03-10|url=https://www.casadellibro.com/libro-pasionaria-bere-bizitza/9788419227508/15937503|aldizkaria=casadellibro|sartze-data=2024-04-26}}</ref> * ''Bilbao y la arquitectura urbana.'' [[María Jesús Cava|María Jesús Cava Mesaren]] testuak (Ediciones Beta III Milenio, S.L. - 9788419227751, 2024)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=E. BETA - BILBAO Y LA ARQUITECTURA URBANA|hizkuntza=|url=https://dendaz.azkunazentroa.eus/products/e-beta-bilbao-y-la-arquitectura-urbana|aldizkaria=dendAZ. This is Basque Design - Azkuna Zentroa Sociedad y Cultura Contemporánea|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=BILBAO Y LA ARQUITECTURA URBANA {{!}} María Jesús Cava Mesa {{!}} Casa del Libro|hizkuntza=|data=2024-11-29|url=https://www.casadellibro.com/libro-bilbao-y-la-arquitectura-urbana/9788419227751/16549721|aldizkaria=casadellibro|sartze-data=2024-12-14}}</ref> === Erakusketak === Hainbat erakusteta egin ditu, bai bakarka, bai kolektiboak. ==== Bakarkakoak ==== * 1989-1990-1991-1992-1993-1996 Bilbo. Arteta Galeria. * 1991 Gasteiz. E J. Landaburu Galeria. * 1993 Iruña. Retablo Galeria. * 1993 Gasteiz. Luis de Ajuria Galeria. * 1993-1996 -2000 Bartzelona. Kreisler Galeria. * 1994 Valentzia. Gabernia Galeria. * 1995 Valladolid. Rafael Galeria. * 1999-2002-2005-2009-2014 Bilbo. Ederti Galeria.<ref>{{Erreferentzia|izena=Marta|abizena=Nieto|urtea=|izenburua=Elena Ciordia puebla sus cuadros de las sirenas y unicornios que descubre en la costa de Euskadi|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|data=2002-02-21|url=https://elpais.com/diario/2002/02/22/paisvasco/1014410426_850215.html|aldizkaria=El País|issn=1134-6582|sartze-data=2021-02-07}}</ref> * 2018 Bilbo. Espacio Aerre * 2020. Bilboko [[Bilboko Euskal Museoa|Euskal Museoan.]] ''30 emakume ahaztezin. 30'' ''mujeres inolvidables.''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=“30 emakume ahaztezin”, hainbat emakume omentzeko erakusketa|hizkuntza=eu|data=2020-10-14|url=https://nontzeberri.eus/30-emakume-ahaztezin-hainbat-emakume-omentzeko-erakusketa|aldizkaria=Nontzeberri|sartze-data=2021-02-07}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=ERAKUSKETA: 30 emakume ahaztezin. Elena Ciordia|hizkuntza=eu|url=http://www.bilbaoartdistrict.com/eventos/exposicion-30-mujeres-inolvidables-elena-ciordia/?lang=eu|aldizkaria=bilbaoartdistrict|sartze-data=2021-02-07}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=El|abizena=Correo|urtea=|izenburua=Elena Ciordia. "30 mujeres inolvidables". Acuarelas|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|url=https://agenda.elcorreo.com/evento/elena-ciordia-30-mujeres-inolvidables-acuarelas-675401.html|aldizkaria=agenda.elcorreo.com|sartze-data=2021-02-07}}</ref> ==== Kolektiboak ==== * 1987 Bilbo. Bilboko Aurrezki Kutxaren Kultura Aretoa. * 1988-1989 Bilbo. Arteta Galeria. * 1990 Osaka. Arte Erakusketa Nazioartekoa. * 1992 Madril. Carmen Andrade Galeria. * 1993 Madril. Arteta Galeria. * 1993 Madril. Centro Cultural de la Villa de Madrid. “Monumentos de Madrid”. * 1993 Madril. Posta eta Telegrafo Museoa. ''Correos visto por pintores naif''. * 1996-1999-2000 Bilbo. Ederti Galeria. * 2001 Bilbo. Ederti Galeria. ''Panorama 2000-2001'' * 2002 Bilbo. Ederti Galeria. ''Panorama 2001-2002'' * 2004-2005-2006-2007-2008-2009-2010-2011-2012 Bilbo. Ederti Galeria. * 2013 Bilbo. Ederti Galeria. ''Itsasoa, mendia, hiria'' * 2014 Bilbo. Nazioarteko Grabatu Jaialdia * 2015-2016-2017 Bilbo. Ederti Galeria. ==== Omenaldiak ==== * 1997 Bilbo. Ederti Galeria. ''Emilia Martinezi'' eginiko omenaldia”. * 2003 Bilbo. Ederti Galeria. ''Raul Urrutikoetxeari'' eginiko omenaldia” * 2010 Madril. America Museoa. ''Gabriela Mistrali'' eginiko omenaldia” ==== Museo eta erakundeetan ==== * Naif Artearen Nazioarteko Museoa. Jaen. * Posta eta Telegrafo Museoa. Madrid. * Basurtuko Ospitalea. Bilbo. === Bestelakoak === * ''50 aurpegi 50 egunetan''.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elena Ciordia|hizkuntza=eu|url=https://www.facebook.com/people/Elena-Ciordia/100009181826526|aldizkaria=www.facebook.com|sartze-data=2021-02-08}}</ref> * Zenbait “Stopmotions”en bitartez espresio artistiko era berrien metodoen bilakaera.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elena Ciordia - YouTube|url=https://www.youtube.com/channel/UC8g_Zauk1NqxxTc-Shmxbmg|aldizkaria=www.youtube.com|sartze-data=2021-02-08}}</ref> == Sariak == * 2021eko [[Nafarroa]]ko Liburu-denden saria, euskarazko liburuen sailean, ''Baginen'' ''- Euskal Herriko historia emakumeen bitarte''z liburuagatik.<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=SL|izenburua=‘Basilisco’, ‘Baginen’ y ‘Paisajes perdidos de la tierra’, Premios de las Librerías de Nafarroa|hizkuntza=|data=2021-04-07|url=https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20210407/basilisco-baginen-y-paisajes-perdidos-de-la-tierra-premios-de-las-librerias-de-nafarroa|aldizkaria=naiz:|sartze-data=2021-04-07}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|2}} == Kanpo estekak == * [https://www.facebook.com/people/Elena-Ciordia/100009181826526 Elena Ziordia. Facebook] {{bizialdia|1964ko||Ziordia, Elena}} [[Kategoria:Ortuellarrak]] [[Kategoria:Bizkaiko margolariak]] [[Kategoria:Emakume margolariak]] [[Kategoria:Emakume ilustratzaileak]] 0f6voma9kiay7kowmb1znrputfh4583 2 992259 9998942 9998290 2024-12-13T19:08:10Z Joxan Garaialde 90799 9998942 wikitext text/x-wiki {{Lanean|Joxan Garaialde}} {{Wikipedia1000}} [[Fitxategi:Trumpet_1.jpg|thumb|400px|''Roy Benson'' tronpeta.]] '''Tronpeta''' [[haize instrumentu|haize-instrumentua]] da, [[metalezko haize instrumentu|metalen taldekoa]] eta oso hedatua. Tresna horren jotzaileak tronpeta-jotzaileak edo tronpetariak dira. [[Metalezko haize-instrumentu]]a da. Gaur egun, metal-aleazioz egiten dira, metalezko haize-instrumentu balbuladuna; ahoko piezaz eta, muturrean, pabilioia duen tutu koniko kiribilduz osatuta dago<ref>http://www1.euskadi.net/harluxet/hiztegia1.asp?sarrera=tronpeta</ref> Beste materialak erabiliz oso historia luzea izan du: antzinako zibilizazioek ezagutzen zuten. Soinua interpretearen ezpainen bibrazioari esker sortzen da ahokoa izeneko zatian, airearen zutabetik abiatuta (airearen fluxua). Normalean, berez afinatuta egoten da '''♭''' (si) notan (bemola), hau da, pentagraman idatzitako afinazioaren azpiko tonua, nahiz eta fa, do, la eta mi -bemol- notetan afinatutako tronpetak ere badiren. == Mekanismoa eta tesitura == {| align=right | [[Fitxategi:Trumpet valve.svg|thumb|100px|Pistoia edo [[Giltza (musika)|giltza]], «airean» edo zapaldu gabea]] | [[Archivo:Trumpet valve bypass.svg|thumb|100px|Pistoia edo giltza, zapaldua]] |} [[Fitxategi:C Major Scale Trumpet.ogv|thumb|Pistoien erabilera erakusten duen bideotxoa.]] Tronpeta tutu batekin egina dago, [[Letoi|letoizkoa]] normalean, [[Kiribil|kiribilean]] tolestuta eta, gutxi gorabehera, 180 [[Zentimetro|cm]] luze duena, hainbat [[Giltza (musika)|giltza]] edo pistoirekin eta kanpai-formako aho batean amaitzen dena; aho horri kanpai edo pabiloi deritzo. Hodiaren lehen bi herenak ia zilindrikoak dira, eta horrek soinu indartsu eta distiratsua ematen dio, [[Korneta|kornetarekin]] eta [[Fliskorno|fliskornoarekin]] gertatzen ez den bezala, hodi [[Kono|koniko]] bat dutenak, eta tonu leunagoa ematen dute. Gainerako herena hodi koniko bat da, azken 30 cm-etan izan ezik, non tutua zabaltzen den ahoa kanpai forman eratzeko. Kalibrea bira sail konplexua da, txikiagoak pitaren hargailuan eta handiagoa kanpaia hasi baino lehentxeago. Bira horien diseinu arretatsua kritikoa da tronpetaren intonaziorako<ref name="mecanismo">{{cita web | título = La trompeta y su diseño | url = http://www.pianomundo.com.ar/instrumentos/trompeta.html | fechaacceso = 28 de noviembre de 2007 }}</ref>. Buru batean, ahoa du, eta, bestean, zabalduz doan tutu bat, 180 cm inguruko luzera hartzen duena. Hodi zilindrikoaren amaieran, 30 cm inguru hartzen dituen hodi koniko bat du, eta hori kanpai itxura batekin bukatzen da. Tutuaren luzera aldatzen uzten duten hiru pistoi ditu. Hots bizi, argi, sarkor eta metal-antzekoa du, eta hiruzpalau zortziduneko hedadura. == Historia == === Jatorria === Tronpetaren historia gizateriaren historiaren jatorrian kokatzen da. [[Txirula]] bezain zaharrak, instrumenturik zaharren gisa aipatzen dena, tronpeta eta [[korneta]] izan behar zuten, oraindik [[ehiza-tronpa|ehiza-tronpatzat]] balio dezakeen idi-adarretik eratorriak. Beraz, lehen tronpetak animalia egosien adarrekin, [[banbu]]zko kanaberekin, uxatutako landare-hodiekin edo [[molusku]]-[[maskor]]rekin egiten ziren, eta antzinako herriek ehorzketetarako, espiritu gaiztoak uxatzeko, ehizarako edo seinaleak igortzeko erabiltzen zituzten.<ref>https://glissandoo.com/blog/posts/conoces-la-historia-de-la-trompeta</ref> === Antzinako zibilizazioetan === [[Fitxategi:Persepolis Trumpet.jpg|thumb|250px|Tronpeta [[Iran|pertsiarra]], brontzez egina eta [[Akemenestar Inperioa]]n erabilia.[[Persepolis]]en ([[Iran]]) dago.]] Metalen aurkikuntzarekin, etapa berri bat hasi zen gizakiarentzat, baita haize-instrumentuen garapenarentzat ere, [[brontze]]a material egokia baita haiek egiteko, sonoritatea eta distira hobetuz. Hasierako tronpetek ez zuten ahokadarik, eta bozgorailu gisa erabiltzen ziren, barruan oihu eginez deformatzeko, jotzailearen ahotsa areagotuz edo desitxuratuz. Antzinako herrietan tronpeta bere instrumentuen artean agertzen da. [[Egipto]]arrek [[Osiris]] jainkoari egozten zioten asmakizuna, eta [[Mesopotamia]]ko herrietatik heredatua izan zen. Hainbat tronpeta zituzten, geldialdi militarretan eta erritu erlijiosoetan erabiltzen zituztenak. Tresna horiek ''Sneb'' izena zuten eta forma konikoa eta zuzena zuten. Bi tronpeta aurkitu ziren [[Tutankamon]] faraoi egiptoarraren hilobian, K.a. 1358tik K.a. 1353ra [[faraoi]] izan zena. Antzinako pinturetan ere agertzen dira. [[Britainiar Museoa]]n, Parisko [[Louvre museoa]]n eta Napoliko Arkeologikoan brontzezko tronpeta egiptoarrak eta erromatarrak ikus daitezke. Amerikan ere [[Nazca kultura]]ren aztarnategietan zeramizkaz egindakoak aurkitu izan dira. Herri hebrearren artean, tronpetak ''hazozra'' edo ''chatzotzrah'' izena zuen eta ia izaera jainkotiarra zuen, [[Moises]]i egozten baitzioten haren asmaketa, eta apaizek bakarrik jotzen zuten batzarrak iragartzeko eta sagaratzeak eta sakrifizioetan laguntzeko. Erabilera militarra ere izan zuen, eta kanpamendu nomadak altxatzeko edo alarma-seinalea emateko balio zuen. Antzinako tronpeta luzea eta estua zen, eta erabiltzen zaila. Horregatik, [[1500]]. urtea aldera, biribilkatu zen eta txikiago bihurtu zen tronpeta soila, harmonikoak bakarrik egiten zituena. [[Ludwig van Beethoven|Beethovenen]] heriotza arte erabili zen. [[XIX. mendea]]ren hasieran [[Bluhmel]]ek eta [[Stölzel]]ek tronpeta pistoiduna edo kromatikoa asmatu zuten. Pistoiei esker, eskalako nota guztiak jo zitezkeen eta ñabardura-mota guztiak egin. Gaur egungo orkestran, ''fa'', ''si bemol'' eta ''do''-n dauden tronpetak erabiltzen dira. == Tronpeta-jotzaile ospetsuak == <div style="font-size:100%; -moz-column-count:3; column-count:3;"> * [[Greg Adams]] * [[Nat Adderley]] * [[Red Allen]] * [[Herb Alpert]] * [[William "Cat" Anderson]] * [[Louis Armstrong]] * [[Chet Baker]] * [[Kenny Baker]] * [[Kenny Ball]] * [[Guy Barker]] * [[Alexis Baro]] * [[Bix Beiderbecke]] * [[Wayne Bergeron]] * [[Bunny Berigan]] * [[Terence Blanchard]] * [[Buddy Bolden]] * [[Jean-Claude Borelly]] * [[Chris Botti]] * [[Lester Bowie]] * [[Cindy Bradley]] * [[Rick Braun]] * [[Randy Brecker]] * [[Till Brönner]] * [[Clifford Brown]] * [[Ray Brown]] * [[Miroslav Bukovsky]] * [[Billy Butterfield]] * [[Donald Byrd]] * [[Eddie Calvert]] * [[John Carisi]] * [[Ian Carr]] * [[Benny Carter]] * [[Bill Catalano]] * [[Roy Caton]] * [[Bill Chase]] * [[Doc Cheatham]] * [[Don Cherry (jazz)|Don Cherry]] * [[Buck Clayton]] * [[Gracie Cole]] * [[Bill Coleman (tronpeta-jotzailea)|Bill Coleman]] * [[Ornette Coleman]] * [[Ken Colyer]] * [[Zach Condon]] * [[Alex Cross]] * [[Ted Curson]] * [[Dick Cuthell]] * [[Wallace Davenport]] * [[Miles Davis]] * [[Kenny Dorham]] * [[Dave Douglas (musikaria)|Dave Douglas]] * [[Louis Dowdeswell]] * [[Phil Driscoll]] * [[Josh Dun]] * [[Johnny Dunn]] * [[Jon Eardley]] * [[Harry Edison|Harry Sweets Edison]] * [[Roy Eldridge]] * [[Don Ellis]] * [[Ziggy Elman]] * [[Howard Evans (musikaria)|Howard Evans]] * [[Jon Faddis]] * [[Dominick Farinacci]] * [[Art Farmer]] * [[Maynard Ferguson]] * [[Chuck Findley]] * [[Michael "Flea" Balzary]] * [[Tony Fruscella]] * [[Buzz Gardner]] * [[Dizzy Gillespie]] * [[George Girard]] * [[Bernie Glow]] * [[Volker Goetze]] * [[Jerry Gonzalez]] * [[Dusko Goykovich]] * [[Conrad Gozzo]] * [[Bobby Hackett]] * [[Tim Hagans]] * [[Roy Hargrove]] * [[Tom Harrell]] * [[Michael Harris]] * [[Jon Hassell]] * [[El Hefe]] * [[Dana Heitman]] * [[Johnny Helms]] * [[Arve Henriksen]] * [[Al Hirt]] * [[Arnett Howard]] * [[Freddie Hubbard]] * [[Jeff Hughes]] * [[Roger Ingram]] * [[Don Jacoby]] * [[Harry James Angus]] * [[Harry James]] * [[Ingrid Jensen]] * [[Cui Jian]] * [[Bunk Johnson]] * [[Jonah Jones]] * [[Sean Jones]] * [[Thad Jones]] * [[Freddie Keppard]] * [[Kid Sheik Cola]] * [[Harry Kim]] * [[Mannie Klein]] * [[Scott Klopfenstein]] * [[Takuya Kuroda]] * [[Tommy Ladnier]] * [[Yank Lawson]] * [[Booker Little]] * [[Jens Lindemann]] * [[David Longoria]] * [[Lee Loughnane]] * [[Brian Lynch (musikaria)|Brian Lynch]] * [[Chuck Mangione]] * [[Wingy Manone]] * [[Wynton Marsalis]] * [[Hugh Masekela]] * [[Jesse McGuire]] * [[Mickey McMahan]] * [[Rafael Méndez]] * [[Bubber Miley]] * [[Punch Miller]] * [[Blue Mitchell]] * [[Ollie Mitchell]] * [[Lee Morgan]] * [[Ennio Morricone]] * [[James Morrison]] * [[Fats Navarro]] * [[Red Nichols]] * [[Joe "King" Oliver]] * [[Yoshimi P-We]] * [[Kye Palmer]] * [[Nicholas Payton]] * [[Mark Pender]] * [[Marvin Peterson]] * [[Morris Pleasure]] * [[Herb Pomeroy]] * [[Charlie Porter]] * [[Gerard Presencer]] * [[Louis Prima]] * [[Dizzy Reece]] * [[Cynthia Robinson]] * [[Claudio Roditi]] * [[Ack van Rooyen]] * [[Lior Ron]] * [[Wallace Roney]] * [[Rashawn Ross]] * [[Alan Rubin]] * [[Kermit Ruffins]] * [[Chase Sanborn]] * [[Arturo Sandoval]] * [[Manfred Schoof]] * [[Carl Hilding "Doc" Severinsen]] * [[Charlie Shavers]] * [[Woody Shaw]] * [[Bobby Shew]] * [[Jabbo Smith]] * [[Wadada Leo Smith]] * [[Lew Soloff]] * [[Muggsy Spanier]] * [[Terell Stafford]] * [[Marvin Stamm]] * [[Tomasz Stanko]] * [[Colin Steele]] * [[Rex Stewart]] * [[Byron Stripling]] * [[Tony Terran]] * [[Clark Terry]] * [[Charles Tolliver]] * [[Erik Truffaz]] * [[Kid Thomas Valentine]] * [[Allen Vizzutti]] * [[Cuong Vu]] * [[Derek Watkins]] * [[Tavis Werts]] * [[Kenny Wheeler]] * [[Pharez Whitted]] * [[Cootie Williams]] * [[Johnny Zell]] </div> == Irudi-galeria == <gallery> file:Dizzy Gillespie playing horn 1955.jpg|[[Dizzy Gillespie]] 1955ean file:Pocket trumpet.jpg|''Pocket'' edo poltsiko tronpeta file:Louis Armstrong restored.jpg|[[Louis Armstrong]] 1953an </gallery> == Erreferentziak == {{ lur | data=2011/12/27}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * {{en}} [http://www.trumpetguild.org/ ''International Trumpet Guild''] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Tronpeta| ]] [[Kategoria:Musika militarra]] d63pi57w3se0lh9qg9tjuvlb0iy9jmv 0 992408 9999238 9598874 2024-12-14T09:21:54Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9999238 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Jan Raas''' ([[1952]]ko [[azaroaren 8]]a, [[Heinkenszand]] - ) Herbehereetako txirrindulari profesional ohia da. Denera 115 garaipenak lortu zituena, besteak beste 1979ko Munduko Errepide Txapelketa [[Valkenburg aan de Geul|Valkenburgen]]. 1979an eta 1983an [[Flandriako Tourra]], 1982an [[Paris-Roubaix]] eta 1977an [[Milan-San Remo]] irabazi zuen. Horretaz gain, hamar etapa irabazi zituen Frantziako Tourrean. Bere probarik kuttunena, zalantzarik gabe, [[Amstel Gold Race]] izan zen, izan ere sei aldiz lehiatu zen eta bostetan irabazi zuen sari hau (hortik zetorkion proba honek izan zuen goitizena: “Amstel Gold Raas”).<ref>[https://www.uci.org/road/news/2020/amstel-gold-raas-when-jan-dominated-the-dutch-classic Amstel Gold Raas: when Jan dominated the Dutch classic]</ref> Karrera osoan zehar, 23 aldiz hartu zuen parte txirrindularitzako "bost monumentu" lasterketetan, eta podiumean amaitu zuen ia horien erdietan: 4 garaipenekin eta beste 6 alditan 3. postua eskuratuz. Raas txirrindulari taktikoa eta esprinter bikaina zen. Mendate luzeetan nekez moldatu arren, Iparraldeko klasikoen ezaugarri diren igoera laburretan ederki aritzen zen. == Kirol ibilbidea == Heinkenszand herrian jaio zen, [[Goes]]etik hurbil. Nekazari baten hamar seme-alabetako bat zen Raas. Ez zuen txirrindularitzan aparteko interesik erakutsi 16 urterekin eskolatik irten arte. Orduan bere lasterketako lehen bizikleta eskuratu eta junior mailan lehiatzen hasi zen, 1969ko uztailaren 21ean Belgikako Dammen bere lehen garaipena lortuz. Afizionatu mailan arrakasta izan zuen, Olympia Tourrean etapa bat irabaziz eta Herbehereetako txapelketa nazionala eskuratuz. Horren ondorioz, [[Peter Post]]ek, [[TI-Raleigh]] taldearen zuzendaria, Raasi 1975erako kontratua eskaini zion. 21 urteko Raas gazteak lehen denboraldi ona izan zuen, bi garaipen txikirekin eta laugarren sailkatu zen Belgikako Tourrean. Hurrengo urtean (1976), Herbehereetako txapelketa poltsikoratu zuen, baina urte horren amaieran Raas TI-Raleighetik aldendu zen, lasterketetan askatasun gehiagoren bila. [[Fitxategi:Tour de France 1e gedeelte, 1e etappe, Leiden St. Willibrord , Jan Raas op erepo, Bestanddeelnr 929-8013.jpg|thumb|ezkerrera|Raas 1978ko Tourreko elastiko horia jantzita]] 1977an Frisol taldean aritu zen. [[Milan-San Remo]]n eta [[Amstel Gold Race]]n izandako garaipenek Peter Posti atentzioa eman zion, berriro ere, eta TI-Raleigh taldera itzuli zen 1978an. Raas talde honen arrakastaren zutabe bat bihurtu zen, 70koen eta 80koen hamarkadetan. Raas, [[Gerrie Knetemann]]ekin batera, buruzagia zen, beste taldekideak gidatuz ([[Joop Zoetemelk]], [[Ludo Peeters]], [[Cees Priem]] eta [[Henk Lubberding]], besteak beste). Zoetemelken garaipenean paper garrantzitsua jokatu zuen 1980ko Tourrean. Edizio horretan TI-Raleigh taldeak bere nagusitasuna erakutsi zuen, hamabi etapa irabaziz (horien arten 7 jarraian) Aurrerantzean, bere kirol ibilbidean aipatzekoa da 1979ko munduko txapelketaren garaipena, Herbehereetako Valkenburgen lortu zuena, Alemaniako [[Dietrich Thurau]]ren aurretik eta 200.000 ikusleren aurrean (egiari zor, esan behar da alde batetik, Raasek eskaladan zehar taldekideen bultzakaden laguntzarekin izan zuela, bestetik antolakuntzaren auto bati heldu ziola, eta azkenik Thurauk eta Raasek berak azken 200 metroetan eragindako [[Giovanni Battaglin]]en erorketa ere). Beste lau aldiz garaitu zen Amstel Golden, bost garaipenen errekorra lortuz. Raasek “Amstel Gold Race” zuen lasterketarik gogokoentzat: "Niretzat propio egina zen Gold Race, ez nuen eskalatzaile izateko dohain handirik, baina Limburgeko muino labur eta gogorrak niretzat eginak ziren", esan zuen. Paris-Roubaix irabazi zuen 1982an, bere zazpigarren saiakeran hain zuzen, taldeak egindako lanari esker, batez ere Ludo Peetersek. 1984ko Milan-San Remon talka egin zuen, bizkarreko eta barneko organoei kalte eraginez, eta sekula ez zen berdina izan, nahiz eta 1984ko Tourrean etapa bat lortu. Entrenatzea eta errekuperatzea oso zaila suertatzen zitzaion eta 1985eko maiatzaren 28an erretiratu zen Hansweerten aurreko egunean Criterium batean aritu ondoren. Raasen ezagutzak eta eskarmentuak kirol-zunzendaria izateko bidea erraztu zion Kwantum txirrindulari taldean. Raasek babesle berriak aurkitu zituen zaharrak ordezkatzeko eta taldeak SuperConfex, Buckler, WordPerfect, Novell eta azkenik Rabobanken babesa jaso zuen hurrenez hurren. Raasek eta bere emazte Anjak eraso armatu bat jasan zuten euren etxean 1994ko martxoan eta orduan erabaki zuen ezin zuela denboraldi luzerik egin etxetik kanpo. Kirol-zuzendari izatetik zuzendari izatera pasa zen Rabobank babesle nagusi bihurtu zenean 1995ean. 8 urte eman zituen lan horretan 2003 amaiera arte. Une horretan adierazi zuen babesleak Raasen irteera, desadostasun konponezinak zirela medio. == Kirol lorpenak == === Palmaresa === {{anchor|Palmaresa}} {{div col|colwidth=30em}} '''1972''' * [[Olympia's Tour]]reko etapa 1 '''1973''' * Ronde van Midden-Nederland '''1974''' * [[Olympia's Tour]]reko 2 etapa * 2. Drentheko Itzulian '''1975''' * [[Egmont Cycling Race|Zottegem Hiriko Sari Nagusia]] * 5. [[Paris-Tours]]en * 6. [[E3 Harelbeke]]n * 6. [[Flandriako Tourra]]n * 8. [[Omloop Het Nieuwsblad|Omloop Het Volken]] '''1976''' * [[Fitxategi:MaillotHolanda.PNG|20px]] [[Herbehereetako errepide txirrindularitzako txapelketa]] * [[Belgikako Itzulia|Belgikako Itzuliko]] etapa 1 * 2. [[Amstel Gold Race]]n * 2. [[Itsas Alpeetako eta Varko Tourra|Haut Varko Tourrean]] * 2. [[Argovia Kantonamenduko Sari Nagusia]]n * 4. [[Flèche Brabançonne]]n * 7. [[Paris-Roubaix]]en * 9. [[Omloop Het Nieuwsblad|Omloop Het Volken]] '''1977''' * [[Milan-San Remo]] * [[Amstel Gold Race]] * [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] etapa 1 * 4. [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tourrean]] eta etapa 1 * 2. [[Omloop Het Nieuwsblad|Omloop Het Volken]] * 3. [[Flandriako Tourra|Flandriako Tourrean]] * 5. [[Flèche Brabançonne]] * 6. [[Paris-Roubaix]]en * 7. [[E3 Harelbeke]]n * 8. [[Paris-Tours]]en * 10. [[Gante-Wevelgem]]en '''1978''' * [[Amstel Gold Race]] * [[Herbehereetako Itzulia|Herbehereetako Itzuli]]ko etapa 1 * [[Suitzako Itzulia]]n etapa 1 * [[Dunkerqueko Lau Egunak]]en etapa 1 * [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] 3 etapa * [[Paris-Brusela]] * [[Paris-Tours]] * 2. [[E3 Harelbeke]]n * 2. [[Acht van Chaam]]<nowiki/>en * 3. [[Paris-Roubaix]]en * 3. [[Omloop Het Nieuwsblad|Omloop Het Volken]] * 4. [[Gante-Wevelgem]]en '''1979''' * [[Fitxategi:Jersey rainbow.svg|20px]] [[Munduko Errepideko Txirrindularitza Txapelketa]] * [[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px]] [[Herbehereetako Itzulia]] sailkapen nagusia eta 2 etapa * [[Amstel Gold Race]] * [[E3 Harelbeke]] * [[Flandriako Tourra]] * [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] etapa 1 * [[Paris-Niza]]ko etapa 1 * [[Alemaniako Itzulia|Alemaniako Itzuliko]] etapa 1 * [[Belgikako Itzulia]]n etapa 1 * [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tourreko]] 2 etapa * 2. [[Omloop Het Nieuwsblad|Omloop Het Volk]]<nowiki/>en * 2. [[Acht van Chaam]]<nowiki/>en * 3. [[Gante-Wevelgem]]en * 3. [[Paris-Tours]]en * 5. [[Paris-Roubaix]]en '''1980''' * [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] 4 etapa * [[Amstel Gold Race]] * [[E3 Harelbeke]] * [[Kuurne-Brusela-Kuurne]] * [[Acht van Chaam]] * [[Herbehereetako Itzulia]]n etapa 1 * [[Paris-Niza]]ko etapa 1 * [[Belgikako Itzulia|Belgikako Itzuli]]ko etapa 1 * [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tourreko]] 3 etapa * [[Étoile de Bessèges]]eko etapa 1 * [[Luxenburgoko Tourra|Luxenburgoko Tourreko]] 2 etapa * Canneseko Sari Nagusiko etapa 1 * Rotterdamgo Sei Egunak (pistako proba, [[René Pijnen]]ekin) * 3. [[Milan-San Remo]]n * 3. [[Flandriako Tourra|Flandriako Tour]]rean * 3. [[Scheldeprijs|Scheldeprijs Vlaanderen]]<nowiki/>en * 4. [[Omloop Het Nieuwsblad|Omloop Het Volken]] * 6. [[Gante-Wevelgem]]en '''1981''' * [[E3 Harelbeke]] * [[Omloop Het Nieuwsblad|Omloop Het Volk]] * [[Gante-Wevelgem]] * [[Lovainako Tourra - Jef Scherens Memoriala|Jef Scherens Sari Nagusia]] * [[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px]] [[Étoile de Bessegès]] sailkapen nagusia eta 3 etapa * [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tourreko]] etapa 1 * [[Paris-Tours]] * 2. [[Paris-Brusela]]n * 3. [[Flandriako Tourra|Flandriako Tourrean]] * 5. [[Amstel Gold Race]]n * 3. [[Super Prestige Pernod International]]ean '''1982''' * [[Amstel Gold Race]] * [[Paris-Roubaix]] * [[Flandrian Zehar]] * 2. [[Herbehereetako Itzulia]]n eta 2 etapa * [[Étoile de Bessegès]]eko etapa 1 * [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] 2 etapa * 3. [[Acht van Chaam]]<nowiki/>en * 5. [[E3 Harelbeke]]n * 6. [[Omloop Het Nieuwsblad|Omloop Het Volken]] '''1983''' * [[Fitxategi:MaillotHolanda.PNG|20px]] [[Herbehereetako errepide txirrindularitzako txapelketa]] * [[Flandriako Tourra]] * [[Kuurne-Brusela-Kuurne]] * [[Marseillesa Sari Nagusia]] * Ronde van Midden-Zeeland * [[De Panneko Hiru Egunak|De Panneko Hiru Eguneko]] etapa 1 * 2. [[Gante-Wevelgem]]en * 2. [[Omloop Het Nieuwsblad|Omloop Het Volken]] * 3. [[Milan-San Remo]]n * 3. [[Amstel Gold Race]]n * 3. [[Acht van Chaam]]<nowiki/>en * 3. [[Super Prestige Pernod International]]ean '''1984''' * [[Fitxategi:MaillotHolanda.PNG|20px]] [[Herbehereetako errepide txirrindularitzako txapelketa]] * [[Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] etapa 1 {{div col end}} === Klasikoetan eta Txapelketetan izandako emaitzak === {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center; background-color: #fff;" |- ! colspan="2"| Lasteketa !1975 !1976 !1977 !1978 !1979!! 1980 !! 1981 !! 1982 !! 1983 !! 1984 !1985 |- | colspan="2"|[[Omloop Het Nieuwsblad]] |'''8.''' |'''9.''' | style="background-color:#dddddd;" |'''2.''' | style="background-color: #ffce70;" |'''3.''' | style="background-color:#dddddd;" |'''2.''' |'''5.''' | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' |'''6.''' | style="background-color:#dddddd;" |'''2.''' | 11. | 45. |- | colspan="2"|[[Kuurne-Brusela-Kuurne]] | — | — |'''5.''' | — | — | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' |29. |'''5.''' | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' | — | — |- | style="background:lightgrey;" | |'''[[Milan-San Remo]]''' | — | — | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' |105. |12. | style="background-color: #ffce70;" |'''3.''' | — | 14. | style="background-color: #ffce70;" |'''3.''' | — | 93. |- | colspan="2" |[[Flandrian Zehar]] | — | — | — | — | style="background-color: #ffce70;" |'''3.''' | style="background-color:#dddddd;" |'''2.''' | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' | style="background-color:#dddddd;" |'''2.''' | — | — | — |- | colspan="2" |[[E3 Harelbeke]] |'''6.''' | — |'''7.''' | style="background-color:#dddddd;" |'''2.''' | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' |'''5.''' | — | — |— |- | colspan="2" |[[Gante-Wevelgem]] |24. | — |'''10.''' |'''4.''' | style="background-color: #ffce70;" |'''3.''' |'''6.''' | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' | — | style="background-color:#dddddd;" |'''2.''' | — | — |- | style="background:lightgrey;" | |'''[[Flandriako Tourra]]''' |— |11. | style="background-color: #ffce70;" |'''3.''' |22. | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' | style="background-color: #ffce70;" |'''3.''' | style="background-color: #ffce70;" |'''3.''' | 13. | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' | — | — |- | colspan="2" |[[Scheldeprijs]] | — | — |40. | — | — | style="background-color: #ffce70;" |'''3.''' | — | — | — |12. | — |- | style="background:lightgrey;" | |'''[[Paris-Roubaix]]''' |40. |'''7.''' |'''6.''' | style="background-color: #ffce70;" |'''3.''' |'''5.''' | — | — | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' | — | — |— |- | colspan="2" |[[Flèche Brabançonne]] |— |'''4.''' |'''5.''' | — | — | — | — | — | — | — |— |- | colspan="2" |[[Amstel Gold Race]] |— | style="background-color:#dddddd;" |'''2.''' | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' |'''5.''' | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' | style="background-color: #ffce70;" |'''3.''' | — |— |- | colspan="2" |[[La Flèche Wallonne]] |— |— |— |31. |— | — | — | — | — | — |— |- | style="background:lightgrey;" | |'''[[Lieja-Bastogne-Lieja]]''' |— |— |13. |— |— | — | — | — | — | — | — |- | colspan="2" |[[Paris-Brusela]] | — |28. | — | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' |11. |33. | style="background-color:#dddddd;" |'''2.''' |'''7.''' | — | — | — |- | colspan="2" |[[Paris-Tours]] |'''5.''' |'''8.''' |— | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' | style="background-color: #ffce70;" |'''3.''' | 35. | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' | 24. | style="background-color: #ffce70;" |'''3.''' | 30. |— |- | colspan="2" |[[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|24px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko txapelketa]] |UT |'''8.''' |UT |13. | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' |UT |UT | 17. | — |UT | — |- | colspan="2" |[[Fitxategi:MaillotHolanda.PNG|22x22px]] [[Herbehereetako errepide txirrindularitzako txapelketa |Herbehereetako txapelketa ]] |— | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' |— | style="background-color:#dddddd;" |'''2.''' | style="background-color: #ffce70;" |'''3.''' |'''5.''' | — |'''4.''' | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' |— |} UT = Utzi<br />— = Ez zuen parte hartu == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1952ko||Raas, Jan}} [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Herbehereetako txirrindulariak]] [[Kategoria:Pistako txirrindulariak]] mopxilh9x34y97slnbefhsjqc1sl6n0 0 992769 9998682 9998169 2024-12-13T15:29:56Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998682 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Dario Frigo''' ([[Saronno]], [[1973]]ko [[irailaren 18]]a), italiar txirrindulari ohia da. == Taldeak == * Saeco (1996-1999). * [[Fassa Bortolo (txirrindularitza taldea)|Fassa Bortolo]] (2000-2001). * Taconi (2002). * [[Fassa Bortolo (txirrindularitza taldea)|Fassa Bortolo]] (2003-2005). == Palmaresa == '''1993''' (amateurretan) * 10. [[1993ko Nafarroako Itzulia|Nafarroako Itzulia]]n '''1994''' * 2. [[Aostako Haranako Giroa]]n etapa bat '''1999''' * Hofbrau Kopa eta etapa bat. * 2. [[Burgosko Itzulia]]n '''2000''' * [[Campaniako Giroa]]. * [[Alpeetako Tourra|Trentinoko Giro]]<nowiki/>ko etapa bat. '''2001''' * [[Paris-Niza]] eta etapa bat. * [[Romandiako Tour]]ra. '''2002''' * [[Paris-Niza]]<nowiki/>ko etapa bat. * [[Romandiako Tour]]<nowiki/>ra eta etapa bat. * Italiako Erlojupeko Txapelketa. * [[2002ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourr]]<nowiki/>eko etapa bat. * [[Urkiola Igoera|Urkiolako Igoera]]. * [[Züricheko txapelketa]]. '''2003''' * [[Valentziako Erkidegoko Itzulia|Valentziako Itzulia]] eta etapa bat. * [[Setmana Catalana]] eta etapa bat. * [[Paris-Niza]]<nowiki/>ko etapa bat. * [[2003ko Italiako Giroa|Italiako Giro]]<nowiki/>ko etapa bat. * 4. [[2003ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulian]] '''2005''' * [[Luxenburgoko Tourra|Luxemburgoko Tour]]<nowiki/>reko etapa bat. == Kanpo estekak == {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1973ko||Frigo, Dario}} [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:1973ko jaiotzak]] [[Kategoria:Lombardiarrak]] [[Kategoria:Italiako Giroko etapa irabazleak italiarrak]] [[Kategoria:Italiako txirrindulariak]] msia2rzid8ivc7mlhd3vj0l9uksreos 0 993309 9999184 9269521 2024-12-14T08:31:50Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9999184 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Guido De Rosso''' ([[Farra di Soligo]], [[1940]]ko [[irailaren 28]]a), italiar txirrindulari ohia da. 1961. urtean, [[Etorkizuneko Tourra]] eta bi etapa irabazi zituen, eta profesionaletara pasa zen. Etorkizuneko lehen Tourra irabazi zuen. Bere lehenengo urtean profesionaletan, [[Romandiako Tour]]ra irabazi zuen eta [[Italiako Giroa]]<nowiki/>n 16. postuan sailkatu zen. == Taldeak == * Molteni (1962-1966). * Vitadello (1967). * Faema (1968-1969). == Palmaresa == '''1961''' * [[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px]] [[Etorkizuneko Tourra]] eta 2 etapa. '''1962''' * [[Romandiako Tourra]] * 3. [[Pratoko Industria eta Merkataritza Sari Nagusia]]n '''1963''' * 3. [[Romandiako Tour]]<nowiki/>rean eta etapa bat. * [[Ticinoko Giroa]]. * [[Fitxategi:Jersey violet.svg|20px]] [[Alpeetako Tourra|Trentinoko Giroa]]. * 2. [[Venetoko Giroa]]n. '''1964''' * 3. [[Italiako Giroa]]<nowiki/>n. * [[Fitxategi:MaillotItalia.PNG|20px]] [[Italiako errepide txirrindularitzako txapelketa]]. * [[Matteotti Saria|Matteotti Saria.]] * Milan-Vignola. * [[Placci Kopa]]. * 2. [[Venetoko Giroa]]n. '''1965''' * [[Matteotti Saria|Matteotti Saria.]] * Milan-Vignola. '''1966''' * [[Campaniako Giroa]]. '''1967''' * [[Piemonteko Giroa]]. '''1968''' * 5. [[Setmana Catalana]]<nowiki/>n == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1940ko||De Rosso, Guido}} [[Kategoria:Italiako txirrindulariak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] 3e5lh3bo6fv4ipq4xalr3c71d1farrx 0 997098 9998454 9430739 2024-12-13T13:04:41Z Wayratuta 119550 Mugitzen [[Category:Juduak]] hona [[Category:Estatubatuar juduak]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 9998454 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Bernard Malamud''' ([[New York]], [[1914]]ko [[apirilaren 26]]a - [[ibidem]], [[1986]]ko [[martxoaren 18]]a) estatubatuar eleberrigilea izan zen. XX. mendeko judu-estatubatuar egile ezagunetako bat izan zen, [[Saul Bellow]], [[Joseph Heller]] eta [[Philip Roth]]ekin batera. Gurasoak judu-errusiar etorkinak zituen. [[Columbiako Unibertsitatea]]n ikasi zuen eta ingeleseko irakaslea izan zen. Zortzi eleberri eta lau ipuin bilduma idatzi zituen. Bertan, Estatu Batuetako etorkinen etsipena eta zailtasunak deskribatu zituen, baina baita bere ametsak lortzeko itxaropena ere, pobrezia gorabehera. 1967an [[Pulitzer Saria]] irabazi zuen ''[[The Fixer]]'' eleberriarekin. == Lanak == === Eleberriak === * ''[[The Natural]]'' (1952) * ''[[The Assistant (eleberria)|The Assistant]]'' (1957) * ''[[A New Life (eleberria)|A New Life]]'' (1961) * ''[[The Fixer (eleberria)|The Fixer]]'' (1966) * ''[[Pictures of Fidelman|Pictures of Fidelman: An Exhibition]]'' (1969) * ''[[The Tenants (eleberria)|The Tenants]]'' (1971) * ''[[Dubin's Lives]]'' (1979) * ''[[God's Grace (eleberria)|God's Grace]]'' (1982) === Ipuin bildumak === * ''[[The Magic Barrel]]'' (1958) * ''[[Idiots First]]'' (1963) * ''[[Rembrandt's Hat]]'' (1974) * ''The Stories of Bernard Malamud'' (1983) * ''The People and Uncollected Stories'' (amaitu gabeko ''The People'' eleberria barne) (1989) * ''The Complete Stories'' (1997) === Ipuinak === * "The First Seven Years" (1958) * "[[The Mourners]]" (1955) * "[[The Jewbird]]" (1963) * "The Prison" (1950) * "A Summer's Reading" * "Armistice" == Bibliografia == * Smith, Janna Malamud. ''My Father Is a Book: A Memoir of Bernard Malamud''. (2006) * Davis, Philip. ''Bernard Malamud: A Writer's Life''. (2007) * Swirski, Peter. "You'll Never Make a Monkey Out of Me or Altruism, Proverbial Wisdom, and Bernard Malamud's ''God's Grace''". ''American Utopia and Social Engineering in Literature, Social Thought, and Political History''. New York, Routledge 2011. {{bizialdia|1914ko|1986ko|Malamud, Bernard}} [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako idazleak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako ipuingileak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako eleberrigileak]] [[Kategoria:Estatubatuar juduak]] [[Kategoria:Newyorkarrak]] [[Kategoria:Gaixotasun kardiobaskularrek hildakoak]] 4scpwuz3wtrp5aajt8fx4mcfvypjplt 14 1003448 9999386 9775644 2024-12-14T11:30:50Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Farmazialariak herrialdearen arabera]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999386 wikitext text/x-wiki {{CatAutoTOC}} [[Kategoria:Uruguaitarrak lanbidearen arabera]] [[Kategoria:Farmazialariak herrialdearen arabera]] qu79emomrjofkma3eawz73clssjgstd 0 1005638 9998528 8571556 2024-12-13T13:58:17Z Inaki Irazabalbeitia 137256 9998528 wikitext text/x-wiki {{Konposatu kimiko infotaula}} '''Etileno tetrafluoroetileno kopolimeroa''' edo '''ETFE''' [[polimero|polimero sintetikoa]] da, [[Fluoropolimero|fluoropolimeroen]] familiakoa. [[Eraikuntza]] erabiltze da. [[Etileno]] eta [[tetrafluoroetileno]] [[monomero]]ak txandakatu egiten dira katea polimerikoan. [[DuPont de Nemours, Inc|Du Pont de Nemours]] etxeak garatu zuen 1940an eta 1970az gero '''Tefzel''' marka komertzialarekin merkaturatzen hasi zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Revista TA 40 - ETFE: Ethylene-TetrafluoroEthylene Copolymer|data=2013-03-09|url=https://web.archive.org/web/20130309090024/http://www.todoarquitectura.com/revista/40/en04_ETFE.asp|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2021-05-13}}</ref>. [[Fitxategi:Allianz-Arena-München.jpg|thumb|292x292px|Allianz Arena, Munich]] == nEzaugarriak<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ETFE Ethylene TetrafluoroEthylene Tefzel® {{!}} Boedeker|url=https://www.boedeker.com/Product/ETFE|aldizkaria=www.boedeker.com|sartze-data=2021-05-13}}</ref> == ETFEa material erdi-kristalinoa da eta beiraren alternatiba moduan usatzen eraikuntzan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Fluoroplastic Comparison - Typical Properties|data=2018-11-16|url=https://web.archive.org/web/20181116163946/https://www.chemours.com/Teflon_Industrial/en_US/tech_info/techinfo_compare.html|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2021-05-13}}</ref>. * ETFEaren dentsitatea 1,7koa da eta beira baino arinagoa eta, gainera, argiaren oso transmisio egokia du. * Bere pisuari 400 bider eusteko gaitasuna du. * Tenperatura-tarte zabalean balia daiteke: -80&nbsp;°C eta 155&nbsp;°C bitartean. * Ezaugarri kimiko egokiak ditu, nahiz eta [[Politetrafluoroetileno|tefloiak]] baino apalagoak diren. * Tefloiak ez bezala injekzioz prozesa daiteke. * [[Birziklatze|Birziklagarria]] da. [[Fitxategi:EdenProject2005-07-30.jpg|thumb|290x290px|Eden proiektua, Kornuallesen]] == Erabilera == EFTEa eraikuntzan erabiltzen da bereziki eraikinak gainestaltzeko. Hainbat adibide: * [[Munich]]-ko [[Allianz Arena]] estadioa * [[Pekin]]go Igeriketa Zentro Nazionala * [[Nursultan|Astanako]] [[Khan Shatyr]] karpa * [[Le Havre]]ko [[Stade Océane|Stade Oceane]] * [[Dresdengo jauregia]]ren barne-estalkia * [[Rennes]]ko geltokia * [[Kornualles]]ko [[Eden Project|Eden proiektua]] * [[Puebla (Mexiko)|Pueblako]] [[Cuauhtémoc estadioa]] == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{Autoritate kontrola}} [[Kategoria:Eraikuntzako materialak]] [[Kategoria:Plastikoak]] [[Kategoria:Polimeroak]] hbaa1qnms0f5boxhhqxgy1x8v6nvncy 9998530 9998528 2024-12-13T13:59:48Z Inaki Irazabalbeitia 137256 9998530 wikitext text/x-wiki {{Konposatu kimiko infotaula}} '''Etileno-tetrafluoroetileno kopolimeroa''' ('''ETFE''') [[polimero|polimero sintetikoa]] da, [[Fluoropolimero|fluoropolimeroen]] familiakoa. [[Eraikuntza]] erabiltze da. [[Etileno]] eta [[tetrafluoroetileno]] [[monomero]]ak txandakatu egiten dira katea polimerikoan. [[DuPont de Nemours, Inc|Du Pont de Nemours]] etxeak garatu zuen 1940an eta 1970az gero '''Tefzel''' marka komertzialarekin merkaturatzen hasi zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Revista TA 40 - ETFE: Ethylene-TetrafluoroEthylene Copolymer|data=2013-03-09|url=https://web.archive.org/web/20130309090024/http://www.todoarquitectura.com/revista/40/en04_ETFE.asp|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2021-05-13}}</ref>. [[Fitxategi:Allianz-Arena-München.jpg|thumb|292x292px|Allianz Arena, Munich]] == nEzaugarriak<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ETFE Ethylene TetrafluoroEthylene Tefzel® {{!}} Boedeker|url=https://www.boedeker.com/Product/ETFE|aldizkaria=www.boedeker.com|sartze-data=2021-05-13}}</ref> == ETFEa material erdi-kristalinoa da eta beiraren alternatiba moduan usatzen eraikuntzan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Fluoroplastic Comparison - Typical Properties|data=2018-11-16|url=https://web.archive.org/web/20181116163946/https://www.chemours.com/Teflon_Industrial/en_US/tech_info/techinfo_compare.html|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2021-05-13}}</ref>. * ETFEaren dentsitatea 1,7koa da eta beira baino arinagoa eta, gainera, argiaren oso transmisio egokia du. * Bere pisuari 400 bider eusteko gaitasuna du. * Tenperatura-tarte zabalean balia daiteke: -80&nbsp;°C eta 155&nbsp;°C bitartean. * Ezaugarri kimiko egokiak ditu, nahiz eta [[Politetrafluoroetileno|tefloiak]] baino apalagoak diren. * Tefloiak ez bezala injekzioz prozesa daiteke. * [[Birziklatze|Birziklagarria]] da. [[Fitxategi:EdenProject2005-07-30.jpg|thumb|290x290px|Eden proiektua, Kornuallesen]] == Erabilera == EFTEa eraikuntzan erabiltzen da bereziki eraikinak gainestaltzeko. Hainbat adibide: * [[Munich]]-ko [[Allianz Arena]] estadioa * [[Pekin]]go Igeriketa Zentro Nazionala * [[Nursultan|Astanako]] [[Khan Shatyr]] karpa * [[Le Havre]]ko [[Stade Océane|Stade Oceane]] * [[Dresdengo jauregia]]ren barne-estalkia * [[Rennes]]ko geltokia * [[Kornualles]]ko [[Eden Project|Eden proiektua]] * [[Puebla (Mexiko)|Pueblako]] [[Cuauhtémoc estadioa]] == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{Autoritate kontrola}} [[Kategoria:Eraikuntzako materialak]] [[Kategoria:Plastikoak]] [[Kategoria:Polimeroak]] tjxdgxceeuf4ywypgayhcnbh5s2mbyu 9998533 9998530 2024-12-13T14:00:27Z Inaki Irazabalbeitia 137256 Inaki Irazabalbeitia wikilariak «[[Etileno tetrafluoroetileno kopolimero]]» orria «[[Etileno-tetrafluoroetileno kopolimero]]» izenera aldatu du: Misspelled title 9998530 wikitext text/x-wiki {{Konposatu kimiko infotaula}} '''Etileno-tetrafluoroetileno kopolimeroa''' ('''ETFE''') [[polimero|polimero sintetikoa]] da, [[Fluoropolimero|fluoropolimeroen]] familiakoa. [[Eraikuntza]] erabiltze da. [[Etileno]] eta [[tetrafluoroetileno]] [[monomero]]ak txandakatu egiten dira katea polimerikoan. [[DuPont de Nemours, Inc|Du Pont de Nemours]] etxeak garatu zuen 1940an eta 1970az gero '''Tefzel''' marka komertzialarekin merkaturatzen hasi zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Revista TA 40 - ETFE: Ethylene-TetrafluoroEthylene Copolymer|data=2013-03-09|url=https://web.archive.org/web/20130309090024/http://www.todoarquitectura.com/revista/40/en04_ETFE.asp|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2021-05-13}}</ref>. [[Fitxategi:Allianz-Arena-München.jpg|thumb|292x292px|Allianz Arena, Munich]] == nEzaugarriak<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ETFE Ethylene TetrafluoroEthylene Tefzel® {{!}} Boedeker|url=https://www.boedeker.com/Product/ETFE|aldizkaria=www.boedeker.com|sartze-data=2021-05-13}}</ref> == ETFEa material erdi-kristalinoa da eta beiraren alternatiba moduan usatzen eraikuntzan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Fluoroplastic Comparison - Typical Properties|data=2018-11-16|url=https://web.archive.org/web/20181116163946/https://www.chemours.com/Teflon_Industrial/en_US/tech_info/techinfo_compare.html|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2021-05-13}}</ref>. * ETFEaren dentsitatea 1,7koa da eta beira baino arinagoa eta, gainera, argiaren oso transmisio egokia du. * Bere pisuari 400 bider eusteko gaitasuna du. * Tenperatura-tarte zabalean balia daiteke: -80&nbsp;°C eta 155&nbsp;°C bitartean. * Ezaugarri kimiko egokiak ditu, nahiz eta [[Politetrafluoroetileno|tefloiak]] baino apalagoak diren. * Tefloiak ez bezala injekzioz prozesa daiteke. * [[Birziklatze|Birziklagarria]] da. [[Fitxategi:EdenProject2005-07-30.jpg|thumb|290x290px|Eden proiektua, Kornuallesen]] == Erabilera == EFTEa eraikuntzan erabiltzen da bereziki eraikinak gainestaltzeko. Hainbat adibide: * [[Munich]]-ko [[Allianz Arena]] estadioa * [[Pekin]]go Igeriketa Zentro Nazionala * [[Nursultan|Astanako]] [[Khan Shatyr]] karpa * [[Le Havre]]ko [[Stade Océane|Stade Oceane]] * [[Dresdengo jauregia]]ren barne-estalkia * [[Rennes]]ko geltokia * [[Kornualles]]ko [[Eden Project|Eden proiektua]] * [[Puebla (Mexiko)|Pueblako]] [[Cuauhtémoc estadioa]] == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{Autoritate kontrola}} [[Kategoria:Eraikuntzako materialak]] [[Kategoria:Plastikoak]] [[Kategoria:Polimeroak]] tjxdgxceeuf4ywypgayhcnbh5s2mbyu 0 1006270 9999183 9964858 2024-12-14T08:30:53Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9999183 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Martin Van Den Bossche''' ([[Hingene]], [[1941]]ko [[martxoaren 10]]a), belgikar txirrindulari ohia da. [[Eddy Merckx]] handiaren laguntzailea izan zen. Bere gregario izan ondoren 1970eko Italiako Giroko podiumera igo eta mendiko sailkapena irabazi zuen, Eddyk irabazi zuena. == Palmaresa == '''1961''' * 2. [[Austriako Itzulia]]n '''1964''' * [[Schaal Sels]]. * 5. [[Liège-Bastogne-Liège]]n '''1965''' * 3. [[Liège-Bastogne-Liège]]n '''1966''' * 2. [[Denaingo Sari Nagusia]]n * 10. [[1966ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]<nowiki/>rean '''1967''' * Omloop van het Waasland. * 3. [[Vilvoordeko Sari Nagusia]]n '''1968''' * 2. [[Agostoni Kopa]]n * 4. [[Setmana Catalana]]<nowiki/>n eta etapa bat * 5. [[Lombardiako Giroa]]n '''1969''' * [[Setmana Catalana]]ko etapa bat * 2 [[Milan-Turin]]en * 2. [[À travers Lausanne]]n * 3. [[Druivenkoers Overijse]]n * 4. [[Lombardiako Giroa]]n '''1970''' * 2. [[Druivenkoers Overijse]]n * 3. [[1970eko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]<nowiki/>n eta mendiko sailkapena * 4. [[1970eko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]<nowiki/>rean * 10. [[Romandiako Tour]]rean '''1972''' * [[Roma Maxima|Lazioko Giroa]] == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#eeeeee" !align="center"|Lasterketa !1963 !1964 !1965 !1966 !1967 !1968 !1969 !1970 !1971 !1972 !1973 !1974 |- |align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[1968ko Italiako Giroa|UT]] |align="center"|[[1969ko Italiako Giroa|UT]] |align="center" style="background:burlywood;|[[1970eko Italiako Giroa|'''3.''']] |align="center"|- |align="center"|[[1972ko Italiako Giroa|29.]] |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[1966ko Frantziako Tourra|'''10.''']] |align="center"|[[1967ko Frantziako Tourra|59.]] |align="center"|- |align="center"|[[1969ko Frantziako Tourra|23.]] |align="center"|[[1970eko Frantziako Tourra|'''4.''']] |align="center"|- |align="center"|[[1972ko Frantziako Tourra|15.]] |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center" style="background:red;"|[[Espainiako Vuelta]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[1968ko Espainiako Itzulia|38.]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |- |[[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko txapelketa]] [[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|24px]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|'''10.''' |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |} <small>-: ez zuen parte hartu<br /> UT: utzi, ez zuen amaitu<br /> </small> == Kanpo estekak == {{bizialdia|1941eko||Van Den Bossche, Martin}} [[Kategoria:Flandriako txirrindulariak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] e9ynhs9wrlov04qoo8leynoekporur6 0 1007091 9999142 9301825 2024-12-14T07:12:49Z InternetArchiveBot 119347 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 9999142 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Gorka Izeta Arrese''' ([[Zarautz]], [[1965]]) kazetari, argitaratzaile, itzultzaile eta idazlea da. == Ibilbidea == Euskal filologiaren ikasle izan zen baina ikasketak baztertu zituen, argitalpen munduan buru belarri aritzeko. Lan oparoena ''[[Susa]]'' argitaletxean egin zuen, hogeita hamar urtean argitaletxeko editorea izan baitzen, 1988tik 2018 arte. ''[[Argia]]''n eta ''[[Euskaldunon Egunkaria]]''n kultur kazetaria izan zen 1985tik 1991ra, Kultura saileko lehen erredakzio-burua izanik. Euskal literaturaren historiari buruzko perspektiba osoago bat izaten lagundu dio [[Armiarma.eus]] ataria osatzen jarduteak.<ref>https://web.archive.org/web/20210523211051/https://www.jakin.eus/egilea/gorka-arrese/1816</ref> Gaur egun, ''Berria'' egunkarian idazten du. Azpimarratzekoa da haren garaiko idazle berri askoren editore erreferentziala izan dela, 1970 eta 1980ko hamarkadetan jaiotako idazle askorena, alegia. Adibidez, [[Leire Bilbao]], [[Harkaitz Cano]], [[Mikel Peruarena]], [[Eider Rodríguez]], [[Kirmen Uribe]]k... haren laguntzaz eman zituzten lehenengo urratsak idazle gisa.<ref>https://mhli.net/artxiboa/gorka-arrese/</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * [https://mhli.net/artxiboa/gorka-arrese/ Beñat Sarasolak idatzitako Gorka Arreseren biografia.] * [https://www.youtube.com/watch?v=KNoBSDB8EPs Gorka Arresek edizioaz hizketaz, Youtuben.] * [https://zarauzkohitza.eus/zarautz/1518519040193-gorka-arrese-ez-gara-batere-modernoak-ez-dugulako-kultura-susa-zarautz-argitaletxea] {{bizialdia|1965eko||Arrese, Gorka}} [[Kategoria:Zarauztarrak]] [[Kategoria:Gipuzkoako idazleak]] [[Kategoria:Euskal Herriko itzultzaileak]] [[Kategoria:Gipuzkoako kazetariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko argitaratzaileak]] 1acur15cmbmcw63xt6ap496a5xd88bt 0 1011327 9998676 9998180 2024-12-13T15:23:13Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998676 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Wladimir Belli''' ([[Sorengo]], [[1970]]eko [[uztailaren 25]]a) [[italiar]] txirrindulari ohia da. Hiru aldiz izan zen lehenengo hamarren artean [[Italiako Giroa]]<nowiki/>n, eta behin [[Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]<nowiki/>rean. == Kirol ibilbidea == 1990ean [[Giro Next Gen|Baby Giroa]] irabazi zuen (Italiako Giroa 23 urtez azpiko txirrindulari amateurrentzat). Garaipen handirik lortu ez bazuen ere, emaitza onak lortu zituen etapakako proba laburretan, hala nola [[Portugalgo Itzulia]]n (1997an 2.a eta 1998an 3.a), [[Suitzako Itzulia]]n (1998, 2000 eta 2001ean 3.a), [[Euskal Herriko Itzulia]]n (1999an 2.a), [[Romandiako Tour]]rean (1999 eta 2001ean 3.a), [[Dauphine Libere]]n (1999an 3.a), [[Setmana Catalana]]n (1999an 3.a) edo [[Kataluniako Volta]]n (1994an 4.a). Egun bakarreko laterketetan emaitza on batzuk lortu zituen, besteak beste 1994ko [[Milan-Turin]]en, 2000ko [[Liège-Bastogne-Liège]]n eta 2001eko [[Donostia Klasikoa]]n 4. postuan sailkatu zen. [[Frantziako Tourra]]n, bere emaitzarik onena 1999ko 9. postua izan zen. [[Italiako Giroa]]n, bere lasterketa gogokoena, emaitzarik onena, 1997an lortutako 6. postua izan zen. 1993an 2. izan zen gazteen sailkapenean, eta 2000n eta 2001ean 2. izan zen bi etapatan. [[2001eko Italiako Giroa]]n kanporatua izan 14. etapan, ikusle bat kolpatu ondoren. Ikusle hori liderraren iloba zen, [[Gilberto Simoni]]<nowiki/>rena hain zuzen (Giro hori irabaziko zuena). Une horretan, Belli 3.a zen sailkapen nagusian. == Palmaresa == {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1990''' * [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]] [[Giro Next Gen|Baby Giro]] * 3. [[Aostako Haranako Giroa]]n '''1991''' * [[Aostako Haranako Giroa]] eta etapa 1 '''1993''' * 3. [[Melinda garaikurra]]n * 8. [[Romandiako Tour]]rean '''1994''' * Settimana Ciclistica Bergamasca eta 3 etapa * 3. [[Gran Premio Industria e Commercio di Prato]]n * 4. [[Kataluniako Volta]]n * 4. [[Milan-Turin]]en '''1995''' * 2. [[Trofeo dello Scalatore]]n * 3. [[Apeninoetako Giroa]]n '''1996''' * [[Fitxategi:Jersey violet.svg|20px]] [[Trentinoko Giroa]] * [[Apeninoetako Giroa]]. * 2. [[Murtziako Itzulia]]n * 3. [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tour]]ean '''1997''' * 2. [[Melinda garaikurra]]n * 2. [[Portugalgo Itzulia]]n eta etapa bat. * 6. [[1997ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n * 9. [[Lombardiako Giroa]]n '''1998''' * 3. [[Portugalgo Itzulia]]n eta etapa bat. * 3. [[Suitzako Itzulia]]n * 10. [[1998ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulia]]n '''1999''' * [[Midi Libreren Sari Nagusia|Midi Libre]]<nowiki/>ko etapa bat. * 2. [[Levanteko Itzulia]]n * 2. [[1999ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulia]]n * 3. [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tour]]ean * 3. [[Setmana Catalana]]n * 3. [[Romandiako Tour]]rean * 3. [[Dauphine Libere]]n * 8. [[Paris-Niza]]n * 9. [[1999ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean '''2000''' * 3. [[Suitzako Itzulia]]<nowiki/>n eta etapa bat. * [[Camaioreko Sari Nagusia]]. * 2. [[Settimana Coppi e Bartali]]n * 4. [[Liège-Bastogne-Liège]]n * 7. [[Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n * 7. [[Lombardiako Giroa]]n * 10. [[Romandiako Tour]]rean '''2001''' * 3. [[Romandiako Tour]]rean * 3. [[Suitzako Itzulia]]n * 4. [[Donostia Klasikoa]]n * 8. [[Lombardiako Giroa]]n '''2003''' * 3. [[Liguriako Giroa]]n * 8. [[2003ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulia]]n '''2004''' * [[Langkawiko Tourra|Langkawiko Tour]]reko etapa 1 (taldekako erlojupekoa) * 7. [[2004ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n }} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center; background-color: #fff;" |- ! colspan="2" width="148 px"| Itzuli Handia !! 1992 !! 1993 !! 1994 !! 1995 !! 1996 !! 1997 !! 1998 !! 1999 !! 2000 !! 2001 !! 2002 !! 2003 !! 2004 !! 2005 !! 2006 !! 2007 |- | style="background:pink;"| | [[Italiako Giroa]] | — | [[1993ko Italiako Giroa|13.]] | [[1994ko Italiako Giroa|12.]] | [[1995eko Italiako Giroa|UT]] | [[1996ko Italiako Giroa|36.]] | [[1997ko Italiako Giroa|'''6.''']] | [[1998ko Italiako Giroa|25.]] | — | [[2000ko Italiako Giroa|'''7.''']] | [[2001eko Italiako Giroa|DSK]]<ref>[http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/1367258.stm Belli thrown out of Giro]</ref> | [[2002ko Italiako Giroa|UT]] | [[2003ko Italiako Giroa|11.]] | [[2004ko Italiako Giroa|'''7.''']] | [[2005eko Italiako Giroa|24.]] | [[2006ko Italiako Giroa|UT]] | — |- | style="background:yellow;"| | [[Frantziako Tourra]]<ref>[https://web.archive.org/web/20081029014702/http://www.letour.fr/HISTO/TDF/riders/us/38.html Belliren emaitzak Tourrean]</ref> | — | — | — | [[1995eko Frantziako Tourra|UT]] | [[1996ko Frantziako Tourra|68.]] | — | — | [[1999ko Frantziako Tourra|'''9.''']] | — | [[2001eko Frantziako Tourra|24.]] | [[2002ko Frantziako Tourra|45.]] | — | — | — | — | — |- | style="background:gold;"| | [[Espainiako Vuelta]] | — | — | — | — | — | [[1997ko Espainiako Itzulia|UT]] | — | [[1999ko Espainiako Itzulia|UT]] | [[2000ko Espainiako Itzulia|12.]] | — | — | [[2003ko Espainiako Itzulia|UT]] | — | — | — | — |} <small>—: ez zuen parte hartu<br>UT: utzi, ez zuen amaitu<br>DSK: kanporatua</small> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1970eko||Belli, Wladimir}} [[Kategoria:Italiako txirrindulariak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] e7dwy3rjj5kl3sfozquzhelkm5rbj47 0 1011330 9998567 9592789 2024-12-13T14:21:45Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998567 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Peter Luttenberger''' ([[Bad Radkersburg]], [[1972]]ko [[abenduaren 13]]a) [[austriar]] txirrindulari ohia da. "Peter Pan" ezizenaz ezagutzen dute. Bere lehenengo partaidetzan [[Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]<nowiki/>rean bostgarren postua lortu zuen. 1995tik 2006ra izan zen profesionala eta sei garaipen eskuratu zituen. == Palmaresa == '''1992''' * 2. [[Austriako Itzulia]]n * 2. [[Renania-Palatinatuko Itzulia]]n '''1993''' * [[Fitxategi:MaillotAustria.PNG|20px]] Austriako errepideko txapelketa * [[Piccolo Giro di Lombardia]] '''1994''' * [[Mendrisiotto Giroa]]. '''1996''' * [[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px]] [[Suitzako Itzulia]] eta etapa bat. * 5. [[1996ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]ream * 7. [[Euskal Bizikleta]]n '''1997''' * 6. [[Limousingo Tourra|Limousingo Tour]]rean '''1998''' * [[Fitxategi:MaillotAustria.PNG|20px]] Austriako erlojupeko Txapelketa. * [[Austriako Itzulia|Austriako Itzuli]]ko etapa bat. * 8. [[Valentziako Erkidegoko Itzulia]]n * 8. [[Setmana Catalana]]n * 9. [[Paris-Niza]]n * 9. [[Suitzako Itzulia]]n '''1999''' * 4. [[Aragoiko Itzulia]]n * 5. [[1999ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulia]]n * 10. [[Udaberriko Klasikoa]]n '''2000''' * [[Kataluniako Volta]]ko etapa 1 (taldekako erlojupekoa) * 4. [[Urkiolako Igoera]]n * 8. [[Dauphiné Libéré]]n '''2001''' * 2. Austriako erlojupeko txapelketan * 7. [[Trentinoko Giroa]] * 7. [[Apeninoetako Giroa]]n * 10. [[Flèche Wallonne]]n * 10. [[Milan-Turin]]em * 10. [[Udaberriko Klasikoa]]n '''2002''' * 2. [[Settimana Coppi e Bartali]]n * 3. [[Austriako Itzulia]]n * 4. [[Trentinoko Giroa]]n * 7. [[Suitzako Itzulia]]n * 8. [[Milan-Turin]]en * 8. [[Urkiolako Igoera]]n '''2006''' * [[Fitxategi:MaillotAustria.PNG|20px]] Austriako erlojupeko txapelketa == Taldeak == * [[Carrera (txirrindularitza taldea)|Carrera]] ([[1995]]-[[1996]]) * [[Jumbo-Visma|Rabobank]] ([[1997]]-[[1998]]) * [[Once (txirrindularitza taldea)|ONCE-Deutsche Bank]] ([[1999]]-[[2000]]) * [[Tacconi Sport]] ([[2001]]-[[2002]]) * [[Team CSC]] ([[2003]]-[[2006]]) == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1972ko||Luttenberger, Peter}} [[Kategoria:Austriako txirrindulariak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:1996ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] [[Kategoria:1992ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] [[Kategoria:Estiriako jendea]] 1ajnrzvea1t4kze329a6zp2yw1n8g5h 0 1021280 9999393 8672693 2024-12-14T11:32:23Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Farmazialariak]] kendua; [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999393 wikitext text/x-wiki {{Biografia infotaula automatikoa}} '''Ainhoa Gonzalez Pujana''' ([[Gasteiz]], [[1991]]) [[Euskal Herriko Unibertsitatea|Euskal Herriko Unibertsitateko]] irakaslea eta ikertzailea da, [[Farmazia Fakultatea (Gasteiz)|Farmazia Fakultateko]] [[NanoBioCel]] taldean. == Ikertzaile == Farmazia ikasketak bukatu zituen Euskal Herriko Unibertsitatean 2014an eta Jarraian, Farmakologia eta Medikamenduen Garapena Masterra ikasi eta ikerkuntzan hasi zen NanoBioCel taldean, [[CIBER-BBN|CIBER-BBN-ek]] eskaini zion ikerketa-iniziazio beka bati esker. 2016an, [[Eusko Jaurlaritza|Eusko Jaurlaritzaren]] (EJ) beka jasota, tesia hasi zuen [[Zelula ama|zelula amen]] efektu terapeutikoa bultzatzen duten matrizeen diseinuaren inguruan. 2018an, Eusko Jaurlaritzako [[Egonlabur]] beka batekin [[Harvard Unibertsitatea|Harvard Unibertsitatean]] egin zuen 6 hilabeteko doktoretza aurreko egonaldia. 2019an tesia defendatu zuen eta hortik aurrera talde berean ikertzaile doktore bezala lanean ari da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ainhoa Gonzalez Pujana :: Inguma - Euskal komunitate zientifikoaren datu-basea|url=http://www.inguma.eus/egilea/ikusi/ainhoa-gonzalez-pujana|aldizkaria=www.inguma.eus|sartze-data=2021-09-20}}</ref> == Sariak eta errekonozimenduak == * [[2020]]: [[Txiotesia lehiaketa|#Txiotesia]] lehiaketako Txiolari ulergarrienaren saria jaso zuen (''Zelula estromal mesenkimalen eragin immunomodulatzailea sustatzeko bioinspiraturiko hiru dimentsiotako sistema funtzio anizdunak'').<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ainhoa Gonzalez eta Eider Urkola dira #txiotesia5 lehiaketako irabazleak — Unibertsitatea.Net|hizkuntza=eu|url=https://www.unibertsitatea.net/aktualitatea/ainhoa-gonzalez-eta-eider-urkola-dira-txiotesia5-lehiaketako-irabazleak|aldizkaria=www.unibertsitatea.net|sartze-data=2021-09-20}}</ref>''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Zelula estromal mesenkimalen eragin immunomodulatzailea sustatzeko bioinspiraturiko hiru dimentsiotako sistema funtzio anizdunak — Unibertsitatea.Net|hizkuntza=eu|url=https://www.unibertsitatea.net/txiotesia/txiotesia-5/zelula-estromal-mesenkimalen-eragin-immunomodulatzailea-sustatzeko-bioinspiraturiko-hiru-dimentsiotako-sistema-funtzio-anizdunak|aldizkaria=www.unibertsitatea.net|sartze-data=2021-09-20}}</ref>'' * 2019: Bioaraba Saria Arabako doktorego-tesi onenarentzat * 2019: hitzezko aurkezpen onena ikertzaile gazteentzako SPLC-CRS kongresuan (Best oral communication at the 1st SPLC-CRS Young Scientist Meeting for the conference "Safer and more predictable therapies in cell encapsulation") == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://www.linkedin.com/in/ainhoagonzalez/?originalSubdomain=es Ainhoa Gonzalez Pujana] Linkedin sare profesonalean * @AgonzalezPujana Twitter kontua * #Txiotesia txapelketako 6 txio irabazleak. ''[https://www.unibertsitatea.net/txiotesia/txiotesia-5/zelula-estromal-mesenkimalen-eragin-immunomodulatzailea-sustatzeko-bioinspiraturiko-hiru-dimentsiotako-sistema-funtzio-anizdunak/ Zelula estromal mesenkimalen eragin immunomodulatzailea sustatzeko bioinspiraturiko hiru dimentsiotako sistema funtzio anizdunak]'' {{bizialdia|1991ko||Gonzalez Pujana, Ainhoa}} [[Kategoria:Gasteiztarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko Unibertsitateko irakasleak]] [[Kategoria:Euskal Herriko Unibertsitateko ikasleak]] [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] [[Kategoria:Emakume zientzialariak]] htz8y1772bwc8o64ildf8qfgv3wxt99 0 1021623 9999094 9982613 2024-12-14T02:12:15Z Daeri 16654 /* Kanpo estekak */ 9999094 wikitext text/x-wiki {{Biografia infotaula automatikoa}} '''Diego Carlos Santos Silva''',<ref>[http://www.olympedia.org/athletes/141230 «Diego Carlos Santos Silva»] ''olympedia.org'' {{En}}</ref> ([[Barra Bonita (São Paulo)]] - ([[Brasil]]), [[1993]]ko [[martxoaren 15|martxoaren 15a]]), futbolean aritzen den kirolari [[brasildar]]ra da.<ref>[https://web.archive.org/web/20210722181515/https://olympics.com/tokyo-2020/olympic-games/es/resultados/futbol/perfil-de-deportista-n1351503-diego-carlos.htm "Diego Carlos Santos Silva] ''olympics.com'' {{Es}}</ref>. [[2020ko Udako Olinpiar Joko]]etan, [[Tokio 2020]]an ([[Tokio]]), esku hartu, eta urrezko domina eskuratu zuen futbolean [[Brasil]] ordezkatuz; [[Espainia]]ko taldearen (zilarrezko domina) eta [[Mexiko]]ko taldearen (brontzezko domina) aurretik sailkatu zen Brasilgo taldea. Tokion, honako hauek osatzen zuten Brasilgo taldea: [[Santos]], [[Gabriel Menino]], [[Diego Carlos (futbolaria, 1993an jaioa)|Diego Carlos]], [[Ricardo Graça]], [[Douglas Luiz]], [[Guilherme Arana]], [[Paulinho (futbolaria, 2000an jaioa)|Paulinho]], [[Bruno Guimarães]], [[Matheus Cunha]], [[Richarlison]], [[Antony (futbolaria)|Antony]], [[Brenno (futbolaria)|Brenno]], [[Dani Alves]], [[Bruno Fuchs (futbolaria)|Bruno Fuchs]] [[Nino (futbolaria, 1997an jaioa)|Nino]], [[Abner Vinícius|Abner]], [[Malcom (futbolaria)|Malcom]], [[Matheus Henrique]], [[Reinier Jesus Carvalho|Reinier]], [[Claudinho (futbolaria, 1997an jaioa)|Claudinho]], [[Gabriel Martinelli]] eta [[Lucão (futbolaria, 2001ean jaioa)|Lucão]]k. ==Nazioarteko emaitzak== {| class="wikitable center col2izq" style="text-align:center;width:445px;" ! colspan="4"|[[Udako Olinpiar Jokoak]] |- ! Urtea ! Lekua ! Domina ! Proba |- | [[Futbola 2020ko Udako Olinpiar Jokoetan|2020]] | [[Tokio|Tokio]] {{Flagicon|JPN|}} [[Japonia]] | {{gold1}} | Futbola, gizonezkoa. |- |} ==Erreferentziak== {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{Bizialdia|1993ko||Diegocarlos}} [[Kategoria:São Paulo estatuko jendea]] [[Kategoria:Brasilgo futbolariak]] [[Kategoria:2020ko Udako Olinpiar Jokoetako futbolariak]] [[Kategoria:2020ko Udako Olinpiar Jokoetako dominadunak]] [[Kategoria:Olinpiar Jokoetako dominadunak futbolean]] [[Kategoria:FC Nanteseko jokalariak]] [[Kategoria:Ligue 1eko jokalariak]] [[Kategoria:La Ligako jokalariak]] [[Kategoria:Premier Leagueko jokalariak]] [[Kategoria:Brasilgo urrezko dominadun olinpikoak]] [[Kategoria:Sevilla Futbol Clubeko futbolariak]] itpssghf2nrc37lh78phs2opx9a4rv0 0 1022865 9999112 9908124 2024-12-14T04:16:22Z InternetArchiveBot 119347 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 9999112 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Trypanosoma cruzi crithidia.jpeg|thumb|right|250px|''Trypanosoma cruzi'' ([[Amerikar tripanosomiasi]])aren eragilea, Giemsa tindaketarekin ikusita]] [[Image:Drosophila metaphase chromosomes.jpg|thumb|right|250px|[[Drosophila melanogaster]]ren kromosomak, Giemsarekin tindatuak (ezkerrean, arrarenak, eskuinean emearenak)]] '''Giemsa tindaketa''' [[hematologia]]n usu erabiltzen den tindaketa da, [[odol]]aren elementuak, besteak beste, aztertzeko. [[Odol-frotis]]ak ([[protozoo]]ak eta parasitoak antzemateko), ebaketa histologikoak eta beste lagin biologikoak dira tindaketa honekin tratatzen direnak. [[Gustav Giemsa]] asmatu zuen bere izena daraman tindaketa, 1904an, [[Plasmodium falciparum]], [[malaria]]ren eragilea, odol-frotisetan ikertzen ari zenean <ref> Fleischer, B [https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1111/j.1365-3156.2004.01278.x Editorial: 100 years ago: Giemsa’s solution for staining of plasmodia] Trop Med Int Health, 2004 Jul; 9 (7), pp: 755-756 </ref> Giemsa tindaketa, besteak beste, oso erabilia da laborategietan honako mikrobio hauek edo egitura zelularrak ikusi ahal izateko: *Plasmodium falciparum (malariaren sortzailea) *zelulako [[kromosoma]]k, [[mitosi]]an *[[Trypanosoma]] protozooa *[[Spirillum minus]] <ref> Forbes, b:, Sahm, D., Weissfeld A.: Diagnóstico microbiológico Ed. Panamericana (2004), 521 orr. ISBN: 950-06-0796-4 </ref> *[[Rickettsia]], [[Zelula barneko parasito|zelula barneko bakterio parasitoa]] Tindaketa honen bi koloratzaile nagusiak [[eosina]] (koloratzaile azidoa) eta [[metileno urdina]] (koloratzaile basikoa) dira. Hautsean saltzen da, eta laborategian egunero prestatu behar da, hautsa uretan disolbatuz (ordu gutxi batzuetan koloratzaileak bere ezaugarri kimikoak galtzen dituelako). Odol-frotisak aztertzeko, koloratzaile bota aurretik lagina finkatu behar da, [[metanol]]a erabiliz. Hau da prozedura osoa <ref>Rodriguez, F. (2017) [https://web.archive.org/web/20211003160740/https://www.franrzmn.com/tincion-de-giemsa/ Tinción de Giemsa] Blog de laboratorio clínico y biomédico</ref>: *odol-frotisa prestatu, porta baten gainean *gehitu metanola, lagina finkatzeko, eta utzi 5 minutu *dekantatu, metanola kentzeko *Giemsa koloratzailea bota, eta 25 minutu utzi *urez garbitu *utzi airean lehortzen, eta gero behatu [[mikroskopio]]an == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria: Bakteriar tindaketak]] [[Kategoria:Tindaketak]] k0cvo4p1lkzb8y2flq93c1dnfkosdun 106 1023901 9998925 9998030 2024-12-13T18:47:12Z Артем Загребельный 141467 /* Emakumezkoak */ 9998925 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Caeleb Dressel before winning 100 fly (42769914221).jpg|thumb|[[Caeleb Dressel]] gizonezkoen igeriketan munduko errekor gehien dituena da; bederatzi (banakako lau, eta erreleboko bost).]] '''Igeriketako munduko errekorrak''' [[FINA]]k, igeriketako nazioarteko gobernu organoak berresten ditu. Errekorrak ibilbide luzeko (50 metro) edo ibilbide laburreko (25 metro) igerilekuetan ezarri daitezke. FINAk munduko errekorrak, gizonezko zein emakumezkoentzat, ondorengo ekitaldietan aitortzen ditu,<ref name=":0"> [https://web.archive.org/web/20130726002347/http://www.fina.org/project/index.php?option=com_content&task=view&id=45&Itemid=119 "FINA Technical Rules SW12.1 and 12.2".] [[:en:International_Swimming_Federation|International Swimming Federation.]] 2013-07-26an, originaletik [http://www.fina.org/project/index.php?option=com_content&task=view&id=45&Itemid=119 artxibatua] 2009-05-11n begiratua.</ref><ref> [https://web.archive.org/web/20150913213741/http://www.fina.org/H2O/docs/WR_July_27_2015.pdf# "FINA World Records"] (PDF). [[:en:FINA|FINA]] 27 July 2015. 2015-09-13an, originaletik [http://fina.org/H2O/docs/WR_July_27_2015.pdf artxibatua](PDF) 2015-09-16an begiratua.</ref> errelebo mistoetan izan ezik, taldeak, edozein ordenatan, bi gizon eta bi emakumez osatuta baitaude. Libre: 50m, 100m, 200m, 400m, 800m, 1500m Bizkar estiloa: 50m, 100m, 200m Bular estiloa: 50m, 100m, 200m Tximeleta: 50m, 100m, 200m Banakako nahasketa: 100m (ibilbide laburra soilik), 200m, 400m Erreleboak: 4×50 metro libre erreleboa (ibilbide laburra soilik), 4×100 metro libre, 4×200 metro libre, 4×50 metro erreleboa (ibilbide laburra soilik), 4×100 metro bitartekoa Errelebo mistoak: 4×50 m estilo mistoa (ibilbide laburra soilik), 4×100 m estilo mistoa (ibilbide luzea bakarrik), 4×50 m nahasketa mistoa (ibilbide laburra soilik), 4×100 m nahasketa mistoa (ibilbide luzea soilik) [[Fitxategi:Kazan 2015 - Sjöström WR award cropped.JPG|thumb|[[Sara Sjöström]] emakumezkoen igeriketan munduko errekor gehien dituena da; banakako sei]] Berrespen prozesua SWINA F12 arauan deskribatzen da,<ref name=":0" /> eta denbora-sistemaren zehaztasuna eta igerilekuaren luzera ziurtatzen duen papera aurkeztu behar da, igerilekuari buruzko FINA arauak asebetetzea eta inplikatutako igerilariaren dopin proba negatiboa egitea. Erregistroak banakako lasterketan eta erreleboko lasterketaren lehen itzuliaren tarteko distantzietan ezar daitezke. Oraindik erabat berretsi ez diren erregistroak zerrenda hauetan '#' ikurra daramate. Behean agertzen diren erregistro asko, 2008ko otsailetik 2009ko abendura arte, lasterketako igerilekutan, baimendutako poliuretanoz edo ehunak ez diren beste materialez egindako bodyak edo trajeak zeramatzaten igerilariek ezarri zituzten. FINAren 2009ko Munduko Txapelketaren bezperetan, Erroman, uretako bost olinpiar kiroletako Nazioarteko Gobernu Batzordeak bozkatu zuen 2010eko urtarrilaren 1etik aurrera ehunak ez diren materialez egindako bodyak eta trajeak erabiltzea debekatzea.<ref> [http://www.timeslive.co.za/sport/other/2010/01/18/high-tech-records-to-stand "High-tech records to stand".] Times Live. 2010-01-18. 2011-07-27an begiratua.</ref><ref>Dilman, Lisa (2009-07-25). [http://articles.latimes.com/2009/jul/25/sports/sp-world-swimming25 "FINA bans bodysuits that have led to spate of world records"] Los Angeles Times. 2011-07-27an begiratua.</ref> Jantziek gorputz handiagoak zituztenen errendimendua hobetzen zutela zirudien, kirolari batzuen errendimendua beste batzuenak baino gehiago hobetuz, [norenak?] Morfologiaren eta fisiologiaren arabera omen.<ref>Dampf, Andrew (2011-06-22). [https://abcnews.go.com/Sports/wireStory?id=13900301 "New Suits Mean No More Records in Swimming".] ABC News. 27 July 2011-07-27an begiratua.</ref> Orduz geroztik, ehungintzako materialak zeramatzaten igerilariek jarritako garai onenak, berriro ere, FINAk aitortutako munduko errekorren erdia baino gehiago gainditu ditu. 2013ko uztailaren 25ean, FINAren Igeriketa Teknikoen Kongresuak munduko errekorrak baimendu zituen bozketa luzeko 400 errelebo misto eta 400 nahasketa errelebo mistoetan, baita ibilbide laburreko metroetako sei ekitalditan ere: 200 nahasketa mistoak eta 200 errelebo libreak, baita gizonezkoen eta emakumezkoen 200 errelebo libre eta gizonezkoen eta emakumezkoen 200 errelebo konbinatuak.<ref> [https://web.archive.org/web/20150824112202/http://www.fina.org/H2O/docs/rules/sw_rules_20132017_inclwrform.pdf "FINA Swimming Rules 2013 – 2017 incl. World Record Application Form"](PDF) [[:en:FINA|FINA]] 2013-08-16. (PDF) 2015-08-24an originaletik [http://www.fina.org/H2O/docs/rules/sw_rules_20132017_inclwrform.pdf artxibatua] 2013-09-27an begiratua.</ref> 2013ko urrian, FINAk "estandarrak" ezartzea erabaki zuen gertakari horietako bat lehen munduko errekorra dela aitortu aurretik.<ref>Craig Lord (2013-10-03). [https://web.archive.org/web/20151208091537/http://www.swimvortex.com/fina-to-set-world-best-standards-for-mixed-relays/ "FINA To Set World Best Standards For Mixed Relays"] swimvortex.com. 2015-12-08an, originaletik [http://www.swimvortex.com/fina-to-set-world-best-standards-for-mixed-relays/ artxbatua] . 2015-12-05ean begiratua.</ref> Baina, geroago, 2014ko martxoaren 13an, FINAk ofizialki berretsi ditu Indiana Unibertsitateko igerilariek 2013ko irailaren 26an Bloomingtonen ospatutako IU Relay Rallyan ezarritako zortzi munduko errekorrak.<ref> [https://web.archive.org/web/20140705174106/http://www.swimmingworldmagazine.com/lane9/news/World/38199.asp?q=FINA-Goes-Back-in-Time-to-Ratify-Indiana-Hoosier-Swims-as-World-Records "FINA Goes Back in Time to Ratify Indiana Hoosier Swims as World Records"] [[:en:Swimming_World_Magazine|Swimming World Magazine.]] 2014-03-13. 2014-07-05ean, originaletik [http://www.swimmingworldmagazine.com/lane9/news/World/38199.asp?q=FINA-Goes-Back-in-Time-to-Ratify-Indiana-Hoosier-Swims-as-World-Records artxibatua] 2015-12-05ean begiratua.</ref> ==50 m-ko igerilekua== ===Gizonezkoak=== {| class="wikitable center col2izq" style="text-align:center;width:950px;" |----- bgcolor="silver" ! Ekitaldia ! Denbora ! Igerilaria ! Herrialdea ! Data ! Lekua ! Erref |- | align="left" | ''50 m libre''ak || align="right" | 20,91 |[[César Cielo]] | align="left" |{{bandera|Brasil}} | align="center" | [[2009]]ko [[abenduaren 18]]a | align="left"|{{Flagicon|BRA}} [[Sao Paulo]], [[Brasil]] | [https://www.youtube.com/watch?v=epALibnFa8Q &#8203;]<ref> [http://magazines.swimmingworld.com:9997/spipdf/20091217brazild2.pdf "2009 Brazilian Championships full results"] (PDF) {{Pt}} [[:en:Confederação_Brasileira_de_Desportos_Aquáticos|Confederação Brasileira de Desportos Aquáticos.]] 2009-12-18. 2011-11-16an begiratua.</ref><ref> [https://web.archive.org/web/20130223052809/http://www.swimmingworldmagazine.com/lane9/news/22997.asp "Brazil Long Course Championships: Cesar Cielo Sets World Record".] [[:en:Swimming_World_Magazine|Swimming World Magazine.]] 2009-12-18. 2013-02-23an, originaletik [http://www.swimmingworldmagazine.com/lane9/news/22997.asp artxibatua.] 2011-11-16an begiratua.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=31V346HyRis Bideoa] [[:en:YouTube|YouTube]]</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=QnmEgFUVFjk World Record - Recorde Mundial - 50m Freestyle - Cesar Cielo.] BRA BMX. 2009-12-29. 2021-07-10ean, originaletik [https://web.archive.org/web/20210710215347/https://www.youtube.com/watch?v=QnmEgFUVFjk artxibatua] 2021-08-10ean begiratua - [[:en:YouTube|YouTube]] bidez.</ref> |-bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''100 m libre''ak || align="right" | 46,40 |[[Pan Zhanle]] | align="left"|{{bandera|Txina}} | align="center" | [[2024]]ko [[uztailaren 31]]a |align="left"|{{Flagicon|FRA}} [[Paris]], [[Frantzia]] | [https://vk.com/video/playlist/142497057_-4?z=video142497057_456239296%2Fpl_142497057_-4 &#8203;] |-bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''200 m libre''ak || align="right" | 1:42,00 | [[Paul Biedermann]] | align="left"|{{bandera|Alemania}} | align="center" | [[2009]]ko [[uztailaren 28]]a | align="left"|{{Flagicon|ITA}} [[Erroma]], [[Italia]] |<ref>[https://web.archive.org/web/20090806180605/http://www.omegatiming.com/swimming/racearchives/2009/Roma2009/C73A1_Res1Heat_110_Finals_1_Men_200_Free.pdf "Men's 200m freestyle final results"] (PDF) [[:en:Omega_SA|Omega Timing]] 2009-08-06an, originaletik [http://www.omegatiming.com/swimming/racearchives/2009/Roma2009/C73A1_Res1Heat_110_Finals_1_Men_200_Free.pdf artxibatua] 2011-11-16an begiratua.</ref><ref>Lord, Craig (28 July 2009)[http://www.swimnews.com/news/view/7118 ."WR: Biedermann Blasts Phelps Away in 1:42.00"] swimnews.com. 2011-11-16an begiratua.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=MeOw35fsltE Men's 200 Freestyle Final (World Record) - Rome 2009] swimbyme. 2010-03-02. 2021-08-10ean begiratua. [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez</ref> |- bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''400 m libre''ak || align="right" | 3:40,07 | [[Paul Biedermann]] | align="left"|{{bandera|Alemania}} | align="center" | [[2009]]ko [[uztailaren 26]]a | align="left"|{{Flagicon|ITA}} [[Erroma]], [[Italia]] |<ref>[https://web.archive.org/web/20090806180532/http://www.omegatiming.com/swimming/racearchives/2009/Roma2009/C73A1_Res1Heat_102_Finals_1_Men_400_Free.pdf "Men's 400m freestyle final results"](PDF) [[:en:Omega_SA|Omega Timing]] 2009-07-30. 2009-08-06an, originaletik [http://www.omegatiming.com/swimming/racearchives/2009/Roma2009/C73A1_Res1Heat_102_Finals_1_Men_400_Free.pdf artxibatua] 2011-11-16an begiratua.</ref><ref>Lord, Craig (2009-07-26). [http://www.swimnews.com/news/view/7091 "WR: Biedermann Takes Down Thorpe: 3:40.07"] swimnews.com. 2011-11-16an begiratua.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=D9IJpZgKCd0 2009 Swimming World Championships Men's 400m Freestyle Final] MeazzaGiuseppe. 2010-11-17. 2021-07-25ean, originaletik[https://web.archive.org/web/20210725081955/https://www.youtube.com/watch?v=D9IJpZgKCd0 artxibatua] 2021-08-10ean begiratua. [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez.</ref> |- bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''800 m libre''ak || align="right" | 7:32,12 | [[Zhang Lin]] | align="left"|{{bandera|Txina}} | align="center" | [[2009]]ko [[uztailaren 29]]a | align="left"|{{Flagicon|ITA}} [[Erroma]], [[Italia]] |<ref>[https://web.archive.org/web/20090806180641/http://www.omegatiming.com/swimming/racearchives/2009/Roma2009/C73A1_Res1Heat_117_Finals_1_Men_800_Free.pdf "Men's 800m freestyle final results"](PDF) [[:en:Omega_SA|Omega Timing]] 2009-07-30. 2009-08-06an originaletik [http://www.omegatiming.com/swimming/racearchives/2009/Roma2009/C73A1_Res1Heat_117_Finals_1_Men_800_Free.pdf artxibatua](PDF) 2011-11-16an begiratua.</ref><ref>[http://www.swimnews.com/news/view/7134 "WR: Zhang Zips Up For 7:32.12 800 Free"] Lord, Craig (2009-07-29). swimnews.com. 2011-11-16an begiratua.</ref> |- bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''1500 m libre''ak || align="right" | 14:30.67 | [[Bobby Finke]] | align="left"|{{bandera|AEB}} | align="center" | [[2024]]ko [[abuztuaren 4]]a | align="left"|{{Flagicon|FRA}} [[Paris]], [[Frantzia]] |<ref>[https://olympics.com/ru/paris-2024/results/swimming/men-s-1500m-freestyle/fnl-000100-- "Men's 1500m Freestyle Results"] www.olympics.com. 2024-08-04. 2012-12-10ean originaletik [https://olympics.com/ru/paris-2024/results/swimming/men-s-1500m-freestyle/fnl-000100-- artxibatua] 2012-08-06an begiratua.</ref> [https://vk.com/artemzagrebelny?z=video142497057_456239302%2F18267956fca05817bc%2Fpl_wall_142497057 &#8203;] |- | align="left" | ''50 m bizkar''|| align="right" | 23,55 | [[Kliment Kolesnikov]] | align="left"|{{bandera|RUS}} | align="center" | [[2023|2023ko]] [[Uztailaren 27|uztailaren 27a]] | align="left"|{{Flagicon|RUS}} [[Kazan]], [[Errusia]] | [https://www.facebook.com/zagrebelny.artem/videos/991529502048168/?notif_id=1690488602285388&notif_t=video_processed&ref=notif &#8203;] |- bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''100 m bizkar''|| align="right" | 51,85 | [[Ryan Murphy (igerilaria)|Ryan Murphy]] | align="left"|{{bandera|AEB}} | align="center" | [[2016]]ko [[abuztuaren 13]]a | align="left"|{{Flagicon|BRA}} [[Río de Janeiro]], [[Brasil]] | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=UmIYanq5gH8 Michael Phelps Last Olympic Race - Swimming Men's 4x100m Medley Relay Final | Rio 2016 Replay.] [[:en:Olympics|Olympics]] 2016-08-21. 2021-08-10ean begiratua. [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez.</ref><ref name=":2"> [https://web.archive.org/web/20090806181621/http://www.omegatiming.com/swimming/racearchives/2009/Roma2009/C73A1_Res1Heat_123_Finals_1_Men_200_Back.pdf "Men's 200m backstroke final results"](PDF) [[:en:Omega_SA|Omega Timing]] 2009-07-31. 2009-08-06an, originaletik [http://www.omegatiming.com/swimming/racearchives/2009/Roma2009/C73A1_Res1Heat_123_Finals_1_Men_200_Back.pdf artxibatua](PDF) 2009-11-16an begiratua.</ref> |- bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''200 m bizkar|| align="right" | 1:51,92 | [[Aaron Peirsol]] | align="left"|{{bandera|AEB}} | align="center" | [[2009]]ko [[uztailaren 31]] | align="left"|{{Flagicon|ITA}} [[Erroma]], [[Italia]] |<ref>Lord, Craig (2009-07-31) [http://www.swimnews.com/news/view/7161 "WR: Peirsol's Reply – 1:51.92 200 Back"] ''swimnews.com''. 2011-11-16. </ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=DRjmB4LOCWo SWIMMING WORLD RECORDS (50) 200m backstroke 1:51.92 Aaron Peirsol.] swimming art. 2019-01-28. 2021-07-29an, originaletik [https://web.archive.org/web/20210729181446/https://www.youtube.com/watch?v=DRjmB4LOCWo artxibatua] 2021-08-10ean begiratua. [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=GOAfl4Pnwns SWIMMING WORLD RECORDS (50) 50m breaststroke 25.95 sf Adam Peaty.] swimming art. 2019-01-29. 2021-02-12an, originaletik [https://web.archive.org/web/20210212214716/https://www.youtube.com/watch?v=GOAfl4Pnwns artxibatua] 2021-08-10ean begiratua. [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez.</ref> |- bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''50 m bular''|| align="right" | 25,95 | [[Adam Peaty]] | align="left"|{{bandera|GBR}} | align="Right" | [[2017]]ko [[uztailaren 25]]a | align="left"|{{Flagicon|HUN}} [[Budapest]], [[Hungaria]] |<ref> [http://www.omegatiming.com/File/Download?id=000111010A0103EB02FFFFFFFFFFFF01 "Men's 50m Breaststroke Semifinals".] Omega Timing. 2017-07-27. 2017-07-25an begiratua.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=GOAfl4Pnwns ^ SWIMMING WORLD RECORDS (50) 50m breaststroke 25.95 sf Adam Peaty] swimming art. 2019-01-29. 2021-02-12an, originaletik [https://web.archive.org/web/20210212214716/https://www.youtube.com/watch?v=GOAfl4Pnwns artxibatua] 2021-08-10ean begiratua. [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez</ref> |- bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''100 m bular''|| align="right" | 56,88 | [[Adam Peaty]] | align="left"|{{bandera|GBR}} | align="center" | [[2019]]ko [[uztailaren 21]]a | align="left"|{{Flagicon|KOR}} [[Gwangju]], [[Hego Korea]] |<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=KP7CAxrnSQ4 Adam peaty break one more time his record 56'88] zach swim. 2019-07-22. 2021-05-23an, originaletik [https://web.archive.org/web/20210523013436/https://www.youtube.com/watch?v=KP7CAxrnSQ4 artxibatua] 2021-08-10ean begiratua. [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez.</ref><ref>[http://www.omegatiming.com/File/00011301070103EC02FFFFFFFFFFFF01.pdf "Men's 100m Breaststroke Semifinal Results"](PDF) [[:en:Omega_Timing|Omega Timing]] 2019-07-21. 2019-07-21ean begiratua.</ref> |-bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''200 m bular''|| align="right" | 2:05,48 | [[Qin Haiyang]] | align="left"|{{bandera|CHN}} | align="center" |[[2023]]ko [[uztailaren 28]]a | align="left"|{{Flagicon|JPN}} [[Fukuoka]], [[Japonia]] |<ref> [https://www.omegatiming.com/File/00011600010103EE0104FFFFFFFFFF01.pdf "Men's 200m Breaststroke Final Results"](PDF) Omega Timing. 2023-07-28. 2023-07-30an begiratua.</ref><ref> https://www.youtube.com/watch?v=-3mYrnBZFKg " Video - Men's 200m Breaststroke Final"] World Aquatics. 2023-07-28. 2023-07-30an begiratua.</ref> |-bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''50 m tximeleta''|| align="right" | 22,27 |[[Andriy Govorov]] |align="left"|{{bandera|UKR}} | align="center" | [[2018]]ko [[uztailaren 1]]a | align="left"|{{Flagicon|ITA}} [[Erroma]], [[Italia]] |<ref>[http://fin2018.microplustiming.com/export/NU_293001_MagGiu_Roma/NU/pdf/CLS-ASM-50FA-FIN-ALL.pdf?x=19:23:58 "Men's 50m Butterfly Results] (PDF) Italian Swimming Federation. 2018-07-01. 2018-07-01ean begiratua.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=JHAFNMDYZPo 50 meters butterfly world record Andriy Govorov 22.27] Best Swimming. 2018-07-02. 2021-08-10ean begiratua. [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez.</ref> |- bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''100 m tximeleta''|| align="right" | 49,45 | [[Caeleb Dressel]] | align="left"|{{bandera|AEB}} | align="center" | [[2021]]eko [[uztailaren 31]] |align="left"|{{Flagicon|JPN}} [[Tokio]], [[Japonia]] |<ref>[https://olympics.com/tokyo-2020/olympic-games/resOG2020-/pdf/OG2020-/SWM/OG2020-_SWM_C73A1_SWMM100MBF------------FNL-000100--.pdf "Men's 100m Butterfly Final Results] (PDF). olympics.com. 2021-07-31. 2021-07-31n begiratua.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Mu7ZmJduQPI &#8203;]</ref> |- bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''200 m tximeleta''|| align="right" | 1:50,73 | [[Kristóf Milák]] | align="left"|{{bandera|HUN}} | align="center" | [[2019]]ko [[uztailaren 24]]a | align="left"|{{Flagicon|KOR}} [[Gwangju]], [[Hego Korea]] |<ref>[http://www.omegatiming.com/File/00011301070104EE04FFFFFFFFFFFF01.pdf "Men's 200m Butterfly Final Results"](PDF) [[:en:Omega_Timing|Omega Timing.]] 2019-07-24. 2019-07-24an begiratua.</ref><ref>https://www.facebook.com/watch/?v=1341028279380279</ref> |- bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''200 m lau estilo''ak|| align="right" | 1:54,00 | [[Ryan Lochte]] | align="left"|{{bandera|AEB}} | align="center" |[[2011]]ko [[uztailaren 28]]a | align="left"|{{Flagicon|CHN}} [[Shanghai]], [[Txina]] |<ref> [https://web.archive.org/web/20120417121733/http://www.omegatiming.com/swimming/racearchives/2011/shanghai2011/C73A1_Results%20(One%20Heat%20-%20Individual)_121_Heat1_Men_200_Medley.pdf "Men's 200m individual medley results"](PDF) [[:en:Omega_SA|Omega Timing]] 2011-07-28. 2012-04-17an originaletik [http://www.omegatiming.com/swimming/racearchives/2011/shanghai2011/C73A1_Results%20(One%20Heat%20-%20Individual)_121_Heat1_Men_200_Medley.pdf artxibatua](PDF) 2011-07-28an begiratua.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20120915003545/http://www.swimmingworldmagazine.com/lane9/news/27712.asp?q= "FINA World Championships, Swimming: Ryan Lochte Sets First Post Techsuit-Era World Record"] [[:en:Swimming_World_Magazine|Swimming World Magazine.]] 2011-07-28. 2012-09-15an, originaletik [http://www.swimmingworldmagazine.com/lane9/news/27712.asp?q= artxibatua] 2011-07-28an begiratua.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=aQWHv_Bhtuw Shanghai 2011 world championships - Swimming 200 Im Ryan Lochte 1:54:00 WR] tsotne maisa. 2011-07-28. 2021-06-12an, originaletik [https://web.archive.org/web/20210612235020/https://www.youtube.com/watch?v=aQWHv_Bhtuw artxibatua] 2021–08-10ean begiratua. [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez.</ref> |- bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''400 m lau estilo''ak]|| align="right" | 4:02,50 | [[Léon Marchand]] | align="left"|{{bandera|FRA}} | align="center" | [[2023]]ko [[uztailaren 23]]a | align="left"|{{Flagicon|JPN}} [[Fukuoka]], [[Japonia]] |[https://www.youtube.com/watch?v=7xz7VkulHYU&t &#8203;] <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=7xz7VkulHYU Léon Marchand obliterates Phelps' 400m IM world record - 2023 Swimming World Championships Fukuoka] Alex Baptista Coelho. 2023-07-23. 2023-07-24an [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez.</ref> |- bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''4 × 100 m errelebo libre''ak || align="right" | 3:08,24 | [[Michael Phelps]]<br>[[Garrett Weber-Gale]]<br>[[Cullen Jones]]<br>[[Jason Lezak]] || align="left"|{{bandera|Ameriketako Estatu Batuak}} | align="center" | [[2008]]ko [[abuztuaren 11]] | align="left"|{{Flagicon|CHN}} [[Pekin]], [[Txina]] |<ref>[http://www.la84foundation.org/6oic/OfficialReports/2008/2008Results_Book2.pdf#page=1303 "Men's 4×100m freestyle relay final results"] (PDF). ''The Official Report of the Beijing'' 2008 Olympic Games. [[:en:Beijing_Organizing_Committee_for_the_Olympic_Games|BOCOG]] 4: 1303. 2008. 2011-11-17an begiratua.</ref><ref>Crouse, Karen (2008-08-10). [https://www.nytimes.com/2008/08/11/sports/olympics/11swim.html "Lezak, Not Phelps, puts on a show".] [[:en:The_New_York_Times|The New York Times.]] 2008-08-14an begiratua.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=IIm32eEVW98 Phelps and Team USA break the 4x100m Freestyle World Record at Beijing 2008 | Throwback Thursday] [[:en:Olympics|Olympics]] 2017-10.12.  2021-07-29an, originaletik [https://web.archive.org/web/20210729202346/https://www.youtube.com/watch?v=IIm32eEVW98 artxibatua] 2021-08-10ean begiratua. [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez</ref> |- bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''4x200 m errelebo libre''ak <br /> |6:58,55 | [[Michael Phelps]]<br>[[Ricky Berens]]<br>[[David Walters]]<br>[[Ryan Lochte]] | align="left"|{{bandera|Ameriketako Estatu Batuak}} | align="center" |[[2009]]ko [[uztailaren 31]] | align="left"|{{Flagicon|ITA}} [[Erroma]], [[Italia]] |<ref> [https://web.archive.org/web/20090806181800/http://www.omegatiming.com/swimming/racearchives/2009/Roma2009/C73B1_Res1HeatRelay_131_Finals_1_Men_4x200_Free.pdf "Men's 4×200m freestyle relay final results"](PDF) [[:en:Omega_SA|Omega Timing]] 2009-07-31. (PDF) 2009-08-06an, originaletik [http://www.omegatiming.com/swimming/racearchives/2009/Roma2009/C73B1_Res1HeatRelay_131_Finals_1_Men_4x200_Free.pdf artxibatua] 2009-11-17an begiratua.</ref> <ref>Lord, Craig (2009-07-31). [https://web.archive.org/web/20090803092140/http://www.swimnews.com/News/view/7164 "WR: USA Takes 4x200m In 6:58.55"] ''swimnews.com''. 2009-08-03an, originaletik [http://www.swimnews.com/news/view/7164 artxibatua.] 2011-11-17an begiratua.</ref> |- bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''4×100 m errelebo lau estilo''ak|| align="right" | 3:26,78 | [[Ryan Murphy (igerilaria)|Ryan Murphy]]<br/>[[Michael Andrew]]<br/>[[Caeleb Dressel]]<br/>[[Zachary Apple|Zach Apple]] | align="left"|{{bandera|Ameriketako Estatu Batuak}} | align="center" |[[2021]]eko [[abuztuaren 1]]a | align="left"|{{Flagicon|JPN}} [[Tokio]], [[Japonia]] |<ref>[https://olympics.com/tokyo-2020/olympic-games/resOG2020-/pdf/OG2020-/SWM/OG2020-_SWM_C73B1_SWMM4X100MMD----------FNL-000100--.pdf "Men's 4x100m Medley Relay Final Results"] (PDF). olympics.com. 2021-08-01. 2021-08-01ean begiratua.</ref> |} === Emakumezkoenak === {| class="wikitable center col2izq" style="text-align:center;width:950px;" |----- bgcolor="silver" ! Ekitaldia ! Denbora ! Igerilaria ! Herrialdea ! Data ! Lekua ! Erref |- | align="left" | ''50 m libre''ak || align="right" |23,61 | [[Sarah Sjöström]] | align="left" |{{bandera|Suedia}} | align="center" |[[2023]]ko [[uztailaren 29]]a | align="left"|{{Flagicon|JPN}} [[Fukuoka]], [[Japonia]] |<ref>[http://www.omegatiming.com/File/Download?id=000111010A0201EB02FFFFFFFFFFFF01 "Women's 50m Freestyle Results".] Omega Timing. 2023-07-29. 2023.-07-29an begiratua.</ref> [https://www.youtube.com/watch?v=0vpY70Sf47I &#8203;] |----- bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''100 m libre''ak || align="right" | 51,71 | [[Sarah Sjöström]] | align="left" |{{bandera|Suedia}} | align="center" | [[2017]]ko [[uztailaren 23]]a | align="left"|{{Flagicon|HUN}} [[Budapest]], [[Hungaria]] |<ref> [http://www.omegatiming.com/File/Download?id=000111010A0201F704FFFFFFFFFFFF01 "Women's 4×100m Freestyle Relay Results".] Omega Timing. 2017-07-23. 2017-07-23an begiratua.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=mc1l61nsirg SWIMMING WORLD RECORDS (50) 51.71 relay Sarah Sjöström] swimming art. 2019-02-22. 2019-12-10ean, originaletik [https://web.archive.org/web/20191210142334/https://www.youtube.com/watch?v=mc1l61nsirg artxibatua] 2021-08-10ean begiratua. [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez.</ref> |- |----- | align="left" | ''200 m libre''ak || align="right" | 1:52,98 | [[Federica Pellegrini]] | align="left"|{{bandera|Italia}} | align="center" | [[2009]]ko [[uztailaren 29]]a | align="left"|{{Flagicon|ITA}} [[Erroma]], [[Italia]] |<ref>Lord, Craig (2009-07-29). [http://www.swimnews.com/news/view/7133 "WRs 20 & 21: Pellegrini And Van Der Burgh".] swimnews.com. 2011-11-16an begiratua.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20090806180636/http://www.omegatiming.com/swimming/racearchives/2009/Roma2009/C73A1_Res1Heat_116_Finals_1_Women_200_Free.pdf "Women's 200m freestyle final results"] (PDF) [[:en:Omega_SA|Omega Timing]] 2009-07-29. 2009-08-06an, originaletik [http://www.omegatiming.com/swimming/racearchives/2009/Roma2009/C73A1_Res1Heat_116_Finals_1_Women_200_Free.pdf artxibatua](PDF) 2011-11-18an begiratua.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=xY_8EmkHJro SWIMMING WORLD RECORDS (50) 200m freestyle 1:52.98 Federica Pellegrini.] swimming art. 2019-01-24. 2021-02-12an, originaletik [https://web.archive.org/web/20210212214807/https://www.youtube.com/watch?v=xY_8EmkHJro artxibatua] 2021-08-10ean begiratua. [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez.</ref> |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''400 m libre''ak || align="right" | 3:55,38 | [[Ariarne Titmus]] | align="left" |{{bandera|AUS}} | align="center" | [[2023]]ko [[uztailaren 23]]a | align="left"| {{Flagicon|JPN}} [[Fukuoka ]], [[Japonia]] |<ref> [https://www.youtube.com/watch?v=opY7HYmvChU NEW WORLD RECORD | Ariarne Titmus | Women 400m Freestyle ] World Aquatics 2023–07-23. 2023-07-24 </ref> |- |-----bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''800 m libre''ak || align="right" | 8:04,79 | [[Katie Ledecky]] | align="left" |{{bandera|AEB}} | align="center" | [[2016]]ko [[abuztuaren 12]]a | align="left"| {{Flagicon|BRA}} [[Rio de Janeiro]], [[Brasil]] |<ref>[https://web.archive.org/web/20160813120832/https://smsprio2016-a.akamaihd.net/_odf-documents/S/W/SWW018101_Results_2016_08_12_34fbb9e2_7992_406d_b4bb_488873b70a3f.pdf "Women's 800m Freestyle Results"] (PDF). Rio 2016 ''official website''. 2016-08-12. 2016-08-13an, originaletik [https://smsprio2016-a.akamaihd.net/_odf-documents/S/W/SWW018101_Results_2016_08_12_34fbb9e2_7992_406d_b4bb_488873b70a3f.pdf artxibatua](PDF) 2016-08-13an begiratua.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=GAGXNs0MXzI Rio Replay: Women's 800m Freestyle Final.] [[:en:Olympics|Olympics]] 2016-08-21. 2021-08-10ean begiratua [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez.</ref> |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''1500 m libre''ak<ref name="Kazán2015" /> || align="right" | 15:20,48 | [[Katie Ledecky]] | align="left" |{{bandera|AEB}} | align="center" |[[2018]]ko [[maiatzaren 16]]a | align="left"| {{Flagicon|AEB}} [[Indianapolis]], [[AEB]] |<ref> [https://www.youtube.com/watch?v=v0_uvorHBA4 Katie Ledecky - Arena Performance of the Month for May 2018.] swimoutletdotcom. 2018–05-30. 2021-02-12an, originaletik [https://web.archive.org/web/20210212214803/https://www.youtube.com/watch?v=v0_uvorHBA4 artxibatua] 2021-08-10an begiratua [[:en:YouTube|TouTube]]-ren bidez.</ref>|<ref> [http://www.omegatiming.com/File/Download?id=000112010101001902FFFFFFFFFFFF02 "Women's 1500m Freestyle Results".] Omega Timing. 2018-05-16. 2018-05-17an begiratua.</ref> |- | align="left" | ''50 m bizkar''|| align="right" | 26,86 | [[Kaylee McKeown]] | align="left" |{{bandera|AUS}} | align="center" | [[2023]]ko [[urriaren 20]]a | align="left"| {{Flagicon|HUN}} [[Budapest]], [[Hungaria]] | [https://www.youtube.com/watch?v=uCUDOekEEiM &#8203;] |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''100 m bizkar'' || align="right" | 57,13 | [[Regan Smith]] | align="left" |{{bandera|USA}} | align="center" | [[2024]]ko [[ekainaren 18]]a | align="left"| {{Flagicon|USA}} [[Indianapolis]], [[USA]] |[https://www.youtube.com/watch?v=38Lk9nM3B_g &#8203;] |----- | align="left" | ''200 m bizkar''|| align="right" | 2:03,35 | [[Regan Smith (igerilaria)|Regan Smith]] | align="left" |{{bandera|AEB}} | align="center" | [[2019]]ko [[uztailaren 26]]a | align="left" |{{Flagicon|KOR}} [[Gwangju]], [[Hego Korea]] |<ref>[https://web.archive.org/web/20190726115319/http://omegatiming.com/File/00011301070202EE02FFFFFFFFFFFF01.pdf "Women's 200m Backstroke Semifinal Results"](PDF) [[:en:Omega_Timing|Omega Timing]] 2019-07-26. 2019-07-26an, originaletik [http://www.omegatiming.com/File/00011301070202EE02FFFFFFFFFFFF01.pdf artxibatua](PDF) 2019-07-26an begiratua.</ref><ref>https://www.youtube.com/watch?time_continue=24&v=o6gAGT2o_HY</ref> |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''50 m bular''|| align="right" | 29,16 | [[Rūta Meilutytė]] | align="left"|{{bandera|Lituania}} | align="center" |[[2023]]eko [[uztailaren 30]]a | align="left" |{{Flagicon|JPN}} [[Fukuoka]], [[Japonia]] |<ref> [https://www.omegatiming.com/File/00011600010203EB0104FFFFFFFFFF01.pdf "Women's 50m Breaststroke Semifinals Results"] (PDF). microplustiming.com. 2023-07-30. 2023-8-01an begiratua.</ref> <ref>https://www.youtube.com/watch?v=Yl0eN1UsW7Q</ref> |----- | align="left" | ''100 m bular|| align="right" | 1:04,13 | [[Lilly King]] | align="left" |{{bandera|AEB}} | align="center" | [[2017]]ko [[uztailaren 25]]a | align="left"| {{Flagicon|HUN}} [[Budapest]], [[Hungaria]] |<ref>[http://www.omegatiming.com/File/Download?id=000111010A0203EC04FFFFFFFFFFFF01 100m Breaststroke Women's Final Results"] [[:en:Omega_SA|Omega Timing]] 2017-07-25. 2017-07-25ean begiratua.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=bWDfTYfgUBc Lilly King 🇺🇸 Women's 100m Breaststroke Final 2017 Fina Swimming World Championship Budapest.] Mahender Singh •. 2019-10-07. 2021-08-10ean begiratua [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez.</ref> |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''200 m bular''|| align="right" | 2:18,95 | [[Tatjana Schoenmaker]] | align="left"|{{bandera|Hego Afrika}} | align="center" |[[2021]]eko [[uztailaren 30]]a | align="left"| {{Flagicon|JPN}} [[Tokio]], [[Japonia]] |<ref> [https://olympics.com/tokyo-2020/olympic-games/resOG2020-/pdf/OG2020-/SWM/OG2020-_SWM_C73A1_SWMW200MBR------------FNL-000100--.pdf "Women's 200m Breaststroke Final Results"] (PDF). olympics.com. 2021-07-30. 2021-07-30ean begiratua.</ref> |- |----- | align="left" | ''50 m tximeleta''|| align="right" | 24,43 | [[Sarah Sjöström]] | align="left"|{{bandera|Suedia}} | align="center" |[[2014]]ko [[uztailaren 5]]a | align="left" |{{Flagicon|SWE}} [[Boras]], [[Suedia]] |<ref> [https://web.archive.org/web/20140714235247/http://www.swimmingworldmagazine.com/lane9/news/World/39767.asp?q=Sarah-Sjostrom-Smashes-25-Second-Barrier-With-World-Record-in-50-Fly-in-Sweden "Sarah Sjostrom Smashes 25-Second Barrier With World Record in 50 Fly in Sweden".] [[:en:Swimming_World_Magazine|Swimming World Magazine.]] 2014-07-05. 2014-07-14an, originaletik [http://www.swimmingworldmagazine.com/lane9/news/World/39767.asp?q=Sarah-Sjostrom-Smashes-25-Second-Barrier-With-World-Record-in-50-Fly-in-Sweden artxibatua] 2014-07-07an begiratua.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=AXbWtW5al2o SWIMMING WORLD RECORDS (50) 50m butterfly 24.43 Sarah Sjöström.] swimming art. 2019-02-04. 2019-11-28an, originaletik [https://web.archive.org/web/20191128074835/https://www.youtube.com/watch?v=AXbWtW5al2o artxibatua] 2021-08-10ean begiratua [[:en:YouTube|TouTube]]-ren bidez.</ref> |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''100 m tximeleta''|| align="right" | 55,18 | [[Gretchen Walsh]] | align="left"|{{bandera|AEB}} | align="center" |[[2024]]ko [[ekainaren 15]]a | align="left"| {{Flagicon|AEB}} [[Indianapolis]], [[AEB]] |[https://www.youtube.com/watch?v=1CItyBPqWVs &#8203;] |- | align="left" | ''200 m tximeleta''|| align="right" | 2:01,81 | [[Liu Zige]] | align="left"|{{bandera|Txina}} | align="center" |[[2009]]ko [[urriaren 21]]a | align="left"| {{Flagicon|CHN}} [[Jinan]], [[Txina]] |<ref>Lord, Craig (2009-10-21) [http://www.swimnews.com/news/view/7273 "Liu Zige Takes 200th Shiny Suits WR: 2:01 200 'Fly".] ''swimnews.com''. 2009-10-21ean begiratua.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=ORkOliy9mlE wm 200 butterfly world record 2:01.81.] nan shen. 2012-03-28. 2021-07-09an, originaletik [https://web.archive.org/web/20210709181823/https://www.youtube.com/watch?v=ORkOliy9mlE artxibatua] 2021-08-10ean begiratua. [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez.</ref> |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''200 m lau estilo''ak<ref name="Kazán2015" /> || align="right" | 2:06,12 | [[Katinka Hosszú]] | align="left"|{{bandera|Hungaria}} | align="center" |[[2015]]eko [[abuztuaren 3]]a | align="left" |{{Flagicon|RUS}} [[Kazan]], [[Errusia]] |<ref>[http://www.omegatiming.com/File/Download?id=00010F020001042402FFFFFFFFFFFF02 "Women's 200m IM Results".] Omega Timing. 2015-08-03. 2015-08-03an begiratua.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=uJdQXXtmUkE Katinka Hosszu Beats 200m IM World Record in Kazan] [[:en:FINA|FINA]] 2015-08-05. 2021-02-12an, originaletik [https://web.archive.org/web/20210212214751/https://www.youtube.com/watch?v=uJdQXXtmUkE artxibatua] 2021-08-10ean begiratua. [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez.</ref> |- |----- | align="left" | ''400 m lau estilo''ak || align="right" | 4:26,36 | [[Katinka Hosszú]] | align="left"|{{bandera|Hungaria}} | align="center" |[[2016]]ko [[abuztuaren 6]]a | align="left" |{{Flagicon|BRA}} [[Rio de Janeiro]], [[Brasil]] |<ref>Forde, Pat (2016-08-06). [https://sports.yahoo.com/news/iron-lady-katinka-hosszu-shatters-world-record-in-400-im-american-maya-dirado-takes-second-020404338.html "'Iron Lady' Katinka Hosszu shatters world record in 400 IM, American Maya DiRado takes second".] [[:en:Yahoo!|Yahoo!]] 2016-08-07an begiratua.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=12tyMcIhcJs Hosszu smashes world record in 400m IM.] [[:en:Olympics|Olympics]] 2016-08-21. 2021-06-19an, originaletik [https://web.archive.org/web/20210619183947/https://www.youtube.com/watch?v=12tyMcIhcJs artxibatua] 2021-08-10ean begiratua.[[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez.</ref> |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''4×100 m errelebo libre''ak || align="right" | 3:27,96 |(52.04)[[Mollie O'Callaghan]] <br> (51.69)[[Shayna Jack]]<br>(52.29)[[Meg Harris]]<br>(51,90)[[Emma McKeon]] |align="left"|{{bandera|Australia}} | align="center" | [[2023]]eko [[uztailaren 23]]a | align="left" |{{Flagicon|JPN}} [[Fukuoka]], [[Japonia]] |<ref> [https://www.omegatiming.com/File/00011600010201F70104FFFFFFFFFF01.pdf "Women's 4x100m Freestyle Relay Final Results"] (PDF). omegatiming.com. 2023-07-23. 2023-07-26ean begiratua..</ref> <ref> [ https://www.facebook.com/zagrebelny.artem/videos/1147680679734909 "Video - Women's 4x100m Freestyle Relay Final Results"]. 2023-07-23. 2023-07-26ean </ref> |----- | align="left" | ''4×200 m errelebo libre''ak || align="right" | 7:37.50 |(1:53.66)[[Mollie O'Callaghan]]<br />(1:55.63)[[Shayna Jack]]<br />(1:55.80)[[Brianna Throssell]]<br />(1:52.41)[[Ariarne Titmus]] |align="left"|{{bandera|Australia}} | align="center" | [[2023]]eko [[uztailaren 27]]a | align="left" |{{Flagicon|JPN}} [[Fukuoka]], [[Japonia]] |<ref> [https://www.omegatiming.com/File/00011600010201F80104FFFFFFFFFF01.pdf "Women's 4x200m Freestyle Relay Final Results"] (PDF). omegatiming.com. 2023-07-27. 2023-07-29ean begiratua..</ref> <ref> [https://www.youtube.com/watch?v=QI8_90Rv5Ac "Video - Women's 4x200m Freestyle Relay Final Results"]. 2023-07-27. 2023-07-29ean </ref> |- |- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | 4×100 m errelebo lau estilo''ak || align="right" | 3:49,63 | [[Regan Smith (igerilaria)|Regan Smith]]<br/>[[Lilly King]]<br/>[[Gretchen Walsh]]<br/>[[Torri Huske ]] | align="left"|{{bandera|Ameriketako Estatu Batuak}} | align="center" | [[2024]]ko [[abuztuaren 4]]a | align="left" |{{Flagicon|FRA}} [[Paris]], [[Frantzia]] |<ref> [https://olympics.com/ru/paris-2024/results/swimming/women-s-4-x-100m-medley-relay/fnl-000100-- "Women's 4x100m Medley Relay Final Results"] (PDF). olympics.com. 2024-08-04. 2024-08-04an begiratua.</ref> [https://vk.com/artemzagrebelny?z=video142497057_456239301%2F22612f40e85b25e751 &#x200B;] |} === Mistoak === {| class="wikitable center col2izq" style="text-align:center;width:950px;" |+ |- ! Ekitaldia ! Denbora ! Igerilaria ! Herrialdea ! Data ! Lekua ! Erref |- | align="left" | ''4×100 m errelebo libre''ak|| align="right" | 3:18,83 |[[Jack Cartwright]] (48.14)<br />[[Kyle Chalmers]] (47.25)<br />[[Shayna Jack]] (51.73)<br />[[Mollie O'Callaghan]] (51.71) |align="left"|{{bandera|Australia}} | align="center" | [[2023]]eko [[uztailaren 27]]a | align="left" |{{Flagicon|JPN}} [[Fukuoka]], [[Japonia]] |<ref>[https://www.omegatiming.com/File/00011600010301F70104FFFFFFFFFF01.pdf "Mixed 4×100m Freestyle Relay Final Results".] Omega Timing. 2023-07-29. 2023-08-19an begiratua.</ref> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=ym48tcuxDC0 "Video - Mixed 4×100m Freestyle Relay Final Results".] World Aquatics. 2023-07-29. 2023-08-19an begiratua.</ref> |- |- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''4×100 m errelebo lau estilo''ak || align="right" | 3:37.43 |[[Ryan Murphy]] (52.08)<br /> [[Nic Fink]] (58,29)<br /> [[Gretchen Walsh]] (55,18)<br /> [[Torri Huske]] (51,88) | align="left" |{{bandera|USA}} | align="center" |[[2024]]eko [[abuztuaren 3]]a |align="left" |{{Flagicon|FRA}} [[Paris]], [[Frantzia]] |<ref>[https://olympics.com/ru/paris-2024/results/swimming/mixed-4-x-100m-medley-relay/fnl-000100-- "Swimming – Mixed 4×100m Medley Relay Final Results"] (PDF). Olympics.com. 2024-08-03. 2024-08-04ean begiratua.</ref>[https://vk.com/video/@artemzagrebelny?z=video142497057_456239297%2Fpl_142497057_-4 &#8203;] |} == 25 m-ko igerilekua == === Gizonezkoak === {| class="wikitable center col2izq" style="text-align:center;width:950px;" |- ! Ekitaldia ! Denbora ! Igerilaria ! Herrialdea ! Data ! Lekua ! Erref |- |----- | align="left" | ''50 m libre''ak || align="right" | 20,16 | [[Caeleb Dressel]] |align="left"| {{bandera|AEB}} | align="center" | [[2020]]ko [[azaroaren 21]]a |align="left"| {{Flagicon|HUN}} [[Budapest]], [[Hungaria]] |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''100 m libre''ak || align="right" | 44,94 | [[Amaury Leveaux]] |align="left"| {{bandera|Frantzia}} | align="center" |[[2008]]ko [[abenduaren 13]]a |align="left"| {{Flagicon|CRO}} [[Rijeka]], [[Kroazia]] |- |----- | align="left" | ''200 m libre''ak || align="right" | 1:39,37 | [[Paul Biedermann]] |align="left"| {{bandera|Alemania}} | align="center" |[[2009]]ko [[azaroaren 15]]a |align="left"| {{Flagicon|GER}} [[Berlin]], [[Alemania]] |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''400 m libre''ak || align="right" | 3:32,25 | [[Yannick Agnel]] |align="left"| {{bandera|Frantzia}} | align="center" | [[2012]]ko [[azaroaren 15]]a |align="left"| {{Flagicon|FRA}} [[Angers]], [[Frantzia]] |- |----- | align="left" | ''800 m libre''ak || align="right" | 7:20,46 | [[Daniel Wiffen]] |align="left"| {{bandera|Irlanda}} | align="center" | [[2008]]ko [[abenduaren 10]]a |align="left"| {{Flagicon|ROU}} [[Otopeni]], [[Errumania]] |[https://www.youtube.com/watch?v=582caZZSaHs &#8203;] |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''1500 m libre''ak || align="right" | 14:08,06 | [[Gregorio Paltrinieri]] |align="left"| {{bandera|Italia}} | align="center" |[[2015]]eko [[abenduaren 4]]a |align="left"| {{Flagicon|ISR}} [[Netanya]], [[Israel]] |- |----- | align="left" | ''50 m bizkar''|| align="right" | 22,11 | [[Kliment Kolesnikov]] |align="left"| {{bandera|Errusia}} | align="center" | [[2022]]ko [[azaroa 23]]a |align="left"| {{Flagicon|RUS}} [[Kazan]], [[Errusia]] | [https://www.facebook.com/zagrebelny.artem/videos/465037289100724 &#8203;] |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left"| ''100 m bizkar''|| align="right" | 48,33 | [[Coleman Stewart]] |align="left"| {{bandera|AEB}} | align="center" |[[2021]]eko [[abuztuaren 29]]a |align="left"| {{Flagicon|ITA}} [[Napoles]], [[Italia]] |----- | align="left" | ''200 m bizkar''|| align="right" | 1:45,63 | [[Mitch Larkin]] |align="left"| {{bandera|Australia}} | align="center" |[[2015]]eko [[azaroaren 27]]a |align="left"| {{Flagicon|AUS}} [[Sydney]], [[Australia]] |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left"| ''50 m bular''|| align="right" | 25,25 | [[Cameron Van der Burgh]] |align="left"| {{bandera|Hego Afrika}} | align="center" |[[2009]]ko [[azaroaren 14]]a |align="left"| {{Flagicon|GER}} [[Berlin]], [[Alemania]] |- |----- | align="left" | ''100 m bular|| align="right" | 55,34 | [[Ilya Shymanovich]] |align="left"| {{bandera|Bielorrusia}} | align="center" | [[2020]]ko [[abenduaren 19]]a |align="left"| {{Flagicon|BLR}} [[Brest (Bielorrusia)|Brest]], [[Bielorrusia]] |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''200 m bular''|| align="right" | 2:00,16 | [[Kirill Prigoda]] |align="left"| {{bandera|Errusia}} | align="center" | [[2018]]ko [[abenduaren 13]]a |align="left"| {{Flagicon|CHN}} [[Hangzhou]], [[Txina]] |- |----- | align="left" | ''50 m tximeleta|| align="right" | 21,43 | [[Noè Ponti ]] |align="left"| {{bandera|Suitza }} | align="center" |[[2024]]ko [[abenduaren 10 ]]a |align="left"| {{Flagicon|HUN}} [[Budapest ]], [[Hungaria ]] |<ref>{{cite web|title=Men's 50m Butterfly Semifinals Results|url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080104EB0102FFFFFFFFFF01.pdf|publisher=Omega Timing|date=10 December 2024|accessdate=10 December 2024}}</ref>[https://vk.com/artemzagrebelny?z=video142497057_456239328%2F903080c9a3cea82c2a%2Fpl_post_142497057_1492 &#x200B;] |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''100 m tximeleta''|| align="right" | 47,78 | [[Caeleb Dressel]] |align="left"| {{bandera|AEB}} | align="center" | [[2020]]ko [[azaroaren 21]]a |align="left"| {{Flagicon|HUN}} [[Budapest]], [[Hungaria]] |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left"| ''200 m tximeleta|| align="right" | 1:46,85 | [[Tomoru Honda]] |align="left"| {{bandera|Japonia}} | align="center" |[[2022]]ko [[urriaren 22]]a |align="left"| {{Flagicon|JPN}} [[Tokio]], [[Japonia]] |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''100 m lau estilo''ak || align="right" | 49,28 | [[Caeleb Dressel]] |align="left"| {{bandera|AEB}} | align="center" |[[2020]]ko [[azaroaren 22]]a |align="left"| {{Flagicon|HUN}} [[Budapest]], [[Hungaria]] |- |----- | align="left" | ''200 m lau estilo''ak || align="right" | 1:48.88 | [[Léon Marchand ]] |align="left"| {{bandera|FRA}} | align="center" | [[2024]]ko [[azaroaren 1 ]]a |align="left"| {{Flagicon|SIN}} [[Singapur ]], [[Singapur ]] |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''400 m lau estilo''ak || align="right" | 3:54,81 | [[Daiya Seto]] |align="left"| {{bandera|Japonia}} | align="center" |[[2019]]ko [[abenduaren 20]]a |align="left"| {{Flagicon|USA}} [[Las Vegas]], [[AEB]] |- |----- | align="left" | ''4x50 m errelebo libre''ak || align="right" | 1:21,80 | [[Caeleb Dressel]]<br>[[Ryan Held]]<br>[[Jack Conger]]<br>[[Michael Chadwick]] |align="left"|{{bandera|AEB}} | align="center" | [[2018]]ko [[abenduaren 14]]a |align="left"| {{Flagicon|CHN}} [[Hangzhou]], [[Txina]] |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''4x100 m errelebo libre''ak || align="right" | 3:03,03 | [[Caeleb Dressel]]<br>[[Blake Pieroni]]<br>[[Michael Chadwick]]<br>[[Ryan Held]] |align="left"|{{bandera|AEB}} | align="center" | [[2018]]ko [[abenduaren 11]] |align="left"| {{Flagicon|CHN}} [[Hangzhou]], [[Txina]] |- |----- | align="left" | ''4x200 m errelebo libre''ak || align="right" | 6:46,81 |[[Luiz Altamir Melo]]<br><br>[[Leonardo Coelho Santos]]<br>[[Breno Correia]] |align="left"|{{bandera|Brasil}} | align="center" | [[2018]]ko [[abenduaren 14]]a |align="left"| {{Flagicon|CHN}} [[Hangzhou]], [[Txina]] | |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''4x50 m errelebo lau estilo''ak || align="right" | 1:30,44 | [[Kliment Kolesnikov]]<br>[[Kiril Prigoda]]<br>[[Aleksandr Popkov]]<br>[[Vladimir Morózov (nadador)|Vladímir Morózov]] |align="left"|{{bandera|Errusia}} | align="center" | [[2017]]ko [[abenduaren 17]]a |align="left"| {{Flagicon|DEN}} [[Kopenhage]], [[Danimarka]] |- |----- | align="left" | ''4x100 m errelebo lau estilo''ak || align="right" | 3:19,16 |[[Stanislav Donets]]<br>[[Serguéi Geybel]]<br>[[Yevgueni Korotyshkin]]<br>[[Danila Izotov]] |align="left"|{{bandera|Errusia}} | align="center" |[[2009]]ko [[abenduaren 20]]a |align="left"| {{Flagicon|RUS}} [[San Petersburgo]], [[Errusia]] |} === Emakumezkoak === {| class="wikitable center col2izq" style="text-align:center;width:950px;" |- ! Ekitaldia ! Denbora ! Igerilaria ! Herrialdea ! Data ! Lekua ! Erref |- | align="left" | ''50 m libre''ak || align="right" | 22,93 | [[Ranomi Kromowidjojo]] | align="left"| {{bandera|Herbehereak}} | align="center" | [[2017]]ko [[abuztuaren 7]]a |align="left"| {{Flagicon|GER}} [[Berlin]], [[Alemania]] |- |- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''100 m libre''ak|| align="right" | 50,25 | [[Cate Campbell]] | align="left"| {{bandera|Australia}} | align="center" | [[2017]]ko [[urriaren 26]]a |align="left"| {{Flagicon|AUS}} [[Adelaide]], [[Australia]] |- | align="left" | ''200 m libre''ak || align="right" | 1:50,43 | [[Sarah Sjöström]] | align="left"| {{bandera|Suedia}} | align="center" |[[2017]]ko [[abuztuaren 12]]a |align="left"| {{Flagicon|NED}} [[Eindhoven]], [[Herbehereak]] |- |- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''400 m libre''ak || align="right" | 3:50.25 |[[Summer McIntosh]] | align="left"|{{bandera|Kanada}} | align="center" |[[2024]]ko [[abenduaren 10]]a |align="left"| {{Flagicon|HUN}} [[Budapest]], [[Hungaria]] | <ref>{{cite web|title=Women's 400m Freestyle Final Results|url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080201EF0104FFFFFFFFFF01.pdf|publisher=Omega Timing|date=10 December 2024|accessdate=13 December 2024}}</ref>[https://vkvideo.ru/video-228643357_456239021 &#8203;] |- | align="left" |''800 m libre''ak || align="right" | 7:57,42 | [[Katie Ledecky]] | align="left"| {{bandera|AEB}} | align="center" |[[2022]]ko [[azaroa 5]]a |align="left"| {{Flagicon|USA}} [[Indianapolis]], [[Ameriketako Estatu Batuak]] |<ref>[https://www.omegatiming.com/File/00011700090201F10104FFFFFFFFFF01.pdf "Women's 800 Freestyle Relay Final Results".] Omega Timing. 2022-11-5. 2022-11-6.</ref> |- |- bgcolor="#e5e5e5" | align="left"| ''1500 m libre''ak || align="right" | 15:08,24 | [[Katie Ledecky]] | align="left"| {{bandera|AEB}} | align="center" | [[2022]]ko [[urria 29]]a |align="left"| {{Flagicon|CAN}} [[Toronto]], [[Kanada]] |<ref>[https://www.omegatiming.com/File/00011700080201F30104FFFFFFFFFF01.pdf "Women's 1500 Freestyle Relay Final Results".] Omega Timing. 2022-10-29. 2022-10-30.</ref> |- | align="left" | 50 m espalda || align="right" | 25,25 | [[Margaret Macneil]] | align="left"| {{bandera|Kanada }} | align="center" | [[2022]]ko [[abenduaren 16]]a |align="left"| {{Flagicon|AUS}} [[Melbourne ]], [[Australia]] |<ref>{{cite web|title=Women's 50m Backstroke Final Results|url=https://www.omegatiming.com/File/00011700030202EB0104FFFFFFFFFF01.pdf|publisher=Omega Timing|date=16 December 2022|accessdate=16 December 2022}}</ref> <ref>{{cite web|title=Video - Women's 50m Backstroke Final Results|url=https://www.facebook.com/zagrebelny.artem/videos/837768164181853/?notif_id=1671237818974636&notif_t=video_processed&ref=notif |publisher=FINA.tv|date=16 December 2022|accessdate=16 December 2022}}</ref> |- |- bgcolor="#e5e5e5" | align="left"| ''100 m bizkar''|| align="right" | 54,27 |[[Regan Smith]] | align="left"|{{bandera|USA}} | align="center" |[[2024]]ko [[azaroaren 1 ]]a |align="left"| {{Flagicon|SIN}} [[Singapur ]], [[Singapur ]] |<ref>{{cite web|title=Women's 100m Backstroke Final Results|url=https://www.omegatiming.com/File/00011800070202EC0104FFFFFFFFFF01.pdf|publisher=omegatiming.com|date=1 November 2024|accessdate=4 November 2024}}</ref>[https://www.youtube.com/watch?v=cWRBiua1FoQ &#x200B;] |- | align="left" | ''200 m bizkar || align="right" | 1:58,83 |[[Regan Smith]] | align="left"|{{bandera|USA}} | align="center" |[[2024]]ko [[azaroaren 2 ]]a |align="left"| {{Flagicon|SIN}} [[Singapur ]], [[Singapur ]] |<ref>{{cite web|title=Women's 200m Backstroke Final Results|url=https://www.omegatiming.com/File/00011800070202EE0104FFFFFFFFFF01.pdf|publisher=omegatiming.com|date=2 November 2024|accessdate=5 November 2024}}</ref>[https://www.youtube.com/watch?v=khIYfjTHwYA &#x200B;] |- |- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''50 m bular''|| align="right" | 28,37 sf | [[Rūta Meilutytė]] | align="left"| {{bandera|Lituania}} | align="center" | [[2022]]ko [[abenduaren 16]]a |align="left"| {{Flagicon|AUS}} [[Melbourne ]], [[Australia]] |<ref>{{cite web|title=Women's 50m Breaststroke Semifinals Results|url=https://www.omegatiming.com/File/00011700030203EB0102FFFFFFFFFF01.pdf|publisher=Omega Timing|date=17 December 2022|accessdate=17 December 2022}}</ref> <ref>{{cite web|title=Video - Women's 50m Breaststroke Semifinals Results|url= https://www.facebook.com/zagrebelny.artem/videos/529222178935246/?notif_id=1671320917357622&notif_t=video_processed&ref=notif |publisher=FINA.tv|date=17 December 2022|accessdate=18 December 2022}}</ref> |- | align="left" rowspan=2 | ''100 m bular''||align="right" rowspan=2 |1:02,36 | [[Rūta Meilutytė]] | align="left"| {{bandera|Lituania}} | align="center" |[[2013]]ko [[urriaren 12]]a |align="left"| {{Flagicon|RUS}} [[Mosku]], [[Errusia]] |- | [[Alía Atkinson]] | align="left"| {{bandera|Jamaika}} | align="center" | [[2016]]ko [[abuztuaren 26]]a |align="left"| {{Flagicon|FRA}} [[Chartres]], [[Frantzia]] |- |- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''200 m bular''|| align="right" | 2:12,72 | [[Kate Douglass ]] | align="left"| {{bandera|AEB}} | align="center" | [[2024]]ko [[urriaren 31 ]]a |align="left"| {{Flagicon|SIN}} [[Singapur]], [[Singapur ]] |<ref>{{cite web|title=Women's 200m Breaststroke Final Results|url=https://www.omegatiming.com/File/00011800070203EE0104FFFFFFFFFF01.pdf|publisher=omegatiming.com|date=31 October 2024|accessdate=2 Novemner 2024}}</ref> [https://www.youtube.com/watch?v=4lBVRVyBrD0 &#x200B;] |- | align="left"| ''50 m tximeleta''|| align="right" | 23,94 sf | [[Gretchen Walsh]] | align="left"| {{bandera|AEB}} | align="center" |[[2024]]ko [[abenduaren 10]]a |align="left"| {{Flagicon|HUN}} [[Budapest]] [[Hungaria]] |<ref>{{cite web|title=Women's 50m Butterfly Semifinals Results|url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080204EB0102FFFFFFFFFF01.pdf|publisher=Omega Timing|date=10 December 2024|accessdate=10 December 2024}}</ref>[https://vkvideo.ru/video142497057_456239327 &#8203;] |- |- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''100 m tximeleta''|| align="right" | 54,61 | [[Sarah Sjöström]] | align="left"| {{bandera|Suedia}} | align="center" | [[2014]]ko [[abenduaren 7]]a |align="left"| {{Flagicon|QAT}} [[Doha]], [[Qatar]] |- | align="left"| ''200 m tximeleta''|| align="right" | 1:59,61 | [[Mireia Belmonte]] | align="left"| {{bandera|Espainia}} | align="center" | [[2014]]ko [[abenduaren 3]]a |align="left"| {{Flagicon|QAT}} [[Doha]], [[Qatar]] |- |- bgcolor="#e5e5e5" | align="left"| ''100 m lau estilo''ak || align="right" |55,98 | [[Gretchen Walsh ]] | align="left"| {{bandera|USA}} | align="center" |[[2024]]ko [[urriaren 18]]a |align="left"| {{Flagicon|USA}} [[Charlottesville ]], [[USA]] |- | align="left"| ''200 m estilo''ak || align="right" | 2:01,86 | [[Katinka Hosszú]] | align="left"| {{bandera|Hungaria}} | align="center" |[[2014]]ko [[abenduaren 6]]a |align="left"| {{Flagicon|QAT}} [[Doha]], [[Qatar]] |- |- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''400 m lau estilo''ak|| align="right" | 4:18,94 | [[Mireia Belmonte ]] | align="left"| {{bandera|Espainia}} | align="center" |[[2017]]ko [[abuztuaren 12]]a |align="left"| {{Flagicon|NED}} [[Eindhoven]], [[Herbehereak]] |- | align="left" | 4x50 m errelebo libre''ak || align="center" | 1:32,50 | [[Ranomi Kromowidjojo]]<br />[[Maaike de Waard]]<br />[[Kim Busch]]<br />[[Femke Heemskerk]] | align="left"| {{bandera|Herbehereak}} | align="center" | [[2020]]ko [[Abenduaren 12|abenduaren 12a]] |align="left"| {{Flagicon|NED}} [[Eindhoven]], [[Herbehereak]] |- |- bgcolor="#e5e5e5" | align="left"| 4x100 m errelebo libre''ak || align="right" | 3:26,53 | [[Inge Dekker]]<br />[[Femke Heemskerk]]<br />[[Maud van der Meer]]<br />[[Ranomi Kromowidjojo]] | align="left"| {{bandera|Herbehereak}} | align="center" | [[2014]]ko [[abenduaren 5]]a |align="left"| {{Flagicon|QAT}} [[Doha]], [[Qatar]] |- | align="left" | ''4x200 m errelebo libre''ak || align="right" | 7:32,85 | [[Inge Dekker]]<br />[[Femke Heemskerk]]<br />[[Ranomi Kromowidjojo]]<br />[[Sharon van Rouwendaal]] | align="left"| {{bandera|Herbehereak}} | align="center" |[[2014]]ko [[abenduaren 3]]a |align="left"| {{Flagicon|QAT}} [[Doha]], [[Qatar]] |- |- bgcolor="#e5e5e5" | align="left"| ''4x50 m errelebo lau estilo''ak || align="right" | 1:42,38 |[[Olivia Smoliga]]<br />[[Katie Meili]]<br />[[Kelsi Worrell|Kelsi Dahlia]]<br />[[Mallory Comerford]] | align="left"| {{bandera|AEB}} | align="center" |[[2018]]ko [[abenduaren 12]]a |align="left"| {{Flagicon|CHN}} [[Hangzhou]], [[Txina]] |- | align="left" | ''4x100 m errelebo lau estilo''ak || align="right" | 3:44,52 |[[Olivia Smoliga]]<br />[[Lilly King]]<br />[[Kelsi Worrell|Kelsi Dahlia]]<br />[[Erika Brown]] | align="left"| {{bandera|AEB}} | align="center" | [[2020]]ko [[azaroaren 21]]a |align="left"| {{Flagicon|HUN}} [[Budapest]], [[Hungaria]] |} ===Mistoak=== {| class="wikitable center col2izq" style="text-align:center;width:950px;" |- ! Ekitaldia ! Denbora ! Igerilaria ! Herrialdea ! Data ! Lekua ! Erref |- | align="center" | 4x50 m errelebo librea || align="right" | 1:27,33 | [[Maxime Grousset]](20.92)<br />[[Florent Manaudou ]](20.26)<br />[[Beril Gastaldello]](23.00)<br />[[Melanie Henikek]](23.15)||{{bandera|FRA}} | align="center" | [[abenduaren 16]]a [[2022]]ko | align="left"|{{Flagicon|Australia }} [[Melbourne]], [[Australia ]] |<ref>{{cite web|title=Mixed 4×50m Freestyle Relay Final Results|url=https://www.omegatiming.com/File/00011700030301F60104FFFFFFFFFF01.pdf|publisher=Omega Timing|date=16 December 2022|access-date=16 December 2022}}</ref> <ref>{{cite web|title=Video - Mixed 4×50m Freestyle Relay Final Results|url= https://www.youtube.com/watch?v=G946Adjg0NI|publisher=Omega Timing|date=16 December 2022|access-date=16 December 2022}}</ref> |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="center" | 4x50 m lau-estiloko erreleboa || align="right" | 1:35,15 |[[Ryan Murphy]] (22.37)<br />[[Nic Fink ]] (24.96)<br />[[Kate Douglass]] (24.09)<br />[[Torri Huske ]] (23.73)||{{bandera|AEB}} | align="center" | [[abenduaren 14]]a [[2022]]ko | align="left"|{{Flagicon|Australia }} [[Melbourne]], [[Australia ]] |<ref>{{cite web|title=Mixed 4x50m Medley Relay Final Results|url=https://www.omegatiming.com/File/00011700030305F60104FFFFFFFFFF01.pdf|date=14 December 2022|accessdate=14 December 2022}}</ref> <ref>{{cite web|title=Video - Mixed 4x50m Medley Relay Final Results|url=https://yandex.ru/video/preview/1728293254048947670 |publisher=FINA.tv|date=14 December 2022|access-date=20 December 2022}}</ref> |} ==Erreferentziak== {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Zerrenda:Olinpiar Jokoetako errekorrak igeriketan]] [[Kategoria:Igeriketa]] [[Kategoria:Kiroleko munduko errekorrak]] qfe1fbadyf69oa7o3zf5ftplglxr0pq 9998999 9998925 2024-12-13T20:23:27Z Артем Загребельный 141467 /* Emakumezkoak */ 9998999 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Caeleb Dressel before winning 100 fly (42769914221).jpg|thumb|[[Caeleb Dressel]] gizonezkoen igeriketan munduko errekor gehien dituena da; bederatzi (banakako lau, eta erreleboko bost).]] '''Igeriketako munduko errekorrak''' [[FINA]]k, igeriketako nazioarteko gobernu organoak berresten ditu. Errekorrak ibilbide luzeko (50 metro) edo ibilbide laburreko (25 metro) igerilekuetan ezarri daitezke. FINAk munduko errekorrak, gizonezko zein emakumezkoentzat, ondorengo ekitaldietan aitortzen ditu,<ref name=":0"> [https://web.archive.org/web/20130726002347/http://www.fina.org/project/index.php?option=com_content&task=view&id=45&Itemid=119 "FINA Technical Rules SW12.1 and 12.2".] [[:en:International_Swimming_Federation|International Swimming Federation.]] 2013-07-26an, originaletik [http://www.fina.org/project/index.php?option=com_content&task=view&id=45&Itemid=119 artxibatua] 2009-05-11n begiratua.</ref><ref> [https://web.archive.org/web/20150913213741/http://www.fina.org/H2O/docs/WR_July_27_2015.pdf# "FINA World Records"] (PDF). [[:en:FINA|FINA]] 27 July 2015. 2015-09-13an, originaletik [http://fina.org/H2O/docs/WR_July_27_2015.pdf artxibatua](PDF) 2015-09-16an begiratua.</ref> errelebo mistoetan izan ezik, taldeak, edozein ordenatan, bi gizon eta bi emakumez osatuta baitaude. Libre: 50m, 100m, 200m, 400m, 800m, 1500m Bizkar estiloa: 50m, 100m, 200m Bular estiloa: 50m, 100m, 200m Tximeleta: 50m, 100m, 200m Banakako nahasketa: 100m (ibilbide laburra soilik), 200m, 400m Erreleboak: 4×50 metro libre erreleboa (ibilbide laburra soilik), 4×100 metro libre, 4×200 metro libre, 4×50 metro erreleboa (ibilbide laburra soilik), 4×100 metro bitartekoa Errelebo mistoak: 4×50 m estilo mistoa (ibilbide laburra soilik), 4×100 m estilo mistoa (ibilbide luzea bakarrik), 4×50 m nahasketa mistoa (ibilbide laburra soilik), 4×100 m nahasketa mistoa (ibilbide luzea soilik) [[Fitxategi:Kazan 2015 - Sjöström WR award cropped.JPG|thumb|[[Sara Sjöström]] emakumezkoen igeriketan munduko errekor gehien dituena da; banakako sei]] Berrespen prozesua SWINA F12 arauan deskribatzen da,<ref name=":0" /> eta denbora-sistemaren zehaztasuna eta igerilekuaren luzera ziurtatzen duen papera aurkeztu behar da, igerilekuari buruzko FINA arauak asebetetzea eta inplikatutako igerilariaren dopin proba negatiboa egitea. Erregistroak banakako lasterketan eta erreleboko lasterketaren lehen itzuliaren tarteko distantzietan ezar daitezke. Oraindik erabat berretsi ez diren erregistroak zerrenda hauetan '#' ikurra daramate. Behean agertzen diren erregistro asko, 2008ko otsailetik 2009ko abendura arte, lasterketako igerilekutan, baimendutako poliuretanoz edo ehunak ez diren beste materialez egindako bodyak edo trajeak zeramatzaten igerilariek ezarri zituzten. FINAren 2009ko Munduko Txapelketaren bezperetan, Erroman, uretako bost olinpiar kiroletako Nazioarteko Gobernu Batzordeak bozkatu zuen 2010eko urtarrilaren 1etik aurrera ehunak ez diren materialez egindako bodyak eta trajeak erabiltzea debekatzea.<ref> [http://www.timeslive.co.za/sport/other/2010/01/18/high-tech-records-to-stand "High-tech records to stand".] Times Live. 2010-01-18. 2011-07-27an begiratua.</ref><ref>Dilman, Lisa (2009-07-25). [http://articles.latimes.com/2009/jul/25/sports/sp-world-swimming25 "FINA bans bodysuits that have led to spate of world records"] Los Angeles Times. 2011-07-27an begiratua.</ref> Jantziek gorputz handiagoak zituztenen errendimendua hobetzen zutela zirudien, kirolari batzuen errendimendua beste batzuenak baino gehiago hobetuz, [norenak?] Morfologiaren eta fisiologiaren arabera omen.<ref>Dampf, Andrew (2011-06-22). [https://abcnews.go.com/Sports/wireStory?id=13900301 "New Suits Mean No More Records in Swimming".] ABC News. 27 July 2011-07-27an begiratua.</ref> Orduz geroztik, ehungintzako materialak zeramatzaten igerilariek jarritako garai onenak, berriro ere, FINAk aitortutako munduko errekorren erdia baino gehiago gainditu ditu. 2013ko uztailaren 25ean, FINAren Igeriketa Teknikoen Kongresuak munduko errekorrak baimendu zituen bozketa luzeko 400 errelebo misto eta 400 nahasketa errelebo mistoetan, baita ibilbide laburreko metroetako sei ekitalditan ere: 200 nahasketa mistoak eta 200 errelebo libreak, baita gizonezkoen eta emakumezkoen 200 errelebo libre eta gizonezkoen eta emakumezkoen 200 errelebo konbinatuak.<ref> [https://web.archive.org/web/20150824112202/http://www.fina.org/H2O/docs/rules/sw_rules_20132017_inclwrform.pdf "FINA Swimming Rules 2013 – 2017 incl. World Record Application Form"](PDF) [[:en:FINA|FINA]] 2013-08-16. (PDF) 2015-08-24an originaletik [http://www.fina.org/H2O/docs/rules/sw_rules_20132017_inclwrform.pdf artxibatua] 2013-09-27an begiratua.</ref> 2013ko urrian, FINAk "estandarrak" ezartzea erabaki zuen gertakari horietako bat lehen munduko errekorra dela aitortu aurretik.<ref>Craig Lord (2013-10-03). [https://web.archive.org/web/20151208091537/http://www.swimvortex.com/fina-to-set-world-best-standards-for-mixed-relays/ "FINA To Set World Best Standards For Mixed Relays"] swimvortex.com. 2015-12-08an, originaletik [http://www.swimvortex.com/fina-to-set-world-best-standards-for-mixed-relays/ artxbatua] . 2015-12-05ean begiratua.</ref> Baina, geroago, 2014ko martxoaren 13an, FINAk ofizialki berretsi ditu Indiana Unibertsitateko igerilariek 2013ko irailaren 26an Bloomingtonen ospatutako IU Relay Rallyan ezarritako zortzi munduko errekorrak.<ref> [https://web.archive.org/web/20140705174106/http://www.swimmingworldmagazine.com/lane9/news/World/38199.asp?q=FINA-Goes-Back-in-Time-to-Ratify-Indiana-Hoosier-Swims-as-World-Records "FINA Goes Back in Time to Ratify Indiana Hoosier Swims as World Records"] [[:en:Swimming_World_Magazine|Swimming World Magazine.]] 2014-03-13. 2014-07-05ean, originaletik [http://www.swimmingworldmagazine.com/lane9/news/World/38199.asp?q=FINA-Goes-Back-in-Time-to-Ratify-Indiana-Hoosier-Swims-as-World-Records artxibatua] 2015-12-05ean begiratua.</ref> ==50 m-ko igerilekua== ===Gizonezkoak=== {| class="wikitable center col2izq" style="text-align:center;width:950px;" |----- bgcolor="silver" ! Ekitaldia ! Denbora ! Igerilaria ! Herrialdea ! Data ! Lekua ! Erref |- | align="left" | ''50 m libre''ak || align="right" | 20,91 |[[César Cielo]] | align="left" |{{bandera|Brasil}} | align="center" | [[2009]]ko [[abenduaren 18]]a | align="left"|{{Flagicon|BRA}} [[Sao Paulo]], [[Brasil]] | [https://www.youtube.com/watch?v=epALibnFa8Q &#8203;]<ref> [http://magazines.swimmingworld.com:9997/spipdf/20091217brazild2.pdf "2009 Brazilian Championships full results"] (PDF) {{Pt}} [[:en:Confederação_Brasileira_de_Desportos_Aquáticos|Confederação Brasileira de Desportos Aquáticos.]] 2009-12-18. 2011-11-16an begiratua.</ref><ref> [https://web.archive.org/web/20130223052809/http://www.swimmingworldmagazine.com/lane9/news/22997.asp "Brazil Long Course Championships: Cesar Cielo Sets World Record".] [[:en:Swimming_World_Magazine|Swimming World Magazine.]] 2009-12-18. 2013-02-23an, originaletik [http://www.swimmingworldmagazine.com/lane9/news/22997.asp artxibatua.] 2011-11-16an begiratua.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=31V346HyRis Bideoa] [[:en:YouTube|YouTube]]</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=QnmEgFUVFjk World Record - Recorde Mundial - 50m Freestyle - Cesar Cielo.] BRA BMX. 2009-12-29. 2021-07-10ean, originaletik [https://web.archive.org/web/20210710215347/https://www.youtube.com/watch?v=QnmEgFUVFjk artxibatua] 2021-08-10ean begiratua - [[:en:YouTube|YouTube]] bidez.</ref> |-bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''100 m libre''ak || align="right" | 46,40 |[[Pan Zhanle]] | align="left"|{{bandera|Txina}} | align="center" | [[2024]]ko [[uztailaren 31]]a |align="left"|{{Flagicon|FRA}} [[Paris]], [[Frantzia]] | [https://vk.com/video/playlist/142497057_-4?z=video142497057_456239296%2Fpl_142497057_-4 &#8203;] |-bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''200 m libre''ak || align="right" | 1:42,00 | [[Paul Biedermann]] | align="left"|{{bandera|Alemania}} | align="center" | [[2009]]ko [[uztailaren 28]]a | align="left"|{{Flagicon|ITA}} [[Erroma]], [[Italia]] |<ref>[https://web.archive.org/web/20090806180605/http://www.omegatiming.com/swimming/racearchives/2009/Roma2009/C73A1_Res1Heat_110_Finals_1_Men_200_Free.pdf "Men's 200m freestyle final results"] (PDF) [[:en:Omega_SA|Omega Timing]] 2009-08-06an, originaletik [http://www.omegatiming.com/swimming/racearchives/2009/Roma2009/C73A1_Res1Heat_110_Finals_1_Men_200_Free.pdf artxibatua] 2011-11-16an begiratua.</ref><ref>Lord, Craig (28 July 2009)[http://www.swimnews.com/news/view/7118 ."WR: Biedermann Blasts Phelps Away in 1:42.00"] swimnews.com. 2011-11-16an begiratua.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=MeOw35fsltE Men's 200 Freestyle Final (World Record) - Rome 2009] swimbyme. 2010-03-02. 2021-08-10ean begiratua. [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez</ref> |- bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''400 m libre''ak || align="right" | 3:40,07 | [[Paul Biedermann]] | align="left"|{{bandera|Alemania}} | align="center" | [[2009]]ko [[uztailaren 26]]a | align="left"|{{Flagicon|ITA}} [[Erroma]], [[Italia]] |<ref>[https://web.archive.org/web/20090806180532/http://www.omegatiming.com/swimming/racearchives/2009/Roma2009/C73A1_Res1Heat_102_Finals_1_Men_400_Free.pdf "Men's 400m freestyle final results"](PDF) [[:en:Omega_SA|Omega Timing]] 2009-07-30. 2009-08-06an, originaletik [http://www.omegatiming.com/swimming/racearchives/2009/Roma2009/C73A1_Res1Heat_102_Finals_1_Men_400_Free.pdf artxibatua] 2011-11-16an begiratua.</ref><ref>Lord, Craig (2009-07-26). [http://www.swimnews.com/news/view/7091 "WR: Biedermann Takes Down Thorpe: 3:40.07"] swimnews.com. 2011-11-16an begiratua.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=D9IJpZgKCd0 2009 Swimming World Championships Men's 400m Freestyle Final] MeazzaGiuseppe. 2010-11-17. 2021-07-25ean, originaletik[https://web.archive.org/web/20210725081955/https://www.youtube.com/watch?v=D9IJpZgKCd0 artxibatua] 2021-08-10ean begiratua. [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez.</ref> |- bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''800 m libre''ak || align="right" | 7:32,12 | [[Zhang Lin]] | align="left"|{{bandera|Txina}} | align="center" | [[2009]]ko [[uztailaren 29]]a | align="left"|{{Flagicon|ITA}} [[Erroma]], [[Italia]] |<ref>[https://web.archive.org/web/20090806180641/http://www.omegatiming.com/swimming/racearchives/2009/Roma2009/C73A1_Res1Heat_117_Finals_1_Men_800_Free.pdf "Men's 800m freestyle final results"](PDF) [[:en:Omega_SA|Omega Timing]] 2009-07-30. 2009-08-06an originaletik [http://www.omegatiming.com/swimming/racearchives/2009/Roma2009/C73A1_Res1Heat_117_Finals_1_Men_800_Free.pdf artxibatua](PDF) 2011-11-16an begiratua.</ref><ref>[http://www.swimnews.com/news/view/7134 "WR: Zhang Zips Up For 7:32.12 800 Free"] Lord, Craig (2009-07-29). swimnews.com. 2011-11-16an begiratua.</ref> |- bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''1500 m libre''ak || align="right" | 14:30.67 | [[Bobby Finke]] | align="left"|{{bandera|AEB}} | align="center" | [[2024]]ko [[abuztuaren 4]]a | align="left"|{{Flagicon|FRA}} [[Paris]], [[Frantzia]] |<ref>[https://olympics.com/ru/paris-2024/results/swimming/men-s-1500m-freestyle/fnl-000100-- "Men's 1500m Freestyle Results"] www.olympics.com. 2024-08-04. 2012-12-10ean originaletik [https://olympics.com/ru/paris-2024/results/swimming/men-s-1500m-freestyle/fnl-000100-- artxibatua] 2012-08-06an begiratua.</ref> [https://vk.com/artemzagrebelny?z=video142497057_456239302%2F18267956fca05817bc%2Fpl_wall_142497057 &#8203;] |- | align="left" | ''50 m bizkar''|| align="right" | 23,55 | [[Kliment Kolesnikov]] | align="left"|{{bandera|RUS}} | align="center" | [[2023|2023ko]] [[Uztailaren 27|uztailaren 27a]] | align="left"|{{Flagicon|RUS}} [[Kazan]], [[Errusia]] | [https://www.facebook.com/zagrebelny.artem/videos/991529502048168/?notif_id=1690488602285388&notif_t=video_processed&ref=notif &#8203;] |- bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''100 m bizkar''|| align="right" | 51,85 | [[Ryan Murphy (igerilaria)|Ryan Murphy]] | align="left"|{{bandera|AEB}} | align="center" | [[2016]]ko [[abuztuaren 13]]a | align="left"|{{Flagicon|BRA}} [[Río de Janeiro]], [[Brasil]] | <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=UmIYanq5gH8 Michael Phelps Last Olympic Race - Swimming Men's 4x100m Medley Relay Final | Rio 2016 Replay.] [[:en:Olympics|Olympics]] 2016-08-21. 2021-08-10ean begiratua. [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez.</ref><ref name=":2"> [https://web.archive.org/web/20090806181621/http://www.omegatiming.com/swimming/racearchives/2009/Roma2009/C73A1_Res1Heat_123_Finals_1_Men_200_Back.pdf "Men's 200m backstroke final results"](PDF) [[:en:Omega_SA|Omega Timing]] 2009-07-31. 2009-08-06an, originaletik [http://www.omegatiming.com/swimming/racearchives/2009/Roma2009/C73A1_Res1Heat_123_Finals_1_Men_200_Back.pdf artxibatua](PDF) 2009-11-16an begiratua.</ref> |- bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''200 m bizkar|| align="right" | 1:51,92 | [[Aaron Peirsol]] | align="left"|{{bandera|AEB}} | align="center" | [[2009]]ko [[uztailaren 31]] | align="left"|{{Flagicon|ITA}} [[Erroma]], [[Italia]] |<ref>Lord, Craig (2009-07-31) [http://www.swimnews.com/news/view/7161 "WR: Peirsol's Reply – 1:51.92 200 Back"] ''swimnews.com''. 2011-11-16. </ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=DRjmB4LOCWo SWIMMING WORLD RECORDS (50) 200m backstroke 1:51.92 Aaron Peirsol.] swimming art. 2019-01-28. 2021-07-29an, originaletik [https://web.archive.org/web/20210729181446/https://www.youtube.com/watch?v=DRjmB4LOCWo artxibatua] 2021-08-10ean begiratua. [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=GOAfl4Pnwns SWIMMING WORLD RECORDS (50) 50m breaststroke 25.95 sf Adam Peaty.] swimming art. 2019-01-29. 2021-02-12an, originaletik [https://web.archive.org/web/20210212214716/https://www.youtube.com/watch?v=GOAfl4Pnwns artxibatua] 2021-08-10ean begiratua. [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez.</ref> |- bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''50 m bular''|| align="right" | 25,95 | [[Adam Peaty]] | align="left"|{{bandera|GBR}} | align="Right" | [[2017]]ko [[uztailaren 25]]a | align="left"|{{Flagicon|HUN}} [[Budapest]], [[Hungaria]] |<ref> [http://www.omegatiming.com/File/Download?id=000111010A0103EB02FFFFFFFFFFFF01 "Men's 50m Breaststroke Semifinals".] Omega Timing. 2017-07-27. 2017-07-25an begiratua.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=GOAfl4Pnwns ^ SWIMMING WORLD RECORDS (50) 50m breaststroke 25.95 sf Adam Peaty] swimming art. 2019-01-29. 2021-02-12an, originaletik [https://web.archive.org/web/20210212214716/https://www.youtube.com/watch?v=GOAfl4Pnwns artxibatua] 2021-08-10ean begiratua. [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez</ref> |- bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''100 m bular''|| align="right" | 56,88 | [[Adam Peaty]] | align="left"|{{bandera|GBR}} | align="center" | [[2019]]ko [[uztailaren 21]]a | align="left"|{{Flagicon|KOR}} [[Gwangju]], [[Hego Korea]] |<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=KP7CAxrnSQ4 Adam peaty break one more time his record 56'88] zach swim. 2019-07-22. 2021-05-23an, originaletik [https://web.archive.org/web/20210523013436/https://www.youtube.com/watch?v=KP7CAxrnSQ4 artxibatua] 2021-08-10ean begiratua. [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez.</ref><ref>[http://www.omegatiming.com/File/00011301070103EC02FFFFFFFFFFFF01.pdf "Men's 100m Breaststroke Semifinal Results"](PDF) [[:en:Omega_Timing|Omega Timing]] 2019-07-21. 2019-07-21ean begiratua.</ref> |-bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''200 m bular''|| align="right" | 2:05,48 | [[Qin Haiyang]] | align="left"|{{bandera|CHN}} | align="center" |[[2023]]ko [[uztailaren 28]]a | align="left"|{{Flagicon|JPN}} [[Fukuoka]], [[Japonia]] |<ref> [https://www.omegatiming.com/File/00011600010103EE0104FFFFFFFFFF01.pdf "Men's 200m Breaststroke Final Results"](PDF) Omega Timing. 2023-07-28. 2023-07-30an begiratua.</ref><ref> https://www.youtube.com/watch?v=-3mYrnBZFKg " Video - Men's 200m Breaststroke Final"] World Aquatics. 2023-07-28. 2023-07-30an begiratua.</ref> |-bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''50 m tximeleta''|| align="right" | 22,27 |[[Andriy Govorov]] |align="left"|{{bandera|UKR}} | align="center" | [[2018]]ko [[uztailaren 1]]a | align="left"|{{Flagicon|ITA}} [[Erroma]], [[Italia]] |<ref>[http://fin2018.microplustiming.com/export/NU_293001_MagGiu_Roma/NU/pdf/CLS-ASM-50FA-FIN-ALL.pdf?x=19:23:58 "Men's 50m Butterfly Results] (PDF) Italian Swimming Federation. 2018-07-01. 2018-07-01ean begiratua.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=JHAFNMDYZPo 50 meters butterfly world record Andriy Govorov 22.27] Best Swimming. 2018-07-02. 2021-08-10ean begiratua. [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez.</ref> |- bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''100 m tximeleta''|| align="right" | 49,45 | [[Caeleb Dressel]] | align="left"|{{bandera|AEB}} | align="center" | [[2021]]eko [[uztailaren 31]] |align="left"|{{Flagicon|JPN}} [[Tokio]], [[Japonia]] |<ref>[https://olympics.com/tokyo-2020/olympic-games/resOG2020-/pdf/OG2020-/SWM/OG2020-_SWM_C73A1_SWMM100MBF------------FNL-000100--.pdf "Men's 100m Butterfly Final Results] (PDF). olympics.com. 2021-07-31. 2021-07-31n begiratua.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Mu7ZmJduQPI &#8203;]</ref> |- bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''200 m tximeleta''|| align="right" | 1:50,73 | [[Kristóf Milák]] | align="left"|{{bandera|HUN}} | align="center" | [[2019]]ko [[uztailaren 24]]a | align="left"|{{Flagicon|KOR}} [[Gwangju]], [[Hego Korea]] |<ref>[http://www.omegatiming.com/File/00011301070104EE04FFFFFFFFFFFF01.pdf "Men's 200m Butterfly Final Results"](PDF) [[:en:Omega_Timing|Omega Timing.]] 2019-07-24. 2019-07-24an begiratua.</ref><ref>https://www.facebook.com/watch/?v=1341028279380279</ref> |- bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''200 m lau estilo''ak|| align="right" | 1:54,00 | [[Ryan Lochte]] | align="left"|{{bandera|AEB}} | align="center" |[[2011]]ko [[uztailaren 28]]a | align="left"|{{Flagicon|CHN}} [[Shanghai]], [[Txina]] |<ref> [https://web.archive.org/web/20120417121733/http://www.omegatiming.com/swimming/racearchives/2011/shanghai2011/C73A1_Results%20(One%20Heat%20-%20Individual)_121_Heat1_Men_200_Medley.pdf "Men's 200m individual medley results"](PDF) [[:en:Omega_SA|Omega Timing]] 2011-07-28. 2012-04-17an originaletik [http://www.omegatiming.com/swimming/racearchives/2011/shanghai2011/C73A1_Results%20(One%20Heat%20-%20Individual)_121_Heat1_Men_200_Medley.pdf artxibatua](PDF) 2011-07-28an begiratua.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20120915003545/http://www.swimmingworldmagazine.com/lane9/news/27712.asp?q= "FINA World Championships, Swimming: Ryan Lochte Sets First Post Techsuit-Era World Record"] [[:en:Swimming_World_Magazine|Swimming World Magazine.]] 2011-07-28. 2012-09-15an, originaletik [http://www.swimmingworldmagazine.com/lane9/news/27712.asp?q= artxibatua] 2011-07-28an begiratua.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=aQWHv_Bhtuw Shanghai 2011 world championships - Swimming 200 Im Ryan Lochte 1:54:00 WR] tsotne maisa. 2011-07-28. 2021-06-12an, originaletik [https://web.archive.org/web/20210612235020/https://www.youtube.com/watch?v=aQWHv_Bhtuw artxibatua] 2021–08-10ean begiratua. [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez.</ref> |- bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''400 m lau estilo''ak]|| align="right" | 4:02,50 | [[Léon Marchand]] | align="left"|{{bandera|FRA}} | align="center" | [[2023]]ko [[uztailaren 23]]a | align="left"|{{Flagicon|JPN}} [[Fukuoka]], [[Japonia]] |[https://www.youtube.com/watch?v=7xz7VkulHYU&t &#8203;] <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=7xz7VkulHYU Léon Marchand obliterates Phelps' 400m IM world record - 2023 Swimming World Championships Fukuoka] Alex Baptista Coelho. 2023-07-23. 2023-07-24an [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez.</ref> |- bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''4 × 100 m errelebo libre''ak || align="right" | 3:08,24 | [[Michael Phelps]]<br>[[Garrett Weber-Gale]]<br>[[Cullen Jones]]<br>[[Jason Lezak]] || align="left"|{{bandera|Ameriketako Estatu Batuak}} | align="center" | [[2008]]ko [[abuztuaren 11]] | align="left"|{{Flagicon|CHN}} [[Pekin]], [[Txina]] |<ref>[http://www.la84foundation.org/6oic/OfficialReports/2008/2008Results_Book2.pdf#page=1303 "Men's 4×100m freestyle relay final results"] (PDF). ''The Official Report of the Beijing'' 2008 Olympic Games. [[:en:Beijing_Organizing_Committee_for_the_Olympic_Games|BOCOG]] 4: 1303. 2008. 2011-11-17an begiratua.</ref><ref>Crouse, Karen (2008-08-10). [https://www.nytimes.com/2008/08/11/sports/olympics/11swim.html "Lezak, Not Phelps, puts on a show".] [[:en:The_New_York_Times|The New York Times.]] 2008-08-14an begiratua.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=IIm32eEVW98 Phelps and Team USA break the 4x100m Freestyle World Record at Beijing 2008 | Throwback Thursday] [[:en:Olympics|Olympics]] 2017-10.12.  2021-07-29an, originaletik [https://web.archive.org/web/20210729202346/https://www.youtube.com/watch?v=IIm32eEVW98 artxibatua] 2021-08-10ean begiratua. [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez</ref> |- bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''4x200 m errelebo libre''ak <br /> |6:58,55 | [[Michael Phelps]]<br>[[Ricky Berens]]<br>[[David Walters]]<br>[[Ryan Lochte]] | align="left"|{{bandera|Ameriketako Estatu Batuak}} | align="center" |[[2009]]ko [[uztailaren 31]] | align="left"|{{Flagicon|ITA}} [[Erroma]], [[Italia]] |<ref> [https://web.archive.org/web/20090806181800/http://www.omegatiming.com/swimming/racearchives/2009/Roma2009/C73B1_Res1HeatRelay_131_Finals_1_Men_4x200_Free.pdf "Men's 4×200m freestyle relay final results"](PDF) [[:en:Omega_SA|Omega Timing]] 2009-07-31. (PDF) 2009-08-06an, originaletik [http://www.omegatiming.com/swimming/racearchives/2009/Roma2009/C73B1_Res1HeatRelay_131_Finals_1_Men_4x200_Free.pdf artxibatua] 2009-11-17an begiratua.</ref> <ref>Lord, Craig (2009-07-31). [https://web.archive.org/web/20090803092140/http://www.swimnews.com/News/view/7164 "WR: USA Takes 4x200m In 6:58.55"] ''swimnews.com''. 2009-08-03an, originaletik [http://www.swimnews.com/news/view/7164 artxibatua.] 2011-11-17an begiratua.</ref> |- bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''4×100 m errelebo lau estilo''ak|| align="right" | 3:26,78 | [[Ryan Murphy (igerilaria)|Ryan Murphy]]<br/>[[Michael Andrew]]<br/>[[Caeleb Dressel]]<br/>[[Zachary Apple|Zach Apple]] | align="left"|{{bandera|Ameriketako Estatu Batuak}} | align="center" |[[2021]]eko [[abuztuaren 1]]a | align="left"|{{Flagicon|JPN}} [[Tokio]], [[Japonia]] |<ref>[https://olympics.com/tokyo-2020/olympic-games/resOG2020-/pdf/OG2020-/SWM/OG2020-_SWM_C73B1_SWMM4X100MMD----------FNL-000100--.pdf "Men's 4x100m Medley Relay Final Results"] (PDF). olympics.com. 2021-08-01. 2021-08-01ean begiratua.</ref> |} === Emakumezkoenak === {| class="wikitable center col2izq" style="text-align:center;width:950px;" |----- bgcolor="silver" ! Ekitaldia ! Denbora ! Igerilaria ! Herrialdea ! Data ! Lekua ! Erref |- | align="left" | ''50 m libre''ak || align="right" |23,61 | [[Sarah Sjöström]] | align="left" |{{bandera|Suedia}} | align="center" |[[2023]]ko [[uztailaren 29]]a | align="left"|{{Flagicon|JPN}} [[Fukuoka]], [[Japonia]] |<ref>[http://www.omegatiming.com/File/Download?id=000111010A0201EB02FFFFFFFFFFFF01 "Women's 50m Freestyle Results".] Omega Timing. 2023-07-29. 2023.-07-29an begiratua.</ref> [https://www.youtube.com/watch?v=0vpY70Sf47I &#8203;] |----- bgcolor="#e5e5e5" |- | align="left" | ''100 m libre''ak || align="right" | 51,71 | [[Sarah Sjöström]] | align="left" |{{bandera|Suedia}} | align="center" | [[2017]]ko [[uztailaren 23]]a | align="left"|{{Flagicon|HUN}} [[Budapest]], [[Hungaria]] |<ref> [http://www.omegatiming.com/File/Download?id=000111010A0201F704FFFFFFFFFFFF01 "Women's 4×100m Freestyle Relay Results".] Omega Timing. 2017-07-23. 2017-07-23an begiratua.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=mc1l61nsirg SWIMMING WORLD RECORDS (50) 51.71 relay Sarah Sjöström] swimming art. 2019-02-22. 2019-12-10ean, originaletik [https://web.archive.org/web/20191210142334/https://www.youtube.com/watch?v=mc1l61nsirg artxibatua] 2021-08-10ean begiratua. [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez.</ref> |- |----- | align="left" | ''200 m libre''ak || align="right" | 1:52,98 | [[Federica Pellegrini]] | align="left"|{{bandera|Italia}} | align="center" | [[2009]]ko [[uztailaren 29]]a | align="left"|{{Flagicon|ITA}} [[Erroma]], [[Italia]] |<ref>Lord, Craig (2009-07-29). [http://www.swimnews.com/news/view/7133 "WRs 20 & 21: Pellegrini And Van Der Burgh".] swimnews.com. 2011-11-16an begiratua.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20090806180636/http://www.omegatiming.com/swimming/racearchives/2009/Roma2009/C73A1_Res1Heat_116_Finals_1_Women_200_Free.pdf "Women's 200m freestyle final results"] (PDF) [[:en:Omega_SA|Omega Timing]] 2009-07-29. 2009-08-06an, originaletik [http://www.omegatiming.com/swimming/racearchives/2009/Roma2009/C73A1_Res1Heat_116_Finals_1_Women_200_Free.pdf artxibatua](PDF) 2011-11-18an begiratua.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=xY_8EmkHJro SWIMMING WORLD RECORDS (50) 200m freestyle 1:52.98 Federica Pellegrini.] swimming art. 2019-01-24. 2021-02-12an, originaletik [https://web.archive.org/web/20210212214807/https://www.youtube.com/watch?v=xY_8EmkHJro artxibatua] 2021-08-10ean begiratua. [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez.</ref> |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''400 m libre''ak || align="right" | 3:55,38 | [[Ariarne Titmus]] | align="left" |{{bandera|AUS}} | align="center" | [[2023]]ko [[uztailaren 23]]a | align="left"| {{Flagicon|JPN}} [[Fukuoka ]], [[Japonia]] |<ref> [https://www.youtube.com/watch?v=opY7HYmvChU NEW WORLD RECORD | Ariarne Titmus | Women 400m Freestyle ] World Aquatics 2023–07-23. 2023-07-24 </ref> |- |-----bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''800 m libre''ak || align="right" | 8:04,79 | [[Katie Ledecky]] | align="left" |{{bandera|AEB}} | align="center" | [[2016]]ko [[abuztuaren 12]]a | align="left"| {{Flagicon|BRA}} [[Rio de Janeiro]], [[Brasil]] |<ref>[https://web.archive.org/web/20160813120832/https://smsprio2016-a.akamaihd.net/_odf-documents/S/W/SWW018101_Results_2016_08_12_34fbb9e2_7992_406d_b4bb_488873b70a3f.pdf "Women's 800m Freestyle Results"] (PDF). Rio 2016 ''official website''. 2016-08-12. 2016-08-13an, originaletik [https://smsprio2016-a.akamaihd.net/_odf-documents/S/W/SWW018101_Results_2016_08_12_34fbb9e2_7992_406d_b4bb_488873b70a3f.pdf artxibatua](PDF) 2016-08-13an begiratua.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=GAGXNs0MXzI Rio Replay: Women's 800m Freestyle Final.] [[:en:Olympics|Olympics]] 2016-08-21. 2021-08-10ean begiratua [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez.</ref> |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''1500 m libre''ak<ref name="Kazán2015" /> || align="right" | 15:20,48 | [[Katie Ledecky]] | align="left" |{{bandera|AEB}} | align="center" |[[2018]]ko [[maiatzaren 16]]a | align="left"| {{Flagicon|AEB}} [[Indianapolis]], [[AEB]] |<ref> [https://www.youtube.com/watch?v=v0_uvorHBA4 Katie Ledecky - Arena Performance of the Month for May 2018.] swimoutletdotcom. 2018–05-30. 2021-02-12an, originaletik [https://web.archive.org/web/20210212214803/https://www.youtube.com/watch?v=v0_uvorHBA4 artxibatua] 2021-08-10an begiratua [[:en:YouTube|TouTube]]-ren bidez.</ref>|<ref> [http://www.omegatiming.com/File/Download?id=000112010101001902FFFFFFFFFFFF02 "Women's 1500m Freestyle Results".] Omega Timing. 2018-05-16. 2018-05-17an begiratua.</ref> |- | align="left" | ''50 m bizkar''|| align="right" | 26,86 | [[Kaylee McKeown]] | align="left" |{{bandera|AUS}} | align="center" | [[2023]]ko [[urriaren 20]]a | align="left"| {{Flagicon|HUN}} [[Budapest]], [[Hungaria]] | [https://www.youtube.com/watch?v=uCUDOekEEiM &#8203;] |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''100 m bizkar'' || align="right" | 57,13 | [[Regan Smith]] | align="left" |{{bandera|USA}} | align="center" | [[2024]]ko [[ekainaren 18]]a | align="left"| {{Flagicon|USA}} [[Indianapolis]], [[USA]] |[https://www.youtube.com/watch?v=38Lk9nM3B_g &#8203;] |----- | align="left" | ''200 m bizkar''|| align="right" | 2:03,35 | [[Regan Smith (igerilaria)|Regan Smith]] | align="left" |{{bandera|AEB}} | align="center" | [[2019]]ko [[uztailaren 26]]a | align="left" |{{Flagicon|KOR}} [[Gwangju]], [[Hego Korea]] |<ref>[https://web.archive.org/web/20190726115319/http://omegatiming.com/File/00011301070202EE02FFFFFFFFFFFF01.pdf "Women's 200m Backstroke Semifinal Results"](PDF) [[:en:Omega_Timing|Omega Timing]] 2019-07-26. 2019-07-26an, originaletik [http://www.omegatiming.com/File/00011301070202EE02FFFFFFFFFFFF01.pdf artxibatua](PDF) 2019-07-26an begiratua.</ref><ref>https://www.youtube.com/watch?time_continue=24&v=o6gAGT2o_HY</ref> |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''50 m bular''|| align="right" | 29,16 | [[Rūta Meilutytė]] | align="left"|{{bandera|Lituania}} | align="center" |[[2023]]eko [[uztailaren 30]]a | align="left" |{{Flagicon|JPN}} [[Fukuoka]], [[Japonia]] |<ref> [https://www.omegatiming.com/File/00011600010203EB0104FFFFFFFFFF01.pdf "Women's 50m Breaststroke Semifinals Results"] (PDF). microplustiming.com. 2023-07-30. 2023-8-01an begiratua.</ref> <ref>https://www.youtube.com/watch?v=Yl0eN1UsW7Q</ref> |----- | align="left" | ''100 m bular|| align="right" | 1:04,13 | [[Lilly King]] | align="left" |{{bandera|AEB}} | align="center" | [[2017]]ko [[uztailaren 25]]a | align="left"| {{Flagicon|HUN}} [[Budapest]], [[Hungaria]] |<ref>[http://www.omegatiming.com/File/Download?id=000111010A0203EC04FFFFFFFFFFFF01 100m Breaststroke Women's Final Results"] [[:en:Omega_SA|Omega Timing]] 2017-07-25. 2017-07-25ean begiratua.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=bWDfTYfgUBc Lilly King 🇺🇸 Women's 100m Breaststroke Final 2017 Fina Swimming World Championship Budapest.] Mahender Singh •. 2019-10-07. 2021-08-10ean begiratua [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez.</ref> |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''200 m bular''|| align="right" | 2:18,95 | [[Tatjana Schoenmaker]] | align="left"|{{bandera|Hego Afrika}} | align="center" |[[2021]]eko [[uztailaren 30]]a | align="left"| {{Flagicon|JPN}} [[Tokio]], [[Japonia]] |<ref> [https://olympics.com/tokyo-2020/olympic-games/resOG2020-/pdf/OG2020-/SWM/OG2020-_SWM_C73A1_SWMW200MBR------------FNL-000100--.pdf "Women's 200m Breaststroke Final Results"] (PDF). olympics.com. 2021-07-30. 2021-07-30ean begiratua.</ref> |- |----- | align="left" | ''50 m tximeleta''|| align="right" | 24,43 | [[Sarah Sjöström]] | align="left"|{{bandera|Suedia}} | align="center" |[[2014]]ko [[uztailaren 5]]a | align="left" |{{Flagicon|SWE}} [[Boras]], [[Suedia]] |<ref> [https://web.archive.org/web/20140714235247/http://www.swimmingworldmagazine.com/lane9/news/World/39767.asp?q=Sarah-Sjostrom-Smashes-25-Second-Barrier-With-World-Record-in-50-Fly-in-Sweden "Sarah Sjostrom Smashes 25-Second Barrier With World Record in 50 Fly in Sweden".] [[:en:Swimming_World_Magazine|Swimming World Magazine.]] 2014-07-05. 2014-07-14an, originaletik [http://www.swimmingworldmagazine.com/lane9/news/World/39767.asp?q=Sarah-Sjostrom-Smashes-25-Second-Barrier-With-World-Record-in-50-Fly-in-Sweden artxibatua] 2014-07-07an begiratua.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=AXbWtW5al2o SWIMMING WORLD RECORDS (50) 50m butterfly 24.43 Sarah Sjöström.] swimming art. 2019-02-04. 2019-11-28an, originaletik [https://web.archive.org/web/20191128074835/https://www.youtube.com/watch?v=AXbWtW5al2o artxibatua] 2021-08-10ean begiratua [[:en:YouTube|TouTube]]-ren bidez.</ref> |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''100 m tximeleta''|| align="right" | 55,18 | [[Gretchen Walsh]] | align="left"|{{bandera|AEB}} | align="center" |[[2024]]ko [[ekainaren 15]]a | align="left"| {{Flagicon|AEB}} [[Indianapolis]], [[AEB]] |[https://www.youtube.com/watch?v=1CItyBPqWVs &#8203;] |- | align="left" | ''200 m tximeleta''|| align="right" | 2:01,81 | [[Liu Zige]] | align="left"|{{bandera|Txina}} | align="center" |[[2009]]ko [[urriaren 21]]a | align="left"| {{Flagicon|CHN}} [[Jinan]], [[Txina]] |<ref>Lord, Craig (2009-10-21) [http://www.swimnews.com/news/view/7273 "Liu Zige Takes 200th Shiny Suits WR: 2:01 200 'Fly".] ''swimnews.com''. 2009-10-21ean begiratua.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=ORkOliy9mlE wm 200 butterfly world record 2:01.81.] nan shen. 2012-03-28. 2021-07-09an, originaletik [https://web.archive.org/web/20210709181823/https://www.youtube.com/watch?v=ORkOliy9mlE artxibatua] 2021-08-10ean begiratua. [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez.</ref> |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''200 m lau estilo''ak<ref name="Kazán2015" /> || align="right" | 2:06,12 | [[Katinka Hosszú]] | align="left"|{{bandera|Hungaria}} | align="center" |[[2015]]eko [[abuztuaren 3]]a | align="left" |{{Flagicon|RUS}} [[Kazan]], [[Errusia]] |<ref>[http://www.omegatiming.com/File/Download?id=00010F020001042402FFFFFFFFFFFF02 "Women's 200m IM Results".] Omega Timing. 2015-08-03. 2015-08-03an begiratua.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=uJdQXXtmUkE Katinka Hosszu Beats 200m IM World Record in Kazan] [[:en:FINA|FINA]] 2015-08-05. 2021-02-12an, originaletik [https://web.archive.org/web/20210212214751/https://www.youtube.com/watch?v=uJdQXXtmUkE artxibatua] 2021-08-10ean begiratua. [[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez.</ref> |- |----- | align="left" | ''400 m lau estilo''ak || align="right" | 4:26,36 | [[Katinka Hosszú]] | align="left"|{{bandera|Hungaria}} | align="center" |[[2016]]ko [[abuztuaren 6]]a | align="left" |{{Flagicon|BRA}} [[Rio de Janeiro]], [[Brasil]] |<ref>Forde, Pat (2016-08-06). [https://sports.yahoo.com/news/iron-lady-katinka-hosszu-shatters-world-record-in-400-im-american-maya-dirado-takes-second-020404338.html "'Iron Lady' Katinka Hosszu shatters world record in 400 IM, American Maya DiRado takes second".] [[:en:Yahoo!|Yahoo!]] 2016-08-07an begiratua.</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=12tyMcIhcJs Hosszu smashes world record in 400m IM.] [[:en:Olympics|Olympics]] 2016-08-21. 2021-06-19an, originaletik [https://web.archive.org/web/20210619183947/https://www.youtube.com/watch?v=12tyMcIhcJs artxibatua] 2021-08-10ean begiratua.[[:en:YouTube|YouTube]]-ren bidez.</ref> |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''4×100 m errelebo libre''ak || align="right" | 3:27,96 |(52.04)[[Mollie O'Callaghan]] <br> (51.69)[[Shayna Jack]]<br>(52.29)[[Meg Harris]]<br>(51,90)[[Emma McKeon]] |align="left"|{{bandera|Australia}} | align="center" | [[2023]]eko [[uztailaren 23]]a | align="left" |{{Flagicon|JPN}} [[Fukuoka]], [[Japonia]] |<ref> [https://www.omegatiming.com/File/00011600010201F70104FFFFFFFFFF01.pdf "Women's 4x100m Freestyle Relay Final Results"] (PDF). omegatiming.com. 2023-07-23. 2023-07-26ean begiratua..</ref> <ref> [ https://www.facebook.com/zagrebelny.artem/videos/1147680679734909 "Video - Women's 4x100m Freestyle Relay Final Results"]. 2023-07-23. 2023-07-26ean </ref> |----- | align="left" | ''4×200 m errelebo libre''ak || align="right" | 7:37.50 |(1:53.66)[[Mollie O'Callaghan]]<br />(1:55.63)[[Shayna Jack]]<br />(1:55.80)[[Brianna Throssell]]<br />(1:52.41)[[Ariarne Titmus]] |align="left"|{{bandera|Australia}} | align="center" | [[2023]]eko [[uztailaren 27]]a | align="left" |{{Flagicon|JPN}} [[Fukuoka]], [[Japonia]] |<ref> [https://www.omegatiming.com/File/00011600010201F80104FFFFFFFFFF01.pdf "Women's 4x200m Freestyle Relay Final Results"] (PDF). omegatiming.com. 2023-07-27. 2023-07-29ean begiratua..</ref> <ref> [https://www.youtube.com/watch?v=QI8_90Rv5Ac "Video - Women's 4x200m Freestyle Relay Final Results"]. 2023-07-27. 2023-07-29ean </ref> |- |- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | 4×100 m errelebo lau estilo''ak || align="right" | 3:49,63 | [[Regan Smith (igerilaria)|Regan Smith]]<br/>[[Lilly King]]<br/>[[Gretchen Walsh]]<br/>[[Torri Huske ]] | align="left"|{{bandera|Ameriketako Estatu Batuak}} | align="center" | [[2024]]ko [[abuztuaren 4]]a | align="left" |{{Flagicon|FRA}} [[Paris]], [[Frantzia]] |<ref> [https://olympics.com/ru/paris-2024/results/swimming/women-s-4-x-100m-medley-relay/fnl-000100-- "Women's 4x100m Medley Relay Final Results"] (PDF). olympics.com. 2024-08-04. 2024-08-04an begiratua.</ref> [https://vk.com/artemzagrebelny?z=video142497057_456239301%2F22612f40e85b25e751 &#x200B;] |} === Mistoak === {| class="wikitable center col2izq" style="text-align:center;width:950px;" |+ |- ! Ekitaldia ! Denbora ! Igerilaria ! Herrialdea ! Data ! Lekua ! Erref |- | align="left" | ''4×100 m errelebo libre''ak|| align="right" | 3:18,83 |[[Jack Cartwright]] (48.14)<br />[[Kyle Chalmers]] (47.25)<br />[[Shayna Jack]] (51.73)<br />[[Mollie O'Callaghan]] (51.71) |align="left"|{{bandera|Australia}} | align="center" | [[2023]]eko [[uztailaren 27]]a | align="left" |{{Flagicon|JPN}} [[Fukuoka]], [[Japonia]] |<ref>[https://www.omegatiming.com/File/00011600010301F70104FFFFFFFFFF01.pdf "Mixed 4×100m Freestyle Relay Final Results".] Omega Timing. 2023-07-29. 2023-08-19an begiratua.</ref> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=ym48tcuxDC0 "Video - Mixed 4×100m Freestyle Relay Final Results".] World Aquatics. 2023-07-29. 2023-08-19an begiratua.</ref> |- |- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''4×100 m errelebo lau estilo''ak || align="right" | 3:37.43 |[[Ryan Murphy]] (52.08)<br /> [[Nic Fink]] (58,29)<br /> [[Gretchen Walsh]] (55,18)<br /> [[Torri Huske]] (51,88) | align="left" |{{bandera|USA}} | align="center" |[[2024]]eko [[abuztuaren 3]]a |align="left" |{{Flagicon|FRA}} [[Paris]], [[Frantzia]] |<ref>[https://olympics.com/ru/paris-2024/results/swimming/mixed-4-x-100m-medley-relay/fnl-000100-- "Swimming – Mixed 4×100m Medley Relay Final Results"] (PDF). Olympics.com. 2024-08-03. 2024-08-04ean begiratua.</ref>[https://vk.com/video/@artemzagrebelny?z=video142497057_456239297%2Fpl_142497057_-4 &#8203;] |} == 25 m-ko igerilekua == === Gizonezkoak === {| class="wikitable center col2izq" style="text-align:center;width:950px;" |- ! Ekitaldia ! Denbora ! Igerilaria ! Herrialdea ! Data ! Lekua ! Erref |- |----- | align="left" | ''50 m libre''ak || align="right" | 20,16 | [[Caeleb Dressel]] |align="left"| {{bandera|AEB}} | align="center" | [[2020]]ko [[azaroaren 21]]a |align="left"| {{Flagicon|HUN}} [[Budapest]], [[Hungaria]] |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''100 m libre''ak || align="right" | 44,94 | [[Amaury Leveaux]] |align="left"| {{bandera|Frantzia}} | align="center" |[[2008]]ko [[abenduaren 13]]a |align="left"| {{Flagicon|CRO}} [[Rijeka]], [[Kroazia]] |- |----- | align="left" | ''200 m libre''ak || align="right" | 1:39,37 | [[Paul Biedermann]] |align="left"| {{bandera|Alemania}} | align="center" |[[2009]]ko [[azaroaren 15]]a |align="left"| {{Flagicon|GER}} [[Berlin]], [[Alemania]] |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''400 m libre''ak || align="right" | 3:32,25 | [[Yannick Agnel]] |align="left"| {{bandera|Frantzia}} | align="center" | [[2012]]ko [[azaroaren 15]]a |align="left"| {{Flagicon|FRA}} [[Angers]], [[Frantzia]] |- |----- | align="left" | ''800 m libre''ak || align="right" | 7:20,46 | [[Daniel Wiffen]] |align="left"| {{bandera|Irlanda}} | align="center" | [[2008]]ko [[abenduaren 10]]a |align="left"| {{Flagicon|ROU}} [[Otopeni]], [[Errumania]] |[https://www.youtube.com/watch?v=582caZZSaHs &#8203;] |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''1500 m libre''ak || align="right" | 14:08,06 | [[Gregorio Paltrinieri]] |align="left"| {{bandera|Italia}} | align="center" |[[2015]]eko [[abenduaren 4]]a |align="left"| {{Flagicon|ISR}} [[Netanya]], [[Israel]] |- |----- | align="left" | ''50 m bizkar''|| align="right" | 22,11 | [[Kliment Kolesnikov]] |align="left"| {{bandera|Errusia}} | align="center" | [[2022]]ko [[azaroa 23]]a |align="left"| {{Flagicon|RUS}} [[Kazan]], [[Errusia]] | [https://www.facebook.com/zagrebelny.artem/videos/465037289100724 &#8203;] |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left"| ''100 m bizkar''|| align="right" | 48,33 | [[Coleman Stewart]] |align="left"| {{bandera|AEB}} | align="center" |[[2021]]eko [[abuztuaren 29]]a |align="left"| {{Flagicon|ITA}} [[Napoles]], [[Italia]] |----- | align="left" | ''200 m bizkar''|| align="right" | 1:45,63 | [[Mitch Larkin]] |align="left"| {{bandera|Australia}} | align="center" |[[2015]]eko [[azaroaren 27]]a |align="left"| {{Flagicon|AUS}} [[Sydney]], [[Australia]] |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left"| ''50 m bular''|| align="right" | 25,25 | [[Cameron Van der Burgh]] |align="left"| {{bandera|Hego Afrika}} | align="center" |[[2009]]ko [[azaroaren 14]]a |align="left"| {{Flagicon|GER}} [[Berlin]], [[Alemania]] |- |----- | align="left" | ''100 m bular|| align="right" | 55,34 | [[Ilya Shymanovich]] |align="left"| {{bandera|Bielorrusia}} | align="center" | [[2020]]ko [[abenduaren 19]]a |align="left"| {{Flagicon|BLR}} [[Brest (Bielorrusia)|Brest]], [[Bielorrusia]] |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''200 m bular''|| align="right" | 2:00,16 | [[Kirill Prigoda]] |align="left"| {{bandera|Errusia}} | align="center" | [[2018]]ko [[abenduaren 13]]a |align="left"| {{Flagicon|CHN}} [[Hangzhou]], [[Txina]] |- |----- | align="left" | ''50 m tximeleta|| align="right" | 21,43 | [[Noè Ponti ]] |align="left"| {{bandera|Suitza }} | align="center" |[[2024]]ko [[abenduaren 10 ]]a |align="left"| {{Flagicon|HUN}} [[Budapest ]], [[Hungaria ]] |<ref>{{cite web|title=Men's 50m Butterfly Semifinals Results|url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080104EB0102FFFFFFFFFF01.pdf|publisher=Omega Timing|date=10 December 2024|accessdate=10 December 2024}}</ref>[https://vk.com/artemzagrebelny?z=video142497057_456239328%2F903080c9a3cea82c2a%2Fpl_post_142497057_1492 &#x200B;] |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''100 m tximeleta''|| align="right" | 47,78 | [[Caeleb Dressel]] |align="left"| {{bandera|AEB}} | align="center" | [[2020]]ko [[azaroaren 21]]a |align="left"| {{Flagicon|HUN}} [[Budapest]], [[Hungaria]] |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left"| ''200 m tximeleta|| align="right" | 1:46,85 | [[Tomoru Honda]] |align="left"| {{bandera|Japonia}} | align="center" |[[2022]]ko [[urriaren 22]]a |align="left"| {{Flagicon|JPN}} [[Tokio]], [[Japonia]] |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''100 m lau estilo''ak || align="right" | 49,28 | [[Caeleb Dressel]] |align="left"| {{bandera|AEB}} | align="center" |[[2020]]ko [[azaroaren 22]]a |align="left"| {{Flagicon|HUN}} [[Budapest]], [[Hungaria]] |- |----- | align="left" | ''200 m lau estilo''ak || align="right" | 1:48.88 | [[Léon Marchand ]] |align="left"| {{bandera|FRA}} | align="center" | [[2024]]ko [[azaroaren 1 ]]a |align="left"| {{Flagicon|SIN}} [[Singapur ]], [[Singapur ]] |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''400 m lau estilo''ak || align="right" | 3:54,81 | [[Daiya Seto]] |align="left"| {{bandera|Japonia}} | align="center" |[[2019]]ko [[abenduaren 20]]a |align="left"| {{Flagicon|USA}} [[Las Vegas]], [[AEB]] |- |----- | align="left" | ''4x50 m errelebo libre''ak || align="right" | 1:21,80 | [[Caeleb Dressel]]<br>[[Ryan Held]]<br>[[Jack Conger]]<br>[[Michael Chadwick]] |align="left"|{{bandera|AEB}} | align="center" | [[2018]]ko [[abenduaren 14]]a |align="left"| {{Flagicon|CHN}} [[Hangzhou]], [[Txina]] |- |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''4x100 m errelebo libre''ak || align="right" | 3:03,03 | [[Caeleb Dressel]]<br>[[Blake Pieroni]]<br>[[Michael Chadwick]]<br>[[Ryan Held]] |align="left"|{{bandera|AEB}} | align="center" | [[2018]]ko [[abenduaren 11]] |align="left"| {{Flagicon|CHN}} [[Hangzhou]], [[Txina]] |- |----- | align="left" | ''4x200 m errelebo libre''ak || align="right" | 6:46,81 |[[Luiz Altamir Melo]]<br><br>[[Leonardo Coelho Santos]]<br>[[Breno Correia]] |align="left"|{{bandera|Brasil}} | align="center" | [[2018]]ko [[abenduaren 14]]a |align="left"| {{Flagicon|CHN}} [[Hangzhou]], [[Txina]] | |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''4x50 m errelebo lau estilo''ak || align="right" | 1:30,44 | [[Kliment Kolesnikov]]<br>[[Kiril Prigoda]]<br>[[Aleksandr Popkov]]<br>[[Vladimir Morózov (nadador)|Vladímir Morózov]] |align="left"|{{bandera|Errusia}} | align="center" | [[2017]]ko [[abenduaren 17]]a |align="left"| {{Flagicon|DEN}} [[Kopenhage]], [[Danimarka]] |- |----- | align="left" | ''4x100 m errelebo lau estilo''ak || align="right" | 3:19,16 |[[Stanislav Donets]]<br>[[Serguéi Geybel]]<br>[[Yevgueni Korotyshkin]]<br>[[Danila Izotov]] |align="left"|{{bandera|Errusia}} | align="center" |[[2009]]ko [[abenduaren 20]]a |align="left"| {{Flagicon|RUS}} [[San Petersburgo]], [[Errusia]] |} === Emakumezkoak === {| class="wikitable center col2izq" style="text-align:center;width:950px;" |- ! Ekitaldia ! Denbora ! Igerilaria ! Herrialdea ! Data ! Lekua ! Erref |- | align="left" | ''50 m libre''ak || align="right" | 22,93 | [[Ranomi Kromowidjojo]] | align="left"| {{bandera|Herbehereak}} | align="center" | [[2017]]ko [[abuztuaren 7]]a |align="left"| {{Flagicon|GER}} [[Berlin]], [[Alemania]] |- |- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''100 m libre''ak|| align="right" | 50,25 | [[Cate Campbell]] | align="left"| {{bandera|Australia}} | align="center" | [[2017]]ko [[urriaren 26]]a |align="left"| {{Flagicon|AUS}} [[Adelaide]], [[Australia]] |- | align="left" | ''200 m libre''ak || align="right" | 1:50,43 | [[Sarah Sjöström]] | align="left"| {{bandera|Suedia}} | align="center" |[[2017]]ko [[abuztuaren 12]]a |align="left"| {{Flagicon|NED}} [[Eindhoven]], [[Herbehereak]] |- |- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''400 m libre''ak || align="right" | 3:50.25 |[[Summer McIntosh]] | align="left"|{{bandera|Kanada}} | align="center" |[[2024]]ko [[abenduaren 10]]a |align="left"| {{Flagicon|HUN}} [[Budapest]], [[Hungaria]] | <ref>{{cite web|title=Women's 400m Freestyle Final Results|url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080201EF0104FFFFFFFFFF01.pdf|publisher=Omega Timing|date=10 December 2024|accessdate=13 December 2024}}</ref>[https://vkvideo.ru/video-228643357_456239021 &#8203;] |- | align="left" |''800 m libre''ak || align="right" | 7:57,42 | [[Katie Ledecky]] | align="left"| {{bandera|AEB}} | align="center" |[[2022]]ko [[azaroa 5]]a |align="left"| {{Flagicon|USA}} [[Indianapolis]], [[Ameriketako Estatu Batuak]] |<ref>[https://www.omegatiming.com/File/00011700090201F10104FFFFFFFFFF01.pdf "Women's 800 Freestyle Relay Final Results".] Omega Timing. 2022-11-5. 2022-11-6.</ref> |- |- bgcolor="#e5e5e5" | align="left"| ''1500 m libre''ak || align="right" | 15:08,24 | [[Katie Ledecky]] | align="left"| {{bandera|AEB}} | align="center" | [[2022]]ko [[urria 29]]a |align="left"| {{Flagicon|CAN}} [[Toronto]], [[Kanada]] |<ref>[https://www.omegatiming.com/File/00011700080201F30104FFFFFFFFFF01.pdf "Women's 1500 Freestyle Relay Final Results".] Omega Timing. 2022-10-29. 2022-10-30.</ref> |- | align="left" | 50 m espalda || align="right" | 25,25 | [[Margaret Macneil]] | align="left"| {{bandera|Kanada }} | align="center" | [[2022]]ko [[abenduaren 16]]a |align="left"| {{Flagicon|AUS}} [[Melbourne ]], [[Australia]] |<ref>{{cite web|title=Women's 50m Backstroke Final Results|url=https://www.omegatiming.com/File/00011700030202EB0104FFFFFFFFFF01.pdf|publisher=Omega Timing|date=16 December 2022|accessdate=16 December 2022}}</ref> <ref>{{cite web|title=Video - Women's 50m Backstroke Final Results|url=https://www.facebook.com/zagrebelny.artem/videos/837768164181853/?notif_id=1671237818974636&notif_t=video_processed&ref=notif |publisher=FINA.tv|date=16 December 2022|accessdate=16 December 2022}}</ref> |- |- bgcolor="#e5e5e5" | align="left"| ''100 m bizkar''|| align="right" | 54,27 |[[Regan Smith]] | align="left"|{{bandera|USA}} | align="center" |[[2024]]ko [[azaroaren 1 ]]a |align="left"| {{Flagicon|SIN}} [[Singapur ]], [[Singapur ]] |<ref>{{cite web|title=Women's 100m Backstroke Final Results|url=https://www.omegatiming.com/File/00011800070202EC0104FFFFFFFFFF01.pdf|publisher=omegatiming.com|date=1 November 2024|accessdate=4 November 2024}}</ref>[https://www.youtube.com/watch?v=cWRBiua1FoQ &#x200B;] |- | align="left" | ''200 m bizkar || align="right" | 1:58,83 |[[Regan Smith]] | align="left"|{{bandera|USA}} | align="center" |[[2024]]ko [[azaroaren 2 ]]a |align="left"| {{Flagicon|SIN}} [[Singapur ]], [[Singapur ]] |<ref>{{cite web|title=Women's 200m Backstroke Final Results|url=https://www.omegatiming.com/File/00011800070202EE0104FFFFFFFFFF01.pdf|publisher=omegatiming.com|date=2 November 2024|accessdate=5 November 2024}}</ref>[https://www.youtube.com/watch?v=khIYfjTHwYA &#x200B;] |- |- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''50 m bular''|| align="right" | 28,37 sf | [[Rūta Meilutytė]] | align="left"| {{bandera|Lituania}} | align="center" | [[2022]]ko [[abenduaren 16]]a |align="left"| {{Flagicon|AUS}} [[Melbourne ]], [[Australia]] |<ref>{{cite web|title=Women's 50m Breaststroke Semifinals Results|url=https://www.omegatiming.com/File/00011700030203EB0102FFFFFFFFFF01.pdf|publisher=Omega Timing|date=17 December 2022|accessdate=17 December 2022}}</ref> <ref>{{cite web|title=Video - Women's 50m Breaststroke Semifinals Results|url= https://www.facebook.com/zagrebelny.artem/videos/529222178935246/?notif_id=1671320917357622&notif_t=video_processed&ref=notif |publisher=FINA.tv|date=17 December 2022|accessdate=18 December 2022}}</ref> |- | align="left" rowspan=2 | ''100 m bular''||align="right" rowspan=2 |1:02,36 | [[Rūta Meilutytė]] | align="left"| {{bandera|Lituania}} | align="center" |[[2013]]ko [[urriaren 12]]a |align="left"| {{Flagicon|RUS}} [[Mosku]], [[Errusia]] |- | [[Alía Atkinson]] | align="left"| {{bandera|Jamaika}} | align="center" | [[2016]]ko [[abuztuaren 26]]a |align="left"| {{Flagicon|FRA}} [[Chartres]], [[Frantzia]] |- |- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''200 m bular''|| align="right" | 2:12,72 | [[Kate Douglass ]] | align="left"| {{bandera|AEB}} | align="center" | [[2024]]ko [[urriaren 31 ]]a |align="left"| {{Flagicon|SIN}} [[Singapur]], [[Singapur ]] |<ref>{{cite web|title=Women's 200m Breaststroke Final Results|url=https://www.omegatiming.com/File/00011800070203EE0104FFFFFFFFFF01.pdf|publisher=omegatiming.com|date=31 October 2024|accessdate=2 Novemner 2024}}</ref> [https://www.youtube.com/watch?v=4lBVRVyBrD0 &#x200B;] |- | align="left"| ''50 m tximeleta''|| align="right" | 23,94 sf | [[Gretchen Walsh]] | align="left"| {{bandera|AEB}} | align="center" |[[2024]]ko [[abenduaren 10]]a |align="left"| {{Flagicon|HUN}} [[Budapest]] [[Hungaria]] |<ref>{{cite web|title=Women's 50m Butterfly Semifinals Results|url=https://www.omegatiming.com/File/00011800080204EB0102FFFFFFFFFF01.pdf|publisher=Omega Timing|date=10 December 2024|accessdate=10 December 2024}}</ref>[https://vkvideo.ru/video-228643357_456239022 &#8203;] |- |- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''100 m tximeleta''|| align="right" | 54,61 | [[Sarah Sjöström]] | align="left"| {{bandera|Suedia}} | align="center" | [[2014]]ko [[abenduaren 7]]a |align="left"| {{Flagicon|QAT}} [[Doha]], [[Qatar]] |- | align="left"| ''200 m tximeleta''|| align="right" | 1:59,61 | [[Mireia Belmonte]] | align="left"| {{bandera|Espainia}} | align="center" | [[2014]]ko [[abenduaren 3]]a |align="left"| {{Flagicon|QAT}} [[Doha]], [[Qatar]] |- |- bgcolor="#e5e5e5" | align="left"| ''100 m lau estilo''ak || align="right" |55,98 | [[Gretchen Walsh ]] | align="left"| {{bandera|USA}} | align="center" |[[2024]]ko [[urriaren 18]]a |align="left"| {{Flagicon|USA}} [[Charlottesville ]], [[USA]] |- | align="left"| ''200 m estilo''ak || align="right" | 2:01,86 | [[Katinka Hosszú]] | align="left"| {{bandera|Hungaria}} | align="center" |[[2014]]ko [[abenduaren 6]]a |align="left"| {{Flagicon|QAT}} [[Doha]], [[Qatar]] |- |- bgcolor="#e5e5e5" | align="left" | ''400 m lau estilo''ak|| align="right" | 4:18,94 | [[Mireia Belmonte ]] | align="left"| {{bandera|Espainia}} | align="center" |[[2017]]ko [[abuztuaren 12]]a |align="left"| {{Flagicon|NED}} [[Eindhoven]], [[Herbehereak]] |- | align="left" | 4x50 m errelebo libre''ak || align="center" | 1:32,50 | [[Ranomi Kromowidjojo]]<br />[[Maaike de Waard]]<br />[[Kim Busch]]<br />[[Femke Heemskerk]] | align="left"| {{bandera|Herbehereak}} | align="center" | [[2020]]ko [[Abenduaren 12|abenduaren 12a]] |align="left"| {{Flagicon|NED}} [[Eindhoven]], [[Herbehereak]] |- |- bgcolor="#e5e5e5" | align="left"| 4x100 m errelebo libre''ak || align="right" | 3:26,53 | [[Inge Dekker]]<br />[[Femke Heemskerk]]<br />[[Maud van der Meer]]<br />[[Ranomi Kromowidjojo]] | align="left"| {{bandera|Herbehereak}} | align="center" | [[2014]]ko [[abenduaren 5]]a |align="left"| {{Flagicon|QAT}} [[Doha]], [[Qatar]] |- | align="left" | ''4x200 m errelebo libre''ak || align="right" | 7:32,85 | [[Inge Dekker]]<br />[[Femke Heemskerk]]<br />[[Ranomi Kromowidjojo]]<br />[[Sharon van Rouwendaal]] | align="left"| {{bandera|Herbehereak}} | align="center" |[[2014]]ko [[abenduaren 3]]a |align="left"| {{Flagicon|QAT}} [[Doha]], [[Qatar]] |- |- bgcolor="#e5e5e5" | align="left"| ''4x50 m errelebo lau estilo''ak || align="right" | 1:42,38 |[[Olivia Smoliga]]<br />[[Katie Meili]]<br />[[Kelsi Worrell|Kelsi Dahlia]]<br />[[Mallory Comerford]] | align="left"| {{bandera|AEB}} | align="center" |[[2018]]ko [[abenduaren 12]]a |align="left"| {{Flagicon|CHN}} [[Hangzhou]], [[Txina]] |- | align="left" | ''4x100 m errelebo lau estilo''ak || align="right" | 3:44,52 |[[Olivia Smoliga]]<br />[[Lilly King]]<br />[[Kelsi Worrell|Kelsi Dahlia]]<br />[[Erika Brown]] | align="left"| {{bandera|AEB}} | align="center" | [[2020]]ko [[azaroaren 21]]a |align="left"| {{Flagicon|HUN}} [[Budapest]], [[Hungaria]] |} ===Mistoak=== {| class="wikitable center col2izq" style="text-align:center;width:950px;" |- ! Ekitaldia ! Denbora ! Igerilaria ! Herrialdea ! Data ! Lekua ! Erref |- | align="center" | 4x50 m errelebo librea || align="right" | 1:27,33 | [[Maxime Grousset]](20.92)<br />[[Florent Manaudou ]](20.26)<br />[[Beril Gastaldello]](23.00)<br />[[Melanie Henikek]](23.15)||{{bandera|FRA}} | align="center" | [[abenduaren 16]]a [[2022]]ko | align="left"|{{Flagicon|Australia }} [[Melbourne]], [[Australia ]] |<ref>{{cite web|title=Mixed 4×50m Freestyle Relay Final Results|url=https://www.omegatiming.com/File/00011700030301F60104FFFFFFFFFF01.pdf|publisher=Omega Timing|date=16 December 2022|access-date=16 December 2022}}</ref> <ref>{{cite web|title=Video - Mixed 4×50m Freestyle Relay Final Results|url= https://www.youtube.com/watch?v=G946Adjg0NI|publisher=Omega Timing|date=16 December 2022|access-date=16 December 2022}}</ref> |----- bgcolor="#e5e5e5" | align="center" | 4x50 m lau-estiloko erreleboa || align="right" | 1:35,15 |[[Ryan Murphy]] (22.37)<br />[[Nic Fink ]] (24.96)<br />[[Kate Douglass]] (24.09)<br />[[Torri Huske ]] (23.73)||{{bandera|AEB}} | align="center" | [[abenduaren 14]]a [[2022]]ko | align="left"|{{Flagicon|Australia }} [[Melbourne]], [[Australia ]] |<ref>{{cite web|title=Mixed 4x50m Medley Relay Final Results|url=https://www.omegatiming.com/File/00011700030305F60104FFFFFFFFFF01.pdf|date=14 December 2022|accessdate=14 December 2022}}</ref> <ref>{{cite web|title=Video - Mixed 4x50m Medley Relay Final Results|url=https://yandex.ru/video/preview/1728293254048947670 |publisher=FINA.tv|date=14 December 2022|access-date=20 December 2022}}</ref> |} ==Erreferentziak== {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Zerrenda:Olinpiar Jokoetako errekorrak igeriketan]] [[Kategoria:Igeriketa]] [[Kategoria:Kiroleko munduko errekorrak]] hocfb89snmhd657ap6l96ecuw4h8owj 0 1026353 9999121 9397487 2024-12-14T05:07:29Z Treuiller 59723 9999121 wikitext text/x-wiki {{objektu infotaula}} {{Nihongo|'''Shogi'''a|将棋|shōgi|{{IPA|ɕo̞ːŋi|}} {{small|edo}} {{IPA|ɕo̞ːɡʲi|}} ahoskatua}}, '''japoniar xakea''' edo '''Jeneralen joko'''a, [[japoniar]] [[taula-joko]] bat da. Indiar [[txaturanga]]<nowiki/>n oinarrituta, XVI. mendean jada jokatzen zen.<ref>{{erreferentzia | urtea=1980 | izenburua=Shogi history & the variants | aldizkaria=Shogi | alea=27 | orrialdea=9–13 | editore1-abizena=Hodges | editore1-izena=George }}</ref> Shogia 9 lerroko eta 9 zutabeko taula baten gainean jolasten da, kolore bereko laukiekin. Jokalariek hogeina pieza dituzte. Xakean eta [[xiangqi]]an bezala, helburua errege arerioa harrapatzea da, eta [[xake mate]]a, berriz, erregea harrapatzea galarazten ez duen posizioan dagoenean gertatzen da.<ref>{{Erreferentzia|izena=Patxi|abizena=Angulo Martin|urtea=1997|izenburua=Mundu zabaleko jokoak. Jokoen mundu zabala|argitaletxea=Elhuyar|orrialdeak=|ISBN=978-84-92457-60-1|hizkuntza=eu|url=https://www.elhuyar.eus/eu/denda/d/mundu-zabaleko-jokoak-jokoen-mundu-zabala|aldizkaria=www.elhuyar.eus|sartze-data=2021-12-19}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Ikus, gainera == * [[Jokoenea]] == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Estrategia joko abstraktoak]] [[Kategoria:Taula-jokoak]] [[Kategoria:Xake-aldaerak]] [[Kategoria:Japoniako asmakizunak]] [[Kategoria:Japonierazko hitzak eta esaldiak]] 8709puxu3ythvvj46rz9xsmgvsxl8rf 0 1032126 9999408 8783107 2024-12-14T11:37:32Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Farmazialariak]] kendua; [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999408 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Xabier Viar Olloki''' ({{lang-es|Javier Viar}}) (Bilbo, [[1946]]-Ibidem, [[2021]]eko [[urriaren 28]]) arte espezialista, idazlea eta kritikaria, 2002tik 2017ra [[Bilboko Arte Ederren Museoa]]ren zuzendaria izan zen.<ref>https://www.eitb.eus/eu/kultura/artea/osoa/8414317/javier-viar-bilboko-arte-ederren-museoaren-zuzendari-ohia-zendu-da/</ref> == Biografia == Viarrek [[Madrilgo Complutense Unibertsitatea]]n [[Farmazia]] ikasketak egin zituen, 1969an bukatuz. 1972tik arte kritikari gisa komunikabide desberdinetan idazten hasi zuen; aktibitate hau bizitza osoan egin zuen. Komisario gisa erakusketa ugari antolatu zituen, besteak beste, [[Rafael Ruiz Balerdi|Rafael Ruiz Balerdiri]], [[Eduardo Chillida]]<nowiki/>ri, [[Carmelo Ortiz de Elgea]]<nowiki/>ri, [[Bixente Ameztoi]]ri eskainitakoak. XX. mendeko 80. hamarkadan [[Bizkaiko Farmazilarien Elkargo Ofiziala]]ren presidentea izan zen. Urte horietan ere, Arte Ederren Museoaren Patronatuaren partaidea izan zen. 1985ean Eusko Jaurlaritzaren Kultura Kontseilariaren Aholku Batzordearen partaidea izendatu zuten. 1991tik 1994ra [[Guggenheim Museoa]]ren erosketen batzordearen kolaboratzaile izan zen. 1991tik 2001 arte Arte Ederren Museoaren Administrazio-batzordean aritu zen. 2002an museo horren presidentea izendatu zuten, 2017 arte. Azken urte horretan zuzendaritza [[Migel Zugaza]]ren eskuetara itzuli zen. 2008an, Frantziako Kultura Ministerioak Arte eta Letren Ordenaren kondekorazioa eman zion.<ref>https://www.museobilbao.com/pdf/JAVIER%20VIAR%20-%20CV%20-%20CAS.pdf</ref> == Obra == * 2021: ''Hijos de la angustia'', arteari buruzko idazlanak. * 2009: ''Pacho Gaminde. La sombra de Sócrates'' (biografia) * 2003: ''Ciudad en cauce/Hiria Uhaskan 1970-2002'' (poesia) * 1992: ''La muerte de la novia''. Pio Baroja saria 1991 (eleberria) * 1992: ''La agonía del ángel'' (eleberria) * 1992: ''La muerte de la novia'', Irun saria 1992 (eleberri laburra) * 1991: ''La sangre del doral'', Pio Baroja saria (eleberria) * 1989: ''El Paraíso a cambio'' (poesia) Halaber, antologia desberdinetan parte hartu zuen. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * [https://www.berria.eus/albisteak/205165/javier-viar-bilboko-arte-ederren-museoko-zuzendari-izandakoa-hil-da.htm Xabier Viarren heriotza Berria egunkarian, 2021/10/28.] * {{es}}:[https://www.museobilbao.com/pdf/JAVIER%20VIAR%20-%20CV%20-%20CAS.pdf Idazlearen kronologia.] * {{es}}:[https://www.bilbao.eus/cs/Satellite?c=BIO_Publicacion_FA&cid=1279211678971&language=es&pageid=1279118711919&pagename=Bilbaonet%2FBIO_Publicacion_FA%2FBIO_Publicacion&rendermode=previewnoinsite%2F1279183833335%2F1279184245503%2F1279184995182%2F1279185852378%3Ffuente%3DTR%2F1279185238918 J.A. Pérez Capeitioren artikulua Javier Viarri buruz, ''Bilbao'' aldizkarian, 2021eko azaroan, 39 or.] * {{es}}:[https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/viar-olloqui-javier/ar-128457/ Javier Viar Auñamendi Entziklopedian.] {{bizialdia|1946ko|2021eko|Viar, Xabier}} [[Kategoria:Bilbotarrak]] [[Kategoria:Bilboko idazleak]] [[Kategoria:Euskal Herriko arte kritikariak]] [[Kategoria:Bilboko Arte Ederren museoaren zuzendariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] [[Kategoria:Bilbon hildakoak]] [[Kategoria:Euskal Herriko gaztelaniazko eleberrigileak]] [[Kategoria:Euskal Herriko gaztelaniazko poetak]] 4heoluvol5bgf5tyjit63wyflzqmxde 0 1033874 9999392 9247354 2024-12-14T11:32:10Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Farmazialariak]] kendua; [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999392 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} ''' Felix Garcia Larratxe ''' ([[Iruñea]], [[1880]]ko [[martxoaren 16]]a - [[Baiona]], [[1962]]ko [[maiatzaren 27]]a) nafar farmazialari eta politikari abertzalea izan zen. == Familia == Bere gurasoak [[Tafalla]]ko Teodoro Garcia Altzuza eta [[Bera]]ko Javiera Larratxe Telletxea izan ziren. Bere aitona Nazario Larratxe Larrainzar Berako alkatea izan zen. Nazario birritan ezkondu zen. Berako Magdalena Telletxea Elzaurdiarekin Javiera alaba izan zuen, Felixen ama. Magdalena hil ondoren, haren ilobarekin ezkondu zen, Paulina Agirre Telletxearekin. Bigarren ezkontza honetatik [[Jenaro Larratxe|Jenaro Larratxe Agirre]] jaio zen, Iruñeako alkate izan zena. 1889-90eko neguan Felix gurasoak epidemia batean hil ziren eta bera eta anaiak amaren familiarekin hazi ziren Beran. 1909an Berako Dolores Larunbe Legiarekin (1885-1949) ezkondu zen. Ez zuten seme-alabarik izan. == Ikasketak eta bizitza profesionala == Eskola garaian, besteak beste, [[Tolosa]]ko Eskolapioetan, non [[Doroteo Ziaurritz]]en lagun egin zen, eta [[Bordele]]ko La Salle eskolan ikasi zuen. 1902an Farmazian lizentziatu zen Madrilgo Unibertsitatean eta 1904an Analisi Biologikoetan Parisko [[Pasteur Institutua]]n diplomatu zen. 1935ean Mikrobiologian diplomatu zen [[Parisko Unibertsitatea]]n.<ref>http://www.enciclopedianavarra.com/?page_id=10278</ref> Farmazia jarri zuen Iruñean, eta amorruaren aurkako txertoa jarri zuen lehen nafarra izan zen. Farmaziaz gain, analisi klinikoetarako laborategi bat jarri zuen. [[Lehen Mundu Gerra]]n Aliantza Frantseseko buru izan zen Iruñean, hiriko giro proalemaniarraren aurka. Bere anaia [[Rufino Garcia Larratxe|Rufino]], [[Manuel Irujo]], [[Manuel Arantzadi]] eta [[Estanislao Arantzadi]]rekin batera, Huescako lursail ureztatu bat erosi zuten ustiapenerako. == Jarduera politikoa == Iruñeko Euskal Etxea sortzailea izan zen. [[Eusko Alderdi Jeltzale]]ko kide izan zen, eta 1917an Iruñeko Udaleko zinegotzi izendatu zuten, [[Santiago Cunchillos Manterola]] eta [[Francisco Lorda|Francisco Lorda Ioldirekin]] batera. Hirian hautatutako lehenengo zinegotzi abertzaleak izan ziren, eta 1922ra arte jardun zuten kargu horretan.<ref>{{erreferentzia|izena=Josu|abizena=Chueca|egunkaria=blogs deia|izenburua=Un siglo de concejales abertzales en Iruñea|url=https://blogs.deia.eus/historiasvascas/2017/11/13/un-siglo-de-concejales-abertzales-en-irunea/|data=2017-11-13|sartze-data=2021-12-21}}</ref><ref>https://web.archive.org/web/20211223154008/https://www.sabinoarana.eus/Puertas-Abiertas/Historias-vascas/ArtMID/1841/ArticleID/737/Pioneros-del-nacionalismo-vasco-en-Nafarroa</ref>Primo de Riveraren diktaduran kartzelatu zuten. 1936ko abuztuan erbestera joan zen emazte, anaia Rufino eta ilobekin batera. [[Biriatu]] eta [[Ziburu]]n bizi ondoren, [[Baiona]]ko familiaren etxean kokatu zen. 1939ko urriaren 22an [[Euskadi Buru Batzar]]rak ordezkari izendatu zuen Baionako [[Euskaldunen Adiskideen Nazioarteko Liga]]n. Erregimen frankistak errepresaliatu zuen.<ref>http://www.navarra.es/home_es/Temas/Turismo+ocio+y+cultura/Archivos/Programas/Archivo+Abierto/Documentos/Sentencia-condenando-a-Felix-Garcia-Larrache-farmaceutico-vecino-de-Pamplona-al-pago-de-5000-pesetas-en-concepto-de-resarcimiento-de-perjuicios-y-8-anos-de-inhabilitacion-por-diversas-causas-de-respon_MeoYSPLBUU433HaJLZeM5A</ref> == Bibliografia == * Javier García-Larrache. ''García Larrache, un republicano euskaldún (Pamplona, 1889 - Bayona, 1956)''. Pamiela, Iruñea, 2007. * El exilio republicano navarro de 1939. Nafarroako Gobernua, Hezkuntza eta Kultura Departamentua. Angel García-Sanz Marcotegui koordinatzailea. 2001. == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1880ko|1962ko|Garcia Larratxe, Felix}} [[Kategoria:Iruindarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] [[Kategoria:Mikrobiologoak]] [[Kategoria:Nafarroa Garaiko enpresaburuak]] [[Kategoria:Nafarroa Garaiko politikariak]] [[Kategoria:Iruñeko zinegotziak]] [[Kategoria:Jelkideak]] [[Kategoria:Euskal Herriko frankismoaren erbesteratuak]] [[Kategoria:Baionan hildakoak]] 5n8o2crrisaxvnsd05ha483spa527cu 0 1033901 9999002 9933402 2024-12-13T20:53:06Z 31.221.242.82 Patxi Angulo 1vs1 ajedrez 9999002 wikitext text/x-wiki '''Patxi Angulo Martin''' ([[Pasai Antxo]], [[1960]]ko [[uztailaren 25]]a) matematikan lizentziaduna da [[Sevillako Unibertsitatea|Sevillako Unibertsitatean]]. [[Donostiako Informatika Fakultatea|Donostiako Informatika Fakultateko]] irakaslea da 1986tik [[Euskal Herriko Unibertsitatea|Euskal Herriko Unibertsitatean]].<ref>{{Erreferentzia|izena=Patxi|abizena=Angulo Martin|urtea=2022|izenburua=Informatika Ingeniaritzako Gradua - Irakasleak|hizkuntza=eu-ES|url=https://www.ehu.eus/eu/informatika-ingeniaritzako-gradua/irakasleak?p_redirect=fichaPDI&p_idp=3641|aldizkaria=UPV/EHU|sartze-data=2022-08-11}}</ref> Matematikaz dibulgazio lan handia egin zuen [[Elhuyar aldizkaria|Elhuyar]] aldizkarian, gero hainbat liburu idatzi ditu, eta 2018an [[Jokoenea]] museoa sortu zuen [[Donostia|Donostian]].<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=Iametza Interaktiboa|izenburua=Patxi Angulo EHUko irakasleak azken 30 urteotan mundu osoko 1000 joko inguru jaso ditu|hizkuntza=eu|data=2018-12-10|url=https://iametza.eus/patxi-angulo-ehuko-irakasleak-azken-30-urteotan-mundu-osoko-1000-joko-inguru-jaso-ditu/|aldizkaria=Iametza Interaktiboa|sartze-data=2022-08-11}}</ref> == Kolaborazioak aldizkarietan (1988-2008) == 1988 eta 1998 artean, [[Elhuyar Zientzia eta Teknologia]] aldizkarian matematikari buruzko artikuluak argitaratu zituen. Aldizkari berean, 1989 eta 2008 artean joko matematikoei buruzko ''Nahaste-Borrastea'' zutabea idatzi zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Patxi|abizena=Angulo Martin|urtea=1998|izenburua=Infinitua|hizkuntza=eu-ES|data=1998|url=http://www.inguma.eus/produkzioa/ikusi/infinitua|aldizkaria=ELHUYAR ZIENTZIA ETA TEKNOLOGIA|alea=136|issn=2530-9366|sartze-data=2021-12-21}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Patxi|abizena=Angulo Martin|urtea=1997|izenburua=Numerologia (eta VI)|orrialdeak=50–53|hizkuntza=eu-ES|data=1997|url=http://www.inguma.eus/produkzioa/ikusi/numerologia-eta-vi|aldizkaria=ELHUYAR ZIENTZIA ETA TEKNOLOGIA|alea=116|issn=2530-9366|sartze-data=2021-12-21}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Patxi|abizena=Angulo Martin|urtea=1996|izenburua=Matematika eta natura|orrialdeak=42–44|hizkuntza=eu-ES|data=1996|url=http://www.inguma.eus/produkzioa/ikusi/matematika-eta-natura|aldizkaria=ELHUYAR ZIENTZIA ETA TEKNOLOGIA|alea=103|issn=2530-9366|sartze-data=2021-12-21}}</ref> == Liburuak (1997-2019) == [[Fitxategi:Euklides Elementuak.jpeg|alt=|thumb|271x271px|[[Euklides]]-en [[Euklidesen Elementuak|Elementuak]] liburua itzuli zuen [[Patxi Angulo Martin|Patxi Angulok]] eta [[Jose Ramon Etxebarria|Jose Ramon Etxebarriak]] zuzendu zuen gero. 2000 urte eta gero oraindik erabilgarria da liburua.]] Matematikaz eta mahai gaineko jokoei buruz hainbat testuliburu idatzi ditu, besteak beste, hauek: * 1997an, [[Munduzabaleko jokoak, jokoen mundu zabala|Mundu]] [[Munduzabaleko jokoak, jokoen mundu zabala|zabaleko jokoak, jokoen mundu zabala]] liburua argitaratu zuen Elhuyarren eskutik. * [[Nikolai Piskunov|Piskunov-en]] [[Kalkulu Diferentziala eta Integrala|''Kalkulu Diferentziala eta Integrala'']] liburuaren itzulpenaren koordinatzailea eta itzultzailea izan zen ([[Udako Euskal Unibertsitatea|UEU]], 1992 eta 2009).<ref>{{Erreferentzia|izena=Patxi|abizena=Angulo Martin|urtea=1992|izenburua=Kalkulu diferentziala eta integrala II|argitaletxea=UEU|hizkuntza=eu|abizena2=Aizpurua Sarasola|abizena3=Fernandez Gonzalez|abizena4=Moyua Pinillos|abizena5=Otxoa de Alda Etxebarria|abizena6=Sarasola Iurrita|abizena7=Zarate Azkuna|abizena8=Zuazua Iriondo|izena2=Jose Ramon|izena3=Victoria|izena4=Adela|izena5=Juanjo|izena6=Cecilia|izena7=Mari Jose|izena8=Enrike|data=1992-12-12|url=https://www.ueu.eus/argitaletxea/liburuak/kalkulu-diferentziala-eta-integrala-ii|isbn=978-84-86967-48-2|sartze-data=2021-12-21}}</ref> * [[Euklides]]-en [[Euklidesen Elementuak|''Elementuak'']] liburua euskaratu zuen (Elhuyar, 2005). Matematikazko liburu klasikoetan klasikoenetako bat da, eta [[Jose Ramon Etxebarria|Jose Ramon Etxebarriaren]] laguntza izan zuen testua ondo biribiltzeko.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Euclid.|izenburua=Eukleidou stoicheia = Euklides elementuak|argitaletxea=Elhuyar Fundazioa|data=2005|url=https://www.worldcat.org/oclc/62392488|isbn=9788495338525}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Patxi|abizena=Angulo Martin|urtea=2006|izenburua=Euklidesen Elementuak lanaren itzulpena, matematika arloko euskararen normalizaziorako ekarpena|argitaletxea=[[EIZIE]]|orrialdeak=107–143|hizkuntza=eu|data=2006|url=https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=2171183|aldizkaria=Senez: itzulpen aldizkaria|alea=30|issn=1132-2152|sartze-data=2021-12-21}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Lopez Viña|abizena=Rakel|urtea=2005|izenburua=Euklides. Elementuak, euskaraz|data=2005-09-01|url=https://aldizkaria.elhuyar.eus/elhuyarren-berriak/euklides-elementuak-euskaraz/|aldizkaria=Elhuyar aldizkaria|sartze-data=2021-12-21}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Guillermo|abizena=Roa Zubia|urtea=2005|izenburua=Euklidesen ondarea|data=2005-12-01|url=https://aldizkaria.elhuyar.eus/erreportajeak/euklidesen-ondarea/|aldizkaria=Elhuyar aldizkaria|sartze-data=2021-12-21}}</ref> * Elhuyarren [[Zientzia eta Teknologiaren Hiztegi Entziklopedikoan]] parte hartu zuen aditu arduradun gisa (2009). * Euskaltzaindiaren [[Matematikako Oinarrizko Lexikoa|''Matematikako Oinarrizko Lexikoa'']] osatzen parte hartu zuen (2013).<ref>{{Erreferentzia|izena=Patxi|abizena=Angulo Martin|urtea=2009|izenburua=Batuaz idatzita ez dauden testu matematikoen azterketa|orrialdeak=33–55|hizkuntza=eu-ES|data=2009|url=http://www.inguma.eus/produkzioa/ikusi/batuaz-idatzita-ez-dauden-testu-matematikoen-azterketa|aldizkaria=UZTARO|alea=68|issn=1130-5738|sartze-data=2021-12-21}}</ref> * 2016an [[Analisi Matematikoa. Ariketa ebatziak|''Analisi Matematikoa. Ariketa ebatziak'']] plazaratu zuen. * 2017an [[Kalkulua. Ariketa ebatziak|''Kalkulua. Ariketa ebatziak'']]. *2019an [[Zaldiaren jokoak|''Zaldiaren jokoak. Xakeen historia bat'']]. <gallery mode="packed" heights="150"> Fitxategi:Mundu zabaleko jokoak.jpeg|Mundu zabaleko jokoak Fitxategi:Euclid statue, Oxford University Museum of Natural History, UK - 20080315.jpg|[[Euklides]] Fitxategi:Euklides Elementuak 23 03 04 403000.jpeg|[[Euklides|Euklidesen]] [[Euklidesen Elementuak|Elementuak]] Fitxategi:Patxi Euklides Badubada 2013.jpg|[[Euklidesen Elementuak|''Elementuak'']] Patxiren oinean Fitxategi:Kalkulu-diferentziala-eta-integrala-AZALA 01.gif|alt=|Kalkulu diferentziala eta integrala </gallery> == Udako Euskal Unibertsitateko kidea == [[Udako Euskal Unibertsitatea|Udako Euskal Unibertsitateko]] [[Informatikari euskaldunen bilkurak|Matematika Sailean]] aritu izan da irakasle gisa hainbat urtez. Aitzindaria izan zen matematikako hainbat alor eta eta matematikaren didaktika jorratzen. Besteak beste hitzaldi hauek eman zituen: * Matematikaren didaktika. 1997, Guadalupe Gutierrez Peredarekin * [[Infinitu|Infinituaren]] inguruko [[Paradoxa|paradoxak]]. 1994 * Jolas matematikoak 1990 * Jolas matematikoak 1988 == Jokoenea museoa (2018) == [[Fitxategi:Jokoenea_Patxi_Angulo.jpg|ezkerrera|thumb|[[Jokoenea|Jokoenean]].]] Munduko bost kontinenteetako 1000 joko biltzen dituen euskarazko Jokoenea webgunearen eta [[Jokoenea|Jokoenea museoaren]] sortzailea da. Joko horien arau, argazki, historia, artikulu eta hainbat ezaugarri kontsultatu eta erabil daitezke bertan.<ref>{{Erreferentzia|izena=Unai|abizena=Zubeldia|urtea=2023-09-22|izenburua=Patxi Angulo, Jokoenea proiektuaren sortzailea: «Badauzkat 5.000 urte dauzkaten jokoak»|hizkuntza=eu|data=2023-09-23|url=https://www.berria.eus/albisteak/233092/badauzkat-5000-urte-dauzkaten-jokoak.htm|aldizkaria=Gipuzkoako Hitza - Berria|sartze-data=2023-09-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gozatu sarean euskaraz|hizkuntza=eu|url=https://gozatusareaneuskaraz.eus/eu|aldizkaria=gozatusareaneuskaraz.eus|sartze-data=2021-12-19}}</ref><ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Jokoenea|hizkuntza=eu|data=2018-11-24|url=https://artzubi.eus/wp/blogoetak/blog/2018/11/24/jokoenea/|aldizkaria=blogoetak|sartze-data=2021-12-19}}</ref> Jokoenea ez da webgune huts bat, Jokoenea Donostiako [[Errotaburu]] auzoan dagoen museo bat ere bada, Patxi Angulok urte askoan zehar munduko hainbat bazterretatik lortutako 1.000 joko inguru ikus daitezke bertan. 1997an liburu bat argitaratu zuen munduan zehar aurkitu daitezkeen jokoei buruz. eta 20 urte geroago antolatu zuen museo hau munduko hainbat bazterretatik lortutako taula eta pieza desberdinekin.<ref>{{Erreferentzia|izena=Patxi|abizena=Angulo Martin|urtea=1997|izenburua=Mundu zabaleko jokoak. Jokoen mundu zabala|argitaletxea=Elhuyar|orrialdeak=|ISBN=978-84-92457-60-1|hizkuntza=eu|url=https://www.elhuyar.eus/eu/denda/d/mundu-zabaleko-jokoak-jokoen-mundu-zabala|aldizkaria=www.elhuyar.eus|sartze-data=2021-12-19}}</ref><ref name="#1"/><ref>{{Erreferentzia|izena=Iametza|abizena=Interaktiboa|izenburua=Patxi Angulo EHUko irakasleak azken 30 urteotan mundu osoko 1000 joko inguru jaso ditu|hizkuntza=eu|data=2018-12-10|url=https://iametza.eus/patxi-angulo-ehuko-irakasleak-azken-30-urteotan-mundu-osoko-1000-joko-inguru-jaso-ditu/|aldizkaria=Iametza Interaktiboa|sartze-data=2021-12-19}}</ref> == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Donostiako Informatika Fakultatea]] * [[Arabako Fournier Karta Museoa]] * [[Musée Français de la Carte à Jouer|Karta-jokoen Frantziako Museoa]] * [[Jostailu eta Automaten Museoa (Katalunia)]] == Kanpo estekak == * [http://www.inguma.eus/egilea/ikusi/patxi-angulo-martin Patxi Angulo Martin] Inguma datu basean. (5 liburu, 3 itzulpen, 5 hitzaldi, 9 artikulu, 5 asignatura) *UPV/EHUko [https://web.archive.org/web/20120627063557/http://www.informatika.ehu.es/p248-home/eu/ Informatika Fakultatea] *Patxi [https://aldizkaria.elhuyar.eus/bilaketa/?csrfmiddlewaretoken=uGTasjkJUq4wFXhy10GyU2zmnA4Pqrin&q=Patxi+angulo&Non=elhuyar&bot_bilatu.x=10&bot_bilatu.y=15 Angulo]. 25 artikulu Elhuyar Zientzia eta Teknika aldizkarian {{bizialdia|1960ko||Angulo, Patxi}} [[Kategoria:Euskal Herriko matematikariak]] [[Kategoria:Udako Euskal Unibertsitatea]] [[Kategoria:Euskal Herriko Unibertsitateko irakasleak]] [[Kategoria:Pasaitarrak]] [[Kategoria:Donostiarrak]] [[Kategoria:Sevillako Unibertsitateko ikasleak]] fomh3u814c8niny5uw93bcxxyo6d850 9999016 9999002 2024-12-13T21:36:03Z Ksarasola 1491 [[Special:Contributions/31.221.242.82|31.221.242.82]] ([[User talk:31.221.242.82|eztabaida]]) wikilariaren [[Special:Diff/9999002|9999002]] berrikuspena desegin da 9999016 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa }} '''Patxi Angulo Martin''' ([[Pasai Antxo]], [[1960]]ko [[uztailaren 25]]a) matematikan lizentziaduna da [[Sevillako Unibertsitatea|Sevillako Unibertsitatean]]. [[Donostiako Informatika Fakultatea|Donostiako Informatika Fakultateko]] irakaslea da 1986tik [[Euskal Herriko Unibertsitatea|Euskal Herriko Unibertsitatean]].<ref>{{Erreferentzia|izena=Patxi|abizena=Angulo Martin|urtea=2022|izenburua=Informatika Ingeniaritzako Gradua - Irakasleak|hizkuntza=eu-ES|url=https://www.ehu.eus/eu/informatika-ingeniaritzako-gradua/irakasleak?p_redirect=fichaPDI&p_idp=3641|aldizkaria=UPV/EHU|sartze-data=2022-08-11}}</ref> Matematikaz dibulgazio lan handia egin zuen [[Elhuyar aldizkaria|Elhuyar]] aldizkarian, gero hainbat liburu idatzi ditu, eta 2018an [[Jokoenea]] museoa sortu zuen [[Donostia|Donostian]].<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=Iametza Interaktiboa|izenburua=Patxi Angulo EHUko irakasleak azken 30 urteotan mundu osoko 1000 joko inguru jaso ditu|hizkuntza=eu|data=2018-12-10|url=https://iametza.eus/patxi-angulo-ehuko-irakasleak-azken-30-urteotan-mundu-osoko-1000-joko-inguru-jaso-ditu/|aldizkaria=Iametza Interaktiboa|sartze-data=2022-08-11}}</ref> == Kolaborazioak aldizkarietan (1988-2008) == 1988 eta 1998 artean, [[Elhuyar Zientzia eta Teknologia]] aldizkarian matematikari buruzko artikuluak argitaratu zituen. Aldizkari berean, 1989 eta 2008 artean joko matematikoei buruzko ''Nahaste-Borrastea'' zutabea idatzi zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Patxi|abizena=Angulo Martin|urtea=1998|izenburua=Infinitua|hizkuntza=eu-ES|data=1998|url=http://www.inguma.eus/produkzioa/ikusi/infinitua|aldizkaria=ELHUYAR ZIENTZIA ETA TEKNOLOGIA|alea=136|issn=2530-9366|sartze-data=2021-12-21}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Patxi|abizena=Angulo Martin|urtea=1997|izenburua=Numerologia (eta VI)|orrialdeak=50–53|hizkuntza=eu-ES|data=1997|url=http://www.inguma.eus/produkzioa/ikusi/numerologia-eta-vi|aldizkaria=ELHUYAR ZIENTZIA ETA TEKNOLOGIA|alea=116|issn=2530-9366|sartze-data=2021-12-21}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Patxi|abizena=Angulo Martin|urtea=1996|izenburua=Matematika eta natura|orrialdeak=42–44|hizkuntza=eu-ES|data=1996|url=http://www.inguma.eus/produkzioa/ikusi/matematika-eta-natura|aldizkaria=ELHUYAR ZIENTZIA ETA TEKNOLOGIA|alea=103|issn=2530-9366|sartze-data=2021-12-21}}</ref> == Liburuak (1997-2019) == [[Fitxategi:Euklides Elementuak.jpeg|alt=|thumb|271x271px|[[Euklides]]-en [[Euklidesen Elementuak|Elementuak]] liburua itzuli zuen [[Patxi Angulo Martin|Patxi Angulok]] eta [[Jose Ramon Etxebarria|Jose Ramon Etxebarriak]] zuzendu zuen gero. 2000 urte eta gero oraindik erabilgarria da liburua.]] Matematikaz eta mahai gaineko jokoei buruz hainbat testuliburu idatzi ditu, besteak beste, hauek: * 1997an, [[Munduzabaleko jokoak, jokoen mundu zabala|Mundu]] [[Munduzabaleko jokoak, jokoen mundu zabala|zabaleko jokoak, jokoen mundu zabala]] liburua argitaratu zuen Elhuyarren eskutik. * [[Nikolai Piskunov|Piskunov-en]] [[Kalkulu Diferentziala eta Integrala|''Kalkulu Diferentziala eta Integrala'']] liburuaren itzulpenaren koordinatzailea eta itzultzailea izan zen ([[Udako Euskal Unibertsitatea|UEU]], 1992 eta 2009).<ref>{{Erreferentzia|izena=Patxi|abizena=Angulo Martin|urtea=1992|izenburua=Kalkulu diferentziala eta integrala II|argitaletxea=UEU|hizkuntza=eu|abizena2=Aizpurua Sarasola|abizena3=Fernandez Gonzalez|abizena4=Moyua Pinillos|abizena5=Otxoa de Alda Etxebarria|abizena6=Sarasola Iurrita|abizena7=Zarate Azkuna|abizena8=Zuazua Iriondo|izena2=Jose Ramon|izena3=Victoria|izena4=Adela|izena5=Juanjo|izena6=Cecilia|izena7=Mari Jose|izena8=Enrike|data=1992-12-12|url=https://www.ueu.eus/argitaletxea/liburuak/kalkulu-diferentziala-eta-integrala-ii|isbn=978-84-86967-48-2|sartze-data=2021-12-21}}</ref> * [[Euklides]]-en [[Euklidesen Elementuak|''Elementuak'']] liburua euskaratu zuen (Elhuyar, 2005). Matematikazko liburu klasikoetan klasikoenetako bat da, eta [[Jose Ramon Etxebarria|Jose Ramon Etxebarriaren]] laguntza izan zuen testua ondo biribiltzeko.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Euclid.|izenburua=Eukleidou stoicheia = Euklides elementuak|argitaletxea=Elhuyar Fundazioa|data=2005|url=https://www.worldcat.org/oclc/62392488|isbn=9788495338525}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Patxi|abizena=Angulo Martin|urtea=2006|izenburua=Euklidesen Elementuak lanaren itzulpena, matematika arloko euskararen normalizaziorako ekarpena|argitaletxea=[[EIZIE]]|orrialdeak=107–143|hizkuntza=eu|data=2006|url=https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=2171183|aldizkaria=Senez: itzulpen aldizkaria|alea=30|issn=1132-2152|sartze-data=2021-12-21}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Lopez Viña|abizena=Rakel|urtea=2005|izenburua=Euklides. Elementuak, euskaraz|data=2005-09-01|url=https://aldizkaria.elhuyar.eus/elhuyarren-berriak/euklides-elementuak-euskaraz/|aldizkaria=Elhuyar aldizkaria|sartze-data=2021-12-21}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Guillermo|abizena=Roa Zubia|urtea=2005|izenburua=Euklidesen ondarea|data=2005-12-01|url=https://aldizkaria.elhuyar.eus/erreportajeak/euklidesen-ondarea/|aldizkaria=Elhuyar aldizkaria|sartze-data=2021-12-21}}</ref> * Elhuyarren [[Zientzia eta Teknologiaren Hiztegi Entziklopedikoan]] parte hartu zuen aditu arduradun gisa (2009). * Euskaltzaindiaren [[Matematikako Oinarrizko Lexikoa|''Matematikako Oinarrizko Lexikoa'']] osatzen parte hartu zuen (2013).<ref>{{Erreferentzia|izena=Patxi|abizena=Angulo Martin|urtea=2009|izenburua=Batuaz idatzita ez dauden testu matematikoen azterketa|orrialdeak=33–55|hizkuntza=eu-ES|data=2009|url=http://www.inguma.eus/produkzioa/ikusi/batuaz-idatzita-ez-dauden-testu-matematikoen-azterketa|aldizkaria=UZTARO|alea=68|issn=1130-5738|sartze-data=2021-12-21}}</ref> * 2016an [[Analisi Matematikoa. Ariketa ebatziak|''Analisi Matematikoa. Ariketa ebatziak'']] plazaratu zuen. * 2017an [[Kalkulua. Ariketa ebatziak|''Kalkulua. Ariketa ebatziak'']]. *2019an [[Zaldiaren jokoak|''Zaldiaren jokoak. Xakeen historia bat'']]. <gallery mode="packed" heights="150"> Fitxategi:Mundu zabaleko jokoak.jpeg|Mundu zabaleko jokoak Fitxategi:Euclid statue, Oxford University Museum of Natural History, UK - 20080315.jpg|[[Euklides]] Fitxategi:Euklides Elementuak 23 03 04 403000.jpeg|[[Euklides|Euklidesen]] [[Euklidesen Elementuak|Elementuak]] Fitxategi:Patxi Euklides Badubada 2013.jpg|[[Euklidesen Elementuak|''Elementuak'']] Patxiren oinean Fitxategi:Kalkulu-diferentziala-eta-integrala-AZALA 01.gif|alt=|Kalkulu diferentziala eta integrala </gallery> == Udako Euskal Unibertsitateko kidea == [[Udako Euskal Unibertsitatea|Udako Euskal Unibertsitateko]] [[Informatikari euskaldunen bilkurak|Matematika Sailean]] aritu izan da irakasle gisa hainbat urtez. Aitzindaria izan zen matematikako hainbat alor eta eta matematikaren didaktika jorratzen. Besteak beste hitzaldi hauek eman zituen: * Matematikaren didaktika. 1997, Guadalupe Gutierrez Peredarekin * [[Infinitu|Infinituaren]] inguruko [[Paradoxa|paradoxak]]. 1994 * Jolas matematikoak 1990 * Jolas matematikoak 1988 == Jokoenea museoa (2018) == [[Fitxategi:Jokoenea_Patxi_Angulo.jpg|ezkerrera|thumb|[[Jokoenea|Jokoenean]].]] Munduko bost kontinenteetako 1000 joko biltzen dituen euskarazko Jokoenea webgunearen eta [[Jokoenea|Jokoenea museoaren]] sortzailea da. Joko horien arau, argazki, historia, artikulu eta hainbat ezaugarri kontsultatu eta erabil daitezke bertan.<ref>{{Erreferentzia|izena=Unai|abizena=Zubeldia|urtea=2023-09-22|izenburua=Patxi Angulo, Jokoenea proiektuaren sortzailea: «Badauzkat 5.000 urte dauzkaten jokoak»|hizkuntza=eu|data=2023-09-23|url=https://www.berria.eus/albisteak/233092/badauzkat-5000-urte-dauzkaten-jokoak.htm|aldizkaria=Gipuzkoako Hitza - Berria|sartze-data=2023-09-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gozatu sarean euskaraz|hizkuntza=eu|url=https://gozatusareaneuskaraz.eus/eu|aldizkaria=gozatusareaneuskaraz.eus|sartze-data=2021-12-19}}</ref><ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Jokoenea|hizkuntza=eu|data=2018-11-24|url=https://artzubi.eus/wp/blogoetak/blog/2018/11/24/jokoenea/|aldizkaria=blogoetak|sartze-data=2021-12-19}}</ref> Jokoenea ez da webgune huts bat, Jokoenea Donostiako [[Errotaburu]] auzoan dagoen museo bat ere bada, Patxi Angulok urte askoan zehar munduko hainbat bazterretatik lortutako 1.000 joko inguru ikus daitezke bertan. 1997an liburu bat argitaratu zuen munduan zehar aurkitu daitezkeen jokoei buruz. eta 20 urte geroago antolatu zuen museo hau munduko hainbat bazterretatik lortutako taula eta pieza desberdinekin.<ref>{{Erreferentzia|izena=Patxi|abizena=Angulo Martin|urtea=1997|izenburua=Mundu zabaleko jokoak. Jokoen mundu zabala|argitaletxea=Elhuyar|orrialdeak=|ISBN=978-84-92457-60-1|hizkuntza=eu|url=https://www.elhuyar.eus/eu/denda/d/mundu-zabaleko-jokoak-jokoen-mundu-zabala|aldizkaria=www.elhuyar.eus|sartze-data=2021-12-19}}</ref><ref name="#1"/><ref>{{Erreferentzia|izena=Iametza|abizena=Interaktiboa|izenburua=Patxi Angulo EHUko irakasleak azken 30 urteotan mundu osoko 1000 joko inguru jaso ditu|hizkuntza=eu|data=2018-12-10|url=https://iametza.eus/patxi-angulo-ehuko-irakasleak-azken-30-urteotan-mundu-osoko-1000-joko-inguru-jaso-ditu/|aldizkaria=Iametza Interaktiboa|sartze-data=2021-12-19}}</ref> == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Donostiako Informatika Fakultatea]] * [[Arabako Fournier Karta Museoa]] * [[Musée Français de la Carte à Jouer|Karta-jokoen Frantziako Museoa]] * [[Jostailu eta Automaten Museoa (Katalunia)]] == Kanpo estekak == * [http://www.inguma.eus/egilea/ikusi/patxi-angulo-martin Patxi Angulo Martin] Inguma datu basean. (5 liburu, 3 itzulpen, 5 hitzaldi, 9 artikulu, 5 asignatura) *UPV/EHUko [https://web.archive.org/web/20120627063557/http://www.informatika.ehu.es/p248-home/eu/ Informatika Fakultatea] *Patxi [https://aldizkaria.elhuyar.eus/bilaketa/?csrfmiddlewaretoken=uGTasjkJUq4wFXhy10GyU2zmnA4Pqrin&q=Patxi+angulo&Non=elhuyar&bot_bilatu.x=10&bot_bilatu.y=15 Angulo]. 25 artikulu Elhuyar Zientzia eta Teknika aldizkarian {{bizialdia|1960ko||Angulo, Patxi}} [[Kategoria:Euskal Herriko matematikariak]] [[Kategoria:Udako Euskal Unibertsitatea]] [[Kategoria:Euskal Herriko Unibertsitateko irakasleak]] [[Kategoria:Pasaitarrak]] [[Kategoria:Donostiarrak]] [[Kategoria:Sevillako Unibertsitateko ikasleak]] gqrzybom7mrftteewi0ihlq355cmi7t 0 1034557 9998456 9126056 2024-12-13T13:04:43Z Wayratuta 119550 Mugitzen [[Category:Juduak]] hona [[Category:Estatubatuar juduak]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 9998456 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Marge Piercy''' ([[Detroit]], [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]],[[1936|1936ko]] [[martxoaren 31]]) [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBetako]] ekintzaile eta idazle aurrerakoia da. ''Woman on'' ''the Edge of Time''; ''He, She and It'', [[Arthur C. Clarke]] 1993 saria irabazi zuenak; eta ''Gone to Soldiers'', [[The New York Times|New York Times-eko]] Best Seller bat eta [[Bigarren Mundu Gerra|Bigarren Mundu Gerran]] garrantzi handiko eleberri historikoa idatzi zituen. Piercyren lanak bere oinordetza [[Judu|juduan]], aktibismo sozial eta politiko [[Komunismo|komunistan]] eta ideal [[Feminismo|feministetan]] ditu sustraiak. == Biografia == === Familia eta bizitza goiztiarra === Marge Piercy [[Detroit|Detroiten]]<ref name="Marge Piercy">{{Cite web|izenburua=Marge Piercy|url=http://www.poetryfoundation.org/bio/marge-piercy|lana=The Poetry Foundation|accessdate=April 30, 2013}}</ref> jaio zen. Bere gurasoak Bert (Bunnin) Piercy eta Robert Piercy izan ziren.<ref>{{Erreferentzia|izena=Marge|abizena=Piercy|izenburua=Sleeping with cats : a memoir|argitaletxea=New York : William Morrow|data=2002|url=http://archive.org/details/sleepingwithcats00pier|isbn=978-0-06-621115-2|sartze-data=2021-12-28}}</ref>Aita erlijiosoa izan ez arren, amak eta amaren aldeko amona [[Judaismo ortodoxo|judu ortodoxoak]] hazi zuten judu gisa, eta honek Marah [[hebrear]] izena eman zion Piercyri.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Bio|hizkuntza=en-US|url=https://margepiercy.com/bio|aldizkaria=Marge Piercy|sartze-data=2021-12-28}}</ref> Bere haurtzaroari eta judu identitateari buruz, Piercyk esan zuen: "Hazi nintzenean beti elkartu ziren juduak eta beltzak. Ez nintzen ‘zuria’ hazi. Juduak ez ziren zuriak. Nire lehen mutil-laguna beltza zen. Ez nuen jakin zuria nintzenik [[Baltimore|Baltimoren]] egon ginen arte eta institutu segregatu batera joan nintzen arte. Ezin dut adierazi zein arraroa zen. Orduan pentsatu nuen ez zekitela judua nintzenik»<ref>{{Erreferentzia|izena=Davida Brown|abizena=says|izenburua=At Home With Marge Piercy|hizkuntza=en-US|data=2019-06-03|url=https://momentmag.com/at-home-with-marge-piercy/|aldizkaria=Moment Magazine|sartze-data=2021-12-28}}</ref>. Piercyk liburuekiko zaletasuna garatu zuen bere haurtzaro erdian [[Elgorri|elgorria]] eta [[Sukar erreumatiko|sukar erreumatikoa]] jasan zituenean, ezer gutxi egin bait zezakeen irakurtzeaz gain. Orduan, hor kanpoan, berak ezagutzen zuenarekin alderatuz mundu ezberdin bat zegoela konturatu zen. "Han mundu desberdina dagoela erakutsi zidan, ikusten zuenaren oso desberdinak ziren horizonte horiek guztiak zeudela".<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Marge Piercy Interview with Don Swaim|data=2011-08-11|url=https://web.archive.org/web/20110811162546/http://www.wiredforbooks.org/margepiercy/|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2021-12-28}}</ref> === Hezkuntza === Mackenzie High School-en graduatu zenean, Piercy bere familiako lehena izan zen unibertsitatera joaten, [[Michigango Unibertsitatea|Michigango Unibertsitatean]] ikasi zuen eta [[1957|1957an]] lizentziatu egin zen. Poesia eta fikzioaren Hopwood saria ([[1957]]) irabazteak, unibertsitatea amaitu eta [[Frantzia|Frantzian]] denbora pixka bat igarotzeko aukera eman zion. [[Northwestern Unibertsitatea|Northwestern Unibertsitatean]] masterra lortu zuen [[1958|1958an]].<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Marge Piercy {{!}} University of Michigan Detroit Center|data=2016-10-14|url=https://web.archive.org/web/20161014061052/http://detroitcenter.umich.edu/hall-of-fame/marge-piercy|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2021-12-28}}</ref> === Helduaroa === Unibertsitatean graduatu ondoren, Piercy eta lehen senarra [[Frantzia|Frantziara]] joan ziren, eta gero [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetara]] itzuli ziren. Piercyk 23 urte zituenean dibortziatu egin ziren. [[Chicago|Chicagon]] bizi zela, hainbat lan egin zituen lanaldi partzialean, eta aldi berean eleberriak argitaratzen saiatu zen. Garai hartan Piercy politika, feminismoa eta langile-klasearen inguruko fikzioa idatzi nahi zuela konturatu zen.<ref name=":0" /> Bere bigarren ezkontza garaian, Piercy Students for a Democratic Society erakundean sartu zen. [[1968|1968an,]] Piercyren lehen poesia liburua, ''Breaking Camp'' , argitaratu zen, eta bere lehen eleberria urte berean onartu zuten argitaratzeko.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Marge Piercy|hizkuntza=en|url=https://jwa.org/encyclopedia/article/piercy-marge|aldizkaria=Jewish Women's Archive|sartze-data=2021-12-28}}</ref> === Bizitza pertsonala eta harremanak === Gaztetan Marge Piercy bere lehen senarrarekin ezkondu zen, Frantziako [[fisikari]] judu batekin. Hala ere, ezkontzak porrot egin zuen 23 urte zituela; Pierceyk ezkontzako genero-rolen itxaropenei egozten die hori.<ref name=":0" /> [[1962|1962an]] bere bigarren senarrarekin, Robert Shapiro, informatikariarekin ezkondu zen. Dibortziatu egin ziren, eta Piercy bere egungo senarra den Ira Wooderekin ezkondu zen. Bera eta bere senarra [[Wellfleet (Nebraska)|Wellfleet]]-en bizi dira, Piercyk diseinatutako etxean.<ref>{{Erreferentzia|izena=Academy of American|abizena=Poets|izenburua=About Marge Piercy {{!}} Academy of American Poets|url=https://poets.org/poet/marge-piercy|aldizkaria=poets.org|sartze-data=2021-12-28}}</ref> == Aktibismoa == Piercy [[Eskubide Zibilen Mugimendua|eskubide zibilen mugimenduan]], Ezker Berrian eta Students for a Democratic Society-n parte hartu zuen. [[Feminismo|Feminista]], [[Ekologismo|ekologista]], [[Marxismo|marxista]] eta gerraren aurkakoa aktibista da.<ref name="Marge Piercy" /> [[1977|1977an]], Piercy Prentsa Askatasunerako Emakumeen Institutuko (WIFP) kide bihurtu zen, emakumeen arteko komunikazioa areagotzeko eta publikoa emakumezkoen komunikabideekin konektatzeko lan egiten duen irabazi-asmorik gabeko argitalpen erakunde estatubatuar bat.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Associates {{!}} The Women’s Institute for Freedom of the Press|hizkuntza=en-US|url=https://www.wifp.org/who-we-are/associates/|sartze-data=2021-12-28}}</ref> == Idazkera == Piercy hamazazpi poema liburu baino gehiagoren egilea da, horien artean ''The Moon Is Always Female'' (1980, klasiko feministatzat hartua) eta ''The Art of Blessing the Day'' (1999). Hamabost eleberri, antzezlan bat (''The Last White Class'', bere egungo senarra Ira Woodekin batera idatzia), saiakera bilduma bat ''(Parti-colored Blocks for a Quilt)'', ez-fikziozko liburu bat eta memoria bat argitaratu ditu. Robin Morganek argitaratutako 1970eko ''Sisterhood Is Powerful: Anthology of Writings from The Women's Liberation Movement'' antologian parte hartu zuen "''The Grand Coolie Damn''" eta "''Song of the Fucked Duck''" lanekin.<ref>{{Erreferentzia|izena=Robin|abizena=Morgan|izenburua=Sisterhood is powerful: an anthology of writings from the women's liberation movement|argitaletxea=Random House|hizkuntza=English|data=1970|url=https://www.worldcat.org/title/sisterhood-is-powerful-an-anthology-of-writings-from-the-womens-liberation-movement/oclc/96157|isbn=978-0-394-45240-1|pmc=96157|sartze-data=2021-12-28}}</ref>Bere eleberri eta poesiek askotan kezka feminista edo sozialetan oinarritzen dira, nahiz eta haien formak aldatu. ''Body of Glass'' (AEBetan ''He, She and It'' bezala argitaratua) [[Arthur C. Clarke]] saria irabazi zuen zientzia-fikziozko eleberria da, ''City of Darkness'', ''City of Light'' [[Frantziako Iraultza|Frantziako Iraultzan]] kokatuta dago. Beste eleberri batzuk, hala nola ''Summer People'' eta ''The Longings of Women,'' garai modernoan kokatzen dira. Bere liburu guztiek emakumeen bizitzari buruzko ikuspegia partekatzen dute. ''Woman on the Edge of Time'' (1976) eleberriak denboran zeharreko bidaia, [[Justizia sozial|justizia soziala]], [[Feminismo|feminismoa]] eta gaixo mentalen tratamenduaren gaiekin nahasten ditu. Eleberri hau zientzia fikzio "espekulatibo" utopikoaren klasikotzat hartzen da, baita klasiko feministatzat ere. [[William Gibson|William Gibsonek]] ''Woman on the Edge of Time,'' [[Cyberpunk]]-en jaioterri izendatu du, Piercyk ''Body of Glass''-en sarreran aipatzen duen moduan. ''Body of Glass-ek'' (''He, She and It'') (1991) ingurumenaren ikuspuntutik zapuztutako mundu bat postulatzen du, MegaZitien hedapenak eta Interneten bertsio futurista batek menderatua. Bertsio horren bidez, Piercyk mistizismo juduaren eta [[Golem]]-en kondairaren elementuak ehuntzen ditu, baina historiaren funtsezko elementu bat protagonistak ''bere'' seme gaztearen zaintza berreskuratzeko egiten dituen saiakerak dira.<ref>{{Erreferentzia|izena=Magali Cornier|abizena=Michael|izenburua=Feminism and the postmodern impulse : post-World War II fiction|argitaletxea=Albany : State University of New York Press|data=1996|url=http://archive.org/details/feminismpostmode0000mich|isbn=978-0-7914-3015-6|sartze-data=2021-12-28}}</ref> Piercy-ren eleberri askok pertsonaia anitzen ikuspuntutik kontatzen dituzte beren istorioak, eta askotan hirugarren pertsonako narrazio ugariren artean lehen pertsonako ahotsa sartzen dute. Bere [[Bigarren Mundu Gerra|Bigarren Mundu Gerrako]] eleberri historikoak, ''Gone to Soldiers'' (1987) [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetako]], [[Europa|Europako]] eta [[Asia|Asiako]] bederatzi pertsonaia nagusien bizitzei jarraitzen die. ''Gone to Soldiers''-en lehen pertsonako kontua Jacqueline Levy-Monot nerabe frantziarraren egunkaria da, eta [[Nazionalsozialismo|Naziek]] harrapatu ostean hirugarren pertsonan jarraitzen dute.<ref>{{Erreferentzia|izena=Marge|abizena=Piercy|izenburua=Gone to Soldiers|argitaletxea=Fawcett Crest|hizkuntza=en|data=1988|url=https://books.google.es/books/about/Gone_to_Soldiers.html?id=DYk-DwAAQBAJ&redir_esc=y|isbn=978-0-449-21557-9|sartze-data=2021-12-28}}</ref> Piercyren poesia oso pertsonala den bertso librea izan ohi da eta askotan gai feminista eta sozialetan zentratua. Bere lanak gizarte-aldaketarekiko konpromisoa erakusten du, eta horrek, juduen hitzetan, "tikun olam" edo munduaren konponketa esan nahi du. Istorioa, urte juduaren gurpilean eta paisaia eta ingurune sorta batean oinarritzen da. Piercyk, halaber, ''All We Can Save'' klima-mugimenduan aitzindari diren emakumeen saiakuntza-bilduman lagundu zuen.<ref>{{Cite web|izenburua=Contributors|url=https://www.allwecansave.earth/contributors|lana=All We Can Save|accessdate=2020-12-11}}</ref> == Lanak == === Eleberriak === * ''Going Down Fast'', 1969 * ''Dance The Eagle To Sleep'', 1970 * ''Small Changes'', 1973 * ''Woman on the Edge of Time'', 1976 * ''The High Cost of Living'', 1978 * ''Vida'', 1979 * ''Braided Lives'', 1982 * ''Fly Away Home'', 1985 * ''Gone To Soldiers'', 1988 * ''Summer People'', 1989 * ''He, She And It'' (''Body of Glass''), 1991 * ''The Longings of Women'', 1994 * ''City of Darkness, City of Light'', 1996 * ''Storm Tide'', 1998 (Ira Wood-ekin) * ''Three Women'', 1999 * ''The Third Child'', 2003 * ''Sex Wars'', 2005 === Istorio laburrak === * ''The Cost of Lunch, Etc.'', 2014 === Poesia-bildumak === * ''Breaking Camp'', 1968 * ''Hard Loving'', 1969 * "Barbie Doll", 1973 * ''4-Telling (Emmett Jarrett, Dick Lourie, Robert Hershon-ekin), 1971'' * ''To Be of Use, 1973'' * ''Living in the Open'', 1976 * ''The Twelve-Spoked Wheel Flashing'', 1978 * ''The Moon is Always Female'', 1980 * ''Circles on the Water, Selected Poems, 1982'' * ''Stone, Paper, Knife'', 1983 * ''My Mother's Body'', 1985 * ''Available Light'', 1988 * ''Early Ripening: American Women's Poetry Now'' (ed.), 1988; 1993 * ''Mars and her Children'', 1992 * ''What are Big Girls Made Of'', 1997 * ''Early Grrrl'', 1999. * ''The Art of Blessing the Day: Poems With a Jewish Theme'', 1999 * ''Colours Passing Through Us'', 2003 * ''The Hunger Moon: New and Selected Poems, 1980-2010'', 2012 * ''Made in Detroit'', 2015 * ''On the Way Out, Turn Off the Light'', 2020 === Jasotako beste datu batzuk === * "The Grand Coolie Damn" eta "Song of the fucked duck" Sisterhood is Powerful: Anthology of Writings From The Women's Liberation Movement, 1970, Robin Morganek zuzendua * ''The Last White Class'' (Ira Woodekin batera idatzitako antzezlana), 1979 * ''Parti-Colored Blocks For a Quilt'', (saiakuntzak), 1982 * ''The Earth Shines Secretly: A book of Days'', (eguneroko egutegia), 1990 * ''So You Want to Write,'' (ez-fikzioa), 2001 * ''Sleeping with Cats'', (memoria), 2002 * ''My Life, My Body'' (Egile nabarmenak), (saiakerak, olerkiak eta memoria), 2015 == Sariak eta ohoreak == * ''Arthur C. Clarke Saria'' zientzia-fikzioari, 1992.<ref name=":1" /> * ''Bradley Saria'', New England Poetry Club, 1992.<ref name=":1" /> * ''Brit ha-Dorot Saria'', Shalom Center, 1992.<ref name=":1" /> * ''May Sarton Saria'', New England Poems Club, 1991.<ref name=":1" /> * ''Golden Rose Poetry Saria'', New England Poetry Club, 1990.<ref name=":1" /> * ''Carolyn Kizer Poetry Saria'', 1986, 1990.<ref name=":1" /> * ''National Endowment for the Arts Saria'', 1978.<ref name=":1" /> * ''Hebrew Union College-ko Giza Letren Honoris causa doktorea'', Cincinnati, Ohio, 2004.<ref name=":1" /> == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://margepiercy.com/ Marge Piercyren web orria] * [https://lannan.org/events/marge-piercy-with-martin-espada Marge Piercy Martin Espadarekin elkarrizketan (audio artxiboa)] * [https://www.thoughtco.com/feminist-writer-marge-piercy-3528971 Marge Piercy womenshistorian.com-en] * [[imdbname:1658520|Marge Piercy IMDb-n]] * [https://quod.lib.umich.edu/s/sclead/umich-scl-piercy?rgn=main;view=text Marge Piercyren datuak Michiganeko Unibertsitatean] * [http://www.isfdb.org/cgi-bin/ea.cgi?2371 Marge Piercy ISFDB-n] {{bizialdia|1936ko||Piercy, Marge}} [[Kategoria:Emakume idazleak]] [[Kategoria: Eleberrigileak]] [[Kategoria:Emakume poetak]] [[Kategoria:Feministak]] [[Kategoria:Emakume aktibistak]] [[Kategoria:Estatubatuar juduak]] [[Kategoria:Emakume eleberrigileak]] 6rgnposf73zd0z46715gzy13nrl9fyc 0 1036953 9999382 8827105 2024-12-14T11:30:35Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Farmazialariak]] kendua; [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999382 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Jose Maria Carrera''' ([[Arrasate]], [[1836]]-[[Montevideo]], [[1909]]) euskal emigrantea Uruguain, [[Serapio Sierra]]rekin batera, [[Laurak-Bat (Montevideo)|Laurak-Bat]] lehen [[Euskal etxeak|euskal etxea]]<nowiki/>ren sortzailea izan zen. == Biografia == Oso gazte Montevideora ([[Uruguai]]) joan zen. Han Fisika eta kimika ikasi zuen, beranduago [[Farmazia]] ikasketak egiteko. Uruguaiko Gobernuak Higieneko Kontseilu Nazionaleko kidea izendatu zuen eta postuan hamabost urte eman zituen. Montevideon farmazia bat ireki zuen eta, harekin lotuta, [[inprimategi]] bat. Inprimategian lan zientifikoak argitaratu zituen. [[1876]]an, [[Serapio Sierra]]rekin batera, Laurak Bat Euskal Etorkinen Babeserako Elkartea sortu zuen. Hori izan zen munduko lehen Euskal Etxea. Elkartearen barnean Euskaro eremua sortzea bultzatu zuen. Halaber, pilotaleku bat, dantzarako plaza bat eta estropadetako pista bat eraiki ziren. 1886an inauguratu zen eremu hori. Zoritxarrez, zorrak handitzen joan ziren eta, azkenean, likidazioa egin behar izan zuten. Euskal Etxea itxi ondoren zezen-plaza izan zen. Dena dela, denborarekin, Laurak-Bat berriro ere berrantolatu zen eta egun bizirik dirau.<ref>https://www.euskalkultura.eus/espanol/noticias/copy_of_el-centro-vasco-laurak-bat-de-buenos-aires-celebra-el-126-aniversario-de-su-constitucion</ref> Militante karlista sutsua, [[Karlos Maria Borboi Austria-Estekoa]] hautagaia, 1887an Uruguaira iritsi zenean, harrera egin zion; eta hark hala eskatuta, hautagaiak Argentinara egin zuen bisitaldian ere lagundu zion.<ref>https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/carrera-jose-maria/ar-26651/</ref> Sierrarekin batera Uruguain [[Canal Zabala]] izeneko proiektua gauzatzen saiatu zen. Ideia Santa Luzia ibaiaren zati bat bideratzeko eta nabigagarri bihurtzea zen. Horrekin, beste helburu batzuekin batera, [[Montevideo]] hiria ura edangarriz hornitzeko eta elektrizitatea lortzeko asmoa zuten. Elkarrekin aurkeztu zuten kontzesio bat, gobernuaren oniritzia jaso zuena, baina Canal Zabala zeritzon proiektua ez zen inoiz egin.<ref>https://www.euskonews.eus/0208zbk/kosmo20801.html</ref> == Obra == Liburu plazaratu zituen: * ''Especulaciones físico químicas'' * ''Consideraciones sobre la moderna teoría cinética'' * ''El servicio de agua potable en la ciudad de Montevideo'', [[Serapio Sierra]]rekin batera (1891).<ref>http://autores.uy/autor/8800</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * [https://www.eresbil.eus/zelaiamusikabeka/down/2007-2008-Uruguayko-Euskal-Kolektibitatearren-Manifestazio.pdf "Uruguayko euskal kolektibitatearen manifestazio kultural batzu", Eresbil. Testu honek Carreraren euskal olerki batzuk jaso ditu.] {{bizialdia|1836ko|1909ko|Carrera, Jose Maria}} [[Kategoria:Arrasatearrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko karlistak]] [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] [[Kategoria:Uruguaiko farmazialariak]] [[Kategoria:Uruguaiko ingeniariak]] [[Kategoria:Euskal uruguaitarrak]] 19kuenhro9v11v1fsbm3ss7ohtmw2if 0 1045846 9999259 9935537 2024-12-14T09:48:10Z Eliatxo 96586 /* Kanpo estekak */ 9999259 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Maria Amália Vaz de Carvalho''' ( [[Lisboa]], [[1847|1847ko]] [[Otsailaren 1|otsailaren 1a]] - Lisboa, [[1921|1921eko]] [[Martxoaren 24|martxoaren 24a]] ) [[Poligrafo (idazle)|idazle poligrafoa,]] poeta eta emakume aktibista izan zen. Ipuinak eta poemak idatzi zituen, baina baita [[Saiakera|saiakerak]] eta [[Biografia|biografiak]] ere. Hainbat egunkari eta aldizkaritan kolaboratu zuen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maria Amália Vaz de Carvalho|argitaletxea=Women Writers in Portuguese before 1900|hizkuntza=pt|url=http://escritoras-em-portugues.eu/1417106880-Cent-XIX/2015-0529-Maria-Amlia-Vaz-de-Carvalho|aldizkaria=www.escritoras-em-portugues.eu|sartze-data=2022-03-10}}</ref>, hala nola ''[[Berpizkundea (1878)|Renascença]]''<ref>{{erreferentzia|izena=Helena|abizena=Roldão|urtea=2013|izenburua=A Renascença: órgão dos trabalhos da geração moderna|argitaletxea=Bibliotecas Municipais de Lisboa - Hemeroteca digital|hizkuntza=pt|url=http://hemerotecadigital.cm-lisboa.pt/FichasHistoricas/ARenascenca.pdf|sartze-data=2022-03-10}}</ref> (1878-1879), ''[[Emakumea (1879)|A Mulher]]''<ref>{{erreferentzia|izena=M. Helena|abizena=Roldão|urtea=2013|izenburua=A MULHER|argitaletxea=Bibliotecas Municipais de Lisboa - Hemeroteca digital|hizkuntza=pt|url=http://hemerotecadigital.cm-lisboa.pt/FichasHistoricas/AMulher.pdf|sartze-data=2022-03-10}}</ref> (1879), ''A illustração portugesa: semanario''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=A ilustracao portuguesa [1884-1890]|url=http://hemerotecadigital.cm-lisboa.pt/Periodicos/AIlustracaoPortuguesa_Semanario_1884_1890/Web_AIlustPort_1884_1890/AIlustracaoPortuguesa_1884-1890.htm|aldizkaria=hemerotecadigital.cm-lisboa.pt|sartze-data=2022-03-10}}</ref> (1884-1890), ''A illustração Popular'' <ref>{{Cite web|izena=Helena|abizena=Roldão|urtea=2017|izenburua=A illustração popular : chronica semanal (1884)|argitaletxea=[[Hemeroteca Municipal de Lisboa]]|hizkuntza=pt|data=2017-04-05|url=http://hemerotecadigital.cm-lisboa.pt/FichasHistoricas/AIllustracaoPopular.pdf|accessdate=2022-03-10|format=pdf}}</ref> (1884). ), ''[[Lisboako astea|A Semana de Lisboa]]''<ref>{{erreferentzia|izena=Álvaro|abizena=Costa de Matos|urtea=2010|izenburua=A SEMANA DE LISBOA: suplemento do jornal do comércio|argitaletxea=Hemeroteca digital de Lisboa|hizkuntza=pt|url=http://hemerotecadigital.cm-lisboa.pt/FichasHistoricas/ASemanadeLisboa.pdf|sartze-data=2022-03-10}}</ref> (1893-1895), ''[[zuria eta beltza|Branco e Negro]]''<ref>{{erreferentzia|izena=Rita|abizena=Correia|urtea=2012|izenburua=BRANCO E NEGRO. SEMANÁRIO ILUSTRADO|argitaletxea=Hemeroteca Municipal de Lisboa|hizkuntza=pt|url=http://hemerotecadigital.cm-lisboa.pt/FichasHistoricas/BrancoeNegro.pdf|sartze-data=2022-03-10}}</ref> (1896-1898), ''[[Brasil-Portugal (aldizkaria)|Brasil-Portugal]]''<ref>{{erreferentzia|izena=Rita|abizena=Correia|urtea=2009|izenburua=BRASIL - PORTUGAL|argitaletxea=Hemeroteca Municipal de Lisboa|hizkuntza=pt|url=http://hemerotecadigital.cm-lisboa.pt/FichasHistoricas/BrasilPortugal.pdf|sartze-data=2022-03-10}}</ref> (1899-1914), ''Ilustração portugueza''<ref>{{erreferentzia|izenburua=lllustração portugueza|argitaletxea=Hemeroteca Municipal de Lisboa|hizkuntza=pt|url=http://hemerotecadigital.cm-lisboa.pt/OBRAS/IlustracaoPort/IlustracaoPortuguesa.htm|sartze-data=2022-03-10}}</ref> (1903-1923), ''[[O Occidente: Portugal eta Atzerritarren Aldizkari Ilustratua|O Occidente]]''<ref>{{erreferentzia|izena=Rita|abizena=Correia|urtea=2008|izenburua=OCCIDENTE (O). REVISTA ILLUSTRADA DE PORTUGAL E DO ESTRANGEIRO|argitaletxea=Hemeroteca Municipal de Lisboa|hizkuntza=pt|url=http://hemerotecadigital.cm-lisboa.pt/FichasHistoricas/Ocidente.pdf|sartze-data=2022-03-10}}</ref> (1878-1915) eta ''Contemporânea-n''<ref>{{erreferentzia|izenburua=Contemporânea|hizkuntza=pt|url=http://hemerotecadigital.cm-lisboa.pt/OBRAS/CONTEMPORANEA/Contemporanea.htm|sartze-data=2022-03-10}}</ref> (1915-1926). Haietan, literatura-kritikak eta [[Etika|etikari]] eta hezkuntzari buruzko iritzi-artikuluak argitaratu zituen. Zorroztazun handiz aztertu zuen garaiko gizartea, eta emakumeak bertan bizi zuen egoera eta betetzen zuen papera. [[1912|1912ko]] [[Ekainaren 13|ekainaren 13an]] hautaturik, Lisboako Zientzien Akademian sartu zen lehen emakumea izan zen. == Biografia == Maria Amália Vaz de Carvalho [[1847|1847ko]] [[Otsailaren 1|otsailaren 1ean]] jaio zen<ref>{{Cite web|izena=|abizena=|izenburua=Registos Paroquiais de Santa Catarina (Lisboa - baptismos)|argitaletxea=|data=|url=http://digitarq.arquivos.pt/viewer?id=4816540|accessdate=}}</ref> Santa Catarina (Lisboa) parrokiako Rua dos Poiais de São Bentoko 88. zenbakian. Urte bereko martxoaren 2an bataiatu zuten Santa Catarina parrokiako elizan. Aita-ama pontekoak amaren aldeko osaba, João Eduardo de Almeida e Albuquerque, eta aitaren aldeko izeba, Maria Rosa Vaz de Carvalho, izan ziren. Gurasoak, 1843ko irailaren 2an Lisboako Santa Isabel parrokiako elizan ezkonduak, José Vaz de Carvalho ([[Pena (Lisboa)]], 1823ko urtarrilaren 1a - São Mamede (Lisboa), 1876ko ekainaren 24a) eta Maria Cristina de Almeida e Albuquerque ([[Benfica (Lisboa)]], 1814ko uztailaren 24a - Santa Catarina (Lisboa, 1880ko ekainaren 25a) izan ziren. Aita, bere aitaren aldetik Monçãoko lehen bizkondearen iloba, diputatua izan zen, eta ama, berriz, Don Jose Vaz de Carvalhoren, João V.a erregearen garaian erresumako kantziler nagusiaren, ondorengoa. Neba nagusi bat zuen: José Vaz de Carvalho; eta neba-arreba gazteago bi: Maria do Carmo Vaz de Carvalho eta José Vaz de Carvalho, aitaren eta Amélia Perpétua Falcóren arteko harreman ez-legitimoko semea, 1901eko ekainaren 29an hil zena. 1874ko martxoaren 12an [[Santo Antão do Tojal|Santo Antão do Tojal (Loures)]] parrokiako elizan ezkondu zen [[Antonio Candido Gonçalves Crespo|António Cândido Gonçalves Crespo]] poetarekin (1846-1883).<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Florbela|abizena=Estevão|urtea=2018|izenburua=Pintéus, uma casa de Maria Amália Vaz de Carvalho|hizkuntza=pt|url=https://www.noticias-de-loures.pt/opiniao/florbela-estevao/pinteus-uma-casa-de-maria-amalia-vaz-de-carvalho=161|aldizkaria=Notícias de Loures|sartze-data=2022-03-10}}</ref> Elizkizun berean ezkondu ziren Maria Amaliaren ahizta Maria do Carmo eta Cristóvão Aires de Magalhães Sepúlveda (1853-1930). Maria Amalia 1883ko ekainaren 11n alargundu zen, 36 urte besterik ez zituela, bi seme-alaba txiki zituela eta haurdun zela. Hilabete beranduago, erditzean, haurra galdu zuen. Bere aitaren aldeko amama, Maria Amália de Azevedo Sá Coutinho, urte bereko irailaren 13an hil zen.<ref name=":0" /> 1912an, Maria Amália eta Carolina Michaelis Lisboako Zientzien Akademian sartu ziren lehen emakumeak izan ziren.<ref name=":1">{{Erreferentzia|abizena=Infopédia|izenburua=Maria Amália Vaz de Carvalho - Infopédia|hizkuntza=pt|url=https://www.infopedia.pt/apoio/artigos/$maria-amalia-vaz-de-carvalho|aldizkaria=Infopédia - Porto Editora|sartze-data=2022-03-10}}</ref> Maria Amália 1921eko martxoaren 24an, 74 urte zituela, hil zen Lisboan, jaio zen parrokian bertan, eta Cemitério dos Prazeres hilerriko hilobi batean dago lurperatua. === Ezkontza eta ondorengoak === Antonio Cândido Gonçalves Cresporekin ezkondu zen eta hiru seme-alaba utzi zituen: * Luís Vaz de Carvalho Crespo (Santa Catarina (Lisboa), 1878ko ekainaren 24a - [[Cascais]], 1959ko uztailaren 27a). Maria do Carmo da Guerra Quaresma Vianarekin ezkondua (1880-1956). * Maria Cristina Vaz de Carvalho Crespo Prestage ( [[Santa Catarina (Lisboa)]], 1880ko martxoaren 7a - Santa Catarina (Lisboa), 1918ko abuztuaren 31), Edgar Prestagerekin (1869-1951) ezkondua * António Cândido Gonçalves Crespo Jr. (Santa Catarina (Lisboa), 1883ko uztailaren 17a - Santa Catarina (Lisboa), 1883ko uztailaren 17a). == Ibilbide literarioa == [[Portugal|Portugalgo]] (''Diário Popular'', ''Repórter'', ''Artes e Letras'') eta [[Brasil|Brasilgo]] ([[Rio de Janeiro (estatua)|Rio de Janeiroko]] ''Jornal do Comércio'') hainbat argitalpenetarako idatzi zuen, Maria de Sucena [[Izengoiti|ezizenarekin]].<ref name=":0" /> Maria Amália Vaz de Carvalhok erraztasun handia zuen bere idazle lanean genero eta gai desberdinetan aritzeko. Lan poetikoez gain, [[Ipuin|ipuinak]], saiakerak, [[Biografia|biografiak]] eta [[Literatura kritika|literatur kritika]] ere idatzi baitzituen.<ref name=":0" /> Bere lanen artean, ''Contos para os filhos'' nabarmendua izan da.<ref name=":1" /> Haurrentzako [[Haur|ipuinen]] bilduma bat da, [[1886|1886an]] argitaratua, senarrarekin lankidetzan idatzia, eta Conselho Superior de Instrução Públicak (Instrukzio Publikoko Kontseilu Gorena) [[Lehen hezkuntza|lehen hezkuntzako eskoletan]] erabiltzeko onartu zuena. Bere etxea Lisboako lehen [[Literatura|literatur]] bilgunetako bat izan zen. Bertatik Portugalgo [[literatura]] eta kulturako izen handiak igaro ziren, hala nola [[Jose María Eça de Queirós|Eça de Queiroz]], [[Camilo Castelo Branco]], [[Ramalho Ortigão]] edo [[Junqueiro Gerra|Guerra Junqueiro]].<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|abizena=Infopédia|izenburua=Maria Amália Vaz de Carvalho - Infopédia|hizkuntza=pt|url=https://www.infopedia.pt/apoio/artigos/$maria-amalia-vaz-de-carvalho|aldizkaria=Infopédia - Porto Editora|sartze-data=2022-03-10}}</ref> Posta-truke luzea izan zuen Antero de Quental poetarekin, nahiz eta inoiz ez zuten elkar ezagutu, eta berari buruz idatzi zuen, artean bizirik zegoela, "Alguns Homens do Meu Tempo" saiakeran, independentziaz eta sinpatiaz. Maria Amáliak goraipatu egin zituen bere zintzotasuna, perfekzio estilistikoa, adimena eta exijentzia, baina bere ekintza budista ere kritikatu zuen, eta bere bizitza beteko zukeen maitasun falta adierazi zuen. == Emakumeari buruzko ikuspegia == Bere obra zabalean, bereziki emakumeen hezkuntzaren inguruan, hala nola "Cartas a Luiza", "Mulheres e Creanças" edo "cartas à uma Noiva", Maria Vaz de Carvalhok emakumeek eremu publikoan izan behar duten lekuari buruz duen jarrera argia da, hezkuntzak emakumeei ikusgarritasuna emateko eta emakumeak subjektu aktibo gisa baieztatzeko duen garrantzian. Garai hartan, rol sozial maskulinoak eta femeninoak oraindik ere oso markatuta zeuden esfera publikoaren eta eremu pribatuaren arteko banaketagatik, gizona protagonista izanik eta emakumeak eszenaren atzean geldituta. Garrantzitsua zen, beraz, emakumeari ikusgarritasun berezia ziurtatzea, eremu pribatuan dituen rolak alde batera utzi gabe. Izan ere, emakumearen estatus berriari buruz zituen ideiak gorabehera, ideia horiek ez zuten garai hartan ezarritako ordena eta emakumearengandik espero zen emaztearen eta amaren "rol femeninoa" zalantzan jartzen. Egile honen arabera, emakumea emaztea eta ama izateko sortu zen, baina horrek ez du esan nahi gizartean ikusgaitasunik izan behar ez duenik, artearen, literaturaren eta irakaskuntzaren esparruan. Maria Amália Vaz de Carvalhoren ustez, emakumea eremu publikoan onartua izan daiteke, gizonaren berdina den izaki gisa, baina beti ere bere gizarte-misioari uko egin barik, belaunaldi berrien hezitzaile gisa eta bere etxeko misioarekin batera.<ref name=":0" /> Maria Vaz de Carvalhok ezagutzen zituen ordena eta pentsamolde tradizionalak ezbaian jartzen zituzten eta indarra hartzen ari ziren ideia eta mugimendu berriak eta haien aurrean, bere idatzietan, zalantzaz betea eta mesfidati agertzen zen<ref>{{erreferentzia|izena=Maria Regina|abizena=Tavares da Silva|izenburua=Feminismo em Portugal na voz de mulheres escritoras do início do século XX|argitaletxea=Análise Social, vol. XIX (77-78-79), 1983-3.°, 4.° 5.°,|orrialdea=884|hizkuntza=pt|url=http://analisesocial.ics.ul.pt/documentos/1223465449P2eYY6he7Ah47BN7.pdf|sartze-data=2022-03-10}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Maria Amália|abizena=Vaz de Carvalho|urtea=1909|izenburua=No Meu Caminho|argitaletxea=Parceria A. M. Pereira|orrialdeak=264-265|hizkuntza=pt}}</ref>: <blockquote> {| | «N'este desnorteamento absoluto, que fazer? De um lado a Igreja Catholica, em uma espécie de renascimento comparável ao que se deu depois do Concílio de Trento, procura pacificar as consciências, illuminar os espíritos, guiar a mulher pela senda da perfeição que ella a custo pode seguir. No extremo oposto, os avançados, os radicais, os socialistas das escolas mais irreconciliaveis com o estado presente da sociedade, prégam-lhe uma liberdade que seria a peor das escravidões, a escravidão da alma aos sentidos (...) (...) "Qual deve ser o nosso papel no mundo?" — perguntam elas com um certo susto bem justificado pelo que se está vendo. (...) (...) a família dissolve-se; a mulher desorienta-se. Ninguém sabe qual é o seu dever, mesmo aquellas que teriam vontade de cumpri-lo! Esperemos que esta anarchia seja transitoria, mas nós infelizmente já não havemos de vêr-lhe o fim». |«Erabateko nahaste honetan, zer egin? Alde batetik, Eliza katolikoak, Trentoko Kontzilioaren pareko berpizkunde moduko batean, kontzientziak baketu nahi ditu, izpirituak argitu, emakumea gidatu jarraitu beharreko perfekzioaren bidetik. Beste muturrean, aurrerakoiek, erradikalek, sozialistek, gizartearen egungo egoerarekin konformagaitzenek, esklabotzarik okerrena litzatekeen askatasuna aldarrikatzen dute emakumearentzat, zentzumenekiko arimaren esklabotza (...) (...) "Zein izan beharko litzateke gure papera munduan?", galdetzen dute emakumeek, ikusten ari direnagatik nolabaiteko ikara justifikatuarekin. (...) (...) familia desegin egiten da; emakumea desorientatuta dago. Inork ez daki zein den bere betebeharra, baita bete nahi dutenek ere! Espero dezagun anarkia hau iragankorra izatea, baina guk, tamalez, ez dugu haren amaiera ikusiko». |}</blockquote> == Lanak == === Biografiak === * ''Vida do Duque de Palmela D. Pedro de Sousa e Holstein'' (D. Pedro de Sousa e Holstein Palmelako Dukearen bizitza), [[1898]] &ndash; [[1903]] === Ipuinak === * ''Contos para os nossos filhos'' (Gure seme-alabentzako ipuinak), [[1886]] * ''Contos e Fantasias'' (Ipuinak eta Asmakizunak), [[1880]] === Kritika literarioa === * ''Alguns Homens do Meu Tempo'' (Nire garaiko gizon batzuk), [[1889]] ([[gutenberg:26338|eBook]]) * ''Pelo Mundo Fora'' (Munduari bira), [[1889]] ([[gutenberg:30404|eBook]]) * ''A Arte de Viver na Sociedade'' (Gizartean bizitzeko artea), [[1897]] * ''Em Portugal e no Estrangeiro'' (Portugalen eta Atzerrian), [[1899]] * ''Figuras de Hoje e de Ontem'' (Gaur eta atzoko pertsona ospetsuak), [[1902]] * ''Cérebros e Corações'' (Adimenak eta bihotzak), [[1903]] * ''Ao Correr do Tempo'' (Denborak aurrera egitean), [[1906]] * ''Impressões da História'' (Historiaren inpresioak), [[1911]] * ''Coisas do Século XVIII em Portugal, Coisas de Agora'' (XVIII. mendeko kontuak Portugalen, Oraingo kontuak), [[1913]] === Hezkuntza eta Gizartea === * ''Mulheres e creanças: nota sobre educação'' (Emakumeak eta haurrak: Hezkuntzari buruzko oharra), [[1880]] (eBook) * ''Cartas a Luísa'' (Luisari gutunak), [[1886]] . * ''As Nossas Filhas. Cartas às Mães'' (Gure Alabak. Amei gutunak) ^{[https://bibliotronicaportuguesa.pt/livro/as-nossas-filhas-cartas-as-maes-maria-amalia-vaz-de-carvalho/ (edizio digitala)]} * ''Coisas d'Agora'' (Egungo kontuak) ^{[https://bibliotronicaportuguesa.pt/livro/coisas-d-agora-maria-amalia-vaz-de-carvalho/ (edizio digitala)]} === Saiakera === * ''Serões no Campo'' (Arratsaldeak landan), [[1877]] === Poesia === * ''Uma Primavera de Mulher'' (Emakume baten udaberria), [[1867]] * ''Vozes no Ermo'' (Ermoko ahotsak), [[1867]] == Esker onak == * 1933an, bere izena eman zioten lehengo Escola D. Maria Pia ikastetxeari (egun Eskola Secundária Maria Amália Vaz de Carvalho). Eskola honetako ikasketak emakumeei zuzenduta zeuden. Bertan eskeini ziren lehen ikastaroak eskulanak, [[tipografia]], [[telegrafia]] eta merkataritzako liburugintza izan ziren.<ref name=":0" /> * 1950ean, Lisboako Udalak idazlea omendu zuen [[Alvalade (Lisboa)|Alvalade]] inguruko kale bati bere izena emanez.<ref>{{erreferentzia|urtea=1950|izenburua=O Edital municipal de 25/01/1950 que institui a Rua Maria Amália Vaz de Carvalho|argitaletxea=Toponímia de Lisboa|hizkuntza=pt|url=https://www.facebook.com/423215431066137/photos/pb.423215431066137.-2207520000.1448277903./873152106072465/?type=3&theater|sartze-data=2022-03-10}}</ref> * [[1993|1993an]], [[Loures|Loureseko]] [[Udalerri|udalak]] "Maria Amália Vaz de Carvalho Saria" ezarri zuen bere omenez, poetak bere haurtzaroan [[Loures|Loureseko]] (garai hartan [[Santa Maria dos Olivais|Olivais]]) [[Santo Antão do Tojal]] parrokian bizi izan zela gogoratuz == Erreferentziak == {{Itzulia2|pt|hizkuntza=portugesezko|Maria Amália Vaz de Carvalho|2022-02-05|bertsioa=62970272}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Bibliografia == * Redacção Quidnovi (José Hermano Saraivak koordinatua), ''História de Portugal, Dicionário de Personalidades'', volume XIII. Ed. QN-Edição e Conteúdos, S. A., 2004. == Kanpo estekak == * [https://web.archive.org/web/20131107021210/http://www.jf-santacatarina.pt/mavc.gif Maria Amalia Vaz de Carvalho] * [http://alfarrabio.di.uminho.pt/vercial/amalia1.htm Projecto Vercial] * [https://web.archive.org/web/20080315002815/http://www.universal.pt/scripts/hlp/hlp.exe/artigo?cod=2_29 Portugalgo Literaturaren Historia Unibertsala] * [https://web.archive.org/web/20080315073540/http://www.cm-loures.pt/PremioMariaAmalia.asp Maria Amália Vaz de Carvalho Saria] * [https://arquivos.rtp.pt/conteudos/maria-amalia-vaz-de-carvalho/ Evocação da vida e obra de Maria Amália Vaz de Carvalho, escritora, poetisa e ativista feminista (1847-1921)]. RTP arquivos. Evocações (1997-01-28) {{bizialdia|1847ko|1921eko|Vaz de Carvalho, Maria Amália}} [[Kategoria:Lisboatarrak]] [[Kategoria:Portugalgo saiakeragileak]] [[Kategoria:Emakume saiakeragileak]] [[Kategoria:Portugalgo poetak]] [[Kategoria:Emakume poetak]] [[Kategoria:Portugalgo ipuingileak]] [[Kategoria:Emakume ipuingileak]] [[Kategoria:Portugalgo haur literaturako idazleak]] [[Kategoria:Biografoak]] [[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]] [[Kategoria:XX. mendeko emakume idazleak]] [[Kategoria:Portugesezko idazleak]] [[Kategoria:Lisboan hildakoak]] c2s54ui7bywvcsgd7xat0t2eamdsca3 9999260 9999259 2024-12-14T09:48:20Z Eliatxo 96586 /* Kanpo estekak */ 9999260 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Maria Amália Vaz de Carvalho''' ( [[Lisboa]], [[1847|1847ko]] [[Otsailaren 1|otsailaren 1a]] - Lisboa, [[1921|1921eko]] [[Martxoaren 24|martxoaren 24a]] ) [[Poligrafo (idazle)|idazle poligrafoa,]] poeta eta emakume aktibista izan zen. Ipuinak eta poemak idatzi zituen, baina baita [[Saiakera|saiakerak]] eta [[Biografia|biografiak]] ere. Hainbat egunkari eta aldizkaritan kolaboratu zuen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maria Amália Vaz de Carvalho|argitaletxea=Women Writers in Portuguese before 1900|hizkuntza=pt|url=http://escritoras-em-portugues.eu/1417106880-Cent-XIX/2015-0529-Maria-Amlia-Vaz-de-Carvalho|aldizkaria=www.escritoras-em-portugues.eu|sartze-data=2022-03-10}}</ref>, hala nola ''[[Berpizkundea (1878)|Renascença]]''<ref>{{erreferentzia|izena=Helena|abizena=Roldão|urtea=2013|izenburua=A Renascença: órgão dos trabalhos da geração moderna|argitaletxea=Bibliotecas Municipais de Lisboa - Hemeroteca digital|hizkuntza=pt|url=http://hemerotecadigital.cm-lisboa.pt/FichasHistoricas/ARenascenca.pdf|sartze-data=2022-03-10}}</ref> (1878-1879), ''[[Emakumea (1879)|A Mulher]]''<ref>{{erreferentzia|izena=M. Helena|abizena=Roldão|urtea=2013|izenburua=A MULHER|argitaletxea=Bibliotecas Municipais de Lisboa - Hemeroteca digital|hizkuntza=pt|url=http://hemerotecadigital.cm-lisboa.pt/FichasHistoricas/AMulher.pdf|sartze-data=2022-03-10}}</ref> (1879), ''A illustração portugesa: semanario''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=A ilustracao portuguesa [1884-1890]|url=http://hemerotecadigital.cm-lisboa.pt/Periodicos/AIlustracaoPortuguesa_Semanario_1884_1890/Web_AIlustPort_1884_1890/AIlustracaoPortuguesa_1884-1890.htm|aldizkaria=hemerotecadigital.cm-lisboa.pt|sartze-data=2022-03-10}}</ref> (1884-1890), ''A illustração Popular'' <ref>{{Cite web|izena=Helena|abizena=Roldão|urtea=2017|izenburua=A illustração popular : chronica semanal (1884)|argitaletxea=[[Hemeroteca Municipal de Lisboa]]|hizkuntza=pt|data=2017-04-05|url=http://hemerotecadigital.cm-lisboa.pt/FichasHistoricas/AIllustracaoPopular.pdf|accessdate=2022-03-10|format=pdf}}</ref> (1884). ), ''[[Lisboako astea|A Semana de Lisboa]]''<ref>{{erreferentzia|izena=Álvaro|abizena=Costa de Matos|urtea=2010|izenburua=A SEMANA DE LISBOA: suplemento do jornal do comércio|argitaletxea=Hemeroteca digital de Lisboa|hizkuntza=pt|url=http://hemerotecadigital.cm-lisboa.pt/FichasHistoricas/ASemanadeLisboa.pdf|sartze-data=2022-03-10}}</ref> (1893-1895), ''[[zuria eta beltza|Branco e Negro]]''<ref>{{erreferentzia|izena=Rita|abizena=Correia|urtea=2012|izenburua=BRANCO E NEGRO. SEMANÁRIO ILUSTRADO|argitaletxea=Hemeroteca Municipal de Lisboa|hizkuntza=pt|url=http://hemerotecadigital.cm-lisboa.pt/FichasHistoricas/BrancoeNegro.pdf|sartze-data=2022-03-10}}</ref> (1896-1898), ''[[Brasil-Portugal (aldizkaria)|Brasil-Portugal]]''<ref>{{erreferentzia|izena=Rita|abizena=Correia|urtea=2009|izenburua=BRASIL - PORTUGAL|argitaletxea=Hemeroteca Municipal de Lisboa|hizkuntza=pt|url=http://hemerotecadigital.cm-lisboa.pt/FichasHistoricas/BrasilPortugal.pdf|sartze-data=2022-03-10}}</ref> (1899-1914), ''Ilustração portugueza''<ref>{{erreferentzia|izenburua=lllustração portugueza|argitaletxea=Hemeroteca Municipal de Lisboa|hizkuntza=pt|url=http://hemerotecadigital.cm-lisboa.pt/OBRAS/IlustracaoPort/IlustracaoPortuguesa.htm|sartze-data=2022-03-10}}</ref> (1903-1923), ''[[O Occidente: Portugal eta Atzerritarren Aldizkari Ilustratua|O Occidente]]''<ref>{{erreferentzia|izena=Rita|abizena=Correia|urtea=2008|izenburua=OCCIDENTE (O). REVISTA ILLUSTRADA DE PORTUGAL E DO ESTRANGEIRO|argitaletxea=Hemeroteca Municipal de Lisboa|hizkuntza=pt|url=http://hemerotecadigital.cm-lisboa.pt/FichasHistoricas/Ocidente.pdf|sartze-data=2022-03-10}}</ref> (1878-1915) eta ''Contemporânea-n''<ref>{{erreferentzia|izenburua=Contemporânea|hizkuntza=pt|url=http://hemerotecadigital.cm-lisboa.pt/OBRAS/CONTEMPORANEA/Contemporanea.htm|sartze-data=2022-03-10}}</ref> (1915-1926). Haietan, literatura-kritikak eta [[Etika|etikari]] eta hezkuntzari buruzko iritzi-artikuluak argitaratu zituen. Zorroztazun handiz aztertu zuen garaiko gizartea, eta emakumeak bertan bizi zuen egoera eta betetzen zuen papera. [[1912|1912ko]] [[Ekainaren 13|ekainaren 13an]] hautaturik, Lisboako Zientzien Akademian sartu zen lehen emakumea izan zen. == Biografia == Maria Amália Vaz de Carvalho [[1847|1847ko]] [[Otsailaren 1|otsailaren 1ean]] jaio zen<ref>{{Cite web|izena=|abizena=|izenburua=Registos Paroquiais de Santa Catarina (Lisboa - baptismos)|argitaletxea=|data=|url=http://digitarq.arquivos.pt/viewer?id=4816540|accessdate=}}</ref> Santa Catarina (Lisboa) parrokiako Rua dos Poiais de São Bentoko 88. zenbakian. Urte bereko martxoaren 2an bataiatu zuten Santa Catarina parrokiako elizan. Aita-ama pontekoak amaren aldeko osaba, João Eduardo de Almeida e Albuquerque, eta aitaren aldeko izeba, Maria Rosa Vaz de Carvalho, izan ziren. Gurasoak, 1843ko irailaren 2an Lisboako Santa Isabel parrokiako elizan ezkonduak, José Vaz de Carvalho ([[Pena (Lisboa)]], 1823ko urtarrilaren 1a - São Mamede (Lisboa), 1876ko ekainaren 24a) eta Maria Cristina de Almeida e Albuquerque ([[Benfica (Lisboa)]], 1814ko uztailaren 24a - Santa Catarina (Lisboa, 1880ko ekainaren 25a) izan ziren. Aita, bere aitaren aldetik Monçãoko lehen bizkondearen iloba, diputatua izan zen, eta ama, berriz, Don Jose Vaz de Carvalhoren, João V.a erregearen garaian erresumako kantziler nagusiaren, ondorengoa. Neba nagusi bat zuen: José Vaz de Carvalho; eta neba-arreba gazteago bi: Maria do Carmo Vaz de Carvalho eta José Vaz de Carvalho, aitaren eta Amélia Perpétua Falcóren arteko harreman ez-legitimoko semea, 1901eko ekainaren 29an hil zena. 1874ko martxoaren 12an [[Santo Antão do Tojal|Santo Antão do Tojal (Loures)]] parrokiako elizan ezkondu zen [[Antonio Candido Gonçalves Crespo|António Cândido Gonçalves Crespo]] poetarekin (1846-1883).<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Florbela|abizena=Estevão|urtea=2018|izenburua=Pintéus, uma casa de Maria Amália Vaz de Carvalho|hizkuntza=pt|url=https://www.noticias-de-loures.pt/opiniao/florbela-estevao/pinteus-uma-casa-de-maria-amalia-vaz-de-carvalho=161|aldizkaria=Notícias de Loures|sartze-data=2022-03-10}}</ref> Elizkizun berean ezkondu ziren Maria Amaliaren ahizta Maria do Carmo eta Cristóvão Aires de Magalhães Sepúlveda (1853-1930). Maria Amalia 1883ko ekainaren 11n alargundu zen, 36 urte besterik ez zituela, bi seme-alaba txiki zituela eta haurdun zela. Hilabete beranduago, erditzean, haurra galdu zuen. Bere aitaren aldeko amama, Maria Amália de Azevedo Sá Coutinho, urte bereko irailaren 13an hil zen.<ref name=":0" /> 1912an, Maria Amália eta Carolina Michaelis Lisboako Zientzien Akademian sartu ziren lehen emakumeak izan ziren.<ref name=":1">{{Erreferentzia|abizena=Infopédia|izenburua=Maria Amália Vaz de Carvalho - Infopédia|hizkuntza=pt|url=https://www.infopedia.pt/apoio/artigos/$maria-amalia-vaz-de-carvalho|aldizkaria=Infopédia - Porto Editora|sartze-data=2022-03-10}}</ref> Maria Amália 1921eko martxoaren 24an, 74 urte zituela, hil zen Lisboan, jaio zen parrokian bertan, eta Cemitério dos Prazeres hilerriko hilobi batean dago lurperatua. === Ezkontza eta ondorengoak === Antonio Cândido Gonçalves Cresporekin ezkondu zen eta hiru seme-alaba utzi zituen: * Luís Vaz de Carvalho Crespo (Santa Catarina (Lisboa), 1878ko ekainaren 24a - [[Cascais]], 1959ko uztailaren 27a). Maria do Carmo da Guerra Quaresma Vianarekin ezkondua (1880-1956). * Maria Cristina Vaz de Carvalho Crespo Prestage ( [[Santa Catarina (Lisboa)]], 1880ko martxoaren 7a - Santa Catarina (Lisboa), 1918ko abuztuaren 31), Edgar Prestagerekin (1869-1951) ezkondua * António Cândido Gonçalves Crespo Jr. (Santa Catarina (Lisboa), 1883ko uztailaren 17a - Santa Catarina (Lisboa), 1883ko uztailaren 17a). == Ibilbide literarioa == [[Portugal|Portugalgo]] (''Diário Popular'', ''Repórter'', ''Artes e Letras'') eta [[Brasil|Brasilgo]] ([[Rio de Janeiro (estatua)|Rio de Janeiroko]] ''Jornal do Comércio'') hainbat argitalpenetarako idatzi zuen, Maria de Sucena [[Izengoiti|ezizenarekin]].<ref name=":0" /> Maria Amália Vaz de Carvalhok erraztasun handia zuen bere idazle lanean genero eta gai desberdinetan aritzeko. Lan poetikoez gain, [[Ipuin|ipuinak]], saiakerak, [[Biografia|biografiak]] eta [[Literatura kritika|literatur kritika]] ere idatzi baitzituen.<ref name=":0" /> Bere lanen artean, ''Contos para os filhos'' nabarmendua izan da.<ref name=":1" /> Haurrentzako [[Haur|ipuinen]] bilduma bat da, [[1886|1886an]] argitaratua, senarrarekin lankidetzan idatzia, eta Conselho Superior de Instrução Públicak (Instrukzio Publikoko Kontseilu Gorena) [[Lehen hezkuntza|lehen hezkuntzako eskoletan]] erabiltzeko onartu zuena. Bere etxea Lisboako lehen [[Literatura|literatur]] bilgunetako bat izan zen. Bertatik Portugalgo [[literatura]] eta kulturako izen handiak igaro ziren, hala nola [[Jose María Eça de Queirós|Eça de Queiroz]], [[Camilo Castelo Branco]], [[Ramalho Ortigão]] edo [[Junqueiro Gerra|Guerra Junqueiro]].<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|abizena=Infopédia|izenburua=Maria Amália Vaz de Carvalho - Infopédia|hizkuntza=pt|url=https://www.infopedia.pt/apoio/artigos/$maria-amalia-vaz-de-carvalho|aldizkaria=Infopédia - Porto Editora|sartze-data=2022-03-10}}</ref> Posta-truke luzea izan zuen Antero de Quental poetarekin, nahiz eta inoiz ez zuten elkar ezagutu, eta berari buruz idatzi zuen, artean bizirik zegoela, "Alguns Homens do Meu Tempo" saiakeran, independentziaz eta sinpatiaz. Maria Amáliak goraipatu egin zituen bere zintzotasuna, perfekzio estilistikoa, adimena eta exijentzia, baina bere ekintza budista ere kritikatu zuen, eta bere bizitza beteko zukeen maitasun falta adierazi zuen. == Emakumeari buruzko ikuspegia == Bere obra zabalean, bereziki emakumeen hezkuntzaren inguruan, hala nola "Cartas a Luiza", "Mulheres e Creanças" edo "cartas à uma Noiva", Maria Vaz de Carvalhok emakumeek eremu publikoan izan behar duten lekuari buruz duen jarrera argia da, hezkuntzak emakumeei ikusgarritasuna emateko eta emakumeak subjektu aktibo gisa baieztatzeko duen garrantzian. Garai hartan, rol sozial maskulinoak eta femeninoak oraindik ere oso markatuta zeuden esfera publikoaren eta eremu pribatuaren arteko banaketagatik, gizona protagonista izanik eta emakumeak eszenaren atzean geldituta. Garrantzitsua zen, beraz, emakumeari ikusgarritasun berezia ziurtatzea, eremu pribatuan dituen rolak alde batera utzi gabe. Izan ere, emakumearen estatus berriari buruz zituen ideiak gorabehera, ideia horiek ez zuten garai hartan ezarritako ordena eta emakumearengandik espero zen emaztearen eta amaren "rol femeninoa" zalantzan jartzen. Egile honen arabera, emakumea emaztea eta ama izateko sortu zen, baina horrek ez du esan nahi gizartean ikusgaitasunik izan behar ez duenik, artearen, literaturaren eta irakaskuntzaren esparruan. Maria Amália Vaz de Carvalhoren ustez, emakumea eremu publikoan onartua izan daiteke, gizonaren berdina den izaki gisa, baina beti ere bere gizarte-misioari uko egin barik, belaunaldi berrien hezitzaile gisa eta bere etxeko misioarekin batera.<ref name=":0" /> Maria Vaz de Carvalhok ezagutzen zituen ordena eta pentsamolde tradizionalak ezbaian jartzen zituzten eta indarra hartzen ari ziren ideia eta mugimendu berriak eta haien aurrean, bere idatzietan, zalantzaz betea eta mesfidati agertzen zen<ref>{{erreferentzia|izena=Maria Regina|abizena=Tavares da Silva|izenburua=Feminismo em Portugal na voz de mulheres escritoras do início do século XX|argitaletxea=Análise Social, vol. XIX (77-78-79), 1983-3.°, 4.° 5.°,|orrialdea=884|hizkuntza=pt|url=http://analisesocial.ics.ul.pt/documentos/1223465449P2eYY6he7Ah47BN7.pdf|sartze-data=2022-03-10}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Maria Amália|abizena=Vaz de Carvalho|urtea=1909|izenburua=No Meu Caminho|argitaletxea=Parceria A. M. Pereira|orrialdeak=264-265|hizkuntza=pt}}</ref>: <blockquote> {| | «N'este desnorteamento absoluto, que fazer? De um lado a Igreja Catholica, em uma espécie de renascimento comparável ao que se deu depois do Concílio de Trento, procura pacificar as consciências, illuminar os espíritos, guiar a mulher pela senda da perfeição que ella a custo pode seguir. No extremo oposto, os avançados, os radicais, os socialistas das escolas mais irreconciliaveis com o estado presente da sociedade, prégam-lhe uma liberdade que seria a peor das escravidões, a escravidão da alma aos sentidos (...) (...) "Qual deve ser o nosso papel no mundo?" — perguntam elas com um certo susto bem justificado pelo que se está vendo. (...) (...) a família dissolve-se; a mulher desorienta-se. Ninguém sabe qual é o seu dever, mesmo aquellas que teriam vontade de cumpri-lo! Esperemos que esta anarchia seja transitoria, mas nós infelizmente já não havemos de vêr-lhe o fim». |«Erabateko nahaste honetan, zer egin? Alde batetik, Eliza katolikoak, Trentoko Kontzilioaren pareko berpizkunde moduko batean, kontzientziak baketu nahi ditu, izpirituak argitu, emakumea gidatu jarraitu beharreko perfekzioaren bidetik. Beste muturrean, aurrerakoiek, erradikalek, sozialistek, gizartearen egungo egoerarekin konformagaitzenek, esklabotzarik okerrena litzatekeen askatasuna aldarrikatzen dute emakumearentzat, zentzumenekiko arimaren esklabotza (...) (...) "Zein izan beharko litzateke gure papera munduan?", galdetzen dute emakumeek, ikusten ari direnagatik nolabaiteko ikara justifikatuarekin. (...) (...) familia desegin egiten da; emakumea desorientatuta dago. Inork ez daki zein den bere betebeharra, baita bete nahi dutenek ere! Espero dezagun anarkia hau iragankorra izatea, baina guk, tamalez, ez dugu haren amaiera ikusiko». |}</blockquote> == Lanak == === Biografiak === * ''Vida do Duque de Palmela D. Pedro de Sousa e Holstein'' (D. Pedro de Sousa e Holstein Palmelako Dukearen bizitza), [[1898]] &ndash; [[1903]] === Ipuinak === * ''Contos para os nossos filhos'' (Gure seme-alabentzako ipuinak), [[1886]] * ''Contos e Fantasias'' (Ipuinak eta Asmakizunak), [[1880]] === Kritika literarioa === * ''Alguns Homens do Meu Tempo'' (Nire garaiko gizon batzuk), [[1889]] ([[gutenberg:26338|eBook]]) * ''Pelo Mundo Fora'' (Munduari bira), [[1889]] ([[gutenberg:30404|eBook]]) * ''A Arte de Viver na Sociedade'' (Gizartean bizitzeko artea), [[1897]] * ''Em Portugal e no Estrangeiro'' (Portugalen eta Atzerrian), [[1899]] * ''Figuras de Hoje e de Ontem'' (Gaur eta atzoko pertsona ospetsuak), [[1902]] * ''Cérebros e Corações'' (Adimenak eta bihotzak), [[1903]] * ''Ao Correr do Tempo'' (Denborak aurrera egitean), [[1906]] * ''Impressões da História'' (Historiaren inpresioak), [[1911]] * ''Coisas do Século XVIII em Portugal, Coisas de Agora'' (XVIII. mendeko kontuak Portugalen, Oraingo kontuak), [[1913]] === Hezkuntza eta Gizartea === * ''Mulheres e creanças: nota sobre educação'' (Emakumeak eta haurrak: Hezkuntzari buruzko oharra), [[1880]] (eBook) * ''Cartas a Luísa'' (Luisari gutunak), [[1886]] . * ''As Nossas Filhas. Cartas às Mães'' (Gure Alabak. Amei gutunak) ^{[https://bibliotronicaportuguesa.pt/livro/as-nossas-filhas-cartas-as-maes-maria-amalia-vaz-de-carvalho/ (edizio digitala)]} * ''Coisas d'Agora'' (Egungo kontuak) ^{[https://bibliotronicaportuguesa.pt/livro/coisas-d-agora-maria-amalia-vaz-de-carvalho/ (edizio digitala)]} === Saiakera === * ''Serões no Campo'' (Arratsaldeak landan), [[1877]] === Poesia === * ''Uma Primavera de Mulher'' (Emakume baten udaberria), [[1867]] * ''Vozes no Ermo'' (Ermoko ahotsak), [[1867]] == Esker onak == * 1933an, bere izena eman zioten lehengo Escola D. Maria Pia ikastetxeari (egun Eskola Secundária Maria Amália Vaz de Carvalho). Eskola honetako ikasketak emakumeei zuzenduta zeuden. Bertan eskeini ziren lehen ikastaroak eskulanak, [[tipografia]], [[telegrafia]] eta merkataritzako liburugintza izan ziren.<ref name=":0" /> * 1950ean, Lisboako Udalak idazlea omendu zuen [[Alvalade (Lisboa)|Alvalade]] inguruko kale bati bere izena emanez.<ref>{{erreferentzia|urtea=1950|izenburua=O Edital municipal de 25/01/1950 que institui a Rua Maria Amália Vaz de Carvalho|argitaletxea=Toponímia de Lisboa|hizkuntza=pt|url=https://www.facebook.com/423215431066137/photos/pb.423215431066137.-2207520000.1448277903./873152106072465/?type=3&theater|sartze-data=2022-03-10}}</ref> * [[1993|1993an]], [[Loures|Loureseko]] [[Udalerri|udalak]] "Maria Amália Vaz de Carvalho Saria" ezarri zuen bere omenez, poetak bere haurtzaroan [[Loures|Loureseko]] (garai hartan [[Santa Maria dos Olivais|Olivais]]) [[Santo Antão do Tojal]] parrokian bizi izan zela gogoratuz == Erreferentziak == {{Itzulia2|pt|hizkuntza=portugesezko|Maria Amália Vaz de Carvalho|2022-02-05|bertsioa=62970272}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Bibliografia == * Redacção Quidnovi (José Hermano Saraivak koordinatua), ''História de Portugal, Dicionário de Personalidades'', volume XIII. Ed. QN-Edição e Conteúdos, S. A., 2004. == Kanpo estekak == * [https://web.archive.org/web/20131107021210/http://www.jf-santacatarina.pt/mavc.gif Maria Amalia Vaz de Carvalho] * [http://alfarrabio.di.uminho.pt/vercial/amalia1.htm Projecto Vercial] * [https://web.archive.org/web/20080315002815/http://www.universal.pt/scripts/hlp/hlp.exe/artigo?cod=2_29 Portugalgo Literaturaren Historia Unibertsala] * [https://web.archive.org/web/20080315073540/http://www.cm-loures.pt/PremioMariaAmalia.asp Maria Amália Vaz de Carvalho Saria] * [https://arquivos.rtp.pt/conteudos/maria-amalia-vaz-de-carvalho/ Evocação da vida e obra de Maria Amália Vaz de Carvalho, escritora, poetisa e ativista feminista (1847-1921)]. RTP arquivos. Evocações (1997-01-28) {{bizialdia|1847ko|1921eko|Vaz de Carvalho, Maria Amália}} [[Kategoria:Lisboatarrak]] [[Kategoria:Portugalgo saiakeragileak]] [[Kategoria:Emakume saiakeragileak]] [[Kategoria:Portugalgo poetak]] [[Kategoria:Emakume poetak]] [[Kategoria:Emakume ipuingileak]] [[Kategoria:Portugalgo haur literaturako idazleak]] [[Kategoria:Biografoak]] [[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]] [[Kategoria:XX. mendeko emakume idazleak]] [[Kategoria:Portugesezko idazleak]] [[Kategoria:Lisboan hildakoak]] i1tkasmrj7tfy6q3tby483uxwwian1c 0 1052105 9999404 9192027 2024-12-14T11:36:28Z Marklar2007 1545 −[[Kategoria:Feministak]]; ±[[Kategoria:Farmazialariak]]→[[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999404 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Patricia Ruiz de Irizar''' ([[Iruñea]], [[Nafarroa Garaia]], [[1970|1970eko]] [[Urtarrilaren 27|urtarrilaren 27a]]) Nafarroako [[Farmazialari|farmazialaria]] eta kooperantea da. == Biografia == Patricia [[Farmazia|Farmazian]] lizentziaduna da, Osasun Orientazio espezialitatean. Parasito-gaixotasun tropikaletan masterra egin zuen (1993) [[Valentziako Unibertsitatea|Valentziako Unibertsitatean]], eta [[Espainiako Osasun Ministerioa|Osasun Ministerioko]] Osasun Eskola Nazionaleko Osasun Publikoko diplomaduna da garapen-bidean dauden herrialdeetarako (Nazioarteko Osasun arloa) (1997). [[Urrutiko Hezkuntzarako Unibertsitate Nazionala|Urrutiko Hezkuntzarako Unibertsitate Nazionalaren]] (UHUN) Irabazi asmorik gabeko Erakundeen Kudeaketako masterra du.<ref name=":0">{{Cite web|izenburua=Ruiz de Irizar Patricia|egilea=Gobierno de Navarra|url=https://gobiernoabierto.navarra.es/es/accion-gobierno/ruiz-irizar-patricia}}</ref> === Ibilbide profesionala === 1994an heldu zion bere ibilbide profesionalari, Mugarik Gabeko Botikarien Elkarterako [[Kongoko Errepublika Demokratikoa|Kongoko Errepublika Demokratikoko]] sendagaien kudeaketari eta uraren klorazioaren kontrolari buruzko proiektu baten koordinatzaile gisa. Ondoren, hainbat [[Gobernuz kanpoko erakunde|GKErekin]] ([[Medicus Mundi International|Medicus Mundi]], Munduko Medikuak eta Nazioarteko Lankidetzarako Espainiako Agentzia) garapenerako lankidetza-proiektuetan administratzaile eta koordinatzaile lanetan aritu zen [[Kongoko Errepublika Demokratikoa|Kongon]], [[Mauritania|Mauritanian]] eta [[Albania|Albanian]] (1995-1998). Halaber, Valentziako Erkidegoko proiektuen zuzendaria izan zen Medicus Mundirentzat (1999-2000), Navarra-Huancavelica GKEko partzuergoaren koordinatzailea (2002-2003) eta proiektuen arduraduna Pro Perú GKEan (2003). Era berean, administrazioan eta logistikan lan egin zuen Sierra Leonako Ébola larrialdietan, 2015erako, Munduko Medikuak GKErentzat.<ref name=":0">{{Cite web|izenburua=Ruiz de Irizar Patricia|egilea=Gobierno de Navarra|url=https://gobiernoabierto.navarra.es/es/accion-gobierno/ruiz-irizar-patricia}}</ref> 2004. urtetik 2019ko abuztura arte, Munduko Medikuak GKEaren koordinatzailea izan zen Nafarroan, eta, besteak beste, honako hauek izan zituen ardatz: prostituzioan ari diren emakumeei eta salerosketaren biktimei laguntzea, emakumeen mutilazioaren prebentzioa, emakume afrikarraren jabekuntza eta [[Tutera|Tuterako]] emakume afrikarren enplegagarritasuna.<ref>{{Cite web|izenburua=El Gobierno de Navarra colabora con Médicos del Mundo para avanzar en la erradicación de la Mutilación Genital Femenina|url=http://www.navarra.es/home_es/Actualidad/Sala+de+prensa/Noticias/2018/04/17/El+Gobierno+de+Navarra+renueva+convenio+con+Medicos+del+Mundo.htm|lana=www.navarra.es|accessdate=2021-10-29}}</ref><ref name=":0">{{Cite web|izenburua=Ruiz de Irizar Patricia|egilea=Gobierno de Navarra|url=https://gobiernoabierto.navarra.es/es/accion-gobierno/ruiz-irizar-patricia}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Sesión Informativa Plan Estratégico - Médicos del Mundo NavarraMédicos del Mundo Navarra|url=http://www.medicosdelmundo.es/blogosfera/navarra/2011/02/16/sesion-informativa-plan-estrategico/|lana=www.medicosdelmundo.es|accessdate=2021-10-29}}</ref> Nabarmentzekoak dira, besteak beste, eragin politikoa eta pertsona ahulenen eskubideak erreklamatzeko ahalegina, batez ere, migratzaileen osasun publikorako sarbidean, emakumeen mutilazio genitala Nafarroako legedian genero-indarkeria gisa onartzeko, prostituzioa genero-indarkeria gisa onartzeko Nafarroako legerian, Nafarroan sexu-esplotazioko salerosketaren biktimak onartzeko eta garapenerako lankidetzaren alde egiteko.<ref>{{Cite web|izenburua=Plataforma Navarra de Salud pide que “se deje de facturar” a inmigrantes irregulares|url=https://www.redaccionmedica.com/autonomias/navarra/plataforma-navarra-de-salud-pide-que-se-deje-de-facturar-a-inmigrantes-irregulares-2312|lana=Redacción Médica|accessdate=2021-10-29}}</ref> 2019ko irailaz geroztik, [[Nafarroako Gobernua|Nafarroako Gobernuko]] Migrazio Politiken zuzendari nagusia da, karguan lehen emakumea izanik.<ref>{{Cite web|izenburua=Anuncio - BON|url=http://bon.navarra.es/es/anuncio/-/texto/2019/160/40|lana=bon.navarra.es|accessdate=2021-10-29}}</ref><ref>{{Cite web|izena=Cadena|abizena=SER|izenburua=Patricia Ruiz de Irizar: "Somos una sociedad plural, diversa y tolerante"|data=2020-03-13|url=https://cadenaser.com/emisora/2020/03/13/radio_pamplona/1584088726_960265.html|lana=Cadena SER|accessdate=2021-10-29}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1970eko||Ruiz de Irizar, Patricia}} [[Kategoria:Iruindarrak]] [[Kategoria:Emakume aktibistak]] [[Kategoria:Euskal Herriko feministak]] [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] [[Kategoria:Emakume farmazialariak]] 7xv359tlu5s3oogodm8vhdyavtfx9vf 0 1053005 9999266 9516481 2024-12-14T09:52:24Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9999266 wikitext text/x-wiki {{Biografia infotaula automatikoa}} '''Ludo Peeters''' ([[Hoogstraten]], [[1953]]ko [[abuztuaren 9]]a) [[Belgika]]r [[Errepideko txirrindularitza|txirrindulari]] ohia da. [[1974]] eta [[1990]] artean profesionala izan zena. [[Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko hamar edizioetan parte hartu zuen eta denera 3 etapa eskuratu zituen, lehenbizikoa [[1980ko Frantziako Tourra|1980]]an, bigarrena [[1982ko Frantziako Tourra|1982]]an eta azkena [[1986ko Frantziako Tourra|1986]]an. Itzuli honetako elastiko horia egun batez jantzi zuen [[1982ko Frantziako Tourra|1982]]an eta berriz ere [[1984ko Frantziako Tourra|1984]]an. == Palmaresa == {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1974''' * 2. [[Poloniako Itzulia]]n eta etapa 1 '''1975''' * 2. [[Fourmiesko Sari Nagusia]]n * 3. [[Nationale Sluitingsprijs]]<nowiki/>ean '''1976''' * [[Omloop van de Vlaamse Scheldeboorden]] * 2. [[Herbehereetako Itzulia]]n '''1977''' * [[Paris-Brusela]] * [[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px]] [[Omloop Mandel-Leie-Schelde]] eta etapa 1 * [[Herbehereetako Itzulia|Herbehereetako Itzuli]]ko etapa 1 * [[Midi Libreren Sari Nagusia|Midi Libreren Sari Nagusi]]ko etapa 1 * 2. [[Tour de l'Aude]]n eta etapa 1 * 2. [[Scheldeprijs]]<nowiki/>ean * 2. [[Egmont Cycling Race|Zottegem Hiriko Sari Nagusia]]<nowiki/>n * 3. [[Omloop Het Nieuwsblad|Omloop Het Volk]]<nowiki/>en '''1978''' * [[Schaal Sels]] * [[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px]] [[Luxenburgoko Tourra]] * 3. [[Flèche Brabançonne]]<nowiki/>n '''1979''' * [[Paris-Brusela]] * [[Druivenkoers Overijse]] * [[Omloop Mandel-Leie-Schelde]] '''1980''' * [[Scheldeprijs]] * Omloop van het Leiedal * [[Suitzako Itzulia|Suitzako Itzuli]]ko etapa 1 * [[Belgikako Itzulia|Belgikako Itzuli]]ko etapa 1 * 2. [[Romagnako Giroa]]n * 2. [[Egmont Cycling Race|Zottegemeko Sari Nagusia]]n * 2. [[Baracchi Saria]]n ([[Theo de Rooij]]<nowiki/>ekin) * 2. [[Kuurne-Brusela-Kuurne]]<nowiki/>n * 8. [[1980ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean, Sailkapen konbinatua [[Fitxategi:Jersey combined.svg|20px]] eta etapa 1 * 9. [[1980ko Paris-Roubaix|Paris-Roubaix]]<nowiki/>en '''1981''' * Omloop van het Leiedal * [[Romandiako Tour]]reko etapa 1 *[[Kataluniako Volta]]ko etapa 1 * 3. [[Midi Libreren Sari Nagusia]]n '''1982''' * [[Eschborn-Frankfurt|Rund um den Henninger-Turm]] * [[1982ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko etapa 1 * [[Kataluniako Volta]]ko 2 etapa * 8. [[1982ko Paris-Roubaix|Paris-Roubaix]]<nowiki/>en '''1983''' * [[Eschborn-Frankfurt|Rund um den Henninger-Turm]] * [[Paris-Tours]] * [[Raymond Impanis Sari Nagusia]] * [[Mendebaldeko Flandriako Hiru Egunak]] * [[Kataluniako Volta]]ko 2 etapa * [[Setmana Catalana]]ko etapa 1 * [[Étoile de Bessèges]]eko etapa 1 * 3. [[Lazioko Giroa]]n '''1984''' * [[Scheldeprijs]] '''1985''' * [[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px]] [[Belgikako Itzulia]] eta etapa 1 * [[Züricheko txapelketa]] * [[Paris-Tours]] * [[Tour de l'Aude]]<nowiki/>ko etapa 1 '''1986''' * [[1986ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko etapa 1 '''1987''' * [[Kuurne-Brusela-Kuurne]] '''1989''' * Omloop van het Leiedal }} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| class="wikitable" |- style="background:#eee;" !Itzuli Handia !1974 !1975 !1976 !1977 !1978 !1979 !1980 !1981 !1982 !1983 !1984 !1985 !1986 !1987 !1988 !1989 !1990 |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px|link=General classification in the Giro d'Italia|alt=Pink jersey]] '''[[Italiako Giroa]]''' |— |— |— |— |[[1978ko Italiako Giroa|UT]] |— |— |— |— |— |— |— |— |— |— |— |— |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px|link=General classification in the Frantziako Tour|alt=Yellow jersey]] '''[[Frantziako Tourra]]''' |— |— |— |— |— |[[1979ko Frantziako Tourra|36.]] |'''[[1980ko Frantziako Tourra|8.]]''' |[[1981eko Frantziako Tourra|59.]] |[[1982ko Frantziako Tourra|34.]] |— |[[1984ko Frantziako Tourra|57.]] |[[1985eko Frantziako Tourra|48.]] |[[1986ko Frantziako Tourra|69.]] |[[1987ko Frantziako Tourra|96.]] |[[1988ko Frantziako Tourra|89.]] |[[1989ko Frantziako Tourra|63.]] |— |- style="text-align:center;" |style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey red.svg|20px|link=General classification in the Espainiako Vuelta|alt=Red jersey]] '''[[Espainiako Vuelta]]''' |— |[[1975eko Espainiako Itzulia|45.]] |— |— |— |— |— |— |— |— |— |— |— |— |— |— |— |} {| class="wikitable" |+Legenda |- | style="text-align:center;"|—||Ez zuen parte hartu |- | style="text-align:center;"|DSK||Deskalifikatua |- | style="text-align:center;"|UT||Utzi |} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} *[https://web.archive.org/web/20201202222242/https://histo.letour.fr/HISTO/us/TDF/coureur/4432.html Ludo Peetersen Tourreko emaitzak] *[http://www.ludopeeterscyclingteam.be/|title=Ludo Peeters Txirrindulari elkartea |access-date=8 January 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120303230341/http://www.ludopeeterscyclingteam.be/ |archive-date=3 March 2012 |url-status=dead]{{Apurtutako esteka|date=apirila 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{bizialdia|1953ko||Peeters, Ludo}} [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Flandriako txirrindulariak]] 2rcvh3tk8raw7kq7i8incufu44pnnlf 0 1056881 9999034 9964421 2024-12-13T22:27:21Z 88.9.216.224 9999034 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Hildegart Rodríguez Carballeira''', jaiotzez '''Hildegart Leocadia Georgina Hermenegilda María del Pilar Rodríguez Carballeira''' ([[Madril]], [[1914|1914ko]] [[Abenduaren 9|abenduaren 9a]] - ibidem, [[1933|1933ko]] [[Ekainaren 9|ekainaren 9a]]), bere amak, [[Aurora Rodríguez Carballeira|Aurora Rodríguez Carballeirak]], «etorkizuneko emakumearen eredu» gisa sortutako neskato miresgarria izan zen. PSOEko militantzia politiko goiztiarragatik eta geroago Alderdi Errepublikano Demokratiko Federalean egindako lanagatik nabarmendu zen, baita Sexu Erreformarako Mundu Ligan egindako lanagatik ere. Bi urte zituenetik irakurtzen zuen, hirurekin idazten zuen, eta hemezortzi urterekin merezimendu-kopuru izugarria zuen bizkarrean. [[Zuzenbidean Lizentziatura|Zuzenbidean lizentziaduna]] eta bikain puntuatua, Espainiako abokaturik gazteena zen eta bi karrera berri ikasten aritu zen: [[Filosofia|Filosofia eta Letrak]] eta [[Medikuntza]]. Bigarren Errepublikako lehen biurtekoan politika sozialistarekin izandako desengainuaren ondorioz, [[Espainiako Langile Alderdi Sozialista|PSOE]] utzi zuen, haren gazteen lehendakariorde izan baitzen, eta estremismo errepublikanoan sartu zen. Denborarekin [[Marxismo|marxismoaren]] kritikoa bihurtu zen, planteamendu [[Anarkismo|anarkistagoetara]] hurbilduz. Argitaratu zituen hamabost liburuak, besteak beste, sexologiari buruzkoak, ezagutu eta baloratu egiten zituzten Magnus Hirschfeld, Havelock Ellis, [[Herbert George Wells]], [[Gregorio Marañón]], [[Jose Ortega y Gasset|José Ortega y Gasset]] edo [[Juan Negrín]] bezalako pertsonek. Hainbat egunkari eta aldizkaritan ere idatzi zuen, ''El Sozialista, La Tierra, Estudios, Sexualidad, Orto, Innovación, La Libertad, Gaceta Médico, Heraldo de Madrid'' eta beste argitalpen batzuetan. Etorkizun handiko ibilbide hori 1933ko ekainaren 9an zapuztu zen, amak hil zuenean, beldur baitzen bien arteko harremanak okerrera egiteak Hildegart desbideratu egingo zuela berak sortu zuen bide zuzenetik. Aurorak hiru aldiz egin zion tiro alabari buruan, eta bat bihotzean, ohean lo zegoela. == Biografia == === Haurtzaroa === Hildegart Galiziako Ferrol herrian ([[Coruñako probintzia|Coruña]]) sortu zuten [[Aurora Rodríguez Carballeira]] sozialistak eta berak bakarrik aukeratutako guraso biologiko batek. Alberto Pallás Montseny izeneko apaiz castrense [[Lleidako probintzia|leridarra]] izan zen.<ref name="vice">Irene Ramírez de Arellano (7 de febrero de 2018): [https://www.vice.com/es/article/8xvp5x/hildegart-rodriguez-feminismo-liberacion-sexual-espana-broadly La mujer española 'creada' y asesinada por su madre por no ser perfecta], en ''vice.com''</ref> Ama, haurdun zegoela ziurtatu ondoren, [[Madril|Madrilera]] joan zen bizitzera. Hantxe jaio zen Hildegart 1914ko abenduaren 9an, Juanelo kaleko 3. zenbakian. Amaren ideia-multzo bitxiaren artean uste sendo bat zegoen: haurrak ez ziren erregistroan inskribatu behar, baina azkenean bai. Hildegart jaio eta askoz beranduago, 1915eko apirilaren 29an inskribatua dago. Ama militante ateoa izan arren, martxoaren 23an bataiatua izan zen. Sorrerako partidan "Hildegart Leocadia Georgina Hermenegilda María del Pilar Rodríguez Carballeira" agertzen da, nahiz eta lehen izena bakarrik erabili zuen. Haren amak beti esan zuen Hildegart-ek, alemanez 'Bingengo Hildegarda' santuaren izen ezaguna "Jakituriaren Lorategia" esan nahi zuela , baina ezerk ez du justifikatzen baieztapen hori (hala ere, "borrokan laguntzen duen amabirjina heroikoa" esan nahiko luke, baina grafia okerrarekin).<ref>[[metawiki:wikt:de:Hildegard|Hildegard en el Wiktionary alemán]]</ref> Lau urte arte apaiz-aitak bisitatu zuen, Aurora haren eraginaz susmatzen hasi eta debekatu egin zion arte. === Ekintzailea === Oso gaztetatik, Hildegart aktiboki hasi zen lanean PSOEn eta [[UGT|UGTn]]. Oinarriko jendearen jarraitzaile asko izan zituen, kupulak errezeloz begiratzen zion arren eta bere presentzia publikoa gutxitzen saiatzen zen arren. 1932an ''La Libertad'' egunkarian gutun bat argitaratu zen, PSOEk hautagai atzerakoi batekin egindako aliantza bat gogor kritikatzen zuena, eta, horren ondorioz, kanporatu egin zuten. Horren ondoren, Alderdi Federaleko kide bihurtu zen, baita 'sozialentxufisten' kritikari sutsua ere. === Iraultza sexuala === Hildegart bere garaiko pertsona aktiboenetako bat izan zen Espainian sexu-erreformarako mugimenduan, eta [[Europa|Europako]] abangoardiarekin lotuta egon zen gai horretan, Havelock Ellis, Magnus Hirschfeld, Norman Haire eta Jonathan Leunbachekin, besteak beste. Gregorio Marañón doktorea buru zuen Sexu Erreformarako Espainiako Liga sortu zenean, idazkari hautatu zuten. Hamasei monografia argitaratu zituen, besteak beste, 8.000 ale saldu zituen ''Profilaxi antikontzepzionala'', Madrilen bakarrik, argitaratu eta lehen astean. Garaiko Europako pertsona ospetsuekin, besteak beste H. G. Wells-ekin, harreman estua izan zuen Madrilera joan zenean, eta [[Londres|Londresera]] idazkari gisa eramateko asmoarekin, amarengandik banandu eta bere potentziala garatzeko asmoarekin, Aurorak inguruan ikusten zituen konspirazio paranoikoak sortu zituen. === Amaiera === Garai batean hainbat teoria agertu ziren arren, besteak beste, Abel Vilella izeneko idazle sozialista gazte batekin ustez izandako maitasun-harremana. Dirudienez, eta bere amaren kontakizunarekin bat dator: bien arteko harremana oso hondatuta zegoen, batez ere amaren [[Delirio-nahasmendua|paranoiak]] aurrera egin zuelako. Izan ere, paranoia-kexu zen mundura ekarri zuela emakumearen egoeraz arduratzeko, "eta eta ez gizarte- eta komun-gaiez arduratzeko".<ref name="vice"/> Hainbat aldiz saiatu zen Hildegart amarengandik bereizten, eta amak bere buruaz beste egiteko mehatxuekin erantzuten zion. 1933ko ekainaren 9an, gauean, Hildegart ohean lo zegoela, amak hiru tiro egin zizkion buruan eta bat bihotzean, eta hil egin zuen. Aurorak alaba bere proiektutik aldentzen zela ikusi zuenean, suntsitzea erabaki zuen: Eskultoreak, bere lanean akatsik txikiena aurkitu ondoren, suntsitu egiten duen gisa. Aurorari 26 urteko kartzela-zigorra ezarri zioten hilketagatik. Espetxe gehiena [[Ciempozuelos|Ciempozuelosko]] zentro psikiatrikoan bete zuen, eta 1955ean hil zen. == Literatura-lana == Hildegartek hamasei monografia argitaratu zituen, eta 150 artikulu baino gehiago Sozialista, ''Askatasuna'', Berrikuntza (Gazte ''Sozialisten'' organoa) eta ''Lurra'' bezalako egunkarietan. Bere monografiak nazioarteko sexu-erreformatzaile garaikideen lanen zati propioez eta kopiez osatuta daude.<ref>Wittenzellner, Jana (2017). ''Zwischen Aufklärung und Propaganda. Strategische Wissenspopularisierung im Werk der spanischen Sexualreformerin Hildegart Rodríguez (1914-1933)''. Bielefeld: transcript, pp. 124-126. {{ISBN|978-3-8394-3855-8}}</ref> Horietako batzuk hil ondoren berrargitaratu ziren. [[Fitxategi:Educación_Sexual_por_Hildegart._1931.jpg|thumb|Hildegart bidezko ''sexu-hezkuntza'' 1931.]] * ''Tres amores históricos. Estudio comparativo de los amores de Romeo y Julieta, Abelardo y Eloísa y los Amantes de Teruel/ Hiru maitasun historiko. Romeo eta Julieta, Abelardo eta Eloisako maitaleen eta Teruelgo maitaleen azterketa konparatiboa.'' Aldundiaren edizioak, Teruel 1930. * ''El problema eugénico. Punto de vista de una mujer moderna/ Arazo eugenikoa. Emakume moderno baten ikuspegia.'' Gráfico Sozialista, Madril 1930. * ''La limitación de la prole. Un deber del proletariado consciente/'' ''Seme-alaben muga. Langileria kontzientearen betebeharra, ''Gráfico Sozialista, Madril 1930. * ''Educación sexual/ Sexu-heziketa'', Gráfico Sozialista, Madril 1931. * ''El problema sexual tratado por una mujer española/ Espainiako emakume batek tratatutako sexu-arazoa,'' Javier Morata, Madril 1931. Luis Hernández Alfonsoren hitzaurrearekin berrargitaratua. Morata, Madril 1977. {{ISBN|84-7112-057-7}} * ''Sexo'' y Amor/ Sexua eta maitasuna, Cuadernos de Cultura 32, Valentzia 1931. * ''La rebeldía sexual de la juventud/ Gazteriaren asaldura sexuala'', Javier Morata, Madril 1931. Eduardo de Guzmanen hitzaurrearekin berrargitaratua. Anagrama argitaletxea, Bartzelona 1977. 262 orrialde {{ISBN|84-339-1302-6}} * ''La Revolución Sexual/ Iraultza sexuala'', Cuadernos de Cultura 41, Valentzia 1931. * ''Profilaxis anticoncepcional. Paternidad voluntaria/ Kontrazepzioaren aurkako profilaxia. Borondatezko aitatasuna'', Orto, Valentzia 1931. "''Medios para evitar el embarazo. Paternidad voluntaria/ Haurdun ez geratzeko bitartekoak. Borondatezko aitatasuna''" izenburupean berrargitaratua. Julio Pi-ren (Mátaro 1937), titulu beraren pean Guara argitaletxea, Zaragoza 1978, eta Hacer argitaletxeak (Bartzelona 1985) * ''Malthusismo y Neomalthusismo. El control de la natalidad/ Malthusismoa eta Neomalthusismoa. Jaiotza-tasaren kontrola'', Javier Morata, Madril 1932. * ''¿Quo vadis, burguesía?/ Quo vadis, burgesia?'' Libertad, Madril [1932]. Reeditado en Santonja, Gonzalo, La novela proletaria, Ayuso, Madril 1978 * ''¿Se equivocó Marx...? ¿Fracasa el socialismo?/ Nahastu egin al zen Marx...? Sozialismoak porrot egin du?,'' Boro, Madril 1932. * ''Cómo se curan y cómo se evitan las enfermedades venéreas/ Nola osatu eta nola saihesten diren gaixotasun benereoak'', Orto, Valentzia 1932. * ''Perversiones sexuales. El instinto sexual y sus manifestaciones mórbidas/ Perbertsio sexualak. Sexu sena eta haren adierazpenak'', Biblioteca Cuadernos de Cultura, Valentzia 1932 [Benjamin Tarnowsky-ren egokitzapena, Izvraνcic enija polovogo uvstva, San Petersburgo 1885]. * ''Historia de la prostitución. La prostitución y sus consecuencias. Consejos y decálogo/ Prostituzioaren historia. Prostituzioa eta haren ondorioak. Aholkuak eta dekalogoa'', Orto, Valentzia [1933]. * ''Venus ante el derecho/ Artizarra eskubidearen aurrean,'' Castro, Madril 1933. == Bere bizitzan inspiratutako lanak == === Zientzialariak === * ''Estudio psicoanalítico de la paranoia. El caso de la madre asesina de Hildegart/ Paranoiaren azterketa psikoanalitikoa. Hildegarten ama hiltzailearen kasua'' (Javier Fernández Soriano) Biblioteca Nueva, Madril, 2012. === Literarioak === * ''Aurora de sangre: vida y muerte de Hildegart'' /''Odol-Aurora: Hildegarten bizitza eta heriotza'' ([[Eduardo Guzmán|Eduardo de Guzmán]]), arg. Gregorio del Toro, Madril, 1972. * ''Aurora de sangre o la virgen roja/ Odol-Aurora edo birjina gorria'' ([[Rafael Azcona]]), Jet Films 1977. [[Fernando Fernán Gómez|Fernán Gómezen]] filmaren gidoia, Eduardo de Guzmanen eleberrian oinarritua. * ''Hildegart, la virgen roja/ Hildegart, birjina gorria'' (Joan Llarch Roig), Bartzelona, Producciones editorial, 1979. 155 or. * ''La virgen roja/ Birjina gorria'' ([[Fernando Arrabal]]), arg. Seix Barral, Bartzelona, 1987. * ''Mi querida hija Hildegart/ Hildegart, nire alaba maitea'' (Carmen Domingo), arg. Destinoa, 2008. * ''Infierno: Ribellarsi al Destino/ Infernua: Ribellarsi al Destino. Fernando Arrabalgo Ama Birjina Gorriaren itzulpen-estudioa'' (Antonietta Martini), Edizioni Accademiche Italiane, Saarbrücken, 2014. * ''Auroras Anlaß'' ([[Erich Hackl]]), Diogenes Verlag, Zurich 1987 (gaztelaniaz: ''Los motivos de Aurora/ Auroraren arrazoiak''. Arte eta Literatura, La Habana, 1991; Arg. Trilce, Montevideo, 1996; Xixon: Hoja de Lata, 2020). * ''La madre de Frankenstein/ Frankenstein-en ama'' ([[Almudena Grandes]]), Tusquets 2020. ''Bosgarren eleberria da, eta Historias de una guerra interminable/ Gerra amaiezin baten istorioak'' izeneko seriekoa da. === Zinematografikoak === * ''Mi hija Hildegart/ Nire alaba Hildegart'' (1977), [[Fernando Fernán Gómez|Fernando Fernán Gómezek]] zuzendua, zuzendariaren eta [[Rafael Azcona|Rafael Azconaren]] gidoiarekin, [[Amparo Soler Leal]] (Auroraren paperean) eta Carmen Roldán (Hildegart-en paperean) protagonista dituela. [[Eduardo Guzmán|Eduardo de Guzmán]], filmaren oinarri den jatorrizko liburuaren egilea, ''Aurora de sangre'', bere liburuko pertsonaietako bat da, Manuel Galiana aktoreak filmean interpretatua. * ''The red virgin'' (2014), Sheila Pyk zuzendua. * Hildegart oder Projekt: Superwoman (2016), Barbara Casparek zuzendua.<ref>Las críticas: [http://lascriticas.com/index.php/2016/10/31/hildegart-o-el-proyecto-superwoman-de-barbara-casper/ Hildegart o el proyecto Superwoman, de Barbara Caspar]</ref> * A virxe roxa (2021), Marcos Ninek zuzendua * ''[[La virgen roja]]'' (2024), [[Paula Ortiz]]ek zuzendua === Musikalak === * ''Jardín de sabiduría/ Jakinduria Lorategia'' (2015), Supergrupok konposatutako eta interpretatutako kanta (Aviador Dro, L-Kan eta La Monja Enana), [[Michael Nyman|Michael Nymanen]] musikarekin (Bird Anthem). 7133-2015 legezko gordailua. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Bibliografia == * Guzman, Eduardo de (1972): Aurora de sangre. Vida y muerte de ''Hildegart'', Madril: Gregorio del Toro. (Berrargitalpena: Madril: La Linterna Gorra, 2014). * LLarch, Joan (1979): ''Hildegart'', la virgen roja, Bartzelona: Producciones Editoriales. {{ISBN|84-3651-383-5}} * Rendueles, Guillermo (1989): El manusescrito encontró en ''Ciempozuelos'': análisis de la historia kliniko de Aurora Rodríguez, Madril: Endymion. {{ISBN|84-7731-023-8}}. Auroraren historial klinikoa aztertzea Ciempozuelosko ospitalean. * Cal Martínez, Rosa (1991): A mí no doblega nadie: Aurora Rodríguez, su vida y su obra (Hildegart), Sada (Coruña): Ediciós do Castro. {{ISBN|84-7492-542-8}} * Sinclair, Alison (2007): ''Sex and Society in Early Twentieth-Century Spain''. ''Hildegart Rodríguez eta'' World League for Sexual Reform, Cardiff: Wales Presseko Unibertsitatea. [[Special:BookSources/9780708320174|ISBN λ0-7083-2017-4]] * Domingo, Carmen (2008): Mi querida niña ''Hildegart'', Bartzelona: Destino. * Wittenzellner, Jana (2015): "Cómo escenificación la erudición: Hildegart Rodríguez y la sexología", ''Iberoromania'', 81, or. 46-62. == Kanpo estekak == * [http://cartasvivas.org/hildegart-rodriguez/ Hildegart Rodríguez], bere literatura epistolar eta konfesionalaren ikus-entzunezko birsorkuntza (–Vivas proiektua). * [http://hemerotecadigital.bne.es/issue.vm?id=0002212722&page=9&search=&lang=es Nuevo Mundo (Madrid)] 1933/06/16, 9. orrialdean, Hildegart Rodríguezi buruzko argazki-erreportajea dago ([[Espainiako Liburutegi Nazionala|Biblioteca Nacional de Españakoaren]] digitalizazioa) * [https://web.archive.org/web/20211126165803/http://barcelones.com/ Revista ''Barcelonés''] ( 2008ko urria), Carmen Domingori, Mi querida niña Hildegart (Editorial Destino) lanaren egileari egindako elkarrizketa interesgarria. {{Bizialdia|1914ko|1933ko|Rodriguez Carballeira, Hildegart}} [[Kategoria:Madrilgo idazleak]] [[Kategoria:Madrilen hildakoak]] [[Kategoria:Eugenistak]] [[Kategoria:Espainiako feministak]] [[Kategoria:XX. mendeko emakume idazleak]] [[Kategoria:XX. mendeko Espainiako idazleak]] [[Kategoria:Emakume politikariak]] [[Kategoria:Espainiako itzultzaileak]] [[Kategoria:Emakume itzultzaileak]] [[Kategoria:Sexologoak]] [[Kategoria:Espainiako Langileen Alderdi Sozialistako politikariak]] [[Kategoria:1930eko hamarkadako hilketak]] [[Kategoria:Espainiako hilketak]] [[Kategoria:Eraildako idazleak]] [[Kategoria:Eraildako politikariak]] mklfe8no7vjxko710otfza9egfam1ag 9999036 9999034 2024-12-13T22:30:55Z 88.9.216.224 9999036 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Hildegart Rodríguez Carballeira''', jaiotzez '''Hildegart Leocadia Georgina Hermenegilda María del Pilar Rodríguez Carballeira''' ([[Madril]], [[1914|1914ko]] [[Abenduaren 9|abenduaren 9a]] - ibidem, [[1933|1933ko]] [[Ekainaren 9|ekainaren 9a]]), bere amak, [[Aurora Rodríguez Carballeira|Aurora Rodríguez Carballeirak]], «etorkizuneko emakumearen eredu» gisa sortutako neskato miresgarria izan zen. PSOEko militantzia politiko goiztiarragatik eta geroago Alderdi Errepublikano Demokratiko Federalean egindako lanagatik nabarmendu zen, baita Sexu Erreformarako Mundu Ligan egindako lanagatik ere. Bi urte zituenetik irakurtzen zuen, hirurekin idazten zuen, eta hemezortzi urterekin merezimendu-kopuru izugarria zuen bizkarrean. [[Zuzenbidean Lizentziatura|Zuzenbidean lizentziaduna]] eta bikain puntuatua, Espainiako abokaturik gazteena zen eta bi karrera berri ikasten aritu zen: [[Filosofia|Filosofia eta Letrak]] eta [[Medikuntza]]. Bigarren Errepublikako lehen biurtekoan politika sozialistarekin izandako desengainuaren ondorioz, [[Espainiako Langile Alderdi Sozialista|PSOE]] utzi zuen, haren gazteen lehendakariorde izan baitzen, eta estremismo errepublikanoan sartu zen. Denborarekin [[Marxismo|marxismoaren]] kritikoa bihurtu zen, planteamendu [[Anarkismo|anarkistagoetara]] hurbilduz. Argitaratu zituen hamabost liburuak, besteak beste, sexologiari buruzkoak, ezagutu eta baloratu egiten zituzten Magnus Hirschfeld, Havelock Ellis, [[Herbert George Wells]], [[Gregorio Marañón]], [[Jose Ortega y Gasset|José Ortega y Gasset]] edo [[Juan Negrín]] bezalako pertsonek. Hainbat egunkari eta aldizkaritan ere idatzi zuen, ''El Sozialista, La Tierra, Estudios, Sexualidad, Orto, Innovación, La Libertad, Gaceta Médico, Heraldo de Madrid'' eta beste argitalpen batzuetan. Etorkizun handiko ibilbide hori 1933ko ekainaren 9an zapuztu zen, amak hil zuenean, beldur baitzen bien arteko harremanak okerrera egiteak Hildegart desbideratu egingo zuela berak sortu zuen bide zuzenetik. Aurorak hiru aldiz egin zion tiro alabari buruan, eta bat bihotzean, ohean lo zegoela. == Biografia == === Haurtzaroa === Hildegart Galiziako Ferrol herrian ([[Coruñako probintzia|Coruña]]) sortu zuten [[Aurora Rodríguez Carballeira]] sozialistak eta berak bakarrik aukeratutako guraso biologiko batek. Alberto Pallás Montseny izeneko apaiz castrense [[Lleidako probintzia|leridarra]] izan zen.<ref name="vice">Irene Ramírez de Arellano (7 de febrero de 2018): [https://www.vice.com/es/article/8xvp5x/hildegart-rodriguez-feminismo-liberacion-sexual-espana-broadly La mujer española 'creada' y asesinada por su madre por no ser perfecta], en ''vice.com''</ref> Ama, haurdun zegoela ziurtatu ondoren, [[Madril|Madrilera]] joan zen bizitzera. Hantxe jaio zen Hildegart 1914ko abenduaren 9an, Juanelo kaleko 3. zenbakian. Amaren ideia-multzo bitxiaren artean uste sendo bat zegoen: haurrak ez ziren erregistroan inskribatu behar, baina azkenean bai. Hildegart jaio eta askoz beranduago, 1915eko apirilaren 29an inskribatua dago. Ama militante ateoa izan arren, martxoaren 23an bataiatua izan zen. Sorrerako partidan "Hildegart Leocadia Georgina Hermenegilda María del Pilar Rodríguez Carballeira" agertzen da, nahiz eta lehen izena bakarrik erabili zuen. Haren amak beti esan zuen Hildegart-ek, alemanez 'Bingengo Hildegarda' santuaren izen ezaguna "Jakituriaren Lorategia" esan nahi zuela , baina ezerk ez du justifikatzen baieztapen hori (hala ere, "borrokan laguntzen duen amabirjina heroikoa" esan nahiko luke, baina grafia okerrarekin).<ref>[[metawiki:wikt:de:Hildegard|Hildegard en el Wiktionary alemán]]</ref> Lau urte arte apaiz-aitak bisitatu zuen, Aurora haren eraginaz susmatzen hasi eta debekatu egin zion arte. === Ekintzailea === Oso gaztetatik, Hildegart aktiboki hasi zen lanean PSOEn eta [[UGT|UGTn]]. Oinarriko jendearen jarraitzaile asko izan zituen, kupulak errezeloz begiratzen zion arren eta bere presentzia publikoa gutxitzen saiatzen zen arren. 1932an ''La Libertad'' egunkarian gutun bat argitaratu zen, PSOEk hautagai atzerakoi batekin egindako aliantza bat gogor kritikatzen zuena, eta, horren ondorioz, kanporatu egin zuten. Horren ondoren, Alderdi Federaleko kide bihurtu zen, baita 'sozialentxufisten' kritikari sutsua ere. === Iraultza sexuala === Hildegart bere garaiko pertsona aktiboenetako bat izan zen Espainian sexu-erreformarako mugimenduan, eta [[Europa|Europako]] abangoardiarekin lotuta egon zen gai horretan, Havelock Ellis, Magnus Hirschfeld, Norman Haire eta Jonathan Leunbachekin, besteak beste. Gregorio Marañón doktorea buru zuen Sexu Erreformarako Espainiako Liga sortu zenean, idazkari hautatu zuten. Hamasei monografia argitaratu zituen, besteak beste, 8.000 ale saldu zituen ''Profilaxi antikontzepzionala'', Madrilen bakarrik, argitaratu eta lehen astean. Garaiko Europako pertsona ospetsuekin, besteak beste H. G. Wells-ekin, harreman estua izan zuen Madrilera joan zenean, eta [[Londres|Londresera]] idazkari gisa eramateko asmoarekin, amarengandik banandu eta bere potentziala garatzeko asmoarekin, Aurorak inguruan ikusten zituen konspirazio paranoikoak sortu zituen. === Amaiera === Garai batean hainbat teoria agertu ziren arren, besteak beste, Abel Vilella izeneko idazle sozialista gazte batekin ustez izandako maitasun-harremana. Dirudienez, eta bere amaren kontakizunarekin bat dator: bien arteko harremana oso hondatuta zegoen, batez ere amaren [[Delirio-nahasmendua|paranoiak]] aurrera egin zuelako. Izan ere, paranoia-kexu zen mundura ekarri zuela emakumearen egoeraz arduratzeko, "eta eta ez gizarte- eta komun-gaiez arduratzeko".<ref name="vice"/> Hainbat aldiz saiatu zen Hildegart amarengandik bereizten, eta amak bere buruaz beste egiteko mehatxuekin erantzuten zion. 1933ko ekainaren 9an, gauean, Hildegart ohean lo zegoela, amak hiru tiro egin zizkion buruan eta bat bihotzean, eta hil egin zuen. Aurorak alaba bere proiektutik aldentzen zela ikusi zuenean, suntsitzea erabaki zuen: Eskultoreak, bere lanean akatsik txikiena aurkitu ondoren, suntsitu egiten duen gisa. Aurorari 26 urteko kartzela-zigorra ezarri zioten hilketagatik. Espetxe gehiena [[Ciempozuelos|Ciempozuelosko]] zentro psikiatrikoan bete zuen, eta 1955ean hil zen. == Literatura-lana == Hildegartek hamasei monografia argitaratu zituen, eta 150 artikulu baino gehiago Sozialista, ''Askatasuna'', Berrikuntza (Gazte ''Sozialisten'' organoa) eta ''Lurra'' bezalako egunkarietan. Bere monografiak nazioarteko sexu-erreformatzaile garaikideen lanen zati propioez eta kopiez osatuta daude.<ref>Wittenzellner, Jana (2017). ''Zwischen Aufklärung und Propaganda. Strategische Wissenspopularisierung im Werk der spanischen Sexualreformerin Hildegart Rodríguez (1914-1933)''. Bielefeld: transcript, pp. 124-126. {{ISBN|978-3-8394-3855-8}}</ref> Horietako batzuk hil ondoren berrargitaratu ziren. [[Fitxategi:Educación_Sexual_por_Hildegart._1931.jpg|thumb|Hildegart bidezko ''sexu-hezkuntza'' 1931.]] * ''Tres amores históricos. Estudio comparativo de los amores de Romeo y Julieta, Abelardo y Eloísa y los Amantes de Teruel/ Hiru maitasun historiko. Romeo eta Julieta, Abelardo eta Eloisako maitaleen eta Teruelgo maitaleen azterketa konparatiboa.'' Aldundiaren edizioak, Teruel 1930. * ''El problema eugénico. Punto de vista de una mujer moderna/ Arazo eugenikoa. Emakume moderno baten ikuspegia.'' Gráfico Sozialista, Madril 1930. * ''La limitación de la prole. Un deber del proletariado consciente/'' ''Seme-alaben muga. Langileria kontzientearen betebeharra, ''Gráfico Sozialista, Madril 1930. * ''Educación sexual/ Sexu-heziketa'', Gráfico Sozialista, Madril 1931. * ''El problema sexual tratado por una mujer española/ Espainiako emakume batek tratatutako sexu-arazoa,'' Javier Morata, Madril 1931. Luis Hernández Alfonsoren hitzaurrearekin berrargitaratua. Morata, Madril 1977. {{ISBN|84-7112-057-7}} * ''Sexo'' y Amor/ Sexua eta maitasuna, Cuadernos de Cultura 32, Valentzia 1931. * ''La rebeldía sexual de la juventud/ Gazteriaren asaldura sexuala'', Javier Morata, Madril 1931. Eduardo de Guzmanen hitzaurrearekin berrargitaratua. Anagrama argitaletxea, Bartzelona 1977. 262 orrialde {{ISBN|84-339-1302-6}} * ''La Revolución Sexual/ Iraultza sexuala'', Cuadernos de Cultura 41, Valentzia 1931. * ''Profilaxis anticoncepcional. Paternidad voluntaria/ Kontrazepzioaren aurkako profilaxia. Borondatezko aitatasuna'', Orto, Valentzia 1931. "''Medios para evitar el embarazo. Paternidad voluntaria/ Haurdun ez geratzeko bitartekoak. Borondatezko aitatasuna''" izenburupean berrargitaratua. Julio Pi-ren (Mátaro 1937), titulu beraren pean Guara argitaletxea, Zaragoza 1978, eta Hacer argitaletxeak (Bartzelona 1985) * ''Malthusismo y Neomalthusismo. El control de la natalidad/ Malthusismoa eta Neomalthusismoa. Jaiotza-tasaren kontrola'', Javier Morata, Madril 1932. * ''¿Quo vadis, burguesía?/ Quo vadis, burgesia?'' Libertad, Madril [1932]. Reeditado en Santonja, Gonzalo, La novela proletaria, Ayuso, Madril 1978 * ''¿Se equivocó Marx...? ¿Fracasa el socialismo?/ Nahastu egin al zen Marx...? Sozialismoak porrot egin du?,'' Boro, Madril 1932. * ''Cómo se curan y cómo se evitan las enfermedades venéreas/ Nola osatu eta nola saihesten diren gaixotasun benereoak'', Orto, Valentzia 1932. * ''Perversiones sexuales. El instinto sexual y sus manifestaciones mórbidas/ Perbertsio sexualak. Sexu sena eta haren adierazpenak'', Biblioteca Cuadernos de Cultura, Valentzia 1932 [Benjamin Tarnowsky-ren egokitzapena, Izvraνcic enija polovogo uvstva, San Petersburgo 1885]. * ''Historia de la prostitución. La prostitución y sus consecuencias. Consejos y decálogo/ Prostituzioaren historia. Prostituzioa eta haren ondorioak. Aholkuak eta dekalogoa'', Orto, Valentzia [1933]. * ''Venus ante el derecho/ Artizarra eskubidearen aurrean,'' Castro, Madril 1933. == Bere bizitzan inspiratutako lanak == === Zientzialariak === * ''Estudio psicoanalítico de la paranoia. El caso de la madre asesina de Hildegart/ Paranoiaren azterketa psikoanalitikoa. Hildegarten ama hiltzailearen kasua'' (Javier Fernández Soriano) Biblioteca Nueva, Madril, 2012. === Literarioak === * ''Aurora de sangre: vida y muerte de Hildegart'' /''Odol-Aurora: Hildegarten bizitza eta heriotza'' ([[Eduardo Guzmán|Eduardo de Guzmán]]), arg. Gregorio del Toro, Madril, 1972. * ''Aurora de sangre o la virgen roja/ Odol-Aurora edo birjina gorria'' ([[Rafael Azcona]]), Jet Films 1977. [[Fernando Fernán Gómez|Fernán Gómezen]] filmaren gidoia, Eduardo de Guzmanen eleberrian oinarritua. * ''Hildegart, la virgen roja/ Hildegart, birjina gorria'' (Joan Llarch Roig), Bartzelona, Producciones editorial, 1979. 155 or. * ''La virgen roja/ Birjina gorria'' ([[Fernando Arrabal]]), arg. Seix Barral, Bartzelona, 1987. * ''Mi querida hija Hildegart/ Hildegart, nire alaba maitea'' (Carmen Domingo), arg. Destinoa, 2008. * ''Infierno: Ribellarsi al Destino/ Infernua: Ribellarsi al Destino. Fernando Arrabalgo Ama Birjina Gorriaren itzulpen-estudioa'' (Antonietta Martini), Edizioni Accademiche Italiane, Saarbrücken, 2014. * ''Auroras Anlaß'' ([[Erich Hackl]]), Diogenes Verlag, Zurich 1987 (gaztelaniaz: ''Los motivos de Aurora/ Auroraren arrazoiak''. Arte eta Literatura, La Habana, 1991; Arg. Trilce, Montevideo, 1996; Xixon: Hoja de Lata, 2020). * ''La madre de Frankenstein/ Frankenstein-en ama'' ([[Almudena Grandes]]), Tusquets 2020. ''Bosgarren eleberria da, eta Historias de una guerra interminable/ Gerra amaiezin baten istorioak'' izeneko seriekoa da. === Zinematografikoak === * ''Mi hija Hildegart/ Nire alaba Hildegart'' (1977), [[Fernando Fernán Gómez|Fernando Fernán Gómezek]] zuzendua, zuzendariaren eta [[Rafael Azcona|Rafael Azconaren]] gidoiarekin, [[Amparo Soler Leal]] (Auroraren paperean) eta Carmen Roldán (Hildegart-en paperean) protagonista dituela. [[Eduardo Guzmán|Eduardo de Guzmán]], filmaren oinarri den jatorrizko liburuaren egilea, ''Aurora de sangre'', bere liburuko pertsonaietako bat da, Manuel Galiana aktoreak filmean interpretatua. * ''The red virgin'' (2014), Sheila Pyk zuzendua. * Hildegart oder Projekt: Superwoman (2016), Barbara Casparek zuzendua.<ref>Las críticas: [http://lascriticas.com/index.php/2016/10/31/hildegart-o-el-proyecto-superwoman-de-barbara-casper/ Hildegart o el proyecto Superwoman, de Barbara Caspar]</ref> * A virxe roxa (2021), Marcos Ninek zuzendua. * ''[[La virgen roja]]'' (2024), [[Paula Ortiz]]ek zuzendua. === Musikalak === * ''Jardín de sabiduría/ Jakinduria Lorategia'' (2015), Supergrupok konposatutako eta interpretatutako kanta (Aviador Dro, L-Kan eta La Monja Enana), [[Michael Nyman|Michael Nymanen]] musikarekin (Bird Anthem). 7133-2015 legezko gordailua. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Bibliografia == * Guzman, Eduardo de (1972): Aurora de sangre. Vida y muerte de ''Hildegart'', Madril: Gregorio del Toro. (Berrargitalpena: Madril: La Linterna Gorra, 2014). * LLarch, Joan (1979): ''Hildegart'', la virgen roja, Bartzelona: Producciones Editoriales. {{ISBN|84-3651-383-5}} * Rendueles, Guillermo (1989): El manusescrito encontró en ''Ciempozuelos'': análisis de la historia kliniko de Aurora Rodríguez, Madril: Endymion. {{ISBN|84-7731-023-8}}. Auroraren historial klinikoa aztertzea Ciempozuelosko ospitalean. * Cal Martínez, Rosa (1991): A mí no doblega nadie: Aurora Rodríguez, su vida y su obra (Hildegart), Sada (Coruña): Ediciós do Castro. {{ISBN|84-7492-542-8}} * Sinclair, Alison (2007): ''Sex and Society in Early Twentieth-Century Spain''. ''Hildegart Rodríguez eta'' World League for Sexual Reform, Cardiff: Wales Presseko Unibertsitatea. [[Special:BookSources/9780708320174|ISBN λ0-7083-2017-4]] * Domingo, Carmen (2008): Mi querida niña ''Hildegart'', Bartzelona: Destino. * Wittenzellner, Jana (2015): "Cómo escenificación la erudición: Hildegart Rodríguez y la sexología", ''Iberoromania'', 81, or. 46-62. == Kanpo estekak == * [http://cartasvivas.org/hildegart-rodriguez/ Hildegart Rodríguez], bere literatura epistolar eta konfesionalaren ikus-entzunezko birsorkuntza (–Vivas proiektua). * [http://hemerotecadigital.bne.es/issue.vm?id=0002212722&page=9&search=&lang=es Nuevo Mundo (Madrid)] 1933/06/16, 9. orrialdean, Hildegart Rodríguezi buruzko argazki-erreportajea dago ([[Espainiako Liburutegi Nazionala|Biblioteca Nacional de Españakoaren]] digitalizazioa) * [https://web.archive.org/web/20211126165803/http://barcelones.com/ Revista ''Barcelonés''] ( 2008ko urria), Carmen Domingori, Mi querida niña Hildegart (Editorial Destino) lanaren egileari egindako elkarrizketa interesgarria. {{Bizialdia|1914ko|1933ko|Rodriguez Carballeira, Hildegart}} [[Kategoria:Madrilgo idazleak]] [[Kategoria:Madrilen hildakoak]] [[Kategoria:Eugenistak]] [[Kategoria:Espainiako feministak]] [[Kategoria:XX. mendeko emakume idazleak]] [[Kategoria:XX. mendeko Espainiako idazleak]] [[Kategoria:Emakume politikariak]] [[Kategoria:Espainiako itzultzaileak]] [[Kategoria:Emakume itzultzaileak]] [[Kategoria:Sexologoak]] [[Kategoria:Espainiako Langileen Alderdi Sozialistako politikariak]] [[Kategoria:1930eko hamarkadako hilketak]] [[Kategoria:Espainiako hilketak]] [[Kategoria:Eraildako idazleak]] [[Kategoria:Eraildako politikariak]] azx154tltqw37n2g88tor5qfvqq669h 0 1059166 9999412 9985404 2024-12-14T11:38:36Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999412 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Concepción Lazarraga Abetxuko''' ([[Oñati]], [[Gipuzkoa]], [[1892]]–[[Málaga]], [[1967]]) [[Farmazia|farmazialaria]] [[Málaga]]ko lehen emakume farmazialaria izan zen. Alemanian eta Estatu Batuetan ikasketak egin zituen.<ref>http://pares.mcu.es/ParesBusquedas20/catalogo/autoridad/150779</ref> == Biografia == Gurasoak Pablo Lazarraga Ortiz de Zárate medikua eta Encarnacion Abetxuko Ugarte ziren.<ref name="Izenik-gabekoa-pNnr-1">https://www.malaga.eu/recursos/igualdad/LA%20MIRADA%20RECUPERADA.pdf</ref> Concepción Malagara iritsi zen zazpi urte zituela, 1899an. Alemaniako Ikastetxean ikasi zuen, eta irakasle-ikasketak egin zituen, garaiko klase aberatseko neska gazteen ohitura, nahiz eta zientziarekiko zuen jakin-minak [[Granadako Unibertsitatea]]n Farmazia ikastera eraman zuen. Ondoren, [[Madrilgo Unibertsitatea]]n jarraitu zuen.<ref>http://pares.mcu.es/ParesBusquedas20/catalogo/description/4375096</ref> 1921 arte, titulazioa eskuratu arte, [[Maria Maeztu]]ren [[Andereñoen egoitza]]n bizi zen. [[Kimika]] ikasten jarraitu zuen hiru urtez [[Berlingo Unibertsitatea]]n. Junta de Ampliación de Estudiosek beka eman zion praktika kimikoetarako, ikasle pentsionatu gisa, [[Columbia Unibertsitatea|Columbiako Unibertsitateko]] [[Barnard College]]n, eta New Yorkeko laborategietan (1921-1922 ikasturtea) elkartruke bati esker.<ref>https://books.google.com.ar/books?id=E_i8BwAAQBAJ&pg=PT183&dq=concepción+lazárraga&hl=es&sa=X&ved=2ahUKEwiG-Z--0K7vAhUSG7kGHfU4ArgQ6AEwAXoECAYQAg#v=onepage&q=concepción%20lazárraga&f=false</ref> Ikasketak amaitu zituenean, Malagara itzuli zen, Malagako Farmazialarien Elkargoan izena eman zuen, eta 1923ko apirilaz geroztik, bertan bere farmazia ireki zuen.<ref>https://www.malagahoy.es/vivir/Mujeres-historia-Malaga_0_1443156284.html</ref> Hizkuntza desberdinak menderatzeari esker, atzerriko bisitari asko beren farmaziara joan ziren gaitzen bat zutenean. Haren omenez, Madrilgo Patronato Social de Buenas Letras de Madrid erakundeak ({lang-eu|Letra Egokien Gizarte Patronatua}}) liburu-bilduma bat sortu zuen.<ref name="Izenik-gabekoa-pNnr-1"/> Farmazia-bulegoaren buru izaten jarraitu zuen 1967an hil zen arte. Malagako San Miguel hilerrian lurperatuta dago.<ref>https://www.20minutos.es/noticia/3107981/0/iam-homenajea-malaguenas-relevantes-con-escenificacion-sus-vidas-cementerio-san-miguel/</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1892ko|1967ko|Lazarraga, Concepcion}} [[Kategoria:Oñatiarrak]] [[Kategoria:XX. mendeko emakumeak]] [[Kategoria:Malagan hildakoak]] [[Kategoria:Emakume farmazialariak]] [[Kategoria:Granadako Unibertsitateko ikasleak]] [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] ss8shifhz5sdtt9upyt4gfztdhvgxxf 9999416 9999412 2024-12-14T11:45:26Z Gotzon 1028 Erreferentzien formatua ez dator bat Wikipediaren estiloarekin. 9999416 wikitext text/x-wiki {{wikitu}} {{biografia infotaula automatikoa}} '''Concepción Lazarraga Abetxuko''' ([[Oñati]], [[Gipuzkoa]], [[1892]]–[[Málaga]], [[1967]]) [[Farmazia|farmazialaria]] [[Málaga]]ko lehen emakume farmazialaria izan zen. Alemanian eta Estatu Batuetan ikasketak egin zituen.<ref>http://pares.mcu.es/ParesBusquedas20/catalogo/autoridad/150779</ref> == Biografia == Gurasoak Pablo Lazarraga Ortiz de Zárate medikua eta Encarnacion Abetxuko Ugarte ziren.<ref name="Izenik-gabekoa-pNnr-1">https://www.malaga.eu/recursos/igualdad/LA%20MIRADA%20RECUPERADA.pdf</ref> Concepción Malagara iritsi zen zazpi urte zituela, 1899an. Alemaniako Ikastetxean ikasi zuen, eta irakasle-ikasketak egin zituen, garaiko klase aberatseko neska gazteen ohitura, nahiz eta zientziarekiko zuen jakin-minak [[Granadako Unibertsitatea]]n Farmazia ikastera eraman zuen. Ondoren, [[Madrilgo Unibertsitatea]]n jarraitu zuen.<ref>http://pares.mcu.es/ParesBusquedas20/catalogo/description/4375096</ref> 1921 arte, titulazioa eskuratu arte, [[Maria Maeztu]]ren [[Andereñoen egoitza]]n bizi zen. [[Kimika]] ikasten jarraitu zuen hiru urtez [[Berlingo Unibertsitatea]]n. Junta de Ampliación de Estudiosek beka eman zion praktika kimikoetarako, ikasle pentsionatu gisa, [[Columbia Unibertsitatea|Columbiako Unibertsitateko]] [[Barnard College]]n, eta New Yorkeko laborategietan (1921-1922 ikasturtea) elkartruke bati esker.<ref>https://books.google.com.ar/books?id=E_i8BwAAQBAJ&pg=PT183&dq=concepción+lazárraga&hl=es&sa=X&ved=2ahUKEwiG-Z--0K7vAhUSG7kGHfU4ArgQ6AEwAXoECAYQAg#v=onepage&q=concepción%20lazárraga&f=false</ref> Ikasketak amaitu zituenean, Malagara itzuli zen, Malagako Farmazialarien Elkargoan izena eman zuen, eta 1923ko apirilaz geroztik, bertan bere farmazia ireki zuen.<ref>https://www.malagahoy.es/vivir/Mujeres-historia-Malaga_0_1443156284.html</ref> Hizkuntza desberdinak menderatzeari esker, atzerriko bisitari asko beren farmaziara joan ziren gaitzen bat zutenean. Haren omenez, Madrilgo Patronato Social de Buenas Letras de Madrid erakundeak ({lang-eu|Letra Egokien Gizarte Patronatua}}) liburu-bilduma bat sortu zuen.<ref name="Izenik-gabekoa-pNnr-1"/> Farmazia-bulegoaren buru izaten jarraitu zuen 1967an hil zen arte. Malagako San Miguel hilerrian lurperatuta dago.<ref>https://www.20minutos.es/noticia/3107981/0/iam-homenajea-malaguenas-relevantes-con-escenificacion-sus-vidas-cementerio-san-miguel/</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1892ko|1967ko|Lazarraga, Concepcion}} [[Kategoria:Oñatiarrak]] [[Kategoria:XX. mendeko emakumeak]] [[Kategoria:Malagan hildakoak]] [[Kategoria:Emakume farmazialariak]] [[Kategoria:Granadako Unibertsitateko ikasleak]] [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] 751mdrbf7g8kwb0fdaa0lgda1f684tf 0 1062351 9999047 9336809 2024-12-13T23:44:35Z CommonsDelinker 688 «Urban_blight_at_the_Michenzani_housing_project,_Zanzibar_town,_Tanzania.JPG» fitxategiaren ordez «Urban_blight_at_the_Michenzani_housing_project,_Zanzibar_town,_Tanzania.jpg» jarri da (eragilea: CommonsDelinker; arrazoia: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c 9999047 wikitext text/x-wiki {{hiri infotaula}} [[Fitxategi:Carved wooden door, Stone Town, Zanzibar (36) (28484573983).jpg|thumb|250px|Alde historikoa Unescoren Gizateriaren Ondarea da.]] [[Fitxategi:Zanzibar staré město.jpg|thumb|250px|Kaleko giroa.]] '''Zanzibar Hiria''' ' ({{lang-en|Zanzibar City}}; {{lang-sw|Jiji la Zanzibar}}; {{lang-ar|مدينة زنجبار}}, [[Tanzania]]ko [[Zanzibar]] uhartediaren hiriburua eta hiri handiena da. Uhartediaren uharte nagusia den [[Unguja]] mendebaldeko kostaldean dago, [[Dar es Salaam]]etik iparraldera, [[Zanzibarreko kanala|Zanzibarreko kanaletik]] barrena. Zanzibar Hiri Barrutiko hiriburua ere da. 2002an 205.870 biztanle zituen. 2000. urtean, hiriaren alde historikoa, Stone Town edo [[Harrizko Hiria (Zanzibar)|Harrizko Hiria]], [[Unesco]]k [[Gizateriaren ondare]]a izendatu zuen == Hiriaren alde nagusiak == Zanzibar Hiria bi zati nagusik osatzen dute: Stone Town eta Ng'ambo (hitzez hitz: "Harrizko hiria" eta "Beste aldea", hurrenez hurren). Bi eremuak historikoki erreka batek banatzen ditu, orain kale handi batek markatzen dituenak. Stone Town hiriaren erdigune historikoa da, Zanzibarko sultanerriaren antzinako hiriburua izan zen, 1856 eta 1964 artean. Bere arkitektura eta kultura berezia dela eta, UNESCOk Gizateriaren Ondare izendatu zuen 2000an. Ng'ambo askoz handiagoa da, [[Zanzibarko Iraultza]]ren ondoren zabaldu zen eta Stone Townen inguruan garatu den gune modernoa da. == Hiriaren jatorria == Afrikako ekialdeko kostaldean [[swahili]] zibilizazioa eratzeko bi kultura-tradizio nagusiak batu zirenetik sortu zen Zanzibar hiria. Portu-hiri batzuk Afrikako barnealdearen eta [[Indiako ozeanoa|Indiako Ozeanoko]] lurren eraginpean garatu ziren. Kostako hiriko estatu txikien konfederazio bat egon zen, bestetik, Barra Zenj (Inperio Beltza) izenez ezagutzen dena, eta VIII. eta X. mendeen artean jarduten zuen. Hiri hauetan hobekien kontserbatu dena Zanzibar izan zen, zeinaren izena perso-arabiar hitzetik datorren, "Beltzen kostaldea" esan nahi duena. == Gizateriaren Ondarea == Zanzibarko Harrizko Hiria Ekialdeko Afrikako itsasertzeko swahiliar merkataritza-hirien adibide bikaina da. Hiri-ehuna eta -paisaia ia osorik kontserbatu ditu, baita eskualdeko kultura berezia agerian uzten duten eraikin bikain asko ere, non mila urte baino gehiagoan urtu eta homogeneizatu diren. NBEk Afrikako, Arabiako, Indiako eta Europako zibilizazioetako elementu oso desberdinak dituen leku izendatu du. == Antolaketa administratiboa == [[Fitxategi:Urban blight at the Michenzani housing project, Zanzibar town, Tanzania.jpg|thumb|250px|Michenzani auzoaren etxeak.]] Zanzibarko Hiri Barrutia 40 barrutiekin antolatuta dago (''wards''):<ref>[https://web.archive.org/web/20081118181548/http://www.tanzania.go.tz/sensa/districts/town.htm Urban District Homepage for the 2002 Tanzania National Census]</ref> {| class="wikitable sortable" ! align ="right"|Nr. || align ="left"|Barrutia (''Shehia'') || align="right"| Biztanleria<br />2002 |- |align="right"|1||Shangani, Stone Town || align="right"|2062 |- |align="right"|2||Mkunazini || align="right"|1829 |- |align="right"|3||Kiponda || align="right"|971 |- |align="right"|4||Malindi || align="right"|1525 |- |align="right"|5||Mchangani || align="right"|1205 |- |align="right"|6||Mlandege || align="right"|1225 |- |align="right"|7||Muembe Ladu || align="right"|1752 |- |align="right"|8||Gulioni || align="right"|1283 |- |align="right"|9||Makadara || align="right"|2837 |- |align="right"|10||Shaurimoyo || align="right"|4296 |- |align="right"|11||Muembe Makumbi || align="right"|4384 |- |align="right"|12||Chumbuni || align="right"|5360 |- |align="right"|13||Kwamtipura || align="right"|4696 |- |align="right"|14||Kilimahewa || align="right"|4095 |- |align="right"|15||Amaani || align="right"|2859 |- |align="right"|16||Nyerere || align="right"|6810 |- |align="right"|17||Sebleni || align="right"|2458 |- |align="right"|18||Magomeni || align="right"|5697 |- |align="right"|19||Mpendae || align="right"|6258 |- |align="right"|20||Urusi || align="right"|6291 |- |align="right"|21||Kilimani || align="right"|1524 |- |align="right"|22||Miembeni || align="right"|2601 |- |align="right"|23||Kikwajuni Juu || align="right"|1323 |- |align="right"|24||Kikwajuni Bondeni|| align="right"|1283 |- |align="right"|25||Kisima Majongoo || align="right"|2235 |- |align="right"|26||Vikokotoni || align="right"|946 |- |align="right"|27||Mwembetanga || align="right"|1488 |- |align="right"|28||Mwembeshauri || align="right"|1118 |- |align="right"|29||Rahaleo || align="right"|1038 |- |align="right"|30||Kwaalamsha || align="right"|1848 |- |align="right"|31||Mikunguni || align="right"|1669 |- |align="right"|32||Mkele || align="right"|3180 |- |align="right"|33||Muungano || align="right"|2638 |- |align="right"|34||Sogea || align="right"|2359 |- |align="right"|35||Jang'ombe || align="right"|3011 |- |align="right"|36||Kidongo Chekundu|| align="right"|1165 |- |align="right"|37||Matarumbeta || align="right"|1394 |- |align="right"|38||Kwahani || align="right"|2211 |- |align="right"|39||Kwaalinato || align="right"|2647 |- |align="right"|40||Karakana || align="right"|3213 |-style="background: #DDD;" | class="sortbottom" | align="right"| &nbsp;||Zanzibar hiria|| align="right"| 206&nbsp;292 |} == Klima == <div style="width:75%"> {{Klima |location=Zanzibar |metric first=yes |single line=yes | Jan high C=33.4 | Feb high C=34.1 | Mar high C=34.2 | Apr high C=31.7 | May high C=30.6 | Jun high C=30.0 | Jul high C=29.3 | Aug high C=29.8 | Sep high C=31.0 | Oct high C=31.7 | Nov high C=32.4 | Dec high C=33.0 |year high C=31.8 | Jan mean C=28.5 | Feb mean C=28.8 | Mar mean C=28.8 | Apr mean C=27.5 | May mean C=26.6 | Jun mean C=25.9 | Jul mean C=25.2 | Aug mean C=25.1 | Sep mean C=25.6 | Oct mean C=26.1 | Nov mean C=27.1 | Dec mean C=28 |year mean C=26.9 | Jan low C=23.6 | Feb low C=23.6 | Mar low C=23.5 | Apr low C=23.4 | May low C=22.7 | Jun low C=21.8 | Jul low C=21.2 | Aug low C=20.5 | Sep low C=20.2 | Oct low C=20.6 | Nov low C=21.9 | Dec low C=23.1 |year low C=22.2 | Jan precipitation mm=69 | Feb precipitation mm=65 | Mar precipitation mm=152 | Apr precipitation mm=357 | May precipitation mm=262 | Jun precipitation mm=59 | Jul precipitation mm=45 | Aug precipitation mm=44 | Sep precipitation mm=51 | Oct precipitation mm=88 | Nov precipitation mm=177 | Dec precipitation mm=143 |year precipitation mm=1512 |source 1 = Climate-Data.ORG<ref>{{cite web | url = https://en.climate-data.org/location/1019984/| title = Zanzibar City| accessdate = 26 de julio de 2017}}</ref> |izenburua=Weather Information for Zanzibar| egilea= World Meteorological Organization }} </div> == Aireportua == Zanzibarreko Nazioarteko Aireportua Zanzibar hiritik 5 kilometro hegoaldera dago, eta Afrika ekialdeko, Ekialde Ertaineko eta Europako beste toki batzuetarako konexioak ditu. Hasiera batean terminal operatibo bat zuen, baina 2011ko urtarrilean bigarren terminal bat eraikitzen hasi ziren, aireportuari bere edukiera milioi eta erdi bidaiariraino handitzeko aukera emango diona. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Ikus, gainera == * [[Zanzibar uhartedia]] * [[Tanzania]] * [[Unguja]] * [[Harrizko Hiria (Zanzibar)|Harrizko Hiria]] == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Tanzaniako portuak]] [[Kategoria:Tanzaniako hiriak]] [[Kategoria:Zanzibar]] [[Kategoria:Portugalgo historia]] [[Kategoria:Unguja]] [[Kategoria:Desagertutako herrialdeetako hiriburuak]] tf0eygivwj6x8r6brz8as4dbqooihye 0 1063284 9998555 9433210 2024-12-13T14:13:43Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998555 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Axel Merckx''' ([[1972]]ko [[abuztuaren 8]]a) belgikar txirrindulari ohia da. [[Eddy Merckx]] handiaren semea da. == Palmaresa == '''1992''' * [[Etorkizuneko Tourra|Etorkizuneko Tour]]reko etapa bat '''1995''' * 6. [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tour]]rean * 8. [[Danimarkako Itzulia]]n '''1996''' * 3. [[Lombardiako Giroa]]n * 4. [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko errepideko txapelketa]]n * 7. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]n '''1997''' * 6. [[Lombardiako Giroa]]n '''1998''' * 2. [[Bavariako Itzulia]]n eta etapa bat * 2. [[1998ko Donostia Klasikoa|Donostia Klasikoa]]n * 2. [[Urkiolako Igoera]]n * 10. [[1998ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean '''1999''' * 3. [[Fitxategi:Bronze medal with cup.svg|15px]] [[Belgikako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n * 4. [[Haut-Varko Tourra|Haut-Varko Tour]]rean '''2000''' * [[Fitxategi:MaillotBélgica.PNG|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Belgikako errepide txirrindularitzako txapelketa]] * [[Valoniako Tourra]] * [[2000ko Italiako Giroa|Italiako Giro]]ko etapa bat * 5. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]n * 5. [[Haut-Varko Tourra|Haut-Varko Tour]]rean * 7. [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tour]]rean * 9. [[Kataluniako Volta]]n * 10. [[La Flèche Wallonne]]n '''2001''' * [[Valoniako Sari Nagusia]] '''2002''' * 2. [[2002ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n * 6. [[La Flèche Wallonne]]n '''2003''' * [[Aingo Tourra]] * 3. [[Renania-Palatinatuko Itzulia]]n * 4. [[Belgikako Itzulia]]n '''2004''' * 3. [[Fitxategi:Bronze medal olympic.svg|15px]] [[2004ko Udako Olinpiar Jokoak|Olinpiar Jokoetako errepide proba]]n * 5. [[Flèche Brabançonne]]n '''2005''' * [[Dauphiné Libéré]]ko etapa bat * 3. [[Flèche Brabançonne]]n == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center; background-color: #fff;" |- ! colspan="2" width="148 px"| Lasterketa !! 1994 !! 1995 !! 1996 !! 1997 !! 1998 !! 1999 !! 2000 !! 2001 !! 2002 !! 2003 !! 2004 !! 2005 !! 2006 !! 2007 |- | style="background:pink;"| | [[Italiako Giroa]] | — | ― | — | [[1997ko Italiako Giroa|19.]] | ― | — | [[2000ko Italiako Giroa|25.]] | — | ― | — | ― | — | [[2006ko Italiako Giroa|UT]] | [[2007ko Italiako Giroa|50.]] |- | style="background:yellow;"| | [[Frantziako Tourra]] | — | — | — | — | [[1998ko Frantziako Tourra|'''10.''']] | [[1999ko Frantziako Tourra|UT]] | — | [[2001eko Frantziako Tourra|22.]] | [[2002ko Frantziako Tourra|28.]] | [[2003ko Frantziako Tourra|UT]] | [[2004ko Frantziako Tourra|21.]] | [[2005eko Frantziako Tourra|39.]] | [[2006ko Frantziako Tourra|30.]] | [[2007ko Frantziako Tourra|62.]] |- | style="background:gold;"| | [[Espainiako Vuelta]] | — | [[1995eko Espainiako Itzulia|21.]] | [[1996ko Espainiako Itzulia|17.]] | — | ― | — | ― | — | — | ― | — | — | ― | — |- | colspan="2"| [[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|24px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko txapelketa]] | UT | — | '''4.''' | 53. | — | — | 12. | UT | — | 72. | — | — | ― | — |} </div> <small>―: ez zuen parte hartu<br> UT: utzi, ez zuen amaitu</small> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1972ko||Merckx, Axel}} [[Kategoria:Belgikako txirrindulariak]] [[Kategoria:Italiako Giroko etapa irabazleak]] [[Kategoria:2000ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] [[Kategoria:2004ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] [[Kategoria:2004ko Udako Olinpiar Jokoetako dominadunak]] [[Kategoria:Olinpiar Jokoetako dominadunak txirrindularitzan]] 6nzy98fcqf3ytl5mzh2lcjgip74oh20 0 1064094 9998565 9613548 2024-12-13T14:20:31Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998565 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Dariusz Baranowski''' ([[Wałbrzych|Walbrzych]], [[1972]]ko [[ekainaren 22]]a), Poloniako txirrindulari ohia da. == Palmaresa == '''1991''' * [[Poloniako Itzulia]] eta etapa bat * 2. [[Bakearen Lasterketa]]n eta etapa bat '''1992''' * [[Poloniako Itzulia]] eta etapa bat '''1993''' * [[Poloniako Itzulia]] '''1995''' * Saxonia Behereko Itzuliko etapa bat * 2. [[Bakearen Lasterketa]]n * 3. [[Poloniako Itzulia]]n '''1996''' * Francois-Faber Saria * 3. [[Renania-Palatinatuko Itzulia]]n '''1997''' * [[Fitxategi:MaillotPolonia.PNG|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] Poloniako errepideko txapelketa * [[Fitxategi:MaillotPolonia.PNG|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] Poloniako erlojupeko txapelketa * 5. [[Midi Libreren Sari Nagusia|Midi Libre]]<nowiki/>n '''1998''' * 3. [[Eddy Merckx Sari Nagusia]]n ([[Viatcheslav Ekimov]]<nowiki/>ekin) * 3. [[Britainia Handiko Itzulia]]n * 4. [[Dauphiné Libéré]]<nowiki/>n '''2002''' * [[Mitsubishi Sari Nagusia]] eta bi etapa '''2008''' * Pomorsky Klasikoa == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan eta Munduko txapelketan == {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center; background-color: #fff;" |- ! colspan="2" width="148 px"| Lasterketa !! 1996 !! 1997 !! 1998 !! 1999 !! 2000 !! 2001 !! 2002 !! 2003 !! 2004 !! 2005 !! 2006 !! 2007 !! 2008 |- | style="background:pink;"| | [[Italiako Giroa]] | ― | ― | ― | ― | [[2000ko Italiako Giroa|22.]] | ― | ― | [[2003ko Italiako Giroa|12.]] | ― | [[2005eko Italiako Giroa|57.]] | [[2006ko Italiako Giroa|UT]] | ― | ― |- | style="background:yellow;"| | [[Frantziako Tourra]] | ― | [[1997ko Frantziako Tourra|87.]] | [[1998ko Frantziako Tourra|12.]] | ― | [[2000ko Frantziako Tourra|30.]] | ― | [[2002ko Frantziako Tourra|24.]] | ― | [[2004ko Frantziako Tourra|94.]] | ― | ― | ― | ― |- | style="background:gold;"| | [[Espainiako Vuelta]] | — | ― | ― | ― | ― | [[2001eko Espainiako Itzulia|34.]] | ― | ― | [[2004ko Espainiako Itzulia|33.]] | [[2005eko Espainiako Itzulia|80.]] | ― | ― | ― |- | colspan="2"| [[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|24px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko errepideko txapelketa]] | UT | 33. | UT | ― | ― | 76. | ― | ― | ― | ― | ― | ― | UT |- | colspan="2"| [[Fitxategi:MaillotMundialCrono.PNG|24px]] [[Erlojupeko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko erlojupeko txapelketa]] | 19. | ― | 30. | ― | ― | ― | ― | ― | ― | ― | ― | ― | ― |} <small>―: ez zuen parte hartu<br> UT: utzi, ez zuen amaitu</small> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1972ko||Baranowski, Dariusz}} [[Kategoria:Poloniako txirrindulariak]] [[Kategoria:Gizabanako biziak]] o7ca7god9k36kfykyf4pve7zd35alu2 0 1064214 9998572 9100394 2024-12-13T14:24:13Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998572 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Udo Bolts''' ([[1966]]ko [[abuztuaren 10]]a), alemaniako txirrindulari ohia da. Telekom taldean lana egiten zuen bere liderrentzat. == Palmaresa == '''1988''' * 3. [[Renania-Palatinatuko Itzulia]]n '''1990''' * [[Fitxategi:MaillotAlemania.PNG|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Alemaniako errepide txirrindularitzako txapelketa]] '''1992''' * [[Italiako Giroa|Italiako Giro]]<nowiki/>ko etapa * [[1992ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzuli]]ko etapa 1 * 2. Baden-Badengo Sari Nagusian ([[Jens Heppner]]ekin) * 7. [[Lombardiako Giroa]]n '''1993''' * 3. [[Fitxategi:Bronze medal with cup.svg|15px]] [[Alemaniako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n * 3. Omloop van de Westkust * 3. [[Herald Sun Tour]]rean '''1994''' * [[Koloniako Itzulia]] * 2. [[Valoniako Sari Nagusia]]n * 8. [[Lombardiako Giroa]]n * 9. [[1994ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean '''1995''' * [[Fitxategi:MaillotAlemania.PNG|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Alemaniako errepide txirrindularitzako txapelketa]] '''1996''' * [[1996ko Donostia Klasikoa|Donostia Klasikoa]] * 2. [[Gaztela eta Leongo Itzulia]]n eta etapa 1 * 7. [[Suitzako Itzulia]]n eta etapa bat '''1997''' * [[Argovia Kantonamenduko Sari Nagusia]] * [[Fitxategi:Jersey yellow-bluebar.svg|20px]] [[Dauphine Libere]] * [[Euskal Bizikleta]]ko etapa 1 * 3. [[Gaztela eta Leongo Itzulia]]n '''1998''' * [[Valoniako Sari Nagusia]] * 2. [[Udaberriko Klasikoa]]n * 9. [[1998ko Donostia Klasikoa|Donostia Klasikoa]]n '''1999''' * [[Fitxategi:MaillotAlemania.PNG|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Alemaniako errepide txirrindularitzako txapelketa]] * 6. [[La Flèche Wallonne]]n * 9. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]n * 10. [[1999ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulia]]n '''2000''' * [[Alemaniako Itzulia|Alemaniako Itzuli]]ko etapa bat * [[Suitzako Itzulia|Suitzako Itzuli]]<nowiki/>ko etapa bat * 2. [[Udaberriko Klasikoa]]n * 3. [[Fitxategi:Bronze medal with cup.svg|15px]] [[Alemaniako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1966ko||Bolts, Udo}} [[Kategoria:Alemaniako txirrindulariak]] 778fjy9icnsldvbxfy6edw82qamax74 0 1064254 9998557 9598145 2024-12-13T14:16:27Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998557 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Mario Aerts''' ([[Herentals]], [[1974]]ko [[abenduaren 31]]) [[belgika]]r txirrindulari ohia da. Erretiratu ostean [[Lotto–Soudal|Lotto]] taldeko zuzendaria bilakatu zen. == Taldeak == *Vlaanderen 2002 *Lotto *Telekom == Palmaresa == '''1994''' * [[Valoniako Tourra|Valoniako Tour]]reko etapa bat '''1995''' * 2. [[Valoniako Tourra|Valoniako Tour]]rean * 3. [[Ardenetako Gezia]]<nowiki/>n '''1996''' * [[Isberguesko Sari Nagusia]] '''1997''' * [[Franco-Belgikar Zirkuitua]] '''1998''' * 2. [[Le Samyn]]en '''1999''' * 3. [[La Flèche Wallonne]]n * 3. [[Route du Sud]]ean * 4. [[1999ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulia]]n '''2001''' * [[Luccako Probintziako Giroa]] * 3. [[Renania-Palatinatuko Itzulia]]n * 4. [[2001eko Miguel Indurain Sari Nagusia|Miguel Indurain Sari Nagusia]]n '''2002''' * [[La Flèche Wallonne]] * 3. [[2002ko Miguel Indurain Sari Nagusia|Miguel Indurain Sari Nagusia]]n * 5. [[2002ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulia]]n '''2006''' * 3. [[Settimana Coppi e Bartali]]n '''2008''' * 7. [[2008ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1974ko||Aerts, Mario}} [[Kategoria:Flandriako txirrindulariak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] al9p4ugw3d9k9cjv4r0b0hh6r8s1wys 0 1066532 9999175 9178534 2024-12-14T08:16:32Z 5.159.169.141 /* Palmaresa */ 9999175 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Claude Criquielion''' ([[Lessines]], [[Hainauteko probintzia|Hainaut]], [[1957]]ko [[urtarrilaren 11]]a - [[Aalst (Belgika)|Aalst]], [[2015]]eko [[otsailaren 18]]a),<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.berria.eus/paperekoa/5404934/027/006/2015-02-19/claude-criquielion-munduko-txapeldun-izandakoa-hil-da-58-urterekin.htm|izenburua=Claude Criquielion munduko txapeldun izandakoa hil da, 58 urterekin|data=2015-02-19 |aldizkaria=Berria}}</ref> ''<nowiki/>"Claudy"<nowiki/>'' edo ''<nowiki/>"Crique"'' goitizenekin ezaguna, [[belgika|belgiar]] txirrindularia izan zen, profesionala [[1979]]tik [[1991]]ra, denbora honetan 57 garaipen eskuratu zituelarik. ==Biografia== Txirrindulari balioaniztuna zen, edozein motatako probetan bere burua defendatzeko gai, bai egun bateko Klasikoetan, bai etapakako Itzuli handietan. 1980ko hamarkadan nabarmendu zen [[Ardenetako klasikoak|Ardenetako klasikoetan]]. Birritan irabazi zuen [[La Flèche Wallonne]], 1985ean eta 1989an eta zenbait aldiz podiumean amaitu zen. Horretaz gain 1982ko [[Flèche Brabançonne]], 1983ko [[Donostia Klasikoa]] eta 1987ko [[Flandriako Tourra]] ere poltsikoratu zuen. Palmareseko garaipenik nabarmenena 1984ko [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko txapelketa]] izan zen. Lau urte geroago, 1988an, garaipen hau errepikatzeko aukera paregabea izan zuen, baina sprintean [[Steve Bauer]]rek bidea itxi zion eta honen ondorioz Criquielion erori zen. Geroago Bauer deskalifikatua izan zen eta urrezko domina [[Maurizio Fondriest]] italiar gaztearen eskuetan amaitu zen. [[Itzuli handi|Itzuli handieta]]ko emaitzarik onenak, [[1980ko Espainiako Itzulia|1980ko Vuelta]]ko 3. postua, [[1986ko Frantziako Tourra|1986ko Tour]]reko 5.a eta [[1989ko Italiako Giroa|1989ko Giro]]ko 7.a izan ziren. Kirol ibilbideko amaieran, txirrindularitza lasterketa bati izena eman zion, [[Criquielion Sari Nagusia]]ri hain zuzen, [[UCI Europe Tour]]reko 1.2. mailako proba dena. Lasterketa hau maiatzean jokatzen da eta Claude zuzendaria izan zen. 2000tik 2004ra [[Lotto–Soudal]] tadeko kirol zuzendari lanetan aritu zen. 2015eko otsailaren 15eko gauean, Criquielionek [[Istripu zerebrobaskular]]ra izan zuen eta ospitaleratua izan zen, oso egoera larrian. Hiru egun beranduago hil zen, Aalsteko erietxean. == Palmaresa == {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1978''' * 7. [[Etorkizuneko Tourra|Etorkizuneko Tour]]rean '''1979''' * [[Setmana Catalana]] * [[Montjuïceko Igoera]] eta etapa 1 * [[Tour de l'Aude]]ko etapa 1 * 2. [[Milan-Turin]]en * 8. [[Paris-Tours]]en * 8. [[Nazioen Sari Nagusia]]n * 9. [[Amstel Gold Race]]n * 9. [[Romandiako Tour]]rean * 9. [[1979ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean '''1980''' * [[Tirreno-Adriatiko]]ko etapa 1 * Leeuwse Pijl * 10. [[Dauphiné Libéré]]n eta etapa 1 * 3. [[1980ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n * 3. [[Valoniako Sari Nagusia]]n '''1981''' * 3. [[Nokere Koerse]]n * 3. Leeuwse Pijlean * 4. [[Setmana Catalana]]<nowiki7>n eta etapa 1 (taldekako erlojupekoa) * 9. [[1981eko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean * 10. [[La Flèche Wallonne]]n * 10. [[Lombardiako Giroa]]n '''1982''' * [[Flèche Brabançonne]] * 4. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]n * 5. [[Paris-Niza]]n * 9. [[Lombardiako Giroa]]n '''1983''' * [[1983ko Donostia Klasikoa|Donostia Klasikoa]] * 5. [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko errepideko txapelketa]]n * 7. [[Midi Libreren Sari Nagusia|Midi Libre]]n '''1984''' * [[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|16px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko errepideko txapelketa]] * [[Montjuïceko Igoera]] eta sektore 1 * [[Eddy Merckx Sari Nagusia]] * [[Luxenburgoko Tourra|Luxenburgoko Tour]]reko etapa 1 * Innsbruckeko Igoera * 2. [[Valoniako Sari Nagusia]]n * 2. [[Denaingo Sari Nagusia]]n * 3. [[Polynormande]]n * 3. Suitzako ipar-mendebaldeko Itzulian * 4. [[1984ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulia]]n * 7. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]n * 7. [[Lombardiako Giroa]]n * 9. [[1984ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean * 9. [[Super Prestige Pernod]]ean '''1985''' * [[La Flèche Wallonne]] * [[Polynormande]] * 2. [[Fitxategi:Silver medal with cup.svg|15px]] [[Belgikako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n * [[Montjuïceko Igoera]]ko sektore 1 * 2. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]n * 2. [[Flandriako txapelketa]]n * 3. [[Valoniako Sari Nagusia]]n * 3. [[Critérium des As]]en * 6. [[Flandriako Tourra|Flandriako Tour]]rean * 8. [[Amstel Gold Race]]n * 9. [[1985eko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulia]]n '''1986''' * [[Fitxategi:Jersey green.svg|20px]] [[Romandiako Tour]]ra * [[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px]] [[Midi Libreren Sari Nagusia|Midi Libre]] eta 2 etapa * 3. [[Route d'Occitanie]]n * 3. [[La Flèche Wallonne]]n * 4. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]n * 4. [[Super Prestige Pernod]]ean * 5. [[1986ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean * 8. [[Flandriako Tourra|Flandriako Tour]]rean * 9. [[Amstel Gold Race]]n * 10. [[Nazioen Sari Nagusia]]n '''1987''' * [[Le Samyn]] * [[Flandriako Tourra]] * [[Luxenburgoko Tourra|Luxenburgoko Tour]]reko etapa 1 * [[Vaucluseko Tourra|Vaucluseko Tour]]reko etapa 1 * 2. [[La Flèche Wallonne]]n * 3. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]n * 3. [[Super Prestige Pernod]]ean * 5. [[Midi Libreren Sari Nagusia|Midi Libre]]n * 6. [[Nazioen Sari Nagusia]]n * 7. [[Lombardiako Giroa]]n * 10. [[Paris-Niza]]n * 10. [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko errepideko txapelketa]]n '''1988''' * [[Midi Libreren Sari Nagusia|Midi Libre]] eta etapa 1 * [[Valoniako Sari Nagusia]] * [[Critérium de As]] * 2. [[Vaucluseko Tourra|Vaucluseko Tour]]rean * 3. [[Amstel Gold Race]]n * 5. [[Gante-Wevelgem]]en * 8. [[Züricheko txapelketa]]n '''1989''' * [[La Flèche Wallonne]] * 2. [[Amstel Gold Race]]n * 7. [[1989ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n * 10. [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko errepideko txapelketa]]n '''1990''' * [[Fitxategi:MaillotBélgica.PNG|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Belgikako errepide txirrindularitzako txapelketa]] * 2. [[Haut-Varko Tourra|Haut-Varko Tour]]rean * 6. [[Lombardiako Giroa]]n * 8. [[Flandriako Tourra|Flandriako Tour]]rean * 9. [[1990eko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean * 10. [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko errepideko txapelketa]]n '''1991''' * 2. [[La Flèche Wallonne]]n * 2. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]n * 7. [[Paris-Niza]]n }} == Emaitzak lasterketa nagusietan == === Itzuli Handiak === {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center; background-color: #fff;" |- ! colspan="2" width="148 px"|Itzulia !! 1977 !! 1978 !! 1979 !! 1980 !! 1981 !! 1982 !! 1983 !! 1984 !! 1985 !! 1986 !! 1987 !! 1988 !! 1989 !! 1990 !! 1991 |- | style="background:pink;"| |[[Italiako Giroa]] | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — |[[1989ko Italiako Giroa|'''7.''']] | — | — |- | style="background:yellow;"| | [[Frantziako Tourra]] | — |— |[[1979ko Frantziako Tourra|'''9.''']] |[[1980ko Frantziako Tourra|13.]] |[[1981eko Frantziako Tourra|'''9.''']] |[[1982ko Frantziako Tourra|UT]] |[[1983ko Frantziako Tourra|18.]] |[[1984ko Frantziako Tourra|'''9.''']] |[[1985eko Frantziako Tourra|18.]] |[[1986ko Frantziako Tourra|'''5.''']] |[[1987ko Frantziako Tourra|11.]] |[[1988ko Frantziako Tourra|14.]] |[[1989ko Frantziako Tourra|36.]] |[[1990eko Frantziako Tourra|'''9.''']] | — |- | style="background:red;"| | [[Espainiako Vuelta]] | — | — |— | style="background-color: #ffce70;" |[[1980ko Espainiako Itzulia|'''3.''']] | — | — | — | — |— |— |— |— |— |— |— |- |} === Klasikoak, Txapelketak eta Olinpiar Jokoak === {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center; background-color: #fff;" |- ! colspan="2"| Lasterketa !1977 !1978 !1979 !1980 !1981!! 1982 !! 1983 !! 1984 !! 1985 !! 1986 !! 1987 !! 1988 !! 1989 !! 1990 !! 1991 |- | colspan="2"|[[Omloop Het Nieuwsblad]] |— |— |— |34. |— | — | — | — | — | — | — | — | 38. | 12. | 29. |- | colspan="2"|[[Kuurne-Brusela-Kuurne]] |— |— |— |— |— | 28. | — | — | — | — | 33. | — | — | — | — |- | style="background:lightgrey;" | |'''[[Milan-San Remo]]''' |— |— |— |114. |60. | — | — | — | 74. | 49. | 20. | — | 34. | — | 123. |- | colspan="2" |[[E3 Harelbeke]] |— |— |11. |28. |— | — | — | — | — | — | — | — |'''5.''' | — | 21. |- | colspan="2" |[[Gante-Wevelgem]] |— |— |68. |— |49. | — | — | — | 30. | — | — |'''5.''' | 59. | — | — |- | style="background:lightgrey;" | |'''[[Flandriako Tourra]]''' |— |— |— |— |— | 37. | — | — |'''6.''' |'''8.''' | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' | 26. | 20. |'''8.''' | 25. |- | colspan="2" |[[Flèche Brabançonne]] |— |— |— |18. |23. | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' | — | — |'''10.''' |'''9.''' | — | — | — | — |'''10.''' |- | colspan="2" |[[Amstel Gold Race]] |— |— |'''9.''' |— |35. | — | 38. | — |'''8.''' |'''9.''' | — | style="background-color: #ffce70;" |'''3.''' | style="background-color:#dddddd;" |'''2.''' | 16. | 35. |- | colspan="2" |[[La Flèche Wallonne]] |— |— |21. |— |'''10.''' | 14. | 54. | 14. | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' | style="background-color: #ffce70;" |'''3.''' | style="background-color:#dddddd;" |'''2.''' | 18. | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' | 19. | style="background-color:#dddddd;" |'''2.''' |- | style="background:lightgrey;" | |'''[[Lieja-Bastogne-Lieja]]''' |— |— |11. |— |17. |'''4.''' | — |'''7.''' | style="background-color:#dddddd;" |'''2.''' |'''4.''' | style="background-color: #ffce70;" |'''3.''' | 26. | 32. | 14. | style="background-color:#dddddd;" |'''2.''' |- | colspan="2" |[[Donostia Klasikoa]] |— |— |— |— |— | — | style="background-color:#ffff4a;" |'''[[1983ko Donostia Klasikoa|1.]]''' | [[1984ko Donostia Klasikoa|29. ]] |'''[[1985eko Donostia Klasikoa|10.]]''' | [[1986ko Donostia Klasikoa|12.]] |[[1987ko Donostia Klasikoa|32.]] | [[1988ko Donostia Klasikoa|16.]] | [[1989ko Donostia Klasikoa|61.]] | [[1990eko Donostia Klasikoa|41.]] | [[1991ko Donostia Klasikoa|43.]] |- | colspan="2" |[[Wincanton Classic]] |— |— |— |— |— | — | — | — | — | — | — | — | — | — | 60. |- | colspan="2" |[[Züricheko txapelketa]] |— |— |24. |— |— | — | — | — | 67. | — | — |'''8.''' | 14. | 47. | 56. |- | colspan="2" |[[Paris-Tours]] |— |— |'''8.''' |32. |53. | 48. | — | 32. | 42. | 62. | 36. | — | — | 84. | — |- | style="background:lightgrey;" | |'''[[Lombardiako Giroa]]''' |— |— |20. |— |'''10.''' |'''9.''' | 14. |'''7.''' | 12. | 12. |'''7.''' | 14. | — |'''6.''' | — |- | colspan="2" |[[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|24px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko txapelketa]] |— |— |22. |UT |25. | 42. |'''5.''' | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' | 12. | 15. |'''10.''' | 11. |'''10.''' |'''10.''' | 49. |- | colspan="2" |[[Fitxategi:MaillotBélgica.PNG|22px]] [[Belgikako errepide txirrindularitzako txapelketa|Belgikako txapelketa]] |— |— |— |— |— | — |'''8.''' | — | style="background-color:#dddddd;" |'''2.''' | — | — | UT |'''5.''' | style="background-color:#ffff4a;" |'''1.''' | 19. |} —<small>: ez zuen parte hartu<br> UT: utzi, ez zuen amaitu<br> X: ez zen jokatu<br></small> == Taldeak == * Wickes-Splendor ([[1982]]) * Euro Shop ([[1983]]) * Splendor ([[1984]]) * Hitachi ([[1985]]-[[1989]]) * [[Silence-Lotto|Lotto]] ([[1990]]-[[1991]]) == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} * [http://www.sitiodeciclismo.net/coureurfiche.php?coureurid=1774 Claude Criquielionen fitxa (sitiodeciclismo.net)] {{bizialdia|1957ko|2015eko|Criquielion, Claude}} [[Kategoria:Belgikako txirrindulariak]] lrbg9xvv2405ywwi64r77ls26cfk5th 0 1066725 9998719 9998151 2024-12-13T15:43:09Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998719 wikitext text/x-wiki {{Biografia infotaula automatikoa}} '''Mark Pavlovitx Padun''' ({{lang-uk|Марк Павлович Падун|Mark Pavlovitx Padun}}; [[Donetsk]], [[1996]]ko [[uztailaren 6]]a), [[ukrainar]] txirrindulari profesionala da. Gazte nabarmendu zen eta [[Bidasoko Itzulia]]n hirugarren sailkatu zen. Ukrainako erlojupeko txapelduna izan da. == Palmaresa == '''2016''' * 3. [[Bidasoko Itzulia]]n * 3. [[Aostako Haranako Giroa]]n eta etapa bat '''2018''' * [[Alpeetako Tourra|Alpeetako Tourr]]<nowiki/>eko etapa bat '''2019''' * [[Fitxategi:MaillotUcrania.PNG|20px]] [[Ukrainako erlojupeko txirrindularitza txapelketa]] * Adriatika Ionika Race '''2021''' * [[Dauphiné Libéré]]ko bi etapa eta mendiko sailkapena * 3. [[Burgosko Itzulia]]n '''2022''' * 3. [[2022ko O Gran Camiño|O Gran Camiño]]<nowiki/>n eta etapa bat == Kanpo estekak == {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1996ko||Padun, Mark}} [[Kategoria:Ukrainako txirrindulariak]] sdxn1pdobjovbcndsf1kd61t21jvshr 0 1072322 9998914 9945233 2024-12-13T18:37:12Z Eliatxo 96586 9998914 wikitext text/x-wiki  {{biografia infotaula automatikoa}} '''Oleksandra Mykhailivna Bilozerska-Kulix''' (ukraineraz Олекса́ндра Михай́лівна Білозе́рська-Кулі́ш; [[1828|1828ko]] [[Maiatzaren 5|maiatzaren 5a]] &ndash; [[1911|1911ko]] [[Uztailaren 6|uztailaren 6a]]) ukrainar [[idazle]] eta folklorista izan zen, '''Hanna Barvinok''' ezizenarekin idatzi zuena. Ukrainako idazlerik garrantzitsuenetakotzat jotzen da, ukrainar literatura modernoko lehen idazlea eta Ukrainako idazkeran errealismo etnografikoaren aitzindaria da. == Biografia == [[Fitxategi:Ганна_Барвінок.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/%D0%93%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0_%D0%91%D0%B0%D1%80%D0%B2%D1%96%D0%BD%D0%BE%D0%BA.jpg/200px-%D0%93%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0_%D0%91%D0%B0%D1%80%D0%B2%D1%96%D0%BD%D0%BE%D0%BA.jpg|ezkerrera|thumb|286x286px| Hanna Barvinok 1847an]] Barvinok 1828ko maiatzaren 5ean jaio zen Alexandra Mikhailovna Bilozerska bezala<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Kuliš, Aleksandra Michajlovna [b. Belozerskaja]|hizkuntza=en|url=https://www.degruyter.com/database/IEP/entry/pseudo_05_392875/html|aldizkaria=De Gruyter|sartze-data=2022-10-12}}</ref><ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Barvinok, Hanna|url=http://www.encyclopediaofukraine.com/display.asp?linkpath=pages%5CB%5CA%5CBarvinokHanna.htm|aldizkaria=www.encyclopediaofukraine.com|sartze-data=2022-10-12}}</ref> Txernigov Gobernazioko Motronivka herrian, [[Ukraina|Ukrainaren]] ezkerraldeko azpibanaketa administratibo bat [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioan]] (gaur egungo Borznaren zati bat Ukrainako Txernigov Obolasten). Gaztea zenean, hiriak sute ugari jasaten zituen, eta, azkenean, familiaren etxeak su hartu zuen. Sutearen ondoren, bera eta bere familia Motronivkako inguruko herrixka batera joan ziren bizitzera.<ref name=":2">{{erreferentzia|urtea=2018|izenburua=«Ганна Барвінок» [Hanna Barvinok]|argitaletxea=Херсонська обласна універсальна наукова бібліотека ім. Олеся Гончара.|url=https://lib.kherson.ua/ganna-barvinok.htm}}</ref> Bere familiak lurrak zituen Motronivkan.<ref name=":1" /> Bere ama, Paraska Hryhorivna Kostenetska, soldadu kosako baten alaba, Ukrainako ohitura eta kantu tradizionaletan interesatuta zegoen.<ref name=":2" /> Bere aita, Mikhail Bilozersky, bertako nobleziako [[Mariskal (kargua)|mariskal]] bat izan zen. [[Librepentsalari|Librepentsalaria]] izatearen ospea zuen, eta Ukrainako literatura modernoan interesatuta zegoen. Bere nebak, Vasyl eta Mykola deituak, eta Lyuba eta Nadiya izeneko ahizpak, Ukrainako pertsonaia garrantzitsu bihurtu ziren. Bere neba Vasyl Ukrainako pertsonaia publiko eta literarioa bihurtu zen. Bere neba, Mykola, [[Folklore|folklorista]] eta [[Etnografia|etnografo]] bihurtu zen. Bere ahizpa Lyuba musa eta Victor Zabila poetaren maitalea izan zen, eta bere ahizpa Nadiya Nadiia Kybalchych idazlearen ama.<ref name=":2" /> Bere ahizpek eta berak barnetegi pribatuetan ikasi zuten, 1834tik 1842ra. [[Fitxategi:Куліш_Барвінок.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/%D0%9A%D1%83%D0%BB%D1%96%D1%88_%D0%91%D0%B0%D1%80%D0%B2%D1%96%D0%BD%D0%BE%D0%BA.jpg/200px-%D0%9A%D1%83%D0%BB%D1%96%D1%88_%D0%91%D0%B0%D1%80%D0%B2%D1%96%D0%BD%D0%BE%D0%BA.jpg|thumb|275x275px| Hanna Barvinok senarrarekin, 1877]] 15 urte zituela, Panteleimon Kulish idazlea ezagutu zuen Motronivkan, Vasyl nebak gonbidatuta. Lau urte geroago, [[1847|1847ko]] urtarrilaren 24an, ezkondu egin ziren.<ref name=":2" /><ref name=":3">{{Erreferentzia|izenburua=БАРВІНОК Ганна - Енциклопедія «Наукове товариство імені Шевченка»|url=http://encyclopedia.com.ua/search_articles.php?id=200|aldizkaria=encyclopedia.com.ua|sartze-data=2022-10-12}}</ref> Ezkondu ondoren, bikotea [[Varsovia|Varsoviara]] joan zen.<ref name=":2" /> Ezkondu eta lau hilabetera, gutxi gorabehera, senarra atxilotu eta [[San Petersburgo|San Petersburgora]] bidali zuten.<ref name=":2" /><ref name=":3" /><ref name=":4">{{Erreferentzia|izenburua=БАРВІНОК ГАННА|url=http://resource.history.org.ua/cgi-bin/eiu/history.exe?&I21DBN=EIU&P21DBN=EIU&S21STN=1&S21REF=10&S21FMT=eiu_all&C21COM=S&S21CNR=20&S21P01=0&S21P02=0&S21P03=TRN=&S21COLORTERMS=0&S21STR=Barvinok_H|aldizkaria=resource.history.org.ua|sartze-data=2022-10-12}}</ref> ''The Tale of the Ukrainian People'' idazteagatik epaitu zuten.<ref name=":2" /> Senarra atxilotu ondoren, berezko abortu bat izan zuen, eta ezin izan zuen berriro haurrik izan.<ref>{{Erreferentzia|abizena=admin|izenburua=«КРІМ КОБЗАРЯ». ГАННА БАРВІНОК (1828–1911)|hizkuntza=uk|data=2019-06-01|url=https://kyivdaily.com.ua/ganna-barvinok/|aldizkaria=Kyiv Daily|sartze-data=2022-10-12}}</ref> [[Tula (Errusia)|Tulara]] joan zen, erbesteratutako senarraren atzetik.<ref name=":3" /><ref name=":5">{{Erreferentzia|izena=Tetiana|abizena=Oleshchenko|izenburua=Варшава в житті і творчості Ганни Барвінок|orrialdeak=67–78|hizkuntza=UK|data=2018|url=http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-doi-10_31743_teka_5706|aldizkaria=TEKA Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych|alea=13|zenbakia=5|issn=1733-2249|doi=10.31743/teka.5706|sartze-data=2022-10-12}}</ref> 1854tik aurrera, erbestea amaitu ondoren, Barvinok eta bere senarra San Petersburgon bizi izan ziren.<ref name=":4" /><ref name=":6">{{Erreferentzia|izenburua=Співець жіночої долі (до 190-річчя від дня народження Ганни Барвінок) - 10 Травня 2018 - Чернігівський музей-заповідник Михайла Коцюбинського|url=https://kotsubinsky.org/news/spivec_zhinochoji_doli_do_190_richchja_vid_dnja_narodzhennja_ganni_barvinok/2018-05-10-1212|aldizkaria=kotsubinsky.org|sartze-data=2022-10-12}}</ref> 1883an, Motronivkara itzuli ziren.<ref name=":4" /> [[Biblia|Bibliaren]] ukrainierazko itzulpenaren eskuizkribua erre zenean, non Kulish 25 urtez lanean egon baitzen, berriro lanean hasteko konbentzitu zuen.<ref name=":2" /> Senarra hil ondoren, Barvinokek bere literatur lanak antolatu eta gogoratu zituen.<ref name=":2" /> Bere idatziak argitaratu zituen eta bere bizitzako lan guztien hainbat liburuki bildu zituen, planifikatutako 22 liburuetatik bost bakarrik argitaratu ziren arren.<ref name=":6" /> Panteleimon Kulish Museoa ere bere oroimenean ezarri zen.<ref name=":7">{{Erreferentzia|izenburua=Збірник до 170-річчя від дня народження {{!}} Krytyka, Редакція Критики|hizkuntza=ua|url=https://krytyka.com/ua/reviews/zbirnyk-do-170-richchya-vid-dnya-narodzhennya|aldizkaria=Krytyka|sartze-data=2022-10-12}}</ref> [[1911|1911ko]] uztailaren 6an hil zen Motronivkan. Senarrarekin batera lurperatu zuten, hiriko etxalde zaharrean.<ref name=":2" /><ref name=":6" /> == Obra == 30 istorio baino gehiago idatzi zituen bere bizitzan, eta pertsonaia nagusiak emakumeak ziren.<ref name=":8">{{Erreferentzia|izenburua=Новгород-Сіверська міська територіальна громада|url=https://ns-mrada.cg.gov.ua/|aldizkaria=ns-mrada.cg.gov.ua|sartze-data=2022-10-12}}</ref> Prosazko idazle gisa hasi zen eta batez ere herri bizitzari buruz idatzi zuen, bereziki familien eta nekazarien artean, eta batez ere "emakume nekazariaren patuak" erakarri zuen.<ref name=":1" /><ref name=":6" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Volodymyr|abizena=Kubijovyc|izenburua=Encyclopedia of Ukraine: Volume I: A-F plus Map and Gazetteer|argitaletxea=University of Toronto Press|hizkuntza=en|data=1984-12-15|url=https://books.google.es/books?id=HEREDAAAQBAJ&redir_esc=y|isbn=978-1-4426-5117-3|sartze-data=2022-10-12}}</ref> Ukrainako literaturan errealismo etnografikoaren sortzaile eta liderra izan zen, eta bere idazkera ohar etnografiko pertsonaletan oinarritu zuen.<ref name=":5" /><ref name=":2" /><ref name=":9">{{Erreferentzia|izena=Martha|abizena=Bohachevsky-Chomiak|izenburua=Feminists Despite Themselves: Women in Ukrainian Community Life, 1884-1939|argitaletxea=CIUS Press|hizkuntza=en|abizena2=Bochachevsky-Chomiak|abizena3=al-Taharrur (Jerusalem)|abizena4=Studies|izena2=Martha|izena3=al-Sabil, al-Markaz al-Maskuni li-Lahut|izena4=Canadian Institute of Ukrainian|data=1988-10-12|url=https://books.google.es/books?id=YXD7dyRUkKkC&redir_esc=y|isbn=978-0-920862-57-5|sartze-data=2022-10-12}}</ref>Varsoviara egindako bidaia batean bere oharrak jasotzen ari zela, bere hasierako lanetarako materialak biltzen hasi zen.<ref name=":5" /><ref name=":6" /> [[1840ko hamarkada|1840ko hamarkadan]] hasi zen istorioak idazten, "El siervo judío" bere lehen lanarekin.<ref name=":3" /> Bere lanak [[1858|1858an]] hasi ziren argitaratzen, bere senarrak aukeratutako ezizen batekin: Hanna Barvinok.<ref name=":1" /><ref name=":3" /><ref name=":4" /> Hanna Barvinok ezizen ezagunaz gain, A. Nečuj-Viter izenez ere idatzi zuen.<ref name=":0" /> Bere literatur lanetan, familiaren arazoetan eta etxeko harremanetan ere jarri zuen arreta, familiaren tirania ("House Disaster", 1861), gizon mozkor batekin egotearen patu tristea ("Women 's Poverty", 1887) eta ezkontza behartuaren drama ("Father' s Mistake" 1902) barne. Emakume ahaldunduen irudiak ere sortu zituen ("Victory",<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Електронна бібліотека "Культура України"|url=https://elib.nlu.org.ua/view.html?&id=12825|aldizkaria=elib.nlu.org.ua|sartze-data=2022-10-12}}</ref> 1887; "Youth Struggle", 1902). Hizkera koloretsua, figuratiboa eta esaera zaharrez betea zuen. Bere istorio figuratiboenetako batzuk "Mermaid", "Flower with tears, tears with flowers", "Disaster is not without good", "Autumn summer" izan ziren. Txernígov eta [[Poltava|Poltavako]] euskalkiak erabiliz, baita baserri giroko ohiturak eta folklorea ezagutuz ere, "Mother 's Revenge" drama idatzi zuen.<ref name=":10">{{Erreferentzia|izenburua=Каталоги - НБУВ Національна бібліотека України імені В. І. Вернадського|url=http://www.irbis-nbuv.gov.ua/cgi-bin/irbis_nbuv/cgiirbis_64.exe?Z21ID=&I21DBN=EC&P21DBN=EC&S21STN=1&S21REF=10&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=20&S21P01=0&S21P02=0&S21P03=A=&S21COLORTERMS=1&S21STR=%D0%93%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%BA%20%D0%A1$|aldizkaria=www.irbis-nbuv.gov.ua|sartze-data=2022-10-12}}</ref> Bere lanak ''Khata'' eta ''First Wreath'' liburuetan agertu ziren, baita ''Osnova'', ''Pravda'' eta ''Literaturno-naukovyi vistynk'' aldizkarietan ere, besteak beste. Bere idazkiak bilduma eta antologia askotan argitaratu ziren, hil osteko argitalpenak barne.<ref name=":3" /><ref name=":10" /> Borys Hrintxenko idazle ukrainarrak bere lana goraipatu zuen eta "emakumeen patuaren poeta" deitu zion Barvinoki.<ref name=":9" /> == Legatua == [[Fitxategi:Borzna_Hanna_'s_Desert_3.JPG|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Borzna_Hanna_%27s_Desert_3.JPG/220px-Borzna_Hanna_%27s_Desert_3.JPG|alt=A bronze-colored statue of a standing woman in a plain dress|thumb| Hanna Barvinoken estatua bere jaioterriko museoan]] Hanna Barvinok izena daramaten kale batzuk daude Ukrainan. Barvinoken estatua bat ere bere etxalde historikoan dago, orain ''Hanna Pustyn Historical and Memorial Museum-Reserve''. Bere lanaren bildumarik osatuena Volodymyr Yatsyuk-ek eta Vasyl Shenderovsky-k editatutako 2002ko ''{{Lang|uk|Ганна Барвінок}}'' (Ingelesez: Hanna Barvinok) liburuan argitaratu zen.<ref name=":7" /> [[2018|2018an]], Ukrainako Idazleen Batasun Nazionalak ekitaldi bat egin zuen [[Kiev|Kieven]], bere 190. urteurrena ospatzeko.<ref name=":8" /> == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} {{bizialdia|1828ko|1911ko|Barvinok, Hanna}} [[Kategoria:Ukrainako idazleak]] [[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]] [[Kategoria:XX. mendeko emakume idazleak]] [[Kategoria:Ukrainerazko idazleak]] ay88ts52xqmvtxutvuojq66r6mwjvfg 9998915 9998914 2024-12-13T18:37:25Z Eliatxo 96586 9998915 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Oleksandra Mykhailivna Bilozerska-Kulix''' (ukraineraz Олекса́ндра Михай́лівна Білозе́рська-Кулі́ш; [[1828|1828ko]] [[Maiatzaren 5|maiatzaren 5a]] &ndash; [[1911|1911ko]] [[Uztailaren 6|uztailaren 6a]]) ukrainar [[idazle]] eta folklorista izan zen, '''Hanna Barvinok''' ezizenarekin idatzi zuena. Ukrainako idazlerik garrantzitsuenetakotzat jotzen da, ukrainar literatura modernoko lehen idazlea eta Ukrainako idazkeran errealismo etnografikoaren aitzindaria da. == Biografia == [[Fitxategi:Ганна_Барвінок.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/%D0%93%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0_%D0%91%D0%B0%D1%80%D0%B2%D1%96%D0%BD%D0%BE%D0%BA.jpg/200px-%D0%93%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0_%D0%91%D0%B0%D1%80%D0%B2%D1%96%D0%BD%D0%BE%D0%BA.jpg|ezkerrera|thumb|286x286px| Hanna Barvinok 1847an]] Barvinok 1828ko maiatzaren 5ean jaio zen Alexandra Mikhailovna Bilozerska bezala<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Kuliš, Aleksandra Michajlovna [b. Belozerskaja]|hizkuntza=en|url=https://www.degruyter.com/database/IEP/entry/pseudo_05_392875/html|aldizkaria=De Gruyter|sartze-data=2022-10-12}}</ref><ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Barvinok, Hanna|url=http://www.encyclopediaofukraine.com/display.asp?linkpath=pages%5CB%5CA%5CBarvinokHanna.htm|aldizkaria=www.encyclopediaofukraine.com|sartze-data=2022-10-12}}</ref> Txernigov Gobernazioko Motronivka herrian, [[Ukraina|Ukrainaren]] ezkerraldeko azpibanaketa administratibo bat [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioan]] (gaur egungo Borznaren zati bat Ukrainako Txernigov Obolasten). Gaztea zenean, hiriak sute ugari jasaten zituen, eta, azkenean, familiaren etxeak su hartu zuen. Sutearen ondoren, bera eta bere familia Motronivkako inguruko herrixka batera joan ziren bizitzera.<ref name=":2">{{erreferentzia|urtea=2018|izenburua=«Ганна Барвінок» [Hanna Barvinok]|argitaletxea=Херсонська обласна універсальна наукова бібліотека ім. Олеся Гончара.|url=https://lib.kherson.ua/ganna-barvinok.htm}}</ref> Bere familiak lurrak zituen Motronivkan.<ref name=":1" /> Bere ama, Paraska Hryhorivna Kostenetska, soldadu kosako baten alaba, Ukrainako ohitura eta kantu tradizionaletan interesatuta zegoen.<ref name=":2" /> Bere aita, Mikhail Bilozersky, bertako nobleziako [[Mariskal (kargua)|mariskal]] bat izan zen. [[Librepentsalari|Librepentsalaria]] izatearen ospea zuen, eta Ukrainako literatura modernoan interesatuta zegoen. Bere nebak, Vasyl eta Mykola deituak, eta Lyuba eta Nadiya izeneko ahizpak, Ukrainako pertsonaia garrantzitsu bihurtu ziren. Bere neba Vasyl Ukrainako pertsonaia publiko eta literarioa bihurtu zen. Bere neba, Mykola, [[Folklore|folklorista]] eta [[Etnografia|etnografo]] bihurtu zen. Bere ahizpa Lyuba musa eta Victor Zabila poetaren maitalea izan zen, eta bere ahizpa Nadiya Nadiia Kybalchych idazlearen ama.<ref name=":2" /> Bere ahizpek eta berak barnetegi pribatuetan ikasi zuten, 1834tik 1842ra. [[Fitxategi:Куліш_Барвінок.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/%D0%9A%D1%83%D0%BB%D1%96%D1%88_%D0%91%D0%B0%D1%80%D0%B2%D1%96%D0%BD%D0%BE%D0%BA.jpg/200px-%D0%9A%D1%83%D0%BB%D1%96%D1%88_%D0%91%D0%B0%D1%80%D0%B2%D1%96%D0%BD%D0%BE%D0%BA.jpg|thumb|275x275px| Hanna Barvinok senarrarekin, 1877]] 15 urte zituela, Panteleimon Kulish idazlea ezagutu zuen Motronivkan, Vasyl nebak gonbidatuta. Lau urte geroago, [[1847|1847ko]] urtarrilaren 24an, ezkondu egin ziren.<ref name=":2" /><ref name=":3">{{Erreferentzia|izenburua=БАРВІНОК Ганна - Енциклопедія «Наукове товариство імені Шевченка»|url=http://encyclopedia.com.ua/search_articles.php?id=200|aldizkaria=encyclopedia.com.ua|sartze-data=2022-10-12}}</ref> Ezkondu ondoren, bikotea [[Varsovia|Varsoviara]] joan zen.<ref name=":2" /> Ezkondu eta lau hilabetera, gutxi gorabehera, senarra atxilotu eta [[San Petersburgo|San Petersburgora]] bidali zuten.<ref name=":2" /><ref name=":3" /><ref name=":4">{{Erreferentzia|izenburua=БАРВІНОК ГАННА|url=http://resource.history.org.ua/cgi-bin/eiu/history.exe?&I21DBN=EIU&P21DBN=EIU&S21STN=1&S21REF=10&S21FMT=eiu_all&C21COM=S&S21CNR=20&S21P01=0&S21P02=0&S21P03=TRN=&S21COLORTERMS=0&S21STR=Barvinok_H|aldizkaria=resource.history.org.ua|sartze-data=2022-10-12}}</ref> ''The Tale of the Ukrainian People'' idazteagatik epaitu zuten.<ref name=":2" /> Senarra atxilotu ondoren, berezko abortu bat izan zuen, eta ezin izan zuen berriro haurrik izan.<ref>{{Erreferentzia|abizena=admin|izenburua=«КРІМ КОБЗАРЯ». ГАННА БАРВІНОК (1828–1911)|hizkuntza=uk|data=2019-06-01|url=https://kyivdaily.com.ua/ganna-barvinok/|aldizkaria=Kyiv Daily|sartze-data=2022-10-12}}</ref> [[Tula (Errusia)|Tulara]] joan zen, erbesteratutako senarraren atzetik.<ref name=":3" /><ref name=":5">{{Erreferentzia|izena=Tetiana|abizena=Oleshchenko|izenburua=Варшава в житті і творчості Ганни Барвінок|orrialdeak=67–78|hizkuntza=UK|data=2018|url=http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-doi-10_31743_teka_5706|aldizkaria=TEKA Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych|alea=13|zenbakia=5|issn=1733-2249|doi=10.31743/teka.5706|sartze-data=2022-10-12}}</ref> 1854tik aurrera, erbestea amaitu ondoren, Barvinok eta bere senarra San Petersburgon bizi izan ziren.<ref name=":4" /><ref name=":6">{{Erreferentzia|izenburua=Співець жіночої долі (до 190-річчя від дня народження Ганни Барвінок) - 10 Травня 2018 - Чернігівський музей-заповідник Михайла Коцюбинського|url=https://kotsubinsky.org/news/spivec_zhinochoji_doli_do_190_richchja_vid_dnja_narodzhennja_ganni_barvinok/2018-05-10-1212|aldizkaria=kotsubinsky.org|sartze-data=2022-10-12}}</ref> 1883an, Motronivkara itzuli ziren.<ref name=":4" /> [[Biblia|Bibliaren]] ukrainierazko itzulpenaren eskuizkribua erre zenean, non Kulish 25 urtez lanean egon baitzen, berriro lanean hasteko konbentzitu zuen.<ref name=":2" /> Senarra hil ondoren, Barvinokek bere literatur lanak antolatu eta gogoratu zituen.<ref name=":2" /> Bere idatziak argitaratu zituen eta bere bizitzako lan guztien hainbat liburuki bildu zituen, planifikatutako 22 liburuetatik bost bakarrik argitaratu ziren arren.<ref name=":6" /> Panteleimon Kulish Museoa ere bere oroimenean ezarri zen.<ref name=":7">{{Erreferentzia|izenburua=Збірник до 170-річчя від дня народження {{!}} Krytyka, Редакція Критики|hizkuntza=ua|url=https://krytyka.com/ua/reviews/zbirnyk-do-170-richchya-vid-dnya-narodzhennya|aldizkaria=Krytyka|sartze-data=2022-10-12}}</ref> [[1911|1911ko]] uztailaren 6an hil zen Motronivkan. Senarrarekin batera lurperatu zuten, hiriko etxalde zaharrean.<ref name=":2" /><ref name=":6" /> == Obra == 30 istorio baino gehiago idatzi zituen bere bizitzan, eta pertsonaia nagusiak emakumeak ziren.<ref name=":8">{{Erreferentzia|izenburua=Новгород-Сіверська міська територіальна громада|url=https://ns-mrada.cg.gov.ua/|aldizkaria=ns-mrada.cg.gov.ua|sartze-data=2022-10-12}}</ref> Prosazko idazle gisa hasi zen eta batez ere herri bizitzari buruz idatzi zuen, bereziki familien eta nekazarien artean, eta batez ere "emakume nekazariaren patuak" erakarri zuen.<ref name=":1" /><ref name=":6" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Volodymyr|abizena=Kubijovyc|izenburua=Encyclopedia of Ukraine: Volume I: A-F plus Map and Gazetteer|argitaletxea=University of Toronto Press|hizkuntza=en|data=1984-12-15|url=https://books.google.es/books?id=HEREDAAAQBAJ&redir_esc=y|isbn=978-1-4426-5117-3|sartze-data=2022-10-12}}</ref> Ukrainako literaturan errealismo etnografikoaren sortzaile eta liderra izan zen, eta bere idazkera ohar etnografiko pertsonaletan oinarritu zuen.<ref name=":5" /><ref name=":2" /><ref name=":9">{{Erreferentzia|izena=Martha|abizena=Bohachevsky-Chomiak|izenburua=Feminists Despite Themselves: Women in Ukrainian Community Life, 1884-1939|argitaletxea=CIUS Press|hizkuntza=en|abizena2=Bochachevsky-Chomiak|abizena3=al-Taharrur (Jerusalem)|abizena4=Studies|izena2=Martha|izena3=al-Sabil, al-Markaz al-Maskuni li-Lahut|izena4=Canadian Institute of Ukrainian|data=1988-10-12|url=https://books.google.es/books?id=YXD7dyRUkKkC&redir_esc=y|isbn=978-0-920862-57-5|sartze-data=2022-10-12}}</ref>Varsoviara egindako bidaia batean bere oharrak jasotzen ari zela, bere hasierako lanetarako materialak biltzen hasi zen.<ref name=":5" /><ref name=":6" /> [[1840ko hamarkada|1840ko hamarkadan]] hasi zen istorioak idazten, "El siervo judío" bere lehen lanarekin.<ref name=":3" /> Bere lanak [[1858|1858an]] hasi ziren argitaratzen, bere senarrak aukeratutako ezizen batekin: Hanna Barvinok.<ref name=":1" /><ref name=":3" /><ref name=":4" /> Hanna Barvinok ezizen ezagunaz gain, A. Nečuj-Viter izenez ere idatzi zuen.<ref name=":0" /> Bere literatur lanetan, familiaren arazoetan eta etxeko harremanetan ere jarri zuen arreta, familiaren tirania ("House Disaster", 1861), gizon mozkor batekin egotearen patu tristea ("Women 's Poverty", 1887) eta ezkontza behartuaren drama ("Father' s Mistake" 1902) barne. Emakume ahaldunduen irudiak ere sortu zituen ("Victory",<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Електронна бібліотека "Культура України"|url=https://elib.nlu.org.ua/view.html?&id=12825|aldizkaria=elib.nlu.org.ua|sartze-data=2022-10-12}}</ref> 1887; "Youth Struggle", 1902). Hizkera koloretsua, figuratiboa eta esaera zaharrez betea zuen. Bere istorio figuratiboenetako batzuk "Mermaid", "Flower with tears, tears with flowers", "Disaster is not without good", "Autumn summer" izan ziren. Txernígov eta [[Poltava|Poltavako]] euskalkiak erabiliz, baita baserri giroko ohiturak eta folklorea ezagutuz ere, "Mother 's Revenge" drama idatzi zuen.<ref name=":10">{{Erreferentzia|izenburua=Каталоги - НБУВ Національна бібліотека України імені В. І. Вернадського|url=http://www.irbis-nbuv.gov.ua/cgi-bin/irbis_nbuv/cgiirbis_64.exe?Z21ID=&I21DBN=EC&P21DBN=EC&S21STN=1&S21REF=10&S21FMT=fullwebr&C21COM=S&S21CNR=20&S21P01=0&S21P02=0&S21P03=A=&S21COLORTERMS=1&S21STR=%D0%93%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%BA%20%D0%A1$|aldizkaria=www.irbis-nbuv.gov.ua|sartze-data=2022-10-12}}</ref> Bere lanak ''Khata'' eta ''First Wreath'' liburuetan agertu ziren, baita ''Osnova'', ''Pravda'' eta ''Literaturno-naukovyi vistynk'' aldizkarietan ere, besteak beste. Bere idazkiak bilduma eta antologia askotan argitaratu ziren, hil osteko argitalpenak barne.<ref name=":3" /><ref name=":10" /> Borys Hrintxenko idazle ukrainarrak bere lana goraipatu zuen eta "emakumeen patuaren poeta" deitu zion Barvinoki.<ref name=":9" /> == Legatua == [[Fitxategi:Borzna_Hanna_'s_Desert_3.JPG|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Borzna_Hanna_%27s_Desert_3.JPG/220px-Borzna_Hanna_%27s_Desert_3.JPG|alt=A bronze-colored statue of a standing woman in a plain dress|thumb| Hanna Barvinoken estatua bere jaioterriko museoan]] Hanna Barvinok izena daramaten kale batzuk daude Ukrainan. Barvinoken estatua bat ere bere etxalde historikoan dago, orain ''Hanna Pustyn Historical and Memorial Museum-Reserve''. Bere lanaren bildumarik osatuena Volodymyr Yatsyuk-ek eta Vasyl Shenderovsky-k editatutako 2002ko ''{{Lang|uk|Ганна Барвінок}}'' (Ingelesez: Hanna Barvinok) liburuan argitaratu zen.<ref name=":7" /> [[2018|2018an]], Ukrainako Idazleen Batasun Nazionalak ekitaldi bat egin zuen [[Kiev|Kieven]], bere 190. urteurrena ospatzeko.<ref name=":8" /> == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} {{bizialdia|1828ko|1911ko|Barvinok, Hanna}} [[Kategoria:Ukrainako idazleak]] [[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]] [[Kategoria:XX. mendeko emakume idazleak]] [[Kategoria:Ukrainerazko idazleak]] 3mv9qxdbv153rf4ufw31daj6n6gw0tw 0 1075152 9998677 9998157 2024-12-13T15:24:23Z Lainobeltz 56334 2A0C:5A80:330B:500:541A:6092:9122:A982 wikilariaren aldaketak ezabatuz, Eliatxo wikilariaren azken bertsiora itzularazi da. 9836419 wikitext text/x-wiki {{Biografia infotaula automatikoa}} '''Patrizia Vitelli''', jaiotzez Patrizia Varela, ([[Arrasate]], [[1990]]) [[sukaldaritza]]n aditua den [[blog]]aria, influencerra eta [[Aurkezle|telebista aurkezlea]] da<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Patrizia Vitelli: "Etxean sukaldean aritzea da egin dezakezun onena" - Debagoiena|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/debagoiena/1666710795972-patrizia-vitelli-etxean-sukaldean-aritzea-da-egin-dezakezun-onena|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2022-10-30}}</ref>. == Ibilbidea == Zuzenbide ikasketak egitera Bilbora joan zen eta han hasi zen sukaldatzen. "The Cook Rocker" izeneko sukaldaritza bloga sortu zuen eta 2014 arte edukiak igo zituen. Orduan hartu zuen ''Patrizia Vitelli'' izen artistikoa, ''[[The Godfather]]'' filmeko Apolonia Vitelli pertsonaian inspiratua<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Patrizia Vitelli txoriak baino goizago jaikita etortzen da "Txoriene"ra|hizkuntza=eu|data=2022-10-03|url=https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/faktoria/osoa/8974427/patrizia-vitelli-txoriak-baino-garaizago-jaikita-etortzen-da-txorienera/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2022-10-30}}</ref>. Zuzenbide ikasketak utzi eta Lidergo eta Ekintzailetza gradua egin zuen<ref name=":0" />. Gradu amaierako proiektu gisa "Bilbao Food Tours" enpresa sortu zuen 2016an, Bilbora datozen turistei pintxo ibilbideak antolatzen dizkiena. 2018an "Foodiario" instagrameko kontua sortu zuen. 2020an [[COVID-19 pandemia]]ko itxialdi garaian errezeta liburu elektroniko bat atera zuen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Patrizia Vitelli: "Nire ustez, gauzak naturalki transmititzea da gakoa" - Getxo|hizkuntza=eu|url=https://hiruka.eus/getxo/1651493336654-patrizia-vitelli-gauzak-naturalki-transmititzea-da-gakoa-nire-ustez|aldizkaria=Hiruka.eus|sartze-data=2022-10-30}}</ref>. 2022-23 denboraldian [[Zigor Iturrieta]]rekin batera [[Txoriene]] sukaldaritza telesaioko aurkezlea da<ref>{{Erreferentzia|izena=TAI GABE DIGITALA|abizena=SL|izenburua=«Lurralde bat ezagutzeko modurik onena da gastronomia»|hizkuntza=eu|data=2022-10-08|url=https://www.naiz.eus/eu/gaiak/noticia/20221010/lurralde-bat-ezagutzeko-modurik-onena-da-gastronomia|aldizkaria=naiz:|sartze-data=2022-10-30}}</ref>. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://foodiario.com/ ''Foodiario'' webgunea] {{bizialdia|1990eko||Vitelli, Patrizia}} [[Kategoria:Arrasatearrak]] [[Kategoria:Emakume blogariak]] [[Kategoria:Gipuzkoako telebista aurkezleak]] [[Kategoria:ETB 1eko aurkezleak]] px8b8rwbsvxv6flmg15xzfx06ajksg6 0 1078468 9999147 9625206 2024-12-14T07:36:42Z CommonsDelinker 688 «Qara_Yusif_Bey_leading_Qaraqoyunlu_army_against_Shirvanshahs.jpg» fitxategia kendu da, Túrelio wikilariak Commonsetik ezabatu baitu. 9999147 wikitext text/x-wiki {{Antzinako herrialde infotaula | izena= Kara Koyunlu leinua | izena bertako hizkuntzan= قره قویونلو | hasiera urtea= [[1374]] | amaiera urtea= [[1468]] | gobernua= [[monarkia]] | bandera= Flag of Kara Koyunlu dynasty.png | armarria= | nongo= [[uigur]] etnia | mapa= Qara Qoyunlu Turcomans 1407–1468.png | mapa testua= Konfederazioaren hedadura maximoa (urdin argia) | a1= [[Jalayiridar dinastia]] | a1 bandera= Flag of Ilkhanate.svg | o1= [[Ag Koyunlu leinua]] | o1 bandera= Tamga of Bayandur (Aq Qoyunlu version).svg | hiriburua= [[Erciş]] (udakoa)<br/>[[Mosul]] (negukoa)<br/>[[Tabriz]] | hiriburu mota= Hiriburua | hizkuntza= [[persiera]] (ofiziala)<br/>[[azerbaijanera]]<br/>[[arabiera]] | erlijioa= [[Xiismo]]a (dirudienez) | eremua= | biztanleria = }} '''Kara Koyunlu leinua''' ({{lang-fa|قره قویونلو}}‎​, {{lang-az|قاراقویونلولار‎}} ''Qaraqoyunlular'') oghuz leinuen konfederazio bat izan zen 1374 eta 1468 artean gaur egungo [[Turkia]]ren ekialdean, [[Armenia]]n, [[Azerbaijan]]en, [[Irak]]en eta [[Iran]] mendebaldean gobernatu izan zuena<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kara Koyunlu {{!}} History, Meaning, & Capital {{!}} Britannica|hizkuntza=en|url=https://www.britannica.com/topic/Kara-Koyunlu|aldizkaria=www.britannica.com|sartze-data=2022-11-20}}</ref>. Inperio [[persia]]rtua izan zen, hizkuntza, kultura, literatura eta arteari dagokionez eta [[sunismo]]a zen erlijio nagusia<ref>{{Erreferentzia|izena=Saïd Amir|abizena=Arjomand|izenburua=Unity of the Persianate World under Turko-Mongolian Domination and Divergent Development of Imperial Autocracies in the Sixteenth Century|orrialdeak=1–18|hizkuntza=en|data=2016-06-08|url=https://brill.com/view/journals/jps/9/1/article-p1_1.xml|aldizkaria=Journal of Persianate Studies|alea=1|zenbakia=9|issn=1874-7167|doi=10.1163/18747167-12341292|sartze-data=2022-11-20}}</ref>. '''Ardi Beltzaren turkomaniarrak''' ere esaten zitzaien. == Historia == Kara Koyunlu konfederazioa gobernatu zuen familia Yima leinu oghuztarrekoa zen. XIV. mendearen hasieran [[Van (aintzira)|Van aintzira]] inguruko lurrak eta [[Mosul]] hiriaren eskualdea haien menpe zuten. Garai hartan [[Bagdad|Bagdaden]] hiriburu zuen [[Jalayiridar dinastia|Jalayiridar sultanerriko]] menpekoak ziren eta 1374an matxinatu eta Kaera Yusuf liderrak Tabriz konkistatu zuen Kara Koyunlu leinuaren aroa hasiz. 1400an [[Tamerlan]] konkistatzaileak Kara Koyunlutarrak garaitu zituen eta Kara Yusufek Egiptora ihes egin behar izan zuen. Tamerlanek ordea atxilotzea lortu zuen eta [[Damasko|Damaskon]] Kara Yusuf eta Jalayiridarren sultana zen Ahmad Jalayir elkartu zituen. Lurrak banatu zituzten orduan, Kara Yusufek Azerbaijan ingurua hartu zuen eta Ahmad Jalayirrek Bagdad ingurua. 1410an Kara Koyunluk Bagdad erasotu eta konkistatu zuen Jalayiridar dinastiari amaiera emanez. [[Ilkhanerria|Ilkhanerriaren]] amaiera ere izan zen bide batez. Hurrengo hamarkadetan oghuz tirkiarrek populatu zuten eremu berria. 1420an hil zen Kara Yusuf. Hurrengo agintari handia Jahān Shāh izan zen eta egin zuen aurreneko gauza [[Timurtarren dinastia|timurtarren]] sultana zen Shāh Ruj Mirzārekin bake ituna sinatzea izan zen. 1447an Shāh Ruj Mirzā hil zen eta Kara Koyunlutarrek Iraken lurralde zabalak eta Arabiar penintsulako mendebaldeko ertza anexionatu zituzten<ref>{{Erreferentzia|izena=Clifford Edmund|abizena=Bosworth|izenburua=The Islamic dynasties : a chronological and genealogical handbook|argitaletxea=Edinburgh : University Press|data=1967|url=http://archive.org/details/islamicdynasties0005bosw|sartze-data=2022-11-20}}</ref>. 1466an [[Ag Koyunlu leinua|Ag Koyunlu]] leinuaren [[Diyarbakır]] hiriburua hartu nahi izan zuen. Kara Koyunlu leinuaren antzeko oghuz konfederazioa zen eta "Ardi zuriaren turkomaniarrak" esaten zitzaien Kara Koyunlurekin bereizteko. Ardi beltzek ekialderantz hedatu nahi zuten eta ardi zuriak mendebalderantz zabaltzen ari ziren<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Encyclopedia of world history : ancient, medieval, and modern, chronologically arranged|data=2001|url=https://www.worldcat.org/oclc/46660607|edizioa=Sixth edition [revised and updated]|isbn=0-395-65237-5|pmc=46660607|sartze-data=2022-11-20}}</ref>. Jahān Shāhen egitasmoa ordea porrot handia ezezik erreinuaren amaiera izan zen, 1468an Ag Koyunlutarren Uzun Hasanek garaitu baitzituen eta Kara Koyunlutarren lurrak eskuratu baitzituen, Kara Koyunlu leinuari amaiera emanez. == Gobernua eta kultura == Aurretik izan ziren Jalayiriden eta [[Ilkhanerria|Ilkhaniden]] sistema jarraitu zuen Kara Koyunlu leinuak. Kara Yusufek agintea hartu zuenetik "sultan" titulua erabili zuten enperadoreek. Inoiz ''bahadur'', ''khan'', ''khagan'' edo ''padishah'' ere agertzen dira testuetan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=KARAKOYUNLULAR|hizkuntza=tr|url=https://islamansiklopedisi.org.tr/karakoyunlular|aldizkaria=TDV İslâm Ansiklopedisi|sartze-data=2022-11-26}}</ref>. Inperioko probintzien agintariak ''şehzade'' edo ''bey'' ziren eta hauek lurralde txikiagoak eramaten zituzten ''divan''-ak zituzten azpian. Kultura persiarra zuten eta [[persiera]] zen gorteko hizkuntza ofiziala<ref>{{erreferentzia|abizena=Price, Massoume|urtea=2005|izenburua=Iran's Diverse Peoples: A Reference Sourcebook|argitaletxea=ABC-CLIO}}</ref>. Hori erabiltzen zuten diplomazian eta literaturan ere<ref>{{Erreferentzia|izena=V.|abizena=Minorsky|izenburua=Jihān-shāh Qara-qoyunlu and his Poetry (Turkmenica 9)|orrialdeak=271–297|hizkuntza=en|data=1954-06|url=https://www.cambridge.org/core/journals/bulletin-of-the-school-of-oriental-and-african-studies/article/abs/jihanshah-qaraqoyunlu-and-his-poetry-turkmenica-9/69A48E9D02A44E30F4AF0C306964D7BF|aldizkaria=Bulletin of the School of Oriental and African Studies|alea=2|zenbakia=16|issn=1474-0699|doi=10.1017/S0041977X00105981|sartze-data=2022-11-26}}</ref>. [[Mameluko|Mamelukoekin]] harremanetarako zerabiltzen hizkuntza ordea [[arabiera]] zen. Jahān Shāh sultanak poesia ugari idatzi zituen, azerbaijaneraz eta persieraz. Azkenik Abu Bakr Tehranik ''Kitab-i Diyarbakriyya'' liburua persieraz idatzi zuen. Bertan Kara Koyunlu eta Ag Koyunlu leinuen historia kontatzen du<ref>{{Erreferentzia|izenburua=KİTÂB-ı DİYARBEKRİYYE|hizkuntza=tr|url=https://islamansiklopedisi.org.tr/kitab-i-diyarbekriyye|aldizkaria=TDV İslâm Ansiklopedisi|sartze-data=2022-11-26}}</ref>. == Iruditegia == <gallery> Irudi:Kara Koyunlu Miniature.jpg|XV. mendeko miniatura bat, New Yorkeko [[Metropolitan Museum of Art|Metropolitan museoan]] dagoena. Irudi:Blue (Kabud) Mosque - 1, Tabriz, Iran.jpg|[[Tabriz]]ko Meskita urdina, Jahān Shāhen aginduz eraikia. </gallery> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == [[Kategoria:Asiako historia]] [[Kategoria:Erdi Aroko Azerbaijan]] [[Kategoria:Irango historia]] [[Kategoria:Irakeko historia]] [[Kategoria:Armeniako historia]] [[Kategoria:Turkiako historia]] [[Kategoria:Erdi Aroko Asiako estatuak]] [[Kategoria:XVI. mendean desagertutako herrialdeak]] [[Kategoria:Khanerriak]] tk3ltyxl89zhggew4rth6z24l6v00z6 0 1079696 9998591 9480494 2024-12-13T14:30:18Z Eliatxo 96586 /* Kanpo estekak */ 9998591 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}}'''Maria Teresa Arbide Garayar''', (Maittere) ([[Oiartzun]], [[Gipuzkoa]], [[1936]]ko<nowiki/> [[azaroaren 22]]a<nowiki/>) Mariaren Frantziskotar Misiolarien Institutuko (FMM) nazioarteko [[moja]] [[Misiolari|misiolaria]] eta urte luzez Kongregazioko ardura garrantzitsuak bete dituena. Erlijio bizitzarako ''Maria Teresita del Niño Jesus'' izena hartu zuen. [[Tunisia|Tunisian]], [[Erroma|Erroman,]] [[Zaire|Zairen]], [[Suitza|Suitzan]], [[Madagaskar|Madagaskarren,]] [[Frantzia|Frantzian]]... Hainbat proiektutan lan egin du. Horrez gain, aholkulari orokor kargurako hautatua izan zen, eta hori dela eta, hamabi urtez mundu osoan barrena ibilia da koordinazio lana egiten. == Bizitza == Oiartzungo [[Altzibar]] auzoan jaio zen, Torre izenez ere ezagutzen zen Bastero-berri etxean. Ama, [[Maria Garaiar Rekalde|Maria Garayar Rekalde]] izan zen eta aita Pedro Arbide Martiarena. Zazpi senideren artean, (bera jaio aurretik beste bi baziren hilak) txikiena. Gerra garaian jaio zen eta familiak nozitutako frankismoaren jazarpena bizitzea tokatu zitzaion. Zazpi urte zituela bi gurasoak kartzelatuak izan ziren [[Comète sarea|Comète]] erresistentzia sarean kolaboratzeagatik. Familia giro goxo eta maitakorrean hazi izan zen. Bere senideak, hurrenez hurren, Juanita, Luxiano, Benantxio, Manolo, Bixente eta Nikolas izan ziren. Haurtzaroa auzoan egin zuen. Lehen ikasketak auzoko eskolan burutu zituen eta 16 urterekin bukatu zituen ikasketa orokorrak [[Hondarribia|Hondarribiko]] ''San José'' ''Hijas de la Cruz'' ikastetxean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hondarribia|hizkuntza=es|url=https://hondarribia.egiluzetaldea.eus/es/|aldizkaria=hondarribia.egiluzetaldea.eus|sartze-data=2022-11-29}}</ref> Lehenengo urtean barnetegi modalitatean jardun zuen eta ondorengoak modalitate irekiagoan erdi barnetegi modura. Bertan igarotako urteak ahaztezinak ditu, etxetik irtendako lehen esperientziak gozoak izan ziren beretzat. Oro har gaztaro zoriontsua igaro zuen, lagun giroan eta garaiko gazteen modura, herriko ekintzetan integraturik eta dantza, zinea, musika etab. oso gogoko zituela. Testuingurua hori izanda ere, garai horretan hasi zitzaion erlijioaren izaera mistikoa interesatzen. Isilean sakondu zuen errealitate hori eta une batean [[Donostia|Donostiako]] [[fraide]] bati azaldu zizkion bere burutazioak. Hark ordea gazte-bizitza laikoan jarraitzera animatzen zuen, gazte bizitzaz gozatzera eta senargaiarekin jarraitzera behin betiko erabaki hartu baino lehen. Geroago konturatuko zen fraide jakintsu haren aholkuaren balioa zein izan zen: bere erabakia modu askean eta pertsonalean hartzeko eman zion askatasuna, biziki eskertuko ziona. ==  Misiolari bokazioa == [[Fitxategi:Maittere Arbide. Amarekin Erroman.1963 urria.jpg|ezkerrera|thumb|309x309px|Maittere amarekin Erroman 1963ko urrian]] [[Fitxategi:Maria Teresa Arbide Garayar. Pablo II aitasantuarekin Erroman.jpg|thumb|Juan Pablo II aitasantuarekin Erroman]] Aspalditik zetorkion misiolari izateko grina''.'' Zapalkuntza eta pobrezia non, han egon nahi zuen berak, behar gorrienean direnen ondoan laguntzen eta eurengandik ikasten. ''Etorri eta jarraitu nazazu'' lelo ezaguna bere barruan sumatzen zuen. [[Jesus Nazaretekoa|Jesusen]] bizitzan asko sakondu zuen eta gero eta argiago zuen hori zela bere bidea. [[Mateo (apostolua)|Mateo]] 16,15 ebanjelioko zatia gogoratzen du bereziki, bertan irakurtzen baita ''Eta zuretzat ni nor naiz?'' Jesusen galdera. Hortik hasi zen misiolari bokazioa mamitzen, geroago argituko zitzaiona. Mariaren Frantziskotar Misiolariak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Franciscanas Misioneras de María|hizkuntza=es-ES|url=https://fmm.org/es/|sartze-data=2022-11-29}}</ref> kongregazio erlijioso kontenplatiboa eta misiolarian aurkituko zuen bere bizilekua. Kongregazio horretako moja zuen izeba, Aldakoko Teodora Arbide Martiarena, [[India|Indian]] zegoena eta bere aitaren arreba. Bere eskutik ezagutzen zuen Mariaren Frantziskotar Misiolarien Institutua. Kongregazio internazionala zen. Munduko lurralde askotan banatutakoa eta karismaren erdian, berriz, misiolaritza zuena. Iruiñean zuten komentura joan zen errealitatea gertutik ezagutzera eta erabateko konbentzimenduz hartu zuen moja izateko erabakia, bere bizitzaren muin eta zutabea gertatuko zena. === Ibilbidea === * 19 urterekin sartu zen nobiziotza egitera [[Iruñea|Iruñeako]] Mariaren Frantziskotar Misiolarien Institutuko komentuan. (Iruñeako ''txuriak'' bezala ere ezagutzen zirenak)<ref>{{Erreferentzia|izena=Europa|abizena=Press|izenburua=Pamplona dedica la calle Las Blancas en Lezkairu a las Hermanas Franciscanas Misioneras de María|data=2013-12-13|url=https://www.europapress.es/navarra/noticia-pamplona-dedica-calle-blancas-lezkairu-hermanas-franciscanas-misioneras-maria-20131213133651.html|aldizkaria=www.europapress.es|sartze-data=2022-11-29}}</ref> * 21 urterekin Erromako nobiziotza internazionalean jarraitu zuen prestatzen, erizain ikasketak egiten zituen bitartean. * 1957ko irailean, lehenengo botoak egin eta gero, Tunisiara bidali zuten misiolari lehen esperientzia egitera. Bertan Mutuellevilleko San Agustin Klinika Unibertsitarioan hiru urtez erizain modura jardun zuen lanean. Medikuntza ikasketak ere hasi zituen, geroago Erroman bukatuko zituenak. * 1960ean Erroman [[Frascati]] hiriko ''Ospedale San Sebastiano'' egin zuen lana. * 1966. urtean, 30 urte zituela Congo RDCra (bere garaian Zaire zena) bidali zuten eta [[Kinshasa]]ko<nowiki/> Gombe hiriko Clinique Ngalieman<ref>{{Erreferentzia|abizena=DADUTIC|izenburua=CLINIQUE NGALIEMA, HOPITAL GENERAL PROVINCIAL DE REFERENCE SECONDAIRE|hizkuntza=fr|url=http://cliniquengaliema.org/?|aldizkaria=cliniquengaliema.org|sartze-data=2022-11-29}}</ref> jardun zuen lanean, bi urtera beste destinoa eman zioten arte. Esan liteke hementxe bukatu zirela medikuntza alorreko zerbitzuak. Aurrerantzean beste arduretan murgilduta jarraituko zuen. * 1968. urtean, Erroman ospaturiko Kapitulu Nagusian Kongregazioko Kontseilu Nagusirako aukeratu zuten beste zazpi kontseilarirekin batera. Gogorra egin zitzaion Kinshasako misio ederra utzi beharra, baina era berean aberatsa izan zen eman zioten misio berrian egindako esperientzia. Garai haietan 11.000 moja zituzten munduko bost kontinentetako 84 nazioetan banatuta eta aukera izan zuen Kongregazioko eremu osoa ezagutzeaz gain, aholkularitza eta koordinazio lanetan aritzeko. Bere arduren artean zegoen guztion formakuntza ziurtatzea, Fundazio berriak non egin aztertzea, misioak koordinatzea etab. luze bat. Gainera II.Kontzilioaren eraginez erlijio bizitzan aldaketa sakonak gertatzen ari ziren eta ondorioz gainkarga eta ardura handiagoa erantsi zitzaion bere eginkizunari. Hamabi urte igaro zuen ardura horretan, sei urte beteta beste seirako berrizendatu ondoren. Bere lan eremuan lurralde asko zeuden eta asko mugitzea tokatu zitzaion, hara nola, [[Amerika|Amerikako]] hego nahiz erdialde guztia; [[Afrika|Afrikako]] herrialde gehientsuenak, [[Europa]] eta [[Asia|Asiako]] [[Japonia]], [[India]] eta [[Korea]]. * 1984. urtean eta behin koordinazioko eginkizunak bukatuta, Jerusalemen urte bete igarotzeko aukera eskaini zion Kontseilu Orokorra berriak. Atseden egonaldi modura planteatu bazioten ere, ez zuen denbora esku-hutsik igaro; bederatzi hilabetez egon zen Jerusalemgo Eskola Biblikoan birziklatzen. * 1985an Suitzara destinatu zuten. Hasieran etxeko arduradun nagusi modura baina laster eskatu zioten probintzial modura jardutea, hau da, Suitzako etxe guztien buru egitea. Bertan igarotako sei urteren buruan, Misiolari Animazioko taldean integratu zen elizak hala eskatuta. Berarekin batera beste moja bat zegoen, eta taldea osatzeko apaiza bat eta bi laiko gehiago. Esperientzia honek asko erakutsi zion eta balio izan zion ondoren iritsi zitzaizkion eskaera berriei erantzuteko. * Madagaskarren 13 urte bete zituen, hauetako 8 probintzial modura. Exijentzi handiko ardura izan zen garai horretakoa ere. Komunitate asko zituzten, hiri, itsasertz eta oihanean banatuta. Bere gain zegoen postulatzaile berrien formazioa ziurtatzea eta hainbat proiektu bideratzea, tartean kale gorrian bizi zen jendearentzat auzo berri bat eraikitzea; emakumeentzako formazio programa martxan jartzea eta erizain eskola sortzea. * 2004ean Erromara bueltatu zen, kasu honetan Ama Jeneralaren ordezkari modura. Aurreko eginkizunetan bezala, zerbitzu modura hartu zuen kargua, beretik emanez eta jasotzen zuen guztiarengatik eskertua. Kontziente da euren Institutuan ez dagoela jarduera espezifikorik eta guztiak direla garrantzizkoak. * 2009ean [[Nantes|Nantesen]], Kongregazioko fundatzailearen etxean, komunitate-buru karguan pasa zituen 7 urte, etxea itxi zen arte.  Etxea elizbarrutiaren zerbitzuan zegoen, erretiroak eta laikoen formazioari zuzendua batik bat.    * 2016ean [[Lyon|Lionen]], hiru urte pasa zituen nobiziotza-aurreko formazioa ematen. 2020tik [[Bordele|Bordelen]] bizi da. Modu aktiboan erretiroa hartuta dauden ahizpekin batera osatzen du komunitatea. Ardura berriak ditu, kasu honetan  OFS, ''Frantziskotar Orden Sekularreko'' gizon-emakume taldeari ebanjelioan eta Asisko Frantziskoren bidean laguntzeko eginkizuna eman diote.  === Formazioa === Institututik jaso izan zuen bere formazioa. Denak modura, hasierako 6 hilabeteko erlijio-prestakuntza egin ondoren nobiziotza prestaketan igaro zituen bi urtez. Hortik aurrera beste hiru urteko prestakuntza espezifikoa, misioan bete beharreko lanbideari zuzendua. === Hizkuntzak  === Ama-hizkuntza euskara du eta italierarekin batera, Institutuko hiru hizkuntza ofizialak menperatzen ditu: gaztelera, frantsesa eta ingelesa. Egondako lekuetako hizkuntza ikasten ahalegindu izan da beti eta ondorioz, portugesa, arabiera, lingala eta malgatxe hizkuntzetan mintzatzera ere iritsi zen. Gaitasun horrek balio izan dio hainbeste ekitaldietan aldibereko interpretazio lanetan aritzeko. === Elkarrizketa === ''Oiartzun 2000 Urtekariko'' elkarrizketa nagusia (12-16 orr) === FMM === Institutuan era askotako jarduerak egiten dituzte. Misiolariak dira, bere zentsu zabalean. Dauden lekuko herritarrekin partekatzen dute bizitza eta berau hobetzen ahalegintzen dira. Institutua 1877. urtean sortu zuen Hélène de Chappotin edo, erlijio izenez María de la Pasion zenak<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Franciscanas Misioneras de María|url=https://www.franciscanos.org/enciclopedia/franciscanasfmm.htm|aldizkaria=www.franciscanos.org|sartze-data=2022-11-29}}</ref> Hark zabaldutako espiritualitate eta karismarekin jarraitzen du ''Maria Teresita del Niño Jesus'' mojak. 41 urtez mundu mailako ardura garrantzitsu asko bete ondoren, bere azken destinoa hartu du Bordeleko etxean. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1936ko||Arbide Garayar, Maria Teresa}} [[Kategoria:Oiartzuarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko mojak]] [[Kategoria:Euskal Herriko katolikoak]] [[Kategoria:Euskal Herriko frantziskotarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko misiolariak]] [[Kategoria:Emakume misiolariak]] [[Kategoria:Interpreteak]] bjrr56ujo9pkicq217rr0phv5tt008v 0 1079947 9998538 9180601 2024-12-13T14:04:23Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998538 wikitext text/x-wiki {{Biografia infotaula automatikoa}} '''Cedric Vasseur''' ([[Hazebrouck]], [[1970]]eko [[abuztuaren 18]]a), Frantziako txirrindulari ohia da. Cofidis taldeko zuzendari nagusia da 2018tik. == Palmaresa == {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1993''' * [[Etorkizuneko Tourra|Etorkizuneko Tour]]<nowiki/>reko etapa bat '''1994''' * [[Renania-Palatinatuko Itzulia]] '''1996''' * [[Midi Libreren Sari Nagusia|Midi Libre]]<nowiki/>ko etapa bat '''1997''' * [[1997ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourr]]<nowiki/>eko etapa bat * 3. [[Polynormande]]<nowiki/>n '''1999''' * [[Sartheko zirkuitua|Sartheko Zirkuitu]]<nowiki/>ko etapa bat * 3. [[Frantziako errepideko txirrindularitza txapelketa]]n '''2002''' * [[Dunkerqueko Lau Egunak|Dunkerqueko Lau Egun]]<nowiki/>etako etapa bat * [[Isberguesko Sari Nagusia]] * 3. [[Fourmiesko Sari Nagusia]]n '''2003''' * [[Paris-Corrèze]] eta etapa bat '''2004''' * [[Limousingo Tourra|Limousingo Tourr]]<nowiki/>eko etapa bat '''2005''' * 3. [[Haut-Varko Tourra|Haut-Varko Tour]]rean '''2006''' * [[Isberguesko Sari Nagusia]] '''2007''' * [[2007ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourr]]<nowiki/>eko etapa bat * 2. [[Valoniako Sari Nagusia]]n }} == Sailkapen orokorra Itzuli handietan== {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center; background-color: #fff;" |- ! colspan="2" width="148 px"| Lasterketa !! 1994 !! 1995 !! 1996 !! 1997 !! 1998 !! 1999 !! 2000 !! 2001 !! 2002 !! 2003 !! 2004 !! 2005 !! 2006 !! 2007 |- | style="background:pink;"| | [[Italiako Giroa]] | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | [[2005eko Italiako Giroa|54.]] | — | — |- | style="background:yellow;"| | [[Frantziako Tourra]] | — | — | [[1996ko Frantziako Tourra|69.]] | [[1997ko Frantziako Tourra|40.]] | [[1998ko Frantziako Tourra|24.]] | [[1999ko Frantziako Tourra|83.]] | [[2000ko Frantziako Tourra|52.]] | — | [[2002ko Frantziako Tourra|55.]] | [[2003ko Frantziako Tourra|97.]] | — | [[2005eko Frantziako Tourra|44.]] | [[2006ko Frantziako Tourra|93.]] | [[2007ko Frantziako Tourra|55.]] |- | style="background:gold;"| | [[Espainiako Vuelta]] | — | [[1995eko Espainiako Itzulia|69.]] | — | [[1997ko Espainiako Itzulia|45.]] | [[1998ko Espainiako Itzulia|UT]] | — | — | — | — | — | [[2004ko Espainiako Itzulia|36.]] | — | — | — |- | colspan="2"| [[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|24px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko txapelketa]] | — | — | UT | 19. | 46. | UT | — | — | 53. | 27. | — | 92. | — | — |} <small>—: Ez zuen parte hartu<br> UT: Utzi, ez zuen amaitu</small> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1970eko||Vasseur, Cédric}} [[Kategoria:Frantziako txirrindulariak]] aze2uxz8ev4pt7t4lle04k7b8r7spem 0 1082451 9998561 9365547 2024-12-13T14:19:00Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998561 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Andreas Kappes''' ([[Bremen (hiria)|Bremen]], [[1965]]eko [[abenduaren 23]]a - [[Kolonia (Alemania)|Kolonia]], [[2018]]ko [[uztailaren 30]]a), alemaniar txirrindularia izan zen. == Palmaresa == {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1984''' * [[Renania-Palatinatuko Itzulia|Renania-Palatinatuko Itzulia]]ko etapa bat '''1985''' * 2. [[Regio-Tour]]<nowiki/>rean '''1986''' * [[Renania-Palatinatuko Itzulia|Renania-Palatinatuko Itzulia]]ko bi etapa '''1987''' * [[1987ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzuli]]<nowiki/>ko etapa bat * 3. [[Alemaniako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n '''1988''' * [[1988ko Italiako Giroa|Italiako Giro]]<nowiki/>ko etapa bat * 2. [[Alemaniako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n '''1989''' * [[Pikardiako Tourra|Tour de l'Oise]] eta bi etapa * [[Paris-Camembert]] * [[Suitzako Itzulia|Suitzako Itzuli]]ko bi etapa * [[Valentziako Erkidegoko Itzulia|Valentziako Erkidegoko Itzuli]]ko etapa bat '''1990''' * [[Euskal Bizikleta]]ko etapa bat * 2. [[Koloniako Itzulia]]n * 2. [[Sabatini Kopa]]n '''1991''' * [[Omloop Het Nieuwsblad|Het Volk]] * [[Valentzia Sari Nagusia|Luis Puig Saria]] * [[Valentziako Erkidegoko Itzulia|Valentziako Erkidegoko Itzuli]]ko etapa bat * [[Paris-Niza]]ko etapa bat * [[1991ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzuli]]ko etapa bat * 2. [[Bretagne Classic|Plouayko Sari Nagusia]]n * 4. [[1991ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n '''1994''' * Bernako Tourra * [[Dunkerqueko Lau Egunak|Dunkerqueko Lau Egun]]<nowiki/>eko etapa bat * [[Suitzako Itzulia|Suitzako Itzuli]]ko etapa bat * 2. [[Dutch Food Valley Classic|Veenendaal-Veenendaal]]<nowiki/>en * 2. [[Eschborn-Frankfurt|Frankfurteko Sari Nagusia]]n * 3. [[Omloop Het Nieuwsblad|Het Volk]]<nowiki/>en * 3. [[Alemaniako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n '''1995''' *Coca-Cola Saria '''1996''' * [[Renania-Palatinatuko Itzulia|Renania-Palatinatuko Itzulia]]ko etapa bat '''1997''' * 3. [[Renania-Palatinatuko Itzulia]]n eta etapa bat '''1998''' * Brabanteko Izarra '''1999''' *2. [[Alemaniako Itzulia]]n eta etapa bat }} == Erreferentziak == == Kanpo estekak == {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1965eko||Kappes, Andreas}} [[Kategoria:Alemaniako txirrindulariak]] [[Kategoria:1984ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] 7ajlgpssafwjovyrjrpuxxzqbbsbewq 9998562 9998561 2024-12-13T14:19:24Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998562 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Andreas Kappes''' ([[Bremen (hiria)|Bremen]], [[1965]]eko [[abenduaren 23]]a - [[Kolonia (Alemania)|Kolonia]], [[2018]]ko [[uztailaren 30]]a), alemaniar txirrindularia izan zen. == Palmaresa == {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1984''' * [[Renania-Palatinatuko Itzulia|Renania-Palatinatuko Itzuli]]ko etapa bat '''1985''' * 2. [[Regio-Tour]]<nowiki/>rean '''1986''' * [[Renania-Palatinatuko Itzulia|Renania-Palatinatuko Itzuli]]ko bi etapa '''1987''' * [[1987ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzuli]]<nowiki/>ko etapa bat * 3. [[Alemaniako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n '''1988''' * [[1988ko Italiako Giroa|Italiako Giro]]<nowiki/>ko etapa bat * 2. [[Alemaniako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n '''1989''' * [[Pikardiako Tourra|Tour de l'Oise]] eta bi etapa * [[Paris-Camembert]] * [[Suitzako Itzulia|Suitzako Itzuli]]ko bi etapa * [[Valentziako Erkidegoko Itzulia|Valentziako Erkidegoko Itzuli]]ko etapa bat '''1990''' * [[Euskal Bizikleta]]ko etapa bat * 2. [[Koloniako Itzulia]]n * 2. [[Sabatini Kopa]]n '''1991''' * [[Omloop Het Nieuwsblad|Het Volk]] * [[Valentzia Sari Nagusia|Luis Puig Saria]] * [[Valentziako Erkidegoko Itzulia|Valentziako Erkidegoko Itzuli]]ko etapa bat * [[Paris-Niza]]ko etapa bat * [[1991ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzuli]]ko etapa bat * 2. [[Bretagne Classic|Plouayko Sari Nagusia]]n * 4. [[1991ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n '''1994''' * Bernako Tourra * [[Dunkerqueko Lau Egunak|Dunkerqueko Lau Egun]]<nowiki/>eko etapa bat * [[Suitzako Itzulia|Suitzako Itzuli]]ko etapa bat * 2. [[Dutch Food Valley Classic|Veenendaal-Veenendaal]]<nowiki/>en * 2. [[Eschborn-Frankfurt|Frankfurteko Sari Nagusia]]n * 3. [[Omloop Het Nieuwsblad|Het Volk]]<nowiki/>en * 3. [[Alemaniako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n '''1995''' *Coca-Cola Saria '''1996''' * [[Renania-Palatinatuko Itzulia|Renania-Palatinatuko Itzuli]]ko etapa bat '''1997''' * 3. [[Renania-Palatinatuko Itzulia]]n eta etapa bat '''1998''' * Brabanteko Izarra '''1999''' *2. [[Alemaniako Itzulia]]n eta etapa bat }} == Erreferentziak == == Kanpo estekak == {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1965eko||Kappes, Andreas}} [[Kategoria:Alemaniako txirrindulariak]] [[Kategoria:1984ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] hktsj5zaacesfkdofolf9mc442fmeh3 0 1082493 9998551 9433160 2024-12-13T14:10:27Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998551 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Johan Coenen''' ([[Sint-Truiden]], [[1979]]ko [[otsailaren 4]]a), [[Belgika]]ko txirrindulari ohia da. == Palmaresa == '''2000''' * Cote Picarde * 3. [[Hasselt-Spa-Hasselt]] '''2001''' * Romsee-Stavelot-Romsee '''2002''' * 2. Finisterreko Tourrean '''2004''' * 3. [[Paris-Camembert]] * 3. [[Eschborn-Frankfurt|Rund um den Henninger-Turm]]<nowiki/>ean '''2005''' * Lillers Sari Nagusia '''2006''' * [[Boucles de l'Aulne]] * 2. [[Pino Cerami Sari Nagusia]]n '''2007''' * 2. [[Marcel Kint Sari Nagusia]]n * 3. [[Renania-Palatinatuko Itzulia]]n '''2008''' * Beverbeek Klasikoa '''2009''' * Waes herrialdeko Zirkuitua '''2010''' * 2. [[Ster ZLM Toer]]ren == Erreferentziak == == Kanpo estekak == {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1979ko||Coenen, Johan}} [[Kategoria:Flandriako txirrindulariak]] 204rtnnfao3eyq0rh506qqm7v61swa5 0 1082625 9998571 9311940 2024-12-13T14:23:39Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998571 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Jens Heppner''' ([[Gera]], [[1964]]ko [[abenduaren 23]]a) alemaniar txirrindulari ohia da. Bere herrialdeko txapelduna izan zen. == Palmaresa == {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1985''' * [[Franco-Belgikar Zirkuitua|Franko-Belgikar Zirkuitu]]<nowiki/>ko etapa bat '''1986''' * 2. [[Saxoniako Itzulia]]n '''1987''' * [[Saxoniako Itzulia]] '''1990''' * 2. [[Regio-Tour]]<nowiki/>rean * 3. [[Renania-Palatinatuko Itzulia]]n '''1992''' * 10. [[1992ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]<nowiki/>rean '''1993''' * 2. [[Fitxategi:Silver medal with cup.svg|15px]] [[Alemaniako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n * 3. [[Amstel Gold Race]]<nowiki/>n * 4. [[Züricheko txapelketa]]<nowiki/>n '''1994''' * [[Fitxategi:MaillotAlemania.PNG|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Alemaniako errepide txirrindularitzako txapelketa]] * 3. [[Bretagne Classic|Plouayko Sari Nagusia]]n * 3. [[Koloniako Itzulia]]n '''1995''' * 2. [[Fitxategi:Silver medal with cup.svg|15px]] [[Alemaniako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n * 2. [[Eschborn-Frankfurt|Frankfurteko Sari Nagusia]]n '''1996''' * 2. [[Regio-Tour]]<nowiki/>rean eta etapa bat * 2. [[Eschborn-Frankfurt|Frankfurteko Sari Nagusia]]n '''1997''' * [[Dauphiné Libéré]]<nowiki/>ko etapa bat '''1998''' * [[1998ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourr]]<nowiki/>eko etapa bat * 3. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an '''1999''' * [[Koloniako Itzulia]] * [[Alemaniako Itzulia]] '''2000''' * [[Alemaniako Itzulia|Alemaniako Itzuli]]<nowiki/>ko etapa bat * [[Suitzako Itzulia|Suitzako Itzuli]]<nowiki/>ko etapa bat * 3. [[Eschborn-Frankfurt|Frankfurteko Sari Nagusia]]n '''2003''' * Buchholz Sari Nagusia * 3. [[Volta Limburg Classic|Hel van het Mergelland]]<nowiki/>en '''2004''' * 3. [[Volta Limburg Classic|Hel van het Mergelland]]<nowiki/>en }} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1964ko||Heppner, Jens}} [[Kategoria:Alemaniako txirrindulariak]] ghjhxergjacn6zwb4s9quskyjv5khm7 0 1082936 9998419 9418059 2024-12-13T12:36:20Z InternetArchiveBot 119347 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 9998419 wikitext text/x-wiki {{En}}'''Funtzio konputagarriak''' [[Konputagarritasunaren teoria|konputagarritasunaren teoriaren]] aztergai nagusiak dira. [[Algoritmo|Algoritmoen]] ideia intuitiboaren formalizazioa dira, hau da, funtzio bat konputagarria da funtzioaren zeregina betetzen duen algoritmoa existitzen bada. Konputagarritasunari buruz eztabaidatzeko erabiltzen dira, [[Turingen makina|Turing makinak]] bezalako konputazio-eredu zehatzik aipatu gabe. Hala ere, edozein definiziok konputazio-eredu jakin bati egin behar dio erreferentzia. == Sarrera == [[Fitxategi:Alan_Turing_cropped.jpg|thumb|Alan Turing]] Funtzio konputagarriaren definizio zehatza eman aurretik, [[Matematikari|matematikariek]] "benetan kalkulagarri" (ingelesez, ''effectively calculable)'' termino informala erabiltzen zuten. Funtzio horiek "benetan konputagarri" direla esateak ez du esan nahi modu eraginkorrean konputagarriak direnik, hau da, denbora-tarte egokian konputagarriak. Izan ere, forga daiteke "benetan konputagarri" diren funtzio batzuetarako algoritmoak ez direla batere eraginkorrak, funtzioen sarrera-datuak haztearekin batera algoritmoen exekuzio-denbora modu [[Hazkunde esponentzial|esponentzialean]] (edo superesponentzialean) hazten delako. [[Konplexutasun konputazionalaren teoria|Konplexutasun konputazionalaren teoriak]] modu eraginkorrean exekuta daitezkeen funtzioak aztertzen ditu. Church-Turing tesiaren arabera, funtzio konputagarriak kalkulu mekanikorako gailu bat erabiliz kalkula daitezkeen funtzioak dira, denbora eta biltegiratze-espazioa kopuru mugagabean izanik. Beste modu batean esanda, tesi horrek dio funtzio bat konputagarria dela baldin eta soilik baldin algoritmo bat existitzen bada. Algoritmoa esaten denean, zera esan nahi da: denbora, arkatzak eta papera kopuru mugagabean izanez gero, pertsona batek segitzeko moduko urrats-segida. Funtzio konputagarrien multzoan [[konplexutasun konputazionalaren teoria]] abstraktu bat definitzeko Blum-en axiomak erabil daitezke. Konplexutasun konputazionalaren teorian, funtzio konputagarri baten konplexutasuna zehaztearen problema funtzio-problema (ingelesez, ''function problem'') gisa ezagutzen da. == Definizioa == Funtzio baten konputagarritasuna nozio informala da. Hori deskribatzeko modu bat honakoa da: funtzio bat konputagarria da haren balioa prozedura baten bidez lor badaiteke. Zehaztasun handiagoz, <math>f:\mathbb N^k\rightarrow\mathbb N</math> funtzio bat konputagarria da, baldin eta soilik baldin zenbaki arrunten <math>\mathbf x</math> [[N-kote|k-kotea]] emanda <math>f(\mathbf x)</math> balioa itzuliko duen prozedura existitzen bada. Definizio horrekin bat etorriz, artikulu honetan ontzat ematen da funtzio konputagarriek zenbaki arrunten kopuru finitua har dezaketela parametro moduan eta [[zenbaki arrunt]] bakarra itzuli emaitza moduan.<ref>{{erreferentzia|abizena=J. Ibáñez, A. Irastorza, A. Sánchez|urtea=2000|izenburua=Konputaezintasun Frogapen Batzuk Diagonalizazio Teknika Erabiliz|argitaletxea=UPV/EHU|hizkuntza=eu|url=https://addi.ehu.es/bitstream/handle/10810/18292/PDF%20%20TR11-2000%20-%20Iban%CC%83ezIrastorzaSanchez-Diagonalizazioa-teknikak.pdf?sequence=1&isAllowed=y}}</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=Arantza Irastorza, Ana Sánchez, Jesús Ibáñez|urtea=2017|izenburua=Konputagarritasunerako Oinarrizko Teknikak|argitaletxea=UPV/EHU|hizkuntza=eu|url=https://addi.ehu.es/bitstream/handle/10810/22770/TR%2001-2017.pdf?sequence=1}}</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=Jesús Ibáñez Martínez-Conde, María Aránzazu Irastorza Goñi, Ana Sánchez Ortega|urtea=1998|izenburua=While programak: konputagarritasun teoria oinarritzeko tresna|argitaletxea=UPV/EHU|hizkuntza=eu|url=https://addi.ehu.es/bitstream/handle/10810/18290/PDF%20%20TR3-1998%20-WhileProgramak.pdf?sequence=1&isAllowed=y}}</ref> Deskribapen informal horretaz gain, hainbat definizio matematiko formal existitzen dira, haien artean baliokideak direnak. Hona hemen konputazio-eredu horietako batzuk: * [[Turingen makina|Turing makinak]] * Funtzio errekurtsibo orokorrak (μ-errekurtsiboak) * Lambda kalkulua (λ kalkulua) * Post-en makinak (Post-en Turing makinak eta etiketa-makinak). * Erregistro-makinak Eredu horiek funtzioak, sarrera datuak eta irteera modu desberdinean adierazten badituzte ere, haietako edozein biren arteko itzulpena egin daiteke, eta, beraz, eredu guztiek funtsean funtzio-klase bera deskribatzen dute. Funtzio horiei "errekurtsibo" esan ohi zaie, "konputagarri" termino informaletik bereizteko<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Computable Structures and the Hyperarithmetical Hierarchy, Volume 144 - 1st Edition|url=https://www.elsevier.com/books/computable-structures-and-the-hyperarithmetical-hierarchy/ash/978-0-444-50072-4|aldizkaria=www.elsevier.com|sartze-data=2022-12-22}}</ref>; bereizketa hori Kleene eta Gödelen artean 1934an izandako eztabaida batean sortu zen.<ref>{{erreferentzia|izena=Robert I.|abizena=Soare|urtea=1995|izenburua=Computability and Recursion|hizkuntza=en|url=http://www.people.cs.uchicago.edu/~soare/History/compute.pdf}}</ref> Adibidez, funtzio konputagarriak funtzio errekurtsibo orokor moduan formaliza daitezke, hau da, sarrera moduan zenbaki arrunten [[N-kote|n-koteak]] hartu eta emaitza moduan [[Zenbaki arrunt|zenbaki arrunta]] itzultzen duten funtzio partzial gisa (goian bezala). Funtzio partzialen klaserik txikiena da eta bertan daude funtzio konstantea, ondorengoa eta proiekzio-funtzioak. Konposizioarekiko, funtzio errekurtsibo primitiboarekiko eta μ eragilearekiko itxia da. Baina, funtzio konputagarriak beste modu honetan ere formaliza daitezke: [[Turingen makina]] baten edo erregistro-makina baten moduko konputazio-agente baten bidez kalkula daitezkeen funtzioak dira. Formalki, <math>f:\mathbb N^k\rightarrow\mathbb N</math> funtzio partzial bat kalkula daiteke, propietate hauek dituen programa informatiko bat existitzen bada: # <math>f(\mathbf x)</math> funtzioa definituta badago, orduan programari sarrera moduan <math>\mathbf x</math> emanez gero, exekuzioa amaitu eta ordenagailuaren memorian <math>f(\mathbf x)</math> balioa gordeko da. # <math>f(\mathbf x)</math> funtzioa ez badago definituta, orduan programari sarrera moduan <math>\mathbf x</math> emanez gero, haren exekuzioa ez da inoiz amaituko. == Funtzio konputagarrien ezaugarriak == Funtzio konputagarrien oinarrizko ezaugarria honakoa da: funtzioa nola kalkulatu behar den adierazten duen prozedura finitu bat ([[algoritmo]] bat) existitu behar du. Arestian aipatutako konputazio-ereduak prozeduraren interpretazio desberdinak dira, hau da, prozedura bat zer den eta nola erabiltzen den azaltzeko modu desberdinak, baina propietate komun asko dituzte. Endertonek 1977an honako ezaugarriak aipatu zituen ([[Alan Turing|Turing]]-ek 1936an eta Rogers-ek 1967an zerrendatu zituztenen antzekoak): * "Prozedurak agindu zehatzak izan behar ditu (i.e. programa bat), luzera finitua izango duena." Hala, funtzio konputagarri orok programa finitu bat izan behar du, funtzioa nola kalkulatu behar den argi azaltzen duena. Funtzioa kalkulatzea posiblea izango da aginduak exekutatuz; ez da ezer asmatu behar edo ezagutza berezirik izan behar. * "''f'' funtzioaren definizio-eremuko '''x''' k-kote bat emanez gero, urrats diskretuen kopuru finitu baten ondoren, prozedurak amaitu eta ''f''('''x''') sortu behar du." Horrela, prozedurak aurrera egiten du urratsez urrats, kalkuluen urrats bakoitzean zer egin behar den argi zehazten duten erregelen arabera. Urrats kopuru finitu baten ondoren funtzioak balioa itzuliko du. * "Prozedurari ''f'' funtzioaren definizio-eremuan ez dagoen '''x''' k-kotea ematen bazaio, orduan prozedurak amaierarik gabe eta betiko exekuzioan jarrai lezake, eta inoiz ez gelditu. Edo urratsen batean trabatuta gera liteke (i.e., aginduren bat ezin da exekutatu), baina ez du saiatu behar '''x''' horretarako emaitza bat itzultzen." Hala, '''x''' sarrerarako ''f''('''x''') emaitza aurkitzekotan, balio zuzena izan behar du. Konputazio-agentearentzat ez da beharrezkoa emaitza zuzenak eta okerrak bereiztea. Definizioz, prozedura zuzena izango da baldin eta soilik baldin emaitza bat sortzen badu. Endertonek, hiru ezaugarri horiek horrela argitu zituen: # Prozedurak, teorikoki, nahi adina handiak diren sarrera parametroetarako funtzionatu behar du. Ezin da suposatu sarrerako parametroak tamaina edo kopuru jakin bat baino txikiagoak izango direnik. # Urrats kopuru finitu bat exekutatu ondoren, prozedurak exekuzioa amaitu behar du emaitza sortzeko, baina gelditu aurretik nahi adina altua den urrats kopurua exekutatzeko prest egonbehar du. Ezin da suposatu denbora jakin bat baino lehen amaituko duenik. # Prozedura exekutatzen ari den bitartean biltegiratze-espazio kopuru finitua besterik erabiliko ez badu ere, erabiliko duen espazioa ezin zaio mugatu. Suposatzen da prozedura exekutatzen ari den bitartean behar duen biltegiratze-espazio guztia eskura izango duela. Laburbilduz, funtzio bat konputagarria da, baldin:{{Zerrenda ordenatua|bere definizio-eremuko sarrera bat emanda eta biltegiratze-espazioa mugagabea dela suposatuz, dagokion irteera eman dezake prozedura bati jarraituz (programa, algoritmoa). Prozedura hori anbiguotasunik gabeko agindu kopuru finitua da;|irteera hori itzultzen du (amaitzen du) urrats kopuru finitu batean; eta|bere definizio-eremukoa ez den sarrera ematen bazaio, zera gertatuko da: edo inoiz ez da gelditzen edo trabatzen da.}}[[Konplexutasun konputazionalaren teoria|Konplexutasun konputazionalaren teoriak]] exekuzioa arrakastatsua izan dadin denbora edo espazioa mugatuta duten funtzioak aztertzen ditu. == Multzoa eta erlazio konputagarriak == Zenbaki arrunten A multzoa '''konputagarria''' dela esaten da (sinonimoak: '''errekurtsiboa''', '''erabakigarria''') {{Math|''f''}} funtzio konputagarri eta osoa existitzen bada, non n zenbaki arrunt ororentzat zera betetzen den: A multzoan badago orduan f(n) = 1 da, eta A-n ez badago, orduan f(n) = 0. Zenbaki arrunten multzo bat '''modu konputagarrian zenbakigarria''' dela esaten da (sinonimoak: '''modu errekurtsiboan zenbakigarria''', '''erdierabakigarria''') baldin {{Math|''f''}} funtzio konputagarri bat existitzen bada, non zera betetzen den: n zenbaki ororentzat f(n) definituta dago [[Inplikazio bikoitza|baldin eta soilik baldin]] n multzoko elementua bada. Beraz, multzo bat modu konputagarrian zenbakigarria da baldin eta soilik baldin funtzio konputagarriren baten definizio-eremuan badago. ''Zenbakigarri'' terminoa erabiltzen da, honakoak baliokideak direlako zenbaki osoen B azpimultzo ez-huts baterako: * {{Math|<var>B</var>}} funtzio konputagarri baten definizio-eremua da. * {{Math|<var>B</var>}} funtzio konputagarri oso baten helburu-multzoa da. {{Math|<var>B</var>}} infinitua bada, orduan [[Funtzio injektibo|funtzioa injektiboa]] dela suposa daiteke. {{Math|<var>B</var>}} multzoa {{Math|''f''}} funtzioaren helburu-multzoa bada, orduan funtzioa B-ren zerrendatze baten moduan ikus daiteke, f(0), f(1), ... zerrendan B-ren elementu guztiak agertuko baitira. Zenbaki arrunten gaineko matematika-erlazio oro zenbaki arrunten sekuentzia finituen multzo batekin identifika daitekeenez, '''erlazio konputagarriaren''' eta '''modu konputagarrian zenbakigarria den erlazioaren''' nozioak multzoetarako ere defini daitezke. == Lengoaia formalak == Informatikan, [[Konputagarritasunaren teoria|konputagarritasunaren teorian]], lengoaia formalak erabiltzea ohikoa da. '''Alfabetoa''' multzo bat da. Alfabetoko '''hitz''' bat alfabetoko sinboloen sekuentzia finitu bat da; sinbolo bera behin baino gehiagotan erabil daiteke. Adibidez, karaktere-kate (''string'') bitarrak, {{math|{0, 1}}} alfabetoan osatutako hitzak dira. '''Lengoaia''' bat alfabeto jakin batekin osa daitezkeen hitz guztien multzoaren azpimultzoa da. Adibidez, zehazki hiru 1eko dituzten karaktere-kate bitar guztien multzoa lengoaia bat da alfabeto bitarrean. Hitz jakin bat lengoaian dagoen erabakitzeak duen zailtasun-maila lengoaia formalen funtsezko propietatea da. Lengoaia bat '''konputagarria''' dela esaten da (sinonimoak: '''errekurtsiboa''', '''erabakigarria''') baldin {{Math|''f''}} funtzio konputagarri bat existitzen bada, non alfabetoko {{Math|<var>w</var>}} hitz ororentzat honakoa betetzen den: hitza lengoaian badago orduan f(w) = 1 da eta ez badago f(w) = 0 da. Hala, lengoaia bat konputagarria dela esaten da, edozein hitz emanda lengoaiakoa den ala ez zuzen erabakitzeko gai den prozedura bat existitzen bada. Lengoaia bat '''modu konputagarrian zenbakigarria''' da (sinonimoak: '''modu errekurtsiboan zenbakigarria''', '''erdierabakigarria''') baldin ''f'' funtzio konputagarria existitzen bada non honakoa betetzen den: {{Math|''f''(<var>w</var>)}} definituta dago baldin eta soilik baldin w hitza lengoaian badago. ''Zenbakigarri'' terminoak modu konputagarrian zenbakigarriak diren zenbaki arrunten multzoetan erabiltzen den terminoaren jatorri bera du. == Adibideak == Funtzio hauek konputagarriak dira: * [[Definizio-eremu]] finitua duten funtzioak; adibidez, zenbaki arrunten edozein sekuentzia finitu. * ''f'' [[Funtzio konstante|funtzio konstanteak]], ''f'' : '''N'''^''k'' → '''N''', ''f''(''n''₁,...''n_k'') := ''n''. * [[Batuketa]]: ''f'' : '''N'''² → '''N''', ''f''(''n''₁,''n₂'') := ''n''₁ + ''n''₂ * Bi zenbakiren [[zatitzaile komun handiena]] * Bi zenbakiren [[Bézouten identitate|Bézout koefizientea]] * Zenbaki baten faktore den [[zenbaki lehen]] txikiena ''f'' eta ''g'' konputagarriak badira, ''f'' + ''g'', ''f'' * ''g, [[Funtzioen konposaketa|<math>\color{Blue} f \circ g</math>]]'' funtzioak eta baita max(f,g), min(f,g), arg max{y<=f(x)} etab. konputagarriak dira. == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Bibliografia == * {{En}} Ash C. J. , J. Knight, ''Computable Structures and the Hyperarithmetical Hierarchy'' (Studies in Logic and the Foundation of Mathematics, 2000), p * {{En}} Cutland, Nigel. ''Computability''. Cambridge University Press, 1980. * {{En}} [[S. Barry Cooper|Cooper, S. B.]] , 2004. ''Computability Theory'', Chapman & Hall/CRC. {{ISBN|1-58488-237-9}} * {{En}} [[Martin Davis|Davis, M.]], ed., 1965. ''The Undecidable—Basic Papers on Undecidable Propositions, Unsolvable Problems and Computable Functions'', Raven, New York. Reprint, Dover, 2004. {{ISBN|0-486-43228-9}} * {{En}} Davis, M., ''Computability and Unsolvability'', {{ISBN|978-0486614717}} * {{En}} Enderton, H.B. Elements of recursion theory. ''Handbook of Mathematical Logic'' (North-Holland 1977) orr. 527–566. * {{En}} Enderton, Herbert (2002). ''A Mathematical Introduction to Logic''. USA: Elsevier. p. 209. <small><nowiki>ISBN 0-12-238452-0</nowiki></small>. * {{Es}} Enderton, Herbert (2002). ''Una introducción matemática a la lógica'' (Second edición). USA: Elsevier. p. 208,262. <small><nowiki>ISBN 0-12-238452-0</nowiki></small>. * {{En}} Jack Copeland, B., Carl J. Posy, Oron Shagrir, 2015, ''Computability: Turing, Gödel, Church, and Beyond'' , The Mit Press, {{ISBN|9780262527484}} * {{En}} Rogers, H. ''Theory of recursive functions and effective computation'' (McGraw–Hill 1967). * {{Es}} Rosenfeld, Ricardo, Jerónimo Irazábal, ''Computabilidad, complejidad computacional y verificación de programas'', : Universidad Nacional de La Plata, 2013. {{ISBN|978-950-34-0970-1}} * {{Es}} Soare R., [https://web.archive.org/web/20220331221004/http://www.people.cs.uchicago.edu/~soare/History/compute.pdf Computabilidad y recursión] (1995). * {{En}} Turing, A. (1937), [https://londmathsoc.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1112/plms/s2-42.1.230 On Computable Numbers, With an Application to the Entscheidungsproblem]. ''Proceedings of the London Mathematical Society'', Series 2, Volume 42 (1937), p.230–265. Reprinted in M. Davis (ed.), ''The Undecidable'', Raven Press, Hewlett, NY, 1965. * {{En}} Wolper, Pierre. , Introduction à la calculabilité, Chapitres 5 et 6, 3ème édition. * Zanardini,, Damiano 2015, ''Teoría de la Computabilidad - De los resultados clásicos al día a día de la Informática''. {{ISBN|978-84-941071-7-7}} == Ikus, gainera == * [[Konputazioaren teoria]] * [[Konputagarritasunaren teoria]] * [[Errekurtsio|Algoritmo errekurtsibo]] * [[Kalkulu (matematikaren adarra)|Kalkulua]] == Kanpo estekak == * {{En}} [http://people.irisa.fr/Francois.Schwarzentruber/recursive_functions_to_turing_machines/ Funtzio errekurtsibo baten baliokidea Turing-makina moduan lortzeko programa konpilatzailea. / A compiler for transforming a recursive function into an equivalent Turing machine] {{Autoritate kontrola}} [[Kategoria:Konputazioaren teoria]] [[Kategoria:Konputagarritasuna]] [[Kategoria:Informatika teorikoa]] mcir0d3aitzs260fsu5wxi8l04w5ns0 0 1083014 9998552 9178569 2024-12-13T14:11:23Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998552 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Stefan Schumacher''' ([[Ostfildern]], [[1981]]eko [[uztailaren 21]]a) alemaniako txirrindulari ohia da. == Palmaresa == '''2004''' * [[Druivenkoers Overijse]] * [[Bavariako Itzulia|Bavariako Itzuli]]ko etapa bat '''2005''' * [[Ster ZLM Toer]] * 2. [[Koloniako Itzulia]]n * 2. [[Volta Limburg Classic|Hel van het Mergelland]]<nowiki/>en * 3. [[Renania-Palatinatuko Itzulia]]n eta 4 etapa '''2006''' * [[Sartheko zirkuitua|Sartheko Zirkuitua]] * [[Poloniako Itzulia]] eta bi etapa * [[Beneluxeko Itzulia|Eneco Tourra]] eta etapa bat * [[2006ko Italiako Giroa|Italiako Giro]]ko bi etapa '''2007''' * [[Amstel Gold Race|Amsteld Gold Race]] * [[Bavariako Itzulia]] eta etapa bat '''2008''' * [[Bavariako Itzulia|Bavariako Itzuli]]ko etapa bat '''2011''' * [[Asturiasko Itzulia|Asturiasko Itzuli]]ko bi etapa '''2012''' * Serbiako Itzulia eta etapa bat '''2013''' * Argeliako Tourreko etapa bat '''2014''' * Beauce Tourreko etapa bat '''2016''' * Marocoko Itzulia == Erreferentziak == == Kanpo estekak == {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1981eko||Schumacher, Stefan}} [[Kategoria:Alemaniako txirrindulariak]] [[Kategoria:Italiako Giroko etapa irabazleak]] [[Kategoria:2008ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] l92xk1zn4g08b2i7su0h9p5yb9yhy2j 0 1083075 9998540 9875693 2024-12-13T14:04:51Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998540 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Mario Kummer''' ([[Suhl]], [[1962]]ko [[maiatzaren 6]]a) alemaniar txirrindulari ohia da. Junior mailan, pista Munduko txapelduna izan zen Taldeka eta afizionatuetan, taldekako erlojupeko Munduko txapelduna izan zen, baita ere. Erretiratu ostean zuzendari bezala lan egin du. == Palmaresa == '''1983''' * [[Joaquim Agostinho Garaikurra]]ko bi etapa '''1984''' * [[Valoniako Tourra]] eta etapa 1 * [[Normandiako Tourra]] '''1986''' * 3. [[Saxoniako Itzulia]]n '''1987''' * [[Valoniako Tourra]] * [[Renania-Palatinatuko Itzulia]] '''1990''' * 3. [[Florentzia-Pistoia]]<nowiki/>n '''1991''' * [[Apuliako Giroa|Apuliako Giro]]ko etapa 1 * 3. [[Alemaniako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n '''1996''' * Hainleite Tourra == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|||Kummer, Mario}} [[Kategoria:Alemaniako txirrindulariak]] [[Kategoria:1988ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] [[Kategoria:1988ko Udako Olinpiar Jokoetako dominadunak]] [[Kategoria:Olinpiar Jokoetako dominadunak txirrindularitzan]] [[Kategoria:Ekialdeko Alemaniako urrezko dominadun olinpikoak]] pjm05cnf2f22eyuaagvqju7pqy2uoug 0 1089395 9999305 9967638 2024-12-14T10:26:31Z Wikimaribarre 88969 9999305 wikitext text/x-wiki {{Lanean}} [[Fitxategi:Saregileak. Ondarroa.jpg|thumb|250px|[[Lian Monserrate]]k saregileen omenez Ondarroan egindako murala]] '''Saregileak, itsasoko emakumeak''' [[File:Smithsonian Folklife inaugurazioa (27983085435).jpg|thumb|250px|Saregilea]] Emakume gehien biltzen dituen azpisektorea da. Haien presentzia desberdina eta berezitua da [[Euskal Autonomia Erkidegoko Ekonomia Ituna|Euskal Autonomia Erkidegoko]] portuetan. [[Bizkaia|Bizkaian]], [[Bermeo]], [[Lekeitio]] eta [[Ondarroa|Ondarroako]] portuetan dauden ezarrita, eta [[Gipuzkoa|Gipuzkoan]], berriz, [[Getaria (Gipuzkoa)|Getaria,]] [[Orio]] eta [[Hondarribia|Hondarribiko]] portuetan. Ehunka urte dituen eskulangintzako lanbidea da, non emakumeek arrantzarako tresneria eta aparailuak egin eta zaintzen dituzten. Lana agerian egiten dute, gure kostaldeko portu askotan. Saregileek funtsezko lana egiten dute arrantzontziek arrantzan egiteko behar duten antolaketa prozesuan. Lanbide hori Kantauriko komunitateen tradizio soziokulturalaren erakusgarri bizia eta erakargarri turistiko ukaezina da, eta ez da inoiz aitortu, ezta bere neurrian ordaindu ere. Saregileen lan egoerak, lan baldintzek edo jarduera gogorraren berezko lan gaixotasunek, bidea egiteke dute oraindik, legeztatuak eta aitortuak izateko. Emakume asko aritu dira mendetan zehar, kaian bertan eta behartutako posturetan eta aire zabalean lan eginez, arrantzontzietan artisautzako arrantzan, batez ere inguraketako arrantzan, erabiltzen diren aparailuak egiten edo konpontzen. Emakumeen lanbidea da nabarmenki, marjinala kasu askotan, ezezaguna herritar askorentzat eta laneko legeriarako ikusezina zenbait alderditan. Izan ere, eta jarduerarekin zerikusia duten beste emakume talde batzuetan, esaterako Galiziako emakume itsaskilarien kolektiboan, aurrerapenak gertatu diren eta gertatzen ari diren arren, saregileen baldintza soziolaboralak ez dira aldatu oso aspalditik. Gaur egun, kolektiboak ez du kategoria profesional espezifikorik Itsasoko Langileen Erregimen Bereziaren barruan, eta ez du, ezta ere, aratutako titulaziorik. Hori bai, errentagarritasun urria dute jardueran eta, aurrekoaren ondorioz, belaunaldi berrien falta dute.<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=Saregileak, itsasoko emakumeak|hizkuntza=eu|data=2016-02-18|url=https://www.euskadi.eus/saregileak-itsasoko-emakumeak/web01-a2arraku/eu/|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2023-02-11}}</ref> == Argitalpenak == * ''Geu be bagara itsasoa. Egilea: Akaitze Kamiruaga. ISBN: 978-84-19063-20-5.'' ([[Labayru Fundazioa]]) <ref>{{Erreferentzia|izena=Alexandro|abizena=Escudero-Nahón|izenburua=Presentación del proyecto Transdigital|data=2019-12-31|url=http://dx.doi.org/10.56162/transdigital17|aldizkaria=Transdigital|alea=1|zenbakia=1|issn=2683-328X|doi=10.56162/transdigital17|sartze-data=2023-02-11}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kamiruaga:'' 'Geu be bagara itsasoa' proiektuak emakumeek arrantza sektorean egindako lana aldarrikatzen du''|hizkuntza=eu|data=2023-02-10|url=https://www.eitb.eus/eu/telebista/programak/hitzokei/bideoak/osoa/9104349/kamiruaga-geu-be-bagara-itsasoa-lanak-emakumeek-arrantza-sektorean-egindako-lana-aldarrikatzen-du/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2023-02-11}}</ref> Emakumeek itsasoan egindako lanaren balioa aldarrikatzeko, Labayru fundazioak 'Geu be bagara itsasoa' liburua argitaratu zuen. Zenbait belaunalditako hogei emakumeren testigantzak bildu zituzten bertan.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Amaia Jimenez|abizena=Larrea|izenburua=Itsasoko ezkutuko lana|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1884/038/001/2023-02-07/itsasoko-ezkutuko-lana.amp.htmlitsasoko-ezkutuko-lana.amp.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-02-11}}</ref> [[Fitxategi:Saregileak donostia 0001.jpg|thumb|300px|'''Saregileak''' [[Donostia]]ko kaian.]] Gizonezkoen mundua baino ez balitz bezala irudikatu izan da itsasoa. Emakumeek egin duten eta egiten duten lana aitortzeko asmoz, argitatatu zuen Labayru fundazioak ''Geu be bagara itsasoa'' liburua.<ref name=":0" /> Hiru belaunaldiren testigantzak aurki daitezke liburuan: erretiroa hartutako emakumeak, oraindik lanean ari direnak, eta sektorean lanean hasi berri direnak.<ref name=":0" /><blockquote>«Ez dugu ahaztu behar gizonezkoak itsasora joan ahal izateko emakumezkoen laguntza beharrezkoa dela eta izan dela; atzeko lan isil hori gabe ezin direla arrantzatzera joan» ''Akaitze Kamiruaga''</blockquote>Itsasoko zereginak ondo bereiztuta egon dira: gizonezkoak joan izan dira arrantzan, eta andrazkoek lehorrean egin izan dute lan. Emakumezkoen egitekoak ez dira hain ikusgarriak izan, eta bigarren mailakotzat jo diren horiek azalduko dira bideo sortan. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://www.youtube.com/watch?v=6g-4yESFn4E Saregileak. Rederas.]Youtube * [https://www.youtube.com/watch?v=k375G6bCT4s Geu be bagara itsasoa. Aurkezpena] Youtube * [https://www.youtube.com/watch?v=0N-MpwmbscU Geu be bagara itsasoa. 3. Neskatilak] Youtube * [https://www.youtube.com/watch?v=V-QtS9BhRKI Geu be gara itsasoa. 4. Enpakadoreak] Youtube * [https://www.youtube.com/watch?v=LfFgtXjR6lg Geu be bagara itsasoa. 5. Arrain-fabrikak] Youtube * [https://www.youtube.com/watch?v=v32GlBf3qsc Geu be bagara itsasoa. 6. Arrain-salmenta] Youtube [[Kategoria:Itsasoko emakumeak]] g68martiakdizhamgcb4q67qorz82nt 104 1089537 9998739 9249181 2024-12-13T15:51:53Z 212.231.112.65 9998739 wikitext text/x-wiki '''Blackpink''' Hego Koreako musika talde ezagun bat da. 4 abeslariez sortuta dago: [[Lisa (abeslaria)|Lisa]], [[Jennie (abeslaria)|Jennie]], [[Roseanne Park|Rosé]] eta [[Jisoo]]. Taldea [[YG-entretainment]]-ek sortu zuen. = Abestiak = Blackpink taldeak 33 abesti ditu eta 6 album. Abestiak: Boombayah, Kill This Love, Tally, Shut Down eta gehiago. Albumak: The Album, Square Up, Square One, Square Two, Born Pink eta Kill This Love. [[Kategoria:Txikipedia]] [[Kategoria:Musika]] [[Kategoria:Emakume abeslariak]] n6588bk5gc4oh0il13g469qnvmx6p1e 0 1093926 9998923 9396213 2024-12-13T18:42:37Z Eliatxo 96586 9998923 wikitext text/x-wiki {{lan infotaula}} {{Beste erabilpenak|antzezlanari|Natalka Poltavka izengoitia erabili zuen idazlea|Nadia Kybaltxytx}} '''''Natalka Poltavka''''' ([[Ukrainera|ukraineraz]]: Наталка Полтавка, ''[[Poltava]]ko Natalka'') [[Ivan Kotliarevsky]]k idatzitako ukrainar antzezlana da. == Historia == [[Fitxategi:Natalka Poltavka (1834).jpg|thumb|Natalka Poltavkaren irudia Kharkiveko ''Утренняя звезда'' (Goizeko Izarra) almanaka literarioan (1834)]] 1819an idatzi zen ukraineraz, eta 1821ean antzeztu zen lehen aldiz [[Kharkiv]] hirian<ref>{{erreferentzia|izenburua=Kharkiv|hizkuntza=en|url=http://www.encyclopediaofukraine.com/display.asp?AddButton=pages\K\H\Kharkiv.htm|komunikabidea=Encyclopedia of Ukraine}}</ref>, 1838ra arte inprimatuta ez zegoen arren<ref>{{erreferentzia|izena=Jolanta T|abizena=Pekacz|urtea=2002|izenburua=Music in the Culture of Polish Galicia, 1772-1914|url=https://archive.org/details/musicincultureof0000peka|argitaletxea=Boydell & Brewer|orrialdea=[https://archive.org/details/musicincultureof0000peka/page/121 121]|ISBN=1-58046-109-3|hizkuntza=en}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Iван|abizena=Котляревський|urtea=1969|izenburua=Повне зібрання творів|argitaletxea=Наукова думка|orrialdeak=245-285|hizkuntza=uk|url=https://www.myslenedrevo.com.ua/uk/Lit/K/KotljarevskyI/NatalkaPoltavka.html|artxibo-url=https://web.archive.org/web/20181116131734/https://www.myslenedrevo.com.ua/uk/Lit/K/KotljarevskyI/NatalkaPoltavka.html|artxibo-data=2018/11/16}}</ref>. [[Mykola Lysenko]] konpositore ukrainarraren ''Natalka Poltavka'' [[opereta]]rako oinarri izan zen, eta Ukrainan eta atzerrian egindako hainbat filmetarako ere bai. Poetika klasizistaren ezaugarriak ditu antzezlanak eta, gainera, idatzi zen garaiko ukrainar nazio berpizkundearen izpiritua eta ukrainar herri arruntaren eta nekazarien bizimoduarekiko interes nabarmena. Azken elementu honek Ukrainan izan zuen ospe handia XIX. mendean zein gaur egun<ref>{{erreferentzia|izenburua=Drama|hizkuntza=en|url=http://www.encyclopediaofukraine.com/display.asp?linkPath=pages\D\R\Drama.htm|komunikabidea=Encyclopedia of Ukraine}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Sentimentalism|hizkuntza=en|url=http://www.encyclopediaofukraine.com/display.asp?AddButton=pages\S\E\Sentimentalism.htm|komunikabidea=Encyclopedia of Ukraine}}</ref>. Antzezlana idatzi eta denbora batera, haren berrikuspenak agertu ziren. Hala, 1848an, Ivan Ozarkevitxek [[Txernivtsi]]n argitaratu zuen ''Divka na vydanniu, abo Na myluvannia nema syluvannia'' antzezlana, zeinaren argumentuak ''Natalka Poltavka'' errepikatzen duen, baina ekintza [[Kolomyia raiona|Kolomiyara]] eraman zen, eta pertsonaia nagusiak Annytxka du izena<ref>{{erreferentzia|izenburua=Анничка|hizkuntza=uk|url=https://teatr.kolomyya.org/performances/annychka/|komunikabidea=Коломийський академічний обласний український драматичний театр ім. І. Озаркевича}}</ref>. == Pertsonaiak == * Natalka * Petro * Borys Tetervakovsky gobernu judizialeko funtzionarioa * Makogonenko * Mykola * Horpyna Terpylykha == Argumentua == [[Fitxategi:Natalkapoltavka.jpg|thumb|''Natalka Poltavka'' antzezlaneko eszena Poltavako Kotliarevskiren monumentuan (1903)]] {{argumentua}}Pertsonaia nagusiak Natalka eta Petro dira. Ezkontzeko asmoa izan zuten; hala ere, Natalkaren aitak ez zuen ezkontza onartzen, haren ustez Petro ez baitzen nahiko aberatsa. behar den dirua irabaztera alde egin zuen Petrok. Bitartean, Natalkaren aita hil ondoren, familia pobre geratu zen. Bost urtez Petroren berririk gabe, Natalkak amaren nahiei men egin zien eta azkenean beste ezkontza-eskaera bat onartu zuen, gobernuko funtzionario zahar eta aberats batengandik zetorkiona. Petro irabazi zuen fortuna txikiarekin itzuli da eta bere maiteak beste norbaitekin ezkontzean hitzeman zuela deskubritu zuen. Maitalearen egoera tragiko itxurazkoen artean, Ukrainako gobernuko funtzionario errusiarraren herriko komedia erliebea dago, zeinak hizkuntza hautsi batean hitz egiten duen, egungo errusiar funtzionarioen hizkuntza arrakastarik gabe imitatu nahian. Azkenean, benetako maitasunak garaitu zuen guztien gainetik<ref>{{erreferentzia|izena=Manohla|abizena=Dargis|urtea=2011|izenburua=Natalka Poltavka (1936)|hizkuntza=en|url=http://movies.nytimes.com/movie/144525/Natalka-Poltavka/overview|artxibo-url=https://web.archive.org/web/20110519215557/http://movies.nytimes.com/movie/144525/Natalka-Poltavka/overview|aldizkaria=The New York Times|artxibo-data=2011/05/19}}</ref>. == Filmak == Antzezlana Ivan Kavaleridzek zuzendutako eta 1936ko abenduaren 24an Ukrainan estreinatutako film bihurtu zen<ref>{{erreferentzia|izenburua=Natalka Poltavka|hizkuntza=en|url=https://catalog.afi.com/Catalog/moviedetails/374|komunikabidea=American Film Institute Catalog}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Наталка Полтавка (Natalka Poltavka), 1936|hizkuntza=en|url=https://www.imdb.com/title/tt0028022/|komunikabidea=IMDb}}</ref>. Vasyl Avramenko ukrainar estatubatuarrak zuzendutako beste film bat urtebete geroago estreinatu zen 1937ko otsailaren 14an AEBetan<ref>{{erreferentzia|izenburua=Наталка Полтавка (Natalka Poltavka), 1937|hizkuntza=en|url=https://www.imdb.com/title/tt0029295/|komunikabidea=IMDb}}</ref>. Hau izan zen AEBetan ukranieraz ekoitzitako lehen filma<ref>{{erreferentzia|izena=Wasyl|abizena=Halich|urtea=1970|izenburua=Ukrainians in the United States|argitaletxea=Ayer Publishing|orrialdea=90|ISBN=0-405-00552-0|hizkuntza=en|url=https://archive.org/details/ukrainiansinunit0000hali_i8a3/page/90/mode/2up}}</ref>. 1978an Rodion Jefimenkok beste film bat zuzendu zuen Ukrainan<ref>{{erreferentzia|izenburua=Наталка Полтавка (Natalka Poltavka), 1978|hizkuntza=en|url=https://www.imdb.com/title/tt5460518/|komunikabidea=IMDb}}</ref>. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Ukrainako antzerkia]] [[Kategoria:Zinemaratutako liburuak]] h73tfptstvddorrlnboed6r6ljgz6t0 3 1101273 9998880 9275251 2024-12-13T17:46:53Z Gerges 154962 Gerges wikilariak «[[Lankide eztabaida:Salema younus]]» orria «[[Lankide eztabaida:Selimee]]» izenera aldatu du: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/Salema younus|Salema younus]]" to "[[Special:CentralAuth/Selimee|Selimee]]" 9275251 wikitext text/x-wiki {{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 00:56, 27 apirila 2023 (CEST) 8s1iti121gb26mo7lg9liq32sr4jikk 0 1102406 9998897 9800597 2024-12-13T18:05:27Z InternetArchiveBot 119347 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 9998897 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Garikoitz Goikoetxea''' '''Etxebarria''' ([[Elduain]], [[Gipuzkoa]], [[1989]]) euskal idazle, eta kazetaria da. Kazetaritzan lizentziaduna da [[Euskal Herriko Unibertsitatea|Euskal Herriko Unibertsitatean]], eta Hizkuntza Plangintzako unibertsitate-espezialista. [[Berria|''Berria''-n]] egin zuen kazetaritzako ibilbide ia osoa 2008tik 2020ra bitarte, batez ere euskararekin lotutako gaietan, eta azterketa sakonak egiten. Guztira 2.300dik gora artikulu argitaratu zituen Berria egunkarian.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Garikoitz|abizena=Goikoetxea|izenburua=Garikoitz Goikoetxea|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/egilea/https:www.berria.eus/egilea/garikoitz-goikoetxea|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-05-08}}</ref> 2020tik [[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|UEMA]] Udalerri Euskaldunen Mankomunitatean ari da teknikari, batik bat soziolinguistikako ikerketaren arloan.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Garikoitz Goikoetxea Etxeberria - Jakin.eus|url=https://www.jakin.eus/egilea/garikoitz-goikoetxea-etxeberria/1942|aldizkaria=www.jakin.eus|sartze-data=2023-05-05}}</ref> == Kazetaria == Hemeretzi urte zituela hasi zen Berria egunkarian artikuluak argitaratzen, eta 2020 urtera bitarte guztira 2.300dik gora artikulu argitaratu zituen.<ref name=":0" />Bere artikuluak ez ziren kronika huts izaten, analisia, historia eta perspektiba ere plazaratzen zituzten. Batez ere Euskal kultururarekin lotuta zeuden gaiak landu zituen (esaterako: [[Euskal Herriko Unibertsitatea]], [[Bordeleko Unibertsitatea]], [[Udako Euskal Unibertsitatea]], [[Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako Sailburuordetza]], [[Euskararen Foru Legea]], [[Euskaltzaindiko 2013ko krisia]], [[Rikardo Arregi saria]], [[Gaindegia]], [[Heziberri]], [[Jaiotza-tasa]], [[Koldo Zuazo]], [[Iñaki Beristain]], [[Garbiñe Mendizabal]], [[Lurdes Huizi]], [[Alizia Iribarren]], [[Nerea Azurmendi]], [[Arrate Illaro]], [[Kike Amonarriz]], [[Jon Sarasua]], [[Jon Barberena]], [[Iñaki Alegria]], [[Agur jaunak]], [[Antroponimia]]...). Aktualitatezko gaiak ere lantzen zituen (esaterako: [[2016ko Nizako atentatua]], [[Santa Maria de Garoñako zentral nuklearra]], [[Carlos Urkijo]], [[bahiketa birtual]]<nowiki/>a...) == Soziolinguistikako ikerketa-lanak == ''2016an [[Uskara irabazteko bidean|Euskara irabazteko bidean]]'' liburua idatzi zuen editoreak [[Jakin]]-[[Berria]]-[[Elkar (argitaletxea)|Elkar]] hirukotea izan zela. [[Bat (soziolinguistika aldizkaria)|BAT soziolinguistika aldizkarian]] eta [[Jakin]] aldizkarian honako azterketa hauek argitaratu ditu: * ''Zer gertatzen ari da udalerri euskaldunetan?'' (BAT, 2022). * ''Euskara: ezagutza ez da nahikoa izango'' (Jakin, 2022). * ''Euskara Tolosaldean: kartografia bat'' (BAT, 2020). 2020an''[[Txillardegi-Hausnartu sariak|Txillardegi-Hausnartu]]'' saria jaso zuen artikulu honek * ''Euskarazko hedabideen kontsumoa tolosaldean'' (BAT, 2017). 2018an ''[[Txillardegi-Hausnartu sariak|Txillardegi-Hausnartu]]'' saria jaso zuen artikulu honek == Sariak == * 2020an ''[[Txillardegi-Hausnartu sariak|Txillardegi-Hausnartu]]'' soziolinguistika sarietako bat irabazi zuen ''Euskara Tolosaldean: kartografia bat'' lan soziolinguistikoarekin.''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eneko Gorrik irabazi du Txillardegi-Hausnartu soziolinguistika saria Ipar Euskal Herrirako ekosistema komunikatibo euskaltzalearen proposamenarekin|hizkuntza=eu|data=2020-11-24|url=https://soziolinguistika.eus/eu/2020/11/24/eneko-gorrik-irabazi-du-txillardegi-hausnartu-soziolinguistika-saria-ipar-euskal-herrirako-ekosistema-komunikatibo-euskaltzalearen-proposamenarekin/|aldizkaria=Soziolinguistika Klusterra|sartze-data=2021-09-29}}</ref>'' * 2018an ''[[Txillardegi-Hausnartu sariak|Txillardegi-Hausnartu]]'' soziolinguistika sarietako bat irabazi zuen ''“Euskarazko hedabideen kontsumoa Tolosaldean”'' lan soziolinguistikoarekin. Euskarazko denetariko hedabideen eskaintza duen eskualdea izanik, Tolosaldean eskaintza horren eta kontsumoaren arteko harremana aztertu zuen Goikoetxeak.<ref>{{Erreferentzia|abizena=iametza|izenburua=Eneko Gorrik irabazi du Txillardegi-Hausnartu soziolinguistika saria Ipar Euskal Herrirako ekosistema komunikatibo euskaltzalearen proposamenarekin|hizkuntza=eu|data=2020-11-24|url=https://soziolinguistika.eus/eu/2020/11/24/eneko-gorrik-irabazi-du-txillardegi-hausnartu-soziolinguistika-saria-ipar-euskal-herrirako-ekosistema-komunikatibo-euskaltzalearen-proposamenarekin/|aldizkaria=Soziolinguistika Klusterra|sartze-data=2023-05-05}}</ref> * 2014an [[Rikardo Arregi saria|Rikardo Arregi sarietako]] Kazetari Berria saria eskuratu zuen. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Berria]] * [[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|UEMA]] == Kanpo estekak == * [https://www.berria.eus/bilatzailea/?q=Garikoitz+goikoetxea Garikoitz Goikoetxeak Berria aldizkarian argitaratutako artikuluak] (2.300 baino gehiago). * «[https://web.archive.org/web/20230505083321/https://www.jakin.eus/egilea/garikoitz-goikoetxea-etxeberria/1942 Garikoitz Goikoetxea Etxeberria - Jakin.eus]»&#x20;''www.jakin.eus'' * [https://www.ueu.eus/komunitatea/pertsonak/garikoitz-goikoetxea-etxebarria Garikoitz Goikoetxea Etxeberria]. UEUko jardunalditan hizlari (lau gutxienez) * [https://www.jakin.eus/bideoak/2022-euskal-herria-2040/euskal-herria-2040-garikoitz-goikoetxea-vii/352 Garikoitz Goikoetxea: 'Euskara 2040an: norantz goazen'] Aurkezpenaren bideoa. ''EH2040: demografia, lurraldea, zaintza, hizkuntza'' (Jakin-UEU-Usurbil jardunaldia, 2022-07-07) * [https://www.unibertsitatea.net/apunteak/giza-zientziak/filosofia/euskara-2040an-norantz-goazen Garikoitz Goikoetxea: 'Euskara 2040an: norantz goazen'] Aurkezpeneko gardenkiak&#x20;''H2040: demografia, lurraldea, zaintza, hizkuntza'' (Jakin-UEU-Usurbil jardunaldia, 2022-07-07) {{bizialdia|||Goikoetxea, Garikoitz}} [[Kategoria:Gipuzkoako kazetariak]] 1q9xolg9q9aohypd5xa2du9zm97gucc 9998929 9998897 2024-12-13T18:50:18Z Ksarasola 1491 helbide baten eguneraketa 9998929 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Garikoitz Goikoetxea''' '''Etxebarria''' ([[Elduain]], [[Gipuzkoa]], [[1989]]) euskal idazle, eta kazetaria da. Kazetaritzan lizentziaduna da [[Euskal Herriko Unibertsitatea|Euskal Herriko Unibertsitatean]], eta Hizkuntza Plangintzako unibertsitate-espezialista. [[Berria|''Berria''-n]] egin zuen kazetaritzako ibilbide ia osoa 2008tik 2020ra bitarte, batez ere euskararekin lotutako gaietan, eta azterketa sakonak egiten. Guztira 2.300dik gora artikulu argitaratu zituen Berria egunkarian.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Garikoitz|abizena=Goikoetxea|izenburua=Garikoitz Goikoetxea|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/egilea/https:www.berria.eus/egilea/garikoitz-goikoetxea|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-05-08}}</ref> 2020tik [[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|UEMA]] Udalerri Euskaldunen Mankomunitatean ari da teknikari, batik bat soziolinguistikako ikerketaren arloan.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Garikoitz Goikoetxea Etxeberria - Jakin.eus|url=https://jakin.eus/egilea/goikoetxeaetxeberriagarikoitz/|aldizkaria=www.jakin.eus|sartze-data=2023-05-05}}</ref> == Kazetaria == Hemeretzi urte zituela hasi zen Berria egunkarian artikuluak argitaratzen, eta 2020 urtera bitarte guztira 2.300dik gora artikulu argitaratu zituen.<ref name=":0" />Bere artikuluak ez ziren kronika huts izaten, analisia, historia eta perspektiba ere plazaratzen zituzten. Batez ere Euskal kultururarekin lotuta zeuden gaiak landu zituen (esaterako: [[Euskal Herriko Unibertsitatea]], [[Bordeleko Unibertsitatea]], [[Udako Euskal Unibertsitatea]], [[Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako Sailburuordetza]], [[Euskararen Foru Legea]], [[Euskaltzaindiko 2013ko krisia]], [[Rikardo Arregi saria]], [[Gaindegia]], [[Heziberri]], [[Jaiotza-tasa]], [[Koldo Zuazo]], [[Iñaki Beristain]], [[Garbiñe Mendizabal]], [[Lurdes Huizi]], [[Alizia Iribarren]], [[Nerea Azurmendi]], [[Arrate Illaro]], [[Kike Amonarriz]], [[Jon Sarasua]], [[Jon Barberena]], [[Iñaki Alegria]], [[Agur jaunak]], [[Antroponimia]]...). Aktualitatezko gaiak ere lantzen zituen (esaterako: [[2016ko Nizako atentatua]], [[Santa Maria de Garoñako zentral nuklearra]], [[Carlos Urkijo]], [[bahiketa birtual]]<nowiki/>a...) == Soziolinguistikako ikerketa-lanak == ''2016an [[Uskara irabazteko bidean|Euskara irabazteko bidean]]'' liburua idatzi zuen editoreak [[Jakin]]-[[Berria]]-[[Elkar (argitaletxea)|Elkar]] hirukotea izan zela. [[Bat (soziolinguistika aldizkaria)|BAT soziolinguistika aldizkarian]] eta [[Jakin]] aldizkarian honako azterketa hauek argitaratu ditu: * ''Zer gertatzen ari da udalerri euskaldunetan?'' (BAT, 2022). * ''Euskara: ezagutza ez da nahikoa izango'' (Jakin, 2022). * ''Euskara Tolosaldean: kartografia bat'' (BAT, 2020). 2020an''[[Txillardegi-Hausnartu sariak|Txillardegi-Hausnartu]]'' saria jaso zuen artikulu honek * ''Euskarazko hedabideen kontsumoa tolosaldean'' (BAT, 2017). 2018an ''[[Txillardegi-Hausnartu sariak|Txillardegi-Hausnartu]]'' saria jaso zuen artikulu honek == Sariak == * 2020an ''[[Txillardegi-Hausnartu sariak|Txillardegi-Hausnartu]]'' soziolinguistika sarietako bat irabazi zuen ''Euskara Tolosaldean: kartografia bat'' lan soziolinguistikoarekin.''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eneko Gorrik irabazi du Txillardegi-Hausnartu soziolinguistika saria Ipar Euskal Herrirako ekosistema komunikatibo euskaltzalearen proposamenarekin|hizkuntza=eu|data=2020-11-24|url=https://soziolinguistika.eus/eu/2020/11/24/eneko-gorrik-irabazi-du-txillardegi-hausnartu-soziolinguistika-saria-ipar-euskal-herrirako-ekosistema-komunikatibo-euskaltzalearen-proposamenarekin/|aldizkaria=Soziolinguistika Klusterra|sartze-data=2021-09-29}}</ref>'' * 2018an ''[[Txillardegi-Hausnartu sariak|Txillardegi-Hausnartu]]'' soziolinguistika sarietako bat irabazi zuen ''“Euskarazko hedabideen kontsumoa Tolosaldean”'' lan soziolinguistikoarekin. Euskarazko denetariko hedabideen eskaintza duen eskualdea izanik, Tolosaldean eskaintza horren eta kontsumoaren arteko harremana aztertu zuen Goikoetxeak.<ref>{{Erreferentzia|abizena=iametza|izenburua=Eneko Gorrik irabazi du Txillardegi-Hausnartu soziolinguistika saria Ipar Euskal Herrirako ekosistema komunikatibo euskaltzalearen proposamenarekin|hizkuntza=eu|data=2020-11-24|url=https://soziolinguistika.eus/eu/2020/11/24/eneko-gorrik-irabazi-du-txillardegi-hausnartu-soziolinguistika-saria-ipar-euskal-herrirako-ekosistema-komunikatibo-euskaltzalearen-proposamenarekin/|aldizkaria=Soziolinguistika Klusterra|sartze-data=2023-05-05}}</ref> * 2014an [[Rikardo Arregi saria|Rikardo Arregi sarietako]] Kazetari Berria saria eskuratu zuen. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Berria]] * [[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|UEMA]] == Kanpo estekak == * [https://www.berria.eus/bilatzailea/?q=Garikoitz+goikoetxea Garikoitz Goikoetxeak Berria aldizkarian argitaratutako artikuluak] (2.300 baino gehiago). * «[https://web.archive.org/web/20230505083321/https://www.jakin.eus/egilea/garikoitz-goikoetxea-etxeberria/1942 Garikoitz Goikoetxea Etxeberria - Jakin.eus]»&#x20;''www.jakin.eus'' * [https://www.ueu.eus/komunitatea/pertsonak/garikoitz-goikoetxea-etxebarria Garikoitz Goikoetxea Etxeberria]. UEUko jardunalditan hizlari (lau gutxienez) * [https://www.jakin.eus/bideoak/2022-euskal-herria-2040/euskal-herria-2040-garikoitz-goikoetxea-vii/352 Garikoitz Goikoetxea: 'Euskara 2040an: norantz goazen'] Aurkezpenaren bideoa. ''EH2040: demografia, lurraldea, zaintza, hizkuntza'' (Jakin-UEU-Usurbil jardunaldia, 2022-07-07) * [https://www.unibertsitatea.net/apunteak/giza-zientziak/filosofia/euskara-2040an-norantz-goazen Garikoitz Goikoetxea: 'Euskara 2040an: norantz goazen'] Aurkezpeneko gardenkiak&#x20;''H2040: demografia, lurraldea, zaintza, hizkuntza'' (Jakin-UEU-Usurbil jardunaldia, 2022-07-07) {{bizialdia|||Goikoetxea, Garikoitz}} [[Kategoria:Gipuzkoako kazetariak]] rbetn0d7zz0q2d6554akqip88nx09pe 0 1106557 9998824 9932716 2024-12-13T16:59:24Z Aonandi 156348 9998824 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}}'''Primitiba Lekuona Berasategi, (Primi, Primittiba)''' ([[Oiartzun]], [[Gipuzkoa]], [[1924|1924ko]] [[apirilaren 13|apirilaren 13a]] – ib. [[2011|2011ko]] [[abenduaren 20|abenduaren 20a]])<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Esquelas y Necrologicas {{!}} Oiartzun {{!}} Primi Lekuona Berasategi {{!}} diariovasco.com|url=https://canales.diariovasco.com/esquelas/diario/2011-12-21/primi-lekuona-berasategi-6646005.htm|aldizkaria=canales.diariovasco.com|sartze-data=2023-06-10}}</ref> [[Farmazialari|farmazialaria]], sasi-praktikantea eta euskarazalea izan zen. Euskara maite zuena eta herri osoarentzat lan egindakoa. Injekzioak jartzen zituen sasi-praktikantea eta [[Farmazia|botikako]] langilea izan zen 48 urtez. [[Espainiako Gerra Zibila Euskal Herrian|Gerra zibilak]] gogor astindu zuen familia, besteak beste, bi osaba fusilatu zituztelako. == Historia == Primittibaren ama Diburtxi Berasategi Gaztelumendi zen, [[Karrika (Oiartzun)|Karrikako]] Beinberri, mendi- baserrian jaioa. Aita Bruno Lekuona Etxabeguren, kale aldean zegoen Etxetxiki baserrikoa. Bost senidetan zaharrena zen. Bere atzetik 4 anaia: Jose Luis (1925), [[Juan Mari Lekuona Berasategi|Juan Mari]] (1927), [[Andoni Lekuona Berasategi|Andoni]] (1932) eta [[Julen Lekuona Berasategi|Julian]] (1938). Julian jaio zenean 14 urte zituen Primik.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Lekuona Berasategi familia. Juan Mari Lekuona, meza berria - Fondo multimedia - Eusko Ikaskuntza|hizkuntza=es|url=https://www.eusko-ikaskuntza.eus/es/fondo-documental/fondo-multimedia/mu-69694/|aldizkaria=www.eusko-ikaskuntza.eus|sartze-data=2023-06-09}}</ref> [[Fitxategi:Primitiba Lekuona.Familia osoa.jpg|ezkerrera|thumb|269x269px|Familia osoa. Primitiba, ama, Juan Mari, aita, Jose Luis, Andoni eta Julian.]] [[Fitxategi:Primitiba Lekuona.Juan Mari anaiarekin.jpg|thumb|356x356px|Juan Mari anaiarekin]] Halabeharrez, eskola gutxikoa izan zen. Lagunekin jolasteko aukera ere aski gutxi. Umea zela gaixotasun luzea pasa zuen, bat-batean hankak lurrean jarri ezin eta mugitzen ez zela geratu ondoren. Gerora jakin izan zuen “belauneko tumore zuria” zela bere gaixotasuna. Eskola zen familia osoaren kezka, baina sendatu beharra zeukan. Donostiako ospitalean hartatzen zuten, hiru hilabetero hanketako igeltsua berrituta. Bidaia herriko esneketari baten autoan egiten zuten. Horrela bi urte luzez. Bederatziren bat urte izango zituen erabat osatuta geratu zen arte.<ref name=":1">{{erreferentzia|izena=Joxemari eta Jaione|abizena=Sanzberro eta Ugaldebere Sarasua|urtea=2006|izenburua=Primi Lekuona Berasategi|argitaletxea=Oiartzungo udala|orrialdeak=10-17|hizkuntza=euskara|aldizkaria=Oiartzun Xanisebanak 2006|argitaratze-lekua=Oiartzun|ISSN=SS-531/77}}</ref> Eskolan ibilitako urte apurrak, herriko mojen eskolan egin zituen. Ama jostuna zuen, beti josten ibiltzen zena behintzat eta oso umetatik jardun zuen bere ondoan ikasten. Eskulanetan trebea izan zen beti. Jolastera ere puntua eginez ateratzen omen zen, modu berriak asmatzen eta lagunekin partekatzen. Ikasi zuen guztia bere kabuz ikasitakoa izan zen. Denborarekin alor askotan lortu zuen maisutasunez aritzea. Puntoz egindako lanak, [[Kakorratz-lan|kakorratzarekin]] egindakoak, smock izeneko apaingarriak soinekoetan, [[Brodatu|bordatuak]], [[Ehoziri-lan|ehoziri lanak]]. Errenteriako denda batentzat aritzen ziren. Giro euskaldun, euskaltzale eta fededunean hazi zen.<ref>{{erreferentzia|abizena=Perez, Toledo, Zulaika|urtea=1.a, 2005eko maiatza|izenburua=Juan Mari Lekuona 1927|argitaletxea=Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia|orrialdeak=1-24|ISBN=84-457-2302-2 (Lan osoarena) 84-457-2305-7|hizkuntza=Euskara|url=http://www.euskara.euskadi.net/appcont/sustapena/datos/38%20LEKUONA.pdf|zenbakia=Bidegileak|argitaratze-lekua=Bilbo|ISSN=BI - 1.372-05}}</ref> Bi osaba izan ziren apaiz: [[Martin Lekuona|Martin]] eta [[Manuel Lekuona|Manuel]] eta segidan bere anaietako hiru: Juan Mari, Andoni eta Julian. Horrez gain asko kantatzen zuen familia izan zen berea. Guraso biak ziren abesti zaleak. Amaren aldetik bertsoak; aitarenetik, berriz, kantak. Anaia apaizak ere, modu batera edo bestera, kantariak hirurak. [[Fitxategi:Primitiba Lekuona.1942 Xanistebanak.jpg|ezkerrera|thumb|258x258px|Dantza taldearekin 1942 Xanistebanetan (Exerita, 6.)]] Orohar euskal kulturan blaitua bizitzeko zoria izan zuen Primik. Osaba Manueletik hasita, hiru anaiek ere izan zuten euskal kulturako diziplina aunitzetan aritzeko gaitasuna. Izan [[Ikerkuntza|ikerketan]], [[Antzerki|antzerkian]], [[Bertsolaritza|bertsolaritzan]], [[Musika|musikan]], [[Itzulpengintza|itzulpengintzan]] edo [[Literatura|literaturan]].<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lekuona Etxabeguren, Manuel de - Auñamendi Eusko Entziklopedia|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/lekuona-etxabeguren-manuel-de/ar-77583/|aldizkaria=aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus|sartze-data=2023-06-09}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lekuona Berasategi, Andoni - Auñamendi Eusko Entziklopedia|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/lekuona-berasategi-andoni/ar-79812/|aldizkaria=aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus|sartze-data=2023-06-09}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lekuona Berasategi, Julen - Auñamendi Eusko Entziklopedia|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/lekuona-berasategi-julen/ar-79808/|aldizkaria=aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus|sartze-data=2023-06-09}}</ref> Gurasoen faltan, bera bihurtu zen etxeko ''ama''. Asteartero jarraitu zuten osaba eta senideak elkarrekin afaltzen bere etxean. Hizketa gai beratsuaren bueltan beti: euskara, musika...  Bere gazte garaia lagunartean igaro zuen eta lagunartea izan zen bukaera arte elikatu zuena, astero eurekin bilduz. Herrian antzerkia egiten eta dantza taldean aritu izan zen [[Jon Oñatibia Audela|Juanito]] eta Manolo Oñatibiaren eskutik. Irakurtzeko zaletasuna zuen, bere anaia Jose Luisek bezala. Irrikitan egoten ziren, adibidez, osaba Manuelek harpidetuta jasotzen zuten [[Pan-pin|''Pan-pin'' euskarazko komiki]] berria jasotzeko. Juan Mariren kantuen eskutik iritsi zen poesia maitatzera.<ref name=":1" /> === 12 urterekin gerra eta frankismoaren jazarpen basatia === Gerra altxatu zenean, familiak [[Araba|Arabako]] [[Miñao]] herrira bidali zuen, Teodoro Iñarra eta bere arreba bertan zeudela aprobetxatuz. Ez zuen gerra zuzenean ezagutzeko aukera eduki, etxera itzuli zenerako Oiartzundik pasea zegoelako, baina bai ordea faxistek familian eragindako sarraskia bizitu. Bi osaba, Julian eta Martin. Biak zortzi egunen barruan fusilatu zituzten. Julianen nondik norakoak ez daude argi, nahiz eta leku batzuetan azaldu [[Endarlatsa|Endarlatsara]] aldera eraman zutela beste gizon batzuekin batera eta hantxe fusilatu. Martin, [[Errenteria|Errenteriako]] parrokiako apaiz laguntzailea zen eta Gerbasio Albisu, beste apaizarekin batera atxilotu eta Donostiako Ondarretako kartzelan sartu zituzten. Bi lagunak batera fusilatu zituzten Hernaniko hilerrian. Familiak ez zuen euren senideen berri gehiago izan, ez eta gorpuak inon aurkitu ere. Betiko desagertu ziren.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=2010 oroipena zor fusilatu eta desagertuak oiartzunen by Oiartzungo Udala - Issuu|hizkuntza=en|data=2015-10-17|url=https://issuu.com/oiartzungoudala/docs/2010_oroipena_zor_fusilatu_eta_desa|aldizkaria=issuu.com|sartze-data=2023-06-09}}</ref> Osaba Manuel, apaiza bera ere, 1941 arte gordeta bizi izan zen [[Lasarte-Oria|Lasarteko]] moja brijidatarren komentuko Antonio Abauntz kapilauaren etxean.<ref name=":0" /> === 18 urterekin etxetik kanpo lanera === Herriko botikan hasi zen lanean, anai-arrebak ziren Manuel eta Amalia Anton-ek<ref>{{Erreferentzia|izenburua=2012 osasun arloko profesionalak oiartzun bailaran|hizkuntza=en|url=https://issuu.com/oiartzungoudala/docs/2012_osasun_arloko_profesionalak_oi/1|aldizkaria=issuu|sartze-data=2023-06-09}}</ref> amarekin tratua egin eta gero. Hogeita bi urte eman zituen haiekin, nahiko denbora farmaziako ''preparatiboak'' egiten ikasteko. Garai horretan ikasi zuen injekzioak jartzen ere eta sasi-praktikante gisa ibili zen luzaro etxez etxeko zerbitzua emanez. Jubilatu zen arte jarraitu zuen farmazian, aurrekoak utzita Carmen Errandonearekin jarraitu baitzuen bertan. Guztira 48 urte egin zituen farmazia lanetan.<ref name=":1" /> === Herriko beharretan laguntzen === Botikako lanbidea medio, herritar askoren berri zeukan Primik. Emakume ezaguna, eta, bere mailan, beharrezkoa jende askorentzat. Laguntzekoa izan zen. Herriko elizan bertan 40 urtez aritu zen, Don Eugenio parrokoaren garaian hasita. [[Parrokia (erlijioa)|Parrokia]] lanak bere gain hartuta eman zituen urte horiek guztiak, kasik [[serora]] lanak egiteraino. [[Zahar-egoitza|Zaharren egoitzako]] egoiliarrekin ekintzak egitera, astero joaten zen, baita gaixoak bisitatzen edo ''[[Caritas Internationalis|Caritas]]'' bezalako taldeetan laguntzen ere.<ref name=":1" /> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1924ko|2011ko|Lekuona Berasategi, Primitiba}} [[Kategoria:Oiartzuarrak]] [[Kategoria:Euskaltzaleak]] [[Kategoria:Farmazialariak]] [[Kategoria:Emakume farmazialariak]] [[Kategoria:Eskulanak]] 7g76eobx1w71ubn337noabewcrq3h0o 9999397 9998824 2024-12-14T11:33:50Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Farmazialariak]] kendua; [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999397 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}}'''Primitiba Lekuona Berasategi, (Primi, Primittiba)''' ([[Oiartzun]], [[Gipuzkoa]], [[1924|1924ko]] [[apirilaren 13|apirilaren 13a]] – ib. [[2011|2011ko]] [[abenduaren 20|abenduaren 20a]])<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Esquelas y Necrologicas {{!}} Oiartzun {{!}} Primi Lekuona Berasategi {{!}} diariovasco.com|url=https://canales.diariovasco.com/esquelas/diario/2011-12-21/primi-lekuona-berasategi-6646005.htm|aldizkaria=canales.diariovasco.com|sartze-data=2023-06-10}}</ref> [[Farmazialari|farmazialaria]], sasi-praktikantea eta euskarazalea izan zen. Euskara maite zuena eta herri osoarentzat lan egindakoa. Injekzioak jartzen zituen sasi-praktikantea eta [[Farmazia|botikako]] langilea izan zen 48 urtez. [[Espainiako Gerra Zibila Euskal Herrian|Gerra zibilak]] gogor astindu zuen familia, besteak beste, bi osaba fusilatu zituztelako. == Historia == Primittibaren ama Diburtxi Berasategi Gaztelumendi zen, [[Karrika (Oiartzun)|Karrikako]] Beinberri, mendi- baserrian jaioa. Aita Bruno Lekuona Etxabeguren, kale aldean zegoen Etxetxiki baserrikoa. Bost senidetan zaharrena zen. Bere atzetik 4 anaia: Jose Luis (1925), [[Juan Mari Lekuona Berasategi|Juan Mari]] (1927), [[Andoni Lekuona Berasategi|Andoni]] (1932) eta [[Julen Lekuona Berasategi|Julian]] (1938). Julian jaio zenean 14 urte zituen Primik.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Lekuona Berasategi familia. Juan Mari Lekuona, meza berria - Fondo multimedia - Eusko Ikaskuntza|hizkuntza=es|url=https://www.eusko-ikaskuntza.eus/es/fondo-documental/fondo-multimedia/mu-69694/|aldizkaria=www.eusko-ikaskuntza.eus|sartze-data=2023-06-09}}</ref> [[Fitxategi:Primitiba Lekuona.Familia osoa.jpg|ezkerrera|thumb|269x269px|Familia osoa. Primitiba, ama, Juan Mari, aita, Jose Luis, Andoni eta Julian.]] [[Fitxategi:Primitiba Lekuona.Juan Mari anaiarekin.jpg|thumb|356x356px|Juan Mari anaiarekin]] Halabeharrez, eskola gutxikoa izan zen. Lagunekin jolasteko aukera ere aski gutxi. Umea zela gaixotasun luzea pasa zuen, bat-batean hankak lurrean jarri ezin eta mugitzen ez zela geratu ondoren. Gerora jakin izan zuen “belauneko tumore zuria” zela bere gaixotasuna. Eskola zen familia osoaren kezka, baina sendatu beharra zeukan. Donostiako ospitalean hartatzen zuten, hiru hilabetero hanketako igeltsua berrituta. Bidaia herriko esneketari baten autoan egiten zuten. Horrela bi urte luzez. Bederatziren bat urte izango zituen erabat osatuta geratu zen arte.<ref name=":1">{{erreferentzia|izena=Joxemari eta Jaione|abizena=Sanzberro eta Ugaldebere Sarasua|urtea=2006|izenburua=Primi Lekuona Berasategi|argitaletxea=Oiartzungo udala|orrialdeak=10-17|hizkuntza=euskara|aldizkaria=Oiartzun Xanisebanak 2006|argitaratze-lekua=Oiartzun|ISSN=SS-531/77}}</ref> Eskolan ibilitako urte apurrak, herriko mojen eskolan egin zituen. Ama jostuna zuen, beti josten ibiltzen zena behintzat eta oso umetatik jardun zuen bere ondoan ikasten. Eskulanetan trebea izan zen beti. Jolastera ere puntua eginez ateratzen omen zen, modu berriak asmatzen eta lagunekin partekatzen. Ikasi zuen guztia bere kabuz ikasitakoa izan zen. Denborarekin alor askotan lortu zuen maisutasunez aritzea. Puntoz egindako lanak, [[Kakorratz-lan|kakorratzarekin]] egindakoak, smock izeneko apaingarriak soinekoetan, [[Brodatu|bordatuak]], [[Ehoziri-lan|ehoziri lanak]]. Errenteriako denda batentzat aritzen ziren. Giro euskaldun, euskaltzale eta fededunean hazi zen.<ref>{{erreferentzia|abizena=Perez, Toledo, Zulaika|urtea=1.a, 2005eko maiatza|izenburua=Juan Mari Lekuona 1927|argitaletxea=Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia|orrialdeak=1-24|ISBN=84-457-2302-2 (Lan osoarena) 84-457-2305-7|hizkuntza=Euskara|url=http://www.euskara.euskadi.net/appcont/sustapena/datos/38%20LEKUONA.pdf|zenbakia=Bidegileak|argitaratze-lekua=Bilbo|ISSN=BI - 1.372-05}}</ref> Bi osaba izan ziren apaiz: [[Martin Lekuona|Martin]] eta [[Manuel Lekuona|Manuel]] eta segidan bere anaietako hiru: Juan Mari, Andoni eta Julian. Horrez gain asko kantatzen zuen familia izan zen berea. Guraso biak ziren abesti zaleak. Amaren aldetik bertsoak; aitarenetik, berriz, kantak. Anaia apaizak ere, modu batera edo bestera, kantariak hirurak. [[Fitxategi:Primitiba Lekuona.1942 Xanistebanak.jpg|ezkerrera|thumb|258x258px|Dantza taldearekin 1942 Xanistebanetan (Exerita, 6.)]] Orohar euskal kulturan blaitua bizitzeko zoria izan zuen Primik. Osaba Manueletik hasita, hiru anaiek ere izan zuten euskal kulturako diziplina aunitzetan aritzeko gaitasuna. Izan [[Ikerkuntza|ikerketan]], [[Antzerki|antzerkian]], [[Bertsolaritza|bertsolaritzan]], [[Musika|musikan]], [[Itzulpengintza|itzulpengintzan]] edo [[Literatura|literaturan]].<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lekuona Etxabeguren, Manuel de - Auñamendi Eusko Entziklopedia|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/lekuona-etxabeguren-manuel-de/ar-77583/|aldizkaria=aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus|sartze-data=2023-06-09}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lekuona Berasategi, Andoni - Auñamendi Eusko Entziklopedia|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/lekuona-berasategi-andoni/ar-79812/|aldizkaria=aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus|sartze-data=2023-06-09}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lekuona Berasategi, Julen - Auñamendi Eusko Entziklopedia|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/lekuona-berasategi-julen/ar-79808/|aldizkaria=aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus|sartze-data=2023-06-09}}</ref> Gurasoen faltan, bera bihurtu zen etxeko ''ama''. Asteartero jarraitu zuten osaba eta senideak elkarrekin afaltzen bere etxean. Hizketa gai beratsuaren bueltan beti: euskara, musika...  Bere gazte garaia lagunartean igaro zuen eta lagunartea izan zen bukaera arte elikatu zuena, astero eurekin bilduz. Herrian antzerkia egiten eta dantza taldean aritu izan zen [[Jon Oñatibia Audela|Juanito]] eta Manolo Oñatibiaren eskutik. Irakurtzeko zaletasuna zuen, bere anaia Jose Luisek bezala. Irrikitan egoten ziren, adibidez, osaba Manuelek harpidetuta jasotzen zuten [[Pan-pin|''Pan-pin'' euskarazko komiki]] berria jasotzeko. Juan Mariren kantuen eskutik iritsi zen poesia maitatzera.<ref name=":1" /> === 12 urterekin gerra eta frankismoaren jazarpen basatia === Gerra altxatu zenean, familiak [[Araba|Arabako]] [[Miñao]] herrira bidali zuen, Teodoro Iñarra eta bere arreba bertan zeudela aprobetxatuz. Ez zuen gerra zuzenean ezagutzeko aukera eduki, etxera itzuli zenerako Oiartzundik pasea zegoelako, baina bai ordea faxistek familian eragindako sarraskia bizitu. Bi osaba, Julian eta Martin. Biak zortzi egunen barruan fusilatu zituzten. Julianen nondik norakoak ez daude argi, nahiz eta leku batzuetan azaldu [[Endarlatsa|Endarlatsara]] aldera eraman zutela beste gizon batzuekin batera eta hantxe fusilatu. Martin, [[Errenteria|Errenteriako]] parrokiako apaiz laguntzailea zen eta Gerbasio Albisu, beste apaizarekin batera atxilotu eta Donostiako Ondarretako kartzelan sartu zituzten. Bi lagunak batera fusilatu zituzten Hernaniko hilerrian. Familiak ez zuen euren senideen berri gehiago izan, ez eta gorpuak inon aurkitu ere. Betiko desagertu ziren.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=2010 oroipena zor fusilatu eta desagertuak oiartzunen by Oiartzungo Udala - Issuu|hizkuntza=en|data=2015-10-17|url=https://issuu.com/oiartzungoudala/docs/2010_oroipena_zor_fusilatu_eta_desa|aldizkaria=issuu.com|sartze-data=2023-06-09}}</ref> Osaba Manuel, apaiza bera ere, 1941 arte gordeta bizi izan zen [[Lasarte-Oria|Lasarteko]] moja brijidatarren komentuko Antonio Abauntz kapilauaren etxean.<ref name=":0" /> === 18 urterekin etxetik kanpo lanera === Herriko botikan hasi zen lanean, anai-arrebak ziren Manuel eta Amalia Anton-ek<ref>{{Erreferentzia|izenburua=2012 osasun arloko profesionalak oiartzun bailaran|hizkuntza=en|url=https://issuu.com/oiartzungoudala/docs/2012_osasun_arloko_profesionalak_oi/1|aldizkaria=issuu|sartze-data=2023-06-09}}</ref> amarekin tratua egin eta gero. Hogeita bi urte eman zituen haiekin, nahiko denbora farmaziako ''preparatiboak'' egiten ikasteko. Garai horretan ikasi zuen injekzioak jartzen ere eta sasi-praktikante gisa ibili zen luzaro etxez etxeko zerbitzua emanez. Jubilatu zen arte jarraitu zuen farmazian, aurrekoak utzita Carmen Errandonearekin jarraitu baitzuen bertan. Guztira 48 urte egin zituen farmazia lanetan.<ref name=":1" /> === Herriko beharretan laguntzen === Botikako lanbidea medio, herritar askoren berri zeukan Primik. Emakume ezaguna, eta, bere mailan, beharrezkoa jende askorentzat. Laguntzekoa izan zen. Herriko elizan bertan 40 urtez aritu zen, Don Eugenio parrokoaren garaian hasita. [[Parrokia (erlijioa)|Parrokia]] lanak bere gain hartuta eman zituen urte horiek guztiak, kasik [[serora]] lanak egiteraino. [[Zahar-egoitza|Zaharren egoitzako]] egoiliarrekin ekintzak egitera, astero joaten zen, baita gaixoak bisitatzen edo ''[[Caritas Internationalis|Caritas]]'' bezalako taldeetan laguntzen ere.<ref name=":1" /> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1924ko|2011ko|Lekuona Berasategi, Primitiba}} [[Kategoria:Oiartzuarrak]] [[Kategoria:Euskaltzaleak]] [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] [[Kategoria:Emakume farmazialariak]] [[Kategoria:Eskulanak]] 2s6gxb47u1bi5tay0un63gt12tedcuw 14 1109221 9999314 9736307 2024-12-14T10:31:18Z Marklar2007 1545 9999314 wikitext text/x-wiki {{CatAutoTOC}}{{Nagusia|Hornigaien kate}} [[Kategoria:Hornigaien sareak]] [[Kategoria:Logistika]] 92d3ap6kva0q8dwl2nfgovgftqg37zb 0 1109496 9998522 9971085 2024-12-13T13:50:23Z 80.113.3.74 /* Partaideak */ 9998522 wikitext text/x-wiki {{etorkizuna}} <!------------------- MESEDEZ EZ ALDATU EZER HEMENDIK GORA ------------------------------------> {{Abesti lehiaketa infotaula | semi = | semi1 = 2024ko maiatzaren 7 | semi2 = 2024ko maiatzaren 9 | finala = 2024ko maiatzaren 11 | egoitza = Malmö Arena, [[Malmö]] | aurkezleak =Malin Akerman<br>Petra Mede | antolatzailea = [[Sveriges Television]] (SVT) | kopurua =37 | irabazlea ="The code"<br />[[Nemo]]<br />{{Bandera|Suitza}} | aurrekolehiaketa = [[2023ko Eurovision Abesti Lehiaketa|Liverpool 2023]] | hurrengolehiaketa = }} '''2024ko Eurovision Abesti Lehiaketa''' urtero ospatzen den [[Eurovision Abesti Lehiaketa]]ren 68. edizioa izan zen. [[Malmö]]ko Malmö Arena aretoan ospatu zen, [[Suedia]]k [[2023ko Eurovision Abesti Lehiaketa|2023ko edizioa]] irabazi ondoren. Finalerdiak maiatzaren 7 eta 9an jokatu ziren, eta final handia maiatzaren 11an.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Malmö will host the 68th Eurovision Song Contest in May 2024|hizkuntza=en|data=2023-07-07|url=https://eurovision.tv/story/malmo-will-host-68th-eurovision-song-contest-may-2024|aldizkaria=Eurovision.tv|sartze-data=2023-07-07}}</ref> [[Luxenburgo]] partaide bezala itzuli zen, 31 urteko eten baten ostean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Luxembourg to return to the Eurovision Song Contest in 2024|hizkuntza=en|data=2023-05-12|url=https://eurovision.tv/story/luxembourg-return-eurovision-2024|aldizkaria=Eurovision.tv|sartze-data=2023-07-07}}</ref> Bestalde, [[Errumania]] haren irrati-telebistaren arazo ekonomikoak direla eta erretiratu egin zen. [[Herbehereak]] finalerdi eta finalaren artean kanporatuak izan ziren, haien leihakideak egoitzako langile batekin izandako intzidente baten ondoren. Leihaketa [[Suitza]]<nowiki/>k irabazi zuen, Nemo eta haien kanta "The code"-k ordezkatuta. Honek epaimahaiaren botoa irabazi zuen 365 punturekin, eta telebotoan 5. postua lortu zuen 226 punturekin. Podioa [[Kroazia]]<nowiki/>k eta [[Ukraina]]<nowiki/>k osatu zuten. Hau Kroaziak inoiz lortu izan duen posturik hoberena izan zen. Bestalde, [[Irlanda (estatua)|Irlanda]], [[Georgia]] eta [[Letonia]] haien lehen finaletarako sailkatu ziren 2018, 2016 eta 2016tik, hurrenez hurren. Aipatzekoa da nola Irlanda 6. postuan amaitu zen, mende honetan lorturiko emaitzarik hoberena. Bestalde, [[Luxenburgo]] finalera sailkatu zen 31 urte leihaketan parte hartu izan gabe egon ondoren, non 13. postuan amaitu zen. Azkenik, [[Norvegia]] finaleko azken postuan amaitu zen, haien errekorrera batuz; izan ere, herrialdea 12 alditan amaitu izan da azkeneko gisa. Bere aldetik, [[Erresuma Batua]]<nowiki/>k publikoaren eskutik 0 puntu lortu zituen. Finalerdien kasuan, [[Danimarka]] da orain finalera pasa gabeko urte segitu gehien daramatzan lurraldea, [[2019ko Eurovision Abesti Lehiaketa|2019tik]] ez baitira sailkatu. [[Islandia]] eta [[Malta]] haien finalerdietan azken postuan amaitu ziren. == Kokapena == [[Fitxategi:Malmö_Arena,_augusti_2014-2.jpg|thumb|200px|Malmö Arena, lehiaketaren egoitza.]] Suediak lehiaketa hartuko duen zazpigarren aldia izango da, eta hauetatik hirugarren aldia Malmö hirian egingo dela, [[1992ko Eurovision Abesti Lehiaketa|1992]] eta [[2013ko Eurovision Abesti Lehiaketa|2013ko edizio]]en ondoren. Malmö Arena, egoitza izango den pabilioia, 2013ko bera da, eta 15.000 pertsona har ditzake. Suediak 2023ko edizioa irabazi ondoren, hainbat hirik egoitza izateko interesa adierazi zuten: herrialdeko hiru hiri nagusiak, hau da [[Stockholm]], [[Göteborg]] eta Malmö, lehenago ere egoitza izandakoak, eta horrez gain [[Eskilstuna]], [[Jönköping]], [[Örnsköldsvik]], [[Partille]] eta [[Sandviken]].<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eurovision 2024: Last day for Swedish cities to submit hosting bids|hizkuntza=en|data=2023-06-12|url=https://www.esc-plus.com/eurovision-2024-last-day-to-submit-hosting-bids-for-swedish-cities/|aldizkaria=esc-plus.com|sartze-data=2023-07-07}}</ref> Guztietatik lau hirik aurkeztu zuten hautagaitza ofiziala lizitazio-prozesuan: Stockholm, Göteborg, Malmö eta Örnsköldsvik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Fyra städer som slåss om Eurovision Song Contest 2024|hizkuntza=se|data=2023-06-21|url=https://www.svt.se/kultur/fyra-stader-som-slass-om-eurovision-song-contest-2024|aldizkaria=esc-plus.com|sartze-data=2023-07-07}}</ref> 2023ko uztailaren 7an, Malmö izendatu zuten egoitza bezala [[Sveriges Television]] (SVT) suediar telebista publikoak eta [[Europako Irrati-Telebista Batasuna]]k (EBU). ==Partaideak== 37 herrialdek baieztatu dute bere partaidetza edizio honetan. Partaideen artean bi jadanik leihatu izan dira Eurovisionen. Zehazki, [[Moldavia]]<nowiki/>ko Natalia Barbuk bere herrialdea ordezkatu zuen [[2007ko Eurovision Abesti Lehiaketa|2007]]<nowiki/>an, eta [[Islandia]]<nowiki/>ko Hera Björkek [[2010eko Eurovision Abesti Lehiaketa|2010]]<nowiki/>ean egin zuen. {| class="sortable wikitable" |+ |- ! Herrialdea ! Artista ! Abestia !Hizkuntza !Euskarazko itzulpena !Idazlea(k) |- |{{Bandera|Albania}} | [[Besa]] | "Titan" |[[Ingeles|Ingelesa]] |Erraldoia |Besa Kokëdhima, Fabrice "Alias Lj." Grandjean, Gia Koka, Kledi Bahiti |- |{{Bandera|Alemania}} |Isaak |"Always on the run" |Ingelesa |Beti korrika |Greg Taro, Isaak Guderian, Kevin Lehr, Leo Salminen |- |{{Bandera|Armenia}} |[[Ladaniva]] |"Jako" |[[Armeniera]] | - |Audrey Leclercq, Jaklin Baghdassaryan, Louis Thomas |- |{{Bandera|Australia}} |[[Electric Fields]] |"One milkali (One blood)" |Ingelesa, [[Australiako aborigen|Yankunytjatjara]] |Odol bat |Michael Ross, Zaachariaha FIelding |- |{{Bandera|Austria}} |[[Kaleen]] |"We will rave" |Ingelesa |Rave-a egingo dugu |Anderz Wrethov, Jimmy "Joker" Thörnfeldt, Julie Aagaard, Thomas Stengaard |- |{{Bandera|Azerbaijan}} |[[Fahree]] ft. [[Ilkhin Dovlatov]] |"Özünlə apar" |Ingelesa, [[Azerbaijanera]] |Eraman nazazu zurekin |Edgar Ravin, Fakhri Ismayilov, Hasan Haydar, Mado Salikh, Mila Miles |- |{{Bandera|Belgika}} |[[Mustii]] |"Before the party's over" |Ingelesa |Festa bukatu baino lehen |Arianna Damato, Benoit Leclercq, Charlotte Clark, Nina Sampermans, Pierre Dumoulin, Thomas Mustin |- |{{Bandera|Danimarka}} |Saba |"Sand" |Ingelesa |Harea |Jonas Thander, Melanie Gabriella Hayrapetian, Pil Kalinka Nygaard Jeppesen |- |{{Bandera|Erresuma Batua}} |[[Olly Alexander]] |"Dizzy" |Ingelesa |Zorabiatuta |Oliver Alexander Thornton, Daniel Harle |- |{{Bandera|Eslovenia}} |[[Raiven]] |"Veronika" |[[Esloveniera]] |Veronika |Bojan Cvjetićanin, Danilo Kapel, Klavdija Kopina, Martin Bejzak, Peter Khoo, Sara Briški Cirman |- |{{Bandera|Espainia}} |[[Nebulossa]] |"Zorra" |[[Gaztelania]] |Emagaldua |María Bas, Mark Dasousa |- |{{Bandera|Estonia}} |[[5miinust]] eta [[Puuluup]] |"(nendest) narkootikumidest ei tea me (küll) midagi" |[[Estoniera]] |(Oraindik) ez dakigu ezer (honako) drogaz |Kim Wennerström, Kohver, Lancelot, Marko Veisson, Päevakoer, Põhja Korea, Ramo Teder |- |{{Bandera|Finlandia}} |[[Windows95man]] |"No rules!" |Ingelesa |Araurik ez |Henri Piispanen, Jussi Roine, Teemu Keisteri |- |{{Bandera|Frantzia}} |[[Slimane]] |"Mon amour" |[[Frantses|Frantsesa]] |Maitia |Meïr Salah, Slimane Nebchi, Yaacov Salah |- |{{Bandera|Georgia}} |[[Nutsa Buzaladze]] |"Fire fighter" |Ingelesa |Suhiltzailea |Ada Skitka, Darko Dimitrov |- |{{Bandera|Grezia}} |[[Marina Satti]] |"Zari" |[[Greziera]] |Dadoa |Gino "The Ghost" Borri, Jay Lewitt Stolar, Jordan Richard Palmer, Konstantin "Kay Be" Plamenov Beshkov, Manolis "Solmeister" Solidakis, Marina Satti, Nick Kodonas, Oge, Vlospa |- |{{Bandera|Herbehereak}} |[[Joost Klein]] |"Europapa" |[[Nederlandera]] |Euroaita |Donny Ellerström, Joost Klein, Paul Elstak, Teun de Kruijf, Thijmen Melissant, Tim Haars |- |{{Bandera|Islandia}} |[[Hera Björk]] |"Scared of heights" |Ingelesa |Altueraz beldur |Ásdís María Viðarsdóttir, Ferras Alqaisi, Jaro Omar, Michael Burek |- |{{Bandera|Irlanda}} |[[Bambie Thug]] |"Doomsday blue" |Ingelesa |Urdin apokaliptikoa |Cuntry Ray Robinson, Olivia Cassy Brooking, Sam Matlock, Tyler Ryder |- |{{Bandera|Israel}} |[[Eden Golan]] |"Hurricane" |Ingelesa, [[Hebreera]] |Urakana |Avi Ohion, Keren Peles, Stav Beger |- |{{Bandera|Italia}} |[[Angelina Mango]] |"La noia" |[[Italiera]] |Asperdura |Angelina Mango, Francesca Calearo "Madame", Dario Faini "Dardust" |- |{{Bandera|Kroazia}} |[[Baby Lasagna]] |"Rim tim tagi dim" |Ingelesa |Rim tim tagi dim |Marko Purišić |- |{{Bandera|Letonia}} |[[Dons]] |"Hollow" |Ingelesa |Hutsik |Artūrs Šingirejs, Kate Northrop, Liam Geddes |- |{{Bandera|Lituania}} |[[Silvester Belt]] |"Luktelk" |[[Lituaniera]] |Itxoin |Džesika Šyvokaitė, Elena Jurgaitytė, Silvestras Beltė |- |{{Bandera|Luxenburgo}} |[[TALI]] |"Fighter" |Ingelesa, Frantsesa |Borrokalaria |Ana Zimmer, Dario Faini, Manon Romiti, Silvio Lisbonne |- |{{Bandera|Malta}} |[[Sarah Bonnici]] |"Loop" |Ingelesa |Kiribila |Kevin Lee, Leire Gotxi Angel, Michael Joe Cini, Sarah Bonnici, Sebastian Pritchard-James |- |{{Bandera|Moldavia}} |[[Natalia Barbu]] |"In the middle" |Ingelesa |Erdian |Khris Richards, Natalia Barbu |- |{{Bandera|Norvegia}} |[[Gåte]] |"Ulveham" |[[Norvegiera]] |Gizotsoa |Gunnhild Sundli, Magnus Børmark, Jon Even Schärer, Marit Jensen Lillebuen, Ronny Graff Janssen, Sveinung Ekloo Sundli |- |{{Bandera|Polonia}} |Luna |"The tower" |Ingelesa |Dorrea |Aleksandra Katarzyna Wielgomas, Max Cooke, Paul Dixon |- |{{Bandera|Portugal}} |[[iolanda]] |"Grito" |[[Portuges|Portugesa]] |Oihua |Alberto Hernández, Iolanda Costa |- |{{Bandera|San Marino}} |Megara |"11:11" |Gaztelania, Italiera | - |Isra Dante Ramos Solomando, Roberto la Lueta Ruiz, Sara Jiménez Moral |- |{{Bandera|Serbia}} |[[Teya Dora]] |"Ramonda" |[[Serbiera]] |Ramonda landarea |Andrijano Pavlović, Luka Jovanović, Teodora Pavlovska |- |{{Bandera|Suedia}} |Marcus & Martinus |"Unfortgettable" |Ingelesa |Ahaztezina |Jimmy "Joker" Thörnfeldt, Joy Deb, Linnea Deb, Marcus Gunnarsen, Martinus Gunnarsen |- |{{Bandera|Suitza}} |[[Nemo]] |"The code" |Ingelesa |Kodea |Benjamin Alasu, Lasse Midtsian Nymann, Linda Dale, Nemo Mettler |- |{{Bandera|Txekia}} |[[Aiko]] |"Pedestal" |Ingelesa |Idulkia |Alena Shimanova-Kostebelova, Steven Ansell |- |{{Bandera|Ukraina}} |alyona alyona & Jerry Heil |"Teresa and Maria" |[[Ukrainera]], Ingelesa |Teresa eta Maria |Aliona Savranenko, Anton Chilibi, Ivan Klymenko, Yana Shemaieva |- |{{Bandera|Zipre}} |[[Silia Kapsis]] |"Liar" |Ingelesa |Gezurtia |Dimitris Kontopoulos, Elke Tiel |} == Formatua == === Ikus-diseinua === 2023ko azaroaren 14ean, EBUk [[2023ko Eurovision Abesti Lehiaketa|2023ko]] leloa, "United by music" (euskaraz "Musikak elkartuak"), 2024 eta hurrengo edizioetarako lelo generiko gisa mantenduko zuela adierazi zuen. Hala ere, urte bakoitzean ikus-diseinu ezberdin batean kokatuko zela segurtatu zuen. Horrela, abenduaren 14ean edizioko estetika ofiziala, "Eurovisioneko Argiak", aurkeztu zen. Diseinua gradiente lineal eta sinpleetan oinarrituta zegoen, [[Aurora polar|aurora polarretan]] eta soinu-ekualizadoreetan agertzen diren marra bertikaletan inspiratua. Honek aldakortasun handia eman zion, formatu ezberdin ugari kontuan hartuta. === Aurkezleak === 2024ko otsailaren 5ean, suediar aurkezle eta komika Petra Mede eta suediar-amerikar aktore Malin Akerman izendatu ziren leihaketaren aurkezle gisa. Mederen hirugarren Eurovision aurkezpena izan zen hau, [[2013ko Eurovision Abesti Lehiaketa|2013]]<nowiki/>an bakarrik eta [[2016ko Eurovision Abesti Lehiaketa|2016]]<nowiki/>an aurreko urteko irabazlea [[Måns Zelmerlöw]]<nowiki/>rekin egin ondoren. === Eszenatokia === 2023ko abenduan, eszenatokia Florian Wieder alemanak diseinatu zuela adierazi zen, haren zazpigarren lana leihaketarako. Eszenatokiak bost [[LED]] kubo mugikor zeuzkan, LED zoru eta atzeko pantailaz gain. Hau, beste argi, bideo eta eszenatokiko atrezzo gehigarriekin batera, gurutze-formako zentru baten inguruan kokatua zegoen. Diseinatzaileak adierazita bezala, "ikuslearentzat 360 graduko ikus-entzunezko esperientzia paregabea eratzeko" helburua zeukan. Artisten "green room" deiturikoa, non antzezpenen artean itxoin zezaketen, atzeko pantailaren atzean kokatu zen. === Postalak === Postalak kanta bakoitza baino lehen telebistan erakutsitako bideo motzak dira, herrialdea eta artista aurkezteko asmoz haientzat eszenatokia prestatzen den bitartean. Edizio honetarako, 2023ko azarotik 2024ko maiatzera grabatu ziren, non artistak "[[selfie]]" estiloan agertzen ziren. Honetaz gain, herrialde bakoitzarentzat aurreko bi Eurovision kanta aukeratu ziren. == Leihaketa == === Lehen finalerdia === Lehen finalerdia maiatzaren 7an ospatu zen. Hamabost herrialdek parte hartuko dute, eta horietaz gain Alemania, Erresuma Batua eta Suediak bozkatu ahal izan zuten. Herrialde hauek ere finalerdia ospatzen zen bitartean kantatu zuten, erakusketa-gisa. Beste herrialdeetako publikoak "Munduko gainontzekoa" deituriko boto bateratuaren bidez ere eman zituen puntuak. Finalerdia aurreko Eurovision leihakideek [[Eleni Foureira]] (Zipre, 2018), [[Chanel Terrero]] (Espainia, 2022) eta Eric Saadek (Suedia, 2011) ireki zuten, haien kantak bertsio berreditatu batean abesten. Polemika zeharo piztu zen Saade, palestinar familiakoa dena, eszenatokira eskumuturrean [[kufija]] bat eramanez igo zenean. Arrazoi honengatik, bere emanaldia ez zen Eurovisionen YouTube kanal ofizialera igo. Finalerdian zehar beste antzezpenak egon ziren, zehazki [[Johnny Logan]] (Irlandar irabazle bikoitza 1980 eta 1987an) [[Loreen]]-en Euphoria abestuz, edo Benjamin Ingrosso (Suediaren 2018 ordezkaria) haren kanten nahasketa batekin. {| class="wikitable" |+ !Ordena !Herrialdea !Artista !Abestia !Puntuak !Postua |- |'''1''' |'''{{Bandera|Zipre}}''' |'''Silia Kapsis''' |'''"Liar"''' |'''67''' |'''6''' |- |'''2''' |'''{{Bandera|Serbia}}''' |'''Teya Dora''' |'''"Ramonda"''' |'''47''' |'''10''' |- |'''3''' |'''{{Bandera|Lituania}}''' |'''Silvester Belt''' |'''"Luktelk"''' |'''119''' |'''4''' |- |'''4''' |'''{{Bandera|Irlanda}}''' |'''Bambie Thug''' |'''"Doomsday blue"''' |'''124''' |'''3''' |- |'''5''' |'''{{Bandera|Ukraina}}''' |'''alyona alyona & Jerry Heil''' |'''"Teresa and Maria"''' |'''173''' |'''2''' |- |6 |{{Bandera|Polonia}} |Luna |"The tower" |35 |12 |- |'''7''' |'''{{Bandera|Kroazia}}''' |'''Baby Lasagna''' |'''"Rim tim tagi dim"''' |'''177''' |'''1''' |- |8 |{{Bandera|Islandia}} |Hera Björk |"Scared of heights" |3 |15 |- |'''9''' |'''{{Bandera|Eslovenia}}''' |'''Raiven''' |'''"Veronika"''' |'''51''' |'''9''' |- |'''10''' |'''{{Bandera|Finlandia}}''' |'''Windows95man''' |'''"No rules!"''' |'''59''' |'''7''' |- |11 |{{Bandera|Moldavia}} |[[Natalia Barbu]] |"In the middle" |20 |13 |- |12 |{{Bandera|Azerbaijan}} |Fahree |"Özünlə apar" |11 |14 |- |13 |{{Bandera|Australia}} |Electric Fields |"One milkali (One blood)" |41 |11 |- |'''14''' |'''{{Bandera|Portugal}}''' |'''iolanda''' |'''"Grito"''' |'''58''' |'''8''' |- |'''15''' |'''{{Bandera|Luxenburgo}}''' |'''TALI''' |'''"Fighter"''' |'''117''' |'''5''' |} === Bigarren finalerdia === Bigarren finalerdia maiatzaren 9an ospatu zen. Hamasei herrialdek parte hartu zuten, eta horietaz gain Espainia, Frantzia eta Italiak bozkatu ahal izan zuten. Herrialde hauek ere finalerdia ospatzen zen bitartean kantatu zuten, erakusketa-gisa. Beste herrialdeetako publikoak "Munduko gainontzekoa" deituriko boto bateratuaren bidez ere eman zituen puntuak. Finalerdia aurkezleek ireki zuten [[Loreen]]-en aurreko urteko kanta irabazlea, Tattoo, bertsio komiko batean abestuz. Finalerdian zehar, beste antzezketak egon ziren: hiru irabazlek ([[Charlotte Perrelli]], Suedia 1999; [[Sertab Erener]], Turkia 2003; eta [[Helena Paparizou]], Grezia 2005) haien kantak abestu zituzten [[karaoke]] formatuan publikoarekin. Haietaz gain, beste agerpenak Sarah Dawn Finer-en alter ego komikoa, Lynda Woodruff; [[2023ko Eurovision Abesti Lehiaketa|2023ko]] bigarren postua Käärijä; eta [[1984ko Eurovision Abesti Lehiaketa|1984ko]] irabazleak, Herreys, izan ziren. {| class="wikitable" !Ordena !Herrialdea !Artista !Abestia !Puntuak !Postua |- |1 |{{Bandera|Malta}} |Sarah Bonnici |"Loop" |13 |16 |- |2 |{{Bandera|Albania}} |Besa |"Titan" |14 |15 |- |'''3''' |'''{{Bandera|Grezia}}''' |'''Marina Satti''' |'''"Zari"''' |'''86''' |'''5''' |- |'''4''' |'''{{Bandera|Suitza}}''' |'''Nemo''' |'''"The code"''' |'''132''' |'''4''' |- |5 |{{Bandera|Txekia}} |Aiko |"Pedestal" |38 |11 |- |'''6''' |'''{{Bandera|Austria}}''' |'''Kaleen''' |'''"We will rave"''' |'''46''' |'''9''' |- |7 |{{Bandera|Danimarka}} |Saba |"Sand" |36 |12 |- |'''8''' |'''{{Bandera|Armenia}}''' |'''Ladaniva''' |'''"Jako"''' |'''137''' |'''3''' |- |'''9''' |'''{{Bandera|Letonia}}''' |'''Dons''' |'''"Hollow"''' |'''72''' |'''7''' |- |10 |{{Bandera|San Marino}} |Megara |"11:11" |16 |14 |- |'''11''' |'''{{Bandera|Georgia}}''' |'''Nutsa Buzaladze''' |'''"Firefighter"''' |'''54''' |'''8''' |- |12 |{{Bandera|Belgika}} |Mustii |"Before the party's over" |18 |13 |- |'''13''' |'''{{Bandera|Estonia}}''' |'''5miinust eta Puuluup''' |'''"(nendest) narkootikumidest ei tea me (küll) midagi"''' |'''79''' |'''6''' |- |'''14''' |'''{{Bandera|Israel}}''' |'''Eden Golan''' |'''"Hurricane"''' |'''194''' |'''1''' |- |'''15''' |'''{{Bandera|Norvegia}}''' |'''Gåte''' |'''"Ulveham"''' |'''43''' |'''10''' |- |'''16''' |'''{{Bandera|Herbehereak}}''' |'''Joost Klein''' |'''"Europapa"''' |'''182''' |'''2''' |} === Finala === Finala maiatzaren 11an ospatu zen. Bertan, "Big 5" eta herrialde ospatzaileak zuzenean parte hartu zuten, finalerdietatik pasa behar izan gabe. Herrialde hauek Alemania, Erresuma Batua, Espainia, Frantzia, Italia eta Suedia dira, hurrenez hurren. Hauetaz gain, finalerdi bakoitzeko 10 herrialderik hoberenak ere leihatuko ziren. Irabazlea epaile eta telebotoz osatutako puntuazio-sistemaren bidez determinatu zen, sektore bakoitzak puntuen %50 eman zuelarik. Herbehereak kanporatuak izan ziren bigarren finalerdi eta finalaren artean, haien artistak ekoizpen-taldeko langile batekin izandako intzidentzia batengatik. Hala ere, Herbehereek ikuskizuna telebista bidez eman zuten, eta haien epaimahai zein publikoak bozkatzen segitu ahal izan zuen. Hala ere, erabaki hau kritika askorekin hartu zen kontinente osoan eta bereziki Herbehereetan. {| class="wikitable" !Ordena !Herrialdea !Artista !Abestia !Puntuak !Postua |- |1 |{{Bandera|Suedia}} |Marcus & Martinus |"Unforgettable" |174 |9 |- |2 |{{Bandera|Ukraina}} |alyona alyona & Jerry Heil |"Teresa and Maria" |453 |3 |- |3 |{{Bandera|Alemania}} |Isaak |"Always on the run" |117 |12 |- |4 |{{Bandera|Luxenburgo}} |TALI |"Fighter" |103 |13 |- |<s>5</s> |<s>{{Bandera|Herbehereak}}</s> |<s>Joost Klein</s> |<s>"Europapa"</s> | - | - |- |6 |{{Bandera|Israel}} |Eden Golan |"Hurricane" |375 |5 |- |7 |{{Bandera|Lituania}} |Silvester Belt |"Luktelk" |90 |14 |- |8 |{{Bandera|Espainia}} |Nebulossa |"Zorra" |30 |22 |- |9 |{{Bandera|Estonia}} |5miinust eta Puuluup |"(nendest) narkootikumidest ei tea me (küll) midagi" |37 |20 |- |10 |{{Bandera|Irlanda}} |Bambie Thug |"Doomsday blue" |278 |6 |- |11 |{{Bandera|Letonia}} |Dons |"Hollow" |64 |16 |- |12 |{{Bandera|Grezia}} |Marina Satti |"Zari" |126 |11 |- |13 |{{Bandera|Erresuma Batua}} |Olly Alexander |"Dizzy" |46 |18 |- |14 |{{Bandera|Norvegia}} |Gåte |"Ulveham" |16 |25 |- |15 |{{Bandera|Italia}} |Angelina Mango |"La noia" |268 |7 |- |16 |{{Bandera|Serbia}} |Teya Dora |"Ramonda" |54 |17 |- |17 |{{Bandera|Finlandia}} |Windows95man |"No rules!" |38 |19 |- |18 |{{Bandera|Portugal}} |iolanda |"Grito" |152 |10 |- |19 |{{Bandera|Armenia}} |Ladaniva |"Jako" |183 |8 |- |20 |{{Bandera|Zipre}} |Silia Kapsis |"Liar" |78 |15 |- |'''21''' |'''{{Bandera|Suitza}}''' |'''Nemo''' |'''"The code"''' |'''591''' |'''1''' |- |22 |{{Bandera|Eslovenia}} |Raiven |"Veronika" |27 |23 |- |23 |{{Bandera|Kroazia}} |Baby Lasagna |"Rim tim tagi dim" |547 |2 |- |24 |{{Bandera|Georgia}} |Nutsa Buzaladze |"Firefighter" |34 |21 |- |25 |{{Bandera|Frantzia}} |Slimane |"Mon amour" |445 |4 |- |26 |{{Bandera|Austria}} |Kaleen |"We will rave" |24 |24 |} == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Eurovision Abesti Lehiaketa}} [[Kategoria:Eurovision Abesti Lehiaketa]] [[Kategoria:2024]] gism3kevdeudc2xe8s294414rotf6r8 9998560 9998522 2024-12-13T14:17:24Z 80.113.3.74 9998560 wikitext text/x-wiki {{etorkizuna}} <!------------------- MESEDEZ EZ ALDATU EZER HEMENDIK GORA ------------------------------------> {{Abesti lehiaketa infotaula | semi = | semi1 = 2024ko maiatzaren 7 | semi2 = 2024ko maiatzaren 9 | finala = 2024ko maiatzaren 11 | egoitza = Malmö Arena, [[Malmö]] | aurkezleak =Malin Akerman<br>Petra Mede | antolatzailea = [[Sveriges Television]] (SVT) | kopurua =37 | irabazlea ="The code"<br />[[Nemo]]<br />{{Bandera|Suitza}} | aurrekolehiaketa = [[2023ko Eurovision Abesti Lehiaketa|Liverpool 2023]] | hurrengolehiaketa = }} '''2024ko Eurovision Abesti Lehiaketa''' urtero ospatzen den [[Eurovision Abesti Lehiaketa]]ren 68. edizioa izan zen. [[Malmö]]ko Malmö Arena aretoan ospatu zen, [[Suedia]]k [[2023ko Eurovision Abesti Lehiaketa|2023ko edizioa]] irabazi ondoren. Finalerdiak maiatzaren 7 eta 9an jokatu ziren, eta final handia maiatzaren 11an.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Malmö will host the 68th Eurovision Song Contest in May 2024|hizkuntza=en|data=2023-07-07|url=https://eurovision.tv/story/malmo-will-host-68th-eurovision-song-contest-may-2024|aldizkaria=Eurovision.tv|sartze-data=2023-07-07}}</ref> [[Luxenburgo]] partaide bezala itzuli zen, 31 urteko eten baten ostean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Luxembourg to return to the Eurovision Song Contest in 2024|hizkuntza=en|data=2023-05-12|url=https://eurovision.tv/story/luxembourg-return-eurovision-2024|aldizkaria=Eurovision.tv|sartze-data=2023-07-07}}</ref> Bestalde, [[Errumania]] haren irrati-telebistaren arazo ekonomikoak direla eta erretiratu egin zen. [[Herbehereak]] finalerdi eta finalaren artean kanporatuak izan ziren, haien leihakideak egoitzako langile batekin izandako intzidente baten ondoren. Leihaketa [[Suitza]]<nowiki/>k irabazi zuen, Nemo eta haien kanta "The code"-k ordezkatuta. Honek epaimahaiaren botoa irabazi zuen 365 punturekin, eta telebotoan 5. postua lortu zuen 226 punturekin. Podioa [[Kroazia]]<nowiki/>k eta [[Ukraina]]<nowiki/>k osatu zuten. Hau Kroaziak inoiz lortu izan duen posturik hoberena izan zen. Bestalde, [[Irlanda (estatua)|Irlanda]], [[Georgia]] eta [[Letonia]] haien lehen finaletarako sailkatu ziren 2018, 2016 eta 2016tik, hurrenez hurren. Aipatzekoa da nola Irlanda 6. postuan amaitu zen, mende honetan lorturiko emaitzarik hoberena. Bestalde, [[Luxenburgo]] finalera sailkatu zen 31 urte leihaketan parte hartu izan gabe egon ondoren, non 13. postuan amaitu zen. Azkenik, [[Norvegia]] finaleko azken postuan amaitu zen, haien errekorrera batuz; izan ere, herrialdea 12 alditan amaitu izan da azkeneko gisa. Bere aldetik, [[Erresuma Batua]]<nowiki/>k publikoaren eskutik 0 puntu lortu zituen. Finalerdien kasuan, [[Danimarka]] da orain finalera pasa gabeko urte segitu gehien daramatzan lurraldea, [[2019ko Eurovision Abesti Lehiaketa|2019tik]] ez baitira sailkatu. [[Islandia]] eta [[Malta]] haien finalerdietan azken postuan amaitu ziren. == Kokapena == [[Fitxategi:Malmö_Arena,_augusti_2014-2.jpg|thumb|200px|Malmö Arena, lehiaketaren egoitza.]] Suediak lehiaketa hartuko duen zazpigarren aldia izango da, eta hauetatik hirugarren aldia Malmö hirian egingo dela, [[1992ko Eurovision Abesti Lehiaketa|1992]] eta [[2013ko Eurovision Abesti Lehiaketa|2013ko edizio]]en ondoren. Malmö Arena, egoitza izango den pabilioia, 2013ko bera da, eta 15.000 pertsona har ditzake. Suediak 2023ko edizioa irabazi ondoren, hainbat hirik egoitza izateko interesa adierazi zuten: herrialdeko hiru hiri nagusiak, hau da [[Stockholm]], [[Göteborg]] eta Malmö, lehenago ere egoitza izandakoak, eta horrez gain [[Eskilstuna]], [[Jönköping]], [[Örnsköldsvik]], [[Partille]] eta [[Sandviken]].<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eurovision 2024: Last day for Swedish cities to submit hosting bids|hizkuntza=en|data=2023-06-12|url=https://www.esc-plus.com/eurovision-2024-last-day-to-submit-hosting-bids-for-swedish-cities/|aldizkaria=esc-plus.com|sartze-data=2023-07-07}}</ref> Guztietatik lau hirik aurkeztu zuten hautagaitza ofiziala lizitazio-prozesuan: Stockholm, Göteborg, Malmö eta Örnsköldsvik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Fyra städer som slåss om Eurovision Song Contest 2024|hizkuntza=se|data=2023-06-21|url=https://www.svt.se/kultur/fyra-stader-som-slass-om-eurovision-song-contest-2024|aldizkaria=esc-plus.com|sartze-data=2023-07-07}}</ref> 2023ko uztailaren 7an, Malmö izendatu zuten egoitza bezala [[Sveriges Television]] (SVT) suediar telebista publikoak eta [[Europako Irrati-Telebista Batasuna]]k (EBU). ==Partaideak== 37 herrialdek baieztatu dute bere partaidetza edizio honetan. Partaideen artean bi jadanik leihatu izan dira Eurovisionen. Zehazki, [[Moldavia]]<nowiki/>ko Natalia Barbuk bere herrialdea ordezkatu zuen [[2007ko Eurovision Abesti Lehiaketa|2007]]<nowiki/>an, eta [[Islandia]]<nowiki/>ko Hera Björkek [[2010eko Eurovision Abesti Lehiaketa|2010]]<nowiki/>ean egin zuen. {| class="sortable wikitable" |+ |- ! Herrialdea ! Artista ! Abestia !Hizkuntza !Euskarazko itzulpena !Idazlea(k) |- |{{Bandera|Albania}} | [[Besa]] | "Titan" |[[Ingeles|Ingelesa]] |Erraldoia |Besa Kokëdhima, Fabrice "Alias Lj." Grandjean, Gia Koka, Kledi Bahiti |- |{{Bandera|Alemania}} |Isaak |"Always on the run" |Ingelesa |Beti korrika |Greg Taro, Isaak Guderian, Kevin Lehr, Leo Salminen |- |{{Bandera|Armenia}} |[[Ladaniva]] |"Jako" |[[Armeniera]] | - |Audrey Leclercq, Jaklin Baghdassaryan, Louis Thomas |- |{{Bandera|Australia}} |[[Electric Fields]] |"One milkali (One blood)" |Ingelesa, [[Australiako aborigen|Yankunytjatjara]] |Odol bat |Michael Ross, Zaachariaha FIelding |- |{{Bandera|Austria}} |[[Kaleen]] |"We will rave" |Ingelesa |Rave-a egingo dugu |Anderz Wrethov, Jimmy "Joker" Thörnfeldt, Julie Aagaard, Thomas Stengaard |- |{{Bandera|Azerbaijan}} |[[Fahree]] ft. [[Ilkhin Dovlatov]] |"Özünlə apar" |Ingelesa, [[Azerbaijanera]] |Eraman nazazu zurekin |Edgar Ravin, Fakhri Ismayilov, Hasan Haydar, Mado Salikh, Mila Miles |- |{{Bandera|Belgika}} |[[Mustii]] |"Before the party's over" |Ingelesa |Festa bukatu baino lehen |Arianna Damato, Benoit Leclercq, Charlotte Clark, Nina Sampermans, Pierre Dumoulin, Thomas Mustin |- |{{Bandera|Danimarka}} |Saba |"Sand" |Ingelesa |Harea |Jonas Thander, Melanie Gabriella Hayrapetian, Pil Kalinka Nygaard Jeppesen |- |{{Bandera|Erresuma Batua}} |[[Olly Alexander]] |"Dizzy" |Ingelesa |Zorabiatuta |Oliver Alexander Thornton, Daniel Harle |- |{{Bandera|Eslovenia}} |[[Raiven]] |"Veronika" |[[Esloveniera]] |Veronika |Bojan Cvjetićanin, Danilo Kapel, Klavdija Kopina, Martin Bejzak, Peter Khoo, Sara Briški Cirman |- |{{Bandera|Espainia}} |[[Nebulossa]] |"Zorra" |[[Gaztelania]] |Emagaldua |María Bas, Mark Dasousa |- |{{Bandera|Estonia}} |[[5miinust]] eta [[Puuluup]] |"(nendest) narkootikumidest ei tea me (küll) midagi" |[[Estoniera]] |(Oraindik) ez dakigu ezer (honako) drogaz |Kim Wennerström, Kohver, Lancelot, Marko Veisson, Päevakoer, Põhja Korea, Ramo Teder |- |{{Bandera|Finlandia}} |[[Windows95man]] |"No rules!" |Ingelesa |Araurik ez |Henri Piispanen, Jussi Roine, Teemu Keisteri |- |{{Bandera|Frantzia}} |[[Slimane]] |"Mon amour" |[[Frantses|Frantsesa]] |Maitia |Meïr Salah, Slimane Nebchi, Yaacov Salah |- |{{Bandera|Georgia}} |[[Nutsa Buzaladze]] |"Fire fighter" |Ingelesa |Suhiltzailea |Ada Skitka, Darko Dimitrov |- |{{Bandera|Grezia}} |[[Marina Satti]] |"Zari" |[[Greziera]] |Dadoa |Gino "The Ghost" Borri, Jay Lewitt Stolar, Jordan Richard Palmer, Konstantin "Kay Be" Plamenov Beshkov, Manolis "Solmeister" Solidakis, Marina Satti, Nick Kodonas, Oge, Vlospa |- |{{Bandera|Herbehereak}} |[[Joost Klein]] |"Europapa" |[[Nederlandera]] |Euroaita |Donny Ellerström, Joost Klein, Paul Elstak, Teun de Kruijf, Thijmen Melissant, Tim Haars |- |{{Bandera|Islandia}} |[[Hera Björk]] |"Scared of heights" |Ingelesa |Altueraz beldur |Ásdís María Viðarsdóttir, Ferras Alqaisi, Jaro Omar, Michael Burek |- |{{Bandera|Irlanda}} |[[Bambie Thug]] |"Doomsday blue" |Ingelesa |Urdin apokaliptikoa |Cuntry Ray Robinson, Olivia Cassy Brooking, Sam Matlock, Tyler Ryder |- |{{Bandera|Israel}} |[[Eden Golan]] |"Hurricane" |Ingelesa, [[Hebreera]] |Urakana |Avi Ohion, Keren Peles, Stav Beger |- |{{Bandera|Italia}} |[[Angelina Mango]] |"La noia" |[[Italiera]] |Asperdura |Angelina Mango, Francesca Calearo "Madame", Dario Faini "Dardust" |- |{{Bandera|Kroazia}} |[[Baby Lasagna]] |"Rim tim tagi dim" |Ingelesa |Rim tim tagi dim |Marko Purišić |- |{{Bandera|Letonia}} |[[Dons]] |"Hollow" |Ingelesa |Hutsik |Artūrs Šingirejs, Kate Northrop, Liam Geddes |- |{{Bandera|Lituania}} |[[Silvester Belt]] |"Luktelk" |[[Lituaniera]] |Itxoin |Džesika Šyvokaitė, Elena Jurgaitytė, Silvestras Beltė |- |{{Bandera|Luxenburgo}} |[[TALI]] |"Fighter" |Ingelesa, Frantsesa |Borrokalaria |Ana Zimmer, Dario Faini, Manon Romiti, Silvio Lisbonne |- |{{Bandera|Malta}} |[[Sarah Bonnici]] |"Loop" |Ingelesa |Kiribila |Kevin Lee, Leire Gotxi Angel, Michael Joe Cini, Sarah Bonnici, Sebastian Pritchard-James |- |{{Bandera|Moldavia}} |[[Natalia Barbu]] |"In the middle" |Ingelesa |Erdian |Khris Richards, Natalia Barbu |- |{{Bandera|Norvegia}} |[[Gåte]] |"Ulveham" |[[Norvegiera]] |Gizotsoa |Gunnhild Sundli, Magnus Børmark, Jon Even Schärer, Marit Jensen Lillebuen, Ronny Graff Janssen, Sveinung Ekloo Sundli |- |{{Bandera|Polonia}} |Luna |"The tower" |Ingelesa |Dorrea |Aleksandra Katarzyna Wielgomas, Max Cooke, Paul Dixon |- |{{Bandera|Portugal}} |[[iolanda]] |"Grito" |[[Portuges|Portugesa]] |Oihua |Alberto Hernández, Iolanda Costa |- |{{Bandera|San Marino}} |Megara |"11:11" |Gaztelania, Italiera | - |Isra Dante Ramos Solomando, Roberto la Lueta Ruiz, Sara Jiménez Moral |- |{{Bandera|Serbia}} |[[Teya Dora]] |"Ramonda" |[[Serbiera]] |Ramonda landarea |Andrijano Pavlović, Luka Jovanović, Teodora Pavlovska |- |{{Bandera|Suedia}} |Marcus & Martinus |"Unfortgettable" |Ingelesa |Ahaztezina |Jimmy "Joker" Thörnfeldt, Joy Deb, Linnea Deb, Marcus Gunnarsen, Martinus Gunnarsen |- |{{Bandera|Suitza}} |[[Nemo]] |"The code" |Ingelesa |Kodea |Benjamin Alasu, Lasse Midtsian Nymann, Linda Dale, Nemo Mettler |- |{{Bandera|Txekia}} |[[Aiko]] |"Pedestal" |Ingelesa |Idulkia |Alena Shimanova-Kostebelova, Steven Ansell |- |{{Bandera|Ukraina}} |alyona alyona & Jerry Heil |"Teresa and Maria" |[[Ukrainera]], Ingelesa |Teresa eta Maria |Aliona Savranenko, Anton Chilibi, Ivan Klymenko, Yana Shemaieva |- |{{Bandera|Zipre}} |[[Silia Kapsis]] |"Liar" |Ingelesa |Gezurtia |Dimitris Kontopoulos, Elke Tiel |} == Formatua == === Ikus-diseinua === 2023ko azaroaren 14ean, EBUk [[2023ko Eurovision Abesti Lehiaketa|2023ko]] leloa, "United by music" (euskaraz "Musikak elkartuak"), 2024 eta hurrengo edizioetarako lelo generiko gisa mantenduko zuela adierazi zuen<ref>{{Erreferentzia|izenburua='United By Music' chosen as permanent Eurovision slogan|hizkuntza=en|data=2023-11-14|url=https://eurovision.tv/story/united-by-music-permanent-slogan|aldizkaria=eurovision.tv|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Hala ere, urte bakoitzean ikus-diseinu ezberdin batean kokatuko zela segurtatu zuen. Horrela, abenduaren 14ean edizioko estetika ofiziala, "Eurovisioneko Argiak", aurkeztu zen. Diseinua gradiente lineal eta sinpleetan oinarrituta zegoen, [[Aurora polar|aurora polarretan]] eta soinu-ekualizadoreetan agertzen diren marra bertikaletan inspiratua. Honek aldakortasun handia eman zion, formatu ezberdin ugari kontuan hartuta<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eurovision 2024 theme art revealed!|hizkuntza=en|data=2023-12-14|url=https://eurovision.tv/story/eurovision-2024-theme-art-revealed|aldizkaria=eurovision.tv|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. === Aurkezleak === 2024ko otsailaren 5ean, suediar aurkezle eta komika Petra Mede eta suediar-amerikar aktore Malin Akerman izendatu ziren leihaketaren aurkezle gisa. Mederen hirugarren Eurovision aurkezpena izan zen hau, [[2013ko Eurovision Abesti Lehiaketa|2013]]<nowiki/>an bakarrik eta [[2016ko Eurovision Abesti Lehiaketa|2016]]<nowiki/>an aurreko urteko irabazlea [[Måns Zelmerlöw]]<nowiki/>rekin egin ondoren. === Eszenatokia === 2023ko abenduan, eszenatokia Florian Wieder alemanak diseinatu zuela adierazi zen, haren zazpigarren lana leihaketarako. Eszenatokiak bost [[LED]] kubo mugikor zeuzkan, LED zoru eta atzeko pantailaz gain. Hau, beste argi, bideo eta eszenatokiko atrezzo gehigarriekin batera, gurutze-formako zentru baten inguruan kokatua zegoen. Diseinatzaileak adierazita bezala, "ikuslearentzat 360 graduko ikus-entzunezko esperientzia paregabea eratzeko" helburua zeukan. Artisten "green room" deiturikoa, non antzezpenen artean itxoin zezaketen, atzeko pantailaren atzean kokatu zen. === Postalak === Postalak kanta bakoitza baino lehen telebistan erakutsitako bideo motzak dira, herrialdea eta artista aurkezteko asmoz haientzat eszenatokia prestatzen den bitartean. Edizio honetarako, 2023ko azarotik 2024ko maiatzera grabatu ziren, non artistak "[[selfie]]" estiloan agertzen ziren. Honetaz gain, herrialde bakoitzarentzat aurreko bi Eurovision kanta aukeratu ziren. == Leihaketa == === Lehen finalerdia === Lehen finalerdia maiatzaren 7an ospatu zen. Hamabost herrialdek parte hartuko dute, eta horietaz gain Alemania, Erresuma Batua eta Suediak bozkatu ahal izan zuten. Herrialde hauek ere finalerdia ospatzen zen bitartean kantatu zuten, erakusketa-gisa. Beste herrialdeetako publikoak "Munduko gainontzekoa" deituriko boto bateratuaren bidez ere eman zituen puntuak. Finalerdia aurreko Eurovision leihakideek [[Eleni Foureira]] (Zipre, 2018), [[Chanel Terrero]] (Espainia, 2022) eta Eric Saadek (Suedia, 2011) ireki zuten, haien kantak bertsio berreditatu batean abesten. Polemika zeharo piztu zen Saade, palestinar familiakoa dena, eszenatokira eskumuturrean [[kufija]] bat eramanez igo zenean. Arrazoi honengatik, bere emanaldia ez zen berehala Eurovisionen YouTube kanal ofizialera igo. Finalerdian zehar beste antzezpenak egon ziren, zehazki [[Johnny Logan]] (Irlandar irabazle bikoitza 1980 eta 1987an) [[Loreen]]-en Euphoria abestuz, edo Benjamin Ingrosso (Suediaren 2018 ordezkaria) haren kanten nahasketa batekin. {| class="wikitable" |+ !Ordena !Herrialdea !Artista !Abestia !Puntuak !Postua |- |'''1''' |'''{{Bandera|Zipre}}''' |'''Silia Kapsis''' |'''"Liar"''' |'''67''' |'''6''' |- |'''2''' |'''{{Bandera|Serbia}}''' |'''Teya Dora''' |'''"Ramonda"''' |'''47''' |'''10''' |- |'''3''' |'''{{Bandera|Lituania}}''' |'''Silvester Belt''' |'''"Luktelk"''' |'''119''' |'''4''' |- |'''4''' |'''{{Bandera|Irlanda}}''' |'''Bambie Thug''' |'''"Doomsday blue"''' |'''124''' |'''3''' |- |'''5''' |'''{{Bandera|Ukraina}}''' |'''alyona alyona & Jerry Heil''' |'''"Teresa and Maria"''' |'''173''' |'''2''' |- |6 |{{Bandera|Polonia}} |Luna |"The tower" |35 |12 |- |'''7''' |'''{{Bandera|Kroazia}}''' |'''Baby Lasagna''' |'''"Rim tim tagi dim"''' |'''177''' |'''1''' |- |8 |{{Bandera|Islandia}} |Hera Björk |"Scared of heights" |3 |15 |- |'''9''' |'''{{Bandera|Eslovenia}}''' |'''Raiven''' |'''"Veronika"''' |'''51''' |'''9''' |- |'''10''' |'''{{Bandera|Finlandia}}''' |'''Windows95man''' |'''"No rules!"''' |'''59''' |'''7''' |- |11 |{{Bandera|Moldavia}} |[[Natalia Barbu]] |"In the middle" |20 |13 |- |12 |{{Bandera|Azerbaijan}} |Fahree |"Özünlə apar" |11 |14 |- |13 |{{Bandera|Australia}} |Electric Fields |"One milkali (One blood)" |41 |11 |- |'''14''' |'''{{Bandera|Portugal}}''' |'''iolanda''' |'''"Grito"''' |'''58''' |'''8''' |- |'''15''' |'''{{Bandera|Luxenburgo}}''' |'''TALI''' |'''"Fighter"''' |'''117''' |'''5''' |} === Bigarren finalerdia === Bigarren finalerdia maiatzaren 9an ospatu zen. Hamasei herrialdek parte hartu zuten, eta horietaz gain Espainia, Frantzia eta Italiak bozkatu ahal izan zuten. Herrialde hauek ere finalerdia ospatzen zen bitartean kantatu zuten, erakusketa-gisa. Beste herrialdeetako publikoak "Munduko gainontzekoa" deituriko boto bateratuaren bidez ere eman zituen puntuak. Finalerdia aurkezleek ireki zuten [[Loreen]]-en aurreko urteko kanta irabazlea, Tattoo, bertsio komiko batean abestuz. Finalerdian zehar, beste antzezketak egon ziren: hiru irabazlek ([[Charlotte Perrelli]], Suedia 1999; [[Sertab Erener]], Turkia 2003; eta [[Helena Paparizou]], Grezia 2005) haien kantak abestu zituzten [[karaoke]] formatuan publikoarekin. Haietaz gain, beste agerpenak Sarah Dawn Finer-en alter ego komikoa, Lynda Woodruff; [[2023ko Eurovision Abesti Lehiaketa|2023ko]] bigarren postua Käärijä; eta [[1984ko Eurovision Abesti Lehiaketa|1984ko]] irabazleak, Herreys, izan ziren. {| class="wikitable" !Ordena !Herrialdea !Artista !Abestia !Puntuak !Postua |- |1 |{{Bandera|Malta}} |Sarah Bonnici |"Loop" |13 |16 |- |2 |{{Bandera|Albania}} |Besa |"Titan" |14 |15 |- |'''3''' |'''{{Bandera|Grezia}}''' |'''Marina Satti''' |'''"Zari"''' |'''86''' |'''5''' |- |'''4''' |'''{{Bandera|Suitza}}''' |'''Nemo''' |'''"The code"''' |'''132''' |'''4''' |- |5 |{{Bandera|Txekia}} |Aiko |"Pedestal" |38 |11 |- |'''6''' |'''{{Bandera|Austria}}''' |'''Kaleen''' |'''"We will rave"''' |'''46''' |'''9''' |- |7 |{{Bandera|Danimarka}} |Saba |"Sand" |36 |12 |- |'''8''' |'''{{Bandera|Armenia}}''' |'''Ladaniva''' |'''"Jako"''' |'''137''' |'''3''' |- |'''9''' |'''{{Bandera|Letonia}}''' |'''Dons''' |'''"Hollow"''' |'''72''' |'''7''' |- |10 |{{Bandera|San Marino}} |Megara |"11:11" |16 |14 |- |'''11''' |'''{{Bandera|Georgia}}''' |'''Nutsa Buzaladze''' |'''"Firefighter"''' |'''54''' |'''8''' |- |12 |{{Bandera|Belgika}} |Mustii |"Before the party's over" |18 |13 |- |'''13''' |'''{{Bandera|Estonia}}''' |'''5miinust eta Puuluup''' |'''"(nendest) narkootikumidest ei tea me (küll) midagi"''' |'''79''' |'''6''' |- |'''14''' |'''{{Bandera|Israel}}''' |'''Eden Golan''' |'''"Hurricane"''' |'''194''' |'''1''' |- |'''15''' |'''{{Bandera|Norvegia}}''' |'''Gåte''' |'''"Ulveham"''' |'''43''' |'''10''' |- |'''16''' |'''{{Bandera|Herbehereak}}''' |'''Joost Klein''' |'''"Europapa"''' |'''182''' |'''2''' |} === Finala === Finala maiatzaren 11an ospatu zen. Bertan, "Big 5" eta herrialde ospatzaileak zuzenean parte hartu zuten, finalerdietatik pasa behar izan gabe. Herrialde hauek Alemania, Erresuma Batua, Espainia, Frantzia, Italia eta Suedia dira, hurrenez hurren. Hauetaz gain, finalerdi bakoitzeko 10 herrialderik hoberenak ere leihatuko ziren. Irabazlea epaile eta telebotoz osatutako puntuazio-sistemaren bidez determinatu zen, sektore bakoitzak puntuen %50 eman zuelarik. Herbehereak kanporatuak izan ziren bigarren finalerdi eta finalaren artean, haien artistak ekoizpen-taldeko langile batekin izandako intzidentzia batengatik. Hala ere, Herbehereek ikuskizuna telebista bidez eman zuten, eta haien epaimahai zein publikoak bozkatzen segitu ahal izan zuen. Hala ere, erabaki hau kritika askorekin hartu zen kontinente osoan eta bereziki Herbehereetan. {| class="wikitable" !Ordena !Herrialdea !Artista !Abestia !Puntuak !Postua |- |1 |{{Bandera|Suedia}} |Marcus & Martinus |"Unforgettable" |174 |9 |- |2 |{{Bandera|Ukraina}} |alyona alyona & Jerry Heil |"Teresa and Maria" |453 |3 |- |3 |{{Bandera|Alemania}} |Isaak |"Always on the run" |117 |12 |- |4 |{{Bandera|Luxenburgo}} |TALI |"Fighter" |103 |13 |- |<s>5</s> |<s>{{Bandera|Herbehereak}}</s> |<s>Joost Klein</s> |<s>"Europapa"</s> | - | - |- |6 |{{Bandera|Israel}} |Eden Golan |"Hurricane" |375 |5 |- |7 |{{Bandera|Lituania}} |Silvester Belt |"Luktelk" |90 |14 |- |8 |{{Bandera|Espainia}} |Nebulossa |"Zorra" |30 |22 |- |9 |{{Bandera|Estonia}} |5miinust eta Puuluup |"(nendest) narkootikumidest ei tea me (küll) midagi" |37 |20 |- |10 |{{Bandera|Irlanda}} |Bambie Thug |"Doomsday blue" |278 |6 |- |11 |{{Bandera|Letonia}} |Dons |"Hollow" |64 |16 |- |12 |{{Bandera|Grezia}} |Marina Satti |"Zari" |126 |11 |- |13 |{{Bandera|Erresuma Batua}} |Olly Alexander |"Dizzy" |46 |18 |- |14 |{{Bandera|Norvegia}} |Gåte |"Ulveham" |16 |25 |- |15 |{{Bandera|Italia}} |Angelina Mango |"La noia" |268 |7 |- |16 |{{Bandera|Serbia}} |Teya Dora |"Ramonda" |54 |17 |- |17 |{{Bandera|Finlandia}} |Windows95man |"No rules!" |38 |19 |- |18 |{{Bandera|Portugal}} |iolanda |"Grito" |152 |10 |- |19 |{{Bandera|Armenia}} |Ladaniva |"Jako" |183 |8 |- |20 |{{Bandera|Zipre}} |Silia Kapsis |"Liar" |78 |15 |- |'''21''' |'''{{Bandera|Suitza}}''' |'''Nemo''' |'''"The code"''' |'''591''' |'''1''' |- |22 |{{Bandera|Eslovenia}} |Raiven |"Veronika" |27 |23 |- |23 |{{Bandera|Kroazia}} |Baby Lasagna |"Rim tim tagi dim" |547 |2 |- |24 |{{Bandera|Georgia}} |Nutsa Buzaladze |"Firefighter" |34 |21 |- |25 |{{Bandera|Frantzia}} |Slimane |"Mon amour" |445 |4 |- |26 |{{Bandera|Austria}} |Kaleen |"We will rave" |24 |24 |} == Gertakariak == Askoren hitzetan, hau "historiako Eurovisionik gatazkatsuena" bezala geratu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=No, Israel didn't win. But Eurovision can't carry on as usual now|hizkuntza=en|data=2024-05-12|url=https://www.thenational.scot/politics/24314494.israel-didnt-win-eurovision-cant-carry-usual--/|aldizkaria=The National|sartze-data=2024-12-13}}</ref> === Israelen parte hartzea === Israelen partaidetza leihaketan kritika ugari eratu zituen, [[Israelen Gazako inbasioa (2023-2024)|Israelen Gazako inbasioa]]<nowiki/>ren harira, gatazka momentu hartan pil-pilean zegoen eta. EBUren kontrako manifestazioak biderkatu ziren, Errusiarekin egin zen bezalako herrialdearen kanporatzea eskatuz<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Chaotic build-up to Eurovision as thousands protest|hizkuntza=en-GB|data=2024-05-11|url=https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-68996532|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Era berean, partaideei modu pertsonalean eskaerak ailegatu zitzaien leihaketatik erretiratzeko, nazioarteko boikot-kanpaina gisa. Israelen kantaren hautaketak ere arazoak sortu zituen, EBUk kanta berridaztera derrigortu baitzituen. Lehen bertsioko letra, "October rain" (euskaraz "urriko euria") izendatua, [[2023-2024ko Israel-Palestina gerraren zabalpena|urriaren 7ko Hamas-en erasoa]]<nowiki/>ren aipamen bezala ikusi zen, leihaketako neutralitate politikoko araua urratuz. Horren ondoren, kanta "Hurricane" berrizendatu zen. Azkenik, Israel telebotoan bigarren postuan eta guztira bosgarren amaitu zen, nahiz eta emaitza hau partzialki Israelgo Atzerriko Ministeritzak bozkapena sustatzeko kanpaina baten laguntzari esker izan<ref>{{Erreferentzia|izena=Laura|abizena=Pérez|izenburua=El Gobierno de Israel confirma que invirtió mucho dinero para fomentar el voto a Eden Golan en Eurovisión 2024|hizkuntza=es|data=2024-05-17|url=https://www.eldiario.es/vertele/noticias/gobierno-israel-confirma-invirtio-dinero-fomentar-voto-eden-golan-eurovision-2024_1_11374185.html|aldizkaria=Vertele|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. === Eszenatokian egindako Palestinaren aldeko keinuak === Lehen finalerdia baino lehen, antolatzaileek [[Irlanda (estatua)|Irlandako]] ordezkariari, Bambie Thug, haren gorputzean idatzitako [[Ogam]] hieroglifoetako batzuk kentzeko eskatu zioten. Idazpen hauek 'Su-etena' eta 'Palestinarentzat askatasuna' zioten; honen ondoren haien esloganera aldatu ziren, 'Koroatu sorgina', alegia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eurovision: Bambie Thug was asked to remove pro-Palestinian Ogham writing for performance|hizkuntza=en|url=https://www.irishtimes.com/culture/music/2024/05/08/eurovision-bambie-thug-was-asked-to-remove-pro-palestinian-ogham-writing-for-performance/|aldizkaria=The Irish Times|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Finalerdi berean, irekieran Eric Saade abesle suediar-palestinarrak haren antzezpena eskumuturrean [[kufija]] bat eramanez egin zuen. EBUk kufija ikur politiko gisa hartu zuen, beraz haren antzezpen-kliparen igoera YouTubeko kanal ofizialera berandutu zen. EBUren hitzetan, sentitzen zuten "artistak leihaketako natura ez-politikoa konpromezu batean jarri izana"<ref>{{Erreferentzia|izenburua='It's just racism': Eurovision roiled by controversy after criticising Palestinian scarf|hizkuntza=en|url=https://www.middleeasteye.net/trending/eurovision-palestinian-scarf-keffiyeh-eric-saade-controversy|aldizkaria=Middle East Eye|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Finalean, [[Portugal]]<nowiki/>go ordezkari iolandak azazkalak palestinar sinboloekin apainduta zeramatzan, eta "bakeak irabaziko du" esan zuen haren antzezpenaren amaieran esker gisa. Portugaleko [[Rádio e Televisão de Portugal|RTP]] telebista publikoak EBUk sare sozialetara iolandaren finalerdiko antzezpena igo zuela salatu zuen, finalekoaren ordez. EBUren erantzunean, zailtasun teknikoak eman ziren erabaki honen arrazoi bezala<ref>{{Erreferentzia|izena=Rádio e Televisão de|abizena=Portugal|izenburua=RTP aguarda respostas "cabais" sobre atraso na divulgação da atuação de Iolanda|hizkuntza=pt|data=2024-05-13|url=https://www.rtp.pt/noticias/cultura/rtp-aguarda-respostas-cabais-sobre-atraso-na-divulgacao-da-atuacao-de-iolanda_n1570968|aldizkaria=RTP aguarda respostas "cabais" sobre atraso na divulgação da atuação de Iolanda|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Eurovision Abesti Lehiaketa}} [[Kategoria:Eurovision Abesti Lehiaketa]] [[Kategoria:2024]] 3ygvvjgwyu284f4g76gfmvrty5x5vgn 9998766 9998560 2024-12-13T16:16:42Z 80.113.3.74 /* Gertakariak */ 9998766 wikitext text/x-wiki {{etorkizuna}} <!------------------- MESEDEZ EZ ALDATU EZER HEMENDIK GORA ------------------------------------> {{Abesti lehiaketa infotaula | semi = | semi1 = 2024ko maiatzaren 7 | semi2 = 2024ko maiatzaren 9 | finala = 2024ko maiatzaren 11 | egoitza = Malmö Arena, [[Malmö]] | aurkezleak =Malin Akerman<br>Petra Mede | antolatzailea = [[Sveriges Television]] (SVT) | kopurua =37 | irabazlea ="The code"<br />[[Nemo]]<br />{{Bandera|Suitza}} | aurrekolehiaketa = [[2023ko Eurovision Abesti Lehiaketa|Liverpool 2023]] | hurrengolehiaketa = }} '''2024ko Eurovision Abesti Lehiaketa''' urtero ospatzen den [[Eurovision Abesti Lehiaketa]]ren 68. edizioa izan zen. [[Malmö]]ko Malmö Arena aretoan ospatu zen, [[Suedia]]k [[2023ko Eurovision Abesti Lehiaketa|2023ko edizioa]] irabazi ondoren. Finalerdiak maiatzaren 7 eta 9an jokatu ziren, eta final handia maiatzaren 11an.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Malmö will host the 68th Eurovision Song Contest in May 2024|hizkuntza=en|data=2023-07-07|url=https://eurovision.tv/story/malmo-will-host-68th-eurovision-song-contest-may-2024|aldizkaria=Eurovision.tv|sartze-data=2023-07-07}}</ref> [[Luxenburgo]] partaide bezala itzuli zen, 31 urteko eten baten ostean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Luxembourg to return to the Eurovision Song Contest in 2024|hizkuntza=en|data=2023-05-12|url=https://eurovision.tv/story/luxembourg-return-eurovision-2024|aldizkaria=Eurovision.tv|sartze-data=2023-07-07}}</ref> Bestalde, [[Errumania]] haren irrati-telebistaren arazo ekonomikoak direla eta erretiratu egin zen. [[Herbehereak]] finalerdi eta finalaren artean kanporatuak izan ziren, haien leihakideak egoitzako langile batekin izandako intzidente baten ondoren. Leihaketa [[Suitza]]<nowiki/>k irabazi zuen, Nemo eta haien kanta "The code"-k ordezkatuta. Honek epaimahaiaren botoa irabazi zuen 365 punturekin, eta telebotoan 5. postua lortu zuen 226 punturekin. Podioa [[Kroazia]]<nowiki/>k eta [[Ukraina]]<nowiki/>k osatu zuten. Hau Kroaziak inoiz lortu izan duen posturik hoberena izan zen. Bestalde, [[Irlanda (estatua)|Irlanda]], [[Georgia]] eta [[Letonia]] haien lehen finaletarako sailkatu ziren 2018, 2016 eta 2016tik, hurrenez hurren. Aipatzekoa da nola Irlanda 6. postuan amaitu zen, mende honetan lorturiko emaitzarik hoberena. Bestalde, [[Luxenburgo]] finalera sailkatu zen 31 urte leihaketan parte hartu izan gabe egon ondoren, non 13. postuan amaitu zen. Azkenik, [[Norvegia]] finaleko azken postuan amaitu zen, haien errekorrera batuz; izan ere, herrialdea 12 alditan amaitu izan da azkeneko gisa. Bere aldetik, [[Erresuma Batua]]<nowiki/>k publikoaren eskutik 0 puntu lortu zituen. Finalerdien kasuan, [[Danimarka]] da orain finalera pasa gabeko urte segitu gehien daramatzan lurraldea, [[2019ko Eurovision Abesti Lehiaketa|2019tik]] ez baitira sailkatu. [[Islandia]] eta [[Malta]] haien finalerdietan azken postuan amaitu ziren. == Kokapena == [[Fitxategi:Malmö_Arena,_augusti_2014-2.jpg|thumb|200px|Malmö Arena, lehiaketaren egoitza.]] Suediak lehiaketa hartuko duen zazpigarren aldia izango da, eta hauetatik hirugarren aldia Malmö hirian egingo dela, [[1992ko Eurovision Abesti Lehiaketa|1992]] eta [[2013ko Eurovision Abesti Lehiaketa|2013ko edizio]]en ondoren. Malmö Arena, egoitza izango den pabilioia, 2013ko bera da, eta 15.000 pertsona har ditzake. Suediak 2023ko edizioa irabazi ondoren, hainbat hirik egoitza izateko interesa adierazi zuten: herrialdeko hiru hiri nagusiak, hau da [[Stockholm]], [[Göteborg]] eta Malmö, lehenago ere egoitza izandakoak, eta horrez gain [[Eskilstuna]], [[Jönköping]], [[Örnsköldsvik]], [[Partille]] eta [[Sandviken]].<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eurovision 2024: Last day for Swedish cities to submit hosting bids|hizkuntza=en|data=2023-06-12|url=https://www.esc-plus.com/eurovision-2024-last-day-to-submit-hosting-bids-for-swedish-cities/|aldizkaria=esc-plus.com|sartze-data=2023-07-07}}</ref> Guztietatik lau hirik aurkeztu zuten hautagaitza ofiziala lizitazio-prozesuan: Stockholm, Göteborg, Malmö eta Örnsköldsvik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Fyra städer som slåss om Eurovision Song Contest 2024|hizkuntza=se|data=2023-06-21|url=https://www.svt.se/kultur/fyra-stader-som-slass-om-eurovision-song-contest-2024|aldizkaria=esc-plus.com|sartze-data=2023-07-07}}</ref> 2023ko uztailaren 7an, Malmö izendatu zuten egoitza bezala [[Sveriges Television]] (SVT) suediar telebista publikoak eta [[Europako Irrati-Telebista Batasuna]]k (EBU). ==Partaideak== 37 herrialdek baieztatu dute bere partaidetza edizio honetan. Partaideen artean bi jadanik leihatu izan dira Eurovisionen. Zehazki, [[Moldavia]]<nowiki/>ko Natalia Barbuk bere herrialdea ordezkatu zuen [[2007ko Eurovision Abesti Lehiaketa|2007]]<nowiki/>an, eta [[Islandia]]<nowiki/>ko Hera Björkek [[2010eko Eurovision Abesti Lehiaketa|2010]]<nowiki/>ean egin zuen. {| class="sortable wikitable" |+ |- ! Herrialdea ! Artista ! Abestia !Hizkuntza !Euskarazko itzulpena !Idazlea(k) |- |{{Bandera|Albania}} | [[Besa]] | "Titan" |[[Ingeles|Ingelesa]] |Erraldoia |Besa Kokëdhima, Fabrice "Alias Lj." Grandjean, Gia Koka, Kledi Bahiti |- |{{Bandera|Alemania}} |Isaak |"Always on the run" |Ingelesa |Beti korrika |Greg Taro, Isaak Guderian, Kevin Lehr, Leo Salminen |- |{{Bandera|Armenia}} |[[Ladaniva]] |"Jako" |[[Armeniera]] | - |Audrey Leclercq, Jaklin Baghdassaryan, Louis Thomas |- |{{Bandera|Australia}} |[[Electric Fields]] |"One milkali (One blood)" |Ingelesa, [[Australiako aborigen|Yankunytjatjara]] |Odol bat |Michael Ross, Zaachariaha FIelding |- |{{Bandera|Austria}} |[[Kaleen]] |"We will rave" |Ingelesa |Rave-a egingo dugu |Anderz Wrethov, Jimmy "Joker" Thörnfeldt, Julie Aagaard, Thomas Stengaard |- |{{Bandera|Azerbaijan}} |[[Fahree]] ft. [[Ilkhin Dovlatov]] |"Özünlə apar" |Ingelesa, [[Azerbaijanera]] |Eraman nazazu zurekin |Edgar Ravin, Fakhri Ismayilov, Hasan Haydar, Mado Salikh, Mila Miles |- |{{Bandera|Belgika}} |[[Mustii]] |"Before the party's over" |Ingelesa |Festa bukatu baino lehen |Arianna Damato, Benoit Leclercq, Charlotte Clark, Nina Sampermans, Pierre Dumoulin, Thomas Mustin |- |{{Bandera|Danimarka}} |Saba |"Sand" |Ingelesa |Harea |Jonas Thander, Melanie Gabriella Hayrapetian, Pil Kalinka Nygaard Jeppesen |- |{{Bandera|Erresuma Batua}} |[[Olly Alexander]] |"Dizzy" |Ingelesa |Zorabiatuta |Oliver Alexander Thornton, Daniel Harle |- |{{Bandera|Eslovenia}} |[[Raiven]] |"Veronika" |[[Esloveniera]] |Veronika |Bojan Cvjetićanin, Danilo Kapel, Klavdija Kopina, Martin Bejzak, Peter Khoo, Sara Briški Cirman |- |{{Bandera|Espainia}} |[[Nebulossa]] |"Zorra" |[[Gaztelania]] |Emagaldua |María Bas, Mark Dasousa |- |{{Bandera|Estonia}} |[[5miinust]] eta [[Puuluup]] |"(nendest) narkootikumidest ei tea me (küll) midagi" |[[Estoniera]] |(Oraindik) ez dakigu ezer (honako) drogaz |Kim Wennerström, Kohver, Lancelot, Marko Veisson, Päevakoer, Põhja Korea, Ramo Teder |- |{{Bandera|Finlandia}} |[[Windows95man]] |"No rules!" |Ingelesa |Araurik ez |Henri Piispanen, Jussi Roine, Teemu Keisteri |- |{{Bandera|Frantzia}} |[[Slimane]] |"Mon amour" |[[Frantses|Frantsesa]] |Maitia |Meïr Salah, Slimane Nebchi, Yaacov Salah |- |{{Bandera|Georgia}} |[[Nutsa Buzaladze]] |"Fire fighter" |Ingelesa |Suhiltzailea |Ada Skitka, Darko Dimitrov |- |{{Bandera|Grezia}} |[[Marina Satti]] |"Zari" |[[Greziera]] |Dadoa |Gino "The Ghost" Borri, Jay Lewitt Stolar, Jordan Richard Palmer, Konstantin "Kay Be" Plamenov Beshkov, Manolis "Solmeister" Solidakis, Marina Satti, Nick Kodonas, Oge, Vlospa |- |{{Bandera|Herbehereak}} |[[Joost Klein]] |"Europapa" |[[Nederlandera]] |Euroaita |Donny Ellerström, Joost Klein, Paul Elstak, Teun de Kruijf, Thijmen Melissant, Tim Haars |- |{{Bandera|Islandia}} |[[Hera Björk]] |"Scared of heights" |Ingelesa |Altueraz beldur |Ásdís María Viðarsdóttir, Ferras Alqaisi, Jaro Omar, Michael Burek |- |{{Bandera|Irlanda}} |[[Bambie Thug]] |"Doomsday blue" |Ingelesa |Urdin apokaliptikoa |Cuntry Ray Robinson, Olivia Cassy Brooking, Sam Matlock, Tyler Ryder |- |{{Bandera|Israel}} |[[Eden Golan]] |"Hurricane" |Ingelesa, [[Hebreera]] |Urakana |Avi Ohion, Keren Peles, Stav Beger |- |{{Bandera|Italia}} |[[Angelina Mango]] |"La noia" |[[Italiera]] |Asperdura |Angelina Mango, Francesca Calearo "Madame", Dario Faini "Dardust" |- |{{Bandera|Kroazia}} |[[Baby Lasagna]] |"Rim tim tagi dim" |Ingelesa |Rim tim tagi dim |Marko Purišić |- |{{Bandera|Letonia}} |[[Dons]] |"Hollow" |Ingelesa |Hutsik |Artūrs Šingirejs, Kate Northrop, Liam Geddes |- |{{Bandera|Lituania}} |[[Silvester Belt]] |"Luktelk" |[[Lituaniera]] |Itxoin |Džesika Šyvokaitė, Elena Jurgaitytė, Silvestras Beltė |- |{{Bandera|Luxenburgo}} |[[TALI]] |"Fighter" |Ingelesa, Frantsesa |Borrokalaria |Ana Zimmer, Dario Faini, Manon Romiti, Silvio Lisbonne |- |{{Bandera|Malta}} |[[Sarah Bonnici]] |"Loop" |Ingelesa |Kiribila |Kevin Lee, Leire Gotxi Angel, Michael Joe Cini, Sarah Bonnici, Sebastian Pritchard-James |- |{{Bandera|Moldavia}} |[[Natalia Barbu]] |"In the middle" |Ingelesa |Erdian |Khris Richards, Natalia Barbu |- |{{Bandera|Norvegia}} |[[Gåte]] |"Ulveham" |[[Norvegiera]] |Gizotsoa |Gunnhild Sundli, Magnus Børmark, Jon Even Schärer, Marit Jensen Lillebuen, Ronny Graff Janssen, Sveinung Ekloo Sundli |- |{{Bandera|Polonia}} |Luna |"The tower" |Ingelesa |Dorrea |Aleksandra Katarzyna Wielgomas, Max Cooke, Paul Dixon |- |{{Bandera|Portugal}} |[[iolanda]] |"Grito" |[[Portuges|Portugesa]] |Oihua |Alberto Hernández, Iolanda Costa |- |{{Bandera|San Marino}} |Megara |"11:11" |Gaztelania, Italiera | - |Isra Dante Ramos Solomando, Roberto la Lueta Ruiz, Sara Jiménez Moral |- |{{Bandera|Serbia}} |[[Teya Dora]] |"Ramonda" |[[Serbiera]] |Ramonda landarea |Andrijano Pavlović, Luka Jovanović, Teodora Pavlovska |- |{{Bandera|Suedia}} |Marcus & Martinus |"Unfortgettable" |Ingelesa |Ahaztezina |Jimmy "Joker" Thörnfeldt, Joy Deb, Linnea Deb, Marcus Gunnarsen, Martinus Gunnarsen |- |{{Bandera|Suitza}} |[[Nemo]] |"The code" |Ingelesa |Kodea |Benjamin Alasu, Lasse Midtsian Nymann, Linda Dale, Nemo Mettler |- |{{Bandera|Txekia}} |[[Aiko]] |"Pedestal" |Ingelesa |Idulkia |Alena Shimanova-Kostebelova, Steven Ansell |- |{{Bandera|Ukraina}} |alyona alyona & Jerry Heil |"Teresa and Maria" |[[Ukrainera]], Ingelesa |Teresa eta Maria |Aliona Savranenko, Anton Chilibi, Ivan Klymenko, Yana Shemaieva |- |{{Bandera|Zipre}} |[[Silia Kapsis]] |"Liar" |Ingelesa |Gezurtia |Dimitris Kontopoulos, Elke Tiel |} == Formatua == === Ikus-diseinua === 2023ko azaroaren 14ean, EBUk [[2023ko Eurovision Abesti Lehiaketa|2023ko]] leloa, "United by music" (euskaraz "Musikak elkartuak"), 2024 eta hurrengo edizioetarako lelo generiko gisa mantenduko zuela adierazi zuen<ref>{{Erreferentzia|izenburua='United By Music' chosen as permanent Eurovision slogan|hizkuntza=en|data=2023-11-14|url=https://eurovision.tv/story/united-by-music-permanent-slogan|aldizkaria=eurovision.tv|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Hala ere, urte bakoitzean ikus-diseinu ezberdin batean kokatuko zela segurtatu zuen. Horrela, abenduaren 14ean edizioko estetika ofiziala, "Eurovisioneko Argiak", aurkeztu zen. Diseinua gradiente lineal eta sinpleetan oinarrituta zegoen, [[Aurora polar|aurora polarretan]] eta soinu-ekualizadoreetan agertzen diren marra bertikaletan inspiratua. Honek aldakortasun handia eman zion, formatu ezberdin ugari kontuan hartuta<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eurovision 2024 theme art revealed!|hizkuntza=en|data=2023-12-14|url=https://eurovision.tv/story/eurovision-2024-theme-art-revealed|aldizkaria=eurovision.tv|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. === Aurkezleak === 2024ko otsailaren 5ean, suediar aurkezle eta komika Petra Mede eta suediar-amerikar aktore Malin Akerman izendatu ziren leihaketaren aurkezle gisa. Mederen hirugarren Eurovision aurkezpena izan zen hau, [[2013ko Eurovision Abesti Lehiaketa|2013]]<nowiki/>an bakarrik eta [[2016ko Eurovision Abesti Lehiaketa|2016]]<nowiki/>an aurreko urteko irabazlea [[Måns Zelmerlöw]]<nowiki/>rekin egin ondoren. === Eszenatokia === 2023ko abenduan, eszenatokia Florian Wieder alemanak diseinatu zuela adierazi zen, haren zazpigarren lana leihaketarako. Eszenatokiak bost [[LED]] kubo mugikor zeuzkan, LED zoru eta atzeko pantailaz gain. Hau, beste argi, bideo eta eszenatokiko atrezzo gehigarriekin batera, gurutze-formako zentru baten inguruan kokatua zegoen. Diseinatzaileak adierazita bezala, "ikuslearentzat 360 graduko ikus-entzunezko esperientzia paregabea eratzeko" helburua zeukan. Artisten "green room" deiturikoa, non antzezpenen artean itxoin zezaketen, atzeko pantailaren atzean kokatu zen. === Postalak === Postalak kanta bakoitza baino lehen telebistan erakutsitako bideo motzak dira, herrialdea eta artista aurkezteko asmoz haientzat eszenatokia prestatzen den bitartean. Edizio honetarako, 2023ko azarotik 2024ko maiatzera grabatu ziren, non artistak "[[selfie]]" estiloan agertzen ziren. Honetaz gain, herrialde bakoitzarentzat aurreko bi Eurovision kanta aukeratu ziren. == Leihaketa == === Lehen finalerdia === Lehen finalerdia maiatzaren 7an ospatu zen. Hamabost herrialdek parte hartuko dute, eta horietaz gain Alemania, Erresuma Batua eta Suediak bozkatu ahal izan zuten. Herrialde hauek ere finalerdia ospatzen zen bitartean kantatu zuten, erakusketa-gisa. Beste herrialdeetako publikoak "Munduko gainontzekoa" deituriko boto bateratuaren bidez ere eman zituen puntuak. Finalerdia aurreko Eurovision leihakideek [[Eleni Foureira]] (Zipre, 2018), [[Chanel Terrero]] (Espainia, 2022) eta Eric Saadek (Suedia, 2011) ireki zuten, haien kantak bertsio berreditatu batean abesten. Polemika zeharo piztu zen Saade, palestinar familiakoa dena, eszenatokira eskumuturrean [[kufija]] bat eramanez igo zenean. Arrazoi honengatik, bere emanaldia ez zen berehala Eurovisionen YouTube kanal ofizialera igo. Finalerdian zehar beste antzezpenak egon ziren, zehazki [[Johnny Logan]] (Irlandar irabazle bikoitza 1980 eta 1987an) [[Loreen]]-en Euphoria abestuz, edo Benjamin Ingrosso (Suediaren 2018 ordezkaria) haren kanten nahasketa batekin. {| class="wikitable" |+ !Ordena !Herrialdea !Artista !Abestia !Puntuak !Postua |- |'''1''' |'''{{Bandera|Zipre}}''' |'''Silia Kapsis''' |'''"Liar"''' |'''67''' |'''6''' |- |'''2''' |'''{{Bandera|Serbia}}''' |'''Teya Dora''' |'''"Ramonda"''' |'''47''' |'''10''' |- |'''3''' |'''{{Bandera|Lituania}}''' |'''Silvester Belt''' |'''"Luktelk"''' |'''119''' |'''4''' |- |'''4''' |'''{{Bandera|Irlanda}}''' |'''Bambie Thug''' |'''"Doomsday blue"''' |'''124''' |'''3''' |- |'''5''' |'''{{Bandera|Ukraina}}''' |'''alyona alyona & Jerry Heil''' |'''"Teresa and Maria"''' |'''173''' |'''2''' |- |6 |{{Bandera|Polonia}} |Luna |"The tower" |35 |12 |- |'''7''' |'''{{Bandera|Kroazia}}''' |'''Baby Lasagna''' |'''"Rim tim tagi dim"''' |'''177''' |'''1''' |- |8 |{{Bandera|Islandia}} |Hera Björk |"Scared of heights" |3 |15 |- |'''9''' |'''{{Bandera|Eslovenia}}''' |'''Raiven''' |'''"Veronika"''' |'''51''' |'''9''' |- |'''10''' |'''{{Bandera|Finlandia}}''' |'''Windows95man''' |'''"No rules!"''' |'''59''' |'''7''' |- |11 |{{Bandera|Moldavia}} |[[Natalia Barbu]] |"In the middle" |20 |13 |- |12 |{{Bandera|Azerbaijan}} |Fahree |"Özünlə apar" |11 |14 |- |13 |{{Bandera|Australia}} |Electric Fields |"One milkali (One blood)" |41 |11 |- |'''14''' |'''{{Bandera|Portugal}}''' |'''iolanda''' |'''"Grito"''' |'''58''' |'''8''' |- |'''15''' |'''{{Bandera|Luxenburgo}}''' |'''TALI''' |'''"Fighter"''' |'''117''' |'''5''' |} === Bigarren finalerdia === Bigarren finalerdia maiatzaren 9an ospatu zen. Hamasei herrialdek parte hartu zuten, eta horietaz gain Espainia, Frantzia eta Italiak bozkatu ahal izan zuten. Herrialde hauek ere finalerdia ospatzen zen bitartean kantatu zuten, erakusketa-gisa. Beste herrialdeetako publikoak "Munduko gainontzekoa" deituriko boto bateratuaren bidez ere eman zituen puntuak. Finalerdia aurkezleek ireki zuten [[Loreen]]-en aurreko urteko kanta irabazlea, Tattoo, bertsio komiko batean abestuz. Finalerdian zehar, beste antzezketak egon ziren: hiru irabazlek ([[Charlotte Perrelli]], Suedia 1999; [[Sertab Erener]], Turkia 2003; eta [[Helena Paparizou]], Grezia 2005) haien kantak abestu zituzten [[karaoke]] formatuan publikoarekin. Haietaz gain, beste agerpenak Sarah Dawn Finer-en alter ego komikoa, Lynda Woodruff; [[2023ko Eurovision Abesti Lehiaketa|2023ko]] bigarren postua Käärijä; eta [[1984ko Eurovision Abesti Lehiaketa|1984ko]] irabazleak, Herreys, izan ziren. {| class="wikitable" !Ordena !Herrialdea !Artista !Abestia !Puntuak !Postua |- |1 |{{Bandera|Malta}} |Sarah Bonnici |"Loop" |13 |16 |- |2 |{{Bandera|Albania}} |Besa |"Titan" |14 |15 |- |'''3''' |'''{{Bandera|Grezia}}''' |'''Marina Satti''' |'''"Zari"''' |'''86''' |'''5''' |- |'''4''' |'''{{Bandera|Suitza}}''' |'''Nemo''' |'''"The code"''' |'''132''' |'''4''' |- |5 |{{Bandera|Txekia}} |Aiko |"Pedestal" |38 |11 |- |'''6''' |'''{{Bandera|Austria}}''' |'''Kaleen''' |'''"We will rave"''' |'''46''' |'''9''' |- |7 |{{Bandera|Danimarka}} |Saba |"Sand" |36 |12 |- |'''8''' |'''{{Bandera|Armenia}}''' |'''Ladaniva''' |'''"Jako"''' |'''137''' |'''3''' |- |'''9''' |'''{{Bandera|Letonia}}''' |'''Dons''' |'''"Hollow"''' |'''72''' |'''7''' |- |10 |{{Bandera|San Marino}} |Megara |"11:11" |16 |14 |- |'''11''' |'''{{Bandera|Georgia}}''' |'''Nutsa Buzaladze''' |'''"Firefighter"''' |'''54''' |'''8''' |- |12 |{{Bandera|Belgika}} |Mustii |"Before the party's over" |18 |13 |- |'''13''' |'''{{Bandera|Estonia}}''' |'''5miinust eta Puuluup''' |'''"(nendest) narkootikumidest ei tea me (küll) midagi"''' |'''79''' |'''6''' |- |'''14''' |'''{{Bandera|Israel}}''' |'''Eden Golan''' |'''"Hurricane"''' |'''194''' |'''1''' |- |'''15''' |'''{{Bandera|Norvegia}}''' |'''Gåte''' |'''"Ulveham"''' |'''43''' |'''10''' |- |'''16''' |'''{{Bandera|Herbehereak}}''' |'''Joost Klein''' |'''"Europapa"''' |'''182''' |'''2''' |} === Finala === Finala maiatzaren 11an ospatu zen. Bertan, "Big 5" eta herrialde ospatzaileak zuzenean parte hartu zuten, finalerdietatik pasa behar izan gabe. Herrialde hauek Alemania, Erresuma Batua, Espainia, Frantzia, Italia eta Suedia dira, hurrenez hurren. Hauetaz gain, finalerdi bakoitzeko 10 herrialderik hoberenak ere leihatuko ziren. Irabazlea epaile eta telebotoz osatutako puntuazio-sistemaren bidez determinatu zen, sektore bakoitzak puntuen %50 eman zuelarik. Herbehereak kanporatuak izan ziren bigarren finalerdi eta finalaren artean, haien artistak ekoizpen-taldeko langile batekin izandako intzidentzia batengatik. Hala ere, Herbehereek ikuskizuna telebista bidez eman zuten, eta haien epaimahai zein publikoak bozkatzen segitu ahal izan zuen. Hala ere, erabaki hau kritika askorekin hartu zen kontinente osoan eta bereziki Herbehereetan. {| class="wikitable" !Ordena !Herrialdea !Artista !Abestia !Puntuak !Postua |- |1 |{{Bandera|Suedia}} |Marcus & Martinus |"Unforgettable" |174 |9 |- |2 |{{Bandera|Ukraina}} |alyona alyona & Jerry Heil |"Teresa and Maria" |453 |3 |- |3 |{{Bandera|Alemania}} |Isaak |"Always on the run" |117 |12 |- |4 |{{Bandera|Luxenburgo}} |TALI |"Fighter" |103 |13 |- |<s>5</s> |<s>{{Bandera|Herbehereak}}</s> |<s>Joost Klein</s> |<s>"Europapa"</s> | - | - |- |6 |{{Bandera|Israel}} |Eden Golan |"Hurricane" |375 |5 |- |7 |{{Bandera|Lituania}} |Silvester Belt |"Luktelk" |90 |14 |- |8 |{{Bandera|Espainia}} |Nebulossa |"Zorra" |30 |22 |- |9 |{{Bandera|Estonia}} |5miinust eta Puuluup |"(nendest) narkootikumidest ei tea me (küll) midagi" |37 |20 |- |10 |{{Bandera|Irlanda}} |Bambie Thug |"Doomsday blue" |278 |6 |- |11 |{{Bandera|Letonia}} |Dons |"Hollow" |64 |16 |- |12 |{{Bandera|Grezia}} |Marina Satti |"Zari" |126 |11 |- |13 |{{Bandera|Erresuma Batua}} |Olly Alexander |"Dizzy" |46 |18 |- |14 |{{Bandera|Norvegia}} |Gåte |"Ulveham" |16 |25 |- |15 |{{Bandera|Italia}} |Angelina Mango |"La noia" |268 |7 |- |16 |{{Bandera|Serbia}} |Teya Dora |"Ramonda" |54 |17 |- |17 |{{Bandera|Finlandia}} |Windows95man |"No rules!" |38 |19 |- |18 |{{Bandera|Portugal}} |iolanda |"Grito" |152 |10 |- |19 |{{Bandera|Armenia}} |Ladaniva |"Jako" |183 |8 |- |20 |{{Bandera|Zipre}} |Silia Kapsis |"Liar" |78 |15 |- |'''21''' |'''{{Bandera|Suitza}}''' |'''Nemo''' |'''"The code"''' |'''591''' |'''1''' |- |22 |{{Bandera|Eslovenia}} |Raiven |"Veronika" |27 |23 |- |23 |{{Bandera|Kroazia}} |Baby Lasagna |"Rim tim tagi dim" |547 |2 |- |24 |{{Bandera|Georgia}} |Nutsa Buzaladze |"Firefighter" |34 |21 |- |25 |{{Bandera|Frantzia}} |Slimane |"Mon amour" |445 |4 |- |26 |{{Bandera|Austria}} |Kaleen |"We will rave" |24 |24 |} == Gertakariak == Askoren hitzetan, hau "historiako Eurovisionik gatazkatsuena" bezala geratu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=No, Israel didn't win. But Eurovision can't carry on as usual now|hizkuntza=en|data=2024-05-12|url=https://www.thenational.scot/politics/24314494.israel-didnt-win-eurovision-cant-carry-usual--/|aldizkaria=The National|sartze-data=2024-12-13}}</ref> === Israelen parte hartzea === Israelen partaidetza leihaketan kritika ugari eratu zituen, [[Israelen Gazako inbasioa (2023-2024)|Israelen Gazako inbasioa]]<nowiki/>ren harira, gatazka momentu hartan pil-pilean zegoen eta. EBUren kontrako manifestazioak biderkatu ziren, Errusiarekin egin zen bezalako herrialdearen kanporatzea eskatuz<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Chaotic build-up to Eurovision as thousands protest|hizkuntza=en-GB|data=2024-05-11|url=https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-68996532|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Era berean, partaideei modu pertsonalean eskaerak ailegatu zitzaien leihaketatik erretiratzeko, nazioarteko boikot-kanpaina gisa. Israelen kantaren hautaketak ere arazoak sortu zituen, EBUk kanta berridaztera derrigortu baitzituen. Lehen bertsioko letra, "October rain" (euskaraz "urriko euria") izendatua, [[2023-2024ko Israel-Palestina gerraren zabalpena|urriaren 7ko Hamas-en erasoa]]<nowiki/>ren aipamen bezala ikusi zen, leihaketako neutralitate politikoko araua urratuz. Horren ondoren, kanta "Hurricane" berrizendatu zen. Azkenik, Israel telebotoan bigarren postuan eta guztira bosgarren amaitu zen, nahiz eta emaitza hau partzialki Israelgo Atzerriko Ministeritzak bozkapena sustatzeko kanpaina baten laguntzari esker izan<ref>{{Erreferentzia|izena=Laura|abizena=Pérez|izenburua=El Gobierno de Israel confirma que invirtió mucho dinero para fomentar el voto a Eden Golan en Eurovisión 2024|hizkuntza=es|data=2024-05-17|url=https://www.eldiario.es/vertele/noticias/gobierno-israel-confirma-invirtio-dinero-fomentar-voto-eden-golan-eurovision-2024_1_11374185.html|aldizkaria=Vertele|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. === Eszenatokian egindako Palestinaren aldeko keinuak === Lehen finalerdia baino lehen, antolatzaileek [[Irlanda (estatua)|Irlandako]] ordezkariari, Bambie Thug, haren gorputzean idatzitako [[Ogam]] hieroglifoetako batzuk kentzeko eskatu zioten. Idazpen hauek 'Su-etena' eta 'Palestinarentzat askatasuna' zioten; honen ondoren haien esloganera aldatu ziren, 'Koroatu sorgina', alegia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eurovision: Bambie Thug was asked to remove pro-Palestinian Ogham writing for performance|hizkuntza=en|url=https://www.irishtimes.com/culture/music/2024/05/08/eurovision-bambie-thug-was-asked-to-remove-pro-palestinian-ogham-writing-for-performance/|aldizkaria=The Irish Times|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Finalerdi berean, irekieran Eric Saade abesle suediar-palestinarrak haren antzezpena eskumuturrean [[kufija]] bat eramanez egin zuen. EBUk kufija ikur politiko gisa hartu zuen, beraz haren antzezpen-kliparen igoera YouTubeko kanal ofizialera berandutu zen. EBUren hitzetan, sentitzen zuten "artistak leihaketako natura ez-politikoa konpromezu batean jarri izana"<ref>{{Erreferentzia|izenburua='It's just racism': Eurovision roiled by controversy after criticising Palestinian scarf|hizkuntza=en|url=https://www.middleeasteye.net/trending/eurovision-palestinian-scarf-keffiyeh-eric-saade-controversy|aldizkaria=Middle East Eye|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Finalean, [[Portugal]]<nowiki/>go ordezkari iolandak azazkalak palestinar sinboloekin apainduta zeramatzan, eta "bakeak irabaziko du" esan zuen haren antzezpenaren amaieran esker gisa. Portugaleko [[Rádio e Televisão de Portugal|RTP]] telebista publikoak EBUk sare sozialetara iolandaren finalerdiko antzezpena igo zuela salatu zuen, finalekoaren ordez. EBUren erantzunean, zailtasun teknikoak eman ziren erabaki honen arrazoi bezala<ref>{{Erreferentzia|izena=Rádio e Televisão de|abizena=Portugal|izenburua=RTP aguarda respostas "cabais" sobre atraso na divulgação da atuação de Iolanda|hizkuntza=pt|data=2024-05-13|url=https://www.rtp.pt/noticias/cultura/rtp-aguarda-respostas-cabais-sobre-atraso-na-divulgacao-da-atuacao-de-iolanda_n1570968|aldizkaria=RTP aguarda respostas "cabais" sobre atraso na divulgação da atuação de Iolanda|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. === Portaera txarreko salaketak === Lehen finalerdiaren ondoren, salaketa ofizial bat helarazi zitzaion EBUri israeldar zale-erakundeei buruz. Hauek ziotenez, "irlandar ordezkaritza gau hartako EuroClub festan mehatxatu zuten" zale-erakundeko hainbat kidek<ref>{{Erreferentzia|izena=Patrick O’Donoghue in|abizena=Malmo|izenburua=Bambie Thug in Eurovision row involving Israeli fans|hizkuntza=en|data=2024-05-11|url=https://www.thetimes.com/world/ireland-world/article/bambie-thug-at-centre-of-eurovision-row-involving-israeli-fans-r6xpn3xvq?region=global|aldizkaria=www.thetimes.com|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Sare sozialetan berretsi gabeko bideoak eta aitormenak igo ziren, zeinetan "Israelgo zale zein kazetariak beste herrialdeetako kideak erasotzen" ageri ziren<ref>{{Erreferentzia|izena=Stevan|abizena=Ljuština|izenburua=Evrovizija 2024 {{!}} EBU povodom zlostavljanja od strane izraelskih medija i delegacije|hizkuntza=en-US|data=2024-05-13|url=https://evrovizija.rs/2024/05/13/evrovizija-2024-ebu-povodom-zlostavljanja-od-strane-izraelskih-medija-i-delegacije/|aldizkaria=ESC Serbia {{!}} Evrovizija.rs|sartze-data=2024-12-13}}</ref>, hala nola Espainiar kazetari bat, gertakari honen ondoren [[Radiotelevisión Española|RTVE]]<nowiki/>k EBUri "kazetaritza eta iritzi askatasuna bermatzeko" eskaera helarazi ziolarik. Finalerako proba orokorrean, Irlanda, Grezia eta Suitzako ordezkariek ez zuten bandera-ibilaldian parte hartu. Irlandaren ordezkariaren hitzetan, "EBUren atentzio osoa merezi zuen egoera batean murgilduta" zeudela adierazi zuen. Momentu berdinean, herbeheretar telebistak bi kexa jarri zituen EBUren aurrean "arenako egoera ez segurua" zela eta<ref>{{Erreferentzia|izenburua=DPG Media Privacy Gate|url=https://myprivacy.dpgmedia.nl/consent?siteKey=ucf98legs1caotgh&callbackUrl=https%3A%2F%2Fwww.nu.nl%2Fprivacy-gate%2Faccept%3FredirectUri%3D%252Fsongfestival%252F6312858%252Fnederland-deed-officiele-melding-van-onveilige-sfeer-tijdens-songfestival.html%253Freferrer%253Dhttps%253A%252F%252Ft.com%2526referrer%253Dhttps%253A%252F%252Fen.wikipedia.org%252F|aldizkaria=myprivacy.dpgmedia.nl|sartze-data=2024-12-13}}</ref>, baina hauen harira ez zen neurririk hartu leihaketa pasa ondoren arte. EBUren jarrera ikusita, Norvegiar VG egunkariak hainbat herrialdek erretiratzea pentsatu zutela argitaratu zuen, finala hasi baino 25 minutu lehenago akordio batera ailegatu ziren arte<ref>{{Erreferentzia|izena=Stein|abizena=Østbø|izenburua=(+) Eurovision-dramaet i kulissene: Seks land ville trekke seg|hizkuntza=no|abizena2=Mortensen|abizena3=Edland|izena2=Ingrid Alice|izena3=Gyrid Friis|data=2024-05-25|url=https://www.vg.no/rampelys/i/RzRwVA/eurovision-dramaet-i-kulissene-seks-land-ville-trekke-seg|aldizkaria=VG|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Hauen artean Erresuma Batua, Grezia, Irlanda, Norvegia, Portugal eta Suitza egongo lirateke<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sex länder ville dra sig ur Eurovision – 25 minuter innan finalen|hizkuntza=sv|data=2024-05-25|url=https://www.aftonbladet.se/nojesbladet/melodifestivalen/a/PpRgK5/lander-ville-dra-sig-ur-eurovision-2024|aldizkaria=www.aftonbladet.se|sartze-data=2024-12-13}}</ref>; haien aldetik, greziar telebistak, suitzar ordezkaritzak eta portugaldar artistaren kudeaketa-agentzia adierazpen hau ezeztu izan dute<ref>{{Erreferentzia|izenburua=“Nunca esteve em causa Iolanda desistir da Eurovisão, muito menos a 25 minutos do início do espetáculo”|hizkuntza=pt|data=2024-05-29|url=https://expresso.pt/blitz/2024-05-29-nunca-esteve-em-causa-iolanda-desistir-da-eurovisao-muito-menos-a-25-minutos-do-inicio-do-espetaculo-cd2cc552|aldizkaria=Expresso|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Hala ere, suitzar ordezkaria Nemok haren zein beste artisten izenean EBUrekin izandako negoziaketetan aritu zela baieztu zuen haren ordezkaritzak<ref>{{Erreferentzia|izenburua=25 Minuten vor dem Start: Schweiz wollte angeblich nicht zu ESC-Final antreten|hizkuntza=de|url=https://www.watson.ch/schweiz/international/489139915-nemo-schweiz-wollte-angeblich-nicht-zu-esc-final-antreten|aldizkaria=watson.ch|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Azkenik, Norvegiar taldeko gitarjoleak, Magnus Børmark, erretiratzeko eztabaida egon zela baieztu izan du. Leihaketaren ondoren, Eslovenia eta Serbiako ordezkaritzek EBUrentzat kexa formalak prestatuko zituztela segurtatu zuten, israeldar ordezkaritzaren portaeraren harira<ref>{{Erreferentzia|izena=T. K.|abizena=B|izenburua=Izrael potrdil, da je organizirano "spodbujal h glasovanju", pritožbe proti EBU-ju se širijo|hizkuntza=sl|url=https://www.rtvslo.si/zabava-in-slog/glasba/ema/izrael-potrdil-da-je-organizirano-spodbujal-h-glasovanju-pritozbe-proti-ebu-ju-se-sirijo/708291|aldizkaria=rtvslo.si|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Portugaldar ordezkaritzak ere EBUri azalpenak eskatu zizkion finaleko gertakarien inguruan, Espainia, Frantzia, Kroazia eta Norvagiako ordezkaritzen sostenguarekin<ref>{{Erreferentzia|izena=Rádio e Televisão de|abizena=Portugal|izenburua=RTP pede à Eurovisão uma reunião para esclarecer incidentes|hizkuntza=pt|data=2024-05-14|url=https://www.rtp.pt/noticias/cultura/rtp-pede-a-eurovisao-uma-reuniao-para-esclarecer-incidentes_v1571563|aldizkaria=RTP pede à Eurovisão uma reunião para esclarecer incidentes|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Haien aldetik, israeldar ordezkaritzak beste ordezkaritza zein artistak "inoiz ikusitako presio altua eta amorru ugari erakusteaz" salatu zituen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israel broadcaster claims it faced 'unprecedented hatred' at Eurovision|hizkuntza=en-gb|data=2024-05-16|url=https://www.bbc.com/news/articles/ckkekk1nl0ro.amp|aldizkaria=BBC News|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. EBUk ikerketa independentea antolatu zuen kexen inguruan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Onafhankelijk onderzoek ingesteld naar organisatie songfestival|hizkuntza=nl|data=2024-06-04|url=https://www.rtl.nl/boulevard/entertainment/artikel/5453758/onafhankelijk-onderzoek-ingesteld-ebu|aldizkaria=RTL Nieuws & Entertainment|sartze-data=2024-12-13}}</ref>, eta 2024ko uztailaren 1ean hainbat antolaketa-aldaketa argitaratu zituen. Hauen artean, "Eurovisioneko zuzendari" izeneko postuaren eraketa zegoen, begirale exekutiboaren (orduan Martin Österdahl) eta marka eta salerosketen lana gainbegiratzeko; eta baita ongizate-ekoizle eta krisi-kudeatzaile baten izendapena ere<ref>{{Erreferentzia|izena=K. J.|abizena=Yossman|izenburua=Eurovision Song Contest Creates New Director Role, Beefs Up Rules and Considers Introducing Welfare Producer Following Independent Review (EXCLUSIVE)|hizkuntza=en-US|data=2024-07-01|url=https://variety.com/2024/tv/global/eurovision-song-contest-independent-review-director-welfare-1236057822/|aldizkaria=Variety|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Antonio|abizena=Adessi|izenburua=Eurovision 2025: l'EBU cerca un ESC Director. Martin Österdahl resta Show Supervisor|hizkuntza=it-IT|data=2024-07-20|url=https://www.eurofestivalnews.com/2024/07/20/eurovision-2025-esc-director/|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Eurovision Abesti Lehiaketa}} [[Kategoria:Eurovision Abesti Lehiaketa]] [[Kategoria:2024]] pwxl30e0yudkje01ilthn6gfjk7iqfp 0 1109662 9998526 9948415 2024-12-13T13:57:42Z InternetArchiveBot 119347 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 9998526 wikitext text/x-wiki {{lanean|sikret8}} {{jokoan}} {{Arraun liga denboraldi infotaula | izena = 2024ko GT Liga | irudia = [[Fitxategi:Samertolameu en 2012.JPG|250px|Samertolameu Kirol Elkartea]] | irudi oina = Samertolameu (irudian) Galiziako Traineruen Ligara bueltatu da 2023an TKE Ligan aritu ostean. | antolatzailea = Galiziako Traineruen Liga | parte-hartzaileak = 25 talde (12+6+7) | estropadak = 26 estropada (12+6+8) | hasiera = 2024ko ekainaren 30a | amaiera = 2024ko abuztuaren 18a | txapelduna = | txapeldunordea = | ohorezko txanda = | aurrekodenboraldia = [[GT Ligako 2023ko denboraldia|2023]] | hurrengodenboraldia = [[GT Ligako 2025ko denboraldia|2025]] }} '''GT Ligako 2024ko denboraldia''' [[Galiziako Traineruen Liga]] edo Ipar-mendebaldeko Traineruen Liga [[arraunketa|arraun]] lehiaketaren hogeita batgarren denboraldia izan zen. Gizonen A Liga ekainaren 30ean hasi zen [[Narón]] herriko uretan eta, ohi bezala, abuztuaren 24an amaitu zen [[Coruña]]n, [[Teresa Herrera Bandera]]rekin. Emakumeen ligak ere estropada berarekin eta egun berean eman zion bukaera txapelketari, baina denboraldia beranduago hasia zen, uztailaren 6an [[Redondela]]n hain zuzen ere. Gizonen B Liga, azkenik, emakumeen egun berean hasi zen [[Arousako itsasadarra|Arousako itsasadarrean]], baina [[Oleiros]]en amaitu zen abuztuaren 10ean<ref name=Bibliografia1>{{gl}} [https://www.ligalgt.com/principal/calendario "Calendario"]. ''Liga Galega de Traiñeiras''. 2024.07.26</ref>. Guztira, 25 ontzi aritu ziren txapelketan ([[GT Ligako 2023ko denboraldia|aurreko denboraldian]] bezainbeste): 7 emakumeen ligan, 12 gizonen lehen mailan eta 6 bigarrenean<ref name=Bibliografia2>{{gl}} [https://www.ligalgt.com/principal/clubs "Clubs"]. ''Liga Galega de Traiñeiras''. 2024.09.02</ref>. Emakumeen ligako txapelduna [[Club_de_Remo_Chapela#Emakumezkoen_trainerua|Chapela]] elkartea izan zen<ref name=Bibliografia3>{{Erreferentzia|izenburua=Ares revalidou o título da liga A e Chapela fixo o propio na feminina|hizkuntza=gl|url=https://galego.lavozdegalicia.es/noticia/deportes/2024/08/30/temporada-2024-trofeo-xunta-galicia-traineras/00031725040213195234406.htm|aldizkaria=La Voz de Galicia|sartze-data=2024.09.01}}</ref>. [[Redondela]]ko neskek nagusitasun osoz irabazi zuten bigarren garaikurra eta, guztira, 62 puntu eta jokoan izan ziren 9 banderatatik 8 eraman zituzten herrira, horien artean Teresa Herrera Bandera historian hirugarren aldiz<ref name=Bibliografia4>{{gl}} [https://www.ligalgt.com/docs/historico/2024.pdf "Resultados"]{{Apurtutako esteka|date=abendua 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}. ''''Liga Galega de Traiñeiras''. 2024.09.02</ref><ref name=Bibliografia5>{{Erreferentzia|izenburua=Ares y Chapela se llevan la victoria en el Trofeo Teresa Herrera|hizkuntza=es|url=https://www.farodevigo.es/deportes/2024/08/26/ares-chapela-llevan-victoria-trofeo-107362329.html|aldizkaria=Faro de Vigo|sartze-data=2024.08.26}}</ref>. Dena dela, Chapelak ezin izan zuen denboraldia borobildu eta [[Emakumezkoen_Traineru_Ligako_2024ko_denboraldia#Play-offak|igoera play-offean]] ez zuen 2025ean [[Emakumezkoen Traineru Liga|Euskotren Ligan]] arraun egiteko txartela lortu<ref>[https://www.euskotrenliga.com/femenina/resultados/index.php?id=eu "Emaitzak"]. ''Euskotren Liga''. 2024.10.23</ref>. Bestalde, txapeldunordea [[Círculo_Cultural_Deportivo_Cesantes#Emakumezkoen_trainerua|Cesantes]]-[[Amegrove_Club_de_Remo#Emakumezkoen_trainerua|Amegrove]] izan zen; ''Pabliño'' ontziko arraunlariek 51 puntu eta [[Rianxo]]ko bandera lortu zuten. Ohorezko txanda, azkenik,[[Club_de_Regatas_Perillo#Emakumezkoen_trainerua|Perillok]] eta [[Club_de_Remo_Rianxo#Emakumezkoen_trainerua|Rianxok]] osatu zuten<ref name=Bibliografia4/>. Gizonen denboraldiko txapelduna, bestetik, [[Club de Remo Ares|Ares]] arraun elkartea izan zen<ref name=Bibliografia3/>. Guztira, 152 puntu eta jokoan izan ziren 13 banderatatik 11 irabazi zituzten ''Santa Olalla de Lubre'' ontziko arraunlariek. Gainera, [[TKE_Ligako_2024ko_denboraldia#Jaitsiera/Igoera_play-offa|TKE Ligara igotzeko kanporaketan]] bigarrenak izan zirenez, hurrengo denboraldian [[TKE Liga|goreneko arraun liga]]n arituko dira, [[Club_de_Remo_Chapela|Chapela]] ez bezala. Redondelako mutilak txapeldunorde izan ziren, baina kanporaketan ezin izan zuten [[Pasai Donibane|sanjuandarren]] eta arestarren erritmoa jarraitu. Ohorezko txanda, bestalde, [[Sociedad Deportiva Tirán|Tiránek]] eta [[Club de Mar de Castropol|Castropolek]] osatu zuten. Azkenik, banderei dagokienez, banaketa zabalagoa izan zen; Aresek aipatutako 11 banderak eraman zituen herrira, Chapelak eta Tiránek bana<ref name=Bibliografia4/>. == A Liga == === Partaideak === === Estropadak === === Sailkapena === <center> {| class=taulapolita | bgcolor="#CCCCCC" |'''Emaitza''' | bgcolor="#CCCCCC" |'''Arraun Elkartea''' | bgcolor="#CCCCCC" |'''Puntuak''' | bgcolor="#CCCCCC" align="center"|'''1''' | bgcolor="#CCCCCC" align="center"|'''2''' | bgcolor="#CCCCCC" align="center"|'''3''' | bgcolor="#CCCCCC" align="center"|'''4''' | bgcolor="#CCCCCC" align="center"|'''5''' | bgcolor="#CCCCCC" align="center"|'''6''' | bgcolor="#CCCCCC" align="center"|'''7''' | bgcolor="#CCCCCC" align="center"|'''8''' | bgcolor="#CCCCCC" align="center"|'''9''' | bgcolor="#CCCCCC" align="center"|'''10''' | bgcolor="#CCCCCC" align="center"|'''11''' | bgcolor="#CCCCCC" align="center"|'''12''' | bgcolor="#CCCCCC" align="center"|'''Banderak''' | bgcolor="#CCCCCC" align="center"|'''Lorpena''' |- style="background: #90EE90;" |align="center"|1.||[[Club de Remo Ares|Ares]]||align="center"|'''119'''|| align="center" |'''12'''|| align="center" |'''12'''|| align="center" |'''12'''|| align="center" |'''12'''|| align="center" |'''12'''|| align="center" |11|| align="center" |'''12'''|| align="center" |'''12'''|| align="center" |'''12'''|| align="center" |'''12'''|| align="center" |-|| align="center" |-|| align="center" |9|| rowspan="2" align="center" |[[TKE Ligako 2024ko denboraldia#Jaitsiera/Igoera play-offa|Igoera play-offa]] |- style="background: #90EE90;" |align="center"|2.||[[Club de Remo Chapela|Chapela]]||align="center"|'''104'''|| align="center" |10|| align="center" |11|| align="center" |11|| align="center" |9|| align="center" |10|| align="center" |'''12'''|| align="center" |11|| align="center" |10|| align="center" |9|| align="center" |11|| align="center" |-|| align="center" |-|| align="center" |1 |- style="background: #98FB98;" |align="center"|3.||[[Sociedad Deportiva Tirán|Tirán]]||align="center"|'''102'''|| align="center" |11|| align="center" |10|| align="center" |10|| align="center" |11|| align="center" |9|| align="center" |10|| align="center" |10|| align="center" |11|| align="center" |10|| align="center" |10|| align="center" |-|| align="center" |-|| align="center" |-|| rowspan="2" align="center" |Ohorezko txanda |- style="background: #98FB98;" |align="center"|4.||[[Club de Mar de Castropol|Castropol]]||align="center"|'''92'''|| align="center" |9|| align="center" |9|| align="center" |9|| align="center" |10|| align="center" |11|| align="center" |9|| align="center" |8|| align="center" |9|| align="center" |11|| align="center" |7|| align="center" |-|| align="center" |-|| align="center" |- |-bgcolor="#EFEFEF" |align="center"|5.||[[Club de Remo Rianxo|Rianxo]]||align="center"|'''73'''|| align="center" |7|| align="center" |8|| align="center" |8|| align="center" |8|| align="center" |8|| align="center" |7|| align="center" |5|| align="center" |6|| align="center" |8|| align="center" |8|| align="center" |-|| align="center" |-|| align="center" |-|| colspan="2" rowspan="6" align="center" | |- |align="center"|6.||[[Sociedad Deportiva Samertolameu|Samertolameu]]|| align="center" |'''71'''|| align="center" |8|| align="center" |7|| align="center" |7|| align="center" |6|| align="center" |6|| align="center" |6|| align="center" |7|| align="center" |8|| align="center" |7|| align="center" |9|| align="center" |-|| align="center" |-|| align="center" |- |-bgcolor="#EFEFEF" |align="center"|7.||[[Club de Remo Mecos|Mecos]]||align="center"|'''58'''|| align="center" |6|| align="center" |3|| align="center" |3|| align="center" |4|| align="center" |7|| align="center" |8|| align="center" |9|| align="center" |7|| align="center" |5|| align="center" |6|| align="center" |-|| align="center" |-|| align="center" |- |- |align="center"|8.||[[Club de Mar Mugardos|Mugardos]]-[[Club_de_Remo_A_Cabana|A Cabana Ferrol]]||align="center"|'''37'''|| align="center" |2|| align="center" |2|| align="center" |2|| align="center" |7|| align="center" |3|| align="center" |3|| align="center" |3|| align="center" |5|| align="center" |6|| align="center" |4|| align="center" |-|| align="center" |-|| align="center" |- |-bgcolor="#EFEFEF" |align="center"|9.||[[Club de Remo URME|URME]]||align="center"|'''37'''|| align="center" |3|| align="center" |6|| align="center" |5|| align="center" |5|| align="center" |4|| align="center" |5|| align="center" |2|| align="center" |1|| align="center" |3|| align="center" |3|| align="center" |-|| align="center" |-|| align="center" |- |- |align="center"|10.||[[Club de Remo Narón|Narón]]||align="center"|'''36'''|| align="center" |4|| align="center" |5|| align="center" |4|| align="center" |3|| align="center" |5|| align="center" |4|| align="center" |4|| align="center" |3|| align="center" |2|| align="center" |2|| align="center" |-|| align="center" |-|| align="center" |- |-bgcolor="#FFDAB9" |align="center"|11.||[[Club de Remo Cabo da Cruz#B trainerua|Cabo da Cruz B]]||align="center"|'''33'''|| align="center" |5|| align="center" |3|| align="center" |6|| align="center" |1|| align="center" |2|| align="center" |1|| align="center" |1|| align="center" |4|| align="center" |4|| align="center" |5|| align="center" |-|| align="center" |-|| align="center" |-|| colspan="2" rowspan="2" align="center" |[[#Jaitsiera/Igoera play-offa|Jaitsiera play-offa]] |-bgcolor="#FFDAB9" |align="center"|12.||[[Círculo Cultural Deportivo Cesantes|Cesantes]]||align="center"|'''18'''|| align="center" |1|| align="center" |1|| align="center" |1|| align="center" |2|| align="center" |1|| align="center" |2|| align="center" |6|| align="center" |2|| align="center" |1|| align="center" |1|| align="center" |-|| align="center" |-|| align="center" |- |} </center> == B Liga == === Partaideak === === Estropadak === === Sailkapena === == Emakumeen Liga == === Partaideak === === Estropadak === === Sailkapena === == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Ikus, gainera == * [[Galiziako Traineruen Liga]] * [[TKE Ligako 2024ko denboraldia]] * [[KAE Ligako 2024ko denboraldia]] == Kanpo estekak == * [http://ligalgt.com/ GT Ligaren webgunea] {{autoritate kontrola}} {{GT Ligako denboraldiak}} [[Kategoria:GT Liga]] [[Kategoria:2024 arraunketan|G]] 1hhb8x0uspntb0row11d3lgw1honlkq 0 1111264 9998992 9541080 2024-12-13T20:08:03Z Eliatxo 96586 /* Kanpo estekak */ 9998992 wikitext text/x-wiki {{Euskara ikasten ari}} {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Alice de Jesus Vieira Vassalo Pereira da Fonseca'''<ref name=":0">{{erreferentzia|izenburua=Alice Vieira|hizkuntza=pt|url=http://amopc.org/alice-vieira/|komunikabidea=Arquivo de Memória Oral das Profissões da Comunicação|argitaratze-data=2021-07-24|sartze-data=2023-07-24}}</ref> ([[Lisboa]], [[1943]]ko [[martxoaren 20]]a) idazle eta kazetari portugaldarra da. == Bizitza == Lisboan jaio zen 1943an<ref name=":1">{{Cite aldizkari|hizkuntza=pt|izenburua=Alice Vieira já fez as pazes com as origens ribatejanas|url=https://omirante.pt/entrevista/2017-03-12-Alice-Vieira-ja-fez-as-pazes-com-as-origens-ribatejanas|komunikabidea=O Mirante|argitaratze-data=2017-03-12|artxibo-url=https://web.archive.org/web/20230206135310/https://omirante.pt/entrevista/2017-03-12-Alice-Vieira-ja-fez-as-pazes-com-as-origens-ribatejanas|artxibo-data=2023-02-06|sartze-data=2023-07-24}}</ref> eta urrutiko senideen familian hazi zen<ref name=":2">{{Cite aldizkari|hizkuntza=pt|izena=Paula|abizena=Freitas Ferreira|izenburua="Existem mulheres sem instinto maternal. A minha mãe não tinha nenhum"|url=https://www.dn.pt/edicao-do-dia/03-ago-2018/alice-vieira-existem-mulheres-sem-instinto-maternal-a-minha-mae-nao-tinha-nenhum-9669638.html|komunikabidea=Diário de Notícias|argitaratze-data=2018-08-03|artxibo-url=https://web.archive.org/web/20230206135308/https://www.dn.pt/edicao-do-dia/03-ago-2018/alice-vieira-existem-mulheres-sem-instinto-maternal-a-minha-mae-nao-tinha-nenhum-9669638.html|artxibo-data=2023-02-06|sartze-data=2023-07-24}}</ref>. Gaztetatik, kazetaritzaz interesatzen hasi zen, ''O Almonda'', ''Diário Popular'' eta ''[[Diario de Noticias (Portugal)|Diário de Notícias]]'' egunkariekin kolaboratu zuen, eta gero ''Diário de Lisboa'' egunkariarekin, non bere senarra izango zen Mário Castrim ere lan egiten zuen<ref name=":2" /><ref name=":3">{{Cite aldizkari|hizkuntza=pt|izenburua=Alice Vieira|url=https://alumni.letras.ulisboa.pt/memorias-vivas/biografias/decada-60?id=609|komunikabidea=Faculdade de Letras da Universidade de Lisboa|argitaratze-data=2018-08-03|artxibo-url=https://web.archive.org/web/20230206135315/https://alumni.letras.ulisboa.pt/memorias-vivas/biografias/decada-60?id=609|artxibo-data=2023-02-06|sartze-data=2023-07-24}}</ref>. Castrim ekin maitasun harremana hasi ondoren, ''Diário Popular'' egunkarira joan zen lan egitera interes-gatazka ekiditeko<ref name=":4">{{Cite aldizkari|hizkuntza=pt|izena=Rita|abizena=Pimenta|izenburua=Alice (Vieira) a falar de Mário (Castrim)|url=http://blogues.publico.pt/letrapequena/2012/06/20/alice-vieira-a-falar-de-mario-castrim/|komunikabidea=Letra Pequena|argitaratze-data=2012-06-20|artxibo-url=https://web.archive.org/web/20230206135310/http://blogues.publico.pt/letrapequena/2012/06/20/alice-vieira-a-falar-de-mario-castrim/|artxibo-data=2023-02-06|sartze-data=2023-07-24}}</ref>. Bi seme-alaba ditu, Catarina eta André<ref name=":5" />. 1961ean [[Lisboako Unibertsitatea|Lisboako Unibertsitate]]ko Filologia Fakultatean sartu zen<ref name=":3" />. 1965ean graduatu zen, [[Henrik Ibsen]] eta [[George Bernard Shaw]]en antzezlanei buruzko gradu amaierako lan batekin<ref name=":3" />. 1966an Parisera joan zen bizitzera (bertan bizi zen bere lehengusina, [[Maria Lamas]] idazle eta kazetaria). 1971n Lisboara itzuli zen<ref name=":2" />. 1979an, ''Rosa, Minha Irmã Rosa'' liburua argitaratu zuen<ref name=":5">{{Cite aldizkari|hizkuntza=pt|izenburua=Alice Vieira|url=https://biblioamares.pt/2021/04/01/alice-vieira/|komunikabidea=Biblioteca Municipal de Amares|argitaratze-data=2021-04-01|artxibo-url=https://web.archive.org/web/20230206135310/https://biblioamares.pt/2021/04/01/alice-vieira/|artxibo-data=2023-02-06|sartze-data=2023-07-24}}</ref>. 1994an Gulbenkian Sari Handiaren sariduna izan zen<ref name=":5" />. Andersen sarirako eta Astrid Lindgren sarirako izendatu zuten<ref name=":5" />. 1997ko martxoaren 7an, Merezimendu Saria eman zioten, eta 2020ko azaroaren 17an, Hezkuntza Publikoaren Saria<ref name=":6">{{Cite aldizkari|hizkuntza=pt|izenburua=Cidadãos Nacionais Agraciados com Ordens Portuguesas|url=http://www.ordens.presidencia.pt/?idc=153|komunikabidea=Presidência da República Portuguesa|artxibo-url=https://web.archive.org/web/20201117102737/http://www.ordens.presidencia.pt/?idc=153|artxibo-data=2020-11-17|sartze-data=2023-07-24}}</ref>. Alice Vieiraren lanak aleman, bulgariera, errusiera, frantses, galego, gaztelania, hungariera, italiera, katalana, koreera, nederlandera, serbokroaziera eta txinerara itzuli dira<ref name=":5" />. == Lanak == <div style="font-size:100%; -moz-column-count:2; column-count:2;"> ;Haur eta gazte literatura * ''Rosa, Minha Irmã Rosa'', 1979. * ''Paulina ao Piano'', 1979. * ''Lote 12, 2º Frente'', 1980. * ''A Espada do Rei Afonso'', 1981. * ''Chocolate à Chuva'', 1982. * ''Este Rei que eu Escolhi'', 1983. * ''Graças e Desgraças na Corte de El Rei Tadinho'', 1984. * ''Águas de Verão'', 1985. * ''Flor de Mel'', 1986. * ''Viagem à Roda do meu Nome'', 1987. * ''Às Dez a Porta Fecha'', 1988. * ''A Lua Não Está à Venda'', 1988. * ''O que Sabem os Pássaros'', 1988. * ''As Árvores que Ninguém Separa'', 1988. * ''Um Estranho Barulho de Asas'', 1988. * ''O Tempo da Promessa'', 1988. * ''Macau: da Lenda à História'', 1990. * ''Úrsula, a Maior'', 1990. * ''Os Olhos de Ana Marta'', 1990. * ''Corre, Corre, Cabacinha'', 1991. * ''Um Ladrão debaixo da Cama'', 1991. * ''Fita, Pente e Espelho'', 1991. * ''A Adivinha do Rei'', 1991. * ''Promontório da Lua'', 1991. * ''Leandro, Rei da Helíria'', 1992. * ''Periquinho e Periquinha'', 1992. * ''Maria das Silvas'', 1992. * ''As Três Fiandeiras'', 1993. * ''A Bela Moura'', 1993. * ''O Pássaro Verde'', 1994. * ''Eu Bem Vi Nascer o Sol'', 1994. * ''Se Perguntarem por mim, Digam que Voei'', 1997. * ''Um Fio de Fumo nos Confins do Mar'', 1999. * ''Trisavó de pistola à cinta e outras histórias'', 2001. * ''Livro com Cheiro a Chocolate'', 2005. * ''Livro com Cheiro a Morango'', 2006. * ''Livro com Cheiro a Baunilha'', 2007. * ''O meu Primeiro Álbum de Poesia'', 2007. * ''A Vida nas Palavras de Inês Tavares'', 2008. * ''Livro com Cheiro a Caramelo'', 2008. * ''A Charada da Bicharada'', 2008. * ''Contos de Grimm Para Meninos Valentes'', 2009. * ''A Que Sabe Esta História?'', 2009. * ''Livro com Cheiro a Canela'', 2009. * ''Contos de Andersen para Crianças Sem Medo'', 2010. * ''Meia Hora Para Mudar a Minha Vida'', 2010. * ''Livro com Cheiro a Banana'', 2010. * ''A Arca do Tesouro'', 2010. * ''Contos de Perrault para Crianças Aventureiras'', 2011. * ''Histórias da Bíblia'', 2012. * ''Expressões com História'', 2012. * ''A velha caixa; A bela moura'', 2014. * ''Diário de Um Adolescente na Lisboa de 1910'', 2016. * ''A Sopa da Pedra/Um Ladrão Debaixo da Cama'', 2018. * ''Lindo, lindíssimo'', 2019. ;Prosa * ''Praias de Portugal'', 1997. * ''Esta Lisboa'', 1999. * ''Bica Escaldada'', 2004. * ''Pezinhos de Coentrada'', 2006. * ''Tejo'', 2008. * ''O Que se Leva Desta Vida'', 2011. * ''Os Profetas'', 2011. * ''O Mundo de Enid Blyton'', 2012. * ''O Livro da Avó Alice'', 2012. * ''Só Duas Coisas Que, Entre Tantas, Me Afligiram'', 2017. ;Olerkigintza * ''De Estarmos Vivos'', 1964. * ''Dois Corpos Tombando na Água'', 2007. * ''O Que Dói às Aves'', 2009. * ''Os Armários da Noite'', 2013. * ''Olha-Me Como Quem Chove'', 2018. </div> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1943ko||Vieira, Alice}} [[Kategoria:Lisboatarrak]] [[Kategoria:Lisboako Unibertsitateko ikasleak]] [[Kategoria:Portugalgo haur literaturako idazleak]] [[Kategoria:XX. mendeko emakume idazleak]] [[Kategoria:XXI. mendeko emakume idazleak]] [[Kategoria:Portugesezko idazleak]] [[Kategoria:Portugalgo kazetariak]] [[Kategoria:Emakume kazetariak]] m4mf0bgvwvrvgjwd0jgm31v4v6evxx2 9998995 9998992 2024-12-13T20:13:36Z Eliatxo 96586 /* Kanpo estekak */ 9998995 wikitext text/x-wiki {{Euskara ikasten ari}} {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Alice de Jesus Vieira Vassalo Pereira da Fonseca'''<ref name=":0">{{erreferentzia|izenburua=Alice Vieira|hizkuntza=pt|url=http://amopc.org/alice-vieira/|komunikabidea=Arquivo de Memória Oral das Profissões da Comunicação|argitaratze-data=2021-07-24|sartze-data=2023-07-24}}</ref> ([[Lisboa]], [[1943]]ko [[martxoaren 20]]a) idazle eta kazetari portugaldarra da. == Bizitza == Lisboan jaio zen 1943an<ref name=":1">{{Cite aldizkari|hizkuntza=pt|izenburua=Alice Vieira já fez as pazes com as origens ribatejanas|url=https://omirante.pt/entrevista/2017-03-12-Alice-Vieira-ja-fez-as-pazes-com-as-origens-ribatejanas|komunikabidea=O Mirante|argitaratze-data=2017-03-12|artxibo-url=https://web.archive.org/web/20230206135310/https://omirante.pt/entrevista/2017-03-12-Alice-Vieira-ja-fez-as-pazes-com-as-origens-ribatejanas|artxibo-data=2023-02-06|sartze-data=2023-07-24}}</ref> eta urrutiko senideen familian hazi zen<ref name=":2">{{Cite aldizkari|hizkuntza=pt|izena=Paula|abizena=Freitas Ferreira|izenburua="Existem mulheres sem instinto maternal. A minha mãe não tinha nenhum"|url=https://www.dn.pt/edicao-do-dia/03-ago-2018/alice-vieira-existem-mulheres-sem-instinto-maternal-a-minha-mae-nao-tinha-nenhum-9669638.html|komunikabidea=Diário de Notícias|argitaratze-data=2018-08-03|artxibo-url=https://web.archive.org/web/20230206135308/https://www.dn.pt/edicao-do-dia/03-ago-2018/alice-vieira-existem-mulheres-sem-instinto-maternal-a-minha-mae-nao-tinha-nenhum-9669638.html|artxibo-data=2023-02-06|sartze-data=2023-07-24}}</ref>. Gaztetatik, kazetaritzaz interesatzen hasi zen, ''O Almonda'', ''Diário Popular'' eta ''[[Diario de Noticias (Portugal)|Diário de Notícias]]'' egunkariekin kolaboratu zuen, eta gero ''Diário de Lisboa'' egunkariarekin, non bere senarra izango zen Mário Castrim ere lan egiten zuen<ref name=":2" /><ref name=":3">{{Cite aldizkari|hizkuntza=pt|izenburua=Alice Vieira|url=https://alumni.letras.ulisboa.pt/memorias-vivas/biografias/decada-60?id=609|komunikabidea=Faculdade de Letras da Universidade de Lisboa|argitaratze-data=2018-08-03|artxibo-url=https://web.archive.org/web/20230206135315/https://alumni.letras.ulisboa.pt/memorias-vivas/biografias/decada-60?id=609|artxibo-data=2023-02-06|sartze-data=2023-07-24}}</ref>. Castrim ekin maitasun harremana hasi ondoren, ''Diário Popular'' egunkarira joan zen lan egitera interes-gatazka ekiditeko<ref name=":4">{{Cite aldizkari|hizkuntza=pt|izena=Rita|abizena=Pimenta|izenburua=Alice (Vieira) a falar de Mário (Castrim)|url=http://blogues.publico.pt/letrapequena/2012/06/20/alice-vieira-a-falar-de-mario-castrim/|komunikabidea=Letra Pequena|argitaratze-data=2012-06-20|artxibo-url=https://web.archive.org/web/20230206135310/http://blogues.publico.pt/letrapequena/2012/06/20/alice-vieira-a-falar-de-mario-castrim/|artxibo-data=2023-02-06|sartze-data=2023-07-24}}</ref>. Bi seme-alaba ditu, Catarina eta André<ref name=":5" />. 1961ean [[Lisboako Unibertsitatea|Lisboako Unibertsitate]]ko Filologia Fakultatean sartu zen<ref name=":3" />. 1965ean graduatu zen, [[Henrik Ibsen]] eta [[George Bernard Shaw]]en antzezlanei buruzko gradu amaierako lan batekin<ref name=":3" />. 1966an Parisera joan zen bizitzera (bertan bizi zen bere lehengusina, [[Maria Lamas]] idazle eta kazetaria). 1971n Lisboara itzuli zen<ref name=":2" />. 1979an, ''Rosa, Minha Irmã Rosa'' liburua argitaratu zuen<ref name=":5">{{Cite aldizkari|hizkuntza=pt|izenburua=Alice Vieira|url=https://biblioamares.pt/2021/04/01/alice-vieira/|komunikabidea=Biblioteca Municipal de Amares|argitaratze-data=2021-04-01|artxibo-url=https://web.archive.org/web/20230206135310/https://biblioamares.pt/2021/04/01/alice-vieira/|artxibo-data=2023-02-06|sartze-data=2023-07-24}}</ref>. 1994an Gulbenkian Sari Handiaren sariduna izan zen<ref name=":5" />. Andersen sarirako eta Astrid Lindgren sarirako izendatu zuten<ref name=":5" />. 1997ko martxoaren 7an, Merezimendu Saria eman zioten, eta 2020ko azaroaren 17an, Hezkuntza Publikoaren Saria<ref name=":6">{{Cite aldizkari|hizkuntza=pt|izenburua=Cidadãos Nacionais Agraciados com Ordens Portuguesas|url=http://www.ordens.presidencia.pt/?idc=153|komunikabidea=Presidência da República Portuguesa|artxibo-url=https://web.archive.org/web/20201117102737/http://www.ordens.presidencia.pt/?idc=153|artxibo-data=2020-11-17|sartze-data=2023-07-24}}</ref>. Alice Vieiraren lanak aleman, bulgariera, errusiera, frantses, galego, gaztelania, hungariera, italiera, katalana, koreera, nederlandera, serbokroaziera eta txinerara itzuli dira<ref name=":5" />. == Lanak == <div style="font-size:100%; -moz-column-count:2; column-count:2;"> ;Haur eta gazte literatura * ''Rosa, Minha Irmã Rosa'', 1979. * ''Paulina ao Piano'', 1979. * ''Lote 12, 2º Frente'', 1980. * ''A Espada do Rei Afonso'', 1981. * ''Chocolate à Chuva'', 1982. * ''Este Rei que eu Escolhi'', 1983. * ''Graças e Desgraças na Corte de El Rei Tadinho'', 1984. * ''Águas de Verão'', 1985. * ''Flor de Mel'', 1986. * ''Viagem à Roda do meu Nome'', 1987. * ''Às Dez a Porta Fecha'', 1988. * ''A Lua Não Está à Venda'', 1988. * ''O que Sabem os Pássaros'', 1988. * ''As Árvores que Ninguém Separa'', 1988. * ''Um Estranho Barulho de Asas'', 1988. * ''O Tempo da Promessa'', 1988. * ''Macau: da Lenda à História'', 1990. * ''Úrsula, a Maior'', 1990. * ''Os Olhos de Ana Marta'', 1990. * ''Corre, Corre, Cabacinha'', 1991. * ''Um Ladrão debaixo da Cama'', 1991. * ''Fita, Pente e Espelho'', 1991. * ''A Adivinha do Rei'', 1991. * ''Promontório da Lua'', 1991. * ''Leandro, Rei da Helíria'', 1992. * ''Periquinho e Periquinha'', 1992. * ''Maria das Silvas'', 1992. * ''As Três Fiandeiras'', 1993. * ''A Bela Moura'', 1993. * ''O Pássaro Verde'', 1994. * ''Eu Bem Vi Nascer o Sol'', 1994. * ''Se Perguntarem por mim, Digam que Voei'', 1997. * ''Um Fio de Fumo nos Confins do Mar'', 1999. * ''Trisavó de pistola à cinta e outras histórias'', 2001. * ''Livro com Cheiro a Chocolate'', 2005. * ''Livro com Cheiro a Morango'', 2006. * ''Livro com Cheiro a Baunilha'', 2007. * ''O meu Primeiro Álbum de Poesia'', 2007. * ''A Vida nas Palavras de Inês Tavares'', 2008. * ''Livro com Cheiro a Caramelo'', 2008. * ''A Charada da Bicharada'', 2008. * ''Contos de Grimm Para Meninos Valentes'', 2009. * ''A Que Sabe Esta História?'', 2009. * ''Livro com Cheiro a Canela'', 2009. * ''Contos de Andersen para Crianças Sem Medo'', 2010. * ''Meia Hora Para Mudar a Minha Vida'', 2010. * ''Livro com Cheiro a Banana'', 2010. * ''A Arca do Tesouro'', 2010. * ''Contos de Perrault para Crianças Aventureiras'', 2011. * ''Histórias da Bíblia'', 2012. * ''Expressões com História'', 2012. * ''A velha caixa; A bela moura'', 2014. * ''Diário de Um Adolescente na Lisboa de 1910'', 2016. * ''A Sopa da Pedra/Um Ladrão Debaixo da Cama'', 2018. * ''Lindo, lindíssimo'', 2019. ;Prosa * ''Praias de Portugal'', 1997. * ''Esta Lisboa'', 1999. * ''Bica Escaldada'', 2004. * ''Pezinhos de Coentrada'', 2006. * ''Tejo'', 2008. * ''O Que se Leva Desta Vida'', 2011. * ''Os Profetas'', 2011. * ''O Mundo de Enid Blyton'', 2012. * ''O Livro da Avó Alice'', 2012. * ''Só Duas Coisas Que, Entre Tantas, Me Afligiram'', 2017. ;Olerkigintza * ''De Estarmos Vivos'', 1964. * ''Dois Corpos Tombando na Água'', 2007. * ''O Que Dói às Aves'', 2009. * ''Os Armários da Noite'', 2013. * ''Olha-Me Como Quem Chove'', 2018. </div> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1943ko||Vieira, Alice}} [[Kategoria:Lisboatarrak]] [[Kategoria:Lisboako Unibertsitateko ikasleak]] [[Kategoria:Portugalgo haur literaturako idazleak]] [[Kategoria:Portugalgo poetak]] [[Kategoria:Emakume poetak]] [[Kategoria:XX. mendeko emakume idazleak]] [[Kategoria:XXI. mendeko emakume idazleak]] [[Kategoria:Portugesezko idazleak]] [[Kategoria:Portugalgo kazetariak]] [[Kategoria:Emakume kazetariak]] gdktphe55daxe8nztpt3ye0xajs740q 0 1111429 9998919 9349606 2024-12-13T18:38:48Z Zorion 44278 9998919 wikitext text/x-wiki {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Cortinarius crassus''''' ''[[Cortinariaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> Ez da jangarria. [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Phlegmacium crassum'', ''Hebeloma crassum'', ''Inoloma crassum'', ''Meliderma crassum''. == Deskribapena == '''Kapela:''' 10 cm arteko diametrokoa, lehenengo hemisferikoa, ondoren ganbila, azkenean zabaldua edo lau-ganbila; ertza biribildua, erregularra, lodia, leuna. Azala, heren bateraino bereizgarria, likatsu samarra, distiratsu matea lehortzen denean, zuntzexka erradialak estu dituela, marroi-buztin kolorekoa, marroi-okre kolorekoa, batzuetan tonu gorrixkekin. '''Orriak:''' Nahikoa estu, desberdinak, lamelula askorekin, zabalak, emarginatu-adnatuak, ertz mehea, higatuak, aldeak baino argiagoa; kolore zurixkatik krema zurixkara, eta, azkenik, buztin kolorekoak. '''Hanka:''' 8 cm arteko garaierakoa eta 3 cm arteko lodierakoa, motza eta sendoa, zilindrikoa edo erraboilduna (3 cm arte), betea, lehorra, haritsua; zurixka edo krema kolorekoa; gortina zuria, ugaria, iheskorra. '''Haragia:''' Lodia, irmoa, zuria edo okre antzeko zurbila, lur usaina eta zapore gozoa. Erreakzioak: KOH, negatiboa. Gayak, urdin-berdexka.<ref>{{erreferentzia|argitaletxea=Sociedad micológica Barakaldo. Investigación y divulgación de la micologia|hizkuntza=Es}}</ref> '''Etimologia:''' ''Cortinarius'' hitza, gortinatik dator, gortina eta guzti, errezelaren hondakin bereizgarriak direla eta. == Jangarritasuna == Ez da jangarria.<ref>{{erreferentzia|argitaletxea=Aranzadi, zientzia elkartea|hizkuntza=Es}}</ref> == Sasoia eta lekua == Udan eta udazkenean hostozabalen basoetan, koniferoen azpian urriagoa. Ez da oso arrunta. === Banaketa eremua === Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Alaska, Islandia, Europa. == Galeria == <gallery> Fitxategi:Cortinarius crassus gazteak.jpg|Cortinarius crassus gazteak. Fitxategi:Cortinarius crassus gazteak azpitik.jpg|Cortinarius crassus gazteak azpitik. Fitxategi:Gaztearen orriak hurbiletik.jpg|Gaztearen orriak hurbiletik. Fitxategi:Cortinarius crassus.jpg|Cortinarius crassus. Fitxategi:Cortinarius crassus azpitik.jpg|Cortinarius crassus azpitik. </gallery> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Cortinarius]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Alaskako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Islandiako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] jh7dmh4nqks98m6nrsk7c8u6ob8469h 0 1113036 9998618 9357623 2024-12-13T15:01:10Z Zorion 44278 9998618 wikitext text/x-wiki {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Lanzia echinophila''''' ''[[Rutstroemiaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> Ez du sukaldaritzarako balio, oso txikia baita. [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Phialea echinophila'', ''Rutstroemia echinophila''. == Deskribapena == '''Errezeptakulua:''' Kupiliformea, sesila edo oin motz batekin. 2 eta 10 mm bitarteko diametrokoa. Barne aldea edo himenioa, marroia da, leuna eta kanpoko aldea kolore berekoa, baina argiagoa. '''Hanka:''' Motza, mehea, kolore berekoa edo zertxobait ilunagoa oinarrian. Batzuetan hanka gabe.<ref>{{erreferentzia|abizena=Mendaza, Ramon, Diaz, Guillermo|urtea=1987|izenburua=Guia fotografica y descriptiva 800 especies a todo color|argitaletxea=Iberduero|orrialdea=793|ISBN=84-404-0530-8|hizkuntza=Es}}</ref> '''Etimologia:''' ''Echinophila'' epitetoa grekotik dator, trikua esan nahi duen "echinos" hitzetik eta laguna esan nahi duen, "philos" hitzetik. Gaztainen morkotsetan hazten delako. == Jangarritasuna == Ez da jangarria, oso tamaina txikia baitu.<ref>{{erreferentzia|abizena=Cetto, Bruno|urtea=1987|izenburua=Guia de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=683|ISBN=84-282-0540-X (T. 2). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)|hizkuntza=Es}}</ref> === Nahasketa arriskua === Espezie hau erraz ezagutzen da bere habitatagatik, gaztaina morkotsean hazten baita. Beste ''Rutstroemia'' batzuk: ''[[Rutstroemia bolaris]]'', hau, ''[[Haltz berde|Alnus viridis]]-''en eroritako eta hildako adarretan hazten da. ''[[Rutstroemia bulgarioides]]'', hau ''Picea''-en erdi lurperatutako pinaburuetan jaiotzen da. ''[[Rutstroemia elatina]]'', hau ''[[Izei zuri|Abies alba]]'' espezieko luma eta adar erorietan. ''[[Lanzia luteovirescens|Rutstroemia luteovirescens]]'', ''[[Astigar|Acer]]''-en usteldutako pezioloetan. ''[[Rutstroemia firma]]''. == Sasoia eta lekua == Udazkenean oso arrunta da. Lur hezean erori eta beratutako gaztaina (''Castanea'' ''sativa'') morkotsen barruko aldean agertzen da.<ref>{{erreferentzia|abizena=Bon,Marcel|urtea=1988|izenburua=Guia de Campo de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=332|ISBN=84-282-0865-4|hizkuntza=Es}}</ref> === Banaketa eremua === Europa, Kaukasia, Kanariak, Turkia, Egipto, Japonia. == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Rutstroemiaceae]] fml9vdyvjr5o5tbayj0qk9wte7wzhiy 0 1113038 9998621 9357622 2024-12-13T15:02:08Z Zorion 44278 9998621 wikitext text/x-wiki {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Rutstroemia firma''''' ''[[Rutstroemiaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> Ez du sukaldaritzarako balio. == Deskribapena == '''Karpoforoa:''' 3 eta 10 mm bitarteko diametrokoa; hasieran inbutu forman, gero zabaldu egiten da, lehoi kolorekoa edo arre-gorrixka. '''Hanka:''' Luze samarra, zati emankorrari eusten dio, eta ilunagoa da oinarrian. '''Haragia:''' Nahiko hauskorra eta elastiko samarra, urria eta ez oso sendoa, usain zehatzik gabea eta erabat zaporegabea.<ref>{{erreferentzia|abizena=Mendaza, Ramon, Diaz, Guillermo|urtea=1987|izenburua=Guia fotografica y descriptiva 800 especies a todo color|argitaletxea=Iberduero|orrialdea=794|ISBN=84-404-0530-8|hizkuntza=Es}}</ref> == Jangarritasuna == Ez du sukaldaritzarako balio.<ref>{{erreferentzia|abizena=Cetto, Bruno|urtea=1987|izenburua=Guia de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=603|ISBN=84-282-0541-X (T. 3). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)|hizkuntza=Es}}</ref> === Nahasketa arriskua === Altzetan ''[[Rutstroemia bolaris]]'' ere aurki genezake, honek kolore horixkagoa du. Izeien adarretan ''[[Rutstroemia elatina]]'' agertzen da. Lizar, pago eta haritzen hosto eta pezioloetan ''Rutstroemia petiolorum'' agertzen da.<ref>{{erreferentzia|abizena=Calvo Pérez Javi|urtea=2006|izenburua=El mundo de las setas|argitaletxea=Asociacion Micológica Fungipedia|hizkuntza=Es}}</ref> == Sasoia eta lekua == Normalean neguan, haltzen, hurritzen eta haritzen adarretan. Ohikoa.<ref>{{erreferentzia|abizena=Bon,Marcel|urtea=1988|izenburua=Guia de Campo de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=332|ISBN=84-282-0865-4|hizkuntza=Es}}</ref> === Banaketa eremua === Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Costa Rica, Europa, Errusia, Japonia. == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Rutstroemia]] n0w1kkkuobocx1qxgnj3m3d085la7m4 14 1113074 9998616 9766128 2024-12-13T14:59:44Z Zorion 44278 Zorion wikilariak «[[Kategoria:Rustroemiaceae]]» orria «[[Kategoria:Rutstroemiaceae]]» izenera aldatu du: Misspelled title 9766128 wikitext text/x-wiki {{CatAutoTOC}} {{commonskat}} [[Kategoria:Helotiales]] tjdufuafm8j0tjom7r40ocqxwlhf5ou 0 1114384 9998563 9420100 2024-12-13T14:19:55Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998563 wikitext text/x-wiki {{Biografia infotaula automatikoa}} '''Michael Blaudzun''' ([[Herning]], [[1973]]ko [[apirilaren 30]]a-) danimarkar txirrindulari ohia da. == Palmaresa == '''1994''' * [[Fitxategi:MaillotDinamarca.PNG|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Danimarkako errepide txirrindularitzako txapelketa]] '''1996''' * [[Suediako Itzulia]] * 2. [[Renania-Palatinatuko Itzulia]]n eta etapa bat '''1999''' * Herald Sun Tour eta etapa bat '''2000''' * 2. [[Danimarkako erlojupeko txirrindularitzako txapelketa]]n '''2001''' * [[Fitxategi:MaillotDinamarca.PNG|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Danimarkako erlojupeko txirrindularitzako txapelketa]] * 3. [[Fitxategi:Bronze medal with cup.svg|15px]] [[Danimarkako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n * Hesseko Tourra '''2002''' * 2. [[Fitxategi:Silver medal with cup.svg|15px]] [[Danimarkako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n * 3. [[Fitxategi:Bronze medal with cup.svg|15px]] [[Danimarkako erlojupeko txirrindularitzako txapelketa]]n '''2003''' * [[Fitxategi:MaillotDinamarca.PNG|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Danimarkako erlojupeko txirrindularitzako txapelketa]] '''2004''' * [[Fitxategi:MaillotDinamarca.PNG|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Danimarkako errepide txirrindularitzako txapelketa]] '''2005''' * Herning Sari Nagusia * [[Fitxategi:MaillotDinamarca.PNG|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Danimarkako erlojupeko txirrindularitzako txapelketa]] * 2. [[Britainia Handiko Itzulia]]n * 5. [[Beneluxeko Itzulia|Eneco Tour]]rean '''2008''' * 3. [[Fitxategi:Bronze medal with cup.svg|15px]] [[Danimarkako erlojupeko txirrindularitzako txapelketa]]n == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1973ko||Blaudzun, Michael}} [[Kategoria:Danimarkako txirrindulariak]] 9mqu2sv147rxnnayp94gs1277p74ixd 0 1121145 9998582 9955032 2024-12-13T14:27:38Z Eliatxo 96586 /* Kanpo estekak */ 9998582 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Jaione López''' ([[Elorrio]], [[Bizkaia]], [[1997|1997ko]] [[Urriaren 30|urriaren 30a]]) bizkaitar [[Irakasle|irakaslea]] eta [[Misiolari|misiolaria]] da. 2023ko uztail amaieran bi urterako joan zen [[Manila|Manilara]].<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Jaione Lopez: "Begiak zabaltzeko eta errealidade desbardinak ikusteko aukerea da"|hizkuntza=eu|url=https://bizkaiairratia.eus/podcast/jaione-lopez-begiak-zabaltzeko-eta-errealidade-desbardinak-ikusteko-aukerea-da/|aldizkaria=Bizkaia Irratia|sartze-data=2024-01-15}}</ref> Bizkaiko santu bakarrak, [[Balentin Berriotxoa|Balendin Berriotxoak]] bere egunean [[Vietnam|Vietnamerako]] bidean zela, egin zuen legez.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Alba|abizena=Cárcamo|izenburua=De Elorrio a Manila de misionera|hizkuntza=es|data=2023-07-06|url=https://www.elcorreo.com/bizkaia/elorrio-manila-misionera-20230706004844-nt.html|aldizkaria=El Correo|sartze-data=2023-09-12}}</ref> == Biografia == Txikitatik parrokiko katekesira joan zen. Denboraldi batean alde batera utzita egon ondoren, fedearen bideari heldu zion berriz. Magisteritza ikasi zuen [[Gasteiz|Gasteizen]], [[Lehen hezkuntza|Lehen Hezkuntza]] eta [[Kulturartekotasun|Kulturartekotasuna]]. Asteburuetan talde batzuen monitore jarraitu zuen UPn, bere ustez, fedea denokin partekatu nahi duen opari bat baita. Misio-bokazioa helduz joan zitzaion, eta prestakuntza- eta bereizketa-prozesua egin zuen Misioekin, Berrizko Mertzedariekin eta Elizbarrutiko Teologia eta Pastoral Institutuarekin, IDTP.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Jaione López, vocación misionera en Filipinas|hizkuntza=es|url=https://radiopopular.com/podcast/ja/|aldizkaria=Radio Popular de Bilbao|sartze-data=2023-09-12}}</ref> == Ibilbidea == Elizbarrutiaren Norte-Sur ikastaroa egin ondoren, Matilde Rivera edo 'Marianita' izenez ezagunagoa den [[Maria Sortzez Garbiaren Alabak|ahizpa marianistaren]] hitzaldi batek markatu egin zuen. Ekuatoreko marianista ahizpa hori Kaikorren, [[Kenya|Kenyan]] bizi zen. === Kenya === Lopez Kenyara joan zen hilabete batez eta hango jendearen bizimoduaren mendean erori zen. Handik lasterrera, 2020ko martxoaren 9an itzuli zen Kenyara, hiru hilabete egiteko asmoz. Ustekabeko [[COVID-19 pandemia]]ren hasiera izan zenez, bertan gelditu behar izan zuen pentsatutakoa baino denbora luzeagoan, nazioarteko mugimenduak galazota egon baitziren. Kaikorren Turkana izeneko tribu erdi nomadarekin egon zen eta marianista ahizpekin. Basamortu itxurako inguru batean eman zuen ia urte erdi. Joan, maistra lanak egitera joan zen, baina denetarik egin zuen, pandemia zela-eta, eskolak itxi egin baitziren.<ref name=":0" /> Inguru hartan eskolako ikasle gehienak eskolan bertan bizi dira.<ref name=":2">{{Erreferentzia|izena=Misiones Diocesanas Vascas-|abizena=Bilbao|izenburua=Jaione López: "En Kenia he sido consciente de lo mucho que puede cambiar tu vida dependiendo del sitio donde nazcas"|hizkuntza=es|data=2020-06-23|url=https://misioak.org/2020/06/jaione-lopez-en-kenia-he-sido-consciente-de-lo-mucho-que-puede-cambiar-tu-vida-dependiendo-del-sitio-donde-nazcas/|aldizkaria=Misioak|sartze-data=2023-09-12}}</ref> Lopezentzat gogorrena jendea sufritzen ikustea izan zen.<ref>{{Erreferentzia|abizena=bkareaga|izenburua=Jaione López, de Elorrio a misionera en Kenia|hizkuntza=es-ES|data=2020-10-12|url=https://bizkeliza.org/noticia/jaione-lopez-de-elorrio-a-misionera-en-kenia/|aldizkaria=Bilboko Elizbarrutia - Diócesis de Bilbao|sartze-data=2023-09-12}}</ref> Jendea goseak hiltzen ere ikusi zuen.<ref name=":3">{{Erreferentzia|izena=Radio Popular-Herri|abizena=Irratia|izenburua=Jaione López: "He visto a personas morir de hambre"|hizkuntza=es|data=2021-03-09|url=https://radiopopular.com/2021/03/09/jaione-lopez-he-visto-a-personas-morir-de-hambre/|aldizkaria=Radio Popular de Bilbao|sartze-data=2023-09-12}}</ref> Kenyan konturatu zen zenbat alda daitekeen edonoren bizitza, jaioterriaren arabera».<ref name=":2" /> Horren guztiaren aurrean hauxe da misiolariaren iritzia: <blockquote>''«Han hartu ninduen komunitateak nik eman nuena baino askoz gehiago irakatsi zidan. Komunitate borrokalaria da, eta emakumeek egunero erakusten dute aurre egin behar dieten zoritxarren aurrean duten erresilientzia».''<ref name=":1" /> </blockquote> === Manila === Berrizko [[Andre Maria Mesedetakoaren Lagundia|mesedeetakoekin]] harreman ona du eta haiekin hitz egin ondoren, bere hurrengo pausua, [[Manila|Manilara]], Filipinetako hiriburura, eskola batean klaseak ematera joatea zela pentsatu zuten.<ref name=":4">{{Erreferentzia|izena=Misiones Diocesanas Vascas-|abizena=Bilbao|izenburua=La Misión continúa, Jaione López nueva misionera en Filipinas|hizkuntza=es|data=2023-06-15|url=https://misioak.org/2023/06/la-mision-continua-jaione-lopez-nueva-misionera-en-filipinas/|aldizkaria=Misioak|sartze-data=2023-09-12}}</ref> Han Berrizko Mesedeetako Misiolarien komunitatearekin bat egin zuen, eta haiekin bizitza eta lana partekatu zuen.<ref name=":3" /> Hango ahizpekin pastoral bideari ekin zion eta hornikuntza-proiektu ekologiko batean ere parte hartu zuen, Manila hiri kutsatuenetako bat baita. Kultura anitzeko hiria da eta erlijio ezberdineko jendeari laguntzen diete. Erlijio komunitate horrek guztiei laguntzen diete, nor den edo nondik datorren kontuan izan barik. Bidea hastear zuenean, kenyarrengandik ikasitako esaldi bat zuen gogoan: <blockquote>''Hakuna Matata. (Gaur gaur da eta bihar ikusiko dugu zer gertatzen den'').<ref name=":1" /> </blockquote> ==== Gotzainak bidali ==== [[Fitxategi:Elorrio - Basílica de la Purísima Concepción 14.jpg|thumb|313x313px|Elorrioko Sortzez Garbiaren eliza]] Uztailaren 4an, Balendin Berriotxoa egunean, ohikoa izaten da Bizkaiko Gotzainak [[Sortzez Garbiaren eliza (Elorrio)|Elorrioko Sortzez Garbiaren eliza]]<nowiki/>n, bertsolari eta guzti, meza nagusia ematea. [[Joseba Segura]] Bizkaiko gotzainak, 2023ko meza hori aprobetxatu zuen Jaione Lopez Manilara bidaltzeko.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|abizena=dalberdi|izenburua=Elorrio despide a Jaione López entre aplausos|hizkuntza=es-ES|data=2023-07-05|url=https://bizkeliza.org/noticia/la-comunidad-de-elorrio-despide-a-jaione-lopez-entre-aplausos/|aldizkaria=Bilboko Elizbarrutia - Diócesis de Bilbao|sartze-data=2023-09-12}}</ref> Gainera, ekainaren 17an, larunbata, Elorrioko parrokia-komunitateak, Oiz-Anboto Pastoral Unitateko hainbat komunitaterekin batera, senide eta lagunekin batera, [[eukaristia]] bat egin zuen, Lopezi eskerrak emateko komunitatean egindako lanarengatik, dedikazioarengatik eta misiolari konpromisoarengatik.<ref name=":4" /> == Bizkaiko misiolariak == 1948an joan ziren Ekuadorrera lehen 8 abade misiolariak, Gasteizko elizbarrutiak bidalita. 2023ra arte, 700 presbitero zein laiko aritu dira munduan zehar. 2023an 155 misiolari bizkaitar daude misiotan eta batez besteko adina altu samarra da. Perun, Angolan, Filipinetan… daude eta erlijio komunitatearen bidez joandakoak dira. Bilboko elizbarrutitik zuzenean joandakoak 5 dira (horien artean Ekuadorren Isabel Matilla laikoa dago). == Aintzatespenak == * 2021ean Bilboko [[Elizbarruti|Elizbarrutiak]] martxoaren 8an [[Emakume Langilearen Nazioarteko Eguna|Emakumearen Nazioarteko Egun]]<nowiki/>[[Emakume Langilearen Nazioarteko Eguna|a]] zela eta, sei hilabetez Kaikurren (Kenya) egondako misiolaria aintzatetsi zuen beste herrialde batzuetan emakumeen arloko konpromesuarengatik.<ref name=":3" /> * 2023ko ekainaren 17an Elorrioko parrokia-komunitateak, Oiz-Anboto Pastoral Unitateko hainbat komunitaterekin batera, senide eta lagunekin batera, eukaristia batean Lopezi eskerrak eman zizkion komunitatean egindako lanarengatik, dedikazioarengatik eta misiolari konpromisoarengatik. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://bizkaiairratia.eus/podcast/jaione-lopez-begiak-zabaltzeko-eta-errealidade-desbardinak-ikusteko-aukerea-da/ Jaione Lopez: “Begiak zabaltzeko eta errealidade desbardinak ikusteko aukerea da” Bizkaia irratia. 2024.01.12] {{bizialdia|1997ko||Lopez, Jaione}} [[Kategoria:Elorriotarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko misiolariak]] [[Kategoria:Emakume misiolariak]] [[Kategoria:Bizkaiko irakasleak]] [[Kategoria:Emakume irakasleak]] [[Kategoria:Euskal Herriko katolikoak]] egs1gr3bxzoqrsv9ruvsbs4vw0qauev 0 1121329 9999080 9434433 2024-12-14T01:54:11Z InternetArchiveBot 119347 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 9999080 wikitext text/x-wiki {{Biografia infotaula automatikoa |nazionalitatea={{bandera|Katalunia}} }} '''German Rigau i Claramunt''' ([[Bartzelona]], [[1968|1963]]) informatikaria [[Euskal Herriko Unibertsitatea|Euskal Herriko Unibertsitateko]] irakaslea eta [[HiTZ zentroa|Hitz zentroko]] zuzendariordea da. 1995etik irakaslea izan zen [[Kataluniako Unibertsitate Politeknikoa|Kataluniako Unibertsitate Politeknikoan]], eta 2002tik [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHUko]] [[Donostiako Informatika Fakultatea|Informatika Fakultatean]] lan egiten du, [[Lengoaia eta Sistema Informatikoak]] sailean, eta hizkuntzaren prozesamendu automatikoa lantzen duen [[HiTZ zentroa|HiTZ zentroko]] zuzendariordea da 2019tik.<ref>{{Erreferentzia|izena=Lander|abizena=Muñagorri Garmendia|urtea=2020-10-19|izenburua=«Ordenagailuekin elkarrizketan euskaraz aritzeko ahala badago»|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/2427/038/001/2019-11-08/ordenagailuekin-elkarrizketan-euskaraz-aritzeko-ahala-badago.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2020-10-19}}</ref> German Rigau [[CLARIN]] erakunde europarraren Espainiako koordinatzailea da. Azpiegitura honetan Euskarazko baliabideak eta HPrako jakintza eskaintzen ditu HiTZ Zentroak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Spain Joins CLARIN As Member {{!}} CLARIN ERIC|url=https://www.clarin.eu/news/spain-joins-clarin-member|aldizkaria=www.clarin.eu|sartze-data=2023-09-28}}</ref> == Ikasketak eta doktorego-tesia == 1991ean lortu zuen Informatikako lizentziatura [[Kataluniako Unibertsitate Politeknikoa|UPCko]] [[Bartzelonako Informatika Fakultatea|Informatika Fakultatean]], Bartzelonan. 1998an Informatikako doktore titulua lortu zuen [[Kataluniako Unibertsitate Politeknikoa|UPCko]] [[Bartzelonako Informatika Fakultatea|Informatika Fakultatean]]. Tesian [[Hiztegi elektroniko|hiztegi elektronikoetatik]] ezagutza lexikala automatikoki erauzteko teknikak asmatu zituen, [[Horacio Rodriguez Hontoria|Horacio Rodriguez Hontoriaren]] zuzendaritzapean.<ref>{{Erreferentzia|izena=German|abizena=Rigau Claramunt|urtea=1999|izenburua=Teseo|argitaletxea=Universidad Politécnica de Catalunya|hizkuntza=en|url=https://www.educacion.gob.es/teseo/mostrarRef.do?ref=219438|aldizkaria=www.educacion.gob.es|sartze-data=2023-09-12}}</ref> Geroago, urteetan, alor horretako nazioarteko ikerlarientzako erreferentzia izan da Rigauren lana. Horrela, esaterako, 2023an WordNet-eko Elkarte Globaleko (GWA, [[Global WordNet Association]]) batzorde exekutiboko kidea zen. == Irakaslea == 1995ean hasi zen irakasle gisa Kataluniako Unibertsitate Politeknikoan bertan eta 2002an EHUko Informatika Fakultatera mugitu zen. Bartzelonan aritu zen bitartean hizkuntzaren prozesamenduko [[TALP]] ikerketa-taldean aritu zen, eta Donostiara mugitzean [[Ixa taldea|Ixa Taldean]] integratu zen. Hala ere aldaketa ez zen handia izan, TALP eta Ixa taldeak 1990etik lankidetza estuan ikertzen baitzuten arlo horretan. TALP taldeko lanen artean [[Katalan|katalana]] aztertzea zegoen eta Ixa taldekoetan euskara azgtertzea. [[Fitxategi:FelisaVerdejo-academic-tree.png|thumb|270x270px|[[Felisa Verdejo]] eta [[Horacio Rodriguez Hontoria|Horacio Rodriguezen]] irakasleen zuhaitz akademikoa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Felisa Verdejoren zuhaitz akademikoa. EHUko (Ixa taldea) eta UPCko hainbat irakasle azaltzen dira.|url=https://query.wikidata.org/##%20tool:%20scholia|aldizkaria=query.wikidata.org|sartze-data=2023-10-30}}</ref>]] == Ikertzailea == Azken 30 urteetan [[Kode irekiko software|kode irekiko]] [[baliabide lexikalak]] sortzeko eta [[Hizkuntzaren prozesamendu|LNPko]] tresna aurreratuak garatzeko hainbat ikerketa-proiektu lokal eta europar zuzendu ditu. Adibidez, [[Gaztelania|gaztelaniarako]], [[Katalan|katalanerako]], [[Euskara|euskararako]] eta [[Galiziera|galizierarako]] [[WordNet|Wordnet]] hitz-sareen garapena koordinatzen aritu da, baita beste baliabide lexikal eta [[Ontologia (informatika)|ontologia]] batzuena ere, dena Wordneteko Biltegi Zentral Eleanitzean ([[Multilingual Central Repository]], MCR) eta WordNet-eko Sare Globalean ([[Global WordNet Grid]]) integratzeko. [[Freeling]] eta Ixa Taldeko NLP tresna eleaniztunen sustatzaileetako bat ere izan da, [[Kataluniako Unibertsitate Politeknikoa|UPCn]] eta [[Euskal Herriko Unibertsitatea|UPV/EHUn]], hurrenez hurren. 30 urte horietan nazioarteko hainbat proiektutan parte hartu du, besteak beste, Acquilex, EuroWordNet, Namic, Meaning, KYOTO, Paths, OpeNER, Readers, NewsReader, MT4All, ELE eta Antidote. Hainbat ikerketa-proiektu nazionaletan ere parte hartu du; besteak beste, ITEM, HERMES, KNOW, KNOW2, SkaTer, TUNER eta DeepReading. Nazioarteko zenbait lehiaketa akademiko ere antolatu ditu (SENSEVAL eta SEMEVAL). Gaur egun, CLARIN eta DARIAH ikerketa-azpiegituretan Euskal Herriko eta Espainiako ikertaldeak integratzea lortu duen INTELE sare estrategikoa koordinatzen ari da. Guztira, berrehun artikulu baino baino gehiago argitaratu ditu [[Hizkuntzaren prozesamendu|Hizkuntzaren Prozesamenduaren]] arloan (HP), eta bereziki azpiarlo hauetan: [[Semantika Lexikal|Semantika Lexikoan]], [[Prozesamendu Semantiko eta Inferentzia|Prozesamendu Semantiko eta Inferentzian]]. == Adituak eta doktoreak hezteko eragilea == Berak pertsonalki 15 doktorego-tesi zuzendu ditu. 200 artikulu argitaratu ditu [[informatika]]ren, [[adimen artifizial]]aren eta [[hizkuntzalaritza konputazional]]aren arloetan.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eneko Agirre|url=https://scholar.google.com/citations?user=kSuqts0AAAAJ&hl=en|aldizkaria=scholar.google.com|sartze-data=2020-10-19}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Scopus preview - Agirre, Eneko - Author details - Scopus|url=https://www.scopus.com/authid/detail.uri?authorId=6603053697|aldizkaria=www.scopus.com|sartze-data=2020-10-19}}</ref> Unibertsitateko graduen mailatik harantzago, hizkuntza-teknologian profesional adituak eta doktoreak hezteko eragile nagusietako bat izan da bere tesia bukatu zuenetik, hasieran gai hori lantzen zuten doktorego-ikastaro espezifikoak ematen Bartzelonako TALP Ikerketa Zentroan, eta 2006tik aurrera EHUko Ixa Taldean ere. 2014az geroztik Europa mailako ''Language and Communication Technology Erasmus Mundus'' Masterrean parte hartzen du; nazioarteko kontsortzio zabal batean integratuta, kontsortzioan orokorrean ematen den ingelesaren ikuspuntu globalaz gain, baliabide gutxiko hizkuntza baten ikuspegia gehitzen diote EHUko partaideek. == Kudeatzailea eta antolatzailea == [[HiTZ zentroa|HITZ]] ikerketa-zentroaren sortzaileetako bat izan zen Donostian, eta bertako zuzendariordea da 2019az geroztik.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Maialen|abizena=Unanue Irureta|urtea=2018-12-09|izenburua=«Itzultzaile automatiko batek ez du sekula pertsona batek bezala itzuliko»|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1942/046/001/2018-12-09/itzultzaile_automatiko_batek_ez_du_sekula_pertsona_batek_bezala_itzuliko.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2018-12-10}}</ref> Espainiako gobernuak antolatutako ''"Hizkuntza Teknologiak Sustatzeko Espainiako Plana''" sortzeko eta kudeatzeko aholkularietako bat izan da, baita ''"Adimen Artifizialerako Espainiako Estrategia Nazionalaren''" barruan (ENIA). WordNet-eko Elkarte Globaleko (GWA, Global WordNet Association) batzorde exekutiboko kidea da, eta Hizkuntzaren Prozesamendurako Espainiako Elkarteko (SEPLN, [[Sociedad Española para el Procesamiento del Lenguaje Natural]]) zuzendaritza-batzorde iraunkorreko kidea. ''[[European Language Equality]]'' (201-2022) proiektu europarrean parte-hartzaile nagusietako bat izan da. Europan 2030erako hizkuntza-berdintasun digitala lortzeko ikerketa-, berrikuntza- eta hedapen-agenda estrategikoa garatzeko antolatu zuten proiektu hori. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Donostiako Informatika Fakultatea]] * [[HiTZ zentroa]] * [[Ixa taldea]] * [[Arantza Diaz de Ilarraza Sanchez|Arantza Diaz de Ilarraza]] * [[Eneko Agirre]] * [[Iñaki Alegria]] == Kanpo estekak == {{Scholia}} * [https://web.archive.org/web/20240225141401/https://adimen.si.ehu.es/~rigau/ Webgune pertsonala] * [http://www.hitz.eus/en/node/62 German Rigau - HiTZ zentroa] webgune ofiziala * UPV/EHUko [https://ekoizpen-zientifikoa.ehu.eus/investigadores/129706/detalle?lang=eu Informatika Fakultatean] * CLARIAH-EUS. Giza eta Gizarte Zientzietan euskara eta euskaraz ikerttzeko baliabideen plataforma. * {{Es}} [http://ixa2.si.ehu.eus/intele/ Red de Investigación INTELE]: INfraestructura de TEcnologías del LEnguaje. * {{Es}} [https://www.dariah.eu/ CLARIAH-ES proposamena] * {{Es}} CLARIN ([https://www.clarin.eu/ www.clarin.eu]) * {{Es}} DARIAH (https://www.dariah.eu/) {{bizialdia|1963ko||Rigau, German}} [[Kategoria:Bartzelonarrak]] [[Kategoria:Donostiarrak]] [[Kategoria:Asteasuarrak]] [[Kategoria:Kataluniako informatikariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko informatikariak]] [[Kategoria:Kataluniako Unibertsitate Politeknikoko ikasleak]] [[Kategoria:Euskal Herriko Unibertsitateko irakasleak]] [[Kategoria:Kataluniako Unibertsitate Politeknikoko irakasleak]] [[Kategoria:Hizkuntzalaritza konputazionala]] [[Kategoria:Hizkuntzaren prozesamendua]] od8x2zm68pgc22jw3hyvdqusmv0y9fs 0 1121999 9999180 9603801 2024-12-14T08:26:56Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9999180 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Georges Pintens''' ([[Anberes]], [[1946]]ko [[urriaren 15]]a-) [[flandriar]] txirrindulari ohia da, 1960ko eta 1970eko hamarkadetako lasterketa klasikoetan nabarmendu zena. == Palmaresa == {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1967''' * Paris-Roubaix amateurra '''1968''' * [[1968ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourre]]<nowiki/>ko etapa bat * Westhoek-eko Zirkuitua * 2. [[Schaal Sels]]<nowiki/>ean '''1969''' * [[Eschborn-Frankfurt|Frankfurteko Sari Nagusia]] * 2. [[Iparraldeko Tourra|Iparraldeko Tour]]rean * 6. [[Amstel Gold Race]]<nowiki/>n * 6. [[Lombardiako Giroa]]n * 7. [[Nazioen Sari Nagusia]]n * 9. [[Flèche Wallonne]]<nowiki/>n '''1970''' * [[Amstel Gold Race]] * [[Hoeilaart-Diest-Hoeilaart]] * [[Dauphiné Libéré]]<nowiki/>ko etapa bat * 2. [[Luxenburgoko Tourra|Luxenburgoko Tour]]rean eta etapa bat * 2. [[Flèche Wallonne]]<nowiki/>n * 3. [[Flèche Brabançonne]]<nowiki/>n * 3. [[Valoniako Sari Nagusia|Valoniako Sari Nagusia]]n * 3. Lieja-Tongrinne * 5. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]<nowiki/>n * 10. [[1970eko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean '''1971''' * [[Gante-Wevelgem]] * [[Milan-Turin]] * [[Suitzako Itzulia]] eta etapa bat * [[Druivenkoers Overijse]] * 2. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an * 2. [[E3 Harelbeke]]<nowiki/>n * 2. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]<nowiki/>n * 2. [[Lovainako Tourra - Jef Scherens Memoriala|Jef Scherens Sari Nagusia]]n * 2. Harelbeke-Anvers-Harelbeke * 3. [[Matteotti Saria]]n * 3. [[Valoniako Sari Nagusia|Valoniako Sari Nagusia]]n * 3. Diessenhofen Sari Nagusian * 4. [[Amstel Gold Race]]<nowiki/>n * 5. [[Setmana Catalana]]<nowiki/>n * 5. [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko errepideko txapelketa]]n * 5. [[Lombardiako Giroa]]n * 10. [[1971ko Paris-Roubaix|Paris-Roubaix]]<nowiki/>en '''1972''' * [[Argovia Kantonamenduko Sari Nagusia]] * Grand Prix de Menton Sari Nagusia * Hagelandeko Zirkuitua * [[Circuit de la vallée de la Senne]] * 2. [[Toscanako Giroa]]n * 5. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]<nowiki/>n * 5. [[Flèche Wallonne]]<nowiki/>n '''1973''' * [[1973ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]] eta etapa bat * [[Eschborn-Frankfurt|Frankfurteko Sari Nagusia]] * Mendebaldeko Brabanteko Zirkutua * 5. [[Flèche Wallonne]]<nowiki/>n * 8. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]<nowiki/>n '''1974''' * [[Lieja-Bastogne-Lieja]] '''1975''' * Valoniako Zirkuitua * 3. [[Flèche hesbignonne]]<nowiki/>n '''1976''' * [[1976ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]<nowiki/>ko etapa bat }} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan eta Munduko txapelketan == {| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#eeeeee" !align="left"|Lasterketa !1968 !1969 !1970 !1971 !1972 !1973 !1974 !1975 !1976 |- |align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"| [[1971ko Italiako Giroa|UT]] |align="center"| [[1972ko Italiako Giroa|37.]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]] |align="center"|[[1968ko Frantziako Tourra|12.]] |align="center"|[[1969ko Frantziako Tourra|UT]] |align="center"|[[1970eko Frantziako Tourra|'''10.''']] |align="center"|[[1971ko Frantziako Tourra|UT]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[1974ko Frantziako Tourra|30.]] |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center" style="background:red;"|[[Espainiako Vuelta]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[1976ko Espainiako Itzulia|UT]] |- |[[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko txapelketa]] [[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|24px]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|68. |align="center"|'''5.''' |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |} <small>—: ez zuen parte hartu <br /> UT: utzi, ez zuen amaitu</small> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1946ko||Pintens, Georges}} {{Biografia zirriborroa|Flandria}} [[Kategoria:Anberestarrak]] [[Kategoria:Flandriako txirrindulariak]] m1lam3rbldju984w0dt45ionojorstb 0 1122007 9998928 9405242 2024-12-13T18:49:24Z Zorion 44278 9998928 wikitext text/x-wiki {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Cortinarius croceocaeruleus''''' ''[[Cortinariaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> Zapore mikatzekoa, ez da gomendatzen jatea. [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Cortinarius cumatilis subsp. croceocaeruleus'', ''Cortinarius croceocaeruleus'', ''Myxacium croceocaeruleum'', ''Gomphos croceocaeruleus'', ''Phlegmacium croceocaeruleum''. == Deskribapena == '''Kapela:''' Neurri txikikoa, 1,5 eta 4 cm bitarteko diametrokoa, ganbiletik laura eta zertxobait deprimitua, ertza pixka bat gorago. Kapelaren azala likatsua, zeharrargitsua, leuna, urdin ilun kolorekoa, horixkara koloregabetzen da, fibrila ilunagoekin. '''Orriak:''' Adnatuak, zabal samar, bihurgunetsuak, lamelulekin, ertza zirpildua, krema kolorekoa, isla lila kolorekoekin, eta zahartzean buztin-okre antzeko kolorea hartzen du. '''Hanka:''' 5 eta 8 cm bitarteko garaierakoa, mehea, zilindrikoa (goialdea konikoa), fusiformea (erdia loditua), bihurgunetsua behean, likatsua, zurixka, okre kolorera biratuz, fibrila finekin. Gortina behean, gaztetan zuria, gero desagertu egiten da. '''Haragia:''' Zuria, okre kolorera biratzen du. Usain zehatzezinekoa eta zapore oso mingotsekoa.<ref>{{erreferentzia|abizena=Bon,Marcel|urtea=1988|izenburua=Guia de Campo de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=204|ISBN=84-282-0865-4|hizkuntza=Es}}</ref> '''Etimologia:''' ''Cortinarius'' hitza, gortinatik dator, gortina eta guzti, errezelaren hondakin bereizgarriak direla eta. == Jangarrirasuna == Interes gastronomikorik gabea.<ref>{{erreferentzia|abizena=Velaz Vergara José Ignacio, Suarez Gil Angela|urtea=2009|argitaletxea=Banco de setas|hizkuntza=Es}}</ref> === Nahasteko arriskua === ''[[Cortinarius salor]]'' delakoarekin nahas daiteke, hau handiagoa da.<ref>{{erreferentzia|abizena=Ubillos Javier|urtea=2020|izenburua=Curso de iniciación a la micología, fichas micológicas|argitaletxea=Asociacion cultural “Baxauri” Kultur Elkartea Mikologia, Bajauri, Cofradia Vasca de Gastronomia.|hizkuntza=Es}}</ref> == Sasoia eta lekua == Udan eta udazkenean. Hostogalkorretan (haritza, pagoa), izeietan. Humusean aberatsak diren lurzoruetan. === Banaketa eremua === Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Europa, Errussia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Cortinarius]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] 1gav7co3zx3og7ug91vxy45ht92kpyu 0 1122008 9999095 9405243 2024-12-14T02:36:19Z Zorion 44278 9999095 wikitext text/x-wiki {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Cortinarius cyanites''''' ''[[Cortinariaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> Ez da jangarria. Zenbait autorek uste dute, toxikoa izan daitekeela. [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Sphaerotrachys cyanites'', ''Cortinarius alboviolaceus var. cyanites'', ''Gomphos cyanites'', ''Inoloma cyanites'', ''Phlegmacium cyanites'', ''Cyanicium cyanites''. == Deskribapena == '''Kapela:''' 5 eta 7 cm bitarteko diametrokoa, ganbila, gero laua, more iluna, ezkatatxo hori-arrexka koloreko ugariz estalita; ertza oso biribildua barrurantz. Zahartzean ezkatak lodiagoak izaten dira. '''Orriak:''' Hasieran urdin-more kolorekoak, gero arre-morexkak, nahikoa estu. '''Hanka:''' 5 eta 8 cm bitarteko garaierakoa eta 1,5 eta 4 cm bitarteko lodierakoa, erraboil lodiarekin; goialdean urdin-morea, behealdean arre-sepia kolorekoa; goialdean ezkatatxo hori-arrexka kolorekoekin. Gortina zurixkarekin. '''Haragia:''' Urdin-more bizi kolorekoa, ebakitzean gorri-arrosa kolorekoa bihurtzen da. Usaingabea.<ref>{{erreferentzia|abizena=Bon,Marcel|urtea=1988|izenburua=Guia de Campo de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=208|ISBN=84-282-0865-4|hizkuntza=Es}}</ref> '''Etimologia:''' ''Cortinarius'' hitza, gortinatik dator, gortina eta guzti, errezelaren hondakin bereizgarriak direla eta. ''Cyanites'' epitetoa grekotik dator, urdin-turkesa, esan nahi duen, "kyanos" hitzetik. Haragiaren koloreagatik. == Jangarritasuna == Ez da jangarria.<ref>{{erreferentzia|abizena=Cetto, Bruno|urtea=1987|izenburua=Guia de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=161|ISBN=84-282-0541-X (T. 2). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)|hizkuntza=Es}}</ref> === Nahasketa arriskua === ''[[Sare purpurakor|Cortinarius purpurascens]]'' delakoarekin nahas daiteke, hau ez da koloregabetzen, baina erreakzionatu egiten du iodoarekin, ukitzean oina urdindu egiten zaio.<ref>{{erreferentzia|abizena=Ubillos Javier|urtea=2020|izenburua=Curso de iniciación a la micología, fichas micológicas|argitaletxea=Asociacion cultural “Baxauri” Kultur Elkartea Mikologia, Bajauri, Cofradia Vasca de Gastronomia|hizkuntza=Es}}</ref> == Sasoia eta lekua == Abuztutik urrira. Hostozabalen basoetan eta mistoetan. Urria. === Banaketa eremua === Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Europa.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Cortinarius]] [[Kategoria:Onddo ez jangarriak]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] atso0q6tmhqg9wkz71i2v53xmysnz0m 0 1122373 9999164 9394970 2024-12-14T08:05:10Z Zorion 44278 9999164 wikitext text/x-wiki {{taxotaula automatikoa | authority = [[Laura Selbmann|Selbmann]], [[Gerrit Sybren de Hoog|de Hoog]], [[Angelo Mazzaglia|Mazzaglia]], [[Imre Friedmann|Friedmann]], [[Silvano Onofri|Onofri]], 2005 }} '''''Cryomyces antarcticus''''' ''[[Dothideomycetes]]'' klaseko [[onddo]]a da, sailkapen zalantzagarria duena. [[Antartika]]n aurkitua, 2005ean zientziarako deskribatu zuten.<ref name="Selbmann 2005"/> Kanpo espazioko ingurune latzenean [[erradiazio kosmiko]]a eutsiz bizirauteko gai dela azaldu dute.<ref name="Onofri 2008"/> Bere erresilientzia bereziaren ekarle mekaniko proposatua bere zelula-horma lodi eta oso [[Melanina|melanizatuaren]] presentzia dela proposatu dute.<ref name="Onofri 2018"/><ref name="Pacelli 2017"/><ref name="Pacelli 2019"/><ref name="Sterflinger 2014"/> Melanina honek [[DNA]]a kalteetatik babestu dezake, egoera gogorrenetan [[DNAren konpontze]] sistema tipikoak funtzionatzen ez direnean.<ref name="Onofri 2018"/> === Banaketa eremua === Antartika, Kanada, Islandia, Txile.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|refs= <ref name="Onofri 2008">{{erreferentzia |egilea=Onofri S, Barreca D, Selbmann L, Isola D, Rabbow E, Horneck G, de Vera JP, Hatton J, Zucconi L |izenburua=Resistance of Antarctic black fungi and cryptoendolithic communities to simulated space and Martian conditions |aldizkaria=Studies in Mycology |urtea=2008 |liburukia=61 |orrialdea=99–109 |pmc=2610303 |doi=10.3114/sim.2008.61.10 |pmid=19287532|hizkuntza=en}}</ref> <ref name="Selbmann 2005">{{erreferentzia |egilea=Selbmann L, de Hoog GS, Mazzaglia A, Friedmann EI, Onofri S |izenburua=Fungi at the edge of life: cryptoendolithic black fungi from Antarctic deserts |aldizkaria=Studies in Mycology |urtea=2005 |liburukia=51 |orrialdea=1–32|hizkuntza=en}}</ref> <ref name="Onofri 2018">{{erreferentzia |abizena1=Onofri |izena1=S |abizena2=Selbmann |izena2=L |abizena3=Pacelli |izena3=C |abizena4=de Vera |izena4=JP |abizena5=Horneck |izena5=G |abizena6=Hallsworth |izena6=JE |abizena7=Zucconi |izena7=L |izenburua=Integrity of the DNA and Cellular Ultrastructure of Cryptoendolithic Fungi in Space or Mars Conditions: A 1.5-Year Study at the International Space Station |aldizkaria= Life|data= 2018-6-19 |liburukia=8 |alea=2 |orrialdea=23 |doi=10.3390/life8020023 |pmid=29921763|pmc=6027225 |doi-access=free|hizkuntza=en}}</ref> <ref name="Pacelli 2017">{{erreferentzia |abizena1=Pacelli |izena1=C |abizena2=Selbmann |izena2=L |abizena3=Moeller |izena3=R |abizena4=Zucconi |izena4=L |abizena5=Fujimori |izena5=A |abizena6=Onofri |izena6=S |izenburua=Cryptoendolithic Antarctic Black Fungus ''Cryomyces antarcticus'' Irradiated with Accelerated Helium Ions: Survival and Metabolic Activity, DNA and Ultrastructural Damage |aldizkaria=Frontiers in Microbiology |urtea=2017 |liburukia=8 |orrialdea=2002 |doi=10.3389/fmicb.2017.02002 |pmid=29089932|pmc=5650992 |doi-access=free|hizkuntza=en}}</ref> <ref name="Pacelli 2019">{{erreferentzia |abizena1=Pacelli |izena1=C |abizena2=Selbmann |izena2=L |abizena3=Zucconi |izena3=L |abizena4=Coleine |izena4=C |abizena5=de Vera |izena5=JP |abizena6=Rabbow |izena6=E |abizena7=Böttger |izena7=U |abizena8=Dadachova |izena8=E |abizena9=Onofri |izena9=S |izenburua=Responses of the Black Fungus Cryomyces antarcticus to Simulated Mars and Space Conditions on Rock Analogs |aldizkaria=Astrobiology |data=2019ko otsaila |liburukia=19 |alea=2 |orrialdea=209–220 |doi=10.1089/ast.2016.1631 |pmid=30067087|bibcode=2019AsBio..19..209P |doi-access=free|hizkuntza=en}}</ref> <ref name="Sterflinger 2014">{{erreferentzia |abizena1=Sterflinger |izena1=K |abizena2=Lopandic |izena2=K |abizena3=Pandey |izena3=RV |abizena4=Blasi |izena4=B |abizena5=Kriegner |izena5=A |izenburua=Nothing special in the specialist? Draft genome sequence of Cryomyces antarcticus, the most extremophilic fungus from Antarctica |aldizkaria=PLOS ONE |urtea=2014 |liburukia=9 |alea=10 |orrialdea=e109908 |doi=10.1371/journal.pone.0109908 |pmid=25296285|pmc=4190365 |bibcode=2014PLoSO...9j9908S |doi-access=free|hizkuntza=en}}</ref> }} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Dothideomycetes]] [[Kategoria:2005. urtean deskribatutako onddoak]] [[Kategoria:Antartikako onddoak]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Txileko onddoak]] [[Kategoria:Islandiako onddoak]] ofenmt89mkunglbt296c4jwvqjlkhe6 3 1122430 9998839 9395259 2024-12-13T17:07:35Z Robertsky 111015 Robertsky wikilariak «[[Lankide eztabaida:VincentPalmieri]]» orria «[[Lankide eztabaida:ChronosLibre]]» izenera aldatu du: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/VincentPalmieri|VincentPalmieri]]" to "[[Special:CentralAuth/ChronosLibre|ChronosLibre]]" 9395259 wikitext text/x-wiki {{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 00:57, 21 Iraila 2023 (CEST) es9fkrhacjbaw9t7xvo3neqlv7h0mgh 0 1122665 9999096 9405244 2024-12-14T02:36:30Z Zorion 44278 9999096 wikitext text/x-wiki {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Cortinarius decipiens''''' ''[[Cortinariaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Hydrocybe decipiens'', ''Gomphos decipiens''. == Deskribapena == '''Kapela:''' 1 eta 3 cm bitarteko diametrokoa, hasieran konikoa, ondoren ganbila titi akutu batekin. Kapelaren azala lehorra, higrofanoa, erradialki fibrilosua, arre-gorrixka kolorekoa, arre zikin kolorekoa zahartzean. '''Orriak:''' Adnatuak, lehenbizi grisaxkak, zahartzean okre antzeko kolorekoak. '''Hanka:''' 7 cm arteko garaietakoa eta 0,4 cm arteko lodierakoa, zilindrikoa, luzetarako fibrila finez estalia, marroi-grisaxka kolorekoa, goialdea lila antzeko tonuekin. '''Haragia:''' Zurixkatik marroira doan kolorekoa, antzemanezineko usainarekin eta errefau zapore arin batekin.<ref>{{erreferentzia|abizena=Bon,Marcel|urtea=1988|izenburua=Guia de Campo de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=220|ISBN=84-282-0865-4|hizkuntza=Es}}</ref> '''Etimologia:''' ''Cortinarius'' hitza gortinatik dator, gortina eta guzti, errezelaren hondakin bereizgarriak direla eta. ''Decipiens'' epitetoa, engainatu, okerra eta akatsa eragiten duela, esan nahi duen "decipo decipiere" hitzetatik. Identifikatzeko zaila delako. == Jangarritasuna == Ez da jangarria.<ref>{{erreferentzia|abizena=Velaz Vergara José Ignacio, Suarez Gil Angela|urtea=2009|argitaletxea=Banco de setas|hizkuntza=Es}}</ref> == Sasoia eta lekua == Udan eta udazkenean. Hostozabalen basoetan hazten da, hala nola, [[sahats|sahatsetan]] (''Salix''), [[urki]]etan (''Betula''), [[haltz]]etan (''Alnus''), [[makal]]etan (''Populus''), [[hezegune]]etan. Ohikoa. === Banaketa eremua === Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Maroko, Europa, Errusia, Himalaiako eremua, Australia, Zeelanda Berria.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Cortinarius]] [[Kategoria:Onddo ez jangarriak]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Mexikoko onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Marokoko onddoak]] [[Kategoria:Australiako onddoak]] [[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]] [[Kategoria:Himalaiako eremuaren onddoak]] gxy6yffgw38dl5iq6a9p5kdb1fuyvow 0 1122764 9998930 9478790 2024-12-13T18:51:26Z Zorion 44278 9998930 wikitext text/x-wiki {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Cortinarius croceus''''' ''[[Cortinariaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> Toxikoa izan daiteke. ''[[Sare orrigorri|Cortinarius semisanguineus]]'' toxikoaren eta ''[[Sare hiltzaile|Cortinarius orellanus]]'' hilgarriaren taldekoen oso antzekoa da. [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Agaricus subcorneus'', ''Agaricus cinnamomeus var. croceus'', ''Cortinarius cinnamomeus subsp. croceus'', ''Cortinarius cinnamomeus var. croceus'', ''Flammula cinnamomea var. crocea'', ''Dermocybe crocea''. == Deskribapena == '''Kapela:''' 4 eta 6 cm bitarteko diametrokoa , lehenengo hemisferikoa, ondoren ganbil titiduna, bukaeran zabaldua; ertza leuna eta soberakinekin. Kapelaren azala leuna, lehorra, feltro itxura fin-finarekin eta ezkatatsua, hori-oliba antzeko kolorekoa, lehenbizi uniformea eta gero arre-oliba antzeko kolorekoa. '''Orriak:''' Eskotatuak, estu samar, hori-limoi kolorekoak eta gero hori-morexka kolorekoak. Orri eskotatuak: Oinera hurbiltzen diren orriak, baina ukitzen ez diotenak. '''Hanka:''' Zilindrikoa, flexuosoa, betea, ondoren fistuloso-barnehutsa. Limoi-hori kolorekoa eta, geroago, arre-azafrai kolorekoa esporek zikindutako gortina-hondakinekin. Hori-oliba antzeko koloreko gortina iheskorrarekin. '''Haragia:''' Mehea, horia, usain ahulekoa, zapore gozokoa.<ref>{{erreferentzia|abizena=Bon,Marcel|urtea=1988|izenburua=Guia de Campo de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=226|ISBN=84-282-0865-4|hizkuntza=Es}}</ref> '''Etimologia:''' ''Cortinarius'' hitza gortinatik dator, gortina eta guzti, errezelaren hondakin bereizgarriak direla eta. == Toxikotasuna == Toxikoa izan daiteke.<ref>{{erreferentzia|abizena=Morales Pulido Juan, Carmona Perate José Julián|urtea=1981|argitaletxea=Sociedad Micologica Extremeña, Medalla de Extremadura 2019|hizkuntza=Es}}</ref> === Nahasketa arriskua === ''Cortinarius'' edo ''[[Cortinarius cinnamomeoluteus|Dermocybe cinnamomeolutea]]'' delakoarekin nahas daiteke, hau neurri handiagokoa da, oliba-lehoi koloreko eta ertz krenulatu gabeko orriekin, oin argiagoa. ''[[Cortinarius bataillei]]'' espeziearekin ere bai, honen hankaren oinarria gorrixka da.<ref>{{erreferentzia|abizena=Ubillos Javier|urtea=2020|izenburua=Curso de iniciación a la micología, fichas micológicas|argitaletxea=Asociacion cultural “Baxauri” Kultur Elkartea Mikologia, Bajauri, Cofradia Vasca de Gastronomia.|hizkuntza=Es}}</ref> == Sasoia eta lekua == Udan eta udazkenean hostozabalen basoetan, koniferoen azpian. Urria.<ref>{{erreferentzia|abizena=Velaz Vergara José Ignacio, Suarez Gil Angela|urtea=2009|argitaletxea=Banco de setas|hizkuntza=Es}}</ref> === Banaketa eremua === Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Europa, Errusia, Kazakhstan, Himalaiako eremua, Australia, Zeelanda Berria.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Galeria == <gallery> Fitxategi:Cortinarius croceus 1.jpg|link=|alt= Fitxategi:Cortinarius croceus 2.jpg|link=|alt= Fitxategi:Cortinarius croceus 3.jpg|link=|alt= </gallery> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Cortinarius]] [[Kategoria:Onddo pozoitsuak]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Mexikoko onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Kazakhstango onddoak]] [[Kategoria:Himalaiako eremuaren onddoak]] [[Kategoria:Australiako onddoak]] [[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]] ezg5c427o5y2ykg3k276gumbk6svwhu 0 1122870 9999100 9405245 2024-12-14T02:43:19Z Zorion 44278 9999100 wikitext text/x-wiki {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Cortinarius elegantior''''' ''[[Cortinariaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Agaricus elegantior'', ''Myxacium elegantior'', ''Phlegmacium elegantius'', ''Gomphos elegantior''. == Deskribapena == '''Kapela:''' 90 mm arteko diametrokoa, lehenengo esferaerdiko formakoa, ganbila, azkenik, lau-ganbila edo laua, ertza inbolutua, oxkarratua. Kapelaren azala bereiz daiteke, likatsua eta distiratsua eguraldi hezean, lehorra eta matea eguraldi lehorrean, ezkata txikiekin erdialdean eta ertzerantz berezko fibrilla batzuekin, okre-hori kolorekoa, alutazeoa, ertzerantz tonu argiagoekin. '''Orriak:''' Nahiko estu, erregularrak, eskotatuak, hori-okre-berdexkak, azkenik marroi herdoil kolorekoa. Orri eskotatuak: Oinera hurbiltzen diren orriak, baina ukitzen ez diotenek. '''Hanka:''' 60 mm arteko garaierakoa eta 25 mm arteko lodierakoa, erregularra, zilindrikoa, fibrilosua, horia, gero arre-marroi kolorekoa, marjinatutako erraboilarekin, ertza biribildua eta horixka kolorekoa, 40 mm arteko zabalerakoa, gortina ugari, horixka, helduaroan herdoil-marroi kolorekoa. '''Haragia:''' Sendoa, horixka, usain eta zapore berezirik gabea. Erreakzio kimikoak: KOH, arrosa kolorea ematen du berehala haragian, batez ere erraboilean. NH3, arrosa-karmin kolorea haragian eta kapelaren azalean.<ref>{{erreferentzia|abizena=Bon,Marcel|urtea=1988|izenburua=Guia de Campo de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=212|ISBN=84-282-0865-4|hizkuntza=Es}}</ref> '''Etimologia:''' ''Cortinarius'' hitza, gortinatik dator, gortina eta guzti, errezelaren hondakin bereizgarriak direla eta. ''Elegatior'' epitetoa latinetik dator, dotoreagoa, esan nahi duen, "elagantior" hitzetik. == Jangarritasuna == Jangarria.<ref>{{erreferentzia|abizena=Cetto, Bruno|urtea=1987|izenburua=Guia de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=225|ISBN=84-282-0253-6 (T.I). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)|hizkuntza=Es}}</ref> === Nahasketa arriskua === ''[[Cortinarius bovinus]]'', ''[[Sarehori polit|Cortinarius calochrous]]'', ''[[Cortinarius claricolor]]'' eta beste batzuekin nahas daiteke. == Sasoia eta lekua == Uda amaieran eta udazkenean. Mendiko koniferoen basoetan, lurzoru karetsuetan.<ref>{{erreferentzia|urtea=2023|izenburua=Sociedad micológica Barakaldo. Investigación y divulgación de la micologia|hizkuntza=Es}}</ref> === Banaketa eremua === Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Europa, Errusia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Cortinarius]] [[Kategoria:Onddo jangarriak]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] 3ws9n5m0pphnn1julxjwrl9k07nn2nm 0 1122871 9999099 9405246 2024-12-14T02:42:57Z Zorion 44278 9999099 wikitext text/x-wiki {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Cortinarius elegantissimus''''' ''[[Cortinariaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> ''Cortinarius'' gehienek bezala, ez du asko balio sukaldaritzarako. [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Cortinarius auroturbinatus'', ''Phlegmacium sulphurinum'', ''Cortinarius elegantior'', ''Cortinarius cedretorum subsp. elegantissimus'', ''Phlegmacium elegantissimum'', ''Phlegmacium auroturbinatum''. == Deskribapena == '''Kapela:''' 15 cm arteko diametrokoa, ganbiletik laura. Kapelaren azala hori-sufre aldakor kolorekoa, orban arre ilunago koloreko ugarirekin. '''Orriak:''' Itsatsiak, horixka kolorekoak, heltzean okre-oliba kolorekoak bihurtzen dira. '''Hanka:''' 12 cm arteko garaierakoa, eraztun zuriarekin gortinaren gainean (honek tonu arreak hartzen ditu esporak jaurti ondoren), zuri-horixka kolorekoa, luzetarako fibrila arreekin eta erraboil marjinatu batekin, lurperatuta egoten da. '''Haragia:''' Lodia, sendoa, zurixka, horia kapelaren azalaren azpia eta oinaren ertzean, oinaren goialdean kolore moreko ñabarduraren bat izan dezake, usain ahulekoa eta zapore gozokoa. KOH erreaktiboarekin, gorri-odol kolorea hartzen du kapelaren azalean eta haragian (eremu horietan).<ref>{{erreferentzia|abizena=Bon,Marcel|urtea=1988|izenburua=Guia de Campo de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=212|ISBN=84-282-0865-4|hizkuntza=Es}}</ref> '''Etimologia:''' ''Cortinarius'' hitza, gortinatik dator, gortina eta guzti, errezelaren hondakin bereizgarriak direla eta. == Jangarritasuna == Interes gastronomikorik gabea.<ref>{{erreferentzia|urtea=2023|argitaletxea=Sociedad micológica Barakaldo. Investigación y divulgación de la micologia|hizkuntza=Es}}</ref> === Nahasketa arriskua === Beste ''Cortinarius'' horixka batzuekin nahas daiteke, hala nola, ''[[Sarehori hiltzaile|Cortinarius splendens]]''; honen orriak hori-sufre kolore biziagoa dute, eta, itxaron ondoren, arre-burdin kolorea hartzen dute (okre-oliba kolorearen ordez).<ref>{{erreferentzia|abizena=Ubillos Javier|urtea=2020|izenburua=Curso de iniciación a la micología, fichas micológicas|argitaletxea=Asociacion cultural “Baxauri” Kultur Elkartea Mikologia, Bajauri, Cofradia Vasca de Gastronomia|hizkuntza=Es}}</ref> == Sasoia eta lekua == Udan eta udazkenean. Tamainagatik eta koloreagatik ez da oharkabean pasatzen. Haritzetan, pagoetan eta beste hostogalkor batzuetan. Espezie hau ez da oso ugaria, batez ere penintsularen iparraldeko herenean ateratzen da.<ref>{{erreferentzia|urtea=2o23|argitaletxea=Sociedad micológica Barakaldo. Investigación y divulgación de la micologia|hizkuntza=Es}}</ref> === Banaketa eremua === [[Eskozia Berria]], mendebaldeko Europa.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Cortinarius]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] 732lcghwccrli5shzrj3hgtqrmbio17 0 1122972 9999103 9405247 2024-12-14T02:50:48Z Zorion 44278 9999103 wikitext text/x-wiki {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Cortinarius evernius''''' ''[[Cortinariaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Cortinarius scutulatus var. evernius'', ''Gomphos evernius'', ''Telamonia evernia'', ''Hydrocybe evernia''. == Deskribapena == '''Kapela:''' 6 eta 10 cm bitarteko diametrokoa, nahikoa titirekin, ertza eskotatu samarrekoa, zetazko gainazala, arre-gorrixka-purpura samarreko kolore eder batekoa, hori-grisaxka zimeltzean. '''Orriak:''' Zabal, okre antzeko koloretik pixka bat ametistara doan kolorekoak. '''Hanka:''' Luzanga, 13 cm arteko garaierakoa eta cm 1 arteko diametrokoa, ardatz-itxurakoa, morexka, koloregabetuaz, zetaduna, eremu zirkular arinekin, ''Pseudoscutulatus'' aldaeran gehiago. '''Haragia:''' Morexka kolorekoa oinaren goialdean, gainerakoa zuria, babarrun usainarekin.<ref>{{erreferentzia|abizena=Bon,Marcel|urtea=1988|izenburua=Guia de Campo de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=218|ISBN=84-282-0865-4|hizkuntza=Es}}</ref> '''Etimologia:''' ''Cortinarius'' hitza, gortinatik dator, gortina eta guzti, errezelaren hondakin bereizgarriak direla eta. ''Evernius'' epitetoak, kementsua, esan nahi du., == Jangarritasuna == Ez da jangarria. === Nahasketa arriskua === Antzeko espezieak: ''[[Cortinarius brunneus]],'' ''[[Cortinarius obtusus]]'' eta ''[[Cortinarius vernus]]''. == Sasoia era lekua == Uztailetik denboraldia amaitu arte. Koniferoen basoetan goroldioetan, sarritan taldeetan.<ref>{{erreferentzia|abizena=Velaz Vergara José Ignacio, Suarez Gil Angela|urtea=2009|argitaletxea=Banco de setas|hizkuntza=Es}}</ref> === Banaketa eremua === Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Europa, Errusia, Taiwan, Txina, Zeelanda Berria.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Cortinarius]] [[Kategoria:Onddo ez jangarriak]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Alaskako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]] [[Kategoria:Taiwango onddoak]] [[Kategoria:Txinako onddoak]] bt1s34xhflnsd49ctk6d5h3s9v82pgo 0 1124195 9998592 9941027 2024-12-13T14:30:46Z Eliatxo 96586 /* Kanpo estekak */ 9998592 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Pilar Iragorri Iriarte''' ([[Oiartzun]], [[Gipuzkoa]], [[1926|1926ko]] [[Martxoaren 27|martxoaren 27a]] – [[Oiartzun]], [[2024]]ko [[urriaren 11]]) [[misiolari]] sekularra izan zen eta apostolutza jarri zuen bizitzako lehen lerroan. Borondatezko lankide gizarte gaietan eta aldi berean, [[abertzalea]] eta [[euskaldun]] militantea. == Bizitza == [[Iturriotz (Oiartzun)|Iturriotz]] auzoko Garmendi baserrrian jaio zen. Hamabost senide izan ziren, bera 13.a. Ama Sarobe baserriko Joxepa Iriarte izan zen eta aita, berriz, Garmendiko Jose Inazio Iragorri. Altxamendu militarra hasi zenean 10 urte zituen eta biziki gogoratzen du garai hartan bizitutako egoera gogorra. [[Errekete]] konpainia osoa sartu zitzaien baserrian, alferezarekin eta geroago, berriz, militarrak izan ziren euren koartela bertan finkatu zutenak. Baserrian gainkaldeko menditxoak libratzen zuen etxea San Markoko gotorlekutik jaurtitzen zituzten bonbetatik eta horrek egiten zuen lekua defentsarako hain egokia.  Eskasi handia bizitu zuten familiaren beharrak ase ezinik. [[Eskola]] auzoan bertan zegoen; 6 urterekin hasi eta 12rekin  bukatu zuen. [[Gaztaro|Gaztaroa]] garaiko gazteen modura bizitu zuen. Baserrian lanean eta brodatzen ikasi zuen eskola utzita. Igandeetan, Txikierdi edota [[Altzibar|Altzibarko]] bileran, dantzan pasatzen zuten arratsalde guztia. Hori izaten zen euren dibertsioa.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Edu|abizena=Lartzanguren|izenburua=Pilar Iragorri: «Beti izan dut kartzelarako gogoa»|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/2060/050/001/2017-03-05/beti_izan_dut_kartzelarako_gogoa.amp.htmlbeti-izan-dut-kartzelarako-gogoa.amp.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-10-02}}</ref> === Misiolari Sekularra === Gaztetatik sumatu zuen misioetarako gogoa eta behin [[Donostia|Donostiako]] “Santa Teresa, Gogo-jardunetako Etxean” egindako egonaldi baten ondoren, erabaki zuen Misiolari Sekularren Institutuan (IMS)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Instituto de Misioneras Seculares|hizkuntza=es|url=https://imseculares.org/|sartze-data=2023-10-03}}</ref> sartzea 25 urterekin. [[1939|1939ko]] abenduaren 3an sortu zen Institutua. Maria Camino Gorostiza Lekunberri<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ESPAÑA. MARÍA CAMINO GOROSTIZA, CO-FUNDADORA DEL INSTITUTO DE MISIONERAS SECULARES|hizkuntza=es|data=2017-11-21|url=https://evangelizadorasdelosapostoles.wordpress.com/2017/11/20/espana-maria-camino-gorostiza-co-fundadora-del-instituto-de-misioneras-seculares/|aldizkaria=Evangelizadoras de los apóstoles|sartze-data=2023-10-02}}</ref> eta Rufino Aldabaldetrekuk<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ALDABALDETRECU URBIETA, Rufino - Auñamendi Eusko Entziklopedia|hizkuntza=es|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/es/aldabaldetrecu-urbieta-rufino/ar-26335/|aldizkaria=aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus|sartze-data=2023-10-03}}</ref> eman zioten hasiera Institutuari. Etxe zentrala [[Gasteiz|Gasteizen]] zuten eta postulatuek bertan egiten zuten nobizio-aldia. Pilarrek bi urte eta erdi egin zituen bertan. Modu honetara: * 1952/05/14an hasi zen Prestakuntza-Etxean probaldia egiten. * 1953/03/27an Lehen Kontsagrazioa. * 1953/12/08an Botoak hartu zituen. * 1954/10/27an irten zen Prestakuntza-Etxetik. * 1955-09-24an Gurutzea hartu zuen. ([[Cuadonga|Covadongan]] zegoen ordurako). [[Fitxategi:Maria Camino Gorostiza. IMS-eko zuzendari nagusia.jpg|ezkerrera|thumb|Maria Camino Gorostiza. IMS-eko zuzendari nagusia.|196x196px]] [[Fitxategi:D.Rufino Aldabaldetreku. IMS sortzailea.jpg|thumb|D.Rufino Aldabaldetreku. IMS sortzailea.|294x294px]] [[Fitxategi:Gurutzea.IMS.jpg|ezkerrera|thumb|Gurutzea. IMS.|191x191px]] Eskola gutxikoa zen baina ikasteko grina handikoa eta gaitasuna zuena. [[Madril|Madrilen]] zegoela Institutuak eman zion aukera arte ikasketak egiteko. Tailerra muntatu zuten eta bertan sortu zituzten hain bereziak izan ziren IMSeko amabirjinak. Geroago, [[Asturiasko Printzerria|Asturiasen]], Covadongan zegoela, pelukeria ikasketak egin zituen [[Mieres (Asturias)|Mieresen]] eta hori izango zen, etorkizunean, bere ogibide nagusia. [[Bartzelona|Bartzelonako]] ''[[Poblenou]]'' eta [[Zaragoza|Zaragozako]] Oliver langile-auzoetan urte asko eman zituen, barne migratzaile familiekin lanean. [[Fitxategi:Salamankako amabirgina.IMS.jpg|thumb|210x210px|Salamankako amabirgina, IMS.]] [[Fitxategi:Amabirgina. IMS.jpg|ezkerrera|thumb|236x236px|Amabirgina. IMS.]] Vatikano II. Kontzilioak eragina izango zuen Institutuaren plantemanduetan eta euren apostolutza egiteko modua aldatu zen. Pilarrek [[Euskal Herria|Euskal Herrira]] bueltatzea erabaki zuen eta [[Errenteria|Errenterian]] jarri zen bizitzen, bere pelukeria irekita. Apostolutza egiten jarraitu zuen baina euskaldun izaeratik. Hori oso garrantzitsua izan zen harentzat. 60 urte bete zituenean, [[Ekuador|Ecuadorreko]] [[Guayaquil]] herrira joan zen bertako misio-etxean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Inicio - Hasiera|hizkuntza=es|url=https://misioak.org/|aldizkaria=Misioak|sartze-data=2023-10-02}}</ref> lan egitera. Asko markatuko zuen egonaldi hark. Onerako. Bost urte pasa zituen bertan eta, egoera berri askoren artean, han ezagutu zuen, lehen aldiz, kartzelako mundua. Behin Euskal Herrian eta, jada, jubilatua, Donostian jarri zen bizitzen eta konpromiso berrietan sartu zen. Elizbarrutiko Kartzeletako pastoraltzan eman zituen 22 urte. [[Martuteneko espetxea|Martutenera]] joaten zen astean hirutan. Pelukeria jarri zuen barruan, hango neskei ofizioa erakusteko eta horrez gain barrukoen mandatuak egiten zituen. Denborarekin, ordea, astean egun batera mugatu zioten bisita eta orduan igandetako mezara joateko aprobetxatzen zuen. 90 urte bete zituenean utzi zuen kartzelara joateko konpromisoa.<ref name=":0" /> Beste ardura Etorkinen Pastoraltza izango zuen. Pilarri natural ateratzen zaio laguntza ematea baina Ecuadorreko egonaldiak izan zuen eraginik migranteen egoeraz arduratzeko. Donostiako [[Gros]] auzoko lokal batean jardun zuen. Sukaldea jarri zuten eta hemengo lan ohituretan trebatzen zituzten etorkinak, lana bilatzen lagundu etab. Azken finean, integratzen lagundu. === Zaharren egoitzara joateko erabakia === [[2012|2012ko]] otsailaren 11n Donostiako Zorroaga egoitzara joan zen bizitzera. 86 urte gainean, oraindik animoz sasoiko emakumea zen eta laster helduko zion konpromiso berriari. Oraingo honetan [[Mintzanet|Mintzaneteko]] mintzalaguna egin zen eta horretan aritu zen denbora luzez [[Euskaldun berri|euskaldun berriei]] laguntza ematen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Author|abizena=Mintzanet|izenburua=‘Mintzanet +65’ proiektuari buruz hitz egin dugu Euskadi Irratian|hizkuntza=eu|data=2019-04-08|url=https://mintzanet.eus/mintzanet-65-proiektuari-buruz-hitz-egin-dugu-euskadi-irratian/|sartze-data=2023-10-02}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Author|abizena=Mintzanet|izenburua=Mintzaneteko partaideen lehenengo bazkaria|hizkuntza=eu|data=2015-09-21|url=https://mintzanet.eus/mintzaneteko-partaideen-lehenengo-bazkaria/|sartze-data=2023-10-02}}</ref> Egoitzako bizitzan asko inplikatu zen. Ardurak hartzen zituen eta partaide izaten zen antolatzen ziren ekintza guztietan, askotan, gainera, protagonismoa hartuz. Egoitzatik kanpo komunikabideek ere maiz jotzen zuten beregana.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pilar Iragorri / SOMOS.|url=https://www.bagara-somos.eus/pilar-iragorri/|aldizkaria=www.bagara-somos.eus|sartze-data=2023-10-03}}</ref> Beti bitalista, hiztun ona eta soziablea, erraz prestatzen zen elkarrizketetarako edo beste edozertan parte hartzeko.<ref name=":0" /> [[2022|2022ko]] ekainaren 29tik Oiartzungo Petra Lekuona egoitzan bizi da. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://www.youtube.com/watch?v=wnbX51S4Uo8 Mintzaneten izandako esperientziaz]] * [https://www.eitb.eus/eu/telebista/programak/itxuroso/bideoak/osoa/2504206/bideoa-pilar-makillajetik-eta-ileapaindegitik-pasa-da-/ Itxuroso, ETBko programan]] * [https://www.ikasbil.eus/eu/dokutekako-fitxa?articleId=16243503 Pilar Iragorrirekin eta Naiara Garzia, etxeko lanei buruz hizketan] {{bizialdia|1926ko|2024ko|Iragorri Iriarte, Pilar}} [[Kategoria:Oiartzuarrak]] [[Kategoria:Euskaltzaleak]] [[Kategoria:Abertzaleak]] [[Kategoria:Euskal Herriko misiolariak‎]] [[Kategoria:Emakume misiolariak]] [[Kategoria:Emakume aktibistak]] [[Kategoria:Oiartzunen hildakoak]] 6mwvwsft7rw7voar0xmavrxwy3noh2r 0 1124607 9998587 9409106 2024-12-13T14:29:30Z Eliatxo 96586 /* Kanpo estekak */ 9998587 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Annalena Tonelli''' ([[Forlì]], [[Emilia-Romagna]], [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]], [[1943]]ko [[apirilaren 2]]a – [[Borama]], [[Somalilandia]], [[2003]]ko [[urriaren 5]]a) italiar [[misiolari]] katoliko eta ekintzailea izan zen. 33 urtez lan egin zuen [[Ekialdeko Afrika]]n, non [[tuberkulosi]]aren eta [[Hartutako Immuno Eskasiaren Sindromea|GIB/HIES]]aren prebentzioan eta tratamenduan, [[emakumeen genitalen mutilazio]]aren aurkako kanpainetan eta haur desgaituentzako eskolak sortzean zentratu zen<ref name=":0">{{erreferentzia|argitaratze-data=2003-10-09|izenburua=Annalena Tonelli, an inspired ally in the humanitarian effort in Somalia|hizkuntza=en|komunikabidea=[[Haurren Laguntzarako Nazio Batuen Funtsa|UNICEF]]|url=http://www.unicef.org/people/people_14935.html|artxibo-url=https://web.archive.org/web/20161019064050/http://www.unicef.org/people/people_14935.html|artxibo-data=2016-10-19|sartze-data=2023-10-05}}</ref>. 2003an, Nansen saria irabazi zuen. 2003ko urrian, erasotzaile ezezagunek tiro egin zioten berak antolatutako ospitalean<ref name=":1">{{erreferentzia|argitaratze-data=2013-11-02|izenburua=Ten years since the murder of Annalena Tonelli|hizkuntza=en|komunikabidea=L'Osservatore Romano|url=http://www.osservatoreromano.va/en/news/ten-years-since-the-murder-of-annalena-tonelli|artxibo-url=https://web.archive.org/web/20171110145820/http://www.osservatoreromano.va/en/news/ten-years-since-the-murder-of-annalena-tonelli#.U7BrEMJeHIU|artxibo-data=2017-11-10|sartze-data=2023-10-05}}</ref>. == Bizitza == Annalena Tonelli 1943an jaio zen Forlìn (Italia). Zuzenbidea ikasi zuen<ref name=":2">{{erreferentzia|izenburua=Tonelli, Annalena|hizkuntza=en|komunikabidea=Dictionary of African Christian Biography|url=https://dacb.org/stories/kenya/tonelli-annalena/|sartze-data=2023-10-05}}</ref>. Bere herriko pobreei, umezurtzei, desgaituei edo tratu txarrak jasaten dituzten haurrei sei urtez lagundu ondoren, 1969an, Afrikara joan zen Forlìko Munduko Gosearen Aurkako Batzordeak lagunduta<ref name=":3">{{erreferentzia|izena=Annalena|abizena=Tonelli|argitaratze-data=2001-12-01|izenburua=Annalena Tonelli|hizkuntza=it|komunikabidea=Un Mondo Possibile|orrialdeak=34-40|url=http://www.centroannalenatonelli.it/pdf/tonelli.pdf|artxibo-url=https://web.archive.org/web/20110722025757/http://www.centroannalenatonelli.it/pdf/tonelli.pdf|artxibo-data=2011-07-22|sartze-data=2023-10-05}}</ref>. [[Wajir]]ren ([[Kenya]]) Bigarren Hezkuntzako irakasle gisa lanean hasi zen. Urte batzuk igaro ondoren erizain ikasketak egin zituen<ref name=":2" />. 1976an, [[Munduko Osasun Erakundea]]k pertsona [[Nomada|nomad]]en artean tuberkulosia tratatzeko proiektu pilotu baten arduradun izendatu zuen<ref name=":4">{{erreferentzia|izena=Davide|abizena=Malacaria|urtea=2004|zenbakia=11|izenburua=Annalena Tonelli: a Christian among the Somalis|hizkuntza=en|komunikabidea=30Giorni|url=https://www.30giorni.it/articoli_id_5978_l3.htm|sartze-data=2023-10-05}}</ref>. Gorren eskola bat sortu zuen Wajirren, eta bere ikasleak [[somaliera]]z hitz egiten den Afrikako beste leku batzuetara joan ziren eskolak sortzeko. Eskola honetako ikasle ohi batek eta Wajirko bi emakume gor somaliar zeinu hizkuntzaren lehen eskolak sortu zituzten<ref name=":5">{{erreferentzia|izena=Doreen E|abizena=Woodford|urtea=2006|izenburua=The beginning and growth of a new language - Somali Sign Language|hizkuntza=en|komunikabidea=Enabling Education Network|url=https://www.eenet.org.uk/resources/docs/somali_sign_language.php|artxibo-url=https://web.archive.org/web/20131029191657/https://www.eenet.org.uk/resources/docs/somali_sign_language.php|artxibo-data=2013-10-29|sartze-data=2023-10-05}}</ref>. [[Fitxategi:Annalena Deaf School - Borama, Somaliland.JPG|thumb|Boramako (Somalilandia) gorren eskola]] 1984an, Kenyako gobernua Wajir probintzian somaliar degodiya tribuaren aurkako politika errepresiboak egiten hasi zen. Aurtengo urtarrilean Wagallako sarraskia deiturikoa gertatu zen, eta ondorioz degodiya tribuko mila gizon inguru hil ziren<ref name=":6">{{erreferentzia|izenburua=Intervention and Exploitation: US and UK Government International Actions Since 1945|hizkuntza=en|komunikabidea=Intervention and Exploitation: US and UK Government International Actions Since 1945|url=http://www.us-uk-interventions.org/Kenya.html|sartze-data=2023-10-05}}</ref>. Annalena Tonellik kamioi pare bat eta bere Toyota Serf eraman zituen Wagallako aireportura eta gorpuak biltzen eta zaurituei laguntzen saiatu zen, baina uko egin zioten. Geroago, Wagallako aireportutik kanpo gorpuak botatzen ari ziren ibilgailu militarren arrastoak jarraitu zituen. Pertsona batzuk bizirik zeuden eta berak erreskatatu zituen. Kazetari bat ekarri zuen genozidioaren argazkia egitera. Argazkiak kontrabandoan atera zituen Barbara Lefkow diplomatiko estatubatuar baten emaztearekin, nazioarteko komunitateari presioa egiteko<ref name=":7">{{erreferentzia|izena=Adam|abizena=Bernstein|argitaratze-data=2009-03=28|izenburua=Aided Crippled Children Abroad|hizkuntza=en|komunikabidea=[[The Washington Post]]|url=http://articles.washingtonpost.com/2009-03-28/news/36816636_1_physical-therapist-nomadic-tribes-hong-kong|artxibo-url=https://web.archive.org/web/20131005014906/http://articles.washingtonpost.com/2009-03-28/news/36816636_1_physical-therapist-nomadic-tribes-hong-kong|artxibo-data=2013-10-05|sartze-data=2023-10-05}}</ref>. [[Fitxategi:Annalena TB Hospital.png|thumb|left|Boramako (Somalilandia) Annalena ospitalea]] Tonelliren protesta gogorrak direla eta, Kenyako agintariek uko egin zioten lan baimena luzatzeari, eta [[Somalia]]ra joan zen, Merka herrira, kolonialismoan [[Somalia Italiarra]]ren parte zena. Geroago Boramara joan zen, Britainiar Somalilandiaren parte zena<ref name=":2" />. Hurrengo 19 urte Somalian eman zituen. Boraman, tuberkulosiaren aurkako ospitale bat sortu zuen. Italiako senideek eta lagunek ospitalea finantzatzen laguntzen zioten<ref name=":0" />. 2003ko urrian, berak sortutako ospitalean hil zuten gizon armatu ezezagunek. Badago hainbat zurrumurru haren heriotzaren inguruan. Sinesgarriena da GIB/HIESa zutenak Boramara ekartzeagatik protesta egin zuen talde batek hil zuela, gaixotasuna hedatzen ari zela sinesteagatik<ref name=":8">{{erreferentzia|izena=Ivan|abizena=Oransky|argitaratze=data=2003-12-06|zenbakia=362 (9399)|izenburua=Annalena Tonelli|hizkuntza=en|komunikabidea=The Lancet|url=https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(03)14990-2/fulltext|sartze-data=2023-10-05}}</ref>. Beste zurrumurru batzuek diote [[islamiar fundamentalismo|islamiar fundamentalistek]] hil zutela<ref name=":9">{{erreferentzia|izena=Peter|abizena=Kagwanja|argitaratze=data=2005-07-11|zenbakia=15.3|izenburua=Counter-terrorism in the Horn of Africa: New security frontiers, old strategies|hizkuntza=en|komunikabidea=African Security Review|url=https://issafrica.s3.amazonaws.com/site/uploads/KAGWANJA15_3.PDF|orrialdea=76|sartze-data=2023-10-05}}</ref>. == Sariak == 2003an, Nansen saria irabazi zuen<ref name=":10">{{erreferentzia|izena=Kitty|abizena=McKinsey|argitaratze-data=2003-04-15|izenburua=Italian woman wins Nansen Refugee Award for work in Somalia|hizkuntza=en|komunikabidea=[[Iheslarientzako Nazio Batuen Goi Mandataritza|UNHCR]]|url=https://www.30giorni.it/articoli_id_5978_l3.htm|sartze-data=2023-10-05}}</ref>. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1943ko|2003ko|Tonelli, Annalena}} [[Kategoria:Emilia-Romagnako jendea]] [[Kategoria:XX. mendeko emakumeak]] [[Kategoria:XXI. mendeko emakumeak]] [[Kategoria:Italiako katolikoak]] [[Kategoria:Emakume misiolariak]] [[Kategoria:Emakume aktibistak]] [[Kategoria:Italiako giza eskubideen aldeko ekintzaileak]] [[Kategoria:Pertsona desgaituen eskubideen aldeko ekintzaileak]] [[Kategoria:Emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibistak]] [[Kategoria:Italiako katolikoak]] [[Kategoria:Ekintzaile katolikoak]] [[Kategoria:Ekintzaile erailak]] [[Kategoria:2003ko hilketak]] 8wh5jlhyiko5kq2jslbn160xb47gtzz 0 1125619 9998577 9808289 2024-12-13T14:25:29Z Eliatxo 96586 /* Kanpo estekak */ 9998577 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Santa Buriana''' (''Berriona'', ''Beriana'', ''Buryan'' edo ''Beryan'' izenez ere ezaguna) irlandar jatorriko [[eremutar]]ra izan zen. [[St Buryan]]en bizi izan zen, [[Penzance]]tik gertu ([[Kornualles]], [[Ingalaterra]]). Irlandako errege baten alaba omen zen (Exeterreko Martirologioaren arabera, [[Munster]]reko buruzagi baten alaba) eta [[Irlanda]]tik Kornuallesera bidaiatu zuen [[misiolari]] gisa bertako biztanleak [[kristautasun]]era konbertitzeko, San Piranekin batera. Kondaira batek kontatzen du Dumnoniako Geraint erregearen seme elbarria sendatu zuela. Gerrenek bahitu egin zuen eta San Piranek esku hartzera behartu ondoren bakarrik adostu zen Buriana askatzea. Hala ere, ezinezkoak ziruditen baldintzetan tematu zen Gerrenek. [[Kuku]]ak elurrez estalitako lurren gainean hots egiten zuenean, Buriana askatuko zuela esan zuen. San Piranek gau osoan otoitz egin zuen. Mirari handiz, elurra egin zuen eta, goizean, Gerrren erregea kuku hotsarekin esnatu zen. Harrituta geratu zen eta Buriana aske utzi zuen. Handik gutxira, ordea, Gerren Buriana berriro bahitzen saiatu zen eta lortu zuen momentuan hilda erori omen zen. St Buryaneko kaperan ehortzi zuten<ref name=":1">{{erreferentzia|izena=P. B|abizena=Ellis|izenburua=The Cornish Saints|argitaratze-lekua=Penryn|argitaletxea=Tor Mark Press|hizkuntza=en|orrialdea=6}}</ref><ref name=":2">{{erreferentzia|izena=David Nash|abizena=Ford|urtea=2006|izenburua=St. Buriana|hizkuntza=en|komunikabidea=Early British Kingdoms|url=http://www.earlybritishkingdoms.com/bios/buriana.html|sartze-data=2023-10-10}}</ref>. Burianaren lehen aipamena XI. mendeko Exeterreko Martirologioan dago. 1740ko hamarkadan, [[John Wesley]]k ''Beryan'' gisa aipatu zuen<ref name=":0" />. [[Erromatar Eliza Katolikoa]]k eta [[Ingalaterrako Eliza]]k santutzat hartzen dute. Santu-eguna [[ekainaren 4]]an ospatzen da Eliza Katolikoan eta [[maiatzaren 1]]ean Ingalaterrako Elizan<ref name=":0">{{erreferentzia|izenburua=Saint Buriana|hizkuntza=en|komunikabidea=St Buryan Church|url=https://www.stburyanchurch.org.uk/historical-church/church-history/saint-buriana/|argitaratze-lekua=Penzance|sartze-data=2023-10-10}}</ref>. == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|VI. mendeko|VI. mendeko|}} [[Kategoria:VI. mendeko emakumeak]] [[Kategoria:Irlandako emakumeak]] [[Kategoria:Irlandako santuak]] [[Kategoria:Santu katolikoak]] [[Kategoria:Eliza ortodoxoko santuak]] [[Kategoria:Santu anglikanoak]] [[Kategoria:Emakume santuak]] [[Kategoria:Eremutarrak]] [[Kategoria:Emakume misiolariak]] syj18yhk35s75lj501prcx6pvonn7bg 0 1126282 9998570 9460700 2024-12-13T14:23:00Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998570 wikitext text/x-wiki {{Biografia infotaula automatikoa}} '''Zbigniew Spruch''' ([[Kożuchów udalerria|Kozuchow]], [[1965]]eko [[abenduaren 13]]a) poloniar txirrindulari ohia da. == Palmaresa == '''1991''' * 3. [[Renania-Palatinatuko Itzulia]]n '''1994''' * 2. [[Pantalica Saria]]n * 3. [[Paris-Tours]]<nowiki/>en '''1995''' * [[Midi Libreren Sari Nagusia|Midi Libre]]ko etapa bat * [[Poloniako Itzulia]] eta etapa bat '''1997''' * 2. [[Étoile de Bessèges]]<nowiki/>en '''1998''' * [[Poloniako Itzulia|Poloniako Itzuli]]<nowiki/>ko etapa bat * 5. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an '''1999''' * 2. [[Gante-Wevelgem]]<nowiki/>en * 3. [[Milan-San Remo]]<nowiki/>n * 5. [[Flandriako Tourra|Flandriako Tour]]rean '''2000''' * 2. [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko errepideko txapelketa]]n * 4. [[Milan-San Remo]]<nowiki/>n == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1965eko||Spruch, Zbigniew}} [[Kategoria:Poloniako txirrindulariak]] [[Kategoria:1996ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] [[Kategoria:2000ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] h5ot4b8ri0abq6r51kghtrwvvyoipwa 0 1126691 9999181 9967799 2024-12-14T08:27:54Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9999181 wikitext text/x-wiki {{Biografia infotaula automatikoa}} '''Ventura Díaz Arrey''' ([[Santander]], [[1937]]ko [[abuztuaren 26]]a) espainiar txirrindulari ohia da, profesionala 1961etik 1976ra. Kirol ibilbideko lorpenik aipagarriena 1970eko [[Levanteko Itzulia]] izan zen == Palmaresa == {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1960''' * 3. [[Bidasoko Itzulia]]n '''1961''' * [[Kataluniako Volta]]ko etapa 1 * 2. [[Arrateko Igoera]]n '''1962''' * [[Levanteko Itzulia|Levanteko Itzuli]]ko etapa 1 '''1963''' * [[Levanteko Itzulia|Levanteko Itzuli]]ko etapa 1 (taldekako erlojupekoa) * 3. [[Bilboko Udala Sari Nagusia]]n '''1964''' * [[Etorkizuneko Tourra|Etorkizuneko Tour]]reko etapa 1 * 3. [[Bidasoko Itzulia]]n '''1965''' * 2. [[Fitxategi:Silver medal with cup.svg|16px]] [[1965eko Munduko Errepideko Txirrindularitza Txapelketa|Munduko taldekako erlojupeko txapelketan]] * 2. [[Narancoko Igoera]]n '''1966''' * 2. [[Errioxako Itzulia]]n '''1967''' * 2. [[Arrateko Igoera]]n '''1968''' * 3. Espainiako Mendiko txapelketan '''1969''' * 3. [[1969ko Urkiolako Igoera|Urkiolako Igoera]]n '''1970''' * [[Levanteko Itzulia]] * [[Meatze Haranetako Itzulia]] eta etapa 1 * [[Midi Libreren Sari Nagusia|Midi Libre]]ko etapa 1 * 5. [[Setmana Catalana]]<nowiki/>n * 7. [[1970eko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulia]]n * 9. [[1970eko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n '''1971''' * [[Errioxako Itzulia|Errioxako Itzuli]]ko etapa 1 (taldekako erlojupekoa) * [[1971ko Euskal Herriko Itzulia| Euskal Herriko Itzuli]]ko Mendiko sailkapena * [[1971ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]ko Tarteko helmugen sailkapena [[Fitxategi:Jersey red.svg|25px]] '''1972''' * [[Errioxako Itzulia|Errioxako Itzuli]]ko etapa 1 (taldekako erlojupekoa) * 4. [[1972ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulia]]n * 8. [[Dauphiné Libéré]] <nowiki/>n * 9. [[Setmana Catalana]]<nowiki/>n '''1973''' * [[Errioxako Itzulia|Errioxako Itzuli]]ko etapa 1 * [[Segoviako Itzulia|Segoviako Itzuli]]ko etapa 1 * 3. [[Udaberriko Klasika]]n * 3. Caboalles de Abajo Sari Nagusian * 7. [[1973ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n * 7. [[1973ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulia]]n * 8. [[Setmana Catalana]]<nowiki/>n * 9. [[1973ko Nafarroako Sari Nagusia|Nafarroako Sari Nagusia]]n '''1974''' * 3. [[Espainiako Ziklo-kros Txapelketa]]n * 3. [[Meatze Haranetako Itzulia]]n * 7. [[1974ko Nafarroako Sari Nagusia|Nafarroako Sari Nagusia]]n * 9. [[1974ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n '''1975''' * [[1975eko Euskal Herriko Itzulia| Euskal Herriko Itzuli]]ko etapa 1 * 2. [[Bizkaiko Sari Nagusia]] * 3. [[Laudioko Sari Nagusia]]n }} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#eeeeee" !align="left"|Lasterketa !1964 !1965 !1966 !1967 !1968 !1969 !1970 !1971 !1972 !1973 !1974 !1975 !1976 |- |align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[1976ko Italiako Giroa|38.]] |- |align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"| |align="center"|[[1967ko Frantziako Tourra|41.]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[1971ko Frantziako Tourra|33.]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center" style="background:gold;"|[[Espainiako Vuelta]] |align="center"|[[1964ko Espainiako Itzulia|21.]] |align="center"|[[1965eko Espainiako Itzulia|23.]] |align="center"|- |align="center"|[[1967ko Espainiako Itzulia|43.]] |align="center"|[[1968ko Espainiako Itzulia|15.]] |align="center"|[[1969ko Espainiako Itzulia|13.]] |align="center"|[[1970eko Espainiako Itzulia|12.]] |align="center"|[[1971ko Espainiako Itzulia|18.]] |align="center"|[[1972ko Espainiako Itzulia|14.]] |align="center"|[[1973ko Espainiako Itzulia|20.]] |align="center"|[[1974ko Espainiako Itzulia|'''9. ''']] |align="center"|[[1975eko Espainiako Itzulia|19.]] |align="center"|[[1976ko Espainiako Itzulia|21.]] |} <small>—: ez zuen parte hartu <br /> UT: utzi, ez zuen amaitu</small> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} * [http://www.sitiodeciclismo.net/coureurfiche.php?coureurid=8207 Ventura Díaz ''sitiodeciclismo.net''] {{bizialdia|1935eko||Díaz, Ventura}} [[Kategoria:Espainiako txirrindulariak]] 3zqyzqj7sxwrwy7hq3v62dalenfh6az 2 1130243 9999114 9482337 2024-12-14T04:17:42Z CommonsDelinker 688 «Huawei_logo_icon_170010.png» fitxategia kendu da, The Squirrel Conspiracy wikilariak Commonsetik ezabatu baitu. 9999114 wikitext text/x-wiki {{Ohar metatxantiloia|mota=lanean|testua='''Artikulu hau eskola ariketa bat da{{#if: {{{1|}}}|[[Lankide:{{{1}}}|{{{1}}}]] lankidea|}}.''' <br /> Hori dela eta, beharbada hutsuneren batzuk izango dira [[Wikipedia:Artikuluen edukiak jarraitu beharreko irizpideak|edukian]] edo [[Wikipedia:Artikuluen formatua|formatuan]].<br /> Mesedez, oraindik ez egin ekarpen edo aldaketarik testuan. Bestela, idatzi [[Eztabaida:{{Ariane Ensunza}} artikuluaren eztabaida orrian]].}} {{Itzulia|es|hizkuntza=gaztelaniazko|Huawei}} {{Itzulia|en|hizkuntza=ingelesezko|Huawei}}{{Lanean|IkerJoMen}} '''Huawei Technologies Co., Ltd.''' Txinako enpresa teknologiko [[multinazional]] bat da, [[Guangdong]]-eko ([[Txinako Herri Errepublika|Txina]]) [[Shenzhen]] hirian egoitza duena. Munduko informazioaren eta komunikazioaren teknologien ([[IKT]]) eta telekomunikazio-ekipoen azpiegituretan [[enpresa]] liderra da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Huawei lidera el ranking mundial de infraestructuras de telecomunicaciones|hizkuntza=es|data=2022-03-14|url=https://cronicaglobal.elespanol.com/creacion/vida-tecky/20220314/huawei-lidera-ranking-mundial-de-infraestructuras-telecomunicaciones/657184343_0.html|aldizkaria=Crónica Global|sartze-data=2023-12-09}}</ref> Huawei kontsumoko produktu elektronikoen merkatuan ere aritzen da. Txinako enpresa teknologiko handienetako bat da. Konpainia 1987an sortu zuen [[Ren Zhengfei|Ren Zhengfeik]]. Hasiera batean, [[Telefono-kommutadore|telefono-kommutadoreen]] fabrikazioan zentratuta, Huaweik bere negozioa zabaldu du telekomunikazio-sareen eraikuntza barne hartzeko, zerbitzu operatiboak eta aholkularitza-zerbitzuak eta [[Ekipo (argipena)|ekipoak]] eskainiz Txina barruko eta kanpoko enpresei, eta kontsumo-merkaturako komunikazio-gailuen fabrikazioa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Wayback Machine|url=https://web.archive.org/web/20150213062809/http://csis.org/files/publication/130215_competitiveness_Huawei_casestudy_Web.pdf|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-12-09}}</ref> Bere gobernu korporatiboa akziodunek aukeratutako pertsonek osatzen dute, eta guztira 115 ordezkari aukeratzen dituzte Ordezkarien Batzordea osatzeko. Batzorde horrek berak izendatzen ditu [[Administrazio kontseilu|Administrazio Kontseilua]] eta Ikuskapen Kontseilua. Ordezkarien Batzordearen eginkizuna da, halaber, Administrazio Kontseiluko presidentea eta 16 zuzendariak aukeratzea.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Corporate Information|hizkuntza=en|url=https://www.huawei.com/en/corporate-information|aldizkaria=huawei|sartze-data=2023-12-09}}</ref> Huaweik 170 herrialdetan baino gehiagotan hedatu ditu bere produktuak eta zerbitzuak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=At Huawei, Matt Bross Tries to Ease U.S. Security Fears - BusinessWeek|data=2011-09-24|url=https://web.archive.org/web/20110924051143/http://www.businessweek.com/magazine/at-huawei-matt-bross-tries-to-ease-us-security-fears-09152011.html|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-12-09}}</ref> Huaweik Ericsson gainditu zuen 2012an, munduko telekomunikazio-ekipoen fabrikatzaile handiena zen aldetik,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Chinese multinationals: Who’s afraid of Huawei? {{!}} The Economist|data=2012-08-03|url=https://web.archive.org/web/20120803025128/http://www.economist.com/node/21559922|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-12-09}}</ref> eta [[Apple Inc.|Apple]] gainditu zuen 2018an, munduko telefono adimendunen bigarren fabrikatzaile handiena bezala, [[Samsung Electronics|Samsung Electronicsen]] atzetik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Huawei beats Apple to become second-largest smartphone maker {{!}} Technology {{!}} The Guardian|data=2018-08-01|url=https://web.archive.org/web/20180801143248/https://www.theguardian.com/technology/2018/aug/01/huawei-beats-apple-smartphone-manufacturer-samsung-iphone|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-12-09}}</ref> 2019an, konpainia berehala hedatu zen [[Latinoamerika|Latinoamerikan]], eta eskualde horretan marketinean inbertsio handiak egin ditu marka kokatzeko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=latinamerica.tech|url=http://www.latinamerica.tech/es/2019/12/21/huawei-se-expandio-en-latinoamerica-durante-2019/|aldizkaria=www.latinamerica.tech|sartze-data=2023-12-09}}</ref> Nazioartean arrakasta izan duen arren, Huaweik zailtasunak izan ditu zenbait merkatutan, behar ez bezalako estatu-laguntza eskatzeagatik eta segurtasun zibernetikoari buruzko kezkengatik — batez ere [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetako]] gobernuarena —, Huaweiren azpiegitura-taldeak [[Txinako Gobernua|Txinako Gobernuaren]] zaintza ahalbidetu dezakeelako.<ref>{{Erreferentzia|izena=Chuin-Wei|abizena=Yap|izenburua=WSJ News Exclusive {{!}} State Support Helped Fuel Huawei’s Global Rise|hizkuntza=en-US|data=2019-12-25|url=https://www.wsj.com/articles/state-support-helped-fuel-huaweis-global-rise-11577280736|aldizkaria=Wall Street Journal|issn=0099-9660|sartze-data=2023-12-09}}</ref> Huaweik argudiatu du bere produktuak ez direla "segurtasun zibernetikoko arrisku handiagoa" beste edozein hornitzailerenak baino, eta ez dagoela ebidentziarik AEBetako espioitza eskaerei buruz.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Huawei: US has no evidence for security claims {{!}} TechRadar|data=2019-03-01|url=https://web.archive.org/web/20190301162815/https://www.techradar.com/news/huawei-us-has-no-evidence-for-security-claims|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-12-09}}</ref> Huaweiren jabetzari eta kontrolari buruzko gai batzuk, baita estatuaren laguntzaren irismenari buruzko kezkak ere, ez dira aldatu. Txina eta Estatu Batuen arteko [[gerra]] komertzial baten erdian, Huawei enpresa estatubatuarrekin merkataritza egitera mugatu zen, Estatu Batuek Iranen aurka jarritako zigorrak aldez aurretik eta nahita urratzeagatik. 2019ko ekainaren 29an, [[Donald Trump]] AEBko presidentea akordio batera iritsi zen Txinarekin merkataritza elkarrizketak berriz hasteko, eta Huaweiren aurkako zigorrak leunduko zituela iragarri zuen. Huaweik 600 lanpostu murriztu zituen ekainean [[Santa Clara (New York)|Santa Claran]] zuen ikerketa zentroan, eta 2019ko abenduan Ren Zhengfei sortzaileak esan zuen zentroa [[Kanada|Kanadara]] eramango zuela, murrizketek AEBetako langileekin elkarreragitea eragotziko zietelako. == HISTORIA == ==== Fundazioa eta lehen urteak ==== [[Fitxategi:Ren Zhengfei 2014.jpg|ezkerrera|thumb|Ren Zhengfei]] Huawei Ren Zhengfeik sortu zuen 1987an,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Milestones  -  Huawei|data=2008-12-03|url=https://web.archive.org/web/20081203232400/http://www.huawei.com/corporate_information/milestones.do|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-12-09}}</ref> inportatutako PBX produktuen banatzaile gisa. 1989an, bere PBX propioa garatzen eta saltzen hasi zen. Telefono-zentralen negozioan ezagutzak eta baliabideak metatu ondoren, Huaweik telekomunikazioen merkatuko kate nagusian lehen aurrerapena lortu zuen 1993an, bere C & C08<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Huawei Carrier- A leading global ICT solutions provider|url=https://carrier.huawei.com/en/?id=526|aldizkaria=carrier.huawei.com|sartze-data=2023-12-09}}</ref> [[switch]] digital telefonikoa merkaturatuz, hamar mila zirkuitutik gorako ahalmena zuena. Ordura arte, etxeko telekomunikazio-konpainia txinatarrak ez ziren gai halako gaitasuna zuten kommutadoreak eraikitzeko. Huawei kommutadoreak izan ziren hiri txikietan eta landa-eremuetan bakarrik instalatutako lehenak. 1994an, Huawei distantzia luzeko transmisiorako ekipamendu-negozioan sartu zen, HONET sarbide-sare integratua eta SDH produktu-linea abiaraziz. 1996an, Huaweik bere lehen kontratua lortu zuen mugetatik kanpo, [[Hongkong 's Hutchison-Whampoa]] konpainiari oinarrizko telefoniako produktuak hornituz. Gero, 1997an, Huaweik bere [[GSM]] produktua merkaturatu zuen eta bere eskaintza CDMA eta [[UMTS]] teknologietara zabaldu zuen. ==== 2000. urtea ==== Estatu Batuek 2000. urtean argudiatu zuten Huaweik telekomunikazio sistema bat instalatu zuela [[Irak|Iraken]]. Horrez gain, [[Nazio Batuen Erakundea|Nazio Batuen]] zigorrak urratu zitzakeena.Kanpo harremanetarako ministro [[Tang Jiaxu|Tang Jiaxuanek]] ukatu egin zuen Txinako enpresek eta konpainiek Irakera joatea [[Zuntz optiko|zuntz optikozko]] lineak eraikitzen, aireko defentsarako, baina Estatu Batuek ez zituzten langile txinatarrak salatu zuntz optikozko lineak berariaz eraikitzeagatik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iraq Survey Group Final Report|url=https://www.globalsecurity.org/wmd/library/report/2004/isg-final-report/isg-final-report_vol1_rfp-04-02.htm|aldizkaria=www.globalsecurity.org|sartze-data=2023-12-09}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Los Angeles News and Events {{!}} LA Weekly|data=2014-01-11|url=https://web.archive.org/web/20140111220902/http://www.laweekly.com/general/features/made-in-the-usa/3025/|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-12-09}}</ref> ==== 1998tik 2003ra ==== 1998tik 2003ra bitartean, Huaweik [[IBM]] kontratatu zuen gerentziarako eta aholkularitzarako, eta horrekin gerentzia-egituraren eta produktuen garapenaren eraldaketa esanguratsua izan zuen. 2001aren ondoren, Huaweik atzerriko merkatuan hedatzeko abiadura handitzen du. 2004an, mugetatik kanpoko salmentak etxeko merkatuko salmentak baino handiagoak izan ziren. Huaweik lotura estrategikoak ditu [[Siemens Gamesa|Siemensekin]] [[TD-SCDMA]] produktuak garatzeko. 2003an, Huaweik [[Huawei-3Com]] izeneko batasun estrategikoa hasi zuen 3Com-ekin, Interneteko protokoloan oinarritutako erruteadoreak eta kommutadoreak fabrikatzeko. ==== 2007. urtea ==== Huaweik eta [[Ipar Amerika|Ipar Amerikako]] [[Symantec]] segurtasun-enpresak 2007ko maiatzean iragarri zuten telekomunikazioen merkatuko operadoreentzako segurtasun- eta datu-biltegiratze-ekipoak garatuko dituen batasunaren sinadura. Huaweik [[Symantec|Huawei-Symantec]] Inc izeneko konpainia berriaren % 51 izango du. Symantec-ek enpresa berriaren akzioen gainerako % 49a izango du. Enpresa [[Chengdu]] hirian kokatuko da. ==== 2008. urtea ==== 2008ko maiatzean, Huaweik Optusekin bat egin zuen [[Sydney|Sydneyn]] ([[Australia]]) berrikuntza mugikorreko zentro baten garapenean, abiadura handiko banda zabal mugikor eta haririk gabekoaren ezarpena bizkortzeko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=GP, Huawei win 'Green Mobile Award'|data=2011-10-01|url=https://web.archive.org/web/20111001124648/http://www.thefinancialexpress-bd.com/more.php?news_id=85197|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-12-09}}</ref> == ETIMOLOGIA ETA AITORPENAK == ([[Txinatarra|txinatarrez]], 华为技术公司; [[pinyin]], ''Huáwei Jíshu Gōngsī'') ofizialki nazioartekotu egin zen Huawei Technologies Co bezalako ingelesezko transkripzioarekin. Ideogramak Txinako herrialdea esan nahi du, bikain adjektibo gisa ere erabil daiteke. Ideogramak ekintza edo lorpena esan nahi du. Huawei izena honela itzul liteke: "lorpen bikaina" edo "ekintza bikaina". Huawei Technologies konpainia errespetatuenen zerrendan sartu dute, zerrenda hori "[[The Reputation Institute]]" ek egin du eta [[Forbes]] aldizkariak argitaratu du, Estatu Batuetan, 2007ko maiatzean. Gehien errespetatzen diren konpainien zerrendak hainbat industria estaltzen ditu, hala nola kontsumo masiboko produktuak, elektrikoak eta elektronikoak, automotrizeak, txikizkako salmenta, [[Farmazeutiko|farmazeutikoak]], [[Konputagailua|konputagailuak]], [[Finantzazio|finantzarioak]], aeroespazialak, telekomunikazioak, etab. [[Telekomunikazio|Telekomunikazioen]] sektorean, sei konpainia zerrendatu dira, eta Huawei Technologies munduko sei telekomunikazio-konpainia errespetatuenetako bat da. Huaweik gailu aurreratu asko ditu. == KRITIKAK ETA EZTABAIDAK == Huaweik kritikei aurre egin die bere operazioen hainbat alderdirengatik, neurri handi batean [[Txinako Gobernua|Txinako gobernuaren]] [[Espioitza|espioitzarako]] bere produktuek atzeko ateak dituztelako salaketekin lotuta, herritarrei eta Txinako enpresei, justifikatuta dagoenean, Estatuaren adimenarekin lankidetzan aritzeko eskatzen dieten lege nazionalekin bat etorriz. Huaweiko exekutiboek sistematikoki ukatu dituzte salaketa horiek, eta adierazi dute enpresak ez duela inoiz Txinako gobernuaren eskaririk jaso bere taldeetan atzeko ateak sartzeko, uko egingo liokeela eta Txinako legediak ez zituela horretara behartzen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Sam|abizena=Byford|izenburua=Huawei chairman accuses American critics of hypocrisy over NSA hacks|hizkuntza=en|data=2019-02-27|url=https://www.theverge.com/2019/2/27/18242656/huawei-us-security-nsa-guo-ping-mwc-2019|aldizkaria=The Verge|sartze-data=2023-12-09}}</ref> === Lehen enpresa-praktikak === Huaweik hitzarmen sistema konplexu bat erabili zuen Estatuaren jabetzako tokiko telefono konpainiekin, eta bazirudien legez kontrako ordainketak egiten zitzaizkiela tokiko telekomunikazio bulegoko langileei. 1990eko hamarkadaren amaieran, enpresak hainbat azpi-enpresa sortu zituen estatuko telekomunikazio-konpainietako bezeroekin batera. 1998an, Huaweik hitzarmenak sinatu zituen udal eta probintzietako telefono-bulegoekin [[Shanghai]] Huawei, [[Chengdu]] Huawei, [[Shenyang]] Huawei, [[Anhui]] Huawei, [[Sichuan]] Huawei eta beste enpresa batzuk sortzeko. Enpresa bateratuak, berez, fikziozko konpainiak ziren, eta telekomunikazioetako tokiko langileei dirua bideratzeko modu bat ziren, Huaweik ekipoak saltzeko akordioak lor zitzan. === Txinako gobernuarekiko lankidetza === Huaweik esan du ez duela harreman berezirik Txinako gobernuarekin, beste enpresa pribatu nazional batzuekin bezala. Hala ere, zenbait behatzailek adierazi dute Txinako gobernuak atzerriko arazoei aurre egin behar dieten beste enpresa nazional batzuek baino laguntza askoz osoagoa eman diola Huaweiri; izan ere, Huawei txapeldun nazionala da Txinako "garapen tekno-nazionalistako estrategietan", segurtasun nazionalerako eta merkataritza-enpresetarako.<ref>{{Erreferentzia|izena=Doowan Lee, Shannon|abizena=Brandao|izenburua=Huawei Is Bad for Business|hizkuntza=en-US|data=2023-12-18|url=https://foreignpolicy.com/2021/04/30/huawei-china-business-risk/|aldizkaria=Foreign Policy|sartze-data=2023-12-09}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=China's "National Champions": Alibaba, Tencent, and Huawei|hizkuntza=en-US|url=https://www.asianstudies.org/publications/eaa/archives/chinas-national-champions-alibaba-tencent-and-huawei/|aldizkaria=Association for Asian Studies|sartze-data=2023-12-09}}</ref> 2019ko azaroan, [[Danimarka|Danimarkako]] enbaxadore txinatarrak, [[Faroe Uharte|Faroe Uharteetako]] goi mailako politikariekin egindako bileretan, zuzenean lotu zuen Huaweiren [[5G|5Garen]] hedapena Txinako merkataritzarekin, [[Kringvarp Føroya|Kringvarp Føroyak]] lortutako grabazio baten arabera. [[Berling|Berlingskeren]] arabera, enbaxadoreak Feroe Uharteekin aurreikusitako merkataritza akordio bat bertan behera uzteko mehatxua egin zuen, Føroya [[Tele Feroa|Tele Feroako]] telekomunikazio enpresak Huaweiri 5G sare nazionala eraikitzen uzten ez bazion. Huaweik esan zuen ez zuela bileren berri. 2020ko ekainean, [[Erresuma Batua|Erresuma Batuak]] Huaweiri 5Gan parte hartzea baimentzeko aurreko erabaki bat iraultzea pentsatu zuenean, Txinak beste sektore batzuetan errepresaliak hartzeko mehatxua egin zuen, hala nola energiaren sorkuntzan eta abiadura handiko trenbidean. AEBk, [[Mike Pompeo|Mike Pompeok]], Erresuma Batua lasaitu zuen esanez "AEB gure aliatuekin eta bazkideekin batera dagoela [[Txinako Alderdi Komunista|Txinako Alderdi Komunistaren]] larderia taktika hertsagarrien aurka" eta "AEB prest dagoela Erresuma Batuko gure lagunei edozein beharrizanekin laguntzeko, [[zentral nuklear]] seguru eta fidagarriak eraikitzetik hasi eta herritarren pribatutasuna babestuko duten konfiantzazko 5G konponbideak garatzeraino". 2020ko urriaren 7an, Erresuma Batuko Parlamentuko Defentsa Batzordeak txosten bat argitaratu zuen Huawei eta Txinako Estatuaren eta Txinako Alderdi Komunistaren arteko kolusio-frogak zeudela ondorioztatuz, jabetza-ereduan eta jaso dituen gobernu-dirulaguntzetan oinarrituta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Huawei: MPs claim 'clear evidence of collusion' with Chinese Communist Party - BBC News|data=2020-10-14|url=https://web.archive.org/web/20201014044835/https://www.bbc.com/news/technology-54455112|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-12-09}}</ref> [[Wall Street Journal]] egunkariak iradoki duenez, Huaweik "46.000 milioi dolar jaso zituen maileguetan eta bestelako laguntzetan, eta 25.000 milioi dolar zerga murrizketetan", Txinako gobernuak interes handia baitzuen [[Apple Inc.|Applerekin]] eta [[Samsung|Samsungekin]] lehian arituko zen enpresa bat sustatzeko. 2010ean, [[Europako Batzordea|Europako Batzordeak]] munduko merkatuak desitxuratzen zituzten eta Europako hornitzaileei kalte egiten zieten Txinaren dirulaguntzei buruzko ikerketa hasi zuen, eta Huaweik 56 milioi dolar eskaini zizkion hasierako salatzaileari salaketa ken zezan, ikerketa ixteko ahaleginean.<ref>{{Erreferentzia|izena=Brian|abizena=Heater|izenburua=Huawei reportedly got by with a lot of help from the Chinese government|hizkuntza=en-US|data=2019-12-26|url=https://techcrunch.com/2019/12/26/huawei-reportedly-got-by-with-a-lot-of-help-from-the-chinese-government/|aldizkaria=TechCrunch|sartze-data=2023-12-09}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=There Is a Solution to the Huawei Challenge|hizkuntza=en|data=2020-10-14|url=https://www.americanprogress.org/article/solution-huawei-challenge/|aldizkaria=Center for American Progress|sartze-data=2023-12-09}}</ref> ==== Cisco Huaweiren aurka ==== [[Fitxategi:Cisco logo blue 2016.svg|thumb|Cisco Logoa]] 2003ko urtarrilaren 22an, [[Cisco Systems|Ciscok]] Huawei Technologies Co auzitara eraman zuen. Ltd. eta haren ordezko Huawei America Inc. eta FutureWei Technologies Inc., Ciscoren jabetza intelektualaren legez kanpoko kopiagatik.Salaketaren arabera, Huaweik "legez kanpo kopiatu du eta Ciscoren [[IOS]] softwareaz bidegabe jabetu da, Ciscoren patente ugari hautsiz". Ciscok 2003ko urriaren 1ean eten zuen demanda legea hausteagatik. Ondoren, Huaweik bere produktu batzuk aldatzea erabaki zuen. ==== Estatu Batuak Huaweiren aurka ==== 2018ko abenduaren 1ean, [[Meng Wanzhou]] atxilotu zuten Kanadan, Huaweiko CFO eta konpainiaren sortzailearen alaba, Ameriketako Estatu Batuek [[Iran|Irani]] herrialde horrekiko merkataritza-harremanen gaineko blokeoa dela-eta jarritako zigorrak urratzea leporatu ziotelako konpainiari. Txinako gobernuak inplikazio handia du bere enpresekin eta, beraz, protesta egin zuen Huaweiko finantza zuzendariaren atxiloketagatik, Estatu Batuek estradizioa eskatzen zuten bitartean. Abenduaren 13an aske utzi zuten, fidantzapean, Kanadako 10 milioi dolar ordaindu eta pasaportea kendu ostean.<ref>{{Erreferentzia|izena=Arjun|abizena=Kharpal|izenburua=Huawei CFO's extradition case: Everything you need to know|hizkuntza=en|data=2019-05-08|url=https://www.cnbc.com/2019/05/08/huawei-cfo-meng-wanzhou-extradition-case-everything-you-need-to-know.html|aldizkaria=CNBC|sartze-data=2023-12-09}}</ref> 2019ko urtarrilaren 28an, [[Kirstjen Nielsen]] AEBetako Segurtasun Nazionaleko idazkariak, [[Matthew Whitaker]] bitarteko fiskal nagusiak, [[Wilbur Ross]] Merkataritza idazkariak, [[Christopher A. Wray]] [[FBI|FBIko]] zuzendariak eta fiskal federalek 23 kargu kriminal eta zigor iragarri dituzte Huawei, haren CFO Meng Wanzhou, [[Huawei Device USA Inc]]. eta Skycom de Huawei Irango subsidiarioaren aurka. Sailak Meng estraditatzeko eskaera formala ere aurkeztu zuen Kanadako agintarien aurrean, egun horretan bertan.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Office of Public Affairs {{!}} Chinese Telecommunications Device Manufacturer and its U.S. Affiliate Indicted for Theft of Trade Secrets, Wire Fraud, and Obstruction Of Justice {{!}} United States Department of Justice|hizkuntza=en|data=2019-01-28|url=https://www.justice.gov/opa/pr/chinese-telecommunications-device-manufacturer-and-its-us-affiliate-indicted-theft-trade|aldizkaria=www.justice.gov|sartze-data=2023-12-09}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Acting Attorney General Whitaker Announces National Security Related Criminal Charges Against Chinese Telecommunications Conglomerate Huawei {{!}} OPA {{!}} Department of Justice|data=2019-02-01|url=https://web.archive.org/web/20190201013455/https://www.justice.gov/opa/gallery/acting-attorney-general-whitaker-announces-national-security-related-criminal-charges|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-12-09}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Timothy B.|abizena=Lee|izenburua=US indicts Huawei for stealing T-Mobile robot arm, selling US tech to Iran|hizkuntza=en-us|data=2019-01-29|url=https://arstechnica.com/tech-policy/2019/01/us-indicts-huawei-for-stealing-t-mobile-robot-selling-us-tech-to-iran/|aldizkaria=Ars Technica|sartze-data=2023-12-09}}</ref> 2019ko maiatzaren 15ean, Donald Trumpek agindu exekutibo bat sinatu zuen, larrialdi nazionala deklaratzeko eta segurtasun nazionalerako arriskutsutzat jotzen diren atzerriko komunikazio-ekipoen erabilera debekatzeko, Estatu Batuetan lan egitea debekatzen zitzaien konpainien [[zerrenda beltz]] batekin batera. Ordutik aurrera, Huaweirekin merkataritza egin nahi zuten enpresek gobernuaren onespena behar zuten horretarako.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Federal Register :: Request Access|url=https://unblock.federalregister.gov/|aldizkaria=unblock.federalregister.gov|sartze-data=2023-12-09}}</ref> Huawei zerrenda honetan sartzeko arrazoia espioitza industrialaren eta Huawei gailuetan atzeko ateak instalatzearen akusazioengatik da, Txinako gobernuari balio eta sentsibilitate handiko informazioa biltzeko aukera eman ziotelako. Huaweiri buruzko kezka nagusietako bat, erabaki hori hartzera eraman zutenak, telefonia mugikorreko antenekin lotuta dago, eta horietako bat da Huawei, [[Ericsson]] eta [[Qualcomm|Qualcommekin]] batera, sare-azpiegiturarako hornitzaile nagusietako bat. Dorre horietan "[[Atzeko ate|backdoors]]" delakoaren ebidentzia garbirik inoiz egon ez den arren, ez da guztiz beharrezkoa frogatzea, Huaweik dorre horietan softwarea hedatzeko beharrezko gaitasuna baitu, eta horrek enpresaren Txinako egoitzarekiko konexioa eskatzen du. Dorre horiek Estatu Batuetan hedatuko balira, AEBko inteligentzia-enpresek uste dute arrisku handia egongo litzatekeela Txinako zaintza-agentziek konexio hori [[Malware|malwarea]] sarean sartzeko erabiltzeko, Huaweiren laguntzarekin edo gabe. Horri gehitu behar zaio 2017ko lege bat dagoela, eta lege horrek Huawei eta beste konpainia batzuk behartzen dituela Txinako gobernuaren inteligentzia-agentziekin lankidetzan aritzera, behar izanez gero.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mike Pence warns allies on security threat posed by Huawei - YouTube|data=2019-08-24|url=https://web.archive.org/web/20190824050809/https://www.youtube.com/watch?v=rgYWR5YHxsg|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-12-09}}</ref> 2014an kontraespioitzari buruz aldarrikatu zen beste lege batek honako hau dio: "Estatuko segurtasun-organoak espioitza-jokabideen berri izateko edo ebidentzia garrantzitsuak biltzeko ikertzen ari direnean, erakunde eta gizabanako garrantzitsuek egia eman behar dute eta ez dute uko egin behar". Horrek esan nahi du, nahiz eta Huaweik ukatu egin duen konpainiak Txinako gobernuari bidaltzen dion sareko trafikoari buruzko datuak emango dizkiola, ez dirudi inteligentzia agentziek hala eskatzen badute, hori egiteari uko egin diezaiokeenik, herrialdetik kanpoko adituen arabera. 2019ko maiatzaren 19an, Google enpresa estatubatuarrak harreman komertzialak eten zituen Huaweirekin, gobernuak "zerrenda beltz komertzialaren" barruan sartu ondoren. Horren ondorioz, jada ez da software-produkturik edo hardware-rik eskaintzen, eta artikulu berrietan ez da Play Store-ren euskarririk edo eguneratzerik eskaintzen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ramón|abizena=Muñoz|izenburua=Google rompe con Huawei, cuyos móviles se quedarían sin sus ‘apps’ y actualizaciones|hizkuntza=es|data=2019-05-20|url=https://elpais.com/economia/2019/05/19/actualidad/1558294622_546268.html|aldizkaria=El País|issn=1134-6582|sartze-data=2023-12-09}}</ref> Intelek eta Qualcommek bat egin zuten Huawei-rekiko harreman komertzialen etetearekin.<ref>{{Erreferentzia|izena=Vlad|abizena=Savov|izenburua=Intel, Qualcomm, and other chipmakers reportedly join Google in Huawei ban|hizkuntza=en|data=2019-05-20|url=https://www.theverge.com/2019/5/19/18632075/intel-qualcomm-huawei-ban-us-chipmakers-report|aldizkaria=The Verge|sartze-data=2023-12-09}}</ref> Huawei prestatzen ari zen, horrelako zerbait gertatuko balitz ere. Izan ere, konpainiak ekoizpeneko 12 hilabete inguru eta hain garrantzitsuak ez diren beste osagai batzuen 3 hilabete inguru betetzeko behar adina osagai erabakigarrien hornigaiak biltegiratu zituen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Exclusive: Huawei stockpiles 12 months of parts ahead of US ban|hizkuntza=en-GB|url=https://asia.nikkei.com/Economy/Trade-war/Exclusive-Huawei-stockpiles-12-months-of-parts-ahead-of-US-ban|aldizkaria=Nikkei Asia|sartze-data=2023-12-09}}</ref> 2019ko ekainaren 29an, Donald Trumpek enpresari jarritako betoa bertan behera utziko duela iragarri du, eta, beraz, enpresa estatubatuarrek Huaweirekin kolaboratzen jarraitu ahal izango dute. == PRODUKTUAK == [[Fitxategi:Huawei P30 Pro.jpg|thumb|Huawei P30 Pro]] Huaweik telefonia-sare finko eta mugikorrak, datu-komunikazioak, [[Sare optiko|sare optikoak]], [[Software|softwarea]] & zerbitzuak eta telefono-terminalak hornitzen ditu, baita modemak --- [[Kommutadore (elektrizitatea)|kommutadoreak]], [[sarbide-sare]] integratuak, [[NGN]], [[xDSL]], garraio optikoa, sare adimendunak, [[GSM]], [[GPRS]], [[EDGE]], [[W-CDMA]], [[CDMA2000]], [[IP helbide|IP]] router eta kommutadoreak, bideokonferentzia eta telekomunikazio-teknologiaren funtsezko beste eremu batzuetarako ekipamendua ere. Huaweik telefono mugikorrak ere egiten ditu. Huaweiren produktuak 100 herrialde baino gehiagotan instalatzen dira: [[Brasil]], [[Bolivia]], [[Venezuela]], [[Paraguai]], [[Ekuador]], [[Uruguai]], [[Kolonbia]], [[Honduras]], [[Costa Rica]], [[Panama]], Estatu Batuak, [[Alemania]], [[Frantzia]], [[Peru]], Erresuma Batua, [[Espainia]], [[Holanda]], [[Nikaragua]], [[Italia]], [[Singapur]], [[Suedia]], [[Argentina]], [[Nepal]], [[Pakistan]], [[Txile]], [[Irlanda]], [[Australia]], [[Filipinak]], [[El Salvador]] eta [[Mexiko]].<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Newsroom|hizkuntza=en|url=https://www.huawei.com/en/news?id=1765&cid=42|aldizkaria=huawei|sartze-data=2023-12-09}}</ref> Bezero hauek ditu: Oi, [[VOX (Paraguai)]], [[CANTV (Venezuela)]], [[ANTEL]], Amerika Mugikorra, [[China Telecom]], [[China Mobile]] eta beste hainbat. === Telekomunikazio-sareak === Huaweiren sare zentraleko soluzioek softswitche mugikorrak eta finkoak eskaintzen dituzte, baita hurrengo belaunaldiko jatorrizko kokapen-erregistroa eta Interneteko protokoloko multimedia-azpisistemak ere (IMS). Huaweik xDSL, sare optiko pasiboa ([[PON]]) eta azken belaunaldiko PON ([[NG PON]]) saltzen ditu plataforma bakarrean. Konpainiak azpiegitura mugikorra, banda zabaleko sarbidea, bideratzaileak eta zerbitzu-hornitzaileen kommutadoreak ([[SPRS]]) ere eskaintzen ditu. Huaweiren software produktuek zerbitzuak emateko plataformak ([[SDP]]), [[BSS]], [[Rich Communication Suite]] eta etxerako eta bulego mugikorrerako soluzio digitalak dituzte.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Global - Huawei - Information on the Company|data=2011-07-24|url=https://web.archive.org/web/20110724093927/http://www.huawei.com/en/about-huawei/corporate-info/annual-report/annual-report-2010/Information-on-the-company/index.htm|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-12-09}}</ref> === Zerbitzu Globalak === [[Huawei Global Service|Huawei Global Servicesek]] telekomunikazio-operadoreei sareak eraikitzeko eta jarduteko ekipoak eskaintzen dizkie, baita aholkularitza- eta ingeniaritza-zerbitzuak ere, eraginkortasun operatiboa hobetzeko. Horien artean daude sarea integratzeko zerbitzuak, hala nola sare mugikor eta finkoenak; aseguramendu-zerbitzuak, hala nola sarearen segurtasuna; eta ikaskuntza-zerbitzuak, hala nola gaitasunen aholkularitza.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mobile Today {{!}} Huawei clinches Everything Everywhere network upgrade deal|data=2011-05-14|url=https://web.archive.org/web/20110514132832/http://www.mobiletoday.co.uk/News/11445/Huawei_clinches_Everything_Everywhere_network_upgrade_deal.aspx|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-12-09}}</ref> [[Huawei Watch]] Huaweik garatutako Android Wearren oinarritutako erloju adimendun bat da. 2015eko [[Mobile World Congress]]-en iragarri zen 2015eko martxoaren 1ean, eta [[Internationale Funkausstellung Berlin]]-en abiarazi zen 2015eko irailaren 2an. Huaweik sortutako lehen erloju adimenduna da.<ref>{{Erreferentzia|izena=Pranob|abizena=Mehrotra|izenburua=Huawei Watch GT 2e announced with Sp02 monitoring, 1.39" AMOLED display, 2 week battery life|hizkuntza=en|data=2020-05-14|url=https://www.xda-developers.com/huawei-watch-gt-2e-announced/|aldizkaria=XDA Developers|sartze-data=2023-12-09}}</ref> === Softwarea === ==== EMUI (Emotion User Interface) ==== [[Emotion UI]] (EMUI) [[ROM/OS]] bat da, Huawei Technologiesek garatua eta Googleren [[Android Open Source Project]] (AOSP) delakoan oinarritua. EMUI Huawei telefono adimendunen gailu gehienetan eta bere subsidiarioetan, Ohorezko seriean, aurreinstalatuta dago.<ref>{{Erreferentzia|izena=Europa|abizena=Press|izenburua=EMUI 10.1 llegará a finales de junio a los dispositivos Huawei, con el asistente digital Celia|data=2020-06-18|url=https://www.europapress.es/portaltic/software/noticia-emui-101-llegara-finales-junio-dispositivos-huawei-asistente-digital-celia-20200618124655.html|aldizkaria=www.europapress.es|sartze-data=2023-12-09}}</ref> ==== Harmony OS ==== [[Fitxategi:HarmonyOS Developer Day.png|thumb|Huawei HarmonyOS]] 2019ko abuztuaren 9an, Huaweik [[Harmony Operative System|HarmonyOS]] aurkeztu zuen ofizialki Dongguan-eko garatzaileen inaugurazio-konferentzian. Huaweik Harmony doako sistema eragile gisa deskribatu zuen, hainbat hardware motatarako mikrokernelean oinarrituta, prozesuen arteko komunikazioa QNX edo Googleren "Fuchsia" mikrokernela baino azkarragoa izanik, eta baliabideak denbora errealean esleituta. [[ARK konpiladorea]] Android APK paketeak sistema eragilera eramateko erabil daiteke. Huaweik adierazi zuen garatzaileek "malgutasunez" inplementatu ahal izango zutela Harmony OS softwarea hainbat gailu-kategoriatan; konpainiak batez ere [[IoT]] gailuetan zentratu zen, "pantaila adimendunak", gailu eramangarriak eta automobileko entretenimendu-sistemak barne, eta ez zuen esplizituki Harmony OS sistema eragile mugikor gisa kokatu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Huawei reveals HarmonyOS, its alternative to Android|hizkuntza=en-US|data=2019-08-09|url=https://www.engadget.com/2019-08-09-huawei-harmony-os-hongmeng-android.html|aldizkaria=Engadget|sartze-data=2023-12-09}}</ref> ==== Huawei Mobile Services (HMS) ==== [[Huawei Mobile Services]] (HMS) Huaweik [[Google Mobile Services]] (GMS) ordezteko garatutako zerbitzuen bilduma da. Huaweiren aplikazio denda barne hartzen du, Googleren [[Android]] [[Play Store]]-rekin lehiatzeko sortutako [[AppGallery]]. 2019ko abendutik aurrera, 4.0 bertsioan zegoen, eta, 2020ko urtarrilaren 16tik aurrera, konpainiak jakinarazi du 55,000 aplikazio erregistratu dituela HMS Core softwarea erabilita.<ref>{{Erreferentzia|izena=Mike Moore|abizena=published|izenburua=Huawei pitches its alternative to Google Play Store|hizkuntza=en|data=2020-01-16|url=https://www.techradar.com/news/huawei-pitches-its-alternative-to-google-play-store|aldizkaria=TechRadar|sartze-data=2023-12-09}}</ref> == MODEMS ETA ROUTER INALAMBRIKOAK == * [[Huawei E220]] * [[Huawei B2368]] * [[Huawei Echolife HS8546V5]] * [[R206 Huawei Wireless Router]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The information is not available right now|url=https://good3gmodem.en.made-in-china.com/product/GSWEuJHvVPkx/China-R206-Huawei-Wireless-Router.html|aldizkaria=good3gmodem.en.made-in-china.com|sartze-data=2023-12-09}}</ref> * [[Huawei HG Series]] == TELEFONIA MUGIKORRA == ==== Huawei Honor ==== Ondoren, Huaweiren azpi-marka bihurtu zen, diseinu berezituekin eta marka nagusiarekin osagaiak partekatzen dituztenekin. * [[Huawei U8180]] * [[Huawei U8110]] * [[Huawei U8185]] * [[Huawei U8500]] * [[Huawei U8650 / Sonic]] * [[Huawei U8667]] * [[Huawei G6600]] * [[Huawei G730]] * [[Huawei G3620]] * [[Huawei G Play]] * [[Huawei G Play Mini]] 4K kamerarekin * [[Huawei Y360 U03 Y U23]] * [[Huawei Ascend Y200]] * [[Huawei Ascend Y210]] * [[Huawei Ascend Y300]] * [[Huawei Ascend Y320]] * [[Huawei Ascend Y321]] * [[Huawei Ascend Y330]] * [[Huawei Ascend Y330 DS]] * [[Huawei Ascend Y511]] * [[Huawei Ascend Y520]] * [[Huawei Ascend Y530]] * [[Huawei Ascend Y550]] * [[Huawei Ascend Y560]] * [[Huawei Ascend Y600]] * [[Huawei Ascend Y625]] * [[Huawei Ascend Y635]] * [[Huawei Ascend G300]] * [[Huawei Ascend G510]] * [[Huawei Ascend G526]] * [[Huawei Ascend G600]] * [[Huawei Ascend G610]] * [[Huawei Ascend G620s]] * [[Huawei Ascend G630]] * [[Huawei Ascend G740]] * [[Huawei G Elite]] * [[Huawei Ascend XT2]] ([[Huawei Elate]] ere izendatua) * [[Huawei GR5]] * [[Huawei GR3]] * [[Huawei Ascend P1]] * [[Huawei Ascend P1 XL]] * [[Huawei Ascend P2]] * [[Huawei Ascend P6]] * [[Huawei Ascend P7]] * [[Huawei P8]] ==== P versioa ==== Ascend tipoa desagertu egin da. Beste marka garrantzitsu batzuen gama ertain altuaren pareko erabiltzaile-esperientzia eskaintzen zuen lehen produktua da. Prozesadore egokia eta errendimendu orokor ona, erabiltzaile askoren helburuan jarri zuten. * [[Huawei P8 Lite]] * [[Huawei P8 Lite 2017]] * [[Huawei P9]] Gama altukoa. Kalitate handiko pantaila du, 5,1 hazbetekoa. Bi bertsio daude. Bata, 3gb Rom eta 32gb barne-memoriakoa, eta bestea, 4gb Rom eta 64 barne-memoriakoa. Plus bertsioak pantaila handiagoa eta bateria handiagoa eskaintzen ditu. Leicarekiko lankidetzaren hasiera markatu zuen, eta horrek kalitate fotografiko nabarmena lortu du telefono mugikor hauentzat, eta Mate modeloetara zabaldu da, besteak beste, baina ez Lite modeloetara, oraingoz. * [[Huawei P9 Lite]] * [[Huawei P9 Plus]] * [[Huawei P10 lite]] * [[Huawei P10]] * [[Huawei P20 lite]] * [[Huawei P20]] * [[Huawei P20 Pro]] * [[Huawei P30 Lite]] * [[Huawei P30]] * [[Huawei P30 Pro]] 10. sagako modeloek, P nahiz Mate, tamaina trinkoagoa dute, eta pantailak handiagoak dira eta aurrealdeko diseinuaren zati handi bat hartzen dute. * [[Huawei P10 Selfie]] * [[Huawei P10 plus]] * [[Huawei P Smart]] * [[Huawei Eco Lua]] * [[Huawei Ascend Mate]] * [[Huawei Ascend Mate 2]] * [[Huawei Ascend Mate 7]] * [[Huawei G7]] * [[Huawei G8]] * [[Huawei Ascend D2]] * [[Huawei Ascend W1]] * [[Huawei CM980 Evolution II]] * [[Huawei CM990 Evolution III]] * [[Huawei Honor 2]] * [[Huawei Ideos C8150]] * [[Huawei Mate 8]] * [[Huawei Enjoy 6S]] Kalitate handiko phablet batek, 6 hazbeteko pantailarekin eta errendimendu ezin hobearekin, marka honek arrakastaren bideari ekin zion, eta gaur egun ere arrakasta horretan jarraitzen du. * [[Huawei Mate 9]]. Hau izan zen Huaweiren azken phablet-a. Bere ondorengoak aurrealdearen azalera handia hartzen duen pantaila bat osatzen du, ia markoak ez dituena, eta poltsikoan eramateko erosoa dena. Baita Lite modeloentzat ere. * [[Huawei Mate 10]] * [[Huawei Y5 2015]] * [[Huawei Y5 II]] * [[Huawei Y5 2017]] * [[Huawei Y6 II]] * [[Huawei Y7 2017]] * [[Huawei Y7 2017 Prime]] ==== 2018 ==== * [[Huawei P20 Lite]] * [[Huawei P20]] 20. sagako modeloek pantaila mugagabea dute. Aurrealdeko zati gehiena hartzen du. * [[Huawei P20 Pro]] * [[Huawei Y7 2018]] * [[Huawei Y9 2018]] * [[Huawei Y9 2019]] * [[Huawei Mate 20 Lite]] * [[Huawei Mate 20]] Mate20 modelo horiek pantaila amaigabeak dituzte. Lite modeloak eta Pro modeloak bekain itxurako hozkak dituzten bitartean, ohiko Mate 20ak goiko erdialdean koska txiki bat besterik ez du. * [[Huawei Mate 20 X]] * [[Huawei Mate 20 Pro]] * [[Huawei Mate 20 RS Porsche Design]] * [[Huawei Honor Magic 2]] * [[Huawei Nova 4]] * [[Huawei Honor View 20]] ==== 2019 ==== * Huawei P30 * [[Huawei P30 pro]] * [[Huawei P30 Lite]] * [[Huawei Mate 30 pro 5G]] * [[Huawei Mate 30]] * [[Huawei Mate X]] * [[Huawei P Smart 2019]] * [[Huawei Y9 2019 prime]] * [[Huawei Nova 5t]] ==== 2020 ==== * [[Huawei P40 lite]] * [[Huawei P40 Pro]] * [[Huawei P40 Pro Plus]] * [[Huawei P40]] * [[Huawei Y9s]] * [[Huawei P40 Lite E]] * [[Huawei Y6s]] * [[Huawei P30 Lite New Edition]] * [[Huawei Y7p]] * [[Huawei Mate Xs]] * [[Huawei Y6P]] * [[Huawei Y5P]] * [[Huawei Y8P]] * [[Huawei Y8s]] * [[Huawei Y9a]] * [[Huawei Mate40]] * [[Huawei Mate40 Pro]] * [[Huawei Mate40 Pro Plus]] * [[Huawei Mate40 RS Porsche Design]] ==== 2021 ==== * [[Huawei P50]] * [[Huawei P50 Plus]] * [[Huawei P50 Pocket]] * [[Huawei Mate X2]] * [[Huawei Nova Y60]] * [[Huawei Nova 8i]] * [[Huawei Nova 8]] * [[Huawei Nova 8 Pro]] == TABLETAK == * [[Huawei MediaPad]] * [[Huawei MediaPad 7 Lite]] * [[Huawei MediaPad 10 Link]] * [[Huawei MediaPad 10 FHD]] * [[Huawei IDEOS S7 Slim]] * [[Huawei Matepad Pro]] == SMART WATCHES == * [[Huawei Watch]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=HUAWEI Wearables - HUAWEI España|url=https://consumer.huawei.com/es/wearables/|aldizkaria=consumer.huawei.com|sartze-data=2023-12-09}}</ref> * [[Huawei Watch 2 BT Sport Carbon Black]] * [[Huawei Watch GT 2]] * [[Huawei Watch GT 2e]] * [[Huawei Watch GT Runner]] * [[Huawei Watch GT 2 Pro]] * [[Huawei Watch GT 3]] * [[Huawei Watch GT 4]] * [[Huawei Band 2/ 2 Pro]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=HUAWEI Wearables - HUAWEI España|url=https://consumer.huawei.com/es/wearables/|aldizkaria=consumer.huawei.com|sartze-data=2023-12-09}}</ref> * [[Huawei Band 3 Pro]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Huawei Band 3 Pro ®: Análisis más COMPLETO [2018]|data=2018-12-05|url=https://web.archive.org/web/20181205060345/https://mipulseradeactividad.com/otros/huawei-band-3-pro/|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-12-09}}</ref> == ENTZUNGAILUAK == * [[Huawei FreeBuds]] * [[Huawei FreeLace]] == POSIZIO FINANTZARIOA == Huaweiren salmenta-kontratuak 11000 milioi dolarrera iritsi ziren 2006an (2005ean baino % 34 gehiago), diru-sarrera horren % 65 nazioarteko merkatuetatik dator. Huawei saltzaile liderra bihurtu da industrian, eta munduko bakarrenetakoa [[3G]] soluzio osoak hornitzen. 2006an, Huawei 1. postuan geratu zen NGN merkatuko rankinean ([[Infonetics]]), 1. postuan software mugikorren bidezko kommutadoreetan ([[Mobile Softswitch]]), 2. postuan sare optikoetan ([[Ovum-RHK]]), 1. postuan IP DSLAMean (Infonetics), 2. postuan banda-zabalera konbergenteko erruteadoreetan (Gartner). 2018ko uztailean, munduko bigarren telefono mugikorren fabrikatzailea izan zen, Samsungen atzetik bakarrik, lehen postuan baitago.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Cupones Huawei - Descuento 50% en Diciembre 2023|hizkuntza=mx|url=https://www.radioformula.com.mx/cupones/huawei|aldizkaria=Cupones Huawei - Descuento 50% en Diciembre 2023|sartze-data=2023-12-09}}</ref> == BABESLEAK == * 2012an, Club [[Atletico Madril|Atlético Madril]] Espainiako futbol taldearekin kontratua sinatu zuen, [[Europako Superkopa|Europako Superkopan]] eta [[Levante Unión Deportiva|Levanteren]] eta Athleticen aurkako Espainiako Lehen Mailako partidetan bere elastikoetan publizitatea eramateko eta, horrela, marka sustatzeko. * 2014an, Huawei [[Sporting Cristal]] talde perutarraren babeslea izan zen, 2014ko Txapelketa Deszentralizatuan. * 2014ko abenduaren 11n, Huawei iragarri zuten Ekuadorko A serieko egungo txapeldunaren babesle gisa, [[El Club Sport Emelec]]. Txinako multinazionalaren logoa etxearen aurrealdeko goiko eskuinaldean dago.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Huawei junto al ‘Bombillo’ {{!}} Club Sport Emelec|data=2015-09-24|url=https://web.archive.org/web/20150924000139/http://www.emelec.com.ec/2014/12/huawei-junto-al-bombillo/|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-12-09}}</ref> * 2015eko urtarrilean, Huawei iragarri zuten Kolonbiako futboleko Lehen A Mailako txapeldunaren babesle nagusia, [[Santa Fe]] Klub Independentea. Multinazional txinatarraren logoa taldearen kamisetaren bularrean egongo da.<ref>{{Erreferentzia|izena=Casa Editorial El|abizena=Tiempo|izenburua=Santa Fe estrenará patrocinador en este 2015|hizkuntza=spanish|data=2015-01-04|url=https://www.eltiempo.com/archivo/documento/CMS-15051437|aldizkaria=El Tiempo|sartze-data=2023-12-09}}</ref> * 2015eko otsailean iragarri zuten [[Club America de Mexico|Club America de Mexicoko]] babesle ofizial berri gisa. * 2015eko apirilean, Huawei Boliviako Boliviako Boliviar Futbol Profesionalaren babesle ofiziala bihurtu zen. * 2015eko azaroan, Boliviako [[Sport Boys Warnes]] taldearen babesle gisa iragarri zuten. * 2016ko uztailean, Huawei Argentinako [[Boca Juniors|Boca Juniorsen]] bigarren mailako babesle gisa iragarri zuten, [[Citroën]] ordezkatuz. [[Xeneize]] eskuadrarekin duen kontratua 3 milioi dolarrekoa da denboraldi bakoitzeko. Marka, bigarren mailakoa denez, klubaren kamisetaren mahuketan kokatzen da. == BEGIRATU, GAINERA == * [[:es:Huawei_EMUI|Huawei EMUI]] * [[:es:Petal_Search|Petal Search]] * [[:es:Telefonía_móvil_5G|Telefonía móvil 5G]] * [[:es:Xiaomi|Xiaomi]] * [[:es:Oppo|Oppo]] * [https://es.wikipedia.org/w/index.php?title=Huawei&veaction=edit&section=26 Huawei] == ERREFERENTZIAK == <references group="" responsive=""></references> == KANPO ESTEKAK == * [https://www.huawei.com/ WEB orria ofiziala] [[Kategoria:Huawei]] [[Kategoria:Teknologia]] [[Kategoria:Mugikorren telekomunikazioak]] [[Kategoria:Telekomunikazioak]] [[Kategoria:Telekomunikazio enpresak]] hd1h7he7l036a4xphfnhr2vxnf41mx8 0 1131023 9998559 9466298 2024-12-13T14:17:24Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998559 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Artur Babaitsev''' ([[1971]]ko [[irailaren 23]]a) errusiar txirrindulari ohia da. == Palmaresa == '''1997''' * [[1997ko Nafarroako Itzulia|Nafarroako Itzulia]] * 2. [[Koloniako Itzulia]]n * 4. [[Vendéeko Tourra|Vendéeko Tour]]rean '''1999''' * Poitou Tourreko etapa bat * 3. [[Renania-Palatinatuko Itzulia]]n '''2001''' * 3. [[Bavariako Itzulia]]n == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1971ko||Babaitsev, Artur}} [[Kategoria:Errusiako txirrindulariak]] rgkgxlbj3cpjfh8k1tfk80u6qbhszvx 0 1131778 9998708 9998153 2024-12-13T15:40:54Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998708 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Sergei Chernetskiy''' ([[Sertolovo]], [[1990]]eko [[apirilaren 9]]a) errusiar txirrindulari ohia da. == Palmaresa == '''2010''' * 6. [[2010eko Nafarroako Itzulia|Nafarroako Itzulia]]<nowiki/>n '''2012''' * 2. [[Camaioreko Sari Nagusia]]n * 2. [[Aostako Haranako Giroa]]n eta 2 etapa * 4. [[Etorkizuneko Tourra|Etorkizuneko Tour]]rean '''2013''' * [[Fiordoetako Tourra]] eta etapa bat '''2014''' * 2. [[Fitxategi:Silver medal with cup.svg|15px]] [[Errusiako erlojupeko txirrindularitza txapelketa]]n * 2. Almatyko Itzulian * 3. [[Miguel Indurain Sari Nagusia]]n '''2015''' * [[2015eko Kataluniako Volta|Kataluniako Volta]]<nowiki/>ko etapa bat '''2016''' * [[Fitxategi:MaillotRusia.PNG|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Errusiako erlojupeko txirrindularitza txapelketa]] * 4. [[Belgikako Itzulia]]n * 5. [[Miguel Indurain Sari Nagusia]]n '''2018''' * Arctic Race of Norway * 3. [[Guangxiko Tourra|Guangxiko Tour]]rean '''2019''' * 5. [[Ordiziako Klasika]]n * 10. [[Murtziako Itzulia]]n == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1990eko||Chernetskiy, Sergei}} [[Kategoria:Errusiako txirrindulariak]] [[Kategoria:2016ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] jeey59j9iulk0lbnvpckk17ct9k51qe 9998731 9998708 2024-12-13T15:46:56Z Eliatxo 96586 Eliatxo wikilariak «[[Sergei Chernetskiy]]» orria «[[Sergei Txernetski]]» izenera aldatu du: Misspelled title: Euskaltzaindiaren 156. araua 9998708 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Sergei Chernetskiy''' ([[Sertolovo]], [[1990]]eko [[apirilaren 9]]a) errusiar txirrindulari ohia da. == Palmaresa == '''2010''' * 6. [[2010eko Nafarroako Itzulia|Nafarroako Itzulia]]<nowiki/>n '''2012''' * 2. [[Camaioreko Sari Nagusia]]n * 2. [[Aostako Haranako Giroa]]n eta 2 etapa * 4. [[Etorkizuneko Tourra|Etorkizuneko Tour]]rean '''2013''' * [[Fiordoetako Tourra]] eta etapa bat '''2014''' * 2. [[Fitxategi:Silver medal with cup.svg|15px]] [[Errusiako erlojupeko txirrindularitza txapelketa]]n * 2. Almatyko Itzulian * 3. [[Miguel Indurain Sari Nagusia]]n '''2015''' * [[2015eko Kataluniako Volta|Kataluniako Volta]]<nowiki/>ko etapa bat '''2016''' * [[Fitxategi:MaillotRusia.PNG|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Errusiako erlojupeko txirrindularitza txapelketa]] * 4. [[Belgikako Itzulia]]n * 5. [[Miguel Indurain Sari Nagusia]]n '''2018''' * Arctic Race of Norway * 3. [[Guangxiko Tourra|Guangxiko Tour]]rean '''2019''' * 5. [[Ordiziako Klasika]]n * 10. [[Murtziako Itzulia]]n == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1990eko||Chernetskiy, Sergei}} [[Kategoria:Errusiako txirrindulariak]] [[Kategoria:2016ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] jeey59j9iulk0lbnvpckk17ct9k51qe 9998733 9998731 2024-12-13T15:47:23Z Eliatxo 96586 9998733 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Sergei Vitalievitx Txernetski''' ([[Sertolovo]], [[1990]]eko [[apirilaren 9]]a) errusiar txirrindulari ohia da. == Palmaresa == '''2010''' * 6. [[2010eko Nafarroako Itzulia|Nafarroako Itzulia]]<nowiki/>n '''2012''' * 2. [[Camaioreko Sari Nagusia]]n * 2. [[Aostako Haranako Giroa]]n eta 2 etapa * 4. [[Etorkizuneko Tourra|Etorkizuneko Tour]]rean '''2013''' * [[Fiordoetako Tourra]] eta etapa bat '''2014''' * 2. [[Fitxategi:Silver medal with cup.svg|15px]] [[Errusiako erlojupeko txirrindularitza txapelketa]]n * 2. Almatyko Itzulian * 3. [[Miguel Indurain Sari Nagusia]]n '''2015''' * [[2015eko Kataluniako Volta|Kataluniako Volta]]<nowiki/>ko etapa bat '''2016''' * [[Fitxategi:MaillotRusia.PNG|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Errusiako erlojupeko txirrindularitza txapelketa]] * 4. [[Belgikako Itzulia]]n * 5. [[Miguel Indurain Sari Nagusia]]n '''2018''' * Arctic Race of Norway * 3. [[Guangxiko Tourra|Guangxiko Tour]]rean '''2019''' * 5. [[Ordiziako Klasika]]n * 10. [[Murtziako Itzulia]]n == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1990eko||Txernetski, Sergei}} [[Kategoria:Errusiako txirrindulariak]] [[Kategoria:2016ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] j6dt9aehpc8c4tmn6gpil99ie7v41dw 0 1132125 9998632 9997960 2024-12-13T15:04:15Z Lainobeltz 56334 9998632 wikitext text/x-wiki {{musika talde infotaula}} [[Fitxategi:Zilibito Records.jpg|thumb|276x276px]] Zilibito RecordsDatuakMusika motaurbanUrteak2022 '''Zilibito Records''' [[Musika urbano|musika urbanoa]] egiten duen [[Oiartzun|Oiartzungo]] kolektiboa eta musika-taldea da. 2022an sortu ziren eta hurrengo urtean jada Gaztearen maketa lehiaketa irabazi eta lehen diskoa atera zuten<ref>{{Erreferentzia|izenburua=‘Deabruaren doinuak’ kantua aurkeztu du Zilibito Recordsek zuzenean NAIZ Irratian|hizkuntza=eu|data=2024-02-29|url=https://irratia.naiz.eus/eu/info_irratia/20240229/deabruaren-doinuak-kantua-aurkeztu-du-zilibito-recordsek-zuzenean-naiz-irratian|aldizkaria=irratia.naiz.eus|sartze-data=2024-12-11}}</ref>. Bachata, pop punka, hyperpopa, trapa eta beste genero urbano batzuk lantzen dituzte<ref>{{Erreferentzia|izenburua=MUSIKAZBLAI/ZILIBITO RECORDS – Segura Irratia|hizkuntza=eu|url=https://segurairratia.eus/musikazblai-zilibito-records/|sartze-data=2024-12-05}}</ref>. 2024ko azaroaren 24an 13 abestiko ''Deabruen Doinuak'' albuma kaleratu zuten, == Partaideak == * Ekain Telletxea<ref>{{Erreferentzia|izena=Leire|abizena=Perlines|izenburua="Proiektu hau izan da orain arte egin dugun profesionalena"|hizkuntza=eu|data=2024-11-15|url=https://oarsoaldea.hitza.eus/2024/11/15/proiektu-hau-izan-da-orain-arte-egin-dugun-profesionalena/|aldizkaria=Oarsoaldeko Hitza|sartze-data=2024-12-11}}</ref> * Jurgi Arbelaitz * Eñaut Arbelaitz * Xabier Bergaretxe * Manex Mitxelena * Aner Orbegozo * Ander Goenaga (Txuso) == Diskografia == * Hastapenak (2023).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=hastapenak|hizkuntza=eu|data=2023-06-02|url=https://open.spotify.com/album/3NOlpQNvt5wqetjBYUwpDP|sartze-data=2024-12-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Zilibito Records|hizkuntza=es|url=https://www.gasteizhoy.com/eventos/zilibito-records/|aldizkaria=Gasteiz Hoy|sartze-data=2024-12-05}}</ref> * Deabruen doinuak ([[2024]]). <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Deabruen doinuak - Zilibito Records|hizkuntza=eu|url=https://durangokoazoka.eus/eu/nobedadeak/ikusi/6862?locale=eu|aldizkaria=durangokoazoka.eus|sartze-data=2024-12-05}}</ref> == Sariak == * 2023ko [[Gaztea maketa lehiaketa|Gaztea Maketa Lehiaketa]] irabazi zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Zilibito Records taldeak irabazi du 2023ko Gaztea Maketa Lehiaketa|hizkuntza=eu|url=https://gaztea.eus/ekitaldiak/maketa-lehiaketa/2023/11/16/zilibito-records-taldeak-irabazi-du-2023ko-gaztea-maketa-lehiaketa|aldizkaria=gaztea.eus|sartze-data=2024-12-05}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Oiartzungo kultura]] [[Kategoria:Euskal Herriko musika taldeak]] nulbn5jjhwabe5injh6m4n588bwgarr 0 1132329 9998535 9993108 2024-12-13T14:02:18Z 195.76.192.178 /* Palmaresa */ 9998535 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Danielle Nardello''', ([[Varese]], [[1972]]ko [[abuztuaren 2]]a) txirrindulari italiar ohia da, profesionala 1994tik 2009ra. Garaipenik aipagarrienak, 2001eko [[Italiako errepide txirrindularitzako txapelketa|Italiako errepideko txapelketa]], 2003ko [[Züricheko txapelketa]], [[Espainiako Vuelta]]ko bi etapa eta [[1998ko Frantziako Tourra|1998ko Tour]]reko etapa bat izan ziren. Azken Tour honetan, sailkapen orokorreko zortzigarren postuan sailkatu zen, [[1999ko Frantziako Tourra|1999]]koan zazpigarren eta [[2000ko Frantziako Tourra|2000]]koan hamargarren. == Palmaresa == {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1994''' * Mazda Alpine Classic eta etapa 1 * 2. [[Herald Sun Tour]]rean '''1995''' * [[Paris-Bourges]] * 2. [[Lombardiako Giroa]]n * 2. [[Txinako Itzulia]]n '''1996''' * [[Sartheko Zirkuitua|Sartheko Zirkuitu]]ko etapa 1 * [[1996ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]ko etapa 1 * [[Milan-Turin]] * Europako Sari Nagusia ([[Fabio Roscioli]]<nowiki/>rekin) * 3. Mendrisio Sari Nagusian * 4. [[Erlojupeko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko erlojupeko txapelketa]]n * 4. [[Lombardiako Giroa]]n * 5. [[Japoniako Kopa (txirrindularitza)|Japoniako Kopa]]n '''1997''' * [[Austriako Itzulia]] eta 2 etapa * [[Abruzzoko Kriteriuma]] * 2. [[Apeninoetako Giroa]]n * 2. [[Matteotti Saria]]n '''1998''' * 2. [[Fitxategi:Silver medal with cup.svg|15px]] [[Italiako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n * 2. [[Gilen Tell Sari Nagusia]]n eta etapa 1 * 2. [[Piemonteko Giroa]]n * 2. [[Japoniako Kopa (txirrindularitza)|Japoniako Kopa]]n * 3. [[Bernocchi Kopa]]n * 5. [[1998ko Donostia Klasikoa|Donostia Klasikoa]]n * 8. [[1998ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean eta etapa 1 '''1999''' * [[1999ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]ko etapa 1 * [[Paris-Bourges]] * 3. [[Flèche Brabançonne]]<nowiki/>n * 3. [[Fitxategi:Bronze medal with cup.svg|15px]] [[Italiako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n * 7. [[1999ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean * 9. [[Amstel Gold Race]]<nowiki/>n * 10. [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko errepideko txapelketa]]n '''2000''' * [[Haut-Varko Tourra]] * [[Laigueglia Saria]] * [[Austriako Itzulia|Austriako Itzuli]]ko etapa 1 * [[Duo normand]] (avec [[László Bodrogi]]) * [[Franko-Belgikar Zirkuitua]] * 3. [[Italiako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n * 3. [[Paris-Tours]]<nowiki/>en * 7. [[Suitzako Itzulia]]n * 10. [[2000ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean '''2001''' * [[Fitxategi:MaillotItalia.PNG|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Italiako errepide txirrindularitzako txapelketa]] * [[Haut-Varko Tourra]] * [[Austriako Itzulia|Austriako Itzuli]]ko etapa 1 * 2. [[Laigueglia Saria]]n * 2. [[Romagnako Giroa]]n * 3. [[Danimarkako Itzulia]]n * 5. [[Flandriako Tourra|Flandriako Tour]]rean '''2002''' * [[Bernocchi Kopa]] * 2. [[Bruno Beghelli Sari Nagusia]]n * 3. [[Valoniako Tourra|Valoniako Tour]]rean * 5. [[Flandriako Tourra|Flandriako Tour]]rean '''2003''' * [[Züricheko txapelketa]] * [[Renania-Palatinatuko Itzulia]] eta etapa 1 * [[Hesseko Tourra|Hesseko Tour]]reko etapa 1 * 2. [[Fourmiesko Sari Nagusia]]n * 8. [[2003ko Paris-Roubaix|Paris-Roubaix]]<nowiki/>en '''2004''' * 2. [[Fred Mengoni Sari Nagusia]]n * 5. [[Lombardiako Giroa]]n '''2007''' * 2. [[Fourmiesko Sari Nagusia]]n * 3. [[Venetoko Giroa]]n }} == Sailkaoen orokorra Itzuli Handietan eta Mundukuo txapelketan == {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center; background-color: #fff;" |- ! colspan="2" width="148 px"| Lasterketa !! 1994 !! 1995 !! 1996 !! 1997 !! 1998 !! 1999 !! 2000 !! 2001 !! 2002 !! 2003 !! 2004 !! 2005 !! 2006 !! 2007 !! 2008 !! 2009 |- | style="background:pink;"| | [[Italiako Giroa]] | — | [[1995eko Italiako Giroa|53.]] | [[1996ko Italiako Giroa|UT]] | — | — | — | — | — | [[2002ko Italiako Giroa|42.]] | — | — | [[2005eko Italiako Giroa|UT]] | — | — | [[2008ko Italiako Giroa|46.]] | — |- | style="background:yellow;"| | [[Frantziako Tourra]] | — | — | — | [[1997ko Frantziako Tourra|18.]] | [[1998ko Frantziako Tourra|'''8.''']] | [[1999ko Frantziako Tourra|'''7.''']] | [[2000ko Frantziako Tourra|'''10.''']] | [[2001eko Frantziako Tourra|57.]] | — | [[2003ko Frantziako Tourra|25.]] | [[2004ko Frantziako Tourra|48.]] | [[2005eko Frantziako Tourra|55.]] | — | — | — | — |- | style="background:gold;"| | [[Espainiako Vuelta]] | — | — | [[1996ko Espainiako Itzulia|15.]] | [[1997ko Espainiako Itzulia|UT]] | — | [[1999ko Espainiako Itzulia|23.]] | — | — | — | — | — | [[2005eko Espainiako Itzulia|45.]] | [[2006ko Espainiako Itzulia|50.]] | — | — | — |- | colspan="2"| [[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|24px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko errepideko txapelketa]] | — | — | — | — | 57. | '''10.''' | — | 44. | 98. | 65. | 66. | — | — | — | — | — |- | colspan="2"| [[Fitxategi:MaillotMundialCrono.PNG|24px]] [[Erlojupeko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko erlojupeko txapelketa]] | — | — | '''4.''' | — | — | — | — | 24. | — | — | — | — | — | — | — | — |} <small>—: Ez zuen parte hartu<br> UT: Utzi, ez zuen amaitu</small> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1972ko||Nardello, Daniele}} [[Kategoria:Italiako txirrindulariak]] 6ut7hehsoune73tnff4e2gnm9u6loa8 0 1133372 9999071 9834779 2024-12-14T01:30:01Z Daeri 16654 /* Kanpo estekak */ 9999071 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Iván Martínez de Lizarrondo Lacalle''' ([[Iruña]], [[Nafarroa Garaia]], {{data|1998|3|12}}) Euskal Herritar futbolaria da. Erdilari lanetan aritzen da. == Kirol ibilbidea == <small>''[[2023]]ko [[Ekainaren 8]]an eguneratua. Datu ofizialak.''</small> {|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- style="background:#DDDDDD" !rowspan="2" width=150px|Taldea !rowspan="2" width=30px|Maila !rowspan="2"|Denboraldia !colspan="2"|Liga !colspan="2"|Kopa !colspan="2"|[[UEFAko Txapeldunen Liga|Champions League]] !colspan="2"|[[UEFA Europa League|Europa League]] !colspan="2"|[[UEFA Europa Conference League|Conference League]] !colspan="2"|Superkopa !colspan="3"|Denera |- style="background:#DDDDDD" !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G !width=30px|JP !width=30px|G |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Club Deportivo Iruña|Iruña]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3. |2017/18 |22 |4 |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |22 | bgcolor="F0E68C" |4 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!22!!4!! - !! - !! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!-!! 22!! 4 |- style="text-align: center;" |rowspan="3" valign="center"|'''[[Osasuna B|Osasuna Promesas]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |2.B |2017/18 |8 |0 | - | - | - | - | - | - | | |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="FFD700" |8 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF" |3. |2018/19 |2 |0 | - | - | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="F0E68C" |2 | bgcolor="F0E68C" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!10!!0!! -!! -!! - !! - !! - !! - !! -!! -!!-!!-!! 10!! 0 |- style="text-align: center;" | rowspan="2" valign="center" |'''[[Unión Deportiva Mutilvera|Mutilvera]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |3. |2018/19 |32 |10 | 1 | 0 | - | - | - | - | | |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="FFD700" |33 | bgcolor="FFD700" |10 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!32!!10!! 1!! 0!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!-!! 33!! 10 |- style="text-align: center;" | rowspan="2" valign="center" |'''[[Club Deportivo Calahorra "B"|Calahorra B]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> |3. |2019/20 |26 |14 | - | - | - | - | - | - | | |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="F0E68C" |26 | bgcolor="F0E68C" |14 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!26!!14!! -!! -!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!-!! 26!! 14 |- style="text-align: center;" | rowspan="2" valign="center" |'''[[Club Deportivo Calahorra|Calahorra]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> |2.B |2019/20 |1 |0 | 0 | 0 | - | - | - | - | | | - | - | bgcolor="FFD700" |1 | bgcolor="FFD700" |0 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!1!!0!! 0!! 0!! - !! - !! - !! - !! !! !!-!!-!! 1!! 0 |- style="text-align: center;" | rowspan="2" valign="center" |'''[[Arandina Club de Fútbol|Arandina]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> |3. |2020/21 |11 |2 | - | - | - | - | - | - | | |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="F0E68C" |11 | bgcolor="F0E68C" |2 |- style="text-align: center;"style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!11!!2!!-!!-!! - !! - !!-!!-!! !! !! -!! -!!11!!2 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Club Deportivo Tudelano|Tudelano]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |2.B |2020/21 | 8 | 2 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="FFD700" | 8 | bgcolor="FFD700" | 2 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!8!!2!! -!! -!! - !! - !! - !! - !! -!! -!!-!!-!! 8!! 2 |- style="text-align: center;" | rowspan="2" valign="center" |'''[[Unión Deportiva Mutilvera|Mutilvera]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |2.F |2021/22 |15 |11 | - | - | - | - | - | - | - | - |<nowiki>-</nowiki> |<nowiki>-</nowiki> | bgcolor="F0E68C" |15 | bgcolor="F0E68C" |11 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!15!!11!! -!! -!! - !! - !! - !! - !! -!! -!!-!!-!! 15!! 11 |- style="text-align: center;" | rowspan="2" valign="center" |'''[[Vélez Club de Fútbol|Vélez]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> |2.F |2021/22 | 13 | 1 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="FFD700" | 13 | bgcolor="FFD700" | 1 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!13!!1!!-!!-!! - !! - !! - !! - !! -!! -!!-!!-!!13!!1 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Sociedad Deportiva Tarazona|Tarazona]]'''<br /><small>{{banderaikur|Espainia}}</small> |2.F |2022/23 | 19 | 3 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="F0E68C" | 19 | bgcolor="F0E68C" | 3 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!19!!3!! -!! -!! - !! - !! - !! - !! -!! -!!-!!-!! 19!! 3 |- style="text-align: center;" | rowspan="2" valign="center" |'''[[Unión Deportiva Mutilvera|Mutilvera]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |2.F |2022/23 | 11 | 4 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="FFD700" | 11 | bgcolor="FFD700" | 4 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!11!!4!!-!!-!! - !! - !!-!!-!! !! !! -!! -!!11!!4 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Club Deportivo Tudelano|Tudelano]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |2.F |2023/24 | 18 | 3 | 2 | 1 | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="F0E68C" | 20 | bgcolor="F0E68C" | 4 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!18!!3!! 2!! 1!! - !! - !! -!! -!! -!! -!!-!! - !!20!!4 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Izarra Kirol Elkartea|Izarra]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |2.F |2023/24 | 14 | 4 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="FFD700" | 14 | bgcolor="FFD700" | 4 |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2|Denera !!14!!4!!-!!-!! - !! - !!-!!-!! !! !! -!! -!!14!!4 |- style="text-align: center;" |rowspan="2" valign="center"|'''[[Club Deportivo Tudelano|Tudelano]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small> |2.F |2024/25 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | bgcolor="F0E68C" | - | bgcolor="F0E68C" | - |- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD" !colspan=2| Denera!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!!-!! -!!-!!- |-align=center bgcolor=000000 style="color: white;" !colspan="3" valign="center"|'''Ibilbide osoan''' !!200!!58!!3!!1!!-!!-!!-!!-!! -!!-!! -!! -!!203!!59 |} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1998ko||Martinezdelizarrondo, Ivan}} {{Biografia zirriborroa|Nafarroa}} [[Kategoria:Iruñeko kirolariak]] [[Kategoria:Nafarroa Garaiko gizon futbolariak]] [[Kategoria:Club Deportivo Tudelanoko futbolariak]] [[Kategoria:Izarra Kirol Elkarteko futbolariak]] [[Kategoria:Unión Deportiva Mutilverako futbolariak]] c74o4nkhkna9oadpmaihf9imt95tanm 0 1134464 9999400 9494682 2024-12-14T11:34:54Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Farmazialariak]] kendua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999400 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Frantzisko Agustin Murua Balerdi'''<ref name=":0">{{erreferentzia|izenburua=Francisco Agustín Murua y Valerdi|hizkuntza=es|url=https://www.farmaceuticos.com/ilustre/francisco-agustin-murua-y-valerdi/|komunikabidea=Consejo General de Colegios Farmacéuticos|sartze-data=2023-12-14}}</ref> ({{Lang-es|Francisco Agustín Murúa Valerdi}}; [[Karrantza]], [[1874]] – [[Bartzelona]], [[1925]]eko [[abenduaren 6]]a) bizkaitar [[kimikari]]a izan zen. == Bizitza == Epifanio Murua Lopez farmazialariaren eta Manuela Balerdi Muruaren semea<ref name=":0" /><ref name=":3">{{erreferentzia|izenburua=Francisco Agustin Tomas, Murura, Valerdi|hizkuntza=es|url=https://internet.aheb-beha.org/paginas/indexacion/n_ficha_bautismos.php?id_bautismo=593085|komunikabidea=Bizkaiko Elizaren Histori Arkibua|sartze-data=2023-12-14}}</ref>, Karrantzako [[Concha]] auzoan jaio zen 1874an<ref name=":1">{{erreferentzia|izena=Bernardo|abizena=Estornés Lasa|izenburua=Murua Valerdi, Agustin|argitaletxea=Eusko Ikaskuntza|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/murua-valerdi-agustin/ar-83386/|komunikabidea=Auñamendi Eusko Entziklopedia|ISSN=2444-5487|sartze-data=2023-12-14}}</ref>. Urriaren 6an bataiatu zuten eta Frantzisko Agustin Tomas jarri zioten izena<ref name=":3" />. Lehen ikasketak San Isidro Institutuan egin zituen. 1894an [[Madrilgo Unibertsitatea|Madrilgo Unibertsitate Zentralean]] lizentziatu zen, ohiz kanpoko saria lortuz<ref name=":1" />. 1896an Kimika Organikoko eta Kimika Biologikoko katedretako laguntzaile bihurtu zen Farmazia Fakultatean<ref name=":0" />. 1901ean Kimika Organikoko Katedra lortu zuen<ref name=":1" />. Hiru aldiz Alemania bisitatu zuen [[Munich]]en eta [[Leipzig]]en [[sintesi kimiko]]a ikasteko<ref name=":0" />. A. Schaefferrekin batera, hainbat konbinazio organiko berri lortu zituen<ref name=":1" />. Madrilgo Medikuntzako Akademiako kide urgazlea eta Bartzelonako Zientzien eta Arteen Akademiako kide osoa izan zen, baita Espainiako eta beste hainbat herrialdetako erakunde zientifikoetako kidea ere<ref name=":0" />. Euskal Herrian unibertsitate bat sortzearen aldekoa zen<ref>{{erreferentzia|izenburua=Esta tarde en el Ateneo|hizkuntza=es|argitaratze-data=1900-01-01|url=https://www.eusko-ikaskuntza.eus/es/fondo-documental/cultura-vasca-prensa/ku-52843/|aldizkaria=Euzkadi|sartze-data=2023-12-14}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=En el Ateneo. La Universidad Vasca|hizkuntza=es|argitaratze-data=1916-09-22|url=https://www.eusko-ikaskuntza.eus/es/fondo-documental/cultura-vasca-prensa/ku-52854/|aldizkaria=Euzkadi|sartze-data=2023-12-14}}</ref>. Mercedes Gaitero Santa Maríarekin ezkondu zen. Seme bat izan zuten, Agustin<ref name=":2">{{erreferentzia|izenburua=Rogad a Dios en caridad por el alma del Ilmo. Sr. D. Agustín Murua y Valerdi|orrialdea=1|hizkuntza=es|argitaratze-data=1925-12-12|url=https://bibliotecadigital.jcyl.es/es/catalogo_imagenes/imagen.cmd?path=10321965&posicion=1&registrardownload=1|aldizkaria=Diario de Burgos|zenbakia=10.591|sartze-data=2023-12-14}}</ref>. 1925eko abenduaren 6an hil zen Bartzelonan<ref name=":1" /><ref name=":2" />. == Lanak == * ''Estudio acerca de los glicerofosfatos'' (1897)<ref name=":1" /> * ''Cuestiones de Química biológica'' (Madril, 1898)<ref name=":1" /> * ''Nota química acerca de fluorocromo'' (Madril, 1900)<ref name=":0" /> * ''Programa razonado de un curso de Química Orgánica'' (Madril, 1902)<ref name=":0" /> * ''Curso de Química orgánica'' (Bartzelona, 1903)<ref name=":1" /> * ''Un curso del profesor Adoff Von Baeyer'' (Bartzelona, 1905)<ref name=":1" /> * ''Momentos importantes en la Historia de la Química Orgánica'' (Bartzelona, 1907)<ref name=":0" /> * ''La organización escolar como base de la Universidad'' (Bartzelona, 1909)<ref name=":1" /> * ''La química y la farmacia entre los egipcios'' (Bartzelona, 1910)<ref name=":0" /> * ''Tres años en Alemania. Memorias de un pensionado'' (Bartzelona, 1910) * ''Compendio de Historia de la Química y la Farmacia'' (Madril, 1912)<ref name=":1" /> * ''Reorganización de la caridad y beneficencia pública'' (1912)<ref name=":1" /> * ''Historia crítica literaria de la Farmacia y bibliografía farmacéutica'' (Madril, 1912)<ref name=":0" /> * ''Notas bibliográficas acerca de las mis notables farmacopeas'' (Bartzelona, 1912) * ''Del mundo de la ciencia. D. Jaime Ferrán'' (1913) * ''El doctor D. Rafael Rodríguez Méndez'' (1913) * ''La Universidad Vasca. La Universidad euskara como organismo necesario para nuestra personalidad regional y para el sólido fundamento de nuestra industria'' (Bilbo, 1917)<ref name=":1" /> == Sariak == * 1902: Alfontso XII.aren ordena zibilaren enkomenda<ref name=":1" /> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1874ko|1925eko|Murua Balerdi, Agustin}} [[Kategoria:Karrantzarrak]] [[Kategoria:Bizkaiko zientzialariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko kimikariak]] [[Kategoria:XIX. mendeko zientzialariak]] [[Kategoria:XX. mendeko zientzialariak]] [[Kategoria:Bartzelonan hildakoak]] esxgah8xnzied9hzf1o709gcw2pcyff 0 1135009 9999348 9641560 2024-12-14T11:02:08Z Marklar2007 1545 9999348 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Nahla El Fatiha Naili''' ({{lang-ar|نهلة الفاتحة نايلي|Nahla El-Fatiḥa Naili}}; {{lang-ber|ⵏⴰⵀⵍⴰ ⴻⵍ ⴼⴰⵜⵉⵃⴰ ⵏⴰⵉⵍⵉ}}; [[Hydra]], [[Aljer|Aljerreko]] [[wilaya]], [[1986|1986ko]] [[Azaroaren 14|azaroaren 14a]]) eskulturgile eta artista plastiko aljeriarra da, Aljeriako ondarea, [[Aljer|Aljerreko]] [[Kasbah]] besteak beste, babesteko elkarte bateko presidente eta pertsona engaiatua. == Biografia == === Familia === [[Fitxategi:Fatiha_Bouhired.jpg|eskuinera|thumb|296x296px|Fatiha Bouhired amaren parteko amona]] Gurasoak Rabah Naili eta Hafida Bouhired ditu: aita, ingeniaritza elektronikoko irakaslea eta [[Meteorologia|meteorologian]] espezializatua, Azefounekoa (egun [[Tizi Ouzou|Tizi Ouzouko]] [[Tizi Uzuko probintzia|wilaya)]], eta ama, estilista modelista, El Aouanakoa, egungo [[Jijelgo probintzia|Jijeleko]] wilaya; amaren familia Aljerreko Kasbahn bizi zen<ref name="famillegrandpere">{{Cite aldizkari|abizena=Brahimi|urtea=2008|izenburua=À la mémoire d’un héros|orrialdeak=|izena1=Feu Hamidou|url=https://www.elwatan.com/archives/histoire-archives/a-la-memoire-dun-heros-01-11-2008|kazeta=El Watan|liburukia=|alea=|issn=1111-0333|accessdate=21 décembre 2018}}</ref>, eta haren ama bost seme-alabetatik azkena zen, amonaren lehen ezkontzakoa.<ref name="famillegrandpere" /> Amaren aita, Mustapha Bouhired, Parisko [[Racing Club de France|Racing Klubeko]] jokalari ohia izan zen, eta, gero, [[:fr:Alger_Républicain|Alger Républicain]]<nowiki/>eko kirol-kazetaria, Aljerren. [[Bigarren Mundu Gerra|Bigarren Mundu Gerran]] parte hartu zuen Frantziaren 'askapenaren alde', [[Aljeriako Independentzia Gerra|Aljeriako iraultzako]] [[Nazio Askatasunerako Frontea (Aljeria)|FLNeko]] militante bihurtu baino lehen, eta 1957ko martxoaren 14an hil zuten tiroz, Aljerreko Kasbah-n.<ref name="famillegrandpere"/> Bere amona, Fatiha Bouhired, sortzez Hattali zuena deitura eta goitizenez ''Oukhiti'', militantea zen, senarra bezalaxe, eta, Aljeriako gerrak iraun zuen artean, haren familiaren etxeak Aljerreko hiri-gerrillaren buruzagi nagusien babesleku izan ziren. Fatiha bi aldiz atxilotu zuten familiaren etxean, horietako bat [[:fr:Yacef_Saâdi|Yacef Saâdi]], [[:fr:Zohra_Drif|Zohra Drif]] eta Hafida Bouhired alabarekin (6 hilabete zituen orduan), eta Serkadjiko kartzelan sartu zuten, eta, gero, askatu. === Haurtzaroa === Gurasoak dibortziatu ondoren, Nahla amarekin eta Arslan Larbi Redouan Naili anaia gaztearekin Bouhired-tarren familia-etxean jarri zen bizitzen, Aljerren gainaldean. Amak eta Zina, Leila eta Houria Bouhired izeba ama-izebek hezi zuten. === Prestakuntza === 2007an, Nahlak Frantziako zientzietako batxilergo orokorra atera zuen Aljerreko Alexandre-Dumas Nazioarteko lizeoan, eta Aljerreko Arte Ederren Goi Eskolan graduatu zen 2016an. 2018an, doktoretza-tesia prestatu zuen Panthéon-[[Parisko Unibertsitatea|Sorbonne]] Parisko Unibertsitatean, gai honi buruz: ''Création et patrimoine urbain. Pour une pratique de l’art contemporain à travers la réhabilitation d’Alger'' (Sorkuntza eta hiri-ondarea. Arte garaikidearen praktika bat Aljerren errehabilitazioaren bitartez).<ref name="nahlatempsdz">{{Cite aldizkari|abizena=Ibersiene|urtea=2018|izenburua=Nahla Naili, ancienne étudiante de l'école des Beaux-arts d'Alger: «On a trop laissé pourrir la situation à l'ESBA»|orrialdeak=|izena1=Arezki|url=https://www.letempsdz.com/index.php/132-actualite/188884-nahla-naili,-ancienne-%C3%A9tudiante-de-l-%C3%A9cole-des-beaux-arts-d-alger-%C2%ABon-a-trop-laiss%C3%A9-pourrir-la-situation-%C3%A0-l-esba%C2%BB|kazeta=Le Temps d'Algérie|liburukia=|alea=|issn=1112-9344|accessdate=20 décembre 2018}}</ref><ref name="newsalg">{{Cite web|izenburua=L’association « Sauvons la Casbah d’Alger » organise une résidence d’artistes|egilea=Hafid Azouz|data=18 avril 2018|url=http://www.livenewsalgerie.com/2018/04/18/lassociation-sauvons-la-casbah-dalger-organise-une-residence-dartistes/|accessdate=21 décembre 2018}}.</ref> Horrez gain, [[Maroko|Marokon]] eta [[Tunisia|Tunisian]] [[Medina|Medinako]] errehabilitazioari buruzko prestakuntza-jarduerak egin zituen.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Hind|urtea=2018|izenburua=Résidence d'artistes «mémoires de la Casbah d'Alger» : « L'art au service du patrimoine »|orrialdeak=|izena1=O.|url=http://www.lexpressiondz.com/article/0/0-0-0/288899.html|kazeta=''L'Expression''|liburukia=|alea=|issn=1112-3397|accessdate=23 décembre 2018}}</ref> Halaber, UNESCOren barruko prestakuntza hauetan parte hartu zuen: "le Management des volontaires et le montage de projets participatifs publics/privés" (Boluntarioen kudeaketa eta parte hartzeko proiektu publiko/pribatuen muntaketa) izeneko tailerrean, 2017ko uztailean; Med Culture "Sensibilisation de la communauté résiliente aux valeurs du patrimoine Culturel" prestakuntzan (Komunitate erresilientea kultura-ondarearen balioekiko sentikortzea), [[Amman]]<nowiki/>en [[Jordania|(Jordania)]], 2018ko urrian, eta Net Med Youth "Renforcer l’attrait pour les technologies digitales créatives auprès des jeunes défenseurs du patrimoine culturel" (Teknologia digital krestiboekiko erakarpena indartzea kultura-ondarea defendatzen duten gazteen artean). === Militantzia eta proiektuak === Nahla Naïli Bouhired-ek aktiboki jardun zuen militatzen ondarea babesteko 2011n, Belkacem Babaci ondare defendatzaile sutsuarekin eta historialariarekin izandako topaketetan.<ref>{{Cite aldizkari|izenburua=Un an du décès de Belkacem Babaci : Nahla Naili Bouhired évoque sa mémoire|orrialdeak=|egilea1=Issam Mermoune|data=10 septembre 2020|url=https://algeriecultures.com/actualite-culturelle/un-an-du-deces-de-belkacem-babeci-nahla-naili-bouhired-evoque-sa-memoire/|kazeta=Algérie Cultures|liburukia=|alea=|issn=|accessdate=10 décembre 2020}}.</ref> ''Sauvons la Casbah d’Alger'' (Salba dezagun Aljerreko Kasbah) elkarteko kide eta idazkari nagusiaren ondokoa da, eta [[:fr:Mouvement_de_la_Jeunesse_éveillée|Mouvement de la Jeunesse éveillée]] (Gazteria Atzarriaren Mugimendua) mugimenduaren sortzaileetako bat ere bai.<ref name="newsalg"/> 2016an, Nahlak, Arslan anaiarekin eta Selma Bouhired lehengusinarekin batera, ''L'Atelier NAS'' izeneko tailer-proiektua abiatu zuen, adierazpen artistiko guztientzako gogoeta-espazio bat.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Abada|urtea=2016|izenburua="ورشة ناس" un nouvel atelier à la Casbah crée un pont entre l'histoire et l'art|orrialdeak=|izena1=Latifa|url=https://www.huffpostmaghreb.com/2016/12/17/story_n_13690114.html|kazeta=HuffPost|liburukia=|alea=|issn=|accessdate=21 décembre 2018}}</ref> ''L'Atelier NAS'' tailerra arte-gurutzaketa bat da, eta artistak biltzen ditu, Aljerreko Kasbah-ren erdian. Tailerraren helburua da Aljeriako nortasuna eta kultura garaikidea eta talentua sustatzea.<ref name="newsalg"/> Eskultorea izanik, Aljerian 2018an Chaine 3 irratiko uhinen kulturaren lehen denboraldira gonbidatu zuten.<ref>{{Cite aldizkari|izenburua=Nahla Naili Bouhired|orrialdeak=|egilea1=Alger Chaîne 3|data=25 septembre 2018|url=https://podcast.radioalgerie.dz/ar/podcasts/Chaine-Trois/10061?page=16&width=340&height=600&iframe=true|kazeta=Alger Chaîne 3|liburukia=|alea=|issn=|accessdate=12 décembre 2020}}.</ref> Hirak herri-mugimenduaren manifestazioetan parte hartu zuen hasieratik, eta aktibismo kulturalak aktibismo politikora eraman zuen, aldi berean bide eraldatzailea eta zentzuzkoa bilatuz.<ref>{{Cite aldizkari|izenburua=Nahla El Fatiha Naili Bouhired, le hirak plus que jamais|orrialdeak=|egilea1=Anne-Cécile Huprelle|data=20 juin 2020|url=https://www.afriquemagazine.com/nahla-el-fatiha-naili-bouhired-le-hirak-plus-que-jamais|kazeta=Afrique magazine|issn=}}</ref> Nahla emakume iraultzaile esaten zaion horietako bat da, bere izateko arteagatik.<ref name=":0">{{Cite web|abizena=INGRACHEN|izenburua=Nahla Naili, l’art d’être une femme-révolution|izena1=Amar|data=2020-05-16|url=https://algeriecultures.com/actualite-culturelle/nahla-naili-lart-detre-une-femme-revolution/|accessdate=2020-12-10}}.</ref> Aljerian preso zegoen Khaled Drareni kazetaria askatzeko eskaera sinatu zuenetako bat izan zen.<ref>{{Cite web|abizena=liberte-algerie.com|izenburua=PÉTITION POUR LA LIBÉRATION DU JOURNALISTE KHALED DRARENI: Toute l'actualité sur liberte-algerie.com|url=https://www.liberte-algerie.com/actualite/petition-pour-la-liberation-du-journaliste-khaled-drareni-344661|accessdate=2020-12-11}}{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}.</ref> 2020ko otsailean, larrialdi-dei bat jaurti zuen Aljerreko Kasbah babesteko: kandelak piztu eta otoitz egitera deitu zuen, eta zenbait jarduera pedagogiko eta kultural ere abiarazi zituzten.<ref>{{Cite aldizkari|izenburua=Célébration de la Journée nationale de la Casbah SOS Patrimoine toujours en détresse|orrialdeak=|egilea1=O. Hind|data=24 février 2020|url=http://www.lexpressiondz.com/culture/sos-patrimoine-toujours-en-detresse-327760|kazeta=L'Expression (Algérie)|liburukia=|alea=|issn=|accessdate=12 décembre 2020}}.</ref> Artea eta ondarea Aljerreko hiriaren garapenaren ikuspegitik lotzen ditu. WikiCasbah2 proiektuaren aldeko ere agertu zen, hau da, Wikipedia entziklopedian Aljerreko Kasbah-ri buruzko artikuluak idaztea barne hartzen duen ekimena.<ref>{{Cite web|abizena=INGRACHEN|izenburua=« Les Arts et le Patrimoine d’Alger doivent être au cœur d’une stratégie de développement de la ville » (Nahla Naili, Présidente de l’AAPA)|izena1=Amar|data=2020-05-18|url=https://algeriecultures.com/interviews/les-arts-et-le-patrimoine-dalger-doivent-etre-au-coeur-dune-strategie-de-developpement-de-la-ville-nahla-naili-presidente-de-laapa/|accessdate=2020-12-12}}.</ref><ref name=":0"/> Nahla Naïli Bouhired-ek, Aljerreko Arteen eta Ondarearen Elkarteko presidenteak, ''Rêvons la Casbah'' (Amestu dezagun Kasbah) izeneko ekitaldi bat antolatu zuen on-line, 2020ko abenduaren 5etik 11ra. Ekitaldi horretan, nazioarteko eta Aljeriako hainbat pertsona ospetsu bildu zituen, munduko ondare izendatutako Aljerreko Kasbah-rentzako ikuspegi estrategiko baten beharraz gogorarazteko xedearekin.<ref>{{Cite aldizkari|izenburua=NAHLA NAÏLI-BOUHIRED, PRÉSIDENTE DE L’ASSOCIATION ARTS ET PATRIMOINE D’ALGER “Le secteur privé doit être associé au plan de sauvegarde de La Casbah”|orrialdeak=|egilea1=Yasmine Azzouz|data=7 décembre 2020|url=https://www.liberte-algerie.com/culture/le-secteur-prive-doit-etre-associe-au-plan-de-sauvegarde-de-la-casbah-350277|kazeta=Liberté (Algérie)|liburukia=|alea=|issn=|accessdate=10 décembre 2020}}.</ref> ''Rêvons la Casbah'' ekitaldia APS-ek eman zuen.<ref>{{Cite aldizkari|izenburua=Rencontre virtuelle "Rêvons la Casbah" jusqu'au 11 décembre|orrialdeak=|egilea1=|data=6 décembre 2020|url=http://www.aps.dz/culture/113783-rencontre-virtuelle-revons-la-casbah-jusqu-au-11-decembre|kazeta=Algérie Presse Service|liburukia=|alea=|issn=|accessdate=10 décembre 2020}}.</ref> == Erakusketak == === 2011 === * ''Commedia dell'arte'' erakusketan parte hartzea Italiako Argel Kultur Etxean. * Mostaganem-eko ''Arte Garaikideko Jaialdian'' parte hartzea. === 2012 === * "''Arte Ederrak Diducha Mourad-en''" erakusketa Alger-Centre udalerriarekin. * Emakumeen Sorkuntzaren Jaialdi Nazionalean parte hartzea, 6 eskuko eskultura monumental baten bidez. === 2015 === * Erakusketa Algerreko Moufdi Zakaria Kultur Jauregian. === 2017 === * Erakusketa N.A.S. tailerrean. Casbah d'Argel, Aljeria. === 2018 === * Arteen udaberrian parte hartzea, Aljeriako arte-merkatu baten inaugurazioa, El Yasmine galeriako artista eskultore adierazgarri gisa. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1986ko||El Fatiha Naili}} [[Kategoria:Aljeriako aktibistak]] [[Kategoria:Emakume aktibistak]] [[Kategoria:Aljeriako artistak]] [[Kategoria:Emakume artistak]] [[Kategoria:Emakume eskultoreak]] mo9o3kpm0uoiix5l0ezthglamsyjuk4 0 1140590 9998580 9533622 2024-12-13T14:26:07Z Eliatxo 96586 /* Kanpo estekak */ 9998580 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Santa Urtsula Ledóchowska'''<ref>{{erreferentzia|izenburua=66. araua: Santutegiko izen ohikoenak|argitaletxea=Euskaltzaindia|orrialdea=18|hizkuntza=eu|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0066.pdf|sartze-data=2024-01-04}}</ref> ({{Lang-pl|Urszula Ledóchowska}}), jaiotzez '''Julia Maria Halka-Ledóchowska z Leduchowa'''<ref name=":0">{{erreferentzia|izenburua=Julia Urszula hr. Halka-Ledóchowska z Leduchowa h. Szaława|hizkuntza=pl|url=https://www.sejm-wielki.pl/b/14.63.256|komunikabidea=Sejm-Wielki.pl|sartze-data=2024-01-04}}</ref>, ([[Loosdorf]], [[Austriar Inperioa]], [[1865]]eko [[apirilaren 17]]a – [[Erroma]], [[Italia]], [[1939]]ko [[maiatzaren 29]]a) poloniar moja, misiolari eta irakaslea izan zen, Jesusen Bihotz Agonizanteren Urtsulatarren kongregazioaren sortzailea. == Bizitza == Antoni August Ledóchowski (1823-1885) eta Józefina Salis-Zizersen (1831-1909) bederatzi seme-alabetako bat zen<ref name=":1">{{erreferentzia|izenburua=May 29: St Ursula Ledochowska (1865-1939)|hizkuntza=en|url=http://kkdiocese.net/soccom2013/saints-of-the-month-2/may/may-29-st-ursula-ledochowska-1865-1939/|artxibo-url=https://web.archive.org/web/20170517025315/http://kkdiocese.net/soccom2013/saints-of-the-month-2/may/may-29-st-ursula-ledochowska-1865-1939/|komunikabidea=Catholic Archdiocese of Kota Kinabalu|sartze-data=2024-01-04|artxibo-data=2017-05-17}}</ref>. Jaiotzez Julia Maria jarri zioten izena<ref name=":0" />. Haren ahizpetako bi (Maria Teresa eta Ernestyna<ref>{{erreferentzia|izenburua=Kanoniczki Warszawskie|hizkuntza=pl|argitaratze-data=2015-12-07|url=https://www.pressreader.com/poland/gazeta-wyborcza-regionalna-stoleczna/20151207/281552289791465|aldizkaria=Stoleczna|sartze-data=2024-01-04}}</ref>) ere moja egin ziren, eta Włodzimierz neba [[Jesusen Lagundia]]ko apaiz<ref>{{erreferentzia|izenburua=New Jesuit Head Is A Russian Pole; Father Wlodimir Ledochowski Elected General of the Society of Jesus|orrialdea=11|hizkuntza=en|argitaratze-data=1915-02-12|url=https://www.nytimes.com/1915/02/12/archives/new-jesuit-head-is-a-russian-pole-father-wlodimir-ledochowski.html|aldizkaria=The New York Times|sartze-data=2024-01-04}}</ref>. 1873an edo 1874an familia [[Sankt Pölten]] hirira joan zen bizitzera<ref name=":1" /><ref name=":2">{{erreferentzia|izenburua=Saint Ursula Ledóchowska|hizkuntza=en|url=https://catholicsaints.info/saint-ursula-ledochowska/|komunikabidea=CatholicSaints.info|sartze-data=2024-01-04}}</ref>. Han Julia eskola katoliko batean ikasi zuen<ref name=":1" />. 1882an aitak lursail bat eskuratu zuen [[Lipnica Murowana udalerria|Lipnica Murowana]]n ([[Tarnów]] ondoan). Hurrengu urtean familia hara joan zen eta han aita hil zen 1885ean [[baztanga]]ren ondorioz<ref name=":3">{{erreferentzia|izena=Antonio|abizena=Borrelli|izenburua=Santa Urszula (Orsola) Ledochowska Religiosa|hizkuntza=it|argitaratze-data=2002-04-18|url=https://www.santiebeati.it/dettaglio/55100|komunikabidea=Santi e Beati|sartze-data=2024-01-04}}</ref>. 1886ko abuztuaren 18an Juliak [[nobiziotza]] hasi zuen [[Urtsulatarrak|Santa Urtsularen Ordenan]], [[Krakovia]]n. 1887an abitua jantzi zuen eta Maria Urtsula Jesusena erlijio-izena jarri zioten. 1889ko apirilaren 28an betiko botoak eman zituen<ref name=":4">{{erreferentzia|izenburua=A short biography of Saint Ursula Ledóchowska|hizkuntza=en|argitaratze-data=2012-05-29|url=https://prayers4reparation.wordpress.com/2012/05/29/a-short-biography-of-blessed-ursula-ledochowska/|komunikabidea=Prayers4reparation|sartze-data=2024-01-04}}</ref>. Neska ikasleentzako etxea ireki zuen Krakovian<ref name=":2" /><ref name=":3" /><ref name=":1" />. Gero [[Pio X.a]] aita santuaren bedeinkapen berezi batekin, [[San Petersburgo]]ra joan zen eta, [[Konstantin Budkiewicz]] apaizak aginduz, bertan bizi ziren poloniar haur eta nerabeentzako Santa Katalina Etxea sortu zuen<ref name=":4" />. Arropa zibila janztera behartu zuten geroztik, [[Errusiako Inperioa]]n erakunde katolikoak legez kanpokoak baitziren. 1914an Errusiatik kanporatua izan zen eta Suedian bilatu zuen aterpea, baina Errusian geratu ziren erlijiosoekin harremanetan jarraitu zuen<ref name=":2" /><ref name=":3" />. [[Fitxategi:Pniewy - sarkofag Urszuli 2.JPG|thumb|224x224px|Santa Urtsularen hilobia (Pniewy, Polonia)]] [[Stockholm]]en finkatu zen eta nesken hizkuntza-eskola bat eta [[etxeko ekonomia]] eskola bat sortu zituen. 1917an ''Polonica'' liburua argitaratu zuen hiru hizkuntzetan. [[Danimarka]]n umezurztegi bat eta etxeko ekonomia eskola bat sortu zituen [[Aalborg]]en 1918an. 1920an Poloniara itzuli zen beste 40 mojekin eta 1920ko ekainaren 7an Jesusen Bihotz Agonizanteren Urtsulatarren kongregazioa sortu zuen<ref name=":1" /><ref name=":3" /><ref name=":4" />. 1928an zentro erlijioso bat sortu zuen Erroman, non denbora batez bizi izan zen [[Benedikto XV.a]] aita santuak gonbidatuta<ref name=":2" />. 1939an hil zen Erroman, [[kartzinoma]]k jota<ref name=":3" />. == Kanonizazioa == [[Joan Paulo II.a]] aita santuak dohatsu izendatu zuen [[Poznań]]en 1983ko ekainaren 9an eta kanonizatu zuen Erroman 2003ko maiatzaren 18an. Haren eguna maiatzaren 29an ospatzen da<ref name=":1" />. [[Sieradz]] eta [[Pniewy udalerria (Polonia Handiko voivoderria)|Pniewy]] hirien zaindaritzat hartzen da<ref>{{erreferentzia|izenburua=Patronka miasta Pniewy|hizkuntza=pl|url=https://www.sanktuarium-pniewy.pl/patronka-miasta-pniewy/|komunikabidea=Sanktuarium Św. Urszuli Ledóchowskiej w Pniewach|sartze-data=2024-01-04}}</ref>. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1865eko|1939ko|Ledochowska, Urtsula}} [[Kategoria:Erroman hildakoak]] [[Kategoria:XIX. mendeko emakumeak]] [[Kategoria:XX. mendeko emakumeak]] [[Kategoria:Poloniako katolikoak]] [[Kategoria:Poloniako santuak]] [[Kategoria:Santu katolikoak]] [[Kategoria:Emakume santuak]] [[Kategoria:Urtsulatarrak]] [[Kategoria:Emakume misiolariak]] [[Kategoria:Emakume irakasleak]] [[Kategoria:Minbiziak hildakoak]] [[Kategoria:Joan Paulo II.ak dohatsu izendatutakoak]] [[Kategoria:Joan Paulo II.ak kanonizatutakoak]] ksjx4xkkedbc7h5a27gofhu32whrrqh 0 1141137 9999413 9582138 2024-12-14T11:38:52Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999413 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Mari Carmen Montoya Azkuna''' ([[Zornotza]], [[Bizkaia]], [[1925|1925eko]] [[Apirilaren 1|apirilaren 1a]] - ''Ibidem,'' [[2024|2024ko]] [[Urtarrilaren 8|urtarrilaren 8a]]) emakume aitzindaria izan zen, farmazialaria ogibidez eta herriko hainbat elkartetako partaide aktiboa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Amorebieta despide a Mari Carmen Montoya, presidenta del Club Ajedrez Zornotza {{!}} dotb Durangaldeko Telebista|hizkuntza=|data=2024-01-08|url=https://dotb.eus/amorebieta-despide-a-mari-carmen-montoya-presidenta-del-club-ajedrez-zornotza/|aldizkaria=dotb.eus|sartze-data=2024-01-09}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=Hilero|izenburua=Fallece Mari Carmen Montoya {{!}} www.amorebieta.com|hizkuntza=|data=2024-01-09|url=https://amorebieta.com/fallece-mari-carmen-montoya/|sartze-data=2024-01-09}}</ref> == Ibilbidea == === Farmazialari === 1940ko hamarkadaren amaieran ikasketak egin zituen [[Santiago de Compostela|Santiago de Compostelan]] ([[Galizia]]) eta hango komentu batean bizi izan zen. Bera zen Galiziatik kanpokoa zen pertsona bakarra komentuan. Xakea gustatzen zitzaion moja bat zegoen eta harekin jokatzen zuen. Mari Carmenen esanetan:<blockquote>''Bakardadeari aurre egiteko modua izan zen. Nire aitari ere gustatzen zitzaion xakea, eta jokatzen zuen, baina batez ere Galiziako urte haietan zaletu nintzen xakera, eta harrezkero mantendu egin dut.''</blockquote>Ikasketak amaitu ondoren jaioterrian kudeatu zuen ''Montoya'' izeneko bere farmazia urte luzez, harik eta erretiroa hartu zuen arte. === Xake taldea === Zornotza xake taldeko lehendakaria izan zen 40 urtez eta bere ezagutza familiari helarazi zion, non bilobetako bat Bizkaiko txapeldun izatera iritsi zen.<ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=ZORNOTZAN|izenburua=Fallece a los 98 años Mari Carmen Montoya, presidenta del club de ajedrez Zornotza|hizkuntza=|data=2024-01-09|url=https://www.durangon.com/fallece-a-los-98-anos-mari-carmen-montoya-presidenta-del-club-de-ajedrez-zornotza/|aldizkaria=durangon.com|sartze-data=2024-01-09}}</ref>Bere ekimenari eta lanari esker, belaunaldi askotako gazteek xakean aritzeko aukera izan dute Zornotzan.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Mari Carmen Montoya hil da, 40 bat urtez Zornotzako Xake Klubeko presidente izandakoa - Zornotza|hizkuntza=eu|url=https://anboto.org/zornotza/1704793524671-mari-carmen-montoya-hil-da-40-bat-urtez-zornotzako-xake-klubeko-presidente-izandakoa|aldizkaria=Anboto.org|sartze-data=2024-01-09}}</ref>Azken aldian, klubeko ohorezko presidentea izan zen. Montoyaren biloba den Jon Asel Goiriak ordezkatu zuen Mari Carmen klubeko presidentetzan.<ref name=":1" /> === Pregoilari eta txupinlari === 2015ean Zornotzako jaietako txupinazioa jaurtitzeko eta pregoia irakurtzeko ohorea izan zuen Zornotza Xake Taldearen izenean.<ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Mari Carmen Montoya: "Urtebeterako kargua izango zuela uste nuen, eta 34 urte daramatzat presidente" - Zornotza|hizkuntza=eu|url=https://anboto.org/zornotza/1436782906623-mari-carmen-montoya-urtebeterako-kargua-izango-zuela-uste-nuen-eta-34-urte-daramatzat-presidente|aldizkaria=Anboto.org|sartze-data=2024-01-09}}</ref> === Bestelakoak === Montoya emakume aktiboa eta oso parte-hartzailea izan zen Zornotzan. Boluntarioa zen [[Caritas Internationalis|Caritasen]] eta alargunen elkartean, eta hitzaldiak ematen zituen emakumeen kolektibo batean.<ref name=":0" /> Ez zen oso jaizale bere esanetan, [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]] zalea gehiago. Opera eta kontzertuak  asko gustatzen zitzaizkion. Maiz joaten zen [[Euskalduna jauregia|Euskalduna jauregira]] bere semearekin.<ref name=":2" /> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1926ko|2024ko|Montoya Azkuna, Mari Carmen}} [[Kategoria:Zornotzarrak]] [[Kategoria:Emakume aitzindariak]] [[Kategoria:Emakume farmazialariak]] [[Kategoria:Emakume ekintzaileak]] [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] ek2oryfceqb1dnb30n2ehsdfep7khby 1 1161276 9999355 9996863 2024-12-14T11:20:13Z Gotzon 1028 /* Ondo al dago artikulu hau? */ Erantzun 9999355 wikitext text/x-wiki {{Wikiproiektu Emakumeak}} == Ondo al dago artikulu hau? == Artikulu hau zuzendu egin behar dela uste dut. *''Alkatesa ''hitz okerraz gain, Euskal Herriarekin lotutako hainbat hitz ere agertzen dira bertan, hala nola ''[[ikastola]]'' eta [[Andereño (ikastolak)|''andereñoa'']]. Ez nago ziur dena ondo egingo nuenik, baina agian beste norbait prest egongo da? [[Lankide:Eliatxo|Eliatxo]] ([[Lankide eztabaida:Eliatxo|eztabaida]]) 22:30, 11 abendua 2024 (CET) :Arrazoi duzu, @[[Lankide:Eliatxo|Eliatxo]]. Egin ditut zuzenketa batzuk, uste dut tresna neuronal batekin egindako itzulpen akats ugari zeudela. Gainera, ikuspegi neutralagoa sendotzeko zuzenketak egin ditut, eta informazio apur bat gehitu dut. [[Lankide:Gotzon|Gotzon]] 12:20, 14 abendua 2024 (CET) ca43olb30emkish5funf4z16zz0cqv9 0 1167871 9999128 9585678 2024-12-14T05:31:48Z Bhgh543bgf 98220 /* Kanpo estekak */ 9999128 wikitext text/x-wiki {{eraikin infotaula|lekua = Milan}} '''Historia Naturalaren Museo Zibikoa''' ({{lang-it|Museo Cívico di Storia Naturale}}) [[Milan]]en dagoen Natur Historia museoa da, [[Europar Batasuna|Europar Batasunean]] mota honetakoa den museo garrantzitsuenetakoa. Milanen erdigunean kokaturik dago, Indro Montanelli parkearen ondoan. == Historia == XIX. mendeko Giuseppe de Cristoforis eta Giorgio Jan bildumagileek egindako donazioetan oinarrituta sortu zen 1838an. Gaur egungo eraikina 1888 eta 1893 artean eraiki zen estilo neorromanikoan. [[Bigarren Mundu Gerra]]ren barnean 1943. urtean estatubatuarren bonbaketek suntsitu egin zuten eta bildumaren erdia galdu zen. == Erakusgaiak == Turistak gehien erakartzen dituena ehun [[diorama]] inguru dira. Haietan munduko ekosistema nagusiak eta Italiako babesturiko eremu garrantzitsuenak irudikatzen dira. Diorama horietan animalia espezie ugari ikus aitezke. Hiru milioi pieza inguru gordetzen ditu. Hainbat zientziatako bildumak ditu; mineralogia, paleontologia, botanika eta zoologia. * Mineralogia atala: Erakusgai aipagarrienak munduko [[sulfre]] kristal handiena eta Brasilgo topazio bat dira. * Paleontologia atala: Paleozoologiaren eta paleobotanikaren oinarriak azaltzen dituzte fosilen bidez. Pieza aipagarrienak ''[[Spinosaurus]]'' baten muturra, bi elefante pigmeoren hezurdurak, existitzen den ''[[Scipionix samniticus]]'' teropodoaren fosil bakarra eta ''[[Tyrannosaurus rex]]''-aren bosgarren hezurdura osoena. * Gizakiaren historia naturalaren atala: Gizakiaren eboluzioa aztertzen da primate goiztiarrenetarretik ''[[Homo sapiens]]''-era. Elementu aipagarriena ''[[Australopithecus afarensis]]'' baten hezurdura da. * Ornogabeen zoologia atala: Bi gela ditu, lehenengoan moluskuak eta artropodoak, bertan txirla erraldoia eta bi [[Macrocheira kaempferi|japoniar karramarro erraldoi]] daude, eta bigarren gela entomologia gela da. * Ornodunen zoologia atala: Kaxalote baten hezurdura eta diorama oso errealistak daude. == Kanpo estekak == * [https://museodistorianaturalemilano.it/ Webgune ofiziala] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Milango museoak]] [[Kategoria:Natur Historia museoak]] bjfswb5834ujvf84idbk4fnn83dmzbw 0 1168044 9999287 9586777 2024-12-14T10:07:26Z Franvj 161224 [Erreferentzia orokorrak. 1] 9999287 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Telegram account is limited.png|thumb|200px|Ezezagunei ''spam'' bidaltzeagatik blokeo tenporala duen [[Telegram]]eko erabiltzailea.]] {{Argitzeko|Interneteko terminoari|Blokeo (argipena)}} [[Internet]]en, '''blokeoa''' edo '''sarraila''' informazio batzuetara sartzeko trabak jartzeko, blokeatu edo giltzatzeko gauza den elementua da.<ref>[[Euskalterm]]: [Hiztegi terminologikoa] [2001]</ref> Jerga informatikoan, sistema informatiko baten barruko erabiltzaile baten, oro har, sare baten, erabateko, zati bateko, aldi baterako edo behin betiko murrizketari '''''ban''''' esaten zaio. Informatikako beste hitz asko bezala, ingelesetik dator {{lang|en|''ban''}} eta "debekua" esan nahi du. Interneten, horrelako neurriak ia sistema mota guztietan ohikoak dira, eta erabiltzaile askoren arteko interakzioa gertatzen da, hala nola [[IRC]] kanalak, [[Foro (Internet)|foroak]] eta online jokoak. Interneten erabiltzaileen [[IP helbide]]an oinarritzen da blokeoa, hori baita horiek identifikatzeko metodo seguru eta praktiko bakarra. Murrizketa horiek zerbitzariaren barruko zenbait ekintzatarako IP horren sarbidea blokeatzean datza. Adibidez, [[Wikipedia]]n, blokeo batek informazioa aldatzea saihesten du, baina informazio horretara ez sartzea, beste zerbitzari batzuetan, blokeo orokor bat egin daiteke. Hala ere, blokeoa ez dago polemikatik kanpo; izan ere, Interneterako sarbidea eskaintzen duten operadore askok IP helbide dinamikoak ematen dituzte, hau da, erabiltzaile bakoitzarentzat aldatzen doaz, eta horrek esan nahi du IP horren blokeoak eragina izan dezakeela blokeoa hasieran zuzenduta zegoen beste erabiltzaile batzuengan.<ref name=":0">{{erreferentzia|url=https://www.fcc.gov/consumers/guides/childrens-internet-protection-act|izenburua=Children's Internet Protection Act (CIPA)|data=2011-05-05|egilea=Federal Communications Commission|hizkuntza=en}}</ref> IP blokeoez gain, blokeoak egiten dira erabiltzaile-izenagatik edo kontuengatik, baldin eta sistema jakin bateko kontu baten jabeak zerbitzuaren edo jokabide-kodearen baldintzak urratzen baditu. [[Web bilaketa motore|Bilatzaileek]] egiten dituzten zenbait prozeduratan ere aplikatzen da, bilaketetan posizionamenduak edo rankingak desitxuratzeko gai den informazio faltsua duten [[web]]-dokumentuekin topo egiten dutenean. Adibidez, "testu ikusezina" erabiltzea bilatzaile batzuek dokumentu jakin hori blokeatzeko arrazoi izan daiteke, baita "[[keyword (informatika)|keyword]]" [[metatag]]ean termino bera bereizi gabe errepikatzea ere ("[[spam]]" gisa hartuko da). Horrela, webgune horren egileak nahi zuenaren kontrako efektua lortuko zuen: ez da kokapenik onenean kokatuko, bilatzaile jakin batzuen ikusezin bihurtuko da. [[Sare sozial]]etako eta [[Foro (Internet)|foroetako]] moderatzaileek eta administratzaileek blokeoa erabiltzen dute beren arauak hautsi dituzten erabiltzaileei sarbidea ukatzeko, eta, ziurrenik, berriro egingo dute, eztabaida baketsu eta ordenatua bermatzeko. Blokeatzeko arrazoi komunak spam, [[Troll (Internet)|trolling]] eta [[flaming]] dira. Batzuek [[Twitter]] bezalako webgune handietako administratzaileek blokeoak erabili izana kritikatzen dute, debeku horiek motibazio politiko edo finantzarioak izan ditzaketela esanez.<ref>{{erreferentzia|url=https://www.washingtonpost.com/news/the-intersect/wp/2016/07/20/twitter-bans-milo-yiannopoulos-for-good-while-cracking-down-on-abuse/|izenburua=Twitter bans conservative writer Milo Yiannopoulos for good, while cracking down on abuse|egunkaria=[[The Washington Post]]|data=2016/07/20|hizkuntza=en}}</ref> Hala ere, webguneek nork argitaratu dezakeen erabakitzeko legezko eskubidea dute, eta erabiltzaileek, askotan, "oinekin bozkatuz" eta administratzaileek beren portaera onargarritzat jotzen duten leku batera joanez erantzuten dute.. == Proxyen erabilera == IP bidezko blokeoen zati handi bat arbitrarioki gainditu daiteke [[proxy]]a(k) erabiliz, hau da, bitarteko gailuak edo zerbitzariari informazioa eskatzean bitartekari gisa jarduten dutenak. Hau da, A erabiltzaileak C erabiltzailearen informaziora sartu nahi badu, bitartekari gisa B erabiltzailea erabiliko du, eta horrek egingo du informazio-eskaera eta A erabiltzaileari bidaliko dio edo, bestela, informazioa bidaliko du. Horrek A erabiltzailea detektatzea saihestuko du. Hobe da proxy irekiak ez erabiltzea, gehienak [[posta-bezero]]ek eta beste zerbitzu batzuek detektatu eta blokeatzen baitituzte. Era berean, gomendagarria da erabiltzen diren proxyak konfiantzazkoak izatea eta, ahal dela, pribatutasuna handitzeko [[Transport Layer Security|TLS]] konexio zifratuak erabiltzea. == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Interneteko kultura]] [[Kategoria:Interneteko terminologia]] 00fsg2oc9flxf3rb31mra0q3qxtkrc2 9999380 9999287 2024-12-14T11:29:57Z Lainobeltz 56334 Franvj wikilariaren aldaketak ezabatuz, Marklar2007 wikilariaren azken bertsiora itzularazi da. 9586776 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Telegram account is limited.png|thumb|200px|Ezezagunei ''spam'' bidaltzeagatik blokeo tenporala duen [[Telegram]]eko erabiltzailea.]] {{Argitzeko|Interneteko terminoari|Blokeo (argipena)}} [[Internet]]en, '''blokeoa''' edo '''sarraila''' informazio batzuetara sartzeko trabak jartzeko, blokeatu edo giltzatzeko gauza den elementua da.<ref>[[Euskalterm]]: [Hiztegi terminologikoa] [2001]</ref> Jerga informatikoan, sistema informatiko baten barruko erabiltzaile baten, oro har, sare baten, erabateko, zati bateko, aldi baterako edo behin betiko murrizketari '''''ban''''' esaten zaio. Informatikako beste hitz asko bezala, ingelesetik dator {{lang|en|''ban''}} eta "debekua" esan nahi du. Interneten, horrelako neurriak ia sistema mota guztietan ohikoak dira, eta erabiltzaile askoren arteko interakzioa gertatzen da, hala nola [[IRC]] kanalak, [[Foro (Internet)|foroak]] eta online jokoak. Interneten erabiltzaileen [[IP helbide]]an oinarritzen da blokeoa, hori baita horiek identifikatzeko metodo seguru eta praktiko bakarra. Murrizketa horiek zerbitzariaren barruko zenbait ekintzatarako IP horren sarbidea blokeatzean datza. Adibidez, [[Wikipedia]]n, blokeo batek informazioa aldatzea saihesten du, baina informazio horretara ez sartzea, beste zerbitzari batzuetan, blokeo orokor bat egin daiteke. Hala ere, blokeoa ez dago polemikatik kanpo; izan ere, Interneterako sarbidea eskaintzen duten operadore askok IP helbide dinamikoak ematen dituzte, hau da, erabiltzaile bakoitzarentzat aldatzen doaz, eta horrek esan nahi du IP horren blokeoak eragina izan dezakeela blokeoa hasieran zuzenduta zegoen beste erabiltzaile batzuengan.<ref name=":0">{{erreferentzia|url=https://www.fcc.gov/consumers/guides/childrens-internet-protection-act|izenburua=Children's Internet Protection Act (CIPA)|data=2011-05-05|egilea=Federal Communications Commission|hizkuntza=en}}</ref> IP blokeoez gain, blokeoak egiten dira erabiltzaile-izenagatik edo kontuengatik, baldin eta sistema jakin bateko kontu baten jabeak zerbitzuaren edo jokabide-kodearen baldintzak urratzen baditu. [[Web bilaketa motore|Bilatzaileek]] egiten dituzten zenbait prozeduratan ere aplikatzen da, bilaketetan posizionamenduak edo rankingak desitxuratzeko gai den informazio faltsua duten [[web]]-dokumentuekin topo egiten dutenean. Adibidez, "testu ikusezina" erabiltzea bilatzaile batzuek dokumentu jakin hori blokeatzeko arrazoi izan daiteke, baita "[[keyword (informatika)|keyword]]" [[metatag]]ean termino bera bereizi gabe errepikatzea ere ("[[spam]]" gisa hartuko da). Horrela, webgune horren egileak nahi zuenaren kontrako efektua lortuko zuen: ez da kokapenik onenean kokatuko, bilatzaile jakin batzuen ikusezin bihurtuko da. [[Sare sozial]]etako eta [[Foro (Internet)|foroetako]] moderatzaileek eta administratzaileek blokeoa erabiltzen dute beren arauak hautsi dituzten erabiltzaileei sarbidea ukatzeko, eta, ziurrenik, berriro egingo dute, eztabaida baketsu eta ordenatua bermatzeko. Blokeatzeko arrazoi komunak spam, [[Troll (Internet)|trolling]] eta [[flaming]] dira. Batzuek [[Twitter]] bezalako webgune handietako administratzaileek blokeoak erabili izana kritikatzen dute, debeku horiek motibazio politiko edo finantzarioak izan ditzaketela esanez.<ref>{{erreferentzia|url=https://www.washingtonpost.com/news/the-intersect/wp/2016/07/20/twitter-bans-milo-yiannopoulos-for-good-while-cracking-down-on-abuse/|izenburua=Twitter bans conservative writer Milo Yiannopoulos for good, while cracking down on abuse|egunkaria=[[The Washington Post]]|data=2016/07/20|hizkuntza=en}}</ref> Hala ere, webguneek nork argitaratu dezakeen erabakitzeko legezko eskubidea dute, eta erabiltzaileek, askotan, "oinekin bozkatuz" eta administratzaileek beren portaera onargarritzat jotzen duten leku batera joanez erantzuten dute. == Proxyen erabilera == IP bidezko blokeoen zati handi bat arbitrarioki gainditu daiteke [[proxy]]a(k) erabiliz, hau da, bitarteko gailuak edo zerbitzariari informazioa eskatzean bitartekari gisa jarduten dutenak. Hau da, A erabiltzaileak C erabiltzailearen informaziora sartu nahi badu, bitartekari gisa B erabiltzailea erabiliko du, eta horrek egingo du informazio-eskaera eta A erabiltzaileari bidaliko dio edo, bestela, informazioa bidaliko du. Horrek A erabiltzailea detektatzea saihestuko du. Hobe da proxy irekiak ez erabiltzea, gehienak [[posta-bezero]]ek eta beste zerbitzu batzuek detektatu eta blokeatzen baitituzte. Era berean, gomendagarria da erabiltzen diren proxyak konfiantzazkoak izatea eta, ahal dela, pribatutasuna handitzeko [[Transport Layer Security|TLS]] konexio zifratuak erabiltzea. == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Interneteko kultura]] [[Kategoria:Interneteko terminologia]] rpj1gug2fc19cycg9cdql9yjnng4vnn 0 1168534 9998556 9593782 2024-12-13T14:15:17Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998556 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Luca Celli''' ([[Forlimpopoli]], [[1979]]ko [[otsailaren 23]]a) italiar txirrindulari ohia da. == Palmaresa == '''2005''' * [[Valoniako Tourra]] eta etapa bat '''2007''' * 2. [[Renania-Palatinatuko Itzulia]]n eta etapa bat '''2008''' * 2. Italiako Erlojupeko Txapelketan == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1979ko||Celli, Luca}} [[Kategoria:Italiako txirrindulariak]] pdw2s4gfp5ouv32kf2i8e72tvbdhf9n 0 1169595 9998578 9599925 2024-12-13T14:25:50Z Eliatxo 96586 /* Kanpo estekak */ 9998578 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} [[Fitxategi:Instituto Internacional (Madrid) 01.jpg|thumb|250px|Madrilen Instituto Internacional erakundea sortu zuen.]] [[Fitxategi:Tumba de Alice Gordon Gulick.jpg|thumb|250px|Alice Gulicken hilobia [[Madrilgo hilerri zibila|Madrilgo Hilerri Zibilean]].]] '''Alice Gordon Gulick''' ([[Boston]], [[Massachusetts]], [[1847]]ko [[abuztuaren 8]]a - [[Londres]], [[1903]]ko [[irailaren 14]]a) misiolari protestante eta pedagogo estatubatuarra izan zen, Colegio Norteamericanoren fundatzailea Donostian. Madrilen, bestetik, [[Instituto Internacional de Madrid|Instituto Internacional]] izeneko instituzioa sortu zuen. Emakumeen hezkuntzan aitzindaria izan zen, bai Donostian, eta baita Espainian ere. Alice Gulickek bere garaikideekin partekatzen zuen hezkuntzaren sinesmena, gizartea eraberritzeko eta birsortzeko tresna gisa.<ref name=Ramírez/><ref>https://protestantedigital.com/follas-novas/43922/alice-gulick-una-mujer-fuera-de-serie</ref> == Biografia == === Lehen urteak === Eskoziar eta ingeles jatorriko familia protestante bateko zazpi seme-alabetatik lehena izan zen Alice, Eliza Kongregazionaleko partaideak, [[Ingalaterra Berria|Ingalaterra Berriko]] elizarik garrantzitsuenekoak. Bostonen jaioa, zortzi urte zituela [[Auburndale (Wisconsin)|Auburndale]]ra ([[Wisconsin]]) joan zen bizitzera; hango eskola publikoan, Lasser Seminaryn ikasi zuen eta, hamasei urte zituela, [[Mount Holyoke College]] ospetsuan hezi zen.<ref>Marina Berasategui: "El sueño de un Mount Holyoke español". ''Una biografía de Alice Gordon Gulick (1872-1931)'', Kantabriako Unibertsitatea; 34-90.or.</ref> 1870eko urriaren 3an ezkondu zen Amherst Collegeko irakaslea zen Alvah B. Kitt-ekin; gizona ezkondu eta biharamunean hil zen, tuberkulosi baten ondorioz. Osoa gaztea zen, 23 urte, eta berriro ere ezkondu zen: 1871ko abenduaren 12an William Hooker Gulick-ekin ezkondu zen, Hawaiiko eta San Frantziskoko negozio-gizon adituarekin. 1871ko abenduan, Luther, William Gulicken anaia nagusia, Espainian misio bat sortzeko mandatua jaso ondoren, bi Gulick senar-emazteak [[Iberiar penintsula]]ra etorri ziren.<ref>http://www.iie.es/historia-del-instituto/</ref> === Donostian === Alice Gulick 1872an iritsi zen Espainiara, William Gulick senarrarekin batera, «misio ebanjeliko» bat aurrera eramateko asmoz. Espainian erlijio askatasuna onartu zenez, bertara joatea erabaki zuten. Lehenengo [[Santander]]ren kokatu ziren, eta geroago, [[1881]]ean, [[Donostia]]n. Santanderren, «apur bat isolatuta» zeudela sentitzen zuten, eta Donostian, Madrildik Parisera zihoan bidean kokatzen ziren. Bertan, oinarrizko eskola bat eta barnetegi bat sortu zituen Gulickek: [[Colegio Norteamericano (Donostia)|Colegio Norteamericano]], egungo [[Askatasunaren etornidea]]n. Hasieran, eskola protestanteetarako irakasleak prestatzen zituen batez ere, ikastetxe publikoetan ezin baitzuten lanik egin, ezinbestekoa baitzen erlijio katolikoa irakastea.<ref name=Ramírez>{{eu}}{{Erreferentzia|izena=Xalba|abizena=Ramírez Cruz|urtea=2024-02-16|izenburua="Alice Gulick, Donostiako emakumeen hezkuntzan aitzindari"|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=24-25|ISBN=|hizkuntza=eu|data=2024-02-16|url=https://irutxulo.hitza.eus/2024/02/16/alice-gulick-donostiako-emakumeen-hezkuntzan-aitzindari/|aldizkaria=Hirutxuloko Hitza|sartze-data=2024-02-26}}</ref> Poliki-poliki, barnetegia ikastetxe ospetsu bihurtu zen. Hezkuntza irakaskuntza aktiboan oinarritzen zen, ohiko metodo memoristikoetatik oso urrun. Ikasten irakasten zitzaien, arazoak konpontzen, logikoki pentsatzen. Heziketa fisikoa, jolasak, txangoak, natura balioestea eta zuzenean ikastea bultzatzen ziren, modu praktikoan, laborategietan eta landan. Artea katedraletan eta museoetan ikasten zen, eta literatura, egileen lanak irakurriz. Testuliburuaren memorizazioa eta ondorengo azterketa ez ziren egiten. Hori guztia «benetako berrikuntza pedagogikoa» zen garai hartan, eta are gehiago, emakumeen kasuan.<ref name=Ramírez/> Gulick familiaren beste aktibitatean Donostian musika jaialdiak antolatzea izan zen; Alicek berak pianoa jotzen zuen. Horrela, ezagutzen da [[Elisabet II.a Borboikoa (Espainia)|Elizabet II.arentzat]] kontzertuak egiten zituztela. Dena dela, hirian Alice inguruko oroimen handirik ez da gorde.<ref name=Ramírez/> Gulick sendiak Donostian mota askotako gatazkak ezagutu zuen, arrazoi erlijiosoak medio, hau da, protestateak izategatik.<ref> «Atzo arratsaldean, ikastetxe horrekin [Colegio Norteamericano] zerikusia zuten neska batzuek, Hernani kaletik zihoazela, San Bartolome komentuko ikastetxetik irteten ari ziren neskato batzuekin topo egin zuten. Neska horiek, jendaila batekin batera, haien atzetik korrika joan ziren, eta harriekin eta eskura zuten guztiarekin kanporatu zituzten. Garrasi handiz jazarri ondoren, herrira erretiratzera behartu zituzten». Honela amaitzen zuen kronikak: «Zorionez, hain ekintza gaitzesgarriak ez dira ohikoak gure hiri kultuan». Alice Gordon Gulick. ''Her life and work in Spain'', 1917.</ref> === Madrilera === Espainiaren eta AEBetako gerra zela eta, Donostiatik [[Biarritz]]era mugitu behar izan zuen bikoteak, eta, ondoren, bere lagun batzuen gomendioz, Madrilera mugitu ziren. Bertan eraiki zuten institutuaren eraikina, AEBetako komunitate ebanjelikoaren donazio garrantzitsuak jaso ostean. Ordea, Gulickek ez zuen ikusiko, Londresen zendu baitzen 1903an, dirua biltzeko egiten ari zen bidaietako batean.<ref name=Ramírez/> [[Madrilgo hilerri zibila|Madrilgo Hilerri Zibilean]] lurperatuta dago. == Obra idatzia == * Alice Gordon Gulick: ''Her life and work in Spain'', 1917. == Nazioarteko Institutua == Alice Gulickek ez zuen ikusi baina Madrilgo Instituto Internacional erakundeak pedagogiaren garapenean kolaboratzaile garrantzitsuenetako bat izatera iritsi zen XX. mendearen lehen herenean, eta eredu eta laguntza izan zen [[Junta para Ampliación de Estudios]] erakuadearentzat, bereziki bi proiektu aitzindarietan: [[Residencia de Señoritas]] erakundean eta [[Instituto-Escuela]]n.<ref>Vázquez Ramil, Raquel (2012). ''Mujeres y educación en la España contemporánea. La Institución Libre de Enseñanza y la Residencia de Señoritas de Madrid''. Madril: Akal. 157-290.or. ISBN 978-84-460-2920-5.[https://web.archive.org/web/20141227194945/http://firgoa.usc.es/drupal/node/50734]</ref> Ikasketak Zabaltzeko Batzarrarentzat Espainian berrikuntza pedagogikoaren Andereñoen Egoitza eta Institutu-Eskola. == Plaza bat Intxaurrondon == Donostiako Udalak 2021ean [[Intxaurrondo]]ko [[Zubiaurre kalea]]n dagoen parkeari eman zion [[Alice Gulick parkea|Alice Gulick izena]], eta plaka bat jarri zuten haren omenez.<ref name=Ramírez/> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|2}} == Kanpo estekak == * {{es}}:[https://repositorio.unican.es/xmlui/bitstream/handle/10902/5544/BerasateguiLopezMarina.pdf;sequence=1 Marina Berasategi: "El sueño de un Mount Holyhoke español", Master amaierako lana, Kantabriako Unibertsitatea.] {{bizialdia|1847ko|1903ko|Gulick, Alice}} [[Kategoria:Bostondarrak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako pedagogoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako protestanteak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak]] [[Kategoria:XIX. mendeko emakumeak]] [[Kategoria:XX. mendeko emakumeak]] [[Kategoria:Emakumeen eskubideen aldeko ekintzaileak]] [[Kategoria:Londresen hildakoak]] [[Kategoria:Emakume misiolariak]] [[Kategoria:Donostiako historia]] [[Kategoria:Emakume pedagogoak]] [[Kategoria:Emakume ekintzaileak]] o21lbj5za22sk094vrz9y8sv3oxnkz6 0 1170137 9998514 9602278 2024-12-13T13:39:23Z Wayratuta 119550 Mugitzen [[Category:Juduak]] hona [[Category:Austriako juduak]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 9998514 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Françoise Brauner''', '''Fritzi Erna Riesel''' jaioa ([[Viena]], [[1911|1911ko]] [[Apirilaren 16|apirilaren 16a]] - [[Paris]], [[2000|2000ko]] [[Irailaren 14|irailaren 14a]]), '''Fritzi Brauner''' izenez ere ezaguna, jatorri [[Judu|juduko]] [[mediku]] [[Austriar|austriarra]] izan zen, eta [[Espainiako Gerra Zibila|Espainiako gerra zibilean]] [[Nazioarteko Brigadak|Nazioarteko Brigadetako]] osasun-taldeko kidea.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Alfred|abizena=Brauner|izenburua=Biographie du docteur Françoise Brauner|orrialdeak=167–173|hizkuntza=fr|data=2003|url=https://www.cairn.info/revue-sud-nord-2003-1-page-167.htm|aldizkaria=Sud/Nord|alea=1|zenbakia=18|issn=1265-2067|doi=10.3917/sn.018.0167|sartze-data=2024-02-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Marta Macho|abizena=Stadler|izenburua=Françoise Brauner, la doctora que quiso curar a los niños del fascismo y la guerra|hizkuntza=es|data=2021-02-18|url=https://mujeresconciencia.com/2021/02/18/francoise-brauner-la-doctora-que-quiso-curar-a-los-ninos-del-fascismo-y-la-guerra/|aldizkaria=Mujeres con ciencia|sartze-data=2024-02-20}}</ref> == Biografia == Gizarte Gaietarako ministro izatera iritsi zen austriar goi funtzionario baten alaba, Braunerrek medikuntzako karrera egin zuen Vienan. 1936an, Austriako [[Nazionalsozialismo|nazien]] jazarpenetik ihesi, 1928an ezagutu zuen Alfred Brauner austriar jatorriko pedagogo frantsesarekin topo egin zuen berriro Parisen, eta harekin ezkondu zen, gerra izanez gero espetxeratua edo deportatua ez izateko. Urte berean, [[Espainiako Bigarren Errepublika|Espainiako Bigarren Errepublikako]] buruzagien deialdiari erantzun zion, gerra zibilak zekarren hondamendi humanitarioari aurre egiteko osasun-langileak eskatzen baitzituzten, eta Brauner Espainiara joan zen.<ref name=":0" /> Nazioarteko Brigadek [[Benicàssim|Benicasimen]] zuten ospitale militarrean lan egin zuen, Bedrich Kisch mediku txekiarrak zuzentzen zuen kirurgia zerbitzuan. Zentro hori zabalik egon zen 1936ko abendutik 1938ko apirilera arte, eta bertatik Nazioarteko Brigadetako 7.000 zauritu eta eriondo baino gehiago igaro ziren, bai espainiarrak bai nazioartekoak.<ref>{{erreferentzia|izena=Guillermo|abizena=Casañ Ferrer|urtea=2006|izenburua=«Evacuación del Hospital de las Brigadas Internacionales de Benicàssim a Cataluña (Guerra Civil 1936-1939)»|argitaletxea=Universitat Jaume I, ed|url=https://www.aulamilitar.com/0811_evacuacion.pdf}}</ref> 1937an, senarra Benicasim hirira joan zen bere bila, baina Braunerrek nahiago izan zuen ospitalean geratu, gerrako zenbat zauritu artatu behar ziren ikusita. Haur pedagogoa zenez, eta Espainiako leku askotatik zetozen ume errefuxiatu asko zeudenez, Alfred inguruko harrera-etxe ugariak ikuskatzera bidali zuten. Azkenik, brigadista guztiak gerratik erretiratzearen ondorioz, Espainiako gobernuak [[Londresko Batzordea|Esku Ez Hartzeko Batzordeari]] kasu egiteko borondatea agertu zuelako eta Errepublika behin betiko erori zelako, Frantziara itzuli behar izan zuten biek.<ref>{{erreferentzia|abizena=Manuel Requena Gallego y Rosa María Sepúlveda Losa|urtea=2006|izenburua=«La sanidad en las Brigadas Internacionales»|argitaletxea=Ediciones de la Universidad de Castilla-La Mancha, ed.|url=https://web.archive.org/web/20180816175439/http://www.brigadasinternacionales.uclm.es/wp-content/uploads/2014/06/La-sanidad-en-las-Brigadas-Internacionales.pdf}}</ref><ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Las brigadas internacionales : imágenes recuperadas {{!}} WorldCat.org|hizkuntza=es|url=https://search.worldcat.org/title/52310510|aldizkaria=search.worldcat.org|sartze-data=2024-02-20}}</ref> Ume errefuxiatuen marrazki eta idazlan asko eraman zituzten, garai hartan Frantzian inork argitaratu nahi ez zituenak, baina geroago, beste haur batzuen marrazkiekin eta beste gatazka armatu batzuekin batera, XX. mendeko gerren atzera begirako bat izateko aukera eman zieten munduko gainerako herriei, haurren begiradetatik abiatuta.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref>{{erreferentzia|izenburua=«Los dibujos infantiles de la guerra 1937-1938: el caso de la niña de Ballobar»|url=http://www.memoriadelasmigracionesdearagon.com/upload/medioteca_docs/dibujoshuguet.pdf}}</ref> Frantzian, Braunerrek mediku eta hezitzaile gisa lan egin zuen Alemaniako eta Austriako 300 bat haur juduekin nazismotik salbatuak izan zirenak. [[Bigarren Mundu Gerra|Bigarren Mundu Gerran]], bera eta bere senarra Parisko errefuxiatu austriarrekin elkarlanean aritu ziren eta Frantziaren okupazioaren aurkako erresistentziarekin harremanetan jarri ziren.<ref name=":0" /> Gerra amaituta, 1945ean, [[Auschwitz|Auschwitzeko]] eta [[Buchenwald]]-eko [[Kontzentrazio-esparru|kontzentrazio-esparruetatik]] bizirik atera ziren 400 haurren errekuperazio fisiko eta animikoari erantzuteko enkargua jaso zuten, [[Eure]] departamenduko [[Écouis|Ecouiseko]] erietxe zahar batean. Lan horrek behin betiko markatu zuen Brauner, eta seme bat izan ondoren, Claude-Michel, geroago [[Bordele|Bordelen]] matematikako irakaslea izango zena, [[psikiatria]] pediatrikoan espezializazioa lortu zuen.<ref name=":0" /> Braunerrek bizitza osoa eman zuen haur ezinduak zaintzen. 1959tik aurrera eta mende laurden batean zehar, bere senarrak [[Saint-Mandé|Saint-Mandéko]] ([[Marne Harana]]) bere jaioterrian sortu zituen "Haur ezinduentzako hezkuntza-tratamendurako zentro" bien zuzendari mediko izan zen.<ref name=":0" /> 2000n hil zen, ebakuntza kirurgiko baten eriondoan. == Argitalpenak == === Lan kolektiboak === * (2001), (Brauner A.-rekin), ''L'expression dramatique chez l'enfant : pris dans une guerre, handicapé mental.'' Saint-Mandé: G.R.P.E. * (1994), (Brauner A.-rekin), ''L'accueil des enfants survivants'', Saint-Mandé: G.R.P.E. * (1991), (Brauner A.-rekin), ''J'ai dessiné la guerre. Le dessin de l'enfant dans la guerre,'' Paris: Éditions scientifiques françaises, <nowiki>ISBN 2-7046-1378-8</nowiki> * (1986), (Brauner A.-rekin), ''L'Enfant déréel : histoire des autismes depuis les contes de fées. Fictions littéraires et réalités cliniques,'' Toulouse: Privat, <nowiki>ISBN 2-7089-7426-2</nowiki> * (1982), (Brauner A.-rekin), ''Vivre avec un enfant autistique'', Paris: PUF, 2nd Ed., <nowiki>ISBN 2-13-037414-X</nowiki> * (1978), (Brauner A.-rekin), ''L'expression psychotique chez l'enfant'', Paris: PUF. * (1978), (Brauner A.-rekin), ''Vivre avec un enfant autistique'', Paris: PUF, <nowiki>ISBN 2-13-037414-X</nowiki>. Gaztelaniazko itzulpena: (1981), ''Vivir con un nino autistico'', Barcelona: Paidos Iberica Ediciones S A, ISBN 978-8475091143. Italierazko itzulpena: (2007), ''Vivere con un bambino autistico'', Florence: Giunti Editore, ISBN 978-8809041141 * (1976), (Brauner A.-rekin), ''Dessins d'enfants de la guerre d'Espagne'', Saint-Mandé: G.R.P.E. === Lan akademikoak (hautatuak) === * (2000), (Brauner A.-rekin), ''Des guerres et des enfants handicapés mentaux'', ''Revue Européenne du Handicap Mental'': p. 29-37. * (1986), (Brauner A.-rekin), ''Pictures from an exhibition, Children in War: Drawings from the Afghan Refugee Camps'' (Ingelesez), ''Central Asian Survey'', ''Incidental Papers Series No 5'', London, Society for Central Asian Studies. * (1986), (Brauner A.-rekin), ''Children's Drawings and Nuclear War'' (Ingelesez), ''The Journal of the American Medical Association'', (Vol. 256): p. 613-616 * (1985), (Brauner A.-rekin), ''Les enfants déportés pendant la deuxième guerre mondiale et leurs descendants'', ''Revue de Neuropsychiatrie de l'enfance et de l'adolescence'', (No 6): p. 251-259. * (1976), (Brauner A.-rekin) "Kindersprache ohne Verständigung" (Alemanez), ''Bibliotheca Psychiatrica'', (No. 154): p. 139-144. * (1975), (Brauner A.-rekin) ''Les routes dans les fantasmes des enfants psychotiques'', ''Confinia Psychiatrica'', (Vol. 18): p. 139-145. * (1973), (Brauner A. eta M. Pelletier-ekin), ''Observations sur l’expression par le modelage d’enfants dits psychopathologiques'', ''Expression et Signe'', (Vol. 3): p. 24-48. * (1972), (C. Launay eta A. Brauner-ekin), ''Les conduites thérapeutiques en présence des troubles du langage chez l’enfant'', ''Le Progrès Médical Neuro. Psychiat.'', (Vol. 100): p. 339-343. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Ikus gainera == * [[Nazioarteko Brigadak]] == Kanpo estekak == {{Bizialdia|1911ko|2000ko|Brauner, Françoise}} [[Kategoria:Parisen hildakoak]] [[Kategoria:Nazioarteko Brigadak]] [[Kategoria:Emakume medikuak]] [[Kategoria:Austriako juduak]] [[Kategoria:Emakume zientzialariak]] l93keg4i44kuvikmexys53pupwxuc1a 0 1170175 9998537 9875688 2024-12-13T14:03:57Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998537 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Olaf Ludwig''' ([[Gera]], [[1960]]ko [[apirilaren 13]]a) alemaniar txirrindulari ohia da. Bi joko olinpikoetan izan zen eta bietan domina eskuratu zuen. Munduko Kopa irabazi zuen eta Munduko Txapelduna ere izan zen. == Palmaresa == {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1980''' * 3. [[Bakearen Lasterketa]]n eta 4 etapa * Sartheko Zirkuituko etapa 1 '''1981''' * 4. [[Bakearen Lasterketa]]n eta 5 etapa * [[Saxonia Behereko Itzulia]] eta 3 etapa * [[Fitxategi:Jersey rainbow.svg|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] Munduko taldekako erlojupeko txapelketa '''1982''' * [[Bakearen Lasterketa]] eta 5 etapa * [[Etorkizuneko Tourra|Etorkizuneko Tourreko]] Puntukako sailkapena sailkapena eta etapa 1 '''1983''' * [[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px]] [[Etorkizuneko Tourra]], Puntukako sailkapena eta 4 etapa * 3. [[Bakearen Lasterketa]]n eta 5 etapa * Saxonia Behereko Itzuliko 2 etapa * Ekialdeko Alemaniako Itzulia '''1984''' * Liejako Itzuliko 3 etapa * 3. [[Bakearen Lasterketa]]n eta 4 etapa '''1985''' * Rheinland-Pfalz-Rundfahrt * Ekialdeko Alemaniako Itzulia * 2. [[Norvegiako Tourra|Norvegiako Tourrean]] '''1986''' * [[Bakearen Lasterketa]] eta 7 etapa * [[Vaucluseko Tourra|Vaucluseko Tourreko]] 2 etapa '''1987''' * [[Bakearen Lasterketa]]ko 2 etapa '''1988''' * [[Fitxategi:Gold medal olympic.svg|15px]] [[1988ko Udako Olinpiar Jokoak|Olinpiar Jokoetako errepide proba]] * [[Vaucluseko Tourra|Vaucluseko Tourreko]] 2 etapa * [[Bakearen Lasterketa]]ko 4 etapa '''1989''' * [[Bakearen Lasterketa]]ko 2 etapa * Sartheko Zirkuituko etapa 1 '''1990''' * Ekialdeko Alemaniako errepideko txapelketa * [[1990eko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzuliko]] Puntukako sailkapena eta 3 etapa * [[1990eko Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] Puntukako sailkapena [[Fitxategi:Jersey green.svg|20px]] eta etapa 1 * [[Suitzako Itzulia|Suitzako Itzuliko]] etapa 1 * [[Irlandako Itzulia|Irlandako Itzuliko]] etapa 1 * [[Settimana Coppi e Bartali]]<nowiki/>ko etapa 1 * 2. [[Fitxategi:Silver medal with cup.svg|15px]] [[Alemaniako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n '''1991''' * [[E3 Harelbeke]] * [[Irlandako Itzulia|Irlandako Itzuliko]] 2 etapa * [[Murtziako Itzulia|Murtziako Itzuliko]] etapa 1 * [[Aragoiko Itzulia|Aragoiko Itzuliko]] 3 etapa * 2. [[Herbehereetako Itzulia]]n eta etapa 1 * 2. [[Dutch Food Valley Classic|Veenendaal-Veenendaal]]<nowiki/>en * 2. [[Paris-Brusela]]<nowiki/>n * 2. [[Paris-Tours]]<nowiki/>en * 3. [[Gante-Wevelgem]]<nowiki/>en * 5. [[Pikardiako Tourra|Tour de l'Oise]]<nowiki/>n * 6. [[Amstel Gold Race]]<nowiki/>n * 9. [[1991ko Paris-Roubaix|Paris-Roubaix]]<nowiki/>en '''1992''' * [[Amstel Gold Race]] * [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]] [[Dunkerqueko Lau Egunak]] eta etapa 1 * [[Flandrian Zehar]] * [[Fourmiesko Sari Nagusia]] * [[Suitzako Itzulia|Suitzako Itzuliko]] etapa bat * [[1992ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] etapa 1 * [[Kuurne-Brusela-Kuurne]] * [[Aragoiko Itzulia|Aragoiko Itzuliko]] 3 etapa * Munduko Kopa * 2. [[Paris-Tours]]<nowiki/>en * 2. [[1992ko Paris-Roubaix|Paris-Roubaix]]<nowiki/>en * 3. [[Lovainako Tourra - Jef Scherens Memoriala|Jef Scherens Sari Nagusian]] * 4. [[Omloop Het Nieuwsblad|Het Volk]]<nowiki/>en * 5. [[Paris-Brusela]]<nowiki/>n * 5. [[Britainia Handiko Itzulia]]n * 5. [[Eschborn-Frankfurt|Rund um den Henninger-Turm]]<nowiki/>ean * 6. [[Milan-San Remo]]<nowiki/>n '''1993''' * [[1993ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] etapa bat * [[Dunkerqueko Lau Egunak|Dunquerkeko Lau Egunetako]] etapa bat * [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tourreko]] etapa bat * [[Aragoiko Itzulia|Aragoiko Itzuliko]] etapa bat * 2. [[Omloop Het Nieuwsblad|Het Volk]]<nowiki/>en * 2. [[E3 Harelbeke]]<nowiki/>n * 3. [[1993ko Paris-Roubaix|Paris-Roubaix]]<nowiki/>en * 3. [[Herbehereetako Itzulia]]n * 3. [[Fitxategi:Bronze medal with cup.svg|15px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko errepideko txapelketan]] * 9. [[Flandriako Tourra|Flandriako Tourrean]] '''1994''' * [[Eschborn-Frankfurt|Rund um den Henninger-Turm]] * [[Aragoiko Itzulia|Aragoiko Itzuliko]] etapa bat * 2. [[Dunkerqueko Lau Egunak|Dunquerkeko Lau Egunetan]] eta etapa bat * 3. [[Kuurne-Brusela-Kuurne]]<nowiki/>n * 3. [[Britainia Handiko Itzulia]]n eta etapa 1 * 4. [[1994ko Paris-Roubaix|Paris-Roubaix]]<nowiki/>en * 5. [[Flandrian Zehar]]<nowiki/>rean '''1995''' * [[Dutch Food Valley Classic|Veenendaal-Veenendaal]] * 4. [[Amstel Gold Race]]<nowiki/>n '''1996''' * [[1996ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzuliko]] etapa bat * [[Herbehereetako Itzulia|Herbehereetako Itzuliko]] etapa bat * [[Renania-Palatinatuko Itzulia]] * 3. [[Dunkerqueko Lau Egunak|Dunquerkeko Lau Egunetan]] eta etapa bat * 3. [[La Panneko Hiru Egunak|La Panneko Hiru Egunetan]] eta etapa bat * 3. [[Omloop Het Nieuwsblad|Het Volk]]<nowiki/>en * 5. [[E3 Harelbeke]]<nowiki/>n * 8. [[Eschborn-Frankfurt|Rund um den Henninger-Turm]]<nowiki/>ean }} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} * [https://firstcycling.com/m/rider.php?r=427 Olaf Ludwig] - ''FirstCycling.com'' {{bizialdia|1960ko||Ludwig, Olaf}} [[Kategoria:Alemaniako txirrindulariak]] [[Kategoria:1980ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] [[Kategoria:1988ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] [[Kategoria:1996ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] [[Kategoria:1980ko Udako Olinpiar Jokoetako dominadunak]] [[Kategoria:1988ko Udako Olinpiar Jokoetako dominadunak]] [[Kategoria:Olinpiar Jokoetako dominadunak txirrindularitzan]] [[Kategoria:Ekialdeko Alemaniako urrezko dominadun olinpikoak]] rkc6se3ossgqfqk76iirsk0tnsp81ru 9998541 9998537 2024-12-13T14:05:12Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998541 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Olaf Ludwig''' ([[Gera]], [[1960]]ko [[apirilaren 13]]a) alemaniar txirrindulari ohia da. Bi joko olinpikoetan izan zen eta bietan domina eskuratu zuen. Munduko Kopa irabazi zuen eta Munduko Txapelduna ere izan zen. == Palmaresa == {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1980''' * 3. [[Bakearen Lasterketa]]n eta 4 etapa * Sartheko Zirkuituko etapa 1 '''1981''' * 4. [[Bakearen Lasterketa]]n eta 5 etapa * [[Saxonia Behereko Itzulia]] eta 3 etapa * [[Fitxategi:Jersey rainbow.svg|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] Munduko taldekako erlojupeko txapelketa '''1982''' * [[Bakearen Lasterketa]] eta 5 etapa * [[Etorkizuneko Tourra|Etorkizuneko Tourreko]] Puntukako sailkapena sailkapena eta etapa 1 '''1983''' * [[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px]] [[Etorkizuneko Tourra]], Puntukako sailkapena eta 4 etapa * 3. [[Bakearen Lasterketa]]n eta 5 etapa * Saxonia Behereko Itzuliko 2 etapa * Ekialdeko Alemaniako Itzulia '''1984''' * Liejako Itzuliko 3 etapa * 3. [[Bakearen Lasterketa]]n eta 4 etapa '''1985''' * [[Renania-Palatinatuko Itzulia]] * Ekialdeko Alemaniako Itzulia * 2. [[Norvegiako Tourra|Norvegiako Tourrean]] '''1986''' * [[Bakearen Lasterketa]] eta 7 etapa * [[Vaucluseko Tourra|Vaucluseko Tourreko]] 2 etapa '''1987''' * [[Bakearen Lasterketa]]ko 2 etapa '''1988''' * [[Fitxategi:Gold medal olympic.svg|15px]] [[1988ko Udako Olinpiar Jokoak|Olinpiar Jokoetako errepide proba]] * [[Vaucluseko Tourra|Vaucluseko Tourreko]] 2 etapa * [[Bakearen Lasterketa]]ko 4 etapa '''1989''' * [[Bakearen Lasterketa]]ko 2 etapa * Sartheko Zirkuituko etapa 1 '''1990''' * Ekialdeko Alemaniako errepideko txapelketa * [[1990eko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzuliko]] Puntukako sailkapena eta 3 etapa * [[1990eko Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] Puntukako sailkapena [[Fitxategi:Jersey green.svg|20px]] eta etapa 1 * [[Suitzako Itzulia|Suitzako Itzuliko]] etapa 1 * [[Irlandako Itzulia|Irlandako Itzuliko]] etapa 1 * [[Settimana Coppi e Bartali]]<nowiki/>ko etapa 1 * 2. [[Fitxategi:Silver medal with cup.svg|15px]] [[Alemaniako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n '''1991''' * [[E3 Harelbeke]] * [[Irlandako Itzulia|Irlandako Itzuliko]] 2 etapa * [[Murtziako Itzulia|Murtziako Itzuliko]] etapa 1 * [[Aragoiko Itzulia|Aragoiko Itzuliko]] 3 etapa * 2. [[Herbehereetako Itzulia]]n eta etapa 1 * 2. [[Dutch Food Valley Classic|Veenendaal-Veenendaal]]<nowiki/>en * 2. [[Paris-Brusela]]<nowiki/>n * 2. [[Paris-Tours]]<nowiki/>en * 3. [[Gante-Wevelgem]]<nowiki/>en * 5. [[Pikardiako Tourra|Tour de l'Oise]]<nowiki/>n * 6. [[Amstel Gold Race]]<nowiki/>n * 9. [[1991ko Paris-Roubaix|Paris-Roubaix]]<nowiki/>en '''1992''' * [[Amstel Gold Race]] * [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]] [[Dunkerqueko Lau Egunak]] eta etapa 1 * [[Flandrian Zehar]] * [[Fourmiesko Sari Nagusia]] * [[Suitzako Itzulia|Suitzako Itzuliko]] etapa bat * [[1992ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] etapa 1 * [[Kuurne-Brusela-Kuurne]] * [[Aragoiko Itzulia|Aragoiko Itzuliko]] 3 etapa * Munduko Kopa * 2. [[Paris-Tours]]<nowiki/>en * 2. [[1992ko Paris-Roubaix|Paris-Roubaix]]<nowiki/>en * 3. [[Lovainako Tourra - Jef Scherens Memoriala|Jef Scherens Sari Nagusian]] * 4. [[Omloop Het Nieuwsblad|Het Volk]]<nowiki/>en * 5. [[Paris-Brusela]]<nowiki/>n * 5. [[Britainia Handiko Itzulia]]n * 5. [[Eschborn-Frankfurt|Rund um den Henninger-Turm]]<nowiki/>ean * 6. [[Milan-San Remo]]<nowiki/>n '''1993''' * [[1993ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] etapa bat * [[Dunkerqueko Lau Egunak|Dunquerkeko Lau Egunetako]] etapa bat * [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tourreko]] etapa bat * [[Aragoiko Itzulia|Aragoiko Itzuliko]] etapa bat * 2. [[Omloop Het Nieuwsblad|Het Volk]]<nowiki/>en * 2. [[E3 Harelbeke]]<nowiki/>n * 3. [[1993ko Paris-Roubaix|Paris-Roubaix]]<nowiki/>en * 3. [[Herbehereetako Itzulia]]n * 3. [[Fitxategi:Bronze medal with cup.svg|15px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko errepideko txapelketan]] * 9. [[Flandriako Tourra|Flandriako Tourrean]] '''1994''' * [[Eschborn-Frankfurt|Rund um den Henninger-Turm]] * [[Aragoiko Itzulia|Aragoiko Itzuliko]] etapa bat * 2. [[Dunkerqueko Lau Egunak|Dunquerkeko Lau Egunetan]] eta etapa bat * 3. [[Kuurne-Brusela-Kuurne]]<nowiki/>n * 3. [[Britainia Handiko Itzulia]]n eta etapa 1 * 4. [[1994ko Paris-Roubaix|Paris-Roubaix]]<nowiki/>en * 5. [[Flandrian Zehar]]<nowiki/>rean '''1995''' * [[Dutch Food Valley Classic|Veenendaal-Veenendaal]] * 4. [[Amstel Gold Race]]<nowiki/>n '''1996''' * [[1996ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzuliko]] etapa bat * [[Herbehereetako Itzulia|Herbehereetako Itzuliko]] etapa bat * [[Renania-Palatinatuko Itzulia]] * 3. [[Dunkerqueko Lau Egunak|Dunquerkeko Lau Egunetan]] eta etapa bat * 3. [[La Panneko Hiru Egunak|La Panneko Hiru Egunetan]] eta etapa bat * 3. [[Omloop Het Nieuwsblad|Het Volk]]<nowiki/>en * 5. [[E3 Harelbeke]]<nowiki/>n * 8. [[Eschborn-Frankfurt|Rund um den Henninger-Turm]]<nowiki/>ean }} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} * [https://firstcycling.com/m/rider.php?r=427 Olaf Ludwig] - ''FirstCycling.com'' {{bizialdia|1960ko||Ludwig, Olaf}} [[Kategoria:Alemaniako txirrindulariak]] [[Kategoria:1980ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] [[Kategoria:1988ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] [[Kategoria:1996ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] [[Kategoria:1980ko Udako Olinpiar Jokoetako dominadunak]] [[Kategoria:1988ko Udako Olinpiar Jokoetako dominadunak]] [[Kategoria:Olinpiar Jokoetako dominadunak txirrindularitzan]] [[Kategoria:Ekialdeko Alemaniako urrezko dominadun olinpikoak]] h6s4whmft6mj07rxcw2twu525gjpcuo 9998575 9998541 2024-12-13T14:24:52Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998575 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Olaf Ludwig''' ([[Gera]], [[1960]]ko [[apirilaren 13]]a) alemaniar txirrindulari ohia da. Bi joko olinpikoetan izan zen eta bietan domina eskuratu zuen. Munduko Kopa irabazi zuen eta Munduko Txapelduna ere izan zen. == Palmaresa == {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1980''' * 3. [[Bakearen Lasterketa]]n eta 4 etapa * Sartheko Zirkuituko etapa 1 '''1981''' * 4. [[Bakearen Lasterketa]]n eta 5 etapa * [[Saxonia Behereko Itzulia]] eta 3 etapa * [[Fitxategi:Jersey rainbow.svg|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] Munduko taldekako erlojupeko txapelketa '''1982''' * [[Bakearen Lasterketa]] eta 5 etapa * [[Etorkizuneko Tourra|Etorkizuneko Tourreko]] Puntukako sailkapena sailkapena eta etapa 1 '''1983''' * [[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px]] [[Etorkizuneko Tourra]], Puntukako sailkapena eta 4 etapa * 3. [[Bakearen Lasterketa]]n eta 5 etapa * Saxonia Behereko Itzuliko 2 etapa * Ekialdeko Alemaniako Itzulia '''1984''' * Liejako Itzuliko 3 etapa * 3. [[Bakearen Lasterketa]]n eta 4 etapa '''1985''' * [[Renania-Palatinatuko Itzulia]] * Ekialdeko Alemaniako Itzulia * 2. [[Norvegiako Tourra|Norvegiako Tourrean]] '''1986''' * [[Bakearen Lasterketa]] eta 7 etapa * [[Vaucluseko Tourra|Vaucluseko Tourreko]] 2 etapa * 2. [[Renania-Palatinatuko Itzulia]]n '''1987''' * [[Bakearen Lasterketa]]ko 2 etapa '''1988''' * [[Fitxategi:Gold medal olympic.svg|15px]] [[1988ko Udako Olinpiar Jokoak|Olinpiar Jokoetako errepide proba]] * [[Vaucluseko Tourra|Vaucluseko Tourreko]] 2 etapa * [[Bakearen Lasterketa]]ko 4 etapa '''1989''' * [[Bakearen Lasterketa]]ko 2 etapa * Sartheko Zirkuituko etapa 1 '''1990''' * Ekialdeko Alemaniako errepideko txapelketa * [[1990eko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzuliko]] Puntukako sailkapena eta 3 etapa * [[1990eko Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] Puntukako sailkapena [[Fitxategi:Jersey green.svg|20px]] eta etapa 1 * [[Suitzako Itzulia|Suitzako Itzuliko]] etapa 1 * [[Irlandako Itzulia|Irlandako Itzuliko]] etapa 1 * [[Settimana Coppi e Bartali]]<nowiki/>ko etapa 1 * 2. [[Fitxategi:Silver medal with cup.svg|15px]] [[Alemaniako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n '''1991''' * [[E3 Harelbeke]] * [[Irlandako Itzulia|Irlandako Itzuliko]] 2 etapa * [[Murtziako Itzulia|Murtziako Itzuliko]] etapa 1 * [[Aragoiko Itzulia|Aragoiko Itzuliko]] 3 etapa * 2. [[Herbehereetako Itzulia]]n eta etapa 1 * 2. [[Dutch Food Valley Classic|Veenendaal-Veenendaal]]<nowiki/>en * 2. [[Paris-Brusela]]<nowiki/>n * 2. [[Paris-Tours]]<nowiki/>en * 3. [[Gante-Wevelgem]]<nowiki/>en * 5. [[Pikardiako Tourra|Tour de l'Oise]]<nowiki/>n * 6. [[Amstel Gold Race]]<nowiki/>n * 9. [[1991ko Paris-Roubaix|Paris-Roubaix]]<nowiki/>en '''1992''' * [[Amstel Gold Race]] * [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]] [[Dunkerqueko Lau Egunak]] eta etapa 1 * [[Flandrian Zehar]] * [[Fourmiesko Sari Nagusia]] * [[Suitzako Itzulia|Suitzako Itzuliko]] etapa bat * [[1992ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] etapa 1 * [[Kuurne-Brusela-Kuurne]] * [[Aragoiko Itzulia|Aragoiko Itzuliko]] 3 etapa * Munduko Kopa * 2. [[Paris-Tours]]<nowiki/>en * 2. [[1992ko Paris-Roubaix|Paris-Roubaix]]<nowiki/>en * 3. [[Lovainako Tourra - Jef Scherens Memoriala|Jef Scherens Sari Nagusian]] * 4. [[Omloop Het Nieuwsblad|Het Volk]]<nowiki/>en * 5. [[Paris-Brusela]]<nowiki/>n * 5. [[Britainia Handiko Itzulia]]n * 5. [[Eschborn-Frankfurt|Rund um den Henninger-Turm]]<nowiki/>ean * 6. [[Milan-San Remo]]<nowiki/>n '''1993''' * [[1993ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] etapa bat * [[Dunkerqueko Lau Egunak|Dunquerkeko Lau Egunetako]] etapa bat * [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tourreko]] etapa bat * [[Aragoiko Itzulia|Aragoiko Itzuliko]] etapa bat * 2. [[Omloop Het Nieuwsblad|Het Volk]]<nowiki/>en * 2. [[E3 Harelbeke]]<nowiki/>n * 3. [[1993ko Paris-Roubaix|Paris-Roubaix]]<nowiki/>en * 3. [[Herbehereetako Itzulia]]n * 3. [[Fitxategi:Bronze medal with cup.svg|15px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko errepideko txapelketan]] * 9. [[Flandriako Tourra|Flandriako Tourrean]] '''1994''' * [[Eschborn-Frankfurt|Rund um den Henninger-Turm]] * [[Aragoiko Itzulia|Aragoiko Itzuliko]] etapa bat * 2. [[Dunkerqueko Lau Egunak|Dunquerkeko Lau Egunetan]] eta etapa bat * 3. [[Kuurne-Brusela-Kuurne]]<nowiki/>n * 3. [[Britainia Handiko Itzulia]]n eta etapa 1 * 4. [[1994ko Paris-Roubaix|Paris-Roubaix]]<nowiki/>en * 5. [[Flandrian Zehar]]<nowiki/>rean '''1995''' * [[Dutch Food Valley Classic|Veenendaal-Veenendaal]] * 4. [[Amstel Gold Race]]<nowiki/>n '''1996''' * [[1996ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzuliko]] etapa bat * [[Herbehereetako Itzulia|Herbehereetako Itzuliko]] etapa bat * [[Renania-Palatinatuko Itzulia]] * 3. [[Dunkerqueko Lau Egunak|Dunquerkeko Lau Egunetan]] eta etapa bat * 3. [[La Panneko Hiru Egunak|La Panneko Hiru Egunetan]] eta etapa bat * 3. [[Omloop Het Nieuwsblad|Het Volk]]<nowiki/>en * 5. [[E3 Harelbeke]]<nowiki/>n * 8. [[Eschborn-Frankfurt|Rund um den Henninger-Turm]]<nowiki/>ean }} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} * [https://firstcycling.com/m/rider.php?r=427 Olaf Ludwig] - ''FirstCycling.com'' {{bizialdia|1960ko||Ludwig, Olaf}} [[Kategoria:Alemaniako txirrindulariak]] [[Kategoria:1980ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] [[Kategoria:1988ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] [[Kategoria:1996ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] [[Kategoria:1980ko Udako Olinpiar Jokoetako dominadunak]] [[Kategoria:1988ko Udako Olinpiar Jokoetako dominadunak]] [[Kategoria:Olinpiar Jokoetako dominadunak txirrindularitzan]] [[Kategoria:Ekialdeko Alemaniako urrezko dominadun olinpikoak]] j94qmqd09w4znvc679oviy1666v5ug3 9998600 9998575 2024-12-13T14:47:45Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998600 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Olaf Ludwig''' ([[Gera]], [[1960]]ko [[apirilaren 13]]a) alemaniar txirrindulari ohia da. Bi joko olinpikoetan izan zen eta bietan domina eskuratu zuen. Munduko Kopa irabazi zuen eta Munduko Txapelduna ere izan zen. == Palmaresa == {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1980''' * 3. [[Bakearen Lasterketa]]n eta 4 etapa * Sartheko Zirkuituko etapa 1 '''1981''' * 4. [[Bakearen Lasterketa]]n eta 5 etapa * [[Saxonia Behereko Itzulia]] eta 3 etapa * [[Fitxategi:Jersey rainbow.svg|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] Munduko taldekako erlojupeko txapelketa '''1982''' * [[Bakearen Lasterketa]] eta 5 etapa * [[Etorkizuneko Tourra|Etorkizuneko Tourreko]] Puntukako sailkapena sailkapena eta etapa 1 '''1983''' * [[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px]] [[Etorkizuneko Tourra]], Puntukako sailkapena eta 4 etapa * 3. [[Bakearen Lasterketa]]n eta 5 etapa * Saxonia Behereko Itzuliko 2 etapa * Ekialdeko Alemaniako Itzulia '''1984''' * Liejako Itzuliko 3 etapa * 3. [[Bakearen Lasterketa]]n eta 4 etapa '''1985''' * [[Renania-Palatinatuko Itzulia]] * Ekialdeko Alemaniako Itzulia * 2. [[Norvegiako Tourra|Norvegiako Tourrean]] '''1986''' * [[Bakearen Lasterketa]] eta 7 etapa * [[Vaucluseko Tourra|Vaucluseko Tourreko]] 2 etapa * 2. [[Renania-Palatinatuko Itzulia]]n '''1987''' * [[Bakearen Lasterketa]]ko 2 etapa '''1988''' * [[Fitxategi:Gold medal olympic.svg|15px]] [[1988ko Udako Olinpiar Jokoak|Olinpiar Jokoetako errepide proba]] * [[Vaucluseko Tourra|Vaucluseko Tourreko]] 2 etapa * [[Bakearen Lasterketa]]ko 4 etapa '''1989''' * [[Bakearen Lasterketa]]ko 2 etapa * Sartheko Zirkuituko etapa 1 '''1990''' * Ekialdeko Alemaniako errepideko txapelketa * [[1990eko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzuliko]] Puntukako sailkapena eta 3 etapa * [[1990eko Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] Puntukako sailkapena [[Fitxategi:Jersey green.svg|20px]] eta etapa 1 * [[Suitzako Itzulia|Suitzako Itzuliko]] etapa 1 * [[Irlandako Itzulia|Irlandako Itzuliko]] etapa 1 * [[Settimana Coppi e Bartali]]<nowiki/>ko etapa 1 * 2. [[Fitxategi:Silver medal with cup.svg|15px]] [[Alemaniako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n '''1991''' * [[E3 Harelbeke]] * [[Irlandako Itzulia|Irlandako Itzuliko]] 2 etapa * [[Murtziako Itzulia|Murtziako Itzuliko]] etapa 1 * [[Aragoiko Itzulia|Aragoiko Itzuliko]] 3 etapa * 2. [[Herbehereetako Itzulia]]n eta etapa 1 * 2. [[Dutch Food Valley Classic|Veenendaal-Veenendaal]]<nowiki/>en * 2. [[Paris-Brusela]]<nowiki/>n * 2. [[Paris-Tours]]<nowiki/>en * 3. [[Gante-Wevelgem]]<nowiki/>en * 5. [[Pikardiako Tourra|Tour de l'Oise]]<nowiki/>n * 6. [[Amstel Gold Race]]<nowiki/>n * 9. [[1991ko Paris-Roubaix|Paris-Roubaix]]<nowiki/>en '''1992''' * [[Amstel Gold Race]] * [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px]] [[Dunkerqueko Lau Egunak]] eta etapa 1 * [[Flandrian Zehar]] * [[Fourmiesko Sari Nagusia]] * [[Suitzako Itzulia|Suitzako Itzuliko]] etapa bat * [[1992ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] etapa 1 * [[Kuurne-Brusela-Kuurne]] * [[Aragoiko Itzulia|Aragoiko Itzuliko]] 3 etapa * Munduko Kopa * 2. [[Paris-Tours]]<nowiki/>en * 2. [[1992ko Paris-Roubaix|Paris-Roubaix]]<nowiki/>en * 3. [[Lovainako Tourra - Jef Scherens Memoriala|Jef Scherens Sari Nagusian]] * 4. [[Omloop Het Nieuwsblad|Het Volk]]<nowiki/>en * 5. [[Paris-Brusela]]<nowiki/>n * 5. [[Britainia Handiko Itzulia]]n * 5. [[Eschborn-Frankfurt|Rund um den Henninger-Turm]]<nowiki/>ean * 6. [[Milan-San Remo]]<nowiki/>n '''1993''' * [[1993ko Frantziako Tourra|Frantziako Tourreko]] etapa bat * [[Dunkerqueko Lau Egunak|Dunquerkeko Lau Egunetako]] etapa bat * [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tourreko]] etapa bat * [[Aragoiko Itzulia|Aragoiko Itzuliko]] etapa bat * 2. [[Omloop Het Nieuwsblad|Het Volk]]<nowiki/>en * 2. [[E3 Harelbeke]]<nowiki/>n * 3. [[1993ko Paris-Roubaix|Paris-Roubaix]]<nowiki/>en * 3. [[Herbehereetako Itzulia]]n * 3. [[Fitxategi:Bronze medal with cup.svg|15px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko errepideko txapelketan]] * 9. [[Flandriako Tourra|Flandriako Tourrean]] '''1994''' * [[Eschborn-Frankfurt|Rund um den Henninger-Turm]] * [[Aragoiko Itzulia|Aragoiko Itzuliko]] etapa bat * 2. [[Dunkerqueko Lau Egunak|Dunquerkeko Lau Egunetan]] eta etapa bat * 3. [[Kuurne-Brusela-Kuurne]]<nowiki/>n * 3. [[Britainia Handiko Itzulia]]n eta etapa 1 * 4. [[1994ko Paris-Roubaix|Paris-Roubaix]]<nowiki/>en * 5. [[Flandrian Zehar]]<nowiki/>rean '''1995''' * [[Dutch Food Valley Classic|Veenendaal-Veenendaal]] * 4. [[Amstel Gold Race]]<nowiki/>n '''1996''' * [[1996ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzuliko]] etapa bat * [[Herbehereetako Itzulia|Herbehereetako Itzuliko]] etapa bat * [[Renania-Palatinatuko Itzulia]] eta bi etapa * 3. [[Dunkerqueko Lau Egunak|Dunquerkeko Lau Egunetan]] eta etapa bat * 3. [[La Panneko Hiru Egunak|La Panneko Hiru Egunetan]] eta etapa bat * 3. [[Omloop Het Nieuwsblad|Het Volk]]<nowiki/>en * 5. [[E3 Harelbeke]]<nowiki/>n * 8. [[Eschborn-Frankfurt|Rund um den Henninger-Turm]]<nowiki/>ean }} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} * [https://firstcycling.com/m/rider.php?r=427 Olaf Ludwig] - ''FirstCycling.com'' {{bizialdia|1960ko||Ludwig, Olaf}} [[Kategoria:Alemaniako txirrindulariak]] [[Kategoria:1980ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] [[Kategoria:1988ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] [[Kategoria:1996ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] [[Kategoria:1980ko Udako Olinpiar Jokoetako dominadunak]] [[Kategoria:1988ko Udako Olinpiar Jokoetako dominadunak]] [[Kategoria:Olinpiar Jokoetako dominadunak txirrindularitzan]] [[Kategoria:Ekialdeko Alemaniako urrezko dominadun olinpikoak]] ks5fjmcgmfceogczohg43hu0qm0qs6d 0 1170176 9998568 9626910 2024-12-13T14:22:20Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998568 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Steffen Wesemann''' ([[Wolmirstedt]], [[1971]]ko [[martxoaren 11]]-) alemaniar txirrindulari ohia da. 2004ko [[Flandriako Tourra]] irabazi zuen, horretaz gain [[Bakearen Lasterketa]]ko errekorra dauka, bost garaipenekin. == Palmaresa == '''1990''' * 2. [[Paris-Bourges]]<nowiki/>en '''1991''' * [[Berlingo Itzulia]] '''1992''' * Behe-Sajoniako Itzulia eta bi etapa * [[Bakearen Lasterketa]] eta bi etapa * 3. [[Renania-Palatinatuko Itzulia]]n '''1993''' * [[Setmana Catalana]]<nowiki/>ko etapa bat * [[Etorkizuneko Tourra|Etorkizuneko Tourreko]] etapa bat '''1995''' * [[1995eko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]ko Tarteko Helmugen Sailkapena * 2. [[E3 Harelbeke]]<nowiki/>n * 3. [[Argovia Kantonamenduko Sari Nagusia]]n '''1996''' * [[Bakearen Lasterketa]] eta 7 etapa '''1997''' * [[Bakearen Lasterketa]] eta 4 etapa '''1998''' * [[Gaztela eta Leongo Itzulia|Gaztela eta Leongo Itzuli]]ko etapa bat * 2. [[Bakearen Lasterketa]]n * 2. [[Saxoniako Itzulia]]n '''1999''' * [[Bakearen Lasterketa]] eta 3 etapa '''2000''' * [[Koloniako Itzulia]] * [[Down Under Tour|Down Under Tourr]]<nowiki/>eko etapa bat * 3. [[Bakearen Lasterketa]]<nowiki/>n eta bi etapa * 2. [[Alemaniako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n * 2. [[Omloop Het Nieuwsblad|Het Volk]]<nowiki/>en * 3. [[Down Under Tour]]rean * 3. Buchholz Sari Nagusian * 9. [[Gante-Wevelgem]]<nowiki/>en * 9. [[2000ko Paris-Roubaix|Paris-Roubaix]]<nowiki/>en '''2001''' * 2. [[E3 Harelbeke]]<nowiki/>n * 3. [[Gante-Wevelgem]]<nowiki/>en * 7. [[2001eko Paris-Roubaix|Paris-Roubaix]]<nowiki/>en '''2002''' * 2. [[2002ko Paris-Roubaix|Paris-Roubaix]]<nowiki/>en '''2003''' * [[Bakearen Lasterketa]] eta etapa bat * 2. [[Amstel Gold Race]]<nowiki/>n * 2. [[E3 Harelbeke]]<nowiki/>n * 5. [[Argovia Kantonamenduko Sari Nagusia]]n * 9. [[Down Under Tour]]rean '''2004''' * [[Flandriako Tourra]] '''2005''' * 6. [[Züricheko txapelketa]]n '''2006''' * 2. [[Amstel Gold Race]]<nowiki/>n * 6. [[2006ko Paris-Roubaix|Paris-Roubaix]]<nowiki/>en * 10. [[Beneluxeko Itzulia|Eneco Tour]]rean '''2007''' * 3. [[2007ko Paris-Roubaix|Paris-Roubaix]]<nowiki/>en '''2008''' * 7. [[Eschborn-Frankfurt|Rund um den Henninger-Turm]]<nowiki/>ean == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1971ko||Wesemann, Steffen}} [[Kategoria:Alemaniako txirrindulariak]] [[Kategoria:1992ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] [[Kategoria:Suitzako txirrindulariak]] g4sj77u2geypedd7f1orxe173cg5d4i 0 1171076 9998586 9604407 2024-12-13T14:29:13Z Eliatxo 96586 /* Kanpo estekak */ 9998586 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Patricia Mary St. John''' ([[Southampton]], [[1919]]ko [[apirilaren 5]]a – [[Canley]], [[1993]]ko [[abuztuaren 15]]a) [[Ingalaterra|ingeles]] [[idazle]] ets [[misiolari]] [[Kristautasun ebanjeliko|ebanjelikoa]] izan zen. Bere bizitzaren zati handi batean [[Maroko]]n lan egin zuen [[Erizaintza|erizain]] misiolari gisa. == Bizitza == 1919an jaio zen Ella St. John (Swain) eta Harold (Harry) St. John misiolarien familian. Bost seme-alabetatik hirugarrena zen<ref>{{erreferentzia|izena=Patricia|abizena=St. John|izenburua=Patricia St. John Tells Her Own Story|hizkuntza=en|url=https://www.kingsleypress.com/patricia-st-john-chapter-1-family-background.html|aldizkaria=Kingsley Press|atala=Chapter 1 - Family Background|sartze-data=2024-02-22}}</ref>. Eskolako ikasketak amaitu ondoren, erizain izateko trebatu zen eta [[Bigarren Mundu Gerra]]n zaurituak sendatzen laguntzeko deitu zuten. Gerra amaitu ondoren, Clarendon nesken barnetegian hezitzaile gisa lan egiten hasi zen. Gero [[Tanger]]rera joan zen erizain misiolari izateko. Guztira 27 urte eman zituen atzerrian. Bere azken urteak Canleyn (Coventry) eman zituen, non Canleyko Eliza Ebanjelikoan zerbitzatu zuen eta haurrei Bibliako klaseak eman zizkien. 1993ko abuztuaren 15ean hil zen bihotzeko arazoen ondorioz<ref>{{erreferentzia|izenburua=Patricia St John|hizkuntza=en|url=https://www.biblebasedassemblies.com/2011/12/12/patricia-st-john/|aldizkaria=Bible-based Assemblies|sartze-data=2024-02-22}}</ref>. == Lanak == XX. mendearen bigarren erdiko britainiar idazle ebanjeliko emankorrenetako bat da<ref>{{erreferentzia|izena=Jan de|abizena=Maeyer|urtea=2005|izenburua=Religion, Children's Literature, and Modernity in Western Europe, 1750-2000|argitaletxea=Leuven University Press|orrialdea=136|ISBN=9058674975|hizkuntza=en|url=https://books.google.ru/books?id=uvivFudyIk4C&dq=%22Patricia+St.+John%22+protestant&pg=PA136&redir_esc=y#v=onepage&q=%22Patricia%20St.%20John%22%20protestant&f=false|sartze-data=2024-02-22}}</ref>. ''Treasures of the Snow'' eta ''Tanglewood's Secret'' liburuak zinemaratu dituzte<ref>{{erreferentzia|izenburua=Patricia M. St. John|hizkuntza=en|url=https://www.imdb.com/name/nm0820673/|aldizkaria=IMDb|sartze-data=2024-02-22}}</ref>. <div style="font-size:100%; -moz-column-count:2; column-count:2;"> ;Biografiak * ''Harold St. John'' (1962) * ''R. Hudson Pope: A Biography'' (1967) * ''Man of Two Worlds: The Life of Ken Moynagh'' (1976) * ''Until the Day Breaks: The Life and Work of Lilias Trotter, Pioneer Missionary to Muslim North Africa'' (1990) * ''Patricia St. John Tells Her Own Story'' (1995, hil ostekoa) ;Fikziozko liburuak * ''The Tanglewood's Secret'' (1948) * ''Treasures of the Snow'' (1950) * ''Star of Light'' (1953) * ''The Secret of the Fourth Candle'' (1981) * ''Friska My Friend'' (1983) * ''The Runaway'' (1985) * ''Where the River Begins'' (1987) * ''I Needed a Neighbour'' (1987) * ''Twice Freed'' (1987) * ''Rainbow Garden'' (1995, hil ostekoa) * ''The Mystery of Pheasant Cottage'' (1995, hil ostekoa) * ''Three Go Searching'' (1995, hil ostekoa) * ''Stories to Share'' (2000, hil ostekoa) * ''Nothing Else Matters'' (2007, hil ostekoa) ;Besteak * ''Verses'' (1953) * ''A Missionary Muses on the Creed'' (1966) * ''Breath of Life: The Story of the Ruanda Mission'' (1971) * ''Would You Believe It? – You Can Grow to Know God'' (1983) * ''Young Person's Guide to Knowing God'' (1983) * ''Missing the Way: They Could Not Enter In (How Israel Missed God's Rest)'' (1999, hil ostekoa) * ''Prayer Is an Adventure'' (2004, hil ostekoa) </div> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1919ko|1993ko|St. John, Patricia}} [[Kategoria:Southamptondarrak]] [[Kategoria:Erresuma Batuko protestanteak]] [[Kategoria:Ingalaterrako erlijio idazleak]] [[Kategoria:XX. mendeko emakume idazleak]] [[Kategoria:Ingelesezko idazleak]] [[Kategoria:Kristau idazleak]] [[Kategoria:Emakume misiolariak]] [[Kategoria:Erresuma Batuko erizainak]] oqgbk277rd8zuv2zfv87oewfqzf80uy 0 1172433 9999394 9624614 2024-12-14T11:32:53Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Farmazialariak]] kendua; [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999394 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa |nazionalitatea={{bandera|Gipuzkoa}} }} '''Manuela Igartua Olaechea''' ([[Irura]], [[Gipuzkoa|Gipuzkoa,]] [[1970]]) farmazialari gipuzkoarra da, Farmazian lizentziaduna (UPV/EHU, 1993) eta doktorea (UPV/EHU, 1988) da. Farmazia eta Farmazia Teknologiako Katedraduna da, [[Euskal Herriko Unibertsitatea|UPV/EHUko]] Arabako Campuseko errektoreordea. == Biografia == 1993an [[Farmazia|Farmazian]] lizentziatu zen, [[Euskal Herriko Unibertsitatea|Euskal Herriko Unibertsitateko]] Farmazia Fakultateko lehen promozioarekin; eta 1998an bere doktoretza lortu zuen ''[https://ekoizpen-zientifikoa.ehu.eus/documentos/5ecb7f8f29995213152054a3 Polimero biodegradagarrien mikroesferen aplikazioa peptido eta proteinen txertoen garapenean]'' tesiarekin. EHU IGARTUA OLAECHEA, Manuela (1998) .. 2019tik, Farmaziako eta Farmazia Teknologiako katedraduna da [[Farmazia Fakultatea (Gasteiz)|Gasteizko Farmazia Fakultatean]].<ref name=":0">{{Cite web|izenburua=Manoli Igartua Olaechea {{!}} Curriculum vitae - Secretaría General - UPV/EHU|url=https://www.ehu.eus/es/web/idazkaritza-nagusia/vicerrectora-campus-alava/manoli-igartua-olaechea|lana=Secretaría General|accessdate=2023-12-21}}</ref> == Lan ibilbidea == === Ikertzaile lana === Igartuaren ikerketa-ildoak mikro- eta nanokapsularatzea dira, produktu bioteknologikoak hainbat eremu terapeutikotan aplikatzeko: ehunen birsorkuntza, txertoen garapena eta nerbio-sistema zentraleko gaixotasunak. NanoBioCel ikerketa-talde kontsolidatuko partaidea da <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Team Professors - NanoBioCel: Micro and nano Technologies, biomaterials and cells Research Group - UPV/EHU|hizkuntza=en-GB|url=https://www.ehu.eus/en/web/nanobiocel/irakaslegoa|aldizkaria=NanoBioCel: Micro and nano Technologies, biomaterials and cells Research Group|sartze-data=2024-03-02}}</ref> eta IKD Irakasle Talde Egituratu gisa akreditatutako IdoFar hezkuntza-berrikuntzako talde espezializatuko kidea da.<ref>{{Cite web|izenburua=Manoli Igartua Olaechea elected dean of the School of Pharmacy of the Basque Country {{!}} The Spanish Portuguese Local Chapter of the Controlled Release Society|url=https://www.splc-crs.org/news/manoli-igartua-olaechea-elected-dean-school-pharmacy-basque-country|lana=www.splc-crs.org|accessdate=2023-12-21}}</ref> Ikerketa-egonaldiak egin ditu [[:en:Aston_University|Astongo Unibertsitatean]], Birminghamen eta Angerseko Unibertsitatean. Osasun eta Kontsumo Ministerioaren mendeko Ciber-BBN Bioingeniaritza, Biomaterialak eta Nanomedikuntza ikerketa-sareko kidea da 2007tik. UPV/EHUren ordezkaria izan da European Technology Platform on Nanomedicine – ETPN Association (2016-2018) delakoan.<ref name=":02">{{Cite web|izenburua=Manoli Igartua Olaechea {{!}} Curriculum vitae - Secretaría General - UPV/EHU|url=https://www.ehu.eus/es/web/idazkaritza-nagusia/vicerrectora-campus-alava/manoli-igartua-olaechea|lana=Secretaría General|accessdate=2023-12-21}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Profesorado - Doctorado - UPV/EHU|url=https://www.ehu.eus/es/web/doktoregoa/doctorado-investigacion-evaluacion-medicamentos/profesorado?p_redirect=fichaPDI&p_idp=5140|lana=Doctorado|accessdate=2023-12-21}}</ref> === Farmazia fakultateko ardurak === Farmazia Fakultateko tutorizatutako praktiketako dekanordea izan da 2012 eta 2017 bitartean, eta fakultate horretako dekanoa 2017 eta 2021 bitartean. UPV/EHUko errektoretza-taldeko kide da, eta unibertsitate horretan lehen aldiz, 2011 urtetik aurrera, emakume batek lehen aldiz hartzen duen Arabako Campuseko errektoreordea da.<ref>{{Cite web|izena=Sara López de|abizena=Pariza|izenburua=«En el futuro queremos ampliar Las Nieves y dar espacio al grado de automoción»|data=2021-02-17|url=https://www.elcorreo.com/alava/araba/entrevista-manoli-igartua-vicerrectora-upv-vitoria-20210218173127-nt.html|lana=El Correo|accessdate=2023-12-21}}</ref><ref>{{Cite web|izena=Sara López de|abizena=Pariza|izenburua=«En el campus proyectamos un nuevo edificio para automoción y otro para innovación social»|data=2022-02-20|url=https://www.elcorreo.com/alava/araba/campus-proyectamos-nuevo-20220220163347-nt.html|lana=El Correo|accessdate=2023-12-21}}</ref> == Argitalpenak == * 2022an Covid-19ren aurkako prebentzio-neurriek eragindako alterazio dermatologikoak, medikamentuei eta osasunari buruz jakin beharrekoa (Planeta Taldea), 77-93 orrialdeak * 2017an Nanotechnology based approaches for neurodegenerative disorders: Diagnosis and treatment, Drug and Gene Delivery to the Central Nervous System for Neuroprotection: Nanotechnological Advances (Springer International Publishing), or. 57-87 * 2016an # Nanotechnology approaches for skin wound eneration using drug-delivery systems, Nanobiomaterials in Soft Tissue Engineering: Applications of Nanobiomaterials (Elsevier Inc.), or. 55-31 # Nanotechnology-based drug-delivery systems releasing growth factors to the CNS: Focusing on neurodegenerative disorders Nanobiomaterials in Drug Delivery: Applications of Nanobiomaterials (Elsevier Inc.), or. 371-402 # Nanotherapeutic Platforms for Cancer Treatment: From Preclinical Development to Clinical Application Nanoarchitectonics for Smart Delivery and Drug Targeting (Elsevier Inc.), or. 813-869 * 1998an Doktorego tesia ''[https://ekoizpen-zientifikoa.ehu.eus/documentos/5ecb7f8f29995213152054a3 Polimero biodegradagarrien mikroesferen aplikazioa peptido eta proteinen txertoen garapenean].'' == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://www.ehu.eus/eu/web/doktoregoa/medikamentuen-ikerkuntza-ebaluazioa-doktoregoa/irakasleak?p_redirect=fichaPDI&p_idp=5140 EHUko irakasleak]. * [https://scholar.google.com/scholar?hl=es&as_sdt=0%2C5&q=Manuela+Igartua+Olaechea&oq=Manuela+Igartua+Olaechea Manuela Igartua] Scholar Googlen. * [https://ekoizpen-zientifikoa.ehu.eus/investigadores/125538/detalle Manuela Igartua], EHUko Ekoizpen Zientifikoaren Atarian. {{Bizialdia|1970eko||Igartua Olaechea, Manuela}} [[Kategoria:Euskal Herriko Unibertsitateko irakasleak]] [[Kategoria:Euskal Herriko Unibertsitateko katedradunak]] [[Kategoria:Irurarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] iichhdwkq8ll5hdblbdg8p0vql4eceh 0 1178584 9998585 9659884 2024-12-13T14:28:52Z Eliatxo 96586 /* Kanpo estekak */ 9998585 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Edith Picton-Turbervill''' ([[1872|1872ko]] [[Ekainaren 13|ekainaren 13a]] - [[1960|1960ko]] [[abuztuaren 31]]) erreformista sozial ingelesa zen, [[idazlea]] eta [[Alderdi Laborista (Erresuma Batua)|Alderdi Laboristako]] kidea. 1929tik 1931ra diputatu izan zen The Wrekinen ([[Shropshire]]). == Familia eta prestakuntza == Edith Picton-Turbervill Lower Housen jaio zen (Fownhope, [[Herefordshire]]), 1872ko ekainaren 13an. Haren gurasoak John Picton Watrw, Mandras Staff Corpsen kapitaina, eta haren emazte Eleanor Temple, Sr Grenville Temple of Stowe baronnet-en alaba, ziren. Picton-Turbervill izena hartu zuen, aitarekin batera, 1892an, aitak Ewenny Prioryren Turbervill domeinua herentzian jaso zuenean, Glamorgan konderrian.<ref name=":0">{{Cite web|izenburua=Turbervill, Edith Picton- (1872–1960), social reformer {{!}} Oxford Dictionary of National Biography|url=http://www.oxforddnb.com/view/10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-45465|doi=10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-45465|accessdate=2019-03-07}}</ref> Finkak 3.000 akre zituen. Bere aita meatze-kanon baten jabe zen, [[Erresuma Batuko Alderdi Kontserbadorea|kontserbadorea]], bake-epailea eta [[Penybont]] landa-barrutiko kontseiluko kidea. [[Bath|Batheko]] Royal High Schoolera bidali zuten Edith. Bere familia-inguruneak eta eskolak eraman zuten pentsatzera besteekiko kezkak aintzat hartuta aktiboki bizitzeko egina zela bizitza; oso sinestuna ere zen. == Misiolari-lana Emakume Gazteen Elkarte Kristauarekin == Lan sozialak eta filantropikoak eraman zuten alderdi laboristara, eta pentsarazi zioten “funtsezko aldaketak behar zirela legeetan, herriak bizi-baldintza hobeak lor zitzan”. Aristokraziarekin lotura zuen familia batean hazi zen. Glamorgan haraneko trenbidea eraikitzen lan egiten zuten terrassierrekin izan zuen lehen lan-harremana, etxetik gertu. Egoera negargarrian bizi ziren, tokiko komunitateetatik isolatuta. Edith, orduan, erlijioaren bidez moralki laguntzen saiatu zen.<ref name=":0">{{Cite web|izenburua=Turbervill, Edith Picton- (1872–1960), social reformer {{!}} Oxford Dictionary of National Biography|url=http://www.oxforddnb.com/view/10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-45465|doi=10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-45465|accessdate=2019-03-07}}</ref> Garai batean, haren interesek batez ere obra ebanjelikora eraman zuten, eta Londresko misiolarientzako prestakuntza-eskola batera joan zen, [[East End (Londres)|East Enden]] (Londres) misiolari gisa lan egiteko prestatzeko. Ikastaroen zati bat bazter-auzoak bisitatzean zetzan, eta horrek Shoreditcheko bazter-auzoetara eta indar-lanetara eraman zuen. Ameriketan, [[Emily Kinnaird]], Emakume Gazteen Elkarte Kristauko (YWCA) kidea, ezagutu zuen, eta haren bidez interesatu zen elkarteaz. 1900ean, Indiara joan zen YWCArentzat lan egitera, batez ere emakume ikasle anglo-indiarren eta indiarren artean, gaixotasun batek 1906an etxera itzultzera behartu zuen arte. Suspertu ondoren Indiara itzuli zen, baina, 1908an, India behin betiko utzi zuen malariaren ondorioz.<ref name=":0">{{Cite web|izenburua=Turbervill, Edith Picton- (1872–1960), social reformer {{!}} Oxford Dictionary of National Biography|url=http://www.oxforddnb.com/view/10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-45465|doi=10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-45465|accessdate=2019-03-07}}</ref> Hala ere, ez zuen herrialde hura begi bistatik galdu, eta oso aktiboa izan zen Indiaren gaiarekiko, [[Erresuma Batuko Komunen Ganbera|Komunen Ganberan]] egon zen bi urteetan. Itzuli zenean, atzerriko departamentuko buru izendatu zuten, 1909an. [[Emakumeen sufragismoa|Emakumeen boto-eskubidearen]] aldeko kanpainan ere parte hartu zuen, baina, sufragistei zegokienez, lider gisa [[Millicent Garrett Fawcett|Millicent Garret Fawcettengandik]] hurbilago sentitzen zen [[Sylvia Pankhurst|Sylvia Pankhurstengandik]] baino, nahiz eta harentzat ere errespetu handia izan. [[Lehen Mundu Gerra|Lehen Mundu Gerran]], YWCAn parte hartu zuen, munizioen industrian lan egiten zuten emakumeentzat eta Frantziako Women's Army Axilliary Corps-eko kideentzat kantina egiten eta ostatua prestatzen. [[Britainiar Inperioko Ordena|Britainiar Inperioaren Ordenako]] (OBE) ofizial izendatu zuten, 1917an.<ref name=":0">{{Cite web|izenburua=Turbervill, Edith Picton- (1872–1960), social reformer {{!}} Oxford Dictionary of National Biography|url=http://www.oxforddnb.com/view/10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-45465|doi=10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-45465|accessdate=2019-03-07}}</ref> YWCAko lehendakariorde nazional izendatu zuten 1914tik 1920ra eta 1922tik 1928ra. == Emakumeak apaiz izateko eskubidearen aldeko kanpaina == [[Ingalaterrako Eliza|Ingalaterrako Elizan]] emakumeak apaiz anglikano gisa ezagut zitezen nahi zuen. [[Lehen Mundu Gerra|Lehen Mundu Gerraren]] ondoren, Ingalaterrako elizan (North Somercotes, [[Lincolnshire]]) meza ofiziala eman zuen lehen emakumea izan zen. G .W. Hudson Shaw artzainak gonbidatuta, St. Botolph's Church elizan (Bishopsgate) predikatu zuen lehen emakumea ere izan zen. Londresko gotzainaren elizbarrutiarteko diploma jaso zuen bere lanagatik, eta, bizitza osoan, emakumeak Elizan duen tokia etengabeko kezka-iturri izan zen harentzat. Elizaren hierarkian emakumearen lekua defendatzeko liburuak eta artikuluak idatzi zituen. == Alderdi Laboristako jarduerak == Gerra-urteetan, lehen harremana izan zuen Alderdi Laboristako kideekin: George Lansbury eta [[Margaret Bondfield]]. Bondfieldek eragin berezia izan zuela dirudi, eta asko inpresionatu zuen [[Arthur Henderson|Arthur Hendersonen]] ''The Aims of'' ''Labour'' (1918) lanak. 1919an, [[Alderdi Laborista (Erresuma Batua)|Alderdi Laboristarekin]] bat egin zuen, eta, 1922ko hauteskunde orokorretan, Islington North-eko hautagai izan zen. Maude Roydek eta Isabella Fordek bere kanpainan lagundu zuten, eta aulkia irabazteko itxaropen gutxi zuen arren, alderdi laboristarentzako botoen ehunekoa handitu zuen. 1923ko hauteskunde orokorretan, ez zen berriz aurkeztu, baina [[Ramsay MacDonald|Ramsay MacDonaldentzat]] lan egin zuen [[Port Talbot|Port Talboten]], eta lagun izan ziren hil arte. Hala ere, haren ekintza batzuk kritikatu zituen bere autobiografian. Picton-Turbervell [[Gloucestershire|Gloucestershireko]] Stroud barrutirako hautagaia izan zen, 1924an, baina hautagai kontserbadoreak irabazi zion. Iruzkin zorrotzak egin zituen [[Ramsay MacDonald|MacDonald]] [[Erresuma Batuko Lehen Ministro|lehen ministroak]] [[Grigori Zinoviev|Zinoviev-en]] gutunaren aurrean izandako isiltasunari buruz, zeinak baitzirudien faltsua zela. Adierazi zuenez, MacDonalden iruzkinik ezak “eragin suntsitzailea” izan zuen hauteskundeetako hautagai laboristengan. 1925ean, garrantzi gutxiko barruti baterako hautatu zuten Alderdi Laboristatik: The Wrekin (Shropshire), barruti nagusiki rurala, 4.000 lagun inguruko meatzari-komunitatea zuena –Stroud bezala–. Meatzarien ordezkari zen William (Bill) Lathamen hurbileko lagun bihurtu zen: “Gizon zahar xarmagarri bat, [...], zeinaren diskurtsoak Testamentu Zaharreko aipuz eta erreferentziz josita zeuden".<ref name="lig170">Life is good (1939:170)</ref> == Parlamentuko lana == [[Anglikanismo|Anglikanoa]] zen arren, sarritan eskatzen zioten predikatzeko Wrekingo eskualdeko tokiko kaperetan, eta, 1929ko hauteskunde orokorrean, aulkia irabazi zuen, ia 3.000 botorekin.<ref>{{En}} Cheryl Law: Women, A Modern Political Dictionary, p. 125</ref> “Emaitzak jendetza handian iragarri zirenean, doxologia hau abesten zuten: ''Laudatu Jainkoa, bera baita bedeinkapen guztien jatorria'', pertsona multzo handi baten koru indartsu batek abestua”.<ref name="lig170">Life is good (1939:170)</ref> 1929an, hamalau emakume eta 600 gizon zeuden Komunen Ganbera berrian; horren karietara, merezi du bere autobiografian irakurtzea Legebiltzarraren 1929-1931 aldiko txostena. Beti sentitu zuen emakumeak gizartean zuen behe-estatusa, eta erreforma-neurrien alde egin zuen beti; arrakastaz aurkeztu zuen 1931n ''Sentence of Death (Expectant Mothers)'' lege-proiektua, haurdun zeuden emakumeak hiltzera kondenatzea eragozteko.<ref>{{Cite web|izenburua=Sentence of Death (Expectant Mothers) Act 1931|url=http://www.legislation.gov.uk/ukpga/Geo5/21-22/24/enacted/data.htm|accessdate=2019-03-28}}</ref> Kasu hartan, bere gizatasun eta sentsibilitate guztia erakutsi zuen. [[Zuzenbide kanoniko|Zuzenbide kanonikoari]] buruzko ezagutzei esker, Gobernuak Legebiltzarreko Eliza-Batzordean izendatu zuen 1929ko uztailean; postu horretarako izendatu zuten lehen emakumea izan zen. Politikan, moderatua zen, eta MacDonalden mireslea, baina, 1931ko krisiaren ondoren, zalantza aldi baten ondoren —Gobernu Nazionalak eskatutako konfiantzako lehen bozketan abstenitu zen—, [[Alderdi Laborista (Erresuma Batua)|Alderdi Laboristan]] geratzea erabaki zuen. Erabaki hori [[Arthur Henderson|Henderson]] eta William Graham-en nortasunen ondorioz hartu zuen, Grahamena, batez ere. Picton-Tubervillek lan handia egin zuen emakumeak polizian zuen egoerari buruz, eta gai horri buruzko eztabaida parlamentarioak antolatu zituen. 1931ko uztailean, hauxe esan zuen: “Entrenatutako poliziek gizarte-ordena hobea sortzen dute gure hirietan”, eta emakumeak polizian egotearen alde agertu zen. Une hartan, emakume poliziek 60 kontseilutatik 6tan eta 121 barrutitatik 34tan baino ez zuten lan egiten.<ref>Hansard, 30 July 1931, col. 2603-20, Vol. 255.</ref> 1931ko hauteskunde orokorretan, tokia galdu zuen alderdi kontserbadoreko James Baldwin-Webben mesedetan. Edithek halaxe espero zuen, eta egun haiei buruzko bere oroitzapenetan nabarmendu zuen MacDonald eta Snowdenen diskurtsoak irratian zabaltzeak eragin handia zuela Gobernu Nazionalaren laguntza lortzeko. Beraz, honelaxe idatzi zuen: “Hala ere, finantza-izua hain handia zenez, benetan uste dut txinpantze bat gobernu nazionalerako aurkeztu izan balitz, testuinguru batzuetan Legebiltzarrera itzulia izango zatekeela.»<ref>Life is good (1939:268)</ref> == Bidaiak eta lana Parlamentuaren ondoren == Bizitza osoan zehar bidaiatu zuen, eta, Parlamentuan postua galdu ondoren, 1932an Errusiara (bidaia horrek ez zuen inpresionatu) eta 1933an [[Kenya|Kenyara]] joan zen. 1935ean, [[Turkia]] bisitatu zuen, Emakume Herritarren Nazioarteko Biltzarreko ordezkaritza britainiarraren buru gisa, eta Mustafá [[Kemal Atatürk]] presidentearekin bildu zen. [[Kopenhage]] ere bisitatu zuen 1939an. 1935ean, Next Five Years taldeko kide izan zen, eta, 1936an, [[Hong Kong|Hong Kongeko]] eta [[Malaysia]] britainiarreko Gobernu Batzordean parte hartzeko eskatu zioten, Mui Tsai-etako auzia planteatzeko. Behin eta berriz mahaigaineratu zuen gai hori Parlamentuan. Sistema hartan, emakume gazteak gurasoen etxetik beste etxe batzuetara eramaten zituzten diru truk, zerbitzari bilakatzeko. Bistan denez, gehiegikerietarako bidea ematen zuen horrek, eta, izatez legez kanpokoa bazen ere, zabaldua. 1929an, Mui Tsai-ak erregistratzeko eta ikuskatzeko ahaleginak egin ziren, baina horrek kezkatzeko arrazoi izaten jarraitzen zuen. Bere ikerketek adingabeei buruzko txosten bat idaztera eraman zuten Edith Picton-Turbervill. Beste bi komisarioek, Sir Wilfred Woodsek eta Mr. CA Willisek, [[Sri Lanka|Zeilango]] eta [[Sudan|Sudango]] gizarte-zerbitzuetako kide erretiratuek, hurrenez hurren, uste zuten une horretako legeria irmoago aplikatu behar zela; besterik ez. Uste zuten politikoki desegokia zela Edithek iradokitzen zuena egitea: erregistro- eta ikuskapen-sistema transferitutako haur guztiei zabaltzea, mui tsai izan edo ez. Bulego Kolonialak 1937an argitaratu zituen bi txostenak, eta, 1939an, Hong Kong eta Malaysiako gobernuek adingabeei buruzko txostenaren printzipioak onartu zituzten. == Ondorengo bizitza == [[Bigarren Mundu Gerra|Bigarren Mundu Gerran]], Edith Picton-Turbervill 1941etik 1943ra bitartean aritu zen Informazio Ministerioan lanean. 1944an, Herritarren Emakumeen Kontseilu Nazionaleko lehendakari bihurtu zen. 1940tik aurrera, Cheltenham-eko inguruetan bizi izan zen, eta idazten, hitzaldiak ematen eta lan egiteko arrazoiak babesten jarraitzen zuen bitartean, telebistan eta irratian ere agertzen zen. 1960ko abuztuaren 31n hil zen, 88 urte zituela, Cheltenhamen, eta 25.555 liberako ondarea utzi zuen. Bere diskurtsoak zuzenekoak ziren, eta sakonki errotutako eta ondo eraikitako sinesmenetan oinarritzen ziren. Emakume lagun-talde handia zuen, ezkerreko hegaleko langileak barne. Familia zahar eta aberats batean sortua, bere pentsamendu sozialistek talka eginarazten zioten bere senideekin, haien lagun eta bizilagunekin. Antikonformista zen, ez zen inoiz ezkondu. Ondorioz, bizitza publiko aktiboa eta betea izateko aukera izan zuen, eta hori ahalik eta gehien aprobetxatu zuen bere kanpainan emakumearen egoera hobetzeko. == Argitalpenak == * “The Coming Order in the Church of Christ”, ''19th century and after'', nos. 475 477 (1916) 521–30, 1000–7 * (en) Burnett Hillman Streeter et Edith Picton-Turbervill, Woman and the church, London : T.F. Unwin, 1917 (linean irakurri) * (en) Edith Picton-Turbervill, Christ and Woman's Power, Morgan & Scott, 1919 (linean irakurri) * Edith Picton-Turbervill, Musings of a laywoman on the life of the churches, J. Murray, 1919 (linean irakurri) * Edith Picton-Turbervill, Christ and international life, London : Morgan, 1921 (linean irakurri) * (en) Edith Picton-Turbervill, The Coming Order in the Church of Christ, publisher not identified, 1916 (linean irakurri) * "New Turkey's Dictator", Sat. ''Berrik''. 159, 1935eko ekainaren 29a, 811 * (en) Great Britain, Commission on Mui Tsai in Hong Kong and Malaya, Wilfrid Wentworth Woods et Edith Picton-Turbervill, Mui tsai in Hong Kong and Malaya : report of commission., H.M.S.O., 1937 (OCLC 829961527, linean irakurri) * (en) Edith Picton-Tubervill, « Childhood in Brighton and Bruges », dans Margot Asquith (comtesse d'Oxford et Asquith), Myself when young, Londres, F. Muller, 1938 * (en) Edith Picton Turbervill, Life is Good : An Autobiography, F. Muller Limited, 1939 (linean irakurri) * (en) Edith Picton-Turbervill, In the Land of my Fathers, Cardiff, Western Mail and Echo, 1946 == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Ikus, gainera == * [[Suffragette]] * [[:fr:Catégorie:Suffragette|Sufragisten zerrenda]] * [[Sufragisten zapia]] * [[Suffragette (filma)|''Suffragette'' filma]] * [[Emakumeen sufragismoa]] == Kanpo estekak == * [https://www.bbc.co.uk/arts/yourpaintings/paintings/edith-picton-turbervill-18721960 Painting in the National Museum of Wales] * Cheryl Law, ''Women, A Modern Political Dictionary'', 2001 {{ISBN|978-1860645020}} * Sue Crampton, ''A Head Above Others'', 2013 {{ISBN|978-0957397781}} {{bizialdia|1872ko|1960ko|Picton-Turbeville, Edith}} [[Kategoria:Hedabideekin lotutako biografiak]] [[Kategoria:Erresuma Batuko parlamentariak 1929-1931]] [[Kategoria:Wikipedia:Autoritate kontrola duten artikuluak]] [[Kategoria:Sufragistak]] [[Kategoria:Sufragista britainiarrak]] [[Kategoria:Erresuma Batuko politikariak]] [[Kategoria:Emakume politikariak]] [[Kategoria:Emakume idazleak]] [[Kategoria:Erresuma Batuko idazleak]] [[Kategoria:Emakume misiolariak]] 73b5kjizvlfrj6kdsg6pkidm7e1j9id 0 1180408 9998906 9673701 2024-12-13T18:26:31Z Zorion 44278 9998906 wikitext text/x-wiki {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Cortinarius cotoneus''''' ''[[Cortinariaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> Sindrome orellaniko hilgarria sor dezake. [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Gomphos cotoneus'', ''Dermocybe cotonea'', ''Cortinarius sublanatus'', ''Cortinarius conopus''. == Deskribapena == '''Kapela:''' 6 eta 12 cm bitarteko diametrokoa, esferiko-kanpai itxurakotik ganbilera, makurtasun zabal bat mantenduz, ertza biribildua. Kapelaren azala arre-oliba-berdexka kolorekoa, lehorra, ezkatatxoz estalia. '''Orriak:''' Adnatuak eta eskotatuen bitartekoak, zabal, lodiak, sabeldunak, hori-oliba kolorekoak zahartzean arre-oliba eta gorrixka kolorekoak bihurtzen dira. '''Hanka:''' 6 eta 9 cm bitarteko garaierakoa, sendoa, erdian, klabiformea oinarri erraboilduna, sustrai antzekoekin, horia tonu oliba kolorekoekin, eraztunaren eremua ezkatatxoekin, behean flokonosoa. Gortina handia baina iheskorra. '''Haragia:''' Lodia eta trinkoa, zuri zikin kolorekoa, errefauaren usain eta zaporearekin. Espora-jalkina marroi- burdin kolorekoa.<ref>{{erreferentzia|abizena=Lotina, Roberto|urtea=1985|izenburua=Mil setas ibericas|argitaletxea=Diputacion foral de vizcaya|orrialdea=227|ISBN=84-505-1806-7|hizkuntza=Es}}</ref> '''Etimologia:''' ''Cortinarius'' hitza, gortinatik dator, gortina eta guzti, errezelaren hondakin bereizgarriak direla eta. ''Cotoneus'' epitetoa, apur bat feltrodun itxura duelako kapelak. == Toxikotasuna == Toxikoa.<ref>{{erreferentzia|abizena=Cetto, Bruno|urtea=1987|izenburua=Guia de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=181|ISBN=84-282-0540-X (T. 2). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)|hizkuntza=Es}}</ref> Orellanina jotzen badugu intoxikazio nefrotoxikoen errudun, ''[[Sare hiltzaile|Cortinarius orellanus]]'', ''[[Cortinarius orellanoides]]'', ''[[Cortinarius rubellus|Cortinarius speciosissimus]]'' eta ''[[Cortinarius henricii]]'' espezieek eta horien lau barietateek bakarrik dutela toxina hori. ''Cortinarius'' generoko espezieak jateko onak zirela pentsatzen zen, baina 1952an 102 lagun pozoitu ziren Polonian ''Cortinarius orellanus-a'' janda; horietatik 19 hil ziren. === Nahasketa arriskua === ''[[Sareoliba arbiusain|Cortinarius venetus]]'' eta ''[[Cortinarius melanotus]]'' delakoekin nahas daiteke, hauek txikiagoak (2-6) dira eta oin mehea dute.<ref>{{erreferentzia|abizena=Ubillos Javier|urtea=2020|izenburua=Curso de iniciación a la micología, fichas micológicas|argitaletxea=Asociacion cultural “Baxauri” Kultur Elkartea Mikologia, Bajauri, Cofradia Vasca de Gastronomia|hizkuntza=Es}}</ref> == Sasoia eta lekua == Uda amaieratik udazken hasierara. Urria. Hostozabaletan: artadietan, erkametzetan, haritzetan, pagadietan. Orbeletan. Kare-lurretan.<ref>{{erreferentzia|urtea=1986|argitaletxea=AVM Asociacion Vallisoletana de Micologia 1986|hizkuntza=Es}}</ref> === Banaketa eremua === Alaska, Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Europa, Errusia, Turkia, Sri Lanka.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Cortinarius]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Alaskako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Turkiako onddoak]] [[Kategoria:Sri Lankako onddoak]] r3z6iic8k74196zza48tg4db9hf3eus 0 1180563 9998932 9674332 2024-12-13T18:54:00Z Zorion 44278 9998932 wikitext text/x-wiki {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Cortinarius cumatilis''''' ''[[Cortinariaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> Jangarria. ''[[Sare bikain|Cortinarius praestans]]'' perretxikoak baino baliabide gastronomiko txikiagoa du. [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Sphaerotrachys cumatile'', ''Gomphos cumatilis'', ''Phlegmacium cumatile''. == Deskribapena == '''Kapela:''' 6 eta 15 cm bitarteko diametrokoa, sendoa, hemisferikotik ganbilera eta lau-ganbilera, ertza fibrilosoa eta bihurgunetsua. Kapelaren azala likatsua, zetaduna, purpura edo urdin kolorekoa, purpura-grisa, more-marroia, tonu okre-urdin, kolorekoekin '''Orriak:''' Adnatuak, trinkoak, estuak, bihurgunetsuak, zurixkak edo gris-marroi kolorekoak, isla moreekin, ertza koskaduna eta zurixka. '''Hanka:''' 5 eta 10 cm bitarteko garaierakoa, trinkoa, gogorra, betea, fibrilosoa, klabiforme samarra, erraboila azpa gabe, zuria, gortina morearekin, oinarrian iraunkorragoa. '''Haragia:''' Sendoa, zurixka, usaingabea, zapore gozo samarrekoa. Potasarekin marroi kolorea hartzen du.<ref>{{erreferentzia|abizena=Lotina, Roberto|urtea=1985|izenburua=Mil setas ibericas|argitaletxea=Diputacion foral de vizcaya|orrialdea=218|ISBN=84-505-1806-7.|hizkuntza=Es}}</ref> '''Etimologia:''' ''Cortinarius'' hitza gortinatik dator, gortina eta guzti, errezelaren hondakin bereizgarriak direla eta. == Jangarritasuna == Erdipurdiko jangarria.<ref>{{erreferentzia|abizena=Cetto, Bruno|urtea=1987|izenburua=Guia de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=215|ISBN=84-282-0253-6 (T.I). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)|hizkuntza=Es}}</ref> === Nahasketa arriskua === ''Haasii'' aldaera delakoak, gaztetan orri urdinxkak, hanka meheagoa eta oinarri erraboilduna du. ''[[Sare bikain|Cortinarius praestans]]'', marroia gehiago da urdina baino, sendoagoa oraindik eta hanka luzeagoa; jangarri ona. ''[[Cortinarius caerulescens var. cyaneus|Cortinarius cyaneus]]'' espezieak orri moreak (ez zuriak) ditu, eta gortina ez hain nabarmena. ''[[Cortinarius volvatus]]''-ekin ere nahas daiteke, honek nahasmendu gastrikoak eragiten ditu.<ref>{{erreferentzia|abizena=Ubillos Javier|urtea=2020|izenburua=Curso de iniciación a la micología, fichas micológicas|argitaletxea=Asociacion cultural “Baxauri” Kultur Elkartea Mikologia, Bajauri, Cofradia Vasca de Gastronomia|hizkuntza=Es}}</ref> == Sasoia eta lekua == Udan eta udazkenean. Koniferoetan, izeietan, baso mistoetan eta basoko soilguneetan. === Banaketa eremua === Ameriketako Estatu Batuak, Europa, Japonia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Cortinarius]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Japoniako onddoak]] 1eqk7qt3tccx3oxcvdquwfr428cgmom 0 1180800 9998759 9675708 2024-12-13T16:08:19Z InternetArchiveBot 119347 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 9998759 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:The Roman Empire ca. 400 AD.svg|thumb|268x268px|Erromatar Inperioaren diozesiak eta probintziak 400. urte inguruan.]] '''Galietako diozesia''' (''Dioecesis Galliae''<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=TM Places|url=https://www.trismegistos.org/place/42666|aldizkaria=www.trismegistos.org|sartze-data=2024-04-26}}</ref> edo ''Dioecesis Galliarum'') Erromatar Inperioaren banaketa administratiboa izan zen, "[[Erromatar Behe Inperioa|Behe Inperioa]]" izenez ezagutzen den garaian erabili zena. Hamar probintzia biltzen zituen eta, aldi berean, "Galietako pretorioko prefektura" (''Prefectura praetorio Galliarum)'' banaketa administratibo handiagoaren barne zegoen. Gaur egungo herrialde hauetan hedatzen zen: Frantzia, [[Belgika]], [[Herbehereak|Herbeherak]], [[Luxenburgo]] eta Alemaniaren zati bat<ref name=":0" />. [[Diokleziano|Dioklezianoren]] ( agin: 284-306) erreformek sortua , probintzia hauek bildu zituen: [[Galia Lugdunensis]] prima ( hiriburuan [[Lyon|Lyonen]] zuena), Secunda ([[Rouen]]) eta ''Tertia'' ([[Tours]]); ''Sequania''; ''Galia Belgica'' ''Prima'' eta ''Secunda''; [[Germania Garaia]] ([[Kolonia (Alemania)|Kolonia]]) eta [[Germania Beherea|Beherea]]<ref>{{erreferentzia|izena=Juan José|abizena=Seguí Marco|izenburua=Tema 3: Provincias coocidentales: Hsipania, Gallia y Britannia|argitaletxea=Universitat de Valencia|hizkuntza=es|url=http://ocw.uv.es/artes-y-humanidades/las-provincias-romanas/3.pdf}}{{Apurtutako esteka|date=abendua 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. [[Treveris]] (''Augusta Treverorum''), Mendebaldeko Zesarraren egoitza, diozesiko Galietako prefekturako hiriburua ere bazen. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{Autoritate kontrola}} [[Kategoria:Belgikako historia]] [[Kategoria:Frantziako historia]] [[Kategoria:Erromatar Inperioa]] a4hr4z43gkpakuix2bkjg0djgo1mfpu 0 1181135 9999101 9678314 2024-12-14T02:45:01Z Zorion 44278 9999101 wikitext text/x-wiki {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Cortinarius erythrinus''''' ''[[Cortinariaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Gomphos erythrinus'', ''Hydrocybe erythrina'', ''Cortinarius castaneus var. erythrinus''. == Deskribapena == '''Kapela:''' Genero honetako txikiena, 5 cm-ko diametroa gainditzen du, baina 10era ez da inoiz iristen, gaztetan koniko-kanpai itxurakoa, gero lautzeko joerarekin, baina titi bereizgarri bat mantentzen du erdian. Gaztetan erdigunea marroi kolorekoa izaten du eta ertza grisaxka samarra, kolore argiagokoa ikusten da, baina oraindik marroia. Kapelaren gainazala fibrilosoa da, eta zahartzean erradialki pitzatzeko joera izaten du. '''Orriak:''' Adnatuak eta marroiak, esporen eraginez okre-burdin kolorez zikintzen dira. Sabeldunak dira eta ez oso estu. '''Hanka:''' Luzanga eta erdian, kapelaren kolore antzekoa du edo pixka bat argiagoa, argi eta garbi fibrilosoa, normalean okertua, eta oro har, betea. '''Haragia:''' Okre antzeko kolorekoa eta hezea, ez oso lodia, haritsua batez ere oinean, usain espermatikoa du eta zaporea ez du desatsegina, kontrastea egiten du usainarekin.<ref>{{erreferentzia|abizena=Lotina, Roberto|urtea=1985|izenburua=Mil setas ibericas|argitaletxea=Diputacion foral de vizcaya|orrialdea=234|ISBN=84-505-1806-7|hizkuntza=Es}}</ref> '''Etimologia:''' ''Cortinarius'' hitza gortinatik dator, gortina eta guzti, errezelaren hondakin bereizgarriak direla eta. Versus epitetoak udaberrikoa esan nahi du. == Jangarritasuna == Interes gastronomikorik gabea.<ref>{{erreferentzia|abizena=Calvo Pérez Javi|urtea=2006|izenburua=El mundo de las setas|argitaletxea=Asociacion Micológica Fungipedia|hizkuntza=Es}}</ref> === Nahasketa arriskua === Sailkatu berria eta espezie interesgarria, hau da, beharbada, neguko elurra urtu ostean, udaberria iristearekin batera, agerraldia egiten duen lehen ''Cortinarius''-a. Atentzioa deitzen du, beti goroldio eremuetan agertzeak. Espezie honen mizelioen eta goroldioaren artean harremana egon daiteke, inguruko zuhaitzak ez dira izaten berdinak. Aztertzekoa. == Sasoia eta lekua == Bere izenak adierazten duen bezala udaberrikoa da, hainbat zuhaitzei lotuta agertzen da, bai izeiei eta bai hostozabalei, baina beti goroldiotan. Ez da ugaria, baina ateratzen den lekuetan taldeetan ere egiten du. === Banaketa eremua === Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Europa, Himalaiako eremua.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Cortinarius]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Himalaiako eremuaren onddoak]] h1obkxgq7j7erkeichy9vk9r4461jx7 0 1181540 9999295 9997907 2024-12-14T10:15:45Z ListeriaBot 64511 Wikidata list updated [V2] 9999295 wikitext text/x-wiki <div id="hilberriak"> <div><h3>Hilberriak</h3></div> <div class="grid col-6"> {{Wikidata list |sparql=SELECT ?item ?dod { ?item wdt:P570 ?dod FILTER ( ?dod > (now()-"P20D"^^xsd:duration) && ?dod < now() ) ?item wdt:P31 wd:Q5 . ?item ^schema:about ?article . ?article schema:isPartOf <https://eu.wikipedia.org/>; } ORDER BY DESC(?dod) ?item LIMIT 6 |wdq= |columns=label,P18 |thumb=300 |links=local |row_template=Wikidata list/Hilberriak |skip_table=1 }} {{Wikidata list/Hilberriak | label = [[Martial Solal]] | p18 = [[Fitxategi:Martial Solal (1988) by Erling Mandelmann.jpg|center|300px]] }} {{Wikidata list/Hilberriak | label = [[El Tuli]] }} {{Wikidata list/Hilberriak | label = [[Mario Fernández]] }} {{Wikidata list/Hilberriak | label = [[Dalton Trevisan]] }} {{Wikidata list/Hilberriak | label = [[Serif Gören]] }} {{Wikidata list/Hilberriak | label = [[Tom Voyce]] | p18 = [[Fitxategi:File-ST vs Gloucester - Match - 8753.JPG|center|300px]] }} {{Wikidata list end}} </div> </div> 4ph8tdtqq90i9wxhcedpcaf6ak8bci2 0 1181700 9998823 9795388 2024-12-13T16:59:14Z JULEBAR 162132 9998823 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa |nazionalitatea= {{bandera|Bizkaia}} }} '''Esti Ansotegi''' '''Guruziaga''' ([[Zornotza]], [[Bizkaia]], [[1976|1976ko]] [[irailaren 11]]) [[Psikologia|psikologoa]] da. == Biografia == Estik psikologia ikasketak egin zituen [[Euskal Herriko Unibertsitatea|Euskal Herriko Unibertsitatean]] (EHU), baita familia-orientazioa eta aholkularitza masterra ere. === Lan ibilbidea === Prebentzioa eta osasuna sustatzeko proiektuak koordinatzen ditu Ortzadar elkartean, 2012tik. [[Gipuzkoako Foru Aldundia|Gipuzkoako Foru Aldundiko]] Gazteria departamentuak sustatuta, buru osasuna eta nerabezaroa gaiari buruzko hainbat hitzaldi eman zituen 2024an herriz herri: [[Oiartzun|Oiartzunen]], [[Tolosa|Tolosan]], [[Urretxu|Urretxun]]...<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hitzaldia: 'Substantziarik gabeko adikzioak'|hizkuntza=eu|data=2023-04-18|url=https://goierri.hitza.eus/ekitaldiak/hitzaldia-substantziarik-gabeko-adikzioak/|aldizkaria=Goierriko Hitza|sartze-data=2024-05-03}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izenburua=«Nerabe askok ez dakite nola frustratu; oso ezezko gutxi jaso dituzte bizitzan»|hizkuntza=eu|data=2024-05-01|url=https://www.berria.eus/bizigiro/nerabe-askok-ez-dakite-nola-frustratu-oso-ezezko-gutxi-jaso-dituzte-bizitzan_2124466_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-05-02}}</ref> [[Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza (Espainia)|DBHko]] ikasleei adikzioen arloko tailerrak ematen dizkie. Osasunaren prebentzioari eta sustapenari buruzko prestakuntza ematen die irakasleei, familiei eta bestelako osasun-eragileei (gazteria-teknikariak, gizarteratzeko eta laneratzeko lantaldeak, gizarte- eta hezkuntza-arloko esku-hartzeko lantaldeak, gizarte-zerbitzuetako udal-langileak, kiroletako begiraleak, astialdiko begiraleak, etab).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Esti Ansotegi|hizkuntza=|url=https://egk.eus/es/tag/esti-ansotegi-es/|aldizkaria=EGK|sartze-data=2024-05-03}}</ref> Prebentzioko materialetarako edukiak diseinatzen eta lantzen ditu, bai ikasleentzat, bai irakasle eta familientzat.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Estibaliz Ansotegi Guruziaga - Juventud - Diputación Foral de Gipuzkoa|hizkuntza=|url=https://www.gipuzkoa.eus/es/web/gazteria/treba/padres-madres/consumo-de-sustancias-charla/estibaliz-ansotegi-guruziaga|aldizkaria=ORAIN Gipuzkoa|sartze-data=2024-05-02}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://www.euskadi.eus/noticia/2022/entrevista-con-estibaliz-ansotegi-psicologa-que-impartira-el-curso-situacion-actual-de-las-adicciones-sin-sustancia-juegos-de-azar-y-apuestas-deportivas/web01-ejeduki/es/ Elkarrizketa: Substantziarik gabeko mendekotasunen egungo egoera: ausazko jokoak eta kirol-apustuak'] Euskadi.eus * [https://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/albistea/2019/gazte-asko-kirol-apustu-edo-on-line-jokoekiko-adikzioagatik-edo-erabilera-desegokiagatik-laguntza-eskatzen-ari-dira/ Elkarrizketa: Gazte asko, kirol apustu edo on- line jokoekiko adikzioagatik edo erabilera desegokiagatik laguntza eskatzen ari dira] Euskadi.eus {{bizialdia|1976ko||Ansotegi Guruziaga, Esti}} [[Kategoria:Zornotzarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko psikologoak]] [[Kategoria:Emakume psikologoak]] bbyxu5tha2s9ymp9eb6tj66o9p5orjs 9998846 9998823 2024-12-13T17:15:11Z JULEBAR 162132 gehitu dot informazioa 9998846 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa |nazionalitatea= {{bandera|Bizkaia}} }} '''Esti Ansotegi''' '''Guruziaga''' ([[Zornotza]], [[Bizkaia]], [[1976|1976ko]] [[irailaren 11]]) [[Psikologia|psikologoa]] da. == Biografia == Esti Zornotzan 1976ko irailaren 11n jaio zen, bere gurasoek Juan Antonio Ansotegi Intxausti eta Carmen Guruziaga izanez eta hiru neba-arrebak dira, Karmele, Jon eta Esti bera, gazteena. Zornotzako Karmengo Ama Ikastetxean ikasi zuen haureskolak, lehen hezkuntza eta DBH. Estik psikologia ikasketak egin zituen [[Euskal Herriko Unibertsitatea|Euskal Herriko Unibertsitatean]] (EHU), baita familia-orientazioa eta aholkularitza masterra ere. === Lan ibilbidea === Prebentzioa eta osasuna sustatzeko proiektuak koordinatzen ditu Ortzadar elkartean, 2012tik. [[Gipuzkoako Foru Aldundia|Gipuzkoako Foru Aldundiko]] Gazteria departamentuak sustatuta, buru osasuna eta nerabezaroa gaiari buruzko hainbat hitzaldi eman zituen 2024an herriz herri: [[Oiartzun|Oiartzunen]], [[Tolosa|Tolosan]], [[Urretxu|Urretxun]]...<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hitzaldia: 'Substantziarik gabeko adikzioak'|hizkuntza=eu|data=2023-04-18|url=https://goierri.hitza.eus/ekitaldiak/hitzaldia-substantziarik-gabeko-adikzioak/|aldizkaria=Goierriko Hitza|sartze-data=2024-05-03}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izenburua=«Nerabe askok ez dakite nola frustratu; oso ezezko gutxi jaso dituzte bizitzan»|hizkuntza=eu|data=2024-05-01|url=https://www.berria.eus/bizigiro/nerabe-askok-ez-dakite-nola-frustratu-oso-ezezko-gutxi-jaso-dituzte-bizitzan_2124466_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-05-02}}</ref> [[Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza (Espainia)|DBHko]] ikasleei adikzioen arloko tailerrak ematen dizkie. Osasunaren prebentzioari eta sustapenari buruzko prestakuntza ematen die irakasleei, familiei eta bestelako osasun-eragileei (gazteria-teknikariak, gizarteratzeko eta laneratzeko lantaldeak, gizarte- eta hezkuntza-arloko esku-hartzeko lantaldeak, gizarte-zerbitzuetako udal-langileak, kiroletako begiraleak, astialdiko begiraleak, etab).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Esti Ansotegi|hizkuntza=|url=https://egk.eus/es/tag/esti-ansotegi-es/|aldizkaria=EGK|sartze-data=2024-05-03}}</ref> Prebentzioko materialetarako edukiak diseinatzen eta lantzen ditu, bai ikasleentzat, bai irakasle eta familientzat.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Estibaliz Ansotegi Guruziaga - Juventud - Diputación Foral de Gipuzkoa|hizkuntza=|url=https://www.gipuzkoa.eus/es/web/gazteria/treba/padres-madres/consumo-de-sustancias-charla/estibaliz-ansotegi-guruziaga|aldizkaria=ORAIN Gipuzkoa|sartze-data=2024-05-02}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://www.euskadi.eus/noticia/2022/entrevista-con-estibaliz-ansotegi-psicologa-que-impartira-el-curso-situacion-actual-de-las-adicciones-sin-sustancia-juegos-de-azar-y-apuestas-deportivas/web01-ejeduki/es/ Elkarrizketa: Substantziarik gabeko mendekotasunen egungo egoera: ausazko jokoak eta kirol-apustuak'] Euskadi.eus * [https://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/albistea/2019/gazte-asko-kirol-apustu-edo-on-line-jokoekiko-adikzioagatik-edo-erabilera-desegokiagatik-laguntza-eskatzen-ari-dira/ Elkarrizketa: Gazte asko, kirol apustu edo on- line jokoekiko adikzioagatik edo erabilera desegokiagatik laguntza eskatzen ari dira] Euskadi.eus {{bizialdia|1976ko||Ansotegi Guruziaga, Esti}} [[Kategoria:Zornotzarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko psikologoak]] [[Kategoria:Emakume psikologoak]] muobhyjxpek3zfdwqa976fogxsq5fdq 9999015 9998846 2024-12-13T21:33:47Z Wikimaribarre 88969 9999015 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa |nazionalitatea= {{bandera|Bizkaia}} }} '''Esti Ansotegi''' '''Guruziaga''' ([[Zornotza]], [[Bizkaia]], [[1976|1976ko]] [[irailaren 11]]) [[Psikologia|psikologoa]] da. == Biografia == Esti Zornotzan 1976ko irailaren 11n jaio zen, bere gurasoak Juan Antonio Ansotegi Intxausti eta Carmen Guruziaga izanez eta hiru neba-arreba dira, Karmele, Jon eta Esti bera, gazteena. Zornotzako Karmengo Ama Ikastetxean egin zituen haureskola, lehen hezkuntza eta DBH ikasketak. Estik psikologia ikasketak egin zituen [[Euskal Herriko Unibertsitatea|Euskal Herriko Unibertsitatean]] (EHU), baita familia-orientazioa eta aholkularitza masterra ere. === Lan ibilbidea === Prebentzioa eta osasuna sustatzeko proiektuak koordinatzen ditu Ortzadar elkartean, 2012tik. [[Gipuzkoako Foru Aldundia|Gipuzkoako Foru Aldundiko]] Gazteria departamentuak sustatuta, buru osasuna eta nerabezaroa gaiari buruzko hainbat hitzaldi eman zituen 2024an herriz herri: [[Oiartzun|Oiartzunen]], [[Tolosa|Tolosan]], [[Urretxu|Urretxun]]...<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hitzaldia: 'Substantziarik gabeko adikzioak'|hizkuntza=eu|data=2023-04-18|url=https://goierri.hitza.eus/ekitaldiak/hitzaldia-substantziarik-gabeko-adikzioak/|aldizkaria=Goierriko Hitza|sartze-data=2024-05-03}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izenburua=«Nerabe askok ez dakite nola frustratu; oso ezezko gutxi jaso dituzte bizitzan»|hizkuntza=eu|data=2024-05-01|url=https://www.berria.eus/bizigiro/nerabe-askok-ez-dakite-nola-frustratu-oso-ezezko-gutxi-jaso-dituzte-bizitzan_2124466_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-05-02}}</ref> [[Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza (Espainia)|DBHko]] ikasleei adikzioen arloko tailerrak ematen dizkie. Osasunaren prebentzioari eta sustapenari buruzko prestakuntza ematen die irakasleei, familiei eta bestelako osasun-eragileei (gazteria-teknikariak, gizarteratzeko eta laneratzeko lantaldeak, gizarte- eta hezkuntza-arloko esku-hartzeko lantaldeak, gizarte-zerbitzuetako udal-langileak, kiroletako begiraleak, astialdiko begiraleak, etab).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Esti Ansotegi|hizkuntza=|url=https://egk.eus/es/tag/esti-ansotegi-es/|aldizkaria=EGK|sartze-data=2024-05-03}}</ref> Prebentzioko materialetarako edukiak diseinatzen eta lantzen ditu, bai ikasleentzat, bai irakasle eta familientzat.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Estibaliz Ansotegi Guruziaga - Juventud - Diputación Foral de Gipuzkoa|hizkuntza=|url=https://www.gipuzkoa.eus/es/web/gazteria/treba/padres-madres/consumo-de-sustancias-charla/estibaliz-ansotegi-guruziaga|aldizkaria=ORAIN Gipuzkoa|sartze-data=2024-05-02}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://www.euskadi.eus/noticia/2022/entrevista-con-estibaliz-ansotegi-psicologa-que-impartira-el-curso-situacion-actual-de-las-adicciones-sin-sustancia-juegos-de-azar-y-apuestas-deportivas/web01-ejeduki/es/ Elkarrizketa: Substantziarik gabeko mendekotasunen egungo egoera: ausazko jokoak eta kirol-apustuak'] Euskadi.eus * [https://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/albistea/2019/gazte-asko-kirol-apustu-edo-on-line-jokoekiko-adikzioagatik-edo-erabilera-desegokiagatik-laguntza-eskatzen-ari-dira/ Elkarrizketa: Gazte asko, kirol apustu edo on- line jokoekiko adikzioagatik edo erabilera desegokiagatik laguntza eskatzen ari dira] Euskadi.eus {{bizialdia|1976ko||Ansotegi Guruziaga, Esti}} [[Kategoria:Zornotzarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko psikologoak]] [[Kategoria:Emakume psikologoak]] akhhi69lx2sgpx7x11255oxujb1azhk 9999024 9999015 2024-12-13T21:48:18Z Wikimaribarre 88969 9999024 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa |nazionalitatea= {{bandera|Bizkaia}} }} '''Esti Ansotegi''' '''Guruziaga''' ([[Zornotza]], [[Bizkaia]], [[1976|1976ko]] [[irailaren 11]]) [[Psikologia|psikologoa]] da. == Biografia == Esti Zornotzan 1976ko irailaren 11n jaio zen, bere gurasoak Juan Antonio Ansotegi Intxausti eta Carmen Guruziaga izanez eta hiru neba-arreba dira, Karmele, Jon eta Esti bera, gazteena. Zornotzako Karmengo Ama Ikastetxean egin zituen haureskola, lehen hezkuntza eta DBH ikasketak. Estik psikologia ikasketak egin zituen [[Euskal Herriko Unibertsitatea|Euskal Herriko Unibertsitatean]] (EHU), baita familia-orientazioa eta aholkularitza masterra ere. === Lan ibilbidea === Prebentzioa eta osasuna sustatzeko proiektuak koordinatzen ditu Ortzadar elkartean, 2012tik. [[Gipuzkoako Foru Aldundia|Gipuzkoako Foru Aldundiko]] Gazteria departamentuak sustatuta, buru osasuna eta nerabezaroa gaiari buruzko hainbat hitzaldi eman zituen TREBA egistamokaren barruan,<ref>{{Erreferentzia|izena=Gartzia(e)ko|abizena=Erik|izenburua=Nerabeen buru osasunari buruzko saioa, hilaren 30ean|hizkuntza=eu|data=2024-04-09|url=https://oarsoaldea.hitza.eus/2024/04/09/estibaliz-ansotegi-oiartzun-treba-saioa/|aldizkaria=Oarsoaldeko Hitza|sartze-data=2024-12-13}}</ref>2024an herriz herri: [[Oiartzun|Oiartzunen]], [[Tolosa|Tolosan]], [[Urretxu|Urretxun]]...<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hitzaldia: 'Substantziarik gabeko adikzioak'|hizkuntza=eu|data=2023-04-18|url=https://goierri.hitza.eus/ekitaldiak/hitzaldia-substantziarik-gabeko-adikzioak/|aldizkaria=Goierriko Hitza|sartze-data=2024-05-03}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izenburua=«Nerabe askok ez dakite nola frustratu; oso ezezko gutxi jaso dituzte bizitzan»|hizkuntza=eu|data=2024-05-01|url=https://www.berria.eus/bizigiro/nerabe-askok-ez-dakite-nola-frustratu-oso-ezezko-gutxi-jaso-dituzte-bizitzan_2124466_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-05-02}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Sara|abizena=Utrera|izenburua=Nerabeen osasun mentalaz ariko dira hurrengo Guraso Eskolen saioan, apirilaren 23an|hizkuntza=eu|data=2024-03-25|url=https://www.diariovasco.com/costa-urola/zumaia/nerabeen-osasun-mentalaz-ariko-dira-hurrengo-guraso-20240326201045-nt.html|aldizkaria=El Diario Vasco|sartze-data=2024-12-13}}</ref> [[Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza (Espainia)|DBHko]] ikasleei adikzioen arloko tailerrak ematen dizkie. Osasunaren prebentzioari eta sustapenari buruzko prestakuntza ematen die irakasleei, familiei eta bestelako osasun-eragileei (gazteria-teknikariak, gizarteratzeko eta laneratzeko lantaldeak, gizarte- eta hezkuntza-arloko esku-hartzeko lantaldeak, gizarte-zerbitzuetako udal-langileak, kiroletako begiraleak, astialdiko begiraleak, etab).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Esti Ansotegi|hizkuntza=|url=https://egk.eus/es/tag/esti-ansotegi-es/|aldizkaria=EGK|sartze-data=2024-05-03}}</ref> Prebentzioko materialetarako edukiak diseinatzen eta lantzen ditu, bai ikasleentzat, bai irakasle eta familientzat.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Estibaliz Ansotegi Guruziaga - Juventud - Diputación Foral de Gipuzkoa|hizkuntza=|url=https://www.gipuzkoa.eus/es/web/gazteria/treba/padres-madres/consumo-de-sustancias-charla/estibaliz-ansotegi-guruziaga|aldizkaria=ORAIN Gipuzkoa|sartze-data=2024-05-02}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://www.euskadi.eus/noticia/2022/entrevista-con-estibaliz-ansotegi-psicologa-que-impartira-el-curso-situacion-actual-de-las-adicciones-sin-sustancia-juegos-de-azar-y-apuestas-deportivas/web01-ejeduki/es/ Elkarrizketa: Substantziarik gabeko mendekotasunen egungo egoera: ausazko jokoak eta kirol-apustuak'] Euskadi.eus * [https://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/albistea/2019/gazte-asko-kirol-apustu-edo-on-line-jokoekiko-adikzioagatik-edo-erabilera-desegokiagatik-laguntza-eskatzen-ari-dira/ Elkarrizketa: Gazte asko, kirol apustu edo on- line jokoekiko adikzioagatik edo erabilera desegokiagatik laguntza eskatzen ari dira] Euskadi.eus {{bizialdia|1976ko||Ansotegi Guruziaga, Esti}} [[Kategoria:Zornotzarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko psikologoak]] [[Kategoria:Emakume psikologoak]] fkkecqdllqwfoq2yxfslefsmw9rb9zb 2 1184513 9998490 9839609 2024-12-13T13:29:19Z Franvj 161224 https://spiele.j-crew.de/wiki 9998490 wikitext text/x-wiki {{delete |nahi ez den informazio pertsonala}} Kaixo! , zelan zaude . Nire izena Francisco Javier da eta deitu dezakezu 🤙 Fran edo Javi. Nire ama hizkuntza ES da eta FR oinarrizko ezagutzak ditut. EU gutxi gora bera. Euskaltegiarekin irailean hasten naiz, hiztegia ezagutzen dut baina ez dakit nola komunztatuko diren aditzak. Donostiako Bidebieta Mistoa <ref>Google erabiltzailearen profila </ref>Institutuan, latina gainditu nuen. Donostia Kulturako kidea naiz eta psikologia, medikuntza, komikia eta goi mailako xakeari buruzko ♌ liburuak irakurtzen ditut, maila ona daukat. Industria Ingeniaritza Teknikoko lehen ikastaroa eta Enpresa Zientzietako lehen ikastaroa egin ditut, 600 orduko INEM elektrizitate ikastaroa. Hemen jarduera atsegina izatea espero dut, agur.[https://youtube.com/@Vilarfj?feature=shared YouTube]<ref>{{erreferentzia|izena=Francisco Javier|abizena=Vilar Jiménez|urtea=19/04/1964}}</ref> <references /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=DJ Fran|hizkuntza=eu-ES|url=https://www.youtube.com/channel/UCyoHZU77YFyxEDqImANfgng|aldizkaria=YouTube|sartze-data=2024-07-03}}</ref> 50jjb3b28pr95ny4cr1w6w2pgj4jjwj 9998513 9998490 2024-12-13T13:39:01Z Franvj 161224 Gehitu esteka 🔗 webguneko erabiltzaileen zerrendara. 9998513 wikitext text/x-wiki Zelan zaude . Nire izena Francisco Javier da eta deitu dezakezu 🤙 Fran edo Javi. Nire ama hizkuntza ES da eta FR oinarrizko ezagutzak ditut. EU gutxi gora bera. Euskaltegiarekin irailean hasten naiz, hiztegia ezagutzen dut baina ez dakit nola komunztatuko diren aditzak. Donostiako Bidebieta Mistoa <ref>Google erabiltzailearen profila </ref>Institutuan, latina gainditu nuen. Donostia Kulturako kidea naiz eta psikologia, medikuntza, komikia eta goi mailako xakeari buruzko ♌ liburuak irakurtzen ditut, maila ona daukat. Industria [https://spiele.j-crew.de/wiki Ingeniaritza] Teknikoko lehen ikastaroa eta Enpresa Zientzietako lehen ikastaroa egin ditut, 600 orduko INEM elektrizitate ikastaroa. Hemen jarduera atsegina izatea espero dut, agur.[https://youtube.com/@Vilarfj?feature=shared YouTube]<ref>{{erreferentzia|izena=Francisco Javier|abizena=Vilar Jiménez|urtea=19/04/1964}}</ref> <references /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=DJ Fran|hizkuntza=eu-ES|url=https://www.youtube.com/channel/UCyoHZU77YFyxEDqImANfgng|aldizkaria=YouTube|sartze-data=2024-07-03}}</ref> gru8fk8p3tt4ualochtaywp3jwe5tb7 9998594 9998513 2024-12-13T14:31:32Z 90.167.177.154 Orria ezabatzea segurtasun arrazoiengatik. 9998594 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 9998860 9998594 2024-12-13T17:34:23Z Franvj 161224 Gehitu sinadura editatzeko errorea dela eta. 9998860 wikitext text/x-wiki <nowiki>~~~~</nowiki> g33b30x8zpunl77ktonvpzgq8x6dl45 9998862 9998860 2024-12-13T17:35:17Z Franvj 161224 9998862 wikitext text/x-wiki [[Lankide:Franvj|Franvj]] ([[Lankide eztabaida:Franvj|eztabaida]]) 18:35, 13 abendua 2024 (CET) ib2opq2oicrlgv6op29et92c517pk7a 2 1184629 9999048 9997957 2024-12-14T00:07:38Z JJMC89 bot 71201 Updating Commons picture of the day, [[:c:Template:Potd/2024-12-14 (en)|caption attribution]] 9999048 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#switch:{{{1|}}} |caption=Overview of the city of [[:c:en:Horta, Azores|Horta]], one of the three capitals of the archipelago, during the blue hour from Monte da Guia, [[:c:en:Faial Island|Faial Island]], [[:c:en:Azores|Azores]], Portugal. |#default=Vista de Horta desde Monte da Guia, isla de Fayal, Azores, Portugal, 2020-07-27, DD 07-18 HDR PAN.jpg }}</includeonly><noinclude>{{Txantiloi dokumentazioa}}</noinclude> q8vdwds01b7jlhb1c29s1f1ejsg48j2 3 1188190 9998466 9997975 2024-12-13T13:11:11Z MdsShakil 121069 Citizen Journalist world wikilariaren aldaketak ezabatuz, LainobeltzBot wikilariaren azken bertsiora itzularazi da. 9826754 wikitext text/x-wiki {{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 08:34, 22 ekaina 2024 (CEST) ljw98hvxa6nama7h64nem7gazhdyj5c 0 1188307 9999097 9830525 2024-12-14T02:36:35Z Zorion 44278 9999097 wikitext text/x-wiki {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Cortinarius decipiens var. atrocaeruleus''''' ''[[Cortinariaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Cortinarius atrocaeruleus'', ''Hydrocybe atrocaerulea''. == Deskribapena == '''Kapela:''' 1,4 eta 4 cm bitarteko diametrokoa, kanpai itxurakoa, gero zabaldua erdian titi puntazorrotzarekin, beltzaxka hezetasunean, arre-gaztaina kolorekoa lehorrean, leuna, ertzean errezel zuri batez apaindua, bilotsua, zetaduna. '''Orriak:''' Kafesne kolorekoak, ez oso estu eta luzera desberdineko orritxoekin; oinera biribilduak. '''Hanka:''' 6 eta 8 cm bitarteko garaierakoa eta 0,3 eta 0,6 cm bitarteko diametroarekin, zilindrikoa, luzanga, gunetan nabarmen apaindua errezel zuriarekin, gainazala arrexka-lila kolorekoa du. '''Haragia:''' Zurixka urdindua oinean, arrexka kapelan. Pelargonaren usain arin batekin.<ref>{{erreferentzia|abizena=Cetto, Bruno|urtea=1987|izenburua=Guia de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=197|ISBN=:84-282-0541-X (T. 3). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.).|hizkuntza=Es}}</ref> '''Etimologia:''' ''Cortinarius'' hitza gortinatik dator, gortina eta guzti, errezelaren hondakin bereizgarriak direla eta. ''Atrocaeruleus'' epitetoa latinetik dator, beltza esan nahi duen “ater” hitzetik eta urdina esan nahi duen “caeruleus” hitzetik. Bere koloreengatik. == Jangarritasuna == Ez da jangarria. == Sasoia eta lekua == Koniferoen basoetako leku hezeetan edo sasietatik gertu. === Banaketa eremua === Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Europa, Errusia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Cortinarius]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] mmo7fviyd7334tuyf5gok8ajzx70nls 14 1188363 9998996 9884236 2024-12-13T20:16:53Z Eliatxo 96586 9998996 wikitext text/x-wiki {{CatAutoTOC}} [[Kategoria:Ahots aktoreak]] [[Kategoria:Emakumeak lanbidearen arabera|Ahots aktoreak]] [[Kategoria:Emakume aktoreak|Ahots aktoreak]] nn2fuqt7b5o3b8yzlapq3hfvrf00h7g 14 1188381 9998998 9828171 2024-12-13T20:17:44Z Eliatxo 96586 9998998 wikitext text/x-wiki {{CatAutoTOC}} {{commonskat}} [[Kategoria:Meteorologoak]] [[Kategoria:Emakumeak lanbidearen arabera|Meteorologoak]] bsnfzxvczw1hdhu33jk4njo0ixwcrsp 0 1188785 9999102 9834369 2024-12-14T02:50:32Z Zorion 44278 9999102 wikitext text/x-wiki {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Cortinarius flexipes''''' ''[[Cortinariaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Telamonia flexipes'', ''Gomphos flexipes'', ''Hydrocybe flexipes''. == Deskribapena == '''Kapela:''' 1,5 eta 4 cm bitarteko diametrokoa, lehenik koniko-kanpai itxurakoa, gero laua titi arin batekin, ertz mehea, soberakin pixka batekin, erregularra, zurixka, zahartzean pitzatua. Kapelaren azala marroi-more kolorekoa, ale gazteetan ertzean ezkata zurixka eta trinkoez estalita. '''Orriak:''' Zabal, lodiak, uhinduak edo zuzenak, marroiak edo marroi-kanela kolorekoak, ñabardura moreekin. '''Hanka:''' Zilindrikoa, kapelarekiko luzea, sarritan kurbatua, zahartzean barnehutsa, marroi kolorekoa, hasieran errezelaren hondakin zuri eta zetadunekin, esporen jalkinaren ondorioz, orrien kolore bereko eraztun eremu hauskor eta iheskorra osatzen dute. Gortina iheskorra eta zurixka. '''Haragia:''' Mehea, zurbila, geranio usainarekin eta zapore gozoarekin.<ref>{{erreferentzia|abizena=Morales Pulido Juan, Carmona Perate José Julián|urtea=1981|argitaletxea=Sociedad Micologica Extremeña, Medalla de Extremadura 2019|hizkuntza=Es}}</ref> '''Etimologia:''' ''Cortinarius'' hitza gortinatik dator, gortina eta guzti, errezelaren hondakin bereizgarriak direla eta. == Jangarritasuna == Susmagarria. Toxikoa izan daiteke.<ref>{{erreferentzia|urtea=2023|argitaletxea=Sociedad micológica Barakaldo. Investigación y divulgación de la micologia|hizkuntza=Es}}</ref> == Sasoia eta lekua == Udazkenean. Urria. Leku hezeetako gaztainondoen hosto-hondakinetan hazten da. Taldeak osatuz hazten da. === Banaketa eremua === Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Alaska, Groenlandia, Europa, Errusia, Kaukasia, Himalaiako eremua.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Cortinarius]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Alaskako onddoak]] [[Kategoria:Groenlandiako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Kaukasoko onddoak]] [[Kategoria:Himalaiako eremuaren onddoak]] cfjzm9o6k7mbkyr968kxvdt53agpy0s 0 1195410 9998982 9867406 2024-12-13T19:55:55Z Eliatxo 96586 /* Kanpo estekak */ 9998982 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Dorothea Friederike Veit''' (jaiotzez '''Dorothea Brendel''' '''Mendelssohn;'''''<ref>[[Berenike]] resp. [[Veronika|Veronica]]</ref>'' [[Berlin]], [[Alemania]], [[1764|1764ko]] [[Urriaren 24|urriaren 24a]] – [[Leipzig]], Alemania, [[1839|1839ko]] [[Abuztuaren 3|abuztuaren 3a]]) alemaniar intelektuala izan zen, idazlea eta itzultzailea.<ref>{{Erreferentzia|izena=Publicado por Hortensia|abizena=Hernández|izenburua=Dorothea von Schlegel intelectual alemana|url=https://www.heroinas.net/2019/12/dorothea-von-schlegel-intelectual.html|sartze-data=2024-08-02}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Genealogies of Modernity — An Essential Romantic: On Dorothea Veit-Schlegel|hizkuntza=en-US|url=https://genealogiesofmodernity.org/journal/2021/11/1/an-essential-romantic|aldizkaria=Genealogies of Modernity|sartze-data=2024-08-02}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Judith Mendelsohn|abizena=Rood|izenburua=Schlegel (née Brendel Mendelssohn, Divorced Veit), Dorothea von|argitaletxea=Springer International Publishing|orrialdeak=1–6|hizkuntza=en|data=2020|url=https://doi.org/10.1007/978-3-030-11945-4_35-1|aldizkaria=The Palgrave Encyclopedia of Romantic-Era Women's Writing|isbn=978-3-030-11945-4|doi=10.1007/978-3-030-11945-4_35-1|sartze-data=2024-08-02}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mendelssohn Gesellschaft {{!}} Dorothea Schlegel|url=https://www.mendelssohn-gesellschaft.de/en/mendelssohns/biografien/dorothea-schlegel|aldizkaria=www.mendelssohn-gesellschaft.de|sartze-data=2024-08-02}}</ref> == Bizitza == Dorothea Brendel Alemaniako hiriburuan, Berlinen jaio zen XVIII. mendean. [[Moses Mendelssohn]] filosofo juduaren alaba zen. [[Simon Veit]] bankariarekin ezkondu zen, eta lau seme-alaba izan zituzten, tartean [[Jonas Veit]] eta [[Philipp Veit]], eta 1799an dibortziatu ziren. [[Henriette Herz|Henriette Herz-en]] areto batean ezagutu zuen [[Friedrich von Schlegel|Friedrich Schlegel]] idazlea 1797ko uztailean, 1804an protestantismora bihurtu zen berarekin ezkonduta zegoela. 1808an, Friedrich eta Dorothea [[Erromatar Eliza Katolikoa|katolizismora]] bihurtu ziren. 1829an Friedrich hil ostean, bere seme Philippekin [[Frankfurt am Main|Frankfurten]] finkatu zen 1839an hil zen arte. == Lanak == * ''Florentin'', Lübeck & Leipzig 1801 * ''Gespräch über die neueren Romane der Französinnen'' * ''Geschichte des Zauberers Merlin'', Leipzig 1804 == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Bibliografia == * Bertha Badt-Strauss. ''Moses Mendelssohns Tochter Dorothea'' In: Der Morgen, Jg. 1929/1930, Heft 3 (August 1929), S. 244–248. ([https://web.archive.org/web/20070928061442/http://www.compactmemory.de/library/seiten.aspx?context=pages&ID_0=15&ID_1=321&ID_2=6537&ID_3=38405 linean]) * Heike Brandstädter, Katharina Jeorgakopulos. ''Dorothea Schlegel, Florentin. Lektüre eines vergessenen Textes''. Argument, Hamburg 2001, ISBN 3-88619-284-9 * Michael Brenner, Stefi Jersch-Wenzel, Michael A.Meyer. ''Deutsch-jüdische Geschichte in der Neuzeit. Zweiter Band, 1780-1871''. Beck, München 1996, ISBN 3-406-39703-4, or. 189f * Gisela Horn. ''Romantische Frauen. Caroline Michaelis-Böhmer-Schlegel-Schelling, Dorothea Mendelssohn-Veit-Schlegel''. Hain, Rudolstadt 1996, ISBN 3-930215-18-7 * Elke Steiner. ''Die anderen Mendelssohns. Dorothea Schlegel, Arnold Mendelssohn''. Reprodukt, Berlin 2004, ISBN 3-931377-96-2 * [[Carola Stern]]. ''Ich möchte mir Flügel wünschen”. Das Leben der Dorothea Schlegel''. Rowohlt, Reinbek 1991, ISBN 3-498-06250-6 * Margarete Susman. ''Frauen der Romantik''. Insel, Frankfurt am Main und Leipzig 1996, ISBN 3-458-33529-3 == Kanpo estekak == {{Bizialdia|1764ko|1839ko|Veit, Dorothea Von}} [[Kategoria:Berlindarrak]] [[Kategoria:Alemanian hildakoak]] [[Kategoria:Alemaniako idazleak]] [[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]] [[Kategoria:Alemanezko idazleak]] [[Kategoria:Alemaniako katolikoak]] [[Kategoria:Katolizismora judaismotik konbertituak]] my76s7knjm40atbbzohf2n4uwympkgv 0 1196059 9998458 9896489 2024-12-13T13:04:44Z Wayratuta 119550 Mugitzen [[Category:Juduak]] hona [[Category:Estatubatuar juduak]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 9998458 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Altina Schinasi''' ([[New York]], [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]], [[1907|1907ko]] [[Abuztuaren 4|abuztuaren 4a]] – [[Santa Fe]], [[Mexiko Berria]], AEB, [[1999|1999ko]] [[Abuztuaren 19|abuztuaren 19a]]) estatubatuar eskultore, zinemagile, aktore, enpresaburu, erakusleiho egile, diseinatzaile eta asmatzailea izan zen.<ref>{{Cite web|abizena=Magazine|izenburua=Altina Schinasi, The Harlem Girl Who Knew Martin Luther King, Rosa Parks, Salvador Dali And Invented Cat-Eye Glasses|hizkuntza=en-US|izena1=Harlem World|data=2023-06-21|url=https://www.harlemworldmagazine.com/altina-schinasi-the-harlem-girl-who-knew-martin-luther-king-rosa-parks-salvador-dali-and-invented-cat-eye-glasses/|lana=Harlem World Magazine|accessdate=2024-06-23}}</ref> Harlequin betaurrekoen markoa diseinatzeagatik ezaguna, katu-begi betaurrekoak izenez ezaguna direnak. == Bizitza == Altina Schinasi, Schinasi familiatik jaiotako umerik gazteena izan zen. Bere aita, [[Morris Schinasi]], Manisan (Turkia) jaiotako [[judu]] sefardia zen, eta bere aberastasuna tabako finaren nazioarteko negoziotik zetorren. Altinaren ama, Laurette Schinasi, ezkondu aurretik Ben Rubi, Joseph Ben Rubi Schinasiren bazkide komertzialaren biloba, [[Tesalonika|Salonikan]] jaioa zen, garai hartan Otomandar Inperioan zegoena. Altina Schinasiren etxean jaio zen, Manhattango [[Upper West Side]] auzoan.<ref>Schinasi, p. 6</ref> Etxean hezia izan ondoren, Altina Horace Mann Eskolara joan zen, eta hamabi urte zituela, etxea utzi eta Dana Hall School barnetegian ikasi zuen [[Wellesley (Massachusetts)|Wellesleyn, Massachusettsen]].<ref>Schinasi, p. 38</ref> 1928an Morris Schinasi hil ondoren, haren alargun Laurette Schinasi Turkiako Manisara joan zen, Moris Sinasi Çocuk Hastahanesi edo Moris Sinasi Haur Ospitalea bere senarra zenaren jaioterrian ezartzera. Gaur egun ere funtzionatzen du. Laurettek Altina eta bere ahizpa Parisera eraman zituen Dana Hallen graduatu eta gutxira. Han, Altinak pintura ikasi zuen bere lehengusuarekin, [[Rene Bensussanekin]]. Bensussanekin denbora gehiago pasatzen zuen bitartean, berak artearen aldeko estimazio sakonagoa garatu zuen, eta, ondorioz, Altinak unibertsitatera joan beharrean arte eskolara joatea erabaki zuen Estatu Batuetara itzuli zenean. New Yorken, Altinak [[Samuel Halpertekin]] ikasi zuen Roerich Museoan.<ref>Schinasi, p. 88</ref> 1928an, Altina Schinasi bere lehen senarrarekin ezkondu zen, [[Morris B. Sanders]] arkitekto nabarmenarekin, Architect aldizkarian agertu zen zeremonia.<ref>{{Cite web|izenburua=Modernism101.com {{!}} MENGEL MODULE FURNITURE. Promotional/sales ephemera for Morris B. Sanders' Furniture designed in 1946 & produced by the Mengel Furniture Company of Louisville, KY.|hizkuntza=en-US|url=https://modernism101.com/products-page/industrial-design/mengel-module-furniture-promotionalsales-ephemera-for-morris-b-sanders-furniture-designed-in-1946-produced-by-the-mengel-furniture-company-of-louisville-ky/|accessdate=2023-08-04}}</ref> Bi seme-alaba izan zituzten, [[Terry Sanders]] eta Denis Sanders, biak zinema zuzendariak bihurtu ziren. == Erakusleiho-apaintzailea == Altinak Peter Copelandekin lan bat hartu zuen [[Bosgarren Etorbidea|Bosgarren Etorbideko]] dendetarako erakusleihoak diseinatzen. Lan horretan [[Salvador Dalí|Salvador Dalírekin]] batera aritu zen lanean, eta Bonwit Tellerrerako bi erakusleiho diseinatzea eskatu zioten. Altinak Copelanden tailerrean lan egin zuen Dalik diseinatu zituen erakusleihoak eraikitzeko. [[George Grosz]], Altinak denbora luzez miretsi zuen alemaniar artista, New Yorken kokatu zen, 1932an Hitlerren erregimenetik ihes egin ondoren. [[:en:Art_Students_League|Art Students League]]<nowiki/>ko fakultatean aldizka irakatsi bazuen ere, Altinak, hogeita hamar urte zituela eta bi seme-alaben ama dibortziatua, Groszekin ikasi zuen [[Maurice Sterne]] margolariarekin Groszek sortu zuen eskolan. Groszeko klaseetan, Altinak Salvador Dalí aurkitu zuen berriro, eredua erabiltzera etorri zena.<ref>Schinasi, p. 177</ref> == Harlequin betaurrekoen markoa == [[File:1950sGlasses (cropped).jpg|ezkerrera|thumb|236x236px|Harlequin betaurrekoen markoa]] Bizitzaren amaierara arte asmakizunetarako patenteak erregistratzen jarraitu bazuen ere, Schinasiren aurrerapena goiz iritsi zen 1930eko hamarkadaren amaieran, glamourra definitu zuen Harlequin betaurrekoen munta sortu eta merkaturatu zuenean. Kaletik zehar egindako paseo batek eragin zuen diseinu aurrerapen hori; Optika baten erakusleihoko erdipurdiko markoek desengainatu zutenean, Altinak fantasia, misterioa eta erromantzea transmitituko zituen marko bat sortzea pentsatu zuen.<ref name=":1">{{Cite web|izenburua=A complete history of the cat-eye sunglasses|hizkuntza=en|data=2021-10-08|url=https://www.voguescandinavia.com/articles/history-of-the-cat-eye-sunglasses|lana=Vogue Scandinavia|accessdate=2024-02-25}}</ref> "Zalantzarik gabe, betaurreko erakargarriak diseinatzeko moduren bat egon behar du! Zer dago ondo aurpegi batean? Zerk gehitzen dio balioa aurpegi bati? Zer eraman lezake emakume batek bere aurpegian erromantikoa izango litzatekeena?" galdetu zion bere buruari.* Altinak Arlequinen veneziar maskarak izan zituen inspirazio iturri abiapuntu gisa eta maskarak mozten hasi zen imajinatzen zituen markoetan.<ref name=":1">{{Cite web|izenburua=A complete history of the cat-eye sunglasses|hizkuntza=en|data=2021-10-08|url=https://www.voguescandinavia.com/articles/history-of-the-cat-eye-sunglasses|lana=Vogue Scandinavia|accessdate=2024-02-25}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Altina Schinasi Miranda & The Harlequin Frame|hizkuntza=en|url=https://www.monclondon.com/blogs/monc-journey/altina-schinasi-miranda-her-harlequin-frame|lana=MONC|accessdate=2024-02-25}}</ref> Schinasi fabrikatzaile nagusi guztiengana hurbildu zen bere sorkuntzarekin, eta guztiek uko egin zioten, bere diseinua abangoardistegia zela argudiatuz. Behin ekoizpena ezarri eta saltoki handiekin akordioak negoziatu ondoren, Schinasik bulego bat ireki zuen marketina eta banaketa gainbegiratzeko; ondoren, mendebaldeko kostaldera zabaldu zuen operazioa, Kaliforniara bizitzera joan zenean. 1939an, Schinasik Lord & Taylor Annual American Design Award saria irabazi zuen, betaurrekoen markoa modako osagarri egokia bihurtzeagatik.<ref>{{Cite news|abizena=Ravo|izenburua=Altina Schinasi Miranda, 92, Designer of Harlequin Glasses|hizkuntza=en-US|izena1=Nick|data=1999-08-21|url=https://www.nytimes.com/1999/08/21/arts/altina-schinasi-miranda-92-designer-of-harlequin-glasses.html|kazeta=The New York Times|issn=0362-4331|accessdate=2024-02-25}}</ref> ''Vogue'' eta ''Life'' aldizkariek betaurrekoen industria eta estetika iraultzeko meritua egotzi zioten Schinasiri. {{Irudi multzo|align=center|width=200|footer=Harlequin betaurrekoak, 1960ko, 1990eko eta 2010eko hamarkadetan eta haien erabileraren adibideak|footer_align=center|image1= Glenn Close Wig And Costume Fitting For 101 Dalmatians (cropped).png|image2=Wanda_G._Bradshaw_(3379012634).jpg|image3="Hidden_Figures"_Screening_at_the_White_House_(NHQ201612150009)_(cropped).jpg}} == Kaliforniako urteak == Azken urteetan, bere artean denbora gehiago pasatzeko itxaropenarekin, Schinasi mendebaldera joan zen bizitzera, Los Angelesera, bere betaurreko negozioa lehenik hedatuz eta azkenik salduz. Ordurako Vienako Eric Barrett mediku eta piano-jotzaile klasikoarekin ezkonduta zegoen.<ref name=":0">{{Cite web|izenburua=Edmond Kovacs, 1924-2010 {{!}} Solidarity|url=https://www.marxists.org/history/etol/newspape/atc/3025.html|lana=www.marxists.org|accessdate=2023-08-04}}</ref> Bere negoziotik eta New Yorketik urruntzeak bere artearekiko konpromiso maila berri bat lortzea ahalbidetu zion. Howard Warshawekin Los Angeleseko Jepson Arte Eskolan ikasketak hasi ondoren, Schinasik esan zuen: "Gela bat hartu nuen etxean, nire estudioa bezala, eta atean letrero bat jarri nuen: "Ez sartu hondamendiren bat ez badago". Egunean hiru ordu niretzat bakarrik izan nahi nituen etenik gabe, eta benetan oso gogor egin nuen lan". Schinasi serio margotzen hasi zen eta bere margolan batzuk Los Angeleseko Konderriko Arte Museoan (LACMA) erakusketak egiteko aukeratu zituzten.<ref>Schinasi, p. 246</ref> Los Angelesen, Schinasik urte asko eman zituen arte terapeuta boluntario eta muralista gisa, Synanon osasun mentaleko zentro esperimentalean. == ''George Grosz' Interregnum'' (1960) == Schinasik Kalifornian kontzeptualizatu eta ekoitzi zuen ''George Grosz' Interregnum'' film labur dokumentala, Schinasiren artista eta maisu ohiaren antinazi lana aurkezten duen film labur dokumentala. Groszen baimenarekin, Groszek esku-zapi batean eskuz idatzitako kontratu batean emana, Schinasik hamasei milimetroko film batean filmatutako bere marrazkien pelikula bat sortu zuen. Groszen ''Un Gran No y un Pequeño Sí'' liburua izan zen Lotte Lenyak irakurritako testu narratuaren iturria. ''George Grosz' Interregnum'' Sari Akademiko baterako izendatu zuten, eta [[Veneziako Mostra|Veneziako Zinemaldian]] Lehen Saria irabazi zuen. Schinasiri Altina Carey izena jarri zioten produktore gisa, garai hartan bere ezkon-abizena zena (Charles Careyrekin ezkondu zen bere bigarren senarra tuberkulosiak jota hil ondoren).<ref name=":0">{{Cite web|izenburua=Edmond Kovacs, 1924-2010 {{!}} Solidarity|url=https://www.marxists.org/history/etol/newspape/atc/3025.html|lana=www.marxists.org|accessdate=2023-08-04}}</ref><ref name="NYTimes">{{Cite web|izenburua=''George Grosz' Interregnum''|url=https://movies.nytimes.com/movie/151734/George-Grosz-Interregnum/details|lana=[[The New York Times]]|accessdate=2008-11-27}}</ref> Academy Film Archivek 2013an gorde zuen filma.<ref>{{Cite web|izenburua=Preserved Projects|url=https://www.oscars.org/academy-film-archive/preserved-projects?title=george+interregnum&filmmaker=&category=All&collection=Alll|lana=Academy Film Archive}}</ref> == Washingtongo martxa == ''George Grosz' Interregnumen'' arrakastaren ondoren, Schinasi [[Martin Luther King|Martin Luther King Jr.]]-ren Washingtongo Martxak erakarri zuen Schinasi, zinema-eskubideak bereganatuz Schinasik [[John Oliver Killens]] egilea kontratatu zuen gidoia idazteko. Killensek gidoia osatu zuenean, Schinasi King doktorearekin bildu zen Atlantan gidoia entregatzeko. King doktoreak gonbidatuta, Savior eliza bisitatu zuen [[Montgomery (Alabama)|Montgomeryn, Alabaman]]. [[Martin Luther King]] doktorea izan zen artzaina, eta King Jr. doktorea zen predikari gonbidatua igande hartan. Pulpitutik, King Jr. doktoreak gidoiaren berri eman zion kongregazioari, eta zenbat espero zuen filma ikustea adierazi. Alabaman zegoela, Schinasik [[Rosa Parks]] ezagutu zuen, eta elkarrizketa bat grabatu zuen Rev-ekin. [[Ralph Abernathy]]. [[Vittorio De Sica]] ''[[Ladri di biciclette|bizikleta lapurren]]'' zuzendari italiarrak filma zuzentzeko interesa adierazi zuen. Hala ere, Schinasiri ezinezkoa egin zitzaion pelikularako finantziazioa lortzea, politikoki ulerkorrak izan zitezkeen inbertitzaileak, eta filma ez zen inoiz egin.<ref>Schinasi, pp. 292-7</ref> == Chairacters == Henri Cartier-Bressonen aulki hutsen argazkiari begiratzen zion bitartean, Schinasi inspiratu zen eserlekuaren funtzioa modeloaren formarekin konbinatzeko. Aulki eta banku fantastiko haiei "aulki-aktore" deitzen zien. Schinasik lehenengo poliestirenozko aparrean landu zuen nukleoa eta gero igeltsuzko forma zizelkatu zuen. Azken produktua izan ziren fibreglas-cast-ak Kaliforniako estudio eta lantegi batean zizelkatutako prototipoarekin egin ziren. Bere pertsonaia presidenteak [[Los Angeles Times|Los Angeles Times aldizkariaren]] azalean agertu ziren.<ref>Schinasi, pp. 306-310</ref> 1973an, Schinasi Washington Hirira joan zen bizitzera, eta hamazazpi urtez han bizi izan zen. 1978an, Pam Peabodyk elkarrizketatu zuen WPFW-Washington Hirian, 1978an Touchstone Gallery-n egin zuen erakusketari buruz, baita Synanonen izan zuen bizitzari, lanari eta esperientziari buruz ere.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Pam Peabody|izenburua=Visions: sculptor Altina interviewed by Pam Peabody|hizkuntza=English|izena1=Producer; Altina|url=https://archive.org/details/pacifica_radio_archives-WZ0295.01|accessdate=2017-03-11}}</ref> Aktoreen aulkian lanean ari zela, Schinasiren estudioko laguntzailea joan egin zen, eta Celestino Miranda kontratatu zuen, Estatu Batuetara iritsi berria zena, Kuban asiloa eskatu ondoren. Schinasi uda pasatzera Santa Fe-ra joan zenean, Mirandak hara lagundu zion. Celestino, berezko eskubidez talentu handiko artista, kolaboratzaile eta inspirazio handia izan zen. Uda amaieran itzuli ziren Washingtonera. Bikotea 1981ean ezkondu zen. == Ondorengo urteak == Schinasik margotzen eta zizelkatzen jarraitu zuen, eta Santa Fen (Mexiko Berria) finkatu zen. Hantxe bizi izan zen bere laugarren senarrarekin, Celestino Miranda margolariarekin, azken urteetan.<ref>Schinasi, pp. 328-342</ref> 2014an, bere bilobak, Victoria Sandersek, bere bizitzari buruzko dokumental bat ekoitzi zuen, ''Altina'' izenekoa.<ref>{{Cite web|izenburua=Altina Schinasi Miranda - Visionary Inventor of Harlequin aka Cat-Eye Glasses Frame {{!}} Wiki, Husband, Inventions, Death|hizkuntza=en-US|data=2023-08-04|url=https://mythgyaan.com/altina-schinasi/|lana=Mythgyaan|accessdate=2023-08-05}}</ref> == Legatua == Harlequin betaurrekoak emakumezkoen betaurrekoekin lotzea hain indartsu egin zen, eta hala izaten jarraitzen du, ezen [[Gary Larson]] karikaturagileak errutinaz erabili baititu giza eta animalia pertsonaiak identifikatzeko, hala nola eme helduak, arrak edo gazteak identifikatu beharrean.<ref>{{Cite web|abizena=Larson|izenburua=It's not you, it's me...well maybe it's you|argitaletxea=Andrews McMeel Universal, FarWorks, Inc.|izena1=Gary|url=https://www.thefarside.com/comic-collections/666/romance-maybe-its-you-jul2023|lana=The Far Side Comic Collection|accessdate=4 August 2023}}</ref> 2023ko abuztuaren 4an, bere 116. urtebetetzea izango zen urtean, [[Google|Googlek]] Schinasi ospatu zuen, hauxe zioen [[Doodle.com|Doodle]] batekin<ref>{{Cite news|izenburua=Google celebrates life of artist Altina Schinasi|hizkuntza=en-IN|data=2023-08-04|url=https://www.thehindu.com/life-and-style/fashion/google-celebrates-life-of-artist-altina-schinasi/article67156928.ece|kazeta=[[The Hindu]]|issn=0971-751X|accessdate=2023-08-04}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Desk|izenburua=4 August: Remembering Altina Schinasi on Birthday|hizkuntza=en-US|izena1=OV Digital|data=2023-08-04|url=https://observervoice.com/4-august-remembering-altina-schinasi-on-birthday-29374/|lana=Observer Voice|accessdate=2023-08-10}}</ref>: "Zorionak zentzu batean baino gehiagotan bisionaria izan zen emakumeari". Terry Sanders semeak lagundu zion, eta ohar bat ere partekatu zuen familiaren izenean: "Zorionak, Tina! Eskerrik asko zure adore, adeitasun eta inspirazioagatik. Maitasun handia, beti". == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * {{IMDb izenburua|id=0053858|title=George Grosz' Interregnum}} * [[iarchive:pacifica_radio_archives-WZ0295.01|Irudipenak: Pam Peabodyk elkarrizketatutako Altina eskultorea.]] Altina Schinasi eta Joan Misterri egindako elkarrizketa WPFWn eman zuen, 1978ko azaroaren 4an. * [https://patents.google.com/?inventor=Altina+Sanders&scholar&sort=old Schinasik "Altina Sanders" gisa aurkeztutako patenteak 1933tik 1943ra.] * [https://patents.google.com/?inventor=Altina+Barrett&scholar&sort=old Schinasik "Altina Barrett" gisa aurkeztutako patenteak 1944 thru 1956tik.] {{bizialdia|1907ko|1999ko|Schinasi, Altina}} [[Kategoria:Newyorkarrak]] [[Kategoria:Emakume eskultoreak]] [[Kategoria:Emakume zinema zuzendariak]] [[Kategoria:Emakume diseinatzaileak]] [[Kategoria:Emakume asmatzaileak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako eskultoreak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako zinema zuzendariak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako diseinatzaileak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako asmatzaileak]] [[Kategoria:XX. mendeko artistak]] [[Kategoria:Estatubatuar juduak]] it8z92wot1271xzo7n1800704c08r9s 0 1196716 9998468 9945181 2024-12-13T13:12:26Z Wayratuta 119550 Kopiatzen [[Category:Juduak]] hona [[Category:Estatubatuar juduak]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 9998468 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Bertha Badt-Strauss''' ([[Wrocław|Breslau]], [[Prusiako Erresuma]], [[1885|1885eko]] [[Abenduaren 7|abenduaren 7a]] – [[Chapel Hill (Ipar Carolina)|Chapel Hill]], [[Ameriketako Estatu Batuak]], [[1970|1970eko]] [[Otsailaren 20|otsailaren 20a]]) alemaniar [[Kazetari|kazetaria]], [[Idazle|idazlea]] eta [[Sionismo|sionista]] izan zen.<ref name="jwa">{{Cite web|izenburua=Bertha Badt-Strauss|argitaletxea=''[[Jewish Women's Archive]]''|egilea=Marina Steer|url=https://jwa.org/encyclopedia/article/badt-strauss-bertha|accessdate=2 de febrero de 2019}}</ref> Hainbat argitalpen judurekin kolaboratu zuen, bai [[Berlin|Berlinen]], bai Ameriketako Estatu Batuetan, eta beste idazle batzuen lanak ere argitaratu zein itzuli zituen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bertha Badt-Strauss|hizkuntza=en|url=https://jwa.org/encyclopedia/article/badt-strauss-bertha|aldizkaria=Jewish Women's Archive|sartze-data=2024-08-08}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bertha Badt-Strauss|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/bertha-badt-strauss|aldizkaria=www.jewishvirtuallibrary.org|sartze-data=2024-08-08}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Badt-Strauss, Bertha {{!}} Encyclopedia.com|url=https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/badt-strauss-bertha|aldizkaria=www.encyclopedia.com|sartze-data=2024-08-08}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Collection: Bertha Badt-Strauss Collection {{!}} The Center for Jewish History ArchivesSpace|url=https://archives.cjh.org/repositories/5/resources/8532|aldizkaria=archives.cjh.org|sartze-data=2024-08-08}}</ref><ref>{{Erreferentzia|url=https://academic.oup.com/leobaeck/article-abstract/49/1/266/994779|aldizkaria=academic.oup.com|sartze-data=2024-08-08}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bertha Badt-Strauss in Breslau, circa 1910|hizkuntza=en|url=https://jwa.org/media/badt-strauss-bertha-still-image|aldizkaria=Jewish Women's Archive|sartze-data=2024-08-08}}</ref> == Bizitza == Bertha Badt-Strauss [[Oder]] ibaiaren ertzean dagoen [[Wrocław]] jaio zen 1885ean; [[Polonia|Poloniako]] hego-mendebaldeko hiria da eta [[Silesia Behereko voivoderria|Silesia Behereko voivoderriko]] hiriburua da. Aita, Benno Badt filologoa zen eta ama, Martha (ezkongabetan Guttman abizenekoa) irakaslea.<ref name="jwa">{{Cite web|izenburua=Bertha Badt-Strauss|argitaletxea=''[[Jewish Women's Archive]]''|egilea=Marina Steer|url=https://jwa.org/encyclopedia/article/badt-strauss-bertha|accessdate=2 de febrero de 2019}}</ref> Literatura eta Filosofia ikasi zituen Breslau, [[Berlingo Humboldt Unibertsitatea|Berlin]] eta [[Municheko Unibertsitatea|Municheko unibertsitatean]], eta [[Annette von Droste-Hülshoff]] idazle eta konpositoreari buruzko tesiarekin, Prusian doktorego gradua lortu zuen lehen emakumeetako bat bihurtu zen.<ref name="jwa" /> 1913an Berlinen bizi zen Bruno Strauss irakaslearekin, eta harekin seme bat izan zuen, Albrecht, 1921ean.<ref name="jwa" /> Umea izan eta lasterrera, Berthak [[Esklerosi anizkoitz|esklerosi anizkoitza]] garatu zuen.<ref name="jwa" /> === Ibilbidea === Sionista zen, eta Berlingo komunitate juduaren kide aktiboa. Artikuluak idatzi zituen hainbat egunkari juduetarako, ''Jüdische Rundschau'', ''Der Jude'', ''Israelitische Familienblatt'', ''Blätter des Jüdischen Frauenbundes'' eta ''Der Morgen'' barne.<ref name="jwa">{{Cite web|izenburua=Bertha Badt-Strauss|argitaletxea=''[[Jewish Women's Archive]]''|egilea=Marina Steer|url=https://jwa.org/encyclopedia/article/badt-strauss-bertha|accessdate=2 de febrero de 2019}}</ref> Era berean, bi [[entziklopedia]] idazten lagundu zuen: ''Encyclopaedia Judaica'' eta ''Jüdisches Lexikon''.<ref name="jwa" /> Beste idazle batzuen lanen editore eta itzultzaile emankorra ere izan zen, besteak beste, Droste-Hülshoff, [[Achim von Arnim]], [[Moses Mendelssohn]], Fanny Lewald, Hermann Cohen, [[Rahel Varnhagen von Ense|Rahel Varnhagen]], [[Heinrich Heine]], Sükind von Trimiberg.<ref name="jwa" /> Argitaratu ez zen Elise Reimarus (1735-1805) idazlearen biografia idatzi zuen.<ref name="jwa" /> 1939an, Ameriketako Estatu Batuetara emigratu behar izan zuen naziengandik ihesi.<ref name="jwa">{{Cite web|izenburua=Bertha Badt-Strauss|argitaletxea=''[[Jewish Women's Archive]]''|egilea=Marina Steer|url=https://jwa.org/encyclopedia/article/badt-strauss-bertha|accessdate=2 de febrero de 2019}}</ref> [[Louisiana|Louisianako]] [[Shreveport (Louisiana)|Shreveporten]] finkatu zen, senarra unibertsitate horretan irakasle zen eta.<ref name="jwa" /> Han argitaratu zuen ''White Fire: The Life and Works of Jessie Sampter'', [[Jessie Sampter]] sionistaren biografia, eta hainbat argitalpen judu-estatubatuarretarako idazten jarraitu zuen, hala nola ''Aufbau'', ''The'' ''Jewish Way'', ''The Menorah Journal'', ''The Reconstructionist'' edo ''The National Jewish Monthly''.<ref name="jwa" /> Ipar Carolinan hil zen 1970ean, 84 urte zituela.<ref name="jwa">{{Cite web|izenburua=Bertha Badt-Strauss|argitaletxea=''[[Jewish Women's Archive]]''|egilea=Marina Steer|url=https://jwa.org/encyclopedia/article/badt-strauss-bertha|accessdate=2 de febrero de 2019}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{Bizialdia|1885eko|1970eko|Badt-Strauss, Bertha}} [[Kategoria:Prusiarrak]] [[Kategoria:Alemaniako kazetariak]] [[Kategoria:XX. mendeko emakume idazleak]] [[Kategoria:Emakume itzultzaileak]] [[Kategoria:Erbesteratuak]] [[Kategoria:Juduak]] [[Kategoria:Estatubatuar juduak]] [[Kategoria:Sionistak]] lwx8ur9e7xuzk7cmcw8uonlax5ykn5n 9998473 9998468 2024-12-13T13:14:25Z Wayratuta 119550 Mugitzen [[Category:Juduak]] hona [[Category:Alemaniako juduak]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 9998473 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Bertha Badt-Strauss''' ([[Wrocław|Breslau]], [[Prusiako Erresuma]], [[1885|1885eko]] [[Abenduaren 7|abenduaren 7a]] – [[Chapel Hill (Ipar Carolina)|Chapel Hill]], [[Ameriketako Estatu Batuak]], [[1970|1970eko]] [[Otsailaren 20|otsailaren 20a]]) alemaniar [[Kazetari|kazetaria]], [[Idazle|idazlea]] eta [[Sionismo|sionista]] izan zen.<ref name="jwa">{{Cite web|izenburua=Bertha Badt-Strauss|argitaletxea=''[[Jewish Women's Archive]]''|egilea=Marina Steer|url=https://jwa.org/encyclopedia/article/badt-strauss-bertha|accessdate=2 de febrero de 2019}}</ref> Hainbat argitalpen judurekin kolaboratu zuen, bai [[Berlin|Berlinen]], bai Ameriketako Estatu Batuetan, eta beste idazle batzuen lanak ere argitaratu zein itzuli zituen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bertha Badt-Strauss|hizkuntza=en|url=https://jwa.org/encyclopedia/article/badt-strauss-bertha|aldizkaria=Jewish Women's Archive|sartze-data=2024-08-08}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bertha Badt-Strauss|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/bertha-badt-strauss|aldizkaria=www.jewishvirtuallibrary.org|sartze-data=2024-08-08}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Badt-Strauss, Bertha {{!}} Encyclopedia.com|url=https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/badt-strauss-bertha|aldizkaria=www.encyclopedia.com|sartze-data=2024-08-08}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Collection: Bertha Badt-Strauss Collection {{!}} The Center for Jewish History ArchivesSpace|url=https://archives.cjh.org/repositories/5/resources/8532|aldizkaria=archives.cjh.org|sartze-data=2024-08-08}}</ref><ref>{{Erreferentzia|url=https://academic.oup.com/leobaeck/article-abstract/49/1/266/994779|aldizkaria=academic.oup.com|sartze-data=2024-08-08}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bertha Badt-Strauss in Breslau, circa 1910|hizkuntza=en|url=https://jwa.org/media/badt-strauss-bertha-still-image|aldizkaria=Jewish Women's Archive|sartze-data=2024-08-08}}</ref> == Bizitza == Bertha Badt-Strauss [[Oder]] ibaiaren ertzean dagoen [[Wrocław]] jaio zen 1885ean; [[Polonia|Poloniako]] hego-mendebaldeko hiria da eta [[Silesia Behereko voivoderria|Silesia Behereko voivoderriko]] hiriburua da. Aita, Benno Badt filologoa zen eta ama, Martha (ezkongabetan Guttman abizenekoa) irakaslea.<ref name="jwa">{{Cite web|izenburua=Bertha Badt-Strauss|argitaletxea=''[[Jewish Women's Archive]]''|egilea=Marina Steer|url=https://jwa.org/encyclopedia/article/badt-strauss-bertha|accessdate=2 de febrero de 2019}}</ref> Literatura eta Filosofia ikasi zituen Breslau, [[Berlingo Humboldt Unibertsitatea|Berlin]] eta [[Municheko Unibertsitatea|Municheko unibertsitatean]], eta [[Annette von Droste-Hülshoff]] idazle eta konpositoreari buruzko tesiarekin, Prusian doktorego gradua lortu zuen lehen emakumeetako bat bihurtu zen.<ref name="jwa" /> 1913an Berlinen bizi zen Bruno Strauss irakaslearekin, eta harekin seme bat izan zuen, Albrecht, 1921ean.<ref name="jwa" /> Umea izan eta lasterrera, Berthak [[Esklerosi anizkoitz|esklerosi anizkoitza]] garatu zuen.<ref name="jwa" /> === Ibilbidea === Sionista zen, eta Berlingo komunitate juduaren kide aktiboa. Artikuluak idatzi zituen hainbat egunkari juduetarako, ''Jüdische Rundschau'', ''Der Jude'', ''Israelitische Familienblatt'', ''Blätter des Jüdischen Frauenbundes'' eta ''Der Morgen'' barne.<ref name="jwa">{{Cite web|izenburua=Bertha Badt-Strauss|argitaletxea=''[[Jewish Women's Archive]]''|egilea=Marina Steer|url=https://jwa.org/encyclopedia/article/badt-strauss-bertha|accessdate=2 de febrero de 2019}}</ref> Era berean, bi [[entziklopedia]] idazten lagundu zuen: ''Encyclopaedia Judaica'' eta ''Jüdisches Lexikon''.<ref name="jwa" /> Beste idazle batzuen lanen editore eta itzultzaile emankorra ere izan zen, besteak beste, Droste-Hülshoff, [[Achim von Arnim]], [[Moses Mendelssohn]], Fanny Lewald, Hermann Cohen, [[Rahel Varnhagen von Ense|Rahel Varnhagen]], [[Heinrich Heine]], Sükind von Trimiberg.<ref name="jwa" /> Argitaratu ez zen Elise Reimarus (1735-1805) idazlearen biografia idatzi zuen.<ref name="jwa" /> 1939an, Ameriketako Estatu Batuetara emigratu behar izan zuen naziengandik ihesi.<ref name="jwa">{{Cite web|izenburua=Bertha Badt-Strauss|argitaletxea=''[[Jewish Women's Archive]]''|egilea=Marina Steer|url=https://jwa.org/encyclopedia/article/badt-strauss-bertha|accessdate=2 de febrero de 2019}}</ref> [[Louisiana|Louisianako]] [[Shreveport (Louisiana)|Shreveporten]] finkatu zen, senarra unibertsitate horretan irakasle zen eta.<ref name="jwa" /> Han argitaratu zuen ''White Fire: The Life and Works of Jessie Sampter'', [[Jessie Sampter]] sionistaren biografia, eta hainbat argitalpen judu-estatubatuarretarako idazten jarraitu zuen, hala nola ''Aufbau'', ''The'' ''Jewish Way'', ''The Menorah Journal'', ''The Reconstructionist'' edo ''The National Jewish Monthly''.<ref name="jwa" /> Ipar Carolinan hil zen 1970ean, 84 urte zituela.<ref name="jwa">{{Cite web|izenburua=Bertha Badt-Strauss|argitaletxea=''[[Jewish Women's Archive]]''|egilea=Marina Steer|url=https://jwa.org/encyclopedia/article/badt-strauss-bertha|accessdate=2 de febrero de 2019}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{Bizialdia|1885eko|1970eko|Badt-Strauss, Bertha}} [[Kategoria:Prusiarrak]] [[Kategoria:Alemaniako kazetariak]] [[Kategoria:XX. mendeko emakume idazleak]] [[Kategoria:Emakume itzultzaileak]] [[Kategoria:Erbesteratuak]] [[Kategoria:Alemaniako juduak]] [[Kategoria:Estatubatuar juduak]] [[Kategoria:Sionistak]] 2d4wxpo0984unpfp8ixcnti94s7id0k 0 1197008 9998474 9874359 2024-12-13T13:14:25Z Wayratuta 119550 Mugitzen [[Category:Juduak]] hona [[Category:Alemaniako juduak]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 9998474 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Gertrud Kornfeld''' ([[Praga]], [[1891|1891ko]] [[Uztailaren 25|uztailaren 25a]] - [[Rochester (New York)|Rochester, New York]], [[1955|1955eko]] [[Uztailaren 4|uztailaren 4a]]) [[Alemania|alemaniar]] [[Kimikari|kimikaria]] zen. [[Weimarko Errepublika|Weimarko Errepublikan]] kimikan ''Privatdozent'' (irakaslea) bihurtu zen lehen emakumea eta bakarra izan zen.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Jan|abizena=Apotheker|izenburua=European Women in Chemistry|argitaletxea=John Wiley & Sons|hizkuntza=en|abizena2=Sarkadi|izena2=Livia Simon|data=2011-04-27|url=https://books.google.es/books?id=JJLl47ZFziQC&pg=PT131&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|isbn=978-3-527-63646-4|sartze-data=2024-08-09}}</ref> 1933an [[Nazionalsozialismo|naziek]] [[Judu|juduei]] Alemanian kargu akademikoak izatea debekatu ondoren, [[Ingalaterra|Ingalaterrara]] joan zen bizitzera, eta gero [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetara]], non [[Kodak|Kodakentzat]] lan egin zuen. Bere ikerketa arlo nagusiak [[Fotokimika]] eta [[Zinetika kimiko|Zinetika Kimikoa]] izan ziren.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Thomas|abizena=Adam|izenburua=Germany and the Americas [3 Volumes]: Culture, Politics, and History|argitaletxea=Bloomsbury Academic|hizkuntza=en|data=2005-11-07|url=https://books.google.es/books?id=8uxfTF4Lm-kC&pg=PA584&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|isbn=978-1-85109-628-2|sartze-data=2024-08-09}}</ref> == Heziketa == Gertrud Kornfeld alemanez hitz egiten zuen klase ertaineko familia judu batean hazi zen, Pragan, une hartan [[Austria-Hungariako Inperioa|Austrohungariar Inperioaren]] parte zena. 1910etik 1915era kimika ikasi zuen [[Pragako Unibertsitate Karolinoa|Pragako Unibertsitate Karolinoko]] eskola alemaniarrean. Doktoregoa 1915ean jaso zuen<ref name=":0" /> ''Über Hydrate en Lösungen'' tesiarekin (Disoluzioetako hidratoei buruz),<ref>{{erreferentzia|izenburua=«Schmidt-Böcking, Horst; Templeton, Alan; Trageser, Wolfgang (June 14, 2018). "Otto Sterns Lebensdaten und Chronologie seines Wirkens" (PDF). Otto Sterns gesammelte Briefe – Band 1: Hochschullaufbahn und die Zeit des Nationalsozialismus. Springer-Verlag. pp. 236–237»|url=https://link.springer.com/content/pdf/bbm:978-3-662-55735-8/1.pdf}}</ref> eta bere aholkulari Víctor Rothmunden laguntzaile izan zen.<ref name=":0" /> Lehenik erakusle gisa lan egin zuen, eta 1914-1918tik laguntzaile gisa.<ref>{{Erreferentzia|abizena=schwarts|izenburua=Gertrud Kornfeld|hizkuntza=de|url=https://www.hu-berlin.de/de/ueberblick/geschichte/wissenschaftlerinnen/kornfeld|aldizkaria=Humboldt-Universität zu Berlin|sartze-data=2024-08-09}}</ref> == Alemania == 1918ko urrian, [[Lehen Mundu Gerra|Lehen Mundu Gerraren]] amaieran, [[Txekoslovakia]] Austria-Hungariako Inperioaren ondorengo herrialdeetako bat izan zen. Kornfeldek 1919an utzi zuen Praga, eta Max Bodensteinen praktiketako laguntzaile gisa lan bat lortu zuen [[Hannover|Hannoverreko]] ''Königliche Technische Hochschule''-n (geroago Hannoverreko Unibertsitatea izango zena).<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Erreferentzia|izena=Miloslav Rechcigl|abizena=Jr|izenburua=Beyond the Sea of Beer: History of Immigration of Bohemians and Czechs to the New World and Their Contributions|argitaletxea=AuthorHouse|hizkuntza=en|data=2017-11-09|url=https://books.google.es/books?id=Az0_DwAAQBAJ&pg=PT1002&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|isbn=978-1-5462-0237-0|sartze-data=2024-08-09}}</ref> 1923an, Kornfeld Friedrich-Wilhelms-Universität-eko Kimika Fisikoko Institutura (geroago [[Berlingo Humboldt Unibertsitatea]] izango zena) joan zen Bodensteinekin. 1928an Gertrud Kornfeld kimikan graduatu zen [[Berlin|Berlinen]]. [[Weimarko Errepublika|Weimarko Errepublikako]] unibertsitate batean kimikako Privatdozent ([[Irakasle|irakaslea]]) izan zen lehen emakume eta bakarra izan zen.<ref name=":0" /> 1933ko apirilaren 7an, Alemanian funtzio publikoa berrezartzeko 1933ko Alemaniako Legea onartu zen, juduei kargu publikoak betetzea debekatzen ziena, irakaskuntza posizioak barne.<ref>{{Erreferentzia|izena=Kris|abizena=Manjapra|izenburua=Age of Entanglement|argitaletxea=Harvard University Press|hizkuntza=en|data=2014-01-06|url=https://books.google.es/books?id=t8YXAgAAQBAJ&pg=PA86&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|isbn=978-0-674-72631-4|sartze-data=2024-08-09}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Nazi Germany Sourcebook: An Anthology of Texts|data=2019-05-08|url=https://web.archive.org/web/20190508010940/https://studylib.net/doc/8224545/the-nazi-germany-sourcebook--an-anthology-of-texts|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-08-09}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Harriet Pass|abizena=Freidenreich|izenburua=Female, Jewish, and Educated: The Lives of Central European University Women|argitaletxea=Indiana University Press|hizkuntza=en|data=2002-06-21|url=https://books.google.es/books/about/Female_Jewish_and_Educated.html?id=HTy5GsUWgO0C&redir_esc=y|isbn=978-0-253-10927-9|sartze-data=2024-08-09}}</ref> Berlingo Unibertsitateko irakasleen ia herenarekin eta irakasle pribatuen ia erdiarekin batera, Kornfeldi irakasle-lizentzia kendu zitzaion eta Alemaniako akademian lan egiteko aukera guztiak kendu zitzaizkion.<ref name=":2">{{erreferentzia|abizena=Vogt, Annette (2003). Nekvasilová, Jana (ed.)|izenburua="Von Prag in die "neue Welt" — die Wege der Chemikerin Gertrud Kornfeld".|argitaletxea=Acta Historiae Rerum Naturalium Necnon Technicarum. 7: 281–97.}}</ref> == Ingalaterra == Kornfeldek Ingalaterrara emigratu ahal izan zuen 1933an.<ref name=":3">{{Erreferentzia|izena=Christine von|abizena=Oertzen|izenburua=Science, Gender, and Internationalism: Women’s Academic Networks, 1917-1955|argitaletxea=Springer|hizkuntza=en|data=2016-04-30|url=https://books.google.es/books?id=CX8YDAAAQBAJ&pg=PA131&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|isbn=978-1-137-43890-4|sartze-data=2024-08-09}}</ref> Dirudienez, Zientzia eta Ikaskuntza Babesteko Elkartearen (SPSL) laguntza jaso zuen [[Birminghamgo Unibertsitatea|Birminghamgo Unibertsitatean.]]<ref name=":0" /><ref name=":1" /> SPSL, hasiera batean Laguntza Akademikorako Kontseilua bezala ezagutzen zena, Londresen sortu zen 1933an.<ref>{{Erreferentzia|izena=David|abizena=Zimmerman|izenburua=The Society for the Protection of Science and Learning and the Politicization of British Science in the 1930s|orrialdeak=25–45|hizkuntza=en|data=2006-03-01|url=https://doi.org/10.1007/s11024-005-5405-8|aldizkaria=Minerva|alea=1|zenbakia=44|issn=1573-1871|doi=10.1007/s11024-005-5405-8|sartze-data=2024-08-09}}</ref> Kornfeld Alemaniako Aditu Desplazatuen Zerrendan zegoen, SPSLk bilduak eta 1936an argitaratuak.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Displaced German Scholars: A Guide to Academics in Peril in Nazi Germany During the 1930s|argitaletxea=Wildside Press LLC|hizkuntza=en|data=1993-01-01|url=https://books.google.es/books?id=47XdGC6Ch-wC&pg=PA7&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|isbn=978-0-89370-474-2|sartze-data=2024-08-09}}</ref> Londresko Emakume Unibertsitarioen Federazio Britainiarraren (BFUW) laguntza ere jaso zuen [[Nottinghamgo Unibertsitatea|Nottinghamgo Unibertsitatean]] irakasteko. 1934an, Alemaniako egoitza-bekadunen larrialdi-beka bat jaso zuen urtebetez, BFUWk Alemaniako erbesteratuentzat bereziki bildutako funts batetik. Horri esker, [[South Kensington|South Kensingtoneko]] [[Imperial College London]]-en ikerketa egin zuen. 1936an, Amerikako Unibertsitateko Emakumeen Elkartearen (AAUW) nazioarteko beka bat jaso zuen, eta, horri esker, [[Viena|Vienan]] ikasi ahal izan zuen.<ref name=":3" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Einstein, AAUW, and Getting Jewish Women Scientists out of Nazi Germany: AAUW|data=2019-05-09|url=https://web.archive.org/web/20190509134212/https://www.aauw.org/2013/03/14/einstein-aauw-jewish-women-scientists/|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-08-09}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=R. H.|abizena=Chittenden|izenburua=Scientific Notes and News|abizena2=Abel|abizena3=Richards|izena2=J. J.|izena3=A. N.|data=1911-01-20|url=https://zenodo.org/records/1518987|doi=10.1126/science.33.838.103|sartze-data=2024-08-09}}</ref> == Ameriketako Estatu Batuak == Lekualdatzea, emakume gazteagoentzat, agian errazagoa zen. Kornfeld zaharragoa eta hobeto ezarrita zegoen bere arloan 1933an.<ref name=":2" /> Max Bodensteinen eta Friedrich Paschen fisikariaren gomendio positiboekin ere,<ref>{{Erreferentzia|izena=Ute|abizena=Deichmann|izenburua=The Expulsion of Jewish Chemists and Biochemists from Academia in Nazi Germany|data=1999-01-01|url=https://www.academia.edu/5458435/The_Expulsion_of_Jewish_Chemists_and_Biochemists_from_Academia_in_Nazi_Germany|aldizkaria=Perspectives on Science|sartze-data=2024-08-09}}</ref> zaila izan zitzaion bere mailan eta espezializazioan zegoen posizio berri bat aurkitzea. Hasieran, emakumeentzako unibertsitate batean irakasteko edo ikerketa industrialean aritzeko ideiari aurre egin zion.<ref name=":2" /> 1937an, AAUWko Esther Brunauerrek Kornfelden alde egin zuen, eta, horri esker, bisitari-bisa batekin bidaiatu ahal izan zuen Estatu Batuetara. Han aurkitu zuen postu bat Eastman Kodak Companyren ikerketa-laborategian, Rochesterren, New Yorken. Fotokimikari buruz zuen ezagutza espezializatua baloratu zen,<ref name=":3" /> eta ikerketa-talde txiki baten buru bihurtu zen. Arrakastaz jarraitu ahal izan zuen bere karreran, nahiz eta aurretik hainbat nahasmendu politiko izan.<ref name=":0" /> 1948an, Kornfeld New Yorkeko Zientzia Akademiako kide gisa ohoratu zuten, Kodaken egindako lanagatik.<ref>{{erreferentzia|izenburua=«"2 EK Scientists Chosen For Academy Honors" (PDF). Kodakery. January 22, 1948. p. 2.»|url=https://mcnygenealogy.com/book/kodak/kodakery-v06-n03.pdf}}</ref> == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|2}} == Kanpo estekak == * [https://archives.bodleian.ox.ac.uk/repositories/2/resources/3246 Zientziaren eta Ikaskuntzaren Babeserako Elkartearen Artxiboaren Katalogoa, 1933-87, Bodleian Liburutegia, Oxfordeko Unibertsitatea.] * [https://archives.nypl.org/mss/922 1927-1949 atzerriko jakintsu lekualdatuen laguntzarako Larrialdi Batzordea] , New York Public Library {{Bizialdia|1891ko|1955eko|Kornfeld, Gertrud}} [[Kategoria:Emakume kimikariak]] [[Kategoria:Emigranteak]] [[Kategoria:Alemaniako juduak]] [[Kategoria:Emakume zientzialariak]] b4v5d0q158kmzg5lhhy5usjrqmg2vx2 0 1199146 9998455 9886017 2024-12-13T13:04:42Z Wayratuta 119550 Mugitzen [[Category:Juduak]] hona [[Category:Estatubatuar juduak]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 9998455 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Sarah Levy''' ([[Lurmutur Hiria]], [[Hegoafrika]], [[1995|1995eko]] [[Abenduaren 27|abenduaren 27a]]) hegoafrikar-israeldar-estatubatuar [[Fisioterapia|fisioterapeuta]], [[Errugbi (kirola)|errugbi]] jokalaria da, [[Zazpiko errugbi|zazpiko errrugbi]] modalitatean hego posizioan edo erdian jarduten duen kirolaria.<ref>{{Cite web|izenburua=LEVY Sarah|data=2024|url=https://olympics.com/en/paris-2024/athlete/sarah-levy_1950496|accessdate=11 August 2024}}</ref><ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Web Publisher Pro|abizena=Support|izenburua=Sarah Levy joins the family funny business on Schitt's Creek|hizkuntza=en-US|data=2015-03-19|url=https://streetsoftoronto.com/sarah-levy-joins-the-family-funny-business-on-schitts-creek/|aldizkaria=Streets Of Toronto|sartze-data=2024-08-20}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Cape Town-born Sarah Levy shines in the international rugby arena|hizkuntza=en-US|data=February 1, 2022|url=https://cjc.org.za/2022/02/01/cape-town-born-sarah-levy-shines-in-the-international-rugby-arena/|lana=Cape Jewish Chronicle|accessdate=July 18, 2024}}</ref> [[2024ko Udako Olinpiar Jokoak|2024ko Parisko Udako Olinpiar jokoetan]] brontzezko domina jaso zuen [[Zazpiko errugbi|zazpiko errugbian]].<ref>{{erreferentzia|izena=https://olympics.com/es/paris-2024/calendario/rugby-7/femenino?day=undefined|ISSN=https://olympics.com/es/paris-2024/calendario/rugby-7/femenino?day=undefined}}</ref> == Bizitza == Hegoafrikako [[Lurmutur Hiria|Lurmutur Hirian]] jaio zen Levy. Aita (Denis Levy) Hegoafrikakoa da eta ama (Susan) AEBkoa. Judua da.<ref name="Dan">Dan Shapiro (December 16, 2021). [https://medium.com/lawrence-family-jcc/from-team-jcc-to-team-usa-professional-rugby-player-sarah-levy-ce0f48ba2fb7 "From Team JCC to Team USA — Professional Rugby Player Sarah Levy,"] Lawrence Family JCC.</ref><ref name="saul">Saul Kamionsky (December 2, 2021). [https://www.sajr.co.za/sa-born-rugby-star-helps-beat-the-boks/ "SA-born rugby star helps beat the Boks,"] ''South African Jewish Report''.</ref><ref name="hey">Evelyn Frick (July 23, 2024). [https://www.heyalma.com/18-things-to-know-about-jewish-rugby-player-sarah-levy/ "18 Things to Know About Jewish Rugby Player Sarah Levy,"] ''Hey Alma''.</ref> Aitak errugbian jokatu zuen, eta osaba aitonak ere errugbian jokatu zuen Hegoafrikako Western Province errugbi batasuneko taldearentzat.<ref name="ngn">Ian Thomsen (July 18, 2024). [https://news.northeastern.edu/2024/07/18/magazine/sarah-levy-rugby-olympics/ "Sarah Levy seeks an Olympic gold medal 10 years after she fell in love with rugby at Northeastern,"] ''NGN Magazine''.</ref><ref name="spr">Jaime Uranovsky (February 1, 2022). [https://cjc.org.za/2022/02/01/cape-town-born-sarah-levy-shines-in-the-international-rugby-arena/ "Cape Town-born Sarah Levy shines in the international rugby arena,"] ''Cape Jewish Chronicle''.</ref> Louis Babrow aitaren aldeko birraitonak, Hegoafrikako [[Apartheid|apartheidaren]] aurkakoa zenak, Hegoafrikako errugbi batasuneko talde nazionalarentzat (Springboks-ak) jokatu zuen 1950eko hamarkadan, eta horixe egin zuen lehen jokalari juduetako bat izan zen.<ref name="spr" /><ref name="ngn" /><ref name="saul" /> Levy eta bere familia [[Israel|Israelera]] joan ziren bi urte zituenean, eta urte batzuk geroago [[San Diego (Kalifornia)|San Diegora]], [[Kalifornia|Kaliforniara]], joan ziren bizitzera.<ref name="saul">Saul Kamionsky (December 2, 2021). [https://www.sajr.co.za/sa-born-rugby-star-helps-beat-the-boks/ "SA-born rugby star helps beat the Boks,"] ''South African Jewish Report''.</ref><ref name=":0" /><ref name="spr">Jaime Uranovsky (February 1, 2022). [https://cjc.org.za/2022/02/01/cape-town-born-sarah-levy-shines-in-the-international-rugby-arena/ "Cape Town-born Sarah Levy shines in the international rugby arena,"] ''Cape Jewish Chronicle''.</ref> San Diegoko CCM prestatzera eskolara joan zen, San Diegoko [[sinagoga]] batera eta Juduen Zentro Komunitarioko kanpaleku batera.<ref name="hey">Evelyn Frick (July 23, 2024). [https://www.heyalma.com/18-things-to-know-about-jewish-rugby-player-sarah-levy/ "18 Things to Know About Jewish Rugby Player Sarah Levy,"] ''Hey Alma''.</ref><ref name="jcc">{{Erreferentzia|izenburua=Sarah Levy’s great-grandfather faced a Yom Kippur rugby dilemma, she’s playing in the Olympics|hizkuntza=en|data=2024-07-26|url=https://www.jpost.com/diaspora/article-812007|aldizkaria=The Jerusalem Post {{!}} JPost.com|sartze-data=2024-08-20}}</ref> 2010eko eta 2012ko CCMko Maccabiko Jokoetan lehiatu zen.<ref name="hey" /> ''[[Bar eta Bat Mitzva|'''Bat Mitzva''']]'' ospatu zuen Israelen.<ref name="jcc" /> Bigarren hezkuntzan, krosean eta pistan korritu zuen, golfean eta futbolean lehiatu zen.<ref name="ngn">Ian Thomsen (July 18, 2024). [https://news.northeastern.edu/2024/07/18/magazine/sarah-levy-rugby-olympics/ "Sarah Levy seeks an Olympic gold medal 10 years after she fell in love with rugby at Northeastern,"] ''NGN Magazine''.</ref> Levy Ipar-ekialdeko Unibertsitatean izan zen, eta 2018an graduatu zen Osasun Zientzietako Lizentziatura batekin.<ref name=":0" /><ref name="ngn">Ian Thomsen (July 18, 2024). [https://news.northeastern.edu/2024/07/18/magazine/sarah-levy-rugby-olympics/ "Sarah Levy seeks an Olympic gold medal 10 years after she fell in love with rugby at Northeastern,"] ''NGN Magazine''.</ref> Gero, Fisioterapiako doktoretza lortu zuen 2023an, San Markoseko San Agustin Unibertsitatean, Kalifornian.<ref name=":0" /><ref>{{Cite web|izenburua=Sarah Levy|hizkuntza=en|data=March 1, 2024|url=https://www.teamusa.com/profiles/sarah-levy|lana=teamusa.com|accessdate=July 18, 2024}}</ref> Urtebete eman zuen Connecticuteko terapia fisikoko klinika baterako lanean.<ref name="ngn" /><ref name="hey">Evelyn Frick (July 23, 2024). [https://www.heyalma.com/18-things-to-know-about-jewish-rugby-player-sarah-levy/ "18 Things to Know About Jewish Rugby Player Sarah Levy,"] ''Hey Alma''.</ref> == Errugbi ibilbidea == Levyk 18 urte zituenean jokatu zuen lehen aldiz errugbian, Ipar-ekialdeko Unibertsitatean, eta harentzat errugbi batasunean eta [[Hamabosteko errugbi|errugbiko]] hirurogeita hamarretan jokatu zuen.<ref name=":0" /><ref name="ngn">Ian Thomsen (July 18, 2024). [https://news.northeastern.edu/2024/07/18/magazine/sarah-levy-rugby-olympics/ "Sarah Levy seeks an Olympic gold medal 10 years after she fell in love with rugby at Northeastern,"] ''NGN Magazine''.</ref><ref name="spr">Jaime Uranovsky (February 1, 2022). [https://cjc.org.za/2022/02/01/cape-town-born-sarah-levy-shines-in-the-international-rugby-arena/ "Cape Town-born Sarah Levy shines in the international rugby arena,"] ''Cape Jewish Chronicle''.</ref> San Diegoko eta New York Rugby talde(nazioko errugbi klub zaharrena) Lehen Mailako Emakumezkoen Ligako errugbi klubetan lehiatu da.<ref name="saul">Saul Kamionsky (December 2, 2021). [https://www.sajr.co.za/sa-born-rugby-star-helps-beat-the-boks/ "SA-born rugby star helps beat the Boks,"] ''South African Jewish Report''.</ref><ref name=":0" /> Barbarian talde britainiarrarentzat ere jokatu du.<ref name="spr" /><ref>{{Cite web|izenburua=Sarah Levy stars as Barbarians set attendance world record|hizkuntza=en-US|data=November 28, 2021|url=https://www.americasrugbynews.com/2021/11/27/sarah-levy-stars-as-barbarians-set-attendance-world-record/|lana=Americas Rugby News|accessdate=July 18, 2024}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Marc Bazeley|izenburua=Barbarians women rout South Africa at Twickenham as Sarah Levy scores hat-trick of tries|data=November 27, 2021|url=https://www.skysports.com/rugby-union/news/12321/12480483/barbarians-women-rout-south-africa-at-twickenham-as-sarah-levy-scores-hat-trick-of-tries|lana=Sky Sports}}</ref> === AEBko selekzioan === 2018an, Levyri AEB taldean jokatzeko eskatu zitzaion. Errugbia, American Women's Eagles.<ref name="ngn">Ian Thomsen (July 18, 2024). [https://news.northeastern.edu/2024/07/18/magazine/sarah-levy-rugby-olympics/ "Sarah Levy seeks an Olympic gold medal 10 years after she fell in love with rugby at Northeastern,"] ''NGN Magazine''.</ref><ref name=":0" /> Ingalaterraren aurka irabazi zuen bere lehen saria.<ref name="eag">{{Cite web|izenburua=Sarah Levy {{!}} Player Profile {{!}} USA Eagles|hizkuntza=en|url=https://eagles.rugby/players/sarah-levy/1226|lana=eagles.rugby|accessdate=July 18, 2024}}</ref> AEBren Zazpiko errugbi taldean jokatzea eskatu ziotenean, nahiz eta ordura arte hego-posizioan jokatu, erdigunean jokatzen hasi zen.<ref name=":0" /><ref name="ngn">Ian Thomsen (July 18, 2024). [https://news.northeastern.edu/2024/07/18/magazine/sarah-levy-rugby-olympics/ "Sarah Levy seeks an Olympic gold medal 10 years after she fell in love with rugby at Northeastern,"] ''NGN Magazine''.</ref><ref name="spr">Jaime Uranovsky (February 1, 2022). [https://cjc.org.za/2022/02/01/cape-town-born-sarah-levy-shines-in-the-international-rugby-arena/ "Cape Town-born Sarah Levy shines in the international rugby arena,"] ''Cape Jewish Chronicle''.</ref> 2022an, Zazpikoen AEBko Erresidentziara joateko eskatu zioten, eta 2022ko Munduko Errugbiaren Zazpien Seriean egin zuen debuta, [[Málaga|Malagan]] (Espainia).<ref name=":0" /><ref name="spr" /> Urte hartan Zack Test entrenatzailearekin ere hasi zen lanean, azken olinpikoa zen eta talde nazionaleko entrenatzaile laguntzailea zen.<ref name=":0" /> === 2024 Parisko Olinpiar Jokoak === Levy 2024ko Parisko Olinpiadetan lehiatzen da, Estatu Batuetako errugbiko emakumeen talde nazionaleko kide gisa, zazpiko [[Zazpiko errugbia 2024ko Udako Olinpiar Jokoetan - Emakumezkoen txapelketa|emakumezkoen]] errugbi txapelketan, 2024ko uztailean.<ref name=":0" /><ref>{{Cite web|abizena=Peene|izenburua=TEAM USA ANNOUNCES WOMEN'S OLYMPIC RUGBY SEVENS TEAM FOR PARIS 2024|izena1=Sam|data=June 17, 2024|url=https://olympics.com/en/news/team-usa-womens-olympic-rugby-sevens-team-for-paris-2024|lana=olympics.com}}</ref><ref name="Dan">Dan Shapiro (December 16, 2021). [https://medium.com/lawrence-family-jcc/from-team-jcc-to-team-usa-professional-rugby-player-sarah-levy-ce0f48ba2fb7 "From Team JCC to Team USA — Professional Rugby Player Sarah Levy,"] Lawrence Family JCC.</ref> Une horretan, Team AEB laugarren zen munduko sailkapenean.<ref name="ngn">Ian Thomsen (July 18, 2024). [https://news.northeastern.edu/2024/07/18/magazine/sarah-levy-rugby-olympics/ "Sarah Levy seeks an Olympic gold medal 10 years after she fell in love with rugby at Northeastern,"] ''NGN Magazine''.</ref> Taldeak bere lehen bi partidak irabazi zituen, Japonia eta Brasil garaituta, eta azken unean kalifikatu zen, Levyk bere lehen partidan lortutako puntuazioarekin.<ref>Philip Bendon (July 28, 2024). [https://www.florugby.com/articles/12752842-impressive-usa-sevens-secure-unbeaten-start-to-olympic-campaign-in-paris "Impressive USA Sevens Secure Unbeaten Start To Olympic Campaign In Paris,"] ''FloRugby''.</ref> [[Brontzezko domina]] irabazi zuen taldeak.<ref>{{Cite web|izenburua=2024 Olympics: U.S. women's rugby sevens wins first bronze medal, stunning Australia with try as clock expires|hizkuntza=en|data=July 30, 2024|url=https://www.cbssports.com/olympics/news/2024-olympics-u-s-womens-rugby-sevens-wins-first-bronze-medal-stunning-australia-with-try-as-clock-expires/|lana=CBS Sports|accessdate=July 31, 2024}}</ref> == Olinpiar Jokoak == [[2024ko Udako Olinpiar Jokoak|2024ko Udako Olinpiar jokoetan]] [[Paris|Parisen]] hirugarren postua lortzeko [[Australia|Australiaren]] aurka jokatu zuten uztailaren 30ean eta 14-12 irabazi zuen AEBk.<ref>{{Erreferentzia|izenburua={{!}} EL MUNDO|hizkuntza=es|data=2024-07-30|url=https://www.elmundo.es/deportes/juegos-olimpicos/resultados/rugby-7/femenino/femenino/tercera-plaza/38436|aldizkaria=ELMUNDO|sartze-data=2024-08-19}}</ref> Brontzezko domina irabazi zuen taldea osatu zuten jokariak hauexek izan ziren: [[Alev Kelter]], [[Lauren Doyle]], [[Kayla Canett]], [[Kristi Kirshe]], [[Ilona Maher]], [[Ariana Ramsey]], [[Naya Tapper]], [[Alena Olsen]], [[Alex Sedrick]], [[Sammy Sullivan]], [[Sarah Levy (errugbi jokalaria)|Sarah Levy]], [[Stephanie Rovetti]], [[Kristen Thomas]] eta [[Nicole Heavirland]]. <ref>{{Erreferentzia|izena=Calder|abizena=Cahill|izenburua=USA Women's Sevens fall just short of bronze at Rugby World Cup Sevens 2022|hizkuntza=en|data=2022-09-11|url=https://eagles.rugby/news/usa-womens-sevens-fall-just-short-of-bronze-at-rugby-world-cup-sevens-2022-2022911|aldizkaria=eagles.rugby|sartze-data=2024-08-20}}</ref> {| class="wikitable center col2izq" style="text-align:center;width:445px;" ! colspan="4" |[[Udako Olinpiar Jokoak]] |- !Urtea !Lekua !Domina !Proba |- |2024 |[[2024ko Udako Olinpiar Jokoak|Paris]] {{banderaherrialde|Frantzia}} |{{bronze3}} |Zazpiko-errugbia emakumeak |} == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * "[https://www.teamusa.com/profiles/sarah-levy Sarah Levy]," Team USA Rugby. {{bizialdia|1998ko||Levy, Sarah}} [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako errugbilariak]] [[Kategoria:Emakume errugbilariak]] [[Kategoria: Ameriketako Estatu Batuetako brontzeko dominadun olinpikoak]] [[Kategoria:Olinpiar Jokoetako dominadunak zazpiko errugbian]] [[Kategoria:2024ko Udako Olinpiar Jokoetako errugbilariak]] [[Kategoria:2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominadunak]] [[Kategoria:Estatubatuar juduak]] 9azxk6l3g2h85gbm409vjsblb9belr8 0 1199400 9998959 9991017 2024-12-13T19:26:04Z Xirkan 12788 /* Bisigodoak Inperioaren barnean */ 9998959 wikitext text/x-wiki {{gertakari infotaula}} '''Erromaren arpilatzea''' [[Alariko]] [[bisigodo]]en erregeak [[410]]eko [[abuztuaren 24]]tik [[abuztuaren 27]]ra bitarte egin zuen. Garai hartan, [[Erroma]] ez zen jada [[Mendebaldeko Erromatar Inperioa]]ren hiriburu administratiboa, [[Mediolanum]]ek (egungo [[Milan]]) ordezkatu baitzuen [[286]]an eta [[Ravena]]k [[402]]an. Hala ere, [[Erromatar Inperioa]]ren «betiereko hiria» eta zentro espirituala izaten jarraitzen zuen. Ia 800 urtean lehen aldia zen Erroma atzerriko etsai baten eskuetan erortzen zela, eta arpilatzeak zirrara handia eragin zien bai garaikideei, bai Inperioaren lagun eta etsaiei. 410eko arpilatzea mugarri garrantzitsutzat jotzen da [[Mendebaldeko Erromatar Inperioaren erorialdia]]n. [[Betleem]]en bizi zen [[Jeronimo Estridongoa|San Jeronimok]] idatzi zuen: «mundu osoa hartu zuen hiria bera hartua izan zen»<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Nicene and Post-Nicene Fathers: Series II/Volume VI/The Letters of St. Jerome/Letter 127 - Wikisource, the free online library|hizkuntza=en|url=https://en.wikisource.org/wiki/Nicene_and_Post-Nicene_Fathers:_Series_II/Volume_VI/The_Letters_of_St._Jerome/Letter_127|aldizkaria=en.wikisource.org|sartze-data=2024-08-21}}</ref>. ===Bisigodoak Inperioaren barnean=== [[Huno]]en erasoen ondorioz, godoek [[Limes|Inperioaren muga]] gurutzatu zuten [[376]]an aterpea aurkitu nahian. [[Valente]] enperadoreak aurre egin zien, baina ezin izan zituen garaitu [[Hadrianopolisko gudua|Adrianopolisko bataila]]n ([[378]]), eta bizia galdu zuen. [[382]]an, hitzarmen bat adostu zuten bisigodoek eta [[Teodosio I.a Handia|Teodosio I.a]] enperadoreak: Inperioaren subjektu izatera pasatu ziren, "[[foederati]]" izaerarekin, eta eremu bat eman zitzaien [[Dazia (antzinako eskualdea)|Dazia]]n eta [[Trazia]]n finka zitezen, zerbitzu militarraren truke. Teodosio [[395]]ean hil zenean, bisigodoek amaitutzat jo zuten hitzarmena. [[Alariko I.a|Alariko]] erregeak matxinatu eta [[Konstantinopla]] hiriburua mehatxatu zuen. Gero Greziara joan zen, bidean Mazedonia arpilatuz. [[Flavius Stilicho|Estiliko]]k, mendebaldeko eta ekialdeko inperioetako armadak mendean zituela, aurre egin zien bisigodoei, baina gudurik eman gabe. [[Arkadio]] ekialdeko enperadoreak agintetik kendu zuen, eta horrek bide eman zien bisigodoei Greziako zati handi bat arpilatzeko. Handik [[Epiro]]ra joan zenean, Erromak haren baldintzak onartu zituen: Alarikok, [[Iliria]]ko ''magister militum'' tituluarekin batera, probintzia horretan behar adina baliabide eskuratzeko baimena jaso zuen. ===Bisigodoak Italian=== Zeukan titulua galduta, eta Erromak hunoak haren kontra erabliko zituen beldurrez, Alarikok Italiara eraman zuen herria [[401]]ean. Hasieran erresistentziarik aurkitu ez arren, Estilikok aurre egin zien, hasieran [[Milan]]en, eta gero Pollentian eta [[Verona]]n. Eraso horien ondorioz, [[Honorio]]k hiriburua [[Ravenna|Ravena]]ra aldatu zuen, defendatzen errazagoa baitzen, inguruko padurak zirela eta. [[405]]ean, Alariko Estilikoren aliatu bihurtu zen, eta elkarrekin egin zioten aurre [[Radagaiso]]ren inbasioari. Baina aliantza horrek balioa galdu zuen [[408]]an, Estiliko berriz adiskidetu zenean Ekialdeko Inperioarekin. Orduan, Alariko matxinatu eta 288.000 solido eskatu zituen, Italia inbadituko zuelako mehatxupean. Estutasun handiz lortu zuen Estilikok [[Erromako Senatua|Senatu]]ak ordainketa onartzea. Baina enperadorearekiko harremana gaiztotuta zegoen, eta Honoriok agindu zuen Estiliko atxilotu eta exekutatzeko. Alarikok, orduan, ez zuen agindutako dirua jaso. Erromako armada hasi zen orduan germaniar soldadu federatuak hiltzen, ordura arte aliatuak izan zirenak. Ihes egitea lortu zutenek Alarikorekin egin zuten bat. Alarikok Estiliko hil eta sei hilabetera eraso zion Italiari. Hiriak arpilatzen zituzten hegoalderako bidean, Erromara ailegatu eta setiatu arte. Hirian, gosea zabaldu zen, eta arrazionamenduak ezarri ziren. Azkenean erreskate bat pagatu zen, 5.000 libera [[urre]] eta 30.000 libera [[zilar]]rekoa. Hiriko esklabo barbaroek bat egin zuten Alarikorekin. ===Erromaren arpilatzea=== Alarikok bere herria finkatzeko lurrak nahi zituen. Negoziazioek atzera eta aurrera asko egin zituzten. Honoriorekin berarekin Ravenatik kanpo elkartzekoa zen egun batean, Alarikori eraso zion [[Saro (bisigodoa)|Saro]] etsai bisigodoak erromatarren indar txiki bat zuela. Alarikok, bizirik atera baitzen, erabaki zuen negoziazioei utzi eta Erromara jotzea. Setiatu eta, [[410]]eko [[abuztuaren 24]]an, hirian sartu ziren. Hiru egunez arpilatu zuten. Hiriko eraikin ospetsuenetako ugari arpilatu zituzten, besteak beste [[Augustoren Mausoleoa|Augusto]]ren eta [[Hadrianoren Mausoleoa|Hadriano]]ren mausoleoak, non lehengo enperadore asko zeutzan. Nonahiko ondasun higigarriak lapurtu zituzten. [[San Petri basilika|Petriren]] eta [[San Paulo Harresiz Kanpokoa|Pauloren basilika]]k, aldiz, errespetatu zituzten, baina [[Laterango jauregia|Laterango jauregi]]tik zilarrezko [[ziborio]] bat ostu zuten, [[Konstantino]]ren oparia izan zena. Erromatar ugari hartu zituzten preso, besteak beste enperadorearen arreba, [[Gala Plazidia]]. Batzuengatik erreskatea kobratu zuten, eta beste asko esklabo saldu zituzten. Arpilatzea, hala ere, ez zen izan zitekeen bezain okerra. Sarraski orokorrik ez zen izan, eta Petriren eta Pauloren basiliketan gordetakoak errespetatu zituzten. Hiriko eraikin eta monumentu gehienek iraun zuten, baina ondasun higigarriak galduta. Erromatik Alarikok hegoaldera jo zuen. Bisigodoek [[Campania]], [[Lukania|Lucania]] eta [[Calabria]] hondatu zituzten. Ezin izan zuten, hala ere, [[Messinako itsasartea|Mesinako itsasartea]] zeharkatu. Alariko Consentian hil zen 410ean bertan. Gero, [[Ataulfo]] hautatu zuten errege bisigodoek, eta hark [[Galia]]ra eraman zituen. Ataulfo [[415]]ean hil zen, eta hurrengo erregeak, [[Walia]]k, lortu zuen Honoriok [[Garona]] inguruko [[Bisigodoen Erresuma|lurrak]] ematea finka zitezen, ziur aski ''hospitalitas'' sistemaren azpian. Hitzarmen horren bidez, bisigodoek bertako zergak jasoko zituzten, eta, trukean, laguntza militarra eman beharko zioten Inperioari. Hala gertatu zen, esaterako, [[Atila]]ren kontra, [[Katalauniako Zelaietako Gudua]]n, [[451]]n. == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:410eko gatazkak]] [[Kategoria:Erromatar Inperioak parte hartutako setioak]] [[Kategoria:Bisigodoek parte hartutako guduak]] [[Kategoria:Hunoek parte hartutako guduak]] [[Kategoria:Mendebaldeko Erromatar Inperioa]] [[Kategoria:Kanibalismoa Europan]] [[Kategoria:Hunoek parte hartutako gerrak]] szhpqjz7js654d2z45grc1eegqsl7zm 9998975 9998959 2024-12-13T19:50:40Z Xirkan 12788 /* Bisigodoak Inperioaren barnean */ 9998975 wikitext text/x-wiki {{gertakari infotaula}} '''Erromaren arpilatzea''' [[Alariko]] [[bisigodo]]en erregeak [[410]]eko [[abuztuaren 24]]tik [[abuztuaren 27]]ra bitarte egin zuen. Garai hartan, [[Erroma]] ez zen jada [[Mendebaldeko Erromatar Inperioa]]ren hiriburu administratiboa, [[Mediolanum]]ek (egungo [[Milan]]) ordezkatu baitzuen [[286]]an eta [[Ravena]]k [[402]]an. Hala ere, [[Erromatar Inperioa]]ren «betiereko hiria» eta zentro espirituala izaten jarraitzen zuen. Ia 800 urtean lehen aldia zen Erroma atzerriko etsai baten eskuetan erortzen zela, eta arpilatzeak zirrara handia eragin zien bai garaikideei, bai Inperioaren lagun eta etsaiei. 410eko arpilatzea mugarri garrantzitsutzat jotzen da [[Mendebaldeko Erromatar Inperioaren erorialdia]]n. [[Betleem]]en bizi zen [[Jeronimo Estridongoa|San Jeronimok]] idatzi zuen: «mundu osoa hartu zuen hiria bera hartua izan zen»<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Nicene and Post-Nicene Fathers: Series II/Volume VI/The Letters of St. Jerome/Letter 127 - Wikisource, the free online library|hizkuntza=en|url=https://en.wikisource.org/wiki/Nicene_and_Post-Nicene_Fathers:_Series_II/Volume_VI/The_Letters_of_St._Jerome/Letter_127|aldizkaria=en.wikisource.org|sartze-data=2024-08-21}}</ref>. ===Bisigodoak Inperioaren barnean=== [[Huno]]en erasoen ondorioz, godoek Danubioko [[limes|muga]] gurutzatu zuten [[376]]an aterpea aurkitu nahian. [[Valente]] enperadoreak Danubioren hegoaldean kokatzeko baimena eman zien, baina umiliazioak eta tratu txarrak pairatu zituzten, eta laster Erromaren aurka altxatu ziren. Valentek aurre egin zien, baina ezin izan zituen garaitu [[378]]ko [[Hadrianopolisko gudua]]n, eta bizia galdu zuen.<ref>{{Erreferentzia|egilea=Gibbon, Edward |izenburua=Histoire de la décadence et de la chute de l’Empire romain, tome 5/XXVI |url=https://fr.wikisource.org/wiki/Histoire_de_la_d%C3%A9cadence_et_de_la_chute_de_l%E2%80%99Empire_romain,_traduction_Guizot,_tome_5/XXVI#chapXXVI |argitaletxea= François Guizoten itzulpena, fr.wikisource.org |sartze-data=2024-12-13}}</ref> [[382]]an, hitzarmen bat adostu zuten [[Teodosio I.a Handia|Teodosio I.a]] enperadorearekin: bisigodoak Inperioaren subjektu izatera pasatu ziren, "[[foederati]]" izaerarekin, eta eremu bat eman zitzaien [[Dazia (antzinako eskualdea)|Dazia]]n eta [[Trazia]]n finka zitezen, zerbitzu militarraren truke. Teodosio [[395]]ean hil zenean, bisigodoek amaitutzat jo zuten hitzarmena. [[Alariko I.a|Alariko]] erregeak matxinatu eta [[Konstantinopla]] hiriburua mehatxatu zuen. Gero Greziara joan zen, bidean Mazedonia arpilatuz. [[Flavius Stilicho|Estiliko]]k, mendebaldeko eta ekialdeko inperioetako armadak mendean zituela, aurre egin zien bisigodoei, baina gudurik eman gabe. [[Arkadio]] ekialdeko enperadoreak agintetik kendu zuen, eta horrek bide eman zien bisigodoei Greziako zati handi bat arpilatzeko. Handik [[Epiro]]ra joan zenean, Erromak haren baldintzak onartu zituen: Alarikok, [[Iliria]]ko ''magister militum'' tituluarekin batera, probintzia horretan behar adina baliabide eskuratzeko baimena jaso zuen. ===Bisigodoak Italian=== Zeukan titulua galduta, eta Erromak hunoak haren kontra erabliko zituen beldurrez, Alarikok Italiara eraman zuen herria [[401]]ean. Hasieran erresistentziarik aurkitu ez arren, Estilikok aurre egin zien, hasieran [[Milan]]en, eta gero Pollentian eta [[Verona]]n. Eraso horien ondorioz, [[Honorio]]k hiriburua [[Ravenna|Ravena]]ra aldatu zuen, defendatzen errazagoa baitzen, inguruko padurak zirela eta. [[405]]ean, Alariko Estilikoren aliatu bihurtu zen, eta elkarrekin egin zioten aurre [[Radagaiso]]ren inbasioari. Baina aliantza horrek balioa galdu zuen [[408]]an, Estiliko berriz adiskidetu zenean Ekialdeko Inperioarekin. Orduan, Alariko matxinatu eta 288.000 solido eskatu zituen, Italia inbadituko zuelako mehatxupean. Estutasun handiz lortu zuen Estilikok [[Erromako Senatua|Senatu]]ak ordainketa onartzea. Baina enperadorearekiko harremana gaiztotuta zegoen, eta Honoriok agindu zuen Estiliko atxilotu eta exekutatzeko. Alarikok, orduan, ez zuen agindutako dirua jaso. Erromako armada hasi zen orduan germaniar soldadu federatuak hiltzen, ordura arte aliatuak izan zirenak. Ihes egitea lortu zutenek Alarikorekin egin zuten bat. Alarikok Estiliko hil eta sei hilabetera eraso zion Italiari. Hiriak arpilatzen zituzten hegoalderako bidean, Erromara ailegatu eta setiatu arte. Hirian, gosea zabaldu zen, eta arrazionamenduak ezarri ziren. Azkenean erreskate bat pagatu zen, 5.000 libera [[urre]] eta 30.000 libera [[zilar]]rekoa. Hiriko esklabo barbaroek bat egin zuten Alarikorekin. ===Erromaren arpilatzea=== Alarikok bere herria finkatzeko lurrak nahi zituen. Negoziazioek atzera eta aurrera asko egin zituzten. Honoriorekin berarekin Ravenatik kanpo elkartzekoa zen egun batean, Alarikori eraso zion [[Saro (bisigodoa)|Saro]] etsai bisigodoak erromatarren indar txiki bat zuela. Alarikok, bizirik atera baitzen, erabaki zuen negoziazioei utzi eta Erromara jotzea. Setiatu eta, [[410]]eko [[abuztuaren 24]]an, hirian sartu ziren. Hiru egunez arpilatu zuten. Hiriko eraikin ospetsuenetako ugari arpilatu zituzten, besteak beste [[Augustoren Mausoleoa|Augusto]]ren eta [[Hadrianoren Mausoleoa|Hadriano]]ren mausoleoak, non lehengo enperadore asko zeutzan. Nonahiko ondasun higigarriak lapurtu zituzten. [[San Petri basilika|Petriren]] eta [[San Paulo Harresiz Kanpokoa|Pauloren basilika]]k, aldiz, errespetatu zituzten, baina [[Laterango jauregia|Laterango jauregi]]tik zilarrezko [[ziborio]] bat ostu zuten, [[Konstantino]]ren oparia izan zena. Erromatar ugari hartu zituzten preso, besteak beste enperadorearen arreba, [[Gala Plazidia]]. Batzuengatik erreskatea kobratu zuten, eta beste asko esklabo saldu zituzten. Arpilatzea, hala ere, ez zen izan zitekeen bezain okerra. Sarraski orokorrik ez zen izan, eta Petriren eta Pauloren basiliketan gordetakoak errespetatu zituzten. Hiriko eraikin eta monumentu gehienek iraun zuten, baina ondasun higigarriak galduta. Erromatik Alarikok hegoaldera jo zuen. Bisigodoek [[Campania]], [[Lukania|Lucania]] eta [[Calabria]] hondatu zituzten. Ezin izan zuten, hala ere, [[Messinako itsasartea|Mesinako itsasartea]] zeharkatu. Alariko Consentian hil zen 410ean bertan. Gero, [[Ataulfo]] hautatu zuten errege bisigodoek, eta hark [[Galia]]ra eraman zituen. Ataulfo [[415]]ean hil zen, eta hurrengo erregeak, [[Walia]]k, lortu zuen Honoriok [[Garona]] inguruko [[Bisigodoen Erresuma|lurrak]] ematea finka zitezen, ziur aski ''hospitalitas'' sistemaren azpian. Hitzarmen horren bidez, bisigodoek bertako zergak jasoko zituzten, eta, trukean, laguntza militarra eman beharko zioten Inperioari. Hala gertatu zen, esaterako, [[Atila]]ren kontra, [[Katalauniako Zelaietako Gudua]]n, [[451]]n. == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:410eko gatazkak]] [[Kategoria:Erromatar Inperioak parte hartutako setioak]] [[Kategoria:Bisigodoek parte hartutako guduak]] [[Kategoria:Hunoek parte hartutako guduak]] [[Kategoria:Mendebaldeko Erromatar Inperioa]] [[Kategoria:Kanibalismoa Europan]] [[Kategoria:Hunoek parte hartutako gerrak]] d22k2h92k7ep6w52cgc34o5y9xcb5ep 9998984 9998975 2024-12-13T19:57:13Z Xirkan 12788 /* Bisigodoak Inperioaren barnean */ 9998984 wikitext text/x-wiki {{gertakari infotaula}} '''Erromaren arpilatzea''' [[Alariko]] [[bisigodo]]en erregeak [[410]]eko [[abuztuaren 24]]tik [[abuztuaren 27]]ra bitarte egin zuen. Garai hartan, [[Erroma]] ez zen jada [[Mendebaldeko Erromatar Inperioa]]ren hiriburu administratiboa, [[Mediolanum]]ek (egungo [[Milan]]) ordezkatu baitzuen [[286]]an eta [[Ravena]]k [[402]]an. Hala ere, [[Erromatar Inperioa]]ren «betiereko hiria» eta zentro espirituala izaten jarraitzen zuen. Ia 800 urtean lehen aldia zen Erroma atzerriko etsai baten eskuetan erortzen zela, eta arpilatzeak zirrara handia eragin zien bai garaikideei, bai Inperioaren lagun eta etsaiei. 410eko arpilatzea mugarri garrantzitsutzat jotzen da [[Mendebaldeko Erromatar Inperioaren erorialdia]]n. [[Betleem]]en bizi zen [[Jeronimo Estridongoa|San Jeronimok]] idatzi zuen: «mundu osoa hartu zuen hiria bera hartua izan zen»<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Nicene and Post-Nicene Fathers: Series II/Volume VI/The Letters of St. Jerome/Letter 127 - Wikisource, the free online library|hizkuntza=en|url=https://en.wikisource.org/wiki/Nicene_and_Post-Nicene_Fathers:_Series_II/Volume_VI/The_Letters_of_St._Jerome/Letter_127|aldizkaria=en.wikisource.org|sartze-data=2024-08-21}}</ref>. ===Bisigodoak Inperioaren barnean=== [[Huno]]en erasoen ondorioz, godoek Danubioko [[limes|muga]] gurutzatu zuten [[376]]an aterpea aurkitu nahian. [[Valente]] enperadoreak Danubioren hegoaldean kokatzeko baimena eman zien, baina umiliazioak eta tratu txarrak pairatu zituzten, eta laster Erromaren aurka altxatu ziren. Valentek aurre egin zien, baina ezin izan zituen garaitu [[378]]ko [[Hadrianopolisko gudua]]n, eta bizia galdu zuen.<ref>{{Erreferentzia|egilea=Gibbon, Edward |izenburua=Histoire de la décadence et de la chute de l’Empire romain, tome 5/XXVI |url=https://fr.wikisource.org/wiki/Histoire_de_la_d%C3%A9cadence_et_de_la_chute_de_l%E2%80%99Empire_romain,_traduction_Guizot,_tome_5/XXVI#chapXXVI |argitaletxea= François Guizoten itzulpena, fr.wikisource.org |sartze-data=2024-12-13}}</ref> [[382]]an, hitzarmen bat adostu zuten [[Teodosio I.a Handia|Teodosio I.a]] enperadorearekin: bisigodoak Inperioaren subjektu izatera pasatu ziren, "[[foederati]]" izaerarekin, eta eremu bat eman zitzaien [[Dazia (antzinako eskualdea)|Dazia]]n eta [[Trazia]]n koka zitezen, zerbitzu militarraren truke. Teodosio [[395]]ean hil zenean, bisigodoek amaitutzat jo zuten hitzarmena. [[Alariko I.a|Alariko]] erregeak matxinatu eta [[Konstantinopla]] hiriburua mehatxatu zuen. Gero Greziara joan zen, bidean Mazedonia arpilatuz. [[Flavius Stilicho|Estiliko]]k, mendebaldeko eta ekialdeko inperioetako armadak mendean zituela, aurre egin zien bisigodoei, baina gudurik eman gabe. [[Arkadio]] ekialdeko enperadoreak agintetik kendu zuen, eta horrek bide eman zien bisigodoei Greziako zati handi bat arpilatzeko. Handik [[Epiro]]ra joan zenean, Erromak haren baldintzak onartu zituen: Alarikok, [[Iliria]]ko ''magister militum'' tituluarekin batera, probintzia horretan behar adina baliabide eskuratzeko baimena jaso zuen. ===Bisigodoak Italian=== Zeukan titulua galduta, eta Erromak hunoak haren kontra erabliko zituen beldurrez, Alarikok Italiara eraman zuen herria [[401]]ean. Hasieran erresistentziarik aurkitu ez arren, Estilikok aurre egin zien, hasieran [[Milan]]en, eta gero Pollentian eta [[Verona]]n. Eraso horien ondorioz, [[Honorio]]k hiriburua [[Ravenna|Ravena]]ra aldatu zuen, defendatzen errazagoa baitzen, inguruko padurak zirela eta. [[405]]ean, Alariko Estilikoren aliatu bihurtu zen, eta elkarrekin egin zioten aurre [[Radagaiso]]ren inbasioari. Baina aliantza horrek balioa galdu zuen [[408]]an, Estiliko berriz adiskidetu zenean Ekialdeko Inperioarekin. Orduan, Alariko matxinatu eta 288.000 solido eskatu zituen, Italia inbadituko zuelako mehatxupean. Estutasun handiz lortu zuen Estilikok [[Erromako Senatua|Senatu]]ak ordainketa onartzea. Baina enperadorearekiko harremana gaiztotuta zegoen, eta Honoriok agindu zuen Estiliko atxilotu eta exekutatzeko. Alarikok, orduan, ez zuen agindutako dirua jaso. Erromako armada hasi zen orduan germaniar soldadu federatuak hiltzen, ordura arte aliatuak izan zirenak. Ihes egitea lortu zutenek Alarikorekin egin zuten bat. Alarikok Estiliko hil eta sei hilabetera eraso zion Italiari. Hiriak arpilatzen zituzten hegoalderako bidean, Erromara ailegatu eta setiatu arte. Hirian, gosea zabaldu zen, eta arrazionamenduak ezarri ziren. Azkenean erreskate bat pagatu zen, 5.000 libera [[urre]] eta 30.000 libera [[zilar]]rekoa. Hiriko esklabo barbaroek bat egin zuten Alarikorekin. ===Erromaren arpilatzea=== Alarikok bere herria finkatzeko lurrak nahi zituen. Negoziazioek atzera eta aurrera asko egin zituzten. Honoriorekin berarekin Ravenatik kanpo elkartzekoa zen egun batean, Alarikori eraso zion [[Saro (bisigodoa)|Saro]] etsai bisigodoak erromatarren indar txiki bat zuela. Alarikok, bizirik atera baitzen, erabaki zuen negoziazioei utzi eta Erromara jotzea. Setiatu eta, [[410]]eko [[abuztuaren 24]]an, hirian sartu ziren. Hiru egunez arpilatu zuten. Hiriko eraikin ospetsuenetako ugari arpilatu zituzten, besteak beste [[Augustoren Mausoleoa|Augusto]]ren eta [[Hadrianoren Mausoleoa|Hadriano]]ren mausoleoak, non lehengo enperadore asko zeutzan. Nonahiko ondasun higigarriak lapurtu zituzten. [[San Petri basilika|Petriren]] eta [[San Paulo Harresiz Kanpokoa|Pauloren basilika]]k, aldiz, errespetatu zituzten, baina [[Laterango jauregia|Laterango jauregi]]tik zilarrezko [[ziborio]] bat ostu zuten, [[Konstantino]]ren oparia izan zena. Erromatar ugari hartu zituzten preso, besteak beste enperadorearen arreba, [[Gala Plazidia]]. Batzuengatik erreskatea kobratu zuten, eta beste asko esklabo saldu zituzten. Arpilatzea, hala ere, ez zen izan zitekeen bezain okerra. Sarraski orokorrik ez zen izan, eta Petriren eta Pauloren basiliketan gordetakoak errespetatu zituzten. Hiriko eraikin eta monumentu gehienek iraun zuten, baina ondasun higigarriak galduta. Erromatik Alarikok hegoaldera jo zuen. Bisigodoek [[Campania]], [[Lukania|Lucania]] eta [[Calabria]] hondatu zituzten. Ezin izan zuten, hala ere, [[Messinako itsasartea|Mesinako itsasartea]] zeharkatu. Alariko Consentian hil zen 410ean bertan. Gero, [[Ataulfo]] hautatu zuten errege bisigodoek, eta hark [[Galia]]ra eraman zituen. Ataulfo [[415]]ean hil zen, eta hurrengo erregeak, [[Walia]]k, lortu zuen Honoriok [[Garona]] inguruko [[Bisigodoen Erresuma|lurrak]] ematea finka zitezen, ziur aski ''hospitalitas'' sistemaren azpian. Hitzarmen horren bidez, bisigodoek bertako zergak jasoko zituzten, eta, trukean, laguntza militarra eman beharko zioten Inperioari. Hala gertatu zen, esaterako, [[Atila]]ren kontra, [[Katalauniako Zelaietako Gudua]]n, [[451]]n. == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:410eko gatazkak]] [[Kategoria:Erromatar Inperioak parte hartutako setioak]] [[Kategoria:Bisigodoek parte hartutako guduak]] [[Kategoria:Hunoek parte hartutako guduak]] [[Kategoria:Mendebaldeko Erromatar Inperioa]] [[Kategoria:Kanibalismoa Europan]] [[Kategoria:Hunoek parte hartutako gerrak]] 742m7cklf0x316imjgt049uh9kfantg 9999340 9998984 2024-12-14T10:59:44Z Xirkan 12788 9999340 wikitext text/x-wiki {{gertakari infotaula}} '''Erromaren arpilatzea''' [[Alariko]] [[bisigodo]]en erregeak [[410]]eko [[abuztuaren 24]]tik [[abuztuaren 27]]ra bitarte egin zuen. Garai hartan, [[Erroma]] ez zen jada [[Mendebaldeko Erromatar Inperioa]]ren hiriburu administratiboa, [[Mediolanum]]ek (egungo [[Milan]]) ordezkatu baitzuen [[286]]an eta [[Ravena]]k [[402]]an. Hala ere, [[Erromatar Inperioa]]ren «betiereko hiria» eta zentro espirituala izaten jarraitzen zuen. Ia 800 urtean lehen aldia zen Erroma atzerriko etsai baten eskuetan erortzen zela, eta arpilatzeak zirrara handia eragin zien bai garaikideei, bai Inperioaren lagun eta etsaiei. 410eko arpilatzea mugarri garrantzitsutzat jotzen da [[Mendebaldeko Erromatar Inperioaren erorialdia]]n. [[Betleem]]en bizi zen [[Jeronimo Estridongoa|San Jeronimok]] idatzi zuen: «mundu osoa hartu zuen hiria bera hartua izan zen»<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Nicene and Post-Nicene Fathers: Series II/Volume VI/The Letters of St. Jerome/Letter 127 - Wikisource, the free online library|hizkuntza=en|url=https://en.wikisource.org/wiki/Nicene_and_Post-Nicene_Fathers:_Series_II/Volume_VI/The_Letters_of_St._Jerome/Letter_127|aldizkaria=en.wikisource.org|sartze-data=2024-08-21}}</ref>. ===Bisigodoak Inperioaren barnean=== [[Huno]]en erasoen ondorioz, godoek Danubioko [[limes|muga]] gurutzatu zuten [[376]]an aterpea aurkitu nahian. [[Valente]] enperadoreak Danubioren hegoaldean kokatzeko baimena eman zien, baina umiliazioak eta tratu txarrak pairatu zituzten, eta laster Erromaren aurka altxatu ziren. Valentek aurre egin zien, baina ezin izan zituen garaitu [[378]]ko [[Hadrianopolisko gudua]]n, eta bizia galdu zuen.<ref>{{Erreferentzia|egilea=Gibbon, Edward |izenburua=Histoire de la décadence et de la chute de l’Empire romain, tome 5/XXVI |url=https://fr.wikisource.org/wiki/Histoire_de_la_d%C3%A9cadence_et_de_la_chute_de_l%E2%80%99Empire_romain,_traduction_Guizot,_tome_5/XXVI#chapXXVI |argitaletxea= François Guizoten itzulpena, fr.wikisource.org |sartze-data=2024-12-13}}</ref> [[382]]an, hitzarmen bat adostu zuten [[Teodosio I.a Handia|Teodosio I.a]] enperadorearekin: bisigodoak Inperioaren subjektu izatera pasatu ziren, ''[[foederati]]'' izaerarekin, eta eremu bat eman zitzaien [[Dazia (antzinako eskualdea)|Dazia]]n eta [[Trazia]]n koka zitezen, zerbitzu militarraren truke.<ref name="sh">{{Erreferentzia|egilea= Sivan, Hagith |izenburua=On Foederati, Hospitalitas, and the Settlement of the Goths in A.D. 418 |url=https://kuscholarworks.ku.edu/server/api/core/bitstreams/d5c54029-b620-47eb-8550-e2ac182360ac/content |argitaletxea=The American Journal of Philology, 108. liburukia, 4. zenbakia (negua, 1987), 759-772 orrialdeak, kuscholarworks.ku.edu |sartze-data=2024-12-14}}</ref> Teodosio [[395]]ean hil zenean, bisigodoek amaitutzat jo zuten hitzarmena. [[Alariko I.a|Alariko]] erregeak matxinatu eta [[Konstantinopla]] hiriburua mehatxatu zuen. Gero Greziara joan zen, bidean Mazedonia arpilatuz. [[Flavius Stilicho|Estiliko]]k, mendebaldeko eta ekialdeko inperioetako armadak mendean zituela, aurre egin zien bisigodoei, baina gudurik eman gabe. [[Arkadio]] ekialdeko enperadoreak agintetik kendu zuen, eta horrek bide eman zien bisigodoei Greziako zati handi bat arpilatzeko. Handik [[Epiro]]ra joan zenean, Erromak haren baldintzak onartu zituen: Alarikok, [[Iliria]]ko ''magister militum'' tituluarekin batera, probintzia horretan behar adina baliabide eskuratzeko baimena jaso zuen. ===Bisigodoak Italian=== Zeukan titulua galduta, eta Erromak hunoak haren kontra erabliko zituen beldurrez, Alarikok Italiara eraman zuen herria [[401]]ean. Hasieran erresistentziarik aurkitu ez arren, Estilikok aurre egin zien, hasieran [[Milan]]en, eta gero Pollentian eta [[Verona]]n. Eraso horien ondorioz, [[Honorio]]k hiriburua [[Ravenna|Ravena]]ra aldatu zuen, defendatzen errazagoa baitzen, inguruko padurak zirela eta. [[405]]ean, Alariko Estilikoren aliatu bihurtu zen, eta elkarrekin egin zioten aurre [[Radagaiso]]ren inbasioari. Baina aliantza horrek balioa galdu zuen [[408]]an, Estiliko berriz adiskidetu zenean Ekialdeko Inperioarekin. Orduan, Alariko matxinatu eta 288.000 solido eskatu zituen, Italia inbadituko zuelako mehatxupean. Estutasun handiz lortu zuen Estilikok [[Erromako Senatua|Senatu]]ak ordainketa onartzea. Baina enperadorearekiko harremana gaiztotuta zegoen, eta Honoriok agindu zuen Estiliko atxilotu eta exekutatzeko. Alarikok, orduan, ez zuen agindutako dirua jaso. Erromako armada hasi zen orduan germaniar soldadu federatuak hiltzen, ordura arte aliatuak izan zirenak. Ihes egitea lortu zutenek Alarikorekin egin zuten bat. Alarikok Estiliko hil eta sei hilabetera eraso zion Italiari. Hiriak arpilatzen zituzten hegoalderako bidean, Erromara ailegatu eta setiatu arte. Hirian, gosea zabaldu zen, eta arrazionamenduak ezarri ziren. Azkenean erreskate bat pagatu zen, 5.000 libera [[urre]] eta 30.000 libera [[zilar]]rekoa. Hiriko esklabo barbaroek bat egin zuten Alarikorekin. ===Erromaren arpilatzea=== Alarikok bere herria finkatzeko lurrak nahi zituen. Negoziazioek atzera eta aurrera asko egin zituzten. Honoriorekin berarekin Ravenatik kanpo elkartzekoa zen egun batean, Alarikori eraso zion [[Saro (bisigodoa)|Saro]] etsai bisigodoak erromatarren indar txiki bat zuela. Alarikok, bizirik atera baitzen, erabaki zuen negoziazioei utzi eta Erromara jotzea. Setiatu eta, [[410]]eko [[abuztuaren 24]]an, hirian sartu ziren. Hiru egunez arpilatu zuten. Hiriko eraikin ospetsuenetako ugari arpilatu zituzten, besteak beste [[Augustoren Mausoleoa|Augusto]]ren eta [[Hadrianoren Mausoleoa|Hadriano]]ren mausoleoak, non lehengo enperadore asko zeutzan. Nonahiko ondasun higigarriak lapurtu zituzten. [[San Petri basilika|Petriren]] eta [[San Paulo Harresiz Kanpokoa|Pauloren basilika]]k, aldiz, errespetatu zituzten, baina [[Laterango jauregia|Laterango jauregi]]tik zilarrezko [[ziborio]] bat ostu zuten, [[Konstantino]]ren oparia izan zena. Erromatar ugari hartu zituzten preso, besteak beste enperadorearen arreba, [[Gala Plazidia]]. Batzuengatik erreskatea kobratu zuten, eta beste asko esklabo saldu zituzten. Arpilatzea, hala ere, ez zen izan zitekeen bezain okerra. Sarraski orokorrik ez zen izan, eta Petriren eta Pauloren basiliketan gordetakoak errespetatu zituzten. Hiriko eraikin eta monumentu gehienek iraun zuten, baina ondasun higigarriak galduta. Erromatik Alarikok hegoaldera jo zuen. Bisigodoek [[Campania]], [[Lukania|Lucania]] eta [[Calabria]] hondatu zituzten. Ezin izan zuten, hala ere, [[Messinako itsasartea|Mesinako itsasartea]] zeharkatu. Alariko Consentian hil zen 410ean bertan. Gero, [[Ataulfo]] hautatu zuten errege bisigodoek, eta hark [[Galia]]ra eraman zituen. Ataulfo [[415]]ean hil zen, eta hurrengo erregeak, [[Walia]]k, lortu zuen Honoriok [[Garona]] inguruko [[Bisigodoen Erresuma|lurrak]] ematea finka zitezen, ziur aski ''hospitalitas'' sistemaren azpian. Hitzarmen horren bidez, bisigodoek bertako zergak jasoko zituzten, eta, trukean, laguntza militarra eman beharko zioten Inperioari. Hala gertatu zen, esaterako, [[Atila]]ren kontra, [[Katalauniako Zelaietako Gudua]]n, [[451]]n. == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:410eko gatazkak]] [[Kategoria:Erromatar Inperioak parte hartutako setioak]] [[Kategoria:Bisigodoek parte hartutako guduak]] [[Kategoria:Hunoek parte hartutako guduak]] [[Kategoria:Mendebaldeko Erromatar Inperioa]] [[Kategoria:Kanibalismoa Europan]] [[Kategoria:Hunoek parte hartutako gerrak]] 4palzb0wlcx2d9hktobu5q1pkm7ps2a 9999342 9999340 2024-12-14T11:00:11Z Xirkan 12788 /* Bisigodoak Inperioaren barnean */ 9999342 wikitext text/x-wiki {{gertakari infotaula}} '''Erromaren arpilatzea''' [[Alariko]] [[bisigodo]]en erregeak [[410]]eko [[abuztuaren 24]]tik [[abuztuaren 27]]ra bitarte egin zuen. Garai hartan, [[Erroma]] ez zen jada [[Mendebaldeko Erromatar Inperioa]]ren hiriburu administratiboa, [[Mediolanum]]ek (egungo [[Milan]]) ordezkatu baitzuen [[286]]an eta [[Ravena]]k [[402]]an. Hala ere, [[Erromatar Inperioa]]ren «betiereko hiria» eta zentro espirituala izaten jarraitzen zuen. Ia 800 urtean lehen aldia zen Erroma atzerriko etsai baten eskuetan erortzen zela, eta arpilatzeak zirrara handia eragin zien bai garaikideei, bai Inperioaren lagun eta etsaiei. 410eko arpilatzea mugarri garrantzitsutzat jotzen da [[Mendebaldeko Erromatar Inperioaren erorialdia]]n. [[Betleem]]en bizi zen [[Jeronimo Estridongoa|San Jeronimok]] idatzi zuen: «mundu osoa hartu zuen hiria bera hartua izan zen»<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Nicene and Post-Nicene Fathers: Series II/Volume VI/The Letters of St. Jerome/Letter 127 - Wikisource, the free online library|hizkuntza=en|url=https://en.wikisource.org/wiki/Nicene_and_Post-Nicene_Fathers:_Series_II/Volume_VI/The_Letters_of_St._Jerome/Letter_127|aldizkaria=en.wikisource.org|sartze-data=2024-08-21}}</ref>. ===Bisigodoak Inperioaren barnean=== [[Huno]]en erasoen ondorioz, godoek Danubioko [[limes|muga]] gurutzatu zuten [[376]]an aterpea aurkitu nahian. [[Valente]] enperadoreak Danubioren hegoaldean kokatzeko baimena eman zien, baina umiliazioak eta tratu txarrak pairatu zituzten, eta laster Erromaren aurka altxatu ziren. Valentek aurre egin zien, baina ezin izan zituen garaitu [[378]]ko [[Hadrianopolisko gudua]]n, eta bizia galdu zuen.<ref>{{Erreferentzia|egilea=Gibbon, Edward |izenburua=Histoire de la décadence et de la chute de l’Empire romain, tome 5/XXVI |url=https://fr.wikisource.org/wiki/Histoire_de_la_d%C3%A9cadence_et_de_la_chute_de_l%E2%80%99Empire_romain,_traduction_Guizot,_tome_5/XXVI#chapXXVI |argitaletxea= François Guizoten itzulpena, fr.wikisource.org |sartze-data=2024-12-13}}</ref> [[382]]an, hitzarmen bat adostu zuten [[Teodosio I.a Handia|Teodosio I.a]] enperadorearekin: bisigodoak Inperioaren subjektu izatera pasatu ziren, ''[[foederati]]'' izaerarekin, eta eremu bat eman zitzaien [[Dazia (410)|Dazia]]n eta [[Trazia]]n koka zitezen, zerbitzu militarraren truke.<ref name="sh">{{Erreferentzia|egilea= Sivan, Hagith |izenburua=On Foederati, Hospitalitas, and the Settlement of the Goths in A.D. 418 |url=https://kuscholarworks.ku.edu/server/api/core/bitstreams/d5c54029-b620-47eb-8550-e2ac182360ac/content |argitaletxea=The American Journal of Philology, 108. liburukia, 4. zenbakia (negua, 1987), 759-772 orrialdeak, kuscholarworks.ku.edu |sartze-data=2024-12-14}}</ref> Teodosio [[395]]ean hil zenean, bisigodoek amaitutzat jo zuten hitzarmena. [[Alariko I.a|Alariko]] erregeak matxinatu eta [[Konstantinopla]] hiriburua mehatxatu zuen. Gero Greziara joan zen, bidean Mazedonia arpilatuz. [[Flavius Stilicho|Estiliko]]k, mendebaldeko eta ekialdeko inperioetako armadak mendean zituela, aurre egin zien bisigodoei, baina gudurik eman gabe. [[Arkadio]] ekialdeko enperadoreak agintetik kendu zuen, eta horrek bide eman zien bisigodoei Greziako zati handi bat arpilatzeko. Handik [[Epiro]]ra joan zenean, Erromak haren baldintzak onartu zituen: Alarikok, [[Iliria]]ko ''magister militum'' tituluarekin batera, probintzia horretan behar adina baliabide eskuratzeko baimena jaso zuen. ===Bisigodoak Italian=== Zeukan titulua galduta, eta Erromak hunoak haren kontra erabliko zituen beldurrez, Alarikok Italiara eraman zuen herria [[401]]ean. Hasieran erresistentziarik aurkitu ez arren, Estilikok aurre egin zien, hasieran [[Milan]]en, eta gero Pollentian eta [[Verona]]n. Eraso horien ondorioz, [[Honorio]]k hiriburua [[Ravenna|Ravena]]ra aldatu zuen, defendatzen errazagoa baitzen, inguruko padurak zirela eta. [[405]]ean, Alariko Estilikoren aliatu bihurtu zen, eta elkarrekin egin zioten aurre [[Radagaiso]]ren inbasioari. Baina aliantza horrek balioa galdu zuen [[408]]an, Estiliko berriz adiskidetu zenean Ekialdeko Inperioarekin. Orduan, Alariko matxinatu eta 288.000 solido eskatu zituen, Italia inbadituko zuelako mehatxupean. Estutasun handiz lortu zuen Estilikok [[Erromako Senatua|Senatu]]ak ordainketa onartzea. Baina enperadorearekiko harremana gaiztotuta zegoen, eta Honoriok agindu zuen Estiliko atxilotu eta exekutatzeko. Alarikok, orduan, ez zuen agindutako dirua jaso. Erromako armada hasi zen orduan germaniar soldadu federatuak hiltzen, ordura arte aliatuak izan zirenak. Ihes egitea lortu zutenek Alarikorekin egin zuten bat. Alarikok Estiliko hil eta sei hilabetera eraso zion Italiari. Hiriak arpilatzen zituzten hegoalderako bidean, Erromara ailegatu eta setiatu arte. Hirian, gosea zabaldu zen, eta arrazionamenduak ezarri ziren. Azkenean erreskate bat pagatu zen, 5.000 libera [[urre]] eta 30.000 libera [[zilar]]rekoa. Hiriko esklabo barbaroek bat egin zuten Alarikorekin. ===Erromaren arpilatzea=== Alarikok bere herria finkatzeko lurrak nahi zituen. Negoziazioek atzera eta aurrera asko egin zituzten. Honoriorekin berarekin Ravenatik kanpo elkartzekoa zen egun batean, Alarikori eraso zion [[Saro (bisigodoa)|Saro]] etsai bisigodoak erromatarren indar txiki bat zuela. Alarikok, bizirik atera baitzen, erabaki zuen negoziazioei utzi eta Erromara jotzea. Setiatu eta, [[410]]eko [[abuztuaren 24]]an, hirian sartu ziren. Hiru egunez arpilatu zuten. Hiriko eraikin ospetsuenetako ugari arpilatu zituzten, besteak beste [[Augustoren Mausoleoa|Augusto]]ren eta [[Hadrianoren Mausoleoa|Hadriano]]ren mausoleoak, non lehengo enperadore asko zeutzan. Nonahiko ondasun higigarriak lapurtu zituzten. [[San Petri basilika|Petriren]] eta [[San Paulo Harresiz Kanpokoa|Pauloren basilika]]k, aldiz, errespetatu zituzten, baina [[Laterango jauregia|Laterango jauregi]]tik zilarrezko [[ziborio]] bat ostu zuten, [[Konstantino]]ren oparia izan zena. Erromatar ugari hartu zituzten preso, besteak beste enperadorearen arreba, [[Gala Plazidia]]. Batzuengatik erreskatea kobratu zuten, eta beste asko esklabo saldu zituzten. Arpilatzea, hala ere, ez zen izan zitekeen bezain okerra. Sarraski orokorrik ez zen izan, eta Petriren eta Pauloren basiliketan gordetakoak errespetatu zituzten. Hiriko eraikin eta monumentu gehienek iraun zuten, baina ondasun higigarriak galduta. Erromatik Alarikok hegoaldera jo zuen. Bisigodoek [[Campania]], [[Lukania|Lucania]] eta [[Calabria]] hondatu zituzten. Ezin izan zuten, hala ere, [[Messinako itsasartea|Mesinako itsasartea]] zeharkatu. Alariko Consentian hil zen 410ean bertan. Gero, [[Ataulfo]] hautatu zuten errege bisigodoek, eta hark [[Galia]]ra eraman zituen. Ataulfo [[415]]ean hil zen, eta hurrengo erregeak, [[Walia]]k, lortu zuen Honoriok [[Garona]] inguruko [[Bisigodoen Erresuma|lurrak]] ematea finka zitezen, ziur aski ''hospitalitas'' sistemaren azpian. Hitzarmen horren bidez, bisigodoek bertako zergak jasoko zituzten, eta, trukean, laguntza militarra eman beharko zioten Inperioari. Hala gertatu zen, esaterako, [[Atila]]ren kontra, [[Katalauniako Zelaietako Gudua]]n, [[451]]n. == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:410eko gatazkak]] [[Kategoria:Erromatar Inperioak parte hartutako setioak]] [[Kategoria:Bisigodoek parte hartutako guduak]] [[Kategoria:Hunoek parte hartutako guduak]] [[Kategoria:Mendebaldeko Erromatar Inperioa]] [[Kategoria:Kanibalismoa Europan]] [[Kategoria:Hunoek parte hartutako gerrak]] bob1sxjfdh3pjp0t00vpxw1r04jdyps 9999344 9999342 2024-12-14T11:00:35Z Xirkan 12788 /* Bisigodoak Inperioaren barnean */ 9999344 wikitext text/x-wiki {{gertakari infotaula}} '''Erromaren arpilatzea''' [[Alariko]] [[bisigodo]]en erregeak [[410]]eko [[abuztuaren 24]]tik [[abuztuaren 27]]ra bitarte egin zuen. Garai hartan, [[Erroma]] ez zen jada [[Mendebaldeko Erromatar Inperioa]]ren hiriburu administratiboa, [[Mediolanum]]ek (egungo [[Milan]]) ordezkatu baitzuen [[286]]an eta [[Ravena]]k [[402]]an. Hala ere, [[Erromatar Inperioa]]ren «betiereko hiria» eta zentro espirituala izaten jarraitzen zuen. Ia 800 urtean lehen aldia zen Erroma atzerriko etsai baten eskuetan erortzen zela, eta arpilatzeak zirrara handia eragin zien bai garaikideei, bai Inperioaren lagun eta etsaiei. 410eko arpilatzea mugarri garrantzitsutzat jotzen da [[Mendebaldeko Erromatar Inperioaren erorialdia]]n. [[Betleem]]en bizi zen [[Jeronimo Estridongoa|San Jeronimok]] idatzi zuen: «mundu osoa hartu zuen hiria bera hartua izan zen»<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Nicene and Post-Nicene Fathers: Series II/Volume VI/The Letters of St. Jerome/Letter 127 - Wikisource, the free online library|hizkuntza=en|url=https://en.wikisource.org/wiki/Nicene_and_Post-Nicene_Fathers:_Series_II/Volume_VI/The_Letters_of_St._Jerome/Letter_127|aldizkaria=en.wikisource.org|sartze-data=2024-08-21}}</ref>. ===Bisigodoak Inperioaren barnean=== [[Huno]]en erasoen ondorioz, godoek Danubioko [[limes|muga]] gurutzatu zuten [[376]]an aterpea aurkitu nahian. [[Valente]] enperadoreak Danubioren hegoaldean kokatzeko baimena eman zien, baina umiliazioak eta tratu txarrak pairatu zituzten, eta laster Erromaren aurka altxatu ziren. Valentek aurre egin zien, baina ezin izan zituen garaitu [[378]]ko [[Hadrianopolisko gudua]]n, eta bizia galdu zuen.<ref>{{Erreferentzia|egilea=Gibbon, Edward |izenburua=Histoire de la décadence et de la chute de l’Empire romain, tome 5/XXVI |url=https://fr.wikisource.org/wiki/Histoire_de_la_d%C3%A9cadence_et_de_la_chute_de_l%E2%80%99Empire_romain,_traduction_Guizot,_tome_5/XXVI#chapXXVI |argitaletxea= François Guizoten itzulpena, fr.wikisource.org |sartze-data=2024-12-13}}</ref> [[382]]an, hitzarmen bat adostu zuten [[Teodosio I.a Handia|Teodosio I.a]] enperadorearekin: bisigodoak Inperioaren subjektu izatera pasatu ziren, ''[[foederati]]'' izaerarekin, eta eremu bat eman zitzaien [[Dazia]]n eta [[Trazia]]n koka zitezen, zerbitzu militarraren truke.<ref name="sh">{{Erreferentzia|egilea= Sivan, Hagith |izenburua=On Foederati, Hospitalitas, and the Settlement of the Goths in A.D. 418 |url=https://kuscholarworks.ku.edu/server/api/core/bitstreams/d5c54029-b620-47eb-8550-e2ac182360ac/content |argitaletxea=The American Journal of Philology, 108. liburukia, 4. zenbakia (negua, 1987), 759-772 orrialdeak, kuscholarworks.ku.edu |sartze-data=2024-12-14}}</ref> Teodosio [[395]]ean hil zenean, bisigodoek amaitutzat jo zuten hitzarmena. [[Alariko I.a|Alariko]] erregeak matxinatu eta [[Konstantinopla]] hiriburua mehatxatu zuen. Gero Greziara joan zen, bidean Mazedonia arpilatuz. [[Flavius Stilicho|Estiliko]]k, mendebaldeko eta ekialdeko inperioetako armadak mendean zituela, aurre egin zien bisigodoei, baina gudurik eman gabe. [[Arkadio]] ekialdeko enperadoreak agintetik kendu zuen, eta horrek bide eman zien bisigodoei Greziako zati handi bat arpilatzeko. Handik [[Epiro]]ra joan zenean, Erromak haren baldintzak onartu zituen: Alarikok, [[Iliria]]ko ''magister militum'' tituluarekin batera, probintzia horretan behar adina baliabide eskuratzeko baimena jaso zuen. ===Bisigodoak Italian=== Zeukan titulua galduta, eta Erromak hunoak haren kontra erabliko zituen beldurrez, Alarikok Italiara eraman zuen herria [[401]]ean. Hasieran erresistentziarik aurkitu ez arren, Estilikok aurre egin zien, hasieran [[Milan]]en, eta gero Pollentian eta [[Verona]]n. Eraso horien ondorioz, [[Honorio]]k hiriburua [[Ravenna|Ravena]]ra aldatu zuen, defendatzen errazagoa baitzen, inguruko padurak zirela eta. [[405]]ean, Alariko Estilikoren aliatu bihurtu zen, eta elkarrekin egin zioten aurre [[Radagaiso]]ren inbasioari. Baina aliantza horrek balioa galdu zuen [[408]]an, Estiliko berriz adiskidetu zenean Ekialdeko Inperioarekin. Orduan, Alariko matxinatu eta 288.000 solido eskatu zituen, Italia inbadituko zuelako mehatxupean. Estutasun handiz lortu zuen Estilikok [[Erromako Senatua|Senatu]]ak ordainketa onartzea. Baina enperadorearekiko harremana gaiztotuta zegoen, eta Honoriok agindu zuen Estiliko atxilotu eta exekutatzeko. Alarikok, orduan, ez zuen agindutako dirua jaso. Erromako armada hasi zen orduan germaniar soldadu federatuak hiltzen, ordura arte aliatuak izan zirenak. Ihes egitea lortu zutenek Alarikorekin egin zuten bat. Alarikok Estiliko hil eta sei hilabetera eraso zion Italiari. Hiriak arpilatzen zituzten hegoalderako bidean, Erromara ailegatu eta setiatu arte. Hirian, gosea zabaldu zen, eta arrazionamenduak ezarri ziren. Azkenean erreskate bat pagatu zen, 5.000 libera [[urre]] eta 30.000 libera [[zilar]]rekoa. Hiriko esklabo barbaroek bat egin zuten Alarikorekin. ===Erromaren arpilatzea=== Alarikok bere herria finkatzeko lurrak nahi zituen. Negoziazioek atzera eta aurrera asko egin zituzten. Honoriorekin berarekin Ravenatik kanpo elkartzekoa zen egun batean, Alarikori eraso zion [[Saro (bisigodoa)|Saro]] etsai bisigodoak erromatarren indar txiki bat zuela. Alarikok, bizirik atera baitzen, erabaki zuen negoziazioei utzi eta Erromara jotzea. Setiatu eta, [[410]]eko [[abuztuaren 24]]an, hirian sartu ziren. Hiru egunez arpilatu zuten. Hiriko eraikin ospetsuenetako ugari arpilatu zituzten, besteak beste [[Augustoren Mausoleoa|Augusto]]ren eta [[Hadrianoren Mausoleoa|Hadriano]]ren mausoleoak, non lehengo enperadore asko zeutzan. Nonahiko ondasun higigarriak lapurtu zituzten. [[San Petri basilika|Petriren]] eta [[San Paulo Harresiz Kanpokoa|Pauloren basilika]]k, aldiz, errespetatu zituzten, baina [[Laterango jauregia|Laterango jauregi]]tik zilarrezko [[ziborio]] bat ostu zuten, [[Konstantino]]ren oparia izan zena. Erromatar ugari hartu zituzten preso, besteak beste enperadorearen arreba, [[Gala Plazidia]]. Batzuengatik erreskatea kobratu zuten, eta beste asko esklabo saldu zituzten. Arpilatzea, hala ere, ez zen izan zitekeen bezain okerra. Sarraski orokorrik ez zen izan, eta Petriren eta Pauloren basiliketan gordetakoak errespetatu zituzten. Hiriko eraikin eta monumentu gehienek iraun zuten, baina ondasun higigarriak galduta. Erromatik Alarikok hegoaldera jo zuen. Bisigodoek [[Campania]], [[Lukania|Lucania]] eta [[Calabria]] hondatu zituzten. Ezin izan zuten, hala ere, [[Messinako itsasartea|Mesinako itsasartea]] zeharkatu. Alariko Consentian hil zen 410ean bertan. Gero, [[Ataulfo]] hautatu zuten errege bisigodoek, eta hark [[Galia]]ra eraman zituen. Ataulfo [[415]]ean hil zen, eta hurrengo erregeak, [[Walia]]k, lortu zuen Honoriok [[Garona]] inguruko [[Bisigodoen Erresuma|lurrak]] ematea finka zitezen, ziur aski ''hospitalitas'' sistemaren azpian. Hitzarmen horren bidez, bisigodoek bertako zergak jasoko zituzten, eta, trukean, laguntza militarra eman beharko zioten Inperioari. Hala gertatu zen, esaterako, [[Atila]]ren kontra, [[Katalauniako Zelaietako Gudua]]n, [[451]]n. == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:410eko gatazkak]] [[Kategoria:Erromatar Inperioak parte hartutako setioak]] [[Kategoria:Bisigodoek parte hartutako guduak]] [[Kategoria:Hunoek parte hartutako guduak]] [[Kategoria:Mendebaldeko Erromatar Inperioa]] [[Kategoria:Kanibalismoa Europan]] [[Kategoria:Hunoek parte hartutako gerrak]] 2bp2v2zc7om0czgckgy833oxse6sf7p 0 1202757 9999132 9906026 2024-12-14T05:52:56Z InternetArchiveBot 119347 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 9999132 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Gloria Gonzalez Aseguinolaza''' [[Espainia|espainiar]] [[Biologia|biologoa]] da, CIMAko ikertzailea, eta [[Wilsonen eritasuna|Wilsonen gaixotasuna]] tratatzeko [[Terapia genetiko|terapia genikoko]] metodo bat diseinatu du.<ref>{{Cite web|izenburua=Científicos del CIMA de la Universidad de Navarra diseñan un prometedor tratamiento para la enfermedad de Wilson|data=2017-05-17|url=https://www.aditechcorp.com/http-aditechcorp-com-cientificos-del-cima-de-la-universidad-de-navarra-disenan-un-prometedor-tratamiento-para-la-enfermedad-de-wilson/|lana=ADITECH|accessdate=2022-03-23}}{{Apurtutako esteka|date=abendua 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Malariaren aurkako txerto eta tratamendu berriak bilatzen lan egin zuen, eta, ondoren, [[Hepatitis]] biralen Terapia Genikoko laborategia zuzendu zuen. == Bizitza == Gloria Gonzalez-Aseguinolaza Zientzia Biologikoetan graduatu zen [[Euskal Herriko Unibertsitatea|Euskal Herriko Unibertsitatean]], 1991n. 1997an doktoretza egin zuen [[Madrilgo Unibertsitate Autonomoa|Madrilgo Unibertsitate Autonomoan]], [[Leishmaniasi|Leishmaniasiaren]] aurkako txerto berrien bilaketan doktoretza tesia egin ondoren. 1998an hasi zuen doktoratu ondoko etapa [[New Yorkeko Unibertsitatea|New Yorkeko Unibertsitatean]], Ruth Nussenzweig eta Moriya Tsuji doktoreen taldean lan eginez, malariaren aurkako txerto eta tratamendu berriak bilatzen aitzindari diren ikertzaileekin. 2001ean Espainiara itzuli zen ikertzaile gisa lan egiteko Ramón y Cajal kontratu bati esker, eta hepatitis biralen gene-terapiaren laborategian sartu zen ikertzaile nagusi gisa.<ref>{{Cite web|izenburua=Dra. Gloria González|url=https://fpaa.es/pt_personas/dra-gloria-gonzalez/|lana=Fundació per Amor a l Art|accessdate=2022-03-23}}</ref> == Irakaskuntza eta ikerketa jarduera == === Irakaskuntza === Hamasei doktore-tesi eta gradu eta master amaierako hogei lan baino gehiago zuzendu ditu. Era berean, [[Francisco de Vitoria Unibertsitatea|Francisco de Victoria Unibertsitatean]], [[Santiago de Compostelako Unibertsitatea|Santiago de Compostelako Unibertsitatean]] eta [[Zaragozako Unibertsitatea|Zaragozako Unibertsitatean]] masterretako irakaslea izan da.<ref name=":0">{{Cite web|izenburua=Gloria González Aseguinolaza. Programa de Terapia Génica. Cima Universidad de Navarra|url=https://cima.cun.es/investigacion/personal-investigacion/gloria-gonzalez-aseguinolaza#:~:text=Reconocimientos,Beca%20Postdoctoral%20del%20Gobierno%20Vasco.&text=Obtenci%C3%B3n%20de%20la%20menci%C3%B3n%20I3,Ministerio%20de%20Investigaci%C3%B3n%20y%20ciencia.|lana=cima.cun.es|accessdate=2022-03-23}}</ref> === Ikerketa === 110 artikulu zientifiko baino gehiago argitaratu ditu nazioarteko aldizkarietan. 100 komunikazio baino gehiago aurkeztu ditu bere espezialitatearekin lotutako kongresu nazional eta nazioartekoetan. Vivet Therapeutics konpainiaren sortzaileetako bat eta zuzendari zientifikoa == Aintzatespenak == Bere ibilbide profesionalean hainbat errekonozimendu jaso ditu, besteak beste.<ref name=":0"/> * Ikerketa eta Zientzia Ministerioak emandako ikerketa-bikaintasunaren I3 aipamena lortzea. * Europako Horizon 2020 AIPGENE proiektuaren koordinazioa, zeinari esker terapia genikoko lehen saiakuntza klinikoa egin baitzen gaixotasun hereditario metaboliko hepatiko baterako. * 2019tik 2021era Terapia Genikoko Espainiako Elkarteko presidente eta kide izan zen. * Columbus Hero Award 2024 saria.<ref>{{Erreferentzia|abizena=fundacion|izenburua=La Dra. Gloria González Aseguinolaza, premio Columbus Hero Award|hizkuntza=en-US|data=2023-04-28|url=https://fundacioncolumbus.org/gloria-gonzalez-aseguinolaza-premio-columbus-hero/|aldizkaria=Fundación Columbus|sartze-data=2024-09-03}}</ref> * 2024an Rosalind Franklin Elkartearen Zientzietako Sari Berezia, Mary Ann Liebert Inc. eta Rosalind Franklin elkarteak emana.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Rosalind Franklin saria|url=https://cima.cun.es/actualidad/noticias/cima-rosalind-franklin-gloria-gonzalez}}</ref> == Berrikuntza == Berrikuntza bere ibilbide profesional eta pertsonalean presente egon da hainbat ekimenetan parte hartuz, hala nola: * ''Vivet therapeutics''<ref>{{Cite web|izena=Europa|abizena=Press|izenburua=Pfizer y Vivet Therapeutics realizarán un ensayo clínico de enfermedad de Wilson con terapia génica originada en el Cima|data=2020-11-22|url=https://www.europapress.es/navarra/noticia-pfizer-vivet-therapeutics-realizaran-ensayo-clinico-enfermedad-wilson-terapia-genica-originada-cima-20201122183044.html|lana=www.europapress.es|accessdate=2022-03-29}}</ref> enpresaren sortzaileetako bat eta zuzendari zientifikoa. * VTX801 metodoaren diseinuaren parte izan zen, Wilsonen gaixotasunaren jatorria zuzendu eta sintomak leheneratzen dituen bektore birala.<ref>{{Cite web|izenburua=Prometedor tratamiento para la enfermedad de Wilson|url=https://www.agenciasinc.es/Noticias/Prometedor-tratamiento-para-la-enfermedad-de-Wilson|lana=Agencia SINC|accessdate=2022-03-29}}</ref> * Nafarroako Osasun Ikerketarako Institutuko terapia aurreratuen eta berrikuntza diagnostikoaren arloko koordinatzailea. * Innovactoras Elkartean parte hartzen du, erreferente gisa medikuntzaren arloan, gaixotasun arraroentzako tratamenduak garatuz, Wilsonen gaixotasuna kasu.<ref>{{Cite web|izenburua=Gloria González|url=https://innovactoras.eu/innovactora/gloria-gonzalez/|lana=Innovactoras, mujeres contemporáneas y excepcionales|accessdate=2022-03-30}}</ref> == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{Bizialdia|||Gonzalez Aseguinolaza, Gloria}} [[Kategoria:Euskal Herriko Unibertsitateko ikasleak]] [[Kategoria:Emakume biologoak]] [[Kategoria:Emakume ikertzaileak]] [[Kategoria:Genetistak]] [[Kategoria:Emakume genetikalariak]] qci6zig8qfnjamvktlwdb3m3drnsjmy 104 1204576 9998383 9987483 2024-12-13T12:09:46Z ZumaiaHE22 127271 /* Kakalardoak */ 9998383 wikitext text/x-wiki {{PAGEBANNER:Algorri punta.jpg}} {|style="width:100%; font-size: 1.3em; font-weight: bold;" |style="text-align:center; border-top: 10px solid #ff0000;padding: 5px; width: 14%;"|[[Txikipedia:Azala/Wikiproiektu:Zumaia BHI 2020-2021|Aurkezpena]] |style="text-align:center; border-top: 10px solid #00FF00;padding: 5px; width: 16%;"|[[Txikipedia:Azala/Wikiproiektu:Zumaia BHI 2024-2025/Egindako lana|2024-25<br/>egindakoa]] |style="text-align:center; border-top: 10px solid #FFD700;padding: 5px; width: 16%;"|[[Txikipedia:Azala/Wikiproiektu:Zumaia BHI 2020-2021/Historikoa|<small>Laburpena zenbakitan<br/>(2018-2024)</small>]] |style="text-align:center; border-top: 10px solid #BB9753;padding: 5px; width: 22%;"|[[Txikipedia:Azala/Wikiproiektu:Zumaia BHI/Egindako lana|<small>Tailerreko artikuluen<br/>zerrenda (2018-2024)</small>]] |style="text-align:center; border-top: 10px solid #65acdf;padding: 5px; width: 20%;"|[[Txikipedia:Azala/Wikiproiektu:Zumaia BHI/Proiektuak eta Ikas-egoerak|Proiektuak<br/>Ikas-egoerak]] |} '''2024-2025 ikasturtean''' Txikipedia tailerrean egindako lana. {| class="wikitable" align="right" |+ ! colspan=2 align="center"|[[Fitxategi:2024 Summer Olympics text logo.png|200px]] |- ! Domina !! Kopurua |- | {{gold1}} urrezkoak || align=center|33 |- | {{silver2}} zilarrezkoak || align=center|21 |- | {{bronze3}} brontzezkoak || align=center|15 |- | Guztira || align=center|66 |- | <small>Eguneratze data</small> || align=center|<small>2024-11-29</small> |} == Gaiak == Talde bakoitzak landuko dituen gaiak honako hauek dira: * Kakalardoak * Zizak * Ur-jauziak * Zubiak * Olinpiar Jokoen proiektua ** erronka: urrezko 75 domina eta guztira 150 domina. == Taldeak == === 1 taldea: DBH 2E === 20 ikasleko taldea da eta 2024ko irailaren 10etik urriaren 18ra aritu dira, guztira 11 saio. === 2 taldea: DBH 2F === 19 ikasleko taldea da eta 2024ko urriaren 22tik azaroaren 29ra arituko dira, guztira 11 saio. === 3 taldea: DBH 2A === 20 ikasleko taldea da eta 2024ko abeduaren 3tik 2025eko urtarrilaren 31ra arituko dira, guztira 11 saio. == Egindako artikuluak == === Kakalardoak === # {{txp|Agapanthia cardui}} # {{txp|Carabus lineatus}} # {{txp|Carabus splendens}} # {{txp|Chlorophorus figuratus}} # {{txp|Clytus arietis}} # {{txp|Necrobia violacea}} # {{txp|Opilo mollis}} # {{txp|Thanasimus formicarius}} # {{txp|Tillus elongatus}} # {{txp|Trichodes alvearius}} # {{txp|Clanoptilus elegans}} # {{txp|Oedemera lurida}} # {{txp|Pyrochroa serraticornis}} # {{txp|Plagionotus detritus}} # {{txp|Stenocorus meridianus}} === Zizak === # {{txp|Adarretako marasmio}} # {{txp|Alertze-lerdeki}} # {{txp|Anis-azpibeltz}} # {{txp|Anis-belarri}} # {{txp|Anis-klitozibe zuri}} # {{txp|Apo-ziza}} # {{txp|Arbiki argi}} # {{txp|Arbiki errodun}} # {{txp|Arrain-ziza}} # {{txp|Azpiarrosa hankaberde}} # {{txp|Azpiarrosa klorousain}} # {{txp|Azpibeltz eraztunbiko}} # {{txp|Baso erreetako egur-ziza}} # {{txp|Basoetako azpibeltz}} # {{txp|Belardi-ezko}} # {{txp|Belarri lurtar}} # {{txp|Belarri zurixka}} # {{txp|Bitigar mingots}} === Ur-jauziak === # {{txp|Madhabkunda ur-jauzia}} # {{txp|Ouzoud ur-jauziak}} # {{txp|Caracol ur-jauzia}} # {{txp|Tarawera ur-jauzia}} # {{txp|Burgbach ur-jauzia}} # {{txp|Bisheh ur-jauzia}} # {{txp|Epupa ur-jauziak}} # {{txp|Kaieteur ur-jauzia}} # {{txp|Rinka ur-jauzia}} # {{txp|Powerscourt ur-jauzia}} # {{txp|Karfiguélako ur-jauziak}} # {{txp|Russell ur-jauziak}} # {{txp|Lamo ur-jauzia}} # {{txp|Kundalila ur-jauziak}} # {{txp|Kopren ur-jauzia}} # {{txp|San Rafael ur-jauzia}} # {{txp|Boti ur-jauziak}} # {{txp|Yumbilla ur-jauzia}} === Zubiak === # {{txp|1915 Çanakkale zubia}} # {{txp|Ourenseko Zubi Nagusia}} # {{txp|Chelsea zubia}} # {{txp|Garesko zubi erromanikoa}} # {{txp|Konstituzioaren zubia (Venezia)}} # {{txp|General Rafael Urdaneta zubia}} # {{txp|Severn zubia}} # {{txp|Harrobigileen zubia}} # {{txp|Verrazano-Narrows zubia}} # {{txp|Mellah Slimane zubia}} # {{txp|Namhae zubia}} # {{txp|Khaju zubia}} # {{txp|Adomi zubia}} # {{txp|Pont Neuf}} # {{txp|Trespondeko zubia}} # {{txp|Sant'Angelo zubia}} # {{txp|Setoko zubi handia}} === Olinpiar kirolariak === # {{banderaikur|Kosovo}} {{txp|Distria Krasniqi}} # {{banderaikur|Australia}} {{txp|Lisa Carrington}} # {{banderaikur|Kroazia}} {{txp|Sandra Elkasević}} # {{banderaikur|Italia}} {{txp|Manila Esposito}} # {{banderaikur|India}} {{txp|Manu Bhaker}} # {{banderaikur|Qatar}} {{txp|Mutaz Essa Barshim}} # {{banderaikur|Txina}} {{txp|Yang Junxuan}} # {{banderaikur|Brasil}} {{txp|Duda Lisboa}} # {{banderaikur|Australia}} {{txp|Chris Burton (zaldizkoa)|Chris Burton}} # {{banderaikur|Txina}} {{txp|Sun Jiajun (igerilaria)|Sun Jiajun}} # {{banderaikur|India}} {{txp|Neeraj Chopra}} # {{banderaikur|Kenya}} {{txp|Hellen Obiri}} # {{banderaikur|Filipinak}} {{txp|Carlos Yulo}} # {{banderaikur|Hegoafrika}} {{txp|Shaun Maswanganyi}} # {{banderaikur|Australia}} {{txp|Nina Kennedy}} # {{banderaikur|Hungaria}} {{txp|Kristóf Milák}} # {{banderaikur|Jamaika}} {{txp|Kishane Thompson}} # {{banderaikur|Alemania}} {{txp|Malaika Mihambo}} # {{banderaikur|Italia}} {{txp|Alice D'Amato}} # {{banderaikur|Kenya}} {{txp|Faith Kipyegon}} # {{banderaikur|Australia}} {{txp|Noemie Fox}} # {{banderaikur|Dominikar Errepublika}} {{txp|Marileidy Paulino}} # {{banderaikur|Polonia}}{{banderaikur|Alemania}} {{txp|Paulina Paszek}} # {{banderaikur|AEB}} {{txp|Quincy Hall}} # {{banderaikur|Filipinak}} {{txp|Nesthy Petecio}} # {{banderaikur|Grezia}} {{txp|Miltiadis Tentoglou}} # {{banderaikur|Kuba}} {{txp|Luis Alberto Orta}} # {{banderaikur|Norvegia}} {{txp|Jakob Ingebrigtsen}} # {{banderaikur|Azerbaijan}} {{txp|Hidayet Heydarov}} # {{banderaikur|Ekuador}} {{txp|Brian Daniel Pintado}} == Bestelakoak == * {{txp|Olatz Arrizabalaga}} * {{txp|Arrameleko zubia}} * {{txp|Colmar}} [[Kategoria:Wikiproiektua:Txikipedia Zumaia BHI]] kimvlen5s8akt9haoqdyzo7jqov739l 0 1206779 9999240 9924029 2024-12-14T09:25:11Z Ernestobanpiroa 58701 /* Kanpo estekak */ 9999240 wikitext text/x-wiki {{lan infotaula}} '''''Emilia Pérez''''' 2024ko [[Jacques Audiard]] frantziar [[zinema zuzendari]]aren [[film dramatiko]] musikala da. == Sinopsia == {{argumentua}} Gainkualifikatua eta gutxietsia, Ritak abokatu gisa dihardu kriminalak arazoetatik ateratzea justiziaren esku uztea baino gehiago intesatzen zaion abokatu-langela batean. Egun batean, ustekabeko zerbait jazoko zaio: «Manitas»ek –[[Drogaren kartel|kartel]] bateko buruak– kontratatu egingo du laguntza behar duelako bere negozioetatik erretiratu eta luzaroan ezkutuan prestatutako plan bat benetako bihurtzeko: [[Sexua berresleitzeko ebakuntza|betitik izan nahi duen emakume bihurtzea]].<ref>[https://www.sansebastianfestival.com/2024/sailak_eta_filmak/perlak/7/721841/eu sansebastianfestival.com]</ref> ==Aktoreak== * [[Zoe Saldaña]] : Rita Moro Castro * [[Karla Sofía Gascón]] : Juan «Manitas» del Monte / Emilia Pérez * [[Selena Gomez]] : Jessi del Monte * [[Adriana Paz]] : Epifanía * [[Mark Ivanir]] : Dr. Wasserman * [[Édgar Ramírez]] : Gustavo * Daniel Velasco Acosta : Edgar * Sébastien Fruit : «El Flaco» == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * [https://irutxulo.hitza.eus/2024/12/13/indarkeriari-iskin-egitearen-ilusio-faltsua/ Ander Makazaga: "Indarkeriari iskin egitearen ilusio faltsua", Irutuxuloko Hitza, 2.428.zk., 2024/12/13.] {{autoritate kontrola}} {{Zinema zirriborroa}} [[Kategoria:Frantziako film dramatikoak]] [[Kategoria:Musikal filmak]] [[Kategoria:Mexikar droga-kartelei buruzko filmak]] [[Kategoria:Transgeneroei buruzko filmak]] 0gdi5t37aeoy5xfvbtajyc3qyzz8udz 9999241 9999240 2024-12-14T09:27:26Z Ernestobanpiroa 58701 9999241 wikitext text/x-wiki {{lan infotaula}} '''''Emilia Pérez''''' 2024ko [[Jacques Audiard]] frantziar [[zinema zuzendari]]aren [[film dramatiko]] musikala da. Bere identitatea pitzatuta eta zaurituta duen herrialdearen erradiografia mingarria ondu du Audiardek. Mexikok ezin dio indarkeriari iskin egin, eta bortizkeria dute bizilagunek patu. Bada, trans kolektiboari ikusgarritasuna emateko balio badio ere, Audiardek Mexiko beraren metafora eta sinbolo gisa erabiliko du Manitas/Emilia Perezen figura.<ref>https://irutxulo.hitza.eus/2024/12/13/indarkeriari-iskin-egitearen-ilusio-faltsua/</ref> == Sinopsia == {{argumentua}} Gainkualifikatua eta gutxietsia, Ritak abokatu gisa dihardu kriminalak arazoetatik ateratzea justiziaren esku uztea baino gehiago intesatzen zaion abokatu-langela batean. Egun batean, ustekabeko zerbait jazoko zaio: «Manitas»ek –[[Drogaren kartel|kartel]] bateko buruak– kontratatu egingo du laguntza behar duelako bere negozioetatik erretiratu eta luzaroan ezkutuan prestatutako plan bat benetako bihurtzeko: [[Sexua berresleitzeko ebakuntza|betitik izan nahi duen emakume bihurtzea]].<ref>[https://www.sansebastianfestival.com/2024/sailak_eta_filmak/perlak/7/721841/eu sansebastianfestival.com]</ref> ==Aktoreak== * [[Zoe Saldaña]] : Rita Moro Castro * [[Karla Sofía Gascón]] : Juan «Manitas» del Monte / Emilia Pérez * [[Selena Gomez]] : Jessi del Monte * [[Adriana Paz]] : Epifanía * [[Mark Ivanir]] : Dr. Wasserman * [[Édgar Ramírez]] : Gustavo * Daniel Velasco Acosta : Edgar * Sébastien Fruit : «El Flaco» == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * [https://irutxulo.hitza.eus/2024/12/13/indarkeriari-iskin-egitearen-ilusio-faltsua/ Ander Makazaga: "Indarkeriari iskin egitearen ilusio faltsua", Irutuxuloko Hitza, 2.428.zk., 2024/12/13.] {{autoritate kontrola}} {{Zinema zirriborroa}} [[Kategoria:Frantziako film dramatikoak]] [[Kategoria:Musikal filmak]] [[Kategoria:Mexikar droga-kartelei buruzko filmak]] [[Kategoria:Transgeneroei buruzko filmak]] 8tqhdw55q8iej1p9bu91bzpar6lkta7 0 1208660 9998994 9974232 2024-12-13T20:09:08Z Eliatxo 96586 /* Kanpo estekak */ 9998994 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Maria Rita Colaço Chiappe Cadet''' ([[Alentejo]], [[1836]] – [[Lisboa]], [[1885]]eko [[abenduaren 5]]a) [[portugal]]dar [[idazle]] eta [[irakasle]]a izan zen. Lisboako Lallemant liburu-denda ere kudeatu zuen. == Bizitza == Maria Rita Colaço Chiappe Cadet Alentejon jaio zen 1836 inguruan. Lisboako Miserikordia Etxe Santuan utzi zuten, eta bertan baiatatu zuten<ref name=":0">{{erreferentzia|izena=Andreia|abizena=Castro|izenburua=Maria Rita Colaço Chiappe Cadet (1836-1855)|hizkuntza=en|url=https://debategraph.org/Details.aspx?nid=425342|aldizkaria=Debategraph|sartze-data=2024-10-13}}</ref>. Barnabé Martins de Pancorvo eta Maria Madalena Chiappe Colaçoren etxean eman zuen haurtzaroa, eta ustez adoptatu egin zuten. António Feliciano de Castilhoren ikaslea zen. 15 urterekin hasi zen poesia kaleratzen. Geroago, lehen hezkuntzako irakasle gisa aritu zen eta frantsesa irakatsi zuen. 1855az geroztik, nesken ikastetxe bat zuzendu zuen Lisboan<ref name=":0" />. 1857ko urriaren 31n José Baptista dos Santos Cadetekin ezkondu zen Lisboan, eta irakasteari utzi zion<ref name=":0" />. 1870ean, sakabanatutako poemak bildu eta ''Versos'' bilduma argitaratu zuen, Joana Gil Bórgia de Macedo e Menezes Ribeira Bravako bizkondesari eskainiz. 1870 eta 1875 artean Madeiran egon zen, non Matilde Isabel de Santana e Vasconcelos Moniz de Betencourt Nogueirasko bizkondesarekin eta Francisco Correia de Herédia Júnior Ribeira Bravako bizkondearekin bizi izan zen, eta haiei lan ugari eskaini zizkien<ref>{{erreferentzia|izena=Laureano Secundino Ascensão de|abizena=Macedo|urtea=2013|izenburua=Da Voz à Pluma: Escritoras e património documental de autoria feminina de Madeira, Açores, Canárias e Cabo Verde: guia biobibliográfico|argitaletxea=Ed. de autor|ISBN=978-989-98465-4-8|hizkuntza=pt|url=https://estudogeral.uc.pt/handle/10316/44055|argitaratze-lekua=Ribeira Brava|sartze-data=2024-10-13}}</ref>. 1875ean ''Sorrisos e Lágrimas: poesias'' antologia argitaratu zuen<ref name=":0" />. Lisboara itzuli zenean, Marie Françoise Lallemant et Frères argitaletxeko eta liburu-dendako kudeatzaile kargua hartu zuen. 1880an ''Flores da Infância, Contos e Poesias Morais dedicados a Mocidade Portuguesa'' liburua kaleratu zuen, geroago Portugalgo eta Brasilgo eskoletan erabilia<ref name=":0" />. == Lanak == {{zutabeak|kopurua=2| * ''A Estrella (Poema em oitavas)'' (''Almanaque de Lembranças Luso Brasileiro para o anno de 1861 com 428 artigos e 94 gravuras por Alexandre Magno de Castilho'' liburuaren parte gisa, 1860) * ''O Anjo da Charidade'' (''Archivo Pitoresco'' liburuaren parte gisa, 1861) * ''Hymno de S.M. El Rei D. Luiz I : composto para a sua acclamação poesia de D. Maria Rita Chiappe Cadet ; musica de Manoel Innocencio Liberato dos Santos, mestre de sua Magestade'' (1862) * ''Versos'' (1870) * ''Sorrisos e Lágrimas. Poesias de D. Maria Rita Chiappe Cadet'' (1875) * ''Flores da Infância. Contos e Poesias Moraes dedicados a Mocidade Portuguesa'' (1880) * ''Contos de mamã'' (1883) * ''A Mascarada Infantil'' (1883) * ''Caprichos do Luizinho'' (1883) * ''A Boneca'' (1884) * ''O Último dia de Férias'' (1884) * ''As Fadas Improvisadas'' (1884) * ''O lunch na Quinta'' (1884) * ''O Primeiro Baile'' (1884) * ''O Segredo de Helena'' (1884) * ''A Preguiça e a Mentira'' (1885)<ref>{{erreferentzia|izenburua=Maria Rita Chiappe Cadet|argitaletxea=Faculdade de Letras da Universidade de Lisboa|hizkuntza=pt|url=http://www.escritoras-em-portugues.eu/1417106880-Cent-XIX/2016-0105-Maria-Rita-Chiappe-Cadet|aldizkaria=Escritoras em Português|sartze-data=2017-10-07}}{{Apurtutako esteka|date=azaroa 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>}} == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1836ko|1885eko|Colaco Chiappe Cadet, Maria Rita}} [[Kategoria:Portugalgo poetak]] [[Kategoria:Emakume poetak]] [[Kategoria:Emakume ipuingileak]] [[Kategoria:Portugalgo eleberrigileak]] [[Kategoria:Emakume eleberrigileak]] [[Kategoria:Portugalgo antzerkigileak]] [[Kategoria:Emakume antzerkigileak]] [[Kategoria:Portugalgo haur literaturako idazleak]] [[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]] [[Kategoria:Portugesezko idazleak]] [[Kategoria:Portugalgo irakasleak]] [[Kategoria:Emakume irakasleak]] [[Kategoria:Lisboan hildakoak]] 1t9hnxlbjzi49c0cs47rwqxyebk5qlc 0 1209439 9999098 9942380 2024-12-14T02:42:41Z Zorion 44278 9999098 wikitext text/x-wiki {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Cortinarius emollitus''''' ''[[Cortinariaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Myxacium emollitus'', ''Phlegmacium emollitum'', ''Gomphos emollitus''. == Deskribapena == '''Kapela:''' 4 eta 8 cm bitarteko diametrokoa, hemisferikoa gero lautua, titi oso handi batekin, krema-okre antzeko kolorekoa, boli edo grisaxka koloreko hondoan hori-okre koloreko berezko fibrilen bidez, haragitsua, ertz argiagoarekin; likatsua eta ilunagoa erdian eguraldi hezearekin, lehorrarekin distiratsua. '''Orriak:''' Zabalak, zabal, borobildu-itsatsiak, tartekatutako orritxoekin, okre antzeko kolorekoak apur bat haragi kolorez tindatuak. '''Hanka:''' 5 eta 8 cm bitarteko garaierakoa eta 1 eta 1,5 cm bitarteko diametrokoa, laburra, ia zilindrikotik klabiformera, baina baita puztua ere oinarrian ardatzaren formarekin, barrubetea, gero barnehutsa. Zuria edo zurixka, batzuetan lasto kolorekoa eguraldi hezean. '''Haragia:''' Okre zurbila, oinarrian argiagoa. Usain bereizgarriarekin eta zapore garratzarekin.<ref>{{erreferentzia|abizena=Cetto, Bruno|urtea=1987|izenburua=Guia de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=135|ISBN=84-282-0887-5 (T. 4). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)|hizkuntza=Es}}</ref> '''Etimologia:''' ''Emollitus'' epitetoa latinetik dator, pattal, biguna, esan nahi duen “emollitus” hitzetik. Haragia biguna duelako. == Jangarritasuna == Ez da jangarria, bere zapore garratzagatik.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=Velazquez Vergara José Ignacio, Suarez Gil Angela|urtea=2009|izenburua=Catalogo micológico|argitaletxea=Banco de setas|hizkuntza=Es}}</ref> == Sasoia eta lekua == Denboraldiaren hasieran, irail osoan zehar. Espezie arraro samarra eta urria. Hostozabalen basoetan, gutxitan koniferoen azpian. === Banaketa eremua === Kanada, Europa.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Cortinarius]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] mv0ti0688rbziyfsb2doo84vfj98j1l 0 1209908 9998564 9945099 2024-12-13T14:20:10Z Treuiller 59723 9998564 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Jolly-roger.svg|thumb|«Jolly Roger» tipikoa]] '''Bandera pirata''', ingelesez '''{{lang|en|«Jolly Roger»}}''' deitua, [[Europa]]ko eta [[Amerika]]ko piraten [[bandera]] tradizionalak jasotzen duen izena da. Ezagunena [[Edward England]]ek erabili zuen [[bandera beltz]]a da, hezur zuriz gurutzatutako burezur bat dituena. Hala ere, aldaera asko daude. [[Jack Rackham]]ek (Kaliko Jack) eta [[Thomas Tew]]ek [[ezpata]]-bariazioak erabiltzen zituzten. Edward Teachek (''[[Bizarbeltz]]'' ezizenaz ezaguna) esku batean [[harea-erloju]] bat eta bestean gezi edo lantza bat eusten zuen [[eskeleto]] bat erabiltzen zuen eta, aldi berean, bihotz odoltsu baten ondoan geratzen zen. [[Bartholomew Roberts]]ek (''Black Bart'' izenaz ere ezaguna) bi bariazio erabiltzen zituen:<ref>Charles Johnson (1724), ''A General History of the Robberies and Murders of the Most Notorious Pyrates'', p. 250.</ref> esku batean lantza bat eusten zuten gizon bat eta eskeleto bat, elkarrekin hareazko erloju bat edo kopa bat edo ABH eta AMH letren gainean bi burezurren gainean zutik dagoen gizon armatu bat (''A Barbadian's Head'' eta ''A Martinican's Head'' esaldien siglak, burezur bakoitza [[Barbados]]ko eta [[Martinika]]ko gobernadoreena zela sinbolizatzen dutenak, heriotza zain zutela esan nahian). == Erabilera == Lehen begiratuan, ideia txarra dirudi asmoa ohartzea «Jolly Roger»ra erabiliz. Hala ere, hau [[gerra psikologiko]]aren modu goiztiar bat bezala ikus daiteke. Pirata baten interes nagusia ontzi objektiboa osorik harrapatzea da, izan dezakeen edozein zamarekin batera. Behar bezain ospe odoltsuarekin, «Jolly Roger»rek haizetara jaurtitzen zuen pirata batek etsaien tripulazioa beldurtu eta amore ematera behartu zezakeen, kanoikada bakar bat ere bota gabe. Normalean, ontzi batek aurre egitea erabakitzen bazuen, «Jolly Roger» jaso eta [[bandera gorri]]a altxatzen zuen, piratek ontzia indarrez eta errukirik gabe hartuko zutela adieraziz. Espero zen ekintzaren ibilbide hau lagungarria izango zela tripulazio askoren ustez, aurre egitea ideia txarra zela itsasontziarentzat. «Jolly Roger»ra bandera bakar bezala goizegi altxatzeak bere desabantailak ere bazituen. Etsaiaren ontziak nahikoa denbora izan dezake ihes egiteko. Gainera, [[gerraontzi]]ek bandera hori erakusten zuen edozein ontziri tiro egiteko agindua izaten zuten sarritan. [[Royal Navy]]n, gutxienez itsaspekoek «Jolly Roger»ra goratzen jarraitzen du, «hil» ondoren. Hala egin zuen, adibidez, [[HMS Conqueror]]reko Wreford-Brown komandanteak, argentinar [[ARA General Belgrano (C-4)|Belgrano]] gurutzaontzia [[Malvinetako Gerra]]n hondoratu ondoren portura iritsi zenean.<ref>''One Hundred Days: The Memoirs of the Falklands Battle Group Commander'', Admiral Sandy Woodward. First Edition edition (1992). Naval Institute Press. ISBN 978-0-00-215723-0.</ref> == Adibideak == <gallery> Fitxategi:Pirate Flag of Rack Rackham.svg|[[Jack Rackham]]ena Fitxategi:Pirate Flag of Emanuel Wynne.svg|[[Emanuel Wynne]]rena Fitxategi:Pirate Flag of Blackbeard (Edward Teach).svg|[[Bizarbeltz]]arena Fitxategi:Pirate Flag of Henry Every.svg|[[Henry Every]]rena Fitxategi:Pirate Flag of Thomas Tew.svg|[[Thomas Tew]]rena Fitxategi:Pirate Flag of Stede Bonnet.svg|[[Stede Bonnet]]ena Fitxategi:Flag of Edward England.svg|[[Edward England]]ena Fitxategi:Flag of Christopher Moody.svg|[[Christopher Moody]]rena Fitxategi:Bartholomew Roberts Flag.svg|[[Bartholomew Roberts]]ena Fitxategi:Captain Dulaien Flag.svg|[[Walter Kennedy (pirata)|Walter Kennedyrena]] Fitxategi:Edward Low Flag.svg|[[Edward Low]]ena Fitxategi:John Quelch Flag.svg|[[John Quelch]]ena Fitxategi:Flag of Christopher Condent.svg|[[Christopher Condent]]ena Fitxategi:Richard Worley Flag.svg|[[Richard Worley]]rena Fitxategi:Bloedvlag.svg|"''[[Bloedvlag]]''" herbeheretar aldaera<ref>https://www.historici.nl/pdf/vocglossarium/VOCGlossarium.pdf</ref><ref name="Bloedvlag">https://www.rijksmuseum.nl/nl/collectie/SK-A-3271</ref> Fitxategi:Prinsenvlag.svg|"[[Prinsenvlag]]"<ref name=Bloedvlag /> </gallery> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Pirateria]] [[Kategoria:Banderak]] kdzymf0tg13tw9z4grorgxrclk2ceqc 9998569 9998564 2024-12-13T14:22:27Z Treuiller 59723 9998569 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Jolly-roger.svg|thumb|«Jolly Roger» tipikoa]] '''Bandera pirata''', ingelesez '''{{lang|en|«Jolly Roger»}}''' deitua, [[Europa]]ko eta [[Amerika]]ko piraten [[bandera]] tradizionalak jasotzen duen izena da. Ezagunena [[Edward England]]ek erabili zuen [[bandera beltz]]a da, hezur zuriz gurutzatutako burezur bat dituena. Hala ere, aldaera asko daude. [[Jack Rackham]]ek (Kaliko Jack) eta [[Thomas Tew]]ek [[ezpata]]-bariazioak erabiltzen zituzten. Edward Teachek (''[[Bizarbeltz]]'' ezizenaz ezaguna) esku batean [[harea-erloju]] bat eta bestean gezi edo lantza bat eusten zuen [[eskeleto]] bat erabiltzen zuen eta, aldi berean, bihotz odoltsu baten ondoan geratzen zen. [[Bartholomew Roberts]]ek (''Black Bart'' izenaz ere ezaguna) bi bariazio erabiltzen zituen:<ref>Charles Johnson (1724), ''A General History of the Robberies and Murders of the Most Notorious Pyrates'', p. 250.</ref> esku batean lantza bat eusten zuten gizon bat eta eskeleto bat, elkarrekin hareazko erloju bat edo kopa bat edo ABH eta AMH letren gainean bi burezurren gainean zutik dagoen gizon armatu bat (''A Barbadian's Head'' eta ''A Martinican's Head'' esaldien siglak, burezur bakoitza [[Barbados]]ko eta [[Martinika]]ko gobernadoreena zela sinbolizatzen dutenak, heriotza zain zutela esan nahian). == Erabilera == Lehen begiratuan, ideia txarra dirudi asmoa ohartzea «Jolly Roger»ra erabiliz. Hala ere, hau [[gerra psikologiko]]aren modu goiztiar bat bezala ikus daiteke. Pirata baten interes nagusia ontzi objektiboa osorik harrapatzea da, izan dezakeen edozein zamarekin batera. Behar bezain ospe odoltsuarekin, «Jolly Roger»rek haizetara jaurtitzen zuen pirata batek etsaien tripulazioa beldurtu eta amore ematera behartu zezakeen, kanoikada bakar bat ere bota gabe. Normalean, ontzi batek aurre egitea erabakitzen bazuen, «Jolly Roger» jaso eta [[bandera gorri]]a altxatzen zuen, piratek ontzia indarrez eta errukirik gabe hartuko zutela adieraziz. Espero zen ekintzaren ibilbide hau lagungarria izango zela tripulazio askoren ustez, aurre egitea ideia txarra zela itsasontziarentzat. «Jolly Roger»ra bandera bakar bezala goizegi altxatzeak bere desabantailak ere bazituen. Etsaiaren ontziak nahikoa denbora izan zezakeen ihes egiteko. Gainera, [[gerraontzi]]ek bandera hori erakusten zuen edozein ontziri tiro egiteko agindua izaten zuten sarritan. [[Royal Navy]]n, gutxienez itsaspekoek «Jolly Roger»ra goratzen segitzen du, «hil» ondoren. Hala egin zuen, adibidez, [[HMS Conqueror]]reko Wreford-Brown komandanteak, argentinar [[ARA General Belgrano (C-4)|Belgrano]] gurutzaontzia [[Malvinetako Gerra]]n hondoratu ondoren portura iritsi zenean.<ref>''One Hundred Days: The Memoirs of the Falklands Battle Group Commander'', Admiral Sandy Woodward. First Edition edition (1992). Naval Institute Press. ISBN 978-0-00-215723-0.</ref> == Adibideak == <gallery> Fitxategi:Pirate Flag of Rack Rackham.svg|[[Jack Rackham]]ena Fitxategi:Pirate Flag of Emanuel Wynne.svg|[[Emanuel Wynne]]rena Fitxategi:Pirate Flag of Blackbeard (Edward Teach).svg|[[Bizarbeltz]]arena Fitxategi:Pirate Flag of Henry Every.svg|[[Henry Every]]rena Fitxategi:Pirate Flag of Thomas Tew.svg|[[Thomas Tew]]rena Fitxategi:Pirate Flag of Stede Bonnet.svg|[[Stede Bonnet]]ena Fitxategi:Flag of Edward England.svg|[[Edward England]]ena Fitxategi:Flag of Christopher Moody.svg|[[Christopher Moody]]rena Fitxategi:Bartholomew Roberts Flag.svg|[[Bartholomew Roberts]]ena Fitxategi:Captain Dulaien Flag.svg|[[Walter Kennedy (pirata)|Walter Kennedyrena]] Fitxategi:Edward Low Flag.svg|[[Edward Low]]ena Fitxategi:John Quelch Flag.svg|[[John Quelch]]ena Fitxategi:Flag of Christopher Condent.svg|[[Christopher Condent]]ena Fitxategi:Richard Worley Flag.svg|[[Richard Worley]]rena Fitxategi:Bloedvlag.svg|"''[[Bloedvlag]]''" herbeheretar aldaera<ref>https://www.historici.nl/pdf/vocglossarium/VOCGlossarium.pdf</ref><ref name="Bloedvlag">https://www.rijksmuseum.nl/nl/collectie/SK-A-3271</ref> Fitxategi:Prinsenvlag.svg|"[[Prinsenvlag]]"<ref name=Bloedvlag /> </gallery> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Pirateria]] [[Kategoria:Banderak]] 28aj2c01lijp16mub5dm2wdmm4gkaed 2 1210132 9998539 9992680 2024-12-13T14:04:31Z Markel9 167525 9998539 wikitext text/x-wiki == Eredu sortzaile == {{Lanean2erabiltzaile|Markel9|Avic19}} '''Eredu sortzailea''', entrenamenduko datu multzo batean oinarrituta antzeko datu berriak sortzeko erabiltzen den eredu estatistikoa da. Eredu hauen helburu nagusia sarrerako datuen [[probabilitate-banaketa]] ikastea da, datuen berezko egitura ikasteko. Horrela, lagin berriak sor daitezke, adibidez, argazkiak edo testua. Beraz, ereduaren funtzionamendua [[Gainbegiratu gabeko ikaskuntza|gainbegiratu gabeko ikaskuntzan]] oinarritzen da. <math>X</math> datu multzo bat emanda, multzo horren instantzia bakoitzaren banaketa <math>P(x)</math> bezala defini daiteke. Horrek adierazten du ereduak <math>x</math> instantzia sortzeko probabilitatea edo, eredua emanda, <math>x</math> instantzia lortzeko probabilitatea. Eredu hauen ohiko erabilera laguntza gisa erabiltzea da, beste zeregin nagusi baten atal txikiagoak lortzeko. Esate baterako, [[Laguntzaile birtual|laguntzaile birtualak]], itzulpen automatikoa, datuen simulazioa jokaera desbedinengan edo pasahitz egokien sorkuntza. Dena den, beste ereduen entrenamendua hobetzeko erabil daitezke [[Indargarri bidezko ikaskuntza|indargarri bidezko ikaskuntzan]] lehen ikusi ez diren ingurune berriak sortuz edo [[Gainbegiratutako ikaskuntza|gainbegiratutako ikaskuntzan]] datu gehigarriak sortuz. Eredu sortzaile mota batzuk hauek dira: * [[Bayes sare|Sare Bayestarrak]] ([[Naive Bayes sailkatzaile|Naive Bayes]], ''LDA'', etab.) * Markov eredu ezkutua * Boltzmannen makina * Nahaste ereduak * Difusio ereduak * Eredu autoerregresiboak Eredu horiek emaitza errealistak sortzeko gaitasuna partekatzen dute datu-multzoaren azpiko probabilitateetan oinarritzen direlako. Horrek erabilgarri bihurtzen ditu hainbat aplikaziotan, baita edukia sailkatzeko eta eredu konplexuak identifikatzeko ere. [[Gainbegiratu gabeko ikaskuntza|Gainbegiratu gabeko ikaskuntzan]] dagoen arazo nagusienetariko bat ereduen ebaluazioan datza, hau da, ereduaren kalitatea neurtzea. Gehienetan erabiltzen den estandarra ''log-likelihood-a'' izan da, baina eredu gehienen kasuetan konputazionalki ezinezkoa da, horrenbestez, ezaugarrietara bideratutako hurbilketa bat gailentzen da. Hurbilketa hauen artean ereduen sorkuntzen irudikatzea indibidualki ebaluatzeko edo ereduen parametroen interpretazioak nabarmentzen dira. == Entrenamendua == Eredu sortzaileen entrenamendua hurrengo eran adierazitako datu multzoen bidez egiten da: <math display="block">X = { x_1, x_2, \ldots, x_n }</math> Helburua, <math display="inline">P(x \mid \theta)</math> dentsitate funtzioa lortzea da, non <math display="inline">\theta</math> ereduaren parametro multzoa errepresentatzeko balio duen entrenamenduan, jasotako datuen egiantza maximizatzea da helburua. Egiantza hurrengo eran definitzen da: <math display="inline">L(\theta \mid X) = P(X \mid \theta) = \prod_{i=1}^{n} P(x_i \mid \theta)</math>. Kalkuluak sinplifikatzeko log-egiantza (log-likelihood) erabiltzen da, eta logaritmoen propietateei esker hurrengo eran adieraz daiteke: <math display="inline">\log L(\theta \mid X) = \sum_{i=1}^{n} \log P(x_i \mid \theta)</math>. Entrenamenduaren helburua <math display="inline">\hat{\theta}</math> parametro multzo optimoa aurkitzea da, non log-egiantza maximoa den. Beraz: <math display="inline">\hat{\theta} = \arg \max_{\theta} \log L(\theta \mid X)</math>. Optimizazio prozesu hau teknika desberdinen bitartez egin daiteke, eta eredu bakoitzaren araberakoa izango da; esate baterako, gradiente bidez edo galtze funtzio baten laguntzaz. == Eredu diskriminatiboekiko alderapena == Eredu sortzaileak, batez ere, datuak sailkatzeaz gain, datuak nola sortzen diren modelatzeko gai dira. Honek barneratzen du, besteak beste, jatorrizko datuen antzeko lagin berriak sortzea, anomalien detekzioa edo gainbegiratu gabeko ikaskuntzaren kasuan ezkutuko patroiak aurkitzea. Hala ere, eredu horiek mugak dituzte; izan ere, baterako banaketa osoa modelatzea suposizio eta konplexutasun konputazional asko eska dezake, eta horrek zehaztasun gutxiago ekar dezake sailkapen espezifikoko zereginetan. Bestalde, eredu diskriminatzaileek ez dituzte jasaten arazo horiek; izan ere, sarreraren eta irteeraren arteko baldintzapeko harremanean arreta jartzen dute, errendimendua optimizatuz, datuen egitura osoa modelatu gabe zehaztasunez sailkatzeko. Eredu sortzaileek <math>x</math> sarreren eta <math>y</math> klaseen baterako banaketa <math>p(x,y)</math> modelatzeko balio dute, hau da, klase bakoitzerako datuak sortzeko erabiltzen dira. Bayesen teorema erabiltzen dute <math>p(y|x)</math> baldintzapeko probabilitatea kalkulatzeko, <math>p(x|y)</math>eta <math>p(y)</math>oinarri hartuta. Eredu horiek malguagoak dira datu berriak sor ditzaketelako, baina datu gehiago behar izaten dituzte sailkapen-lanetarako. Adibide gisa Naive Bayes eta sormen-sare aurkariak (GANak) daude. Bestalde, eredu diskriminatzaileak baldintzapeko banaketa ikastera bideratzen dira zuzenean <math>p(y|x)</math>, hau da, <math>x</math> ezaugarriak kontuan hartuta klaseak nola bereizi. Ikuspegi hori sailkapen-zereginetarako erabilia izan da, klaseen arteko erabaki-mugarik (decision boundary) onena bilatzeko duen erreztasunagatik, baina ezin dute datu berririk sortu. Eredu diskriminatzaileen adibide dira erregresio logistikoa, euskarri bektorialeko makinak (SVM) eta sare neuronalak. == Aplikazioak == ==== Argazki sorkuntza ==== Eredu sortzaileak erabiliak dira arte edo argazkien sorkuntzan, batez ere, [[sare sortzaile aurkaria]]<nowiki/>k eta [[bariazio autokodetzaile]]<nowiki/>ak (variational autoencoder)''.'' Lehenengoaren funtzionamendua bi sareen konbinazioan datza, sare sortzaile bat erabiltzen da argazkiak sortzeko ausazko zaratarekin eta sare diskriminatzailea erabiltzen da konprobatzeko sortutako irudien egiantza. Bigarrena, sare neuronal bakarrean oinarrituta dago, baina bi zatiz osatuta: ''encoder'' eta ''decoder''. ''Encoder''-a entrenatzen da argazkien dimentsioa ahalik eta gehien murriztuz informazio galera minimizatuz, ondoren, ''decoder''-a errepresentazio horietan oinarritzen da dimentsioa handituz eta argazki berriak sortzen. Dena den, eredu hauek bereziki erabiliak dira estilo errealista batekin, adibidez, gizaki aurpegiak sortzeko edo argazkien bereizmena hobetzeko. ==== '''Bideo sorkuntza''' ==== Bideo sorkuntzaren eginkizunak irudien sorkuntza ez ezik, denbora dinamika txertatzearen arazoa ere dakar. Beraz, ikusizko eduki estatikoa sortzeaz gain, ereduak ulertu behar du nola aldatzen diren irudiak denboran zehar. Irudien sorrerarekin bezala sarrerako datuak hainbat motatakoak izan daitezke: testu deskribapenak, hasierako irudi sorta batzuk edo beste bideo sekuentzia bat. Eredu hauek entrenatzeko irudi sekuentziak eta bideoak erabili ohi dira. Eredu hauen zuzenezko aplikazioak efektu bereziak edo ''[[Deepfake]]''-ak izan daitezke. ==== Testu sorkuntza ==== Eredu sortzaileek ikasketa automatikoan oinarritutako teknikak erabiltzen dituzte testua modu koherente eta arinean sortzeko. Eredu hauek sortzeko, liburu, artikulu, web orrialde edo edozein idatzizko eduki erabiltzen dira entrenamendurako, horrela, ereduak patroiak, egitura linguistikoak eta hitzen, esaldien edo paragrafoen arteko erlazioak ikasiz. Hizkuntza-eredu bat testu-sorgailuen muina da. Eredu mota hauek aurretik hitz multzo bat emanda, hurrengo hitza edo hitz sekuentzia iragartzeko entrenatzen dira. Horrek esan nahi du ereduak testua sortzen duenean, aurreko testuinguruaren arabera jarraitu beharko lukeen hitz probableena iragartzen duela. ==== '''Musika eta soinu sorkuntza''' ==== Kasu honetan entrenamendurako erabilitako musika eta soinuetan erreperatuz, patroi musikal edo akustikoak ikasi eta lortutako ereduak gai dira musika, soinu-efektuak, ingurumen-soinuak eta giza ahotsak edo ahots sintetizatuak sortzeko. Entrenamenduan teknika desberdinak erabiltzen dira, ohikoenak hurrengoak izanik: [[Sare sortzaile aurkaria|sare sortzaile aurkari]]<nowiki/>en aldaera espezifikoak [[Transformer (ikasketa automatikoko eredua)|Transformer]]-ak edo sare neuronal errekurrenteak. == Erronkak eta mugak == Ez dago oraindik zehaztuta lortutako emaitzen kalitate ebaluazioa egiteko teknika orokorrik, zaila baita errealismoa modu objektiboan neurtzea. Era berean, ereduak entrenamendu datuetan agertzen diren alborapenak ikasteko eta erreplikatzeko gai dira. Horrek ereduen erabilerari buruzko kezka etikoak sorrarazten ditu. Entrenamenduan bereziki ematen diren arazo nabarmena gehiegizko egokitzapena da (''overfitting''). Arazo hau normalean entrenamenduko datu multzoa handia ez denean gertatzen da eta eragin negatiboa du ereduen orokortzean, hau da, entrenamenduan ikusi gabeko datu berriekin lan egin behar denean. Ohiko eredu sortzaileen eremuan badira aukera gehiago zeregin berezi batzuetan ohiko ereduak baino emaitza hobeak lortzen dituztenak. Irudien sorketan hedapen-ereduek [[sare sortzaile aurkaria|sare sortzaile aurkariek]] sortzen dituzten ereduen emaitza hobeak lortzen dituzte bereizmen handiko argazkien sorreran. Era berean, [[Eredu multimodal|eredu multimodalek]] aukera berriak zabaldu dituzte adimen artifizialak lagundutako sormen prozesuan, izan ere, eduki bisualaren sorrera ahalarazi dute testua izanda sarrerako datu bakarra. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} <ref>{{Erreferentzia|izena=Ian|abizena=Goodfellow|izenburua=Generative adversarial networks|orrialdeak=139–144|abizena2=Pouget-Abadie|abizena3=Mirza|abizena4=Xu|abizena5=Warde-Farley|abizena6=Ozair|abizena7=Courville|abizena8=Bengio|izena2=Jean|izena3=Mehdi|izena4=Bing|izena5=David|izena6=Sherjil|izena7=Aaron|izena8=Yoshua|data=2020-10-22|url=https://dl.acm.org/doi/abs/10.1145/3422622|aldizkaria=Commun. ACM|alea=11|zenbakia=63|issn=0001-0782|doi=10.1145/3422622|sartze-data=2024-10-25}}</ref> <ref>LAMB, Alex. A brief introduction to generative models. ''arXiv preprint arXiv:2103.00265'', 2021.</ref> <ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Lucas|abizena=Theis|izenburua=A NOTE ON THE EVALUATION OF GENERATIVE MODELS|orrialdeak=1–10|abizena2=Aaron van den Oord |abizena3=Matthias Bethge|data=2016-04-24|url=https://doi.org/10.48550/arXiv.1511.01844}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izena=Yitong|abizena=Li|izenburua=Video Generation From Text|hizkuntza=en|abizena2=Min|abizena3=Shen|abizena4=Carlson|abizena5=Carin|izena2=Martin|izena3=Dinghan|izena4=David|izena5=Lawrence|data=2018-04-27|url=https://ojs.aaai.org/index.php/AAAI/article/view/12233|aldizkaria=Proceedings of the AAAI Conference on Artificial Intelligence|alea=1|zenbakia=32|issn=2374-3468|doi=10.1609/aaai.v32i1.12233|sartze-data=2024-11-13}}</ref> <ref>KULKARNI, Rajat, et al. Survey on deep learning in music using GAN. ''Int. J. Eng. Res. Technol'', 2019, vol. 8, no 9, p. 646-648.</ref> ea6ur65lqxd3v8oty2ygmop00gglxos 9998658 9998539 2024-12-13T15:09:56Z Markel9 167525 9998658 wikitext text/x-wiki == Eredu sortzaile == {{Lanean2erabiltzaile|Markel9|Avic19}} '''Eredu sortzailea''', entrenamenduko datu multzo batean oinarrituta antzeko datu berriak sortzeko erabiltzen den eredu estatistikoa da. Eredu hauen helburu nagusia sarrerako datuen [[probabilitate-banaketa]] ikastea da, datuen berezko egitura ikasteko. Horrela, lagin berriak sor daitezke, adibidez, argazkiak edo testua. Beraz, ereduaren funtzionamendua [[Gainbegiratu gabeko ikaskuntza|gainbegiratu gabeko ikaskuntzan]] oinarritzen da. <math>X</math> datu multzo bat emanda, multzo horretako instantzia bakoitzaren banaketa <math>P(x)</math> bezala defini daiteke. Horrek adierazten du ereduak <math>x</math> instantzia sortzeko probabilitatea edo, eredua emanda, <math>x</math> instantzia lortzeko probabilitatea. Eredu hauen ohiko erabilera laguntza gisa erabiltzea da, beste zeregin nagusi baten atal txikiagoak lortzeko. Esate baterako, [[Laguntzaile birtual|laguntzaile birtualak]], itzulpen automatikoa, datuen simulazioa jokaera desbedinengan edo pasahitz egokien sorkuntza. Halaber, beste ereduen entrenamendua hobetzeko erabiltzen dira, adibidez, [[Indargarri bidezko ikaskuntza|indargarri bidezko ikaskuntzan]] datu gehigarriak sortuz. Eredu sortzaile mota batzuk hauek dira: * [[Bayes sare|Sare Bayestarrak]] ([[Naive Bayes sailkatzaile|Naive Bayes]], ''LDA'', etab.) * Markov eredu ezkutua * Boltzmannen makina * Nahaste ereduak * Difusio ereduak * Eredu autoerregresiboak Eredu horiek emaitza errealistak sortzeko gaitasuna partekatzen dute datu-multzoaren azpiko probabilitateetan oinarritzen direlako. Horrek erabilgarri bihurtzen ditu hainbat aplikaziotan, baita edukia sailkatzeko eta eredu konplexuak identifikatzeko ere. [[Gainbegiratu gabeko ikaskuntza|Gainbegiratu gabeko ikaskuntzan]] dagoen arazo nagusienetariko bat ereduen ebaluazioan datza, hau da, ereduaren kalitatea neurtzea. Gehienetan erabiltzen den estandarra ''log-likelihood-a'' izan da, baina eredu gehienen kasuetan konputazionalki ezinezkoa da. Horregatik, ezaugarrietara bideratutako hurbilketa bat gailentzen da. Hurbilketa hauen artean ereduen sorkuntzen irudikatzea indibidualki ebaluatzeko edo ereduen parametroen interpretazioak nabarmentzen dira. == Entrenamendua == Eredu sortzaileen entrenamendua hurrengo eran adierazitako datu multzoen bidez egiten da: <math display="block">X = { x_1, x_2, \ldots, x_n }</math> Helburua, <math display="inline">P(x \mid \theta)</math> dentsitate funtzioa lortzea da, non <math display="inline">\theta</math> ereduaren parametro multzoa errepresentatzeko balio duen entrenamenduan, jasotako datuen egiantza maximizatzea da helburua. Egiantza hurrengo eran definitzen da: <math display="inline">L(\theta \mid X) = P(X \mid \theta) = \prod_{i=1}^{n} P(x_i \mid \theta)</math>. Kalkuluak sinplifikatzeko log-egiantza (log-likelihood) erabiltzen da, eta logaritmoen propietateei esker hurrengo eran adieraz daiteke: <math display="inline">\log L(\theta \mid X) = \sum_{i=1}^{n} \log P(x_i \mid \theta)</math>. Entrenamenduaren helburua <math display="inline">\hat{\theta}</math> parametro multzo optimoa aurkitzea da, non log-egiantza maximoa den. Beraz: <math display="inline">\hat{\theta} = \arg \max_{\theta} \log L(\theta \mid X)</math>. Optimizazio prozesu hau teknika desberdinen bitartez egin daiteke, eta eredu bakoitzaren araberakoa izango da; esate baterako, gradiente bidez edo galtze funtzio baten laguntzaz. == Eredu diskriminatiboekiko alderapena == Eredu sortzaileak, batez ere, datuak sailkatzeaz gain, datuak nola sortzen diren modelatzeko gai dira. Honek barneratzen du, besteak beste, jatorrizko datuen antzeko lagin berriak sortzea, anomalien detekzioa edo gainbegiratu gabeko ikaskuntzaren kasuan ezkutuko patroiak aurkitzea. Hala ere, eredu horiek mugak dituzte; izan ere, baterako banaketa osoa modelatzea suposizio eta konplexutasun konputazional asko eska dezake, eta horrek zehaztasun gutxiago ekar dezake sailkapen espezifikoko zereginetan. Bestalde, eredu diskriminatzaileek ez dituzte jasaten arazo horiek; izan ere, sarreraren eta irteeraren arteko baldintzapeko harremanean arreta jartzen dute, errendimendua optimizatuz, datuen egitura osoa modelatu gabe zehaztasunez sailkatzeko. Eredu sortzaileek <math>x</math> sarreren eta <math>y</math> klaseen baterako banaketa <math>p(x,y)</math> modelatzeko balio dute, hau da, klase bakoitzerako datuak sortzeko erabiltzen dira. Bayesen teorema erabiltzen dute <math>p(y|x)</math> baldintzapeko probabilitatea kalkulatzeko, <math>p(x|y)</math>eta <math>p(y)</math>oinarri hartuta. Eredu horiek malguagoak dira datu berriak sor ditzaketelako, baina datu gehiago behar izaten dituzte sailkapen-lanetarako. Adibide gisa Naive Bayes eta sormen-sare aurkariak (GANak) daude. Bestalde, eredu diskriminatzaileak baldintzapeko banaketa ikastera bideratzen dira zuzenean <math>p(y|x)</math>, hau da, <math>x</math> ezaugarriak kontuan hartuta klaseak nola bereizi. Ikuspegi hori sailkapen-zereginetarako erabilia izan da, klaseen arteko erabaki-mugarik (decision boundary) onena bilatzeko duen erreztasunagatik, baina ezin dute datu berririk sortu. Eredu diskriminatzaileen adibide dira erregresio logistikoa, euskarri bektorialeko makinak (SVM) eta sare neuronalak. == Aplikazioak == ==== Argazki sorkuntza ==== Eredu sortzaileak erabil daitezke arte edo argazkien sorkuntzan, batez ere, [[sare sortzaile aurkaria]]<nowiki/>k eta [[bariazio autokodetzaile]]<nowiki/>ak (variational autoencoder)''.'' Lehenengoaren funtzionamendua bi sareen konbinazioan datza, sare sortzaile bat erabiltzen da argazkiak sortzeko ausazko zaratarekin eta sare diskriminatzailea erabiltzen da konprobatzeko sortutako irudien egiantza. Bigarrena, sare neuronal bakarrean oinarrituta dago, baina bi zatiz osatuta: ''encoder'' eta ''decoder''. ''Encoder''-a entrenatzen da argazkien dimentsioa ahalik eta gehien murriztuz informazio galera minimizatuz, ondoren, ''decoder''-a errepresentazio horietan oinarritzen da dimentsioa handituz eta argazki berriak sortzen. Dena den, eredu hauek bereziki erabiliak dira estilo errealista batekin, adibidez, gizaki aurpegiak sortzeko edo argazkien bereizmena hobetzeko. ==== '''Bideo sorkuntza''' ==== Bideo sorkuntzaren eginkizunak irudien sorkuntza ez ezik, denbora dinamika txertatzearen arazoa ere dakar. Beraz, ikusizko eduki estatikoa sortzeaz gain, ereduak ulertu behar du nola aldatzen diren irudiak denboran zehar. Irudien sorrerarekin bezala sarrerako datuak hainbat motatakoak izan daitezke: testu deskribapenak, hasierako irudi sorta batzuk edo beste bideo sekuentzia bat. Eredu hauek entrenatzeko irudi sekuentziak eta bideoak erabili ohi dira. Eredu hauen zuzenezko aplikazioak efektu bereziak edo ''[[Deepfake]]''-ak izan daitezke. ==== Testu sorkuntza ==== Eredu sortzaileek ikasketa automatikoan oinarritutako teknikak erabiltzen dituzte testua modu koherente eta arinean sortzeko. Eredu hauek sortzeko, liburu, artikulu, web orrialde edo edozein idatzizko eduki erabiltzen dira entrenamendurako, horrela, ereduak patroiak, egitura linguistikoak eta hitzen, esaldien edo paragrafoen arteko erlazioak ikasiz. Hizkuntza-eredu bat testu-sorgailuen muina da. Eredu mota hauek aurretik hitz multzo bat emanda, hurrengo hitza edo hitz sekuentzia iragartzeko entrenatzen dira. Horrek esan nahi du ereduak testua sortzen duenean, aurreko testuinguruaren arabera jarraitu beharko lukeen hitz probableena iragartzen duela. ==== '''Musika eta soinu sorkuntza''' ==== Kasu honetan entrenamendurako erabilitako musika eta soinuetan erreperatuz, patroi musikal edo akustikoak ikasi eta lortutako ereduak gai dira musika, soinu-efektuak, ingurumen-soinuak eta giza ahotsak edo ahots sintetizatuak sortzeko. Entrenamenduan teknika desberdinak erabiltzen dira, ohikoenak hurrengoak izanik: [[Sare sortzaile aurkaria|sare sortzaile aurkari]]<nowiki/>en aldaera espezifikoak [[Transformer (ikasketa automatikoko eredua)|Transformer]]-ak edo sare neuronal errekurrenteak. == Erronkak eta mugak == Ez dago oraindik zehaztuta lortutako emaitzen kalitate ebaluazioa egiteko teknika orokorrik, zaila baita errealismoa modu objektiboan neurtzea. Era berean, ereduak entrenamendu datuetan agertzen diren alborapenak ikasteko eta erreplikatzeko gai dira. Horrek ereduen erabilerari buruzko kezka etikoak sorrarazten ditu. Entrenamenduan bereziki ematen diren arazo nabarmena gehiegizko egokitzapena da (''overfitting''). Arazo hau normalean entrenamenduko datu multzoa handia ez denean gertatzen da eta eragin negatiboa du ereduen orokortzean, hau da, entrenamenduan ikusi gabeko datu berriekin lan egin behar denean. Ohiko eredu sortzaileen eremuan badira aukera gehiago zeregin berezi batzuetan ohiko ereduak baino emaitza hobeak lortzen dituztenak. Irudien sorketan hedapen-ereduek [[sare sortzaile aurkaria|sare sortzaile aurkariek]] sortzen dituzten ereduen emaitza hobeak lortzen dituzte bereizmen handiko argazkien sorreran. Era berean, [[Eredu multimodal|eredu multimodalek]] aukera berriak zabaldu dituzte adimen artifizialak lagundutako sormen prozesuan, izan ere, eduki bisualaren sorrera ahalarazi dute testua izanda sarrerako datu bakarra. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} <ref>{{Erreferentzia|izena=Ian|abizena=Goodfellow|izenburua=Generative adversarial networks|orrialdeak=139–144|abizena2=Pouget-Abadie|abizena3=Mirza|abizena4=Xu|abizena5=Warde-Farley|abizena6=Ozair|abizena7=Courville|abizena8=Bengio|izena2=Jean|izena3=Mehdi|izena4=Bing|izena5=David|izena6=Sherjil|izena7=Aaron|izena8=Yoshua|data=2020-10-22|url=https://dl.acm.org/doi/abs/10.1145/3422622|aldizkaria=Commun. ACM|alea=11|zenbakia=63|issn=0001-0782|doi=10.1145/3422622|sartze-data=2024-10-25}}</ref> <ref>LAMB, Alex. A brief introduction to generative models. ''arXiv preprint arXiv:2103.00265'', 2021.</ref> <ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Lucas|abizena=Theis|izenburua=A NOTE ON THE EVALUATION OF GENERATIVE MODELS|orrialdeak=1–10|abizena2=Aaron van den Oord |abizena3=Matthias Bethge|data=2016-04-24|url=https://doi.org/10.48550/arXiv.1511.01844}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izena=Yitong|abizena=Li|izenburua=Video Generation From Text|hizkuntza=en|abizena2=Min|abizena3=Shen|abizena4=Carlson|abizena5=Carin|izena2=Martin|izena3=Dinghan|izena4=David|izena5=Lawrence|data=2018-04-27|url=https://ojs.aaai.org/index.php/AAAI/article/view/12233|aldizkaria=Proceedings of the AAAI Conference on Artificial Intelligence|alea=1|zenbakia=32|issn=2374-3468|doi=10.1609/aaai.v32i1.12233|sartze-data=2024-11-13}}</ref> <ref>KULKARNI, Rajat, et al. Survey on deep learning in music using GAN. ''Int. J. Eng. Res. Technol'', 2019, vol. 8, no 9, p. 646-648.</ref> imiapqacddq0aio6ycxk3vkml457op7 9998659 9998658 2024-12-13T15:10:34Z Markel9 167525 /* Eredu sortzaile */ 9998659 wikitext text/x-wiki == Eredu sortzaile == '''Eredu sortzailea''', entrenamenduko datu multzo batean oinarrituta antzeko datu berriak sortzeko erabiltzen den eredu estatistikoa da. Eredu hauen helburu nagusia sarrerako datuen [[probabilitate-banaketa]] ikastea da, datuen berezko egitura ikasteko. Horrela, lagin berriak sor daitezke, adibidez, argazkiak edo testua. Beraz, ereduaren funtzionamendua [[Gainbegiratu gabeko ikaskuntza|gainbegiratu gabeko ikaskuntzan]] oinarritzen da. <math>X</math> datu multzo bat emanda, multzo horretako instantzia bakoitzaren banaketa <math>P(x)</math> bezala defini daiteke. Horrek adierazten du ereduak <math>x</math> instantzia sortzeko probabilitatea edo, eredua emanda, <math>x</math> instantzia lortzeko probabilitatea. Eredu hauen ohiko erabilera laguntza gisa erabiltzea da, beste zeregin nagusi baten atal txikiagoak lortzeko. Esate baterako, [[Laguntzaile birtual|laguntzaile birtualak]], itzulpen automatikoa, datuen simulazioa jokaera desbedinengan edo pasahitz egokien sorkuntza. Halaber, beste ereduen entrenamendua hobetzeko erabiltzen dira, adibidez, [[Indargarri bidezko ikaskuntza|indargarri bidezko ikaskuntzan]] datu gehigarriak sortuz. Eredu sortzaile mota batzuk hauek dira: * [[Bayes sare|Sare Bayestarrak]] ([[Naive Bayes sailkatzaile|Naive Bayes]], ''LDA'', etab.) * Markov eredu ezkutua * Boltzmannen makina * Nahaste ereduak * Difusio ereduak * Eredu autoerregresiboak Eredu horiek emaitza errealistak sortzeko gaitasuna partekatzen dute datu-multzoaren azpiko probabilitateetan oinarritzen direlako. Horrek erabilgarri bihurtzen ditu hainbat aplikaziotan, baita edukia sailkatzeko eta eredu konplexuak identifikatzeko ere. [[Gainbegiratu gabeko ikaskuntza|Gainbegiratu gabeko ikaskuntzan]] dagoen arazo nagusienetariko bat ereduen ebaluazioan datza, hau da, ereduaren kalitatea neurtzea. Gehienetan erabiltzen den estandarra ''log-likelihood-a'' izan da, baina eredu gehienen kasuetan konputazionalki ezinezkoa da. Horregatik, ezaugarrietara bideratutako hurbilketa bat gailentzen da. Hurbilketa hauen artean ereduen sorkuntzen irudikatzea indibidualki ebaluatzeko edo ereduen parametroen interpretazioak nabarmentzen dira. == Entrenamendua == Eredu sortzaileen entrenamendua hurrengo eran adierazitako datu multzoen bidez egiten da: <math display="block">X = { x_1, x_2, \ldots, x_n }</math> Helburua, <math display="inline">P(x \mid \theta)</math> dentsitate funtzioa lortzea da, non <math display="inline">\theta</math> ereduaren parametro multzoa errepresentatzeko balio duen entrenamenduan, jasotako datuen egiantza maximizatzea da helburua. Egiantza hurrengo eran definitzen da: <math display="inline">L(\theta \mid X) = P(X \mid \theta) = \prod_{i=1}^{n} P(x_i \mid \theta)</math>. Kalkuluak sinplifikatzeko log-egiantza (log-likelihood) erabiltzen da, eta logaritmoen propietateei esker hurrengo eran adieraz daiteke: <math display="inline">\log L(\theta \mid X) = \sum_{i=1}^{n} \log P(x_i \mid \theta)</math>. Entrenamenduaren helburua <math display="inline">\hat{\theta}</math> parametro multzo optimoa aurkitzea da, non log-egiantza maximoa den. Beraz: <math display="inline">\hat{\theta} = \arg \max_{\theta} \log L(\theta \mid X)</math>. Optimizazio prozesu hau teknika desberdinen bitartez egin daiteke, eta eredu bakoitzaren araberakoa izango da; esate baterako, gradiente bidez edo galtze funtzio baten laguntzaz. == Eredu diskriminatiboekiko alderapena == Eredu sortzaileak, batez ere, datuak sailkatzeaz gain, datuak nola sortzen diren modelatzeko gai dira. Honek barneratzen du, besteak beste, jatorrizko datuen antzeko lagin berriak sortzea, anomalien detekzioa edo gainbegiratu gabeko ikaskuntzaren kasuan ezkutuko patroiak aurkitzea. Hala ere, eredu horiek mugak dituzte; izan ere, baterako banaketa osoa modelatzea suposizio eta konplexutasun konputazional asko eska dezake, eta horrek zehaztasun gutxiago ekar dezake sailkapen espezifikoko zereginetan. Bestalde, eredu diskriminatzaileek ez dituzte jasaten arazo horiek; izan ere, sarreraren eta irteeraren arteko baldintzapeko harremanean arreta jartzen dute, errendimendua optimizatuz, datuen egitura osoa modelatu gabe zehaztasunez sailkatzeko. Eredu sortzaileek <math>x</math> sarreren eta <math>y</math> klaseen baterako banaketa <math>p(x,y)</math> modelatzeko balio dute, hau da, klase bakoitzerako datuak sortzeko erabiltzen dira. Bayesen teorema erabiltzen dute <math>p(y|x)</math> baldintzapeko probabilitatea kalkulatzeko, <math>p(x|y)</math>eta <math>p(y)</math>oinarri hartuta. Eredu horiek malguagoak dira datu berriak sor ditzaketelako, baina datu gehiago behar izaten dituzte sailkapen-lanetarako. Adibide gisa Naive Bayes eta sormen-sare aurkariak (GANak) daude. Bestalde, eredu diskriminatzaileak baldintzapeko banaketa ikastera bideratzen dira zuzenean <math>p(y|x)</math>, hau da, <math>x</math> ezaugarriak kontuan hartuta klaseak nola bereizi. Ikuspegi hori sailkapen-zereginetarako erabilia izan da, klaseen arteko erabaki-mugarik (decision boundary) onena bilatzeko duen erreztasunagatik, baina ezin dute datu berririk sortu. Eredu diskriminatzaileen adibide dira erregresio logistikoa, euskarri bektorialeko makinak (SVM) eta sare neuronalak. == Aplikazioak == ==== Argazki sorkuntza ==== Eredu sortzaileak erabil daitezke arte edo argazkien sorkuntzan, batez ere, [[sare sortzaile aurkaria]]<nowiki/>k eta [[bariazio autokodetzaile]]<nowiki/>ak (variational autoencoder)''.'' Lehenengoaren funtzionamendua bi sareen konbinazioan datza, sare sortzaile bat erabiltzen da argazkiak sortzeko ausazko zaratarekin eta sare diskriminatzailea erabiltzen da konprobatzeko sortutako irudien egiantza. Bigarrena, sare neuronal bakarrean oinarrituta dago, baina bi zatiz osatuta: ''encoder'' eta ''decoder''. ''Encoder''-a entrenatzen da argazkien dimentsioa ahalik eta gehien murriztuz informazio galera minimizatuz, ondoren, ''decoder''-a errepresentazio horietan oinarritzen da dimentsioa handituz eta argazki berriak sortzen. Dena den, eredu hauek bereziki erabiliak dira estilo errealista batekin, adibidez, gizaki aurpegiak sortzeko edo argazkien bereizmena hobetzeko. ==== '''Bideo sorkuntza''' ==== Bideo sorkuntzaren eginkizunak irudien sorkuntza ez ezik, denbora dinamika txertatzearen arazoa ere dakar. Beraz, ikusizko eduki estatikoa sortzeaz gain, ereduak ulertu behar du nola aldatzen diren irudiak denboran zehar. Irudien sorrerarekin bezala sarrerako datuak hainbat motatakoak izan daitezke: testu deskribapenak, hasierako irudi sorta batzuk edo beste bideo sekuentzia bat. Eredu hauek entrenatzeko irudi sekuentziak eta bideoak erabili ohi dira. Eredu hauen zuzenezko aplikazioak efektu bereziak edo ''[[Deepfake]]''-ak izan daitezke. ==== Testu sorkuntza ==== Eredu sortzaileek ikasketa automatikoan oinarritutako teknikak erabiltzen dituzte testua modu koherente eta arinean sortzeko. Eredu hauek sortzeko, liburu, artikulu, web orrialde edo edozein idatzizko eduki erabiltzen dira entrenamendurako, horrela, ereduak patroiak, egitura linguistikoak eta hitzen, esaldien edo paragrafoen arteko erlazioak ikasiz. Hizkuntza-eredu bat testu-sorgailuen muina da. Eredu mota hauek aurretik hitz multzo bat emanda, hurrengo hitza edo hitz sekuentzia iragartzeko entrenatzen dira. Horrek esan nahi du ereduak testua sortzen duenean, aurreko testuinguruaren arabera jarraitu beharko lukeen hitz probableena iragartzen duela. ==== '''Musika eta soinu sorkuntza''' ==== Kasu honetan entrenamendurako erabilitako musika eta soinuetan erreperatuz, patroi musikal edo akustikoak ikasi eta lortutako ereduak gai dira musika, soinu-efektuak, ingurumen-soinuak eta giza ahotsak edo ahots sintetizatuak sortzeko. Entrenamenduan teknika desberdinak erabiltzen dira, ohikoenak hurrengoak izanik: [[Sare sortzaile aurkaria|sare sortzaile aurkari]]<nowiki/>en aldaera espezifikoak [[Transformer (ikasketa automatikoko eredua)|Transformer]]-ak edo sare neuronal errekurrenteak. == Erronkak eta mugak == Ez dago oraindik zehaztuta lortutako emaitzen kalitate ebaluazioa egiteko teknika orokorrik, zaila baita errealismoa modu objektiboan neurtzea. Era berean, ereduak entrenamendu datuetan agertzen diren alborapenak ikasteko eta erreplikatzeko gai dira. Horrek ereduen erabilerari buruzko kezka etikoak sorrarazten ditu. Entrenamenduan bereziki ematen diren arazo nabarmena gehiegizko egokitzapena da (''overfitting''). Arazo hau normalean entrenamenduko datu multzoa handia ez denean gertatzen da eta eragin negatiboa du ereduen orokortzean, hau da, entrenamenduan ikusi gabeko datu berriekin lan egin behar denean. Ohiko eredu sortzaileen eremuan badira aukera gehiago zeregin berezi batzuetan ohiko ereduak baino emaitza hobeak lortzen dituztenak. Irudien sorketan hedapen-ereduek [[sare sortzaile aurkaria|sare sortzaile aurkariek]] sortzen dituzten ereduen emaitza hobeak lortzen dituzte bereizmen handiko argazkien sorreran. Era berean, [[Eredu multimodal|eredu multimodalek]] aukera berriak zabaldu dituzte adimen artifizialak lagundutako sormen prozesuan, izan ere, eduki bisualaren sorrera ahalarazi dute testua izanda sarrerako datu bakarra. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} <ref>{{Erreferentzia|izena=Ian|abizena=Goodfellow|izenburua=Generative adversarial networks|orrialdeak=139–144|abizena2=Pouget-Abadie|abizena3=Mirza|abizena4=Xu|abizena5=Warde-Farley|abizena6=Ozair|abizena7=Courville|abizena8=Bengio|izena2=Jean|izena3=Mehdi|izena4=Bing|izena5=David|izena6=Sherjil|izena7=Aaron|izena8=Yoshua|data=2020-10-22|url=https://dl.acm.org/doi/abs/10.1145/3422622|aldizkaria=Commun. ACM|alea=11|zenbakia=63|issn=0001-0782|doi=10.1145/3422622|sartze-data=2024-10-25}}</ref> <ref>LAMB, Alex. A brief introduction to generative models. ''arXiv preprint arXiv:2103.00265'', 2021.</ref> <ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Lucas|abizena=Theis|izenburua=A NOTE ON THE EVALUATION OF GENERATIVE MODELS|orrialdeak=1–10|abizena2=Aaron van den Oord |abizena3=Matthias Bethge|data=2016-04-24|url=https://doi.org/10.48550/arXiv.1511.01844}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izena=Yitong|abizena=Li|izenburua=Video Generation From Text|hizkuntza=en|abizena2=Min|abizena3=Shen|abizena4=Carlson|abizena5=Carin|izena2=Martin|izena3=Dinghan|izena4=David|izena5=Lawrence|data=2018-04-27|url=https://ojs.aaai.org/index.php/AAAI/article/view/12233|aldizkaria=Proceedings of the AAAI Conference on Artificial Intelligence|alea=1|zenbakia=32|issn=2374-3468|doi=10.1609/aaai.v32i1.12233|sartze-data=2024-11-13}}</ref> <ref>KULKARNI, Rajat, et al. Survey on deep learning in music using GAN. ''Int. J. Eng. Res. Technol'', 2019, vol. 8, no 9, p. 646-648.</ref> onngun9rahc0o80v5hbqbipayk0x814 0 1210255 9998544 9959861 2024-12-13T14:06:41Z Avic19 167423 Avic19 wikilariak «[[Eredu generatibo]]» orria «[[Eredu sortzaile]]» izenera aldatu du 9959861 wikitext text/x-wiki '''Eredu generatiboa''', entrenamenduko datu multzo batean oinarrituta, antzeko datu berriak sortzeko erabiltzen den eredu estatistikoa da. Eredu hauen helburu nagusia, sarrerako datuen probabilitate distribuzioa ikastea da, datuen berezko egitura ikasteko. Horrela, lagin berriak sor daitezke, adibidez, argazkiak edo testua. Beraz, ereduaren funtzionamendua [[Gainbegiratu gabeko ikaskuntza|gainbegiratu gabeko ikaskuntzan]] oinarritzen da, X datu multzo bat emanda, multzo horren instantzia bakoitzaren distribuzioa P(x) bezala defini daiteke. Honek adierazten du ereduak x instantzia hori sortzeko probabilitatea edo eredua emanda x instantzia lortzeko probabilitatea. == Entrenamendua == Eredu generatiboen entrenamendua, hurrengo eran adierazitako datu multzoen bidez egiten da: <math display="block">X = { x_1, x_2, \ldots, x_n }</math> Helburua, <math display="inline">P(x \mid \theta)</math> dentsitate funtzioa lortzea da, non <math display="inline">\theta</math> ereduaren parametro multzoa errepresentatzeko balio duen. Entrenamenduan, jasotako datuen egiantza maximizatzea da helburua. Egiantza hurrengo eran definitzen da: <math display="inline">L(\theta \mid X) = P(X \mid \theta) = \prod_{i=1}^{n} P(x_i \mid \theta)</math>. Kalkuluak sinplifikatzeko log-egiantza (log-likelihood) erabiltzen da eta logaritmoen propietateei esker hurrengo eran adieraz daiteke: <math display="inline">\log L(\theta \mid X) = \sum_{i=1}^{n} \log P(x_i \mid \theta)</math>. Entrenamenduaren helburua <math display="inline">\hat{\theta}</math> parametro multzo optimoa aurkitzea da, non, log-egiantza maximoa den. Beraz: <math display="inline">\hat{\theta} = \arg \max_{\theta} \log L(\theta \mid X)</math>. Optimizazio prozesu hau teknika desberdinen bitartez egin daiteke eta eredu bakoitzaren araberakoa izango da, esate baterako, gradiente bidez edo galtze funtzio baten laguntzaz. == Ebaluazioa == [[Gainbegiratu gabeko ikaskuntza|Gainbegiratu gabeko ikaskuntzan]] dagoen arazo nagusienetariko bat, ereduen ebaluazioan datza, hau da, ereduaren kalitatea neurtzea. Gehienetan erabiltzen den estandarra, ''log-likelihood-a'' izan da, baina, eredu gehienen kasuetan, konputazionalki ezinezkoa da, horregatik, ezaugarrietara bideratutako hurbilketa bat gailentzen da kasu hauetan. Hurbilketa hauen artean, ereduen sorkuntzen irudikatzea indibidualki ebaluatzeko edo ereduen parametroen interpretazioak nabarmentzen dira. == Eredu diskriminatiboekiko alderapena == Eredu generatiboak, batez ere, datuak sailkatzeko ez ezik, datuak nola sortzen diren modelatzeko ere erabiltzen dira. Honek barneratzen du, besteak beste, jatorrizko datuen antzeko lagin berriak sortzea, anomalien detekzioa edo gainbegiratu gabeko ikaskuntzaren kasuan, ezkutuko patroiak aurkitzeko. Hala ere, eredu horiek mugak dituzte; izan ere, baterako banaketa osoa modelatzea suposizio eta konplexutasun konputazional asko eska ditzake, eta horrek zehaztasun gutxiago ekarri dezake sailkapen espezifikoko zereginetan. Kasu horietan, eredu diskriminatzaileak egokiagoak izaten dira; izan ere, sarreraren eta irteeraren arteko baldintzapeko harremanean soilik arreta jartzen dute, errendimendua optimizatuz, datuen egitura osoa modelatu gabe zehaztasunez sailkatzeko. == Motak == Eredu generatibo batzuk hauek dira: * [[Bayes sare|Sare Bayestarrak]] ([[Naive Bayes sailkatzaile|Naive Bayes]], ''LDA'', etab) * Markov eredu ezkutua * Boltzmannen makina * Nahaste ereduak * Difusio ereduak * Eredu autoregresiboak Eredu horiek emaitza errealistak sortzeko gaitasuna partekatzen dute, datu-multzoaren azpiko probabilitateetan oinarritzen direlako, eta horrek erabilgarri bihurtzen ditu hainbat aplikaziotan, baita edukia klasifikatzeko eta eredu konplexuak identifikatzeko ere. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} <ref>{{Erreferentzia|izena=Ian|abizena=Goodfellow|izenburua=Generative adversarial networks|orrialdeak=139–144|abizena2=Pouget-Abadie|abizena3=Mirza|abizena4=Xu|abizena5=Warde-Farley|abizena6=Ozair|abizena7=Courville|abizena8=Bengio|izena2=Jean|izena3=Mehdi|izena4=Bing|izena5=David|izena6=Sherjil|izena7=Aaron|izena8=Yoshua|data=2020-10-22|url=https://dl.acm.org/doi/abs/10.1145/3422622|aldizkaria=Commun. ACM|alea=11|zenbakia=63|issn=0001-0782|doi=10.1145/3422622|sartze-data=2024-10-25}}</ref> <ref>LAMB, Alex. A brief introduction to generative models. ''arXiv preprint arXiv:2103.00265'', 2021.</ref> <ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Lucas|abizena=Theis|izenburua=A NOTE ON THE EVALUATION OF GENERATIVE MODELS|orrialdeak=1–10|abizena2=Aaron van den Oord |abizena3=Matthias Bethge|data=2016-04-24|url=https://doi.org/10.48550/arXiv.1511.01844}}</ref> == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Ikasketa automatikoa]] [[Kategoria:Eredu espezifikoak]] hru4bphd429fd2jegckoqzz6218t4sk 9998661 9998544 2024-12-13T15:10:58Z Avic19 167423 Azkena 9998661 wikitext text/x-wiki == Eredu sortzaile == '''Eredu sortzailea''', entrenamenduko datu multzo batean oinarrituta antzeko datu berriak sortzeko erabiltzen den eredu estatistikoa da. Eredu hauen helburu nagusia sarrerako datuen [[probabilitate-banaketa]] ikastea da, datuen berezko egitura ikasteko. Horrela, lagin berriak sor daitezke, adibidez, argazkiak edo testua. Beraz, ereduaren funtzionamendua [[Gainbegiratu gabeko ikaskuntza|gainbegiratu gabeko ikaskuntzan]] oinarritzen da. <math>X</math> datu multzo bat emanda, multzo horretako instantzia bakoitzaren banaketa <math>P(x)</math> bezala defini daiteke. Horrek adierazten du ereduak <math>x</math> instantzia sortzeko probabilitatea edo, eredua emanda, <math>x</math> instantzia lortzeko probabilitatea. Eredu hauen ohiko erabilera laguntza gisa erabiltzea da, beste zeregin nagusi baten atal txikiagoak lortzeko. Esate baterako, [[Laguntzaile birtual|laguntzaile birtualak]], itzulpen automatikoa, datuen simulazioa jokaera desbedinengan edo pasahitz egokien sorkuntza. Halaber, beste ereduen entrenamendua hobetzeko erabiltzen dira, adibidez, [[Indargarri bidezko ikaskuntza|indargarri bidezko ikaskuntzan]] datu gehigarriak sortuz. Eredu sortzaile mota batzuk hauek dira: * [[Bayes sare|Sare Bayestarrak]] ([[Naive Bayes sailkatzaile|Naive Bayes]], ''LDA'', etab.) * Markov eredu ezkutua * Boltzmannen makina * Nahaste ereduak * Difusio ereduak * Eredu autoerregresiboak Eredu horiek emaitza errealistak sortzeko gaitasuna partekatzen dute datu-multzoaren azpiko probabilitateetan oinarritzen direlako. Horrek erabilgarri bihurtzen ditu hainbat aplikaziotan, baita edukia sailkatzeko eta eredu konplexuak identifikatzeko ere. [[Gainbegiratu gabeko ikaskuntza|Gainbegiratu gabeko ikaskuntzan]] dagoen arazo nagusienetariko bat ereduen ebaluazioan datza, hau da, ereduaren kalitatea neurtzea. Gehienetan erabiltzen den estandarra ''log-likelihood-a'' izan da, baina eredu gehienen kasuetan konputazionalki ezinezkoa da. Horregatik, ezaugarrietara bideratutako hurbilketa bat gailentzen da. Hurbilketa hauen artean ereduen sorkuntzen irudikatzea indibidualki ebaluatzeko edo ereduen parametroen interpretazioak nabarmentzen dira. == Entrenamendua == Eredu sortzaileen entrenamendua hurrengo eran adierazitako datu multzoen bidez egiten da: <math display="block">X = { x_1, x_2, \ldots, x_n }</math> Helburua, <math display="inline">P(x \mid \theta)</math> dentsitate funtzioa lortzea da, non <math display="inline">\theta</math> ereduaren parametro multzoa errepresentatzeko balio duen entrenamenduan, jasotako datuen egiantza maximizatzea da helburua. Egiantza hurrengo eran definitzen da: <math display="inline">L(\theta \mid X) = P(X \mid \theta) = \prod_{i=1}^{n} P(x_i \mid \theta)</math>. Kalkuluak sinplifikatzeko log-egiantza (log-likelihood) erabiltzen da, eta logaritmoen propietateei esker hurrengo eran adieraz daiteke: <math display="inline">\log L(\theta \mid X) = \sum_{i=1}^{n} \log P(x_i \mid \theta)</math>. Entrenamenduaren helburua <math display="inline">\hat{\theta}</math> parametro multzo optimoa aurkitzea da, non log-egiantza maximoa den. Beraz: <math display="inline">\hat{\theta} = \arg \max_{\theta} \log L(\theta \mid X)</math>. Optimizazio prozesu hau teknika desberdinen bitartez egin daiteke, eta eredu bakoitzaren araberakoa izango da; esate baterako, gradiente bidez edo galtze funtzio baten laguntzaz. == Eredu diskriminatiboekiko alderapena == Eredu sortzaileak, batez ere, datuak sailkatzeaz gain, datuak nola sortzen diren modelatzeko gai dira. Honek barneratzen du, besteak beste, jatorrizko datuen antzeko lagin berriak sortzea, anomalien detekzioa edo gainbegiratu gabeko ikaskuntzaren kasuan ezkutuko patroiak aurkitzea. Hala ere, eredu horiek mugak dituzte; izan ere, baterako banaketa osoa modelatzea suposizio eta konplexutasun konputazional asko eska dezake, eta horrek zehaztasun gutxiago ekar dezake sailkapen espezifikoko zereginetan. Bestalde, eredu diskriminatzaileek ez dituzte jasaten arazo horiek; izan ere, sarreraren eta irteeraren arteko baldintzapeko harremanean arreta jartzen dute, errendimendua optimizatuz, datuen egitura osoa modelatu gabe zehaztasunez sailkatzeko. Eredu sortzaileek <math>x</math> sarreren eta <math>y</math> klaseen baterako banaketa <math>p(x,y)</math> modelatzeko balio dute, hau da, klase bakoitzerako datuak sortzeko erabiltzen dira. Bayesen teorema erabiltzen dute <math>p(y|x)</math> baldintzapeko probabilitatea kalkulatzeko, <math>p(x|y)</math>eta <math>p(y)</math>oinarri hartuta. Eredu horiek malguagoak dira datu berriak sor ditzaketelako, baina datu gehiago behar izaten dituzte sailkapen-lanetarako. Adibide gisa Naive Bayes eta sormen-sare aurkariak (GANak) daude. Bestalde, eredu diskriminatzaileak baldintzapeko banaketa ikastera bideratzen dira zuzenean <math>p(y|x)</math>, hau da, <math>x</math> ezaugarriak kontuan hartuta klaseak nola bereizi. Ikuspegi hori sailkapen-zereginetarako erabilia izan da, klaseen arteko erabaki-mugarik (decision boundary) onena bilatzeko duen erreztasunagatik, baina ezin dute datu berririk sortu. Eredu diskriminatzaileen adibide dira erregresio logistikoa, euskarri bektorialeko makinak (SVM) eta sare neuronalak. == Aplikazioak == ==== Argazki sorkuntza ==== Eredu sortzaileak erabil daitezke arte edo argazkien sorkuntzan, batez ere, [[sare sortzaile aurkaria]]<nowiki/>k eta [[bariazio autokodetzaile]]<nowiki/>ak (variational autoencoder)''.'' Lehenengoaren funtzionamendua bi sareen konbinazioan datza, sare sortzaile bat erabiltzen da argazkiak sortzeko ausazko zaratarekin eta sare diskriminatzailea erabiltzen da konprobatzeko sortutako irudien egiantza. Bigarrena, sare neuronal bakarrean oinarrituta dago, baina bi zatiz osatuta: ''encoder'' eta ''decoder''. ''Encoder''-a entrenatzen da argazkien dimentsioa ahalik eta gehien murriztuz informazio galera minimizatuz, ondoren, ''decoder''-a errepresentazio horietan oinarritzen da dimentsioa handituz eta argazki berriak sortzen. Dena den, eredu hauek bereziki erabiliak dira estilo errealista batekin, adibidez, gizaki aurpegiak sortzeko edo argazkien bereizmena hobetzeko. ==== '''Bideo sorkuntza''' ==== Bideo sorkuntzaren eginkizunak irudien sorkuntza ez ezik, denbora dinamika txertatzearen arazoa ere dakar. Beraz, ikusizko eduki estatikoa sortzeaz gain, ereduak ulertu behar du nola aldatzen diren irudiak denboran zehar. Irudien sorrerarekin bezala sarrerako datuak hainbat motatakoak izan daitezke: testu deskribapenak, hasierako irudi sorta batzuk edo beste bideo sekuentzia bat. Eredu hauek entrenatzeko irudi sekuentziak eta bideoak erabili ohi dira. Eredu hauen zuzenezko aplikazioak efektu bereziak edo ''[[Deepfake]]''-ak izan daitezke. ==== Testu sorkuntza ==== Eredu sortzaileek ikasketa automatikoan oinarritutako teknikak erabiltzen dituzte testua modu koherente eta arinean sortzeko. Eredu hauek sortzeko, liburu, artikulu, web orrialde edo edozein idatzizko eduki erabiltzen dira entrenamendurako, horrela, ereduak patroiak, egitura linguistikoak eta hitzen, esaldien edo paragrafoen arteko erlazioak ikasiz. Hizkuntza-eredu bat testu-sorgailuen muina da. Eredu mota hauek aurretik hitz multzo bat emanda, hurrengo hitza edo hitz sekuentzia iragartzeko entrenatzen dira. Horrek esan nahi du ereduak testua sortzen duenean, aurreko testuinguruaren arabera jarraitu beharko lukeen hitz probableena iragartzen duela. ==== '''Musika eta soinu sorkuntza''' ==== Kasu honetan entrenamendurako erabilitako musika eta soinuetan erreperatuz, patroi musikal edo akustikoak ikasi eta lortutako ereduak gai dira musika, soinu-efektuak, ingurumen-soinuak eta giza ahotsak edo ahots sintetizatuak sortzeko. Entrenamenduan teknika desberdinak erabiltzen dira, ohikoenak hurrengoak izanik: [[Sare sortzaile aurkaria|sare sortzaile aurkari]]<nowiki/>en aldaera espezifikoak [[Transformer (ikasketa automatikoko eredua)|Transformer]]-ak edo sare neuronal errekurrenteak. == Erronkak eta mugak == Ez dago oraindik zehaztuta lortutako emaitzen kalitate ebaluazioa egiteko teknika orokorrik, zaila baita errealismoa modu objektiboan neurtzea. Era berean, ereduak entrenamendu datuetan agertzen diren alborapenak ikasteko eta erreplikatzeko gai dira. Horrek ereduen erabilerari buruzko kezka etikoak sorrarazten ditu. Entrenamenduan bereziki ematen diren arazo nabarmena gehiegizko egokitzapena da (''overfitting''). Arazo hau normalean entrenamenduko datu multzoa handia ez denean gertatzen da eta eragin negatiboa du ereduen orokortzean, hau da, entrenamenduan ikusi gabeko datu berriekin lan egin behar denean. Ohiko eredu sortzaileen eremuan badira aukera gehiago zeregin berezi batzuetan ohiko ereduak baino emaitza hobeak lortzen dituztenak. Irudien sorketan hedapen-ereduek [[sare sortzaile aurkaria|sare sortzaile aurkariek]] sortzen dituzten ereduen emaitza hobeak lortzen dituzte bereizmen handiko argazkien sorreran. Era berean, [[Eredu multimodal|eredu multimodalek]] aukera berriak zabaldu dituzte adimen artifizialak lagundutako sormen prozesuan, izan ere, eduki bisualaren sorrera ahalarazi dute testua izanda sarrerako datu bakarra. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} <ref>{{Erreferentzia|izena=Ian|abizena=Goodfellow|izenburua=Generative adversarial networks|orrialdeak=139–144|abizena2=Pouget-Abadie|abizena3=Mirza|abizena4=Xu|abizena5=Warde-Farley|abizena6=Ozair|abizena7=Courville|abizena8=Bengio|izena2=Jean|izena3=Mehdi|izena4=Bing|izena5=David|izena6=Sherjil|izena7=Aaron|izena8=Yoshua|data=2020-10-22|url=https://dl.acm.org/doi/abs/10.1145/3422622|aldizkaria=Commun. ACM|alea=11|zenbakia=63|issn=0001-0782|doi=10.1145/3422622|sartze-data=2024-10-25}}</ref> <ref>LAMB, Alex. A brief introduction to generative models. ''arXiv preprint arXiv:2103.00265'', 2021.</ref> <ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Lucas|abizena=Theis|izenburua=A NOTE ON THE EVALUATION OF GENERATIVE MODELS|orrialdeak=1–10|abizena2=Aaron van den Oord |abizena3=Matthias Bethge|data=2016-04-24|url=https://doi.org/10.48550/arXiv.1511.01844}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izena=Yitong|abizena=Li|izenburua=Video Generation From Text|hizkuntza=en|abizena2=Min|abizena3=Shen|abizena4=Carlson|abizena5=Carin|izena2=Martin|izena3=Dinghan|izena4=David|izena5=Lawrence|data=2018-04-27|url=https://ojs.aaai.org/index.php/AAAI/article/view/12233|aldizkaria=Proceedings of the AAAI Conference on Artificial Intelligence|alea=1|zenbakia=32|issn=2374-3468|doi=10.1609/aaai.v32i1.12233|sartze-data=2024-11-13}}</ref> <ref>KULKARNI, Rajat, et al. Survey on deep learning in music using GAN. ''Int. J. Eng. Res. Technol'', 2019, vol. 8, no 9, p. 646-648.</ref> onngun9rahc0o80v5hbqbipayk0x814 9998898 9998661 2024-12-13T18:11:06Z Ksarasola 1491 /* Testu sorkuntza */ kanpo estekak, irudiak 9998898 wikitext text/x-wiki == Eredu sortzaile == '''Eredu sortzailea''', entrenamenduko datu multzo batean oinarrituta antzeko datu berriak sortzeko erabiltzen den eredu estatistikoa da. Eredu hauen helburu nagusia sarrerako datuen [[probabilitate-banaketa]] ikastea da, datuen berezko egitura ikasteko. Horrela, lagin berriak sor daitezke, adibidez, argazkiak edo testua. Beraz, ereduaren funtzionamendua [[Gainbegiratu gabeko ikaskuntza|gainbegiratu gabeko ikaskuntzan]] oinarritzen da. <math>X</math> datu multzo bat emanda, multzo horretako instantzia bakoitzaren banaketa <math>P(x)</math> bezala defini daiteke. Horrek adierazten du ereduak <math>x</math> instantzia sortzeko probabilitatea edo, eredua emanda, <math>x</math> instantzia lortzeko probabilitatea. Eredu hauen ohiko erabilera laguntza gisa erabiltzea da, beste zeregin nagusi baten atal txikiagoak lortzeko. Esate baterako, [[Laguntzaile birtual|laguntzaile birtualak]], itzulpen automatikoa, datuen simulazioa jokaera desbedinengan edo pasahitz egokien sorkuntza. Halaber, beste ereduen entrenamendua hobetzeko erabiltzen dira, adibidez, [[Indargarri bidezko ikaskuntza|indargarri bidezko ikaskuntzan]] datu gehigarriak sortuz. Eredu sortzaile mota batzuk hauek dira: * [[Bayes sare|Sare Bayestarrak]] ([[Naive Bayes sailkatzaile|Naive Bayes]], ''LDA'', etab.) * Markov eredu ezkutua * Boltzmannen makina * Nahaste ereduak * Difusio ereduak * Eredu autoerregresiboak Eredu horiek emaitza errealistak sortzeko gaitasuna partekatzen dute datu-multzoaren azpiko probabilitateetan oinarritzen direlako. Horrek erabilgarri bihurtzen ditu hainbat aplikaziotan, baita edukia sailkatzeko eta eredu konplexuak identifikatzeko ere. [[Gainbegiratu gabeko ikaskuntza|Gainbegiratu gabeko ikaskuntzan]] dagoen arazo nagusienetariko bat ereduen ebaluazioan datza, hau da, ereduaren kalitatea neurtzea. Gehienetan erabiltzen den estandarra ''log-likelihood-a'' izan da, baina eredu gehienen kasuetan konputazionalki ezinezkoa da. Horregatik, ezaugarrietara bideratutako hurbilketa bat gailentzen da. Hurbilketa hauen artean ereduen sorkuntzen irudikatzea indibidualki ebaluatzeko edo ereduen parametroen interpretazioak nabarmentzen dira. == Entrenamendua == Eredu sortzaileen entrenamendua hurrengo eran adierazitako datu multzoen bidez egiten da: <math display="block">X = { x_1, x_2, \ldots, x_n }</math> Helburua, <math display="inline">P(x \mid \theta)</math> dentsitate funtzioa lortzea da, non <math display="inline">\theta</math> ereduaren parametro multzoa errepresentatzeko balio duen entrenamenduan, jasotako datuen egiantza maximizatzea da helburua. Egiantza hurrengo eran definitzen da: <math display="inline">L(\theta \mid X) = P(X \mid \theta) = \prod_{i=1}^{n} P(x_i \mid \theta)</math>. Kalkuluak sinplifikatzeko log-egiantza (log-likelihood) erabiltzen da, eta logaritmoen propietateei esker hurrengo eran adieraz daiteke: <math display="inline">\log L(\theta \mid X) = \sum_{i=1}^{n} \log P(x_i \mid \theta)</math>. Entrenamenduaren helburua <math display="inline">\hat{\theta}</math> parametro multzo optimoa aurkitzea da, non log-egiantza maximoa den. Beraz: <math display="inline">\hat{\theta} = \arg \max_{\theta} \log L(\theta \mid X)</math>. Optimizazio prozesu hau teknika desberdinen bitartez egin daiteke, eta eredu bakoitzaren araberakoa izango da; esate baterako, gradiente bidez edo galtze funtzio baten laguntzaz. == Eredu diskriminatiboekiko alderapena == Eredu sortzaileak, batez ere, datuak sailkatzeaz gain, datuak nola sortzen diren modelatzeko gai dira. Honek barneratzen du, besteak beste, jatorrizko datuen antzeko lagin berriak sortzea, anomalien detekzioa edo gainbegiratu gabeko ikaskuntzaren kasuan ezkutuko patroiak aurkitzea. Hala ere, eredu horiek mugak dituzte; izan ere, baterako banaketa osoa modelatzea suposizio eta konplexutasun konputazional asko eska dezake, eta horrek zehaztasun gutxiago ekar dezake sailkapen espezifikoko zereginetan. Bestalde, eredu diskriminatzaileek ez dituzte jasaten arazo horiek; izan ere, sarreraren eta irteeraren arteko baldintzapeko harremanean arreta jartzen dute, errendimendua optimizatuz, datuen egitura osoa modelatu gabe zehaztasunez sailkatzeko. Eredu sortzaileek <math>x</math> sarreren eta <math>y</math> klaseen baterako banaketa <math>p(x,y)</math> modelatzeko balio dute, hau da, klase bakoitzerako datuak sortzeko erabiltzen dira. Bayesen teorema erabiltzen dute <math>p(y|x)</math> baldintzapeko probabilitatea kalkulatzeko, <math>p(x|y)</math>eta <math>p(y)</math>oinarri hartuta. Eredu horiek malguagoak dira datu berriak sor ditzaketelako, baina datu gehiago behar izaten dituzte sailkapen-lanetarako. Adibide gisa Naive Bayes eta sormen-sare aurkariak (GANak) daude. Bestalde, eredu diskriminatzaileak baldintzapeko banaketa ikastera bideratzen dira zuzenean <math>p(y|x)</math>, hau da, <math>x</math> ezaugarriak kontuan hartuta klaseak nola bereizi. Ikuspegi hori sailkapen-zereginetarako erabilia izan da, klaseen arteko erabaki-mugarik (decision boundary) onena bilatzeko duen erreztasunagatik, baina ezin dute datu berririk sortu. Eredu diskriminatzaileen adibide dira erregresio logistikoa, euskarri bektorialeko makinak (SVM) eta sare neuronalak. == Aplikazioak == ==== Argazki sorkuntza ==== Eredu sortzaileak erabil daitezke arte edo argazkien sorkuntzan, batez ere, [[sare sortzaile aurkaria]]<nowiki/>k eta [[bariazio autokodetzaile]]<nowiki/>ak (variational autoencoder)''.'' Lehenengoaren funtzionamendua bi sareen konbinazioan datza, sare sortzaile bat erabiltzen da argazkiak sortzeko ausazko zaratarekin eta sare diskriminatzailea erabiltzen da konprobatzeko sortutako irudien egiantza. Bigarrena, sare neuronal bakarrean oinarrituta dago, baina bi zatiz osatuta: ''encoder'' eta ''decoder''. ''Encoder''-a entrenatzen da argazkien dimentsioa ahalik eta gehien murriztuz informazio galera minimizatuz, ondoren, ''decoder''-a errepresentazio horietan oinarritzen da dimentsioa handituz eta argazki berriak sortzen. Dena den, eredu hauek bereziki erabiliak dira estilo errealista batekin, adibidez, gizaki aurpegiak sortzeko edo argazkien bereizmena hobetzeko. ==== '''Bideo sorkuntza''' ==== Bideo sorkuntzaren eginkizunak irudien sorkuntza ez ezik, denbora dinamika txertatzearen arazoa ere dakar. Beraz, ikusizko eduki estatikoa sortzeaz gain, ereduak ulertu behar du nola aldatzen diren irudiak denboran zehar. Irudien sorrerarekin bezala sarrerako datuak hainbat motatakoak izan daitezke: testu deskribapenak, hasierako irudi sorta batzuk edo beste bideo sekuentzia bat. Eredu hauek entrenatzeko irudi sekuentziak eta bideoak erabili ohi dira. Eredu hauen zuzenezko aplikazioak efektu bereziak edo ''[[Deepfake]]''-ak izan daitezke. ==== Testu sorkuntza ==== [[Fitxategi:Estimated_training_cost_of_some_AI_models_-_2024_AI_index.jpg|thumb|380x380px|'''Hizkuntza eredu handiak''' entrenatzeko erabiltzen den konputazio-lanaren gorakada azkarra. HEH itxi onenen entrenamendu-kostuak eredu irekiko onenen entrenamendu-kostuak baino askoz ere handiagoak dirudite. GPT-4 eta antzeko ereduen entrenamendu-kostua ez da publikoki ezagutzen; beraz, estimazio bat baino ez da. Datuak ''Epoch''-enak dira 2023an, eta grafikoa [[Stanford Unibertsitatea|Stanfordeko Unibertsitateko]] ''AI index''-ekoa da 2024an.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=AI Index Report 2024 – Artificial Intelligence Index|orrialdea=(chapter 1, image 3)|hizkuntza=en|url=https://aiindex.stanford.edu/report/#individual-chapters|aldizkaria=aiindex.stanford.edu|sartze-data=2024-11-25}}</ref>]] Eredu sortzaileek ikasketa automatikoan oinarritutako teknikak erabiltzen dituzte testua modu koherente eta arinean sortzeko. Eredu hauek sortzeko, liburu, artikulu, web orrialde edo edozein idatzizko eduki erabiltzen dira entrenamendurako, horrela, ereduak patroiak, egitura linguistikoak eta hitzen, esaldien edo paragrafoen arteko erlazioak ikasiz. Hizkuntza-eredu bat testu-sorgailuen muina da. Eredu mota hauek aurretik hitz multzo bat emanda, hurrengo hitza edo hitz sekuentzia iragartzeko entrenatzen dira. Horrek esan nahi du ereduak testua sortzen duenean, aurreko testuinguruaren arabera jarraitu beharko lukeen hitz probableena iragartzen duela. 2024ko [[Informatikari euskaldunen bilkurak|Informatikari Euskaldunen Bilkuraren]] barruan sei hizkuntza-eredu handi jarri zuten lehian euskarazko elkarrizketetan. Helburua [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHUko]] [[HiTZ zentroa|Hitz zentroan]] garatzen den [[Latxa (hizkuntza-eredu handia)|Latxa]] eredua «sistema komertzial hoberenen kontra» lehian jartzea izan zen, eta horra ondorioetako bat: [[ChatGPT|GPT-4o]] eredu ezagunaren parean geratu zen ia. Dema horretan ikusi zen euskaraz «hobekien» zekien sistema [[Claude (hizkuntza-eredu handia)|Claude Sonnet 3.5]] sistema komertziala zela, bigarren GPT-4o sistema geratu zen, eta haren «ia parean» geratu zen Latxa. Beherago geratu zen [[Gemini (hizkuntza-eredu handia)|Gemini]] Flash 1.5, eta «askoz beherago» [[Command R+]] eta [[Llama (hizkuntza-eredu handia)|LLama 3.1]]. Azken hori Latxa eredu berriaren «oinarria» da.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Latxa hizkuntza eredua GPT-4ren parean geratu da lehiaketa batean|hizkuntza=eu|data=2024-11-19|url=https://www.berria.eus/euskal-herria/latxa-hizkuntza-eredua-gpt-4ren-parean-geratu-da-lehiaketa-batean_2133734_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-11-25}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Armando|abizena=Quesada Webb|urtea=2024-06-12|izenburua=Latxa, un ChatGPT en euskera contra la brecha digital de los idiomas|hizkuntza=es|data=2024-06-12|url=https://elpais.com/proyecto-tendencias/2024-06-12/latxa-un-chatgpt-en-euskera-contra-la-brecha-digital-de-los-idiomas.html|aldizkaria=El País|sartze-data=2024-11-25}}</ref><gallery heights="100"> Fitxategi:ChatGPT logo.svg|[[ChatGPT]] Fitxategi:Claude AI logo.svg|[[Claude (hizkuntza-eredu handia)|Claude]] Fitxategi:Google Gemini logo.svg|[[Gemini (hizkuntza-eredu handia)|Gemini]] Fitxategi:Latxa logotipoa.jpg|[[Latxa (hizkuntza-eredu handia)|Latxa]] Fitxategi:Perplexity AI logo.svg|[[Perplexity AI]] </gallery> ==== '''Musika eta soinu sorkuntza''' ==== Kasu honetan entrenamendurako erabilitako musika eta soinuetan erreperatuz, patroi musikal edo akustikoak ikasi eta lortutako ereduak gai dira musika, soinu-efektuak, ingurumen-soinuak eta giza ahotsak edo ahots sintetizatuak sortzeko. Entrenamenduan teknika desberdinak erabiltzen dira, ohikoenak hurrengoak izanik: [[Sare sortzaile aurkaria|sare sortzaile aurkari]]<nowiki/>en aldaera espezifikoak [[Transformer (ikasketa automatikoko eredua)|Transformer]]-ak edo sare neuronal errekurrenteak. == Erronkak eta mugak == Ez dago oraindik zehaztuta lortutako emaitzen kalitate ebaluazioa egiteko teknika orokorrik, zaila baita errealismoa modu objektiboan neurtzea. Era berean, ereduak entrenamendu datuetan agertzen diren alborapenak ikasteko eta erreplikatzeko gai dira. Horrek ereduen erabilerari buruzko kezka etikoak sorrarazten ditu. Entrenamenduan bereziki ematen diren arazo nabarmena gehiegizko egokitzapena da (''overfitting''). Arazo hau normalean entrenamenduko datu multzoa handia ez denean gertatzen da eta eragin negatiboa du ereduen orokortzean, hau da, entrenamenduan ikusi gabeko datu berriekin lan egin behar denean. Ohiko eredu sortzaileen eremuan badira aukera gehiago zeregin berezi batzuetan ohiko ereduak baino emaitza hobeak lortzen dituztenak. Irudien sorketan hedapen-ereduek [[sare sortzaile aurkaria|sare sortzaile aurkariek]] sortzen dituzten ereduen emaitza hobeak lortzen dituzte bereizmen handiko argazkien sorreran. Era berean, [[Eredu multimodal|eredu multimodalek]] aukera berriak zabaldu dituzte adimen artifizialak lagundutako sormen prozesuan, izan ere, eduki bisualaren sorrera ahalarazi dute testua izanda sarrerako datu bakarra. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} <ref>{{Erreferentzia|izena=Ian|abizena=Goodfellow|izenburua=Generative adversarial networks|orrialdeak=139–144|abizena2=Pouget-Abadie|abizena3=Mirza|abizena4=Xu|abizena5=Warde-Farley|abizena6=Ozair|abizena7=Courville|abizena8=Bengio|izena2=Jean|izena3=Mehdi|izena4=Bing|izena5=David|izena6=Sherjil|izena7=Aaron|izena8=Yoshua|data=2020-10-22|url=https://dl.acm.org/doi/abs/10.1145/3422622|aldizkaria=Commun. ACM|alea=11|zenbakia=63|issn=0001-0782|doi=10.1145/3422622|sartze-data=2024-10-25}}</ref> <ref>LAMB, Alex. A brief introduction to generative models. ''arXiv preprint arXiv:2103.00265'', 2021.</ref> <ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Lucas|abizena=Theis|izenburua=A NOTE ON THE EVALUATION OF GENERATIVE MODELS|orrialdeak=1–10|abizena2=Aaron van den Oord |abizena3=Matthias Bethge|data=2016-04-24|url=https://doi.org/10.48550/arXiv.1511.01844}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izena=Yitong|abizena=Li|izenburua=Video Generation From Text|hizkuntza=en|abizena2=Min|abizena3=Shen|abizena4=Carlson|abizena5=Carin|izena2=Martin|izena3=Dinghan|izena4=David|izena5=Lawrence|data=2018-04-27|url=https://ojs.aaai.org/index.php/AAAI/article/view/12233|aldizkaria=Proceedings of the AAAI Conference on Artificial Intelligence|alea=1|zenbakia=32|issn=2374-3468|doi=10.1609/aaai.v32i1.12233|sartze-data=2024-11-13}}</ref> <ref>KULKARNI, Rajat, et al. Survey on deep learning in music using GAN. ''Int. J. Eng. Res. Technol'', 2019, vol. 8, no 9, p. 646-648.</ref> == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} <references group="lower-alpha" /> == Kanpo estekak == * Leturia Azkarate, Igor. [https://zientzia.eus/artikuluak/adimen-artifizial-sortzailearen-booma/ Adimen artifizial sortzailearen booma] (Zientzia.eus, 2023) {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Informatika]] [[Kategoria:Adimen artifiziala]] [[Kategoria:Hizkuntzaren prozesamendua]] rb9bjkgzepgig4cvx1ktqujr4h87reo 9998922 9998898 2024-12-13T18:41:13Z Ksarasola 1491 /* Erreferentziak */, irudia, eta kanpo etekak 9998922 wikitext text/x-wiki == Eredu sortzaile == '''Eredu sortzailea''', entrenamenduko datu multzo batean oinarrituta antzeko datu berriak sortzeko erabiltzen den eredu estatistikoa da. Eredu hauen helburu nagusia sarrerako datuen [[probabilitate-banaketa]] ikastea da, datuen berezko egitura ikasteko. Horrela, lagin berriak sor daitezke, adibidez, argazkiak edo testua.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ian|abizena=Goodfellow|izenburua=Generative adversarial networks|orrialdeak=139–144|abizena2=Pouget-Abadie|abizena3=Mirza|abizena4=Xu|abizena5=Warde-Farley|abizena6=Ozair|abizena7=Courville|abizena8=Bengio|izena2=Jean|izena3=Mehdi|izena4=Bing|izena5=David|izena6=Sherjil|izena7=Aaron|izena8=Yoshua|data=2020-10-22|url=https://dl.acm.org/doi/abs/10.1145/3422622|aldizkaria=Commun. ACM|alea=11|zenbakia=63|issn=0001-0782|doi=10.1145/3422622|sartze-data=2024-10-25}}</ref><ref>LAMB, Alex. A brief introduction to generative models. ''arXiv preprint arXiv:2103.00265'', 2021.</ref> Beraz, ereduaren funtzionamendua [[Gainbegiratu gabeko ikaskuntza|gainbegiratu gabeko ikaskuntzan]] oinarritzen da. <math>X</math> datu multzo bat emanda, multzo horretako instantzia bakoitzaren banaketa <math>P(x)</math> bezala defini daiteke. Horrek adierazten du ereduak <math>x</math> instantzia sortzeko probabilitatea edo, eredua emanda, <math>x</math> instantzia lortzeko probabilitatea. Eredu hauen ohiko erabilera laguntza gisa erabiltzea da, beste zeregin nagusi baten atal txikiagoak lortzeko. Esate baterako, [[Laguntzaile birtual|laguntzaile birtualak]], itzulpen automatikoa, datuen simulazioa jokaera desbedinengan edo pasahitz egokien sorkuntza. Halaber, beste ereduen entrenamendua hobetzeko erabiltzen dira, adibidez, [[Indargarri bidezko ikaskuntza|indargarri bidezko ikaskuntzan]] datu gehigarriak sortuz. Eredu sortzaile mota batzuk hauek dira: * [[Ikasketa automatiko#Bayes sareak|Sare Bayestarrak]] ([[Naive Bayes sailkatzaile|Naive Bayes]], ''LDA'', etab.) * [[Kategoria gramatikalen etiketatzea#Markoven eredu ezkutuen erabilera|Markov eredu ezkutua]] * Boltzmannen makina * Nahaste ereduak * Difusio ereduak * Eredu autoerregresiboak Eredu horiek emaitza errealistak sortzeko gaitasuna partekatzen dute datu-multzoaren azpiko probabilitateetan oinarritzen direlako. Horrek erabilgarri bihurtzen ditu hainbat aplikaziotan, baita edukia sailkatzeko eta eredu konplexuak identifikatzeko ere. [[Gainbegiratu gabeko ikaskuntza|Gainbegiratu gabeko ikaskuntzan]] dagoen arazo nagusienetariko bat ereduen ebaluazioan datza, hau da, ereduaren kalitatea neurtzea. Gehienetan erabiltzen den estandarra ''log-likelihood-a'' izan da, baina eredu gehienen kasuetan konputazionalki ezinezkoa da. Horregatik, ezaugarrietara bideratutako hurbilketa bat gailentzen da. Hurbilketa hauen artean ereduen sorkuntzen irudikatzea indibidualki ebaluatzeko edo ereduen parametroen interpretazioak nabarmentzen dira.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Lucas|abizena=Theis|izenburua=A NOTE ON THE EVALUATION OF GENERATIVE MODELS|orrialdeak=1–10|abizena2=Aaron van den Oord|abizena3=Matthias Bethge|data=2016-04-24|url=https://doi.org/10.48550/arXiv.1511.01844}}</ref> == Entrenamendua == Eredu sortzaileen entrenamendua hurrengo eran adierazitako datu multzoen bidez egiten da: <math display="block">X = { x_1, x_2, \ldots, x_n }</math> Helburua, <math display="inline">P(x \mid \theta)</math> dentsitate funtzioa lortzea da, non <math display="inline">\theta</math> ereduaren parametro multzoa errepresentatzeko balio duen entrenamenduan, jasotako datuen egiantza maximizatzea da helburua. Egiantza hurrengo eran definitzen da: <math display="inline">L(\theta \mid X) = P(X \mid \theta) = \prod_{i=1}^{n} P(x_i \mid \theta)</math>. Kalkuluak sinplifikatzeko log-egiantza (log-likelihood) erabiltzen da, eta logaritmoen propietateei esker hurrengo eran adieraz daiteke: <math display="inline">\log L(\theta \mid X) = \sum_{i=1}^{n} \log P(x_i \mid \theta)</math>. Entrenamenduaren helburua <math display="inline">\hat{\theta}</math> parametro multzo optimoa aurkitzea da, non log-egiantza maximoa den. Beraz: <math display="inline">\hat{\theta} = \arg \max_{\theta} \log L(\theta \mid X)</math>. Optimizazio prozesu hau teknika desberdinen bitartez egin daiteke, eta eredu bakoitzaren araberakoa izango da; esate baterako, gradiente bidez edo galtze funtzio baten laguntzaz. == Eredu diskriminatiboekiko alderapena == [[Fitxategi:Generative_v_discriminative.png|link=https://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Generative_v_discriminative.png|thumb|250x250px|Eredu diskriminatiboa eta eredu sortzailea.]] Eredu sortzaileak, batez ere, datuak sailkatzeaz gain, datuak nola sortzen diren modelatzeko gai dira. Honek barneratzen du, besteak beste, jatorrizko datuen antzeko lagin berriak sortzea, anomalien detekzioa edo gainbegiratu gabeko ikaskuntzaren kasuan ezkutuko patroiak aurkitzea. Hala ere, eredu horiek mugak dituzte; izan ere, baterako banaketa osoa modelatzea suposizio eta konplexutasun konputazional asko eska dezake, eta horrek zehaztasun gutxiago ekar dezake sailkapen espezifikoko zereginetan. Bestalde, eredu diskriminatzaileek ez dituzte jasaten arazo horiek; izan ere, sarreraren eta irteeraren arteko baldintzapeko harremanean arreta jartzen dute, errendimendua optimizatuz, datuen egitura osoa modelatu gabe zehaztasunez sailkatzeko. Eredu sortzaileek <math>x</math> sarreren eta <math>y</math> klaseen baterako banaketa <math>p(x,y)</math> modelatzeko balio dute, hau da, klase bakoitzerako datuak sortzeko erabiltzen dira. Bayesen teorema erabiltzen dute <math>p(y|x)</math> baldintzapeko probabilitatea kalkulatzeko, <math>p(x|y)</math>eta <math>p(y)</math>oinarri hartuta. Eredu horiek malguagoak dira datu berriak sor ditzaketelako, baina datu gehiago behar izaten dituzte sailkapen-lanetarako. Adibide gisa Naive Bayes eta sormen-sare aurkariak (GANak) daude. Bestalde, eredu diskriminatzaileak baldintzapeko banaketa ikastera bideratzen dira zuzenean <math>p(y|x)</math>, hau da, <math>x</math> ezaugarriak kontuan hartuta klaseak nola bereizi. Ikuspegi hori sailkapen-zereginetarako erabilia izan da, klaseen arteko erabaki-mugarik (decision boundary) onena bilatzeko duen erreztasunagatik, baina ezin dute datu berririk sortu. Eredu diskriminatzaileen adibide dira erregresio logistikoa, euskarri bektorialeko makinak (SVM) eta sare neuronalak. == Aplikazioak == ==== Argazki sorkuntza ==== Eredu sortzaileak erabil daitezke arte edo argazkien sorkuntzan, batez ere, [[sare sortzaile aurkaria]]<nowiki/>k eta [[bariazio autokodetzaile]]<nowiki/>ak (variational autoencoder)''.'' Lehenengoaren funtzionamendua bi sareen konbinazioan datza, sare sortzaile bat erabiltzen da argazkiak sortzeko ausazko zaratarekin eta sare diskriminatzailea erabiltzen da konprobatzeko sortutako irudien egiantza. Bigarrena, sare neuronal bakarrean oinarrituta dago, baina bi zatiz osatuta: ''encoder'' eta ''decoder''. ''Encoder''-a entrenatzen da argazkien dimentsioa ahalik eta gehien murriztuz informazio galera minimizatuz, ondoren, ''decoder''-a errepresentazio horietan oinarritzen da dimentsioa handituz eta argazki berriak sortzen. Dena den, eredu hauek bereziki erabiliak dira estilo errealista batekin, adibidez, gizaki aurpegiak sortzeko edo argazkien bereizmena hobetzeko. ==== '''Bideo sorkuntza''' ==== Bideo sorkuntzaren eginkizunak irudien sorkuntza ez ezik, denbora dinamika txertatzearen arazoa ere dakar. Beraz, ikusizko eduki estatikoa sortzeaz gain, ereduak ulertu behar du nola aldatzen diren irudiak denboran zehar. Irudien sorrerarekin bezala sarrerako datuak hainbat motatakoak izan daitezke: testu deskribapenak, hasierako irudi sorta batzuk edo beste bideo sekuentzia bat. Eredu hauek entrenatzeko irudi sekuentziak eta bideoak erabili ohi dira. Eredu hauen zuzenezko aplikazioak efektu bereziak edo ''[[Deepfake]]''-ak izan daitezke.<ref>{{Erreferentzia|izena=Yitong|abizena=Li|izenburua=Video Generation From Text|hizkuntza=en|abizena2=Min|abizena3=Shen|abizena4=Carlson|abizena5=Carin|izena2=Martin|izena3=Dinghan|izena4=David|izena5=Lawrence|data=2018-04-27|url=https://ojs.aaai.org/index.php/AAAI/article/view/12233|aldizkaria=Proceedings of the AAAI Conference on Artificial Intelligence|alea=1|zenbakia=32|issn=2374-3468|doi=10.1609/aaai.v32i1.12233|sartze-data=2024-11-13}}</ref> ==== Testu sorkuntza ==== [[Fitxategi:Estimated_training_cost_of_some_AI_models_-_2024_AI_index.jpg|thumb|380x380px|[[Hizkuntza Eredu Handiak (LLM)|Hizkuntza eredu handiak]] entrenatzeko erabiltzen den konputazio-lanaren gorakada azkarra. HEH itxi onenen entrenamendu-kostuak eredu irekiko onenen entrenamendu-kostuak baino askoz ere handiagoak dirudite. GPT-4 eta antzeko ereduen entrenamendu-kostua ez da publikoki ezagutzen; beraz, estimazio bat baino ez da. Datuak ''Epoch''-enak dira 2023an, eta grafikoa [[Stanford Unibertsitatea|Stanfordeko Unibertsitateko]] ''AI index''-ekoa da 2024an.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=AI Index Report 2024 – Artificial Intelligence Index|orrialdea=(chapter 1, image 3)|hizkuntza=en|url=https://aiindex.stanford.edu/report/#individual-chapters|aldizkaria=aiindex.stanford.edu|sartze-data=2024-11-25}}</ref>]] Eredu sortzaileek ikasketa automatikoan oinarritutako teknikak erabiltzen dituzte testua modu koherente eta arinean sortzeko. Eredu hauek sortzeko, liburu, artikulu, web orrialde edo edozein idatzizko eduki erabiltzen dira entrenamendurako, horrela, ereduak patroiak, egitura linguistikoak eta hitzen, esaldien edo paragrafoen arteko erlazioak ikasiz. Hizkuntza-eredu bat testu-sorgailuen muina da. Eredu mota hauek aurretik hitz multzo bat emanda, hurrengo hitza edo hitz sekuentzia iragartzeko entrenatzen dira. Horrek esan nahi du ereduak testua sortzen duenean, aurreko testuinguruaren arabera jarraitu beharko lukeen hitz probableena iragartzen duela. 2024ko [[Informatikari euskaldunen bilkurak|Informatikari Euskaldunen Bilkuraren]] barruan sei hizkuntza-eredu handi jarri zuten lehian euskarazko elkarrizketetan. Helburua [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHUko]] [[HiTZ zentroa|Hitz zentroan]] garatzen den [[Latxa (hizkuntza-eredu handia)|Latxa]] eredua «sistema komertzial hoberenen kontra» lehian jartzea izan zen, eta horra ondorioetako bat: [[ChatGPT|GPT-4o]] eredu ezagunaren parean geratu zen ia. Dema horretan ikusi zen euskaraz «hobekien» zekien sistema [[Claude (hizkuntza-eredu handia)|Claude Sonnet 3.5]] sistema komertziala zela, bigarren GPT-4o sistema geratu zen, eta haren «ia parean» geratu zen Latxa. Beherago geratu zen [[Gemini (hizkuntza-eredu handia)|Gemini]] Flash 1.5, eta «askoz beherago» [[Command R+]] eta [[Llama (hizkuntza-eredu handia)|LLama 3.1]]. Azken hori Latxa eredu berriaren «oinarria» da.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Latxa hizkuntza eredua GPT-4ren parean geratu da lehiaketa batean|hizkuntza=eu|data=2024-11-19|url=https://www.berria.eus/euskal-herria/latxa-hizkuntza-eredua-gpt-4ren-parean-geratu-da-lehiaketa-batean_2133734_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-11-25}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Armando|abizena=Quesada Webb|urtea=2024-06-12|izenburua=Latxa, un ChatGPT en euskera contra la brecha digital de los idiomas|hizkuntza=es|data=2024-06-12|url=https://elpais.com/proyecto-tendencias/2024-06-12/latxa-un-chatgpt-en-euskera-contra-la-brecha-digital-de-los-idiomas.html|aldizkaria=El País|sartze-data=2024-11-25}}</ref><gallery heights="80"> Fitxategi:ChatGPT logo.svg|[[ChatGPT]] Fitxategi:Claude AI logo.svg|[[Claude (hizkuntza-eredu handia)|Claude]] Fitxategi:Google Gemini logo.svg|[[Gemini (hizkuntza-eredu handia)|Gemini]] Fitxategi:Latxa logotipoa.jpg|[[Latxa (hizkuntza-eredu handia)|Latxa]] Fitxategi:Perplexity AI logo.svg|[[Perplexity AI]] </gallery> ==== '''Musika eta soinu sorkuntza''' ==== Kasu honetan entrenamendurako erabilitako musika eta soinuetan erreperatuz, patroi musikal edo akustikoak ikasi eta lortutako ereduak gai dira musika, soinu-efektuak, ingurumen-soinuak eta giza ahotsak edo ahots sintetizatuak sortzeko. Entrenamenduan teknika desberdinak erabiltzen dira, ohikoenak hurrengoak izanik: [[Sare sortzaile aurkaria|sare sortzaile aurkari]]<nowiki/>en aldaera espezifikoak [[Transformer (ikasketa automatikoko eredua)|Transformer]]-ak edo sare neuronal errekurrenteak.<ref>KULKARNI, Rajat, et al. Survey on deep learning in music using GAN. ''Int. J. Eng. Res. Technol'', 2019, vol. 8, no 9, p. 646-648.</ref> == Erronkak eta mugak == Ez dago oraindik zehaztuta lortutako emaitzen kalitate ebaluazioa egiteko teknika orokorrik, zaila baita errealismoa modu objektiboan neurtzea. Era berean, ereduak entrenamendu datuetan agertzen diren alborapenak ikasteko eta erreplikatzeko gai dira. Horrek ereduen erabilerari buruzko kezka etikoak sorrarazten ditu.<ref name=":0" /> Entrenamenduan bereziki ematen diren arazo nabarmena gehiegizko egokitzapena da (''overfitting''). Arazo hau normalean entrenamenduko datu multzoa handia ez denean gertatzen da eta eragin negatiboa du ereduen orokortzean, hau da, entrenamenduan ikusi gabeko datu berriekin lan egin behar denean. Ohiko eredu sortzaileen eremuan badira aukera gehiago zeregin berezi batzuetan ohiko ereduak baino emaitza hobeak lortzen dituztenak. Irudien sorketan hedapen-ereduek [[sare sortzaile aurkaria|sare sortzaile aurkariek]] sortzen dituzten ereduen emaitza hobeak lortzen dituzte bereizmen handiko argazkien sorreran. Era berean, [[Eredu multimodal|eredu multimodalek]] aukera berriak zabaldu dituzte adimen artifizialak lagundutako sormen prozesuan, izan ere, eduki bisualaren sorrera ahalarazi dute testua izanda sarrerako datu bakarra. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * Leturia Azkarate, Igor. [https://zientzia.eus/artikuluak/adimen-artifizial-sortzailearen-booma/ Adimen artifizial sortzailearen booma] (Zientzia.eus, 2023) * Egoitz,&#x20;Etxebeste Aduriz. &#x20;(2023-06-22).&#x20;«[https://zientzia.eus/artikuluak/adimen-artifizial-sortzaileak-sinesmenak-eraldatu/ Adimen artifizial sortzaileak sinesmenak eralda ditzake]»&#x20;''Zientzia.eus'' {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Informatika]] [[Kategoria:Adimen artifiziala]] [[Kategoria:Hizkuntzaren prozesamendua]] fjbnlxgusgdsqf3o1yfciqt27vfnld0 0 1211243 9998817 9955828 2024-12-13T16:57:16Z Lainobeltz 56334 9998817 wikitext text/x-wiki {{Konposatu kimiko infotaula}} '''Triazola''' [[konposatu organiko]] [[Konposatu heterozikliko|heteroziklikoa]] da, C₂H₃N₃ formula duena. Bi [[isomero]] eta bina [[tautomero]] ditu. Solido marroixka da. [[Ur|Uretan]] eta [[Alkohol|alkoholetan]] disolbagarria da<ref>{{Erreferentzia|abizena=PubChem|izenburua=1H-1,2,3-Triazole|hizkuntza=en|url=https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/67516|aldizkaria=pubchem.ncbi.nlm.nih.gov|sartze-data=2024-10-30}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=PubChem|izenburua=1,2,4-Triazole|hizkuntza=en|url=https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/9257|aldizkaria=pubchem.ncbi.nlm.nih.gov|sartze-data=2024-10-30}}</ref>. Triazol ordezkatuak edo egituran triazol taldea duten konposatuak [[herbizida]] eta [[fungizida]] gisa baliatzen dira adibidez, [[3-Amino-1,2,4-triazol|3-Amino-1,2,4-triazola]] . [[Kimika bioortogonal|Kimika bioortogonalean]] ere baliatzen dira<ref>{{Erreferentzia|izena=Hiroyuki|abizena=Isobe|izenburua=Triazole-Linked Analogue of Deoxyribonucleic Acid ( TL DNA): Design, Synthesis, and Double-Strand Formation with Natural DNA|orrialdeak=3729–3732|hizkuntza=en|abizena2=Fujino|abizena3=Yamazaki|abizena4=Guillot-Nieckowski|abizena5=Nakamura|izena2=Tomoko|izena3=Naomi|izena4=Marine|izena5=Eiichi|data=2008-09-01|url=https://pubs.acs.org/doi/10.1021/ol801230k|aldizkaria=Organic Letters|alea=17|zenbakia=10|issn=1523-7060|doi=10.1021/ol801230k|sartze-data=2024-10-30}}</ref>. == Isomeria == Gorago esan bezala triazolak bi isomero eta bina tautomero ditu. ''1,2,3-triazolean'' hiru [[nitrogeno]]-atomoak bata bestearen ondoan daude. ''1,2,4-triazolean'' [[karbono]]-atomo batek separatzen du nitrogeno-atomoetako bat. Tautomeroen arteko diferentzia da nitrogeno-atomok duen [[hidrogeno]]-atomoa lotuta<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Advances in Triazole Chemistry|hizkuntza=en|url=https://www.sciencedirect.com/book/9780128171134/advances-in-triazole-chemistry|aldizkaria=ScienceDirect|sartze-data=2024-10-30}}</ref>. [[Fitxategi:Triazole-isomers.png|erdian|thumb|420x420px|Triazolaren isomeroak eta beren tautomeroak]] == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{Autoritate kontrola}} kc2zjo78wmbl635b609gn3flyivm4j3 9998820 9998817 2024-12-13T16:58:29Z Lainobeltz 56334 +[[Kategoria:Eraztun aromatiko sinpleak]]; +[[Kategoria:Antifungikoak]] [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9998820 wikitext text/x-wiki {{Konposatu kimiko infotaula}} '''Triazola''' [[konposatu organiko]] [[Konposatu heterozikliko|heteroziklikoa]] da, C₂H₃N₃ formula duena. Bi [[isomero]] eta bina [[tautomero]] ditu. Solido marroixka da. [[Ur|Uretan]] eta [[Alkohol|alkoholetan]] disolbagarria da<ref>{{Erreferentzia|abizena=PubChem|izenburua=1H-1,2,3-Triazole|hizkuntza=en|url=https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/67516|aldizkaria=pubchem.ncbi.nlm.nih.gov|sartze-data=2024-10-30}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=PubChem|izenburua=1,2,4-Triazole|hizkuntza=en|url=https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/9257|aldizkaria=pubchem.ncbi.nlm.nih.gov|sartze-data=2024-10-30}}</ref>. Triazol ordezkatuak edo egituran triazol taldea duten konposatuak [[herbizida]] eta [[fungizida]] gisa baliatzen dira adibidez, [[3-Amino-1,2,4-triazol|3-Amino-1,2,4-triazola]] . [[Kimika bioortogonal|Kimika bioortogonalean]] ere baliatzen dira<ref>{{Erreferentzia|izena=Hiroyuki|abizena=Isobe|izenburua=Triazole-Linked Analogue of Deoxyribonucleic Acid ( TL DNA): Design, Synthesis, and Double-Strand Formation with Natural DNA|orrialdeak=3729–3732|hizkuntza=en|abizena2=Fujino|abizena3=Yamazaki|abizena4=Guillot-Nieckowski|abizena5=Nakamura|izena2=Tomoko|izena3=Naomi|izena4=Marine|izena5=Eiichi|data=2008-09-01|url=https://pubs.acs.org/doi/10.1021/ol801230k|aldizkaria=Organic Letters|alea=17|zenbakia=10|issn=1523-7060|doi=10.1021/ol801230k|sartze-data=2024-10-30}}</ref>. == Isomeria == Gorago esan bezala triazolak bi isomero eta bina tautomero ditu. ''1,2,3-triazolean'' hiru [[nitrogeno]]-atomoak bata bestearen ondoan daude. ''1,2,4-triazolean'' [[karbono]]-atomo batek separatzen du nitrogeno-atomoetako bat. Tautomeroen arteko diferentzia da nitrogeno-atomok duen [[hidrogeno]]-atomoa lotuta<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Advances in Triazole Chemistry|hizkuntza=en|url=https://www.sciencedirect.com/book/9780128171134/advances-in-triazole-chemistry|aldizkaria=ScienceDirect|sartze-data=2024-10-30}}</ref>. [[Fitxategi:Triazole-isomers.png|erdian|thumb|420x420px|Triazolaren isomeroak eta beren tautomeroak]] == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{Autoritate kontrola}} [[Kategoria:Eraztun aromatiko sinpleak]] [[Kategoria:Antifungikoak]] meif2b2o2wyg4no49rkl9rb6j12ydqa 0 1211254 9998838 9954983 2024-12-13T17:06:46Z Lainobeltz 56334 9998838 wikitext text/x-wiki [[Kimika sendagarri|Kimika farmazeutikoan]], '''bioisosteroak''' [[ordezkatzaile]] edo [[Funtzio talde|funtzio-taldeak]] dira antzeko propietate fisiko edo kimikoak dituztenak eta, [[konposatu kimiko]] berean oso antzeko erantzun biologikoak sortzen dituztenak. [[Sendagai|Botiken]] diseinuan bioisostero bat beste batekin trukatzen da konposatu baten propietate biologikoak edo fisikoak hobetzeko egitura kimikoan aldaketa esanguratsurik egin gabe. Termino horren erabilera eta teknika nagusiak zientzia farmazeutikoekin lotuta daude. Bioisosterismoa [[Toxikotasun|toxikotasuna]] murrizteko, [[Bioerabilgarritasun|bioerabilgarritasuna]] aldatzeko edo konposatuaren jarduera aldatzeko usatzen da. Halaber, konposatu horren metabolismoa alda dezake<ref>{{erreferentzia|izenburua=Bioisostere|argitaletxea=IUPAC|url=https://goldbook.iupac.org/terms/view/BT06798}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bioisosteres in medicinal chemistry|argitaletxea=Wiley-VCH-Verl|data=2012|zenbakia=54|editore-abizena=Brown|editore-izena=Nathan|isbn=978-3-527-33015-7|sartze-data=2024-10-30|serie=Methods and principles in medicinal chemistry}}</ref>. == Azalpena == Bioisosterismo klasikoa [[James Moir]]-ek formulatu zuen [[Balentzia-elektroi|balentzia-elektroien]] egitura bera zuten [[atomo]] ezberdinek antzeko propietate biologikoak zituztela ohartu zenean. [[Irving Langmuir]]-ek findu zuen geroago. Adibidez, oxidazio metabolikoko leku batean [[hidrogeno]]-atomo baten ordez [[fluor]]-atomo bat jartzen bada farmako izateko hautagai batean, metabolismo hori ez da gertatuko. Fluor-atomoaren tamaina hidrogeno-atomoaren antzekoa denez, molekularen [[topologia]] orokorra ez da nabarmen kaltetzen, eta nahi den jarduera biologikoa ez du kaltetzen. Hala ere, metabolismorako bidea blokeatuta, botika hautagaiak [[Erdibizitza (farmakologia)|erdibizitza]] luzeagoa izan dezake. [[Prokainamida|Prokainamidak]] ([[amida]]) [[Prokaina|prokainak]] ([[Ester|esterra]]) baino iraupen aktibo luzeagoa du, esterarren [[Oxigeno|oxigenoa]] [[nitrogeno]]-atomo batekin isosterikoki ordezten delako. Prokainamida bioisostero klasiko bat da, biordezkatutako oxigeno-atomo baten balentzia-elektroien egitura triordezkatutako nitrogeno-atomo baten berdina delako, Langmuirrek erakutsi zuen bezala<ref>{{erreferentzia|izena=Larry N|abizena=Shargel, Leon; Mutnick, Alan H.; Souney, Paul F. & Swanson|urtea=2007|izenburua=Comprehensive Pharmacy Review 6th|argitaletxea=Lippincott Williams & Wilkins|orrialdea=246|ISBN=978-0-7817-7403-1}}</ref>. [[Fitxategi:Classical_bioisosteres_2.png|erdian|thumb|320x320px|Bioisostero klasikoen adibibide batzuk]] == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{Autoritate kontrola}} 2wrfgbe0xoyxqx5nnckbjlowhurdsbx 9998841 9998838 2024-12-13T17:07:45Z Lainobeltz 56334 [[Kategoria:Medikuntza-kimika]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9998841 wikitext text/x-wiki [[Kimika sendagarri|Kimika farmazeutikoan]], '''bioisosteroak''' [[ordezkatzaile]] edo [[Funtzio talde|funtzio-taldeak]] dira antzeko propietate fisiko edo kimikoak dituztenak eta, [[konposatu kimiko]] berean oso antzeko erantzun biologikoak sortzen dituztenak. [[Sendagai|Botiken]] diseinuan bioisostero bat beste batekin trukatzen da konposatu baten propietate biologikoak edo fisikoak hobetzeko egitura kimikoan aldaketa esanguratsurik egin gabe. Termino horren erabilera eta teknika nagusiak zientzia farmazeutikoekin lotuta daude. Bioisosterismoa [[Toxikotasun|toxikotasuna]] murrizteko, [[Bioerabilgarritasun|bioerabilgarritasuna]] aldatzeko edo konposatuaren jarduera aldatzeko usatzen da. Halaber, konposatu horren metabolismoa alda dezake<ref>{{erreferentzia|izenburua=Bioisostere|argitaletxea=IUPAC|url=https://goldbook.iupac.org/terms/view/BT06798}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bioisosteres in medicinal chemistry|argitaletxea=Wiley-VCH-Verl|data=2012|zenbakia=54|editore-abizena=Brown|editore-izena=Nathan|isbn=978-3-527-33015-7|sartze-data=2024-10-30|serie=Methods and principles in medicinal chemistry}}</ref>. == Azalpena == Bioisosterismo klasikoa [[James Moir]]-ek formulatu zuen [[Balentzia-elektroi|balentzia-elektroien]] egitura bera zuten [[atomo]] ezberdinek antzeko propietate biologikoak zituztela ohartu zenean. [[Irving Langmuir]]-ek findu zuen geroago. Adibidez, oxidazio metabolikoko leku batean [[hidrogeno]]-atomo baten ordez [[fluor]]-atomo bat jartzen bada farmako izateko hautagai batean, metabolismo hori ez da gertatuko. Fluor-atomoaren tamaina hidrogeno-atomoaren antzekoa denez, molekularen [[topologia]] orokorra ez da nabarmen kaltetzen, eta nahi den jarduera biologikoa ez du kaltetzen. Hala ere, metabolismorako bidea blokeatuta, botika hautagaiak [[Erdibizitza (farmakologia)|erdibizitza]] luzeagoa izan dezake. [[Prokainamida|Prokainamidak]] ([[amida]]) [[Prokaina|prokainak]] ([[Ester|esterra]]) baino iraupen aktibo luzeagoa du, esterarren [[Oxigeno|oxigenoa]] [[nitrogeno]]-atomo batekin isosterikoki ordezten delako. Prokainamida bioisostero klasiko bat da, biordezkatutako oxigeno-atomo baten balentzia-elektroien egitura triordezkatutako nitrogeno-atomo baten berdina delako, Langmuirrek erakutsi zuen bezala<ref>{{erreferentzia|izena=Larry N|abizena=Shargel, Leon; Mutnick, Alan H.; Souney, Paul F. & Swanson|urtea=2007|izenburua=Comprehensive Pharmacy Review 6th|argitaletxea=Lippincott Williams & Wilkins|orrialdea=246|ISBN=978-0-7817-7403-1}}</ref>. [[Fitxategi:Classical_bioisosteres_2.png|erdian|thumb|320x320px|Bioisostero klasikoen adibibide batzuk]] == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{Autoritate kontrola}} [[Kategoria:Medikuntza-kimika]] rlbynbad38uuoqduon8ltmlwd17i4wa 0 1211260 9998842 9955483 2024-12-13T17:09:19Z Lainobeltz 56334 9998842 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Fatima Ouassak''' ([[Rif]], [[Maroko]], [[1976]]), eta jatorri [[Marokoar|marokoarra]] duen saiakeragilea, hizlaria, politika publikoetako aholkularia eta militante [[Ekologismo|ekologista]], [[Feminismo|feminista]] eta arrazakeriaren aurkakoa da. Front des mères kolektiboaren sortzaileetako bat da, auzo herrikoietako gurasoen sindikatua. ''La puissance de mères'' liburuak saiakera feministaren publikoaren saria jaso zuen, 2021ean. == Biografia == === Jatorria, ikasketak eta bizitza pribatua === Fatima Ouassak [[Rif]] eskualdean jaio zen, [[Maroko]] iparraldean. 1977an, urtebete zuela, bere familiarekin [[Maroko]] utzi zuen, aitarekin elkartzeko [[Frantzia|Frantzian]].<ref name=":1">{{Cite web|izenburua=Fatima Ouassak, politologue : "Les mères ont la possibilité de faire le monde de demain"|url=https://www.franceinter.fr/emissions/une-journee-particuliere/une-journee-particuliere-06-decembre-2020|accessdate=2021-05-08}}.</ref> [[Lille]] hegoaldean hazi zen, eta Lilleko Ikasketa Politikoen Institutuan egin zituen ikasketak; egile eta aktibista bihurtu zen.<ref name=":0">{{Cite web|abizena=Reporterre|izenburua=Fatima Ouassak : “Dans les quartiers populaires, l'écologie semble réservée aux classes moyennes et supérieures blanches”|url=https://reporterre.net/Fatima-Ouassak-Dans-les-quartiers-populaires-l-ecologie-semble-reservee-aux-classes|accessdate=2021-05-08}}.</ref><ref>{{Cite web|abizena=Nowak|izenburua=Die Falle der Identitätspolitik|izena1=Peter|url=https://www.heise.de/tp/features/Die-Falle-der-Identitaetspolitik-3723514.html|accessdate=2021-05-12}}.</ref> Bi seme-alaba ditu, eta [[Bagnolet|Bagnoleten]] bizi da, [[Sena Saint-Denis|Seine-Saint-Denis]] departamentuan.<ref>{{Cite web|izenburua=Rencontre avec Fatima Ouassak : puissance des mères et stratégie de la victoire|data=2020-08-29|url=https://www.axellemag.be/rencontre-fatima-ouassak/|accessdate=2021-10-07}}.</ref> === Militantzia === ==== Front de mères (Amen frontea) ==== 2016an, Fatima Ouassak 'Front des mères' sindikatua sortu zuen, [[Diariatou Kebe]] blogariarekin batera.<ref name=":2">{{Cite web|izenburua=Fatima Ouassak parle de son ouvrage ''La Puissance des mères''|data=2020-10-06|url=https://www.lecourrierdelatlas.com/fatima-ouassak-parle-de-son-premier-ouvrage-la-puissance-des-meres/|accessdate=2021-05-12}}.</ref><ref>{{Cite web|abizena=Ballast|izenburua=Fatima Ouassak : “Banlieues et gilets jaunes partagent des questions de vie ou de mort”|data=2019-07-29|url=https://www.revue-ballast.fr/fatima-ouassak-banlieues-et-gilets-jaunes-partagent-des-questions-de-vie-ou-de-mort/|accessdate=2021-05-12}}.</ref><ref name="+1">{{Cite web|izenburua=Fatima Ouassak : "L'Espagne a une culture de mobilisation féministe"|url=https://www.equinoxmagazine.fr/2019/10/11/fatima-ouassak-lespagne-a-une-culture-de-mobilisation-feministe/|accessdate=2021-05-12}}.</ref><ref name=":3">{{Cite web|abizena=Pétreault|izenburua=Quand les thèses “indigénistes” s'invitent à l'école|izena1=Clément|data=2018-09-25|url=https://www.lepoint.fr/politique/quand-les-theses-indigenistes-s-invitent-a-l-ecole-25-09-2018-2254174_20.php|accessdate=2021-05-12}}.</ref><ref>{{Cite web|izenburua="Front de Mères" : pour lutter contre les discriminations dont sont victimes les enfants des quartiers populaires à l'école|data=2017-05-21|url=https://www.lecourrierdelatlas.com/france-front-de-meres-pour-lutter-contre-les-discriminations-dont-sont-victimes-les-enfants-des-quartiers-populaires-a-l-ecole-8284/|accessdate=2021-05-12}}.</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Fatima Ouassak, une mère au front contre les inégalités dans les quartiers populaires|data=2018-05-23|url=https://lemuslimpost.com/fatima-ouassak-une-mere-au-front-contre-les-inegalites-dans-les-quartiers-populaires.html|accessdate=2021-05-12}}.</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Toulouse : la mémoire de l'immigration et les quartiers populaires au cœur du festival Origines Contrôlées|url=https://france3-regions.francetvinfo.fr/occitanie/haute-garonne/toulouse/toulouse-memoire-immigration-quartiers-populaires-coeur-du-festival-origines-controlees-1550756.html|accessdate=2021-05-12}}.</ref><ref name=":3" /> Bera bozeramailea da, [[Goundo Diawara]]<nowiki/>rekin batera. Proiektu horren hastapenetan 'Ensemble pour les Enfants de Bagnolet' (Elkarrekin Bagnoleteko haurren alde) kolektiboa zegoen, zeina Fatima Ouassak (komunako biztanlea bera) sortu zuen beste sei amarekin batera. Ekimen haren xedea zen eskolan jantoki begetarianoa ezarraraztea.<ref>{{Cite web|izenburua=Le Front de mères, ce collectif qui veut devenir un syndicat des parents d'élèves dans les quartiers populaires|data=2017-12-05|url=https://www.bondyblog.fr/societe/le-front-de-meres-ce-collectif-qui-veut-devenir-un-syndicat-des-parents-deleves-dans-les-quartiers-populaires/|accessdate=2021-10-09}}.</ref> Elikadurarekin, industria-arriskuekin eta airearen kutsadurarekin lotutako gaiekin kezkatua, jantokietan aukera begetarioanoa lortzeko borrokatu zen, bere elkartearekin batera, eta [[Bagnolet|Bagnoleten]] hori ezartzea lortu zuten.<ref>{{Cite web|abizena=à 23h43|izenburua=Bagnolet : la Capsulerie se rallie au collectif “Plus jamais sans ascenseur”|izena1=Par Le 18 juillet 2017|data=2017-07-18|url=https://www.leparisien.fr/seine-saint-denis-93/bagnolet-93170/bagnolet-la-capsulerie-se-rallie-au-collectif-plus-jamais-sans-ascenseur-18-07-2017-7142214.php|accessdate=2021-05-12}}.</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Près de 70 % des écoliers doivent manger de la viande ou du poisson tous les jours à la cantine, déplore Greenpeace|data=2018-05-21|url=https://www.francetvinfo.fr/sante/environnement-et-sante/info-franceinfo-pres-de-70-des-ecoliers-doivent-manger-de-la-viande-ou-du-poisson-tous-les-jours-a-la-cantine-deplore-greenpeace_2760285.html|accessdate=2021-05-12}}.</ref><ref>{{Cite web|abizena=Chiron|izenburua=Bagnolet : “Je panique dès que j’entends un bruit d’ascenseur”|izena1=Romain|data=2017-07-12|url=https://www.leparisien.fr/seine-saint-denis-93/bagnolet-93170/bagnolet-je-panique-des-que-j-entends-un-bruit-d-ascenseur-12-07-2017-7130277.php|accessdate=2021-05-12}}.</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Bagnolet : les locataires maintiennent la pression|data=2017-09-25|url=https://www.leparisien.fr/seine-saint-denis-93/bagnolet-93170/bagnolet-les-locataires-maintiennent-la-pression-25-09-2017-7285983.php|accessdate=2021-05-12}}.</ref> 'Front des mères' elkartearen bozeramaile gisa, herri-ekologiari eskainitako lehen lekuaren sorreran izan zen, [[Alternatiba, alternatiben herrixka|Alternatiba]]<nowiki/>rekin batera: Verdragon, herri ekologiaren etxea; 2021eko urtarrilean ireki zituen ateak, eta, ofizialki, 2021eko ekainaren 13an inauguratu zuten, [[Bagnolet]] eta [[Montreuil (Sena Saint-Denis)|Montreuil]] arteko mugan kokatua, [[Sena-Saint-Denis|Sena-Saint-Denisen]], Guilands Parkearen parean.<ref>{{Cite web|izenburua=La première maison d'écologie populaire de France est à Bagnolet|data=2021-05-05|url=https://www.bondyblog.fr/societe/la-premiere-maison-decologie-populaire-de-france-est-a-bagnolet/|accessdate=2021-06-29}}.</ref> Espazio horretan, hainbat proiektu eta ekintza egiten dira, elikadurarekin, industria-arriskuekin, airearen kutsadurarekin, gurasotasunarekin, amatasunarekin eta sexu-indarkeriaren aurkako borrokarekin lotuta. ==== Réseau Classe/Genre/Race ==== Réseau Classe/Genre/Race (Klasea/Generoa/Arraza sarea) erakunde [[Feminismo|feministako]] presidentea ere bada; hark egindako ''Discriminations Classe/Genre/Race, repères pour comprendre et agir contre les discriminations que subissent les femmes issues de l'immigration post-coloniale'' (Klasea/Generoa/Arraza diskriminazioak, immigrazio postkolonialeko emakumeek jasaten dituzten diskriminazioak ulertzeko eta horien aurka jarduteko erreferentziak) liburuan oinarrituta sortua (Ifar, 2015). Liburuxka horren hiru mila ale doan banatu zitzaizkien gizarte-langileei, militanteei, unibertsitate-ikasleei eta erakundeetako eragileei, besteak beste Fatima Ouassakek [[Lille]], [[Paris]], [[Marseilla]], [[Bordele]] eta [[Lyon]] hirietan egindako hitzaldi eta prestakuntzetan.<ref name=":2">{{Cite web|izenburua=Fatima Ouassak parle de son ouvrage ''La Puissance des mères''|data=2020-10-06|url=https://www.lecourrierdelatlas.com/fatima-ouassak-parle-de-son-premier-ouvrage-la-puissance-des-meres/|accessdate=2021-05-12}}.</ref><ref name="+1">{{Cite web|izenburua=Fatima Ouassak : "L'Espagne a une culture de mobilisation féministe"|url=https://www.equinoxmagazine.fr/2019/10/11/fatima-ouassak-lespagne-a-une-culture-de-mobilisation-feministe/|accessdate=2021-05-12}}.</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Racisme, homophobie, grossophobie… Après la mort de Naomi Musenga, des associations lancent un questionnaire sur les discriminations dans le monde médical|data=2018-06-07|url=https://www.francetvinfo.fr/sante/mort-de-naomi-musenga/racisme-homophobie-grossophobie-apres-la-mort-de-naomi-musenga-des-associations-lancent-un-questionnaire-sur-les-discriminations-dans-le-monde-medical_2787579.html|accessdate=2021-05-12}}.</ref><ref name=":0">{{Cite web|abizena=Reporterre|izenburua=Fatima Ouassak : “Dans les quartiers populaires, l'écologie semble réservée aux classes moyennes et supérieures blanches”|url=https://reporterre.net/Fatima-Ouassak-Dans-les-quartiers-populaires-l-ecologie-semble-reservee-aux-classes|accessdate=2021-05-08}}.</ref> ==== Conseil national de la Nouvelle Résistance (CNNR) ==== CNNR-eko kidea da (Erresistentzia Berriaren Kontseilu Nazionala); Denis Robertek, Gilles Perretek eta Gerard Mordillatek sortua, 2020an. ==== Tribunak ==== 2022ko apirilean, [[Elle]] egunkariaren "Marine Le Pen à l’Élysée? Pour nous, c’est non!" (Marine Le Pen Eliseoan? Gugatik, ezezkoa!) deia sinatu zuen.<ref>{{Cite web|izenburua=L’appel de ELLE : Marine Le Pen à l’Élysée ? Pour nous, c’est non !|data=2022-04-20|url=https://www.elle.fr/Societe/News/L-appel-de-ELLE-Marine-Le-Pen-a-l-Elysee-Pour-nous-c-est-non-4015851|accessdate=2022-04-20}}.</ref> === Obrak === ==== ''La Puissance des mères'' ==== 2020an, lehen saiakera argitaratu zuen, La Découverte argitaletxearekin: ''La Puissance de mères, pour un nouveau sujet révolutionnaire'' (Amen indarra, gai iraultzaile berri baten alde).<ref>{{Cite web|izenburua=Fatima Ouassak veut rendre visible "la puissance des mères"|data=2021-04-04|url=https://www.rtbf.be/info/dossier/les-grenades/detail_fatima-ouassak-veut-rendre-visible-la-puissance-des-meres-une-chronique-de-july-robert?id=10733605|accessdate=2021-05-12}}.</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Lutter avec les mères contre “l’effet quartier”, le combat de Fatima Ouassak|egilea=Laurence Rossignol|data=11.12.2020|url=https://www.telerama.fr/enfants/lutter-avec-les-meres-contre-leffet-quartier-le-combat-de-fatima-ouassak-6767893.php|accessdate=2021-05-12}}.</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Fatima Ouassak : "Les luttes de la classe populaire finissent toujours par être confisquées"|url=https://www.nouvelobs.com/rue89/20200915.OBS33355/fatima-ouassak-les-luttes-de-la-classe-populaire-finissent-toujours-par-etre-confisquees.html|accessdate=2021-05-12}}.</ref><ref>{{Cite web|abizena=Ahmadi|izenburua=Dans “La puissance des mères”, Fatima Ouassak politise la maternité|izena1=Irène|url=https://www.lesinrocks.com/actu/dans-la-puissance-des-meres-fatima-ouassak-politise-la-maternite-177872-24-08-2020|accessdate=2021-05-12}}.</ref><ref>{{Cite aldizkari|izenburua=Jean-Pierre Montal, Lucy Maud Montgomery, Fatima Ouassak… Les brèves critiques du ''Monde des livres''|data=2020-11-12|url=https://www.lemonde.fr/livres/article/2020/11/12/jean-pierre-montal-lucy-maud-montgomery-fatima-ouassak-les-breves-critiques-du-monde-des-livres_6059444_3260.html|kazeta=Le Monde.fr|accessdate=2021-05-12}}.</ref><ref>{{Cite web|izenburua="La Puissance des mères" de Fatima Ouassak : pour un nouveau sujet révolutionnaire|data=2020-08-27|url=https://toutelaculture.com/livres/essais/la-puissance-des-meres-de-fatima-ouassak|accessdate=2021-05-12}}.</ref> 2021eko ekainaren 24an, [[Causette]] aldizkariko saiakera feministaren saria lortu zuen lan harekin.<ref name="Causette">{{Cite web|izenburua=Prix de l'essai féministe 2021|data=24 juin 2021|url=https://www.causette.fr/prix-de-lessai-feministe-causette|accessdate=2022-01-05}}.</ref> ==== Ekarpenak ==== Borroken konbergentzia aldarrikatzen duten lan kolektiboetan ere lagundu izan du: CNNReko kide gisa, ''Résistons ensemble. Plaidoyer pour des jours heureux'' (Erresistitu dezagun elkarrekin. Egun zoriontsuen defentsan); [[Ekofeminismo|ekofeminista]] gisa, ''Après la pluie. Horizons écoféministes'' (Euriaren ondoren. Ortzimuga ekofeministak) bilduman; feminista gisa, ''Féminismes dans le monde, 23 récits d'une révolution planétaire'' (Feminismoak munduan, iraultza planetario baten 23 istorio) bilduman. Hervé Kempfek zuzendutako ''L’Écologie du XXIème siècle'' (XXI. mendeko ekologia) lanean, “mundua aldatuko dutenen» parte da, Corinne Morel Darleux, Pablo Servigne, Jon Palais eta Claire Nouvianekin batera. Beste hamalau feministarekin batera, Chloé Delaumek zuzendutako ''Sororité'' lanean lagundu zuen (2021ean argitaratua). Bere testuak bere gai gogokoenetako bat du ardatz, hots, haurrei egindako krimenen aurkako amen borroka. Gai hori da, halaber, [[Elsa Dorlin]] filosofoak 2021eko urrian argitaratutako ''Feu, abécédaire des féminismes présents'' lanean idatzi zuen sarreraren gaia, “amez" baitihardu. ==== ''Pour une écologie pirate'' ==== 2023ko martxoan, ''Pour une écologie pirate'': ''Et nous serons libres'' (Ekologia pirata baten alde: eta aske izango gara) argitaratu zuen.<ref>{{Cite web|izenburua=Pour une « écologie pirate » dans les quartiers populaires|data=2023-03-03|url=https://vert.eco/articles/pour-une-ecologie-pirate-dans-les-quartiers-populaires|accessdate=2023-06-21}}.</ref> <ref>{{Cite web|izenburua=Pour une écologie pirate (Essai) : la critique Télérama|data=2023-03-28|url=https://www.telerama.fr/livres/pour-une-ecologie-pirate-et-nous-serons-libres-3-17447155.php|accessdate=2023-06-21}}.</ref> Lan hartan, zalantzan jartzen du fronte sozial ekologikoa zabaldu beharra, eta borroka horietan langile-auzoetako bizilagunek duten lekua birpentsatzera gonbidatzen gaitu. Proposatzen du horiek eremu ekologikoan zalantzan gutxi jartzen diren edo ikusezin bihurtzen diren dominazio-joko politikoen erdigunean berriro jartzea. Gehiengo mugimenduek ekologia “masa eta herritarra”, “unibertsala eta inklusiboa” defendatzen dutenean, egileak zalantzan jartzen ditu arrazen arteko botere harremanak, Estatu frantsesaren eta immigrazio postkolonialen ondorengoen artekoak.<ref>{{Cite web|abizena=29ter|izenburua=Écologie pirate et quartiers populaires|url=https://www.socialter.fr/article/ecologie-pirate-et-quartiers-populaires|accessdate=2023-06-21}}.</ref> === Kritikak === Hedabideek bere ekintzak eta konpromisoak kritikatu izan dituzte, eta "indigenista" gisa kalifikatu.<ref name="Marianne 2017-11-21">{{Cite web|abizena=Mathoux|izenburua=Les participants au stage "non-mixte" de Sud-Éducation 93 seront payés par l’Éducation nationale|izena1=Hadrien|data=2017-11-21|url=https://www.marianne.net/societe/les-participants-au-stage-non-mixte-de-sud-education-93-seront-payes-par-l-education|accessdate=2021-05-12}}.</ref><ref>{{Cite web|izenburua=« Blanchité », « racisé », « racisme d'État » : ces concepts qui légitiment le néoracisme|egilea=Nadjet Cherigui|data=2017-11-27|url=https://www.lefigaro.fr/vox/societe/2017/11/27/31003-20171127ARTFIG00215-blanchite-racise-racisme-d-etat-ces-concepts-qui-legitiment-le-neoracisme.php|accessdate=2021-05-12}}.</ref><ref name=":3">{{Cite web|abizena=Pétreault|izenburua=Quand les thèses “indigénistes” s'invitent à l'école|izena1=Clément|data=2018-09-25|url=https://www.lepoint.fr/politique/quand-les-theses-indigenistes-s-invitent-a-l-ecole-25-09-2018-2254174_20.php|accessdate=2021-05-12}}.</ref><ref name="Marianne 11/11/2021">{{Cite web|izenburua=À Bagnolet, des habitants s'inquiètent de l'implantation d'une association indigéniste|egilea=Jean-Loup Adénor|data=11 novembre 2021|url=https://www.marianne.net/societe/laicite-et-religions/a-bagnolet-des-habitants-tres-inquiets-de-limplantation-dune-association-indigeniste|accessdate=10 mars 2022}}.</ref><ref name="Franc-Tireur">{{Cite aldizkari|abizena=Sire|izenburua=Fatima Ouassak|izena1=Benjamin|data=2020-03-02|url=https://www.franc-tireur.fr/fatima-ouassak-danger-mere-agitee|kazeta=[[Franc-Tireur (hebdomadaire)|Franc-Tireur]]|alea=16}}.</ref> Termino hori "eskuin muturraren terminoa" den ideiaren aurka egiten du, maiz erabili izan den terminoa "arrazakeriaren aurkako diskurtsoa edo langile-auzoetatik ateratzen dena deskalifikatu eta demonizatzeko". Hala ere, Marylin Maeso filosofoaren ustez, "indigenista" kalifikatzailea "pertinentea" da kasu honetan, eta gehitzen du Le Front de Mères-en manifestua "kutsu konspiratzailedun panfleto" bat dela, testu horren arabera, eskola-instituzioa "berez arrazista" baita, izan ere, "nahasketa sozial handia dagoen lizeoetan" irakasleak ez ordezkatzea eta haien prestakuntza-ezak agerian uzten du etorkinen seme-alaben aurka nahita erabilitako estrategia dela.<ref name=":3" /> Fatima Ouassak, garai batez, Indigènes de la République alderditik gertu egon zen.<ref>{{Cite web|izenburua=Ces antiracistes qui prônent le racisme|egilea=[[Valérie Toranian]]|data=2017-11-27|url=https://www.revuedesdeuxmondes.fr/antiracistes-pronent-racisme/|accessdate=2022-03-10}}.</ref><ref name=":3">{{Cite web|abizena=Pétreault|izenburua=Quand les thèses “indigénistes” s'invitent à l'école|izena1=Clément|data=2018-09-25|url=https://www.lepoint.fr/politique/quand-les-theses-indigenistes-s-invitent-a-l-ecole-25-09-2018-2254174_20.php|accessdate=2021-05-12}}.</ref><ref name=":0">{{Cite web|abizena=Reporterre|izenburua=Fatima Ouassak : “Dans les quartiers populaires, l'écologie semble réservée aux classes moyennes et supérieures blanches”|url=https://reporterre.net/Fatima-Ouassak-Dans-les-quartiers-populaires-l-ecologie-semble-reservee-aux-classes|accessdate=2021-05-08}}.</ref> Baina, 2012an, utzi egin zuen, Marianne aldizkariak ([[:fr:Marianne_(magazine)|fr]]) aipatzen duen bagnoletar baten arabera, bere kideak "teorikoegiak" zirela iritzi ziolako.<ref name="Marianne 2017-11-21">{{Cite web|abizena=Mathoux|izenburua=Les participants au stage "non-mixte" de Sud-Éducation 93 seront payés par l’Éducation nationale|izena1=Hadrien|data=2017-11-21|url=https://www.marianne.net/societe/les-participants-au-stage-non-mixte-de-sud-education-93-seront-payes-par-l-education|accessdate=2021-05-12}}.</ref> ''[[Le Figaro|Le Figaroren]]'' arabera, erakunde errepublikarren aurkako jarreragatik ei da ezaguna: "Mozorrotuta aurrera egiten duen komunitarista bat da. Esaterako, haurren ongia nahi duela aldarrikatzen du eskola-jantokietan alternatiba begetarianoaren aldeko kanpaina eginez, baina, egiazki, populazio musulmanen erlijio-eskakizunei erantzun nahi die". Gainera, ''Marianneren'' arabera, "Ouassak Frantziako gizartea gizarte 'prefaxista' gisa deskribatzen du, non “arrazadun umeak alienatzen diren, indarkeria psikologikoaren biktima diren". == Argitalpenak == * ''Discriminations Classe/Genre/Race, repères pour comprendre et agir'', Ifar, 2015 * ''La Puissance des mères: pour un nouveau sujet révolutionnaire'', Paris, La Découverte, 2020, 272 or. [[Causette]] aldizkariko saiakera feministaren saria, 2021. * [[Douce Dibondo]], [[Daria Marx]], [[Pauline Harmange]] eta [[Kiyémis]]<nowiki/>ekin, ''Fruits de la colère : embras(s)er nos débordements'', Vanves, les Insolentes, 2022, 159 or. (ISBN 978-2-01-946310-6 et 2-01-946310-5) * ''Pour une écologie pirate: et nous serons libres'', La Découverte, 2023, 181 or. (ISBN 9782348075445)<ref>{{Cite web|izenburua=''Pour une écologie pirate'' - Fatima Ouassak (présentation)|url=https://www.editionsladecouverte.fr/pour_une_ecologie_pirate-9782348075445|accessdate=2023-06-13}}.</ref> * ''Rue du passage'', JC Lattès, 2024, 288 or. (<small style="line-height:1em;">[[International Standard Book Number|ISBN]]</small> <small style="line-height:1em;"><nowiki><span class="nowrap">9782709672177</span></nowiki></small>)<ref>{{Cite web|izenburua=Rue du passage (Grand format - Broché 2024), de Fatima Ouassak {{!}} JC Lattès|url=https://www.editions-jclattes.fr/livre/rue-du-passage-9782709672436/|accessdate=2024-10-28}}</ref> === Parte-hartzeak === * ''Être écologiste, c'est fondamentalement être anticapitaliste'', Hervé Kempfen ''L'Écologie au XXIe siècle'' lanean, Reporterre & Le Seuil, 2020ko otsailaren 6a, 224 p. (EAN 9782021443264) * ''Pour une politique intersectionnelle en France : du réseau Classe/Genre/Race au Front de mères'', Pauline Delage eta Fanny Galloten ''Féminismes dans le monde'', Éditions Textuel, 2020ko martxoaren 4a. * ''Des dragons à la reconquête du territoire'', Solène Ducrétot eta Alice Jehanen ''Après la pluie'' lanean, Tana, 2020ko urriaren 15a, 224 0r. (ISBN 979-1030103489) * ''Luttons contre les violences policières, défendons nos libertés fondamentales'', ''Collectif, Résistons ensemble - Plaidoyer pour des jours heureux'' lanean, Florent Massot, 2021eko urtarrilaren 14a, 264 or. (ISBN 2380352895) * ''Protégeons nos enfants, ensemble!'', Chloé Delaumeren ''Sororité'' lanean, éditions du Seuil, coll. «Points», 2021, 224 or. (ISBN 978-2757888940) * ''Mères'', Elsa Dorlinen ''Feu ! Abécédaire des féminismes présents'' lanean, Libertalia, 2021eko urriaren 14a, 734 or. (ISBN 9782377292233) * ''Résister à la démobilisation'', Antonio Delfini, Julien Talpin eta Janoé Vulbeauren ''Démobiliser les quartiers - Enquêtes sur les pratiques de gouvernement en milieu populaire'' lanean, Presses universitaires du Septentrion, 2021eko urriaren 21a, 284 or. {{ISBN|978-2-7574-3358-4}} * ''Liberté de circuler, droit de respirer. Pour une écologie populaire'', Philippe Boursier eta Clémence Guimonten ''Écologies - Le vivant et le social'' lanean, La Découverte, 2023ko urtarrilaren 12a, 624 or. {{ISBN|9782348076886}} === Artikuluak === * {{Cite aldizkari|izenburua=Entendez-vous la parole des femmes vivant dans les quartiers populaires ?|orrialdeak=16-17|egilea1=|data=2018|url=https://www.cairn.info/revue-cahiers-du-developpement-social-urbain-2018-2-page-16.htm|kazeta=Les Cahiers du développement social urbain|liburukia=68|alea=2|doi=10.3917/cdsu.068.0016}} * {{Cite aldizkari|izenburua=Quartiers populaires, conscientisation écologique et libération|orrialdeak=27-28|egilea1=|data=2020|url=https://www.cairn.info/revue-apres-demain-2020-1-page-27.htm|kazeta=Après-demain|liburukia=53|alea=1|doi=10.3917/apdem.053.0027}} * {{Cite aldizkari|izenburua=Femmes des quartiers populaires et Covid-19 : premières réflexions|orrialdeak=15-17|egilea1=|data=2020|url=https://www.cairn.info/revue-cahiers-du-developpement-social-urbain-2020-2.htm|kazeta=Les Cahiers du développement social urbain|liburukia=72|alea=2}} * «Un projet écologiste du point de vue des quartiers populaires», ''Revue Dard/Dard'', vol. 6 «Fin du monde/Fin de mois - La transition avec les milieux populaires», 2021/2, 26-37 or. * «Mères», ''Revue Ballast'', 2022ko ekainaren 3a * «''One Piece'' - Et nous serons libres», ''Revue Ballast'', 2023ko martxoaren 17a * «Les conditions d'émergence d'un projet écologiste depuis les quartiers populaires», ''Les Cahiers du développement social urbain'', vol. 77 «Crise environnementale et sociale: les quartiers populaires relèvent le défi», 1. zk., 2023, 22-23 or. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://www.front2meres.org/ Site du collectif Front de mères] ==== Elkarrizketak (bideoa, irratia, etab.) ==== * [https://www.arteradio.com/son/61663279/le_pouvoir_des_meres_23 ''Le Pouvoir des mères''], Fatima Ouassakekin besteak beste, [[Charlotte Bienaimé]]<nowiki/>ren ''Un podcast à soi'' podcastean, Arte radio * [https://www.youtube.com/watch?v=_-Iwbrh_jJA Interview vidéo] Fatima Ouassakekin'', Regards-''entzat: «On veut empêcher les classes populaires de s’organiser politiquement» * [https://www.youtube.com/watch?v=PgIVYEBHWkY Interview vidéo] Fatima Ouassakekin'', Regards''-entzat: «Il faut rompre avec l’instrumentalisation raciste des causes féministes» * [https://binge.audio/podcast/kiffetarace/cas-decoles-les-meres-au-creneau ''Cas d'écoles: les mères au créneau''] Fatima Ouassakekin, 'Kiffe ta race' podcasteko atala * [https://soundcloud.com/nouvelles-ecoutes/la-poudre-episode-96-la-revolte-des-meres-avec-fatima-ouassak ''La Révolte des mères''] Fatima Ouassakekin, [[Lauren Bastide]]<nowiki/>ren 'La Poudre' podcasteko atala * [https://www.binge.audio/podcast/ya-plus-de-saisons/4-fatima-ouassak-la-boss-finale-de-lecologie-politique ''Fatima Ouassak: la boss finale de l’écologie politique''] Swann Périssé-ren 'Y'a plus de saisons' podcasterako {{bizialdia|1976ko||Oussak, Fatima}} [[Kategoria:Frantziarrak]] [[Kategoria:Emakumeen eskubideen aldeko ekintzaileak]] [[Kategoria:Frantziako politikariak]] [[Kategoria:Feministak]] [[Kategoria:Frantziako feministak]] [[Kategoria:Emakume politikariak]] 3t28ibq9go29fzrjpvbijfdd24rfbve 0 1211391 9998855 9955870 2024-12-13T17:31:38Z Lainobeltz 56334 9998855 wikitext text/x-wiki '''3-Amino-1,2,4-triazola''' edo '''amitrola''' [[konposatu organiko]] [[Konposatu heterozikliko|heteroziklikoa]] da, C₂H₄N₄ formula duena, [[Triazol|triazolen]] klasekoa. Solido zuria da. [[Ur|Uretan]] eta [[Alkohol|alkoholetan]] [[Disolbagarritasun|disolbagarria]] da, baina ez ohiko [[disolbatzaile]] organikoetan<ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=PubChem|izenburua=Amitrole|hizkuntza=en|url=https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/1639|aldizkaria=pubchem.ncbi.nlm.nih.gov|sartze-data=2024-10-31}}</ref>. {{Konposatu kimiko infotaula}} [[Herbizida]] ez selektibo gisa baliatzen da [[Belar gaizto|belar gaiztoak]], [[Sastraka|sastrakak]] eta [[Zuhaixka|zuhaizkak]] ezabatzeko. Alabaina, elikagai-sailetan usatzea debekatuta dago, animalietan [[Kartzinogeno|kartzinogenoa]] dela ikusi delako<ref name=":0" />. == Sintesia == Amitrola sintetizatzeko [[Azido formiko|azido formikoa]] [[Aminoguanidina|aminoguanidinarekin]] kondentsatzen da eta [[Metanol|metanoletan]] kristalizatuz purutzen da<ref>{{erreferentzia|izena=C.H|abizena=Bingham, E.; Cohrssen, B. & Powell,|urtea=2001|izenburua=Patty's Toxicology Volumes 1-9 5th ed.|argitaletxea=John Wiley & Sons.}}</ref>. [[Fitxategi:3-Amino-1,2,4-triazole_synthesis01.svg|527x527px|3-Amino-1,2,4-triazole synthesis01]] == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{Autoritate kontrola}} lp3g9g1yip26nw77g1qgmipbiez3c9x 9998856 9998855 2024-12-13T17:31:53Z Lainobeltz 56334 9998856 wikitext text/x-wiki {{Konposatu kimiko infotaula}} '''3-Amino-1,2,4-triazola''' edo '''amitrola''' [[konposatu organiko]] [[Konposatu heterozikliko|heteroziklikoa]] da, C₂H₄N₄ formula duena, [[Triazol|triazolen]] klasekoa. Solido zuria da. [[Ur|Uretan]] eta [[Alkohol|alkoholetan]] [[Disolbagarritasun|disolbagarria]] da, baina ez ohiko [[disolbatzaile]] organikoetan<ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=PubChem|izenburua=Amitrole|hizkuntza=en|url=https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/1639|aldizkaria=pubchem.ncbi.nlm.nih.gov|sartze-data=2024-10-31}}</ref>. [[Herbizida]] ez selektibo gisa baliatzen da [[Belar gaizto|belar gaiztoak]], [[Sastraka|sastrakak]] eta [[Zuhaixka|zuhaizkak]] ezabatzeko. Alabaina, elikagai-sailetan usatzea debekatuta dago, animalietan [[Kartzinogeno|kartzinogenoa]] dela ikusi delako<ref name=":0" />. == Sintesia == Amitrola sintetizatzeko [[Azido formiko|azido formikoa]] [[Aminoguanidina|aminoguanidinarekin]] kondentsatzen da eta [[Metanol|metanoletan]] kristalizatuz purutzen da<ref>{{erreferentzia|izena=C.H|abizena=Bingham, E.; Cohrssen, B. & Powell,|urtea=2001|izenburua=Patty's Toxicology Volumes 1-9 5th ed.|argitaletxea=John Wiley & Sons.}}</ref>. [[Fitxategi:3-Amino-1,2,4-triazole_synthesis01.svg|527x527px|3-Amino-1,2,4-triazole synthesis01]] == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{Autoritate kontrola}} phyleistsjz7gfyg0427sg4jiriu0fk 9998857 9998856 2024-12-13T17:33:03Z Lainobeltz 56334 +[[Kategoria:Azolak]]; +[[Kategoria:Entzimen inhibitzaileak]]; +[[Kategoria:Hormona-nahasleak]]; +[[Kategoria:Herbizidak]] [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9998857 wikitext text/x-wiki {{Konposatu kimiko infotaula}} '''3-Amino-1,2,4-triazola''' edo '''amitrola''' [[konposatu organiko]] [[Konposatu heterozikliko|heteroziklikoa]] da, C₂H₄N₄ formula duena, [[Triazol|triazolen]] klasekoa. Solido zuria da. [[Ur|Uretan]] eta [[Alkohol|alkoholetan]] [[Disolbagarritasun|disolbagarria]] da, baina ez ohiko [[disolbatzaile]] organikoetan<ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=PubChem|izenburua=Amitrole|hizkuntza=en|url=https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/1639|aldizkaria=pubchem.ncbi.nlm.nih.gov|sartze-data=2024-10-31}}</ref>. [[Herbizida]] ez selektibo gisa baliatzen da [[Belar gaizto|belar gaiztoak]], [[Sastraka|sastrakak]] eta [[Zuhaixka|zuhaizkak]] ezabatzeko. Alabaina, elikagai-sailetan usatzea debekatuta dago, animalietan [[Kartzinogeno|kartzinogenoa]] dela ikusi delako<ref name=":0" />. == Sintesia == Amitrola sintetizatzeko [[Azido formiko|azido formikoa]] [[Aminoguanidina|aminoguanidinarekin]] kondentsatzen da eta [[Metanol|metanoletan]] kristalizatuz purutzen da<ref>{{erreferentzia|izena=C.H|abizena=Bingham, E.; Cohrssen, B. & Powell,|urtea=2001|izenburua=Patty's Toxicology Volumes 1-9 5th ed.|argitaletxea=John Wiley & Sons.}}</ref>. [[Fitxategi:3-Amino-1,2,4-triazole_synthesis01.svg|527x527px|3-Amino-1,2,4-triazole synthesis01]] == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{Autoritate kontrola}} [[Kategoria:Azolak]] [[Kategoria:Entzimen inhibitzaileak]] [[Kategoria:Hormona-nahasleak]] [[Kategoria:Herbizidak]] fitxdemngnuiivknw6hkn1e0nbtfjqk 0 1211393 9998859 9955888 2024-12-13T17:34:12Z Lainobeltz 56334 9998859 wikitext text/x-wiki {{Konposatu kimiko infotaula}} '''Aminoguadinina''' edo '''pimagedina''' [[Konposatu organiko|konposatu organikoa]] da, CH₆N₄ formula duena [[Guanidina|guanidinen]] klasekoa. Solido zuria da. Uretan eta alkoholetan disolbagarria da<ref>{{Erreferentzia|abizena=PubChem|izenburua=Aminoguanidine|hizkuntza=en|url=https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/aminoguanidine|aldizkaria=pubchem.ncbi.nlm.nih.gov|sartze-data=2024-10-31}}</ref>. [[Diabetes|Diabetesak]] eragindako [[Giltzurruneko gutxiegitasun|giltzurrun-gutxiegitasuna]] tratatzeko [[Sendagai|botika]] esperimental gisa erabili da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pimagedine|hizkuntza=en|url=https://go.drugbank.com/drugs/DB05383|aldizkaria=go.drugbank.com|sartze-data=2024-10-31}}</ref>. == Sintesia == Aminoguadinina sintetizatzeko [[zianamida]] [[Hidrazina|hidrazinarekin]] erreakzionarazten da ur-disoluzio batean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry|argitaletxea=Wiley|hizkuntza=en|data=2003-03-11|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/book/10.1002/14356007|edizioa=1|editore-abizena=Wiley-VCH|isbn=978-3-527-30385-4|doi=10.1002/14356007.a12_545.pub2|sartze-data=2024-10-31}}</ref>. [[Fitxategi:Aminoguanidine_synthesis01.svg|Aminoguanidine synthesis01|526x526px]] == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{Autoritate kontrola}} 54q5n75iiqjq97fekc9wptjwj2wtk5m 9998861 9998859 2024-12-13T17:34:48Z Lainobeltz 56334 +[[Kategoria:Guanidinak]]; +[[Kategoria:Hidrazinak]] [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9998861 wikitext text/x-wiki {{Konposatu kimiko infotaula}} '''Aminoguadinina''' edo '''pimagedina''' [[Konposatu organiko|konposatu organikoa]] da, CH₆N₄ formula duena [[Guanidina|guanidinen]] klasekoa. Solido zuria da. Uretan eta alkoholetan disolbagarria da<ref>{{Erreferentzia|abizena=PubChem|izenburua=Aminoguanidine|hizkuntza=en|url=https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/aminoguanidine|aldizkaria=pubchem.ncbi.nlm.nih.gov|sartze-data=2024-10-31}}</ref>. [[Diabetes|Diabetesak]] eragindako [[Giltzurruneko gutxiegitasun|giltzurrun-gutxiegitasuna]] tratatzeko [[Sendagai|botika]] esperimental gisa erabili da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pimagedine|hizkuntza=en|url=https://go.drugbank.com/drugs/DB05383|aldizkaria=go.drugbank.com|sartze-data=2024-10-31}}</ref>. == Sintesia == Aminoguadinina sintetizatzeko [[zianamida]] [[Hidrazina|hidrazinarekin]] erreakzionarazten da ur-disoluzio batean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry|argitaletxea=Wiley|hizkuntza=en|data=2003-03-11|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/book/10.1002/14356007|edizioa=1|editore-abizena=Wiley-VCH|isbn=978-3-527-30385-4|doi=10.1002/14356007.a12_545.pub2|sartze-data=2024-10-31}}</ref>. [[Fitxategi:Aminoguanidine_synthesis01.svg|Aminoguanidine synthesis01|526x526px]] == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{Autoritate kontrola}} [[Kategoria:Guanidinak]] [[Kategoria:Hidrazinak]] adqgqy7fu250rw15in7956fjkvovwqd 0 1211419 9998453 9956024 2024-12-13T13:04:41Z Wayratuta 119550 Mugitzen [[Category:Juduak]] hona [[Category:Estatubatuar juduak]] using [[c:Help:Cat-a-lot|Cat-a-lot]] 9998453 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Mikaela Madison Rosberg''' ([[Los Angeles]], [[Kalifornia]], [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]], [[1999|1999ko]] [[Martxoaren 25|martxoaren 25a]]) estatubatuar [[Antzezle|aktorea]] da. [[FX (telebista katea)|FX]] ''Better Things'' telesailean Max Foxen paper protagonista antzeztean egin zen ezaguna, eta [[Quentin Tarantino|Quentin Tarantinoren]] ''[[Once Upon a Time in Hollywood]]'' filmean (2019) [[Susan Atkins|Susan «Sadie» Atkins]] [[Manson familia|Mansonfamiliaren]] jarraitzailearen rola.<ref>{{Cite web|izenburua=Pamela Adlon and Louis C.K.'s 'Better Things' First Trailer|data=2016-07-19|url=http://screencrush.com/better-things-trailer-pamela-adlon-fx/|lana=Screencrush.com|accessdate=2016-08-27}}</ref><ref>{{Cite news|izena=Christi|abizena=Carras|izenburua=What did the real characters in 'Once Upon a Time ... in Hollywood' look like?|data=2019-07-27|url=https://www.latimes.com/entertainment-arts/movies/story/2019-07-26/once-upon-a-time-in-hollywood-real-people|egunkaria=[[Los Angeles Times]]|accessdate=2019-08-02}}</ref> == Bizitza pertsonala == Mikey Madison 1999ko martxoaren 25ean jaio zen [[Los Angeles|Los Angelesen]], [[Kalifornia|Kalifornian]]. Neba bikiaz gain, beste hiru haurride ditu.<ref>{{Cite web|izena=Christina|abizena=Shanahan|izenburua=Why you should binge watch Better Things over the Long Weekend, according to Mikey Madison|data=2016-11-24|url=http://www.instyle.com/tv-shows/why-you-should-binge-watch-better-things-over-holiday-weekend-according-mikey-madison|lana=[[InStyle]]|accessdate=2017-05-04}}</ref> Ahizpa [[Gidoilari|zinema gidoilari]] batekin ezkondu ostean, zaldi ibilaldi lehiakorretan jokatzeari utzi zion, antzezpen munduan ahalegintzeko, eta 2013an lortu zuen lehen rola. Madison judua da.<ref>{{Cite web|izena=Leigh|abizena=Nordstrom|izenburua=Meet Mikey Madison From FX's 'Better Things'|data=2016-10-13|url=http://wwd.com/eye/people/meet-mikey-madison-fx-better-things-10659691/|lana=[[Women's Wear Daily|WWD]]|accessdate=2017-05-04}}</ref> === Aktore ibilbidea === Madisonek [[film labur]] ugaritan agertuz hasi zen aktore ibilbidean, tartean ''Retirement'' (2013), ''Pani's Box'' (2013) eta ''Bound for Greatness'' (2014) filmetan. 2014an, 15 urte zituela, Madison bere lehen film luzearen protagonista izan zen, ''Liza, Liza, Skies are Grey''.<ref>{{Cite web|izenburua=Mikey Madison|data=|url=http://www.fxnetworks.com/shows/better-things/cast-crew/mikey-madison-max|lana=[[FX (TV channel)|FX Networks]]|accessdate=2016-09-17}}</ref> Filma ez zen 2017ra arte estreinatu. 2016an, Max Fox, paper protagonista bat egin zuen [[FX (telebista katea)|FX]] telebistako ''Better Things'' telesailean.<ref>{{Cite web|izena=Andy|abizena=Swift|izenburua=Atlanta, Better Things Renewed at FX|argitaletxea=TVLine|data=2016-09-20|url=http://tvline.com/2016/09/20/atlanta-renewed-better-things-season-2-fx/|accessdate=2016-09-20}}</ref><ref>{{Cite web|izena=Adam|abizena=Lewis|izenburua=FX Announces the Renewal of ‘Better Things’ and ‘The Weekly’|data=2020-05-26|url=https://television.mxdwn.com/news/fx-announces-the-renewal-of-better-things-and-the-weekly/|lana=mxdwn|accessdate=2020-05-26}}</ref> 2017tik 2018ra, Bravo telebistako komedia beltzeko ''Imposters'' telesaileko izar gonbidatua izan zen. 2018an, ''Monster'' eta ''Nostalgia'' film dramatikoetan agertu zen. [[Quentin Tarantino|Quentin Tarantinoren]] ''[[Once Upon a Time in Hollywood]]'' (2019) komedia dramatikoko filmean Susan «Sadie» Atkinsen paperarengatik lortu zuen aitortza nabarmena.<ref>{{Cite web|izena=Lynn|abizena=Hirschberg|izenburua=Once Upon a Time…In Hollywood Gets a Sequel at Quentin Tarantino’s Dream Party|data=2020-02-03|url=https://www.wmagazine.com/story/once-upon-a-time-in-hollywood-quentin-tarantino-dream-party/|accessdate=2020-09-26}}</ref> Candi la Barista pertsonaiari ahotsa jarri zion 2019ko urrian estreinatu zen ''[[The Addams Family (2019ko filma)|The Addams Family]]'' komedia beltzeko film animatuan. 2020ko irailean, Matt Bettinelli-Olpinek eta Tyler Gillettek zuzendu zuten ''Scream'' 5 sagako bosgarren emanaldian Amber Freeman intepretatzeko aukeratua izan zen.<ref>{{Cite web|izena=Justin|abizena=Kroll|izenburua=Mason Gooding And Dylan Minnette Join Ensemble Of New ‘Scream’ Movie|data=2020-09-10|url=https://deadline.com/2020/09/love-victors-mason-gooding-dylan-minnette-scream-movie-1234574582/|lana=[[Deadline Hollywood]]|accessdate=2020-09-10}}</ref> 2022ko urtarrilaren 14an kaleratu zen filma. == Filmografia == === Zinea === {| class="wikitable sortable" !Urtea !Izenburua !Rola ! class="unsortable" |Oharrak |- | rowspan="2" |2013 |''Retirement'' |alaba | rowspan="3" |Film laburra |- |''Pani's Box'' |Pani |- |2014 |''Bound for Greatness'' |Haley |- |2017 |''Liza, Liza, Skies Are Grey'' |Liza | |- | rowspan="2" |2018 |''Monster'' |Alexandra Floyd | |- |''Nostalgia'' |Kathleen | |- | rowspan="3" |2019 |''[[Once Upon a Time in Hollywood]]'' |Susan «Sadie» Atkins | |- |''[[The Addams Family (2019ko filma)|The Addams Family]]'' |Candi la Barista (ahotsa) | |- |''Rhino'' |Kat Walker | |- |2022 |''[[Scream (2022ko filma)|Scream]]'' |Amber Freeman | |- |2024 |''[[Anora (filma)|Anora]]'' |Anora «Ani» Mikheeva | |- |} === Telebista === {| class="wikitable sortable" !Urtea !Izenburua !Papera ! class="unsortable" |Oharrak |- |2016-2022 |''Better Things'' |Max Fox |Paper nagusia, 46 atal |- |2017-2018 |''Inposters'' |Maddie (gaztea) |2 kapitulu |} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * {{IMDb izena|5700898}} {{Bizialdia|1999ko||Madison, Mikey}} [[Kategoria:Losangelestarrak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako aktoreak]] [[Kategoria:Emakume aktoreak]] [[Kategoria:Zinema aktoreak]] [[Kategoria:Telebista aktoreak]] [[Kategoria:Estatubatuar juduak]] p68n7hcpmvl605dfdh7uzef4218nuqb 0 1211823 9998863 9968799 2024-12-13T17:37:17Z Lainobeltz 56334 /* Kanpo estekak */ 9998863 wikitext text/x-wiki Ura funtsezko elementua izan da gizarteen bilakaeran, horregatik lehen zibilizazioak ibai handien ondoan garatu ziren. Horiek, edateko eta ureztatzeko urez hornitzeaz gain, komunikazio-bide ezin hobeak ziren haien zehar ondasunak merkaturatzeko. Erroma izan zen Mediterraneoko lehenengo zibilizazioetako bat uraren kudeaketa praktikak erabiltzen, horregatik haien teknologia eta antolaketa aurrekaririk gabekoak inperio osoan nekazaritzan etekin handiak lortzeko aukera eman zion. Elikagaien merkataritza estuki lotuta dago merkataritza eskualdeetako ur gezako baliabideekin, ur gezaren erabileraren %90 nekazaritza ekoizpenera bideratzen den tokietan. Elikagaien ekoizpenean erabiltzen diren eta eskualdeen artean trukatzen diren ur gezako baliabideei ur birtuala deitzen zaie. [[File:Aquae planrome.PNG|thumb|350px|right|<center>Erromako akueduktuak.</center>]] Dermodyk ur berdea deitzen dio landareek transpiratzen dutenari, eta ur urdina, berriz, ureztatzeko urari. Hala, lehorreko errendimenduak ur berdetik baino ez datoz, hau da, landareek transpira dezaketen ur kantitatetik; ureztatze-errendimenduak, berriz, ur urdinetik datoz, ur berdearen eskasiak landareen lurruntze-eskaria asetzen baitu<ref>Dermody, B. J., et al., 2014, 5025-5030. or.</ref>. == Ur-hornidura == Landareen, animalien, eta pertsonen ur-eskaerak asetzeko, erromatarrek tokiko ur baliabideak modu eraginkorrean kudeatu zituzten ureztatzeko teknologiak erabiliz, hala nola urtegiak, akueduktuak, ubideak, zisternak, ur gurpilak eta ''qnat''ak<ref group="oh">''Qnat''ak aldapa txikiko lurpeko kanalak dira, akuiferoetatik edo putzuetatik ateratako edateko edo ureztatzeko ura eramateko.</ref> Ureztatzeari esker, erromatarrek tokiko baliabide hidrikoen ustiapena maximizatu zuten, oso baliagarriak izan zirenak inperioko leku guztietan nekazaritzako ekoizpena handitzeko, eta merkataritzaren bidez, Erroma sostengatzeko. Izan ere, Erromaren baliabide hidrikoak ez baitziren nahikoak etengabe hazten zen biztanleria elikatzeko<ref>Dermody, B. J., et al., 2014, 5026. or.</ref>. Hala ere, eta Scheidelen arabera, uraren merkataritzatik sortutako urbanizazioak, ziurrenik, Inperioa bere ur-baliabideen mugara eraman zuen. Ondorioz, horrek inportazio-kostuak handitzea ekarri zuen baita, epe luzera, haren erresistentzia klima-aldakortasunari higatu ere. Ildo berean, pentsatzen du sinesgarria dela uraren baliabideak gutxitzea eta inportazioen kostuak handitzea faktore lagungarriak izan zitezkeela K.o. hirugarren mendeko krisiaren sorreran, bigarren mendean biztanleriaren hazkundearen, urbanizazioa hedatzearen eta merkataritza garatzearen ondorioz<ref>Scheidel, W., 2010, 12. or.</ref>. Lehen esan bezala, ura kontuan hartu beharreko funtsezko elementua da hiri bat sortu aurretik <ref group="oh">Ibai baten ondoan kokaturik egotea funtsezkoa zen hiri bat sortzeko eta garatzeko. Ovidiok zioenez bere Metamorfosi lanean, ibaien izaera sexuala gizonezkoa zen eta emakume birjinekiko interes berezia zuten. Litekeena da ibaien sexu-grina horrek ahalbidetuko ziela nekazaritza garatzea eta gizakien biziraupenerako beharrezko ur geza ematea. Beraz, gizakien ugalkortasun ibaien emankortasunaren araberakoa zen.</ref>. [[Pausanias (geografoa)|Pausanias]]<nowiki/>en arabera, aglomerazio bat hiri bihurtzen zen, eraikin publikoak, gimnasioa, antzokia, iturriak eta agora zituenean, baina bertan ezin zen ur hornidura erregularrik falta. Erromaren kasuan, [[Apio Klaudio Zentsorea|Apio Klaudio]] Itsuak hiriko lehen akueduktua eraiki aurretik, K.a. 312an, herritarrek edateko ura putzuetatik edo [[Tiber]] ibaitik ateratzen zuten, baina biztanleria hazi ahala, Tiber ibaiko uraren erabilera zalantzagarria bihurtu zen osasunaren ikuspegitik<ref>Frontin. ''Aq.'' 1.4.1.</ref>. Horregatik, [[Marko Agripa|Agripa]], Erromako edil nagusiaren kargua hartu zuenetik, ur-hornidurez eta saneamendu-sistemaz arduratu zen. Horren ostean, ''curator aquarum'' izeneko kargua sortu zen<ref>Frontin. ''Aq''. 98.1-3; ILS 5364.</ref>. Erromatarrak jakitun ziren hiria urez hornitzeko egindako lanen garrantziaz. [[Sexto Julio Frontino|Frontino]]<nowiki/>k ura ekartzearen inguruko lanak piramideak eraikitzeko egindakoekin erkatu zituen<ref>Frontin. ''Aq''. 1.16</ref>. Dena den, Erromatar inperioko hiri guztiek ez zuten akuedukturik, baizik eta putzuak eta etxeetako zoruan zulatutako zisterna publiko eta pribatuak. Erromatar gehienek iturburuek hornitutako akueduktuetatik ateratzen zuten eguneroko ur-hornidura. Frontinok 591 iturri publiko (''lacus'')<ref>''LTUR'' 2.102, 2.253. or.</ref> zenbatu zituen lehen mendeko Erroman<ref>Frontin. ''Aq''. 78.3.</ref>, eta hartara joan behar zuten intsuletako biztanleek eraikin horiek andelik ez zutelako<ref>Deming, D., 2019, 154. or.</ref>. Ur-zerbitzua guztiz araututa zegoen zona bakoitzeko hornidura-ordutegiekin. Irudi baten inskripzioak (gaur galduta) akueduktu edo ureztatze sistema baten zati bat erakusten du, ura erabiltzeko eskubideak zerrendatuz<ref>''CIL'' 6.1261</ref>. Ura [[akueduktu]]<nowiki/>en bidez heltzen zen Erromara, egunero 14.000 milioi litro inguruan. Ura publikoa zen, ia doakoa, eta hiritarrek, batez ere, edateko, bainatzeko eta ureztatzeko erabiltzen zuten; Kalkuluen arabera, Erromak 600 iturri inguru, 30 parke publiko, 8 gune berde komunalak eta lorategi ugari zituen<ref>Cilliers, L.; Retief, F. et al., 2012, 55. or.</ref>. Euri ura ere biltzen zen, bereziki, sendagaiak prestatzeko<ref>Fernández Ferriol, C., 2018, 1. or</ref>. Baina akueduktuetako urak ez zuen beti edateko kalitaterik egokiena, askotan, Erromarako bidean berunezko hodieriatik bideratuta zegoenez, metal honen partikulekin kutsatzen zelako. Beruna gizarte baten garapen-egoeraren adierazle sendotzat hartzen bada ere, uretan disolbatuta egoteak pozoitzeko arriskua dakar<ref group="oh">Delilek, Hongek eta beste ikertzaile batzuek egiaztatu dutenez, Groenlandiako izotz erregistroan berun-kontzentrazioen igoera Erromatar Inperioaren garapenaren handienekin lotu da.</ref>. Delilek eta beste ikertzaile batzuek aztertu dituzte [[Klaudio]]<nowiki/>ren portuko, [[Trajano]]<nowiki/>ren arroko, eta eskualde hau eta Tiber lotzen zuen Trajanoren lubanarroko sedimentuetan metaturiko berun kantitatea. Ikerketa horren ondorioa izan da, ez dela posible jakitea Erromako berunezko hodien sare izugarriak osasun publikoa zenbateraino arriskuan jarri zuen, baina argi geratu zen hodien bidez eramandako urak gaur egun normaltzat hartzen den baino 100 aldiz berun gehiago zuela<ref>Delile, H. et al., 2014, 1-5. or.</ref>. Zorionez, berunaren kutsaduraren intzidentzia txikiagoa izan zen ura ez zelako erromatar gehienek kontsumituriko edari nagusia. Eguneroko praktika zen edari alkoholdunak edatea, kutsatu gabeko ur hornidura urria zelako. Garagardoak eta ardoak patogenorik ez bazuten ere, ardoa beti urarekin diluitzen zen kontsumitu aurretik. Bestalde, ziur aski, Erromako biztanle gehienek ez zuten nahikoa diru izango edari alkoholdunak erosteko. Horregatik, zalantzazkoa da [[Plutarko]]<nowiki/>k [[Katon Maior|Katon]] zentsoreari buruz egin zuen aipamena herri osora estrapolatu ahal izatea. Plutarkoren arabera, Katonek armada zuzentzen zuenean, ura besterik ez zuen edaten, eta ardo kopuru txiki bat bakarrik, indarrak agortzen zitzaizkionean<ref>Plut. ''Cat. Mai''., 1.7.</ref>. Erromatarrek iturri publikoetan, komunetan, irrigazioan eta beste funtzio batzuetan erabiltzeko ur-biltegiak eraiki zituzten arren, ur geldiaren osasunerako arriskuez jabetzen ziren. Horregatik nahiago zuten ur edangarria erreken sorreratik hartu eta ubide eta akueduktuen bidez azken helmugara eraman. Hain zuzen ere, Frontino txundituta zegoen [[Zesar Augusto|Augusto]], subiranorik jakintsuena, ''Alsietina''ren ura ekartzera bultzatuko zukeen arrazoiarekin, ''Aqua Augusta'' izeneko akueduktuaren bidez, edangarria ez zelako. Azalpen posible gisa bururatu zitzaion ur horren helmuga enperadorearen ohiko [[naumakia]] izan zitekeela eta ubide berezi batetik ekartzeak zerikusia izango zuela edangarriak ziren beste urak ez kutsatzeko ideiarekin. Alabaina, berriro Frontinoren esanetan, ura ez zen alferrik galtzen, naumakiaren soberako ura inguruko eta partikularren lorategiak ureztatzeko erabiltzen baitzen<ref>Frontin. ''Aq''. 1.11.</ref>. == Akueduktuak == Ur-hornidura ziurtatu zen Erroman akueduktuei esker. Idazle klasikoek akueduktuak goraipatu zituzten: [[Dionisio Halikarnasokoa]]<nowiki/>ren esanetan adibidez, akueduktuak erromatarren hiru ingeniaritza-lan garrantzitsuenetako bat ziren. Beste biak harzola-bideak eta estolderia ziren<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 3.3. atala.</ref>. [[Plinio Zaharra]]<nowiki/>k ere uste zuen mirari gaindiezinak zirela. [[File:Acqua Marcia, Rione XV Esquilino, Roma, Lazio, Italy - panoramio.jpg|thumb|350px|right|<center>''Acqua Marcia'' akueduktuaren aztarna arkeologikoak.</center>]]K.o. I. mendearen hasieran, Erroman hamabi akueduktu zeuden martxan, eta Inperioaren gorenean, hamalau bat izan ziren. Hauek garraiatzen zuten uraren erdiak bainu publikoetara eta kaleko iturrietara joaten ziren<ref>Cilliers, L., 2010, 70. or.</ref>. Esan moduan, Erromako akuedukturik zaharrena ''Aqua Appia'' izan zen<ref>''ILS'' 54. (''Appius Claudius | C. f. Caecus, |censor, cos. bis, dict., interrex III, pr. II, aed. cur. II, q., tr. mil. III. Com|plura oppida de Samnitibus cepit; I Sabfnorum et Tuscurum exercijtum fudit; pacem fieri cum [PJyrrho' rege prohibuit. In censura viam 1 Appiam stravit et^ aquam in | urbem adduxit; aedem Bellonae | fecit).''</ref>, Apio Klaudio Itsua K.a. 312an eraikia, eta haren luzera 16 kilometro baino gehiagokoa zen. Beste hiru akueduktu gehiago K.a. III. eta II. mendeetan eraiki ziren: ''Aqua Anio Vetus''<ref>''ILS'' 1974.</ref>, ''Aqua Marci''a eta ''Aqua Tepula''. Geroago, Augustok eta bere suhi Agripak bultzada handia eman zioten Erromako ur-horniketari, akueduktu zaharrak konponduz eta berriak eraikiz, esaterako ''Aqua Augusta'' edo ''Aqua Alsietina''rekin egin zuten moduan<ref>''ILS'' 5796.</ref>. Agintari horien ondoren eraikitako beste batzuk, ''Aqua Virgo''<ref>''CIL'' 6.1252.</ref> kasu, etengabe erabili ziren. Ondoren, K.o. 52. urtean, Klaudio enperadoreak bere aurrekoak, [[Kaligula]]<nowiki/>k, hasitako ''Anus Novus'' eta ''Aqua Claudia''<ref>''ILS'' 1613; ''CIL'' 6.1256.</ref> osatu zituen. ''Claudia'' eta ''Marcia''ko urak iturburu batetik ekarriak ziren, Frontinok goraipatu zituenak beren garbitasunagatik. ''Anio Novus''eko<ref>''CIL'' 6.1258.</ref> eta ''Anio Vetus''eko urak, ostera, Anio ibaitik zetozen, eta sedimentaziorako ur-andelak instalatu arren, ''Anio Novus''eko ura, ekaitz bat gertatzen zenean, arre kolorekoa maiz iristen zen Erromara<ref>Frontin. ''Aq''. 2.89.4, 2.91.1-2.</ref>. Klaudio eta Trajano enperadoreek ''Aqua Claudia'' eta ''Aqua Traiana'' akueduktuak egin zituzten, hurrenez hurren, eta euren izena eman zieten<ref>''CIL'' 6.1260.</ref>. Klaudioren akueduktua bukatua izan ostean, ''Anio Novo''k K.o. 52an, berrikuntza lanak egiteko kostua ordaindu zuen<ref>''CIL'' 6.1256 = ''ILS'' 1256.</ref>. Erromako azken akueduktua ''Aqua Alexandrina'' izan zen, 22 kilometroko luzerakoa, [[Alexandro Severo]]<nowiki/>k egina K.o. 226an. Horrekin guztiarekin, Erromak egunean milioi bat metro kubiko ur gastatzen zituela kalkulatzen da. Ur kantitate handi hori beharrezkoa zen etengabe hazten ari zen populazioaren beharrak asetzeko. Ur kantitate honen ehuneko handi batek hamaika [[terma]] handiak, 900 bainu publikoak, 1.400 iturri monumental inguru, eta hainbat igerileku pribatu hornitzen zituen. Akueduktuak, nagusiki, lur azpiko urez gehiago hornitzen ziren, lurgaineko urez baino, beraz, akueduktuen jatorri ohikoena iturburua izaten zen, eta ohikoa zen haien emaria eta hornidura handitzea bidean barrenako beste batzuetako urarekin. Akueduktuen ura, ia beti, gogorra zen, horretan disolbatutako mineral kopuru handiak zeudelako<ref>Deming, D., 2020, 155. or.</ref>. Akueduktu-sistema gehienak lerro nagusi bati lotzen zitzaizkion. Adarrak zuzenean edo ur-biltegi baten bidez elkartzen ziren. Loturak oso gutxitan egiten ziren hiritik kanpoko hodi-akueduktuetan, baina harlanduzko kanaletan badaude lotura horien adibide batzuk, hala nola Osteriolan (Erroma) eta Grotte Sconken<ref>Schram, W., 2019.</ref>. Hainbat mailatan heltzen ziren Erromara akueduktuak. Haietariko bostek (''Anio Novus, Claudia, Julia, Tepula, Marcia''), Erromara altuera handian heltzen zirenez, ura hiriko edozein auzotara eraman zezaketen. Maila baxuagoko akueduktuak ''Anio Vetus, Virgo'' eta ''Apia'' ziren, eta baxuena ''Alsietina'' zen, Tiber ingurua eta eskualde baxuenak ureztatzen zituena<ref>Frontin, ''Aq''. 1.18.1-7.</ref>. Banaketa- edo sedimentazio-andela (''castellum divisorium'') kasu gehienetan grabitate-fluxuaren akueduktu baten amaiera zen, herri edo villa baten goiko aldean kokatua. ''Virgo''k, ''Apia''k, eta ''Alsietina''k dekantazio-andelarik ez bazuten ere, Erromara heltzen zirenean, leku horretatik ura berunezko edo terrakotazko hodien bidez banatzen zen kontsumitzaileei. Kasu batzuetan ura bigarren ordenako ''castella''etan banatzen zen eta hortik bezeroengana joaten zen. Augustoren agintaldian, [[Vitruvio]]<nowiki/>k, armadako ofizial eta arkitektoak, bere ''De Arkitektura'' tratatuan, ''castellum'' baten prototipo bat deskribatu zuen: {{esaera2|''Urak hiriko harresietaraino ekarri ondoren, ur-andela bat (''castellum'') eraikitzen da, ura jasotzeko zisterna hirukoitza erantsita. Andelan, konektaturiko tamaina bereko hiru hodi daude, urak muturretatik gainezka egiten duenean erdikora isurtzeko''<ref>Vitruv. 8.6.1.7.</ref>.|}} ''Castellum''era helduta, urak hodien bidez banatzen ziren. Horretarako, ''calix'' izeneko brontzezko uhate berezi batek, kanalean edo ur-andelean kokaturikoak, ura berunezko hodietara bideratzen zuen. Akueduktuen luzeran kokaturiko andelek igaro beharreko emaria arautzen zuten uhate irristakor baten bidez. Erregulagailu bakoitzak depositu angeluzuzen bat zuen, gainezkabide bat, eta ubidearen fluxua kontrolatzen zuten uhate batzuez hornitua. Emaria kontrolatzeko sistemak kanalean zehar kokatuak, hondoko uhateak ziren, edo kanaletako hustubideak ziren. Frontinok akueduktuetan ur-fluxua doitzeko mekanismoak gomendatu zituen zehaztu gabeko distantzia batera<ref>Frontin. ''Aq''. 1.36.2.</ref>. Fluxua erregulatzea beharrezkoa zen euri-garaian uholdeak prebenitzeko eta hiria fluxu-baldintza onenekin hornitzeko (energia-galera minimoa eta ahalik eta emari handiena). Sasoi euritsuenetan, ura kanalen alboetatik gainditzen zen eta presioa egiten zuen, bereziki estalitako sekzioen elkargunean. Gainera, gainezka egindako urek lur bigunetan egindako akueduktuen zimenduak higa zitzaketen. Horregatik beharrezkoa zen akueduktuen kontrola kalterik eta ur-horniduraren etendurarik ez izateko<ref>Chanson, H., 2002, 46. or.</ref>. Erromako ''castellum'' bat, ''Nymphaeum Severi Alexander'' izenekoa, iturri ornamental (''munera'') bat zen, hau da, banaketa-andel (''castellum divisorium'') batekin konbinatutako iturri apaingarri bat. Arkeologoek ez dakite ziur ura ''Aqua Julia'' edo ''Aqua Anio Novus''etik zetorren<ref>Schram, W. et al., 2004; Vittorio Emanuele plazan oraindik ikus daitezke haren aztarnak.</ref>. Dena den, ur kopuru handi horretatik oso gutxi iristen zen etxe partikularretara, beraz, ura kaleko iturrietatik, putzuetatik edo ur-postuetatik atera behar zen<ref>Cilliers, L., 2010, 70. or.</ref>. Frontinok bazekien uraren garbitasuna eta zaporea hobetuz, bere ''vitalitas'' hobetzen zela. Uraren osasungarritasuna kontuan hartuz, akueduktu bakoitzarena kolore, zapore eta garbitasunaren arabera sailkatu zuen<ref>Frontin. ''Aq''. 11, 15, 89-90.</ref>. Ur garbiena edateko erabiltzen zen, txarrena, berriz, ureztatzeko eta «hiriko beste erabilera txarrak» egiteko, baina azken ur hori ere, ''Aqua Alsietinaren''a kasu, kaleko iturrietan erabiltzen zen beste hornidura gutxi zeudenean, beraz, argi dago ez zela kaltegarritzat hartzen, baizik eta desatsegintzat<ref>Frontin. ''Aq''. 92.</ref>. {{esaera2|''Hala ere, Tiber ibaiaren beste aldean dagoen eskualdean, larrialdi batean, zubiak konponketak egiten ari diren bakoitzean eta ibaiaren alde honetatik ur-hornidura eteten den bakoitzean, Alsietinatik ateratzen da iturri publikoen emaria mantentzeko''<ref>Frontin. ''Aq''. 11.</ref>.|}} [[File:Nymphée Alexandre - Rome (IT62) - 2021-08-29 - 7.jpg|thumb|350px|right|<center>Alexandro Severoren [[Ninfeo|ninfeoa]].</center>]] Hiriko uraren beste erabilera batzuen artean kaleak garbitzea zen. Ur guztia kontsumitzea ezinezkoa zenez, akueduktuetako urak kale iturrietan eta bainu publikoetan gainezka egin ondoren kaleen zehar zihoazen zaborra arrastaka<ref>Burian, S.; Edwards, F., 2002, 6. or.</ref>. === Ubideak === Gaur egun, erromatar akueduktuak arku eta arkuen hondarrekin erlazionatzen badira ere, forma arruntenak azaleko ubideak ziren. Ubideak harlangaitzez eginak zeuden, lur azaletik 0,5 eta 1,0 metro arteko sakon, eta estalita. Behealdea eta alboak, berriz, zementu iragazgaitzez forratuta zeuden<ref>Deming, D., 2020, 154. or.</ref>. Errepublikaren garaian, akueduktuak eta estoldak eraikitzeko eta mantentzeko ardura edilena eta zentsoreena zen, eta legez kanpoko desbideratzeen bidez ura lapurtzea oso ohikoa zenez, Katon Zaharrak, K.a. 184an zentsore izendatuak, akueduktuetako ura moztu omen zien eraikin eta soro pribatuetara, baimenik gabe, eramaten zutenei<ref>Livy 39.44.4.</ref>.Frontinok ur komisario kargua hartu zuenean K.o. 97. urtean, egoera antzekoa zen, akueduktuetatik legez kanpoko desbideratze ugariak zirelako. Hirian, ur-lapurretak baimenik gabeko konexioen bidez egiten ziren, eta landan, berriz, ura akueduktuetatik zuzenean desbideratzen zen. Frontino ohartu zen, halaber, akueduktuen ibilbidean zehar nekazari batzuek ura beren jabetzetara desbideratzen zutela<ref>Frontin. ''Aq''. 7.1, 9.6, 75.2-3, 95.3.</ref>. Legea puntu horretan oso zorrotza izan arren, Augustoren garaian oraindik legez kanpoko desbideratzeak egiten jarraitzen zutenez, agindu zuen aprobaziorik gabe ur publikoa erabiltzen zutenei ondasunak konfiskatzea. Gerora, ordea, [[Nerva]] enperadoreak gizabanako askori ur publikoa beren onurarako erabiltzen utzi ondoren, lehenago ura lapurtu zutenek ez zuten traba gehiagorik izan desbideratzeak legalizatzeko<ref>Frontin. ''Aq''. 88.2, 97.3-4.</ref>. Iturburuetatik hartutako ura kanaletatik bideratzen zen, baita berunezko edo zeramikazko hodietatik ere. Kanaletako egitura ahalik eta sendoena izan behar zen, eta kanalaren ohantzeak ehuneko luzeran gutxienez oin erdiko desnibela izan behar zuen. Bestalde, kanal horien goialdeak estalita zeuden eguzkiak uretan ahalik eta eragin gutxien izateko<ref>Vitruv. 8.6.1.</ref>. Iturburua muinoen goialdean atzematen zenean, beharrezkoa izaten zen akueduktuen malda handiko zatiak gainditzea, eta horrelako kasuetan, eraikuntza bereziak egin behar ziren ur-jausiek eragin litzaketen kalteak ekiditeko. Lurpeko jaitsiera-putzuak ondo aztertu dira, esaterako Le Recret, Liongo Yzeron akueduktuan eta Montjeu, Autunen, biak Frantzian. Arrapal leunak edo ur-jauzi mailakatuak uraren energia moteltzeko eraiki ohi ziren, sarritan gezatzeko sistema batekin konbinatuta. Dekantazio-andelak eraikitzen ziren solido mota guztiak kentzeko, eta gehienetan akueduktu baten iturburuaren ondoan edo amaieran ''castella divisoria''tik gertu zeuden, hau da, hirietako uraren banatze-gunea<ref>''LTUR'' 5.252. or.</ref>. Zenbaitek zaborra kentzeko irteera berezi bat zuten, baina aldian-aldian, hondakinak eskuz kendu behar ziren. Adibiderik ezagunenak [[Kolonia (Alemania)|Kolonia]]<nowiki/>ko Grüne Pütz, eta Erromako ''Aqua Virgo''ren akueduktuetakoak ziren. Batzuetan, ibilbide luzeak saihesteko, denbora aurrezteko eta eskulana nahiz proiektua merkeago egiteko beharrezkoa zen tunelak egitea. Erromatarrek sarritan erabiltzen zuten ''qanat t''unelaren teknika, non muino baten hegalean putzuak zulatzen baitziren eta, ondoren, hauen behealdea elkarrekin lotzen zen. Ezagutzen den erromatar tunel luzeena Mornantekoa da, Liongo Gier akueduktuan, 825 metro luze dituena. Egun, frogatu ez den arren, baliteke 2.250 metroko tunel bat egotea Erromako ''Anius Novus'' akueduktuan. Erromatar akueduktuen %80 inguru induskatzeko eta estaltzeko teknikaren bidez egin ziren. Modurik errazena zen lubaki bat zulatzea, ondoren ubide bat egitea edo hodi bat ezartzea, eta, azkenik estaltzen zen<ref>Schram, W. et al. 2004.</ref>. Ibaiak zeharkatzeko, akueduktuek zubien eraikuntza berariazkoa behar zuten, batzuetan hainbat arku-solairuz osatua. Anio zeharkatzen zutenen kasuan, Ponte Lupotik, Galikanoren ondoan, lau akueduktu pasatzen ziren (''Aqua Marcia, Anius Vetus, Anius Novus'' eta ''Aqua Claudia'')<ref>''LTUR'' 4.32. or.</ref>. Beste kanal-mota bat, lurrazpikoa, eraikitzen zen, galtzada bat igarotzen zen ibarbide batean lubeta bat egin ondoren, urak geldi ez zitezen. Estalitako kanal labur horiek behealdetik zeharkatzen zuten obra, eta kalkulatuta zeuden euri-ura edo errekasto bat lubeta baten azpitik igarotzen uzteko. Erromatarrek lurpeko isurbide horietako asko eraiki zituzten beren bideen azpian, baina zeharkatu beharreko luzera handiagoa zenean, ibai batena adibidez, zubi bat eraikitzen zuten. Gehien erabilitako bi diseinu geometrikoak laukizuzenak eta zirkuluerdiko gangazkoak izan ziren<ref>Chanson, H., 2002, 55. or.</ref>. === Hodiak === Antzinatean, akueduktuen fluxuak grabitatearen bidez funtzionatzen zuen, ingeniariek, oro har, sestra-kurben gutxieneko maldari jarraitzen baitzioten. Horrek suposatzen zuen harlanduzko kanalizazio oso luzeak egitea, baina, haranak eta mendiak zeharkatzeko bazegoen aukera merkeago bat tunelak, zubiak edo arkupeak egitea baino: [[sifoi]]<nowiki/>en bidez egitea. Sifoiak eraikitzen ziren zeharkatu beharreko harana zubi baterako sakonegia edo zabalegia zenean. Antzinako Greziatik nabaritu ziren “U” itxurako hodi bateko bi muturretan, ura maila berera igotzen zela, hots, edalontzi komunikatuen legea. Printzipio hori sifoiei aplikatu zen, hodien bidez bideraturiko urak, depresio edo haran baten hondoraino jaitsi ondoren, jaitsiera hasi zenaren maila bera lor zezakeelako. Ura puntu horretara iritsi eta gero, kanal batetik bideratzen zen. Sifoi baten elementurik garrantzitsuenak kanal ireki baterako edo hodi baterako edo gehiagorako trantsizioan zeuden, hala nola arroaren burualdeko ur-biltegia; muinoen bi aldeen goialdean dauden hodien bi ukondoak (''geniculi''); haranaren hondoan hodiei eusteko sabela (''venter'') izeneko azpiegitura, eta, azkenik, hodien bidez bideratzen da ura kanal ireki batera igarotzen den hartzaile-tanga. Normalean, haran baten hondoko hodiak sifoi-zubi baten gainean jartzen ziren, haraneko ibaia behetik igaro zedin akueduktua kaltetu gabe<ref>Schram, W., 2019.</ref>. Vitruvioren arabera, ura hiru modutan eraman zitekeen: harlanduzko kanaletan, berunezko hodietan edo terrakotazko hodietan<ref>Vitruv. 8.7.40.</ref>. ''Tubuli'' izeneko terrakotazko hodiak akueduktuak eraikitzean ere erabili ohi ziren, baina bakarrik presio baxuko kasuetan. Tutuak akueduktu txikiagotan, tokiko hiri banaketa-sistemetan eta hustubideetan instalatu ohi ziren. Tutuek 40-70 cm inguruko luzera izaten zuten, eta, barne-diametroan, 15 cm. Horiek ez ziren simetrikoak, mutur bat beste muturra baino estuagoa zelako. Horrela errazago elkar zitezkeen mutur estuena beste mutur zabalagoan sartzean. Gero, juntura zigilatzen zen brida edo arteka batekin, eta zigilua igeltsuz burutzen zen, harlanduzko kanaletan egiten zen moduan. [[File:Teksiphonmodel.jpg|thumb|350px|right|<center>Akueduktu baten sifoia]] Ura bideratzeko metalezko hodiak edo ''fistulae'' izenekoak ere erabiltzen ziren<ref>''ILS'' 478, 5277.</ref>. Zenbaitetan, erabilitako materiala brontzea izan ohi zen, baina usuena beruna zen merkeagoa zelako. Berunezko hodiak egiteko, erromatar teknikaren arabera, berunezko xafla laukizuzen bat biltzen zen egurrezko enbor baten inguruan. Bi ertzak gainjarri eta gero, tolesten eta soldatzen ziren. Hamar tamaina estandar zeuden, bakoitza erabilitako berunezko xaflaren zabaleraren arabera izendatua. Tamaina digituetan neurtzen zen, digitu bat 1,85 zentimetrokoa izanik. Berunezko hodiak terrakotazkoak baino luzeagoak egiten ziren, baina horma meheagoekin<ref>Scharam, W., 2011.</ref>. Frontinok adierazi zuen 25 tamaina estandarizatu zeudela<ref>Frontin. ''Aq''. 22.1; 36.3.</ref>, eta hodietako fluxua haien diametroaren bidez kontrolatzen zela. Fluxua letoizko txorrotekin eten edo has zitekeen. Hodien unitate erromatarra ''kinaria'' zen, eta diametro hori 2,3125 cm ziren<ref>Deming, D., 2020, 156. or.</ref>. Vitruviok nahiago zuen terrakotazko hodien erabilera hainbat arrazoirengatik: lehenik eta behin, uste zuelako berun-hodietan arriskua zegoela berun oxido zuria eratzen zenean. Vitruviok substantzia horri ''cerussa'' deitu zion, eta ezaguna zen berunaren efektu txarrak galdaketako langileengan. Vitruvio horretaz ohartu zen: {{esaera2|''Hori egiazta daiteke berunarekin lan egiten duten beharginen kolore zurbila behatuz. Izan ere, beruna galdaketan, haren keak gorputz-adarretan finkatzen dira eta egunero erretzeak odolaren indarra suntsitzen du; Beraz, ura osasuntsua izateko ez da inola ere berunezko hodietan eraman behar. Gure eguneroko otorduetan erakusten denez, zeramikazko hodien zehar doan uraren zaporea hobea delako, hala, zilarrezko baxeraz hornitutako mahai guztietan, edateko zeramikazko ontziak erabiltzen dituzte, haiek gordetzen duten zaporearen garbitasunagatik<ref>Vitruv. 8.6.11.</ref>.''|}} Bestalde, Vitruviok uste zuen igeltsero arrunt batek terrakotazko hodiekin lan egin zezakeela, baina berunezkoekin aritzeko espezializatuko langileak behar zirela. Azkenik, Vitruviok jakin bazekien beruna ekoiztea eta garraiatzea terrakotazko hodiak baino garestiagoa zela<ref>Vitruv. 8.7.43, 44, 48.</ref>. Ubideetako desbideratzeekin gertatzen zen moduan, ura lapurtzea hodien bitartez ez zen batere arraroa izan. Horregatik, ur-horniduraren arduradunek arau-hausteren bat ikusten zutenean, tutua zigilatzen zuten, baina gutxira arazoa errepikatzen zen ebasleek beste tutu berri batzuk txertatzen zituztelako. Nahiz eta senatuak lapurrei 100.000 sestertzioko isuna jarri baita egindako kaltea konpontzearen zigorra ere, ur-desbideratzeak ez ziren murriztu<ref>Frontin. ''Aq''. 129.</ref>. Aurkitutako erromatar garaiko berunezko hodiei dagokienez, Christen Bruunek dio horiek senatarien, zaldizkoen, liberto inperialen eta behe mailako erromatarren izenen inskripzioak dituztela. Horrek eztabaida sutsuak piztu ditu, testu horiek baliagarriak baitira eliteak gogokoen zituen auzoak identifikatzeko, baina izenek ez dute beti ''domus ''baten jabetza adierazten, eta eginez gero, bizilekuaren kokapenari buruzko informazioa eskasa ematen dute. Zehaztasun faltaren beste arrazoi batzuk ziren ur-hodiak beste eraikin baterako berrerabiltzen zirela, edo tutuetan agertzen zen izena hodien fabrikatzailearena zela<ref>Bruun, C., 2015, 477. or.</ref>. === Beste obra hidrauliko batzuk eta beren mantentze-lanak === Erroma, Estrabonen deskribapenaren arabera, Tiberreko hiri bakarra izan zen uholde errepikariengatik prezio bat ordaindu zuena<ref>Str. 5.3.7.</ref>, Erromako beheko aldeak gune endorreikoak zirelako. Horietariko batean, Marteren zelaian, antzina, ''palus Caprae'' izeneko zingira zegoen<ref>''LTUR'' 2.64. or.</ref>, Petronia deitutako errekak elikatua. Beste ertzean ere bazeuden antzeko sakonuneak, ''codeta'' izendatutakoak bertan hazten ziren zaldi-buztanengatik; haietako sakonune bat Julio Zesarrek erabili zuen bere [[Naumakia|naumakiak]] antolatzeko, geroagoko, Agripak p''alus Capra''en eraiki zuen urmael (''stagnum'') apaingarriaren aurrean<ref>''ILS'' 8612.</ref>. Beste eremu baxuetan ''prata'' edo ur-belardiak hazten ziren, hala nola ''prata Flaminia'', Kapitolioaren azpiko Tiber ibaiaren bihurgunean, edo p''rata Quinctia'', beste aldeko ertzean. Zesarrek hezegune horiek lehortzeko eta urbanizatzeko plan ikusgarri bat asmatu zuen; Pons Mulviusetik hasita, Tiber ibaia kanalizatzeko asmoa zuen eta Marte zelaiaren funtzioak ibaiaren beste aldeko Vatikano zelaira transferitu nahi zituen<ref>''LTUR'' 4.76. or.</ref>. Azken asmoa zen Marte zelaia urbanizatzea, lautada horren uholde-arazoak kentzeko<ref>Purcell, N., 1996, 6, 10. or.</ref>. Lan hidrauliko askoren artean, ziurrenik Julio Zesarrek diseinatuak edo hasitakoak, ''Euripo'' kanala eta ''Stagnum'' zeuden. Beharbada, delta eraikitzea, ''Saepta'' ekialdean dagoen ''Iseo''ren zati bat, izan liteke Zesarrek uraren gaia ''Isis''ekin lotzeko izan zuen modua<ref>''CIL'' 6.54.</ref>, Alexandriatik inportatutako beste jainkosa bat<ref>Arya, D., 2004, 250. or.</ref>. Zesarren erailketak urbanizazio-planak bertan behera utzi bazituen ere, [[Julio-klaudiotar dinastia|julio-klaudiotar]] dinastiaren enperadoreek Erromako eraldaketekin jarraitu zuten. Haietako bat, Klaudiok, K.o. 42. urtean, itsasertzeko portu ireki bat eraikitzen hasi zen, Erromaren horniduren gabeziak konpentsatzeko. Ordura arte Erromak erabilitako portua, [[Ostia (Antzinako Erromako hiria)|Ostia]]<nowiki/>rena, ez zen egokiena izan ainguraleku eskala txikikoa zelako. Helburua zen Klaudio portuaren eta Puteoliren arteko bide luzea erraztea. Azken hau Napoli badiako itsas portu nagusia baitzen. Barrualdean, Trajanoren arroa K.o. II. mendearen lehen urteetan induskatu zen, Erroman hedatzen ari zen populazio baten gero eta handiagoko eskaerari erantzuteko. Portu horrek itsasoz zihoazen merkataritza ontziei amarraleku seguruak eta biltegi itzelak eskaintzen zizkien. Klaudio eta Trajanoren arroen arteko komunikazioa sarrerako 9 metro zabaleko kanal bat zegoen<ref>Delile, H. et al., 2014, 1. or.</ref>. ''Curator aquarum''i buruzko testigantza epigrafiko asko daude, Erromako ur-horniduraren administrazioaz arduratzen zena<ref>''ILS'' 643, 1128, 1186.</ref>. Zalantzarik gabe, ''curator aquarum''ek hornidura-sarearen mapak gordetzen zituzten, eta froga hori galdu bada ere, ura banatzeko eskema baten zati bat mapa arrunt batekin inskribatuta dago, ziurrenik Erromako kanpoaldea erakusten duena<ref>''CIL'' 6.1261.</ref>. [[File:Milestone indicating the meeting point of the Aqua Marcia, Aqua Tepula and Aqua Iulia aqueducts.jpg|thumb|250px|right|<center>''Aqua Marcia, Aqua Tepula'' eta ''Aqua Iulia'' akueduktuen elkargunea adierazten duen mugarria.</center>]] Frontinok adierazten zuenez, akueduktuen mantentze lanak kontratuen bidez esleitzen ziren. Kontratistek esklabo-langile kopuru finko bat izan behar zuten hiritik kanpoko kanaletan jarduteko, eta beste kopuru bat hiriaren barrurako. Kontratistek egindako lanaren ohiko ikuskaria zentsorea zen, baina batzuetan edilak edo kuestoreak ere lan horretaz arduratzen ziren. Langile publikoen taldea Agripak eta Augustok sortu bazuten ere, ohikoena zen haien soldatak estatuaren ogasunetik ordaintzea.Diru hori ur-eskubideen alokairuetatik lortzen zen, hau da, kanalizazioetatik, urtegietatik, iturri publikoetatik edo ur-arroetatik gertu dauden leku eta eraikinetatik. Behargile horietaz gain, bazeuden beste batzuk enperadoreek zuzenean kontratatutakoak. Talde hori Klaudioren garaian sortu zen, eta enperadoreek haien soldatak eta ur-hornidurako materialak ordaintzen zituzten. Estatuaren eta Zesarren taldean, 240 eta 460 langilez osatuta, hurrenez hurren, langileburuek, tankeetako arduradunek, ikuskatzaileek, harginek, igeltseroek eta beste langile batzuek egiten zuten lan. Ez zen batere ezohikoa akueduktuak eta ubideak matxuratzea, bereziki mantentze-lanak egiten ez zirelako. Matxura eta eragozpenik ohikoenak izaten ziren zuhaitzen sustraiek ubideak mugitzen zituztenean edo jabe batek bere eremutik langileei igarotzea ukatzen zienean lan-hidrauliko baten konponketak egiteko. Senatuak dekretu bat atera zuen horri guztiari aurre egiteko<ref>Frontin. ''Aq''. 96, 116.1-3, 117.1, 126.1-6.</ref>. {{esaera2|''Ubide, tunel eta arkuen konponketei zegokienez, Zesar Augustok Senatuari agindu zionez, bere funtsetatik ordainduko zituela, lurra, lokatza, zeramikazko materialak, harea, egurra eta konponketarako beharrezko den beste edozein material, jabeek, ahalik eta ondoen, proportzionatu, atera eta garraiatuko zituztela inoren kalterik gabe, eta horien balioa pertsona zuzen batek erabakiko zuela. Garraio hori jabetza pribatuak zeharkatuz egingo da, eta inork ere ezingo du eragotzi bere jabetzatik igarotzeko eta garraiatzeko eskubidea. Eskubide hori beti bermatu beharko da, aipatutako egituren konponketekin zerikusia duten material horiek beharrezko guztietan garraiatzeko<ref> Frontin. ''Aq''. 125.</ref>.''|}} Klaudiok, esaterako, ''Aqua Claudia'' eta ''Anio Novus'' K.o. 52an osatu zituen, eta lanak bere funtsekin ordaindu zituen (''sua imppensa in urbem perducendas curavit''<ref>''CIL'' 6.1256 = ''ILS'' 218.</ref>). Geroago, K.o. 71. urtean, [[Vespasiano]]<nowiki/>k akueduktuaren zati bat zaharberritu zuen, bere iturriak bederatzi urtez zerbitzurik gabe egon ostean<ref>''ILS'' 218.</ref> (''aquas Curtiam et Caeruleam''). Hamar urte eskas geroago, [[Tito]]<nowiki/>k akueduktuaren zati berdinak konpondu behar izan zituela jakinarazi zuen<ref>''CIL'' 6.1258 = ''ILS'' 218.</ref>. == Oharrak == {{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh}} == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|3}} == Bibliografia == * Arya, D. (2002). ''The goddess Fortuna in imperial Rome: cult, art, text''. [Doktorego Tesia, The University of Texas at Austin]. <nowiki>https://core.ac.uk/display/5177975</nowiki> * Bruun, C. (2015). The City of Rome. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''The Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (471-494. or.). Oxford University Press. * Burian, S.J., & Edwards, F.G. (2002). Historical Perspectives of Urban Drainage. In E.W. Strecker & W.C. Huber (Ed.), ''Global Solutions for Urban Drainage''. American Society of Civil Engineers [ejounal]. <nowiki>https://doi.org/10.1061/9780784406441</nowiki> * Chanson, H. (2002). Certains aspects de la conception hydraulique des aqueducs romains. ''La Houille Blanche, 88''(6-7), 43-57 [ejournal]. <nowiki>https://doi.org/10.1051/lhb/2002084</nowiki> * Cilliers, L. (2010). ''Where were the doctors when the Roman Empire died?'' Acta Theologica 26(2) DOI:10.4314/actat.v26i2.52562 * Cilliers, L,; Retief, F., (2012), ''City Planning in Graeco-Roman Times, with Emphasis on Health Facilities,'' Akroterion. * Delile, Hugo et al. (2014). ''Lead in ancient Rome’s city waters,'' Thure E. Cerling, University of Utah, Salt Lake City, UT-k argitaratua, <nowiki>https://doi.org/10.1073/pnas.1400097111</nowiki> * Deming, D. (2020). The Aqueducts and Water Supply of Ancient Rome. ''Ground Water, 58,'' 152-161 [ejournal]. <nowiki>https://doi.org/10.1111/gwat.12958</nowiki> * Edlund-Berry, I. (2006). Hot, cold, or smelly: the power of sacred water in Roman religion, 400-100 BCE. In C.E. schultz (Ed.), ''Religion in Republican Italy'' (162-180. or.). Cambridge University Press. * Fernández Ferriol, C., Ferriol Rodríguez, M. R., & Fleites, J. (2018). Roma: imperio, cultura y medicina. ''Acta médica del Centro,12''(2), 228-234 [ejournal]. * Greenfield, P., (2011). ''Virgin Territory: The Vestals and the Transition from Republic to Principate,'' The University of Sidney. * Koloski-Ostrow, A. O. (2015). ''The Archaelogy of Sanitation in Roman Italy: Toilets, Sewers, and Water Systems.'' University of North Carolina Press. * Mattingly, D. (2006). The Imperial Economy. In ''A Companion to the Roman Empire,'' D.S. Potter (Ed.). <nowiki>https://doi.org/10.1002/9780470996942.ch15</nowiki> * Purcell, N. (1996). Rome and the Management of Water. Environment and Culture. In G. Shipley & J. Salmon (Ed.), ''Human Landscapes in Classical Antiquity'' (180-209. or.). Routledge. * Schram, W.D. (2008). ''Roman Aqueducts''. <nowiki>http://www.romanaqueducts.info/webteksten/waterinantiquity.htm</nowiki> * Stavrianopulu Boyatzi, P. (2010). Los baños en Bizancio: arquitectura, medicina y literatura. ''Cuadernos del CEMYR'', ''18,'' 119-144 orr. == Ikus, gainera == *[[Ur_sakratuak_Erromatar_Inperioan]] *[[Erromako ur-kontsumoa Erromatar Inperioan]] *[[Erroma hiriko drainatze eta saneamendua Antzinako Erroman]] == Kanpo estekak == * ''CIL'' (''[https://cil.bbaw.de/en/homenavigation/the-cil/volumes Corpus Inscriptionum Latinarum]'') * ''ILS ([[iarchive:inscriptioneslat01dessuoft/page/n11/mode/2up|Inscriptiones Latinae Selectae]]).'' * ''LTUR'' ([https://archive.org/details/lexicon-topographicum-urbis-romae-suburbium-4-m-q-2006/Lexicon%20Topographicum%20Urbis%20Romae%20-%20Suburbium%202%20-%20C-F%20%282004%29/page/220/mode/2up?q=Camenae Lexicon Topographicum Urbis Romae Suburbium]) * Oxford Classical Dictionary, 4th Edition, Abbreviations List https://oxfordre.com/classics/page/3993 * https://es.wikipedia.org/wiki/Acueductos_de_Roma {{autoritate kontrola}} [[Kategoria: Ura]] [[Kategoria: Erromatar akueduktuak]] [[Kategoria: Antropologia]] [[Kategoria: Antzinako Erroma]] 8254ffsnywvbo5vvbuj6oljl11gecyz 0 1212052 9998656 9970335 2024-12-13T15:08:29Z Oierur05 167523 9998656 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Ferrofluid Magnet under glass edit.jpg|thumb|[[Ferrofluido|Ferrofluidoa]] beiran, lur arraroko iman batekin azpian.]] '''Lur arraroko iman''' bat lur arraro bezala ezagutzen diren elementu kimikoen [[Aleazio|aleazioez]] sortutako iman sendo bat da. Iman arruntekin alderatuz, eremu magnetiko indartsuagoak dituzte eta etengabe magnetizatuta dauden materialez osatuak daude. “Lur arraroa” izena erabili arren ez dira bereziki arraroak, izan ere, [[Eztainu|eztainua]] edo [[Berun|beruna]] bezain oparoak dira <ref>{{Erreferentzia|izena=Malcolm|abizena=McCaig|izenburua=Permanent Magnets in Theory and Practice|argitaletxea=Wiley|hizkuntza=en|data=1977|url=https://books.google.es/books/about/Permanent_Magnets_in_Theory_and_Practice.html?id=cpYpAQAAMAAJ&redir_esc=y|isbn=978-0-470-99269-2|sartze-data=2024-11-15}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=The lanthanides and their interrelations with biosystems {{!}} WorldCat.org|hizkuntza=es|url=https://search.worldcat.org/es/title/The-lanthanides-and-their-interrelations-with-biosystems/oclc/52137787|aldizkaria=search.worldcat.org|sartze-data=2024-11-15}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Underwater Acoustics and Signal Processing|hizkuntza=en|url=https://link.springer.com/book/10.1007/978-94-009-8447-9|doi=10.1007/978-94-009-8447-9.pdf|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. Hauen berezitasuna eremu magnetikoa da, normalean erabiltzen diren [[Ferrita|ferritazko]] imanak 0,5 eta 1 tesla bitarteko eremu magnetikoa dute; lur arrarokoek, berriz, 1,4 teslatik gorakoa izan dezakete. Konposatu hauen interesa iman iraunkor gisa 1966an hasi zen [[Ameriketako Estatu Batuetako Aireko Armada|Estatu Batuetako Aire Armadako]] Materialen Laborategiko [[K. J. Strnat]] eta [[G. Hoffer]] zientzialariek [[itrio]] eta [[Kobalto|kobaltozko]] YCo₅ aleazioa aurkitu zutenean, ezagutzen den edozein materialek baino [[anisotropia magnetiko]] handiagoa baitzuen <ref>{{Erreferentzia|izena=B. D.|abizena=Cullity|izenburua=Introduction to Magnetic Materials|argitaletxea=Wiley|hizkuntza=en|abizena2=Graham|izena2=C. D.|data=2009-03-30|url=https://books.google.es/books?id=ixAe4qIGEmwC&pg=PA489&redir_esc=y|isbn=978-0-470-38631-6|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. Azkenean 1970 eta 1980ko hamarkadetan garatu egin ziren, eta hortik aurrera haien erabilpena asko handitu da dituzten propietateei esker. Munduko ekoizle nagusia [[Txinako Herri Errepublika|Txina]] da <ref>{{Erreferentzia|izena=Bryan|abizena=Walsh|izenburua=Raring to Fight: The U.S. Tangles with China over Rare-Earth Exports|hizkuntza=en-US|data=2012-03-13|url=https://science.time.com/2012/03/13/raring-to-fight-the-u-s-tangles-with-china-over-rare-earth-exports/|aldizkaria=Time|issn=0040-781X|sartze-data=2024-11-15}}</ref>, baina lur arraroetako materialak [[Myanmar|Myanmartik]] inportatzen dituzte. Hainbat herrialdek elementu hauen garrantzia estrategikoa azpimarratzen dute, eta lur arraroak erabiltzen ez dituzten beste alternatibak bilatzen ari dira Txinako esportazio murrizketak direla eta <ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=REACT {{!}} ARPA-E|data=2013-10-10|url=https://web.archive.org/web/20131010052554/http://arpa-e.energy.gov/?q=arpa-e-programs/react|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. == Materialaren konposizioa == Lur arraroetako elementuak ([[Lantanoide|lantanoideak]]) [[Ferromagnetismo|ferromagnetikoak]] diren [[Metal|metalak]] dira, baina giro-temperaturan ez dute magnetismorik [[Curie tenperatura]] baxua dutelako. Hala ere, lur arraroko imanak sortzeko konposatu desberdinak erabiltzen dira, hala nola [[burdina]], [[Nikel|nikela]] eta [[Kobalto|kobaltoa]], eta horietako batzuek giro-tenperatura baino Curie tenperatura handiagoak dituztenez, magnetismoa tenperatura epelagoetan lortu daiteke. Iman hauek duten abantaila nagusia haien egitura kristalinoak duten anisotropia magnetikoa da, oso handia delako eta beraz norabide jakin batean magnetizatzea erraza da, baina beste edozein norabideetan magnetizatzeari eutsi egiten dio. Propietate honekin batera, maila atomikoan [[momentu magnetiko]] handia izateak indar handia eragitea dakar. Elementu hauen atomoen ezaugarri bereizgarrien artean, momentu magnetiko handiak atxikitzeko gaitasuna solido-egoeran aurki dezakegu. Hau, ''f'' [[Geruza elektroniko|azpigeruzako elektroiak]] bete gabe egotearen ondorio da, izan ere, 7 [[elektroi]] parekatu gabe eduki ditzakete arantza lerrokatuekin. Elektroi horiek oso trinko kokatuta daudenez, momentu magnetikoak modu eraginkorrean mantentzen dituzte, [[zentro paramagnetiko]] gisa jokatuz. Aitzitik, beste [[Orbital atomiko|orbital]] batzuetan, elektroien momentu magnetikoa galdu ohi da auzokideekin gainjartze handiak gertatzen direnean; esaterako, [[Lotura kobalente|lotura kobalenteetan]], elektroiek zero espineko pareak osatzen dituzte, eta horrek momentu magnetikoa baliogabetzen du. Aipatzekoa da oso hauskorrak direla, baita [[Korrosio|korrosioarekiko]] oso kalteberak ere. Hori dela eta, metalezko edo pinturazko geruza babesle batekin estaltzen dira hausturak edo ezpalketak ekiditzeko. == Propietate magnetikoak == Lur arraroko elementuak ferromagnetikoak direnez, magnetizatuak izan daitezke iman iraunkor bilakatzeko. Hala ere, Curie tenperatura giro-tenperatura baino baxuagoa dutenez, haien magnetismoa soilik tenperatura baxuetan agertzen da. [[Trantsizio-metal|Trantsizio metalekin]] konposatzen baditugu (adibidez, burdina, nikela edo kobaltoa), elementuaren Curie tenperatura giro-tenperatura baino askoz handiagoa izatea lor dezakegu. Konposatu hauek lur arraroko imanak eratzeko erabiltzen dira. Material hauen propietate magnetiko nabarmenen artean energia-dentsitate handiak metatzeko ahalmena dago. Egoera solidoan, lur arraroetako atomoek momentu magnetiko altuak garatzen dituzte ''f'' azpigeruzako elektroi parekatu gabeei esker. Elektroi hauek norabide berean biratzen dutenez, [[eremu magnetiko]] sendo bat sortzen dute, materialari erremanentzia altua emanez. Ondorioz, energia-dentsitate maximoa (''B·H''_max) [[Asetasun magnetiko|asetasun magnetikoarekiko]] (''J''_s²) proportzionala denez, [[Neodimiozko iman|neodimiozko imanek]] bolumen berdinarekin beste iman batzuek baino 18 aldiz energia magnetiko handiagoa metatzeko ahalmena dute. Honek lur arraroko imanek tamaina txikiagoa izateko aukera ematen du, indar magnetikoan galerarik sortu gabe. Iman iraunkorrak alderatzeko erabiltzen diren propietate garrantzitsu batzuk hauek dira: erremanentzia magnetikoa (''B''_r), eremu magnetikoaren indarra neurtzen duena; [[Hertsagarritasun|hertsagarritasuna]] (''H''_ci), materialak desmagnetizatzeko duen erresistentzia; energia-produktua (''B·H''_max), energia magnetikoaren dentsitatea; eta Curieren tenperatura (''T''_C), materialak magnetismoa galtzen duen tenperatura. Lur arraroko imanek erremanentzia handiagoa dute, baita [[Koertzio|koertzibotasun]] eta energia-produktu handiagoa ere; hala ere (neodimioren kasuan) Curieren tenperatura beste mota batzuena baino txikiagoa da. == Motak == ==== Samario-kobaltoa ==== Samario-kobalto imanak asmatutako lehenengo lur arraroko imanak izan ziren eta izenak adierazten duen bezala, [[Samario|samarioz]] eta [[Kobalto|kobaltoz]] osatuta daude (SmCo₅). Neodimiozko imanak baino gutxiago erabiltzen dira, kostu handia dutelako eta eremu magnetikoaren indarra ahulagoa delako. Hala ere, samario-kobalto imanek Curie tenperatura handiagoa dute, eta iman horientzako nitxo bat sortzen dute, eragiketa-tenperatura altuetan eremu-indar handia behar duten aplikazioetan. Erresistentzia altua dute [[Oxidazio|oxidazioarekiko]], baina nahiko hauskorrak dira eta ezpaldu eta arrakalatzeko joera dute; gainera, talka termikoa gertatuz gero hautsi egin daitezke. ==== Neodimioa ==== [[Fitxategi:Nd-magnet.jpg|thumb|Neodimiozko imana]] Neodimiozko imanak [[neodimio]], [[burdina]] eta [[boro]] aleazio batez osatuta daude (Nd₂Fe₁₄B) eta lur arraroetako imanik indartsuenak eta eskuragarrienak dira. Iman hauek eremu magnetiko handiagoa baina Curie tenperatura txikiagoa dute ohiko imanekin alderatuz; gainera, samario-kobalto imanak baino zaurgarriagoak dira oxidazioarekiko. Ahultasun horri aurre egin ahal izateko gainazala babesteko tratamenduak erabiltzen dira, hala nola [[Urre|urrea]], nikela edo eztainuarekin ijeztea eta [[Epoxi erretxina|epoxi erretxinarekin]] estaltzea. 1980. urtean asmatu ziren, eta hasieran iman hauen kostu altuak bere erabilera mugatzen zuen, eremu-indar altu batekin batera trinkotzea eskatzen zuten aplikazioetarako, bai lehengaiak, bai patente-lizentziak garestiak zirelako. ==== Ferrita ==== Lehengai nagusiak [[Barium hexaferrita]] (BaFe₁₂O₁₉) eta [[Strontium hexaferrita]] (SrFe₁₂O₁₉) dira. Material hauskorra da eta ehundura gogorra dauka. Ferritazko imana asko erabiltzen da tenperaturarekiko duen erresistentzia onagatik, prezio baxuagatik eta errendimendu moderatuagatik <ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Everything You Need to Know About Rare Earth Magnets|hizkuntza=en|url=https://www.stanfordmagnets.com/everything-you-need-to-know-about-rare-earth-magnets.html|aldizkaria=www.stanfordmagnets.com|sartze-data=2024-11-14}}</ref>. ==== Alnico ==== [[Fitxategi:MagnetEZ.jpg|thumb|Alnicoz osatutako ferrazko imana]] [[Aluminio|Aluminioz]] (Al), Nikelez (Ni), Kobaltoz (Co), Burdinaz (Fe) eta beste elementu metaliko batzuez osatutako aleazioa da. [[Galdaketa]] prozesua tamaina eta forma desberdinetan egin daiteke. Urtuzko aluminio, nikel eta kobaltoz osatutako iman iraunkorrak tenperatura-koefiziente itzulgarriena du, eta laneko tenperatura 600 ºC-ra irits daiteke. Iman hauek oso erabiliak dira hainbat tresnatan, baita beste aplikazio batzuetan ere <ref name=":0" />. Aipatutako lau iman moten artean, neodimiozko eta samario-kobaltozko imanak indartsuenak dira. Beheko taulan lur arraroko bi imanek, neodimioa (Nd₂Fe₁₄B) eta samario-kobaltoa (SmCo₅), daukaten errendimendu magnetikoaren propietateak ikus daitezke beste iman permanente mota batzuekin alderatuz. {| class="wikitable" ! Materiala ! Prestaketa ! ''B''_r<br/>([[tesla (unit)|T]]) ! ''H''_ci<br/>(k[[ampere (unit)|A]]/m) ! ''B·H''_max<br/>(k[[joule (unit)|J]]/m³) ! ''T''_C<br/>([[celsius|°C]]) |- | rowspan="2" | [[Nedoiniozko imana|Nd₂Fe₁₄B]] | [[Sinterizatu|sinterizatua]] | 1.0–1.4 | 750–2000 | 200–440 | 310–400 |- | [[Lagatze|lagatua]] | 0.6–0.7 | 600–1200 | 60–100 | 310–400 |- | [[Samario-Kobalto imana|SmCo₅]] | sinterizatua | 0.8–1.1 | 600–2000 | 120–200 | 720 |- | Sm(Co,Fe,Cu,Zr)₇ | sinterizatua | 0.9–1.15 | 450–1300 | 150–240 | 800 |- | [[Alnico]] | sinterizatua | 0.6–1.4 | 275 | 10–88 | 700–860 |- | [[Ferrita]] | sinterizatua | 0.2–0.4 | 100–300 | 10–40 | 450 |- | [[Iron]] (Fe) | [[Suberaketa|suberatua]] | ? | 800<ref>Introduction to Magnets and Magnetic Materials, David Jiles, Ames Laboratrories, US DoE, 1991</ref> | ? | 770<ref>Beichner and Serway. Physics for Scientists & Engineers with Modern Physics. 5th ed. Orlando: Saunders College, 2000: 963</ref><ref>Curie Temperature." McGraw-Hill Encyclopedia of Science & Technology. 8th ed. 20 vols. N.P: McGraw-Hill, 1997</ref><ref>Hall, H.E and J.R. Hook. Solid State Physics. 2nd ed. Chichester: John Wiley & Sons Ltd, 1991: 226.</ref> |} == Arriskuak == Lur arraroetako imanek eremu magnetiko indartsuak sortzen dituzte, eta horrek iman arruntak baino arrisku gehiago dakartza. Arrisku horien artean pertsonak zauritu ditzaketenak eta pieza elektronikoetan eragin zuzena izan ditzaketenak daude. === Kasu aipagarri batzuk === * [[Disko gogor]] edo [[Kreditu-txartel|txartela]] bezalako informazioa biltegiratzeak ezabatzea. * [[CRT]] monitoreen [[itzal-maskara]] magnetizatzea. * Bi imanen artean edo iman baten eta metalezko gainazal baten artean harrapatuta dauden gorputz-atalak zauritzea edo hezur hautsiak eragitea <ref>{{Erreferentzia|izenburua=SciencePunk : How to remove a finger with two super-magnets (video)|data=2009-03-10|url=https://web.archive.org/web/20090310084916/http://scienceblogs.com/sciencepunk/2009/03/how_to_remove_a_finger_with_tw.php|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. * Imanak irenstean [[Digestio-aparatu|digestio-aparatua]] imanen artean harrapatuta geratzea eta zauriak eragitea <ref>Magnet safety alert. US Consumer Product Safery Commission. https://web.archive.org/web/20090320001139/http://www.cpsc.gov/cpscpub/pubs/magnet.pdf</ref>. * Hurbil kokatzen diren imanak indar handiz talka egitean, haien materiala haustea eta sortutako espalekin lesioak eragitea. == Aplikazioak == Lur arraroetako imanek aurkitu zirenetik, erabilera zabala izan dute. Hala ere, 1990eko hamarkadaren hasieratik, neodimiozko imanen prezioa etengabe jaitsi da eta kostu baxuek erabilera berriak agerraraztea eragin du. Prezioen jaitsiera zela kausa, [[Merkatu (ekonomia)|merkatuko]] beste imanak ordezkatu zituzten. Iman hauek txikiak, arinak eta indartsuak direnez, teknologia berrietan oso erabilgarriak dira. === Aplikazio komunak === Lur arraroetako imanen aplikazio komunen artean daude: * Disko gogorrak, eramangarriak zein ordenagailuenak. * [[Haize-sorgailu|Aerosorgailuak]]. * [[Bozgorailu|Bozgorailuak]] eta entzungailuak. * [[Bizikleta]]. * [[Arrantza-orga|Arrantza-orgen]] balaztak. * Iman iraunkorren motorrak haririk gabeko zulagailuetan. * Autoelikadurazko [[Linterna|linternak]], lur arraroen imanei esker astinduz [[Elektrizitate|elektrizitatea]] sortzen dutenak. === Beste aplikazio batzuk === [[Fitxategi:LED throwies chaos.jpg|thumb|LED Throwie]] Lur arraroen imanen beste aplikazio batzuk honako hauek dira: * [[Motor lineala|Motor linealak]] (adibidez, lebitazio magnetikoko trenetan erabiltzen dira). * [[Lebitazio diamagnetiko|Lebitazio diamagnetikoko]] esperimentazioa, eremu magnetikoen dinamikaren azterketa eta supereroankortasun bidezko lebitazioa ([[Meissner efektua]]). * Errodamendu elektrodinamikoa. * [[Errusiar mendi|Errusiar mendien]] teknologia. * [[LED]] [[Throwie]]: LED throwie bat (euskaraz, LEDak jaurtitzea) LED txiki bat da, eskumuturreko [[erloju-pila]] eta lur arraroko iman bati lotua (normalean epoxi eroalearekin edo zinta elektrikoarekin), [[grafiti]] ez-suntsitzailea eta argi-pantailak sortzeko erabiltzen dena. * [[Gitarra elektriko|Gitarra elektrikorako]] pilulak. * [[Warhammer 40.000]] miniaturak eta Warhammer Fantasy Battle jokoetarako. Lur arraroetako imanek ospea irabazi dute miniatura-jokoen komunitatean haien tamaina txikiagatik eta indar erlatiboagatik, [[WYSIWYG]] bihurketetara atxikitzeko modeloen arteko [[arma]]-trukean lagunduz. * [[Indukzio elektromagnetiko|Indukzio elektromagnetikoaren]] eta [[Flameo aeroelastiko|flameo aeroelastikoaren]] printzipioen bidez elektrizitatea sortzeko [[Windbelt|windbelta]]. == Ingurumen-inpaktua == Lur arraroko imanak ekoizteko behar diren lurrak erauztea oso kaltegarria da [[Ingurumen|ingurumenerako]]. Prozesu honek aire zabaleko [[meatzaritza]] eskatzen du, [[Landaredi|landaredia]] suntzitzen dute eta [[ekosistema]] lokalak asaldatzen ditu. Bestalde, mineral hauen prozesamenduan gas toxikoen isurketa nabaria da eta [[Gai kimiko|produktu kimiko]] toxikoak erabiltzen dira, hala nola [[Azido sulfuriko|azido sulfurikoak]] eta [[Azido nitriko|nitrikoak]]. Prozesu hau behar bezala kudeatzen ez bada, ura, lurzorua eta airea kutsa ditzakete inguruko komunitatearen osasuna kaltetuz. [[Europar Batasuna|Europar Batasunari]] dagokionez bekak eman dira, besteak beste, [[Thomas Zemb]] eta [[Jean-Christophe P. Gabriel]] ikerlariek garatutako “[[REE-CYCLE]]” proiekturako, lur arraroak birziklatzeko prozesu berriak bilatzea helburu zuena <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Final Report Summary - REE-CYCLE (Rare Earth Element reCYCLing with Low harmful Emissions) {{!}} FP7|hizkuntza=en|url=https://cordis.europa.eu/project/id/320915/reporting|aldizkaria=CORDIS {{!}} European Commission|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. Gainera, [[ETN-Demeter]] proiektua (European Training Network for the Design and Recycling of Rare-Earth Permanent Imnet Motors and Generators in Hybrid and Full Electric Vehicles) <ref>{{Erreferentzia|abizena=gd|izenburua=Project – European Training Network for the Design and Recycling of Rare-Earth Permanent Magnet Motors and Generators in Hybrid and Full Electric Vehicles (DEMETER)|hizkuntza=en-US|url=https://etn-demeter.eu/project/|sartze-data=2024-11-15}}</ref> ibilgailuetan erabiltzen diren motor elektrikoen diseinu jasangarria aztertzen ari da hauek erraz kendu ahal izateko, lur arraroetako metalen birziklapena erraztuz. [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetako]] [[Ameriketako Estatu Batuetako Energia Saila|Energia Sailak]] lur arraroko metalen ordezkoak aurkitzea izan du helburu, iman iraunkorren teknologiari dagokionez. Horren ondorioz, ikerketa hauek finantzatzen hasi da. Agency-Energy Ikerketa Proiektu Aurreratuak (ARPA-E) Teknologia Kritikoetan “Rare Earth Alternatives in Critical Technologies” (REACT) programa sustatu du 2011n 31,6 milioi dolarreko inbertsioa eginez <ref name=":1" />. == Erreferentziak == ghj0sillhik2g0bvh4xjx2gni6f5r83 2 1212063 9998669 9990094 2024-12-13T15:16:00Z Jonizaguirre09 167583 9998669 wikitext text/x-wiki Ez da nahastu behar [[Ukipen-teknologia|ukipen-teknologiarekin]].[[Fitxategi:NASA_Tactile_Interface_–_CPI_Draft_White_Paper.png|thumb|1992 NASAren ukipen-interfazeko eskularruaren diseinua]] [[Teknologia]] haptikoa (baita komunikazio zenestesikoa edo 3D ukimena bezala ere ezagutzen dena) erabiltzaileari indarrak, [[bibrazioak]] edo mugimenduak aplikatuz [[Sistema somatosentsorial|ukimen-esperientziak]] sor dezakeen teknologia da. Teknologia hauek, [[Ordenagailu simulazio|ordenagailu bidezko simulazio]] batean objektu birtualak sortzeko, kontrolatzeko eta gailu [[Telerrobotika|telerrobotikoen]] urrutiko kontrola hobetzeko erabil daitezke. Gailu haptikoek [[Ukipen-sentsorea|ukipen-sentsoreak]] izan ditzakete, erabiltzaileak interfazean egiten dituen indarrak neurtzeko. Haptiko hitza, grezieraz "ἁπτικός", taktila esan nahi du. Gailu haptiko sinpleak [[Joko-kontrolatzaile|joko-kontrolatzaileetan]], [[Joystick|joystiketan]] eta [[Direkzio-gurpil|direkzio-gurpiletan]] ohikoak dira. Teknologia haptikoak giza ukimenaren zentzuak nola funtzionatzen duen ikertzea errazten du, objektu birtual haptiko kontrolatuak sortzeko aukera emanez. Ikertzaile gehienek [[Ukimen-sentsazio|ukimen-sentsazioarekin]] lotutako hiru sistema sentsorial bereizten dituzte gizakiengan: [[Larruazaleko afekzio|larruazalekoa]], [[kinestetikoa]] eta [[haptikoa]]. [[Larruazaleko afekzio|Larruazalekoak]] eta kinestetikoak eragindako pertzepzio guztiei pertzepzio taktuala esaten zaie. Ukimenaren sentipena pasibo eta aktibo gisa sailka daiteke, eta "haptiko" terminoa, sarritan, objektuak komunikatzeko edo ezagutzeko ukimen aktiboarekin lotzen da. == Historia == Teknologia haptikoaren lehen aplikazioetako bat [[Aireontzi|aireontziak]] operatzeko [[serbomekanismo]] sistemak erabiltzen dituzten hegazkin handietan izan zen. [[Serbosistema|Serbosistemarik]] gabeko aireontzi arinagoetan, aireontzia abiadura batera heltzen zenean, pilotoaren kontroletan nabaritzen zen inpaktu aerodinamikoa. Hau hegaldi arriskutsu baten ohartarazpen baliagarri bat izan zen. Serbosistemek normalean "bide bakarrekoak" izaten dira; hau da, kontrol-gainazaletan [[Aerodinamika|aerodinamikoki]] aplikatutako kanpo-indarrak ez dira hautematen kontroletan, ondorioz, seinale sentsorial garrantzitsu honen falta ematen da. 1960ko hamarkadan, Paul Bach-y-Ritak ikusmenaren ordezko sistema bat garatu zuen, metalezko hodi uhalen 20x20 matrize bat erabiliz. Hodi horiek altxatu eta jaitsi zitezkeen, pantailako pikselen antzeko "puntuak" sortuz. Aulki batean esertzen ziren pertsonak gailu honekin hornituta bizkarrean sartzen zitzaizkien puntuen patroia erabiliz irudiak identifika zitzaketen. Ukimenezko telefono baterako AEBetako lehen patentea Thomas D. Shannon-i eman zioten 1973an. [[Bell Phones Laboratories]], Inc.-eko [[A. Michael Noll|A. Michael Noll-ek]] gizon-ukimenezko komunikazio sistema bat eraiki zuen 1970eko hamarkadaren hasieran, eta 1975ean patente bat eman zuten hura asmatzeko. [[Fitxategi:Aura-Interactor-force-feedback-vest.jpg|alt=A photo of an Aura Interactor vest|ezkerrera|thumb|"Aura Interactor" txalekoa]] 1994an [[Aura Interactor]] txalekoa garatu zen. Txalekoa indarra berrelikatzeko gailu eramangarri bat da, audio-seinale bat monitorizatzen duena eta eragingailu elektromagnetikoaren teknologia erabiltzen duena soinu-uhin baxuak bibrazio bihurtzeko eta kolpe edo ostiko moduko ekintzak irudikatzeko. Estereo, telebista edo bideokaseta baten audio-irteera txalekoan sartutako bozgorailu baten bidez erreproduzitzen da, eta horrela audio-seinalea gorputzean sentitu daiteke. 1995ean, [[Thomas Massie|Thomas Massiek]] PHANToM (HAptic iNTerface mekanismo pertsonala) sistema garatu zuen. Sistema honek beso konputarizatuen amaieran dedal moduko errezeptakuluak erabiltzen zituen, non pertsona baten hatzak sartzeko aukera zegoen. Modu horretan, erabiltzaileak objektu bat ordenagailuko pantailan "sentitzeko" aukera lortzen zuen. 1995ean, Norvegian Geir Jensen-ek eskumuturreko erloju haptiko bat deskribatu zuen, Tap izena zuen larruazalean ziztatzeko mekanismo batekin. Eskumuturreko [[Erlojua (osagarria)|erlojua]] sakelako telefono batera konektatuko litzateke [[Bluetooth]] bidez eta siestaren maiztasun patroiei esker, deitzen duten pertsonei aukeratutako mezu laburrekin erantzuteko aukera izango luke erabiltzaileak. 2015ean, [[Apple Watch]] merkaturatu zuten. Erlojuaren erabiltzailearen telefono mugikorretik jakinarazpenak eta alerta zuzentzeko larruazaleko ukipen-sentsoreak erabiltzen ditu. == Ukimenaren detekzio mekanikoko motak == Larruazaleko karga mekanikoaren hautematea [[Mekanorrezeptore|mekanorrezeptoreek]] kudeatzen dute. Mekanohartzaile mota desberdinak daude, baina hatz-puntetan daudenak normalean bi kategoriatan sailkatzen dira.. Ekintza azkarra (EA) eta ekintza motela (EM). EM mekanorrezeptoreak esfortzu nahiko handiekiko eta maiztasun txikiekiko sentikorrak dira. Aldiz, EA mekanorrezeptoreak esfortzu txikiekiko sentikorrak dira maiztasun handiagoetan. Horren ondorioz, EM sentsoreek 200 mikrometrotik gorako anplitudeak dituzten testurak detekta ditzakete, eta EA sentsoreek 200 mikrometro eta 1 mikrometro bitarteko anplitudeak dituzten testurak detekta ditzakete, nahiz eta ikerketa batzuek iradokitzen duten EAk hatz-marka digitalaren uhin-luzera baino ehundura txikiagoak bakarrik detekta ditzakeela. EA mekanorrezeptoreek bereizmen handiko sentsibilitatea lortzen dute, marruskadurak sortutako bibrazioak eta hatz-markaren ehundura azalera, ehundura fin baten gainetik mugitzearen ondoriozko elkarreragina hautemanez. == Inplementazioa == Atzeraelikadura haptikoa (askotan haptiko hutsez laburtua) maiztasun eta tarte jakin batzuetan kontrolatutako bibrazioak dira, ekintza ''"in-game"'' baten sentsazio adierazgarria emateko. Horrek barne hartzen ditu eskuko edo hatzetako "koskak", "kolpeak" eta "ukimenak". Atzeraelikadura haptikoa eskaintzen duen gailu elektroniko gehienek bibrazioak erabiltzen dituzte, eta gehienek [[Bibragailua (mekanikoa)|masa birakari eszentrikoko]] eragingailu mota bat (MBE) erabiltzen dute, hau da, ardatz motor bati lotutako pisu desorekatu bat. Ardatza apurtu ahala, masa irregular horren higidurak eragingailua eta akoplatutako gailua astindu egiten ditu. [[Piezoelektrizitate|Eragingailu piezoelektrikoak]] bibrazioak sortzeko ere erabiltzen dira, eta Aktuatore Lineal Erresonante-ek (ALE) baino mugimendu are zehatzagoa eskaintzen dute, zarata gutxiagorekin eta plataforma txikiagoan, baina MBEk eta ALEk baino tentsio handiagoak behar dituzte. === Kontrolatzailearen hausnarkaria === Ikusita ere: [[DualShock]] ''and'' [[Rumble Pak]] Bideojokoen atzeraelikadura haptikoaren forma ohikoenetako bat kontrolagailuen bibrazioa da. 1976an, [[Sega (enpresa)|Sega]] [[Fonz (bideo jokoa)|Moto-Crosseko]] moto jokoa, [[Fonz (bideo jokoa)|Fonz]] bezala ere ezaguna, atzeraelikadura haptikoa erabili zuen lehen jolasa izan zen. Honek beste ibilgailu batekin talka eginten zuenean eskuluzeei dar-dar eragiten zuen. === Indarraren atzeraelikadura === Indarra berrelikatzeko gailuek motorrak erabiltzen dituzte erabiltzaileak eskuetan duen elementu baten mugimendua manipulatzeko. Automobilak gidatzeko bideojokoek eta simulagailuek asko erabiltzen dute, [[Bolante (bideojokoa)|bolantea]] biratzen baitute benetako ibilgailu bat eskoratzean izandako indarrak simulatzeko. Lineako transmisioko gurpilak, 2013an sartutakoak, [[Serbomotor|serbomotorretan]] oinarritzen dira eta gama handienekoak dira, indarrerako eta fideltasunerako. 2007an, [[Novint Technologies|Novint]]-ek [[Novit Falcon|Falcona]] merkaturatu zuen, erresoluzio handiko indar tridimentsionaleko atzeraelikadura zuen kontsumoko lehen 3D ukimen-gailua. Horri esker, objektuen simulazio haptikoa, testurak, bihurkina, momentua eta objektuen presentzia fisikoa egin ahal izan zen jolasetan. == Aplikazioak == === Kontrola === ==== Telepresentzia ==== Atzeraelikadura haptikoa funtsezkoa da [[Telepresentzia|telepresentziaren]] bidez zeregin konplexuak egiteko. [[Shadow Hand]] esku robotiko aurreratuak 129 ukipen-sentsore ditu multzo bakoitzean informazioa operadoreari helarazteko. Horri esker, tipifikazioa eta antzeko lanak urrutitik egin daitezke. Prototipo goiztiar bat [[NASA|NASAren]] robot humanoideen edo [[Robonaut|robonauten]] bilduman ikus daiteke. ==== Teleoperazioa ==== [[Teleoperazioa|Teleoperadoreak]] urrutitik kontrolatutako tresna robotikoak dira. Parte hartzen duten indarrei buruzko iruzkinak jasotzen dituztenean, horri, teleoperazio haptikoa deitzen zaio. Elektrikoki eragindako lehen teleoperadoreak [[Raymond Goertz|Raymond Goertzek]] eraiki zituen [[Argonne Laborategi Nazionala|Argonneko Laborategi Nazionalean]], substantzia erradioaktiboak urrutitik manipulatzeko. Harrezkero, indarraren atzeraelikaduraren erabilera gehiago hedatu da beste teleoperadore mota batzuetan, hala nola, urruneko kontroleko urpeko esplorazio gailuetan. [[Simulazio|Simulagailu]] mediko eta [[Hegaldi-simulagailua|hegaldi-simulagailu]] idealek, adibidez, bizitza errealean sentituko litzatekeen indar-atzeraelikadura ematen dute. Indar simulatuak operadore haptikoaren kontrolak erabiliz sortzen dira, ukimen-sentsazioak irudikatzen dituzten datuak gorde edo erreproduzitzeko aukera emanez. === Gailu elektronikoak === ==== Bideojokoak ==== [[Fitxategi:Dreamcast-Jump-Pack.jpg|thumb|Kontrolatzaileentzako zarata paketeek, [[Sega Dreamcast|Dreamcast]] Jump Pack honek adibidez, erabiltzaileen eskuen bitartez komentario haptikoak ematen dituzte.]] Atzeraelikadura haptikoa normalean [[Arkade joko|arcade jokoetan]] erabiltzen da, bereziki [[Lasterket bideo joko|lasterketetako bideo jokoetan]]. 1976an, [[Sega (enpresa)|Sega]] [[Fonz (bideo jokoa)|Moto-Crosseko]] moto jokoa, [[Fonz (bideo jokoa)|Fonz]] bezala ere ezaguna, atzeraelikadura haptikoa erabili zuen lehen jolasa izan zen, beste ibilgailu batekin talka eginten zuenean eskuluzeei dar-dar eragiten zuen. Tatsumiko [[TX-1|TX-1ek]] indarraren atzeraelikadura sartu zien autoak gidatzeko jokoei 1983an. Jokoa [[Earthshaker! (pinball)|Earthshaker!]] [[Petako]] makina bati iruzkin haptikoak gehitu zizkioten 1989an. Gailu haptiko sinpleak arruntak dira [[joko-kontrolatzaile]], joystick eta direkzio-gurpiletan. Hasierako inplementazioak osagarri aukerakoen bidez eman ziren, adibidez, 1997an Nintendo 64 kontrolagailuaren Rumble Pak. Urte berean, [[Inmersion Corporation|Inmersion Corporationek]] merkaturatu zuen [[Microsoft Side Winder Force Feedback Pro]] atzeraelikadura integratuta zuena. Kontsola kontrolagailu eta joystick askok feedback gailu integratuak dituzte, horiek ardatz desorekatutako pisuak dituzten motrorrek eratutako bibrazioak sortzen dituzte, [[Sony|Sonyren]] [[DualShock]] teknologia eta [[Microsoft|Microsoften]] [[Xbox Wireless Controller|Impulse Trigger]] teknologia barne. Autoen bolanteko kontrolatzaile batzuk, adibidez, errepidearen sentsazioa emateko programatuta daude. Erabiltzailea biratu edo azeleratu ahala, bolanteak birak jasoz edo kontroletik kanpo irristatuz erantzuten du. j7gvgff5ddg5us16tg3qz6y3fmefzmy 9998703 9998669 2024-12-13T15:39:10Z Jonizaguirre09 167583 9998703 wikitext text/x-wiki Ez da nahastu behar [[Ukipen-teknologia|ukipen-teknologiarekin]].[[Fitxategi:NASA_Tactile_Interface_–_CPI_Draft_White_Paper.png|thumb|1992 NASAren ukipen-interfazeko eskularruaren diseinua]] [[Teknologia]] haptikoa (baita komunikazio zenestesikoa edo 3D ukimena bezala ere ezagutzen dena) erabiltzaileari indarrak, [[bibrazioak]] edo mugimenduak aplikatuz [[Sistema somatosentsorial|ukimen-esperientziak]] sor dezakeen teknologia da.<ref>{{Erreferentzia|izena=Gabriel|abizena=Robles-De-La-Torre|izenburua=Principles of haptic perception in virtual environments|argitaletxea=Birkhäuser Basel|orrialdeak=363–379|url=https://doi.org/10.1007/978-3-7643-7612-3_30|aldizkaria=Human Haptic Perception: Basics and Applications|isbn=978-3-7643-7611-6|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Teknologia hauek, [[Ordenagailu simulazio|ordenagailu bidezko simulazio]] batean objektu birtualak sortzeko, kontrolatzeko eta gailu [[Telerrobotika|telerrobotikoen]] urrutiko kontrola hobetzeko erabil daitezke. Gailu haptikoek [[Ukipen-sentsorea|ukipen-sentsoreak]] izan ditzakete, erabiltzaileak interfazean egiten dituen indarrak neurtzeko. Haptiko hitza, grezieraz "ἁπτικός", taktila esan nahi du. Gailu haptiko sinpleak [[Joko-kontrolatzaile|joko-kontrolatzaileetan]], [[Joystick|joystiketan]] eta [[Direkzio-gurpil|direkzio-gurpiletan]] ohikoak dira. Teknologia haptikoak giza ukimenaren zentzuak nola funtzionatzen duen ikertzea errazten du, objektu birtual haptiko kontrolatuak sortzeko aukera emanez. Ikertzaile gehienek [[Ukimen-sentsazio|ukimen-sentsazioarekin]] lotutako hiru sistema sentsorial bereizten dituzte gizakiengan: [[Larruazaleko afekzio|larruazalekoa]], [[kinestetikoa]] eta [[haptikoa]]. [[Larruazaleko afekzio|Larruazalekoak]] eta kinestetikoak eragindako pertzepzio guztiei pertzepzio taktuala esaten zaie. Ukimenaren sentipena pasibo eta aktibo gisa sailka daiteke, eta "haptiko" terminoa, sarritan, objektuak komunikatzeko edo ezagutzeko ukimen aktiboarekin lotzen da. == Historia == Teknologia haptikoaren lehen aplikazioetako bat [[Aireontzi|aireontziak]] operatzeko [[serbomekanismo]] sistemak erabiltzen dituzten hegazkin handietan izan zen. [[Serbosistema|Serbosistemarik]] gabeko aireontzi arinagoetan, aireontzia abiadura batera heltzen zenean, pilotoaren kontroletan nabaritzen zen inpaktu aerodinamikoa. Hau hegaldi arriskutsu baten ohartarazpen baliagarri bat izan zen. Serbosistemek normalean "bide bakarrekoak" izaten dira; hau da, kontrol-gainazaletan [[Aerodinamika|aerodinamikoki]] aplikatutako kanpo-indarrak ez dira hautematen kontroletan, ondorioz, seinale sentsorial garrantzitsu honen falta ematen da. 1960ko hamarkadan, Paul Bach-y-Ritak ikusmenaren ordezko sistema bat garatu zuen, metalezko hodi uhalen 20x20 matrize bat erabiliz. Hodi horiek altxatu eta jaitsi zitezkeen, pantailako pikselen antzeko "puntuak" sortuz. Aulki batean esertzen ziren pertsonak gailu honekin hornituta bizkarrean sartzen zitzaizkien puntuen patroia erabiliz irudiak identifika zitzaketen. Ukimenezko telefono baterako AEBetako lehen patentea Thomas D. Shannon-i eman zioten 1973an. [[Bell Phones Laboratories]], Inc.-eko [[A. Michael Noll|A. Michael Noll-ek]] gizon-ukimenezko komunikazio sistema bat eraiki zuen 1970eko hamarkadaren hasieran, eta 1975ean patente bat eman zuten hura asmatzeko. [[Fitxategi:Aura-Interactor-force-feedback-vest.jpg|alt=A photo of an Aura Interactor vest|ezkerrera|thumb|"Aura Interactor" txalekoa]] 1994an [[Aura Interactor]] txalekoa garatu zen. Txalekoa indarra berrelikatzeko gailu eramangarri bat da, audio-seinale bat monitorizatzen duena eta eragingailu elektromagnetikoaren teknologia erabiltzen duena soinu-uhin baxuak bibrazio bihurtzeko eta kolpe edo ostiko moduko ekintzak irudikatzeko. Estereo, telebista edo bideokaseta baten audio-irteera txalekoan sartutako bozgorailu baten bidez erreproduzitzen da, eta horrela audio-seinalea gorputzean sentitu daiteke. 1995ean, [[Thomas Massie|Thomas Massiek]] PHANToM (HAptic iNTerface mekanismo pertsonala) sistema garatu zuen. Sistema honek beso konputarizatuen amaieran dedal moduko errezeptakuluak erabiltzen zituen, non pertsona baten hatzak sartzeko aukera zegoen. Modu horretan, erabiltzaileak objektu bat ordenagailuko pantailan "sentitzeko" aukera lortzen zuen. 1995ean, Norvegian Geir Jensen-ek eskumuturreko erloju haptiko bat deskribatu zuen, Tap izena zuen larruazalean ziztatzeko mekanismo batekin. Eskumuturreko [[Erlojua (osagarria)|erlojua]] sakelako telefono batera konektatuko litzateke [[Bluetooth]] bidez eta siestaren maiztasun patroiei esker, deitzen duten pertsonei aukeratutako mezu laburrekin erantzuteko aukera izango luke erabiltzaileak. 2015ean, [[Apple Watch]] merkaturatu zuten. Erlojuaren erabiltzailearen telefono mugikorretik jakinarazpenak eta alerta zuzentzeko larruazaleko ukipen-sentsoreak erabiltzen ditu. == Ukimenaren detekzio mekanikoko motak == Larruazaleko karga mekanikoaren hautematea [[Mekanorrezeptore|mekanorrezeptoreek]] kudeatzen dute. Mekanohartzaile mota desberdinak daude, baina hatz-puntetan daudenak normalean bi kategoriatan sailkatzen dira.. Ekintza azkarra (EA) eta ekintza motela (EM). EM mekanorrezeptoreak esfortzu nahiko handiekiko eta maiztasun txikiekiko sentikorrak dira. Aldiz, EA mekanorrezeptoreak esfortzu txikiekiko sentikorrak dira maiztasun handiagoetan. Horren ondorioz, EM sentsoreek 200 mikrometrotik gorako anplitudeak dituzten testurak detekta ditzakete, eta EA sentsoreek 200 mikrometro eta 1 mikrometro bitarteko anplitudeak dituzten testurak detekta ditzakete, nahiz eta ikerketa batzuek iradokitzen duten EAk hatz-marka digitalaren uhin-luzera baino ehundura txikiagoak bakarrik detekta ditzakeela. EA mekanorrezeptoreek bereizmen handiko sentsibilitatea lortzen dute, marruskadurak sortutako bibrazioak eta hatz-markaren ehundura azalera, ehundura fin baten gainetik mugitzearen ondoriozko elkarreragina hautemanez. == Inplementazioa == Atzeraelikadura haptikoa (askotan haptiko hutsez laburtua) maiztasun eta tarte jakin batzuetan kontrolatutako bibrazioak dira, ekintza ''"in-game"'' baten sentsazio adierazgarria emateko. Horrek barne hartzen ditu eskuko edo hatzetako "koskak", "kolpeak" eta "ukimenak". Atzeraelikadura haptikoa eskaintzen duen gailu elektroniko gehienek bibrazioak erabiltzen dituzte, eta gehienek [[Bibragailua (mekanikoa)|masa birakari eszentrikoko]] eragingailu mota bat (MBE) erabiltzen dute, hau da, ardatz motor bati lotutako pisu desorekatu bat. Ardatza apurtu ahala, masa irregular horren higidurak eragingailua eta akoplatutako gailua astindu egiten ditu. [[Piezoelektrizitate|Eragingailu piezoelektrikoak]] bibrazioak sortzeko ere erabiltzen dira, eta Aktuatore Lineal Erresonante-ek (ALE) baino mugimendu are zehatzagoa eskaintzen dute, zarata gutxiagorekin eta plataforma txikiagoan, baina MBEk eta ALEk baino tentsio handiagoak behar dituzte. === Kontrolatzailearen hausnarkaria === Ikusita ere: [[DualShock]] ''and'' [[Rumble Pak]] Bideojokoen atzeraelikadura haptikoaren forma ohikoenetako bat kontrolagailuen bibrazioa da. 1976an, [[Sega (enpresa)|Sega]] [[Fonz (bideo jokoa)|Moto-Crosseko]] moto jokoa, [[Fonz (bideo jokoa)|Fonz]] bezala ere ezaguna, atzeraelikadura haptikoa erabili zuen lehen jolasa izan zen. Honek beste ibilgailu batekin talka eginten zuenean eskuluzeei dar-dar eragiten zuen. === Indarraren atzeraelikadura === Indarra berrelikatzeko gailuek motorrak erabiltzen dituzte erabiltzaileak eskuetan duen elementu baten mugimendua manipulatzeko. Automobilak gidatzeko bideojokoek eta simulagailuek asko erabiltzen dute, [[Bolante (bideojokoa)|bolantea]] biratzen baitute benetako ibilgailu bat eskoratzean izandako indarrak simulatzeko. Lineako transmisioko gurpilak, 2013an sartutakoak, [[Serbomotor|serbomotorretan]] oinarritzen dira eta gama handienekoak dira, indarrerako eta fideltasunerako. 2007an, [[Novint Technologies|Novint]]-ek [[Novit Falcon|Falcona]] merkaturatu zuen, erresoluzio handiko indar tridimentsionaleko atzeraelikadura zuen kontsumoko lehen 3D ukimen-gailua. Horri esker, objektuen simulazio haptikoa, testurak, bihurkina, momentua eta objektuen presentzia fisikoa egin ahal izan zen jolasetan. == Aplikazioak == === Kontrola === ==== Telepresentzia ==== Atzeraelikadura haptikoa funtsezkoa da [[Telepresentzia|telepresentziaren]] bidez zeregin konplexuak egiteko. [[Shadow Hand]] esku robotiko aurreratuak 129 ukipen-sentsore ditu multzo bakoitzean informazioa operadoreari helarazteko. Horri esker, tipifikazioa eta antzeko lanak urrutitik egin daitezke. Prototipo goiztiar bat [[NASA|NASAren]] robot humanoideen edo [[Robonaut|robonauten]] bilduman ikus daiteke. ==== Teleoperazioa ==== [[Teleoperazioa|Teleoperadoreak]] urrutitik kontrolatutako tresna robotikoak dira. Parte hartzen duten indarrei buruzko iruzkinak jasotzen dituztenean, horri, teleoperazio haptikoa deitzen zaio. Elektrikoki eragindako lehen teleoperadoreak [[Raymond Goertz|Raymond Goertzek]] eraiki zituen [[Argonne Laborategi Nazionala|Argonneko Laborategi Nazionalean]], substantzia erradioaktiboak urrutitik manipulatzeko. Harrezkero, indarraren atzeraelikaduraren erabilera gehiago hedatu da beste teleoperadore mota batzuetan, hala nola, urruneko kontroleko urpeko esplorazio gailuetan. [[Simulazio|Simulagailu]] mediko eta [[Hegaldi-simulagailua|hegaldi-simulagailu]] idealek, adibidez, bizitza errealean sentituko litzatekeen indar-atzeraelikadura ematen dute. Indar simulatuak operadore haptikoaren kontrolak erabiliz sortzen dira, ukimen-sentsazioak irudikatzen dituzten datuak gorde edo erreproduzitzeko aukera emanez. === Gailu elektronikoak === ==== Bideojokoak ==== [[Fitxategi:Dreamcast-Jump-Pack.jpg|thumb|Kontrolatzaileentzako zarata paketeek, [[Sega Dreamcast|Dreamcast]] Jump Pack honek adibidez, erabiltzaileen eskuen bitartez komentario haptikoak ematen dituzte.]] Atzeraelikadura haptikoa normalean [[Arkade joko|arcade jokoetan]] erabiltzen da, bereziki [[Lasterket bideo joko|lasterketetako bideo jokoetan]]. 1976an, [[Sega (enpresa)|Sega]] [[Fonz (bideo jokoa)|Moto-Crosseko]] moto jokoa, [[Fonz (bideo jokoa)|Fonz]] bezala ere ezaguna, atzeraelikadura haptikoa erabili zuen lehen jolasa izan zen, beste ibilgailu batekin talka eginten zuenean eskuluzeei dar-dar eragiten zuen. Tatsumiko [[TX-1|TX-1ek]] indarraren atzeraelikadura sartu zien autoak gidatzeko jokoei 1983an. Jokoa [[Earthshaker! (pinball)|Earthshaker!]] [[Petako]] makina bati iruzkin haptikoak gehitu zizkioten 1989an. Gailu haptiko sinpleak arruntak dira [[joko-kontrolatzaile]], joystick eta direkzio-gurpiletan. Hasierako inplementazioak osagarri aukerakoen bidez eman ziren, adibidez, 1997an Nintendo 64 kontrolagailuaren Rumble Pak. Urte berean, [[Inmersion Corporation|Inmersion Corporationek]] merkaturatu zuen [[Microsoft Side Winder Force Feedback Pro]] atzeraelikadura integratuta zuena. Kontsola kontrolagailu eta joystick askok feedback gailu integratuak dituzte, horiek ardatz desorekatutako pisuak dituzten motrorrek eratutako bibrazioak sortzen dituzte, [[Sony|Sonyren]] [[DualShock]] teknologia eta [[Microsoft|Microsoften]] [[Xbox Wireless Controller|Impulse Trigger]] teknologia barne. Autoen bolanteko kontrolatzaile batzuk, adibidez, errepidearen sentsazioa emateko programatuta daude. Erabiltzailea biratu edo azeleratu ahala, bolanteak birak jasoz edo kontroletik kanpo irristatuz erantzuten du. Errreferentziak <references /> 4adkp2ab5irx7cbs3hk8d5paknsscsj 9998726 9998703 2024-12-13T15:45:08Z Jonizaguirre09 167583 9998726 wikitext text/x-wiki Ez da nahastu behar [[Ukipen-teknologia|ukipen-teknologiarekin]].[[Fitxategi:NASA_Tactile_Interface_–_CPI_Draft_White_Paper.png|thumb|1992 NASAren ukipen-interfazeko eskularruaren diseinua]] [[Teknologia]] haptikoa (baita komunikazio zenestesikoa edo 3D ukimena bezala ere ezagutzen dena) <ref>{{Erreferentzia|izena=Shantonu|abizena=Biswas|izenburua=Emerging Material Technologies for Haptics|hizkuntza=en|abizena2=Visell|izena2=Yon|data=2019-04|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/admt.201900042|aldizkaria=Advanced Materials Technologies|alea=4|zenbakia=4|issn=2365-709X|doi=10.1002/admt.201900042|sartze-data=2024-12-13}}</ref>erabiltzaileari indarrak, [[bibrazioak]] edo mugimenduak aplikatuz [[Sistema somatosentsorial|ukimen-esperientziak]] sor dezakeen teknologia da.<ref>{{Erreferentzia|izena=Gabriel|abizena=Robles-De-La-Torre|izenburua=Principles of haptic perception in virtual environments|argitaletxea=Birkhäuser Basel|orrialdeak=363–379|url=https://doi.org/10.1007/978-3-7643-7612-3_30|aldizkaria=Human Haptic Perception: Basics and Applications|isbn=978-3-7643-7611-6|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Teknologia hauek, [[Ordenagailu simulazio|ordenagailu bidezko simulazio]] batean objektu birtualak sortzeko, kontrolatzeko eta gailu [[Telerrobotika|telerrobotikoen]] urrutiko kontrola hobetzeko erabil daitezke. Gailu haptikoek [[Ukipen-sentsorea|ukipen-sentsoreak]] izan ditzakete, erabiltzaileak interfazean egiten dituen indarrak neurtzeko. Haptiko hitza, grezieraz "ἁπτικός", taktila esan nahi du. Gailu haptiko sinpleak [[Joko-kontrolatzaile|joko-kontrolatzaileetan]], [[Joystick|joystiketan]] eta [[Direkzio-gurpil|direkzio-gurpiletan]] ohikoak dira. Teknologia haptikoak giza ukimenaren zentzuak nola funtzionatzen duen ikertzea errazten du, objektu birtual haptiko kontrolatuak sortzeko aukera emanez. Ikertzaile gehienek [[Ukimen-sentsazio|ukimen-sentsazioarekin]] lotutako hiru sistema sentsorial bereizten dituzte gizakiengan: [[Larruazaleko afekzio|larruazalekoa]], [[kinestetikoa]] eta [[haptikoa]].<ref>{{Erreferentzia|izena=Shantonu|abizena=Biswas|izenburua=Haptic Perception, Mechanics, and Material Technologies for Virtual Reality|hizkuntza=en|abizena2=Visell|izena2=Yon|data=2021-09|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/adfm.202008186|aldizkaria=Advanced Functional Materials|alea=39|zenbakia=31|issn=1616-301X|doi=10.1002/adfm.202008186|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=M. A.|abizena=Srinivasan|izenburua=Tactual discrimination of softness|orrialdeak=88–101|hizkuntza=en|abizena2=LaMotte|izena2=R. H.|data=1995-01-01|url=https://www.physiology.org/doi/10.1152/jn.1995.73.1.88|aldizkaria=Journal of Neurophysiology|alea=1|zenbakia=73|issn=0022-3077|doi=10.1152/jn.1995.73.1.88|sartze-data=2024-12-13}}</ref> [[Larruazaleko afekzio|Larruazalekoak]] eta kinestetikoak eragindako pertzepzio guztiei pertzepzio taktuala esaten zaie. Ukimenaren sentipena pasibo eta aktibo gisa sailka daiteke, eta "haptiko" terminoa, sarritan, objektuak komunikatzeko edo ezagutzeko ukimen aktiboarekin lotzen da. == Historia == Teknologia haptikoaren lehen aplikazioetako bat [[Aireontzi|aireontziak]] operatzeko [[serbomekanismo]] sistemak erabiltzen dituzten hegazkin handietan izan zen. [[Serbosistema|Serbosistemarik]] gabeko aireontzi arinagoetan, aireontzia abiadura batera heltzen zenean, pilotoaren kontroletan nabaritzen zen inpaktu aerodinamikoa. Hau hegaldi arriskutsu baten ohartarazpen baliagarri bat izan zen. Serbosistemek normalean "bide bakarrekoak" izaten dira; hau da, kontrol-gainazaletan [[Aerodinamika|aerodinamikoki]] aplikatutako kanpo-indarrak ez dira hautematen kontroletan, ondorioz, seinale sentsorial garrantzitsu honen falta ematen da. 1960ko hamarkadan, Paul Bach-y-Ritak ikusmenaren ordezko sistema bat garatu zuen, metalezko hodi uhalen 20x20 matrize bat erabiliz. Hodi horiek altxatu eta jaitsi zitezkeen, pantailako pikselen antzeko "puntuak" sortuz. Aulki batean esertzen ziren pertsonak gailu honekin hornituta bizkarrean sartzen zitzaizkien puntuen patroia erabiliz irudiak identifika zitzaketen. Ukimenezko telefono baterako AEBetako lehen patentea Thomas D. Shannon-i eman zioten 1973an. [[Bell Phones Laboratories]], Inc.-eko [[A. Michael Noll|A. Michael Noll-ek]] gizon-ukimenezko komunikazio sistema bat eraiki zuen 1970eko hamarkadaren hasieran, eta 1975ean patente bat eman zuten hura asmatzeko. [[Fitxategi:Aura-Interactor-force-feedback-vest.jpg|alt=A photo of an Aura Interactor vest|ezkerrera|thumb|"Aura Interactor" txalekoa]] 1994an [[Aura Interactor]] txalekoa garatu zen. Txalekoa indarra berrelikatzeko gailu eramangarri bat da, audio-seinale bat monitorizatzen duena eta eragingailu elektromagnetikoaren teknologia erabiltzen duena soinu-uhin baxuak bibrazio bihurtzeko eta kolpe edo ostiko moduko ekintzak irudikatzeko. Estereo, telebista edo bideokaseta baten audio-irteera txalekoan sartutako bozgorailu baten bidez erreproduzitzen da, eta horrela audio-seinalea gorputzean sentitu daiteke. 1995ean, [[Thomas Massie|Thomas Massiek]] PHANToM (HAptic iNTerface mekanismo pertsonala) sistema garatu zuen. Sistema honek beso konputarizatuen amaieran dedal moduko errezeptakuluak erabiltzen zituen, non pertsona baten hatzak sartzeko aukera zegoen. Modu horretan, erabiltzaileak objektu bat ordenagailuko pantailan "sentitzeko" aukera lortzen zuen. 1995ean, Norvegian Geir Jensen-ek eskumuturreko erloju haptiko bat deskribatu zuen, Tap izena zuen larruazalean ziztatzeko mekanismo batekin. Eskumuturreko [[Erlojua (osagarria)|erlojua]] sakelako telefono batera konektatuko litzateke [[Bluetooth]] bidez eta siestaren maiztasun patroiei esker, deitzen duten pertsonei aukeratutako mezu laburrekin erantzuteko aukera izango luke erabiltzaileak. 2015ean, [[Apple Watch]] merkaturatu zuten. Erlojuaren erabiltzailearen telefono mugikorretik jakinarazpenak eta alerta zuzentzeko larruazaleko ukipen-sentsoreak erabiltzen ditu. == Ukimenaren detekzio mekanikoko motak == Larruazaleko karga mekanikoaren hautematea [[Mekanorrezeptore|mekanorrezeptoreek]] kudeatzen dute. Mekanohartzaile mota desberdinak daude, baina hatz-puntetan daudenak normalean bi kategoriatan sailkatzen dira.. Ekintza azkarra (EA) eta ekintza motela (EM). EM mekanorrezeptoreak esfortzu nahiko handiekiko eta maiztasun txikiekiko sentikorrak dira. Aldiz, EA mekanorrezeptoreak esfortzu txikiekiko sentikorrak dira maiztasun handiagoetan. Horren ondorioz, EM sentsoreek 200 mikrometrotik gorako anplitudeak dituzten testurak detekta ditzakete, eta EA sentsoreek 200 mikrometro eta 1 mikrometro bitarteko anplitudeak dituzten testurak detekta ditzakete, nahiz eta ikerketa batzuek iradokitzen duten EAk hatz-marka digitalaren uhin-luzera baino ehundura txikiagoak bakarrik detekta ditzakeela. EA mekanorrezeptoreek bereizmen handiko sentsibilitatea lortzen dute, marruskadurak sortutako bibrazioak eta hatz-markaren ehundura azalera, ehundura fin baten gainetik mugitzearen ondoriozko elkarreragina hautemanez. == Inplementazioa == Atzeraelikadura haptikoa (askotan haptiko hutsez laburtua) maiztasun eta tarte jakin batzuetan kontrolatutako bibrazioak dira, ekintza ''"in-game"'' baten sentsazio adierazgarria emateko. Horrek barne hartzen ditu eskuko edo hatzetako "koskak", "kolpeak" eta "ukimenak". Atzeraelikadura haptikoa eskaintzen duen gailu elektroniko gehienek bibrazioak erabiltzen dituzte, eta gehienek [[Bibragailua (mekanikoa)|masa birakari eszentrikoko]] eragingailu mota bat (MBE) erabiltzen dute, hau da, ardatz motor bati lotutako pisu desorekatu bat. Ardatza apurtu ahala, masa irregular horren higidurak eragingailua eta akoplatutako gailua astindu egiten ditu. [[Piezoelektrizitate|Eragingailu piezoelektrikoak]] bibrazioak sortzeko ere erabiltzen dira, eta Aktuatore Lineal Erresonante-ek (ALE) baino mugimendu are zehatzagoa eskaintzen dute, zarata gutxiagorekin eta plataforma txikiagoan, baina MBEk eta ALEk baino tentsio handiagoak behar dituzte. === Kontrolatzailearen hausnarkaria === Ikusita ere: [[DualShock]] ''and'' [[Rumble Pak]] Bideojokoen atzeraelikadura haptikoaren forma ohikoenetako bat kontrolagailuen bibrazioa da. 1976an, [[Sega (enpresa)|Sega]] [[Fonz (bideo jokoa)|Moto-Crosseko]] moto jokoa, [[Fonz (bideo jokoa)|Fonz]] bezala ere ezaguna, atzeraelikadura haptikoa erabili zuen lehen jolasa izan zen. Honek beste ibilgailu batekin talka eginten zuenean eskuluzeei dar-dar eragiten zuen. === Indarraren atzeraelikadura === Indarra berrelikatzeko gailuek motorrak erabiltzen dituzte erabiltzaileak eskuetan duen elementu baten mugimendua manipulatzeko. Automobilak gidatzeko bideojokoek eta simulagailuek asko erabiltzen dute, [[Bolante (bideojokoa)|bolantea]] biratzen baitute benetako ibilgailu bat eskoratzean izandako indarrak simulatzeko. Lineako transmisioko gurpilak, 2013an sartutakoak, [[Serbomotor|serbomotorretan]] oinarritzen dira eta gama handienekoak dira, indarrerako eta fideltasunerako. 2007an, [[Novint Technologies|Novint]]-ek [[Novit Falcon|Falcona]] merkaturatu zuen, erresoluzio handiko indar tridimentsionaleko atzeraelikadura zuen kontsumoko lehen 3D ukimen-gailua. Horri esker, objektuen simulazio haptikoa, testurak, bihurkina, momentua eta objektuen presentzia fisikoa egin ahal izan zen jolasetan. == Aplikazioak == === Kontrola === ==== Telepresentzia ==== Atzeraelikadura haptikoa funtsezkoa da [[Telepresentzia|telepresentziaren]] bidez zeregin konplexuak egiteko. [[Shadow Hand]] esku robotiko aurreratuak 129 ukipen-sentsore ditu multzo bakoitzean informazioa operadoreari helarazteko. Horri esker, tipifikazioa eta antzeko lanak urrutitik egin daitezke. Prototipo goiztiar bat [[NASA|NASAren]] robot humanoideen edo [[Robonaut|robonauten]] bilduman ikus daiteke. ==== Teleoperazioa ==== [[Teleoperazioa|Teleoperadoreak]] urrutitik kontrolatutako tresna robotikoak dira. Parte hartzen duten indarrei buruzko iruzkinak jasotzen dituztenean, horri, teleoperazio haptikoa deitzen zaio. Elektrikoki eragindako lehen teleoperadoreak [[Raymond Goertz|Raymond Goertzek]] eraiki zituen [[Argonne Laborategi Nazionala|Argonneko Laborategi Nazionalean]], substantzia erradioaktiboak urrutitik manipulatzeko. Harrezkero, indarraren atzeraelikaduraren erabilera gehiago hedatu da beste teleoperadore mota batzuetan, hala nola, urruneko kontroleko urpeko esplorazio gailuetan. [[Simulazio|Simulagailu]] mediko eta [[Hegaldi-simulagailua|hegaldi-simulagailu]] idealek, adibidez, bizitza errealean sentituko litzatekeen indar-atzeraelikadura ematen dute. Indar simulatuak operadore haptikoaren kontrolak erabiliz sortzen dira, ukimen-sentsazioak irudikatzen dituzten datuak gorde edo erreproduzitzeko aukera emanez. === Gailu elektronikoak === ==== Bideojokoak ==== [[Fitxategi:Dreamcast-Jump-Pack.jpg|thumb|Kontrolatzaileentzako zarata paketeek, [[Sega Dreamcast|Dreamcast]] Jump Pack honek adibidez, erabiltzaileen eskuen bitartez komentario haptikoak ematen dituzte.]] Atzeraelikadura haptikoa normalean [[Arkade joko|arcade jokoetan]] erabiltzen da, bereziki [[Lasterket bideo joko|lasterketetako bideo jokoetan]]. 1976an, [[Sega (enpresa)|Sega]] [[Fonz (bideo jokoa)|Moto-Crosseko]] moto jokoa, [[Fonz (bideo jokoa)|Fonz]] bezala ere ezaguna, atzeraelikadura haptikoa erabili zuen lehen jolasa izan zen, beste ibilgailu batekin talka eginten zuenean eskuluzeei dar-dar eragiten zuen. Tatsumiko [[TX-1|TX-1ek]] indarraren atzeraelikadura sartu zien autoak gidatzeko jokoei 1983an. Jokoa [[Earthshaker! (pinball)|Earthshaker!]] [[Petako]] makina bati iruzkin haptikoak gehitu zizkioten 1989an. Gailu haptiko sinpleak arruntak dira [[joko-kontrolatzaile]], joystick eta direkzio-gurpiletan. Hasierako inplementazioak osagarri aukerakoen bidez eman ziren, adibidez, 1997an Nintendo 64 kontrolagailuaren Rumble Pak. Urte berean, [[Inmersion Corporation|Inmersion Corporationek]] merkaturatu zuen [[Microsoft Side Winder Force Feedback Pro]] atzeraelikadura integratuta zuena. Kontsola kontrolagailu eta joystick askok feedback gailu integratuak dituzte, horiek ardatz desorekatutako pisuak dituzten motrorrek eratutako bibrazioak sortzen dituzte, [[Sony|Sonyren]] [[DualShock]] teknologia eta [[Microsoft|Microsoften]] [[Xbox Wireless Controller|Impulse Trigger]] teknologia barne. Autoen bolanteko kontrolatzaile batzuk, adibidez, errepidearen sentsazioa emateko programatuta daude. Erabiltzailea biratu edo azeleratu ahala, bolanteak birak jasoz edo kontroletik kanpo irristatuz erantzuten du. == Errreferentziak == <references /> sl0m050glcux0ew5txw12gh1khap399 9999327 9998726 2024-12-14T10:48:47Z Jonizaguirre09 167583 9999327 wikitext text/x-wiki Ez da nahastu behar [[Ukipen-teknologia|ukipen-teknologiarekin]].[[Fitxategi:NASA_Tactile_Interface_–_CPI_Draft_White_Paper.png|thumb|1992 NASAren ukipen-interfazeko eskularruaren diseinua]] [[Teknologia]] haptikoa (baita komunikazio zenestesikoa edo 3D ukimena bezala ere ezagutzen dena) <ref>{{Erreferentzia|izena=Shantonu|abizena=Biswas|izenburua=Emerging Material Technologies for Haptics|hizkuntza=en|abizena2=Visell|izena2=Yon|data=2019-04|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/admt.201900042|aldizkaria=Advanced Materials Technologies|alea=4|zenbakia=4|issn=2365-709X|doi=10.1002/admt.201900042|sartze-data=2024-12-13}}</ref>erabiltzaileari indarrak, [[bibrazioak]] edo mugimenduak aplikatuz [[Sistema somatosentsorial|ukimen-esperientziak]] sor dezakeen teknologia da.<ref>{{Erreferentzia|izena=Gabriel|abizena=Robles-De-La-Torre|izenburua=Principles of haptic perception in virtual environments|argitaletxea=Birkhäuser Basel|orrialdeak=363–379|url=https://doi.org/10.1007/978-3-7643-7612-3_30|aldizkaria=Human Haptic Perception: Basics and Applications|isbn=978-3-7643-7611-6|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Teknologia hauek, [[Ordenagailu simulazio|ordenagailu bidezko simulazio]] batean objektu birtualak sortzeko, kontrolatzeko eta gailu [[Telerrobotika|telerrobotikoen]] urrutiko kontrola hobetzeko erabil daitezke. Gailu haptikoek [[Ukipen-sentsorea|ukipen-sentsoreak]] izan ditzakete, erabiltzaileak interfazean egiten dituen indarrak neurtzeko. Haptiko hitza, grezieraz "ἁπτικός", taktila esan nahi du. Gailu haptiko sinpleak [[Joko-kontrolatzaile|joko-kontrolatzaileetan]], [[Joystick|joystiketan]] eta [[Direkzio-gurpil|direkzio-gurpiletan]] ohikoak dira. Teknologia haptikoak giza ukimenaren zentzuak nola funtzionatzen duen ikertzea errazten du, objektu birtual haptiko kontrolatuak sortzeko aukera emanez. Ikertzaile gehienek [[Ukimen-sentsazio|ukimen-sentsazioarekin]] lotutako hiru sistema sentsorial bereizten dituzte gizakiengan: [[Larruazaleko afekzio|larruazalekoa]], [[kinestetikoa]] eta [[haptikoa]].<ref>{{Erreferentzia|izena=Shantonu|abizena=Biswas|izenburua=Haptic Perception, Mechanics, and Material Technologies for Virtual Reality|hizkuntza=en|abizena2=Visell|izena2=Yon|data=2021-09|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/adfm.202008186|aldizkaria=Advanced Functional Materials|alea=39|zenbakia=31|issn=1616-301X|doi=10.1002/adfm.202008186|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=M. A.|abizena=Srinivasan|izenburua=Tactual discrimination of softness|orrialdeak=88–101|hizkuntza=en|abizena2=LaMotte|izena2=R. H.|data=1995-01-01|url=https://www.physiology.org/doi/10.1152/jn.1995.73.1.88|aldizkaria=Journal of Neurophysiology|alea=1|zenbakia=73|issn=0022-3077|doi=10.1152/jn.1995.73.1.88|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=Yan-Bin Jia|izenburua=Optimal two-finger squeezing of deformable objects|argitaletxea=IEEE|orrialdeak=3514–3519|abizena2=Huan Lin|abizena3=Feng Guo|data=2013-11|url=https://doi.org/10.1109/iros.2013.6696857|aldizkaria=2013 IEEE/RSJ International Conference on Intelligent Robots and Systems|doi=10.1109/iros.2013.6696857|sartze-data=2024-12-14}}</ref> [[Larruazaleko afekzio|Larruazalekoak]] eta kinestetikoak eragindako pertzepzio guztiei pertzepzio taktuala esaten zaie. Ukimenaren sentipena pasibo eta aktibo gisa sailka daiteke, eta "haptiko" terminoa, sarritan, objektuak komunikatzeko edo ezagutzeko ukimen aktiboarekin lotzen da.<ref>{{Erreferentzia|izena=Wouter M.|abizena=Bergmann Tiest|izenburua=Tactual perception of material properties|orrialdeak=2775–2782|hizkuntza=en|data=2010-12|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0042698910004967|aldizkaria=Vision Research|alea=24|zenbakia=50|doi=10.1016/j.visres.2010.10.005|sartze-data=2024-12-14}}</ref> == Historia == Teknologia haptikoaren lehen aplikazioetako bat [[Aireontzi|aireontziak]] operatzeko [[serbomekanismo]] sistemak erabiltzen dituzten hegazkin handietan izan zen.<ref>{{Erreferentzia|izena=James R.|abizena=Hansen|izenburua=Quest for Performance: The Evolution of Modern Aircraft|orrialdeak=734|abizena2=Loftin|izena2=Laurence K.|data=1987-07|url=https://doi.org/10.2307/3105034|aldizkaria=Technology and Culture|alea=3|zenbakia=28|issn=0040-165X|doi=10.2307/3105034|sartze-data=2024-12-14}}</ref> [[Serbosistema|Serbosistemarik]] gabeko aireontzi arinagoetan, aireontzia abiadura batera heltzen zenean, pilotoaren kontroletan nabaritzen zen inpaktu aerodinamikoa. Hau hegaldi arriskutsu baten ohartarazpen baliagarri bat izan zen. Serbosistemek normalean "bide bakarrekoak" izaten dira; hau da, kontrol-gainazaletan [[Aerodinamika|aerodinamikoki]] aplikatutako kanpo-indarrak ez dira hautematen kontroletan, ondorioz, seinale sentsorial garrantzitsu honen falta ematen da.<ref>{{Erreferentzia|izena=Federico|abizena=Morosi|izenburua=Coordinated control paradigm for hydraulic excavator with haptic device|orrialdeak=102848|hizkuntza=en|abizena2=Rossoni|abizena3=Caruso|izena2=Marco|izena3=Giandomenico|data=2019-09|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0926580518311014|aldizkaria=Automation in Construction|zenbakia=105|doi=10.1016/j.autcon.2019.102848|sartze-data=2024-12-14}}</ref> 1960ko hamarkadan, Paul Bach-y-Ritak ikusmenaren ordezko sistema bat garatu zuen, metalezko hodi uhalen 20x20 matrize bat erabiliz. Hodi horiek altxatu eta jaitsi zitezkeen, pantailako pikselen antzeko "puntuak" sortuz. Aulki batean esertzen ziren pertsonak gailu honekin hornituta bizkarrean sartzen zitzaizkien puntuen patroia erabiliz irudiak identifika zitzaketen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Paul|abizena=Bach-Y-Rita|izenburua=Vision Substitution by Tactile Image Projection|orrialdeak=963–964|hizkuntza=en|abizena2=Collins|abizena3=Saunders|abizena4=White|abizena5=Scadden|izena2=Carter C.|izena3=Frank A.|izena4=Benjamin|izena5=Lawrence|data=1969-03|url=https://www.nature.com/articles/221963a0|aldizkaria=Nature|alea=5184|zenbakia=221|issn=0028-0836|doi=10.1038/221963a0|sartze-data=2024-12-14}}</ref> Ukimenezko telefono baterako AEBetako lehen patentea Thomas D. Shannon-i eman zioten 1973an.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Memorandum 18/29 December 1786 by Jeremy Bentham, Friday, 29 December 1786 [bentjeOU0030493a1d]|data=2023-11|url=https://doi.org/10.13051/ee:doc/bentjeou0030493a1d|aldizkaria=Electronic Enlightenment Scholarly Edition of Correspondence|sartze-data=2024-12-14}}</ref> [[Bell Phones Laboratories]], Inc.-eko [[A. Michael Noll|A. Michael Noll-ek]] gizon-ukimenezko komunikazio sistema bat eraiki zuen 1970eko hamarkadaren hasieran, eta 1975ean patente bat eman zuten hura asmatzeko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Table 3.15. Telecommunications patent applications filed at the US Patent Office (USPTO)|url=https://doi.org/10.1787/888932801280|aldizkaria=doi.org|sartze-data=2024-12-14}}</ref> [[Fitxategi:Aura-Interactor-force-feedback-vest.jpg|alt=A photo of an Aura Interactor vest|ezkerrera|thumb|"Aura Interactor" txalekoa]] 1994an [[Aura Interactor]] txalekoa garatu zen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Miguel|abizena=Felizardo|izenburua=07 - SUICIDE IN VIDEO-GAMES: REPRESENTATION OF SUICIDE-RELATED BEHAVIOURS IN VIDEO-GAMES THROUGHOUT THE YEARS.|abizena2=Gonçalves Gomes Felizardo|izena2=Miguel|data=2019-08-16|url=https://doi.org/10.26226/morressier.5d1a038557558b317a140f20|aldizkaria=doi.org|sartze-data=2024-12-14}}</ref> Txalekoa indarra berrelikatzeko gailu eramangarri bat da, audio-seinale bat monitorizatzen duena eta eragingailu elektromagnetikoaren teknologia erabiltzen duena soinu-uhin baxuak bibrazio bihurtzeko eta kolpe edo ostiko moduko ekintzak irudikatzeko. Estereo, telebista edo bideokaseta baten audio-irteera txalekoan sartutako bozgorailu baten bidez erreproduzitzen da, eta horrela audio-seinalea gorputzean sentitu daiteke. 1995ean, [[Thomas Massie|Thomas Massiek]] PHANToM (HAptic iNTerface mekanismo pertsonala) sistema garatu zuen. Sistema honek beso konputarizatuen amaieran dedal moduko errezeptakuluak erabiltzen zituen, non pertsona baten hatzak sartzeko aukera zegoen. Modu horretan, erabiltzaileak objektu bat ordenagailuko pantailan "sentitzeko" aukera lortzen zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Floor|abizena=Hugenholtz|izenburua=Feasibility of Metatranscriptome Analysis from Infant Gut Microbiota: Adaptation to Solid Foods Results in Increased Activity of Firmicutes at Six Months|orrialdeak=9547063|hizkuntza=en|abizena2=Ritari|abizena3=Nylund|abizena4=Davids|abizena5=Satokari|abizena6=Vos|izena2=Jarmo|izena3=Lotta|izena4=Mark|izena5=Reetta|izena6=Willem M. de|data=2017-08-24|url=https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5587937/|aldizkaria=International Journal of Microbiology|zenbakia=2017|pmid=28912815|pmc=PMC5587937|doi=10.1155/2017/9547063|sartze-data=2024-12-14}}</ref> 1995ean, Norvegian Geir Jensen-ek eskumuturreko erloju haptiko bat deskribatu zuen, Tap izena zuen larruazalean ziztatzeko mekanismo batekin. Eskumuturreko [[Erlojua (osagarria)|erlojua]] sakelako telefono batera konektatuko litzateke [[Bluetooth]] bidez eta siestaren maiztasun patroiei esker, deitzen duten pertsonei aukeratutako mezu laburrekin erantzuteko aukera izango luke erabiltzaileak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Corner, George, (30 March 1869–16 April 1947)|argitaletxea=Oxford University Press|data=2007-12-01|url=https://doi.org/10.1093/ww/9780199540884.013.u224130|sartze-data=2024-12-14|encyclopedia=Who Was Who}}</ref> 2015ean, [[Apple Watch]] merkaturatu zuten. Erlojuaren erabiltzailearen telefono mugikorretik jakinarazpenak eta alerta zuzentzeko larruazaleko ukipen-sentsoreak erabiltzen ditu. == Ukimenaren detekzio mekanikoko motak == Larruazaleko karga mekanikoaren hautematea [[Mekanorrezeptore|mekanorrezeptoreek]] kudeatzen dute. Mekanohartzaile mota desberdinak daude, baina hatz-puntetan daudenak normalean bi kategoriatan sailkatzen dira.. Ekintza azkarra (EA) eta ekintza motela (EM). EM mekanorrezeptoreak esfortzu nahiko handiekiko eta maiztasun txikiekiko sentikorrak dira. Aldiz, EA mekanorrezeptoreak esfortzu txikiekiko sentikorrak dira maiztasun handiagoetan. Horren ondorioz, EM sentsoreek 200 mikrometrotik gorako anplitudeak dituzten testurak detekta ditzakete, eta EA sentsoreek 200 mikrometro eta 1 mikrometro bitarteko anplitudeak dituzten testurak detekta ditzakete, nahiz eta ikerketa batzuek iradokitzen duten EAk hatz-marka digitalaren uhin-luzera baino ehundura txikiagoak bakarrik detekta ditzakeela. EA mekanorrezeptoreek bereizmen handiko sentsibilitatea lortzen dute, marruskadurak sortutako bibrazioak eta hatz-markaren ehundura azalera, ehundura fin baten gainetik mugitzearen ondoriozko elkarreragina hautemanez.<ref>{{Erreferentzia|izena=J.|abizena=Scheibert|izenburua=The Role of Fingerprints in the Coding of Tactile Information Probed with a Biomimetic Sensor|orrialdeak=1503–1506|abizena2=Leurent|abizena3=Prevost|abizena4=Debrégeas|izena2=S.|izena3=A.|izena4=G.|data=2009-03-13|url=https://doi.org/10.1126/science.1166467|aldizkaria=Science|alea=5920|zenbakia=323|issn=0036-8075|doi=10.1126/science.1166467|sartze-data=2024-12-14}}</ref> == Inplementazioa == Atzeraelikadura haptikoa (askotan haptiko hutsez laburtua) maiztasun eta tarte jakin batzuetan kontrolatutako bibrazioak dira, ekintza ''"in-game"'' baten sentsazio adierazgarria emateko. Horrek barne hartzen ditu eskuko edo hatzetako "koskak", "kolpeak" eta "ukimenak". Atzeraelikadura haptikoa eskaintzen duen gailu elektroniko gehienek bibrazioak erabiltzen dituzte, eta gehienek [[Bibragailua (mekanikoa)|masa birakari eszentrikoko]] eragingailu mota bat (MBE) erabiltzen dute, hau da, ardatz motor bati lotutako pisu desorekatu bat. Ardatza apurtu ahala, masa irregular horren higidurak eragingailua eta akoplatutako gailua astindu egiten ditu. [[Piezoelektrizitate|Eragingailu piezoelektrikoak]] bibrazioak sortzeko ere erabiltzen dira, eta Aktuatore Lineal Erresonante-ek (ALE) baino mugimendu are zehatzagoa eskaintzen dute, zarata gutxiagorekin eta plataforma txikiagoan, baina MBEk eta ALEk baino tentsio handiagoak behar dituzte.<ref>{{Erreferentzia|izena=Richard Hua|abizena=Yang|izenburua=Investigation on the Small Signal Characteristic Based on the LLC Hybrid Hysteretic Charge Control|orrialdeak=128–142|abizena2=McDonald|abizena3=Li|izena2=Brent A.|izena3=Yalong|data=2019-06|url=https://doi.org/10.24295/cpsstpea.2019.00013|aldizkaria=CPSS Transactions on Power Electronics and Applications|alea=2|zenbakia=4|issn=2475-742X|doi=10.24295/cpsstpea.2019.00013|sartze-data=2024-12-14}}</ref> === Kontrolatzailearen hausnarkaria === Ikusita ere: [[DualShock]] ''and'' [[Rumble Pak]] Bideojokoen atzeraelikadura haptikoaren forma ohikoenetako bat kontrolagailuen bibrazioa da. 1976an, [[Sega (enpresa)|Sega]] [[Fonz (bideo jokoa)|Moto-Crosseko]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Homalium moto: Florence, J.|data=1998-01-01|url=https://doi.org/10.2305/iucn.uk.1998.rlts.t35087a9903276.en|aldizkaria=IUCN Red List of Threatened Species|sartze-data=2024-12-14}}</ref> moto jokoa, [[Fonz (bideo jokoa)|Fonz]]<ref>{{Erreferentzia|izena=Emma|abizena=Reay|izenburua=Child-Killers and Killer-Children|argitaletxea=Springer Nature Switzerland|orrialdeak=89–122|data=2023-10-17|url=https://doi.org/10.1007/978-3-031-42371-0_4|aldizkaria=The Child in Videogames|isbn=978-3-031-42370-3|sartze-data=2024-12-14}}</ref> bezala ere ezaguna, atzeraelikadura haptikoa erabili zuen lehen jolasa izan zen. Honek beste ibilgailu batekin talka eginten zuenean eskuluzeei dar-dar eragiten zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The video game explosion: a history from PONG to Playstation and beyond|argitaletxea=Greenwood Press|data=2008|url=https://www.worldcat.org/title/154776597|editore-abizena=Wolf|editore-izena=Mark J. P.|isbn=978-0-313-33868-7|pmc=154776597|sartze-data=2024-12-14}}</ref> === Indarraren atzeraelikadura === Indarra berrelikatzeko gailuek motorrak erabiltzen dituzte erabiltzaileak eskuetan duen elementu baten mugimendua manipulatzeko. <ref>{{Erreferentzia|izena=Abeer|abizena=Bayousuf|izenburua=Haptics-Based Systems Characteristics, Classification, and Applications|argitaletxea=IGI Global|orrialdeak=4652–4665|abizena2=Al-Khalifa|abizena3=Al-Salman|izena2=Hend S.|izena3=Abdulmalik|data=2018|url=https://doi.org/10.4018/978-1-5225-2255-3.ch404|aldizkaria=Encyclopedia of Information Science and Technology, Fourth Edition|sartze-data=2024-12-14}}</ref>Automobilak gidatzeko bideojokoek eta simulagailuek asko erabiltzen dute, [[Bolante (bideojokoa)|bolantea]] biratzen baitute benetako ibilgailu bat eskoratzean izandako indarrak simulatzeko. Lineako transmisioko gurpilak, 2013an sartutakoak, [[Serbomotor|serbomotorretan]] oinarritzen dira eta gama handienekoak dira, indarrerako eta fideltasunerako. 2007an, [[Novint Technologies|Novint]]-ek [[Novit Falcon|Falcona]] merkaturatu zuen, erresoluzio handiko indar tridimentsionaleko atzeraelikadura zuen kontsumoko lehen 3D ukimen-gailua. Horri esker, objektuen simulazio haptikoa, testurak, bihurkina, momentua eta objektuen presentzia fisikoa egin ahal izan zen jolasetan.<ref>{{Erreferentzia|izena=Sara C.|abizena=Robinson|izenburua=Wood Species and Culture Age Affect Zone Line Production of Xylaria polymorpha~!2010-02-05~!2010-05-12~!2010-06-22~!|orrialdeak=18–21|abizena2=Laks|izena2=Peter E.|data=2010-07-06|url=https://doi.org/10.2174/1874437001004010018|aldizkaria=The Open Mycology Journal|alea=1|zenbakia=4|issn=1874-4370|doi=10.2174/1874437001004010018|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=SEPTEMBER|argitaletxea=Cambridge University Press|orrialdeak=29–40|data=2013-09-05|url=https://doi.org/10.1017/cbo9781139644907.003|aldizkaria=The Journal of Sir Walter Scott|sartze-data=2024-12-14}}</ref> == Aplikazioak == === Kontrola === ==== Telepresentzia ==== Atzeraelikadura haptikoa funtsezkoa da [[Telepresentzia|telepresentziaren]] bidez zeregin konplexuak egiteko. [[Shadow Hand]] esku robotiko aurreratuak 129 ukipen-sentsore ditu multzo bakoitzean informazioa operadoreari helarazteko. Horri esker, tipifikazioa eta antzeko lanak urrutitik egin daitezke.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jessie L.|abizena=Weston|izenburua=The Quest of the Holy Grail|data=2019-05-29|url=https://doi.org/10.4324/9780429052668|doi=10.4324/9780429052668|sartze-data=2024-12-14}}</ref> Prototipo goiztiar bat [[NASA|NASAren]] robot humanoideen edo [[Robonaut|robonauten]] bilduman ikus daiteke.<ref>{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Yamokoski|izenburua=Robonaut, Valkyrie, and NASA Robots|argitaletxea=Springer Netherlands|orrialdeak=201–214|abizena2=Radford|izena2=Nicolaus|data=2018-10-10|url=https://doi.org/10.1007/978-94-007-6046-2_17|aldizkaria=Humanoid Robotics: A Reference|isbn=978-94-007-6045-5|sartze-data=2024-12-14}}</ref> ==== Teleoperazioa ==== [[Teleoperazioa|Teleoperadoreak]] urrutitik kontrolatutako tresna robotikoak dira. Parte hartzen duten indarrei buruzko iruzkinak jasotzen dituztenean, horri, teleoperazio haptikoa deitzen zaio. Elektrikoki eragindako lehen teleoperadoreak [[Raymond Goertz|Raymond Goertzek]] eraiki zituen [[Argonne Laborategi Nazionala|Argonneko Laborategi Nazionalean]], substantzia erradioaktiboak urrutitik manipulatzeko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=1952 at Hanford Works|data=1953-04-10|url=https://doi.org/10.2172/10105968|sartze-data=2024-12-14}}</ref> Harrezkero, indarraren atzeraelikaduraren erabilera gehiago hedatu da beste teleoperadore mota batzuetan, hala nola, urruneko kontroleko urpeko esplorazio gailuetan. [[Simulazio|Simulagailu]] mediko eta [[Hegaldi-simulagailua|hegaldi-simulagailu]] idealek, adibidez, bizitza errealean sentituko litzatekeen indar-atzeraelikadura ematen dute. Indar simulatuak operadore haptikoaren kontrolak erabiliz sortzen dira, ukimen-sentsazioak irudikatzen dituzten datuak gorde edo erreproduzitzeko aukera emanez.<ref>{{Erreferentzia|izena=Seyedshams|abizena=Feyzabadi|izenburua=Human Force Discrimination during Active Arm Motion for Force Feedback Design|orrialdeak=309–319|abizena2=Straube|abizena3=Folgheraiter|abizena4=Kirchner|abizena5=Kim|abizena6=Albiez|izena2=Sirko|izena3=Michele|izena4=Elsa Andrea|izena5=Su Kyoung|izena6=Jan Christian|data=2013-07|url=https://doi.org/10.1109/toh.2013.4|aldizkaria=IEEE Transactions on Haptics|alea=3|zenbakia=6|issn=1939-1412|doi=10.1109/toh.2013.4|sartze-data=2024-12-14}}</ref> === Gailu elektronikoak === ==== Bideojokoak ==== [[Fitxategi:Dreamcast-Jump-Pack.jpg|thumb|Kontrolatzaileentzako zarata paketeek, [[Sega Dreamcast|Dreamcast]] Jump Pack honek adibidez, erabiltzaileen eskuen bitartez komentario haptikoak ematen dituzte.]] Atzeraelikadura haptikoa normalean [[Arkade joko|arcade jokoetan]] erabiltzen da, bereziki [[Lasterket bideo joko|lasterketetako bideo jokoetan]]. 1976an, [[Sega (enpresa)|Sega]] [[Fonz (bideo jokoa)|Moto-Crosseko]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Homalium moto: Florence, J.|data=1998-01-01|url=https://doi.org/10.2305/iucn.uk.1998.rlts.t35087a9903276.en|aldizkaria=IUCN Red List of Threatened Species|sartze-data=2024-12-14}}</ref> moto jokoa, [[Fonz (bideo jokoa)|Fonz]]<ref>{{Erreferentzia|izena=Emma|abizena=Reay|izenburua=Child-Killers and Killer-Children|argitaletxea=Springer Nature Switzerland|orrialdeak=89–122|data=2023-10-17|url=https://doi.org/10.1007/978-3-031-42371-0_4|aldizkaria=The Child in Videogames|isbn=978-3-031-42370-3|sartze-data=2024-12-14}}</ref> bezala ere ezaguna, atzeraelikadura haptikoa erabili zuen lehen jolasa izan zen, beste ibilgailu batekin talka eginten zuenean eskuluzeei dar-dar eragiten zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The video game explosion: a history from Pong to Playstation and beyond|argitaletxea=Greenwood Press|data=2008|editore-abizena=Wolf|editore-izena=Mark J. P.|isbn=978-0-313-33868-7|sartze-data=2024-12-14}}</ref> Tatsumiko [[TX-1|TX-1ek]] indarraren atzeraelikadura sartu zien autoak gidatzeko jokoei 1983an. Jokoa [[Earthshaker! (pinball)|Earthshaker!]] [[Petako]] makina bati iruzkin haptikoak gehitu zizkioten 1989an. Gailu haptiko sinpleak arruntak dira [[joko-kontrolatzaile]], joystick eta direkzio-gurpiletan. Hasierako inplementazioak osagarri aukerakoen bidez eman ziren, adibidez, 1997an Nintendo 64 kontrolagailuaren Rumble Pak. Urte berean, [[Inmersion Corporation|Inmersion Corporationek]] merkaturatu zuen [[Microsoft Side Winder Force Feedback Pro]] atzeraelikadura integratuta zuena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Running the Joint: Air Force Efforts to Build a Joint Task Force Headquarters|argitaletxea=RAND Corporation|data=2021|url=https://doi.org/10.7249/rr-a590-1|isbn=1-9774-0708-0|sartze-data=2024-12-14}}</ref> Kontsola kontrolagailu eta joystick askok feedback gailu integratuak dituzte, horiek ardatz desorekatutako pisuak dituzten motrorrek eratutako bibrazioak sortzen dituzte, [[Sony|Sonyren]] [[DualShock]] teknologia eta [[Microsoft|Microsoften]] [[Xbox Wireless Controller|Impulse Trigger]] teknologia barne. Autoen bolanteko kontrolatzaile batzuk, adibidez, errepidearen sentsazioa emateko programatuta daude. Erabiltzailea biratu edo azeleratu ahala, bolanteak birak jasoz edo kontroletik kanpo irristatuz erantzuten du. == Errreferentziak == <references /> 3u55lqw6davoiou8zv46es5v5xlif7f 9999329 9999327 2024-12-14T10:50:19Z Jonizaguirre09 167583 9999329 wikitext text/x-wiki Ez da nahastu behar [[Ukipen-teknologia|ukipen-teknologiarekin]].[[Fitxategi:NASA_Tactile_Interface_–_CPI_Draft_White_Paper.png|thumb|1992 NASAren ukipen-interfazeko eskularruaren diseinua]] '''Teknologia haptikoa''' (baita komunikazio zenestesikoa edo 3D ukimena bezala ere ezagutzen dena) <ref>{{Erreferentzia|izena=Shantonu|abizena=Biswas|izenburua=Emerging Material Technologies for Haptics|hizkuntza=en|abizena2=Visell|izena2=Yon|data=2019-04|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/admt.201900042|aldizkaria=Advanced Materials Technologies|alea=4|zenbakia=4|issn=2365-709X|doi=10.1002/admt.201900042|sartze-data=2024-12-13}}</ref>erabiltzaileari indarrak, [[bibrazioak]] edo mugimenduak aplikatuz [[Sistema somatosentsorial|ukimen-esperientziak]] sor dezakeen teknologia da.<ref>{{Erreferentzia|izena=Gabriel|abizena=Robles-De-La-Torre|izenburua=Principles of haptic perception in virtual environments|argitaletxea=Birkhäuser Basel|orrialdeak=363–379|url=https://doi.org/10.1007/978-3-7643-7612-3_30|aldizkaria=Human Haptic Perception: Basics and Applications|isbn=978-3-7643-7611-6|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Teknologia hauek, [[Ordenagailu simulazio|ordenagailu bidezko simulazio]] batean objektu birtualak sortzeko, kontrolatzeko eta gailu [[Telerrobotika|telerrobotikoen]] urrutiko kontrola hobetzeko erabil daitezke. Gailu haptikoek [[Ukipen-sentsorea|ukipen-sentsoreak]] izan ditzakete, erabiltzaileak interfazean egiten dituen indarrak neurtzeko. Haptiko hitza, grezieraz "ἁπτικός", taktila esan nahi du. Gailu haptiko sinpleak [[Joko-kontrolatzaile|joko-kontrolatzaileetan]], [[Joystick|joystiketan]] eta [[Direkzio-gurpil|direkzio-gurpiletan]] ohikoak dira. Teknologia haptikoak giza ukimenaren zentzuak nola funtzionatzen duen ikertzea errazten du, objektu birtual haptiko kontrolatuak sortzeko aukera emanez. Ikertzaile gehienek [[Ukimen-sentsazio|ukimen-sentsazioarekin]] lotutako hiru sistema sentsorial bereizten dituzte gizakiengan: [[Larruazaleko afekzio|larruazalekoa]], [[kinestetikoa]] eta [[haptikoa]].<ref>{{Erreferentzia|izena=Shantonu|abizena=Biswas|izenburua=Haptic Perception, Mechanics, and Material Technologies for Virtual Reality|hizkuntza=en|abizena2=Visell|izena2=Yon|data=2021-09|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/adfm.202008186|aldizkaria=Advanced Functional Materials|alea=39|zenbakia=31|issn=1616-301X|doi=10.1002/adfm.202008186|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=M. A.|abizena=Srinivasan|izenburua=Tactual discrimination of softness|orrialdeak=88–101|hizkuntza=en|abizena2=LaMotte|izena2=R. H.|data=1995-01-01|url=https://www.physiology.org/doi/10.1152/jn.1995.73.1.88|aldizkaria=Journal of Neurophysiology|alea=1|zenbakia=73|issn=0022-3077|doi=10.1152/jn.1995.73.1.88|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=Yan-Bin Jia|izenburua=Optimal two-finger squeezing of deformable objects|argitaletxea=IEEE|orrialdeak=3514–3519|abizena2=Huan Lin|abizena3=Feng Guo|data=2013-11|url=https://doi.org/10.1109/iros.2013.6696857|aldizkaria=2013 IEEE/RSJ International Conference on Intelligent Robots and Systems|doi=10.1109/iros.2013.6696857|sartze-data=2024-12-14}}</ref> [[Larruazaleko afekzio|Larruazalekoak]] eta kinestetikoak eragindako pertzepzio guztiei pertzepzio taktuala esaten zaie. Ukimenaren sentipena pasibo eta aktibo gisa sailka daiteke, eta "haptiko" terminoa, sarritan, objektuak komunikatzeko edo ezagutzeko ukimen aktiboarekin lotzen da.<ref>{{Erreferentzia|izena=Wouter M.|abizena=Bergmann Tiest|izenburua=Tactual perception of material properties|orrialdeak=2775–2782|hizkuntza=en|data=2010-12|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0042698910004967|aldizkaria=Vision Research|alea=24|zenbakia=50|doi=10.1016/j.visres.2010.10.005|sartze-data=2024-12-14}}</ref> == Historia == Teknologia haptikoaren lehen aplikazioetako bat [[Aireontzi|aireontziak]] operatzeko [[serbomekanismo]] sistemak erabiltzen dituzten hegazkin handietan izan zen.<ref>{{Erreferentzia|izena=James R.|abizena=Hansen|izenburua=Quest for Performance: The Evolution of Modern Aircraft|orrialdeak=734|abizena2=Loftin|izena2=Laurence K.|data=1987-07|url=https://doi.org/10.2307/3105034|aldizkaria=Technology and Culture|alea=3|zenbakia=28|issn=0040-165X|doi=10.2307/3105034|sartze-data=2024-12-14}}</ref> [[Serbosistema|Serbosistemarik]] gabeko aireontzi arinagoetan, aireontzia abiadura batera heltzen zenean, pilotoaren kontroletan nabaritzen zen inpaktu aerodinamikoa. Hau hegaldi arriskutsu baten ohartarazpen baliagarri bat izan zen. Serbosistemek normalean "bide bakarrekoak" izaten dira; hau da, kontrol-gainazaletan [[Aerodinamika|aerodinamikoki]] aplikatutako kanpo-indarrak ez dira hautematen kontroletan, ondorioz, seinale sentsorial garrantzitsu honen falta ematen da.<ref>{{Erreferentzia|izena=Federico|abizena=Morosi|izenburua=Coordinated control paradigm for hydraulic excavator with haptic device|orrialdeak=102848|hizkuntza=en|abizena2=Rossoni|abizena3=Caruso|izena2=Marco|izena3=Giandomenico|data=2019-09|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0926580518311014|aldizkaria=Automation in Construction|zenbakia=105|doi=10.1016/j.autcon.2019.102848|sartze-data=2024-12-14}}</ref> 1960ko hamarkadan, Paul Bach-y-Ritak ikusmenaren ordezko sistema bat garatu zuen, metalezko hodi uhalen 20x20 matrize bat erabiliz. Hodi horiek altxatu eta jaitsi zitezkeen, pantailako pikselen antzeko "puntuak" sortuz. Aulki batean esertzen ziren pertsonak gailu honekin hornituta bizkarrean sartzen zitzaizkien puntuen patroia erabiliz irudiak identifika zitzaketen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Paul|abizena=Bach-Y-Rita|izenburua=Vision Substitution by Tactile Image Projection|orrialdeak=963–964|hizkuntza=en|abizena2=Collins|abizena3=Saunders|abizena4=White|abizena5=Scadden|izena2=Carter C.|izena3=Frank A.|izena4=Benjamin|izena5=Lawrence|data=1969-03|url=https://www.nature.com/articles/221963a0|aldizkaria=Nature|alea=5184|zenbakia=221|issn=0028-0836|doi=10.1038/221963a0|sartze-data=2024-12-14}}</ref> Ukimenezko telefono baterako AEBetako lehen patentea Thomas D. Shannon-i eman zioten 1973an.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Memorandum 18/29 December 1786 by Jeremy Bentham, Friday, 29 December 1786 [bentjeOU0030493a1d]|data=2023-11|url=https://doi.org/10.13051/ee:doc/bentjeou0030493a1d|aldizkaria=Electronic Enlightenment Scholarly Edition of Correspondence|sartze-data=2024-12-14}}</ref> [[Bell Phones Laboratories]], Inc.-eko [[A. Michael Noll|A. Michael Noll-ek]] gizon-ukimenezko komunikazio sistema bat eraiki zuen 1970eko hamarkadaren hasieran, eta 1975ean patente bat eman zuten hura asmatzeko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Table 3.15. Telecommunications patent applications filed at the US Patent Office (USPTO)|url=https://doi.org/10.1787/888932801280|aldizkaria=doi.org|sartze-data=2024-12-14}}</ref> [[Fitxategi:Aura-Interactor-force-feedback-vest.jpg|alt=A photo of an Aura Interactor vest|ezkerrera|thumb|"Aura Interactor" txalekoa]] 1994an [[Aura Interactor]] txalekoa garatu zen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Miguel|abizena=Felizardo|izenburua=07 - SUICIDE IN VIDEO-GAMES: REPRESENTATION OF SUICIDE-RELATED BEHAVIOURS IN VIDEO-GAMES THROUGHOUT THE YEARS.|abizena2=Gonçalves Gomes Felizardo|izena2=Miguel|data=2019-08-16|url=https://doi.org/10.26226/morressier.5d1a038557558b317a140f20|aldizkaria=doi.org|sartze-data=2024-12-14}}</ref> Txalekoa indarra berrelikatzeko gailu eramangarri bat da, audio-seinale bat monitorizatzen duena eta eragingailu elektromagnetikoaren teknologia erabiltzen duena soinu-uhin baxuak bibrazio bihurtzeko eta kolpe edo ostiko moduko ekintzak irudikatzeko. Estereo, telebista edo bideokaseta baten audio-irteera txalekoan sartutako bozgorailu baten bidez erreproduzitzen da, eta horrela audio-seinalea gorputzean sentitu daiteke. 1995ean, [[Thomas Massie|Thomas Massiek]] PHANToM (HAptic iNTerface mekanismo pertsonala) sistema garatu zuen. Sistema honek beso konputarizatuen amaieran dedal moduko errezeptakuluak erabiltzen zituen, non pertsona baten hatzak sartzeko aukera zegoen. Modu horretan, erabiltzaileak objektu bat ordenagailuko pantailan "sentitzeko" aukera lortzen zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Floor|abizena=Hugenholtz|izenburua=Feasibility of Metatranscriptome Analysis from Infant Gut Microbiota: Adaptation to Solid Foods Results in Increased Activity of Firmicutes at Six Months|orrialdeak=9547063|hizkuntza=en|abizena2=Ritari|abizena3=Nylund|abizena4=Davids|abizena5=Satokari|abizena6=Vos|izena2=Jarmo|izena3=Lotta|izena4=Mark|izena5=Reetta|izena6=Willem M. de|data=2017-08-24|url=https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5587937/|aldizkaria=International Journal of Microbiology|zenbakia=2017|pmid=28912815|pmc=PMC5587937|doi=10.1155/2017/9547063|sartze-data=2024-12-14}}</ref> 1995ean, Norvegian Geir Jensen-ek eskumuturreko erloju haptiko bat deskribatu zuen, Tap izena zuen larruazalean ziztatzeko mekanismo batekin. Eskumuturreko [[Erlojua (osagarria)|erlojua]] sakelako telefono batera konektatuko litzateke [[Bluetooth]] bidez eta siestaren maiztasun patroiei esker, deitzen duten pertsonei aukeratutako mezu laburrekin erantzuteko aukera izango luke erabiltzaileak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Corner, George, (30 March 1869–16 April 1947)|argitaletxea=Oxford University Press|data=2007-12-01|url=https://doi.org/10.1093/ww/9780199540884.013.u224130|sartze-data=2024-12-14|encyclopedia=Who Was Who}}</ref> 2015ean, [[Apple Watch]] merkaturatu zuten. Erlojuaren erabiltzailearen telefono mugikorretik jakinarazpenak eta alerta zuzentzeko larruazaleko ukipen-sentsoreak erabiltzen ditu. == Ukimenaren detekzio mekanikoko motak == Larruazaleko karga mekanikoaren hautematea [[Mekanorrezeptore|mekanorrezeptoreek]] kudeatzen dute. Mekanohartzaile mota desberdinak daude, baina hatz-puntetan daudenak normalean bi kategoriatan sailkatzen dira.. Ekintza azkarra (EA) eta ekintza motela (EM). EM mekanorrezeptoreak esfortzu nahiko handiekiko eta maiztasun txikiekiko sentikorrak dira. Aldiz, EA mekanorrezeptoreak esfortzu txikiekiko sentikorrak dira maiztasun handiagoetan. Horren ondorioz, EM sentsoreek 200 mikrometrotik gorako anplitudeak dituzten testurak detekta ditzakete, eta EA sentsoreek 200 mikrometro eta 1 mikrometro bitarteko anplitudeak dituzten testurak detekta ditzakete, nahiz eta ikerketa batzuek iradokitzen duten EAk hatz-marka digitalaren uhin-luzera baino ehundura txikiagoak bakarrik detekta ditzakeela. EA mekanorrezeptoreek bereizmen handiko sentsibilitatea lortzen dute, marruskadurak sortutako bibrazioak eta hatz-markaren ehundura azalera, ehundura fin baten gainetik mugitzearen ondoriozko elkarreragina hautemanez.<ref>{{Erreferentzia|izena=J.|abizena=Scheibert|izenburua=The Role of Fingerprints in the Coding of Tactile Information Probed with a Biomimetic Sensor|orrialdeak=1503–1506|abizena2=Leurent|abizena3=Prevost|abizena4=Debrégeas|izena2=S.|izena3=A.|izena4=G.|data=2009-03-13|url=https://doi.org/10.1126/science.1166467|aldizkaria=Science|alea=5920|zenbakia=323|issn=0036-8075|doi=10.1126/science.1166467|sartze-data=2024-12-14}}</ref> == Inplementazioa == Atzeraelikadura haptikoa (askotan haptiko hutsez laburtua) maiztasun eta tarte jakin batzuetan kontrolatutako bibrazioak dira, ekintza ''"in-game"'' baten sentsazio adierazgarria emateko. Horrek barne hartzen ditu eskuko edo hatzetako "koskak", "kolpeak" eta "ukimenak". Atzeraelikadura haptikoa eskaintzen duen gailu elektroniko gehienek bibrazioak erabiltzen dituzte, eta gehienek [[Bibragailua (mekanikoa)|masa birakari eszentrikoko]] eragingailu mota bat (MBE) erabiltzen dute, hau da, ardatz motor bati lotutako pisu desorekatu bat. Ardatza apurtu ahala, masa irregular horren higidurak eragingailua eta akoplatutako gailua astindu egiten ditu. [[Piezoelektrizitate|Eragingailu piezoelektrikoak]] bibrazioak sortzeko ere erabiltzen dira, eta Aktuatore Lineal Erresonante-ek (ALE) baino mugimendu are zehatzagoa eskaintzen dute, zarata gutxiagorekin eta plataforma txikiagoan, baina MBEk eta ALEk baino tentsio handiagoak behar dituzte.<ref>{{Erreferentzia|izena=Richard Hua|abizena=Yang|izenburua=Investigation on the Small Signal Characteristic Based on the LLC Hybrid Hysteretic Charge Control|orrialdeak=128–142|abizena2=McDonald|abizena3=Li|izena2=Brent A.|izena3=Yalong|data=2019-06|url=https://doi.org/10.24295/cpsstpea.2019.00013|aldizkaria=CPSS Transactions on Power Electronics and Applications|alea=2|zenbakia=4|issn=2475-742X|doi=10.24295/cpsstpea.2019.00013|sartze-data=2024-12-14}}</ref> === Kontrolatzailearen hausnarkaria === Ikusita ere: [[DualShock]] ''and'' [[Rumble Pak]] Bideojokoen atzeraelikadura haptikoaren forma ohikoenetako bat kontrolagailuen bibrazioa da. 1976an, [[Sega (enpresa)|Sega]] [[Fonz (bideo jokoa)|Moto-Crosseko]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Homalium moto: Florence, J.|data=1998-01-01|url=https://doi.org/10.2305/iucn.uk.1998.rlts.t35087a9903276.en|aldizkaria=IUCN Red List of Threatened Species|sartze-data=2024-12-14}}</ref> moto jokoa, [[Fonz (bideo jokoa)|Fonz]]<ref>{{Erreferentzia|izena=Emma|abizena=Reay|izenburua=Child-Killers and Killer-Children|argitaletxea=Springer Nature Switzerland|orrialdeak=89–122|data=2023-10-17|url=https://doi.org/10.1007/978-3-031-42371-0_4|aldizkaria=The Child in Videogames|isbn=978-3-031-42370-3|sartze-data=2024-12-14}}</ref> bezala ere ezaguna, atzeraelikadura haptikoa erabili zuen lehen jolasa izan zen. Honek beste ibilgailu batekin talka eginten zuenean eskuluzeei dar-dar eragiten zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The video game explosion: a history from PONG to Playstation and beyond|argitaletxea=Greenwood Press|data=2008|url=https://www.worldcat.org/title/154776597|editore-abizena=Wolf|editore-izena=Mark J. P.|isbn=978-0-313-33868-7|pmc=154776597|sartze-data=2024-12-14}}</ref> === Indarraren atzeraelikadura === Indarra berrelikatzeko gailuek motorrak erabiltzen dituzte erabiltzaileak eskuetan duen elementu baten mugimendua manipulatzeko. <ref>{{Erreferentzia|izena=Abeer|abizena=Bayousuf|izenburua=Haptics-Based Systems Characteristics, Classification, and Applications|argitaletxea=IGI Global|orrialdeak=4652–4665|abizena2=Al-Khalifa|abizena3=Al-Salman|izena2=Hend S.|izena3=Abdulmalik|data=2018|url=https://doi.org/10.4018/978-1-5225-2255-3.ch404|aldizkaria=Encyclopedia of Information Science and Technology, Fourth Edition|sartze-data=2024-12-14}}</ref>Automobilak gidatzeko bideojokoek eta simulagailuek asko erabiltzen dute, [[Bolante (bideojokoa)|bolantea]] biratzen baitute benetako ibilgailu bat eskoratzean izandako indarrak simulatzeko. Lineako transmisioko gurpilak, 2013an sartutakoak, [[Serbomotor|serbomotorretan]] oinarritzen dira eta gama handienekoak dira, indarrerako eta fideltasunerako. 2007an, [[Novint Technologies|Novint]]-ek [[Novit Falcon|Falcona]] merkaturatu zuen, erresoluzio handiko indar tridimentsionaleko atzeraelikadura zuen kontsumoko lehen 3D ukimen-gailua. Horri esker, objektuen simulazio haptikoa, testurak, bihurkina, momentua eta objektuen presentzia fisikoa egin ahal izan zen jolasetan.<ref>{{Erreferentzia|izena=Sara C.|abizena=Robinson|izenburua=Wood Species and Culture Age Affect Zone Line Production of Xylaria polymorpha~!2010-02-05~!2010-05-12~!2010-06-22~!|orrialdeak=18–21|abizena2=Laks|izena2=Peter E.|data=2010-07-06|url=https://doi.org/10.2174/1874437001004010018|aldizkaria=The Open Mycology Journal|alea=1|zenbakia=4|issn=1874-4370|doi=10.2174/1874437001004010018|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=SEPTEMBER|argitaletxea=Cambridge University Press|orrialdeak=29–40|data=2013-09-05|url=https://doi.org/10.1017/cbo9781139644907.003|aldizkaria=The Journal of Sir Walter Scott|sartze-data=2024-12-14}}</ref> == Aplikazioak == === Kontrola === ==== Telepresentzia ==== Atzeraelikadura haptikoa funtsezkoa da [[Telepresentzia|telepresentziaren]] bidez zeregin konplexuak egiteko. [[Shadow Hand]] esku robotiko aurreratuak 129 ukipen-sentsore ditu multzo bakoitzean informazioa operadoreari helarazteko. Horri esker, tipifikazioa eta antzeko lanak urrutitik egin daitezke.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jessie L.|abizena=Weston|izenburua=The Quest of the Holy Grail|data=2019-05-29|url=https://doi.org/10.4324/9780429052668|doi=10.4324/9780429052668|sartze-data=2024-12-14}}</ref> Prototipo goiztiar bat [[NASA|NASAren]] robot humanoideen edo [[Robonaut|robonauten]] bilduman ikus daiteke.<ref>{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Yamokoski|izenburua=Robonaut, Valkyrie, and NASA Robots|argitaletxea=Springer Netherlands|orrialdeak=201–214|abizena2=Radford|izena2=Nicolaus|data=2018-10-10|url=https://doi.org/10.1007/978-94-007-6046-2_17|aldizkaria=Humanoid Robotics: A Reference|isbn=978-94-007-6045-5|sartze-data=2024-12-14}}</ref> ==== Teleoperazioa ==== [[Teleoperazioa|Teleoperadoreak]] urrutitik kontrolatutako tresna robotikoak dira. Parte hartzen duten indarrei buruzko iruzkinak jasotzen dituztenean, horri, teleoperazio haptikoa deitzen zaio. Elektrikoki eragindako lehen teleoperadoreak [[Raymond Goertz|Raymond Goertzek]] eraiki zituen [[Argonne Laborategi Nazionala|Argonneko Laborategi Nazionalean]], substantzia erradioaktiboak urrutitik manipulatzeko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=1952 at Hanford Works|data=1953-04-10|url=https://doi.org/10.2172/10105968|sartze-data=2024-12-14}}</ref> Harrezkero, indarraren atzeraelikaduraren erabilera gehiago hedatu da beste teleoperadore mota batzuetan, hala nola, urruneko kontroleko urpeko esplorazio gailuetan. [[Simulazio|Simulagailu]] mediko eta [[Hegaldi-simulagailua|hegaldi-simulagailu]] idealek, adibidez, bizitza errealean sentituko litzatekeen indar-atzeraelikadura ematen dute. Indar simulatuak operadore haptikoaren kontrolak erabiliz sortzen dira, ukimen-sentsazioak irudikatzen dituzten datuak gorde edo erreproduzitzeko aukera emanez.<ref>{{Erreferentzia|izena=Seyedshams|abizena=Feyzabadi|izenburua=Human Force Discrimination during Active Arm Motion for Force Feedback Design|orrialdeak=309–319|abizena2=Straube|abizena3=Folgheraiter|abizena4=Kirchner|abizena5=Kim|abizena6=Albiez|izena2=Sirko|izena3=Michele|izena4=Elsa Andrea|izena5=Su Kyoung|izena6=Jan Christian|data=2013-07|url=https://doi.org/10.1109/toh.2013.4|aldizkaria=IEEE Transactions on Haptics|alea=3|zenbakia=6|issn=1939-1412|doi=10.1109/toh.2013.4|sartze-data=2024-12-14}}</ref> === Gailu elektronikoak === ==== Bideojokoak ==== [[Fitxategi:Dreamcast-Jump-Pack.jpg|thumb|Kontrolatzaileentzako zarata paketeek, [[Sega Dreamcast|Dreamcast]] Jump Pack honek adibidez, erabiltzaileen eskuen bitartez komentario haptikoak ematen dituzte.]] Atzeraelikadura haptikoa normalean [[Arkade joko|arcade jokoetan]] erabiltzen da, bereziki [[Lasterket bideo joko|lasterketetako bideo jokoetan]]. 1976an, [[Sega (enpresa)|Sega]] [[Fonz (bideo jokoa)|Moto-Crosseko]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Homalium moto: Florence, J.|data=1998-01-01|url=https://doi.org/10.2305/iucn.uk.1998.rlts.t35087a9903276.en|aldizkaria=IUCN Red List of Threatened Species|sartze-data=2024-12-14}}</ref> moto jokoa, [[Fonz (bideo jokoa)|Fonz]]<ref>{{Erreferentzia|izena=Emma|abizena=Reay|izenburua=Child-Killers and Killer-Children|argitaletxea=Springer Nature Switzerland|orrialdeak=89–122|data=2023-10-17|url=https://doi.org/10.1007/978-3-031-42371-0_4|aldizkaria=The Child in Videogames|isbn=978-3-031-42370-3|sartze-data=2024-12-14}}</ref> bezala ere ezaguna, atzeraelikadura haptikoa erabili zuen lehen jolasa izan zen, beste ibilgailu batekin talka eginten zuenean eskuluzeei dar-dar eragiten zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The video game explosion: a history from Pong to Playstation and beyond|argitaletxea=Greenwood Press|data=2008|editore-abizena=Wolf|editore-izena=Mark J. P.|isbn=978-0-313-33868-7|sartze-data=2024-12-14}}</ref> Tatsumiko [[TX-1|TX-1ek]] indarraren atzeraelikadura sartu zien autoak gidatzeko jokoei 1983an. Jokoa [[Earthshaker! (pinball)|Earthshaker!]] [[Petako]] makina bati iruzkin haptikoak gehitu zizkioten 1989an. Gailu haptiko sinpleak arruntak dira [[joko-kontrolatzaile]], joystick eta direkzio-gurpiletan. Hasierako inplementazioak osagarri aukerakoen bidez eman ziren, adibidez, 1997an Nintendo 64 kontrolagailuaren Rumble Pak. Urte berean, [[Inmersion Corporation|Inmersion Corporationek]] merkaturatu zuen [[Microsoft Side Winder Force Feedback Pro]] atzeraelikadura integratuta zuena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Running the Joint: Air Force Efforts to Build a Joint Task Force Headquarters|argitaletxea=RAND Corporation|data=2021|url=https://doi.org/10.7249/rr-a590-1|isbn=1-9774-0708-0|sartze-data=2024-12-14}}</ref> Kontsola kontrolagailu eta joystick askok feedback gailu integratuak dituzte, horiek ardatz desorekatutako pisuak dituzten motrorrek eratutako bibrazioak sortzen dituzte, [[Sony|Sonyren]] [[DualShock]] teknologia eta [[Microsoft|Microsoften]] [[Xbox Wireless Controller|Impulse Trigger]] teknologia barne. Autoen bolanteko kontrolatzaile batzuk, adibidez, errepidearen sentsazioa emateko programatuta daude. Erabiltzailea biratu edo azeleratu ahala, bolanteak birak jasoz edo kontroletik kanpo irristatuz erantzuten du. == Errreferentziak == <references /> cjv3dmlqdx4u8gtueztjkz74ubid5mi 0 1212064 9998715 9998343 2024-12-13T15:42:27Z Adrifer03 167988 9998715 wikitext text/x-wiki = '''Prompt ingeniaritza''' = '''Prompt Ingeniaritza''' [[:en:Generative_artificial_intelligence|adimen artifizial sortzaile eredu]] batek (AAS) [1][2] interpretatu eta uler dezakeen irakaskuntza bat egituratzeko prozesua da. Prompt bat hizkuntza natural bateko testu bat da, AA (Adimen Artifizial) batek bete beharko lukeen zeregina deskribatzen duena [3]. Testu-testu eredu baterako prompt bat kontsulta bat izan daiteke, hala nola, "zer da Fermaten teorema txikia?"[4], "Edgar Allan Poeren estiloko poema bat idatzi, erortzen diren hostoei buruz" [5], edo adierazpen luzeago bat [6], testuingurua eta historia barne. {| class="wikitable" | |'''Artikulu hau hobetzeko lanean ari da [[Lankide:Adrifer03|Adrifer03]] lankidea.''' Hori dela eta, beharbada hutsuneren batzuk izango dira [[Wikipedia:Artikuluen edukiak jarraitu beharreko irizpideak|edukian]] edo [[Wikipedia:Artikuluen formatua|formatuan]]. Mesedez, aldaketa handi bat egin baino lehen, eztabaida ezazu haren [[Lankide eztabaida:Adrifer03|lankide orrian]] edo [[Eztabaida:Prompt ingeniaritza|artikuluaren eztabaida orrian]], erredakzioa koordinatzeko. |} Prompt Ingeniaritzak ekar dezake kontsulta bat egitea, estilo bat zehaztea [5], testuinguru garrantzitsu bat eskaintzea [8] edo AA-ari eginkizun bat esleitzea, hala nola "frantses hiztun gisa jardutea" [9]. Testu-irudi batekin edo testu-audio eredu batez ari garenean, prompt bat irteera desiratu baten deskribapena da, hala nola "zaldi gainean doan astronauta baten kalitate handiko argazkia" [10] edo "Lo-fi slow BPM electro hotzikara lagin organikoekin" [11]. Testu-irudi eredu bat bultzatzeak berekin ekar dezake nahi den gaia, estiloa, maketazioa, argiztapena [12] eta estetika lortzea. == '''Historia:''' == 2018an, ikertzaileek lehen aldiz NLPn (Hizkuntzaren Prozesamendua) aldez aurretik bereizitako zeregin guztiak galdera gisa aurkeztu ahal izatea proposatu zuten testuinguru baten gaineko problematikari erantzuteko. Gainera, banakako, bateratu eta zeregin anitzekoa zen lehen eredu bat prestatu zuten, "Zein da sentimendua", “Esaldi hau alemanera itzuli" edo "Nor da lehendakaria?" [13] bezalako galderei erantzuteko. 2021ean, ikertzaileek 12 NLP zeregin egiteko generikoki simulatutako eredu bat (T0) prestatu zuten (62 dataset erabiliz, zeregin bakoitzak hainbat dataset izan baititzake). Modeloak eginkizun berrietan errendimendu ona izan zuen, zeregin bakar batean trebatutako ereduak hobetuz. Zeregin bat ebazteko, T0ri zeregin bat egituratutako prompt gisa ematen zaio, adibidez, premisa egiazkoa bada, egia da ere hipotesia [14]. 2022ko otsailean promptak gordetzen zituen errepositiorio batek 2.000 prompt publiko baino gehiago zeudela 170 dataset ingururako jakinarazi zuen [15]. 2022an Googleko ikertzaileek chain-of-thought teknika proposatu zuten [16][17]. 2023an, testu-testu eta irudi-irudi prompt datu-baseak publikoki erabilgarri zeuden [18][19]. == '''Testu-testu''' == === '''Chain of thought''' === Googleek Chain-of-thought (CoT) hizkuntza-eredu handiei (LLM) arazo bat konpontzeko aukera ematen dien teknika dela esaten du [20]. 2022an, Googlek chain-of-thought teknikak arrazoitzeko gaitasuna hobetzen duela adierazi zuen, eta eredua hainbat urratseko problema bat erantzutera bultzatzen duela,  train of thought [20][16][21] bat imitatzen duten arrazoiketa aplikatzen. Pentsamendu-teknika hipotetikoek hizkuntza-eredu handiei zailtasunak gainditzeko aukera ematen diete pentsamendu logikoa behar duten arrazoiketa lan batzuekin eta ebatzi beharreko urrats anitzekin, hala nola aritmetika edo zentzuzko arrazoiketa galderekin, Googleren eta Amazonen iragarkien arabera. [22][23][24] Adibidez, hurrengo galdera daukagula: "Q: kafetegiak 23 sagar zituen. Bazkaria egiteko 20 erabiltzen badituzte eta 6 gehiago erosten badituzte, zenbat sagar dituzte? ", Googlek dioenez, CoT prompt batek LLMa hurrengokoa erantzutera bultzatuko du: " A: Kafetegiak 23 sagar zituen jatorriz. 20 erabiltzen dituzte bazkaria egiteko. Orduan, 23- 20 = 3 dituzte. 6 sagar gehiago erosi dituzte, beraz, 3 + 6 = 9 dituzte. Ondorioz, erantzuna 9 da.” [16] Hasieran Googlek proposatu zuen bezala, CoT prompt bakoitzak Q & A (galdera eta erantzun) adibide batzuk zituen. Horrek “few-shot” prompt teknika sortu zuen. Hala ere, Googleko eta Tokioko Unibertsitateko ikertzaile batzuen arabera, "Pentsa dezagun pausoz pauso" [25] hitzak eranste hutsarekin, eraginkortasuna hobetzen da, eta horrek CoT “zero -shot” prompting teknika sortzen du. OpenAIren esanetan, prompt horrek erabiltzaile gisa eskalatze hobea egiteko aukera ematen du, eta dagoeneko ez da beharrezkoa CoT Q & A adibide espezifiko asko formulatzea.[26] PaLMri buruz ari garenean, 540B parametroko lengoaia eredu bat, Googlek CoTk modeloari nabarmen lagundu ziola dio, hainbat atazatan zeregin zehatzetarako sintonizatutako modeloekin alderatuta ondo funtzionatzeko aukera emanez, garai hartan punta-puntako emaitzak lortuz GSM8K arrazoibide matematikoko erreferentean. Googleren arabera, CoT arrazoiketari buruzko ereduak doitu daitezke, gaitasun hori areagotzeko eta hobeto interpretatzeko. [27][28] == '''Beste teknikak''' == Chain-of-thought teknika prompt ingeniaritzaren tekniketako bat da, baina ez bakarra. Gai honetan, dagoeneko 29 teknika ezberdin argitaratu dira, horietako batzuk hauek dira: [29] ---- === '''Chain-of-Symbol (CoS) Prompting''' === Westlake Unibertsitatea, Hong Kongeko Unibertsitatea eta Edinburgoko Unibertsitateak egindako ikerketa baten arabera, '''chain-of-symbol (CoS) prompting-a''' eta '''chain-of-thought (CoT) prompting-a''' konbinatuta, hizkuntza-ereduen (LLM) espazio-argudioen ulermena hobetzen dute. Metodo honetan, sinbolo arbitrarioak (adibidez, “/”) erabiltzen dira testuko espazioen antolaketa egokitzeko, eta horrek argumentuak garatzeko eta ereduaren errendimendua hobetzeko balio du. '''Adibidea''': [30] '''Sarrera:''' Adreilu batzuk daude. C adreilu horia E adreiluaren gainean dago. D adreilu horia A adreiluaren gainean dago. E adreilu horia D adreiluaren gainean dago. A adreilu zuriak B adreiluaren gainean dago. B adreiluaren kolorea zuria da. Orain, adreilu bat hartu behar dugu. Adreiluak goitik beherantz hartu behar dira, eta beheko adreilua hartu behar bada, lehenik goiko adreilua kendu behar da. Nola lor daiteke D adreilua? B/A/D/E/C C/E E/D D '''Irteera:''' Beraz, emaitza C, E, D da. ---- === '''Few-shot learning''' === '''Few-shot ikaskuntza''' teknikan, prompt batean hainbat adibide gehitzen dira, modeloa ataza jakin bat burutzen ikas dezan, adibidez, "maison → house, chat → cat, chien →" (espero den erantzuna "dog" izanik) [31] bezalako prompt baten bidez. Ikaskuntza mota honi few-shot ikaskuntza deitzen zaio. [32] ---- === '''Generated knowledge prompting''' === Teknika honetan [33], promptari erantzuteko beharrezko ezagutzak lehenik sortzen dira, eta gero prompta osatzen da. Horrela, LLMak gaiari buruzko datu garrantzitsuetan oinarrituta erantzuten du. '''Adibidea''': '''Sarrera:''' "Zer da ekosistema bat?" '''Ezagutza:''' Ekosistema organismo biziak eta beren ingurune ez-bizia barne hartzen dituen sistema da. Organismoak elkarrekin eta beren ingurunearekin elkarrekintzan aritzen dira bizirauteko. ---- === '''Least-to-most prompting''' === Teknika honek [34] arazo nagusia osatzen duten azpiproblemak banan-banan ebaztea proposatzen du. Horrela, azpiproblema bakoitza aurrekoaren erantzunean oinarritzen da. '''Adibidea: [34]''' '''Sarrera:''' Q: “Hondartzan 50 musika CD zeuden. 20 CD erosi ziren, eta beste 10 oparitu ziren. Zenbat CD geratzen dira?” '''Erantzuna:''' Banatu arazoa urratsetan: # 50 - 20 = 30 # 30 - 10 = 20 CD gelditzen dira. ---- === '''Self-consistency decoding''' === '''Self-consistency decoding [35]''' teknika hainbat chain-of-thought exekutatzen ditu. Azkenean, irteera ohikoenarekin geratzen da. Exekuzioen artean alde handiak badaude, erabiltzaileak irizpide zuzena aztertzeko aukera izan dezake. [36] ---- === '''Konplexutasunean oinarritutako prompting-a''' === Teknika honek [37] hainbat chain-of-thought exekutatzen ditu eta prozesu logiko konplexuena duen exekuzioa hautatzen du. Horri esker, erantzun koherente eta sakonagoa lor daiteke. ---- === '''Self-refine teknika''' === '''Self-refine teknikan [38]''', LLM-ak erantzun bat sortzen du lehenik, ondoren erantzun horri buruz hausnartzen du eta iritzia ematen dio. Hausnarketa horren arabera, promptari berriro erantzuten dio. Prozesua hainbat aldiz errepikatzen da, erantzunaren kalitatea hobetzeko. Prompt: "Hemen kode bat dago. Emango zenuke hobekuntza bat kodearen irakurgarritasuna hobetzeko?" Iritzia: "Kodea blokeen bidez antolatzen da hobeto ulertzeko." ---- === '''Tree-of-thought prompting''' === Teknika honek [39] chain-of-thought teknika zabaltzen du, ideien “urrats posibleak” sortuz. Erantzunaren koherentzia bermatzeko hainbat ildo zabaltzen ditu. [40] ---- === '''Maieutic prompting''' === '''Maieutic prompting teknika''', ''tree-of-thought prompting''-en antzekoa, LLMak erantzun bat ematera eta azalpen bat gehitzera bultzatzen du. Ondoren, azalpen horren koherentzia aztertzen da, eta ez-errentagarriak diren ildoak baztertzen dira. [41] Prompt: Q: "Zer kolore da eguzkia gauean?" A: Eguzkia gauean ez dago ikusgai, ilun dagoelako. ---- === '''Directional-stimulus prompting''' === Teknika honek [42] gako-hitzak erabiltzen ditu ereduaren erantzuna bideratzeko. Adibidez, “ekologia,” “ingurugiroa,” eta “aldaketa klimatikoa” hitzak erantsiz, modeloa gai horietan oinarritzen da. Gako-hitzak: Ekologia, ingurugiroa, aldaketa klimatikoa. == '''Ziurgabetasuna zabaltzen''' == Hizkuntza-ereduen irteerak ez du beti ziurgabetasuna modu esplizituan adierazten. Hala ere, OpenAI GPT-4 bezalako modeloek token bakoitzaren probabilitatea zehaztasunez kalkulatu dezakete [43]. Metodo alternatibo batek Hizkuntza Handiko Ereduari (LLM) irteeraren ziurgabetasuna hitzez azaltzeko eskatzea proposatzen du (Eliot, 2023) [44]. === '''Sorkuntza automatiko azkarra''' === ==== '''Sorkuntza areagotua berreskuratzea''' ==== Berreskuratze bidezko sorkuntza areagotua (RAG) bi faseko prozesua da, eta dokumentuak berreskuratzea eta erantzunak formulatzea eskatzen du, Hizkuntza Handiko Eredu baten bidez (LLM). Hasierako fasean, inkrustazio trinkoak erabiltzen dira dokumentuak berreskuratzeko. Berreskuratze hori, datu-baseen formatu desberdinetan oinarritu daiteke, erabilera-kasuaren arabera, hala nola datu-base bektorial batean, laburpen-indizean, zuhaitz-indizean edo gako-hitzen taula-indizean [45]. Kontsulta bati erantzunez, berreskuratze-dokumentu batek dokumentu garrantzitsuenak hautatzen ditu. Garrantzi hori zehazteko, lehenik kontsulta eta dokumentuak bektoretan kodetzen dira, eta, gero, bektoreetatik hurbilen dauden bektoreak dituzten dokumentuak identifikatzen dira. Dokumentuak berreskuratu ondoren, LLMak irteera bat sortzen du, kontsultako zein berreskuratutako dokumentuetako informazioa jasotzen duena [46]. Metodo hori bereziki onuragarria da patentatutako informazioa edo informazio dinamikoa maneiatzeko eta eredua prestatzeko. RAG ere nabarmentzen da "tiro" ikaskuntzaren erabilerarengatik, non ereduak adibide gutxi batzuk erabiltzen dituen, sarritan automatikoki datu-base batetik berreskuratuak, bere emaitzen berri emateko. ==== '''Berreskuratze grafikoen sorkuntza ebaluatua''' ==== GraphRAG [47] (Microsoft Research-ek sortua) teknika bat da, RAG zabaltzen duena ezagutza-grafiko bat erabiliz (normalean, LLMk sortua), ereduak informazio-pieza desberdinak konektatzeko, ideiak sintetizatzeko eta datu-bilduma handiei buruzko kontzeptu semantiko laburtuak holistikoki ulertzeko aukera ematen duena. Zenbait datu multzotan eraginkorra zela frogatu zen, hala nola Albiste Artikuluetako Indarkeriazko Gertakariei buruzko Informazioan (VIINA) [48]. LLMk sortutako ezagutza-grafikoak makina grafikoen ikaskuntzarekin konbinatzean, GraphRAGek nabarmen hobetzen du sentsibilizazio globaleko galderetarako sortutako zehaztasuna eta erantzunen aniztasuna. Aurreko lanek erakutsi zuten oso eraginkorra dela ezagutza-grafiko bat erabiltzea galderei erantzuteko. Teknika horiek konbinatu egin daitezke egituratu eta egituratu gabeko datuak bilatzeko, testuinguru zabaldua eta sailkapen hobea emanez. === '''Ikaskuntza testuinguruan''' === Baliteke ingeniaritza azkarra are gehiago gaitu ahal izatea testuinguruan ikasiz, hau da, eredu batek adierazpenetatik aldi baterako ikasteko duen gaitasunaz. Testuinguruko ikaskuntzarako gaitasuna hizkuntza eredu handien goranzko gaitasuna da. Testuinguruko ikaskuntza ereduen eskalaren propietate emergentea da, eta horrek esan nahi du beheranzko eskalako legeetan gertatzen diren hausturak halako moldez gertatzen direla, non haien eraginkortasuna tasa ezberdin batera handitzen baita eredu handiagoetan txikiagoetan baino [49]. Zeregin espezifiko bakoitzerako prestakuntzan eta egokitzapen onean ez bezala, horiek ez baitira aldi baterakoak, ikaskuntzan zehar testuinguruan ikasitakoa aldi baterakoa da. Ez ditu denbora-testuinguruak edo alborapenak erabiltzen, elkarrizketa batetik bestera datu-multzoan (aurre-prestakuntzan) daudenak izan ezik. Transformadorearen geruzen barruko "optimizazio anizkoitzaren" emaitza, meta-ikaskuntza edo "ikasten ikasteko" modu bat da [50]. === '''Prompt formatuak''' === Testu-irudiaren sinbolo batek, normalean, honako hauek deskribatzen ditu: artearen gaia (mitxoleta laranja distiratsuak, adibidez), nahi den ingurunea (pintura digitala edo argazkia, adibidez), estiloa (hiperrealista edo popa, adibidez), argiztapena (ertzeko argiztapena edo izpi krepuskularrak, adibidez), kolorea eta testura [51]. Midjourneyren dokumentazioak mezu labur eta deskribatzaileak sustatzen ditu: "Erakutsi Kaliforniako mitxoleta loretsu askoren irudia, egin itzazu distiratsu eta laranja dardaratiak, eta koloretako arkatzez ilustratutako estilo batean marraztu" ordez, adierazle eraginkorra izan liteke "Kaliforniako mitxoleta laranja distiratsuak koloretako arkatzez marraztuta" [52]. == '''Erreferentziak:''' == 1. Diab, Mohamad; Herrera, Julian; Chernow, Bob (2022-10-28). "[https://cdn.openart.ai/assets/Stable%20Diffusion%20Prompt%20Book%20From%20OpenArt%2011-13.pdf Stable Diffusion Prompt Book]" (PDF). Retrieved 2023-08-07. Prompt engineering is the process of structuring words that can be interpreted and understood by a ''text-to-image'' model. Think of it as the language you need to speak in order to tell an AI model what to draw. 2. Ziegler, Albert; Berryman, John (17 July 2023). "[https://github.blog/ai-and-ml/generative-ai/prompt-engineering-guide-generative-ai-llms/ A developer's guide to prompt engineering and LLMs]". ''The GitHub Blog''. Prompt engineering is the art of communicating with a generative AI model. 3. Radford, Alec; Wu, Jeffrey; Child, Rewon; Luan, David; Amodei, Dario; Sutskever, Ilya (2019). "[https://cdn.openai.com/better-language-models/language_models_are_unsupervised_multitask_learners.pdf Language Models are Unsupervised Multitask Learners]" (PDF). OpenAI. We demonstrate language models can perform down-stream tasks in a zero-shot setting – without any parameter or architecture modification 4.  "[https://openai.com/index/chatgpt/ Introducing ChatGPT]". ''OpenAI Blog''. 2022-11-30. Retrieved 2023-08-16. what is the fermat's little theorem 5. Robinson, Reid (August 3, 2023). "[https://zapier.com/blog/gpt-prompt/ How to write an effective GPT-3 or GPT-4 prompt]". ''Zapier''. Retrieved 2023-08-14. "Basic prompt: 'Write a poem about leaves falling.' Better prompt: 'Write a poem in the style of Edgar Allan Poe about leaves falling.' 6. Gouws-Stewart, Natasha (June 16, 2023). "[https://masterofcode.com/blog/the-ultimate-guide-to-gpt-prompt-engineering The ultimate guide to prompt engineering your GPT-3.5-Turbo model]". ''masterofcode.com''. 7.  Wahle, Jan Philip; Ruas, Terry; Xu, Yang; Gipp, Bela (2024). "[https://aclanthology.org/2024.emnlp-main.617/ Paraphrase Types Elicit Prompt Engineering Capabilities]". In Al-Onaizan, Yaser; Bansal, Mohit; Chen, Yun-Nung (eds.). ''Proceedings of the 2024 Conference on Empirical Methods in Natural Language Processing''. Miami, Florida, USA: Association for Computational Linguistics. pp. 11004–11033. [https://aclanthology.org/2024.emnlp-main.617/ arXiv:2406.19898. doi:10.18653/v1/2024.emnlp-main.617]. 8. Greenberg, J., Laura (31 May 2023). "[https://contractnerds.com/how-to-prime-and-prompt-chatgpt-for-more-reliable-contract-drafting-support/ How to Prime and Prompt ChatGPT for More Reliable Contract Drafting Support]". ''contractnerds.com''. Retrieved 24 July 2023. 9. "[https://platform.openai.com/docs/guides/prompt-engineering GPT Best Practices]". OpenAI. Retrieved 2023-08-16. 10. Heaven, Will Douglas (April 6, 2022). "[https://www.technologyreview.com/2022/04/06/1049061/dalle-openai-gpt3-ai-agi-multimodal-image-generation/ This horse-riding astronaut is a milestone on AI's long road towards understanding]". ''MIT Technology Review''. Retrieved 2023-08-14. 11. Wiggers, Kyle (2023-06-12). "[https://techcrunch.com/2023/06/12/meta-open-sources-an-ai-powered-music-generator/ Meta open sources an AI-powered music generator]". TechCrunch. Retrieved 2023-08-15. Next, I gave a more complicated prompt to attempt to throw MusicGen for a loop: "Lo-fi slow BPM electro chill with organic samples." 12. "[https://claid.ai/blog/article/prompt-guide/ How to Write AI Photoshoot Prompts: A Guide for Better Product Photos]". ''claid.ai''. June 12, 2023. Retrieved June 12, 2023. 13. McCann, Bryan; Shirish, Nitish; Xiong, Caiming; Socher, Richard (2018). "The Natural Language Decathlon: Multitask Learning as Question Answering". [[arxiv:1806.08730|arXiv:1806.08730 [cs.CL].]] 14.  Sanh, Victor; et al. (2021). "Multitask Prompted Training Enables Zero-Shot Task Generalization". [[arxiv:2110.08207|arXiv:2110.08207 [cs.LG].]] 15.  Bach, Stephen H.; Sanh, Victor; Yong, Zheng-Xin; Webson, Albert; Raffel, Colin; Nayak, Nihal V.; Sharma, Abheesht; Kim, Taewoon; M Saiful Bari; Fevry, Thibault; Alyafeai, Zaid; Dey, Manan; Santilli, Andrea; Sun, Zhiqing; Ben-David, Srulik; Xu, Canwen; Chhablani, Gunjan; Wang, Han; Jason Alan Fries; Al-shaibani, Maged S.; Sharma, Shanya; Thakker, Urmish; Almubarak, Khalid; Tang, Xiangru; Radev, Dragomir; Mike Tian-Jian Jiang; Rush, Alexander M. (2022). "PromptSource: An Integrated Development Environment and Repository for Natural Language Prompts". [[arxiv:2202.01279|arXiv:2202.01279 [cs.LG].]] 16. Wei, Jason; Wang, Xuezhi; Schuurmans, Dale; Bosma, Maarten; Ichter, Brian; Xia, Fei; Chi, Ed H.; Le, Quoc V.; Zhou, Denny (31 October 2022). ''[https://proceedings.neurips.cc/paper_files/paper/2022/hash/9d5609613524ecf4f15af0f7b31abca4-Abstract-Conference.html Chain-of-Thought Prompting Elicits Reasoning in Large Language Models]''. Advances in Neural Information Processing Systems (NeurIPS 2022). Vol. 35. [[arxiv:2201.11903|arXiv:2201.11903.]] 17'''.''' Wei, Jason; Zhou (11 May 2022). "[https://research.google/blog/language-models-perform-reasoning-via-chain-of-thought/ Language Models Perform Reasoning via Chain of Thought]". ''ai.googleblog.com''. Retrieved 10 March 2023. 18'''.''' Chen, Brian X. (2023-06-23). "[https://www.nytimes.com/2023/06/23/technology/ai-chatbot-life-coach.html How to Turn Your Chatbot Into a Life Coach]". ''The New York Times''. 19'''.''' Chen, Brian X. (2023-05-25). "[https://www.nytimes.com/2023/05/25/technology/ai-chatbot-chatgpt-prompts.html Get the Best From ChatGPT With These Golden Prompts]". ''The New York Times''. [https://search.worldcat.org/es/search?q=n2:0362-4331 ISSN 0362-4331]. Retrieved 2023-08-16. 20. McAuliffe, Zachary (11 March 2022). "[https://www.cnet.com/tech/services-and-software/googles-latest-ai-model-can-be-taught-how-to-solve-problems/ Google's Latest AI Model Can Be Taught How to Solve Problems]". ''CNET''. 21. Sharan Narang and Aakanksha Chowdhery (2022-04-04). "[https://research.google/blog/pathways-language-model-palm-scaling-to-540-billion-parameters-for-breakthrough-performance/ Pathways Language Model (PaLM): Scaling to 540 Billion Parameters for Breakthrough Performance]". 22. Dang, Ekta (8 February 2023). "[https://venturebeat.com/ai/harnessing-the-power-of-gpt-3-in-scientific-research/ Harnessing the power of GPT-3 in scientific research]". ''VentureBeat''. Retrieved 10 March 2023. 23. Montti, Roger (13 May 2022). "[https://www.searchenginejournal.com/google-chain-of-thought-prompting/450106/ Google's Chain of Thought Prompting Can Boost Today's Best Algorithms]". ''Search Engine Journal''. Retrieved 10 March 2023. 24. Ray, Tiernan. "[https://www.zdnet.com/article/amazons-alexa-scientists-demonstrate-bigger-ai-isnt-always-better/ Amazon's Alexa scientists demonstrate bigger AI isn't always better]". ''ZDNET''. Retrieved 10 March 2023. 25. Kojima, Takeshi; Shixiang Shane Gu; Reid, Machel; Matsuo, Yutaka; Iwasawa, Yusuke (2022). "Large Language Models are Zero-Shot Reasoners". [[:en:ArXiv|arXiv:2205.1191]]6 [[https://arxiv.org/archive/cs.CL cs.CL]]. 26. Dickson, Ben (30 August 2022). "[https://venturebeat.com/ai/llms-have-not-learned-our-language-were-trying-to-learn-theirs%EF%BF%BC/ LLMs have not learned our language — we're trying to learn theirs]". ''VentureBeat''. Retrieved 10 March 2023. 27. Chung, Hyung Won; Hou, Le; Longpre, Shayne; Zoph, Barret; Tay, Yi; Fedus, William; Li, Yunxuan; Wang, Xuezhi; Dehghani, Mostafa; Brahma, Siddhartha; Webson, Albert; Gu, Shixiang Shane; Dai, Zhuyun; Suzgun, Mirac; Chen, Xinyun; Chowdhery, Aakanksha; Castro-Ros, Alex; Pellat, Marie; Robinson, Kevin; Valter, Dasha; Narang, Sharan; Mishra, Gaurav; Yu, Adams; Zhao, Vincent; Huang, Yanping; Dai, Andrew; Yu, Hongkun; Petrov, Slav; Chi, Ed H.; Dean, Jeff; Devlin, Jacob; Roberts, Adam; Zhou, Denny; Le, Quoc V.; Wei, Jason (2022). "Scaling Instruction-Finetuned Language Models". [[arXiv:2210.11416]] . 28. Wei, Jason; Tay, Yi (29 November 2022). "[https://research.google/blog/better-language-models-without-massive-compute/ Better Language Models Without Massive Compute]". ''ai.googleblog.com''. Retrieved 10 March 2023. 29. Sahoo, Pranab; Singh, Ayush Kumar; Saha, Sriparna; Jain, Vinija; Mondal, Samrat; Chadha, Aman (2024-02-0 30. Hu, Hanxu; Lu, Hongyuan; Zhang, Huajian; Song, Yun-Ze; Lam, Wai; Zhang, Yue (2023-10-03). "Chain-of-Symbol Prompting Elicits Planning in Large Language Models". [[arXiv:2305.10276]]. 31. Garg, Shivam; Tsipras, Dimitris; Liang, Percy; Valiant, Gregory (2022). "What Can Transformers Learn In-Context? A Case Study of Simple Function Classes". [[arXiv:2208.01066]]. 32. Brown, Tom; Mann, Benjamin; Ryder, Nick; Subbiah, Melanie; Kaplan, Jared D.; Dhariwal, Prafulla; Neelakantan, Arvind (2020). "Language models are few-shot learners". ''Advances in Neural Information Processing Systems''. '''33''': 1877–1901. [[arxiv:2005.14165|arXiv:2005.14165.]] 33. Liu, Jiacheng; Liu, Alisa; Lu, Ximing; Welleck, Sean; West, Peter; Le Bras, Ronan; Choi, Yejin; Hajishirzi, Hannaneh (May 2022). "[https://aclanthology.org/2022.acl-long.225/ Generated Knowledge Prompting for Commonsense Reasoning]". ''Proceedings of the 60th Annual Meeting of the Association for Computational Linguistics (Volume 1: Long Papers)''. 34. Zhou, Denny; Schärli, Nathanael; Hou, Le; Wei, Jason; Scales, Nathan; Wang, Xuezhi; Schuurmans, Dale; Cui, Claire; Bousquet, Olivier; Le, Quoc; Chi, Ed (2022-05-01). "Least-to-Most Prompting Enables Complex Reasoning in Large Language Models". [[arXiv:2205.10625]]. ...least-to-most prompting. The key idea in this strategy is to break down a complex problem into a series of simpler subproblems and then solve them in sequence. 35. Wang, Xuezhi; Wei, Jason; Schuurmans, Dale; Le, Quoc; Chi, Ed; Narang, Sharan; Chowdhery, Aakanksha; Zhou, Denny (2022-03-01). "Self-Consistency Improves Chain of Thought Reasoning in Language Models". [[:en:ArXiv|arXiv:2203.11171]]. 36. Diao, Shizhe; Wang, Pengcheng; Lin, Yong; Zhang, Tong (2023-02-01). "Active Prompting with Chain-of-Thought for Large Language Models". [[arXiv:2302.12246]]. 37. Fu, Yao; Peng, Hao; Sabharwal, Ashish; Clark, Peter; Khot, Tushar (2022-10-01). "Complexity-Based Prompting for Multi-Step Reasoning". [[arXiv:2210.00720]]. 38. Madaan, Aman; Tandon, Niket; Gupta, Prakhar; Hallinan, Skyler; Gao, Luyu; Wiegreffe, Sarah; Alon, Uri; Dziri, Nouha; Prabhumoye, Shrimai; Yang, Yiming; Gupta, Shashank; Prasad Majumder, Bodhisattwa; Hermann, Katherine; Welleck, Sean; Yazdanbakhsh, Amir (2023-03-01). "Self-Refine: Iterative Refinement with Self-Feedback". [[arXiv:2303.17651]]. 39. Long, Jieyi (2023-05-15). "Large Language Model Guided Tree-of-Thought". [[:en:ArXiv|arXiv:2305.08291]]. 40. Yao, Shunyu; Yu, Dian; Zhao, Jeffrey; Shafran, Izhak; Griffiths, Thomas L.; Cao, Yuan; Narasimhan, Karthik (2023-05-17). "Tree of Thoughts: Deliberate Problem Solving with Large Language Models". [[arXiv:2305.10601]]. 41. Jung, Jaehun; Qin, Lianhui; Welleck, Sean; Brahman, Faeze; Bhagavatula, Chandra; Le Bras, Ronan; Choi, Yejin (2022). "Maieutic Prompting: Logically Consistent Reasoning with Recursive Explanations". [[:en:ArXiv|arXiv:2205.11822]]. 42. Li, Zekun; Peng, Baolin; He, Pengcheng; Galley, Michel; Gao, Jianfeng; Yan, Xifeng (2023). "Guiding Large Language Models via Directional Stimulus Prompting". [[arXiv:2302.11520]]. The directional stimulus serves as hints or cues for each input query to guide LLMs toward the desired output, such as keywords that the desired summary should include for summarization. 43. OpenAI and over 200 people (2023-03-27). "GPT-4 Technical Report". [[arXiv:2303.08774]] . 44. Eliot, Lance (2023-08-18). "[https://www.forbes.com/sites/lanceeliot/2023/08/18/latest-prompt-engineering-technique-aims-to-get-certainty-and-uncertainty-of-generative-ai-directly-on-the-table-and-out-in-the-open/ Latest Prompt Engineering Technique Aims To Get Certainty And Uncertainty Of Generative AI Directly On The Table And Out In The Open]". ''Forbes''. Retrieved 2024-08-31. If you explicitly indicate in your prompt that you want the generative AI to emit a certainty or uncertainty qualification then you will almost certainly get such an indication. 45. "[https://docs.llamaindex.ai/en/v0.10.17/module_guides/indexing/index_guide.html How Each Index Works - LlamaIndex 🦙 v0.10.17]". ''docs.llamaindex.ai''. Retrieved 2024-04-08. 46. Lewis, Patrick; Perez, Ethan; Piktus, Aleksandra; Petroni, Fabio; Karpukhin, Vladimir; Goyal, Naman; Küttler, Heinrich; Lewis, Mike; Yih, Wen-tau; Rocktäschel, Tim; Riedel, Sebastian; Kiela, Douwe (2020). "[https://proceedings.neurips.cc/paper/2020/hash/6b493230205f780e1bc26945df7481e5-Abstract.html Retrieval-Augmented Generation for Knowledge-Intensive NLP Tasks]". ''Advances in Neural Information Processing Systems''. '''33'''. Curran Associates, Inc.: 9459–9474. [[arxiv:2005.11401|arXiv:2005.11401.]] 47. ''[https://www.microsoft.com/en-us/research/blog/graphrag-unlocking-llm-discovery-on-narrative-private-data/ GraphRAG: Unlocking LLM discovery on narrative private data]'', 2024 48. Edge, Darren; Trinh, Ha; Cheng, Newman; Bradley, Joshua; Chao, Alex; Mody, Apurva; Truitt, Steven; Larson, Jonathan (2024). "From Local to Global: A Graph RAG Approach to Query-Focused Summarization". [[arXiv:2404.16130]]. 49.  Wei, Jason; Tay, Yi; Bommasani, Rishi; Raffel, Colin; Zoph, Barret; Borgeaud, Sebastian; Yogatama, Dani; Bosma, Maarten; Zhou, Denny; Metzler, Donald; Chi, Ed H.; Hashimoto, Tatsunori; Vinyals, Oriol; Liang, Percy; Dean, Jeff; Fedus, William (31 August 2022). "Emergent Abilities of Large Language Models". [[arXiv:2206.07682]]. 50.  Garg, Shivam; Tsipras, Dimitris; Liang, Percy; Valiant, Gregory (2022). "What Can Transformers Learn In-Context? A Case Study of Simple Function Classes". [[arXiv:2208.01066]]. Training a model to perform in-context learning can be viewed as an instance of the more general learning-to-learn or meta-learning paradigm 51.  "[https://stable-diffusion-art.com/prompt-guide/ Stable Diffusion prompt: a definitive guide]". 2023-05-14. Retrieved 2023-08-14. 52. Heikkilä, Melissa (2022-09-16). "[https://www.technologyreview.com/2022/09/16/1059598/this-artist-is-dominating-ai-generated-art-and-hes-not-happy-about-it/ This Artist Is Dominating AI-Generated Art and He's Not Happy About It]". ''MIT Technology Review''. Retrieved 2023-08-14. ph2kgyntasz5s6jcynw62cmur9qm6jl 9998718 9998715 2024-12-13T15:43:02Z Adrifer03 167988 9998718 wikitext text/x-wiki '''Prompt Ingeniaritza''' [[:en:Generative_artificial_intelligence|adimen artifizial sortzaile eredu]] batek (AAS) [1][2] interpretatu eta uler dezakeen irakaskuntza bat egituratzeko prozesua da. Prompt bat hizkuntza natural bateko testu bat da, AA (Adimen Artifizial) batek bete beharko lukeen zeregina deskribatzen duena [3]. Testu-testu eredu baterako prompt bat kontsulta bat izan daiteke, hala nola, "zer da Fermaten teorema txikia?"[4], "Edgar Allan Poeren estiloko poema bat idatzi, erortzen diren hostoei buruz" [5], edo adierazpen luzeago bat [6], testuingurua eta historia barne. Prompt Ingeniaritzak ekar dezake kontsulta bat egitea, estilo bat zehaztea [5], testuinguru garrantzitsu bat eskaintzea [8] edo AA-ari eginkizun bat esleitzea, hala nola "frantses hiztun gisa jardutea" [9]. Testu-irudi batekin edo testu-audio eredu batez ari garenean, prompt bat irteera desiratu baten deskribapena da, hala nola "zaldi gainean doan astronauta baten kalitate handiko argazkia" [10] edo "Lo-fi slow BPM electro hotzikara lagin organikoekin" [11]. Testu-irudi eredu bat bultzatzeak berekin ekar dezake nahi den gaia, estiloa, maketazioa, argiztapena [12] eta estetika lortzea. == '''Historia:''' == 2018an, ikertzaileek lehen aldiz NLPn (Hizkuntzaren Prozesamendua) aldez aurretik bereizitako zeregin guztiak galdera gisa aurkeztu ahal izatea proposatu zuten testuinguru baten gaineko problematikari erantzuteko. Gainera, banakako, bateratu eta zeregin anitzekoa zen lehen eredu bat prestatu zuten, "Zein da sentimendua", “Esaldi hau alemanera itzuli" edo "Nor da lehendakaria?" [13] bezalako galderei erantzuteko. 2021ean, ikertzaileek 12 NLP zeregin egiteko generikoki simulatutako eredu bat (T0) prestatu zuten (62 dataset erabiliz, zeregin bakoitzak hainbat dataset izan baititzake). Modeloak eginkizun berrietan errendimendu ona izan zuen, zeregin bakar batean trebatutako ereduak hobetuz. Zeregin bat ebazteko, T0ri zeregin bat egituratutako prompt gisa ematen zaio, adibidez, premisa egiazkoa bada, egia da ere hipotesia [14]. 2022ko otsailean promptak gordetzen zituen errepositiorio batek 2.000 prompt publiko baino gehiago zeudela 170 dataset ingururako jakinarazi zuen [15]. 2022an Googleko ikertzaileek chain-of-thought teknika proposatu zuten [16][17]. 2023an, testu-testu eta irudi-irudi prompt datu-baseak publikoki erabilgarri zeuden [18][19]. == '''Testu-testu''' == === '''Chain of thought''' === Googleek Chain-of-thought (CoT) hizkuntza-eredu handiei (LLM) arazo bat konpontzeko aukera ematen dien teknika dela esaten du [20]. 2022an, Googlek chain-of-thought teknikak arrazoitzeko gaitasuna hobetzen duela adierazi zuen, eta eredua hainbat urratseko problema bat erantzutera bultzatzen duela,  train of thought [20][16][21] bat imitatzen duten arrazoiketa aplikatzen. Pentsamendu-teknika hipotetikoek hizkuntza-eredu handiei zailtasunak gainditzeko aukera ematen diete pentsamendu logikoa behar duten arrazoiketa lan batzuekin eta ebatzi beharreko urrats anitzekin, hala nola aritmetika edo zentzuzko arrazoiketa galderekin, Googleren eta Amazonen iragarkien arabera. [22][23][24] Adibidez, hurrengo galdera daukagula: "Q: kafetegiak 23 sagar zituen. Bazkaria egiteko 20 erabiltzen badituzte eta 6 gehiago erosten badituzte, zenbat sagar dituzte? ", Googlek dioenez, CoT prompt batek LLMa hurrengokoa erantzutera bultzatuko du: " A: Kafetegiak 23 sagar zituen jatorriz. 20 erabiltzen dituzte bazkaria egiteko. Orduan, 23- 20 = 3 dituzte. 6 sagar gehiago erosi dituzte, beraz, 3 + 6 = 9 dituzte. Ondorioz, erantzuna 9 da.” [16] Hasieran Googlek proposatu zuen bezala, CoT prompt bakoitzak Q & A (galdera eta erantzun) adibide batzuk zituen. Horrek “few-shot” prompt teknika sortu zuen. Hala ere, Googleko eta Tokioko Unibertsitateko ikertzaile batzuen arabera, "Pentsa dezagun pausoz pauso" [25] hitzak eranste hutsarekin, eraginkortasuna hobetzen da, eta horrek CoT “zero -shot” prompting teknika sortzen du. OpenAIren esanetan, prompt horrek erabiltzaile gisa eskalatze hobea egiteko aukera ematen du, eta dagoeneko ez da beharrezkoa CoT Q & A adibide espezifiko asko formulatzea.[26] PaLMri buruz ari garenean, 540B parametroko lengoaia eredu bat, Googlek CoTk modeloari nabarmen lagundu ziola dio, hainbat atazatan zeregin zehatzetarako sintonizatutako modeloekin alderatuta ondo funtzionatzeko aukera emanez, garai hartan punta-puntako emaitzak lortuz GSM8K arrazoibide matematikoko erreferentean. Googleren arabera, CoT arrazoiketari buruzko ereduak doitu daitezke, gaitasun hori areagotzeko eta hobeto interpretatzeko. [27][28] == '''Beste teknikak''' == Chain-of-thought teknika prompt ingeniaritzaren tekniketako bat da, baina ez bakarra. Gai honetan, dagoeneko 29 teknika ezberdin argitaratu dira, horietako batzuk hauek dira: [29] ---- === '''Chain-of-Symbol (CoS) Prompting''' === Westlake Unibertsitatea, Hong Kongeko Unibertsitatea eta Edinburgoko Unibertsitateak egindako ikerketa baten arabera, '''chain-of-symbol (CoS) prompting-a''' eta '''chain-of-thought (CoT) prompting-a''' konbinatuta, hizkuntza-ereduen (LLM) espazio-argudioen ulermena hobetzen dute. Metodo honetan, sinbolo arbitrarioak (adibidez, “/”) erabiltzen dira testuko espazioen antolaketa egokitzeko, eta horrek argumentuak garatzeko eta ereduaren errendimendua hobetzeko balio du. '''Adibidea''': [30] '''Sarrera:''' Adreilu batzuk daude. C adreilu horia E adreiluaren gainean dago. D adreilu horia A adreiluaren gainean dago. E adreilu horia D adreiluaren gainean dago. A adreilu zuriak B adreiluaren gainean dago. B adreiluaren kolorea zuria da. Orain, adreilu bat hartu behar dugu. Adreiluak goitik beherantz hartu behar dira, eta beheko adreilua hartu behar bada, lehenik goiko adreilua kendu behar da. Nola lor daiteke D adreilua? B/A/D/E/C C/E E/D D '''Irteera:''' Beraz, emaitza C, E, D da. ---- === '''Few-shot learning''' === '''Few-shot ikaskuntza''' teknikan, prompt batean hainbat adibide gehitzen dira, modeloa ataza jakin bat burutzen ikas dezan, adibidez, "maison → house, chat → cat, chien →" (espero den erantzuna "dog" izanik) [31] bezalako prompt baten bidez. Ikaskuntza mota honi few-shot ikaskuntza deitzen zaio. [32] ---- === '''Generated knowledge prompting''' === Teknika honetan [33], promptari erantzuteko beharrezko ezagutzak lehenik sortzen dira, eta gero prompta osatzen da. Horrela, LLMak gaiari buruzko datu garrantzitsuetan oinarrituta erantzuten du. '''Adibidea''': '''Sarrera:''' "Zer da ekosistema bat?" '''Ezagutza:''' Ekosistema organismo biziak eta beren ingurune ez-bizia barne hartzen dituen sistema da. Organismoak elkarrekin eta beren ingurunearekin elkarrekintzan aritzen dira bizirauteko. ---- === '''Least-to-most prompting''' === Teknika honek [34] arazo nagusia osatzen duten azpiproblemak banan-banan ebaztea proposatzen du. Horrela, azpiproblema bakoitza aurrekoaren erantzunean oinarritzen da. '''Adibidea: [34]''' '''Sarrera:''' Q: “Hondartzan 50 musika CD zeuden. 20 CD erosi ziren, eta beste 10 oparitu ziren. Zenbat CD geratzen dira?” '''Erantzuna:''' Banatu arazoa urratsetan: # 50 - 20 = 30 # 30 - 10 = 20 CD gelditzen dira. ---- === '''Self-consistency decoding''' === '''Self-consistency decoding [35]''' teknika hainbat chain-of-thought exekutatzen ditu. Azkenean, irteera ohikoenarekin geratzen da. Exekuzioen artean alde handiak badaude, erabiltzaileak irizpide zuzena aztertzeko aukera izan dezake. [36] ---- === '''Konplexutasunean oinarritutako prompting-a''' === Teknika honek [37] hainbat chain-of-thought exekutatzen ditu eta prozesu logiko konplexuena duen exekuzioa hautatzen du. Horri esker, erantzun koherente eta sakonagoa lor daiteke. ---- === '''Self-refine teknika''' === '''Self-refine teknikan [38]''', LLM-ak erantzun bat sortzen du lehenik, ondoren erantzun horri buruz hausnartzen du eta iritzia ematen dio. Hausnarketa horren arabera, promptari berriro erantzuten dio. Prozesua hainbat aldiz errepikatzen da, erantzunaren kalitatea hobetzeko. Prompt: "Hemen kode bat dago. Emango zenuke hobekuntza bat kodearen irakurgarritasuna hobetzeko?" Iritzia: "Kodea blokeen bidez antolatzen da hobeto ulertzeko." ---- === '''Tree-of-thought prompting''' === Teknika honek [39] chain-of-thought teknika zabaltzen du, ideien “urrats posibleak” sortuz. Erantzunaren koherentzia bermatzeko hainbat ildo zabaltzen ditu. [40] ---- === '''Maieutic prompting''' === '''Maieutic prompting teknika''', ''tree-of-thought prompting''-en antzekoa, LLMak erantzun bat ematera eta azalpen bat gehitzera bultzatzen du. Ondoren, azalpen horren koherentzia aztertzen da, eta ez-errentagarriak diren ildoak baztertzen dira. [41] Prompt: Q: "Zer kolore da eguzkia gauean?" A: Eguzkia gauean ez dago ikusgai, ilun dagoelako. ---- === '''Directional-stimulus prompting''' === Teknika honek [42] gako-hitzak erabiltzen ditu ereduaren erantzuna bideratzeko. Adibidez, “ekologia,” “ingurugiroa,” eta “aldaketa klimatikoa” hitzak erantsiz, modeloa gai horietan oinarritzen da. Gako-hitzak: Ekologia, ingurugiroa, aldaketa klimatikoa. == '''Ziurgabetasuna zabaltzen''' == Hizkuntza-ereduen irteerak ez du beti ziurgabetasuna modu esplizituan adierazten. Hala ere, OpenAI GPT-4 bezalako modeloek token bakoitzaren probabilitatea zehaztasunez kalkulatu dezakete [43]. Metodo alternatibo batek Hizkuntza Handiko Ereduari (LLM) irteeraren ziurgabetasuna hitzez azaltzeko eskatzea proposatzen du (Eliot, 2023) [44]. === '''Sorkuntza automatiko azkarra''' === ==== '''Sorkuntza areagotua berreskuratzea''' ==== Berreskuratze bidezko sorkuntza areagotua (RAG) bi faseko prozesua da, eta dokumentuak berreskuratzea eta erantzunak formulatzea eskatzen du, Hizkuntza Handiko Eredu baten bidez (LLM). Hasierako fasean, inkrustazio trinkoak erabiltzen dira dokumentuak berreskuratzeko. Berreskuratze hori, datu-baseen formatu desberdinetan oinarritu daiteke, erabilera-kasuaren arabera, hala nola datu-base bektorial batean, laburpen-indizean, zuhaitz-indizean edo gako-hitzen taula-indizean [45]. Kontsulta bati erantzunez, berreskuratze-dokumentu batek dokumentu garrantzitsuenak hautatzen ditu. Garrantzi hori zehazteko, lehenik kontsulta eta dokumentuak bektoretan kodetzen dira, eta, gero, bektoreetatik hurbilen dauden bektoreak dituzten dokumentuak identifikatzen dira. Dokumentuak berreskuratu ondoren, LLMak irteera bat sortzen du, kontsultako zein berreskuratutako dokumentuetako informazioa jasotzen duena [46]. Metodo hori bereziki onuragarria da patentatutako informazioa edo informazio dinamikoa maneiatzeko eta eredua prestatzeko. RAG ere nabarmentzen da "tiro" ikaskuntzaren erabilerarengatik, non ereduak adibide gutxi batzuk erabiltzen dituen, sarritan automatikoki datu-base batetik berreskuratuak, bere emaitzen berri emateko. ==== '''Berreskuratze grafikoen sorkuntza ebaluatua''' ==== GraphRAG [47] (Microsoft Research-ek sortua) teknika bat da, RAG zabaltzen duena ezagutza-grafiko bat erabiliz (normalean, LLMk sortua), ereduak informazio-pieza desberdinak konektatzeko, ideiak sintetizatzeko eta datu-bilduma handiei buruzko kontzeptu semantiko laburtuak holistikoki ulertzeko aukera ematen duena. Zenbait datu multzotan eraginkorra zela frogatu zen, hala nola Albiste Artikuluetako Indarkeriazko Gertakariei buruzko Informazioan (VIINA) [48]. LLMk sortutako ezagutza-grafikoak makina grafikoen ikaskuntzarekin konbinatzean, GraphRAGek nabarmen hobetzen du sentsibilizazio globaleko galderetarako sortutako zehaztasuna eta erantzunen aniztasuna. Aurreko lanek erakutsi zuten oso eraginkorra dela ezagutza-grafiko bat erabiltzea galderei erantzuteko. Teknika horiek konbinatu egin daitezke egituratu eta egituratu gabeko datuak bilatzeko, testuinguru zabaldua eta sailkapen hobea emanez. === '''Ikaskuntza testuinguruan''' === Baliteke ingeniaritza azkarra are gehiago gaitu ahal izatea testuinguruan ikasiz, hau da, eredu batek adierazpenetatik aldi baterako ikasteko duen gaitasunaz. Testuinguruko ikaskuntzarako gaitasuna hizkuntza eredu handien goranzko gaitasuna da. Testuinguruko ikaskuntza ereduen eskalaren propietate emergentea da, eta horrek esan nahi du beheranzko eskalako legeetan gertatzen diren hausturak halako moldez gertatzen direla, non haien eraginkortasuna tasa ezberdin batera handitzen baita eredu handiagoetan txikiagoetan baino [49]. Zeregin espezifiko bakoitzerako prestakuntzan eta egokitzapen onean ez bezala, horiek ez baitira aldi baterakoak, ikaskuntzan zehar testuinguruan ikasitakoa aldi baterakoa da. Ez ditu denbora-testuinguruak edo alborapenak erabiltzen, elkarrizketa batetik bestera datu-multzoan (aurre-prestakuntzan) daudenak izan ezik. Transformadorearen geruzen barruko "optimizazio anizkoitzaren" emaitza, meta-ikaskuntza edo "ikasten ikasteko" modu bat da [50]. === '''Prompt formatuak''' === Testu-irudiaren sinbolo batek, normalean, honako hauek deskribatzen ditu: artearen gaia (mitxoleta laranja distiratsuak, adibidez), nahi den ingurunea (pintura digitala edo argazkia, adibidez), estiloa (hiperrealista edo popa, adibidez), argiztapena (ertzeko argiztapena edo izpi krepuskularrak, adibidez), kolorea eta testura [51]. Midjourneyren dokumentazioak mezu labur eta deskribatzaileak sustatzen ditu: "Erakutsi Kaliforniako mitxoleta loretsu askoren irudia, egin itzazu distiratsu eta laranja dardaratiak, eta koloretako arkatzez ilustratutako estilo batean marraztu" ordez, adierazle eraginkorra izan liteke "Kaliforniako mitxoleta laranja distiratsuak koloretako arkatzez marraztuta" [52]. == '''Erreferentziak:''' == 1. Diab, Mohamad; Herrera, Julian; Chernow, Bob (2022-10-28). "[https://cdn.openart.ai/assets/Stable%20Diffusion%20Prompt%20Book%20From%20OpenArt%2011-13.pdf Stable Diffusion Prompt Book]" (PDF). Retrieved 2023-08-07. Prompt engineering is the process of structuring words that can be interpreted and understood by a ''text-to-image'' model. Think of it as the language you need to speak in order to tell an AI model what to draw. 2. Ziegler, Albert; Berryman, John (17 July 2023). "[https://github.blog/ai-and-ml/generative-ai/prompt-engineering-guide-generative-ai-llms/ A developer's guide to prompt engineering and LLMs]". ''The GitHub Blog''. Prompt engineering is the art of communicating with a generative AI model. 3. Radford, Alec; Wu, Jeffrey; Child, Rewon; Luan, David; Amodei, Dario; Sutskever, Ilya (2019). "[https://cdn.openai.com/better-language-models/language_models_are_unsupervised_multitask_learners.pdf Language Models are Unsupervised Multitask Learners]" (PDF). OpenAI. We demonstrate language models can perform down-stream tasks in a zero-shot setting – without any parameter or architecture modification 4.  "[https://openai.com/index/chatgpt/ Introducing ChatGPT]". ''OpenAI Blog''. 2022-11-30. Retrieved 2023-08-16. what is the fermat's little theorem 5. Robinson, Reid (August 3, 2023). "[https://zapier.com/blog/gpt-prompt/ How to write an effective GPT-3 or GPT-4 prompt]". ''Zapier''. Retrieved 2023-08-14. "Basic prompt: 'Write a poem about leaves falling.' Better prompt: 'Write a poem in the style of Edgar Allan Poe about leaves falling.' 6. Gouws-Stewart, Natasha (June 16, 2023). "[https://masterofcode.com/blog/the-ultimate-guide-to-gpt-prompt-engineering The ultimate guide to prompt engineering your GPT-3.5-Turbo model]". ''masterofcode.com''. 7.  Wahle, Jan Philip; Ruas, Terry; Xu, Yang; Gipp, Bela (2024). "[https://aclanthology.org/2024.emnlp-main.617/ Paraphrase Types Elicit Prompt Engineering Capabilities]". In Al-Onaizan, Yaser; Bansal, Mohit; Chen, Yun-Nung (eds.). ''Proceedings of the 2024 Conference on Empirical Methods in Natural Language Processing''. Miami, Florida, USA: Association for Computational Linguistics. pp. 11004–11033. [https://aclanthology.org/2024.emnlp-main.617/ arXiv:2406.19898. doi:10.18653/v1/2024.emnlp-main.617]. 8. Greenberg, J., Laura (31 May 2023). "[https://contractnerds.com/how-to-prime-and-prompt-chatgpt-for-more-reliable-contract-drafting-support/ How to Prime and Prompt ChatGPT for More Reliable Contract Drafting Support]". ''contractnerds.com''. Retrieved 24 July 2023. 9. "[https://platform.openai.com/docs/guides/prompt-engineering GPT Best Practices]". OpenAI. Retrieved 2023-08-16. 10. Heaven, Will Douglas (April 6, 2022). "[https://www.technologyreview.com/2022/04/06/1049061/dalle-openai-gpt3-ai-agi-multimodal-image-generation/ This horse-riding astronaut is a milestone on AI's long road towards understanding]". ''MIT Technology Review''. Retrieved 2023-08-14. 11. Wiggers, Kyle (2023-06-12). "[https://techcrunch.com/2023/06/12/meta-open-sources-an-ai-powered-music-generator/ Meta open sources an AI-powered music generator]". TechCrunch. Retrieved 2023-08-15. Next, I gave a more complicated prompt to attempt to throw MusicGen for a loop: "Lo-fi slow BPM electro chill with organic samples." 12. "[https://claid.ai/blog/article/prompt-guide/ How to Write AI Photoshoot Prompts: A Guide for Better Product Photos]". ''claid.ai''. June 12, 2023. Retrieved June 12, 2023. 13. McCann, Bryan; Shirish, Nitish; Xiong, Caiming; Socher, Richard (2018). "The Natural Language Decathlon: Multitask Learning as Question Answering". [[arxiv:1806.08730|arXiv:1806.08730 [cs.CL].]] 14.  Sanh, Victor; et al. (2021). "Multitask Prompted Training Enables Zero-Shot Task Generalization". [[arxiv:2110.08207|arXiv:2110.08207 [cs.LG].]] 15.  Bach, Stephen H.; Sanh, Victor; Yong, Zheng-Xin; Webson, Albert; Raffel, Colin; Nayak, Nihal V.; Sharma, Abheesht; Kim, Taewoon; M Saiful Bari; Fevry, Thibault; Alyafeai, Zaid; Dey, Manan; Santilli, Andrea; Sun, Zhiqing; Ben-David, Srulik; Xu, Canwen; Chhablani, Gunjan; Wang, Han; Jason Alan Fries; Al-shaibani, Maged S.; Sharma, Shanya; Thakker, Urmish; Almubarak, Khalid; Tang, Xiangru; Radev, Dragomir; Mike Tian-Jian Jiang; Rush, Alexander M. (2022). "PromptSource: An Integrated Development Environment and Repository for Natural Language Prompts". [[arxiv:2202.01279|arXiv:2202.01279 [cs.LG].]] 16. Wei, Jason; Wang, Xuezhi; Schuurmans, Dale; Bosma, Maarten; Ichter, Brian; Xia, Fei; Chi, Ed H.; Le, Quoc V.; Zhou, Denny (31 October 2022). ''[https://proceedings.neurips.cc/paper_files/paper/2022/hash/9d5609613524ecf4f15af0f7b31abca4-Abstract-Conference.html Chain-of-Thought Prompting Elicits Reasoning in Large Language Models]''. Advances in Neural Information Processing Systems (NeurIPS 2022). Vol. 35. [[arxiv:2201.11903|arXiv:2201.11903.]] 17'''.''' Wei, Jason; Zhou (11 May 2022). "[https://research.google/blog/language-models-perform-reasoning-via-chain-of-thought/ Language Models Perform Reasoning via Chain of Thought]". ''ai.googleblog.com''. Retrieved 10 March 2023. 18'''.''' Chen, Brian X. (2023-06-23). "[https://www.nytimes.com/2023/06/23/technology/ai-chatbot-life-coach.html How to Turn Your Chatbot Into a Life Coach]". ''The New York Times''. 19'''.''' Chen, Brian X. (2023-05-25). "[https://www.nytimes.com/2023/05/25/technology/ai-chatbot-chatgpt-prompts.html Get the Best From ChatGPT With These Golden Prompts]". ''The New York Times''. [https://search.worldcat.org/es/search?q=n2:0362-4331 ISSN 0362-4331]. Retrieved 2023-08-16. 20. McAuliffe, Zachary (11 March 2022). "[https://www.cnet.com/tech/services-and-software/googles-latest-ai-model-can-be-taught-how-to-solve-problems/ Google's Latest AI Model Can Be Taught How to Solve Problems]". ''CNET''. 21. Sharan Narang and Aakanksha Chowdhery (2022-04-04). "[https://research.google/blog/pathways-language-model-palm-scaling-to-540-billion-parameters-for-breakthrough-performance/ Pathways Language Model (PaLM): Scaling to 540 Billion Parameters for Breakthrough Performance]". 22. Dang, Ekta (8 February 2023). "[https://venturebeat.com/ai/harnessing-the-power-of-gpt-3-in-scientific-research/ Harnessing the power of GPT-3 in scientific research]". ''VentureBeat''. Retrieved 10 March 2023. 23. Montti, Roger (13 May 2022). "[https://www.searchenginejournal.com/google-chain-of-thought-prompting/450106/ Google's Chain of Thought Prompting Can Boost Today's Best Algorithms]". ''Search Engine Journal''. Retrieved 10 March 2023. 24. Ray, Tiernan. "[https://www.zdnet.com/article/amazons-alexa-scientists-demonstrate-bigger-ai-isnt-always-better/ Amazon's Alexa scientists demonstrate bigger AI isn't always better]". ''ZDNET''. Retrieved 10 March 2023. 25. Kojima, Takeshi; Shixiang Shane Gu; Reid, Machel; Matsuo, Yutaka; Iwasawa, Yusuke (2022). "Large Language Models are Zero-Shot Reasoners". [[:en:ArXiv|arXiv:2205.1191]]6 [[https://arxiv.org/archive/cs.CL cs.CL]]. 26. Dickson, Ben (30 August 2022). "[https://venturebeat.com/ai/llms-have-not-learned-our-language-were-trying-to-learn-theirs%EF%BF%BC/ LLMs have not learned our language — we're trying to learn theirs]". ''VentureBeat''. Retrieved 10 March 2023. 27. Chung, Hyung Won; Hou, Le; Longpre, Shayne; Zoph, Barret; Tay, Yi; Fedus, William; Li, Yunxuan; Wang, Xuezhi; Dehghani, Mostafa; Brahma, Siddhartha; Webson, Albert; Gu, Shixiang Shane; Dai, Zhuyun; Suzgun, Mirac; Chen, Xinyun; Chowdhery, Aakanksha; Castro-Ros, Alex; Pellat, Marie; Robinson, Kevin; Valter, Dasha; Narang, Sharan; Mishra, Gaurav; Yu, Adams; Zhao, Vincent; Huang, Yanping; Dai, Andrew; Yu, Hongkun; Petrov, Slav; Chi, Ed H.; Dean, Jeff; Devlin, Jacob; Roberts, Adam; Zhou, Denny; Le, Quoc V.; Wei, Jason (2022). "Scaling Instruction-Finetuned Language Models". [[arXiv:2210.11416]] . 28. Wei, Jason; Tay, Yi (29 November 2022). "[https://research.google/blog/better-language-models-without-massive-compute/ Better Language Models Without Massive Compute]". ''ai.googleblog.com''. Retrieved 10 March 2023. 29. Sahoo, Pranab; Singh, Ayush Kumar; Saha, Sriparna; Jain, Vinija; Mondal, Samrat; Chadha, Aman (2024-02-0 30. Hu, Hanxu; Lu, Hongyuan; Zhang, Huajian; Song, Yun-Ze; Lam, Wai; Zhang, Yue (2023-10-03). "Chain-of-Symbol Prompting Elicits Planning in Large Language Models". [[arXiv:2305.10276]]. 31. Garg, Shivam; Tsipras, Dimitris; Liang, Percy; Valiant, Gregory (2022). "What Can Transformers Learn In-Context? A Case Study of Simple Function Classes". [[arXiv:2208.01066]]. 32. Brown, Tom; Mann, Benjamin; Ryder, Nick; Subbiah, Melanie; Kaplan, Jared D.; Dhariwal, Prafulla; Neelakantan, Arvind (2020). "Language models are few-shot learners". ''Advances in Neural Information Processing Systems''. '''33''': 1877–1901. [[arxiv:2005.14165|arXiv:2005.14165.]] 33. Liu, Jiacheng; Liu, Alisa; Lu, Ximing; Welleck, Sean; West, Peter; Le Bras, Ronan; Choi, Yejin; Hajishirzi, Hannaneh (May 2022). "[https://aclanthology.org/2022.acl-long.225/ Generated Knowledge Prompting for Commonsense Reasoning]". ''Proceedings of the 60th Annual Meeting of the Association for Computational Linguistics (Volume 1: Long Papers)''. 34. Zhou, Denny; Schärli, Nathanael; Hou, Le; Wei, Jason; Scales, Nathan; Wang, Xuezhi; Schuurmans, Dale; Cui, Claire; Bousquet, Olivier; Le, Quoc; Chi, Ed (2022-05-01). "Least-to-Most Prompting Enables Complex Reasoning in Large Language Models". [[arXiv:2205.10625]]. ...least-to-most prompting. The key idea in this strategy is to break down a complex problem into a series of simpler subproblems and then solve them in sequence. 35. Wang, Xuezhi; Wei, Jason; Schuurmans, Dale; Le, Quoc; Chi, Ed; Narang, Sharan; Chowdhery, Aakanksha; Zhou, Denny (2022-03-01). "Self-Consistency Improves Chain of Thought Reasoning in Language Models". [[:en:ArXiv|arXiv:2203.11171]]. 36. Diao, Shizhe; Wang, Pengcheng; Lin, Yong; Zhang, Tong (2023-02-01). "Active Prompting with Chain-of-Thought for Large Language Models". [[arXiv:2302.12246]]. 37. Fu, Yao; Peng, Hao; Sabharwal, Ashish; Clark, Peter; Khot, Tushar (2022-10-01). "Complexity-Based Prompting for Multi-Step Reasoning". [[arXiv:2210.00720]]. 38. Madaan, Aman; Tandon, Niket; Gupta, Prakhar; Hallinan, Skyler; Gao, Luyu; Wiegreffe, Sarah; Alon, Uri; Dziri, Nouha; Prabhumoye, Shrimai; Yang, Yiming; Gupta, Shashank; Prasad Majumder, Bodhisattwa; Hermann, Katherine; Welleck, Sean; Yazdanbakhsh, Amir (2023-03-01). "Self-Refine: Iterative Refinement with Self-Feedback". [[arXiv:2303.17651]]. 39. Long, Jieyi (2023-05-15). "Large Language Model Guided Tree-of-Thought". [[:en:ArXiv|arXiv:2305.08291]]. 40. Yao, Shunyu; Yu, Dian; Zhao, Jeffrey; Shafran, Izhak; Griffiths, Thomas L.; Cao, Yuan; Narasimhan, Karthik (2023-05-17). "Tree of Thoughts: Deliberate Problem Solving with Large Language Models". [[arXiv:2305.10601]]. 41. Jung, Jaehun; Qin, Lianhui; Welleck, Sean; Brahman, Faeze; Bhagavatula, Chandra; Le Bras, Ronan; Choi, Yejin (2022). "Maieutic Prompting: Logically Consistent Reasoning with Recursive Explanations". [[:en:ArXiv|arXiv:2205.11822]]. 42. Li, Zekun; Peng, Baolin; He, Pengcheng; Galley, Michel; Gao, Jianfeng; Yan, Xifeng (2023). "Guiding Large Language Models via Directional Stimulus Prompting". [[arXiv:2302.11520]]. The directional stimulus serves as hints or cues for each input query to guide LLMs toward the desired output, such as keywords that the desired summary should include for summarization. 43. OpenAI and over 200 people (2023-03-27). "GPT-4 Technical Report". [[arXiv:2303.08774]] . 44. Eliot, Lance (2023-08-18). "[https://www.forbes.com/sites/lanceeliot/2023/08/18/latest-prompt-engineering-technique-aims-to-get-certainty-and-uncertainty-of-generative-ai-directly-on-the-table-and-out-in-the-open/ Latest Prompt Engineering Technique Aims To Get Certainty And Uncertainty Of Generative AI Directly On The Table And Out In The Open]". ''Forbes''. Retrieved 2024-08-31. If you explicitly indicate in your prompt that you want the generative AI to emit a certainty or uncertainty qualification then you will almost certainly get such an indication. 45. "[https://docs.llamaindex.ai/en/v0.10.17/module_guides/indexing/index_guide.html How Each Index Works - LlamaIndex 🦙 v0.10.17]". ''docs.llamaindex.ai''. Retrieved 2024-04-08. 46. Lewis, Patrick; Perez, Ethan; Piktus, Aleksandra; Petroni, Fabio; Karpukhin, Vladimir; Goyal, Naman; Küttler, Heinrich; Lewis, Mike; Yih, Wen-tau; Rocktäschel, Tim; Riedel, Sebastian; Kiela, Douwe (2020). "[https://proceedings.neurips.cc/paper/2020/hash/6b493230205f780e1bc26945df7481e5-Abstract.html Retrieval-Augmented Generation for Knowledge-Intensive NLP Tasks]". ''Advances in Neural Information Processing Systems''. '''33'''. Curran Associates, Inc.: 9459–9474. [[arxiv:2005.11401|arXiv:2005.11401.]] 47. ''[https://www.microsoft.com/en-us/research/blog/graphrag-unlocking-llm-discovery-on-narrative-private-data/ GraphRAG: Unlocking LLM discovery on narrative private data]'', 2024 48. Edge, Darren; Trinh, Ha; Cheng, Newman; Bradley, Joshua; Chao, Alex; Mody, Apurva; Truitt, Steven; Larson, Jonathan (2024). "From Local to Global: A Graph RAG Approach to Query-Focused Summarization". [[arXiv:2404.16130]]. 49.  Wei, Jason; Tay, Yi; Bommasani, Rishi; Raffel, Colin; Zoph, Barret; Borgeaud, Sebastian; Yogatama, Dani; Bosma, Maarten; Zhou, Denny; Metzler, Donald; Chi, Ed H.; Hashimoto, Tatsunori; Vinyals, Oriol; Liang, Percy; Dean, Jeff; Fedus, William (31 August 2022). "Emergent Abilities of Large Language Models". [[arXiv:2206.07682]]. 50.  Garg, Shivam; Tsipras, Dimitris; Liang, Percy; Valiant, Gregory (2022). "What Can Transformers Learn In-Context? A Case Study of Simple Function Classes". [[arXiv:2208.01066]]. Training a model to perform in-context learning can be viewed as an instance of the more general learning-to-learn or meta-learning paradigm 51.  "[https://stable-diffusion-art.com/prompt-guide/ Stable Diffusion prompt: a definitive guide]". 2023-05-14. Retrieved 2023-08-14. 52. Heikkilä, Melissa (2022-09-16). "[https://www.technologyreview.com/2022/09/16/1059598/this-artist-is-dominating-ai-generated-art-and-hes-not-happy-about-it/ This Artist Is Dominating AI-Generated Art and He's Not Happy About It]". ''MIT Technology Review''. Retrieved 2023-08-14. nlff6jz9qjqz935qxtdozp6arilu0qr 9998720 9998718 2024-12-13T15:43:18Z Adrifer03 167988 /* Historia: */ 9998720 wikitext text/x-wiki '''Prompt Ingeniaritza''' [[:en:Generative_artificial_intelligence|adimen artifizial sortzaile eredu]] batek (AAS) [1][2] interpretatu eta uler dezakeen irakaskuntza bat egituratzeko prozesua da. Prompt bat hizkuntza natural bateko testu bat da, AA (Adimen Artifizial) batek bete beharko lukeen zeregina deskribatzen duena [3]. Testu-testu eredu baterako prompt bat kontsulta bat izan daiteke, hala nola, "zer da Fermaten teorema txikia?"[4], "Edgar Allan Poeren estiloko poema bat idatzi, erortzen diren hostoei buruz" [5], edo adierazpen luzeago bat [6], testuingurua eta historia barne. Prompt Ingeniaritzak ekar dezake kontsulta bat egitea, estilo bat zehaztea [5], testuinguru garrantzitsu bat eskaintzea [8] edo AA-ari eginkizun bat esleitzea, hala nola "frantses hiztun gisa jardutea" [9]. Testu-irudi batekin edo testu-audio eredu batez ari garenean, prompt bat irteera desiratu baten deskribapena da, hala nola "zaldi gainean doan astronauta baten kalitate handiko argazkia" [10] edo "Lo-fi slow BPM electro hotzikara lagin organikoekin" [11]. Testu-irudi eredu bat bultzatzeak berekin ekar dezake nahi den gaia, estiloa, maketazioa, argiztapena [12] eta estetika lortzea. == '''Historia''' == 2018an, ikertzaileek lehen aldiz NLPn (Hizkuntzaren Prozesamendua) aldez aurretik bereizitako zeregin guztiak galdera gisa aurkeztu ahal izatea proposatu zuten testuinguru baten gaineko problematikari erantzuteko. Gainera, banakako, bateratu eta zeregin anitzekoa zen lehen eredu bat prestatu zuten, "Zein da sentimendua", “Esaldi hau alemanera itzuli" edo "Nor da lehendakaria?" [13] bezalako galderei erantzuteko. 2021ean, ikertzaileek 12 NLP zeregin egiteko generikoki simulatutako eredu bat (T0) prestatu zuten (62 dataset erabiliz, zeregin bakoitzak hainbat dataset izan baititzake). Modeloak eginkizun berrietan errendimendu ona izan zuen, zeregin bakar batean trebatutako ereduak hobetuz. Zeregin bat ebazteko, T0ri zeregin bat egituratutako prompt gisa ematen zaio, adibidez, premisa egiazkoa bada, egia da ere hipotesia [14]. 2022ko otsailean promptak gordetzen zituen errepositiorio batek 2.000 prompt publiko baino gehiago zeudela 170 dataset ingururako jakinarazi zuen [15]. 2022an Googleko ikertzaileek chain-of-thought teknika proposatu zuten [16][17]. 2023an, testu-testu eta irudi-irudi prompt datu-baseak publikoki erabilgarri zeuden [18][19]. == '''Testu-testu''' == === '''Chain of thought''' === Googleek Chain-of-thought (CoT) hizkuntza-eredu handiei (LLM) arazo bat konpontzeko aukera ematen dien teknika dela esaten du [20]. 2022an, Googlek chain-of-thought teknikak arrazoitzeko gaitasuna hobetzen duela adierazi zuen, eta eredua hainbat urratseko problema bat erantzutera bultzatzen duela,  train of thought [20][16][21] bat imitatzen duten arrazoiketa aplikatzen. Pentsamendu-teknika hipotetikoek hizkuntza-eredu handiei zailtasunak gainditzeko aukera ematen diete pentsamendu logikoa behar duten arrazoiketa lan batzuekin eta ebatzi beharreko urrats anitzekin, hala nola aritmetika edo zentzuzko arrazoiketa galderekin, Googleren eta Amazonen iragarkien arabera. [22][23][24] Adibidez, hurrengo galdera daukagula: "Q: kafetegiak 23 sagar zituen. Bazkaria egiteko 20 erabiltzen badituzte eta 6 gehiago erosten badituzte, zenbat sagar dituzte? ", Googlek dioenez, CoT prompt batek LLMa hurrengokoa erantzutera bultzatuko du: " A: Kafetegiak 23 sagar zituen jatorriz. 20 erabiltzen dituzte bazkaria egiteko. Orduan, 23- 20 = 3 dituzte. 6 sagar gehiago erosi dituzte, beraz, 3 + 6 = 9 dituzte. Ondorioz, erantzuna 9 da.” [16] Hasieran Googlek proposatu zuen bezala, CoT prompt bakoitzak Q & A (galdera eta erantzun) adibide batzuk zituen. Horrek “few-shot” prompt teknika sortu zuen. Hala ere, Googleko eta Tokioko Unibertsitateko ikertzaile batzuen arabera, "Pentsa dezagun pausoz pauso" [25] hitzak eranste hutsarekin, eraginkortasuna hobetzen da, eta horrek CoT “zero -shot” prompting teknika sortzen du. OpenAIren esanetan, prompt horrek erabiltzaile gisa eskalatze hobea egiteko aukera ematen du, eta dagoeneko ez da beharrezkoa CoT Q & A adibide espezifiko asko formulatzea.[26] PaLMri buruz ari garenean, 540B parametroko lengoaia eredu bat, Googlek CoTk modeloari nabarmen lagundu ziola dio, hainbat atazatan zeregin zehatzetarako sintonizatutako modeloekin alderatuta ondo funtzionatzeko aukera emanez, garai hartan punta-puntako emaitzak lortuz GSM8K arrazoibide matematikoko erreferentean. Googleren arabera, CoT arrazoiketari buruzko ereduak doitu daitezke, gaitasun hori areagotzeko eta hobeto interpretatzeko. [27][28] == '''Beste teknikak''' == Chain-of-thought teknika prompt ingeniaritzaren tekniketako bat da, baina ez bakarra. Gai honetan, dagoeneko 29 teknika ezberdin argitaratu dira, horietako batzuk hauek dira: [29] ---- === '''Chain-of-Symbol (CoS) Prompting''' === Westlake Unibertsitatea, Hong Kongeko Unibertsitatea eta Edinburgoko Unibertsitateak egindako ikerketa baten arabera, '''chain-of-symbol (CoS) prompting-a''' eta '''chain-of-thought (CoT) prompting-a''' konbinatuta, hizkuntza-ereduen (LLM) espazio-argudioen ulermena hobetzen dute. Metodo honetan, sinbolo arbitrarioak (adibidez, “/”) erabiltzen dira testuko espazioen antolaketa egokitzeko, eta horrek argumentuak garatzeko eta ereduaren errendimendua hobetzeko balio du. '''Adibidea''': [30] '''Sarrera:''' Adreilu batzuk daude. C adreilu horia E adreiluaren gainean dago. D adreilu horia A adreiluaren gainean dago. E adreilu horia D adreiluaren gainean dago. A adreilu zuriak B adreiluaren gainean dago. B adreiluaren kolorea zuria da. Orain, adreilu bat hartu behar dugu. Adreiluak goitik beherantz hartu behar dira, eta beheko adreilua hartu behar bada, lehenik goiko adreilua kendu behar da. Nola lor daiteke D adreilua? B/A/D/E/C C/E E/D D '''Irteera:''' Beraz, emaitza C, E, D da. ---- === '''Few-shot learning''' === '''Few-shot ikaskuntza''' teknikan, prompt batean hainbat adibide gehitzen dira, modeloa ataza jakin bat burutzen ikas dezan, adibidez, "maison → house, chat → cat, chien →" (espero den erantzuna "dog" izanik) [31] bezalako prompt baten bidez. Ikaskuntza mota honi few-shot ikaskuntza deitzen zaio. [32] ---- === '''Generated knowledge prompting''' === Teknika honetan [33], promptari erantzuteko beharrezko ezagutzak lehenik sortzen dira, eta gero prompta osatzen da. Horrela, LLMak gaiari buruzko datu garrantzitsuetan oinarrituta erantzuten du. '''Adibidea''': '''Sarrera:''' "Zer da ekosistema bat?" '''Ezagutza:''' Ekosistema organismo biziak eta beren ingurune ez-bizia barne hartzen dituen sistema da. Organismoak elkarrekin eta beren ingurunearekin elkarrekintzan aritzen dira bizirauteko. ---- === '''Least-to-most prompting''' === Teknika honek [34] arazo nagusia osatzen duten azpiproblemak banan-banan ebaztea proposatzen du. Horrela, azpiproblema bakoitza aurrekoaren erantzunean oinarritzen da. '''Adibidea: [34]''' '''Sarrera:''' Q: “Hondartzan 50 musika CD zeuden. 20 CD erosi ziren, eta beste 10 oparitu ziren. Zenbat CD geratzen dira?” '''Erantzuna:''' Banatu arazoa urratsetan: # 50 - 20 = 30 # 30 - 10 = 20 CD gelditzen dira. ---- === '''Self-consistency decoding''' === '''Self-consistency decoding [35]''' teknika hainbat chain-of-thought exekutatzen ditu. Azkenean, irteera ohikoenarekin geratzen da. Exekuzioen artean alde handiak badaude, erabiltzaileak irizpide zuzena aztertzeko aukera izan dezake. [36] ---- === '''Konplexutasunean oinarritutako prompting-a''' === Teknika honek [37] hainbat chain-of-thought exekutatzen ditu eta prozesu logiko konplexuena duen exekuzioa hautatzen du. Horri esker, erantzun koherente eta sakonagoa lor daiteke. ---- === '''Self-refine teknika''' === '''Self-refine teknikan [38]''', LLM-ak erantzun bat sortzen du lehenik, ondoren erantzun horri buruz hausnartzen du eta iritzia ematen dio. Hausnarketa horren arabera, promptari berriro erantzuten dio. Prozesua hainbat aldiz errepikatzen da, erantzunaren kalitatea hobetzeko. Prompt: "Hemen kode bat dago. Emango zenuke hobekuntza bat kodearen irakurgarritasuna hobetzeko?" Iritzia: "Kodea blokeen bidez antolatzen da hobeto ulertzeko." ---- === '''Tree-of-thought prompting''' === Teknika honek [39] chain-of-thought teknika zabaltzen du, ideien “urrats posibleak” sortuz. Erantzunaren koherentzia bermatzeko hainbat ildo zabaltzen ditu. [40] ---- === '''Maieutic prompting''' === '''Maieutic prompting teknika''', ''tree-of-thought prompting''-en antzekoa, LLMak erantzun bat ematera eta azalpen bat gehitzera bultzatzen du. Ondoren, azalpen horren koherentzia aztertzen da, eta ez-errentagarriak diren ildoak baztertzen dira. [41] Prompt: Q: "Zer kolore da eguzkia gauean?" A: Eguzkia gauean ez dago ikusgai, ilun dagoelako. ---- === '''Directional-stimulus prompting''' === Teknika honek [42] gako-hitzak erabiltzen ditu ereduaren erantzuna bideratzeko. Adibidez, “ekologia,” “ingurugiroa,” eta “aldaketa klimatikoa” hitzak erantsiz, modeloa gai horietan oinarritzen da. Gako-hitzak: Ekologia, ingurugiroa, aldaketa klimatikoa. == '''Ziurgabetasuna zabaltzen''' == Hizkuntza-ereduen irteerak ez du beti ziurgabetasuna modu esplizituan adierazten. Hala ere, OpenAI GPT-4 bezalako modeloek token bakoitzaren probabilitatea zehaztasunez kalkulatu dezakete [43]. Metodo alternatibo batek Hizkuntza Handiko Ereduari (LLM) irteeraren ziurgabetasuna hitzez azaltzeko eskatzea proposatzen du (Eliot, 2023) [44]. === '''Sorkuntza automatiko azkarra''' === ==== '''Sorkuntza areagotua berreskuratzea''' ==== Berreskuratze bidezko sorkuntza areagotua (RAG) bi faseko prozesua da, eta dokumentuak berreskuratzea eta erantzunak formulatzea eskatzen du, Hizkuntza Handiko Eredu baten bidez (LLM). Hasierako fasean, inkrustazio trinkoak erabiltzen dira dokumentuak berreskuratzeko. Berreskuratze hori, datu-baseen formatu desberdinetan oinarritu daiteke, erabilera-kasuaren arabera, hala nola datu-base bektorial batean, laburpen-indizean, zuhaitz-indizean edo gako-hitzen taula-indizean [45]. Kontsulta bati erantzunez, berreskuratze-dokumentu batek dokumentu garrantzitsuenak hautatzen ditu. Garrantzi hori zehazteko, lehenik kontsulta eta dokumentuak bektoretan kodetzen dira, eta, gero, bektoreetatik hurbilen dauden bektoreak dituzten dokumentuak identifikatzen dira. Dokumentuak berreskuratu ondoren, LLMak irteera bat sortzen du, kontsultako zein berreskuratutako dokumentuetako informazioa jasotzen duena [46]. Metodo hori bereziki onuragarria da patentatutako informazioa edo informazio dinamikoa maneiatzeko eta eredua prestatzeko. RAG ere nabarmentzen da "tiro" ikaskuntzaren erabilerarengatik, non ereduak adibide gutxi batzuk erabiltzen dituen, sarritan automatikoki datu-base batetik berreskuratuak, bere emaitzen berri emateko. ==== '''Berreskuratze grafikoen sorkuntza ebaluatua''' ==== GraphRAG [47] (Microsoft Research-ek sortua) teknika bat da, RAG zabaltzen duena ezagutza-grafiko bat erabiliz (normalean, LLMk sortua), ereduak informazio-pieza desberdinak konektatzeko, ideiak sintetizatzeko eta datu-bilduma handiei buruzko kontzeptu semantiko laburtuak holistikoki ulertzeko aukera ematen duena. Zenbait datu multzotan eraginkorra zela frogatu zen, hala nola Albiste Artikuluetako Indarkeriazko Gertakariei buruzko Informazioan (VIINA) [48]. LLMk sortutako ezagutza-grafikoak makina grafikoen ikaskuntzarekin konbinatzean, GraphRAGek nabarmen hobetzen du sentsibilizazio globaleko galderetarako sortutako zehaztasuna eta erantzunen aniztasuna. Aurreko lanek erakutsi zuten oso eraginkorra dela ezagutza-grafiko bat erabiltzea galderei erantzuteko. Teknika horiek konbinatu egin daitezke egituratu eta egituratu gabeko datuak bilatzeko, testuinguru zabaldua eta sailkapen hobea emanez. === '''Ikaskuntza testuinguruan''' === Baliteke ingeniaritza azkarra are gehiago gaitu ahal izatea testuinguruan ikasiz, hau da, eredu batek adierazpenetatik aldi baterako ikasteko duen gaitasunaz. Testuinguruko ikaskuntzarako gaitasuna hizkuntza eredu handien goranzko gaitasuna da. Testuinguruko ikaskuntza ereduen eskalaren propietate emergentea da, eta horrek esan nahi du beheranzko eskalako legeetan gertatzen diren hausturak halako moldez gertatzen direla, non haien eraginkortasuna tasa ezberdin batera handitzen baita eredu handiagoetan txikiagoetan baino [49]. Zeregin espezifiko bakoitzerako prestakuntzan eta egokitzapen onean ez bezala, horiek ez baitira aldi baterakoak, ikaskuntzan zehar testuinguruan ikasitakoa aldi baterakoa da. Ez ditu denbora-testuinguruak edo alborapenak erabiltzen, elkarrizketa batetik bestera datu-multzoan (aurre-prestakuntzan) daudenak izan ezik. Transformadorearen geruzen barruko "optimizazio anizkoitzaren" emaitza, meta-ikaskuntza edo "ikasten ikasteko" modu bat da [50]. === '''Prompt formatuak''' === Testu-irudiaren sinbolo batek, normalean, honako hauek deskribatzen ditu: artearen gaia (mitxoleta laranja distiratsuak, adibidez), nahi den ingurunea (pintura digitala edo argazkia, adibidez), estiloa (hiperrealista edo popa, adibidez), argiztapena (ertzeko argiztapena edo izpi krepuskularrak, adibidez), kolorea eta testura [51]. Midjourneyren dokumentazioak mezu labur eta deskribatzaileak sustatzen ditu: "Erakutsi Kaliforniako mitxoleta loretsu askoren irudia, egin itzazu distiratsu eta laranja dardaratiak, eta koloretako arkatzez ilustratutako estilo batean marraztu" ordez, adierazle eraginkorra izan liteke "Kaliforniako mitxoleta laranja distiratsuak koloretako arkatzez marraztuta" [52]. == '''Erreferentziak:''' == 1. Diab, Mohamad; Herrera, Julian; Chernow, Bob (2022-10-28). "[https://cdn.openart.ai/assets/Stable%20Diffusion%20Prompt%20Book%20From%20OpenArt%2011-13.pdf Stable Diffusion Prompt Book]" (PDF). Retrieved 2023-08-07. Prompt engineering is the process of structuring words that can be interpreted and understood by a ''text-to-image'' model. Think of it as the language you need to speak in order to tell an AI model what to draw. 2. Ziegler, Albert; Berryman, John (17 July 2023). "[https://github.blog/ai-and-ml/generative-ai/prompt-engineering-guide-generative-ai-llms/ A developer's guide to prompt engineering and LLMs]". ''The GitHub Blog''. Prompt engineering is the art of communicating with a generative AI model. 3. Radford, Alec; Wu, Jeffrey; Child, Rewon; Luan, David; Amodei, Dario; Sutskever, Ilya (2019). "[https://cdn.openai.com/better-language-models/language_models_are_unsupervised_multitask_learners.pdf Language Models are Unsupervised Multitask Learners]" (PDF). OpenAI. We demonstrate language models can perform down-stream tasks in a zero-shot setting – without any parameter or architecture modification 4.  "[https://openai.com/index/chatgpt/ Introducing ChatGPT]". ''OpenAI Blog''. 2022-11-30. Retrieved 2023-08-16. what is the fermat's little theorem 5. Robinson, Reid (August 3, 2023). "[https://zapier.com/blog/gpt-prompt/ How to write an effective GPT-3 or GPT-4 prompt]". ''Zapier''. Retrieved 2023-08-14. "Basic prompt: 'Write a poem about leaves falling.' Better prompt: 'Write a poem in the style of Edgar Allan Poe about leaves falling.' 6. Gouws-Stewart, Natasha (June 16, 2023). "[https://masterofcode.com/blog/the-ultimate-guide-to-gpt-prompt-engineering The ultimate guide to prompt engineering your GPT-3.5-Turbo model]". ''masterofcode.com''. 7.  Wahle, Jan Philip; Ruas, Terry; Xu, Yang; Gipp, Bela (2024). "[https://aclanthology.org/2024.emnlp-main.617/ Paraphrase Types Elicit Prompt Engineering Capabilities]". In Al-Onaizan, Yaser; Bansal, Mohit; Chen, Yun-Nung (eds.). ''Proceedings of the 2024 Conference on Empirical Methods in Natural Language Processing''. Miami, Florida, USA: Association for Computational Linguistics. pp. 11004–11033. [https://aclanthology.org/2024.emnlp-main.617/ arXiv:2406.19898. doi:10.18653/v1/2024.emnlp-main.617]. 8. Greenberg, J., Laura (31 May 2023). "[https://contractnerds.com/how-to-prime-and-prompt-chatgpt-for-more-reliable-contract-drafting-support/ How to Prime and Prompt ChatGPT for More Reliable Contract Drafting Support]". ''contractnerds.com''. Retrieved 24 July 2023. 9. "[https://platform.openai.com/docs/guides/prompt-engineering GPT Best Practices]". OpenAI. Retrieved 2023-08-16. 10. Heaven, Will Douglas (April 6, 2022). "[https://www.technologyreview.com/2022/04/06/1049061/dalle-openai-gpt3-ai-agi-multimodal-image-generation/ This horse-riding astronaut is a milestone on AI's long road towards understanding]". ''MIT Technology Review''. Retrieved 2023-08-14. 11. Wiggers, Kyle (2023-06-12). "[https://techcrunch.com/2023/06/12/meta-open-sources-an-ai-powered-music-generator/ Meta open sources an AI-powered music generator]". TechCrunch. Retrieved 2023-08-15. Next, I gave a more complicated prompt to attempt to throw MusicGen for a loop: "Lo-fi slow BPM electro chill with organic samples." 12. "[https://claid.ai/blog/article/prompt-guide/ How to Write AI Photoshoot Prompts: A Guide for Better Product Photos]". ''claid.ai''. June 12, 2023. Retrieved June 12, 2023. 13. McCann, Bryan; Shirish, Nitish; Xiong, Caiming; Socher, Richard (2018). "The Natural Language Decathlon: Multitask Learning as Question Answering". [[arxiv:1806.08730|arXiv:1806.08730 [cs.CL].]] 14.  Sanh, Victor; et al. (2021). "Multitask Prompted Training Enables Zero-Shot Task Generalization". [[arxiv:2110.08207|arXiv:2110.08207 [cs.LG].]] 15.  Bach, Stephen H.; Sanh, Victor; Yong, Zheng-Xin; Webson, Albert; Raffel, Colin; Nayak, Nihal V.; Sharma, Abheesht; Kim, Taewoon; M Saiful Bari; Fevry, Thibault; Alyafeai, Zaid; Dey, Manan; Santilli, Andrea; Sun, Zhiqing; Ben-David, Srulik; Xu, Canwen; Chhablani, Gunjan; Wang, Han; Jason Alan Fries; Al-shaibani, Maged S.; Sharma, Shanya; Thakker, Urmish; Almubarak, Khalid; Tang, Xiangru; Radev, Dragomir; Mike Tian-Jian Jiang; Rush, Alexander M. (2022). "PromptSource: An Integrated Development Environment and Repository for Natural Language Prompts". [[arxiv:2202.01279|arXiv:2202.01279 [cs.LG].]] 16. Wei, Jason; Wang, Xuezhi; Schuurmans, Dale; Bosma, Maarten; Ichter, Brian; Xia, Fei; Chi, Ed H.; Le, Quoc V.; Zhou, Denny (31 October 2022). ''[https://proceedings.neurips.cc/paper_files/paper/2022/hash/9d5609613524ecf4f15af0f7b31abca4-Abstract-Conference.html Chain-of-Thought Prompting Elicits Reasoning in Large Language Models]''. Advances in Neural Information Processing Systems (NeurIPS 2022). Vol. 35. [[arxiv:2201.11903|arXiv:2201.11903.]] 17'''.''' Wei, Jason; Zhou (11 May 2022). "[https://research.google/blog/language-models-perform-reasoning-via-chain-of-thought/ Language Models Perform Reasoning via Chain of Thought]". ''ai.googleblog.com''. Retrieved 10 March 2023. 18'''.''' Chen, Brian X. (2023-06-23). "[https://www.nytimes.com/2023/06/23/technology/ai-chatbot-life-coach.html How to Turn Your Chatbot Into a Life Coach]". ''The New York Times''. 19'''.''' Chen, Brian X. (2023-05-25). "[https://www.nytimes.com/2023/05/25/technology/ai-chatbot-chatgpt-prompts.html Get the Best From ChatGPT With These Golden Prompts]". ''The New York Times''. [https://search.worldcat.org/es/search?q=n2:0362-4331 ISSN 0362-4331]. Retrieved 2023-08-16. 20. McAuliffe, Zachary (11 March 2022). "[https://www.cnet.com/tech/services-and-software/googles-latest-ai-model-can-be-taught-how-to-solve-problems/ Google's Latest AI Model Can Be Taught How to Solve Problems]". ''CNET''. 21. Sharan Narang and Aakanksha Chowdhery (2022-04-04). "[https://research.google/blog/pathways-language-model-palm-scaling-to-540-billion-parameters-for-breakthrough-performance/ Pathways Language Model (PaLM): Scaling to 540 Billion Parameters for Breakthrough Performance]". 22. Dang, Ekta (8 February 2023). "[https://venturebeat.com/ai/harnessing-the-power-of-gpt-3-in-scientific-research/ Harnessing the power of GPT-3 in scientific research]". ''VentureBeat''. Retrieved 10 March 2023. 23. Montti, Roger (13 May 2022). "[https://www.searchenginejournal.com/google-chain-of-thought-prompting/450106/ Google's Chain of Thought Prompting Can Boost Today's Best Algorithms]". ''Search Engine Journal''. Retrieved 10 March 2023. 24. Ray, Tiernan. "[https://www.zdnet.com/article/amazons-alexa-scientists-demonstrate-bigger-ai-isnt-always-better/ Amazon's Alexa scientists demonstrate bigger AI isn't always better]". ''ZDNET''. Retrieved 10 March 2023. 25. Kojima, Takeshi; Shixiang Shane Gu; Reid, Machel; Matsuo, Yutaka; Iwasawa, Yusuke (2022). "Large Language Models are Zero-Shot Reasoners". [[:en:ArXiv|arXiv:2205.1191]]6 [[https://arxiv.org/archive/cs.CL cs.CL]]. 26. Dickson, Ben (30 August 2022). "[https://venturebeat.com/ai/llms-have-not-learned-our-language-were-trying-to-learn-theirs%EF%BF%BC/ LLMs have not learned our language — we're trying to learn theirs]". ''VentureBeat''. Retrieved 10 March 2023. 27. Chung, Hyung Won; Hou, Le; Longpre, Shayne; Zoph, Barret; Tay, Yi; Fedus, William; Li, Yunxuan; Wang, Xuezhi; Dehghani, Mostafa; Brahma, Siddhartha; Webson, Albert; Gu, Shixiang Shane; Dai, Zhuyun; Suzgun, Mirac; Chen, Xinyun; Chowdhery, Aakanksha; Castro-Ros, Alex; Pellat, Marie; Robinson, Kevin; Valter, Dasha; Narang, Sharan; Mishra, Gaurav; Yu, Adams; Zhao, Vincent; Huang, Yanping; Dai, Andrew; Yu, Hongkun; Petrov, Slav; Chi, Ed H.; Dean, Jeff; Devlin, Jacob; Roberts, Adam; Zhou, Denny; Le, Quoc V.; Wei, Jason (2022). "Scaling Instruction-Finetuned Language Models". [[arXiv:2210.11416]] . 28. Wei, Jason; Tay, Yi (29 November 2022). "[https://research.google/blog/better-language-models-without-massive-compute/ Better Language Models Without Massive Compute]". ''ai.googleblog.com''. Retrieved 10 March 2023. 29. Sahoo, Pranab; Singh, Ayush Kumar; Saha, Sriparna; Jain, Vinija; Mondal, Samrat; Chadha, Aman (2024-02-0 30. Hu, Hanxu; Lu, Hongyuan; Zhang, Huajian; Song, Yun-Ze; Lam, Wai; Zhang, Yue (2023-10-03). "Chain-of-Symbol Prompting Elicits Planning in Large Language Models". [[arXiv:2305.10276]]. 31. Garg, Shivam; Tsipras, Dimitris; Liang, Percy; Valiant, Gregory (2022). "What Can Transformers Learn In-Context? A Case Study of Simple Function Classes". [[arXiv:2208.01066]]. 32. Brown, Tom; Mann, Benjamin; Ryder, Nick; Subbiah, Melanie; Kaplan, Jared D.; Dhariwal, Prafulla; Neelakantan, Arvind (2020). "Language models are few-shot learners". ''Advances in Neural Information Processing Systems''. '''33''': 1877–1901. [[arxiv:2005.14165|arXiv:2005.14165.]] 33. Liu, Jiacheng; Liu, Alisa; Lu, Ximing; Welleck, Sean; West, Peter; Le Bras, Ronan; Choi, Yejin; Hajishirzi, Hannaneh (May 2022). "[https://aclanthology.org/2022.acl-long.225/ Generated Knowledge Prompting for Commonsense Reasoning]". ''Proceedings of the 60th Annual Meeting of the Association for Computational Linguistics (Volume 1: Long Papers)''. 34. Zhou, Denny; Schärli, Nathanael; Hou, Le; Wei, Jason; Scales, Nathan; Wang, Xuezhi; Schuurmans, Dale; Cui, Claire; Bousquet, Olivier; Le, Quoc; Chi, Ed (2022-05-01). "Least-to-Most Prompting Enables Complex Reasoning in Large Language Models". [[arXiv:2205.10625]]. ...least-to-most prompting. The key idea in this strategy is to break down a complex problem into a series of simpler subproblems and then solve them in sequence. 35. Wang, Xuezhi; Wei, Jason; Schuurmans, Dale; Le, Quoc; Chi, Ed; Narang, Sharan; Chowdhery, Aakanksha; Zhou, Denny (2022-03-01). "Self-Consistency Improves Chain of Thought Reasoning in Language Models". [[:en:ArXiv|arXiv:2203.11171]]. 36. Diao, Shizhe; Wang, Pengcheng; Lin, Yong; Zhang, Tong (2023-02-01). "Active Prompting with Chain-of-Thought for Large Language Models". [[arXiv:2302.12246]]. 37. Fu, Yao; Peng, Hao; Sabharwal, Ashish; Clark, Peter; Khot, Tushar (2022-10-01). "Complexity-Based Prompting for Multi-Step Reasoning". [[arXiv:2210.00720]]. 38. Madaan, Aman; Tandon, Niket; Gupta, Prakhar; Hallinan, Skyler; Gao, Luyu; Wiegreffe, Sarah; Alon, Uri; Dziri, Nouha; Prabhumoye, Shrimai; Yang, Yiming; Gupta, Shashank; Prasad Majumder, Bodhisattwa; Hermann, Katherine; Welleck, Sean; Yazdanbakhsh, Amir (2023-03-01). "Self-Refine: Iterative Refinement with Self-Feedback". [[arXiv:2303.17651]]. 39. Long, Jieyi (2023-05-15). "Large Language Model Guided Tree-of-Thought". [[:en:ArXiv|arXiv:2305.08291]]. 40. Yao, Shunyu; Yu, Dian; Zhao, Jeffrey; Shafran, Izhak; Griffiths, Thomas L.; Cao, Yuan; Narasimhan, Karthik (2023-05-17). "Tree of Thoughts: Deliberate Problem Solving with Large Language Models". [[arXiv:2305.10601]]. 41. Jung, Jaehun; Qin, Lianhui; Welleck, Sean; Brahman, Faeze; Bhagavatula, Chandra; Le Bras, Ronan; Choi, Yejin (2022). "Maieutic Prompting: Logically Consistent Reasoning with Recursive Explanations". [[:en:ArXiv|arXiv:2205.11822]]. 42. Li, Zekun; Peng, Baolin; He, Pengcheng; Galley, Michel; Gao, Jianfeng; Yan, Xifeng (2023). "Guiding Large Language Models via Directional Stimulus Prompting". [[arXiv:2302.11520]]. The directional stimulus serves as hints or cues for each input query to guide LLMs toward the desired output, such as keywords that the desired summary should include for summarization. 43. OpenAI and over 200 people (2023-03-27). "GPT-4 Technical Report". [[arXiv:2303.08774]] . 44. Eliot, Lance (2023-08-18). "[https://www.forbes.com/sites/lanceeliot/2023/08/18/latest-prompt-engineering-technique-aims-to-get-certainty-and-uncertainty-of-generative-ai-directly-on-the-table-and-out-in-the-open/ Latest Prompt Engineering Technique Aims To Get Certainty And Uncertainty Of Generative AI Directly On The Table And Out In The Open]". ''Forbes''. Retrieved 2024-08-31. If you explicitly indicate in your prompt that you want the generative AI to emit a certainty or uncertainty qualification then you will almost certainly get such an indication. 45. "[https://docs.llamaindex.ai/en/v0.10.17/module_guides/indexing/index_guide.html How Each Index Works - LlamaIndex 🦙 v0.10.17]". ''docs.llamaindex.ai''. Retrieved 2024-04-08. 46. Lewis, Patrick; Perez, Ethan; Piktus, Aleksandra; Petroni, Fabio; Karpukhin, Vladimir; Goyal, Naman; Küttler, Heinrich; Lewis, Mike; Yih, Wen-tau; Rocktäschel, Tim; Riedel, Sebastian; Kiela, Douwe (2020). "[https://proceedings.neurips.cc/paper/2020/hash/6b493230205f780e1bc26945df7481e5-Abstract.html Retrieval-Augmented Generation for Knowledge-Intensive NLP Tasks]". ''Advances in Neural Information Processing Systems''. '''33'''. Curran Associates, Inc.: 9459–9474. [[arxiv:2005.11401|arXiv:2005.11401.]] 47. ''[https://www.microsoft.com/en-us/research/blog/graphrag-unlocking-llm-discovery-on-narrative-private-data/ GraphRAG: Unlocking LLM discovery on narrative private data]'', 2024 48. Edge, Darren; Trinh, Ha; Cheng, Newman; Bradley, Joshua; Chao, Alex; Mody, Apurva; Truitt, Steven; Larson, Jonathan (2024). "From Local to Global: A Graph RAG Approach to Query-Focused Summarization". [[arXiv:2404.16130]]. 49.  Wei, Jason; Tay, Yi; Bommasani, Rishi; Raffel, Colin; Zoph, Barret; Borgeaud, Sebastian; Yogatama, Dani; Bosma, Maarten; Zhou, Denny; Metzler, Donald; Chi, Ed H.; Hashimoto, Tatsunori; Vinyals, Oriol; Liang, Percy; Dean, Jeff; Fedus, William (31 August 2022). "Emergent Abilities of Large Language Models". [[arXiv:2206.07682]]. 50.  Garg, Shivam; Tsipras, Dimitris; Liang, Percy; Valiant, Gregory (2022). "What Can Transformers Learn In-Context? A Case Study of Simple Function Classes". [[arXiv:2208.01066]]. Training a model to perform in-context learning can be viewed as an instance of the more general learning-to-learn or meta-learning paradigm 51.  "[https://stable-diffusion-art.com/prompt-guide/ Stable Diffusion prompt: a definitive guide]". 2023-05-14. Retrieved 2023-08-14. 52. Heikkilä, Melissa (2022-09-16). "[https://www.technologyreview.com/2022/09/16/1059598/this-artist-is-dominating-ai-generated-art-and-hes-not-happy-about-it/ This Artist Is Dominating AI-Generated Art and He's Not Happy About It]". ''MIT Technology Review''. Retrieved 2023-08-14. mhwwjkj7e0141kqbjpndobvkxf12gc0 0 1212065 9998734 9959655 2024-12-13T15:47:51Z Ainhize14 167992 9998734 wikitext text/x-wiki '''Adimen artifizialaren arrerapenak''' denboran zehar adimen artifizialaren arloan lortutako aurrerapen eta aurkikuntzetan datza. Adimen artifiziala konputazio zientziaren barnean dagoen diziplina anitzeko adarra da, haren helburu nagusia gizakiaren adimena behar duten zereginak egiteko gai diren makinak eta sistemak sortzea da <ref>Russell, Stuart; Norvig, Peter. "Artificial Intelligence: A Modern Approach", 2009.</ref>. Adimen artifizialarekin sortutako aplikazioak hainbat arlotan erabili dira: medikuntzan, industrian, zuzenbidean, zientzian, adibidez. Adimen artifizialaren erabilpena 1990eko hamarkadaren amaieran hasi zen, momentu horretan AA teknologia sistema handiagoen elementu bat zen, baina sistema hauen arrakasta gutxitan aitortu zitzaizkion Adimen artifizialari. AAko aplikazioak ez dira halakotzat hartzen, abangoardiko AA asko aplikazio arruntetan txertatu da, sarritan AA izena erabili gabe, behin aplikazioa erabilgarri eta ohiko bihurtzen denean, jada ez baita AAren etiketa jartzen. Adimen artifizialaren sailean aurrerapenak lortzeko “Giza garunak adimena nola lortzen duen deskubritzen dugun heinean, erabiltzeko aukerak hazten joan daitezke arkitektura konputazional eta algoritmo berdinak ordenagailuetan”. == Adimen artifizialaren historia == Adimen artifiziala (AA) XX. mendearen erdialdean gertatzen hasi zen, konputazioaren eta informazioaren prozesamenduaren inguruko lehen ideia aurreratuak sortu zirenean. 1956an, John McCarthy-k, Dartmouth College-n egin zen konferentzian, adimen artifiziala kontzeptuari forma eman eta AA diziplina autonomo gisa definitu zuen <ref>McCarthy, John. "Dartmouth Conference on Artificial Intelligence". 1956.</ref>. Hori izan zen lehenengo pausoa, eta hasierako ikerketa eta teoriak oinarri hartuta, ikaskuntza, sormena eta pentsamendu automatizatuaren inguruko ideia sakonak esploratzen hasi ziren. Prozesua ez zen erraza izan, baina urteen poderioz, zientzialariek eredu eta algoritmo berriak sortu zituzten, eta lehen makina adimentsuak garatzen saiatu ziren. Teknologia hauek izan ziren etorriko zen iraultza teknologikoaren oinarriak, eta XX. mendeko beste aldaketen artean, gizartea eta eguneroko bizitza ere aldatzen lagundu zuten. [[File:DALL-E 3 - advanced artificial intelligence.png|thumb|200px|Adimen Artifiziala]] == Bilakaera faseak == Kaplanek eta Haenleinek hiru bilakaera-fasetan sailkatzen dute adimen artifizialaren egitura <ref>Kaplan, R., & Haenlein, M. "Artificial Intelligence: The Good, the Bad, and the Ugly", 2020.</ref>: # Adimen artifizial estua: Adimen Artifiziala zeregin zehatzetarako soilik aplikatzen da. Irudien aintzatespena edo hizkuntzaren prozesamenduaren aplikazio espezializatuak sartzen dira maila honetan. # Adimen artifizial orokorra: Adimen Artifiziala hainbat arlotan aplikatzea, eta modu autonomoan diseinatu ez zitzaizkion arazoei irtenbidea aurkitzeko gai da <ref>Goertzel, B., & Pennachin, C. "Artificial General Intelligence", 2007.</ref>. Sistema horiek ingurune anitzetan aritzeko eta ikasitakoa egoera berrietara eramateko gaitasuna dute. # Adimen artifizial supergaratua: Adimen-sormena, gizarte-trebetasunak eta jakinduria orokorra sortzeko gai den edozein arlotan AA aplikatzea <ref>Bostrom, N. "Superintelligence: Paths, Dangers, Strategies", 2014.</ref>. XXI. mendean, AA beste fase batera igaro zen, ikaskuntza sakona eta sare neuronal sakonak garatuz. Ikaskuntza sakona milioika datu aztertzeko gai den teknika bat da, eta honek aplikazio ugari sortzen lagundu du <ref>Schmidhuber, J. "Deep Learning in Neural Networks: An Overview", 2015.</ref>. Irudiak ezagutzeko eta hizkuntza prozesatzeko gaitasunak gero eta hobeak dira, eta sare neuronal sakonek makinak eredu konplexuak identifikatzeko gai egiten dituzte. Aurrerapen horiei esker, sistema autonomoak garatu dira, eta aplikazio ugari sortzea ahalbidetu dute. Fase berri honi esker, AA teknologiak gero eta gai zailagoak konpontzeko ahalmena daukate, eta aurrerapen horrek etorkizunean AAren erabilpenak handitzen jarraitu dezake. [[Fitxategi:Girl_with_a_Pearl_Earring_(Compare_AI_with_Iranian_intelligence_and_art)_1.jpg|thumb|eskuinera|425x425px|AI aurrerapena argazki-sorkuntzan]] == Adimen artifizialaren arabilerak eta arrakastak arlo desberdinetan == AA aplikazioek sektore askotan erabilpen esanguratsuak izan dituzte, hala nola medikuntzan, industria adimentsuan, hezkuntzan eta azpiegituren kudeaketan. Medikuntzan, diagnostiko azkarragoak eta tratamendu pertsonalizatuak lortzeko erabiltzen da, adibidez, irudi medikoak aztertzen dituzten sistema adimentsuen bidez. Industria arloan, makinak mantentze prediktiboa egiteko eta automatizazio adimenduna ezartzeko gai dira. Hezkuntzan, ikasleen beharretara egokitutako sistema adimentsuak garatu dira, ikaskuntza pertsonalizatua bultzatuz. Horrela, AA teknologiak sektore hauetan emaitza praktikoak lortzen lagundu du, horien eraginkortasuna eta produktibitatea hobetuz. == Turing probak == Adimen artifiziala gizakien errendimenduarekin alderatu ahal izateko, AA arazo mugatu eta ondo definituetan ebaluatu daiteke. Ebaluazio honi Turing probak izenarekin ezagutzen da gaiaren adituen artean <ref>Turing, A. "Computing Machinery and Intelligence", 1950.</ref>. Turing proba bi ataletan banatzen da: makinaren gaitasunak eta gizakiaren esperientzia. Lehenengoan, makina edo sistema batek galderak erantzun eta konplexutasunak konpondu behar ditu, bere funtzionamendua eta emaitzak giza pentsamenduaren antzekoak izan behar direlarik. Bigarren atalaren arabera, probaren emaitzak gizakiak eta makina artean benetako ezberdintasunak nabaritzen diren neurrikoak izan behar dira. Hau da, proba burutzen duen pertsonak ezin du erraz bereiztu zein den makina eta zein den giza erantzuna. == Gizakiak vs GPT-4 == 2023. urtean gizakiak oraindik askoz hobeak dira OpenAI-k garatutako adimen artifizialeko eredua, "GPT-4", eta ConceptARC erreferentziarekin entrenatutako eredua sofistikatuak baino; horiek, kategoria gehienetan %60 eta kategoria batean %77 lortu baitzuten, gizakiek kategoria guztietan %91 eta kategoria batean %97 lortu zuten bitartean. Emaitz hauek oraindik ere gizakiak hobeto moldatzen direla abstrakzioa eta kontzeptu-konponbidea eskatzen duten arazoak ebazteko erakusten dute. Hala ere, azkeneko aurrerapen teknikoek argi uzten dute adimen artifizialak proba errazenetan emaitza positiboen kopurua hazten ari dela. Horrela, AAko ikerketak oraindik erronka handiak ditu aurretik, baina orain arteko garapenak aurrerapenak ekarri ditu hainbat esparrutan, gizakien errendimendu mailara iristeko oraindik asko geratzen den arren. == Adimen artifizialaren eragina lanean == AAren aurrerapenak lan munduan aldaketak sortu dituzte ere. Automatizazioak hainbat lanpostu ordezkatu ditu, batez ere errepikakorrak diren lanetan, esaterako fabrikazioan. Aldi berean, AA sistemak garatzeko eta mantentzeko, gaitasun tekniko handiko lanpostu berriak sortzen ari dira, zeinek langileen profila aldatu eta zeregin sofistikatuagoetara bideratzen duten. Langileek AA inguruneetan aritzeko trebetasun berriak ikasi behar dituzte, eta horrek birziklapen profesionala eta heziketa garrantzitsuak bihurtzen ditu, izan ere, gaitasun horiek lan merkatuan lehiakorrak izaten jarraitzeko ezinbestekoak dira. Aldaketa horien ondorioz, lan egiteko eta enpresak kudeatzeko modu berriak sortzen ari dira hainbat industrietan, produktibitatea eta eraginkortasuna hobetzeko. [[Fitxategi:Anatomy-1751201_1280.png|ezkerrera|200x200px]] == Adimen artifizialaren etika == Adimen artifiziala garatzen den heinean, haren etikaren inguruko azterketa sakontzen doa. Izan ere, teknologian sortu diren kezka handienetakoa bihurtu da. Jende askok uste dute AAren garapenak gizakion balio etikoak errespetatu behar dituela eta modu arduratsuan jokatu behar duela. Etika honek esan nahi du AA sistemek erantzukizuna, gardentasuna eta justizia bezalako balioak izan behar dituztela, erabiltzaileek kontrola izateko eta erabakietan parte hartzeko aukera izan dezaten. Adibidez, AA bidez hartzen diren erabakiek eragin zuzena izan dezakete jendearen bizitzan, hala nola osasunean, enpleguan, justizian eta hezkuntzan; eta erabaki desegokiek kalteak eragin ditzakete. Teknologia garatzeak, beraz, etika aldetik etengabeko lana eskatzen du, eta AAren erabilera arduratsua eta segurua sustatzeko arau eta estandar egokiak finkatzeko beharra gero eta handiagoa da. == Adimen artifizialaren arriskuak eta aukerak == Adimen Artifizialaren aurrerapenak aukera berriak ekarri ditu gizateriari, baina teknologia aurreratu bezala, arrisku eta arazo batzuk ere baditu <ref>Yudkowsky, E. "Artificial Intelligence as a Positive and Negative Factor in Global Risk", 2008.</ref>. Adimen artifiziala erabiliz, lanpostu batzuk automatikoki egin daitezke, eta horrek enpresetan produktibitatea handitu dezake. Hala ere, langabeziaren igoera ere sor dezake, batez ere kualifikazio ertaina duten lanetan. Gero eta toki gehiagotan automatizazioa sartzen denean, giza lanaren beharra murrizten da, eta horrek langileei presio egiten die, teknologiara egokitzeko trebetasun berriak ikas ditzaten. Honek langileen bizitzan eta ekonomian ezegonkortasuna sor dezake, eta beraz, gobernuak eta enpresak langileei formatzeko eta lanpostu berriak sortzeko konpromisoa hartu behar dute. Bestalde, AAren erabilera zabaltzeak beste arrisku bat ere badakar, hau da, datuen pribatutasuna eta segurtasuna. AA sistemek datu pertsonalak erabiltzen dituzte ikasteko eta funtzionatzeko; horrek, ordea, norbanakoen pribatutasuna arriskuan jar dezake. Honek datu pertsonalak biltzea eta aztertzea eskatzen du, eta zenbait kasutan datu horien erabilera desegokia edo baimenik gabekoa gerta daiteke. Datuak biltzen dituzten enpresa eta erakundeek pribatutasuna bermatu behar dute, eta horretarako arau eta politika zorrotzagoak behar dira. Etorkizunean, adimen artifizialaren inguruan etika eta balioak finkatzea erronka handia izango da, eta horrela, AAren erabilera bidezkoa eta arduratsua ziurtatu daiteke. Gobernuek, enpresek eta ikerlariek etika-kode eta arau zehatzak garatu beharko dituzte teknologia honek gizarteari mesede egiteko modu seguruan. == Adimen artifiziala eta teknologia iraultzailea XXI. mendean == XXI. mendeko adimen artifizialaren aurrerapenek iraultza teknologikoa eragin dute, makina eta sistema adimentsu asko sortuz. Ikaskuntza automatikoa eta ikaskuntza sakona bezalako teknikek makinak eta sistema adimentsuak sortzea ahalbidetu dute, eta horrek aldaketak ekarri ditu hainbat sektoretan, batez ere robotika eta sistema autonomoen arloan. Adimen artifizialak ordenagailuei giza ikaskuntza eta portaera imitatzen laguntzen die, eta horrek eragina du teknologia berrien garapenean eta gure eguneroko bizitzan. Adibidez, adimen artifizialari esker, robotak modu autonomoan lan egin dezakete fabriketan, eta horrek produktibitatea eta eraginkortasuna handitzen ditu. Bestalde, IoT edo Gauzen Internetak gailuen arteko komunikazioa errazten du, eta AA lagun, gailu hauek erabakiak hartu eta datuak aztertzeko gai dira. IoT sistemak etxeetan, hiri adimendunetan eta osasun-sistemetan erabiltzeak lanak errazagoak eta eraginkorragoak egiten ditu. Sistema autonomoen garapenak, hala nola auto autonomoak, eraldaketa handia ekarri du, eta aukera berriak eta eraldaketa soziala sortzen ari dira. Teknologia hauek guztiek elkarrekin, mundu osoan komunikazioa hobetzen dute, eta etorkizunean AAren onurak gehiago ikusi ahal izango ditugu. == Adimen artifizialak gizakien errendimenduarekin alderatuta == Azken urteotan, ikerketa zientifikoek adimen artifizialak gizakien errendimendua zenbait arlotan hobetzeko ahalmena duela frogatu dute, baina oraindik ez ditu gizakien gaitasun guztiak gainditzen. Zenbait aplikaziotan, adibidez, datuen analisi masibo eta azkarra eskatzen dutenetan, AA sistemak hobeto aritzen dira eta gero eta erantzun zehatzagoak emateko gai dira. Adibidez, medikuntzan, irudiak aztertzen dituzten AA sistemek diagnostikoak azkartu eta zehaztasuna hobetu dezakete. Finantza arloan ere, AA sistemak iruzurra azkar identifikatzeko gai dira, eta horrek arriskuak eta galerak saihesten laguntzen du. Hala ere, giza intuizioa eta sormena bezalako gaitasunetan, gizakiek oraindik abantaila dute. Adimen artifizialak ez du oraindik giza sormena edo enpatia imitatzen; gizakien sormena bat-batekoa eta irudimenaren mende dago. Aurrera begira, AAren eta gizakien arteko elkarlana handitu nahi da, bakoitzaren indarguneak erabiliz errendimendu optimizatua lortzeko. Esparru honek aukera asko eskaintzen dizkio gizarteari, baina funtsezkoa izango da teknologia hau eta giza gaitasunak bateratzea. == Erreferentziak == p1ms4ogrbfjt0g1zdpsjcm1qgn6se2b 0 1212067 9998728 9997824 2024-12-13T15:46:03Z Aitzolluengo 167990 9998728 wikitext text/x-wiki '''Eredu diskriminatzaileak''', baldintzapeko eredutzat ere hartzen direnak, [[:en:Statistical_classification|sailkatzeko]] maiz erabiltzen diren eredu-motak dira.  Normalean [[:en:Binary_classification|sailkapen bitarreko]] arazoak konpontzeko erabiltzen dira, hau da, dauden "[[:es:Datapoint|datapointei]]" etiketak emateko, hala nola pasa/huts egin, irabazi/galdu, bizirik/hil edo osasuntsu/gaixo. Eredu diskriminatzaileen artean [[erregresio logistiko]] (LR), [[:en:Conditional_random_field|baldintzapeko eremu aleatorioak]] (CRF), [[:en:Decision_tree|erabakiguneak]] daude beste askoren artean , etab. Eredu generatiboak probabilitate-banaketa bateratua erabiltzen du, hala nola, [[Naive Bayes sailkatzaile]], [[:en:Mixture_model#Gaussian_mixture_model|Gaussiako nahasketa-ereduak]], [[:en:Autoencoder#Variational_autoencoder_(VAE)|autokodegailu aldakorrak]], [[:en:Generative_adversarial_network|sare antisorgailu generatiboak]]. == Definizioa == Modelizazio generatiboan ez bezala, honek [[:en:Joint_probability_distribution|baterako probabilitatea]] aztertzen du; hau da, P(x,y). Eredu diskriminatzaileko ikasketetan, ordea, baldintzatutako probabilitatea aztertzen da, P(y∣x), helburu aldagaia (y) kontuan hartzen duen eredua osatzeko. Adibidez, [[:en:Outline_of_object_recognition|objektuen errekonozimenduan]], x irudi baten pixel gordinen bektorea izan daiteke edo pixel horietatik ateratako ezaugarriak. Probabilitate-esparru batean, [[:en:Conditional_probability_distribution|probabilitate banaketa baldintzatua]] modelatuz egiten da: P(y∣x). Banaketa baldintzatu hau erabiltzen da y iragartzeko x-tik abiatuta. Nahiz eta eredu baldintzatuak eredu diskriminatzaileetatik bereiz daitezkeen, sarritan azken hauen kategorian sartzen direla. === Eredu diskriminatzaile hutsa vs. eredu baldintzatua === Eredu baldintzatzaile batek [[Probabilitate-banaketa|probabilitatearen banaketa]] baldintzatua ezartzen du,berrizm eredu diskriminatzaile tradizionalak sarrerako kartografia optimizatzea du helburu, lagin trebatu antzekoenen inguruan.<ref name=":0">Ballesteros, Miguel. "[http://demo.clab.cs.cmu.edu/fa2015-11711/images/e/e5/DiscriminativeModels.pdf Discriminative Models]" (PDF). Retrieved October 28, 2018 </ref> == Eredu diskriminatzaileen ikuspegi tipikoa == Hurrengo planteamendua prestakuntzari buruzko datuak ematean oinarritzen da. '''D = { (xi​,yi​) ∣ i ≤ N,i ∈ Z}''' non <math>y_i</math>​ sarreraren irteera da eta <math>x_i</math>​ sarrera.<ref name=":1">Memisevic, Roland (December 21, 2006). "[http://www.cs.toronto.edu/~rfm/pubs/sdl.ps An introduction to structured discriminative learning]". Retrieved October 29, 2018. </ref> === Sailkatzaile lineala === Erabili nahi dugun funtzioa <math>f(x)</math> da, entrenamendu-datuetan ikusten dugunaren portaera simulatzeko [[:en:Linear_classifier|sailkatze linealaren]] bidez. Ezaugarri bateratuaren bektorea, <math>\phi(x,y)</math>, erabiliz, honela definitzen da erabaki-funtzioa: <math>f(x; w) = \operatorname{arg\,max}_{y} \, w^{T} \phi(x, y) </math> Memisevicen interpretazioaren arabera<ref name=":1" />, <math>w^T \phi(x, y) </math> hau ere puntuazio-funtzio bat da,<math>c(x,y,w)</math>, Ekarpenaren bateragarritasuna neurtzen duen puntuazioa kalkulatzen du, <math>x</math> irteera potentzialarekin eta <math>y</math> inputarekin. Gero, <math>argmax</math> funtzioak puntuazio handiena duen klasea zehazten du. === Erregresio logistikoa (LR) === [[:en:Loss_function#0-1_loss_function|0-1 galeraren funtzioa]] erabakiaren teorian erabili ohi den bat denez, [[Probabilitate-banaketa]] baldintzatua,<math>P(y|x;w)</math>, <math>w</math> prestakuntza-datuak optimizatzeko parametroen bektore bat denean, erregresio logistikoaren eredurako honako hau kontsidera liteke: <math>P(y|x;w) = \frac{1}{Z(x;w)} \exp(w^{T} \phi(x, y)) </math> <math>Z(x;w) = \sum_{y} \exp(w^{T} \phi(x, y)) </math> Goiko ekuazioak [[Erregresio logistiko|Erregresio logistikoa]] adierazten du. Ikus daiteke ereduen arteko bereizketa handi bat ondorengo probabilitatea sartzeko modua dela. Ondorengo probabilitatea eredu parametrikotik ateratzen da. Orduan parametroa maximiza dezakegu ekuazio honen bidez: <math>L(w) = \sum_{i} \log p(y^{i} | x^{i}; w) </math> Ondorengo [[:en:Cross-entropy#Cross-entropy_loss_function_and_logistic_regression|log_galera]] ekuazioak ere ordezka lezake: <math>l^{\log} (x^i, y^i,c(x^i;w)) = -\log p(y^i|x^i;w) = \log Z(x^i;w)-w^T\phi(x^i,y^i) </math> [[:en:Cross-entropy#Cross-entropy_loss_function_and_logistic_regression|Log-galera]] bereiz daitekeenez, eredua optimizatzeko gradientean oinarritutako metodo bat erabil daiteke. Optimo global bat bermatzen da funtzio objektiboa ganbila delako. Enbor-egiantzaren gradientea honela adierazten da: <math>\frac{\partial L(w)}{\partial w} = \textstyle \sum_{i} \displaystyle \phi(x^i,y^i) - E_{p(y|x^i;w)} \phi(x^i,y) </math> non<math>E_{p(y|x^i;w)} </math> espero izango da <math>P(y|x^i;w)</math> Aurreko metodoak sailkapen-kopuru erlatibo txikia eraginkortasunez zenbatzea ekarriko du. == Eredu generatiboarekin kontrastea == === Kontrastea planteamenduetan === Demagun <math>m</math> klaseko etiketak (sailkapena) eta <math>n </math> ezaugarri aldagaiak ematen dizkigutela. <math> Y:{y_{1},y_{2},\ldots ,y_{m}\},X:\{x_{1},x_{2},\ldots ,x_{n}\}}</math>, entrenamenduaren lagin gisa. Eredu generatibo batek <math>P (x, y)</math> probabilitate bateratua hartzen du, non <math>x</math> sarrera den eta <math>y</math> etiketa den, eta etiketarik ezagunena iragartzen du <math>\tilde{y} \in Y</math> <math>\tilde{x}</math> aldagai ezezagunarentzat, [[Bayesen teorema]] erabiliz.<ref name=":2">Ng, Andrew Y.; Jordan, Michael I. (2001). ''On Discriminative vs. Generative classifiers: [https://citeseer.ist.psu.edu/viewdoc/summary?doi=10.1.1.19.9829 A comparison of logistic regression and naive Bayes]''</ref> Eredu diskriminatzaileek, [[Eredu generatibo]]<nowiki/>ek ez bezala, ez dute uzten aldagai behatu eta [[:en:Joint_probability_distribution|objektiboen banaketa]] bateratutik laginak sortzen. Hala ere, banaketa bateratua eskatzen ez duten [[:en:Statistical_classification|sailkapen]] eta [[erregresio-analisi]] eginkizunetarako, eredu diskriminatzaileek errendimendu handiagoa eman dezakete (neurri batean, kontuan hartu beharreko aldagai gutxiago dituztelako)<ref name=":2" />. Bestalde, eredu generatiboak eredu diskriminatzaileak baino malguagoak izan ohi dira ikaskuntza-lan konplexuetan mendekotasunak adieraztean. Gainera, eredu diskriminatzaile gehienak bere baitan [[:en:Supervised_learning|gainbegiratzen]] dira, eta ezin diote erraz eutsi [[:en:Unsupervised_learning|gainbegiratu gabeko]] ikaskuntzari. Aplikazioari buruzko xehetasunek, azken batean, eredu generatiboaren aurrean diskriminatzaile bat hautatzeko egokitasuna adierazten dute. Eredu diskriminatzaileak eta eredu generatiboak ere desberdinak dira [[:en:Posterior_probability|ondorengo aukera]] ezartzean<ref>Ulusoy, Ilkay (May 2016) "[https://www.microsoft.com/en-us/research/wp-content/uploads/2016/05/Bishop-Sicily-05.pdf Comparison of Generative and Discriminative Techniques for Object Detection and Classification]" (PDF). ''Microsoft''. Retrieved October 30, 2018</ref>. Eredu diskriminatzailean, ondorengo probabilitatea, <math>P (y | x)</math>, eredu parametriko batetik ateratzen da, non parametroak entrenamenduaren datuetatik datozen. Parametroen zenbatespen-puntuak probabilitatearen maximizaziotik edo parametroen gaineko banaketaren zenbaketatik lortzen dira. Bestalde, kontuan hartuta eredu generatiboak probabilitate bateratuan oinarritzen direla, klasearen ondorengo probabilitatea <math>P (k)</math> [[Bayesen teorema|Bayesen teorematzat]] hartzen da, hau da, <math>P(y|x) = \frac{p(x|y)p(y)}{\textstyle \sum_{i}p(x|i)p(i)}=\frac{p(x|y)p(y)}{p(x)} </math> <ref name=":3">J. Lafferty, A. McCallum, and F. Pereira. Conditional Random Fields: Probabilistic Models for Segmenting and Labeling Sequence Data. In ''ICML'', 2001.</ref> === Abantailak eta desabantailak aplikazioan === Errepikatutako esperimentuetan, erregresio logistikoa eta Naive Bayes eredu desberdinetarako aplikatzen dira sailkapen bitarreko zereginean, ikaskuntza diskriminatzaileak errore asintotiko baxuagoak sortzen ditu, eta sortzaileak, berriz, errore asintotiko altuagoak eta azkarragoak<ref name=":2" /><ref>Singla, Parag; Domingos, Pedro (2005)."[https://dl.acm.org/doi/10.5555/1619410.1619472 Discriminative Training of Markov Logic Networks]". ''Proceedings of the 20th National Conference on Artificial Intelligence - Volume 2''. AAAI'05. Pittsburgh, Pennsylvania: AAAI Press: 868–873. ISBN <bdi>978-1577352365</bdi>.</ref> <ref name=":3" />. Hala ere, Ulusoy eta Bishop ikertzaileek, ''Comparison of Generative and Discriminative Techniques for Object Detection and Classification'' artikuluan baterako lanean baieztapen hori egia dela diote soilik eredua datuetarako egokia denean (hau da, datuen banaketa eredu sortzaileak modelatzen du). ==== Abantailak ==== Diskriminazio-ereduak erabiltzearen abantaila nagusiak hauek dira: * Zehaztasun handiagoa, kasu gehienetan ikaskuntza-emaitza hobea izatera eramaten duena. * Sarrera sinplifikatzeko aukera ematen du, eta <math>P (y | x)</math>. * Aurreztu kalkulu-baliabideak. * Akats asintotiko txikiagoak sortzen ditu. Modelatze sortzailea erabiltzearen abantailekin alderatuta: * Datu guztiak hartzen ditu kontuan, eta horrek prozesamendu motelagoa ekar lezake, desabantaila gisa. * Entrenamendu-lagin gutxiago behar dira. * Esparru malgua, aplikazioaren beste premia batzuekin erraz lankidetzan aritzeko modukoa. ==== Desabantailak ==== * Entrenamendu-metodoak zenbakizko optimizazio-teknika ugari behar izaten ditu<ref name=":0" /> * Era berean, definizioaren arabera, eredu diskriminatzaileak azpizeregin anitzen konbinazioa beharko du mundu errealeko arazo konplexu bat konpontzeko.<ref name=":1" /> == Optimizazioak aplikazioetan == Bi modelatze-moduek abantailak eta eragozpenak dituztenez, bi ikuspegien konbinazioa ondo modelatuko da praktikan. Adibidez, ''Marras A Joint Discriminative Generative Model for Deformable Model Construction and Classification artikuluan'', <ref>Marras, Ioannis (2017). "[https://ibug.doc.ic.ac.uk/media/uploads/documents/pid4666647.pdf A Joint Discriminative Generative Model for Deformable Model Construction and Classification]" (PDF). Retrieved 5 November 2018.</ref> berak eta bere egilekideek modelatutako bi konbinazioa aplikatzen dira modeloen aurpegien sailkapenean, eta doitasun handiagoa lortzen dute ikuspegi tradizionalarekin alderatuz. Antzera, Kelmek<ref>Kelm, B. Michael. (PDF). "[https://web.archive.org/web/20190717185033/http://www.professeurs.polymtl.ca/christopher.pal/icpr06/icpr06_combining.pdf Combining Generative and Discriminative Methods for Pixel Classification with Multi-Conditional Learning]" Archived from the original (PDF) on 17 July 2019. Retrieved 5 November 2018.[https://web.archive.org/web/20190717185033/http://www.professeurs.polymtl.ca/christopher.pal/icpr06/icpr06_combining.pdf ombining Generative and Discriminative Methods for Pixel Classification with Multi-Conditional Learning]</ref> pixelak sailkatzeko bi modelaturen konbinazioa ere proposatu zen Combining Generative and Discriminative Methods for Pixel Classification with Multi-Conditional Learning artikuluan. Taldekatu aurreko ezaugarri diskriminatzaileak erauzteko prozesuan, [[Osagai nagusien analisi|osagai nagusien analisia]] (PCA), normalean erabiltzen bada ere, ez da nahitaez ikuspegi diskriminatzailea. Aitzitik, [[:en:Linear_discriminant_analysis|azterketa lineal diskriminatzailea]] ikuspegi diskriminatzailea da<ref>Wang, Zhangyang (2015)."[https://www.ijcai.org/Proceedings/15/Papers/552.pdf A Joint Optimization Framework of Sparse Coding and Discriminative Clustering]" (PDF). Retrieved 5 November 2018. </ref>, eta lehen aipatu ditugun desabantailak ezabatzeko modu eraginkorra ematen du. Dakigunez, eredu diskriminatzaileak azpizeregin anitzen konbinazioa behar du sailkapena egin aurretik, eta LDAk konponbide egokia ematen dio arazo horri dimentsioa murriztuz. == Motak == Hona hemen eredu diskriminatzaileen adibideak: * [[Erregresio logistiko|Erregresio logistikoa]], emaitza [[Bernoulliren banaketa|bitarrak]] edo [[:en:Categorical_distribution|kategorikoak]] iragartzeko erabiltzen den [[:en:Generalized_linear_model|erregresio lineal orokor]] mota bat ([[:en:Multinomial_logistic_regression|entropia maximoko sailkatzaile]] ere esaten zaio). * [[:en:Boosting_(machine_learning)|Boosting (metaalgoritmo)]] * [[:en:Conditional_random_field|Zorizko eremu baldintzatuak]] * [[Karratu txikienen erregresio zuzen|Erregresio lineala]] * [[:en:Random_forest|Random Forest]] == Erreferentziak == <references /> 3lk2mf0t94bl3fy19lqhkbbvgpr5b18 2 1212069 9998622 9995297 2024-12-13T15:02:09Z Aimali24 167991 9998622 wikitext text/x-wiki = Adimen artifizialeko booma = '''[[Adimen artifizial|Adimen Artifiziala]]<nowiki/>ren (AA)''' booma 2010eko hamarkadaren amaieran hasi zen, garapen teknologiko azkarraren eta erabilera berritzaileen hazkundearekin. Aurrerapen nabarmenak izan ziren AAren arloan, hala nola [[OpenAI]] enpresak garatutako [[Hizkuntza Eredu Handiak (LLM)|Hizkuntza Eredu Handiak]] (LLM) eta adimen artifizial generatiboak<ref>{{Erreferentzia|izena=Fabiana|abizena=Seara|izenburua=La Historia OpenAI: el líder de la revolución de la IA|hizkuntza=es|data=2024-02-17|url=https://www.marketingdirecto.com/imprescindibles/inteligencia-artificial/historia-openai|aldizkaria=Marketing Directo|sartze-data=2024-12-10}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=¿Qué son los grandes modelos de lenguaje (LLM)? {{!}} IBM|hizkuntza=es-es|data=2024-04-11|url=https://www.ibm.com/es-es/topics/large-language-models|aldizkaria=www.ibm.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. == Historia == Adimen artifizialaren historia XX. mendeko lehen hamarkadetan hasi zen. Garai hartan, zientzialariek eta matematikariek makinak, ordenagailuak eta giza prozesu kongnitiboren bat (arrazoitzea, problema ebaztea…) egon zitzaketela pentsatzen hasi ziren. Horri dagokionez, makinek ‘pentsatzeko’ dituzten aukerei buruzko funtsezko gaiak planteatu ziren. Arlo horretan [[Alan Turing]] matematikari britaniarra aitzindaria izan zen, eta 1950ean [[Turingen testa]] egin zuen makinak gizakien antzera pentsa zezaketen ikertzea proposatuz <ref>{{Erreferentzia|izena=Joaquín|abizena=Mateu-Mollá|izenburua=Máquina de Turing: qué es y cómo funciona|hizkuntza=es|data=2020-02-24|url=https://psicologiaymente.com/cultura/maquina-de-turing|aldizkaria=psicologiaymente.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. 1950eko eta 1960ko hamarkadetan, AAren lehen garapenak problema logikoak eta matematikoak ebaztera bideratu ziren. Hainbat zientzialari xake-jokoan edo teoremen frogetan aplikatutako sistema sinple batzuk sortu zituzten. Baina, AAren aurrerapen orokorra motela eta neketsua izan zen garai hartako muga teknologikoengatik, hala nola, prozesatzeko gaitasun mugatuak eta datu kopuru oso handiak. 1970eko hamarkadan, AAren interesaren lehen pausuak eman ziren. Sistema aditu batzuk garatu ziren, adibidez, medikuntzan diagnostikoak egiteko gai ziren programak <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sistema adituentzako funtsezko 10 gogoeta etikoak: zuzentasuna, gardentasuna eta erantzukizuna bermatu|hizkuntza=eu|data=2024-06-12|url=https://julienflorkin.com/eu/teknologia/adimen-artifizialeko/sistema-adituak/|aldizkaria=julienflorkin.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Baina hauek garatzeko kostu handiak eta mantentze-lanen zailtasunak zirela eta, urte batzuez alde batera uztea erabaki zen. XX. mendearen amaieran eta XXI. mendearen hasieran AAren berpizkundea hasi zen bi arrazoi nagusiengatik: batetik, prozesatzeko ahalmen handiagoa zuten ordenagailuak garatu ziren, eta bestetik, internetek [[Datu handiak|datu-base digitalen bolumen handia]]<nowiki/>k (Big Data) eskaini zituen<ref>{{Erreferentzia|izena=Yúbal|abizena=Fernández|izenburua=Big Data: qué es y para que sirve|hizkuntza=es|data=2021-01-08|url=https://www.xataka.com/basics/big-data-que-sirve|aldizkaria=Xataka|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Hobekuntza horiek bilakaera funtzionala ekarri zuten, eta [[Ikasketa automatiko|ikaskuntza automatikoa]]<nowiki/>ren (Machine Learning) delakoaren oinarriak ezarri zituzten. Azken metodo honen bitartez, makinak datuetatik ikasten dute zeregin bakoitzerako programatu gabe<ref>{{Erreferentzia|abizena=Daniel|izenburua=Machine Learning: definición, funcionamiento, usos|hizkuntza=es|data=2021-12-13|url=https://datascientest.com/es/machine-learning-definicion-funcionamiento-usos|aldizkaria=Formación en ciencia de datos {{!}} DataScientest.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Azkenik, 2010eko hamarkadan, IA guztiz garatzen hasi zen eta [[Ikaskuntza sakon|ikaskuntza sakona]] (deep learning) delakoaren teknologia agertu zen. Horrek, neurona-sare artifizial sakon eta konplexuak prestatzea ahalbidetu zuen, datu-bolumen handietatik abiatuta egitura oso konplexuak identifikatzeko gai direnak<ref>{{Erreferentzia|izena=Alexio|abizena=Cogni|izenburua=Deep Learning: Qué es, Cómo Funciona y Aplicaciones » IAThink|hizkuntza=es|data=2024-06-04|url=https://iathink.com/deep-learning-que-es/|aldizkaria=IAThink|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Honen adibide esanguratsuak ahotsa ezagutzeko sistemak, ordenagailu bidezko ikusmen artifiziala eta lengoaiaren prozesamenduak dira. == Aurrerapenak == === Medikuntza === Adimen Artifizialak iraultza ekarri du medikuntzan, bereziki diagnostikoan eta tratamenduen plangintzan bezalako arloetan. Erradiologiaren arloan, AAren algoritmoek irudi medikoak (esaterako, erradiografiak eta erresonantzia magnetikoak) azter ditzakete. Hauek giza begiarentzat oharkabean igaro daitezkeen patroiak detektatzeko gai dira, hala nola, minbizia edo beste gaixotasun batzuk goiz diagnostikatzeko<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Usos De La IA En La Medicina {{!}} Aicad|hizkuntza=es|url=https://www.aicad.es/usos-de-la-ia-en-la-medicina#:~:text=La%20medicina%20predictiva%20con%20IA%20se%20refiere%20al,individuo%20desarrolle%20una%20enfermedad%20o%20padezca%20una%20complicaci%C3%B3n.|aldizkaria=Aicad Business School|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Era berean, AA teknologiei esker datu-base handiak aztertzen dira sendagai berriak azkarrago aurkitzeko eta garatzeko. Adibidez, [[Watson (adimen artifiziala)|IBM Watson]] bezalako sistemak medikuei laguntzen die tratamendu pertsonalizatuak diseinatzen pazienteen profil genetikoetan oinarrituta<ref>{{Erreferentzia|izenburua=IBM Watson|hizkuntza=es-es|data=2024-07-10|url=https://www.ibm.com/es-es/watson|aldizkaria=www.ibm.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. === Irudiak eta bideoak === Ikasketa sakonaren bidez, AA teknologiak irudiak eta bideoak ulertzeko eta prozesatzeko gai dira. Adibidez, aurpegiak eta objektuak identifikatzeko erabiltzen dira, bai eta emozioak edo jarduera susmagarriak detektatzeko ere, segurtasunean eta zaintzan oso baliagarri izanik<ref>{{Erreferentzia|izenburua=¿Puede la IA sentir emociones? ¿O lo hará alguna vez? - Dataconomy ES|hizkuntza=es|data=2024-09-04|url=https://es.dataconomy.com/2024/09/04/puede-la-ia-sentir-emociones-o-lo-hara-alguna-vez/#:~:text=Absolutamente%20no,%20la%20IA%20no%20puede%20sentir%20emociones.,tienen%20las%20personas%20con%20los%20sistemas%20de%20IA.|aldizkaria=es.dataconomy.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Halaber, argazkiak eta bideoak automatikoki editatzeko erabiltzen dira kalitatea hobetzeko asmoz. Esate baterako, [[YouTube]] bezalako plataformek eta [[TikTok]] sare sozialek AA erabiltzen dute bideoak aztertzeko eta gomenidoak personalizatzeko. Gainera, AA generatiboko teknologiek [[Deepfake|bideo sintetikoa]]<nowiki/>k (deepfake) sortzeko aukera ematen dute eduki digitalen egiazkotasunen aukera eta erronka berriak irekiz. === Lengoaia naturalen prozesamendua === [[Hizkuntzaren prozesamendu|Lengoaia naturalaren prozesamendua]]<nowiki/>n (NLP) izandako aurrerapenek makinek giza hizkuntza ulertzea eta sortzea ahalbidetu dute. Hauen adibide esanguratsuenak laguntzaile birtualak dira: [[Siri]], [[Amazon Alexa|Alexa]] eta [[Google Assistant]]. Hauek galderak erantzuteko, gomendioak emateko, mezu bat bidaltzeko edo hitzordu bat programatzeko gai dira<ref>{{Erreferentzia|izena=por Erick Roch|abizena=Moraguez|izenburua=Asistentes virtuales: Qué son, como funcionan y para que sirven|hizkuntza=es|data=2024-06-10|url=https://lovtechnology.com/asistentes-virtuales-que-son-como-funcionan-y-para-que-sirven/|aldizkaria=lovtechnology.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Izan ere, azken urtetan [[Google Translate]] bezalako tresnak gero eta itzulpen zehatzagoa eta naturalagoa eskaintzen dute, eta horrek hizkuntza ezberdinak erabiltzen dituzten pertsonei komunikazioa errazten diete. NLPak bezeroen arretarako [[Txatbot|chatbot]] tresnak erabiltzen dituzte galderak erantzuteko eta salmentak automatikoki egiteko. Honi esker, eraginkortasuna handitu daiteke hainbat esparrutan, hala nola, merkataritzan edo finantza-zerbitzuetan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=10 maneras de utilizar ChatGPT para las finanzas|hizkuntza=es|url=https://www.datacamp.com/es/blog/10-ways-to-use-chatgpt-for-finance|aldizkaria=www.datacamp.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. === Automatizazioa eta robotika === AAk zeregin errepikakorrak automatizatu ditu industrian, hala nola, fabrikazioan eta logistikan. Fabriketan, badaude [[robot]] batzuk produktuak mihiztatzeko, akatsak detektatzeko eta kontrol- eta kalitate-prozesuak egiteko gaitasunak dituztenak. Honen onura batzuk ekoizpena handitzea eta akatsak murriztea dira.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Automation Trends 2024: Reshaping Manufacturing with AI, Robotics, and Sustainability|hizkuntza=en|url=https://www.hamlynwilliams.com/insight/top-automation-trends-for-manufacturing-2024/|aldizkaria=Hamlyn Williams|sartze-data=2024-12-10}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Cómo se utiliza la IA en la fabricación: Ejemplos, casos de uso y beneficios - Azumuta|hizkuntza=es|url=https://www.azumuta.com/es/blog/how-is-ai-used-in-manufacturing-examples-use-cases-and-benefits/|aldizkaria=www.azumuta.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref> Bestalde, [[Amazon]] bezalako logistika-enpresek robot autonomoak dituzte paketeak biltegian antolatzeko, mugitzeko eta sailkatzeko. Honen eragina entregak azkartzea eta zehaztasuna handitzea dakar. <ref>{{Erreferentzia|izena=Mark|abizena=Brohan|izenburua=Logistics organizations are only slowly embracing AI|hizkuntza=en-US|data=2023-08-10|url=https://www.digitalcommerce360.com/2023/08/10/logistics-organizations-slowly-embracing-ai/|aldizkaria=Digital Commerce 360|sartze-data=2024-12-10}}</ref> Era berean, ibilgailu industriaren esparruan, ibilgailu autonomoen garapena da esanguratsuenetariko bat. Adibidez, [[Tesla (enpresa)|Tesla]], [[Waymo]] edo [[Uber]] bezalako enpresek ingurunea interpreta dezakete, ibilgailua nola jokatu behar duen erabakitzeko eta gizakiaren esku-hartzerik gabe segurtasunez mugitzeko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Waymo - Vehículos autónomos - Automóviles que se conducen a sí mismos - Transporte privado a pedido|hizkuntza=es|url=https://waymo.com/intl/es/|aldizkaria=Waymo|sartze-data=2024-12-10}}</ref> === Finantzak === Finantza-eremuan, AA aplikazioak eragin handia izan du inbertsioen, balioen eta arriskuen analisiaren kudeaketan. Teknologia honi esker, prozesuen optimizazioa eta automatizazioa nabarmen handitu dira. AAren algoritmoen bidez, finantza-datuen bolumen handiak oso azkar eta denbora errealean aztertzeko gai dira. Honen ondorioz, ereduak identikatu eta inbertsio-zorroen kudeaketarako iragarpenak modu zehatz eta autonomoan egiteko gaitasuna eskaintzen dute.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=AI-Powered Fraud Detection: Transforming Risk Management in Financial Services: By Priyam Ganguly|hizkuntza=en|data=2024-10-11|url=https://www.finextra.com/blogposting/27004/ai-powered-fraud-detection-transforming-risk-management-in-financial-services|aldizkaria=Finextra Research|sartze-data=2024-12-10}}</ref> <ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Qué es la inteligencia artificial en las finanzas {{!}} IBM|hizkuntza=es-es|data=2024-02-19|url=https://www.ibm.com/es-es/topics/artificial-intelligence-finance|aldizkaria=www.ibm.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref> Horrez gain, fintech bezalako aplikazioek AA baliatzen dute kreditu-sistemetan eta banku digitaleko sistemetan iruzurrak detektatzeko eta bezeroen kreditu-arriskua ebaluatzeko. Gainera, arrisku hori erabiltzaileen finantza-historiaren eta erosketa-portaeren arabera aztertzen da modu eraginkorrago batean.<ref name=":0" /> <ref name=":1" /> Bestalde, finantza-laguntzaile birtualak tresna erabilgarriak dira bezeroen eguneroko finantza-kudeaketa errazteko. Horien bidez, erabiltzaileek aurrekontuak planifikatu, aurrezkiak kudeatu eta inbertsioak egiteko gomendioak jaso ditzakete, modu pertsonalizatuan eta denbora errealean. <ref name=":1" /> === Kirolak === Kirolaren arloan, AAk kirolarien errendimendua hobetzen du eta zaleen esperientzia optimizatzen du. Teknologia honi esker, sentsore eta kamerak erabiltzen dira kirolarien [[Biometria|datu biometrikoa]]<nowiki/>k eta mugimenduak denbora errealean aztertzeko. Gainera, entrenatzaileei modu pertsonalizatuan entrenatzeko eta lesioak ekiditzen laguntzeko aukera ematen die. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=AI in Sports: Performance Analysis and Injury Prevention|hizkuntza=en|url=https://pixelaigen.com/AI-in-Sports-Performance-Analysis-and-Injury-Prevention|aldizkaria=pixelaigen.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Jam|abizena=Canda|izenburua=Real-Time AI Analytics in Sports|hizkuntza=en|data=2024-04-03|url=https://medium.com/@jam.canda/real-time-ai-analytics-in-sports-c805a2a4e5e7|aldizkaria=Medium|sartze-data=2024-12-10}}</ref> Bestalde, partiduen transmisioan, ikuspegi konputazionaleko algoritmoak gai dira partidetako jokaldi esanguratsuenak identifikatzeko, epaileei erroreak detektatzen laguntzeko eta ikusleei estatistika aurreratuak ematen dizkieten laburpen automatikoak sortzeko. Esate baterako, [[NBA]] eta [[Premier League]] bezalako ligetan erabiltzen diren AAren plataformek jokoaren datuak aztertzen dituzte taldeei lehiaketan abantaila lortzen laguntzeko eta zaleei euren jokalari eta talde gogokoenei buruzko informazio zehatzagoa aurkitzen laguntzeko.<ref>{{Erreferentzia|izena=Seliah|abizena=Loehr|izenburua=AI in Sports: Enhancing Athletic Performance and Analysis – mechatronai.com|hizkuntza=en-US|url=https://mechatronai.com/AI-in-Sports-Enhancing-Athletic-Performance-and-Analysis/|sartze-data=2024-12-10}}</ref> == Eragina == Adimen Artifizialaren gorakadak eragin handia izan dezake hainbat arlotan, hala nola, kulturan, filosofian, erlijioan, ekonomian eta gizartean. Herritarren artean, gai garrantzitsua bihurtu dira AAren lerrokatzea, qualiak eta [[adimen artifizial orokorra]]<nowiki/>ren garapena.<ref>{{Erreferentzia|izena=Dan|abizena=Milmo|izenburua=Hope or horror? The great AI debate dividing its pioneers|hizkuntza=en-GB|data=2023-10-24|url=https://www.theguardian.com/technology/2023/oct/24/hope-or-horror-the-great-ai-debate-dividing-its-pioneers|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2024-12-10}}</ref> === Kultura === AAren garapenarekin batera, hainbat ikuspegi eta jarrera sortu dira. Badira teknologia hau ahal den azkarren garatu nahi duten taldeak, baina baita AAren segurtasunaz kezkatuta daudenak ere, eta garapen hori moteldu beharra defendatzen dutenak. <ref>{{erreferentzia|izena=Kevin|abizena=Roose|urtea=2023|izenburua=This A.I. Subculture’s Motto: Go, Go, Go|hizkuntza=Ingelesa|url=https://www.nytimes.com/2023/12/10/technology/ai-acceleration.html|ISSN=0362-4331}}</ref> === Erraldoi teknologikoen nagusitasuna === AAren merkataritza-eszena teknologia estatubatuar erraldoiek, hala nola, [[Alphabet Inc.]], [[Amazon]], [[Apple Inc.]], [[Facebook, Inc.|Meta Platforms]] eta [[Microsoft]], menderatzen dute<ref>{{Erreferentzia|izena=Financial|abizena=Times|izenburua=Big Tech is spending more than VC firms on AI startups|hizkuntza=en-US|data=2023-12-27|url=https://arstechnica.com/ai/2023/12/big-tech-is-spending-more-than-vc-firms-on-ai-startups/|aldizkaria=Ars Technica|sartze-data=2024-12-10}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Big tech and the pursuit of AI dominance|url=https://www.economist.com/business/2023/03/26/big-tech-and-the-pursuit-of-ai-dominance|aldizkaria=The Economist|issn=0013-0613|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Enpresa hauek [[Hodei konputazio|hodei-konputazioa]]<nowiki/>ren azpiegitura nagusiak kontrolatzen dituzte, eta horrek merkatuan beren posizioa gehiago sendotzea ahalbidetzen die, baita mehatxatuta ere<ref>{{Erreferentzia|izena=Brian|abizena=Fung|izenburua=Where the battle to dominate AI may be won {{!}} CNN Business|hizkuntza=en|data=2023-12-19|url=https://edition.cnn.com/2023/12/19/tech/cloud-competition-and-ai/index.html|aldizkaria=CNN|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Adibidez, Alphabeteko Googlek [[ChatGPT]]<nowiki/>ren arrakasta ikusita, haren ordezkoa izan zitekeela ohartu zen, eta AAn ikerketa azkartzeko [[DeepMind]] eta Google Brain barne unitateak fusionatu zituen<ref>{{Erreferentzia|izena=Alex|abizena=Kantrowitz|izenburua=Can Demis Hassabis Save Google?|hizkuntza=en|url=https://www.bigtechnology.com/p/can-demis-hassabis-save-google|aldizkaria=www.bigtechnology.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. === Jabetza intelektuala === Teknologia-enpresek, hala nola, Meta, OpenAI eta [[Nvidia]], auzi juridiko ugari jasan dituzte AAko ereduak entrenatzeko materiala erabiltzeagatik<ref>{{Erreferentzia|izena=Peter|abizena=Kafka|izenburua=The AI boom is here, and so are the lawsuits|hizkuntza=en-US|data=2023-02-01|url=https://www.vox.com/recode/23580554/generative-ai-chatgpt-openai-stable-diffusion-legal-battles-napster-copyright-peter-kafka-column|aldizkaria=Vox|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Artistek, idazleek eta software-garatzaileek salaketak aurkeztu dituzte, adierazi beren lanak baimenik gabe erabili direla. Esaterako, GPT-1 bezalako lehen ereduak [[Datu-multzo|BookCorpus datu-multzoa]]<nowiki/>rekin trebatu ziren, eta gaur egun liburuak kalitate handiko hizkuntza-ereduak sortzeko datu-iturririk onenetakotzat jotzen dira. Hala ere, ChatGPTren erabilera polemikak sortu ditu, edukien iturri gisa eduki pirateatuak erabili izanaren susmoak direla eta. === Antzekotasunak eta ordezpenak === AA sortzailearen ereduek pertsona jakinen antzekotasun oso errealistak sortzeko gaitasuna garatu dute, eta horiek hedabide publikoetan erabiltzea arazo etikoak planteatzen ditu. Horrek, identitatearen erabilera eta baimenaren inguruko eztabaidak areagotu ditu.<ref>{{Erreferentzia|izena=Kiara|abizena=Goodwine|izenburua=Ethical Considerations of Deepfakes|hizkuntza=en-US|data=2020-12-07|url=https://www.prindleinstitute.org/2020/12/ethical-considerations-of-deepfakes/|aldizkaria=The Prindle Institute for Ethics|sartze-data=2024-12-10}}</ref> === Ekonomia === AA sortzailearen eskakizunak direla eta, Nvidia-ren merkatu-kapitalizazioa 2,2 bilioi dolar baino gehiagora igo zen. Enpresa hau, 2024ko martxotik aurrera, munduko hirugarren enpresa handiena bihurtu da merkatu-kapitalizazioaren arabera, bere [[Grafikoak prozesatzeko unitate|prozesamendu grafikoko unitate]]<nowiki/>ek (GPU) ereduak trebatzeko eta erabiltzeko duten funtsezko eginkizunari esker.<ref>{{Erreferentzia|izena=Matthew Connatser|abizena=published|izenburua=Nvidia crosses $2 trillion market cap as AI demand and stock price soar -- becomes only fifth company to reach that benchmark|hizkuntza=en|data=2024-02-23|url=https://www.tomshardware.com/tech-industry/semiconductors/nvidia-crosses-dollar2-trillion-market-cap-as-ai-demand-and-stock-price-soar-becomes-only-fifth-company-to-reach-that-benchmark|aldizkaria=Tom's Hardware|sartze-data=2024-12-10}}</ref> == Kezkak == Adimen Artifizialaren aplikazioek eragin handia izan dute hainbat sektoretan, hala nola, hezkuntzan, osasun-arretan eta garraio zerbitzuetan <ref>{{Erreferentzia|url=https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000385877_spa|aldizkaria=unesdoc.unesco.org|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Sam Altmanek, OpenAI-ko buruak, adierazi du AAren garapena pertsonen bizi-kalitatean izango den hobekuntza handienetako bat izan daitekeela<ref>{{Erreferentzia|izena=Alex|abizena=Hern|izenburua=‘What should the limits be?’ The father of ChatGPT on whether AI will save humanity – or destroy it|hizkuntza=en-GB|data=2023-06-07|url=https://www.theguardian.com/technology/2023/jun/07/what-should-the-limits-be-the-father-of-chatgpt-on-whether-ai-will-save-humanity-or-destroy-it|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Hala ere, AA erabilera bikoitzeko teknologia denez, asmo txarreko aktoreek behar ez bezala erabiltzeko arriskua ere dakar. Hori dela eta, segurtasunari lotutako kezka ugari sortu dira. Adimen Artifizialaren Segurtasunerako Zentroko ikertzaileek espero dute AAk eskuragarritasuna, indize arrakasta eta abiadura hobetu ditzakeela, eta aldi berean, zibererasoen ahalmena murriztu dezakeela, betiere beharrezko neurriak hartzen badira. Bestalde, AAren aurrerapen azkarrek galdera filosofiko eta moralak ere piztu dituzte, hala nola, etorkizuneko adimen artifizialeko sistema batzuek sentitzeko gaitasuna edo kontsiderazio morala izan dezaketen. Adituen arabera, AAren gorakadak enpresen arteko lehiaketa bizia eragin du. OpenAI, Google edo Meta bezalako enpresa nagusiak eredu indartsuenak garatzeko lehian ari dira, eta horrek berrikuntza eta aurrerapena bultza dezakeen arren, arriskuak ere areagotu ditzake. Lehiaketa horrek enpresak epe laburreko abantailak eta etekinak lehenestera eraman ditzake, epe luzako segurtasunari eta erabiltzaileen babesari lehentasuna kenduz. == Erreferentziak == cmnijx9mhx967g1nacc00v1s9penwdn 0 1212070 9998631 9959864 2024-12-13T15:04:15Z Aimali24 167991 9998631 wikitext text/x-wiki = Adimen artifizialeko booma = '''[[Adimen artifizial|Adimen Artifiziala]]<nowiki/>ren (AA)''' booma 2010eko hamarkadaren amaieran hasi zen, garapen teknologiko azkarraren eta erabilera berritzaileen hazkundearekin. Aurrerapen nabarmenak izan ziren AAren arloan, hala nola [[OpenAI]] enpresak garatutako [[Hizkuntza Eredu Handiak (LLM)|Hizkuntza Eredu Handiak]] (LLM) eta adimen artifizial generatiboak<ref>{{Erreferentzia|izena=Fabiana|abizena=Seara|izenburua=La Historia OpenAI: el líder de la revolución de la IA|hizkuntza=es|data=2024-02-17|url=https://www.marketingdirecto.com/imprescindibles/inteligencia-artificial/historia-openai|aldizkaria=Marketing Directo|sartze-data=2024-12-10}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=¿Qué son los grandes modelos de lenguaje (LLM)? {{!}} IBM|hizkuntza=es-es|data=2024-04-11|url=https://www.ibm.com/es-es/topics/large-language-models|aldizkaria=www.ibm.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. == Historia == Adimen artifizialaren historia XX. mendeko lehen hamarkadetan hasi zen. Garai hartan, zientzialariek eta matematikariek makinak, ordenagailuak eta giza prozesu kongnitiboren bat (arrazoitzea, problema ebaztea…) egon zitzaketela pentsatzen hasi ziren. Horri dagokionez, makinek ‘pentsatzeko’ dituzten aukerei buruzko funtsezko gaiak planteatu ziren. Arlo horretan [[Alan Turing]] matematikari britaniarra aitzindaria izan zen, eta 1950ean [[Turingen testa]] egin zuen makinak gizakien antzera pentsa zezaketen ikertzea proposatuz <ref>{{Erreferentzia|izena=Joaquín|abizena=Mateu-Mollá|izenburua=Máquina de Turing: qué es y cómo funciona|hizkuntza=es|data=2020-02-24|url=https://psicologiaymente.com/cultura/maquina-de-turing|aldizkaria=psicologiaymente.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. 1950eko eta 1960ko hamarkadetan, AAren lehen garapenak problema logikoak eta matematikoak ebaztera bideratu ziren. Hainbat zientzialari xake-jokoan edo teoremen frogetan aplikatutako sistema sinple batzuk sortu zituzten. Baina, AAren aurrerapen orokorra motela eta neketsua izan zen garai hartako muga teknologikoengatik, hala nola, prozesatzeko gaitasun mugatuak eta datu kopuru oso handiak. 1970eko hamarkadan, AAren interesaren lehen pausuak eman ziren. Sistema aditu batzuk garatu ziren, adibidez, medikuntzan diagnostikoak egiteko gai ziren programak <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sistema adituentzako funtsezko 10 gogoeta etikoak: zuzentasuna, gardentasuna eta erantzukizuna bermatu|hizkuntza=eu|data=2024-06-12|url=https://julienflorkin.com/eu/teknologia/adimen-artifizialeko/sistema-adituak/|aldizkaria=julienflorkin.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Baina hauek garatzeko kostu handiak eta mantentze-lanen zailtasunak zirela eta, urte batzuez alde batera uztea erabaki zen. XX. mendearen amaieran eta XXI. mendearen hasieran AAren berpizkundea hasi zen bi arrazoi nagusiengatik: batetik, prozesatzeko ahalmen handiagoa zuten ordenagailuak garatu ziren, eta bestetik, internetek [[Datu handiak|datu-base digitalen bolumen handia]]<nowiki/>k (Big Data) eskaini zituen<ref>{{Erreferentzia|izena=Yúbal|abizena=Fernández|izenburua=Big Data: qué es y para que sirve|hizkuntza=es|data=2021-01-08|url=https://www.xataka.com/basics/big-data-que-sirve|aldizkaria=Xataka|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Hobekuntza horiek bilakaera funtzionala ekarri zuten, eta [[Ikasketa automatiko|ikaskuntza automatikoa]]<nowiki/>ren (Machine Learning) delakoaren oinarriak ezarri zituzten. Azken metodo honen bitartez, makinak datuetatik ikasten dute zeregin bakoitzerako programatu gabe<ref>{{Erreferentzia|abizena=Daniel|izenburua=Machine Learning: definición, funcionamiento, usos|hizkuntza=es|data=2021-12-13|url=https://datascientest.com/es/machine-learning-definicion-funcionamiento-usos|aldizkaria=Formación en ciencia de datos {{!}} DataScientest.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Azkenik, 2010eko hamarkadan, IA guztiz garatzen hasi zen eta [[Ikaskuntza sakon|ikaskuntza sakona]] (deep learning) delakoaren teknologia agertu zen. Horrek, neurona-sare artifizial sakon eta konplexuak prestatzea ahalbidetu zuen, datu-bolumen handietatik abiatuta egitura oso konplexuak identifikatzeko gai direnak<ref>{{Erreferentzia|izena=Alexio|abizena=Cogni|izenburua=Deep Learning: Qué es, Cómo Funciona y Aplicaciones » IAThink|hizkuntza=es|data=2024-06-04|url=https://iathink.com/deep-learning-que-es/|aldizkaria=IAThink|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Honen adibide esanguratsuak ahotsa ezagutzeko sistemak, ordenagailu bidezko ikusmen artifiziala eta lengoaiaren prozesamenduak dira. == Aurrerapenak == === Medikuntza === Adimen Artifizialak iraultza ekarri du medikuntzan, bereziki diagnostikoan eta tratamenduen plangintzan bezalako arloetan. Erradiologiaren arloan, AAren algoritmoek irudi medikoak (esaterako, erradiografiak eta erresonantzia magnetikoak) azter ditzakete. Hauek giza begiarentzat oharkabean igaro daitezkeen patroiak detektatzeko gai dira, hala nola, minbizia edo beste gaixotasun batzuk goiz diagnostikatzeko<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Usos De La IA En La Medicina {{!}} Aicad|hizkuntza=es|url=https://www.aicad.es/usos-de-la-ia-en-la-medicina#:~:text=La%20medicina%20predictiva%20con%20IA%20se%20refiere%20al,individuo%20desarrolle%20una%20enfermedad%20o%20padezca%20una%20complicaci%C3%B3n.|aldizkaria=Aicad Business School|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Era berean, AA teknologiei esker datu-base handiak aztertzen dira sendagai berriak azkarrago aurkitzeko eta garatzeko. Adibidez, [[Watson (adimen artifiziala)|IBM Watson]] bezalako sistemak medikuei laguntzen die tratamendu pertsonalizatuak diseinatzen pazienteen profil genetikoetan oinarrituta<ref>{{Erreferentzia|izenburua=IBM Watson|hizkuntza=es-es|data=2024-07-10|url=https://www.ibm.com/es-es/watson|aldizkaria=www.ibm.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. === Irudiak eta bideoak === Ikasketa sakonaren bidez, AA teknologiak irudiak eta bideoak ulertzeko eta prozesatzeko gai dira. Adibidez, aurpegiak eta objektuak identifikatzeko erabiltzen dira, bai eta emozioak edo jarduera susmagarriak detektatzeko ere, segurtasunean eta zaintzan oso baliagarri izanik<ref>{{Erreferentzia|izenburua=¿Puede la IA sentir emociones? ¿O lo hará alguna vez? - Dataconomy ES|hizkuntza=es|data=2024-09-04|url=https://es.dataconomy.com/2024/09/04/puede-la-ia-sentir-emociones-o-lo-hara-alguna-vez/#:~:text=Absolutamente%20no,%20la%20IA%20no%20puede%20sentir%20emociones.,tienen%20las%20personas%20con%20los%20sistemas%20de%20IA.|aldizkaria=es.dataconomy.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Halaber, argazkiak eta bideoak automatikoki editatzeko erabiltzen dira kalitatea hobetzeko asmoz. Esate baterako, [[YouTube]] bezalako plataformek eta [[TikTok]] sare sozialek AA erabiltzen dute bideoak aztertzeko eta gomenidoak personalizatzeko. Gainera, AA generatiboko teknologiek [[Deepfake|bideo sintetikoa]]<nowiki/>k (deepfake) sortzeko aukera ematen dute eduki digitalen egiazkotasunen aukera eta erronka berriak irekiz. === Lengoaia naturalen prozesamendua === [[Hizkuntzaren prozesamendu|Lengoaia naturalaren prozesamendua]]<nowiki/>n (NLP) izandako aurrerapenek makinek giza hizkuntza ulertzea eta sortzea ahalbidetu dute. Hauen adibide esanguratsuenak laguntzaile birtualak dira: [[Siri]], [[Amazon Alexa|Alexa]] eta [[Google Assistant]]. Hauek galderak erantzuteko, gomendioak emateko, mezu bat bidaltzeko edo hitzordu bat programatzeko gai dira<ref>{{Erreferentzia|izena=por Erick Roch|abizena=Moraguez|izenburua=Asistentes virtuales: Qué son, como funcionan y para que sirven|hizkuntza=es|data=2024-06-10|url=https://lovtechnology.com/asistentes-virtuales-que-son-como-funcionan-y-para-que-sirven/|aldizkaria=lovtechnology.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Izan ere, azken urtetan [[Google Translate]] bezalako tresnak gero eta itzulpen zehatzagoa eta naturalagoa eskaintzen dute, eta horrek hizkuntza ezberdinak erabiltzen dituzten pertsonei komunikazioa errazten diete. NLPak bezeroen arretarako [[Txatbot|chatbot]] tresnak erabiltzen dituzte galderak erantzuteko eta salmentak automatikoki egiteko. Honi esker, eraginkortasuna handitu daiteke hainbat esparrutan, hala nola, merkataritzan edo finantza-zerbitzuetan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=10 maneras de utilizar ChatGPT para las finanzas|hizkuntza=es|url=https://www.datacamp.com/es/blog/10-ways-to-use-chatgpt-for-finance|aldizkaria=www.datacamp.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. === Automatizazioa eta robotika === AAk zeregin errepikakorrak automatizatu ditu industrian, hala nola, fabrikazioan eta logistikan. Fabriketan, badaude [[robot]] batzuk produktuak mihiztatzeko, akatsak detektatzeko eta kontrol- eta kalitate-prozesuak egiteko gaitasunak dituztenak. Honen onura batzuk ekoizpena handitzea eta akatsak murriztea dira.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Automation Trends 2024: Reshaping Manufacturing with AI, Robotics, and Sustainability|hizkuntza=en|url=https://www.hamlynwilliams.com/insight/top-automation-trends-for-manufacturing-2024/|aldizkaria=Hamlyn Williams|sartze-data=2024-12-10}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Cómo se utiliza la IA en la fabricación: Ejemplos, casos de uso y beneficios - Azumuta|hizkuntza=es|url=https://www.azumuta.com/es/blog/how-is-ai-used-in-manufacturing-examples-use-cases-and-benefits/|aldizkaria=www.azumuta.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref> Bestalde, [[Amazon]] bezalako logistika-enpresek robot autonomoak dituzte paketeak biltegian antolatzeko, mugitzeko eta sailkatzeko. Honen eragina entregak azkartzea eta zehaztasuna handitzea dakar. <ref>{{Erreferentzia|izena=Mark|abizena=Brohan|izenburua=Logistics organizations are only slowly embracing AI|hizkuntza=en-US|data=2023-08-10|url=https://www.digitalcommerce360.com/2023/08/10/logistics-organizations-slowly-embracing-ai/|aldizkaria=Digital Commerce 360|sartze-data=2024-12-10}}</ref> Era berean, ibilgailu industriaren esparruan, ibilgailu autonomoen garapena da esanguratsuenetariko bat. Adibidez, [[Tesla (enpresa)|Tesla]], [[Waymo]] edo [[Uber]] bezalako enpresek ingurunea interpreta dezakete, ibilgailua nola jokatu behar duen erabakitzeko eta gizakiaren esku-hartzerik gabe segurtasunez mugitzeko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Waymo - Vehículos autónomos - Automóviles que se conducen a sí mismos - Transporte privado a pedido|hizkuntza=es|url=https://waymo.com/intl/es/|aldizkaria=Waymo|sartze-data=2024-12-10}}</ref> === Finantzak === Finantza-eremuan, AA aplikazioak eragin handia izan du inbertsioen, balioen eta arriskuen analisiaren kudeaketan. Teknologia honi esker, prozesuen optimizazioa eta automatizazioa nabarmen handitu dira. AAren algoritmoen bidez, finantza-datuen bolumen handiak oso azkar eta denbora errealean aztertzeko gai dira. Honen ondorioz, ereduak identikatu eta inbertsio-zorroen kudeaketarako iragarpenak modu zehatz eta autonomoan egiteko gaitasuna eskaintzen dute.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=AI-Powered Fraud Detection: Transforming Risk Management in Financial Services: By Priyam Ganguly|hizkuntza=en|data=2024-10-11|url=https://www.finextra.com/blogposting/27004/ai-powered-fraud-detection-transforming-risk-management-in-financial-services|aldizkaria=Finextra Research|sartze-data=2024-12-10}}</ref> <ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Qué es la inteligencia artificial en las finanzas {{!}} IBM|hizkuntza=es-es|data=2024-02-19|url=https://www.ibm.com/es-es/topics/artificial-intelligence-finance|aldizkaria=www.ibm.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref> Horrez gain, fintech bezalako aplikazioek AA baliatzen dute kreditu-sistemetan eta banku digitaleko sistemetan iruzurrak detektatzeko eta bezeroen kreditu-arriskua ebaluatzeko. Gainera, arrisku hori erabiltzaileen finantza-historiaren eta erosketa-portaeren arabera aztertzen da modu eraginkorrago batean.<ref name=":0" /> <ref name=":1" /> Bestalde, finantza-laguntzaile birtualak tresna erabilgarriak dira bezeroen eguneroko finantza-kudeaketa errazteko. Horien bidez, erabiltzaileek aurrekontuak planifikatu, aurrezkiak kudeatu eta inbertsioak egiteko gomendioak jaso ditzakete, modu pertsonalizatuan eta denbora errealean. <ref name=":1" /> === Kirolak === Kirolaren arloan, AAk kirolarien errendimendua hobetzen du eta zaleen esperientzia optimizatzen du. Teknologia honi esker, sentsore eta kamerak erabiltzen dira kirolarien [[Biometria|datu biometrikoa]]<nowiki/>k eta mugimenduak denbora errealean aztertzeko. Gainera, entrenatzaileei modu pertsonalizatuan entrenatzeko eta lesioak ekiditzen laguntzeko aukera ematen die. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=AI in Sports: Performance Analysis and Injury Prevention|hizkuntza=en|url=https://pixelaigen.com/AI-in-Sports-Performance-Analysis-and-Injury-Prevention|aldizkaria=pixelaigen.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Jam|abizena=Canda|izenburua=Real-Time AI Analytics in Sports|hizkuntza=en|data=2024-04-03|url=https://medium.com/@jam.canda/real-time-ai-analytics-in-sports-c805a2a4e5e7|aldizkaria=Medium|sartze-data=2024-12-10}}</ref> Bestalde, partiduen transmisioan, ikuspegi konputazionaleko algoritmoak gai dira partidetako jokaldi esanguratsuenak identifikatzeko, epaileei erroreak detektatzen laguntzeko eta ikusleei estatistika aurreratuak ematen dizkieten laburpen automatikoak sortzeko. Esate baterako, [[NBA]] eta [[Premier League]] bezalako ligetan erabiltzen diren AAren plataformek jokoaren datuak aztertzen dituzte taldeei lehiaketan abantaila lortzen laguntzeko eta zaleei euren jokalari eta talde gogokoenei buruzko informazio zehatzagoa aurkitzen laguntzeko.<ref>{{Erreferentzia|izena=Seliah|abizena=Loehr|izenburua=AI in Sports: Enhancing Athletic Performance and Analysis – mechatronai.com|hizkuntza=en-US|url=https://mechatronai.com/AI-in-Sports-Enhancing-Athletic-Performance-and-Analysis/|sartze-data=2024-12-10}}</ref> == Eragina == Adimen Artifizialaren gorakadak eragin handia izan dezake hainbat arlotan, hala nola, kulturan, filosofian, erlijioan, ekonomian eta gizartean. Herritarren artean, gai garrantzitsua bihurtu dira AAren lerrokatzea, qualiak eta [[adimen artifizial orokorra]]<nowiki/>ren garapena.<ref>{{Erreferentzia|izena=Dan|abizena=Milmo|izenburua=Hope or horror? The great AI debate dividing its pioneers|hizkuntza=en-GB|data=2023-10-24|url=https://www.theguardian.com/technology/2023/oct/24/hope-or-horror-the-great-ai-debate-dividing-its-pioneers|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2024-12-10}}</ref> === Kultura === AAren garapenarekin batera, hainbat ikuspegi eta jarrera sortu dira. Badira teknologia hau ahal den azkarren garatu nahi duten taldeak, baina baita AAren segurtasunaz kezkatuta daudenak ere, eta garapen hori moteldu beharra defendatzen dutenak. <ref>{{erreferentzia|izena=Kevin|abizena=Roose|urtea=2023|izenburua=This A.I. Subculture’s Motto: Go, Go, Go|hizkuntza=Ingelesa|url=https://www.nytimes.com/2023/12/10/technology/ai-acceleration.html|ISSN=0362-4331}}</ref> === Erraldoi teknologikoen nagusitasuna === AAren merkataritza-eszena teknologia estatubatuar erraldoiek, hala nola, [[Alphabet Inc.]], [[Amazon]], [[Apple Inc.]], [[Facebook, Inc.|Meta Platforms]] eta [[Microsoft]], menderatzen dute<ref>{{Erreferentzia|izena=Financial|abizena=Times|izenburua=Big Tech is spending more than VC firms on AI startups|hizkuntza=en-US|data=2023-12-27|url=https://arstechnica.com/ai/2023/12/big-tech-is-spending-more-than-vc-firms-on-ai-startups/|aldizkaria=Ars Technica|sartze-data=2024-12-10}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Big tech and the pursuit of AI dominance|url=https://www.economist.com/business/2023/03/26/big-tech-and-the-pursuit-of-ai-dominance|aldizkaria=The Economist|issn=0013-0613|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Enpresa hauek [[Hodei konputazio|hodei-konputazioa]]<nowiki/>ren azpiegitura nagusiak kontrolatzen dituzte, eta horrek merkatuan beren posizioa gehiago sendotzea ahalbidetzen die, baita mehatxatuta ere<ref>{{Erreferentzia|izena=Brian|abizena=Fung|izenburua=Where the battle to dominate AI may be won {{!}} CNN Business|hizkuntza=en|data=2023-12-19|url=https://edition.cnn.com/2023/12/19/tech/cloud-competition-and-ai/index.html|aldizkaria=CNN|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Adibidez, Alphabeteko Googlek [[ChatGPT]]<nowiki/>ren arrakasta ikusita, haren ordezkoa izan zitekeela ohartu zen, eta AAn ikerketa azkartzeko [[DeepMind]] eta Google Brain barne unitateak fusionatu zituen<ref>{{Erreferentzia|izena=Alex|abizena=Kantrowitz|izenburua=Can Demis Hassabis Save Google?|hizkuntza=en|url=https://www.bigtechnology.com/p/can-demis-hassabis-save-google|aldizkaria=www.bigtechnology.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. === Jabetza intelektuala === Teknologia-enpresek, hala nola, Meta, OpenAI eta [[Nvidia]], auzi juridiko ugari jasan dituzte AAko ereduak entrenatzeko materiala erabiltzeagatik<ref>{{Erreferentzia|izena=Peter|abizena=Kafka|izenburua=The AI boom is here, and so are the lawsuits|hizkuntza=en-US|data=2023-02-01|url=https://www.vox.com/recode/23580554/generative-ai-chatgpt-openai-stable-diffusion-legal-battles-napster-copyright-peter-kafka-column|aldizkaria=Vox|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Artistek, idazleek eta software-garatzaileek salaketak aurkeztu dituzte, adierazi beren lanak baimenik gabe erabili direla. Esaterako, GPT-1 bezalako lehen ereduak [[Datu-multzo|BookCorpus datu-multzoa]]<nowiki/>rekin trebatu ziren, eta gaur egun liburuak kalitate handiko hizkuntza-ereduak sortzeko datu-iturririk onenetakotzat jotzen dira. Hala ere, ChatGPTren erabilera polemikak sortu ditu, edukien iturri gisa eduki pirateatuak erabili izanaren susmoak direla eta. === Antzekotasunak eta ordezpenak === AA sortzailearen ereduek pertsona jakinen antzekotasun oso errealistak sortzeko gaitasuna garatu dute, eta horiek hedabide publikoetan erabiltzea arazo etikoak planteatzen ditu. Horrek, identitatearen erabilera eta baimenaren inguruko eztabaidak areagotu ditu.<ref>{{Erreferentzia|izena=Kiara|abizena=Goodwine|izenburua=Ethical Considerations of Deepfakes|hizkuntza=en-US|data=2020-12-07|url=https://www.prindleinstitute.org/2020/12/ethical-considerations-of-deepfakes/|aldizkaria=The Prindle Institute for Ethics|sartze-data=2024-12-10}}</ref> === Ekonomia === AA sortzailearen eskakizunak direla eta, Nvidia-ren merkatu-kapitalizazioa 2,2 bilioi dolar baino gehiagora igo zen. Enpresa hau, 2024ko martxotik aurrera, munduko hirugarren enpresa handiena bihurtu da merkatu-kapitalizazioaren arabera, bere [[Grafikoak prozesatzeko unitate|prozesamendu grafikoko unitate]]<nowiki/>ek (GPU) ereduak trebatzeko eta erabiltzeko duten funtsezko eginkizunari esker.<ref>{{Erreferentzia|izena=Matthew Connatser|abizena=published|izenburua=Nvidia crosses $2 trillion market cap as AI demand and stock price soar -- becomes only fifth company to reach that benchmark|hizkuntza=en|data=2024-02-23|url=https://www.tomshardware.com/tech-industry/semiconductors/nvidia-crosses-dollar2-trillion-market-cap-as-ai-demand-and-stock-price-soar-becomes-only-fifth-company-to-reach-that-benchmark|aldizkaria=Tom's Hardware|sartze-data=2024-12-10}}</ref> == Kezkak == Adimen Artifizialaren aplikazioek eragin handia izan dute hainbat sektoretan, hala nola, hezkuntzan, osasun-arretan eta garraio zerbitzuetan <ref>{{Erreferentzia|url=https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000385877_spa|aldizkaria=unesdoc.unesco.org|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Sam Altmanek, OpenAI-ko buruak, adierazi du AAren garapena pertsonen bizi-kalitatean izango den hobekuntza handienetako bat izan daitekeela<ref>{{Erreferentzia|izena=Alex|abizena=Hern|izenburua=‘What should the limits be?’ The father of ChatGPT on whether AI will save humanity – or destroy it|hizkuntza=en-GB|data=2023-06-07|url=https://www.theguardian.com/technology/2023/jun/07/what-should-the-limits-be-the-father-of-chatgpt-on-whether-ai-will-save-humanity-or-destroy-it|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Hala ere, AA erabilera bikoitzeko teknologia denez, asmo txarreko aktoreek behar ez bezala erabiltzeko arriskua ere dakar. Hori dela eta, segurtasunari lotutako kezka ugari sortu dira. Adimen Artifizialaren Segurtasunerako Zentroko ikertzaileek espero dute AAk eskuragarritasuna, indize arrakasta eta abiadura hobetu ditzakeela, eta aldi berean, zibererasoen ahalmena murriztu dezakeela, betiere beharrezko neurriak hartzen badira. Bestalde, AAren aurrerapen azkarrek galdera filosofiko eta moralak ere piztu dituzte, hala nola, etorkizuneko adimen artifizialeko sistema batzuek sentitzeko gaitasuna edo kontsiderazio morala izan dezaketen. Adituen arabera, AAren gorakadak enpresen arteko lehiaketa bizia eragin du. OpenAI, Google edo Meta bezalako enpresa nagusiak eredu indartsuenak garatzeko lehian ari dira, eta horrek berrikuntza eta aurrerapena bultza dezakeen arren, arriskuak ere areagotu ditzake. Lehiaketa horrek enpresak epe laburreko abantailak eta etekinak lehenestera eraman ditzake, epe luzako segurtasunari eta erabiltzaileen babesari lehentasuna kenduz. == Erreferentziak == cmnijx9mhx967g1nacc00v1s9penwdn 9998634 9998631 2024-12-13T15:04:31Z Aimali24 167991 9998634 wikitext text/x-wiki '''[[Adimen artifizial|Adimen Artifiziala]]<nowiki/>ren (AA)''' booma 2010eko hamarkadaren amaieran hasi zen, garapen teknologiko azkarraren eta erabilera berritzaileen hazkundearekin. Aurrerapen nabarmenak izan ziren AAren arloan, hala nola [[OpenAI]] enpresak garatutako [[Hizkuntza Eredu Handiak (LLM)|Hizkuntza Eredu Handiak]] (LLM) eta adimen artifizial generatiboak<ref>{{Erreferentzia|izena=Fabiana|abizena=Seara|izenburua=La Historia OpenAI: el líder de la revolución de la IA|hizkuntza=es|data=2024-02-17|url=https://www.marketingdirecto.com/imprescindibles/inteligencia-artificial/historia-openai|aldizkaria=Marketing Directo|sartze-data=2024-12-10}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=¿Qué son los grandes modelos de lenguaje (LLM)? {{!}} IBM|hizkuntza=es-es|data=2024-04-11|url=https://www.ibm.com/es-es/topics/large-language-models|aldizkaria=www.ibm.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. == Historia == Adimen artifizialaren historia XX. mendeko lehen hamarkadetan hasi zen. Garai hartan, zientzialariek eta matematikariek makinak, ordenagailuak eta giza prozesu kongnitiboren bat (arrazoitzea, problema ebaztea…) egon zitzaketela pentsatzen hasi ziren. Horri dagokionez, makinek ‘pentsatzeko’ dituzten aukerei buruzko funtsezko gaiak planteatu ziren. Arlo horretan [[Alan Turing]] matematikari britaniarra aitzindaria izan zen, eta 1950ean [[Turingen testa]] egin zuen makinak gizakien antzera pentsa zezaketen ikertzea proposatuz <ref>{{Erreferentzia|izena=Joaquín|abizena=Mateu-Mollá|izenburua=Máquina de Turing: qué es y cómo funciona|hizkuntza=es|data=2020-02-24|url=https://psicologiaymente.com/cultura/maquina-de-turing|aldizkaria=psicologiaymente.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. 1950eko eta 1960ko hamarkadetan, AAren lehen garapenak problema logikoak eta matematikoak ebaztera bideratu ziren. Hainbat zientzialari xake-jokoan edo teoremen frogetan aplikatutako sistema sinple batzuk sortu zituzten. Baina, AAren aurrerapen orokorra motela eta neketsua izan zen garai hartako muga teknologikoengatik, hala nola, prozesatzeko gaitasun mugatuak eta datu kopuru oso handiak. 1970eko hamarkadan, AAren interesaren lehen pausuak eman ziren. Sistema aditu batzuk garatu ziren, adibidez, medikuntzan diagnostikoak egiteko gai ziren programak <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sistema adituentzako funtsezko 10 gogoeta etikoak: zuzentasuna, gardentasuna eta erantzukizuna bermatu|hizkuntza=eu|data=2024-06-12|url=https://julienflorkin.com/eu/teknologia/adimen-artifizialeko/sistema-adituak/|aldizkaria=julienflorkin.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Baina hauek garatzeko kostu handiak eta mantentze-lanen zailtasunak zirela eta, urte batzuez alde batera uztea erabaki zen. XX. mendearen amaieran eta XXI. mendearen hasieran AAren berpizkundea hasi zen bi arrazoi nagusiengatik: batetik, prozesatzeko ahalmen handiagoa zuten ordenagailuak garatu ziren, eta bestetik, internetek [[Datu handiak|datu-base digitalen bolumen handia]]<nowiki/>k (Big Data) eskaini zituen<ref>{{Erreferentzia|izena=Yúbal|abizena=Fernández|izenburua=Big Data: qué es y para que sirve|hizkuntza=es|data=2021-01-08|url=https://www.xataka.com/basics/big-data-que-sirve|aldizkaria=Xataka|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Hobekuntza horiek bilakaera funtzionala ekarri zuten, eta [[Ikasketa automatiko|ikaskuntza automatikoa]]<nowiki/>ren (Machine Learning) delakoaren oinarriak ezarri zituzten. Azken metodo honen bitartez, makinak datuetatik ikasten dute zeregin bakoitzerako programatu gabe<ref>{{Erreferentzia|abizena=Daniel|izenburua=Machine Learning: definición, funcionamiento, usos|hizkuntza=es|data=2021-12-13|url=https://datascientest.com/es/machine-learning-definicion-funcionamiento-usos|aldizkaria=Formación en ciencia de datos {{!}} DataScientest.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Azkenik, 2010eko hamarkadan, IA guztiz garatzen hasi zen eta [[Ikaskuntza sakon|ikaskuntza sakona]] (deep learning) delakoaren teknologia agertu zen. Horrek, neurona-sare artifizial sakon eta konplexuak prestatzea ahalbidetu zuen, datu-bolumen handietatik abiatuta egitura oso konplexuak identifikatzeko gai direnak<ref>{{Erreferentzia|izena=Alexio|abizena=Cogni|izenburua=Deep Learning: Qué es, Cómo Funciona y Aplicaciones » IAThink|hizkuntza=es|data=2024-06-04|url=https://iathink.com/deep-learning-que-es/|aldizkaria=IAThink|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Honen adibide esanguratsuak ahotsa ezagutzeko sistemak, ordenagailu bidezko ikusmen artifiziala eta lengoaiaren prozesamenduak dira. == Aurrerapenak == === Medikuntza === Adimen Artifizialak iraultza ekarri du medikuntzan, bereziki diagnostikoan eta tratamenduen plangintzan bezalako arloetan. Erradiologiaren arloan, AAren algoritmoek irudi medikoak (esaterako, erradiografiak eta erresonantzia magnetikoak) azter ditzakete. Hauek giza begiarentzat oharkabean igaro daitezkeen patroiak detektatzeko gai dira, hala nola, minbizia edo beste gaixotasun batzuk goiz diagnostikatzeko<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Usos De La IA En La Medicina {{!}} Aicad|hizkuntza=es|url=https://www.aicad.es/usos-de-la-ia-en-la-medicina#:~:text=La%20medicina%20predictiva%20con%20IA%20se%20refiere%20al,individuo%20desarrolle%20una%20enfermedad%20o%20padezca%20una%20complicaci%C3%B3n.|aldizkaria=Aicad Business School|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Era berean, AA teknologiei esker datu-base handiak aztertzen dira sendagai berriak azkarrago aurkitzeko eta garatzeko. Adibidez, [[Watson (adimen artifiziala)|IBM Watson]] bezalako sistemak medikuei laguntzen die tratamendu pertsonalizatuak diseinatzen pazienteen profil genetikoetan oinarrituta<ref>{{Erreferentzia|izenburua=IBM Watson|hizkuntza=es-es|data=2024-07-10|url=https://www.ibm.com/es-es/watson|aldizkaria=www.ibm.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. === Irudiak eta bideoak === Ikasketa sakonaren bidez, AA teknologiak irudiak eta bideoak ulertzeko eta prozesatzeko gai dira. Adibidez, aurpegiak eta objektuak identifikatzeko erabiltzen dira, bai eta emozioak edo jarduera susmagarriak detektatzeko ere, segurtasunean eta zaintzan oso baliagarri izanik<ref>{{Erreferentzia|izenburua=¿Puede la IA sentir emociones? ¿O lo hará alguna vez? - Dataconomy ES|hizkuntza=es|data=2024-09-04|url=https://es.dataconomy.com/2024/09/04/puede-la-ia-sentir-emociones-o-lo-hara-alguna-vez/#:~:text=Absolutamente%20no,%20la%20IA%20no%20puede%20sentir%20emociones.,tienen%20las%20personas%20con%20los%20sistemas%20de%20IA.|aldizkaria=es.dataconomy.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Halaber, argazkiak eta bideoak automatikoki editatzeko erabiltzen dira kalitatea hobetzeko asmoz. Esate baterako, [[YouTube]] bezalako plataformek eta [[TikTok]] sare sozialek AA erabiltzen dute bideoak aztertzeko eta gomenidoak personalizatzeko. Gainera, AA generatiboko teknologiek [[Deepfake|bideo sintetikoa]]<nowiki/>k (deepfake) sortzeko aukera ematen dute eduki digitalen egiazkotasunen aukera eta erronka berriak irekiz. === Lengoaia naturalen prozesamendua === [[Hizkuntzaren prozesamendu|Lengoaia naturalaren prozesamendua]]<nowiki/>n (NLP) izandako aurrerapenek makinek giza hizkuntza ulertzea eta sortzea ahalbidetu dute. Hauen adibide esanguratsuenak laguntzaile birtualak dira: [[Siri]], [[Amazon Alexa|Alexa]] eta [[Google Assistant]]. Hauek galderak erantzuteko, gomendioak emateko, mezu bat bidaltzeko edo hitzordu bat programatzeko gai dira<ref>{{Erreferentzia|izena=por Erick Roch|abizena=Moraguez|izenburua=Asistentes virtuales: Qué son, como funcionan y para que sirven|hizkuntza=es|data=2024-06-10|url=https://lovtechnology.com/asistentes-virtuales-que-son-como-funcionan-y-para-que-sirven/|aldizkaria=lovtechnology.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Izan ere, azken urtetan [[Google Translate]] bezalako tresnak gero eta itzulpen zehatzagoa eta naturalagoa eskaintzen dute, eta horrek hizkuntza ezberdinak erabiltzen dituzten pertsonei komunikazioa errazten diete. NLPak bezeroen arretarako [[Txatbot|chatbot]] tresnak erabiltzen dituzte galderak erantzuteko eta salmentak automatikoki egiteko. Honi esker, eraginkortasuna handitu daiteke hainbat esparrutan, hala nola, merkataritzan edo finantza-zerbitzuetan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=10 maneras de utilizar ChatGPT para las finanzas|hizkuntza=es|url=https://www.datacamp.com/es/blog/10-ways-to-use-chatgpt-for-finance|aldizkaria=www.datacamp.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. === Automatizazioa eta robotika === AAk zeregin errepikakorrak automatizatu ditu industrian, hala nola, fabrikazioan eta logistikan. Fabriketan, badaude [[robot]] batzuk produktuak mihiztatzeko, akatsak detektatzeko eta kontrol- eta kalitate-prozesuak egiteko gaitasunak dituztenak. Honen onura batzuk ekoizpena handitzea eta akatsak murriztea dira.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Automation Trends 2024: Reshaping Manufacturing with AI, Robotics, and Sustainability|hizkuntza=en|url=https://www.hamlynwilliams.com/insight/top-automation-trends-for-manufacturing-2024/|aldizkaria=Hamlyn Williams|sartze-data=2024-12-10}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Cómo se utiliza la IA en la fabricación: Ejemplos, casos de uso y beneficios - Azumuta|hizkuntza=es|url=https://www.azumuta.com/es/blog/how-is-ai-used-in-manufacturing-examples-use-cases-and-benefits/|aldizkaria=www.azumuta.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref> Bestalde, [[Amazon]] bezalako logistika-enpresek robot autonomoak dituzte paketeak biltegian antolatzeko, mugitzeko eta sailkatzeko. Honen eragina entregak azkartzea eta zehaztasuna handitzea dakar. <ref>{{Erreferentzia|izena=Mark|abizena=Brohan|izenburua=Logistics organizations are only slowly embracing AI|hizkuntza=en-US|data=2023-08-10|url=https://www.digitalcommerce360.com/2023/08/10/logistics-organizations-slowly-embracing-ai/|aldizkaria=Digital Commerce 360|sartze-data=2024-12-10}}</ref> Era berean, ibilgailu industriaren esparruan, ibilgailu autonomoen garapena da esanguratsuenetariko bat. Adibidez, [[Tesla (enpresa)|Tesla]], [[Waymo]] edo [[Uber]] bezalako enpresek ingurunea interpreta dezakete, ibilgailua nola jokatu behar duen erabakitzeko eta gizakiaren esku-hartzerik gabe segurtasunez mugitzeko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Waymo - Vehículos autónomos - Automóviles que se conducen a sí mismos - Transporte privado a pedido|hizkuntza=es|url=https://waymo.com/intl/es/|aldizkaria=Waymo|sartze-data=2024-12-10}}</ref> === Finantzak === Finantza-eremuan, AA aplikazioak eragin handia izan du inbertsioen, balioen eta arriskuen analisiaren kudeaketan. Teknologia honi esker, prozesuen optimizazioa eta automatizazioa nabarmen handitu dira. AAren algoritmoen bidez, finantza-datuen bolumen handiak oso azkar eta denbora errealean aztertzeko gai dira. Honen ondorioz, ereduak identikatu eta inbertsio-zorroen kudeaketarako iragarpenak modu zehatz eta autonomoan egiteko gaitasuna eskaintzen dute.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=AI-Powered Fraud Detection: Transforming Risk Management in Financial Services: By Priyam Ganguly|hizkuntza=en|data=2024-10-11|url=https://www.finextra.com/blogposting/27004/ai-powered-fraud-detection-transforming-risk-management-in-financial-services|aldizkaria=Finextra Research|sartze-data=2024-12-10}}</ref> <ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Qué es la inteligencia artificial en las finanzas {{!}} IBM|hizkuntza=es-es|data=2024-02-19|url=https://www.ibm.com/es-es/topics/artificial-intelligence-finance|aldizkaria=www.ibm.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref> Horrez gain, fintech bezalako aplikazioek AA baliatzen dute kreditu-sistemetan eta banku digitaleko sistemetan iruzurrak detektatzeko eta bezeroen kreditu-arriskua ebaluatzeko. Gainera, arrisku hori erabiltzaileen finantza-historiaren eta erosketa-portaeren arabera aztertzen da modu eraginkorrago batean.<ref name=":0" /> <ref name=":1" /> Bestalde, finantza-laguntzaile birtualak tresna erabilgarriak dira bezeroen eguneroko finantza-kudeaketa errazteko. Horien bidez, erabiltzaileek aurrekontuak planifikatu, aurrezkiak kudeatu eta inbertsioak egiteko gomendioak jaso ditzakete, modu pertsonalizatuan eta denbora errealean. <ref name=":1" /> === Kirolak === Kirolaren arloan, AAk kirolarien errendimendua hobetzen du eta zaleen esperientzia optimizatzen du. Teknologia honi esker, sentsore eta kamerak erabiltzen dira kirolarien [[Biometria|datu biometrikoa]]<nowiki/>k eta mugimenduak denbora errealean aztertzeko. Gainera, entrenatzaileei modu pertsonalizatuan entrenatzeko eta lesioak ekiditzen laguntzeko aukera ematen die. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=AI in Sports: Performance Analysis and Injury Prevention|hizkuntza=en|url=https://pixelaigen.com/AI-in-Sports-Performance-Analysis-and-Injury-Prevention|aldizkaria=pixelaigen.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Jam|abizena=Canda|izenburua=Real-Time AI Analytics in Sports|hizkuntza=en|data=2024-04-03|url=https://medium.com/@jam.canda/real-time-ai-analytics-in-sports-c805a2a4e5e7|aldizkaria=Medium|sartze-data=2024-12-10}}</ref> Bestalde, partiduen transmisioan, ikuspegi konputazionaleko algoritmoak gai dira partidetako jokaldi esanguratsuenak identifikatzeko, epaileei erroreak detektatzen laguntzeko eta ikusleei estatistika aurreratuak ematen dizkieten laburpen automatikoak sortzeko. Esate baterako, [[NBA]] eta [[Premier League]] bezalako ligetan erabiltzen diren AAren plataformek jokoaren datuak aztertzen dituzte taldeei lehiaketan abantaila lortzen laguntzeko eta zaleei euren jokalari eta talde gogokoenei buruzko informazio zehatzagoa aurkitzen laguntzeko.<ref>{{Erreferentzia|izena=Seliah|abizena=Loehr|izenburua=AI in Sports: Enhancing Athletic Performance and Analysis – mechatronai.com|hizkuntza=en-US|url=https://mechatronai.com/AI-in-Sports-Enhancing-Athletic-Performance-and-Analysis/|sartze-data=2024-12-10}}</ref> == Eragina == Adimen Artifizialaren gorakadak eragin handia izan dezake hainbat arlotan, hala nola, kulturan, filosofian, erlijioan, ekonomian eta gizartean. Herritarren artean, gai garrantzitsua bihurtu dira AAren lerrokatzea, qualiak eta [[adimen artifizial orokorra]]<nowiki/>ren garapena.<ref>{{Erreferentzia|izena=Dan|abizena=Milmo|izenburua=Hope or horror? The great AI debate dividing its pioneers|hizkuntza=en-GB|data=2023-10-24|url=https://www.theguardian.com/technology/2023/oct/24/hope-or-horror-the-great-ai-debate-dividing-its-pioneers|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2024-12-10}}</ref> === Kultura === AAren garapenarekin batera, hainbat ikuspegi eta jarrera sortu dira. Badira teknologia hau ahal den azkarren garatu nahi duten taldeak, baina baita AAren segurtasunaz kezkatuta daudenak ere, eta garapen hori moteldu beharra defendatzen dutenak. <ref>{{erreferentzia|izena=Kevin|abizena=Roose|urtea=2023|izenburua=This A.I. Subculture’s Motto: Go, Go, Go|hizkuntza=Ingelesa|url=https://www.nytimes.com/2023/12/10/technology/ai-acceleration.html|ISSN=0362-4331}}</ref> === Erraldoi teknologikoen nagusitasuna === AAren merkataritza-eszena teknologia estatubatuar erraldoiek, hala nola, [[Alphabet Inc.]], [[Amazon]], [[Apple Inc.]], [[Facebook, Inc.|Meta Platforms]] eta [[Microsoft]], menderatzen dute<ref>{{Erreferentzia|izena=Financial|abizena=Times|izenburua=Big Tech is spending more than VC firms on AI startups|hizkuntza=en-US|data=2023-12-27|url=https://arstechnica.com/ai/2023/12/big-tech-is-spending-more-than-vc-firms-on-ai-startups/|aldizkaria=Ars Technica|sartze-data=2024-12-10}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Big tech and the pursuit of AI dominance|url=https://www.economist.com/business/2023/03/26/big-tech-and-the-pursuit-of-ai-dominance|aldizkaria=The Economist|issn=0013-0613|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Enpresa hauek [[Hodei konputazio|hodei-konputazioa]]<nowiki/>ren azpiegitura nagusiak kontrolatzen dituzte, eta horrek merkatuan beren posizioa gehiago sendotzea ahalbidetzen die, baita mehatxatuta ere<ref>{{Erreferentzia|izena=Brian|abizena=Fung|izenburua=Where the battle to dominate AI may be won {{!}} CNN Business|hizkuntza=en|data=2023-12-19|url=https://edition.cnn.com/2023/12/19/tech/cloud-competition-and-ai/index.html|aldizkaria=CNN|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Adibidez, Alphabeteko Googlek [[ChatGPT]]<nowiki/>ren arrakasta ikusita, haren ordezkoa izan zitekeela ohartu zen, eta AAn ikerketa azkartzeko [[DeepMind]] eta Google Brain barne unitateak fusionatu zituen<ref>{{Erreferentzia|izena=Alex|abizena=Kantrowitz|izenburua=Can Demis Hassabis Save Google?|hizkuntza=en|url=https://www.bigtechnology.com/p/can-demis-hassabis-save-google|aldizkaria=www.bigtechnology.com|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. === Jabetza intelektuala === Teknologia-enpresek, hala nola, Meta, OpenAI eta [[Nvidia]], auzi juridiko ugari jasan dituzte AAko ereduak entrenatzeko materiala erabiltzeagatik<ref>{{Erreferentzia|izena=Peter|abizena=Kafka|izenburua=The AI boom is here, and so are the lawsuits|hizkuntza=en-US|data=2023-02-01|url=https://www.vox.com/recode/23580554/generative-ai-chatgpt-openai-stable-diffusion-legal-battles-napster-copyright-peter-kafka-column|aldizkaria=Vox|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Artistek, idazleek eta software-garatzaileek salaketak aurkeztu dituzte, adierazi beren lanak baimenik gabe erabili direla. Esaterako, GPT-1 bezalako lehen ereduak [[Datu-multzo|BookCorpus datu-multzoa]]<nowiki/>rekin trebatu ziren, eta gaur egun liburuak kalitate handiko hizkuntza-ereduak sortzeko datu-iturririk onenetakotzat jotzen dira. Hala ere, ChatGPTren erabilera polemikak sortu ditu, edukien iturri gisa eduki pirateatuak erabili izanaren susmoak direla eta. === Antzekotasunak eta ordezpenak === AA sortzailearen ereduek pertsona jakinen antzekotasun oso errealistak sortzeko gaitasuna garatu dute, eta horiek hedabide publikoetan erabiltzea arazo etikoak planteatzen ditu. Horrek, identitatearen erabilera eta baimenaren inguruko eztabaidak areagotu ditu.<ref>{{Erreferentzia|izena=Kiara|abizena=Goodwine|izenburua=Ethical Considerations of Deepfakes|hizkuntza=en-US|data=2020-12-07|url=https://www.prindleinstitute.org/2020/12/ethical-considerations-of-deepfakes/|aldizkaria=The Prindle Institute for Ethics|sartze-data=2024-12-10}}</ref> === Ekonomia === AA sortzailearen eskakizunak direla eta, Nvidia-ren merkatu-kapitalizazioa 2,2 bilioi dolar baino gehiagora igo zen. Enpresa hau, 2024ko martxotik aurrera, munduko hirugarren enpresa handiena bihurtu da merkatu-kapitalizazioaren arabera, bere [[Grafikoak prozesatzeko unitate|prozesamendu grafikoko unitate]]<nowiki/>ek (GPU) ereduak trebatzeko eta erabiltzeko duten funtsezko eginkizunari esker.<ref>{{Erreferentzia|izena=Matthew Connatser|abizena=published|izenburua=Nvidia crosses $2 trillion market cap as AI demand and stock price soar -- becomes only fifth company to reach that benchmark|hizkuntza=en|data=2024-02-23|url=https://www.tomshardware.com/tech-industry/semiconductors/nvidia-crosses-dollar2-trillion-market-cap-as-ai-demand-and-stock-price-soar-becomes-only-fifth-company-to-reach-that-benchmark|aldizkaria=Tom's Hardware|sartze-data=2024-12-10}}</ref> == Kezkak == Adimen Artifizialaren aplikazioek eragin handia izan dute hainbat sektoretan, hala nola, hezkuntzan, osasun-arretan eta garraio zerbitzuetan <ref>{{Erreferentzia|url=https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000385877_spa|aldizkaria=unesdoc.unesco.org|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Sam Altmanek, OpenAI-ko buruak, adierazi du AAren garapena pertsonen bizi-kalitatean izango den hobekuntza handienetako bat izan daitekeela<ref>{{Erreferentzia|izena=Alex|abizena=Hern|izenburua=‘What should the limits be?’ The father of ChatGPT on whether AI will save humanity – or destroy it|hizkuntza=en-GB|data=2023-06-07|url=https://www.theguardian.com/technology/2023/jun/07/what-should-the-limits-be-the-father-of-chatgpt-on-whether-ai-will-save-humanity-or-destroy-it|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2024-12-10}}</ref>. Hala ere, AA erabilera bikoitzeko teknologia denez, asmo txarreko aktoreek behar ez bezala erabiltzeko arriskua ere dakar. Hori dela eta, segurtasunari lotutako kezka ugari sortu dira. Adimen Artifizialaren Segurtasunerako Zentroko ikertzaileek espero dute AAk eskuragarritasuna, indize arrakasta eta abiadura hobetu ditzakeela, eta aldi berean, zibererasoen ahalmena murriztu dezakeela, betiere beharrezko neurriak hartzen badira. Bestalde, AAren aurrerapen azkarrek galdera filosofiko eta moralak ere piztu dituzte, hala nola, etorkizuneko adimen artifizialeko sistema batzuek sentitzeko gaitasuna edo kontsiderazio morala izan dezaketen. Adituen arabera, AAren gorakadak enpresen arteko lehiaketa bizia eragin du. OpenAI, Google edo Meta bezalako enpresa nagusiak eredu indartsuenak garatzeko lehian ari dira, eta horrek berrikuntza eta aurrerapena bultza dezakeen arren, arriskuak ere areagotu ditzake. Lehiaketa horrek enpresak epe laburreko abantailak eta etekinak lehenestera eraman ditzake, epe luzako segurtasunari eta erabiltzaileen babesari lehentasuna kenduz. == Erreferentziak == 6jzxb9b55yh51t8lqftxnym8da15u2w 0 1212071 9998690 9962608 2024-12-13T15:31:35Z Jonizaguirre09 167583 9998690 wikitext text/x-wiki Ez da nahastu behar [[Ukipen-teknologia|ukipen-teknologiarekin]].[[Fitxategi:NASA_Tactile_Interface_–_CPI_Draft_White_Paper.png|thumb|1992 NASAren ukipen-interfazeko eskularruaren diseinua]] [[Teknologia]] haptikoa (baita komunikazio zenestesikoa edo 3D ukimena bezala ere ezagutzen dena) erabiltzaileari indarrak, [[bibrazioak]] edo mugimenduak aplikatuz [[Sistema somatosentsorial|ukimen-esperientziak]] sor dezakeen teknologia da. Teknologia hauek, [[Ordenagailu simulazio|ordenagailu bidezko simulazio]] batean objektu birtualak sortzeko, kontrolatzeko eta gailu [[Telerrobotika|telerrobotikoen]] urrutiko kontrola hobetzeko erabil daitezke. Gailu haptikoek [[Ukipen-sentsorea|ukipen-sentsoreak]] izan ditzakete, erabiltzaileak interfazean egiten dituen indarrak neurtzeko. Haptiko hitza, grezieraz "ἁπτικός", taktila esan nahi du. Gailu haptiko sinpleak [[Joko-kontrolatzaile|joko-kontrolatzaileetan]], [[Joystick|joystiketan]] eta [[Direkzio-gurpil|direkzio-gurpiletan]] ohikoak dira. Teknologia haptikoak giza ukimenaren zentzuak nola funtzionatzen duen ikertzea errazten du, objektu birtual haptiko kontrolatuak sortzeko aukera emanez. Ikertzaile gehienek [[Ukimen-sentsazio|ukimen-sentsazioarekin]] lotutako hiru sistema sentsorial bereizten dituzte gizakiengan: [[Larruazaleko afekzio|larruazalekoa]], [[kinestetikoa]] eta [[haptikoa]]. [[Larruazaleko afekzio|Larruazalekoak]] eta kinestetikoak eragindako pertzepzio guztiei pertzepzio taktuala esaten zaie. Ukimenaren sentipena pasibo eta aktibo gisa sailka daiteke, eta "haptiko" terminoa, sarritan, objektuak komunikatzeko edo ezagutzeko ukimen aktiboarekin lotzen da. == Historia == Teknologia haptikoaren lehen aplikazioetako bat [[Aireontzi|aireontziak]] operatzeko [[serbomekanismo]] sistemak erabiltzen dituzten hegazkin handietan izan zen. [[Serbosistema|Serbosistemarik]] gabeko aireontzi arinagoetan, aireontzia abiadura batera heltzen zenean, pilotoaren kontroletan nabaritzen zen inpaktu aerodinamikoa. Hau hegaldi arriskutsu baten ohartarazpen baliagarri bat izan zen. Serbosistemek normalean "bide bakarrekoak" izaten dira; hau da, kontrol-gainazaletan [[Aerodinamika|aerodinamikoki]] aplikatutako kanpo-indarrak ez dira hautematen kontroletan, ondorioz, seinale sentsorial garrantzitsu honen falta ematen da. 1960ko hamarkadan, Paul Bach-y-Ritak ikusmenaren ordezko sistema bat garatu zuen, metalezko hodi uhalen 20x20 matrize bat erabiliz. Hodi horiek altxatu eta jaitsi zitezkeen, pantailako pikselen antzeko "puntuak" sortuz. Aulki batean esertzen ziren pertsonak gailu honekin hornituta bizkarrean sartzen zitzaizkien puntuen patroia erabiliz irudiak identifika zitzaketen. Ukimenezko telefono baterako AEBetako lehen patentea Thomas D. Shannon-i eman zioten 1973an. [[Bell Phones Laboratories]], Inc.-eko [[A. Michael Noll|A. Michael Noll-ek]] gizon-ukimenezko komunikazio sistema bat eraiki zuen 1970eko hamarkadaren hasieran, eta 1975ean patente bat eman zuten hura asmatzeko. [[Fitxategi:Aura-Interactor-force-feedback-vest.jpg|alt=A photo of an Aura Interactor vest|ezkerrera|thumb|"Aura Interactor" txalekoa]] 1994an [[Aura Interactor]] txalekoa garatu zen. Txalekoa indarra berrelikatzeko gailu eramangarri bat da, audio-seinale bat monitorizatzen duena eta eragingailu elektromagnetikoaren teknologia erabiltzen duena soinu-uhin baxuak bibrazio bihurtzeko eta kolpe edo ostiko moduko ekintzak irudikatzeko. Estereo, telebista edo bideokaseta baten audio-irteera txalekoan sartutako bozgorailu baten bidez erreproduzitzen da, eta horrela audio-seinalea gorputzean sentitu daiteke. 1995ean, [[Thomas Massie|Thomas Massiek]] PHANToM (HAptic iNTerface mekanismo pertsonala) sistema garatu zuen. Sistema honek beso konputarizatuen amaieran dedal moduko errezeptakuluak erabiltzen zituen, non pertsona baten hatzak sartzeko aukera zegoen. Modu horretan, erabiltzaileak objektu bat ordenagailuko pantailan "sentitzeko" aukera lortzen zuen. 1995ean, Norvegian Geir Jensen-ek eskumuturreko erloju haptiko bat deskribatu zuen, Tap izena zuen larruazalean ziztatzeko mekanismo batekin. Eskumuturreko [[Erlojua (osagarria)|erlojua]] sakelako telefono batera konektatuko litzateke [[Bluetooth]] bidez eta siestaren maiztasun patroiei esker, deitzen duten pertsonei aukeratutako mezu laburrekin erantzuteko aukera izango luke erabiltzaileak. 2015ean, [[Apple Watch]] merkaturatu zuten. Erlojuaren erabiltzailearen telefono mugikorretik jakinarazpenak eta alerta zuzentzeko larruazaleko ukipen-sentsoreak erabiltzen ditu. == Ukimenaren detekzio mekanikoko motak == Larruazaleko karga mekanikoaren hautematea [[Mekanorrezeptore|mekanorrezeptoreek]] kudeatzen dute. Mekanohartzaile mota desberdinak daude, baina hatz-puntetan daudenak normalean bi kategoriatan sailkatzen dira.. Ekintza azkarra (EA) eta ekintza motela (EM). EM mekanorrezeptoreak esfortzu nahiko handiekiko eta maiztasun txikiekiko sentikorrak dira. Aldiz, EA mekanorrezeptoreak esfortzu txikiekiko sentikorrak dira maiztasun handiagoetan. Horren ondorioz, EM sentsoreek 200 mikrometrotik gorako anplitudeak dituzten testurak detekta ditzakete, eta EA sentsoreek 200 mikrometro eta 1 mikrometro bitarteko anplitudeak dituzten testurak detekta ditzakete, nahiz eta ikerketa batzuek iradokitzen duten EAk hatz-marka digitalaren uhin-luzera baino ehundura txikiagoak bakarrik detekta ditzakeela. EA mekanorrezeptoreek bereizmen handiko sentsibilitatea lortzen dute, marruskadurak sortutako bibrazioak eta hatz-markaren ehundura azalera, ehundura fin baten gainetik mugitzearen ondoriozko elkarreragina hautemanez. == Inplementazioa == Atzeraelikadura haptikoa (askotan haptiko hutsez laburtua) maiztasun eta tarte jakin batzuetan kontrolatutako bibrazioak dira, ekintza ''"in-game"'' baten sentsazio adierazgarria emateko. Horrek barne hartzen ditu eskuko edo hatzetako "koskak", "kolpeak" eta "ukimenak". Atzeraelikadura haptikoa eskaintzen duen gailu elektroniko gehienek bibrazioak erabiltzen dituzte, eta gehienek [[Bibragailua (mekanikoa)|masa birakari eszentrikoko]] eragingailu mota bat (MBE) erabiltzen dute, hau da, ardatz motor bati lotutako pisu desorekatu bat. Ardatza apurtu ahala, masa irregular horren higidurak eragingailua eta akoplatutako gailua astindu egiten ditu. [[Piezoelektrizitate|Eragingailu piezoelektrikoak]] bibrazioak sortzeko ere erabiltzen dira, eta Aktuatore Lineal Erresonante-ek (ALE) baino mugimendu are zehatzagoa eskaintzen dute, zarata gutxiagorekin eta plataforma txikiagoan, baina MBEk eta ALEk baino tentsio handiagoak behar dituzte. === Kontrolatzailearen hausnarkaria === Ikusita ere: [[DualShock]] ''and'' [[Rumble Pak]] Bideojokoen atzeraelikadura haptikoaren forma ohikoenetako bat kontrolagailuen bibrazioa da. 1976an, [[Sega (enpresa)|Sega]] [[Fonz (bideo jokoa)|Moto-Crosseko]] moto jokoa, [[Fonz (bideo jokoa)|Fonz]] bezala ere ezaguna, atzeraelikadura haptikoa erabili zuen lehen jolasa izan zen. Honek beste ibilgailu batekin talka eginten zuenean eskuluzeei dar-dar eragiten zuen. === Indarraren atzeraelikadura === Indarra berrelikatzeko gailuek motorrak erabiltzen dituzte erabiltzaileak eskuetan duen elementu baten mugimendua manipulatzeko. Automobilak gidatzeko bideojokoek eta simulagailuek asko erabiltzen dute, [[Bolante (bideojokoa)|bolantea]] biratzen baitute benetako ibilgailu bat eskoratzean izandako indarrak simulatzeko. Lineako transmisioko gurpilak, 2013an sartutakoak, [[Serbomotor|serbomotorretan]] oinarritzen dira eta gama handienekoak dira, indarrerako eta fideltasunerako. 2007an, [[Novint Technologies|Novint]]-ek [[Novit Falcon|Falcona]] merkaturatu zuen, erresoluzio handiko indar tridimentsionaleko atzeraelikadura zuen kontsumoko lehen 3D ukimen-gailua. Horri esker, objektuen simulazio haptikoa, testurak, bihurkina, momentua eta objektuen presentzia fisikoa egin ahal izan zen jolasetan. == Aplikazioak == === Kontrola === ==== Telepresentzia ==== Atzeraelikadura haptikoa funtsezkoa da [[Telepresentzia|telepresentziaren]] bidez zeregin konplexuak egiteko. [[Shadow Hand]] esku robotiko aurreratuak 129 ukipen-sentsore ditu multzo bakoitzean informazioa operadoreari helarazteko. Horri esker, tipifikazioa eta antzeko lanak urrutitik egin daitezke. Prototipo goiztiar bat [[NASA|NASAren]] robot humanoideen edo [[Robonaut|robonauten]] bilduman ikus daiteke. ==== Teleoperazioa ==== [[Teleoperazioa|Teleoperadoreak]] urrutitik kontrolatutako tresna robotikoak dira. Parte hartzen duten indarrei buruzko iruzkinak jasotzen dituztenean, horri, teleoperazio haptikoa deitzen zaio. Elektrikoki eragindako lehen teleoperadoreak [[Raymond Goertz|Raymond Goertzek]] eraiki zituen [[Argonne Laborategi Nazionala|Argonneko Laborategi Nazionalean]], substantzia erradioaktiboak urrutitik manipulatzeko. Harrezkero, indarraren atzeraelikaduraren erabilera gehiago hedatu da beste teleoperadore mota batzuetan, hala nola, urruneko kontroleko urpeko esplorazio gailuetan. [[Simulazio|Simulagailu]] mediko eta [[Hegaldi-simulagailua|hegaldi-simulagailu]] idealek, adibidez, bizitza errealean sentituko litzatekeen indar-atzeraelikadura ematen dute. Indar simulatuak operadore haptikoaren kontrolak erabiliz sortzen dira, ukimen-sentsazioak irudikatzen dituzten datuak gorde edo erreproduzitzeko aukera emanez. === Gailu elektronikoak === ==== Bideojokoak ==== [[Fitxategi:Dreamcast-Jump-Pack.jpg|thumb|Kontrolatzaileentzako zarata paketeek, [[Sega Dreamcast|Dreamcast]] Jump Pack honek adibidez, erabiltzaileen eskuen bitartez komentario haptikoak ematen dituzte.]] Atzeraelikadura haptikoa normalean [[Arkade joko|arcade jokoetan]] erabiltzen da, bereziki [[Lasterket bideo joko|lasterketetako bideo jokoetan]]. 1976an, [[Sega (enpresa)|Sega]] [[Fonz (bideo jokoa)|Moto-Crosseko]] moto jokoa, [[Fonz (bideo jokoa)|Fonz]] bezala ere ezaguna, atzeraelikadura haptikoa erabili zuen lehen jolasa izan zen, beste ibilgailu batekin talka eginten zuenean eskuluzeei dar-dar eragiten zuen. Tatsumiko [[TX-1|TX-1ek]] indarraren atzeraelikadura sartu zien autoak gidatzeko jokoei 1983an. Jokoa [[Earthshaker! (pinball)|Earthshaker!]] [[Petako]] makina bati iruzkin haptikoak gehitu zizkioten 1989an. Gailu haptiko sinpleak arruntak dira [[joko-kontrolatzaile]], joystick eta direkzio-gurpiletan. Hasierako inplementazioak osagarri aukerakoen bidez eman ziren, adibidez, 1997an Nintendo 64 kontrolagailuaren Rumble Pak. Urte berean, [[Inmersion Corporation|Inmersion Corporationek]] merkaturatu zuen [[Microsoft Side Winder Force Feedback Pro]] atzeraelikadura integratuta zuena. Kontsola kontrolagailu eta joystick askok feedback gailu integratuak dituzte, horiek ardatz desorekatutako pisuak dituzten motrorrek eratutako bibrazioak sortzen dituzte, [[Sony|Sonyren]] [[DualShock]] teknologia eta [[Microsoft|Microsoften]] [[Xbox Wireless Controller|Impulse Trigger]] teknologia barne. Autoen bolanteko kontrolatzaile batzuk, adibidez, errepidearen sentsazioa emateko programatuta daude. Erabiltzailea biratu edo azeleratu ahala, bolanteak birak jasoz edo kontroletik kanpo irristatuz erantzuten du. j7gvgff5ddg5us16tg3qz6y3fmefzmy 9998698 9998690 2024-12-13T15:35:28Z Jonizaguirre09 167583 9998698 wikitext text/x-wiki Ez da nahastu behar [[Ukipen-teknologia|ukipen-teknologiarekin]].[[Fitxategi:NASA_Tactile_Interface_–_CPI_Draft_White_Paper.png|thumb|1992 NASAren ukipen-interfazeko eskularruaren diseinua]] '''Teknologia haptikoa''' (baita komunikazio zenestesikoa edo 3D ukimena bezala ere ezagutzen dena) erabiltzaileari indarrak, [[bibrazioak]] edo mugimenduak aplikatuz [[Sistema somatosentsorial|ukimen-esperientziak]] sor dezakeen teknologia da. Teknologia hauek, [[Ordenagailu simulazio|ordenagailu bidezko simulazio]] batean objektu birtualak sortzeko, kontrolatzeko eta gailu [[Telerrobotika|telerrobotikoen]] urrutiko kontrola hobetzeko erabil daitezke. Gailu haptikoek [[Ukipen-sentsorea|ukipen-sentsoreak]] izan ditzakete, erabiltzaileak interfazean egiten dituen indarrak neurtzeko. Haptiko hitza, grezieraz "ἁπτικός", taktila esan nahi du. Gailu haptiko sinpleak [[Joko-kontrolatzaile|joko-kontrolatzaileetan]], [[Joystick|joystiketan]] eta [[Direkzio-gurpil|direkzio-gurpiletan]] ohikoak dira. Teknologia haptikoak giza ukimenaren zentzuak nola funtzionatzen duen ikertzea errazten du, objektu birtual haptiko kontrolatuak sortzeko aukera emanez. Ikertzaile gehienek [[Ukimen-sentsazio|ukimen-sentsazioarekin]] lotutako hiru sistema sentsorial bereizten dituzte gizakiengan: [[Larruazaleko afekzio|larruazalekoa]], [[kinestetikoa]] eta [[haptikoa]]. [[Larruazaleko afekzio|Larruazalekoak]] eta kinestetikoak eragindako pertzepzio guztiei pertzepzio taktuala esaten zaie. Ukimenaren sentipena pasibo eta aktibo gisa sailka daiteke, eta "haptiko" terminoa, sarritan, objektuak komunikatzeko edo ezagutzeko ukimen aktiboarekin lotzen da. == Historia == Teknologia haptikoaren lehen aplikazioetako bat [[Aireontzi|aireontziak]] operatzeko [[serbomekanismo]] sistemak erabiltzen dituzten hegazkin handietan izan zen. [[Serbosistema|Serbosistemarik]] gabeko aireontzi arinagoetan, aireontzia abiadura batera heltzen zenean, pilotoaren kontroletan nabaritzen zen inpaktu aerodinamikoa. Hau hegaldi arriskutsu baten ohartarazpen baliagarri bat izan zen. Serbosistemek normalean "bide bakarrekoak" izaten dira; hau da, kontrol-gainazaletan [[Aerodinamika|aerodinamikoki]] aplikatutako kanpo-indarrak ez dira hautematen kontroletan, ondorioz, seinale sentsorial garrantzitsu honen falta ematen da. 1960ko hamarkadan, Paul Bach-y-Ritak ikusmenaren ordezko sistema bat garatu zuen, metalezko hodi uhalen 20x20 matrize bat erabiliz. Hodi horiek altxatu eta jaitsi zitezkeen, pantailako pikselen antzeko "puntuak" sortuz. Aulki batean esertzen ziren pertsonak gailu honekin hornituta bizkarrean sartzen zitzaizkien puntuen patroia erabiliz irudiak identifika zitzaketen. Ukimenezko telefono baterako AEBetako lehen patentea Thomas D. Shannon-i eman zioten 1973an. [[Bell Phones Laboratories]], Inc.-eko [[A. Michael Noll|A. Michael Noll-ek]] gizon-ukimenezko komunikazio sistema bat eraiki zuen 1970eko hamarkadaren hasieran, eta 1975ean patente bat eman zuten hura asmatzeko. [[Fitxategi:Aura-Interactor-force-feedback-vest.jpg|alt=A photo of an Aura Interactor vest|ezkerrera|thumb|"Aura Interactor" txalekoa]] 1994an [[Aura Interactor]] txalekoa garatu zen. Txalekoa indarra berrelikatzeko gailu eramangarri bat da, audio-seinale bat monitorizatzen duena eta eragingailu elektromagnetikoaren teknologia erabiltzen duena soinu-uhin baxuak bibrazio bihurtzeko eta kolpe edo ostiko moduko ekintzak irudikatzeko. Estereo, telebista edo bideokaseta baten audio-irteera txalekoan sartutako bozgorailu baten bidez erreproduzitzen da, eta horrela audio-seinalea gorputzean sentitu daiteke. 1995ean, [[Thomas Massie|Thomas Massiek]] PHANToM (HAptic iNTerface mekanismo pertsonala) sistema garatu zuen. Sistema honek beso konputarizatuen amaieran dedal moduko errezeptakuluak erabiltzen zituen, non pertsona baten hatzak sartzeko aukera zegoen. Modu horretan, erabiltzaileak objektu bat ordenagailuko pantailan "sentitzeko" aukera lortzen zuen. 1995ean, Norvegian Geir Jensen-ek eskumuturreko erloju haptiko bat deskribatu zuen, Tap izena zuen larruazalean ziztatzeko mekanismo batekin. Eskumuturreko [[Erlojua (osagarria)|erlojua]] sakelako telefono batera konektatuko litzateke [[Bluetooth]] bidez eta siestaren maiztasun patroiei esker, deitzen duten pertsonei aukeratutako mezu laburrekin erantzuteko aukera izango luke erabiltzaileak. 2015ean, [[Apple Watch]] merkaturatu zuten. Erlojuaren erabiltzailearen telefono mugikorretik jakinarazpenak eta alerta zuzentzeko larruazaleko ukipen-sentsoreak erabiltzen ditu. == Ukimenaren detekzio mekanikoko motak == Larruazaleko karga mekanikoaren hautematea [[Mekanorrezeptore|mekanorrezeptoreek]] kudeatzen dute. Mekanohartzaile mota desberdinak daude, baina hatz-puntetan daudenak normalean bi kategoriatan sailkatzen dira.. Ekintza azkarra (EA) eta ekintza motela (EM). EM mekanorrezeptoreak esfortzu nahiko handiekiko eta maiztasun txikiekiko sentikorrak dira. Aldiz, EA mekanorrezeptoreak esfortzu txikiekiko sentikorrak dira maiztasun handiagoetan. Horren ondorioz, EM sentsoreek 200 mikrometrotik gorako anplitudeak dituzten testurak detekta ditzakete, eta EA sentsoreek 200 mikrometro eta 1 mikrometro bitarteko anplitudeak dituzten testurak detekta ditzakete, nahiz eta ikerketa batzuek iradokitzen duten EAk hatz-marka digitalaren uhin-luzera baino ehundura txikiagoak bakarrik detekta ditzakeela. EA mekanorrezeptoreek bereizmen handiko sentsibilitatea lortzen dute, marruskadurak sortutako bibrazioak eta hatz-markaren ehundura azalera, ehundura fin baten gainetik mugitzearen ondoriozko elkarreragina hautemanez. == Inplementazioa == Atzeraelikadura haptikoa (askotan haptiko hutsez laburtua) maiztasun eta tarte jakin batzuetan kontrolatutako bibrazioak dira, ekintza ''"in-game"'' baten sentsazio adierazgarria emateko. Horrek barne hartzen ditu eskuko edo hatzetako "koskak", "kolpeak" eta "ukimenak". Atzeraelikadura haptikoa eskaintzen duen gailu elektroniko gehienek bibrazioak erabiltzen dituzte, eta gehienek [[Bibragailua (mekanikoa)|masa birakari eszentrikoko]] eragingailu mota bat (MBE) erabiltzen dute, hau da, ardatz motor bati lotutako pisu desorekatu bat. Ardatza apurtu ahala, masa irregular horren higidurak eragingailua eta akoplatutako gailua astindu egiten ditu. [[Piezoelektrizitate|Eragingailu piezoelektrikoak]] bibrazioak sortzeko ere erabiltzen dira, eta Aktuatore Lineal Erresonante-ek (ALE) baino mugimendu are zehatzagoa eskaintzen dute, zarata gutxiagorekin eta plataforma txikiagoan, baina MBEk eta ALEk baino tentsio handiagoak behar dituzte. === Kontrolatzailearen hausnarkaria === Ikusita ere: [[DualShock]] ''and'' [[Rumble Pak]] Bideojokoen atzeraelikadura haptikoaren forma ohikoenetako bat kontrolagailuen bibrazioa da. 1976an, [[Sega (enpresa)|Sega]] [[Fonz (bideo jokoa)|Moto-Crosseko]] moto jokoa, [[Fonz (bideo jokoa)|Fonz]] bezala ere ezaguna, atzeraelikadura haptikoa erabili zuen lehen jolasa izan zen. Honek beste ibilgailu batekin talka eginten zuenean eskuluzeei dar-dar eragiten zuen. === Indarraren atzeraelikadura === Indarra berrelikatzeko gailuek motorrak erabiltzen dituzte erabiltzaileak eskuetan duen elementu baten mugimendua manipulatzeko. Automobilak gidatzeko bideojokoek eta simulagailuek asko erabiltzen dute, [[Bolante (bideojokoa)|bolantea]] biratzen baitute benetako ibilgailu bat eskoratzean izandako indarrak simulatzeko. Lineako transmisioko gurpilak, 2013an sartutakoak, [[Serbomotor|serbomotorretan]] oinarritzen dira eta gama handienekoak dira, indarrerako eta fideltasunerako. 2007an, [[Novint Technologies|Novint]]-ek [[Novit Falcon|Falcona]] merkaturatu zuen, erresoluzio handiko indar tridimentsionaleko atzeraelikadura zuen kontsumoko lehen 3D ukimen-gailua. Horri esker, objektuen simulazio haptikoa, testurak, bihurkina, momentua eta objektuen presentzia fisikoa egin ahal izan zen jolasetan. == Aplikazioak == === Kontrola === ==== Telepresentzia ==== Atzeraelikadura haptikoa funtsezkoa da [[Telepresentzia|telepresentziaren]] bidez zeregin konplexuak egiteko. [[Shadow Hand]] esku robotiko aurreratuak 129 ukipen-sentsore ditu multzo bakoitzean informazioa operadoreari helarazteko. Horri esker, tipifikazioa eta antzeko lanak urrutitik egin daitezke. Prototipo goiztiar bat [[NASA|NASAren]] robot humanoideen edo [[Robonaut|robonauten]] bilduman ikus daiteke. ==== Teleoperazioa ==== [[Teleoperazioa|Teleoperadoreak]] urrutitik kontrolatutako tresna robotikoak dira. Parte hartzen duten indarrei buruzko iruzkinak jasotzen dituztenean, horri, teleoperazio haptikoa deitzen zaio. Elektrikoki eragindako lehen teleoperadoreak [[Raymond Goertz|Raymond Goertzek]] eraiki zituen [[Argonne Laborategi Nazionala|Argonneko Laborategi Nazionalean]], substantzia erradioaktiboak urrutitik manipulatzeko. Harrezkero, indarraren atzeraelikaduraren erabilera gehiago hedatu da beste teleoperadore mota batzuetan, hala nola, urruneko kontroleko urpeko esplorazio gailuetan. [[Simulazio|Simulagailu]] mediko eta [[Hegaldi-simulagailua|hegaldi-simulagailu]] idealek, adibidez, bizitza errealean sentituko litzatekeen indar-atzeraelikadura ematen dute. Indar simulatuak operadore haptikoaren kontrolak erabiliz sortzen dira, ukimen-sentsazioak irudikatzen dituzten datuak gorde edo erreproduzitzeko aukera emanez. === Gailu elektronikoak === ==== Bideojokoak ==== [[Fitxategi:Dreamcast-Jump-Pack.jpg|thumb|Kontrolatzaileentzako zarata paketeek, [[Sega Dreamcast|Dreamcast]] Jump Pack honek adibidez, erabiltzaileen eskuen bitartez komentario haptikoak ematen dituzte.]] Atzeraelikadura haptikoa normalean [[Arkade joko|arcade jokoetan]] erabiltzen da, bereziki [[Lasterket bideo joko|lasterketetako bideo jokoetan]]. 1976an, [[Sega (enpresa)|Sega]] [[Fonz (bideo jokoa)|Moto-Crosseko]] moto jokoa, [[Fonz (bideo jokoa)|Fonz]] bezala ere ezaguna, atzeraelikadura haptikoa erabili zuen lehen jolasa izan zen, beste ibilgailu batekin talka eginten zuenean eskuluzeei dar-dar eragiten zuen. Tatsumiko [[TX-1|TX-1ek]] indarraren atzeraelikadura sartu zien autoak gidatzeko jokoei 1983an. Jokoa [[Earthshaker! (pinball)|Earthshaker!]] [[Petako]] makina bati iruzkin haptikoak gehitu zizkioten 1989an. Gailu haptiko sinpleak arruntak dira [[joko-kontrolatzaile]], joystick eta direkzio-gurpiletan. Hasierako inplementazioak osagarri aukerakoen bidez eman ziren, adibidez, 1997an Nintendo 64 kontrolagailuaren Rumble Pak. Urte berean, [[Inmersion Corporation|Inmersion Corporationek]] merkaturatu zuen [[Microsoft Side Winder Force Feedback Pro]] atzeraelikadura integratuta zuena. Kontsola kontrolagailu eta joystick askok feedback gailu integratuak dituzte, horiek ardatz desorekatutako pisuak dituzten motrorrek eratutako bibrazioak sortzen dituzte, [[Sony|Sonyren]] [[DualShock]] teknologia eta [[Microsoft|Microsoften]] [[Xbox Wireless Controller|Impulse Trigger]] teknologia barne. Autoen bolanteko kontrolatzaile batzuk, adibidez, errepidearen sentsazioa emateko programatuta daude. Erabiltzailea biratu edo azeleratu ahala, bolanteak birak jasoz edo kontroletik kanpo irristatuz erantzuten du. 17bejnunj2mib3heyt5knrclnab7c71 9999328 9998698 2024-12-14T10:49:38Z Jonizaguirre09 167583 9999328 wikitext text/x-wiki Ez da nahastu behar [[Ukipen-teknologia|ukipen-teknologiarekin]].[[Fitxategi:NASA_Tactile_Interface_–_CPI_Draft_White_Paper.png|thumb|1992 NASAren ukipen-interfazeko eskularruaren diseinua]] [[Teknologia]] haptikoa (baita komunikazio zenestesikoa edo 3D ukimena bezala ere ezagutzen dena) <ref>{{Erreferentzia|izena=Shantonu|abizena=Biswas|izenburua=Emerging Material Technologies for Haptics|hizkuntza=en|abizena2=Visell|izena2=Yon|data=2019-04|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/admt.201900042|aldizkaria=Advanced Materials Technologies|alea=4|zenbakia=4|issn=2365-709X|doi=10.1002/admt.201900042|sartze-data=2024-12-13}}</ref>erabiltzaileari indarrak, [[bibrazioak]] edo mugimenduak aplikatuz [[Sistema somatosentsorial|ukimen-esperientziak]] sor dezakeen teknologia da.<ref>{{Erreferentzia|izena=Gabriel|abizena=Robles-De-La-Torre|izenburua=Principles of haptic perception in virtual environments|argitaletxea=Birkhäuser Basel|orrialdeak=363–379|url=https://doi.org/10.1007/978-3-7643-7612-3_30|aldizkaria=Human Haptic Perception: Basics and Applications|isbn=978-3-7643-7611-6|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Teknologia hauek, [[Ordenagailu simulazio|ordenagailu bidezko simulazio]] batean objektu birtualak sortzeko, kontrolatzeko eta gailu [[Telerrobotika|telerrobotikoen]] urrutiko kontrola hobetzeko erabil daitezke. Gailu haptikoek [[Ukipen-sentsorea|ukipen-sentsoreak]] izan ditzakete, erabiltzaileak interfazean egiten dituen indarrak neurtzeko. Haptiko hitza, grezieraz "ἁπτικός", taktila esan nahi du. Gailu haptiko sinpleak [[Joko-kontrolatzaile|joko-kontrolatzaileetan]], [[Joystick|joystiketan]] eta [[Direkzio-gurpil|direkzio-gurpiletan]] ohikoak dira. Teknologia haptikoak giza ukimenaren zentzuak nola funtzionatzen duen ikertzea errazten du, objektu birtual haptiko kontrolatuak sortzeko aukera emanez. Ikertzaile gehienek [[Ukimen-sentsazio|ukimen-sentsazioarekin]] lotutako hiru sistema sentsorial bereizten dituzte gizakiengan: [[Larruazaleko afekzio|larruazalekoa]], [[kinestetikoa]] eta [[haptikoa]].<ref>{{Erreferentzia|izena=Shantonu|abizena=Biswas|izenburua=Haptic Perception, Mechanics, and Material Technologies for Virtual Reality|hizkuntza=en|abizena2=Visell|izena2=Yon|data=2021-09|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/adfm.202008186|aldizkaria=Advanced Functional Materials|alea=39|zenbakia=31|issn=1616-301X|doi=10.1002/adfm.202008186|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=M. A.|abizena=Srinivasan|izenburua=Tactual discrimination of softness|orrialdeak=88–101|hizkuntza=en|abizena2=LaMotte|izena2=R. H.|data=1995-01-01|url=https://www.physiology.org/doi/10.1152/jn.1995.73.1.88|aldizkaria=Journal of Neurophysiology|alea=1|zenbakia=73|issn=0022-3077|doi=10.1152/jn.1995.73.1.88|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=Yan-Bin Jia|izenburua=Optimal two-finger squeezing of deformable objects|argitaletxea=IEEE|orrialdeak=3514–3519|abizena2=Huan Lin|abizena3=Feng Guo|data=2013-11|url=https://doi.org/10.1109/iros.2013.6696857|aldizkaria=2013 IEEE/RSJ International Conference on Intelligent Robots and Systems|doi=10.1109/iros.2013.6696857|sartze-data=2024-12-14}}</ref> [[Larruazaleko afekzio|Larruazalekoak]] eta kinestetikoak eragindako pertzepzio guztiei pertzepzio taktuala esaten zaie. Ukimenaren sentipena pasibo eta aktibo gisa sailka daiteke, eta "haptiko" terminoa, sarritan, objektuak komunikatzeko edo ezagutzeko ukimen aktiboarekin lotzen da.<ref>{{Erreferentzia|izena=Wouter M.|abizena=Bergmann Tiest|izenburua=Tactual perception of material properties|orrialdeak=2775–2782|hizkuntza=en|data=2010-12|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0042698910004967|aldizkaria=Vision Research|alea=24|zenbakia=50|doi=10.1016/j.visres.2010.10.005|sartze-data=2024-12-14}}</ref> == Historia == Teknologia haptikoaren lehen aplikazioetako bat [[Aireontzi|aireontziak]] operatzeko [[serbomekanismo]] sistemak erabiltzen dituzten hegazkin handietan izan zen.<ref>{{Erreferentzia|izena=James R.|abizena=Hansen|izenburua=Quest for Performance: The Evolution of Modern Aircraft|orrialdeak=734|abizena2=Loftin|izena2=Laurence K.|data=1987-07|url=https://doi.org/10.2307/3105034|aldizkaria=Technology and Culture|alea=3|zenbakia=28|issn=0040-165X|doi=10.2307/3105034|sartze-data=2024-12-14}}</ref> [[Serbosistema|Serbosistemarik]] gabeko aireontzi arinagoetan, aireontzia abiadura batera heltzen zenean, pilotoaren kontroletan nabaritzen zen inpaktu aerodinamikoa. Hau hegaldi arriskutsu baten ohartarazpen baliagarri bat izan zen. Serbosistemek normalean "bide bakarrekoak" izaten dira; hau da, kontrol-gainazaletan [[Aerodinamika|aerodinamikoki]] aplikatutako kanpo-indarrak ez dira hautematen kontroletan, ondorioz, seinale sentsorial garrantzitsu honen falta ematen da.<ref>{{Erreferentzia|izena=Federico|abizena=Morosi|izenburua=Coordinated control paradigm for hydraulic excavator with haptic device|orrialdeak=102848|hizkuntza=en|abizena2=Rossoni|abizena3=Caruso|izena2=Marco|izena3=Giandomenico|data=2019-09|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0926580518311014|aldizkaria=Automation in Construction|zenbakia=105|doi=10.1016/j.autcon.2019.102848|sartze-data=2024-12-14}}</ref> 1960ko hamarkadan, Paul Bach-y-Ritak ikusmenaren ordezko sistema bat garatu zuen, metalezko hodi uhalen 20x20 matrize bat erabiliz. Hodi horiek altxatu eta jaitsi zitezkeen, pantailako pikselen antzeko "puntuak" sortuz. Aulki batean esertzen ziren pertsonak gailu honekin hornituta bizkarrean sartzen zitzaizkien puntuen patroia erabiliz irudiak identifika zitzaketen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Paul|abizena=Bach-Y-Rita|izenburua=Vision Substitution by Tactile Image Projection|orrialdeak=963–964|hizkuntza=en|abizena2=Collins|abizena3=Saunders|abizena4=White|abizena5=Scadden|izena2=Carter C.|izena3=Frank A.|izena4=Benjamin|izena5=Lawrence|data=1969-03|url=https://www.nature.com/articles/221963a0|aldizkaria=Nature|alea=5184|zenbakia=221|issn=0028-0836|doi=10.1038/221963a0|sartze-data=2024-12-14}}</ref> Ukimenezko telefono baterako AEBetako lehen patentea Thomas D. Shannon-i eman zioten 1973an.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Memorandum 18/29 December 1786 by Jeremy Bentham, Friday, 29 December 1786 [bentjeOU0030493a1d]|data=2023-11|url=https://doi.org/10.13051/ee:doc/bentjeou0030493a1d|aldizkaria=Electronic Enlightenment Scholarly Edition of Correspondence|sartze-data=2024-12-14}}</ref> [[Bell Phones Laboratories]], Inc.-eko [[A. Michael Noll|A. Michael Noll-ek]] gizon-ukimenezko komunikazio sistema bat eraiki zuen 1970eko hamarkadaren hasieran, eta 1975ean patente bat eman zuten hura asmatzeko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Table 3.15. Telecommunications patent applications filed at the US Patent Office (USPTO)|url=https://doi.org/10.1787/888932801280|aldizkaria=doi.org|sartze-data=2024-12-14}}</ref> [[Fitxategi:Aura-Interactor-force-feedback-vest.jpg|alt=A photo of an Aura Interactor vest|ezkerrera|thumb|"Aura Interactor" txalekoa]] 1994an [[Aura Interactor]] txalekoa garatu zen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Miguel|abizena=Felizardo|izenburua=07 - SUICIDE IN VIDEO-GAMES: REPRESENTATION OF SUICIDE-RELATED BEHAVIOURS IN VIDEO-GAMES THROUGHOUT THE YEARS.|abizena2=Gonçalves Gomes Felizardo|izena2=Miguel|data=2019-08-16|url=https://doi.org/10.26226/morressier.5d1a038557558b317a140f20|aldizkaria=doi.org|sartze-data=2024-12-14}}</ref> Txalekoa indarra berrelikatzeko gailu eramangarri bat da, audio-seinale bat monitorizatzen duena eta eragingailu elektromagnetikoaren teknologia erabiltzen duena soinu-uhin baxuak bibrazio bihurtzeko eta kolpe edo ostiko moduko ekintzak irudikatzeko. Estereo, telebista edo bideokaseta baten audio-irteera txalekoan sartutako bozgorailu baten bidez erreproduzitzen da, eta horrela audio-seinalea gorputzean sentitu daiteke. 1995ean, [[Thomas Massie|Thomas Massiek]] PHANToM (HAptic iNTerface mekanismo pertsonala) sistema garatu zuen. Sistema honek beso konputarizatuen amaieran dedal moduko errezeptakuluak erabiltzen zituen, non pertsona baten hatzak sartzeko aukera zegoen. Modu horretan, erabiltzaileak objektu bat ordenagailuko pantailan "sentitzeko" aukera lortzen zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Floor|abizena=Hugenholtz|izenburua=Feasibility of Metatranscriptome Analysis from Infant Gut Microbiota: Adaptation to Solid Foods Results in Increased Activity of Firmicutes at Six Months|orrialdeak=9547063|hizkuntza=en|abizena2=Ritari|abizena3=Nylund|abizena4=Davids|abizena5=Satokari|abizena6=Vos|izena2=Jarmo|izena3=Lotta|izena4=Mark|izena5=Reetta|izena6=Willem M. de|data=2017-08-24|url=https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5587937/|aldizkaria=International Journal of Microbiology|zenbakia=2017|pmid=28912815|pmc=PMC5587937|doi=10.1155/2017/9547063|sartze-data=2024-12-14}}</ref> 1995ean, Norvegian Geir Jensen-ek eskumuturreko erloju haptiko bat deskribatu zuen, Tap izena zuen larruazalean ziztatzeko mekanismo batekin. Eskumuturreko [[Erlojua (osagarria)|erlojua]] sakelako telefono batera konektatuko litzateke [[Bluetooth]] bidez eta siestaren maiztasun patroiei esker, deitzen duten pertsonei aukeratutako mezu laburrekin erantzuteko aukera izango luke erabiltzaileak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Corner, George, (30 March 1869–16 April 1947)|argitaletxea=Oxford University Press|data=2007-12-01|url=https://doi.org/10.1093/ww/9780199540884.013.u224130|sartze-data=2024-12-14|encyclopedia=Who Was Who}}</ref> 2015ean, [[Apple Watch]] merkaturatu zuten. Erlojuaren erabiltzailearen telefono mugikorretik jakinarazpenak eta alerta zuzentzeko larruazaleko ukipen-sentsoreak erabiltzen ditu. == Ukimenaren detekzio mekanikoko motak == Larruazaleko karga mekanikoaren hautematea [[Mekanorrezeptore|mekanorrezeptoreek]] kudeatzen dute. Mekanohartzaile mota desberdinak daude, baina hatz-puntetan daudenak normalean bi kategoriatan sailkatzen dira.. Ekintza azkarra (EA) eta ekintza motela (EM). EM mekanorrezeptoreak esfortzu nahiko handiekiko eta maiztasun txikiekiko sentikorrak dira. Aldiz, EA mekanorrezeptoreak esfortzu txikiekiko sentikorrak dira maiztasun handiagoetan. Horren ondorioz, EM sentsoreek 200 mikrometrotik gorako anplitudeak dituzten testurak detekta ditzakete, eta EA sentsoreek 200 mikrometro eta 1 mikrometro bitarteko anplitudeak dituzten testurak detekta ditzakete, nahiz eta ikerketa batzuek iradokitzen duten EAk hatz-marka digitalaren uhin-luzera baino ehundura txikiagoak bakarrik detekta ditzakeela. EA mekanorrezeptoreek bereizmen handiko sentsibilitatea lortzen dute, marruskadurak sortutako bibrazioak eta hatz-markaren ehundura azalera, ehundura fin baten gainetik mugitzearen ondoriozko elkarreragina hautemanez.<ref>{{Erreferentzia|izena=J.|abizena=Scheibert|izenburua=The Role of Fingerprints in the Coding of Tactile Information Probed with a Biomimetic Sensor|orrialdeak=1503–1506|abizena2=Leurent|abizena3=Prevost|abizena4=Debrégeas|izena2=S.|izena3=A.|izena4=G.|data=2009-03-13|url=https://doi.org/10.1126/science.1166467|aldizkaria=Science|alea=5920|zenbakia=323|issn=0036-8075|doi=10.1126/science.1166467|sartze-data=2024-12-14}}</ref> == Inplementazioa == Atzeraelikadura haptikoa (askotan haptiko hutsez laburtua) maiztasun eta tarte jakin batzuetan kontrolatutako bibrazioak dira, ekintza ''"in-game"'' baten sentsazio adierazgarria emateko. Horrek barne hartzen ditu eskuko edo hatzetako "koskak", "kolpeak" eta "ukimenak". Atzeraelikadura haptikoa eskaintzen duen gailu elektroniko gehienek bibrazioak erabiltzen dituzte, eta gehienek [[Bibragailua (mekanikoa)|masa birakari eszentrikoko]] eragingailu mota bat (MBE) erabiltzen dute, hau da, ardatz motor bati lotutako pisu desorekatu bat. Ardatza apurtu ahala, masa irregular horren higidurak eragingailua eta akoplatutako gailua astindu egiten ditu. [[Piezoelektrizitate|Eragingailu piezoelektrikoak]] bibrazioak sortzeko ere erabiltzen dira, eta Aktuatore Lineal Erresonante-ek (ALE) baino mugimendu are zehatzagoa eskaintzen dute, zarata gutxiagorekin eta plataforma txikiagoan, baina MBEk eta ALEk baino tentsio handiagoak behar dituzte.<ref>{{Erreferentzia|izena=Richard Hua|abizena=Yang|izenburua=Investigation on the Small Signal Characteristic Based on the LLC Hybrid Hysteretic Charge Control|orrialdeak=128–142|abizena2=McDonald|abizena3=Li|izena2=Brent A.|izena3=Yalong|data=2019-06|url=https://doi.org/10.24295/cpsstpea.2019.00013|aldizkaria=CPSS Transactions on Power Electronics and Applications|alea=2|zenbakia=4|issn=2475-742X|doi=10.24295/cpsstpea.2019.00013|sartze-data=2024-12-14}}</ref> === Kontrolatzailearen hausnarkaria === Ikusita ere: [[DualShock]] ''and'' [[Rumble Pak]] Bideojokoen atzeraelikadura haptikoaren forma ohikoenetako bat kontrolagailuen bibrazioa da. 1976an, [[Sega (enpresa)|Sega]] [[Fonz (bideo jokoa)|Moto-Crosseko]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Homalium moto: Florence, J.|data=1998-01-01|url=https://doi.org/10.2305/iucn.uk.1998.rlts.t35087a9903276.en|aldizkaria=IUCN Red List of Threatened Species|sartze-data=2024-12-14}}</ref> moto jokoa, [[Fonz (bideo jokoa)|Fonz]]<ref>{{Erreferentzia|izena=Emma|abizena=Reay|izenburua=Child-Killers and Killer-Children|argitaletxea=Springer Nature Switzerland|orrialdeak=89–122|data=2023-10-17|url=https://doi.org/10.1007/978-3-031-42371-0_4|aldizkaria=The Child in Videogames|isbn=978-3-031-42370-3|sartze-data=2024-12-14}}</ref> bezala ere ezaguna, atzeraelikadura haptikoa erabili zuen lehen jolasa izan zen. Honek beste ibilgailu batekin talka eginten zuenean eskuluzeei dar-dar eragiten zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The video game explosion: a history from PONG to Playstation and beyond|argitaletxea=Greenwood Press|data=2008|url=https://www.worldcat.org/title/154776597|editore-abizena=Wolf|editore-izena=Mark J. P.|isbn=978-0-313-33868-7|pmc=154776597|sartze-data=2024-12-14}}</ref> === Indarraren atzeraelikadura === Indarra berrelikatzeko gailuek motorrak erabiltzen dituzte erabiltzaileak eskuetan duen elementu baten mugimendua manipulatzeko. <ref>{{Erreferentzia|izena=Abeer|abizena=Bayousuf|izenburua=Haptics-Based Systems Characteristics, Classification, and Applications|argitaletxea=IGI Global|orrialdeak=4652–4665|abizena2=Al-Khalifa|abizena3=Al-Salman|izena2=Hend S.|izena3=Abdulmalik|data=2018|url=https://doi.org/10.4018/978-1-5225-2255-3.ch404|aldizkaria=Encyclopedia of Information Science and Technology, Fourth Edition|sartze-data=2024-12-14}}</ref>Automobilak gidatzeko bideojokoek eta simulagailuek asko erabiltzen dute, [[Bolante (bideojokoa)|bolantea]] biratzen baitute benetako ibilgailu bat eskoratzean izandako indarrak simulatzeko. Lineako transmisioko gurpilak, 2013an sartutakoak, [[Serbomotor|serbomotorretan]] oinarritzen dira eta gama handienekoak dira, indarrerako eta fideltasunerako. 2007an, [[Novint Technologies|Novint]]-ek [[Novit Falcon|Falcona]] merkaturatu zuen, erresoluzio handiko indar tridimentsionaleko atzeraelikadura zuen kontsumoko lehen 3D ukimen-gailua. Horri esker, objektuen simulazio haptikoa, testurak, bihurkina, momentua eta objektuen presentzia fisikoa egin ahal izan zen jolasetan.<ref>{{Erreferentzia|izena=Sara C.|abizena=Robinson|izenburua=Wood Species and Culture Age Affect Zone Line Production of Xylaria polymorpha~!2010-02-05~!2010-05-12~!2010-06-22~!|orrialdeak=18–21|abizena2=Laks|izena2=Peter E.|data=2010-07-06|url=https://doi.org/10.2174/1874437001004010018|aldizkaria=The Open Mycology Journal|alea=1|zenbakia=4|issn=1874-4370|doi=10.2174/1874437001004010018|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=SEPTEMBER|argitaletxea=Cambridge University Press|orrialdeak=29–40|data=2013-09-05|url=https://doi.org/10.1017/cbo9781139644907.003|aldizkaria=The Journal of Sir Walter Scott|sartze-data=2024-12-14}}</ref> == Aplikazioak == === Kontrola === ==== Telepresentzia ==== Atzeraelikadura haptikoa funtsezkoa da [[Telepresentzia|telepresentziaren]] bidez zeregin konplexuak egiteko. [[Shadow Hand]] esku robotiko aurreratuak 129 ukipen-sentsore ditu multzo bakoitzean informazioa operadoreari helarazteko. Horri esker, tipifikazioa eta antzeko lanak urrutitik egin daitezke.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jessie L.|abizena=Weston|izenburua=The Quest of the Holy Grail|data=2019-05-29|url=https://doi.org/10.4324/9780429052668|doi=10.4324/9780429052668|sartze-data=2024-12-14}}</ref> Prototipo goiztiar bat [[NASA|NASAren]] robot humanoideen edo [[Robonaut|robonauten]] bilduman ikus daiteke.<ref>{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Yamokoski|izenburua=Robonaut, Valkyrie, and NASA Robots|argitaletxea=Springer Netherlands|orrialdeak=201–214|abizena2=Radford|izena2=Nicolaus|data=2018-10-10|url=https://doi.org/10.1007/978-94-007-6046-2_17|aldizkaria=Humanoid Robotics: A Reference|isbn=978-94-007-6045-5|sartze-data=2024-12-14}}</ref> ==== Teleoperazioa ==== [[Teleoperazioa|Teleoperadoreak]] urrutitik kontrolatutako tresna robotikoak dira. Parte hartzen duten indarrei buruzko iruzkinak jasotzen dituztenean, horri, teleoperazio haptikoa deitzen zaio. Elektrikoki eragindako lehen teleoperadoreak [[Raymond Goertz|Raymond Goertzek]] eraiki zituen [[Argonne Laborategi Nazionala|Argonneko Laborategi Nazionalean]], substantzia erradioaktiboak urrutitik manipulatzeko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=1952 at Hanford Works|data=1953-04-10|url=https://doi.org/10.2172/10105968|sartze-data=2024-12-14}}</ref> Harrezkero, indarraren atzeraelikaduraren erabilera gehiago hedatu da beste teleoperadore mota batzuetan, hala nola, urruneko kontroleko urpeko esplorazio gailuetan. [[Simulazio|Simulagailu]] mediko eta [[Hegaldi-simulagailua|hegaldi-simulagailu]] idealek, adibidez, bizitza errealean sentituko litzatekeen indar-atzeraelikadura ematen dute. Indar simulatuak operadore haptikoaren kontrolak erabiliz sortzen dira, ukimen-sentsazioak irudikatzen dituzten datuak gorde edo erreproduzitzeko aukera emanez.<ref>{{Erreferentzia|izena=Seyedshams|abizena=Feyzabadi|izenburua=Human Force Discrimination during Active Arm Motion for Force Feedback Design|orrialdeak=309–319|abizena2=Straube|abizena3=Folgheraiter|abizena4=Kirchner|abizena5=Kim|abizena6=Albiez|izena2=Sirko|izena3=Michele|izena4=Elsa Andrea|izena5=Su Kyoung|izena6=Jan Christian|data=2013-07|url=https://doi.org/10.1109/toh.2013.4|aldizkaria=IEEE Transactions on Haptics|alea=3|zenbakia=6|issn=1939-1412|doi=10.1109/toh.2013.4|sartze-data=2024-12-14}}</ref> === Gailu elektronikoak === ==== Bideojokoak ==== [[Fitxategi:Dreamcast-Jump-Pack.jpg|thumb|Kontrolatzaileentzako zarata paketeek, [[Sega Dreamcast|Dreamcast]] Jump Pack honek adibidez, erabiltzaileen eskuen bitartez komentario haptikoak ematen dituzte.]] Atzeraelikadura haptikoa normalean [[Arkade joko|arcade jokoetan]] erabiltzen da, bereziki [[Lasterket bideo joko|lasterketetako bideo jokoetan]]. 1976an, [[Sega (enpresa)|Sega]] [[Fonz (bideo jokoa)|Moto-Crosseko]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Homalium moto: Florence, J.|data=1998-01-01|url=https://doi.org/10.2305/iucn.uk.1998.rlts.t35087a9903276.en|aldizkaria=IUCN Red List of Threatened Species|sartze-data=2024-12-14}}</ref> moto jokoa, [[Fonz (bideo jokoa)|Fonz]]<ref>{{Erreferentzia|izena=Emma|abizena=Reay|izenburua=Child-Killers and Killer-Children|argitaletxea=Springer Nature Switzerland|orrialdeak=89–122|data=2023-10-17|url=https://doi.org/10.1007/978-3-031-42371-0_4|aldizkaria=The Child in Videogames|isbn=978-3-031-42370-3|sartze-data=2024-12-14}}</ref> bezala ere ezaguna, atzeraelikadura haptikoa erabili zuen lehen jolasa izan zen, beste ibilgailu batekin talka eginten zuenean eskuluzeei dar-dar eragiten zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The video game explosion: a history from Pong to Playstation and beyond|argitaletxea=Greenwood Press|data=2008|editore-abizena=Wolf|editore-izena=Mark J. P.|isbn=978-0-313-33868-7|sartze-data=2024-12-14}}</ref> Tatsumiko [[TX-1|TX-1ek]] indarraren atzeraelikadura sartu zien autoak gidatzeko jokoei 1983an. Jokoa [[Earthshaker! (pinball)|Earthshaker!]] [[Petako]] makina bati iruzkin haptikoak gehitu zizkioten 1989an. Gailu haptiko sinpleak arruntak dira [[joko-kontrolatzaile]], joystick eta direkzio-gurpiletan. Hasierako inplementazioak osagarri aukerakoen bidez eman ziren, adibidez, 1997an Nintendo 64 kontrolagailuaren Rumble Pak. Urte berean, [[Inmersion Corporation|Inmersion Corporationek]] merkaturatu zuen [[Microsoft Side Winder Force Feedback Pro]] atzeraelikadura integratuta zuena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Running the Joint: Air Force Efforts to Build a Joint Task Force Headquarters|argitaletxea=RAND Corporation|data=2021|url=https://doi.org/10.7249/rr-a590-1|isbn=1-9774-0708-0|sartze-data=2024-12-14}}</ref> Kontsola kontrolagailu eta joystick askok feedback gailu integratuak dituzte, horiek ardatz desorekatutako pisuak dituzten motrorrek eratutako bibrazioak sortzen dituzte, [[Sony|Sonyren]] [[DualShock]] teknologia eta [[Microsoft|Microsoften]] [[Xbox Wireless Controller|Impulse Trigger]] teknologia barne. Autoen bolanteko kontrolatzaile batzuk, adibidez, errepidearen sentsazioa emateko programatuta daude. Erabiltzailea biratu edo azeleratu ahala, bolanteak birak jasoz edo kontroletik kanpo irristatuz erantzuten du. == Errreferentziak == <references /> 3u55lqw6davoiou8zv46es5v5xlif7f 9999330 9999328 2024-12-14T10:50:35Z Jonizaguirre09 167583 9999330 wikitext text/x-wiki Ez da nahastu behar [[Ukipen-teknologia|ukipen-teknologiarekin]].[[Fitxategi:NASA_Tactile_Interface_–_CPI_Draft_White_Paper.png|thumb|1992 NASAren ukipen-interfazeko eskularruaren diseinua]] '''Teknologia haptikoa''' (baita komunikazio zenestesikoa edo 3D ukimena bezala ere ezagutzen dena) <ref>{{Erreferentzia|izena=Shantonu|abizena=Biswas|izenburua=Emerging Material Technologies for Haptics|hizkuntza=en|abizena2=Visell|izena2=Yon|data=2019-04|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/admt.201900042|aldizkaria=Advanced Materials Technologies|alea=4|zenbakia=4|issn=2365-709X|doi=10.1002/admt.201900042|sartze-data=2024-12-13}}</ref>erabiltzaileari indarrak, [[bibrazioak]] edo mugimenduak aplikatuz [[Sistema somatosentsorial|ukimen-esperientziak]] sor dezakeen teknologia da.<ref>{{Erreferentzia|izena=Gabriel|abizena=Robles-De-La-Torre|izenburua=Principles of haptic perception in virtual environments|argitaletxea=Birkhäuser Basel|orrialdeak=363–379|url=https://doi.org/10.1007/978-3-7643-7612-3_30|aldizkaria=Human Haptic Perception: Basics and Applications|isbn=978-3-7643-7611-6|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Teknologia hauek, [[Ordenagailu simulazio|ordenagailu bidezko simulazio]] batean objektu birtualak sortzeko, kontrolatzeko eta gailu [[Telerrobotika|telerrobotikoen]] urrutiko kontrola hobetzeko erabil daitezke. Gailu haptikoek [[Ukipen-sentsorea|ukipen-sentsoreak]] izan ditzakete, erabiltzaileak interfazean egiten dituen indarrak neurtzeko. Haptiko hitza, grezieraz "ἁπτικός", taktila esan nahi du. Gailu haptiko sinpleak [[Joko-kontrolatzaile|joko-kontrolatzaileetan]], [[Joystick|joystiketan]] eta [[Direkzio-gurpil|direkzio-gurpiletan]] ohikoak dira. Teknologia haptikoak giza ukimenaren zentzuak nola funtzionatzen duen ikertzea errazten du, objektu birtual haptiko kontrolatuak sortzeko aukera emanez. Ikertzaile gehienek [[Ukimen-sentsazio|ukimen-sentsazioarekin]] lotutako hiru sistema sentsorial bereizten dituzte gizakiengan: [[Larruazaleko afekzio|larruazalekoa]], [[kinestetikoa]] eta [[haptikoa]].<ref>{{Erreferentzia|izena=Shantonu|abizena=Biswas|izenburua=Haptic Perception, Mechanics, and Material Technologies for Virtual Reality|hizkuntza=en|abizena2=Visell|izena2=Yon|data=2021-09|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/adfm.202008186|aldizkaria=Advanced Functional Materials|alea=39|zenbakia=31|issn=1616-301X|doi=10.1002/adfm.202008186|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=M. A.|abizena=Srinivasan|izenburua=Tactual discrimination of softness|orrialdeak=88–101|hizkuntza=en|abizena2=LaMotte|izena2=R. H.|data=1995-01-01|url=https://www.physiology.org/doi/10.1152/jn.1995.73.1.88|aldizkaria=Journal of Neurophysiology|alea=1|zenbakia=73|issn=0022-3077|doi=10.1152/jn.1995.73.1.88|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=Yan-Bin Jia|izenburua=Optimal two-finger squeezing of deformable objects|argitaletxea=IEEE|orrialdeak=3514–3519|abizena2=Huan Lin|abizena3=Feng Guo|data=2013-11|url=https://doi.org/10.1109/iros.2013.6696857|aldizkaria=2013 IEEE/RSJ International Conference on Intelligent Robots and Systems|doi=10.1109/iros.2013.6696857|sartze-data=2024-12-14}}</ref> [[Larruazaleko afekzio|Larruazalekoak]] eta kinestetikoak eragindako pertzepzio guztiei pertzepzio taktuala esaten zaie. Ukimenaren sentipena pasibo eta aktibo gisa sailka daiteke, eta "haptiko" terminoa, sarritan, objektuak komunikatzeko edo ezagutzeko ukimen aktiboarekin lotzen da.<ref>{{Erreferentzia|izena=Wouter M.|abizena=Bergmann Tiest|izenburua=Tactual perception of material properties|orrialdeak=2775–2782|hizkuntza=en|data=2010-12|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0042698910004967|aldizkaria=Vision Research|alea=24|zenbakia=50|doi=10.1016/j.visres.2010.10.005|sartze-data=2024-12-14}}</ref> == Historia == Teknologia haptikoaren lehen aplikazioetako bat [[Aireontzi|aireontziak]] operatzeko [[serbomekanismo]] sistemak erabiltzen dituzten hegazkin handietan izan zen.<ref>{{Erreferentzia|izena=James R.|abizena=Hansen|izenburua=Quest for Performance: The Evolution of Modern Aircraft|orrialdeak=734|abizena2=Loftin|izena2=Laurence K.|data=1987-07|url=https://doi.org/10.2307/3105034|aldizkaria=Technology and Culture|alea=3|zenbakia=28|issn=0040-165X|doi=10.2307/3105034|sartze-data=2024-12-14}}</ref> [[Serbosistema|Serbosistemarik]] gabeko aireontzi arinagoetan, aireontzia abiadura batera heltzen zenean, pilotoaren kontroletan nabaritzen zen inpaktu aerodinamikoa. Hau hegaldi arriskutsu baten ohartarazpen baliagarri bat izan zen. Serbosistemek normalean "bide bakarrekoak" izaten dira; hau da, kontrol-gainazaletan [[Aerodinamika|aerodinamikoki]] aplikatutako kanpo-indarrak ez dira hautematen kontroletan, ondorioz, seinale sentsorial garrantzitsu honen falta ematen da.<ref>{{Erreferentzia|izena=Federico|abizena=Morosi|izenburua=Coordinated control paradigm for hydraulic excavator with haptic device|orrialdeak=102848|hizkuntza=en|abizena2=Rossoni|abizena3=Caruso|izena2=Marco|izena3=Giandomenico|data=2019-09|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0926580518311014|aldizkaria=Automation in Construction|zenbakia=105|doi=10.1016/j.autcon.2019.102848|sartze-data=2024-12-14}}</ref> 1960ko hamarkadan, Paul Bach-y-Ritak ikusmenaren ordezko sistema bat garatu zuen, metalezko hodi uhalen 20x20 matrize bat erabiliz. Hodi horiek altxatu eta jaitsi zitezkeen, pantailako pikselen antzeko "puntuak" sortuz. Aulki batean esertzen ziren pertsonak gailu honekin hornituta bizkarrean sartzen zitzaizkien puntuen patroia erabiliz irudiak identifika zitzaketen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Paul|abizena=Bach-Y-Rita|izenburua=Vision Substitution by Tactile Image Projection|orrialdeak=963–964|hizkuntza=en|abizena2=Collins|abizena3=Saunders|abizena4=White|abizena5=Scadden|izena2=Carter C.|izena3=Frank A.|izena4=Benjamin|izena5=Lawrence|data=1969-03|url=https://www.nature.com/articles/221963a0|aldizkaria=Nature|alea=5184|zenbakia=221|issn=0028-0836|doi=10.1038/221963a0|sartze-data=2024-12-14}}</ref> Ukimenezko telefono baterako AEBetako lehen patentea Thomas D. Shannon-i eman zioten 1973an.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Memorandum 18/29 December 1786 by Jeremy Bentham, Friday, 29 December 1786 [bentjeOU0030493a1d]|data=2023-11|url=https://doi.org/10.13051/ee:doc/bentjeou0030493a1d|aldizkaria=Electronic Enlightenment Scholarly Edition of Correspondence|sartze-data=2024-12-14}}</ref> [[Bell Phones Laboratories]], Inc.-eko [[A. Michael Noll|A. Michael Noll-ek]] gizon-ukimenezko komunikazio sistema bat eraiki zuen 1970eko hamarkadaren hasieran, eta 1975ean patente bat eman zuten hura asmatzeko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Table 3.15. Telecommunications patent applications filed at the US Patent Office (USPTO)|url=https://doi.org/10.1787/888932801280|aldizkaria=doi.org|sartze-data=2024-12-14}}</ref> [[Fitxategi:Aura-Interactor-force-feedback-vest.jpg|alt=A photo of an Aura Interactor vest|ezkerrera|thumb|"Aura Interactor" txalekoa]] 1994an [[Aura Interactor]] txalekoa garatu zen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Miguel|abizena=Felizardo|izenburua=07 - SUICIDE IN VIDEO-GAMES: REPRESENTATION OF SUICIDE-RELATED BEHAVIOURS IN VIDEO-GAMES THROUGHOUT THE YEARS.|abizena2=Gonçalves Gomes Felizardo|izena2=Miguel|data=2019-08-16|url=https://doi.org/10.26226/morressier.5d1a038557558b317a140f20|aldizkaria=doi.org|sartze-data=2024-12-14}}</ref> Txalekoa indarra berrelikatzeko gailu eramangarri bat da, audio-seinale bat monitorizatzen duena eta eragingailu elektromagnetikoaren teknologia erabiltzen duena soinu-uhin baxuak bibrazio bihurtzeko eta kolpe edo ostiko moduko ekintzak irudikatzeko. Estereo, telebista edo bideokaseta baten audio-irteera txalekoan sartutako bozgorailu baten bidez erreproduzitzen da, eta horrela audio-seinalea gorputzean sentitu daiteke. 1995ean, [[Thomas Massie|Thomas Massiek]] PHANToM (HAptic iNTerface mekanismo pertsonala) sistema garatu zuen. Sistema honek beso konputarizatuen amaieran dedal moduko errezeptakuluak erabiltzen zituen, non pertsona baten hatzak sartzeko aukera zegoen. Modu horretan, erabiltzaileak objektu bat ordenagailuko pantailan "sentitzeko" aukera lortzen zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Floor|abizena=Hugenholtz|izenburua=Feasibility of Metatranscriptome Analysis from Infant Gut Microbiota: Adaptation to Solid Foods Results in Increased Activity of Firmicutes at Six Months|orrialdeak=9547063|hizkuntza=en|abizena2=Ritari|abizena3=Nylund|abizena4=Davids|abizena5=Satokari|abizena6=Vos|izena2=Jarmo|izena3=Lotta|izena4=Mark|izena5=Reetta|izena6=Willem M. de|data=2017-08-24|url=https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5587937/|aldizkaria=International Journal of Microbiology|zenbakia=2017|pmid=28912815|pmc=PMC5587937|doi=10.1155/2017/9547063|sartze-data=2024-12-14}}</ref> 1995ean, Norvegian Geir Jensen-ek eskumuturreko erloju haptiko bat deskribatu zuen, Tap izena zuen larruazalean ziztatzeko mekanismo batekin. Eskumuturreko [[Erlojua (osagarria)|erlojua]] sakelako telefono batera konektatuko litzateke [[Bluetooth]] bidez eta siestaren maiztasun patroiei esker, deitzen duten pertsonei aukeratutako mezu laburrekin erantzuteko aukera izango luke erabiltzaileak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Corner, George, (30 March 1869–16 April 1947)|argitaletxea=Oxford University Press|data=2007-12-01|url=https://doi.org/10.1093/ww/9780199540884.013.u224130|sartze-data=2024-12-14|encyclopedia=Who Was Who}}</ref> 2015ean, [[Apple Watch]] merkaturatu zuten. Erlojuaren erabiltzailearen telefono mugikorretik jakinarazpenak eta alerta zuzentzeko larruazaleko ukipen-sentsoreak erabiltzen ditu. == Ukimenaren detekzio mekanikoko motak == Larruazaleko karga mekanikoaren hautematea [[Mekanorrezeptore|mekanorrezeptoreek]] kudeatzen dute. Mekanohartzaile mota desberdinak daude, baina hatz-puntetan daudenak normalean bi kategoriatan sailkatzen dira.. Ekintza azkarra (EA) eta ekintza motela (EM). EM mekanorrezeptoreak esfortzu nahiko handiekiko eta maiztasun txikiekiko sentikorrak dira. Aldiz, EA mekanorrezeptoreak esfortzu txikiekiko sentikorrak dira maiztasun handiagoetan. Horren ondorioz, EM sentsoreek 200 mikrometrotik gorako anplitudeak dituzten testurak detekta ditzakete, eta EA sentsoreek 200 mikrometro eta 1 mikrometro bitarteko anplitudeak dituzten testurak detekta ditzakete, nahiz eta ikerketa batzuek iradokitzen duten EAk hatz-marka digitalaren uhin-luzera baino ehundura txikiagoak bakarrik detekta ditzakeela. EA mekanorrezeptoreek bereizmen handiko sentsibilitatea lortzen dute, marruskadurak sortutako bibrazioak eta hatz-markaren ehundura azalera, ehundura fin baten gainetik mugitzearen ondoriozko elkarreragina hautemanez.<ref>{{Erreferentzia|izena=J.|abizena=Scheibert|izenburua=The Role of Fingerprints in the Coding of Tactile Information Probed with a Biomimetic Sensor|orrialdeak=1503–1506|abizena2=Leurent|abizena3=Prevost|abizena4=Debrégeas|izena2=S.|izena3=A.|izena4=G.|data=2009-03-13|url=https://doi.org/10.1126/science.1166467|aldizkaria=Science|alea=5920|zenbakia=323|issn=0036-8075|doi=10.1126/science.1166467|sartze-data=2024-12-14}}</ref> == Inplementazioa == Atzeraelikadura haptikoa (askotan haptiko hutsez laburtua) maiztasun eta tarte jakin batzuetan kontrolatutako bibrazioak dira, ekintza ''"in-game"'' baten sentsazio adierazgarria emateko. Horrek barne hartzen ditu eskuko edo hatzetako "koskak", "kolpeak" eta "ukimenak". Atzeraelikadura haptikoa eskaintzen duen gailu elektroniko gehienek bibrazioak erabiltzen dituzte, eta gehienek [[Bibragailua (mekanikoa)|masa birakari eszentrikoko]] eragingailu mota bat (MBE) erabiltzen dute, hau da, ardatz motor bati lotutako pisu desorekatu bat. Ardatza apurtu ahala, masa irregular horren higidurak eragingailua eta akoplatutako gailua astindu egiten ditu. [[Piezoelektrizitate|Eragingailu piezoelektrikoak]] bibrazioak sortzeko ere erabiltzen dira, eta Aktuatore Lineal Erresonante-ek (ALE) baino mugimendu are zehatzagoa eskaintzen dute, zarata gutxiagorekin eta plataforma txikiagoan, baina MBEk eta ALEk baino tentsio handiagoak behar dituzte.<ref>{{Erreferentzia|izena=Richard Hua|abizena=Yang|izenburua=Investigation on the Small Signal Characteristic Based on the LLC Hybrid Hysteretic Charge Control|orrialdeak=128–142|abizena2=McDonald|abizena3=Li|izena2=Brent A.|izena3=Yalong|data=2019-06|url=https://doi.org/10.24295/cpsstpea.2019.00013|aldizkaria=CPSS Transactions on Power Electronics and Applications|alea=2|zenbakia=4|issn=2475-742X|doi=10.24295/cpsstpea.2019.00013|sartze-data=2024-12-14}}</ref> === Kontrolatzailearen hausnarkaria === Ikusita ere: [[DualShock]] ''and'' [[Rumble Pak]] Bideojokoen atzeraelikadura haptikoaren forma ohikoenetako bat kontrolagailuen bibrazioa da. 1976an, [[Sega (enpresa)|Sega]] [[Fonz (bideo jokoa)|Moto-Crosseko]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Homalium moto: Florence, J.|data=1998-01-01|url=https://doi.org/10.2305/iucn.uk.1998.rlts.t35087a9903276.en|aldizkaria=IUCN Red List of Threatened Species|sartze-data=2024-12-14}}</ref> moto jokoa, [[Fonz (bideo jokoa)|Fonz]]<ref>{{Erreferentzia|izena=Emma|abizena=Reay|izenburua=Child-Killers and Killer-Children|argitaletxea=Springer Nature Switzerland|orrialdeak=89–122|data=2023-10-17|url=https://doi.org/10.1007/978-3-031-42371-0_4|aldizkaria=The Child in Videogames|isbn=978-3-031-42370-3|sartze-data=2024-12-14}}</ref> bezala ere ezaguna, atzeraelikadura haptikoa erabili zuen lehen jolasa izan zen. Honek beste ibilgailu batekin talka eginten zuenean eskuluzeei dar-dar eragiten zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The video game explosion: a history from PONG to Playstation and beyond|argitaletxea=Greenwood Press|data=2008|url=https://www.worldcat.org/title/154776597|editore-abizena=Wolf|editore-izena=Mark J. P.|isbn=978-0-313-33868-7|pmc=154776597|sartze-data=2024-12-14}}</ref> === Indarraren atzeraelikadura === Indarra berrelikatzeko gailuek motorrak erabiltzen dituzte erabiltzaileak eskuetan duen elementu baten mugimendua manipulatzeko. <ref>{{Erreferentzia|izena=Abeer|abizena=Bayousuf|izenburua=Haptics-Based Systems Characteristics, Classification, and Applications|argitaletxea=IGI Global|orrialdeak=4652–4665|abizena2=Al-Khalifa|abizena3=Al-Salman|izena2=Hend S.|izena3=Abdulmalik|data=2018|url=https://doi.org/10.4018/978-1-5225-2255-3.ch404|aldizkaria=Encyclopedia of Information Science and Technology, Fourth Edition|sartze-data=2024-12-14}}</ref>Automobilak gidatzeko bideojokoek eta simulagailuek asko erabiltzen dute, [[Bolante (bideojokoa)|bolantea]] biratzen baitute benetako ibilgailu bat eskoratzean izandako indarrak simulatzeko. Lineako transmisioko gurpilak, 2013an sartutakoak, [[Serbomotor|serbomotorretan]] oinarritzen dira eta gama handienekoak dira, indarrerako eta fideltasunerako. 2007an, [[Novint Technologies|Novint]]-ek [[Novit Falcon|Falcona]] merkaturatu zuen, erresoluzio handiko indar tridimentsionaleko atzeraelikadura zuen kontsumoko lehen 3D ukimen-gailua. Horri esker, objektuen simulazio haptikoa, testurak, bihurkina, momentua eta objektuen presentzia fisikoa egin ahal izan zen jolasetan.<ref>{{Erreferentzia|izena=Sara C.|abizena=Robinson|izenburua=Wood Species and Culture Age Affect Zone Line Production of Xylaria polymorpha~!2010-02-05~!2010-05-12~!2010-06-22~!|orrialdeak=18–21|abizena2=Laks|izena2=Peter E.|data=2010-07-06|url=https://doi.org/10.2174/1874437001004010018|aldizkaria=The Open Mycology Journal|alea=1|zenbakia=4|issn=1874-4370|doi=10.2174/1874437001004010018|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=SEPTEMBER|argitaletxea=Cambridge University Press|orrialdeak=29–40|data=2013-09-05|url=https://doi.org/10.1017/cbo9781139644907.003|aldizkaria=The Journal of Sir Walter Scott|sartze-data=2024-12-14}}</ref> == Aplikazioak == === Kontrola === ==== Telepresentzia ==== Atzeraelikadura haptikoa funtsezkoa da [[Telepresentzia|telepresentziaren]] bidez zeregin konplexuak egiteko. [[Shadow Hand]] esku robotiko aurreratuak 129 ukipen-sentsore ditu multzo bakoitzean informazioa operadoreari helarazteko. Horri esker, tipifikazioa eta antzeko lanak urrutitik egin daitezke.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jessie L.|abizena=Weston|izenburua=The Quest of the Holy Grail|data=2019-05-29|url=https://doi.org/10.4324/9780429052668|doi=10.4324/9780429052668|sartze-data=2024-12-14}}</ref> Prototipo goiztiar bat [[NASA|NASAren]] robot humanoideen edo [[Robonaut|robonauten]] bilduman ikus daiteke.<ref>{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Yamokoski|izenburua=Robonaut, Valkyrie, and NASA Robots|argitaletxea=Springer Netherlands|orrialdeak=201–214|abizena2=Radford|izena2=Nicolaus|data=2018-10-10|url=https://doi.org/10.1007/978-94-007-6046-2_17|aldizkaria=Humanoid Robotics: A Reference|isbn=978-94-007-6045-5|sartze-data=2024-12-14}}</ref> ==== Teleoperazioa ==== [[Teleoperazioa|Teleoperadoreak]] urrutitik kontrolatutako tresna robotikoak dira. Parte hartzen duten indarrei buruzko iruzkinak jasotzen dituztenean, horri, teleoperazio haptikoa deitzen zaio. Elektrikoki eragindako lehen teleoperadoreak [[Raymond Goertz|Raymond Goertzek]] eraiki zituen [[Argonne Laborategi Nazionala|Argonneko Laborategi Nazionalean]], substantzia erradioaktiboak urrutitik manipulatzeko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=1952 at Hanford Works|data=1953-04-10|url=https://doi.org/10.2172/10105968|sartze-data=2024-12-14}}</ref> Harrezkero, indarraren atzeraelikaduraren erabilera gehiago hedatu da beste teleoperadore mota batzuetan, hala nola, urruneko kontroleko urpeko esplorazio gailuetan. [[Simulazio|Simulagailu]] mediko eta [[Hegaldi-simulagailua|hegaldi-simulagailu]] idealek, adibidez, bizitza errealean sentituko litzatekeen indar-atzeraelikadura ematen dute. Indar simulatuak operadore haptikoaren kontrolak erabiliz sortzen dira, ukimen-sentsazioak irudikatzen dituzten datuak gorde edo erreproduzitzeko aukera emanez.<ref>{{Erreferentzia|izena=Seyedshams|abizena=Feyzabadi|izenburua=Human Force Discrimination during Active Arm Motion for Force Feedback Design|orrialdeak=309–319|abizena2=Straube|abizena3=Folgheraiter|abizena4=Kirchner|abizena5=Kim|abizena6=Albiez|izena2=Sirko|izena3=Michele|izena4=Elsa Andrea|izena5=Su Kyoung|izena6=Jan Christian|data=2013-07|url=https://doi.org/10.1109/toh.2013.4|aldizkaria=IEEE Transactions on Haptics|alea=3|zenbakia=6|issn=1939-1412|doi=10.1109/toh.2013.4|sartze-data=2024-12-14}}</ref> === Gailu elektronikoak === ==== Bideojokoak ==== [[Fitxategi:Dreamcast-Jump-Pack.jpg|thumb|Kontrolatzaileentzako zarata paketeek, [[Sega Dreamcast|Dreamcast]] Jump Pack honek adibidez, erabiltzaileen eskuen bitartez komentario haptikoak ematen dituzte.]] Atzeraelikadura haptikoa normalean [[Arkade joko|arcade jokoetan]] erabiltzen da, bereziki [[Lasterket bideo joko|lasterketetako bideo jokoetan]]. 1976an, [[Sega (enpresa)|Sega]] [[Fonz (bideo jokoa)|Moto-Crosseko]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Homalium moto: Florence, J.|data=1998-01-01|url=https://doi.org/10.2305/iucn.uk.1998.rlts.t35087a9903276.en|aldizkaria=IUCN Red List of Threatened Species|sartze-data=2024-12-14}}</ref> moto jokoa, [[Fonz (bideo jokoa)|Fonz]]<ref>{{Erreferentzia|izena=Emma|abizena=Reay|izenburua=Child-Killers and Killer-Children|argitaletxea=Springer Nature Switzerland|orrialdeak=89–122|data=2023-10-17|url=https://doi.org/10.1007/978-3-031-42371-0_4|aldizkaria=The Child in Videogames|isbn=978-3-031-42370-3|sartze-data=2024-12-14}}</ref> bezala ere ezaguna, atzeraelikadura haptikoa erabili zuen lehen jolasa izan zen, beste ibilgailu batekin talka eginten zuenean eskuluzeei dar-dar eragiten zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The video game explosion: a history from Pong to Playstation and beyond|argitaletxea=Greenwood Press|data=2008|editore-abizena=Wolf|editore-izena=Mark J. P.|isbn=978-0-313-33868-7|sartze-data=2024-12-14}}</ref> Tatsumiko [[TX-1|TX-1ek]] indarraren atzeraelikadura sartu zien autoak gidatzeko jokoei 1983an. Jokoa [[Earthshaker! (pinball)|Earthshaker!]] [[Petako]] makina bati iruzkin haptikoak gehitu zizkioten 1989an. Gailu haptiko sinpleak arruntak dira [[joko-kontrolatzaile]], joystick eta direkzio-gurpiletan. Hasierako inplementazioak osagarri aukerakoen bidez eman ziren, adibidez, 1997an Nintendo 64 kontrolagailuaren Rumble Pak. Urte berean, [[Inmersion Corporation|Inmersion Corporationek]] merkaturatu zuen [[Microsoft Side Winder Force Feedback Pro]] atzeraelikadura integratuta zuena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Running the Joint: Air Force Efforts to Build a Joint Task Force Headquarters|argitaletxea=RAND Corporation|data=2021|url=https://doi.org/10.7249/rr-a590-1|isbn=1-9774-0708-0|sartze-data=2024-12-14}}</ref> Kontsola kontrolagailu eta joystick askok feedback gailu integratuak dituzte, horiek ardatz desorekatutako pisuak dituzten motrorrek eratutako bibrazioak sortzen dituzte, [[Sony|Sonyren]] [[DualShock]] teknologia eta [[Microsoft|Microsoften]] [[Xbox Wireless Controller|Impulse Trigger]] teknologia barne. Autoen bolanteko kontrolatzaile batzuk, adibidez, errepidearen sentsazioa emateko programatuta daude. Erabiltzailea biratu edo azeleratu ahala, bolanteak birak jasoz edo kontroletik kanpo irristatuz erantzuten du. == Errreferentziak == <references /> cjv3dmlqdx4u8gtueztjkz74ubid5mi 2 1212073 9998549 9970083 2024-12-13T14:09:02Z Aitzolluengo 167990 9998549 wikitext text/x-wiki {{autoritate kontrola}}'''Eredu diskriminatzaileak''', baldintzapeko eredutzat ere hartzen direnak, [[:en:Statistical_classification|sailkatzeko]] maiz erabiltzen diren eredu-motak dira.  Normalean [[:en:Binary_classification|sailkapen bitarreko]] arazoak konpontzeko erabiltzen dira, hau da, dauden datapointei etiketak emateko, hala nola pasa/huts egin, irabazi/galdu, bizirik/hil edo osasuntsu/gaixo. Eredu diskriminatzaileen artean [[erregresio logistiko]] (LR), [[:en:Conditional_random_field|baldintzapeko eremu aleatorioak]] (CRF), [[:en:Decision_tree|erabakiguneak]] daude beste askoren artean. Eredu generatiboak probabilitate-banaketa bateratua erabiltzen du, [[Naive Bayes sailkatzaile]], [[:en:Mixture_model#Gaussian_mixture_model|Gaussiako nahasketa-ereduak]], [[:en:Autoencoder#Variational_autoencoder_(VAE)|autokodegailu aldakorrak]], [[:en:Generative_adversarial_network|sare antisorgailu generatiboak]] eta beste batzuk barne hartzen ditu. == Definizioa == Modelizazio generatiboan ez bezala, honek [[:en:Joint_probability_distribution|baterako probabilitatea]] aztertzen du. hau da, P(x,y). Eredu diskriminatzaileko ikasketetan, ordea, baldintzatutako probabilitatea aztertzen da, P(y∣x), helburu aldagaia (y) kontuan hartzen duen eredua osatzeko. Adibidez, [[:en:Outline_of_object_recognition|objektuen errekonozimenduan]], x irudi baten pixel gordinen bektorea izan daiteke edo pixel horietatik ateratako ezaugarriak. Probabilitate-esparru batean, hau [[:en:Conditional_probability_distribution|probabilitate banaketa baldintzatua]] modelatuz egiten da: P(y∣x). Banaketa baldintzatu hau erabiltzen da y iragartzeko, x-tik abiatuta. Kontuan izan nahiz eta eredu baldintzatuak eta eredu diskriminatzaileak bereiz daitezkeen, sarritan azken hauen kategorian sartzen direla. === Eredu diskriminatzaile hutsa vs. eredu baldintzatua === Eredu baldintzatzaile batek [[Probabilitate-banaketa|probabilitatearen banaketa]] baldintzatua ezartzen du, eta eredu diskriminatzaile tradizionalak, berriz, sarrerako kartografia optimizatzea du helburu, lagin trebatu antzekoenen inguruan. == Eredu diskriminatzaileen ikuspegi tipikoa == Hurrengo planteamendua prestakuntzari buruzko datuak ematean oinarritzen da. '''D = { (xi​,yi​) ∣ i ≤ N,i ∈ Z}''' non <math>y_i</math>​ sarreraren irteera da eta <math>x_i</math>​ sarrera. === Sailkatzaile lineala === Erabili nahi dugun funtzioa <math>f(x)</math> da, entrenamendu-datuetan ikusten dugunaren portaera simulatzeko [[:en:Linear_classifier|sailkatze linealaren]] bidez.Ezaugarri bateratuaren bektorea, <math>\phi(x,y)</math>, erabiliz, honela definitzen da erabaki-funtzioa: <math>f(x; w) = \operatorname{arg\,max}_{y} \, w^{T} \phi(x, y) </math> Memisevicen interpretazioaren arabera, <math>w^T \phi(x, y) </math> hau ere bada puntuazio-funtzio bat,<math>c(x,y,w)</math>, Ekarpenaren bateragarritasuna neurtzen duen puntuazioa kalkulatzen du, <math>x</math> irteera potentzialarekin eta <math>y</math> inputarekin. Gero, <math>argmax</math> funtzioak puntuazio handiena duen klasea zehazten du. === Erregresio logistikoa (LR) === [[:en:Loss_function#0-1_loss_function|0-1 galeraren funtzioa]] erabakiaren teorian erabili ohi den bat denez, [[Probabilitate-banaketa]]<nowiki/>baldintzatua,<math>P(y|x;w)</math>, <math>w</math> prestakuntza-datuak optimizatzeko parametroen bektore bat denean, erregresio logistikoaren eredurako honako hau kontsidera liteke: <math>P(y|x;w) = \frac{1}{Z(x;w)} \exp(w^{T} \phi(x, y)) </math> <math>Z(x;w) = \sum_{y} \exp(w^{T} \phi(x, y)) </math> Goiko ekuazioak [[Erregresio logistiko]] adierazten du. Ikus dezagun ereduen arteko bereizketa handi bat ondorengo probabilitatea sartzeko modua dela. Ondorengo probabilitatea eredu parametrikotik ateratzen da. Orduan parametroa maximiza dezakegu ekuazio honen bidez: <math>L(w) = \sum_{i} \log p(y^{i} | x^{i}; w) </math> Ondorengo [[:en:Cross-entropy#Cross-entropy_loss_function_and_logistic_regression|log_galera]] ekuazioak ere ordezka lezake: <math>l^{\log} (x^i, y^i,c(x^i;w)) = -\log p(y^i|x^i;w) = \log Z(x^i;w)-w^T\phi(x^i,y^i) </math> [[:en:Cross-entropy#Cross-entropy_loss_function_and_logistic_regression|Log-galera]]<nowiki/>bereiz daitekeenez, eredua optimizatzeko gradientean oinarritutako metodo bat erabil daiteke. Optimo global bat bermatzen da funtzio objektiboa ganbila delako. Enbor-egiantzaren gradientea honela adierazten da: <math>\frac{\partial L(w)}{\partial w} = \textstyle \sum_{i} \displaystyle \phi(x^i,y^i) - E_{p(y|x^i;w)} \phi(x^i,y) </math> non<math>E_{p(y|x^i;w)} </math> espero izango da <math>P(y|x^i;w)</math> Aurreko metodoak sailkapen-kopuru erlatibo txikia eraginkortasunez zenbatzea ekarriko du. == Eredu generatiboarekin kontrastea == === Kontrastea planteamenduetan === Demagun <math>m</math> klaseko etiketak (sailkapena) eta <math>n </math> ezaugarri aldagaiak ematen dizkigutela. <math> Y:{y_{1},y_{2},\ldots ,y_{m}\},X:\{x_{1},x_{2},\ldots ,x_{n}\}}</math>, entrenamenduaren lagin gisa. Eredu generatibo batek <math>P (x, y)</math> probabilitate bateratua hartzen du, non <math>x</math> sarrera den eta <math>y</math> etiketa den, eta etiketarik ezagunena iragartzen du <math>\tilde{y} \in Y</math> <math>\tilde{x}</math> aldagai ezezagunarentzat, [[Bayesen teorema]] erabiliz. Eredu diskriminatzaileek, [[Eredu generatibo]] ez bezala, ez dute uzten aldagai behatu eta [[:en:Joint_probability_distribution|objektiboen banaketa]] bateratutik laginak sortzen. Hala ere, banaketa bateratua eskatzen ez duten [[:en:Statistical_classification|sailkapen]] eta [[Erregresio-analisi]] eginkizunetarako, eredu diskriminatzaileek errendimendu handiagoa eman dezakete (neurri batean, kontuan hartu beharreko aldagai gutxiago dituztelako). Bestalde, eredu generatiboak eredu diskriminatzaileak baino malguagoak izan ohi dira ikaskuntza-lan konplexuetan mendekotasunak adieraztean. Gainera, eredu diskriminatzaile gehienak bere baitan [[:en:Supervised_learning|gainbegiratzen]] dira, eta ezin diote erraz eutsi [[:en:Unsupervised_learning|gainbegiratu gabeko]] ikaskuntzari. Aplikazioari buruzko xehetasunek, azken batean, eredu generatiboaren aurrean diskriminatzaile bat hautatzeko egokitasuna adierazten dute. Eredu diskriminatzaileak eta eredu generatiboak ere desberdinak dira [[:en:Posterior_probability|ondorengo aukera]] ezartzean. Eredu diskriminatzailean, ondorengo probabilitateak, <math>P (y | x)</math>, eredu parametriko batetik ateratzen da, non parametroak entrenamenduaren datuetatik datozen. Parametroen zenbatespen-puntuak probabilitatearen maximizaziotik edo parametroen gaineko banaketaren zenbaketatik lortzen dira. Bestalde, kontuan hartuta eredu generatiboak probabilitate bateratuan zentratzen direla, klasearen ondorengo posibilitatea <math>P (k)</math> [[Bayesen teorema|Bayesen teorematzat]] hartzen da, hau da, <math>P(y|x) = \frac{p(x|y)p(y)}{\textstyle \sum_{i}p(x|i)p(i)}=\frac{p(x|y)p(y)}{p(x)} </math> === Abantailak eta desabantailak aplikazioan === Errepikatutako esperimentuetan, erregresio logistikoa eta Bayes inozoa eredu desberdinetarako aplikatzen dira hemen sailkapen bitarreko zereginean, ikaskuntza diskriminatzaileak errore asintotiko baxuagoak sortzen ditu, eta sortzaileak, berriz, errore asintotiko altuagoak eta azkarragoak . Hala ere, Ulusoy eta Bishop, ''Comparison of Generative and Discriminative Techniques for Object Detection and Classification-''en baterako lanean baieztapen hori egia dela baieztatzen dute soilik eredua datuetarako egokia denean (adhau da, datuen banaketa eredu sortzaileak modelatzen du). ==== Abantailak ==== Diskriminazio-ereduak erabiltzearen abantaila nagusiak hauek dira: * Zehaztasun handiagoa, kasu gehienetan ikaskuntza-emaitza hobea izatera eramaten duena. * Sarrera sinplifikatzeko aukera ematen du, eta <math>P (y | x)</math>. * Aurreztu kalkulu-baliabideak. * Akats asintotiko txikiagoak sortzen ditu. Modelatze sortzailea erabiltzearen abantailekin alderatuta: * Datu guztiak hartzen ditu kontuan, eta horrek prozesamendu motelagoa ekar lezake, desabantaila gisa. * Entrenamendu-lagin gutxiago behar dira * Esparru malgua, aplikazioaren beste premia batzuekin erraz lankidetzan aritzeko modukoa. == Optimizazioak aplikazioetan == Bi modelatze-moduek abantailak eta eragozpenak dituztenez, bi ikuspegien konbinazioa ondo modelatuko da praktikan. Adibidez, Marras A Joint Discriminative Generative Model for Deformable Model Construction and Classification artikuluan, [7] berak eta bere egilekideek modelatutako bi konbinazioa aplikatzen dute modeloen aurpegien sailkapenean, eta doitasun handiagoa lortzen dute ikuspegi tradizionalarekin baino. Antzera, Kelmek pixelak sailkatzeko bi modelaturen konbinazioa ere proposatu zuen Combining Generative and Discriminative Methods for Pixel Classification with Multi-Conditional Learning artikuluan. Taldekatu aurreko ezaugarri diskriminatzaileak erauzteko prozesuan, [[Osagai nagusien analisi|osagai nagusien analisia]] (PCA), normalean erabiltzen bada ere, ez da nahitaez ikuspegi diskriminatzailea. Aitzitik, [[:en:Linear_discriminant_analysis|azterketa lineal diskriminatzailea]] ikuspegi diskriminatzailea da, eta lehen aipatu ditugun desabantailak ezabatzeko modu eraginkorra ematen du. Dakigunez, eredu diskriminatzaileak azpizeregin anitzen konbinazioa behar du sailkapena egin aurretik, eta LDAk konponbide egokia ematen dio arazo horri dimentsioa murriztuz. == Motak == Hona hemen eredu diskriminatzaileen adibideak: * [[Erregresio logistiko|Erregresio logistikoa]], emaitza [[Bernoulliren banaketa|bitarrak]] edo [[:en:Categorical_distribution|kategorikoak]] iragartzeko erabiltzen den [[:en:Generalized_linear_model|erregresio lineal orokor]] mota bat ([[:en:Multinomial_logistic_regression|entropia maximoko sailkatzaile]] ere esaten zaio). * [[:en:Boosting_(machine_learning)|Boosting (metaalgoritmo)]] * [[:en:Conditional_random_field|Zorizko eremu baldintzatuak]] * [[Karratu txikienen erregresio zuzen|Erregresio lineala]] * [[:en:Random_forest|Baso zorizkoak]] == Erreferentziak == <references /> g0thb6fq5iafknyptyli657spkkkrj9 9998722 9998549 2024-12-13T15:44:33Z Aitzolluengo 167990 9998722 wikitext text/x-wiki {{autoritate kontrola}}'''Eredu diskriminatzaileak''', baldintzapeko eredutzat ere hartzen direnak, [[:en:Statistical_classification|sailkatzeko]] maiz erabiltzen diren eredu-motak dira.  Normalean [[:en:Binary_classification|sailkapen bitarreko]] arazoak konpontzeko erabiltzen dira, hau da, dauden "[[:es:Datapoint|datapointei]]" etiketak emateko, hala nola pasa/huts egin, irabazi/galdu, bizirik/hil edo osasuntsu/gaixo. Eredu diskriminatzaileen artean [[erregresio logistiko]] (LR), [[:en:Conditional_random_field|baldintzapeko eremu aleatorioak]] (CRF), [[:en:Decision_tree|erabakiguneak]] daude beste askoren artean , etab. Eredu generatiboak probabilitate-banaketa bateratua erabiltzen du, hala nola, [[Naive Bayes sailkatzaile]], [[:en:Mixture_model#Gaussian_mixture_model|Gaussiako nahasketa-ereduak]], [[:en:Autoencoder#Variational_autoencoder_(VAE)|autokodegailu aldakorrak]], [[:en:Generative_adversarial_network|sare antisorgailu generatiboak]]. == Definizioa == Modelizazio generatiboan ez bezala, honek [[:en:Joint_probability_distribution|baterako probabilitatea]] aztertzen du; hau da, P(x,y). Eredu diskriminatzaileko ikasketetan, ordea, baldintzatutako probabilitatea aztertzen da, P(y∣x), helburu aldagaia (y) kontuan hartzen duen eredua osatzeko. Adibidez, [[:en:Outline_of_object_recognition|objektuen errekonozimenduan]], x irudi baten pixel gordinen bektorea izan daiteke edo pixel horietatik ateratako ezaugarriak. Probabilitate-esparru batean, [[:en:Conditional_probability_distribution|probabilitate banaketa baldintzatua]] modelatuz egiten da: P(y∣x). Banaketa baldintzatu hau erabiltzen da y iragartzeko x-tik abiatuta. Nahiz eta eredu baldintzatuak eredu diskriminatzaileetatik bereiz daitezkeen, sarritan azken hauen kategorian sartzen direla. === Eredu diskriminatzaile hutsa vs. eredu baldintzatua === Eredu baldintzatzaile batek [[Probabilitate-banaketa|probabilitatearen banaketa]] baldintzatua ezartzen du,berrizm eredu diskriminatzaile tradizionalak sarrerako kartografia optimizatzea du helburu, lagin trebatu antzekoenen inguruan.<ref name=":0">Ballesteros, Miguel. "[http://demo.clab.cs.cmu.edu/fa2015-11711/images/e/e5/DiscriminativeModels.pdf Discriminative Models]" (PDF). Retrieved October 28, 2018 </ref> == Eredu diskriminatzaileen ikuspegi tipikoa == Hurrengo planteamendua prestakuntzari buruzko datuak ematean oinarritzen da. '''D = { (xi​,yi​) ∣ i ≤ N,i ∈ Z}''' non <math>y_i</math>​ sarreraren irteera da eta <math>x_i</math>​ sarrera.<ref name=":1">Memisevic, Roland (December 21, 2006). "[http://www.cs.toronto.edu/~rfm/pubs/sdl.ps An introduction to structured discriminative learning]". Retrieved October 29, 2018. </ref> === Sailkatzaile lineala === Erabili nahi dugun funtzioa <math>f(x)</math> da, entrenamendu-datuetan ikusten dugunaren portaera simulatzeko [[:en:Linear_classifier|sailkatze linealaren]] bidez. Ezaugarri bateratuaren bektorea, <math>\phi(x,y)</math>, erabiliz, honela definitzen da erabaki-funtzioa: <math>f(x; w) = \operatorname{arg\,max}_{y} \, w^{T} \phi(x, y) </math> Memisevicen interpretazioaren arabera<ref name=":1" />, <math>w^T \phi(x, y) </math> hau ere puntuazio-funtzio bat da,<math>c(x,y,w)</math>, Ekarpenaren bateragarritasuna neurtzen duen puntuazioa kalkulatzen du, <math>x</math> irteera potentzialarekin eta <math>y</math> inputarekin. Gero, <math>argmax</math> funtzioak puntuazio handiena duen klasea zehazten du. === Erregresio logistikoa (LR) === [[:en:Loss_function#0-1_loss_function|0-1 galeraren funtzioa]] erabakiaren teorian erabili ohi den bat denez, [[Probabilitate-banaketa]] baldintzatua,<math>P(y|x;w)</math>, <math>w</math> prestakuntza-datuak optimizatzeko parametroen bektore bat denean, erregresio logistikoaren eredurako honako hau kontsidera liteke: <math>P(y|x;w) = \frac{1}{Z(x;w)} \exp(w^{T} \phi(x, y)) </math> <math>Z(x;w) = \sum_{y} \exp(w^{T} \phi(x, y)) </math> Goiko ekuazioak [[Erregresio logistiko|Erregresio logistikoa]] adierazten du. Ikus daiteke ereduen arteko bereizketa handi bat ondorengo probabilitatea sartzeko modua dela. Ondorengo probabilitatea eredu parametrikotik ateratzen da. Orduan parametroa maximiza dezakegu ekuazio honen bidez: <math>L(w) = \sum_{i} \log p(y^{i} | x^{i}; w) </math> Ondorengo [[:en:Cross-entropy#Cross-entropy_loss_function_and_logistic_regression|log_galera]] ekuazioak ere ordezka lezake: <math>l^{\log} (x^i, y^i,c(x^i;w)) = -\log p(y^i|x^i;w) = \log Z(x^i;w)-w^T\phi(x^i,y^i) </math> [[:en:Cross-entropy#Cross-entropy_loss_function_and_logistic_regression|Log-galera]] bereiz daitekeenez, eredua optimizatzeko gradientean oinarritutako metodo bat erabil daiteke. Optimo global bat bermatzen da funtzio objektiboa ganbila delako. Enbor-egiantzaren gradientea honela adierazten da: <math>\frac{\partial L(w)}{\partial w} = \textstyle \sum_{i} \displaystyle \phi(x^i,y^i) - E_{p(y|x^i;w)} \phi(x^i,y) </math> non<math>E_{p(y|x^i;w)} </math> espero izango da <math>P(y|x^i;w)</math> Aurreko metodoak sailkapen-kopuru erlatibo txikia eraginkortasunez zenbatzea ekarriko du. == Eredu generatiboarekin kontrastea == === Kontrastea planteamenduetan === Demagun <math>m</math> klaseko etiketak (sailkapena) eta <math>n </math> ezaugarri aldagaiak ematen dizkigutela. <math> Y:{y_{1},y_{2},\ldots ,y_{m}\},X:\{x_{1},x_{2},\ldots ,x_{n}\}}</math>, entrenamenduaren lagin gisa. Eredu generatibo batek <math>P (x, y)</math> probabilitate bateratua hartzen du, non <math>x</math> sarrera den eta <math>y</math> etiketa den, eta etiketarik ezagunena iragartzen du <math>\tilde{y} \in Y</math> <math>\tilde{x}</math> aldagai ezezagunarentzat, [[Bayesen teorema]] erabiliz.<ref name=":2">Ng, Andrew Y.; Jordan, Michael I. (2001). ''On Discriminative vs. Generative classifiers: [https://citeseer.ist.psu.edu/viewdoc/summary?doi=10.1.1.19.9829 A comparison of logistic regression and naive Bayes]''</ref> Eredu diskriminatzaileek, [[Eredu generatibo]]<nowiki/>ek ez bezala, ez dute uzten aldagai behatu eta [[:en:Joint_probability_distribution|objektiboen banaketa]] bateratutik laginak sortzen. Hala ere, banaketa bateratua eskatzen ez duten [[:en:Statistical_classification|sailkapen]] eta [[erregresio-analisi]] eginkizunetarako, eredu diskriminatzaileek errendimendu handiagoa eman dezakete (neurri batean, kontuan hartu beharreko aldagai gutxiago dituztelako)<ref name=":2" />. Bestalde, eredu generatiboak eredu diskriminatzaileak baino malguagoak izan ohi dira ikaskuntza-lan konplexuetan mendekotasunak adieraztean. Gainera, eredu diskriminatzaile gehienak bere baitan [[:en:Supervised_learning|gainbegiratzen]] dira, eta ezin diote erraz eutsi [[:en:Unsupervised_learning|gainbegiratu gabeko]] ikaskuntzari. Aplikazioari buruzko xehetasunek, azken batean, eredu generatiboaren aurrean diskriminatzaile bat hautatzeko egokitasuna adierazten dute. Eredu diskriminatzaileak eta eredu generatiboak ere desberdinak dira [[:en:Posterior_probability|ondorengo aukera]] ezartzean<ref>Ulusoy, Ilkay (May 2016) "[https://www.microsoft.com/en-us/research/wp-content/uploads/2016/05/Bishop-Sicily-05.pdf Comparison of Generative and Discriminative Techniques for Object Detection and Classification]" (PDF). ''Microsoft''. Retrieved October 30, 2018</ref>. Eredu diskriminatzailean, ondorengo probabilitatea, <math>P (y | x)</math>, eredu parametriko batetik ateratzen da, non parametroak entrenamenduaren datuetatik datozen. Parametroen zenbatespen-puntuak probabilitatearen maximizaziotik edo parametroen gaineko banaketaren zenbaketatik lortzen dira. Bestalde, kontuan hartuta eredu generatiboak probabilitate bateratuan oinarritzen direla, klasearen ondorengo probabilitatea <math>P (k)</math> [[Bayesen teorema|Bayesen teorematzat]] hartzen da, hau da, <math>P(y|x) = \frac{p(x|y)p(y)}{\textstyle \sum_{i}p(x|i)p(i)}=\frac{p(x|y)p(y)}{p(x)} </math> <ref name=":3">J. Lafferty, A. McCallum, and F. Pereira. Conditional Random Fields: Probabilistic Models for Segmenting and Labeling Sequence Data. In ''ICML'', 2001.</ref> === Abantailak eta desabantailak aplikazioan === Errepikatutako esperimentuetan, erregresio logistikoa eta Naive Bayes eredu desberdinetarako aplikatzen dira sailkapen bitarreko zereginean, ikaskuntza diskriminatzaileak errore asintotiko baxuagoak sortzen ditu, eta sortzaileak, berriz, errore asintotiko altuagoak eta azkarragoak<ref name=":2" /><ref>Singla, Parag; Domingos, Pedro (2005)."[https://dl.acm.org/doi/10.5555/1619410.1619472 Discriminative Training of Markov Logic Networks]". ''Proceedings of the 20th National Conference on Artificial Intelligence - Volume 2''. AAAI'05. Pittsburgh, Pennsylvania: AAAI Press: 868–873. ISBN <bdi>978-1577352365</bdi>.</ref> <ref name=":3" />. Hala ere, Ulusoy eta Bishop ikertzaileek, ''Comparison of Generative and Discriminative Techniques for Object Detection and Classification'' artikuluan baterako lanean baieztapen hori egia dela diote soilik eredua datuetarako egokia denean (hau da, datuen banaketa eredu sortzaileak modelatzen du). ==== Abantailak ==== Diskriminazio-ereduak erabiltzearen abantaila nagusiak hauek dira: * Zehaztasun handiagoa, kasu gehienetan ikaskuntza-emaitza hobea izatera eramaten duena. * Sarrera sinplifikatzeko aukera ematen du, eta <math>P (y | x)</math>. * Aurreztu kalkulu-baliabideak. * Akats asintotiko txikiagoak sortzen ditu. Modelatze sortzailea erabiltzearen abantailekin alderatuta: * Datu guztiak hartzen ditu kontuan, eta horrek prozesamendu motelagoa ekar lezake, desabantaila gisa. * Entrenamendu-lagin gutxiago behar dira. * Esparru malgua, aplikazioaren beste premia batzuekin erraz lankidetzan aritzeko modukoa. ==== Desabantailak ==== * Entrenamendu-metodoak zenbakizko optimizazio-teknika ugari behar izaten ditu<ref name=":0" /> * Era berean, definizioaren arabera, eredu diskriminatzaileak azpizeregin anitzen konbinazioa beharko du mundu errealeko arazo konplexu bat konpontzeko.<ref name=":1" /> == Optimizazioak aplikazioetan == Bi modelatze-moduek abantailak eta eragozpenak dituztenez, bi ikuspegien konbinazioa ondo modelatuko da praktikan. Adibidez, ''Marras A Joint Discriminative Generative Model for Deformable Model Construction and Classification artikuluan'', <ref>Marras, Ioannis (2017). "[https://ibug.doc.ic.ac.uk/media/uploads/documents/pid4666647.pdf A Joint Discriminative Generative Model for Deformable Model Construction and Classification]" (PDF). Retrieved 5 November 2018.</ref> berak eta bere egilekideek modelatutako bi konbinazioa aplikatzen dira modeloen aurpegien sailkapenean, eta doitasun handiagoa lortzen dute ikuspegi tradizionalarekin alderatuz. Antzera, Kelmek<ref>Kelm, B. Michael. (PDF). "[https://web.archive.org/web/20190717185033/http://www.professeurs.polymtl.ca/christopher.pal/icpr06/icpr06_combining.pdf Combining Generative and Discriminative Methods for Pixel Classification with Multi-Conditional Learning]" Archived from the original (PDF) on 17 July 2019. Retrieved 5 November 2018.[https://web.archive.org/web/20190717185033/http://www.professeurs.polymtl.ca/christopher.pal/icpr06/icpr06_combining.pdf ombining Generative and Discriminative Methods for Pixel Classification with Multi-Conditional Learning]</ref> pixelak sailkatzeko bi modelaturen konbinazioa ere proposatu zen Combining Generative and Discriminative Methods for Pixel Classification with Multi-Conditional Learning artikuluan. Taldekatu aurreko ezaugarri diskriminatzaileak erauzteko prozesuan, [[Osagai nagusien analisi|osagai nagusien analisia]] (PCA), normalean erabiltzen bada ere, ez da nahitaez ikuspegi diskriminatzailea. Aitzitik, [[:en:Linear_discriminant_analysis|azterketa lineal diskriminatzailea]] ikuspegi diskriminatzailea da<ref>Wang, Zhangyang (2015)."[https://www.ijcai.org/Proceedings/15/Papers/552.pdf A Joint Optimization Framework of Sparse Coding and Discriminative Clustering]" (PDF). Retrieved 5 November 2018. </ref>, eta lehen aipatu ditugun desabantailak ezabatzeko modu eraginkorra ematen du. Dakigunez, eredu diskriminatzaileak azpizeregin anitzen konbinazioa behar du sailkapena egin aurretik, eta LDAk konponbide egokia ematen dio arazo horri dimentsioa murriztuz. == Motak == Hona hemen eredu diskriminatzaileen adibideak: * [[Erregresio logistiko|Erregresio logistikoa]], emaitza [[Bernoulliren banaketa|bitarrak]] edo [[:en:Categorical_distribution|kategorikoak]] iragartzeko erabiltzen den [[:en:Generalized_linear_model|erregresio lineal orokor]] mota bat ([[:en:Multinomial_logistic_regression|entropia maximoko sailkatzaile]] ere esaten zaio). * [[:en:Boosting_(machine_learning)|Boosting (metaalgoritmo)]] * [[:en:Conditional_random_field|Zorizko eremu baldintzatuak]] * [[Karratu txikienen erregresio zuzen|Erregresio lineala]] * [[:en:Random_forest|Random Forest]] == Erreferentziak == <references /> ntvo75m1ejm8i1gz3g3dgd9wn9hze90 0 1212080 9998864 9975851 2024-12-13T17:39:48Z Lainobeltz 56334 9998864 wikitext text/x-wiki {{gertakari infotaula}} '''Novi Sad tren geltokiko estalkiaren kolapsoa''' [[2024ko azaroaren 1ean]] gertatutako istripu tragikoa izan zen, gutxi gorabehera 11:50ean, [[Novi Sad tren geltokia|Novi Sad tren geltokian]]. Istripuan hamalau pertsona hil ziren, sei urteko mutil bat barne, eta beste hiru zaurituak izan ziren. Zaurituetatik hiru larri zauritu ziren eta egoera kritikoan daude. == Testuingurua == [[2021]]ean, geltokia berritzeko eta handitzeko planak iragarri ziren, Serbiako gobernuaren trenbide azpiegitura modernizatzeko eta hobetzeko ahaleginaren barruan, abiadura handiko trenak sartzea barne.<ref>{{cite news |url=https://www.gradnja.rs/zeleznicka-stanica-novi-sad-brza-pruga-beograd-budimpesta/ |title=Nola izango den Novi Sad tren geltokia eta aurrerapenak |date=2021eko abenduaren 21a |work=Gradnja.rs |access-date=2024ko azaroaren 1a}}</ref> Berrikuntzak trenbideak modernizatzea, plataforma berri bat eraikitzea eta eraikin nagusia berritzea barne hartu zituen, desgaitasuna duten pertsonentzako igogailuak gehituta. Lanak 2021eko irailean hasi ziren.<ref>{{cite news |url=https://www.gradnja.rs/zeleznicka-stanica-novi-sad-rekonstrukcija-dron/ |title=Nola prestatzen ari den Novi Sad geltokia abiadura handiko trenak jasotzeko |last=Conić |first=Igor |date=2022ko otsailaren 14a |work=Gradnja.rs |access-date=2023ko irailaren 23a}}</ref> Berrikuntzaren zati gisa, Boško Perošević zubia eraitsi behar izan zen, eta [[Žeželj tren zubia]] berritu zen. Proiektua Aleksandar Bojovićek diseinatu zuen, eta nazioarteko JV Azvi - Taddei - Horta Coslada International partzuergoak gauzatu zuen. Geltokiaren berrikuntza China Railway International eta China Communications Construction Company (CCCC) Txinako enpresek egin zuten [[Budapest–Belgrad trenbidea|Budapest-Belgrad trenbidearen]] proiektuaren barruan, nazioarteko trenbide sare zabalago baten planaren zati gisa.<ref>{{cite web |url=https://insajder.net/sve-vesti/vesti/projekat-od-vitalnog-znacaja-za-jugozapadnu-evropu-23259 |title=Hego-mendebaldeko Europan biziki garrantzitsua den proiektua |work=Insajder |access-date=2024ko azaroaren 1a}}</ref> Berritutako geltokia [[2022ko martxoaren 19an]] inauguratu zen, Belgrad eta Novi Sad arteko {{val|200|u=km/h}} abiadura lortzen duten trenbide modernoak jarrita.<ref>{{cite web |url=https://www.gradnja.rs/zeleznicka-stanica-novi-sad-brzi-voz-soko/ |title=Nola dago berritutako geltokia eta abiadura handiko trenaren irteera Novi Sadetik (bideoa) |last=Conić |first=Igor |date=2022ko martxoaren 18a |website=Gradnja |access-date=2024ko azaroaren 1a}}</ref> == Istripua == [[2024ko azaroaren 1ean]] 11:50ak aldera, estalki bat erori zen Novi Sad tren geltokiaren sarrera nagusian. Istripuan hamalau pertsona hil ziren, sei urteko mutiko bat barne, eta beste hiru zauritu ziren.<ref>{{cite web |url=https://www.danas.rs/vesti/drustvo/dacic-zavrsena-akcija-spasavanja-u-novom-sadu/ |title=Dacic Novi Saden izandako istripuari buruz: Salbamendu operazioa amaituta, 14 hildako eta hiru zauritu |date=2024ko azaroaren 1a |website=Danas |access-date=2024ko azaroaren 1a}}</ref> Ingeniari Danijel Dašićen arabera, kolapsoa beirazko panelentzat jarritako altzairuzko egitura gehigarri batek eragin zuen, berrikuntzan instalatu baitzen.<ref>{{cite web |url=https://www.danas.rs/vesti/drustvo/gradjevinski-inzenjer-objasnio-kako-je-doslo-do-rusenja-nadstresnice-u-novom-sadu/ |title=Ingeniariak Novi Saden izandako estalkiaren kolapsoa nola gertatu zen azaldu zuen |date=2024ko azaroaren 1a |work=Danas}}</ref> == Erreakzioak == Serbiako gobernuak [[2024ko azaroaren 2a]] dolu eguna izendatu zuen, eta Novi Saden hiru dolu egun ezarri ziren.<ref>{{cite web |url=https://www.rtv.rs/sr_lat/vesti/drustvo/vlada-srbije-proglasila-dan-zalosti-zbog-tragedije-u-novom-sadu_1261205.html |title=Serbiako gobernuak dolu eguna iragarri du Novi Saden izandako tragediaren ondorioz |date=2024ko azaroaren 1a |website=RTV |access-date=2024ko azaroaren 1a}}</ref> [[Republika Srpska|Republika Srpskan]] ere dolu eguna iragarri zen.<ref>{{cite web |url=https://www.srpskainfo.com/republika-srpska-ponosno-za-srbiju-oko-30-500-novih-pacijenta-srecanje-lidera-sda/ |title=Republika Srpskan dolu eguna iragarri zen |date=2024ko azaroaren 1a |website=Srpska Info |access-date=2024ko azaroaren 1a }}{{Apurtutako esteka|date=azaroa 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> [[Hungaria|Hungariako]] lehen ministroak, [[Viktor Orbán]]ek, doluminak eman zizkien Serbiako herriari eta biktimen familiei.<ref>{{cite web |url=https://www.dnevnik.rs/vesti/drustvo/madjarski-premijer-orban-izrazio-saucesce-povodom-tragedije-novom-sadu-nase-misli-molitve-su-uz-porodice-zrtava-2024-11-01 |title=Hungariako lehen ministroak doluminak eman ditu Novi Saden izandako tragediaren ondorioz |date=2024ko azaroaren 1a |website=Dnevnik |access-date=2024ko azaroaren 1a}}</ref> Serbiako presidenteak, [[Aleksandar Vučić]]ek, istripuagatik erantzukizun politiko eta penalak eskatu zituen.<ref>{{cite news |url=https://n1info.rs/vesti/vucic-o-tragediji-u-novom-sadu/ |title=Vučićek Novi Saden izandako tragediari buruz: Erantzukizun politiko eta penalak eskatzen ditut |work=N1 |date=2024ko azaroaren 1a }}{{Apurtutako esteka|date=azaroa 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Berrikuntzan parte hartu zuen txinatar partzuergoak jakinarazi zuen estalkia ez zegoela berrikuntza proiektuaren barruan.<ref>{{cite web |url=https://n1info.rs/biznis/kineski-konzorcij-o-zeleznickoj-u-novom-sadu-nadstresnica-nije-bila-predmet-rekonstrukcije/ |title=Txinako partzuergoak Novi Saden: Estalkia ez zen berrikuntza proiektuaren zati |date=2024ko azaroaren 1a |work=N1 }}{{Apurtutako esteka|date=azaroa 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Serbiako hondamenak]] ts7ztt1wwa67yzn2qjufon06adan619 0 1212115 9998866 9961543 2024-12-13T17:40:42Z Lainobeltz 56334 9998866 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Marianne Grunberg-Manago''' ([[San Petersburgo]], [[1921|1921eko]] [[Urtarrilaren 6|urtarrilaren 6a]] - [[Paris]], [[2013|2013ko]] [[Urtarrilaren 3|urtarrilaren 3a]]) errusiar jatorriko frantziar [[Biokimika|biokimikaria]] izan zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Marianne Grunberg-Manago - Les Membres de l'Académie des sciences|data=2013-02-10|url=https://web.archive.org/web/20130210094021/http://www.academie-sciences.fr/academie/membre/Grunberg_Manago.htm|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-07}}</ref> [[RNA polimerasa]] aurkitu zuen [[Severo Ochoa|Severo Ochoarekin]] batera. Biokimikaren Nazioarteko Batasuna eta 400 urteko [[Frantziako Zientzien Akademia]] zuzendu zituen lehen emakumea izan zen.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Marta Macho|abizena=Stadler|izenburua=Marianne Grunberg-Manago: destacada bioquímica con luz propia|hizkuntza=es|data=2017-10-03|url=https://mujeresconciencia.com/2017/10/03/marianne-grunberg-manago-destacada-bioquimica-luz/|aldizkaria=Mujeres con ciencia|sartze-data=2024-11-07}}</ref> == Biografia == Marianne [[San Petersburgo|Petrogradon]] (egungo San Petersburgo) jaio zen, [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasunean]] (gaur egun [[Errusia]]), nahiz eta bere familiak [[Frantzia|Frantziara]] emigratu zuen urtebete baino gutxiago zuenean.<ref name=":0" /> [[Johann Heinrich Pestalozzi|Johann Pestalozziren]] teknika pedagogikoen barruan hezia izan zen, eta ingurune artistiko baten barruan bizi izan zen, gurasoak artean aritzen baitziren. Parisko Rotschild Fundazioko Biologia Fisiko-Kimikoko Institutuan ikasi zuen, 1947an Roscoffeko Itsas Biologiako laborategian osatu zuen doktoretza, eta 1953an [[New York|New Yorkera]] joan zen doktoretza ondoko ikasle gisa, Severo Ochoa espainiarraren zuzendaritzapean. 1955ean, Grunbergek kolibaziloaren [[entzima]] bat isolatu zuen Ochoarekin batera, [[Azido erribonukleiko|RNAren]] sintesia katalizatzen zuena, [[Azido desoxirribonukleiko|DNAren]] eta [[Proteina|proteinen]] arteko bitartekaria. Entzima polinukleotido fosforilasa bezala bataiatua izan zen, ondoren RNA-polimerasa bezala ezagutua.<ref>{{Erreferentzia|izena=Marianne|abizena=Grunberg-Manago|izenburua=Enzymatic Synthesis of Nucleic Acidlike Polynucleotides|orrialdeak=907–910|hizkuntza=en|abizena2=Ortiz|abizena3=Ochoa|izena2=Priscilla J.|izena3=Severo|data=1955-11-11|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.122.3176.907|aldizkaria=Science|alea=3176|zenbakia=122|issn=0036-8075|doi=10.1126/science.122.3176.907|sartze-data=2024-11-07}}</ref> 1959an, Grunbergek eta Ochoak RNA-polimerasa [[in vitro]] lortu zuten, [[Kode genetiko|kode genetikoa]] deszifratzeko karrerari hasiera emanez. Urte berean, Severo Ochoak [[Zerrenda:Medikuntzako Nobel Saria|Fisiologia edo Medikuntzako Nobel Saria]] jaso zuen [[Arthur Kornberg|Arthur Kornbergekin]] batera, Marianneren lan garrantzitsuari entzungor eginez.<ref>{{Erreferentzia|izena=José Manuel Sánchez|abizena=Ron|izenburua=Ochoa a la luz de la historia|hizkuntza=es|data=2005-10-08|url=https://elpais.com/diario/2005/10/08/babelia/1128727028_850215.html|aldizkaria=El País|issn=1134-6582|sartze-data=2024-11-07}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Juan|abizena=Fueyo|izenburua=La mujer que mereció ganar el Nobel junto a Severo Ochoa|hizkuntza=es|data=2017-11-07|url=https://elpais.com/elpais/2017/11/06/ciencia/1509961585_356558.html|aldizkaria=El País|issn=1134-6582|sartze-data=2024-11-07}}</ref> Marianne Grunbert-Manago izan zen Biokimika eta Biologia Molekularraren Nazioarteko Batasuneko lehen emakumea, eta 1995-1996 biurtekoan Frantziako Zientzien Akademiako lehen emakume presidentea izan zen.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izena=Marta Macho|abizena=Stadler|izenburua=Marianne Grunberg-Manago, bioquímica|hizkuntza=es|data=2015-01-06|url=https://mujeresconciencia.com/2015/01/06/marianne-grunberg-manago-bioquimica/|aldizkaria=Mujeres con ciencia|sartze-data=2024-11-07}}</ref> [[Harvard Unibertsitatea|Harvardeko Unibertsitatean]] irakasle izan zen lehen emakumea izan zen.<ref name=":1" /> [[CNRS|Centre National de la Recherche Scientifique]] CNRSko irakasle emeritua izan zen eta 1982tik [[Ameriketako Estatu Batuetako Zientzien Akademia Nazionala|Estatu Batuetako Zientzien Akademia Nazionaleko]] kide izan zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Member Directory - NAS|hizkuntza=en-US|url=https://www.nasonline.org/membership/member-directory/?_member_directory_sort=last_name_asc|aldizkaria=https://www.nasonline.org/|sartze-data=2024-11-07}}</ref> Grunberg-Manago 2013ko urtarrilean hil zen, bere 92. urtebetetzea baino hiru egun lehenago.<ref>{{Erreferentzia|izenburua="L'Académie des sciences a le regret de faire part du décès de Marianne Grunberg-Manago survenu à Paris le 3 janvier 2013." "Le 3 janvier, décès de Marianne Grunberg-Manago"|argitaletxea=French Academy of Sciences.|data=2013-02-20|url=https://web.archive.org/web/20130220003439/http://www.academie-sciences.fr/index.htm|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-07}}</ref> == Sariak eta aintzatespenak == * Biologia Molekularreko Europako Erakundeko kidea (1964). * Frantziako Zientzien Akademiaren Charles-Léopold-Mayer saria (1966). * American Society of Biological Chemists-eko kide atzerritarra (1972) * Biologia Esperimentalerako Amerikako Elkarteen Federazioko kidea. * Biokimika eta biologia molekularreko Frantziako Elkarteko kidea.<ref name=":0" /> * Franklin Societyko kide atzerritarra (1995). * Biologia Molekularreko Espainiako Elkarteko kidea. * Biologia Molekularreko Greziako Elkarteko kidea. * Zientziaren Nazioarteko Kontseiluko (ICSU) Zuzendaritza Batzordeko kidea. * New Yorkeko Zientzia Akademiako kide atzerritarra (1977). * Amerikako Arte eta Zientzien Akademiako kide atzerritarra (1978). * Estatu Batuetako Zientzia Akademia Nazionaleko kide atzerritarra (1982).<ref name=":0" /> * SESB Zientzien Akademiako ohorezko atzerriko kidea (1988).<ref name=":0" /> * Academia Europaeako kidea (1988). * Errusiako Zientzien Akademiako ohorezko atzerriko kidea (1991). * Ukrainako Zientzien Akademiako atzerriko kidea (1991). * [[Ohorezko Legioa|Ohorezko Legioaren Ordena Nazionaleko]] Ofizial Handia (2008).<ref name=":0" /> == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://web.archive.org/web/20091204151825/http://www.severo-ochoa.com/page2.html Severo Ochoa Fundazioa] * [https://canal.uned.es/video/5ba0b332b1111fff758b456c Víctimas del efecto Matilda. Rosalind Franklin y Marianne Grunberg-Manago damas del ADN] (podcast) {{Bizialdia|1921eko|2013ko|Grunberg-Manago, Marianne}} [[Kategoria:Parisen hildakoak]] [[Kategoria:Ohorezko Legioko ofizial handiak]] [[Kategoria:Frantziako Zientzien Akademiako kideak]] [[Kategoria:Frantziako biokimikariak]] [[Kategoria:Emakume biokimikariak]] [[Kategoria:Emakume ikertzaileak]] [[Kategoria:Emakume irakasleak]] [[Kategoria:Emakume zientzialariak]] 2kjn3bqtyn8rgkidcee902qoc9zj4lh 2 1212209 9998685 9997777 2024-12-13T15:30:33Z Mamenbide 167547 Zehaztasunak 9998685 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Elena Fernandez Iturrioz''' ([[Donostia]], [[Gipuzkoa]], [[1959|1959ko]] [[Abuztuaren 13|abuztuaren 13a]] - [[Berriatua]], [[Bizkaia]], [[2014|2014ko]] [[Abenduaren 1|abenduaren 1a]]) [[igerilari]] eta igeriketako entrenatzaile eta monitorea izan zen. Kimikan lizentziatu bazen ere, igeriketako entrenatzaile titulua atera eta igeriketa izan zuen bizibide. == Bizitza == Elena Fernandez Iturrioz Donostian jaio zen, [[Konstituzio plaza (Donostiako Plaza Berria)|Plaza Berrian (edo Konstituzio Plazan)]]. 11 urterekin hasi zen igerian, medikuak aginduta, hankan herrena zuelako. Laster nabarmendu zen emakumeen haur-kategorian, eta lehen postuak lortu eta errekorrak hautsi zituen aurreragoko kategorietan ere; esate baterako, 1976. urtean, Gipuzkoako jubeniletan 19 errekor egin zituen, eta 1977an, 10 errekor (baita beteranoetan ere). Donostiako Real Club Nauticon eta Fortuna Kirol Elkartean eta Ondarroako Ondarru Igeri Taldean ibili zen. Irmo eta kiroltasunez entrenatuta, ibilbide distiratsua osatu zuen. Kimika lizentziatura atera zuen Donostiako EHUn, Petrokimika espezialitatean, Makromolekulak aukeran; baita Certificado de Aptitud Pedagógica (CAP) titulua ere, Bigarren Hezkuntzako irakasle izateko behar zena. 1984an joan zen [[Ondarroa|Ondarroara]] lanera Zaldupe udal kiroldegira urtebeterako. Igeriketa monitore aritzeko hartu bazuten ere, hurrengo urtera arte ez zen hasi lanean, kiroldegia artean bukatu gabe zegoelako. Ondoren, lanpostu finkoa lortu zuen Ondarroan, eta 1986an Ondarru Igeri Eskola sortu zuen; urte horretan bertan antolatu zuen Ondarroako lehen igeri itsas-lasterketa. 1987an, juridikoki eratu zen Ondarru Igeri Taldea (Espainiako federazioak hainbat eragozpen jarri zituen arren, bere estatutuak euskaraz egin zituen Euskal Herriko lehenengo taldea izan zen, [[Andres Urrutia|Andres Urrutia Badiola]] notarioaren eskutik).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=1987-1997|hizkuntza=eu|url=https://www.ondarruit.eus/1987-1997/|sartze-data=2024-11-27}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=r01etpd158aa64558419b9ec5ed77644af02263cda|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua=ONDARRU IGERI TALDEA|hizkuntza=eu|data=2020-06-29|url=https://www.euskadi.eus/entitatea/ondarru-igeri-taldea/web01-a2kirola/eu/|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2024-11-27}}</ref> Elenak Ondarroan ikasi zuen euskaraz eta Ondarroan osatu familia: senarra Josu Arrizabalaga Badiola ondarrutarra izan zuen, eta bi seme-alaba izan zituzten, Ainhoa eta Kepa. Aitona zuen Elenak jaiotzez ondarrutarra. Lanean jardun zuen urteetan (1985etik 2002ra) makina bat ume ondarrutarri erakutsi zion igerian; gainera, igerilari horietako batzuek emaitza bikainak lortu zituzten: bik parte hartu zuten Europako txapelketan, eta lau ibili ziren Espainiako errendimendu handiko zentroetan. 2002. urtean, ordea, [[Alboko Esklerosi Amiotrofikoa]] (AEA) diagnostikatu zioten, eta lana utzi behar izan zuen. 2010ean, Berriatuan bizitzen jarri zen. Ondarroako udalak 2011. urteko kirol sarietan Elena Fernandezi egin zion aipamen berezia igeri taldea sortu eta igeriketari herrian emandako bultzadagatik.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Udalaren aipamen berezia|url=https://www.ondarroa.eus/es-ES/Noticias/Documents/2011ko_Kirol_Sariak.pdf}}</ref> 2014ko abenduaren 1ean hil zen [[AEA]] gaixotasunaren ondorioz. Ondarrutarrek merezitako agur-omenaldi xume baina jendetsua egin zioten abenduaren 2an Zaldupe kiroldegian: [[Loren Arkotxa|Loren Arkotxa Meabebasterretxea]]<nowiki/>k gidatuta, Elena Fernandez Iturriozen bizitzako pasarteak gogoratu zituzten honen lankideek, familiakoek, lagunek eta igerilariek, eta euren sentimentuak eta esker ona adierazi ere bai, Elenaren gustuko musika entzunez ([[Benito Lertxundi|Benito Lertxundiren]] ''[[Oi Ama Eskual Herri]],'' danborradako Sarriegiren San Sebastian martxa, Xabier Leteren [[Xalbadorren heriotzean]], Polo Montañez kubatarraren ''Canten''), eta Jose Mari Lejardi Kareaga ''Gabixola'' bertsozale eta gaijartzaile markina-xemeindarrak eta Leire Larrañaga Arrizabalaga ilobak bertsoak abestu zizkioten.<ref>{{Erreferentzia|izena=Kazetaria(e)ko|abizena=Hitza|izenburua=Elena Fernandez Iturrioz Ondarru Igeri Taldeko sortzailea zendu da, eta omenaldia jasoko du|hizkuntza=eu|data=2014-12-01|url=https://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/2014/12/01/elena-fernandez-iturrioz-ondarru-igeri-taldeko-sortzailea-zendu-da-eta-omenaldia-jasoko-du/|aldizkaria=Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza|sartze-data=2024-11-27}}</ref> Hileta ospakizunetan loretan gastatuko zen dirua ADELA EUSKAL HERRIA elkarteari (Euskal Herriko alboko esklerosi amiotrofikoaren elkarteen federazioari) eman zekion izan zen bere borondatea, eta garuna eta bizkarrezur-muina, berriz, zientziak aztertzeko dohaintzan eman zituen,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Esquelas y Necrologicas {{!}} ONDARROA {{!}} Elena Fernández Iturrioz {{!}} diariovasco.com|url=https://canales.diariovasco.com/esquelas/diario/2014-12-02/elena-fern-ndez-iturrioz-14557005.htm|aldizkaria=canales.diariovasco.com|sartze-data=2024-11-27}}</ref> == Palmaresa == {| class="wikitable" |1972 |IV Trofeo Munich |Donostian, Teniseko igerilekuan |Femenino -100 mariposa infantil: 2. postua -400m libres infantil: 1. postua |- |1973 |Campeonatos escolares femeninos |Donostian, Kontxako igerileku estalian |Femenino -100 mariposa infantil: 1. postua -100 m estilos: 1. postua |- |1973 |Campeonato guipuzcoanos de  invierno |Bergarako Agorrosin igerileku estalian |<nowiki>-100m libres: 1. postua</nowiki> -400m estilos: 2. postua |- |1973 |Campeonatos Absolutos de Guipúzcoa |Tolosako Igarondo igerileku olinpikoan |<nowiki>-100m libres: 1. postua</nowiki> -200m estilos: 4. postua |- |1973 |Getaria-Zarautz itsas-zeharkaldia |itsasoan |<nowiki>-Absoluto femenino: 1. postua (1)</nowiki> |- |1973 |Travesía de la Bahía / XXXI. Kontxa Badiako Igerialdia |itsasoan |<nowiki>-Absoluto femenino: 1. postua</nowiki> |- |1973 |Campeonatos Sovieticos de Natación |Rostov-on-Don hirian, igerilekuan |Infantil femenino: -800m libres: 1. postua |- |1973 |VII Trofeo Santo Tomás |Kontxako igerileku estalian |Infantiletan: -100m crowl+espalda+ braza+mariposa: 1.postua |- |1974 |VI Campeonatos Absolutos de Guipúzcoa |Ordiziako Altamira igerileku estalian |Femenino: -400m estilos: 2. postua -100m libres: 1. postua -100m mariposa: 2. postua |- |1974 |XVII Campeonatos vasco-navarros de Bilbao |Club Deportivo Bilbaoko igerilekuan |Femenino: -200m mariposa: 4. postua -100m mariposa: 4. postua -4 x 100 estilos, errekorra |- |1974 |Trofeo Vasco-Navarro infantil y juvenil |Bergarako Agorrosin igerileku estalian |Femenino: -200m libres: 1. postua eta Gipuzkoako errekor jubenil absolutoa |- |1974 |IV Trofeo San Juan |Tolosako Igarondo igerilekuan |Emakumeetan: -100m mariposa: 2. postua eta Gipuzkoako errekorra infantiletan |- |1974 |XXX Campeonatos Vasco-Navarros Absolutos |Bilboko Jolaseta igerilekuan |<nowiki>-200m libres: 2. postua eta Gipuzkoako errekorra</nowiki> -800m libres: 2. postua eta Gipuzkoako errekorra |- |1974 |Campeonatos de España de Natación |Valentzian, igerilekuan |<nowiki>-100m mariposa: gutxieneko denbora lortu zuen.</nowiki> |- |1974 |Trofeo Montreal | |<nowiki>-200m libres: 1. postua eta Gipuzkoako errekor absolutoa</nowiki> |- |1974 |Travesía de la Bahía / XXXII. Kontxa Badiako Igerialdia |itsasoan |<nowiki>-Absoluto femenino: 1. postua</nowiki> |- |1974 |X Travesía de la Isla |Donostian, itsasoan |<nowiki>-Absoluto femenino: 1. postua</nowiki> |- |1974 |VIII Trofeo Santo Tomás |Kontxako igerileku estalian |Neska kadeteetan 1. postua |- |1975 |Campeonato Escolar Femenino |Kontxako igerileku estalian |Kadeteetan: -100m mariposa: 1. postua -400m libres: 1. postua |- |1975 |XI Travesía de la Isla |Donostian, itsasoan |<nowiki>-Absoluto femenino: 1. postua</nowiki> |- |1976 |Campeonatos Juveniles de Invierno |Kontxako igerilekuan |<nowiki>-400m libres: 1. postua eta Gipuzkoako errekor absolutoa</nowiki> |- |1976 |Campeonatos Absolutos de Guipúzcoa |Bidebietako igerileku estalian |<nowiki>-800m libres: 1. postua eta errekorra</nowiki> -400m estilo: 1. postua eta errekorra -400m libres: 1. postua eta errekor absolutoa jubeniletan -200m libres: 1. postua eta errekorra -200m mariposa. 2. postua -100m libres: 1. postua |- | rowspan="3" |1976 | rowspan="3" |Trofeo Vasco-Navarro infantil y juvenil |Bilboko Landatxueta igerilekuan |<nowiki>-400m libres: Gipuzkoako errekor absolutoa jubeniletan</nowiki> |- |Bergarako Agorrosin igerileku estalian |<nowiki>-200m libres Gipuzkoako errekor absolutoa jubeniletan</nowiki> |- |Gasteizko Mendizorrotza igerileku estalian |<nowiki>-200m mariposa: 1. postua eta Gipuzkoako errekorra</nowiki> -800m libres: 1. postua |- |1976 |VI Trofeo San Juan |Tolosako Igarondo igerilekuan |<nowiki>-100m mariposa: 1. postua</nowiki> -100m libres: 1. postua -4 x 100 estilos: 1. postua |- |1976 |XII Travesía de la Isla |Donostian, itsasoan |<nowiki>-Absoluto femenino: 1. postua</nowiki> |- |1977 |Campeonatos Absolutos de Guipúzcoa |Bidebietako igerileku estalian |<nowiki>-400m libres: 1. postua</nowiki> -100m libres: 1. postua |- |1977 |Trofeo Guipúzcoa Juvenil |Ordiziako Altamira igerileku estalian |<nowiki>-100m libres juveniles: 1. postua</nowiki> -100m braza juveniles: 1. postua |- |1977 |Campeonatos Nacionales Universitarios |Murtziako udal igerilekuan |<nowiki>-Urrezko hiru domina: 800m mariposa, 400m libres eta 100m libres. Campeona de España Unibersitaria</nowiki> -100m libres: Gipuzkoako errekor absolutoa jubeniletan |- |1978 |Campeonatos Nacionales Universitarios |Madrileko La Almudena igerilekuan |<nowiki>-400m libres: 2. postua (zilarrezko domina)</nowiki> -100m mariposa: 3. postua -100m libres: 5. postua |- |1979 |Campeonatos Absolutos de Euskadi |Gasteizen |<nowiki>-100m libres: errekorra</nowiki> |- |1979 |Campeonatos Nacionales Universitarios |Madrileko La Almudena igerilekuan |<nowiki>-Zilarrezko hiru domina: 100m libres, 400m libres eta 100m mariposa</nowiki> |- |1980 |Trofeo Guipúzcoa Invernal |Ordizian |<nowiki>-200m libres: 1. postua eta Gipuzkoako errekor absolutoa</nowiki> |- |1980 |Campeonatos Nacionales Universitarios |Granadan |<nowiki>-Urrezko domina bat: 100m libres</nowiki> -Zilarrezko bi domina: 400m libres eta 100m espalda |- |1988 |XIII Memorial Javier Seminario (Campeonato de Guipúzcoa de Veteranos) |Donostian, Teniseko igerilekuan |<nowiki>-50m mariposa (A): 1. postua</nowiki> -50m libres (A): 1. postua -Puntuazioa guztira: 1. postua |} == Sariak eta aipamenak == * 1975 urteko Gipuzkoako emekume jubenil kategoriako igerilari gailenenari saria. * Gipuzkoako Igeriketa Federazioak urteko igerilaririk onena izendatu zuen 1976an, 1977an eta 1978an. * Gipuzkoako kirolaririk onena 1978an. * 1977an, Campeona de España Unibersitaria. == Elena Fernandez Iturrioz Memoriala == [[Fitxategi:Elena_Fernandez_Iturrioz_Memoriala,_2015.png|thumb|Elena Fernandez Iturrioz Memoriala, 2015]] Elena Fernandez Iturrioz 2014ko abenduan hil eta hurrengo Ondarroako Igeri Itsas-lasterketan (2015eko XXX. edizioan) momentu hunkigarri ugari bizi izan ziren Ondarroako Arrigorri hondartzan. Bozgorailuetatik une oro gogoratu zuten igeri taldearen sortzailea eta bultzatzailea. Hainbat urtez bere ikasle izan zirenak, esate baterako, batera helmugaratu ziren, eta kiroldegiko bere lankideek ere parte hartu zuten proban. Sariak banatzen, Josu senarra eta Ainhoa eta Kepa seme-alabak aritu ziren, eta, bukaeran, senideek merezitako omenaldi xumea jaso zuten erabat hunkituta eta txalo artean.<ref>{{Erreferentzia|izena=Kazetaria(e)ko|abizena=Hitza|izenburua=Maialen Saezek eta Alex Ojangurenek irabazi dute Ondarroako itsas lasterketa|hizkuntza=eu|data=2015-07-20|url=https://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/2015/07/20/maialen-saezek-eta-alex-ojangurenek-irabazi-dute-ondarroako-itsas-lasterketa/|aldizkaria=Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza|sartze-data=2024-11-27}}</ref> Urte horretatik hasita, Ondarroako Igeri lasterketari Elena Fernandez Iturrioz Memoriala deitu zitzaion, eta Ondarru Igeri Taldeko igerilari diren eta izandakoen artean banatzen da Elena Fernandez Iturrioz saria.<ref>{{Erreferentzia|izena=Kazetaria(e)ko|abizena=Hitza|izenburua=Iñaki Salaberriak eta Nerea Santosek irabazi dute Ondarroako 34. itsas lasterketa|hizkuntza=eu|data=2019-07-15|url=https://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/2019/07/15/inaki-salaberriak-eta-nerea-santosek-irabazi-dute-ondarroako-34-itsas-lasterketa/|aldizkaria=Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza|sartze-data=2024-11-27}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1959ko|2014ko|Fernandez Iturrioz, Elena}} [[Kategoria:Donostiarrak]] [[Kategoria:Ondarroarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko igerilariak]] [[Kategoria:Emakume igerilariak]] tkyvii5jskto00i57ln1p6uwusp4gd0 9999303 9998685 2024-12-14T10:24:33Z Mgaraizabal 129250 Txukundu 9999303 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Elena Fernandez Iturrioz''' ([[Donostia]], [[Gipuzkoa]], [[1959|1959ko]] [[Abuztuaren 13|abuztuaren 13a]] - [[Berriatua]], [[Bizkaia]], [[2014|2014ko]] [[Abenduaren 1|abenduaren 1a]]) [[igerilari]] eta igeriketako entrenatzaile eta monitorea izan zen. Kimikan lizentziatu bazen ere, igeriketako entrenatzaile titulua atera eta igeriketa izan zuen bizibide. == Bizitza == Elena Fernandez Iturrioz Donostian jaio zen, [[Konstituzio plaza (Donostiako Plaza Berria)|Plaza Berrian (edo Konstituzio Plazan)]]. 11 urterekin hasi zen igerian, medikuak aginduta, hankan herrena zuelako. Laster nabarmendu zen emakumeen haur-kategorian, eta lehen postuak lortu eta errekorrak hautsi zituen aurreragoko kategorietan ere; esate baterako, 1976. urtean, Gipuzkoako jubeniletan 19 errekor egin zituen, eta 1977an, 10 errekor (baita beteranoetan ere). Donostiako Real Club Nauticon eta Fortuna Kirol Elkartean eta Ondarroako Ondarru Igeri Taldean ibili zen. Irmo eta kiroltasunez entrenatuta, ibilbide distiratsua osatu zuen. Kimika lizentziatura atera zuen Donostiako EHUn, Petrokimika espezialitatean, Makromolekulak aukeran; baita Certificado de Aptitud Pedagógica (CAP) titulua ere, Bigarren Hezkuntzako irakasle izateko behar zena. 1984an joan zen [[Ondarroa|Ondarroara]] lanera Zaldupe udal kiroldegira urtebeterako. Igeriketa monitore aritzeko hartu bazuten ere, hurrengo urtera arte ez zen hasi lanean, kiroldegia artean bukatu gabe zegoelako. Ondoren, lanpostu finkoa lortu zuen Ondarroan, eta 1986an Ondarru Igeri Eskola sortu zuen; urte horretan bertan antolatu zuen Ondarroako lehen igeri itsas-lasterketa. 1987an, juridikoki eratu zen Ondarru Igeri Taldea (Espainiako federazioak hainbat eragozpen jarri zituen arren, bere estatutuak euskaraz egin zituen Euskal Herriko lehenengo taldea izan zen, [[Andres Urrutia|Andres Urrutia Badiola]] notarioaren eskutik).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=1987-1997|hizkuntza=eu|url=https://www.ondarruit.eus/1987-1997/|sartze-data=2024-11-27}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=r01etpd158aa64558419b9ec5ed77644af02263cda|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua=ONDARRU IGERI TALDEA|hizkuntza=eu|data=2020-06-29|url=https://www.euskadi.eus/entitatea/ondarru-igeri-taldea/web01-a2kirola/eu/|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2024-11-27}}</ref> Elenak Ondarroan ikasi zuen euskaraz eta Ondarroan osatu familia: senarra Josu Arrizabalaga Badiola ondarrutarra izan zuen, eta bi seme-alaba izan zituzten, Ainhoa eta Kepa. Aitona zuen Elenak jaiotzez ondarrutarra. Lanean jardun zuen urteetan (1985etik 2002ra) makina bat ume ondarrutarri erakutsi zion igerian; gainera, igerilari horietako batzuek emaitza bikainak lortu zituzten: bik parte hartu zuten Europako txapelketan, eta lau ibili ziren Espainiako errendimendu handiko zentroetan. 2002. urtean, ordea, [[Alboko Esklerosi Amiotrofikoa]] (AEA) diagnostikatu zioten, eta lana utzi behar izan zuen. 2010ean, Berriatuan bizitzen jarri zen. Ondarroako udalak 2011. urteko kirol sarietan Elena Fernandezi egin zion aipamen berezia igeri taldea sortu eta igeriketari herrian emandako bultzadagatik.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Udalaren aipamen berezia|url=https://www.ondarroa.eus/es-ES/Noticias/Documents/2011ko_Kirol_Sariak.pdf}}</ref> 2014ko abenduaren 1ean hil zen [[AEA]] gaixotasunaren ondorioz. Ondarrutarrek merezitako agur-omenaldi xume baina jendetsua egin zioten abenduaren 2an Zaldupe kiroldegian: [[Loren Arkotxa|Loren Arkotxa Meabebasterretxea]]<nowiki/>k gidatuta, Elena Fernandez Iturriozen bizitzako pasarteak gogoratu zituzten honen lankideek, familiakoek, lagunek eta igerilariek, eta euren sentimentuak eta esker ona adierazi ere bai, Elenaren gustuko musika entzunez ([[Benito Lertxundi|Benito Lertxundiren]] ''[[Oi Ama Eskual Herri]],'' danborradako Sarriegiren San Sebastian martxa, Xabier Leteren [[Xalbadorren heriotzean]], Polo Montañez kubatarraren ''Canten''), eta Jose Mari Lejardi Kareaga ''Gabixola'' bertsozale eta gaijartzaile markina-xemeindarrak eta Leire Larrañaga Arrizabalaga ilobak bertsoak abestu zizkioten.<ref>{{Erreferentzia|izena=Kazetaria(e)ko|abizena=Hitza|izenburua=Elena Fernandez Iturrioz Ondarru Igeri Taldeko sortzailea zendu da, eta omenaldia jasoko du|hizkuntza=eu|data=2014-12-01|url=https://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/2014/12/01/elena-fernandez-iturrioz-ondarru-igeri-taldeko-sortzailea-zendu-da-eta-omenaldia-jasoko-du/|aldizkaria=Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza|sartze-data=2024-11-27}}</ref> Hileta ospakizunetan loretan gastatuko zen dirua ADELA EUSKAL HERRIA elkarteari (Euskal Herriko alboko esklerosi amiotrofikoaren elkarteen federazioari) eman zekion izan zen bere borondatea, eta garuna eta bizkarrezur-muina, berriz, zientziak aztertzeko dohaintzan eman zituen,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Esquelas y Necrologicas {{!}} ONDARROA {{!}} Elena Fernández Iturrioz {{!}} diariovasco.com|url=https://canales.diariovasco.com/esquelas/diario/2014-12-02/elena-fern-ndez-iturrioz-14557005.htm|aldizkaria=canales.diariovasco.com|sartze-data=2024-11-27}}</ref> == Palmaresa == {| class="wikitable" !Urtea !Txapelketa !Lekua !Proba |- |1972 |IV. Munich Saria |Donostian, Teniseko igerilekuan |Femenino -100 mariposa infantil: 2. postua [[Fitxategi:Silver_medal_icon.svg|link=Archivo:Silver_medal_icon.svg|15x15px]] -400m libres infantil: 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1973 |Eskolarteko nesken txapelketak |Donostian, Kontxako igerileku estalian |Femenino -100 mariposa infantil: 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] -100 m estilos: 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1973 |Gipuzkoako neguko txapelketa |Bergarako Agorrosin igerileku estalian |<nowiki>-100m libres: 1. postua</nowiki> [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] -400m estilos: 2. postua |- |1973 |Gipuzkoako Txapelketa Nagusiak |Tolosako Igarondo igerileku olinpikoan |<nowiki>-100m libres: 1. postua</nowiki> [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] -200m estilos: 4. postua |- |1973 |Getaria-Zarautz itsas-zeharkaldia |itsasoan |<nowiki>-Absoluto femenino: 1. postua (1)</nowiki> [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1973 |Badiako zeharkaldia / XXXI. Kontxa Badiako Igerialdia |itsasoan |<nowiki>-Absoluto femenino: 1. postua</nowiki> |- |1973 |Sobietar Igeriketa Txapelketak |Rostov-on-Don hirian, igerilekuan |Infantil femenino: -800m libres: 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1973 |VII. Santo Tomás Saria |Kontxako igerileku estalian |Infantiletan: -100m crowl+espalda+ braza+mariposa: 1.postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1974 |VI. Gipuzkoako Txapelketa Nagusiak |Ordiziako Altamira igerileku estalian |Femenino: -400m estilos: 2. postua [[Fitxategi:Silver_medal_icon.svg|link=Archivo:Silver_medal_icon.svg|15x15px]] -100m libres: 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] -100m mariposa: 2. postua [[Fitxategi:Silver_medal_icon.svg|link=Archivo:Silver_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1974 |XVII. Bilboko euskal eta nafar txapelketak |Club Deportivo Bilbaoko igerilekuan |Femenino: -200m mariposa: 4. postua -100m mariposa: 4. postua -4 x 100 estilos, errekorra |- |1974 |Haur eta gazteentzako Vasco-Navarro Saria |Bergarako Agorrosin igerileku estalian |Femenino: -200m libres: 1. postua eta Gipuzkoako errekor jubenil absolutoa [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1974 |IV. San Juan Saria |Tolosako Igarondo igerilekuan |Emakumeetan: -100m mariposa: 2. postua eta Gipuzkoako errekorra infantiletan |- |1974 |XXX. Euskal Herriko txapelketa absolutuak |Bilboko Jolaseta igerilekuan |<nowiki>-200m libres: 2. postua eta Gipuzkoako errekorra</nowiki> [[Fitxategi:Silver_medal_icon.svg|link=Archivo:Silver_medal_icon.svg|15x15px]] -800m libres: 2. postua eta Gipuzkoako errekorra [[Fitxategi:Silver_medal_icon.svg|link=Archivo:Silver_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1974 |Espainiako igeriketa txapelketak |Valentzian, igerilekuan |<nowiki>-100m mariposa: gutxieneko denbora lortu zuen.</nowiki> |- |1974 |Montreal Saria | |<nowiki>-200m libres: 1. postua eta Gipuzkoako errekor absolutoa</nowiki> [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1974 |Badiako zeharkaldia/ XXXII. Kontxa Badiako Igerialdia |itsasoan |<nowiki>-Absoluto femenino: 1. postua</nowiki> [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1974 |X. Uharteko zeharkaldia |Donostian, itsasoan |<nowiki>-Absoluto femenino: 1. postua</nowiki> [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1974 |VIII. Santo Tomas Saria |Kontxako igerileku estalian |Neska kadeteetan 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1975 |Nesken Eskolarteko Txapelketa |Kontxako igerileku estalian |Kadeteetan: -100m mariposa: 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] -400m libres: 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1975 |XI. Uharteko zeharkaldia |Donostian, itsasoan |<nowiki>-Absoluto femenino: 1. postua</nowiki> [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1976 |Neguko Gazte Txapelketak |Kontxako igerilekuan |<nowiki>-400m libres: 1. postua eta Gipuzkoako errekor absolutoa</nowiki> |- |1976 |Gipuzkoako Txapelketa Nagusiak |Bidebietako igerileku estalian |<nowiki>-800m libres: 1. postua eta errekorra</nowiki> [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] -400m estilo: 1. postua eta errekorra [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] -400m libres: 1. postua eta errekor absolutoa jubeniletan [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] -200m libres: 1. postua eta errekorra [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] -200m mariposa. 2. postua [[Fitxategi:Silver_medal_icon.svg|link=Archivo:Silver_medal_icon.svg|15x15px]] -100m libres: 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- | rowspan="3" |1976 | rowspan="3" |Haur eta gazteentzako Vasco-Navarro Saria |Bilboko Landatxueta igerilekuan |<nowiki>-400m libres: Gipuzkoako errekor absolutoa jubeniletan</nowiki> |- |Bergarako Agorrosin igerileku estalian |<nowiki>-200m libres Gipuzkoako errekor absolutoa jubeniletan</nowiki> |- |Gasteizko Mendizorrotza igerileku estalian |<nowiki>-200m mariposa: 1. postua eta Gipuzkoako errekorra</nowiki> -800m libres: 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1976 |VI. San Juan Saria |Tolosako Igarondo igerilekuan |<nowiki>-100m mariposa: 1. postua</nowiki> [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] -100m libres: 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] -4 x 100 estilos: 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1976 |XII. Uharteko zeharkaldia |Donostian, itsasoan |<nowiki>-Absoluto femenino: 1. postua</nowiki> [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1977 |Gipuzkoako Txapelketa Nagusiak |Bidebietako igerileku estalian |<nowiki>-400m libres: 1. postua</nowiki> [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] -100m libres: 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1977 |Gipuzkoa Gaztea Saria |Ordiziako Altamira igerileku estalian |<nowiki>-100m libres juveniles: 1. postua</nowiki> [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] -100m braza juveniles: 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1977 |Unibertsitateko Txapelketa Nazionalak |Murtziako udal igerilekuan |<nowiki>-Urrezko hiru domina: 800m mariposa, 400m libres eta 100m libres. Campeona de España Unibersitaria</nowiki> -100m libres: Gipuzkoako errekor absolutoa jubeniletan |- |1978 |Unibertsitateko Txapelketa Nazionalak |Madrileko La Almudena igerilekuan |<nowiki>-400m libres: 2. postua (zilarrezko domina)</nowiki> [[Fitxategi:Silver_medal_icon.svg|link=Archivo:Silver_medal_icon.svg|15x15px]] -100m mariposa: 3. postua [[Fitxategi:Bronze_medal_icon.svg|link=Archivo:Bronze_medal_icon.svg|15x15px]] -100m libres: 5. postua |- |1979 |Euskadiko Txapelketa Nagusiak |Gasteizen |<nowiki>-100m libres: errekorra</nowiki> |- |1979 |Unibertsitateko Txapelketa Nazionalak |Madrileko La Almudena igerilekuan |<nowiki>-Zilarrezko hiru domina: 100m libres, 400m libres eta 100m mariposa</nowiki> |- |1980 |Gipuzkoa Neguko Saria |Ordizian |<nowiki>-200m libres: 1. postua eta Gipuzkoako errekor absolutoa</nowiki> [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1980 |Unibertsitateko Txapelketa Nazionalak |Granadan |<nowiki>-Urrezko domina bat: 100m libres</nowiki> -Zilarrezko bi domina: 400m libres eta 100m espalda |- |1988 |XIII. Javier Seminario Memoriala (eteranoen Gipuzkoako Txapelketa) |Donostian, Teniseko igerilekuan |<nowiki>-50m mariposa (A): 1. postua</nowiki> [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] -50m libres (A): 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] -Puntuazioa guztira: 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |} == Sariak eta aipamenak == * 1975 urteko Gipuzkoako emekume jubenil kategoriako igerilari gailenenari saria. * Gipuzkoako Igeriketa Federazioak urteko igerilaririk onena izendatu zuen 1976an, 1977an eta 1978an. * Gipuzkoako kirolaririk onena 1978an. * 1977an, Campeona de España Unibersitaria. == Elena Fernandez Iturrioz Memoriala == [[Fitxategi:Elena_Fernandez_Iturrioz_Memoriala,_2015.png|thumb|Elena Fernandez Iturrioz Memoriala, 2015]] Elena Fernandez Iturrioz 2014ko abenduan hil eta hurrengo Ondarroako Igeri Itsas-lasterketan (2015eko XXX. edizioan) momentu hunkigarri ugari bizi izan ziren Ondarroako Arrigorri hondartzan. Bozgorailuetatik une oro gogoratu zuten igeri taldearen sortzailea eta bultzatzailea. Hainbat urtez bere ikasle izan zirenak, esate baterako, batera helmugaratu ziren, eta kiroldegiko bere lankideek ere parte hartu zuten proban. Sariak banatzen, Josu senarra eta Ainhoa eta Kepa seme-alabak aritu ziren, eta, bukaeran, senideek merezitako omenaldi xumea jaso zuten erabat hunkituta eta txalo artean.<ref>{{Erreferentzia|izena=Kazetaria(e)ko|abizena=Hitza|izenburua=Maialen Saezek eta Alex Ojangurenek irabazi dute Ondarroako itsas lasterketa|hizkuntza=eu|data=2015-07-20|url=https://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/2015/07/20/maialen-saezek-eta-alex-ojangurenek-irabazi-dute-ondarroako-itsas-lasterketa/|aldizkaria=Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza|sartze-data=2024-11-27}}</ref> Urte horretatik hasita, Ondarroako Igeri lasterketari Elena Fernandez Iturrioz Memoriala deitu zitzaion, eta Ondarru Igeri Taldeko igerilari diren eta izandakoen artean banatzen da Elena Fernandez Iturrioz saria.<ref>{{Erreferentzia|izena=Kazetaria(e)ko|abizena=Hitza|izenburua=Iñaki Salaberriak eta Nerea Santosek irabazi dute Ondarroako 34. itsas lasterketa|hizkuntza=eu|data=2019-07-15|url=https://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/2019/07/15/inaki-salaberriak-eta-nerea-santosek-irabazi-dute-ondarroako-34-itsas-lasterketa/|aldizkaria=Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza|sartze-data=2024-11-27}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1959ko|2014ko|Fernandez Iturrioz, Elena}} [[Kategoria:Donostiarrak]] [[Kategoria:Ondarroarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko igerilariak]] [[Kategoria:Emakume igerilariak]] b646rrwte2zov86d4iww176sz7f048m 9999321 9999303 2024-12-14T10:43:48Z Mgaraizabal 129250 Txukundu 9999321 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Elena Fernandez Iturrioz''' ([[Donostia]], [[Gipuzkoa]], [[1959|1959ko]] [[Abuztuaren 13|abuztuaren 13a]] - [[Berriatua]], [[Bizkaia]], [[2014|2014ko]] [[Abenduaren 1|abenduaren 1a]]) [[igerilari]] eta igeriketako entrenatzaile eta monitorea izan zen. Kimikan lizentziatu bazen ere, igeriketako entrenatzaile titulua atera eta igeriketa izan zuen bizibide. == Bizitza == Elena Fernandez Iturrioz Donostian jaio zen, [[Konstituzio plaza (Donostiako Plaza Berria)|Plaza Berrian (edo Konstituzio Plazan)]]. 11 urterekin hasi zen igerian, medikuak aginduta, hankan herrena zuelako. Laster nabarmendu zen emakumeen haur-kategorian, eta lehen postuak lortu eta errekorrak hautsi zituen aurreragoko kategorietan ere; esate baterako, 1976. urtean, Gipuzkoako jubeniletan 19 errekor egin zituen, eta 1977an, 10 errekor (baita beteranoetan ere). Donostiako Real Club Nauticon eta Fortuna Kirol Elkartean eta Ondarroako Ondarru Igeri Taldean ibili zen. Irmo eta kiroltasunez entrenatuta, ibilbide distiratsua osatu zuen. Kimika lizentziatura atera zuen Donostiako EHUn, Petrokimika espezialitatean, Makromolekulak aukeran; baita Certificado de Aptitud Pedagógica (CAP) titulua ere, Bigarren Hezkuntzako irakasle izateko behar zena. 1984an joan zen [[Ondarroa|Ondarroara]] lanera Zaldupe udal kiroldegira urtebeterako. Igeriketa monitore aritzeko hartu bazuten ere, hurrengo urtera arte ez zen hasi lanean, kiroldegia artean bukatu gabe zegoelako. Ondoren, lanpostu finkoa lortu zuen Ondarroan, eta 1986an Ondarru Igeri Eskola sortu zuen; urte horretan bertan antolatu zuen Ondarroako lehen igeri itsas-lasterketa. 1987an, juridikoki eratu zen Ondarru Igeri Taldea (Espainiako federazioak hainbat eragozpen jarri zituen arren, bere estatutuak euskaraz egin zituen Euskal Herriko lehenengo taldea izan zen, [[Andres Urrutia|Andres Urrutia Badiola]] notarioaren eskutik).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=1987-1997|hizkuntza=eu|url=https://www.ondarruit.eus/1987-1997/|sartze-data=2024-11-27}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=r01etpd158aa64558419b9ec5ed77644af02263cda|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua=ONDARRU IGERI TALDEA|hizkuntza=eu|data=2020-06-29|url=https://www.euskadi.eus/entitatea/ondarru-igeri-taldea/web01-a2kirola/eu/|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2024-11-27}}</ref> Elenak Ondarroan ikasi zuen euskaraz eta Ondarroan osatu familia: senarra Josu Arrizabalaga Badiola ondarrutarra izan zuen, eta bi seme-alaba izan zituzten, Ainhoa eta Kepa. Aitona zuen Elenak jaiotzez ondarrutarra. Lanean jardun zuen urteetan (1985etik 2002ra) makina bat ume ondarrutarri erakutsi zion igerian; gainera, igerilari horietako batzuek emaitza bikainak lortu zituzten: bik parte hartu zuten Europako txapelketan, eta lau ibili ziren Espainiako errendimendu handiko zentroetan. 2002. urtean, ordea, [[Alboko Esklerosi Amiotrofikoa]] (AEA) diagnostikatu zioten, eta lana utzi behar izan zuen. 2010ean, Berriatuan bizitzen jarri zen. Ondarroako udalak 2011. urteko kirol sarietan Elena Fernandezi egin zion aipamen berezia igeri taldea sortu eta igeriketari herrian emandako bultzadagatik.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Udalaren aipamen berezia|url=https://www.ondarroa.eus/es-ES/Noticias/Documents/2011ko_Kirol_Sariak.pdf}}</ref> 2014ko abenduaren 1ean hil zen [[AEA]] gaixotasunaren ondorioz. Ondarrutarrek merezitako agur-omenaldi xume baina jendetsua egin zioten abenduaren 2an Zaldupe kiroldegian: [[Loren Arkotxa|Loren Arkotxa Meabebasterretxea]]<nowiki/>k gidatuta, Elena Fernandez Iturriozen bizitzako pasarteak gogoratu zituzten honen lankideek, familiakoek, lagunek eta igerilariek, eta euren sentimentuak eta esker ona adierazi ere bai, Elenaren gustuko musika entzunez ([[Benito Lertxundi|Benito Lertxundiren]] ''[[Oi Ama Eskual Herri]],'' danborradako Sarriegiren San Sebastian martxa, Xabier Leteren [[Xalbadorren heriotzean]], Polo Montañez kubatarraren ''Canten''), eta Jose Mari Lejardi Kareaga ''Gabixola'' bertsozale eta gaijartzaile markina-xemeindarrak eta Leire Larrañaga Arrizabalaga ilobak bertsoak abestu zizkioten.<ref>{{Erreferentzia|izena=Kazetaria(e)ko|abizena=Hitza|izenburua=Elena Fernandez Iturrioz Ondarru Igeri Taldeko sortzailea zendu da, eta omenaldia jasoko du|hizkuntza=eu|data=2014-12-01|url=https://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/2014/12/01/elena-fernandez-iturrioz-ondarru-igeri-taldeko-sortzailea-zendu-da-eta-omenaldia-jasoko-du/|aldizkaria=Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza|sartze-data=2024-11-27}}</ref> Hileta ospakizunetan loretan gastatuko zen dirua ADELA EUSKAL HERRIA elkarteari (Euskal Herriko alboko esklerosi amiotrofikoaren elkarteen federazioari) eman zekion izan zen bere borondatea, eta garuna eta bizkarrezur-muina, berriz, zientziak aztertzeko dohaintzan eman zituen,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Esquelas y Necrologicas {{!}} ONDARROA {{!}} Elena Fernández Iturrioz {{!}} diariovasco.com|url=https://canales.diariovasco.com/esquelas/diario/2014-12-02/elena-fern-ndez-iturrioz-14557005.htm|aldizkaria=canales.diariovasco.com|sartze-data=2024-11-27}}</ref> == Palmaresa == {| class="wikitable" !Urtea !Txapelketa !Lekua !Proba |- |1972 |IV. Munich Saria |Donostian, Teniseko igerilekuan |Haur emakumezkoak -100 m tximeleta eran: 2. postua [[Fitxategi:Silver_medal_icon.svg|link=Archivo:Silver_medal_icon.svg|15x15px]] -400 m librean : 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1973 |Eskolarteko nesken txapelketak |Donostian, Kontxako igerileku estalian |Haur emakumezkoak -100 m tximeleta eran: 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] -100 m librean: 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1973 |Gipuzkoako neguko txapelketa |Bergarako Agorrosin igerileku estalian | -100m librean : 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] -400m estilo: 2. postua [[Fitxategi:Silver_medal_icon.svg|link=Archivo:Silver_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1973 |Gipuzkoako Txapelketa Nagusiak |Tolosako Igarondo igerileku olinpikoan | -100m librean : 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] -200m estilo: 4. postua |- |1973 |Getaria-Zarautz itsas-zeharkaldia |itsasoan |<nowiki>-Absoluto femenino: 1. postua (1)</nowiki> [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1973 |Badiako zeharkaldia / XXXI. Kontxa Badiako Igerialdia |itsasoan |<nowiki>-Absoluto femenino: 1. postua</nowiki> [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1973 |Sobietar Igeriketa Txapelketak |Rostov-on-Don hirian, igerilekuan |Infantil femenino: -800m librean : 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1973 |VII. Santo Tomás Saria |Kontxako igerileku estalian |Infantiletan: -100m crowl+espalda+ braza+tximeleta eran: 1.postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1974 |VI. Gipuzkoako Txapelketa Nagusiak |Ordiziako Altamira igerileku estalian |Emakumezkoak: -400m estilo: 2. postua [[Fitxategi:Silver_medal_icon.svg|link=Archivo:Silver_medal_icon.svg|15x15px]] -100m librean : 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] -100m tximeleta eran: 2. postua [[Fitxategi:Silver_medal_icon.svg|link=Archivo:Silver_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1974 |XVII. Bilboko euskal eta nafar txapelketak |Club Deportivo Bilbaoko igerilekuan |Emakumezkoetan: -200m tximeleta eran: 4. postua -100m tximeleta eran: 4. postua -4 x 100 estilo, errekorra |- |1974 |Haur eta gazteentzako Vasco-Navarro Saria |Bergarako Agorrosin igerileku estalian |Emakumezkoetan: -200m librean : 1. postua eta Gipuzkoako errekor jubenil absolutoa [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1974 |IV. San Juan Saria |Tolosako Igarondo igerilekuan |Emakumeetan: -100m tximeleta eran: 2. postua [[Fitxategi:Silver_medal_icon.svg|link=Archivo:Silver_medal_icon.svg|15x15px]] eta Gipuzkoako errekorra infantiletan |- |1974 |XXX. Euskal Herriko txapelketa absolutuak |Bilboko Jolaseta igerilekuan | -200m librean : 2. postua eta Gipuzkoako errekorra [[Fitxategi:Silver_medal_icon.svg|link=Archivo:Silver_medal_icon.svg|15x15px]] -800m librean : 2. postua eta Gipuzkoako errekorra [[Fitxategi:Silver_medal_icon.svg|link=Archivo:Silver_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1974 |Espainiako igeriketa txapelketak |Valentzian, igerilekuan | -100m tximeleta eran: gutxieneko denbora lortu zuen. |- |1974 |Montreal Saria | | -200m librean: 1. postua eta Gipuzkoako errekor absolutoa [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1974 |Badiako zeharkaldia/ XXXII. Kontxa Badiako Igerialdia |itsasoan |<nowiki>-Absoluto femenino: 1. postua</nowiki> [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1974 |X. Uharteko zeharkaldia |Donostian, itsasoan |<nowiki>-Absoluto femenino: 1. postua</nowiki> [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1974 |VIII. Santo Tomas Saria |Kontxako igerileku estalian |Neska kadeteetan 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1975 |Nesken Eskolarteko Txapelketa |Kontxako igerileku estalian |Kadeteetan: -100m tximeleta eran: 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] -400m librean : 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1975 |XI. Uharteko zeharkaldia |Donostian, itsasoan |<nowiki>-Absoluto femenino: 1. postua</nowiki> [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1976 |Neguko Gazte Txapelketak |Kontxako igerilekuan | -400m librean : 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] eta Gipuzkoako errekor absolutoa |- |1976 |Gipuzkoako Txapelketa Nagusiak |Bidebietako igerileku estalian | -800m librelibrean : 1. postua eta errekorra [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] -400m estilo: 1. postua eta errekorra [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] -400m librean : 1. postua eta errekor absolutoa jubeniletan [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] -200m librean: 1. postua eta errekorra [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] -200m tximeleta eran. 2. postua [[Fitxategi:Silver_medal_icon.svg|link=Archivo:Silver_medal_icon.svg|15x15px]] -100m librean: 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- | rowspan="3" |1976 | rowspan="3" |Haur eta gazteentzako Vasco-Navarro Saria |Bilboko Landatxueta igerilekuan | -400m librean: Gipuzkoako errekor absolutoa jubeniletan |- |Bergarako Agorrosin igerileku estalian |<nowiki>-200m libres Gipuzkoako errekor absolutoa jubeniletan</nowiki> |- |Gasteizko Mendizorrotza igerileku estalian | -200m tximeleta eran: 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] eta Gipuzkoako errekorra -800m librean: 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1976 |VI. San Juan Saria |Tolosako Igarondo igerilekuan | -100m tximeleta eran: 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] -100m librean: 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] -4 x 100 estilo: 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1976 |XII. Uharteko zeharkaldia |Donostian, itsasoan |<nowiki>-Absoluto femenino: 1. postua</nowiki> [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1977 |Gipuzkoako Txapelketa Nagusiak |Bidebietako igerileku estalian | -400m librean: 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] -100m librean: 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1977 |Gipuzkoa Gaztea Saria |Ordiziako Altamira igerileku estalian | -100m librean juveniles: 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] -100m braza juveniles: 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1977 |Unibertsitateko Txapelketa Nazionalak |Murtziako udal igerilekuan | -Urrezko hiru domina: 800m maritximeleta eranposa, 400m libres eta 100m librean. Campeona de España Unibersitaria -100m librean: Gipuzkoako errekor absolutoa jubeniletan |- |1978 |Unibertsitateko Txapelketa Nazionalak |Madrileko La Almudena igerilekuan | -400m librean: 2. postua (zilarrezko domina) [[Fitxategi:Silver_medal_icon.svg|link=Archivo:Silver_medal_icon.svg|15x15px]] -100m tximeleta eran: 3. postua [[Fitxategi:Bronze_medal_icon.svg|link=Archivo:Bronze_medal_icon.svg|15x15px]] -100m librean: 5. postua |- |1979 |Euskadiko Txapelketa Nagusiak |Gasteizen | -100m librean: errekorra |- |1979 |Unibertsitateko Txapelketa Nazionalak |Madrileko La Almudena igerilekuan | -Zilarrezko hiru domina: 100m librean [[Fitxategi:Bronze_medal_icon.svg|link=Archivo:Bronze_medal_icon.svg|15x15px]] , 400m librean [[Fitxategi:Bronze_medal_icon.svg|link=Archivo:Bronze_medal_icon.svg|15x15px]] eta 100m tximeleta eran [[Fitxategi:Bronze_medal_icon.svg|link=Archivo:Bronze_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1980 |Gipuzkoa Neguko Saria |Ordizian | -200m librean: 1. postua eta Gipuzkoako errekor absolutoa [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |- |1980 |Unibertsitateko Txapelketa Nazionalak |Granadan | -Urrezko domina bat: 100m librean [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] -Zilarrezko bi domina: 400m librean eta 100m espalda |- |1988 |XIII. Javier Seminario Memoriala (eteranoen Gipuzkoako Txapelketa) |Donostian, Teniseko igerilekuan | -50m tximeleta eran(A): 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] -50m librean (A): 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] -Puntuazioa guztira: 1. postua [[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]] |} == Sariak eta aipamenak == * 1975 urteko Gipuzkoako emekume jubenil kategoriako igerilari gailenenari saria. * Gipuzkoako Igeriketa Federazioak urteko igerilaririk onena izendatu zuen 1976an, 1977an eta 1978an. * Gipuzkoako kirolaririk onena 1978an. * 1977an, Campeona de España Unibersitaria. == Elena Fernandez Iturrioz Memoriala == [[Fitxategi:Elena_Fernandez_Iturrioz_Memoriala,_2015.png|thumb|Elena Fernandez Iturrioz Memoriala, 2015]] Elena Fernandez Iturrioz 2014ko abenduan hil eta hurrengo Ondarroako Igeri Itsas-lasterketan (2015eko XXX. edizioan) momentu hunkigarri ugari bizi izan ziren Ondarroako Arrigorri hondartzan. Bozgorailuetatik une oro gogoratu zuten igeri taldearen sortzailea eta bultzatzailea. Hainbat urtez bere ikasle izan zirenak, esate baterako, batera helmugaratu ziren, eta kiroldegiko bere lankideek ere parte hartu zuten proban. Sariak banatzen, Josu senarra eta Ainhoa eta Kepa seme-alabak aritu ziren, eta, bukaeran, senideek merezitako omenaldi xumea jaso zuten erabat hunkituta eta txalo artean.<ref>{{Erreferentzia|izena=Kazetaria(e)ko|abizena=Hitza|izenburua=Maialen Saezek eta Alex Ojangurenek irabazi dute Ondarroako itsas lasterketa|hizkuntza=eu|data=2015-07-20|url=https://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/2015/07/20/maialen-saezek-eta-alex-ojangurenek-irabazi-dute-ondarroako-itsas-lasterketa/|aldizkaria=Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza|sartze-data=2024-11-27}}</ref> Urte horretatik hasita, Ondarroako Igeri lasterketari Elena Fernandez Iturrioz Memoriala deitu zitzaion, eta Ondarru Igeri Taldeko igerilari diren eta izandakoen artean banatzen da Elena Fernandez Iturrioz saria.<ref>{{Erreferentzia|izena=Kazetaria(e)ko|abizena=Hitza|izenburua=Iñaki Salaberriak eta Nerea Santosek irabazi dute Ondarroako 34. itsas lasterketa|hizkuntza=eu|data=2019-07-15|url=https://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/2019/07/15/inaki-salaberriak-eta-nerea-santosek-irabazi-dute-ondarroako-34-itsas-lasterketa/|aldizkaria=Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza|sartze-data=2024-11-27}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1959ko|2014ko|Fernandez Iturrioz, Elena}} [[Kategoria:Donostiarrak]] [[Kategoria:Ondarroarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko igerilariak]] [[Kategoria:Emakume igerilariak]] l9e4sz2ziiajrafi0cnlvcytzyqwrk1 0 1212219 9998884 9960679 2024-12-13T17:47:57Z Lainobeltz 56334 9998884 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Mikel Rodríguez Álvarez''' ([[Oiartzun]], [[1967]]) gipuzkoar irakasle, historialari eta gaztelaniazko idazlea da. == Biografia == Historian lizentziaduna da [[Deustuko Unibertsitatea]]n, eta Bigarren Hezkuntzako irakaslea [[Madril]]en eta [[Nafarroa Garaia]]n.<ref>https://www.pamiela.com/index.php/autores/manufacturers/rodriguez-alvarez-mikel?tmpl=component</ref> [[Historia Garaikidea]]n eta [[ahozko historia]]n aditua da, eta hainbat erakunderekin kolaboratzen du, hala nola [[Eusko Ikaskuntza]]rekin eta ''[[Historia 16]]'' zein ''[[Historia y vida]]'' aldizkariekin. ''[[Enciclopedia General Ilustrada del País Vasco|Euskal Herriko Entziklopedia Ilustratu Handia]]''ren eta ''[[Petit Larousse]]''ren eguneratzean ere parte hartu zuen.<ref>https://www.txalaparta.eus/eu/liburu-denda/egileak/mikel-rodriguez-alvarez?srsltid=AfmBOoril9br5dhvcnC8h9Y4pDBs4GT_WOcVBEvl0GTA1wdhfg8TmwAX</ref> == Obra == * ''Maquis. La guerrilla vasca 1938-1962'' (Txalaparta, 2000) ISBN:9788481361957. * ''Memoria de los vascos en la II guerra mundial. De la Brigada Vasca al Batallón Gernika'' (Pamiela, 2002) ISBN: 978-84-7681-362-1 * ''Espías vascos'' (Txalaparta, 2004) ISBN: 978-84-8136-362-3. * ''Caperucita y otros relatos vascos de terror'' (Txertoa, 2013). ISBN: 978-84-7148-540-3. * ''Sacamantecas y otros relatos vascos de terror'' (Txertoa, 2011). ISBN: 978-84-7148-522-9. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{es}}:[https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/es/autor/rodriguez-alvarez-mikel/eg-31390/ Mikel Rodríguez Álvarezen artikuluak Auñamendi Entziklopedian.] {{bizialdia|1967ko||Rodíguez Álvarez, Mikel}} [[Kategoria:Oiartzungo idazleak]] [[Kategoria:Euskal Herriko historialariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko gaztelaniazko ipuingileak]] [[Kategoria:Euskal Herriko gaztelaniazko idazleak]] [[Kategoria:Deustuko Unibertsitateko ikasleak]] [[Kategoria:Euskal Herriko gaztelaniazko saiakeragileak]] p2n0vntx3iy3mndzqsc1jmgfhd2qn06 0 1212220 9998542 9991000 2024-12-13T14:05:49Z Joseba65 69297 /* Amateurretan */ 9998542 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Fedor Iwan den Hertog''', ([[Utrecht]], [[1946]]ko [[apirilaren 20]]a - [[Ermelo (Herbehereak)|Ermelo]], [[2011]]ko [[otsailaren 12]]a) <ref>[https://www.cyclingnews.com/news/dutch-rider-den-hertog-dies-at-age-64/ Dutch rider Den Hertog dies at age 64]</ref>, txirrindulari nederlandarra izan zen. Amateurretan bereziki nabarmendu zen, maila horretako txirrindulari onenetako bat izanik. Lorpenik nabarmenenak, 1968ko Mexikoko Olinpiar Jokoetan urrezko domina taldekako erlojupekoan, 1969ko eta 1971eko [[Milk Race]], 1972ko [[Etorkizuneko Tourra]] eta 1973ko [[Olympia's Tour]]ra izan ziren, besteak beste. 1974an profesionaletara pasatu zen, 28 urte betezear zelarik, eta etapa garaipen bat lortu zuen [[1977ko Frantziako Tourra|1977ko Frantziako Tour]]rean eta beste bat urte bereko [[1977ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n. Anaia [[Nidi den Hertog|Nidi]] ere txirrindulari profesionala izan zen. == Palmaresa == === Amateurretan === {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1966''' * [[Fitxategi:MaillotHolanda.PNG|20px]] Herbehereetako militarren txapelduna * [[Fitxategi:MaillotHolanda.PNG|20px]] Herbehereetako taldekako txapelduna '''1967''' *3. Belgikako Itzulia amateurrean eta 2 etapa * 3. [[Austriako Itzulia]]n eta 2 etapa * 5. [[Etorkizuneko Tourra|Etorkizuneko Tour]]rean eta etapa 1 '''1968''' * [[Fitxategi:Gold medal olympic.svg|15px]] [[1968ko Udako Olinpiar Jokoak]] taldekako erlojupekoa ([[Joop Zoetemelk]], [[Jan Krekels]] eta [[René Pijnen]]ekin) * [[Fitxategi:MaillotHolanda.PNG|20px]] Herbehereetako errepideko txapelketa amateur * [[Fitxategi:MaillotHolanda.PNG|20px]] Herbehereetako jazarpen probako txapelduna * [[Circuit de Lorraine|Circuit des Mines]] eta 2 etapa '''1969''' * [[Fitxategi:MaillotHolanda.PNG|20px]] Herbehereetako taldekako txapelduna * Belgikako Itzulia amateur eta 2 etapa * [[Milk Race]] eta 2 etapa * [[Renania-Palatinatuko Itzulia]] eta 9 etapa * Nazioen Sari Nagusia (amateur) * 2. Belgikako Sari Nagusian * 3. [[Omloop der Kempen]]<nowiki/>en * 10. [[Etorkizuneko Tourra|Etorkizuneko Tour]]rean eta etapa 1 '''1970''' * [[Omloop der Kempen]] * [[Ronde van Limburg]] * Belgikako Sari Nagusia (taldekako erlojupekoa) * [[Bulgariako Itzulia]] * Nazioen Sari Nagusia (amateur) * 3. Herbehereetako jazarpen txapelketan * 3. [[Fitxategi:Bronze medal with cup.svg|15px]] Munduko taldekako erlojupeko txapelketan '''1971''' * [[Fitxategi:MaillotHolanda.PNG|20px]] Herbehereetako jazarpen probako txapelduna * [[Milk Race]] eta etapa 1 * [[Frantziako Sari Nagusia]] * Zeelanda Berriko Itzulia * 2. [[Etorkizuneko Tourra|Etorkizuneko Tour]]rean eta etapa 1 * 2. [[Fitxategi:Silver medal with cup.svg|15px]] Munduko taldekako erlojupeko txapelketan * 2. [[Mexikoko Itzulia]]n eta 3 etapa * 3. [[Olympia's Tour]]rean eta etapa 1 * 10. Munduko errepideko txapelketan amateurretan '''1972''' * [[Fitxategi:MaillotHolanda.PNG|20px]] Herbehereetako taldekako txapelduna * [[Dwars door Gendringen]] * Ekialdeko Alemaniako Tourra * [[Etorkizuneko Tourra]] eta etapa 1 * 2. [[Marokoko Itzulia]]n eta etapa 1 '''1973''' * [[Fitxategi:MaillotHolanda.PNG|20px]] Herbehereetako taldekako txapelduna * [[Olympia's Tour]] eta 2 etapa * [[Sex-Dagars]]eko etapa 1 * 2. [[Ronde van Overijssel]]<nowiki/>ean * 3. [[Milk Race]]n eta etapa 1 }} === Profesionaletan === {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1974''' * 2. [[Omloop van Midden-Vlaanderen]]en * 2. [[Omloop van de Vlasstreek]]en * 3. [[Romandiako Tour]]rean '''1975''' * [[Fitxategi:MaillotHolanda.PNG|20px]] Herbehereetako taldekako txapelduna * 2. [[Cannesko Sari Nagusia (txirrindularitza)|Cannesko Sari Nagusia]]n '''1976''' * [[Delta Profonde]] * [[Herbehereetako Itzulia|Herbehereetako Itzuli]]ko etapa 1 '''1977''' * [[Fitxategi:MaillotHolanda.PNG|20px]] [[Herbehereetako errepide txirrindularitzako txapelketa]] * [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tour]]reko etapa 1 * [[1977ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]ko etapa 1 * [[Flèche de Liedekerke]] * [[1977ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko etapa 1 * 2. [[De Kustpijl Heist]]<nowiki/>en * 5. [[Nazioen Sari Nagusia]]n * 10. [[1977ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulia]]n '''1978''' * [[Paris-Niza]]ko etapa 1 * 2. [[Étoile des Espoirs]]<nowiki/>en eta etapa 1 '''1979''' * [[Frans Verbeeck Sari Nagusia]] * [[Herbehereetako Itzulia|Herbehereetako itzuli]]ko etapa 1 * 2. [[Nationale Sluitingsprijs]]<nowiki/>ean * 2. [[Hannuteko Sari Nagusia]]n * 3. [[Valoniako Sari Nagusia]]n '''1980''' * [[Maaslandse Pijl]] }} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#eeeeee" !align="center"|Lasterketa !1974 !1975 !1976 !1977 !1978 !1979 !1980 |- |align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]] |align="center"|- |align="center"|[[1975eko Italiako Giroa|UT]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]] |align="center"|[[1974ko Frantziako Tourra|27.]] |align="center"|[[1975eko Frantziako Tourra|18.]] |align="center"|- |align="center"|[[1977ko Frantziako Tourra|UT]] |align="center"|[[1978ko Frantziako Tourra|25.]] |align="center"|[[1979ko Frantziako Tourra|48.]] |align="center"|- |- |align="center" style="background:red;"|[[Espainiako Vuelta]] |align="center"|- |align="center"|[[1975eko Espainiako Itzulia|UT]] |align="center"|[[1976ko Espainiako Itzulia|UT]] |align="center"|[[1977ko Espainiako Itzulia|UT]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |- |} <small>-: Ez zuen parte hartu<br /> UT: Utzi, ez zuen amaitu<br /> </small> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1946ko|2011ko|Den Hertog, Fedor}} [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Herbehereetako txirrindulariak]] [[Kategoria:1968ko Udako Olinpiar Jokoetako dominadunak]] [[Kategoria:Olinpiar Jokoetako dominadunak txirrindularitzan]] [[Kategoria:1968ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] [[Kategoria:Prostatako minbiziaren ondorioz hildakoak]] 13o8up798vp6bnmj82b7ujzlkf50mbt 0 1212819 9998885 9993417 2024-12-13T17:48:46Z Inaki Irazabalbeitia 137256 /* Organofluoratu-motak */ 9998885 wikitext text/x-wiki '''Konposatu organofluoratuak''' [[karbono]]-[[fluor]] [[Lotura kobalente|lotura kobalentea]] duten konposatuak dira Konposatu organofluoratuek hainbat aplikazio dituzte, hala nola [[Olio|olioa]] eta [[Ur|ura]] aldaratzeko agente, [[Sendagai|botika]], [[hozgarri]] edo [[katalizatzaile]] gisa<ref>{{Erreferentzia|izena=Peer|abizena=Kirsch|izenburua=Modern Fluoroorganic Chemistry: Synthesis, Reactivity, Applications|argitaletxea=Wiley|hizkuntza=en|data=2013-03-20|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/book/10.1002/9783527651351|edizioa=1|isbn=978-3-527-33166-6|doi=10.1002/9783527651351|sartze-data=2024-11-10}}</ref>. Aplikazio horiez gain, konposatu organofluoratu batzuk [[Kutsatzaile|poluitzaileak]] dira, [[Ozono geruza|ozono-geruzari]] kalte egiten diotelako, [[Klima aldaketaren kausak|berotze globalari]] laguntzen diotelako edo [[Biometagarri|biometagarriak]] eta [[Toxikotasun|toxikoak]] direlako. == Organofluoratu-motak == === '''Perfluorokarburoak''' === Perfluorokarburoek beren egitura karbono-fluor loturak baino ez dituzte<ref>{{erreferentzia|izenburua=Perfluorokarburo|argitaletxea=Zientzia eta teknologiaren hiztegi entziklopedikoa. Elhuyar fundazioa|url=https://zthiztegia.elhuyar.eus/terminoa/eu/perfluorokarburo}}</ref>. '''''Fluorokarburo''''' ere esaten zaie. Gasak, likidoak, argizari-itxurakoak edo solidoak izan daitezke duten [[Masa molekular|pisu molekularraren]] arabera. Perfluorokarburo sinpleena [[Tetrafluorometano|tetrafluorometanoa]] (CF₄) da. [[Lotura kimiko|Lotura]] aseak dituzten perfluorokarburoak egonkorrak dira eta asegabeak, berriz, erreaktiboagoak, batez ere [[Lotura hirukoitz|lotura hirukoitzak]] dituztenak. Hala ere, perfluorokarburoak egonkorragoak dira kimikoki eta termikoki [[Hidrokarburo|hidrokarburoak]] baino, C-F loturaren sendotasunaren seinale. === Fluoropolimeroak === [[Fluoropolimero|Fluoropolimeroak]] edo organofluoratu [[Polimero|polimerikoak]] ugariak eta komertzialki adierazgarriak dira. Batzuk osorik fluoratuta daude, [[Politetrafluoroetileno|tefloia]] esaterako, eta beste batzuk partzialki, [[Poli(biniliden fluoruro)|poli(biniliden fluoruro)a]] ([CH₂CF₂]_n) adibidez. === Hidrofluorokarburoak === [[Hidrofluorokarburo|Hidrofluorokarburoak]] (HFC) konposatu organofluoratu ugariak dira. Batez ere [[hidrogeno]]- eta fluor-atomoz osatutako konposatu sintetikoak dira. Oro har, kolorgeak eta usaingabeak dira giro-tenperaturan. Ozono-geruzari eragiten dioten beste gas batzuk ordezteko erabili ziren, hala nola [[Klorofluorokarburo|klorofluorokarburoak]] (CFC) eta [[Hidroklorofluorokarburo|hidroklorofluorokarburoak]] (HCFC) [lehen eta bigarren belaunaldiko hozgarriak]). Hala ere, ordezko gisa erabiltzen diren beste gasen antzera, adibidez, perfluorokarburoek (PFC) eta [[Sufre hexafluoruro|sufre hexafluoruroak]] (SF₆), berotze-ahalmen handiagoa dute. Hortaz, HFCak [[Berotegi-efektuko gas|berotegi efektuko gastzat]] hartzen dira. === Perfluoratutako konposatuak === Konposatu hauek karbonoa eta fluoroz gain beste atomo batzuk izaten dituzte hala nola, [[Nitrogeno|nitrogenoa]], [[Oxigeno|oxigenoa]] edo [[Iodo|Iodoa]]. Horien artean [[konposatu per eta polifluoroalkilatuak]] aipa daitezke. == Organofluoratuen sintesia == Konposatu organikoen fluorazioa modu askotan egin daiteke eta bi faktore nagusiren menpe egoten da: substratuaren izaera eta erreakzioaren [[Erregioselektibitate|erregioselektibitatea]]. Hidrokarburoak zuzenean fluora daitezke fluorra usatuz. : <chem> R3CH + F2 -> R3CF + HF </chem> === Elektrosintesia === [[Elektrosintesi|Elektrosintesia]] balia daiteke konposatu organikoak fluoratzeko. Deribatu perfluoratuak sintetizatzeko usatzen da nagusiki, alegia, C-H loturak C-F loturez ordezkatzeko. Hidrokarburoa HF likidotan [[Disoluzio|disolbatzen]] edo [[Esekidura (kimika)|esekitzen]] da. Nahastea elektrolizatzen da 5-6 V-eko korronte batez [[Nikel|nikelezko]] [[Anodo|anodoak]] usatuz. Prozedura honek hainbat aldaera ditu<ref>{{Erreferentzia|izena=J. H.|abizena=Simons|izenburua=Production of Fluorocarbons: I. The Generalized Procedure and its Use with Nitrogen Compounds|orrialdeak=47|hizkuntza=en|data=1949-02-01|url=https://iopscience.iop.org/article/10.1149/1.2776733|aldizkaria=Journal of The Electrochemical Society|alea=2|zenbakia=95|issn=1945-7111|doi=10.1149/1.2776733|sartze-data=2024-11-10}}</ref>. === Fluorazio nukleozalea === [[Fluoruro]] [[Anioi|anioien]] iturri diren [[Erreaktibo (argipena)|erreaktiboak]] usatuz lor daiteke [[kloruro]] edo [[Bromuro|bromuroen]] [[Ordezkapen nukleozale|desplazamendu nukleozalea.]] R₃CCl + MF → R₃CF + MCl (M = Na, K, Cs) [[Azido fluorhidriko|Hidrogeno fluoruroak]] eman balezake ez dela [[nukleozale]] egokia, fluoruro-iturri ohikoena da organofluoratuen sintesian. Erreakzio horietan, sarri, kromo trifluoruroaren moduko fluoruro metalikoak erabiltzen dira katalizatzaile gisa. Cl₂C=CClH + 4 HF → F₃CCFH₂ + 3 HCl === Desoxofluorazioa === Desoxofluorazioak oxigenoa duten [[Funtzio talde|funtzio-taldeak]] fluoruro bihurtzen ditu. Erreaktibo ohikoena [[Sufre tetrafluoruro|sufre tetrafluoruroa]] da. : RCO₂H + SF₄ → RCF₃ + SO₂ + HF == Erabilera == Konposatu organofluoratuek anitz erabilera dituzten eguneroko bizitzan eta teknoloagian. C-F lotura konposatu-mota askotan egoten da: botikak, nekazaritzarako produktuetan, polimeroetan, hozgarrietan, surfaktanteetan, anestesikoetan, olio- eta ur-uxatzailetan eta katalizatzaileetan besteak beste. Alabaina, organofluroratu batzuk ingurugiro- eta osasun-arazoak eragiten dituzte. Hainbat adibide: * [[Azido perfluorooktanosulfoniko]] [[Surfaktante|surfaktantea]] [[Poluitzaile organiko iraunkor|poluitzaile organiko iraunkorra]] da eta [[Poluitzaile Organiko Iraunkorrei buruzko Stockholmeko Hitzarmena|Stockholmeko Hitzarmenak]] erabiltzea eta fabrikatzea debekatu zuen 2009an<ref>{{erreferentzia|izenburua=Stockholm Convention on Persistent Organic Pollutants|url=https://pops.int/default.aspx}}</ref>. * [[Diklorodifluorometano|Diklorodifluorometanoa]] edo ''freona'' ozono-geruzaren suntsitzaile nagusietako bat da eta Montrealgo Protokoloaren baitan dago<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Home {{!}} Ozone Secretariat|url=https://ozone.unep.org/|aldizkaria=ozone.unep.org|sartze-data=2024-11-10}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Annex II: Recommendation of the Customs Co-operation Council on the insertion in national statistical nomenclatures of subheadings to facilitate the collection and comparison of data on the international movement of substances controlled by virtue of amendments to the Montreal Protocol on Substances that Deplete the Ozone Layer (25 June 1999) {{!}} Ozone Secretariat|url=https://ozone.unep.org/treaties/montreal-protocol/meetings/thirteenth-meeting-parties/decisions/annex-ii-recommendation-customs-co-operation-council-insertion-national-statistical-nomenclatures|aldizkaria=ozone.unep.org|sartze-data=2024-11-10}}</ref>. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{Autoritate kontrola}} [[Kategoria:Organofluoratuak]] mb7m7bfwalm1pkuawy79rdy7mq1q6uf 0 1212836 9998956 9978412 2024-12-13T19:24:29Z 155.190.46.7 /* Kontserbazioa eta hedapena */ 9998956 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Oiartzungo errotak.png|thumb|325x325px|Oiartzunen katalogatutako ibai- errotak]] '''Oiartzungo errotak.''' Bailararen aberastasun hidraulikoaren adierazgarri dira Oiartzunen katalogatu diren 20 ibai-errotak. Hauek, herriko ondare historiko, teknologiko,  antropologiko eta etnografikoaren parte dira, lurralde antolaketaren eta giza jardueraren adierazpenik esanguratsuenetako bat. == Kokapen geografikoa == [[Oiartzun]] mendiz inguratua dago, [[Aiako harria|Aiako Harria]] irudi eta oinarri duela. Harana [[Oiartzun (ibaia)|Oiartzun ibaiak]] zeharkatzen du, eta herria haren inguruan altxatuta dago. Oiartzun ibaiaren arroak 82,27 km. koadroko eremua hartzen du: Oiartzun, [[Errenteria]], [[Lezo]] eta [[Pasaia|Pasaiako]] herria zeharkatuz eginiko ibilbideak. Ibaia 16,6 km luze da, eta% 4,5eko malda du batez beste. Arroaren goialdean, Aiako Harrietan maldarik handienak ditu. Goialdeko haran estuak V itxura du. [[Altzibar]] auzoan [[Karrika (Oiartzun)|Karrika]] erreka Arditurrira batzen da. Erdialdeko ibilgua leunagoa da eta uholde ordokia eratzera iristen da. [[Ugaldetxo|Ugaldetxoko]] industrialdean batzen dira Aiako Harri eta [[Bianditz]] mendien magaletatik sorturiko Arditurri ibaiak eta [[Aldura]] mendiko magaletako urak. Behealdeko ibilguan, berriz, Pasaiako senaia dugu; garai batean [[padura]] handia zen, egun Pasaia eta Errenteriako herriek eta portuko instalazioek hartzen dutena. Oiartzun ibaiaren bailara [[Paleozoiko|Paleozoikoan]] (orain 380 milioi bat urte) hasi zen eratzen; hortaz, [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] bailara zaharrenetarikoa dela esan daiteke. Prezipitazioen aldetik, bere iturburua euririk gehien egiten duen euskal zonaldean dago (2300 mm). Ur kopuru hori dela eta, ibaiaren iturburuaren inguruan [[San Anton urtegia|San Anton]], [[Añarbeko urtegia|Añarbe]] eta [[Domiko urtegia|Domiko]] urtegiak daude. == Historia == === Esku errotak === Ehoketa –gorputz bat bi harriren artean marruskatuz txiki-txiki egin eta hauts bihurtu arte birrintzeko prozesua– gizakiaren iharduera burutsuen artean lehenetarikoa izan da. Izugarri bultzatu zen [[Neolitoa|neolitikotik]] aurrera, K.a. 3500 urteaz geroztik Euskal Herrian. Hala ere, elikagaiak hobeto irensteko, harriekin eta beste elementu batzuekin txikitzeko bulkada ehoketaren aitzindaria edo aurrekoa dela pentsatu behar dugu. Eskuzko metate soilari (harri leunduzko xafla angeluzuzena eta bi eskuekin aleak ehotzeko hartzen den arrabol zilindrikoa) errota birakariak jarraitu zitzaizkion (bi harri edo errotarri biribil, behekoa finkoa eta goikoa mobila), burdin adinetik aurrera, errota-teknikan aurrerapen garrantzitsua ekarri zutenak. Horrek lana errazten du eta, ondorioz, errendimendua handitzen du, elikadura hobea ahalbidetuz. Euskal Herrian, [[Estrabon]] (K.a. 58-K.o. 5) geografo greziarrak, bere Geografia lanean, euskotarren janaria ehotzeko ohiturari buruz idatzi zuen, zera adieraziz: <blockquote>“... Menditarrak urtearen lautatik hirutan ez dira ezkurrez baizik elikatzen, zeinak, ihartu eta apurturik  denbora askoan gorde daitekeen ogi bat egiteko ehotzen baitira.”<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref> </blockquote>Aurkitu diren aztarnek adierazten dutenez, erromatar-iberiar kulturan erroten erabilera oso zabalduta zegoen. Erromatarren gudarostean, hamar pertsonetatik batek, eskuzko errota bat zeraman. Erromatar errotak [[Buñuel|Buñuelen]], [[Los Arcos|Los Arcosen,]] [[Artaxoa|Artaxoan]] ([[Nafarroa Garaia|Nafarroa]]), [[Santo Domingo de la Calzada|Santo Domingo de la Calzadan]] ([[Errioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxa]]), eta Oiartzunen ([[Gipuzkoa]]) aurkitu dira.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Erroten jatorria eta historia|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/idazlanak-mainmenu-476/saiakera/236-saioa-urutxurtu-45430406|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref> === Arditurri === Juan Guillermo Thalacker ingeniariak 1803an Oiartzungo Arditurriko meazuloak bisitatu zituen. 1804an plazaratu zen idatzian honela zioen: “putzu batzuetan oso ugariak dira esku-errotak, [[Granito|granitoz]] eginak“.                                               [[Arditurriko erromatar meatzeak|Arditurritik]] datozen hiru eskuzko errota berreskuratu dira. Lehenengoak neurri ertainak ditu, 60 cm-ko diametroa eta 35 cm-ko altuera. Eskuzko errota birakari honek bi pieza zituen: behekoa, finkoa, kono-formakoa eta erdian ardatzarentzat zulo bat zuena, eta goikoa, barnehutsa forma koniko horretara egokitzeko. Goiko harriaren muturretan errefortzu batzuk prestatzen ziren zurezko armazoia jartzeko, eta horren gainean biraketa-mugimendua egiten zen, giza besoekin edo animalien laguntzarekin. Bigarrenak goiko pieza baino ez du, eta eskuzko errota zirkular birakari bat da, oinarri finko bat duena, gutxi gorabehera laua, ildaskak zizelkatuak zituena, eta goiko pieza bat, aurrekoari egokitua; biak zulatuta daude ardatza igaro eta lurrera ainguratzeko. Goiko harriak ondo kortserbatutako eraztun bat du ardatzaren pasabidearen inguruan eta bertatik alea sartzen da. Gainera, mugimendu birakaria eragiteko, zurezko heldulekua posizio bertikalean finkatzeko zuloak ditu ertzean. Bigarren errota honek 44 cm-ko diametroa du eta harri granitikokoa da. Eta hirugarrena, Erromatar garaikoa hau ere, minerala apurtzeko granitozko harri leunduzko xafla bat da. === Ur-errotak === [[Fitxategi:Roda de Vitruvi.jpg|thumb|224x224px|Vitruviok deskribatutako urez eragindako erromatar irin-errota baten eredua]] K.a.ko lehenengo edo bigarren mendean "la machinaria molae aquariae" edo ur-errota sortu zen, Marco Lucio Vitrubio erromatar ingeniariak K.a. lehen mendearen amaieran dokumentu bidez deskribatutako (Ktesibioren eta Arkimedesen torloju hidraulikoa, ardatz bertikaleko errota greziarraren tradizioari jarraiki) gurpil hidrauliko engranajedunaren lehen deskribapen teknikoa. Errota-tramankuluen jatorria -metateari dagokion izendapen hori alde batera utzirik- erromatarren inperio hedakor bateko eskulan eskasiari zor zaio, eta VIII-IX. mendeetan sustraitzen da, bereziki penintsulan, [[Musulmanek Iberiar penintsula konkistatzea|musulmanek]] hartu eta hobetu baitzituzten, emaitza bikainekin. Zehazteko, [[Europa|Europan]] aipatzen dituzten lehen dokumentu idatziek 732-775 ([[Alemania]]), 798 ([[Frantzia]]), 831 ([[Burgos]]) eta abarren artean egon zirela adierazten dute. Euskal Herriaren kasuan, ezagutzen diren lehenen errota hidraulikoak, lehen milurtekoaren amaieran eraiki ziren: Nafarroan, 802an; [[Araba|Araban]], 822an; [[Bizkaia|Bizkaian]], 1053an; [[Ipar Euskal Herria|Iparraldean]], 1125ean eta Gipuzkoan, 1141ean. Ziur aski lehendik ere ur-errotak izango ziren Euskal Herrian, baina ez da aurkitu inolako dokumenturik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref> Esan bezala, Gipuzkoan, lehen aipamen historikoa [[1141]]<nowiki/>ekoa da, [[Gartzia V.a Ramiritz]] edo Gartzia Berrezarlea nafar erregeak San Miguel de Excelsis komunitateari Berastegiko “molendinis“-ak entregatzeko emandako agindu batean jasotakoa. ==== Lehen aipamen idatziak ==== [[1328|1328an]] [[Alfontso XI.a Gaztelakoa|Alfontso XI.a erregeak]] [[Irun|Irun-Uranzu]] eta Oiartzungo [[Olagizon|olagizonei]] emandako Burdinolen Foruan honela jasotzen da: <blockquote>“...Otrosy, mandamos que los dichos ferreros para hazer / sus casas o ferrerías o molinos o ruedas, que / no ayan enbargo ninguno, no faziendo per/juizio a otros algunos, segund fuero de / ferrerías...“ “... E otrosy, mandamos que en la / nuestra tierra en las agoas, que puedan fazer / casas e ferrerías e molinos e ruedas / e veneras e redamientos e h[u]ertas / para las ferrerías, pagando nuestros derechos co/mo dicho es. “... Otrosy, que / las ruedas e molinos que son de parte de / suso de las ferrerías e las aguas do están / pobladas qu’el agua con que las ferrerías han / e labrar, que las non represen ni enbarguen / ningunos...“</blockquote> ==== Aberastasun iturri ==== Errotak Oiartzungo garapen sozial eta ekonomikoan garrantzitsuak izan dira, Honen adierazle da diru-sarrera iturri honek historian zehar etxekoengan nahiz kanpokoengan piztu duen interesa. [[Pablo Gorosabel|Pablo Gorosabelek]] “Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa” liburuan (1862) ondorengoa idazten du Oiartzun herriari eskainitako atalean:<blockquote>“Oiartzungo haranak ez zituen soilik arazoak eta desadostasunak izan Errenteriako [[Hiribildu|hiribilduarekin]], garai bateko buruarekin, baita probintziarekin ere. Ozta-ozta lortu zuen [[1453|1453an]] salbuespen-pribilegioa, eta, beraz, Gipuzkoako beste hiribilduetakoek egiten zuten moduan, askatasunez erabil zezaten nahi izan zuten bertako alkateek. Baina Errenteriako hiribilduak bere atxikipenari buruz jarritako errekurtso judizialen ondorioz, Errege-Grazia horrek ez zuen eraginik izan bat-batean, ondorioz Probintziak, Errenteriari mesede handia egiten ziolarik bere gestioetan. Hori izan zen desadostasunaren iturri. Oiartzungoek ez zuten ebazpena aintzat hartu eta ez zioten bere aginduei jaramonik egin. [[Ermandade|Ermandadeak]] beren aginduak betetzera bidalitako herritarrek Lope eta Mingot hil zituzten, beste batzuk zauritu zituzten, eta, azkenik, beste gehiegikeria larri batzuk egin zituzten. Probintzia, bere aldetik, bere buruari obeditzeko eta hain delitu izugarriak zigortzeko asmoz, jende askorekin eta indarrez sartu zen haran honetan. Bertan hartu zituen gotorlekuak eta etxe lauak; batzuk eraitsi eta beste batzuk erre zituen; irin-errotak deuseztatu zituen, gurpilak eta harriak apurtuz; burdinolak ere suntsitu zituen, haien txalupak eta erremintak eramanez, lan egin ez zezaten. Azkenean, bertako biztanleekin borrokatu eta haietako batzuk zauritu eta hil ondoren, probintziako Ermandadeak beste batzuk hartu zituen preso. Aldi berean, honek ordenantza batzuk egin zituen, eta zigor oso larrien pean debekatu zuen haran honetako lurraldean mota guztietako hornigaiak sartzea. Ikusten da, beraz, Oiartzungo harana eta probintzia benetako gerra egoeran eratu zirela, Gipuzkoako historiaren urtekarietan ezagutu ez den tamainako gerra egoera.”</blockquote>[[XVI. mendea|XVI. mendearen]] hasieran harana oparotasun eta hazkunde demografiko garai batean bizi zen, eta horrek espeziearen antropizazio eta okupazio handiagoa ekarri zuen, etxe eta instalazio berriak eraikitzeari esker, hala nola errotak eta burdinolak. Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan 19 errota aipatzen dira [[1499|1499.]] urtean eta beste 3 hurrengo urteetan: [[Ihurrita errota|Yurritako errota]], Isastiko errota, Arizabaloko errota, Olaizolako errota, Makutsoko errota, Aranederreko errota, Ugarteko errota, Zuloagako errota, Pagoagako errota, Isasa errota, Aranburuko errota, Bidasoroko errota, Lasaoko errota, Eldozko errota, Torresko errota,  besteak beste. Oiartzungo errotek zuten garrantziaren jabe ziren noizean noiz bailara erasotzen zuten atzerritarrak ere. Honen adibide, 1719. urtean, Frantziarren inbasioaren ondotik Juansendoko errotan eragindako kalteak. (Oiartzungo artxibo historikoa). ==== Goieneko aldia ==== [[Ur-errota|Errota hidraulikoen]] ugaritzea [[XVIII. mendea|XVIII. mendean]] gertatu zen, artoaren iraultzak dakarren ehotzeko eskakizunaren gehitzeak bultzatuta. Jadanik [[XVII. mendea|XVII. mendean]] zeharo hedatuta zegoen artoaren nekazaritza Euskal Herri hezean, eta hasiera batean, artoa abereen janari moduan erabili bazen ere, laster giza-elikagai bezala onartu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref> [[Manuel Lekuona|Manuel Lekuonak]] "Del Oyarzun Antiguo" liburuan (1958), 1787. urteko estadistikak honela jasotzen ditu: <blockquote>"Bistan dugun estatistika [[1787|1787koa]] da. Urte horretan 567 etxebizitza zeuden bertan. Horietatik 16 errotak ziren. Biztanleak 3.341 ziren. Apaiza, 1; Onuradunak, 8; Sakristauak, 1; Elizgizonak 4; Kapareak, gizonezkoak eta emeak, 2.317; Abokatua, 1; Eskribauak, 3; Ikaslea, bat ere ez; Laborariak, 755; Jornalariak, 184; Merkataria, bat ere ez; Fabrikatzailea, bat ere ez; Artisauak, 97; Morroiak, 182; Erret soldatadun enplegatuak, bat ere ez; Foru militarrarekin, bat ere ez. Laburbiltzen dugun oharraren arabera, emakume ezkonduak gehiago dira gizon ezkonduak baino. Izan ere, gizon asko kanpoan daude, [[Caracas|Caracasen]], [[Bizkaia|Bizkaian]] edo [[Frantzia|Frantzian]], arotz edo ikazkin lanetan.”</blockquote>[[1850|1850ean]] [[Pascual Madoz|Pascual Madozek]] "Diccionario Geografico-Estadistico-Historico de España y sus posesiones en Ultramar" argitaratu zuen. Hiztegi honetan, bere garaikideen bizimodua jasotzen da, eta, aldi berean, leku, herri, hiribildu, hiri, barruti judizial eta probintzietako bakoitzean zegoen industria. Testuinguru horretan agertzen dira ibai errotak, [[Haize errota|haize errotak]], tahonak, olio errotak, batanak, [[Burdinola|burdinolak]] eta garai hartan hidraulikoki mugitzen ziren fabrika desberdinak. Oiartzunen 12 errota aipatzen ditu: Fagoaga, Zuloaga, Ugarte, Makutso, Araneder, Isasti, Yurrita, Aranguren, Eldoz, Txalaka, Errotazar eta Zuaznabar. ==== Gainbehera ==== Manuel Lekuonak "Del Oyarzun Antiguo" liburuan (1958), Oiartzun bailarako aberastasuna aztertzen dituen atalean, honela adierazi zuen: <blockquote>"Haraneko aberastasun hidraulikoari dagokionez, 18 eraikin dira adierazgarriak, gaur egungo edo hasierako industria-xedearen adierazle gisa, errotaren (errota) izena daramatenak: Aranguren 'go errota, Juansendo' ko errota, Zuaznabar 'ko errota, Errota xar, Txalaka' ko errota, Eldoz 'ko errota, Errota legor, Gordailegi edo Aritzabalo' ko errota, Iyurrita 'ko errota, Isasti' ko errota, Araneder 'ko errota, Makutso' ko errota, Ugarte 'ko errota, Errotaberri' ko errota, Bidasoro 'errota, Arraskue' ko errota, Zuloaga’ko errota, Paguaga’ko errota, 18 errota gaizki kontatuta, baina gaur egun ez dute dozena erdi baino gehiago lan egiten, eta gainerakoak desagertu egin dira. Horien zati bat Errenteria, Pasaia eta Hernaniko irin-industria handien ekintza xurgatzailearen ondorioz sortu da, eta beste zati bat energia elektrikoa sortzeko sortu da. Horietatik, gaur egun, honako zortzi hauek funtzionatzen dute haranean: Eldotz, Makutso, Zorrola, Berinberri, Paguaga 'ko errota, Naparribia, Penadai eta Okillegui.”</blockquote>Manuel Lekuonak aipatzen duen “dozena erdia“ ondorengo errotek osatzen dutela uste da: Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Araneder‑errota, Yurrita‑errota, Txalaka‑errota, Zuaznabar‑errota eta Juan Sendo‑errota. Koldo Lizarralde Elberdin etnografoak 1980. hamarkadan gure herrialdean martxan zeuden errotak berrikusi zituen 2001. urtean: “Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001“. Oiartzunen, [[XXI. mendea|XXI. mendearen]] haseran, Arraskuko errota eta Yurritako errota aipatzen ditu martxan. ==== Kontserbazioa eta hedapena ==== 2022tik Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Yurrita‑errota eta Txalaka‑errotako errotariek ekimen kulturalak antolatzen dituzte Oiartzungo bizimodu tradizionalaren adierazpen diren erroten balioa ezagutzera emateko.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/es/Actualidad/Noticias/20220429/Oiartzungo_errotak_ezagutzeko_aukera_Gipuzkoako_Erroten_Egunean|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref> == Kakaoa ehotzeko errota == 1890eko Oiartzungo boto-emaileen erroldak 28 urteko Jose Juaquin Zalacain y Larramendi izeneko bat aipatzen du, helbidea Kale Nagusiko 26. zenbakian duena eta ofizioz [[Gozogile|gozogilea]]. Oiartzungo Udalaren 1943-1944ko akta-liburuan esaten denez, [[1944|1944ko]] ekainaren 21ean Martin Zalacain Eguinok kontzejuari txokolatea egiteko bere industria instalatuta zegoen lokal berean jarraitzeko baimena eskatu zion (Mola Jeneralaren kalea, 21). 1944ko industri zentsuan "Txokolate fabrika" bat aipatzen da Oiartzunen, Martin Zalakainena. Telefonoa ere bazuen, 6156 zenbakiduna![[Fitxategi:Kakao errota eskema.jpg|thumb|205x205px|Kakao errota eskema|erdian]]Zalakainene etxeko Kakaoa ehotzeko errotaren errotarriak Kazkazuri plaza eta Antonene etxearen artean daude ikusgai.[[Fitxategi:Kakaoa ehotzeko errotarriak Antonenen.jpg|thumb|172x172px|Kakaoa ehotzeko errotarriak Antonenen.|erdian]] == Magdalena kutxa == Oiartzungo errotariek egun desagertutako Magdalena baselizarekiko zuten ardura esanguratsua aipatzen du Manuel Lekuonak “Del Oyarzun Antiguo” liburuan (1958): <blockquote>"1560an San Lazaroren gaitzaz jotako infekziosoentzako ospitale bat egin zen Santa Maria Magdalena izeneko kapera ("Basilika") batekin. Leku honi Madalen-soro deitu zitzaion eta gaur egun mutilen eskola dago bertan. [[Baionako elizbarrutia|Baionako Apezpikuak]] baimendu behar izan zuen fundazioa, oraindik ere gure Eliza haren jurisdikziopean baitzegoen (…) 1566an Baionaren jurisdikzio sekularra amaitu zen Gipuzkoako eremu horretan, baita Baztango Bortzirietan ere. [[1586|1586an]] Gipuzkoako Korrejidorearen komisario batek bisita egin zuen probintziako ospitaleak murrizteko azterketa egiteko, eta bisitan aurkitu zuten haraneko ospitaleak bi zirela: bata San Anton, gaixo guztientzat eta erromesentzat zena, eta bestea Magdalena, San Lazaroren gaitzarekin kaltetutakoentzat. [[1593|1593an]] komisario beraren bisita errepikatu zenean, San Anton ospitalerik ez zegoen, jada. Madalenakoak Santuaren Kapera bat zeukan sarreran, eta gaixoentzako Meza ematen zen. Herritar onek emandako oheak zituen; ondoan baratze on bat baina beste errentarik ez zuenez haraneko errotetan kaxa bat jartzen zen, eho behar zutenek irin eskukada bat bota zezaten, gero Ospitaleko Maiordomoak etxeko beharretarako biltzen zuena. Dohaitzan emandako behi batzuk ere bazituen'''.''' Data horretan eta medikuaren irizpenaren arabera, ospitalean bi gizon eta hiru emakume zeuden gaitzak jota... "</blockquote> == Prezintoak eta isunak == [[1939|1939ko]] maiatzaren 14tik aurrera errazionamendua ezarri zen Espainia osoan. [[1940|1940ko]] azaroaren 25ean [[Estatuko Aldizkari Ofiziala (Espainia)|Estatuko Aldizkari Ofizialean]] argitaratu zen: <blockquote>''«Ley 25 noviembre 1940 (Jefatura del Estado). Trigo. Autoriza clausura de molinos maquilleros.''<ref>https://www.boe.es/gazeta/dias/1940/11/29/pdfs/BOE-1940-334.pdf</ref> ''El gran número de molinos maquileros que existen en España, y la dificultad consiguiente de ejercer sobre ellos una estrecha vigilancia, son circunstanciasque determinan sea grande la cantidad de trigo que se moltura sin sujeción estricta a las normas establecidas por las Autoridades competentes. Estos hechos originan graves dificultades para el normal abastecimiento de trigo de la Nación, sobre todo en años de escasa cosecha como es la actual, haciéndose preciso, por consiguiente, tomar con carácter transitorio medidas restrictivas que terminen con este estado de cosas.'' ''Por todo lo cual, dispongo:'' ''Artículo 1º. Queda facultado el Delegado Nacional del Servicio Nacional del Trigo para ordenar la clausura, durante la actual campaña triguera, de los molinos maquileros que estime conveniente.'' ''Art. 2º. Se derogan cuantas disposiciones se opongan al cumplimiento de esta Ley».'' </blockquote>[[1941|1941eko]] ekainaren 30eko lege berri baten bidez, errota makileroak itxi ziren, eta ehotzeko industriei irinak egiteko baimena ematen zitzaien. Bertan ahalmena ematen da, hala ere, Gariaren Zerbitzu Nazionalaren Ordezkaritza Nazionalari, egoki iritzitako errota makileroei lan egiteko aukera eman diezaien. Aitzitik, behin betiko ixtea, kasu bakoitzean erakunde horrek zehaztuko duen kalte-ordaina jasoko dute. Agindu horrek (hasiera batean) 1942ko uztailaren 1era arte izango zuen balioa. Errota makileroen itxiera aginduak [[1952|1952ko]] ekainaren 15era arte iraun zuen. Araudi horiek betetzen direla zaintzeko, aldian-aldian [[Guardia Zibila]] eta Gariaren Zerbitzu Nazionaleko ikuskatzailea errotara joaten ziren. Ekain aldera, hala erabakiz gero, Guardia Zibilak errotako harriak zigilatzen zituen. Errotariak urte horretako kanpainarako dokumentazioa behin lortuta zigiluak kentzera pasatzen ziren iraila aldera. [[Antxon Agirre|Antxon Aguirre Sorondo]] etnografoak Gipuzkoako Gariaren Zerbitzu Nazionalak 1940tik 1960ra probintziako errotariei bideratutako jatorrizko espediente osoak aztertu zituen. 1940an martxan zeuden 142 erroten artean ditugu Oiartzungoak: Arrasku, Txalaka, Juansendo, Ugarte, Yurrita eta Zuaznabar. Ehotze-kasu klandestinoen artean ondorengoa aipatzen du: <blockquote>''"1941eko azaroaren 26an Oiartzungo Arraskuko errotariaren aurkako salaketa, ezkutuko ehotzeagatik eta zigiluak hausteagatik. Tasen Probintzia Fiskaltzak zigor gogorra jarri dio: 10.000 pezetako isuna eta hiru hilabeterako ixtea. "'' </blockquote>Eta azpijokoen artean ezaguna den asmakizun hau: <blockquote>"Oiartzungo Arraskue-errotan, “Oiartzun“ ezizenez ezaguna eta erroten eraikitzaile-konpontzailea zenak, makinaren ardatza luzatuz beste errota txiki bat jarri zuen ganbaran. Ohiko harriak kentzen zituen, lan egitea ezinezkoa zela bistaratuz; lanaren ondoren, atzera lehen bezala uzten zuen errota ezer pasa ez balitz bezala".</blockquote>“Muga astoa eta haren ingurukoen kalamatrikak“ ipuinean (ilustrazioen egilea: Jokin Mitxelena; idazlea: Iban Apaolaza; 1545 Argitaletxea)<ref>{{Erreferentzia|izena=r01etpd158aa64558419b9ec5ed77644af02263cda|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua='Muga astoa eta haren ingurukoen kalamatrikak'|hizkuntza=es|data=2023-07-24|url=https://www.kulturklik.euskadi.eus/creacion/2023/muga-astoa-eta-haren-ingurukoen-kalamatrikak-/webkklik01-detnewpr/es/|aldizkaria=www.kulturklik.euskadi.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref> jasotzen diren pasadizoetan azaltzen den moduan,[[Espainiako Gerra Zibila|1939ko gerra ostean]], ia bost urtez, Oiartzungo errotak prezintatuak zeuden bitartean herritarrek inguruko herrietako ([[Arantza]], [[Goizueta]], [[Lesaka]] eta San Anton) errotetan lortzen zuten arto irina. Joan-etorri gehienak gauez egin behar izaten zituzten. == Errotariak == [[Fitxategi:Ihurrita.jpg|thumb|282x282px|Arrasku errota, Ugarte errota eta Yurrita errotako senideak.]] “Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan Antxon Agirre Sorondok, ondorengo errotariak aipatzen ditu Oiartzungo errotetan: * Txarondo errota: Urrupina eta Fermin “Ttitto“. * Pagua errota: Pedro Jose Egiazabal e Inciarte eta Joaquin Aramendi “Frantzesa“. * Zuluaga errota: Pedro Jose Egizabal. * Ugarte errota: Josph. Ignacio de Olaciregi, Jose Nicolas Urdanpilleta y Peña, Jose Maria Urdanpilleta, Joaquina Artola eta Jose Maria Arruti. * Arrasku errota: [[Inaxio Asteasuinzarra Lertxundi]], Jose Mari Asteasuinzarra Retegi eta Inaxio Asteasuinzarra Irastorza. * Bidasoro errota: Francisco Elizondo Soroeta. * Errotaberri: Inaxio Asteasuinzarra. * Makutso errota: Mathias de Echegoyen. * Araneder errota: Joseph Domingo Aleman, Miguel Ignacio Narvarte e Insauspe eta Felix Narvarte Igerategi. * Isasti errota: Domingo Roteta y Gurmendi, Ignacio Roteta Aranburu eta Ceferino Irigoyen. * Yurrita errota: Nicolas de Mitxelena, Juan Jose Lavie Astibia eta Nicolas Roteta Ezkurra. * Txalaka errota: Diego Unanue Aristaran. * Zuaznabar errota: Jose Antonio Zumeta Arregi, Ignacio Usandizaga Vidaur eta Miguel Ibarguen. * Aranguren errota: Nicolas del Puerto eta Cosme Retegi  Goñi. Errotari guztien artean aipamen berezia egiten dio Antxon Agirre Sorondok Oiartzungo [[Inaxio Asteasuinzarra Lertxundi|Inaxio Asteasuinzarra]] “errota konpontzailea“-ri:  <blockquote>Asteazuinzarrak mugarri bat ezarri zuen errotaritzaren historian. Bere jakinduria handia zen. Intuizio mekaniko handia zuen eta konponketa guztietan aditua. Errotaren teknologia menperatzen zuen tamaina guztietan eta Gipuzkoa osoa zeharkatu zuen, azken herriraino, errotaz errota. Probintzia osoan izan zen ezaguna. Inolako akatsik gabe esan daiteke bere garaian errotei buruz gehien jakin zuen gizona izan zela. </blockquote> == Ikerketa etnografikoak == === "Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)", Antxon Agirre Sorondo === 1988. urtean Antxon Agirre Sorondok “Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan 20 errota aztertu zituen Oiartzunen: Txarondo‑errota, Pagua‑errota, Zuluaga‑errota, Sokolo‑errota edo Isatsola‑errota, Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Bidasoro‑errota, Errotaberri, Makutso‑errota, Araneder‑errota, Isasti‑errota, Iurrita‑errota, Eldotz‑errota, Txalaka‑errota, Errotazar, Zuaznabar‑errota, Juan Sendo‑errota, Aranguren‑errota, Errotalegor eta Auztegi‑errota. === "Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001", Koldo Lizarralde === Antxon Agirre Sorondok Gipuzkoako erroten inguruan burutu zuen ikerketan ezinbesteko laguntzailea izan zuen Koldo Lizarralde Elberdin etnografoa. Aditu honek, 1980. hamarkadan gure herrialdean martxan zeuden errotak berrikusi zituen 2001. urtean: "Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001"<ref>https://www.patrimur.es/documents/1806272/1815086/koldolizarralde.pdf/2ee2eeef-23fb-45f6-8feb-53c0fcb15c09</ref> Arro desberdinen artean Oiartzun ibaiaren arroa aztertzen du. * Arraskue errota. "2001/08/31ean egindako bisitan errota funtzionamendu-baldintza ezin hobeetan dago. Une hartan jakin genuen Jose Mari Asteasuinzarra errotaria aurreko urtean hil zela, baina bere seme-alabek arbasoen bideari jarraitzen diote. Inaxio semeak errotarekin aurrera jarraitzeko asmo irmoa azaldu zuen, nahiz eta inguruko etxeak egiteko obrek ubidean eragindako kalteak handiak izan. Gaur egun, errota zaintzeaz arduratzen diren maizterrak dituzte". * Yurrita errota. "2001/08/31ean Nicolas Roteta jabeak, 86 urterekin, egin zigun kasu. Errota martxan zegoela jakinarazi zigun bisita horretan, eta orain bere semearen ardurapean zegoela. Errotaren ondoan dagoen pentsu-biltegia eta partikularrentzat ehotzen dute". === “Errotarri“ Proiektua, Javier Castro === 2020-2022 urte bitartean Javier Castro Montoya [[Aranzadi Zientzia Elkartea|Aranzadi Zientzia Elkarteko]] [[Etnografia]] saileko kideak, Yurrita Errota Sustatzeko Elkartearekin elkarlanean, 3 errotarri-harrobi katalogatu zituen Oiartzunen: [[Fitxategi:Harrobien kokapena.png|thumb|287x287px|Oiartzunen katalogatutako errotarri-harrobien kokagunea|erdian]]Europa mailako Web orrialdean jaso dira.<ref>http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/</ref> Errotarri-harrobia errotarria fabrikatzeko arroka-ustiategi bat da. Harginek landutako harriak irin-errotak zituzten helmuga. [[Antzinaroa|Antzinarotik]] [[Aro Modernoa|Aro Modernora,]] harriak herriguneetatik hurbilen zeuden harrobietan prestatzen ziren, garraioak berekin zekartzan zailtasunak zirela eta. Oiartzun bailarako errotarrien inguruko jarduera artxibo historikoetan jasotzen da: * [[1512|1512an]] Martin de Erausok, hargin-maisuak, Oiartzungo bizilagunak, errotarri batzuk saldu zituen hautsez ehotzeko, 4 harriko bi lotetan aldi bakoitzean, harri bakoitzak 1500 mirariren prezioa zuelarik (gutxi gorabehera 4 dukat). * [[1536|1536an]] honako hau aipatzen da: “ (...) ''ay otra librança de Juanes de Heraso, vecino de Oyarçun, de treze ducados hecha a XVIII de abrill por razon que el dicho Juanes hizo traer çiertas piedras para los molinos de conçejo'' (...)" * [[1716|1716an]] honako hau aipatzen da: “(...) ''en el partido de Zorrola conzejil de VS se alla una cantera donde se puede sacar piedra de moler zeberas en los molinos'' (...)“ * [[1731|1731an]] Azerigorri/Altzi inguruan harrobi bat aipatzen da, Oiartzunek Iruni egindako kexa baten ondorioz; izan ere, Irungo ikazkinak Oiartzungo udal-mugartean baimenik gabe sartu ziren, txondorretarako egurra mozteko, eta beste pertsona batzuek irina ehotzeko harriak ateratzeko. * [[1750|1750an]] Errenteriako Gabiriaerrota ([[Gabierrota]]) errotako errotari den Antonio Mendizabali Bernardo Etxeberria hargin-maisuak Oiartzundik idoki duen errotarria errotara eraman ahal izateko baimena ematen dio Oiartzungo Udalak. * [[1867|1867an]] Jose Esteban Irigoien Oiartzuarrak Dn Ramon Zabala y Salazarri honela idazten dio: “(...) ''hace bastante tiempo que le hable al hijo del Señor Garbuno sobre las consabidas piedra molideras de Trebiño, y de la cantera de los montes de Oyárzun'' (...) ''y de las canteras de Oyárzun dice que una buena piedra cuesta un dineral'' (...)“. Jose Antonio Garbunoren erantzun gutunean ondorengoa irakur daiteke: “(...) ''Las dos duras arrancadas en el monte de Oyárzun tambien para la molienda costaron 13 onzas de oro'' (...)“. ==== Errotarri harrobiko aurkikuntzak ==== <gallery widths="170" heights="170"> Fitxategi:Berindoitz.jpg|Berindoitz 2020 Fitxategi:Zelaiburu.jpg|Zelaiburu 2020 Fitxategi:Antzuzabaleta erreka.jpg|Antzuzabaleta erreka 2021 Fitxategi:Zorrola.jpg|Zorrola 2022 </gallery> == Kultura == === “Errota zahar maitea“, Juan Mari Lekuona === Ondorengo bertso hauek [[Juan Mari Lekuona Berasategi|Juan Mari Lekuona]] (1927-2005) oiartzunarrari zor dizkiogu. Juan Mari Lekuonak bere osabaren Manuel Lekuona jarraitzailea izan zen eta osabaren bidea jorratuz, ahozko tradizioaren eta herri-lirikaren ezagule aparta izan zen. {{Zutabe-zerrenda|kopurua = 2| Errota zahar maitea uraren ertzean, uraren ertzean da basati beltzean: negar egiten dezu alea txetzean. Ni ere triste nabil zutaz oroitzean. Zotin sekua dagi errotarriak, itzalitako izar diztirak dira neretzat zure begiak.                     Izar eder bat dago hor goiko lepuan. Errota zaharra, berriz, erreka zokuan. Berebiziko pena badaukat barruan: ezin gindezke bizi elkarren onduan. Bizitzaren legea nahi det onartu. Halabeharra koraiaz hartu. Berez dijoana zertan behartu?}}Errota zaharra, artzain bizitzaren eta nekazari kultura baten pareko, bere esperientziatik jasoa eta bere sentsibilitate estetikoan txertatua, Juan Mari konturatu zen mundu baten aldaketa sakonen aurrean aurkitzen ginela, eta ez zuela luzaroan aukerarik izango errotaren trangaren musika iluna entzuten jarraitzeko. [[Xabier Lete]] eta [[Lourdes Iriondo|Lurdes Iriondo]] bikoteak kantatuz zabaldu zuten kantu hau Euskal Herrian.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Gabi de la Maza|izenburua=Errota zaharra Lourdes Iriondo-Xabier Lete|data=2009-03-26|url=https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=TXA8jZnAID4|sartze-data=2024-11-10}}</ref> == Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea == 2015eko azaroaren 25ean Eusko Jaurlaritzak [[Ihurrita errota|Yurrita errota]], kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, Monumentu izendapenaz, Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=r01e00000fe4e66771ba470b8c53a3375b90675c3|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua=AGINDUA, 2015eko azaroaren 25ekoa, Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kulturako sailburuarena, Oiartzunen (Gipuzkoa) den Yurrita edo Ihurrita errota, kultura-ondasun gisa, monumentu izendapenaz Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartzeko dena.|hizkuntza=eu|data=2015-11-28|url=https://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/eli/es-pv/o/2015/11/25/(7)/dof/eus/html/|aldizkaria=www.legegunea.euskadi.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref> 2018ko ekainean Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea sortu zen. Helburu nagusia, Ondare historiko, teknologiko, antropologiko eta etnografikoaren zati den Errota zaindu eta ezagutaraztea da. Zentzu honetan asko dira azken urteetan Elkarteak antolatu edo sustatutako ekintza kulturalak. Gainera, Oiartzungo ''Ondare Mahaiko'' partaide, Herriko zenbait eragileekin batera, Oiartzun herriko kultura eta ondarea berreskuratzearen aldeko ekimenak bultzatzen ditu.<ref>https://ondarea.oiartzun.eus/eu/ondare-mahaia/eragileak</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/es/Actualidad/Noticias/20230801/Ondare_mahaiko_kideek_jaso_dute_2023ko_kultur_saria|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/eu/Zer_berri_/Udal_berriak/20230509/Oiartzungo_errotak_ezagutzeko_ibilaldi_gidatua_egingo_dute_igandean|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref> 2022tik ospatzen da ''Erroten Eguna'' Oiartzunen. Ekimenaren eragileak ''Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea'', herriko errotariak, Ondarearen Mahaia eta Oiartzungo Udala dira. Bere helburua erroten funtzionamendua ezagutu eta ondare honen balio historiko eta kulturalaz jabetzea da.<ref name=":0" />[[Fitxategi:2022 erroten eguna.jpg|thumb|244x244px|2022 erroten eguna. Bisita gidatua.|erdian]] == Errotak''' ''' == Antxon Agirre Sorondok “Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan 20 ibai-errota aztertu zituen: === 1. Txarondo-Errota  === [[Ergoien (Oiartzun)|Ergoien]] auzoan, Oiartzundik Lesakarako errepidean, Penadegi errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X595528, Y4792197. [[Fitxategi:Txarondoko errota.jpg|thumb|256x256px|Txarondo errota|erdian]] 1980. urteko OIARTZUN aldizkarian Iñaki Arbelaitz-ek honela idazten du: "1900erako eginda zeuden Naparobi edo Portuberri zentraletik oso gertu Makinetxe de Ergoyen zentraleko urak elikatzen zituzten kanalak. Ttitto errotaria urik gabe geratzen zen, jakina, bere errotaren azenaia (turbina) mugituz, ubideekin ibaiak murrizketa handia jasan baitzuen. Txarondoko errotak ez zuen arto askorik ehotzen (artorik apenas iyotzen zen ordurako). Errotaren gainbehera zen." Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- |1 | - | - | - |} XIX. mendearen amaieran ehotu zuen azken aldiz. Urrupina sendia eta Fermin "Ttitto" izan ziren azken errotariak. 2024 antapara eta errotapea gordetzen ditu. Makineria desagertua dago. === 2. Pagua-Errota === Ergoien auzoan, Oiartzundik Lesakarako errepidean, "Paqui" tabernaren ondoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X594736, Y4793336. [[Fitxategi:Pagua errota.jpg|erdian|thumb|Pagua errota]] Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Pagoagako errota aipatzen da. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- |2 |500 litro segundoko |8,2 m | - |} [[Fitxategi:Pagua.Mapa.png|thumb|348x348px|Pagua errota 1900eko mapan. |erdian]]1929. urtean Candido de Orbek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen. 1960. urtean ehotu zuen azken aldiz. Joaquin Aramendi, "Frantzesa", izan zen azken errotaria. Cecilia Egiazabal eta bere semea Juan izan zituen laguntzaile. 2024ean errotapea gordetzen da bakarrik. === 3. Zuluaga-Errota === Ergoien auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X593801, Y4793823[[Fitxategi:Txarondo errota.jpg|thumb|Zuluaga errota|erdian]] Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Zuloagako errota aipatzen da. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- |7 |250 litro segundoko |2,5 m |275 m |} [[Fitxategi:Zuloaga.Mapa.png|thumb|307x307px|Zuloaga errota 1900eko mapan.|erdian]]Gipuzkoan inoiz izandako errotarik handienetarikoa. Errotak 1933an utzi zion funtzionatzeari, urte hartan gertatutako uholdeek eragindako kalteen ondorioz. Zuloagako errotaren azken errotariak Barbara Antonia Etxebeste Lekuona eta bere seme-alabak izan ziren: Tomas “Kazko”, Margarita eta Karmen Egiazabal. Garai hartan hutsik zegoen Zuloagako errotan bizitzen hasi ziren. Aurretik Juan Kruz Elizegi ospetsua izan zen errotari etxe honetan, ''Pello Errota'' bertsolari famatuaren ahaidea. 2024ean errotatik geratzen den bakarra eraikina eta presaren hondakinak dira, eta irteerako ahoa ere ikus daiteke. === 4. Sokolo-Errota edo Isatsola-Errota === Ergoien auzoan, Zuloagako errotaren ondoren, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X593387, Y4793916. Manuel Lekuonak “Del Oyarzun Antiguo” liburuan honela  dio: "Torrea eta Olajaundegui, Ergoien bidean, Isasa edo Isatse etxea ere izan zen. Haren hondarren artean sakabanatuta daude, eraikin mota hartako elementuak, hala nola abizenaren ate arkudunak eta noblezia-armarria, etab. Haren burdinola gaur egun SOKOLO deitzen den horretan egon zen, baina dokumentuetan ISATSOLA izenarekin agertzen da. Etxetik oso gertu, minerala kiskaltzeko bi labe daude, eta, denboraren poderioz, kareharrizko labeak ere izan ziren". Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Isasa errota aipatzen da. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- | - | - | - | - |} Errotaren makineria XIX. mendearen amaieran edo XX. mendearen hasieran desagertu zela uste da. 1981ean Presa handia dago oraindik, eta, hala ere, apenas geratzen den eraikinaren hondarrik. Lehen errota zegoen lekuan, harri batzuk eta "antepara" eder bat besterik ez dira geratzen. === 5. Ugarte-Errota === [[Altzibar]] auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X592919, Y4794098. [[Fitxategi:Ugarte errota.jpg|thumb|Ugarte errota|erdian]] Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Ugarteko errota aipatzen da. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- |2 |480 litro segundoko |3,3 m |500 m |} [[Fitxategi:Ugarte.Mapa.png|thumb|Ugarte errota 1900eko mapan|erdian]]1929. urtean Dolores Bidaola Ugartek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen. 1978. urtetan ehotu zuen azken aldiz. Jose Maria Arruti izan zen azken errotaria. Bere handitasun osoan gordetzen da. Azpiegitura ondo kontserbatuta dago. === 6. Arrasku-Errota === [[Karrika (Oiartzun)|Karrika]] auzoan, izen bereko errekako urekin elikatzen da. Eraikina errekaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X593054, Y4792982.[[Fitxategi:Arraskuko errota.jpg|thumb|232x232px|Arrasku errota.|erdian]] Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- |1 |120 litro segundoko |3,6 m |100 m |} [[Fitxategi:Arrasku.Mapa.png|thumb|233x233px|Arrasku errota 1900eko mapan.|erdian]] 1929. urtean Ignazio Asteasuinzarrak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen. 2024ean artoa etxerako ehotzen du. Inaxio Asteasuinzarra Irastorza da errotaria. Errotako makineria eta azpiegitura hidraulikoa oso ondo kontserbatzen dira. Pieza bakarreko harrizko turtukia gorderik dago errotan. Honako inskripzioa du: “''LO ISO JULIAN DE ASTEASUINZARRA EN EL AÑO 1848''”. === 7. Bidasoro-Errota === Karrika auzoan, izen bereko errekako urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592897, Y4793118.[[Fitxategi:Bidasoroko errota.jpg|thumb|208x208px|Bidasoro errota.|erdian]] Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Bidasoroko errota aipatzen da. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- |2 |120 litro segundoko |1,4 m | - |} [[Fitxategi:Bidasoro.Mapa.png|thumb|208x208px|Bidasoro errota 1900eko mapan.|erdian]]1929. urtean Ignazio Asteasuinzarrak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen. Ildefonso Mitxelena izan zen azken errotaria. Arotza ere izan zen eta tornua, zerra, eta bestelako tresnak eragiteko energia hidraulikoaz baliatu zen. 2024ean errota zaharra erabat ordezkatu zuen eraikin berria baino ez da geratzen. === 8. Errotaberri === Alzibar auzoan, Karrika errekako urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592773, Y4793765. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- |2 |154 litro segundoko |4,5 m | - |} [[Fitxategi:Errotaberri.Mapa.png|thumb|257x257px|Errotaberri 1900eko mapan.|erdian]]1929. urtean Domingo Sorondok errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen. [[XX. mendea|XX. mendearen]] erdialde arte argi indarra sortu zen bertan. Sorondo sendiaren esku egon zen errota bere lekuan bakailao-lehortegi bat eraiki zen arte. 2024ean presa eta irteerako ahoa gordetzen dira bakarrik. === 9. Makutso-Errota  === [[Iturriotz (Oiartzun)|Iturriotz]] auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592026, Y4794084.[[Fitxategi:Makutsoko errota.jpg|thumb|250x250px|Makutso errota.|erdian]] Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Makutsoko errota aipatzen da. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- | - |700 litro segundoko |3 m | - |} 1812ko Udal Artxiboan ( B-Neg. 5-Liburua 2.-Exp. 2), ''Mathias Echegoyen'' aipatzen da ''Macuso'' Errotako errotari gisa, baina 1889an, jada, Makutso errota ez da errota bezala azaltzen, baserri soil bezala, baizik. 1896ean Ramona Urdinola eta Maria Hompanera azaltzen dira finkaren jabe eta geroztik hainbat erabilera berri izan zituen: sagardo eta txakoli fabrika, zentral elektrikoa... 1929. urtean Margarita Arbidek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen. 1959an indar elektrikoa sortzen zuen. 1960an antepara estali egin zen. 2024ean ez dago errotaren aztarnarik. === 10. Araneder-Errota === Iturriotz auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen, Araneder baserriaren ondoan, Ugaldetxo eta Iturriotz artean: UTM 30N ETRS89 X591719, Y4794170.[[Fitxategi:Araneder errota.jpg|thumb|197x197px|Araneder errota|erdian]] Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Araneder-ko errota aipatzen da. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- |2 |1.250 litro segundoko |2,96 m | - |} [[Fitxategi:Araneder.Mapa.png|thumb|207x207px|Araneder errota 1900eko mapan.|erdian]]1929. urtean Teodoro Uriartek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen. XX. mendearen lehen erdian ehotu zuen azken aldiz. 2024ean errotaren oinarria mantentzen da. === 11. Isasti-Errota === [[Ugaldetxo]] auzoan, Oiartzun ibaiaren eta Auztegi errekako urekin elikatzen zen. Eraikina Oiartzun ibaiaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591228, Y4794601. [[Fitxategi:Isastiko errota.jpg|thumb|Isasti errota|erdian]] Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Isastiko errota aipatzen da. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- |2 |1400 litro segundoko |3,2 m |511 m |} [[Fitxategi:Isasti.Mapa.png|thumb|Isasti errota 1900eko mapan.|erdian]]1929. urtean Pablo Beinerek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen. XX. mendearen lehen erdian ehotu zuen azken aldiz. Azken errotaria Zeferino Irigoien izan zen. 2024ean ez dago eraikinaren aztarnarik. Bere tokian etxebizitzak egin dira XXI. mendearen bigarren hamarkadan. === 12. Yurrita-Errota === Ugaldetxo auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen da. Eraikina ibaiaren eskuin aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X590755, Y4794984. [[Fitxategi:Kamara 1 162.jpg|thumb|188x188px|Yurrita errota|erdian]] Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Yurritako errota aipatzen da. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- |2 |645 litro segundoko |2,8 m |270 m |} [[Fitxategi:Yurrita.Mapa.png|thumb|190x190px|Yurrita errota 1900eko mapan|erdian]]XX. mendeko lehen bi hamarkadatan Errenteriako argiteria publikoarentzat argi indarra sortu zuen. 2015ean Eusko Jaurlaritzak Yurritako errota, kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, Monumentu izendapenean, Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartu zituen.<ref>{{Erreferentzia|abizena=GOIZARIN|izenburua=«Yurritako ondarea gordetzea, zabaltzea eta balorean jartzea da elkartearen helburua»|hizkuntza=eu|data=2020-05-10|url=https://www.diariovasco.com/oarsoaldea/oiartzun/yurritako-ondarea-gordetzea-20200510001429-ntvo.html|aldizkaria=El Diario Vasco|sartze-data=2024-11-10}}</ref> === 13. Eldotz-Errota === Iturriotz auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591744, Y4792341. [[Fitxategi:Eldotzko errota.jpg|thumb|148x148px|Eldotz errota|erdian]] Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Eldozko errota aipatzen da. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- |1 | - | - | - |} [[Fitxategi:Eldoz.Mapa.png|thumb|154x154px|Eldotz errota 1900eko mapan.|erdian]]1865an Inazio Oiartzabal Olaziregi azaltzen da errotari. Erabat desagertu da, noiz desagertu zen inork esaten ez badaki ere. Horma zahar batzuk besterik ez daude, eta sastrakak estalitako irteerako ahoaren hondarrak kontserbatzen dira 2024ean. === 14. Txalaka-Errota === Iturriotz auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen da. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X591550, Y4793301.[[Fitxategi:Txalakako errota.jpg|thumb|Txalaka errota|erdian]] Udal Artxibategiko agiri historikoetan Txalaka errota XVIII. mendearen hasieran aipatzen da. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- |1 |150 litro segundoko |2 m |82 m |} [[Fitxategi:Txalaka.Mapa.png|thumb|Txalaka errota 1900eko mapan.|erdian]] 1865ean Diego Unanue y Aristaran da errotaria. 1936ean irin errota publiko bezela alta hartu zuen Jose Zatarain Toledoren izenean. 1955ean Jose Luis Lekuona Eskisabelen eskutara pasa zen jabetza. 2024ean Iker Azurmendi da jabea eta errotaria. === 15. Errotazar === Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590977, Y4793834. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- |1 |141 litro segundoko |2,9 m | - |} Udal Artxibategiko agirietan Kosme Mitxelena ageri da errotari gisa XVIII. mendearen lehen erdian. XX. mendearen hasieran errota martxan zegoen. 1931. urtean Rita Irazu Lopetegik errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen. Eraitsia izan zen ondoren, eta 1972an «Errota-zarreko baserri» gisa azaltzen da. === 16. Zuaznabar-Errota === Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590502, Y4794175. Udal Artxibategiko agirietan errota gisa azaltzen da XVIII. mendearen erdian. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- |2 |525 litro segundoko |3,45 m | - |} [[Fitxategi:Zuaznabar.Mapa.png|thumb|244x244px|Zuaznabar errota 1900eko mapan.|erdian]]1929. urtean Luis Zabala y Eznarrizagak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen. Miguel Ibarguen Goñi izan zen azken errotaria. Errotak 1973. urtean utzi zion irina egiteari. === 17. Juan Sendo-Errota === Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590588, Y4794766. Udal Artxibategiko agirietan errota gisa azaltzen da 1677. urtean. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- |2 |200 litro segundoko |2 m |210 m |} [[Fitxategi:JuanSendo.Mapa.png|thumb|Juan Sendo errota 1900eko mapan.|erdian]]XX. mendearen erdi aldera ehotu zuen azken aldiz. Zuaznabarko industrialdea urbanizatu zenean eraitsi zuten eta erabat desagertua dago. Bere lurretan merkatalgune bat eraiki zen. === 18. Aranguren-Errota === Ugaldetxo auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590345, Y4795118. Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Arangurengo errota aipatzen da. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- |2 |450 litro segundoko |1,2 m |180 m |} [[Fitxategi:Aranguren.Mapa.png|thumb|Aranguren errota 1900eko mapan.|erdian]]Auzotarrek esandakoagatik, 1968an utzi zion funtzionatzeari. Zuaznabar eta Juan Sendo errotak bezala, merkatalgunea eraikitzerakoan desagertu zen. === 19. Errotalegor === Lintziringo auzoan, Lintzirin errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591251, Y4796197. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- | - | - | - | - |} [[Fitxategi:Errotalegor.Mapa.png|thumb|Errotalegor 1900eko mapan.|erdian]]Lintziringo industriaguneak eraikitzerakoan desagertu zen. === 20. Auztegi-Errota edo Arizabalo-Errota === [[Arragua|Arraguako]] auzoan, Auztegiko errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591810, Y4795601. [[Fitxategi:Auztegi errota.jpg|thumb|151x151px|Auzitegi errota|erdian]] Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Arizabaloko errota aipatzen da. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- | - | - | - | - |} [[Fitxategi:Auztegi.Mapa.png|thumb|169x169px|Auzitegi errota 1900eko mapan.|erdian]] Pentsa daiteke XX mende hasieran utzi ziola lan egiteari, eta horrek justifikatuko luke inork funtzionamenduan ezagutu ez izana, ezta erregistroetan inoiz inskribatu ez izana ere. == Erabilitako bibliografia == * Del Oyarzun antiguo liburua. Manuel de Lekuona. * Oiartzun 1980 (78-81) Errotak. A. Agirre. * Oiartzun 1981 (92-95) Molinos en Oyarzun II. A. Agirre. * Oiartzun 1982 (76-77) Los molinos de Oiartzun. A. Agirre. * Oiartzun 1983 (21-24) . Los molinos de Oiartzun IV parte. A.Agirre. * Oiartzun urtekaria 1982. (81-82). Algunas notas sobre Errotaberri y otras curiosidades de la vida molinera. Iñaki Arbelaitz. * Tratado de molinología liburua. Antxon Agirre. Donostia Eusko Ikaskuntza 1988. * Oiartzungo urtekaria 1989 (17-20). Tratado de molinologia. Antxon Agirre. * Xanistebanak 2008 (51-53) Los chocolateros de Oiartzun. Antxon Agirre. * Oiartzungo artxibo historikoa. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://ataria.eus/zizurkil/1651823725860-errota-baten-funtzionamendua Ur-Errotak, nolakoak dira eta nola dabiltza. Bideoa.] * [https://ahotsak.eus/oiartzun/gaiak/090105/ Jasotako hainbat testigantza.] [[Kategoria:Oiartzungo eraikinak]] [[Kategoria:Errotak]] [[Kategoria:Ondarea]] [[Kategoria:Teknologia]] [[Kategoria:Antropologia]] [[Kategoria:Etnografia]] [[Kategoria:Herri arkitektura]] [[Kategoria:Azpiegitura hidraulikoak]] [[Kategoria:Teknologia iraunkorrak]] [[Kategoria:XVI. mendea]] [[Kategoria:XVII. mendea]] [[Kategoria:XVIII. mendea]] [[Kategoria:XIX. mendea]] [[Kategoria:XX. mendea]] [[Kategoria:XXI. mendea]] 2sg4tnft1xwtakfbbrk0g6kyyaarz6u 9998960 9998956 2024-12-13T19:26:17Z 155.190.46.7 /* Kontserbazioa eta hedapena */ 9998960 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Oiartzungo errotak.png|thumb|325x325px|Oiartzunen katalogatutako ibai- errotak]] '''Oiartzungo errotak.''' Bailararen aberastasun hidraulikoaren adierazgarri dira Oiartzunen katalogatu diren 20 ibai-errotak. Hauek, herriko ondare historiko, teknologiko,  antropologiko eta etnografikoaren parte dira, lurralde antolaketaren eta giza jardueraren adierazpenik esanguratsuenetako bat. == Kokapen geografikoa == [[Oiartzun]] mendiz inguratua dago, [[Aiako harria|Aiako Harria]] irudi eta oinarri duela. Harana [[Oiartzun (ibaia)|Oiartzun ibaiak]] zeharkatzen du, eta herria haren inguruan altxatuta dago. Oiartzun ibaiaren arroak 82,27 km. koadroko eremua hartzen du: Oiartzun, [[Errenteria]], [[Lezo]] eta [[Pasaia|Pasaiako]] herria zeharkatuz eginiko ibilbideak. Ibaia 16,6 km luze da, eta% 4,5eko malda du batez beste. Arroaren goialdean, Aiako Harrietan maldarik handienak ditu. Goialdeko haran estuak V itxura du. [[Altzibar]] auzoan [[Karrika (Oiartzun)|Karrika]] erreka Arditurrira batzen da. Erdialdeko ibilgua leunagoa da eta uholde ordokia eratzera iristen da. [[Ugaldetxo|Ugaldetxoko]] industrialdean batzen dira Aiako Harri eta [[Bianditz]] mendien magaletatik sorturiko Arditurri ibaiak eta [[Aldura]] mendiko magaletako urak. Behealdeko ibilguan, berriz, Pasaiako senaia dugu; garai batean [[padura]] handia zen, egun Pasaia eta Errenteriako herriek eta portuko instalazioek hartzen dutena. Oiartzun ibaiaren bailara [[Paleozoiko|Paleozoikoan]] (orain 380 milioi bat urte) hasi zen eratzen; hortaz, [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] bailara zaharrenetarikoa dela esan daiteke. Prezipitazioen aldetik, bere iturburua euririk gehien egiten duen euskal zonaldean dago (2300 mm). Ur kopuru hori dela eta, ibaiaren iturburuaren inguruan [[San Anton urtegia|San Anton]], [[Añarbeko urtegia|Añarbe]] eta [[Domiko urtegia|Domiko]] urtegiak daude. == Historia == === Esku errotak === Ehoketa –gorputz bat bi harriren artean marruskatuz txiki-txiki egin eta hauts bihurtu arte birrintzeko prozesua– gizakiaren iharduera burutsuen artean lehenetarikoa izan da. Izugarri bultzatu zen [[Neolitoa|neolitikotik]] aurrera, K.a. 3500 urteaz geroztik Euskal Herrian. Hala ere, elikagaiak hobeto irensteko, harriekin eta beste elementu batzuekin txikitzeko bulkada ehoketaren aitzindaria edo aurrekoa dela pentsatu behar dugu. Eskuzko metate soilari (harri leunduzko xafla angeluzuzena eta bi eskuekin aleak ehotzeko hartzen den arrabol zilindrikoa) errota birakariak jarraitu zitzaizkion (bi harri edo errotarri biribil, behekoa finkoa eta goikoa mobila), burdin adinetik aurrera, errota-teknikan aurrerapen garrantzitsua ekarri zutenak. Horrek lana errazten du eta, ondorioz, errendimendua handitzen du, elikadura hobea ahalbidetuz. Euskal Herrian, [[Estrabon]] (K.a. 58-K.o. 5) geografo greziarrak, bere Geografia lanean, euskotarren janaria ehotzeko ohiturari buruz idatzi zuen, zera adieraziz: <blockquote>“... Menditarrak urtearen lautatik hirutan ez dira ezkurrez baizik elikatzen, zeinak, ihartu eta apurturik  denbora askoan gorde daitekeen ogi bat egiteko ehotzen baitira.”<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref> </blockquote>Aurkitu diren aztarnek adierazten dutenez, erromatar-iberiar kulturan erroten erabilera oso zabalduta zegoen. Erromatarren gudarostean, hamar pertsonetatik batek, eskuzko errota bat zeraman. Erromatar errotak [[Buñuel|Buñuelen]], [[Los Arcos|Los Arcosen,]] [[Artaxoa|Artaxoan]] ([[Nafarroa Garaia|Nafarroa]]), [[Santo Domingo de la Calzada|Santo Domingo de la Calzadan]] ([[Errioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxa]]), eta Oiartzunen ([[Gipuzkoa]]) aurkitu dira.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Erroten jatorria eta historia|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/idazlanak-mainmenu-476/saiakera/236-saioa-urutxurtu-45430406|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref> === Arditurri === Juan Guillermo Thalacker ingeniariak 1803an Oiartzungo Arditurriko meazuloak bisitatu zituen. 1804an plazaratu zen idatzian honela zioen: “putzu batzuetan oso ugariak dira esku-errotak, [[Granito|granitoz]] eginak“.                                               [[Arditurriko erromatar meatzeak|Arditurritik]] datozen hiru eskuzko errota berreskuratu dira. Lehenengoak neurri ertainak ditu, 60 cm-ko diametroa eta 35 cm-ko altuera. Eskuzko errota birakari honek bi pieza zituen: behekoa, finkoa, kono-formakoa eta erdian ardatzarentzat zulo bat zuena, eta goikoa, barnehutsa forma koniko horretara egokitzeko. Goiko harriaren muturretan errefortzu batzuk prestatzen ziren zurezko armazoia jartzeko, eta horren gainean biraketa-mugimendua egiten zen, giza besoekin edo animalien laguntzarekin. Bigarrenak goiko pieza baino ez du, eta eskuzko errota zirkular birakari bat da, oinarri finko bat duena, gutxi gorabehera laua, ildaskak zizelkatuak zituena, eta goiko pieza bat, aurrekoari egokitua; biak zulatuta daude ardatza igaro eta lurrera ainguratzeko. Goiko harriak ondo kortserbatutako eraztun bat du ardatzaren pasabidearen inguruan eta bertatik alea sartzen da. Gainera, mugimendu birakaria eragiteko, zurezko heldulekua posizio bertikalean finkatzeko zuloak ditu ertzean. Bigarren errota honek 44 cm-ko diametroa du eta harri granitikokoa da. Eta hirugarrena, Erromatar garaikoa hau ere, minerala apurtzeko granitozko harri leunduzko xafla bat da. === Ur-errotak === [[Fitxategi:Roda de Vitruvi.jpg|thumb|224x224px|Vitruviok deskribatutako urez eragindako erromatar irin-errota baten eredua]] K.a.ko lehenengo edo bigarren mendean "la machinaria molae aquariae" edo ur-errota sortu zen, Marco Lucio Vitrubio erromatar ingeniariak K.a. lehen mendearen amaieran dokumentu bidez deskribatutako (Ktesibioren eta Arkimedesen torloju hidraulikoa, ardatz bertikaleko errota greziarraren tradizioari jarraiki) gurpil hidrauliko engranajedunaren lehen deskribapen teknikoa. Errota-tramankuluen jatorria -metateari dagokion izendapen hori alde batera utzirik- erromatarren inperio hedakor bateko eskulan eskasiari zor zaio, eta VIII-IX. mendeetan sustraitzen da, bereziki penintsulan, [[Musulmanek Iberiar penintsula konkistatzea|musulmanek]] hartu eta hobetu baitzituzten, emaitza bikainekin. Zehazteko, [[Europa|Europan]] aipatzen dituzten lehen dokumentu idatziek 732-775 ([[Alemania]]), 798 ([[Frantzia]]), 831 ([[Burgos]]) eta abarren artean egon zirela adierazten dute. Euskal Herriaren kasuan, ezagutzen diren lehenen errota hidraulikoak, lehen milurtekoaren amaieran eraiki ziren: Nafarroan, 802an; [[Araba|Araban]], 822an; [[Bizkaia|Bizkaian]], 1053an; [[Ipar Euskal Herria|Iparraldean]], 1125ean eta Gipuzkoan, 1141ean. Ziur aski lehendik ere ur-errotak izango ziren Euskal Herrian, baina ez da aurkitu inolako dokumenturik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref> Esan bezala, Gipuzkoan, lehen aipamen historikoa [[1141]]<nowiki/>ekoa da, [[Gartzia V.a Ramiritz]] edo Gartzia Berrezarlea nafar erregeak San Miguel de Excelsis komunitateari Berastegiko “molendinis“-ak entregatzeko emandako agindu batean jasotakoa. ==== Lehen aipamen idatziak ==== [[1328|1328an]] [[Alfontso XI.a Gaztelakoa|Alfontso XI.a erregeak]] [[Irun|Irun-Uranzu]] eta Oiartzungo [[Olagizon|olagizonei]] emandako Burdinolen Foruan honela jasotzen da: <blockquote>“...Otrosy, mandamos que los dichos ferreros para hazer / sus casas o ferrerías o molinos o ruedas, que / no ayan enbargo ninguno, no faziendo per/juizio a otros algunos, segund fuero de / ferrerías...“ “... E otrosy, mandamos que en la / nuestra tierra en las agoas, que puedan fazer / casas e ferrerías e molinos e ruedas / e veneras e redamientos e h[u]ertas / para las ferrerías, pagando nuestros derechos co/mo dicho es. “... Otrosy, que / las ruedas e molinos que son de parte de / suso de las ferrerías e las aguas do están / pobladas qu’el agua con que las ferrerías han / e labrar, que las non represen ni enbarguen / ningunos...“</blockquote> ==== Aberastasun iturri ==== Errotak Oiartzungo garapen sozial eta ekonomikoan garrantzitsuak izan dira, Honen adierazle da diru-sarrera iturri honek historian zehar etxekoengan nahiz kanpokoengan piztu duen interesa. [[Pablo Gorosabel|Pablo Gorosabelek]] “Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa” liburuan (1862) ondorengoa idazten du Oiartzun herriari eskainitako atalean:<blockquote>“Oiartzungo haranak ez zituen soilik arazoak eta desadostasunak izan Errenteriako [[Hiribildu|hiribilduarekin]], garai bateko buruarekin, baita probintziarekin ere. Ozta-ozta lortu zuen [[1453|1453an]] salbuespen-pribilegioa, eta, beraz, Gipuzkoako beste hiribilduetakoek egiten zuten moduan, askatasunez erabil zezaten nahi izan zuten bertako alkateek. Baina Errenteriako hiribilduak bere atxikipenari buruz jarritako errekurtso judizialen ondorioz, Errege-Grazia horrek ez zuen eraginik izan bat-batean, ondorioz Probintziak, Errenteriari mesede handia egiten ziolarik bere gestioetan. Hori izan zen desadostasunaren iturri. Oiartzungoek ez zuten ebazpena aintzat hartu eta ez zioten bere aginduei jaramonik egin. [[Ermandade|Ermandadeak]] beren aginduak betetzera bidalitako herritarrek Lope eta Mingot hil zituzten, beste batzuk zauritu zituzten, eta, azkenik, beste gehiegikeria larri batzuk egin zituzten. Probintzia, bere aldetik, bere buruari obeditzeko eta hain delitu izugarriak zigortzeko asmoz, jende askorekin eta indarrez sartu zen haran honetan. Bertan hartu zituen gotorlekuak eta etxe lauak; batzuk eraitsi eta beste batzuk erre zituen; irin-errotak deuseztatu zituen, gurpilak eta harriak apurtuz; burdinolak ere suntsitu zituen, haien txalupak eta erremintak eramanez, lan egin ez zezaten. Azkenean, bertako biztanleekin borrokatu eta haietako batzuk zauritu eta hil ondoren, probintziako Ermandadeak beste batzuk hartu zituen preso. Aldi berean, honek ordenantza batzuk egin zituen, eta zigor oso larrien pean debekatu zuen haran honetako lurraldean mota guztietako hornigaiak sartzea. Ikusten da, beraz, Oiartzungo harana eta probintzia benetako gerra egoeran eratu zirela, Gipuzkoako historiaren urtekarietan ezagutu ez den tamainako gerra egoera.”</blockquote>[[XVI. mendea|XVI. mendearen]] hasieran harana oparotasun eta hazkunde demografiko garai batean bizi zen, eta horrek espeziearen antropizazio eta okupazio handiagoa ekarri zuen, etxe eta instalazio berriak eraikitzeari esker, hala nola errotak eta burdinolak. Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan 19 errota aipatzen dira [[1499|1499.]] urtean eta beste 3 hurrengo urteetan: [[Ihurrita errota|Yurritako errota]], Isastiko errota, Arizabaloko errota, Olaizolako errota, Makutsoko errota, Aranederreko errota, Ugarteko errota, Zuloagako errota, Pagoagako errota, Isasa errota, Aranburuko errota, Bidasoroko errota, Lasaoko errota, Eldozko errota, Torresko errota,  besteak beste. Oiartzungo errotek zuten garrantziaren jabe ziren noizean noiz bailara erasotzen zuten atzerritarrak ere. Honen adibide, 1719. urtean, Frantziarren inbasioaren ondotik Juansendoko errotan eragindako kalteak. (Oiartzungo artxibo historikoa). ==== Goieneko aldia ==== [[Ur-errota|Errota hidraulikoen]] ugaritzea [[XVIII. mendea|XVIII. mendean]] gertatu zen, artoaren iraultzak dakarren ehotzeko eskakizunaren gehitzeak bultzatuta. Jadanik [[XVII. mendea|XVII. mendean]] zeharo hedatuta zegoen artoaren nekazaritza Euskal Herri hezean, eta hasiera batean, artoa abereen janari moduan erabili bazen ere, laster giza-elikagai bezala onartu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref> [[Manuel Lekuona|Manuel Lekuonak]] "Del Oyarzun Antiguo" liburuan (1958), 1787. urteko estadistikak honela jasotzen ditu: <blockquote>"Bistan dugun estatistika [[1787|1787koa]] da. Urte horretan 567 etxebizitza zeuden bertan. Horietatik 16 errotak ziren. Biztanleak 3.341 ziren. Apaiza, 1; Onuradunak, 8; Sakristauak, 1; Elizgizonak 4; Kapareak, gizonezkoak eta emeak, 2.317; Abokatua, 1; Eskribauak, 3; Ikaslea, bat ere ez; Laborariak, 755; Jornalariak, 184; Merkataria, bat ere ez; Fabrikatzailea, bat ere ez; Artisauak, 97; Morroiak, 182; Erret soldatadun enplegatuak, bat ere ez; Foru militarrarekin, bat ere ez. Laburbiltzen dugun oharraren arabera, emakume ezkonduak gehiago dira gizon ezkonduak baino. Izan ere, gizon asko kanpoan daude, [[Caracas|Caracasen]], [[Bizkaia|Bizkaian]] edo [[Frantzia|Frantzian]], arotz edo ikazkin lanetan.”</blockquote>[[1850|1850ean]] [[Pascual Madoz|Pascual Madozek]] "Diccionario Geografico-Estadistico-Historico de España y sus posesiones en Ultramar" argitaratu zuen. Hiztegi honetan, bere garaikideen bizimodua jasotzen da, eta, aldi berean, leku, herri, hiribildu, hiri, barruti judizial eta probintzietako bakoitzean zegoen industria. Testuinguru horretan agertzen dira ibai errotak, [[Haize errota|haize errotak]], tahonak, olio errotak, batanak, [[Burdinola|burdinolak]] eta garai hartan hidraulikoki mugitzen ziren fabrika desberdinak. Oiartzunen 12 errota aipatzen ditu: Fagoaga, Zuloaga, Ugarte, Makutso, Araneder, Isasti, Yurrita, Aranguren, Eldoz, Txalaka, Errotazar eta Zuaznabar. ==== Gainbehera ==== Manuel Lekuonak "Del Oyarzun Antiguo" liburuan (1958), Oiartzun bailarako aberastasuna aztertzen dituen atalean, honela adierazi zuen: <blockquote>"Haraneko aberastasun hidraulikoari dagokionez, 18 eraikin dira adierazgarriak, gaur egungo edo hasierako industria-xedearen adierazle gisa, errotaren (errota) izena daramatenak: Aranguren 'go errota, Juansendo' ko errota, Zuaznabar 'ko errota, Errota xar, Txalaka' ko errota, Eldoz 'ko errota, Errota legor, Gordailegi edo Aritzabalo' ko errota, Iyurrita 'ko errota, Isasti' ko errota, Araneder 'ko errota, Makutso' ko errota, Ugarte 'ko errota, Errotaberri' ko errota, Bidasoro 'errota, Arraskue' ko errota, Zuloaga’ko errota, Paguaga’ko errota, 18 errota gaizki kontatuta, baina gaur egun ez dute dozena erdi baino gehiago lan egiten, eta gainerakoak desagertu egin dira. Horien zati bat Errenteria, Pasaia eta Hernaniko irin-industria handien ekintza xurgatzailearen ondorioz sortu da, eta beste zati bat energia elektrikoa sortzeko sortu da. Horietatik, gaur egun, honako zortzi hauek funtzionatzen dute haranean: Eldotz, Makutso, Zorrola, Berinberri, Paguaga 'ko errota, Naparribia, Penadai eta Okillegui.”</blockquote>Manuel Lekuonak aipatzen duen “dozena erdia“ ondorengo errotek osatzen dutela uste da: Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Araneder‑errota, Yurrita‑errota, Txalaka‑errota, Zuaznabar‑errota eta Juan Sendo‑errota. Koldo Lizarralde Elberdin etnografoak 1980. hamarkadan gure herrialdean martxan zeuden errotak berrikusi zituen 2001. urtean: “Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001“. Oiartzunen, [[XXI. mendea|XXI. mendearen]] haseran, Arraskuko errota eta Yurritako errota aipatzen ditu martxan. ==== Kontserbazioa eta hedapena ==== 2022tik Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Yurrita‑errota eta Txalaka‑errotako errotariek ekimen kulturalak antolatzen dituzte Oiartzungo erroten balioa ezagutzera emateko.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/es/Actualidad/Noticias/20220429/Oiartzungo_errotak_ezagutzeko_aukera_Gipuzkoako_Erroten_Egunean|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref> == Kakaoa ehotzeko errota == 1890eko Oiartzungo boto-emaileen erroldak 28 urteko Jose Juaquin Zalacain y Larramendi izeneko bat aipatzen du, helbidea Kale Nagusiko 26. zenbakian duena eta ofizioz [[Gozogile|gozogilea]]. Oiartzungo Udalaren 1943-1944ko akta-liburuan esaten denez, [[1944|1944ko]] ekainaren 21ean Martin Zalacain Eguinok kontzejuari txokolatea egiteko bere industria instalatuta zegoen lokal berean jarraitzeko baimena eskatu zion (Mola Jeneralaren kalea, 21). 1944ko industri zentsuan "Txokolate fabrika" bat aipatzen da Oiartzunen, Martin Zalakainena. Telefonoa ere bazuen, 6156 zenbakiduna![[Fitxategi:Kakao errota eskema.jpg|thumb|205x205px|Kakao errota eskema|erdian]]Zalakainene etxeko Kakaoa ehotzeko errotaren errotarriak Kazkazuri plaza eta Antonene etxearen artean daude ikusgai.[[Fitxategi:Kakaoa ehotzeko errotarriak Antonenen.jpg|thumb|172x172px|Kakaoa ehotzeko errotarriak Antonenen.|erdian]] == Magdalena kutxa == Oiartzungo errotariek egun desagertutako Magdalena baselizarekiko zuten ardura esanguratsua aipatzen du Manuel Lekuonak “Del Oyarzun Antiguo” liburuan (1958): <blockquote>"1560an San Lazaroren gaitzaz jotako infekziosoentzako ospitale bat egin zen Santa Maria Magdalena izeneko kapera ("Basilika") batekin. Leku honi Madalen-soro deitu zitzaion eta gaur egun mutilen eskola dago bertan. [[Baionako elizbarrutia|Baionako Apezpikuak]] baimendu behar izan zuen fundazioa, oraindik ere gure Eliza haren jurisdikziopean baitzegoen (…) 1566an Baionaren jurisdikzio sekularra amaitu zen Gipuzkoako eremu horretan, baita Baztango Bortzirietan ere. [[1586|1586an]] Gipuzkoako Korrejidorearen komisario batek bisita egin zuen probintziako ospitaleak murrizteko azterketa egiteko, eta bisitan aurkitu zuten haraneko ospitaleak bi zirela: bata San Anton, gaixo guztientzat eta erromesentzat zena, eta bestea Magdalena, San Lazaroren gaitzarekin kaltetutakoentzat. [[1593|1593an]] komisario beraren bisita errepikatu zenean, San Anton ospitalerik ez zegoen, jada. Madalenakoak Santuaren Kapera bat zeukan sarreran, eta gaixoentzako Meza ematen zen. Herritar onek emandako oheak zituen; ondoan baratze on bat baina beste errentarik ez zuenez haraneko errotetan kaxa bat jartzen zen, eho behar zutenek irin eskukada bat bota zezaten, gero Ospitaleko Maiordomoak etxeko beharretarako biltzen zuena. Dohaitzan emandako behi batzuk ere bazituen'''.''' Data horretan eta medikuaren irizpenaren arabera, ospitalean bi gizon eta hiru emakume zeuden gaitzak jota... "</blockquote> == Prezintoak eta isunak == [[1939|1939ko]] maiatzaren 14tik aurrera errazionamendua ezarri zen Espainia osoan. [[1940|1940ko]] azaroaren 25ean [[Estatuko Aldizkari Ofiziala (Espainia)|Estatuko Aldizkari Ofizialean]] argitaratu zen: <blockquote>''«Ley 25 noviembre 1940 (Jefatura del Estado). Trigo. Autoriza clausura de molinos maquilleros.''<ref>https://www.boe.es/gazeta/dias/1940/11/29/pdfs/BOE-1940-334.pdf</ref> ''El gran número de molinos maquileros que existen en España, y la dificultad consiguiente de ejercer sobre ellos una estrecha vigilancia, son circunstanciasque determinan sea grande la cantidad de trigo que se moltura sin sujeción estricta a las normas establecidas por las Autoridades competentes. Estos hechos originan graves dificultades para el normal abastecimiento de trigo de la Nación, sobre todo en años de escasa cosecha como es la actual, haciéndose preciso, por consiguiente, tomar con carácter transitorio medidas restrictivas que terminen con este estado de cosas.'' ''Por todo lo cual, dispongo:'' ''Artículo 1º. Queda facultado el Delegado Nacional del Servicio Nacional del Trigo para ordenar la clausura, durante la actual campaña triguera, de los molinos maquileros que estime conveniente.'' ''Art. 2º. Se derogan cuantas disposiciones se opongan al cumplimiento de esta Ley».'' </blockquote>[[1941|1941eko]] ekainaren 30eko lege berri baten bidez, errota makileroak itxi ziren, eta ehotzeko industriei irinak egiteko baimena ematen zitzaien. Bertan ahalmena ematen da, hala ere, Gariaren Zerbitzu Nazionalaren Ordezkaritza Nazionalari, egoki iritzitako errota makileroei lan egiteko aukera eman diezaien. Aitzitik, behin betiko ixtea, kasu bakoitzean erakunde horrek zehaztuko duen kalte-ordaina jasoko dute. Agindu horrek (hasiera batean) 1942ko uztailaren 1era arte izango zuen balioa. Errota makileroen itxiera aginduak [[1952|1952ko]] ekainaren 15era arte iraun zuen. Araudi horiek betetzen direla zaintzeko, aldian-aldian [[Guardia Zibila]] eta Gariaren Zerbitzu Nazionaleko ikuskatzailea errotara joaten ziren. Ekain aldera, hala erabakiz gero, Guardia Zibilak errotako harriak zigilatzen zituen. Errotariak urte horretako kanpainarako dokumentazioa behin lortuta zigiluak kentzera pasatzen ziren iraila aldera. [[Antxon Agirre|Antxon Aguirre Sorondo]] etnografoak Gipuzkoako Gariaren Zerbitzu Nazionalak 1940tik 1960ra probintziako errotariei bideratutako jatorrizko espediente osoak aztertu zituen. 1940an martxan zeuden 142 erroten artean ditugu Oiartzungoak: Arrasku, Txalaka, Juansendo, Ugarte, Yurrita eta Zuaznabar. Ehotze-kasu klandestinoen artean ondorengoa aipatzen du: <blockquote>''"1941eko azaroaren 26an Oiartzungo Arraskuko errotariaren aurkako salaketa, ezkutuko ehotzeagatik eta zigiluak hausteagatik. Tasen Probintzia Fiskaltzak zigor gogorra jarri dio: 10.000 pezetako isuna eta hiru hilabeterako ixtea. "'' </blockquote>Eta azpijokoen artean ezaguna den asmakizun hau: <blockquote>"Oiartzungo Arraskue-errotan, “Oiartzun“ ezizenez ezaguna eta erroten eraikitzaile-konpontzailea zenak, makinaren ardatza luzatuz beste errota txiki bat jarri zuen ganbaran. Ohiko harriak kentzen zituen, lan egitea ezinezkoa zela bistaratuz; lanaren ondoren, atzera lehen bezala uzten zuen errota ezer pasa ez balitz bezala".</blockquote>“Muga astoa eta haren ingurukoen kalamatrikak“ ipuinean (ilustrazioen egilea: Jokin Mitxelena; idazlea: Iban Apaolaza; 1545 Argitaletxea)<ref>{{Erreferentzia|izena=r01etpd158aa64558419b9ec5ed77644af02263cda|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua='Muga astoa eta haren ingurukoen kalamatrikak'|hizkuntza=es|data=2023-07-24|url=https://www.kulturklik.euskadi.eus/creacion/2023/muga-astoa-eta-haren-ingurukoen-kalamatrikak-/webkklik01-detnewpr/es/|aldizkaria=www.kulturklik.euskadi.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref> jasotzen diren pasadizoetan azaltzen den moduan,[[Espainiako Gerra Zibila|1939ko gerra ostean]], ia bost urtez, Oiartzungo errotak prezintatuak zeuden bitartean herritarrek inguruko herrietako ([[Arantza]], [[Goizueta]], [[Lesaka]] eta San Anton) errotetan lortzen zuten arto irina. Joan-etorri gehienak gauez egin behar izaten zituzten. == Errotariak == [[Fitxategi:Ihurrita.jpg|thumb|282x282px|Arrasku errota, Ugarte errota eta Yurrita errotako senideak.]] “Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan Antxon Agirre Sorondok, ondorengo errotariak aipatzen ditu Oiartzungo errotetan: * Txarondo errota: Urrupina eta Fermin “Ttitto“. * Pagua errota: Pedro Jose Egiazabal e Inciarte eta Joaquin Aramendi “Frantzesa“. * Zuluaga errota: Pedro Jose Egizabal. * Ugarte errota: Josph. Ignacio de Olaciregi, Jose Nicolas Urdanpilleta y Peña, Jose Maria Urdanpilleta, Joaquina Artola eta Jose Maria Arruti. * Arrasku errota: [[Inaxio Asteasuinzarra Lertxundi]], Jose Mari Asteasuinzarra Retegi eta Inaxio Asteasuinzarra Irastorza. * Bidasoro errota: Francisco Elizondo Soroeta. * Errotaberri: Inaxio Asteasuinzarra. * Makutso errota: Mathias de Echegoyen. * Araneder errota: Joseph Domingo Aleman, Miguel Ignacio Narvarte e Insauspe eta Felix Narvarte Igerategi. * Isasti errota: Domingo Roteta y Gurmendi, Ignacio Roteta Aranburu eta Ceferino Irigoyen. * Yurrita errota: Nicolas de Mitxelena, Juan Jose Lavie Astibia eta Nicolas Roteta Ezkurra. * Txalaka errota: Diego Unanue Aristaran. * Zuaznabar errota: Jose Antonio Zumeta Arregi, Ignacio Usandizaga Vidaur eta Miguel Ibarguen. * Aranguren errota: Nicolas del Puerto eta Cosme Retegi  Goñi. Errotari guztien artean aipamen berezia egiten dio Antxon Agirre Sorondok Oiartzungo [[Inaxio Asteasuinzarra Lertxundi|Inaxio Asteasuinzarra]] “errota konpontzailea“-ri:  <blockquote>Asteazuinzarrak mugarri bat ezarri zuen errotaritzaren historian. Bere jakinduria handia zen. Intuizio mekaniko handia zuen eta konponketa guztietan aditua. Errotaren teknologia menperatzen zuen tamaina guztietan eta Gipuzkoa osoa zeharkatu zuen, azken herriraino, errotaz errota. Probintzia osoan izan zen ezaguna. Inolako akatsik gabe esan daiteke bere garaian errotei buruz gehien jakin zuen gizona izan zela. </blockquote> == Ikerketa etnografikoak == === "Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)", Antxon Agirre Sorondo === 1988. urtean Antxon Agirre Sorondok “Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan 20 errota aztertu zituen Oiartzunen: Txarondo‑errota, Pagua‑errota, Zuluaga‑errota, Sokolo‑errota edo Isatsola‑errota, Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Bidasoro‑errota, Errotaberri, Makutso‑errota, Araneder‑errota, Isasti‑errota, Iurrita‑errota, Eldotz‑errota, Txalaka‑errota, Errotazar, Zuaznabar‑errota, Juan Sendo‑errota, Aranguren‑errota, Errotalegor eta Auztegi‑errota. === "Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001", Koldo Lizarralde === Antxon Agirre Sorondok Gipuzkoako erroten inguruan burutu zuen ikerketan ezinbesteko laguntzailea izan zuen Koldo Lizarralde Elberdin etnografoa. Aditu honek, 1980. hamarkadan gure herrialdean martxan zeuden errotak berrikusi zituen 2001. urtean: "Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001"<ref>https://www.patrimur.es/documents/1806272/1815086/koldolizarralde.pdf/2ee2eeef-23fb-45f6-8feb-53c0fcb15c09</ref> Arro desberdinen artean Oiartzun ibaiaren arroa aztertzen du. * Arraskue errota. "2001/08/31ean egindako bisitan errota funtzionamendu-baldintza ezin hobeetan dago. Une hartan jakin genuen Jose Mari Asteasuinzarra errotaria aurreko urtean hil zela, baina bere seme-alabek arbasoen bideari jarraitzen diote. Inaxio semeak errotarekin aurrera jarraitzeko asmo irmoa azaldu zuen, nahiz eta inguruko etxeak egiteko obrek ubidean eragindako kalteak handiak izan. Gaur egun, errota zaintzeaz arduratzen diren maizterrak dituzte". * Yurrita errota. "2001/08/31ean Nicolas Roteta jabeak, 86 urterekin, egin zigun kasu. Errota martxan zegoela jakinarazi zigun bisita horretan, eta orain bere semearen ardurapean zegoela. Errotaren ondoan dagoen pentsu-biltegia eta partikularrentzat ehotzen dute". === “Errotarri“ Proiektua, Javier Castro === 2020-2022 urte bitartean Javier Castro Montoya [[Aranzadi Zientzia Elkartea|Aranzadi Zientzia Elkarteko]] [[Etnografia]] saileko kideak, Yurrita Errota Sustatzeko Elkartearekin elkarlanean, 3 errotarri-harrobi katalogatu zituen Oiartzunen: [[Fitxategi:Harrobien kokapena.png|thumb|287x287px|Oiartzunen katalogatutako errotarri-harrobien kokagunea|erdian]]Europa mailako Web orrialdean jaso dira.<ref>http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/</ref> Errotarri-harrobia errotarria fabrikatzeko arroka-ustiategi bat da. Harginek landutako harriak irin-errotak zituzten helmuga. [[Antzinaroa|Antzinarotik]] [[Aro Modernoa|Aro Modernora,]] harriak herriguneetatik hurbilen zeuden harrobietan prestatzen ziren, garraioak berekin zekartzan zailtasunak zirela eta. Oiartzun bailarako errotarrien inguruko jarduera artxibo historikoetan jasotzen da: * [[1512|1512an]] Martin de Erausok, hargin-maisuak, Oiartzungo bizilagunak, errotarri batzuk saldu zituen hautsez ehotzeko, 4 harriko bi lotetan aldi bakoitzean, harri bakoitzak 1500 mirariren prezioa zuelarik (gutxi gorabehera 4 dukat). * [[1536|1536an]] honako hau aipatzen da: “ (...) ''ay otra librança de Juanes de Heraso, vecino de Oyarçun, de treze ducados hecha a XVIII de abrill por razon que el dicho Juanes hizo traer çiertas piedras para los molinos de conçejo'' (...)" * [[1716|1716an]] honako hau aipatzen da: “(...) ''en el partido de Zorrola conzejil de VS se alla una cantera donde se puede sacar piedra de moler zeberas en los molinos'' (...)“ * [[1731|1731an]] Azerigorri/Altzi inguruan harrobi bat aipatzen da, Oiartzunek Iruni egindako kexa baten ondorioz; izan ere, Irungo ikazkinak Oiartzungo udal-mugartean baimenik gabe sartu ziren, txondorretarako egurra mozteko, eta beste pertsona batzuek irina ehotzeko harriak ateratzeko. * [[1750|1750an]] Errenteriako Gabiriaerrota ([[Gabierrota]]) errotako errotari den Antonio Mendizabali Bernardo Etxeberria hargin-maisuak Oiartzundik idoki duen errotarria errotara eraman ahal izateko baimena ematen dio Oiartzungo Udalak. * [[1867|1867an]] Jose Esteban Irigoien Oiartzuarrak Dn Ramon Zabala y Salazarri honela idazten dio: “(...) ''hace bastante tiempo que le hable al hijo del Señor Garbuno sobre las consabidas piedra molideras de Trebiño, y de la cantera de los montes de Oyárzun'' (...) ''y de las canteras de Oyárzun dice que una buena piedra cuesta un dineral'' (...)“. Jose Antonio Garbunoren erantzun gutunean ondorengoa irakur daiteke: “(...) ''Las dos duras arrancadas en el monte de Oyárzun tambien para la molienda costaron 13 onzas de oro'' (...)“. ==== Errotarri harrobiko aurkikuntzak ==== <gallery widths="170" heights="170"> Fitxategi:Berindoitz.jpg|Berindoitz 2020 Fitxategi:Zelaiburu.jpg|Zelaiburu 2020 Fitxategi:Antzuzabaleta erreka.jpg|Antzuzabaleta erreka 2021 Fitxategi:Zorrola.jpg|Zorrola 2022 </gallery> == Kultura == === “Errota zahar maitea“, Juan Mari Lekuona === Ondorengo bertso hauek [[Juan Mari Lekuona Berasategi|Juan Mari Lekuona]] (1927-2005) oiartzunarrari zor dizkiogu. Juan Mari Lekuonak bere osabaren Manuel Lekuona jarraitzailea izan zen eta osabaren bidea jorratuz, ahozko tradizioaren eta herri-lirikaren ezagule aparta izan zen. {{Zutabe-zerrenda|kopurua = 2| Errota zahar maitea uraren ertzean, uraren ertzean da basati beltzean: negar egiten dezu alea txetzean. Ni ere triste nabil zutaz oroitzean. Zotin sekua dagi errotarriak, itzalitako izar diztirak dira neretzat zure begiak.                     Izar eder bat dago hor goiko lepuan. Errota zaharra, berriz, erreka zokuan. Berebiziko pena badaukat barruan: ezin gindezke bizi elkarren onduan. Bizitzaren legea nahi det onartu. Halabeharra koraiaz hartu. Berez dijoana zertan behartu?}}Errota zaharra, artzain bizitzaren eta nekazari kultura baten pareko, bere esperientziatik jasoa eta bere sentsibilitate estetikoan txertatua, Juan Mari konturatu zen mundu baten aldaketa sakonen aurrean aurkitzen ginela, eta ez zuela luzaroan aukerarik izango errotaren trangaren musika iluna entzuten jarraitzeko. [[Xabier Lete]] eta [[Lourdes Iriondo|Lurdes Iriondo]] bikoteak kantatuz zabaldu zuten kantu hau Euskal Herrian.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Gabi de la Maza|izenburua=Errota zaharra Lourdes Iriondo-Xabier Lete|data=2009-03-26|url=https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=TXA8jZnAID4|sartze-data=2024-11-10}}</ref> == Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea == 2015eko azaroaren 25ean Eusko Jaurlaritzak [[Ihurrita errota|Yurrita errota]], kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, Monumentu izendapenaz, Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=r01e00000fe4e66771ba470b8c53a3375b90675c3|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua=AGINDUA, 2015eko azaroaren 25ekoa, Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kulturako sailburuarena, Oiartzunen (Gipuzkoa) den Yurrita edo Ihurrita errota, kultura-ondasun gisa, monumentu izendapenaz Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartzeko dena.|hizkuntza=eu|data=2015-11-28|url=https://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/eli/es-pv/o/2015/11/25/(7)/dof/eus/html/|aldizkaria=www.legegunea.euskadi.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref> 2018ko ekainean Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea sortu zen. Helburu nagusia, Ondare historiko, teknologiko, antropologiko eta etnografikoaren zati den Errota zaindu eta ezagutaraztea da. Zentzu honetan asko dira azken urteetan Elkarteak antolatu edo sustatutako ekintza kulturalak. Gainera, Oiartzungo ''Ondare Mahaiko'' partaide, Herriko zenbait eragileekin batera, Oiartzun herriko kultura eta ondarea berreskuratzearen aldeko ekimenak bultzatzen ditu.<ref>https://ondarea.oiartzun.eus/eu/ondare-mahaia/eragileak</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/es/Actualidad/Noticias/20230801/Ondare_mahaiko_kideek_jaso_dute_2023ko_kultur_saria|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/eu/Zer_berri_/Udal_berriak/20230509/Oiartzungo_errotak_ezagutzeko_ibilaldi_gidatua_egingo_dute_igandean|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref> 2022tik ospatzen da ''Erroten Eguna'' Oiartzunen. Ekimenaren eragileak ''Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea'', herriko errotariak, Ondarearen Mahaia eta Oiartzungo Udala dira. Bere helburua erroten funtzionamendua ezagutu eta ondare honen balio historiko eta kulturalaz jabetzea da.<ref name=":0" />[[Fitxategi:2022 erroten eguna.jpg|thumb|244x244px|2022 erroten eguna. Bisita gidatua.|erdian]] == Errotak''' ''' == Antxon Agirre Sorondok “Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan 20 ibai-errota aztertu zituen: === 1. Txarondo-Errota  === [[Ergoien (Oiartzun)|Ergoien]] auzoan, Oiartzundik Lesakarako errepidean, Penadegi errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X595528, Y4792197. [[Fitxategi:Txarondoko errota.jpg|thumb|256x256px|Txarondo errota|erdian]] 1980. urteko OIARTZUN aldizkarian Iñaki Arbelaitz-ek honela idazten du: "1900erako eginda zeuden Naparobi edo Portuberri zentraletik oso gertu Makinetxe de Ergoyen zentraleko urak elikatzen zituzten kanalak. Ttitto errotaria urik gabe geratzen zen, jakina, bere errotaren azenaia (turbina) mugituz, ubideekin ibaiak murrizketa handia jasan baitzuen. Txarondoko errotak ez zuen arto askorik ehotzen (artorik apenas iyotzen zen ordurako). Errotaren gainbehera zen." Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- |1 | - | - | - |} XIX. mendearen amaieran ehotu zuen azken aldiz. Urrupina sendia eta Fermin "Ttitto" izan ziren azken errotariak. 2024 antapara eta errotapea gordetzen ditu. Makineria desagertua dago. === 2. Pagua-Errota === Ergoien auzoan, Oiartzundik Lesakarako errepidean, "Paqui" tabernaren ondoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X594736, Y4793336. [[Fitxategi:Pagua errota.jpg|erdian|thumb|Pagua errota]] Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Pagoagako errota aipatzen da. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- |2 |500 litro segundoko |8,2 m | - |} [[Fitxategi:Pagua.Mapa.png|thumb|348x348px|Pagua errota 1900eko mapan. |erdian]]1929. urtean Candido de Orbek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen. 1960. urtean ehotu zuen azken aldiz. Joaquin Aramendi, "Frantzesa", izan zen azken errotaria. Cecilia Egiazabal eta bere semea Juan izan zituen laguntzaile. 2024ean errotapea gordetzen da bakarrik. === 3. Zuluaga-Errota === Ergoien auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X593801, Y4793823[[Fitxategi:Txarondo errota.jpg|thumb|Zuluaga errota|erdian]] Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Zuloagako errota aipatzen da. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- |7 |250 litro segundoko |2,5 m |275 m |} [[Fitxategi:Zuloaga.Mapa.png|thumb|307x307px|Zuloaga errota 1900eko mapan.|erdian]]Gipuzkoan inoiz izandako errotarik handienetarikoa. Errotak 1933an utzi zion funtzionatzeari, urte hartan gertatutako uholdeek eragindako kalteen ondorioz. Zuloagako errotaren azken errotariak Barbara Antonia Etxebeste Lekuona eta bere seme-alabak izan ziren: Tomas “Kazko”, Margarita eta Karmen Egiazabal. Garai hartan hutsik zegoen Zuloagako errotan bizitzen hasi ziren. Aurretik Juan Kruz Elizegi ospetsua izan zen errotari etxe honetan, ''Pello Errota'' bertsolari famatuaren ahaidea. 2024ean errotatik geratzen den bakarra eraikina eta presaren hondakinak dira, eta irteerako ahoa ere ikus daiteke. === 4. Sokolo-Errota edo Isatsola-Errota === Ergoien auzoan, Zuloagako errotaren ondoren, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X593387, Y4793916. Manuel Lekuonak “Del Oyarzun Antiguo” liburuan honela  dio: "Torrea eta Olajaundegui, Ergoien bidean, Isasa edo Isatse etxea ere izan zen. Haren hondarren artean sakabanatuta daude, eraikin mota hartako elementuak, hala nola abizenaren ate arkudunak eta noblezia-armarria, etab. Haren burdinola gaur egun SOKOLO deitzen den horretan egon zen, baina dokumentuetan ISATSOLA izenarekin agertzen da. Etxetik oso gertu, minerala kiskaltzeko bi labe daude, eta, denboraren poderioz, kareharrizko labeak ere izan ziren". Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Isasa errota aipatzen da. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- | - | - | - | - |} Errotaren makineria XIX. mendearen amaieran edo XX. mendearen hasieran desagertu zela uste da. 1981ean Presa handia dago oraindik, eta, hala ere, apenas geratzen den eraikinaren hondarrik. Lehen errota zegoen lekuan, harri batzuk eta "antepara" eder bat besterik ez dira geratzen. === 5. Ugarte-Errota === [[Altzibar]] auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X592919, Y4794098. [[Fitxategi:Ugarte errota.jpg|thumb|Ugarte errota|erdian]] Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Ugarteko errota aipatzen da. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- |2 |480 litro segundoko |3,3 m |500 m |} [[Fitxategi:Ugarte.Mapa.png|thumb|Ugarte errota 1900eko mapan|erdian]]1929. urtean Dolores Bidaola Ugartek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen. 1978. urtetan ehotu zuen azken aldiz. Jose Maria Arruti izan zen azken errotaria. Bere handitasun osoan gordetzen da. Azpiegitura ondo kontserbatuta dago. === 6. Arrasku-Errota === [[Karrika (Oiartzun)|Karrika]] auzoan, izen bereko errekako urekin elikatzen da. Eraikina errekaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X593054, Y4792982.[[Fitxategi:Arraskuko errota.jpg|thumb|232x232px|Arrasku errota.|erdian]] Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- |1 |120 litro segundoko |3,6 m |100 m |} [[Fitxategi:Arrasku.Mapa.png|thumb|233x233px|Arrasku errota 1900eko mapan.|erdian]] 1929. urtean Ignazio Asteasuinzarrak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen. 2024ean artoa etxerako ehotzen du. Inaxio Asteasuinzarra Irastorza da errotaria. Errotako makineria eta azpiegitura hidraulikoa oso ondo kontserbatzen dira. Pieza bakarreko harrizko turtukia gorderik dago errotan. Honako inskripzioa du: “''LO ISO JULIAN DE ASTEASUINZARRA EN EL AÑO 1848''”. === 7. Bidasoro-Errota === Karrika auzoan, izen bereko errekako urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592897, Y4793118.[[Fitxategi:Bidasoroko errota.jpg|thumb|208x208px|Bidasoro errota.|erdian]] Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Bidasoroko errota aipatzen da. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- |2 |120 litro segundoko |1,4 m | - |} [[Fitxategi:Bidasoro.Mapa.png|thumb|208x208px|Bidasoro errota 1900eko mapan.|erdian]]1929. urtean Ignazio Asteasuinzarrak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen. Ildefonso Mitxelena izan zen azken errotaria. Arotza ere izan zen eta tornua, zerra, eta bestelako tresnak eragiteko energia hidraulikoaz baliatu zen. 2024ean errota zaharra erabat ordezkatu zuen eraikin berria baino ez da geratzen. === 8. Errotaberri === Alzibar auzoan, Karrika errekako urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592773, Y4793765. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- |2 |154 litro segundoko |4,5 m | - |} [[Fitxategi:Errotaberri.Mapa.png|thumb|257x257px|Errotaberri 1900eko mapan.|erdian]]1929. urtean Domingo Sorondok errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen. [[XX. mendea|XX. mendearen]] erdialde arte argi indarra sortu zen bertan. Sorondo sendiaren esku egon zen errota bere lekuan bakailao-lehortegi bat eraiki zen arte. 2024ean presa eta irteerako ahoa gordetzen dira bakarrik. === 9. Makutso-Errota  === [[Iturriotz (Oiartzun)|Iturriotz]] auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592026, Y4794084.[[Fitxategi:Makutsoko errota.jpg|thumb|250x250px|Makutso errota.|erdian]] Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Makutsoko errota aipatzen da. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- | - |700 litro segundoko |3 m | - |} 1812ko Udal Artxiboan ( B-Neg. 5-Liburua 2.-Exp. 2), ''Mathias Echegoyen'' aipatzen da ''Macuso'' Errotako errotari gisa, baina 1889an, jada, Makutso errota ez da errota bezala azaltzen, baserri soil bezala, baizik. 1896ean Ramona Urdinola eta Maria Hompanera azaltzen dira finkaren jabe eta geroztik hainbat erabilera berri izan zituen: sagardo eta txakoli fabrika, zentral elektrikoa... 1929. urtean Margarita Arbidek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen. 1959an indar elektrikoa sortzen zuen. 1960an antepara estali egin zen. 2024ean ez dago errotaren aztarnarik. === 10. Araneder-Errota === Iturriotz auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen, Araneder baserriaren ondoan, Ugaldetxo eta Iturriotz artean: UTM 30N ETRS89 X591719, Y4794170.[[Fitxategi:Araneder errota.jpg|thumb|197x197px|Araneder errota|erdian]] Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Araneder-ko errota aipatzen da. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- |2 |1.250 litro segundoko |2,96 m | - |} [[Fitxategi:Araneder.Mapa.png|thumb|207x207px|Araneder errota 1900eko mapan.|erdian]]1929. urtean Teodoro Uriartek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen. XX. mendearen lehen erdian ehotu zuen azken aldiz. 2024ean errotaren oinarria mantentzen da. === 11. Isasti-Errota === [[Ugaldetxo]] auzoan, Oiartzun ibaiaren eta Auztegi errekako urekin elikatzen zen. Eraikina Oiartzun ibaiaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591228, Y4794601. [[Fitxategi:Isastiko errota.jpg|thumb|Isasti errota|erdian]] Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Isastiko errota aipatzen da. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- |2 |1400 litro segundoko |3,2 m |511 m |} [[Fitxategi:Isasti.Mapa.png|thumb|Isasti errota 1900eko mapan.|erdian]]1929. urtean Pablo Beinerek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen. XX. mendearen lehen erdian ehotu zuen azken aldiz. Azken errotaria Zeferino Irigoien izan zen. 2024ean ez dago eraikinaren aztarnarik. Bere tokian etxebizitzak egin dira XXI. mendearen bigarren hamarkadan. === 12. Yurrita-Errota === Ugaldetxo auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen da. Eraikina ibaiaren eskuin aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X590755, Y4794984. [[Fitxategi:Kamara 1 162.jpg|thumb|188x188px|Yurrita errota|erdian]] Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Yurritako errota aipatzen da. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- |2 |645 litro segundoko |2,8 m |270 m |} [[Fitxategi:Yurrita.Mapa.png|thumb|190x190px|Yurrita errota 1900eko mapan|erdian]]XX. mendeko lehen bi hamarkadatan Errenteriako argiteria publikoarentzat argi indarra sortu zuen. 2015ean Eusko Jaurlaritzak Yurritako errota, kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, Monumentu izendapenean, Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartu zituen.<ref>{{Erreferentzia|abizena=GOIZARIN|izenburua=«Yurritako ondarea gordetzea, zabaltzea eta balorean jartzea da elkartearen helburua»|hizkuntza=eu|data=2020-05-10|url=https://www.diariovasco.com/oarsoaldea/oiartzun/yurritako-ondarea-gordetzea-20200510001429-ntvo.html|aldizkaria=El Diario Vasco|sartze-data=2024-11-10}}</ref> === 13. Eldotz-Errota === Iturriotz auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591744, Y4792341. [[Fitxategi:Eldotzko errota.jpg|thumb|148x148px|Eldotz errota|erdian]] Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Eldozko errota aipatzen da. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- |1 | - | - | - |} [[Fitxategi:Eldoz.Mapa.png|thumb|154x154px|Eldotz errota 1900eko mapan.|erdian]]1865an Inazio Oiartzabal Olaziregi azaltzen da errotari. Erabat desagertu da, noiz desagertu zen inork esaten ez badaki ere. Horma zahar batzuk besterik ez daude, eta sastrakak estalitako irteerako ahoaren hondarrak kontserbatzen dira 2024ean. === 14. Txalaka-Errota === Iturriotz auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen da. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X591550, Y4793301.[[Fitxategi:Txalakako errota.jpg|thumb|Txalaka errota|erdian]] Udal Artxibategiko agiri historikoetan Txalaka errota XVIII. mendearen hasieran aipatzen da. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- |1 |150 litro segundoko |2 m |82 m |} [[Fitxategi:Txalaka.Mapa.png|thumb|Txalaka errota 1900eko mapan.|erdian]] 1865ean Diego Unanue y Aristaran da errotaria. 1936ean irin errota publiko bezela alta hartu zuen Jose Zatarain Toledoren izenean. 1955ean Jose Luis Lekuona Eskisabelen eskutara pasa zen jabetza. 2024ean Iker Azurmendi da jabea eta errotaria. === 15. Errotazar === Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590977, Y4793834. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- |1 |141 litro segundoko |2,9 m | - |} Udal Artxibategiko agirietan Kosme Mitxelena ageri da errotari gisa XVIII. mendearen lehen erdian. XX. mendearen hasieran errota martxan zegoen. 1931. urtean Rita Irazu Lopetegik errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen. Eraitsia izan zen ondoren, eta 1972an «Errota-zarreko baserri» gisa azaltzen da. === 16. Zuaznabar-Errota === Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590502, Y4794175. Udal Artxibategiko agirietan errota gisa azaltzen da XVIII. mendearen erdian. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- |2 |525 litro segundoko |3,45 m | - |} [[Fitxategi:Zuaznabar.Mapa.png|thumb|244x244px|Zuaznabar errota 1900eko mapan.|erdian]]1929. urtean Luis Zabala y Eznarrizagak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen. Miguel Ibarguen Goñi izan zen azken errotaria. Errotak 1973. urtean utzi zion irina egiteari. === 17. Juan Sendo-Errota === Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590588, Y4794766. Udal Artxibategiko agirietan errota gisa azaltzen da 1677. urtean. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- |2 |200 litro segundoko |2 m |210 m |} [[Fitxategi:JuanSendo.Mapa.png|thumb|Juan Sendo errota 1900eko mapan.|erdian]]XX. mendearen erdi aldera ehotu zuen azken aldiz. Zuaznabarko industrialdea urbanizatu zenean eraitsi zuten eta erabat desagertua dago. Bere lurretan merkatalgune bat eraiki zen. === 18. Aranguren-Errota === Ugaldetxo auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590345, Y4795118. Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Arangurengo errota aipatzen da. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- |2 |450 litro segundoko |1,2 m |180 m |} [[Fitxategi:Aranguren.Mapa.png|thumb|Aranguren errota 1900eko mapan.|erdian]]Auzotarrek esandakoagatik, 1968an utzi zion funtzionatzeari. Zuaznabar eta Juan Sendo errotak bezala, merkatalgunea eraikitzerakoan desagertu zen. === 19. Errotalegor === Lintziringo auzoan, Lintzirin errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591251, Y4796197. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- | - | - | - | - |} [[Fitxategi:Errotalegor.Mapa.png|thumb|Errotalegor 1900eko mapan.|erdian]]Lintziringo industriaguneak eraikitzerakoan desagertu zen. === 20. Auztegi-Errota edo Arizabalo-Errota === [[Arragua|Arraguako]] auzoan, Auztegiko errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591810, Y4795601. [[Fitxategi:Auztegi errota.jpg|thumb|151x151px|Auzitegi errota|erdian]] Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Arizabaloko errota aipatzen da. Deskribapen teknikoa: {| class="wikitable sortable" |+ !Errotarri pare kopurua !Ur emaria !Ur saltoa !Kanalaren luzera |- | - | - | - | - |} [[Fitxategi:Auztegi.Mapa.png|thumb|169x169px|Auzitegi errota 1900eko mapan.|erdian]] Pentsa daiteke XX mende hasieran utzi ziola lan egiteari, eta horrek justifikatuko luke inork funtzionamenduan ezagutu ez izana, ezta erregistroetan inoiz inskribatu ez izana ere. == Erabilitako bibliografia == * Del Oyarzun antiguo liburua. Manuel de Lekuona. * Oiartzun 1980 (78-81) Errotak. A. Agirre. * Oiartzun 1981 (92-95) Molinos en Oyarzun II. A. Agirre. * Oiartzun 1982 (76-77) Los molinos de Oiartzun. A. Agirre. * Oiartzun 1983 (21-24) . Los molinos de Oiartzun IV parte. A.Agirre. * Oiartzun urtekaria 1982. (81-82). Algunas notas sobre Errotaberri y otras curiosidades de la vida molinera. Iñaki Arbelaitz. * Tratado de molinología liburua. Antxon Agirre. Donostia Eusko Ikaskuntza 1988. * Oiartzungo urtekaria 1989 (17-20). Tratado de molinologia. Antxon Agirre. * Xanistebanak 2008 (51-53) Los chocolateros de Oiartzun. Antxon Agirre. * Oiartzungo artxibo historikoa. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://ataria.eus/zizurkil/1651823725860-errota-baten-funtzionamendua Ur-Errotak, nolakoak dira eta nola dabiltza. Bideoa.] * [https://ahotsak.eus/oiartzun/gaiak/090105/ Jasotako hainbat testigantza.] [[Kategoria:Oiartzungo eraikinak]] [[Kategoria:Errotak]] [[Kategoria:Ondarea]] [[Kategoria:Teknologia]] [[Kategoria:Antropologia]] [[Kategoria:Etnografia]] [[Kategoria:Herri arkitektura]] [[Kategoria:Azpiegitura hidraulikoak]] [[Kategoria:Teknologia iraunkorrak]] [[Kategoria:XVI. mendea]] [[Kategoria:XVII. mendea]] [[Kategoria:XVIII. mendea]] [[Kategoria:XIX. mendea]] [[Kategoria:XX. mendea]] [[Kategoria:XXI. mendea]] 7c9hrge01qi31h55e3pmpb24ym4txxy 2 1213886 9998629 9998308 2024-12-13T15:03:48Z 158.227.0.238 /* Materialaren konposizioa */ 9998629 wikitext text/x-wiki {{Lanean|Juabel7}} [[Fitxategi:Ferrofluid Magnet under glass edit.jpg|thumb|[[Ferrofluido|Ferrofluidoa]] beiran, lur arraroko iman batekin azpian.]] '''Lur arraroko iman''' bat lur arraro bezala ezagutzen diren elementu kimikoen [[Aleazio|aleazioez]] sortutako iman sendo bat da. Iman arruntekin alderatuz, eremu magnetiko indartsuagoak dituzte eta etengabe magnetizatuta dauden materialez osatuak daude. “Lur arraroa” izena erabili arren ez dira bereziki arraroak, izan ere, [[Eztainu|eztainua]] edo [[Berun|beruna]] bezain oparoak dira <ref>{{Erreferentzia|izena=Malcolm|abizena=McCaig|izenburua=Permanent Magnets in Theory and Practice|argitaletxea=Wiley|hizkuntza=en|data=1977|url=https://books.google.es/books/about/Permanent_Magnets_in_Theory_and_Practice.html?id=cpYpAQAAMAAJ&redir_esc=y|isbn=978-0-470-99269-2|sartze-data=2024-11-15}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=The lanthanides and their interrelations with biosystems {{!}} WorldCat.org|hizkuntza=es|url=https://search.worldcat.org/es/title/The-lanthanides-and-their-interrelations-with-biosystems/oclc/52137787|aldizkaria=search.worldcat.org|sartze-data=2024-11-15}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Underwater Acoustics and Signal Processing|hizkuntza=en|url=https://link.springer.com/book/10.1007/978-94-009-8447-9|doi=10.1007/978-94-009-8447-9.pdf|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. Hauen berezitasuna eremu magnetikoa da, normalean erabiltzen diren [[Ferrita|ferritazko]] imanak 0,5 eta 1 tesla bitarteko eremu magnetikoa dute; lur arrarokoek, berriz, 1,4 teslatik gorakoa izan dezakete. Konposatu hauen interesa iman iraunkor gisa 1966an hasi zen [[Ameriketako Estatu Batuetako Aireko Armada|Estatu Batuetako Aire Armadako]] Materialen Laborategiko [[K. J. Strnat]] eta [[G. Hoffer]] zientzialariek [[itrio]] eta [[Kobalto|kobaltozko]] YCo₅ aleazioa aurkitu zutenean, ezagutzen den edozein materialek baino [[anisotropia magnetiko]] handiagoa baitzuen <ref>{{Erreferentzia|izena=B. D.|abizena=Cullity|izenburua=Introduction to Magnetic Materials|argitaletxea=Wiley|hizkuntza=en|abizena2=Graham|izena2=C. D.|data=2009-03-30|url=https://books.google.es/books?id=ixAe4qIGEmwC&pg=PA489&redir_esc=y|isbn=978-0-470-38631-6|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. Azkenean 1970 eta 1980ko hamarkadetan garatu egin ziren, eta hortik aurrera haien erabilpena asko handitu da dituzten propietateei esker. Munduko ekoizle nagusia [[Txinako Herri Errepublika|Txina]] da <ref>{{Erreferentzia|izena=Bryan|abizena=Walsh|izenburua=Raring to Fight: The U.S. Tangles with China over Rare-Earth Exports|hizkuntza=en-US|data=2012-03-13|url=https://science.time.com/2012/03/13/raring-to-fight-the-u-s-tangles-with-china-over-rare-earth-exports/|aldizkaria=Time|issn=0040-781X|sartze-data=2024-11-15}}</ref>, baina lur arraroetako materialak [[Myanmar|Myanmartik]] inportatzen dituzte. Hainbat herrialdek elementu hauen garrantzia estrategikoa azpimarratzen dute, eta lur arraroak erabiltzen ez dituzten beste alternatibak bilatzen ari dira Txinako esportazio murrizketak direla eta <ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=REACT {{!}} ARPA-E|data=2013-10-10|url=https://web.archive.org/web/20131010052554/http://arpa-e.energy.gov/?q=arpa-e-programs/react|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. == Materialaren konposizioa == Lur arraroetako elementuak ([[Lantanoide|lantanoideak]]) [[Ferromagnetismo|ferromagnetikoak]] diren [[Metal|metalak]] dira, baina giro-temperaturan ez dute magnetismorik [[Curie tenperatura]] baxua dutelako. Hala ere, lur arraroko imanak sortzeko konposatu desberdinak erabiltzen dira, hala nola [[burdina]], [[Nikel|nikela]] eta [[Kobalto|kobaltoa]], eta horietako batzuek giro-tenperatura baino Curie tenperatura handiagoak dituztenez, magnetismoa tenperatura epelagoetan lortu daiteke. Iman hauek duten abantaila nagusia haien egitura kristalinoak duten anisotropia magnetikoa da, oso handia delako eta beraz norabide jakin batean magnetizatzea erraza da, baina beste edozein norabideetan magnetizatzeari eutsi egiten dio. Propietate honekin batera, maila atomikoan [[momentu magnetiko]] handia izateak indar handia eragitea dakar. Elementu hauen atomoen ezaugarri bereizgarrien artean, momentu magnetiko handiak atxikitzeko gaitasuna solido-egoeran aurki dezakegu. Hau, ''f'' [[Geruza elektroniko|azpigeruzako elektroiak]] bete gabe egotearen ondorio da, izan ere, 7 [[elektroi]] parekatu gabe eduki ditzakete arantza lerrokatuekin. Elektroi horiek oso trinko kokatuta daudenez, momentu magnetikoak modu eraginkorrean mantentzen dituzte, [[zentro paramagnetiko]] gisa jokatuz. Aitzitik, beste [[Orbital atomiko|orbital]] batzuetan, elektroien momentu magnetikoa galdu ohi da auzokideekin gainjartze handiak gertatzen direnean; esaterako, [[Lotura kobalente|lotura kobalenteetan]], elektroiek zero espineko pareak osatzen dituzte, eta horrek momentu magnetikoa baliogabetzen du. Aipatzekoa da oso hauskorrak direla, baita [[Korrosio|korrosioarekiko]] oso kalteberak ere. Hori dela eta, metalezko edo pinturazko geruza babesle batekin estaltzen dira hausturak edo ezpalketak ekiditzeko. == Propietate magnetikoak == Lur arraroko elementuak ferromagnetikoak direnez, magnetizatuak izan daitezke iman iraunkor bilakatzeko. Hala ere, Curie tenperatura giro-tenperatura baino baxuagoa dutenez, haien magnetismoa soilik tenperatura baxuetan agertzen da. [[Trantsizio-metal|Trantsizio metalekin]] konposatzen baditugu (adibidez, burdina, nikela edo kobaltoa), elementuaren Curie tenperatura giro-tenperatura baino askoz handiagoa izatea lor dezakegu. Konposatu hauek lur arraroko imanak eratzeko erabiltzen dira. Material hauen propietate magnetiko nabarmenen artean energia-dentsitate handiak metatzeko ahalmena dago. Egoera solidoan, lur arraroetako atomoek momentu magnetiko altuak garatzen dituzte ''f'' azpigeruzako elektroi parekatu gabeei esker. Elektroi hauek norabide berean biratzen dutenez, [[eremu magnetiko]] sendo bat sortzen dute, materialari erremanentzia altua emanez. Ondorioz, energia-dentsitate maximoa (''B·H''_max) [[Asetasun magnetiko|asetasun magnetikoarekiko]] (''J''_s²) proportzionala denez, [[Neodimiozko iman|neodimiozko imanek]] bolumen berdinarekin beste iman batzuek baino 18 aldiz energia magnetiko handiagoa metatzeko ahalmena dute. Honek lur arraroko imanek tamaina txikiagoa izateko aukera ematen du, indar magnetikoan galerarik sortu gabe. Iman iraunkorrak alderatzeko erabiltzen diren propietate garrantzitsu batzuk hauek dira: erremanentzia magnetikoa (''B''_r), eremu magnetikoaren indarra neurtzen duena; [[Hertsagarritasun|hertsagarritasuna]] (''H''_ci), materialak desmagnetizatzeko duen erresistentzia; energia-produktua (''B·H''_max), energia magnetikoaren dentsitatea; eta Curieren tenperatura (''T''_C), materialak magnetismoa galtzen duen tenperatura. Lur arraroko imanek erremanentzia handiagoa dute, baita [[Koertzio|koertzibotasun]] eta energia-produktu handiagoa ere; hala ere (neodimioren kasuan) Curieren tenperatura beste mota batzuena baino txikiagoa da. == Motak == ==== Samario-kobaltoa ==== Samario-kobalto imanak asmatutako lehenengo lur arraroko imanak izan ziren eta izenak adierazten duen bezala, [[Samario|samarioz]] eta [[Kobalto|kobaltoz]] osatuta daude (SmCo₅). Neodimiozko imanak baino gutxiago erabiltzen dira, kostu handia dutelako eta eremu magnetikoaren indarra ahulagoa delako. Hala ere, samario-kobalto imanek Curie tenperatura handiagoa dute, eta iman horientzako nitxo bat sortzen dute, eragiketa-tenperatura altuetan eremu-indar handia behar duten aplikazioetan. Erresistentzia altua dute [[Oxidazio|oxidazioarekiko]], baina nahiko hauskorrak dira eta ezpaldu eta arrakalatzeko joera dute; gainera, talka termikoa gertatuz gero hautsi egin daitezke. ==== Neodimioa ==== [[Fitxategi:Nd-magnet.jpg|thumb|Neodimiozko imana]] Neodimiozko imanak [[neodimio]], [[burdina]] eta [[boro]] aleazio batez osatuta daude (Nd₂Fe₁₄B) eta lur arraroetako imanik indartsuenak eta eskuragarrienak dira. Iman hauek eremu magnetiko handiagoa baina Curie tenperatura txikiagoa dute ohiko imanekin alderatuz; gainera, samario-kobalto imanak baino zaurgarriagoak dira oxidazioarekiko. Ahultasun horri aurre egin ahal izateko gainazala babesteko tratamenduak erabiltzen dira, hala nola [[Urre|urrea]], nikela edo eztainuarekin ijeztea eta [[Epoxi erretxina|epoxi erretxinarekin]] estaltzea. 1980. urtean asmatu ziren, eta hasieran iman hauen kostu altuak bere erabilera mugatzen zuen, eremu-indar altu batekin batera trinkotzea eskatzen zuten aplikazioetarako, bai lehengaiak, bai patente-lizentziak garestiak zirelako. ==== Ferrita ==== Lehengai nagusiak [[Barium hexaferrita]] (BaFe₁₂O₁₉) eta [[Strontium hexaferrita]] (SrFe₁₂O₁₉) dira. Material hauskorra da eta ehundura gogorra dauka. Ferritazko imana oso erabilia da tenperaturarekiko duen erresistentzia onagatik, prezio baxuagatik eta errendimendu moderatuagatik <ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Everything You Need to Know About Rare Earth Magnets|hizkuntza=en|url=https://www.stanfordmagnets.com/everything-you-need-to-know-about-rare-earth-magnets.html|aldizkaria=www.stanfordmagnets.com|sartze-data=2024-11-14}}</ref>. ==== Alnico ==== [[Fitxategi:MagnetEZ.jpg|thumb|Alnicoz osatutako ferrazko imana]] [[Aluminio|Aluminioz]] (Al), Nikelez (Ni), Kobaltoz (Co), Burdinaz (Fe) eta beste elementu metaliko batzuez osatutako aleazioa da. [[Galdaketa]] prozesua tamaina eta forma desberdinetan egin daiteke. Urtuzko aluminio, nikel eta kobaltoz osatutako iman iraunkorrak tenperatura-koefiziente itzulgarriena du, eta laneko tenperatura 600 ºC-ra irits daiteke. Iman hauek oso erabiliak dira hainbat tresnatan, baita beste aplikazio batzuetan ere <ref name=":0" />. Aipatutako lau iman moten artean, neodimiozko eta samario-kobaltozko imanak dira indartsuenak. Beheko taulan lur arraroko bi imanek, neodimioa (Nd₂Fe₁₄B) eta samario-kobaltoa (SmCo₅), daukaten errendimendu magnetikoaren propietateak ikus daitezke beste iman permanente mota batzuekin alderatuz. {| class="wikitable" ! Materiala ! Prestaketa ! ''B''_r<br/>([[tesla (unit)|T]]) ! ''H''_ci<br/>(k[[ampere (unit)|A]]/m) ! ''B·H''_max<br/>(k[[joule (unit)|J]]/m³) ! ''T''_C<br/>([[celsius|°C]]) |- | rowspan="2" | [[Nedoiniozko imana|Nd₂Fe₁₄B]] | [[Sinterizatu|sinterizatua]] | 1.0–1.4 | 750–2000 | 200–440 | 310–400 |- | [[Lagatze|lagatua]] | 0.6–0.7 | 600–1200 | 60–100 | 310–400 |- | [[Samario-Kobalto imana|SmCo₅]] | sinterizatua | 0.8–1.1 | 600–2000 | 120–200 | 720 |- | Sm(Co,Fe,Cu,Zr)₇ | sinterizatua | 0.9–1.15 | 450–1300 | 150–240 | 800 |- | [[Alnico]] | sinterizatua | 0.6–1.4 | 275 | 10–88 | 700–860 |- | [[Ferrita]] | sinterizatua | 0.2–0.4 | 100–300 | 10–40 | 450 |- | [[Iron]] (Fe) | [[Suberaketa|suberatua]] | ? | 800<ref>Introduction to Magnets and Magnetic Materials, David Jiles, Ames Laboratrories, US DoE, 1991</ref> | ? | 770<ref>Beichner and Serway. Physics for Scientists & Engineers with Modern Physics. 5th ed. Orlando: Saunders College, 2000: 963</ref><ref>Curie Temperature." McGraw-Hill Encyclopedia of Science & Technology. 8th ed. 20 vols. N.P: McGraw-Hill, 1997</ref><ref>Hall, H.E and J.R. Hook. Solid State Physics. 2nd ed. Chichester: John Wiley & Sons Ltd, 1991: 226.</ref> |} == Arriskuak == Lur arraroetako imanek eremu magnetiko indartsuak sortzen dituzte, eta horrek iman arruntak baino arrisku gehiago dakartza. Arrisku horien artean pertsonak zauritu ditzaketenak eta pieza elektronikoetan eragin zuzena izan ditzaketenak daude. === Kasu aipagarri batzuk === * [[Disko gogor]] edo [[Kreditu-txartel|txartela]] bezalako informazioa biltegiratzeak ezabatzea. * [[CRT]] monitoreen [[itzal-maskara]] magnetizatzea. * Bi imanen artean edo iman baten eta metalezko gainazal baten artean harrapatuta dauden gorputz-atalak zauritzea edo hezur hautsiak eragitea <ref>{{Erreferentzia|izenburua=SciencePunk : How to remove a finger with two super-magnets (video)|data=2009-03-10|url=https://web.archive.org/web/20090310084916/http://scienceblogs.com/sciencepunk/2009/03/how_to_remove_a_finger_with_tw.php|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. * Imanak irenstean [[Digestio-aparatu|digestio-aparatua]] imanen artean harrapatuta geratzea eta zauriak eragitea <ref>Magnet safety alert. US Consumer Product Safery Commission. https://web.archive.org/web/20090320001139/http://www.cpsc.gov/cpscpub/pubs/magnet.pdf</ref>. * Hurbil kokatzen diren imanak indar handiz talka egitean haien materiala haustea eta sortutako espalekin lesioak eragitea. == Aplikazioak == Lur arraroetako imanek aurkitu zirenetik, erabilera zabala izan dute. Hala ere, 1990eko hamarkadaren hasieratik, neodimiozko imanen prezioa etengabe jaitsi da, eta kostu baxuek erabilera berriak agerraraztea eragin du. Prezioen jaitsiera zela kausa, [[Merkatu (ekonomia)|merkatuko]] beste imanak ordezkatu zituzten. Iman hauek txikiak, arinak eta indartsuak direnez, teknologia berrietan oso erabilgarriak dira. === Aplikazio komunak === Lur arraroetako imanen aplikazio komunen artean daude: * Disko gogorrak, eramangarriak zein ordenagailuenak. * [[Haize-sorgailu|Aerosorgailuak]]. * [[Bozgorailu|Bozgorailuak]] eta entzungailuak. * [[Bizikleta]]. * [[Arrantza-orga|Arrantza-orgen]] balaztak. * Iman iraunkorren motorrak haririk gabeko zulagailuetan. * Autoelikadurazko [[Linterna|linternak]], lur arraroen imanei esker astinduz [[Elektrizitate|elektrizitatea]] sortzen dutenak. === Beste aplikazio batzuk === [[Fitxategi:LED throwies chaos.jpg|thumb|LED Throwie]] Lur arraroen imanen beste aplikazio batzuk honako hauek dira: * [[Motor lineala|Motor linealak]] (adibidez, lebitazio magnetikoko trenetan erabiltzen dira). * [[Lebitazio diamagnetiko|Lebitazio diamagnetikoko]] esperimentazioa, eremu magnetikoen dinamikaren azterketa eta supereroankortasun bidezko lebitazioa ([[Meissner efektua]]). * Errodamendu elektrodinamikoa. * [[Errusiar mendi|Errusiar mendien]] teknologia. * [[LED]] [[Throwie]]: LED throwie bat (euskaraz, LEDak jaurtitzea) LED txiki bat da, eskumuturreko [[erloju-pila]] eta lur arraroko iman bati lotua (normalean epoxi eroalearekin edo zinta elektrikoarekin), [[grafiti]] ez-suntsitzailea eta argi-pantailak sortzeko erabiltzen dena. * [[Gitarra elektriko|Gitarra elektrikorako]] pilulak. * [[Warhammer 40.000]] miniaturak eta Warhammer Fantasy Battle jokoetarako. Lur arraroetako imanek ospea irabazi dute miniatura-jokoen komunitatean haien tamaina txikiagatik eta indar erlatiboagatik, [[WYSIWYG]] bihurketetara atxikitzeko modeloen arteko [[arma]]-trukean lagunduz. * [[Indukzio elektromagnetiko|Indukzio elektromagnetikoaren]] eta [[Flameo aeroelastiko|flameo aeroelastikoaren]] printzipioen bidez elektrizitatea sortzeko [[Windbelt|windbelta]]. == Ingurumen-inpaktua == Lur arraroko imanak ekoizteko behar diren lurrak erauztea oso kaltegarria da [[Ingurumen|ingurumenerako]]. Prozesu honek aire zabaleko [[meatzaritza]] eskatzen du, [[Landaredi|landaretza]] suntzitzen dute eta [[ekosistema]] lokalak asaldatzen ditu. Bestalde, mineral hauen prozesamenduan gas toxikoen isurketa nabaria da eta [[Gai kimiko|produkto kimiko]] toxikoak erabiltzen dira, hala nola [[Azido sulfuriko|azido sulfurikoak]] eta [[Azido nitriko|nitrikoak]]. Prozesu hau behar bezala kudeatzen ez bada, ura, lurzorua eta airea kutsa ditzakete, inguruko komunitatearen osasuna kaltetuz. [[Europar Batasuna|Europar Batasunari]] dagokionez bekak eman dira, besteak beste, [[Thomas Zemb]] eta [[Jean-Christophe P. Gabriel]] ikerlariek garatutako “[[REE-CYCLE]]” proiekturako, lur arraroak birziklatzeko prozesu berriak bilatzea helburu zuena <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Final Report Summary - REE-CYCLE (Rare Earth Element reCYCLing with Low harmful Emissions) {{!}} FP7|hizkuntza=en|url=https://cordis.europa.eu/project/id/320915/reporting|aldizkaria=CORDIS {{!}} European Commission|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. Gainera, [[ETN-Demeter]] proiektua (European Training Network for the Design and Recycling of Rare-Earth Permanent Imnet Motors and Generators in Hybrid and Full Electric Vehicles) <ref>{{Erreferentzia|abizena=gd|izenburua=Project – European Training Network for the Design and Recycling of Rare-Earth Permanent Magnet Motors and Generators in Hybrid and Full Electric Vehicles (DEMETER)|hizkuntza=en-US|url=https://etn-demeter.eu/project/|sartze-data=2024-11-15}}</ref> ibilgailuetan erabiltzen diren motor elektrikoen diseinu jasangarria aztertzen ari da, hauek erraz kendu ahal izateko, lur arraroetako metalen birziklapena erraztuz. [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetako]] [[Ameriketako Estatu Batuetako Energia Saila|Energia Sailak]] lur arraroko metalen ordezkoak aurkitzea izan du helburu, iman iraunkorren teknologiari dagokionez. Horren ondorioz, ikerketa hauek finantzatzen hasi da. Agency-Energy Ikerketa Proiektu Aurreratuak (ARPA-E) Teknologia Kritikoetan “Rare Earth Alternatives in Critical Technologies” (REACT) programa sustatu du, 2011n 31,6 milioi dolarreko inbertsioa eginez <ref name=":1" />. == Erreferentziak == 7t6j89ic9qfvtqwcwr9pjf3y59xd0b7 9998633 9998629 2024-12-13T15:04:22Z 158.227.0.238 /* Ferrita */ 9998633 wikitext text/x-wiki {{Lanean|Juabel7}} [[Fitxategi:Ferrofluid Magnet under glass edit.jpg|thumb|[[Ferrofluido|Ferrofluidoa]] beiran, lur arraroko iman batekin azpian.]] '''Lur arraroko iman''' bat lur arraro bezala ezagutzen diren elementu kimikoen [[Aleazio|aleazioez]] sortutako iman sendo bat da. Iman arruntekin alderatuz, eremu magnetiko indartsuagoak dituzte eta etengabe magnetizatuta dauden materialez osatuak daude. “Lur arraroa” izena erabili arren ez dira bereziki arraroak, izan ere, [[Eztainu|eztainua]] edo [[Berun|beruna]] bezain oparoak dira <ref>{{Erreferentzia|izena=Malcolm|abizena=McCaig|izenburua=Permanent Magnets in Theory and Practice|argitaletxea=Wiley|hizkuntza=en|data=1977|url=https://books.google.es/books/about/Permanent_Magnets_in_Theory_and_Practice.html?id=cpYpAQAAMAAJ&redir_esc=y|isbn=978-0-470-99269-2|sartze-data=2024-11-15}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=The lanthanides and their interrelations with biosystems {{!}} WorldCat.org|hizkuntza=es|url=https://search.worldcat.org/es/title/The-lanthanides-and-their-interrelations-with-biosystems/oclc/52137787|aldizkaria=search.worldcat.org|sartze-data=2024-11-15}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Underwater Acoustics and Signal Processing|hizkuntza=en|url=https://link.springer.com/book/10.1007/978-94-009-8447-9|doi=10.1007/978-94-009-8447-9.pdf|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. Hauen berezitasuna eremu magnetikoa da, normalean erabiltzen diren [[Ferrita|ferritazko]] imanak 0,5 eta 1 tesla bitarteko eremu magnetikoa dute; lur arrarokoek, berriz, 1,4 teslatik gorakoa izan dezakete. Konposatu hauen interesa iman iraunkor gisa 1966an hasi zen [[Ameriketako Estatu Batuetako Aireko Armada|Estatu Batuetako Aire Armadako]] Materialen Laborategiko [[K. J. Strnat]] eta [[G. Hoffer]] zientzialariek [[itrio]] eta [[Kobalto|kobaltozko]] YCo₅ aleazioa aurkitu zutenean, ezagutzen den edozein materialek baino [[anisotropia magnetiko]] handiagoa baitzuen <ref>{{Erreferentzia|izena=B. D.|abizena=Cullity|izenburua=Introduction to Magnetic Materials|argitaletxea=Wiley|hizkuntza=en|abizena2=Graham|izena2=C. D.|data=2009-03-30|url=https://books.google.es/books?id=ixAe4qIGEmwC&pg=PA489&redir_esc=y|isbn=978-0-470-38631-6|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. Azkenean 1970 eta 1980ko hamarkadetan garatu egin ziren, eta hortik aurrera haien erabilpena asko handitu da dituzten propietateei esker. Munduko ekoizle nagusia [[Txinako Herri Errepublika|Txina]] da <ref>{{Erreferentzia|izena=Bryan|abizena=Walsh|izenburua=Raring to Fight: The U.S. Tangles with China over Rare-Earth Exports|hizkuntza=en-US|data=2012-03-13|url=https://science.time.com/2012/03/13/raring-to-fight-the-u-s-tangles-with-china-over-rare-earth-exports/|aldizkaria=Time|issn=0040-781X|sartze-data=2024-11-15}}</ref>, baina lur arraroetako materialak [[Myanmar|Myanmartik]] inportatzen dituzte. Hainbat herrialdek elementu hauen garrantzia estrategikoa azpimarratzen dute, eta lur arraroak erabiltzen ez dituzten beste alternatibak bilatzen ari dira Txinako esportazio murrizketak direla eta <ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=REACT {{!}} ARPA-E|data=2013-10-10|url=https://web.archive.org/web/20131010052554/http://arpa-e.energy.gov/?q=arpa-e-programs/react|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. == Materialaren konposizioa == Lur arraroetako elementuak ([[Lantanoide|lantanoideak]]) [[Ferromagnetismo|ferromagnetikoak]] diren [[Metal|metalak]] dira, baina giro-temperaturan ez dute magnetismorik [[Curie tenperatura]] baxua dutelako. Hala ere, lur arraroko imanak sortzeko konposatu desberdinak erabiltzen dira, hala nola [[burdina]], [[Nikel|nikela]] eta [[Kobalto|kobaltoa]], eta horietako batzuek giro-tenperatura baino Curie tenperatura handiagoak dituztenez, magnetismoa tenperatura epelagoetan lortu daiteke. Iman hauek duten abantaila nagusia haien egitura kristalinoak duten anisotropia magnetikoa da, oso handia delako eta beraz norabide jakin batean magnetizatzea erraza da, baina beste edozein norabideetan magnetizatzeari eutsi egiten dio. Propietate honekin batera, maila atomikoan [[momentu magnetiko]] handia izateak indar handia eragitea dakar. Elementu hauen atomoen ezaugarri bereizgarrien artean, momentu magnetiko handiak atxikitzeko gaitasuna solido-egoeran aurki dezakegu. Hau, ''f'' [[Geruza elektroniko|azpigeruzako elektroiak]] bete gabe egotearen ondorio da, izan ere, 7 [[elektroi]] parekatu gabe eduki ditzakete arantza lerrokatuekin. Elektroi horiek oso trinko kokatuta daudenez, momentu magnetikoak modu eraginkorrean mantentzen dituzte, [[zentro paramagnetiko]] gisa jokatuz. Aitzitik, beste [[Orbital atomiko|orbital]] batzuetan, elektroien momentu magnetikoa galdu ohi da auzokideekin gainjartze handiak gertatzen direnean; esaterako, [[Lotura kobalente|lotura kobalenteetan]], elektroiek zero espineko pareak osatzen dituzte, eta horrek momentu magnetikoa baliogabetzen du. Aipatzekoa da oso hauskorrak direla, baita [[Korrosio|korrosioarekiko]] oso kalteberak ere. Hori dela eta, metalezko edo pinturazko geruza babesle batekin estaltzen dira hausturak edo ezpalketak ekiditzeko. == Propietate magnetikoak == Lur arraroko elementuak ferromagnetikoak direnez, magnetizatuak izan daitezke iman iraunkor bilakatzeko. Hala ere, Curie tenperatura giro-tenperatura baino baxuagoa dutenez, haien magnetismoa soilik tenperatura baxuetan agertzen da. [[Trantsizio-metal|Trantsizio metalekin]] konposatzen baditugu (adibidez, burdina, nikela edo kobaltoa), elementuaren Curie tenperatura giro-tenperatura baino askoz handiagoa izatea lor dezakegu. Konposatu hauek lur arraroko imanak eratzeko erabiltzen dira. Material hauen propietate magnetiko nabarmenen artean energia-dentsitate handiak metatzeko ahalmena dago. Egoera solidoan, lur arraroetako atomoek momentu magnetiko altuak garatzen dituzte ''f'' azpigeruzako elektroi parekatu gabeei esker. Elektroi hauek norabide berean biratzen dutenez, [[eremu magnetiko]] sendo bat sortzen dute, materialari erremanentzia altua emanez. Ondorioz, energia-dentsitate maximoa (''B·H''_max) [[Asetasun magnetiko|asetasun magnetikoarekiko]] (''J''_s²) proportzionala denez, [[Neodimiozko iman|neodimiozko imanek]] bolumen berdinarekin beste iman batzuek baino 18 aldiz energia magnetiko handiagoa metatzeko ahalmena dute. Honek lur arraroko imanek tamaina txikiagoa izateko aukera ematen du, indar magnetikoan galerarik sortu gabe. Iman iraunkorrak alderatzeko erabiltzen diren propietate garrantzitsu batzuk hauek dira: erremanentzia magnetikoa (''B''_r), eremu magnetikoaren indarra neurtzen duena; [[Hertsagarritasun|hertsagarritasuna]] (''H''_ci), materialak desmagnetizatzeko duen erresistentzia; energia-produktua (''B·H''_max), energia magnetikoaren dentsitatea; eta Curieren tenperatura (''T''_C), materialak magnetismoa galtzen duen tenperatura. Lur arraroko imanek erremanentzia handiagoa dute, baita [[Koertzio|koertzibotasun]] eta energia-produktu handiagoa ere; hala ere (neodimioren kasuan) Curieren tenperatura beste mota batzuena baino txikiagoa da. == Motak == ==== Samario-kobaltoa ==== Samario-kobalto imanak asmatutako lehenengo lur arraroko imanak izan ziren eta izenak adierazten duen bezala, [[Samario|samarioz]] eta [[Kobalto|kobaltoz]] osatuta daude (SmCo₅). Neodimiozko imanak baino gutxiago erabiltzen dira, kostu handia dutelako eta eremu magnetikoaren indarra ahulagoa delako. Hala ere, samario-kobalto imanek Curie tenperatura handiagoa dute, eta iman horientzako nitxo bat sortzen dute, eragiketa-tenperatura altuetan eremu-indar handia behar duten aplikazioetan. Erresistentzia altua dute [[Oxidazio|oxidazioarekiko]], baina nahiko hauskorrak dira eta ezpaldu eta arrakalatzeko joera dute; gainera, talka termikoa gertatuz gero hautsi egin daitezke. ==== Neodimioa ==== [[Fitxategi:Nd-magnet.jpg|thumb|Neodimiozko imana]] Neodimiozko imanak [[neodimio]], [[burdina]] eta [[boro]] aleazio batez osatuta daude (Nd₂Fe₁₄B) eta lur arraroetako imanik indartsuenak eta eskuragarrienak dira. Iman hauek eremu magnetiko handiagoa baina Curie tenperatura txikiagoa dute ohiko imanekin alderatuz; gainera, samario-kobalto imanak baino zaurgarriagoak dira oxidazioarekiko. Ahultasun horri aurre egin ahal izateko gainazala babesteko tratamenduak erabiltzen dira, hala nola [[Urre|urrea]], nikela edo eztainuarekin ijeztea eta [[Epoxi erretxina|epoxi erretxinarekin]] estaltzea. 1980. urtean asmatu ziren, eta hasieran iman hauen kostu altuak bere erabilera mugatzen zuen, eremu-indar altu batekin batera trinkotzea eskatzen zuten aplikazioetarako, bai lehengaiak, bai patente-lizentziak garestiak zirelako. ==== Ferrita ==== Lehengai nagusiak [[Barium hexaferrita]] (BaFe₁₂O₁₉) eta [[Strontium hexaferrita]] (SrFe₁₂O₁₉) dira. Material hauskorra da eta ehundura gogorra dauka. Ferritazko imana asko erabiltzen da tenperaturarekiko duen erresistentzia onagatik, prezio baxuagatik eta errendimendu moderatuagatik <ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Everything You Need to Know About Rare Earth Magnets|hizkuntza=en|url=https://www.stanfordmagnets.com/everything-you-need-to-know-about-rare-earth-magnets.html|aldizkaria=www.stanfordmagnets.com|sartze-data=2024-11-14}}</ref>. ==== Alnico ==== [[Fitxategi:MagnetEZ.jpg|thumb|Alnicoz osatutako ferrazko imana]] [[Aluminio|Aluminioz]] (Al), Nikelez (Ni), Kobaltoz (Co), Burdinaz (Fe) eta beste elementu metaliko batzuez osatutako aleazioa da. [[Galdaketa]] prozesua tamaina eta forma desberdinetan egin daiteke. Urtuzko aluminio, nikel eta kobaltoz osatutako iman iraunkorrak tenperatura-koefiziente itzulgarriena du, eta laneko tenperatura 600 ºC-ra irits daiteke. Iman hauek oso erabiliak dira hainbat tresnatan, baita beste aplikazio batzuetan ere <ref name=":0" />. Aipatutako lau iman moten artean, neodimiozko eta samario-kobaltozko imanak dira indartsuenak. Beheko taulan lur arraroko bi imanek, neodimioa (Nd₂Fe₁₄B) eta samario-kobaltoa (SmCo₅), daukaten errendimendu magnetikoaren propietateak ikus daitezke beste iman permanente mota batzuekin alderatuz. {| class="wikitable" ! Materiala ! Prestaketa ! ''B''_r<br/>([[tesla (unit)|T]]) ! ''H''_ci<br/>(k[[ampere (unit)|A]]/m) ! ''B·H''_max<br/>(k[[joule (unit)|J]]/m³) ! ''T''_C<br/>([[celsius|°C]]) |- | rowspan="2" | [[Nedoiniozko imana|Nd₂Fe₁₄B]] | [[Sinterizatu|sinterizatua]] | 1.0–1.4 | 750–2000 | 200–440 | 310–400 |- | [[Lagatze|lagatua]] | 0.6–0.7 | 600–1200 | 60–100 | 310–400 |- | [[Samario-Kobalto imana|SmCo₅]] | sinterizatua | 0.8–1.1 | 600–2000 | 120–200 | 720 |- | Sm(Co,Fe,Cu,Zr)₇ | sinterizatua | 0.9–1.15 | 450–1300 | 150–240 | 800 |- | [[Alnico]] | sinterizatua | 0.6–1.4 | 275 | 10–88 | 700–860 |- | [[Ferrita]] | sinterizatua | 0.2–0.4 | 100–300 | 10–40 | 450 |- | [[Iron]] (Fe) | [[Suberaketa|suberatua]] | ? | 800<ref>Introduction to Magnets and Magnetic Materials, David Jiles, Ames Laboratrories, US DoE, 1991</ref> | ? | 770<ref>Beichner and Serway. Physics for Scientists & Engineers with Modern Physics. 5th ed. Orlando: Saunders College, 2000: 963</ref><ref>Curie Temperature." McGraw-Hill Encyclopedia of Science & Technology. 8th ed. 20 vols. N.P: McGraw-Hill, 1997</ref><ref>Hall, H.E and J.R. Hook. Solid State Physics. 2nd ed. Chichester: John Wiley & Sons Ltd, 1991: 226.</ref> |} == Arriskuak == Lur arraroetako imanek eremu magnetiko indartsuak sortzen dituzte, eta horrek iman arruntak baino arrisku gehiago dakartza. Arrisku horien artean pertsonak zauritu ditzaketenak eta pieza elektronikoetan eragin zuzena izan ditzaketenak daude. === Kasu aipagarri batzuk === * [[Disko gogor]] edo [[Kreditu-txartel|txartela]] bezalako informazioa biltegiratzeak ezabatzea. * [[CRT]] monitoreen [[itzal-maskara]] magnetizatzea. * Bi imanen artean edo iman baten eta metalezko gainazal baten artean harrapatuta dauden gorputz-atalak zauritzea edo hezur hautsiak eragitea <ref>{{Erreferentzia|izenburua=SciencePunk : How to remove a finger with two super-magnets (video)|data=2009-03-10|url=https://web.archive.org/web/20090310084916/http://scienceblogs.com/sciencepunk/2009/03/how_to_remove_a_finger_with_tw.php|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. * Imanak irenstean [[Digestio-aparatu|digestio-aparatua]] imanen artean harrapatuta geratzea eta zauriak eragitea <ref>Magnet safety alert. US Consumer Product Safery Commission. https://web.archive.org/web/20090320001139/http://www.cpsc.gov/cpscpub/pubs/magnet.pdf</ref>. * Hurbil kokatzen diren imanak indar handiz talka egitean haien materiala haustea eta sortutako espalekin lesioak eragitea. == Aplikazioak == Lur arraroetako imanek aurkitu zirenetik, erabilera zabala izan dute. Hala ere, 1990eko hamarkadaren hasieratik, neodimiozko imanen prezioa etengabe jaitsi da, eta kostu baxuek erabilera berriak agerraraztea eragin du. Prezioen jaitsiera zela kausa, [[Merkatu (ekonomia)|merkatuko]] beste imanak ordezkatu zituzten. Iman hauek txikiak, arinak eta indartsuak direnez, teknologia berrietan oso erabilgarriak dira. === Aplikazio komunak === Lur arraroetako imanen aplikazio komunen artean daude: * Disko gogorrak, eramangarriak zein ordenagailuenak. * [[Haize-sorgailu|Aerosorgailuak]]. * [[Bozgorailu|Bozgorailuak]] eta entzungailuak. * [[Bizikleta]]. * [[Arrantza-orga|Arrantza-orgen]] balaztak. * Iman iraunkorren motorrak haririk gabeko zulagailuetan. * Autoelikadurazko [[Linterna|linternak]], lur arraroen imanei esker astinduz [[Elektrizitate|elektrizitatea]] sortzen dutenak. === Beste aplikazio batzuk === [[Fitxategi:LED throwies chaos.jpg|thumb|LED Throwie]] Lur arraroen imanen beste aplikazio batzuk honako hauek dira: * [[Motor lineala|Motor linealak]] (adibidez, lebitazio magnetikoko trenetan erabiltzen dira). * [[Lebitazio diamagnetiko|Lebitazio diamagnetikoko]] esperimentazioa, eremu magnetikoen dinamikaren azterketa eta supereroankortasun bidezko lebitazioa ([[Meissner efektua]]). * Errodamendu elektrodinamikoa. * [[Errusiar mendi|Errusiar mendien]] teknologia. * [[LED]] [[Throwie]]: LED throwie bat (euskaraz, LEDak jaurtitzea) LED txiki bat da, eskumuturreko [[erloju-pila]] eta lur arraroko iman bati lotua (normalean epoxi eroalearekin edo zinta elektrikoarekin), [[grafiti]] ez-suntsitzailea eta argi-pantailak sortzeko erabiltzen dena. * [[Gitarra elektriko|Gitarra elektrikorako]] pilulak. * [[Warhammer 40.000]] miniaturak eta Warhammer Fantasy Battle jokoetarako. Lur arraroetako imanek ospea irabazi dute miniatura-jokoen komunitatean haien tamaina txikiagatik eta indar erlatiboagatik, [[WYSIWYG]] bihurketetara atxikitzeko modeloen arteko [[arma]]-trukean lagunduz. * [[Indukzio elektromagnetiko|Indukzio elektromagnetikoaren]] eta [[Flameo aeroelastiko|flameo aeroelastikoaren]] printzipioen bidez elektrizitatea sortzeko [[Windbelt|windbelta]]. == Ingurumen-inpaktua == Lur arraroko imanak ekoizteko behar diren lurrak erauztea oso kaltegarria da [[Ingurumen|ingurumenerako]]. Prozesu honek aire zabaleko [[meatzaritza]] eskatzen du, [[Landaredi|landaretza]] suntzitzen dute eta [[ekosistema]] lokalak asaldatzen ditu. Bestalde, mineral hauen prozesamenduan gas toxikoen isurketa nabaria da eta [[Gai kimiko|produkto kimiko]] toxikoak erabiltzen dira, hala nola [[Azido sulfuriko|azido sulfurikoak]] eta [[Azido nitriko|nitrikoak]]. Prozesu hau behar bezala kudeatzen ez bada, ura, lurzorua eta airea kutsa ditzakete, inguruko komunitatearen osasuna kaltetuz. [[Europar Batasuna|Europar Batasunari]] dagokionez bekak eman dira, besteak beste, [[Thomas Zemb]] eta [[Jean-Christophe P. Gabriel]] ikerlariek garatutako “[[REE-CYCLE]]” proiekturako, lur arraroak birziklatzeko prozesu berriak bilatzea helburu zuena <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Final Report Summary - REE-CYCLE (Rare Earth Element reCYCLing with Low harmful Emissions) {{!}} FP7|hizkuntza=en|url=https://cordis.europa.eu/project/id/320915/reporting|aldizkaria=CORDIS {{!}} European Commission|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. Gainera, [[ETN-Demeter]] proiektua (European Training Network for the Design and Recycling of Rare-Earth Permanent Imnet Motors and Generators in Hybrid and Full Electric Vehicles) <ref>{{Erreferentzia|abizena=gd|izenburua=Project – European Training Network for the Design and Recycling of Rare-Earth Permanent Magnet Motors and Generators in Hybrid and Full Electric Vehicles (DEMETER)|hizkuntza=en-US|url=https://etn-demeter.eu/project/|sartze-data=2024-11-15}}</ref> ibilgailuetan erabiltzen diren motor elektrikoen diseinu jasangarria aztertzen ari da, hauek erraz kendu ahal izateko, lur arraroetako metalen birziklapena erraztuz. [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetako]] [[Ameriketako Estatu Batuetako Energia Saila|Energia Sailak]] lur arraroko metalen ordezkoak aurkitzea izan du helburu, iman iraunkorren teknologiari dagokionez. Horren ondorioz, ikerketa hauek finantzatzen hasi da. Agency-Energy Ikerketa Proiektu Aurreratuak (ARPA-E) Teknologia Kritikoetan “Rare Earth Alternatives in Critical Technologies” (REACT) programa sustatu du, 2011n 31,6 milioi dolarreko inbertsioa eginez <ref name=":1" />. == Erreferentziak == hrba88dht5ktof4i9jjzgyfswlochae 9998636 9998633 2024-12-13T15:04:47Z 158.227.0.238 /* Alnico */ 9998636 wikitext text/x-wiki {{Lanean|Juabel7}} [[Fitxategi:Ferrofluid Magnet under glass edit.jpg|thumb|[[Ferrofluido|Ferrofluidoa]] beiran, lur arraroko iman batekin azpian.]] '''Lur arraroko iman''' bat lur arraro bezala ezagutzen diren elementu kimikoen [[Aleazio|aleazioez]] sortutako iman sendo bat da. Iman arruntekin alderatuz, eremu magnetiko indartsuagoak dituzte eta etengabe magnetizatuta dauden materialez osatuak daude. “Lur arraroa” izena erabili arren ez dira bereziki arraroak, izan ere, [[Eztainu|eztainua]] edo [[Berun|beruna]] bezain oparoak dira <ref>{{Erreferentzia|izena=Malcolm|abizena=McCaig|izenburua=Permanent Magnets in Theory and Practice|argitaletxea=Wiley|hizkuntza=en|data=1977|url=https://books.google.es/books/about/Permanent_Magnets_in_Theory_and_Practice.html?id=cpYpAQAAMAAJ&redir_esc=y|isbn=978-0-470-99269-2|sartze-data=2024-11-15}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=The lanthanides and their interrelations with biosystems {{!}} WorldCat.org|hizkuntza=es|url=https://search.worldcat.org/es/title/The-lanthanides-and-their-interrelations-with-biosystems/oclc/52137787|aldizkaria=search.worldcat.org|sartze-data=2024-11-15}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Underwater Acoustics and Signal Processing|hizkuntza=en|url=https://link.springer.com/book/10.1007/978-94-009-8447-9|doi=10.1007/978-94-009-8447-9.pdf|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. Hauen berezitasuna eremu magnetikoa da, normalean erabiltzen diren [[Ferrita|ferritazko]] imanak 0,5 eta 1 tesla bitarteko eremu magnetikoa dute; lur arrarokoek, berriz, 1,4 teslatik gorakoa izan dezakete. Konposatu hauen interesa iman iraunkor gisa 1966an hasi zen [[Ameriketako Estatu Batuetako Aireko Armada|Estatu Batuetako Aire Armadako]] Materialen Laborategiko [[K. J. Strnat]] eta [[G. Hoffer]] zientzialariek [[itrio]] eta [[Kobalto|kobaltozko]] YCo₅ aleazioa aurkitu zutenean, ezagutzen den edozein materialek baino [[anisotropia magnetiko]] handiagoa baitzuen <ref>{{Erreferentzia|izena=B. D.|abizena=Cullity|izenburua=Introduction to Magnetic Materials|argitaletxea=Wiley|hizkuntza=en|abizena2=Graham|izena2=C. D.|data=2009-03-30|url=https://books.google.es/books?id=ixAe4qIGEmwC&pg=PA489&redir_esc=y|isbn=978-0-470-38631-6|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. Azkenean 1970 eta 1980ko hamarkadetan garatu egin ziren, eta hortik aurrera haien erabilpena asko handitu da dituzten propietateei esker. Munduko ekoizle nagusia [[Txinako Herri Errepublika|Txina]] da <ref>{{Erreferentzia|izena=Bryan|abizena=Walsh|izenburua=Raring to Fight: The U.S. Tangles with China over Rare-Earth Exports|hizkuntza=en-US|data=2012-03-13|url=https://science.time.com/2012/03/13/raring-to-fight-the-u-s-tangles-with-china-over-rare-earth-exports/|aldizkaria=Time|issn=0040-781X|sartze-data=2024-11-15}}</ref>, baina lur arraroetako materialak [[Myanmar|Myanmartik]] inportatzen dituzte. Hainbat herrialdek elementu hauen garrantzia estrategikoa azpimarratzen dute, eta lur arraroak erabiltzen ez dituzten beste alternatibak bilatzen ari dira Txinako esportazio murrizketak direla eta <ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=REACT {{!}} ARPA-E|data=2013-10-10|url=https://web.archive.org/web/20131010052554/http://arpa-e.energy.gov/?q=arpa-e-programs/react|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. == Materialaren konposizioa == Lur arraroetako elementuak ([[Lantanoide|lantanoideak]]) [[Ferromagnetismo|ferromagnetikoak]] diren [[Metal|metalak]] dira, baina giro-temperaturan ez dute magnetismorik [[Curie tenperatura]] baxua dutelako. Hala ere, lur arraroko imanak sortzeko konposatu desberdinak erabiltzen dira, hala nola [[burdina]], [[Nikel|nikela]] eta [[Kobalto|kobaltoa]], eta horietako batzuek giro-tenperatura baino Curie tenperatura handiagoak dituztenez, magnetismoa tenperatura epelagoetan lortu daiteke. Iman hauek duten abantaila nagusia haien egitura kristalinoak duten anisotropia magnetikoa da, oso handia delako eta beraz norabide jakin batean magnetizatzea erraza da, baina beste edozein norabideetan magnetizatzeari eutsi egiten dio. Propietate honekin batera, maila atomikoan [[momentu magnetiko]] handia izateak indar handia eragitea dakar. Elementu hauen atomoen ezaugarri bereizgarrien artean, momentu magnetiko handiak atxikitzeko gaitasuna solido-egoeran aurki dezakegu. Hau, ''f'' [[Geruza elektroniko|azpigeruzako elektroiak]] bete gabe egotearen ondorio da, izan ere, 7 [[elektroi]] parekatu gabe eduki ditzakete arantza lerrokatuekin. Elektroi horiek oso trinko kokatuta daudenez, momentu magnetikoak modu eraginkorrean mantentzen dituzte, [[zentro paramagnetiko]] gisa jokatuz. Aitzitik, beste [[Orbital atomiko|orbital]] batzuetan, elektroien momentu magnetikoa galdu ohi da auzokideekin gainjartze handiak gertatzen direnean; esaterako, [[Lotura kobalente|lotura kobalenteetan]], elektroiek zero espineko pareak osatzen dituzte, eta horrek momentu magnetikoa baliogabetzen du. Aipatzekoa da oso hauskorrak direla, baita [[Korrosio|korrosioarekiko]] oso kalteberak ere. Hori dela eta, metalezko edo pinturazko geruza babesle batekin estaltzen dira hausturak edo ezpalketak ekiditzeko. == Propietate magnetikoak == Lur arraroko elementuak ferromagnetikoak direnez, magnetizatuak izan daitezke iman iraunkor bilakatzeko. Hala ere, Curie tenperatura giro-tenperatura baino baxuagoa dutenez, haien magnetismoa soilik tenperatura baxuetan agertzen da. [[Trantsizio-metal|Trantsizio metalekin]] konposatzen baditugu (adibidez, burdina, nikela edo kobaltoa), elementuaren Curie tenperatura giro-tenperatura baino askoz handiagoa izatea lor dezakegu. Konposatu hauek lur arraroko imanak eratzeko erabiltzen dira. Material hauen propietate magnetiko nabarmenen artean energia-dentsitate handiak metatzeko ahalmena dago. Egoera solidoan, lur arraroetako atomoek momentu magnetiko altuak garatzen dituzte ''f'' azpigeruzako elektroi parekatu gabeei esker. Elektroi hauek norabide berean biratzen dutenez, [[eremu magnetiko]] sendo bat sortzen dute, materialari erremanentzia altua emanez. Ondorioz, energia-dentsitate maximoa (''B·H''_max) [[Asetasun magnetiko|asetasun magnetikoarekiko]] (''J''_s²) proportzionala denez, [[Neodimiozko iman|neodimiozko imanek]] bolumen berdinarekin beste iman batzuek baino 18 aldiz energia magnetiko handiagoa metatzeko ahalmena dute. Honek lur arraroko imanek tamaina txikiagoa izateko aukera ematen du, indar magnetikoan galerarik sortu gabe. Iman iraunkorrak alderatzeko erabiltzen diren propietate garrantzitsu batzuk hauek dira: erremanentzia magnetikoa (''B''_r), eremu magnetikoaren indarra neurtzen duena; [[Hertsagarritasun|hertsagarritasuna]] (''H''_ci), materialak desmagnetizatzeko duen erresistentzia; energia-produktua (''B·H''_max), energia magnetikoaren dentsitatea; eta Curieren tenperatura (''T''_C), materialak magnetismoa galtzen duen tenperatura. Lur arraroko imanek erremanentzia handiagoa dute, baita [[Koertzio|koertzibotasun]] eta energia-produktu handiagoa ere; hala ere (neodimioren kasuan) Curieren tenperatura beste mota batzuena baino txikiagoa da. == Motak == ==== Samario-kobaltoa ==== Samario-kobalto imanak asmatutako lehenengo lur arraroko imanak izan ziren eta izenak adierazten duen bezala, [[Samario|samarioz]] eta [[Kobalto|kobaltoz]] osatuta daude (SmCo₅). Neodimiozko imanak baino gutxiago erabiltzen dira, kostu handia dutelako eta eremu magnetikoaren indarra ahulagoa delako. Hala ere, samario-kobalto imanek Curie tenperatura handiagoa dute, eta iman horientzako nitxo bat sortzen dute, eragiketa-tenperatura altuetan eremu-indar handia behar duten aplikazioetan. Erresistentzia altua dute [[Oxidazio|oxidazioarekiko]], baina nahiko hauskorrak dira eta ezpaldu eta arrakalatzeko joera dute; gainera, talka termikoa gertatuz gero hautsi egin daitezke. ==== Neodimioa ==== [[Fitxategi:Nd-magnet.jpg|thumb|Neodimiozko imana]] Neodimiozko imanak [[neodimio]], [[burdina]] eta [[boro]] aleazio batez osatuta daude (Nd₂Fe₁₄B) eta lur arraroetako imanik indartsuenak eta eskuragarrienak dira. Iman hauek eremu magnetiko handiagoa baina Curie tenperatura txikiagoa dute ohiko imanekin alderatuz; gainera, samario-kobalto imanak baino zaurgarriagoak dira oxidazioarekiko. Ahultasun horri aurre egin ahal izateko gainazala babesteko tratamenduak erabiltzen dira, hala nola [[Urre|urrea]], nikela edo eztainuarekin ijeztea eta [[Epoxi erretxina|epoxi erretxinarekin]] estaltzea. 1980. urtean asmatu ziren, eta hasieran iman hauen kostu altuak bere erabilera mugatzen zuen, eremu-indar altu batekin batera trinkotzea eskatzen zuten aplikazioetarako, bai lehengaiak, bai patente-lizentziak garestiak zirelako. ==== Ferrita ==== Lehengai nagusiak [[Barium hexaferrita]] (BaFe₁₂O₁₉) eta [[Strontium hexaferrita]] (SrFe₁₂O₁₉) dira. Material hauskorra da eta ehundura gogorra dauka. Ferritazko imana asko erabiltzen da tenperaturarekiko duen erresistentzia onagatik, prezio baxuagatik eta errendimendu moderatuagatik <ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Everything You Need to Know About Rare Earth Magnets|hizkuntza=en|url=https://www.stanfordmagnets.com/everything-you-need-to-know-about-rare-earth-magnets.html|aldizkaria=www.stanfordmagnets.com|sartze-data=2024-11-14}}</ref>. ==== Alnico ==== [[Fitxategi:MagnetEZ.jpg|thumb|Alnicoz osatutako ferrazko imana]] [[Aluminio|Aluminioz]] (Al), Nikelez (Ni), Kobaltoz (Co), Burdinaz (Fe) eta beste elementu metaliko batzuez osatutako aleazioa da. [[Galdaketa]] prozesua tamaina eta forma desberdinetan egin daiteke. Urtuzko aluminio, nikel eta kobaltoz osatutako iman iraunkorrak tenperatura-koefiziente itzulgarriena du, eta laneko tenperatura 600 ºC-ra irits daiteke. Iman hauek oso erabiliak dira hainbat tresnatan, baita beste aplikazio batzuetan ere <ref name=":0" />. Aipatutako lau iman moten artean, neodimiozko eta samario-kobaltozko imanak indartsuenak dira. Beheko taulan lur arraroko bi imanek, neodimioa (Nd₂Fe₁₄B) eta samario-kobaltoa (SmCo₅), daukaten errendimendu magnetikoaren propietateak ikus daitezke beste iman permanente mota batzuekin alderatuz. {| class="wikitable" ! Materiala ! Prestaketa ! ''B''_r<br/>([[tesla (unit)|T]]) ! ''H''_ci<br/>(k[[ampere (unit)|A]]/m) ! ''B·H''_max<br/>(k[[joule (unit)|J]]/m³) ! ''T''_C<br/>([[celsius|°C]]) |- | rowspan="2" | [[Nedoiniozko imana|Nd₂Fe₁₄B]] | [[Sinterizatu|sinterizatua]] | 1.0–1.4 | 750–2000 | 200–440 | 310–400 |- | [[Lagatze|lagatua]] | 0.6–0.7 | 600–1200 | 60–100 | 310–400 |- | [[Samario-Kobalto imana|SmCo₅]] | sinterizatua | 0.8–1.1 | 600–2000 | 120–200 | 720 |- | Sm(Co,Fe,Cu,Zr)₇ | sinterizatua | 0.9–1.15 | 450–1300 | 150–240 | 800 |- | [[Alnico]] | sinterizatua | 0.6–1.4 | 275 | 10–88 | 700–860 |- | [[Ferrita]] | sinterizatua | 0.2–0.4 | 100–300 | 10–40 | 450 |- | [[Iron]] (Fe) | [[Suberaketa|suberatua]] | ? | 800<ref>Introduction to Magnets and Magnetic Materials, David Jiles, Ames Laboratrories, US DoE, 1991</ref> | ? | 770<ref>Beichner and Serway. Physics for Scientists & Engineers with Modern Physics. 5th ed. Orlando: Saunders College, 2000: 963</ref><ref>Curie Temperature." McGraw-Hill Encyclopedia of Science & Technology. 8th ed. 20 vols. N.P: McGraw-Hill, 1997</ref><ref>Hall, H.E and J.R. Hook. Solid State Physics. 2nd ed. Chichester: John Wiley & Sons Ltd, 1991: 226.</ref> |} == Arriskuak == Lur arraroetako imanek eremu magnetiko indartsuak sortzen dituzte, eta horrek iman arruntak baino arrisku gehiago dakartza. Arrisku horien artean pertsonak zauritu ditzaketenak eta pieza elektronikoetan eragin zuzena izan ditzaketenak daude. === Kasu aipagarri batzuk === * [[Disko gogor]] edo [[Kreditu-txartel|txartela]] bezalako informazioa biltegiratzeak ezabatzea. * [[CRT]] monitoreen [[itzal-maskara]] magnetizatzea. * Bi imanen artean edo iman baten eta metalezko gainazal baten artean harrapatuta dauden gorputz-atalak zauritzea edo hezur hautsiak eragitea <ref>{{Erreferentzia|izenburua=SciencePunk : How to remove a finger with two super-magnets (video)|data=2009-03-10|url=https://web.archive.org/web/20090310084916/http://scienceblogs.com/sciencepunk/2009/03/how_to_remove_a_finger_with_tw.php|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. * Imanak irenstean [[Digestio-aparatu|digestio-aparatua]] imanen artean harrapatuta geratzea eta zauriak eragitea <ref>Magnet safety alert. US Consumer Product Safery Commission. https://web.archive.org/web/20090320001139/http://www.cpsc.gov/cpscpub/pubs/magnet.pdf</ref>. * Hurbil kokatzen diren imanak indar handiz talka egitean haien materiala haustea eta sortutako espalekin lesioak eragitea. == Aplikazioak == Lur arraroetako imanek aurkitu zirenetik, erabilera zabala izan dute. Hala ere, 1990eko hamarkadaren hasieratik, neodimiozko imanen prezioa etengabe jaitsi da, eta kostu baxuek erabilera berriak agerraraztea eragin du. Prezioen jaitsiera zela kausa, [[Merkatu (ekonomia)|merkatuko]] beste imanak ordezkatu zituzten. Iman hauek txikiak, arinak eta indartsuak direnez, teknologia berrietan oso erabilgarriak dira. === Aplikazio komunak === Lur arraroetako imanen aplikazio komunen artean daude: * Disko gogorrak, eramangarriak zein ordenagailuenak. * [[Haize-sorgailu|Aerosorgailuak]]. * [[Bozgorailu|Bozgorailuak]] eta entzungailuak. * [[Bizikleta]]. * [[Arrantza-orga|Arrantza-orgen]] balaztak. * Iman iraunkorren motorrak haririk gabeko zulagailuetan. * Autoelikadurazko [[Linterna|linternak]], lur arraroen imanei esker astinduz [[Elektrizitate|elektrizitatea]] sortzen dutenak. === Beste aplikazio batzuk === [[Fitxategi:LED throwies chaos.jpg|thumb|LED Throwie]] Lur arraroen imanen beste aplikazio batzuk honako hauek dira: * [[Motor lineala|Motor linealak]] (adibidez, lebitazio magnetikoko trenetan erabiltzen dira). * [[Lebitazio diamagnetiko|Lebitazio diamagnetikoko]] esperimentazioa, eremu magnetikoen dinamikaren azterketa eta supereroankortasun bidezko lebitazioa ([[Meissner efektua]]). * Errodamendu elektrodinamikoa. * [[Errusiar mendi|Errusiar mendien]] teknologia. * [[LED]] [[Throwie]]: LED throwie bat (euskaraz, LEDak jaurtitzea) LED txiki bat da, eskumuturreko [[erloju-pila]] eta lur arraroko iman bati lotua (normalean epoxi eroalearekin edo zinta elektrikoarekin), [[grafiti]] ez-suntsitzailea eta argi-pantailak sortzeko erabiltzen dena. * [[Gitarra elektriko|Gitarra elektrikorako]] pilulak. * [[Warhammer 40.000]] miniaturak eta Warhammer Fantasy Battle jokoetarako. Lur arraroetako imanek ospea irabazi dute miniatura-jokoen komunitatean haien tamaina txikiagatik eta indar erlatiboagatik, [[WYSIWYG]] bihurketetara atxikitzeko modeloen arteko [[arma]]-trukean lagunduz. * [[Indukzio elektromagnetiko|Indukzio elektromagnetikoaren]] eta [[Flameo aeroelastiko|flameo aeroelastikoaren]] printzipioen bidez elektrizitatea sortzeko [[Windbelt|windbelta]]. == Ingurumen-inpaktua == Lur arraroko imanak ekoizteko behar diren lurrak erauztea oso kaltegarria da [[Ingurumen|ingurumenerako]]. Prozesu honek aire zabaleko [[meatzaritza]] eskatzen du, [[Landaredi|landaretza]] suntzitzen dute eta [[ekosistema]] lokalak asaldatzen ditu. Bestalde, mineral hauen prozesamenduan gas toxikoen isurketa nabaria da eta [[Gai kimiko|produkto kimiko]] toxikoak erabiltzen dira, hala nola [[Azido sulfuriko|azido sulfurikoak]] eta [[Azido nitriko|nitrikoak]]. Prozesu hau behar bezala kudeatzen ez bada, ura, lurzorua eta airea kutsa ditzakete, inguruko komunitatearen osasuna kaltetuz. [[Europar Batasuna|Europar Batasunari]] dagokionez bekak eman dira, besteak beste, [[Thomas Zemb]] eta [[Jean-Christophe P. Gabriel]] ikerlariek garatutako “[[REE-CYCLE]]” proiekturako, lur arraroak birziklatzeko prozesu berriak bilatzea helburu zuena <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Final Report Summary - REE-CYCLE (Rare Earth Element reCYCLing with Low harmful Emissions) {{!}} FP7|hizkuntza=en|url=https://cordis.europa.eu/project/id/320915/reporting|aldizkaria=CORDIS {{!}} European Commission|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. Gainera, [[ETN-Demeter]] proiektua (European Training Network for the Design and Recycling of Rare-Earth Permanent Imnet Motors and Generators in Hybrid and Full Electric Vehicles) <ref>{{Erreferentzia|abizena=gd|izenburua=Project – European Training Network for the Design and Recycling of Rare-Earth Permanent Magnet Motors and Generators in Hybrid and Full Electric Vehicles (DEMETER)|hizkuntza=en-US|url=https://etn-demeter.eu/project/|sartze-data=2024-11-15}}</ref> ibilgailuetan erabiltzen diren motor elektrikoen diseinu jasangarria aztertzen ari da, hauek erraz kendu ahal izateko, lur arraroetako metalen birziklapena erraztuz. [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetako]] [[Ameriketako Estatu Batuetako Energia Saila|Energia Sailak]] lur arraroko metalen ordezkoak aurkitzea izan du helburu, iman iraunkorren teknologiari dagokionez. Horren ondorioz, ikerketa hauek finantzatzen hasi da. Agency-Energy Ikerketa Proiektu Aurreratuak (ARPA-E) Teknologia Kritikoetan “Rare Earth Alternatives in Critical Technologies” (REACT) programa sustatu du, 2011n 31,6 milioi dolarreko inbertsioa eginez <ref name=":1" />. == Erreferentziak == dautn0wa6fbad1aha2a819wqizxx69p 9998637 9998636 2024-12-13T15:05:11Z 158.227.0.238 /* Kasu aipagarri batzuk */ 9998637 wikitext text/x-wiki {{Lanean|Juabel7}} [[Fitxategi:Ferrofluid Magnet under glass edit.jpg|thumb|[[Ferrofluido|Ferrofluidoa]] beiran, lur arraroko iman batekin azpian.]] '''Lur arraroko iman''' bat lur arraro bezala ezagutzen diren elementu kimikoen [[Aleazio|aleazioez]] sortutako iman sendo bat da. Iman arruntekin alderatuz, eremu magnetiko indartsuagoak dituzte eta etengabe magnetizatuta dauden materialez osatuak daude. “Lur arraroa” izena erabili arren ez dira bereziki arraroak, izan ere, [[Eztainu|eztainua]] edo [[Berun|beruna]] bezain oparoak dira <ref>{{Erreferentzia|izena=Malcolm|abizena=McCaig|izenburua=Permanent Magnets in Theory and Practice|argitaletxea=Wiley|hizkuntza=en|data=1977|url=https://books.google.es/books/about/Permanent_Magnets_in_Theory_and_Practice.html?id=cpYpAQAAMAAJ&redir_esc=y|isbn=978-0-470-99269-2|sartze-data=2024-11-15}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=The lanthanides and their interrelations with biosystems {{!}} WorldCat.org|hizkuntza=es|url=https://search.worldcat.org/es/title/The-lanthanides-and-their-interrelations-with-biosystems/oclc/52137787|aldizkaria=search.worldcat.org|sartze-data=2024-11-15}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Underwater Acoustics and Signal Processing|hizkuntza=en|url=https://link.springer.com/book/10.1007/978-94-009-8447-9|doi=10.1007/978-94-009-8447-9.pdf|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. Hauen berezitasuna eremu magnetikoa da, normalean erabiltzen diren [[Ferrita|ferritazko]] imanak 0,5 eta 1 tesla bitarteko eremu magnetikoa dute; lur arrarokoek, berriz, 1,4 teslatik gorakoa izan dezakete. Konposatu hauen interesa iman iraunkor gisa 1966an hasi zen [[Ameriketako Estatu Batuetako Aireko Armada|Estatu Batuetako Aire Armadako]] Materialen Laborategiko [[K. J. Strnat]] eta [[G. Hoffer]] zientzialariek [[itrio]] eta [[Kobalto|kobaltozko]] YCo₅ aleazioa aurkitu zutenean, ezagutzen den edozein materialek baino [[anisotropia magnetiko]] handiagoa baitzuen <ref>{{Erreferentzia|izena=B. D.|abizena=Cullity|izenburua=Introduction to Magnetic Materials|argitaletxea=Wiley|hizkuntza=en|abizena2=Graham|izena2=C. D.|data=2009-03-30|url=https://books.google.es/books?id=ixAe4qIGEmwC&pg=PA489&redir_esc=y|isbn=978-0-470-38631-6|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. Azkenean 1970 eta 1980ko hamarkadetan garatu egin ziren, eta hortik aurrera haien erabilpena asko handitu da dituzten propietateei esker. Munduko ekoizle nagusia [[Txinako Herri Errepublika|Txina]] da <ref>{{Erreferentzia|izena=Bryan|abizena=Walsh|izenburua=Raring to Fight: The U.S. Tangles with China over Rare-Earth Exports|hizkuntza=en-US|data=2012-03-13|url=https://science.time.com/2012/03/13/raring-to-fight-the-u-s-tangles-with-china-over-rare-earth-exports/|aldizkaria=Time|issn=0040-781X|sartze-data=2024-11-15}}</ref>, baina lur arraroetako materialak [[Myanmar|Myanmartik]] inportatzen dituzte. Hainbat herrialdek elementu hauen garrantzia estrategikoa azpimarratzen dute, eta lur arraroak erabiltzen ez dituzten beste alternatibak bilatzen ari dira Txinako esportazio murrizketak direla eta <ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=REACT {{!}} ARPA-E|data=2013-10-10|url=https://web.archive.org/web/20131010052554/http://arpa-e.energy.gov/?q=arpa-e-programs/react|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. == Materialaren konposizioa == Lur arraroetako elementuak ([[Lantanoide|lantanoideak]]) [[Ferromagnetismo|ferromagnetikoak]] diren [[Metal|metalak]] dira, baina giro-temperaturan ez dute magnetismorik [[Curie tenperatura]] baxua dutelako. Hala ere, lur arraroko imanak sortzeko konposatu desberdinak erabiltzen dira, hala nola [[burdina]], [[Nikel|nikela]] eta [[Kobalto|kobaltoa]], eta horietako batzuek giro-tenperatura baino Curie tenperatura handiagoak dituztenez, magnetismoa tenperatura epelagoetan lortu daiteke. Iman hauek duten abantaila nagusia haien egitura kristalinoak duten anisotropia magnetikoa da, oso handia delako eta beraz norabide jakin batean magnetizatzea erraza da, baina beste edozein norabideetan magnetizatzeari eutsi egiten dio. Propietate honekin batera, maila atomikoan [[momentu magnetiko]] handia izateak indar handia eragitea dakar. Elementu hauen atomoen ezaugarri bereizgarrien artean, momentu magnetiko handiak atxikitzeko gaitasuna solido-egoeran aurki dezakegu. Hau, ''f'' [[Geruza elektroniko|azpigeruzako elektroiak]] bete gabe egotearen ondorio da, izan ere, 7 [[elektroi]] parekatu gabe eduki ditzakete arantza lerrokatuekin. Elektroi horiek oso trinko kokatuta daudenez, momentu magnetikoak modu eraginkorrean mantentzen dituzte, [[zentro paramagnetiko]] gisa jokatuz. Aitzitik, beste [[Orbital atomiko|orbital]] batzuetan, elektroien momentu magnetikoa galdu ohi da auzokideekin gainjartze handiak gertatzen direnean; esaterako, [[Lotura kobalente|lotura kobalenteetan]], elektroiek zero espineko pareak osatzen dituzte, eta horrek momentu magnetikoa baliogabetzen du. Aipatzekoa da oso hauskorrak direla, baita [[Korrosio|korrosioarekiko]] oso kalteberak ere. Hori dela eta, metalezko edo pinturazko geruza babesle batekin estaltzen dira hausturak edo ezpalketak ekiditzeko. == Propietate magnetikoak == Lur arraroko elementuak ferromagnetikoak direnez, magnetizatuak izan daitezke iman iraunkor bilakatzeko. Hala ere, Curie tenperatura giro-tenperatura baino baxuagoa dutenez, haien magnetismoa soilik tenperatura baxuetan agertzen da. [[Trantsizio-metal|Trantsizio metalekin]] konposatzen baditugu (adibidez, burdina, nikela edo kobaltoa), elementuaren Curie tenperatura giro-tenperatura baino askoz handiagoa izatea lor dezakegu. Konposatu hauek lur arraroko imanak eratzeko erabiltzen dira. Material hauen propietate magnetiko nabarmenen artean energia-dentsitate handiak metatzeko ahalmena dago. Egoera solidoan, lur arraroetako atomoek momentu magnetiko altuak garatzen dituzte ''f'' azpigeruzako elektroi parekatu gabeei esker. Elektroi hauek norabide berean biratzen dutenez, [[eremu magnetiko]] sendo bat sortzen dute, materialari erremanentzia altua emanez. Ondorioz, energia-dentsitate maximoa (''B·H''_max) [[Asetasun magnetiko|asetasun magnetikoarekiko]] (''J''_s²) proportzionala denez, [[Neodimiozko iman|neodimiozko imanek]] bolumen berdinarekin beste iman batzuek baino 18 aldiz energia magnetiko handiagoa metatzeko ahalmena dute. Honek lur arraroko imanek tamaina txikiagoa izateko aukera ematen du, indar magnetikoan galerarik sortu gabe. Iman iraunkorrak alderatzeko erabiltzen diren propietate garrantzitsu batzuk hauek dira: erremanentzia magnetikoa (''B''_r), eremu magnetikoaren indarra neurtzen duena; [[Hertsagarritasun|hertsagarritasuna]] (''H''_ci), materialak desmagnetizatzeko duen erresistentzia; energia-produktua (''B·H''_max), energia magnetikoaren dentsitatea; eta Curieren tenperatura (''T''_C), materialak magnetismoa galtzen duen tenperatura. Lur arraroko imanek erremanentzia handiagoa dute, baita [[Koertzio|koertzibotasun]] eta energia-produktu handiagoa ere; hala ere (neodimioren kasuan) Curieren tenperatura beste mota batzuena baino txikiagoa da. == Motak == ==== Samario-kobaltoa ==== Samario-kobalto imanak asmatutako lehenengo lur arraroko imanak izan ziren eta izenak adierazten duen bezala, [[Samario|samarioz]] eta [[Kobalto|kobaltoz]] osatuta daude (SmCo₅). Neodimiozko imanak baino gutxiago erabiltzen dira, kostu handia dutelako eta eremu magnetikoaren indarra ahulagoa delako. Hala ere, samario-kobalto imanek Curie tenperatura handiagoa dute, eta iman horientzako nitxo bat sortzen dute, eragiketa-tenperatura altuetan eremu-indar handia behar duten aplikazioetan. Erresistentzia altua dute [[Oxidazio|oxidazioarekiko]], baina nahiko hauskorrak dira eta ezpaldu eta arrakalatzeko joera dute; gainera, talka termikoa gertatuz gero hautsi egin daitezke. ==== Neodimioa ==== [[Fitxategi:Nd-magnet.jpg|thumb|Neodimiozko imana]] Neodimiozko imanak [[neodimio]], [[burdina]] eta [[boro]] aleazio batez osatuta daude (Nd₂Fe₁₄B) eta lur arraroetako imanik indartsuenak eta eskuragarrienak dira. Iman hauek eremu magnetiko handiagoa baina Curie tenperatura txikiagoa dute ohiko imanekin alderatuz; gainera, samario-kobalto imanak baino zaurgarriagoak dira oxidazioarekiko. Ahultasun horri aurre egin ahal izateko gainazala babesteko tratamenduak erabiltzen dira, hala nola [[Urre|urrea]], nikela edo eztainuarekin ijeztea eta [[Epoxi erretxina|epoxi erretxinarekin]] estaltzea. 1980. urtean asmatu ziren, eta hasieran iman hauen kostu altuak bere erabilera mugatzen zuen, eremu-indar altu batekin batera trinkotzea eskatzen zuten aplikazioetarako, bai lehengaiak, bai patente-lizentziak garestiak zirelako. ==== Ferrita ==== Lehengai nagusiak [[Barium hexaferrita]] (BaFe₁₂O₁₉) eta [[Strontium hexaferrita]] (SrFe₁₂O₁₉) dira. Material hauskorra da eta ehundura gogorra dauka. Ferritazko imana asko erabiltzen da tenperaturarekiko duen erresistentzia onagatik, prezio baxuagatik eta errendimendu moderatuagatik <ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Everything You Need to Know About Rare Earth Magnets|hizkuntza=en|url=https://www.stanfordmagnets.com/everything-you-need-to-know-about-rare-earth-magnets.html|aldizkaria=www.stanfordmagnets.com|sartze-data=2024-11-14}}</ref>. ==== Alnico ==== [[Fitxategi:MagnetEZ.jpg|thumb|Alnicoz osatutako ferrazko imana]] [[Aluminio|Aluminioz]] (Al), Nikelez (Ni), Kobaltoz (Co), Burdinaz (Fe) eta beste elementu metaliko batzuez osatutako aleazioa da. [[Galdaketa]] prozesua tamaina eta forma desberdinetan egin daiteke. Urtuzko aluminio, nikel eta kobaltoz osatutako iman iraunkorrak tenperatura-koefiziente itzulgarriena du, eta laneko tenperatura 600 ºC-ra irits daiteke. Iman hauek oso erabiliak dira hainbat tresnatan, baita beste aplikazio batzuetan ere <ref name=":0" />. Aipatutako lau iman moten artean, neodimiozko eta samario-kobaltozko imanak indartsuenak dira. Beheko taulan lur arraroko bi imanek, neodimioa (Nd₂Fe₁₄B) eta samario-kobaltoa (SmCo₅), daukaten errendimendu magnetikoaren propietateak ikus daitezke beste iman permanente mota batzuekin alderatuz. {| class="wikitable" ! Materiala ! Prestaketa ! ''B''_r<br/>([[tesla (unit)|T]]) ! ''H''_ci<br/>(k[[ampere (unit)|A]]/m) ! ''B·H''_max<br/>(k[[joule (unit)|J]]/m³) ! ''T''_C<br/>([[celsius|°C]]) |- | rowspan="2" | [[Nedoiniozko imana|Nd₂Fe₁₄B]] | [[Sinterizatu|sinterizatua]] | 1.0–1.4 | 750–2000 | 200–440 | 310–400 |- | [[Lagatze|lagatua]] | 0.6–0.7 | 600–1200 | 60–100 | 310–400 |- | [[Samario-Kobalto imana|SmCo₅]] | sinterizatua | 0.8–1.1 | 600–2000 | 120–200 | 720 |- | Sm(Co,Fe,Cu,Zr)₇ | sinterizatua | 0.9–1.15 | 450–1300 | 150–240 | 800 |- | [[Alnico]] | sinterizatua | 0.6–1.4 | 275 | 10–88 | 700–860 |- | [[Ferrita]] | sinterizatua | 0.2–0.4 | 100–300 | 10–40 | 450 |- | [[Iron]] (Fe) | [[Suberaketa|suberatua]] | ? | 800<ref>Introduction to Magnets and Magnetic Materials, David Jiles, Ames Laboratrories, US DoE, 1991</ref> | ? | 770<ref>Beichner and Serway. Physics for Scientists & Engineers with Modern Physics. 5th ed. Orlando: Saunders College, 2000: 963</ref><ref>Curie Temperature." McGraw-Hill Encyclopedia of Science & Technology. 8th ed. 20 vols. N.P: McGraw-Hill, 1997</ref><ref>Hall, H.E and J.R. Hook. Solid State Physics. 2nd ed. Chichester: John Wiley & Sons Ltd, 1991: 226.</ref> |} == Arriskuak == Lur arraroetako imanek eremu magnetiko indartsuak sortzen dituzte, eta horrek iman arruntak baino arrisku gehiago dakartza. Arrisku horien artean pertsonak zauritu ditzaketenak eta pieza elektronikoetan eragin zuzena izan ditzaketenak daude. === Kasu aipagarri batzuk === * [[Disko gogor]] edo [[Kreditu-txartel|txartela]] bezalako informazioa biltegiratzeak ezabatzea. * [[CRT]] monitoreen [[itzal-maskara]] magnetizatzea. * Bi imanen artean edo iman baten eta metalezko gainazal baten artean harrapatuta dauden gorputz-atalak zauritzea edo hezur hautsiak eragitea <ref>{{Erreferentzia|izenburua=SciencePunk : How to remove a finger with two super-magnets (video)|data=2009-03-10|url=https://web.archive.org/web/20090310084916/http://scienceblogs.com/sciencepunk/2009/03/how_to_remove_a_finger_with_tw.php|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. * Imanak irenstean [[Digestio-aparatu|digestio-aparatua]] imanen artean harrapatuta geratzea eta zauriak eragitea <ref>Magnet safety alert. US Consumer Product Safery Commission. https://web.archive.org/web/20090320001139/http://www.cpsc.gov/cpscpub/pubs/magnet.pdf</ref>. * Hurbil kokatzen diren imanak indar handiz talka egitean, haien materiala haustea eta sortutako espalekin lesioak eragitea. == Aplikazioak == Lur arraroetako imanek aurkitu zirenetik, erabilera zabala izan dute. Hala ere, 1990eko hamarkadaren hasieratik, neodimiozko imanen prezioa etengabe jaitsi da, eta kostu baxuek erabilera berriak agerraraztea eragin du. Prezioen jaitsiera zela kausa, [[Merkatu (ekonomia)|merkatuko]] beste imanak ordezkatu zituzten. Iman hauek txikiak, arinak eta indartsuak direnez, teknologia berrietan oso erabilgarriak dira. === Aplikazio komunak === Lur arraroetako imanen aplikazio komunen artean daude: * Disko gogorrak, eramangarriak zein ordenagailuenak. * [[Haize-sorgailu|Aerosorgailuak]]. * [[Bozgorailu|Bozgorailuak]] eta entzungailuak. * [[Bizikleta]]. * [[Arrantza-orga|Arrantza-orgen]] balaztak. * Iman iraunkorren motorrak haririk gabeko zulagailuetan. * Autoelikadurazko [[Linterna|linternak]], lur arraroen imanei esker astinduz [[Elektrizitate|elektrizitatea]] sortzen dutenak. === Beste aplikazio batzuk === [[Fitxategi:LED throwies chaos.jpg|thumb|LED Throwie]] Lur arraroen imanen beste aplikazio batzuk honako hauek dira: * [[Motor lineala|Motor linealak]] (adibidez, lebitazio magnetikoko trenetan erabiltzen dira). * [[Lebitazio diamagnetiko|Lebitazio diamagnetikoko]] esperimentazioa, eremu magnetikoen dinamikaren azterketa eta supereroankortasun bidezko lebitazioa ([[Meissner efektua]]). * Errodamendu elektrodinamikoa. * [[Errusiar mendi|Errusiar mendien]] teknologia. * [[LED]] [[Throwie]]: LED throwie bat (euskaraz, LEDak jaurtitzea) LED txiki bat da, eskumuturreko [[erloju-pila]] eta lur arraroko iman bati lotua (normalean epoxi eroalearekin edo zinta elektrikoarekin), [[grafiti]] ez-suntsitzailea eta argi-pantailak sortzeko erabiltzen dena. * [[Gitarra elektriko|Gitarra elektrikorako]] pilulak. * [[Warhammer 40.000]] miniaturak eta Warhammer Fantasy Battle jokoetarako. Lur arraroetako imanek ospea irabazi dute miniatura-jokoen komunitatean haien tamaina txikiagatik eta indar erlatiboagatik, [[WYSIWYG]] bihurketetara atxikitzeko modeloen arteko [[arma]]-trukean lagunduz. * [[Indukzio elektromagnetiko|Indukzio elektromagnetikoaren]] eta [[Flameo aeroelastiko|flameo aeroelastikoaren]] printzipioen bidez elektrizitatea sortzeko [[Windbelt|windbelta]]. == Ingurumen-inpaktua == Lur arraroko imanak ekoizteko behar diren lurrak erauztea oso kaltegarria da [[Ingurumen|ingurumenerako]]. Prozesu honek aire zabaleko [[meatzaritza]] eskatzen du, [[Landaredi|landaretza]] suntzitzen dute eta [[ekosistema]] lokalak asaldatzen ditu. Bestalde, mineral hauen prozesamenduan gas toxikoen isurketa nabaria da eta [[Gai kimiko|produkto kimiko]] toxikoak erabiltzen dira, hala nola [[Azido sulfuriko|azido sulfurikoak]] eta [[Azido nitriko|nitrikoak]]. Prozesu hau behar bezala kudeatzen ez bada, ura, lurzorua eta airea kutsa ditzakete, inguruko komunitatearen osasuna kaltetuz. [[Europar Batasuna|Europar Batasunari]] dagokionez bekak eman dira, besteak beste, [[Thomas Zemb]] eta [[Jean-Christophe P. Gabriel]] ikerlariek garatutako “[[REE-CYCLE]]” proiekturako, lur arraroak birziklatzeko prozesu berriak bilatzea helburu zuena <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Final Report Summary - REE-CYCLE (Rare Earth Element reCYCLing with Low harmful Emissions) {{!}} FP7|hizkuntza=en|url=https://cordis.europa.eu/project/id/320915/reporting|aldizkaria=CORDIS {{!}} European Commission|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. Gainera, [[ETN-Demeter]] proiektua (European Training Network for the Design and Recycling of Rare-Earth Permanent Imnet Motors and Generators in Hybrid and Full Electric Vehicles) <ref>{{Erreferentzia|abizena=gd|izenburua=Project – European Training Network for the Design and Recycling of Rare-Earth Permanent Magnet Motors and Generators in Hybrid and Full Electric Vehicles (DEMETER)|hizkuntza=en-US|url=https://etn-demeter.eu/project/|sartze-data=2024-11-15}}</ref> ibilgailuetan erabiltzen diren motor elektrikoen diseinu jasangarria aztertzen ari da, hauek erraz kendu ahal izateko, lur arraroetako metalen birziklapena erraztuz. [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetako]] [[Ameriketako Estatu Batuetako Energia Saila|Energia Sailak]] lur arraroko metalen ordezkoak aurkitzea izan du helburu, iman iraunkorren teknologiari dagokionez. Horren ondorioz, ikerketa hauek finantzatzen hasi da. Agency-Energy Ikerketa Proiektu Aurreratuak (ARPA-E) Teknologia Kritikoetan “Rare Earth Alternatives in Critical Technologies” (REACT) programa sustatu du, 2011n 31,6 milioi dolarreko inbertsioa eginez <ref name=":1" />. == Erreferentziak == 0czna7jqeh5z83ggb6oxnlit8inzm3d 9998639 9998637 2024-12-13T15:05:30Z 158.227.0.238 /* Aplikazioak */ 9998639 wikitext text/x-wiki {{Lanean|Juabel7}} [[Fitxategi:Ferrofluid Magnet under glass edit.jpg|thumb|[[Ferrofluido|Ferrofluidoa]] beiran, lur arraroko iman batekin azpian.]] '''Lur arraroko iman''' bat lur arraro bezala ezagutzen diren elementu kimikoen [[Aleazio|aleazioez]] sortutako iman sendo bat da. Iman arruntekin alderatuz, eremu magnetiko indartsuagoak dituzte eta etengabe magnetizatuta dauden materialez osatuak daude. “Lur arraroa” izena erabili arren ez dira bereziki arraroak, izan ere, [[Eztainu|eztainua]] edo [[Berun|beruna]] bezain oparoak dira <ref>{{Erreferentzia|izena=Malcolm|abizena=McCaig|izenburua=Permanent Magnets in Theory and Practice|argitaletxea=Wiley|hizkuntza=en|data=1977|url=https://books.google.es/books/about/Permanent_Magnets_in_Theory_and_Practice.html?id=cpYpAQAAMAAJ&redir_esc=y|isbn=978-0-470-99269-2|sartze-data=2024-11-15}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=The lanthanides and their interrelations with biosystems {{!}} WorldCat.org|hizkuntza=es|url=https://search.worldcat.org/es/title/The-lanthanides-and-their-interrelations-with-biosystems/oclc/52137787|aldizkaria=search.worldcat.org|sartze-data=2024-11-15}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Underwater Acoustics and Signal Processing|hizkuntza=en|url=https://link.springer.com/book/10.1007/978-94-009-8447-9|doi=10.1007/978-94-009-8447-9.pdf|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. Hauen berezitasuna eremu magnetikoa da, normalean erabiltzen diren [[Ferrita|ferritazko]] imanak 0,5 eta 1 tesla bitarteko eremu magnetikoa dute; lur arrarokoek, berriz, 1,4 teslatik gorakoa izan dezakete. Konposatu hauen interesa iman iraunkor gisa 1966an hasi zen [[Ameriketako Estatu Batuetako Aireko Armada|Estatu Batuetako Aire Armadako]] Materialen Laborategiko [[K. J. Strnat]] eta [[G. Hoffer]] zientzialariek [[itrio]] eta [[Kobalto|kobaltozko]] YCo₅ aleazioa aurkitu zutenean, ezagutzen den edozein materialek baino [[anisotropia magnetiko]] handiagoa baitzuen <ref>{{Erreferentzia|izena=B. D.|abizena=Cullity|izenburua=Introduction to Magnetic Materials|argitaletxea=Wiley|hizkuntza=en|abizena2=Graham|izena2=C. D.|data=2009-03-30|url=https://books.google.es/books?id=ixAe4qIGEmwC&pg=PA489&redir_esc=y|isbn=978-0-470-38631-6|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. Azkenean 1970 eta 1980ko hamarkadetan garatu egin ziren, eta hortik aurrera haien erabilpena asko handitu da dituzten propietateei esker. Munduko ekoizle nagusia [[Txinako Herri Errepublika|Txina]] da <ref>{{Erreferentzia|izena=Bryan|abizena=Walsh|izenburua=Raring to Fight: The U.S. Tangles with China over Rare-Earth Exports|hizkuntza=en-US|data=2012-03-13|url=https://science.time.com/2012/03/13/raring-to-fight-the-u-s-tangles-with-china-over-rare-earth-exports/|aldizkaria=Time|issn=0040-781X|sartze-data=2024-11-15}}</ref>, baina lur arraroetako materialak [[Myanmar|Myanmartik]] inportatzen dituzte. Hainbat herrialdek elementu hauen garrantzia estrategikoa azpimarratzen dute, eta lur arraroak erabiltzen ez dituzten beste alternatibak bilatzen ari dira Txinako esportazio murrizketak direla eta <ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=REACT {{!}} ARPA-E|data=2013-10-10|url=https://web.archive.org/web/20131010052554/http://arpa-e.energy.gov/?q=arpa-e-programs/react|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. == Materialaren konposizioa == Lur arraroetako elementuak ([[Lantanoide|lantanoideak]]) [[Ferromagnetismo|ferromagnetikoak]] diren [[Metal|metalak]] dira, baina giro-temperaturan ez dute magnetismorik [[Curie tenperatura]] baxua dutelako. Hala ere, lur arraroko imanak sortzeko konposatu desberdinak erabiltzen dira, hala nola [[burdina]], [[Nikel|nikela]] eta [[Kobalto|kobaltoa]], eta horietako batzuek giro-tenperatura baino Curie tenperatura handiagoak dituztenez, magnetismoa tenperatura epelagoetan lortu daiteke. Iman hauek duten abantaila nagusia haien egitura kristalinoak duten anisotropia magnetikoa da, oso handia delako eta beraz norabide jakin batean magnetizatzea erraza da, baina beste edozein norabideetan magnetizatzeari eutsi egiten dio. Propietate honekin batera, maila atomikoan [[momentu magnetiko]] handia izateak indar handia eragitea dakar. Elementu hauen atomoen ezaugarri bereizgarrien artean, momentu magnetiko handiak atxikitzeko gaitasuna solido-egoeran aurki dezakegu. Hau, ''f'' [[Geruza elektroniko|azpigeruzako elektroiak]] bete gabe egotearen ondorio da, izan ere, 7 [[elektroi]] parekatu gabe eduki ditzakete arantza lerrokatuekin. Elektroi horiek oso trinko kokatuta daudenez, momentu magnetikoak modu eraginkorrean mantentzen dituzte, [[zentro paramagnetiko]] gisa jokatuz. Aitzitik, beste [[Orbital atomiko|orbital]] batzuetan, elektroien momentu magnetikoa galdu ohi da auzokideekin gainjartze handiak gertatzen direnean; esaterako, [[Lotura kobalente|lotura kobalenteetan]], elektroiek zero espineko pareak osatzen dituzte, eta horrek momentu magnetikoa baliogabetzen du. Aipatzekoa da oso hauskorrak direla, baita [[Korrosio|korrosioarekiko]] oso kalteberak ere. Hori dela eta, metalezko edo pinturazko geruza babesle batekin estaltzen dira hausturak edo ezpalketak ekiditzeko. == Propietate magnetikoak == Lur arraroko elementuak ferromagnetikoak direnez, magnetizatuak izan daitezke iman iraunkor bilakatzeko. Hala ere, Curie tenperatura giro-tenperatura baino baxuagoa dutenez, haien magnetismoa soilik tenperatura baxuetan agertzen da. [[Trantsizio-metal|Trantsizio metalekin]] konposatzen baditugu (adibidez, burdina, nikela edo kobaltoa), elementuaren Curie tenperatura giro-tenperatura baino askoz handiagoa izatea lor dezakegu. Konposatu hauek lur arraroko imanak eratzeko erabiltzen dira. Material hauen propietate magnetiko nabarmenen artean energia-dentsitate handiak metatzeko ahalmena dago. Egoera solidoan, lur arraroetako atomoek momentu magnetiko altuak garatzen dituzte ''f'' azpigeruzako elektroi parekatu gabeei esker. Elektroi hauek norabide berean biratzen dutenez, [[eremu magnetiko]] sendo bat sortzen dute, materialari erremanentzia altua emanez. Ondorioz, energia-dentsitate maximoa (''B·H''_max) [[Asetasun magnetiko|asetasun magnetikoarekiko]] (''J''_s²) proportzionala denez, [[Neodimiozko iman|neodimiozko imanek]] bolumen berdinarekin beste iman batzuek baino 18 aldiz energia magnetiko handiagoa metatzeko ahalmena dute. Honek lur arraroko imanek tamaina txikiagoa izateko aukera ematen du, indar magnetikoan galerarik sortu gabe. Iman iraunkorrak alderatzeko erabiltzen diren propietate garrantzitsu batzuk hauek dira: erremanentzia magnetikoa (''B''_r), eremu magnetikoaren indarra neurtzen duena; [[Hertsagarritasun|hertsagarritasuna]] (''H''_ci), materialak desmagnetizatzeko duen erresistentzia; energia-produktua (''B·H''_max), energia magnetikoaren dentsitatea; eta Curieren tenperatura (''T''_C), materialak magnetismoa galtzen duen tenperatura. Lur arraroko imanek erremanentzia handiagoa dute, baita [[Koertzio|koertzibotasun]] eta energia-produktu handiagoa ere; hala ere (neodimioren kasuan) Curieren tenperatura beste mota batzuena baino txikiagoa da. == Motak == ==== Samario-kobaltoa ==== Samario-kobalto imanak asmatutako lehenengo lur arraroko imanak izan ziren eta izenak adierazten duen bezala, [[Samario|samarioz]] eta [[Kobalto|kobaltoz]] osatuta daude (SmCo₅). Neodimiozko imanak baino gutxiago erabiltzen dira, kostu handia dutelako eta eremu magnetikoaren indarra ahulagoa delako. Hala ere, samario-kobalto imanek Curie tenperatura handiagoa dute, eta iman horientzako nitxo bat sortzen dute, eragiketa-tenperatura altuetan eremu-indar handia behar duten aplikazioetan. Erresistentzia altua dute [[Oxidazio|oxidazioarekiko]], baina nahiko hauskorrak dira eta ezpaldu eta arrakalatzeko joera dute; gainera, talka termikoa gertatuz gero hautsi egin daitezke. ==== Neodimioa ==== [[Fitxategi:Nd-magnet.jpg|thumb|Neodimiozko imana]] Neodimiozko imanak [[neodimio]], [[burdina]] eta [[boro]] aleazio batez osatuta daude (Nd₂Fe₁₄B) eta lur arraroetako imanik indartsuenak eta eskuragarrienak dira. Iman hauek eremu magnetiko handiagoa baina Curie tenperatura txikiagoa dute ohiko imanekin alderatuz; gainera, samario-kobalto imanak baino zaurgarriagoak dira oxidazioarekiko. Ahultasun horri aurre egin ahal izateko gainazala babesteko tratamenduak erabiltzen dira, hala nola [[Urre|urrea]], nikela edo eztainuarekin ijeztea eta [[Epoxi erretxina|epoxi erretxinarekin]] estaltzea. 1980. urtean asmatu ziren, eta hasieran iman hauen kostu altuak bere erabilera mugatzen zuen, eremu-indar altu batekin batera trinkotzea eskatzen zuten aplikazioetarako, bai lehengaiak, bai patente-lizentziak garestiak zirelako. ==== Ferrita ==== Lehengai nagusiak [[Barium hexaferrita]] (BaFe₁₂O₁₉) eta [[Strontium hexaferrita]] (SrFe₁₂O₁₉) dira. Material hauskorra da eta ehundura gogorra dauka. Ferritazko imana asko erabiltzen da tenperaturarekiko duen erresistentzia onagatik, prezio baxuagatik eta errendimendu moderatuagatik <ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Everything You Need to Know About Rare Earth Magnets|hizkuntza=en|url=https://www.stanfordmagnets.com/everything-you-need-to-know-about-rare-earth-magnets.html|aldizkaria=www.stanfordmagnets.com|sartze-data=2024-11-14}}</ref>. ==== Alnico ==== [[Fitxategi:MagnetEZ.jpg|thumb|Alnicoz osatutako ferrazko imana]] [[Aluminio|Aluminioz]] (Al), Nikelez (Ni), Kobaltoz (Co), Burdinaz (Fe) eta beste elementu metaliko batzuez osatutako aleazioa da. [[Galdaketa]] prozesua tamaina eta forma desberdinetan egin daiteke. Urtuzko aluminio, nikel eta kobaltoz osatutako iman iraunkorrak tenperatura-koefiziente itzulgarriena du, eta laneko tenperatura 600 ºC-ra irits daiteke. Iman hauek oso erabiliak dira hainbat tresnatan, baita beste aplikazio batzuetan ere <ref name=":0" />. Aipatutako lau iman moten artean, neodimiozko eta samario-kobaltozko imanak indartsuenak dira. Beheko taulan lur arraroko bi imanek, neodimioa (Nd₂Fe₁₄B) eta samario-kobaltoa (SmCo₅), daukaten errendimendu magnetikoaren propietateak ikus daitezke beste iman permanente mota batzuekin alderatuz. {| class="wikitable" ! Materiala ! Prestaketa ! ''B''_r<br/>([[tesla (unit)|T]]) ! ''H''_ci<br/>(k[[ampere (unit)|A]]/m) ! ''B·H''_max<br/>(k[[joule (unit)|J]]/m³) ! ''T''_C<br/>([[celsius|°C]]) |- | rowspan="2" | [[Nedoiniozko imana|Nd₂Fe₁₄B]] | [[Sinterizatu|sinterizatua]] | 1.0–1.4 | 750–2000 | 200–440 | 310–400 |- | [[Lagatze|lagatua]] | 0.6–0.7 | 600–1200 | 60–100 | 310–400 |- | [[Samario-Kobalto imana|SmCo₅]] | sinterizatua | 0.8–1.1 | 600–2000 | 120–200 | 720 |- | Sm(Co,Fe,Cu,Zr)₇ | sinterizatua | 0.9–1.15 | 450–1300 | 150–240 | 800 |- | [[Alnico]] | sinterizatua | 0.6–1.4 | 275 | 10–88 | 700–860 |- | [[Ferrita]] | sinterizatua | 0.2–0.4 | 100–300 | 10–40 | 450 |- | [[Iron]] (Fe) | [[Suberaketa|suberatua]] | ? | 800<ref>Introduction to Magnets and Magnetic Materials, David Jiles, Ames Laboratrories, US DoE, 1991</ref> | ? | 770<ref>Beichner and Serway. Physics for Scientists & Engineers with Modern Physics. 5th ed. Orlando: Saunders College, 2000: 963</ref><ref>Curie Temperature." McGraw-Hill Encyclopedia of Science & Technology. 8th ed. 20 vols. N.P: McGraw-Hill, 1997</ref><ref>Hall, H.E and J.R. Hook. Solid State Physics. 2nd ed. Chichester: John Wiley & Sons Ltd, 1991: 226.</ref> |} == Arriskuak == Lur arraroetako imanek eremu magnetiko indartsuak sortzen dituzte, eta horrek iman arruntak baino arrisku gehiago dakartza. Arrisku horien artean pertsonak zauritu ditzaketenak eta pieza elektronikoetan eragin zuzena izan ditzaketenak daude. === Kasu aipagarri batzuk === * [[Disko gogor]] edo [[Kreditu-txartel|txartela]] bezalako informazioa biltegiratzeak ezabatzea. * [[CRT]] monitoreen [[itzal-maskara]] magnetizatzea. * Bi imanen artean edo iman baten eta metalezko gainazal baten artean harrapatuta dauden gorputz-atalak zauritzea edo hezur hautsiak eragitea <ref>{{Erreferentzia|izenburua=SciencePunk : How to remove a finger with two super-magnets (video)|data=2009-03-10|url=https://web.archive.org/web/20090310084916/http://scienceblogs.com/sciencepunk/2009/03/how_to_remove_a_finger_with_tw.php|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. * Imanak irenstean [[Digestio-aparatu|digestio-aparatua]] imanen artean harrapatuta geratzea eta zauriak eragitea <ref>Magnet safety alert. US Consumer Product Safery Commission. https://web.archive.org/web/20090320001139/http://www.cpsc.gov/cpscpub/pubs/magnet.pdf</ref>. * Hurbil kokatzen diren imanak indar handiz talka egitean, haien materiala haustea eta sortutako espalekin lesioak eragitea. == Aplikazioak == Lur arraroetako imanek aurkitu zirenetik, erabilera zabala izan dute. Hala ere, 1990eko hamarkadaren hasieratik, neodimiozko imanen prezioa etengabe jaitsi da eta kostu baxuek erabilera berriak agerraraztea eragin du. Prezioen jaitsiera zela kausa, [[Merkatu (ekonomia)|merkatuko]] beste imanak ordezkatu zituzten. Iman hauek txikiak, arinak eta indartsuak direnez, teknologia berrietan oso erabilgarriak dira. === Aplikazio komunak === Lur arraroetako imanen aplikazio komunen artean daude: * Disko gogorrak, eramangarriak zein ordenagailuenak. * [[Haize-sorgailu|Aerosorgailuak]]. * [[Bozgorailu|Bozgorailuak]] eta entzungailuak. * [[Bizikleta]]. * [[Arrantza-orga|Arrantza-orgen]] balaztak. * Iman iraunkorren motorrak haririk gabeko zulagailuetan. * Autoelikadurazko [[Linterna|linternak]], lur arraroen imanei esker astinduz [[Elektrizitate|elektrizitatea]] sortzen dutenak. === Beste aplikazio batzuk === [[Fitxategi:LED throwies chaos.jpg|thumb|LED Throwie]] Lur arraroen imanen beste aplikazio batzuk honako hauek dira: * [[Motor lineala|Motor linealak]] (adibidez, lebitazio magnetikoko trenetan erabiltzen dira). * [[Lebitazio diamagnetiko|Lebitazio diamagnetikoko]] esperimentazioa, eremu magnetikoen dinamikaren azterketa eta supereroankortasun bidezko lebitazioa ([[Meissner efektua]]). * Errodamendu elektrodinamikoa. * [[Errusiar mendi|Errusiar mendien]] teknologia. * [[LED]] [[Throwie]]: LED throwie bat (euskaraz, LEDak jaurtitzea) LED txiki bat da, eskumuturreko [[erloju-pila]] eta lur arraroko iman bati lotua (normalean epoxi eroalearekin edo zinta elektrikoarekin), [[grafiti]] ez-suntsitzailea eta argi-pantailak sortzeko erabiltzen dena. * [[Gitarra elektriko|Gitarra elektrikorako]] pilulak. * [[Warhammer 40.000]] miniaturak eta Warhammer Fantasy Battle jokoetarako. Lur arraroetako imanek ospea irabazi dute miniatura-jokoen komunitatean haien tamaina txikiagatik eta indar erlatiboagatik, [[WYSIWYG]] bihurketetara atxikitzeko modeloen arteko [[arma]]-trukean lagunduz. * [[Indukzio elektromagnetiko|Indukzio elektromagnetikoaren]] eta [[Flameo aeroelastiko|flameo aeroelastikoaren]] printzipioen bidez elektrizitatea sortzeko [[Windbelt|windbelta]]. == Ingurumen-inpaktua == Lur arraroko imanak ekoizteko behar diren lurrak erauztea oso kaltegarria da [[Ingurumen|ingurumenerako]]. Prozesu honek aire zabaleko [[meatzaritza]] eskatzen du, [[Landaredi|landaretza]] suntzitzen dute eta [[ekosistema]] lokalak asaldatzen ditu. Bestalde, mineral hauen prozesamenduan gas toxikoen isurketa nabaria da eta [[Gai kimiko|produkto kimiko]] toxikoak erabiltzen dira, hala nola [[Azido sulfuriko|azido sulfurikoak]] eta [[Azido nitriko|nitrikoak]]. Prozesu hau behar bezala kudeatzen ez bada, ura, lurzorua eta airea kutsa ditzakete, inguruko komunitatearen osasuna kaltetuz. [[Europar Batasuna|Europar Batasunari]] dagokionez bekak eman dira, besteak beste, [[Thomas Zemb]] eta [[Jean-Christophe P. Gabriel]] ikerlariek garatutako “[[REE-CYCLE]]” proiekturako, lur arraroak birziklatzeko prozesu berriak bilatzea helburu zuena <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Final Report Summary - REE-CYCLE (Rare Earth Element reCYCLing with Low harmful Emissions) {{!}} FP7|hizkuntza=en|url=https://cordis.europa.eu/project/id/320915/reporting|aldizkaria=CORDIS {{!}} European Commission|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. Gainera, [[ETN-Demeter]] proiektua (European Training Network for the Design and Recycling of Rare-Earth Permanent Imnet Motors and Generators in Hybrid and Full Electric Vehicles) <ref>{{Erreferentzia|abizena=gd|izenburua=Project – European Training Network for the Design and Recycling of Rare-Earth Permanent Magnet Motors and Generators in Hybrid and Full Electric Vehicles (DEMETER)|hizkuntza=en-US|url=https://etn-demeter.eu/project/|sartze-data=2024-11-15}}</ref> ibilgailuetan erabiltzen diren motor elektrikoen diseinu jasangarria aztertzen ari da, hauek erraz kendu ahal izateko, lur arraroetako metalen birziklapena erraztuz. [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetako]] [[Ameriketako Estatu Batuetako Energia Saila|Energia Sailak]] lur arraroko metalen ordezkoak aurkitzea izan du helburu, iman iraunkorren teknologiari dagokionez. Horren ondorioz, ikerketa hauek finantzatzen hasi da. Agency-Energy Ikerketa Proiektu Aurreratuak (ARPA-E) Teknologia Kritikoetan “Rare Earth Alternatives in Critical Technologies” (REACT) programa sustatu du, 2011n 31,6 milioi dolarreko inbertsioa eginez <ref name=":1" />. == Erreferentziak == jsn9ifrc0ek06n12578qz8g3nshdmqm 9998643 9998639 2024-12-13T15:06:46Z 158.227.0.238 /* Ingurumen-inpaktua */ 9998643 wikitext text/x-wiki {{Lanean|Juabel7}} [[Fitxategi:Ferrofluid Magnet under glass edit.jpg|thumb|[[Ferrofluido|Ferrofluidoa]] beiran, lur arraroko iman batekin azpian.]] '''Lur arraroko iman''' bat lur arraro bezala ezagutzen diren elementu kimikoen [[Aleazio|aleazioez]] sortutako iman sendo bat da. Iman arruntekin alderatuz, eremu magnetiko indartsuagoak dituzte eta etengabe magnetizatuta dauden materialez osatuak daude. “Lur arraroa” izena erabili arren ez dira bereziki arraroak, izan ere, [[Eztainu|eztainua]] edo [[Berun|beruna]] bezain oparoak dira <ref>{{Erreferentzia|izena=Malcolm|abizena=McCaig|izenburua=Permanent Magnets in Theory and Practice|argitaletxea=Wiley|hizkuntza=en|data=1977|url=https://books.google.es/books/about/Permanent_Magnets_in_Theory_and_Practice.html?id=cpYpAQAAMAAJ&redir_esc=y|isbn=978-0-470-99269-2|sartze-data=2024-11-15}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=The lanthanides and their interrelations with biosystems {{!}} WorldCat.org|hizkuntza=es|url=https://search.worldcat.org/es/title/The-lanthanides-and-their-interrelations-with-biosystems/oclc/52137787|aldizkaria=search.worldcat.org|sartze-data=2024-11-15}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Underwater Acoustics and Signal Processing|hizkuntza=en|url=https://link.springer.com/book/10.1007/978-94-009-8447-9|doi=10.1007/978-94-009-8447-9.pdf|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. Hauen berezitasuna eremu magnetikoa da, normalean erabiltzen diren [[Ferrita|ferritazko]] imanak 0,5 eta 1 tesla bitarteko eremu magnetikoa dute; lur arrarokoek, berriz, 1,4 teslatik gorakoa izan dezakete. Konposatu hauen interesa iman iraunkor gisa 1966an hasi zen [[Ameriketako Estatu Batuetako Aireko Armada|Estatu Batuetako Aire Armadako]] Materialen Laborategiko [[K. J. Strnat]] eta [[G. Hoffer]] zientzialariek [[itrio]] eta [[Kobalto|kobaltozko]] YCo₅ aleazioa aurkitu zutenean, ezagutzen den edozein materialek baino [[anisotropia magnetiko]] handiagoa baitzuen <ref>{{Erreferentzia|izena=B. D.|abizena=Cullity|izenburua=Introduction to Magnetic Materials|argitaletxea=Wiley|hizkuntza=en|abizena2=Graham|izena2=C. D.|data=2009-03-30|url=https://books.google.es/books?id=ixAe4qIGEmwC&pg=PA489&redir_esc=y|isbn=978-0-470-38631-6|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. Azkenean 1970 eta 1980ko hamarkadetan garatu egin ziren, eta hortik aurrera haien erabilpena asko handitu da dituzten propietateei esker. Munduko ekoizle nagusia [[Txinako Herri Errepublika|Txina]] da <ref>{{Erreferentzia|izena=Bryan|abizena=Walsh|izenburua=Raring to Fight: The U.S. Tangles with China over Rare-Earth Exports|hizkuntza=en-US|data=2012-03-13|url=https://science.time.com/2012/03/13/raring-to-fight-the-u-s-tangles-with-china-over-rare-earth-exports/|aldizkaria=Time|issn=0040-781X|sartze-data=2024-11-15}}</ref>, baina lur arraroetako materialak [[Myanmar|Myanmartik]] inportatzen dituzte. Hainbat herrialdek elementu hauen garrantzia estrategikoa azpimarratzen dute, eta lur arraroak erabiltzen ez dituzten beste alternatibak bilatzen ari dira Txinako esportazio murrizketak direla eta <ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=REACT {{!}} ARPA-E|data=2013-10-10|url=https://web.archive.org/web/20131010052554/http://arpa-e.energy.gov/?q=arpa-e-programs/react|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. == Materialaren konposizioa == Lur arraroetako elementuak ([[Lantanoide|lantanoideak]]) [[Ferromagnetismo|ferromagnetikoak]] diren [[Metal|metalak]] dira, baina giro-temperaturan ez dute magnetismorik [[Curie tenperatura]] baxua dutelako. Hala ere, lur arraroko imanak sortzeko konposatu desberdinak erabiltzen dira, hala nola [[burdina]], [[Nikel|nikela]] eta [[Kobalto|kobaltoa]], eta horietako batzuek giro-tenperatura baino Curie tenperatura handiagoak dituztenez, magnetismoa tenperatura epelagoetan lortu daiteke. Iman hauek duten abantaila nagusia haien egitura kristalinoak duten anisotropia magnetikoa da, oso handia delako eta beraz norabide jakin batean magnetizatzea erraza da, baina beste edozein norabideetan magnetizatzeari eutsi egiten dio. Propietate honekin batera, maila atomikoan [[momentu magnetiko]] handia izateak indar handia eragitea dakar. Elementu hauen atomoen ezaugarri bereizgarrien artean, momentu magnetiko handiak atxikitzeko gaitasuna solido-egoeran aurki dezakegu. Hau, ''f'' [[Geruza elektroniko|azpigeruzako elektroiak]] bete gabe egotearen ondorio da, izan ere, 7 [[elektroi]] parekatu gabe eduki ditzakete arantza lerrokatuekin. Elektroi horiek oso trinko kokatuta daudenez, momentu magnetikoak modu eraginkorrean mantentzen dituzte, [[zentro paramagnetiko]] gisa jokatuz. Aitzitik, beste [[Orbital atomiko|orbital]] batzuetan, elektroien momentu magnetikoa galdu ohi da auzokideekin gainjartze handiak gertatzen direnean; esaterako, [[Lotura kobalente|lotura kobalenteetan]], elektroiek zero espineko pareak osatzen dituzte, eta horrek momentu magnetikoa baliogabetzen du. Aipatzekoa da oso hauskorrak direla, baita [[Korrosio|korrosioarekiko]] oso kalteberak ere. Hori dela eta, metalezko edo pinturazko geruza babesle batekin estaltzen dira hausturak edo ezpalketak ekiditzeko. == Propietate magnetikoak == Lur arraroko elementuak ferromagnetikoak direnez, magnetizatuak izan daitezke iman iraunkor bilakatzeko. Hala ere, Curie tenperatura giro-tenperatura baino baxuagoa dutenez, haien magnetismoa soilik tenperatura baxuetan agertzen da. [[Trantsizio-metal|Trantsizio metalekin]] konposatzen baditugu (adibidez, burdina, nikela edo kobaltoa), elementuaren Curie tenperatura giro-tenperatura baino askoz handiagoa izatea lor dezakegu. Konposatu hauek lur arraroko imanak eratzeko erabiltzen dira. Material hauen propietate magnetiko nabarmenen artean energia-dentsitate handiak metatzeko ahalmena dago. Egoera solidoan, lur arraroetako atomoek momentu magnetiko altuak garatzen dituzte ''f'' azpigeruzako elektroi parekatu gabeei esker. Elektroi hauek norabide berean biratzen dutenez, [[eremu magnetiko]] sendo bat sortzen dute, materialari erremanentzia altua emanez. Ondorioz, energia-dentsitate maximoa (''B·H''_max) [[Asetasun magnetiko|asetasun magnetikoarekiko]] (''J''_s²) proportzionala denez, [[Neodimiozko iman|neodimiozko imanek]] bolumen berdinarekin beste iman batzuek baino 18 aldiz energia magnetiko handiagoa metatzeko ahalmena dute. Honek lur arraroko imanek tamaina txikiagoa izateko aukera ematen du, indar magnetikoan galerarik sortu gabe. Iman iraunkorrak alderatzeko erabiltzen diren propietate garrantzitsu batzuk hauek dira: erremanentzia magnetikoa (''B''_r), eremu magnetikoaren indarra neurtzen duena; [[Hertsagarritasun|hertsagarritasuna]] (''H''_ci), materialak desmagnetizatzeko duen erresistentzia; energia-produktua (''B·H''_max), energia magnetikoaren dentsitatea; eta Curieren tenperatura (''T''_C), materialak magnetismoa galtzen duen tenperatura. Lur arraroko imanek erremanentzia handiagoa dute, baita [[Koertzio|koertzibotasun]] eta energia-produktu handiagoa ere; hala ere (neodimioren kasuan) Curieren tenperatura beste mota batzuena baino txikiagoa da. == Motak == ==== Samario-kobaltoa ==== Samario-kobalto imanak asmatutako lehenengo lur arraroko imanak izan ziren eta izenak adierazten duen bezala, [[Samario|samarioz]] eta [[Kobalto|kobaltoz]] osatuta daude (SmCo₅). Neodimiozko imanak baino gutxiago erabiltzen dira, kostu handia dutelako eta eremu magnetikoaren indarra ahulagoa delako. Hala ere, samario-kobalto imanek Curie tenperatura handiagoa dute, eta iman horientzako nitxo bat sortzen dute, eragiketa-tenperatura altuetan eremu-indar handia behar duten aplikazioetan. Erresistentzia altua dute [[Oxidazio|oxidazioarekiko]], baina nahiko hauskorrak dira eta ezpaldu eta arrakalatzeko joera dute; gainera, talka termikoa gertatuz gero hautsi egin daitezke. ==== Neodimioa ==== [[Fitxategi:Nd-magnet.jpg|thumb|Neodimiozko imana]] Neodimiozko imanak [[neodimio]], [[burdina]] eta [[boro]] aleazio batez osatuta daude (Nd₂Fe₁₄B) eta lur arraroetako imanik indartsuenak eta eskuragarrienak dira. Iman hauek eremu magnetiko handiagoa baina Curie tenperatura txikiagoa dute ohiko imanekin alderatuz; gainera, samario-kobalto imanak baino zaurgarriagoak dira oxidazioarekiko. Ahultasun horri aurre egin ahal izateko gainazala babesteko tratamenduak erabiltzen dira, hala nola [[Urre|urrea]], nikela edo eztainuarekin ijeztea eta [[Epoxi erretxina|epoxi erretxinarekin]] estaltzea. 1980. urtean asmatu ziren, eta hasieran iman hauen kostu altuak bere erabilera mugatzen zuen, eremu-indar altu batekin batera trinkotzea eskatzen zuten aplikazioetarako, bai lehengaiak, bai patente-lizentziak garestiak zirelako. ==== Ferrita ==== Lehengai nagusiak [[Barium hexaferrita]] (BaFe₁₂O₁₉) eta [[Strontium hexaferrita]] (SrFe₁₂O₁₉) dira. Material hauskorra da eta ehundura gogorra dauka. Ferritazko imana asko erabiltzen da tenperaturarekiko duen erresistentzia onagatik, prezio baxuagatik eta errendimendu moderatuagatik <ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Everything You Need to Know About Rare Earth Magnets|hizkuntza=en|url=https://www.stanfordmagnets.com/everything-you-need-to-know-about-rare-earth-magnets.html|aldizkaria=www.stanfordmagnets.com|sartze-data=2024-11-14}}</ref>. ==== Alnico ==== [[Fitxategi:MagnetEZ.jpg|thumb|Alnicoz osatutako ferrazko imana]] [[Aluminio|Aluminioz]] (Al), Nikelez (Ni), Kobaltoz (Co), Burdinaz (Fe) eta beste elementu metaliko batzuez osatutako aleazioa da. [[Galdaketa]] prozesua tamaina eta forma desberdinetan egin daiteke. Urtuzko aluminio, nikel eta kobaltoz osatutako iman iraunkorrak tenperatura-koefiziente itzulgarriena du, eta laneko tenperatura 600 ºC-ra irits daiteke. Iman hauek oso erabiliak dira hainbat tresnatan, baita beste aplikazio batzuetan ere <ref name=":0" />. Aipatutako lau iman moten artean, neodimiozko eta samario-kobaltozko imanak indartsuenak dira. Beheko taulan lur arraroko bi imanek, neodimioa (Nd₂Fe₁₄B) eta samario-kobaltoa (SmCo₅), daukaten errendimendu magnetikoaren propietateak ikus daitezke beste iman permanente mota batzuekin alderatuz. {| class="wikitable" ! Materiala ! Prestaketa ! ''B''_r<br/>([[tesla (unit)|T]]) ! ''H''_ci<br/>(k[[ampere (unit)|A]]/m) ! ''B·H''_max<br/>(k[[joule (unit)|J]]/m³) ! ''T''_C<br/>([[celsius|°C]]) |- | rowspan="2" | [[Nedoiniozko imana|Nd₂Fe₁₄B]] | [[Sinterizatu|sinterizatua]] | 1.0–1.4 | 750–2000 | 200–440 | 310–400 |- | [[Lagatze|lagatua]] | 0.6–0.7 | 600–1200 | 60–100 | 310–400 |- | [[Samario-Kobalto imana|SmCo₅]] | sinterizatua | 0.8–1.1 | 600–2000 | 120–200 | 720 |- | Sm(Co,Fe,Cu,Zr)₇ | sinterizatua | 0.9–1.15 | 450–1300 | 150–240 | 800 |- | [[Alnico]] | sinterizatua | 0.6–1.4 | 275 | 10–88 | 700–860 |- | [[Ferrita]] | sinterizatua | 0.2–0.4 | 100–300 | 10–40 | 450 |- | [[Iron]] (Fe) | [[Suberaketa|suberatua]] | ? | 800<ref>Introduction to Magnets and Magnetic Materials, David Jiles, Ames Laboratrories, US DoE, 1991</ref> | ? | 770<ref>Beichner and Serway. Physics for Scientists & Engineers with Modern Physics. 5th ed. Orlando: Saunders College, 2000: 963</ref><ref>Curie Temperature." McGraw-Hill Encyclopedia of Science & Technology. 8th ed. 20 vols. N.P: McGraw-Hill, 1997</ref><ref>Hall, H.E and J.R. Hook. Solid State Physics. 2nd ed. Chichester: John Wiley & Sons Ltd, 1991: 226.</ref> |} == Arriskuak == Lur arraroetako imanek eremu magnetiko indartsuak sortzen dituzte, eta horrek iman arruntak baino arrisku gehiago dakartza. Arrisku horien artean pertsonak zauritu ditzaketenak eta pieza elektronikoetan eragin zuzena izan ditzaketenak daude. === Kasu aipagarri batzuk === * [[Disko gogor]] edo [[Kreditu-txartel|txartela]] bezalako informazioa biltegiratzeak ezabatzea. * [[CRT]] monitoreen [[itzal-maskara]] magnetizatzea. * Bi imanen artean edo iman baten eta metalezko gainazal baten artean harrapatuta dauden gorputz-atalak zauritzea edo hezur hautsiak eragitea <ref>{{Erreferentzia|izenburua=SciencePunk : How to remove a finger with two super-magnets (video)|data=2009-03-10|url=https://web.archive.org/web/20090310084916/http://scienceblogs.com/sciencepunk/2009/03/how_to_remove_a_finger_with_tw.php|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. * Imanak irenstean [[Digestio-aparatu|digestio-aparatua]] imanen artean harrapatuta geratzea eta zauriak eragitea <ref>Magnet safety alert. US Consumer Product Safery Commission. https://web.archive.org/web/20090320001139/http://www.cpsc.gov/cpscpub/pubs/magnet.pdf</ref>. * Hurbil kokatzen diren imanak indar handiz talka egitean, haien materiala haustea eta sortutako espalekin lesioak eragitea. == Aplikazioak == Lur arraroetako imanek aurkitu zirenetik, erabilera zabala izan dute. Hala ere, 1990eko hamarkadaren hasieratik, neodimiozko imanen prezioa etengabe jaitsi da eta kostu baxuek erabilera berriak agerraraztea eragin du. Prezioen jaitsiera zela kausa, [[Merkatu (ekonomia)|merkatuko]] beste imanak ordezkatu zituzten. Iman hauek txikiak, arinak eta indartsuak direnez, teknologia berrietan oso erabilgarriak dira. === Aplikazio komunak === Lur arraroetako imanen aplikazio komunen artean daude: * Disko gogorrak, eramangarriak zein ordenagailuenak. * [[Haize-sorgailu|Aerosorgailuak]]. * [[Bozgorailu|Bozgorailuak]] eta entzungailuak. * [[Bizikleta]]. * [[Arrantza-orga|Arrantza-orgen]] balaztak. * Iman iraunkorren motorrak haririk gabeko zulagailuetan. * Autoelikadurazko [[Linterna|linternak]], lur arraroen imanei esker astinduz [[Elektrizitate|elektrizitatea]] sortzen dutenak. === Beste aplikazio batzuk === [[Fitxategi:LED throwies chaos.jpg|thumb|LED Throwie]] Lur arraroen imanen beste aplikazio batzuk honako hauek dira: * [[Motor lineala|Motor linealak]] (adibidez, lebitazio magnetikoko trenetan erabiltzen dira). * [[Lebitazio diamagnetiko|Lebitazio diamagnetikoko]] esperimentazioa, eremu magnetikoen dinamikaren azterketa eta supereroankortasun bidezko lebitazioa ([[Meissner efektua]]). * Errodamendu elektrodinamikoa. * [[Errusiar mendi|Errusiar mendien]] teknologia. * [[LED]] [[Throwie]]: LED throwie bat (euskaraz, LEDak jaurtitzea) LED txiki bat da, eskumuturreko [[erloju-pila]] eta lur arraroko iman bati lotua (normalean epoxi eroalearekin edo zinta elektrikoarekin), [[grafiti]] ez-suntsitzailea eta argi-pantailak sortzeko erabiltzen dena. * [[Gitarra elektriko|Gitarra elektrikorako]] pilulak. * [[Warhammer 40.000]] miniaturak eta Warhammer Fantasy Battle jokoetarako. Lur arraroetako imanek ospea irabazi dute miniatura-jokoen komunitatean haien tamaina txikiagatik eta indar erlatiboagatik, [[WYSIWYG]] bihurketetara atxikitzeko modeloen arteko [[arma]]-trukean lagunduz. * [[Indukzio elektromagnetiko|Indukzio elektromagnetikoaren]] eta [[Flameo aeroelastiko|flameo aeroelastikoaren]] printzipioen bidez elektrizitatea sortzeko [[Windbelt|windbelta]]. == Ingurumen-inpaktua == Lur arraroko imanak ekoizteko behar diren lurrak erauztea oso kaltegarria da [[Ingurumen|ingurumenerako]]. Prozesu honek aire zabaleko [[meatzaritza]] eskatzen du, [[Landaredi|landaredia]] suntzitzen dute eta [[ekosistema]] lokalak asaldatzen ditu. Bestalde, mineral hauen prozesamenduan gas toxikoen isurketa nabaria da eta [[Gai kimiko|produktu kimiko]] toxikoak erabiltzen dira, hala nola [[Azido sulfuriko|azido sulfurikoak]] eta [[Azido nitriko|nitrikoak]]. Prozesu hau behar bezala kudeatzen ez bada, ura, lurzorua eta airea kutsa ditzakete inguruko komunitatearen osasuna kaltetuz. [[Europar Batasuna|Europar Batasunari]] dagokionez bekak eman dira, besteak beste, [[Thomas Zemb]] eta [[Jean-Christophe P. Gabriel]] ikerlariek garatutako “[[REE-CYCLE]]” proiekturako, lur arraroak birziklatzeko prozesu berriak bilatzea helburu zuena <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Final Report Summary - REE-CYCLE (Rare Earth Element reCYCLing with Low harmful Emissions) {{!}} FP7|hizkuntza=en|url=https://cordis.europa.eu/project/id/320915/reporting|aldizkaria=CORDIS {{!}} European Commission|sartze-data=2024-11-15}}</ref>. Gainera, [[ETN-Demeter]] proiektua (European Training Network for the Design and Recycling of Rare-Earth Permanent Imnet Motors and Generators in Hybrid and Full Electric Vehicles) <ref>{{Erreferentzia|abizena=gd|izenburua=Project – European Training Network for the Design and Recycling of Rare-Earth Permanent Magnet Motors and Generators in Hybrid and Full Electric Vehicles (DEMETER)|hizkuntza=en-US|url=https://etn-demeter.eu/project/|sartze-data=2024-11-15}}</ref> ibilgailuetan erabiltzen diren motor elektrikoen diseinu jasangarria aztertzen ari da hauek erraz kendu ahal izateko, lur arraroetako metalen birziklapena erraztuz. [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetako]] [[Ameriketako Estatu Batuetako Energia Saila|Energia Sailak]] lur arraroko metalen ordezkoak aurkitzea izan du helburu, iman iraunkorren teknologiari dagokionez. Horren ondorioz, ikerketa hauek finantzatzen hasi da. Agency-Energy Ikerketa Proiektu Aurreratuak (ARPA-E) Teknologia Kritikoetan “Rare Earth Alternatives in Critical Technologies” (REACT) programa sustatu du 2011n 31,6 milioi dolarreko inbertsioa eginez <ref name=":1" />. == Erreferentziak == gcqz8l1ny58k9l9zm5sgalrq15cdnv1 2 1213920 9998686 9997647 2024-12-13T15:30:47Z Ainhize14 167992 Aldaketak 9998686 wikitext text/x-wiki ==='''<big>Adimen artifizialaren aurrerapenak</big>'''=== == Adimen artifizialaren historia == Adimen artifiziala (AA) XX. mendearen erdialdean gertatzen hasi zen, konputazioaren eta informazioaren prozesamenduaren inguruko lehen ideia aurreratuak sortu zirenean. 1956an, John McCarthy-k, Dartmouth College-n egin zen konferentzian, adimen artifiziala kontzeptuari forma eman eta AA diziplina autonomo gisa definitu zuen <ref>McCarthy, John. "Dartmouth Conference on Artificial Intelligence". 1956.</ref>. Hori izan zen lehenengo pausoa, eta hasierako ikerketa eta teoriak oinarri hartuta, ikaskuntza, sormena eta pentsamendu automatizatuaren inguruko ideia sakonak esploratzen hasi ziren. Prozesua ez zen erraza izan, baina urteen poderioz, zientzialariek eredu eta algoritmo berriak sortu zituzten, eta lehen makina adimentsuak garatzen saiatu ziren. Teknologia hauek izan ziren etorriko zen iraultza teknologikoaren oinarriak, eta XX. mendeko beste aldaketen artean, gizartea eta eguneroko bizitza ere aldatzen lagundu zuten. [[File:DALL-E 3 - advanced artificial intelligence.png|thumb|200px|Adimen Artifiziala]] == Adimen artifizialaren (AA) aurrerapena == Denboran zehar adimen artifizialaren arloan lortutako aurrerapen eta aurkikuntzetan datza. Adimen artifiziala konputazio zientziaren barnean dagoen diziplina anitzeko adarra da, haren helburu nagusia gizakiaren adimena behar duten zereginak egiteko gai diren makinak eta sistemak sortzea da <ref>Russell, Stuart; Norvig, Peter. "Artificial Intelligence: A Modern Approach", 2009.</ref>. Adimen artifizialarekin sortutako aplikazioak hainbat arlotan erabili dira: medikuntzan, industrian, zuzenbidean, zientzian, adibidez. Adimen artifizialaren erabilpena 1990eko hamarkadaren amaieran hasi zen, momentu horretan AA teknologia sistema handiagoen elementu bat zen, baina sistema hauen arrakasta gutxitan aitortu zitzaizkion Adimen artifizialari. AAko aplikazioak ez dira halakotzat hartzen, abangoardiko AA asko aplikazio arruntetan txertatu da, sarritan AA izena erabili gabe, behin aplikazioa erabilgarri eta ohiko bihurtzen denean, jada ez baita AAren etiketa jartzen. Adimen artifizialaren sailean aurrerapenak lortzeko “Giza garunak adimena nola lortzen duen deskubritzen dugun heinean, erabiltzeko aukerak hazten joan daitezke arkitektura konputazional eta algoritmo berdinak ordenagailuetan”. == Bilakaera faseak == Kaplanek eta Haenleinek hiru bilakaera-fasetan sailkatzen dute adimen artifizialaren egitura <ref>Kaplan, R., & Haenlein, M. "Artificial Intelligence: The Good, the Bad, and the Ugly", 2020.</ref>: # Adimen artifizial estua: Adimen Artifiziala zeregin zehatzetarako soilik aplikatzen da. Irudien aintzatespena edo hizkuntzaren prozesamenduaren aplikazio espezializatuak sartzen dira maila honetan. # Adimen artifizial orokorra: Adimen Artifiziala hainbat arlotan aplikatzea, eta modu autonomoan diseinatu ez zitzaizkion arazoei irtenbidea aurkitzeko gai da <ref>Goertzel, B., & Pennachin, C. "Artificial General Intelligence", 2007.</ref>. Sistema horiek ingurune anitzetan aritzeko eta ikasitakoa egoera berrietara eramateko gaitasuna dute. # Adimen artifizial supergaratua: Adimen-sormena, gizarte-trebetasunak eta jakinduria orokorra sortzeko gai den edozein arlotan AA aplikatzea <ref>Bostrom, N. "Superintelligence: Paths, Dangers, Strategies", 2014.</ref>. XXI. mendean, AA beste fase batera igaro zen, ikaskuntza sakona eta sare neuronal sakonak garatuz. Ikaskuntza sakona milioika datu aztertzeko gai den teknika bat da, eta honek aplikazio ugari sortzen lagundu du <ref>Schmidhuber, J. "Deep Learning in Neural Networks: An Overview", 2015.</ref>. Irudiak ezagutzeko eta hizkuntza prozesatzeko gaitasunak gero eta hobeak dira, eta sare neuronal sakonek makinak eredu konplexuak identifikatzeko gai egiten dituzte. Aurrerapen horiei esker, sistema autonomoak garatu dira, eta aplikazio ugari sortzea ahalbidetu dute. Fase berri honi esker, AA teknologiak gero eta gai zailagoak konpontzeko ahalmena daukate, eta aurrerapen horrek etorkizunean AAren erabilpenak handitzen jarraitu dezake. [[Fitxategi:Girl_with_a_Pearl_Earring_(Compare_AI_with_Iranian_intelligence_and_art)_1.jpg|thumb|eskuinera|425x425px|AI aurrerapena argazki-sorkuntzan]] == Adimen artifizialaren arabilerak eta arrakastak arlo desberdinetan == AA aplikazioek sektore askotan erabilpen esanguratsuak izan dituzte, hala nola medikuntzan, industria adimentsuan, hezkuntzan eta azpiegituren kudeaketan. Medikuntzan, diagnostiko azkarragoak eta tratamendu pertsonalizatuak lortzeko erabiltzen da, adibidez, irudi medikoak aztertzen dituzten sistema adimentsuen bidez. Industria arloan, makinak mantentze prediktiboa egiteko eta automatizazio adimenduna ezartzeko gai dira. Hezkuntzan, ikasleen beharretara egokitutako sistema adimentsuak garatu dira, ikaskuntza pertsonalizatua bultzatuz. Horrela, AA teknologiak sektore hauetan emaitza praktikoak lortzen lagundu du, horien eraginkortasuna eta produktibitatea hobetuz. == Turing probak == Adimen artifiziala gizakien errendimenduarekin alderatu ahal izateko, AA arazo mugatu eta ondo definituetan ebaluatu daiteke. Ebaluazio honi Turing probak izenarekin ezagutzen da gaiaren adituen artean <ref>Turing, A. "Computing Machinery and Intelligence", 1950.</ref>. Turing proba bi ataletan banatzen da: makinaren gaitasunak eta gizakiaren esperientzia. Lehenengoan, makina edo sistema batek galderak erantzun eta konplexutasunak konpondu behar ditu, bere funtzionamendua eta emaitzak giza pentsamenduaren antzekoak izan behar direlarik. Bigarren atalaren arabera, probaren emaitzak gizakiak eta makina artean benetako ezberdintasunak nabaritzen diren neurrikoak izan behar dira. Hau da, proba burutzen duen pertsonak ezin du erraz bereiztu zein den makina eta zein den giza erantzuna. == Gizakiak vs GPT-4 == 2023. urtean gizakiak oraindik askoz hobeak dira OpenAI-k garatutako adimen artifizialeko eredua, "GPT-4", eta ConceptARC erreferentziarekin entrenatutako eredua sofistikatuak baino; horiek, kategoria gehienetan %60 eta kategoria batean %77 lortu baitzuten, gizakiek kategoria guztietan %91 eta kategoria batean %97 lortu zuten bitartean. Emaitz hauek oraindik ere gizakiak hobeto moldatzen direla abstrakzioa eta kontzeptu-konponbidea eskatzen duten arazoak ebazteko erakusten dute. Hala ere, azkeneko aurrerapen teknikoek argi uzten dute adimen artifizialak proba errazenetan emaitza positiboen kopurua hazten ari dela. Horrela, AAko ikerketak oraindik erronka handiak ditu aurretik, baina orain arteko garapenak aurrerapenak ekarri ditu hainbat esparrutan, gizakien errendimendu mailara iristeko oraindik asko geratzen den arren. == Adimen artifizialaren eragina lanean == AAren aurrerapenak lan munduan aldaketak sortu dituzte ere. Automatizazioak hainbat lanpostu ordezkatu ditu, batez ere errepikakorrak diren lanetan, esaterako fabrikazioan. Aldi berean, AA sistemak garatzeko eta mantentzeko, gaitasun tekniko handiko lanpostu berriak sortzen ari dira, zeinek langileen profila aldatu eta zeregin sofistikatuagoetara bideratzen duten. Langileek AA inguruneetan aritzeko trebetasun berriak ikasi behar dituzte, eta horrek birziklapen profesionala eta heziketa garrantzitsuak bihurtzen ditu, izan ere, gaitasun horiek lan merkatuan lehiakorrak izaten jarraitzeko ezinbestekoak dira. Aldaketa horien ondorioz, lan egiteko eta enpresak kudeatzeko modu berriak sortzen ari dira hainbat industrietan, produktibitatea eta eraginkortasuna hobetzeko. [[Fitxategi:Anatomy-1751201_1280.png|ezkerrera|200x200px]] == Adimen artifizialaren etika == Adimen artifiziala garatzen den heinean, haren etikaren inguruko azterketa sakontzen doa. Izan ere, teknologian sortu diren kezka handienetakoa bihurtu da. Jende askok uste dute AAren garapenak gizakion balio etikoak errespetatu behar dituela eta modu arduratsuan jokatu behar duela. Etika honek esan nahi du AA sistemek erantzukizuna, gardentasuna eta justizia bezalako balioak izan behar dituztela, erabiltzaileek kontrola izateko eta erabakietan parte hartzeko aukera izan dezaten. Adibidez, AA bidez hartzen diren erabakiek eragin zuzena izan dezakete jendearen bizitzan, hala nola osasunean, enpleguan, justizian eta hezkuntzan; eta erabaki desegokiek kalteak eragin ditzakete. Teknologia garatzeak, beraz, etika aldetik etengabeko lana eskatzen du, eta AAren erabilera arduratsua eta segurua sustatzeko arau eta estandar egokiak finkatzeko beharra gero eta handiagoa da. == Adimen artifizialaren arriskuak eta aukerak == Adimen Artifizialaren aurrerapenak aukera berriak ekarri ditu gizateriari, baina teknologia aurreratu bezala, arrisku eta arazo batzuk ere baditu <ref>Yudkowsky, E. "Artificial Intelligence as a Positive and Negative Factor in Global Risk", 2008.</ref>. Adimen artifiziala erabiliz, lanpostu batzuk automatikoki egin daitezke, eta horrek enpresetan produktibitatea handitu dezake. Hala ere, langabeziaren igoera ere sor dezake, batez ere kualifikazio ertaina duten lanetan. Gero eta toki gehiagotan automatizazioa sartzen denean, giza lanaren beharra murrizten da, eta horrek langileei presio egiten die, teknologiara egokitzeko trebetasun berriak ikas ditzaten. Honek langileen bizitzan eta ekonomian ezegonkortasuna sor dezake, eta beraz, gobernuak eta enpresak langileei formatzeko eta lanpostu berriak sortzeko konpromisoa hartu behar dute. Bestalde, AAren erabilera zabaltzeak beste arrisku bat ere badakar, hau da, datuen pribatutasuna eta segurtasuna. AA sistemek datu pertsonalak erabiltzen dituzte ikasteko eta funtzionatzeko; horrek, ordea, norbanakoen pribatutasuna arriskuan jar dezake. Honek datu pertsonalak biltzea eta aztertzea eskatzen du, eta zenbait kasutan datu horien erabilera desegokia edo baimenik gabekoa gerta daiteke. Datuak biltzen dituzten enpresa eta erakundeek pribatutasuna bermatu behar dute, eta horretarako arau eta politika zorrotzagoak behar dira. Etorkizunean, adimen artifizialaren inguruan etika eta balioak finkatzea erronka handia izango da, eta horrela, AAren erabilera bidezkoa eta arduratsua ziurtatu daiteke. Gobernuek, enpresek eta ikerlariek etika-kode eta arau zehatzak garatu beharko dituzte teknologia honek gizarteari mesede egiteko modu seguruan. == Adimen artifiziala eta teknologia iraultzailea XXI. mendean == XXI. mendeko adimen artifizialaren aurrerapenek iraultza teknologikoa eragin dute, makina eta sistema adimentsu asko sortuz. Ikaskuntza automatikoa eta ikaskuntza sakona bezalako teknikek makinak eta sistema adimentsuak sortzea ahalbidetu dute, eta horrek aldaketak ekarri ditu hainbat sektoretan, batez ere robotika eta sistema autonomoen arloan. Adimen artifizialak ordenagailuei giza ikaskuntza eta portaera imitatzen laguntzen die, eta horrek eragina du teknologia berrien garapenean eta gure eguneroko bizitzan. Adibidez, adimen artifizialari esker, robotak modu autonomoan lan egin dezakete fabriketan, eta horrek produktibitatea eta eraginkortasuna handitzen ditu. Bestalde, IoT edo Gauzen Internetak gailuen arteko komunikazioa errazten du, eta AA lagun, gailu hauek erabakiak hartu eta datuak aztertzeko gai dira. IoT sistemak etxeetan, hiri adimendunetan eta osasun-sistemetan erabiltzeak lanak errazagoak eta eraginkorragoak egiten ditu. Sistema autonomoen garapenak, hala nola auto autonomoak, eraldaketa handia ekarri du, eta aukera berriak eta eraldaketa soziala sortzen ari dira. Teknologia hauek guztiek elkarrekin, mundu osoan komunikazioa hobetzen dute, eta etorkizunean AAren onurak gehiago ikusi ahal izango ditugu. == Adimen artifizialak gizakien errendimenduarekin alderatuta == Azken urteotan, ikerketa zientifikoek adimen artifizialak gizakien errendimendua zenbait arlotan hobetzeko ahalmena duela frogatu dute, baina oraindik ez ditu gizakien gaitasun guztiak gainditzen. Zenbait aplikaziotan, adibidez, datuen analisi masibo eta azkarra eskatzen dutenetan, AA sistemak hobeto aritzen dira eta gero eta erantzun zehatzagoak emateko gai dira. Adibidez, medikuntzan, irudiak aztertzen dituzten AA sistemek diagnostikoak azkartu eta zehaztasuna hobetu dezakete. Finantza arloan ere, AA sistemak iruzurra azkar identifikatzeko gai dira, eta horrek arriskuak eta galerak saihesten laguntzen du. Hala ere, giza intuizioa eta sormena bezalako gaitasunetan, gizakiek oraindik abantaila dute. Adimen artifizialak ez du oraindik giza sormena edo enpatia imitatzen; gizakien sormena bat-batekoa eta irudimenaren mende dago. Aurrera begira, AAren eta gizakien arteko elkarlana handitu nahi da, bakoitzaren indarguneak erabiliz errendimendu optimizatua lortzeko. Esparru honek aukera asko eskaintzen dizkio gizarteari, baina funtsezkoa izango da teknologia hau eta giza gaitasunak bateratzea. == Erreferentziak == 4rv5ryyv71iunpo9gd0h05its1isije 9998691 9998686 2024-12-13T15:32:44Z Ainhize14 167992 aldaketa 2.0 9998691 wikitext text/x-wiki ==='''<big>Adimen artifizialaren aurrerapenak</big>'''=== Denboran zehar adimen artifizialaren arloan lortutako aurrerapen eta aurkikuntzetan datza. Adimen artifiziala konputazio zientziaren barnean dagoen diziplina anitzeko adarra da, haren helburu nagusia gizakiaren adimena behar duten zereginak egiteko gai diren makinak eta sistemak sortzea da <ref>Russell, Stuart; Norvig, Peter. "Artificial Intelligence: A Modern Approach", 2009.</ref>. Adimen artifizialarekin sortutako aplikazioak hainbat arlotan erabili dira: medikuntzan, industrian, zuzenbidean, zientzian, adibidez. Adimen artifizialaren erabilpena 1990eko hamarkadaren amaieran hasi zen, momentu horretan AA teknologia sistema handiagoen elementu bat zen, baina sistema hauen arrakasta gutxitan aitortu zitzaizkion Adimen artifizialari. AAko aplikazioak ez dira halakotzat hartzen, abangoardiko AA asko aplikazio arruntetan txertatu da, sarritan AA izena erabili gabe, behin aplikazioa erabilgarri eta ohiko bihurtzen denean, jada ez baita AAren etiketa jartzen. Adimen artifizialaren sailean aurrerapenak lortzeko “Giza garunak adimena nola lortzen duen deskubritzen dugun heinean, erabiltzeko aukerak hazten joan daitezke arkitektura konputazional eta algoritmo berdinak ordenagailuetan”. == Adimen artifizialaren historia == Adimen artifiziala (AA) XX. mendearen erdialdean gertatzen hasi zen, konputazioaren eta informazioaren prozesamenduaren inguruko lehen ideia aurreratuak sortu zirenean. 1956an, John McCarthy-k, Dartmouth College-n egin zen konferentzian, adimen artifiziala kontzeptuari forma eman eta AA diziplina autonomo gisa definitu zuen <ref>McCarthy, John. "Dartmouth Conference on Artificial Intelligence". 1956.</ref>. Hori izan zen lehenengo pausoa, eta hasierako ikerketa eta teoriak oinarri hartuta, ikaskuntza, sormena eta pentsamendu automatizatuaren inguruko ideia sakonak esploratzen hasi ziren. Prozesua ez zen erraza izan, baina urteen poderioz, zientzialariek eredu eta algoritmo berriak sortu zituzten, eta lehen makina adimentsuak garatzen saiatu ziren. Teknologia hauek izan ziren etorriko zen iraultza teknologikoaren oinarriak, eta XX. mendeko beste aldaketen artean, gizartea eta eguneroko bizitza ere aldatzen lagundu zuten. [[File:DALL-E 3 - advanced artificial intelligence.png|thumb|200px|Adimen Artifiziala]] == Bilakaera faseak == Kaplanek eta Haenleinek hiru bilakaera-fasetan sailkatzen dute adimen artifizialaren egitura <ref>Kaplan, R., & Haenlein, M. "Artificial Intelligence: The Good, the Bad, and the Ugly", 2020.</ref>: # Adimen artifizial estua: Adimen Artifiziala zeregin zehatzetarako soilik aplikatzen da. Irudien aintzatespena edo hizkuntzaren prozesamenduaren aplikazio espezializatuak sartzen dira maila honetan. # Adimen artifizial orokorra: Adimen Artifiziala hainbat arlotan aplikatzea, eta modu autonomoan diseinatu ez zitzaizkion arazoei irtenbidea aurkitzeko gai da <ref>Goertzel, B., & Pennachin, C. "Artificial General Intelligence", 2007.</ref>. Sistema horiek ingurune anitzetan aritzeko eta ikasitakoa egoera berrietara eramateko gaitasuna dute. # Adimen artifizial supergaratua: Adimen-sormena, gizarte-trebetasunak eta jakinduria orokorra sortzeko gai den edozein arlotan AA aplikatzea <ref>Bostrom, N. "Superintelligence: Paths, Dangers, Strategies", 2014.</ref>. XXI. mendean, AA beste fase batera igaro zen, ikaskuntza sakona eta sare neuronal sakonak garatuz. Ikaskuntza sakona milioika datu aztertzeko gai den teknika bat da, eta honek aplikazio ugari sortzen lagundu du <ref>Schmidhuber, J. "Deep Learning in Neural Networks: An Overview", 2015.</ref>. Irudiak ezagutzeko eta hizkuntza prozesatzeko gaitasunak gero eta hobeak dira, eta sare neuronal sakonek makinak eredu konplexuak identifikatzeko gai egiten dituzte. Aurrerapen horiei esker, sistema autonomoak garatu dira, eta aplikazio ugari sortzea ahalbidetu dute. Fase berri honi esker, AA teknologiak gero eta gai zailagoak konpontzeko ahalmena daukate, eta aurrerapen horrek etorkizunean AAren erabilpenak handitzen jarraitu dezake. [[Fitxategi:Girl_with_a_Pearl_Earring_(Compare_AI_with_Iranian_intelligence_and_art)_1.jpg|thumb|eskuinera|425x425px|AI aurrerapena argazki-sorkuntzan]] == Adimen artifizialaren arabilerak eta arrakastak arlo desberdinetan == AA aplikazioek sektore askotan erabilpen esanguratsuak izan dituzte, hala nola medikuntzan, industria adimentsuan, hezkuntzan eta azpiegituren kudeaketan. Medikuntzan, diagnostiko azkarragoak eta tratamendu pertsonalizatuak lortzeko erabiltzen da, adibidez, irudi medikoak aztertzen dituzten sistema adimentsuen bidez. Industria arloan, makinak mantentze prediktiboa egiteko eta automatizazio adimenduna ezartzeko gai dira. Hezkuntzan, ikasleen beharretara egokitutako sistema adimentsuak garatu dira, ikaskuntza pertsonalizatua bultzatuz. Horrela, AA teknologiak sektore hauetan emaitza praktikoak lortzen lagundu du, horien eraginkortasuna eta produktibitatea hobetuz. == Turing probak == Adimen artifiziala gizakien errendimenduarekin alderatu ahal izateko, AA arazo mugatu eta ondo definituetan ebaluatu daiteke. Ebaluazio honi Turing probak izenarekin ezagutzen da gaiaren adituen artean <ref>Turing, A. "Computing Machinery and Intelligence", 1950.</ref>. Turing proba bi ataletan banatzen da: makinaren gaitasunak eta gizakiaren esperientzia. Lehenengoan, makina edo sistema batek galderak erantzun eta konplexutasunak konpondu behar ditu, bere funtzionamendua eta emaitzak giza pentsamenduaren antzekoak izan behar direlarik. Bigarren atalaren arabera, probaren emaitzak gizakiak eta makina artean benetako ezberdintasunak nabaritzen diren neurrikoak izan behar dira. Hau da, proba burutzen duen pertsonak ezin du erraz bereiztu zein den makina eta zein den giza erantzuna. == Gizakiak vs GPT-4 == 2023. urtean gizakiak oraindik askoz hobeak dira OpenAI-k garatutako adimen artifizialeko eredua, "GPT-4", eta ConceptARC erreferentziarekin entrenatutako eredua sofistikatuak baino; horiek, kategoria gehienetan %60 eta kategoria batean %77 lortu baitzuten, gizakiek kategoria guztietan %91 eta kategoria batean %97 lortu zuten bitartean. Emaitz hauek oraindik ere gizakiak hobeto moldatzen direla abstrakzioa eta kontzeptu-konponbidea eskatzen duten arazoak ebazteko erakusten dute. Hala ere, azkeneko aurrerapen teknikoek argi uzten dute adimen artifizialak proba errazenetan emaitza positiboen kopurua hazten ari dela. Horrela, AAko ikerketak oraindik erronka handiak ditu aurretik, baina orain arteko garapenak aurrerapenak ekarri ditu hainbat esparrutan, gizakien errendimendu mailara iristeko oraindik asko geratzen den arren. == Adimen artifizialaren eragina lanean == AAren aurrerapenak lan munduan aldaketak sortu dituzte ere. Automatizazioak hainbat lanpostu ordezkatu ditu, batez ere errepikakorrak diren lanetan, esaterako fabrikazioan. Aldi berean, AA sistemak garatzeko eta mantentzeko, gaitasun tekniko handiko lanpostu berriak sortzen ari dira, zeinek langileen profila aldatu eta zeregin sofistikatuagoetara bideratzen duten. Langileek AA inguruneetan aritzeko trebetasun berriak ikasi behar dituzte, eta horrek birziklapen profesionala eta heziketa garrantzitsuak bihurtzen ditu, izan ere, gaitasun horiek lan merkatuan lehiakorrak izaten jarraitzeko ezinbestekoak dira. Aldaketa horien ondorioz, lan egiteko eta enpresak kudeatzeko modu berriak sortzen ari dira hainbat industrietan, produktibitatea eta eraginkortasuna hobetzeko. [[Fitxategi:Anatomy-1751201_1280.png|ezkerrera|200x200px]] == Adimen artifizialaren etika == Adimen artifiziala garatzen den heinean, haren etikaren inguruko azterketa sakontzen doa. Izan ere, teknologian sortu diren kezka handienetakoa bihurtu da. Jende askok uste dute AAren garapenak gizakion balio etikoak errespetatu behar dituela eta modu arduratsuan jokatu behar duela. Etika honek esan nahi du AA sistemek erantzukizuna, gardentasuna eta justizia bezalako balioak izan behar dituztela, erabiltzaileek kontrola izateko eta erabakietan parte hartzeko aukera izan dezaten. Adibidez, AA bidez hartzen diren erabakiek eragin zuzena izan dezakete jendearen bizitzan, hala nola osasunean, enpleguan, justizian eta hezkuntzan; eta erabaki desegokiek kalteak eragin ditzakete. Teknologia garatzeak, beraz, etika aldetik etengabeko lana eskatzen du, eta AAren erabilera arduratsua eta segurua sustatzeko arau eta estandar egokiak finkatzeko beharra gero eta handiagoa da. == Adimen artifizialaren arriskuak eta aukerak == Adimen Artifizialaren aurrerapenak aukera berriak ekarri ditu gizateriari, baina teknologia aurreratu bezala, arrisku eta arazo batzuk ere baditu <ref>Yudkowsky, E. "Artificial Intelligence as a Positive and Negative Factor in Global Risk", 2008.</ref>. Adimen artifiziala erabiliz, lanpostu batzuk automatikoki egin daitezke, eta horrek enpresetan produktibitatea handitu dezake. Hala ere, langabeziaren igoera ere sor dezake, batez ere kualifikazio ertaina duten lanetan. Gero eta toki gehiagotan automatizazioa sartzen denean, giza lanaren beharra murrizten da, eta horrek langileei presio egiten die, teknologiara egokitzeko trebetasun berriak ikas ditzaten. Honek langileen bizitzan eta ekonomian ezegonkortasuna sor dezake, eta beraz, gobernuak eta enpresak langileei formatzeko eta lanpostu berriak sortzeko konpromisoa hartu behar dute. Bestalde, AAren erabilera zabaltzeak beste arrisku bat ere badakar, hau da, datuen pribatutasuna eta segurtasuna. AA sistemek datu pertsonalak erabiltzen dituzte ikasteko eta funtzionatzeko; horrek, ordea, norbanakoen pribatutasuna arriskuan jar dezake. Honek datu pertsonalak biltzea eta aztertzea eskatzen du, eta zenbait kasutan datu horien erabilera desegokia edo baimenik gabekoa gerta daiteke. Datuak biltzen dituzten enpresa eta erakundeek pribatutasuna bermatu behar dute, eta horretarako arau eta politika zorrotzagoak behar dira. Etorkizunean, adimen artifizialaren inguruan etika eta balioak finkatzea erronka handia izango da, eta horrela, AAren erabilera bidezkoa eta arduratsua ziurtatu daiteke. Gobernuek, enpresek eta ikerlariek etika-kode eta arau zehatzak garatu beharko dituzte teknologia honek gizarteari mesede egiteko modu seguruan. == Adimen artifiziala eta teknologia iraultzailea XXI. mendean == XXI. mendeko adimen artifizialaren aurrerapenek iraultza teknologikoa eragin dute, makina eta sistema adimentsu asko sortuz. Ikaskuntza automatikoa eta ikaskuntza sakona bezalako teknikek makinak eta sistema adimentsuak sortzea ahalbidetu dute, eta horrek aldaketak ekarri ditu hainbat sektoretan, batez ere robotika eta sistema autonomoen arloan. Adimen artifizialak ordenagailuei giza ikaskuntza eta portaera imitatzen laguntzen die, eta horrek eragina du teknologia berrien garapenean eta gure eguneroko bizitzan. Adibidez, adimen artifizialari esker, robotak modu autonomoan lan egin dezakete fabriketan, eta horrek produktibitatea eta eraginkortasuna handitzen ditu. Bestalde, IoT edo Gauzen Internetak gailuen arteko komunikazioa errazten du, eta AA lagun, gailu hauek erabakiak hartu eta datuak aztertzeko gai dira. IoT sistemak etxeetan, hiri adimendunetan eta osasun-sistemetan erabiltzeak lanak errazagoak eta eraginkorragoak egiten ditu. Sistema autonomoen garapenak, hala nola auto autonomoak, eraldaketa handia ekarri du, eta aukera berriak eta eraldaketa soziala sortzen ari dira. Teknologia hauek guztiek elkarrekin, mundu osoan komunikazioa hobetzen dute, eta etorkizunean AAren onurak gehiago ikusi ahal izango ditugu. == Adimen artifizialak gizakien errendimenduarekin alderatuta == Azken urteotan, ikerketa zientifikoek adimen artifizialak gizakien errendimendua zenbait arlotan hobetzeko ahalmena duela frogatu dute, baina oraindik ez ditu gizakien gaitasun guztiak gainditzen. Zenbait aplikaziotan, adibidez, datuen analisi masibo eta azkarra eskatzen dutenetan, AA sistemak hobeto aritzen dira eta gero eta erantzun zehatzagoak emateko gai dira. Adibidez, medikuntzan, irudiak aztertzen dituzten AA sistemek diagnostikoak azkartu eta zehaztasuna hobetu dezakete. Finantza arloan ere, AA sistemak iruzurra azkar identifikatzeko gai dira, eta horrek arriskuak eta galerak saihesten laguntzen du. Hala ere, giza intuizioa eta sormena bezalako gaitasunetan, gizakiek oraindik abantaila dute. Adimen artifizialak ez du oraindik giza sormena edo enpatia imitatzen; gizakien sormena bat-batekoa eta irudimenaren mende dago. Aurrera begira, AAren eta gizakien arteko elkarlana handitu nahi da, bakoitzaren indarguneak erabiliz errendimendu optimizatua lortzeko. Esparru honek aukera asko eskaintzen dizkio gizarteari, baina funtsezkoa izango da teknologia hau eta giza gaitasunak bateratzea. == Erreferentziak == jnj3tlcumj7iw111ielp9md1baz1com 9998710 9998691 2024-12-13T15:41:06Z Ainhize14 167992 9998710 wikitext text/x-wiki ==='''<big>Adimen artifizialaren aurrerapenak</big>'''=== '''Adimen artifizialaren arrerapenak''' denboran zehar adimen artifizialaren arloan lortutako aurrerapen eta aurkikuntzetan datza. Adimen artifiziala konputazio zientziaren barnean dagoen diziplina anitzeko adarra da, haren helburu nagusia gizakiaren adimena behar duten zereginak egiteko gai diren makinak eta sistemak sortzea da <ref>Russell, Stuart; Norvig, Peter. "Artificial Intelligence: A Modern Approach", 2009.</ref>. Adimen artifizialarekin sortutako aplikazioak hainbat arlotan erabili dira: medikuntzan, industrian, zuzenbidean, zientzian, adibidez. Adimen artifizialaren erabilpena 1990eko hamarkadaren amaieran hasi zen, momentu horretan AA teknologia sistema handiagoen elementu bat zen, baina sistema hauen arrakasta gutxitan aitortu zitzaizkion Adimen artifizialari. AAko aplikazioak ez dira halakotzat hartzen, abangoardiko AA asko aplikazio arruntetan txertatu da, sarritan AA izena erabili gabe, behin aplikazioa erabilgarri eta ohiko bihurtzen denean, jada ez baita AAren etiketa jartzen. Adimen artifizialaren sailean aurrerapenak lortzeko “Giza garunak adimena nola lortzen duen deskubritzen dugun heinean, erabiltzeko aukerak hazten joan daitezke arkitektura konputazional eta algoritmo berdinak ordenagailuetan”. == Adimen artifizialaren historia == Adimen artifiziala (AA) XX. mendearen erdialdean gertatzen hasi zen, konputazioaren eta informazioaren prozesamenduaren inguruko lehen ideia aurreratuak sortu zirenean. 1956an, John McCarthy-k, Dartmouth College-n egin zen konferentzian, adimen artifiziala kontzeptuari forma eman eta AA diziplina autonomo gisa definitu zuen <ref>McCarthy, John. "Dartmouth Conference on Artificial Intelligence". 1956.</ref>. Hori izan zen lehenengo pausoa, eta hasierako ikerketa eta teoriak oinarri hartuta, ikaskuntza, sormena eta pentsamendu automatizatuaren inguruko ideia sakonak esploratzen hasi ziren. Prozesua ez zen erraza izan, baina urteen poderioz, zientzialariek eredu eta algoritmo berriak sortu zituzten, eta lehen makina adimentsuak garatzen saiatu ziren. Teknologia hauek izan ziren etorriko zen iraultza teknologikoaren oinarriak, eta XX. mendeko beste aldaketen artean, gizartea eta eguneroko bizitza ere aldatzen lagundu zuten. [[File:DALL-E 3 - advanced artificial intelligence.png|thumb|200px|Adimen Artifiziala]] == Bilakaera faseak == Kaplanek eta Haenleinek hiru bilakaera-fasetan sailkatzen dute adimen artifizialaren egitura <ref>Kaplan, R., & Haenlein, M. "Artificial Intelligence: The Good, the Bad, and the Ugly", 2020.</ref>: # Adimen artifizial estua: Adimen Artifiziala zeregin zehatzetarako soilik aplikatzen da. Irudien aintzatespena edo hizkuntzaren prozesamenduaren aplikazio espezializatuak sartzen dira maila honetan. # Adimen artifizial orokorra: Adimen Artifiziala hainbat arlotan aplikatzea, eta modu autonomoan diseinatu ez zitzaizkion arazoei irtenbidea aurkitzeko gai da <ref>Goertzel, B., & Pennachin, C. "Artificial General Intelligence", 2007.</ref>. Sistema horiek ingurune anitzetan aritzeko eta ikasitakoa egoera berrietara eramateko gaitasuna dute. # Adimen artifizial supergaratua: Adimen-sormena, gizarte-trebetasunak eta jakinduria orokorra sortzeko gai den edozein arlotan AA aplikatzea <ref>Bostrom, N. "Superintelligence: Paths, Dangers, Strategies", 2014.</ref>. XXI. mendean, AA beste fase batera igaro zen, ikaskuntza sakona eta sare neuronal sakonak garatuz. Ikaskuntza sakona milioika datu aztertzeko gai den teknika bat da, eta honek aplikazio ugari sortzen lagundu du <ref>Schmidhuber, J. "Deep Learning in Neural Networks: An Overview", 2015.</ref>. Irudiak ezagutzeko eta hizkuntza prozesatzeko gaitasunak gero eta hobeak dira, eta sare neuronal sakonek makinak eredu konplexuak identifikatzeko gai egiten dituzte. Aurrerapen horiei esker, sistema autonomoak garatu dira, eta aplikazio ugari sortzea ahalbidetu dute. Fase berri honi esker, AA teknologiak gero eta gai zailagoak konpontzeko ahalmena daukate, eta aurrerapen horrek etorkizunean AAren erabilpenak handitzen jarraitu dezake. [[Fitxategi:Girl_with_a_Pearl_Earring_(Compare_AI_with_Iranian_intelligence_and_art)_1.jpg|thumb|eskuinera|425x425px|AI aurrerapena argazki-sorkuntzan]] == Adimen artifizialaren arabilerak eta arrakastak arlo desberdinetan == AA aplikazioek sektore askotan erabilpen esanguratsuak izan dituzte, hala nola medikuntzan, industria adimentsuan, hezkuntzan eta azpiegituren kudeaketan. Medikuntzan, diagnostiko azkarragoak eta tratamendu pertsonalizatuak lortzeko erabiltzen da, adibidez, irudi medikoak aztertzen dituzten sistema adimentsuen bidez. Industria arloan, makinak mantentze prediktiboa egiteko eta automatizazio adimenduna ezartzeko gai dira. Hezkuntzan, ikasleen beharretara egokitutako sistema adimentsuak garatu dira, ikaskuntza pertsonalizatua bultzatuz. Horrela, AA teknologiak sektore hauetan emaitza praktikoak lortzen lagundu du, horien eraginkortasuna eta produktibitatea hobetuz. == Turing probak == Adimen artifiziala gizakien errendimenduarekin alderatu ahal izateko, AA arazo mugatu eta ondo definituetan ebaluatu daiteke. Ebaluazio honi Turing probak izenarekin ezagutzen da gaiaren adituen artean <ref>Turing, A. "Computing Machinery and Intelligence", 1950.</ref>. Turing proba bi ataletan banatzen da: makinaren gaitasunak eta gizakiaren esperientzia. Lehenengoan, makina edo sistema batek galderak erantzun eta konplexutasunak konpondu behar ditu, bere funtzionamendua eta emaitzak giza pentsamenduaren antzekoak izan behar direlarik. Bigarren atalaren arabera, probaren emaitzak gizakiak eta makina artean benetako ezberdintasunak nabaritzen diren neurrikoak izan behar dira. Hau da, proba burutzen duen pertsonak ezin du erraz bereiztu zein den makina eta zein den giza erantzuna. == Gizakiak vs GPT-4 == 2023. urtean gizakiak oraindik askoz hobeak dira OpenAI-k garatutako adimen artifizialeko eredua, "GPT-4", eta ConceptARC erreferentziarekin entrenatutako eredua sofistikatuak baino; horiek, kategoria gehienetan %60 eta kategoria batean %77 lortu baitzuten, gizakiek kategoria guztietan %91 eta kategoria batean %97 lortu zuten bitartean. Emaitz hauek oraindik ere gizakiak hobeto moldatzen direla abstrakzioa eta kontzeptu-konponbidea eskatzen duten arazoak ebazteko erakusten dute. Hala ere, azkeneko aurrerapen teknikoek argi uzten dute adimen artifizialak proba errazenetan emaitza positiboen kopurua hazten ari dela. Horrela, AAko ikerketak oraindik erronka handiak ditu aurretik, baina orain arteko garapenak aurrerapenak ekarri ditu hainbat esparrutan, gizakien errendimendu mailara iristeko oraindik asko geratzen den arren. == Adimen artifizialaren eragina lanean == AAren aurrerapenak lan munduan aldaketak sortu dituzte ere. Automatizazioak hainbat lanpostu ordezkatu ditu, batez ere errepikakorrak diren lanetan, esaterako fabrikazioan. Aldi berean, AA sistemak garatzeko eta mantentzeko, gaitasun tekniko handiko lanpostu berriak sortzen ari dira, zeinek langileen profila aldatu eta zeregin sofistikatuagoetara bideratzen duten. Langileek AA inguruneetan aritzeko trebetasun berriak ikasi behar dituzte, eta horrek birziklapen profesionala eta heziketa garrantzitsuak bihurtzen ditu, izan ere, gaitasun horiek lan merkatuan lehiakorrak izaten jarraitzeko ezinbestekoak dira. Aldaketa horien ondorioz, lan egiteko eta enpresak kudeatzeko modu berriak sortzen ari dira hainbat industrietan, produktibitatea eta eraginkortasuna hobetzeko. [[Fitxategi:Anatomy-1751201_1280.png|ezkerrera|200x200px]] == Adimen artifizialaren etika == Adimen artifiziala garatzen den heinean, haren etikaren inguruko azterketa sakontzen doa. Izan ere, teknologian sortu diren kezka handienetakoa bihurtu da. Jende askok uste dute AAren garapenak gizakion balio etikoak errespetatu behar dituela eta modu arduratsuan jokatu behar duela. Etika honek esan nahi du AA sistemek erantzukizuna, gardentasuna eta justizia bezalako balioak izan behar dituztela, erabiltzaileek kontrola izateko eta erabakietan parte hartzeko aukera izan dezaten. Adibidez, AA bidez hartzen diren erabakiek eragin zuzena izan dezakete jendearen bizitzan, hala nola osasunean, enpleguan, justizian eta hezkuntzan; eta erabaki desegokiek kalteak eragin ditzakete. Teknologia garatzeak, beraz, etika aldetik etengabeko lana eskatzen du, eta AAren erabilera arduratsua eta segurua sustatzeko arau eta estandar egokiak finkatzeko beharra gero eta handiagoa da. == Adimen artifizialaren arriskuak eta aukerak == Adimen Artifizialaren aurrerapenak aukera berriak ekarri ditu gizateriari, baina teknologia aurreratu bezala, arrisku eta arazo batzuk ere baditu <ref>Yudkowsky, E. "Artificial Intelligence as a Positive and Negative Factor in Global Risk", 2008.</ref>. Adimen artifiziala erabiliz, lanpostu batzuk automatikoki egin daitezke, eta horrek enpresetan produktibitatea handitu dezake. Hala ere, langabeziaren igoera ere sor dezake, batez ere kualifikazio ertaina duten lanetan. Gero eta toki gehiagotan automatizazioa sartzen denean, giza lanaren beharra murrizten da, eta horrek langileei presio egiten die, teknologiara egokitzeko trebetasun berriak ikas ditzaten. Honek langileen bizitzan eta ekonomian ezegonkortasuna sor dezake, eta beraz, gobernuak eta enpresak langileei formatzeko eta lanpostu berriak sortzeko konpromisoa hartu behar dute. Bestalde, AAren erabilera zabaltzeak beste arrisku bat ere badakar, hau da, datuen pribatutasuna eta segurtasuna. AA sistemek datu pertsonalak erabiltzen dituzte ikasteko eta funtzionatzeko; horrek, ordea, norbanakoen pribatutasuna arriskuan jar dezake. Honek datu pertsonalak biltzea eta aztertzea eskatzen du, eta zenbait kasutan datu horien erabilera desegokia edo baimenik gabekoa gerta daiteke. Datuak biltzen dituzten enpresa eta erakundeek pribatutasuna bermatu behar dute, eta horretarako arau eta politika zorrotzagoak behar dira. Etorkizunean, adimen artifizialaren inguruan etika eta balioak finkatzea erronka handia izango da, eta horrela, AAren erabilera bidezkoa eta arduratsua ziurtatu daiteke. Gobernuek, enpresek eta ikerlariek etika-kode eta arau zehatzak garatu beharko dituzte teknologia honek gizarteari mesede egiteko modu seguruan. == Adimen artifiziala eta teknologia iraultzailea XXI. mendean == XXI. mendeko adimen artifizialaren aurrerapenek iraultza teknologikoa eragin dute, makina eta sistema adimentsu asko sortuz. Ikaskuntza automatikoa eta ikaskuntza sakona bezalako teknikek makinak eta sistema adimentsuak sortzea ahalbidetu dute, eta horrek aldaketak ekarri ditu hainbat sektoretan, batez ere robotika eta sistema autonomoen arloan. Adimen artifizialak ordenagailuei giza ikaskuntza eta portaera imitatzen laguntzen die, eta horrek eragina du teknologia berrien garapenean eta gure eguneroko bizitzan. Adibidez, adimen artifizialari esker, robotak modu autonomoan lan egin dezakete fabriketan, eta horrek produktibitatea eta eraginkortasuna handitzen ditu. Bestalde, IoT edo Gauzen Internetak gailuen arteko komunikazioa errazten du, eta AA lagun, gailu hauek erabakiak hartu eta datuak aztertzeko gai dira. IoT sistemak etxeetan, hiri adimendunetan eta osasun-sistemetan erabiltzeak lanak errazagoak eta eraginkorragoak egiten ditu. Sistema autonomoen garapenak, hala nola auto autonomoak, eraldaketa handia ekarri du, eta aukera berriak eta eraldaketa soziala sortzen ari dira. Teknologia hauek guztiek elkarrekin, mundu osoan komunikazioa hobetzen dute, eta etorkizunean AAren onurak gehiago ikusi ahal izango ditugu. == Adimen artifizialak gizakien errendimenduarekin alderatuta == Azken urteotan, ikerketa zientifikoek adimen artifizialak gizakien errendimendua zenbait arlotan hobetzeko ahalmena duela frogatu dute, baina oraindik ez ditu gizakien gaitasun guztiak gainditzen. Zenbait aplikaziotan, adibidez, datuen analisi masibo eta azkarra eskatzen dutenetan, AA sistemak hobeto aritzen dira eta gero eta erantzun zehatzagoak emateko gai dira. Adibidez, medikuntzan, irudiak aztertzen dituzten AA sistemek diagnostikoak azkartu eta zehaztasuna hobetu dezakete. Finantza arloan ere, AA sistemak iruzurra azkar identifikatzeko gai dira, eta horrek arriskuak eta galerak saihesten laguntzen du. Hala ere, giza intuizioa eta sormena bezalako gaitasunetan, gizakiek oraindik abantaila dute. Adimen artifizialak ez du oraindik giza sormena edo enpatia imitatzen; gizakien sormena bat-batekoa eta irudimenaren mende dago. Aurrera begira, AAren eta gizakien arteko elkarlana handitu nahi da, bakoitzaren indarguneak erabiliz errendimendu optimizatua lortzeko. Esparru honek aukera asko eskaintzen dizkio gizarteari, baina funtsezkoa izango da teknologia hau eta giza gaitasunak bateratzea. == Erreferentziak == h04gpkfx4rez1hfsq808nt2lhc4h2n7 2 1214487 9998395 9998350 2024-12-13T12:19:38Z Adrifer03 167988 finala berriro 9998395 wikitext text/x-wiki '''Prompt Ingeniaritza''' adimen artifizial generatiboko eredu batek (AA) [1][2] interpretatu eta uler dezakeen irakaskuntza bat egituratzeko prozesua da. Prompt bat hizkuntza natural bateko testu bat da, AA batek bete beharko lukeen zeregina deskribatzen duena [3]. Testu-testu eredu baterako prompt bat kontsulta bat izan daiteke, hala nola, "zer da Fermaten teorema txikia?"[4], "Edgar Allan Poeren estiloko poema bat idatzi, erortzen diren hostoei buruz" [5], edo adierazpen luzeago bat [6], testuingurua eta historia barne. {| class="wikitable" | |'''Artikulu hau hobetzeko lanean ari da [[Lankide:Adrifer03|Adrifer03]] lankidea.''' Hori dela eta, beharbada hutsuneren batzuk izango dira [[Wikipedia:Artikuluen edukiak jarraitu beharreko irizpideak|edukian]] edo [[Wikipedia:Artikuluen formatua|formatuan]]. Mesedez, aldaketa handi bat egin baino lehen, eztabaida ezazu haren [[Lankide eztabaida:Adrifer03|lankide orrian]] edo [[Eztabaida:Prompt ingeniaritza|artikuluaren eztabaida orrian]], erredakzioa koordinatzeko. |} Prompt Ingeniaritzak ekar dezake kontsulta bat egitea, estilo bat zehaztea [5], testuinguru garrantzitsu bat eskaintzea [8] edo AA-ari eginkizun bat esleitzea, hala nola "frantses hiztun gisa jardutea" [9]. Testu-irudi batekin edo testu-audio eredu batez ari garenean, prompt bat irteera desiratu baten deskribapena da, hala nola "zaldi gainean doan astronauta baten kalitate handiko argazkia" [10] edo "Lo-fi slow BPM electro hotzikara lagin organikoekin" [11]. Testu-irudi eredu bat bultzatzeak berekin ekar dezake nahi den gaia, estiloa, maketazioa, argiztapena [12] eta estetika lortzea. '''HISTORIA:''' 2018an, ikertzaileek lehen aldiz NLPn (hezkuntza naturala prozesatzea) aldez aurretik bereizitako zeregin guztiak galdera gisa aurkeztu ahal izatea proposatu zuten testuinguru baten gaineko problematikari erantzuteko. Gainera, banakako, bateratu eta zeregin anitzekoa zen lehen eredu bat prestatu zuten, "Zein da sentimendua", “Esaldi hau alemanera itzuli" edo "Nor da lehendakaria?" [13] bezalako galderei erantzuteko. 2021ean, ikertzaileek 12 NLP zeregin egiteko generikoki simulatutako eredu bat (T0) prestatu zuten (62 dataset erabiliz, zeregin bakoitzak hainbat dataset izan baititzake). Modeloak eginkizun berrietan errendimendu ona izan zuen, zeregin bakar batean trebatutako ereduak hobetuz. Zeregin bat ebazteko, T0ri zeregin bat egituratutako prompt gisa ematen zaio, adibidez, premisa egiazkoa bada, egia da ere hipotesia [14]. 2022ko otsailean promptak gordetzen zituen errepositiorio batek 2.000 prompt publiko baino gehiago zeudela 170 dataset ingururako jakinarazi zuen [15]. 2022an Googleko ikertzaileek chain-of-thought teknika proposatu zuten [16][17]. 2023an, testu-testu eta irudi-irudi prompt datu-baseak publikoki erabilgarri zeuden [18][19]. '''TESTU-TESTU''' '''CHAIN OF THOUGHT''' Googleek Chain-of-thought (CoT) hizkuntza-eredu handiei (LLM) arazo bat konpontzeko aukera ematen dien teknika dela esaten du [20]. 2022an, Googlek chain-of-thought teknikak arrazoitzeko gaitasuna hobetzen duela adierazi zuen, eta eredua hainbat urratseko problema bat erantzutera bultzatzen duela,  train of thought [20][16][21] bat imitatzen duten arrazoiketa aplikatzen. Pentsamendu-teknika hipotetikoek hizkuntza-eredu handiei zailtasunak gainditzeko aukera ematen diete pentsamendu logikoa behar duten arrazoiketa lan batzuekin eta ebatzi beharreko urrats anitzekin, hala nola aritmetika edo zentzuzko arrazoiketa galderekin, Googleren eta Amazonen iragarkien arabera. [22][23][24] Adibidez, hurrengo galdera daukagula: "Q: kafetegiak 23 sagar zituen. Bazkaria egiteko 20 erabiltzen badituzte eta 6 gehiago erosten badituzte, zenbat sagar dituzte? ", Googlek dioenez, CoT prompt batek LLMa hurrengokoa erantzutera bultzatuko du: " A: Kafetegiak 23 sagar zituen jatorriz. 20 erabiltzen dituzte bazkaria egiteko. Orduan, 23- 20 = 3 dituzte. 6 sagar gehiago erosi dituzte, beraz, 3 + 6 = 9 dituzte. Ondorioz, erantzuna 9 da.” [16] Hasieran Googlek proposatu zuen bezala, CoT prompt bakoitzak Q & A (galdera eta erantzun) adibide batzuk zituen. Horrek “few-shot” prompt teknika sortu zuen, hau da, teknika oso eskasa. Hala ere, Googleko eta Tokioko Unibertsitateko ikertzaile batzuen arabera, "Pentsa dezagun pausoz pauso" [25] hitzak eranste hutsarekin, eraginkortasuna hobetzen da, eta horrek CoT “zero -shot” prompting teknika sortzen du, hau da, hobea dela. OpenAIren esanetan, prompt horrek erabiltzaile gisa eskalatze hobea egiteko aukera ematen du, eta dagoeneko ez da beharrezkoa CoT Q & A adibide espezifiko asko formulatzea.[26] PaLMri buruz ari garenean, 540B parametroko lengoaia eredu bat, Googlek CoTk modeloari nabarmen lagundu ziola dio, hainbat atazatan zeregin zehatzetarako sintonizatutako modeloekin alderatuta ondo funtzionatzeko aukera emanez, garai hartan punta-puntako emaitzak lortuz GSM8K arrazoibide matematikoko erreferentean. Googleren arabera, CoT arrazoiketari buruzko ereduak doitu daitezke, gaitasun hori areagotzeko eta hobeto interpretatzeko. [27][28] '''BESTE TEKNIKAK''' '''Chain-of-thought teknika''' prompt ingeniaritzaren tekniketako bat da, baina ez bakarra. Gai honetan, dagoeneko 29 teknika ezberdin argitaratu dira, horietako batzuk hauek dira: [29] '''Chain-of-Symbol (CoS) Prompting''' Westlake Unibertsitatea, Hong Kongeko Unibertsitatea eta Edinburgoko Unibertsitateak egindako ikerketa baten arabera, '''chain-of-symbol (CoS) prompting-a''' eta '''chain-of-thought (CoT) prompting-a''' konbinatuta, hizkuntza-ereduen (LLM) espazio-argudioen ulermena hobetzen dute. Metodo honetan, sinbolo arbitrarioak (adibidez, “/”) erabiltzen dira testuko espazioen antolaketa egokitzeko, eta horrek argumentuak garatzeko eta ereduaren errendimendua hobetzeko balio du. '''Adibidea''': [30] '''Sarrera:''' Adreilu batzuk daude. C adreilu horia E adreiluaren gainean dago. D adreilu horia A adreiluaren gainean dago. E adreilu horia D adreiluaren gainean dago. A adreilu zuriak B adreiluaren gainean dago. B adreiluaren kolorea zuria da. Orain, adreilu bat hartu behar dugu. Adreiluak goitik beherantz hartu behar dira, eta beheko adreilua hartu behar bada, lehenik goiko adreilua kendu behar da. Nola lor daiteke D adreilua? B/A/D/E/C C/E E/D D '''Irteera:''' Beraz, emaitza C, E, D da. ----'''Few-shot learning''' '''Few-shot ikaskuntza''' teknikan, prompt batean hainbat adibide gehitzen dira, modeloa ataza jakin bat burutzen ikas dezan, adibidez, "maison → house, chat → cat, chien →" (espero den erantzuna "dog" izanik) [31] bezalako prompt baten bidez. Ikaskuntza mota honi few-shot ikaskuntza deitzen zaio. [32] ----'''Generated knowledge prompting''' Teknika honetan [33], promptari erantzuteko beharrezko ezagutzak lehenik sortzen dira, eta gero prompta osatzen da. Horrela, LLMak gaiari buruzko datu garrantzitsuetan oinarrituta erantzuten du. '''Adibidea''': '''Sarrera:''' "Zer da ekosistema bat?" '''Ezagutza:''' Ekosistema organismo biziak eta beren ingurune ez-bizia barne hartzen dituen sistema da. Organismoak elkarrekin eta beren ingurunearekin elkarrekintzan aritzen dira bizirauteko. ----'''Least-to-most prompting''' Teknika honek [34] arazo nagusia osatzen duten azpiproblemak banan-banan ebaztea proposatzen du. Horrela, azpiproblema bakoitza aurrekoaren erantzunean oinarritzen da. '''Adibidea: [34]''' '''Sarrera:''' Q: “Hondartzan 50 musika CD zeuden. 20 CD erosi ziren, eta beste 10 oparitu ziren. Zenbat CD geratzen dira?” '''Erantzuna:''' Banatu arazoa urratsetan: # 50 - 20 = 30 # 30 - 10 = 20 CD gelditzen dira. ----'''Self-consistency decoding''' '''Self-consistency decoding [35]''' teknika hainbat chain-of-thought exekutatzen ditu. Azkenean, irteera ohikoenarekin geratzen da. Exekuzioen artean alde handiak badaude, erabiltzaileak irizpide zuzena aztertzeko aukera izan dezake. [36] ----'''Konplexutasunean oinarritutako prompting-a''' Teknika honek [37] hainbat chain-of-thought exekutatzen ditu eta prozesu logiko konplexuena duen exekuzioa hautatzen du. Horri esker, erantzun koherente eta sakonagoa lor daiteke. ----'''Self-refine teknika''' '''Self-refine teknikan [38]''', LLM-ak erantzun bat sortzen du lehenik, ondoren erantzun horri buruz hausnartzen du eta iritzia ematen dio. Hausnarketa horren arabera, promptari berriro erantzuten dio. Prozesua hainbat aldiz errepikatzen da, erantzunaren kalitatea hobetzeko. Prompt: "Hemen kode bat dago. Emango zenuke hobekuntza bat kodearen irakurgarritasuna hobetzeko?" Iritzia: "Kodea blokeen bidez antolatzen da hobeto ulertzeko." ----'''Tree-of-thought prompting''' Teknika honek [39] chain-of-thought teknika zabaltzen du, ideien “urrats posibleak” sortuz. Erantzunaren koherentzia bermatzeko hainbat ildo zabaltzen ditu. [40] ----'''Maieutic prompting''' '''Maieutic prompting teknika''', ''tree-of-thought prompting''-en antzekoa, LLMak erantzun bat ematera eta azalpen bat gehitzera bultzatzen du. Ondoren, azalpen horren koherentzia aztertzen da, eta ez-errentagarriak diren ildoak baztertzen dira. [41] Prompt: Q: "Zer kolore da eguzkia gauean?" A: Eguzkia gauean ez dago ikusgai, ilun dagoelako. ----'''Directional-stimulus prompting''' Teknika honek [42] gako-hitzak erabiltzen ditu ereduaren erantzuna bideratzeko. Adibidez, “ekologia,” “ingurugiroa,” eta “aldaketa klimatikoa” hitzak erantsiz, modeloa gai horietan oinarritzen da. Gako-hitzak: Ekologia, ingurugiroa, aldaketa klimatikoa. '''ZIURGABETASUNA ZABALTZEN''' Hizkuntza-ereduen irteerak ez du beti ziurgabetasuna modu esplizituan adierazten. Hala ere, OpenAI GPT-4 bezalako modeloek token bakoitzaren probabilitatea zehaztasunez kalkulatu dezakete [43]. Metodo alternatibo batek Hizkuntza Handiko Ereduari (LLM) irteeraren ziurgabetasuna hitzez azaltzeko eskatzea proposatzen du (Eliot, 2023) [44]. '''SORKUNTZA AUTOMATIKO AZKARRA''' '''Sorkuntza areagotua berreskuratzea''' Berreskuratze bidezko sorkuntza areagotua (RAG) bi faseko prozesua da, eta dokumentuak berreskuratzea eta erantzunak formulatzea eskatzen du, Hizkuntza Handiko Eredu baten bidez (LLM). Hasierako fasean, inkrustazio trinkoak erabiltzen dira dokumentuak berreskuratzeko. Berreskuratze hori, datu-baseen formatu desberdinetan oinarritu daiteke, erabilera-kasuaren arabera, hala nola datu-base bektorial batean, laburpen-indizean, zuhaitz-indizean edo gako-hitzen taula-indizean [45]. Kontsulta bati erantzunez, berreskuratze-dokumentu batek dokumentu garrantzitsuenak hautatzen ditu. Garrantzi hori zehazteko, lehenik kontsulta eta dokumentuak bektoretan kodetzen dira, eta, gero, bektoreetatik hurbilen dauden bektoreak dituzten dokumentuak identifikatzen dira. Dokumentuak berreskuratu ondoren, LLMak irteera bat sortzen du, kontsultako zein berreskuratutako dokumentuetako informazioa jasotzen duena [46]. Metodo hori bereziki onuragarria da patentatutako informazioa edo informazio dinamikoa maneiatzeko eta eredua prestatzeko. RAG ere nabarmentzen da "tiro" ikaskuntzaren erabilerarengatik, non ereduak adibide gutxi batzuk erabiltzen dituen, sarritan automatikoki datu-base batetik berreskuratuak, bere emaitzen berri emateko. '''BERRESKURATZE GRAFIKOEN SORKUNTZA EBALUATUA''' GraphRAG [47] (Microsoft Research-ek sortua) teknika bat da, RAG zabaltzen duena ezagutza-grafiko bat erabiliz (normalean, LLMk sortua), ereduak informazio-pieza desberdinak konektatzeko, ideiak sintetizatzeko eta datu-bilduma handiei buruzko kontzeptu semantiko laburtuak holistikoki ulertzeko aukera ematen duena. Zenbait datu multzotan eraginkorra zela frogatu zen, hala nola Albiste Artikuluetako Indarkeriazko Gertakariei buruzko Informazioan (VIINA) [48]. LLMk sortutako ezagutza-grafikoak makina grafikoen ikaskuntzarekin konbinatzean, GraphRAGek nabarmen hobetzen du sentsibilizazio globaleko galderetarako sortutako zehaztasuna eta erantzunen aniztasuna. Aurreko lanek erakutsi zuten oso eraginkorra dela ezagutza-grafiko bat erabiltzea galderei erantzuteko. Teknika horiek konbinatu egin daitezke egituratu eta egituratu gabeko datuak bilatzeko, testuinguru zabaldua eta sailkapen hobea emanez. '''IKASKUNTZA TESTUINGURUAN''' Baliteke ingeniaritza azkarra are gehiago gaitu ahal izatea testuinguruan ikasiz, hau da, eredu batek adierazpenetatik aldi baterako ikasteko duen gaitasunaz. Testuinguruko ikaskuntzarako gaitasuna hizkuntza eredu handien goranzko gaitasuna da. Testuinguruko ikaskuntza ereduen eskalaren propietate emergentea da, eta horrek esan nahi du beheranzko eskalako legeetan gertatzen diren hausturak halako moldez gertatzen direla, non haien eraginkortasuna tasa ezberdin batera handitzen baita eredu handiagoetan txikiagoetan baino [49]. Zeregin espezifiko bakoitzerako prestakuntzan eta egokitzapen onean ez bezala, horiek ez baitira aldi baterakoak, ikaskuntzan zehar testuinguruan ikasitakoa aldi baterakoa da. Ez ditu denbora-testuinguruak edo alborapenak erabiltzen, elkarrizketa batetik bestera datu-multzoan (aurre-prestakuntzan) daudenak izan ezik. Transformadorearen geruzen barruko "optimizazio anizkoitzaren" emaitza, meta-ikaskuntza edo "ikasten ikasteko" modu bat da [50]. '''PROMPT FORMATUAK''' Testu-irudiaren sinbolo batek, normalean, honako hauek deskribatzen ditu: artearen gaia (mitxoleta laranja distiratsuak, adibidez), nahi den ingurunea (pintura digitala edo argazkia, adibidez), estiloa (hiperrealista edo popa, adibidez), argiztapena (ertzeko argiztapena edo izpi krepuskularrak, adibidez), kolorea eta testura [51]. Midjourneyren dokumentazioak mezu labur eta deskribatzaileak sustatzen ditu: "Erakutsi Kaliforniako mitxoleta loretsu askoren irudia, egin itzazu distiratsu eta laranja dardaratiak, eta koloretako arkatzez ilustratutako estilo batean marraztu" ordez, adierazle eraginkorra izan liteke "Kaliforniako mitxoleta laranja distiratsuak koloretako arkatzez marraztuta" [52]. '''Erreferentziak:''' 1. Diab, Mohamad; Herrera, Julian; Chernow, Bob (2022-10-28). "[https://cdn.openart.ai/assets/Stable%20Diffusion%20Prompt%20Book%20From%20OpenArt%2011-13.pdf Stable Diffusion Prompt Book]" (PDF). Retrieved 2023-08-07. Prompt engineering is the process of structuring words that can be interpreted and understood by a ''text-to-image'' model. Think of it as the language you need to speak in order to tell an AI model what to draw. 2. Ziegler, Albert; Berryman, John (17 July 2023). "[https://github.blog/ai-and-ml/generative-ai/prompt-engineering-guide-generative-ai-llms/ A developer's guide to prompt engineering and LLMs]". ''The GitHub Blog''. Prompt engineering is the art of communicating with a generative AI model. 3. Radford, Alec; Wu, Jeffrey; Child, Rewon; Luan, David; Amodei, Dario; Sutskever, Ilya (2019). "[https://cdn.openai.com/better-language-models/language_models_are_unsupervised_multitask_learners.pdf Language Models are Unsupervised Multitask Learners]" (PDF). OpenAI. We demonstrate language models can perform down-stream tasks in a zero-shot setting – without any parameter or architecture modification 4.  "[https://openai.com/index/chatgpt/ Introducing ChatGPT]". ''OpenAI Blog''. 2022-11-30. Retrieved 2023-08-16. what is the fermat's little theorem 5. Robinson, Reid (August 3, 2023). "[https://zapier.com/blog/gpt-prompt/ How to write an effective GPT-3 or GPT-4 prompt]". ''Zapier''. Retrieved 2023-08-14. "Basic prompt: 'Write a poem about leaves falling.' Better prompt: 'Write a poem in the style of Edgar Allan Poe about leaves falling.' 6. Gouws-Stewart, Natasha (June 16, 2023). "[https://masterofcode.com/blog/the-ultimate-guide-to-gpt-prompt-engineering The ultimate guide to prompt engineering your GPT-3.5-Turbo model]". ''masterofcode.com''. 7.  Wahle, Jan Philip; Ruas, Terry; Xu, Yang; Gipp, Bela (2024). "[https://aclanthology.org/2024.emnlp-main.617/ Paraphrase Types Elicit Prompt Engineering Capabilities]". In Al-Onaizan, Yaser; Bansal, Mohit; Chen, Yun-Nung (eds.). ''Proceedings of the 2024 Conference on Empirical Methods in Natural Language Processing''. Miami, Florida, USA: Association for Computational Linguistics. pp. 11004–11033. [https://aclanthology.org/2024.emnlp-main.617/ arXiv:2406.19898. doi:10.18653/v1/2024.emnlp-main.617]. 8. Greenberg, J., Laura (31 May 2023). "[https://contractnerds.com/how-to-prime-and-prompt-chatgpt-for-more-reliable-contract-drafting-support/ How to Prime and Prompt ChatGPT for More Reliable Contract Drafting Support]". ''contractnerds.com''. Retrieved 24 July 2023. 9. "[https://platform.openai.com/docs/guides/prompt-engineering GPT Best Practices]". OpenAI. Retrieved 2023-08-16. 10. Heaven, Will Douglas (April 6, 2022). "[https://www.technologyreview.com/2022/04/06/1049061/dalle-openai-gpt3-ai-agi-multimodal-image-generation/ This horse-riding astronaut is a milestone on AI's long road towards understanding]". ''MIT Technology Review''. Retrieved 2023-08-14. 11. Wiggers, Kyle (2023-06-12). "[https://techcrunch.com/2023/06/12/meta-open-sources-an-ai-powered-music-generator/ Meta open sources an AI-powered music generator]". TechCrunch. Retrieved 2023-08-15. Next, I gave a more complicated prompt to attempt to throw MusicGen for a loop: "Lo-fi slow BPM electro chill with organic samples." 12. "[https://claid.ai/blog/article/prompt-guide/ How to Write AI Photoshoot Prompts: A Guide for Better Product Photos]". ''claid.ai''. June 12, 2023. Retrieved June 12, 2023. 13. McCann, Bryan; Shirish, Nitish; Xiong, Caiming; Socher, Richard (2018). "The Natural Language Decathlon: Multitask Learning as Question Answering". [[arxiv:1806.08730|arXiv:1806.08730 [cs.CL].]] 14.  Sanh, Victor; et al. (2021). "Multitask Prompted Training Enables Zero-Shot Task Generalization". [[arxiv:2110.08207|arXiv:2110.08207 [cs.LG].]] 15.  Bach, Stephen H.; Sanh, Victor; Yong, Zheng-Xin; Webson, Albert; Raffel, Colin; Nayak, Nihal V.; Sharma, Abheesht; Kim, Taewoon; M Saiful Bari; Fevry, Thibault; Alyafeai, Zaid; Dey, Manan; Santilli, Andrea; Sun, Zhiqing; Ben-David, Srulik; Xu, Canwen; Chhablani, Gunjan; Wang, Han; Jason Alan Fries; Al-shaibani, Maged S.; Sharma, Shanya; Thakker, Urmish; Almubarak, Khalid; Tang, Xiangru; Radev, Dragomir; Mike Tian-Jian Jiang; Rush, Alexander M. (2022). "PromptSource: An Integrated Development Environment and Repository for Natural Language Prompts". [[arxiv:2202.01279|arXiv:2202.01279 [cs.LG].]] 16. Wei, Jason; Wang, Xuezhi; Schuurmans, Dale; Bosma, Maarten; Ichter, Brian; Xia, Fei; Chi, Ed H.; Le, Quoc V.; Zhou, Denny (31 October 2022). ''[https://proceedings.neurips.cc/paper_files/paper/2022/hash/9d5609613524ecf4f15af0f7b31abca4-Abstract-Conference.html Chain-of-Thought Prompting Elicits Reasoning in Large Language Models]''. Advances in Neural Information Processing Systems (NeurIPS 2022). Vol. 35. [[arxiv:2201.11903|arXiv:2201.11903.]] 17'''.''' Wei, Jason; Zhou (11 May 2022). "[https://research.google/blog/language-models-perform-reasoning-via-chain-of-thought/ Language Models Perform Reasoning via Chain of Thought]". ''ai.googleblog.com''. Retrieved 10 March 2023. 18'''.''' Chen, Brian X. (2023-06-23). "[https://www.nytimes.com/2023/06/23/technology/ai-chatbot-life-coach.html How to Turn Your Chatbot Into a Life Coach]". ''The New York Times''. 19'''.''' Chen, Brian X. (2023-05-25). "[https://www.nytimes.com/2023/05/25/technology/ai-chatbot-chatgpt-prompts.html Get the Best From ChatGPT With These Golden Prompts]". ''The New York Times''. [https://search.worldcat.org/es/search?q=n2:0362-4331 ISSN 0362-4331]. Retrieved 2023-08-16. 20. McAuliffe, Zachary (11 March 2022). "[https://www.cnet.com/tech/services-and-software/googles-latest-ai-model-can-be-taught-how-to-solve-problems/ Google's Latest AI Model Can Be Taught How to Solve Problems]". ''CNET''. 21. Sharan Narang and Aakanksha Chowdhery (2022-04-04). "[https://research.google/blog/pathways-language-model-palm-scaling-to-540-billion-parameters-for-breakthrough-performance/ Pathways Language Model (PaLM): Scaling to 540 Billion Parameters for Breakthrough Performance]". 22. Dang, Ekta (8 February 2023). "[https://venturebeat.com/ai/harnessing-the-power-of-gpt-3-in-scientific-research/ Harnessing the power of GPT-3 in scientific research]". ''VentureBeat''. Retrieved 10 March 2023. 23. Montti, Roger (13 May 2022). "[https://www.searchenginejournal.com/google-chain-of-thought-prompting/450106/ Google's Chain of Thought Prompting Can Boost Today's Best Algorithms]". ''Search Engine Journal''. Retrieved 10 March 2023. 24. Ray, Tiernan. "[https://www.zdnet.com/article/amazons-alexa-scientists-demonstrate-bigger-ai-isnt-always-better/ Amazon's Alexa scientists demonstrate bigger AI isn't always better]". ''ZDNET''. Retrieved 10 March 2023. 25. Kojima, Takeshi; Shixiang Shane Gu; Reid, Machel; Matsuo, Yutaka; Iwasawa, Yusuke (2022). "Large Language Models are Zero-Shot Reasoners". [[:en:ArXiv|arXiv:2205.1191]]6 [[https://arxiv.org/archive/cs.CL cs.CL]]. 26. Dickson, Ben (30 August 2022). "[https://venturebeat.com/ai/llms-have-not-learned-our-language-were-trying-to-learn-theirs%EF%BF%BC/ LLMs have not learned our language — we're trying to learn theirs]". ''VentureBeat''. Retrieved 10 March 2023. 27. Chung, Hyung Won; Hou, Le; Longpre, Shayne; Zoph, Barret; Tay, Yi; Fedus, William; Li, Yunxuan; Wang, Xuezhi; Dehghani, Mostafa; Brahma, Siddhartha; Webson, Albert; Gu, Shixiang Shane; Dai, Zhuyun; Suzgun, Mirac; Chen, Xinyun; Chowdhery, Aakanksha; Castro-Ros, Alex; Pellat, Marie; Robinson, Kevin; Valter, Dasha; Narang, Sharan; Mishra, Gaurav; Yu, Adams; Zhao, Vincent; Huang, Yanping; Dai, Andrew; Yu, Hongkun; Petrov, Slav; Chi, Ed H.; Dean, Jeff; Devlin, Jacob; Roberts, Adam; Zhou, Denny; Le, Quoc V.; Wei, Jason (2022). "Scaling Instruction-Finetuned Language Models". [[arXiv:2210.11416]] . 28. Wei, Jason; Tay, Yi (29 November 2022). "[https://research.google/blog/better-language-models-without-massive-compute/ Better Language Models Without Massive Compute]". ''ai.googleblog.com''. Retrieved 10 March 2023. 29. Sahoo, Pranab; Singh, Ayush Kumar; Saha, Sriparna; Jain, Vinija; Mondal, Samrat; Chadha, Aman (2024-02-0 30. Hu, Hanxu; Lu, Hongyuan; Zhang, Huajian; Song, Yun-Ze; Lam, Wai; Zhang, Yue (2023-10-03). "Chain-of-Symbol Prompting Elicits Planning in Large Language Models". [[arXiv:2305.10276]]. 31. Garg, Shivam; Tsipras, Dimitris; Liang, Percy; Valiant, Gregory (2022). "What Can Transformers Learn In-Context? A Case Study of Simple Function Classes". [[arXiv:2208.01066]]. 32. Brown, Tom; Mann, Benjamin; Ryder, Nick; Subbiah, Melanie; Kaplan, Jared D.; Dhariwal, Prafulla; Neelakantan, Arvind (2020). "Language models are few-shot learners". ''Advances in Neural Information Processing Systems''. '''33''': 1877–1901. [[arxiv:2005.14165|arXiv:2005.14165.]] 33. Liu, Jiacheng; Liu, Alisa; Lu, Ximing; Welleck, Sean; West, Peter; Le Bras, Ronan; Choi, Yejin; Hajishirzi, Hannaneh (May 2022). "[https://aclanthology.org/2022.acl-long.225/ Generated Knowledge Prompting for Commonsense Reasoning]". ''Proceedings of the 60th Annual Meeting of the Association for Computational Linguistics (Volume 1: Long Papers)''. 34. Zhou, Denny; Schärli, Nathanael; Hou, Le; Wei, Jason; Scales, Nathan; Wang, Xuezhi; Schuurmans, Dale; Cui, Claire; Bousquet, Olivier; Le, Quoc; Chi, Ed (2022-05-01). "Least-to-Most Prompting Enables Complex Reasoning in Large Language Models". [[arXiv:2205.10625]]. ...least-to-most prompting. The key idea in this strategy is to break down a complex problem into a series of simpler subproblems and then solve them in sequence. 35. Wang, Xuezhi; Wei, Jason; Schuurmans, Dale; Le, Quoc; Chi, Ed; Narang, Sharan; Chowdhery, Aakanksha; Zhou, Denny (2022-03-01). "Self-Consistency Improves Chain of Thought Reasoning in Language Models". [[:en:ArXiv|arXiv:2203.11171]]. 36. Diao, Shizhe; Wang, Pengcheng; Lin, Yong; Zhang, Tong (2023-02-01). "Active Prompting with Chain-of-Thought for Large Language Models". [[arXiv:2302.12246]]. 37. Fu, Yao; Peng, Hao; Sabharwal, Ashish; Clark, Peter; Khot, Tushar (2022-10-01). "Complexity-Based Prompting for Multi-Step Reasoning". [[arXiv:2210.00720]]. 38. Madaan, Aman; Tandon, Niket; Gupta, Prakhar; Hallinan, Skyler; Gao, Luyu; Wiegreffe, Sarah; Alon, Uri; Dziri, Nouha; Prabhumoye, Shrimai; Yang, Yiming; Gupta, Shashank; Prasad Majumder, Bodhisattwa; Hermann, Katherine; Welleck, Sean; Yazdanbakhsh, Amir (2023-03-01). "Self-Refine: Iterative Refinement with Self-Feedback". [[arXiv:2303.17651]]. 39. Long, Jieyi (2023-05-15). "Large Language Model Guided Tree-of-Thought". [[:en:ArXiv|arXiv:2305.08291]]. 40. Yao, Shunyu; Yu, Dian; Zhao, Jeffrey; Shafran, Izhak; Griffiths, Thomas L.; Cao, Yuan; Narasimhan, Karthik (2023-05-17). "Tree of Thoughts: Deliberate Problem Solving with Large Language Models". [[arXiv:2305.10601]]. 41. Jung, Jaehun; Qin, Lianhui; Welleck, Sean; Brahman, Faeze; Bhagavatula, Chandra; Le Bras, Ronan; Choi, Yejin (2022). "Maieutic Prompting: Logically Consistent Reasoning with Recursive Explanations". [[:en:ArXiv|arXiv:2205.11822]]. 42. Li, Zekun; Peng, Baolin; He, Pengcheng; Galley, Michel; Gao, Jianfeng; Yan, Xifeng (2023). "Guiding Large Language Models via Directional Stimulus Prompting". [[arXiv:2302.11520]]. The directional stimulus serves as hints or cues for each input query to guide LLMs toward the desired output, such as keywords that the desired summary should include for summarization. 43. OpenAI and over 200 people (2023-03-27). "GPT-4 Technical Report". [[arXiv:2303.08774]] . 44. Eliot, Lance (2023-08-18). "[https://www.forbes.com/sites/lanceeliot/2023/08/18/latest-prompt-engineering-technique-aims-to-get-certainty-and-uncertainty-of-generative-ai-directly-on-the-table-and-out-in-the-open/ Latest Prompt Engineering Technique Aims To Get Certainty And Uncertainty Of Generative AI Directly On The Table And Out In The Open]". ''Forbes''. Retrieved 2024-08-31. If you explicitly indicate in your prompt that you want the generative AI to emit a certainty or uncertainty qualification then you will almost certainly get such an indication. 45. "[https://docs.llamaindex.ai/en/v0.10.17/module_guides/indexing/index_guide.html How Each Index Works - LlamaIndex 🦙 v0.10.17]". ''docs.llamaindex.ai''. Retrieved 2024-04-08. 46. Lewis, Patrick; Perez, Ethan; Piktus, Aleksandra; Petroni, Fabio; Karpukhin, Vladimir; Goyal, Naman; Küttler, Heinrich; Lewis, Mike; Yih, Wen-tau; Rocktäschel, Tim; Riedel, Sebastian; Kiela, Douwe (2020). "[https://proceedings.neurips.cc/paper/2020/hash/6b493230205f780e1bc26945df7481e5-Abstract.html Retrieval-Augmented Generation for Knowledge-Intensive NLP Tasks]". ''Advances in Neural Information Processing Systems''. '''33'''. Curran Associates, Inc.: 9459–9474. [[arxiv:2005.11401|arXiv:2005.11401.]] 47. ''[https://www.microsoft.com/en-us/research/blog/graphrag-unlocking-llm-discovery-on-narrative-private-data/ GraphRAG: Unlocking LLM discovery on narrative private data]'', 2024 48. Edge, Darren; Trinh, Ha; Cheng, Newman; Bradley, Joshua; Chao, Alex; Mody, Apurva; Truitt, Steven; Larson, Jonathan (2024). "From Local to Global: A Graph RAG Approach to Query-Focused Summarization". [[arXiv:2404.16130]]. 49.  Wei, Jason; Tay, Yi; Bommasani, Rishi; Raffel, Colin; Zoph, Barret; Borgeaud, Sebastian; Yogatama, Dani; Bosma, Maarten; Zhou, Denny; Metzler, Donald; Chi, Ed H.; Hashimoto, Tatsunori; Vinyals, Oriol; Liang, Percy; Dean, Jeff; Fedus, William (31 August 2022). "Emergent Abilities of Large Language Models". [[arXiv:2206.07682]]. 50.  Garg, Shivam; Tsipras, Dimitris; Liang, Percy; Valiant, Gregory (2022). "What Can Transformers Learn In-Context? A Case Study of Simple Function Classes". [[arXiv:2208.01066]]. Training a model to perform in-context learning can be viewed as an instance of the more general learning-to-learn or meta-learning paradigm 51.  "[https://stable-diffusion-art.com/prompt-guide/ Stable Diffusion prompt: a definitive guide]". 2023-05-14. Retrieved 2023-08-14. 52. Heikkilä, Melissa (2022-09-16). "[https://www.technologyreview.com/2022/09/16/1059598/this-artist-is-dominating-ai-generated-art-and-hes-not-happy-about-it/ This Artist Is Dominating AI-Generated Art and He's Not Happy About It]". ''MIT Technology Review''. Retrieved 2023-08-14. bicidjoaibybdoeg2is47602rkd1bme 9998398 9998395 2024-12-13T12:21:14Z Adrifer03 167988 final final final 9998398 wikitext text/x-wiki '''Prompt Ingeniaritza''' [[:en:Generative_artificial_intelligence|adimen artifizial generatiboko eredu]] batek (AA) [1][2] interpretatu eta uler dezakeen irakaskuntza bat egituratzeko prozesua da. Prompt bat hizkuntza natural bateko testu bat da, AA batek bete beharko lukeen zeregina deskribatzen duena [3]. Testu-testu eredu baterako prompt bat kontsulta bat izan daiteke, hala nola, "zer da Fermaten teorema txikia?"[4], "Edgar Allan Poeren estiloko poema bat idatzi, erortzen diren hostoei buruz" [5], edo adierazpen luzeago bat [6], testuingurua eta historia barne. {| class="wikitable" | |'''Artikulu hau hobetzeko lanean ari da [[Lankide:Adrifer03|Adrifer03]] lankidea.''' Hori dela eta, beharbada hutsuneren batzuk izango dira [[Wikipedia:Artikuluen edukiak jarraitu beharreko irizpideak|edukian]] edo [[Wikipedia:Artikuluen formatua|formatuan]]. Mesedez, aldaketa handi bat egin baino lehen, eztabaida ezazu haren [[Lankide eztabaida:Adrifer03|lankide orrian]] edo [[Eztabaida:Prompt ingeniaritza|artikuluaren eztabaida orrian]], erredakzioa koordinatzeko. |} Prompt Ingeniaritzak ekar dezake kontsulta bat egitea, estilo bat zehaztea [5], testuinguru garrantzitsu bat eskaintzea [8] edo AA-ari eginkizun bat esleitzea, hala nola "frantses hiztun gisa jardutea" [9]. Testu-irudi batekin edo testu-audio eredu batez ari garenean, prompt bat irteera desiratu baten deskribapena da, hala nola "zaldi gainean doan astronauta baten kalitate handiko argazkia" [10] edo "Lo-fi slow BPM electro hotzikara lagin organikoekin" [11]. Testu-irudi eredu bat bultzatzeak berekin ekar dezake nahi den gaia, estiloa, maketazioa, argiztapena [12] eta estetika lortzea. '''HISTORIA:''' 2018an, ikertzaileek lehen aldiz NLPn (hezkuntza naturala prozesatzea) aldez aurretik bereizitako zeregin guztiak galdera gisa aurkeztu ahal izatea proposatu zuten testuinguru baten gaineko problematikari erantzuteko. Gainera, banakako, bateratu eta zeregin anitzekoa zen lehen eredu bat prestatu zuten, "Zein da sentimendua", “Esaldi hau alemanera itzuli" edo "Nor da lehendakaria?" [13] bezalako galderei erantzuteko. 2021ean, ikertzaileek 12 NLP zeregin egiteko generikoki simulatutako eredu bat (T0) prestatu zuten (62 dataset erabiliz, zeregin bakoitzak hainbat dataset izan baititzake). Modeloak eginkizun berrietan errendimendu ona izan zuen, zeregin bakar batean trebatutako ereduak hobetuz. Zeregin bat ebazteko, T0ri zeregin bat egituratutako prompt gisa ematen zaio, adibidez, premisa egiazkoa bada, egia da ere hipotesia [14]. 2022ko otsailean promptak gordetzen zituen errepositiorio batek 2.000 prompt publiko baino gehiago zeudela 170 dataset ingururako jakinarazi zuen [15]. 2022an Googleko ikertzaileek chain-of-thought teknika proposatu zuten [16][17]. 2023an, testu-testu eta irudi-irudi prompt datu-baseak publikoki erabilgarri zeuden [18][19]. '''TESTU-TESTU''' '''CHAIN OF THOUGHT''' Googleek Chain-of-thought (CoT) hizkuntza-eredu handiei (LLM) arazo bat konpontzeko aukera ematen dien teknika dela esaten du [20]. 2022an, Googlek chain-of-thought teknikak arrazoitzeko gaitasuna hobetzen duela adierazi zuen, eta eredua hainbat urratseko problema bat erantzutera bultzatzen duela,  train of thought [20][16][21] bat imitatzen duten arrazoiketa aplikatzen. Pentsamendu-teknika hipotetikoek hizkuntza-eredu handiei zailtasunak gainditzeko aukera ematen diete pentsamendu logikoa behar duten arrazoiketa lan batzuekin eta ebatzi beharreko urrats anitzekin, hala nola aritmetika edo zentzuzko arrazoiketa galderekin, Googleren eta Amazonen iragarkien arabera. [22][23][24] Adibidez, hurrengo galdera daukagula: "Q: kafetegiak 23 sagar zituen. Bazkaria egiteko 20 erabiltzen badituzte eta 6 gehiago erosten badituzte, zenbat sagar dituzte? ", Googlek dioenez, CoT prompt batek LLMa hurrengokoa erantzutera bultzatuko du: " A: Kafetegiak 23 sagar zituen jatorriz. 20 erabiltzen dituzte bazkaria egiteko. Orduan, 23- 20 = 3 dituzte. 6 sagar gehiago erosi dituzte, beraz, 3 + 6 = 9 dituzte. Ondorioz, erantzuna 9 da.” [16] Hasieran Googlek proposatu zuen bezala, CoT prompt bakoitzak Q & A (galdera eta erantzun) adibide batzuk zituen. Horrek “few-shot” prompt teknika sortu zuen, hau da, teknika oso eskasa. Hala ere, Googleko eta Tokioko Unibertsitateko ikertzaile batzuen arabera, "Pentsa dezagun pausoz pauso" [25] hitzak eranste hutsarekin, eraginkortasuna hobetzen da, eta horrek CoT “zero -shot” prompting teknika sortzen du, hau da, hobea dela. OpenAIren esanetan, prompt horrek erabiltzaile gisa eskalatze hobea egiteko aukera ematen du, eta dagoeneko ez da beharrezkoa CoT Q & A adibide espezifiko asko formulatzea.[26] PaLMri buruz ari garenean, 540B parametroko lengoaia eredu bat, Googlek CoTk modeloari nabarmen lagundu ziola dio, hainbat atazatan zeregin zehatzetarako sintonizatutako modeloekin alderatuta ondo funtzionatzeko aukera emanez, garai hartan punta-puntako emaitzak lortuz GSM8K arrazoibide matematikoko erreferentean. Googleren arabera, CoT arrazoiketari buruzko ereduak doitu daitezke, gaitasun hori areagotzeko eta hobeto interpretatzeko. [27][28] '''BESTE TEKNIKAK''' '''Chain-of-thought teknika''' prompt ingeniaritzaren tekniketako bat da, baina ez bakarra. Gai honetan, dagoeneko 29 teknika ezberdin argitaratu dira, horietako batzuk hauek dira: [29] '''Chain-of-Symbol (CoS) Prompting''' Westlake Unibertsitatea, Hong Kongeko Unibertsitatea eta Edinburgoko Unibertsitateak egindako ikerketa baten arabera, '''chain-of-symbol (CoS) prompting-a''' eta '''chain-of-thought (CoT) prompting-a''' konbinatuta, hizkuntza-ereduen (LLM) espazio-argudioen ulermena hobetzen dute. Metodo honetan, sinbolo arbitrarioak (adibidez, “/”) erabiltzen dira testuko espazioen antolaketa egokitzeko, eta horrek argumentuak garatzeko eta ereduaren errendimendua hobetzeko balio du. '''Adibidea''': [30] '''Sarrera:''' Adreilu batzuk daude. C adreilu horia E adreiluaren gainean dago. D adreilu horia A adreiluaren gainean dago. E adreilu horia D adreiluaren gainean dago. A adreilu zuriak B adreiluaren gainean dago. B adreiluaren kolorea zuria da. Orain, adreilu bat hartu behar dugu. Adreiluak goitik beherantz hartu behar dira, eta beheko adreilua hartu behar bada, lehenik goiko adreilua kendu behar da. Nola lor daiteke D adreilua? B/A/D/E/C C/E E/D D '''Irteera:''' Beraz, emaitza C, E, D da. ----'''Few-shot learning''' '''Few-shot ikaskuntza''' teknikan, prompt batean hainbat adibide gehitzen dira, modeloa ataza jakin bat burutzen ikas dezan, adibidez, "maison → house, chat → cat, chien →" (espero den erantzuna "dog" izanik) [31] bezalako prompt baten bidez. Ikaskuntza mota honi few-shot ikaskuntza deitzen zaio. [32] ----'''Generated knowledge prompting''' Teknika honetan [33], promptari erantzuteko beharrezko ezagutzak lehenik sortzen dira, eta gero prompta osatzen da. Horrela, LLMak gaiari buruzko datu garrantzitsuetan oinarrituta erantzuten du. '''Adibidea''': '''Sarrera:''' "Zer da ekosistema bat?" '''Ezagutza:''' Ekosistema organismo biziak eta beren ingurune ez-bizia barne hartzen dituen sistema da. Organismoak elkarrekin eta beren ingurunearekin elkarrekintzan aritzen dira bizirauteko. ----'''Least-to-most prompting''' Teknika honek [34] arazo nagusia osatzen duten azpiproblemak banan-banan ebaztea proposatzen du. Horrela, azpiproblema bakoitza aurrekoaren erantzunean oinarritzen da. '''Adibidea: [34]''' '''Sarrera:''' Q: “Hondartzan 50 musika CD zeuden. 20 CD erosi ziren, eta beste 10 oparitu ziren. Zenbat CD geratzen dira?” '''Erantzuna:''' Banatu arazoa urratsetan: # 50 - 20 = 30 # 30 - 10 = 20 CD gelditzen dira. ----'''Self-consistency decoding''' '''Self-consistency decoding [35]''' teknika hainbat chain-of-thought exekutatzen ditu. Azkenean, irteera ohikoenarekin geratzen da. Exekuzioen artean alde handiak badaude, erabiltzaileak irizpide zuzena aztertzeko aukera izan dezake. [36] ----'''Konplexutasunean oinarritutako prompting-a''' Teknika honek [37] hainbat chain-of-thought exekutatzen ditu eta prozesu logiko konplexuena duen exekuzioa hautatzen du. Horri esker, erantzun koherente eta sakonagoa lor daiteke. ----'''Self-refine teknika''' '''Self-refine teknikan [38]''', LLM-ak erantzun bat sortzen du lehenik, ondoren erantzun horri buruz hausnartzen du eta iritzia ematen dio. Hausnarketa horren arabera, promptari berriro erantzuten dio. Prozesua hainbat aldiz errepikatzen da, erantzunaren kalitatea hobetzeko. Prompt: "Hemen kode bat dago. Emango zenuke hobekuntza bat kodearen irakurgarritasuna hobetzeko?" Iritzia: "Kodea blokeen bidez antolatzen da hobeto ulertzeko." ----'''Tree-of-thought prompting''' Teknika honek [39] chain-of-thought teknika zabaltzen du, ideien “urrats posibleak” sortuz. Erantzunaren koherentzia bermatzeko hainbat ildo zabaltzen ditu. [40] ----'''Maieutic prompting''' '''Maieutic prompting teknika''', ''tree-of-thought prompting''-en antzekoa, LLMak erantzun bat ematera eta azalpen bat gehitzera bultzatzen du. Ondoren, azalpen horren koherentzia aztertzen da, eta ez-errentagarriak diren ildoak baztertzen dira. [41] Prompt: Q: "Zer kolore da eguzkia gauean?" A: Eguzkia gauean ez dago ikusgai, ilun dagoelako. ----'''Directional-stimulus prompting''' Teknika honek [42] gako-hitzak erabiltzen ditu ereduaren erantzuna bideratzeko. Adibidez, “ekologia,” “ingurugiroa,” eta “aldaketa klimatikoa” hitzak erantsiz, modeloa gai horietan oinarritzen da. Gako-hitzak: Ekologia, ingurugiroa, aldaketa klimatikoa. '''ZIURGABETASUNA ZABALTZEN''' Hizkuntza-ereduen irteerak ez du beti ziurgabetasuna modu esplizituan adierazten. Hala ere, OpenAI GPT-4 bezalako modeloek token bakoitzaren probabilitatea zehaztasunez kalkulatu dezakete [43]. Metodo alternatibo batek Hizkuntza Handiko Ereduari (LLM) irteeraren ziurgabetasuna hitzez azaltzeko eskatzea proposatzen du (Eliot, 2023) [44]. '''SORKUNTZA AUTOMATIKO AZKARRA''' '''Sorkuntza areagotua berreskuratzea''' Berreskuratze bidezko sorkuntza areagotua (RAG) bi faseko prozesua da, eta dokumentuak berreskuratzea eta erantzunak formulatzea eskatzen du, Hizkuntza Handiko Eredu baten bidez (LLM). Hasierako fasean, inkrustazio trinkoak erabiltzen dira dokumentuak berreskuratzeko. Berreskuratze hori, datu-baseen formatu desberdinetan oinarritu daiteke, erabilera-kasuaren arabera, hala nola datu-base bektorial batean, laburpen-indizean, zuhaitz-indizean edo gako-hitzen taula-indizean [45]. Kontsulta bati erantzunez, berreskuratze-dokumentu batek dokumentu garrantzitsuenak hautatzen ditu. Garrantzi hori zehazteko, lehenik kontsulta eta dokumentuak bektoretan kodetzen dira, eta, gero, bektoreetatik hurbilen dauden bektoreak dituzten dokumentuak identifikatzen dira. Dokumentuak berreskuratu ondoren, LLMak irteera bat sortzen du, kontsultako zein berreskuratutako dokumentuetako informazioa jasotzen duena [46]. Metodo hori bereziki onuragarria da patentatutako informazioa edo informazio dinamikoa maneiatzeko eta eredua prestatzeko. RAG ere nabarmentzen da "tiro" ikaskuntzaren erabilerarengatik, non ereduak adibide gutxi batzuk erabiltzen dituen, sarritan automatikoki datu-base batetik berreskuratuak, bere emaitzen berri emateko. '''BERRESKURATZE GRAFIKOEN SORKUNTZA EBALUATUA''' GraphRAG [47] (Microsoft Research-ek sortua) teknika bat da, RAG zabaltzen duena ezagutza-grafiko bat erabiliz (normalean, LLMk sortua), ereduak informazio-pieza desberdinak konektatzeko, ideiak sintetizatzeko eta datu-bilduma handiei buruzko kontzeptu semantiko laburtuak holistikoki ulertzeko aukera ematen duena. Zenbait datu multzotan eraginkorra zela frogatu zen, hala nola Albiste Artikuluetako Indarkeriazko Gertakariei buruzko Informazioan (VIINA) [48]. LLMk sortutako ezagutza-grafikoak makina grafikoen ikaskuntzarekin konbinatzean, GraphRAGek nabarmen hobetzen du sentsibilizazio globaleko galderetarako sortutako zehaztasuna eta erantzunen aniztasuna. Aurreko lanek erakutsi zuten oso eraginkorra dela ezagutza-grafiko bat erabiltzea galderei erantzuteko. Teknika horiek konbinatu egin daitezke egituratu eta egituratu gabeko datuak bilatzeko, testuinguru zabaldua eta sailkapen hobea emanez. '''IKASKUNTZA TESTUINGURUAN''' Baliteke ingeniaritza azkarra are gehiago gaitu ahal izatea testuinguruan ikasiz, hau da, eredu batek adierazpenetatik aldi baterako ikasteko duen gaitasunaz. Testuinguruko ikaskuntzarako gaitasuna hizkuntza eredu handien goranzko gaitasuna da. Testuinguruko ikaskuntza ereduen eskalaren propietate emergentea da, eta horrek esan nahi du beheranzko eskalako legeetan gertatzen diren hausturak halako moldez gertatzen direla, non haien eraginkortasuna tasa ezberdin batera handitzen baita eredu handiagoetan txikiagoetan baino [49]. Zeregin espezifiko bakoitzerako prestakuntzan eta egokitzapen onean ez bezala, horiek ez baitira aldi baterakoak, ikaskuntzan zehar testuinguruan ikasitakoa aldi baterakoa da. Ez ditu denbora-testuinguruak edo alborapenak erabiltzen, elkarrizketa batetik bestera datu-multzoan (aurre-prestakuntzan) daudenak izan ezik. Transformadorearen geruzen barruko "optimizazio anizkoitzaren" emaitza, meta-ikaskuntza edo "ikasten ikasteko" modu bat da [50]. '''PROMPT FORMATUAK''' Testu-irudiaren sinbolo batek, normalean, honako hauek deskribatzen ditu: artearen gaia (mitxoleta laranja distiratsuak, adibidez), nahi den ingurunea (pintura digitala edo argazkia, adibidez), estiloa (hiperrealista edo popa, adibidez), argiztapena (ertzeko argiztapena edo izpi krepuskularrak, adibidez), kolorea eta testura [51]. Midjourneyren dokumentazioak mezu labur eta deskribatzaileak sustatzen ditu: "Erakutsi Kaliforniako mitxoleta loretsu askoren irudia, egin itzazu distiratsu eta laranja dardaratiak, eta koloretako arkatzez ilustratutako estilo batean marraztu" ordez, adierazle eraginkorra izan liteke "Kaliforniako mitxoleta laranja distiratsuak koloretako arkatzez marraztuta" [52]. '''Erreferentziak:''' 1. Diab, Mohamad; Herrera, Julian; Chernow, Bob (2022-10-28). "[https://cdn.openart.ai/assets/Stable%20Diffusion%20Prompt%20Book%20From%20OpenArt%2011-13.pdf Stable Diffusion Prompt Book]" (PDF). Retrieved 2023-08-07. Prompt engineering is the process of structuring words that can be interpreted and understood by a ''text-to-image'' model. Think of it as the language you need to speak in order to tell an AI model what to draw. 2. Ziegler, Albert; Berryman, John (17 July 2023). "[https://github.blog/ai-and-ml/generative-ai/prompt-engineering-guide-generative-ai-llms/ A developer's guide to prompt engineering and LLMs]". ''The GitHub Blog''. Prompt engineering is the art of communicating with a generative AI model. 3. Radford, Alec; Wu, Jeffrey; Child, Rewon; Luan, David; Amodei, Dario; Sutskever, Ilya (2019). "[https://cdn.openai.com/better-language-models/language_models_are_unsupervised_multitask_learners.pdf Language Models are Unsupervised Multitask Learners]" (PDF). OpenAI. We demonstrate language models can perform down-stream tasks in a zero-shot setting – without any parameter or architecture modification 4.  "[https://openai.com/index/chatgpt/ Introducing ChatGPT]". ''OpenAI Blog''. 2022-11-30. Retrieved 2023-08-16. what is the fermat's little theorem 5. Robinson, Reid (August 3, 2023). "[https://zapier.com/blog/gpt-prompt/ How to write an effective GPT-3 or GPT-4 prompt]". ''Zapier''. Retrieved 2023-08-14. "Basic prompt: 'Write a poem about leaves falling.' Better prompt: 'Write a poem in the style of Edgar Allan Poe about leaves falling.' 6. Gouws-Stewart, Natasha (June 16, 2023). "[https://masterofcode.com/blog/the-ultimate-guide-to-gpt-prompt-engineering The ultimate guide to prompt engineering your GPT-3.5-Turbo model]". ''masterofcode.com''. 7.  Wahle, Jan Philip; Ruas, Terry; Xu, Yang; Gipp, Bela (2024). "[https://aclanthology.org/2024.emnlp-main.617/ Paraphrase Types Elicit Prompt Engineering Capabilities]". In Al-Onaizan, Yaser; Bansal, Mohit; Chen, Yun-Nung (eds.). ''Proceedings of the 2024 Conference on Empirical Methods in Natural Language Processing''. Miami, Florida, USA: Association for Computational Linguistics. pp. 11004–11033. [https://aclanthology.org/2024.emnlp-main.617/ arXiv:2406.19898. doi:10.18653/v1/2024.emnlp-main.617]. 8. Greenberg, J., Laura (31 May 2023). "[https://contractnerds.com/how-to-prime-and-prompt-chatgpt-for-more-reliable-contract-drafting-support/ How to Prime and Prompt ChatGPT for More Reliable Contract Drafting Support]". ''contractnerds.com''. Retrieved 24 July 2023. 9. "[https://platform.openai.com/docs/guides/prompt-engineering GPT Best Practices]". OpenAI. Retrieved 2023-08-16. 10. Heaven, Will Douglas (April 6, 2022). "[https://www.technologyreview.com/2022/04/06/1049061/dalle-openai-gpt3-ai-agi-multimodal-image-generation/ This horse-riding astronaut is a milestone on AI's long road towards understanding]". ''MIT Technology Review''. Retrieved 2023-08-14. 11. Wiggers, Kyle (2023-06-12). "[https://techcrunch.com/2023/06/12/meta-open-sources-an-ai-powered-music-generator/ Meta open sources an AI-powered music generator]". TechCrunch. Retrieved 2023-08-15. Next, I gave a more complicated prompt to attempt to throw MusicGen for a loop: "Lo-fi slow BPM electro chill with organic samples." 12. "[https://claid.ai/blog/article/prompt-guide/ How to Write AI Photoshoot Prompts: A Guide for Better Product Photos]". ''claid.ai''. June 12, 2023. Retrieved June 12, 2023. 13. McCann, Bryan; Shirish, Nitish; Xiong, Caiming; Socher, Richard (2018). "The Natural Language Decathlon: Multitask Learning as Question Answering". [[arxiv:1806.08730|arXiv:1806.08730 [cs.CL].]] 14.  Sanh, Victor; et al. (2021). "Multitask Prompted Training Enables Zero-Shot Task Generalization". [[arxiv:2110.08207|arXiv:2110.08207 [cs.LG].]] 15.  Bach, Stephen H.; Sanh, Victor; Yong, Zheng-Xin; Webson, Albert; Raffel, Colin; Nayak, Nihal V.; Sharma, Abheesht; Kim, Taewoon; M Saiful Bari; Fevry, Thibault; Alyafeai, Zaid; Dey, Manan; Santilli, Andrea; Sun, Zhiqing; Ben-David, Srulik; Xu, Canwen; Chhablani, Gunjan; Wang, Han; Jason Alan Fries; Al-shaibani, Maged S.; Sharma, Shanya; Thakker, Urmish; Almubarak, Khalid; Tang, Xiangru; Radev, Dragomir; Mike Tian-Jian Jiang; Rush, Alexander M. (2022). "PromptSource: An Integrated Development Environment and Repository for Natural Language Prompts". [[arxiv:2202.01279|arXiv:2202.01279 [cs.LG].]] 16. Wei, Jason; Wang, Xuezhi; Schuurmans, Dale; Bosma, Maarten; Ichter, Brian; Xia, Fei; Chi, Ed H.; Le, Quoc V.; Zhou, Denny (31 October 2022). ''[https://proceedings.neurips.cc/paper_files/paper/2022/hash/9d5609613524ecf4f15af0f7b31abca4-Abstract-Conference.html Chain-of-Thought Prompting Elicits Reasoning in Large Language Models]''. Advances in Neural Information Processing Systems (NeurIPS 2022). Vol. 35. [[arxiv:2201.11903|arXiv:2201.11903.]] 17'''.''' Wei, Jason; Zhou (11 May 2022). "[https://research.google/blog/language-models-perform-reasoning-via-chain-of-thought/ Language Models Perform Reasoning via Chain of Thought]". ''ai.googleblog.com''. Retrieved 10 March 2023. 18'''.''' Chen, Brian X. (2023-06-23). "[https://www.nytimes.com/2023/06/23/technology/ai-chatbot-life-coach.html How to Turn Your Chatbot Into a Life Coach]". ''The New York Times''. 19'''.''' Chen, Brian X. (2023-05-25). "[https://www.nytimes.com/2023/05/25/technology/ai-chatbot-chatgpt-prompts.html Get the Best From ChatGPT With These Golden Prompts]". ''The New York Times''. [https://search.worldcat.org/es/search?q=n2:0362-4331 ISSN 0362-4331]. Retrieved 2023-08-16. 20. McAuliffe, Zachary (11 March 2022). "[https://www.cnet.com/tech/services-and-software/googles-latest-ai-model-can-be-taught-how-to-solve-problems/ Google's Latest AI Model Can Be Taught How to Solve Problems]". ''CNET''. 21. Sharan Narang and Aakanksha Chowdhery (2022-04-04). "[https://research.google/blog/pathways-language-model-palm-scaling-to-540-billion-parameters-for-breakthrough-performance/ Pathways Language Model (PaLM): Scaling to 540 Billion Parameters for Breakthrough Performance]". 22. Dang, Ekta (8 February 2023). "[https://venturebeat.com/ai/harnessing-the-power-of-gpt-3-in-scientific-research/ Harnessing the power of GPT-3 in scientific research]". ''VentureBeat''. Retrieved 10 March 2023. 23. Montti, Roger (13 May 2022). "[https://www.searchenginejournal.com/google-chain-of-thought-prompting/450106/ Google's Chain of Thought Prompting Can Boost Today's Best Algorithms]". ''Search Engine Journal''. Retrieved 10 March 2023. 24. Ray, Tiernan. "[https://www.zdnet.com/article/amazons-alexa-scientists-demonstrate-bigger-ai-isnt-always-better/ Amazon's Alexa scientists demonstrate bigger AI isn't always better]". ''ZDNET''. Retrieved 10 March 2023. 25. Kojima, Takeshi; Shixiang Shane Gu; Reid, Machel; Matsuo, Yutaka; Iwasawa, Yusuke (2022). "Large Language Models are Zero-Shot Reasoners". [[:en:ArXiv|arXiv:2205.1191]]6 [[https://arxiv.org/archive/cs.CL cs.CL]]. 26. Dickson, Ben (30 August 2022). "[https://venturebeat.com/ai/llms-have-not-learned-our-language-were-trying-to-learn-theirs%EF%BF%BC/ LLMs have not learned our language — we're trying to learn theirs]". ''VentureBeat''. Retrieved 10 March 2023. 27. Chung, Hyung Won; Hou, Le; Longpre, Shayne; Zoph, Barret; Tay, Yi; Fedus, William; Li, Yunxuan; Wang, Xuezhi; Dehghani, Mostafa; Brahma, Siddhartha; Webson, Albert; Gu, Shixiang Shane; Dai, Zhuyun; Suzgun, Mirac; Chen, Xinyun; Chowdhery, Aakanksha; Castro-Ros, Alex; Pellat, Marie; Robinson, Kevin; Valter, Dasha; Narang, Sharan; Mishra, Gaurav; Yu, Adams; Zhao, Vincent; Huang, Yanping; Dai, Andrew; Yu, Hongkun; Petrov, Slav; Chi, Ed H.; Dean, Jeff; Devlin, Jacob; Roberts, Adam; Zhou, Denny; Le, Quoc V.; Wei, Jason (2022). "Scaling Instruction-Finetuned Language Models". [[arXiv:2210.11416]] . 28. Wei, Jason; Tay, Yi (29 November 2022). "[https://research.google/blog/better-language-models-without-massive-compute/ Better Language Models Without Massive Compute]". ''ai.googleblog.com''. Retrieved 10 March 2023. 29. Sahoo, Pranab; Singh, Ayush Kumar; Saha, Sriparna; Jain, Vinija; Mondal, Samrat; Chadha, Aman (2024-02-0 30. Hu, Hanxu; Lu, Hongyuan; Zhang, Huajian; Song, Yun-Ze; Lam, Wai; Zhang, Yue (2023-10-03). "Chain-of-Symbol Prompting Elicits Planning in Large Language Models". [[arXiv:2305.10276]]. 31. Garg, Shivam; Tsipras, Dimitris; Liang, Percy; Valiant, Gregory (2022). "What Can Transformers Learn In-Context? A Case Study of Simple Function Classes". [[arXiv:2208.01066]]. 32. Brown, Tom; Mann, Benjamin; Ryder, Nick; Subbiah, Melanie; Kaplan, Jared D.; Dhariwal, Prafulla; Neelakantan, Arvind (2020). "Language models are few-shot learners". ''Advances in Neural Information Processing Systems''. '''33''': 1877–1901. [[arxiv:2005.14165|arXiv:2005.14165.]] 33. Liu, Jiacheng; Liu, Alisa; Lu, Ximing; Welleck, Sean; West, Peter; Le Bras, Ronan; Choi, Yejin; Hajishirzi, Hannaneh (May 2022). "[https://aclanthology.org/2022.acl-long.225/ Generated Knowledge Prompting for Commonsense Reasoning]". ''Proceedings of the 60th Annual Meeting of the Association for Computational Linguistics (Volume 1: Long Papers)''. 34. Zhou, Denny; Schärli, Nathanael; Hou, Le; Wei, Jason; Scales, Nathan; Wang, Xuezhi; Schuurmans, Dale; Cui, Claire; Bousquet, Olivier; Le, Quoc; Chi, Ed (2022-05-01). "Least-to-Most Prompting Enables Complex Reasoning in Large Language Models". [[arXiv:2205.10625]]. ...least-to-most prompting. The key idea in this strategy is to break down a complex problem into a series of simpler subproblems and then solve them in sequence. 35. Wang, Xuezhi; Wei, Jason; Schuurmans, Dale; Le, Quoc; Chi, Ed; Narang, Sharan; Chowdhery, Aakanksha; Zhou, Denny (2022-03-01). "Self-Consistency Improves Chain of Thought Reasoning in Language Models". [[:en:ArXiv|arXiv:2203.11171]]. 36. Diao, Shizhe; Wang, Pengcheng; Lin, Yong; Zhang, Tong (2023-02-01). "Active Prompting with Chain-of-Thought for Large Language Models". [[arXiv:2302.12246]]. 37. Fu, Yao; Peng, Hao; Sabharwal, Ashish; Clark, Peter; Khot, Tushar (2022-10-01). "Complexity-Based Prompting for Multi-Step Reasoning". [[arXiv:2210.00720]]. 38. Madaan, Aman; Tandon, Niket; Gupta, Prakhar; Hallinan, Skyler; Gao, Luyu; Wiegreffe, Sarah; Alon, Uri; Dziri, Nouha; Prabhumoye, Shrimai; Yang, Yiming; Gupta, Shashank; Prasad Majumder, Bodhisattwa; Hermann, Katherine; Welleck, Sean; Yazdanbakhsh, Amir (2023-03-01). "Self-Refine: Iterative Refinement with Self-Feedback". [[arXiv:2303.17651]]. 39. Long, Jieyi (2023-05-15). "Large Language Model Guided Tree-of-Thought". [[:en:ArXiv|arXiv:2305.08291]]. 40. Yao, Shunyu; Yu, Dian; Zhao, Jeffrey; Shafran, Izhak; Griffiths, Thomas L.; Cao, Yuan; Narasimhan, Karthik (2023-05-17). "Tree of Thoughts: Deliberate Problem Solving with Large Language Models". [[arXiv:2305.10601]]. 41. Jung, Jaehun; Qin, Lianhui; Welleck, Sean; Brahman, Faeze; Bhagavatula, Chandra; Le Bras, Ronan; Choi, Yejin (2022). "Maieutic Prompting: Logically Consistent Reasoning with Recursive Explanations". [[:en:ArXiv|arXiv:2205.11822]]. 42. Li, Zekun; Peng, Baolin; He, Pengcheng; Galley, Michel; Gao, Jianfeng; Yan, Xifeng (2023). "Guiding Large Language Models via Directional Stimulus Prompting". [[arXiv:2302.11520]]. The directional stimulus serves as hints or cues for each input query to guide LLMs toward the desired output, such as keywords that the desired summary should include for summarization. 43. OpenAI and over 200 people (2023-03-27). "GPT-4 Technical Report". [[arXiv:2303.08774]] . 44. Eliot, Lance (2023-08-18). "[https://www.forbes.com/sites/lanceeliot/2023/08/18/latest-prompt-engineering-technique-aims-to-get-certainty-and-uncertainty-of-generative-ai-directly-on-the-table-and-out-in-the-open/ Latest Prompt Engineering Technique Aims To Get Certainty And Uncertainty Of Generative AI Directly On The Table And Out In The Open]". ''Forbes''. Retrieved 2024-08-31. If you explicitly indicate in your prompt that you want the generative AI to emit a certainty or uncertainty qualification then you will almost certainly get such an indication. 45. "[https://docs.llamaindex.ai/en/v0.10.17/module_guides/indexing/index_guide.html How Each Index Works - LlamaIndex 🦙 v0.10.17]". ''docs.llamaindex.ai''. Retrieved 2024-04-08. 46. Lewis, Patrick; Perez, Ethan; Piktus, Aleksandra; Petroni, Fabio; Karpukhin, Vladimir; Goyal, Naman; Küttler, Heinrich; Lewis, Mike; Yih, Wen-tau; Rocktäschel, Tim; Riedel, Sebastian; Kiela, Douwe (2020). "[https://proceedings.neurips.cc/paper/2020/hash/6b493230205f780e1bc26945df7481e5-Abstract.html Retrieval-Augmented Generation for Knowledge-Intensive NLP Tasks]". ''Advances in Neural Information Processing Systems''. '''33'''. Curran Associates, Inc.: 9459–9474. [[arxiv:2005.11401|arXiv:2005.11401.]] 47. ''[https://www.microsoft.com/en-us/research/blog/graphrag-unlocking-llm-discovery-on-narrative-private-data/ GraphRAG: Unlocking LLM discovery on narrative private data]'', 2024 48. Edge, Darren; Trinh, Ha; Cheng, Newman; Bradley, Joshua; Chao, Alex; Mody, Apurva; Truitt, Steven; Larson, Jonathan (2024). "From Local to Global: A Graph RAG Approach to Query-Focused Summarization". [[arXiv:2404.16130]]. 49.  Wei, Jason; Tay, Yi; Bommasani, Rishi; Raffel, Colin; Zoph, Barret; Borgeaud, Sebastian; Yogatama, Dani; Bosma, Maarten; Zhou, Denny; Metzler, Donald; Chi, Ed H.; Hashimoto, Tatsunori; Vinyals, Oriol; Liang, Percy; Dean, Jeff; Fedus, William (31 August 2022). "Emergent Abilities of Large Language Models". [[arXiv:2206.07682]]. 50.  Garg, Shivam; Tsipras, Dimitris; Liang, Percy; Valiant, Gregory (2022). "What Can Transformers Learn In-Context? A Case Study of Simple Function Classes". [[arXiv:2208.01066]]. Training a model to perform in-context learning can be viewed as an instance of the more general learning-to-learn or meta-learning paradigm 51.  "[https://stable-diffusion-art.com/prompt-guide/ Stable Diffusion prompt: a definitive guide]". 2023-05-14. Retrieved 2023-08-14. 52. Heikkilä, Melissa (2022-09-16). "[https://www.technologyreview.com/2022/09/16/1059598/this-artist-is-dominating-ai-generated-art-and-hes-not-happy-about-it/ This Artist Is Dominating AI-Generated Art and He's Not Happy About It]". ''MIT Technology Review''. Retrieved 2023-08-14. 4zvsnemk2ex6aftyku7ahzu9lz9mpd6 9998692 9998398 2024-12-13T15:32:47Z Adrifer03 167988 finalTOPTOPTOP 9998692 wikitext text/x-wiki = '''Prompt ingeniaritza''' = '''Prompt Ingeniaritza''' [[:en:Generative_artificial_intelligence|adimen artifizial sortzaile eredu]] batek (AAS) [1][2] interpretatu eta uler dezakeen irakaskuntza bat egituratzeko prozesua da. Prompt bat hizkuntza natural bateko testu bat da, AA (Adimen Artifizial) batek bete beharko lukeen zeregina deskribatzen duena [3]. Testu-testu eredu baterako prompt bat kontsulta bat izan daiteke, hala nola, "zer da Fermaten teorema txikia?"[4], "Edgar Allan Poeren estiloko poema bat idatzi, erortzen diren hostoei buruz" [5], edo adierazpen luzeago bat [6], testuingurua eta historia barne. {| class="wikitable" | |'''Artikulu hau hobetzeko lanean ari da [[Lankide:Adrifer03|Adrifer03]] lankidea.''' Hori dela eta, beharbada hutsuneren batzuk izango dira [[Wikipedia:Artikuluen edukiak jarraitu beharreko irizpideak|edukian]] edo [[Wikipedia:Artikuluen formatua|formatuan]]. Mesedez, aldaketa handi bat egin baino lehen, eztabaida ezazu haren [[Lankide eztabaida:Adrifer03|lankide orrian]] edo [[Eztabaida:Prompt ingeniaritza|artikuluaren eztabaida orrian]], erredakzioa koordinatzeko. |} Prompt Ingeniaritzak ekar dezake kontsulta bat egitea, estilo bat zehaztea [5], testuinguru garrantzitsu bat eskaintzea [8] edo AA-ari eginkizun bat esleitzea, hala nola "frantses hiztun gisa jardutea" [9]. Testu-irudi batekin edo testu-audio eredu batez ari garenean, prompt bat irteera desiratu baten deskribapena da, hala nola "zaldi gainean doan astronauta baten kalitate handiko argazkia" [10] edo "Lo-fi slow BPM electro hotzikara lagin organikoekin" [11]. Testu-irudi eredu bat bultzatzeak berekin ekar dezake nahi den gaia, estiloa, maketazioa, argiztapena [12] eta estetika lortzea. == '''Historia:''' == 2018an, ikertzaileek lehen aldiz NLPn (Hizkuntzaren Prozesamendua) aldez aurretik bereizitako zeregin guztiak galdera gisa aurkeztu ahal izatea proposatu zuten testuinguru baten gaineko problematikari erantzuteko. Gainera, banakako, bateratu eta zeregin anitzekoa zen lehen eredu bat prestatu zuten, "Zein da sentimendua", “Esaldi hau alemanera itzuli" edo "Nor da lehendakaria?" [13] bezalako galderei erantzuteko. 2021ean, ikertzaileek 12 NLP zeregin egiteko generikoki simulatutako eredu bat (T0) prestatu zuten (62 dataset erabiliz, zeregin bakoitzak hainbat dataset izan baititzake). Modeloak eginkizun berrietan errendimendu ona izan zuen, zeregin bakar batean trebatutako ereduak hobetuz. Zeregin bat ebazteko, T0ri zeregin bat egituratutako prompt gisa ematen zaio, adibidez, premisa egiazkoa bada, egia da ere hipotesia [14]. 2022ko otsailean promptak gordetzen zituen errepositiorio batek 2.000 prompt publiko baino gehiago zeudela 170 dataset ingururako jakinarazi zuen [15]. 2022an Googleko ikertzaileek chain-of-thought teknika proposatu zuten [16][17]. 2023an, testu-testu eta irudi-irudi prompt datu-baseak publikoki erabilgarri zeuden [18][19]. == '''Testu-testu''' == === '''Chain of thought''' === Googleek Chain-of-thought (CoT) hizkuntza-eredu handiei (LLM) arazo bat konpontzeko aukera ematen dien teknika dela esaten du [20]. 2022an, Googlek chain-of-thought teknikak arrazoitzeko gaitasuna hobetzen duela adierazi zuen, eta eredua hainbat urratseko problema bat erantzutera bultzatzen duela,  train of thought [20][16][21] bat imitatzen duten arrazoiketa aplikatzen. Pentsamendu-teknika hipotetikoek hizkuntza-eredu handiei zailtasunak gainditzeko aukera ematen diete pentsamendu logikoa behar duten arrazoiketa lan batzuekin eta ebatzi beharreko urrats anitzekin, hala nola aritmetika edo zentzuzko arrazoiketa galderekin, Googleren eta Amazonen iragarkien arabera. [22][23][24] Adibidez, hurrengo galdera daukagula: "Q: kafetegiak 23 sagar zituen. Bazkaria egiteko 20 erabiltzen badituzte eta 6 gehiago erosten badituzte, zenbat sagar dituzte? ", Googlek dioenez, CoT prompt batek LLMa hurrengokoa erantzutera bultzatuko du: " A: Kafetegiak 23 sagar zituen jatorriz. 20 erabiltzen dituzte bazkaria egiteko. Orduan, 23- 20 = 3 dituzte. 6 sagar gehiago erosi dituzte, beraz, 3 + 6 = 9 dituzte. Ondorioz, erantzuna 9 da.” [16] Hasieran Googlek proposatu zuen bezala, CoT prompt bakoitzak Q & A (galdera eta erantzun) adibide batzuk zituen. Horrek “few-shot” prompt teknika sortu zuen. Hala ere, Googleko eta Tokioko Unibertsitateko ikertzaile batzuen arabera, "Pentsa dezagun pausoz pauso" [25] hitzak eranste hutsarekin, eraginkortasuna hobetzen da, eta horrek CoT “zero -shot” prompting teknika sortzen du. OpenAIren esanetan, prompt horrek erabiltzaile gisa eskalatze hobea egiteko aukera ematen du, eta dagoeneko ez da beharrezkoa CoT Q & A adibide espezifiko asko formulatzea.[26] PaLMri buruz ari garenean, 540B parametroko lengoaia eredu bat, Googlek CoTk modeloari nabarmen lagundu ziola dio, hainbat atazatan zeregin zehatzetarako sintonizatutako modeloekin alderatuta ondo funtzionatzeko aukera emanez, garai hartan punta-puntako emaitzak lortuz GSM8K arrazoibide matematikoko erreferentean. Googleren arabera, CoT arrazoiketari buruzko ereduak doitu daitezke, gaitasun hori areagotzeko eta hobeto interpretatzeko. [27][28] == '''Beste teknikak''' == Chain-of-thought teknika prompt ingeniaritzaren tekniketako bat da, baina ez bakarra. Gai honetan, dagoeneko 29 teknika ezberdin argitaratu dira, horietako batzuk hauek dira: [29] === '''Chain-of-Symbol (CoS) Prompting''' === Westlake Unibertsitatea, Hong Kongeko Unibertsitatea eta Edinburgoko Unibertsitateak egindako ikerketa baten arabera, '''chain-of-symbol (CoS) prompting-a''' eta '''chain-of-thought (CoT) prompting-a''' konbinatuta, hizkuntza-ereduen (LLM) espazio-argudioen ulermena hobetzen dute. Metodo honetan, sinbolo arbitrarioak (adibidez, “/”) erabiltzen dira testuko espazioen antolaketa egokitzeko, eta horrek argumentuak garatzeko eta ereduaren errendimendua hobetzeko balio du. '''Adibidea''': [30] '''Sarrera:''' Adreilu batzuk daude. C adreilu horia E adreiluaren gainean dago. D adreilu horia A adreiluaren gainean dago. E adreilu horia D adreiluaren gainean dago. A adreilu zuriak B adreiluaren gainean dago. B adreiluaren kolorea zuria da. Orain, adreilu bat hartu behar dugu. Adreiluak goitik beherantz hartu behar dira, eta beheko adreilua hartu behar bada, lehenik goiko adreilua kendu behar da. Nola lor daiteke D adreilua? B/A/D/E/C C/E E/D D '''Irteera:''' Beraz, emaitza C, E, D da. ---- === '''Few-shot learning''' === '''Few-shot ikaskuntza''' teknikan, prompt batean hainbat adibide gehitzen dira, modeloa ataza jakin bat burutzen ikas dezan, adibidez, "maison → house, chat → cat, chien →" (espero den erantzuna "dog" izanik) [31] bezalako prompt baten bidez. Ikaskuntza mota honi few-shot ikaskuntza deitzen zaio. [32] ---- === '''Generated knowledge prompting''' === Teknika honetan [33], promptari erantzuteko beharrezko ezagutzak lehenik sortzen dira, eta gero prompta osatzen da. Horrela, LLMak gaiari buruzko datu garrantzitsuetan oinarrituta erantzuten du. '''Adibidea''': '''Sarrera:''' "Zer da ekosistema bat?" '''Ezagutza:''' Ekosistema organismo biziak eta beren ingurune ez-bizia barne hartzen dituen sistema da. Organismoak elkarrekin eta beren ingurunearekin elkarrekintzan aritzen dira bizirauteko. ---- === '''Least-to-most prompting''' === Teknika honek [34] arazo nagusia osatzen duten azpiproblemak banan-banan ebaztea proposatzen du. Horrela, azpiproblema bakoitza aurrekoaren erantzunean oinarritzen da. '''Adibidea: [34]''' '''Sarrera:''' Q: “Hondartzan 50 musika CD zeuden. 20 CD erosi ziren, eta beste 10 oparitu ziren. Zenbat CD geratzen dira?” '''Erantzuna:''' Banatu arazoa urratsetan: # 50 - 20 = 30 # 30 - 10 = 20 CD gelditzen dira. ---- === '''Self-consistency decoding''' === '''Self-consistency decoding [35]''' teknika hainbat chain-of-thought exekutatzen ditu. Azkenean, irteera ohikoenarekin geratzen da. Exekuzioen artean alde handiak badaude, erabiltzaileak irizpide zuzena aztertzeko aukera izan dezake. [36] ---- === '''Konplexutasunean oinarritutako prompting-a''' === Teknika honek [37] hainbat chain-of-thought exekutatzen ditu eta prozesu logiko konplexuena duen exekuzioa hautatzen du. Horri esker, erantzun koherente eta sakonagoa lor daiteke. ---- === '''Self-refine teknika''' === '''Self-refine teknikan [38]''', LLM-ak erantzun bat sortzen du lehenik, ondoren erantzun horri buruz hausnartzen du eta iritzia ematen dio. Hausnarketa horren arabera, promptari berriro erantzuten dio. Prozesua hainbat aldiz errepikatzen da, erantzunaren kalitatea hobetzeko. Prompt: "Hemen kode bat dago. Emango zenuke hobekuntza bat kodearen irakurgarritasuna hobetzeko?" Iritzia: "Kodea blokeen bidez antolatzen da hobeto ulertzeko." ---- === '''Tree-of-thought prompting''' === Teknika honek [39] chain-of-thought teknika zabaltzen du, ideien “urrats posibleak” sortuz. Erantzunaren koherentzia bermatzeko hainbat ildo zabaltzen ditu. [40] ---- === '''Maieutic prompting''' === '''Maieutic prompting teknika''', ''tree-of-thought prompting''-en antzekoa, LLMak erantzun bat ematera eta azalpen bat gehitzera bultzatzen du. Ondoren, azalpen horren koherentzia aztertzen da, eta ez-errentagarriak diren ildoak baztertzen dira. [41] Prompt: Q: "Zer kolore da eguzkia gauean?" A: Eguzkia gauean ez dago ikusgai, ilun dagoelako. ---- === '''Directional-stimulus prompting''' === Teknika honek [42] gako-hitzak erabiltzen ditu ereduaren erantzuna bideratzeko. Adibidez, “ekologia,” “ingurugiroa,” eta “aldaketa klimatikoa” hitzak erantsiz, modeloa gai horietan oinarritzen da. Gako-hitzak: Ekologia, ingurugiroa, aldaketa klimatikoa. == '''Ziurgabetasuna zabaltzen''' == Hizkuntza-ereduen irteerak ez du beti ziurgabetasuna modu esplizituan adierazten. Hala ere, OpenAI GPT-4 bezalako modeloek token bakoitzaren probabilitatea zehaztasunez kalkulatu dezakete [43]. Metodo alternatibo batek Hizkuntza Handiko Ereduari (LLM) irteeraren ziurgabetasuna hitzez azaltzeko eskatzea proposatzen du (Eliot, 2023) [44]. === '''Sorkuntza automatiko azkarra''' === '''Sorkuntza areagotua berreskuratzea''' Berreskuratze bidezko sorkuntza areagotua (RAG) bi faseko prozesua da, eta dokumentuak berreskuratzea eta erantzunak formulatzea eskatzen du, Hizkuntza Handiko Eredu baten bidez (LLM). Hasierako fasean, inkrustazio trinkoak erabiltzen dira dokumentuak berreskuratzeko. Berreskuratze hori, datu-baseen formatu desberdinetan oinarritu daiteke, erabilera-kasuaren arabera, hala nola datu-base bektorial batean, laburpen-indizean, zuhaitz-indizean edo gako-hitzen taula-indizean [45]. Kontsulta bati erantzunez, berreskuratze-dokumentu batek dokumentu garrantzitsuenak hautatzen ditu. Garrantzi hori zehazteko, lehenik kontsulta eta dokumentuak bektoretan kodetzen dira, eta, gero, bektoreetatik hurbilen dauden bektoreak dituzten dokumentuak identifikatzen dira. Dokumentuak berreskuratu ondoren, LLMak irteera bat sortzen du, kontsultako zein berreskuratutako dokumentuetako informazioa jasotzen duena [46]. Metodo hori bereziki onuragarria da patentatutako informazioa edo informazio dinamikoa maneiatzeko eta eredua prestatzeko. RAG ere nabarmentzen da "tiro" ikaskuntzaren erabilerarengatik, non ereduak adibide gutxi batzuk erabiltzen dituen, sarritan automatikoki datu-base batetik berreskuratuak, bere emaitzen berri emateko. === '''Berreskuratze grafikoen sorkuntza ebaluatua''' === GraphRAG [47] (Microsoft Research-ek sortua) teknika bat da, RAG zabaltzen duena ezagutza-grafiko bat erabiliz (normalean, LLMk sortua), ereduak informazio-pieza desberdinak konektatzeko, ideiak sintetizatzeko eta datu-bilduma handiei buruzko kontzeptu semantiko laburtuak holistikoki ulertzeko aukera ematen duena. Zenbait datu multzotan eraginkorra zela frogatu zen, hala nola Albiste Artikuluetako Indarkeriazko Gertakariei buruzko Informazioan (VIINA) [48]. LLMk sortutako ezagutza-grafikoak makina grafikoen ikaskuntzarekin konbinatzean, GraphRAGek nabarmen hobetzen du sentsibilizazio globaleko galderetarako sortutako zehaztasuna eta erantzunen aniztasuna. Aurreko lanek erakutsi zuten oso eraginkorra dela ezagutza-grafiko bat erabiltzea galderei erantzuteko. Teknika horiek konbinatu egin daitezke egituratu eta egituratu gabeko datuak bilatzeko, testuinguru zabaldua eta sailkapen hobea emanez. === '''Ikaskuntza testuinguruan''' === Baliteke ingeniaritza azkarra are gehiago gaitu ahal izatea testuinguruan ikasiz, hau da, eredu batek adierazpenetatik aldi baterako ikasteko duen gaitasunaz. Testuinguruko ikaskuntzarako gaitasuna hizkuntza eredu handien goranzko gaitasuna da. Testuinguruko ikaskuntza ereduen eskalaren propietate emergentea da, eta horrek esan nahi du beheranzko eskalako legeetan gertatzen diren hausturak halako moldez gertatzen direla, non haien eraginkortasuna tasa ezberdin batera handitzen baita eredu handiagoetan txikiagoetan baino [49]. Zeregin espezifiko bakoitzerako prestakuntzan eta egokitzapen onean ez bezala, horiek ez baitira aldi baterakoak, ikaskuntzan zehar testuinguruan ikasitakoa aldi baterakoa da. Ez ditu denbora-testuinguruak edo alborapenak erabiltzen, elkarrizketa batetik bestera datu-multzoan (aurre-prestakuntzan) daudenak izan ezik. Transformadorearen geruzen barruko "optimizazio anizkoitzaren" emaitza, meta-ikaskuntza edo "ikasten ikasteko" modu bat da [50]. === '''Prompt formatuak''' === Testu-irudiaren sinbolo batek, normalean, honako hauek deskribatzen ditu: artearen gaia (mitxoleta laranja distiratsuak, adibidez), nahi den ingurunea (pintura digitala edo argazkia, adibidez), estiloa (hiperrealista edo popa, adibidez), argiztapena (ertzeko argiztapena edo izpi krepuskularrak, adibidez), kolorea eta testura [51]. Midjourneyren dokumentazioak mezu labur eta deskribatzaileak sustatzen ditu: "Erakutsi Kaliforniako mitxoleta loretsu askoren irudia, egin itzazu distiratsu eta laranja dardaratiak, eta koloretako arkatzez ilustratutako estilo batean marraztu" ordez, adierazle eraginkorra izan liteke "Kaliforniako mitxoleta laranja distiratsuak koloretako arkatzez marraztuta" [52]. === '''Erreferentziak:''' === 1. Diab, Mohamad; Herrera, Julian; Chernow, Bob (2022-10-28). "[https://cdn.openart.ai/assets/Stable%20Diffusion%20Prompt%20Book%20From%20OpenArt%2011-13.pdf Stable Diffusion Prompt Book]" (PDF). Retrieved 2023-08-07. Prompt engineering is the process of structuring words that can be interpreted and understood by a ''text-to-image'' model. Think of it as the language you need to speak in order to tell an AI model what to draw. 2. Ziegler, Albert; Berryman, John (17 July 2023). "[https://github.blog/ai-and-ml/generative-ai/prompt-engineering-guide-generative-ai-llms/ A developer's guide to prompt engineering and LLMs]". ''The GitHub Blog''. Prompt engineering is the art of communicating with a generative AI model. 3. Radford, Alec; Wu, Jeffrey; Child, Rewon; Luan, David; Amodei, Dario; Sutskever, Ilya (2019). "[https://cdn.openai.com/better-language-models/language_models_are_unsupervised_multitask_learners.pdf Language Models are Unsupervised Multitask Learners]" (PDF). OpenAI. We demonstrate language models can perform down-stream tasks in a zero-shot setting – without any parameter or architecture modification 4.  "[https://openai.com/index/chatgpt/ Introducing ChatGPT]". ''OpenAI Blog''. 2022-11-30. Retrieved 2023-08-16. what is the fermat's little theorem 5. Robinson, Reid (August 3, 2023). "[https://zapier.com/blog/gpt-prompt/ How to write an effective GPT-3 or GPT-4 prompt]". ''Zapier''. Retrieved 2023-08-14. "Basic prompt: 'Write a poem about leaves falling.' Better prompt: 'Write a poem in the style of Edgar Allan Poe about leaves falling.' 6. Gouws-Stewart, Natasha (June 16, 2023). "[https://masterofcode.com/blog/the-ultimate-guide-to-gpt-prompt-engineering The ultimate guide to prompt engineering your GPT-3.5-Turbo model]". ''masterofcode.com''. 7.  Wahle, Jan Philip; Ruas, Terry; Xu, Yang; Gipp, Bela (2024). "[https://aclanthology.org/2024.emnlp-main.617/ Paraphrase Types Elicit Prompt Engineering Capabilities]". In Al-Onaizan, Yaser; Bansal, Mohit; Chen, Yun-Nung (eds.). ''Proceedings of the 2024 Conference on Empirical Methods in Natural Language Processing''. Miami, Florida, USA: Association for Computational Linguistics. pp. 11004–11033. [https://aclanthology.org/2024.emnlp-main.617/ arXiv:2406.19898. doi:10.18653/v1/2024.emnlp-main.617]. 8. Greenberg, J., Laura (31 May 2023). "[https://contractnerds.com/how-to-prime-and-prompt-chatgpt-for-more-reliable-contract-drafting-support/ How to Prime and Prompt ChatGPT for More Reliable Contract Drafting Support]". ''contractnerds.com''. Retrieved 24 July 2023. 9. "[https://platform.openai.com/docs/guides/prompt-engineering GPT Best Practices]". OpenAI. Retrieved 2023-08-16. 10. Heaven, Will Douglas (April 6, 2022). "[https://www.technologyreview.com/2022/04/06/1049061/dalle-openai-gpt3-ai-agi-multimodal-image-generation/ This horse-riding astronaut is a milestone on AI's long road towards understanding]". ''MIT Technology Review''. Retrieved 2023-08-14. 11. Wiggers, Kyle (2023-06-12). "[https://techcrunch.com/2023/06/12/meta-open-sources-an-ai-powered-music-generator/ Meta open sources an AI-powered music generator]". TechCrunch. Retrieved 2023-08-15. Next, I gave a more complicated prompt to attempt to throw MusicGen for a loop: "Lo-fi slow BPM electro chill with organic samples." 12. "[https://claid.ai/blog/article/prompt-guide/ How to Write AI Photoshoot Prompts: A Guide for Better Product Photos]". ''claid.ai''. June 12, 2023. Retrieved June 12, 2023. 13. McCann, Bryan; Shirish, Nitish; Xiong, Caiming; Socher, Richard (2018). "The Natural Language Decathlon: Multitask Learning as Question Answering". [[arxiv:1806.08730|arXiv:1806.08730 [cs.CL].]] 14.  Sanh, Victor; et al. (2021). "Multitask Prompted Training Enables Zero-Shot Task Generalization". [[arxiv:2110.08207|arXiv:2110.08207 [cs.LG].]] 15.  Bach, Stephen H.; Sanh, Victor; Yong, Zheng-Xin; Webson, Albert; Raffel, Colin; Nayak, Nihal V.; Sharma, Abheesht; Kim, Taewoon; M Saiful Bari; Fevry, Thibault; Alyafeai, Zaid; Dey, Manan; Santilli, Andrea; Sun, Zhiqing; Ben-David, Srulik; Xu, Canwen; Chhablani, Gunjan; Wang, Han; Jason Alan Fries; Al-shaibani, Maged S.; Sharma, Shanya; Thakker, Urmish; Almubarak, Khalid; Tang, Xiangru; Radev, Dragomir; Mike Tian-Jian Jiang; Rush, Alexander M. (2022). "PromptSource: An Integrated Development Environment and Repository for Natural Language Prompts". [[arxiv:2202.01279|arXiv:2202.01279 [cs.LG].]] 16. Wei, Jason; Wang, Xuezhi; Schuurmans, Dale; Bosma, Maarten; Ichter, Brian; Xia, Fei; Chi, Ed H.; Le, Quoc V.; Zhou, Denny (31 October 2022). ''[https://proceedings.neurips.cc/paper_files/paper/2022/hash/9d5609613524ecf4f15af0f7b31abca4-Abstract-Conference.html Chain-of-Thought Prompting Elicits Reasoning in Large Language Models]''. Advances in Neural Information Processing Systems (NeurIPS 2022). Vol. 35. [[arxiv:2201.11903|arXiv:2201.11903.]] 17'''.''' Wei, Jason; Zhou (11 May 2022). "[https://research.google/blog/language-models-perform-reasoning-via-chain-of-thought/ Language Models Perform Reasoning via Chain of Thought]". ''ai.googleblog.com''. Retrieved 10 March 2023. 18'''.''' Chen, Brian X. (2023-06-23). "[https://www.nytimes.com/2023/06/23/technology/ai-chatbot-life-coach.html How to Turn Your Chatbot Into a Life Coach]". ''The New York Times''. 19'''.''' Chen, Brian X. (2023-05-25). "[https://www.nytimes.com/2023/05/25/technology/ai-chatbot-chatgpt-prompts.html Get the Best From ChatGPT With These Golden Prompts]". ''The New York Times''. [https://search.worldcat.org/es/search?q=n2:0362-4331 ISSN 0362-4331]. Retrieved 2023-08-16. 20. McAuliffe, Zachary (11 March 2022). "[https://www.cnet.com/tech/services-and-software/googles-latest-ai-model-can-be-taught-how-to-solve-problems/ Google's Latest AI Model Can Be Taught How to Solve Problems]". ''CNET''. 21. Sharan Narang and Aakanksha Chowdhery (2022-04-04). "[https://research.google/blog/pathways-language-model-palm-scaling-to-540-billion-parameters-for-breakthrough-performance/ Pathways Language Model (PaLM): Scaling to 540 Billion Parameters for Breakthrough Performance]". 22. Dang, Ekta (8 February 2023). "[https://venturebeat.com/ai/harnessing-the-power-of-gpt-3-in-scientific-research/ Harnessing the power of GPT-3 in scientific research]". ''VentureBeat''. Retrieved 10 March 2023. 23. Montti, Roger (13 May 2022). "[https://www.searchenginejournal.com/google-chain-of-thought-prompting/450106/ Google's Chain of Thought Prompting Can Boost Today's Best Algorithms]". ''Search Engine Journal''. Retrieved 10 March 2023. 24. Ray, Tiernan. "[https://www.zdnet.com/article/amazons-alexa-scientists-demonstrate-bigger-ai-isnt-always-better/ Amazon's Alexa scientists demonstrate bigger AI isn't always better]". ''ZDNET''. Retrieved 10 March 2023. 25. Kojima, Takeshi; Shixiang Shane Gu; Reid, Machel; Matsuo, Yutaka; Iwasawa, Yusuke (2022). "Large Language Models are Zero-Shot Reasoners". [[:en:ArXiv|arXiv:2205.1191]]6 [[https://arxiv.org/archive/cs.CL cs.CL]]. 26. Dickson, Ben (30 August 2022). "[https://venturebeat.com/ai/llms-have-not-learned-our-language-were-trying-to-learn-theirs%EF%BF%BC/ LLMs have not learned our language — we're trying to learn theirs]". ''VentureBeat''. Retrieved 10 March 2023. 27. Chung, Hyung Won; Hou, Le; Longpre, Shayne; Zoph, Barret; Tay, Yi; Fedus, William; Li, Yunxuan; Wang, Xuezhi; Dehghani, Mostafa; Brahma, Siddhartha; Webson, Albert; Gu, Shixiang Shane; Dai, Zhuyun; Suzgun, Mirac; Chen, Xinyun; Chowdhery, Aakanksha; Castro-Ros, Alex; Pellat, Marie; Robinson, Kevin; Valter, Dasha; Narang, Sharan; Mishra, Gaurav; Yu, Adams; Zhao, Vincent; Huang, Yanping; Dai, Andrew; Yu, Hongkun; Petrov, Slav; Chi, Ed H.; Dean, Jeff; Devlin, Jacob; Roberts, Adam; Zhou, Denny; Le, Quoc V.; Wei, Jason (2022). "Scaling Instruction-Finetuned Language Models". [[arXiv:2210.11416]] . 28. Wei, Jason; Tay, Yi (29 November 2022). "[https://research.google/blog/better-language-models-without-massive-compute/ Better Language Models Without Massive Compute]". ''ai.googleblog.com''. Retrieved 10 March 2023. 29. Sahoo, Pranab; Singh, Ayush Kumar; Saha, Sriparna; Jain, Vinija; Mondal, Samrat; Chadha, Aman (2024-02-0 30. Hu, Hanxu; Lu, Hongyuan; Zhang, Huajian; Song, Yun-Ze; Lam, Wai; Zhang, Yue (2023-10-03). "Chain-of-Symbol Prompting Elicits Planning in Large Language Models". [[arXiv:2305.10276]]. 31. Garg, Shivam; Tsipras, Dimitris; Liang, Percy; Valiant, Gregory (2022). "What Can Transformers Learn In-Context? A Case Study of Simple Function Classes". [[arXiv:2208.01066]]. 32. Brown, Tom; Mann, Benjamin; Ryder, Nick; Subbiah, Melanie; Kaplan, Jared D.; Dhariwal, Prafulla; Neelakantan, Arvind (2020). "Language models are few-shot learners". ''Advances in Neural Information Processing Systems''. '''33''': 1877–1901. [[arxiv:2005.14165|arXiv:2005.14165.]] 33. Liu, Jiacheng; Liu, Alisa; Lu, Ximing; Welleck, Sean; West, Peter; Le Bras, Ronan; Choi, Yejin; Hajishirzi, Hannaneh (May 2022). "[https://aclanthology.org/2022.acl-long.225/ Generated Knowledge Prompting for Commonsense Reasoning]". ''Proceedings of the 60th Annual Meeting of the Association for Computational Linguistics (Volume 1: Long Papers)''. 34. Zhou, Denny; Schärli, Nathanael; Hou, Le; Wei, Jason; Scales, Nathan; Wang, Xuezhi; Schuurmans, Dale; Cui, Claire; Bousquet, Olivier; Le, Quoc; Chi, Ed (2022-05-01). "Least-to-Most Prompting Enables Complex Reasoning in Large Language Models". [[arXiv:2205.10625]]. ...least-to-most prompting. The key idea in this strategy is to break down a complex problem into a series of simpler subproblems and then solve them in sequence. 35. Wang, Xuezhi; Wei, Jason; Schuurmans, Dale; Le, Quoc; Chi, Ed; Narang, Sharan; Chowdhery, Aakanksha; Zhou, Denny (2022-03-01). "Self-Consistency Improves Chain of Thought Reasoning in Language Models". [[:en:ArXiv|arXiv:2203.11171]]. 36. Diao, Shizhe; Wang, Pengcheng; Lin, Yong; Zhang, Tong (2023-02-01). "Active Prompting with Chain-of-Thought for Large Language Models". [[arXiv:2302.12246]]. 37. Fu, Yao; Peng, Hao; Sabharwal, Ashish; Clark, Peter; Khot, Tushar (2022-10-01). "Complexity-Based Prompting for Multi-Step Reasoning". [[arXiv:2210.00720]]. 38. Madaan, Aman; Tandon, Niket; Gupta, Prakhar; Hallinan, Skyler; Gao, Luyu; Wiegreffe, Sarah; Alon, Uri; Dziri, Nouha; Prabhumoye, Shrimai; Yang, Yiming; Gupta, Shashank; Prasad Majumder, Bodhisattwa; Hermann, Katherine; Welleck, Sean; Yazdanbakhsh, Amir (2023-03-01). "Self-Refine: Iterative Refinement with Self-Feedback". [[arXiv:2303.17651]]. 39. Long, Jieyi (2023-05-15). "Large Language Model Guided Tree-of-Thought". [[:en:ArXiv|arXiv:2305.08291]]. 40. Yao, Shunyu; Yu, Dian; Zhao, Jeffrey; Shafran, Izhak; Griffiths, Thomas L.; Cao, Yuan; Narasimhan, Karthik (2023-05-17). "Tree of Thoughts: Deliberate Problem Solving with Large Language Models". [[arXiv:2305.10601]]. 41. Jung, Jaehun; Qin, Lianhui; Welleck, Sean; Brahman, Faeze; Bhagavatula, Chandra; Le Bras, Ronan; Choi, Yejin (2022). "Maieutic Prompting: Logically Consistent Reasoning with Recursive Explanations". [[:en:ArXiv|arXiv:2205.11822]]. 42. Li, Zekun; Peng, Baolin; He, Pengcheng; Galley, Michel; Gao, Jianfeng; Yan, Xifeng (2023). "Guiding Large Language Models via Directional Stimulus Prompting". [[arXiv:2302.11520]]. The directional stimulus serves as hints or cues for each input query to guide LLMs toward the desired output, such as keywords that the desired summary should include for summarization. 43. OpenAI and over 200 people (2023-03-27). "GPT-4 Technical Report". [[arXiv:2303.08774]] . 44. Eliot, Lance (2023-08-18). "[https://www.forbes.com/sites/lanceeliot/2023/08/18/latest-prompt-engineering-technique-aims-to-get-certainty-and-uncertainty-of-generative-ai-directly-on-the-table-and-out-in-the-open/ Latest Prompt Engineering Technique Aims To Get Certainty And Uncertainty Of Generative AI Directly On The Table And Out In The Open]". ''Forbes''. Retrieved 2024-08-31. If you explicitly indicate in your prompt that you want the generative AI to emit a certainty or uncertainty qualification then you will almost certainly get such an indication. 45. "[https://docs.llamaindex.ai/en/v0.10.17/module_guides/indexing/index_guide.html How Each Index Works - LlamaIndex 🦙 v0.10.17]". ''docs.llamaindex.ai''. Retrieved 2024-04-08. 46. Lewis, Patrick; Perez, Ethan; Piktus, Aleksandra; Petroni, Fabio; Karpukhin, Vladimir; Goyal, Naman; Küttler, Heinrich; Lewis, Mike; Yih, Wen-tau; Rocktäschel, Tim; Riedel, Sebastian; Kiela, Douwe (2020). "[https://proceedings.neurips.cc/paper/2020/hash/6b493230205f780e1bc26945df7481e5-Abstract.html Retrieval-Augmented Generation for Knowledge-Intensive NLP Tasks]". ''Advances in Neural Information Processing Systems''. '''33'''. Curran Associates, Inc.: 9459–9474. [[arxiv:2005.11401|arXiv:2005.11401.]] 47. ''[https://www.microsoft.com/en-us/research/blog/graphrag-unlocking-llm-discovery-on-narrative-private-data/ GraphRAG: Unlocking LLM discovery on narrative private data]'', 2024 48. Edge, Darren; Trinh, Ha; Cheng, Newman; Bradley, Joshua; Chao, Alex; Mody, Apurva; Truitt, Steven; Larson, Jonathan (2024). "From Local to Global: A Graph RAG Approach to Query-Focused Summarization". [[arXiv:2404.16130]]. 49.  Wei, Jason; Tay, Yi; Bommasani, Rishi; Raffel, Colin; Zoph, Barret; Borgeaud, Sebastian; Yogatama, Dani; Bosma, Maarten; Zhou, Denny; Metzler, Donald; Chi, Ed H.; Hashimoto, Tatsunori; Vinyals, Oriol; Liang, Percy; Dean, Jeff; Fedus, William (31 August 2022). "Emergent Abilities of Large Language Models". [[arXiv:2206.07682]]. 50.  Garg, Shivam; Tsipras, Dimitris; Liang, Percy; Valiant, Gregory (2022). "What Can Transformers Learn In-Context? A Case Study of Simple Function Classes". [[arXiv:2208.01066]]. Training a model to perform in-context learning can be viewed as an instance of the more general learning-to-learn or meta-learning paradigm 51.  "[https://stable-diffusion-art.com/prompt-guide/ Stable Diffusion prompt: a definitive guide]". 2023-05-14. Retrieved 2023-08-14. 52. Heikkilä, Melissa (2022-09-16). "[https://www.technologyreview.com/2022/09/16/1059598/this-artist-is-dominating-ai-generated-art-and-hes-not-happy-about-it/ This Artist Is Dominating AI-Generated Art and He's Not Happy About It]". ''MIT Technology Review''. Retrieved 2023-08-14. fwf9rixhfyfg0q1zyf66y3xnfbzaptp 9998697 9998692 2024-12-13T15:34:44Z Adrifer03 167988 9998697 wikitext text/x-wiki = '''Prompt ingeniaritza''' = '''Prompt Ingeniaritza''' [[:en:Generative_artificial_intelligence|adimen artifizial sortzaile eredu]] batek (AAS) [1][2] interpretatu eta uler dezakeen irakaskuntza bat egituratzeko prozesua da. Prompt bat hizkuntza natural bateko testu bat da, AA (Adimen Artifizial) batek bete beharko lukeen zeregina deskribatzen duena [3]. Testu-testu eredu baterako prompt bat kontsulta bat izan daiteke, hala nola, "zer da Fermaten teorema txikia?"[4], "Edgar Allan Poeren estiloko poema bat idatzi, erortzen diren hostoei buruz" [5], edo adierazpen luzeago bat [6], testuingurua eta historia barne. {| class="wikitable" | |'''Artikulu hau hobetzeko lanean ari da [[Lankide:Adrifer03|Adrifer03]] lankidea.''' Hori dela eta, beharbada hutsuneren batzuk izango dira [[Wikipedia:Artikuluen edukiak jarraitu beharreko irizpideak|edukian]] edo [[Wikipedia:Artikuluen formatua|formatuan]]. Mesedez, aldaketa handi bat egin baino lehen, eztabaida ezazu haren [[Lankide eztabaida:Adrifer03|lankide orrian]] edo [[Eztabaida:Prompt ingeniaritza|artikuluaren eztabaida orrian]], erredakzioa koordinatzeko. |} Prompt Ingeniaritzak ekar dezake kontsulta bat egitea, estilo bat zehaztea [5], testuinguru garrantzitsu bat eskaintzea [8] edo AA-ari eginkizun bat esleitzea, hala nola "frantses hiztun gisa jardutea" [9]. Testu-irudi batekin edo testu-audio eredu batez ari garenean, prompt bat irteera desiratu baten deskribapena da, hala nola "zaldi gainean doan astronauta baten kalitate handiko argazkia" [10] edo "Lo-fi slow BPM electro hotzikara lagin organikoekin" [11]. Testu-irudi eredu bat bultzatzeak berekin ekar dezake nahi den gaia, estiloa, maketazioa, argiztapena [12] eta estetika lortzea. == '''Historia:''' == 2018an, ikertzaileek lehen aldiz NLPn (Hizkuntzaren Prozesamendua) aldez aurretik bereizitako zeregin guztiak galdera gisa aurkeztu ahal izatea proposatu zuten testuinguru baten gaineko problematikari erantzuteko. Gainera, banakako, bateratu eta zeregin anitzekoa zen lehen eredu bat prestatu zuten, "Zein da sentimendua", “Esaldi hau alemanera itzuli" edo "Nor da lehendakaria?" [13] bezalako galderei erantzuteko. 2021ean, ikertzaileek 12 NLP zeregin egiteko generikoki simulatutako eredu bat (T0) prestatu zuten (62 dataset erabiliz, zeregin bakoitzak hainbat dataset izan baititzake). Modeloak eginkizun berrietan errendimendu ona izan zuen, zeregin bakar batean trebatutako ereduak hobetuz. Zeregin bat ebazteko, T0ri zeregin bat egituratutako prompt gisa ematen zaio, adibidez, premisa egiazkoa bada, egia da ere hipotesia [14]. 2022ko otsailean promptak gordetzen zituen errepositiorio batek 2.000 prompt publiko baino gehiago zeudela 170 dataset ingururako jakinarazi zuen [15]. 2022an Googleko ikertzaileek chain-of-thought teknika proposatu zuten [16][17]. 2023an, testu-testu eta irudi-irudi prompt datu-baseak publikoki erabilgarri zeuden [18][19]. == '''Testu-testu''' == === '''Chain of thought''' === Googleek Chain-of-thought (CoT) hizkuntza-eredu handiei (LLM) arazo bat konpontzeko aukera ematen dien teknika dela esaten du [20]. 2022an, Googlek chain-of-thought teknikak arrazoitzeko gaitasuna hobetzen duela adierazi zuen, eta eredua hainbat urratseko problema bat erantzutera bultzatzen duela,  train of thought [20][16][21] bat imitatzen duten arrazoiketa aplikatzen. Pentsamendu-teknika hipotetikoek hizkuntza-eredu handiei zailtasunak gainditzeko aukera ematen diete pentsamendu logikoa behar duten arrazoiketa lan batzuekin eta ebatzi beharreko urrats anitzekin, hala nola aritmetika edo zentzuzko arrazoiketa galderekin, Googleren eta Amazonen iragarkien arabera. [22][23][24] Adibidez, hurrengo galdera daukagula: "Q: kafetegiak 23 sagar zituen. Bazkaria egiteko 20 erabiltzen badituzte eta 6 gehiago erosten badituzte, zenbat sagar dituzte? ", Googlek dioenez, CoT prompt batek LLMa hurrengokoa erantzutera bultzatuko du: " A: Kafetegiak 23 sagar zituen jatorriz. 20 erabiltzen dituzte bazkaria egiteko. Orduan, 23- 20 = 3 dituzte. 6 sagar gehiago erosi dituzte, beraz, 3 + 6 = 9 dituzte. Ondorioz, erantzuna 9 da.” [16] Hasieran Googlek proposatu zuen bezala, CoT prompt bakoitzak Q & A (galdera eta erantzun) adibide batzuk zituen. Horrek “few-shot” prompt teknika sortu zuen. Hala ere, Googleko eta Tokioko Unibertsitateko ikertzaile batzuen arabera, "Pentsa dezagun pausoz pauso" [25] hitzak eranste hutsarekin, eraginkortasuna hobetzen da, eta horrek CoT “zero -shot” prompting teknika sortzen du. OpenAIren esanetan, prompt horrek erabiltzaile gisa eskalatze hobea egiteko aukera ematen du, eta dagoeneko ez da beharrezkoa CoT Q & A adibide espezifiko asko formulatzea.[26] PaLMri buruz ari garenean, 540B parametroko lengoaia eredu bat, Googlek CoTk modeloari nabarmen lagundu ziola dio, hainbat atazatan zeregin zehatzetarako sintonizatutako modeloekin alderatuta ondo funtzionatzeko aukera emanez, garai hartan punta-puntako emaitzak lortuz GSM8K arrazoibide matematikoko erreferentean. Googleren arabera, CoT arrazoiketari buruzko ereduak doitu daitezke, gaitasun hori areagotzeko eta hobeto interpretatzeko. [27][28] == '''Beste teknikak''' == Chain-of-thought teknika prompt ingeniaritzaren tekniketako bat da, baina ez bakarra. Gai honetan, dagoeneko 29 teknika ezberdin argitaratu dira, horietako batzuk hauek dira: [29] === '''Chain-of-Symbol (CoS) Prompting''' === Westlake Unibertsitatea, Hong Kongeko Unibertsitatea eta Edinburgoko Unibertsitateak egindako ikerketa baten arabera, '''chain-of-symbol (CoS) prompting-a''' eta '''chain-of-thought (CoT) prompting-a''' konbinatuta, hizkuntza-ereduen (LLM) espazio-argudioen ulermena hobetzen dute. Metodo honetan, sinbolo arbitrarioak (adibidez, “/”) erabiltzen dira testuko espazioen antolaketa egokitzeko, eta horrek argumentuak garatzeko eta ereduaren errendimendua hobetzeko balio du. '''Adibidea''': [30] '''Sarrera:''' Adreilu batzuk daude. C adreilu horia E adreiluaren gainean dago. D adreilu horia A adreiluaren gainean dago. E adreilu horia D adreiluaren gainean dago. A adreilu zuriak B adreiluaren gainean dago. B adreiluaren kolorea zuria da. Orain, adreilu bat hartu behar dugu. Adreiluak goitik beherantz hartu behar dira, eta beheko adreilua hartu behar bada, lehenik goiko adreilua kendu behar da. Nola lor daiteke D adreilua? B/A/D/E/C C/E E/D D '''Irteera:''' Beraz, emaitza C, E, D da. ---- === '''Few-shot learning''' === '''Few-shot ikaskuntza''' teknikan, prompt batean hainbat adibide gehitzen dira, modeloa ataza jakin bat burutzen ikas dezan, adibidez, "maison → house, chat → cat, chien →" (espero den erantzuna "dog" izanik) [31] bezalako prompt baten bidez. Ikaskuntza mota honi few-shot ikaskuntza deitzen zaio. [32] ---- === '''Generated knowledge prompting''' === Teknika honetan [33], promptari erantzuteko beharrezko ezagutzak lehenik sortzen dira, eta gero prompta osatzen da. Horrela, LLMak gaiari buruzko datu garrantzitsuetan oinarrituta erantzuten du. '''Adibidea''': '''Sarrera:''' "Zer da ekosistema bat?" '''Ezagutza:''' Ekosistema organismo biziak eta beren ingurune ez-bizia barne hartzen dituen sistema da. Organismoak elkarrekin eta beren ingurunearekin elkarrekintzan aritzen dira bizirauteko. ---- === '''Least-to-most prompting''' === Teknika honek [34] arazo nagusia osatzen duten azpiproblemak banan-banan ebaztea proposatzen du. Horrela, azpiproblema bakoitza aurrekoaren erantzunean oinarritzen da. '''Adibidea: [34]''' '''Sarrera:''' Q: “Hondartzan 50 musika CD zeuden. 20 CD erosi ziren, eta beste 10 oparitu ziren. Zenbat CD geratzen dira?” '''Erantzuna:''' Banatu arazoa urratsetan: # 50 - 20 = 30 # 30 - 10 = 20 CD gelditzen dira. ---- === '''Self-consistency decoding''' === '''Self-consistency decoding [35]''' teknika hainbat chain-of-thought exekutatzen ditu. Azkenean, irteera ohikoenarekin geratzen da. Exekuzioen artean alde handiak badaude, erabiltzaileak irizpide zuzena aztertzeko aukera izan dezake. [36] ---- === '''Konplexutasunean oinarritutako prompting-a''' === Teknika honek [37] hainbat chain-of-thought exekutatzen ditu eta prozesu logiko konplexuena duen exekuzioa hautatzen du. Horri esker, erantzun koherente eta sakonagoa lor daiteke. ---- === '''Self-refine teknika''' === '''Self-refine teknikan [38]''', LLM-ak erantzun bat sortzen du lehenik, ondoren erantzun horri buruz hausnartzen du eta iritzia ematen dio. Hausnarketa horren arabera, promptari berriro erantzuten dio. Prozesua hainbat aldiz errepikatzen da, erantzunaren kalitatea hobetzeko. Prompt: "Hemen kode bat dago. Emango zenuke hobekuntza bat kodearen irakurgarritasuna hobetzeko?" Iritzia: "Kodea blokeen bidez antolatzen da hobeto ulertzeko." ---- === '''Tree-of-thought prompting''' === Teknika honek [39] chain-of-thought teknika zabaltzen du, ideien “urrats posibleak” sortuz. Erantzunaren koherentzia bermatzeko hainbat ildo zabaltzen ditu. [40] ---- === '''Maieutic prompting''' === '''Maieutic prompting teknika''', ''tree-of-thought prompting''-en antzekoa, LLMak erantzun bat ematera eta azalpen bat gehitzera bultzatzen du. Ondoren, azalpen horren koherentzia aztertzen da, eta ez-errentagarriak diren ildoak baztertzen dira. [41] Prompt: Q: "Zer kolore da eguzkia gauean?" A: Eguzkia gauean ez dago ikusgai, ilun dagoelako. ---- === '''Directional-stimulus prompting''' === Teknika honek [42] gako-hitzak erabiltzen ditu ereduaren erantzuna bideratzeko. Adibidez, “ekologia,” “ingurugiroa,” eta “aldaketa klimatikoa” hitzak erantsiz, modeloa gai horietan oinarritzen da. Gako-hitzak: Ekologia, ingurugiroa, aldaketa klimatikoa. == '''Ziurgabetasuna zabaltzen''' == Hizkuntza-ereduen irteerak ez du beti ziurgabetasuna modu esplizituan adierazten. Hala ere, OpenAI GPT-4 bezalako modeloek token bakoitzaren probabilitatea zehaztasunez kalkulatu dezakete [43]. Metodo alternatibo batek Hizkuntza Handiko Ereduari (LLM) irteeraren ziurgabetasuna hitzez azaltzeko eskatzea proposatzen du (Eliot, 2023) [44]. === '''Sorkuntza automatiko azkarra''' === '''Sorkuntza areagotua berreskuratzea''' Berreskuratze bidezko sorkuntza areagotua (RAG) bi faseko prozesua da, eta dokumentuak berreskuratzea eta erantzunak formulatzea eskatzen du, Hizkuntza Handiko Eredu baten bidez (LLM). Hasierako fasean, inkrustazio trinkoak erabiltzen dira dokumentuak berreskuratzeko. Berreskuratze hori, datu-baseen formatu desberdinetan oinarritu daiteke, erabilera-kasuaren arabera, hala nola datu-base bektorial batean, laburpen-indizean, zuhaitz-indizean edo gako-hitzen taula-indizean [45]. Kontsulta bati erantzunez, berreskuratze-dokumentu batek dokumentu garrantzitsuenak hautatzen ditu. Garrantzi hori zehazteko, lehenik kontsulta eta dokumentuak bektoretan kodetzen dira, eta, gero, bektoreetatik hurbilen dauden bektoreak dituzten dokumentuak identifikatzen dira. Dokumentuak berreskuratu ondoren, LLMak irteera bat sortzen du, kontsultako zein berreskuratutako dokumentuetako informazioa jasotzen duena [46]. Metodo hori bereziki onuragarria da patentatutako informazioa edo informazio dinamikoa maneiatzeko eta eredua prestatzeko. RAG ere nabarmentzen da "tiro" ikaskuntzaren erabilerarengatik, non ereduak adibide gutxi batzuk erabiltzen dituen, sarritan automatikoki datu-base batetik berreskuratuak, bere emaitzen berri emateko. === '''Berreskuratze grafikoen sorkuntza ebaluatua''' === GraphRAG [47] (Microsoft Research-ek sortua) teknika bat da, RAG zabaltzen duena ezagutza-grafiko bat erabiliz (normalean, LLMk sortua), ereduak informazio-pieza desberdinak konektatzeko, ideiak sintetizatzeko eta datu-bilduma handiei buruzko kontzeptu semantiko laburtuak holistikoki ulertzeko aukera ematen duena. Zenbait datu multzotan eraginkorra zela frogatu zen, hala nola Albiste Artikuluetako Indarkeriazko Gertakariei buruzko Informazioan (VIINA) [48]. LLMk sortutako ezagutza-grafikoak makina grafikoen ikaskuntzarekin konbinatzean, GraphRAGek nabarmen hobetzen du sentsibilizazio globaleko galderetarako sortutako zehaztasuna eta erantzunen aniztasuna. Aurreko lanek erakutsi zuten oso eraginkorra dela ezagutza-grafiko bat erabiltzea galderei erantzuteko. Teknika horiek konbinatu egin daitezke egituratu eta egituratu gabeko datuak bilatzeko, testuinguru zabaldua eta sailkapen hobea emanez. === '''Ikaskuntza testuinguruan''' === Baliteke ingeniaritza azkarra are gehiago gaitu ahal izatea testuinguruan ikasiz, hau da, eredu batek adierazpenetatik aldi baterako ikasteko duen gaitasunaz. Testuinguruko ikaskuntzarako gaitasuna hizkuntza eredu handien goranzko gaitasuna da. Testuinguruko ikaskuntza ereduen eskalaren propietate emergentea da, eta horrek esan nahi du beheranzko eskalako legeetan gertatzen diren hausturak halako moldez gertatzen direla, non haien eraginkortasuna tasa ezberdin batera handitzen baita eredu handiagoetan txikiagoetan baino [49]. Zeregin espezifiko bakoitzerako prestakuntzan eta egokitzapen onean ez bezala, horiek ez baitira aldi baterakoak, ikaskuntzan zehar testuinguruan ikasitakoa aldi baterakoa da. Ez ditu denbora-testuinguruak edo alborapenak erabiltzen, elkarrizketa batetik bestera datu-multzoan (aurre-prestakuntzan) daudenak izan ezik. Transformadorearen geruzen barruko "optimizazio anizkoitzaren" emaitza, meta-ikaskuntza edo "ikasten ikasteko" modu bat da [50]. === '''Prompt formatuak''' === Testu-irudiaren sinbolo batek, normalean, honako hauek deskribatzen ditu: artearen gaia (mitxoleta laranja distiratsuak, adibidez), nahi den ingurunea (pintura digitala edo argazkia, adibidez), estiloa (hiperrealista edo popa, adibidez), argiztapena (ertzeko argiztapena edo izpi krepuskularrak, adibidez), kolorea eta testura [51]. Midjourneyren dokumentazioak mezu labur eta deskribatzaileak sustatzen ditu: "Erakutsi Kaliforniako mitxoleta loretsu askoren irudia, egin itzazu distiratsu eta laranja dardaratiak, eta koloretako arkatzez ilustratutako estilo batean marraztu" ordez, adierazle eraginkorra izan liteke "Kaliforniako mitxoleta laranja distiratsuak koloretako arkatzez marraztuta" [52]. == '''Erreferentziak:''' == 1. Diab, Mohamad; Herrera, Julian; Chernow, Bob (2022-10-28). "[https://cdn.openart.ai/assets/Stable%20Diffusion%20Prompt%20Book%20From%20OpenArt%2011-13.pdf Stable Diffusion Prompt Book]" (PDF). Retrieved 2023-08-07. Prompt engineering is the process of structuring words that can be interpreted and understood by a ''text-to-image'' model. Think of it as the language you need to speak in order to tell an AI model what to draw. 2. Ziegler, Albert; Berryman, John (17 July 2023). "[https://github.blog/ai-and-ml/generative-ai/prompt-engineering-guide-generative-ai-llms/ A developer's guide to prompt engineering and LLMs]". ''The GitHub Blog''. Prompt engineering is the art of communicating with a generative AI model. 3. Radford, Alec; Wu, Jeffrey; Child, Rewon; Luan, David; Amodei, Dario; Sutskever, Ilya (2019). "[https://cdn.openai.com/better-language-models/language_models_are_unsupervised_multitask_learners.pdf Language Models are Unsupervised Multitask Learners]" (PDF). OpenAI. We demonstrate language models can perform down-stream tasks in a zero-shot setting – without any parameter or architecture modification 4.  "[https://openai.com/index/chatgpt/ Introducing ChatGPT]". ''OpenAI Blog''. 2022-11-30. Retrieved 2023-08-16. what is the fermat's little theorem 5. Robinson, Reid (August 3, 2023). "[https://zapier.com/blog/gpt-prompt/ How to write an effective GPT-3 or GPT-4 prompt]". ''Zapier''. Retrieved 2023-08-14. "Basic prompt: 'Write a poem about leaves falling.' Better prompt: 'Write a poem in the style of Edgar Allan Poe about leaves falling.' 6. Gouws-Stewart, Natasha (June 16, 2023). "[https://masterofcode.com/blog/the-ultimate-guide-to-gpt-prompt-engineering The ultimate guide to prompt engineering your GPT-3.5-Turbo model]". ''masterofcode.com''. 7.  Wahle, Jan Philip; Ruas, Terry; Xu, Yang; Gipp, Bela (2024). "[https://aclanthology.org/2024.emnlp-main.617/ Paraphrase Types Elicit Prompt Engineering Capabilities]". In Al-Onaizan, Yaser; Bansal, Mohit; Chen, Yun-Nung (eds.). ''Proceedings of the 2024 Conference on Empirical Methods in Natural Language Processing''. Miami, Florida, USA: Association for Computational Linguistics. pp. 11004–11033. [https://aclanthology.org/2024.emnlp-main.617/ arXiv:2406.19898. doi:10.18653/v1/2024.emnlp-main.617]. 8. Greenberg, J., Laura (31 May 2023). "[https://contractnerds.com/how-to-prime-and-prompt-chatgpt-for-more-reliable-contract-drafting-support/ How to Prime and Prompt ChatGPT for More Reliable Contract Drafting Support]". ''contractnerds.com''. Retrieved 24 July 2023. 9. "[https://platform.openai.com/docs/guides/prompt-engineering GPT Best Practices]". OpenAI. Retrieved 2023-08-16. 10. Heaven, Will Douglas (April 6, 2022). "[https://www.technologyreview.com/2022/04/06/1049061/dalle-openai-gpt3-ai-agi-multimodal-image-generation/ This horse-riding astronaut is a milestone on AI's long road towards understanding]". ''MIT Technology Review''. Retrieved 2023-08-14. 11. Wiggers, Kyle (2023-06-12). "[https://techcrunch.com/2023/06/12/meta-open-sources-an-ai-powered-music-generator/ Meta open sources an AI-powered music generator]". TechCrunch. Retrieved 2023-08-15. Next, I gave a more complicated prompt to attempt to throw MusicGen for a loop: "Lo-fi slow BPM electro chill with organic samples." 12. "[https://claid.ai/blog/article/prompt-guide/ How to Write AI Photoshoot Prompts: A Guide for Better Product Photos]". ''claid.ai''. June 12, 2023. Retrieved June 12, 2023. 13. McCann, Bryan; Shirish, Nitish; Xiong, Caiming; Socher, Richard (2018). "The Natural Language Decathlon: Multitask Learning as Question Answering". [[arxiv:1806.08730|arXiv:1806.08730 [cs.CL].]] 14.  Sanh, Victor; et al. (2021). "Multitask Prompted Training Enables Zero-Shot Task Generalization". [[arxiv:2110.08207|arXiv:2110.08207 [cs.LG].]] 15.  Bach, Stephen H.; Sanh, Victor; Yong, Zheng-Xin; Webson, Albert; Raffel, Colin; Nayak, Nihal V.; Sharma, Abheesht; Kim, Taewoon; M Saiful Bari; Fevry, Thibault; Alyafeai, Zaid; Dey, Manan; Santilli, Andrea; Sun, Zhiqing; Ben-David, Srulik; Xu, Canwen; Chhablani, Gunjan; Wang, Han; Jason Alan Fries; Al-shaibani, Maged S.; Sharma, Shanya; Thakker, Urmish; Almubarak, Khalid; Tang, Xiangru; Radev, Dragomir; Mike Tian-Jian Jiang; Rush, Alexander M. (2022). "PromptSource: An Integrated Development Environment and Repository for Natural Language Prompts". [[arxiv:2202.01279|arXiv:2202.01279 [cs.LG].]] 16. Wei, Jason; Wang, Xuezhi; Schuurmans, Dale; Bosma, Maarten; Ichter, Brian; Xia, Fei; Chi, Ed H.; Le, Quoc V.; Zhou, Denny (31 October 2022). ''[https://proceedings.neurips.cc/paper_files/paper/2022/hash/9d5609613524ecf4f15af0f7b31abca4-Abstract-Conference.html Chain-of-Thought Prompting Elicits Reasoning in Large Language Models]''. Advances in Neural Information Processing Systems (NeurIPS 2022). Vol. 35. [[arxiv:2201.11903|arXiv:2201.11903.]] 17'''.''' Wei, Jason; Zhou (11 May 2022). "[https://research.google/blog/language-models-perform-reasoning-via-chain-of-thought/ Language Models Perform Reasoning via Chain of Thought]". ''ai.googleblog.com''. Retrieved 10 March 2023. 18'''.''' Chen, Brian X. (2023-06-23). "[https://www.nytimes.com/2023/06/23/technology/ai-chatbot-life-coach.html How to Turn Your Chatbot Into a Life Coach]". ''The New York Times''. 19'''.''' Chen, Brian X. (2023-05-25). "[https://www.nytimes.com/2023/05/25/technology/ai-chatbot-chatgpt-prompts.html Get the Best From ChatGPT With These Golden Prompts]". ''The New York Times''. [https://search.worldcat.org/es/search?q=n2:0362-4331 ISSN 0362-4331]. Retrieved 2023-08-16. 20. McAuliffe, Zachary (11 March 2022). "[https://www.cnet.com/tech/services-and-software/googles-latest-ai-model-can-be-taught-how-to-solve-problems/ Google's Latest AI Model Can Be Taught How to Solve Problems]". ''CNET''. 21. Sharan Narang and Aakanksha Chowdhery (2022-04-04). "[https://research.google/blog/pathways-language-model-palm-scaling-to-540-billion-parameters-for-breakthrough-performance/ Pathways Language Model (PaLM): Scaling to 540 Billion Parameters for Breakthrough Performance]". 22. Dang, Ekta (8 February 2023). "[https://venturebeat.com/ai/harnessing-the-power-of-gpt-3-in-scientific-research/ Harnessing the power of GPT-3 in scientific research]". ''VentureBeat''. Retrieved 10 March 2023. 23. Montti, Roger (13 May 2022). "[https://www.searchenginejournal.com/google-chain-of-thought-prompting/450106/ Google's Chain of Thought Prompting Can Boost Today's Best Algorithms]". ''Search Engine Journal''. Retrieved 10 March 2023. 24. Ray, Tiernan. "[https://www.zdnet.com/article/amazons-alexa-scientists-demonstrate-bigger-ai-isnt-always-better/ Amazon's Alexa scientists demonstrate bigger AI isn't always better]". ''ZDNET''. Retrieved 10 March 2023. 25. Kojima, Takeshi; Shixiang Shane Gu; Reid, Machel; Matsuo, Yutaka; Iwasawa, Yusuke (2022). "Large Language Models are Zero-Shot Reasoners". [[:en:ArXiv|arXiv:2205.1191]]6 [[https://arxiv.org/archive/cs.CL cs.CL]]. 26. Dickson, Ben (30 August 2022). "[https://venturebeat.com/ai/llms-have-not-learned-our-language-were-trying-to-learn-theirs%EF%BF%BC/ LLMs have not learned our language — we're trying to learn theirs]". ''VentureBeat''. Retrieved 10 March 2023. 27. Chung, Hyung Won; Hou, Le; Longpre, Shayne; Zoph, Barret; Tay, Yi; Fedus, William; Li, Yunxuan; Wang, Xuezhi; Dehghani, Mostafa; Brahma, Siddhartha; Webson, Albert; Gu, Shixiang Shane; Dai, Zhuyun; Suzgun, Mirac; Chen, Xinyun; Chowdhery, Aakanksha; Castro-Ros, Alex; Pellat, Marie; Robinson, Kevin; Valter, Dasha; Narang, Sharan; Mishra, Gaurav; Yu, Adams; Zhao, Vincent; Huang, Yanping; Dai, Andrew; Yu, Hongkun; Petrov, Slav; Chi, Ed H.; Dean, Jeff; Devlin, Jacob; Roberts, Adam; Zhou, Denny; Le, Quoc V.; Wei, Jason (2022). "Scaling Instruction-Finetuned Language Models". [[arXiv:2210.11416]] . 28. Wei, Jason; Tay, Yi (29 November 2022). "[https://research.google/blog/better-language-models-without-massive-compute/ Better Language Models Without Massive Compute]". ''ai.googleblog.com''. Retrieved 10 March 2023. 29. Sahoo, Pranab; Singh, Ayush Kumar; Saha, Sriparna; Jain, Vinija; Mondal, Samrat; Chadha, Aman (2024-02-0 30. Hu, Hanxu; Lu, Hongyuan; Zhang, Huajian; Song, Yun-Ze; Lam, Wai; Zhang, Yue (2023-10-03). "Chain-of-Symbol Prompting Elicits Planning in Large Language Models". [[arXiv:2305.10276]]. 31. Garg, Shivam; Tsipras, Dimitris; Liang, Percy; Valiant, Gregory (2022). "What Can Transformers Learn In-Context? A Case Study of Simple Function Classes". [[arXiv:2208.01066]]. 32. Brown, Tom; Mann, Benjamin; Ryder, Nick; Subbiah, Melanie; Kaplan, Jared D.; Dhariwal, Prafulla; Neelakantan, Arvind (2020). "Language models are few-shot learners". ''Advances in Neural Information Processing Systems''. '''33''': 1877–1901. [[arxiv:2005.14165|arXiv:2005.14165.]] 33. Liu, Jiacheng; Liu, Alisa; Lu, Ximing; Welleck, Sean; West, Peter; Le Bras, Ronan; Choi, Yejin; Hajishirzi, Hannaneh (May 2022). "[https://aclanthology.org/2022.acl-long.225/ Generated Knowledge Prompting for Commonsense Reasoning]". ''Proceedings of the 60th Annual Meeting of the Association for Computational Linguistics (Volume 1: Long Papers)''. 34. Zhou, Denny; Schärli, Nathanael; Hou, Le; Wei, Jason; Scales, Nathan; Wang, Xuezhi; Schuurmans, Dale; Cui, Claire; Bousquet, Olivier; Le, Quoc; Chi, Ed (2022-05-01). "Least-to-Most Prompting Enables Complex Reasoning in Large Language Models". [[arXiv:2205.10625]]. ...least-to-most prompting. The key idea in this strategy is to break down a complex problem into a series of simpler subproblems and then solve them in sequence. 35. Wang, Xuezhi; Wei, Jason; Schuurmans, Dale; Le, Quoc; Chi, Ed; Narang, Sharan; Chowdhery, Aakanksha; Zhou, Denny (2022-03-01). "Self-Consistency Improves Chain of Thought Reasoning in Language Models". [[:en:ArXiv|arXiv:2203.11171]]. 36. Diao, Shizhe; Wang, Pengcheng; Lin, Yong; Zhang, Tong (2023-02-01). "Active Prompting with Chain-of-Thought for Large Language Models". [[arXiv:2302.12246]]. 37. Fu, Yao; Peng, Hao; Sabharwal, Ashish; Clark, Peter; Khot, Tushar (2022-10-01). "Complexity-Based Prompting for Multi-Step Reasoning". [[arXiv:2210.00720]]. 38. Madaan, Aman; Tandon, Niket; Gupta, Prakhar; Hallinan, Skyler; Gao, Luyu; Wiegreffe, Sarah; Alon, Uri; Dziri, Nouha; Prabhumoye, Shrimai; Yang, Yiming; Gupta, Shashank; Prasad Majumder, Bodhisattwa; Hermann, Katherine; Welleck, Sean; Yazdanbakhsh, Amir (2023-03-01). "Self-Refine: Iterative Refinement with Self-Feedback". [[arXiv:2303.17651]]. 39. Long, Jieyi (2023-05-15). "Large Language Model Guided Tree-of-Thought". [[:en:ArXiv|arXiv:2305.08291]]. 40. Yao, Shunyu; Yu, Dian; Zhao, Jeffrey; Shafran, Izhak; Griffiths, Thomas L.; Cao, Yuan; Narasimhan, Karthik (2023-05-17). "Tree of Thoughts: Deliberate Problem Solving with Large Language Models". [[arXiv:2305.10601]]. 41. Jung, Jaehun; Qin, Lianhui; Welleck, Sean; Brahman, Faeze; Bhagavatula, Chandra; Le Bras, Ronan; Choi, Yejin (2022). "Maieutic Prompting: Logically Consistent Reasoning with Recursive Explanations". [[:en:ArXiv|arXiv:2205.11822]]. 42. Li, Zekun; Peng, Baolin; He, Pengcheng; Galley, Michel; Gao, Jianfeng; Yan, Xifeng (2023). "Guiding Large Language Models via Directional Stimulus Prompting". [[arXiv:2302.11520]]. The directional stimulus serves as hints or cues for each input query to guide LLMs toward the desired output, such as keywords that the desired summary should include for summarization. 43. OpenAI and over 200 people (2023-03-27). "GPT-4 Technical Report". [[arXiv:2303.08774]] . 44. Eliot, Lance (2023-08-18). "[https://www.forbes.com/sites/lanceeliot/2023/08/18/latest-prompt-engineering-technique-aims-to-get-certainty-and-uncertainty-of-generative-ai-directly-on-the-table-and-out-in-the-open/ Latest Prompt Engineering Technique Aims To Get Certainty And Uncertainty Of Generative AI Directly On The Table And Out In The Open]". ''Forbes''. Retrieved 2024-08-31. If you explicitly indicate in your prompt that you want the generative AI to emit a certainty or uncertainty qualification then you will almost certainly get such an indication. 45. "[https://docs.llamaindex.ai/en/v0.10.17/module_guides/indexing/index_guide.html How Each Index Works - LlamaIndex 🦙 v0.10.17]". ''docs.llamaindex.ai''. Retrieved 2024-04-08. 46. Lewis, Patrick; Perez, Ethan; Piktus, Aleksandra; Petroni, Fabio; Karpukhin, Vladimir; Goyal, Naman; Küttler, Heinrich; Lewis, Mike; Yih, Wen-tau; Rocktäschel, Tim; Riedel, Sebastian; Kiela, Douwe (2020). "[https://proceedings.neurips.cc/paper/2020/hash/6b493230205f780e1bc26945df7481e5-Abstract.html Retrieval-Augmented Generation for Knowledge-Intensive NLP Tasks]". ''Advances in Neural Information Processing Systems''. '''33'''. Curran Associates, Inc.: 9459–9474. [[arxiv:2005.11401|arXiv:2005.11401.]] 47. ''[https://www.microsoft.com/en-us/research/blog/graphrag-unlocking-llm-discovery-on-narrative-private-data/ GraphRAG: Unlocking LLM discovery on narrative private data]'', 2024 48. Edge, Darren; Trinh, Ha; Cheng, Newman; Bradley, Joshua; Chao, Alex; Mody, Apurva; Truitt, Steven; Larson, Jonathan (2024). "From Local to Global: A Graph RAG Approach to Query-Focused Summarization". [[arXiv:2404.16130]]. 49.  Wei, Jason; Tay, Yi; Bommasani, Rishi; Raffel, Colin; Zoph, Barret; Borgeaud, Sebastian; Yogatama, Dani; Bosma, Maarten; Zhou, Denny; Metzler, Donald; Chi, Ed H.; Hashimoto, Tatsunori; Vinyals, Oriol; Liang, Percy; Dean, Jeff; Fedus, William (31 August 2022). "Emergent Abilities of Large Language Models". [[arXiv:2206.07682]]. 50.  Garg, Shivam; Tsipras, Dimitris; Liang, Percy; Valiant, Gregory (2022). "What Can Transformers Learn In-Context? A Case Study of Simple Function Classes". [[arXiv:2208.01066]]. Training a model to perform in-context learning can be viewed as an instance of the more general learning-to-learn or meta-learning paradigm 51.  "[https://stable-diffusion-art.com/prompt-guide/ Stable Diffusion prompt: a definitive guide]". 2023-05-14. Retrieved 2023-08-14. 52. Heikkilä, Melissa (2022-09-16). "[https://www.technologyreview.com/2022/09/16/1059598/this-artist-is-dominating-ai-generated-art-and-hes-not-happy-about-it/ This Artist Is Dominating AI-Generated Art and He's Not Happy About It]". ''MIT Technology Review''. Retrieved 2023-08-14. tt94xfdfbu6pbegl4bi5al660r5akju 9998700 9998697 2024-12-13T15:37:21Z Adrifer03 167988 9998700 wikitext text/x-wiki = '''Prompt ingeniaritza''' = '''Prompt Ingeniaritza''' [[:en:Generative_artificial_intelligence|adimen artifizial sortzaile eredu]] batek (AAS) [1][2] interpretatu eta uler dezakeen irakaskuntza bat egituratzeko prozesua da. Prompt bat hizkuntza natural bateko testu bat da, AA (Adimen Artifizial) batek bete beharko lukeen zeregina deskribatzen duena [3]. Testu-testu eredu baterako prompt bat kontsulta bat izan daiteke, hala nola, "zer da Fermaten teorema txikia?"[4], "Edgar Allan Poeren estiloko poema bat idatzi, erortzen diren hostoei buruz" [5], edo adierazpen luzeago bat [6], testuingurua eta historia barne. {| class="wikitable" | |'''Artikulu hau hobetzeko lanean ari da [[Lankide:Adrifer03|Adrifer03]] lankidea.''' Hori dela eta, beharbada hutsuneren batzuk izango dira [[Wikipedia:Artikuluen edukiak jarraitu beharreko irizpideak|edukian]] edo [[Wikipedia:Artikuluen formatua|formatuan]]. Mesedez, aldaketa handi bat egin baino lehen, eztabaida ezazu haren [[Lankide eztabaida:Adrifer03|lankide orrian]] edo [[Eztabaida:Prompt ingeniaritza|artikuluaren eztabaida orrian]], erredakzioa koordinatzeko. |} Prompt Ingeniaritzak ekar dezake kontsulta bat egitea, estilo bat zehaztea [5], testuinguru garrantzitsu bat eskaintzea [8] edo AA-ari eginkizun bat esleitzea, hala nola "frantses hiztun gisa jardutea" [9]. Testu-irudi batekin edo testu-audio eredu batez ari garenean, prompt bat irteera desiratu baten deskribapena da, hala nola "zaldi gainean doan astronauta baten kalitate handiko argazkia" [10] edo "Lo-fi slow BPM electro hotzikara lagin organikoekin" [11]. Testu-irudi eredu bat bultzatzeak berekin ekar dezake nahi den gaia, estiloa, maketazioa, argiztapena [12] eta estetika lortzea. == '''Historia:''' == 2018an, ikertzaileek lehen aldiz NLPn (Hizkuntzaren Prozesamendua) aldez aurretik bereizitako zeregin guztiak galdera gisa aurkeztu ahal izatea proposatu zuten testuinguru baten gaineko problematikari erantzuteko. Gainera, banakako, bateratu eta zeregin anitzekoa zen lehen eredu bat prestatu zuten, "Zein da sentimendua", “Esaldi hau alemanera itzuli" edo "Nor da lehendakaria?" [13] bezalako galderei erantzuteko. 2021ean, ikertzaileek 12 NLP zeregin egiteko generikoki simulatutako eredu bat (T0) prestatu zuten (62 dataset erabiliz, zeregin bakoitzak hainbat dataset izan baititzake). Modeloak eginkizun berrietan errendimendu ona izan zuen, zeregin bakar batean trebatutako ereduak hobetuz. Zeregin bat ebazteko, T0ri zeregin bat egituratutako prompt gisa ematen zaio, adibidez, premisa egiazkoa bada, egia da ere hipotesia [14]. 2022ko otsailean promptak gordetzen zituen errepositiorio batek 2.000 prompt publiko baino gehiago zeudela 170 dataset ingururako jakinarazi zuen [15]. 2022an Googleko ikertzaileek chain-of-thought teknika proposatu zuten [16][17]. 2023an, testu-testu eta irudi-irudi prompt datu-baseak publikoki erabilgarri zeuden [18][19]. == '''Testu-testu''' == === '''Chain of thought''' === Googleek Chain-of-thought (CoT) hizkuntza-eredu handiei (LLM) arazo bat konpontzeko aukera ematen dien teknika dela esaten du [20]. 2022an, Googlek chain-of-thought teknikak arrazoitzeko gaitasuna hobetzen duela adierazi zuen, eta eredua hainbat urratseko problema bat erantzutera bultzatzen duela,  train of thought [20][16][21] bat imitatzen duten arrazoiketa aplikatzen. Pentsamendu-teknika hipotetikoek hizkuntza-eredu handiei zailtasunak gainditzeko aukera ematen diete pentsamendu logikoa behar duten arrazoiketa lan batzuekin eta ebatzi beharreko urrats anitzekin, hala nola aritmetika edo zentzuzko arrazoiketa galderekin, Googleren eta Amazonen iragarkien arabera. [22][23][24] Adibidez, hurrengo galdera daukagula: "Q: kafetegiak 23 sagar zituen. Bazkaria egiteko 20 erabiltzen badituzte eta 6 gehiago erosten badituzte, zenbat sagar dituzte? ", Googlek dioenez, CoT prompt batek LLMa hurrengokoa erantzutera bultzatuko du: " A: Kafetegiak 23 sagar zituen jatorriz. 20 erabiltzen dituzte bazkaria egiteko. Orduan, 23- 20 = 3 dituzte. 6 sagar gehiago erosi dituzte, beraz, 3 + 6 = 9 dituzte. Ondorioz, erantzuna 9 da.” [16] Hasieran Googlek proposatu zuen bezala, CoT prompt bakoitzak Q & A (galdera eta erantzun) adibide batzuk zituen. Horrek “few-shot” prompt teknika sortu zuen. Hala ere, Googleko eta Tokioko Unibertsitateko ikertzaile batzuen arabera, "Pentsa dezagun pausoz pauso" [25] hitzak eranste hutsarekin, eraginkortasuna hobetzen da, eta horrek CoT “zero -shot” prompting teknika sortzen du. OpenAIren esanetan, prompt horrek erabiltzaile gisa eskalatze hobea egiteko aukera ematen du, eta dagoeneko ez da beharrezkoa CoT Q & A adibide espezifiko asko formulatzea.[26] PaLMri buruz ari garenean, 540B parametroko lengoaia eredu bat, Googlek CoTk modeloari nabarmen lagundu ziola dio, hainbat atazatan zeregin zehatzetarako sintonizatutako modeloekin alderatuta ondo funtzionatzeko aukera emanez, garai hartan punta-puntako emaitzak lortuz GSM8K arrazoibide matematikoko erreferentean. Googleren arabera, CoT arrazoiketari buruzko ereduak doitu daitezke, gaitasun hori areagotzeko eta hobeto interpretatzeko. [27][28] == '''Beste teknikak''' == Chain-of-thought teknika prompt ingeniaritzaren tekniketako bat da, baina ez bakarra. Gai honetan, dagoeneko 29 teknika ezberdin argitaratu dira, horietako batzuk hauek dira: [29] ---- === '''Chain-of-Symbol (CoS) Prompting''' === Westlake Unibertsitatea, Hong Kongeko Unibertsitatea eta Edinburgoko Unibertsitateak egindako ikerketa baten arabera, '''chain-of-symbol (CoS) prompting-a''' eta '''chain-of-thought (CoT) prompting-a''' konbinatuta, hizkuntza-ereduen (LLM) espazio-argudioen ulermena hobetzen dute. Metodo honetan, sinbolo arbitrarioak (adibidez, “/”) erabiltzen dira testuko espazioen antolaketa egokitzeko, eta horrek argumentuak garatzeko eta ereduaren errendimendua hobetzeko balio du. '''Adibidea''': [30] '''Sarrera:''' Adreilu batzuk daude. C adreilu horia E adreiluaren gainean dago. D adreilu horia A adreiluaren gainean dago. E adreilu horia D adreiluaren gainean dago. A adreilu zuriak B adreiluaren gainean dago. B adreiluaren kolorea zuria da. Orain, adreilu bat hartu behar dugu. Adreiluak goitik beherantz hartu behar dira, eta beheko adreilua hartu behar bada, lehenik goiko adreilua kendu behar da. Nola lor daiteke D adreilua? B/A/D/E/C C/E E/D D '''Irteera:''' Beraz, emaitza C, E, D da. ---- === '''Few-shot learning''' === '''Few-shot ikaskuntza''' teknikan, prompt batean hainbat adibide gehitzen dira, modeloa ataza jakin bat burutzen ikas dezan, adibidez, "maison → house, chat → cat, chien →" (espero den erantzuna "dog" izanik) [31] bezalako prompt baten bidez. Ikaskuntza mota honi few-shot ikaskuntza deitzen zaio. [32] ---- === '''Generated knowledge prompting''' === Teknika honetan [33], promptari erantzuteko beharrezko ezagutzak lehenik sortzen dira, eta gero prompta osatzen da. Horrela, LLMak gaiari buruzko datu garrantzitsuetan oinarrituta erantzuten du. '''Adibidea''': '''Sarrera:''' "Zer da ekosistema bat?" '''Ezagutza:''' Ekosistema organismo biziak eta beren ingurune ez-bizia barne hartzen dituen sistema da. Organismoak elkarrekin eta beren ingurunearekin elkarrekintzan aritzen dira bizirauteko. ---- === '''Least-to-most prompting''' === Teknika honek [34] arazo nagusia osatzen duten azpiproblemak banan-banan ebaztea proposatzen du. Horrela, azpiproblema bakoitza aurrekoaren erantzunean oinarritzen da. '''Adibidea: [34]''' '''Sarrera:''' Q: “Hondartzan 50 musika CD zeuden. 20 CD erosi ziren, eta beste 10 oparitu ziren. Zenbat CD geratzen dira?” '''Erantzuna:''' Banatu arazoa urratsetan: # 50 - 20 = 30 # 30 - 10 = 20 CD gelditzen dira. ---- === '''Self-consistency decoding''' === '''Self-consistency decoding [35]''' teknika hainbat chain-of-thought exekutatzen ditu. Azkenean, irteera ohikoenarekin geratzen da. Exekuzioen artean alde handiak badaude, erabiltzaileak irizpide zuzena aztertzeko aukera izan dezake. [36] ---- === '''Konplexutasunean oinarritutako prompting-a''' === Teknika honek [37] hainbat chain-of-thought exekutatzen ditu eta prozesu logiko konplexuena duen exekuzioa hautatzen du. Horri esker, erantzun koherente eta sakonagoa lor daiteke. ---- === '''Self-refine teknika''' === '''Self-refine teknikan [38]''', LLM-ak erantzun bat sortzen du lehenik, ondoren erantzun horri buruz hausnartzen du eta iritzia ematen dio. Hausnarketa horren arabera, promptari berriro erantzuten dio. Prozesua hainbat aldiz errepikatzen da, erantzunaren kalitatea hobetzeko. Prompt: "Hemen kode bat dago. Emango zenuke hobekuntza bat kodearen irakurgarritasuna hobetzeko?" Iritzia: "Kodea blokeen bidez antolatzen da hobeto ulertzeko." ---- === '''Tree-of-thought prompting''' === Teknika honek [39] chain-of-thought teknika zabaltzen du, ideien “urrats posibleak” sortuz. Erantzunaren koherentzia bermatzeko hainbat ildo zabaltzen ditu. [40] ---- === '''Maieutic prompting''' === '''Maieutic prompting teknika''', ''tree-of-thought prompting''-en antzekoa, LLMak erantzun bat ematera eta azalpen bat gehitzera bultzatzen du. Ondoren, azalpen horren koherentzia aztertzen da, eta ez-errentagarriak diren ildoak baztertzen dira. [41] Prompt: Q: "Zer kolore da eguzkia gauean?" A: Eguzkia gauean ez dago ikusgai, ilun dagoelako. ---- === '''Directional-stimulus prompting''' === Teknika honek [42] gako-hitzak erabiltzen ditu ereduaren erantzuna bideratzeko. Adibidez, “ekologia,” “ingurugiroa,” eta “aldaketa klimatikoa” hitzak erantsiz, modeloa gai horietan oinarritzen da. Gako-hitzak: Ekologia, ingurugiroa, aldaketa klimatikoa. == '''Ziurgabetasuna zabaltzen''' == Hizkuntza-ereduen irteerak ez du beti ziurgabetasuna modu esplizituan adierazten. Hala ere, OpenAI GPT-4 bezalako modeloek token bakoitzaren probabilitatea zehaztasunez kalkulatu dezakete [43]. Metodo alternatibo batek Hizkuntza Handiko Ereduari (LLM) irteeraren ziurgabetasuna hitzez azaltzeko eskatzea proposatzen du (Eliot, 2023) [44]. === '''Sorkuntza automatiko azkarra''' === '''Sorkuntza areagotua berreskuratzea''' Berreskuratze bidezko sorkuntza areagotua (RAG) bi faseko prozesua da, eta dokumentuak berreskuratzea eta erantzunak formulatzea eskatzen du, Hizkuntza Handiko Eredu baten bidez (LLM). Hasierako fasean, inkrustazio trinkoak erabiltzen dira dokumentuak berreskuratzeko. Berreskuratze hori, datu-baseen formatu desberdinetan oinarritu daiteke, erabilera-kasuaren arabera, hala nola datu-base bektorial batean, laburpen-indizean, zuhaitz-indizean edo gako-hitzen taula-indizean [45]. Kontsulta bati erantzunez, berreskuratze-dokumentu batek dokumentu garrantzitsuenak hautatzen ditu. Garrantzi hori zehazteko, lehenik kontsulta eta dokumentuak bektoretan kodetzen dira, eta, gero, bektoreetatik hurbilen dauden bektoreak dituzten dokumentuak identifikatzen dira. Dokumentuak berreskuratu ondoren, LLMak irteera bat sortzen du, kontsultako zein berreskuratutako dokumentuetako informazioa jasotzen duena [46]. Metodo hori bereziki onuragarria da patentatutako informazioa edo informazio dinamikoa maneiatzeko eta eredua prestatzeko. RAG ere nabarmentzen da "tiro" ikaskuntzaren erabilerarengatik, non ereduak adibide gutxi batzuk erabiltzen dituen, sarritan automatikoki datu-base batetik berreskuratuak, bere emaitzen berri emateko. === '''Berreskuratze grafikoen sorkuntza ebaluatua''' === GraphRAG [47] (Microsoft Research-ek sortua) teknika bat da, RAG zabaltzen duena ezagutza-grafiko bat erabiliz (normalean, LLMk sortua), ereduak informazio-pieza desberdinak konektatzeko, ideiak sintetizatzeko eta datu-bilduma handiei buruzko kontzeptu semantiko laburtuak holistikoki ulertzeko aukera ematen duena. Zenbait datu multzotan eraginkorra zela frogatu zen, hala nola Albiste Artikuluetako Indarkeriazko Gertakariei buruzko Informazioan (VIINA) [48]. LLMk sortutako ezagutza-grafikoak makina grafikoen ikaskuntzarekin konbinatzean, GraphRAGek nabarmen hobetzen du sentsibilizazio globaleko galderetarako sortutako zehaztasuna eta erantzunen aniztasuna. Aurreko lanek erakutsi zuten oso eraginkorra dela ezagutza-grafiko bat erabiltzea galderei erantzuteko. Teknika horiek konbinatu egin daitezke egituratu eta egituratu gabeko datuak bilatzeko, testuinguru zabaldua eta sailkapen hobea emanez. === '''Ikaskuntza testuinguruan''' === Baliteke ingeniaritza azkarra are gehiago gaitu ahal izatea testuinguruan ikasiz, hau da, eredu batek adierazpenetatik aldi baterako ikasteko duen gaitasunaz. Testuinguruko ikaskuntzarako gaitasuna hizkuntza eredu handien goranzko gaitasuna da. Testuinguruko ikaskuntza ereduen eskalaren propietate emergentea da, eta horrek esan nahi du beheranzko eskalako legeetan gertatzen diren hausturak halako moldez gertatzen direla, non haien eraginkortasuna tasa ezberdin batera handitzen baita eredu handiagoetan txikiagoetan baino [49]. Zeregin espezifiko bakoitzerako prestakuntzan eta egokitzapen onean ez bezala, horiek ez baitira aldi baterakoak, ikaskuntzan zehar testuinguruan ikasitakoa aldi baterakoa da. Ez ditu denbora-testuinguruak edo alborapenak erabiltzen, elkarrizketa batetik bestera datu-multzoan (aurre-prestakuntzan) daudenak izan ezik. Transformadorearen geruzen barruko "optimizazio anizkoitzaren" emaitza, meta-ikaskuntza edo "ikasten ikasteko" modu bat da [50]. === '''Prompt formatuak''' === Testu-irudiaren sinbolo batek, normalean, honako hauek deskribatzen ditu: artearen gaia (mitxoleta laranja distiratsuak, adibidez), nahi den ingurunea (pintura digitala edo argazkia, adibidez), estiloa (hiperrealista edo popa, adibidez), argiztapena (ertzeko argiztapena edo izpi krepuskularrak, adibidez), kolorea eta testura [51]. Midjourneyren dokumentazioak mezu labur eta deskribatzaileak sustatzen ditu: "Erakutsi Kaliforniako mitxoleta loretsu askoren irudia, egin itzazu distiratsu eta laranja dardaratiak, eta koloretako arkatzez ilustratutako estilo batean marraztu" ordez, adierazle eraginkorra izan liteke "Kaliforniako mitxoleta laranja distiratsuak koloretako arkatzez marraztuta" [52]. == '''Erreferentziak:''' == 1. Diab, Mohamad; Herrera, Julian; Chernow, Bob (2022-10-28). "[https://cdn.openart.ai/assets/Stable%20Diffusion%20Prompt%20Book%20From%20OpenArt%2011-13.pdf Stable Diffusion Prompt Book]" (PDF). Retrieved 2023-08-07. Prompt engineering is the process of structuring words that can be interpreted and understood by a ''text-to-image'' model. Think of it as the language you need to speak in order to tell an AI model what to draw. 2. Ziegler, Albert; Berryman, John (17 July 2023). "[https://github.blog/ai-and-ml/generative-ai/prompt-engineering-guide-generative-ai-llms/ A developer's guide to prompt engineering and LLMs]". ''The GitHub Blog''. Prompt engineering is the art of communicating with a generative AI model. 3. Radford, Alec; Wu, Jeffrey; Child, Rewon; Luan, David; Amodei, Dario; Sutskever, Ilya (2019). "[https://cdn.openai.com/better-language-models/language_models_are_unsupervised_multitask_learners.pdf Language Models are Unsupervised Multitask Learners]" (PDF). OpenAI. We demonstrate language models can perform down-stream tasks in a zero-shot setting – without any parameter or architecture modification 4.  "[https://openai.com/index/chatgpt/ Introducing ChatGPT]". ''OpenAI Blog''. 2022-11-30. Retrieved 2023-08-16. what is the fermat's little theorem 5. Robinson, Reid (August 3, 2023). "[https://zapier.com/blog/gpt-prompt/ How to write an effective GPT-3 or GPT-4 prompt]". ''Zapier''. Retrieved 2023-08-14. "Basic prompt: 'Write a poem about leaves falling.' Better prompt: 'Write a poem in the style of Edgar Allan Poe about leaves falling.' 6. Gouws-Stewart, Natasha (June 16, 2023). "[https://masterofcode.com/blog/the-ultimate-guide-to-gpt-prompt-engineering The ultimate guide to prompt engineering your GPT-3.5-Turbo model]". ''masterofcode.com''. 7.  Wahle, Jan Philip; Ruas, Terry; Xu, Yang; Gipp, Bela (2024). "[https://aclanthology.org/2024.emnlp-main.617/ Paraphrase Types Elicit Prompt Engineering Capabilities]". In Al-Onaizan, Yaser; Bansal, Mohit; Chen, Yun-Nung (eds.). ''Proceedings of the 2024 Conference on Empirical Methods in Natural Language Processing''. Miami, Florida, USA: Association for Computational Linguistics. pp. 11004–11033. [https://aclanthology.org/2024.emnlp-main.617/ arXiv:2406.19898. doi:10.18653/v1/2024.emnlp-main.617]. 8. Greenberg, J., Laura (31 May 2023). "[https://contractnerds.com/how-to-prime-and-prompt-chatgpt-for-more-reliable-contract-drafting-support/ How to Prime and Prompt ChatGPT for More Reliable Contract Drafting Support]". ''contractnerds.com''. Retrieved 24 July 2023. 9. "[https://platform.openai.com/docs/guides/prompt-engineering GPT Best Practices]". OpenAI. Retrieved 2023-08-16. 10. Heaven, Will Douglas (April 6, 2022). "[https://www.technologyreview.com/2022/04/06/1049061/dalle-openai-gpt3-ai-agi-multimodal-image-generation/ This horse-riding astronaut is a milestone on AI's long road towards understanding]". ''MIT Technology Review''. Retrieved 2023-08-14. 11. Wiggers, Kyle (2023-06-12). "[https://techcrunch.com/2023/06/12/meta-open-sources-an-ai-powered-music-generator/ Meta open sources an AI-powered music generator]". TechCrunch. Retrieved 2023-08-15. Next, I gave a more complicated prompt to attempt to throw MusicGen for a loop: "Lo-fi slow BPM electro chill with organic samples." 12. "[https://claid.ai/blog/article/prompt-guide/ How to Write AI Photoshoot Prompts: A Guide for Better Product Photos]". ''claid.ai''. June 12, 2023. Retrieved June 12, 2023. 13. McCann, Bryan; Shirish, Nitish; Xiong, Caiming; Socher, Richard (2018). "The Natural Language Decathlon: Multitask Learning as Question Answering". [[arxiv:1806.08730|arXiv:1806.08730 [cs.CL].]] 14.  Sanh, Victor; et al. (2021). "Multitask Prompted Training Enables Zero-Shot Task Generalization". [[arxiv:2110.08207|arXiv:2110.08207 [cs.LG].]] 15.  Bach, Stephen H.; Sanh, Victor; Yong, Zheng-Xin; Webson, Albert; Raffel, Colin; Nayak, Nihal V.; Sharma, Abheesht; Kim, Taewoon; M Saiful Bari; Fevry, Thibault; Alyafeai, Zaid; Dey, Manan; Santilli, Andrea; Sun, Zhiqing; Ben-David, Srulik; Xu, Canwen; Chhablani, Gunjan; Wang, Han; Jason Alan Fries; Al-shaibani, Maged S.; Sharma, Shanya; Thakker, Urmish; Almubarak, Khalid; Tang, Xiangru; Radev, Dragomir; Mike Tian-Jian Jiang; Rush, Alexander M. (2022). "PromptSource: An Integrated Development Environment and Repository for Natural Language Prompts". [[arxiv:2202.01279|arXiv:2202.01279 [cs.LG].]] 16. Wei, Jason; Wang, Xuezhi; Schuurmans, Dale; Bosma, Maarten; Ichter, Brian; Xia, Fei; Chi, Ed H.; Le, Quoc V.; Zhou, Denny (31 October 2022). ''[https://proceedings.neurips.cc/paper_files/paper/2022/hash/9d5609613524ecf4f15af0f7b31abca4-Abstract-Conference.html Chain-of-Thought Prompting Elicits Reasoning in Large Language Models]''. Advances in Neural Information Processing Systems (NeurIPS 2022). Vol. 35. [[arxiv:2201.11903|arXiv:2201.11903.]] 17'''.''' Wei, Jason; Zhou (11 May 2022). "[https://research.google/blog/language-models-perform-reasoning-via-chain-of-thought/ Language Models Perform Reasoning via Chain of Thought]". ''ai.googleblog.com''. Retrieved 10 March 2023. 18'''.''' Chen, Brian X. (2023-06-23). "[https://www.nytimes.com/2023/06/23/technology/ai-chatbot-life-coach.html How to Turn Your Chatbot Into a Life Coach]". ''The New York Times''. 19'''.''' Chen, Brian X. (2023-05-25). "[https://www.nytimes.com/2023/05/25/technology/ai-chatbot-chatgpt-prompts.html Get the Best From ChatGPT With These Golden Prompts]". ''The New York Times''. [https://search.worldcat.org/es/search?q=n2:0362-4331 ISSN 0362-4331]. Retrieved 2023-08-16. 20. McAuliffe, Zachary (11 March 2022). "[https://www.cnet.com/tech/services-and-software/googles-latest-ai-model-can-be-taught-how-to-solve-problems/ Google's Latest AI Model Can Be Taught How to Solve Problems]". ''CNET''. 21. Sharan Narang and Aakanksha Chowdhery (2022-04-04). "[https://research.google/blog/pathways-language-model-palm-scaling-to-540-billion-parameters-for-breakthrough-performance/ Pathways Language Model (PaLM): Scaling to 540 Billion Parameters for Breakthrough Performance]". 22. Dang, Ekta (8 February 2023). "[https://venturebeat.com/ai/harnessing-the-power-of-gpt-3-in-scientific-research/ Harnessing the power of GPT-3 in scientific research]". ''VentureBeat''. Retrieved 10 March 2023. 23. Montti, Roger (13 May 2022). "[https://www.searchenginejournal.com/google-chain-of-thought-prompting/450106/ Google's Chain of Thought Prompting Can Boost Today's Best Algorithms]". ''Search Engine Journal''. Retrieved 10 March 2023. 24. Ray, Tiernan. "[https://www.zdnet.com/article/amazons-alexa-scientists-demonstrate-bigger-ai-isnt-always-better/ Amazon's Alexa scientists demonstrate bigger AI isn't always better]". ''ZDNET''. Retrieved 10 March 2023. 25. Kojima, Takeshi; Shixiang Shane Gu; Reid, Machel; Matsuo, Yutaka; Iwasawa, Yusuke (2022). "Large Language Models are Zero-Shot Reasoners". [[:en:ArXiv|arXiv:2205.1191]]6 [[https://arxiv.org/archive/cs.CL cs.CL]]. 26. Dickson, Ben (30 August 2022). "[https://venturebeat.com/ai/llms-have-not-learned-our-language-were-trying-to-learn-theirs%EF%BF%BC/ LLMs have not learned our language — we're trying to learn theirs]". ''VentureBeat''. Retrieved 10 March 2023. 27. Chung, Hyung Won; Hou, Le; Longpre, Shayne; Zoph, Barret; Tay, Yi; Fedus, William; Li, Yunxuan; Wang, Xuezhi; Dehghani, Mostafa; Brahma, Siddhartha; Webson, Albert; Gu, Shixiang Shane; Dai, Zhuyun; Suzgun, Mirac; Chen, Xinyun; Chowdhery, Aakanksha; Castro-Ros, Alex; Pellat, Marie; Robinson, Kevin; Valter, Dasha; Narang, Sharan; Mishra, Gaurav; Yu, Adams; Zhao, Vincent; Huang, Yanping; Dai, Andrew; Yu, Hongkun; Petrov, Slav; Chi, Ed H.; Dean, Jeff; Devlin, Jacob; Roberts, Adam; Zhou, Denny; Le, Quoc V.; Wei, Jason (2022). "Scaling Instruction-Finetuned Language Models". [[arXiv:2210.11416]] . 28. Wei, Jason; Tay, Yi (29 November 2022). "[https://research.google/blog/better-language-models-without-massive-compute/ Better Language Models Without Massive Compute]". ''ai.googleblog.com''. Retrieved 10 March 2023. 29. Sahoo, Pranab; Singh, Ayush Kumar; Saha, Sriparna; Jain, Vinija; Mondal, Samrat; Chadha, Aman (2024-02-0 30. Hu, Hanxu; Lu, Hongyuan; Zhang, Huajian; Song, Yun-Ze; Lam, Wai; Zhang, Yue (2023-10-03). "Chain-of-Symbol Prompting Elicits Planning in Large Language Models". [[arXiv:2305.10276]]. 31. Garg, Shivam; Tsipras, Dimitris; Liang, Percy; Valiant, Gregory (2022). "What Can Transformers Learn In-Context? A Case Study of Simple Function Classes". [[arXiv:2208.01066]]. 32. Brown, Tom; Mann, Benjamin; Ryder, Nick; Subbiah, Melanie; Kaplan, Jared D.; Dhariwal, Prafulla; Neelakantan, Arvind (2020). "Language models are few-shot learners". ''Advances in Neural Information Processing Systems''. '''33''': 1877–1901. [[arxiv:2005.14165|arXiv:2005.14165.]] 33. Liu, Jiacheng; Liu, Alisa; Lu, Ximing; Welleck, Sean; West, Peter; Le Bras, Ronan; Choi, Yejin; Hajishirzi, Hannaneh (May 2022). "[https://aclanthology.org/2022.acl-long.225/ Generated Knowledge Prompting for Commonsense Reasoning]". ''Proceedings of the 60th Annual Meeting of the Association for Computational Linguistics (Volume 1: Long Papers)''. 34. Zhou, Denny; Schärli, Nathanael; Hou, Le; Wei, Jason; Scales, Nathan; Wang, Xuezhi; Schuurmans, Dale; Cui, Claire; Bousquet, Olivier; Le, Quoc; Chi, Ed (2022-05-01). "Least-to-Most Prompting Enables Complex Reasoning in Large Language Models". [[arXiv:2205.10625]]. ...least-to-most prompting. The key idea in this strategy is to break down a complex problem into a series of simpler subproblems and then solve them in sequence. 35. Wang, Xuezhi; Wei, Jason; Schuurmans, Dale; Le, Quoc; Chi, Ed; Narang, Sharan; Chowdhery, Aakanksha; Zhou, Denny (2022-03-01). "Self-Consistency Improves Chain of Thought Reasoning in Language Models". [[:en:ArXiv|arXiv:2203.11171]]. 36. Diao, Shizhe; Wang, Pengcheng; Lin, Yong; Zhang, Tong (2023-02-01). "Active Prompting with Chain-of-Thought for Large Language Models". [[arXiv:2302.12246]]. 37. Fu, Yao; Peng, Hao; Sabharwal, Ashish; Clark, Peter; Khot, Tushar (2022-10-01). "Complexity-Based Prompting for Multi-Step Reasoning". [[arXiv:2210.00720]]. 38. Madaan, Aman; Tandon, Niket; Gupta, Prakhar; Hallinan, Skyler; Gao, Luyu; Wiegreffe, Sarah; Alon, Uri; Dziri, Nouha; Prabhumoye, Shrimai; Yang, Yiming; Gupta, Shashank; Prasad Majumder, Bodhisattwa; Hermann, Katherine; Welleck, Sean; Yazdanbakhsh, Amir (2023-03-01). "Self-Refine: Iterative Refinement with Self-Feedback". [[arXiv:2303.17651]]. 39. Long, Jieyi (2023-05-15). "Large Language Model Guided Tree-of-Thought". [[:en:ArXiv|arXiv:2305.08291]]. 40. Yao, Shunyu; Yu, Dian; Zhao, Jeffrey; Shafran, Izhak; Griffiths, Thomas L.; Cao, Yuan; Narasimhan, Karthik (2023-05-17). "Tree of Thoughts: Deliberate Problem Solving with Large Language Models". [[arXiv:2305.10601]]. 41. Jung, Jaehun; Qin, Lianhui; Welleck, Sean; Brahman, Faeze; Bhagavatula, Chandra; Le Bras, Ronan; Choi, Yejin (2022). "Maieutic Prompting: Logically Consistent Reasoning with Recursive Explanations". [[:en:ArXiv|arXiv:2205.11822]]. 42. Li, Zekun; Peng, Baolin; He, Pengcheng; Galley, Michel; Gao, Jianfeng; Yan, Xifeng (2023). "Guiding Large Language Models via Directional Stimulus Prompting". [[arXiv:2302.11520]]. The directional stimulus serves as hints or cues for each input query to guide LLMs toward the desired output, such as keywords that the desired summary should include for summarization. 43. OpenAI and over 200 people (2023-03-27). "GPT-4 Technical Report". [[arXiv:2303.08774]] . 44. Eliot, Lance (2023-08-18). "[https://www.forbes.com/sites/lanceeliot/2023/08/18/latest-prompt-engineering-technique-aims-to-get-certainty-and-uncertainty-of-generative-ai-directly-on-the-table-and-out-in-the-open/ Latest Prompt Engineering Technique Aims To Get Certainty And Uncertainty Of Generative AI Directly On The Table And Out In The Open]". ''Forbes''. Retrieved 2024-08-31. If you explicitly indicate in your prompt that you want the generative AI to emit a certainty or uncertainty qualification then you will almost certainly get such an indication. 45. "[https://docs.llamaindex.ai/en/v0.10.17/module_guides/indexing/index_guide.html How Each Index Works - LlamaIndex 🦙 v0.10.17]". ''docs.llamaindex.ai''. Retrieved 2024-04-08. 46. Lewis, Patrick; Perez, Ethan; Piktus, Aleksandra; Petroni, Fabio; Karpukhin, Vladimir; Goyal, Naman; Küttler, Heinrich; Lewis, Mike; Yih, Wen-tau; Rocktäschel, Tim; Riedel, Sebastian; Kiela, Douwe (2020). "[https://proceedings.neurips.cc/paper/2020/hash/6b493230205f780e1bc26945df7481e5-Abstract.html Retrieval-Augmented Generation for Knowledge-Intensive NLP Tasks]". ''Advances in Neural Information Processing Systems''. '''33'''. Curran Associates, Inc.: 9459–9474. [[arxiv:2005.11401|arXiv:2005.11401.]] 47. ''[https://www.microsoft.com/en-us/research/blog/graphrag-unlocking-llm-discovery-on-narrative-private-data/ GraphRAG: Unlocking LLM discovery on narrative private data]'', 2024 48. Edge, Darren; Trinh, Ha; Cheng, Newman; Bradley, Joshua; Chao, Alex; Mody, Apurva; Truitt, Steven; Larson, Jonathan (2024). "From Local to Global: A Graph RAG Approach to Query-Focused Summarization". [[arXiv:2404.16130]]. 49.  Wei, Jason; Tay, Yi; Bommasani, Rishi; Raffel, Colin; Zoph, Barret; Borgeaud, Sebastian; Yogatama, Dani; Bosma, Maarten; Zhou, Denny; Metzler, Donald; Chi, Ed H.; Hashimoto, Tatsunori; Vinyals, Oriol; Liang, Percy; Dean, Jeff; Fedus, William (31 August 2022). "Emergent Abilities of Large Language Models". [[arXiv:2206.07682]]. 50.  Garg, Shivam; Tsipras, Dimitris; Liang, Percy; Valiant, Gregory (2022). "What Can Transformers Learn In-Context? A Case Study of Simple Function Classes". [[arXiv:2208.01066]]. Training a model to perform in-context learning can be viewed as an instance of the more general learning-to-learn or meta-learning paradigm 51.  "[https://stable-diffusion-art.com/prompt-guide/ Stable Diffusion prompt: a definitive guide]". 2023-05-14. Retrieved 2023-08-14. 52. Heikkilä, Melissa (2022-09-16). "[https://www.technologyreview.com/2022/09/16/1059598/this-artist-is-dominating-ai-generated-art-and-hes-not-happy-about-it/ This Artist Is Dominating AI-Generated Art and He's Not Happy About It]". ''MIT Technology Review''. Retrieved 2023-08-14. j0fwnc7rm50zhnzm5jzmrxurj4tg9oa 9998702 9998700 2024-12-13T15:38:19Z Adrifer03 167988 9998702 wikitext text/x-wiki = '''Prompt ingeniaritza''' = '''Prompt Ingeniaritza''' [[:en:Generative_artificial_intelligence|adimen artifizial sortzaile eredu]] batek (AAS) [1][2] interpretatu eta uler dezakeen irakaskuntza bat egituratzeko prozesua da. Prompt bat hizkuntza natural bateko testu bat da, AA (Adimen Artifizial) batek bete beharko lukeen zeregina deskribatzen duena [3]. Testu-testu eredu baterako prompt bat kontsulta bat izan daiteke, hala nola, "zer da Fermaten teorema txikia?"[4], "Edgar Allan Poeren estiloko poema bat idatzi, erortzen diren hostoei buruz" [5], edo adierazpen luzeago bat [6], testuingurua eta historia barne. {| class="wikitable" | |'''Artikulu hau hobetzeko lanean ari da [[Lankide:Adrifer03|Adrifer03]] lankidea.''' Hori dela eta, beharbada hutsuneren batzuk izango dira [[Wikipedia:Artikuluen edukiak jarraitu beharreko irizpideak|edukian]] edo [[Wikipedia:Artikuluen formatua|formatuan]]. Mesedez, aldaketa handi bat egin baino lehen, eztabaida ezazu haren [[Lankide eztabaida:Adrifer03|lankide orrian]] edo [[Eztabaida:Prompt ingeniaritza|artikuluaren eztabaida orrian]], erredakzioa koordinatzeko. |} Prompt Ingeniaritzak ekar dezake kontsulta bat egitea, estilo bat zehaztea [5], testuinguru garrantzitsu bat eskaintzea [8] edo AA-ari eginkizun bat esleitzea, hala nola "frantses hiztun gisa jardutea" [9]. Testu-irudi batekin edo testu-audio eredu batez ari garenean, prompt bat irteera desiratu baten deskribapena da, hala nola "zaldi gainean doan astronauta baten kalitate handiko argazkia" [10] edo "Lo-fi slow BPM electro hotzikara lagin organikoekin" [11]. Testu-irudi eredu bat bultzatzeak berekin ekar dezake nahi den gaia, estiloa, maketazioa, argiztapena [12] eta estetika lortzea. == '''Historia:''' == 2018an, ikertzaileek lehen aldiz NLPn (Hizkuntzaren Prozesamendua) aldez aurretik bereizitako zeregin guztiak galdera gisa aurkeztu ahal izatea proposatu zuten testuinguru baten gaineko problematikari erantzuteko. Gainera, banakako, bateratu eta zeregin anitzekoa zen lehen eredu bat prestatu zuten, "Zein da sentimendua", “Esaldi hau alemanera itzuli" edo "Nor da lehendakaria?" [13] bezalako galderei erantzuteko. 2021ean, ikertzaileek 12 NLP zeregin egiteko generikoki simulatutako eredu bat (T0) prestatu zuten (62 dataset erabiliz, zeregin bakoitzak hainbat dataset izan baititzake). Modeloak eginkizun berrietan errendimendu ona izan zuen, zeregin bakar batean trebatutako ereduak hobetuz. Zeregin bat ebazteko, T0ri zeregin bat egituratutako prompt gisa ematen zaio, adibidez, premisa egiazkoa bada, egia da ere hipotesia [14]. 2022ko otsailean promptak gordetzen zituen errepositiorio batek 2.000 prompt publiko baino gehiago zeudela 170 dataset ingururako jakinarazi zuen [15]. 2022an Googleko ikertzaileek chain-of-thought teknika proposatu zuten [16][17]. 2023an, testu-testu eta irudi-irudi prompt datu-baseak publikoki erabilgarri zeuden [18][19]. == '''Testu-testu''' == === '''Chain of thought''' === Googleek Chain-of-thought (CoT) hizkuntza-eredu handiei (LLM) arazo bat konpontzeko aukera ematen dien teknika dela esaten du [20]. 2022an, Googlek chain-of-thought teknikak arrazoitzeko gaitasuna hobetzen duela adierazi zuen, eta eredua hainbat urratseko problema bat erantzutera bultzatzen duela,  train of thought [20][16][21] bat imitatzen duten arrazoiketa aplikatzen. Pentsamendu-teknika hipotetikoek hizkuntza-eredu handiei zailtasunak gainditzeko aukera ematen diete pentsamendu logikoa behar duten arrazoiketa lan batzuekin eta ebatzi beharreko urrats anitzekin, hala nola aritmetika edo zentzuzko arrazoiketa galderekin, Googleren eta Amazonen iragarkien arabera. [22][23][24] Adibidez, hurrengo galdera daukagula: "Q: kafetegiak 23 sagar zituen. Bazkaria egiteko 20 erabiltzen badituzte eta 6 gehiago erosten badituzte, zenbat sagar dituzte? ", Googlek dioenez, CoT prompt batek LLMa hurrengokoa erantzutera bultzatuko du: " A: Kafetegiak 23 sagar zituen jatorriz. 20 erabiltzen dituzte bazkaria egiteko. Orduan, 23- 20 = 3 dituzte. 6 sagar gehiago erosi dituzte, beraz, 3 + 6 = 9 dituzte. Ondorioz, erantzuna 9 da.” [16] Hasieran Googlek proposatu zuen bezala, CoT prompt bakoitzak Q & A (galdera eta erantzun) adibide batzuk zituen. Horrek “few-shot” prompt teknika sortu zuen. Hala ere, Googleko eta Tokioko Unibertsitateko ikertzaile batzuen arabera, "Pentsa dezagun pausoz pauso" [25] hitzak eranste hutsarekin, eraginkortasuna hobetzen da, eta horrek CoT “zero -shot” prompting teknika sortzen du. OpenAIren esanetan, prompt horrek erabiltzaile gisa eskalatze hobea egiteko aukera ematen du, eta dagoeneko ez da beharrezkoa CoT Q & A adibide espezifiko asko formulatzea.[26] PaLMri buruz ari garenean, 540B parametroko lengoaia eredu bat, Googlek CoTk modeloari nabarmen lagundu ziola dio, hainbat atazatan zeregin zehatzetarako sintonizatutako modeloekin alderatuta ondo funtzionatzeko aukera emanez, garai hartan punta-puntako emaitzak lortuz GSM8K arrazoibide matematikoko erreferentean. Googleren arabera, CoT arrazoiketari buruzko ereduak doitu daitezke, gaitasun hori areagotzeko eta hobeto interpretatzeko. [27][28] == '''Beste teknikak''' == Chain-of-thought teknika prompt ingeniaritzaren tekniketako bat da, baina ez bakarra. Gai honetan, dagoeneko 29 teknika ezberdin argitaratu dira, horietako batzuk hauek dira: [29] ---- === '''Chain-of-Symbol (CoS) Prompting''' === Westlake Unibertsitatea, Hong Kongeko Unibertsitatea eta Edinburgoko Unibertsitateak egindako ikerketa baten arabera, '''chain-of-symbol (CoS) prompting-a''' eta '''chain-of-thought (CoT) prompting-a''' konbinatuta, hizkuntza-ereduen (LLM) espazio-argudioen ulermena hobetzen dute. Metodo honetan, sinbolo arbitrarioak (adibidez, “/”) erabiltzen dira testuko espazioen antolaketa egokitzeko, eta horrek argumentuak garatzeko eta ereduaren errendimendua hobetzeko balio du. '''Adibidea''': [30] '''Sarrera:''' Adreilu batzuk daude. C adreilu horia E adreiluaren gainean dago. D adreilu horia A adreiluaren gainean dago. E adreilu horia D adreiluaren gainean dago. A adreilu zuriak B adreiluaren gainean dago. B adreiluaren kolorea zuria da. Orain, adreilu bat hartu behar dugu. Adreiluak goitik beherantz hartu behar dira, eta beheko adreilua hartu behar bada, lehenik goiko adreilua kendu behar da. Nola lor daiteke D adreilua? B/A/D/E/C C/E E/D D '''Irteera:''' Beraz, emaitza C, E, D da. ---- === '''Few-shot learning''' === '''Few-shot ikaskuntza''' teknikan, prompt batean hainbat adibide gehitzen dira, modeloa ataza jakin bat burutzen ikas dezan, adibidez, "maison → house, chat → cat, chien →" (espero den erantzuna "dog" izanik) [31] bezalako prompt baten bidez. Ikaskuntza mota honi few-shot ikaskuntza deitzen zaio. [32] ---- === '''Generated knowledge prompting''' === Teknika honetan [33], promptari erantzuteko beharrezko ezagutzak lehenik sortzen dira, eta gero prompta osatzen da. Horrela, LLMak gaiari buruzko datu garrantzitsuetan oinarrituta erantzuten du. '''Adibidea''': '''Sarrera:''' "Zer da ekosistema bat?" '''Ezagutza:''' Ekosistema organismo biziak eta beren ingurune ez-bizia barne hartzen dituen sistema da. Organismoak elkarrekin eta beren ingurunearekin elkarrekintzan aritzen dira bizirauteko. ---- === '''Least-to-most prompting''' === Teknika honek [34] arazo nagusia osatzen duten azpiproblemak banan-banan ebaztea proposatzen du. Horrela, azpiproblema bakoitza aurrekoaren erantzunean oinarritzen da. '''Adibidea: [34]''' '''Sarrera:''' Q: “Hondartzan 50 musika CD zeuden. 20 CD erosi ziren, eta beste 10 oparitu ziren. Zenbat CD geratzen dira?” '''Erantzuna:''' Banatu arazoa urratsetan: # 50 - 20 = 30 # 30 - 10 = 20 CD gelditzen dira. ---- === '''Self-consistency decoding''' === '''Self-consistency decoding [35]''' teknika hainbat chain-of-thought exekutatzen ditu. Azkenean, irteera ohikoenarekin geratzen da. Exekuzioen artean alde handiak badaude, erabiltzaileak irizpide zuzena aztertzeko aukera izan dezake. [36] ---- === '''Konplexutasunean oinarritutako prompting-a''' === Teknika honek [37] hainbat chain-of-thought exekutatzen ditu eta prozesu logiko konplexuena duen exekuzioa hautatzen du. Horri esker, erantzun koherente eta sakonagoa lor daiteke. ---- === '''Self-refine teknika''' === '''Self-refine teknikan [38]''', LLM-ak erantzun bat sortzen du lehenik, ondoren erantzun horri buruz hausnartzen du eta iritzia ematen dio. Hausnarketa horren arabera, promptari berriro erantzuten dio. Prozesua hainbat aldiz errepikatzen da, erantzunaren kalitatea hobetzeko. Prompt: "Hemen kode bat dago. Emango zenuke hobekuntza bat kodearen irakurgarritasuna hobetzeko?" Iritzia: "Kodea blokeen bidez antolatzen da hobeto ulertzeko." ---- === '''Tree-of-thought prompting''' === Teknika honek [39] chain-of-thought teknika zabaltzen du, ideien “urrats posibleak” sortuz. Erantzunaren koherentzia bermatzeko hainbat ildo zabaltzen ditu. [40] ---- === '''Maieutic prompting''' === '''Maieutic prompting teknika''', ''tree-of-thought prompting''-en antzekoa, LLMak erantzun bat ematera eta azalpen bat gehitzera bultzatzen du. Ondoren, azalpen horren koherentzia aztertzen da, eta ez-errentagarriak diren ildoak baztertzen dira. [41] Prompt: Q: "Zer kolore da eguzkia gauean?" A: Eguzkia gauean ez dago ikusgai, ilun dagoelako. ---- === '''Directional-stimulus prompting''' === Teknika honek [42] gako-hitzak erabiltzen ditu ereduaren erantzuna bideratzeko. Adibidez, “ekologia,” “ingurugiroa,” eta “aldaketa klimatikoa” hitzak erantsiz, modeloa gai horietan oinarritzen da. Gako-hitzak: Ekologia, ingurugiroa, aldaketa klimatikoa. == '''Ziurgabetasuna zabaltzen''' == Hizkuntza-ereduen irteerak ez du beti ziurgabetasuna modu esplizituan adierazten. Hala ere, OpenAI GPT-4 bezalako modeloek token bakoitzaren probabilitatea zehaztasunez kalkulatu dezakete [43]. Metodo alternatibo batek Hizkuntza Handiko Ereduari (LLM) irteeraren ziurgabetasuna hitzez azaltzeko eskatzea proposatzen du (Eliot, 2023) [44]. === '''Sorkuntza automatiko azkarra''' === ==== '''Sorkuntza areagotua berreskuratzea''' ==== Berreskuratze bidezko sorkuntza areagotua (RAG) bi faseko prozesua da, eta dokumentuak berreskuratzea eta erantzunak formulatzea eskatzen du, Hizkuntza Handiko Eredu baten bidez (LLM). Hasierako fasean, inkrustazio trinkoak erabiltzen dira dokumentuak berreskuratzeko. Berreskuratze hori, datu-baseen formatu desberdinetan oinarritu daiteke, erabilera-kasuaren arabera, hala nola datu-base bektorial batean, laburpen-indizean, zuhaitz-indizean edo gako-hitzen taula-indizean [45]. Kontsulta bati erantzunez, berreskuratze-dokumentu batek dokumentu garrantzitsuenak hautatzen ditu. Garrantzi hori zehazteko, lehenik kontsulta eta dokumentuak bektoretan kodetzen dira, eta, gero, bektoreetatik hurbilen dauden bektoreak dituzten dokumentuak identifikatzen dira. Dokumentuak berreskuratu ondoren, LLMak irteera bat sortzen du, kontsultako zein berreskuratutako dokumentuetako informazioa jasotzen duena [46]. Metodo hori bereziki onuragarria da patentatutako informazioa edo informazio dinamikoa maneiatzeko eta eredua prestatzeko. RAG ere nabarmentzen da "tiro" ikaskuntzaren erabilerarengatik, non ereduak adibide gutxi batzuk erabiltzen dituen, sarritan automatikoki datu-base batetik berreskuratuak, bere emaitzen berri emateko. ==== '''Berreskuratze grafikoen sorkuntza ebaluatua''' ==== GraphRAG [47] (Microsoft Research-ek sortua) teknika bat da, RAG zabaltzen duena ezagutza-grafiko bat erabiliz (normalean, LLMk sortua), ereduak informazio-pieza desberdinak konektatzeko, ideiak sintetizatzeko eta datu-bilduma handiei buruzko kontzeptu semantiko laburtuak holistikoki ulertzeko aukera ematen duena. Zenbait datu multzotan eraginkorra zela frogatu zen, hala nola Albiste Artikuluetako Indarkeriazko Gertakariei buruzko Informazioan (VIINA) [48]. LLMk sortutako ezagutza-grafikoak makina grafikoen ikaskuntzarekin konbinatzean, GraphRAGek nabarmen hobetzen du sentsibilizazio globaleko galderetarako sortutako zehaztasuna eta erantzunen aniztasuna. Aurreko lanek erakutsi zuten oso eraginkorra dela ezagutza-grafiko bat erabiltzea galderei erantzuteko. Teknika horiek konbinatu egin daitezke egituratu eta egituratu gabeko datuak bilatzeko, testuinguru zabaldua eta sailkapen hobea emanez. === '''Ikaskuntza testuinguruan''' === Baliteke ingeniaritza azkarra are gehiago gaitu ahal izatea testuinguruan ikasiz, hau da, eredu batek adierazpenetatik aldi baterako ikasteko duen gaitasunaz. Testuinguruko ikaskuntzarako gaitasuna hizkuntza eredu handien goranzko gaitasuna da. Testuinguruko ikaskuntza ereduen eskalaren propietate emergentea da, eta horrek esan nahi du beheranzko eskalako legeetan gertatzen diren hausturak halako moldez gertatzen direla, non haien eraginkortasuna tasa ezberdin batera handitzen baita eredu handiagoetan txikiagoetan baino [49]. Zeregin espezifiko bakoitzerako prestakuntzan eta egokitzapen onean ez bezala, horiek ez baitira aldi baterakoak, ikaskuntzan zehar testuinguruan ikasitakoa aldi baterakoa da. Ez ditu denbora-testuinguruak edo alborapenak erabiltzen, elkarrizketa batetik bestera datu-multzoan (aurre-prestakuntzan) daudenak izan ezik. Transformadorearen geruzen barruko "optimizazio anizkoitzaren" emaitza, meta-ikaskuntza edo "ikasten ikasteko" modu bat da [50]. === '''Prompt formatuak''' === Testu-irudiaren sinbolo batek, normalean, honako hauek deskribatzen ditu: artearen gaia (mitxoleta laranja distiratsuak, adibidez), nahi den ingurunea (pintura digitala edo argazkia, adibidez), estiloa (hiperrealista edo popa, adibidez), argiztapena (ertzeko argiztapena edo izpi krepuskularrak, adibidez), kolorea eta testura [51]. Midjourneyren dokumentazioak mezu labur eta deskribatzaileak sustatzen ditu: "Erakutsi Kaliforniako mitxoleta loretsu askoren irudia, egin itzazu distiratsu eta laranja dardaratiak, eta koloretako arkatzez ilustratutako estilo batean marraztu" ordez, adierazle eraginkorra izan liteke "Kaliforniako mitxoleta laranja distiratsuak koloretako arkatzez marraztuta" [52]. == '''Erreferentziak:''' == 1. Diab, Mohamad; Herrera, Julian; Chernow, Bob (2022-10-28). "[https://cdn.openart.ai/assets/Stable%20Diffusion%20Prompt%20Book%20From%20OpenArt%2011-13.pdf Stable Diffusion Prompt Book]" (PDF). Retrieved 2023-08-07. Prompt engineering is the process of structuring words that can be interpreted and understood by a ''text-to-image'' model. Think of it as the language you need to speak in order to tell an AI model what to draw. 2. Ziegler, Albert; Berryman, John (17 July 2023). "[https://github.blog/ai-and-ml/generative-ai/prompt-engineering-guide-generative-ai-llms/ A developer's guide to prompt engineering and LLMs]". ''The GitHub Blog''. Prompt engineering is the art of communicating with a generative AI model. 3. Radford, Alec; Wu, Jeffrey; Child, Rewon; Luan, David; Amodei, Dario; Sutskever, Ilya (2019). "[https://cdn.openai.com/better-language-models/language_models_are_unsupervised_multitask_learners.pdf Language Models are Unsupervised Multitask Learners]" (PDF). OpenAI. We demonstrate language models can perform down-stream tasks in a zero-shot setting – without any parameter or architecture modification 4.  "[https://openai.com/index/chatgpt/ Introducing ChatGPT]". ''OpenAI Blog''. 2022-11-30. Retrieved 2023-08-16. what is the fermat's little theorem 5. Robinson, Reid (August 3, 2023). "[https://zapier.com/blog/gpt-prompt/ How to write an effective GPT-3 or GPT-4 prompt]". ''Zapier''. Retrieved 2023-08-14. "Basic prompt: 'Write a poem about leaves falling.' Better prompt: 'Write a poem in the style of Edgar Allan Poe about leaves falling.' 6. Gouws-Stewart, Natasha (June 16, 2023). "[https://masterofcode.com/blog/the-ultimate-guide-to-gpt-prompt-engineering The ultimate guide to prompt engineering your GPT-3.5-Turbo model]". ''masterofcode.com''. 7.  Wahle, Jan Philip; Ruas, Terry; Xu, Yang; Gipp, Bela (2024). "[https://aclanthology.org/2024.emnlp-main.617/ Paraphrase Types Elicit Prompt Engineering Capabilities]". In Al-Onaizan, Yaser; Bansal, Mohit; Chen, Yun-Nung (eds.). ''Proceedings of the 2024 Conference on Empirical Methods in Natural Language Processing''. Miami, Florida, USA: Association for Computational Linguistics. pp. 11004–11033. [https://aclanthology.org/2024.emnlp-main.617/ arXiv:2406.19898. doi:10.18653/v1/2024.emnlp-main.617]. 8. Greenberg, J., Laura (31 May 2023). "[https://contractnerds.com/how-to-prime-and-prompt-chatgpt-for-more-reliable-contract-drafting-support/ How to Prime and Prompt ChatGPT for More Reliable Contract Drafting Support]". ''contractnerds.com''. Retrieved 24 July 2023. 9. "[https://platform.openai.com/docs/guides/prompt-engineering GPT Best Practices]". OpenAI. Retrieved 2023-08-16. 10. Heaven, Will Douglas (April 6, 2022). "[https://www.technologyreview.com/2022/04/06/1049061/dalle-openai-gpt3-ai-agi-multimodal-image-generation/ This horse-riding astronaut is a milestone on AI's long road towards understanding]". ''MIT Technology Review''. Retrieved 2023-08-14. 11. Wiggers, Kyle (2023-06-12). "[https://techcrunch.com/2023/06/12/meta-open-sources-an-ai-powered-music-generator/ Meta open sources an AI-powered music generator]". TechCrunch. Retrieved 2023-08-15. Next, I gave a more complicated prompt to attempt to throw MusicGen for a loop: "Lo-fi slow BPM electro chill with organic samples." 12. "[https://claid.ai/blog/article/prompt-guide/ How to Write AI Photoshoot Prompts: A Guide for Better Product Photos]". ''claid.ai''. June 12, 2023. Retrieved June 12, 2023. 13. McCann, Bryan; Shirish, Nitish; Xiong, Caiming; Socher, Richard (2018). "The Natural Language Decathlon: Multitask Learning as Question Answering". [[arxiv:1806.08730|arXiv:1806.08730 [cs.CL].]] 14.  Sanh, Victor; et al. (2021). "Multitask Prompted Training Enables Zero-Shot Task Generalization". [[arxiv:2110.08207|arXiv:2110.08207 [cs.LG].]] 15.  Bach, Stephen H.; Sanh, Victor; Yong, Zheng-Xin; Webson, Albert; Raffel, Colin; Nayak, Nihal V.; Sharma, Abheesht; Kim, Taewoon; M Saiful Bari; Fevry, Thibault; Alyafeai, Zaid; Dey, Manan; Santilli, Andrea; Sun, Zhiqing; Ben-David, Srulik; Xu, Canwen; Chhablani, Gunjan; Wang, Han; Jason Alan Fries; Al-shaibani, Maged S.; Sharma, Shanya; Thakker, Urmish; Almubarak, Khalid; Tang, Xiangru; Radev, Dragomir; Mike Tian-Jian Jiang; Rush, Alexander M. (2022). "PromptSource: An Integrated Development Environment and Repository for Natural Language Prompts". [[arxiv:2202.01279|arXiv:2202.01279 [cs.LG].]] 16. Wei, Jason; Wang, Xuezhi; Schuurmans, Dale; Bosma, Maarten; Ichter, Brian; Xia, Fei; Chi, Ed H.; Le, Quoc V.; Zhou, Denny (31 October 2022). ''[https://proceedings.neurips.cc/paper_files/paper/2022/hash/9d5609613524ecf4f15af0f7b31abca4-Abstract-Conference.html Chain-of-Thought Prompting Elicits Reasoning in Large Language Models]''. Advances in Neural Information Processing Systems (NeurIPS 2022). Vol. 35. [[arxiv:2201.11903|arXiv:2201.11903.]] 17'''.''' Wei, Jason; Zhou (11 May 2022). "[https://research.google/blog/language-models-perform-reasoning-via-chain-of-thought/ Language Models Perform Reasoning via Chain of Thought]". ''ai.googleblog.com''. Retrieved 10 March 2023. 18'''.''' Chen, Brian X. (2023-06-23). "[https://www.nytimes.com/2023/06/23/technology/ai-chatbot-life-coach.html How to Turn Your Chatbot Into a Life Coach]". ''The New York Times''. 19'''.''' Chen, Brian X. (2023-05-25). "[https://www.nytimes.com/2023/05/25/technology/ai-chatbot-chatgpt-prompts.html Get the Best From ChatGPT With These Golden Prompts]". ''The New York Times''. [https://search.worldcat.org/es/search?q=n2:0362-4331 ISSN 0362-4331]. Retrieved 2023-08-16. 20. McAuliffe, Zachary (11 March 2022). "[https://www.cnet.com/tech/services-and-software/googles-latest-ai-model-can-be-taught-how-to-solve-problems/ Google's Latest AI Model Can Be Taught How to Solve Problems]". ''CNET''. 21. Sharan Narang and Aakanksha Chowdhery (2022-04-04). "[https://research.google/blog/pathways-language-model-palm-scaling-to-540-billion-parameters-for-breakthrough-performance/ Pathways Language Model (PaLM): Scaling to 540 Billion Parameters for Breakthrough Performance]". 22. Dang, Ekta (8 February 2023). "[https://venturebeat.com/ai/harnessing-the-power-of-gpt-3-in-scientific-research/ Harnessing the power of GPT-3 in scientific research]". ''VentureBeat''. Retrieved 10 March 2023. 23. Montti, Roger (13 May 2022). "[https://www.searchenginejournal.com/google-chain-of-thought-prompting/450106/ Google's Chain of Thought Prompting Can Boost Today's Best Algorithms]". ''Search Engine Journal''. Retrieved 10 March 2023. 24. Ray, Tiernan. "[https://www.zdnet.com/article/amazons-alexa-scientists-demonstrate-bigger-ai-isnt-always-better/ Amazon's Alexa scientists demonstrate bigger AI isn't always better]". ''ZDNET''. Retrieved 10 March 2023. 25. Kojima, Takeshi; Shixiang Shane Gu; Reid, Machel; Matsuo, Yutaka; Iwasawa, Yusuke (2022). "Large Language Models are Zero-Shot Reasoners". [[:en:ArXiv|arXiv:2205.1191]]6 [[https://arxiv.org/archive/cs.CL cs.CL]]. 26. Dickson, Ben (30 August 2022). "[https://venturebeat.com/ai/llms-have-not-learned-our-language-were-trying-to-learn-theirs%EF%BF%BC/ LLMs have not learned our language — we're trying to learn theirs]". ''VentureBeat''. Retrieved 10 March 2023. 27. Chung, Hyung Won; Hou, Le; Longpre, Shayne; Zoph, Barret; Tay, Yi; Fedus, William; Li, Yunxuan; Wang, Xuezhi; Dehghani, Mostafa; Brahma, Siddhartha; Webson, Albert; Gu, Shixiang Shane; Dai, Zhuyun; Suzgun, Mirac; Chen, Xinyun; Chowdhery, Aakanksha; Castro-Ros, Alex; Pellat, Marie; Robinson, Kevin; Valter, Dasha; Narang, Sharan; Mishra, Gaurav; Yu, Adams; Zhao, Vincent; Huang, Yanping; Dai, Andrew; Yu, Hongkun; Petrov, Slav; Chi, Ed H.; Dean, Jeff; Devlin, Jacob; Roberts, Adam; Zhou, Denny; Le, Quoc V.; Wei, Jason (2022). "Scaling Instruction-Finetuned Language Models". [[arXiv:2210.11416]] . 28. Wei, Jason; Tay, Yi (29 November 2022). "[https://research.google/blog/better-language-models-without-massive-compute/ Better Language Models Without Massive Compute]". ''ai.googleblog.com''. Retrieved 10 March 2023. 29. Sahoo, Pranab; Singh, Ayush Kumar; Saha, Sriparna; Jain, Vinija; Mondal, Samrat; Chadha, Aman (2024-02-0 30. Hu, Hanxu; Lu, Hongyuan; Zhang, Huajian; Song, Yun-Ze; Lam, Wai; Zhang, Yue (2023-10-03). "Chain-of-Symbol Prompting Elicits Planning in Large Language Models". [[arXiv:2305.10276]]. 31. Garg, Shivam; Tsipras, Dimitris; Liang, Percy; Valiant, Gregory (2022). "What Can Transformers Learn In-Context? A Case Study of Simple Function Classes". [[arXiv:2208.01066]]. 32. Brown, Tom; Mann, Benjamin; Ryder, Nick; Subbiah, Melanie; Kaplan, Jared D.; Dhariwal, Prafulla; Neelakantan, Arvind (2020). "Language models are few-shot learners". ''Advances in Neural Information Processing Systems''. '''33''': 1877–1901. [[arxiv:2005.14165|arXiv:2005.14165.]] 33. Liu, Jiacheng; Liu, Alisa; Lu, Ximing; Welleck, Sean; West, Peter; Le Bras, Ronan; Choi, Yejin; Hajishirzi, Hannaneh (May 2022). "[https://aclanthology.org/2022.acl-long.225/ Generated Knowledge Prompting for Commonsense Reasoning]". ''Proceedings of the 60th Annual Meeting of the Association for Computational Linguistics (Volume 1: Long Papers)''. 34. Zhou, Denny; Schärli, Nathanael; Hou, Le; Wei, Jason; Scales, Nathan; Wang, Xuezhi; Schuurmans, Dale; Cui, Claire; Bousquet, Olivier; Le, Quoc; Chi, Ed (2022-05-01). "Least-to-Most Prompting Enables Complex Reasoning in Large Language Models". [[arXiv:2205.10625]]. ...least-to-most prompting. The key idea in this strategy is to break down a complex problem into a series of simpler subproblems and then solve them in sequence. 35. Wang, Xuezhi; Wei, Jason; Schuurmans, Dale; Le, Quoc; Chi, Ed; Narang, Sharan; Chowdhery, Aakanksha; Zhou, Denny (2022-03-01). "Self-Consistency Improves Chain of Thought Reasoning in Language Models". [[:en:ArXiv|arXiv:2203.11171]]. 36. Diao, Shizhe; Wang, Pengcheng; Lin, Yong; Zhang, Tong (2023-02-01). "Active Prompting with Chain-of-Thought for Large Language Models". [[arXiv:2302.12246]]. 37. Fu, Yao; Peng, Hao; Sabharwal, Ashish; Clark, Peter; Khot, Tushar (2022-10-01). "Complexity-Based Prompting for Multi-Step Reasoning". [[arXiv:2210.00720]]. 38. Madaan, Aman; Tandon, Niket; Gupta, Prakhar; Hallinan, Skyler; Gao, Luyu; Wiegreffe, Sarah; Alon, Uri; Dziri, Nouha; Prabhumoye, Shrimai; Yang, Yiming; Gupta, Shashank; Prasad Majumder, Bodhisattwa; Hermann, Katherine; Welleck, Sean; Yazdanbakhsh, Amir (2023-03-01). "Self-Refine: Iterative Refinement with Self-Feedback". [[arXiv:2303.17651]]. 39. Long, Jieyi (2023-05-15). "Large Language Model Guided Tree-of-Thought". [[:en:ArXiv|arXiv:2305.08291]]. 40. Yao, Shunyu; Yu, Dian; Zhao, Jeffrey; Shafran, Izhak; Griffiths, Thomas L.; Cao, Yuan; Narasimhan, Karthik (2023-05-17). "Tree of Thoughts: Deliberate Problem Solving with Large Language Models". [[arXiv:2305.10601]]. 41. Jung, Jaehun; Qin, Lianhui; Welleck, Sean; Brahman, Faeze; Bhagavatula, Chandra; Le Bras, Ronan; Choi, Yejin (2022). "Maieutic Prompting: Logically Consistent Reasoning with Recursive Explanations". [[:en:ArXiv|arXiv:2205.11822]]. 42. Li, Zekun; Peng, Baolin; He, Pengcheng; Galley, Michel; Gao, Jianfeng; Yan, Xifeng (2023). "Guiding Large Language Models via Directional Stimulus Prompting". [[arXiv:2302.11520]]. The directional stimulus serves as hints or cues for each input query to guide LLMs toward the desired output, such as keywords that the desired summary should include for summarization. 43. OpenAI and over 200 people (2023-03-27). "GPT-4 Technical Report". [[arXiv:2303.08774]] . 44. Eliot, Lance (2023-08-18). "[https://www.forbes.com/sites/lanceeliot/2023/08/18/latest-prompt-engineering-technique-aims-to-get-certainty-and-uncertainty-of-generative-ai-directly-on-the-table-and-out-in-the-open/ Latest Prompt Engineering Technique Aims To Get Certainty And Uncertainty Of Generative AI Directly On The Table And Out In The Open]". ''Forbes''. Retrieved 2024-08-31. If you explicitly indicate in your prompt that you want the generative AI to emit a certainty or uncertainty qualification then you will almost certainly get such an indication. 45. "[https://docs.llamaindex.ai/en/v0.10.17/module_guides/indexing/index_guide.html How Each Index Works - LlamaIndex 🦙 v0.10.17]". ''docs.llamaindex.ai''. Retrieved 2024-04-08. 46. Lewis, Patrick; Perez, Ethan; Piktus, Aleksandra; Petroni, Fabio; Karpukhin, Vladimir; Goyal, Naman; Küttler, Heinrich; Lewis, Mike; Yih, Wen-tau; Rocktäschel, Tim; Riedel, Sebastian; Kiela, Douwe (2020). "[https://proceedings.neurips.cc/paper/2020/hash/6b493230205f780e1bc26945df7481e5-Abstract.html Retrieval-Augmented Generation for Knowledge-Intensive NLP Tasks]". ''Advances in Neural Information Processing Systems''. '''33'''. Curran Associates, Inc.: 9459–9474. [[arxiv:2005.11401|arXiv:2005.11401.]] 47. ''[https://www.microsoft.com/en-us/research/blog/graphrag-unlocking-llm-discovery-on-narrative-private-data/ GraphRAG: Unlocking LLM discovery on narrative private data]'', 2024 48. Edge, Darren; Trinh, Ha; Cheng, Newman; Bradley, Joshua; Chao, Alex; Mody, Apurva; Truitt, Steven; Larson, Jonathan (2024). "From Local to Global: A Graph RAG Approach to Query-Focused Summarization". [[arXiv:2404.16130]]. 49.  Wei, Jason; Tay, Yi; Bommasani, Rishi; Raffel, Colin; Zoph, Barret; Borgeaud, Sebastian; Yogatama, Dani; Bosma, Maarten; Zhou, Denny; Metzler, Donald; Chi, Ed H.; Hashimoto, Tatsunori; Vinyals, Oriol; Liang, Percy; Dean, Jeff; Fedus, William (31 August 2022). "Emergent Abilities of Large Language Models". [[arXiv:2206.07682]]. 50.  Garg, Shivam; Tsipras, Dimitris; Liang, Percy; Valiant, Gregory (2022). "What Can Transformers Learn In-Context? A Case Study of Simple Function Classes". [[arXiv:2208.01066]]. Training a model to perform in-context learning can be viewed as an instance of the more general learning-to-learn or meta-learning paradigm 51.  "[https://stable-diffusion-art.com/prompt-guide/ Stable Diffusion prompt: a definitive guide]". 2023-05-14. Retrieved 2023-08-14. 52. Heikkilä, Melissa (2022-09-16). "[https://www.technologyreview.com/2022/09/16/1059598/this-artist-is-dominating-ai-generated-art-and-hes-not-happy-about-it/ This Artist Is Dominating AI-Generated Art and He's Not Happy About It]". ''MIT Technology Review''. Retrieved 2023-08-14. ph2kgyntasz5s6jcynw62cmur9qm6jl 9998723 9998702 2024-12-13T15:44:40Z Adrifer03 167988 9998723 wikitext text/x-wiki '''Prompt Ingeniaritza''' [[:en:Generative_artificial_intelligence|adimen artifizial sortzaile eredu]] batek (AAS) [1][2] interpretatu eta uler dezakeen irakaskuntza bat egituratzeko prozesua da. Prompt bat hizkuntza natural bateko testu bat da, AA (Adimen Artifizial) batek bete beharko lukeen zeregina deskribatzen duena [3]. Testu-testu eredu baterako prompt bat kontsulta bat izan daiteke, hala nola, "zer da Fermaten teorema txikia?"[4], "Edgar Allan Poeren estiloko poema bat idatzi, erortzen diren hostoei buruz" [5], edo adierazpen luzeago bat [6], testuingurua eta historia barne. Prompt Ingeniaritzak ekar dezake kontsulta bat egitea, estilo bat zehaztea [5], testuinguru garrantzitsu bat eskaintzea [8] edo AA-ari eginkizun bat esleitzea, hala nola "frantses hiztun gisa jardutea" [9]. Testu-irudi batekin edo testu-audio eredu batez ari garenean, prompt bat irteera desiratu baten deskribapena da, hala nola "zaldi gainean doan astronauta baten kalitate handiko argazkia" [10] edo "Lo-fi slow BPM electro hotzikara lagin organikoekin" [11]. Testu-irudi eredu bat bultzatzeak berekin ekar dezake nahi den gaia, estiloa, maketazioa, argiztapena [12] eta estetika lortzea. == '''Historia''' == 2018an, ikertzaileek lehen aldiz NLPn (Hizkuntzaren Prozesamendua) aldez aurretik bereizitako zeregin guztiak galdera gisa aurkeztu ahal izatea proposatu zuten testuinguru baten gaineko problematikari erantzuteko. Gainera, banakako, bateratu eta zeregin anitzekoa zen lehen eredu bat prestatu zuten, "Zein da sentimendua", “Esaldi hau alemanera itzuli" edo "Nor da lehendakaria?" [13] bezalako galderei erantzuteko. 2021ean, ikertzaileek 12 NLP zeregin egiteko generikoki simulatutako eredu bat (T0) prestatu zuten (62 dataset erabiliz, zeregin bakoitzak hainbat dataset izan baititzake). Modeloak eginkizun berrietan errendimendu ona izan zuen, zeregin bakar batean trebatutako ereduak hobetuz. Zeregin bat ebazteko, T0ri zeregin bat egituratutako prompt gisa ematen zaio, adibidez, premisa egiazkoa bada, egia da ere hipotesia [14]. 2022ko otsailean promptak gordetzen zituen errepositiorio batek 2.000 prompt publiko baino gehiago zeudela 170 dataset ingururako jakinarazi zuen [15]. 2022an Googleko ikertzaileek chain-of-thought teknika proposatu zuten [16][17]. 2023an, testu-testu eta irudi-irudi prompt datu-baseak publikoki erabilgarri zeuden [18][19]. == '''Testu-testu''' == === '''Chain of thought''' === Googleek Chain-of-thought (CoT) hizkuntza-eredu handiei (LLM) arazo bat konpontzeko aukera ematen dien teknika dela esaten du [20]. 2022an, Googlek chain-of-thought teknikak arrazoitzeko gaitasuna hobetzen duela adierazi zuen, eta eredua hainbat urratseko problema bat erantzutera bultzatzen duela,  train of thought [20][16][21] bat imitatzen duten arrazoiketa aplikatzen. Pentsamendu-teknika hipotetikoek hizkuntza-eredu handiei zailtasunak gainditzeko aukera ematen diete pentsamendu logikoa behar duten arrazoiketa lan batzuekin eta ebatzi beharreko urrats anitzekin, hala nola aritmetika edo zentzuzko arrazoiketa galderekin, Googleren eta Amazonen iragarkien arabera. [22][23][24] Adibidez, hurrengo galdera daukagula: "Q: kafetegiak 23 sagar zituen. Bazkaria egiteko 20 erabiltzen badituzte eta 6 gehiago erosten badituzte, zenbat sagar dituzte? ", Googlek dioenez, CoT prompt batek LLMa hurrengokoa erantzutera bultzatuko du: " A: Kafetegiak 23 sagar zituen jatorriz. 20 erabiltzen dituzte bazkaria egiteko. Orduan, 23- 20 = 3 dituzte. 6 sagar gehiago erosi dituzte, beraz, 3 + 6 = 9 dituzte. Ondorioz, erantzuna 9 da.” [16] Hasieran Googlek proposatu zuen bezala, CoT prompt bakoitzak Q & A (galdera eta erantzun) adibide batzuk zituen. Horrek “few-shot” prompt teknika sortu zuen. Hala ere, Googleko eta Tokioko Unibertsitateko ikertzaile batzuen arabera, "Pentsa dezagun pausoz pauso" [25] hitzak eranste hutsarekin, eraginkortasuna hobetzen da, eta horrek CoT “zero -shot” prompting teknika sortzen du. OpenAIren esanetan, prompt horrek erabiltzaile gisa eskalatze hobea egiteko aukera ematen du, eta dagoeneko ez da beharrezkoa CoT Q & A adibide espezifiko asko formulatzea.[26] PaLMri buruz ari garenean, 540B parametroko lengoaia eredu bat, Googlek CoTk modeloari nabarmen lagundu ziola dio, hainbat atazatan zeregin zehatzetarako sintonizatutako modeloekin alderatuta ondo funtzionatzeko aukera emanez, garai hartan punta-puntako emaitzak lortuz GSM8K arrazoibide matematikoko erreferentean. Googleren arabera, CoT arrazoiketari buruzko ereduak doitu daitezke, gaitasun hori areagotzeko eta hobeto interpretatzeko. [27][28] == '''Beste teknikak''' == Chain-of-thought teknika prompt ingeniaritzaren tekniketako bat da, baina ez bakarra. Gai honetan, dagoeneko 29 teknika ezberdin argitaratu dira, horietako batzuk hauek dira: [29] ---- === '''Chain-of-Symbol (CoS) Prompting''' === Westlake Unibertsitatea, Hong Kongeko Unibertsitatea eta Edinburgoko Unibertsitateak egindako ikerketa baten arabera, '''chain-of-symbol (CoS) prompting-a''' eta '''chain-of-thought (CoT) prompting-a''' konbinatuta, hizkuntza-ereduen (LLM) espazio-argudioen ulermena hobetzen dute. Metodo honetan, sinbolo arbitrarioak (adibidez, “/”) erabiltzen dira testuko espazioen antolaketa egokitzeko, eta horrek argumentuak garatzeko eta ereduaren errendimendua hobetzeko balio du. '''Adibidea''': [30] '''Sarrera:''' Adreilu batzuk daude. C adreilu horia E adreiluaren gainean dago. D adreilu horia A adreiluaren gainean dago. E adreilu horia D adreiluaren gainean dago. A adreilu zuriak B adreiluaren gainean dago. B adreiluaren kolorea zuria da. Orain, adreilu bat hartu behar dugu. Adreiluak goitik beherantz hartu behar dira, eta beheko adreilua hartu behar bada, lehenik goiko adreilua kendu behar da. Nola lor daiteke D adreilua? B/A/D/E/C C/E E/D D '''Irteera:''' Beraz, emaitza C, E, D da. ---- === '''Few-shot learning''' === '''Few-shot ikaskuntza''' teknikan, prompt batean hainbat adibide gehitzen dira, modeloa ataza jakin bat burutzen ikas dezan, adibidez, "maison → house, chat → cat, chien →" (espero den erantzuna "dog" izanik) [31] bezalako prompt baten bidez. Ikaskuntza mota honi few-shot ikaskuntza deitzen zaio. [32] ---- === '''Generated knowledge prompting''' === Teknika honetan [33], promptari erantzuteko beharrezko ezagutzak lehenik sortzen dira, eta gero prompta osatzen da. Horrela, LLMak gaiari buruzko datu garrantzitsuetan oinarrituta erantzuten du. '''Adibidea''': '''Sarrera:''' "Zer da ekosistema bat?" '''Ezagutza:''' Ekosistema organismo biziak eta beren ingurune ez-bizia barne hartzen dituen sistema da. Organismoak elkarrekin eta beren ingurunearekin elkarrekintzan aritzen dira bizirauteko. ---- === '''Least-to-most prompting''' === Teknika honek [34] arazo nagusia osatzen duten azpiproblemak banan-banan ebaztea proposatzen du. Horrela, azpiproblema bakoitza aurrekoaren erantzunean oinarritzen da. '''Adibidea: [34]''' '''Sarrera:''' Q: “Hondartzan 50 musika CD zeuden. 20 CD erosi ziren, eta beste 10 oparitu ziren. Zenbat CD geratzen dira?” '''Erantzuna:''' Banatu arazoa urratsetan: # 50 - 20 = 30 # 30 - 10 = 20 CD gelditzen dira. ---- === '''Self-consistency decoding''' === '''Self-consistency decoding [35]''' teknika hainbat chain-of-thought exekutatzen ditu. Azkenean, irteera ohikoenarekin geratzen da. Exekuzioen artean alde handiak badaude, erabiltzaileak irizpide zuzena aztertzeko aukera izan dezake. [36] ---- === '''Konplexutasunean oinarritutako prompting-a''' === Teknika honek [37] hainbat chain-of-thought exekutatzen ditu eta prozesu logiko konplexuena duen exekuzioa hautatzen du. Horri esker, erantzun koherente eta sakonagoa lor daiteke. ---- === '''Self-refine teknika''' === '''Self-refine teknikan [38]''', LLM-ak erantzun bat sortzen du lehenik, ondoren erantzun horri buruz hausnartzen du eta iritzia ematen dio. Hausnarketa horren arabera, promptari berriro erantzuten dio. Prozesua hainbat aldiz errepikatzen da, erantzunaren kalitatea hobetzeko. Prompt: "Hemen kode bat dago. Emango zenuke hobekuntza bat kodearen irakurgarritasuna hobetzeko?" Iritzia: "Kodea blokeen bidez antolatzen da hobeto ulertzeko." ---- === '''Tree-of-thought prompting''' === Teknika honek [39] chain-of-thought teknika zabaltzen du, ideien “urrats posibleak” sortuz. Erantzunaren koherentzia bermatzeko hainbat ildo zabaltzen ditu. [40] ---- === '''Maieutic prompting''' === '''Maieutic prompting teknika''', ''tree-of-thought prompting''-en antzekoa, LLMak erantzun bat ematera eta azalpen bat gehitzera bultzatzen du. Ondoren, azalpen horren koherentzia aztertzen da, eta ez-errentagarriak diren ildoak baztertzen dira. [41] Prompt: Q: "Zer kolore da eguzkia gauean?" A: Eguzkia gauean ez dago ikusgai, ilun dagoelako. ---- === '''Directional-stimulus prompting''' === Teknika honek [42] gako-hitzak erabiltzen ditu ereduaren erantzuna bideratzeko. Adibidez, “ekologia,” “ingurugiroa,” eta “aldaketa klimatikoa” hitzak erantsiz, modeloa gai horietan oinarritzen da. Gako-hitzak: Ekologia, ingurugiroa, aldaketa klimatikoa. == '''Ziurgabetasuna zabaltzen''' == Hizkuntza-ereduen irteerak ez du beti ziurgabetasuna modu esplizituan adierazten. Hala ere, OpenAI GPT-4 bezalako modeloek token bakoitzaren probabilitatea zehaztasunez kalkulatu dezakete [43]. Metodo alternatibo batek Hizkuntza Handiko Ereduari (LLM) irteeraren ziurgabetasuna hitzez azaltzeko eskatzea proposatzen du (Eliot, 2023) [44]. === '''Sorkuntza automatiko azkarra''' === ==== '''Sorkuntza areagotua berreskuratzea''' ==== Berreskuratze bidezko sorkuntza areagotua (RAG) bi faseko prozesua da, eta dokumentuak berreskuratzea eta erantzunak formulatzea eskatzen du, Hizkuntza Handiko Eredu baten bidez (LLM). Hasierako fasean, inkrustazio trinkoak erabiltzen dira dokumentuak berreskuratzeko. Berreskuratze hori, datu-baseen formatu desberdinetan oinarritu daiteke, erabilera-kasuaren arabera, hala nola datu-base bektorial batean, laburpen-indizean, zuhaitz-indizean edo gako-hitzen taula-indizean [45]. Kontsulta bati erantzunez, berreskuratze-dokumentu batek dokumentu garrantzitsuenak hautatzen ditu. Garrantzi hori zehazteko, lehenik kontsulta eta dokumentuak bektoretan kodetzen dira, eta, gero, bektoreetatik hurbilen dauden bektoreak dituzten dokumentuak identifikatzen dira. Dokumentuak berreskuratu ondoren, LLMak irteera bat sortzen du, kontsultako zein berreskuratutako dokumentuetako informazioa jasotzen duena [46]. Metodo hori bereziki onuragarria da patentatutako informazioa edo informazio dinamikoa maneiatzeko eta eredua prestatzeko. RAG ere nabarmentzen da "tiro" ikaskuntzaren erabilerarengatik, non ereduak adibide gutxi batzuk erabiltzen dituen, sarritan automatikoki datu-base batetik berreskuratuak, bere emaitzen berri emateko. ==== '''Berreskuratze grafikoen sorkuntza ebaluatua''' ==== GraphRAG [47] (Microsoft Research-ek sortua) teknika bat da, RAG zabaltzen duena ezagutza-grafiko bat erabiliz (normalean, LLMk sortua), ereduak informazio-pieza desberdinak konektatzeko, ideiak sintetizatzeko eta datu-bilduma handiei buruzko kontzeptu semantiko laburtuak holistikoki ulertzeko aukera ematen duena. Zenbait datu multzotan eraginkorra zela frogatu zen, hala nola Albiste Artikuluetako Indarkeriazko Gertakariei buruzko Informazioan (VIINA) [48]. LLMk sortutako ezagutza-grafikoak makina grafikoen ikaskuntzarekin konbinatzean, GraphRAGek nabarmen hobetzen du sentsibilizazio globaleko galderetarako sortutako zehaztasuna eta erantzunen aniztasuna. Aurreko lanek erakutsi zuten oso eraginkorra dela ezagutza-grafiko bat erabiltzea galderei erantzuteko. Teknika horiek konbinatu egin daitezke egituratu eta egituratu gabeko datuak bilatzeko, testuinguru zabaldua eta sailkapen hobea emanez. === '''Ikaskuntza testuinguruan''' === Baliteke ingeniaritza azkarra are gehiago gaitu ahal izatea testuinguruan ikasiz, hau da, eredu batek adierazpenetatik aldi baterako ikasteko duen gaitasunaz. Testuinguruko ikaskuntzarako gaitasuna hizkuntza eredu handien goranzko gaitasuna da. Testuinguruko ikaskuntza ereduen eskalaren propietate emergentea da, eta horrek esan nahi du beheranzko eskalako legeetan gertatzen diren hausturak halako moldez gertatzen direla, non haien eraginkortasuna tasa ezberdin batera handitzen baita eredu handiagoetan txikiagoetan baino [49]. Zeregin espezifiko bakoitzerako prestakuntzan eta egokitzapen onean ez bezala, horiek ez baitira aldi baterakoak, ikaskuntzan zehar testuinguruan ikasitakoa aldi baterakoa da. Ez ditu denbora-testuinguruak edo alborapenak erabiltzen, elkarrizketa batetik bestera datu-multzoan (aurre-prestakuntzan) daudenak izan ezik. Transformadorearen geruzen barruko "optimizazio anizkoitzaren" emaitza, meta-ikaskuntza edo "ikasten ikasteko" modu bat da [50]. === '''Prompt formatuak''' === Testu-irudiaren sinbolo batek, normalean, honako hauek deskribatzen ditu: artearen gaia (mitxoleta laranja distiratsuak, adibidez), nahi den ingurunea (pintura digitala edo argazkia, adibidez), estiloa (hiperrealista edo popa, adibidez), argiztapena (ertzeko argiztapena edo izpi krepuskularrak, adibidez), kolorea eta testura [51]. Midjourneyren dokumentazioak mezu labur eta deskribatzaileak sustatzen ditu: "Erakutsi Kaliforniako mitxoleta loretsu askoren irudia, egin itzazu distiratsu eta laranja dardaratiak, eta koloretako arkatzez ilustratutako estilo batean marraztu" ordez, adierazle eraginkorra izan liteke "Kaliforniako mitxoleta laranja distiratsuak koloretako arkatzez marraztuta" [52]. == '''Erreferentziak:''' == 1. Diab, Mohamad; Herrera, Julian; Chernow, Bob (2022-10-28). "[https://cdn.openart.ai/assets/Stable%20Diffusion%20Prompt%20Book%20From%20OpenArt%2011-13.pdf Stable Diffusion Prompt Book]" (PDF). Retrieved 2023-08-07. Prompt engineering is the process of structuring words that can be interpreted and understood by a ''text-to-image'' model. Think of it as the language you need to speak in order to tell an AI model what to draw. 2. Ziegler, Albert; Berryman, John (17 July 2023). "[https://github.blog/ai-and-ml/generative-ai/prompt-engineering-guide-generative-ai-llms/ A developer's guide to prompt engineering and LLMs]". ''The GitHub Blog''. Prompt engineering is the art of communicating with a generative AI model. 3. Radford, Alec; Wu, Jeffrey; Child, Rewon; Luan, David; Amodei, Dario; Sutskever, Ilya (2019). "[https://cdn.openai.com/better-language-models/language_models_are_unsupervised_multitask_learners.pdf Language Models are Unsupervised Multitask Learners]" (PDF). OpenAI. We demonstrate language models can perform down-stream tasks in a zero-shot setting – without any parameter or architecture modification 4.  "[https://openai.com/index/chatgpt/ Introducing ChatGPT]". ''OpenAI Blog''. 2022-11-30. Retrieved 2023-08-16. what is the fermat's little theorem 5. Robinson, Reid (August 3, 2023). "[https://zapier.com/blog/gpt-prompt/ How to write an effective GPT-3 or GPT-4 prompt]". ''Zapier''. Retrieved 2023-08-14. "Basic prompt: 'Write a poem about leaves falling.' Better prompt: 'Write a poem in the style of Edgar Allan Poe about leaves falling.' 6. Gouws-Stewart, Natasha (June 16, 2023). "[https://masterofcode.com/blog/the-ultimate-guide-to-gpt-prompt-engineering The ultimate guide to prompt engineering your GPT-3.5-Turbo model]". ''masterofcode.com''. 7.  Wahle, Jan Philip; Ruas, Terry; Xu, Yang; Gipp, Bela (2024). "[https://aclanthology.org/2024.emnlp-main.617/ Paraphrase Types Elicit Prompt Engineering Capabilities]". In Al-Onaizan, Yaser; Bansal, Mohit; Chen, Yun-Nung (eds.). ''Proceedings of the 2024 Conference on Empirical Methods in Natural Language Processing''. Miami, Florida, USA: Association for Computational Linguistics. pp. 11004–11033. [https://aclanthology.org/2024.emnlp-main.617/ arXiv:2406.19898. doi:10.18653/v1/2024.emnlp-main.617]. 8. Greenberg, J., Laura (31 May 2023). "[https://contractnerds.com/how-to-prime-and-prompt-chatgpt-for-more-reliable-contract-drafting-support/ How to Prime and Prompt ChatGPT for More Reliable Contract Drafting Support]". ''contractnerds.com''. Retrieved 24 July 2023. 9. "[https://platform.openai.com/docs/guides/prompt-engineering GPT Best Practices]". OpenAI. Retrieved 2023-08-16. 10. Heaven, Will Douglas (April 6, 2022). "[https://www.technologyreview.com/2022/04/06/1049061/dalle-openai-gpt3-ai-agi-multimodal-image-generation/ This horse-riding astronaut is a milestone on AI's long road towards understanding]". ''MIT Technology Review''. Retrieved 2023-08-14. 11. Wiggers, Kyle (2023-06-12). "[https://techcrunch.com/2023/06/12/meta-open-sources-an-ai-powered-music-generator/ Meta open sources an AI-powered music generator]". TechCrunch. Retrieved 2023-08-15. Next, I gave a more complicated prompt to attempt to throw MusicGen for a loop: "Lo-fi slow BPM electro chill with organic samples." 12. "[https://claid.ai/blog/article/prompt-guide/ How to Write AI Photoshoot Prompts: A Guide for Better Product Photos]". ''claid.ai''. June 12, 2023. Retrieved June 12, 2023. 13. McCann, Bryan; Shirish, Nitish; Xiong, Caiming; Socher, Richard (2018). "The Natural Language Decathlon: Multitask Learning as Question Answering". [[arxiv:1806.08730|arXiv:1806.08730 [cs.CL].]] 14.  Sanh, Victor; et al. (2021). "Multitask Prompted Training Enables Zero-Shot Task Generalization". [[arxiv:2110.08207|arXiv:2110.08207 [cs.LG].]] 15.  Bach, Stephen H.; Sanh, Victor; Yong, Zheng-Xin; Webson, Albert; Raffel, Colin; Nayak, Nihal V.; Sharma, Abheesht; Kim, Taewoon; M Saiful Bari; Fevry, Thibault; Alyafeai, Zaid; Dey, Manan; Santilli, Andrea; Sun, Zhiqing; Ben-David, Srulik; Xu, Canwen; Chhablani, Gunjan; Wang, Han; Jason Alan Fries; Al-shaibani, Maged S.; Sharma, Shanya; Thakker, Urmish; Almubarak, Khalid; Tang, Xiangru; Radev, Dragomir; Mike Tian-Jian Jiang; Rush, Alexander M. (2022). "PromptSource: An Integrated Development Environment and Repository for Natural Language Prompts". [[arxiv:2202.01279|arXiv:2202.01279 [cs.LG].]] 16. Wei, Jason; Wang, Xuezhi; Schuurmans, Dale; Bosma, Maarten; Ichter, Brian; Xia, Fei; Chi, Ed H.; Le, Quoc V.; Zhou, Denny (31 October 2022). ''[https://proceedings.neurips.cc/paper_files/paper/2022/hash/9d5609613524ecf4f15af0f7b31abca4-Abstract-Conference.html Chain-of-Thought Prompting Elicits Reasoning in Large Language Models]''. Advances in Neural Information Processing Systems (NeurIPS 2022). Vol. 35. [[arxiv:2201.11903|arXiv:2201.11903.]] 17'''.''' Wei, Jason; Zhou (11 May 2022). "[https://research.google/blog/language-models-perform-reasoning-via-chain-of-thought/ Language Models Perform Reasoning via Chain of Thought]". ''ai.googleblog.com''. Retrieved 10 March 2023. 18'''.''' Chen, Brian X. (2023-06-23). "[https://www.nytimes.com/2023/06/23/technology/ai-chatbot-life-coach.html How to Turn Your Chatbot Into a Life Coach]". ''The New York Times''. 19'''.''' Chen, Brian X. (2023-05-25). "[https://www.nytimes.com/2023/05/25/technology/ai-chatbot-chatgpt-prompts.html Get the Best From ChatGPT With These Golden Prompts]". ''The New York Times''. [https://search.worldcat.org/es/search?q=n2:0362-4331 ISSN 0362-4331]. Retrieved 2023-08-16. 20. McAuliffe, Zachary (11 March 2022). "[https://www.cnet.com/tech/services-and-software/googles-latest-ai-model-can-be-taught-how-to-solve-problems/ Google's Latest AI Model Can Be Taught How to Solve Problems]". ''CNET''. 21. Sharan Narang and Aakanksha Chowdhery (2022-04-04). "[https://research.google/blog/pathways-language-model-palm-scaling-to-540-billion-parameters-for-breakthrough-performance/ Pathways Language Model (PaLM): Scaling to 540 Billion Parameters for Breakthrough Performance]". 22. Dang, Ekta (8 February 2023). "[https://venturebeat.com/ai/harnessing-the-power-of-gpt-3-in-scientific-research/ Harnessing the power of GPT-3 in scientific research]". ''VentureBeat''. Retrieved 10 March 2023. 23. Montti, Roger (13 May 2022). "[https://www.searchenginejournal.com/google-chain-of-thought-prompting/450106/ Google's Chain of Thought Prompting Can Boost Today's Best Algorithms]". ''Search Engine Journal''. Retrieved 10 March 2023. 24. Ray, Tiernan. "[https://www.zdnet.com/article/amazons-alexa-scientists-demonstrate-bigger-ai-isnt-always-better/ Amazon's Alexa scientists demonstrate bigger AI isn't always better]". ''ZDNET''. Retrieved 10 March 2023. 25. Kojima, Takeshi; Shixiang Shane Gu; Reid, Machel; Matsuo, Yutaka; Iwasawa, Yusuke (2022). "Large Language Models are Zero-Shot Reasoners". [[:en:ArXiv|arXiv:2205.1191]]6 [[https://arxiv.org/archive/cs.CL cs.CL]]. 26. Dickson, Ben (30 August 2022). "[https://venturebeat.com/ai/llms-have-not-learned-our-language-were-trying-to-learn-theirs%EF%BF%BC/ LLMs have not learned our language — we're trying to learn theirs]". ''VentureBeat''. Retrieved 10 March 2023. 27. Chung, Hyung Won; Hou, Le; Longpre, Shayne; Zoph, Barret; Tay, Yi; Fedus, William; Li, Yunxuan; Wang, Xuezhi; Dehghani, Mostafa; Brahma, Siddhartha; Webson, Albert; Gu, Shixiang Shane; Dai, Zhuyun; Suzgun, Mirac; Chen, Xinyun; Chowdhery, Aakanksha; Castro-Ros, Alex; Pellat, Marie; Robinson, Kevin; Valter, Dasha; Narang, Sharan; Mishra, Gaurav; Yu, Adams; Zhao, Vincent; Huang, Yanping; Dai, Andrew; Yu, Hongkun; Petrov, Slav; Chi, Ed H.; Dean, Jeff; Devlin, Jacob; Roberts, Adam; Zhou, Denny; Le, Quoc V.; Wei, Jason (2022). "Scaling Instruction-Finetuned Language Models". [[arXiv:2210.11416]] . 28. Wei, Jason; Tay, Yi (29 November 2022). "[https://research.google/blog/better-language-models-without-massive-compute/ Better Language Models Without Massive Compute]". ''ai.googleblog.com''. Retrieved 10 March 2023. 29. Sahoo, Pranab; Singh, Ayush Kumar; Saha, Sriparna; Jain, Vinija; Mondal, Samrat; Chadha, Aman (2024-02-0 30. Hu, Hanxu; Lu, Hongyuan; Zhang, Huajian; Song, Yun-Ze; Lam, Wai; Zhang, Yue (2023-10-03). "Chain-of-Symbol Prompting Elicits Planning in Large Language Models". [[arXiv:2305.10276]]. 31. Garg, Shivam; Tsipras, Dimitris; Liang, Percy; Valiant, Gregory (2022). "What Can Transformers Learn In-Context? A Case Study of Simple Function Classes". [[arXiv:2208.01066]]. 32. Brown, Tom; Mann, Benjamin; Ryder, Nick; Subbiah, Melanie; Kaplan, Jared D.; Dhariwal, Prafulla; Neelakantan, Arvind (2020). "Language models are few-shot learners". ''Advances in Neural Information Processing Systems''. '''33''': 1877–1901. [[arxiv:2005.14165|arXiv:2005.14165.]] 33. Liu, Jiacheng; Liu, Alisa; Lu, Ximing; Welleck, Sean; West, Peter; Le Bras, Ronan; Choi, Yejin; Hajishirzi, Hannaneh (May 2022). "[https://aclanthology.org/2022.acl-long.225/ Generated Knowledge Prompting for Commonsense Reasoning]". ''Proceedings of the 60th Annual Meeting of the Association for Computational Linguistics (Volume 1: Long Papers)''. 34. Zhou, Denny; Schärli, Nathanael; Hou, Le; Wei, Jason; Scales, Nathan; Wang, Xuezhi; Schuurmans, Dale; Cui, Claire; Bousquet, Olivier; Le, Quoc; Chi, Ed (2022-05-01). "Least-to-Most Prompting Enables Complex Reasoning in Large Language Models". [[arXiv:2205.10625]]. ...least-to-most prompting. The key idea in this strategy is to break down a complex problem into a series of simpler subproblems and then solve them in sequence. 35. Wang, Xuezhi; Wei, Jason; Schuurmans, Dale; Le, Quoc; Chi, Ed; Narang, Sharan; Chowdhery, Aakanksha; Zhou, Denny (2022-03-01). "Self-Consistency Improves Chain of Thought Reasoning in Language Models". [[:en:ArXiv|arXiv:2203.11171]]. 36. Diao, Shizhe; Wang, Pengcheng; Lin, Yong; Zhang, Tong (2023-02-01). "Active Prompting with Chain-of-Thought for Large Language Models". [[arXiv:2302.12246]]. 37. Fu, Yao; Peng, Hao; Sabharwal, Ashish; Clark, Peter; Khot, Tushar (2022-10-01). "Complexity-Based Prompting for Multi-Step Reasoning". [[arXiv:2210.00720]]. 38. Madaan, Aman; Tandon, Niket; Gupta, Prakhar; Hallinan, Skyler; Gao, Luyu; Wiegreffe, Sarah; Alon, Uri; Dziri, Nouha; Prabhumoye, Shrimai; Yang, Yiming; Gupta, Shashank; Prasad Majumder, Bodhisattwa; Hermann, Katherine; Welleck, Sean; Yazdanbakhsh, Amir (2023-03-01). "Self-Refine: Iterative Refinement with Self-Feedback". [[arXiv:2303.17651]]. 39. Long, Jieyi (2023-05-15). "Large Language Model Guided Tree-of-Thought". [[:en:ArXiv|arXiv:2305.08291]]. 40. Yao, Shunyu; Yu, Dian; Zhao, Jeffrey; Shafran, Izhak; Griffiths, Thomas L.; Cao, Yuan; Narasimhan, Karthik (2023-05-17). "Tree of Thoughts: Deliberate Problem Solving with Large Language Models". [[arXiv:2305.10601]]. 41. Jung, Jaehun; Qin, Lianhui; Welleck, Sean; Brahman, Faeze; Bhagavatula, Chandra; Le Bras, Ronan; Choi, Yejin (2022). "Maieutic Prompting: Logically Consistent Reasoning with Recursive Explanations". [[:en:ArXiv|arXiv:2205.11822]]. 42. Li, Zekun; Peng, Baolin; He, Pengcheng; Galley, Michel; Gao, Jianfeng; Yan, Xifeng (2023). "Guiding Large Language Models via Directional Stimulus Prompting". [[arXiv:2302.11520]]. The directional stimulus serves as hints or cues for each input query to guide LLMs toward the desired output, such as keywords that the desired summary should include for summarization. 43. OpenAI and over 200 people (2023-03-27). "GPT-4 Technical Report". [[arXiv:2303.08774]] . 44. Eliot, Lance (2023-08-18). "[https://www.forbes.com/sites/lanceeliot/2023/08/18/latest-prompt-engineering-technique-aims-to-get-certainty-and-uncertainty-of-generative-ai-directly-on-the-table-and-out-in-the-open/ Latest Prompt Engineering Technique Aims To Get Certainty And Uncertainty Of Generative AI Directly On The Table And Out In The Open]". ''Forbes''. Retrieved 2024-08-31. If you explicitly indicate in your prompt that you want the generative AI to emit a certainty or uncertainty qualification then you will almost certainly get such an indication. 45. "[https://docs.llamaindex.ai/en/v0.10.17/module_guides/indexing/index_guide.html How Each Index Works - LlamaIndex 🦙 v0.10.17]". ''docs.llamaindex.ai''. Retrieved 2024-04-08. 46. Lewis, Patrick; Perez, Ethan; Piktus, Aleksandra; Petroni, Fabio; Karpukhin, Vladimir; Goyal, Naman; Küttler, Heinrich; Lewis, Mike; Yih, Wen-tau; Rocktäschel, Tim; Riedel, Sebastian; Kiela, Douwe (2020). "[https://proceedings.neurips.cc/paper/2020/hash/6b493230205f780e1bc26945df7481e5-Abstract.html Retrieval-Augmented Generation for Knowledge-Intensive NLP Tasks]". ''Advances in Neural Information Processing Systems''. '''33'''. Curran Associates, Inc.: 9459–9474. [[arxiv:2005.11401|arXiv:2005.11401.]] 47. ''[https://www.microsoft.com/en-us/research/blog/graphrag-unlocking-llm-discovery-on-narrative-private-data/ GraphRAG: Unlocking LLM discovery on narrative private data]'', 2024 48. Edge, Darren; Trinh, Ha; Cheng, Newman; Bradley, Joshua; Chao, Alex; Mody, Apurva; Truitt, Steven; Larson, Jonathan (2024). "From Local to Global: A Graph RAG Approach to Query-Focused Summarization". [[arXiv:2404.16130]]. 49.  Wei, Jason; Tay, Yi; Bommasani, Rishi; Raffel, Colin; Zoph, Barret; Borgeaud, Sebastian; Yogatama, Dani; Bosma, Maarten; Zhou, Denny; Metzler, Donald; Chi, Ed H.; Hashimoto, Tatsunori; Vinyals, Oriol; Liang, Percy; Dean, Jeff; Fedus, William (31 August 2022). "Emergent Abilities of Large Language Models". [[arXiv:2206.07682]]. 50.  Garg, Shivam; Tsipras, Dimitris; Liang, Percy; Valiant, Gregory (2022). "What Can Transformers Learn In-Context? A Case Study of Simple Function Classes". [[arXiv:2208.01066]]. Training a model to perform in-context learning can be viewed as an instance of the more general learning-to-learn or meta-learning paradigm 51.  "[https://stable-diffusion-art.com/prompt-guide/ Stable Diffusion prompt: a definitive guide]". 2023-05-14. Retrieved 2023-08-14. 52. Heikkilä, Melissa (2022-09-16). "[https://www.technologyreview.com/2022/09/16/1059598/this-artist-is-dominating-ai-generated-art-and-hes-not-happy-about-it/ This Artist Is Dominating AI-Generated Art and He's Not Happy About It]". ''MIT Technology Review''. Retrieved 2023-08-14. mhwwjkj7e0141kqbjpndobvkxf12gc0 0 1214997 9998392 9998338 2024-12-13T12:16:40Z Iordorika002 168359 9998392 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:MK38527 LED Display.jpg|thumb|Diodo gorri, berde eta urdinen matrize bat duen LED pantaila baten bista zehatza]] '''LED display''' edo '''LED pantaila''' bat [[pantaila lau]] bat da, non [[LED|diodo argi-igorleen (LED)]] [[Matrize|matrizeak]] erabiltzen diren hurbileko ikusleei datuak, informazioa, irudiak, bideoak eta abar zabaltzeko. Diodo argi-igorleetan edo LEDetan (light-emitting diode) oinarritzen dira pantaila mota hauek. Hauen disdirari esker eguzkitan ikusgaiak izango dira, dendetako karteletan edo publizitate paneletan erabiltzeko. Azken urteotan, garraio publikoko ibilgailuen eta autobideetako mezu aldakorren karteletan ohikoak bihurtu dira. LED pantailek bistaratzeaz aparte, argiztapen orokorra eskain dezakete, hala nola agertokien argiztapenerako edo beste apaingarri batzuetarako erabiltzen direnean, helburu informatzailerik gabe. [[Bideo proiektore|Proiektore]] batek baino kontraste-erlazio handiagoak eskain ditzakete, eta, beraz, proiekzio-pantaila tradizionalen alternatiba dira, eta bideo-horma handi eta etengabeetarako erabil daitezke. MicroLED pantailak LED txikiagoak dituzten LED pantailak dira, eta horrek gailu hauen garapena eta hobekuntza eskaintzen du. [[Fitxategi:FremontStExperience LasVegas.JPG|thumb|[[Fremont Street Experience]], [[Las Vegas|Las Vegasen]] ([[Nevada]]), 1.500 oin (457,2 m) luzera duen LED pantaila.]] Pantaila mota hauek ez dira [[ordenagailu]], [[Monitorea|monitore]] eta [[Telebista|telebistetan]] erabiltzen diren hondoko argiztapena duten [[LCD pantaila]] edo [[Plasmazko pantaila|plasmekin]] nahastu behar. Azken horiek, LEDak dituzte, hondoko argiztapen edo ''backlight'' (ingelesez) bezala soilik, ekipo horien distira, garbitasuna, kontrastea eta abar handitzeko teknologia bikaina da. [[Fitxategi:Nokia Arenan avajaiset 31.jpg|thumb|LED bideo-kubo bat izotz pistaren gainean, [[Nokia Arena|Nokia Arenan]], [[Tampere]], [[Finlandia]]]] LED pantaila elektronikoak [[Pixel|pixelez]] osatzen dira, LEDen modulu edo panelen bidez. Hauek bai [[Monokromatiko|monokromatikoak]] (LED [[kolore]] bakarra), bai [[Bikolore|bikolorekoak]] (LEDen bi kolore mota), baita [[Polikromatiko|polikromatikoak]] izan daitezke. Azken hauek RGB (gorria, berdea eta urdina, kolore gehigarriko espektroaren [[Oinarrizko kolore|oinarrizko koloreak]]) LEDez osatzen dira. LED hauek pixelak osatzen dituzte, honek karaktereak, testuak, irudiak, eta baita bideoak ere, pantailaren eta [[Kontrolagailua|kontrolagailuaren]] konplexutasunaren arabera. LED pantailetarako egokitzapen ohikoenak honako hauek dira: pantailak (display) adierazleak, informatiboak, publizitaterako edo kontzertuetarako kolore guztietako bideo-bereizmen handikoak, publizitate-helburuetarako, proiektu arkitektonikoetarako, antzerkietarako, ekitaldi publikoetarako, eta abar. Erraz egokitzen dira aire zabaleko espazioetara edo barrualdeko erabiletara duten erresistentzia handierangatik, maniobratzeko gaitasunarengatik, pantailaren dimentsio desiratua lortzeko erraztasunarengatik, modulu edo panelen loturen arteko bereizketarik ez izateagatik, bizitza erabilgarri askoz handiagoa izateagatik, mantentzeko erraztasuna izateagatik, eta abar. == Historia == LEDak (light-emitting diodes) sortu ziren 1962. urtean, lehen hamarkadan nagusiki kolore gorrikoak izanik. Sorkuntza hau [[Nick Holonyak]] ingeniaria asmatu zuen [[General Electric]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=News: Press Releases|data=2011-10-09|url=https://web.archive.org/web/20111009111042/http://web.mit.edu/invent/n-pressreleases/n-press-04LMP.html|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-12-08}}</ref> enpresan lan egiten zuen bitartean. Lehendabiziko LED pantaila [[Hewlett-Packard]] (HP)<ref>{{Erreferentzia|izena=Bernhard|abizena=Kramer|izenburua=Advances in Solid State Physics|argitaletxea=Springer|data=2003|zenbakia=43|isbn=978-3-540-40150-6|sartze-data=2024-12-08|serie=Advances in Solid State Physics}}</ref> enpresak garatu zuen eta 1968. urtean aurkeztu zen. Garapena Howard C. Borden eta Gerald P. Pighini burutu zuten HP Associates eta [[HP Labs|HP Labsen]], 1962 eta 1968 bitartean LED praktikoen inguruko ikerketa eta garapen lanetan aritu baitziren. 1969ko azaroan, HP Model 5082-7000 Numeric Indicator<ref>{{erreferentzia|izenburua=Hewlett-Packard Journal|url=http://hparchive.com/Journals/HPJ-1969-02.pdf}}</ref> gailua aurkeztu zuten, [[zirkuitu integratu]] teknologia erabiltzen zuen lehenengo LED gailua izan zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Vintage Technology Association - Hewlett Packard 5082-7000|data=2014-11-17|url=https://web.archive.org/web/20141117052948/http://www.decadecounter.com/vta/articleview.php?item=1052|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-12-08}}</ref> eta lehendabiziko LED pantaila adimentsua, horrek iraultza suposatu zuen pantaila digital teknologientzako, [[Nixie hodia]] ordezkatuz eta etorkizuneko LED pantailen oinarria bihurtuz. Lehenengo modeloak monokromatikoak ziren. [[Blue LED]] eraginkorra, kolore hirukotea osatzen zuena ez zen komertzializatu 1980ko hamarkadaren amaierara arte.<ref>{{Erreferentzia|izena=Daniel|abizena=Reynolds|izenburua=An Introductory Guide to LED Display Technology and its Uses & Benefits|hizkuntza=en-GB|data=2021-10-28|url=https://dynamo-led-displays.co.uk/led-displays-guide/|aldizkaria=LED Display & LED Screen Installations|sartze-data=2024-12-08}}</ref> 1980ko hamarkadaren amaieran Aluminio Indio Galio Fosfuro LEDak sortu ziren. Kolore gorria eta anbar horia eraginkortasunez sortzen zituzten eta informazio-paneletan erabiltzen ziren. Hala ere, ez zuten gaitasuna kolore osoa lortzeko. Lor zitekeen kolore "berdea" ia ez zen berdea (gehienbat horia zen), eta lehenengo urdina kontsumo energetiko handiegia zuen. [[Shūji Nakamura|Shuji Nakamura]], orduan Nichia Chemical enpresan zegoenak, Indio Galio Nitruroan oinarritutako urdina, eta berdea geroago, garatu zuen, horrek posiblea egin zuen etorkizunean LED pantaila handiak garatzea. LEDek zuten potentziala Mark Fisheri esker aurkitu zen, 1997ko [[U2]] PopMart Tourrean. Fisherek konturatu zen ikuspuntu luze batekin, pixel espazio zabala erabili zitekeela irudi oso handiak lortzeko, batez ere gauez. Sistema mugikorra izan behar zen Tourrean erabiltzeko, beraz sare bat erabili zen bildu ahal izateko. Sistema osoa 52 m-ko zabalera eta 17 m-ko altuera zuen, 150.000 pixel izanik. LEDak eta kontrol-sistema SACO Technologies enpresak hornitu zituen, [[Montreal|Montrealeko]] enpresa honek ez zuen inoiz bideo sistema bat ekoiztu. Gaur egun, gailu handiek distira handiko diodoak erabiltzen dute kolore espektro zabala sortzeko. Hiru hamarkada behar izan zuen Sonyk diodo organikoko OLED telebista aurkezteko, [[Sony XEL-1 OLED]] pantaila 2009an merkataratu zen. Ondoren, 2012ko CES erakusketan, Sonyk [[Crystal LED]] aurkeztu zuen, telebista bat benetako LED teknologia erabiltzen duena, teknologia honekin LEDak irudiak sortzen dute zuzenean, eta ez atzeko argi gisa soilik funtzionatu beste motako gailuentzako, adibidez [[LED-backlit LCD]] pantailak, askotan komertzializatzen direla LED pantaila gisa. == Garapena == === Prototipoa === Atal honetan "LEDekin guztiz egindako telebistaren lehenengo pantaila" errebindikazioa aurkezten da. Ziurrenik [[James P. Mitchell|James P. Mitchellek]] garatu, frogatu eta dokumentatu zuen 1977an. Hasierako ezagutze publikoa Westinghouse Hezkuntza Fundazioko zientzia talentuen bilaketa taldetik etorri zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Science Talent Search Through the Years {{!}} Student Science|data=2016-04-28|url=https://web.archive.org/web/20160428085704/https://student.societyforscience.org/science-talent-search-through-years|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-12-08}}</ref>, zerbitzu zientifikoen erakunde bat. Artikulua unibertsitateetan 1978ko urtarrilaren 25ean argitaratu zen eta "Honors Group" (Ohoreen Taldea) izendatu zen. Ondoren, artikulua gonbidatu eta Iowako Iparraldeko Unibertsitatearen Zientzien Akademian gonbidatua eta aurkeztua izan zen. Prototipo eraginkorra [https://www.eisef.org/ Iowako Ekialdeko SEFean]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=EISEF.org|hizkuntza=eu|url=https://www.eisef.org/|aldizkaria=www.eisef.org|sartze-data=2024-12-08}}</ref> erakutsi zen martxoaren 18an, eta "Fisika Zientzien" saria eta [[Ingeniari Elektriko eta Elektroniken Institutua|IEEEren]] onarpena lortu zituen. Proiektua [[Anaheim|Anaheimeko]] ([[Kalifornia]]) Konbentzio Zentroan nazioarteko 29. SEFean erakutsi zen berriz ere, maiatzaren 8tik 10era bitartean. Ekitaldi honetan hazbete laurdeneko lodiera zuen paneleko prototipo modularra, paper zientifikoa eta pantaila osoa (LED matrizea) erakutsi ziren, bideo-interfazearekin. [[NASA|NASAren]] eta [[General Motors|General Motors Corporationen]] sariak jaso zituen. Proiektu honek aurrerapen batzuk ekarri zituen 70 urteko goi tentsioko [[Izpi katodikozko hodi|CRT]] sistema analogikoa ([[Izpi katodikozko hodi|Izpi katodikozko hodien teknologia]]) [[NTSC]] telebista RF bideo formatua zeun LED matrize [[digital]] eskaneatu batekin ordezteko. Mitchellen artikulu eta [[prototipo]] eraginkorrak etorkizuneko CRTak ordeztea proiektatu zuten, eta [[Bateria elektriko|bateriak]] erabiltzen dituzten gailuetan aurreikusitako aplikazioak sartu zituzten, energia gutxi kontsumitzearen abantailengatik. Eskaneatze sistemen desplazamenduak [[deflekzio induktiboa]], elektroi sorta eta kolore konbergentziako zirkuituak kentzea barne hartu zuen, eta lorpen esanguratsua izan da. Argia igortzen duen diodoaren propietate bereziek, matrizeak eskaneatzeko konplexutasuna sinplifikatzen dute, eta telebista modernoari komunikazio digitaletara egokitzen lagundu diote. 1977ko modeloaren diseinua monokromatikoa zen. === Garapen Berriak === MicroLEDen displayak garatzen ari dira gaur egun, [[Sony]], [[Apple Inc.|Apple]], [[Samsung]] eta [[LG Electronics|LG]] bezalako enpresa handiengatik. Display hauek erraz zabaltzen dira, eta ekoizpen prozesu errazagoa eskaintzen dute. Hala ere, ekoizpen-kostuak faktore mugatzailea izaten jarraitzen du.<ref>{{Erreferentzia|izena=Mark|abizena=LaPedus|izenburua=MicroLEDs: The Next Revolution In Displays?|hizkuntza=en-US|data=2019-05-29|url=https://semiengineering.com/microleds-the-next-revolution-in-displays/|aldizkaria=Semiconductor Engineering|sartze-data=2024-12-08}}</ref> == Erabilera nagusiak == LED pantailen erabilera zabaldu eta masifikatu egin da gaur egun. Distantzia handietatik eta txikietatik informazioa eta publizitatea erakusteko nabarmentzen dira. Publizitate-kartelak edo kartel-estatikoak alderatuz, LED pantailak dinamismoa eta abangoardia eskaintzen dute informazio-bide azkarrago baterako; ordezteko errazak eta ikusleentzako erakargarriagoak direnak. LED pantailen kontrol-sistema modu zentralizatuan egin daiteke ([[UTP]] [[5 kategoriako kable|CAT5]] edo [[CAT6]] kablea duen sare lokala, datuen transmisioaren fidagarritasuna handiagorako) edo urrutitik ([[Zuntz optiko|zuntz-optikoarekin]], haririk gabeko sarearekin edo [[3G]] edo [[4G telefonia mugikor|4G]] kontrolarekin). LED pantaila erraldoien erabilera ere nabarmendu daiteke, bereziki, bereizmen handiko LED teknologia polikromatikoko pantaila erraldoien erabilera; koloreetako bideoekin ekitaldi jendetsuetan, non ezinezkoa den gertatzen ari denaren ikuspegi ona izatea: kontzertuak, mitinak, ekitaldi publikoak, lehiaketak, estadioak, eta abar. Ez dira ahaztu behar LED kartel apaingarriak, askotan tokiaren apaingarriaren parte direnak; esate baterako, diskotekak, tabernak, dantza-pisten lurzoru eta hormak, merkataritza-guneak... === LED pantaila erraldoiak === LED pantaila erraldoiak modu modularrean fabrikatu ohi dira (hainbat modulu pantaila osoa osatzeko), instalazioa, garraioa eta mantentze-lanak errazteko. Modulu batek hainbat ezaugarri ditu, eta hainbat modulu muntatzerakoan gehitu egiten dira. LED pantailen ezaugarri nagusiak honako hauek dira: [[Pixel|pixelen]] arteko distantzia (pixel pitch) (mm-tan neurtzen da), LED motak [[DIP]] (Direct In-line Package) edo [[SMD]] (Surface Mounted Diode) izatea, bereizmena (pixel kopuruaren eta ezarritako teknologiaren arabera), kontsumo-potentzia maximoa ([[watt]]-etan), IP babesa (giroaren baldintzarekiko erresistentzia) eta LEDen kalitatea (mota eta marka ugari daude). Ezaugarri horiek guztiak pantailaren bizitza, distira, garbitasuna, kontrastea eta fidagarritasuna zehaztuko dute. ==== LED pantaila erraldoiak kanpoaldeetarako ==== Kanpoalderako LEDen pantaila erraldoiak babestu egin behar dira ingurumenak sor ditzakeen kalteen aurka: beroaren edo hotzaren, hautsaren, haizearen eta euriaren aurka. Babesak babes-maila gradu bat du aurrealderako, eta beste bat atzealderako ([[IP babes-maila]]). IP65/IP47 indizea duen pantaila bat, adibidez, 6 graduko hautsaren kontra eta 5 graduko euriaren aurka babestuta dago; atzeko aldean, 4 graduko babesa du hautsaren aurka, eta 7 gradukoa euriaren aurka. Bereizmena (irudiaren kalitatearekin zuzenean lotua) pixelen arteko distantziaren bidez neurtzen da eta milimetrotan neurtu ohi da. === Pantaila monokromatikoak, bi kolorekoak edo hiru kolorekoak === [[Fitxategi:Euskotren pantaila monokromatikoa.jpg|thumb|[[Euskotren Trena|Euskotren Trenaren]] kolore laranjako pantaila monokromatikoa]] LEDen pantaila monokromatikoak, bi kolorekoak eta hiru kolorekoak karaktere erregular alfanumerikoak erakusten dituzten pantailak dira. Grafikoak ere erakuts ditzakete, baina modu mugatuan. Pantaila horiek kolore bakarreko, bi koloreko eta hiru koloreko LEDez osa daiteke, eta, horiekin, testuak, zenbakiak eta bereizmen gutxiko grafikoak erakuts daitezke. Barnealdean edo kanpoaldean inplementatu daitezke. Kanpoalderako, pantaila horiek LED super-distiratsuak dituzte, egun argitan irakurtzeko moduak izan daitezen. === Pixelen arteko distantzia (''pixel pitch)'' === [[Fitxategi:Pixel Pitch Esqm.jpg|thumb|16 mm-ko pitch-a duen pantaila baten eskema]] Pixelen arteko distantzia, ingelesezko pixel pitch hitzarekin ere ezagutzen dena, LED pantaila bateko pixelen zentroen arteko distantziaren neurria da. Pixel pitch-a zenbat eta handiagoa izan, handiagoa izango da pixelen banaketa, bai [[RGB]] (gorria, berdea eta urdina), bai kolore bakarreko pixelak, bi kolorekoak edo hiru kolorekoak. Pixel pitch-ak ere bistaratze-distantzian eragiten du, hau da, pixel pitch-a zenbat eta txikiagoa izan, pantaila kalitate onarekin hurbilagotik bistaratu ahal izango da. Hori ez da aplikatzen pantaila monokromatikoetan, bikolorekoetan edo trikolorekoetan, horien funtzio nagusia testuak, zenbakiak edo bereizmen txikiko grafikoak erakustea baita. Koloretako LED pantailek gutxienez 49.000 pixel izatea gomendatzen da. Erabiltzaileak pixel gehiago edo gutxiago aukeratu dezake eremuaren, erabileraren edo beharren arabera. Izan ere, gerta daiteke erabiltzaileak bereizmen handirik behar ez izatea, esate baterako, futbol-estadioetako kantxa-mailako pantaila perimetralen kasuan testuak edo logotipoak erakustea besterik ez dute eskatzen, eta ikusleek urrutitik ikusi ahal izatea. Bereizmen on baterako, honako hau gomendatzen da: - 2 mm-ko pixel pitchdun pantaila, pantaila 0,5 metrotik eta atzerantz ikusi ahal izateko. - 3 mm-ko pixel pitchdun pantaila, pantaila 1 metrotik eta atzerantz ikusi ahal izateko. - 4 mm-ko pixel pitchdun pantaila, pantaila 2 metrotik eta atzerantz ikusi ahal izateko. - 5 mm-ko pixel pitchdun pantaila, pantaila 3 metrotik eta atzerantz ikusi ahal izateko. - 6 mm-ko pixel pitchdun pantaila, pantaila 4 metrotik eta atzerantz ikusi ahal izateko. - 8 mm-ko pixel pitchdun pantaila, pantaila 6 metrotik eta atzerantz ikusi ahal izateko. - 10 mm-ko pixel pitchdun pantaila, pantaila 8 metrotik eta atzerantz ikusi ahal izateko. - 16 mm-ko pixel pitchdun pantaila, pantaila 14 metrotik eta atzerantz ikusi ahal izateko. Eta abar. Adibide horiek pantaila lurzoru-mailan bistaratzean izango lirateke. Pantailari altuera bat emanez gero, bistaratzeko gutxieneko distantzia hurbilago egongo litzateke. == Bideo-gaitasun handiko pantailak == 2011ko [[UEFAko Txapeldunen Liga|UEFA Champions League]] finala, [[Manchester United Football Club|Manchester United]] eta [[Bartzelona Futbol Kluba|Bartzelona]] artekoa, zuzenean eman zen [[Hiru dimentsioko|3D]] formatuan [[Göteborg|Gotenburgon]] ([[Suedia]]), EKTA pantaila batean. 100 Hz-ko freskatze-abiadura zuen 7,11 m-ko diagonala eta 6,192x3,483 m-ko pantaila azalera. Pantaila honek [[Errekorren Guinness Liburua|Guinness World Recordsen]] arabera munduko 3D LED pantaila handiena da.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Largest LED 3D TV|url=https://www.guinnessworldrecords.com/world-records/largest-led-3d-tv#:~:text=The%20largest%20LED%203D%20TV,(11%20ft%205.13%20in).}}</ref> == Erreferentziak == <references /> == Ikus, gainera == * [[LED]] * [[OLED]] * [[Kristal likidozko pantaila]] == Kanpo estekak == *{{eu}}[https://www.pantallasledlemon.com/eu/ Pantallas ledlemon] *{{eu}}[http://eu.dosaled.com/news/led-display-introduction-and-knowledge-2/ Dosaled Dosatronics] LED pantailaren sarrera eta ezagutza [[Kategoria:Bideoa]] [[Kategoria:Irudi digitala]] hgnbm3afsxnap0teyy0ont8op10fxzk 9998405 9998392 2024-12-13T12:24:19Z Danel27 168358 9998405 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:MK38527 LED Display.jpg|thumb|Diodo gorri, berde eta urdinen matrize bat duen LED pantaila baten bista zehatza]] '''LED display''' edo '''LED pantaila''' bat [[pantaila lau]] bat da, non [[LED|diodo argi-igorleen (LED)]] [[Matrize|matrizeak]] erabiltzen diren hurbileko ikusleei datuak, informazioa, irudiak, bideoak eta abar zabaltzeko. Diodo argi-igorleetan edo LEDetan (light-emitting diode) oinarritzen dira pantaila mota hauek. Hauen disdirari esker eguzkitan ikusgaiak izango dira, dendetako karteletan edo publizitate paneletan erabiltzeko. Azken urteotan, garraio publikoko ibilgailuen eta autobideetako mezu aldakorren karteletan ohikoak bihurtu dira. LED pantailek bistaratzeaz aparte, argiztapen orokorra eskain dezakete, hala nola agertokien argiztapenerako edo beste apaingarri batzuetarako erabiltzen direnean, helburu informatzailerik gabe. [[Bideo proiektore|Proiektore]] batek baino kontraste-erlazio handiagoak eskain ditzakete, eta, beraz, proiekzio-pantaila tradizionalen alternatiba dira, eta bideo-horma handi eta etengabeetarako erabil daitezke. MicroLED pantailak LED txikiagoak dituzten LED pantailak dira, eta horrek gailu hauen garapena eta hobekuntza eskaintzen du. [[Fitxategi:FremontStExperience LasVegas.JPG|thumb|[[Fremont Street Experience]], [[Las Vegas|Las Vegasen]] ([[Nevada]]), 1.500 oin (457,2 m) luzera duen LED pantaila.]] Pantaila mota hauek ez dira [[ordenagailu]], [[Monitorea|monitore]] eta [[Telebista|telebistetan]] erabiltzen diren hondoko argiztapena duten [[LCD pantaila]] edo [[Plasmazko pantaila|plasmekin]] nahastu behar. Azken horiek, LEDak dituzte, hondoko argiztapen edo ''backlight'' (ingelesez) bezala soilik, ekipo horien distira, garbitasuna, kontrastea eta abar handitzeko teknologia bikaina da. [[Fitxategi:Nokia Arenan avajaiset 31.jpg|thumb|LED bideo-kubo bat izotz pistaren gainean, [[Nokia Arena|Nokia Arenan]], [[Tampere]], [[Finlandia]]]] LED pantaila elektronikoak [[Pixel|pixelez]] osatzen dira, LEDen modulu edo panelen bidez. Hauek bai [[Monokromatiko|monokromatikoak]] (LED [[kolore]] bakarra), bai [[Bikolore|bikolorekoak]] (LEDen bi kolore mota), baita [[Polikromatiko|polikromatikoak]] izan daitezke. Azken hauek RGB (gorria, berdea eta urdina, kolore gehigarriko espektroaren [[Oinarrizko kolore|oinarrizko koloreak]]) LEDez osatzen dira. LED hauek pixelak osatzen dituzte, honek karaktereak, testuak, irudiak, eta baita bideoak ere, pantailaren eta [[Kontrolagailua|kontrolagailuaren]] konplexutasunaren arabera. LED pantailetarako egokitzapen ohikoenak honako hauek dira: pantailak (display) adierazleak, informatiboak, publizitaterako edo kontzertuetarako kolore guztietako bideo-bereizmen handikoak, publizitate-helburuetarako, proiektu arkitektonikoetarako, antzerkietarako, ekitaldi publikoetarako, eta abar. Erraz egokitzen dira aire zabaleko espazioetara edo barrualdeko erabiletara duten erresistentzia handierangatik, maniobratzeko gaitasunarengatik, pantailaren dimentsio desiratua lortzeko erraztasunarengatik, modulu edo panelen loturen arteko bereizketarik ez izateagatik, bizitza erabilgarri askoz handiagoa izateagatik, mantentzeko erraztasuna izateagatik, eta abar. == Historia == LEDak (light-emitting diodes) sortu ziren 1962. urtean, lehen hamarkadan nagusiki kolore gorrikoak izanik. Sorkuntza hau [[Nick Holonyak]] ingeniaria asmatu zuen [[General Electric]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=News: Press Releases|data=2011-10-09|url=https://web.archive.org/web/20111009111042/http://web.mit.edu/invent/n-pressreleases/n-press-04LMP.html|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-12-08}}</ref> enpresan lan egiten zuen bitartean. Lehendabiziko LED pantaila [[Hewlett-Packard]] (HP)<ref>{{Erreferentzia|izena=Bernhard|abizena=Kramer|izenburua=Advances in Solid State Physics|argitaletxea=Springer|data=2003|zenbakia=43|isbn=978-3-540-40150-6|sartze-data=2024-12-08|serie=Advances in Solid State Physics}}</ref> enpresak garatu zuen eta 1968. urtean aurkeztu zen. Garapena Howard C. Borden eta Gerald P. Pighini burutu zuten HP Associates eta [[HP Labs|HP Labsen]], 1962 eta 1968 bitartean LED praktikoen inguruko ikerketa eta garapen lanetan aritu baitziren. 1969ko azaroan, HP Model 5082-7000 Numeric Indicator<ref>{{erreferentzia|izenburua=Hewlett-Packard Journal|url=http://hparchive.com/Journals/HPJ-1969-02.pdf}}</ref> gailua aurkeztu zuten, [[zirkuitu integratu]] teknologia erabiltzen zuen lehenengo LED gailua izan zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Vintage Technology Association - Hewlett Packard 5082-7000|data=2014-11-17|url=https://web.archive.org/web/20141117052948/http://www.decadecounter.com/vta/articleview.php?item=1052|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-12-08}}</ref> eta lehendabiziko LED pantaila adimentsua, horrek iraultza suposatu zuen pantaila digital teknologientzako, [[Nixie hodia]] ordezkatuz eta etorkizuneko LED pantailen oinarria bihurtuz. Lehenengo modeloak monokromatikoak ziren. [[Blue LED]] eraginkorra, kolore hirukotea osatzen zuena ez zen komertzializatu 1980ko hamarkadaren amaierara arte.<ref>{{Erreferentzia|izena=Daniel|abizena=Reynolds|izenburua=An Introductory Guide to LED Display Technology and its Uses & Benefits|hizkuntza=en-GB|data=2021-10-28|url=https://dynamo-led-displays.co.uk/led-displays-guide/|aldizkaria=LED Display & LED Screen Installations|sartze-data=2024-12-08}}</ref> 1980ko hamarkadaren amaieran Aluminio Indio Galio Fosfuro LEDak sortu ziren. Kolore gorria eta anbar horia eraginkortasunez sortzen zituzten eta informazio-paneletan erabiltzen ziren. Hala ere, ez zuten gaitasuna kolore osoa lortzeko. Lor zitekeen kolore "berdea" ia ez zen berdea (gehienbat horia zen), eta lehenengo urdina kontsumo energetiko handiegia zuen. [[Shūji Nakamura|Shuji Nakamura]], orduan Nichia Chemical enpresan zegoenak, Indio Galio Nitruroan oinarritutako urdina, eta berdea geroago, garatu zuen, horrek posiblea egin zuen etorkizunean LED pantaila handiak garatzea. LEDek zuten potentziala Mark Fisheri esker aurkitu zen, 1997ko [[U2]] PopMart Tourrean. Fisherek konturatu zen ikuspuntu luze batekin, pixel espazio zabala erabili zitekeela irudi oso handiak lortzeko, batez ere gauez. Sistema mugikorra izan behar zen Tourrean erabiltzeko, beraz sare bat erabili zen bildu ahal izateko. Sistema osoa 52 m-ko zabalera eta 17 m-ko altuera zuen, 150.000 pixel izanik. LEDak eta kontrol-sistema SACO Technologies enpresak hornitu zituen, [[Montreal|Montrealeko]] enpresa honek ez zuen inoiz bideo sistema bat ekoiztu. Gaur egun, gailu handiek distira handiko diodoak erabiltzen dute kolore espektro zabala sortzeko. Hiru hamarkada behar izan zuen Sonyk diodo organikoko OLED telebista aurkezteko, [[Sony XEL-1 OLED]] pantaila 2009an merkataratu zen. Ondoren, 2012ko CES erakusketan, Sonyk [[Crystal LED]] aurkeztu zuen, telebista bat benetako LED teknologia erabiltzen duena, teknologia honekin LEDak irudiak sortzen dute zuzenean, eta ez atzeko argi gisa soilik funtzionatu beste motako gailuentzako, adibidez [[LED-backlit LCD]] pantailak, askotan komertzializatzen direla LED pantaila gisa. == Garapena == === Prototipoa === Atal honetan "LEDekin guztiz egindako telebistaren lehenengo pantaila" errebindikazioa aurkezten da. Ziurrenik [[James P. Mitchell|James P. Mitchellek]] garatu, frogatu eta dokumentatu zuen 1977an. Hasierako ezagutze publikoa Westinghouse Hezkuntza Fundazioko zientzia talentuen bilaketa taldetik etorri zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Science Talent Search Through the Years {{!}} Student Science|data=2016-04-28|url=https://web.archive.org/web/20160428085704/https://student.societyforscience.org/science-talent-search-through-years|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-12-08}}</ref>, zerbitzu zientifikoen erakunde bat. Artikulua unibertsitateetan 1978ko urtarrilaren 25ean argitaratu zen eta "Honors Group" (Ohoreen Taldea) izendatu zen. Ondoren, artikulua gonbidatu eta Iowako Iparraldeko Unibertsitatearen Zientzien Akademian gonbidatua eta aurkeztua izan zen. Prototipo eraginkorra [https://www.eisef.org/ Iowako Ekialdeko SEFean]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=EISEF.org|hizkuntza=eu|url=https://www.eisef.org/|aldizkaria=www.eisef.org|sartze-data=2024-12-08}}</ref> erakutsi zen martxoaren 18an, eta "Fisika Zientzien" saria eta [[Ingeniari Elektriko eta Elektroniken Institutua|IEEEren]] onarpena lortu zituen. Proiektua [[Anaheim|Anaheimeko]] ([[Kalifornia]]) Konbentzio Zentroan nazioarteko 29. SEFean erakutsi zen berriz ere, maiatzaren 8tik 10era bitartean. Ekitaldi honetan hazbete laurdeneko lodiera zuen paneleko prototipo modularra, paper zientifikoa eta pantaila osoa (LED matrizea) erakutsi ziren, bideo-interfazearekin. [[NASA|NASAren]] eta [[General Motors|General Motors Corporationen]] sariak jaso zituen. Proiektu honek aurrerapen batzuk ekarri zituen 70 urteko goi tentsioko [[Izpi katodikozko hodi|CRT]] sistema analogikoa ([[Izpi katodikozko hodi|Izpi katodikozko hodien teknologia]]) [[NTSC]] telebista RF bideo formatua zeun LED matrize [[digital]] eskaneatu batekin ordezteko. Mitchellen artikulu eta [[prototipo]] eraginkorrak etorkizuneko CRTak ordeztea proiektatu zuten, eta [[Bateria elektriko|bateriak]] erabiltzen dituzten gailuetan aurreikusitako aplikazioak sartu zituzten, energia gutxi kontsumitzearen abantailengatik. Eskaneatze sistemen desplazamenduak [[deflekzio induktiboa]], elektroi sorta eta kolore konbergentziako zirkuituak kentzea barne hartu zuen, eta lorpen esanguratsua izan da. Argia igortzen duen diodoaren propietate bereziek, matrizeak eskaneatzeko konplexutasuna sinplifikatzen dute, eta telebista modernoari komunikazio digitaletara egokitzen lagundu diote. 1977ko modeloaren diseinua monokromatikoa zen. === Garapen Berriak === MicroLEDen displayak garatzen ari dira gaur egun, [[Sony]], [[Apple Inc.|Apple]], [[Samsung]] eta [[LG Electronics|LG]] bezalako enpresa handiengatik. Display hauek erraz zabaltzen dira, eta ekoizpen prozesu errazagoa eskaintzen dute. Hala ere, ekoizpen-kostuak faktore mugatzailea izaten jarraitzen du.<ref>{{Erreferentzia|izena=Mark|abizena=LaPedus|izenburua=MicroLEDs: The Next Revolution In Displays?|hizkuntza=en-US|data=2019-05-29|url=https://semiengineering.com/microleds-the-next-revolution-in-displays/|aldizkaria=Semiconductor Engineering|sartze-data=2024-12-08}}</ref> == Erabilera nagusiak == LED pantailen erabilera zabaldu eta masifikatu egin da gaur egun. Distantzia handietatik eta txikietatik informazioa eta publizitatea erakusteko nabarmentzen dira. Publizitate-kartelak edo kartel-estatikoak alderatuz, LED pantailak dinamismoa eta abangoardia eskaintzen dute informazio-bide azkarrago baterako; ordezteko errazak eta ikusleentzako erakargarriagoak direnak. LED pantailen kontrol-sistema modu zentralizatuan egin daiteke ([[UTP]] [[5 kategoriako kable|CAT5]] edo [[CAT6]] kablea duen sare lokala, datuen transmisioaren fidagarritasuna handiagorako) edo urrutitik ([[Zuntz optiko|zuntz-optikoarekin]], haririk gabeko sarearekin edo [[3G]] edo [[4G telefonia mugikor|4G]] kontrolarekin). LED pantaila erraldoien erabilera ere nabarmendu daiteke, bereziki, bereizmen handiko LED teknologia polikromatikoko pantaila erraldoien erabilera; koloreetako bideoekin ekitaldi jendetsuetan, non ezinezkoa den gertatzen ari denaren ikuspegi ona izatea: kontzertuak, mitinak, ekitaldi publikoak, lehiaketak, estadioak, eta abar. Ez dira ahaztu behar LED kartel apaingarriak, askotan tokiaren apaingarriaren parte direnak; esate baterako, diskotekak, tabernak, dantza-pisten lurzoru eta hormak, merkataritza-guneak... === LED pantaila erraldoiak === LED pantaila erraldoiak modu modularrean fabrikatu ohi dira (hainbat modulu pantaila osoa osatzeko), instalazioa, garraioa eta mantentze-lanak errazteko. Modulu batek hainbat ezaugarri ditu, eta hainbat modulu muntatzerakoan gehitu egiten dira. LED pantailen ezaugarri nagusiak honako hauek dira: [[Pixel|pixelen]] arteko distantzia (pixel pitch) (mm-tan neurtzen da), LED motak [[DIP]] (Direct In-line Package) edo [[SMD]] (Surface Mounted Diode) izatea, bereizmena (pixel kopuruaren eta ezarritako teknologiaren arabera), kontsumo-potentzia maximoa ([[watt]]-etan), IP babesa (giroaren baldintzarekiko erresistentzia) eta LEDen kalitatea (mota eta marka ugari daude). Ezaugarri horiek guztiak pantailaren bizitza, distira, garbitasuna, kontrastea eta fidagarritasuna zehaztuko dute. ==== LED pantaila erraldoiak kanpoaldeetarako ==== Kanpoalderako LEDen pantaila erraldoiak babestu egin behar dira ingurumenak sor ditzakeen kalteen aurka: beroaren edo hotzaren, hautsaren, haizearen eta euriaren aurka. Babesak babes-maila gradu bat du aurrealderako, eta beste bat atzealderako ([[IP babes-maila]]). IP65/IP47 indizea duen pantaila bat, adibidez, 6 graduko hautsaren kontra eta 5 graduko euriaren aurka babestuta dago; atzeko aldean, 4 graduko babesa du hautsaren aurka, eta 7 gradukoa euriaren aurka. Bereizmena (irudiaren kalitatearekin zuzenean lotua) pixelen arteko distantziaren bidez neurtzen da eta milimetrotan neurtu ohi da. === Pantaila monokromatikoak, bi kolorekoak edo hiru kolorekoak === [[Fitxategi:Euskotren pantaila monokromatikoa.jpg|thumb|[[Euskotren Trena|Euskotren Trenaren]] kolore laranjako pantaila monokromatikoa]] LEDen pantaila monokromatikoak, bi kolorekoak eta hiru kolorekoak karaktere erregular alfanumerikoak erakusten dituzten pantailak dira. Grafikoak ere erakuts ditzakete, baina modu mugatuan. Pantaila horiek kolore bakarreko, bi koloreko eta hiru koloreko LEDez osa daiteke, eta, horiekin, testuak, zenbakiak eta bereizmen gutxiko grafikoak erakuts daitezke. Barnealdean edo kanpoaldean inplementatu daitezke. Kanpoalderako, pantaila horiek LED super-distiratsuak dituzte, egun argitan irakurtzeko moduak izan daitezen. === Pixelen arteko distantzia (''pixel pitch)'' === [[Fitxategi:Pixel Pitch Esqm.jpg|thumb|16 mm-ko pitch-a duen pantaila baten eskema]] Pixelen arteko distantzia, ingelesezko pixel pitch hitzarekin ere ezagutzen dena, LED pantaila bateko pixelen zentroen arteko distantziaren neurria da. Pixel pitch-a zenbat eta handiagoa izan, handiagoa izango da pixelen banaketa, bai [[RGB]] (gorria, berdea eta urdina), bai kolore bakarreko pixelak, bi kolorekoak edo hiru kolorekoak. Pixel pitch-ak ere bistaratze-distantzian eragiten du, hau da, pixel pitch-a zenbat eta txikiagoa izan, pantaila kalitate onarekin hurbilagotik bistaratu ahal izango da. Hori ez da aplikatzen pantaila monokromatikoetan, bikolorekoetan edo trikolorekoetan, horien funtzio nagusia testuak, zenbakiak edo bereizmen txikiko grafikoak erakustea baita. Koloretako LED pantailek gutxienez 49.000 pixel izatea gomendatzen da. Erabiltzaileak pixel gehiago edo gutxiago aukeratu dezake eremuaren, erabileraren edo beharren arabera. Izan ere, gerta daiteke erabiltzaileak bereizmen handirik behar ez izatea, esate baterako, futbol-estadioetako kantxa-mailako pantaila perimetralen kasuan testuak edo logotipoak erakustea besterik ez dute eskatzen, eta ikusleek urrutitik ikusi ahal izatea. Bereizmen on baterako, honako hau gomendatzen da: - 2 mm-ko pixel pitchdun pantaila, pantaila 0,5 metrotik eta atzerantz ikusi ahal izateko. - 3 mm-ko pixel pitchdun pantaila, pantaila 1 metrotik eta atzerantz ikusi ahal izateko. - 4 mm-ko pixel pitchdun pantaila, pantaila 2 metrotik eta atzerantz ikusi ahal izateko. - 5 mm-ko pixel pitchdun pantaila, pantaila 3 metrotik eta atzerantz ikusi ahal izateko. - 6 mm-ko pixel pitchdun pantaila, pantaila 4 metrotik eta atzerantz ikusi ahal izateko. - 8 mm-ko pixel pitchdun pantaila, pantaila 6 metrotik eta atzerantz ikusi ahal izateko. - 10 mm-ko pixel pitchdun pantaila, pantaila 8 metrotik eta atzerantz ikusi ahal izateko. - 16 mm-ko pixel pitchdun pantaila, pantaila 14 metrotik eta atzerantz ikusi ahal izateko. Eta abar. Adibide horiek pantaila lurzoru-mailan bistaratzean izango lirateke. Pantailari altuera bat emanez gero, bistaratzeko gutxieneko distantzia hurbilago egongo litzateke. == Bideo-gaitasun handiko pantailak == 2011ko [[UEFAko Txapeldunen Liga|UEFA Champions League]] finala, [[Manchester United Football Club|Manchester United]] eta [[Bartzelona Futbol Kluba|Bartzelona]] artekoa, zuzenean eman zen [[Hiru dimentsioko|3D]] formatuan [[Göteborg|Göteborgen]] ([[Suedia]]), EKTA pantaila batean. 100 Hz-ko freskatze-abiadura zuen 7,11 m-ko diagonala eta 6,192x3,483 m-ko pantaila azalera. Pantaila honek [[Errekorren Guinness Liburua|Guinness World Recordsen]] arabera munduko 3D LED pantaila handiena da.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Largest LED 3D TV|url=https://www.guinnessworldrecords.com/world-records/largest-led-3d-tv#:~:text=The%20largest%20LED%203D%20TV,(11%20ft%205.13%20in).}}</ref> == Erreferentziak == <references /> == Ikus, gainera == * [[LED]] * [[OLED]] * [[Kristal likidozko pantaila]] == Kanpo estekak == *{{eu}}[https://www.pantallasledlemon.com/eu/ Pantallas ledlemon] *{{eu}}[http://eu.dosaled.com/news/led-display-introduction-and-knowledge-2/ Dosaled Dosatronics] LED pantailaren sarrera eta ezagutza [[Kategoria:Bideoa]] [[Kategoria:Irudi digitala]] h3s1ugiilmg2l4eyzpdjju90dtk4u6s 9998408 9998405 2024-12-13T12:24:29Z Iordorika002 168359 9998408 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:MK38527 LED Display.jpg|thumb|Diodo gorri, berde eta urdinen matrize bat duen LED pantaila baten bista zehatza]] '''LED display''' edo '''LED pantaila''' bat [[pantaila lau]] bat da, non [[LED|diodo argi-igorleen (LED)]] [[Matrize|matrizeak]] erabiltzen diren hurbileko ikusleei datuak, informazioa, irudiak, bideoak eta abar zabaltzeko. Diodo argi-igorleetan edo LEDetan (light-emitting diode) oinarritzen dira pantaila mota hauek. Hauen disdirari esker eguzkitan ikusgaiak izango dira, dendetako karteletan edo publizitate paneletan erabiltzeko. Azken urteotan, garraio publikoko ibilgailuen eta autobideetako mezu aldakorren karteletan ohikoak bihurtu dira. LED pantailek bistaratzeaz aparte, argiztapen orokorra eskain dezakete, hala nola agertokien argiztapenerako edo beste apaingarri batzuetarako erabiltzen direnean, helburu informatzailerik gabe. [[Bideo proiektore|Proiektore]] batek baino kontraste-erlazio handiagoak eskain ditzakete, eta, beraz, proiekzio-pantaila tradizionalen alternatiba dira, eta bideo-horma handi eta etengabeetarako erabil daitezke. MicroLED [[Pantaila (ordenagailua)|pantailak]] LED txikiagoak dituzten LED pantailak dira, eta horrek gailu hauen garapena eta hobekuntza eskaintzen du. [[Fitxategi:FremontStExperience LasVegas.JPG|thumb|[[Fremont Street Experience]], [[Las Vegas|Las Vegasen]] ([[Nevada]]), 1.500 oin (457,2 m) luzera duen LED pantaila.]] Pantaila mota hauek ez dira [[ordenagailu]], [[Monitorea|monitore]] eta [[Telebista|telebistetan]] erabiltzen diren hondoko argiztapena duten [[LCD pantaila]] edo [[Plasmazko pantaila|plasmekin]] nahastu behar. Azken horiek, LEDak dituzte, hondoko argiztapen edo ''backlight'' (ingelesez) bezala soilik, ekipo horien distira, garbitasuna, kontrastea eta abar handitzeko teknologia bikaina da. [[Fitxategi:Nokia Arenan avajaiset 31.jpg|thumb|LED bideo-kubo bat izotz pistaren gainean, [[Nokia Arena|Nokia Arenan]], [[Tampere]], [[Finlandia]]]] LED pantaila elektronikoak [[Pixel|pixelez]] osatzen dira, LEDen modulu edo panelen bidez. Hauek bai [[Monokromatiko|monokromatikoak]] (LED [[kolore]] bakarra), bai [[Bikolore|bikolorekoak]] (LEDen bi kolore mota), baita [[Polikromatiko|polikromatikoak]] izan daitezke. Azken hauek RGB (gorria, berdea eta urdina, kolore gehigarriko espektroaren [[Oinarrizko kolore|oinarrizko koloreak]]) LEDez osatzen dira. LED hauek pixelak osatzen dituzte, honek karaktereak, testuak, irudiak, eta baita bideoak ere, pantailaren eta [[Kontrolagailua|kontrolagailuaren]] konplexutasunaren arabera. LED pantailetarako egokitzapen ohikoenak honako hauek dira: pantailak (display) adierazleak, informatiboak, publizitaterako edo kontzertuetarako kolore guztietako bideo-bereizmen handikoak, publizitate-helburuetarako, proiektu arkitektonikoetarako, antzerkietarako, ekitaldi publikoetarako, eta abar. Erraz egokitzen dira aire zabaleko espazioetara edo barrualdeko erabiletara duten erresistentzia handierangatik, maniobratzeko gaitasunarengatik, pantailaren dimentsio desiratua lortzeko erraztasunarengatik, modulu edo panelen loturen arteko bereizketarik ez izateagatik, bizitza erabilgarri askoz handiagoa izateagatik, mantentzeko erraztasuna izateagatik, eta abar. == Historia == LEDak (light-emitting diodes) sortu ziren 1962. urtean, lehen hamarkadan nagusiki kolore gorrikoak izanik. Sorkuntza hau [[Nick Holonyak]] ingeniaria asmatu zuen [[General Electric]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=News: Press Releases|data=2011-10-09|url=https://web.archive.org/web/20111009111042/http://web.mit.edu/invent/n-pressreleases/n-press-04LMP.html|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-12-08}}</ref> enpresan lan egiten zuen bitartean. Lehendabiziko LED pantaila [[Hewlett-Packard]] (HP)<ref>{{Erreferentzia|izena=Bernhard|abizena=Kramer|izenburua=Advances in Solid State Physics|argitaletxea=Springer|data=2003|zenbakia=43|isbn=978-3-540-40150-6|sartze-data=2024-12-08|serie=Advances in Solid State Physics}}</ref> enpresak garatu zuen eta 1968. urtean aurkeztu zen. Garapena Howard C. Borden eta Gerald P. Pighini burutu zuten HP Associates eta [[HP Labs|HP Labsen]], 1962 eta 1968 bitartean LED praktikoen inguruko ikerketa eta garapen lanetan aritu baitziren. 1969ko azaroan, HP Model 5082-7000 Numeric Indicator<ref>{{erreferentzia|izenburua=Hewlett-Packard Journal|url=http://hparchive.com/Journals/HPJ-1969-02.pdf}}</ref> gailua aurkeztu zuten, [[zirkuitu integratu]] teknologia erabiltzen zuen lehenengo LED gailua izan zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Vintage Technology Association - Hewlett Packard 5082-7000|data=2014-11-17|url=https://web.archive.org/web/20141117052948/http://www.decadecounter.com/vta/articleview.php?item=1052|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-12-08}}</ref> eta lehendabiziko LED pantaila adimentsua, horrek iraultza suposatu zuen pantaila digital teknologientzako, [[Nixie hodia]] ordezkatuz eta etorkizuneko LED pantailen oinarria bihurtuz. Lehenengo modeloak monokromatikoak ziren. [[Blue LED]] eraginkorra, kolore hirukotea osatzen zuena ez zen komertzializatu 1980ko hamarkadaren amaierara arte.<ref>{{Erreferentzia|izena=Daniel|abizena=Reynolds|izenburua=An Introductory Guide to LED Display Technology and its Uses & Benefits|hizkuntza=en-GB|data=2021-10-28|url=https://dynamo-led-displays.co.uk/led-displays-guide/|aldizkaria=LED Display & LED Screen Installations|sartze-data=2024-12-08}}</ref> 1980ko hamarkadaren amaieran Aluminio Indio Galio Fosfuro LEDak sortu ziren. Kolore gorria eta anbar horia eraginkortasunez sortzen zituzten eta informazio-paneletan erabiltzen ziren. Hala ere, ez zuten gaitasuna kolore osoa lortzeko. Lor zitekeen kolore "berdea" ia ez zen berdea (gehienbat horia zen), eta lehenengo urdina kontsumo energetiko handiegia zuen. [[Shūji Nakamura|Shuji Nakamura]], orduan Nichia Chemical enpresan zegoenak, Indio Galio Nitruroan oinarritutako urdina, eta berdea geroago, garatu zuen, horrek posiblea egin zuen etorkizunean LED pantaila handiak garatzea. LEDek zuten potentziala Mark Fisheri esker aurkitu zen, 1997ko [[U2]] PopMart Tourrean. Fisherek konturatu zen ikuspuntu luze batekin, pixel espazio zabala erabili zitekeela irudi oso handiak lortzeko, batez ere gauez. Sistema mugikorra izan behar zen Tourrean erabiltzeko, beraz sare bat erabili zen bildu ahal izateko. Sistema osoa 52 m-ko zabalera eta 17 m-ko altuera zuen, 150.000 pixel izanik. LEDak eta kontrol-sistema SACO Technologies enpresak hornitu zituen, [[Montreal|Montrealeko]] enpresa honek ez zuen inoiz bideo sistema bat ekoiztu. Gaur egun, gailu handiek distira handiko diodoak erabiltzen dute kolore espektro zabala sortzeko. Hiru hamarkada behar izan zuen Sonyk diodo organikoko OLED telebista aurkezteko, [[Sony XEL-1 OLED]] pantaila 2009an merkataratu zen. Ondoren, 2012ko CES erakusketan, Sonyk [[Crystal LED]] aurkeztu zuen, telebista bat benetako LED teknologia erabiltzen duena, teknologia honekin LEDak irudiak sortzen dute zuzenean, eta ez atzeko argi gisa soilik funtzionatu beste motako gailuentzako, adibidez [[LED-backlit LCD]] pantailak, askotan komertzializatzen direla LED pantaila gisa. == Garapena == === Prototipoa === Atal honetan "LEDekin guztiz egindako telebistaren lehenengo pantaila" errebindikazioa aurkezten da. Ziurrenik [[James P. Mitchell|James P. Mitchellek]] garatu, frogatu eta dokumentatu zuen 1977an. Hasierako ezagutze publikoa Westinghouse Hezkuntza Fundazioko zientzia talentuen bilaketa taldetik etorri zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Science Talent Search Through the Years {{!}} Student Science|data=2016-04-28|url=https://web.archive.org/web/20160428085704/https://student.societyforscience.org/science-talent-search-through-years|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-12-08}}</ref>, zerbitzu zientifikoen erakunde bat. Artikulua unibertsitateetan 1978ko urtarrilaren 25ean argitaratu zen eta "Honors Group" (Ohoreen Taldea) izendatu zen. Ondoren, artikulua gonbidatu eta [[Iowako Iparraldeko Unibertsitatea|Iowako Iparraldeko Unibertsitatearen]] Zientzien Akademian gonbidatua eta aurkeztua izan zen. Prototipo eraginkorra [https://www.eisef.org/ Iowako Ekialdeko SEFean]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=EISEF.org|hizkuntza=eu|url=https://www.eisef.org/|aldizkaria=www.eisef.org|sartze-data=2024-12-08}}</ref> erakutsi zen martxoaren 18an, eta "[[Fisika|Fisika Zientzien]]" saria eta [[Ingeniari Elektriko eta Elektroniken Institutua|IEEEren]] onarpena lortu zituen. Proiektua [[Anaheim|Anaheimeko]] ([[Kalifornia]]) Konbentzio Zentroan nazioarteko 29. SEFean erakutsi zen berriz ere, maiatzaren 8tik 10era bitartean. Ekitaldi honetan hazbete laurdeneko lodiera zuen paneleko prototipo modularra, paper zientifikoa eta pantaila osoa (LED matrizea) erakutsi ziren, bideo-interfazearekin. [[NASA|NASAren]] eta [[General Motors|General Motors Corporationen]] sariak jaso zituen. Proiektu honek aurrerapen batzuk ekarri zituen 70 urteko goi tentsioko [[Izpi katodikozko hodi|CRT]] sistema analogikoa ([[Izpi katodikozko hodi|Izpi katodikozko hodien teknologia]]) [[NTSC]] telebista RF bideo formatua zeun LED matrize [[digital]] eskaneatu batekin ordezteko. Mitchellen artikulu eta [[prototipo]] eraginkorrak etorkizuneko CRTak ordeztea proiektatu zuten, eta [[Bateria elektriko|bateriak]] erabiltzen dituzten [[Gailu|gailuetan]] aurreikusitako aplikazioak sartu zituzten, energia gutxi kontsumitzearen abantailengatik. Eskaneatze sistemen desplazamenduak [[deflekzio induktiboa]], elektroi sorta eta kolore konbergentziako [[Zirkuitu elektriko|zirkuituak]] kentzea barne hartu zuen, eta lorpen esanguratsua izan da. Argia igortzen duen diodoaren propietate bereziek, matrizeak eskaneatzeko konplexutasuna sinplifikatzen dute, eta telebista modernoari komunikazio digitaletara egokitzen lagundu diote. 1977ko modeloaren diseinua monokromatikoa zen. === Garapen Berriak === MicroLEDen displayak garatzen ari dira gaur egun, [[Sony]], [[Apple Inc.|Apple]], [[Samsung]] eta [[LG Electronics|LG]] bezalako enpresa handiengatik. Display hauek erraz zabaltzen dira, eta ekoizpen prozesu errazagoa eskaintzen dute. Hala ere, ekoizpen-kostuak faktore mugatzailea izaten jarraitzen du.<ref>{{Erreferentzia|izena=Mark|abizena=LaPedus|izenburua=MicroLEDs: The Next Revolution In Displays?|hizkuntza=en-US|data=2019-05-29|url=https://semiengineering.com/microleds-the-next-revolution-in-displays/|aldizkaria=Semiconductor Engineering|sartze-data=2024-12-08}}</ref> == Erabilera nagusiak == LED pantailen erabilera zabaldu eta masifikatu egin da gaur egun. Distantzia handietatik eta txikietatik informazioa eta publizitatea erakusteko nabarmentzen dira. Publizitate-kartelak edo kartel-estatikoak alderatuz, LED pantailak dinamismoa eta abangoardia eskaintzen dute informazio-bide azkarrago baterako; ordezteko errazak eta ikusleentzako erakargarriagoak direnak. LED pantailen kontrol-sistema modu zentralizatuan egin daiteke ([[UTP]] [[5 kategoriako kable|CAT5]] edo [[CAT6]] kablea duen sare lokala, datuen transmisioaren fidagarritasuna handiagorako) edo urrutitik ([[Zuntz optiko|zuntz-optikoarekin]], haririk gabeko sarearekin edo [[3G]] edo [[4G telefonia mugikor|4G]] kontrolarekin). LED pantaila erraldoien erabilera ere nabarmendu daiteke, bereziki, bereizmen handiko LED teknologia polikromatikoko pantaila erraldoien erabilera; koloreetako bideoekin ekitaldi jendetsuetan, non ezinezkoa den gertatzen ari denaren ikuspegi ona izatea: kontzertuak, mitinak, ekitaldi publikoak, lehiaketak, estadioak, eta abar. Ez dira ahaztu behar LED kartel apaingarriak, askotan tokiaren apaingarriaren parte direnak; esate baterako, diskotekak, tabernak, dantza-pisten lurzoru eta hormak, merkataritza-guneak... === LED pantaila erraldoiak === LED pantaila erraldoiak modu modularrean fabrikatu ohi dira (hainbat modulu pantaila osoa osatzeko), instalazioa, garraioa eta mantentze-lanak errazteko. Modulu batek hainbat ezaugarri ditu, eta hainbat modulu muntatzerakoan gehitu egiten dira. LED pantailen ezaugarri nagusiak honako hauek dira: [[Pixel|pixelen]] arteko distantzia (pixel pitch) (mm-tan neurtzen da), LED motak [[DIP]] (Direct In-line Package) edo [[SMD]] (Surface Mounted Diode) izatea, bereizmena (pixel kopuruaren eta ezarritako teknologiaren arabera), kontsumo-potentzia maximoa ([[watt]]-etan), IP babesa (giroaren baldintzarekiko erresistentzia) eta LEDen kalitatea (mota eta marka ugari daude). Ezaugarri horiek guztiak pantailaren bizitza, distira, garbitasuna, kontrastea eta fidagarritasuna zehaztuko dute. ==== LED pantaila erraldoiak kanpoaldeetarako ==== Kanpoalderako LEDen pantaila erraldoiak babestu egin behar dira ingurumenak sor ditzakeen kalteen aurka: beroaren edo hotzaren, hautsaren, haizearen eta euriaren aurka. Babesak babes-maila gradu bat du aurrealderako, eta beste bat atzealderako ([[IP babes-maila]]). IP65/IP47 indizea duen pantaila bat, adibidez, 6 graduko hautsaren kontra eta 5 graduko euriaren aurka babestuta dago; atzeko aldean, 4 graduko babesa du hautsaren aurka, eta 7 gradukoa euriaren aurka. Bereizmena (irudiaren kalitatearekin zuzenean lotua) pixelen arteko distantziaren bidez neurtzen da eta milimetrotan neurtu ohi da. === Pantaila monokromatikoak, bi kolorekoak edo hiru kolorekoak === [[Fitxategi:Euskotren pantaila monokromatikoa.jpg|thumb|[[Euskotren Trena|Euskotren Trenaren]] kolore laranjako pantaila monokromatikoa]] LEDen pantaila monokromatikoak, bi kolorekoak eta hiru kolorekoak karaktere erregular alfanumerikoak erakusten dituzten pantailak dira. Grafikoak ere erakuts ditzakete, baina modu mugatuan. Pantaila horiek kolore bakarreko, bi koloreko eta hiru koloreko LEDez osa daiteke, eta, horiekin, testuak, zenbakiak eta bereizmen gutxiko grafikoak erakuts daitezke. Barnealdean edo kanpoaldean inplementatu daitezke. Kanpoalderako, pantaila horiek LED super-distiratsuak dituzte, egun argitan irakurtzeko moduak izan daitezen. === Pixelen arteko distantzia (''pixel pitch)'' === [[Fitxategi:Pixel Pitch Esqm.jpg|thumb|16 mm-ko pitch-a duen pantaila baten eskema]] Pixelen arteko distantzia, ingelesezko pixel pitch hitzarekin ere ezagutzen dena, LED pantaila bateko pixelen zentroen arteko distantziaren neurria da. Pixel pitch-a zenbat eta handiagoa izan, handiagoa izango da pixelen banaketa, bai [[RGB]] (gorria, berdea eta urdina), bai kolore bakarreko pixelak, bi kolorekoak edo hiru kolorekoak. Pixel pitch-ak ere bistaratze-distantzian eragiten du, hau da, pixel pitch-a zenbat eta txikiagoa izan, pantaila kalitate onarekin hurbilagotik bistaratu ahal izango da. Hori ez da aplikatzen pantaila monokromatikoetan, bikolorekoetan edo trikolorekoetan, horien funtzio nagusia testuak, zenbakiak edo bereizmen txikiko grafikoak erakustea baita. Koloretako LED pantailek gutxienez 49.000 pixel izatea gomendatzen da. Erabiltzaileak pixel gehiago edo gutxiago aukeratu dezake eremuaren, erabileraren edo beharren arabera. Izan ere, gerta daiteke erabiltzaileak bereizmen handirik behar ez izatea, esate baterako, futbol-estadioetako kantxa-mailako pantaila perimetralen kasuan testuak edo logotipoak erakustea besterik ez dute eskatzen, eta ikusleek urrutitik ikusi ahal izatea. Bereizmen on baterako, honako hau gomendatzen da: - 2 mm-ko pixel pitchdun pantaila, pantaila 0,5 metrotik eta atzerantz ikusi ahal izateko. - 3 mm-ko pixel pitchdun pantaila, pantaila 1 metrotik eta atzerantz ikusi ahal izateko. - 4 mm-ko pixel pitchdun pantaila, pantaila 2 metrotik eta atzerantz ikusi ahal izateko. - 5 mm-ko pixel pitchdun pantaila, pantaila 3 metrotik eta atzerantz ikusi ahal izateko. - 6 mm-ko pixel pitchdun pantaila, pantaila 4 metrotik eta atzerantz ikusi ahal izateko. - 8 mm-ko pixel pitchdun pantaila, pantaila 6 metrotik eta atzerantz ikusi ahal izateko. - 10 mm-ko pixel pitchdun pantaila, pantaila 8 metrotik eta atzerantz ikusi ahal izateko. - 16 mm-ko pixel pitchdun pantaila, pantaila 14 metrotik eta atzerantz ikusi ahal izateko. Eta abar. Adibide horiek pantaila lurzoru-mailan bistaratzean izango lirateke. Pantailari altuera bat emanez gero, bistaratzeko gutxieneko distantzia hurbilago egongo litzateke. == Bideo-gaitasun handiko pantailak == 2011ko [[UEFAko Txapeldunen Liga|UEFA Champions League]] finala, [[Manchester United Football Club|Manchester United]] eta [[Bartzelona Futbol Kluba|Bartzelona]] artekoa, zuzenean eman zen [[Hiru dimentsioko|3D]] formatuan [[Göteborg|Göteborgen]] ([[Suedia]]), EKTA pantaila batean. 100 Hz-ko freskatze-abiadura zuen 7,11 m-ko diagonala eta 6,192x3,483 m-ko pantaila azalera. Pantaila honek [[Errekorren Guinness Liburua|Guinness World Recordsen]] arabera munduko 3D LED pantaila handiena da.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Largest LED 3D TV|url=https://www.guinnessworldrecords.com/world-records/largest-led-3d-tv#:~:text=The%20largest%20LED%203D%20TV,(11%20ft%205.13%20in).}}</ref> == Erreferentziak == <references /> == Ikus, gainera == * [[LED]] * [[OLED]] * [[Kristal likidozko pantaila]] == Kanpo estekak == *{{eu}}[https://www.pantallasledlemon.com/eu/ Pantallas ledlemon] *{{eu}}[http://eu.dosaled.com/news/led-display-introduction-and-knowledge-2/ Dosaled Dosatronics] LED pantailaren sarrera eta ezagutza [[Kategoria:Bideoa]] [[Kategoria:Irudi digitala]] 6cbavv1v914ngc5g92farawbkkvy925 2 1215000 9998362 9998339 2024-12-13T12:01:59Z Eloi Barrio 168357 9998362 wikitext text/x-wiki {{Ohar metatxantiloia|mota=lanean|testua='''Artikulu hau eskola ariketa bat da{{#if: {{{1|}}}|[[Lankide:{{{1}}}|{{{1}}}]] lankidea|}}.''' <br /> Hori dela eta, beharbada hutsuneren batzuk izango dira [[Wikipedia:Artikuluen edukiak jarraitu beharreko irizpideak|edukian]] edo [[Wikipedia:Artikuluen formatua|formatuan]].<br /> Mesedez, oraindik ez egin ekarpen edo aldaketarik testuan. Bestela, idatzi [[Eztabaida:{{Eloi Barrio}} artikuluaren eztabaida orrian]].}} == Lurzoru-Efektua Autoetan == {{Itzulia|es|hizkuntza=gaztelaniazko|Signal (efecto suelo)}} {{Itzulia|en|hizkuntza=ingelesezko|Signal (ground effect)}} === Aurkezpena === '''Lurzoru-efektua''' fenomeno fisiko bat da, aerodinamikarekin zerikusia duena. Gorputz batean dabilen haizeak presioak sortzen ditu, eta, presio horien ondorioz, aldaketak gertatzen dira gorputz horren dinamikan, bai sostenguari dagokionez, bai karga aerodinamikoari dagokionez. Efektu hori aztertzen duen fisikaren atalari [[fluidoen dinamika]] esaten zaio. [[Lurzoru-efektua]] zenbait arlotan aplikatzen da; adibidez, [[Aeronautika|aeronautikan]], hegazkinak hegan egiteko arrazoi nagusia baita; ur-kiroletan, urarekiko marruskadura murrizteko erabiltzen denean; animalien arloan eta [[Automobilgintza|automobilgintzan]]. Artikulu honek lurzoru-efektuak automobilgintzan izandako bilakaera du ardatz, bai lehiaketa-ibilgailuetan, bai [[Formula 1|Formula 1ean]], horiek izan baitziren aitzindari nagusiak eta efektu hori hobekien landu zutenak. [[Fitxategi:Toyota 90C-V - Toyota Team Tom's.jpg|thumb|355x355px|Toyota 90C-V]] Automobilgintzaren kasuan, lurzoru-efektua helburu honekin aplikatzen da: ibilgailuaren behealdetik errepidera doan aireak ahalik eta abiadura handiena izatea, eta, horrela, depresioa sortzea (presiorik eza) ibilgailuaren eta lurzoruaren arteko distantzia murrizteko. Hala, [[Karga aerodinamika|karga aerodinamiko]] handiagoa sortzen da, baina horrek ez du haizearen aurkako erresistentzia areagotzen; ondorioz, ibilgailuaren itsaspena hobetzen da. === Hasiera === Abiazioan, behe-presioko gune bat sortu nahi da hegalen gainetik, eta goi-presioko beste eremu bat, hegalen azpitik. Autogintzan, ordea, kontrakoa lortu nahi da: goi-presioko gune bat sortu nahi da ibilgailuaren gainetik, eta behe-presioko gune bat, azpitik. Horrela, karga aerodinamiko deritzona lortzen da (downforce, ingelesez); hau da, presioen arteko aldeak xurgapen moduko bat eragiten du, eta indar horrek lurraren kontra "zanpatzen" du ibilgailua. Pneumatikoek hobeto heltzen diote errepideari, eta, horri esker, bihurgune itxiagoak egin ditzake abiadura handiagoan. Lurzoru-efektuaren ezaugarririk nabarmenena hau da: pneumatikoen eta lurzoruaren arteko itsaspen-muga dezente handitzen da [[Aerodinamika|aerodinamikoki]], ibilgailuari masarik erantsi gabe. Itsaspen-muga zera da: pneumatikoek lurrera transmiti dezaketen gehieneko indarra, lurra ukitzeari utzi gabe. Zenbat eta handiagoa izan abiadura, orduan eta handiagoa izango da pneumatikoek lurrera transmitituko duten indarra ([[Itsaspena|itsaspena]]). Ondorioz, autoaren egonkortasuna hobea izango da. Lurzoru-efektuak [[Bernoulliren printzipio|Bernoulli-ren efektua]] du oinarri: azkar higitzen den aireak presio txikiagoa eragiten du astiro higitzen denak baino. Efektu horiek Formula 1eko lasterketetan erabiltzen dira gehienbat. Horretarako, [[Venturi efektua|Venturiren tunel]] formako kanalak jartzen dira autoen azpian. Kanal horiek estuagoak dira erdigunean, eta zabalagoak muturretan. Airea gune estutik pasatzen denean, azkarrago higitzen da, eta kotxearen azpiko presioa murrizten da. Autoaren eta pistaren arteko distantzia aldatzen bada, aire-fluxua aldatu daiteke, eta itsaspen-indarra bat-batean murriztu. Ondorioz, balikete gidariak autoaren kontrola galtzea. Hori dela eta, errepidea asko zaintzen dute Formula 1ean. === Lurzoru-efektua automobilgintzan: Historia=== Lurzoru-efektua 60ko hamarkadan hasi zen erabiltzen automobilgintzan. Ingeniariek pneumatikoen itsaspena hobetu nahi zuten ibilgailu astunagorik egin gabe. Efektu hori [[Huayra Pronello Ford]] modeloan aplikatu zen lehen aldiz, Argentinan. [[Fitxategi:Euskera.jpg|thumb|Huayra Pronello Ford]] Huayra Pronello Ford lehiaketetarako auto bat zen, eserleku bakarrekoa. [[Heriberto Pronellok]] diseinatu zuen 1968an, [["Sport Prototipo Argentinarra"]] kategoriarako. 1969an egin zuen debuta kategoria horretan, Argentinako Cordoba hirian, [[Carlos Reutemann|Carlos Reutemannek]] eta [[Carlos Pascualini|Carlos Pascualinik]] gidatuta. 1968an autoaren erreplika bat egin zuten, diseinuaren propietate aerodinamikoak aztertu ahal izateko. Eskala 1/5 zen, hau da, jatorrizko modeloaren tamainaren bosten bat. [[Hegazkinen Fabrika Militarrean]] probatu zuten. Fabrika horrek haize-tunel bat zuen, [[Argentinako Aire Armadak]] erabili ohi zuena. Erreplikarekin egindako probek frogatu zuten lurzoru-efektuak eskala horretan funtzionatzen zuela. Hori ikusita, lurzoru-efektua Formula 1eko autoetan aplikatzen hasi ziren, eta halaxe jarraitu zuten 70eko eta 80ko hamarkadetan ere. 2011n Huayra prototipoak sari bat jaso zuen Argentinako Lasterketa Klasikoko Autorik Onena kategorian, eta hori haren diseinu onaren erakusgarri da. 2023an, Huayra Pronelloren bigarren unitatea eraman zuten [[Goodwood zirkuitura]], [[Festival Of Speed]] izeneko jaialdira (Ingalaterra). Han zegoela, Catesby tunelera eraman zuten ibilgailua (Catesby tunela ibilgailuak probatzeko instalazio bat da), eta analisi aerodinamiko osoa egin zioten, [[Sergio Rinland]] ingeniari eta irakasle argentinarra buru zela. "Beti pentsatu izan dugu lurzoru-efektua aplikatzen zuela. Heribertok Kordobako Unibertsitate Nazionalean probatu zuenean, 1/5 eskalako modelo bat erabili zuen airearen erresistentzia egiaztatzeko, eta modelo hori perfektua zen; aterik eta kapotik gabea, sarrera-dorrerik gabea... ", adierazi zuen Rinlandek.[[Fitxategi:Autoa buztan luzea.jpg|thumb|Huayra Pronello Ford atzealde luzearekin]] "Catesby tunelean <ref>{{Erreferentzia|izenburua=El Pronello Huayra Ford fue probado en el túnel de viento más famoso de Inglaterra|hizkuntza=es-ar|url=https://ar.motor1.com/news/675261/pronello-huayra-ford-catesby-tunnel/|aldizkaria=Motor1.com|sartze-data=2024-12-06}}</ref>egindako probei esker, jakin genuen ibilgailuak efizientzia aerodinamiko handia duela, bai atzealde laburrarekin, bai atzealde luzearekin. Atzealde luzea, hain justu, erabiltzen da abiadura handieneko zirkuituetan. Heribertok bere garaian lortutako datu ia berberak lortu genituen guk". Lasterketetarako autoetan ez ezik, erabilera arrunteko kirol-automobiletan ere aplikatu izan da lurzoru-efektua. 90eko hamarkadatik aurrera, auto-marka batzuk efektu hori erabiltzen hasi ziren zenbait modelotan. Horren adibide dira Ferrari, Porsche eta McLaren, besteak beste. === Lurzoru-efektua Formula 1ean === Askok diote Formula 1 automobilgintzaren kategoria nagusia dela; izan ere, beti dago berrikuntzaren abangoardian. Ohiko autoetan aplikatu diren aurrerapen tekniko asko Formulako 1eko ibilgailuetarako asmatu ziren.  Lurzoru-efektua arlo horretako beste aurrerapen aipagarri bat da, eta [[Lotus Cars|Lotus]] taldeak aplikatu zuen arrakastaz bere autoan, 1978ko denboraldirako. Urte horretan, garaipena lortu zuten aurrerapen horri esker<ref>{{erreferentzia|izenburua=¿Qué es el efecto suelo en Fórmula 1 y para que sirve?|url=https://www.caranddriver.com/es/formula-1/a46061404/que-es-efecto-suelo-formula-1-para-que-sirve/}}</ref>. [[Fitxategi:2001 Goodwood Festival of Speed Brabham BT46B Fan car.jpg|thumb|303x303px|Brabham BT46B]] Lotusen 1978ko garaipenari buelta emateko, Brabham taldeak ideia berritzaile bat izan zuen: haizagailu bat txertatu zuen bere ibilgailuan, [[BT46B|Brabham BT46B]] autoan. Ideia horren helburua zera zen: haizagailuak lurzorua “xurgatzea”, lurzoru-efektuaren antzeko hurrupaketa sortu ahal izateko<ref>{{erreferentzia|izenburua=Así era el Brabham BT46B, el revolucionario coche ventilador que la Fórmula 1 tuvo que prohibir por abusón|url=https://www.motorpasion.com/formula1/asi-era-brabham-bt46b-revolucionario-coche-ventilador-que-formula-1-tuvo-que-prohibir-abuson}}</ref>. Gainerako taldeen kexak ikusirik, [[Nazioarteko Automobilismo Federazioa|Nazioarteko Automobilismo Federazioak (NAF)]] erabaki zuen monoplaza hori legezkoa zela, betiere aireztatze-sistemaren jardueraren % 50 motorra hozteko izango zela justifikatu ahal bazuten. BT46B modeloaren lehen lasterketan, 30 segundo baino gehiagoko aldea atera zien gainerako lehiakideei. Hori dela eta, 1978ko Suediako Sari Nagusian autoa debekatu zuten; izan ere, epaimahaiak erabaki zuen haizagailuak hauts asko harrotzen zuela eta, ondorioz, ezin zela frogatu haizagailua errendimendu-helburuetarako erabiltzen zenik. Gaur egun, Brabham BT46B da Formula 1eko auto bakarra %100eko garaipen-ehunekoa duena. 1978az geroztik, talde gehienek Lotusen diseinua kopiatu, eta lurzoru-efektua beren monoplazetan ezarri zuten. Hala, lehiakortasuna nabarmen handitu zen eta, aldi berean, diseinuak arriskutsuagoak izan ziren. Auto berriak gai ziren bihurguneak askoz azkarrago egiteko, baina, gurpilen eta errepidearen arteko distantzia bat-batean handitzen bazen (asfaltoan zulo txiki bat zegoelako, adibidez), efektua eteten zen, eta horrek istripu larriak eragin zitzakeen. 1982ko Belgikako Sari Nagusian, esaterako, [[Gilles Villeneuve|Gilles Villenueve]] pilotu kanadarra hil zen mota horretako istripu baten ondorioz. Haren Ferrariak atzean gelditutako auto batekin talka egin zuen, eta Villeneuve hegan atera zen. Handik gutxira hil zen, zauri larrien ondorioz<ref>{{erreferentzia|izenburua=L´effetto suolo in Formula 1|url=https://mdigi.wordpress.com/2012/06/13/leffetto-suolo-in-formula-1-parte-3-dalle-minigonne-al-fondo-piatto/}}</ref>. 1983an, lurzoru-efektua debekatu zen, eta taldeek behealde lauak jarri behar izan zituzten beren monoplazetan, aurreko denboraldian istripu ugari gertatu baitziren<ref>{{erreferentzia|izenburua=From turbo bans to the return of ground effect: F1´s technical regulation timeline|url=https://www.motorsportmagazine.com/articles/single-seaters/f1/from-turbo-bans-to-the-return-of-ground-effect-f1s-technical-regulation-timeline/}}</ref>. [[Fitxategi:2022 Formula One car at the 2021 British Grand Prix (51350002179).jpg|thumb|275x275px|F1 2022]] 2022an, Formula 1eko buruzagiek, historiako araudirik iraultzaileenetako bat ezarri, eta lurzoru-efektua berreskuratu zuten, baina mugatutako bertsio batean, 70eko hamarkadan izandako arazoak saihesteko. Hala ere, beste eragozpen batzuk ekarri zituen, batez ere [[“porpoising”]] izeneko fenomenoa. Efektu horren eraginez, monoplazek karga aerodinamikoa galtzen zuten lurretik gertu pasatzean, eta autoek erreboteak egiten zituzten. Gainera, ez zuten helburu nagusia lortu; hau da, aurreko denboraldiko monoplazek sortzen zuten [[aire zikina]] deuseztatzea. Laburbilduz, lurzoru-efektua asko erabili izan da Formula 1ean, errendimendu handia ematen baitu. Alabaina, segurtasun-arazo larriak ere sortzen ditu; beraz, kontu handiz aplikatu behar da. == Erreferentziak == <references /> == Ikus, gainera == * [[Venturi efektua]] * [[Aerodinamika]] * [[Lasterketa-automobil]] == Kanpo estekak == * [https://biblus.us.es/bibing/proyectos/abreproy/60395/fichero/PFC+Jose+Luis+Mateos+Estudio+y+Dise%C3%B1o+de+un+fondo+plano+para+un+vehiculo+Formula+Student.pdf Estudio y diseño aerodinámico de un fondo plano para un vehículo Formula Student] * [https://www.kimerius.com/app/download/5782300313/Aerodin%C3%A1mica.pdf Aerodinámica] * [https://repository.upb.edu.co/bitstream/handle/20.500.11912/2267/Art%C3%ADculo%20AN%C3%81LISIS%20%20DEL%20EFECTO%20SUELO%20EN%20EL%20ALER%C3%93N%20DELANTERO%20DE%20UN%20VEH%C3%8DCULO%20TIPO%20FORMULA.pdf?sequence=2&isAllowed=y ANÁLISIS  DEL EFECTO SUELO EN EL ALERÓN DELANTERO DE UN VEHÍCULO TIPO FORMULA] * [https://upcommons.upc.edu/bitstream/handle/2099.1/14663/PFC_I.pdf Estudio aerodinámico aplicado en el campo de la automoción] [[Kategoria:Ingeniaritza mekanikoa]] [[Kategoria:Automobilaren teknologiak]] 6ju0w4c22d9e68f1j055ap7rzzofqwa 104 1215012 9998903 9985025 2024-12-13T18:22:59Z MasaDeMaiz 168646 /* Gehiago... */ 9998903 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Totally Spies! logo.png|thumb|272x272px|Berebiziko Espioien logo originala]]Berebiziko Espioiak ume txikiei zuzendutako marrazki bizidun bat da. Jatorriz {{Txp|Frantzia|Frantzia}} eta Kanadakoa da, Vincent Chalvon-Demersay eta David Michelek sortua. 2001ean estreinatu zen eta oraindik ere emititzen jarraitzen da. Telesailak akzioa, komedia eta espioitza-elementuak nahasten ditu, animazio-estilo koloretsuekin. "Totally Spies!" oso ezaguna izan zen gazteen artean, eta hainbat denboraldi eta film izan ditu. == Zein da istorioa? == Telesai hau nerabeak izateaz gain espioiak diren hiru laguni buruzkoa da. WOOHP izeneko erakunde batentzat lan egiten dute eta beraien helburua da planeta osoari eragin diezazkioketen arazo garrantzitsuak konpontzea. Haiek elkarrekin abentura asko biziko dute neska normalak izaten jarraitzen duten bitartean. {{Ba al dakizu?|testua=James Bonden filmetan inspiratzen da, neskak espioiak direlako, misio sekretuak egiten dituztenak, baina baita ikasleen bizitza eta lagunak ere.|irudia=[[File:James Bond at Madame Tussauds, London.jpg|James_Bond_at_Madame_Tussauds,_London]]}} == Zeintzuk dira pertsonaiak? == ==== Clover Euwing ==== Clover begi urdinak dituen neska ilehoria da eta beti darama espioi jantzi gorria. Asko gustatzen zaizkio moda, edertasuna, ospetsuak eta mutil ederrak. ==== Samantha "Sam" Simpson ==== Sam taldeko liderra da. Ile luzea eta ilegorria du, eta begi berdeak. Oso azkarra da eta beti daki zer egin bilauak harrapatzeko. Bere espioi-jantzia berdea da. ==== Alexandra "Alex" Vasquez ==== Alex ile beltz eta motza du, begi marroiak eta espioi-jantzi horia darama. Taldeko maitagarriena eta gazteena da, eta beti jartzen du adiskidetasuna lehenik. ==== Gerald James "Jerry" Lewis ==== WOOHPeko burua da eta espioiak bidaltzen ditu misioetara. Arazoak konpontzeko behar dituzten tresnak ere ematen dizkie. == Gehiago... == gusx1yq2wb5igllem34r9j7louen9r2 9998905 9998903 2024-12-13T18:24:55Z MasaDeMaiz 168646 /* Gehiago... */ 9998905 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Totally Spies! logo.png|thumb|272x272px|Berebiziko Espioien logo originala]]Berebiziko Espioiak ume txikiei zuzendutako marrazki bizidun bat da. Jatorriz {{Txp|Frantzia|Frantzia}} eta Kanadakoa da, Vincent Chalvon-Demersay eta David Michelek sortua. 2001ean estreinatu zen eta oraindik ere emititzen jarraitzen da. Telesailak akzioa, komedia eta espioitza-elementuak nahasten ditu, animazio-estilo koloretsuekin. "Totally Spies!" oso ezaguna izan zen gazteen artean, eta hainbat denboraldi eta film izan ditu. == Zein da istorioa? == Telesai hau nerabeak izateaz gain espioiak diren hiru laguni buruzkoa da. WOOHP izeneko erakunde batentzat lan egiten dute eta beraien helburua da planeta osoari eragin diezazkioketen arazo garrantzitsuak konpontzea. Haiek elkarrekin abentura asko biziko dute neska normalak izaten jarraitzen duten bitartean. {{Ba al dakizu?|testua=James Bonden filmetan inspiratzen da, neskak espioiak direlako, misio sekretuak egiten dituztenak, baina baita ikasleen bizitza eta lagunak ere.|irudia=Creative Commons Attribution 3.0}} == Zeintzuk dira pertsonaiak? == ==== Clover Euwing ==== Clover begi urdinak dituen neska ilehoria da eta beti darama espioi jantzi gorria. Asko gustatzen zaizkio moda, edertasuna, ospetsuak eta mutil ederrak. ==== Samantha "Sam" Simpson ==== Sam taldeko liderra da. Ile luzea eta ilegorria du, eta begi berdeak. Oso azkarra da eta beti daki zer egin bilauak harrapatzeko. Bere espioi-jantzia berdea da. ==== Alexandra "Alex" Vasquez ==== Alex ile beltz eta motza du, begi marroiak eta espioi-jantzi horia darama. Taldeko maitagarriena eta gazteena da, eta beti jartzen du adiskidetasuna lehenik. ==== Gerald James "Jerry" Lewis ==== WOOHPeko burua da eta espioiak bidaltzen ditu misioetara. Arazoak konpontzeko behar dituzten tresnak ere ematen dizkie. == Gehiago... == fhxbvm34f4wzqu1ku065mmoz2974dze 9998945 9998905 2024-12-13T19:12:01Z MasaDeMaiz 168646 /* Zeintzuk dira pertsonaiak? */ 9998945 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Totally Spies! logo.png|thumb|272x272px|Berebiziko Espioien logo originala]]Berebiziko Espioiak ume txikiei zuzendutako marrazki bizidun bat da. Jatorriz {{Txp|Frantzia|Frantzia}} eta Kanadakoa da, Vincent Chalvon-Demersay eta David Michelek sortua. 2001ean estreinatu zen eta oraindik ere emititzen jarraitzen da. Telesailak akzioa, komedia eta espioitza-elementuak nahasten ditu, animazio-estilo koloretsuekin. "Totally Spies!" oso ezaguna izan zen gazteen artean, eta hainbat denboraldi eta film izan ditu. Urteetan zehar, "Totally Spies!" -ek sari bat irabazi du, bereziki Europan eta Latinoamerikan, eta oraindik ere publiko gazte bati zuzendutako animazioaren serie klasiko bat kontsideratzen da. == Zein da istorioa? == Telesai hau Sam Simpson, Clover Ewing eta Alex Casoy nerabeek jarraitzen dute. Itxuraz bizitza normala daramate Beverly Hills hirian, bigarren hezkuntzako ikasle gisa. Hala ere, ezkutuan, espioi gisa lan egiten dute WOOHP (World Organization of Human Protection) izeneko erakunde sekretu batean, Jerry zuzendaria zuzenduta. Neska bakoitzak trebetasun eta ezaugarri paregabeak ditu, eta horiei esker, espioi gisa duten eginkizuna bete dezakete, eskolako eta gizarteko bizitza isilpeko lanarekin orekatzen saiatzen diren bitartean.{{Ba al dakizu?|testua=James Bonden filmetan inspiratzen da, neskak espioiak direlako, misio sekretuak egiten dituztenak, baina baita ikasleen bizitza eta lagunak ere.}} == Zeintzuk dira pertsonai nagusiak? == [[Fitxategi:Cosplay of Sam, Alex and Clover from Totally Spies! at Japan Expo 2019 (48433394201).jpg|thumb|[[Fitxategi:Cosplay of Sam, Alex and Clover from Totally Spies! at Japan Expo 2019 (48433394201).jpg|53x53px|Cosplay_of_Sam,_Alex_and_Clover_from_Totally_Spies!_at_Japan_Expo_2019_(48433394201)]]]] ==== Clover Euwing ==== Clover taldeko irekia eta "fashionistena" da. Beti dago kezkatuta bere itxuragatik eta azken joerengatik, baina oso atsegina da. Bizitzaren ikuspegia askoz ere axolagabeagoa da, baina bihotz ona du. Fsisikoki, ile horia eta luzea du, eta modako arropaz janzten da, gehienetan kolore distiratsukoak. Begiak urdinak ditu. Sam bezain akademikoa ez den arren, Clover-ek jendearekin hitz egiteko trebetasun berezia du, eta bere xarmak egoera zailetatik irteten laguntzen dio. Gainera, modan aditua da. Clover Samen eta Alexen gertuko laguna da. ==== Samantha "Sam" Simpson ==== Sam taldeko adimentsuena eta analitikoena da. Oso arduratsua da, eta arazoentzako irtenbide logikoak bilatzen ditu beti. Nortasun lasaia eta heldua du, baina lagunekin dibertigarria eta maitagarria ere izan daiteke. Fisikoki, ile gorria du eta, oro har, motots altu batean eramaten du. Bere begiak berdeak dira. Teknologian eta zientzietan aditua da taldearen barruan. Samek trebetasun handia du gadgetak eta goi-teknologiako gailuak erabiltzeko. Clover eta Alex lagunengandik oso hurbil dagoen arren, Clover-ekin duen harremana apur bat zailagoa da, bere nortasun-desberdintasunengatik. ==== Alexandra "Alex" Vasquez ==== Alex taldeko alaiena da. Oso atsegina da, atsegina, eta beti egoten da besteei laguntzeko prest. Nahiz eta batzuetan baldar samarra den bere energia positiboa eta bere berotasunak berezi egiten dute. Fisikoki, ile motz eta gaztaina-kolorekoa du, eta atal bakoitzean orrazkera desberdina du. Bere begiak marroiak dira. Alexek, gainera, indar handia du, eta horrek gaitasun atletikoak edo borroka eskatzen duten misioetarako onena bihurtzen du. Alex Sam eta Clover-en oso gertukoa da, eta beste biekin duen adiskidetasuna funtsezkoa da. ==== Gerald James "Jerry" Lewis ==== Jerry WOOHPeko burua da eta misioak koordinatzen ditu. Gizon serioa eta profesionala den arren, umore arraroa ere badu. Xelebrea da eta beti dago neskei laguntzeko prest. Jerry adineko gizon bat da, ile motz eta urdindua duena, eta beti jantzi formal bat erabiltzen du. Figura autoritarioa du, baina baita lagunkoia ere. Eta misioetan zuzenean parte hartzen ez duen arren, Jerryk beharrezko tresnak eta informazioa ematen dizkie neskei espioitza lanak egiteko. == Gadget objektua == Gadget-a espioientzat eta seriearen funtsezko objektua da, telefono horiek ez dute soilik Jerryrekin eta ekipoarekin komunikatzeko balio, baizik eta objektuak lokalizatzeko, seinaleak detektatzeko edo sistemak hackeatzeko funtzioak ere badituzte. Askotan, telefono hauek misioetan informazioa eta eguneratzeak jasotzeko erabiltzen dira. 08zh7ezih227xaoz69ktbzmh5yo5tot 9998957 9998945 2024-12-13T19:25:03Z MasaDeMaiz 168646 /* Gadget objektua */ 9998957 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Totally Spies! logo.png|thumb|272x272px|Berebiziko Espioien logo originala]]Berebiziko Espioiak ume txikiei zuzendutako marrazki bizidun bat da. Jatorriz {{Txp|Frantzia|Frantzia}} eta Kanadakoa da, Vincent Chalvon-Demersay eta David Michelek sortua. 2001ean estreinatu zen eta oraindik ere emititzen jarraitzen da. Telesailak akzioa, komedia eta espioitza-elementuak nahasten ditu, animazio-estilo koloretsuekin. "Totally Spies!" oso ezaguna izan zen gazteen artean, eta hainbat denboraldi eta film izan ditu. Urteetan zehar, "Totally Spies!" -ek sari bat irabazi du, bereziki Europan eta Latinoamerikan, eta oraindik ere publiko gazte bati zuzendutako animazioaren serie klasiko bat kontsideratzen da. == Zein da istorioa? == Telesai hau Sam Simpson, Clover Ewing eta Alex Casoy nerabeek jarraitzen dute. Itxuraz bizitza normala daramate Beverly Hills hirian, bigarren hezkuntzako ikasle gisa. Hala ere, ezkutuan, espioi gisa lan egiten dute WOOHP (World Organization of Human Protection) izeneko erakunde sekretu batean, Jerry zuzendaria zuzenduta. Neska bakoitzak trebetasun eta ezaugarri paregabeak ditu, eta horiei esker, espioi gisa duten eginkizuna bete dezakete, eskolako eta gizarteko bizitza isilpeko lanarekin orekatzen saiatzen diren bitartean.{{Ba al dakizu?|testua=James Bonden filmetan inspiratzen da, neskak espioiak direlako, misio sekretuak egiten dituztenak, baina baita ikasleen bizitza eta lagunak ere.}} == Zeintzuk dira pertsonai nagusiak? == [[Fitxategi:Cosplay of Sam, Alex and Clover from Totally Spies! at Japan Expo 2019 (48433394201).jpg|thumb|[[Fitxategi:Cosplay of Sam, Alex and Clover from Totally Spies! at Japan Expo 2019 (48433394201).jpg|53x53px|Cosplay_of_Sam,_Alex_and_Clover_from_Totally_Spies!_at_Japan_Expo_2019_(48433394201)]]]] ==== Clover Euwing ==== Clover taldeko irekia eta "fashionistena" da. Beti dago kezkatuta bere itxuragatik eta azken joerengatik, baina oso atsegina da. Bizitzaren ikuspegia askoz ere axolagabeagoa da, baina bihotz ona du. Fsisikoki, ile horia eta luzea du, eta modako arropaz janzten da, gehienetan kolore distiratsukoak. Begiak urdinak ditu. Sam bezain akademikoa ez den arren, Clover-ek jendearekin hitz egiteko trebetasun berezia du, eta bere xarmak egoera zailetatik irteten laguntzen dio. Gainera, modan aditua da. Clover Samen eta Alexen gertuko laguna da. ==== Samantha "Sam" Simpson ==== Sam taldeko adimentsuena eta analitikoena da. Oso arduratsua da, eta arazoentzako irtenbide logikoak bilatzen ditu beti. Nortasun lasaia eta heldua du, baina lagunekin dibertigarria eta maitagarria ere izan daiteke. Fisikoki, ile gorria du eta, oro har, motots altu batean eramaten du. Bere begiak berdeak dira. Teknologian eta zientzietan aditua da taldearen barruan. Samek trebetasun handia du gadgetak eta goi-teknologiako gailuak erabiltzeko. Clover eta Alex lagunengandik oso hurbil dagoen arren, Clover-ekin duen harremana apur bat zailagoa da, bere nortasun-desberdintasunengatik. ==== Alexandra "Alex" Vasquez ==== Alex taldeko alaiena da. Oso atsegina da, atsegina, eta beti egoten da besteei laguntzeko prest. Nahiz eta batzuetan baldar samarra den bere energia positiboa eta bere berotasunak berezi egiten dute. Fisikoki, ile motz eta gaztaina-kolorekoa du, eta atal bakoitzean orrazkera desberdina du. Bere begiak marroiak dira. Alexek, gainera, indar handia du, eta horrek gaitasun atletikoak edo borroka eskatzen duten misioetarako onena bihurtzen du. Alex Sam eta Clover-en oso gertukoa da, eta beste biekin duen adiskidetasuna funtsezkoa da. ==== Gerald James "Jerry" Lewis ==== Jerry WOOHPeko burua da eta misioak koordinatzen ditu. Gizon serioa eta profesionala den arren, umore arraroa ere badu. Xelebrea da eta beti dago neskei laguntzeko prest. Jerry adineko gizon bat da, ile motz eta urdindua duena, eta beti jantzi formal bat erabiltzen du. Figura autoritarioa du, baina baita lagunkoia ere. Eta misioetan zuzenean parte hartzen ez duen arren, Jerryk beharrezko tresnak eta informazioa ematen dizkie neskei espioitza lanak egiteko. == Zer da Gadget objektua == Gadget-a espioientzat eta seriearen funtsezko objektua da, telefono horiek ez dute soilik Jerryrekin eta ekipoarekin komunikatzeko balio, baizik eta objektuak lokalizatzeko, seinaleak detektatzeko edo sistemak hackeatzeko funtzioak ere badituzte. Askotan, telefono hauek misioetan informazioa eta eguneratzeak jasotzeko erabiltzen dira. 1rk4c59ab80esc8aoyqxrmdmaiffoif 9998958 9998957 2024-12-13T19:25:27Z MasaDeMaiz 168646 /* Zer da Gadget objektua */ 9998958 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Totally Spies! logo.png|thumb|272x272px|Berebiziko Espioien logo originala]]Berebiziko Espioiak ume txikiei zuzendutako marrazki bizidun bat da. Jatorriz {{Txp|Frantzia|Frantzia}} eta Kanadakoa da, Vincent Chalvon-Demersay eta David Michelek sortua. 2001ean estreinatu zen eta oraindik ere emititzen jarraitzen da. Telesailak akzioa, komedia eta espioitza-elementuak nahasten ditu, animazio-estilo koloretsuekin. "Totally Spies!" oso ezaguna izan zen gazteen artean, eta hainbat denboraldi eta film izan ditu. Urteetan zehar, "Totally Spies!" -ek sari bat irabazi du, bereziki Europan eta Latinoamerikan, eta oraindik ere publiko gazte bati zuzendutako animazioaren serie klasiko bat kontsideratzen da. == Zein da istorioa? == Telesai hau Sam Simpson, Clover Ewing eta Alex Casoy nerabeek jarraitzen dute. Itxuraz bizitza normala daramate Beverly Hills hirian, bigarren hezkuntzako ikasle gisa. Hala ere, ezkutuan, espioi gisa lan egiten dute WOOHP (World Organization of Human Protection) izeneko erakunde sekretu batean, Jerry zuzendaria zuzenduta. Neska bakoitzak trebetasun eta ezaugarri paregabeak ditu, eta horiei esker, espioi gisa duten eginkizuna bete dezakete, eskolako eta gizarteko bizitza isilpeko lanarekin orekatzen saiatzen diren bitartean.{{Ba al dakizu?|testua=James Bonden filmetan inspiratzen da, neskak espioiak direlako, misio sekretuak egiten dituztenak, baina baita ikasleen bizitza eta lagunak ere.}} == Zeintzuk dira pertsonai nagusiak? == [[Fitxategi:Cosplay of Sam, Alex and Clover from Totally Spies! at Japan Expo 2019 (48433394201).jpg|thumb|[[Fitxategi:Cosplay of Sam, Alex and Clover from Totally Spies! at Japan Expo 2019 (48433394201).jpg|53x53px|Cosplay_of_Sam,_Alex_and_Clover_from_Totally_Spies!_at_Japan_Expo_2019_(48433394201)]]]] ==== Clover Euwing ==== Clover taldeko irekia eta "fashionistena" da. Beti dago kezkatuta bere itxuragatik eta azken joerengatik, baina oso atsegina da. Bizitzaren ikuspegia askoz ere axolagabeagoa da, baina bihotz ona du. Fsisikoki, ile horia eta luzea du, eta modako arropaz janzten da, gehienetan kolore distiratsukoak. Begiak urdinak ditu. Sam bezain akademikoa ez den arren, Clover-ek jendearekin hitz egiteko trebetasun berezia du, eta bere xarmak egoera zailetatik irteten laguntzen dio. Gainera, modan aditua da. Clover Samen eta Alexen gertuko laguna da. ==== Samantha "Sam" Simpson ==== Sam taldeko adimentsuena eta analitikoena da. Oso arduratsua da, eta arazoentzako irtenbide logikoak bilatzen ditu beti. Nortasun lasaia eta heldua du, baina lagunekin dibertigarria eta maitagarria ere izan daiteke. Fisikoki, ile gorria du eta, oro har, motots altu batean eramaten du. Bere begiak berdeak dira. Teknologian eta zientzietan aditua da taldearen barruan. Samek trebetasun handia du gadgetak eta goi-teknologiako gailuak erabiltzeko. Clover eta Alex lagunengandik oso hurbil dagoen arren, Clover-ekin duen harremana apur bat zailagoa da, bere nortasun-desberdintasunengatik. ==== Alexandra "Alex" Vasquez ==== Alex taldeko alaiena da. Oso atsegina da, atsegina, eta beti egoten da besteei laguntzeko prest. Nahiz eta batzuetan baldar samarra den bere energia positiboa eta bere berotasunak berezi egiten dute. Fisikoki, ile motz eta gaztaina-kolorekoa du, eta atal bakoitzean orrazkera desberdina du. Bere begiak marroiak dira. Alexek, gainera, indar handia du, eta horrek gaitasun atletikoak edo borroka eskatzen duten misioetarako onena bihurtzen du. Alex Sam eta Clover-en oso gertukoa da, eta beste biekin duen adiskidetasuna funtsezkoa da. ==== Gerald James "Jerry" Lewis ==== Jerry WOOHPeko burua da eta misioak koordinatzen ditu. Gizon serioa eta profesionala den arren, umore arraroa ere badu. Xelebrea da eta beti dago neskei laguntzeko prest. Jerry adineko gizon bat da, ile motz eta urdindua duena, eta beti jantzi formal bat erabiltzen du. Figura autoritarioa du, baina baita lagunkoia ere. Eta misioetan zuzenean parte hartzen ez duen arren, Jerryk beharrezko tresnak eta informazioa ematen dizkie neskei espioitza lanak egiteko. == Zer da Gadget objektua? == Gadget-a espioientzat eta seriearen funtsezko objektua da, telefono horiek ez dute soilik Jerryrekin eta ekipoarekin komunikatzeko balio, baizik eta objektuak lokalizatzeko, seinaleak detektatzeko edo sistemak hackeatzeko funtzioak ere badituzte. Askotan, telefono hauek misioetan informazioa eta eguneratzeak jasotzeko erabiltzen dira. c8z7lmkzmscqko6x9l85cpy0jpjafvj 0 1215039 9998790 9978147 2024-12-13T16:41:53Z Sapuherri 142019 Txukundu 9998790 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Barbara Piévic''', artistikoki '''Barbara Pravi''' izenez ezaguna ([[Narbona]], [[1993]]ko [[apirilaren 10]]a) frantziar abeslari eta musikagilea da. Gurasoak frantziarrak ziren arren, aitona-amonak Serbia eta Irandik etorri ziren. Artista familia batean hazi zen, liburuz eta musikaz inguratuta. ''Pravi'' izena serbierazko ''prava'' hitzetik dator eta "benetakoa" esan nahi du, aitaren aldeko aitona serbiarraren omenez aukeratu zuen. == Musika ibilbidea == 2015ean, Pravik bere lehen kontratua sinatu zuen Capitol Records diskoetxearekin. Ondoren, 2016ko urtarrilean, ''On m'appelle Heidi'' abestu zuen 2015eko''Heidi'' filmaren frantziar bertsiorako egindako abestia. 2016an Frantzian estreinatu zen film hau[[Heidi|haurrentzako bi]] nobela ezagunen moldaketa da. 2016ko azaroan, Solange Duhamel pertsonaia izan zen Un été 44 musika ikuskizunean, [[Jean-Jacques Goldman|Jean-Jacques Goldmanek]], [[Charles Aznavour|Charles]] Aznavourrek eta Maxime Le Forestierrek idatzitako abestiak kantatuz. Hari buruz, Frédéric Zeitoun abesti-idazle eta zutabegile musikalak esan zuen: «Momentu magiko bat egon zen musikal honen bukaeran, amaiera ez zen kantu bat bakarrik, requiem-a baizik. Eszenatokitik neska gazte hauskor baten ahotsak denak txunditurik utzi zituen ''Seulement connu de Dieu,'' Charles Aznavourrek sortu eta Claude Lemeslen letra zuen abestia kantatuz. <ref>{{Cite web|izenburua=On encadre Barbara Pravi|egilea=Frédéric Zeitoun|data=23 janvier 2018|url=https://www.france.tv/france-2/telematin/398655-on-encadre-barbara-pavi.html|lana=france.tv|accessdate=12 décembre 2020}}</ref> 2017an, bere lehen singlea, ''Pas grandir'', kaleratu zuen eta urte berean, izen bereko lehen EPan sartu zuten.<ref>{{Cite web|izenburua="Pas grandir" : Barbara Pravi fait le grand saut avec un titre pétillant et féministe|egilea=Julien Goncalves|data=26 juillet 2017|url=http://www.chartsinfrance.net/Barbara-Pravi/news-104722.html|lana=chartsinfrance.net|accessdate=19 janvier 2021}}</ref> Urte horretan ere, Marion Sarrautek zuzendutako eta [[France 2|France]] 2k 2019ko abenduan emandako ''La Sainte famille'' telebistarako filmean parte hartu zuen. Hauxe izan zen lortu zuen lehen aktore lana.<ref name="h1">{{Cite web|izenburua=Barbara Pravi|egilea=|data=|url=https://www.animae-talents.com/barbara-pravi|lana=animae-talents.com|accessdate=}}</ref> 2017ko urtearen amaieran eta 2018ko urtearen hasieran, 23 kontzertu eman zituen Florent Pagnyren 55 Tour biraren lehen zatian. Martxoaren 5ean bira horri amaiera eman zion Parisko [[AccorHotels Arena|Accor Hotels Arenan]] 19.000 pertsonaren aurrean eman zuen kontzertuarekin.<ref>{{Cite web|izena=Olivier|abizena=Nuc|izenburua=Un dernier verre avec Barbara Pravi|data=2018-02-26|url=https://www.lefigaro.fr/sortir-paris/2018/02/26/30004-20180226ARTFIG00190-un-dernier-verre-avec-barbara-pravi.php|lana=Le Figaro.fr|accessdate=2020-08-29}}</ref> 2018. urtearen amaieran, ekoizpenaren kontrola berreskuratzeko, pop musikatik urruntzeko eta frantziar musikari zion maitasuna nabarmentzeko asmoz, hasierako lantaldea utzi eta Élodie Papillon Filleulekin hasi zen lanean.<ref>{{Cite web|izena=6 Février 2020 {{!}} 14 H. 00|abizena=Min|izenburua=Barbara Pravi en interview : “J’ai compris que j’avais besoin d’amour, de personnes bienveillantes”|url=https://www.aficia.info/interview/barbara-pravi-3/186435|lana=aficia|accessdate=2020-08-30}}</ref> 2020ko otsailean, «Reviens pour l'hiver» izeneko 5 kantuko EP berri bat kaleratu zuen. Lan honetan musikagile eta zuzendarikide izan zen.<ref>{{Cite web|izenburua=Barbara Pravi|url=https://www.francebleu.fr/emissions/la-nouvelle-scene/barbara-pravi|lana=France Bleu|accessdate=2020-08-29}}</ref> Abesti horietan Stan Neff, Lili Poe, Vincha, November Ultra eta Wladimir Parienterekin elkarlanean aritu zen. Bere abestiak sortzeaz gain, beste artista askorentzat ere idatzi du: [[Yannick Noah]], Julie Zenatti, Chimène Badi, [[Jaden Smith]], Florent Pagny, [[Louane Emera|Louane]], Angelina, besteak beste. Barbara Pravik eta Igitek elkarrekin egin dituzten haurrentzako abestiek 135 milioi bisita baino gehiago dituzte [[YouTube|YouTuben]].<ref>{{Cite web|izenburua=Eurovision : Barbara Pravi impressionne avec "Voilà", une chanson bouleversante|egilea=Julien Goncalves|data=12 décembre 2020|url=http://www.chartsinfrance.net/Barbara-Pravi/news-116010.html|lana=chartsinfrance.net|accessdate=19 janvier 2021}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Julie Zenatti bientôt de retour dans les bacs|egilea=|data=16 décembre 2020|url=https://www.aficia.info/actualite-musique/julie-zenatti-5/213594|lana=aficia.info|accessdate=19 janvier 2021}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Qui est Barbara Pravi, la chanteuse féministe qui pourrait représenter la France à l'Eurovision ?|egilea=Laetitia Reboulleau|data=10 décembre 2020|url=https://fr.news.yahoo.com/qui-est-barbara-pravi-la-chanteuse-f%C3%A9ministe-qui-pourrait-repr%C3%A9senter-la-france-%C3%A0-leurovision-121719308.html?guccounter=1&guce_referrer=aHR0cHM6Ly93d3cuZ29vZ2xlLmNvbS8&guce_referrer_sig=AQAAALjfkrvCKBnKKYdcSq1b6xGiEMn4iUN-A2VdCO9bZMvc9dcAJEOgN0jtGrrkDb3FXBj5vsrIPPpHemC9LMT2dE5lhIyDoCcFbblMgpGnXCWnYwNEj37yA71JfImGSm5L5aghmhmnM7UkrLWjNr4E_Gxk7iez_R2oDZG4S5lJWSSZ|lana=fr.news.yahoo.com|accessdate=19 janvier 2021}}</ref><ref name="h1">{{Cite web|izenburua=Barbara Pravi|egilea=|data=|url=https://www.animae-talents.com/barbara-pravi|lana=animae-talents.com|accessdate=}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Eurovision: Barbara Pravi, une néo-Piaf pour représenter la France|data=2021-01-31|url=https://www.lavoixdunord.fr/928207/article/2021-01-31/eurovision-barbara-pravi-une-neo-piaf-pour-representer-la-france|lana=LA VDN|accessdate=2021-02-11}}</ref> Bestalde aldetik, bere musikan [[Barbara (abeslaria)|Barbara]] abeslariaren eragina izan du, baita [[Jacques Brel]], [[Georges Brassens]], [[Françoise Hardy]] edo [[Louis Aragon]] musikariena ere. === Eurovision === 2019. eta 2020. urteetan, [[Junior Eurovision Abesti Lehiaketa|Eurovision Junior Kantu Jaialdian]] Frantzia ordezkatu zuten ''Bim Bam Toi'' eta ''J'imagine'' abestiak idatzi zituen Igitekin batera. Carla Lazzarik abestu zuen ''Bim Bam Toii'' tru kanta bosgarren geratu zen sailkapenean, eta Valentina Tronelek abestutako ''J'Imaginek'' irabazi zuen 2020ko lehiaketa 200 punturekin; epaimahai profesionalak zein ikusleek aukeratu zuten.<ref name=":0">{{Cite web|izenburua=Carla - France - Gliwice-Silesia 2019|url=https://junioreurovision.tv/participant/carla|lana=junioreurovision.tv|accessdate=2020-12-04}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|izenburua=Valentina - France - Poland 2020|url=https://junioreurovision.tv/participant/valentina-2020|lana=junioreurovision.tv|accessdate=2020-12-04}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Eurovision Junior 2020: Valentina triomphe et offre à la France sa première victoire au concours|egilea=Fabien Randanne|data=29 novembre 2020|url=https://www.20minutes.fr/arts-stars/culture/2919715-20201129-eurovision-junior-2020-valentina-triomphe-offre-france-premiere-victoire-concours|lana=20minutes.fr|accessdate=9 décembre 2020}}</ref> Eurovisonen parte hartzeko prestatuta ez zegoela pentsatuz, hainbat aldiz uko egin zion lehiaketari. Baina 2020an, ''Eurovisionen Frantziako'' ordezkaria izateko, C''<nowiki/>'est vouz qui décidez'' programan parte hartu zuen. Igitekin batera idatzi eta konposatutako ''Voilà'' abestia aurkeztu eta 2021eko Eurovision lehiaketarako aukeratu zuten.<ref>{{Cite web|izenburua=Eurovision France 2021 : qui est Barbara Pravi, l'interprète de "Voilà" ?|egilea=Sébastien Barké|data=1er janvier 2021|url=https://www.programme-tv.net/news/evenement/eurovision-eurovision-2021/267621-eurovision-france-2021-qui-est-barbara-pravi-linterprete-de-voila/|lana=programme-tv.net|accessdate=10 janvier 2021}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=France has started their new selection process for Eurovision 2021|data=2020-12-09|url=https://eurovision.tv/story/france-returns-to-national-final-to-select-their-entry-for-eurovision|lana=Eurovision.tv|accessdate=2020-12-09}}</ref> Azkenean, Frantziako ordezkaria izan zen [[Rotterdam|Rotterdamen]].<ref>{{Cite web|izenburua=La favorita Barbara Pravi enamora y representará a Francia en Eurovisión 2021|data=30 de enero de 2020|url=https://eurovision-spain.com/francia-decide-esta-noche-su-cancion-para-eurovision-y-podras-verla-y-votar-desde-espana/|lana=Eurovision-Spain|accessdate=31 de enero de 2020}}</ref> Bere emanaldiaren ondoren, André Manoukian musikagileak esan zuen: "Pravik [[Édith Piaf|Edith]] Piafek edo [[Barbara (abeslaria)|Barbarak]] utzitako gezia hartu eta urrunago bidali du".<ref>{{Cite web|izenburua=Eurovision: Barbara Pravi, "Voilà" la guerrière|data=2021-02-04|url=https://information.tv5monde.com/culture/eurovision-barbara-pravi-voila-la-guerriere-394811|lana=TV5MONDE|accessdate=2021-02-04}}</ref>.Azkenean, 499ko puntu lortu eta bigarren sailkatu zen, talde irabazlearengandik 25 puntuko aldearekin. Bai epaimahaiak, bai ikusleek oso ondo baloratu zuten Pravieren emanaldia. Frantziak ez zuen 1991tik hain sailkapen ona lortzen. 2022an, berriz ere, Eurovision Juniorrerako Frantziako kantuaren egilea izan zen. Urte horretako abenduan, [[Erevan|Erevanen]], [[Armenia|Armenian]], Lissandrok abestu zuen Pravik sortutako ''Oh Maman!'' abestia. Praviri esker, Frantziak garaipena lortu zuen berriro. === Gizartearekiko konpromisoa === Barbara Pravi [[Emakumeen aurkako indarkeria|indarkeria]] matxistaren aurkako borrokarekin konpromiso berezia dauka, bera ere izan baita biktima. Orokorrean, [[emakumeen eskubideak]] babesteko aldarrikapenarekin<ref>{{Cite web|izenburua=TARATATA N°523|url=https://mytaratata.com/taratata/523/interview-calum-scott-barbara-pravi-hommage-a-france-gall-2018|lana=mytaratata.com|accessdate=2020-08-29}}</ref> ''Debout les femmes'', ''[[Mouvement de libération des femmes|Mouvement de Libération des]]'' Femmes-en ereserkia, grabatu zuen 39 emakumerekin batera.<ref>{{Cite web|izenburua=L'hymne féministe du MLF, "Debout les femmes", repris par 39 musiciennes|url=https://www.nouvelobs.com/societe/20181123.OBS5944/l-hymne-feministe-du-mlf-debout-les-femmes-repris-par-39-musiciennes.html|lana=L'Obs|accessdate=2020-08-29}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=L'oeil de Molkhou du 08 novembre 2020|url=https://www.rtl.fr/emission/l-oeil-de-molkhou/l-oeil-de-molkhou-du-08-novembre-2020-7800918977|lana=RTL.fr|accessdate=2021-01-14}}</ref> Halaber, 2018 urtetik 2020ra, martxoaren 8a ospatzeko bideo bat igotzen zuen sare sozialetara. Bideo horretan gai musikal bat egokitzen edo sortzen zuen emakumeen eskubideak eta autonomia sustatuz. Hala, 2018an, Prettoren Eddyren ''Kid'' abestiaren bertsio bat berridatzi zuen, eta 2019an, Orelsan abeslariaren ''Notes pour trop'' tard kantaren bertsio femenino bat egin zuen ''Malamour'' abestiarekin nahastuta (abesti honen eskubideengatik lortutako dirua "''La Maison des Femmes''" elkarteari eman zizkioten); 2020an, berriz, ''Chaorto'' abestia idatzi zuen, abusuaz hitz egiten duen abesti gogorra.<ref>{{Cite web|izenburua=Barbara Pravi, la chanteuse qui ne voulait pas être une lolita|url=https://www.rtl.fr/girls/identites/barbara-pravi-la-chanteuse-qui-ne-voulait-pas-etre-une-lolita-7793680033|lana=RTL.fr|accessdate=2020-08-29}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Barbara Pravi dévoile une chanson puissante et féministe pour la journée pour les droits des femmes|egilea=Benjamin Pierret|data=8 mars 2019|url=https://www.bfmtv.com/people/musique/barbara-pravi-devoile-une-chanson-puissante-et-feministe-pour-la-journee-pour-les-droits-des-femmes_AN-201903080045.html|lana=Bfmtv.com|accessdate=16 décembre 2020}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Barbara Pravi "Chair est ma vérité"|egilea=La rédaction|data=23 mars 2020|url=https://phenixwebtv.com/2020/03/23/itw-barbara-pravi-chair-est-ma-verite/|lana=phenixwebtv.com|accessdate=16 décembre 2020}}</ref> 2019an, Black M raperoak, ''Narcissistic Pervert'' abestia berarekin batera abesteko eskatu zion. Abesti honek bikotekidearen tratu txarrak jaso dituen emakumearen istorioa kontatzen du. Urte berean, Emlyon Business Schoolek bere ibilbideaz hitz egitera gonbidatu zuen [[TED|TEDx]] baten barruan, hitzaldi honetan bere buruarengan konfiantza nola aurkitu zuen azaldu zuen.<ref>{{Cite web|izenburua=Barbara Pravi en interview : "c'est à nous de faire en sorte que le 8 mars soit tous les jours"|egilea=Aficia|data=8 mars 2020|url=https://www.aficia.info/interview/barbara-pravi-5/186759|lana=aficia.info|accessdate=16 décembre 2020}}</ref> [[Instagram|Instagramen]], 2020tik, ''Histoires de femmes'' argitaratzen du aldizka, Historioan ahaztuta dauden emakume batzuk umorez nabarmentzeko (Rosemary Kennedy, [[Zelda Fitzgerald|Zelda Sayre-Fitzgerald]], Dido Elizabeth Belle...). == Diskografia == '''- ''Barbara Pravi (2018)''''' '''''- Reviens pour l'hiver (2020)''''' '''''- Les prières (2021)''''' '''''- Les prières: racines (2021)''''' '''''- On n'enferme pas les oiseaux (2021)''''' == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1993ko||Pravi, Barbara}} [[Kategoria:Paristarrak]] [[Kategoria:Frantziako musikagileak]] [[Kategoria:Frantziako kantautoreak]] [[Kategoria:Frantziako abeslariak]] 7u5etbjoxf2qq738up7h84yiughu25u 9998801 9998790 2024-12-13T16:47:33Z Sapuherri 142019 txukundu 9998801 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Barbara Piévic''', artistikoki '''Barbara Pravi''' izenez ezaguna ([[Narbona]], [[1993]]ko [[apirilaren 10]]a) frantziar abeslari eta musikagilea da. Gurasoak frantziarrak ziren arren, aitona-amonak Serbia eta Irandik etorri ziren. Artista familia batean hazi zen, liburuz eta musikaz inguratuta. ''Pravi'' izena serbierazko ''prava'' hitzetik dator eta "benetakoa" esan nahi du, aitaren aldeko aitona serbiarraren omenez aukeratu zuen. == Musika ibilbidea == 2015ean, Pravik bere lehen kontratua sinatu zuen Capitol Records diskoetxearekin. Ondoren, 2016ko urtarrilean, ''On m'appelle Heidi'' abestu zuen 2015eko''Heidi'' filmaren frantziar bertsiorako egindako abestia. 2016an Frantzian estreinatu zen film hau[[Heidi|haurrentzako bi]] nobela ezagunen moldaketa da. 2016ko azaroan, Solange Duhamel pertsonaia izan zen Un été 44 musika ikuskizunean, [[Jean-Jacques Goldman|Jean-Jacques Goldmanek]], [[Charles Aznavour|Charles]] Aznavourrek eta Maxime Le Forestierrek idatzitako abestiak kantatuz. Hari buruz, Frédéric Zeitoun abesti-idazle eta zutabegile musikalak esan zuen: «Momentu magiko bat egon zen musikal honen bukaeran, amaiera ez zen kantu bat bakarrik, requiem-a baizik. Eszenatokitik neska gazte hauskor baten ahotsak denak txunditurik utzi zituen ''Seulement connu de Dieu,'' Charles Aznavourrek sortu eta Claude Lemeslen letra zuen abestia kantatuz. <ref>{{Cite web|izenburua=On encadre Barbara Pravi|egilea=Frédéric Zeitoun|data=23 janvier 2018|url=https://www.france.tv/france-2/telematin/398655-on-encadre-barbara-pavi.html|lana=france.tv|accessdate=12 décembre 2020}}</ref> 2017an, bere lehen singlea, ''Pas grandir'', kaleratu zuen eta urte berean, izen bereko lehen EPan sartu zuten.<ref>{{Cite web|izenburua="Pas grandir" : Barbara Pravi fait le grand saut avec un titre pétillant et féministe|egilea=Julien Goncalves|data=26 juillet 2017|url=http://www.chartsinfrance.net/Barbara-Pravi/news-104722.html|lana=chartsinfrance.net|accessdate=19 janvier 2021}}</ref> Urte horretan ere, Marion Sarrautek zuzendutako eta [[France 2|France]] 2k 2019ko abenduan emandako ''La Sainte famille'' telebistarako filmean parte hartu zuen. Hauxe izan zen lortu zuen lehen aktore lana.<ref name="h1">{{Cite web|izenburua=Barbara Pravi|egilea=|data=|url=https://www.animae-talents.com/barbara-pravi|lana=animae-talents.com|accessdate=}}</ref> 2017ko urtearen amaieran eta 2018ko urtearen hasieran, 23 kontzertu eman zituen Florent Pagnyren 55 Tour biraren lehen zatian. Martxoaren 5ean bira horri amaiera eman zion Parisko [[AccorHotels Arena|Accor Hotels Arenan]] 19.000 pertsonaren aurrean eman zuen kontzertuarekin.<ref>{{Cite web|izena=Olivier|abizena=Nuc|izenburua=Un dernier verre avec Barbara Pravi|data=2018-02-26|url=https://www.lefigaro.fr/sortir-paris/2018/02/26/30004-20180226ARTFIG00190-un-dernier-verre-avec-barbara-pravi.php|lana=Le Figaro.fr|accessdate=2020-08-29}}</ref> 2018. urtearen amaieran, ekoizpenaren kontrola berreskuratzeko, pop musikatik urruntzeko eta frantziar musikari zion maitasuna nabarmentzeko asmoz, hasierako lantaldea utzi eta Élodie Papillon Filleulekin hasi zen lanean.<ref>{{Cite web|izena=6 Février 2020 {{!}} 14 H. 00|abizena=Min|izenburua=Barbara Pravi en interview : “J’ai compris que j’avais besoin d’amour, de personnes bienveillantes”|url=https://www.aficia.info/interview/barbara-pravi-3/186435|lana=aficia|accessdate=2020-08-30}}</ref> 2020ko otsailean, «Reviens pour l'hiver» izeneko 5 kantuko EP berri bat kaleratu zuen. Lan honetan musikagile eta zuzendarikide izan zen.<ref>{{Cite web|izenburua=Barbara Pravi|url=https://www.francebleu.fr/emissions/la-nouvelle-scene/barbara-pravi|lana=France Bleu|accessdate=2020-08-29}}</ref> Abesti horietan Stan Neff, Lili Poe, Vincha, November Ultra eta Wladimir Parienterekin elkarlanean aritu zen. Bere abestiak sortzeaz gain, beste artista askorentzat ere idatzi du: [[Yannick Noah]], Julie Zenatti, Chimène Badi, [[Jaden Smith]], Florent Pagny, [[Louane Emera|Louane]], Angelina, besteak beste. Barbara Pravik eta Igitek elkarrekin egin dituzten haurrentzako abestiek 135 milioi bisita baino gehiago dituzte [[YouTube|YouTuben]].<ref>{{Cite web|izenburua=Eurovision : Barbara Pravi impressionne avec "Voilà", une chanson bouleversante|egilea=Julien Goncalves|data=12 décembre 2020|url=http://www.chartsinfrance.net/Barbara-Pravi/news-116010.html|lana=chartsinfrance.net|accessdate=19 janvier 2021}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Julie Zenatti bientôt de retour dans les bacs|egilea=|data=16 décembre 2020|url=https://www.aficia.info/actualite-musique/julie-zenatti-5/213594|lana=aficia.info|accessdate=19 janvier 2021}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Qui est Barbara Pravi, la chanteuse féministe qui pourrait représenter la France à l'Eurovision ?|egilea=Laetitia Reboulleau|data=10 décembre 2020|url=https://fr.news.yahoo.com/qui-est-barbara-pravi-la-chanteuse-f%C3%A9ministe-qui-pourrait-repr%C3%A9senter-la-france-%C3%A0-leurovision-121719308.html?guccounter=1&guce_referrer=aHR0cHM6Ly93d3cuZ29vZ2xlLmNvbS8&guce_referrer_sig=AQAAALjfkrvCKBnKKYdcSq1b6xGiEMn4iUN-A2VdCO9bZMvc9dcAJEOgN0jtGrrkDb3FXBj5vsrIPPpHemC9LMT2dE5lhIyDoCcFbblMgpGnXCWnYwNEj37yA71JfImGSm5L5aghmhmnM7UkrLWjNr4E_Gxk7iez_R2oDZG4S5lJWSSZ|lana=fr.news.yahoo.com|accessdate=19 janvier 2021}}</ref><ref name="h1">{{Cite web|izenburua=Barbara Pravi|egilea=|data=|url=https://www.animae-talents.com/barbara-pravi|lana=animae-talents.com|accessdate=}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Eurovision: Barbara Pravi, une néo-Piaf pour représenter la France|data=2021-01-31|url=https://www.lavoixdunord.fr/928207/article/2021-01-31/eurovision-barbara-pravi-une-neo-piaf-pour-representer-la-france|lana=LA VDN|accessdate=2021-02-11}}</ref> Bestalde aldetik, bere musikan [[Barbara (abeslaria)|Barbara]] abeslariaren eragina izan du, baita [[Jacques Brel]], [[Georges Brassens]], [[Françoise Hardy]] edo [[Louis Aragon]] musikariena ere. === Eurovision === 2019. eta 2020. urteetan, [[Junior Eurovision Abesti Lehiaketa|Eurovision Junior Kantu Jaialdian]] Frantzia ordezkatu zuten ''Bim Bam Toi'' eta ''J'imagine'' abestiak idatzi zituen Igitekin batera. Carla Lazzarik abestu zuen ''Bim Bam Toii'' tru kanta bosgarren geratu zen sailkapenean, eta Valentina Tronelek abestutako ''J'Imaginek'' irabazi zuen 2020ko lehiaketa 200 punturekin; epaimahai profesionalak zein ikusleek aukeratu zuten.<ref name=":0">{{Cite web|izenburua=Carla - France - Gliwice-Silesia 2019|url=https://junioreurovision.tv/participant/carla|lana=junioreurovision.tv|accessdate=2020-12-04}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|izenburua=Valentina - France - Poland 2020|url=https://junioreurovision.tv/participant/valentina-2020|lana=junioreurovision.tv|accessdate=2020-12-04}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Eurovision Junior 2020: Valentina triomphe et offre à la France sa première victoire au concours|egilea=Fabien Randanne|data=29 novembre 2020|url=https://www.20minutes.fr/arts-stars/culture/2919715-20201129-eurovision-junior-2020-valentina-triomphe-offre-france-premiere-victoire-concours|lana=20minutes.fr|accessdate=9 décembre 2020}}</ref> Eurovisonen parte hartzeko prestatuta ez zegoela pentsatuz, hainbat aldiz uko egin zion lehiaketari. Baina 2020an, ''Eurovisionen Frantziako'' ordezkaria izateko, C''<nowiki/>'est vouz qui décidez'' programan parte hartu zuen. Igitekin batera idatzi eta konposatutako ''Voilà'' abestia aurkeztu eta 2021eko Eurovision lehiaketarako aukeratu zuten.<ref>{{Cite web|izenburua=Eurovision France 2021 : qui est Barbara Pravi, l'interprète de "Voilà" ?|egilea=Sébastien Barké|data=1er janvier 2021|url=https://www.programme-tv.net/news/evenement/eurovision-eurovision-2021/267621-eurovision-france-2021-qui-est-barbara-pravi-linterprete-de-voila/|lana=programme-tv.net|accessdate=10 janvier 2021}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=France has started their new selection process for Eurovision 2021|data=2020-12-09|url=https://eurovision.tv/story/france-returns-to-national-final-to-select-their-entry-for-eurovision|lana=Eurovision.tv|accessdate=2020-12-09}}</ref> Azkenean, Frantziako ordezkaria izan zen [[Rotterdam|Rotterdamen]].<ref>{{Cite web|izenburua=La favorita Barbara Pravi enamora y representará a Francia en Eurovisión 2021|data=30 de enero de 2020|url=https://eurovision-spain.com/francia-decide-esta-noche-su-cancion-para-eurovision-y-podras-verla-y-votar-desde-espana/|lana=Eurovision-Spain|accessdate=31 de enero de 2020}}</ref> Bere emanaldiaren ondoren, André Manoukian musikagileak esan zuen: "Pravik [[Édith Piaf|Edith]] Piafek edo [[Barbara (abeslaria)|Barbarak]] utzitako gezia hartu eta urrunago bidali du".<ref>{{Cite web|izenburua=Eurovision: Barbara Pravi, "Voilà" la guerrière|data=2021-02-04|url=https://information.tv5monde.com/culture/eurovision-barbara-pravi-voila-la-guerriere-394811|lana=TV5MONDE|accessdate=2021-02-04}}</ref>.Azkenean, 499ko puntu lortu eta bigarren sailkatu zen, talde irabazlearengandik 25 puntuko aldearekin. Bai epaimahaiak, bai ikusleek oso ondo baloratu zuten Pravieren emanaldia. Frantziak ez zuen 1991tik hain sailkapen ona lortzen. 2022an, berriz ere, Eurovision Juniorrerako Frantziako kantuaren egilea izan zen. Urte horretako abenduan, [[Erevan|Erevanen]], [[Armenia|Armenian]], Lissandrok abestu zuen Pravik sortutako ''Oh Maman!'' abestia. Praviri esker, Frantziak garaipena lortu zuen berriro. === Gizartearekiko konpromisoa === Barbara Pravi [[Emakumeen aurkako indarkeria|indarkeria]] matxistaren aurkako borrokarekin konpromiso berezia dauka, bera ere izan baita biktima. Orokorrean, [[emakumeen eskubideak]] babesteko aldarrikapenarekin<ref>{{Cite web|izenburua=TARATATA N°523|url=https://mytaratata.com/taratata/523/interview-calum-scott-barbara-pravi-hommage-a-france-gall-2018|lana=mytaratata.com|accessdate=2020-08-29}}</ref> ''Debout les femmes'', ''[[Mouvement de libération des femmes|Mouvement de Libération des]]'' Femmes-en ereserkia, grabatu zuen 39 emakumerekin batera.<ref>{{Cite web|izenburua=L'hymne féministe du MLF, "Debout les femmes", repris par 39 musiciennes|url=https://www.nouvelobs.com/societe/20181123.OBS5944/l-hymne-feministe-du-mlf-debout-les-femmes-repris-par-39-musiciennes.html|lana=L'Obs|accessdate=2020-08-29}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=L'oeil de Molkhou du 08 novembre 2020|url=https://www.rtl.fr/emission/l-oeil-de-molkhou/l-oeil-de-molkhou-du-08-novembre-2020-7800918977|lana=RTL.fr|accessdate=2021-01-14}}</ref> Halaber, 2018 urtetik 2020ra, martxoaren 8a ospatzeko bideo bat igotzen zuen sare sozialetara. Bideo horretan gai musikal bat egokitzen edo sortzen zuen emakumeen eskubideak eta autonomia sustatuz. Hala, 2018an, Prettoren Eddyren ''Kid'' abestiaren bertsio bat berridatzi zuen, eta 2019an, Orelsan abeslariaren ''Notes pour trop'' tard kantaren bertsio femenino bat egin zuen ''Malamour'' abestiarekin nahastuta (abesti honen eskubideengatik lortutako dirua "''La Maison des Femmes''" elkarteari eman zizkioten); 2020an, berriz, ''Chaorto'' abestia idatzi zuen, abusuaz hitz egiten duen abesti gogorra.<ref>{{Cite web|izenburua=Barbara Pravi, la chanteuse qui ne voulait pas être une lolita|url=https://www.rtl.fr/girls/identites/barbara-pravi-la-chanteuse-qui-ne-voulait-pas-etre-une-lolita-7793680033|lana=RTL.fr|accessdate=2020-08-29}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Barbara Pravi dévoile une chanson puissante et féministe pour la journée pour les droits des femmes|egilea=Benjamin Pierret|data=8 mars 2019|url=https://www.bfmtv.com/people/musique/barbara-pravi-devoile-une-chanson-puissante-et-feministe-pour-la-journee-pour-les-droits-des-femmes_AN-201903080045.html|lana=Bfmtv.com|accessdate=16 décembre 2020}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Barbara Pravi "Chair est ma vérité"|egilea=La rédaction|data=23 mars 2020|url=https://phenixwebtv.com/2020/03/23/itw-barbara-pravi-chair-est-ma-verite/|lana=phenixwebtv.com|accessdate=16 décembre 2020}}</ref> 2019an, Black M raperoak, ''Narcissistic Pervert'' abestia berarekin batera abesteko eskatu zion. Abesti honek bikotekidearen tratu txarrak jaso dituen emakumearen istorioa kontatzen du. Urte berean, Emlyon Business Schoolek bere ibilbideaz hitz egitera gonbidatu zuen [[TED|TEDx]] baten barruan, hitzaldi honetan bere buruarengan konfiantza nola aurkitu zuen azaldu zuen.<ref>{{Cite web|izenburua=Barbara Pravi en interview : "c'est à nous de faire en sorte que le 8 mars soit tous les jours"|egilea=Aficia|data=8 mars 2020|url=https://www.aficia.info/interview/barbara-pravi-5/186759|lana=aficia.info|accessdate=16 décembre 2020}}</ref> [[Instagram|Instagramen]], 2020tik, ''Histoires de femmes'' argitaratzen du aldizka, Historioan ahaztuta dauden emakume batzuk umorez nabarmentzeko (Rosemary Kennedy, [[Zelda Fitzgerald|Zelda Sayre-Fitzgerald]], Dido Elizabeth Belle...). == Diskografia == - ''Barbara Pravi (2018)'' ''- Reviens pour l'hiver (2020)'' ''- Les prières (2021)'' ''- Les prières: racines (2021)'' ''- On n'enferme pas les oiseaux (2021)'' == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1993ko||Pravi, Barbara}} [[Kategoria:Paristarrak]] [[Kategoria:Frantziako musikagileak]] [[Kategoria:Frantziako kantautoreak]] [[Kategoria:Frantziako abeslariak]] gtqgfj52cc7llgnrugpo6cmzoh5okay 0 1215325 9999115 9982262 2024-12-14T04:44:28Z InternetArchiveBot 119347 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 9999115 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Gilda Alicia Guerrero Salgado''' ([[Quito]], [[Ekuador]], [[XX. mendea]]) ekuadortar [[Kazetari|kazetaria]] da. Nazioarteko Harremanetan espezializatutako komunikatzailea da, eta Giza Zientzien Fakultateko eta Negozioetako eta [[Nazioarteko harremanak|Nazioarteko]] Harremanetako karrera eleanitzeko irakaslea, Ekuadorko Unibertsitate Katoliko Pontifizioan, Quiton. == Bizitza == 2004. urtean Komunikazio lizentziatura lortu zuen, Komunikazio eta Literaturako aipamenarekin, Ekuadorko Unibertsitate Katoliko Pontifizioan. 2006 eta 2008 urteen artean master bat ikasi zuen FLACSO Sede Ecuador enpresan Gizarte Zientzietan, Nazioarteko Harremanetan aipamenarekin. Era berean, Nazioarteko Lankidetza Deszentralizatuan Berezko Masterra lortu zuen [[Euskal Herriko Unibertsitatea|Euskal Herriko Unibertsitatean]] ([[Espainia]]). === Lan ibilbidea === Kazetari eta komunikatzaile lan egin zuen, komunikazioaren, segurtasunaren eta nazioarteko trukeen arteko harremanari buruzko proiektuak garatzeko. 2010. eta 2011. urteen artean, Komunikazio Ofizial lan egin zuen ChasquiNet irabazi-asmorik gabeko erakundean.<ref>{{Cite web|izenburua=Fundación ChasquiNet|url=https://es-la.facebook.com/chasquinet|lana=es-la.facebook.com|accessdate=8 de marzo de 2019}}</ref> 2011-2015 aldian, FLACSO Ekuadorko Negozioen eta Nazioarteko Harremanen Egoitzako eta Ekuadorko Unibertsitate Katoliko Pontifizioko Soziologia Eskolako ikertzaile elkartua izan zen.<ref>{{Cite web|izenburua=FLACSO Ecuador :: Universidad Latinoamericana de Postgrado Líder en Ciencias Sociales|url=https://www.flacso.edu.ec/portal/|lana=www.flacso.edu.ec|accessdate=8 de marzo de 2019}}</ref> Ekuadorko Unibertsitate Katoliko Pontifizioko Negozioen eta Nazioarteko Harremanen Eskola Eleaniztuneko irakaslea eta Gizarte Zientzietako Doktoretza egin du [[Argentina|Argentinako]] Unibertsitate Nazionalean. == Argitalpenak eta mintegiak == Gilda Guerrerok hainbat argitalpen egin ditu Ekuadorko eta atzerriko hainbat erakundetan, hala nola Ekuadorko Liburu Ganberan, Flacson, Bolivarreko Estatuko Unibertsitatean, Andina Simon Bolivar Unibertsitatean, International Development Research Center-en eta [[Txinako Liburutegi Nazionala|Txinako Liburutegi Nazionalean]] ere lan bat egin du.<ref>{{Cite web|izenburua=Biblioteca pública de China|url=http://china.embajada.gob.ec/wp-content/uploads/2016/10/2013.11-listdo-100-obras%E5%8E%84%E7%93%9C%E5%A4%9A%E5%B0%94%E4%BD%BF%E9%A6%86%E4%B9%A6%E5%8D%95.pdf}}{{Apurtutako esteka|date=azaroa 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Bere argitalpenen gaiak aldatu egiten dira, nabarmenen artean, ''American International Journal of Social Science'' edo ''Revista Latinoamericana de Seguridad Ciudadana'' aldizkari garrantzitsuetan egindakoak daude, politika, demokrazia eta giza eskubideei buruzkoak. Gilda Guerrerok hainbat mintegitan parte hartu eta irakatsi du, hala nola Adimen Estrategikoa, Adimen Kriminala eta Informazio Sistemak [[Lima|Liman]] ([[Peru]]).<ref>{{Cite web|urtea=2015|izenburua=Seminario Taller Inteligencia Estratégica, Inteligencia Criminal y Sistemas de Información|data=8 y 9 de abril|url=http://www.relasedor.org/index.php/publicaciones/noticias/267-seminario-taller-inteligencia-estrategica|argitaratze-lekua=Lima - Perú}}</ref> Bere argitalpenek ospe handia izan dute nazio zein nazioarteko erakundeetan. Hainbat argitalpen egin ditu gizarte zibilaren barruko norgehiagokari buruz, eta agerian utzi du Ekuadorko Estatuaren eta herriaren arteko harremana bere herrialdeko, Ekuadorko, gobernu-prozesu eta -denboraldietan. Bere arlorik gogokoena Nazioarteko Harremanak dira. Bertan, Hego Amerikako eskualde-integrazioari buruzko lanak ere egin ditu, krisi ekonomikoarekin, errefuxiatuen arazoarekin eta gizarteen berrosaerarekin batera, hainbat ikuspuntutatik.<ref>{{Cite web|izenburua=Publicación|url=http://estadoycomunes.iaen.edu.ec/index.php/EstadoyComunes/search/authors/view?firstName=Gilda%20Alicia&middleName=&lastName=Guerrero%20Salgado&affiliation=&country=|accessdate=15 de marzo de 2019}}</ref> == Lanak == Gilda Guerrerok testu akademiko eta analitikoen hainbat argitalpen ditu, batez ere nazioarteko harremanen teorien funtzionamenduaren arloan, bakoitza bere egilearekin; bertan murgilduta, egilearen kritika pertsonalak eta pentsamendu teoriko jakin baterako joera topa ditzakegu. Ekuadorko Unibertsitate Katoliko Pontifizioaren Biltegi Digitalean (PUCE) argitaratutako dokumentuak topa ditzakegu. Bertan, lehen esan bezala, Gilda Guerrero lanaldi osoko irakaslea da, esaterako: * Biopolitika eta Segurtasun Nazionala 2.0 webgunean Ekuadorko kasu baten azterketa laburra (2016) * Eraistea eta sortzea: konstruktibismoaren erabilera nazioarteko harremanetan tresna gisa (2013)<ref>{{Cite web|izenburua=Listar por autor "Guerrero Salgado, Gilda Alicia"|url=http://investigaciones.puce.edu.ec/browse?type=author&value=Guerrero+Salgado,+Gilda+Alicia|lana=investigaciones.puce.edu.ec|accessdate=9 de marzo de 2019}}</ref> PUCEren sare birtualean egindako argitalpenez gain, Latinoamerikako Gizarte Zientzien Fakultateko Biltegi Digitalean (FLACSO) ere hainbat dokumentu topa litezke. Hauexek dira aipagarrienak: * Ekuadorko eta Kolonbiako migratzaileen irudikapenak Espainiako hedabideetan. “Operación Café” kasua (2008ko urria) * Segurtasun gaiztoa: politika, demokrazia eta giza eskubideak Ekuadorren 1998-2006 (2013ko ekaina)<ref>{{Cite web|izenburua=Repositorio Digital FLACSO Ecuador: Browsing DSpace|url=https://repositorio.flacsoandes.edu.ec/browse?type=author&value=Guerrero+Salgado,+Gilda+Alicia|lana=repositorio.flacsoandes.edu.ec|accessdate=9 de marzo de 2019}}</ref> == Argitaratutako lanak == * ''¿Integrados o estigmatizados?'' (Integratuak ala estigmatizatuak?) (Abya Yala argitaletxea) Los migrantes en La prensa española (operación café 2001-2002) Quiton argitaratua, 2010eko iraila. Argitalpen honetan gai hauek jorratzen dira: migrazioa, komunikabideak, [[Espainia]], gizarte-ordezkaritza, [[kanpo-politika]], migrazio-politikak, [[prentsa idatzia]].<ref>{{Cite web|izenburua=Biblioteca virtual FLACSO|url=https://biblio.flacsoandes.edu.ec/shared/biblio_view.php?bibid=119307&tab=opac}}</ref> Diskurtsoaren analisia da, Stuart Hill-en metodoaren bidez, eta poetikaren (diskurtsoa) eta politikaren (botere harremanak) arteko eztabaidan sakontzen du. Teun Van Dijek-en ikuspegiarekin batera, “gizarte-aktoreen artean ematen diren botere-, menderatze- eta desberdintasun-harremanak bideratzeko, testuetan eta hizketan adierazten direnak, baita gizarte-taldeek horiek erreproduzitzeko duten modua eta azken horiek testuen bidez erresistentziaren aurka egiteko dituzten moduak ere”.<ref>{{Cite web|izenburua=¿Integrados o estigmatizados? – Editorial Abya Yala|url=https://abyayala.org/Abyayala2018/producto/integrados-o-estigmatizados/|accessdate=9 de marzo de 2019}}{{Apurtutako esteka|date=abendua 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> * ''¿Dónde está el pesquisa?'' (Non dago ikerketa?) Ekuadorko Inteligentzia Politikoaren historia Ekuadorko Unibertsitate Katoliko Pontifizioaren Argitalpen Zentroan argitaratua.<ref>{{Cite web|izenburua=>> Agencias ISBN|url=http://186.71.28.67/isbn_site/catalogo.php?mode=busqueda_menu&id_autor=14471|lana=186.71.28.67|accessdate=8 de marzo de 2019}}{{Apurtutako esteka|date=azaroa 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Fredy Rivera Velez eta Rusia Katalina Barreiro Santanarekin batera idatzia. Quito, 2018ko abendua<ref>{{Cite web|izenburua=Centro de Publicaciones de la PUCE|url=http://edipuce.edu.ec/donde-esta-el-pesquisa/}}</ref> * ''Caracterización de la confrontación civil - Estado en la República del Ecuador 2015-2016: análisis de las redes sociales mediante Twitter'' (Konfrontazio zibilaren ezaugarriak - Ekuadorko Errepublikako Estatua 2015-2016: sare sozialen analisia Twitter bidez) (2017).<ref>{{Cite aldizkari|izenburua=Caracterización de la confrontación sociedad civil - Estado en la República del Ecuador 2015-2016: análisis de las redes sociales mediante Twitter|orrialdeak=120–134|abizena1=Salgado|abizena2=Salgado|izena1=Gilda Guerrero|izena2=Efrén Ernesto Guerrero|data=15 de mayo de 2017|url=https://revistes.uab.cat/redes/article/view/v28-n1-guerrero-guerrero|kazeta=Redes. Revista hispana para el análisis de redes sociales|liburukia=28|alea=1|issn=1579-0185|doi=10.5565/rev/redes.663|accessdate=8 de marzo de 2019}}</ref> Efrén Ernesto Guerrero Salgadorekin batera idatzitako argitalpena. Revista Hispana para el Análisis de Redes Sociales.<ref>{{Cite web|izenburua=Redes. Revista hispana para el análisis de redes sociales|url=https://revistes.uab.cat/redes|lana=revistes.uab.cat|accessdate=8 de marzo de 2019}}</ref> * ''Biopolítica y seguridad nacional en la web 2.0: Breve análisis de un caso ecuatoriano'' (Biopolitika eta segurtasun nazionala 2.0 webgunean: Ekuadorko kasu baten azterketa laburra) (2016). Fredy Rivera Velezekin batera idatzitako argitalpena eta Ekuadorko Unibertsitate Katoliko Pontifizioaren Argitalpen Zentroko PUCEko aldizkarian argitaratua.<ref>{{Cite web|izenburua=Revista PUCE|url=http://www.revistapuce.edu.ec/index.php/revpuce|lana=www.revistapuce.edu.ec|accessdate=8 de marzo de 2019}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Centro de Publicaciones de la Pontificia Universidad Católica del Ecuador – Información sobre los libros, revistas y eventos del Centro de Publicaciones de la PUCE|url=http://edipuce.edu.ec/|accessdate=8 de marzo de 2019}}{{Apurtutako esteka|date=azaroa 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> * ''Derrumbe y creación: el uso del constructivismo como herramienta en las relaciones internacionales'' (Eraistea eta sortzea: konstruktibismoaren erabilera nazioarteko harremanetan tresna gisa, 2013.<ref>{{Cite aldizkari|izenburua=Derrumbe y creación: el uso del constructivismo como herramienta en las relaciones internacionales.|abizena1=Salgado|abizena2=Alicia|izena1=Guerrero|izena2=Gilda|data=2013|url=http://pucedspace.puce.edu.ec:80/handle/23000/474|issn=1390-7719|accessdate=8 de marzo de 2019}}</ref> Repositorio digital PUCE QUITOn argitaratua.<ref>{{Cite web|izenburua=DSpace Principal|url=http://pucedspace.puce.edu.ec/|lana=pucedspace.puce.edu.ec|accessdate=8 de marzo de 2019}}</ref> * ''Representaciones de los migrantes ecuatorianos y colombianos en los medios de comunicación españoles. Caso "Operación Café"'' (Ekuadorko eta Kolonbiako migratzaileen irudikapenak Espainiako hedabideetan. "Operación Café" Kasua) 2001-2002 (2008). Tesi hau FLACSO Ecuador biltegi digitalean dago.<ref name=":0">{{Cite web|izenburua=Repositorio Digital FLACSO Ecuador: Página de inicio|url=https://repositorio.flacsoandes.edu.ec/|lana=repositorio.flacsoandes.edu.ec|accessdate=8 de marzo de 2019}}</ref> * ''La seguridad perversa: política, democracia y derechos humanos en Ecuador 1998-2006'' (Segurtasun gaiztoa: politika, demokrazia eta giza eskubideak Ekuadorren 1998-2006) Fredy Rivera Velezekin batera idatzitako argitalpena. Bertan, Gilda Guerrero arduratu zen edizioaren zaintzaz.<ref>{{Cite web|izenburua=La seguridad perversa : política, democracia y derechos humanos en Ecuador 1998-2006|url=https://www.worldcat.org/title/la-seguridad-perversa-politica-democracia-y-derechos-humanos-en-ecuador-1998-2006/oclc/5912016258&referer=brief_results}}</ref> FLACSOk argitaratua, Quito, 2012ko martxoa.<ref>{{Cite web|izenburua=La seguridad perversa Política, democracia y derechos humanos en Ecuador 1998-2006|url=https://biblio.flacsoandes.edu.ec/libros/digital/47327.pdf}}</ref> * "''Ecuador hacia el 2025: Escenarios, problemas y opciones'' (Ekuador 2025erantz: Agertokiak, arazoak eta aukerak)" liburuaren egilekidea. 2023an argitaratu zen, ESPE Indar Armatuen Unibertsitateko CESPE Ikerketa eta Pentsamendu Estrategikoko Zentroaren lanen barruan. Ekuadorko politologoa eta egilekidea den Bernardo Gortaire Morejónek koordinatu zuen liburua. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{Bizialdia|XX. mendeko||Guerrero Salgado, Gilda}} [[Kategoria:Quitoarrak]] [[Kategoria:Ekuadorko kazetariak]] [[Kategoria:Emakume kazetariak]] [[Kategoria:Ekuadorko irakasleak]] [[Kategoria:Emakume irakasleak]] [[Kategoria:Emakume komunikatzaileak]] 1h1ymah0ne41w63b9vxvnhyvbz0hvev 0 1215624 9998588 9985002 2024-12-13T14:29:38Z Joseba65 69297 /* Palmaresa errepidean */ 9998588 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Steven Todd «Steve» Bauer''', ([[St. Catharines]], [[Kanada]], [[1959]]ko [[ekainaren 12]]a) txirrindulari kanadar ohia da, profesionala 1984tik 1996ra. Erretiratu ostean, "Steve Bauer Bike Tours" enpresa sortu zuen. == Kirol ibilbidea == 1984an, bigarren sailkatu zen [[1984ko Udako Olinpiar Jokoak|Olinpiar Jokoetako errepide proba]]n, [[Alexi Grewal]]<nowiki/>en atzetik. Jokoak amaitu eta gero, profesionaletara pasatu zen eta hirugarren amaitu zen Bartzelonako [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko errepideko txapelketa]]n, [[Claude Criquielion]]<nowiki/>en eta [[Claudio Corti]]<nowiki/>ren atzetik. 1988an, [[1988ko Frantziako Tourra|Frantzaiko Tour]]reko lehenbiziko etapa irabazi eta elastiko horia 5 egunez jantzi zuen, Parisen sailkapen orokorreko 4. postuan amaitu zelarik. Urte berean, Munduko errepideko txapelketan, Renaixen, deskalifikatua izan zen, azken esprintean [[Claude Criquielion]] segurtasun hesien kontra bultzatzeagatik. 1990ean, bigarren sailkatu zen [[1990eko Paris-Roubaix|Paris-Roubaix]]<nowiki/>en, [[Eddy Planckaert]] milimetro gutxiko aldeagatik gailendu zitzaiolarik. Urte bereko [[1990eko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean, lau txirrindulariko ihesaldi batean sartu zen, [[Ronan Pensec]], [[Claudio Chiappucci]] eta [[Frans Maassen]]<nowiki/>ekin batera. Talde horrek, faboritoen tropelari hainbat minutuko aldea atera zion eta Bauerrek liderreko maillot horia jantzi zuen, astebetez mantenduko zuena. 2008tik 2012ra, Team Race Pro taldeko kirol zuzendaria izan zen. 2017tik 2018ra, [[BMC Racing Team|BMC Racing]] taldeko VIP zerbitzuetako zuzendari lanetan aritu zen<ref>[https://www.cyclingnews.com/news/steve-bauer-joins-bmc-racing/ Steve Bauer joins BMC Racing]</ref>, eta 2019tik 2020ra talde horretako kirol zuzendaria izan zen. 2021an, [[Astana Qazaqstan Team|Astana-Premier Tech]] taldearekin kontratua sinatu zuen lan berbera egiteko<ref>[https://www.cyclingnews.com/news/lutsenko-extends-with-astana-premier-tech-and-steve-bauer-joins-staff/ Lutsenko extends with Astana-Premier Tech and Steve Bauer joins staff]</ref>. == Palmaresa errepidean == {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1980''' * [[Tour de Somerville]] '''1981''' * [[Fitxategi:MaillotCanadá.PNG|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Kanadako errepideko txirrindularitza txapelketa]] * [[Coors Classic]]<nowiki/>eko 2 etapa '''1982''' * [[Fitxategi:MaillotCanadá.PNG|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Kanadako errepideko txirrindularitza txapelketa]] * [[Athens Twilight Criterium]] * [[Fitxategi:Silver medal with cup.svg|15px]] Commonwealtheko Jokoetako errepide proban '''1983''' * [[Fitxategi:MaillotCanadá.PNG|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|15px]] [[Kanadako errepideko txirrindularitza txapelketa]] * [[Tour de Somerville]] * [[Bi Probintzietako Zirkuitua]] * [[Mi-août bretonne]]<nowiki/>ko etapa 1 '''1984''' * Texaseko Tourra eta etapa 1 * [[Giro delle Regioni]]<nowiki/>ko etapa 1 * 2. [[Tour de Somerville]]<nowiki/>n * 2. [[Fitxategi:Silver_medal_olympic.svg|15px]] [[1984ko Udako Olinpiar Jokoak|1984ko Olinpiar Jokoetako errepide proba]]n * 3. [[Liberazione Sari Nagusia]]n * 3. [[Fitxategi:Bronze medal with cup.svg|15px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko errepideko txapelketa]]n '''1985''' * [[Aix-en-Provenceko Sari Nagusia]] * [[Route d'Occitanie|Tour Midi-Pyrénées]]<nowiki/>eko etapa 1 * [[Coors Classic]]<nowiki/>eko 3 etapa * 3. [[Haut-Varko Tourra|Haut-Varko Tour]]rean * 3. [[Züricheko txapelketa]]n * 4. [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tour]]rean * 8. [[Eschborn-Frankfurt|Rund um den Henninger-Turm]]<nowiki/>ean * 9. [[Milan-San Remo]]<nowiki/>n * 10. [[1985eko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean eta etapa 1 (taldekako erlojupekoa) '''1986''' * 2. [[Irlandako Itzulia]]n eta etapa 1 * 2. [[Eschborn-Frankfurt|Rund um den Henninger Turm]]<nowiki/>ean * 2. [[Züricheko txapelketa]]n * 4. [[Flandriako Tourra|Flandriako Tour]]rean * 5. [[Gante-Wevelgem]]<nowiki/>en '''1987''' * [[Nazioarteko Criteriuma|Nazioarteko Criterium]]eko etapa 1 * 3. [[Pikardiako Tourra|Tour de l'Oise]]<nowiki/>n * 4. [[Flandriako Tourra|Flandriako Tour]]rean * 6. [[1987ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n * 10. [[1987ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n * 10. [[Züricheko txapelketa]]n '''1988''' * [[Pantalica Saria]] * [[Pikardiako Tourra|Tour de l'Oise]] eta etapa 1 * [[Dauphiné Libéré]]<nowiki/>ko etapa 1 * [[Ameriketako Sari Nagusia]] * 2. [[Suitzako Itzulia]]n eta etapa 1 * 3. [[Roma Maxima|Lazioko Giroa]]n * 4. [[Étoile de Bessèges]]<nowiki/>en eta etapa 1 * 4. [[1988ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean eta etapa 1 * 6. [[Amstel Gold Race]]<nowiki/>n * 8. [[1988ko Paris-Roubaix|Paris-Roubaix]]<nowiki/>en '''1989''' * [[Dauphiné Libéré]]<nowiki/>ko etapa 1 * [[Züricheko txapelketa]] * 3. [[Amstel Gold Race]]<nowiki/>n * 4. [[Suitzako Itzulia]]n * 5. [[Munduko Txirrindularitza Kopa]]n * 10. [[Flandriako Tourra|Flandriako Tour]]rean '''1990''' * 2. [[1990eko Paris-Roubaix|Paris-Roubaix]]<nowiki/>en * 3. [[Raymond Impanis Sari Nagusia]]n * 5. [[Ameriketako Sari Nagusia]]n * 6. [[1990eko Donostia Klasikoa|Donostia Klasikoa]]n * 6. [[Lunel Sari Nagusia]]n * 7. [[Munduko Txirrindularitza Kopa]]n '''1991''' * [[DuPont Tourra|DuPont Tour]]reko 2 etapa * 4. [[1991ko Paris-Roubaix|Paris-Roubaix]]<nowiki/>en '''1992''' * [[Galiziako Itzulia|Galiziako Itzuli]]ko etapa 1 '''1994''' * [[Mexikoko Itzulia|Mexikoko Itzuli]]ko etapa 1 (taldekako erlojupekoa) * [[DuPont Tourra|DuPont Tour]]reko etapa 1 * Norwest Cycling Cup * 2. First Union Sari Nagusian * 2. West Virginia Klasikoan * 2. Atlantako Sari Nagusian * 6. [[Paris-Tours]]<nowiki/>en '''1996''' * [[Niedersachsen-Rundfahrt]]<nowiki/>eko 2 etapa * [[Renania-Palatinatuko Itzulia|Renania-Palatinatuko Itzuli]]<nowiki/>eko 2 etapa * 3. [[Tour de Beauce]]<nowiki/>n }} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan eta Munduko txapelketan == {| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center; background-color: #fff;" |- ! colspan="2" width="148 px"| Lasterketa !! 1984 !! 1985 !! 1986 !! 1987 !! 1988 !! 1989 !! 1990 !! 1991 !! 1992 !! 1993 !! 1994 !! 1995 !! 1996 |- | style="background:pink;"| | [[Italiako Giroa]] | — | — | [[1986ko Italiako Giroa|45.]] | [[1987ko Italiako Giroa|'''10.''']] | — | — | — | — | [[1992ko Italiako Giroa|92.]] | [[1993ko Italiako Giroa|89.]] | — | — | — |- | style="background:yellow;"| | [[Frantziako Tourra]] | — | [[1985eko Frantziako Tourra|'''10.''']] | [[1986ko Frantziako Tourra|23.]] | [[1987ko Frantziako Tourra|74.]] | [[1988ko Frantziako Tourra|'''4.''']] | [[1989ko Frantziako Tourra|15.]] | [[1990eko Frantziako Tourra|27.]] | [[1991ko Frantziako Tourra|97.]] | [[1992ko Frantziako Tourra|UT]] | [[1993ko Frantziako Tourra|101.]] | [[1994ko Frantziako Tourra|UT]] | [[1995eko Frantziako Tourra|101.]] | — |- | style="background:yellow;"| | [[Espainiako Vuelta]] | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — | — |- | colspan="2"| [[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|24px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko errepideko txapelketa]] | style="background-color: #ffce70;"|'''3.''' | 20. | 69. | 13. | KAN | 13. | 19. | UT | UT | — | UT | — | — |} <small>—: ez zuen parte hartu<br> UT: utzi, ez zuen amaitu<br> KAN: kanporatua</small> == Palmaresa pistan == '''1981''' * [[Fitxategi:MaillotCanadá.PNG|20px]] Kanadako puntukako txapelketa '''1982''' * [[Fitxategi:MaillotCanadá.PNG|20px]] Kanadako puntukako txapelketa == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} * {{en}} [http://www.stevebauer.com Steve Bauer Bike Tour] {{bizialdia|1959ko||Bauer, Steve}} [[Kategoria:Ontarioarrak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Kanadako txirrindulariak]] [[Kategoria:1984ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] [[Kategoria:1996ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]] [[Kategoria:1984ko Udako Olinpiar Jokoetako dominadunak]] 6v9df245ycucvxmlybxz4v9vemulmtv 0 1215651 9998367 9998318 2024-12-13T12:02:45Z Eloi Barrio 168357 9998367 wikitext text/x-wiki '''Lurzoru-efektua''' fenomeno fisiko bat da, aerodinamikarekin zerikusia duena. Gorputz batean dabilen haizeak presioak sortzen ditu, eta, presio horien ondorioz, aldaketak gertatzen dira gorputz horren dinamikan, bai sostenguari dagokionez, bai karga aerodinamikoari dagokionez. Efektu hori aztertzen duen fisikaren atalari [[fluidoen dinamika]] esaten zaio. [[Lurzoru-efektua]] zenbait arlotan aplikatzen da; adibidez, [[Aeronautika|aeronautikan]], hegazkinak hegan egiteko arrazoi nagusia baita; ur-kiroletan, urarekiko marruskadura murrizteko erabiltzen denean; animalien arloan eta [[Automobilgintza|automobilgintzan]]. Artikulu honek lurzoru-efektuak automobilgintzan izandako bilakaera du ardatz, bai lehiaketa-ibilgailuetan, bai [[Formula 1|Formula 1ean]], horiek izan baitziren aitzindari nagusiak eta efektu hori hobekien landu zutenak. [[Fitxategi:Toyota 90C-V - Toyota Team Tom's.jpg|thumb|355x355px|Toyota 90C-V]] Automobilgintzaren kasuan, lurzoru-efektua helburu honekin aplikatzen da: ibilgailuaren behealdetik errepidera doan aireak ahalik eta abiadura handiena izatea, eta, horrela, depresioa sortzea (presiorik eza) ibilgailuaren eta lurzoruaren arteko distantzia murrizteko. Hala, [[Karga aerodinamika|karga aerodinamiko]] handiagoa sortzen da, baina horrek ez du haizearen aurkako erresistentzia areagotzen; ondorioz, ibilgailuaren itsaspena hobetzen da. === Hasiera === Abiazioan, behe-presioko gune bat sortu nahi da hegalen gainetik, eta goi-presioko beste eremu bat, hegalen azpitik. Autogintzan, ordea, kontrakoa lortu nahi da: goi-presioko gune bat sortu nahi da ibilgailuaren gainetik, eta behe-presioko gune bat, azpitik. Horrela, karga aerodinamiko deritzona lortzen da (downforce, ingelesez); hau da, presioen arteko aldeak xurgapen moduko bat eragiten du, eta indar horrek lurraren kontra "zanpatzen" du ibilgailua. Pneumatikoek hobeto heltzen diote errepideari, eta, horri esker, bihurgune itxiagoak egin ditzake abiadura handiagoan. Lurzoru-efektuaren ezaugarririk nabarmenena hau da: pneumatikoen eta lurzoruaren arteko itsaspen-muga dezente handitzen da [[Aerodinamika|aerodinamikoki]], ibilgailuari masarik erantsi gabe. Itsaspen-muga zera da: pneumatikoek lurrera transmiti dezaketen gehieneko indarra, lurra ukitzeari utzi gabe. Zenbat eta handiagoa izan abiadura, orduan eta handiagoa izango da pneumatikoek lurrera transmitituko duten indarra ([[Itsaspena|itsaspena]]). Ondorioz, autoaren egonkortasuna hobea izango da. Lurzoru-efektuak [[Bernoulliren printzipio|Bernoulli-ren efektua]] du oinarri: azkar higitzen den aireak presio txikiagoa eragiten du astiro higitzen denak baino. Efektu horiek Formula 1eko lasterketetan erabiltzen dira gehienbat. Horretarako, [[Venturi efektua|Venturiren tunel]] formako kanalak jartzen dira autoen azpian. Kanal horiek estuagoak dira erdigunean, eta zabalagoak muturretan. Airea gune estutik pasatzen denean, azkarrago higitzen da, eta kotxearen azpiko presioa murrizten da. Autoaren eta pistaren arteko distantzia aldatzen bada, aire-fluxua aldatu daiteke, eta itsaspen-indarra bat-batean murriztu. Ondorioz, balikete gidariak autoaren kontrola galtzea. Hori dela eta, errepidea asko zaintzen dute Formula 1ean. === Lurzoru-efektua automobilgintzan: Historia=== Lurzoru-efektua 60ko hamarkadan hasi zen erabiltzen automobilgintzan. Ingeniariek pneumatikoen itsaspena hobetu nahi zuten ibilgailu astunagorik egin gabe. Efektu hori [[Huayra Pronello Ford]] modeloan aplikatu zen lehen aldiz, Argentinan. [[Fitxategi:Euskera.jpg|thumb|Huayra Pronello Ford]] Huayra Pronello Ford lehiaketetarako auto bat zen, eserleku bakarrekoa. [[Heriberto Pronellok]] diseinatu zuen 1968an, [["Sport Prototipo Argentinarra"]] kategoriarako. 1969an egin zuen debuta kategoria horretan, Argentinako Cordoba hirian, [[Carlos Reutemann|Carlos Reutemannek]] eta [[Carlos Pascualini|Carlos Pascualinik]] gidatuta. 1968an autoaren erreplika bat egin zuten, diseinuaren propietate aerodinamikoak aztertu ahal izateko. Eskala 1/5 zen, hau da, jatorrizko modeloaren tamainaren bosten bat. [[Hegazkinen Fabrika Militarrean]] probatu zuten. Fabrika horrek haize-tunel bat zuen, [[Argentinako Aire Armadak]] erabili ohi zuena. Erreplikarekin egindako probek frogatu zuten lurzoru-efektuak eskala horretan funtzionatzen zuela. Hori ikusita, lurzoru-efektua Formula 1eko autoetan aplikatzen hasi ziren, eta halaxe jarraitu zuten 70eko eta 80ko hamarkadetan ere. 2011n Huayra prototipoak sari bat jaso zuen Argentinako Lasterketa Klasikoko Autorik Onena kategorian, eta hori haren diseinu onaren erakusgarri da. 2023an, Huayra Pronelloren bigarren unitatea eraman zuten [[Goodwood zirkuitura]], [[Festival Of Speed]] izeneko jaialdira (Ingalaterra). Han zegoela, Catesby tunelera eraman zuten ibilgailua (Catesby tunela ibilgailuak probatzeko instalazio bat da), eta analisi aerodinamiko osoa egin zioten, [[Sergio Rinland]] ingeniari eta irakasle argentinarra buru zela. "Beti pentsatu izan dugu lurzoru-efektua aplikatzen zuela. Heribertok Kordobako Unibertsitate Nazionalean probatu zuenean, 1/5 eskalako modelo bat erabili zuen airearen erresistentzia egiaztatzeko, eta modelo hori perfektua zen; aterik eta kapotik gabea, sarrera-dorrerik gabea... ", adierazi zuen Rinlandek.[[Fitxategi:Autoa buztan luzea.jpg|thumb|Huayra Pronello Ford atzealde luzearekin]] "Catesby tunelean <ref>{{Erreferentzia|izenburua=El Pronello Huayra Ford fue probado en el túnel de viento más famoso de Inglaterra|hizkuntza=es-ar|url=https://ar.motor1.com/news/675261/pronello-huayra-ford-catesby-tunnel/|aldizkaria=Motor1.com|sartze-data=2024-12-06}}</ref>egindako probei esker, jakin genuen ibilgailuak efizientzia aerodinamiko handia duela, bai atzealde laburrarekin, bai atzealde luzearekin. Atzealde luzea, hain justu, erabiltzen da abiadura handieneko zirkuituetan. Heribertok bere garaian lortutako datu ia berberak lortu genituen guk". Lasterketetarako autoetan ez ezik, erabilera arrunteko kirol-automobiletan ere aplikatu izan da lurzoru-efektua. 90eko hamarkadatik aurrera, auto-marka batzuk efektu hori erabiltzen hasi ziren zenbait modelotan. Horren adibide dira Ferrari, Porsche eta McLaren, besteak beste. === Lurzoru-efektua Formula 1ean === Askok diote Formula 1 automobilgintzaren kategoria nagusia dela; izan ere, beti dago berrikuntzaren abangoardian. Ohiko autoetan aplikatu diren aurrerapen tekniko asko Formulako 1eko ibilgailuetarako asmatu ziren.  Lurzoru-efektua arlo horretako beste aurrerapen aipagarri bat da, eta [[Lotus Cars|Lotus]] taldeak aplikatu zuen arrakastaz bere autoan, 1978ko denboraldirako. Urte horretan, garaipena lortu zuten aurrerapen horri esker<ref>{{erreferentzia|izenburua=¿Qué es el efecto suelo en Fórmula 1 y para que sirve?|url=https://www.caranddriver.com/es/formula-1/a46061404/que-es-efecto-suelo-formula-1-para-que-sirve/}}</ref>. [[Fitxategi:2001 Goodwood Festival of Speed Brabham BT46B Fan car.jpg|thumb|303x303px|Brabham BT46B]] Lotusen 1978ko garaipenari buelta emateko, Brabham taldeak ideia berritzaile bat izan zuen: haizagailu bat txertatu zuen bere ibilgailuan, [[BT46B|Brabham BT46B]] autoan. Ideia horren helburua zera zen: haizagailuak lurzorua “xurgatzea”, lurzoru-efektuaren antzeko hurrupaketa sortu ahal izateko<ref>{{erreferentzia|izenburua=Así era el Brabham BT46B, el revolucionario coche ventilador que la Fórmula 1 tuvo que prohibir por abusón|url=https://www.motorpasion.com/formula1/asi-era-brabham-bt46b-revolucionario-coche-ventilador-que-formula-1-tuvo-que-prohibir-abuson}}</ref>. Gainerako taldeen kexak ikusirik, [[Nazioarteko Automobilismo Federazioa|Nazioarteko Automobilismo Federazioak (NAF)]] erabaki zuen monoplaza hori legezkoa zela, betiere aireztatze-sistemaren jardueraren % 50 motorra hozteko izango zela justifikatu ahal bazuten. BT46B modeloaren lehen lasterketan, 30 segundo baino gehiagoko aldea atera zien gainerako lehiakideei. Hori dela eta, 1978ko Suediako Sari Nagusian autoa debekatu zuten; izan ere, epaimahaiak erabaki zuen haizagailuak hauts asko harrotzen zuela eta, ondorioz, ezin zela frogatu haizagailua errendimendu-helburuetarako erabiltzen zenik. Gaur egun, Brabham BT46B da Formula 1eko auto bakarra %100eko garaipen-ehunekoa duena. 1978az geroztik, talde gehienek Lotusen diseinua kopiatu, eta lurzoru-efektua beren monoplazetan ezarri zuten. Hala, lehiakortasuna nabarmen handitu zen eta, aldi berean, diseinuak arriskutsuagoak izan ziren. Auto berriak gai ziren bihurguneak askoz azkarrago egiteko, baina, gurpilen eta errepidearen arteko distantzia bat-batean handitzen bazen (asfaltoan zulo txiki bat zegoelako, adibidez), efektua eteten zen, eta horrek istripu larriak eragin zitzakeen. 1982ko Belgikako Sari Nagusian, esaterako, [[Gilles Villeneuve|Gilles Villenueve]] pilotu kanadarra hil zen mota horretako istripu baten ondorioz. Haren Ferrariak atzean gelditutako auto batekin talka egin zuen, eta Villeneuve hegan atera zen. Handik gutxira hil zen, zauri larrien ondorioz<ref>{{erreferentzia|izenburua=L´effetto suolo in Formula 1|url=https://mdigi.wordpress.com/2012/06/13/leffetto-suolo-in-formula-1-parte-3-dalle-minigonne-al-fondo-piatto/}}</ref>. 1983an, lurzoru-efektua debekatu zen, eta taldeek behealde lauak jarri behar izan zituzten beren monoplazetan, aurreko denboraldian istripu ugari gertatu baitziren<ref>{{erreferentzia|izenburua=From turbo bans to the return of ground effect: F1´s technical regulation timeline|url=https://www.motorsportmagazine.com/articles/single-seaters/f1/from-turbo-bans-to-the-return-of-ground-effect-f1s-technical-regulation-timeline/}}</ref>. [[Fitxategi:2022 Formula One car at the 2021 British Grand Prix (51350002179).jpg|thumb|275x275px|F1 2022]] 2022an, Formula 1eko buruzagiek, historiako araudirik iraultzaileenetako bat ezarri, eta lurzoru-efektua berreskuratu zuten, baina mugatutako bertsio batean, 70eko hamarkadan izandako arazoak saihesteko. Hala ere, beste eragozpen batzuk ekarri zituen, batez ere [[“porpoising”]] izeneko fenomenoa. Efektu horren eraginez, monoplazek karga aerodinamikoa galtzen zuten lurretik gertu pasatzean, eta autoek erreboteak egiten zituzten. Gainera, ez zuten helburu nagusia lortu; hau da, aurreko denboraldiko monoplazek sortzen zuten [[aire zikina]] deuseztatzea. Laburbilduz, lurzoru-efektua asko erabili izan da Formula 1ean, errendimendu handia ematen baitu. Alabaina, segurtasun-arazo larriak ere sortzen ditu; beraz, kontu handiz aplikatu behar da. == Erreferentziak == <references /> == Ikus, gainera == * [[Venturi efektua]] * [[Aerodinamika]] * [[Lasterketa-automobil]] == Kanpo estekak == * [https://biblus.us.es/bibing/proyectos/abreproy/60395/fichero/PFC+Jose+Luis+Mateos+Estudio+y+Dise%C3%B1o+de+un+fondo+plano+para+un+vehiculo+Formula+Student.pdf Estudio y diseño aerodinámico de un fondo plano para un vehículo Formula Student] * [https://www.kimerius.com/app/download/5782300313/Aerodin%C3%A1mica.pdf Aerodinámica] * [https://repository.upb.edu.co/bitstream/handle/20.500.11912/2267/Art%C3%ADculo%20AN%C3%81LISIS%20%20DEL%20EFECTO%20SUELO%20EN%20EL%20ALER%C3%93N%20DELANTERO%20DE%20UN%20VEH%C3%8DCULO%20TIPO%20FORMULA.pdf?sequence=2&isAllowed=y ANÁLISIS  DEL EFECTO SUELO EN EL ALERÓN DELANTERO DE UN VEHÍCULO TIPO FORMULA] * [https://upcommons.upc.edu/bitstream/handle/2099.1/14663/PFC_I.pdf Estudio aerodinámico aplicado en el campo de la automoción] [[Kategoria:Ingeniaritza mekanikoa]] [[Kategoria:Automobilaren teknologiak]] [[Kategoria:Ingeniaritza mekanikoa]] [[Kategoria:Automobilaren teknologiak]] 5tegp5i61sq1167c9jsnk57nx3vkyua 0 1215652 9999368 9983809 2024-12-14T11:26:58Z JosuElorrieta 168352 9999368 wikitext text/x-wiki {{Lanean|JosuElorrieta, RichardSacara}} '''TWIN SPARK MOTOR''' '''Alfa Romeo Twin Spark (TS)''' "[[buxia]] bikoitza" '''motorra''' lehen aldiz 1914ko Sari Handietan erabili zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Alfa Romeo Cars|data=2007-07-09|url=https://web.archive.org/web/20070709174703/http://www.ukcar.com/history/Alfa%20Romeo/index.html|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-12-07}}</ref>1960ko hamarkadan, GTA eta TZ bezalako [[Lasterketa-automobil|lasterketa-autoetan]] erabili zen, [[errendimendu]] handiagoa lortzeko aukera emanez. 1980ko hamarkadaren erdialdean, Alfa Romeok teknologia hau bere kale-autotan sartzen hasi zen, errendimendua hobetzeko eta [[emisioen kontrol]] zorrotzak betetzeko helburuarekin. '''Ezaugarriak''' Twin Spark (TS) motorra Alfa Romeo autoetan instalatutako eta patentatutako teknologia bat da, [[Zilindro (motorra)|zilindro]] bakoitzeko bi pizte-bujia erabiltzean oinarritua. Hasiera batean [[Alfa Romeo 75]]/Milano autoan muntatu zen, eta geroago [[Alfa Romeo 164|164]], [[Alfa Romeo 155|155]], [[Alfa Romeo 145|145]], [[Alfa Romeo 146|146]], [[Alfa Romeo 156|156]], [[Alfa Romeo 166|166]], [[Alfa Romeo GTV]]/[[Alfa Romeo Spider|Spider]] 916 eta [[Alfa Romeo 147|147]] modeloetan instalatu ziren. Lehenengo TS serieak lau zilindro ilarako motorrak ziren, buruan [[espeka-ardatz]] bikoitzarekin. Jatorrizko 8 balbuladun motorra silizio eta aluminiozko burua eta blokearekin hornitua zegoen, zilindroentzako burdinazko mahuka hezeekin eta bi espeka-ardatz [[transmisio-kate]] bikoitzarekin. Balbulak [[Sodio|sodioz]] hoztuta daude, barrutik hutsak, eta metalezko kopuru bat dute, beroa haren habean zehar banatzen duena, balbulen burua hoztuz. Motor-diseinua bialberoen aurreko belaunaldiaren antzekoa da, Alfa Romeoren ospetsu eta suntsiezinezko DOHC-ak. 16 balbuladunek [[Fiat]] jatorriko [[Burdinurtu|burdinurtuzko]] bloke bat dute, [[Aluminiozko aleazio|aluminiozko aleazioz]] egindako burua eta [[Transmisio-uhal|uhalek]] mugitzen dituzten espeka-ardatzak. Motor hauek tradizionalekiko duten hobekuntza nagusia, gas erreak kontsumitzeko errazagoa izatea da, bi sua aurrekoen ondorioz, errendimendua handituz eta kontsumoa murriztuz. Zortzi eta hamasei balbulakoek bi buxia dituzte zilindro bakoitzeko, eta desberdintasuna da zortzi balbulakoetan bi buxia berdinak erabiltzen direla zilindro bakoitzeko. Era berean, errendimendua hobetzeko beste bi dispositibo ere barneratzen dituzte: fase-aldaketa duten espeka-ardatzak eta admisioa aldakorra,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The cam variator|url=https://home.hccnet.nl/jaap.bouma/PhaseVariator.htm|aldizkaria=home.hccnet.nl|sartze-data=2024-12-07}}</ref> 1.8 eta 2.0 bertsioetan bakarrik ekipatuta. [[Bira minutu|Bira minutuko]] gutxiagorekin, sarrera-kolectorearen luzera handitzen da, [[Errekuntza|errekuntzak]] hobetzen eta nahasketa-kalitatea sustatuz egoera hauetan, baita [[erresonantzia]]-maiztasunen sarrera ere aldatzen da. Espeka-ardatzaren sarreraren aurrerapena 30 gradu edo espeka-ardatza 15 gradu, balbulen irekiera eta ixte denbora aldatzen du. Sistema hau aurrez zehaztutako iraultza-minutuko eta karga-baldintzak betetzen direnean aktibatzen da, motorraren konpresio-fasean espeka-ardatza posizio horretan egon baino lehen hasten dela lortuz. Modu honetan, konpresio-erlazioa handitzen da, momentu maximoa handituz. [[BMW]] Vanos sistema funtzionamendu honetan oinarrituta dago. 8 balbula dituen motorretan, sarrera-balbulak normalean baino denbora gehiagoz mantentzen dira irekita. 16 balbula dituen motor berrietan, espeka-ardatzaren aldagailua errendimendua eta isurketak hobetzeko erabiltzen da, baina, halaber, '[[Gasolio|Diesel]] zarata' izeneko arazoaren iturri izan daiteke motor hauek 100.000 km (62.137 miliak) gainditzen dituztenean. Hau pieza honen barneko mekanismoaren higaduraren ondorioz gertatzen da, sistema hau kontrolatzen duen piezarena. Aldagailu-sistema bera Fiat/Lancia askotan ere erabiltzen da, esaterako, [[Lancia Kappa]] bost zilindroko motorretan eta [[Fiat Bravo]], [[Fiat Barchetta]], [[Fiat Coupé]] bezalako modelo batzuetan. '''Sarrera aldakorra''' Sarrera aldakorrak airearen sarreran kontrol modura funtzionatzen du, balbulatik bidea laburtzeko, berriz ere motorra aurrez zehaztutako bira minututara iristen denean. Honek funtzionatzen du airearen sarreran luzera hodi bat denaren printzipioan, balbulen frekuentziarekin sinkronizatuta funtzionatzean bere idealera doitzeko, aire-fluxu ona eta uniformea ahalbidetuz eta zilindroak modu eraginkorrean betetzen lagunduz. Honek ibilgailu moderno guztietako ihes-sistemaren doikuntzaren antzeko metodo batean funtzionatzen du, presio-sistema bat sortuz ihes-gasak zilindroetatik ateratzeko. Sarrera aldakorraren sistema airbox negatiboaren barruko konoa erabiltzen du sarrera behera presio-uhinak islatzeko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Motor de Alfa Romeo Twin Spark - Copro, la enciclopedia libre|hizkuntza=en|url=https://copro.com.ar/Motor_de_Alfa_Romeo_Twin_Spark.html|aldizkaria=copro.com.ar|sartze-data=2024-12-07}}</ref> Uhin horiek zilindroak betetzen laguntzeko erabiltzen dira, eta sarrera aldakorrak hori motor-abiadura desberdinetan gertatzea ahalbidetzen du. Bi gailu hauek motorrean duten eragin nabarmenak potentzia lineala izango du beheko bira minutuetan [[Injekzio-mozketa|marra gorrira]] arte, eta ez da egongo beheko bira minutuetan momentu faltarik eta goi bira minutuetan potentzia handirik, hau ohikoa baita mota honetako motorretan, izan ere, bultzatzaileak dituzte. Bira minutuko baxuetan, aireak sarrera-airearen abiadura handitzen du eta nahasketa, errekuntza, bira minutuko baxuko isuriak eta momentua hobetzen ditu. ==== Erabileraren Bilakaera ==== Twin Spark teknologia ez zen soilik Alfa Romeoren lasterketako eta turismo-autoetarako erabilia; motor hauek ere harrera ona izan zuten [[Iraupen-lasterketa (automobilismoa)|erresistentzia]], [[rally]] eta errepideko automobilismoan. 1990eko hamarkadaren amaieran eta 2000ko hasieran, teknologia hau hainbat egokitzapenekin hobetu zen, autoen emisio-estandar zorrotzetara egokitzeko eta diesel eta [[Turbokonpresore|turbo]] motorren lehiari aurre egiteko. Hau lortzeko, Twin Spark motorrak kontrol-unitate elektroniko (ECU) sofistikatuagoak erabiltzen hasi ziren. ECU hauek errekuntza-prozesua doitzeko gai ziren, sarrera eta ihes-balbulen denbora eta pizte-sekuentziak optimizatuz. Sistemaren hobekuntza honek Alfa Romeo-ren ibilgailuei dinamismo eta erregai-kontsumo hobea bermatu zien. ==== Twin Spark eta Ingurumen-Erronkak ==== Twin Spark teknologiaren diseinua hasieratik egokitu zen emisioen kontrol zorrotzetara. Bi buxiak errekuntza eraginkorragoa eta uniformeagoa sortzen zutenez, [[Karbono dioxido|karbono dioxidoaren]] (CO₂) eta [[Oxido nitriko|nitrogeno oxidoen]] (NOx) emisioak nabarmen murriztu ziren. Gainera, motorrak katalizatzaile hobeekin hornitu ziren, ibilgailuen ingurumen-inpaktua txikiagotuz. Hala ere, teknologiak bazituen mugak: 2000ko hamarkadaren erdialdean, isurpen-arauek gehiago estutu zirenean, Twin Spark motorren garapena geldotzen hasi zen. Alfa Romeok T-Jet eta MultiAir teknologietan zentratu zen, turbo motor eta sarrera/ihes kontrol aurreratuagoekin. ==== Twin Spark Motorren Mantentze-Lanak ==== Twin Spark motorrak errendimendu altuko piezak dituztenez, mantentze-lanek arreta berezia eskatzen dute. Bi buxiak erabiltzeak aldaketa-maiztasun handiagoa eskatzen du, eta espeka-ardatz aldakorraren sistema [[Higadura (mekanika)|higadurarekiko]] sentikorra izan daiteke. Oinarrizko piezen artean honako hauek nabarmentzen dira: * '''Buxiak''': Biak aldizka berritu behar dira, konpresio-erlazioa eta errekuntza-prozesua eraginkor mantentzeko. * '''Balbula-mekanismoak''': Aldakortasun-sistema eta sarrera aldakorraren gailuak erregularki egiaztatu behar dira. * '''Olio-kateak eta tentsoreak''': Alfa Romeo-ren motor askotan ohiko arazoak dira, eta aldian-aldian berrikusi behar dira. ==== Alfa Romeo-ren Ondarea eta Twin Spark ==== Twin Spark teknologia Alfa Romeo-ren motor-nortasunaren parte izaten jarraitzen du. Teknologia hau zale eta mekanikari askoren artean miretsia da oraindik, eta hainbat auto klasikoen komunitatetan errekonozimendu handia du. Alfa Romeo-ren bildumazaleentzat, Twin Spark motordun auto bat edukitzea markaren berrikuntzan eta ingeniaritzan egindako lan bikainaren froga da. ==== Amaiera eta Ondorengo Garapenak ==== Twin Spark motorren erabilerak garrantzi handia izan zuen 1990eko hamarkadako eta 2000ko hasierako Alfa Romeo-ren garapenean, baina teknologiaren muga naturalak eta turbo motorren gorakadak teknologia hori atzean utzi zuten. Hala ere, Twin Spark ereduak, hala nola Alfa Romeo 75 eta GTV, historian betiko geratuko dira, Alfa Romeo-ren berrikuntzaren eta pasioaren sinbolo gisa. '''Erreferentziak''' {{Listaref}} <references /> ol0xfyvg2x7ithoqd5ecgyzskah1bbj 2 1215749 9998376 9998340 2024-12-13T12:07:37Z Sodio.na3 168640 9998376 wikitext text/x-wiki {{Banner|DALL·E 2024-11-29 13.18.38 - A festive New Year's Eve scene featuring a clock striking midnight, glasses of champagne, a bunch of grapes symbolizing the traditional 12 grapes of l.webp}}Urteberria urtebeteko lehen eguna da. Egutegian ziklo berri baten hasieran markatzen du, eta une berezia da, urte zaharra atzean utzi eta berriari itxaropenez eta alaitasunez ongietorria egiten diogulako. Urteberria munduko jairik garrantzitsuenetariko bat da. == Zein da haren jatorria? == Urteberria ospatzeko ideia aspaldikoa da. Duela milaka urte, {{Txp|Mesopotamia|Mesopotamian}} bizi ziren babiloniarrek jaiak antolatzen zituzten urte berri baten hasiera ospatzeko. Orduan, martxoan egiten zuten, udaberria iristen zenean. Geroago, erromatarrek data aldatu zuten urtarrilaren 1era arte eta Jano jainkoari eskaini zioten. Ordutik ospatzen baitugu urteberria gaur egun herrialde gehienetan. Tradizio hori mantendu egin da denboraren poderioz. === Jano jainkoa === [[Fitxategi:Janus.xcf|alt=|thumb|185x185px|Jano jainkoa]]Jano jainko erromatar bat da, bi aurpegiekin ezagutzen ohi dena: bata gaztea, iraganari begira dagoena, eta bestea zaharra, etorkizunari begira dagoena. Bi aurpegi dituen arren, Janok hasierak irudikatzen ditu gehiago amaierak baino. Horrgatik, urteko lehen hilabetean, urtarrilean, ''Ianuarius'' izendatu zuten haren omenez. Urtarrilaren lehen egunean, erromatarrek zortea eskatzen zioten Janori eta opari txikiak ematen zizkioten elkarri. Ohitura hori izan liteke Gabonetan gauzak oparitzeko ohituraren jatorria, erromatarrek ere asko ospatzen baitzuten abenduaren 25ean. == Urteberria Euskal herrian == {{Txp|euskal herria|Euskal herrian}}, beste leku askotan bezala, urtarrilaren 1ean ospatzen dugu urteberria. Aurreko gauean; hau da, '''{{Txp|gabon zaharra|Gabon Zaharran }}''', abenduaren 31n, festa handia ospatzen da familia eta lagunekin. Baina gure lurraldean ere badira ospakizun hau gure tokiko ohiturekin lotzen duten tradizioak, hala nola datorren urterako desioak eskatzea. Euskal Herrian, familia asko elkartzen dira afaltzeko urteberrian, gauerdiko kanpaien erritmoan 12 mahatsak hartzeko, sagardoarekin edo xanpainarekin topa egiteko besteak beste. Haur batzuek Olentzeroren edo Errege magoen opariak ere jasotzen dituzte handik gutxira. == Nola ospatzen da urteberria kulturaren arabera == Lehen esan dugun moduan, urteberria munduko jairik garrantzitsuenetako bat da, baina herrialde bakoitzak ospatzeko modu propioak ditu, tradizio kolore eta zapore paregabez beteta. Hemen kontatzen ditugu nola egiten duten hainbat lekutan. === Japonia === {{Txp|Japon|Japonian}}, ospakizuna Oshōgatsu du izena, eta egun batzuk irauten ditu. Hasi baino lehen familiek euren etxeak garbitzen dituzte, gauza txar guztiak atzean utzi eta urtea energia onarekin hasteko. Afarian, soba jaten dute, hauek fideo luzeak dira. Jendeak dio fideoak zenbat eta luzeagoak izan, orduan eta luzeagoa izango dela zure bizitza.{{Ba al dakizu|testua=Txinako egutegiak, bere horoskopoa du, hamabi animalietan banatua. Animalia horiek tradizio aberats baten parte dira, ezaugarri desberdinak sinbolizatzen dituena eta pertsonen nortasunean, bizitzan eta helmugan eragina dutela uste dena.|irudia=Txinatar horoskopoa.webp}} === Txina === {{Txp|Txina|Txinan}}, ez dute urte berria urtarrilaren 1ean ospatzen, baizik eta ilargiaren urteberria ospatzen dute, urtarriletik otsailera ospatu daitekeena. Bere egutegiko jairik garrantzitsuenetako bat da. Ospakizunean, dragoi erraldoiekin, su artifizialarekin eta apaintzen dituzten linterna gorriekin desfileak egiten dira. === Eskozia === {{Txp|Eskozia|Eskozian}}, urteberria '''Hogmanay''' du izena, eta oso tradizio berezia dute: ''first footing''. Ohitura horren arabera, gauerditik aurrera etxe batera sartzen den lehen pertsonak zorte ona ekarriko du. Izan ere, zorioneko first footer bat benetan izateko, pertsonak ogia, whiskia edo ikatza bezalako opariak eman behar ditu, urteberriko janaria, edaria eta beroa sinbolizatzen dutenak. === India eta Nepal === Hiri hauetan ({{Txp|India|India}} eta {{Txp|Nepal|Nepal}}), urteberriko sarrera '''Diwaliko''' jaialdian ospatzen da, argiz eta kolorez betetako jaia. Familiek diya izeneko olio-lanparekin apaintzen dituzte etxeak, arropa berria erabiltzen dute, gozokiak partekatzen dituzte eta petardoak eta su artifizialak leherraratzen dituzte. === Filipinak === {{Txp|Filipinak|Filipinetan}}, jendeak zirkulu-estanpatuak dituen arropa erabiltzen du. Gabon zahar gauean, zirkuluek txanponak irudikatzen dituztelako eta zorte ona ekartzen dutelako. Mahaiez ere betetzen dituzte janari borobilak; hala nola laranjak, urteberrian aberastasuna erakartzeko. === Hegoafrika === {{Txp|Hegoafrika|Hegoafrikako}} hiri batzuetan, Johannesburgon adibidez, jendeak lehiotik gauza zaharrak botatzen ditu urteberria ailegatzen denean. Horrek sinbolizatzen du aurreko urteko alde txar guztiak atzean uztea eta berria pentsamolde berrituarekin hastea. 2uriiuzm8607eeyj034j2iscs79b148 9998404 9998376 2024-12-13T12:23:55Z Sodio.na3 168640 9998404 wikitext text/x-wiki {{Banner|DALL·E 2024-11-29 13.18.38 - A festive New Year's Eve scene featuring a clock striking midnight, glasses of champagne, a bunch of grapes symbolizing the traditional 12 grapes of l.webp}}Urteberria urtebeteko lehen eguna da. Egutegian ziklo berri baten hasieran markatzen du, eta une berezia da, urte zaharra atzean utzi eta berriari itxaropenez eta alaitasunez ongietorria egiten diogulako. Urteberria munduko jairik garrantzitsuenetariko bat da. == Zein da haren jatorria? == Urteberria ospatzeko ideia aspaldikoa da. Duela milaka urte, {{Txp|Mesopotamia|Mesopotamian}} bizi ziren babiloniarrek jaiak antolatzen zituzten urte berri baten hasiera ospatzeko. Orduan, martxoan egiten zuten, udaberria iristen zenean. Geroago, erromatarrek data aldatu zuten urtarrilaren 1era arte eta Jano jainkoari eskaini zioten. Ordutik ospatzen baitugu urteberria gaur egun herrialde gehienetan. Tradizio hori mantendu egin da denboraren poderioz. === Jano jainkoa === [[Fitxategi:Janus.xcf|alt=|thumb|185x185px|Jano jainkoa]]Jano jainko erromatar bat da, bi aurpegiekin ezagutzen ohi dena: bata gaztea, iraganari begira dagoena, eta bestea zaharra, etorkizunari begira dagoena. Bi aurpegi dituen arren, Janok hasierak irudikatzen ditu gehiago amaierak baino. Horrgatik, urteko lehen hilabetean, urtarrilean, ''Ianuarius'' izendatu zuten haren omenez. Urtarrilaren lehen egunean, erromatarrek zortea eskatzen zioten Janori eta opari txikiak ematen zizkioten elkarri. Ohitura hori izan liteke Gabonetan gauzak oparitzeko ohituraren jatorria, erromatarrek ere asko ospatzen baitzuten abenduaren 25ean. == Urteberria Euskal herrian == {{Txp|euskal herria|Euskal herrian}}, beste leku askotan bezala, urtarrilaren 1ean ospatzen dugu urteberria. Aurreko gauean; hau da, '''{{Txp|gabon zaharra|Gabon Zaharran }}''', abenduaren 31n, festa handia ospatzen da familia eta lagunekin. Baina gure lurraldean ere badira ospakizun hau gure tokiko ohiturekin lotzen duten tradizioak, hala nola datorren urterako desioak eskatzea. Euskal Herrian, familia asko elkartzen dira afaltzeko urteberrian, gauerdiko kanpaien erritmoan 12 mahatsak hartzeko, sagardoarekin edo xanpainarekin topa egiteko besteak beste. Haur batzuek Olentzeroren edo Errege magoen opariak ere jasotzen dituzte handik gutxira. == Nola ospatzen da urteberria kulturaren arabera == Lehen esan dugun moduan, urteberria munduko jairik garrantzitsuenetako bat da, baina herrialde bakoitzak ospatzeko modu propioak ditu, tradizio kolore eta zapore paregabez beteta. Hemen kontatzen ditugu nola egiten duten hainbat lekutan. === Japonia === {{Txp|Japon|Japonian}}, ospakizuna Oshōgatsu du izena, eta egun batzuk irauten ditu. Hasi baino lehen familiek euren etxeak garbitzen dituzte, gauza txar guztiak atzean utzi eta urtea energia onarekin hasteko. Afarian, soba jaten dute, hauek fideo luzeak dira. Jendeak dio fideoak zenbat eta luzeagoak izan, orduan eta luzeagoa izango dela zure bizitza. === Txina === {{Txp|Txina|Txinan}}, ez dute urte berria urtarrilaren 1ean ospatzen, baizik eta ilargiaren urteberria ospatzen dute, urtarriletik otsailera ospatu daitekeena. Bere egutegiko jairik garrantzitsuenetako bat da. Ospakizunean, dragoi erraldoiekin, su artifizialarekin eta apaintzen dituzten linterna gorriekin desfileak egiten dira. ==== Horoskopoa jaiotza-urtearen arabera. ==== {{Ba al dakizu|testua=Txinako egutegiak, bere horoskopoa du, hamabi animalietan banatua. Animalia horiek tradizio aberats baten parte dira, ezaugarri desberdinak sinbolizatzen dituena eta pertsonen nortasunean, bizitzan eta helmugan eragina dutela uste dena.|irudia=Txinatar horoskopoa.webp}} # '''Arratoia:''' 2008, 2020, 2032... # '''Bufaloa:''' 2009, 2021, 2033... # '''Tigrea:''' 2010, 2022, 2034... # '''Untxia:''' 2011, 2023, 2035... # '''Dragoia:''' 2000, 2012, 2024... # '''Sugea''': 2001, 2013, 2025... # '''Zaldia:''' 2002, 2014, 2026... # '''Ahuntza:''' 2003, 20015, 2027... # '''Tximinoa:''' 2004, 2016, 2028... # '''Oilarra:''' 2005, 2017, 2029... # '''Txakurra:''' 2006, 2018, 2030... # '''Txerria:''' 2007, 2018, 2031... === Eskozia === {{Txp|Eskozia|Eskozian}}, urteberria '''Hogmanay''' du izena, eta oso tradizio berezia dute: ''first footing''. Ohitura horren arabera, gauerditik aurrera etxe batera sartzen den lehen pertsonak zorte ona ekarriko du. Izan ere, zorioneko first footer bat benetan izateko, pertsonak ogia, whiskia edo ikatza bezalako opariak eman behar ditu, urteberriko janaria, edaria eta beroa sinbolizatzen dutenak. === India eta Nepal === Hiri hauetan ({{Txp|India|India}} eta {{Txp|Nepal|Nepal}}), urteberriko sarrera '''Diwaliko''' jaialdian ospatzen da, argiz eta kolorez betetako jaia. Familiek diya izeneko olio-lanparekin apaintzen dituzte etxeak, arropa berria erabiltzen dute, gozokiak partekatzen dituzte eta petardoak eta su artifizialak leherraratzen dituzte. === Filipinak === {{Txp|Filipinak|Filipinetan}}, jendeak zirkulu-estanpatuak dituen arropa erabiltzen du. Gabon zahar gauean, zirkuluek txanponak irudikatzen dituztelako eta zorte ona ekartzen dutelako. Mahaiez ere betetzen dituzte janari borobilak; hala nola laranjak, urteberrian aberastasuna erakartzeko. === Hegoafrika === {{Txp|Hegoafrika|Hegoafrikako}} hiri batzuetan, Johannesburgon adibidez, jendeak lehiotik gauza zaharrak botatzen ditu urteberria ailegatzen denean. Horrek sinbolizatzen du aurreko urteko alde txar guztiak atzean uztea eta berria pentsamolde berrituarekin hastea. 12mf789dcnamazgptl99sdyg05xe3t3 9998418 9998404 2024-12-13T12:32:53Z Sodio.na3 168640 9998418 wikitext text/x-wiki {{Banner|DALL·E 2024-11-29 13.18.38 - A festive New Year's Eve scene featuring a clock striking midnight, glasses of champagne, a bunch of grapes symbolizing the traditional 12 grapes of l.webp}}Urteberria urtebeteko lehen eguna da. Egutegian ziklo berri baten hasieran markatzen du, eta une berezia da, urte zaharra atzean utzi eta berriari itxaropenez eta alaitasunez ongietorria egiten diogulako. Urteberria munduko jairik garrantzitsuenetariko bat da. == Zein da haren jatorria? == Urteberria ospatzeko ideia aspaldikoa da. Duela milaka urte, {{Txp|Mesopotamia|Mesopotamian}} bizi ziren babiloniarrek jaiak antolatzen zituzten urte berri baten hasiera ospatzeko. Orduan, martxoan egiten zuten, udaberria iristen zenean. Geroago, erromatarrek data aldatu zuten urtarrilaren 1era arte eta Jano jainkoari eskaini zioten. Ordutik ospatzen baitugu urteberria gaur egun herrialde gehienetan. Tradizio hori mantendu egin da denboraren poderioz. === Jano jainkoa === [[Fitxategi:Janus.xcf|alt=|thumb|185x185px|Jano jainkoa]]Jano jainko erromatar bat da, bi aurpegiekin ezagutzen ohi dena: bata gaztea, iraganari begira dagoena, eta bestea zaharra, etorkizunari begira dagoena. Bi aurpegi dituen arren, Janok hasierak irudikatzen ditu gehiago amaierak baino. Horrgatik, urteko lehen hilabetean, urtarrilean, ''Ianuarius'' izendatu zuten haren omenez. Urtarrilaren lehen egunean, erromatarrek zortea eskatzen zioten Janori eta opari txikiak ematen zizkioten elkarri. Ohitura hori izan liteke Gabonetan gauzak oparitzeko ohituraren jatorria, erromatarrek ere asko ospatzen baitzuten abenduaren 25ean. == Urteberria Euskal herrian == {{Txp|euskal herria|Euskal herrian}}, beste leku askotan bezala, urtarrilaren 1ean ospatzen dugu urteberria. Aurreko gauean; hau da, '''{{Txp|gabon zaharra|Gabon Zaharran }}''', abenduaren 31n, festa handia ospatzen da familia eta lagunekin. Baina gure lurraldean ere badira ospakizun hau gure tokiko ohiturekin lotzen duten tradizioak, hala nola datorren urterako desioak eskatzea. Euskal Herrian, familia asko elkartzen dira afaltzeko urteberrian, gauerdiko kanpaien erritmoan 12 mahatsak hartzeko, sagardoarekin edo xanpainarekin topa egiteko besteak beste. Haur batzuek Olentzeroren edo Errege magoen opariak ere jasotzen dituzte handik gutxira. == Nola ospatzen da urteberria kulturaren arabera == Lehen esan dugun moduan, urteberria munduko jairik garrantzitsuenetako bat da, baina herrialde bakoitzak ospatzeko modu propioak ditu, tradizio kolore eta zapore paregabez beteta. Hemen kontatzen ditugu nola egiten duten hainbat lekutan. === Japonia === {{Txp|Japon|Japonian}}, ospakizuna Oshōgatsu du izena, eta egun batzuk irauten ditu. Hasi baino lehen familiek euren etxeak garbitzen dituzte, gauza txar guztiak atzean utzi eta urtea energia onarekin hasteko. Afarian, soba jaten dute, hauek fideo luzeak dira. Jendeak dio fideoak zenbat eta luzeagoak izan, orduan eta luzeagoa izango dela zure bizitza. === Txina === {{Txp|Txina|Txinan}}, ez dute urte berria urtarrilaren 1ean ospatzen, baizik eta ilargiaren urteberria ospatzen dute, urtarriletik otsailera ospatu daitekeena. Bere egutegiko jairik garrantzitsuenetako bat da. Ospakizunean, dragoi erraldoiekin, su artifizialarekin eta apaintzen dituzten linterna gorriekin desfileak egiten dira. {{Ba al dakizu|testua=Txinako egutegiak, bere horoskopoa du, hamabi animalietan banatua. Animalia horiek tradizio aberats baten parte dira, ezaugarri desberdinak sinbolizatzen dituena eta pertsonen nortasunean, bizitzan eta helmugan eragina dutela uste dena.|irudia=Txinatar horoskopoa.webp}} ==== Horoskopoa jaiotza-urtearen arabera. ==== # '''Arratoia:''' 2008, 2020, 2032... # '''Bufaloa:''' 2009, 2021, 2033... # '''Tigrea:''' 2010, 2022, 2034... # '''Untxia:''' 2011, 2023, 2035... # '''Dragoia:''' 2000, 2012, 2024... # '''Sugea''': 2001, 2013, 2025... # '''Zaldia:''' 2002, 2014, 2026... # '''Ahuntza:''' 2003, 20015, 2027... # '''Tximinoa:''' 2004, 2016, 2028... # '''Oilarra:''' 2005, 2017, 2029... # '''Txakurra:''' 2006, 2018, 2030... # '''Txerria:''' 2007, 2018, 2031... === Eskozia === {{Txp|Eskozia|Eskozian}}, urteberria '''Hogmanay''' du izena, eta oso tradizio berezia dute: ''first footing''. Ohitura horren arabera, gauerditik aurrera etxe batera sartzen den lehen pertsonak zorte ona ekarriko du. Izan ere, zorioneko first footer bat benetan izateko, pertsonak ogia, whiskia edo ikatza bezalako opariak eman behar ditu, urteberriko janaria, edaria eta beroa sinbolizatzen dutenak. === India eta Nepal === Hiri hauetan ({{Txp|India|India}} eta {{Txp|Nepal|Nepal}}), urteberriko sarrera '''Diwaliko''' jaialdian ospatzen da, argiz eta kolorez betetako jaia. Familiek diya izeneko olio-lanparekin apaintzen dituzte etxeak, arropa berria erabiltzen dute, gozokiak partekatzen dituzte eta petardoak eta su artifizialak leherraratzen dituzte. === Filipinak === {{Txp|Filipinak|Filipinetan}}, jendeak zirkulu-estanpatuak dituen arropa erabiltzen du. Gabon zahar gauean, zirkuluek txanponak irudikatzen dituztelako eta zorte ona ekartzen dutelako. Mahaiez ere betetzen dituzte janari borobilak; hala nola laranjak, urteberrian aberastasuna erakartzeko. === Hegoafrika === {{Txp|Hegoafrika|Hegoafrikako}} hiri batzuetan, Johannesburgon adibidez, jendeak lehiotik gauza zaharrak botatzen ditu urteberria ailegatzen denean. Horrek sinbolizatzen du aurreko urteko alde txar guztiak atzean uztea eta berria pentsamolde berrituarekin hastea. tfhmmqu2k2upw2kngnvgpkrrkkehmbl 9998442 9998418 2024-12-13T12:54:13Z Sodio.na3 168640 9998442 wikitext text/x-wiki {{Banner|DALL·E 2024-11-29 13.18.38 - A festive New Year's Eve scene featuring a clock striking midnight, glasses of champagne, a bunch of grapes symbolizing the traditional 12 grapes of l.webp}}Urteberria urtebeteko lehen eguna da. Egutegian ziklo berri baten hasieran markatzen du, eta une berezia da, urte zaharra atzean utzi eta berriari itxaropenez eta alaitasunez ongietorria egiten diogulako. Urteberria munduko jairik garrantzitsuenetariko bat da. == Zein da haren jatorria? == Urteberria ospatzeko ideia aspaldikoa da. Duela milaka urte, {{Txp|Mesopotamia|Mesopotamian}} bizi ziren babiloniarrek jaiak antolatzen zituzten urte berri baten hasiera ospatzeko. Orduan, martxoan egiten zuten, udaberria iristen zenean. Geroago, erromatarrek data aldatu zuten urtarrilaren 1era arte eta Jano jainkoari eskaini zioten. Ordutik ospatzen baitugu urteberria gaur egun herrialde gehienetan. Tradizio hori mantendu egin da denboraren poderioz. === Jano jainkoa === [[Fitxategi:Janus.xcf|alt=|thumb|185x185px|Jano jainkoa]]Jano jainko erromatar bat da, bi aurpegiekin ezagutzen ohi dena: bata gaztea, iraganari begira dagoena, eta bestea zaharra, etorkizunari begira dagoena. Bi aurpegi dituen arren, Janok hasierak irudikatzen ditu gehiago amaierak baino. Horrgatik, urteko lehen hilabetean, urtarrilean, ''Ianuarius'' izendatu zuten haren omenez. Urtarrilaren lehen egunean, erromatarrek zortea eskatzen zioten Janori eta opari txikiak ematen zizkioten elkarri. Ohitura hori izan liteke Gabonetan gauzak oparitzeko ohituraren jatorria, erromatarrek ere asko ospatzen baitzuten abenduaren 25ean. == Urteberria Euskal herrian == {{Txp|euskal herria|Euskal herrian}}, beste leku askotan bezala, urtarrilaren 1ean ospatzen dugu urteberria. Aurreko gauean; hau da, '''{{Txp|gabon zaharra|Gabon Zaharran }}''', abenduaren 31n, festa handia ospatzen da familia eta lagunekin. Baina gure lurraldean ere badira ospakizun hau gure tokiko ohiturekin lotzen duten tradizioak, hala nola datorren urterako desioak eskatzea. Euskal Herrian, familia asko elkartzen dira afaltzeko urteberrian, gauerdiko kanpaien erritmoan 12 mahatsak hartzeko, sagardoarekin edo xanpainarekin topa egiteko besteak beste. Haur batzuek Olentzeroren edo Errege magoen opariak ere jasotzen dituzte handik gutxira. == Nola ospatzen da urteberria kulturaren arabera == Lehen esan dugun moduan, urteberria munduko jairik garrantzitsuenetako bat da, baina herrialde bakoitzak ospatzeko modu propioak ditu, tradizio kolore eta zapore paregabez beteta. Hemen kontatzen ditugu nola egiten duten hainbat lekutan. === Japonia === {{Txp|Japon|Japonian}}, ospakizuna Oshōgatsu du izena, eta egun batzuk irauten ditu. Hasi baino lehen familiek euren etxeak garbitzen dituzte, gauza txar guztiak atzean utzi eta urtea energia onarekin hasteko. Afarian, soba jaten dute, hauek fideo luzeak dira. Jendeak dio fideoak zenbat eta luzeagoak izan, orduan eta luzeagoa izango dela zure bizitza. === Txina === {{Txp|Txina|Txinan}}, ez dute urte berria urtarrilaren 1ean ospatzen, baizik eta ilargiaren urteberria ospatzen dute, urtarriletik otsailera ospatu daitekeena. Bere egutegiko jairik garrantzitsuenetako bat da. Ospakizunean, dragoi erraldoiekin, su artifizialarekin eta apaintzen dituzten linterna gorriekin desfileak egiten dira. {{Ba al dakizu|testua=Txinako egutegiak, bere horoskopoa du, hamabi animalietan banatua. Animalia horiek tradizio aberats baten parte dira, ezaugarri desberdinak sinbolizatzen dituena eta pertsonen nortasunean, bizitzan eta helmugan eragina dutela uste dena.|irudia=Txinatar horoskopoa.webp}} ==== Horoskopoa jaiotza-urtearen arabera. ==== # '''Arratoia:''' 2008, 2020, 2032... # '''Bufaloa:''' 2009, 2021, 2033... # '''Tigrea:''' 2010, 2022, 2034... # '''Untxia:''' 2011, 2023, 2035... # '''Dragoia:''' 2000, 2012, 2024... # '''Sugea''': 2001, 2013, 2025... # '''Zaldia:''' 2002, 2014, 2026... # '''Ahuntza:''' 2003, 20015, 2027... # '''Tximinoa:''' 2004, 2016, 2028... # '''Oilarra:''' 2005, 2017, 2029... # '''Txakurra:''' 2006, 2018, 2030... # '''Txerria:''' 2007, 2018, 2031... [[Fitxategi:Scotland in the UK and Europe.svg|thumb|162x162px|Eskozia]] === Eskozia === {{Txp|Eskozia|Eskozian}}, urteberria '''Hogmanay''' du izena, eta oso tradizio berezia dute: ''first footing''. Ohitura horren arabera, gauerditik aurrera etxe batera sartzen den lehen pertsonak zorte ona ekarriko du. Izan ere, zorioneko first footer bat benetan izateko, pertsonak ogia, whiskia edo ikatza bezalako opariak eman behar ditu, urteberriko janaria, edaria eta beroa sinbolizatzen dutenak. === India eta Nepal === Hiri hauetan ({{Txp|India|India}} eta {{Txp|Nepal|Nepal}}), urteberriko sarrera '''Diwaliko''' jaialdian ospatzen da, argiz eta kolorez betetako jaia. Familiek diya izeneko olio-lanparekin apaintzen dituzte etxeak, arropa berria erabiltzen dute, gozokiak partekatzen dituzte eta petardoak eta su artifizialak leherraratzen dituzte. === Filipinak === {{Txp|Filipinak|Filipinetan}}, jendeak zirkulu-estanpatuak dituen arropa erabiltzen du. Gabon zahar gauean, zirkuluek txanponak irudikatzen dituztelako eta zorte ona ekartzen dutelako. Mahaiez ere betetzen dituzte janari borobilak; hala nola laranjak, urteberrian aberastasuna erakartzeko. === Hegoafrika === [[Fitxategi:Flag of South Africa.svg|thumb|Hegoafrika]] {{Txp|Hegoafrika|Hegoafrikako}} hiri batzuetan, Johannesburgon adibidez, jendeak lehiotik gauza zaharrak botatzen ditu urteberria ailegatzen denean. Horrek sinbolizatzen du aurreko urteko alde txar guztiak atzean uztea eta berria pentsamolde berrituarekin hastea. rg2smzdjvl9ri2inlyrd2ia02ynr2zj 9998443 9998442 2024-12-13T12:54:26Z Sodio.na3 168640 9998443 wikitext text/x-wiki {{Banner|DALL·E 2024-11-29 13.18.38 - A festive New Year's Eve scene featuring a clock striking midnight, glasses of champagne, a bunch of grapes symbolizing the traditional 12 grapes of l.webp}}Urteberria urtebeteko lehen eguna da. Egutegian ziklo berri baten hasieran markatzen du, eta une berezia da, urte zaharra atzean utzi eta berriari itxaropenez eta alaitasunez ongietorria egiten diogulako. Urteberria munduko jairik garrantzitsuenetariko bat da. == Zein da haren jatorria? == Urteberria ospatzeko ideia aspaldikoa da. Duela milaka urte, {{Txp|Mesopotamia|Mesopotamian}} bizi ziren babiloniarrek jaiak antolatzen zituzten urte berri baten hasiera ospatzeko. Orduan, martxoan egiten zuten, udaberria iristen zenean. Geroago, erromatarrek data aldatu zuten urtarrilaren 1era arte eta Jano jainkoari eskaini zioten. Ordutik ospatzen baitugu urteberria gaur egun herrialde gehienetan. Tradizio hori mantendu egin da denboraren poderioz. === Jano jainkoa === [[Fitxategi:Janus.xcf|alt=|thumb|185x185px|Jano jainkoa]]Jano jainko erromatar bat da, bi aurpegiekin ezagutzen ohi dena: bata gaztea, iraganari begira dagoena, eta bestea zaharra, etorkizunari begira dagoena. Bi aurpegi dituen arren, Janok hasierak irudikatzen ditu gehiago amaierak baino. Horrgatik, urteko lehen hilabetean, urtarrilean, ''Ianuarius'' izendatu zuten haren omenez. Urtarrilaren lehen egunean, erromatarrek zortea eskatzen zioten Janori eta opari txikiak ematen zizkioten elkarri. Ohitura hori izan liteke Gabonetan gauzak oparitzeko ohituraren jatorria, erromatarrek ere asko ospatzen baitzuten abenduaren 25ean. == Urteberria Euskal herrian == {{Txp|euskal herria|Euskal herrian}}, beste leku askotan bezala, urtarrilaren 1ean ospatzen dugu urteberria. Aurreko gauean; hau da, '''{{Txp|gabon zaharra|Gabon Zaharran }}''', abenduaren 31n, festa handia ospatzen da familia eta lagunekin. Baina gure lurraldean ere badira ospakizun hau gure tokiko ohiturekin lotzen duten tradizioak, hala nola datorren urterako desioak eskatzea. Euskal Herrian, familia asko elkartzen dira afaltzeko urteberrian, gauerdiko kanpaien erritmoan 12 mahatsak hartzeko, sagardoarekin edo xanpainarekin topa egiteko besteak beste. Haur batzuek Olentzeroren edo Errege magoen opariak ere jasotzen dituzte handik gutxira. == Nola ospatzen da urteberria kulturaren arabera == Lehen esan dugun moduan, urteberria munduko jairik garrantzitsuenetako bat da, baina herrialde bakoitzak ospatzeko modu propioak ditu, tradizio kolore eta zapore paregabez beteta. Hemen kontatzen ditugu nola egiten duten hainbat lekutan. === Japonia === {{Txp|Japon|Japonian}}, ospakizuna Oshōgatsu du izena, eta egun batzuk irauten ditu. Hasi baino lehen familiek euren etxeak garbitzen dituzte, gauza txar guztiak atzean utzi eta urtea energia onarekin hasteko. Afarian, soba jaten dute, hauek fideo luzeak dira. Jendeak dio fideoak zenbat eta luzeagoak izan, orduan eta luzeagoa izango dela zure bizitza. === Txina === {{Txp|Txina|Txinan}}, ez dute urte berria urtarrilaren 1ean ospatzen, baizik eta ilargiaren urteberria ospatzen dute, urtarriletik otsailera ospatu daitekeena. Bere egutegiko jairik garrantzitsuenetako bat da. Ospakizunean, dragoi erraldoiekin, su artifizialarekin eta apaintzen dituzten linterna gorriekin desfileak egiten dira. {{Ba al dakizu|testua=Txinako egutegiak, bere horoskopoa du, hamabi animalietan banatua. Animalia horiek tradizio aberats baten parte dira, ezaugarri desberdinak sinbolizatzen dituena eta pertsonen nortasunean, bizitzan eta helmugan eragina dutela uste dena.|irudia=Txinatar horoskopoa.webp}} ==== Horoskopoa jaiotza-urtearen arabera. ==== # '''Arratoia:''' 2008, 2020, 2032... # '''Bufaloa:''' 2009, 2021, 2033... # '''Tigrea:''' 2010, 2022, 2034... # '''Untxia:''' 2011, 2023, 2035... # '''Dragoia:''' 2000, 2012, 2024... # '''Sugea''': 2001, 2013, 2025... # '''Zaldia:''' 2002, 2014, 2026... # '''Ahuntza:''' 2003, 20015, 2027... # '''Tximinoa:''' 2004, 2016, 2028... # '''Oilarra:''' 2005, 2017, 2029... # '''Txakurra:''' 2006, 2018, 2030... # '''Txerria:''' 2007, 2018, 2031... === Eskozia === {{Txp|Eskozia|Eskozian}}, urteberria '''Hogmanay''' du izena, eta oso tradizio berezia dute: ''first footing''. Ohitura horren arabera, gauerditik aurrera etxe batera sartzen den lehen pertsonak zorte ona ekarriko du. Izan ere, zorioneko first footer bat benetan izateko, pertsonak ogia, whiskia edo ikatza bezalako opariak eman behar ditu, urteberriko janaria, edaria eta beroa sinbolizatzen dutenak. === India eta Nepal === Hiri hauetan ({{Txp|India|India}} eta {{Txp|Nepal|Nepal}}), urteberriko sarrera '''Diwaliko''' jaialdian ospatzen da, argiz eta kolorez betetako jaia. Familiek diya izeneko olio-lanparekin apaintzen dituzte etxeak, arropa berria erabiltzen dute, gozokiak partekatzen dituzte eta petardoak eta su artifizialak leherraratzen dituzte. === Filipinak === {{Txp|Filipinak|Filipinetan}}, jendeak zirkulu-estanpatuak dituen arropa erabiltzen du. Gabon zahar gauean, zirkuluek txanponak irudikatzen dituztelako eta zorte ona ekartzen dutelako. Mahaiez ere betetzen dituzte janari borobilak; hala nola laranjak, urteberrian aberastasuna erakartzeko. === Hegoafrika === {{Txp|Hegoafrika|Hegoafrikako}} hiri batzuetan, Johannesburgon adibidez, jendeak lehiotik gauza zaharrak botatzen ditu urteberria ailegatzen denean. Horrek sinbolizatzen du aurreko urteko alde txar guztiak atzean uztea eta berria pentsamolde berrituarekin hastea. tfhmmqu2k2upw2kngnvgpkrrkkehmbl 2 1215756 9998368 9998342 2024-12-13T12:02:52Z Txanpis taldea 168647 9998368 wikitext text/x-wiki {{Banner|El angliru desde el Monsacro.jpg }} == '''ASTURIASEKO MITOLOGIA, HISTORIA MAGIKOEN MUNDUA''' == [[Asturiaseko]] [[Txikipedia:Mitologia|mitologia]], tradizioen parte diren [[Txikipedia:Ipuin|ipuin]] eta kondaira magikoen multzoa da. Espainiako iparraldeko eskualde oso berezian kokatzen da. Mendi, ibai eta [[Kantauri itsasoa|Kantauri itsasoz]] inguratutako lur hauetan, magia, natura eta inguruko herri eta herrixken bizitza nahasten dituzten istorio harrigarriak sortu ziren. Istorio horiek Espainiako iparraldeko eta [[Europa|Europako]] beste istorio magiko batzuekin zerikusi handia dute, baina hauen desberdintasun nagusia Asturiasko paisaietan eta landa- bizitzan inspiratuta daudela da. Hauetako asko aintzinako garaietatik datoz, asturiarrek, [[Kristautasunaren historia|kristautasunaren]] aurretik, herrietako jendea asmatutakoak, naturako jainko eta izpirituengan sinesten zutenak. Denborarekin, sinesmen horiek kristautasunaren irakaspenekin nahastu ziren, gaur egun ezagutzen ditugun mitoak eta ipuinak sortuz. Urte askotan, istorio horiek ahoz aho baino ez ziren kontatzen, batez ere herrixketan eta [[nekazari]], [[marinel]] edo [[Meatzaritza|meatzarien]] artean, jende askok ez zekielako irakurtzen ezta idazten ere. XIX. mendean Espainian zabaldu ziren eskolei esker, haur gehiagok ikasi ahal izan zuten irakurtzen eta idazten, tradizio berezi horiek kontserbatzen eta partekatzen lagunduz. Gaur egun, Asturiasko mitologiak bizirik dirau ipuin, liburu eta ospakizunetan, ''Xanak'', ''Trasgu'' edo ''Cuélebre'' beldurgarriak bezalako izaki magikoekin amets egitera gonbidatuz, eta abenturaz beteriko mundu bat deskubritzera gonbidatuz. Esploratzera ausartzen zara? == '''''Zeintzuk dira aurkitu daitezkeen pertsonaiak?''''' == === '''''TRASGU''''' === ''Trasgu'' [[iratxo]] txiki bat da, giza itxurakoa, bizi-bizia dena. Asturiasko mendebaldean ''Diablu Burlón'', ''Trasno, Cornín'' edo ''"Xuán dos camíos"'' bezala ezagutzen da. [[Alkandora]] eta txano gorri batekin janzten da, horregatik ''"gorrizkoa"'' ere deitzen zaio. ''Trasgu'' pertsona jatorra da, neketsua, eta asko gustatzen zaizkio bihurrikeriak, txantxa astunak egitea, eta, batez ere, molestatzea. Kontraesanean joka dezake, batzuetan bizi den etxeko biztanleei lagunduz eta beste batzuetan ahal den guztian gogaituz. === '''''ESPUMERO''''' === Apardunak izaki txiki eta jostariak dira, [[Alga|algaz]] jantzita, itsas barraskiloak daramatzate eta [[Olatu|olatuen]] gainean irristatzen dira. Iratxo hauek bi motatakoak izan daitezke: beltzaranak, [[Itsasontzi|itsasontziak]] [[laino]] egunetan gidatzen dituztenak [[Itsasertz|kostaldera]] arazorik gabe irits daitezen; eta ilehoriak, [[Marinel|marinelen]] familien etxeetara joaten direnak [[Itsaso|itsasoan]] nola dagoen jakinarazteko. === ''NUBERU'' === ''Nuberu'' pertsonaia, izaki indartsua, garaia, feudoa eta itxuragabea da. Berak [[Hodei|hodeiak]] kargatzen ditu eta berak [[Euri|euria]] eragiten du nahi duen lekuan. ''Nuberuak'' [[Ekaitz|ekaitzak]] eragin ditzake, eta ona edo txarra izan daiteke, uraren intentsitatearen arabera [[Uzta|uztak]] lagunduz edo hondatuz. ''Xuan Cabritu'' edo ''Juan Cabrito'' izenari ere erantzuten dio eta tradizioak dio beti [[Laino|lainoz inguratuta]] dagoen [[Mendi|mendietan]] bizi dela. [[Fitxategi:Cuelebre.jpg|thumb|culebre]] === '''''CULEBRE''''' === [[Herensuge|Dragoiak]] eta [[suge]] mitologikoak ohikoak dira leku guztietan, eta Asturiasekoa ''Culebre'' deitzen da. Suge hau, bi [[Saguzar|saguzar hegal]] bizkarrean dauzka. [[Gizaki|Gizakiez]] elikatzen da eta [[Kobazulo|kobazuloetan]] eta leku urrunetan [[Altxor|altxorrak gordetzen]] ditu. === '''''ATAYALA''''' === ''Talaia'' [[Donibane jaia|San Joan Gauean]] desliluratzen direnei itxaroten dien izaki femeninoa da. ''Talaia'' [[Argi|argia]] sugar bihurtzen denean, aurkitzen duenak [[sahats]] adar batekin itzali behar du. Horrela egiten bada, ''Talaia'', kuellebrez babestua egon arren, bere jauregiko aberastasunak emango dizkio askatu duenari. === '''''XANAK''''' === Batez ere [[Donibane jaia|San Joan Gauean]] agertzen direnak izaki magikoak dira. ''Xanak'', [[Ur|uraren]]  maitagarriak direla esaten dute. Naturako [[Izpiritu|izpirituak]] dira, edertasun handiko emakumearen itxura dute, ile hori luzeak dituzte. Arropa zuriz eta gona luzez jantzita daude, baina biluzik ere ager daitezke. Gainera, [[altxor]] handiak gordetzen dituzte. Esan daiteke [[Iturri|iturrietan]], [[Kobazulo|kobazuloetan]] eta [[Ibaiertz|ibaiertzetan]] bizi diren [[ninfa]] moduko batzuk direla, eta batez ere [[Egunsenti|egunsentian]] eta [[Ilunabar|iluntzean]] agertzen direla. === '''''BUSGOSU''''' === ''Busgosu'' [[Baso|basoaren]] eta [[Animalia|animalien]] jaun nagusia da. Inguruko flora eta fauna babesteaz eta zaintzeaz arduratzen da. [[Kobazulo|Kobazuloetan]] bizi da, gizakien begietan ezkutatuta. Bere gorputza iletsua da eta [[Fauno|faunoenaren]] antzekoa; izan ere, adarrak ditu buruan eta hankak apatxekin. ''Busgosu'' ez da [[beldur]] izan behar den horietakoa, aitzitik, [[Baso|basoan]] galtzen direnei itzulerako bidea aurkitzen laguntzen die, nahiz eta [[Egurgile|egurgileenganako]] antipatia argia sentitzen duen (ulergarria, ezta?) eta izutzen saiatzen da [[Amildegi (geologia)|amildegi]] batetik eror daitezen. === '''''BORRINA'I GÜERCU''''' === Izaki mitologikoa baino gehiago, ''Borrina 'l Güercu'' sentsazioa da. Berezko nortasuna duen aire ilun hori da, [[Laino ilunak|laino ilun]], lodi eta izoztu itxurakoa, "Haraindiarekin" lotzen dena. Hildakoen azken arnasa omen da, [[Gau|gauez]] aire zabalean ibiltzen diren pertsonen [[Eztarri|eztarriei]] heltzen diena. === '''''PAPON''''' === ''Paponen'' itxura ez da atseginena, papada handiko eta [[Sabel|sabel puztuko]] pertsonaia da. Asturiasko mendebaldeko ume guztiek [[Beldur|beldurra]] diote, haurrak [[Bahitze|bahitzen]] baititu jateko. === '''''CARISIO''''' === Izaki hau [[Beldur|beldurra]] eduki behar zaienetako bat da. Izaki beldurgarria eta iluna da, haur gaiztoen eskuak babesten dituena. Begirunerik gabe! [[Elezahar|Elezaharrak]] dioenez, haur hau antzina txikienak ondo portatzeko beldurtzeko erabiltzen zen. Datu bitxi gisa, oinarri izan zuen erreferente bat duela esatea. Hispaniaren okupazioan asturuei eskuak moztera kondenatu zuen [[gobernadore]] [[Erromatar Inperioa|erromatar]] baten irudia izan omen zen bere jatorria. == '''''Ipuina''''' == {{Txikipedia entzun|audioa=}} === '''''Baso Sorginduaren Aholku Handia''''' === Bazen behin, '''''Asturiasen''''', ''Venturán'' Mendia izeneko baso magiko bat, non izaki mitikoak harmonian bizi ziren. Baina bake hori arriskuan zegoen. Gau ilun batean, ''Nuberuk'', ekaitzen jainkoak, inoiz desagertzen ez zen hodei erraldoi bat utzi zuen basoaren gainean erortzen, eta herritarrak urduritzen hasi ziren. Izaki magikoen kontseilua basoko soilgune nagusian bildu zen. ''Xana'', urrezko ilea eta kantu hipnotikoa duen maitagarria, topaketaren buru zen, bere lagun ''Trasgu'' txikiak lagundurik, bilerak antolatzeaz arduratzen zena (nahiz eta beti zerbait ahaztu). —Honek ezin du horrela jarraitu! —oihu egin zuen ''Xanak'', bere argi makila astintzen zuen bitartean. —Nire altxor gordelekuak urez beteta daude! -kexatu zen ''Papon'', beti jaki-poltsa bat kargatzen zuen iratxo jatuna. —Nire kandelek ez dute halako hezetasunarekin su hartzen —esan zuen ''Carisiok'', galdutakoak gidatzen zituen espektro adeitsu batek. ''Borrina’l Güercu'' jakintsuak, lainoz jantzitako izpiritu zaharrak, esku hartu zuen: — Garbi dago ''Nuberu'' zerbaitengatik haserre dagoela. Zerk haserretu duen jakin behar dugu. Horretarako, misio bat antolatu zen, eta ''Xanak'' ausarten talde bat bidaltzea erabaki zuen, ''Nuberurekin'' hitz egin eta bakea berrezartzeko. Taldea honako hauek osatzen zuten: - ''Trasgu'', bere asmamenagatik (eta bihurrikeria). - Bitsontziak, uretan zehar mezuak eraman zitzakeen itsasoko izaki bat. - ''Busgous'', basoaren zaindaria bere begirada sarkorrarekin. - ''Atayala'', mendietako zaindari jakintsua, haizeen sekretuak ezagutzen zituena. Baina, ''Nuberu'' bizi zen tontorrera iristeko, ''Culebre'' beldurgarriaren aintzira zeharkatu behar zuten, pasabide magikoak zaintzen zituen suge erraldoi bat, urre koloreko ezkatak zituena. Taldeak egunsentian ekin zion bideari. Bidezidorretik, ''Trasgu''-k taldea entretenitzen zuen erortzean distiratzen zuten harri magikoak saltaraziz, ''Espumeros''-ek kostaldean hausten zituzten olatuen istorioak kontatzen zituen bitartean. Lakura iristean, ordea, ''Culebre'' aurkitu zuten, eta zuhaitzak astindu zituen orro batez agertu zen. —Nor da nire lakua zeharkatzen ausartzen dena? —esan zuen Sugea. —Gu! —esan zuen ''Trasguk'' ausart, nahiz eta bere ahotsa apur bat dardarka ari zen—. Nuberurekin hitz egin behar dugu. —Orduan, nire igarkizuna asmatu behar duzue —esan zuen ''Culebreak'', bere gorputza eraztun erraldoi baten gisa biribilkatzen zuen bitartean—. Huts egiten baduzue, hemen geratuko zarete betirako. Igarkizuna horrela zioen: "Sustraiak ditut baina ez naiz landarea, erreka bat dut baina ez naiz ura, haizeak altxatzen nau eta indarrez jaisten naiz, nor naiz? " Trasguk burua hazkatu zuen. ''Espumeros''-ek itsasoan pentsatzen nuen, baina bazekien ez zela erantzuna. ''Atayala'' mendietako emakume jakintsuak hitz egin zuen: —Mendi bat! Sustraiak lurrean ditu, ibaiak hegaletan, eta haizeak inguratzen du. ''Culebre''-k, txunditurik, pasatzen utzi zien. Tontorrera iristean, ''Nuberu'' aurkitu zuten hodei ilun baten gainean eserita, bekoskoa zimurtuta. Ekaitza basoan nola eragiten ari zen azaldu zuten heroiek. —Ez da nire errua basoak sufritzea —esan zuen ''Nuberuk'' ahots burrunbatsuaz—. Nire tximista-koroa galdu nuen azken haize-erauntsian, eta hura gabe ezin ditut ekaitzak kontrolatu. ''Busgous''-ek, bere begi zorrotzez, zerua ikertu eta haritz urrun batean korapilatutako distira bat ikusi zuen. ''Nuberuko'' koroa zen. ''Espumeros''-ek eta ''Trasgu''-k talde-lanarekin berreskuratu zuten, eta, hura itzultzean, ''Nuberuk'' irribarre egin zuen. —Eskerrik asko, lagunok. Oreka berreskuratuko dut basoan. Hodeia desagertu egin zen, eguzkiak dir-dir egin zezan. Heroiak soilunera itzuli zirenean, ''Paponek'' eta ''Carisiok'' antolatutako festa handi batekin egin zieten harrera. Harrezkero, ''Venturán'' Mendiko biztanleek ikasi zuten gatazkarik ilunenak ere ausardiaz, talde-lanarekin eta maltzurkeria apur batekin konpon daitezkeela. Eta, badaezpada ere, urtero ospatzen zuten Kontseilu Magikoaren Eguna, basoa eta haren misterioak zaintzearen garrantzia gogoratuz. egca506kg990vsaknsiq6kpdvydh7f2 9998371 9998368 2024-12-13T12:04:02Z Txanpis taldea 168647 9998371 wikitext text/x-wiki {{Banner|El angliru desde el Monsacro.jpg }} == '''ASTURIASEKO MITOLOGIA, HISTORIA MAGIKOEN MUNDUA''' == [[Asturiaseko]] [[Txikipedia:Mitologia|mitologia]], tradizioen parte diren [[Txikipedia:Ipuin|ipuin]] eta kondaira magikoen multzoa da. Espainiako iparraldeko eskualde oso berezian kokatzen da. Mendi, ibai eta [[Kantauri itsasoa|Kantauri itsasoz]] inguratutako lur hauetan, magia, natura eta inguruko herri eta herrixken bizitza nahasten dituzten istorio harrigarriak sortu ziren. Istorio horiek Espainiako iparraldeko eta [[Europa|Europako]] beste istorio magiko batzuekin zerikusi handia dute, baina hauen desberdintasun nagusia Asturiasko paisaietan eta landa- bizitzan inspiratuta daudela da. Hauetako asko aintzinako garaietatik datoz, asturiarrek, [[Kristautasunaren historia|kristautasunaren]] aurretik, herrietako jendea asmatutakoak, naturako jainko eta izpirituengan sinesten zutenak. Denborarekin, sinesmen horiek kristautasunaren irakaspenekin nahastu ziren, gaur egun ezagutzen ditugun mitoak eta ipuinak sortuz. Urte askotan, istorio horiek ahoz aho baino ez ziren kontatzen, batez ere herrixketan eta [[nekazari]], [[marinel]] edo [[Meatzaritza|meatzarien]] artean, jende askok ez zekielako irakurtzen ezta idazten ere. XIX. mendean Espainian zabaldu ziren eskolei esker, haur gehiagok ikasi ahal izan zuten irakurtzen eta idazten, tradizio berezi horiek kontserbatzen eta partekatzen lagunduz. Gaur egun, Asturiasko mitologiak bizirik dirau ipuin, liburu eta ospakizunetan, ''Xanak'', ''Trasgu'' edo ''Cuélebre'' beldurgarriak bezalako izaki magikoekin amets egitera gonbidatuz, eta abenturaz beteriko mundu bat deskubritzera gonbidatuz. Esploratzera ausartzen zara? == '''''Zeintzuk dira aurkitu daitezkeen pertsonaiak?''''' == === '''''TRASGU''''' === ''Trasgu'' [[iratxo]] txiki bat da, giza itxurakoa, bizi-bizia dena. Asturiasko mendebaldean ''Diablu Burlón'', ''Trasno, Cornín'' edo ''"Xuán dos camíos"'' bezala ezagutzen da. [[Alkandora]] eta txano gorri batekin janzten da, horregatik ''"gorrizkoa"'' ere deitzen zaio. ''Trasgu'' pertsona jatorra da, neketsua, eta asko gustatzen zaizkio bihurrikeriak, txantxa astunak egitea, eta, batez ere, molestatzea. Kontraesanean joka dezake, batzuetan bizi den etxeko biztanleei lagunduz eta beste batzuetan ahal den guztian gogaituz. === '''''ESPUMERO''''' === Apardunak izaki txiki eta jostariak dira, [[Alga|algaz]] jantzita, itsas barraskiloak daramatzate eta [[Olatu|olatuen]] gainean irristatzen dira. Iratxo hauek bi motatakoak izan daitezke: beltzaranak, [[Itsasontzi|itsasontziak]] [[laino]] egunetan gidatzen dituztenak [[Itsasertz|kostaldera]] arazorik gabe irits daitezen; eta ilehoriak, [[Marinel|marinelen]] familien etxeetara joaten direnak [[Itsaso|itsasoan]] nola dagoen jakinarazteko. [[Fitxategi:Interpretación dun Nubeiro.jpg|thumb|181x181px|Nuberu]] === ''NUBERU'' === ''Nuberu'' pertsonaia, izaki indartsua, garaia, feudoa eta itxuragabea da. Berak [[Hodei|hodeiak]] kargatzen ditu eta berak [[Euri|euria]] eragiten du nahi duen lekuan. ''Nuberuak'' [[Ekaitz|ekaitzak]] eragin ditzake, eta ona edo txarra izan daiteke, uraren intentsitatearen arabera [[Uzta|uztak]] lagunduz edo hondatuz. ''Xuan Cabritu'' edo ''Juan Cabrito'' izenari ere erantzuten dio eta tradizioak dio beti [[Laino|lainoz inguratuta]] dagoen [[Mendi|mendietan]] bizi dela. [[Fitxategi:Cuelebre.jpg|thumb|Culebre]] === '''''CULEBRE''''' === [[Herensuge|Dragoiak]] eta [[suge]] mitologikoak ohikoak dira leku guztietan, eta Asturiasekoa ''Culebre'' deitzen da. Suge hau, bi [[Saguzar|saguzar hegal]] bizkarrean dauzka. [[Gizaki|Gizakiez]] elikatzen da eta [[Kobazulo|kobazuloetan]] eta leku urrunetan [[Altxor|altxorrak gordetzen]] ditu. === '''''ATAYALA''''' === ''Talaia'' [[Donibane jaia|San Joan Gauean]] desliluratzen direnei itxaroten dien izaki femeninoa da. ''Talaia'' [[Argi|argia]] sugar bihurtzen denean, aurkitzen duenak [[sahats]] adar batekin itzali behar du. Horrela egiten bada, ''Talaia'', kuellebrez babestua egon arren, bere jauregiko aberastasunak emango dizkio askatu duenari. === '''''XANAK''''' === Batez ere [[Donibane jaia|San Joan Gauean]] agertzen direnak izaki magikoak dira. ''Xanak'', [[Ur|uraren]]  maitagarriak direla esaten dute. Naturako [[Izpiritu|izpirituak]] dira, edertasun handiko emakumearen itxura dute, ile hori luzeak dituzte. Arropa zuriz eta gona luzez jantzita daude, baina biluzik ere ager daitezke. Gainera, [[altxor]] handiak gordetzen dituzte. Esan daiteke [[Iturri|iturrietan]], [[Kobazulo|kobazuloetan]] eta [[Ibaiertz|ibaiertzetan]] bizi diren [[ninfa]] moduko batzuk direla, eta batez ere [[Egunsenti|egunsentian]] eta [[Ilunabar|iluntzean]] agertzen direla. === '''''BUSGOSU''''' === ''Busgosu'' [[Baso|basoaren]] eta [[Animalia|animalien]] jaun nagusia da. Inguruko flora eta fauna babesteaz eta zaintzeaz arduratzen da. [[Kobazulo|Kobazuloetan]] bizi da, gizakien begietan ezkutatuta. Bere gorputza iletsua da eta [[Fauno|faunoenaren]] antzekoa; izan ere, adarrak ditu buruan eta hankak apatxekin. ''Busgosu'' ez da [[beldur]] izan behar den horietakoa, aitzitik, [[Baso|basoan]] galtzen direnei itzulerako bidea aurkitzen laguntzen die, nahiz eta [[Egurgile|egurgileenganako]] antipatia argia sentitzen duen (ulergarria, ezta?) eta izutzen saiatzen da [[Amildegi (geologia)|amildegi]] batetik eror daitezen. === '''''BORRINA'I GÜERCU''''' === Izaki mitologikoa baino gehiago, ''Borrina 'l Güercu'' sentsazioa da. Berezko nortasuna duen aire ilun hori da, [[Laino ilunak|laino ilun]], lodi eta izoztu itxurakoa, "Haraindiarekin" lotzen dena. Hildakoen azken arnasa omen da, [[Gau|gauez]] aire zabalean ibiltzen diren pertsonen [[Eztarri|eztarriei]] heltzen diena. === '''''PAPON''''' === ''Paponen'' itxura ez da atseginena, papada handiko eta [[Sabel|sabel puztuko]] pertsonaia da. Asturiasko mendebaldeko ume guztiek [[Beldur|beldurra]] diote, haurrak [[Bahitze|bahitzen]] baititu jateko. === '''''CARISIO''''' === Izaki hau [[Beldur|beldurra]] eduki behar zaienetako bat da. Izaki beldurgarria eta iluna da, haur gaiztoen eskuak babesten dituena. Begirunerik gabe! [[Elezahar|Elezaharrak]] dioenez, haur hau antzina txikienak ondo portatzeko beldurtzeko erabiltzen zen. Datu bitxi gisa, oinarri izan zuen erreferente bat duela esatea. Hispaniaren okupazioan asturuei eskuak moztera kondenatu zuen [[gobernadore]] [[Erromatar Inperioa|erromatar]] baten irudia izan omen zen bere jatorria. == '''''Ipuina''''' == {{Txikipedia entzun|audioa=}} === '''''Baso Sorginduaren Aholku Handia''''' === Bazen behin, '''''Asturiasen''''', ''Venturán'' Mendia izeneko baso magiko bat, non izaki mitikoak harmonian bizi ziren. Baina bake hori arriskuan zegoen. Gau ilun batean, ''Nuberuk'', ekaitzen jainkoak, inoiz desagertzen ez zen hodei erraldoi bat utzi zuen basoaren gainean erortzen, eta herritarrak urduritzen hasi ziren. Izaki magikoen kontseilua basoko soilgune nagusian bildu zen. ''Xana'', urrezko ilea eta kantu hipnotikoa duen maitagarria, topaketaren buru zen, bere lagun ''Trasgu'' txikiak lagundurik, bilerak antolatzeaz arduratzen zena (nahiz eta beti zerbait ahaztu). —Honek ezin du horrela jarraitu! —oihu egin zuen ''Xanak'', bere argi makila astintzen zuen bitartean. —Nire altxor gordelekuak urez beteta daude! -kexatu zen ''Papon'', beti jaki-poltsa bat kargatzen zuen iratxo jatuna. —Nire kandelek ez dute halako hezetasunarekin su hartzen —esan zuen ''Carisiok'', galdutakoak gidatzen zituen espektro adeitsu batek. ''Borrina’l Güercu'' jakintsuak, lainoz jantzitako izpiritu zaharrak, esku hartu zuen: — Garbi dago ''Nuberu'' zerbaitengatik haserre dagoela. Zerk haserretu duen jakin behar dugu. Horretarako, misio bat antolatu zen, eta ''Xanak'' ausarten talde bat bidaltzea erabaki zuen, ''Nuberurekin'' hitz egin eta bakea berrezartzeko. Taldea honako hauek osatzen zuten: - ''Trasgu'', bere asmamenagatik (eta bihurrikeria). - Bitsontziak, uretan zehar mezuak eraman zitzakeen itsasoko izaki bat. - ''Busgous'', basoaren zaindaria bere begirada sarkorrarekin. - ''Atayala'', mendietako zaindari jakintsua, haizeen sekretuak ezagutzen zituena. Baina, ''Nuberu'' bizi zen tontorrera iristeko, ''Culebre'' beldurgarriaren aintzira zeharkatu behar zuten, pasabide magikoak zaintzen zituen suge erraldoi bat, urre koloreko ezkatak zituena. Taldeak egunsentian ekin zion bideari. Bidezidorretik, ''Trasgu''-k taldea entretenitzen zuen erortzean distiratzen zuten harri magikoak saltaraziz, ''Espumeros''-ek kostaldean hausten zituzten olatuen istorioak kontatzen zituen bitartean. Lakura iristean, ordea, ''Culebre'' aurkitu zuten, eta zuhaitzak astindu zituen orro batez agertu zen. —Nor da nire lakua zeharkatzen ausartzen dena? —esan zuen Sugea. —Gu! —esan zuen ''Trasguk'' ausart, nahiz eta bere ahotsa apur bat dardarka ari zen—. Nuberurekin hitz egin behar dugu. —Orduan, nire igarkizuna asmatu behar duzue —esan zuen ''Culebreak'', bere gorputza eraztun erraldoi baten gisa biribilkatzen zuen bitartean—. Huts egiten baduzue, hemen geratuko zarete betirako. Igarkizuna horrela zioen: "Sustraiak ditut baina ez naiz landarea, erreka bat dut baina ez naiz ura, haizeak altxatzen nau eta indarrez jaisten naiz, nor naiz? " Trasguk burua hazkatu zuen. ''Espumeros''-ek itsasoan pentsatzen nuen, baina bazekien ez zela erantzuna. ''Atayala'' mendietako emakume jakintsuak hitz egin zuen: —Mendi bat! Sustraiak lurrean ditu, ibaiak hegaletan, eta haizeak inguratzen du. ''Culebre''-k, txunditurik, pasatzen utzi zien. Tontorrera iristean, ''Nuberu'' aurkitu zuten hodei ilun baten gainean eserita, bekoskoa zimurtuta. Ekaitza basoan nola eragiten ari zen azaldu zuten heroiek. —Ez da nire errua basoak sufritzea —esan zuen ''Nuberuk'' ahots burrunbatsuaz—. Nire tximista-koroa galdu nuen azken haize-erauntsian, eta hura gabe ezin ditut ekaitzak kontrolatu. ''Busgous''-ek, bere begi zorrotzez, zerua ikertu eta haritz urrun batean korapilatutako distira bat ikusi zuen. ''Nuberuko'' koroa zen. ''Espumeros''-ek eta ''Trasgu''-k talde-lanarekin berreskuratu zuten, eta, hura itzultzean, ''Nuberuk'' irribarre egin zuen. —Eskerrik asko, lagunok. Oreka berreskuratuko dut basoan. Hodeia desagertu egin zen, eguzkiak dir-dir egin zezan. Heroiak soilunera itzuli zirenean, ''Paponek'' eta ''Carisiok'' antolatutako festa handi batekin egin zieten harrera. Harrezkero, ''Venturán'' Mendiko biztanleek ikasi zuten gatazkarik ilunenak ere ausardiaz, talde-lanarekin eta maltzurkeria apur batekin konpon daitezkeela. Eta, badaezpada ere, urtero ospatzen zuten Kontseilu Magikoaren Eguna, basoa eta haren misterioak zaintzearen garrantzia gogoratuz. kb5qu7j292e4g6at57vt63w2v1gfok1 9998372 9998371 2024-12-13T12:04:51Z Txanpis taldea 168647 9998372 wikitext text/x-wiki {{Banner|El angliru desde el Monsacro.jpg }} == '''Asturiaseko mitologia, historia magikoen mundua''' == [[Asturiaseko]] [[Txikipedia:Mitologia|mitologia]], tradizioen parte diren [[Txikipedia:Ipuin|ipuin]] eta kondaira magikoen multzoa da. Espainiako iparraldeko eskualde oso berezian kokatzen da. Mendi, ibai eta [[Kantauri itsasoa|Kantauri itsasoz]] inguratutako lur hauetan, magia, natura eta inguruko herri eta herrixken bizitza nahasten dituzten istorio harrigarriak sortu ziren. Istorio horiek Espainiako iparraldeko eta [[Europa|Europako]] beste istorio magiko batzuekin zerikusi handia dute, baina hauen desberdintasun nagusia Asturiasko paisaietan eta landa- bizitzan inspiratuta daudela da. Hauetako asko aintzinako garaietatik datoz, asturiarrek, [[Kristautasunaren historia|kristautasunaren]] aurretik, herrietako jendea asmatutakoak, naturako jainko eta izpirituengan sinesten zutenak. Denborarekin, sinesmen horiek kristautasunaren irakaspenekin nahastu ziren, gaur egun ezagutzen ditugun mitoak eta ipuinak sortuz. Urte askotan, istorio horiek ahoz aho baino ez ziren kontatzen, batez ere herrixketan eta [[nekazari]], [[marinel]] edo [[Meatzaritza|meatzarien]] artean, jende askok ez zekielako irakurtzen ezta idazten ere. XIX. mendean Espainian zabaldu ziren eskolei esker, haur gehiagok ikasi ahal izan zuten irakurtzen eta idazten, tradizio berezi horiek kontserbatzen eta partekatzen lagunduz. Gaur egun, Asturiasko mitologiak bizirik dirau ipuin, liburu eta ospakizunetan, ''Xanak'', ''Trasgu'' edo ''Cuélebre'' beldurgarriak bezalako izaki magikoekin amets egitera gonbidatuz, eta abenturaz beteriko mundu bat deskubritzera gonbidatuz. Esploratzera ausartzen zara? == '''''Zeintzuk dira aurkitu daitezkeen pertsonaiak?''''' == === '''''TRASGU''''' === ''Trasgu'' [[iratxo]] txiki bat da, giza itxurakoa, bizi-bizia dena. Asturiasko mendebaldean ''Diablu Burlón'', ''Trasno, Cornín'' edo ''"Xuán dos camíos"'' bezala ezagutzen da. [[Alkandora]] eta txano gorri batekin janzten da, horregatik ''"gorrizkoa"'' ere deitzen zaio. ''Trasgu'' pertsona jatorra da, neketsua, eta asko gustatzen zaizkio bihurrikeriak, txantxa astunak egitea, eta, batez ere, molestatzea. Kontraesanean joka dezake, batzuetan bizi den etxeko biztanleei lagunduz eta beste batzuetan ahal den guztian gogaituz. === '''''ESPUMERO''''' === Apardunak izaki txiki eta jostariak dira, [[Alga|algaz]] jantzita, itsas barraskiloak daramatzate eta [[Olatu|olatuen]] gainean irristatzen dira. Iratxo hauek bi motatakoak izan daitezke: beltzaranak, [[Itsasontzi|itsasontziak]] [[laino]] egunetan gidatzen dituztenak [[Itsasertz|kostaldera]] arazorik gabe irits daitezen; eta ilehoriak, [[Marinel|marinelen]] familien etxeetara joaten direnak [[Itsaso|itsasoan]] nola dagoen jakinarazteko. [[Fitxategi:Interpretación dun Nubeiro.jpg|thumb|181x181px|Nuberu]] === ''NUBERU'' === ''Nuberu'' pertsonaia, izaki indartsua, garaia, feudoa eta itxuragabea da. Berak [[Hodei|hodeiak]] kargatzen ditu eta berak [[Euri|euria]] eragiten du nahi duen lekuan. ''Nuberuak'' [[Ekaitz|ekaitzak]] eragin ditzake, eta ona edo txarra izan daiteke, uraren intentsitatearen arabera [[Uzta|uztak]] lagunduz edo hondatuz. ''Xuan Cabritu'' edo ''Juan Cabrito'' izenari ere erantzuten dio eta tradizioak dio beti [[Laino|lainoz inguratuta]] dagoen [[Mendi|mendietan]] bizi dela. [[Fitxategi:Cuelebre.jpg|thumb|Culebre]] === '''''CULEBRE''''' === [[Herensuge|Dragoiak]] eta [[suge]] mitologikoak ohikoak dira leku guztietan, eta Asturiasekoa ''Culebre'' deitzen da. Suge hau, bi [[Saguzar|saguzar hegal]] bizkarrean dauzka. [[Gizaki|Gizakiez]] elikatzen da eta [[Kobazulo|kobazuloetan]] eta leku urrunetan [[Altxor|altxorrak gordetzen]] ditu. === '''''ATAYALA''''' === ''Talaia'' [[Donibane jaia|San Joan Gauean]] desliluratzen direnei itxaroten dien izaki femeninoa da. ''Talaia'' [[Argi|argia]] sugar bihurtzen denean, aurkitzen duenak [[sahats]] adar batekin itzali behar du. Horrela egiten bada, ''Talaia'', kuellebrez babestua egon arren, bere jauregiko aberastasunak emango dizkio askatu duenari. === '''''XANAK''''' === Batez ere [[Donibane jaia|San Joan Gauean]] agertzen direnak izaki magikoak dira. ''Xanak'', [[Ur|uraren]]  maitagarriak direla esaten dute. Naturako [[Izpiritu|izpirituak]] dira, edertasun handiko emakumearen itxura dute, ile hori luzeak dituzte. Arropa zuriz eta gona luzez jantzita daude, baina biluzik ere ager daitezke. Gainera, [[altxor]] handiak gordetzen dituzte. Esan daiteke [[Iturri|iturrietan]], [[Kobazulo|kobazuloetan]] eta [[Ibaiertz|ibaiertzetan]] bizi diren [[ninfa]] moduko batzuk direla, eta batez ere [[Egunsenti|egunsentian]] eta [[Ilunabar|iluntzean]] agertzen direla. === '''''BUSGOSU''''' === ''Busgosu'' [[Baso|basoaren]] eta [[Animalia|animalien]] jaun nagusia da. Inguruko flora eta fauna babesteaz eta zaintzeaz arduratzen da. [[Kobazulo|Kobazuloetan]] bizi da, gizakien begietan ezkutatuta. Bere gorputza iletsua da eta [[Fauno|faunoenaren]] antzekoa; izan ere, adarrak ditu buruan eta hankak apatxekin. ''Busgosu'' ez da [[beldur]] izan behar den horietakoa, aitzitik, [[Baso|basoan]] galtzen direnei itzulerako bidea aurkitzen laguntzen die, nahiz eta [[Egurgile|egurgileenganako]] antipatia argia sentitzen duen (ulergarria, ezta?) eta izutzen saiatzen da [[Amildegi (geologia)|amildegi]] batetik eror daitezen. === '''''BORRINA'I GÜERCU''''' === Izaki mitologikoa baino gehiago, ''Borrina 'l Güercu'' sentsazioa da. Berezko nortasuna duen aire ilun hori da, [[Laino ilunak|laino ilun]], lodi eta izoztu itxurakoa, "Haraindiarekin" lotzen dena. Hildakoen azken arnasa omen da, [[Gau|gauez]] aire zabalean ibiltzen diren pertsonen [[Eztarri|eztarriei]] heltzen diena. === '''''PAPON''''' === ''Paponen'' itxura ez da atseginena, papada handiko eta [[Sabel|sabel puztuko]] pertsonaia da. Asturiasko mendebaldeko ume guztiek [[Beldur|beldurra]] diote, haurrak [[Bahitze|bahitzen]] baititu jateko. === '''''CARISIO''''' === Izaki hau [[Beldur|beldurra]] eduki behar zaienetako bat da. Izaki beldurgarria eta iluna da, haur gaiztoen eskuak babesten dituena. Begirunerik gabe! [[Elezahar|Elezaharrak]] dioenez, haur hau antzina txikienak ondo portatzeko beldurtzeko erabiltzen zen. Datu bitxi gisa, oinarri izan zuen erreferente bat duela esatea. Hispaniaren okupazioan asturuei eskuak moztera kondenatu zuen [[gobernadore]] [[Erromatar Inperioa|erromatar]] baten irudia izan omen zen bere jatorria. == '''''Ipuina''''' == {{Txikipedia entzun|audioa=}} === '''''Baso Sorginduaren Aholku Handia''''' === Bazen behin, '''''Asturiasen''''', ''Venturán'' Mendia izeneko baso magiko bat, non izaki mitikoak harmonian bizi ziren. Baina bake hori arriskuan zegoen. Gau ilun batean, ''Nuberuk'', ekaitzen jainkoak, inoiz desagertzen ez zen hodei erraldoi bat utzi zuen basoaren gainean erortzen, eta herritarrak urduritzen hasi ziren. Izaki magikoen kontseilua basoko soilgune nagusian bildu zen. ''Xana'', urrezko ilea eta kantu hipnotikoa duen maitagarria, topaketaren buru zen, bere lagun ''Trasgu'' txikiak lagundurik, bilerak antolatzeaz arduratzen zena (nahiz eta beti zerbait ahaztu). —Honek ezin du horrela jarraitu! —oihu egin zuen ''Xanak'', bere argi makila astintzen zuen bitartean. —Nire altxor gordelekuak urez beteta daude! -kexatu zen ''Papon'', beti jaki-poltsa bat kargatzen zuen iratxo jatuna. —Nire kandelek ez dute halako hezetasunarekin su hartzen —esan zuen ''Carisiok'', galdutakoak gidatzen zituen espektro adeitsu batek. ''Borrina’l Güercu'' jakintsuak, lainoz jantzitako izpiritu zaharrak, esku hartu zuen: — Garbi dago ''Nuberu'' zerbaitengatik haserre dagoela. Zerk haserretu duen jakin behar dugu. Horretarako, misio bat antolatu zen, eta ''Xanak'' ausarten talde bat bidaltzea erabaki zuen, ''Nuberurekin'' hitz egin eta bakea berrezartzeko. Taldea honako hauek osatzen zuten: - ''Trasgu'', bere asmamenagatik (eta bihurrikeria). - Bitsontziak, uretan zehar mezuak eraman zitzakeen itsasoko izaki bat. - ''Busgous'', basoaren zaindaria bere begirada sarkorrarekin. - ''Atayala'', mendietako zaindari jakintsua, haizeen sekretuak ezagutzen zituena. Baina, ''Nuberu'' bizi zen tontorrera iristeko, ''Culebre'' beldurgarriaren aintzira zeharkatu behar zuten, pasabide magikoak zaintzen zituen suge erraldoi bat, urre koloreko ezkatak zituena. Taldeak egunsentian ekin zion bideari. Bidezidorretik, ''Trasgu''-k taldea entretenitzen zuen erortzean distiratzen zuten harri magikoak saltaraziz, ''Espumeros''-ek kostaldean hausten zituzten olatuen istorioak kontatzen zituen bitartean. Lakura iristean, ordea, ''Culebre'' aurkitu zuten, eta zuhaitzak astindu zituen orro batez agertu zen. —Nor da nire lakua zeharkatzen ausartzen dena? —esan zuen Sugea. —Gu! —esan zuen ''Trasguk'' ausart, nahiz eta bere ahotsa apur bat dardarka ari zen—. Nuberurekin hitz egin behar dugu. —Orduan, nire igarkizuna asmatu behar duzue —esan zuen ''Culebreak'', bere gorputza eraztun erraldoi baten gisa biribilkatzen zuen bitartean—. Huts egiten baduzue, hemen geratuko zarete betirako. Igarkizuna horrela zioen: "Sustraiak ditut baina ez naiz landarea, erreka bat dut baina ez naiz ura, haizeak altxatzen nau eta indarrez jaisten naiz, nor naiz? " Trasguk burua hazkatu zuen. ''Espumeros''-ek itsasoan pentsatzen nuen, baina bazekien ez zela erantzuna. ''Atayala'' mendietako emakume jakintsuak hitz egin zuen: —Mendi bat! Sustraiak lurrean ditu, ibaiak hegaletan, eta haizeak inguratzen du. ''Culebre''-k, txunditurik, pasatzen utzi zien. Tontorrera iristean, ''Nuberu'' aurkitu zuten hodei ilun baten gainean eserita, bekoskoa zimurtuta. Ekaitza basoan nola eragiten ari zen azaldu zuten heroiek. —Ez da nire errua basoak sufritzea —esan zuen ''Nuberuk'' ahots burrunbatsuaz—. Nire tximista-koroa galdu nuen azken haize-erauntsian, eta hura gabe ezin ditut ekaitzak kontrolatu. ''Busgous''-ek, bere begi zorrotzez, zerua ikertu eta haritz urrun batean korapilatutako distira bat ikusi zuen. ''Nuberuko'' koroa zen. ''Espumeros''-ek eta ''Trasgu''-k talde-lanarekin berreskuratu zuten, eta, hura itzultzean, ''Nuberuk'' irribarre egin zuen. —Eskerrik asko, lagunok. Oreka berreskuratuko dut basoan. Hodeia desagertu egin zen, eguzkiak dir-dir egin zezan. Heroiak soilunera itzuli zirenean, ''Paponek'' eta ''Carisiok'' antolatutako festa handi batekin egin zieten harrera. Harrezkero, ''Venturán'' Mendiko biztanleek ikasi zuten gatazkarik ilunenak ere ausardiaz, talde-lanarekin eta maltzurkeria apur batekin konpon daitezkeela. Eta, badaezpada ere, urtero ospatzen zuten Kontseilu Magikoaren Eguna, basoa eta haren misterioak zaintzearen garrantzia gogoratuz. qg44qofxip0qqoc10v21rydap03h5i4 9998378 9998372 2024-12-13T12:08:14Z Txanpis taldea 168647 9998378 wikitext text/x-wiki {{Banner|El angliru desde el Monsacro.jpg }} == '''Asturiaseko mitologia, historia magikoen mundua''' == [[Asturiaseko]] [[Txikipedia:Mitologia|mitologia]], tradizioen parte diren [[Txikipedia:Ipuin|ipuin]] eta kondaira magikoen multzoa da. Espainiako iparraldeko eskualde oso berezian kokatzen da. Mendi, ibai eta [[Kantauri itsasoa|Kantauri itsasoz]] inguratutako lur hauetan, magia, natura eta inguruko herri eta herrixken bizitza nahasten dituzten istorio harrigarriak sortu ziren. Istorio horiek Espainiako iparraldeko eta [[Europa|Europako]] beste istorio magiko batzuekin zerikusi handia dute, baina hauen desberdintasun nagusia Asturiasko paisaietan eta landa- bizitzan inspiratuta daudela da. Hauetako asko aintzinako garaietatik datoz, asturiarrek, [[Kristautasunaren historia|kristautasunaren]] aurretik, herrietako jendea asmatutakoak, naturako jainko eta izpirituengan sinesten zutenak. Denborarekin, sinesmen horiek kristautasunaren irakaspenekin nahastu ziren, gaur egun ezagutzen ditugun mitoak eta ipuinak sortuz. Urte askotan, istorio horiek ahoz aho baino ez ziren kontatzen, batez ere herrixketan eta [[nekazari]], [[marinel]] edo [[Meatzaritza|meatzarien]] artean, jende askok ez zekielako irakurtzen ezta idazten ere. XIX. mendean Espainian zabaldu ziren eskolei esker, haur gehiagok ikasi ahal izan zuten irakurtzen eta idazten, tradizio berezi horiek kontserbatzen eta partekatzen lagunduz. Gaur egun, Asturiasko mitologiak bizirik dirau ipuin, liburu eta ospakizunetan, ''Xanak'', ''Trasgu'' edo ''Cuélebre'' beldurgarriak bezalako izaki magikoekin amets egitera gonbidatuz, eta abenturaz beteriko mundu bat deskubritzera gonbidatuz. Esploratzera ausartzen zara? == '''''Zeintzuk dira aurkitu daitezkeen pertsonaiak?''''' == === '''''Trasgu''''' === ''Trasgu'' [[iratxo]] txiki bat da, giza itxurakoa, bizi-bizia dena. Asturiasko mendebaldean ''Diablu Burlón'', ''Trasno, Cornín'' edo ''"Xuán dos camíos"'' bezala ezagutzen da. [[Alkandora]] eta txano gorri batekin janzten da, horregatik ''"gorrizkoa"'' ere deitzen zaio. ''Trasgu'' pertsona jatorra da, neketsua, eta asko gustatzen zaizkio bihurrikeriak, txantxa astunak egitea, eta, batez ere, molestatzea. Kontraesanean joka dezake, batzuetan bizi den etxeko biztanleei lagunduz eta beste batzuetan ahal den guztian gogaituz. === '''''Espumero''''' === Apardunak izaki txiki eta jostariak dira, [[Alga|algaz]] jantzita, itsas barraskiloak daramatzate eta [[Olatu|olatuen]] gainean irristatzen dira. Iratxo hauek bi motatakoak izan daitezke: beltzaranak, [[Itsasontzi|itsasontziak]] [[laino]] egunetan gidatzen dituztenak [[Itsasertz|kostaldera]] arazorik gabe irits daitezen; eta ilehoriak, [[Marinel|marinelen]] familien etxeetara joaten direnak [[Itsaso|itsasoan]] nola dagoen jakinarazteko. [[Fitxategi:Interpretación dun Nubeiro.jpg|thumb|181x181px|Nuberu]] === ''Nuberu'' === ''Nuberu'' pertsonaia, izaki indartsua, garaia, feudoa eta itxuragabea da. Berak [[Hodei|hodeiak]] kargatzen ditu eta berak [[Euri|euria]] eragiten du nahi duen lekuan. ''Nuberuak'' [[Ekaitz|ekaitzak]] eragin ditzake, eta ona edo txarra izan daiteke, uraren intentsitatearen arabera [[Uzta|uztak]] lagunduz edo hondatuz. ''Xuan Cabritu'' edo ''Juan Cabrito'' izenari ere erantzuten dio eta tradizioak dio beti [[Laino|lainoz inguratuta]] dagoen [[Mendi|mendietan]] bizi dela. [[Fitxategi:Cuelebre.jpg|thumb|Culebre]] === '''''Culebre''''' === [[Herensuge|Dragoiak]] eta [[suge]] mitologikoak ohikoak dira leku guztietan, eta Asturiasekoa ''Culebre'' deitzen da. Suge hau, bi [[Saguzar|saguzar hegal]] bizkarrean dauzka. [[Gizaki|Gizakiez]] elikatzen da eta [[Kobazulo|kobazuloetan]] eta leku urrunetan [[Altxor|altxorrak gordetzen]] ditu. === '''''Atayala''''' === ''Talaia'' [[Donibane jaia|San Joan Gauean]] desliluratzen direnei itxaroten dien izaki femeninoa da. ''Talaia'' [[Argi|argia]] sugar bihurtzen denean, aurkitzen duenak [[sahats]] adar batekin itzali behar du. Horrela egiten bada, ''Talaia'', kuellebrez babestua egon arren, bere jauregiko aberastasunak emango dizkio askatu duenari. === '''''Xana''''' === Batez ere [[Donibane jaia|San Joan Gauean]] agertzen direnak izaki magikoak dira. ''Xanak'', [[Ur|uraren]]  maitagarriak direla esaten dute. Naturako [[Izpiritu|izpirituak]] dira, edertasun handiko emakumearen itxura dute, ile hori luzeak dituzte. Arropa zuriz eta gona luzez jantzita daude, baina biluzik ere ager daitezke. Gainera, [[altxor]] handiak gordetzen dituzte. Esan daiteke [[Iturri|iturrietan]], [[Kobazulo|kobazuloetan]] eta [[Ibaiertz|ibaiertzetan]] bizi diren [[ninfa]] moduko batzuk direla, eta batez ere [[Egunsenti|egunsentian]] eta [[Ilunabar|iluntzean]] agertzen direla. === '''''Busgosu''''' === ''Busgosu'' [[Baso|basoaren]] eta [[Animalia|animalien]] jaun nagusia da. Inguruko flora eta fauna babesteaz eta zaintzeaz arduratzen da. [[Kobazulo|Kobazuloetan]] bizi da, gizakien begietan ezkutatuta. Bere gorputza iletsua da eta [[Fauno|faunoenaren]] antzekoa; izan ere, adarrak ditu buruan eta hankak apatxekin. ''Busgosu'' ez da [[beldur]] izan behar den horietakoa, aitzitik, [[Baso|basoan]] galtzen direnei itzulerako bidea aurkitzen laguntzen die, nahiz eta [[Egurgile|egurgileenganako]] antipatia argia sentitzen duen (ulergarria, ezta?) eta izutzen saiatzen da [[Amildegi (geologia)|amildegi]] batetik eror daitezen. === '''''Borrina´l Güercu''''' === Izaki mitologikoa baino gehiago, ''Borrina 'l Güercu'' sentsazioa da. Berezko nortasuna duen aire ilun hori da, [[Laino ilunak|laino ilun]], lodi eta izoztu itxurakoa, "Haraindiarekin" lotzen dena. Hildakoen azken arnasa omen da, [[Gau|gauez]] aire zabalean ibiltzen diren pertsonen [[Eztarri|eztarriei]] heltzen diena. === '''''Papon''''' === ''Paponen'' itxura ez da atseginena, papada handiko eta [[Sabel|sabel puztuko]] pertsonaia da. Asturiasko mendebaldeko ume guztiek [[Beldur|beldurra]] diote, haurrak [[Bahitze|bahitzen]] baititu jateko. === '''''Carisio''''' === Izaki hau [[Beldur|beldurra]] eduki behar zaienetako bat da. Izaki beldurgarria eta iluna da, haur gaiztoen eskuak babesten dituena. Begirunerik gabe! [[Elezahar|Elezaharrak]] dioenez, haur hau antzina txikienak ondo portatzeko beldurtzeko erabiltzen zen. Datu bitxi gisa, oinarri izan zuen erreferente bat duela esatea. Hispaniaren okupazioan asturuei eskuak moztera kondenatu zuen [[gobernadore]] [[Erromatar Inperioa|erromatar]] baten irudia izan omen zen bere jatorria. == '''''Ipuina''''' == {{Txikipedia entzun|audioa=}} === '''''Baso sorginduaren aholku handia''''' === Bazen behin, '''''Asturiasen''''', ''Venturán'' Mendia izeneko baso magiko bat, non izaki mitikoak harmonian bizi ziren. Baina bake hori arriskuan zegoen. Gau ilun batean, ''Nuberuk'', ekaitzen jainkoak, inoiz desagertzen ez zen hodei erraldoi bat utzi zuen basoaren gainean erortzen, eta herritarrak urduritzen hasi ziren. Izaki magikoen kontseilua basoko soilgune nagusian bildu zen. ''Xana'', urrezko ilea eta kantu hipnotikoa duen maitagarria, topaketaren buru zen, bere lagun ''Trasgu'' txikiak lagundurik, bilerak antolatzeaz arduratzen zena (nahiz eta beti zerbait ahaztu). —Honek ezin du horrela jarraitu! —oihu egin zuen ''Xanak'', bere argi makila astintzen zuen bitartean. —Nire altxor gordelekuak urez beteta daude! -kexatu zen ''Papon'', beti jaki-poltsa bat kargatzen zuen iratxo jatuna. —Nire kandelek ez dute halako hezetasunarekin su hartzen —esan zuen ''Carisiok'', galdutakoak gidatzen zituen espektro adeitsu batek. ''Borrina’l Güercu'' jakintsuak, lainoz jantzitako izpiritu zaharrak, esku hartu zuen: — Garbi dago ''Nuberu'' zerbaitengatik haserre dagoela. Zerk haserretu duen jakin behar dugu. Horretarako, misio bat antolatu zen, eta ''Xanak'' ausarten talde bat bidaltzea erabaki zuen, ''Nuberurekin'' hitz egin eta bakea berrezartzeko. Taldea honako hauek osatzen zuten: - ''Trasgu'', bere asmamenagatik (eta bihurrikeria). - Bitsontziak, uretan zehar mezuak eraman zitzakeen itsasoko izaki bat. - ''Busgous'', basoaren zaindaria bere begirada sarkorrarekin. - ''Atayala'', mendietako zaindari jakintsua, haizeen sekretuak ezagutzen zituena. Baina, ''Nuberu'' bizi zen tontorrera iristeko, ''Culebre'' beldurgarriaren aintzira zeharkatu behar zuten, pasabide magikoak zaintzen zituen suge erraldoi bat, urre koloreko ezkatak zituena. Taldeak egunsentian ekin zion bideari. Bidezidorretik, ''Trasgu''-k taldea entretenitzen zuen erortzean distiratzen zuten harri magikoak saltaraziz, ''Espumeros''-ek kostaldean hausten zituzten olatuen istorioak kontatzen zituen bitartean. Lakura iristean, ordea, ''Culebre'' aurkitu zuten, eta zuhaitzak astindu zituen orro batez agertu zen. —Nor da nire lakua zeharkatzen ausartzen dena? —esan zuen Sugea. —Gu! —esan zuen ''Trasguk'' ausart, nahiz eta bere ahotsa apur bat dardarka ari zen—. Nuberurekin hitz egin behar dugu. —Orduan, nire igarkizuna asmatu behar duzue —esan zuen ''Culebreak'', bere gorputza eraztun erraldoi baten gisa biribilkatzen zuen bitartean—. Huts egiten baduzue, hemen geratuko zarete betirako. Igarkizuna horrela zioen: "Sustraiak ditut baina ez naiz landarea, erreka bat dut baina ez naiz ura, haizeak altxatzen nau eta indarrez jaisten naiz, nor naiz? " Trasguk burua hazkatu zuen. ''Espumeros''-ek itsasoan pentsatzen nuen, baina bazekien ez zela erantzuna. ''Atayala'' mendietako emakume jakintsuak hitz egin zuen: —Mendi bat! Sustraiak lurrean ditu, ibaiak hegaletan, eta haizeak inguratzen du. ''Culebre''-k, txunditurik, pasatzen utzi zien. Tontorrera iristean, ''Nuberu'' aurkitu zuten hodei ilun baten gainean eserita, bekoskoa zimurtuta. Ekaitza basoan nola eragiten ari zen azaldu zuten heroiek. —Ez da nire errua basoak sufritzea —esan zuen ''Nuberuk'' ahots burrunbatsuaz—. Nire tximista-koroa galdu nuen azken haize-erauntsian, eta hura gabe ezin ditut ekaitzak kontrolatu. ''Busgous''-ek, bere begi zorrotzez, zerua ikertu eta haritz urrun batean korapilatutako distira bat ikusi zuen. ''Nuberuko'' koroa zen. ''Espumeros''-ek eta ''Trasgu''-k talde-lanarekin berreskuratu zuten, eta, hura itzultzean, ''Nuberuk'' irribarre egin zuen. —Eskerrik asko, lagunok. Oreka berreskuratuko dut basoan. Hodeia desagertu egin zen, eguzkiak dir-dir egin zezan. Heroiak soilunera itzuli zirenean, ''Paponek'' eta ''Carisiok'' antolatutako festa handi batekin egin zieten harrera. Harrezkero, ''Venturán'' Mendiko biztanleek ikasi zuten gatazkarik ilunenak ere ausardiaz, talde-lanarekin eta maltzurkeria apur batekin konpon daitezkeela. Eta, badaezpada ere, urtero ospatzen zuten Kontseilu Magikoaren Eguna, basoa eta haren misterioak zaintzearen garrantzia gogoratuz. s5iy4um8880y5vujqv9eym63jn4lkto 9998381 9998378 2024-12-13T12:08:59Z Txanpis taldea 168647 9998381 wikitext text/x-wiki {{Banner|El angliru desde el Monsacro.jpg }} == '''Asturiaseko mitologia, historia magikoen mundua''' == [[Asturiaseko]] [[Txikipedia:Mitologia|mitologia]], tradizioen parte diren [[Txikipedia:Ipuin|ipuin]] eta kondaira magikoen multzoa da. Espainiako iparraldeko eskualde oso berezian kokatzen da. Mendi, ibai eta [[Kantauri itsasoa|Kantauri itsasoz]] inguratutako lur hauetan, magia, natura eta inguruko herri eta herrixken bizitza nahasten dituzten istorio harrigarriak sortu ziren. Istorio horiek Espainiako iparraldeko eta [[Europa|Europako]] beste istorio magiko batzuekin zerikusi handia dute, baina hauen desberdintasun nagusia Asturiasko paisaietan eta landa- bizitzan inspiratuta daudela da. Hauetako asko aintzinako garaietatik datoz, asturiarrek, [[Kristautasunaren historia|kristautasunaren]] aurretik, herrietako jendea asmatutakoak, naturako jainko eta izpirituengan sinesten zutenak. Denborarekin, sinesmen horiek kristautasunaren irakaspenekin nahastu ziren, gaur egun ezagutzen ditugun mitoak eta ipuinak sortuz. Urte askotan, istorio horiek ahoz aho baino ez ziren kontatzen, batez ere herrixketan eta [[nekazari]], [[marinel]] edo [[Meatzaritza|meatzarien]] artean, jende askok ez zekielako irakurtzen ezta idazten ere. XIX. mendean Espainian zabaldu ziren eskolei esker, haur gehiagok ikasi ahal izan zuten irakurtzen eta idazten, tradizio berezi horiek kontserbatzen eta partekatzen lagunduz. Gaur egun, Asturiasko mitologiak bizirik dirau ipuin, liburu eta ospakizunetan, ''Xanak'', ''Trasgu'' edo ''Cuélebre'' beldurgarriak bezalako izaki magikoekin amets egitera gonbidatuz, eta abenturaz beteriko mundu bat deskubritzera gonbidatuz. Esploratzera ausartzen zara? == '''''Zeintzuk dira aurkitu daitezkeen pertsonaiak?''''' == [[Fitxategi:Reunióndetrasgos.jpg|thumb|Trasgu]] === '''''Trasgu''''' === ''Trasgu'' [[iratxo]] txiki bat da, giza itxurakoa, bizi-bizia dena. Asturiasko mendebaldean ''Diablu Burlón'', ''Trasno, Cornín'' edo ''"Xuán dos camíos"'' bezala ezagutzen da. [[Alkandora]] eta txano gorri batekin janzten da, horregatik ''"gorrizkoa"'' ere deitzen zaio. ''Trasgu'' pertsona jatorra da, neketsua, eta asko gustatzen zaizkio bihurrikeriak, txantxa astunak egitea, eta, batez ere, molestatzea. Kontraesanean joka dezake, batzuetan bizi den etxeko biztanleei lagunduz eta beste batzuetan ahal den guztian gogaituz. === '''''Espumero''''' === Apardunak izaki txiki eta jostariak dira, [[Alga|algaz]] jantzita, itsas barraskiloak daramatzate eta [[Olatu|olatuen]] gainean irristatzen dira. Iratxo hauek bi motatakoak izan daitezke: beltzaranak, [[Itsasontzi|itsasontziak]] [[laino]] egunetan gidatzen dituztenak [[Itsasertz|kostaldera]] arazorik gabe irits daitezen; eta ilehoriak, [[Marinel|marinelen]] familien etxeetara joaten direnak [[Itsaso|itsasoan]] nola dagoen jakinarazteko. [[Fitxategi:Interpretación dun Nubeiro.jpg|thumb|181x181px|Nuberu]] === ''NUBERU'' === ''Nuberu'' pertsonaia, izaki indartsua, garaia, feudoa eta itxuragabea da. Berak [[Hodei|hodeiak]] kargatzen ditu eta berak [[Euri|euria]] eragiten du nahi duen lekuan. ''Nuberuak'' [[Ekaitz|ekaitzak]] eragin ditzake, eta ona edo txarra izan daiteke, uraren intentsitatearen arabera [[Uzta|uztak]] lagunduz edo hondatuz. ''Xuan Cabritu'' edo ''Juan Cabrito'' izenari ere erantzuten dio eta tradizioak dio beti [[Laino|lainoz inguratuta]] dagoen [[Mendi|mendietan]] bizi dela. [[Fitxategi:Cuelebre.jpg|thumb|Culebre]] === '''''CULEBRE''''' === [[Herensuge|Dragoiak]] eta [[suge]] mitologikoak ohikoak dira leku guztietan, eta Asturiasekoa ''Culebre'' deitzen da. Suge hau, bi [[Saguzar|saguzar hegal]] bizkarrean dauzka. [[Gizaki|Gizakiez]] elikatzen da eta [[Kobazulo|kobazuloetan]] eta leku urrunetan [[Altxor|altxorrak gordetzen]] ditu. === '''''ATAYALA''''' === ''Talaia'' [[Donibane jaia|San Joan Gauean]] desliluratzen direnei itxaroten dien izaki femeninoa da. ''Talaia'' [[Argi|argia]] sugar bihurtzen denean, aurkitzen duenak [[sahats]] adar batekin itzali behar du. Horrela egiten bada, ''Talaia'', kuellebrez babestua egon arren, bere jauregiko aberastasunak emango dizkio askatu duenari. [[Fitxategi:Lamia Waterhouse.jpg|thumb|165x165px|Xana]] === '''''XANAK''''' === Batez ere [[Donibane jaia|San Joan Gauean]] agertzen direnak izaki magikoak dira. ''Xanak'', [[Ur|uraren]]  maitagarriak direla esaten dute. Naturako [[Izpiritu|izpirituak]] dira, edertasun handiko emakumearen itxura dute, ile hori luzeak dituzte. Arropa zuriz eta gona luzez jantzita daude, baina biluzik ere ager daitezke. Gainera, [[altxor]] handiak gordetzen dituzte. Esan daiteke [[Iturri|iturrietan]], [[Kobazulo|kobazuloetan]] eta [[Ibaiertz|ibaiertzetan]] bizi diren [[ninfa]] moduko batzuk direla, eta batez ere [[Egunsenti|egunsentian]] eta [[Ilunabar|iluntzean]] agertzen direla. === '''''BUSGOSU''''' === ''Busgosu'' [[Baso|basoaren]] eta [[Animalia|animalien]] jaun nagusia da. Inguruko flora eta fauna babesteaz eta zaintzeaz arduratzen da. [[Kobazulo|Kobazuloetan]] bizi da, gizakien begietan ezkutatuta. Bere gorputza iletsua da eta [[Fauno|faunoenaren]] antzekoa; izan ere, adarrak ditu buruan eta hankak apatxekin. ''Busgosu'' ez da [[beldur]] izan behar den horietakoa, aitzitik, [[Baso|basoan]] galtzen direnei itzulerako bidea aurkitzen laguntzen die, nahiz eta [[Egurgile|egurgileenganako]] antipatia argia sentitzen duen (ulergarria, ezta?) eta izutzen saiatzen da [[Amildegi (geologia)|amildegi]] batetik eror daitezen. === '''''BORRINA'I GÜERCU''''' === Izaki mitologikoa baino gehiago, ''Borrina 'l Güercu'' sentsazioa da. Berezko nortasuna duen aire ilun hori da, [[Laino ilunak|laino ilun]], lodi eta izoztu itxurakoa, "Haraindiarekin" lotzen dena. Hildakoen azken arnasa omen da, [[Gau|gauez]] aire zabalean ibiltzen diren pertsonen [[Eztarri|eztarriei]] heltzen diena. === '''''PAPON''''' === ''Paponen'' itxura ez da atseginena, papada handiko eta [[Sabel|sabel puztuko]] pertsonaia da. Asturiasko mendebaldeko ume guztiek [[Beldur|beldurra]] diote, haurrak [[Bahitze|bahitzen]] baititu jateko. === '''''CARISIO''''' === Izaki hau [[Beldur|beldurra]] eduki behar zaienetako bat da. Izaki beldurgarria eta iluna da, haur gaiztoen eskuak babesten dituena. Begirunerik gabe! [[Elezahar|Elezaharrak]] dioenez, haur hau antzina txikienak ondo portatzeko beldurtzeko erabiltzen zen. Datu bitxi gisa, oinarri izan zuen erreferente bat duela esatea. Hispaniaren okupazioan asturuei eskuak moztera kondenatu zuen [[gobernadore]] [[Erromatar Inperioa|erromatar]] baten irudia izan omen zen bere jatorria. == '''''Ipuina''''' == {{Txikipedia entzun|audioa=}} === '''''Baso Sorginduaren Aholku Handia''''' === Bazen behin, '''''Asturiasen''''', ''Venturán'' Mendia izeneko baso magiko bat, non izaki mitikoak harmonian bizi ziren. Baina bake hori arriskuan zegoen. Gau ilun batean, ''Nuberuk'', ekaitzen jainkoak, inoiz desagertzen ez zen hodei erraldoi bat utzi zuen basoaren gainean erortzen, eta herritarrak urduritzen hasi ziren. Izaki magikoen kontseilua basoko soilgune nagusian bildu zen. ''Xana'', urrezko ilea eta kantu hipnotikoa duen maitagarria, topaketaren buru zen, bere lagun ''Trasgu'' txikiak lagundurik, bilerak antolatzeaz arduratzen zena (nahiz eta beti zerbait ahaztu). —Honek ezin du horrela jarraitu! —oihu egin zuen ''Xanak'', bere argi makila astintzen zuen bitartean. —Nire altxor gordelekuak urez beteta daude! -kexatu zen ''Papon'', beti jaki-poltsa bat kargatzen zuen iratxo jatuna. —Nire kandelek ez dute halako hezetasunarekin su hartzen —esan zuen ''Carisiok'', galdutakoak gidatzen zituen espektro adeitsu batek. ''Borrina’l Güercu'' jakintsuak, lainoz jantzitako izpiritu zaharrak, esku hartu zuen: — Garbi dago ''Nuberu'' zerbaitengatik haserre dagoela. Zerk haserretu duen jakin behar dugu. Horretarako, misio bat antolatu zen, eta ''Xanak'' ausarten talde bat bidaltzea erabaki zuen, ''Nuberurekin'' hitz egin eta bakea berrezartzeko. Taldea honako hauek osatzen zuten: - ''Trasgu'', bere asmamenagatik (eta bihurrikeria). - Bitsontziak, uretan zehar mezuak eraman zitzakeen itsasoko izaki bat. - ''Busgous'', basoaren zaindaria bere begirada sarkorrarekin. - ''Atayala'', mendietako zaindari jakintsua, haizeen sekretuak ezagutzen zituena. Baina, ''Nuberu'' bizi zen tontorrera iristeko, ''Culebre'' beldurgarriaren aintzira zeharkatu behar zuten, pasabide magikoak zaintzen zituen suge erraldoi bat, urre koloreko ezkatak zituena. Taldeak egunsentian ekin zion bideari. Bidezidorretik, ''Trasgu''-k taldea entretenitzen zuen erortzean distiratzen zuten harri magikoak saltaraziz, ''Espumeros''-ek kostaldean hausten zituzten olatuen istorioak kontatzen zituen bitartean. Lakura iristean, ordea, ''Culebre'' aurkitu zuten, eta zuhaitzak astindu zituen orro batez agertu zen. —Nor da nire lakua zeharkatzen ausartzen dena? —esan zuen Sugea. —Gu! —esan zuen ''Trasguk'' ausart, nahiz eta bere ahotsa apur bat dardarka ari zen—. Nuberurekin hitz egin behar dugu. —Orduan, nire igarkizuna asmatu behar duzue —esan zuen ''Culebreak'', bere gorputza eraztun erraldoi baten gisa biribilkatzen zuen bitartean—. Huts egiten baduzue, hemen geratuko zarete betirako. Igarkizuna horrela zioen: "Sustraiak ditut baina ez naiz landarea, erreka bat dut baina ez naiz ura, haizeak altxatzen nau eta indarrez jaisten naiz, nor naiz? " Trasguk burua hazkatu zuen. ''Espumeros''-ek itsasoan pentsatzen nuen, baina bazekien ez zela erantzuna. ''Atayala'' mendietako emakume jakintsuak hitz egin zuen: —Mendi bat! Sustraiak lurrean ditu, ibaiak hegaletan, eta haizeak inguratzen du. ''Culebre''-k, txunditurik, pasatzen utzi zien. Tontorrera iristean, ''Nuberu'' aurkitu zuten hodei ilun baten gainean eserita, bekoskoa zimurtuta. Ekaitza basoan nola eragiten ari zen azaldu zuten heroiek. —Ez da nire errua basoak sufritzea —esan zuen ''Nuberuk'' ahots burrunbatsuaz—. Nire tximista-koroa galdu nuen azken haize-erauntsian, eta hura gabe ezin ditut ekaitzak kontrolatu. ''Busgous''-ek, bere begi zorrotzez, zerua ikertu eta haritz urrun batean korapilatutako distira bat ikusi zuen. ''Nuberuko'' koroa zen. ''Espumeros''-ek eta ''Trasgu''-k talde-lanarekin berreskuratu zuten, eta, hura itzultzean, ''Nuberuk'' irribarre egin zuen. —Eskerrik asko, lagunok. Oreka berreskuratuko dut basoan. Hodeia desagertu egin zen, eguzkiak dir-dir egin zezan. Heroiak soilunera itzuli zirenean, ''Paponek'' eta ''Carisiok'' antolatutako festa handi batekin egin zieten harrera. Harrezkero, ''Venturán'' Mendiko biztanleek ikasi zuten gatazkarik ilunenak ere ausardiaz, talde-lanarekin eta maltzurkeria apur batekin konpon daitezkeela. Eta, badaezpada ere, urtero ospatzen zuten Kontseilu Magikoaren Eguna, basoa eta haren misterioak zaintzearen garrantzia gogoratuz. c51w2blp51abrzdk3ats1qg3756h02e 9998384 9998381 2024-12-13T12:10:55Z Txanpis taldea 168647 9998384 wikitext text/x-wiki {{Banner|El angliru desde el Monsacro.jpg }} == '''Asturiaseko mitologia, historia magikoen mundua''' == [[Asturiaseko]] [[Txikipedia:Mitologia|mitologia]], tradizioen parte diren [[Txikipedia:Ipuin|ipuin]] eta kondaira magikoen multzoa da. Espainiako iparraldeko eskualde oso berezian kokatzen da. Mendi, ibai eta [[Kantauri itsasoa|Kantauri itsasoz]] inguratutako lur hauetan, magia, natura eta inguruko herri eta herrixken bizitza nahasten dituzten istorio harrigarriak sortu ziren. Istorio horiek Espainiako iparraldeko eta [[Europa|Europako]] beste istorio magiko batzuekin zerikusi handia dute, baina hauen desberdintasun nagusia Asturiasko paisaietan eta landa- bizitzan inspiratuta daudela da. Hauetako asko aintzinako garaietatik datoz, asturiarrek, [[Kristautasunaren historia|kristautasunaren]] aurretik, herrietako jendea asmatutakoak, naturako jainko eta izpirituengan sinesten zutenak. Denborarekin, sinesmen horiek kristautasunaren irakaspenekin nahastu ziren, gaur egun ezagutzen ditugun mitoak eta ipuinak sortuz. Urte askotan, istorio horiek ahoz aho baino ez ziren kontatzen, batez ere herrixketan eta [[nekazari]], [[marinel]] edo [[Meatzaritza|meatzarien]] artean, jende askok ez zekielako irakurtzen ezta idazten ere. XIX. mendean Espainian zabaldu ziren eskolei esker, haur gehiagok ikasi ahal izan zuten irakurtzen eta idazten, tradizio berezi horiek kontserbatzen eta partekatzen lagunduz. Gaur egun, Asturiasko mitologiak bizirik dirau ipuin, liburu eta ospakizunetan, ''Xanak'', ''Trasgu'' edo ''Cuélebre'' beldurgarriak bezalako izaki magikoekin amets egitera gonbidatuz, eta abenturaz beteriko mundu bat deskubritzera gonbidatuz. Esploratzera ausartzen zara? == '''''Zeintzuk dira aurkitu daitezkeen pertsonaiak?''''' == [[Fitxategi:Reunióndetrasgos.jpg|thumb|Trasgu]] === '''''Trasgu''''' === ''Trasgu'' [[iratxo]] txiki bat da, giza itxurakoa, bizi-bizia dena. Asturiasko mendebaldean ''Diablu Burlón'', ''Trasno, Cornín'' edo ''"Xuán dos camíos"'' bezala ezagutzen da. [[Alkandora]] eta txano gorri batekin janzten da, horregatik ''"gorrizkoa"'' ere deitzen zaio. ''Trasgu'' pertsona jatorra da, neketsua, eta asko gustatzen zaizkio bihurrikeriak, txantxa astunak egitea, eta, batez ere, molestatzea. Kontraesanean joka dezake, batzuetan bizi den etxeko biztanleei lagunduz eta beste batzuetan ahal den guztian gogaituz. === '''''Espumero''''' === Apardunak izaki txiki eta jostariak dira, [[Alga|algaz]] jantzita, itsas barraskiloak daramatzate eta [[Olatu|olatuen]] gainean irristatzen dira. Iratxo hauek bi motatakoak izan daitezke: beltzaranak, [[Itsasontzi|itsasontziak]] [[laino]] egunetan gidatzen dituztenak [[Itsasertz|kostaldera]] arazorik gabe irits daitezen; eta ilehoriak, [[Marinel|marinelen]] familien etxeetara joaten direnak [[Itsaso|itsasoan]] nola dagoen jakinarazteko. [[Fitxategi:Interpretación dun Nubeiro.jpg|thumb|181x181px|Nuberu]] === ''Nuberu'' === ''Nuberu'' pertsonaia, izaki indartsua, garaia, feudoa eta itxuragabea da. Berak [[Hodei|hodeiak]] kargatzen ditu eta berak [[Euri|euria]] eragiten du nahi duen lekuan. ''Nuberuak'' [[Ekaitz|ekaitzak]] eragin ditzake, eta ona edo txarra izan daiteke, uraren intentsitatearen arabera [[Uzta|uztak]] lagunduz edo hondatuz. ''Xuan Cabritu'' edo ''Juan Cabrito'' izenari ere erantzuten dio eta tradizioak dio beti [[Laino|lainoz inguratuta]] dagoen [[Mendi|mendietan]] bizi dela. [[Fitxategi:Cuelebre.jpg|thumb|Culebre]] === '''''Culebre''''' === [[Herensuge|Dragoiak]] eta [[suge]] mitologikoak ohikoak dira leku guztietan, eta Asturiasekoa ''Culebre'' deitzen da. Suge hau, bi [[Saguzar|saguzar hegal]] bizkarrean dauzka. [[Gizaki|Gizakiez]] elikatzen da eta [[Kobazulo|kobazuloetan]] eta leku urrunetan [[Altxor|altxorrak gordetzen]] ditu. === '''''Atayala''''' === ''Talaia'' [[Donibane jaia|San Joan Gauean]] desliluratzen direnei itxaroten dien izaki femeninoa da. ''Talaia'' [[Argi|argia]] sugar bihurtzen denean, aurkitzen duenak [[sahats]] adar batekin itzali behar du. Horrela egiten bada, ''Talaia'', kuellebrez babestua egon arren, bere jauregiko aberastasunak emango dizkio askatu duenari. [[Fitxategi:Lamia Waterhouse.jpg|thumb|165x165px|Xana]] === '''''Xana''''' === Batez ere [[Donibane jaia|San Joan Gauean]] agertzen direnak izaki magikoak dira. ''Xanak'', [[Ur|uraren]]  maitagarriak direla esaten dute. Naturako [[Izpiritu|izpirituak]] dira, edertasun handiko emakumearen itxura dute, ile hori luzeak dituzte. Arropa zuriz eta gona luzez jantzita daude, baina biluzik ere ager daitezke. Gainera, [[altxor]] handiak gordetzen dituzte. Esan daiteke [[Iturri|iturrietan]], [[Kobazulo|kobazuloetan]] eta [[Ibaiertz|ibaiertzetan]] bizi diren [[ninfa]] moduko batzuk direla, eta batez ere [[Egunsenti|egunsentian]] eta [[Ilunabar|iluntzean]] agertzen direla. === '''''Busgosu''''' === ''Busgosu'' [[Baso|basoaren]] eta [[Animalia|animalien]] jaun nagusia da. Inguruko flora eta fauna babesteaz eta zaintzeaz arduratzen da. [[Kobazulo|Kobazuloetan]] bizi da, gizakien begietan ezkutatuta. Bere gorputza iletsua da eta [[Fauno|faunoenaren]] antzekoa; izan ere, adarrak ditu buruan eta hankak apatxekin. ''Busgosu'' ez da [[beldur]] izan behar den horietakoa, aitzitik, [[Baso|basoan]] galtzen direnei itzulerako bidea aurkitzen laguntzen die, nahiz eta [[Egurgile|egurgileenganako]] antipatia argia sentitzen duen (ulergarria, ezta?) eta izutzen saiatzen da [[Amildegi (geologia)|amildegi]] batetik eror daitezen. === '''''Borrina'i güercu''''' === Izaki mitologikoa baino gehiago, ''Borrina 'l Güercu'' sentsazioa da. Berezko nortasuna duen aire ilun hori da, [[Laino ilunak|laino ilun]], lodi eta izoztu itxurakoa, "Haraindiarekin" lotzen dena. Hildakoen azken arnasa omen da, [[Gau|gauez]] aire zabalean ibiltzen diren pertsonen [[Eztarri|eztarriei]] heltzen diena. === '''''Papon''''' === ''Paponen'' itxura ez da atseginena, papada handiko eta [[Sabel|sabel puztuko]] pertsonaia da. Asturiasko mendebaldeko ume guztiek [[Beldur|beldurra]] diote, haurrak [[Bahitze|bahitzen]] baititu jateko. === '''''Carisio''''' === Izaki hau [[Beldur|beldurra]] eduki behar zaienetako bat da. Izaki beldurgarria eta iluna da, haur gaiztoen eskuak babesten dituena. Begirunerik gabe! [[Elezahar|Elezaharrak]] dioenez, haur hau antzina txikienak ondo portatzeko beldurtzeko erabiltzen zen. Datu bitxi gisa, oinarri izan zuen erreferente bat duela esatea. Hispaniaren okupazioan asturuei eskuak moztera kondenatu zuen [[gobernadore]] [[Erromatar Inperioa|erromatar]] baten irudia izan omen zen bere jatorria. == '''''Ipuina''''' == {{Txikipedia entzun|audioa=}} === '''''Baso Sorginduaren Aholku Handia''''' === Bazen behin, '''''Asturiasen''''', ''Venturán'' Mendia izeneko baso magiko bat, non izaki mitikoak harmonian bizi ziren. Baina bake hori arriskuan zegoen. Gau ilun batean, ''Nuberuk'', ekaitzen jainkoak, inoiz desagertzen ez zen hodei erraldoi bat utzi zuen basoaren gainean erortzen, eta herritarrak urduritzen hasi ziren. Izaki magikoen kontseilua basoko soilgune nagusian bildu zen. ''Xana'', urrezko ilea eta kantu hipnotikoa duen maitagarria, topaketaren buru zen, bere lagun ''Trasgu'' txikiak lagundurik, bilerak antolatzeaz arduratzen zena (nahiz eta beti zerbait ahaztu). —Honek ezin du horrela jarraitu! —oihu egin zuen ''Xanak'', bere argi makila astintzen zuen bitartean. —Nire altxor gordelekuak urez beteta daude! -kexatu zen ''Papon'', beti jaki-poltsa bat kargatzen zuen iratxo jatuna. —Nire kandelek ez dute halako hezetasunarekin su hartzen —esan zuen ''Carisiok'', galdutakoak gidatzen zituen espektro adeitsu batek. ''Borrina’l Güercu'' jakintsuak, lainoz jantzitako izpiritu zaharrak, esku hartu zuen: — Garbi dago ''Nuberu'' zerbaitengatik haserre dagoela. Zerk haserretu duen jakin behar dugu. Horretarako, misio bat antolatu zen, eta ''Xanak'' ausarten talde bat bidaltzea erabaki zuen, ''Nuberurekin'' hitz egin eta bakea berrezartzeko. Taldea honako hauek osatzen zuten: - ''Trasgu'', bere asmamenagatik (eta bihurrikeria). - Bitsontziak, uretan zehar mezuak eraman zitzakeen itsasoko izaki bat. - ''Busgous'', basoaren zaindaria bere begirada sarkorrarekin. - ''Atayala'', mendietako zaindari jakintsua, haizeen sekretuak ezagutzen zituena. Baina, ''Nuberu'' bizi zen tontorrera iristeko, ''Culebre'' beldurgarriaren aintzira zeharkatu behar zuten, pasabide magikoak zaintzen zituen suge erraldoi bat, urre koloreko ezkatak zituena. Taldeak egunsentian ekin zion bideari. Bidezidorretik, ''Trasgu''-k taldea entretenitzen zuen erortzean distiratzen zuten harri magikoak saltaraziz, ''Espumeros''-ek kostaldean hausten zituzten olatuen istorioak kontatzen zituen bitartean. Lakura iristean, ordea, ''Culebre'' aurkitu zuten, eta zuhaitzak astindu zituen orro batez agertu zen. —Nor da nire lakua zeharkatzen ausartzen dena? —esan zuen Sugea. —Gu! —esan zuen ''Trasguk'' ausart, nahiz eta bere ahotsa apur bat dardarka ari zen—. Nuberurekin hitz egin behar dugu. —Orduan, nire igarkizuna asmatu behar duzue —esan zuen ''Culebreak'', bere gorputza eraztun erraldoi baten gisa biribilkatzen zuen bitartean—. Huts egiten baduzue, hemen geratuko zarete betirako. Igarkizuna horrela zioen: "Sustraiak ditut baina ez naiz landarea, erreka bat dut baina ez naiz ura, haizeak altxatzen nau eta indarrez jaisten naiz, nor naiz? " Trasguk burua hazkatu zuen. ''Espumeros''-ek itsasoan pentsatzen nuen, baina bazekien ez zela erantzuna. ''Atayala'' mendietako emakume jakintsuak hitz egin zuen: —Mendi bat! Sustraiak lurrean ditu, ibaiak hegaletan, eta haizeak inguratzen du. ''Culebre''-k, txunditurik, pasatzen utzi zien. Tontorrera iristean, ''Nuberu'' aurkitu zuten hodei ilun baten gainean eserita, bekoskoa zimurtuta. Ekaitza basoan nola eragiten ari zen azaldu zuten heroiek. —Ez da nire errua basoak sufritzea —esan zuen ''Nuberuk'' ahots burrunbatsuaz—. Nire tximista-koroa galdu nuen azken haize-erauntsian, eta hura gabe ezin ditut ekaitzak kontrolatu. ''Busgous''-ek, bere begi zorrotzez, zerua ikertu eta haritz urrun batean korapilatutako distira bat ikusi zuen. ''Nuberuko'' koroa zen. ''Espumeros''-ek eta ''Trasgu''-k talde-lanarekin berreskuratu zuten, eta, hura itzultzean, ''Nuberuk'' irribarre egin zuen. —Eskerrik asko, lagunok. Oreka berreskuratuko dut basoan. Hodeia desagertu egin zen, eguzkiak dir-dir egin zezan. Heroiak soilunera itzuli zirenean, ''Paponek'' eta ''Carisiok'' antolatutako festa handi batekin egin zieten harrera. Harrezkero, ''Venturán'' Mendiko biztanleek ikasi zuten gatazkarik ilunenak ere ausardiaz, talde-lanarekin eta maltzurkeria apur batekin konpon daitezkeela. Eta, badaezpada ere, urtero ospatzen zuten Kontseilu Magikoaren Eguna, basoa eta haren misterioak zaintzearen garrantzia gogoratuz. l5ehneziarapnqdj3rc9vmw9m5srnb2 9998430 9998384 2024-12-13T12:47:04Z Txanpis taldea 168647 9998430 wikitext text/x-wiki {{Banner|El angliru desde el Monsacro.jpg }} == '''Asturiaseko mitologia, historia magikoen mundua''' == [[Asturiaseko]] [[Txikipedia:Mitologia|mitologia]], tradizioen parte diren [[Txikipedia:Ipuin|ipuin]] eta kondaira magikoen multzoa da. Espainiako iparraldeko eskualde oso berezian kokatzen da. Mendi, ibai eta [[Kantauri itsasoa|Kantauri itsasoz]] inguratutako lur hauetan, magia, natura eta inguruko herri eta herrixken bizitza nahasten dituzten istorio harrigarriak sortu ziren. Istorio horiek Espainiako iparraldeko eta [[Europa|Europako]] beste istorio magiko batzuekin zerikusi handia dute, baina hauen desberdintasun nagusia Asturiasko paisaietan eta landa- bizitzan inspiratuta daudela da. Hauetako asko aintzinako garaietatik datoz, asturiarrek, [[Kristautasunaren historia|kristautasunaren]] aurretik, herrietako jendea asmatutakoak, naturako jainko eta izpirituengan sinesten zutenak. Denborarekin, sinesmen horiek kristautasunaren irakaspenekin nahastu ziren, gaur egun ezagutzen ditugun mitoak eta ipuinak sortuz. Urte askotan, istorio horiek ahoz aho baino ez ziren kontatzen, batez ere herrixketan eta [[nekazari]], [[marinel]] edo [[Meatzaritza|meatzarien]] artean, jende askok ez zekielako irakurtzen ezta idazten ere. XIX. mendean Espainian zabaldu ziren eskolei esker, haur gehiagok ikasi ahal izan zuten irakurtzen eta idazten, tradizio berezi horiek kontserbatzen eta partekatzen lagunduz. Gaur egun, Asturiasko mitologiak bizirik dirau ipuin, liburu eta ospakizunetan, ''Xanak'', ''Trasgu'' edo ''Cuélebre'' beldurgarriak bezalako izaki magikoekin amets egitera gonbidatuz, eta abenturaz beteriko mundu bat deskubritzera gonbidatuz. Esploratzera ausartzen zara? == '''''Zeintzuk dira aurkitu daitezkeen pertsonaiak?''''' == [[Fitxategi:Reunióndetrasgos.jpg|thumb|Trasgu]] === '''''Trasgu''''' === ''Trasgu'' [[iratxo]] txiki bat da, giza itxurakoa, bizi-bizia dena. Asturiasko mendebaldean ''Diablu Burlón'', ''Trasno, Cornín'' edo ''"Xuán dos camíos"'' bezala ezagutzen da. [[Alkandora]] eta txano gorri batekin janzten da, horregatik ''"gorrizkoa"'' ere deitzen zaio. ''Trasgu'' pertsona jatorra da, neketsua, eta asko gustatzen zaizkio bihurrikeriak, txantxa astunak egitea, eta, batez ere, molestatzea. Kontraesanean joka dezake, batzuetan bizi den etxeko biztanleei lagunduz eta beste batzuetan ahal den guztian gogaituz. === '''''Espumero''''' === Apardunak izaki txiki eta jostariak dira, [[Alga|algaz]] jantzita, itsas barraskiloak daramatzate eta [[Olatu|olatuen]] gainean irristatzen dira. Iratxo hauek bi motatakoak izan daitezke: beltzaranak, [[Itsasontzi|itsasontziak]] [[laino]] egunetan gidatzen dituztenak [[Itsasertz|kostaldera]] arazorik gabe irits daitezen; eta ilehoriak, [[Marinel|marinelen]] familien etxeetara joaten direnak [[Itsaso|itsasoan]] nola dagoen jakinarazteko. [[Fitxategi:Interpretación dun Nubeiro.jpg|thumb|181x181px|Nuberu]] === ''Nuberu'' === ''Nuberu'' pertsonaia, izaki indartsua, garaia, feudoa eta itxuragabea da. Berak [[Hodei|hodeiak]] kargatzen ditu eta berak [[Euri|euria]] eragiten du nahi duen lekuan. ''Nuberuak'' [[Ekaitz|ekaitzak]] eragin ditzake, eta ona edo txarra izan daiteke, uraren intentsitatearen arabera [[Uzta|uztak]] lagunduz edo hondatuz. ''Xuan Cabritu'' edo ''Juan Cabrito'' izenari ere erantzuten dio eta tradizioak dio beti [[Laino|lainoz inguratuta]] dagoen [[Mendi|mendietan]] bizi dela. [[Fitxategi:Cuelebre.jpg|thumb|Culebre]] === '''''Culebre''''' === [[Herensuge|Dragoiak]] eta [[suge]] mitologikoak ohikoak dira leku guztietan, eta Asturiasekoa ''Culebre'' deitzen da. Suge hau, bi [[Saguzar|saguzar hegal]] bizkarrean dauzka. [[Gizaki|Gizakiez]] elikatzen da eta [[Kobazulo|kobazuloetan]] eta leku urrunetan [[Altxor|altxorrak gordetzen]] ditu. === '''''Atayala''''' === ''Talaia'' [[Donibane jaia|San Joan Gauean]] desliluratzen direnei itxaroten dien izaki femeninoa da. ''Talaia'' [[Argi|argia]] sugar bihurtzen denean, aurkitzen duenak [[sahats]] adar batekin itzali behar du. Horrela egiten bada, ''Talaia'', kuellebrez babestua egon arren, bere jauregiko aberastasunak emango dizkio askatu duenari. [[Fitxategi:Lamia Waterhouse.jpg|thumb|165x165px|Xana]] === '''''Xana''''' === Batez ere [[Donibane jaia|San Joan Gauean]] agertzen direnak izaki magikoak dira. ''Xanak'', [[Ur|uraren]]  maitagarriak direla esaten dute. Naturako [[Izpiritu|izpirituak]] dira, edertasun handiko emakumearen itxura dute, ile hori luzeak dituzte. Arropa zuriz eta gona luzez jantzita daude, baina biluzik ere ager daitezke. Gainera, [[altxor]] handiak gordetzen dituzte. Esan daiteke [[Iturri|iturrietan]], [[Kobazulo|kobazuloetan]] eta [[Ibaiertz|ibaiertzetan]] bizi diren [[ninfa]] moduko batzuk direla, eta batez ere [[Egunsenti|egunsentian]] eta [[Ilunabar|iluntzean]] agertzen direla. === '''''Busgosu''''' === ''Busgosu'' [[Baso|basoaren]] eta [[Animalia|animalien]] jaun nagusia da. Inguruko flora eta fauna babesteaz eta zaintzeaz arduratzen da. [[Kobazulo|Kobazuloetan]] bizi da, gizakien begietan ezkutatuta. Bere gorputza iletsua da eta [[Fauno|faunoenaren]] antzekoa; izan ere, adarrak ditu buruan eta hankak apatxekin. ''Busgosu'' ez da [[beldur]] izan behar den horietakoa, aitzitik, [[Baso|basoan]] galtzen direnei itzulerako bidea aurkitzen laguntzen die, nahiz eta [[Egurgile|egurgileenganako]] antipatia argia sentitzen duen (ulergarria, ezta?) eta izutzen saiatzen da [[Amildegi (geologia)|amildegi]] batetik eror daitezen. === '''''Borrina'i güercu''''' === Izaki mitologikoa baino gehiago, ''Borrina 'l Güercu'' sentsazioa da. Berezko nortasuna duen aire ilun hori da, [[Laino ilunak|laino ilun]], lodi eta izoztu itxurakoa, "Haraindiarekin" lotzen dena. Hildakoen azken arnasa omen da, [[Gau|gauez]] aire zabalean ibiltzen diren pertsonen [[Eztarri|eztarriei]] heltzen diena. === '''''Papon''''' === ''Paponen'' itxura ez da atseginena, papada handiko eta [[Sabel|sabel puztuko]] pertsonaia da. Asturiasko mendebaldeko ume guztiek [[Beldur|beldurra]] diote, haurrak [[Bahitze|bahitzen]] baititu jateko. === '''''Carisio''''' === Izaki hau [[Beldur|beldurra]] eduki behar zaienetako bat da. Izaki beldurgarria eta iluna da, haur gaiztoen eskuak babesten dituena. Begirunerik gabe! [[Elezahar|Elezaharrak]] dioenez, haur hau antzina txikienak ondo portatzeko beldurtzeko erabiltzen zen. Datu bitxi gisa, oinarri izan zuen erreferente bat duela esatea. Hispaniaren okupazioan asturuei eskuak moztera kondenatu zuen [[gobernadore]] [[Erromatar Inperioa|erromatar]] baten irudia izan omen zen bere jatorria. == '''''Ipuina''''' == {{Txikipedia entzun|audioa=Ipuina (1).ogg (fitxategia)}} === '''''Baso Sorginduaren Aholku Handia''''' === Bazen behin, '''''Asturiasen''''', ''Venturán'' Mendia izeneko baso magiko bat, non izaki mitikoak harmonian bizi ziren. Baina bake hori arriskuan zegoen. Gau ilun batean, ''Nuberuk'', ekaitzen jainkoak, inoiz desagertzen ez zen hodei erraldoi bat utzi zuen basoaren gainean erortzen, eta herritarrak urduritzen hasi ziren. Izaki magikoen kontseilua basoko soilgune nagusian bildu zen. ''Xana'', urrezko ilea eta kantu hipnotikoa duen maitagarria, topaketaren buru zen, bere lagun ''Trasgu'' txikiak lagundurik, bilerak antolatzeaz arduratzen zena (nahiz eta beti zerbait ahaztu). —Honek ezin du horrela jarraitu! —oihu egin zuen ''Xanak'', bere argi makila astintzen zuen bitartean. —Nire altxor gordelekuak urez beteta daude! -kexatu zen ''Papon'', beti jaki-poltsa bat kargatzen zuen iratxo jatuna. —Nire kandelek ez dute halako hezetasunarekin su hartzen —esan zuen ''Carisiok'', galdutakoak gidatzen zituen espektro adeitsu batek. ''Borrina’l Güercu'' jakintsuak, lainoz jantzitako izpiritu zaharrak, esku hartu zuen: — Garbi dago ''Nuberu'' zerbaitengatik haserre dagoela. Zerk haserretu duen jakin behar dugu. Horretarako, misio bat antolatu zen, eta ''Xanak'' ausarten talde bat bidaltzea erabaki zuen, ''Nuberurekin'' hitz egin eta bakea berrezartzeko. Taldea honako hauek osatzen zuten: - ''Trasgu'', bere asmamenagatik (eta bihurrikeria). - Bitsontziak, uretan zehar mezuak eraman zitzakeen itsasoko izaki bat. - ''Busgous'', basoaren zaindaria bere begirada sarkorrarekin. - ''Atayala'', mendietako zaindari jakintsua, haizeen sekretuak ezagutzen zituena. Baina, ''Nuberu'' bizi zen tontorrera iristeko, ''Culebre'' beldurgarriaren aintzira zeharkatu behar zuten, pasabide magikoak zaintzen zituen suge erraldoi bat, urre koloreko ezkatak zituena. Taldeak egunsentian ekin zion bideari. Bidezidorretik, ''Trasgu''-k taldea entretenitzen zuen erortzean distiratzen zuten harri magikoak saltaraziz, ''Espumeros''-ek kostaldean hausten zituzten olatuen istorioak kontatzen zituen bitartean. Lakura iristean, ordea, ''Culebre'' aurkitu zuten, eta zuhaitzak astindu zituen orro batez agertu zen. —Nor da nire lakua zeharkatzen ausartzen dena? —esan zuen Sugea. —Gu! —esan zuen ''Trasguk'' ausart, nahiz eta bere ahotsa apur bat dardarka ari zen—. Nuberurekin hitz egin behar dugu. —Orduan, nire igarkizuna asmatu behar duzue —esan zuen ''Culebreak'', bere gorputza eraztun erraldoi baten gisa biribilkatzen zuen bitartean—. Huts egiten baduzue, hemen geratuko zarete betirako. Igarkizuna horrela zioen: "Sustraiak ditut baina ez naiz landarea, erreka bat dut baina ez naiz ura, haizeak altxatzen nau eta indarrez jaisten naiz, nor naiz? " Trasguk burua hazkatu zuen. ''Espumeros''-ek itsasoan pentsatzen nuen, baina bazekien ez zela erantzuna. ''Atayala'' mendietako emakume jakintsuak hitz egin zuen: —Mendi bat! Sustraiak lurrean ditu, ibaiak hegaletan, eta haizeak inguratzen du. ''Culebre''-k, txunditurik, pasatzen utzi zien. Tontorrera iristean, ''Nuberu'' aurkitu zuten hodei ilun baten gainean eserita, bekoskoa zimurtuta. Ekaitza basoan nola eragiten ari zen azaldu zuten heroiek. —Ez da nire errua basoak sufritzea —esan zuen ''Nuberuk'' ahots burrunbatsuaz—. Nire tximista-koroa galdu nuen azken haize-erauntsian, eta hura gabe ezin ditut ekaitzak kontrolatu. ''Busgous''-ek, bere begi zorrotzez, zerua ikertu eta haritz urrun batean korapilatutako distira bat ikusi zuen. ''Nuberuko'' koroa zen. ''Espumeros''-ek eta ''Trasgu''-k talde-lanarekin berreskuratu zuten, eta, hura itzultzean, ''Nuberuk'' irribarre egin zuen. —Eskerrik asko, lagunok. Oreka berreskuratuko dut basoan. Hodeia desagertu egin zen, eguzkiak dir-dir egin zezan. Heroiak soilunera itzuli zirenean, ''Paponek'' eta ''Carisiok'' antolatutako festa handi batekin egin zieten harrera. Harrezkero, ''Venturán'' Mendiko biztanleek ikasi zuten gatazkarik ilunenak ere ausardiaz, talde-lanarekin eta maltzurkeria apur batekin konpon daitezkeela. Eta, badaezpada ere, urtero ospatzen zuten Kontseilu Magikoaren Eguna, basoa eta haren misterioak zaintzearen garrantzia gogoratuz. exxuun54qfy2rjzlj55z8aplg7rkuba 9998435 9998430 2024-12-13T12:48:07Z Txanpis taldea 168647 9998435 wikitext text/x-wiki {{Banner|El angliru desde el Monsacro.jpg }} == '''Asturiaseko mitologia, historia magikoen mundua''' == [[Asturiaseko]] [[Txikipedia:Mitologia|mitologia]], tradizioen parte diren [[Txikipedia:Ipuin|ipuin]] eta kondaira magikoen multzoa da. Espainiako iparraldeko eskualde oso berezian kokatzen da. Mendi, ibai eta [[Kantauri itsasoa|Kantauri itsasoz]] inguratutako lur hauetan, magia, natura eta inguruko herri eta herrixken bizitza nahasten dituzten istorio harrigarriak sortu ziren. Istorio horiek Espainiako iparraldeko eta [[Europa|Europako]] beste istorio magiko batzuekin zerikusi handia dute, baina hauen desberdintasun nagusia Asturiasko paisaietan eta landa- bizitzan inspiratuta daudela da. Hauetako asko aintzinako garaietatik datoz, asturiarrek, [[Kristautasunaren historia|kristautasunaren]] aurretik, herrietako jendea asmatutakoak, naturako jainko eta izpirituengan sinesten zutenak. Denborarekin, sinesmen horiek kristautasunaren irakaspenekin nahastu ziren, gaur egun ezagutzen ditugun mitoak eta ipuinak sortuz. Urte askotan, istorio horiek ahoz aho baino ez ziren kontatzen, batez ere herrixketan eta [[nekazari]], [[marinel]] edo [[Meatzaritza|meatzarien]] artean, jende askok ez zekielako irakurtzen ezta idazten ere. XIX. mendean Espainian zabaldu ziren eskolei esker, haur gehiagok ikasi ahal izan zuten irakurtzen eta idazten, tradizio berezi horiek kontserbatzen eta partekatzen lagunduz. Gaur egun, Asturiasko mitologiak bizirik dirau ipuin, liburu eta ospakizunetan, ''Xanak'', ''Trasgu'' edo ''Cuélebre'' beldurgarriak bezalako izaki magikoekin amets egitera gonbidatuz, eta abenturaz beteriko mundu bat deskubritzera gonbidatuz. Esploratzera ausartzen zara? == '''''Zeintzuk dira aurkitu daitezkeen pertsonaiak?''''' == [[Fitxategi:Reunióndetrasgos.jpg|thumb|Trasgu]] === '''''Trasgu''''' === ''Trasgu'' [[iratxo]] txiki bat da, giza itxurakoa, bizi-bizia dena. Asturiasko mendebaldean ''Diablu Burlón'', ''Trasno, Cornín'' edo ''"Xuán dos camíos"'' bezala ezagutzen da. [[Alkandora]] eta txano gorri batekin janzten da, horregatik ''"gorrizkoa"'' ere deitzen zaio. ''Trasgu'' pertsona jatorra da, neketsua, eta asko gustatzen zaizkio bihurrikeriak, txantxa astunak egitea, eta, batez ere, molestatzea. Kontraesanean joka dezake, batzuetan bizi den etxeko biztanleei lagunduz eta beste batzuetan ahal den guztian gogaituz. === '''''Espumero''''' === Apardunak izaki txiki eta jostariak dira, [[Alga|algaz]] jantzita, itsas barraskiloak daramatzate eta [[Olatu|olatuen]] gainean irristatzen dira. Iratxo hauek bi motatakoak izan daitezke: beltzaranak, [[Itsasontzi|itsasontziak]] [[laino]] egunetan gidatzen dituztenak [[Itsasertz|kostaldera]] arazorik gabe irits daitezen; eta ilehoriak, [[Marinel|marinelen]] familien etxeetara joaten direnak [[Itsaso|itsasoan]] nola dagoen jakinarazteko. [[Fitxategi:Interpretación dun Nubeiro.jpg|thumb|181x181px|Nuberu]] === ''Nuberu'' === ''Nuberu'' pertsonaia, izaki indartsua, garaia, feudoa eta itxuragabea da. Berak [[Hodei|hodeiak]] kargatzen ditu eta berak [[Euri|euria]] eragiten du nahi duen lekuan. ''Nuberuak'' [[Ekaitz|ekaitzak]] eragin ditzake, eta ona edo txarra izan daiteke, uraren intentsitatearen arabera [[Uzta|uztak]] lagunduz edo hondatuz. ''Xuan Cabritu'' edo ''Juan Cabrito'' izenari ere erantzuten dio eta tradizioak dio beti [[Laino|lainoz inguratuta]] dagoen [[Mendi|mendietan]] bizi dela. [[Fitxategi:Cuelebre.jpg|thumb|Culebre]] === '''''Culebre''''' === [[Herensuge|Dragoiak]] eta [[suge]] mitologikoak ohikoak dira leku guztietan, eta Asturiasekoa ''Culebre'' deitzen da. Suge hau, bi [[Saguzar|saguzar hegal]] bizkarrean dauzka. [[Gizaki|Gizakiez]] elikatzen da eta [[Kobazulo|kobazuloetan]] eta leku urrunetan [[Altxor|altxorrak gordetzen]] ditu. === '''''Atayala''''' === ''Talaia'' [[Donibane jaia|San Joan Gauean]] desliluratzen direnei itxaroten dien izaki femeninoa da. ''Talaia'' [[Argi|argia]] sugar bihurtzen denean, aurkitzen duenak [[sahats]] adar batekin itzali behar du. Horrela egiten bada, ''Talaia'', kuellebrez babestua egon arren, bere jauregiko aberastasunak emango dizkio askatu duenari. [[Fitxategi:Lamia Waterhouse.jpg|thumb|165x165px|Xana]] === '''''Xana''''' === Batez ere [[Donibane jaia|San Joan Gauean]] agertzen direnak izaki magikoak dira. ''Xanak'', [[Ur|uraren]]  maitagarriak direla esaten dute. Naturako [[Izpiritu|izpirituak]] dira, edertasun handiko emakumearen itxura dute, ile hori luzeak dituzte. Arropa zuriz eta gona luzez jantzita daude, baina biluzik ere ager daitezke. Gainera, [[altxor]] handiak gordetzen dituzte. Esan daiteke [[Iturri|iturrietan]], [[Kobazulo|kobazuloetan]] eta [[Ibaiertz|ibaiertzetan]] bizi diren [[ninfa]] moduko batzuk direla, eta batez ere [[Egunsenti|egunsentian]] eta [[Ilunabar|iluntzean]] agertzen direla. === '''''Busgosu''''' === ''Busgosu'' [[Baso|basoaren]] eta [[Animalia|animalien]] jaun nagusia da. Inguruko flora eta fauna babesteaz eta zaintzeaz arduratzen da. [[Kobazulo|Kobazuloetan]] bizi da, gizakien begietan ezkutatuta. Bere gorputza iletsua da eta [[Fauno|faunoenaren]] antzekoa; izan ere, adarrak ditu buruan eta hankak apatxekin. ''Busgosu'' ez da [[beldur]] izan behar den horietakoa, aitzitik, [[Baso|basoan]] galtzen direnei itzulerako bidea aurkitzen laguntzen die, nahiz eta [[Egurgile|egurgileenganako]] antipatia argia sentitzen duen (ulergarria, ezta?) eta izutzen saiatzen da [[Amildegi (geologia)|amildegi]] batetik eror daitezen. === '''''Borrina'i güercu''''' === Izaki mitologikoa baino gehiago, ''Borrina 'l Güercu'' sentsazioa da. Berezko nortasuna duen aire ilun hori da, [[Laino ilunak|laino ilun]], lodi eta izoztu itxurakoa, "Haraindiarekin" lotzen dena. Hildakoen azken arnasa omen da, [[Gau|gauez]] aire zabalean ibiltzen diren pertsonen [[Eztarri|eztarriei]] heltzen diena. === '''''Papon''''' === ''Paponen'' itxura ez da atseginena, papada handiko eta [[Sabel|sabel puztuko]] pertsonaia da. Asturiasko mendebaldeko ume guztiek [[Beldur|beldurra]] diote, haurrak [[Bahitze|bahitzen]] baititu jateko. === '''''Carisio''''' === Izaki hau [[Beldur|beldurra]] eduki behar zaienetako bat da. Izaki beldurgarria eta iluna da, haur gaiztoen eskuak babesten dituena. Begirunerik gabe! [[Elezahar|Elezaharrak]] dioenez, haur hau antzina txikienak ondo portatzeko beldurtzeko erabiltzen zen. Datu bitxi gisa, oinarri izan zuen erreferente bat duela esatea. Hispaniaren okupazioan asturuei eskuak moztera kondenatu zuen [[gobernadore]] [[Erromatar Inperioa|erromatar]] baten irudia izan omen zen bere jatorria. == '''''Ipuina''''' == {{Txikipedia entzun|audioa=Ipuina (1).ogg}} === '''''Baso Sorginduaren Aholku Handia''''' === Bazen behin, '''''Asturiasen''''', ''Venturán'' Mendia izeneko baso magiko bat, non izaki mitikoak harmonian bizi ziren. Baina bake hori arriskuan zegoen. Gau ilun batean, ''Nuberuk'', ekaitzen jainkoak, inoiz desagertzen ez zen hodei erraldoi bat utzi zuen basoaren gainean erortzen, eta herritarrak urduritzen hasi ziren. Izaki magikoen kontseilua basoko soilgune nagusian bildu zen. ''Xana'', urrezko ilea eta kantu hipnotikoa duen maitagarria, topaketaren buru zen, bere lagun ''Trasgu'' txikiak lagundurik, bilerak antolatzeaz arduratzen zena (nahiz eta beti zerbait ahaztu). —Honek ezin du horrela jarraitu! —oihu egin zuen ''Xanak'', bere argi makila astintzen zuen bitartean. —Nire altxor gordelekuak urez beteta daude! -kexatu zen ''Papon'', beti jaki-poltsa bat kargatzen zuen iratxo jatuna. —Nire kandelek ez dute halako hezetasunarekin su hartzen —esan zuen ''Carisiok'', galdutakoak gidatzen zituen espektro adeitsu batek. ''Borrina’l Güercu'' jakintsuak, lainoz jantzitako izpiritu zaharrak, esku hartu zuen: — Garbi dago ''Nuberu'' zerbaitengatik haserre dagoela. Zerk haserretu duen jakin behar dugu. Horretarako, misio bat antolatu zen, eta ''Xanak'' ausarten talde bat bidaltzea erabaki zuen, ''Nuberurekin'' hitz egin eta bakea berrezartzeko. Taldea honako hauek osatzen zuten: - ''Trasgu'', bere asmamenagatik (eta bihurrikeria). - Bitsontziak, uretan zehar mezuak eraman zitzakeen itsasoko izaki bat. - ''Busgous'', basoaren zaindaria bere begirada sarkorrarekin. - ''Atayala'', mendietako zaindari jakintsua, haizeen sekretuak ezagutzen zituena. Baina, ''Nuberu'' bizi zen tontorrera iristeko, ''Culebre'' beldurgarriaren aintzira zeharkatu behar zuten, pasabide magikoak zaintzen zituen suge erraldoi bat, urre koloreko ezkatak zituena. Taldeak egunsentian ekin zion bideari. Bidezidorretik, ''Trasgu''-k taldea entretenitzen zuen erortzean distiratzen zuten harri magikoak saltaraziz, ''Espumeros''-ek kostaldean hausten zituzten olatuen istorioak kontatzen zituen bitartean. Lakura iristean, ordea, ''Culebre'' aurkitu zuten, eta zuhaitzak astindu zituen orro batez agertu zen. —Nor da nire lakua zeharkatzen ausartzen dena? —esan zuen Sugea. —Gu! —esan zuen ''Trasguk'' ausart, nahiz eta bere ahotsa apur bat dardarka ari zen—. Nuberurekin hitz egin behar dugu. —Orduan, nire igarkizuna asmatu behar duzue —esan zuen ''Culebreak'', bere gorputza eraztun erraldoi baten gisa biribilkatzen zuen bitartean—. Huts egiten baduzue, hemen geratuko zarete betirako. Igarkizuna horrela zioen: "Sustraiak ditut baina ez naiz landarea, erreka bat dut baina ez naiz ura, haizeak altxatzen nau eta indarrez jaisten naiz, nor naiz? " Trasguk burua hazkatu zuen. ''Espumeros''-ek itsasoan pentsatzen nuen, baina bazekien ez zela erantzuna. ''Atayala'' mendietako emakume jakintsuak hitz egin zuen: —Mendi bat! Sustraiak lurrean ditu, ibaiak hegaletan, eta haizeak inguratzen du. ''Culebre''-k, txunditurik, pasatzen utzi zien. Tontorrera iristean, ''Nuberu'' aurkitu zuten hodei ilun baten gainean eserita, bekoskoa zimurtuta. Ekaitza basoan nola eragiten ari zen azaldu zuten heroiek. —Ez da nire errua basoak sufritzea —esan zuen ''Nuberuk'' ahots burrunbatsuaz—. Nire tximista-koroa galdu nuen azken haize-erauntsian, eta hura gabe ezin ditut ekaitzak kontrolatu. ''Busgous''-ek, bere begi zorrotzez, zerua ikertu eta haritz urrun batean korapilatutako distira bat ikusi zuen. ''Nuberuko'' koroa zen. ''Espumeros''-ek eta ''Trasgu''-k talde-lanarekin berreskuratu zuten, eta, hura itzultzean, ''Nuberuk'' irribarre egin zuen. —Eskerrik asko, lagunok. Oreka berreskuratuko dut basoan. Hodeia desagertu egin zen, eguzkiak dir-dir egin zezan. Heroiak soilunera itzuli zirenean, ''Paponek'' eta ''Carisiok'' antolatutako festa handi batekin egin zieten harrera. Harrezkero, ''Venturán'' Mendiko biztanleek ikasi zuten gatazkarik ilunenak ere ausardiaz, talde-lanarekin eta maltzurkeria apur batekin konpon daitezkeela. Eta, badaezpada ere, urtero ospatzen zuten Kontseilu Magikoaren Eguna, basoa eta haren misterioak zaintzearen garrantzia gogoratuz. tanve82ajls48tl19wpi73sxg0b9at6 2 1215759 9998429 9985022 2024-12-13T12:46:28Z BIDEA BJIL 168644 9998429 wikitext text/x-wiki Kixote Mantxako benetako izena Alonso Quijano da, Miguel de Cervantesek idatzitako On Kixote Mantxakoa liburuaren protagonista. Istorioa hastean, Alonsok "On Kixote" izen berezia jartzea erabakitzen du. Gainera, zaldun dotorea izan nahi zuenez, "Mantxakoa" gehitu zuen bere izenari. [[Fitxategi:El Ingenioso Hidalgo Don Quijote de La Mancha (1905, vol 1) (page 731 crop).jpg|thumb|On Kixoteren janzkera|224x224px]] == Nola janzten zen? == On Kixote zaldun zahar bat bezala jantzita zegoen. Armadura zahar bat zeraman bere burua babesteko, nahiz eta alde askotatik apurtuta egon. Kaskoa plater soil bat zen, "Mambrinoren kasketa" izenekoa. Gainean, kapa bat zeraman, eta azpian, garaiko arropa xumea, alkandora eta prakak. Dena zahartuta zegoen, aberatsa ez zelako. == Zein zen bere maskota? == Bere maskota zaldi bat zen, Rocinante izenekoa. Nahiz eta izen hori izan, ez zen ez indartsua, ez azkarra. Argala zen, zaharra eta baldar samarra, baina On Kixoterentzat munduko zaldirik onena zen. Izen dotorea jarri zion, bere abentura-lagun leialtzat zeukalako. Elkarrekin bideetatik zihoazen justiziaren bila eta etsaiakin borrokan. {{Ba al dakizu|testua=Bazenekien Kixotek haize-errotak erraldoiekin nahastu zituela?}} == Nor zen bere lagunik onena? == Bere lagunik onena Santxo Panza zen. Nekazari jatorra zen, beti On Kixoteri laguntzen ziona. Bere lagunaren erokeria guztiak ulertzen ez bazituen ere, leialtasunez jarraitzen zion, harengan konfiantza zuelako. Txikia zen, tripa handia zuen, eta asko gustatzen zitzaion jatea. Sarritan, Santxok aholkuak ematen zizkion On Kixoteri eta gauzak benetan ziren bezala ikusten zituen. {{Banner|El Ingenioso Hidalgo Don Quijote de La Mancha (1905, vol 1) (page 287 crop).jpg}} 9a5goikhqy8olcrzd6sniepyeubeoaj 9998439 9998429 2024-12-13T12:51:47Z BIDEA BJIL 168644 9998439 wikitext text/x-wiki Kixote Mantxako benetako izena Alonso Quijano zen, Miguel de Cervantesek idatzitako On Kixote Mantxakoa liburuaren protagonista. Istorioa hastean, Alonsok "On Kixote" izen berezia jartzea erabaki zuen. Gainera, zaldun dotorea izan nahi zuenez, "Mantxakoa" gehitu zuen bere izenari. [[Fitxategi:El Ingenioso Hidalgo Don Quijote de La Mancha (1905, vol 1) (page 731 crop).jpg|thumb|On Kixoteren janzkera|224x224px]] == Nola janzten zen? == On Kixote zaldun zahar bat bezala jantzita zegoen. Armadura zahar bat zeraman bere burua babesteko, nahiz eta alde askotatik apurtuta egon. Kaskoa plater soil bat zen, "Mambrinoren kasketa" izenekoa. Gainean, kapa bat zeraman, eta azpian, garaiko arropa xumea, alkandora eta prakak. Dena zahartuta zegoen, aberatsa ez zelako. == Zein zen bere maskota? == Bere maskota zaldi bat zen, Rocinante izenekoa. Nahiz eta izen hori izan, ez zen ez indartsua, ez azkarra. Argala zen, zaharra eta baldar samarra, baina On Kixoterentzat munduko zaldirik onena zen. Izen dotorea jarri zion, bere abentura-lagun leialtzat zeukalako. Elkarrekin bideetatik zihoazen justiziaren bila eta etsaiakin borrokan. {{Ba al dakizu|testua=Bazenekien Kixotek haize-errotak erraldoiekin nahastu zituela?}} == Nor zen bere lagunik onena? == Bere lagunik onena Santxo Panza zen. Nekazari jatorra zen, beti On Kixoteri laguntzen ziona. Bere lagunaren erokeria guztiak ulertzen ez bazituen ere, leialtasunez jarraitzen zion, harengan konfiantza zuelako. Txikia zen, tripa handia zuen, eta asko gustatzen zitzaion jatea. Sarritan, Santxok aholkuak ematen zizkion On Kixoteri eta gauzak benetan ziren bezala ikusten zituen. {{Banner|El Ingenioso Hidalgo Don Quijote de La Mancha (1905, vol 1) (page 287 crop).jpg}} 64pu2tsy7rn4j6ruyqab753hnc1ur9j 2 1216144 9998425 9998355 2024-12-13T12:44:18Z Iker Etxebarria Bilbao 168986 9998425 wikitext text/x-wiki {{mapa marraztu|width=350|height=370|zoom=10|frameless|align=center|text=Mungialdeko mapa|latitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=latitude}}|longitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=longitude}} |geotype1=geoshape|title1=Arrieta|ids1=Q699830|stroke-width1=1|fill1=#8dd3c7 |geotype2=geoshape|title2=Azpeitia|ids2=Q180611|stroke-width2=1|fill2=#ffffb3 |geotype3=geoshape|title3=Zumaia|ids3=Q229659|stroke-width3=1|fill3=#bebada |geotype4=geoshape|title4=Azkoitia|ids4=Q793934|stroke-width4=1|fill4=#fb8072 |geotype5=geoshape|title5=Getaria|ids5=Q849330|stroke-width5=1|fill5=#80b1d3 |geotype6=geoshape|title6=Errezil|ids6=Q964114|stroke-width6=1|fill6=#fdb462 |geotype7=geoshape|title7=Zestoa|ids7=Q1618393|stroke-width7=1|fill7=#b3de69 |geotype8=geoshape|title8=Aizarnazabal|ids8=Q1625876|stroke-width8=1|fill8=#fccde5 |geotype9=geoshape|title9=Beizama|ids9=Q1625906|stroke-width9=1|fill9=#d9d9d9 |geotype10=geoshape|title10=Aia|ids10=Q1631163|stroke-width10=1|fill10=#bc80bd |geotype11=geoshape|title11=Orio|ids11=Q1649616|stroke-width11=1|fill11=#ccebc5 }} b95mtzgml75j31j3tctsaevftecxh50 9998433 9998425 2024-12-13T12:47:25Z Iker Etxebarria Bilbao 168986 9998433 wikitext text/x-wiki {{mapa marraztu|width=350|height=370|zoom=10|frameless|align=center|text=Mungialdeko mapa|latitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=latitude}}|longitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=longitude}} |geotype1=geoshape|title1=Arrieta|ids1=Q699830|stroke-width1=1|fill1=#8dd3c7 |geotype2=geoshape|title2=Bakio|ids2=Q804466|stroke-width2=1|fill2=#ffffb3 |geotype3=geoshape|title3=Fruiz|ids3=Q648519|stroke-width3=1|fill3=#bebada |geotype4=geoshape|title4=Azkoitia|ids4=Q793934|stroke-width4=1|fill4=#fb8072 |geotype5=geoshape|title5=Getaria|ids5=Q849330|stroke-width5=1|fill5=#80b1d3 |geotype6=geoshape|title6=Errezil|ids6=Q964114|stroke-width6=1|fill6=#fdb462 |geotype7=geoshape|title7=Zestoa|ids7=Q1618393|stroke-width7=1|fill7=#b3de69 |geotype8=geoshape|title8=Aizarnazabal|ids8=Q1625876|stroke-width8=1|fill8=#fccde5 |geotype9=geoshape|title9=Beizama|ids9=Q1625906|stroke-width9=1|fill9=#d9d9d9 |geotype10=geoshape|title10=Aia|ids10=Q1631163|stroke-width10=1|fill10=#bc80bd |geotype11=geoshape|title11=Orio|ids11=Q1649616|stroke-width11=1|fill11=#ccebc5 }} ezznk54es3b7kbhm354enll1joybmd4 9998441 9998433 2024-12-13T12:52:56Z Iker Etxebarria Bilbao 168986 9998441 wikitext text/x-wiki {{mapa marraztu|width=350|height=370|zoom=10|frameless|align=center|text=Mungialdeko mapa|latitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=latitude}}|longitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=longitude}} |geotype1=geoshape|title1=Arrieta|ids1=Q699830|stroke-width1=1|fill1=#8dd3c7 |geotype2=geoshape|title2=Bakio|ids2=Q804466|stroke-width2=1|fill2=#ffffb3 |geotype3=geoshape|title3=Fruiz|ids3=Q648519|stroke-width3=1|fill3=#bebada |geotype4=geoshape|title4=Azkoitia|ids4=Q793934|stroke-width4=1|fill4=#fb8072 |geotype5=geoshape|title5=Getaria|ids5=Q849330|stroke-width5=1|fill5=#80b1d3 |geotype6=geoshape|title6=Errezil|ids6=Q964114|stroke-width6=1|fill6=#fdb462 |geotype7=geoshape|title7=Zestoa|ids7=Q1618393|stroke-width7=1|fill7=#b3de69 |geotype8=geoshape|title8=Aizarnazabal|ids8=Q1625876|stroke-width8=1|fill8=#fccde5 |geotype9=geoshape|title9=Beizama|ids9=Q1625906|stroke-width9=1|fill9=#d9d9d9 |geotype10=geoshape|title10=Aia|ids10=Q1631163|stroke-width10=1|fill10=#bc80bd |geotype11=geoshape|title11=Orio|ids11=Q1649616|stroke-width11=1|fill11=#ccebc5 }} == Demografia == {| class="wikitable" border="0" style="float: right; border: 1px solid #999; background-color:#FFFFFF;" width="450" !Biztanleria udalerrika |- | {{#tag:mapframe| [{ "type": "ExternalData", "service": "geoline", "ids": "Q2655347" }, { "type": "ExternalData", "properties": { "stroke": "#666", "stroke-opacity": 1, "stroke-width": 0.4, "fill-opacity": 0.9 }, "service": "geoshape", "query": "SELECT ?Udalerria ?UdalerriaLabel ?biztanleria (?Udalerria as ?id) (SAMPLE(?fill) as ?fill) (concat(str(?biztanleria)) as ?biztanle) (concat('[[:eu:', ?UdalerriaLabel, '|', ?UdalerriaLabel, ']]: ', ?biztanle) as ?title) WHERE { ?Udalerria wdt:P131 wd:Q2655347; (wdt:P131*) wd:Q2655347;. ?Udalerria wdt:P1082 ?biztanleria. BIND( if(?biztanleria>= 20000, '#440154', if(?biztanleria>= 10000, '#443983', if(?biztanleria>= 5000, '#31688e', if(?biztanleria>= 2500, '#21918c', if(?biztanleria>= 1000, '#35b779', if(?biztanleria>= 500, '#90d743', if(?biztanleria>= 100, '#fde725', '#fdb525')))))) ) as ?fill). SERVICE wikibase:label { bd:serviceParam wikibase:language 'eu,en'. } } GROUP BY ?Udalerria ?UdalerriaLabel ?biztanleria"}] |width=450|height=400|align=center<noinclude>|latitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=latitude}}|longitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=longitude}}|zoom=10</noinclude> }} |- |<small> {{zutabe-zerrenda|kopurua=4| {{plainlist| *{{Color box|#440154|border=darkgray}} > 20000 *{{Color box|#443983|border=darkgray}} 10000-20000 *{{Color box|#31688e|border=darkgray}} 5000-10000 *{{Color box|#21918c|border=darkgray}} 2500-5000 *{{Color box|#35b779|border=darkgray}} 1000-2500 *{{Color box|#90d743|border=darkgray}} 500-1000 *{{Color box|#fde725|border=darkgray}} 100-500 *{{Color box|#fdb525|border=darkgray}} < 100 }} }}</small> |} hb6h3rkelm72thucdx1q7nfebkxqoo8 9998444 9998441 2024-12-13T12:55:38Z Iker Etxebarria Bilbao 168986 9998444 wikitext text/x-wiki {{mapa marraztu|width=350|height=370|zoom=10|frameless|align=center|text=Mungialdeko mapa|latitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=latitude}}|longitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=longitude}} |geotype1=geoshape|title1=Arrieta|ids1=Q699830|stroke-width1=1|fill1=#8dd3c7 |geotype2=geoshape|title2=Bakio|ids2=Q804466|stroke-width2=1|fill2=#ffffb3 |geotype3=geoshape|title3=Fruiz|ids3=Q648519|stroke-width3=1|fill3=#bebada |geotype4=geoshape|title4=Azkoitia|ids4=Q793934|stroke-width4=1|fill4=#fb8072 |geotype5=geoshape|title5=Getaria|ids5=Q849330|stroke-width5=1|fill5=#80b1d3 |geotype6=geoshape|title6=Errezil|ids6=Q964114|stroke-width6=1|fill6=#fdb462 |geotype7=geoshape|title7=Zestoa|ids7=Q1618393|stroke-width7=1|fill7=#b3de69 |geotype8=geoshape|title8=Aizarnazabal|ids8=Q1625876|stroke-width8=1|fill8=#fccde5 |geotype9=geoshape|title9=Beizama|ids9=Q1625906|stroke-width9=1|fill9=#d9d9d9 |geotype10=geoshape|title10=Aia|ids10=Q1631163|stroke-width10=1|fill10=#bc80bd |geotype11=geoshape|title11=Orio|ids11=Q1649616|stroke-width11=1|fill11=#ccebc5 }} == Demografia == {| class="wikitable" border="0" style="float: right; border: 1px solid #999; background-color:#FFFFFF;" width="450" !Biztanleria udalerrika |- | {{#tag:mapframe| [{ "type": "ExternalData", "service": "geoline", "ids": "Q2655347" }, { "type": "ExternalData", "properties": { "stroke": "#666", "stroke-opacity": 1, "stroke-width": 0.4, "fill-opacity": 0.9 }, "service": "geoshape", "query": "SELECT ?Udalerria ?UdalerriaLabel ?biztanleria (?Udalerria as ?id) (SAMPLE(?fill) as ?fill) (concat(str(?biztanleria)) as ?biztanle) (concat('[[:eu:', ?UdalerriaLabel, '|', ?UdalerriaLabel, ']]: ', ?biztanle) as ?title) WHERE { ?Udalerria wdt:P276 wd:Q15222897;. ?Udalerria wdt:P1082 ?biztanleria. BIND( if(?biztanleria>= 20000, '#440154', if(?biztanleria>= 10000, '#443983', if(?biztanleria>= 5000, '#31688e', if(?biztanleria>= 2500, '#21918c', if(?biztanleria>= 1000, '#35b779', if(?biztanleria>= 500, '#90d743', if(?biztanleria>= 100, '#fde725', '#fdb525')))))) ) as ?fill). SERVICE wikibase:label { bd:serviceParam wikibase:language 'eu,en'. } } GROUP BY ?Udalerria ?UdalerriaLabel ?biztanleria"}] |width=450|height=400|align=center<noinclude>|latitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=latitude}}|longitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=longitude}}|zoom=10</noinclude> }} |- |<small> {{zutabe-zerrenda|kopurua=4| {{plainlist| *{{Color box|#440154|border=darkgray}} > 20000 *{{Color box|#443983|border=darkgray}} 10000-20000 *{{Color box|#31688e|border=darkgray}} 5000-10000 *{{Color box|#21918c|border=darkgray}} 2500-5000 *{{Color box|#35b779|border=darkgray}} 1000-2500 *{{Color box|#90d743|border=darkgray}} 500-1000 *{{Color box|#fde725|border=darkgray}} 100-500 *{{Color box|#fdb525|border=darkgray}} < 100 }} }}</small> |} n84xy084l1qbabrw7qo6vdvxcauujg0 9998460 9998444 2024-12-13T13:05:43Z Iker Etxebarria Bilbao 168986 /* Demografia */ 9998460 wikitext text/x-wiki {{mapa marraztu|width=350|height=370|zoom=10|frameless|align=center|text=Mungialdeko mapa|latitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=latitude}}|longitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=longitude}} |geotype1=geoshape|title1=Arrieta|ids1=Q699830|stroke-width1=1|fill1=#8dd3c7 |geotype2=geoshape|title2=Bakio|ids2=Q804466|stroke-width2=1|fill2=#ffffb3 |geotype3=geoshape|title3=Fruiz|ids3=Q648519|stroke-width3=1|fill3=#bebada |geotype4=geoshape|title4=Azkoitia|ids4=Q793934|stroke-width4=1|fill4=#fb8072 |geotype5=geoshape|title5=Getaria|ids5=Q849330|stroke-width5=1|fill5=#80b1d3 |geotype6=geoshape|title6=Errezil|ids6=Q964114|stroke-width6=1|fill6=#fdb462 |geotype7=geoshape|title7=Zestoa|ids7=Q1618393|stroke-width7=1|fill7=#b3de69 |geotype8=geoshape|title8=Aizarnazabal|ids8=Q1625876|stroke-width8=1|fill8=#fccde5 |geotype9=geoshape|title9=Beizama|ids9=Q1625906|stroke-width9=1|fill9=#d9d9d9 |geotype10=geoshape|title10=Aia|ids10=Q1631163|stroke-width10=1|fill10=#bc80bd |geotype11=geoshape|title11=Orio|ids11=Q1649616|stroke-width11=1|fill11=#ccebc5 }} == Demografia == {| class="wikitable" border="0" style="float: right; border: 1px solid #999; background-color:#FFFFFF;" width="450" !Biztanleria udalerrika |- | {{#tag:mapframe| [{ "type": "ExternalData", "service": "geoline", "ids": "Q15222897" }, { "type": "ExternalData", "properties": { "stroke": "#666", "stroke-opacity": 1, "stroke-width": 0.4, "fill-opacity": 0.9 }, "service": "geoshape", "query": "SELECT ?Udalerria ?UdalerriaLabel ?biztanleria (?Udalerria as ?id) (SAMPLE(?fill) as ?fill) (concat(str(?biztanleria)) as ?biztanle) (concat('[[:eu:', ?UdalerriaLabel, '|', ?UdalerriaLabel, ']]: ', ?biztanle) as ?title) WHERE { ?Udalerria wdt:P276 wd:Q15222897;. ?Udalerria wdt:P1082 ?biztanleria. BIND( if(?biztanleria>= 20000, '#440154', if(?biztanleria>= 10000, '#443983', if(?biztanleria>= 5000, '#31688e', if(?biztanleria>= 2500, '#21918c', if(?biztanleria>= 1000, '#35b779', if(?biztanleria>= 500, '#90d743', if(?biztanleria>= 100, '#fde725', '#fdb525')))))) ) as ?fill). SERVICE wikibase:label { bd:serviceParam wikibase:language 'eu,en'. } } GROUP BY ?Udalerria ?UdalerriaLabel ?biztanleria"}] |width=450|height=400|align=center<noinclude>|latitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=latitude}}|longitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=longitude}}|zoom=10</noinclude> }} |- |<small> {{zutabe-zerrenda|kopurua=4| {{plainlist| *{{Color box|#440154|border=darkgray}} > 20000 *{{Color box|#443983|border=darkgray}} 10000-20000 *{{Color box|#31688e|border=darkgray}} 5000-10000 *{{Color box|#21918c|border=darkgray}} 2500-5000 *{{Color box|#35b779|border=darkgray}} 1000-2500 *{{Color box|#90d743|border=darkgray}} 500-1000 *{{Color box|#fde725|border=darkgray}} 100-500 *{{Color box|#fdb525|border=darkgray}} < 100 }} }}</small> |} 0ma406m6ve5dehalp8cmuqfo65u1jk2 9998471 9998460 2024-12-13T13:13:39Z Iker Etxebarria Bilbao 168986 9998471 wikitext text/x-wiki {{mapa marraztu|width=350|height=370|zoom=10|frameless|align=center|text=Mungialdeko mapa|latitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=latitude}}|longitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=longitude}} |geotype1=geoshape|title1=Arrieta|ids1=Q699830|stroke-width1=1|fill1=#8dd3c7 |geotype2=geoshape|title2=Bakio|ids2=Q804466|stroke-width2=1|fill2=#ffffb3 |geotype3=geoshape|title3=Fruiz|ids3=Q648519|stroke-width3=1|fill3=#bebada |geotype4=geoshape|title4=Azkoitia|ids4=Q793934|stroke-width4=1|fill4=#fb8072 |geotype5=geoshape|title5=Getaria|ids5=Q849330|stroke-width5=1|fill5=#80b1d3 |geotype6=geoshape|title6=Errezil|ids6=Q964114|stroke-width6=1|fill6=#fdb462 |geotype7=geoshape|title7=Zestoa|ids7=Q1618393|stroke-width7=1|fill7=#b3de69 |geotype8=geoshape|title8=Aizarnazabal|ids8=Q1625876|stroke-width8=1|fill8=#fccde5 |geotype9=geoshape|title9=Beizama|ids9=Q1625906|stroke-width9=1|fill9=#d9d9d9 |geotype10=geoshape|title10=Aia|ids10=Q1631163|stroke-width10=1|fill10=#bc80bd |geotype11=geoshape|title11=Orio|ids11=Q1649616|stroke-width11=1|fill11=#ccebc5 }} ezznk54es3b7kbhm354enll1joybmd4 9998481 9998471 2024-12-13T13:19:01Z Iker Etxebarria Bilbao 168986 9998481 wikitext text/x-wiki {{mapa marraztu|width=350|height=370|zoom=10|frameless|align=center|text=Mungialdeko mapa|latitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=latitude}}|longitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=longitude}} |geotype1=geoshape|title1=Arrieta|ids1=Q699830|stroke-width1=1|fill1=#8dd3c7 |geotype2=geoshape|title2=Bakio|ids2=Q804466|stroke-width2=1|fill2=#ffffb3 |geotype3=geoshape|title3=Fruiz|ids3=Q648519|stroke-width3=1|fill3=#bebada |geotype4=geoshape|title4=Gamiz-Fika|ids4=Q1228072|stroke-width4=1|fill4=#fb8072 |geotype5=geoshape|title5=Gatika|ids5=Q611647|stroke-width5=1|fill5=#80b1d3 |geotype6=geoshape|title6=Laukiz|ids6=Q1246777|stroke-width6=1|fill6=#fdb462 |geotype7=geoshape|title7=Maruri-Jatabe|ids7=Q678721|stroke-width7=1|fill7=#b3de69 |geotype8=geoshape|title8=Meñaka|ids8=Q647357|stroke-width8=1|fill8=#fccde5 |geotype9=geoshape|title9=Mungia|ids9=Q1228780|stroke-width9=1|fill9=#d9d9d9 |geotype10=geoshape|title10=Barrika|ids10=Q4481|stroke-width10=1|fill10=#bc80bd |geotype11=geoshape|title11=Orio|ids11=Q1649616|stroke-width11=1|fill11=#ccebc5 }} e4cn2wfrrqd5plot1t6ytgvbitmtbv2 9998486 9998481 2024-12-13T13:25:08Z Iker Etxebarria Bilbao 168986 9998486 wikitext text/x-wiki {{mapa marraztu|width=350|height=370|zoom=10|frameless|align=center|text=Mungialdeko mapa|latitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=latitude}}|longitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=longitude}} |geotype1=geoshape|title1=Arrieta|ids1=Q699830|stroke-width1=1|fill1=#8dd3c7 |geotype2=geoshape|title2=Bakio|ids2=Q804466|stroke-width2=1|fill2=#ffffb3 |geotype3=geoshape|title3=Fruiz|ids3=Q648519|stroke-width3=1|fill3=#bebada |geotype4=geoshape|title4=Gamiz-Fika|ids4=Q1228072|stroke-width4=1|fill4=#fb8072 |geotype5=geoshape|title5=Gatika|ids5=Q611647|stroke-width5=1|fill5=#80b1d3 |geotype6=geoshape|title6=Laukiz|ids6=Q1246777|stroke-width6=1|fill6=#fdb462 |geotype7=geoshape|title7=Maruri-Jatabe|ids7=Q678721|stroke-width7=1|fill7=#b3de69 |geotype8=geoshape|title8=Meñaka|ids8=Q647357|stroke-width8=1|fill8=#fccde5 |geotype9=geoshape|title9=Mungia|ids9=Q1228780|stroke-width9=1|fill9=#d9d9d9 |geotype10=geoshape|title10=Barrika|ids10=Q4481|stroke-width10=1|fill10=#bc80bd |geotype11=geoshape|title11=Gorliz|ids11=Q763669|stroke-width11=1|fill11=#ccebc5 }} cd8dqs3ldnddgzpjdupidba1ferdvpa 9998493 9998486 2024-12-13T13:29:52Z Iker Etxebarria Bilbao 168986 9998493 wikitext text/x-wiki {{mapa marraztu|width=350|height=370|zoom=10|frameless|align=center|text=Mungialdeko mapa|latitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=latitude}}|longitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=longitude}} |geotype1=geoshape|title1=Arrieta|ids1=Q699830|stroke-width1=1|fill1=#8dd3c7 |geotype2=geoshape|title2=Bakio|ids2=Q804466|stroke-width2=1|fill2=#ffffb3 |geotype3=geoshape|title3=Fruiz|ids3=Q648519|stroke-width3=1|fill3=#bebada |geotype4=geoshape|title4=Gamiz-Fika|ids4=Q1228072|stroke-width4=1|fill4=#fb8072 |geotype5=geoshape|title5=Gatika|ids5=Q611647|stroke-width5=1|fill5=#80b1d3 |geotype6=geoshape|title6=Laukiz|ids6=Q1246777|stroke-width6=1|fill6=#fdb462 |geotype7=geoshape|title7=Maruri-Jatabe|ids7=Q678721|stroke-width7=1|fill7=#b3de69 |geotype8=geoshape|title8=Meñaka|ids8=Q647357|stroke-width8=1|fill8=#fccde5 |geotype9=geoshape|title9=Mungia|ids9=Q1228780|stroke-width9=1|fill9=#d9d9d9 |geotype10=geoshape|title10=Barrika|ids10=Q4481|stroke-width10=1|fill10=#bc80bd |geotype11=geoshape|title11=Gorliz|ids11=Q763669|stroke-width11=1|fill11=#ccebc5 |geotype12=geoshape|title12=Lemoiz|ids12=Q936264|stroke-width12=1|fill12=#ccebc5 }} 1sf0c1ov2xy230tmcg8un7bzecfyz11 9998511 9998493 2024-12-13T13:38:00Z Iker Etxebarria Bilbao 168986 9998511 wikitext text/x-wiki {{mapa marraztu|width=350|height=370|zoom=10|frameless|align=center|text=Mungialdeko mapa|latitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=latitude}}|longitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=longitude}} |geotype1=geoshape|title1=Arrieta|ids1=Q699830|stroke-width1=1|fill1=#8dd3c7 |geotype2=geoshape|title2=Bakio|ids2=Q804466|stroke-width2=1|fill2=#ffffb3 |geotype3=geoshape|title3=Fruiz|ids3=Q648519|stroke-width3=1|fill3=#bebada |geotype4=geoshape|title4=Gamiz-Fika|ids4=Q1228072|stroke-width4=1|fill4=#fb8072 |geotype5=geoshape|title5=Gatika|ids5=Q611647|stroke-width5=1|fill5=#80b1d3 |geotype6=geoshape|title6=Laukiz|ids6=Q1246777|stroke-width6=1|fill6=#fdb462 |geotype7=geoshape|title7=Maruri-Jatabe|ids7=Q678721|stroke-width7=1|fill7=#b3de69 |geotype8=geoshape|title8=Meñaka|ids8=Q647357|stroke-width8=1|fill8=#fccde5 |geotype9=geoshape|title9=Mungia|ids9=Q1228780|stroke-width9=1|fill9=#d9d9d9 |geotype10=geoshape|title10=Barrika|ids10=Q4481|stroke-width10=1|fill10=#bc80bd |geotype11=geoshape|title11=Gorliz|ids11=Q763669|stroke-width11=1|fill11=#ccebc5 |geotype12=geoshape|title12=Lemoiz|ids12=Q936264|stroke-width12=1|fill12=#ccebc5 |geotype13=geoshape|title13=Plentzia|ids13=Q1228773|stroke-width13=1|fill13=#ccebc5 |geotype14=geoshape|title14=Sopela|ids14=Q657407|stroke-width14=1|fill14=#ccebc5 |geotype15=geoshape|title15=Urduliz|ids15=Q734099|stroke-width15=1|fill15=#ccebc5 }} iwuuioihqgh0i0ubye06gnw51b3ect7 9998517 9998511 2024-12-13T13:41:23Z Iker Etxebarria Bilbao 168986 9998517 wikitext text/x-wiki {{mapa marraztu|width=350|height=370|zoom=10|frameless|align=center|text=Mungialdeko mapa|latitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=latitude}}|longitude={{#invoke:Wikidata|claim|property=P625|formatting=longitude}} |geotype1=geoshape|title1=Arrieta|ids1=Q699830|stroke-width1=1|fill1=#8dd3c7 |geotype2=geoshape|title2=Bakio|ids2=Q804466|stroke-width2=1|fill2=#ffffb3 |geotype3=geoshape|title3=Fruiz|ids3=Q648519|stroke-width3=1|fill3=#bebada |geotype4=geoshape|title4=Gamiz-Fika|ids4=Q1228072|stroke-width4=1|fill4=#fb8072 |geotype5=geoshape|title5=Gatika|ids5=Q611647|stroke-width5=1|fill5=#80b1d3 |geotype6=geoshape|title6=Laukiz|ids6=Q1246777|stroke-width6=1|fill6=#fdb462 |geotype7=geoshape|title7=Maruri-Jatabe|ids7=Q678721|stroke-width7=1|fill7=#b3de69 |geotype8=geoshape|title8=Meñaka|ids8=Q647357|stroke-width8=1|fill8=#fccde5 |geotype9=geoshape|title9=Mungia|ids9=Q1228780|stroke-width9=1|fill9=#d9d9d9 |geotype10=geoshape|title10=Barrika|ids10=Q4481|stroke-width10=1|fill10=#bc80bd |geotype11=geoshape|title11=Gorliz|ids11=Q763669|stroke-width11=1|fill11=#ccebc5 |geotype12=geoshape|title12=Lemoiz|ids12=Q936264|stroke-width12=1|fill12=#A49639 |geotype13=geoshape|title13=Plentzia|ids13=Q1228773|stroke-width13=1|fill13=#C72B0C |geotype14=geoshape|title14=Sopela|ids14=Q657407|stroke-width14=1|fill14=#407407 |geotype15=geoshape|title15=Urduliz|ids15=Q734099|stroke-width15=1|fill15=#9DB302 }} ccq2dyvrj1f9ij3axyzjwuzguqm1vfo 0 1216173 9999033 9988979 2024-12-13T22:27:21Z Amalbirawi 169015 9999033 wikitext text/x-wiki '''Pala motza,''' Zurezko paleta bat eta larruzko pilota bat erabiltzen dira, larruzko paletakoak baino lodiagoa eta diametro handiagoa duena. Oso espezialitate fisikoa eta ikusgarria da. Pala pagozkoa edo beste edozein zur noblez eginikoa da, pieza bakarra. Pala motza frontoi motzean jokatu daiteke, 36 metrokoan, frontisaren eta errebotearen arteko aldeari erreferentzia eginez. [[Frontis|Frontisa]] pilotalekuaren aurrean kokatzen den pareta da, 10 metro garai eta 10-11 metro zabal izaten ditu. Horretaz gain, lurretik metro batera, burdinazko xafla bat dago, txapa izena duena, eta goialdean eta eskuinaldean ere aurkitzen da txapa hori, eremua mugatzen, izan ere, horri jo edo eremu horretatik kanpo botatzen bada, tantoa txartzat emango da. Frontisaren ezkerraldean, ezker pareta izena duen pareta dago, frontisa bezala 10 metro garai duena, baina kasu honetan 36 metroko luzeera edukiko du. Atzealdean, ezker hormari lotuta, eta frontisarekiko paraleloan, errebotea aurkitzen da, txaparik gabeko pareta. Frontoi motza hiru pareta hauetaz osatzen da, eskuinaldea, kontrakantxa (gutxienez 3 metro) izenekoa, libre geratuz. Hala ere, eskuinaldean, beste txapa bat dago lurrean, frontisetik errebotera doana eta frontoiaren zabalera mugatzen duena, lurreko eremu horri kantxa deitzen zaio. Ezkerreko paretan, zenbakiak egoten dira idatzita, frontisetik erreboteraino. Hauetako bakoitzari koadro deitzen zaio eta zenbakiak banaka handitzen doaz, errebotera hurbiltzen doazen heinean. Horretaz gain, laugarren eta zazpigarren koadroetan, motz eta luze hitzak agertzen dira idatzita, hurrenez hurren, eta kontrakantxara marra bat ateratzen da hori adierazteko. == Materiala == Zurezko paleta bat eta larruzko pilota bat erabiltzen dira, larruzko paletakoak baino lodiagoa eta diametro handiagoa duena. Oso espezialitate fisikoa eta ikusgarria da. Pala pagozkoa edo beste edozein zur noblez eginikoa da, pieza bakarra. Palako jokalariek larruzko pilota jo egiten dute eta lpar Euskal Herrian jokatzen da gehien bat. Pala motza: Zurezko paleta bat eta larruzko pilota bat erabiltzen dira, larruzko paletakoak baino lodiagoa eta diametro handiagoa duena. Oso espezialitate fisikoa eta ikusgarria da. Pala pagozkoa edo beste edozein zur noblez eginikoa da, pieza bakarra. Ondoko ezaugarriak ditu: ● Gehienezko luzera: 51 cm ● Gehienezko zabalera: 11'50 cm ● Lodiera: 2 / 4'50 cm ● Pisua: 600 / 800 g == Insalazioak == Frontoia (orokorrean), harri edo zementuz egina egon ohi da, horma leun eta finak osatzen dutenak. Orokorrean kolore berdez margotu ohi dira eta frontisa, ezker horma, errebotea, kantxa eta kontrakantxaz osaturik dago. Hauek dira eremu hauen neurriak: * Kontrakantxa: gutxienez 3 metroko zabalera izango du. * Kantxaren luzera: 30 eta 36 metro artean. * Kantxaren zabalera: 10 metro. * Frontisaren altuera: 10 metro. * Frontisaren zabalera: 11 metro. * Errebotearen altuera: 5,60 metro gutxienez. * Errebotearen zabalera: 10 metro. * Frontisaren goiko eta beheko aldeak debekatutako espazioak dira, betan koltxoiak kokatzen dira, pilotak hemen jotzen badu tantoa aurkariarentzat izango da. Koltxoi hauen mugak markatzeko txapa izeneko egiturak daude, goiko eta beheko txapez gain frontisaren alboan ere txapa bat dago, kontrakantxaren marraren goranzko jarraipena dena. Txapa frontisaren material ezberdinez eginda dago, normalean metalezkoa izan ohi da, pilotak hemen jotzen badu soinu desberdina egingo du eta epaileak txarra dela esango du. ** Beheko txaparen altuera: 60 zentimetro ** Goiko txaparen altuera: 10 metrora. ** Alboko txapa: ezker paretatik 11 metrora. Kantxan marra batzuk daude, marra horien arteko lekuari "Koadroa" deritzogu, koadroak zenbakiz markatuta daude, zenbakiak ezker horman margotuta daude. Hauek sakea nondik nora egin behar den argitzen dute. Marrak frontisari paralelo daude, hau da, kantxa zabalean zeharkatuz. Zenbakien arteko distantzia: 3,5 metroko tartea dago. Erreboteak frontisaren itxura bera du, baina txaparik gabea. Azkenik kontrakantxaren beste zatia dugu, lurrekoa. Kantxa eta kontrakantxa lurrean dagoen marra luze batez banatzen dira, pilotak kantxan jotzen badu, jokoak aurrera jarraitzen du, baina bien arteko marran edo kontrakantxan joz gero, tantoa aurkarientzat izango da. == Arauak == * '''Sakea''' Partidako lehen sakea kenduz, zeina zortez erabakitzen den, beste guztiak aurreko tantoa egin duen taldeak gauzatuko du.   Sakea, sake marraren atzetik egin ohi da, zehazki 9 eta 1/2tik (33 metrotara frontisetik), frontisean jo eta falta marraren (frontisetik 14 metrora) eta luze marraren (frontisetik 24,5 metrora) artean egin behar du punpa sakea ontzat hartzeko. Sakean falta marra gainditzen ez bada, tanto bat eskuratuko dute aurkariek, eta falta marra pasaz gero, sakatzaileak beste aukera bat izango du (hortik aurrera ez dira sake gehiago onartuko). Sake guztien aurretik, sakatzen duen taldeak pilota aldatzeko aukera izango du. Hori gertatuz gero, aurkariek pilota aztertzeko eta probatzeko eskubidea izango dute. * '''Tanto amaierak''' Tantoa lortu ahal izateko, jokalariek baimendutako eremuetara bideratu behar dute pilota: ezker horma, kantxa, frontisa eta errebotea. Pilotak ezker horma soilik jotzen badu frontisa jo gabe, tantoa izango da aurkarientzat. Frontisa jo ostean, jokaldu baimendua izateko, pilotaren lehen punpa kantxan izan behar du, kontrakantxan eginez gero, txarra izango baita. * '''Puntuazio sistema''' Tanto bakoitzak puntu bat balio du. Jokalariak puntuak metatuz joango dira partidan zehar; talde bat 40 puntura iristean irabazlea izango da eta jokoa bukatutzat emango da. == Jokalarien kokapena == Arauek ez dute zehazten jokalari bakoitza non kokatu behar den, baina estrategia ohikoena aurrelari bat (3 eta 5 zenbakien artean kokatu ohi dena) eta atzelari bat (7 eta 9 zenbakien artean kokatu ohi dena) ezartzea da. Horrela, bien artean kantxa guztia menperatu dezakete. Aurrelariaren jokoa azkarragoa da, bere helburu nagusia tantoa amaitzea da. Oso ohikoa da aurrelariengan airez jotzea, frontisetik gertu daudenez eta pilotaren abiadura oso handia denez, normalean pilotak ez du punparik egiten eremu horretan. Atzelaria berriz, bere indarraren erabileragatik nabarmentzen da; izan ere, frontisetik urrun dagoenez, pilota bertara bideratzeko potentzia handiarekin jo behar du pilota. == Kolpe motak == Orokorrean pilota paleta jokoan, pilota bi modutara jo daiteke: palaren aurrealdearekin edo atzealdearekin (errebesa). Jokalariek erosoena den aldea erabiltzen dute, baina ohikoena aurrealdearekin jotzea da. Kolpe gehienak gerritik behera ematen dira, eta horrek esan nahi du palaren mugimendua behetik gora doala. Hala ere, batzuetan, pilota alde batera edo goitik jotzen da, eta hori puntua ahalik eta azkarren irabazten saiatzeko eta pilotari abiadura emateko egiten da, nahiz eta jokaldi horiek jokoan ohikoenak ez izan. Kolpe motak, orokorrean frontisarekiko distantziak baldintzatuko du, pilotaren norabidearekin batera. Aurrelariek gehien erabiltzen duten kolpea airez da. Aurrelariek, joko arinaz arduatzen dira, hala nola, bi pareta edo txokoa eginez. Atzelariek, aldiz, askoz ere joko motelagoa erabiltzen dute normalean eta jokaldia nagusia atzeraka eta pareta ondora botatzea da. == Erreferentziak == [[Eskupilota frontoi motzean lauterdian|https://eu.wikipedia.org/wiki/Eskupilota_frontoi_motzean_lauterdian]] [https://docs.google.com/presentation/d/1V1T6BZQFvJXple4CiRhgXtT5IzJvTtRM5R8v4Mh0XY8/htmlpresenthttps://www.pilotaraba.eus/doc/noticias/euskal%20pilota%20BEGIRALE%20IKASTAROA%20apunteak.pdf https://docs.google.com/presentation/d/1V1T6BZQFvJXple4CiRhgXtT5IzJvTtRM5R8v4Mh0XY8/htmlpresent] [https://docs.google.com/presentation/d/1V1T6BZQFvJXple4CiRhgXtT5IzJvTtRM5R8v4Mh0XY8/htmlpresenthttps://www.pilotaraba.eus/doc/noticias/euskal%20pilota%20BEGIRALE%20IKASTAROA%20apunteak.pdf https://www.pilotaraba.eus/doc/noticias/euskal%20pilota%20BEGIRALE%20IKASTAROA%20apunteak.pdf] [[Emakumezkoen gomazko paleta frontoi motzean binaka|https://eu.wikipedia.org/wiki/Emakumezkoen_gomazko_paleta_frontoi_motzean_binaka]] 3fiudxjj6gsk5krd36szsdijuduiltf 9999043 9999033 2024-12-13T22:57:46Z Amalbirawi 169015 9999043 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Pelota elkarrizketa.ogg|thumb|Oier Saez de Cámarari elkarrizketa]] '''Pala motza,''' Zurezko paleta bat eta larruzko pilota bat erabiltzen dira, larruzko paletakoak baino lodiagoa eta diametro handiagoa duena. Oso espezialitate fisikoa eta ikusgarria da. Pala pagozkoa edo beste edozein zur noblez eginikoa da, pieza bakarra. Pala motza frontoi motzean jokatu daiteke, 36 metrokoan, frontisaren eta errebotearen arteko aldeari erreferentzia eginez. [[Frontis|Frontisa]] pilotalekuaren aurrean kokatzen den pareta da, 10 metro garai eta 10-11 metro zabal izaten ditu. Horretaz gain, lurretik metro batera, burdinazko xafla bat dago, txapa izena duena, eta goialdean eta eskuinaldean ere aurkitzen da txapa hori, eremua mugatzen, izan ere, horri jo edo eremu horretatik kanpo botatzen bada, tantoa txartzat emango da. Frontisaren ezkerraldean, ezker pareta izena duen pareta dago, frontisa bezala 10 metro garai duena, baina kasu honetan 36 metroko luzeera edukiko du. Atzealdean, ezker hormari lotuta, eta frontisarekiko paraleloan, errebotea aurkitzen da, txaparik gabeko pareta. Frontoi motza hiru pareta hauetaz osatzen da, eskuinaldea, kontrakantxa (gutxienez 3 metro) izenekoa, libre geratuz. Hala ere, eskuinaldean, beste txapa bat dago lurrean, frontisetik errebotera doana eta frontoiaren zabalera mugatzen duena, lurreko eremu horri kantxa deitzen zaio. Ezkerreko paretan, zenbakiak egoten dira idatzita, frontisetik erreboteraino. Hauetako bakoitzari koadro deitzen zaio eta zenbakiak banaka handitzen doaz, errebotera hurbiltzen doazen heinean. Horretaz gain, laugarren eta zazpigarren koadroetan, motz eta luze hitzak agertzen dira idatzita, hurrenez hurren, eta kontrakantxara marra bat ateratzen da hori adierazteko. == Materiala == Zurezko paleta bat eta larruzko pilota bat erabiltzen dira, larruzko paletakoak baino lodiagoa eta diametro handiagoa duena. Oso espezialitate fisikoa eta ikusgarria da. Pala pagozkoa edo beste edozein zur noblez eginikoa da, pieza bakarra. Palako jokalariek larruzko pilota jo egiten dute eta lpar Euskal Herrian jokatzen da gehien bat. Pala motza: Zurezko paleta bat eta larruzko pilota bat erabiltzen dira, larruzko paletakoak baino lodiagoa eta diametro handiagoa duena. Oso espezialitate fisikoa eta ikusgarria da. Pala pagozkoa edo beste edozein zur noblez eginikoa da, pieza bakarra. Ondoko ezaugarriak ditu: ● Gehienezko luzera: 51 cm ● Gehienezko zabalera: 11'50 cm ● Lodiera: 2 / 4'50 cm ● Pisua: 600 / 800 g == Insalazioak == Frontoia (orokorrean), harri edo zementuz egina egon ohi da, horma leun eta finak osatzen dutenak. Orokorrean kolore berdez margotu ohi dira eta frontisa, ezker horma, errebotea, kantxa eta kontrakantxaz osaturik dago. Hauek dira eremu hauen neurriak: * Kontrakantxa: gutxienez 3 metroko zabalera izango du. * Kantxaren luzera: 30 eta 36 metro artean. * Kantxaren zabalera: 10 metro. * Frontisaren altuera: 10 metro. * Frontisaren zabalera: 11 metro. * Errebotearen altuera: 5,60 metro gutxienez. * Errebotearen zabalera: 10 metro. * Frontisaren goiko eta beheko aldeak debekatutako espazioak dira, betan koltxoiak kokatzen dira, pilotak hemen jotzen badu tantoa aurkariarentzat izango da. Koltxoi hauen mugak markatzeko txapa izeneko egiturak daude, goiko eta beheko txapez gain frontisaren alboan ere txapa bat dago, kontrakantxaren marraren goranzko jarraipena dena. Txapa frontisaren material ezberdinez eginda dago, normalean metalezkoa izan ohi da, pilotak hemen jotzen badu soinu desberdina egingo du eta epaileak txarra dela esango du. ** Beheko txaparen altuera: 60 zentimetro ** Goiko txaparen altuera: 10 metrora. ** Alboko txapa: ezker paretatik 11 metrora. Kantxan marra batzuk daude, marra horien arteko lekuari "Koadroa" deritzogu, koadroak zenbakiz markatuta daude, zenbakiak ezker horman margotuta daude. Hauek sakea nondik nora egin behar den argitzen dute. Marrak frontisari paralelo daude, hau da, kantxa zabalean zeharkatuz. Zenbakien arteko distantzia: 3,5 metroko tartea dago. Erreboteak frontisaren itxura bera du, baina txaparik gabea. Azkenik kontrakantxaren beste zatia dugu, lurrekoa. Kantxa eta kontrakantxa lurrean dagoen marra luze batez banatzen dira, pilotak kantxan jotzen badu, jokoak aurrera jarraitzen du, baina bien arteko marran edo kontrakantxan joz gero, tantoa aurkarientzat izango da. == Arauak == * '''Sakea''' Partidako lehen sakea kenduz, zeina zortez erabakitzen den, beste guztiak aurreko tantoa egin duen taldeak gauzatuko du.   Sakea, sake marraren atzetik egin ohi da, zehazki 9 eta 1/2tik (33 metrotara frontisetik), frontisean jo eta falta marraren (frontisetik 14 metrora) eta luze marraren (frontisetik 24,5 metrora) artean egin behar du punpa sakea ontzat hartzeko. Sakean falta marra gainditzen ez bada, tanto bat eskuratuko dute aurkariek, eta falta marra pasaz gero, sakatzaileak beste aukera bat izango du (hortik aurrera ez dira sake gehiago onartuko). Sake guztien aurretik, sakatzen duen taldeak pilota aldatzeko aukera izango du. Hori gertatuz gero, aurkariek pilota aztertzeko eta probatzeko eskubidea izango dute. * '''Tanto amaierak''' Tantoa lortu ahal izateko, jokalariek baimendutako eremuetara bideratu behar dute pilota: ezker horma, kantxa, frontisa eta errebotea. Pilotak ezker horma soilik jotzen badu frontisa jo gabe, tantoa izango da aurkarientzat. Frontisa jo ostean, jokaldu baimendua izateko, pilotaren lehen punpa kantxan izan behar du, kontrakantxan eginez gero, txarra izango baita. * '''Puntuazio sistema''' Tanto bakoitzak puntu bat balio du. Jokalariak puntuak metatuz joango dira partidan zehar; talde bat 40 puntura iristean irabazlea izango da eta jokoa bukatutzat emango da. == Jokalarien kokapena == Arauek ez dute zehazten jokalari bakoitza non kokatu behar den, baina estrategia ohikoena aurrelari bat (3 eta 5 zenbakien artean kokatu ohi dena) eta atzelari bat (7 eta 9 zenbakien artean kokatu ohi dena) ezartzea da. Horrela, bien artean kantxa guztia menperatu dezakete. Aurrelariaren jokoa azkarragoa da, bere helburu nagusia tantoa amaitzea da. Oso ohikoa da aurrelariengan airez jotzea, frontisetik gertu daudenez eta pilotaren abiadura oso handia denez, normalean pilotak ez du punparik egiten eremu horretan. Atzelaria berriz, bere indarraren erabileragatik nabarmentzen da; izan ere, frontisetik urrun dagoenez, pilota bertara bideratzeko potentzia handiarekin jo behar du pilota. == Kolpe motak == Orokorrean pilota paleta jokoan, pilota bi modutara jo daiteke: palaren aurrealdearekin edo atzealdearekin (errebesa). Jokalariek erosoena den aldea erabiltzen dute, baina ohikoena aurrealdearekin jotzea da. Kolpe gehienak gerritik behera ematen dira, eta horrek esan nahi du palaren mugimendua behetik gora doala. Hala ere, batzuetan, pilota alde batera edo goitik jotzen da, eta hori puntua ahalik eta azkarren irabazten saiatzeko eta pilotari abiadura emateko egiten da, nahiz eta jokaldi horiek jokoan ohikoenak ez izan. Kolpe motak, orokorrean frontisarekiko distantziak baldintzatuko du, pilotaren norabidearekin batera. Aurrelariek gehien erabiltzen duten kolpea airez da. Aurrelariek, joko arinaz arduatzen dira, hala nola, bi pareta edo txokoa eginez. Atzelariek, aldiz, askoz ere joko motelagoa erabiltzen dute normalean eta jokaldia nagusia atzeraka eta pareta ondora botatzea da. == Erreferentziak == [[Eskupilota frontoi motzean lauterdian|https://eu.wikipedia.org/wiki/Eskupilota_frontoi_motzean_lauterdian]] [https://docs.google.com/presentation/d/1V1T6BZQFvJXple4CiRhgXtT5IzJvTtRM5R8v4Mh0XY8/htmlpresenthttps://www.pilotaraba.eus/doc/noticias/euskal%20pilota%20BEGIRALE%20IKASTAROA%20apunteak.pdf https://docs.google.com/presentation/d/1V1T6BZQFvJXple4CiRhgXtT5IzJvTtRM5R8v4Mh0XY8/htmlpresent] [https://docs.google.com/presentation/d/1V1T6BZQFvJXple4CiRhgXtT5IzJvTtRM5R8v4Mh0XY8/htmlpresenthttps://www.pilotaraba.eus/doc/noticias/euskal%20pilota%20BEGIRALE%20IKASTAROA%20apunteak.pdf https://www.pilotaraba.eus/doc/noticias/euskal%20pilota%20BEGIRALE%20IKASTAROA%20apunteak.pdf] [[Emakumezkoen gomazko paleta frontoi motzean binaka|https://eu.wikipedia.org/wiki/Emakumezkoen_gomazko_paleta_frontoi_motzean_binaka]] lgd4mpfs0r0sb2s7x6x0u60xzpihr7w 9999044 9999043 2024-12-13T22:58:16Z Amalbirawi 169015 Amalbirawi wikilariak «[[Lankide:Amalbirawi/Proba orria]]» orria «[[Pala motza Frontoi motzean]]» izenera aldatu du 9999043 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Pelota elkarrizketa.ogg|thumb|Oier Saez de Cámarari elkarrizketa]] '''Pala motza,''' Zurezko paleta bat eta larruzko pilota bat erabiltzen dira, larruzko paletakoak baino lodiagoa eta diametro handiagoa duena. Oso espezialitate fisikoa eta ikusgarria da. Pala pagozkoa edo beste edozein zur noblez eginikoa da, pieza bakarra. Pala motza frontoi motzean jokatu daiteke, 36 metrokoan, frontisaren eta errebotearen arteko aldeari erreferentzia eginez. [[Frontis|Frontisa]] pilotalekuaren aurrean kokatzen den pareta da, 10 metro garai eta 10-11 metro zabal izaten ditu. Horretaz gain, lurretik metro batera, burdinazko xafla bat dago, txapa izena duena, eta goialdean eta eskuinaldean ere aurkitzen da txapa hori, eremua mugatzen, izan ere, horri jo edo eremu horretatik kanpo botatzen bada, tantoa txartzat emango da. Frontisaren ezkerraldean, ezker pareta izena duen pareta dago, frontisa bezala 10 metro garai duena, baina kasu honetan 36 metroko luzeera edukiko du. Atzealdean, ezker hormari lotuta, eta frontisarekiko paraleloan, errebotea aurkitzen da, txaparik gabeko pareta. Frontoi motza hiru pareta hauetaz osatzen da, eskuinaldea, kontrakantxa (gutxienez 3 metro) izenekoa, libre geratuz. Hala ere, eskuinaldean, beste txapa bat dago lurrean, frontisetik errebotera doana eta frontoiaren zabalera mugatzen duena, lurreko eremu horri kantxa deitzen zaio. Ezkerreko paretan, zenbakiak egoten dira idatzita, frontisetik erreboteraino. Hauetako bakoitzari koadro deitzen zaio eta zenbakiak banaka handitzen doaz, errebotera hurbiltzen doazen heinean. Horretaz gain, laugarren eta zazpigarren koadroetan, motz eta luze hitzak agertzen dira idatzita, hurrenez hurren, eta kontrakantxara marra bat ateratzen da hori adierazteko. == Materiala == Zurezko paleta bat eta larruzko pilota bat erabiltzen dira, larruzko paletakoak baino lodiagoa eta diametro handiagoa duena. Oso espezialitate fisikoa eta ikusgarria da. Pala pagozkoa edo beste edozein zur noblez eginikoa da, pieza bakarra. Palako jokalariek larruzko pilota jo egiten dute eta lpar Euskal Herrian jokatzen da gehien bat. Pala motza: Zurezko paleta bat eta larruzko pilota bat erabiltzen dira, larruzko paletakoak baino lodiagoa eta diametro handiagoa duena. Oso espezialitate fisikoa eta ikusgarria da. Pala pagozkoa edo beste edozein zur noblez eginikoa da, pieza bakarra. Ondoko ezaugarriak ditu: ● Gehienezko luzera: 51 cm ● Gehienezko zabalera: 11'50 cm ● Lodiera: 2 / 4'50 cm ● Pisua: 600 / 800 g == Insalazioak == Frontoia (orokorrean), harri edo zementuz egina egon ohi da, horma leun eta finak osatzen dutenak. Orokorrean kolore berdez margotu ohi dira eta frontisa, ezker horma, errebotea, kantxa eta kontrakantxaz osaturik dago. Hauek dira eremu hauen neurriak: * Kontrakantxa: gutxienez 3 metroko zabalera izango du. * Kantxaren luzera: 30 eta 36 metro artean. * Kantxaren zabalera: 10 metro. * Frontisaren altuera: 10 metro. * Frontisaren zabalera: 11 metro. * Errebotearen altuera: 5,60 metro gutxienez. * Errebotearen zabalera: 10 metro. * Frontisaren goiko eta beheko aldeak debekatutako espazioak dira, betan koltxoiak kokatzen dira, pilotak hemen jotzen badu tantoa aurkariarentzat izango da. Koltxoi hauen mugak markatzeko txapa izeneko egiturak daude, goiko eta beheko txapez gain frontisaren alboan ere txapa bat dago, kontrakantxaren marraren goranzko jarraipena dena. Txapa frontisaren material ezberdinez eginda dago, normalean metalezkoa izan ohi da, pilotak hemen jotzen badu soinu desberdina egingo du eta epaileak txarra dela esango du. ** Beheko txaparen altuera: 60 zentimetro ** Goiko txaparen altuera: 10 metrora. ** Alboko txapa: ezker paretatik 11 metrora. Kantxan marra batzuk daude, marra horien arteko lekuari "Koadroa" deritzogu, koadroak zenbakiz markatuta daude, zenbakiak ezker horman margotuta daude. Hauek sakea nondik nora egin behar den argitzen dute. Marrak frontisari paralelo daude, hau da, kantxa zabalean zeharkatuz. Zenbakien arteko distantzia: 3,5 metroko tartea dago. Erreboteak frontisaren itxura bera du, baina txaparik gabea. Azkenik kontrakantxaren beste zatia dugu, lurrekoa. Kantxa eta kontrakantxa lurrean dagoen marra luze batez banatzen dira, pilotak kantxan jotzen badu, jokoak aurrera jarraitzen du, baina bien arteko marran edo kontrakantxan joz gero, tantoa aurkarientzat izango da. == Arauak == * '''Sakea''' Partidako lehen sakea kenduz, zeina zortez erabakitzen den, beste guztiak aurreko tantoa egin duen taldeak gauzatuko du.   Sakea, sake marraren atzetik egin ohi da, zehazki 9 eta 1/2tik (33 metrotara frontisetik), frontisean jo eta falta marraren (frontisetik 14 metrora) eta luze marraren (frontisetik 24,5 metrora) artean egin behar du punpa sakea ontzat hartzeko. Sakean falta marra gainditzen ez bada, tanto bat eskuratuko dute aurkariek, eta falta marra pasaz gero, sakatzaileak beste aukera bat izango du (hortik aurrera ez dira sake gehiago onartuko). Sake guztien aurretik, sakatzen duen taldeak pilota aldatzeko aukera izango du. Hori gertatuz gero, aurkariek pilota aztertzeko eta probatzeko eskubidea izango dute. * '''Tanto amaierak''' Tantoa lortu ahal izateko, jokalariek baimendutako eremuetara bideratu behar dute pilota: ezker horma, kantxa, frontisa eta errebotea. Pilotak ezker horma soilik jotzen badu frontisa jo gabe, tantoa izango da aurkarientzat. Frontisa jo ostean, jokaldu baimendua izateko, pilotaren lehen punpa kantxan izan behar du, kontrakantxan eginez gero, txarra izango baita. * '''Puntuazio sistema''' Tanto bakoitzak puntu bat balio du. Jokalariak puntuak metatuz joango dira partidan zehar; talde bat 40 puntura iristean irabazlea izango da eta jokoa bukatutzat emango da. == Jokalarien kokapena == Arauek ez dute zehazten jokalari bakoitza non kokatu behar den, baina estrategia ohikoena aurrelari bat (3 eta 5 zenbakien artean kokatu ohi dena) eta atzelari bat (7 eta 9 zenbakien artean kokatu ohi dena) ezartzea da. Horrela, bien artean kantxa guztia menperatu dezakete. Aurrelariaren jokoa azkarragoa da, bere helburu nagusia tantoa amaitzea da. Oso ohikoa da aurrelariengan airez jotzea, frontisetik gertu daudenez eta pilotaren abiadura oso handia denez, normalean pilotak ez du punparik egiten eremu horretan. Atzelaria berriz, bere indarraren erabileragatik nabarmentzen da; izan ere, frontisetik urrun dagoenez, pilota bertara bideratzeko potentzia handiarekin jo behar du pilota. == Kolpe motak == Orokorrean pilota paleta jokoan, pilota bi modutara jo daiteke: palaren aurrealdearekin edo atzealdearekin (errebesa). Jokalariek erosoena den aldea erabiltzen dute, baina ohikoena aurrealdearekin jotzea da. Kolpe gehienak gerritik behera ematen dira, eta horrek esan nahi du palaren mugimendua behetik gora doala. Hala ere, batzuetan, pilota alde batera edo goitik jotzen da, eta hori puntua ahalik eta azkarren irabazten saiatzeko eta pilotari abiadura emateko egiten da, nahiz eta jokaldi horiek jokoan ohikoenak ez izan. Kolpe motak, orokorrean frontisarekiko distantziak baldintzatuko du, pilotaren norabidearekin batera. Aurrelariek gehien erabiltzen duten kolpea airez da. Aurrelariek, joko arinaz arduatzen dira, hala nola, bi pareta edo txokoa eginez. Atzelariek, aldiz, askoz ere joko motelagoa erabiltzen dute normalean eta jokaldia nagusia atzeraka eta pareta ondora botatzea da. == Erreferentziak == [[Eskupilota frontoi motzean lauterdian|https://eu.wikipedia.org/wiki/Eskupilota_frontoi_motzean_lauterdian]] [https://docs.google.com/presentation/d/1V1T6BZQFvJXple4CiRhgXtT5IzJvTtRM5R8v4Mh0XY8/htmlpresenthttps://www.pilotaraba.eus/doc/noticias/euskal%20pilota%20BEGIRALE%20IKASTAROA%20apunteak.pdf https://docs.google.com/presentation/d/1V1T6BZQFvJXple4CiRhgXtT5IzJvTtRM5R8v4Mh0XY8/htmlpresent] [https://docs.google.com/presentation/d/1V1T6BZQFvJXple4CiRhgXtT5IzJvTtRM5R8v4Mh0XY8/htmlpresenthttps://www.pilotaraba.eus/doc/noticias/euskal%20pilota%20BEGIRALE%20IKASTAROA%20apunteak.pdf https://www.pilotaraba.eus/doc/noticias/euskal%20pilota%20BEGIRALE%20IKASTAROA%20apunteak.pdf] [[Emakumezkoen gomazko paleta frontoi motzean binaka|https://eu.wikipedia.org/wiki/Emakumezkoen_gomazko_paleta_frontoi_motzean_binaka]] lgd4mpfs0r0sb2s7x6x0u60xzpihr7w 0 1216174 9998874 9995429 2024-12-13T17:44:54Z Pauloiar 169021 9998874 wikitext text/x-wiki = [[Erremonte|ERREMONTEA]] BINAKA = [[Fitxategi:Erremonteak eta pilotak.jpg|thumb|241x241px|Erremonteak eta pilotak]] [[Erremonte|Erremontea]] [[Euskal pilota|euskal pilotan]] jokatzen den modalitate bat da, [[xistera]] batekin jokatzen dena. [[Euskal Herria|Euskal Herrian]] bakarrik jokatzen den kirola da. Orain dela urte asko Espaina mailan beste leku batzuetan jolasten zen. Adib; [[Bartzelona]], [[Madril]]... Baina gaur egun profesionaletan leku bakar batean jolasten den kirola da. [[Hernani|Hernaniko]] [[Galarreta pilotalekua|Galarreta frontoiean]] zehazki; halere beste frontoi batzuetan ere egiten dira leihaketak afizionatu mailan. Hauek guztiek arautegi<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Dokumentuak {{!}} euskalpilota.eus|url=https://www.euskalpilota.eus/pub/listarDocumentosGeneral.asp?idioma=eu#|aldizkaria=www.euskalpilota.eus|sartze-data=2024-12-10}}</ref> zehatz bat dute, == Historia == [[Fitxategi:Barrenetxea IV.ari elkarrizketa.ogg|thumb|Barrentxea IV.arekin elkarrizketa]] Erremontea 1904tik egiten den pilota modalitate bat da. Pilotak hartzen duen abiadurak eta horretarako pilotariak behar duen indarrak, modalitate ikusgarrienetako bat bihurtzen dute. [[Fitxategi:Barrenetxea IV, 2.jpg|thumb|330x330px|Barrentxea IV.a partidoan]] Modalitate hau [[Juanito Moya|Juanito Moyaren]] ekimenari esker sortu zen, bere garaian berritasun handia izan zena. Protagonismo handia hartzen zuen elkartean, eta batez ere frontoi luzeetako jokoan. [[Juanito Moya|Moyak]] [[xistera]] bat asmatu zuen beste aurkari indartsuagoei aurre egiteko. Hau eskularru modalitatean aurre egiten zietenei irabazteko sortu zuen. Izugarrizko arrakasta izan zen, [[Erremonte|erremonteari]] esker [[Juanito Moya|Moyak]], pilotari txiki honek, pilota beste edozeinek baino urrunago eta azkarrago bidaltzea lortzen baitzuen. Kirol hau egiten duten kirolariei, [[Erremonte|erremontista]] esaten zaie. [[Pilotaleku|Frontoiean]] jolasten den kirolik azkarrenetakoa da. [[Pilotako materiala|Pilotak]] 250km/h hartu ditzakelako modalitate honetan. Baina normalean 180km/h inguru ibiltzen da. == Erraminta == Kirol honetako erramintari, Erremontea esaten zaio. [[Xistera]] bat da, baina ez da [[Zesta punta|Zesta Puntakoa]] bezalakoa. [[Zesta punta|Zestako]] [[Xistera|xisterak]], saski bat dauka bertan pilota geratzeko eta ondoren jaurtitzeko. Baina erremonteak ez du saskirik. Orduan, [[Pilotako materiala|pilota]] ez da inungo momentutan geratzen. [[Xistera|Xisteraren]] gertuko aldetik sartzen da [[Pilotako materiala|pilota]] eta urrenekotik ateratzen da. Hau da, [[Erremontista|erremontistaren]] eskua dagoen tokitik eta puntatik ateratzen da irristatuz. Hori dela eta, pelota denbora guztian mugimenduan dago eta ez da ezertarako geratzen. [[Fitxategi:Erremontea xistera.jpg|thumb|243x243px|Xistera erdi egina]] Bi xistera mota daude: aurrelariarena, txikiagoa eta kurba gehiago duena, eta atzelariarena, handiagoa eta luzeagoa [[Frontis|frontisetik]] urrutiago daudenez inertzia gehiago hartzeko. Halere, bi xisterak egiterako orduan osagai berak erabiltzen dira. Lehenik eta behin, estrukturari indarra ematen dion aro bat dauka, "fibra de vidrio"-zkoa da hau. Gero "sahietsak" ditu, erramintari egitura ematen diona; hauek [[Zumea|zumitzezko]] egur arkeatuak dira. 7 "sahiets" zuzen eta alde bakoitzean 3 makor ditu, hau da, denetara 13 sahiets ditu. Denak Erremontearen puntan edo atzeko aldean bukatzen dute. Puntakoak estruktura mantentzeko josi egiten dira eskuz eta atzean berriz, takuan sartzen dira, hau lizarrezko pieza bat da. Jarraian, atzetik puntaraino flejea bezala ezagutzen den plastiko erresistente batekin josten da. Azkenik, guantea josten zaio. == Pilota == Pilotari dagokionez, profesionaletan [[Galarreta pilotalekua|Galarretan]], [[Latex|latexeko]] kixki bat edukitzen du nukleoan. [[Latex]] gogor moduko bat da. Orain dela urte asko eskuz egiten ziren baina beti imperfekzioren bat edukitzen zuten eta hori jolasterako garaian nabaritu egiten zen. Gaur egun berriz, kixki horiek makina batzuek egiten dituzte eta perfektuak dira. 3 tamainatako kixkiak aurki ditzakegu: 85 gramokoak, 90 gramokoak eta 92 gramokoak. Ondoren, kixkiari [[Erretxina|PEZ erretxina]] ematen zaio haria jarri aurretik. [[Erretxina]] hori lehortzen denean, izugarrizko gogortasuna hartzen du. Behin hori egin ondoren, haria jartzen zaio inguruan. Hari hau %50 [[Kotoi|kotoiz]] eta beste %50 [[Kotoi sintetiko|kotoi sintetikoz]] egina dago. 20-25 gramo pixatzen ditu. [[Fitxategi:Erremonteko pilotak.jpg|ezkerrera|thumb|316x316px|Pilotaren egite prozesua]] Azkenik, 4 [[larru]] jartzen zaizkio pelotari. 8 formakoak. Barruan 2 fin eta kanpoan beste 2 baina potoloagoak. Beste modalitateetan ez dute hau egiten baina erremontean pilotaren abiadura dela eta 4 larru jarri behar dituzte bai ala bai. Bestela pilotak oso errex puskatuko lirakelako. Orduan, pilota batek gutxienez 127 gramo pixatu behar ditu eta gehienez 130 gramo. Hau, aurretik esan bezala [[Galarreta pilotalekua|Galarretan]] jolasteko pelotetan da. Kanpoko frontoietan ez dute pelota hauekin jolasten. Baina, [[Euskal Herria|Euskal Herrian]] txapelketa guztiak [[Galarreta pilotalekua|Galarretan]] jolasten dira. == Instalazioak == Aurretik esan bezala, orain dela urte asko, [[Erremonte|Erremontea]] Espainia mailan eta Frantziako toki batzuetan jolasten zen. Baina, urteen poderioz geroz eta jende gutxiagok jolasten du espezialidade honetara. Hori dela eta, geroz eta jende gutxiagok ikusten du eta geroz eta frontoi gutxiago daude. [[Fitxategi:Jai alai galarreta.JPG|thumb|353x353px|Galarreta Pilotalekua]] Gaur egun, aurretik esan bezala, [[Galarreta pilotalekua|Galarreta frontoiean]] jolasten dira txapelketa guztiak maila profesionalean. Frontoi hau [[Hernani]] kanpokaldean kokatzen da. Euskal Herriko frontoirik luzeenetakoa da [[Gernikako frontoia|Gernikakoarekin]] eta [[Zumaiako frontoia|Zumaiakoarekin]] batera. 54 metro luzera ditu Hernanikoak,  57m Gernikakoak eta 54m Zumaiakoak.1970.urtean ireki zen frontoi hau eta 1.500 ikusle sartzen dira bertan. Aurreko urtean lehen aldiz bete zen frontoi hau Erremonteko Binakako Txapelketako finalerako. Frontoi hau, empresa batek jestionatua da. Enpresa pribatu batek, Oriamendi 2010 SLk. Bertan, erremonte profesionaleko funtzioak egiten dira astero, apustuekin (kontsultatu programazioa www.oriamendi2010.com webgunean). [[Galarreta pilotalekua|Galarreta]] erremonteko txapelketa garrantzitsuenen egoitza da, besteak beste, Banakako Erremonte Txapelketa, edo Binakako Erremonte Txapelketa. Udal kirol programa batzuk eta, egun jakin batzuetan, kultur jarduerak ere garatzen dira bertan. Horrez gain, udaran profesionalek bertatik kanpo ere jolasten dute eta [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] hainbat txokotara joaten dira partiduak jolastera. Beraien kirola jende gehiagok ikusi ahal izateko eta gehiago zabaltzeko. == Jokoa == Buruz-buru edo bi-biren aurka jolasten da [[Erremonte|Erremontean]]. Binakako partidetan, atzelariak egiten du sakea, pilotak botea 12 ½. koadrotik atzera egin behar du botea, frontisean jo eta 4. eta 7. koadroen artean egin behar du botea; 4. koadroa baino aurrerago egiten badu zuzenean aurkarientzat da tantoa eta 7. koadroa pasatzen badu bigarren sake bat egiten da. Zesta-puntan ez bezala, modalitate honetan ez dago egin ahal diren bigarren sake kopuru maximo bat, atzelariak sakatzen duelako. Nahiz eta arauek ez behartu, [[Galarreta pilotalekua|Galarreta pilotalekuan]] [[Ezkerpareta|ezker paretetik]] 3 metroetara sakatzen dute atzelariek normalean, frontisa jotzean pilota ahalik eta gehien itsasteko eta horrela errestoa zailtzeko. Hortaz, aurrelariaren posizio naturala 5. eta 6. koadroen artean da. [[Fitxategi:Erremonteko pilotarien kokalekuak Binakako partidu batean.png|alt=Borobil gorriak egin sakea eta karratuek errestatu|ezkerrera|thumb|347x347px|Erremonteko pilotarien kokalekuak Binakako partidu batean (Borobil gorriak egin sakea eta karratuek errestatu)]] Behin jokoa hasita, erremontean eskubian izaten denez erraminta, aurrelariek ezkerreko paretera ahalik eta bizien itsasten saiatzen dira pilota, eta behin aurkaria gune hori babesten dagoenean kantxaren eskubialdera botatzen dute pilota adibidez bi-pareta eginez. Tenisaren antzekoa dela esan leike, izan ere, bietan aurkaria alde batetik bestera mugitzen saiatzen dira. Atzelariaren kasuan, sakea da une garrantzitsuena, 5-7 tanto inguru lortzen baitituzte partiduro. Halere, hauek ere saiatzen dira ezker paretara gerturatzen pilota, eta behin hori eginda, errebersez botatzen dute pilota, baina lehenengo frontisera botabeharrean ezker pareta jotzen dute eta ondoren frontisa, horrela pilotak kantxan egitean botea, duen efektuarengatik, zuzenean kontrakantxako sarera joaten da tantoa lortuz. Ondorioz, normalean 10. koadroan egoten da normalean atzelaria. == Pelotariak == Gaur egun, profesionaletan 24 erremontista besterik ez daude. Baina historian zehar erremontista asko egon dira eta batzuk oso ezagunak dira Euskal Pilotaren munduan. Hona hemen historian zehar egon diren erremontista honenen izenak: * [[Jose Irigoien|Jose Irigoien Igoa]], ''Irigoyen'' ([[Bera]], 1890-1973) * [[Juan Abarrategi Errasti]] ([[Azpeitia]], 1985) * [[Jose Maria Saltsamendi]], ''Salsamendi III'' ([[Orio]], 1925-2013) * [[Jesus Abrego]] ([[Arroitz]], 1910-1997) * [[Pedro Manuel Grazenea]] ([[Elgorriaga]], 1929-2017) * [[Raul Jimenez Albisu]] ([[Iruñea]], 1935-) * [[Hermenegildo Arbizu]], ''Herme'' ([[Iruñea]], 1931-) * [[Kike Elizalde]] ([[Altsasu]], 1961-) * [[Koteto Ezkurra]] ([[Doneztebe]], 1973-) * [[Javier Urriza]] ([[Iruñea]], 1981-) <references /> == Erreferentziak == <references /> tr4bw36h71gru0vg1uk9f82wmha46wn 9998875 9998874 2024-12-13T17:45:31Z Pauloiar 169021 Pauloiar wikilariak «[[Lankide:Beñatgaston/Proba orria]]» orria «[[Erremontea Binaka]]» izenera aldatu du 9998874 wikitext text/x-wiki = [[Erremonte|ERREMONTEA]] BINAKA = [[Fitxategi:Erremonteak eta pilotak.jpg|thumb|241x241px|Erremonteak eta pilotak]] [[Erremonte|Erremontea]] [[Euskal pilota|euskal pilotan]] jokatzen den modalitate bat da, [[xistera]] batekin jokatzen dena. [[Euskal Herria|Euskal Herrian]] bakarrik jokatzen den kirola da. Orain dela urte asko Espaina mailan beste leku batzuetan jolasten zen. Adib; [[Bartzelona]], [[Madril]]... Baina gaur egun profesionaletan leku bakar batean jolasten den kirola da. [[Hernani|Hernaniko]] [[Galarreta pilotalekua|Galarreta frontoiean]] zehazki; halere beste frontoi batzuetan ere egiten dira leihaketak afizionatu mailan. Hauek guztiek arautegi<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Dokumentuak {{!}} euskalpilota.eus|url=https://www.euskalpilota.eus/pub/listarDocumentosGeneral.asp?idioma=eu#|aldizkaria=www.euskalpilota.eus|sartze-data=2024-12-10}}</ref> zehatz bat dute, == Historia == [[Fitxategi:Barrenetxea IV.ari elkarrizketa.ogg|thumb|Barrentxea IV.arekin elkarrizketa]] Erremontea 1904tik egiten den pilota modalitate bat da. Pilotak hartzen duen abiadurak eta horretarako pilotariak behar duen indarrak, modalitate ikusgarrienetako bat bihurtzen dute. [[Fitxategi:Barrenetxea IV, 2.jpg|thumb|330x330px|Barrentxea IV.a partidoan]] Modalitate hau [[Juanito Moya|Juanito Moyaren]] ekimenari esker sortu zen, bere garaian berritasun handia izan zena. Protagonismo handia hartzen zuen elkartean, eta batez ere frontoi luzeetako jokoan. [[Juanito Moya|Moyak]] [[xistera]] bat asmatu zuen beste aurkari indartsuagoei aurre egiteko. Hau eskularru modalitatean aurre egiten zietenei irabazteko sortu zuen. Izugarrizko arrakasta izan zen, [[Erremonte|erremonteari]] esker [[Juanito Moya|Moyak]], pilotari txiki honek, pilota beste edozeinek baino urrunago eta azkarrago bidaltzea lortzen baitzuen. Kirol hau egiten duten kirolariei, [[Erremonte|erremontista]] esaten zaie. [[Pilotaleku|Frontoiean]] jolasten den kirolik azkarrenetakoa da. [[Pilotako materiala|Pilotak]] 250km/h hartu ditzakelako modalitate honetan. Baina normalean 180km/h inguru ibiltzen da. == Erraminta == Kirol honetako erramintari, Erremontea esaten zaio. [[Xistera]] bat da, baina ez da [[Zesta punta|Zesta Puntakoa]] bezalakoa. [[Zesta punta|Zestako]] [[Xistera|xisterak]], saski bat dauka bertan pilota geratzeko eta ondoren jaurtitzeko. Baina erremonteak ez du saskirik. Orduan, [[Pilotako materiala|pilota]] ez da inungo momentutan geratzen. [[Xistera|Xisteraren]] gertuko aldetik sartzen da [[Pilotako materiala|pilota]] eta urrenekotik ateratzen da. Hau da, [[Erremontista|erremontistaren]] eskua dagoen tokitik eta puntatik ateratzen da irristatuz. Hori dela eta, pelota denbora guztian mugimenduan dago eta ez da ezertarako geratzen. [[Fitxategi:Erremontea xistera.jpg|thumb|243x243px|Xistera erdi egina]] Bi xistera mota daude: aurrelariarena, txikiagoa eta kurba gehiago duena, eta atzelariarena, handiagoa eta luzeagoa [[Frontis|frontisetik]] urrutiago daudenez inertzia gehiago hartzeko. Halere, bi xisterak egiterako orduan osagai berak erabiltzen dira. Lehenik eta behin, estrukturari indarra ematen dion aro bat dauka, "fibra de vidrio"-zkoa da hau. Gero "sahietsak" ditu, erramintari egitura ematen diona; hauek [[Zumea|zumitzezko]] egur arkeatuak dira. 7 "sahiets" zuzen eta alde bakoitzean 3 makor ditu, hau da, denetara 13 sahiets ditu. Denak Erremontearen puntan edo atzeko aldean bukatzen dute. Puntakoak estruktura mantentzeko josi egiten dira eskuz eta atzean berriz, takuan sartzen dira, hau lizarrezko pieza bat da. Jarraian, atzetik puntaraino flejea bezala ezagutzen den plastiko erresistente batekin josten da. Azkenik, guantea josten zaio. == Pilota == Pilotari dagokionez, profesionaletan [[Galarreta pilotalekua|Galarretan]], [[Latex|latexeko]] kixki bat edukitzen du nukleoan. [[Latex]] gogor moduko bat da. Orain dela urte asko eskuz egiten ziren baina beti imperfekzioren bat edukitzen zuten eta hori jolasterako garaian nabaritu egiten zen. Gaur egun berriz, kixki horiek makina batzuek egiten dituzte eta perfektuak dira. 3 tamainatako kixkiak aurki ditzakegu: 85 gramokoak, 90 gramokoak eta 92 gramokoak. Ondoren, kixkiari [[Erretxina|PEZ erretxina]] ematen zaio haria jarri aurretik. [[Erretxina]] hori lehortzen denean, izugarrizko gogortasuna hartzen du. Behin hori egin ondoren, haria jartzen zaio inguruan. Hari hau %50 [[Kotoi|kotoiz]] eta beste %50 [[Kotoi sintetiko|kotoi sintetikoz]] egina dago. 20-25 gramo pixatzen ditu. [[Fitxategi:Erremonteko pilotak.jpg|ezkerrera|thumb|316x316px|Pilotaren egite prozesua]] Azkenik, 4 [[larru]] jartzen zaizkio pelotari. 8 formakoak. Barruan 2 fin eta kanpoan beste 2 baina potoloagoak. Beste modalitateetan ez dute hau egiten baina erremontean pilotaren abiadura dela eta 4 larru jarri behar dituzte bai ala bai. Bestela pilotak oso errex puskatuko lirakelako. Orduan, pilota batek gutxienez 127 gramo pixatu behar ditu eta gehienez 130 gramo. Hau, aurretik esan bezala [[Galarreta pilotalekua|Galarretan]] jolasteko pelotetan da. Kanpoko frontoietan ez dute pelota hauekin jolasten. Baina, [[Euskal Herria|Euskal Herrian]] txapelketa guztiak [[Galarreta pilotalekua|Galarretan]] jolasten dira. == Instalazioak == Aurretik esan bezala, orain dela urte asko, [[Erremonte|Erremontea]] Espainia mailan eta Frantziako toki batzuetan jolasten zen. Baina, urteen poderioz geroz eta jende gutxiagok jolasten du espezialidade honetara. Hori dela eta, geroz eta jende gutxiagok ikusten du eta geroz eta frontoi gutxiago daude. [[Fitxategi:Jai alai galarreta.JPG|thumb|353x353px|Galarreta Pilotalekua]] Gaur egun, aurretik esan bezala, [[Galarreta pilotalekua|Galarreta frontoiean]] jolasten dira txapelketa guztiak maila profesionalean. Frontoi hau [[Hernani]] kanpokaldean kokatzen da. Euskal Herriko frontoirik luzeenetakoa da [[Gernikako frontoia|Gernikakoarekin]] eta [[Zumaiako frontoia|Zumaiakoarekin]] batera. 54 metro luzera ditu Hernanikoak,  57m Gernikakoak eta 54m Zumaiakoak.1970.urtean ireki zen frontoi hau eta 1.500 ikusle sartzen dira bertan. Aurreko urtean lehen aldiz bete zen frontoi hau Erremonteko Binakako Txapelketako finalerako. Frontoi hau, empresa batek jestionatua da. Enpresa pribatu batek, Oriamendi 2010 SLk. Bertan, erremonte profesionaleko funtzioak egiten dira astero, apustuekin (kontsultatu programazioa www.oriamendi2010.com webgunean). [[Galarreta pilotalekua|Galarreta]] erremonteko txapelketa garrantzitsuenen egoitza da, besteak beste, Banakako Erremonte Txapelketa, edo Binakako Erremonte Txapelketa. Udal kirol programa batzuk eta, egun jakin batzuetan, kultur jarduerak ere garatzen dira bertan. Horrez gain, udaran profesionalek bertatik kanpo ere jolasten dute eta [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] hainbat txokotara joaten dira partiduak jolastera. Beraien kirola jende gehiagok ikusi ahal izateko eta gehiago zabaltzeko. == Jokoa == Buruz-buru edo bi-biren aurka jolasten da [[Erremonte|Erremontean]]. Binakako partidetan, atzelariak egiten du sakea, pilotak botea 12 ½. koadrotik atzera egin behar du botea, frontisean jo eta 4. eta 7. koadroen artean egin behar du botea; 4. koadroa baino aurrerago egiten badu zuzenean aurkarientzat da tantoa eta 7. koadroa pasatzen badu bigarren sake bat egiten da. Zesta-puntan ez bezala, modalitate honetan ez dago egin ahal diren bigarren sake kopuru maximo bat, atzelariak sakatzen duelako. Nahiz eta arauek ez behartu, [[Galarreta pilotalekua|Galarreta pilotalekuan]] [[Ezkerpareta|ezker paretetik]] 3 metroetara sakatzen dute atzelariek normalean, frontisa jotzean pilota ahalik eta gehien itsasteko eta horrela errestoa zailtzeko. Hortaz, aurrelariaren posizio naturala 5. eta 6. koadroen artean da. [[Fitxategi:Erremonteko pilotarien kokalekuak Binakako partidu batean.png|alt=Borobil gorriak egin sakea eta karratuek errestatu|ezkerrera|thumb|347x347px|Erremonteko pilotarien kokalekuak Binakako partidu batean (Borobil gorriak egin sakea eta karratuek errestatu)]] Behin jokoa hasita, erremontean eskubian izaten denez erraminta, aurrelariek ezkerreko paretera ahalik eta bizien itsasten saiatzen dira pilota, eta behin aurkaria gune hori babesten dagoenean kantxaren eskubialdera botatzen dute pilota adibidez bi-pareta eginez. Tenisaren antzekoa dela esan leike, izan ere, bietan aurkaria alde batetik bestera mugitzen saiatzen dira. Atzelariaren kasuan, sakea da une garrantzitsuena, 5-7 tanto inguru lortzen baitituzte partiduro. Halere, hauek ere saiatzen dira ezker paretara gerturatzen pilota, eta behin hori eginda, errebersez botatzen dute pilota, baina lehenengo frontisera botabeharrean ezker pareta jotzen dute eta ondoren frontisa, horrela pilotak kantxan egitean botea, duen efektuarengatik, zuzenean kontrakantxako sarera joaten da tantoa lortuz. Ondorioz, normalean 10. koadroan egoten da normalean atzelaria. == Pelotariak == Gaur egun, profesionaletan 24 erremontista besterik ez daude. Baina historian zehar erremontista asko egon dira eta batzuk oso ezagunak dira Euskal Pilotaren munduan. Hona hemen historian zehar egon diren erremontista honenen izenak: * [[Jose Irigoien|Jose Irigoien Igoa]], ''Irigoyen'' ([[Bera]], 1890-1973) * [[Juan Abarrategi Errasti]] ([[Azpeitia]], 1985) * [[Jose Maria Saltsamendi]], ''Salsamendi III'' ([[Orio]], 1925-2013) * [[Jesus Abrego]] ([[Arroitz]], 1910-1997) * [[Pedro Manuel Grazenea]] ([[Elgorriaga]], 1929-2017) * [[Raul Jimenez Albisu]] ([[Iruñea]], 1935-) * [[Hermenegildo Arbizu]], ''Herme'' ([[Iruñea]], 1931-) * [[Kike Elizalde]] ([[Altsasu]], 1961-) * [[Koteto Ezkurra]] ([[Doneztebe]], 1973-) * [[Javier Urriza]] ([[Iruñea]], 1981-) <references /> == Erreferentziak == <references /> tr4bw36h71gru0vg1uk9f82wmha46wn 9998879 9998875 2024-12-13T17:46:49Z Pauloiar 169021 9998879 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Erremonteak eta pilotak.jpg|thumb|241x241px|Erremonteak eta pilotak]] [[Erremonte|Erremontea]] [[Euskal pilota|euskal pilotan]] jokatzen den modalitate bat da, [[xistera]] batekin jokatzen dena. [[Euskal Herria|Euskal Herrian]] bakarrik jokatzen den kirola da. Orain dela urte asko Espaina mailan beste leku batzuetan jolasten zen. Adib; [[Bartzelona]], [[Madril]]... Baina gaur egun profesionaletan leku bakar batean jolasten den kirola da. [[Hernani|Hernaniko]] [[Galarreta pilotalekua|Galarreta frontoiean]] zehazki; halere beste frontoi batzuetan ere egiten dira leihaketak afizionatu mailan. Hauek guztiek arautegi<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Dokumentuak {{!}} euskalpilota.eus|url=https://www.euskalpilota.eus/pub/listarDocumentosGeneral.asp?idioma=eu#|aldizkaria=www.euskalpilota.eus|sartze-data=2024-12-10}}</ref> zehatz bat dute, == Historia == [[Fitxategi:Barrenetxea IV.ari elkarrizketa.ogg|thumb|Barrentxea IV.arekin elkarrizketa]] Erremontea 1904tik egiten den pilota modalitate bat da. Pilotak hartzen duen abiadurak eta horretarako pilotariak behar duen indarrak, modalitate ikusgarrienetako bat bihurtzen dute. [[Fitxategi:Barrenetxea IV, 2.jpg|thumb|330x330px|Barrentxea IV.a partidoan]] Modalitate hau [[Juanito Moya|Juanito Moyaren]] ekimenari esker sortu zen, bere garaian berritasun handia izan zena. Protagonismo handia hartzen zuen elkartean, eta batez ere frontoi luzeetako jokoan. [[Juanito Moya|Moyak]] [[xistera]] bat asmatu zuen beste aurkari indartsuagoei aurre egiteko. Hau eskularru modalitatean aurre egiten zietenei irabazteko sortu zuen. Izugarrizko arrakasta izan zen, [[Erremonte|erremonteari]] esker [[Juanito Moya|Moyak]], pilotari txiki honek, pilota beste edozeinek baino urrunago eta azkarrago bidaltzea lortzen baitzuen. Kirol hau egiten duten kirolariei, [[Erremonte|erremontista]] esaten zaie. [[Pilotaleku|Frontoiean]] jolasten den kirolik azkarrenetakoa da. [[Pilotako materiala|Pilotak]] 250km/h hartu ditzakelako modalitate honetan. Baina normalean 180km/h inguru ibiltzen da. == Erraminta == Kirol honetako erramintari, Erremontea esaten zaio. [[Xistera]] bat da, baina ez da [[Zesta punta|Zesta Puntakoa]] bezalakoa. [[Zesta punta|Zestako]] [[Xistera|xisterak]], saski bat dauka bertan pilota geratzeko eta ondoren jaurtitzeko. Baina erremonteak ez du saskirik. Orduan, [[Pilotako materiala|pilota]] ez da inungo momentutan geratzen. [[Xistera|Xisteraren]] gertuko aldetik sartzen da [[Pilotako materiala|pilota]] eta urrenekotik ateratzen da. Hau da, [[Erremontista|erremontistaren]] eskua dagoen tokitik eta puntatik ateratzen da irristatuz. Hori dela eta, pelota denbora guztian mugimenduan dago eta ez da ezertarako geratzen. [[Fitxategi:Erremontea xistera.jpg|thumb|243x243px|Xistera erdi egina]] Bi xistera mota daude: aurrelariarena, txikiagoa eta kurba gehiago duena, eta atzelariarena, handiagoa eta luzeagoa [[Frontis|frontisetik]] urrutiago daudenez inertzia gehiago hartzeko. Halere, bi xisterak egiterako orduan osagai berak erabiltzen dira. Lehenik eta behin, estrukturari indarra ematen dion aro bat dauka, "fibra de vidrio"-zkoa da hau. Gero "sahietsak" ditu, erramintari egitura ematen diona; hauek [[Zumea|zumitzezko]] egur arkeatuak dira. 7 "sahiets" zuzen eta alde bakoitzean 3 makor ditu, hau da, denetara 13 sahiets ditu. Denak Erremontearen puntan edo atzeko aldean bukatzen dute. Puntakoak estruktura mantentzeko josi egiten dira eskuz eta atzean berriz, takuan sartzen dira, hau lizarrezko pieza bat da. Jarraian, atzetik puntaraino flejea bezala ezagutzen den plastiko erresistente batekin josten da. Azkenik, guantea josten zaio. == Pilota == Pilotari dagokionez, profesionaletan [[Galarreta pilotalekua|Galarretan]], [[Latex|latexeko]] kixki bat edukitzen du nukleoan. [[Latex]] gogor moduko bat da. Orain dela urte asko eskuz egiten ziren baina beti imperfekzioren bat edukitzen zuten eta hori jolasterako garaian nabaritu egiten zen. Gaur egun berriz, kixki horiek makina batzuek egiten dituzte eta perfektuak dira. 3 tamainatako kixkiak aurki ditzakegu: 85 gramokoak, 90 gramokoak eta 92 gramokoak. Ondoren, kixkiari [[Erretxina|PEZ erretxina]] ematen zaio haria jarri aurretik. [[Erretxina]] hori lehortzen denean, izugarrizko gogortasuna hartzen du. Behin hori egin ondoren, haria jartzen zaio inguruan. Hari hau %50 [[Kotoi|kotoiz]] eta beste %50 [[Kotoi sintetiko|kotoi sintetikoz]] egina dago. 20-25 gramo pixatzen ditu. [[Fitxategi:Erremonteko pilotak.jpg|ezkerrera|thumb|316x316px|Pilotaren egite prozesua]] Azkenik, 4 [[larru]] jartzen zaizkio pelotari. 8 formakoak. Barruan 2 fin eta kanpoan beste 2 baina potoloagoak. Beste modalitateetan ez dute hau egiten baina erremontean pilotaren abiadura dela eta 4 larru jarri behar dituzte bai ala bai. Bestela pilotak oso errex puskatuko lirakelako. Orduan, pilota batek gutxienez 127 gramo pixatu behar ditu eta gehienez 130 gramo. Hau, aurretik esan bezala [[Galarreta pilotalekua|Galarretan]] jolasteko pelotetan da. Kanpoko frontoietan ez dute pelota hauekin jolasten. Baina, [[Euskal Herria|Euskal Herrian]] txapelketa guztiak [[Galarreta pilotalekua|Galarretan]] jolasten dira. == Instalazioak == Aurretik esan bezala, orain dela urte asko, [[Erremonte|Erremontea]] Espainia mailan eta Frantziako toki batzuetan jolasten zen. Baina, urteen poderioz geroz eta jende gutxiagok jolasten du espezialidade honetara. Hori dela eta, geroz eta jende gutxiagok ikusten du eta geroz eta frontoi gutxiago daude. [[Fitxategi:Jai alai galarreta.JPG|thumb|353x353px|Galarreta Pilotalekua]] Gaur egun, aurretik esan bezala, [[Galarreta pilotalekua|Galarreta frontoiean]] jolasten dira txapelketa guztiak maila profesionalean. Frontoi hau [[Hernani]] kanpokaldean kokatzen da. Euskal Herriko frontoirik luzeenetakoa da [[Gernikako frontoia|Gernikakoarekin]] eta [[Zumaiako frontoia|Zumaiakoarekin]] batera. 54 metro luzera ditu Hernanikoak,  57m Gernikakoak eta 54m Zumaiakoak.1970.urtean ireki zen frontoi hau eta 1.500 ikusle sartzen dira bertan. Aurreko urtean lehen aldiz bete zen frontoi hau Erremonteko Binakako Txapelketako finalerako. Frontoi hau, empresa batek jestionatua da. Enpresa pribatu batek, Oriamendi 2010 SLk. Bertan, erremonte profesionaleko funtzioak egiten dira astero, apustuekin (kontsultatu programazioa www.oriamendi2010.com webgunean). [[Galarreta pilotalekua|Galarreta]] erremonteko txapelketa garrantzitsuenen egoitza da, besteak beste, Banakako Erremonte Txapelketa, edo Binakako Erremonte Txapelketa. Udal kirol programa batzuk eta, egun jakin batzuetan, kultur jarduerak ere garatzen dira bertan. Horrez gain, udaran profesionalek bertatik kanpo ere jolasten dute eta [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] hainbat txokotara joaten dira partiduak jolastera. Beraien kirola jende gehiagok ikusi ahal izateko eta gehiago zabaltzeko. == Jokoa == Buruz-buru edo bi-biren aurka jolasten da [[Erremonte|Erremontean]]. Binakako partidetan, atzelariak egiten du sakea, pilotak botea 12 ½. koadrotik atzera egin behar du botea, frontisean jo eta 4. eta 7. koadroen artean egin behar du botea; 4. koadroa baino aurrerago egiten badu zuzenean aurkarientzat da tantoa eta 7. koadroa pasatzen badu bigarren sake bat egiten da. Zesta-puntan ez bezala, modalitate honetan ez dago egin ahal diren bigarren sake kopuru maximo bat, atzelariak sakatzen duelako. Nahiz eta arauek ez behartu, [[Galarreta pilotalekua|Galarreta pilotalekuan]] [[Ezkerpareta|ezker paretetik]] 3 metroetara sakatzen dute atzelariek normalean, frontisa jotzean pilota ahalik eta gehien itsasteko eta horrela errestoa zailtzeko. Hortaz, aurrelariaren posizio naturala 5. eta 6. koadroen artean da. [[Fitxategi:Erremonteko pilotarien kokalekuak Binakako partidu batean.png|alt=Borobil gorriak egin sakea eta karratuek errestatu|ezkerrera|thumb|347x347px|Erremonteko pilotarien kokalekuak Binakako partidu batean (Borobil gorriak egin sakea eta karratuek errestatu)]] Behin jokoa hasita, erremontean eskubian izaten denez erraminta, aurrelariek ezkerreko paretera ahalik eta bizien itsasten saiatzen dira pilota, eta behin aurkaria gune hori babesten dagoenean kantxaren eskubialdera botatzen dute pilota adibidez bi-pareta eginez. Tenisaren antzekoa dela esan leike, izan ere, bietan aurkaria alde batetik bestera mugitzen saiatzen dira. Atzelariaren kasuan, sakea da une garrantzitsuena, 5-7 tanto inguru lortzen baitituzte partiduro. Halere, hauek ere saiatzen dira ezker paretara gerturatzen pilota, eta behin hori eginda, errebersez botatzen dute pilota, baina lehenengo frontisera botabeharrean ezker pareta jotzen dute eta ondoren frontisa, horrela pilotak kantxan egitean botea, duen efektuarengatik, zuzenean kontrakantxako sarera joaten da tantoa lortuz. Ondorioz, normalean 10. koadroan egoten da normalean atzelaria. == Pelotariak == Gaur egun, profesionaletan 24 erremontista besterik ez daude. Baina historian zehar erremontista asko egon dira eta batzuk oso ezagunak dira Euskal Pilotaren munduan. Hona hemen historian zehar egon diren erremontista honenen izenak: * [[Jose Irigoien|Jose Irigoien Igoa]], ''Irigoyen'' ([[Bera]], 1890-1973) * [[Juan Abarrategi Errasti]] ([[Azpeitia]], 1985) * [[Jose Maria Saltsamendi]], ''Salsamendi III'' ([[Orio]], 1925-2013) * [[Jesus Abrego]] ([[Arroitz]], 1910-1997) * [[Pedro Manuel Grazenea]] ([[Elgorriaga]], 1929-2017) * [[Raul Jimenez Albisu]] ([[Iruñea]], 1935-) * [[Hermenegildo Arbizu]], ''Herme'' ([[Iruñea]], 1931-) * [[Kike Elizalde]] ([[Altsasu]], 1961-) * [[Koteto Ezkurra]] ([[Doneztebe]], 1973-) * [[Javier Urriza]] ([[Iruñea]], 1981-) <references /> == Erreferentziak == <references /> m9n3ialpik3ad4pnnxmq3g857youorq 9998883 9998879 2024-12-13T17:47:49Z Pauloiar 169021 /* Erreferentziak */ 9998883 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Erremonteak eta pilotak.jpg|thumb|241x241px|Erremonteak eta pilotak]] [[Erremonte|Erremontea]] [[Euskal pilota|euskal pilotan]] jokatzen den modalitate bat da, [[xistera]] batekin jokatzen dena. [[Euskal Herria|Euskal Herrian]] bakarrik jokatzen den kirola da. Orain dela urte asko Espaina mailan beste leku batzuetan jolasten zen. Adib; [[Bartzelona]], [[Madril]]... Baina gaur egun profesionaletan leku bakar batean jolasten den kirola da. [[Hernani|Hernaniko]] [[Galarreta pilotalekua|Galarreta frontoiean]] zehazki; halere beste frontoi batzuetan ere egiten dira leihaketak afizionatu mailan. Hauek guztiek arautegi<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Dokumentuak {{!}} euskalpilota.eus|url=https://www.euskalpilota.eus/pub/listarDocumentosGeneral.asp?idioma=eu#|aldizkaria=www.euskalpilota.eus|sartze-data=2024-12-10}}</ref> zehatz bat dute, == Historia == [[Fitxategi:Barrenetxea IV.ari elkarrizketa.ogg|thumb|Barrentxea IV.arekin elkarrizketa]] Erremontea 1904tik egiten den pilota modalitate bat da. Pilotak hartzen duen abiadurak eta horretarako pilotariak behar duen indarrak, modalitate ikusgarrienetako bat bihurtzen dute. [[Fitxategi:Barrenetxea IV, 2.jpg|thumb|330x330px|Barrentxea IV.a partidoan]] Modalitate hau [[Juanito Moya|Juanito Moyaren]] ekimenari esker sortu zen, bere garaian berritasun handia izan zena. Protagonismo handia hartzen zuen elkartean, eta batez ere frontoi luzeetako jokoan. [[Juanito Moya|Moyak]] [[xistera]] bat asmatu zuen beste aurkari indartsuagoei aurre egiteko. Hau eskularru modalitatean aurre egiten zietenei irabazteko sortu zuen. Izugarrizko arrakasta izan zen, [[Erremonte|erremonteari]] esker [[Juanito Moya|Moyak]], pilotari txiki honek, pilota beste edozeinek baino urrunago eta azkarrago bidaltzea lortzen baitzuen. Kirol hau egiten duten kirolariei, [[Erremonte|erremontista]] esaten zaie. [[Pilotaleku|Frontoiean]] jolasten den kirolik azkarrenetakoa da. [[Pilotako materiala|Pilotak]] 250km/h hartu ditzakelako modalitate honetan. Baina normalean 180km/h inguru ibiltzen da. == Erraminta == Kirol honetako erramintari, Erremontea esaten zaio. [[Xistera]] bat da, baina ez da [[Zesta punta|Zesta Puntakoa]] bezalakoa. [[Zesta punta|Zestako]] [[Xistera|xisterak]], saski bat dauka bertan pilota geratzeko eta ondoren jaurtitzeko. Baina erremonteak ez du saskirik. Orduan, [[Pilotako materiala|pilota]] ez da inungo momentutan geratzen. [[Xistera|Xisteraren]] gertuko aldetik sartzen da [[Pilotako materiala|pilota]] eta urrenekotik ateratzen da. Hau da, [[Erremontista|erremontistaren]] eskua dagoen tokitik eta puntatik ateratzen da irristatuz. Hori dela eta, pelota denbora guztian mugimenduan dago eta ez da ezertarako geratzen. [[Fitxategi:Erremontea xistera.jpg|thumb|243x243px|Xistera erdi egina]] Bi xistera mota daude: aurrelariarena, txikiagoa eta kurba gehiago duena, eta atzelariarena, handiagoa eta luzeagoa [[Frontis|frontisetik]] urrutiago daudenez inertzia gehiago hartzeko. Halere, bi xisterak egiterako orduan osagai berak erabiltzen dira. Lehenik eta behin, estrukturari indarra ematen dion aro bat dauka, "fibra de vidrio"-zkoa da hau. Gero "sahietsak" ditu, erramintari egitura ematen diona; hauek [[Zumea|zumitzezko]] egur arkeatuak dira. 7 "sahiets" zuzen eta alde bakoitzean 3 makor ditu, hau da, denetara 13 sahiets ditu. Denak Erremontearen puntan edo atzeko aldean bukatzen dute. Puntakoak estruktura mantentzeko josi egiten dira eskuz eta atzean berriz, takuan sartzen dira, hau lizarrezko pieza bat da. Jarraian, atzetik puntaraino flejea bezala ezagutzen den plastiko erresistente batekin josten da. Azkenik, guantea josten zaio. == Pilota == Pilotari dagokionez, profesionaletan [[Galarreta pilotalekua|Galarretan]], [[Latex|latexeko]] kixki bat edukitzen du nukleoan. [[Latex]] gogor moduko bat da. Orain dela urte asko eskuz egiten ziren baina beti imperfekzioren bat edukitzen zuten eta hori jolasterako garaian nabaritu egiten zen. Gaur egun berriz, kixki horiek makina batzuek egiten dituzte eta perfektuak dira. 3 tamainatako kixkiak aurki ditzakegu: 85 gramokoak, 90 gramokoak eta 92 gramokoak. Ondoren, kixkiari [[Erretxina|PEZ erretxina]] ematen zaio haria jarri aurretik. [[Erretxina]] hori lehortzen denean, izugarrizko gogortasuna hartzen du. Behin hori egin ondoren, haria jartzen zaio inguruan. Hari hau %50 [[Kotoi|kotoiz]] eta beste %50 [[Kotoi sintetiko|kotoi sintetikoz]] egina dago. 20-25 gramo pixatzen ditu. [[Fitxategi:Erremonteko pilotak.jpg|ezkerrera|thumb|316x316px|Pilotaren egite prozesua]] Azkenik, 4 [[larru]] jartzen zaizkio pelotari. 8 formakoak. Barruan 2 fin eta kanpoan beste 2 baina potoloagoak. Beste modalitateetan ez dute hau egiten baina erremontean pilotaren abiadura dela eta 4 larru jarri behar dituzte bai ala bai. Bestela pilotak oso errex puskatuko lirakelako. Orduan, pilota batek gutxienez 127 gramo pixatu behar ditu eta gehienez 130 gramo. Hau, aurretik esan bezala [[Galarreta pilotalekua|Galarretan]] jolasteko pelotetan da. Kanpoko frontoietan ez dute pelota hauekin jolasten. Baina, [[Euskal Herria|Euskal Herrian]] txapelketa guztiak [[Galarreta pilotalekua|Galarretan]] jolasten dira. == Instalazioak == Aurretik esan bezala, orain dela urte asko, [[Erremonte|Erremontea]] Espainia mailan eta Frantziako toki batzuetan jolasten zen. Baina, urteen poderioz geroz eta jende gutxiagok jolasten du espezialidade honetara. Hori dela eta, geroz eta jende gutxiagok ikusten du eta geroz eta frontoi gutxiago daude. [[Fitxategi:Jai alai galarreta.JPG|thumb|353x353px|Galarreta Pilotalekua]] Gaur egun, aurretik esan bezala, [[Galarreta pilotalekua|Galarreta frontoiean]] jolasten dira txapelketa guztiak maila profesionalean. Frontoi hau [[Hernani]] kanpokaldean kokatzen da. Euskal Herriko frontoirik luzeenetakoa da [[Gernikako frontoia|Gernikakoarekin]] eta [[Zumaiako frontoia|Zumaiakoarekin]] batera. 54 metro luzera ditu Hernanikoak,  57m Gernikakoak eta 54m Zumaiakoak.1970.urtean ireki zen frontoi hau eta 1.500 ikusle sartzen dira bertan. Aurreko urtean lehen aldiz bete zen frontoi hau Erremonteko Binakako Txapelketako finalerako. Frontoi hau, empresa batek jestionatua da. Enpresa pribatu batek, Oriamendi 2010 SLk. Bertan, erremonte profesionaleko funtzioak egiten dira astero, apustuekin (kontsultatu programazioa www.oriamendi2010.com webgunean). [[Galarreta pilotalekua|Galarreta]] erremonteko txapelketa garrantzitsuenen egoitza da, besteak beste, Banakako Erremonte Txapelketa, edo Binakako Erremonte Txapelketa. Udal kirol programa batzuk eta, egun jakin batzuetan, kultur jarduerak ere garatzen dira bertan. Horrez gain, udaran profesionalek bertatik kanpo ere jolasten dute eta [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] hainbat txokotara joaten dira partiduak jolastera. Beraien kirola jende gehiagok ikusi ahal izateko eta gehiago zabaltzeko. == Jokoa == Buruz-buru edo bi-biren aurka jolasten da [[Erremonte|Erremontean]]. Binakako partidetan, atzelariak egiten du sakea, pilotak botea 12 ½. koadrotik atzera egin behar du botea, frontisean jo eta 4. eta 7. koadroen artean egin behar du botea; 4. koadroa baino aurrerago egiten badu zuzenean aurkarientzat da tantoa eta 7. koadroa pasatzen badu bigarren sake bat egiten da. Zesta-puntan ez bezala, modalitate honetan ez dago egin ahal diren bigarren sake kopuru maximo bat, atzelariak sakatzen duelako. Nahiz eta arauek ez behartu, [[Galarreta pilotalekua|Galarreta pilotalekuan]] [[Ezkerpareta|ezker paretetik]] 3 metroetara sakatzen dute atzelariek normalean, frontisa jotzean pilota ahalik eta gehien itsasteko eta horrela errestoa zailtzeko. Hortaz, aurrelariaren posizio naturala 5. eta 6. koadroen artean da. [[Fitxategi:Erremonteko pilotarien kokalekuak Binakako partidu batean.png|alt=Borobil gorriak egin sakea eta karratuek errestatu|ezkerrera|thumb|347x347px|Erremonteko pilotarien kokalekuak Binakako partidu batean (Borobil gorriak egin sakea eta karratuek errestatu)]] Behin jokoa hasita, erremontean eskubian izaten denez erraminta, aurrelariek ezkerreko paretera ahalik eta bizien itsasten saiatzen dira pilota, eta behin aurkaria gune hori babesten dagoenean kantxaren eskubialdera botatzen dute pilota adibidez bi-pareta eginez. Tenisaren antzekoa dela esan leike, izan ere, bietan aurkaria alde batetik bestera mugitzen saiatzen dira. Atzelariaren kasuan, sakea da une garrantzitsuena, 5-7 tanto inguru lortzen baitituzte partiduro. Halere, hauek ere saiatzen dira ezker paretara gerturatzen pilota, eta behin hori eginda, errebersez botatzen dute pilota, baina lehenengo frontisera botabeharrean ezker pareta jotzen dute eta ondoren frontisa, horrela pilotak kantxan egitean botea, duen efektuarengatik, zuzenean kontrakantxako sarera joaten da tantoa lortuz. Ondorioz, normalean 10. koadroan egoten da normalean atzelaria. == Pelotariak == Gaur egun, profesionaletan 24 erremontista besterik ez daude. Baina historian zehar erremontista asko egon dira eta batzuk oso ezagunak dira Euskal Pilotaren munduan. Hona hemen historian zehar egon diren erremontista honenen izenak: * [[Jose Irigoien|Jose Irigoien Igoa]], ''Irigoyen'' ([[Bera]], 1890-1973) * [[Juan Abarrategi Errasti]] ([[Azpeitia]], 1985) * [[Jose Maria Saltsamendi]], ''Salsamendi III'' ([[Orio]], 1925-2013) * [[Jesus Abrego]] ([[Arroitz]], 1910-1997) * [[Pedro Manuel Grazenea]] ([[Elgorriaga]], 1929-2017) * [[Raul Jimenez Albisu]] ([[Iruñea]], 1935-) * [[Hermenegildo Arbizu]], ''Herme'' ([[Iruñea]], 1931-) * [[Kike Elizalde]] ([[Altsasu]], 1961-) * [[Koteto Ezkurra]] ([[Doneztebe]], 1973-) * [[Javier Urriza]] ([[Iruñea]], 1981-) == Erreferentziak == <references /> cphixt4jwmvxc1f1devksfiamn4d1ds 0 1216176 9998640 9995258 2024-12-13T15:06:17Z Hapizsbgg 168879 Hapizsbgg wikilariak «[[Lankide:Hapizsbgg/Proba orria]]» orria «[[Joko Garbia hirunaka plaza librean]]» izenera aldatu du 9995258 wikitext text/x-wiki = JOKO GARBIA HIRUNAKA PLAZA LIBREAN = [[Fitxategi:Joseba aizpuruaren irudia.png|thumb|275x275px|Joseba Aizpurua [[Fitxategi:Joseba-Aizpurua.ogg|thumb|Joseba Aizpuruari egindako elkarrizketa. |158x158px|erdian]]]] == NORGEHIAGOKA MOTA == [[Euskal pilota|Euskal pilotako]] espezialitate honetan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Modalitateak {{!}} euskalpilota.eus|url=https://www.euskalpilota.eus/pub/modalidades.asp?idioma=eu#Herramienta|aldizkaria=www.euskalpilota.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=EUSKAL PILOTA TURISTENTZAT: Euskal pilotako modalitateak|url=https://euskalpilotaatzerritarrentzat.blogspot.com/p/blog-page_77.html|aldizkaria=EUSKAL PILOTA TURISTENTZAT|sartze-data=2024-12-09}}</ref>, hiru hiruren aurka jokatzen da. Hirukote bakoitzak txandaka jaso-jaurti behar du pilota, baina hirukoteko pilotari bakoitzak ez du zertan errespetatu txanda hori. Hau da, hirukoteari pilota jaso-jaurtitzea dagokionean hirukoteko pilotari batek jaso-jaurti dezake nahi duen aldiz jarraian pilota. Beraz, ez da hirukotearen barnean txandarik errespetatu behar. [[Fitxategi:Hiru hiruren aurka jokatzen.png|erdian|thumb|401x401px|Hiru hiruren aurka [[plaza librean]]. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gaztetxoen Joko Garbi erakustaldia plazan - Zubieta|hizkuntza=eu|url=https://noaua.eus/zubieta/1690808940396-gaztetxoen-joko-garbi-erakustaldia-plazan|aldizkaria=Noaua.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref>]] == <small>PILOTAREN EZAUGARRIAK ETA PILOTAREKIN ERLAZIONATZEKO MODUA</small> == [[Plaza librean]] jokatzen den [[Joko garbi|joko garbian]], pilota [[Larruzko pilota|larruzkoa]] da. Pilotaren pisua 120-125 gramo ingurukoa da eta 60-65 cm-ko diametroa du. Jokalariak pilotarekiko duen erlazioa jaso-jaurti da, ezin da [[Zesta punta|zesta puntan]] ohikoa den [[Atxiki (pilota)|atxikitzea]] egin. Pilota jaso-jaurtitzeko [[xistera]] bat erabiltzen da, non eskumuturrari lotuta doan.   [[Fitxategi:Erabiltzen den materiala.png|thumb|165x165px|[[Xistera]] eta pilota|erdian]] == INSTALAZIOA: PLAZA LIBREA == [[Fitxategi:Plaza librearen argazkia.png|thumb|Zubietako [[Plaza librea]]]][[Plaza librea]] estali gabeko espazioa izaten da, izenak dioen modura. Aurrealdeko pareta batez ([[Frontis|frontisa]]) osatua. [[Frontis|Frontisak]] 10 metroko zabalera eta 6-10 metroko altuera izan ohi du. Jokalekua mugatzen duen azalera edo lurzorua, [[kantxa]] deritzona, oso aldakorra izan daiteke, paretatik 35 eta 100 metro bitarteko distantziarekin. Plaza laburragoetan, [[Trinket|trinketean]] edo [[Frontoi motza|frontoi motzean]] jokatzen diren espezialitateak baino ez dira lehiatzen, hala nola [[Esku-huskako pilota|eskuz]] edo [[Pala-paleta|paletaz]], eta [[kantxa]] luzeagoa behar da [[zesta punta]], [[Errebote|errebotea]] edo [[Joko garbi|joko garbia]] bezalako espezialitateetarako. [[Kantxa|Kantxak]] [[inbutu]] baten marrazkia egin ohi du lurrean, botilaren lepoa hormatik gertu duela, eta urrutiratzen doan heinean, joko-[[kantxa]] zabalduz doa. Lurra zementuzkoa edo harrizkoa izan ohi da, nahiz eta badauden plaza batzuk non hormaren inguruan zementu edo harrizkoak diren eta hormatik urrundu ahala lur zanpatua den. [[Fitxategi:Frontisaren irudia.png|thumb|252x252px|erdian|Zubietako [[Plaza libreko]] [[Frontis|frontisa]]]] == SAKE-ERRESTOA == [[Fitxategi:Sakea egiterakoan pasatu behar den lerroa.png|thumb|Gutxienez pasatu beharreko marra, sakearen ondoren pilotaren punpak.]] [[Fitxategi:Pasa lerroa zein den eta non dagoen.png|thumb|ezkerrera|[[Pasa]] marra 50m-tan.]]Sakea librea da, nahi den lekutik egin daiteke ([[Frontis|frontisetik]] gertu, apur bat atzerago, atzetik, alde batetik, bestetik…). Baina hori bai, 22,5 metroko marra pasatu behar du, baina ezin du 50 metroko marra pasatu, [[pasa]] dagoelako. Beraz 22,5 eta 50 metro artera egin behar da sakea. Hori horrela izanik, sakeaz gain, jokoan zehar 50 metroetatik pasatuz gero falta da. Beraz, 2 sake egiteko aukera dago, beti ere, 50 metroko marra pasatuz gero. == KOKAPENA == 6 pilotariek nahi duten tokian koka daitezke [[Kantxa|kantxan]], hau da, ez dago inolako debekurik edo araurik jokalekuan zehar lekualdatzearen inguruan. == ESPAZIOAREN ERABILERA ETA TANTO AMAIERAK == [[Fitxategi:Eremuaren zati desberdinak.png|thumb|270x270px|Desbekatutako bi espazio lateralak: kontrakantxa]][[Joko garbi|Joko garbia]] jokamoldea, [[joko ez zuzena]] da. Hau da, pilotari batek pilota jaso-jaurtitzean derrigorrezkoa da [[Frontis|frontisera]] bideratzea jokoak bizirik jarrai dezan. Baldintza nagusi hau kontuan izanda, pilotariek pilota joko eremura bideratzean espazio eraginkorretara edo debekatutakoetara bidera dezakete. Espazio eraginkorretara bideratzean tantoak bizirik jarraituko du. [[Frontis|Frontisa]] eta [[kantxa]] ([[inbutu]] forma duenez, [[Frontis|frontisarekin]] mugan dauden bi izkinetako eremu txiki horiek ez dira eraginkorrak, bertan punpa eginez gero txarra delako) dira kasu honetan espazio eraginkorrak.   Pilota debekatutako espazioetara bideratuz gero, txarra edo falta izango da pilota jaso-jaurti duen taldearentzat. Berriz, pilotari batek pilota jaso-jaurti eta [[Frontis|frontisean]] talka egin ondoren [[Kantxa|kantxan]] bi punpa ematen baditu, aurkariek tantoa galduko dute. Beraz, hori ez gertatzeko, bi punpa baino lehen (airez edo punpa bat egin ondoren) jaso-jaurti beharko dute pilota. Eta aurrez aipatu bezala, talde batek pilota [[Frontis|frontisarekin]] mugan dauden alde bakoitzeko eremuan punpa egitean, tantoa galduko dute. == POSTU ESPEZIFIKOA == Ez dago aurrelari zein atzelaririk, hau da, gehien kokatzen diren posturik. Jokoan zehar asko mugitzen dira, etengabe. Jokaldiaren arabera, aurkaria nolakoa denaren arabera, zer egiten dutenaren arabera, beti mugitzen dira aurkaria nolakoa denaren baitan. Ez dago kokapen finkorik. Joko espazioaren ezaugarriak kontuan hartuta, eta pilotarien jokatzeko modua aztertuta, hirukoteko pilotari bakoitzak [[Kantxa|kantxako]] eremu ezberdinetan jokatu ohi du. Hau da, batek [[Frontis|frontisetik]] gertuago jokatzen du, besteak urrunago eta hirugarrenak atzerago. Postuaren arabera, distantzia edo joko eremu horretan jokatzen espezializatuko da. Hau da, kolpe motak, jokaldiak edo pilotaren norabideak, kokapenak edo lekualdatzeak [[Frontis|frontisarekiko]] distantziak baldintzatuko ditu. Hirunakako partidetan, normalean, bi pilotariek aurrean (aurrelariak) eta besteak atzean (atzelari) jokatu ohi dute. Jokalariak nahieran jar daitezke eta edozein momentutan alda dezakete postuz. Aurrelariak [[Frontis|frontisetik]] gertuago kokatzen dira, atzelaria, ordea, [[Frontis|frontisetik]] urrunago. Postu bakoitzeko joko mota espezifikoa deskribatu daiteke. Adibidez: aurrelariek joko azkarragoa egiten dute, tantoak amaitzeko jokaldiak egin ohi dituzte, goitik eta erditik jaso-jaurtitzeko joera handiagoa dute eta, atzelariekin alderatuz gero, aireko jaso-jaurtiketa gehiago egin ohi dituzte. Atzelariek, ordea, urrunagotik jaso-jaurtitzen dute pilota, punpa ondorengo beheko jaso-jaurtiketak gehiago erabiliz, pilota ahalik eta gehien atzeratuz edo aurkako aurrelariari jokoan sartzen ez utziz. == PUNTUAZIO SISTEMA == Partidua puntuazio muga sistemaren bidez amaitzen da. Kasu honetan, hirukoteetako batek 50 puntu lortzen dituenean. Tanto bakoitza irabaztean puntu bat igoko da markagailura. == SAKALARIA == Pilotarien jokoa aztertu ondoren, ohikoena aurrelariak sakatzea izan ohi da. Baina esan beharra dago ez dela beti horrela, momenturen batean beste edonork sakatu baitezake, arrazoi desberdinengatik, esaterako, estrategiagatik, aurrelaria nekatuta dagoelako... == SAKEAN PILOTARIEN KOKAPENA == Sakea egiten duenak, berak ohitura duen lekuan ([[Frontis|frontisaren]] ondoan, atzerago, izkina batean…) kokatuko da. Gero, bigarren aurrelaria, ilaran, bere atzean jarriko da, kubritzeko. Eta atzelaria aldiz, apur bat atzerago. Aipatzekoa da ez dagoela kokapen finkorik inongo postuetan, bakoitzak bere ustez egokiena dena edo gustoen sentitzen den moduan kokatzen dela, beti ere estrategia kontuan izanda. [[Fitxategi:Irudia sakearen unean.png|erdian|thumb|253x253px|Sakean pilotarien kokapena.]] == KOLPE MOTAK == Kolpe mota ezberdinak daude. Gehien airez kolpatzen dute pilota, baita boleaz ere. Baina [[plaza librean]] airezko kolpea nagusitzen da, eta kolpe hori pilota atzera botatzeko erabiltzen dute gehienbat. Bolea ordea, jokaldiak egiteko erabiltzen da. Hori horrela izanik, ondorioztatu daiteke kolpe desberdinak egiten direla aurrelaria edo atzelariaren arabera. Aurrelariak gehien bat pilota atzera botatzeko jokatuko du, azpitik kolpatuz, baita goitik ere. Atzelariak aldiz, ia beti atzetik jaso-jaurtiko du pilota, urrunago baitaude, nahiz eta boleaz ere kolpatzen duten. == JOKALDI NAGUSIAK == Esan beharra dago [[Joko garbi|joko garbian]] ez dagoela gehien egiten den jokaldi nagusirik. Normalki atzera jokatzen egoten dira, baina asko mugitzen direnez, indar gutxigorekin kolokatzeko aukera dute, izkin batera botatzeko, aurrean mozteko… Barietate asko dago, jokaldi mota asko. Horri lotuta beraz, aurrelari eta atzelariek jokaldi desberdinak egiten dituzte, haien jokatzeko moduak oso desberdinak direlako. == ERREFERENTZIAK == <references /> hy2onteyqfnlulmglct5wzf1e922o38 9998654 9998640 2024-12-13T15:08:28Z Hapizsbgg 168879 Hapizsbgg wikilariak «[[Joko Garbia hirunaka plaza librean]]» orria «[[Joko garbia hirunaka plaza librean]]» izenera aldatu du 9995258 wikitext text/x-wiki = JOKO GARBIA HIRUNAKA PLAZA LIBREAN = [[Fitxategi:Joseba aizpuruaren irudia.png|thumb|275x275px|Joseba Aizpurua [[Fitxategi:Joseba-Aizpurua.ogg|thumb|Joseba Aizpuruari egindako elkarrizketa. |158x158px|erdian]]]] == NORGEHIAGOKA MOTA == [[Euskal pilota|Euskal pilotako]] espezialitate honetan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Modalitateak {{!}} euskalpilota.eus|url=https://www.euskalpilota.eus/pub/modalidades.asp?idioma=eu#Herramienta|aldizkaria=www.euskalpilota.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=EUSKAL PILOTA TURISTENTZAT: Euskal pilotako modalitateak|url=https://euskalpilotaatzerritarrentzat.blogspot.com/p/blog-page_77.html|aldizkaria=EUSKAL PILOTA TURISTENTZAT|sartze-data=2024-12-09}}</ref>, hiru hiruren aurka jokatzen da. Hirukote bakoitzak txandaka jaso-jaurti behar du pilota, baina hirukoteko pilotari bakoitzak ez du zertan errespetatu txanda hori. Hau da, hirukoteari pilota jaso-jaurtitzea dagokionean hirukoteko pilotari batek jaso-jaurti dezake nahi duen aldiz jarraian pilota. Beraz, ez da hirukotearen barnean txandarik errespetatu behar. [[Fitxategi:Hiru hiruren aurka jokatzen.png|erdian|thumb|401x401px|Hiru hiruren aurka [[plaza librean]]. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gaztetxoen Joko Garbi erakustaldia plazan - Zubieta|hizkuntza=eu|url=https://noaua.eus/zubieta/1690808940396-gaztetxoen-joko-garbi-erakustaldia-plazan|aldizkaria=Noaua.eus|sartze-data=2024-12-09}}</ref>]] == <small>PILOTAREN EZAUGARRIAK ETA PILOTAREKIN ERLAZIONATZEKO MODUA</small> == [[Plaza librean]] jokatzen den [[Joko garbi|joko garbian]], pilota [[Larruzko pilota|larruzkoa]] da. Pilotaren pisua 120-125 gramo ingurukoa da eta 60-65 cm-ko diametroa du. Jokalariak pilotarekiko duen erlazioa jaso-jaurti da, ezin da [[Zesta punta|zesta puntan]] ohikoa den [[Atxiki (pilota)|atxikitzea]] egin. Pilota jaso-jaurtitzeko [[xistera]] bat erabiltzen da, non eskumuturrari lotuta doan.   [[Fitxategi:Erabiltzen den materiala.png|thumb|165x165px|[[Xistera]] eta pilota|erdian]] == INSTALAZIOA: PLAZA LIBREA == [[Fitxategi:Plaza librearen argazkia.png|thumb|Zubietako [[Plaza librea]]]][[Plaza librea]] estali gabeko espazioa izaten da, izenak dioen modura. Aurrealdeko pareta batez ([[Frontis|frontisa]]) osatua. [[Frontis|Frontisak]] 10 metroko zabalera eta 6-10 metroko altuera izan ohi du. Jokalekua mugatzen duen azalera edo lurzorua, [[kantxa]] deritzona, oso aldakorra izan daiteke, paretatik 35 eta 100 metro bitarteko distantziarekin. Plaza laburragoetan, [[Trinket|trinketean]] edo [[Frontoi motza|frontoi motzean]] jokatzen diren espezialitateak baino ez dira lehiatzen, hala nola [[Esku-huskako pilota|eskuz]] edo [[Pala-paleta|paletaz]], eta [[kantxa]] luzeagoa behar da [[zesta punta]], [[Errebote|errebotea]] edo [[Joko garbi|joko garbia]] bezalako espezialitateetarako. [[Kantxa|Kantxak]] [[inbutu]] baten marrazkia egin ohi du lurrean, botilaren lepoa hormatik gertu duela, eta urrutiratzen doan heinean, joko-[[kantxa]] zabalduz doa. Lurra zementuzkoa edo harrizkoa izan ohi da, nahiz eta badauden plaza batzuk non hormaren inguruan zementu edo harrizkoak diren eta hormatik urrundu ahala lur zanpatua den. [[Fitxategi:Frontisaren irudia.png|thumb|252x252px|erdian|Zubietako [[Plaza libreko]] [[Frontis|frontisa]]]] == SAKE-ERRESTOA == [[Fitxategi:Sakea egiterakoan pasatu behar den lerroa.png|thumb|Gutxienez pasatu beharreko marra, sakearen ondoren pilotaren punpak.]] [[Fitxategi:Pasa lerroa zein den eta non dagoen.png|thumb|ezkerrera|[[Pasa]] marra 50m-tan.]]Sakea librea da, nahi den lekutik egin daiteke ([[Frontis|frontisetik]] gertu, apur bat atzerago, atzetik, alde batetik, bestetik…). Baina hori bai, 22,5 metroko marra pasatu behar du, baina ezin du 50 metroko marra pasatu, [[pasa]] dagoelako. Beraz 22,5 eta 50 metro artera egin behar da sakea. Hori horrela izanik, sakeaz gain, jokoan zehar 50 metroetatik pasatuz gero falta da. Beraz, 2 sake egiteko aukera dago, beti ere, 50 metroko marra pasatuz gero. == KOKAPENA == 6 pilotariek nahi duten tokian koka daitezke [[Kantxa|kantxan]], hau da, ez dago inolako debekurik edo araurik jokalekuan zehar lekualdatzearen inguruan. == ESPAZIOAREN ERABILERA ETA TANTO AMAIERAK == [[Fitxategi:Eremuaren zati desberdinak.png|thumb|270x270px|Desbekatutako bi espazio lateralak: kontrakantxa]][[Joko garbi|Joko garbia]] jokamoldea, [[joko ez zuzena]] da. Hau da, pilotari batek pilota jaso-jaurtitzean derrigorrezkoa da [[Frontis|frontisera]] bideratzea jokoak bizirik jarrai dezan. Baldintza nagusi hau kontuan izanda, pilotariek pilota joko eremura bideratzean espazio eraginkorretara edo debekatutakoetara bidera dezakete. Espazio eraginkorretara bideratzean tantoak bizirik jarraituko du. [[Frontis|Frontisa]] eta [[kantxa]] ([[inbutu]] forma duenez, [[Frontis|frontisarekin]] mugan dauden bi izkinetako eremu txiki horiek ez dira eraginkorrak, bertan punpa eginez gero txarra delako) dira kasu honetan espazio eraginkorrak.   Pilota debekatutako espazioetara bideratuz gero, txarra edo falta izango da pilota jaso-jaurti duen taldearentzat. Berriz, pilotari batek pilota jaso-jaurti eta [[Frontis|frontisean]] talka egin ondoren [[Kantxa|kantxan]] bi punpa ematen baditu, aurkariek tantoa galduko dute. Beraz, hori ez gertatzeko, bi punpa baino lehen (airez edo punpa bat egin ondoren) jaso-jaurti beharko dute pilota. Eta aurrez aipatu bezala, talde batek pilota [[Frontis|frontisarekin]] mugan dauden alde bakoitzeko eremuan punpa egitean, tantoa galduko dute. == POSTU ESPEZIFIKOA == Ez dago aurrelari zein atzelaririk, hau da, gehien kokatzen diren posturik. Jokoan zehar asko mugitzen dira, etengabe. Jokaldiaren arabera, aurkaria nolakoa denaren arabera, zer egiten dutenaren arabera, beti mugitzen dira aurkaria nolakoa denaren baitan. Ez dago kokapen finkorik. Joko espazioaren ezaugarriak kontuan hartuta, eta pilotarien jokatzeko modua aztertuta, hirukoteko pilotari bakoitzak [[Kantxa|kantxako]] eremu ezberdinetan jokatu ohi du. Hau da, batek [[Frontis|frontisetik]] gertuago jokatzen du, besteak urrunago eta hirugarrenak atzerago. Postuaren arabera, distantzia edo joko eremu horretan jokatzen espezializatuko da. Hau da, kolpe motak, jokaldiak edo pilotaren norabideak, kokapenak edo lekualdatzeak [[Frontis|frontisarekiko]] distantziak baldintzatuko ditu. Hirunakako partidetan, normalean, bi pilotariek aurrean (aurrelariak) eta besteak atzean (atzelari) jokatu ohi dute. Jokalariak nahieran jar daitezke eta edozein momentutan alda dezakete postuz. Aurrelariak [[Frontis|frontisetik]] gertuago kokatzen dira, atzelaria, ordea, [[Frontis|frontisetik]] urrunago. Postu bakoitzeko joko mota espezifikoa deskribatu daiteke. Adibidez: aurrelariek joko azkarragoa egiten dute, tantoak amaitzeko jokaldiak egin ohi dituzte, goitik eta erditik jaso-jaurtitzeko joera handiagoa dute eta, atzelariekin alderatuz gero, aireko jaso-jaurtiketa gehiago egin ohi dituzte. Atzelariek, ordea, urrunagotik jaso-jaurtitzen dute pilota, punpa ondorengo beheko jaso-jaurtiketak gehiago erabiliz, pilota ahalik eta gehien atzeratuz edo aurkako aurrelariari jokoan sartzen ez utziz. == PUNTUAZIO SISTEMA == Partidua puntuazio muga sistemaren bidez amaitzen da. Kasu honetan, hirukoteetako batek 50 puntu lortzen dituenean. Tanto bakoitza irabaztean puntu bat igoko da markagailura. == SAKALARIA == Pilotarien jokoa aztertu ondoren, ohikoena aurrelariak sakatzea izan ohi da. Baina esan beharra dago ez dela beti horrela, momenturen batean beste edonork sakatu baitezake, arrazoi desberdinengatik, esaterako, estrategiagatik, aurrelaria nekatuta dagoelako... == SAKEAN PILOTARIEN KOKAPENA == Sakea egiten duenak, berak ohitura duen lekuan ([[Frontis|frontisaren]] ondoan, atzerago, izkina batean…) kokatuko da. Gero, bigarren aurrelaria, ilaran, bere atzean jarriko da, kubritzeko. Eta atzelaria aldiz, apur bat atzerago. Aipatzekoa da ez dagoela kokapen finkorik inongo postuetan, bakoitzak bere ustez egokiena dena edo gustoen sentitzen den moduan kokatzen dela, beti ere estrategia kontuan izanda. [[Fitxategi:Irudia sakearen unean.png|erdian|thumb|253x253px|Sakean pilotarien kokapena.]] == KOLPE MOTAK == Kolpe mota ezberdinak daude. Gehien airez kolpatzen dute pilota, baita boleaz ere. Baina [[plaza librean]] airezko kolpea nagusitzen da, eta kolpe hori pilota atzera botatzeko erabiltzen dute gehienbat. Bolea ordea, jokaldiak egiteko erabiltzen da. Hori horrela izanik, ondorioztatu daiteke kolpe desberdinak egiten direla aurrelaria edo atzelariaren arabera. Aurrelariak gehien bat pilota atzera botatzeko jokatuko du, azpitik kolpatuz, baita goitik ere. Atzelariak aldiz, ia beti atzetik jaso-jaurtiko du pilota, urrunago baitaude, nahiz eta boleaz ere kolpatzen duten. == JOKALDI NAGUSIAK == Esan beharra dago [[Joko garbi|joko garbian]] ez dagoela gehien egiten den jokaldi nagusirik. Normalki atzera jokatzen egoten dira, baina asko mugitzen direnez, indar gutxigorekin kolokatzeko aukera dute, izkin batera botatzeko, aurrean mozteko… Barietate asko dago, jokaldi mota asko. Horri lotuta beraz, aurrelari eta atzelariek jokaldi desberdinak egiten dituzte, haien jokatzeko moduak oso desberdinak direlako. == ERREFERENTZIAK == <references /> hy2onteyqfnlulmglct5wzf1e922o38 0 1216531 9998409 9992895 2024-12-13T12:25:15Z Artegia 65203 9998409 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Giuseppe Bergomi''' ([[Settala]], [[1963]]ko [[abenduaren 22]]a) italiar futbolari ohia da. Bere ibilbide osoa [[Inter Milan]]en eman zuen. Hogei denboraldi jokatu zituen, guztira 517 partida jokatuta eta 24 gol sartuta, 1979an debuta egin zuenetik 1999an erretiratu zen arte. Garai guztietako [[atzelari (futbola)|atzelari]] italiarrik onenetakoa izan zen. [[Italiako futbol selekzio nazionala]]rekin 82 partida jokatu zituen 1982 eta 1998 artean, eta [[1982ko Munduko Futbol Txapelketa|1982an]] munduko txapeldun izan zen. 2024an [[Athletic Club]]ek emandako One Cub Man saria jaso zuen. == Palmaresa == '''Inter Milan''' * [[Serie A]]: 1988–89 * [[Italiako futbol kopa]]: 1981–82 * [[Italiako futbol superkopa]]: 1989 * [[UEFA Kopa]]: 1990–91, 1993–94, 1997–98 '''Italia''' * [[Munduko Futbol Txapelketa]]: [[1982ko Munduko Futbol Txapelketa|1982]]; hirugarren postua: [[1990eko Munduko Futbol Txapelketa|1990]] == Ikus, gainera == [[Futbol talde bakarreko jokalariak]] == Kanpo estekak == {{bizialdia|1963ko||Bergomi, Giuseppe}} [[Kategoria:Lombardiarrak]] [[Kategoria:Italiako futbolariak]] [[Kategoria:Inter Milango futbolariak]] dtputjg9z21hu3plwdw1dg6qjriv1qv 0 1216670 9999116 9993269 2024-12-14T04:46:16Z InternetArchiveBot 119347 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 9999116 wikitext text/x-wiki {{Cycling race/raceinfobox|Q673617}} '''Gilen Tell Sari Nagusia''' (ofizialki: '''''Grand Prix Tell''''') Suitzako etapakako txirrindularitza lasterketa izan zen, urtero abuztuan edo irailean jokatzen zena.<ref>[http://www.sitiodeciclismo.net/wedstrijdfiche.php?wedstrijdid=266 GP Tell]</ref> 1971ean sortua<ref name="datos">[http://www.sitiodeciclismo.net/wedstrijdfiche.php?wedstrijdid=266 GP Tell]</ref> profesionalentzako lasterketa izan zen, 2.4. mailan<ref>[http://www.sitiodeciclismo.net/ritfiche.php?ritid=77979 GP Tell 1998]</ref> 1999an ez zen jokatu eta 2000tik aurrera, amateurrentzako proba bihurtu zen, 2.7.1 mailan<ref>[http://www.sitiodeciclismo.net/ritfiche.php?ritid=19290 GP Tell 2004]</ref> (maila gorena 23 urtez azpiko amateurrentzako). 2005ean ezin izan zen jokatu eguraldi kaxkarragatik<ref name="datos"/>, 2006an [[UCI Europe Tour]]reko egutegian sartu zen, 2.2 mailan (profesionalentzako azken maila), baina 23 urtez azpiko txirrindularientzako. 2008an [[Txirrindularitzaren Nazioarteko Batasuna|UCI]]<nowiki/>rekin izandako auzien ostean,<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.gp-tell.ch/2008/pdf/brief_uci_nationscup_de.pdf|izenburua=Brief an UCI: Rücktritt Teilnahme Nationen Cup|editor=gp-tell.ch|data=18 de diciembre de 2012}}{{Apurtutako esteka|date=abendua 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ez zen Nazioen Koparako puntuagarria izan. 2009an jokatu zen azkeneko aldiz, berriro ere 2.2 mailan<ref>[http://www.cqranking.com/men/asp/gen/race_history.asp?tourid=843 GP Tell]</ref> eta adin mugarik gabe. == Palmaresa == Horiz: amateurrentzako lasterketa. {|cellpadding="4" cellspacing="0" style="border: 1px solid silver; color: black; margin: 0 0 0.5em 0; background-color: white; padding: 5px; text-align: left; font-size:85%; vertical-align: top; line-height:1.6em;" !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Urtea !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Garailea !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Bigarrena !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Hirugarrena |- | 1971 | {{banderaikur|SUI}} [[Fritz Wehrli]] | {{banderaikur|URS}} [[Dimitri Trischin]] | {{banderaikur|URS}} [[Aleksandre Gusiatnikov]] |- | 1972 | {{banderaikur|GBR}} [[Dave Lloyd]] | {{banderaikur|ESP}} [[José Luis Viejo]] | {{banderaikur|POL}} [[Jerzy Zwyrko]] |- | 1973 | {{banderaikur|FRA}} [[Guy Leleu]] | {{banderaikur|FRG}} [[Johan Ruch]] | {{banderaikur|URS}} [[Nikolai Gorelov]] |- | 1974 | {{banderaikur|SUI}} [[Werner Fretz]] | {{banderaikur|SUI}} [[Michel Kuhn]] | {{banderaikur|URS}} [[Said Gouiseinov]] |- | 1975 | {{banderaikur|DEN}} [[Jørgen Marcussen]] | {{banderaikur|URS}} [[Aleksandre Gusiatnikov]] | {{banderaikur|TCH}} [[Miroslav Sykora]] |- | 1976 | {{banderaikur|ITA}} [[Roberto Ceruti]] | {{banderaikur|SUI}} [[Bruno Wolfer]] | {{banderaikur|SUI}} [[Richard Trinkler]] |- | 1977 | {{banderaikur|SUI}} [[Gilbert Glaus]] | {{banderaikur|ITA}} [[Claudio Corti]] | {{banderaikur|TCH}} [[Jiri Bartolsic]] |- | 1978 | {{banderaikur|SUI}} [[Kurt Ehrensperger]] | {{banderaikur|BEL}} [[Alfons De Wolf]] | {{banderaikur|SUI|}} [[Richard Trinkler]] |- | 1979 | {{banderaikur|SUI}} [[Richard Trinkler]] | {{banderaikur|SUI}} [[Daniel Muller]] | {{banderaikur|ITA}} [[Fausto Stiz]] |- | 1980 | {{banderaikur|ITA}} [[Mariano Polini]] | {{banderaikur|SUI}} [[Helmut Wechselberger]] | {{banderaikur|SUI}} [[Jürh Luchs]] |- | 1981 | {{banderaikur|NOR}} [[Dag Erik Pedersen]] | {{banderaikur|COL}} [[José Patrocinio Jiménez]] | {{banderaikur|FRA}} [[Etienne Neant]] |- | 1982 | {{banderaikur|SUI}} [[Niki Rüttimann]] | {{banderaikur|SUI}} [[Urs Zimmermann]] | {{banderaikur|SUI}} [[Richard Trinkler]] |- | 1983 | {{banderaikur|SUI}} [[Richard Trinkler]] | {{banderaikur|SUI}} [[Heinz Imboden]] | {{banderaikur|TCH}} [[Vladimir Dolek]] |- | 1984 | {{banderaikur|SUI}} [[Guido Winterberg]] | {{banderaikur|DDR}} [[Peter Hilse]] | {{banderaikur|SUI}} [[Heinz Imboden]] |- | 1985 | {{banderaikur|SUI}} [[Pascal Richard]] | {{banderaikur|URS}} [[Riho Suun]] | {{banderaikur|AUS}} [[Stephen Hodge]] |- | 1986 | {{banderaikur|SUI}} [[Heinz Imboden]] | {{banderaikur|SUI}} [[Guido Winterberg]] | {{banderaikur|SUI}} [[Arno Kuttel]] |- | 1987 | {{banderaikur|SUI}} [[Guido Winterberg]] | {{banderaikur|SUI}} [[Bernard Gavillet]] | {{banderaikur|SUI}} [[Pascal Richard]] |- | 1988 | {{banderaikur|SUI}} [[Fabian Fuchs]] | {{banderaikur|COL}} [[Alirio Chizabas]] | {{banderaikur|FRA}} [[Laurent Madouas]] |- | 1989 | {{banderaikur|SUI}} [[Karl Kälin]] | {{banderaikur|SUI}} [[Daniel Steiger]] | {{banderaikur|GER}} [[Josef Holzmann]] |- | 1990 | {{banderaikur|SUI}} [[Werner Stutz]] | {{banderaikur|DEN}} [[Peter Meinert]] | {{banderaikur|SUI}} [[Roland Meier]] |- | 1991 | {{banderaikur|SUI}} [[Alex Zülle]] | {{banderaikur|SUI}} [[Beat Zberg]] | {{banderaikur|AUS}} [[Patrick Jonker]] |- | 1992 | {{banderaikur|SUI}} [[Dieter Runkel]] | {{banderaikur|SUI}} [[Roland Meier]] | {{banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] |- | 1993 | {{banderaikur|BEL}} [[Peter Verbeken]] | {{banderaikur|SUI}} [[André Wernli]] | {{banderaikur|SUI}} [[Daniel Lanz]] |- | 1994 | colspan=3| <center>''Ez zen jokatu'' |- | 1995 | {{banderaikur|BEL}} [[Peter Verbeken]] | {{banderaikur|ITA}} [[Manuele Scopsi]] | {{banderaikur|DEN}} [[Nicolaj Bo Larsen]] |- | 1996 | {{banderaikur|ITA}} [[Andrea Dolci]] | {{banderaikur|SUI}} [[Oscar Camenzind]] | {{banderaikur|ESP}} [[Marcelino García Alonso|Marcelino García]] |- | 1997 | {{banderaikur|SUI}} [[Oscar Camenzind]] | {{banderaikur|SUI}} [[Niki Aebersold]] | {{banderaikur|SUI}} [[Armin Meier]] |- | 1998 | {{banderaikur|ITA}} [[Marco Velo]] | {{banderaikur|ITA}} [[Daniele Nardello]] | {{banderaikur|SUI}} [[Fabian Jeker]] |- | 1999 | colspan=3|<center>''Ez zen jokatu'' |-bgcolor="#FFFF99" | 2000 | {{banderaikur|BEL}} [[Jurgen Van Goolen]] | {{banderaikur|BEL}} [[Nico Sijmens]] | {{banderaikur|NLD}} [[Remmert Wielinga]] |-bgcolor="#FFFF99" | 2001 | {{banderaikur|SWE}} [[Emil Arnell]] | {{banderaikur|UKR}} [[Yaroslav Popovych]] | {{banderaikur|ITA}} [[Cristian Tosoni]] |-bgcolor="#FFFF99" | 2002 | {{banderaikur|DEN}} [[Rasmus Dyring]] | {{banderaikur|SWE}} [[Gustav Larsson]] | {{banderaikur|SUI}} [[Grégory Rast]] |-bgcolor="#FFFF99" | 2003 | {{banderaikur|RUS}} [[Vladimir Gusev]] | {{banderaikur|SVN}} [[Tomaž Nose]] | {{banderaikur|SUI}} [[Florian Stalder]] |-bgcolor="#FFFF99" | 2004 | {{banderaikur|SVN}} [[Tomaž Nose]] | {{banderaikur|SLO}} [[Janez Brajkovič]] | {{banderaikur|LUX}} [[Andy Schleck]] |- | 2005 | colspan=3|<center>''Ez zen jokatu'' |- | 2006 | {{banderaikur|AUT}} [[Markus Eibegger]] | {{banderaikur|SVK}} [[Peter Velits]] | {{banderaikur|SLO}} [[Miha Švab]] |- | 2007 | {{banderaikur|LAT}} [[Gatis Smukulis]]<ref>Garailea [[Anton Rechetnikov]] izan bazen ere, dopinagatik deskalifikatua izan zen:{{Erreferentzia|url=http://www.cyclingnews.com/news/two-russian-u23-riders-positive|izenburua=Two Russian U23 riders positive|aldizkaria=cyclingnews.com|data=2007/10/18|hizkuntza=en}}</ref> | {{banderaikur|DEN}} [[Jakob Fuglsang]] | {{banderaikur|FRA}} [[Jérôme Coppel]] |- | 2008 | {{banderaikur|RUS}} [[Timofey Kritskiy]] | {{banderaikur|COL}} [[Jarlinson Pantano]] | {{banderaikur|FRA}} [[Jocelyn Bar]] |- | 2009 | {{banderaikur|SUI}} [[Mathias Frank]] | {{banderaikur|GER}} [[Nico Schneider]] | {{banderaikur|HUN}} [[Péter Kusztor]] |} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * [https://web.archive.org/web/20091228140407/http://www.gp-tell.ch/home.shtml Webgune ofiziala] * [http://www.memoire-du-cyclisme.eu/etapes/eta_gp_tell.php Gilen Tell Sari Nagusia] - ''Memorieducyclisme.eu'' * [http://www.sitiodeciclismo.net/wedstrijdfiche.php?wedstrijdid=266 Gilen Tell Sari Nagusia] - ''Sitiodeciclismo.net'' * [http://www.cqranking.com/men/asp/gen/race_history.asp?tourid=843 Gilen Tell Sari Nagusia] - ''Cqranking.com'' {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Suitzako txirrindularitza lasterketak]] tsicfwf283p22qkitrl5ve7r3165284 0 1216782 9998523 9993915 2024-12-13T13:54:14Z Inaki Irazabalbeitia 137256 /* Hainbat adibide */ 9998523 wikitext text/x-wiki {{konposatu kimiko infotaula}} '''Fluoropolimero''' esaten zaie katea polimerikoan [[fluor]]-atomoak eta fluor-[[karbono]] [[Lotura kimiko|loturak]] dituzten [[Polimero|polimeroei]]. Beren ezaugarri nagusia da erresistentzia handia erakusten dutela disolbatzailekiko, azidoekiko eta basekiko. Guztietan ezagunena [[Politetrafluoroetileno|polietrafluoroetilenoa]] edo ''tefloia'' da<ref>{{erreferentzia|izenburua=Tefloi|argitaletxea=Zientzia eta teknologiaren hiztegi entziklopedikoa. Elhyar fundazioa|url=https://zthiztegia.elhuyar.eus/terminoa/eu/tefloi}}</ref>. == Ezaugarriak == [[Konposatu organofluoratu|Fluorokarburoen]] propietate berak dituzte fluropolimeroak; hau da, ez dira [[Hidrokarburo|hidrokarburoak]] bezain sentikorrak [[Van der Waalsen indar|van der Waalsen indarrekiko]]. Hori lagungarria da [[Marruskadura-indar|marruskadura]] eta [[Itsasgarri|itsasgarritasuna]] murrizteko. Gainera, egonkorrak dira karbono-fluor lotura asko izateak [[konposatu kimiko]] bati gehitzen dion egonkortasuna medio. Fluoropolimeroak [[Termoegonkor|termoegonkorrak]] edo [[Termoplastiko|termoplastikoak]] izan daitezke<ref>{{Erreferentzia|izena=Peer|abizena=Kirsch|izenburua=Modern fluoroorganic chemistry: synthesis, reactivity, applications|argitaletxea=Wiley-VCH|data=2004|url=https://www.worldcat.org/title/ocm56541359|isbn=978-3-527-30691-6|pmc=ocm56541359|sartze-data=2024-12-08}}</ref>. == Hainbat adibide == Beheko taulan fluoropolimero ezagunenak zerrendatzen dira. {| class="wikitable" |+ ![[Fitxategi:Polyvinylfluorid.svg|Polyvinylfluorid]] ![[Fitxategi:Polyvinylidenfluorid.svg|Polyvinylidenfluorid]] ![[Fitxategi:Polytetrafluoroethylene.svg|Chemical structure of poly(tetrafluoroethylene).]] ![[Fitxategi:Polychlorotrifluoroethylene.svg|136x136px|Polychlorotrifluoroethylene]] |- |[[Poli(binil fluoruro)|Poli(binil fluoruro)a]] |[[Poli(biniliden fluoruro)|Poli(biniliden fluoruro)a]] |Politetrafluoroetilenoa |[[Poliklorotrifluoroetileno|Poliklorotrifluoroetilenoa]] |- |[[Fitxategi:PFA_Structure.svg|156x156px|PFA Structure]] |[[Fitxategi:Fluorinated_ethylene_propylene.png|211x211px|acronym FEP]] |[[Fitxategi:Ethylen-Tetrafluorethylen.svg|Ethylen-Tetrafluorethylen]] |[[Fitxategi:ECTFE.svg|175x175px|ECTFE]] |- |[[Perfluroalkoxi kopolimeroa]] |[[Hexafluropropileno-tetrafluoroetilenokopolimeroa|Hexafluropropileno-tetrafluoroetileno]] [[Hexafluropropileno-tetrafluoroetilenokopolimeroa|kopolimeroa]] |[[Etileno tetrafluoroetileno kopolimero|Etileno-tetrafluoroetileno kopolimeroa]] |[[Etileno-klorotrifluoroetileno kopolimeroa]] |} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{Autoritate kontrola}} [[Kategoria:Organofluoratuak]] [[Kategoria:Polimeroak]] [[Kategoria:Plastikoak]] 16mwrg52ehcrgbg5t4wsr35740cfutz 9998620 9998523 2024-12-13T15:01:44Z Inaki Irazabalbeitia 137256 /* Hainbat adibide */ 9998620 wikitext text/x-wiki {{konposatu kimiko infotaula}} '''Fluoropolimero''' esaten zaie katea polimerikoan [[fluor]]-atomoak eta fluor-[[karbono]] [[Lotura kimiko|loturak]] dituzten [[Polimero|polimeroei]]. Beren ezaugarri nagusia da erresistentzia handia erakusten dutela disolbatzailekiko, azidoekiko eta basekiko. Guztietan ezagunena [[Politetrafluoroetileno|polietrafluoroetilenoa]] edo ''tefloia'' da<ref>{{erreferentzia|izenburua=Tefloi|argitaletxea=Zientzia eta teknologiaren hiztegi entziklopedikoa. Elhyar fundazioa|url=https://zthiztegia.elhuyar.eus/terminoa/eu/tefloi}}</ref>. == Ezaugarriak == [[Konposatu organofluoratu|Fluorokarburoen]] propietate berak dituzte fluropolimeroak; hau da, ez dira [[Hidrokarburo|hidrokarburoak]] bezain sentikorrak [[Van der Waalsen indar|van der Waalsen indarrekiko]]. Hori lagungarria da [[Marruskadura-indar|marruskadura]] eta [[Itsasgarri|itsasgarritasuna]] murrizteko. Gainera, egonkorrak dira karbono-fluor lotura asko izateak [[konposatu kimiko]] bati gehitzen dion egonkortasuna medio. Fluoropolimeroak [[Termoegonkor|termoegonkorrak]] edo [[Termoplastiko|termoplastikoak]] izan daitezke<ref>{{Erreferentzia|izena=Peer|abizena=Kirsch|izenburua=Modern fluoroorganic chemistry: synthesis, reactivity, applications|argitaletxea=Wiley-VCH|data=2004|url=https://www.worldcat.org/title/ocm56541359|isbn=978-3-527-30691-6|pmc=ocm56541359|sartze-data=2024-12-08}}</ref>. == Hainbat adibide == Beheko taulan fluoropolimero ezagunenak zerrendatzen dira. {| class="wikitable" |+ ![[Fitxategi:Polyvinylfluorid.svg|Polyvinylfluorid]] ![[Fitxategi:Polyvinylidenfluorid.svg|Polyvinylidenfluorid]] ![[Fitxategi:Polytetrafluoroethylene.svg|Chemical structure of poly(tetrafluoroethylene).]] ![[Fitxategi:Polychlorotrifluoroethylene.svg|136x136px|Polychlorotrifluoroethylene]] |- |[[Poli(binil fluoruro)|Poli(binil fluoruro)a]] |[[Poli(biniliden fluoruro)|Poli(biniliden fluoruro)a]] |Politetrafluoroetilenoa |[[Poliklorotrifluoroetileno|Poliklorotrifluoroetilenoa]] |- |[[Fitxategi:PFA_Structure.svg|156x156px|PFA Structure]] |[[Fitxategi:Fluorinated_ethylene_propylene.png|211x211px|acronym FEP]] |[[Fitxategi:Ethylen-Tetrafluorethylen.svg|Ethylen-Tetrafluorethylen]] |[[Fitxategi:ECTFE.svg|175x175px|ECTFE]] |- |[[Perfluroalkoxi kopolimeroa|Perfluoroalkoxi kopolimeroa]] |[[Hexafluropropileno-tetrafluoroetilenokopolimeroa|Hexafluropropileno-tetrafluoroetileno]] [[Hexafluropropileno-tetrafluoroetilenokopolimeroa|kopolimeroa]] |[[Etileno tetrafluoroetileno kopolimero|Etileno-tetrafluoroetileno kopolimeroa]] |[[Etileno-klorotrifluoroetileno kopolimeroa]] |} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{Autoritate kontrola}} [[Kategoria:Organofluoratuak]] [[Kategoria:Polimeroak]] [[Kategoria:Plastikoak]] jsx6lb0r2gb46o58wvopjclqldsbt71 0 1216787 9998448 9995646 2024-12-13T12:59:36Z Wikimaribarre 88969 /* Kanpo estekak */ 9998448 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Irati Bazeta Agirre''' ([[Abadiño]], [[Bizkaia|Bizkaia,]] [[1999]]) sortzailea da, [[Ilustratzaile|ilustratzailea]] eta [[Margolaritza|margolaria]]. 2024an ''Hariaren isla'' izeneko proposamenarekin [[Gerediaga Elkartea|Gerediaga Elkarteak]] eta Durangoko Udalak sustatutako Durangoko 59. Azokaren Sormen Beka jaso zuen. Euskara jendea gaitzat hartuta, esku hartze artistiko bat egiteko urtebeteko epea izango du sortzaileak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Irati Bazeta ilustratzaileak jaso du Durangoko 59. Azokaren Sormen Beka|hizkuntza=eu|data=2024-12-09|url=https://www.berria.eus/kultura/irati-bazeta-ilustratzaileak-jaso-du-durangoko-59-azokaren-sormen-beka_2134673_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-12-09}}</ref> == Bizitza == [[File:Irati Bazeta. Sormen saria 2024.jpg|thumb|250px|Irati Bazeta, Sormen saria, 2024]] Irati Bazetak Gizarte Hezkuntzako ikasketak egin zituen [[Euskal Herriko Unibertsitatea|Euskal Herriko Unibertsitatean,]] 2022an graduatu zen eta promozioko sari berezia jaso zuen.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Acto de graduación de la nueva promoción de la Facultad de Educación de Bilbao|hizkuntza=|url=https://www.ehu.eus/es/-/graduacion-facultad-educacion-bilbao|aldizkaria=UPV/EHU|sartze-data=2024-12-08}}</ref>Ilustratzaile dihardu, lanak utzitako denbora baliatzen du ilustrazioak sortzeko, hala ere, marrazketa ez baztertzeko hartutako konpromiso pertsonalari eutsi gura dio.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=[BIDEOA]: "Kontatu gura dudan zerbait iruditan jartzeko egiten ditut ilustrazioak" - Abadiño|hizkuntza=eu|url=https://anboto.org/abadino/1606385555066-kontatu-gura-dudan-zerbait-iruditan-jartzeko-egiten-ditut-ilustrazioak|aldizkaria=Anboto.org|sartze-data=2024-12-08}}</ref> Bazetak margogintza umetatik landu izan du, eta 2024an Gerediaga Elkarteak eta Durangoko Udalak sustatutako bekaren deialdiaz jakitean aurkeztea erabaki zuen eta ''Hariaren isla'' izeneko sorkuntza proposatu zuen. Bekaren sorkuntza laneko ''Euskara jendea'' gaiaz, berriz, euskarari buruz azken boladan hainbat hausnarketa konpartitu zituela aipatu zuen ilustratzaileak, eta ondorioz hainbat galdera sortu zitzaizkiola. “Nor da euskara jendea? Zer dakar euskara jendea izateak? Ba al dugu euskara jendea garen kontzientziarik? Euskaraz bizi edo euskarara heltzeko denok baliabide berak al ditugu? Zein egoeratan sentitu dugu hizkuntza estresa? Hainbat galderatan oinarri hartuta landutako proiektua da”, esplikatu zuen Bazetak. Beraz, proiektuaren bidez gogoeta horiek plazaratzea da bere helburua, eta gainera, sormen prozesuan herritarren partaidetza eskatzeko asmoa ere azaldu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=dotb Durangaldeko|abizena=Telebista|izenburua=Irati Bazeta ilustratzaile abadiñarrak jaso du aurtengo Sormen Beka {{!}} dotb Durangaldeko Telebista|hizkuntza=|data=2024-12-08|url=https://dotb.eus/irati-bazeta-ilustratzaile-abadinarrak-jaso-du-aurtengo-sormen-beka/|aldizkaria=dotb.eus|sartze-data=2024-12-08}}</ref> == Sariak == * 2015ean Abadiño udalak antolatuko ipuin lehiaketan saria jaso zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ume eta gazteen ipuin lehiaketaren sari banaketa egingo dute - Abadiño|hizkuntza=eu|url=https://anboto.org/abadino/1434700247101-ume-eta-gazteen-ipuin-lehiaketaren-sari-banaketa-egingo-dute|aldizkaria=Anboto.org|sartze-data=2024-12-08}}</ref> * 2022an Euskal Herriko Unibertsitatean promozioko sari berezia jaso zuen.<ref name=":0" /> * 2024an ''Hariaren isla'' izeneko proposamena aurkeztu zuen Gerediaga Elkarteak eta Durangoko Udalak sustatutako Sormen bekaren zazpigarren deialdian eta 15.000 euroko beka jaso zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Irati Bazeta ilustratzaileak jaso du aurtengo Sormen Beka, 'Harien isla' proiektuarekin|hizkuntza=eu|url=https://www.durangokoazoka.eus/eu/albisteak/irati-bazeta-ilustratzaileak-jaso-du-aurtengo-sormen-beka-harien-isla-proiektuarekin|aldizkaria=www.durangokoazoka.eus|sartze-data=2024-12-08}}</ref> Margogintzan oinarritutako 10-12 margolanez sortutako instalazio bat prestatuko du abadiñar ilustratzaileak, eta 60. Durangoko Azokan aurkeztuko du emaitza Arte eta Historia Museoan 2025ean,<ref>{{Erreferentzia|izenburua="Harien isla" Irati Bazetaren proiektuak jaso du Durangoko Azokaren Sormen Beka|hizkuntza=eu|data=2024-12-08|url=https://www.eitb.eus/eu/kultura/durangoko-azoka/osoa/9645235/harien-isla-irati-bazaetaren-proiektuak-jaso-du-durangoko-azokaren-sormen-beka/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-08}}</ref>"Euskara jendea" gaitzat hartuta, <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Irati Bazeta ilustratzaile abadiñarrak jaso du aurtengo Sormen Beka - Durangaldea|hizkuntza=eu|url=https://anboto.org/durangaldea/1733660382044-irati-bazeta-ilustratzaile-abadinarrak-jaso-du-aurtengo-sormen-beka|aldizkaria=Anboto.org|sartze-data=2024-12-08}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=O.|abizena=Buruaga|izenburua=Irati Bazeta ilustratzaile abadiñarrak irabazi du aurtengo Sormen Beka|hizkuntza=|data=2024-12-08|url=https://www.deia.eus/cultura/2024/12/08/irati-bazeta-ilustratzaile-abadinarrak-irabazi-9024425.html|aldizkaria=Deia|sartze-data=2024-12-08}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=DURANGON|izenburua=Irati Bazeta ilustratzaileak jaso du aurtengo Sormen Beka, ‘Harien isla’ izeneko proiektuarekin|hizkuntza=|data=2024-12-08|url=https://www.durangon.com/irati-bazeta-ilustratzaileak-jaso-du-aurtengo-sormen-beka-harien-isla-izeneko-proiektuarekin/|aldizkaria=durangon.com|sartze-data=2024-12-08}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://anboto.org/durangaldea/1734012106859-beti-hurbil-sentitu-dudan-lekua-da-azoka Elkarrizketa: Beti hurbil sentitu dudan lekua da azoka] [[Anboto]], 2924.12.13 {{bizialdia|1999ko||Bazeta Agirre, Irati}} [[Kategoria:Abadiñarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko ilustratzaileak]] [[Kategoria:Emakume ilustratzaileak]] [[Kategoria:Euskal Herriko margolariak]] [[Kategoria:Emakume margolariak]] [[Kategoria:Emakume sortzaileak]] s2kh9f30138cti1awp1s03np3v7yym1 0 1216830 9998521 9995099 2024-12-13T13:48:57Z Aonandi 156348 9998521 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Txaro Iturralde''' '''Sáenz de Vicuña''' ([[Gasteiz]], [[Araba]], [[1952]]) [[Joskintza|jostuna]] da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=«Ez dut neure burua irudikatzen esku artean josteko ezer gabe; beti izan dut behar hori»|hizkuntza=eu|data=2024-12-08|url=https://www.berria.eus/bizigiro/ez-dut-neure-burua-irudikatzen-esku-artean-josteko-ezer-gabe-beti-izan-dut-behar-hori_2134585_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-12-09}}</ref>Gasteizko Udaleko jostuna izan da 40 urtez<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Sara López de|abizena=Pariza|izenburua=«En fiestas llevo siempre el kit de costura en el bolso por lo que pueda pasar»|hizkuntza=|data=2023-07-28|url=https://www.elcorreo.com/alava/araba/fiestas-llevo-siempre-kit-costura-bolso-pueda-gargantua-vitoria-20230728185221-nt.html|aldizkaria=El Correo|sartze-data=2024-12-09}}</ref> == Bizitza == '''Lehen urteak''' Gaztetatik gustatu zitzaion jostea Txarori. Joskintza ikasi zuen, baita titulazioa lortu ere. Behin ofizioa ikasita etxean akademia bat sortu zuen, baina konturatu zen irakastea ez zela bere arloa. Ondoren partikularrentzat josten hasi zen, eta, Gasteizko Indarra dantza taldean lan txiki batzuk egin zituen. Horretan, Gasteizko Udaleko Kultura Saileko deia jaso zuen, erraldoien arropez arduratuko ote zen galdetzeko. Erakargarria egin zitzaion proposamena eta heldu egin zion. 1982an hasi eta 4 hamarkada eman ditu zeregin horretan. Lehenik laguntzaile gisa eta gero Udaleko langile ofizial lanpostuan. Jaiekin zerikusia zuen guztiaz arduratzen zen, erraldoien jantziez eta Errege Magoen desfileaz. Dedikazio handia eskatzen zuen, baina asko gozatzen zuen bere ibilbidean zehar. Joskintzan urte luzez eskarmentua izan duen artisaua bilakatu da. Haren berezko sormenari eta trebetasunari esker, kultura eta tradizioa babesteko eta berritzeko prozesuetan parte hartu du. Jubilatu ondoren ere ez ditu joskintza eta sormenaren mundua baztertu, eta ingurukoekin eta kultur arloko eragileekin parte hartzen jarraitzen du. Txaroren esanetan jostea lan bat ez ezik, artea ere bada. Erraldoiak, Gargantua, buruhandiak, Zeledon, Errege Magoen morroiak, ''Gasteizko Ibiltaria'' eta beste hainbeste jantzi ditu Txarok.<blockquote>''Ez dut neure burua irudikatzen esku artean josteko ezer gabe; beti izan dut behar hori.''</blockquote>Lan egin zuen urteetan, jaietan beti eramaten zuen josteko kita poltsan, zer gerta ere.<ref name=":0" /> Bere azken lana Gargantua janztea izan zen 2023an. Ez zen lan erraza, baina [[Mila Lastra]] eta bien artean egin zuten.<ref>{{Erreferentzia|izena=Erika|abizena=Álvarez|izenburua=Txaro Iturralde: 40 años vistiendo la cultura vitoriana|hizkuntza=|data=2023-08-14|url=https://www.gasteizhoy.com/txaro-iturralde-modista-vitoria/|aldizkaria=Gasteiz Hoy|sartze-data=2024-12-09}}</ref>Gargantuaren jantzia artelan bat da berez, 10 metroko oihala behar izan zuen prakak egiteko eta zortzi metro eta erdi alkandorarako. Xehetasun bakoitza kontu handiz egina 100 urte bete zituen erraldoiak jaiegunetan zehar bizia har zezan.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gargantua cumple 100 años; «Es un trabajo que lleva mucho tiempo y es complicado» - GasteizBerri.com|hizkuntza=|data=2023-07-27|url=https://gasteizberri.com/2023/07/gargantua-cumple-100-anos/|aldizkaria=https://gasteizberri.com/|sartze-data=2024-12-09}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=El Gargantúa estrena ropa nueva por su centenario « Notas de prensa|hizkuntza=|url=https://blogs.vitoria-gasteiz.org/medios/2023/07/27/el-gargantua-estrena-ropa-nueva-por-su-centenario/|sartze-data=2024-12-09}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=El Gargantúa estrena ropa nueva por su centenario « Notas de prensa|hizkuntza=|url=https://blogs.vitoria-gasteiz.org/medios/2023/07/27/el-gargantua-estrena-ropa-nueva-por-su-centenario/|sartze-data=2024-12-09}}</ref> Txarok hitzaldiak ere eman izan ditu bere ibilbidean zehar. 2020an 'Entre telas' izenekoa, Urrezko Zeledonen X. hitzaldi-zikloaren barruan. Hainbat jai-irudik, hala nola erraldoiek, buruhandiek, Gargantuak edo Zeledonek, erabiltzen dituzten jantziei buruzko azalpenak eman zituen.<ref>{{Erreferentzia|izena=El|abizena=Correo|izenburua="Entre telas"|hizkuntza=|data=2020-09-28|url=https://agenda.elcorreo.com/evento/entre-telas-674557.html|aldizkaria=agenda.elcorreo.com|sartze-data=2024-12-09}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Celedones De Oro-Urrezko|abizena=Zeledonak|izenburua=CELEDONES DE ORO - URREZKO ZELEDONAK: TXARO ITURRALDE: ENTRE -TELAS|data=jueves, 24 de septiembre de 2020|url=https://celedonesoro.blogspot.com/2020/09/txaro-iturralde-entre-telas.html|aldizkaria=CELEDONES DE ORO - URREZKO ZELEDONAK|sartze-data=2024-12-09}}</ref> Jubilatu zenean Mila Lastrak hartu zuen lekukoa. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://www.youtube.com/watch?v=ovptm2IKcd4 Txaro Iturralderen hitzaldia] YouTube, 2022 {{bizialdia|1952ko||Iturralde Saenz de Vicuzza, Txaro}} [[Kategoria:Gasteiztarrak]] [[Kategoria:Emakume jostunak]] 1q8xq1idsbwvb47p7i6kjghnuq50080 0 1216847 9998757 9997399 2024-12-13T16:06:57Z Andremendea 142257 zuzenketak 9998757 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Literatura lesbikoa''' literaturaren azpigenero bat da, eta ikuspuntu lesbiko batetik jorratzen ditu gaiak eta idatziak. Poesia, antzerkia eta [[:kategoria:Fikziozko lesbianak|pertsonaia lesbianak]] ardatz dituzten eleberriak eta [[Eleberri grafiko|eleberri grafikoak]] biltzen ditu, eta interes lesbikoko gaiei buruzko ez-fikzioa da, oro har. Kategoria honetan kokatzen diren fikziozko lanak mota guztietakoak izan daitezke, hala nola fikzio historikoa, [[Zientzia-fikzio|zientzia fikzioa]], fantasia, horrorea eta erromantzea, eta publiko gazte, nerabe edo helduarentzat egiten dira. Literatura lesbikoaren perimetro zehatza zein den eztabaidagai bada ere, autoreen identitatearen, kontakizunen harreraren edo jorratutako gaien arabera, bi konstante daude: gizonek eta gizonentzat idatzitako irudikapen lesbiko [[Fetitxismo sexual|fetitxistatzaileak]] baztertzea, eta idazkietan identitate lesbikoaren eraikuntza erdigunean jartzea. Literatura lesbikoaren bilakaera lesbianismoaren onarpenaren bilakaeraren araberakoa izan da, oro har: XX. mendearen hasieran ezkutukoa, konfidentziala eta zentsuratua bazen ere, jorratutako gaiek [[Mugimendu homosexualak|LGBT]] mugimenduaren eta, oro har, feminismoaren eta, bereziki, lesbianismoaren une handien bilakaeraren araberako bilakaera izan dute. Bereziki, lesbianismoaren gaia, [[damnazio]] gisa, non kontakizuna heroien heriotzarekin amaitzen den, ezabatu egiten dira tokia uzteko istorio zoriontsuei (erromantzeak, haur eta heldu gazteentzako literatura), ingurune lesbikoaren politizazioarekin lotura sendoa mantenduz. == Definizioa == Literatuta lesbikoaren esparrua eztabaidagaia da: emakume idazleen identitatea, jorratutako gaiak, eta publikoa, objektiboa nahiz erreala, dira haren inguruak definitzeko erabilitako hiru irizpideak. ''Écrire à l'encre violette - Littératures lesbiennes en France de 1900 à nos jours'' (Tinta morez idaztea - Lesbianen literaturak 1900etik gaur egunera arte Frantzian) lana egiten aritu diren ikertzaileek 2022an ziotenez, literatura lesbikoa ez dute emakume idazle lesbianek soilik idazten, badira beste emakume batzuk ere, modu irekian [[Bisexualitate|bisexualak]] eta [[Pansexualitate|pansexualak]] direnak, presio sozial lesbofoboarengatik sexu-joera zehaztu gabe ezkontza heterosexualera jotzen dutenak. Aitzitik, ikerlari horientzat ez da pertinentea literatura lesbikoan sartzea, emakume idazle lesbianak izanagatik, haien lanetan ez dihardutenak emakumeen arteko harremanez, hala nola [[Marguerite Yourcenar]].<ref name=":0" group="v" /> Literatuta lesbikoaren beste ikuskera batzuk gehiago zentratzen dira landutako gai literarioetan emakume idazleen identitatean baino. Hala, ''[[:fr:La_Pensée_straight|La Pensée straight]]'' lanean (1992), [[Monique Wittig]] idazle eta margolari lesbianak [[Marcel Proust|Marcel Prousten]] ''[[À la recherche du temps perdu]]'' eta [[Djuna Barnes|Djuna Barnesen]] ''Le Bois de la nuit'' literatura lesbikoaren parte ditu, bi lan horiek lesbiana eta emakumea baitarabiltzate unibertsaltasunerako abiapuntu gisa.<ref group="u" name=":0">{{Cite aldizkari|abizena=Segarra|izenburua=Pour une généalogie de la littérature lesbienne française|izena1=Marta|data=2019-12|url=http://rua.ua.es/dspace/handle/10045/100417|kazeta=Feminismo/s|alea=34|issn=1696-8166|doi=10.14198/fem.2019.34.04|accessdate=2022-07-22}}</ref> [[Marilyn R. Farwell|Marilyn R.Farwell]] literatura irakasleak ''Heterosexual Plots & Lesbian Narrative'' lanean (1996) proposatzen du literatura lesbikoa definitzea narrazio heterosexualaren hiru zutabeetako bat bera ere errespetatzen ez duten kontakizunen multzo gisa, hau da, maitasun harreman heterosexualak, emakumeen pasibotasunaren aurka dauden gizonen jarduera eta emakumeen bakartzearen aurka dauden harreman sare maskulinoen presentzia.<ref group="u">{{Cite web|abizena=d'Épinglé·es|izenburua=Sarah Ghelam — Où sont les lesbiennes ?|izena1=L'équipe|url=https://epinglez.hypotheses.org/934|accessdate=2021-09-01}}</ref> Beste ikerlari batzuek, hala nola [[Terry Castle]]<nowiki/>k, [[Elizabeth Meese]]<nowiki/>k edo [[Susan Lancer|Susan Lance]]<nowiki/>k, jorratutako ikuspuntuan oinarritutako literatura lesbikoaren definizio bat proposatzen dute. Alderantziz, lanen edukia irizpide erabakigarria izan daiteke, halaber, obrak literatura lesbikotik baztertzeko. 2019an, [[Marta Segarra]] genero eta literatura frankofonoko ikerlariak baztertu egin zituen lesbianismoa inmoral eta kriminal gisa aurkezten duten istorioak, baina ''[[À la recherche du temps perdu]]'' lanak eztabaida eragin zuen: ''Écrire à l'encre violette''-eko emakume ikertzaileentzat, ez baita literatura lesbikoa; izan ere, haientzat, lesbianismoa aitzakia baizik ez baita errealitatean [[homosexualitate]] maskulinoaz jarduteko.<ref name=":0" group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Segarra|izenburua=Pour une généalogie de la littérature lesbienne française|izena1=Marta|data=2019-12|url=http://rua.ua.es/dspace/handle/10045/100417|kazeta=Feminismo/s|alea=34|issn=1696-8166|doi=10.14198/fem.2019.34.04|accessdate=2022-07-22}}</ref> Aldiz, [[Laure Murat]] historialari eta idazlearen edo Wittigen iritziz, subjektu lesbikoa sarrera puntu gisa planteatu behar da gero unibertsalizatzeko, ikerketak subjektu lesbikoaren eraikuntza formal eta autonomo bat planteatzeko. Literatura lesbikoaren definizioaren konstante bat da baztertzea ikusle gizonezkoentzat idatzitako harreman lesbikoak ''fetitxizatzen'' dituzten fikzio ''voyeuristak''; hala ere, ez dago itxita [[Begirada maskulino|begirada maskulinoarekiko]] mendetasunaren eta lesbianek lesbianentzat egindako sexualitate lesbikoaren adierazpen denaren arteko muga.<ref name=":0" group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Segarra|izenburua=Pour une généalogie de la littérature lesbienne française|izena1=Marta|data=2019-12|url=http://rua.ua.es/dspace/handle/10045/100417|kazeta=Feminismo/s|alea=34|issn=1696-8166|doi=10.14198/fem.2019.34.04|accessdate=2022-07-22}}</ref> Publiko''a''ren irizpideak, izan zorrotza edo izan obra benetan bereganatzen duena, ahalbidetzen du literatura lesbikoan sartzea pertsona heterosexualek idatzitako nobelak eta ''a priori'' gai lesbikorik ez duten nobelak, Anne Paulyren ''Avant que j'oublie'' eta Mathilde Forgeten ''À la demande d'un tiers,'' kasu. [[Marta Segarra|Marta Segarrak]] hiru irizpide horien sintesi bat proposatzen du literatura lesbikoaren definizio gisa: “Obren corpus bat da, orokorrean emakumeek idatziak, baina baita gizonek ere batzuetan, eta emakumeen arteko harreman afektibo eta homoerotikoetan jartzen dute arreta, bai edukian, bai forman”.<ref name=":0" group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Segarra|izenburua=Pour une généalogie de la littérature lesbienne française|izena1=Marta|data=2019-12|url=http://rua.ua.es/dspace/handle/10045/100417|kazeta=Feminismo/s|alea=34|issn=1696-8166|doi=10.14198/fem.2019.34.04|accessdate=2022-07-22}}</ref> Irizpide anitzeko ikuspegia erabiltzen dute, halaber, ''Écrire à l'encre violette''-eko ikertzaileek''.'' Azkenik, [[Laure Murat]]<nowiki/>ek proposatzen du definiziorik murriztaileena: “Identitate lesbikoaren eraikuntza historikoki baimendu, landu eta egituratu izana komunean duten” lanak dira. Definizio horrek aukera ematen dio, batetik, eztabaidagai diren idatziak bertatik ateratzeko eta literatura lesbikoan sartzeari dagokionez adostasuna eragiten duten kontakizunetan zentratzeko eta, bestetik, kategoria horren dimentsio politikoa azpimarratzeko. == Historia == === Aitzindariak: emakumeen arteko maitasuna idaztea "lesbikoa" ez zenean existitzen === ==== Sappho ==== [[Fitxategi:Godward-In_the_Days_of_Sappho-1904.jpg|thumb|[[Lesbos|Lesbosko]] [[Safo]], 1904ko pintura batean John William Godwardek irudikatua, ''[[Lesbianismo|lesbiana]]'' terminoaren jatorrian da<ref name="oed">"Lesbian", [http://dictionary.oed.com/ Oxford English Dictionary], Second Edition, 1989. Retrieved on January 7, 2009.</ref>]] Literatura lesbikoaren funtsezko lana Lesbosko [[Safo]]<nowiki/>ren poesia da, K.A. VII. mendekoa. Lirismoa izeneko poesia musikalaren forma berri bat sortu zuen.<ref>{{Cite web|izenburua=Qui était Sappho, figure de l'Antiquité et pionnière de la poésie ?|egilea=Laure de Chantal|data=2024-03-02|url=https://www.historia.fr/personnages-historiques/biographies/qui-etait-sappho-figure-de-lantiquite-et-pionniere-de-la-poesie-2078363|accessdate=2024-07-02}}</ref> Antzinako hainbat idatzitan oinarrituta, emakume zein gizon historialariek ondoriztatu izan dute emakume gazteen talde bat Saforen esku utzi zutela, kulturalki hezi edo eraiki zitzan.<ref group="u">{{Ill|Jeannette Howard Foster}} (1985). ''Sex Variant Women in Literature'', Naiad Press. {{ISBN|0-930044-65-7}}, {{P.|18}}.</ref> Saforen poesiaren arrasto gutxi geratzen dira, baina geratzen dena poesiaren gai kutunen lekukotza da, hala nola emakumeen eguneroko bizitza, haien harremanak eta erritualak. Emakumeen edertasuna du ardatz, eta neskatoenganako maitasuna aldarrikatzen du.<ref group="u">Aldrich, Robert, ed. (2006). ''Gay Life and Culture: A World History'', Thames & Hudson, Ltd. {{ISBN|0-7893-1511-4}}, {{P.|47–49}}.</ref> ==== Erdi Aroa ==== XIII. mendean, [[Beatritz de Romans]] [[Trobairitz|trobairitzak]] abesti bat eskaini zion Andre Mariari: "Eman iezadazu, Andre Maria ederra, mesedez, izan nahi nukeen alaitasunik handiena: zugan jarri baitut nire bihotza eta nire desira, eta zugatik daukadalako nire baitan dagoen alaitasun guztia". [[Pèire Bèc|Pèire Becek]] bi emakumeren arteko sinpatiaren adierazpena ikusi bazuen hor, [[Marie-Jo Bonnet|Marie-Jo Bonnetek]] ageriko maitasunaren interpretazioa aurkitu zuen.<ref group="r">{{Harvsp|Bonnet|2000|p=26}}.</ref> Bonnetek trinagulazioaren gaia identifikatu zuen literatura safikoan, [[trobadore]] gisa: emakume bikoteari gizon-oztopo figura gehitzen zaio, izan etorkizuneko senarra edo autoritate-gizona (eliza edo legea).<ref group="r">{{Harvsp|Bonnet|2000|p=27}}.</ref> ==== XVII. mendea ==== [[Fitxategi:Henriette-Julie_de_Castelnau_de_Murat.jpg|thumb|Henriette-Julie de Murat]] XVII. mendean, mugimendu kultistak idazki galaiak eta adiskidetasun-korrespondentziak ekarri zituen, sarritan dimentsio safikoa zutenak, lengoian bederen. Mugimenduko horretako figura nagusietako bat, [[Madame de Lauvergne]] (1620-1670) frantziar poeta, Lénodaride deitua, ezagun egin zen «Sonnet à Mademoiselle Godefroy» sonetoarengatik, [[Comédie-Française|Komedia frantseseko]] [[Marie Anne du Rieu]] aktoreari egindako maitasun-aitorpen bat: «Zu ez bazina erabat nire bihotzaren jabe...». XVII. mendearen amaieran, [[Henriette-Julie de Murat]] frantziar anfitrioi lesbiana eta libertino gisa ezagutua zen ([[Madame de Nantiat]] eta [[Marguerite Le Fèvre de Caumartin]], [[Argensongo markesa]]<nowiki/>rekin, besteak beste), Parisen bizi zen, senarrarengandik urrun. Berak asmatutako eta bertako folkloretik ateratako maitagarrien ipuinak idazten zituen. Bere testu sofistikatuek garaiko nobela sentimental handien erara bildutako kontakizunak eskaintzen dituzte. Batez ere, 1697ko ''Contes de fées'' bildumarengatik da ezaguna, 'Le Parfait Amour', 'Anguillette' eta 'Jeune et Belle' ipuinak biltzen dituena. ==== XVIII. mendea ==== [[Fitxategi:Raucourt_dans_Médée.jpg|ezkerrera|thumb|Françoise Raucourt, [[Medea|Medean]]]] [[Fitxategi:Plaque_Wolff_Deken_Trévoux.jpg|thumb|[[Betje Wolff]] eta [[Aagje Deken]] plaka, Treverouxen]] XVIII. mendean zehar, [[Aagje Deken]] (1741-1804) poeta holandarrak poesia idatzi zuen, bere maitale [[Maria Bosch]]<nowiki/>ekin (?-1773) batera, eta ''Stichtelijke gedichten'' bilduma argitaratu zuen, 1775ean, Maria hil eta bi urtera. [[Betje Wolff|Betje Wolffekin]] (1738-1804) gutun-truke luzeak izan ondoren, elkarrekin bizitzen jarri ziren, eta ''Brieven'' gutunak argitaratu zituzten, [[Beverwijk|Beverwijkeko]] leinu-etxean. Gero, eleberri arrakastatsuak ere idatzi zituzten, hala nola ''Sara Burgerliart'' 1782an eta ''Histoire de monsieur Willem Leevend'' 1784 eta 1785 artean, [[Trévoux|Trévouxen]] eta [[Haga|Hagan]], Frantzian. XVIII. mendearen amaieran, [[Comédie-Française|Comédie-Françaisen]] sozietarioa zen [[Françoise Raucourt]] (1756-1815) eder eta talentudunaren antzezpenek markatu zuten literatura. Nobleziako gizonek mantentzen zuten Raucourt, eta modu irekian lesbiana zen. 1779an, ''L'Épître à une jolie lesbienne'' epistolaren hartzailea izan zen, Mathieu-François Pidansat de Mairoberten ''[[:fr:Mémoires_secrets_pour_servir_à_l'histoire_de_la_République_des_Lettres_en_France_depuis_1762_jusqu'à_nos_jours|Mémoires secrets pour servir à l'histoire de la République des Lettres en France depuis 1762 jusqu'à nos jours]]'' lanean. Raucourtek antzerkirako idatzi zuen ''Henriette'' drama, hiru ekitalditan, 1782an. ==== XIX. mendea ==== XIX. mendearen hasieran, Wu Tsao poeta [[Txinako Herri Errepublika|txinatarra]] ospetsu egin zen maitasun lesbikoei buruzko poemengatik. Bere abestiak, Kenneth Rexroth poetaren arabera, “Txina osoan kantatzen” ziren.<ref group="o">Kenneth Rexroth, ''Women Poets of China'', New Directions Publishing, 1972, {{P.|135}}</ref> [[Fitxategi:Anne_Lister.jpg|ezkerrera|thumb|[[Anne Lister]] diarista.]] Nahiz eta XIX. mendean genero lesbikoa ez zen aparteko genero bat eratzeko bezainbat garatu Ingalaterran, emakume idazle eta saiakeragile lesbianek, hala nola [[Vernon Lee|Vernon Leek]] -naturaz gaindiko fikzioko idazlea-, batzuetan lesbianak aipatzen zituzten beren testuetan, edo, Vernon Leeren maitale [[Amy Levy]]<nowiki/>k bezala, emakumeentzako maitasun poemak idazten zituzten.<ref>{{Cite web|izenburua=Violet Paget Archives – The Paris Review|url=https://www.theparisreview.org/blog/tag/violet-paget/}}</ref> Beste batzuek ezkutuan idazten zuten. 1806an hasita, [[Anne Lister]] lurjabe eta alpinista ingelesak hogeita hamalau urtez jardun zuen bere egunkari intimoak osorik idazten, bere harreman lesbikoen eta sedukzio ekintzen xehetasunak barne, hizkuntza kodetuan idatzitako atal lesbikoekin. Eguneroko horiek 1980ko hamarkada arte ez zituzten argitaratu.<ref name="BBCBradford" group="p">{{Cite aldizkari|izenburua=The life and loves of Shibden Hall's Anne Lister|argitaletxea=BBC|data=25 mai 2010|url=http://news.bbc.co.uk/local/bradford/hi/people_and_places/history/newsid_8388000/8388858.stm|kazeta=[[BBC News]]}}</ref> XXI. mendean, [[Susan Koppelman]] idazle eta erredaktore buruak ''Two Friends and Other Nineteenth Century American lesbian Stories'' izeneko antologia bat osatu zuen, non [[Constance Fenimore Woolson]], [[Octave Thanet]], [[Mary Eleanor Wilkins Freeman]], [[Kate Chopin]] eta [[Sarah Orne Jewett]]<nowiki/>en istorioak bildu zituen. Lesbianen gaien irudikapenari dagokionez, esplizitutik inplizitura doazen istorio horiei buruz, hauxe dio Koppelmanek: "Emakumeak maite dituzten emakumeei buruzko istorio gisa ikusten ditut istorio horiek, erabilitako bitarteko erromantikoen aniztasunari begiratuta; ez genuke inolako zailtasunik izango hori egiteko baldin eta elkar maite duten gizonez eta emakumeez ari bagina". 1970eko hamarkadaz geroztik literatura lesbikoan egindako ikerketek XIX. mendearen testuinguruan lesbikotzat etiketatu ez ziren harreman lesbikoak identifikatu zituzten, intimitatearen eta sexualitatearen ikuskera ezberdinak tarteko. Adibidez, [[Christina Rossetti]]<nowiki/>ren ''[[Goblin market and other poems|Goblin market]]'' 1862ko poema kontakizun lesbiko gisa irakurri zuten, nahiz eta berau ahizpatasunezko maitasun kontakizun gisa agertu. Ikerketak [[Wilkie Collins|Wilkie Collinsen]] ''The Woman in White'' eleberriko (1859) Marian Halcombe bezalako pertsonaien potentzial lesbikoa ere identifikatu zuen. Marian maskulinotzat eta erakargarritasun gutxikotzat deskribatua zen, eta eleberriaren gaian erakutsitako motibazio nagusia Laura Fairlie bere ahizpa ertainarenganako maitasuna zen. Gainera, ikertzaileak [[Queer|''queer'']] ikuspegitik irakurri izan dituzte [[Charlotte Brontë|Charlotte Brontëren]] eleberriak, batez ere ''Shirley'' eta ''Villette'', non emakumezko pertsonaia nagusiek harreman estuak -nahiz eta obsesiboak- dituzten besteekin. Brontë bera Ellen Nussey lagunarekin maiteminduta egon zitekeela ere espekulatu izan dute batzuek; [[Vita Sackville-West|Vita Sackville-Westen]] iritziz, bi emakumeen arteko gutunak "maitasun-gutunak dira, maitasun purua eta sinplea".<ref group="p">{{Cite web|izenburua=Was Charlotte Brontë Gay?|egilea=Deborah Lutz|data=16-06-2015|url=https://www.out.com/art-books/2015/6/16/was-charlotte-bronte-gay|accessdate=31-10-2020}}.</ref> Unibertsitate-ikasleek ere amodio lesbikoen aztarnak bilatu izan dituzte [[Emily Dickinson]] poetarengan, bere koinatu Susan Gilbertekin izandako harremanean, eta aukera horrek Dickinsonen maitasun-poema askoren irakurketa queera egitera bultzatzen du.<ref group="l">Mason, Janet. "The American Sappho: In Pursuit of a Lesbian Emily Dickinson". ''Harrington Lesbian Fiction Quarterly'', 3(3), septembre 2002, {{P.|91}}.</ref> Michael Field izengoitia erabili zuten [[Katherine Bradley]] eta [[Edith Cooper]] emakume britainiarrek, elkarrekin poesia eta poema dramatikoak idazteko. Katherine Edithen izeba zen, eta elkarrekin bizi izan ziren, maitale gisa, 1870etik zendu ziren arte, bata 1913an eta bestea 1914an. Beren poesiak bien maitasuna zuen maiz idazgai, eta ''Whym'' ''Chow'' beren txakurrarentzat poema liburu bat ere idatzi zuten. === 1900etik 1915era: Larrialdia === [[Fitxategi:Natalie_Barney_in_Fur_Cape.jpg|thumb| [[Natalie Clifford Barney|Natalie Barneyk]] Parisen saloi bat zuen XX. mendearen hasieran; egile lesbikoak joaten ziren bertara.]] XX. mendearen hasieran, Parisen, komunitate lesbiko bat sortu zen, gero eta ikusgarriagoa bilakatu zena. [[Natalie Clifford Barney|Nathalie Barney]] eta [[Gertrude Stein]] bezalako lesbianek antolatutako literatur-saloietan biltzen ziren, besteak beste. Komunitate hark frantsesez eta ingelesez ekoizten zituen lanak: [[Djuna Barnes|Djuna Barnesen]] ''Le Bois de la nuit'', Liane de Pougyren ''Idylle Sapphique'', [[Renée Vivien|Renée Vivienen]] poemak, Barneyren epigramak, Steinen olerkiak eta obrak. Laure Muratek ohartarazi zuenez, nahiz eta argitalpen horiek XIX. mendean ezarritako kodeak erabiltzen zituzten (erromantze lesbikoak emakume heroien heriotzarekin amaitzen dira, lesbianismoa [[Damnazio|kondenatzat]] hartuta), haustura ontologikoa markatzen zuten, lesbianismoa ez baitzuten jadanik gizonek idazten, lesbianek eurek baizik. Filiazio horrek ez zuen diskurtsoaren erradikaltasuna eragotzi: Barneyren idatziak, Vivien maitalearenak bezala, heterosexualitateari egindako kritika bortitzek markatu zituzten. [[Radclyffe Hall|Radclyffe Hallek]] ere denbora igarotzen zuen Parisen, Barneyren saloian. Badirudi Barney bera erabili zuela eredu gisa ''Le Puits de Solitude'' eleberriko pertsonaia bat eraikitzeko''.'' === 1915etik 1940ra: Lehen Urrezko Aroa === XX. mende hasierako idazle garrantzitsua zen [[Nobuko Yoshiya]] idazle japoniarra; emakume gazteen arteko maitasun istorio bizi bati buruzko istorioak idatzi zituen. Hala ere, bere idazkiak libreki zabal zitezkeen, deskribatutako erlazio bat bera ere ez baitzen egiaz gertatzen.<ref name="Early Fiction" group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Suzuki|izenburua=Writing Same-Sex Love: Sexology and Literary Representation in Yoshiya Nobuko's Early Fiction|orrialdeak=575|izena1=Michiko|data=août 2006|url=http://journals.cambridge.org/action/displayAbstract;jsessionid=419D6C9B25191554B1DBD61007F71527.tomcat1?fromPage=online&aid=857000|kazeta=The Journal of Asian Studies|liburukia=65|alea=3|doi=10.1017/S0021911806001148}}</ref> 1923an, [[Elsa Gidlow]]<nowiki/>k (Ingalaterran jaioa) argi eta garbi lesbikoa zen lehen poesia liburua argitaratu zuen Estatu Batuetan, ''On a Grey Thread'' izenekoa.<ref>{{Cite web|abizena=Rumble|izenburua=Publishing Elsa: Will Ransom's Grey Thread|argitaletxea=American Printing History Association|izena1=Walker|data=21 mars 2016|url=https://printinghistory.org/gidlow-ransom/|lana=Printing History|accessdate=3 juin 2018}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Troy|izenburua=How the American Sappho Published the First Book of Lesbian Love Poetry|izena1=Gil|data=9 décembre 2017|url=https://www.thedailybeast.com/how-the-american-sappho-published-the-first-book-of-lesbian-love-poetry|accessdate=3 juin 2018}}</ref> 1926an, [[New York|New Yorken]], [[Eva Kotchever|Eva Kotcheverrek]] (Polonian jaioa), [[Greenwich Village|Greenwich Villageko]] ''Eve's Hangout'' kafe lesbikoaren jabeak, ''Lesbian Love'' bilduma idatzi zuen. Liburu hura idaztegatik espetxeratu egin zuten, eta, ondotik, kanporatu.<ref>{{Cite web|abizena=Rabinowitz|izenburua=Holocaust Museum LA to Present THE DARING LIFE AND DANGEROUS TIMES OF EVE ADAMS|izena1=Chloe|url=https://www.broadwayworld.com/los-angeles/article/Holocaust-Museum-LA-to-Present-THE-DARING-LIFE-AND-DANGEROUS-TIMES-OF-EVE-ADAMS-20210607|accessdate=2022-07-11}}</ref> [[Fitxategi:The_Well_Of_Loneliness_by_Radclyffe_Hall_-_Permabooks_P112_1951.jpg|ezkerrera|thumb| Radclyffe Hallen 1928ko ''Le Puits de solitude'' eleberriak zentsura-arazoak izan zituen Estatu Batuetan eta Erresuma Batuan.]] [[Radclyffe Hall|Radclyffe Hallen]] ''The Well of Loneliness'' eleberria (1928) da tematika lesbikoa aitortu zaion ingelesezko lehen eleberria, eta Britainia Handian hainbat hamarkadatan debekatuta egon zen. Estatu Batuetan, eleberri horrek lortu zuen zentsura legala saihestea New Yorken eta Estatu Batuetako Nazioarteko Merkataritza Auzitegian.<ref>{{Cite web|abizena=Smith|izenburua=Lesbian novel was 'danger to nation'|izena1=David|data=1 janvier 2005|url=https://www.theguardian.com/uk/2005/jan/02/books.gayrights|accessdate=16 mars 2017}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Machlin|izenburua=Banned Books Week: The Well of Loneliness by Radclyffe Hall|izena1=Sherri|data=26 septembre 2013|url=https://www.nypl.org/blog/2013/09/26/banned-books-week-well-loneliness|accessdate=16 mars 2017}}</ref> [[Virginia Woolf|Virginia Woolfek]] 1928an argitaratu zuen ''[[Orlando (eleberria)|Orlando]]'' eleberria, genero-arauak hausten zituen poeta baten istorioa kontatzen duena. Bere maitale [[Vita Sackville-West|Vita Sackville-Westengan]] inspiratzen da eleberri hau, eta 70eko hamarkadan testu subertsibo lesbiko gisa berrikusi zen.<ref>{{Cite web|abizena=Popova|izenburua=How Virginia Woolf’s Orlando Subverted Censorship and Revolutionized the Politics of LGBT Love in 1928|izena1=Maria|data=11 octobre 2013|url=https://www.brainpickings.org/2013/10/11/virginia-woolf-orlando-lesbian-readings/}}</ref> 1930eko, 1940ko eta 1950eko hamarkadaren hasierako AEBetako literatura gehienak bizitza lesbikoa tragedia gisa aurkezten zuen, pertsonaia nagusiaren suizidioarekin edo heterosexualitatera bihurtuta amaitzen zena. Asmo tragiko horiek eskatzen zituzten agintariek, testua lizun ez deklaratzeko.<ref name="ReferenceA">Gallo, {{P.|67}}</ref> Hala, ''The Stone Wall'', 1930ean Marie Casal ezizenarekin argitaratutako zoritxarreko amaiera duen autobiografia lesbikoa da lehen autobiografia lesbikoetako bat. 1939tik aurrera, [[Frances V. Rummel|Frances V.]] [[Frances V. Rummel|Rummel]] Stephens Collegeko hezitzailea eta frantseseko irakasleak ''Diana: A Strange Autobiography'' argitaratu zuen, ongi amaitzen den lehen autobiografia esplizituki lesbikoa, non bi emakumek elkarrekin zoriontsu amaitzen duten. Autobiografia horrekin, ohar hau argitaratu zen: "Emakume editoreek berariaz nahi dute ulertzea egiazko istorio bat dela, irakurketa publiko baten esparruan bere generoko lehena". Literatur kritikariek “fikzio” gisa deskribatu zuten autobiografia hori. [[Jane Auer|Jane Bowlesen]] eleberri bakarrak, ''[[Two Serious Ladies]]'', 1943an argitaratua, burgesiako emakume baten eta Panamako portu bateko prostituta baten arteko maitasun istorio bat kontatzen du.<ref>{{Cite web|izenburua=The Madness of Queen Jane|data=12 juin 2014|url=http://www.newyorker.com/books/page-turner/the-madness-of-queen-jane}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Miller|izenburua=Historical Dictionary of Lesbian Literature|argitaletxea=Scarecrow Press|izena1=Meredith|data=27 mars 2017|url=https://books.google.com/books?id=xPIpPaM5EkEC&pg=PA110&lpg=PA110&dq=lesbian%20literature%2021st%20century&source=bl&ots=LfYYaWfUl9&sig=zESSFinijoMzHZejUeIHk_bb4MM&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjnjZTA4bvRAhUJjVQKHUpTAxwQ6AEIUzAI#v=onepage&q=lesbian%20literature%2021st%20century&f=false}}</ref> [[Tereska Torrès]] erresistenteak, [[Charles de Gaulle|Charle de Gaulle]] Jeneralaren [[Frantziar Indar Askeak|Frantziako Indar Askeetan]] Londresen kontratatu zuenak, bere oroitzapenak ''Women's'' ''Barracks''-en argitaratu zituen (1950), Bigarren Mundu Gerrako emakume borrokalarien bizitzaren testigantza.<ref>{{Cite web|izenburua=Décès de la résistante et femme de lettres Tereska Torrès|data=2012-09-26|url=https://www.lexpress.fr/culture/livre/deces-de-la-resistante-et-femme-de-lettres-tereska-torres_1166366.html}}</ref> [[Francoren diktadura|Espainia]] [[Frankista|frankistaren]] garaian, [[Elena Fortún|Elena Fortun]] idazleak (1885-1952), haur-literaturan espezialista zenak, Celia gaztearen ''queer'' pertsonaiarekin, ''Oculto sendero'' eleberri autobiografikoa idatzi zuen, diktadura-garaian zentsuratua eta gaur berraurkitua.<ref>{{Cite web|izenburua=University of Exeter|url=http://www.exeter.ac.uk/news/homepage/title_846194_en.html}}</ref><ref>{{Cite aldizkari|abizena=Lindo|izenburua=Elena, la mujer olvidada|izena1=Elvira|data=2017-01-28|url=https://elpais.com/cultura/2017/01/27/actualidad/1485534991_128796.html|kazeta=El País|issn=1134-6582}}</ref> Eleberriak, besteak beste, [[Matilde Ras|Matilde Rasekin]] izan zuen harremana aipatzen du, eta [[Victorina Durán|Victorina Duranek]] sortutako Madrilgo zirkulu safikoaren antolaketa.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Moreno-Lago|izenburua=Indicios y espacios literarios para la reconstrucción del círculo sáfico madrileño en las obras de Elena Fortún, Rosa Chacel y Victorina Durán|orrialdeak=211–236|izena1=Eva|data=2021-01-21|url=https://feminismos.ua.es/article/view/2021-n37-indicios-y-espacios-literarios-para-la-reconstruccion-del-circulo-safico-madrileno-en-las-obras-de-elena-fortun-rosa-chacel-y-victorina-duran|kazeta=Feminismo/s|alea=37|issn=1989-9998|doi=10.14198/fem.2021.37.09}}</ref> [[Marie-Magdeleine Carbet]] (1902-1996) idazle afro-martinikarrak bere bikotekidearekin olerkiak, istorioak eta abestiak idatzi zituen, komunean zuten Carbet izengoitiaren pean, eta horrek aske egin zituen gai sentiberak arakatu ahal izateko, normalean emakumeentzat debekatuak zeudenak, sexualitatea, kasu. === 1950eko eta 1960ko hamarkadak: pulp fiction lesbiana === [[Fitxategi:Odd_Girl_Out_Cover_1957.jpg|thumb|''{{Lang|anglais|[[Lesbian pulp fiction]]}}'', Ann Bannonen ''Odd Girl out'' bezala, ezaguna izan zen 1950eko eta 60ko hamarkadetan.]] Fikzio lesbikoa asko idatzi zen mundu anglosaxoian, [[Pulp (literatura)|pulp]] fiction literatur-motako eleberriaren iritsierarekin. Pulp lesbikoa fikziozko genero bihurtu zen, 1950eko eta 1960ko hamarkadetan, nahiz eta mota horretako egile ugari gizonezko izengoiti bat edo emakumezko luma-izen bat erabiltzen zuten gizonak izan.<ref name="Grier, Barbara 1973">Grier, Barbara (1973). ''{{Lang|en|The Lesbian in Literature}}''. [Naiad Press], 1973.</ref> Pulp lesbikoko emakume idazleetako bat -lesbiana gisa armairutik atera zena askoz geroago- [[Ann Bannon]] zen, Beebo Brinker eleberri-sortaren egilea. [[Patricia Highsmith|Patricia Highsmithen]] ''The Price of Salt'', 1952an idatzia, amaiera zoriontsua izan zuen lehen eleberri lesbikoa izan zen. Eleberri hartan, izan ere, emakume lesbianek ez zuten depresiorik izaten, ez zioten etorkizun bakarti bati aurre egiten, eta nobela ez zen suizidio batekin edo heterosexualitatera itzultzearekin amaitzen. Highsmithen editoreak (Harper & Brothers) haren [[Eskuizkribu|eskuizkribua]] atzera bota zuen. Baina, gerora, ia milioi bat ale saldu ziren.<ref name="rich">{{Cite web|abizena=Rich|izenburua=Loving Carol|argitaletxea=[[New York (magazine)|New York]]|izena1=Frank|data=18 novembre 2015|url=http://www.vulture.com/2015/11/frank-rich-carol-invisibility-of-lesbian-culture.html|lana=Vulture|accessdate=16 mars 2017}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Highsmith|izenburua=Happily ever after, at last: Patricia Highsmith on the inspiration for Carol|izena1=Patricia|data=11 novembre 2015|url=https://www.telegraph.co.uk/film/carol/patricia-highsmith-price-of-salt-novel/|lana=[[The Daily Telegraph]]|accessdate=16 mars 2017}}</ref> 1990ean, Bloomsburyk berrargitaratu zuen eleberria, Patricia Highsmithen benetako izenaren pean, izenburu berri batekin: ''Carol''. Literatura lesbiko anglofonoaren garapen harekin batera, literatura frankofonoak homosexualitatearen eta, beraz, lesbianismoaren errepresio moralaren gogortzea jasan zuen, eta, ondorioz, aurreko urteetan baino argitalpen gutxiago izan zen: [[Françoise Mallet-Joris|Françoise Mallet-Jorisek]] ''Rempart des'' ''béguines'' idatzi zuen, Nicole Louvierek ''Qui qu'en grogne'' eta [[Irène Monesi]]<nowiki/>k ''Althia''. === 1960ko hamarkadaren amaiera eta 1970eko hamarkada: bigarren olatu feminista === [[Fitxategi:Audre_Lorde.jpg|ezkerrera|thumb|[[Audre Lorde]] lesbiana, feminista eta womanistak hainbat liburu idatzi zituen, 1960ko eta 1990eko hamarkaden artean.]] [[1970eko hamarkadako mugimendu feminista|Mugimendu feministak 1960ko hamarkadaren amaieran eta 1970eko hamarkadaren hasieran]], eta feminismo lesbikoaren eta lesbianismo politikoaren agerpenarekin batera, literatura lesbikoa politizatuagoa agertu zen. Idazkera lesbikoak bi gai zituen ardatz: literatura lesbiko bat bazela frogatzea, ez funtsezko kategoria gisa, baizik eta ikuspuntu politiko gisa; eta emakumeen askapenerako tresna gisa pentsatutako idazkiak ekoiztea. Bi izenek erabat hankaz gora jarri dute pentsamendu lesbikoa: [[Monique Wittig|Monique Wittigek]] eta [[Audre Lorde|Audre Lordek]]. 70eko hamarkadako haien diskurtsoen argitalpenetatik, hots, Wittigen ''The Straight Mind'' eta Lorden ''Sister Outsider'' atera ziren, pentsamendu lesbikoaren bi kontsigna garrantzitsuenak. Lehenarenetik hau: "Lesbianak ez dira emakumeak", Wittigena, lesbianek patriarkatuan duten posizio bakarra azpimarratzen duena, eta bereziki nola ihes egiten dioten heterosexualitateari, zeina baita emakumeen opresioaren ezaugarri nagusia; eta bigarrenarenetik, hau: "Maisuaren tresnnek ez dute noiz maisuaren etxea deseraikiko", Lordena, [[Intersekzionalitate|intersekzionalitatearen]] oinarriak ezarri zituena, [[Patriarkatu|patriarkatua]] eta [[Arrazakeria|arrazakeriaren]] arteko lotura erakutsiz, eta, oro har, klase-, genero-, sexualitate- eta adin-banaketaren artekoa, status quo-ari eusteko xedearekin, eta emakumeek, aska daitezen, duten elkartu beharra erakutsiz.<ref group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Chetcuti|izenburua=De « On ne naît pas femme » à « On n’est pas femme ». De Simone de Beauvoir à Monique Wittig|izena1=Natacha|data=2009-06-29|url=https://journals.openedition.org/gss/477|kazeta=Genre, sexualité & société|alea=1|issn=2104-3736|doi=10.4000/gss.477|accessdate=2023-03-05}}</ref><ref group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Olson|izenburua=The Personal, the Political, and Others: Audre Lorde Denouncing "The Second Sex Conference"|orrialdeak=259–285|izena1=Lester C.|data=2000|url=http://muse.jhu.edu/content/crossref/journals/philosophy_and_rhetoric/v033/33.3olson01.html|kazeta=Philosophy and Rhetoric|liburukia=33|alea=3|issn=1527-2079|doi=10.1353/par.2000.0019|accessdate=2023-03-05}}</ref> Erradikaltasun hori fikziozko lanetan topa daiteke: 1969an ''Les Guérillères'' eta 1973an ''The Lesbian Body'' argitaratu zituen Wittigek, eta mitologia lesbiko hutsaren oinarriak ezarri. Hainbat emakume frantsesek eta kanadarrek jarraitu zioten: Michèle Causse, [[Nicole Brossard]], [[Jovette Marchessault]] eta [[Louky Bersiani]]. ''The Lesbian Body'' berritzailea da, “lesbiana” hitza lehen aldiz erabiltzen baitu izenburu frankofono batean eta erregistro literario entzutetsu batean, ez azpiliteratura erotikoaren erregistroan. Lordek ''Coal'' lanarekin poesia egin zuen, eta ''Zami: A New Spelling of My Name'' lanarekin, aldiz, autobiografia. AEBetako literatura lesbiko beltzaz gain, haren filiazioak beste lesbiana beltz batzuk ere barne hartu zituen, hala nola Jewelle Gomez, Paula Gunn Allen, [[Cherrie Moraga]] eta [[Gloria Anzaldúa|Gloria Anzaldua]]. Era berean, [[Joanna Russ|Joanna Russen]] 1975eko ''The Female Man'' eleberriak lesbianak soilik bizi diren unibertso alternatibo bat deskribatzen du. 1966an, [[Violette Leduc]]<nowiki/>ek ''Thérèse et Isabelle'' eleberri lesbikoa argitaratu zuen. 1965ean, [[May Sarton]]<nowiki/>en ''Mrs. Stevens Hears the Mermaids Singing'' eleberria argitaratu zutenean, eleberrigilea beldur izan zen lesbianismoari buruz modu irekian idazteak ez ote zion balioa kenduko bere lanari. Hau azaldu zuen: “Homosexualitatearen beldurra hain da handia, non ausardia behar izan baitut ''Mrs. Stevens Hears the Mermaids Singing'' idazteko, sexuaren maniakoa, mozkortia, botikazalea, edo, era batera edo bestera, higuingarria ez den emakume homosexual bati buruzko eleberria idazteko, errukigarria, nazkagarria, sentimendurik gabea ez den emakume homosexual bati buruzko erretratua egiteko". [[Maureen Duffy]] da bere burua lesbiana gisa aurkeztu zuen lehen eleberrigile garaikidea; 1966ko ''Microcosm'' liburuan, taberna lesbikoen azpikultura aztertu zuen.<ref name="theguardian.com" group="p">{{Cite web|abizena=Bindel|izenburua=A literature of our own|izena1=Julie|data=7 août 2008|url=https://www.theguardian.com/books/2008/aug/08/gayrights.gender}}</ref> Garai hartako eleberri autobiografikoan aitzindaria izan zen [[Rita Mae Brown]]<nowiki/>en ''Molly Melo'' (1973) [[Eleberri pikaresko|eleberri pikareskoa]]; bestseller bihurtu zen. 1970eko hamarkadan ere izan ziren edizio feministen eta LGBTen argitaletxeak, Naiad Press kasu, eta lesbianen lanak argitaratu zituzten ''Sinister Wisdom'' eta ''[[Conditions]]'' literatur aldizkariak, besteak beste. [[Adrienne Rich]] eta [[Judy Grahn]] ziren garai hartako poeta eta intentzionista garrantzitsuak. Alma Routsongen ''Patience and Sarah'' lanak (1971n Isabel Miller luma-izenarekin argitaratua) XIX. mendeko bi emakumeren arteko maitasun-istorio bat aztertzen du, Bostongo ezkontza batean.<ref name="Busia, Abena P. A. 1993">Busia, Abena P. A. ''Theorizing Black Feminisms: The Visionary Pragmatism of Black Women'', Routledge, 1993, {{ISBN|0-415-07336-7}}, p. 225n.</ref> === 1970etik 1985era === 1970eko hamarkadan literatura esplizituki gay eta lesbikoa sortu ondoren, hurrengo hamarkadetan, genero horretako lanen ekoizpena handitu egin zen. Gizon gayen eleberriak herrikoiagoak ziren bitartean, eta sarritan argitaletxe nagusien bestseller-en zerrendaren erdian kokatzen diren bitartean, literatura lesbikoak, zeina argitaletxe txikien menpe zegoen, audientzia mugatua baina errespetagarria garatu zuen. 80ko hamarkadan, generoaren aldeko feminismoaren etorrerarekin batera, literatur aldizkari lesbiko batzuk lan esplizituki erotikoetan espezializatzen hasi ziren, hala nola ''On our Backs'', 70eko hamarkadako ''[[Off Our Backs|Off our backs]]'' aldizkari feministaren erreferentzia satirikoa. 1988an, Lambda Literary saria sortu zen hainbat kategoria lesbikorekin, eta horrek LGBT literaturaren ikusgarritasuna areagotzen lagundu zuen.<ref>{{Cite web|abizena=Times|izenburua=Lambda Literary Foundation marks 25 years of LGBT writers - Gay Lesbian Bi Trans News Archive - Windy City Times|izena1=Windy City|url=http://www.windycitymediagroup.com/lgbt/Lambda-Literary-Foundation-marks-25-years-of-LGBT-writers/42961.html|accessdate=2018-08-29}}</ref> === 1986tik 2000ra === [[Fitxategi:Cristina_Peri.jpg|thumb|[[Cristina Peri Rossi]] idazle uruguaitarrak harreman lesbianen erotismoaz idatzi zuen.]] 1980tik 1990era, literatura lesbikoa hainbat generotan dibertsifikatu zen: fantasia, misterioa, zientzia fikzioa, erromantzea, eleberri grafikoak eta heldu gazteentzako literatura. Asian, Singapurren [[Eleanor Wong (playwright)|Eleanor Wong]] antzerkigileak eta Qiu Miaojin idazle taiwandarrak harreman lesbikoei buruz idatzi zuten, Bai Lin eta Chen Ran idazle txinatarrek bezala.<ref>{{Cite web|izenburua=lesbianism in literature|argitaletxea=Encyclopedia of Contemporary Chinese Culture|egilea=Leng Lin Leung Ping-kwan|url=http://contemporary_chinese_culture.academic.ru/425/lesbianism_in_literature|accessdate=2017-06-27}}</ref> [[Aska Mochizuki]]<nowiki/>ren ''Spinning Tropics'', [[Yasunari Kawabata|Yasunari Kawabataren]] ''Edertasuna eta tristura'', [[Jun'ichirō Tanizaki|Junichiro Tanizakiren]] ''Harea mugikorrak'' (卍 Manji) eta Natsuo Kirinoren ''Mundu erreala'' dira Japoniako maitasun lesbikoa aztertzen duten eleberriak.<ref>{{Cite web|izenburua=(Japanese) Lesbian Literature Recommendations|url=http://fuckyeahlesbianliterature.tumblr.com/post/102813834509/japanese-lesbian-literature-recommendations}}</ref> Bien bitartean, harreman edo pertsonaia lesbikoak barne hartzen dituzten ingeles hizkuntzako eleberriek sari nazionalak irabazten jarraitu zuten, eta kritikaren txaloak eragin zituzten, hala nola [[Alice Malsenior Walker|Alice Malsenior Walkerren]] ''Purpura kolorea'' (1982), Dorothy Allisonen ''Bastard out of Carolina'' (1992), Michael Cunninghamen ''The Hours'' (1998), [[Sarah Waters]]<nowiki/>en ''Fingersmith (2002)'' eta [[Carolyn Parkhurst]]<nowiki/>en ''Lost and found'' (2006).<ref>{{Cite web|abizena=Savage|izenburua=Carolyn Parkhurst: ''Lost and Found''|izena1=Guy|data=30 septembre 2006|url=http://mostlyfiction.com/humor/parkhurst.htm|accessdate=20 mai 2014}}</ref> === XXI. mendea === XXI. mendean, literatura lesbikoa eskubide osoko genero gisa azaleratzen da [[mintzaira]] arabiera duten herrialdeetan, eta [[Elham Mansour]]<nowiki/>ren ''Ana Hiya Anti'' (''Ni zu naiz'') gisako eleberrriak, esaterako, bestseller bihurtzen dira.<ref>{{Cite web|izenburua=The Historical Context and Reception of the First Arabic-Lesbian Novel, I Am You, by Elham Mansour|argitaletxea=Brunel University London|egilea=Samir Habib|url=https://www.brunel.ac.uk/__data/assets/pdf_file/0004/185872/ET53HabibEd.pdf|accessdate=2017-06-27}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=The Lesbian Subjectivity in Contemporary Arabic Literature: ‘An Absent Presence’ Disciplined by the Gaze|argitaletxea=Al-raida; Issue 138-139-140|egilea=Iman Al-Ghafari|data=2012–2013|url=http://alraidajournal.com/index.php/ALRJ/article/viewFile/89/88|accessdate=2017-06-27}}</ref><ref>Jolanda Guardi, Female Homosexuality in Contemporary Arabic Literature in DEP, 2014, 25, Special Issue "Queerness in the Middle East and South Asia, guest editor, {{P.|17-30}}</ref> Mende honetan, halaber, arreta handiagoa eskaini zaie Afrikako literaturari eta emakume idazleei, hala nola Frieda Ekotto kamerundar eleberrigileari eta [[Ama Ata Aidoo]] ghanar idazleari.<ref>{{Cite web|izenburua=A Look at LGBT Literature in sub-Saharan Africa|data=6 avril 2012|url=http://www.genderacrossborders.com/2012/04/06/a-look-at-lgbt-literature-in-sub-saharan-africa/}}</ref><ref>Miller, {{P.|3}}</ref><ref name="Diabate">{{Cite aldizkari|abizena=Diabate|urtea=2010|izenburua=From Women Loving Women in Africa to Jean Genet and Race: A Conversation with Frieda Ekotto|orrialdeak=181–202|abizena2=Ekotto|izena1=Naminata|izena2=Frieda|url=https://www.academia.edu/1042121/From_Women_Loving_Women_in_Africa_to_Jean_Genet_and_Race_A_Conversation_with_Frieda_Ekotto|kazeta=Journal of the African Literature Association|liburukia=4|alea=1|accessdate=26 avril 2013}}</ref> Mexikon ere sumatu zen XX. mende amaierako feminismoaren eragina, baita LGBT lanen onarpen handiagoa ere, Nancy Cardenas, [[Magaly Alabau]], [[Mercedes Roffe]] eta beste poeta lesbikoen sarrerarekin. Argentinan eta Uruguain, [[Alejandra Pizarnik]] eta [[Cristina Peri Rossi|Cristina Peri Rossik]] erotismo lesbikoa eta gai artistiko eta soziopolitikoak uztartzen dituzte euren lanetan <ref>Bonnie Zimmerman, Encyclopedia of Lesbian Histories and Cultures, Routledge, Aug 21, 2013, {{P.|439}}</ref> 2006an kaleratutako ''Babyji'' lanarekin, Abha Dawesar emakume indiar eleberrigileak Stonewall sari bat eta Lambda literary sari bat jaso zituen. == Generoaren arabera == === Poesia === * Txus Garcia (1974-), poeta katalana.<ref>{{Cite web|abizena=Pozo|izenburua=Txus García: “Nadie es totalmente hombre o mujer. Es un constructo social”|izena1=Alicia Avilés|data=2018-09-01|url=https://www.eldiario.es/castilla-la-mancha/txus-garcia-nadie-totalmente-constructo_1_1957857.html}}</ref> * [[Renée Vivien]], frantses esapideko poeta britainiarra === Komikiak, manga eta eleberri grafikoak === ==== Komikia ==== ==== Komikiak, marrazkiak eta eleberri grafikoak ==== Literatura lesbikoan oro har gertatzen den bezala, komiki lesbikoaren kategoriak emakume queer-ek emakume queer-ei buruz idazten dituzten istorio grafikoak biltzen ditu, baina baita publiko lesbikoak emakume queer-ei buruz idazten dituen istorioak ere, hala nola Jaime Hernandezen ''Locas''. ===== Historia ===== [[Fitxategi:Alison_Bechdel_at_Politics_and_Prose.jpg|thumb|[[Alison Bechdel]], bere marrazki eta [[Eleberri grafiko|eleberri]] grafikoengatik saritua, hala nola ''Fun home'', XXI. mendeko literatura lesbianaren dibertsifikazio gero eta handiagoaren isla da.]] Trina Robbinsen ''Sandy's Coming Out'' da lehen komiki lesbikoetako bat, 70eko hamarkadan [[Wimmen's Comix|''Wimmen's'' Comix]]<nowiki/>en argitaratua. 1973an, Wimmen's Comixen ondoren, Mary Wingsek ''Come Out Comix'' argitaratu zuen autoedizioan, eta bere coming in eta coming out prozesuak kontatzen ditu, estilo koloretsu eta teknikoki sinplean, luzaz [[punk]], [[Anarkofeminismo|anarkofeminismoa]], [[riot grrl]] eta, oro har, ''queer comics'' mugimenduetan eragin zuena.<ref name=":1" /> 1980an, Howard Crusek ''Gay Comix'' sortu zuen, LGBT artistek parte hartzen zuten komiki saila, besteak beste, Mary Wingsek eta Roberta Gregoryk.<ref name=":1" /> Argitalpen horiek ''underground'' izaten jarraitzen dute, Comics Code Authority erakundeari esker. Komikiak arautzen ditu erakunde horrek Estatu Batuetan, eta, 1989ra arte, debekatu egin zuen pertsonaia gay eta lesbianak esplizituki errepresentatzea.<ref name=":1" /> Gay Comixek eragin handia izan dute [[Alison Bechdel|Alison Bechdelengan]]: 1983tik 2008ra idatzi zuen ''Dykes to Watch Out For'', komiki lesbikoen monumentu nagusia; queer talde baten bizitza kontatzen du, AEBetako hiri ertain batean; XXI. mendearen hasierako AEBetako bizitza lesbikoaren testigantza garrantzitsua da. Komiki hori nazioartera zabalduta, lesbianen komunitatearen batasun-objektu bihurtu zen, Estatu Batuetatik harago.<ref name=":1" /> 1990eko hamarkadan, kontrakulturako komiki lesbikoek agertzen jarraitu zuten; Diane DiMassak ''Hothead Paisan'' argitaratu zuen, superheroien generoaren bertsio berria, zeinaren emakumezko heroia terrorista hiltzaile lesbiana bat den. Alison Bechdelek 2006an ''Fun Home'' argitaratzeak inflexio puntu bat markatu zuen komiki eta nobela grafiko lesbikoan. Bechdelen indarra da erakustea bere bizitzan lesbianismoa zentrala dela, berak munduari begiratzeko eta munduak bera pertzibitzeko modua dela.<ref name=":1" /> XXI. mendearen hasieran, komiki lesbikoen ospea areagotu egin da, nahiz eta oraindik gizonak diren nagusi komunikabideetan.<ref name=":1" /> Bechdelez gain, [[Jennifer Camper]], [[Nicole J.Georges]], [[Sarah Leavitt]], [[Diane DiMassa]], [[Erika Moen]], [[Ariel Schrag]] eta [[Mariko Tamaki]] dira komiki lesbikoen egile estatubatuar nagusiak. Ameriketako Estatu Batuetatik kanpo, [[Ilana Zeffren]] eta [[Katrin Kremmler]] alemaniar kartoonistak dira nazioarteko errekonozimendua duten egileak.<ref name=":1" /> Kremmler da, besteak beste, ''Dykes on'' ''Dykes''-en egilea, inprimatua izan aurretik online interaktiboa izateko argitaratutako komiki lesbiko bat.<ref name=":1" /> ===== Berjabetzea ===== ===== Analisia ===== Hillary Chute literatur kritikariaren arabera, eleberri grafikoak ahalbidetzen duen konplexutasun bisualak posible egiten du adierazpen esanezina, ikusezina eta entzunezina, lesbianismoaren adierazpenarekin lotura estua duten gaiak. ==== Yuri ==== ''Yuri'' (''{{Lang|en|girls' love}}'' ere deitua) da [[Japonia|Japoniako]] kultura herrikoian emakumeen arteko harreman intimoak ardatz dituen fikziozko lan mota bat, izan harreman emozionalak, sentimentalak edota sexualak. Yuri ''esu-''ren oinordeko bezala hartua da. Esu XX. mende hasierako Japoniako genero literario femeninoa da, eta puntu komun asko partekatzen dituzte. Yuri, bere horretan, 1970eko hamarkadaren hasieran manga [[Shojo|shōjo]]<nowiki/>etan agertu zen, eta, gero, hamarkadetan zehar, manga demografia guztietara zabaldu zen, eta, ondoren, manga bezalako beste medio batzuetara. Historikoki eta gaika manga shōjoari lotuta, yuri 1970eko hamarkadaren hasieran agertu zenetik mangak zituen jomuga demografiko guztietara zabaldu zen. Landutako gaietan, joera orokor batzuk daude:{{sfn|Friedman|2014|id=Friedman 2014|p=143-147}} Shōjoek mundu fantasiosoak edo irrealak aukeratzen dituzte, sentimendu indartsuak dituztenak, "obsesio gaiztoa" eta "neska printze xarmangarriaren" idealizazioa eragin dezaketenak. Eta ''josei-''ek, berriz, errealistagoak izan nahi dute sexu bereko bikote femeninoen arazoak jorratzean. Shōnen eta seinen, berriz, yuri erabiltzen dute “neskato inuzentearen” eta “predatzaile lesbianaren” bi figuren arteko eleberri arinak eszenaratzeko. Hala ere, yuriari soilik eskainitako aurre-argitalpen aldizkari gehienek ez diote inolako demografiari jarraitzen. Horrela, aurki daiteke bi nerabeen arteko maitasun inuzenteari buruzko manga bat, eta haren jarraipena den esplizituki sexuala den manga bat.{{sfn|Friedman|2014|id=Friedman 2014|p=143-147}} [[Fitxategi:CroesusXIncarna.jpg|alt=Dessin manga couleur, représentant une jeune fille en uniforme scolaire noir qui enlace par surprise une autre élève.|ezkerrera|thumb|Eskolako ikasleen arteko harremanak dira ''yuri-''aren gai errepikakorretako bat.]] Bere alter ego ''{{Lang|ja-Latn|[[yaoi]]}}'' ez bezala, non gizonen arteko sexu harremanaren irudikapen grafiko eta esplizituak arruntak diren, askoz bakanagoak dira {{Lang|ja-Latn|yuri}} munduan. Lan horietako gehienak ez dira joaten musuak edo bularretako laztana baino urrunago, “emakumeen arteko lotura espirituala” azpimarratuz.{{sfn|Nagaike|2010|loc=ch. 4|id=ejcjs ch4}} [[Rica Takashima]] autorearen ustez, yurien mendebaldeko zaleak ez dira berberak, eta ez dute zale japoniarren gauza bera bilatzen, arrazoi kulturalak direla eta.{{sfn|Takashima|2014|id=Takashima 2014|p=117-121}} Haren arabera, mendebaldarrek yurian “elkar musukatzen duten neska politak” aurkitzea espero dute, eta japoniarrek, aldiz, nahiago dute “lerro artean irakurri eta arrasto sotilak bilatu, zeinekin iruditeria handiak egingo dituzten irudimenaren laguntzaz”. Horrek azaltzen du obren tratamenduan nolabaiteko ezberdintasuna; adibidez, mendebaldean, ''{{Lang|en|[[Sailor Moon]]}}'' yuri elementu batzuk dituen neska ''{{Lang|en|[[magical girl]]}}'' bat da, eta, Japonian, {{Lang|ja-Latn|yuri}} aldizkariek “generoaren monumentutzat” hartzen dute.{{sfn|Maser|2013|id=Maser 2013|p=66}} Izan ere, [[Sailor Moon|sailor]] ezberdinen arteko harremanak aski anbiguoak dira, irudimenari bere lana egiten uzteko eta irudimenezko bikote asko sortzeko. [[Verena Maser]] Japoniako adituak dio ''{{Lang|en|Sailor Moon}}'' yuri bihurtu zela, nahiz eta ez zen zentzu horretan sortu; normalean, zaleak dira, editoreak baino gehiago, lan bat yuri bihurtzen dutenak.{{sfn|Friedman|2014|id=Friedman 2014|p=143-147}} Puntu honetan, Verena Maser-ek fikzio {{Lang|ja-Latn|yuri}}en eta lesbikoen arteko ezberdintasun nagusi bat ikusten du: fikzio lesbikoak, normalean, lesbiana edo [[Bisexualitate|bisexual]] diren heinean, protagonisten autoidentifikazio eta baieztapen-prozesuan interesatzen dira, eta yuria, aldiz, funtsean, isildutakoetan eta subjektibitatean oinarritzen da.{{sfn|Maser|2011|id=Maser 2011|p=67}} === Iruditeriaren literaturak === [[Fitxategi:Friston,_Carmilla_(Laura_in_bed).jpg|thumb|[[Carmilla|Carmillaren]] 1872ko ilustrazioa]] Iruditeriaren literaturek, errealitatearekiko duten urruntasunagatik, ihes egiten diete mugei, konbentzioei, eta ondasunen narrazioaren sorkuntza ahalbidetzen dute. Literatura horiek emakumeen arteko harremanak integratzen dituzte sorreratik; XIX. mendeko, jarraitutako eredua bikote munstro seduzitzaile/errugabe biktimari dagokio, bereziki banpiro/gizatiarrari, [[Samuel Taylor Coleridge|Samuel Taylor Coleridgeren]] ''Christabel'' edo [[Sheridan Le Fanu|Joseph Sheridan Le Fanuren]] ''[[Carmilla]]'' bezala. Lesbianismoa aitzakia da genero horretan, aitzakia ezinbestean munstro diren emakumeen boterearen aurrean estuasun maskulinoak adierazteko, aitzakia feminitate gozo eta otzana arbuiatzeko, baina autore lesbianek istorio horiek iraultzea lortzen dute: horrela, [[Lizzie Crowdagger]]<nowiki/>rek ''Une autobiographie transsexuelle (avec des vampires)'' lanean, bere pertsonaia lesbianak eta transak hiltzeari uko egiten dio, eta bizitza gainaturak eta kolektibo gisa, lesbianismoaren metafora bezala erabiltzen du banpirismoa, bizitza normala eta heterosexualaren aurkara.<ref name=":2" group="v">{{Chapitre|prénom1=Manon|nom1=Berthier|titre chapitre=Mauvais genres ; 1924 ? - 2022, écrire le lesbianisme dans les littératures de l'imaginaire|titre ouvrage=Ecrire à l'encre violette}}</ref> 1970eko hamarkadan, iruditeriaren literaturak, ''a fortiori'' lesbikoa, AEBetako argitalpenen lehia jasan zuen Frantzian, argitaletxeek nahiago baitzuten itzulpenen aldeko apustua egin, bereziki [[Joanna Russ]] eta [[Elizabeth A. Lynn]], Frantziako emakumeen alde apostu egin ordez; [[Monique Wittig]] edo [[Cathy Bernheim]] dira salbuespenak. 1990eko hamarkadatik aurrera, eta 2010eko hamarkadatik aurrera areago, LGBTI iruditeria tematikoaren lanen ekoizpena eta ikusgarritasuna garatzen da, bereziki lesbianena, edizio espezializatuetako etxeen elkarlanari esker, hala nola [[Léa Silhol]]<nowiki/>ek sortutako L’Oxymore, LGBTI konbentzio espezifikoak edo Interneteko plataformak. Bilakaera hori, aldi berean, kontakizunean lesbianismoa banalizatzeari dagokio, batetik, non heroiak harreman lesbikoan dauden, obraren asmoa eta bilbea beste nonbait egonda, baina, bestetik, baita historia mantentzeari ere, iraultza feminista baten urgentziazko beharrizana eszenaratzen duena, zeinean lesbianak abangoardia izango liratekeen, [[Wendy Delorme]]<nowiki/>ren ''Viendra le temps du feu'' obran erakusten den bezala.<ref name=":2" group="v" /> Irudimenezko literaturetan zientzia fikzioaren eta fantasiaren arteko aurkakotasunik izan da, literatura lesbiko frankofonoan alde batetik [[Michèle Causse]]<nowiki/>k eta bestetik Monique Wittigek hezurmamitua, non [[Zientzia-fikzio|zientzia fikzioa]] etorkizunera begira dagoen eta fantasiak, aldiz, [[Lesbianismoaren historia|historia lesbiko]] baten falta betetzen duen mito naturalista berriak sortuz. Literatura-ikerlari [[Manon Berthier]]<nowiki/>rek maila-diferentzia bat ikusten du, non opresio patriarkala eta lesbofoboa desnaturalizatea bilatzen den, kasu guztietan. === Erromantzea === === Polizia-kontakizunak === === Gazte-literatura === [[Fitxategi:Littérature_LGBTQIA+_jeunesse_à_Violette_and_Co.jpg|thumb|LGBTQIA+ gazte literatura atala,Violette and Co liburudendan, 2024ko ekainean]] ==== Neskato lesbianak ==== 1956an, Flammarion jeunesse argitaletxeak ''Poulerousse'' argitaratu zuen, zeinetan usapal batek Poulerousse oiloa salbatzen duen, harekin bizitzen hasi aurretik. 1977koa da Frantzian, Italian eta Espainian gazteentzako album batean agertzen den neskato lesbianaren lehen pertsonaia: [[Adela Turin|Adela Turinen]] ''Camélia et Capucine'' lanean, non Camelia printzesak iskin egiten dion gurasoek inposatzen dioten Capucinekiko ezkontzari, gizartetik at bizitzera joateko. 2022an atera zen Anne-Fleur Multon eta Celia Housseten ''Ederra eta Piztia'', non Ederra Piztia hiltzera abiatzen den, ohartu baino lehen ezkontzatik ihes egin duten eta Piztiarekin maitemindu nahi duten neskatoak dituela liburutegian, eta, azkenean, "dama galant" gisa agertzen da.<ref name=":0" /> Lesbianen pertsonaiak printzesak, maitagarriak eta emakume zaldunak dira, gehienbat. [[Sarah Ghelam]] ikerlariaren arabera, errepresentazio lesbiko miresgarria den horretara mugatzeak zaildu egiten duela emakume irakurle gazteak identifikatzea, zeinek zailtasun handiagoa izango baitute lesbianismoa haiei ere aplika dakiekeen aukera bezala har dezaten.<ref name=":0" /> ==== Lesbogurasotasuna ==== 2024ko hasieran, Frantzian, 33 gazte-albumetan lesbianekin harremana duten pertsonaiak agertu ziren, horien artean heren bat guraso lesbianak dituzten familia moduan. Gisa horretako lehenengo familiak, 1999an lehenik, eta 2012an ondoren, animalia [[Hominoidea|antropomorfo]] gisa agertu ziren, eta ama lesbianen adibide bat barne hartzen zuten hainbat familia-konfigurazio erakutsi zituzten.<ref name=":0" /> Lesbogurasotasuna animalia antropomorfoen bidez errepresentatzeko zailtasunetako bat zen animalia neutroek pertsonaia maskulinoak irudikatzeko balio dutela, eta emakumaek, berriz, feminitate-markatzaileen bidez egiten ziren, hala nola ile-matazak.<ref name=":0" /> Beraz, konbentzio horiek zaildu egiten zuten moda lesbikoaren aldakortasuna eta butch lesbianak irudikatzea.<ref name=":0" /> Guraso lesbianak dituzten giza familia baten lehen errepresentazioa guztientzako ezkontzaren aldeko legea bozkatu ondoren etorri zen, zeina homofobiaren aurkako elkarte batek eskatu baitzuen, hots, ALHERT-ek (Homofobiaren aurka jardun eta borrokatu Guztion Errespeturako Hezkuntzaren bidez). Elkarte hori haurren homofobiaren aurka borrokatzeko tresna pedagogiko gisa sortu zen, eta lesbogurasotasuna "onartu beharreko" ezberdintasun gisa aurkeztu zuen, eta ez zerbait ezdeusa bezala. Album ugari daude guraso lesbianak dituzten familiei buruzkoak; haietako lehenengoa, ''Jean a deux mamans'', 2004an atera zen, eta bikote lesbikoan, otso antropomorfoetan, ordezkaritza heterozentratua du. 2021ean kaleratutako ''Mes deux mamans'' albumak galdera lesbofobiari erantzun behar dion lesbianen alaba bat irudikatzen du; [[Sarah Ghelam]] ohartzen da lesbofobia agertarazteak interes pedagogikoa izan badezake ere, lesbogurasoen familiak albumaren publikotik kanpo uztea ere eragin dezakeela.<ref name=":0" /> === Fikzioa heldu gazteentzat === ==== 1970eko hamarkada ==== Rosa Guyren ''Ruby'' (1976) lanean, pertsonaia nagusia jatorri karibearreko neska gazte bat da. Beste neska batekin duen harremana deskribatzen du eleberriak. Sasoi hartan, baziren, halaber, pertsonaia lesbianak zituzten heldu gazteentzako eleberriak, hala nola [[Sandra Scoppettone]]<nowiki/>ren ''Happy Endings Are All Alike'' (1978). Egilearen hitzetan: “Ia ez naute elkarrizketatu, eta, elkarrizketatu nautenean, ez da positiboa izan”. Aldiz, Scoppettonek mutil gayei buruz idatzitako eleberria hobeto hartu zuten. 1970eko hamarkadan argitaratutako liburuetan maiz jorratzen zen gaietako bat da homosexualitatea "fase bat" izango zen ideia, edo ez dagoela amaiera zoriontsurik lesbianentzat, eta, oro har, bizimodu zaila zeramatela.<ref name="targeted">{{Cite web|abizena=Murphy|izenburua='Targeted' young adult fiction: the need for literature speaking to gay/lesbian and African-American youth|izena1=Julia|url=http://www.crowbold.com/homepage/topic5.htm|accessdate=4 mars 2007}}</ref> [[Fitxategi:JudyBlume2009(cropped).jpg|thumb|Judy Blume]] School Library Journal-ek ekarria:<blockquote>“1970eko hamarkadan, batez beste, LGBTIQ gaiari buruz argitaratutako liburu bat zegoen urte bakoitzeko. Liburu aitzindari horiek ondo idatzita egon arren eta kritika positiboak izan arren, pertsonaia gayak, kasurik onenean, bigarren mailakoak ziren, edo pertsonaia heterogeneo nagusiak erakarriak eta, kasurik okerrenean, indarkeriaren, irainen edo heriotzaren biktimak (auto-istripuak dira arau). Beren orientazio homosexuala kezkaz zalantzan jartzen zuten pertsonaia gazteek, sexu bereko pertsonenganako erakarpena, beren heldutasun sexualera, heldu heterosexualetara, eramaten zituen aldi baterako fase bat zela ondorioztatzen zuten beti".</blockquote>Judy Blume 1970eko hamarkadan katalizatzaile gisa aipatzen da askotan, haur-literaturan tabutzat hartzen diren gai gehiago (homosexualitatea, adibidez) sartzeko lan egiten baitzuen. Marion Zimmer Bradleyk luze garatu zituen genero harremanak 1962tik 1999ra argitaratutako ''Ténébreuse'' zientzia-fikzio-fantasia zikloan, non emakumeek beren independentzia konkistatu eta benetako nortasuna bilatu behar zuten, lesbiana, neutrala nahiz heterosexuala, amazonen komunitate askearen bidez, besteak beste. ==== 1980ko hamarkada ==== [[Nancy Garden]]<nowiki/>en ''Annie on my mind'' (1982) lanak elkarrez maitemintzen diren [[Bigarren hezkuntza|bigarren hezkuntzako]] bi neskatoren istorioa kontatzen du. 2000ko hamarkadan argitaratzen jarraitu zen eleberria aurrerapauso bat izan da homosexualitatearen gaian, heldu gazteentzako literaturan. Argitaletxe handienetako batek edizio koadernatu batean argitaratu zuen. Liburuan, iraunkorra den eta esploratzea merezi duen zerbait bezala ikusten da homosexualitatea, eta ez kontzeptu "finko" bat bezala. [[Kansas|Kansasen]], kultu-ministro batek ''Annie on my mind'' erretzeko labe publiko bat antolatu zuen, liburu hori eskola bateko liburutegi bati eman ondorioz sortutako eztabaida baten karietara.<ref name="NCAC">{{Cite web|izenburua=Books in Trouble: Annie on My Mind|argitaletxea=National Coalition Against Censorship|data=mai 1996|url=http://www.ncac.org/literature/related/19960501~USA~Books_in_Trouble_2.cfm}}</ref> ==== 1990eko hamarkada ==== Hamarkada hartan zehar, gora egin zuen lesbianismoari buruz heldu gazteentzat argitaratutako eleberrien kopuruak. ''Lark in the Morning'' (1991) eta ''Good Moon Rising'' lesbianen pertsonaiak biltzen dituzten bi eleberri argitaratu zituen [[Nancy Garden|Nancy Gardenek]], eta kritika positiboak jaso zituen; liburuak ondo saldu ziren. 1994an, M. E. Kerr-ek ''Deliver Us From Evie'' argitaratu zuen, eta publikoak harrera ona egin zion: arreba lesbiana bat duen haur bati buruzkoa. Hamarkada hartan argitaratutako beste liburu batzuk: [[Stacey Donovan]]<nowiki/>en ''Dive'' (1996), [[Nina Revoyr]]<nowiki/>ren ''The Necessary Hunger'' (1997), [[Jacqueline Wooger]]<nowiki/>ren ''The House You Pass On the Way'' (1997), Bett Williamsen ''Girl Walking Backwards'' (1998, hasieran heldu gazteentzat idatzi bazen ere, arrakasta izan zuen nerabeen artean), [[Ellen Wittlinger]]<nowiki/>ren Hard Love (1999) eta [[Paula Boock|Paula Boocken]] ''Dare Truth or Promise'' (1999). ==== 2000tik aurrera ==== [[Fitxategi:Littérature_YA_lesbienne_à_Violette_&_Co.jpg|thumb|Literatura lesbiana gazte heldua Violette and Co-n, 2024ko ekainean]] 1990eko hamarkadak mugarri izan zen heldu gazteentzako eleberrietan, gai lesbikoa jorratzen duten eleberrietan, eta, 2000z geroztik, liburu horien olatu bat iritsi zen merkatura. Gai lesbikoekiko publikoaren jarrera positiboagoa zen, eta gai lesbikoak hobeto onartzen ziren. 2000n, School Library Journal-ek ''Annie on my mind'' sartu zuen XX. mendeko eragin handieneko {{Nowrap|100 liburuen}} zerrendan.<ref name="SLJ 100">{{Cite web|abizena=Staff|izenburua=One Hundred Books that Shaped the Century|argitaletxea=[[School Library Journal]]|data=1 janvier 2000|url=http://www.schoollibraryjournal.com/index.asp?layout=article&articleId=CA153035|accessdate=25 février 2007}}</ref> Iraganean, liburu gehienek honela deskribatzen zituzten pertsona homosexualak: "Bizitza isolatua bizi dute, errealitatetik at, komunitate harrigarrikiro aktibo batean". Ondoren, liburuetan hain estigmatizatuak eta bananduak ez ziren pertsonaia gayak agertzen hasi ziren. [[Emily M. Danforth]]-en ''The Miseducation of Cameron Post'' (2012) heldu gazteentzako eleberri herrikoiak kontatzen du konbertsio-terapia bat jarraitzera [[Montana|Montanako]] kanpaleku batera bidalitako {{Nowrap|12 urteko}} neskato baten istorioa.<ref>{{Cite web|abizena=Sittenfeld|izenburua=The Best Novel About a "De-Gaying Camp" Ever Written|izena1=Curtis|data=8 février 2012|url=http://www.slate.com/articles/double_x/doublex/2012/02/the_miseducation_of_cameron_post_by_emily_danforth_a_conversation_between_the_writer_and_novelist_curtis_sittenfeld_.single.html}}</ref> 2016an, liburuaren egokitzapen zinematografikoa filmatzen hasi zen. Emakumeen homosexualitateari buruzko liburu gutxiago daude gizonezkoen homosexualitateari buruzkoak baino. Lesbiana eta bisexualen inguruko liburuen eskuragarritasuna 1960ko hamarkadatik hona handitu den arren, oraindik ere zaila da zuriak bakarrik ez diren pertsonaiak dituzten liburuak aurkitzea. === Fanfikzioak === Fanfikzioaren erdian, lesbianen arteko harremanak ''[[femlash]]'' izenez ezagutzen dira, hots, fan lesbianen komunitateak, kontsumitzen duten fikzio zinematografikoan eta telebistan dagoen errepresentazio falta eta errepresentazio txarrak zapuztuta daudenak. Hauek dira bikote ezagunenak: Xena / Gabrielle, ''[[xena: Warrior Princess|Xena gerlaria]]''; Buffy / Faith, ''[[Buffy the Vampire Slayer]];'' Waverly Earp / Nicole Haught'', Wynonna Earp''; Callie/Arizona, [[Grey's Anatomy|''Grey's Anatomy'']], eta Clark/Lexa, [[The 100 (telesaila)|''The 100'']].<ref name=":0" group="l" />. Aipatutakoak bezalako emakumezko pertsonaia indartsuei egiten die erreferentzia aukeraketak, baina baita lesbianak identifikatzen diren horiei ere.<ref name=":0" group="l" /> == Literaturaren inguruan == === Argitaletxeak === ==== Argitaletxe lesbianak eta gayak, LGBT ==== XX. mendearen amaierara arte, literatura lesbiana edizio esklusiboki lesbianak ziren zenbait argitaletxetan ardaztuta zegoen, baita [[Fandom|''fandom'']]-etan ere, zaleen online blogak.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Seajay|izenburua=The Backlash and Backlist|izena1=Carol|data=décembre 1994|kazeta=The Women's Review of Books}}</ref> Milurtekoaren hasieratik, ordea, argitaletxe lesbiana asko hasi ziren barne hartzen gizon eta emakume transen lanak, ahots [[Bisexualitate|bisexualenak]] eta [[Gay|gayenak]] eta argitaletxe nagusiek jaso ez zituzten queer lanak. Gainera, pertsonaia eta gai lesbianak dituzten nobelak hobeto onartzen ziren ''mainstream'' izeneko edizioan. [[Fitxategi:Elizabeth_Sims_writing_2013_photo_by_Tom_Bender.jpg|thumb|Alyson Livres-ek [[Elizabeth Sims]]<nowiki/>en (argazkian) polizia-eleberri batzuk argitaratu ditu.]] [[Plainfield (Vermont)|Plainfieldeko]] ([[Vermont]]) Daughters, Inc. da lesbianen eta feministen liburuak argitaratzen hasi zen lehen argitaletxe lesbiana, zeina argitaratu baitzuen Rita Mae Brownen ''Rubyfruit Jungle''.<ref>{{Cite web|izenburua=Daughters, Inc.|data=8 août 2009|url=http://www.lesbianpoetryarchive.org/node/133|accessdate=6 juillet 2017}}</ref> Naiad Pressek jarraitu zion, eta Katherine V. Forrest-en ''Curious wine'' erromantze lesbiana eta beste liburu asko argitaratu. Argitaletxea 2003an itxi zuten, {{Nowrap|31}} urteren ostean. Barbara Grier sortzailekideak Bella Books argitaletxe berriari helarazi zizkion bere liburuak eta haien kudeaketa. 2001ean sortu zen Bella Booksek Naïad Pressen katalogoa eskuratu zuen, [[Jane Rule]]<nowiki/>ren lan gehienak eta [[Karin Kallmaker]]<nowiki/>ren lan guztiak barne. Haien katalogoan 300 erromantze lesbiana, polizia-eleberri lesbiana eta erotismo lesbiana daude.  Lehen argitaletxeen artean Spinsters Ink (hainbat alditan saldua eta orain Bella Books-en integratua), [[Rising Tide Press]], Crossing Press, [[Kitchen Table Press]], eta [[New Victoria]] daude. Kasu askotan, emakume autoreek zuzentzen zituzten argitaletxe horiek, eta beren liburuak argitaletxe horiek argitaratzen zituzten, hala nola [[Barbara Wilson (writer)|Barbara Wilsonek]] Da Capo Press-en (gero Perseus Books Group-en parte izan zena) eta [[Joan Drury|Joan Druryk]] [[Spinsters Ink]]-en. Fikzio lesbianen 2000ko hamarkadako prentsa etxe handienak Bella Books, Bold Strokes Books, and Regal Crest Enterprises dira. Bold Strokes Books 2005ean sortu zuten, eta polizia-eleberri gay eta lesbianak eta maskulinoak, thrillerrak, zientzia fikzioa, abentura eleberriak eta LGBTIQ generoko beste hainbat liburu argitaratzen ditu. Katalogoak 130 izenburu ditu. Regal Crest Enterprises 1999an sortu zuten, eta {{Nowrap|150 œuvres}} lan baino gehiagoko katalogoa du; eleberri lesbianak, poliziak, liburu erotikoak, zientzia fikzioa, fantasia eta sagak argitaratzen ditu. [[Alyson Books]] LGBTIQ egileetan espezializatu zen eta hainbat titulu lesbiana ditu. Argitaletxe txikienen artean daude Bedazzled Ink, Bywater Books, Intaglio Publications, Sapphire Books Publishing, Supposed Crime, Ylva Publishing eta Ylva de publishing. Argitaletxe femenino batzuek fikziozko fikzio lesbianak ere argitaratzen dituzte, Firebrand Books and Virago Press, esaterako. ==== Editore ez-espezializatuak ==== Espezializatu gabeko editoreek, oro har, ez dute argitaratzen duten literaturaren izaera lesbikoa nabarmentzen: Paula Dumont idazle lesbianak [[Mireille Best|Mireille Besten]] lanak aipatzen ditu adibide gisa, eta Gallimard editoreak ez du izaera lesbikoa nabarmentzen. Haren ustez, editoreek hautu hori egiten dute uste dutelako kontakizun batek lesbianismoaz hitz egiten duela adierazteak irakurle heterosexualak uxatuko lituzkeela, eta irakurletza lesbikoa ez dela ekonomikoki bideragarria den liburu bat berak bakarrik egitea ahalbidetzeko bezain aberatsa.<ref name=":0" group="e" /> === Aldizkariak === Lesbianen literaturan espezializatutako lehen aldizkari frankofonoa Vlasta da, kolektibo franko-quebectar batek 1983ko apirilean sortua.<ref group="p">{{Cite aldizkari|izenburua=Années 1980|egilea1=Marie-Pierre Bourgeois|data=printemps 2022|kazeta=Well Well Well|alea=4}}</ref><ref name=":4" group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Eloit|izenburua=« Le bonheur était dans les pages de ce mensuel » : la naissance de la presse lesbienne et la fabrique d’un espace à soi (1976-1990)|orrialdeak=93|izena1=Ilana|data=2017|url=https://doi.org/10.3917/tdm.029.0093|kazeta=Le Temps des médias|liburukia=29|alea=2|issn=1764-2507|ISSN=2104-3671|doi=10.3917/tdm.029.0093|accessdate=2021-10-25}}</ref><ref group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Mazzone|izenburua=L'Édition lesbienne: un héritage du féminisme?|orrialdeak=363–373|izena1=Fanny|data=2006-08|url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/09639480600818532|kazeta=Modern & Contemporary France|liburukia=14|alea=3|issn=0963-9489|ISSN=1469-9869|doi=10.1080/09639480600818532|accessdate=2022-07-22}}</ref> === Azterketa-eremua === == Literatura lesbianari buruzko txostenak == === Lesbianak === {{Exemple flottant|contenu=« Vous m’êtes proche comme toutes les femmes qui écrivent »|légende=Début de la ''Lettre à l'Amazone'' que [[Marina Tsvetaeva]] adresse à [[Natalie Clifford Barney]] et à [[Sappho]], 1934|width=250px}}''Lettre à l'Amazone'' lanean, [[Natalie Clifford Barney]]<nowiki/>ri eta [[Safo|Safori]] zuzendutako meditazio poetikoan, [[Marina Tsetaeva]]<nowiki/>k literatura lesbianaren papera nabarmentzen du lesbianen artean dagoen “komunioa” agerian uzten duen espazio gisa.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Marx|izenburua=« J’ai lu votre livre »|izena1=Marion|data=2022-07-13|url=https://journals.openedition.org/glad/4362|kazeta=[[Revue GLAD!|GLAD!. Revue sur le langage, le genre, les sexualités]]|alea=12|issn=2551-0819|doi=10.4000/glad.4362|accessdate=2022-07-21}}</ref> [[Paula Dumont]]<nowiki/>en arabera, literatura lesbiana nekez zabaltzen da lesbianen komunitatean; izan ere, argitaletxeen hoztasunak zaildu egiten du argitaratzen duten literatura lesbiana hala identifikatzeko, hau da, literatura lesbiana gisa; [[Suzette Robichon]], Violette and Co liburu-denda lesbianaren jabeak, literatura lesbianari eskainitako ''Gouinement Lundi'' programan, literatura lesbianaren bilaketa altxorraren bilaketarekin parekatzen zuen.<ref>{{Cite web|abizena=Hammé|izenburua=Littératures lesbiennes : une visibilité nouvelle ?|izena1=Juliette|data=2022-03-28|url=https://gouinementlundi.fr/2022/03/litteratures-lesbiennes-une-visibilite-nouvelle/|accessdate=2022-07-27}}</ref> Mélanie Bourdaa ikerlariak dioenez, fanfikziozko komunitate lesbikoak, non bakoitza idazlea eta irakurlea izan daitekeen, oso lotuak daude elkarri, fanfikzioaren praktika arruntari lotutako pertenentzia sentimendu indartsu batekin. XXI. mendearen bigarren erdian, literatura lesbiana zabaldu eta idazten ari da aldizkari lesbianetan, hala nola Vlasta edo Lesbia magazine (frantsesez). XXI. mendean, lesbianek internet erabiltzen dute, bereziki sare sozialak ([[Twitter]], [[Instagram]]) eta irakurketa blogak, literatura lesbianari balioa emateko asmoz. === Emakume idazleak === Modu irekian lesbianak diren idazleek uste dute murriztailea dela haien lanak literatura lesbiano gisa ezaugarritzea: Jocelyne François, adibidez, beldur da, bere lanak literatura lesbiana gisa ezaugarrituz gero, literatura globaletik kentzea izan daitekeela, batetik,eta, bestetik, bere irismena mugatzea, hots, bere horretan testu lana dena narratiba lesbikoaren atzean geratzea. Pertsonaia eta harreman lesbianak barnebiltzen dituen literatura mendebaldeko gizarteko korronte nagusian hobeto onartua denez, literatura lesbianarentzat kategoria ezberdin bat dagoela dudan jartzen dute zenbait idazle eta literatur kritikarik. “Inoiz ez dut ulertu zergatik suposatzen den fikzio heterogeneoa guztiontzat dela, baina gay pertsonaia bat barne hartzen duen edo gay esperientzia bat ulertzen duen edozer queer-entzat baino ez”, dio [[Jeanette Winterson|Jeanette Wintersonek]], 1985eko ''Oranges are not the only fruit'' eleberriaren egileak.<ref name="interview">{{Cite web|abizena=Winterson|izenburua=Oranges Are Not The Only Fruit|izena1=Jeanette|data=21 mars 1985|url=http://www.jeanettewinterson.com/pages/content/index.asp?PageID=50|accessdate=20 août 2010}}</ref> == Literatura lesbianaren ezaugarriak == === Motibo literarioak === ==== Ura, lesbianen desioaren eta maitaleen gorputzaren metafora gisa ==== [[Marta Segarra|Marta Segarrak]] uraren, eta bereziki itsasoaren, metaforaren nonahiko presentzia nabarmentzen du, bereziki [[Renée Vivien]], Lucie Delarue-Mardrus eta [[Colette|Coletteren]] lanetan, bai maitaleen gorputza izendatzeko, bai, modu abstraktuagoan, desira lesbikoa izendatzeko.<ref name=":0" group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Segarra|izenburua=Pour une généalogie de la littérature lesbienne française|izena1=Marta|data=2019-12|url=http://rua.ua.es/dspace/handle/10045/100417|kazeta=Feminismo/s|alea=34|issn=1696-8166|doi=10.14198/fem.2019.34.04|accessdate=2022-07-22}}</ref> ==== Erotismoaren idazkera ==== Literatura lesbianoan, sakoneko joera bat baino gehiago dago, erotismoaren idazkerari dagokionez: alde batetik, emakume batzuek, bereziki 70eko hamarkadara arte, sexualitate bat deskribatzen dute, Aurore Turbiau ikerlariak “samurra eta mutina” gisa kalifikatzen duena; beste batzuek, berriz, hala nola [[Renée Vivien|Renée Vivienek]], [[Lucie Delarue-Mardrus|Lucie Delarue-Mardrusek]], [[Violette Leduc|Violette Leducek]] edo [[Monique Wittig|Monique Wittigek]] indarkeriak eta [[Kanibalismo|kanibalismoak]] zikindutako sexualitate bat idazten dute. === Komunitate linguistikoaren arabera === ==== Ingelesa ==== ==== Alemana ==== ==== Espainola ==== [[Elena Fortún|Elena Fortun]] idazleak lesbianismoaren gaia jorratzen du. 1984ko ''Acrópolis'' eleberrian, esaterako, Madrilgo Círculo Sáfico aipatu zuen [[Rosa Chacel|Rosa Chacelek]].<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Moreno-Lago|izenburua=Indicios y espacios literarios para la reconstrucción del círculo sáfico madrileño en las obras de Elena Fortún, Rosa Chacel y Victorina Durán|orrialdeak=211–236|izena1=Eva|data=2021-01-21|url=https://feminismos.ua.es/article/view/2021-n37-indicios-y-espacios-literarios-para-la-reconstruccion-d|kazeta=Feminismo/s|alea=37|issn=1989-9998|doi=10.14198/fem.2021.37.09}}</ref> ==== Frantsesa ==== === Generoaren arabera === ==== Erromantzea ==== Erromantze-lanak iraindu egiten dira maiz, eta erromantze lesbianak ez dio arau horri ihes egiten; Frantzian, nagusiki, argitaletxe espezializatuek argitaratzen dute erromantze lesbiana, izan argitaletxe lesbianak edo LGBT+, hala nola KTM éditions, Dans l'Engrenage edo Reines de Coeur.<ref group="p">{{Cite aldizkari|izenburua=La romance lesbienne est-elle moins frivole qu’on ne l’imagine ?|egilea1=Isabelle B. Price|data=août 2022|kazeta=[[Jeanne Magazine]]}}</ref> == Lan aipagarriak == * ''Le Puits de solitude'', [[Radclyffe Hall]] (1928) * ''Le Bois de la nuit'', [[Djuna Barnes]] (1936) * ''The Price of Salt'', [[Patricia Highsmith]] (1952) – aka ''Carol'' (1990) * ''Spring Fire'', Vin Packer (1952) * ''[[Rempart des Béguines]]'', [[Françoise Mallet-Joris]] (1952) * [[Monique Wittig|''Thérèse et Isabelle'', Violette Leduc]] (1954-1966-2000) * [[Monique Wittig|''Ravages'', Violette Leduc]] (1955-2023) * ''[[Chocolates for Breakfast]]'', [[Pamela Moore (author)]] (1957) * ''[[The Beebo Brinker Chronicles]]'', Ann Bannon (1957–1962) * ''[[Desert of the Heart]]'', [[Jane Rule]] (1964) * [[Monique Wittig|''La Bâtarde'', Violette Leduc]] (1964) * ''Les Guérillères'', [[Monique Wittig]], (1969) * ''[[Patience & Sarah]]'', Isabel Miller (1971) * ''[[Rubyfruit Jungle]]'', [[Rita Mae Brown]] (1973) * ''[[Annie on My Mind]]'', [[Nancy Garden]] (1982) * ''[[The Swashbuckler]]'', [[Lee Lynch (author)|Lee Lynch]] (1983) * ''[[Oranges Are Not the Only Fruit]]'', [[Jeanette Winterson]] (1985) * ''Memory Board'', [[Jane Rule]] (1985) * ''[[Send My Roots Rain]]'', [[Ibis Gómez-Vega]] (1991) * ''[[Mari-mutil handi baten bluesa|Stone Butch Blues]]'', [[Leslie Feinberg]] (1993) * ''[[Along the Journey River]]'', [[Carole LaFavor]] (1996) * ''[[Memory Mambo]]'', [[Achy Obejas]] (1996) * ''Caresser le velours'', Sarah Waters (1998) * ''Du bout des doigts'', Sarah Waters (2002) * ''Garis Tepi Seorang Lesbian'', [[Herlinatiens]] (2003) * ''[[Southland (novel)|Southland]]'', [[Nina Revoyr]] (2003) * ''[[Sugar Rush (novel)|Sugar Rush]]'', [[Julie Burchill]] (2004) * ''Ash'', Malinda Lo (2009) == Emakume autore nabarmenak (ordena alfabetikoan) == {{Div col}} * [[Sarah Aldridge]] * [[Ann Bannon]] * [[Natalie Barney]] * [[Becky Birtha]] * [[Rita Mae Brown]] * [[Julie Burchill]] * [[Jessie Chandler]] * [[Abha Dawesar]] * [[Ellen DeGeneres]] * [[Emma Donoghue]] * [[Sarah Dreher]] * [[Lillian Faderman]] * [[Katherine V. Forrest]] * [[Jocelyne François]] * [[Elena Fortún]] * [[Jeanne Galzy]] * [[Nancy Garden]] * [[Soph Galustian]] * [[Alicia Gaspar de Alba]] * [[Ibis Gómez-Vega]] * [[Nicola Griffith]] * [[Rosa Guy]] * [[Radclyffe Hall]] * [[Bertha Harris]] * [[Ellen Hart]] * [[Kameron Hurley]] * [[Karin Kallmaker]] * [[Lori L. Lake]] * [[Violette Leduc]] * [[Carole LaFavor]] * [[Malinda Lo]] * [[Audre Lorde]] * [[Lee Lynch (author)|Lee Lynch]] * [[Ann-Marie MacDonald]] * [[Marijane Meaker]]; publiée aussi sous les pseudonymes: ** Ann Aldrich ** Mary James ** M. E. Kerr ** Vin Packer ** Laura Winston * [[Val McDermid]] * [[Qiu Miaojin]] * [[Achy Obejas]] * [[Julie Anne Peters]] * [[Radclyffe]] (publiée aussi sous L. L. Raand) * [[Nina Revoyr]] * [[Adrienne Rich]] * [[Jane Rule]] * [[Joanna Russ]] * [[Sappho]] * [[May Sarton]] * [[Sarah Schulman]] * [[Sandra Scoppettone]] * [[Merry Shannon]] * [[Gertrude Stein]] * [[tatiana de la tierra]] * [[Michelle Tea]] * [[Valerie Taylor (novelist)|Valerie Taylor]] * [[Tereska Torrès]] * [[Wu Tsao]] * [[Kitty Tsui]] * [[Renée Vivien]] * [[Ebine Yamaji]] * [[Nobuko Yoshiya]] * [[Sarah Waters]] * [[Jeanette Winterson]] * [[Monique Wittig]] * [[Jacqueline Woodson]] * [[Samar Yazbek]]{{Div col end}} == Oharrak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Erreferentziak == === Literatura lesbianari buruzko erreferentziazko liburuak === * Alexandre Antolin, Une censure éditoriale : Ravages de Violette Leduc, Lyon, Presses universitaires de Lyon, 2023, 490 p. (ISBN 978-2-7297-1391-1) * Camille Aurégan-Foucault, ''Poésie lesbienne: place d'un genre marginal dans la construction d'une identité marginale'', mémoire de master 1, Rennes, Sciences Po Rennes, 2022, 76 p. [Big Tata (page consultée le 24 mai 2023)] * Manon Berthier, Alex Lachkar, Camille Islert, Aurore Turbiau et Alexandre Antolin, Ecrire à l'encre violette : littératures lesbiennes en France de 1900 à nos jours, Le Cavalier Bleu, 2022 (ISBN 979-10-318-0516-0, OCLC 1310155646, lire en ligne) * Mariève Maréchal, ''Conjurer l'absence: pratiques du tiers espace dans les littératures lesbiennes francophones'', thèse de doctorat, Ottawa, Université d'Ottawa, 2018 * Jennifer Waelti-Walters, Damned women : lesbians in French novels, 1796-1996, McGill-Queen's University Press, 2000 (ISBN 978-0-7735-6857-0 et 0-7735-6857-3, OCLC 180773090, lire en ligne) * Elisa Walter, ''Poétique de Renée Vivien: entre spiritualité et désir'', mémoire de master 1, Paris, [[Sorbona Unibertsitatea|Sorbonne Université]], 2021, 87 p. [Big Tata (page consultée le 24 mai 2023)] {{Erreferentzia zerrenda}} * Paula Dumont, Entre femmes, t. IV, 2022 (ISBN 978-2-343-24808-0, OCLC 904241037, lire en ligne) * Manon Bochet-Marquis, Lesbiennes et subversions des genres littéraires : pour un renouveau de la figure littéraire saphique, mémoire de master 2, Genre, littératures, cultures, Lyon, Université Lumière Lyon 2, 2021 * Paula Dumont, Entre femmes, t. III, 2020 (ISBN 978-2-343-05470-4, 2-343-05470-3 et 978-2-343-16885-2, OCLC 904241037, lire en ligne) * Paula Dumont, Entre femmes, t. II, 2019 (ISBN 978-2-343-05470-4, 2-343-05470-3 et 978-2-343-16885-2, OCLC 904241037, lire en ligne) * {{En}} Jodie Medd, ''The Cambridge Companion to Lesbian Literature'', Cambridge University Press, 2016 * Paula Dumont, Entre femmes, t. I, 2015 (ISBN 978-2-343-05470-4, 2-343-05470-3 et 978-2-343-16885-2, OCLC 904241037, lire en ligne) * Myriam Robic, Femmes damnées : saphisme et poésie (1846-1889), 2012 (ISBN 978-2-8124-0604-1 et 2-8124-0604-6, OCLC 811124766, lire en ligne) * Phyllis M. Betz, The lesbian fantastic : a critical study of science fiction, fantasy, paranormal and gothic writings, McFarland, 2011 (ISBN 978-0-7864-5885-1 et 0-7864-5885-2, OCLC 689522303, lire en ligne) * {{En}} Meredith Miller, ''Historical Dictionary of Lesbian Literature'', Scarecrow Press, 2006 * (pt) Lúcia Facco, As heroínas saem do armário : literatura lésbica contemporânea, Edições GLS, 2003 (ISBN 85-86755-38-9 et 978-85-86755-38-5, OCLC 56192333, lire en ligne) * {{En}} Terry Castle, ''The Literature of Lesbianism: A Historical Anthology from Ariosto to Stonewall'', Columbia University Press, 2003 * Marie-Jo Bonnet, Les Deux Amies : essai sur le couple de femmes dans l'art, Paris, éditions Blanche, 2000, 305 p. (ISBN 2-911621-94-8) * (en) Marilyn R. Farwell, Heterosexual plots and lesbian narratives, New York University Press, 1996 (ISBN 978-0-8147-2884-0 et 0-8147-2884-7, OCLC 859686382, lire en ligne) * François, ... Lecercle et Impr. IME), Sapho : les fictions du désir, 1546-1937, Hachette supérieur, 1994 (ISBN 2-01-019635-X et 978-2-01-019635-5, OCLC 464190228, lire en ligne) * (en) Karla Jay et Joanne Glasgow, Lesbian texts and contexts : radical revisions, New York University Press, 1990 (ISBN 0-8147-4175-4, 978-0-8147-4175-7 et 0-8147-4177-0, OCLC 21040860, lire en ligne) * (en) Bonnie Zimmerman, The safe sea of women : lesbian fiction, 1969-1989, Beacon Press, 1990 (ISBN 0-8070-7904-9, 978-0-8070-7904-1 et 0-8070-7913-8, OCLC 22171701, lire en ligne) {{Erreferentzia zerrenda}} * Beste lan batzuk {{Erreferentzia zerrenda}} === Beste argitalpen batzuk === {{Erreferentzia zerrenda}} === Unibertsitate-argitalpenak === {{Erreferentzia zerrenda}} === Argitalpen lesbianak === === Prentsa === {{Erreferentzia zerrenda}} === Beste erreferentzia batzuk === {{Erreferentzia zerrenda}} == Bibliografia == === Orokorra === * Paula Dumont, Entre femmes, t. IV, 2022 (ISBN 978-2-343-24808-0, OCLC 904241037, lire en ligne) * Manon Bochet-Marquis, Lesbiennes et subversions des genres littéraires : pour un renouveau de la figure littéraire saphique, mémoire de master 2, Genre, littératures, cultures, Lyon, Université Lumière Lyon 2, 2021 * Paula Dumont, Entre femmes, t. III, 2020 (ISBN 978-2-343-05470-4, 2-343-05470-3 et 978-2-343-16885-2, OCLC 904241037, lire en ligne) * Paula Dumont, Entre femmes, t. II, 2019 (ISBN 978-2-343-05470-4, 2-343-05470-3 et 978-2-343-16885-2, OCLC 904241037, lire en ligne) * {{En}} Jodie Medd, ''The Cambridge Companion to Lesbian Literature'', Cambridge University Press, 2016 * Paula Dumont, Entre femmes, t. I, 2015 (ISBN 978-2-343-05470-4, 2-343-05470-3 et 978-2-343-16885-2, OCLC 904241037, lire en ligne) * Myriam Robic, Femmes damnées : saphisme et poésie (1846-1889), 2012 (ISBN 978-2-8124-0604-1 et 2-8124-0604-6, OCLC 811124766, lire en ligne) * Phyllis M. Betz, The lesbian fantastic : a critical study of science fiction, fantasy, paranormal and gothic writings, McFarland, 2011 (ISBN 978-0-7864-5885-1 et 0-7864-5885-2, OCLC 689522303, lire en ligne) * {{En}} Meredith Miller, ''Historical Dictionary of Lesbian Literature'', Scarecrow Press, 2006 * (pt) Lúcia Facco, As heroínas saem do armário : literatura lésbica contemporânea, Edições GLS, 2003 (ISBN 85-86755-38-9 et 978-85-86755-38-5, OCLC 56192333, lire en ligne) * {{En}} Terry Castle, ''The Literature of Lesbianism: A Historical Anthology from Ariosto to Stonewall'', Columbia University Press, 2003 * Marie-Jo Bonnet, Les Deux Amies : essai sur le couple de femmes dans l'art, Paris, éditions Blanche, 2000, 305 p. (ISBN 2-911621-94-8) * (en) Marilyn R. Farwell, Heterosexual plots and lesbian narratives, New York University Press, 1996 (ISBN 978-0-8147-2884-0 et 0-8147-2884-7, OCLC 859686382, lire en ligne) * François, ... Lecercle et Impr. IME), Sapho : les fictions du désir, 1546-1937, Hachette supérieur, 1994 (ISBN 2-01-019635-X et 978-2-01-019635-5, OCLC 464190228, lire en ligne) * (en) Karla Jay et Joanne Glasgow, Lesbian texts and contexts : radical revisions, New York University Press, 1990 (ISBN 0-8147-4175-4, 978-0-8147-4175-7 et 0-8147-4177-0, OCLC 21040860, lire en ligne) * (en) Bonnie Zimmerman, The safe sea of women : lesbian fiction, 1969-1989, Beacon Press, 1990 (ISBN 0-8070-7904-9, 978-0-8070-7904-1 et 0-8070-7913-8, OCLC 22171701, lire en ligne) === Ingelesezko literatura === * Amy Jeffrey, Space and Irish lesbian fiction : towards a queer liminality, 2022 (ISBN 978-1-000-59444-7, 1-000-59444-0 et 978-1-003-17650-3, OCLC 1314430431, lire en ligne) * (en) Michelle Ann Abate, Karly Marie Grice et Christine N. Stamper, "Suffering Sappho!" : lesbian content and queer female characters in comics, 2022 (ISBN 978-0-367-70437-7 et 0-367-70437-4, OCLC 1263790392) * {{En}} Devon W. Carbado, ''Black Like Us: A Century of Lesbian, Gay, and Bisexual African American Fiction'', Cleis Press, 2011 === Frantsesezko literatura === * Alexandre Antolin, Une censure éditoriale : Ravages de Violette Leduc, Lyon, Presses universitaires de Lyon, 2023, 490 p. (ISBN 978-2-7297-1391-1) * Camille Aurégan-Foucault, ''Poésie lesbienne: place d'un genre marginal dans la construction d'une identité marginale'', mémoire de master 1, Rennes, Sciences Po Rennes, 2022, 76 p. [Big Tata (page consultée le 24 mai 2023)] * Manon Berthier, Alex Lachkar, Camille Islert, Aurore Turbiau et Alexandre Antolin, Ecrire à l'encre violette : littératures lesbiennes en France de 1900 à nos jours, Le Cavalier Bleu, 2022 (ISBN 979-10-318-0516-0, OCLC 1310155646, lire en ligne) * Mariève Maréchal, ''Conjurer l'absence: pratiques du tiers espace dans les littératures lesbiennes francophones'', thèse de doctorat, Ottawa, Université d'Ottawa, 2018 * Jennifer Waelti-Walters, Damned women : lesbians in French novels, 1796-1996, McGill-Queen's University Press, 2000 (ISBN 978-0-7735-6857-0 et 0-7735-6857-3, OCLC 180773090, lire en ligne) * Elisa Walter, ''Poétique de Renée Vivien: entre spiritualité et désir'', mémoire de master 1, Paris, [[Sorbona Unibertsitatea|Sorbonne Université]], 2021, 87 p. [Big Tata (page consultée le 24 mai 2023)] === Gaztelaniazko literatura === * (es) Yasmina Romero Morales et Paula Cabrera Castro, Amor impossibilis : textos y pretextos de escritoras españolas (s. XX-XXI), Alfar, 2022 (ISBN 978-84-7898-946-1 et 84-7898-946-3, OCLC 1336497390, lire en ligne) * Laura A. Arnés, Ficciones lesbianas: literatura y afectos en la cultura argentina, Madreselva, coll. « Colección Orlando », 2016 (ISBN 978-987-3861-07-9) * (en) Nancy Vosburg et Jacky Collins, Lesbian realities/lesbian fictions in contemporary Spain, Rowman & Littlefield Pub. Group, 2011 (ISBN 978-1-61148-021-4, 1-61148-021-3 et 1-283-05479-5, OCLC 710974715, lire en ligne) == Ikus, gainera == === Lotutako artikuluak === * Lesbianen literatura ** Ameriketako Estatu Batuetako literatura lesbiana beltza ** Lambda Literary Award for Lesbian Fiction ** Lesbian pulp fiction * LGBT literatura ** LGBT argitaletxea ** Yuri (generoa) ** {{Ill|Littérature bisexuelle}} ** Gay literatura * Homosexualitatea literaturan ** {{Ill|Liste de livres comportant des relations sexuelles entre femmes}} ** LGBT zientzia fikzioan ** {{Ill|Liste de fiction sur des thèmes LGBT}} * [[Literatura feminista]] * [[Literatura erotikoa|Literatura eta sexualitatea]] === Kanpo estekak === ==== Analisiak ==== * [http://www.lorillake.com/HerstoryPortal.html Lesbiennes Fiction Herstory] Lori L. Lake website * [https://web.archive.org/web/20170510085146/http://gem.greenwood.com/wse/wsePrint.jsp?id=id395 ''Lesbienne de Littérature''] by Penelope J. Engelbrecht, from Women's Studies Encyclopedia, 1999, vol. 2, {{P.|852–856}}, Greenwood Press (2002) (archive) * [http://outhistory.org/exhibits/show/lesbian-in-literature/history ''Les Lesbiennes dans la Littérature''] par Barbara Grier, 1981, (3e éd.), Naïade de la Presse, à OutHistory * {{Cite web|abizena=Hammé|izenburua=Littératures lesbiennes : une visibilité nouvelle ?|izena1=Juliette|url=https://gouinementlundi.fr/2022/03/litteratures-lesbiennes-une-visibilite-nouvelle/}} ==== Obrak ==== * [https://www.goodreads.com/genres/lesbian-literature Littérature lesbienne], Goodreads * [http://www.sapphirebooks.com/ Lesbienne de Littérature], Sapphire Books (lesbian books publisher, founded 2010) * [http://www.goldencrown.org/ Lesbienne de Littérature], Golden Crown Literary Society * [http://www.thelesbianreview.com Lesbiennes Livres], The Lesbian Review * [https://web.archive.org/web/20170619072602/http://lesbianmysteries.com/ Lesbiennes Mystères], Bee Cliff Press (artxiboa) * [http://lesbiansovereverything.com Lesbiennes Sur Tout] (istorio lesbianak eta plataforma) [[Kategoria:Literaturaren historia]] [[Kategoria:Literatura]] [[Kategoria:Lesbianismoa]] [[Kategoria:LGTB saiakerak]] [[Kategoria:Gainbegiratu gabeko itzulpenak]] <references group="v" /> <references group="u" /> <references group="r" /> <references group="o" /> <references group="p" /> <references group="l" /> r43xik73m78acmeyjoer6s2z2e7uoka 9998935 9998757 2024-12-13T18:56:29Z Andremendea 142257 zuzenketak 9998935 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Literatura lesbikoa''' literaturaren azpigenero bat da, eta ikuspuntu lesbiko batetik jorratzen ditu gaiak eta idatziak. Poesia, antzerkia eta [[:kategoria:Fikziozko lesbianak|pertsonaia lesbianak]] ardatz dituzten eleberriak eta [[Eleberri grafiko|eleberri grafikoak]] biltzen ditu, eta interes lesbikoko gaiei buruzko ez-fikzioa da, oro har. Kategoria honetan kokatzen diren fikziozko lanak mota guztietakoak izan daitezke, hala nola fikzio historikoa, [[Zientzia-fikzio|zientzia fikzioa]], fantasia, horrorea eta erromantzea, eta publiko gazte, nerabe edo helduarentzat egiten dira. Literatura lesbikoaren perimetro zehatza zein den eztabaidagai bada ere, autoreen identitatearen, kontakizunen harreraren edo jorratutako gaien arabera, bi konstante daude: gizonek eta gizonentzat idatzitako irudikapen lesbiko [[Fetitxismo sexual|fetitxistatzaileak]] baztertzea, eta idazkietan identitate lesbikoaren eraikuntza erdigunean jartzea. Literatura lesbikoaren bilakaera lesbianismoaren onarpenaren bilakaeraren araberakoa izan da, oro har: XX. mendearen hasieran ezkutukoa, konfidentziala eta zentsuratua bazen ere, jorratutako gaiek [[Mugimendu homosexualak|LGBT]] mugimenduaren eta, oro har, feminismoaren eta, bereziki, lesbianismoaren une handien bilakaeraren araberako bilakaera izan dute. Bereziki, lesbianismoaren gaia, [[damnazio]] gisa, non kontakizuna heroien heriotzarekin amaitzen den, ezabatu egiten dira tokia uzteko istorio zoriontsuei (erromantzeak, haur eta heldu gazteentzako literatura), ingurune lesbikoaren politizazioarekin lotura sendoa mantenduz. == Definizioa == Literatuta lesbikoaren esparrua eztabaidagaia da: emakume idazleen identitatea, jorratutako gaiak, eta publikoa, objektiboa nahiz erreala, dira haren inguruak definitzeko erabilitako hiru irizpideak. ''Écrire à l'encre violette - Littératures lesbiennes en France de 1900 à nos jours'' (Tinta morez idaztea - Lesbianen literaturak 1900etik gaur egunera arte Frantzian) lana egiten aritu diren ikertzaileek 2022an ziotenez, literatura lesbikoa ez dute emakume idazle lesbianek soilik idazten, badira beste emakume batzuk ere, modu irekian [[Bisexualitate|bisexualak]] eta [[Pansexualitate|pansexualak]] direnak, presio sozial lesbofoboarengatik sexu-joera zehaztu gabe ezkontza heterosexualera jotzen dutenak. Aitzitik, ikerlari horientzat ez da pertinentea literatura lesbikoan sartzea, emakume idazle lesbianak izanagatik, haien lanetan ez dihardutenak emakumeen arteko harremanez, hala nola [[Marguerite Yourcenar]].<ref name=":0" group="v" /> Literatuta lesbikoaren beste ikuskera batzuk gehiago zentratzen dira landutako gai literarioetan emakume idazleen identitatean baino. Hala, ''[[:fr:La_Pensée_straight|La Pensée straight]]'' lanean (1992), [[Monique Wittig]] idazle eta margolari lesbianak [[Marcel Proust|Marcel Prousten]] ''[[À la recherche du temps perdu]]'' eta [[Djuna Barnes|Djuna Barnesen]] ''Le Bois de la nuit'' literatura lesbikoaren parte ditu, bi lan horiek lesbiana eta emakumea baitarabiltzate unibertsaltasunerako abiapuntu gisa.<ref group="u" name=":0">{{Cite aldizkari|abizena=Segarra|izenburua=Pour une généalogie de la littérature lesbienne française|izena1=Marta|data=2019-12|url=http://rua.ua.es/dspace/handle/10045/100417|kazeta=Feminismo/s|alea=34|issn=1696-8166|doi=10.14198/fem.2019.34.04|accessdate=2022-07-22}}</ref> [[Marilyn R. Farwell|Marilyn R.Farwell]] literatura irakasleak ''Heterosexual Plots & Lesbian Narrative'' lanean (1996) proposatzen du literatura lesbikoa definitzea narrazio heterosexualaren hiru zutabeetako bat bera ere errespetatzen ez duten kontakizunen multzo gisa, hau da, maitasun harreman heterosexualak, emakumeen pasibotasunaren aurka dauden gizonen jarduera eta emakumeen bakartzearen aurka dauden harreman sare maskulinoen presentzia.<ref group="u">{{Cite web|abizena=d'Épinglé·es|izenburua=Sarah Ghelam — Où sont les lesbiennes ?|izena1=L'équipe|url=https://epinglez.hypotheses.org/934|accessdate=2021-09-01}}</ref> Beste ikerlari batzuek, hala nola [[Terry Castle]]<nowiki/>k, [[Elizabeth Meese]]<nowiki/>k edo [[Susan Lancer|Susan Lance]]<nowiki/>k, jorratutako ikuspuntuan oinarritutako literatura lesbikoaren definizio bat proposatzen dute. Alderantziz, lanen edukia irizpide erabakigarria izan daiteke, halaber, obrak literatura lesbikotik baztertzeko. 2019an, [[Marta Segarra]] genero eta literatura frankofonoko ikerlariak baztertu egin zituen lesbianismoa inmoral eta kriminal gisa aurkezten duten istorioak, baina ''[[À la recherche du temps perdu]]'' lanak eztabaida eragin zuen: ''Écrire à l'encre violette''-eko emakume ikertzaileentzat, ez baita literatura lesbikoa; izan ere, haientzat, lesbianismoa aitzakia baizik ez baita errealitatean [[homosexualitate]] maskulinoaz jarduteko.<ref name=":0" group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Segarra|izenburua=Pour une généalogie de la littérature lesbienne française|izena1=Marta|data=2019-12|url=http://rua.ua.es/dspace/handle/10045/100417|kazeta=Feminismo/s|alea=34|issn=1696-8166|doi=10.14198/fem.2019.34.04|accessdate=2022-07-22}}</ref> Aldiz, [[Laure Murat]] historialari eta idazlearen edo Wittigen iritziz, subjektu lesbikoa sarrera puntu gisa planteatu behar da gero unibertsalizatzeko, ikerketak subjektu lesbikoaren eraikuntza formal eta autonomo bat planteatzeko. Literatura lesbikoaren definizioaren konstante bat da baztertzea ikusle gizonezkoentzat idatzitako harreman lesbikoak ''fetitxizatzen'' dituzten fikzio ''voyeuristak''; hala ere, ez dago itxita [[Begirada maskulino|begirada maskulinoarekiko]] mendetasunaren eta lesbianek lesbianentzat egindako sexualitate lesbikoaren adierazpen denaren arteko muga.<ref name=":0" group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Segarra|izenburua=Pour une généalogie de la littérature lesbienne française|izena1=Marta|data=2019-12|url=http://rua.ua.es/dspace/handle/10045/100417|kazeta=Feminismo/s|alea=34|issn=1696-8166|doi=10.14198/fem.2019.34.04|accessdate=2022-07-22}}</ref> Publiko''a''ren irizpideak, izan zorrotza edo izan obra benetan bereganatzen duena, ahalbidetzen du literatura lesbikoan sartzea pertsona heterosexualek idatzitako nobelak eta ''a priori'' gai lesbikorik ez duten nobelak, Anne Paulyren ''Avant que j'oublie'' eta Mathilde Forgeten ''À la demande d'un tiers,'' kasu. [[Marta Segarra|Marta Segarrak]] hiru irizpide horien sintesi bat proposatzen du literatura lesbikoaren definizio gisa: “Obren corpus bat da, orokorrean emakumeek idatziak, baina baita gizonek ere batzuetan, eta emakumeen arteko harreman afektibo eta homoerotikoetan jartzen dute arreta, bai edukian, bai forman”.<ref name=":0" group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Segarra|izenburua=Pour une généalogie de la littérature lesbienne française|izena1=Marta|data=2019-12|url=http://rua.ua.es/dspace/handle/10045/100417|kazeta=Feminismo/s|alea=34|issn=1696-8166|doi=10.14198/fem.2019.34.04|accessdate=2022-07-22}}</ref> Irizpide anitzeko ikuspegia erabiltzen dute, halaber, ''Écrire à l'encre violette''-eko ikertzaileek''.'' Azkenik, [[Laure Murat]]<nowiki/>ek proposatzen du definiziorik murriztaileena: “Identitate lesbikoaren eraikuntza historikoki baimendu, landu eta egituratu izana komunean duten” lanak dira. Definizio horrek aukera ematen dio, batetik, eztabaidagai diren idatziak bertatik ateratzeko eta literatura lesbikoan sartzeari dagokionez adostasuna eragiten duten kontakizunetan zentratzeko eta, bestetik, kategoria horren dimentsio politikoa azpimarratzeko. == Historia == === Aitzindariak: emakumeen arteko maitasuna idaztea "lesbikoa" ez zenean existitzen === ==== Sappho ==== [[Fitxategi:Godward-In_the_Days_of_Sappho-1904.jpg|thumb|[[Lesbos|Lesbosko]] [[Safo]], 1904ko pintura batean John William Godwardek irudikatua, ''[[Lesbianismo|lesbiana]]'' terminoaren jatorrian da<ref name="oed">"Lesbian", [http://dictionary.oed.com/ Oxford English Dictionary], Second Edition, 1989. Retrieved on January 7, 2009.</ref>]] Literatura lesbikoaren funtsezko lana Lesbosko [[Safo]]<nowiki/>ren poesia da, K.A. VII. mendekoa. Lirismoa izeneko poesia musikalaren forma berri bat sortu zuen.<ref>{{Cite web|izenburua=Qui était Sappho, figure de l'Antiquité et pionnière de la poésie ?|egilea=Laure de Chantal|data=2024-03-02|url=https://www.historia.fr/personnages-historiques/biographies/qui-etait-sappho-figure-de-lantiquite-et-pionniere-de-la-poesie-2078363|accessdate=2024-07-02}}</ref> Antzinako hainbat idatzitan oinarrituta, emakume zein gizon historialariek ondoriztatu izan dute emakume gazteen talde bat Saforen esku utzi zutela, kulturalki hezi edo eraiki zitzan.<ref group="u">{{Ill|Jeannette Howard Foster}} (1985). ''Sex Variant Women in Literature'', Naiad Press. {{ISBN|0-930044-65-7}}, {{P.|18}}.</ref> Saforen poesiaren arrasto gutxi geratzen dira, baina geratzen dena poesiaren gai kutunen lekukotza da, hala nola emakumeen eguneroko bizitza, haien harremanak eta erritualak. Emakumeen edertasuna du ardatz, eta neskatoenganako maitasuna aldarrikatzen du.<ref group="u">Aldrich, Robert, ed. (2006). ''Gay Life and Culture: A World History'', Thames & Hudson, Ltd. {{ISBN|0-7893-1511-4}}, {{P.|47–49}}.</ref> ==== Erdi Aroa ==== XIII. mendean, [[Beatritz de Romans]] [[Trobairitz|trobairitzak]] abesti bat eskaini zion Andre Mariari: "Eman iezadazu, Andre Maria ederra, mesedez, izan nahi nukeen alaitasunik handiena: zugan jarri baitut nire bihotza eta nire desira, eta zugatik daukadalako nire baitan dagoen alaitasun guztia". [[Pèire Bèc|Pèire Becek]] bi emakumeren arteko sinpatiaren adierazpena ikusi bazuen hor, [[Marie-Jo Bonnet|Marie-Jo Bonnetek]] ageriko maitasunaren interpretazioa aurkitu zuen.<ref group="r">{{Harvsp|Bonnet|2000|p=26}}.</ref> Bonnetek trinagulazioaren gaia identifikatu zuen literatura safikoan, [[trobadore]] gisa: emakume bikoteari gizon-oztopo figura gehitzen zaio, izan etorkizuneko senarra edo autoritate-gizona (eliza edo legea).<ref group="r">{{Harvsp|Bonnet|2000|p=27}}.</ref> ==== XVII. mendea ==== [[Fitxategi:Henriette-Julie_de_Castelnau_de_Murat.jpg|thumb|Henriette-Julie de Murat]] XVII. mendean, mugimendu kultistak idazki galaiak eta adiskidetasun-korrespondentziak ekarri zituen, sarritan dimentsio safikoa zutenak, lengoian bederen. Mugimenduko horretako figura nagusietako bat, [[Madame de Lauvergne]] (1620-1670) frantziar poeta, Lénodaride deitua, ezagun egin zen «Sonnet à Mademoiselle Godefroy» sonetoarengatik, [[Comédie-Française|Komedia frantseseko]] [[Marie Anne du Rieu]] aktoreari egindako maitasun-aitorpen bat: «Zu ez bazina erabat nire bihotzaren jabe...». XVII. mendearen amaieran, [[Henriette-Julie de Murat]] frantziar anfitrioi lesbiana eta libertino gisa ezagutua zen ([[Madame de Nantiat]] eta [[Marguerite Le Fèvre de Caumartin]], [[Argensongo markesa]]<nowiki/>rekin, besteak beste), Parisen bizi zen, senarrarengandik urrun. Berak asmatutako eta bertako folkloretik ateratako maitagarrien ipuinak idazten zituen. Bere testu sofistikatuek garaiko nobela sentimental handien erara bildutako kontakizunak eskaintzen dituzte. Batez ere, 1697ko ''Contes de fées'' bildumarengatik da ezaguna, 'Le Parfait Amour', 'Anguillette' eta 'Jeune et Belle' ipuinak biltzen dituena. ==== XVIII. mendea ==== [[Fitxategi:Raucourt_dans_Médée.jpg|ezkerrera|thumb|Françoise Raucourt, [[Medea|Medean]]]] [[Fitxategi:Plaque_Wolff_Deken_Trévoux.jpg|thumb|[[Betje Wolff]] eta [[Aagje Deken]] plaka, Treverouxen]] XVIII. mendean zehar, [[Aagje Deken]] (1741-1804) poeta holandarrak poesia idatzi zuen, bere maitale [[Maria Bosch]]<nowiki/>ekin (?-1773) batera, eta ''Stichtelijke gedichten'' bilduma argitaratu zuen, 1775ean, Maria hil eta bi urtera. [[Betje Wolff|Betje Wolffekin]] (1738-1804) gutun-truke luzeak izan ondoren, elkarrekin bizitzen jarri ziren, eta ''Brieven'' gutunak argitaratu zituzten, [[Beverwijk|Beverwijkeko]] leinu-etxean. Gero, eleberri arrakastatsuak ere idatzi zituzten, hala nola ''Sara Burgerliart'' 1782an eta ''Histoire de monsieur Willem Leevend'' 1784 eta 1785 artean, [[Trévoux|Trévouxen]] eta [[Haga|Hagan]], Frantzian. XVIII. mendearen amaieran, [[Comédie-Française|Comédie-Françaisen]] sozietarioa zen [[Françoise Raucourt]] (1756-1815) eder eta talentudunaren antzezpenek markatu zuten literatura. Nobleziako gizonek mantentzen zuten Raucourt, eta modu irekian lesbiana zen. 1779an, ''L'Épître à une jolie lesbienne'' epistolaren hartzailea izan zen, Mathieu-François Pidansat de Mairoberten ''[[:fr:Mémoires_secrets_pour_servir_à_l'histoire_de_la_République_des_Lettres_en_France_depuis_1762_jusqu'à_nos_jours|Mémoires secrets pour servir à l'histoire de la République des Lettres en France depuis 1762 jusqu'à nos jours]]'' lanean. Raucourtek antzerkirako idatzi zuen ''Henriette'' drama, hiru ekitalditan, 1782an. ==== XIX. mendea ==== XIX. mendearen hasieran, Wu Tsao poeta [[Txinako Herri Errepublika|txinatarra]] ospetsu egin zen maitasun lesbikoei buruzko poemengatik. Bere abestiak, Kenneth Rexroth poetaren arabera, “Txina osoan kantatzen” ziren.<ref group="o">Kenneth Rexroth, ''Women Poets of China'', New Directions Publishing, 1972, {{P.|135}}</ref> [[Fitxategi:Anne_Lister.jpg|ezkerrera|thumb|[[Anne Lister]] diarista.]] Nahiz eta XIX. mendean genero lesbikoa ez zen aparteko genero bat eratzeko bezainbat garatu Ingalaterran, emakume idazle eta saiakeragile lesbianek, hala nola [[Vernon Lee|Vernon Leek]] -naturaz gaindiko fikzioko idazlea-, batzuetan lesbianak aipatzen zituzten beren testuetan, edo, Vernon Leeren maitale [[Amy Levy]]<nowiki/>k bezala, emakumeentzako maitasun poemak idazten zituzten.<ref>{{Cite web|izenburua=Violet Paget Archives – The Paris Review|url=https://www.theparisreview.org/blog/tag/violet-paget/}}</ref> Beste batzuek ezkutuan idazten zuten. 1806an hasita, [[Anne Lister]] lurjabe eta alpinista ingelesak hogeita hamalau urtez jardun zuen bere egunkari intimoak osorik idazten, bere harreman lesbikoen eta sedukzio ekintzen xehetasunak barne, hizkuntza kodetuan idatzitako atal lesbikoekin. Eguneroko horiek 1980ko hamarkada arte ez zituzten argitaratu.<ref name="BBCBradford" group="p">{{Cite aldizkari|izenburua=The life and loves of Shibden Hall's Anne Lister|argitaletxea=BBC|data=25 mai 2010|url=http://news.bbc.co.uk/local/bradford/hi/people_and_places/history/newsid_8388000/8388858.stm|kazeta=[[BBC News]]}}</ref> XXI. mendean, [[Susan Koppelman]] idazle eta erredaktore buruak ''Two Friends and Other Nineteenth Century American lesbian Stories'' izeneko antologia bat osatu zuen, non [[Constance Fenimore Woolson]], [[Octave Thanet]], [[Mary Eleanor Wilkins Freeman]], [[Kate Chopin]] eta [[Sarah Orne Jewett]]<nowiki/>en istorioak bildu zituen. Lesbianen gaien irudikapenari dagokionez, esplizitutik inplizitura doazen istorio horiei buruz, hauxe dio Koppelmanek: "Emakumeak maite dituzten emakumeei buruzko istorio gisa ikusten ditut istorio horiek, erabilitako bitarteko erromantikoen aniztasunari begiratuta; ez genuke inolako zailtasunik izango hori egiteko baldin eta elkar maite duten gizonez eta emakumeez ari bagina". 1970eko hamarkadaz geroztik literatura lesbikoan egindako ikerketek XIX. mendearen testuinguruan lesbikotzat etiketatu ez ziren harreman lesbikoak identifikatu zituzten, intimitatearen eta sexualitatearen ikuskera ezberdinak tarteko. Adibidez, [[Christina Rossetti]]<nowiki/>ren ''[[Goblin market and other poems|Goblin market]]'' 1862ko poema kontakizun lesbiko gisa irakurri zuten, nahiz eta berau ahizpatasunezko maitasun kontakizun gisa agertu. Ikerketak [[Wilkie Collins|Wilkie Collinsen]] ''The Woman in White'' eleberriko (1859) Marian Halcombe bezalako pertsonaien potentzial lesbikoa ere identifikatu zuen. Marian maskulinotzat eta erakargarritasun gutxikotzat deskribatua zen, eta eleberriaren gaian erakutsitako motibazio nagusia Laura Fairlie bere ahizpa ertainarenganako maitasuna zen. Gainera, ikertzaileak [[Queer|''queer'']] ikuspegitik irakurri izan dituzte [[Charlotte Brontë|Charlotte Brontëren]] eleberriak, batez ere ''Shirley'' eta ''Villette'', non emakumezko pertsonaia nagusiek harreman estuak -nahiz eta obsesiboak- dituzten besteekin. Brontë bera Ellen Nussey lagunarekin maiteminduta egon zitekeela ere espekulatu izan dute batzuek; [[Vita Sackville-West|Vita Sackville-Westen]] iritziz, bi emakumeen arteko gutunak "maitasun-gutunak dira, maitasun purua eta sinplea".<ref group="p">{{Cite web|izenburua=Was Charlotte Brontë Gay?|egilea=Deborah Lutz|data=16-06-2015|url=https://www.out.com/art-books/2015/6/16/was-charlotte-bronte-gay|accessdate=31-10-2020}}.</ref> Unibertsitate-ikasleek ere amodio lesbikoen aztarnak bilatu izan dituzte [[Emily Dickinson]] poetarengan, bere koinatu Susan Gilbertekin izandako harremanean, eta aukera horrek Dickinsonen maitasun-poema askoren irakurketa queera egitera bultzatzen du.<ref group="l">Mason, Janet. "The American Sappho: In Pursuit of a Lesbian Emily Dickinson". ''Harrington Lesbian Fiction Quarterly'', 3(3), septembre 2002, {{P.|91}}.</ref> Michael Field izengoitia erabili zuten [[Katherine Bradley]] eta [[Edith Cooper]] emakume britainiarrek, elkarrekin poesia eta poema dramatikoak idazteko. Katherine Edithen izeba zen, eta elkarrekin bizi izan ziren, maitale gisa, 1870etik zendu ziren arte, bata 1913an eta bestea 1914an. Beren poesiak bien maitasuna zuen maiz idazgai, eta ''Whym'' ''Chow'' beren txakurrarentzat poema liburu bat ere idatzi zuten. === 1900etik 1915era: Larrialdia === [[Fitxategi:Natalie_Barney_in_Fur_Cape.jpg|thumb| [[Natalie Clifford Barney|Natalie Barneyk]] Parisen saloi bat zuen XX. mendearen hasieran; egile lesbikoak joaten ziren bertara.]] XX. mendearen hasieran, Parisen, komunitate lesbiko bat sortu zen, gero eta ikusgarriagoa bilakatu zena. [[Natalie Clifford Barney|Nathalie Barney]] eta [[Gertrude Stein]] bezalako lesbianek antolatutako literatur-saloietan biltzen ziren, besteak beste. Komunitate hark frantsesez eta ingelesez ekoizten zituen lanak: [[Djuna Barnes|Djuna Barnesen]] ''Le Bois de la nuit'', Liane de Pougyren ''Idylle Sapphique'', [[Renée Vivien|Renée Vivienen]] poemak, Barneyren epigramak, Steinen olerkiak eta obrak. Laure Muratek ohartarazi zuenez, nahiz eta argitalpen horiek XIX. mendean ezarritako kodeak erabiltzen zituzten (erromantze lesbikoak emakume heroien heriotzarekin amaitzen dira, lesbianismoa [[Damnazio|kondenatzat]] hartuta), haustura ontologikoa markatzen zuten, lesbianismoa ez baitzuten jadanik gizonek idazten, lesbianek eurek baizik. Filiazio horrek ez zuen diskurtsoaren erradikaltasuna eragotzi: Barneyren idatziak, Vivien maitalearenak bezala, heterosexualitateari egindako kritika bortitzek markatu zituzten. [[Radclyffe Hall|Radclyffe Hallek]] ere denbora igarotzen zuen Parisen, Barneyren saloian. Badirudi Barney bera erabili zuela eredu gisa ''Le Puits de Solitude'' eleberriko pertsonaia bat eraikitzeko''.'' === 1915etik 1940ra: Lehen Urrezko Aroa === XX. mende hasierako idazle garrantzitsua zen [[Nobuko Yoshiya]] idazle japoniarra; emakume gazteen arteko maitasun istorio bizi bati buruzko istorioak idatzi zituen. Hala ere, bere idazkiak libreki zabal zitezkeen, deskribatutako erlazio bat bera ere ez baitzen egiaz gertatzen.<ref name="Early Fiction" group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Suzuki|izenburua=Writing Same-Sex Love: Sexology and Literary Representation in Yoshiya Nobuko's Early Fiction|orrialdeak=575|izena1=Michiko|data=août 2006|url=http://journals.cambridge.org/action/displayAbstract;jsessionid=419D6C9B25191554B1DBD61007F71527.tomcat1?fromPage=online&aid=857000|kazeta=The Journal of Asian Studies|liburukia=65|alea=3|doi=10.1017/S0021911806001148}}</ref> 1923an, [[Elsa Gidlow]]<nowiki/>k (Ingalaterran jaioa) argi eta garbi lesbikoa zen lehen poesia liburua argitaratu zuen Estatu Batuetan, ''On a Grey Thread'' izenekoa.<ref>{{Cite web|abizena=Rumble|izenburua=Publishing Elsa: Will Ransom's Grey Thread|argitaletxea=American Printing History Association|izena1=Walker|data=21 mars 2016|url=https://printinghistory.org/gidlow-ransom/|lana=Printing History|accessdate=3 juin 2018}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Troy|izenburua=How the American Sappho Published the First Book of Lesbian Love Poetry|izena1=Gil|data=9 décembre 2017|url=https://www.thedailybeast.com/how-the-american-sappho-published-the-first-book-of-lesbian-love-poetry|accessdate=3 juin 2018}}</ref> 1926an, [[New York|New Yorken]], [[Eva Kotchever|Eva Kotcheverrek]] (Polonian jaioa), [[Greenwich Village|Greenwich Villageko]] ''Eve's Hangout'' kafe lesbikoaren jabeak, ''Lesbian Love'' bilduma idatzi zuen. Liburu hura idaztegatik espetxeratu egin zuten, eta, ondotik, kanporatu.<ref>{{Cite web|abizena=Rabinowitz|izenburua=Holocaust Museum LA to Present THE DARING LIFE AND DANGEROUS TIMES OF EVE ADAMS|izena1=Chloe|url=https://www.broadwayworld.com/los-angeles/article/Holocaust-Museum-LA-to-Present-THE-DARING-LIFE-AND-DANGEROUS-TIMES-OF-EVE-ADAMS-20210607|accessdate=2022-07-11}}</ref> [[Fitxategi:The_Well_Of_Loneliness_by_Radclyffe_Hall_-_Permabooks_P112_1951.jpg|ezkerrera|thumb| Radclyffe Hallen 1928ko ''Le Puits de solitude'' eleberriak zentsura-arazoak izan zituen Estatu Batuetan eta Erresuma Batuan.]] [[Radclyffe Hall|Radclyffe Hallen]] ''The Well of Loneliness'' eleberria (1928) da tematika lesbikoa aitortu zaion ingelesezko lehen eleberria, eta Britainia Handian hainbat hamarkadatan debekatuta egon zen. Estatu Batuetan, eleberri horrek lortu zuen zentsura legala saihestea New Yorken eta Estatu Batuetako Nazioarteko Merkataritza Auzitegian.<ref>{{Cite web|abizena=Smith|izenburua=Lesbian novel was 'danger to nation'|izena1=David|data=1 janvier 2005|url=https://www.theguardian.com/uk/2005/jan/02/books.gayrights|accessdate=16 mars 2017}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Machlin|izenburua=Banned Books Week: The Well of Loneliness by Radclyffe Hall|izena1=Sherri|data=26 septembre 2013|url=https://www.nypl.org/blog/2013/09/26/banned-books-week-well-loneliness|accessdate=16 mars 2017}}</ref> [[Virginia Woolf|Virginia Woolfek]] 1928an argitaratu zuen ''[[Orlando (eleberria)|Orlando]]'' eleberria, genero-arauak hausten zituen poeta baten istorioa kontatzen duena. Bere maitale [[Vita Sackville-West|Vita Sackville-Westengan]] inspiratzen da eleberri hau, eta 70eko hamarkadan testu subertsibo lesbiko gisa berrikusi zen.<ref>{{Cite web|abizena=Popova|izenburua=How Virginia Woolf’s Orlando Subverted Censorship and Revolutionized the Politics of LGBT Love in 1928|izena1=Maria|data=11 octobre 2013|url=https://www.brainpickings.org/2013/10/11/virginia-woolf-orlando-lesbian-readings/}}</ref> 1930eko, 1940ko eta 1950eko hamarkadaren hasierako AEBetako literatura gehienak bizitza lesbikoa tragedia gisa aurkezten zuen, pertsonaia nagusiaren suizidioarekin edo heterosexualitatera bihurtuta amaitzen zena. Asmo tragiko horiek eskatzen zituzten agintariek, testua lizun ez deklaratzeko.<ref name="ReferenceA">Gallo, {{P.|67}}</ref> Hala, ''The Stone Wall'', 1930ean Marie Casal ezizenarekin argitaratutako zoritxarreko amaiera duen autobiografia lesbikoa da lehen autobiografia lesbikoetako bat. 1939tik aurrera, [[Frances V. Rummel|Frances V.]] [[Frances V. Rummel|Rummel]] Stephens Collegeko hezitzailea eta frantseseko irakasleak ''Diana: A Strange Autobiography'' argitaratu zuen, ongi amaitzen den lehen autobiografia esplizituki lesbikoa, non bi emakumek elkarrekin zoriontsu amaitzen duten. Autobiografia horrekin, ohar hau argitaratu zen: "Emakume editoreek berariaz nahi dute ulertzea egiazko istorio bat dela, irakurketa publiko baten esparruan bere generoko lehena". Literatur kritikariek “fikzio” gisa deskribatu zuten autobiografia hori. [[Jane Auer|Jane Bowlesen]] eleberri bakarrak, ''[[Two Serious Ladies]]'', 1943an argitaratua, burgesiako emakume baten eta Panamako portu bateko prostituta baten arteko maitasun istorio bat kontatzen du.<ref>{{Cite web|izenburua=The Madness of Queen Jane|data=12 juin 2014|url=http://www.newyorker.com/books/page-turner/the-madness-of-queen-jane}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Miller|izenburua=Historical Dictionary of Lesbian Literature|argitaletxea=Scarecrow Press|izena1=Meredith|data=27 mars 2017|url=https://books.google.com/books?id=xPIpPaM5EkEC&pg=PA110&lpg=PA110&dq=lesbian%20literature%2021st%20century&source=bl&ots=LfYYaWfUl9&sig=zESSFinijoMzHZejUeIHk_bb4MM&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjnjZTA4bvRAhUJjVQKHUpTAxwQ6AEIUzAI#v=onepage&q=lesbian%20literature%2021st%20century&f=false}}</ref> [[Tereska Torrès]] erresistenteak, [[Charles de Gaulle|Charle de Gaulle]] Jeneralaren [[Frantziar Indar Askeak|Frantziako Indar Askeetan]] Londresen kontratatu zuenak, bere oroitzapenak ''Women's'' ''Barracks''-en argitaratu zituen (1950), Bigarren Mundu Gerrako emakume borrokalarien bizitzaren testigantza.<ref>{{Cite web|izenburua=Décès de la résistante et femme de lettres Tereska Torrès|data=2012-09-26|url=https://www.lexpress.fr/culture/livre/deces-de-la-resistante-et-femme-de-lettres-tereska-torres_1166366.html}}</ref> [[Francoren diktadura|Espainia]] [[Frankista|frankistaren]] garaian, [[Elena Fortún|Elena Fortun]] idazleak (1885-1952), haur-literaturan espezialista zenak, Celia gaztearen ''queer'' pertsonaiarekin, ''Oculto sendero'' eleberri autobiografikoa idatzi zuen, diktadura-garaian zentsuratua eta gaur berraurkitua.<ref>{{Cite web|izenburua=University of Exeter|url=http://www.exeter.ac.uk/news/homepage/title_846194_en.html}}</ref><ref>{{Cite aldizkari|abizena=Lindo|izenburua=Elena, la mujer olvidada|izena1=Elvira|data=2017-01-28|url=https://elpais.com/cultura/2017/01/27/actualidad/1485534991_128796.html|kazeta=El País|issn=1134-6582}}</ref> Eleberriak, besteak beste, [[Matilde Ras|Matilde Rasekin]] izan zuen harremana aipatzen du, eta [[Victorina Durán|Victorina Duranek]] sortutako Madrilgo zirkulu safikoaren antolaketa.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Moreno-Lago|izenburua=Indicios y espacios literarios para la reconstrucción del círculo sáfico madrileño en las obras de Elena Fortún, Rosa Chacel y Victorina Durán|orrialdeak=211–236|izena1=Eva|data=2021-01-21|url=https://feminismos.ua.es/article/view/2021-n37-indicios-y-espacios-literarios-para-la-reconstruccion-del-circulo-safico-madrileno-en-las-obras-de-elena-fortun-rosa-chacel-y-victorina-duran|kazeta=Feminismo/s|alea=37|issn=1989-9998|doi=10.14198/fem.2021.37.09}}</ref> [[Marie-Magdeleine Carbet]] (1902-1996) idazle afro-martinikarrak bere bikotekidearekin olerkiak, istorioak eta abestiak idatzi zituen, komunean zuten Carbet izengoitiaren pean, eta horrek aske egin zituen gai sentiberak arakatu ahal izateko, normalean emakumeentzat debekatuak zeudenak, sexualitatea, kasu. === 1950eko eta 1960ko hamarkadak: pulp fiction lesbiana === [[Fitxategi:Odd_Girl_Out_Cover_1957.jpg|thumb|''{{Lang|anglais|[[Lesbian pulp fiction]]}}'', Ann Bannonen ''Odd Girl out'' bezala, ezaguna izan zen 1950eko eta 60ko hamarkadetan.]] Fikzio lesbikoa asko idatzi zen mundu anglosaxoian, [[Pulp (literatura)|pulp]] fiction literatur-motako eleberriaren iritsierarekin. Pulp lesbikoa fikziozko genero bihurtu zen, 1950eko eta 1960ko hamarkadetan, nahiz eta mota horretako egile ugari gizonezko izengoiti bat edo emakumezko luma-izen bat erabiltzen zuten gizonak izan.<ref name="Grier, Barbara 1973">Grier, Barbara (1973). ''{{Lang|en|The Lesbian in Literature}}''. [Naiad Press], 1973.</ref> Pulp lesbikoko emakume idazleetako bat -lesbiana gisa armairutik atera zena askoz geroago- [[Ann Bannon]] zen, Beebo Brinker eleberri-sortaren egilea. [[Patricia Highsmith|Patricia Highsmithen]] ''The Price of Salt'', 1952an idatzia, amaiera zoriontsua izan zuen lehen eleberri lesbikoa izan zen. Eleberri hartan, izan ere, emakume lesbianek ez zuten depresiorik izaten, ez zioten etorkizun bakarti bati aurre egiten, eta nobela ez zen suizidio batekin edo heterosexualitatera itzultzearekin amaitzen. Highsmithen editoreak (Harper & Brothers) haren [[Eskuizkribu|eskuizkribua]] atzera bota zuen. Baina, gerora, ia milioi bat ale saldu ziren.<ref name="rich">{{Cite web|abizena=Rich|izenburua=Loving Carol|argitaletxea=[[New York (magazine)|New York]]|izena1=Frank|data=18 novembre 2015|url=http://www.vulture.com/2015/11/frank-rich-carol-invisibility-of-lesbian-culture.html|lana=Vulture|accessdate=16 mars 2017}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Highsmith|izenburua=Happily ever after, at last: Patricia Highsmith on the inspiration for Carol|izena1=Patricia|data=11 novembre 2015|url=https://www.telegraph.co.uk/film/carol/patricia-highsmith-price-of-salt-novel/|lana=[[The Daily Telegraph]]|accessdate=16 mars 2017}}</ref> 1990ean, Bloomsburyk berrargitaratu zuen eleberria, Patricia Highsmithen benetako izenaren pean, izenburu berri batekin: ''Carol''. Literatura lesbiko anglofonoaren garapen harekin batera, literatura frankofonoak homosexualitatearen eta, beraz, lesbianismoaren errepresio moralaren gogortzea jasan zuen, eta, ondorioz, aurreko urteetan baino argitalpen gutxiago izan zen: [[Françoise Mallet-Joris|Françoise Mallet-Jorisek]] ''Rempart des'' ''béguines'' idatzi zuen, Nicole Louvierek ''Qui qu'en grogne'' eta [[Irène Monesi]]<nowiki/>k ''Althia''. === 1960ko hamarkadaren amaiera eta 1970eko hamarkada: bigarren olatu feminista === [[Fitxategi:Audre_Lorde.jpg|ezkerrera|thumb|[[Audre Lorde]] lesbiana, feminista eta womanistak hainbat liburu idatzi zituen, 1960ko eta 1990eko hamarkaden artean.]] [[1970eko hamarkadako mugimendu feminista|Mugimendu feministak 1960ko hamarkadaren amaieran eta 1970eko hamarkadaren hasieran]], eta feminismo lesbikoaren eta lesbianismo politikoaren agerpenarekin batera, literatura lesbikoa politizatuagoa agertu zen. Idazkera lesbikoak bi gai zituen ardatz: literatura lesbiko bat bazela frogatzea, ez funtsezko kategoria gisa, baizik eta ikuspuntu politiko gisa; eta emakumeen askapenerako tresna gisa pentsatutako idazkiak ekoiztea. Bi izenek erabat hankaz gora jarri dute pentsamendu lesbikoa: [[Monique Wittig|Monique Wittigek]] eta [[Audre Lorde|Audre Lordek]]. 70eko hamarkadako haien diskurtsoen argitalpenetatik, hots, Wittigen ''The Straight Mind'' eta Lorden ''Sister Outsider'' atera ziren, pentsamendu lesbikoaren bi kontsigna garrantzitsuenak. Lehenarenetik hau: "Lesbianak ez dira emakumeak", Wittigena, lesbianek patriarkatuan duten posizio bakarra azpimarratzen duena, eta bereziki nola ihes egiten dioten heterosexualitateari, zeina baita emakumeen opresioaren ezaugarri nagusia; eta bigarrenarenetik, hau: "Maisuaren tresnnek ez dute noiz maisuaren etxea deseraikiko", Lordena, [[Intersekzionalitate|intersekzionalitatearen]] oinarriak ezarri zituena, [[Patriarkatu|patriarkatua]] eta [[Arrazakeria|arrazakeriaren]] arteko lotura erakutsiz, eta, oro har, klase-, genero-, sexualitate- eta adin-banaketaren artekoa, status quo-ari eusteko xedearekin, eta emakumeek, aska daitezen, duten elkartu beharra erakutsiz.<ref group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Chetcuti|izenburua=De « On ne naît pas femme » à « On n’est pas femme ». De Simone de Beauvoir à Monique Wittig|izena1=Natacha|data=2009-06-29|url=https://journals.openedition.org/gss/477|kazeta=Genre, sexualité & société|alea=1|issn=2104-3736|doi=10.4000/gss.477|accessdate=2023-03-05}}</ref><ref group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Olson|izenburua=The Personal, the Political, and Others: Audre Lorde Denouncing "The Second Sex Conference"|orrialdeak=259–285|izena1=Lester C.|data=2000|url=http://muse.jhu.edu/content/crossref/journals/philosophy_and_rhetoric/v033/33.3olson01.html|kazeta=Philosophy and Rhetoric|liburukia=33|alea=3|issn=1527-2079|doi=10.1353/par.2000.0019|accessdate=2023-03-05}}</ref> Erradikaltasun hori fikziozko lanetan topa daiteke: 1969an ''Les Guérillères'' eta 1973an ''The Lesbian Body'' argitaratu zituen Wittigek, eta mitologia lesbiko hutsaren oinarriak ezarri. Hainbat emakume frantsesek eta kanadarrek jarraitu zioten: Michèle Causse, [[Nicole Brossard]], [[Jovette Marchessault]] eta [[Louky Bersiani]]. ''The Lesbian Body'' berritzailea da, “lesbiana” hitza lehen aldiz erabiltzen baitu izenburu frankofono batean eta erregistro literario entzutetsu batean, ez azpiliteratura erotikoaren erregistroan. Lordek ''Coal'' lanarekin poesia egin zuen, eta ''Zami: A New Spelling of My Name'' lanarekin, aldiz, autobiografia. AEBetako literatura lesbiko beltzaz gain, haren filiazioak beste lesbiana beltz batzuk ere barne hartu zituen, hala nola Jewelle Gomez, Paula Gunn Allen, [[Cherrie Moraga]] eta [[Gloria Anzaldúa|Gloria Anzaldua]]. Era berean, [[Joanna Russ|Joanna Russen]] 1975eko ''The Female Man'' eleberriak lesbianak soilik bizi diren unibertso alternatibo bat deskribatzen du. 1966an, [[Violette Leduc]]<nowiki/>ek ''Thérèse et Isabelle'' eleberri lesbikoa argitaratu zuen. 1965ean, [[May Sarton]]<nowiki/>en ''Mrs. Stevens Hears the Mermaids Singing'' eleberria argitaratu zutenean, eleberrigilea beldur izan zen lesbianismoari buruz modu irekian idazteak ez ote zion balioa kenduko bere lanari. Hau azaldu zuen: “Homosexualitatearen beldurra hain da handia, non ausardia behar izan baitut ''Mrs. Stevens Hears the Mermaids Singing'' idazteko, sexuaren maniakoa, mozkortia, botikazalea, edo, era batera edo bestera, higuingarria ez den emakume homosexual bati buruzko eleberria idazteko, errukigarria, nazkagarria, sentimendurik gabea ez den emakume homosexual bati buruzko erretratua egiteko". [[Maureen Duffy]] da bere burua lesbiana gisa aurkeztu zuen lehen eleberrigile garaikidea; 1966ko ''Microcosm'' liburuan, taberna lesbikoen azpikultura aztertu zuen.<ref name="theguardian.com" group="p">{{Cite web|abizena=Bindel|izenburua=A literature of our own|izena1=Julie|data=7 août 2008|url=https://www.theguardian.com/books/2008/aug/08/gayrights.gender}}</ref> Garai hartako eleberri autobiografikoan aitzindaria izan zen [[Rita Mae Brown]]<nowiki/>en ''Molly Melo'' (1973) [[Eleberri pikaresko|eleberri pikareskoa]]; bestseller bihurtu zen. 1970eko hamarkadan ere izan ziren edizio feministen eta LGBTen argitaletxeak, Naiad Press kasu, eta lesbianen lanak argitaratu zituzten ''Sinister Wisdom'' eta ''[[Conditions]]'' literatur aldizkariak, besteak beste. [[Adrienne Rich]] eta [[Judy Grahn]] ziren garai hartako poeta eta intentzionista garrantzitsuak. Alma Routsongen ''Patience and Sarah'' lanak (1971n Isabel Miller luma-izenarekin argitaratua) XIX. mendeko bi emakumeren arteko maitasun-istorio bat aztertzen du, Bostongo ezkontza batean.<ref name="Busia, Abena P. A. 1993">Busia, Abena P. A. ''Theorizing Black Feminisms: The Visionary Pragmatism of Black Women'', Routledge, 1993, {{ISBN|0-415-07336-7}}, p. 225n.</ref> === 1970etik 1985era === 1970eko hamarkadan literatura esplizituki gay eta lesbikoa sortu ondoren, hurrengo hamarkadetan, genero horretako lanen ekoizpena handitu egin zen. Gizon gayen eleberriak herrikoiagoak ziren bitartean, eta sarritan argitaletxe nagusien bestseller-en zerrendaren erdian kokatzen diren bitartean, literatura lesbikoak, zeina argitaletxe txikien menpe zegoen, audientzia mugatua baina errespetagarria garatu zuen. 80ko hamarkadan, generoaren aldeko feminismoaren etorrerarekin batera, literatur aldizkari lesbiko batzuk lan esplizituki erotikoetan espezializatzen hasi ziren, hala nola ''On our Backs'', 70eko hamarkadako ''[[Off Our Backs|Off our backs]]'' aldizkari feministaren erreferentzia satirikoa. 1988an, Lambda Literary saria sortu zen hainbat kategoria lesbikorekin, eta horrek LGBT literaturaren ikusgarritasuna areagotzen lagundu zuen.<ref>{{Cite web|abizena=Times|izenburua=Lambda Literary Foundation marks 25 years of LGBT writers - Gay Lesbian Bi Trans News Archive - Windy City Times|izena1=Windy City|url=http://www.windycitymediagroup.com/lgbt/Lambda-Literary-Foundation-marks-25-years-of-LGBT-writers/42961.html|accessdate=2018-08-29}}</ref> === 1986tik 2000ra === [[Fitxategi:Cristina_Peri.jpg|thumb|[[Cristina Peri Rossi]] idazle uruguaitarrak harreman lesbianen erotismoaz idatzi zuen.]] 1980tik 1990era, literatura lesbikoa hainbat generotan dibertsifikatu zen: fantasia, misterioa, zientzia fikzioa, erromantzea, eleberri grafikoak eta heldu gazteentzako literatura. Asian, Singapurren [[Eleanor Wong (playwright)|Eleanor Wong]] antzerkigileak eta Qiu Miaojin idazle taiwandarrak harreman lesbikoei buruz idatzi zuten, Bai Lin eta Chen Ran idazle txinatarrek bezala.<ref>{{Cite web|izenburua=lesbianism in literature|argitaletxea=Encyclopedia of Contemporary Chinese Culture|egilea=Leng Lin Leung Ping-kwan|url=http://contemporary_chinese_culture.academic.ru/425/lesbianism_in_literature|accessdate=2017-06-27}}</ref> [[Aska Mochizuki]]<nowiki/>ren ''Spinning Tropics'', [[Yasunari Kawabata|Yasunari Kawabataren]] ''Edertasuna eta tristura'', [[Jun'ichirō Tanizaki|Junichiro Tanizakiren]] ''Harea mugikorrak'' (卍 Manji) eta Natsuo Kirinoren ''Mundu erreala'' dira Japoniako maitasun lesbikoa aztertzen duten eleberriak.<ref>{{Cite web|izenburua=(Japanese) Lesbian Literature Recommendations|url=http://fuckyeahlesbianliterature.tumblr.com/post/102813834509/japanese-lesbian-literature-recommendations}}</ref> Bien bitartean, harreman edo pertsonaia lesbikoak barne hartzen dituzten ingeles hizkuntzako eleberriek sari nazionalak irabazten jarraitu zuten, eta kritikaren txaloak eragin zituzten, hala nola [[Alice Malsenior Walker|Alice Malsenior Walkerren]] ''Purpura kolorea'' (1982), Dorothy Allisonen ''Bastard out of Carolina'' (1992), Michael Cunninghamen ''The Hours'' (1998), [[Sarah Waters]]<nowiki/>en ''Fingersmith (2002)'' eta [[Carolyn Parkhurst]]<nowiki/>en ''Lost and found'' (2006).<ref>{{Cite web|abizena=Savage|izenburua=Carolyn Parkhurst: ''Lost and Found''|izena1=Guy|data=30 septembre 2006|url=http://mostlyfiction.com/humor/parkhurst.htm|accessdate=20 mai 2014}}</ref> === XXI. mendea === XXI. mendean, literatura lesbikoa eskubide osoko genero gisa azaleratzen da [[mintzaira]] arabiera duten herrialdeetan, eta [[Elham Mansour]]<nowiki/>ren ''Ana Hiya Anti'' (''Ni zu naiz'') gisako eleberrriak, esaterako, bestseller bihurtzen dira.<ref>{{Cite web|izenburua=The Historical Context and Reception of the First Arabic-Lesbian Novel, I Am You, by Elham Mansour|argitaletxea=Brunel University London|egilea=Samir Habib|url=https://www.brunel.ac.uk/__data/assets/pdf_file/0004/185872/ET53HabibEd.pdf|accessdate=2017-06-27}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=The Lesbian Subjectivity in Contemporary Arabic Literature: ‘An Absent Presence’ Disciplined by the Gaze|argitaletxea=Al-raida; Issue 138-139-140|egilea=Iman Al-Ghafari|data=2012–2013|url=http://alraidajournal.com/index.php/ALRJ/article/viewFile/89/88|accessdate=2017-06-27}}</ref><ref>Jolanda Guardi, Female Homosexuality in Contemporary Arabic Literature in DEP, 2014, 25, Special Issue "Queerness in the Middle East and South Asia, guest editor, {{P.|17-30}}</ref> Mende honetan, halaber, arreta handiagoa eskaini zaie Afrikako literaturari eta emakume idazleei, hala nola Frieda Ekotto kamerundar eleberrigileari eta [[Ama Ata Aidoo]] ghanar idazleari.<ref>{{Cite web|izenburua=A Look at LGBT Literature in sub-Saharan Africa|data=6 avril 2012|url=http://www.genderacrossborders.com/2012/04/06/a-look-at-lgbt-literature-in-sub-saharan-africa/}}</ref><ref>Miller, {{P.|3}}</ref><ref name="Diabate">{{Cite aldizkari|abizena=Diabate|urtea=2010|izenburua=From Women Loving Women in Africa to Jean Genet and Race: A Conversation with Frieda Ekotto|orrialdeak=181–202|abizena2=Ekotto|izena1=Naminata|izena2=Frieda|url=https://www.academia.edu/1042121/From_Women_Loving_Women_in_Africa_to_Jean_Genet_and_Race_A_Conversation_with_Frieda_Ekotto|kazeta=Journal of the African Literature Association|liburukia=4|alea=1|accessdate=26 avril 2013}}</ref> Mexikon ere sumatu zen XX. mende amaierako feminismoaren eragina, baita LGBT lanen onarpen handiagoa ere, Nancy Cardenas, [[Magaly Alabau]], [[Mercedes Roffe]] eta beste poeta lesbikoen sarrerarekin. Argentinan eta Uruguain, [[Alejandra Pizarnik]] eta [[Cristina Peri Rossi|Cristina Peri Rossik]] erotismo lesbikoa eta gai artistiko eta soziopolitikoak uztartzen dituzte euren lanetan <ref>Bonnie Zimmerman, Encyclopedia of Lesbian Histories and Cultures, Routledge, Aug 21, 2013, {{P.|439}}</ref> 2006an kaleratutako ''Babyji'' lanarekin, Abha Dawesar emakume indiar eleberrigileak Stonewall sari bat eta Lambda literary sari bat jaso zituen. == Generoaren arabera == === Poesia === * Txus Garcia (1974-), poeta katalana.<ref>{{Cite web|abizena=Pozo|izenburua=Txus García: “Nadie es totalmente hombre o mujer. Es un constructo social”|izena1=Alicia Avilés|data=2018-09-01|url=https://www.eldiario.es/castilla-la-mancha/txus-garcia-nadie-totalmente-constructo_1_1957857.html}}</ref> * [[Renée Vivien]], frantses esapideko poeta britainiarra === Komikiak, manga eta eleberri grafikoak === ==== Komikia ==== ==== Komikiak, marrazkiak eta eleberri grafikoak ==== Literatura lesbikoan oro har gertatzen den bezala, komiki lesbikoaren kategoriak emakume queer-ek emakume queer-ei buruz idazten dituzten istorio grafikoak biltzen ditu, baina baita publiko lesbikoak emakume queer-ei buruz idazten dituen istorioak ere, hala nola Jaime Hernandezen ''Locas''. ===== Historia ===== [[Fitxategi:Alison_Bechdel_at_Politics_and_Prose.jpg|thumb|[[Alison Bechdel]], bere marrazki eta [[Eleberri grafiko|eleberri]] grafikoengatik saritua, hala nola ''Fun home'', XXI. mendeko literatura lesbianaren dibertsifikazio gero eta handiagoaren isla da.]] Trina Robbinsen ''Sandy's Coming Out'' da lehen komiki lesbikoetako bat, 70eko hamarkadan [[Wimmen's Comix|''Wimmen's'' Comix]]<nowiki/>en argitaratua. 1973an, Wimmen's Comixen ondoren, Mary Wingsek ''Come Out Comix'' argitaratu zuen autoedizioan, eta bere coming in eta coming out prozesuak kontatzen ditu, estilo koloretsu eta teknikoki sinplean, luzaz [[punk]], [[Anarkofeminismo|anarkofeminismoa]], [[riot grrl]] eta, oro har, ''queer comics'' mugimenduetan eragin zuena.<ref name=":1" /> 1980an, Howard Crusek ''Gay Comix'' sortu zuen, LGBT artistek parte hartzen zuten komiki saila, besteak beste, Mary Wingsek eta Roberta Gregoryk.<ref name=":1" /> Argitalpen horiek ''underground'' izaten jarraitzen dute, Comics Code Authority erakundeari esker. Komikiak arautzen ditu erakunde horrek Estatu Batuetan, eta, 1989ra arte, debekatu egin zuen pertsonaia gay eta lesbianak esplizituki errepresentatzea.<ref name=":1" /> Gay Comixek eragin handia izan dute [[Alison Bechdel|Alison Bechdelengan]]: 1983tik 2008ra idatzi zuen ''Dykes to Watch Out For'', komiki lesbikoen monumentu nagusia; queer talde baten bizitza kontatzen du, AEBetako hiri ertain batean; XXI. mendearen hasierako AEBetako bizitza lesbikoaren testigantza garrantzitsua da. Komiki hori nazioartera zabalduta, lesbianen komunitatearen batasun-objektu bihurtu zen, Estatu Batuetatik harago.<ref name=":1" /> 1990eko hamarkadan, kontrakulturako komiki lesbikoek agertzen jarraitu zuten; Diane DiMassak ''Hothead Paisan'' argitaratu zuen, superheroien generoaren bertsio berria, zeinaren emakumezko heroia terrorista hiltzaile lesbiana bat den. Alison Bechdelek 2006an ''Fun Home'' argitaratzeak inflexio puntu bat markatu zuen komiki eta nobela grafiko lesbikoan. Bechdelen indarra da erakustea bere bizitzan lesbianismoa zentrala dela, berak munduari begiratzeko eta munduak bera pertzibitzeko modua dela.<ref name=":1" /> XXI. mendearen hasieran, komiki lesbikoen ospea areagotu egin da, nahiz eta oraindik gizonak diren nagusi komunikabideetan.<ref name=":1" /> Bechdelez gain, [[Jennifer Camper]], [[Nicole J.Georges]], [[Sarah Leavitt]], [[Diane DiMassa]], [[Erika Moen]], [[Ariel Schrag]] eta [[Mariko Tamaki]] dira komiki lesbikoen egile estatubatuar nagusiak. Ameriketako Estatu Batuetatik kanpo, [[Ilana Zeffren]] eta [[Katrin Kremmler]] alemaniar kartoonistak dira nazioarteko errekonozimendua duten egileak.<ref name=":1" /> Kremmler da, besteak beste, ''Dykes on'' ''Dykes''-en egilea, inprimatua izan aurretik online interaktiboa izateko argitaratutako komiki lesbiko bat.<ref name=":1" /> ===== Berjabetzea ===== ===== Analisia ===== Hillary Chute literatur kritikariaren arabera, eleberri grafikoak ahalbidetzen duen konplexutasun bisualak posible egiten du adierazpen esanezina, ikusezina eta entzunezina, lesbianismoaren adierazpenarekin lotura estua duten gaiak. ==== Yuri ==== ''Yuri'' (''{{Lang|en|girls' love}}'' ere deitua) da [[Japonia|Japoniako]] kultura herrikoian emakumeen arteko harreman intimoak ardatz dituen fikziozko lan mota bat, izan harreman emozionalak, sentimentalak edota sexualak. Yuri ''esu-''ren oinordeko bezala hartua da. Esu XX. mende hasierako Japoniako genero literario femeninoa da, eta puntu komun asko partekatzen dituzte. Yuri, bere horretan, 1970eko hamarkadaren hasieran manga [[Shojo|shōjo]]<nowiki/>etan agertu zen, eta, gero, hamarkadetan zehar, manga demografia guztietara zabaldu zen, eta, ondoren, manga bezalako beste medio batzuetara. Historikoki eta gaika manga shōjoari lotuta, yuri 1970eko hamarkadaren hasieran agertu zenetik mangak zituen jomuga demografiko guztietara zabaldu zen. Landutako gaietan, joera orokor batzuk daude:{{sfn|Friedman|2014|id=Friedman 2014|p=143-147}} Shōjoek mundu fantasiosoak edo irrealak aukeratzen dituzte, sentimendu indartsuak dituztenak, "obsesio gaiztoa" eta "neska printze xarmangarriaren" idealizazioa eragin dezaketenak. Eta ''josei-''ek, berriz, errealistagoak izan nahi dute sexu bereko bikote femeninoen arazoak jorratzean. Shōnen eta seinen, berriz, yuri erabiltzen dute “neskato inuzentearen” eta “predatzaile lesbianaren” bi figuren arteko eleberri arinak eszenaratzeko. Hala ere, yuriari soilik eskainitako aurre-argitalpen aldizkari gehienek ez diote inolako demografiari jarraitzen. Horrela, aurki daiteke bi nerabeen arteko maitasun inuzenteari buruzko manga bat, eta haren jarraipena den esplizituki sexuala den manga bat.{{sfn|Friedman|2014|id=Friedman 2014|p=143-147}} [[Fitxategi:CroesusXIncarna.jpg|alt=Dessin manga couleur, représentant une jeune fille en uniforme scolaire noir qui enlace par surprise une autre élève.|ezkerrera|thumb|Eskolako ikasleen arteko harremanak dira ''yuri-''aren gai errepikakorretako bat.]] Bere alter ego ''{{Lang|ja-Latn|[[yaoi]]}}'' ez bezala, non gizonen arteko sexu harremanaren irudikapen grafiko eta esplizituak arruntak diren, askoz bakanagoak dira {{Lang|ja-Latn|yuri}} munduan. Lan horietako gehienak ez dira joaten musuak edo bularretako laztana baino urrunago, “emakumeen arteko lotura espirituala” azpimarratuz.{{sfn|Nagaike|2010|loc=ch. 4|id=ejcjs ch4}} [[Rica Takashima]] autorearen ustez, yurien mendebaldeko zaleak ez dira berberak, eta ez dute zale japoniarren gauza bera bilatzen, arrazoi kulturalak direla eta.{{sfn|Takashima|2014|id=Takashima 2014|p=117-121}} Haren arabera, mendebaldarrek yurian “elkar musukatzen duten neska politak” aurkitzea espero dute, eta japoniarrek, aldiz, nahiago dute “lerro artean irakurri eta arrasto sotilak bilatu, zeinekin iruditeria handiak egingo dituzten irudimenaren laguntzaz”. Horrek azaltzen du obren tratamenduan nolabaiteko ezberdintasuna; adibidez, mendebaldean, ''{{Lang|en|[[Sailor Moon]]}}'' yuri elementu batzuk dituen neska ''{{Lang|en|[[magical girl]]}}'' bat da, eta, Japonian, {{Lang|ja-Latn|yuri}} aldizkariek “generoaren monumentutzat” hartzen dute.{{sfn|Maser|2013|id=Maser 2013|p=66}} Izan ere, [[Sailor Moon|sailor]] ezberdinen arteko harremanak aski anbiguoak dira, irudimenari bere lana egiten uzteko eta irudimenezko bikote asko sortzeko. [[Verena Maser]] Japoniako adituak dio ''{{Lang|en|Sailor Moon}}'' yuri bihurtu zela, nahiz eta ez zen zentzu horretan sortu; normalean, zaleak dira, editoreak baino gehiago, lan bat yuri bihurtzen dutenak.{{sfn|Friedman|2014|id=Friedman 2014|p=143-147}} Puntu honetan, Verena Maser-ek fikzio {{Lang|ja-Latn|yuri}}en eta lesbikoen arteko ezberdintasun nagusi bat ikusten du: fikzio lesbikoak, normalean, lesbiana edo [[Bisexualitate|bisexual]] diren heinean, protagonisten autoidentifikazio eta baieztapen-prozesuan interesatzen dira, eta yuria, aldiz, funtsean, isildutakoetan eta subjektibitatean oinarritzen da.{{sfn|Maser|2011|id=Maser 2011|p=67}} === Iruditeriaren literaturak === [[Fitxategi:Friston,_Carmilla_(Laura_in_bed).jpg|thumb|[[Carmilla|Carmillaren]] 1872ko ilustrazioa]] Iruditeriaren literaturek, errealitatearekiko duten urruntasunagatik, ihes egiten diete mugei, konbentzioei, eta ondasunen narrazioaren sorkuntza ahalbidetzen dute. Literatura horiek emakumeen arteko harremanak integratzen dituzte sorreratik; XIX. mendeko, jarraitutako eredua bikote munstro seduzitzaile/errugabe biktimari dagokio, bereziki banpiro/gizatiarrari, [[Samuel Taylor Coleridge|Samuel Taylor Coleridgeren]] ''Christabel'' edo [[Sheridan Le Fanu|Joseph Sheridan Le Fanuren]] ''[[Carmilla]]'' bezala. Lesbianismoa aitzakia da genero horretan, aitzakia ezinbestean munstro diren emakumeen boterearen aurrean estuasun maskulinoak adierazteko, aitzakia feminitate gozo eta otzana arbuiatzeko, baina autore lesbianek istorio horiek iraultzea lortzen dute: horrela, [[Lizzie Crowdagger]]<nowiki/>rek ''Une autobiographie transsexuelle (avec des vampires)'' lanean, bere pertsonaia lesbianak eta transak hiltzeari uko egiten dio, eta bizitza gainaturak eta kolektibo gisa, lesbianismoaren metafora bezala erabiltzen du banpirismoa, bizitza normala eta heterosexualaren aurkara.<ref name=":2" group="v">{{Chapitre|prénom1=Manon|nom1=Berthier|titre chapitre=Mauvais genres ; 1924 ? - 2022, écrire le lesbianisme dans les littératures de l'imaginaire|titre ouvrage=Ecrire à l'encre violette}}</ref> 1970eko hamarkadan, iruditeriaren literaturak, ''a fortiori'' lesbikoa, AEBetako argitalpenen lehia jasan zuen Frantzian, argitaletxeek nahiago baitzuten itzulpenen aldeko apustua egin, bereziki [[Joanna Russ]] eta [[Elizabeth A. Lynn]], Frantziako emakumeen alde apostu egin ordez; [[Monique Wittig]] edo [[Cathy Bernheim]] dira salbuespenak. 1990eko hamarkadatik aurrera, eta 2010eko hamarkadatik aurrera areago, LGBTI iruditeria tematikoaren lanen ekoizpena eta ikusgarritasuna garatzen da, bereziki lesbianena, edizio espezializatuetako etxeen elkarlanari esker, hala nola [[Léa Silhol]]<nowiki/>ek sortutako L’Oxymore, LGBTI konbentzio espezifikoak edo Interneteko plataformak. Bilakaera hori, aldi berean, kontakizunean lesbianismoa banalizatzeari dagokio, batetik, non heroiak harreman lesbikoan dauden, obraren asmoa eta bilbea beste nonbait egonda, baina, bestetik, baita historia mantentzeari ere, iraultza feminista baten urgentziazko beharrizana eszenaratzen duena, zeinean lesbianak abangoardia izango liratekeen, [[Wendy Delorme]]<nowiki/>ren ''Viendra le temps du feu'' obran erakusten den bezala.<ref name=":2" group="v" /> Irudimenezko literaturetan zientzia fikzioaren eta fantasiaren arteko aurkakotasunik izan da, literatura lesbiko frankofonoan alde batetik [[Michèle Causse]]<nowiki/>k eta bestetik Monique Wittigek hezurmamitua, non [[Zientzia-fikzio|zientzia fikzioa]] etorkizunera begira dagoen eta fantasiak, aldiz, [[Lesbianismoaren historia|historia lesbiko]] baten falta betetzen duen mito naturalista berriak sortuz. Literatura-ikerlari [[Manon Berthier]]<nowiki/>rek maila-diferentzia bat ikusten du, non opresio patriarkala eta lesbofoboa desnaturalizatea bilatzen den, kasu guztietan. === Erromantzea === === Polizia-kontakizunak === === Gazte-literatura === [[Fitxategi:Littérature_LGBTQIA+_jeunesse_à_Violette_and_Co.jpg|thumb|LGBTQIA+ gazte literatura atala,Violette and Co liburudendan, 2024ko ekainean]] ==== Neskato lesbianak ==== 1956an, Flammarion jeunesse argitaletxeak ''Poulerousse'' argitaratu zuen, zeinetan usapal batek Poulerousse oiloa salbatzen duen, harekin bizitzen hasi aurretik. 1977koa da Frantzian, Italian eta Espainian gazteentzako album batean agertzen den neskato lesbianaren lehen pertsonaia: [[Adela Turin|Adela Turinen]] ''Camélia et Capucine'' lanean, non Camelia printzesak iskin egiten dion gurasoek inposatzen dioten Capucinekiko ezkontzari, gizartetik at bizitzera joateko. 2022an atera zen Anne-Fleur Multon eta Celia Housseten ''Ederra eta Piztia'', non Ederra Piztia hiltzera abiatzen den, ohartu baino lehen ezkontzatik ihes egin duten eta Piztiarekin maitemindu nahi duten neskatoak dituela liburutegian, eta, azkenean, "dama galant" gisa agertzen da.<ref name=":0" /> Lesbianen pertsonaiak printzesak, maitagarriak eta emakume zaldunak dira, gehienbat. [[Sarah Ghelam]] ikerlariaren arabera, errepresentazio lesbiko miresgarria den horretara mugatzeak zaildu egiten duela emakume irakurle gazteak identifikatzea, zeinek zailtasun handiagoa izango baitute lesbianismoa haiei ere aplika dakiekeen aukera bezala har dezaten.<ref name=":0" /> ==== Lesbogurasotasuna ==== 2024ko hasieran, Frantzian, 33 gazte-albumetan lesbianekin harremana duten pertsonaiak agertu ziren, horien artean heren bat guraso lesbianak dituzten familia moduan. Gisa horretako lehenengo familiak, 1999an lehenik, eta 2012an ondoren, animalia [[Hominoidea|antropomorfo]] gisa agertu ziren, eta ama lesbianen adibide bat barne hartzen zuten hainbat familia-konfigurazio erakutsi zituzten.<ref name=":0" /> Lesbogurasotasuna animalia antropomorfoen bidez errepresentatzeko zailtasunetako bat zen animalia neutroek pertsonaia maskulinoak irudikatzeko balio dutela, eta emakumaek, berriz, feminitate-markatzaileen bidez egiten ziren, hala nola ile-matazak.<ref name=":0" /> Beraz, konbentzio horiek zaildu egiten zuten moda lesbikoaren aldakortasuna eta butch lesbianak irudikatzea.<ref name=":0" /> Guraso lesbianak dituzten giza familia baten lehen errepresentazioa guztientzako ezkontzaren aldeko legea bozkatu ondoren etorri zen, zeina homofobiaren aurkako elkarte batek eskatu baitzuen, hots, ALHERT-ek (Homofobiaren aurka jardun eta borrokatu Guztion Errespeturako Hezkuntzaren bidez). Elkarte hori haurren homofobiaren aurka borrokatzeko tresna pedagogiko gisa sortu zen, eta lesbogurasotasuna "onartu beharreko" ezberdintasun gisa aurkeztu zuen, eta ez zerbait ezdeusa bezala. Album ugari daude guraso lesbianak dituzten familiei buruzkoak; haietako lehenengoa, ''Jean a deux mamans'', 2004an atera zen, eta bikote lesbikoan, otso antropomorfoetan, ordezkaritza heterozentratua du. 2021ean kaleratutako ''Mes deux mamans'' albumak galdera lesbofobiari erantzun behar dion lesbianen alaba bat irudikatzen du; [[Sarah Ghelam]] ohartzen da lesbofobia agertarazteak interes pedagogikoa izan badezake ere, lesbogurasoen familiak albumaren publikotik kanpo uztea ere eragin dezakeela.<ref name=":0" /> === Fikzioa heldu gazteentzat === ==== 1970eko hamarkada ==== Rosa Guyren ''Ruby'' (1976) lanean, pertsonaia nagusia jatorri karibearreko neska gazte bat da. Beste neska batekin duen harremana deskribatzen du eleberriak. Sasoi hartan, baziren, halaber, pertsonaia lesbianak zituzten heldu gazteentzako eleberriak, hala nola [[Sandra Scoppettone]]<nowiki/>ren ''Happy Endings Are All Alike'' (1978). Egilearen hitzetan: “Ia ez naute elkarrizketatu, eta, elkarrizketatu nautenean, ez da positiboa izan”. Aldiz, Scoppettonek mutil gayei buruz idatzitako eleberria hobeto hartu zuten. 1970eko hamarkadan argitaratutako liburuetan maiz jorratzen zen gaietako bat da homosexualitatea "fase bat" izango zen ideia, edo ez dagoela amaiera zoriontsurik lesbianentzat, eta, oro har, bizimodu zaila zeramatela.<ref name="targeted">{{Cite web|abizena=Murphy|izenburua='Targeted' young adult fiction: the need for literature speaking to gay/lesbian and African-American youth|izena1=Julia|url=http://www.crowbold.com/homepage/topic5.htm|accessdate=4 mars 2007}}</ref> [[Fitxategi:JudyBlume2009(cropped).jpg|thumb|Judy Blume]] School Library Journal-ek ekarria:<blockquote>“1970eko hamarkadan, batez beste, LGBTIQ gaiari buruz argitaratutako liburu bat zegoen urte bakoitzeko. Liburu aitzindari horiek ondo idatzita egon arren eta kritika positiboak izan arren, pertsonaia gayak, kasurik onenean, bigarren mailakoak ziren, edo pertsonaia heterogeneo nagusiak erakarriak eta, kasurik okerrenean, indarkeriaren, irainen edo heriotzaren biktimak (auto-istripuak dira arau). Beren orientazio homosexuala kezkaz zalantzan jartzen zuten pertsonaia gazteek, sexu bereko pertsonenganako erakarpena, beren heldutasun sexualera, heldu heterosexualetara, eramaten zituen aldi baterako fase bat zela ondorioztatzen zuten beti".</blockquote>Judy Blume 1970eko hamarkadan katalizatzaile gisa aipatzen da askotan, haur-literaturan tabutzat hartzen diren gai gehiago (homosexualitatea, adibidez) sartzeko lan egiten baitzuen. Marion Zimmer Bradleyk luze garatu zituen genero harremanak 1962tik 1999ra argitaratutako ''Ténébreuse'' zientzia-fikzio-fantasia zikloan, non emakumeek beren independentzia konkistatu eta benetako nortasuna bilatu behar zuten, lesbiana, neutrala nahiz heterosexuala, amazonen komunitate askearen bidez, besteak beste. ==== 1980ko hamarkada ==== [[Nancy Garden]]<nowiki/>en ''Annie on my mind'' (1982) lanak elkarrez maitemintzen diren [[Bigarren hezkuntza|bigarren hezkuntzako]] bi neskatoren istorioa kontatzen du. 2000ko hamarkadan argitaratzen jarraitu zen eleberria aurrerapauso bat izan da homosexualitatearen gaian, heldu gazteentzako literaturan. Argitaletxe handienetako batek edizio koadernatu batean argitaratu zuen. Liburuan, iraunkorra den eta esploratzea merezi duen zerbait bezala ikusten da homosexualitatea, eta ez kontzeptu "finko" bat bezala. [[Kansas|Kansasen]], kultu-ministro batek ''Annie on my mind'' erretzeko labe publiko bat antolatu zuen, liburu hori eskola bateko liburutegi bati eman ondorioz sortutako eztabaida baten karietara.<ref name="NCAC">{{Cite web|izenburua=Books in Trouble: Annie on My Mind|argitaletxea=National Coalition Against Censorship|data=mai 1996|url=http://www.ncac.org/literature/related/19960501~USA~Books_in_Trouble_2.cfm}}</ref> ==== 1990eko hamarkada ==== Hamarkada hartan zehar, gora egin zuen lesbianismoari buruz heldu gazteentzat argitaratutako eleberrien kopuruak. ''Lark in the Morning'' (1991) eta ''Good Moon Rising'' lesbianen pertsonaiak biltzen dituzten bi eleberri argitaratu zituen [[Nancy Garden|Nancy Gardenek]], eta kritika positiboak jaso zituen; liburuak ondo saldu ziren. 1994an, M. E. Kerr-ek ''Deliver Us From Evie'' argitaratu zuen, eta publikoak harrera ona egin zion: arreba lesbiana bat duen haur bati buruzkoa. Hamarkada hartan argitaratutako beste liburu batzuk: [[Stacey Donovan]]<nowiki/>en ''Dive'' (1996), [[Nina Revoyr]]<nowiki/>ren ''The Necessary Hunger'' (1997), [[Jacqueline Wooger]]<nowiki/>ren ''The House You Pass On the Way'' (1997), Bett Williamsen ''Girl Walking Backwards'' (1998, hasieran heldu gazteentzat idatzi bazen ere, arrakasta izan zuen nerabeen artean), [[Ellen Wittlinger]]<nowiki/>ren Hard Love (1999) eta [[Paula Boock|Paula Boocken]] ''Dare Truth or Promise'' (1999). ==== 2000tik aurrera ==== [[Fitxategi:Littérature_YA_lesbienne_à_Violette_&_Co.jpg|thumb|Literatura lesbiana gazte heldua Violette and Co-n, 2024ko ekainean]] 1990eko hamarkadak mugarri izan zen heldu gazteentzako eleberrietan, gai lesbikoa jorratzen duten eleberrietan, eta, 2000z geroztik, liburu horien olatu bat iritsi zen merkatura. Gai lesbikoekiko publikoaren jarrera positiboagoa zen, eta gai lesbikoak hobeto onartzen ziren. 2000n, School Library Journal-ek ''Annie on my mind'' sartu zuen XX. mendeko eragin handieneko {{Nowrap|100 liburuen}} zerrendan.<ref name="SLJ 100">{{Cite web|abizena=Staff|izenburua=One Hundred Books that Shaped the Century|argitaletxea=[[School Library Journal]]|data=1 janvier 2000|url=http://www.schoollibraryjournal.com/index.asp?layout=article&articleId=CA153035|accessdate=25 février 2007}}</ref> Iraganean, liburu gehienek honela deskribatzen zituzten pertsona homosexualak: "Bizitza isolatua bizi dute, errealitatetik at, komunitate harrigarrikiro aktibo batean". Ondoren, liburuetan hain estigmatizatuak eta bananduak ez ziren pertsonaia gayak agertzen hasi ziren. [[Emily M. Danforth]]-en ''The Miseducation of Cameron Post'' (2012) heldu gazteentzako eleberri herrikoiak kontatzen du konbertsio-terapia bat jarraitzera [[Montana|Montanako]] kanpaleku batera bidalitako {{Nowrap|12 urteko}} neskato baten istorioa.<ref>{{Cite web|abizena=Sittenfeld|izenburua=The Best Novel About a "De-Gaying Camp" Ever Written|izena1=Curtis|data=8 février 2012|url=http://www.slate.com/articles/double_x/doublex/2012/02/the_miseducation_of_cameron_post_by_emily_danforth_a_conversation_between_the_writer_and_novelist_curtis_sittenfeld_.single.html}}</ref> 2016an, liburuaren egokitzapen zinematografikoa filmatzen hasi zen. Emakumeen homosexualitateari buruzko liburu gutxiago daude gizonezkoen homosexualitateari buruzkoak baino. Lesbiana eta bisexualen inguruko liburuen eskuragarritasuna 1960ko hamarkadatik hona handitu den arren, oraindik ere zaila da zuriak bakarrik ez diren pertsonaiak dituzten liburuak aurkitzea. === Fanfikzioak === Fanfikzioaren erdian, lesbianen arteko harremanak ''[[femlash]]'' izenez ezagutzen dira, hots, fan lesbianen komunitateak, kontsumitzen duten fikzio zinematografikoan eta telebistan dagoen errepresentazio falta eta errepresentazio txarrak zapuztuta daudenak. Hauek dira bikote ezagunenak: Xena / Gabrielle, ''[[xena: Warrior Princess|Xena gerlaria]]''; Buffy / Faith, ''[[Buffy the Vampire Slayer]];'' Waverly Earp / Nicole Haught'', Wynonna Earp''; Callie/Arizona, [[Grey's Anatomy|''Grey's Anatomy'']], eta Clark/Lexa, [[The 100 (telesaila)|''The 100'']].<ref name=":0" group="l" />. Aipatutakoak bezalako emakumezko pertsonaia indartsuei egiten die erreferentzia aukeraketak, baina baita lesbianak identifikatzen diren horiei ere.<ref name=":0" group="l" /> == Literaturaren inguruan == === Argitaletxeak === ==== Argitaletxe lesbianak eta gayak, LGBT ==== XX. mendearen amaierara arte, literatura lesbikoa edizio esklusiboki lesbikoak ziren zenbait argitaletxetan ardaztuta zegoen, baita [[Fandom|''fandom'']]-etan ere, zaleen online blogak.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Seajay|izenburua=The Backlash and Backlist|izena1=Carol|data=décembre 1994|kazeta=The Women's Review of Books}}</ref> Milurtekoaren hasieratik, ordea, argitaletxe lesbiko asko hasi ziren barne hartzen gizon eta emakume transen lanak, ahots [[Bisexualitate|bisexualenak]] eta [[Gay|gayenak]] eta argitaletxe nagusiek jaso ez zituzten queer-lanak. Gainera, pertsonaia eta gai lesbianak dituzten nobelak hobeto onartzen ziren ''mainstream'' izeneko edizioan. [[Fitxategi:Elizabeth_Sims_writing_2013_photo_by_Tom_Bender.jpg|thumb|Alyson Livres-ek [[Elizabeth Sims]]<nowiki/>en (argazkian) polizia-eleberri batzuk argitaratu ditu.]] [[Plainfield (Vermont)|Plainfieldeko]] ([[Vermont]]) Daughters, Inc. da lesbianen eta feministen liburuak argitaratzen hasi zen lehen argitaletxe lesbikoa, zeinak argitaratu baitzuen Rita Mae Brownen ''Rubyfruit Jungle''.<ref>{{Cite web|izenburua=Daughters, Inc.|data=8 août 2009|url=http://www.lesbianpoetryarchive.org/node/133|accessdate=6 juillet 2017}}</ref> Naiad Presse argitaletxeak jarraitu zion, eta Katherine V. Forrest-en ''Curious wine'' erromantze lesbikoa eta beste liburu asko argitaratu. Argitaletxea 2003an itxi zuten, {{Nowrap|31}} urteren ostean. [[Barbara Grier]] sortzailekideak Bella Books argitaletxe berriari helarazi zizkion bere liburuak eta haien kudeaketa. 2001ean sortu zen Bella Booksek Naïad Pressen katalogoa eskuratu zuen, [[Jane Rule]]<nowiki/>ren lan gehienak eta [[Karin Kallmaker]]<nowiki/>ren lan guztiak barne. Haien katalogoan 300 erromantze lesbiko, polizia-eleberri lesbiko eta erotismo lesbiko daude.  Lehen argitaletxeen artean, Spinsters Ink (hainbat alditan saldua, eta orain Bella Books-en integratua), [[Rising Tide Press]], Crossing Press, [[Kitchen Table Press]] eta [[New Victoria]] zeuden. Kasu askotan, emakume autoreek zuzentzen zituzten argitaletxe horiek, eta beren liburuak argitaletxe horiek argitaratzen zituzten, hala nola [[Barbara Wilson (writer)|Barbara Wilsonek]] Da Capo Press-en (gero Perseus Books Group-en parte izan zena) eta [[Joan Drury|Joan Druryk]] [[Spinsters Ink]]-en. Fikzio lesbikoen 2000ko hamarkadako prentsa etxe handienak Bella Books, Bold Strokes Books, and Regal Crest Enterprises dira. Bold Strokes Books 2005ean sortu zuten, eta polizia-eleberri gay eta lesbikoak eta maskulinoak, thrillerrak, zientzia fikzioa, abentura eleberriak eta LGBTIQ generoko beste hainbat liburu argitaratu izan ditu. Katalogoak 130 izenburu ditu. Regal Crest Enterprises 1999an sortu zuten, eta 150 lan baino gehiagoko katalogoa du; eleberri lesbikoak, poliziak, liburu erotikoak, zientzia fikzioa, fantasia eta sagak argitaratzen ditu. [[Alyson Books]] LGBTIQ egileetan espezializatu zen, eta hainbat titulu lesbiko ditu. Argitaletxe txikienen artean daude Bedazzled Ink, Bywater Books, Intaglio Publications, Sapphire Books Publishing, Supposed Crime, Ylva Publishing eta Ylva de publishing. Argitaletxe femenino batzuek fikzio lesbikoak ere argitaratzen dituzte, Firebrand Books-ek and Virago Press-ek, esaterako. ==== Editore ez-espezializatuak ==== Espezializatu gabeko editoreek, oro har, ez dute argitaratzen duten literaturaren izaera lesbikoa nabarmentzen: Paula Dumont idazle lesbianak [[Mireille Best|Mireille Besten]] lanak aipatzen ditu adibide gisa, eta Gallimard editoreak ez du izaera lesbikoa nabarmentzen. Haren ustez, editoreek hautu hori egiten dute uste dutelako kontakizun batek lesbianismoaz hitz egiten duela adierazteak irakurle heterosexualak uxatuko lituzkeela, eta irakurletza lesbikoa ez dela ekonomikoki bideragarria den liburu bat berak bakarrik egitea ahalbidetzeko bezain aberatsa.<ref name=":0" group="e" /> === Aldizkariak === Literatura lesbikoan espezializatutako lehen aldizkari frankofonoa Vlasta da, kolektibo franko-quebectar batek 1983ko apirilean sortua.<ref group="p">{{Cite aldizkari|izenburua=Années 1980|egilea1=Marie-Pierre Bourgeois|data=printemps 2022|kazeta=Well Well Well|alea=4}}</ref><ref name=":4" group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Eloit|izenburua=« Le bonheur était dans les pages de ce mensuel » : la naissance de la presse lesbienne et la fabrique d’un espace à soi (1976-1990)|orrialdeak=93|izena1=Ilana|data=2017|url=https://doi.org/10.3917/tdm.029.0093|kazeta=Le Temps des médias|liburukia=29|alea=2|issn=1764-2507|ISSN=2104-3671|doi=10.3917/tdm.029.0093|accessdate=2021-10-25}}</ref><ref group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Mazzone|izenburua=L'Édition lesbienne: un héritage du féminisme?|orrialdeak=363–373|izena1=Fanny|data=2006-08|url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/09639480600818532|kazeta=Modern & Contemporary France|liburukia=14|alea=3|issn=0963-9489|ISSN=1469-9869|doi=10.1080/09639480600818532|accessdate=2022-07-22}}</ref> === Azterketa-eremua === == Literatura lesbikoari buruzko txostenak == === Lesbianak === ''Lettre à l'Amazone'' lanean, [[Natalie Clifford Barney]]<nowiki/>ri eta [[Safo|Safori]] zuzendutako meditazio poetikoan, [[Marina Tsetaeva]]<nowiki/>k literatura lesbikoaren papera nabarmentzen du lesbianen artean dagoen “komunioa” agerian uzten duen espazio gisa.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Marx|izenburua=« J’ai lu votre livre »|izena1=Marion|data=2022-07-13|url=https://journals.openedition.org/glad/4362|kazeta=[[Revue GLAD!|GLAD!. Revue sur le langage, le genre, les sexualités]]|alea=12|issn=2551-0819|doi=10.4000/glad.4362|accessdate=2022-07-21}}</ref> [[Paula Dumont]]<nowiki/>en arabera, literatura lesbikoa nekez zabaltzen da lesbianen komunitatean; izan ere, argitaletxeen hoztasunak zaildu egiten du argitaratzen duten literatura lesbikoa hala identifikatzea, hau da, literatura lesbiko gisa; [[Suzette Robichon]], Violette and Co liburu-denda lesbikoaren jabeak, literatura lesbikoari eskainitako ''Gouinement Lundi'' programan, literatura lesbikoaren bilaketa altxorraren bilaketarekin parekatzen zuen.<ref>{{Cite web|abizena=Hammé|izenburua=Littératures lesbiennes : une visibilité nouvelle ?|izena1=Juliette|data=2022-03-28|url=https://gouinementlundi.fr/2022/03/litteratures-lesbiennes-une-visibilite-nouvelle/|accessdate=2022-07-27}}</ref> Mélanie Bourdaa ikerlariak dioenez, fanfikziozko komunitate lesbikoak, non bakoitza idazlea eta irakurlea izan daitekeen, oso lotuak daude elkarri, fanfikzioaren praktika arruntari lotutako pertenentzia sentimendu indartsu batekin. XXI. mendearen bigarren erdian, literatura lesbikoa zabaldu eta idazten ari da aldizkari lesbikoetan, hala nola Vlasta edo Lesbia magazine (frantsesez). XXI. mendean, lesbianek Internet erabiltzen dute, bereziki sare sozialak ([[Twitter]], [[Instagram]]) eta irakurketa blogak, literatura lesbikoari balioa emateko asmoz. === Emakume idazleak === Modu irekian lesbianak diren idazleek uste dute murriztailea dela haien lanak literatura lesbiko gisa ezaugarritzea: Jocelyne François, adibidez, beldur da, bere lanak literatura lesbiko gisa ezaugarrituz gero, literatura globaletik kentzea izan daitekeela, batetik, eta, bestetik, bere irismena mugatzea, hots, bere horretan testu-lana dena narratiba lesbikoaren atzean geratzea. Pertsonaia eta harreman lesbikoak barnebiltzen dituen literatura mendebaldeko gizarteko korronte nagusian hobeto onartua denez, literatura lesbikoarentzat kategoria ezberdin bat dagoela dudan jartzen dute zenbait idazlek eta literatur kritikarik. “Inoiz ez dut ulertu zergatik suposatzen den fikzio heterogeneoa guztiontzat dela, baina pertsonaia gay bat barne hartzen duen edo gay esperientzia bat duen zerbait queer-entzat baino ez”, dio [[Jeanette Winterson|Jeanette Wintersonek]], 1985eko ''Oranges are not the only fruit'' eleberriaren egileak.<ref name="interview">{{Cite web|abizena=Winterson|izenburua=Oranges Are Not The Only Fruit|izena1=Jeanette|data=21 mars 1985|url=http://www.jeanettewinterson.com/pages/content/index.asp?PageID=50|accessdate=20 août 2010}}</ref> == Literatura lesbikoaren ezaugarriak == === Motibo literarioak === ==== Ura, desio lesbikoaren eta maitaleen gorputzaren metafora gisa ==== [[Marta Segarra|Marta Segarrak]] uraren, eta bereziki itsasoaren, metaforaren nonahiko presentzia nabarmentzen du, bereziki [[Renée Vivien]], Lucie Delarue-Mardrus eta [[Colette|Coletteren]] lanetan, bai maitaleen gorputza izendatzeko, bai, modu abstraktuagoan, desira lesbikoa izendatzeko.<ref name=":0" group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Segarra|izenburua=Pour une généalogie de la littérature lesbienne française|izena1=Marta|data=2019-12|url=http://rua.ua.es/dspace/handle/10045/100417|kazeta=Feminismo/s|alea=34|issn=1696-8166|doi=10.14198/fem.2019.34.04|accessdate=2022-07-22}}</ref> ==== Erotismoaren idazkera ==== Literatura lesbikoan, sakoneko joera bat baino gehiago dago, erotismoaren idazkerari dagokionez: alde batetik, emakume batzuek, bereziki 70eko hamarkadara arte, sexualitate bat deskribatzen dute, Aurore Turbiau ikerlariak “samurra eta erreboltaria” gisa kalifikatzen duena; beste batzuek, berriz, indarkeriak eta [[Kanibalismo|kanibalismoak]] zikindutako sexualitate bat idazten dute, hala nola [[Renée Vivien|Renée Vivienek]], [[Lucie Delarue-Mardrus|Lucie Delarue-Mardrusek]], [[Violette Leduc|Violette Leducek]] edo [[Monique Wittig|Monique Wittigek]]. === Komunitate linguistikoaren arabera === ==== Ingelesa ==== ==== Alemana ==== ==== Espainola ==== [[Elena Fortún|Elena Fortun]] idazleak lesbianismoaren gaia jorratzen du. 1984ko ''Acrópolis'' eleberrian, esaterako, Madrilgo Círculo Sáfico aipatu zuen [[Rosa Chacel|Rosa Chacelek]].<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Moreno-Lago|izenburua=Indicios y espacios literarios para la reconstrucción del círculo sáfico madrileño en las obras de Elena Fortún, Rosa Chacel y Victorina Durán|orrialdeak=211–236|izena1=Eva|data=2021-01-21|url=https://feminismos.ua.es/article/view/2021-n37-indicios-y-espacios-literarios-para-la-reconstruccion-d|kazeta=Feminismo/s|alea=37|issn=1989-9998|doi=10.14198/fem.2021.37.09}}</ref> ==== Frantsesa ==== === Generoaren arabera === ==== Erromantzea ==== Erromantze-lanak iraindu egiten dira maiz, eta erromantze lesbikoak ez dio arau horri ihes egiten; Frantzian, nagusiki, argitaletxe espezializatuek argitaratzen dute erromantze lesbikoa, izan argitaletxe lesbianak nahiz LGBT+ argitaletxeak, hala nola KTM éditions, Dans l'Engrenage edo Reines de Coeur.<ref group="p">{{Cite aldizkari|izenburua=La romance lesbienne est-elle moins frivole qu’on ne l’imagine ?|egilea1=Isabelle B. Price|data=août 2022|kazeta=[[Jeanne Magazine]]}}</ref> == Lan aipagarriak == * ''Le Puits de solitude'', [[Radclyffe Hall]] (1928) * ''Le Bois de la nuit'', [[Djuna Barnes]] (1936) * ''The Price of Salt'', [[Patricia Highsmith]] (1952) – aka ''Carol'' (1990) * ''Spring Fire'', Vin Packer (1952) * ''[[Rempart des Béguines]]'', [[Françoise Mallet-Joris]] (1952) * [[Monique Wittig|''Thérèse et Isabelle'', Violette Leduc]] (1954-1966-2000) * [[Monique Wittig|''Ravages'', Violette Leduc]] (1955-2023) * ''[[Chocolates for Breakfast]]'', [[Pamela Moore (author)]] (1957) * ''[[The Beebo Brinker Chronicles]]'', Ann Bannon (1957–1962) * ''[[Desert of the Heart]]'', [[Jane Rule]] (1964) * [[Monique Wittig|''La Bâtarde'', Violette Leduc]] (1964) * ''Les Guérillères'', [[Monique Wittig]], (1969) * ''[[Patience & Sarah]]'', Isabel Miller (1971) * ''[[Rubyfruit Jungle]]'', [[Rita Mae Brown]] (1973) * ''[[Annie on My Mind]]'', [[Nancy Garden]] (1982) * ''[[The Swashbuckler]]'', [[Lee Lynch (author)|Lee Lynch]] (1983) * ''[[Oranges Are Not the Only Fruit]]'', [[Jeanette Winterson]] (1985) * ''Memory Board'', [[Jane Rule]] (1985) * ''[[Send My Roots Rain]]'', [[Ibis Gómez-Vega]] (1991) * ''[[Mari-mutil handi baten bluesa|Stone Butch Blues]]'', [[Leslie Feinberg]] (1993) * ''[[Along the Journey River]]'', [[Carole LaFavor]] (1996) * ''[[Memory Mambo]]'', [[Achy Obejas]] (1996) * ''Caresser le velours'', Sarah Waters (1998) * ''Du bout des doigts'', Sarah Waters (2002) * ''Garis Tepi Seorang Lesbian'', [[Herlinatiens]] (2003) * ''[[Southland (novel)|Southland]]'', [[Nina Revoyr]] (2003) * ''[[Sugar Rush (novel)|Sugar Rush]]'', [[Julie Burchill]] (2004) * ''Ash'', Malinda Lo (2009) == Emakume autore nabarmenak (ordena alfabetikoan) == {{Div col}} * [[Sarah Aldridge]] * [[Ann Bannon]] * [[Natalie Barney]] * [[Becky Birtha]] * [[Rita Mae Brown]] * [[Julie Burchill]] * [[Jessie Chandler]] * [[Abha Dawesar]] * [[Ellen DeGeneres]] * [[Emma Donoghue]] * [[Sarah Dreher]] * [[Lillian Faderman]] * [[Katherine V. Forrest]] * [[Jocelyne François]] * [[Elena Fortún]] * [[Jeanne Galzy]] * [[Nancy Garden]] * [[Soph Galustian]] * [[Alicia Gaspar de Alba]] * [[Ibis Gómez-Vega]] * [[Nicola Griffith]] * [[Rosa Guy]] * [[Radclyffe Hall]] * [[Bertha Harris]] * [[Ellen Hart]] * [[Kameron Hurley]] * [[Karin Kallmaker]] * [[Lori L. Lake]] * [[Violette Leduc]] * [[Carole LaFavor]] * [[Malinda Lo]] * [[Audre Lorde]] * [[Lee Lynch (author)|Lee Lynch]] * [[Ann-Marie MacDonald]] * [[Marijane Meaker]]; publiée aussi sous les pseudonymes: ** Ann Aldrich ** Mary James ** M. E. Kerr ** Vin Packer ** Laura Winston * [[Val McDermid]] * [[Qiu Miaojin]] * [[Achy Obejas]] * [[Julie Anne Peters]] * [[Radclyffe]] (publiée aussi sous L. L. Raand) * [[Nina Revoyr]] * [[Adrienne Rich]] * [[Jane Rule]] * [[Joanna Russ]] * [[Sappho]] * [[May Sarton]] * [[Sarah Schulman]] * [[Sandra Scoppettone]] * [[Merry Shannon]] * [[Gertrude Stein]] * [[tatiana de la tierra]] * [[Michelle Tea]] * [[Valerie Taylor (novelist)|Valerie Taylor]] * [[Tereska Torrès]] * [[Wu Tsao]] * [[Kitty Tsui]] * [[Renée Vivien]] * [[Ebine Yamaji]] * [[Nobuko Yoshiya]] * [[Sarah Waters]] * [[Jeanette Winterson]] * [[Monique Wittig]] * [[Jacqueline Woodson]] * [[Samar Yazbek]]{{Div col end}} == Oharrak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Erreferentziak == === Literatura lesbikoari buruzko erreferentziazko liburuak === * Alexandre Antolin, Une censure éditoriale : Ravages de Violette Leduc, Lyon, Presses universitaires de Lyon, 2023, 490 p. (ISBN 978-2-7297-1391-1) * Camille Aurégan-Foucault, ''Poésie lesbienne: place d'un genre marginal dans la construction d'une identité marginale'', mémoire de master 1, Rennes, Sciences Po Rennes, 2022, 76 p. [Big Tata (page consultée le 24 mai 2023)] * Manon Berthier, Alex Lachkar, Camille Islert, Aurore Turbiau et Alexandre Antolin, Ecrire à l'encre violette : littératures lesbiennes en France de 1900 à nos jours, Le Cavalier Bleu, 2022 (ISBN 979-10-318-0516-0, OCLC 1310155646, lire en ligne) * Mariève Maréchal, ''Conjurer l'absence: pratiques du tiers espace dans les littératures lesbiennes francophones'', thèse de doctorat, Ottawa, Université d'Ottawa, 2018 * Jennifer Waelti-Walters, Damned women : lesbians in French novels, 1796-1996, McGill-Queen's University Press, 2000 (ISBN 978-0-7735-6857-0 et 0-7735-6857-3, OCLC 180773090, lire en ligne) * Elisa Walter, ''Poétique de Renée Vivien: entre spiritualité et désir'', mémoire de master 1, Paris, [[Sorbona Unibertsitatea|Sorbonne Université]], 2021, 87 p. [Big Tata (page consultée le 24 mai 2023)] {{Erreferentzia zerrenda}} * Paula Dumont, Entre femmes, t. IV, 2022 (ISBN 978-2-343-24808-0, OCLC 904241037, lire en ligne) * Manon Bochet-Marquis, Lesbiennes et subversions des genres littéraires : pour un renouveau de la figure littéraire saphique, mémoire de master 2, Genre, littératures, cultures, Lyon, Université Lumière Lyon 2, 2021 * Paula Dumont, Entre femmes, t. III, 2020 (ISBN 978-2-343-05470-4, 2-343-05470-3 et 978-2-343-16885-2, OCLC 904241037, lire en ligne) * Paula Dumont, Entre femmes, t. II, 2019 (ISBN 978-2-343-05470-4, 2-343-05470-3 et 978-2-343-16885-2, OCLC 904241037, lire en ligne) * {{En}} Jodie Medd, ''The Cambridge Companion to Lesbian Literature'', Cambridge University Press, 2016 * Paula Dumont, Entre femmes, t. I, 2015 (ISBN 978-2-343-05470-4, 2-343-05470-3 et 978-2-343-16885-2, OCLC 904241037, lire en ligne) * Myriam Robic, Femmes damnées : saphisme et poésie (1846-1889), 2012 (ISBN 978-2-8124-0604-1 et 2-8124-0604-6, OCLC 811124766, lire en ligne) * Phyllis M. Betz, The lesbian fantastic : a critical study of science fiction, fantasy, paranormal and gothic writings, McFarland, 2011 (ISBN 978-0-7864-5885-1 et 0-7864-5885-2, OCLC 689522303, lire en ligne) * {{En}} Meredith Miller, ''Historical Dictionary of Lesbian Literature'', Scarecrow Press, 2006 * (pt) Lúcia Facco, As heroínas saem do armário : literatura lésbica contemporânea, Edições GLS, 2003 (ISBN 85-86755-38-9 et 978-85-86755-38-5, OCLC 56192333, lire en ligne) * {{En}} Terry Castle, ''The Literature of Lesbianism: A Historical Anthology from Ariosto to Stonewall'', Columbia University Press, 2003 * Marie-Jo Bonnet, Les Deux Amies : essai sur le couple de femmes dans l'art, Paris, éditions Blanche, 2000, 305 p. (ISBN 2-911621-94-8) * (en) Marilyn R. Farwell, Heterosexual plots and lesbian narratives, New York University Press, 1996 (ISBN 978-0-8147-2884-0 et 0-8147-2884-7, OCLC 859686382, lire en ligne) * François, ... Lecercle et Impr. IME), Sapho : les fictions du désir, 1546-1937, Hachette supérieur, 1994 (ISBN 2-01-019635-X et 978-2-01-019635-5, OCLC 464190228, lire en ligne) * (en) Karla Jay et Joanne Glasgow, Lesbian texts and contexts : radical revisions, New York University Press, 1990 (ISBN 0-8147-4175-4, 978-0-8147-4175-7 et 0-8147-4177-0, OCLC 21040860, lire en ligne) * (en) Bonnie Zimmerman, The safe sea of women : lesbian fiction, 1969-1989, Beacon Press, 1990 (ISBN 0-8070-7904-9, 978-0-8070-7904-1 et 0-8070-7913-8, OCLC 22171701, lire en ligne) {{Erreferentzia zerrenda}} * Beste lan batzuk {{Erreferentzia zerrenda}} === Beste argitalpen batzuk === {{Erreferentzia zerrenda}} === Unibertsitate-argitalpenak === {{Erreferentzia zerrenda}} === Argitalpen lesbianak === === Prentsa === {{Erreferentzia zerrenda}} === Beste erreferentzia batzuk === {{Erreferentzia zerrenda}} == Bibliografia == === Orokorra === * Paula Dumont, Entre femmes, t. IV, 2022 (ISBN 978-2-343-24808-0, OCLC 904241037, lire en ligne) * Manon Bochet-Marquis, Lesbiennes et subversions des genres littéraires : pour un renouveau de la figure littéraire saphique, mémoire de master 2, Genre, littératures, cultures, Lyon, Université Lumière Lyon 2, 2021 * Paula Dumont, Entre femmes, t. III, 2020 (ISBN 978-2-343-05470-4, 2-343-05470-3 et 978-2-343-16885-2, OCLC 904241037, lire en ligne) * Paula Dumont, Entre femmes, t. II, 2019 (ISBN 978-2-343-05470-4, 2-343-05470-3 et 978-2-343-16885-2, OCLC 904241037, lire en ligne) * {{En}} Jodie Medd, ''The Cambridge Companion to Lesbian Literature'', Cambridge University Press, 2016 * Paula Dumont, Entre femmes, t. I, 2015 (ISBN 978-2-343-05470-4, 2-343-05470-3 et 978-2-343-16885-2, OCLC 904241037, lire en ligne) * Myriam Robic, Femmes damnées : saphisme et poésie (1846-1889), 2012 (ISBN 978-2-8124-0604-1 et 2-8124-0604-6, OCLC 811124766, lire en ligne) * Phyllis M. Betz, The lesbian fantastic : a critical study of science fiction, fantasy, paranormal and gothic writings, McFarland, 2011 (ISBN 978-0-7864-5885-1 et 0-7864-5885-2, OCLC 689522303, lire en ligne) * {{En}} Meredith Miller, ''Historical Dictionary of Lesbian Literature'', Scarecrow Press, 2006 * (pt) Lúcia Facco, As heroínas saem do armário : literatura lésbica contemporânea, Edições GLS, 2003 (ISBN 85-86755-38-9 et 978-85-86755-38-5, OCLC 56192333, lire en ligne) * {{En}} Terry Castle, ''The Literature of Lesbianism: A Historical Anthology from Ariosto to Stonewall'', Columbia University Press, 2003 * Marie-Jo Bonnet, Les Deux Amies : essai sur le couple de femmes dans l'art, Paris, éditions Blanche, 2000, 305 p. (ISBN 2-911621-94-8) * (en) Marilyn R. Farwell, Heterosexual plots and lesbian narratives, New York University Press, 1996 (ISBN 978-0-8147-2884-0 et 0-8147-2884-7, OCLC 859686382, lire en ligne) * François, ... Lecercle et Impr. IME), Sapho : les fictions du désir, 1546-1937, Hachette supérieur, 1994 (ISBN 2-01-019635-X et 978-2-01-019635-5, OCLC 464190228, lire en ligne) * (en) Karla Jay et Joanne Glasgow, Lesbian texts and contexts : radical revisions, New York University Press, 1990 (ISBN 0-8147-4175-4, 978-0-8147-4175-7 et 0-8147-4177-0, OCLC 21040860, lire en ligne) * (en) Bonnie Zimmerman, The safe sea of women : lesbian fiction, 1969-1989, Beacon Press, 1990 (ISBN 0-8070-7904-9, 978-0-8070-7904-1 et 0-8070-7913-8, OCLC 22171701, lire en ligne) === Ingelesezko literatura === * Amy Jeffrey, Space and Irish lesbian fiction : towards a queer liminality, 2022 (ISBN 978-1-000-59444-7, 1-000-59444-0 et 978-1-003-17650-3, OCLC 1314430431, lire en ligne) * (en) Michelle Ann Abate, Karly Marie Grice et Christine N. Stamper, "Suffering Sappho!" : lesbian content and queer female characters in comics, 2022 (ISBN 978-0-367-70437-7 et 0-367-70437-4, OCLC 1263790392) * {{En}} Devon W. Carbado, ''Black Like Us: A Century of Lesbian, Gay, and Bisexual African American Fiction'', Cleis Press, 2011 === Frantsesezko literatura === * Alexandre Antolin, Une censure éditoriale : Ravages de Violette Leduc, Lyon, Presses universitaires de Lyon, 2023, 490 p. (ISBN 978-2-7297-1391-1) * Camille Aurégan-Foucault, ''Poésie lesbienne: place d'un genre marginal dans la construction d'une identité marginale'', mémoire de master 1, Rennes, Sciences Po Rennes, 2022, 76 p. [Big Tata (page consultée le 24 mai 2023)] * Manon Berthier, Alex Lachkar, Camille Islert, Aurore Turbiau et Alexandre Antolin, Ecrire à l'encre violette : littératures lesbiennes en France de 1900 à nos jours, Le Cavalier Bleu, 2022 (ISBN 979-10-318-0516-0, OCLC 1310155646, lire en ligne) * Mariève Maréchal, ''Conjurer l'absence: pratiques du tiers espace dans les littératures lesbiennes francophones'', thèse de doctorat, Ottawa, Université d'Ottawa, 2018 * Jennifer Waelti-Walters, Damned women : lesbians in French novels, 1796-1996, McGill-Queen's University Press, 2000 (ISBN 978-0-7735-6857-0 et 0-7735-6857-3, OCLC 180773090, lire en ligne) * Elisa Walter, ''Poétique de Renée Vivien: entre spiritualité et désir'', mémoire de master 1, Paris, [[Sorbona Unibertsitatea|Sorbonne Université]], 2021, 87 p. [Big Tata (page consultée le 24 mai 2023)] === Gaztelaniazko literatura === * (es) Yasmina Romero Morales et Paula Cabrera Castro, Amor impossibilis : textos y pretextos de escritoras españolas (s. XX-XXI), Alfar, 2022 (ISBN 978-84-7898-946-1 et 84-7898-946-3, OCLC 1336497390, lire en ligne) * Laura A. Arnés, Ficciones lesbianas: literatura y afectos en la cultura argentina, Madreselva, coll. « Colección Orlando », 2016 (ISBN 978-987-3861-07-9) * (en) Nancy Vosburg et Jacky Collins, Lesbian realities/lesbian fictions in contemporary Spain, Rowman & Littlefield Pub. Group, 2011 (ISBN 978-1-61148-021-4, 1-61148-021-3 et 1-283-05479-5, OCLC 710974715, lire en ligne) == Ikus, gainera == === Lotutako artikuluak === * Lesbianen literatura ** Ameriketako Estatu Batuetako literatura lesbiana beltza ** Lambda Literary Award for Lesbian Fiction ** Lesbian pulp fiction * LGBT literatura ** LGBT argitaletxea ** Yuri (generoa) ** {{Ill|Littérature bisexuelle}} ** Gay literatura * Homosexualitatea literaturan ** {{Ill|Liste de livres comportant des relations sexuelles entre femmes}} ** LGBT zientzia fikzioan ** {{Ill|Liste de fiction sur des thèmes LGBT}} * [[Literatura feminista]] * [[Literatura erotikoa|Literatura eta sexualitatea]] === Kanpo estekak === ==== Analisiak ==== * [http://www.lorillake.com/HerstoryPortal.html Lesbiennes Fiction Herstory] Lori L. Lake website * [https://web.archive.org/web/20170510085146/http://gem.greenwood.com/wse/wsePrint.jsp?id=id395 ''Lesbienne de Littérature''] by Penelope J. Engelbrecht, from Women's Studies Encyclopedia, 1999, vol. 2, {{P.|852–856}}, Greenwood Press (2002) (archive) * [http://outhistory.org/exhibits/show/lesbian-in-literature/history ''Les Lesbiennes dans la Littérature''] par Barbara Grier, 1981, (3e éd.), Naïade de la Presse, à OutHistory * {{Cite web|abizena=Hammé|izenburua=Littératures lesbiennes : une visibilité nouvelle ?|izena1=Juliette|url=https://gouinementlundi.fr/2022/03/litteratures-lesbiennes-une-visibilite-nouvelle/}} ==== Obrak ==== * [https://www.goodreads.com/genres/lesbian-literature Littérature lesbienne], Goodreads * [http://www.sapphirebooks.com/ Lesbienne de Littérature], Sapphire Books (lesbian books publisher, founded 2010) * [http://www.goldencrown.org/ Lesbienne de Littérature], Golden Crown Literary Society * [http://www.thelesbianreview.com Lesbiennes Livres], The Lesbian Review * [https://web.archive.org/web/20170619072602/http://lesbianmysteries.com/ Lesbiennes Mystères], Bee Cliff Press (artxiboa) * [http://lesbiansovereverything.com Lesbiennes Sur Tout] (istorio lesbianak eta plataforma) [[Kategoria:Literaturaren historia]] [[Kategoria:Literatura]] [[Kategoria:Lesbianismoa]] [[Kategoria:LGTB saiakerak]] [[Kategoria:Gainbegiratu gabeko itzulpenak]] <references group="v" /> <references group="u" /> <references group="r" /> <references group="o" /> <references group="p" /> <references group="l" /> q4adu94vwt8mgtyax2p5izyg1auv289 9998943 9998935 2024-12-13T19:11:44Z Andremendea 142257 9998943 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Literatura lesbikoa''' literaturaren azpigenero bat da, eta ikuspuntu lesbiko batetik jorratzen ditu gaiak eta idatziak. Poesia, antzerkia eta [[:kategoria:Fikziozko lesbianak|pertsonaia lesbianak]] ardatz dituzten eleberriak eta [[Eleberri grafiko|eleberri grafikoak]] biltzen ditu, eta interes lesbikoko gaiei buruzko ez-fikzioa da, oro har. Kategoria honetan kokatzen diren fikziozko lanak mota guztietakoak izan daitezke, hala nola fikzio historikoa, [[Zientzia-fikzio|zientzia fikzioa]], fantasia, horrorea eta erromantzea, eta publiko gazte, nerabe edo helduarentzat egiten dira. Literatura lesbikoaren perimetro zehatza zein den eztabaidagai bada ere, autoreen identitatearen, kontakizunen harreraren edo jorratutako gaien arabera, bi konstante daude: gizonek eta gizonentzat idatzitako irudikapen lesbiko [[Fetitxismo sexual|fetitxistatzaileak]] baztertzea, eta idazkietan identitate lesbikoaren eraikuntza erdigunean jartzea. Literatura lesbikoaren bilakaera lesbianismoaren onarpenaren bilakaeraren araberakoa izan da, oro har: XX. mendearen hasieran ezkutukoa, konfidentziala eta zentsuratua bazen ere, jorratutako gaiek [[Mugimendu homosexualak|LGBT]] mugimenduaren eta, oro har, feminismoaren eta, bereziki, lesbianismoaren une handien bilakaeraren araberako bilakaera izan dute. Bereziki, lesbianismoaren gaia, [[damnazio]] gisa, non kontakizuna heroien heriotzarekin amaitzen den, ezabatu egiten dira tokia uzteko istorio zoriontsuei (erromantzeak, haur eta heldu gazteentzako literatura), ingurune lesbikoaren politizazioarekin lotura sendoa mantenduz. == Definizioa == Literatuta lesbikoaren esparrua eztabaidagaia da: emakume idazleen identitatea, jorratutako gaiak, eta publikoa, objektiboa nahiz erreala, dira haren inguruak definitzeko erabilitako hiru irizpideak. ''Écrire à l'encre violette - Littératures lesbiennes en France de 1900 à nos jours'' (Tinta morez idaztea - Lesbianen literaturak 1900etik gaur egunera arte Frantzian) lana egiten aritu diren ikertzaileek 2022an ziotenez, literatura lesbikoa ez dute emakume idazle lesbianek soilik idazten, badira beste emakume batzuk ere, modu irekian [[Bisexualitate|bisexualak]] eta [[Pansexualitate|pansexualak]] direnak, presio sozial lesbofoboarengatik sexu-joera zehaztu gabe ezkontza heterosexualera jotzen dutenak. Aitzitik, ikerlari horientzat ez da pertinentea literatura lesbikoan sartzea, emakume idazle lesbianak izanagatik, haien lanetan ez dihardutenak emakumeen arteko harremanez, hala nola [[Marguerite Yourcenar]].<ref name=":0" group="v" /> Literatuta lesbikoaren beste ikuskera batzuk gehiago zentratzen dira landutako gai literarioetan emakume idazleen identitatean baino. Hala, ''[[:fr:La_Pensée_straight|La Pensée straight]]'' lanean (1992), [[Monique Wittig]] idazle eta margolari lesbianak [[Marcel Proust|Marcel Prousten]] ''[[À la recherche du temps perdu]]'' eta [[Djuna Barnes|Djuna Barnesen]] ''Le Bois de la nuit'' literatura lesbikoaren parte ditu, bi lan horiek lesbiana eta emakumea baitarabiltzate unibertsaltasunerako abiapuntu gisa.<ref group="u" name=":0">{{Cite aldizkari|abizena=Segarra|izenburua=Pour une généalogie de la littérature lesbienne française|izena1=Marta|data=2019-12|url=http://rua.ua.es/dspace/handle/10045/100417|kazeta=Feminismo/s|alea=34|issn=1696-8166|doi=10.14198/fem.2019.34.04|accessdate=2022-07-22}}</ref> [[Marilyn R. Farwell|Marilyn R.Farwell]] literatura irakasleak ''Heterosexual Plots & Lesbian Narrative'' lanean (1996) proposatzen du literatura lesbikoa definitzea narrazio heterosexualaren hiru zutabeetako bat bera ere errespetatzen ez duten kontakizunen multzo gisa, hau da, maitasun harreman heterosexualak, emakumeen pasibotasunaren aurka dauden gizonen jarduera eta emakumeen bakartzearen aurka dauden harreman sare maskulinoen presentzia.<ref group="u">{{Cite web|abizena=d'Épinglé·es|izenburua=Sarah Ghelam — Où sont les lesbiennes ?|izena1=L'équipe|url=https://epinglez.hypotheses.org/934|accessdate=2021-09-01}}</ref> Beste ikerlari batzuek, hala nola [[Terry Castle]]<nowiki/>k, [[Elizabeth Meese]]<nowiki/>k edo [[Susan Lancer|Susan Lance]]<nowiki/>k, jorratutako ikuspuntuan oinarritutako literatura lesbikoaren definizio bat proposatzen dute. Alderantziz, lanen edukia irizpide erabakigarria izan daiteke, halaber, obrak literatura lesbikotik baztertzeko. 2019an, [[Marta Segarra]] genero eta literatura frankofonoko ikerlariak baztertu egin zituen lesbianismoa inmoral eta kriminal gisa aurkezten duten istorioak, baina ''[[À la recherche du temps perdu]]'' lanak eztabaida eragin zuen: ''Écrire à l'encre violette''-eko emakume ikertzaileentzat, ez baita literatura lesbikoa; izan ere, haientzat, lesbianismoa aitzakia baizik ez baita errealitatean [[homosexualitate]] maskulinoaz jarduteko.<ref name=":0" group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Segarra|izenburua=Pour une généalogie de la littérature lesbienne française|izena1=Marta|data=2019-12|url=http://rua.ua.es/dspace/handle/10045/100417|kazeta=Feminismo/s|alea=34|issn=1696-8166|doi=10.14198/fem.2019.34.04|accessdate=2022-07-22}}</ref> Aldiz, [[Laure Murat]] historialari eta idazlearen edo Wittigen iritziz, subjektu lesbikoa sarrera puntu gisa planteatu behar da gero unibertsalizatzeko, ikerketak subjektu lesbikoaren eraikuntza formal eta autonomo bat planteatzeko. Literatura lesbikoaren definizioaren konstante bat da baztertzea ikusle gizonezkoentzat idatzitako harreman lesbikoak ''fetitxizatzen'' dituzten fikzio ''voyeuristak''; hala ere, ez dago itxita [[Begirada maskulino|begirada maskulinoarekiko]] mendetasunaren eta lesbianek lesbianentzat egindako sexualitate lesbikoaren adierazpen denaren arteko muga.<ref name=":0" group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Segarra|izenburua=Pour une généalogie de la littérature lesbienne française|izena1=Marta|data=2019-12|url=http://rua.ua.es/dspace/handle/10045/100417|kazeta=Feminismo/s|alea=34|issn=1696-8166|doi=10.14198/fem.2019.34.04|accessdate=2022-07-22}}</ref> Publiko''a''ren irizpideak, izan zorrotza edo izan obra benetan bereganatzen duena, ahalbidetzen du literatura lesbikoan sartzea pertsona heterosexualek idatzitako nobelak eta ''a priori'' gai lesbikorik ez duten nobelak, Anne Paulyren ''Avant que j'oublie'' eta Mathilde Forgeten ''À la demande d'un tiers,'' kasu. [[Marta Segarra|Marta Segarrak]] hiru irizpide horien sintesi bat proposatzen du literatura lesbikoaren definizio gisa: “Obren corpus bat da, orokorrean emakumeek idatziak, baina baita gizonek ere batzuetan, eta emakumeen arteko harreman afektibo eta homoerotikoetan jartzen dute arreta, bai edukian, bai forman”.<ref name=":0" group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Segarra|izenburua=Pour une généalogie de la littérature lesbienne française|izena1=Marta|data=2019-12|url=http://rua.ua.es/dspace/handle/10045/100417|kazeta=Feminismo/s|alea=34|issn=1696-8166|doi=10.14198/fem.2019.34.04|accessdate=2022-07-22}}</ref> Irizpide anitzeko ikuspegia erabiltzen dute, halaber, ''Écrire à l'encre violette''-eko ikertzaileek''.'' Azkenik, [[Laure Murat]]<nowiki/>ek proposatzen du definiziorik murriztaileena: “Identitate lesbikoaren eraikuntza historikoki baimendu, landu eta egituratu izana komunean duten” lanak dira. Definizio horrek aukera ematen dio, batetik, eztabaidagai diren idatziak bertatik ateratzeko eta literatura lesbikoan sartzeari dagokionez adostasuna eragiten duten kontakizunetan zentratzeko eta, bestetik, kategoria horren dimentsio politikoa azpimarratzeko. == Historia == === Aitzindariak: emakumeen arteko maitasuna idaztea "lesbikoa" ez zenean existitzen === ==== Sappho ==== [[Fitxategi:Godward-In_the_Days_of_Sappho-1904.jpg|thumb|[[Lesbos|Lesbosko]] [[Safo]], 1904ko pintura batean John William Godwardek irudikatua, ''[[Lesbianismo|lesbiana]]'' terminoaren jatorrian da<ref name="oed">"Lesbian", [http://dictionary.oed.com/ Oxford English Dictionary], Second Edition, 1989. Retrieved on January 7, 2009.</ref>]] Literatura lesbikoaren funtsezko lana Lesbosko [[Safo]]<nowiki/>ren poesia da, K.A. VII. mendekoa. Lirismoa izeneko poesia musikalaren forma berri bat sortu zuen.<ref>{{Cite web|izenburua=Qui était Sappho, figure de l'Antiquité et pionnière de la poésie ?|egilea=Laure de Chantal|data=2024-03-02|url=https://www.historia.fr/personnages-historiques/biographies/qui-etait-sappho-figure-de-lantiquite-et-pionniere-de-la-poesie-2078363|accessdate=2024-07-02}}</ref> Antzinako hainbat idatzitan oinarrituta, emakume zein gizon historialariek ondoriztatu izan dute emakume gazteen talde bat Saforen esku utzi zutela, kulturalki hezi edo eraiki zitzan.<ref group="u">{{Ill|Jeannette Howard Foster}} (1985). ''Sex Variant Women in Literature'', Naiad Press. {{ISBN|0-930044-65-7}}, {{P.|18}}.</ref> Saforen poesiaren arrasto gutxi geratzen dira, baina geratzen dena poesiaren gai kutunen lekukotza da, hala nola emakumeen eguneroko bizitza, haien harremanak eta erritualak. Emakumeen edertasuna du ardatz, eta neskatoenganako maitasuna aldarrikatzen du.<ref group="u">Aldrich, Robert, ed. (2006). ''Gay Life and Culture: A World History'', Thames & Hudson, Ltd. {{ISBN|0-7893-1511-4}}, {{P.|47–49}}.</ref> ==== Erdi Aroa ==== XIII. mendean, [[Beatritz de Romans]] [[Trobairitz|trobairitzak]] abesti bat eskaini zion Andre Mariari: "Eman iezadazu, Andre Maria ederra, mesedez, izan nahi nukeen alaitasunik handiena: zugan jarri baitut nire bihotza eta nire desira, eta zugatik daukadalako nire baitan dagoen alaitasun guztia". [[Pèire Bèc|Pèire Becek]] bi emakumeren arteko sinpatiaren adierazpena ikusi bazuen hor, [[Marie-Jo Bonnet|Marie-Jo Bonnetek]] ageriko maitasunaren interpretazioa aurkitu zuen.<ref group="r">{{Harvsp|Bonnet|2000|p=26}}.</ref> Bonnetek trinagulazioaren gaia identifikatu zuen literatura safikoan, [[trobadore]] gisa: emakume bikoteari gizon-oztopo figura gehitzen zaio, izan etorkizuneko senarra edo autoritate-gizona (eliza edo legea).<ref group="r">{{Harvsp|Bonnet|2000|p=27}}.</ref> ==== XVII. mendea ==== [[Fitxategi:Henriette-Julie_de_Castelnau_de_Murat.jpg|thumb|Henriette-Julie de Murat]] XVII. mendean, mugimendu kultistak idazki galaiak eta adiskidetasun-korrespondentziak ekarri zituen, sarritan dimentsio safikoa zutenak, lengoian bederen. Mugimenduko horretako figura nagusietako bat, [[Madame de Lauvergne]] (1620-1670) frantziar poeta, Lénodaride deitua, ezagun egin zen «Sonnet à Mademoiselle Godefroy» sonetoarengatik, [[Comédie-Française|Komedia frantseseko]] [[Marie Anne du Rieu]] aktoreari egindako maitasun-aitorpen bat: «Zu ez bazina erabat nire bihotzaren jabe...». XVII. mendearen amaieran, [[Henriette-Julie de Murat]] frantziar anfitrioi lesbiana eta libertino gisa ezagutua zen ([[Madame de Nantiat]] eta [[Marguerite Le Fèvre de Caumartin]], [[Argensongo markesa]]<nowiki/>rekin, besteak beste), Parisen bizi zen, senarrarengandik urrun. Berak asmatutako eta bertako folkloretik ateratako maitagarrien ipuinak idazten zituen. Bere testu sofistikatuek garaiko nobela sentimental handien erara bildutako kontakizunak eskaintzen dituzte. Batez ere, 1697ko ''Contes de fées'' bildumarengatik da ezaguna, 'Le Parfait Amour', 'Anguillette' eta 'Jeune et Belle' ipuinak biltzen dituena. ==== XVIII. mendea ==== [[Fitxategi:Raucourt_dans_Médée.jpg|ezkerrera|thumb|Françoise Raucourt, [[Medea|Medean]]]] [[Fitxategi:Plaque_Wolff_Deken_Trévoux.jpg|thumb|[[Betje Wolff]] eta [[Aagje Deken]] plaka, Treverouxen]] XVIII. mendean zehar, [[Aagje Deken]] (1741-1804) poeta holandarrak poesia idatzi zuen, bere maitale [[Maria Bosch]]<nowiki/>ekin (?-1773) batera, eta ''Stichtelijke gedichten'' bilduma argitaratu zuen, 1775ean, Maria hil eta bi urtera. [[Betje Wolff|Betje Wolffekin]] (1738-1804) gutun-truke luzeak izan ondoren, elkarrekin bizitzen jarri ziren, eta ''Brieven'' gutunak argitaratu zituzten, [[Beverwijk|Beverwijkeko]] leinu-etxean. Gero, eleberri arrakastatsuak ere idatzi zituzten, hala nola ''Sara Burgerliart'' 1782an eta ''Histoire de monsieur Willem Leevend'' 1784 eta 1785 artean, [[Trévoux|Trévouxen]] eta [[Haga|Hagan]], Frantzian. XVIII. mendearen amaieran, [[Comédie-Française|Comédie-Françaisen]] sozietarioa zen [[Françoise Raucourt]] (1756-1815) eder eta talentudunaren antzezpenek markatu zuten literatura. Nobleziako gizonek mantentzen zuten Raucourt, eta modu irekian lesbiana zen. 1779an, ''L'Épître à une jolie lesbienne'' epistolaren hartzailea izan zen, Mathieu-François Pidansat de Mairoberten ''[[:fr:Mémoires_secrets_pour_servir_à_l'histoire_de_la_République_des_Lettres_en_France_depuis_1762_jusqu'à_nos_jours|Mémoires secrets pour servir à l'histoire de la République des Lettres en France depuis 1762 jusqu'à nos jours]]'' lanean. Raucourtek antzerkirako idatzi zuen ''Henriette'' drama, hiru ekitalditan, 1782an. ==== XIX. mendea ==== XIX. mendearen hasieran, Wu Tsao poeta [[Txinako Herri Errepublika|txinatarra]] ospetsu egin zen maitasun lesbikoei buruzko poemengatik. Bere abestiak, Kenneth Rexroth poetaren arabera, “Txina osoan kantatzen” ziren.<ref group="o">Kenneth Rexroth, ''Women Poets of China'', New Directions Publishing, 1972, {{P.|135}}</ref> [[Fitxategi:Anne_Lister.jpg|ezkerrera|thumb|[[Anne Lister]] diarista.]] Nahiz eta XIX. mendean genero lesbikoa ez zen aparteko genero bat eratzeko bezainbat garatu Ingalaterran, emakume idazle eta saiakeragile lesbianek, hala nola [[Vernon Lee|Vernon Leek]] -naturaz gaindiko fikzioko idazlea-, batzuetan lesbianak aipatzen zituzten beren testuetan, edo, Vernon Leeren maitale [[Amy Levy]]<nowiki/>k bezala, emakumeentzako maitasun poemak idazten zituzten.<ref>{{Cite web|izenburua=Violet Paget Archives – The Paris Review|url=https://www.theparisreview.org/blog/tag/violet-paget/}}</ref> Beste batzuek ezkutuan idazten zuten. 1806an hasita, [[Anne Lister]] lurjabe eta alpinista ingelesak hogeita hamalau urtez jardun zuen bere egunkari intimoak osorik idazten, bere harreman lesbikoen eta sedukzio ekintzen xehetasunak barne, hizkuntza kodetuan idatzitako atal lesbikoekin. Eguneroko horiek 1980ko hamarkada arte ez zituzten argitaratu.<ref name="BBCBradford" group="p">{{Cite aldizkari|izenburua=The life and loves of Shibden Hall's Anne Lister|argitaletxea=BBC|data=25 mai 2010|url=http://news.bbc.co.uk/local/bradford/hi/people_and_places/history/newsid_8388000/8388858.stm|kazeta=[[BBC News]]}}</ref> XXI. mendean, [[Susan Koppelman]] idazle eta erredaktore buruak ''Two Friends and Other Nineteenth Century American lesbian Stories'' izeneko antologia bat osatu zuen, non [[Constance Fenimore Woolson]], [[Octave Thanet]], [[Mary Eleanor Wilkins Freeman]], [[Kate Chopin]] eta [[Sarah Orne Jewett]]<nowiki/>en istorioak bildu zituen. Lesbianen gaien irudikapenari dagokionez, esplizitutik inplizitura doazen istorio horiei buruz, hauxe dio Koppelmanek: "Emakumeak maite dituzten emakumeei buruzko istorio gisa ikusten ditut istorio horiek, erabilitako bitarteko erromantikoen aniztasunari begiratuta; ez genuke inolako zailtasunik izango hori egiteko baldin eta elkar maite duten gizonez eta emakumeez ari bagina". 1970eko hamarkadaz geroztik literatura lesbikoan egindako ikerketek XIX. mendearen testuinguruan lesbikotzat etiketatu ez ziren harreman lesbikoak identifikatu zituzten, intimitatearen eta sexualitatearen ikuskera ezberdinak tarteko. Adibidez, [[Christina Rossetti]]<nowiki/>ren ''[[Goblin market and other poems|Goblin market]]'' 1862ko poema kontakizun lesbiko gisa irakurri zuten, nahiz eta berau ahizpatasunezko maitasun kontakizun gisa agertu. Ikerketak [[Wilkie Collins|Wilkie Collinsen]] ''The Woman in White'' eleberriko (1859) Marian Halcombe bezalako pertsonaien potentzial lesbikoa ere identifikatu zuen. Marian maskulinotzat eta erakargarritasun gutxikotzat deskribatua zen, eta eleberriaren gaian erakutsitako motibazio nagusia Laura Fairlie bere ahizpa ertainarenganako maitasuna zen. Gainera, ikertzaileak [[Queer|''queer'']] ikuspegitik irakurri izan dituzte [[Charlotte Brontë|Charlotte Brontëren]] eleberriak, batez ere ''Shirley'' eta ''Villette'', non emakumezko pertsonaia nagusiek harreman estuak -nahiz eta obsesiboak- dituzten besteekin. Brontë bera Ellen Nussey lagunarekin maiteminduta egon zitekeela ere espekulatu izan dute batzuek; [[Vita Sackville-West|Vita Sackville-Westen]] iritziz, bi emakumeen arteko gutunak "maitasun-gutunak dira, maitasun purua eta sinplea".<ref group="p">{{Cite web|izenburua=Was Charlotte Brontë Gay?|egilea=Deborah Lutz|data=16-06-2015|url=https://www.out.com/art-books/2015/6/16/was-charlotte-bronte-gay|accessdate=31-10-2020}}.</ref> Unibertsitate-ikasleek ere amodio lesbikoen aztarnak bilatu izan dituzte [[Emily Dickinson]] poetarengan, bere koinatu Susan Gilbertekin izandako harremanean, eta aukera horrek Dickinsonen maitasun-poema askoren irakurketa queera egitera bultzatzen du.<ref group="l">Mason, Janet. "The American Sappho: In Pursuit of a Lesbian Emily Dickinson". ''Harrington Lesbian Fiction Quarterly'', 3(3), septembre 2002, {{P.|91}}.</ref> Michael Field izengoitia erabili zuten [[Katherine Bradley]] eta [[Edith Cooper]] emakume britainiarrek, elkarrekin poesia eta poema dramatikoak idazteko. Katherine Edithen izeba zen, eta elkarrekin bizi izan ziren, maitale gisa, 1870etik zendu ziren arte, bata 1913an eta bestea 1914an. Beren poesiak bien maitasuna zuen maiz idazgai, eta ''Whym'' ''Chow'' beren txakurrarentzat poema liburu bat ere idatzi zuten. === 1900etik 1915era: Larrialdia === [[Fitxategi:Natalie_Barney_in_Fur_Cape.jpg|thumb| [[Natalie Clifford Barney|Natalie Barneyk]] Parisen saloi bat zuen XX. mendearen hasieran; egile lesbikoak joaten ziren bertara.]] XX. mendearen hasieran, Parisen, komunitate lesbiko bat sortu zen, gero eta ikusgarriagoa bilakatu zena. [[Natalie Clifford Barney|Nathalie Barney]] eta [[Gertrude Stein]] bezalako lesbianek antolatutako literatur-saloietan biltzen ziren, besteak beste. Komunitate hark frantsesez eta ingelesez ekoizten zituen lanak: [[Djuna Barnes|Djuna Barnesen]] ''Le Bois de la nuit'', Liane de Pougyren ''Idylle Sapphique'', [[Renée Vivien|Renée Vivienen]] poemak, Barneyren epigramak, Steinen olerkiak eta obrak. Laure Muratek ohartarazi zuenez, nahiz eta argitalpen horiek XIX. mendean ezarritako kodeak erabiltzen zituzten (erromantze lesbikoak emakume heroien heriotzarekin amaitzen dira, lesbianismoa [[Damnazio|kondenatzat]] hartuta), haustura ontologikoa markatzen zuten, lesbianismoa ez baitzuten jadanik gizonek idazten, lesbianek eurek baizik. Filiazio horrek ez zuen diskurtsoaren erradikaltasuna eragotzi: Barneyren idatziak, Vivien maitalearenak bezala, heterosexualitateari egindako kritika bortitzek markatu zituzten. [[Radclyffe Hall|Radclyffe Hallek]] ere denbora igarotzen zuen Parisen, Barneyren saloian. Badirudi Barney bera erabili zuela eredu gisa ''Le Puits de Solitude'' eleberriko pertsonaia bat eraikitzeko''.'' === 1915etik 1940ra: Lehen Urrezko Aroa === XX. mende hasierako idazle garrantzitsua zen [[Nobuko Yoshiya]] idazle japoniarra; emakume gazteen arteko maitasun istorio bizi bati buruzko istorioak idatzi zituen. Hala ere, bere idazkiak libreki zabal zitezkeen, deskribatutako erlazio bat bera ere ez baitzen egiaz gertatzen.<ref name="Early Fiction" group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Suzuki|izenburua=Writing Same-Sex Love: Sexology and Literary Representation in Yoshiya Nobuko's Early Fiction|orrialdeak=575|izena1=Michiko|data=août 2006|url=http://journals.cambridge.org/action/displayAbstract;jsessionid=419D6C9B25191554B1DBD61007F71527.tomcat1?fromPage=online&aid=857000|kazeta=The Journal of Asian Studies|liburukia=65|alea=3|doi=10.1017/S0021911806001148}}</ref> 1923an, [[Elsa Gidlow]]<nowiki/>k (Ingalaterran jaioa) argi eta garbi lesbikoa zen lehen poesia liburua argitaratu zuen Estatu Batuetan, ''On a Grey Thread'' izenekoa.<ref>{{Cite web|abizena=Rumble|izenburua=Publishing Elsa: Will Ransom's Grey Thread|argitaletxea=American Printing History Association|izena1=Walker|data=21 mars 2016|url=https://printinghistory.org/gidlow-ransom/|lana=Printing History|accessdate=3 juin 2018}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Troy|izenburua=How the American Sappho Published the First Book of Lesbian Love Poetry|izena1=Gil|data=9 décembre 2017|url=https://www.thedailybeast.com/how-the-american-sappho-published-the-first-book-of-lesbian-love-poetry|accessdate=3 juin 2018}}</ref> 1926an, [[New York|New Yorken]], [[Eva Kotchever|Eva Kotcheverrek]] (Polonian jaioa), [[Greenwich Village|Greenwich Villageko]] ''Eve's Hangout'' kafe lesbikoaren jabeak, ''Lesbian Love'' bilduma idatzi zuen. Liburu hura idaztegatik espetxeratu egin zuten, eta, ondotik, kanporatu.<ref>{{Cite web|abizena=Rabinowitz|izenburua=Holocaust Museum LA to Present THE DARING LIFE AND DANGEROUS TIMES OF EVE ADAMS|izena1=Chloe|url=https://www.broadwayworld.com/los-angeles/article/Holocaust-Museum-LA-to-Present-THE-DARING-LIFE-AND-DANGEROUS-TIMES-OF-EVE-ADAMS-20210607|accessdate=2022-07-11}}</ref> [[Fitxategi:The_Well_Of_Loneliness_by_Radclyffe_Hall_-_Permabooks_P112_1951.jpg|ezkerrera|thumb| Radclyffe Hallen 1928ko ''Le Puits de solitude'' eleberriak zentsura-arazoak izan zituen Estatu Batuetan eta Erresuma Batuan.]] [[Radclyffe Hall|Radclyffe Hallen]] ''The Well of Loneliness'' eleberria (1928) da tematika lesbikoa aitortu zaion ingelesezko lehen eleberria, eta Britainia Handian hainbat hamarkadatan debekatuta egon zen. Estatu Batuetan, eleberri horrek lortu zuen zentsura legala saihestea New Yorken eta Estatu Batuetako Nazioarteko Merkataritza Auzitegian.<ref>{{Cite web|abizena=Smith|izenburua=Lesbian novel was 'danger to nation'|izena1=David|data=1 janvier 2005|url=https://www.theguardian.com/uk/2005/jan/02/books.gayrights|accessdate=16 mars 2017}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Machlin|izenburua=Banned Books Week: The Well of Loneliness by Radclyffe Hall|izena1=Sherri|data=26 septembre 2013|url=https://www.nypl.org/blog/2013/09/26/banned-books-week-well-loneliness|accessdate=16 mars 2017}}</ref> [[Virginia Woolf|Virginia Woolfek]] 1928an argitaratu zuen ''[[Orlando (eleberria)|Orlando]]'' eleberria, genero-arauak hausten zituen poeta baten istorioa kontatzen duena. Bere maitale [[Vita Sackville-West|Vita Sackville-Westengan]] inspiratzen da eleberri hau, eta 70eko hamarkadan testu subertsibo lesbiko gisa berrikusi zen.<ref>{{Cite web|abizena=Popova|izenburua=How Virginia Woolf’s Orlando Subverted Censorship and Revolutionized the Politics of LGBT Love in 1928|izena1=Maria|data=11 octobre 2013|url=https://www.brainpickings.org/2013/10/11/virginia-woolf-orlando-lesbian-readings/}}</ref> 1930eko, 1940ko eta 1950eko hamarkadaren hasierako AEBetako literatura gehienak bizitza lesbikoa tragedia gisa aurkezten zuen, pertsonaia nagusiaren suizidioarekin edo heterosexualitatera bihurtuta amaitzen zena. Asmo tragiko horiek eskatzen zituzten agintariek, testua lizun ez deklaratzeko.<ref name="ReferenceA">Gallo, {{P.|67}}</ref> Hala, ''The Stone Wall'', 1930ean Marie Casal ezizenarekin argitaratutako zoritxarreko amaiera duen autobiografia lesbikoa da lehen autobiografia lesbikoetako bat. 1939tik aurrera, [[Frances V. Rummel|Frances V.]] [[Frances V. Rummel|Rummel]] Stephens Collegeko hezitzailea eta frantseseko irakasleak ''Diana: A Strange Autobiography'' argitaratu zuen, ongi amaitzen den lehen autobiografia esplizituki lesbikoa, non bi emakumek elkarrekin zoriontsu amaitzen duten. Autobiografia horrekin, ohar hau argitaratu zen: "Emakume editoreek berariaz nahi dute ulertzea egiazko istorio bat dela, irakurketa publiko baten esparruan bere generoko lehena". Literatur kritikariek “fikzio” gisa deskribatu zuten autobiografia hori. [[Jane Auer|Jane Bowlesen]] eleberri bakarrak, ''[[Two Serious Ladies]]'', 1943an argitaratua, burgesiako emakume baten eta Panamako portu bateko prostituta baten arteko maitasun istorio bat kontatzen du.<ref>{{Cite web|izenburua=The Madness of Queen Jane|data=12 juin 2014|url=http://www.newyorker.com/books/page-turner/the-madness-of-queen-jane}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Miller|izenburua=Historical Dictionary of Lesbian Literature|argitaletxea=Scarecrow Press|izena1=Meredith|data=27 mars 2017|url=https://books.google.com/books?id=xPIpPaM5EkEC&pg=PA110&lpg=PA110&dq=lesbian%20literature%2021st%20century&source=bl&ots=LfYYaWfUl9&sig=zESSFinijoMzHZejUeIHk_bb4MM&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjnjZTA4bvRAhUJjVQKHUpTAxwQ6AEIUzAI#v=onepage&q=lesbian%20literature%2021st%20century&f=false}}</ref> [[Tereska Torrès]] erresistenteak, [[Charles de Gaulle|Charle de Gaulle]] Jeneralaren [[Frantziar Indar Askeak|Frantziako Indar Askeetan]] Londresen kontratatu zuenak, bere oroitzapenak ''Women's'' ''Barracks''-en argitaratu zituen (1950), Bigarren Mundu Gerrako emakume borrokalarien bizitzaren testigantza.<ref>{{Cite web|izenburua=Décès de la résistante et femme de lettres Tereska Torrès|data=2012-09-26|url=https://www.lexpress.fr/culture/livre/deces-de-la-resistante-et-femme-de-lettres-tereska-torres_1166366.html}}</ref> [[Francoren diktadura|Espainia]] [[Frankista|frankistaren]] garaian, [[Elena Fortún|Elena Fortun]] idazleak (1885-1952), haur-literaturan espezialista zenak, Celia gaztearen ''queer'' pertsonaiarekin, ''Oculto sendero'' eleberri autobiografikoa idatzi zuen, diktadura-garaian zentsuratua eta gaur berraurkitua.<ref>{{Cite web|izenburua=University of Exeter|url=http://www.exeter.ac.uk/news/homepage/title_846194_en.html}}</ref><ref>{{Cite aldizkari|abizena=Lindo|izenburua=Elena, la mujer olvidada|izena1=Elvira|data=2017-01-28|url=https://elpais.com/cultura/2017/01/27/actualidad/1485534991_128796.html|kazeta=El País|issn=1134-6582}}</ref> Eleberriak, besteak beste, [[Matilde Ras|Matilde Rasekin]] izan zuen harremana aipatzen du, eta [[Victorina Durán|Victorina Duranek]] sortutako Madrilgo zirkulu safikoaren antolaketa.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Moreno-Lago|izenburua=Indicios y espacios literarios para la reconstrucción del círculo sáfico madrileño en las obras de Elena Fortún, Rosa Chacel y Victorina Durán|orrialdeak=211–236|izena1=Eva|data=2021-01-21|url=https://feminismos.ua.es/article/view/2021-n37-indicios-y-espacios-literarios-para-la-reconstruccion-del-circulo-safico-madrileno-en-las-obras-de-elena-fortun-rosa-chacel-y-victorina-duran|kazeta=Feminismo/s|alea=37|issn=1989-9998|doi=10.14198/fem.2021.37.09}}</ref> [[Marie-Magdeleine Carbet]] (1902-1996) idazle afro-martinikarrak bere bikotekidearekin olerkiak, istorioak eta abestiak idatzi zituen, komunean zuten Carbet izengoitiaren pean, eta horrek aske egin zituen gai sentiberak arakatu ahal izateko, normalean emakumeentzat debekatuak zeudenak, sexualitatea, kasu. === 1950eko eta 1960ko hamarkadak: pulp fiction lesbiana === [[Fitxategi:Odd_Girl_Out_Cover_1957.jpg|thumb|''{{Lang|anglais|[[Lesbian pulp fiction]]}}'', Ann Bannonen ''Odd Girl out'' bezala, ezaguna izan zen 1950eko eta 60ko hamarkadetan.]] Fikzio lesbikoa asko idatzi zen mundu anglosaxoian, [[Pulp (literatura)|pulp]] fiction literatur-motako eleberriaren iritsierarekin. Pulp lesbikoa fikziozko genero bihurtu zen, 1950eko eta 1960ko hamarkadetan, nahiz eta mota horretako egile ugari gizonezko izengoiti bat edo emakumezko luma-izen bat erabiltzen zuten gizonak izan.<ref name="Grier, Barbara 1973">Grier, Barbara (1973). ''{{Lang|en|The Lesbian in Literature}}''. [Naiad Press], 1973.</ref> Pulp lesbikoko emakume idazleetako bat -lesbiana gisa armairutik atera zena askoz geroago- [[Ann Bannon]] zen, Beebo Brinker eleberri-sortaren egilea. [[Patricia Highsmith|Patricia Highsmithen]] ''The Price of Salt'', 1952an idatzia, amaiera zoriontsua izan zuen lehen eleberri lesbikoa izan zen. Eleberri hartan, izan ere, emakume lesbianek ez zuten depresiorik izaten, ez zioten etorkizun bakarti bati aurre egiten, eta nobela ez zen suizidio batekin edo heterosexualitatera itzultzearekin amaitzen. Highsmithen editoreak (Harper & Brothers) haren [[Eskuizkribu|eskuizkribua]] atzera bota zuen. Baina, gerora, ia milioi bat ale saldu ziren.<ref name="rich">{{Cite web|abizena=Rich|izenburua=Loving Carol|argitaletxea=[[New York (magazine)|New York]]|izena1=Frank|data=18 novembre 2015|url=http://www.vulture.com/2015/11/frank-rich-carol-invisibility-of-lesbian-culture.html|lana=Vulture|accessdate=16 mars 2017}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Highsmith|izenburua=Happily ever after, at last: Patricia Highsmith on the inspiration for Carol|izena1=Patricia|data=11 novembre 2015|url=https://www.telegraph.co.uk/film/carol/patricia-highsmith-price-of-salt-novel/|lana=[[The Daily Telegraph]]|accessdate=16 mars 2017}}</ref> 1990ean, Bloomsburyk berrargitaratu zuen eleberria, Patricia Highsmithen benetako izenaren pean, izenburu berri batekin: ''Carol''. Literatura lesbiko anglofonoaren garapen harekin batera, literatura frankofonoak homosexualitatearen eta, beraz, lesbianismoaren errepresio moralaren gogortzea jasan zuen, eta, ondorioz, aurreko urteetan baino argitalpen gutxiago izan zen: [[Françoise Mallet-Joris|Françoise Mallet-Jorisek]] ''Rempart des'' ''béguines'' idatzi zuen, Nicole Louvierek ''Qui qu'en grogne'' eta [[Irène Monesi]]<nowiki/>k ''Althia''. === 1960ko hamarkadaren amaiera eta 1970eko hamarkada: bigarren olatu feminista === [[Fitxategi:Audre_Lorde.jpg|ezkerrera|thumb|[[Audre Lorde]] lesbiana, feminista eta womanistak hainbat liburu idatzi zituen, 1960ko eta 1990eko hamarkaden artean.]] [[1970eko hamarkadako mugimendu feminista|Mugimendu feministak 1960ko hamarkadaren amaieran eta 1970eko hamarkadaren hasieran]], eta feminismo lesbikoaren eta lesbianismo politikoaren agerpenarekin batera, literatura lesbikoa politizatuagoa agertu zen. Idazkera lesbikoak bi gai zituen ardatz: literatura lesbiko bat bazela frogatzea, ez funtsezko kategoria gisa, baizik eta ikuspuntu politiko gisa; eta emakumeen askapenerako tresna gisa pentsatutako idazkiak ekoiztea. Bi izenek erabat hankaz gora jarri dute pentsamendu lesbikoa: [[Monique Wittig|Monique Wittigek]] eta [[Audre Lorde|Audre Lordek]]. 70eko hamarkadako haien diskurtsoen argitalpenetatik, hots, Wittigen ''The Straight Mind'' eta Lorden ''Sister Outsider'' atera ziren, pentsamendu lesbikoaren bi kontsigna garrantzitsuenak. Lehenarenetik hau: "Lesbianak ez dira emakumeak", Wittigena, lesbianek patriarkatuan duten posizio bakarra azpimarratzen duena, eta bereziki nola ihes egiten dioten heterosexualitateari, zeina baita emakumeen opresioaren ezaugarri nagusia; eta bigarrenarenetik, hau: "Maisuaren tresnnek ez dute noiz maisuaren etxea deseraikiko", Lordena, [[Intersekzionalitate|intersekzionalitatearen]] oinarriak ezarri zituena, [[Patriarkatu|patriarkatua]] eta [[Arrazakeria|arrazakeriaren]] arteko lotura erakutsiz, eta, oro har, klase-, genero-, sexualitate- eta adin-banaketaren artekoa, status quo-ari eusteko xedearekin, eta emakumeek, aska daitezen, duten elkartu beharra erakutsiz.<ref group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Chetcuti|izenburua=De « On ne naît pas femme » à « On n’est pas femme ». De Simone de Beauvoir à Monique Wittig|izena1=Natacha|data=2009-06-29|url=https://journals.openedition.org/gss/477|kazeta=Genre, sexualité & société|alea=1|issn=2104-3736|doi=10.4000/gss.477|accessdate=2023-03-05}}</ref><ref group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Olson|izenburua=The Personal, the Political, and Others: Audre Lorde Denouncing "The Second Sex Conference"|orrialdeak=259–285|izena1=Lester C.|data=2000|url=http://muse.jhu.edu/content/crossref/journals/philosophy_and_rhetoric/v033/33.3olson01.html|kazeta=Philosophy and Rhetoric|liburukia=33|alea=3|issn=1527-2079|doi=10.1353/par.2000.0019|accessdate=2023-03-05}}</ref> Erradikaltasun hori fikziozko lanetan topa daiteke: 1969an ''Les Guérillères'' eta 1973an ''The Lesbian Body'' argitaratu zituen Wittigek, eta mitologia lesbiko hutsaren oinarriak ezarri. Hainbat emakume frantsesek eta kanadarrek jarraitu zioten: Michèle Causse, [[Nicole Brossard]], [[Jovette Marchessault]] eta [[Louky Bersiani]]. ''The Lesbian Body'' berritzailea da, “lesbiana” hitza lehen aldiz erabiltzen baitu izenburu frankofono batean eta erregistro literario entzutetsu batean, ez azpiliteratura erotikoaren erregistroan. Lordek ''Coal'' lanarekin poesia egin zuen, eta ''Zami: A New Spelling of My Name'' lanarekin, aldiz, autobiografia. AEBetako literatura lesbiko beltzaz gain, haren filiazioak beste lesbiana beltz batzuk ere barne hartu zituen, hala nola Jewelle Gomez, Paula Gunn Allen, [[Cherrie Moraga]] eta [[Gloria Anzaldúa|Gloria Anzaldua]]. Era berean, [[Joanna Russ|Joanna Russen]] 1975eko ''The Female Man'' eleberriak lesbianak soilik bizi diren unibertso alternatibo bat deskribatzen du. 1966an, [[Violette Leduc]]<nowiki/>ek ''Thérèse et Isabelle'' eleberri lesbikoa argitaratu zuen. 1965ean, [[May Sarton]]<nowiki/>en ''Mrs. Stevens Hears the Mermaids Singing'' eleberria argitaratu zutenean, eleberrigilea beldur izan zen lesbianismoari buruz modu irekian idazteak ez ote zion balioa kenduko bere lanari. Hau azaldu zuen: “Homosexualitatearen beldurra hain da handia, non ausardia behar izan baitut ''Mrs. Stevens Hears the Mermaids Singing'' idazteko, sexuaren maniakoa, mozkortia, botikazalea, edo, era batera edo bestera, higuingarria ez den emakume homosexual bati buruzko eleberria idazteko, errukigarria, nazkagarria, sentimendurik gabea ez den emakume homosexual bati buruzko erretratua egiteko". [[Maureen Duffy]] da bere burua lesbiana gisa aurkeztu zuen lehen eleberrigile garaikidea; 1966ko ''Microcosm'' liburuan, taberna lesbikoen azpikultura aztertu zuen.<ref name="theguardian.com" group="p">{{Cite web|abizena=Bindel|izenburua=A literature of our own|izena1=Julie|data=7 août 2008|url=https://www.theguardian.com/books/2008/aug/08/gayrights.gender}}</ref> Garai hartako eleberri autobiografikoan aitzindaria izan zen [[Rita Mae Brown]]<nowiki/>en ''Molly Melo'' (1973) [[Eleberri pikaresko|eleberri pikareskoa]]; bestseller bihurtu zen. 1970eko hamarkadan ere izan ziren edizio feministen eta LGBTen argitaletxeak, Naiad Press kasu, eta lesbianen lanak argitaratu zituzten ''Sinister Wisdom'' eta ''[[Conditions]]'' literatur aldizkariak, besteak beste. [[Adrienne Rich]] eta [[Judy Grahn]] ziren garai hartako poeta eta intentzionista garrantzitsuak. Alma Routsongen ''Patience and Sarah'' lanak (1971n Isabel Miller luma-izenarekin argitaratua) XIX. mendeko bi emakumeren arteko maitasun-istorio bat aztertzen du, Bostongo ezkontza batean.<ref name="Busia, Abena P. A. 1993">Busia, Abena P. A. ''Theorizing Black Feminisms: The Visionary Pragmatism of Black Women'', Routledge, 1993, {{ISBN|0-415-07336-7}}, p. 225n.</ref> === 1970etik 1985era === 1970eko hamarkadan literatura esplizituki gay eta lesbikoa sortu ondoren, hurrengo hamarkadetan, genero horretako lanen ekoizpena handitu egin zen. Gizon gayen eleberriak herrikoiagoak ziren bitartean, eta sarritan argitaletxe nagusien bestseller-en zerrendaren erdian kokatzen diren bitartean, literatura lesbikoak, zeina argitaletxe txikien menpe zegoen, audientzia mugatua baina errespetagarria garatu zuen. 80ko hamarkadan, generoaren aldeko feminismoaren etorrerarekin batera, literatur aldizkari lesbiko batzuk lan esplizituki erotikoetan espezializatzen hasi ziren, hala nola ''On our Backs'', 70eko hamarkadako ''[[Off Our Backs|Off our backs]]'' aldizkari feministaren erreferentzia satirikoa. 1988an, Lambda Literary saria sortu zen hainbat kategoria lesbikorekin, eta horrek LGBT literaturaren ikusgarritasuna areagotzen lagundu zuen.<ref>{{Cite web|abizena=Times|izenburua=Lambda Literary Foundation marks 25 years of LGBT writers - Gay Lesbian Bi Trans News Archive - Windy City Times|izena1=Windy City|url=http://www.windycitymediagroup.com/lgbt/Lambda-Literary-Foundation-marks-25-years-of-LGBT-writers/42961.html|accessdate=2018-08-29}}</ref> === 1986tik 2000ra === [[Fitxategi:Cristina_Peri.jpg|thumb|[[Cristina Peri Rossi]] idazle uruguaitarrak harreman lesbianen erotismoaz idatzi zuen.]] 1980tik 1990era, literatura lesbikoa hainbat generotan dibertsifikatu zen: fantasia, misterioa, zientzia fikzioa, erromantzea, eleberri grafikoak eta heldu gazteentzako literatura. Asian, Singapurren [[Eleanor Wong (playwright)|Eleanor Wong]] antzerkigileak eta Qiu Miaojin idazle taiwandarrak harreman lesbikoei buruz idatzi zuten, Bai Lin eta Chen Ran idazle txinatarrek bezala.<ref>{{Cite web|izenburua=lesbianism in literature|argitaletxea=Encyclopedia of Contemporary Chinese Culture|egilea=Leng Lin Leung Ping-kwan|url=http://contemporary_chinese_culture.academic.ru/425/lesbianism_in_literature|accessdate=2017-06-27}}</ref> [[Aska Mochizuki]]<nowiki/>ren ''Spinning Tropics'', [[Yasunari Kawabata|Yasunari Kawabataren]] ''Edertasuna eta tristura'', [[Jun'ichirō Tanizaki|Junichiro Tanizakiren]] ''Harea mugikorrak'' (卍 Manji) eta Natsuo Kirinoren ''Mundu erreala'' dira Japoniako maitasun lesbikoa aztertzen duten eleberriak.<ref>{{Cite web|izenburua=(Japanese) Lesbian Literature Recommendations|url=http://fuckyeahlesbianliterature.tumblr.com/post/102813834509/japanese-lesbian-literature-recommendations}}</ref> Bien bitartean, harreman edo pertsonaia lesbikoak barne hartzen dituzten ingeles hizkuntzako eleberriek sari nazionalak irabazten jarraitu zuten, eta kritikaren txaloak eragin zituzten, hala nola [[Alice Malsenior Walker|Alice Malsenior Walkerren]] ''Purpura kolorea'' (1982), Dorothy Allisonen ''Bastard out of Carolina'' (1992), Michael Cunninghamen ''The Hours'' (1998), [[Sarah Waters]]<nowiki/>en ''Fingersmith (2002)'' eta [[Carolyn Parkhurst]]<nowiki/>en ''Lost and found'' (2006).<ref>{{Cite web|abizena=Savage|izenburua=Carolyn Parkhurst: ''Lost and Found''|izena1=Guy|data=30 septembre 2006|url=http://mostlyfiction.com/humor/parkhurst.htm|accessdate=20 mai 2014}}</ref> === XXI. mendea === XXI. mendean, literatura lesbikoa eskubide osoko genero gisa azaleratzen da [[mintzaira]] arabiera duten herrialdeetan, eta [[Elham Mansour]]<nowiki/>ren ''Ana Hiya Anti'' (''Ni zu naiz'') gisako eleberrriak, esaterako, bestseller bihurtzen dira.<ref>{{Cite web|izenburua=The Historical Context and Reception of the First Arabic-Lesbian Novel, I Am You, by Elham Mansour|argitaletxea=Brunel University London|egilea=Samir Habib|url=https://www.brunel.ac.uk/__data/assets/pdf_file/0004/185872/ET53HabibEd.pdf|accessdate=2017-06-27}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=The Lesbian Subjectivity in Contemporary Arabic Literature: ‘An Absent Presence’ Disciplined by the Gaze|argitaletxea=Al-raida; Issue 138-139-140|egilea=Iman Al-Ghafari|data=2012–2013|url=http://alraidajournal.com/index.php/ALRJ/article/viewFile/89/88|accessdate=2017-06-27}}</ref><ref>Jolanda Guardi, Female Homosexuality in Contemporary Arabic Literature in DEP, 2014, 25, Special Issue "Queerness in the Middle East and South Asia, guest editor, {{P.|17-30}}</ref> Mende honetan, halaber, arreta handiagoa eskaini zaie Afrikako literaturari eta emakume idazleei, hala nola Frieda Ekotto kamerundar eleberrigileari eta [[Ama Ata Aidoo]] ghanar idazleari.<ref>{{Cite web|izenburua=A Look at LGBT Literature in sub-Saharan Africa|data=6 avril 2012|url=http://www.genderacrossborders.com/2012/04/06/a-look-at-lgbt-literature-in-sub-saharan-africa/}}</ref><ref>Miller, {{P.|3}}</ref><ref name="Diabate">{{Cite aldizkari|abizena=Diabate|urtea=2010|izenburua=From Women Loving Women in Africa to Jean Genet and Race: A Conversation with Frieda Ekotto|orrialdeak=181–202|abizena2=Ekotto|izena1=Naminata|izena2=Frieda|url=https://www.academia.edu/1042121/From_Women_Loving_Women_in_Africa_to_Jean_Genet_and_Race_A_Conversation_with_Frieda_Ekotto|kazeta=Journal of the African Literature Association|liburukia=4|alea=1|accessdate=26 avril 2013}}</ref> Mexikon ere sumatu zen XX. mende amaierako feminismoaren eragina, baita LGBT lanen onarpen handiagoa ere, Nancy Cardenas, [[Magaly Alabau]], [[Mercedes Roffe]] eta beste poeta lesbikoen sarrerarekin. Argentinan eta Uruguain, [[Alejandra Pizarnik]] eta [[Cristina Peri Rossi|Cristina Peri Rossik]] erotismo lesbikoa eta gai artistiko eta soziopolitikoak uztartzen dituzte euren lanetan <ref>Bonnie Zimmerman, Encyclopedia of Lesbian Histories and Cultures, Routledge, Aug 21, 2013, {{P.|439}}</ref> 2006an kaleratutako ''Babyji'' lanarekin, Abha Dawesar emakume indiar eleberrigileak Stonewall sari bat eta Lambda literary sari bat jaso zituen. == Generoaren arabera == === Poesia === * Txus Garcia (1974-), poeta katalana.<ref>{{Cite web|abizena=Pozo|izenburua=Txus García: “Nadie es totalmente hombre o mujer. Es un constructo social”|izena1=Alicia Avilés|data=2018-09-01|url=https://www.eldiario.es/castilla-la-mancha/txus-garcia-nadie-totalmente-constructo_1_1957857.html}}</ref> * [[Renée Vivien]], frantses esapideko poeta britainiarra === Komikiak, manga eta eleberri grafikoak === ==== Komikia ==== ==== Komikiak, marrazkiak eta eleberri grafikoak ==== Literatura lesbikoan oro har gertatzen den bezala, komiki lesbikoaren kategoriak emakume queer-ek emakume queer-ei buruz idazten dituzten istorio grafikoak biltzen ditu, baina baita publiko lesbikoak emakume queer-ei buruz idazten dituen istorioak ere, hala nola Jaime Hernandezen ''Locas''. ===== Historia ===== [[Fitxategi:Alison_Bechdel_at_Politics_and_Prose.jpg|thumb|[[Alison Bechdel]], bere marrazki eta [[Eleberri grafiko|eleberri]] grafikoengatik saritua, hala nola ''Fun home'', XXI. mendeko literatura lesbianaren dibertsifikazio gero eta handiagoaren isla da.]] Trina Robbinsen ''Sandy's Coming Out'' da lehen komiki lesbikoetako bat, 70eko hamarkadan [[Wimmen's Comix|''Wimmen's'' Comix]]<nowiki/>en argitaratua. 1973an, Wimmen's Comixen ondoren, Mary Wingsek ''Come Out Comix'' argitaratu zuen autoedizioan, eta bere coming in eta coming out prozesuak kontatzen ditu, estilo koloretsu eta teknikoki sinplean, luzaz [[punk]], [[Anarkofeminismo|anarkofeminismoa]], [[riot grrl]] eta, oro har, ''queer comics'' mugimenduetan eragin zuena.<ref name=":1" /> 1980an, Howard Crusek ''Gay Comix'' sortu zuen, LGBT artistek parte hartzen zuten komiki saila, besteak beste, Mary Wingsek eta Roberta Gregoryk.<ref name=":1" /> Argitalpen horiek ''underground'' izaten jarraitzen dute, Comics Code Authority erakundeari esker. Komikiak arautzen ditu erakunde horrek Estatu Batuetan, eta, 1989ra arte, debekatu egin zuen pertsonaia gay eta lesbianak esplizituki errepresentatzea.<ref name=":1" /> Gay Comixek eragin handia izan dute [[Alison Bechdel|Alison Bechdelengan]]: 1983tik 2008ra idatzi zuen ''Dykes to Watch Out For'', komiki lesbikoen monumentu nagusia; queer talde baten bizitza kontatzen du, AEBetako hiri ertain batean; XXI. mendearen hasierako AEBetako bizitza lesbikoaren testigantza garrantzitsua da. Komiki hori nazioartera zabalduta, lesbianen komunitatearen batasun-objektu bihurtu zen, Estatu Batuetatik harago.<ref name=":1" /> 1990eko hamarkadan, kontrakulturako komiki lesbikoek agertzen jarraitu zuten; Diane DiMassak ''Hothead Paisan'' argitaratu zuen, superheroien generoaren bertsio berria, zeinaren emakumezko heroia terrorista hiltzaile lesbiana bat den. Alison Bechdelek 2006an ''Fun Home'' argitaratzeak inflexio puntu bat markatu zuen komiki eta nobela grafiko lesbikoan. Bechdelen indarra da erakustea bere bizitzan lesbianismoa zentrala dela, berak munduari begiratzeko eta munduak bera pertzibitzeko modua dela.<ref name=":1" /> XXI. mendearen hasieran, komiki lesbikoen ospea areagotu egin da, nahiz eta oraindik gizonak diren nagusi komunikabideetan.<ref name=":1" /> Bechdelez gain, [[Jennifer Camper]], [[Nicole J.Georges]], [[Sarah Leavitt]], [[Diane DiMassa]], [[Erika Moen]], [[Ariel Schrag]] eta [[Mariko Tamaki]] dira komiki lesbikoen egile estatubatuar nagusiak. Ameriketako Estatu Batuetatik kanpo, [[Ilana Zeffren]] eta [[Katrin Kremmler]] alemaniar kartoonistak dira nazioarteko errekonozimendua duten egileak.<ref name=":1" /> Kremmler da, besteak beste, ''Dykes on'' ''Dykes''-en egilea, inprimatua izan aurretik online interaktiboa izateko argitaratutako komiki lesbiko bat.<ref name=":1" /> ===== Berjabetzea ===== ===== Analisia ===== Hillary Chute literatur kritikariaren arabera, eleberri grafikoak ahalbidetzen duen konplexutasun bisualak posible egiten du adierazpen esanezina, ikusezina eta entzunezina, lesbianismoaren adierazpenarekin lotura estua duten gaiak. ==== Yuri ==== ''Yuri'' (''{{Lang|en|girls' love}}'' ere deitua) da [[Japonia|Japoniako]] kultura herrikoian emakumeen arteko harreman intimoak ardatz dituen fikziozko lan mota bat, izan harreman emozionalak, sentimentalak edota sexualak. Yuri ''esu-''ren oinordeko bezala hartua da. Esu XX. mende hasierako Japoniako genero literario femeninoa da, eta puntu komun asko partekatzen dituzte. Yuri, bere horretan, 1970eko hamarkadaren hasieran manga [[Shojo|shōjo]]<nowiki/>etan agertu zen, eta, gero, hamarkadetan zehar, manga demografia guztietara zabaldu zen, eta, ondoren, manga bezalako beste medio batzuetara. Historikoki eta gaika manga shōjoari lotuta, yuri 1970eko hamarkadaren hasieran agertu zenetik mangak zituen jomuga demografiko guztietara zabaldu zen. Landutako gaietan, joera orokor batzuk daude:{{sfn|Friedman|2014|id=Friedman 2014|p=143-147}} Shōjoek mundu fantasiosoak edo irrealak aukeratzen dituzte, sentimendu indartsuak dituztenak, "obsesio gaiztoa" eta "neska printze xarmangarriaren" idealizazioa eragin dezaketenak. Eta ''josei-''ek, berriz, errealistagoak izan nahi dute sexu bereko bikote femeninoen arazoak jorratzean. Shōnen eta seinen, berriz, yuri erabiltzen dute “neskato inuzentearen” eta “predatzaile lesbianaren” bi figuren arteko eleberri arinak eszenaratzeko. Hala ere, yuriari soilik eskainitako aurre-argitalpen aldizkari gehienek ez diote inolako demografiari jarraitzen. Horrela, aurki daiteke bi nerabeen arteko maitasun inuzenteari buruzko manga bat, eta haren jarraipena den esplizituki sexuala den manga bat.{{sfn|Friedman|2014|id=Friedman 2014|p=143-147}} [[Fitxategi:CroesusXIncarna.jpg|alt=Dessin manga couleur, représentant une jeune fille en uniforme scolaire noir qui enlace par surprise une autre élève.|ezkerrera|thumb|Eskolako ikasleen arteko harremanak dira ''yuri-''aren gai errepikakorretako bat.]] Bere alter ego ''{{Lang|ja-Latn|[[yaoi]]}}'' ez bezala, non gizonen arteko sexu harremanaren irudikapen grafiko eta esplizituak arruntak diren, askoz bakanagoak dira {{Lang|ja-Latn|yuri}} munduan. Lan horietako gehienak ez dira joaten musuak edo bularretako laztana baino urrunago, “emakumeen arteko lotura espirituala” azpimarratuz.{{sfn|Nagaike|2010|loc=ch. 4|id=ejcjs ch4}} [[Rica Takashima]] autorearen ustez, yurien mendebaldeko zaleak ez dira berberak, eta ez dute zale japoniarren gauza bera bilatzen, arrazoi kulturalak direla eta.{{sfn|Takashima|2014|id=Takashima 2014|p=117-121}} Haren arabera, mendebaldarrek yurian “elkar musukatzen duten neska politak” aurkitzea espero dute, eta japoniarrek, aldiz, nahiago dute “lerro artean irakurri eta arrasto sotilak bilatu, zeinekin iruditeria handiak egingo dituzten irudimenaren laguntzaz”. Horrek azaltzen du obren tratamenduan nolabaiteko ezberdintasuna; adibidez, mendebaldean, ''{{Lang|en|[[Sailor Moon]]}}'' yuri elementu batzuk dituen neska ''{{Lang|en|[[magical girl]]}}'' bat da, eta, Japonian, {{Lang|ja-Latn|yuri}} aldizkariek “generoaren monumentutzat” hartzen dute.{{sfn|Maser|2013|id=Maser 2013|p=66}} Izan ere, [[Sailor Moon|sailor]] ezberdinen arteko harremanak aski anbiguoak dira, irudimenari bere lana egiten uzteko eta irudimenezko bikote asko sortzeko. [[Verena Maser]] Japoniako adituak dio ''{{Lang|en|Sailor Moon}}'' yuri bihurtu zela, nahiz eta ez zen zentzu horretan sortu; normalean, zaleak dira, editoreak baino gehiago, lan bat yuri bihurtzen dutenak.{{sfn|Friedman|2014|id=Friedman 2014|p=143-147}} Puntu honetan, Verena Maser-ek fikzio {{Lang|ja-Latn|yuri}}en eta lesbikoen arteko ezberdintasun nagusi bat ikusten du: fikzio lesbikoak, normalean, lesbiana edo [[Bisexualitate|bisexual]] diren heinean, protagonisten autoidentifikazio eta baieztapen-prozesuan interesatzen dira, eta yuria, aldiz, funtsean, isildutakoetan eta subjektibitatean oinarritzen da.{{sfn|Maser|2011|id=Maser 2011|p=67}} === Iruditeriaren literaturak === [[Fitxategi:Friston,_Carmilla_(Laura_in_bed).jpg|thumb|[[Carmilla|Carmillaren]] 1872ko ilustrazioa]] Iruditeriaren literaturek, errealitatearekiko duten urruntasunagatik, ihes egiten diete mugei, konbentzioei, eta ondasunen narrazioaren sorkuntza ahalbidetzen dute. Literatura horiek emakumeen arteko harremanak integratzen dituzte sorreratik; XIX. mendeko, jarraitutako eredua bikote munstro seduzitzaile/errugabe biktimari dagokio, bereziki banpiro/gizatiarrari, [[Samuel Taylor Coleridge|Samuel Taylor Coleridgeren]] ''Christabel'' edo [[Sheridan Le Fanu|Joseph Sheridan Le Fanuren]] ''[[Carmilla]]'' bezala. Lesbianismoa aitzakia da genero horretan, aitzakia ezinbestean munstro diren emakumeen boterearen aurrean estuasun maskulinoak adierazteko, aitzakia feminitate gozo eta otzana arbuiatzeko, baina autore lesbianek istorio horiek iraultzea lortzen dute: horrela, [[Lizzie Crowdagger]]<nowiki/>rek ''Une autobiographie transsexuelle (avec des vampires)'' lanean, bere pertsonaia lesbianak eta transak hiltzeari uko egiten dio, eta bizitza gainaturak eta kolektibo gisa, lesbianismoaren metafora bezala erabiltzen du banpirismoa, bizitza normala eta heterosexualaren aurkara.<ref name=":2" group="v">{{Chapitre|prénom1=Manon|nom1=Berthier|titre chapitre=Mauvais genres ; 1924 ? - 2022, écrire le lesbianisme dans les littératures de l'imaginaire|titre ouvrage=Ecrire à l'encre violette}}</ref> 1970eko hamarkadan, iruditeriaren literaturak, ''a fortiori'' lesbikoa, AEBetako argitalpenen lehia jasan zuen Frantzian, argitaletxeek nahiago baitzuten itzulpenen aldeko apustua egin, bereziki [[Joanna Russ]] eta [[Elizabeth A. Lynn]], Frantziako emakumeen alde apostu egin ordez; [[Monique Wittig]] edo [[Cathy Bernheim]] dira salbuespenak. 1990eko hamarkadatik aurrera, eta 2010eko hamarkadatik aurrera areago, LGBTI iruditeria tematikoaren lanen ekoizpena eta ikusgarritasuna garatzen da, bereziki lesbianena, edizio espezializatuetako etxeen elkarlanari esker, hala nola [[Léa Silhol]]<nowiki/>ek sortutako L’Oxymore, LGBTI konbentzio espezifikoak edo Interneteko plataformak. Bilakaera hori, aldi berean, kontakizunean lesbianismoa banalizatzeari dagokio, batetik, non heroiak harreman lesbikoan dauden, obraren asmoa eta bilbea beste nonbait egonda, baina, bestetik, baita historia mantentzeari ere, iraultza feminista baten urgentziazko beharrizana eszenaratzen duena, zeinean lesbianak abangoardia izango liratekeen, [[Wendy Delorme]]<nowiki/>ren ''Viendra le temps du feu'' obran erakusten den bezala.<ref name=":2" group="v" /> Irudimenezko literaturetan zientzia fikzioaren eta fantasiaren arteko aurkakotasunik izan da, literatura lesbiko frankofonoan alde batetik [[Michèle Causse]]<nowiki/>k eta bestetik Monique Wittigek hezurmamitua, non [[Zientzia-fikzio|zientzia fikzioa]] etorkizunera begira dagoen eta fantasiak, aldiz, [[Lesbianismoaren historia|historia lesbiko]] baten falta betetzen duen mito naturalista berriak sortuz. Literatura-ikerlari [[Manon Berthier]]<nowiki/>rek maila-diferentzia bat ikusten du, non opresio patriarkala eta lesbofoboa desnaturalizatea bilatzen den, kasu guztietan. === Erromantzea === === Polizia-kontakizunak === === Gazte-literatura === [[Fitxategi:Littérature_LGBTQIA+_jeunesse_à_Violette_and_Co.jpg|thumb|LGBTQIA+ gazte literatura atala,Violette and Co liburudendan, 2024ko ekainean]] ==== Neskato lesbianak ==== 1956an, Flammarion jeunesse argitaletxeak ''Poulerousse'' argitaratu zuen, zeinetan usapal batek Poulerousse oiloa salbatzen duen, harekin bizitzen hasi aurretik. 1977koa da Frantzian, Italian eta Espainian gazteentzako album batean agertzen den neskato lesbianaren lehen pertsonaia: [[Adela Turin|Adela Turinen]] ''Camélia et Capucine'' lanean, non Camelia printzesak iskin egiten dion gurasoek inposatzen dioten Capucinekiko ezkontzari, gizartetik at bizitzera joateko. 2022an atera zen Anne-Fleur Multon eta Celia Housseten ''Ederra eta Piztia'', non Ederra Piztia hiltzera abiatzen den, ohartu baino lehen ezkontzatik ihes egin duten eta Piztiarekin maitemindu nahi duten neskatoak dituela liburutegian, eta, azkenean, "dama galant" gisa agertzen da.<ref name=":0" /> Lesbianen pertsonaiak printzesak, maitagarriak eta emakume zaldunak dira, gehienbat. [[Sarah Ghelam]] ikerlariaren arabera, errepresentazio lesbiko miresgarria den horretara mugatzeak zaildu egiten duela emakume irakurle gazteak identifikatzea, zeinek zailtasun handiagoa izango baitute lesbianismoa haiei ere aplika dakiekeen aukera bezala har dezaten.<ref name=":0" /> ==== Lesbogurasotasuna ==== 2024ko hasieran, Frantzian, 33 gazte-albumetan lesbianekin harremana duten pertsonaiak agertu ziren, horien artean heren bat guraso lesbianak dituzten familia moduan. Gisa horretako lehenengo familiak, 1999an lehenik, eta 2012an ondoren, animalia [[Hominoidea|antropomorfo]] gisa agertu ziren, eta ama lesbianen adibide bat barne hartzen zuten hainbat familia-konfigurazio erakutsi zituzten.<ref name=":0" /> Lesbogurasotasuna animalia antropomorfoen bidez errepresentatzeko zailtasunetako bat zen animalia neutroek pertsonaia maskulinoak irudikatzeko balio dutela, eta emakumaek, berriz, feminitate-markatzaileen bidez egiten ziren, hala nola ile-matazak.<ref name=":0" /> Beraz, konbentzio horiek zaildu egiten zuten moda lesbikoaren aldakortasuna eta butch lesbianak irudikatzea.<ref name=":0" /> Guraso lesbianak dituzten giza familia baten lehen errepresentazioa guztientzako ezkontzaren aldeko legea bozkatu ondoren etorri zen, zeina homofobiaren aurkako elkarte batek eskatu baitzuen, hots, ALHERT-ek (Homofobiaren aurka jardun eta borrokatu Guztion Errespeturako Hezkuntzaren bidez). Elkarte hori haurren homofobiaren aurka borrokatzeko tresna pedagogiko gisa sortu zen, eta lesbogurasotasuna "onartu beharreko" ezberdintasun gisa aurkeztu zuen, eta ez zerbait ezdeusa bezala. Album ugari daude guraso lesbianak dituzten familiei buruzkoak; haietako lehenengoa, ''Jean a deux mamans'', 2004an atera zen, eta bikote lesbikoan, otso antropomorfoetan, ordezkaritza heterozentratua du. 2021ean kaleratutako ''Mes deux mamans'' albumak galdera lesbofobiari erantzun behar dion lesbianen alaba bat irudikatzen du; [[Sarah Ghelam]] ohartzen da lesbofobia agertarazteak interes pedagogikoa izan badezake ere, lesbogurasoen familiak albumaren publikotik kanpo uztea ere eragin dezakeela.<ref name=":0" /> === Fikzioa heldu gazteentzat === ==== 1970eko hamarkada ==== Rosa Guyren ''Ruby'' (1976) lanean, pertsonaia nagusia jatorri karibearreko neska gazte bat da. Beste neska batekin duen harremana deskribatzen du eleberriak. Sasoi hartan, baziren, halaber, pertsonaia lesbianak zituzten heldu gazteentzako eleberriak, hala nola [[Sandra Scoppettone]]<nowiki/>ren ''Happy Endings Are All Alike'' (1978). Egilearen hitzetan: “Ia ez naute elkarrizketatu, eta, elkarrizketatu nautenean, ez da positiboa izan”. Aldiz, Scoppettonek mutil gayei buruz idatzitako eleberria hobeto hartu zuten. 1970eko hamarkadan argitaratutako liburuetan maiz jorratzen zen gaietako bat da homosexualitatea "fase bat" izango zen ideia, edo ez dagoela amaiera zoriontsurik lesbianentzat, eta, oro har, bizimodu zaila zeramatela.<ref name="targeted">{{Cite web|abizena=Murphy|izenburua='Targeted' young adult fiction: the need for literature speaking to gay/lesbian and African-American youth|izena1=Julia|url=http://www.crowbold.com/homepage/topic5.htm|accessdate=4 mars 2007}}</ref> [[Fitxategi:JudyBlume2009(cropped).jpg|thumb|Judy Blume]] School Library Journal-ek ekarria:<blockquote>“1970eko hamarkadan, batez beste, LGBTIQ gaiari buruz argitaratutako liburu bat zegoen urte bakoitzeko. Liburu aitzindari horiek ondo idatzita egon arren eta kritika positiboak izan arren, pertsonaia gayak, kasurik onenean, bigarren mailakoak ziren, edo pertsonaia heterogeneo nagusiak erakarriak eta, kasurik okerrenean, indarkeriaren, irainen edo heriotzaren biktimak (auto-istripuak dira arau). Beren orientazio homosexuala kezkaz zalantzan jartzen zuten pertsonaia gazteek, sexu bereko pertsonenganako erakarpena, beren heldutasun sexualera, heldu heterosexualetara, eramaten zituen aldi baterako fase bat zela ondorioztatzen zuten beti".</blockquote>Judy Blume 1970eko hamarkadan katalizatzaile gisa aipatzen da askotan, haur-literaturan tabutzat hartzen diren gai gehiago (homosexualitatea, adibidez) sartzeko lan egiten baitzuen. Marion Zimmer Bradleyk luze garatu zituen genero harremanak 1962tik 1999ra argitaratutako ''Ténébreuse'' zientzia-fikzio-fantasia zikloan, non emakumeek beren independentzia konkistatu eta benetako nortasuna bilatu behar zuten, lesbiana, neutrala nahiz heterosexuala, amazonen komunitate askearen bidez, besteak beste. ==== 1980ko hamarkada ==== [[Nancy Garden]]<nowiki/>en ''Annie on my mind'' (1982) lanak elkarrez maitemintzen diren [[Bigarren hezkuntza|bigarren hezkuntzako]] bi neskatoren istorioa kontatzen du. 2000ko hamarkadan argitaratzen jarraitu zen eleberria aurrerapauso bat izan da homosexualitatearen gaian, heldu gazteentzako literaturan. Argitaletxe handienetako batek edizio koadernatu batean argitaratu zuen. Liburuan, iraunkorra den eta esploratzea merezi duen zerbait bezala ikusten da homosexualitatea, eta ez kontzeptu "finko" bat bezala. [[Kansas|Kansasen]], kultu-ministro batek ''Annie on my mind'' erretzeko labe publiko bat antolatu zuen, liburu hori eskola bateko liburutegi bati eman ondorioz sortutako eztabaida baten karietara.<ref name="NCAC">{{Cite web|izenburua=Books in Trouble: Annie on My Mind|argitaletxea=National Coalition Against Censorship|data=mai 1996|url=http://www.ncac.org/literature/related/19960501~USA~Books_in_Trouble_2.cfm}}</ref> ==== 1990eko hamarkada ==== Hamarkada hartan zehar, gora egin zuen lesbianismoari buruz heldu gazteentzat argitaratutako eleberrien kopuruak. ''Lark in the Morning'' (1991) eta ''Good Moon Rising'' lesbianen pertsonaiak biltzen dituzten bi eleberri argitaratu zituen [[Nancy Garden|Nancy Gardenek]], eta kritika positiboak jaso zituen; liburuak ondo saldu ziren. 1994an, M. E. Kerr-ek ''Deliver Us From Evie'' argitaratu zuen, eta publikoak harrera ona egin zion: arreba lesbiana bat duen haur bati buruzkoa. Hamarkada hartan argitaratutako beste liburu batzuk: [[Stacey Donovan]]<nowiki/>en ''Dive'' (1996), [[Nina Revoyr]]<nowiki/>ren ''The Necessary Hunger'' (1997), [[Jacqueline Wooger]]<nowiki/>ren ''The House You Pass On the Way'' (1997), Bett Williamsen ''Girl Walking Backwards'' (1998, hasieran heldu gazteentzat idatzi bazen ere, arrakasta izan zuen nerabeen artean), [[Ellen Wittlinger]]<nowiki/>ren Hard Love (1999) eta [[Paula Boock|Paula Boocken]] ''Dare Truth or Promise'' (1999). ==== 2000tik aurrera ==== [[Fitxategi:Littérature_YA_lesbienne_à_Violette_&_Co.jpg|thumb|Literatura lesbiana gazte heldua Violette and Co-n, 2024ko ekainean]] 1990eko hamarkadak mugarri izan zen heldu gazteentzako eleberrietan, gai lesbikoa jorratzen duten eleberrietan, eta, 2000z geroztik, liburu horien olatu bat iritsi zen merkatura. Gai lesbikoekiko publikoaren jarrera positiboagoa zen, eta gai lesbikoak hobeto onartzen ziren. 2000n, School Library Journal-ek ''Annie on my mind'' sartu zuen XX. mendeko eragin handieneko {{Nowrap|100 liburuen}} zerrendan.<ref name="SLJ 100">{{Cite web|abizena=Staff|izenburua=One Hundred Books that Shaped the Century|argitaletxea=[[School Library Journal]]|data=1 janvier 2000|url=http://www.schoollibraryjournal.com/index.asp?layout=article&articleId=CA153035|accessdate=25 février 2007}}</ref> Iraganean, liburu gehienek honela deskribatzen zituzten pertsona homosexualak: "Bizitza isolatua bizi dute, errealitatetik at, komunitate harrigarrikiro aktibo batean". Ondoren, liburuetan hain estigmatizatuak eta bananduak ez ziren pertsonaia gayak agertzen hasi ziren. [[Emily M. Danforth]]-en ''The Miseducation of Cameron Post'' (2012) heldu gazteentzako eleberri herrikoiak kontatzen du konbertsio-terapia bat jarraitzera [[Montana|Montanako]] kanpaleku batera bidalitako {{Nowrap|12 urteko}} neskato baten istorioa.<ref>{{Cite web|abizena=Sittenfeld|izenburua=The Best Novel About a "De-Gaying Camp" Ever Written|izena1=Curtis|data=8 février 2012|url=http://www.slate.com/articles/double_x/doublex/2012/02/the_miseducation_of_cameron_post_by_emily_danforth_a_conversation_between_the_writer_and_novelist_curtis_sittenfeld_.single.html}}</ref> 2016an, liburuaren egokitzapen zinematografikoa filmatzen hasi zen. Emakumeen homosexualitateari buruzko liburu gutxiago daude gizonezkoen homosexualitateari buruzkoak baino. Lesbiana eta bisexualen inguruko liburuen eskuragarritasuna 1960ko hamarkadatik hona handitu den arren, oraindik ere zaila da zuriak bakarrik ez diren pertsonaiak dituzten liburuak aurkitzea. === Fanfikzioak === Fanfikzioaren erdian, lesbianen arteko harremanak ''[[femlash]]'' izenez ezagutzen dira, hots, fan lesbianen komunitateak, kontsumitzen duten fikzio zinematografikoan eta telebistan dagoen errepresentazio falta eta errepresentazio txarrak zapuztuta daudenak. Hauek dira bikote ezagunenak: Xena / Gabrielle, ''[[xena: Warrior Princess|Xena gerlaria]]''; Buffy / Faith, ''[[Buffy the Vampire Slayer]];'' Waverly Earp / Nicole Haught'', Wynonna Earp''; Callie/Arizona, [[Grey's Anatomy|''Grey's Anatomy'']], eta Clark/Lexa, [[The 100 (telesaila)|''The 100'']].<ref name=":0" group="l" />. Aipatutakoak bezalako emakumezko pertsonaia indartsuei egiten die erreferentzia aukeraketak, baina baita lesbianak identifikatzen diren horiei ere.<ref name=":0" group="l" /> == Literaturaren inguruan == === Argitaletxeak === ==== Argitaletxe lesbianak eta gayak, LGBT ==== XX. mendearen amaierara arte, literatura lesbikoa edizio esklusiboki lesbikoak ziren zenbait argitaletxetan ardaztuta zegoen, baita [[Fandom|''fandom'']]-etan ere, zaleen online blogak.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Seajay|izenburua=The Backlash and Backlist|izena1=Carol|data=décembre 1994|kazeta=The Women's Review of Books}}</ref> Milurtekoaren hasieratik, ordea, argitaletxe lesbiko asko hasi ziren barne hartzen gizon eta emakume transen lanak, ahots [[Bisexualitate|bisexualenak]] eta [[Gay|gayenak]] eta argitaletxe nagusiek jaso ez zituzten queer-lanak. Gainera, pertsonaia eta gai lesbianak dituzten nobelak hobeto onartzen ziren ''mainstream'' izeneko edizioan. [[Fitxategi:Elizabeth_Sims_writing_2013_photo_by_Tom_Bender.jpg|thumb|Alyson Livres-ek [[Elizabeth Sims]]<nowiki/>en (argazkian) polizia-eleberri batzuk argitaratu ditu.]] [[Plainfield (Vermont)|Plainfieldeko]] ([[Vermont]]) Daughters, Inc. da lesbianen eta feministen liburuak argitaratzen hasi zen lehen argitaletxe lesbikoa, zeinak argitaratu baitzuen Rita Mae Brownen ''Rubyfruit Jungle''.<ref>{{Cite web|izenburua=Daughters, Inc.|data=8 août 2009|url=http://www.lesbianpoetryarchive.org/node/133|accessdate=6 juillet 2017}}</ref> Naiad Presse argitaletxeak jarraitu zion, eta Katherine V. Forrest-en ''Curious wine'' erromantze lesbikoa eta beste liburu asko argitaratu. Argitaletxea 2003an itxi zuten, {{Nowrap|31}} urteren ostean. [[Barbara Grier]] sortzailekideak Bella Books argitaletxe berriari helarazi zizkion bere liburuak eta haien kudeaketa. 2001ean sortu zen Bella Booksek Naïad Pressen katalogoa eskuratu zuen, [[Jane Rule]]<nowiki/>ren lan gehienak eta [[Karin Kallmaker]]<nowiki/>ren lan guztiak barne. Haien katalogoan 300 erromantze lesbiko, polizia-eleberri lesbiko eta erotismo lesbiko daude.  Lehen argitaletxeen artean, Spinsters Ink (hainbat alditan saldua, eta orain Bella Books-en integratua), [[Rising Tide Press]], Crossing Press, [[Kitchen Table Press]] eta [[New Victoria]] zeuden. Kasu askotan, emakume autoreek zuzentzen zituzten argitaletxe horiek, eta beren liburuak argitaletxe horiek argitaratzen zituzten, hala nola [[Barbara Wilson (writer)|Barbara Wilsonek]] Da Capo Press-en (gero Perseus Books Group-en parte izan zena) eta [[Joan Drury|Joan Druryk]] [[Spinsters Ink]]-en. Fikzio lesbikoen 2000ko hamarkadako prentsa etxe handienak Bella Books, Bold Strokes Books, and Regal Crest Enterprises dira. Bold Strokes Books 2005ean sortu zuten, eta polizia-eleberri gay eta lesbikoak eta maskulinoak, thrillerrak, zientzia fikzioa, abentura eleberriak eta LGBTIQ generoko beste hainbat liburu argitaratu izan ditu. Katalogoak 130 izenburu ditu. Regal Crest Enterprises 1999an sortu zuten, eta 150 lan baino gehiagoko katalogoa du; eleberri lesbikoak, poliziak, liburu erotikoak, zientzia fikzioa, fantasia eta sagak argitaratzen ditu. [[Alyson Books]] LGBTIQ egileetan espezializatu zen, eta hainbat titulu lesbiko ditu. Argitaletxe txikienen artean daude Bedazzled Ink, Bywater Books, Intaglio Publications, Sapphire Books Publishing, Supposed Crime, Ylva Publishing eta Ylva de publishing. Argitaletxe femenino batzuek fikzio lesbikoak ere argitaratzen dituzte, Firebrand Books-ek and Virago Press-ek, esaterako. ==== Editore ez-espezializatuak ==== Espezializatu gabeko editoreek, oro har, ez dute argitaratzen duten literaturaren izaera lesbikoa nabarmentzen: Paula Dumont idazle lesbianak [[Mireille Best|Mireille Besten]] lanak aipatzen ditu adibide gisa, eta Gallimard editoreak ez du izaera lesbikoa nabarmentzen. Haren ustez, editoreek hautu hori egiten dute uste dutelako kontakizun batek lesbianismoaz hitz egiten duela adierazteak irakurle heterosexualak uxatuko lituzkeela, eta irakurletza lesbikoa ez dela ekonomikoki bideragarria den liburu bat berak bakarrik egitea ahalbidetzeko bezain aberatsa.<ref name=":0" group="e" /> === Aldizkariak === Literatura lesbikoan espezializatutako lehen aldizkari frankofonoa Vlasta da, kolektibo franko-quebectar batek 1983ko apirilean sortua.<ref group="p">{{Cite aldizkari|izenburua=Années 1980|egilea1=Marie-Pierre Bourgeois|data=printemps 2022|kazeta=Well Well Well|alea=4}}</ref><ref name=":4" group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Eloit|izenburua=« Le bonheur était dans les pages de ce mensuel » : la naissance de la presse lesbienne et la fabrique d’un espace à soi (1976-1990)|orrialdeak=93|izena1=Ilana|data=2017|url=https://doi.org/10.3917/tdm.029.0093|kazeta=Le Temps des médias|liburukia=29|alea=2|issn=1764-2507|ISSN=2104-3671|doi=10.3917/tdm.029.0093|accessdate=2021-10-25}}</ref><ref group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Mazzone|izenburua=L'Édition lesbienne: un héritage du féminisme?|orrialdeak=363–373|izena1=Fanny|data=2006-08|url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/09639480600818532|kazeta=Modern & Contemporary France|liburukia=14|alea=3|issn=0963-9489|ISSN=1469-9869|doi=10.1080/09639480600818532|accessdate=2022-07-22}}</ref> === Azterketa-eremua === == Literatura lesbikoari buruzko txostenak == === Lesbianak === ''Lettre à l'Amazone'' lanean, [[Natalie Clifford Barney]]<nowiki/>ri eta [[Safo|Safori]] zuzendutako meditazio poetikoan, [[Marina Tsetaeva]]<nowiki/>k literatura lesbikoaren papera nabarmentzen du lesbianen artean dagoen “komunioa” agerian uzten duen espazio gisa.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Marx|izenburua=« J’ai lu votre livre »|izena1=Marion|data=2022-07-13|url=https://journals.openedition.org/glad/4362|kazeta=[[Revue GLAD!|GLAD!. Revue sur le langage, le genre, les sexualités]]|alea=12|issn=2551-0819|doi=10.4000/glad.4362|accessdate=2022-07-21}}</ref> [[Paula Dumont]]<nowiki/>en arabera, literatura lesbikoa nekez zabaltzen da lesbianen komunitatean; izan ere, argitaletxeen hoztasunak zaildu egiten du argitaratzen duten literatura lesbikoa hala identifikatzea, hau da, literatura lesbiko gisa; [[Suzette Robichon]], Violette and Co liburu-denda lesbikoaren jabeak, literatura lesbikoari eskainitako ''Gouinement Lundi'' programan, literatura lesbikoaren bilaketa altxorraren bilaketarekin parekatzen zuen.<ref>{{Cite web|abizena=Hammé|izenburua=Littératures lesbiennes : une visibilité nouvelle ?|izena1=Juliette|data=2022-03-28|url=https://gouinementlundi.fr/2022/03/litteratures-lesbiennes-une-visibilite-nouvelle/|accessdate=2022-07-27}}</ref> Mélanie Bourdaa ikerlariak dioenez, fanfikziozko komunitate lesbikoak, non bakoitza idazlea eta irakurlea izan daitekeen, oso lotuak daude elkarri, fanfikzioaren praktika arruntari lotutako pertenentzia sentimendu indartsu batekin. XXI. mendearen bigarren erdian, literatura lesbikoa zabaldu eta idazten ari da aldizkari lesbikoetan, hala nola Vlasta edo Lesbia magazine (frantsesez). XXI. mendean, lesbianek Internet erabiltzen dute, bereziki sare sozialak ([[Twitter]], [[Instagram]]) eta irakurketa blogak, literatura lesbikoari balioa emateko asmoz. === Emakume idazleak === Modu irekian lesbianak diren idazleek uste dute murriztailea dela haien lanak literatura lesbiko gisa ezaugarritzea: Jocelyne François, adibidez, beldur da, bere lanak literatura lesbiko gisa ezaugarrituz gero, literatura globaletik kentzea izan daitekeela, batetik, eta, bestetik, bere irismena mugatzea, hots, bere horretan testu-lana dena narratiba lesbikoaren atzean geratzea. Pertsonaia eta harreman lesbikoak barnebiltzen dituen literatura mendebaldeko gizarteko korronte nagusian hobeto onartua denez, literatura lesbikoarentzat kategoria ezberdin bat dagoela dudan jartzen dute zenbait idazlek eta literatur kritikarik. “Inoiz ez dut ulertu zergatik suposatzen den fikzio heterogeneoa guztiontzat dela, baina pertsonaia gay bat barne hartzen duen edo gay esperientzia bat duen zerbait queer-entzat baino ez”, dio [[Jeanette Winterson|Jeanette Wintersonek]], 1985eko ''Oranges are not the only fruit'' eleberriaren egileak.<ref name="interview">{{Cite web|abizena=Winterson|izenburua=Oranges Are Not The Only Fruit|izena1=Jeanette|data=21 mars 1985|url=http://www.jeanettewinterson.com/pages/content/index.asp?PageID=50|accessdate=20 août 2010}}</ref> == Literatura lesbikoaren ezaugarriak == === Motibo literarioak === ==== Ura, desio lesbikoaren eta maitaleen gorputzaren metafora gisa ==== [[Marta Segarra|Marta Segarrak]] uraren, eta bereziki itsasoaren, metaforaren nonahiko presentzia nabarmentzen du, bereziki [[Renée Vivien]], Lucie Delarue-Mardrus eta [[Colette|Coletteren]] lanetan, bai maitaleen gorputza izendatzeko, bai, modu abstraktuagoan, desira lesbikoa izendatzeko.<ref name=":0" group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Segarra|izenburua=Pour une généalogie de la littérature lesbienne française|izena1=Marta|data=2019-12|url=http://rua.ua.es/dspace/handle/10045/100417|kazeta=Feminismo/s|alea=34|issn=1696-8166|doi=10.14198/fem.2019.34.04|accessdate=2022-07-22}}</ref> ==== Erotismoaren idazkera ==== Literatura lesbikoan, sakoneko joera bat baino gehiago dago, erotismoaren idazkerari dagokionez: alde batetik, emakume batzuek, bereziki 70eko hamarkadara arte, sexualitate bat deskribatzen dute, Aurore Turbiau ikerlariak “samurra eta erreboltaria” gisa kalifikatzen duena; beste batzuek, berriz, indarkeriak eta [[Kanibalismo|kanibalismoak]] zikindutako sexualitate bat idazten dute, hala nola [[Renée Vivien|Renée Vivienek]], [[Lucie Delarue-Mardrus|Lucie Delarue-Mardrusek]], [[Violette Leduc|Violette Leducek]] edo [[Monique Wittig|Monique Wittigek]]. === Komunitate linguistikoaren arabera === ==== Ingelesa ==== ==== Alemana ==== ==== Espainola ==== [[Elena Fortún|Elena Fortun]] idazleak lesbianismoaren gaia jorratzen du. 1984ko ''Acrópolis'' eleberrian, esaterako, Madrilgo Círculo Sáfico aipatu zuen [[Rosa Chacel|Rosa Chacelek]].<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Moreno-Lago|izenburua=Indicios y espacios literarios para la reconstrucción del círculo sáfico madrileño en las obras de Elena Fortún, Rosa Chacel y Victorina Durán|orrialdeak=211–236|izena1=Eva|data=2021-01-21|url=https://feminismos.ua.es/article/view/2021-n37-indicios-y-espacios-literarios-para-la-reconstruccion-d|kazeta=Feminismo/s|alea=37|issn=1989-9998|doi=10.14198/fem.2021.37.09}}</ref> ==== Frantsesa ==== === Generoaren arabera === ==== Erromantzea ==== Erromantze-lanak iraindu egiten dira maiz, eta erromantze lesbikoak ez dio arau horri ihes egiten; Frantzian, nagusiki, argitaletxe espezializatuek argitaratzen dute erromantze lesbikoa, izan argitaletxe lesbianak nahiz LGBT+ argitaletxeak, hala nola KTM éditions, Dans l'Engrenage edo Reines de Coeur.<ref group="p">{{Cite aldizkari|izenburua=La romance lesbienne est-elle moins frivole qu’on ne l’imagine ?|egilea1=Isabelle B. Price|data=août 2022|kazeta=[[Jeanne Magazine]]}}</ref> == Lan aipagarriak == * ''Le Puits de solitude'', [[Radclyffe Hall]] (1928) * ''Le Bois de la nuit'', [[Djuna Barnes]] (1936) * ''The Price of Salt'', [[Patricia Highsmith]] (1952) – aka ''Carol'' (1990) * ''Spring Fire'', Vin Packer (1952) * ''[[Rempart des Béguines]]'', [[Françoise Mallet-Joris]] (1952) * [[Monique Wittig|''Thérèse et Isabelle'', Violette Leduc]] (1954-1966-2000) * [[Monique Wittig|''Ravages'', Violette Leduc]] (1955-2023) * ''[[Chocolates for Breakfast]]'', [[Pamela Moore (author)]] (1957) * ''[[The Beebo Brinker Chronicles]]'', Ann Bannon (1957–1962) * ''[[Desert of the Heart]]'', [[Jane Rule]] (1964) * [[Monique Wittig|''La Bâtarde'', Violette Leduc]] (1964) * ''Les Guérillères'', [[Monique Wittig]], (1969) * ''[[Patience & Sarah]]'', Isabel Miller (1971) * ''[[Rubyfruit Jungle]]'', [[Rita Mae Brown]] (1973) * ''[[Annie on My Mind]]'', [[Nancy Garden]] (1982) * ''[[The Swashbuckler]]'', [[Lee Lynch (author)|Lee Lynch]] (1983) * ''[[Oranges Are Not the Only Fruit]]'', [[Jeanette Winterson]] (1985) * ''Memory Board'', [[Jane Rule]] (1985) * ''[[Send My Roots Rain]]'', [[Ibis Gómez-Vega]] (1991) * ''[[Mari-mutil handi baten bluesa|Stone Butch Blues]]'', [[Leslie Feinberg]] (1993) * ''[[Along the Journey River]]'', [[Carole LaFavor]] (1996) * ''[[Memory Mambo]]'', [[Achy Obejas]] (1996) * ''Caresser le velours'', Sarah Waters (1998) * ''Du bout des doigts'', Sarah Waters (2002) * ''Garis Tepi Seorang Lesbian'', [[Herlinatiens]] (2003) * ''[[Southland (novel)|Southland]]'', [[Nina Revoyr]] (2003) * ''[[Sugar Rush (novel)|Sugar Rush]]'', [[Julie Burchill]] (2004) * ''Ash'', Malinda Lo (2009) == Emakume autore nabarmenak (ordena alfabetikoan) == {{Div col}} * [[Sarah Aldridge]] * [[Ann Bannon]] * [[Natalie Barney]] * [[Becky Birtha]] * [[Rita Mae Brown]] * [[Julie Burchill]] * [[Jessie Chandler]] * [[Abha Dawesar]] * [[Ellen DeGeneres]] * [[Emma Donoghue]] * [[Sarah Dreher]] * [[Lillian Faderman]] * [[Katherine V. Forrest]] * [[Jocelyne François]] * [[Elena Fortún]] * [[Jeanne Galzy]] * [[Nancy Garden]] * [[Soph Galustian]] * [[Alicia Gaspar de Alba]] * [[Ibis Gómez-Vega]] * [[Nicola Griffith]] * [[Rosa Guy]] * [[Radclyffe Hall]] * [[Bertha Harris]] * [[Ellen Hart]] * [[Kameron Hurley]] * [[Karin Kallmaker]] * [[Lori L. Lake]] * [[Violette Leduc]] * [[Carole LaFavor]] * [[Malinda Lo]] * [[Audre Lorde]] * [[Lee Lynch (author)|Lee Lynch]] * [[Ann-Marie MacDonald]] * [[Marijane Meaker]]; publiée aussi sous les pseudonymes: ** Ann Aldrich ** Mary James ** M. E. Kerr ** Vin Packer ** Laura Winston * [[Val McDermid]] * [[Qiu Miaojin]] * [[Achy Obejas]] * [[Julie Anne Peters]] * [[Radclyffe]] (publiée aussi sous L. L. Raand) * [[Nina Revoyr]] * [[Adrienne Rich]] * [[Jane Rule]] * [[Joanna Russ]] * [[Sappho]] * [[May Sarton]] * [[Sarah Schulman]] * [[Sandra Scoppettone]] * [[Merry Shannon]] * [[Gertrude Stein]] * [[tatiana de la tierra]] * [[Michelle Tea]] * [[Valerie Taylor (novelist)|Valerie Taylor]] * [[Tereska Torrès]] * [[Wu Tsao]] * [[Kitty Tsui]] * [[Renée Vivien]] * [[Ebine Yamaji]] * [[Nobuko Yoshiya]] * [[Sarah Waters]] * [[Jeanette Winterson]] * [[Monique Wittig]] * [[Jacqueline Woodson]] * [[Samar Yazbek]]{{Div col end}} == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Bibliografia == === Orokorra === * Paula Dumont, Entre femmes, t. IV, 2022 (ISBN 978-2-343-24808-0, OCLC 904241037, lire en ligne) * Manon Bochet-Marquis, Lesbiennes et subversions des genres littéraires: pour un renouveau de la figure littéraire saphique, mémoire de master 2, Genre, littératures, cultures, Lyon, Université Lumière Lyon 2, 2021 * Paula Dumont, Entre femmes, t. III, 2020 (ISBN 978-2-343-05470-4, 2-343-05470-3 et 978-2-343-16885-2, OCLC 904241037, lire en ligne) * Paula Dumont, Entre femmes, t. II, 2019 (ISBN 978-2-343-05470-4, 2-343-05470-3 et 978-2-343-16885-2, OCLC 904241037, lire en ligne) * {{En}} Jodie Medd, ''The Cambridge Companion to Lesbian Literature'', Cambridge University Press, 2016 * Paula Dumont, Entre femmes, t. I, 2015 (ISBN 978-2-343-05470-4, 2-343-05470-3 et 978-2-343-16885-2, OCLC 904241037, lire en ligne) * Myriam Robic, Femmes damnées : saphisme et poésie (1846-1889), 2012 (ISBN 978-2-8124-0604-1 et 2-8124-0604-6, OCLC 811124766, lire en ligne) * Phyllis M. Betz, The lesbian fantastic : a critical study of science fiction, fantasy, paranormal and gothic writings, McFarland, 2011 (ISBN 978-0-7864-5885-1 et 0-7864-5885-2, OCLC 689522303, lire en ligne) * {{En}} Meredith Miller, ''Historical Dictionary of Lesbian Literature'', Scarecrow Press, 2006 * (pt) Lúcia Facco, As heroínas saem do armário : literatura lésbica contemporânea, Edições GLS, 2003 (ISBN 85-86755-38-9 et 978-85-86755-38-5, OCLC 56192333, lire en ligne) * {{En}} Terry Castle, ''The Literature of Lesbianism: A Historical Anthology from Ariosto to Stonewall'', Columbia University Press, 2003 * Marie-Jo Bonnet, Les Deux Amies : essai sur le couple de femmes dans l'art, Paris, éditions Blanche, 2000, 305 p. (ISBN 2-911621-94-8) * (en) Marilyn R. Farwell, Heterosexual plots and lesbian narratives, New York University Press, 1996 (ISBN 978-0-8147-2884-0 et 0-8147-2884-7, OCLC 859686382, lire en ligne) * François, ... Lecercle et Impr. IME), Sapho : les fictions du désir, 1546-1937, Hachette supérieur, 1994 (ISBN 2-01-019635-X et 978-2-01-019635-5, OCLC 464190228, lire en ligne) * (en) Karla Jay et Joanne Glasgow, Lesbian texts and contexts : radical revisions, New York University Press, 1990 (ISBN 0-8147-4175-4, 978-0-8147-4175-7 et 0-8147-4177-0, OCLC 21040860, lire en ligne) * (en) Bonnie Zimmerman, The safe sea of women : lesbian fiction, 1969-1989, Beacon Press, 1990 (ISBN 0-8070-7904-9, 978-0-8070-7904-1 et 0-8070-7913-8, OCLC 22171701, lire en ligne) === Ingelesezko literatura === * Amy Jeffrey, Space and Irish lesbian fiction : towards a queer liminality, 2022 (ISBN 978-1-000-59444-7, 1-000-59444-0 et 978-1-003-17650-3, OCLC 1314430431, lire en ligne) * (en) Michelle Ann Abate, Karly Marie Grice et Christine N. Stamper, "Suffering Sappho!" : lesbian content and queer female characters in comics, 2022 (ISBN 978-0-367-70437-7 et 0-367-70437-4, OCLC 1263790392) * {{En}} Devon W. Carbado, ''Black Like Us: A Century of Lesbian, Gay, and Bisexual African American Fiction'', Cleis Press, 2011 === Frantsesezko literatura === * Alexandre Antolin, Une censure éditoriale : Ravages de Violette Leduc, Lyon, Presses universitaires de Lyon, 2023, 490 p. (ISBN 978-2-7297-1391-1) * Camille Aurégan-Foucault, ''Poésie lesbienne: place d'un genre marginal dans la construction d'une identité marginale'', mémoire de master 1, Rennes, Sciences Po Rennes, 2022, 76 p. [Big Tata (page consultée le 24 mai 2023)] * Manon Berthier, Alex Lachkar, Camille Islert, Aurore Turbiau et Alexandre Antolin, Ecrire à l'encre violette : littératures lesbiennes en France de 1900 à nos jours, Le Cavalier Bleu, 2022 (ISBN 979-10-318-0516-0, OCLC 1310155646, lire en ligne) * Mariève Maréchal, ''Conjurer l'absence: pratiques du tiers espace dans les littératures lesbiennes francophones'', thèse de doctorat, Ottawa, Université d'Ottawa, 2018 * Jennifer Waelti-Walters, Damned women : lesbians in French novels, 1796-1996, McGill-Queen's University Press, 2000 (ISBN 978-0-7735-6857-0 et 0-7735-6857-3, OCLC 180773090, lire en ligne) * Elisa Walter, ''Poétique de Renée Vivien: entre spiritualité et désir'', mémoire de master 1, Paris, [[Sorbona Unibertsitatea|Sorbonne Université]], 2021, 87 p. [Big Tata (page consultée le 24 mai 2023)] === Gaztelaniazko literatura === * (es) Yasmina Romero Morales et Paula Cabrera Castro, Amor impossibilis : textos y pretextos de escritoras españolas (s. XX-XXI), Alfar, 2022 (ISBN 978-84-7898-946-1 et 84-7898-946-3, OCLC 1336497390, lire en ligne) * Laura A. Arnés, Ficciones lesbianas: literatura y afectos en la cultura argentina, Madreselva, coll. « Colección Orlando », 2016 (ISBN 978-987-3861-07-9) * (en) Nancy Vosburg et Jacky Collins, Lesbian realities/lesbian fictions in contemporary Spain, Rowman & Littlefield Pub. Group, 2011 (ISBN 978-1-61148-021-4, 1-61148-021-3 et 1-283-05479-5, OCLC 710974715, lire en ligne) == Ikus, gainera == === Lotutako artikuluak === * Literatura lesbikoa ** Ameriketako Estatu Batuetako literatura lesbiko beltza ** Lambda Literary Award for Lesbian Fiction ** [[Pulp (literatura)]] * LGBT literatura ** LGBT argitaletxea ** [[Yuri (generoa)]] ** [[Literatura homosexual|Gay literatura]] * Homosexualitatea literaturan ** LGBT zientzia fikzioan * [[Literatura feminista]] * [[Literatura erotikoa|Literatura eta sexualitatea]] == Kanpo estekak == ==== Analisiak ==== * [http://www.lorillake.com/HerstoryPortal.html Lesbiennes Fiction Herstory] Lori L. Lake website * [https://web.archive.org/web/20170510085146/http://gem.greenwood.com/wse/wsePrint.jsp?id=id395 ''Lesbienne de Littérature''] by Penelope J. Engelbrecht, from Women's Studies Encyclopedia, 1999, vol. 2, {{P.|852–856}}, Greenwood Press (2002) (archive) * [http://outhistory.org/exhibits/show/lesbian-in-literature/history ''Les Lesbiennes dans la Littérature''] par Barbara Grier, 1981, (3e éd.), Naïade de la Presse, à OutHistory * {{Cite web|abizena=Hammé|izenburua=Littératures lesbiennes : une visibilité nouvelle ?|izena1=Juliette|url=https://gouinementlundi.fr/2022/03/litteratures-lesbiennes-une-visibilite-nouvelle/}} ==== Obrak ==== * [https://www.goodreads.com/genres/lesbian-literature Littérature lesbienne], Goodreads * [http://www.sapphirebooks.com/ Lesbienne de Littérature], Sapphire Books (lesbian books publisher, founded 2010) * [http://www.goldencrown.org/ Lesbienne de Littérature], Golden Crown Literary Society * [http://www.thelesbianreview.com Lesbiennes Livres], The Lesbian Review * [https://web.archive.org/web/20170619072602/http://lesbianmysteries.com/ Lesbiennes Mystères], Bee Cliff Press (artxiboa) * [http://lesbiansovereverything.com Lesbiennes Sur Tout] (istorio lesbianak eta plataforma) [[Kategoria:Literaturaren historia]] [[Kategoria:Literatura]] [[Kategoria:Lesbianismoa]] [[Kategoria:LGTB saiakerak]] [[Kategoria:Gainbegiratu gabeko itzulpenak]] ldd4q7pin76acpg5jgu55x7cffkgzgs 9998951 9998943 2024-12-13T19:17:46Z Andremendea 142257 zuzenketak 9998951 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Literatura lesbikoa''' literaturaren azpigenero bat da, eta ikuspuntu lesbiko batetik jorratzen ditu gaiak eta idatziak. Poesia, antzerkia eta [[:kategoria:Fikziozko lesbianak|pertsonaia lesbianak]] ardatz dituzten eleberriak eta [[Eleberri grafiko|eleberri grafikoak]] biltzen ditu, eta interes lesbikoko gaiei buruzko ez-fikzioa da, oro har. Kategoria honetan kokatzen diren fikziozko lanak mota guztietakoak izan daitezke, hala nola fikzio historikoa, [[Zientzia-fikzio|zientzia fikzioa]], fantasia, horrorea eta erromantzea, eta publiko gazte, nerabe edo helduarentzat egiten dira. Literatura lesbikoaren perimetro zehatza zein den eztabaidagai bada ere, autoreen identitatearen, kontakizunen harreraren edo jorratutako gaien arabera, bi konstante daude: gizonek eta gizonentzat idatzitako irudikapen lesbiko [[Fetitxismo sexual|fetitxistatzaileak]] baztertzea, eta idazkietan identitate lesbikoaren eraikuntza erdigunean jartzea. Literatura lesbikoaren bilakaera lesbianismoaren onarpenaren bilakaeraren araberakoa izan da, oro har: XX. mendearen hasieran ezkutukoa, konfidentziala eta zentsuratua bazen ere, jorratutako gaiek [[Mugimendu homosexualak|LGBT]] mugimenduaren eta, oro har, feminismoaren eta, bereziki, lesbianismoaren une handien bilakaeraren araberako bilakaera izan dute. Bereziki, lesbianismoaren gaia, [[damnazio]] gisa, non kontakizuna heroien heriotzarekin amaitzen den, ezabatu egiten dira tokia uzteko istorio zoriontsuei (erromantzeak, haur eta heldu gazteentzako literatura), ingurune lesbikoaren politizazioarekin lotura sendoa mantenduz. == Definizioa == Literatuta lesbikoaren esparrua eztabaidagaia da: emakume idazleen identitatea, jorratutako gaiak, eta publikoa, objektiboa nahiz erreala, dira haren inguruak definitzeko erabilitako hiru irizpideak. ''Écrire à l'encre violette - Littératures lesbiennes en France de 1900 à nos jours'' (Tinta morez idaztea - Lesbianen literaturak 1900etik gaur egunera arte Frantzian) lana egiten aritu diren ikertzaileek 2022an ziotenez, literatura lesbikoa ez dute emakume idazle lesbianek soilik idazten, badira beste emakume batzuk ere, modu irekian [[Bisexualitate|bisexualak]] eta [[Pansexualitate|pansexualak]] direnak, presio sozial lesbofoboarengatik sexu-joera zehaztu gabe ezkontza heterosexualera jotzen dutenak. Aitzitik, ikerlari horientzat ez da pertinentea literatura lesbikoan sartzea, emakume idazle lesbianak izanagatik, haien lanetan ez dihardutenak emakumeen arteko harremanez, hala nola [[Marguerite Yourcenar]].<ref name=":0" group="v" /> Literatuta lesbikoaren beste ikuskera batzuk gehiago zentratzen dira landutako gai literarioetan emakume idazleen identitatean baino. Hala, ''[[:fr:La_Pensée_straight|La Pensée straight]]'' lanean (1992), [[Monique Wittig]] idazle eta margolari lesbianak [[Marcel Proust|Marcel Prousten]] ''[[À la recherche du temps perdu]]'' eta [[Djuna Barnes|Djuna Barnesen]] ''Le Bois de la nuit'' literatura lesbikoaren parte ditu, bi lan horiek lesbiana eta emakumea baitarabiltzate unibertsaltasunerako abiapuntu gisa.<ref group="u" name=":0">{{Cite aldizkari|abizena=Segarra|izenburua=Pour une généalogie de la littérature lesbienne française|izena1=Marta|data=2019-12|url=http://rua.ua.es/dspace/handle/10045/100417|kazeta=Feminismo/s|alea=34|issn=1696-8166|doi=10.14198/fem.2019.34.04|accessdate=2022-07-22}}</ref> [[Marilyn R. Farwell|Marilyn R.Farwell]] literatura irakasleak ''Heterosexual Plots & Lesbian Narrative'' lanean (1996) proposatzen du literatura lesbikoa definitzea narrazio heterosexualaren hiru zutabeetako bat bera ere errespetatzen ez duten kontakizunen multzo gisa, hau da, maitasun harreman heterosexualak, emakumeen pasibotasunaren aurka dauden gizonen jarduera eta emakumeen bakartzearen aurka dauden harreman sare maskulinoen presentzia.<ref group="u">{{Cite web|abizena=d'Épinglé·es|izenburua=Sarah Ghelam — Où sont les lesbiennes ?|izena1=L'équipe|url=https://epinglez.hypotheses.org/934|accessdate=2021-09-01}}</ref> Beste ikerlari batzuek, hala nola [[Terry Castle]]<nowiki/>k, [[Elizabeth Meese]]<nowiki/>k edo [[Susan Lancer|Susan Lance]]<nowiki/>k, jorratutako ikuspuntuan oinarritutako literatura lesbikoaren definizio bat proposatzen dute. Alderantziz, lanen edukia irizpide erabakigarria izan daiteke, halaber, obrak literatura lesbikotik baztertzeko. 2019an, [[Marta Segarra]] genero eta literatura frankofonoko ikerlariak baztertu egin zituen lesbianismoa inmoral eta kriminal gisa aurkezten duten istorioak, baina ''[[À la recherche du temps perdu]]'' lanak eztabaida eragin zuen: ''Écrire à l'encre violette''-eko emakume ikertzaileentzat, ez baita literatura lesbikoa; izan ere, haientzat, lesbianismoa aitzakia baizik ez baita errealitatean [[homosexualitate]] maskulinoaz jarduteko.<ref name=":0" group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Segarra|izenburua=Pour une généalogie de la littérature lesbienne française|izena1=Marta|data=2019-12|url=http://rua.ua.es/dspace/handle/10045/100417|kazeta=Feminismo/s|alea=34|issn=1696-8166|doi=10.14198/fem.2019.34.04|accessdate=2022-07-22}}</ref> Aldiz, [[Laure Murat]] historialari eta idazlearen edo Wittigen iritziz, subjektu lesbikoa sarrera puntu gisa planteatu behar da gero unibertsalizatzeko, ikerketak subjektu lesbikoaren eraikuntza formal eta autonomo bat planteatzeko. Literatura lesbikoaren definizioaren konstante bat da baztertzea ikusle gizonezkoentzat idatzitako harreman lesbikoak ''fetitxizatzen'' dituzten fikzio ''voyeuristak''; hala ere, ez dago itxita [[Begirada maskulino|begirada maskulinoarekiko]] mendetasunaren eta lesbianek lesbianentzat egindako sexualitate lesbikoaren adierazpen denaren arteko muga.<ref name=":0" group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Segarra|izenburua=Pour une généalogie de la littérature lesbienne française|izena1=Marta|data=2019-12|url=http://rua.ua.es/dspace/handle/10045/100417|kazeta=Feminismo/s|alea=34|issn=1696-8166|doi=10.14198/fem.2019.34.04|accessdate=2022-07-22}}</ref> Publiko''a''ren irizpideak, izan zorrotza edo izan obra benetan bereganatzen duena, ahalbidetzen du literatura lesbikoan sartzea pertsona heterosexualek idatzitako nobelak eta ''a priori'' gai lesbikorik ez duten nobelak, Anne Paulyren ''Avant que j'oublie'' eta Mathilde Forgeten ''À la demande d'un tiers,'' kasu. [[Marta Segarra|Marta Segarrak]] hiru irizpide horien sintesi bat proposatzen du literatura lesbikoaren definizio gisa: “Obren corpus bat da, orokorrean emakumeek idatziak, baina baita gizonek ere batzuetan, eta emakumeen arteko harreman afektibo eta homoerotikoetan jartzen dute arreta, bai edukian, bai forman”.<ref name=":0" group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Segarra|izenburua=Pour une généalogie de la littérature lesbienne française|izena1=Marta|data=2019-12|url=http://rua.ua.es/dspace/handle/10045/100417|kazeta=Feminismo/s|alea=34|issn=1696-8166|doi=10.14198/fem.2019.34.04|accessdate=2022-07-22}}</ref> Irizpide anitzeko ikuspegia erabiltzen dute, halaber, ''Écrire à l'encre violette''-eko ikertzaileek''.'' Azkenik, [[Laure Murat]]<nowiki/>ek proposatzen du definiziorik murriztaileena: “Identitate lesbikoaren eraikuntza historikoki baimendu, landu eta egituratu izana komunean duten” lanak dira. Definizio horrek aukera ematen dio, batetik, eztabaidagai diren idatziak bertatik ateratzeko eta literatura lesbikoan sartzeari dagokionez adostasuna eragiten duten kontakizunetan zentratzeko eta, bestetik, kategoria horren dimentsio politikoa azpimarratzeko. == Historia == === Aitzindariak: emakumeen arteko maitasuna idaztea "lesbikoa" ez zenean existitzen === ==== Sappho ==== [[Fitxategi:Godward-In_the_Days_of_Sappho-1904.jpg|thumb|[[Lesbos|Lesbosko]] [[Safo]], 1904ko pintura batean John William Godwardek irudikatua, ''[[Lesbianismo|lesbiana]]'' terminoaren jatorrian da<ref name="oed">"Lesbian", [http://dictionary.oed.com/ Oxford English Dictionary], Second Edition, 1989. Retrieved on January 7, 2009.</ref>]] Literatura lesbikoaren funtsezko lana Lesbosko [[Safo]]<nowiki/>ren poesia da, K.A. VII. mendekoa. Lirismoa izeneko poesia musikalaren forma berri bat sortu zuen.<ref>{{Cite web|izenburua=Qui était Sappho, figure de l'Antiquité et pionnière de la poésie ?|egilea=Laure de Chantal|data=2024-03-02|url=https://www.historia.fr/personnages-historiques/biographies/qui-etait-sappho-figure-de-lantiquite-et-pionniere-de-la-poesie-2078363|accessdate=2024-07-02}}</ref> Antzinako hainbat idatzitan oinarrituta, emakume zein gizon historialariek ondoriztatu izan dute emakume gazteen talde bat Saforen esku utzi zutela, kulturalki hezi edo eraiki zitzan.<ref group="u">{{Ill|Jeannette Howard Foster}} (1985). ''Sex Variant Women in Literature'', Naiad Press. {{ISBN|0-930044-65-7}}, {{P.|18}}.</ref> Saforen poesiaren arrasto gutxi geratzen dira, baina geratzen dena poesiaren gai kutunen lekukotza da, hala nola emakumeen eguneroko bizitza, haien harremanak eta erritualak. Emakumeen edertasuna du ardatz, eta neskatoenganako maitasuna aldarrikatzen du.<ref group="u">Aldrich, Robert, ed. (2006). ''Gay Life and Culture: A World History'', Thames & Hudson, Ltd. {{ISBN|0-7893-1511-4}}, {{P.|47–49}}.</ref> ==== Erdi Aroa ==== XIII. mendean, [[Beatritz de Romans]] [[Trobairitz|trobairitzak]] abesti bat eskaini zion Andre Mariari: "Eman iezadazu, Andre Maria ederra, mesedez, izan nahi nukeen alaitasunik handiena: zugan jarri baitut nire bihotza eta nire desira, eta zugatik daukadalako nire baitan dagoen alaitasun guztia". [[Pèire Bèc|Pèire Becek]] bi emakumeren arteko sinpatiaren adierazpena ikusi bazuen hor, [[Marie-Jo Bonnet|Marie-Jo Bonnetek]] ageriko maitasunaren interpretazioa aurkitu zuen.<ref group="r">{{Harvsp|Bonnet|2000|p=26}}.</ref> Bonnetek trinagulazioaren gaia identifikatu zuen literatura safikoan, [[trobadore]] gisa: emakume bikoteari gizon-oztopo figura gehitzen zaio, izan etorkizuneko senarra edo autoritate-gizona (eliza edo legea).<ref group="r">{{Harvsp|Bonnet|2000|p=27}}.</ref> ==== XVII. mendea ==== [[Fitxategi:Henriette-Julie_de_Castelnau_de_Murat.jpg|thumb|Henriette-Julie de Murat]] XVII. mendean, mugimendu kultistak idazki galaiak eta adiskidetasun-korrespondentziak ekarri zituen, sarritan dimentsio safikoa zutenak, lengoian bederen. Mugimenduko horretako figura nagusietako bat, [[Madame de Lauvergne]] (1620-1670) frantziar poeta, Lénodaride deitua, ezagun egin zen «Sonnet à Mademoiselle Godefroy» sonetoarengatik, [[Comédie-Française|Komedia frantseseko]] [[Marie Anne du Rieu]] aktoreari egindako maitasun-aitorpen bat: «Zu ez bazina erabat nire bihotzaren jabe...». XVII. mendearen amaieran, [[Henriette-Julie de Murat]] frantziar anfitrioi lesbiana eta libertino gisa ezagutua zen ([[Madame de Nantiat]] eta [[Marguerite Le Fèvre de Caumartin]], [[Argensongo markesa]]<nowiki/>rekin, besteak beste), Parisen bizi zen, senarrarengandik urrun. Berak asmatutako eta bertako folkloretik ateratako maitagarrien ipuinak idazten zituen. Bere testu sofistikatuek garaiko nobela sentimental handien erara bildutako kontakizunak eskaintzen dituzte. Batez ere, 1697ko ''Contes de fées'' bildumarengatik da ezaguna, 'Le Parfait Amour', 'Anguillette' eta 'Jeune et Belle' ipuinak biltzen dituena. ==== XVIII. mendea ==== [[Fitxategi:Raucourt_dans_Médée.jpg|ezkerrera|thumb|Françoise Raucourt, [[Medea|Medean]]]] [[Fitxategi:Plaque_Wolff_Deken_Trévoux.jpg|thumb|[[Betje Wolff]] eta [[Aagje Deken]] plaka, Treverouxen]] XVIII. mendean zehar, [[Aagje Deken]] (1741-1804) poeta holandarrak poesia idatzi zuen, bere maitale [[Maria Bosch]]<nowiki/>ekin (?-1773) batera, eta ''Stichtelijke gedichten'' bilduma argitaratu zuen, 1775ean, Maria hil eta bi urtera. [[Betje Wolff|Betje Wolffekin]] (1738-1804) gutun-truke luzeak izan ondoren, elkarrekin bizitzen jarri ziren, eta ''Brieven'' gutunak argitaratu zituzten, [[Beverwijk|Beverwijkeko]] leinu-etxean. Gero, eleberri arrakastatsuak ere idatzi zituzten, hala nola ''Sara Burgerliart'' 1782an eta ''Histoire de monsieur Willem Leevend'' 1784 eta 1785 artean, [[Trévoux|Trévouxen]] eta [[Haga|Hagan]], Frantzian. XVIII. mendearen amaieran, [[Comédie-Française|Comédie-Françaisen]] sozietarioa zen [[Françoise Raucourt]] (1756-1815) eder eta talentudunaren antzezpenek markatu zuten literatura. Nobleziako gizonek mantentzen zuten Raucourt, eta modu irekian lesbiana zen. 1779an, ''L'Épître à une jolie lesbienne'' epistolaren hartzailea izan zen, Mathieu-François Pidansat de Mairoberten ''[[:fr:Mémoires_secrets_pour_servir_à_l'histoire_de_la_République_des_Lettres_en_France_depuis_1762_jusqu'à_nos_jours|Mémoires secrets pour servir à l'histoire de la République des Lettres en France depuis 1762 jusqu'à nos jours]]'' lanean. Raucourtek antzerkirako idatzi zuen ''Henriette'' drama, hiru ekitalditan, 1782an. ==== XIX. mendea ==== XIX. mendearen hasieran, Wu Tsao poeta [[Txinako Herri Errepublika|txinatarra]] ospetsu egin zen maitasun lesbikoei buruzko poemengatik. Bere abestiak, Kenneth Rexroth poetaren arabera, “Txina osoan kantatzen” ziren.<ref group="o">Kenneth Rexroth, ''Women Poets of China'', New Directions Publishing, 1972, {{P.|135}}</ref> [[Fitxategi:Anne_Lister.jpg|ezkerrera|thumb|[[Anne Lister]] diarista.]] Nahiz eta XIX. mendean genero lesbikoa ez zen aparteko genero bat eratzeko bezainbat garatu Ingalaterran, emakume idazle eta saiakeragile lesbianek, hala nola [[Vernon Lee|Vernon Leek]] -naturaz gaindiko fikzioko idazlea-, batzuetan lesbianak aipatzen zituzten beren testuetan, edo, Vernon Leeren maitale [[Amy Levy]]<nowiki/>k bezala, emakumeentzako maitasun poemak idazten zituzten.<ref>{{Cite web|izenburua=Violet Paget Archives – The Paris Review|url=https://www.theparisreview.org/blog/tag/violet-paget/}}</ref> Beste batzuek ezkutuan idazten zuten. 1806an hasita, [[Anne Lister]] lurjabe eta alpinista ingelesak hogeita hamalau urtez jardun zuen bere egunkari intimoak osorik idazten, bere harreman lesbikoen eta sedukzio ekintzen xehetasunak barne, hizkuntza kodetuan idatzitako atal lesbikoekin. Eguneroko horiek 1980ko hamarkada arte ez zituzten argitaratu.<ref name="BBCBradford" group="p">{{Cite aldizkari|izenburua=The life and loves of Shibden Hall's Anne Lister|argitaletxea=BBC|data=25 mai 2010|url=http://news.bbc.co.uk/local/bradford/hi/people_and_places/history/newsid_8388000/8388858.stm|kazeta=[[BBC News]]}}</ref> XXI. mendean, [[Susan Koppelman]] idazle eta erredaktore buruak ''Two Friends and Other Nineteenth Century American lesbian Stories'' izeneko antologia bat osatu zuen, non [[Constance Fenimore Woolson]], [[Octave Thanet]], [[Mary Eleanor Wilkins Freeman]], [[Kate Chopin]] eta [[Sarah Orne Jewett]]<nowiki/>en istorioak bildu zituen. Lesbianen gaien irudikapenari dagokionez, esplizitutik inplizitura doazen istorio horiei buruz, hauxe dio Koppelmanek: "Emakumeak maite dituzten emakumeei buruzko istorio gisa ikusten ditut istorio horiek, erabilitako bitarteko erromantikoen aniztasunari begiratuta; ez genuke inolako zailtasunik izango hori egiteko baldin eta elkar maite duten gizonez eta emakumeez ari bagina". 1970eko hamarkadaz geroztik literatura lesbikoan egindako ikerketek XIX. mendearen testuinguruan lesbikotzat etiketatu ez ziren harreman lesbikoak identifikatu zituzten, intimitatearen eta sexualitatearen ikuskera ezberdinak tarteko. Adibidez, [[Christina Rossetti]]<nowiki/>ren ''[[Goblin market and other poems|Goblin market]]'' 1862ko poema kontakizun lesbiko gisa irakurri zuten, nahiz eta berau ahizpatasunezko maitasun kontakizun gisa agertu. Ikerketak [[Wilkie Collins|Wilkie Collinsen]] ''The Woman in White'' eleberriko (1859) Marian Halcombe bezalako pertsonaien potentzial lesbikoa ere identifikatu zuen. Marian maskulinotzat eta erakargarritasun gutxikotzat deskribatua zen, eta eleberriaren gaian erakutsitako motibazio nagusia Laura Fairlie bere ahizpa ertainarenganako maitasuna zen. Gainera, ikertzaileak [[Queer|''queer'']] ikuspegitik irakurri izan dituzte [[Charlotte Brontë|Charlotte Brontëren]] eleberriak, batez ere ''Shirley'' eta ''Villette'', non emakumezko pertsonaia nagusiek harreman estuak -nahiz eta obsesiboak- dituzten besteekin. Brontë bera Ellen Nussey lagunarekin maiteminduta egon zitekeela ere espekulatu izan dute batzuek; [[Vita Sackville-West|Vita Sackville-Westen]] iritziz, bi emakumeen arteko gutunak "maitasun-gutunak dira, maitasun purua eta sinplea".<ref group="p">{{Cite web|izenburua=Was Charlotte Brontë Gay?|egilea=Deborah Lutz|data=16-06-2015|url=https://www.out.com/art-books/2015/6/16/was-charlotte-bronte-gay|accessdate=31-10-2020}}.</ref> Unibertsitate-ikasleek ere amodio lesbikoen aztarnak bilatu izan dituzte [[Emily Dickinson]] poetarengan, bere koinatu Susan Gilbertekin izandako harremanean, eta aukera horrek Dickinsonen maitasun-poema askoren irakurketa queera egitera bultzatzen du.<ref group="l">Mason, Janet. "The American Sappho: In Pursuit of a Lesbian Emily Dickinson". ''Harrington Lesbian Fiction Quarterly'', 3(3), septembre 2002, {{P.|91}}.</ref> Michael Field izengoitia erabili zuten [[Katherine Bradley]] eta [[Edith Cooper]] emakume britainiarrek, elkarrekin poesia eta poema dramatikoak idazteko. Katherine Edithen izeba zen, eta elkarrekin bizi izan ziren, maitale gisa, 1870etik zendu ziren arte, bata 1913an eta bestea 1914an. Beren poesiak bien maitasuna zuen maiz idazgai, eta ''Whym'' ''Chow'' beren txakurrarentzat poema liburu bat ere idatzi zuten. === 1900etik 1915era: Larrialdia === [[Fitxategi:Natalie_Barney_in_Fur_Cape.jpg|thumb| [[Natalie Clifford Barney|Natalie Barneyk]] Parisen saloi bat zuen XX. mendearen hasieran; egile lesbikoak joaten ziren bertara.]] XX. mendearen hasieran, Parisen, komunitate lesbiko bat sortu zen, gero eta ikusgarriagoa bilakatu zena. [[Natalie Clifford Barney|Nathalie Barney]] eta [[Gertrude Stein]] bezalako lesbianek antolatutako literatur-saloietan biltzen ziren, besteak beste. Komunitate hark frantsesez eta ingelesez ekoizten zituen lanak: [[Djuna Barnes|Djuna Barnesen]] ''Le Bois de la nuit'', Liane de Pougyren ''Idylle Sapphique'', [[Renée Vivien|Renée Vivienen]] poemak, Barneyren epigramak, Steinen olerkiak eta obrak. Laure Muratek ohartarazi zuenez, nahiz eta argitalpen horiek XIX. mendean ezarritako kodeak erabiltzen zituzten (erromantze lesbikoak emakume heroien heriotzarekin amaitzen dira, lesbianismoa [[Damnazio|kondenatzat]] hartuta), haustura ontologikoa markatzen zuten, lesbianismoa ez baitzuten jadanik gizonek idazten, lesbianek eurek baizik. Filiazio horrek ez zuen diskurtsoaren erradikaltasuna eragotzi: Barneyren idatziak, Vivien maitalearenak bezala, heterosexualitateari egindako kritika bortitzek markatu zituzten. [[Radclyffe Hall|Radclyffe Hallek]] ere denbora igarotzen zuen Parisen, Barneyren saloian. Badirudi Barney bera erabili zuela eredu gisa ''Le Puits de Solitude'' eleberriko pertsonaia bat eraikitzeko''.'' === 1915etik 1940ra: Lehen Urrezko Aroa === XX. mende hasierako idazle garrantzitsua zen [[Nobuko Yoshiya]] idazle japoniarra; emakume gazteen arteko maitasun istorio bizi bati buruzko istorioak idatzi zituen. Hala ere, bere idazkiak libreki zabal zitezkeen, deskribatutako erlazio bat bera ere ez baitzen egiaz gertatzen.<ref name="Early Fiction" group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Suzuki|izenburua=Writing Same-Sex Love: Sexology and Literary Representation in Yoshiya Nobuko's Early Fiction|orrialdeak=575|izena1=Michiko|data=août 2006|url=http://journals.cambridge.org/action/displayAbstract;jsessionid=419D6C9B25191554B1DBD61007F71527.tomcat1?fromPage=online&aid=857000|kazeta=The Journal of Asian Studies|liburukia=65|alea=3|doi=10.1017/S0021911806001148}}</ref> 1923an, [[Elsa Gidlow]]<nowiki/>k (Ingalaterran jaioa) argi eta garbi lesbikoa zen lehen poesia liburua argitaratu zuen Estatu Batuetan, ''On a Grey Thread'' izenekoa.<ref>{{Cite web|abizena=Rumble|izenburua=Publishing Elsa: Will Ransom's Grey Thread|argitaletxea=American Printing History Association|izena1=Walker|data=21 mars 2016|url=https://printinghistory.org/gidlow-ransom/|lana=Printing History|accessdate=3 juin 2018}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Troy|izenburua=How the American Sappho Published the First Book of Lesbian Love Poetry|izena1=Gil|data=9 décembre 2017|url=https://www.thedailybeast.com/how-the-american-sappho-published-the-first-book-of-lesbian-love-poetry|accessdate=3 juin 2018}}</ref> 1926an, [[New York|New Yorken]], [[Eva Kotchever|Eva Kotcheverrek]] (Polonian jaioa), [[Greenwich Village|Greenwich Villageko]] ''Eve's Hangout'' kafe lesbikoaren jabeak, ''Lesbian Love'' bilduma idatzi zuen. Liburu hura idaztegatik espetxeratu egin zuten, eta, ondotik, kanporatu.<ref>{{Cite web|abizena=Rabinowitz|izenburua=Holocaust Museum LA to Present THE DARING LIFE AND DANGEROUS TIMES OF EVE ADAMS|izena1=Chloe|url=https://www.broadwayworld.com/los-angeles/article/Holocaust-Museum-LA-to-Present-THE-DARING-LIFE-AND-DANGEROUS-TIMES-OF-EVE-ADAMS-20210607|accessdate=2022-07-11}}</ref> [[Fitxategi:The_Well_Of_Loneliness_by_Radclyffe_Hall_-_Permabooks_P112_1951.jpg|ezkerrera|thumb| Radclyffe Hallen 1928ko ''Le Puits de solitude'' eleberriak zentsura-arazoak izan zituen Estatu Batuetan eta Erresuma Batuan.]] [[Radclyffe Hall|Radclyffe Hallen]] ''The Well of Loneliness'' eleberria (1928) da tematika lesbikoa aitortu zaion ingelesezko lehen eleberria, eta Britainia Handian hainbat hamarkadatan debekatuta egon zen. Estatu Batuetan, eleberri horrek lortu zuen zentsura legala saihestea New Yorken eta Estatu Batuetako Nazioarteko Merkataritza Auzitegian.<ref>{{Cite web|abizena=Smith|izenburua=Lesbian novel was 'danger to nation'|izena1=David|data=1 janvier 2005|url=https://www.theguardian.com/uk/2005/jan/02/books.gayrights|accessdate=16 mars 2017}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Machlin|izenburua=Banned Books Week: The Well of Loneliness by Radclyffe Hall|izena1=Sherri|data=26 septembre 2013|url=https://www.nypl.org/blog/2013/09/26/banned-books-week-well-loneliness|accessdate=16 mars 2017}}</ref> [[Virginia Woolf|Virginia Woolfek]] 1928an argitaratu zuen ''[[Orlando (eleberria)|Orlando]]'' eleberria, genero-arauak hausten zituen poeta baten istorioa kontatzen duena. Bere maitale [[Vita Sackville-West|Vita Sackville-Westengan]] inspiratzen da eleberri hau, eta 70eko hamarkadan testu subertsibo lesbiko gisa berrikusi zen.<ref>{{Cite web|abizena=Popova|izenburua=How Virginia Woolf’s Orlando Subverted Censorship and Revolutionized the Politics of LGBT Love in 1928|izena1=Maria|data=11 octobre 2013|url=https://www.brainpickings.org/2013/10/11/virginia-woolf-orlando-lesbian-readings/}}</ref> 1930eko, 1940ko eta 1950eko hamarkadaren hasierako AEBetako literatura gehienak bizitza lesbikoa tragedia gisa aurkezten zuen, pertsonaia nagusiaren suizidioarekin edo heterosexualitatera bihurtuta amaitzen zena. Asmo tragiko horiek eskatzen zituzten agintariek, testua lizun ez deklaratzeko.<ref name="ReferenceA">Gallo, {{P.|67}}</ref> Hala, ''The Stone Wall'', 1930ean Marie Casal ezizenarekin argitaratutako zoritxarreko amaiera duen autobiografia lesbikoa da lehen autobiografia lesbikoetako bat. 1939tik aurrera, [[Frances V. Rummel|Frances V.]] [[Frances V. Rummel|Rummel]] Stephens Collegeko hezitzailea eta frantseseko irakasleak ''Diana: A Strange Autobiography'' argitaratu zuen, ongi amaitzen den lehen autobiografia esplizituki lesbikoa, non bi emakumek elkarrekin zoriontsu amaitzen duten. Autobiografia horrekin, ohar hau argitaratu zen: "Emakume editoreek berariaz nahi dute ulertzea egiazko istorio bat dela, irakurketa publiko baten esparruan bere generoko lehena". Literatur kritikariek “fikzio” gisa deskribatu zuten autobiografia hori. [[Jane Auer|Jane Bowlesen]] eleberri bakarrak, ''[[Two Serious Ladies]]'', 1943an argitaratua, burgesiako emakume baten eta Panamako portu bateko prostituta baten arteko maitasun istorio bat kontatzen du.<ref>{{Cite web|izenburua=The Madness of Queen Jane|data=12 juin 2014|url=http://www.newyorker.com/books/page-turner/the-madness-of-queen-jane}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Miller|izenburua=Historical Dictionary of Lesbian Literature|argitaletxea=Scarecrow Press|izena1=Meredith|data=27 mars 2017|url=https://books.google.com/books?id=xPIpPaM5EkEC&pg=PA110&lpg=PA110&dq=lesbian%20literature%2021st%20century&source=bl&ots=LfYYaWfUl9&sig=zESSFinijoMzHZejUeIHk_bb4MM&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjnjZTA4bvRAhUJjVQKHUpTAxwQ6AEIUzAI#v=onepage&q=lesbian%20literature%2021st%20century&f=false}}</ref> [[Tereska Torrès]] erresistenteak, [[Charles de Gaulle|Charle de Gaulle]] Jeneralaren [[Frantziar Indar Askeak|Frantziako Indar Askeetan]] Londresen kontratatu zuenak, bere oroitzapenak ''Women's'' ''Barracks''-en argitaratu zituen (1950), Bigarren Mundu Gerrako emakume borrokalarien bizitzaren testigantza.<ref>{{Cite web|izenburua=Décès de la résistante et femme de lettres Tereska Torrès|data=2012-09-26|url=https://www.lexpress.fr/culture/livre/deces-de-la-resistante-et-femme-de-lettres-tereska-torres_1166366.html}}</ref> [[Francoren diktadura|Espainia]] [[Frankista|frankistaren]] garaian, [[Elena Fortún|Elena Fortun]] idazleak (1885-1952), haur-literaturan espezialista zenak, Celia gaztearen ''queer'' pertsonaiarekin, ''Oculto sendero'' eleberri autobiografikoa idatzi zuen, diktadura-garaian zentsuratua eta gaur berraurkitua.<ref>{{Cite web|izenburua=University of Exeter|url=http://www.exeter.ac.uk/news/homepage/title_846194_en.html}}</ref><ref>{{Cite aldizkari|abizena=Lindo|izenburua=Elena, la mujer olvidada|izena1=Elvira|data=2017-01-28|url=https://elpais.com/cultura/2017/01/27/actualidad/1485534991_128796.html|kazeta=El País|issn=1134-6582}}</ref> Eleberriak, besteak beste, [[Matilde Ras|Matilde Rasekin]] izan zuen harremana aipatzen du, eta [[Victorina Durán|Victorina Duranek]] sortutako Madrilgo zirkulu safikoaren antolaketa.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Moreno-Lago|izenburua=Indicios y espacios literarios para la reconstrucción del círculo sáfico madrileño en las obras de Elena Fortún, Rosa Chacel y Victorina Durán|orrialdeak=211–236|izena1=Eva|data=2021-01-21|url=https://feminismos.ua.es/article/view/2021-n37-indicios-y-espacios-literarios-para-la-reconstruccion-del-circulo-safico-madrileno-en-las-obras-de-elena-fortun-rosa-chacel-y-victorina-duran|kazeta=Feminismo/s|alea=37|issn=1989-9998|doi=10.14198/fem.2021.37.09}}</ref> [[Marie-Magdeleine Carbet]] (1902-1996) idazle afro-martinikarrak bere bikotekidearekin olerkiak, istorioak eta abestiak idatzi zituen, komunean zuten Carbet izengoitiaren pean, eta horrek aske egin zituen gai sentiberak arakatu ahal izateko, normalean emakumeentzat debekatuak zeudenak, sexualitatea, kasu. === 1950eko eta 1960ko hamarkadak: pulp fiction lesbiana === [[Fitxategi:Odd_Girl_Out_Cover_1957.jpg|thumb|''{{Lang|anglais|[[Lesbian pulp fiction]]}}'', Ann Bannonen ''Odd Girl out'' bezala, ezaguna izan zen 1950eko eta 60ko hamarkadetan.]] Fikzio lesbikoa asko idatzi zen mundu anglosaxoian, [[Pulp (literatura)|pulp]] fiction literatur-motako eleberriaren iritsierarekin. Pulp lesbikoa fikziozko genero bihurtu zen, 1950eko eta 1960ko hamarkadetan, nahiz eta mota horretako egile ugari gizonezko izengoiti bat edo emakumezko luma-izen bat erabiltzen zuten gizonak izan.<ref name="Grier, Barbara 1973">Grier, Barbara (1973). ''{{Lang|en|The Lesbian in Literature}}''. [Naiad Press], 1973.</ref> Pulp lesbikoko emakume idazleetako bat -lesbiana gisa armairutik atera zena askoz geroago- [[Ann Bannon]] zen, Beebo Brinker eleberri-sortaren egilea. [[Patricia Highsmith|Patricia Highsmithen]] ''The Price of Salt'', 1952an idatzia, amaiera zoriontsua izan zuen lehen eleberri lesbikoa izan zen. Eleberri hartan, izan ere, emakume lesbianek ez zuten depresiorik izaten, ez zioten etorkizun bakarti bati aurre egiten, eta nobela ez zen suizidio batekin edo heterosexualitatera itzultzearekin amaitzen. Highsmithen editoreak (Harper & Brothers) haren [[Eskuizkribu|eskuizkribua]] atzera bota zuen. Baina, gerora, ia milioi bat ale saldu ziren.<ref name="rich">{{Cite web|abizena=Rich|izenburua=Loving Carol|argitaletxea=[[New York (magazine)|New York]]|izena1=Frank|data=18 novembre 2015|url=http://www.vulture.com/2015/11/frank-rich-carol-invisibility-of-lesbian-culture.html|lana=Vulture|accessdate=16 mars 2017}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Highsmith|izenburua=Happily ever after, at last: Patricia Highsmith on the inspiration for Carol|izena1=Patricia|data=11 novembre 2015|url=https://www.telegraph.co.uk/film/carol/patricia-highsmith-price-of-salt-novel/|lana=[[The Daily Telegraph]]|accessdate=16 mars 2017}}</ref> 1990ean, Bloomsburyk berrargitaratu zuen eleberria, Patricia Highsmithen benetako izenaren pean, izenburu berri batekin: ''Carol''. Literatura lesbiko anglofonoaren garapen harekin batera, literatura frankofonoak homosexualitatearen eta, beraz, lesbianismoaren errepresio moralaren gogortzea jasan zuen, eta, ondorioz, aurreko urteetan baino argitalpen gutxiago izan zen: [[Françoise Mallet-Joris|Françoise Mallet-Jorisek]] ''Rempart des'' ''béguines'' idatzi zuen, Nicole Louvierek ''Qui qu'en grogne'' eta [[Irène Monesi]]<nowiki/>k ''Althia''. === 1960ko hamarkadaren amaiera eta 1970eko hamarkada: bigarren olatu feminista === [[Fitxategi:Audre_Lorde.jpg|ezkerrera|thumb|[[Audre Lorde]] lesbiana, feminista eta womanistak hainbat liburu idatzi zituen, 1960ko eta 1990eko hamarkaden artean.]] [[1970eko hamarkadako mugimendu feminista|Mugimendu feministak 1960ko hamarkadaren amaieran eta 1970eko hamarkadaren hasieran]], eta feminismo lesbikoaren eta lesbianismo politikoaren agerpenarekin batera, literatura lesbikoa politizatuagoa agertu zen. Idazkera lesbikoak bi gai zituen ardatz: literatura lesbiko bat bazela frogatzea, ez funtsezko kategoria gisa, baizik eta ikuspuntu politiko gisa; eta emakumeen askapenerako tresna gisa pentsatutako idazkiak ekoiztea. Bi izenek erabat hankaz gora jarri dute pentsamendu lesbikoa: [[Monique Wittig|Monique Wittigek]] eta [[Audre Lorde|Audre Lordek]]. 70eko hamarkadako haien diskurtsoen argitalpenetatik, hots, Wittigen ''The Straight Mind'' eta Lorden ''Sister Outsider'' atera ziren, pentsamendu lesbikoaren bi kontsigna garrantzitsuenak. Lehenarenetik hau: "Lesbianak ez dira emakumeak", Wittigena, lesbianek patriarkatuan duten posizio bakarra azpimarratzen duena, eta bereziki nola ihes egiten dioten heterosexualitateari, zeina baita emakumeen opresioaren ezaugarri nagusia; eta bigarrenarenetik, hau: "Maisuaren tresnnek ez dute noiz maisuaren etxea deseraikiko", Lordena, [[Intersekzionalitate|intersekzionalitatearen]] oinarriak ezarri zituena, [[Patriarkatu|patriarkatua]] eta [[Arrazakeria|arrazakeriaren]] arteko lotura erakutsiz, eta, oro har, klase-, genero-, sexualitate- eta adin-banaketaren artekoa, status quo-ari eusteko xedearekin, eta emakumeek, aska daitezen, duten elkartu beharra erakutsiz.<ref group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Chetcuti|izenburua=De « On ne naît pas femme » à « On n’est pas femme ». De Simone de Beauvoir à Monique Wittig|izena1=Natacha|data=2009-06-29|url=https://journals.openedition.org/gss/477|kazeta=Genre, sexualité & société|alea=1|issn=2104-3736|doi=10.4000/gss.477|accessdate=2023-03-05}}</ref><ref group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Olson|izenburua=The Personal, the Political, and Others: Audre Lorde Denouncing "The Second Sex Conference"|orrialdeak=259–285|izena1=Lester C.|data=2000|url=http://muse.jhu.edu/content/crossref/journals/philosophy_and_rhetoric/v033/33.3olson01.html|kazeta=Philosophy and Rhetoric|liburukia=33|alea=3|issn=1527-2079|doi=10.1353/par.2000.0019|accessdate=2023-03-05}}</ref> Erradikaltasun hori fikziozko lanetan topa daiteke: 1969an ''Les Guérillères'' eta 1973an ''The Lesbian Body'' argitaratu zituen Wittigek, eta mitologia lesbiko hutsaren oinarriak ezarri. Hainbat emakume frantsesek eta kanadarrek jarraitu zioten: Michèle Causse, [[Nicole Brossard]], [[Jovette Marchessault]] eta [[Louky Bersiani]]. ''The Lesbian Body'' berritzailea da, “lesbiana” hitza lehen aldiz erabiltzen baitu izenburu frankofono batean eta erregistro literario entzutetsu batean, ez azpiliteratura erotikoaren erregistroan. Lordek ''Coal'' lanarekin poesia egin zuen, eta ''Zami: A New Spelling of My Name'' lanarekin, aldiz, autobiografia. AEBetako literatura lesbiko beltzaz gain, haren filiazioak beste lesbiana beltz batzuk ere barne hartu zituen, hala nola Jewelle Gomez, Paula Gunn Allen, [[Cherrie Moraga]] eta [[Gloria Anzaldúa|Gloria Anzaldua]]. Era berean, [[Joanna Russ|Joanna Russen]] 1975eko ''The Female Man'' eleberriak lesbianak soilik bizi diren unibertso alternatibo bat deskribatzen du. 1966an, [[Violette Leduc]]<nowiki/>ek ''Thérèse et Isabelle'' eleberri lesbikoa argitaratu zuen. 1965ean, [[May Sarton]]<nowiki/>en ''Mrs. Stevens Hears the Mermaids Singing'' eleberria argitaratu zutenean, eleberrigilea beldur izan zen lesbianismoari buruz modu irekian idazteak ez ote zion balioa kenduko bere lanari. Hau azaldu zuen: “Homosexualitatearen beldurra hain da handia, non ausardia behar izan baitut ''Mrs. Stevens Hears the Mermaids Singing'' idazteko, sexuaren maniakoa, mozkortia, botikazalea, edo, era batera edo bestera, higuingarria ez den emakume homosexual bati buruzko eleberria idazteko, errukigarria, nazkagarria, sentimendurik gabea ez den emakume homosexual bati buruzko erretratua egiteko". [[Maureen Duffy]] da bere burua lesbiana gisa aurkeztu zuen lehen eleberrigile garaikidea; 1966ko ''Microcosm'' liburuan, taberna lesbikoen azpikultura aztertu zuen.<ref name="theguardian.com" group="p">{{Cite web|abizena=Bindel|izenburua=A literature of our own|izena1=Julie|data=7 août 2008|url=https://www.theguardian.com/books/2008/aug/08/gayrights.gender}}</ref> Garai hartako eleberri autobiografikoan aitzindaria izan zen [[Rita Mae Brown]]<nowiki/>en ''Molly Melo'' (1973) [[Eleberri pikaresko|eleberri pikareskoa]]; bestseller bihurtu zen. 1970eko hamarkadan ere izan ziren edizio feministen eta LGBTen argitaletxeak, Naiad Press kasu, eta lesbianen lanak argitaratu zituzten ''Sinister Wisdom'' eta ''[[Conditions]]'' literatur aldizkariak, besteak beste. [[Adrienne Rich]] eta [[Judy Grahn]] ziren garai hartako poeta eta intentzionista garrantzitsuak. Alma Routsongen ''Patience and Sarah'' lanak (1971n Isabel Miller luma-izenarekin argitaratua) XIX. mendeko bi emakumeren arteko maitasun-istorio bat aztertzen du, Bostongo ezkontza batean.<ref name="Busia, Abena P. A. 1993">Busia, Abena P. A. ''Theorizing Black Feminisms: The Visionary Pragmatism of Black Women'', Routledge, 1993, {{ISBN|0-415-07336-7}}, p. 225n.</ref> === 1970etik 1985era === 1970eko hamarkadan literatura esplizituki gay eta lesbikoa sortu ondoren, hurrengo hamarkadetan, genero horretako lanen ekoizpena handitu egin zen. Gizon gayen eleberriak herrikoiagoak ziren bitartean, eta sarritan argitaletxe nagusien bestseller-en zerrendaren erdian kokatzen diren bitartean, literatura lesbikoak, zeina argitaletxe txikien menpe zegoen, audientzia mugatua baina errespetagarria garatu zuen. 80ko hamarkadan, generoaren aldeko feminismoaren etorrerarekin batera, literatur aldizkari lesbiko batzuk lan esplizituki erotikoetan espezializatzen hasi ziren, hala nola ''On our Backs'', 70eko hamarkadako ''[[Off Our Backs|Off our backs]]'' aldizkari feministaren erreferentzia satirikoa. 1988an, Lambda Literary saria sortu zen hainbat kategoria lesbikorekin, eta horrek LGBT literaturaren ikusgarritasuna areagotzen lagundu zuen.<ref>{{Cite web|abizena=Times|izenburua=Lambda Literary Foundation marks 25 years of LGBT writers - Gay Lesbian Bi Trans News Archive - Windy City Times|izena1=Windy City|url=http://www.windycitymediagroup.com/lgbt/Lambda-Literary-Foundation-marks-25-years-of-LGBT-writers/42961.html|accessdate=2018-08-29}}</ref> === 1986tik 2000ra === [[Fitxategi:Cristina_Peri.jpg|thumb|[[Cristina Peri Rossi]] idazle uruguaitarrak harreman lesbianen erotismoaz idatzi zuen.]] 1980tik 1990era, literatura lesbikoa hainbat generotan dibertsifikatu zen: fantasia, misterioa, zientzia fikzioa, erromantzea, eleberri grafikoak eta heldu gazteentzako literatura. Asian, Singapurren [[Eleanor Wong (playwright)|Eleanor Wong]] antzerkigileak eta Qiu Miaojin idazle taiwandarrak harreman lesbikoei buruz idatzi zuten, Bai Lin eta Chen Ran idazle txinatarrek bezala.<ref>{{Cite web|izenburua=lesbianism in literature|argitaletxea=Encyclopedia of Contemporary Chinese Culture|egilea=Leng Lin Leung Ping-kwan|url=http://contemporary_chinese_culture.academic.ru/425/lesbianism_in_literature|accessdate=2017-06-27}}</ref> [[Aska Mochizuki]]<nowiki/>ren ''Spinning Tropics'', [[Yasunari Kawabata|Yasunari Kawabataren]] ''Edertasuna eta tristura'', [[Jun'ichirō Tanizaki|Junichiro Tanizakiren]] ''Harea mugikorrak'' (卍 Manji) eta Natsuo Kirinoren ''Mundu erreala'' dira Japoniako maitasun lesbikoa aztertzen duten eleberriak.<ref>{{Cite web|izenburua=(Japanese) Lesbian Literature Recommendations|url=http://fuckyeahlesbianliterature.tumblr.com/post/102813834509/japanese-lesbian-literature-recommendations}}</ref> Bien bitartean, harreman edo pertsonaia lesbikoak barne hartzen dituzten ingeles hizkuntzako eleberriek sari nazionalak irabazten jarraitu zuten, eta kritikaren txaloak eragin zituzten, hala nola [[Alice Malsenior Walker|Alice Malsenior Walkerren]] ''Purpura kolorea'' (1982), Dorothy Allisonen ''Bastard out of Carolina'' (1992), Michael Cunninghamen ''The Hours'' (1998), [[Sarah Waters]]<nowiki/>en ''Fingersmith (2002)'' eta [[Carolyn Parkhurst]]<nowiki/>en ''Lost and found'' (2006).<ref>{{Cite web|abizena=Savage|izenburua=Carolyn Parkhurst: ''Lost and Found''|izena1=Guy|data=30 septembre 2006|url=http://mostlyfiction.com/humor/parkhurst.htm|accessdate=20 mai 2014}}</ref> === XXI. mendea === XXI. mendean, literatura lesbikoa eskubide osoko genero gisa azaleratzen da [[mintzaira]] arabiera duten herrialdeetan, eta [[Elham Mansour]]<nowiki/>ren ''Ana Hiya Anti'' (''Ni zu naiz'') gisako eleberrriak, esaterako, bestseller bihurtzen dira.<ref>{{Cite web|izenburua=The Historical Context and Reception of the First Arabic-Lesbian Novel, I Am You, by Elham Mansour|argitaletxea=Brunel University London|egilea=Samir Habib|url=https://www.brunel.ac.uk/__data/assets/pdf_file/0004/185872/ET53HabibEd.pdf|accessdate=2017-06-27}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=The Lesbian Subjectivity in Contemporary Arabic Literature: ‘An Absent Presence’ Disciplined by the Gaze|argitaletxea=Al-raida; Issue 138-139-140|egilea=Iman Al-Ghafari|data=2012–2013|url=http://alraidajournal.com/index.php/ALRJ/article/viewFile/89/88|accessdate=2017-06-27}}</ref><ref>Jolanda Guardi, Female Homosexuality in Contemporary Arabic Literature in DEP, 2014, 25, Special Issue "Queerness in the Middle East and South Asia, guest editor, {{P.|17-30}}</ref> Mende honetan, halaber, arreta handiagoa eskaini zaie Afrikako literaturari eta emakume idazleei, hala nola Frieda Ekotto kamerundar eleberrigileari eta [[Ama Ata Aidoo]] ghanar idazleari.<ref>{{Cite web|izenburua=A Look at LGBT Literature in sub-Saharan Africa|data=6 avril 2012|url=http://www.genderacrossborders.com/2012/04/06/a-look-at-lgbt-literature-in-sub-saharan-africa/}}</ref><ref>Miller, {{P.|3}}</ref><ref name="Diabate">{{Cite aldizkari|abizena=Diabate|urtea=2010|izenburua=From Women Loving Women in Africa to Jean Genet and Race: A Conversation with Frieda Ekotto|orrialdeak=181–202|abizena2=Ekotto|izena1=Naminata|izena2=Frieda|url=https://www.academia.edu/1042121/From_Women_Loving_Women_in_Africa_to_Jean_Genet_and_Race_A_Conversation_with_Frieda_Ekotto|kazeta=Journal of the African Literature Association|liburukia=4|alea=1|accessdate=26 avril 2013}}</ref> Mexikon ere sumatu zen XX. mende amaierako feminismoaren eragina, baita LGBT lanen onarpen handiagoa ere, Nancy Cardenas, [[Magaly Alabau]], [[Mercedes Roffe]] eta beste poeta lesbikoen sarrerarekin. Argentinan eta Uruguain, [[Alejandra Pizarnik]] eta [[Cristina Peri Rossi|Cristina Peri Rossik]] erotismo lesbikoa eta gai artistiko eta soziopolitikoak uztartzen dituzte euren lanetan <ref>Bonnie Zimmerman, Encyclopedia of Lesbian Histories and Cultures, Routledge, Aug 21, 2013, {{P.|439}}</ref> 2006an kaleratutako ''Babyji'' lanarekin, Abha Dawesar emakume indiar eleberrigileak Stonewall sari bat eta Lambda literary sari bat jaso zituen. == Generoaren arabera == === Poesia === * Txus Garcia (1974-), poeta katalana.<ref>{{Cite web|abizena=Pozo|izenburua=Txus García: “Nadie es totalmente hombre o mujer. Es un constructo social”|izena1=Alicia Avilés|data=2018-09-01|url=https://www.eldiario.es/castilla-la-mancha/txus-garcia-nadie-totalmente-constructo_1_1957857.html}}</ref> * [[Renée Vivien]], frantses esapideko poeta britainiarra === Komikiak, manga eta eleberri grafikoak === ==== Komikia ==== ==== Komikiak, marrazkiak eta eleberri grafikoak ==== Literatura lesbikoan oro har gertatzen den bezala, komiki lesbikoaren kategoriak emakume queer-ek emakume queer-ei buruz idazten dituzten istorio grafikoak biltzen ditu, baina baita publiko lesbikoak emakume queer-ei buruz idazten dituen istorioak ere, hala nola Jaime Hernandezen ''Locas''. ===== Historia ===== [[Fitxategi:Alison_Bechdel_at_Politics_and_Prose.jpg|thumb|[[Alison Bechdel]], bere marrazki eta [[Eleberri grafiko|eleberri]] grafikoengatik saritua, hala nola ''Fun home'', XXI. mendeko literatura lesbianaren dibertsifikazio gero eta handiagoaren isla da.]] Trina Robbinsen ''Sandy's Coming Out'' da lehen komiki lesbikoetako bat, 70eko hamarkadan [[Wimmen's Comix|''Wimmen's'' Comix]]<nowiki/>en argitaratua. 1973an, Wimmen's Comixen ondoren, Mary Wingsek ''Come Out Comix'' argitaratu zuen autoedizioan, eta bere coming in eta coming out prozesuak kontatzen ditu, estilo koloretsu eta teknikoki sinplean, luzaz [[punk]], [[Anarkofeminismo|anarkofeminismoa]], [[riot grrl]] eta, oro har, ''queer comics'' mugimenduetan eragin zuena.<ref name=":1" /> 1980an, Howard Crusek ''Gay Comix'' sortu zuen, LGBT artistek parte hartzen zuten komiki saila, besteak beste, Mary Wingsek eta Roberta Gregoryk.<ref name=":1" /> Argitalpen horiek ''underground'' izaten jarraitzen dute, Comics Code Authority erakundeari esker. Komikiak arautzen ditu erakunde horrek Estatu Batuetan, eta, 1989ra arte, debekatu egin zuen pertsonaia gay eta lesbianak esplizituki errepresentatzea.<ref name=":1" /> Gay Comixek eragin handia izan dute [[Alison Bechdel|Alison Bechdelengan]]: 1983tik 2008ra idatzi zuen ''Dykes to Watch Out For'', komiki lesbikoen monumentu nagusia; queer talde baten bizitza kontatzen du, AEBetako hiri ertain batean; XXI. mendearen hasierako AEBetako bizitza lesbikoaren testigantza garrantzitsua da. Komiki hori nazioartera zabalduta, lesbianen komunitatearen batasun-objektu bihurtu zen, Estatu Batuetatik harago.<ref name=":1" /> 1990eko hamarkadan, kontrakulturako komiki lesbikoek agertzen jarraitu zuten; Diane DiMassak ''Hothead Paisan'' argitaratu zuen, superheroien generoaren bertsio berria, zeinaren emakumezko heroia terrorista hiltzaile lesbiana bat den. Alison Bechdelek 2006an ''Fun Home'' argitaratzeak inflexio puntu bat markatu zuen komiki eta nobela grafiko lesbikoan. Bechdelen indarra da erakustea bere bizitzan lesbianismoa zentrala dela, berak munduari begiratzeko eta munduak bera pertzibitzeko modua dela.<ref name=":1" /> XXI. mendearen hasieran, komiki lesbikoen ospea areagotu egin da, nahiz eta oraindik gizonak diren nagusi komunikabideetan.<ref name=":1" /> Bechdelez gain, [[Jennifer Camper]], [[Nicole J.Georges]], [[Sarah Leavitt]], [[Diane DiMassa]], [[Erika Moen]], [[Ariel Schrag]] eta [[Mariko Tamaki]] dira komiki lesbikoen egile estatubatuar nagusiak. Ameriketako Estatu Batuetatik kanpo, [[Ilana Zeffren]] eta [[Katrin Kremmler]] alemaniar kartoonistak dira nazioarteko errekonozimendua duten egileak.<ref name=":1" /> Kremmler da, besteak beste, ''Dykes on'' ''Dykes''-en egilea, inprimatua izan aurretik online interaktiboa izateko argitaratutako komiki lesbiko bat.<ref name=":1" /> ===== Berjabetzea ===== ===== Analisia ===== Hillary Chute literatur kritikariaren arabera, eleberri grafikoak ahalbidetzen duen konplexutasun bisualak posible egiten du adierazpen esanezina, ikusezina eta entzunezina, lesbianismoaren adierazpenarekin lotura estua duten gaiak. ==== Yuri ==== ''Yuri'' (''{{Lang|en|girls' love}}'' ere deitua) da [[Japonia|Japoniako]] kultura herrikoian emakumeen arteko harreman intimoak ardatz dituen fikziozko lan mota bat, izan harreman emozionalak, sentimentalak edota sexualak. Yuri ''esu-''ren oinordeko bezala hartua da. Esu XX. mende hasierako Japoniako genero literario femeninoa da, eta puntu komun asko partekatzen dituzte. Yuri, bere horretan, 1970eko hamarkadaren hasieran manga [[Shojo|shōjo]]<nowiki/>etan agertu zen, eta, gero, hamarkadetan zehar, manga demografia guztietara zabaldu zen, eta, ondoren, manga bezalako beste medio batzuetara. Historikoki eta gaika manga shōjoari lotuta, yuri 1970eko hamarkadaren hasieran agertu zenetik mangak zituen jomuga demografiko guztietara zabaldu zen. Landutako gaietan, joera orokor batzuk daude:{{sfn|Friedman|2014|id=Friedman 2014|p=143-147}} Shōjoek mundu fantasiosoak edo irrealak aukeratzen dituzte, sentimendu indartsuak dituztenak, "obsesio gaiztoa" eta "neska printze xarmangarriaren" idealizazioa eragin dezaketenak. Eta ''josei-''ek, berriz, errealistagoak izan nahi dute sexu bereko bikote femeninoen arazoak jorratzean. Shōnen eta seinen, berriz, yuri erabiltzen dute “neskato inuzentearen” eta “predatzaile lesbianaren” bi figuren arteko eleberri arinak eszenaratzeko. Hala ere, yuriari soilik eskainitako aurre-argitalpen aldizkari gehienek ez diote inolako demografiari jarraitzen. Horrela, aurki daiteke bi nerabeen arteko maitasun inuzenteari buruzko manga bat, eta haren jarraipena den esplizituki sexuala den manga bat.{{sfn|Friedman|2014|id=Friedman 2014|p=143-147}} [[Fitxategi:CroesusXIncarna.jpg|alt=Dessin manga couleur, représentant une jeune fille en uniforme scolaire noir qui enlace par surprise une autre élève.|ezkerrera|thumb|Eskolako ikasleen arteko harremanak dira ''yuri-''aren gai errepikakorretako bat.]] Bere alter ego ''{{Lang|ja-Latn|[[yaoi]]}}'' ez bezala, non gizonen arteko sexu harremanaren irudikapen grafiko eta esplizituak arruntak diren, askoz bakanagoak dira {{Lang|ja-Latn|yuri}} munduan. Lan horietako gehienak ez dira joaten musuak edo bularretako laztana baino urrunago, “emakumeen arteko lotura espirituala” azpimarratuz.{{sfn|Nagaike|2010|loc=ch. 4|id=ejcjs ch4}} [[Rica Takashima]] autorearen ustez, yurien mendebaldeko zaleak ez dira berberak, eta ez dute zale japoniarren gauza bera bilatzen, arrazoi kulturalak direla eta.{{sfn|Takashima|2014|id=Takashima 2014|p=117-121}} Haren arabera, mendebaldarrek yurian “elkar musukatzen duten neska politak” aurkitzea espero dute, eta japoniarrek, aldiz, nahiago dute “lerro artean irakurri eta arrasto sotilak bilatu, zeinekin iruditeria handiak egingo dituzten irudimenaren laguntzaz”. Horrek azaltzen du obren tratamenduan nolabaiteko ezberdintasuna; adibidez, mendebaldean, ''{{Lang|en|[[Sailor Moon]]}}'' yuri elementu batzuk dituen neska ''{{Lang|en|[[magical girl]]}}'' bat da, eta, Japonian, {{Lang|ja-Latn|yuri}} aldizkariek “generoaren monumentutzat” hartzen dute.{{sfn|Maser|2013|id=Maser 2013|p=66}} Izan ere, [[Sailor Moon|sailor]] ezberdinen arteko harremanak aski anbiguoak dira, irudimenari bere lana egiten uzteko eta irudimenezko bikote asko sortzeko. [[Verena Maser]] Japoniako adituak dio ''{{Lang|en|Sailor Moon}}'' yuri bihurtu zela, nahiz eta ez zen zentzu horretan sortu; normalean, zaleak dira, editoreak baino gehiago, lan bat yuri bihurtzen dutenak.{{sfn|Friedman|2014|id=Friedman 2014|p=143-147}} Puntu honetan, Verena Maser-ek fikzio {{Lang|ja-Latn|yuri}}en eta lesbikoen arteko ezberdintasun nagusi bat ikusten du: fikzio lesbikoak, normalean, lesbiana edo [[Bisexualitate|bisexual]] diren heinean, protagonisten autoidentifikazio eta baieztapen-prozesuan interesatzen dira, eta yuria, aldiz, funtsean, isildutakoetan eta subjektibitatean oinarritzen da.{{sfn|Maser|2011|id=Maser 2011|p=67}} === Iruditeriaren literaturak === [[Fitxategi:Friston,_Carmilla_(Laura_in_bed).jpg|thumb|[[Carmilla|Carmillaren]] 1872ko ilustrazioa]] Iruditeriaren literaturek, errealitatearekiko duten urruntasunagatik, ihes egiten diete mugei, konbentzioei, eta ondasunen narrazioaren sorkuntza ahalbidetzen dute. Literatura horiek emakumeen arteko harremanak integratzen dituzte sorreratik; XIX. mendeko, jarraitutako eredua bikote munstro seduzitzaile/errugabe biktimari dagokio, bereziki banpiro/gizatiarrari, [[Samuel Taylor Coleridge|Samuel Taylor Coleridgeren]] ''Christabel'' edo [[Sheridan Le Fanu|Joseph Sheridan Le Fanuren]] ''[[Carmilla]]'' bezala. Lesbianismoa aitzakia da genero horretan, aitzakia ezinbestean munstro diren emakumeen boterearen aurrean estuasun maskulinoak adierazteko, aitzakia feminitate gozo eta otzana arbuiatzeko, baina autore lesbianek istorio horiek iraultzea lortzen dute: horrela, [[Lizzie Crowdagger]]<nowiki/>rek ''Une autobiographie transsexuelle (avec des vampires)'' lanean, bere pertsonaia lesbianak eta transak hiltzeari uko egiten dio, eta bizitza gainaturak eta kolektibo gisa, lesbianismoaren metafora bezala erabiltzen du banpirismoa, bizitza normala eta heterosexualaren aurkara.<ref name=":2" group="v">{{Chapitre|prénom1=Manon|nom1=Berthier|titre chapitre=Mauvais genres ; 1924 ? - 2022, écrire le lesbianisme dans les littératures de l'imaginaire|titre ouvrage=Ecrire à l'encre violette}}</ref> 1970eko hamarkadan, iruditeriaren literaturak, ''a fortiori'' lesbikoa, AEBetako argitalpenen lehia jasan zuen Frantzian, argitaletxeek nahiago baitzuten itzulpenen aldeko apustua egin, bereziki [[Joanna Russ]] eta [[Elizabeth A. Lynn]], Frantziako emakumeen alde apostu egin ordez; [[Monique Wittig]] edo [[Cathy Bernheim]] dira salbuespenak. 1990eko hamarkadatik aurrera, eta 2010eko hamarkadatik aurrera areago, LGBTI iruditeria tematikoaren lanen ekoizpena eta ikusgarritasuna garatzen da, bereziki lesbianena, edizio espezializatuetako etxeen elkarlanari esker, hala nola [[Léa Silhol]]<nowiki/>ek sortutako L’Oxymore, LGBTI konbentzio espezifikoak edo Interneteko plataformak. Bilakaera hori, aldi berean, kontakizunean lesbianismoa banalizatzeari dagokio, batetik, non heroiak harreman lesbikoan dauden, obraren asmoa eta bilbea beste nonbait egonda, baina, bestetik, baita historia mantentzeari ere, iraultza feminista baten urgentziazko beharrizana eszenaratzen duena, zeinean lesbianak abangoardia izango liratekeen, [[Wendy Delorme]]<nowiki/>ren ''Viendra le temps du feu'' obran erakusten den bezala.<ref name=":2" group="v" /> Irudimenezko literaturetan zientzia fikzioaren eta fantasiaren arteko aurkakotasunik izan da, literatura lesbiko frankofonoan alde batetik [[Michèle Causse]]<nowiki/>k eta bestetik Monique Wittigek hezurmamitua, non [[Zientzia-fikzio|zientzia fikzioa]] etorkizunera begira dagoen eta fantasiak, aldiz, [[Lesbianismoaren historia|historia lesbiko]] baten falta betetzen duen mito naturalista berriak sortuz. Literatura-ikerlari [[Manon Berthier]]<nowiki/>rek maila-diferentzia bat ikusten du, non opresio patriarkala eta lesbofoboa desnaturalizatea bilatzen den, kasu guztietan. === Erromantzea === === Polizia-kontakizunak === === Gazte-literatura === [[Fitxategi:Littérature_LGBTQIA+_jeunesse_à_Violette_and_Co.jpg|thumb|LGBTQIA+ gazte literatura atala,Violette and Co liburudendan, 2024ko ekainean]] ==== Neskato lesbianak ==== 1956an, Flammarion jeunesse argitaletxeak ''Poulerousse'' argitaratu zuen, zeinetan usapal batek Poulerousse oiloa salbatzen duen, harekin bizitzen hasi aurretik. 1977koa da Frantzian, Italian eta Espainian gazteentzako album batean agertzen den neskato lesbianaren lehen pertsonaia: [[Adela Turin|Adela Turinen]] ''Camélia et Capucine'' lanean, non Camelia printzesak iskin egiten dion gurasoek inposatzen dioten Capucinekiko ezkontzari, gizartetik at bizitzera joateko. 2022an atera zen Anne-Fleur Multon eta Celia Housseten ''Ederra eta Piztia'', non Ederra Piztia hiltzera abiatzen den, ohartu baino lehen ezkontzatik ihes egin duten eta Piztiarekin maitemindu nahi duten neskatoak dituela liburutegian, eta, azkenean, "dama galant" gisa agertzen da.<ref name=":0" /> Lesbianen pertsonaiak printzesak, maitagarriak eta emakume zaldunak dira, gehienbat. [[Sarah Ghelam]] ikerlariaren arabera, errepresentazio lesbiko miresgarria den horretara mugatzeak zaildu egiten duela emakume irakurle gazteak identifikatzea, zeinek zailtasun handiagoa izango baitute lesbianismoa haiei ere aplika dakiekeen aukera bezala har dezaten.<ref name=":0" /> ==== Lesbogurasotasuna ==== 2024ko hasieran, Frantzian, 33 gazte-albumetan lesbianekin harremana duten pertsonaiak agertu ziren, horien artean heren bat guraso lesbianak dituzten familia moduan. Gisa horretako lehenengo familiak, 1999an lehenik, eta 2012an ondoren, animalia [[Hominoidea|antropomorfo]] gisa agertu ziren, eta ama lesbianen adibide bat barne hartzen zuten hainbat familia-konfigurazio erakutsi zituzten.<ref name=":0" /> Lesbogurasotasuna animalia antropomorfoen bidez errepresentatzeko zailtasunetako bat zen animalia neutroek pertsonaia maskulinoak irudikatzeko balio dutela, eta emakumaek, berriz, feminitate-markatzaileen bidez egiten ziren, hala nola ile-matazak.<ref name=":0" /> Beraz, konbentzio horiek zaildu egiten zuten moda lesbikoaren aldakortasuna eta butch lesbianak irudikatzea.<ref name=":0" /> Guraso lesbianak dituzten giza familia baten lehen errepresentazioa guztientzako ezkontzaren aldeko legea bozkatu ondoren etorri zen, zeina homofobiaren aurkako elkarte batek eskatu baitzuen, hots, ALHERT-ek (Homofobiaren aurka jardun eta borrokatu Guztion Errespeturako Hezkuntzaren bidez). Elkarte hori haurren homofobiaren aurka borrokatzeko tresna pedagogiko gisa sortu zen, eta lesbogurasotasuna "onartu beharreko" ezberdintasun gisa aurkeztu zuen, eta ez zerbait ezdeusa bezala. Album ugari daude guraso lesbianak dituzten familiei buruzkoak; haietako lehenengoa, ''Jean a deux mamans'', 2004an atera zen, eta bikote lesbikoan, otso antropomorfoetan, ordezkaritza heterozentratua du. 2021ean kaleratutako ''Mes deux mamans'' albumak galdera lesbofobiari erantzun behar dion lesbianen alaba bat irudikatzen du; [[Sarah Ghelam]] ohartzen da lesbofobia agertarazteak interes pedagogikoa izan badezake ere, lesbogurasoen familiak albumaren publikotik kanpo uztea ere eragin dezakeela.<ref name=":0" /> === Fikzioa heldu gazteentzat === ==== 1970eko hamarkada ==== Rosa Guyren ''Ruby'' (1976) lanean, pertsonaia nagusia jatorri karibearreko neska gazte bat da. Beste neska batekin duen harremana deskribatzen du eleberriak. Sasoi hartan, baziren, halaber, pertsonaia lesbianak zituzten heldu gazteentzako eleberriak, hala nola [[Sandra Scoppettone]]<nowiki/>ren ''Happy Endings Are All Alike'' (1978). Egilearen hitzetan: “Ia ez naute elkarrizketatu, eta, elkarrizketatu nautenean, ez da positiboa izan”. Aldiz, Scoppettonek mutil gayei buruz idatzitako eleberria hobeto hartu zuten. 1970eko hamarkadan argitaratutako liburuetan maiz jorratzen zen gaietako bat da homosexualitatea "fase bat" izango zen ideia, edo ez dagoela amaiera zoriontsurik lesbianentzat, eta, oro har, bizimodu zaila zeramatela.<ref name="targeted">{{Cite web|abizena=Murphy|izenburua='Targeted' young adult fiction: the need for literature speaking to gay/lesbian and African-American youth|izena1=Julia|url=http://www.crowbold.com/homepage/topic5.htm|accessdate=4 mars 2007}}</ref> [[Fitxategi:JudyBlume2009(cropped).jpg|thumb|Judy Blume]] School Library Journal-ek ekarria:<blockquote>“1970eko hamarkadan, batez beste, LGBTIQ gaiari buruz argitaratutako liburu bat zegoen urte bakoitzeko. Liburu aitzindari horiek ondo idatzita egon arren eta kritika positiboak izan arren, pertsonaia gayak, kasurik onenean, bigarren mailakoak ziren, edo pertsonaia heterogeneo nagusiak erakarriak eta, kasurik okerrenean, indarkeriaren, irainen edo heriotzaren biktimak (auto-istripuak dira arau). Beren orientazio homosexuala kezkaz zalantzan jartzen zuten pertsonaia gazteek, sexu bereko pertsonenganako erakarpena, beren heldutasun sexualera, heldu heterosexualetara, eramaten zituen aldi baterako fase bat zela ondorioztatzen zuten beti".</blockquote>Judy Blume 1970eko hamarkadan katalizatzaile gisa aipatzen da askotan, haur-literaturan tabutzat hartzen diren gai gehiago (homosexualitatea, adibidez) sartzeko lan egiten baitzuen. Marion Zimmer Bradleyk luze garatu zituen genero harremanak 1962tik 1999ra argitaratutako ''Ténébreuse'' zientzia-fikzio-fantasia zikloan, non emakumeek beren independentzia konkistatu eta benetako nortasuna bilatu behar zuten, lesbiana, neutrala nahiz heterosexuala, amazonen komunitate askearen bidez, besteak beste. ==== 1980ko hamarkada ==== [[Nancy Garden]]<nowiki/>en ''Annie on my mind'' (1982) lanak elkarrez maitemintzen diren [[Bigarren hezkuntza|bigarren hezkuntzako]] bi neskatoren istorioa kontatzen du. 2000ko hamarkadan argitaratzen jarraitu zen eleberria aurrerapauso bat izan da homosexualitatearen gaian, heldu gazteentzako literaturan. Argitaletxe handienetako batek edizio koadernatu batean argitaratu zuen. Liburuan, iraunkorra den eta esploratzea merezi duen zerbait bezala ikusten da homosexualitatea, eta ez kontzeptu "finko" bat bezala. [[Kansas|Kansasen]], kultu-ministro batek ''Annie on my mind'' erretzeko labe publiko bat antolatu zuen, liburu hori eskola bateko liburutegi bati eman ondorioz sortutako eztabaida baten karietara.<ref name="NCAC">{{Cite web|izenburua=Books in Trouble: Annie on My Mind|argitaletxea=National Coalition Against Censorship|data=mai 1996|url=http://www.ncac.org/literature/related/19960501~USA~Books_in_Trouble_2.cfm}}</ref> ==== 1990eko hamarkada ==== Hamarkada hartan zehar, gora egin zuen lesbianismoari buruz heldu gazteentzat argitaratutako eleberrien kopuruak. ''Lark in the Morning'' (1991) eta ''Good Moon Rising'' lesbianen pertsonaiak biltzen dituzten bi eleberri argitaratu zituen [[Nancy Garden|Nancy Gardenek]], eta kritika positiboak jaso zituen; liburuak ondo saldu ziren. 1994an, M. E. Kerr-ek ''Deliver Us From Evie'' argitaratu zuen, eta publikoak harrera ona egin zion: arreba lesbiana bat duen haur bati buruzkoa. Hamarkada hartan argitaratutako beste liburu batzuk: [[Stacey Donovan]]<nowiki/>en ''Dive'' (1996), [[Nina Revoyr]]<nowiki/>ren ''The Necessary Hunger'' (1997), [[Jacqueline Wooger]]<nowiki/>ren ''The House You Pass On the Way'' (1997), Bett Williamsen ''Girl Walking Backwards'' (1998, hasieran heldu gazteentzat idatzi bazen ere, arrakasta izan zuen nerabeen artean), [[Ellen Wittlinger]]<nowiki/>ren Hard Love (1999) eta [[Paula Boock|Paula Boocken]] ''Dare Truth or Promise'' (1999). ==== 2000tik aurrera ==== [[Fitxategi:Littérature_YA_lesbienne_à_Violette_&_Co.jpg|thumb|Literatura lesbiana gazte heldua Violette and Co-n, 2024ko ekainean]] 1990eko hamarkadak mugarri izan zen heldu gazteentzako eleberrietan, gai lesbikoa jorratzen duten eleberrietan, eta, 2000z geroztik, liburu horien olatu bat iritsi zen merkatura. Gai lesbikoekiko publikoaren jarrera positiboagoa zen, eta gai lesbikoak hobeto onartzen ziren. 2000n, School Library Journal-ek ''Annie on my mind'' sartu zuen XX. mendeko eragin handieneko {{Nowrap|100 liburuen}} zerrendan.<ref name="SLJ 100">{{Cite web|abizena=Staff|izenburua=One Hundred Books that Shaped the Century|argitaletxea=[[School Library Journal]]|data=1 janvier 2000|url=http://www.schoollibraryjournal.com/index.asp?layout=article&articleId=CA153035|accessdate=25 février 2007}}</ref> Iraganean, liburu gehienek honela deskribatzen zituzten pertsona homosexualak: "Bizitza isolatua bizi dute, errealitatetik at, komunitate harrigarrikiro aktibo batean". Ondoren, liburuetan hain estigmatizatuak eta bananduak ez ziren pertsonaia gayak agertzen hasi ziren. [[Emily M. Danforth]]-en ''The Miseducation of Cameron Post'' (2012) heldu gazteentzako eleberri herrikoiak kontatzen du konbertsio-terapia bat jarraitzera [[Montana|Montanako]] kanpaleku batera bidalitako {{Nowrap|12 urteko}} neskato baten istorioa.<ref>{{Cite web|abizena=Sittenfeld|izenburua=The Best Novel About a "De-Gaying Camp" Ever Written|izena1=Curtis|data=8 février 2012|url=http://www.slate.com/articles/double_x/doublex/2012/02/the_miseducation_of_cameron_post_by_emily_danforth_a_conversation_between_the_writer_and_novelist_curtis_sittenfeld_.single.html}}</ref> 2016an, liburuaren egokitzapen zinematografikoa filmatzen hasi zen. Emakumeen homosexualitateari buruzko liburu gutxiago daude gizonezkoen homosexualitateari buruzkoak baino. Lesbiana eta bisexualen inguruko liburuen eskuragarritasuna 1960ko hamarkadatik hona handitu den arren, oraindik ere zaila da zuriak bakarrik ez diren pertsonaiak dituzten liburuak aurkitzea. === Fanfikzioak === Fanfikzioaren erdian, lesbianen arteko harremanak ''[[femlash]]'' izenez ezagutzen dira, hots, fan lesbianen komunitateak, kontsumitzen duten fikzio zinematografikoan eta telebistan dagoen errepresentazio falta eta errepresentazio txarrak zapuztuta daudenak. Hauek dira bikote ezagunenak: Xena / Gabrielle, ''[[xena: Warrior Princess|Xena gerlaria]]''; Buffy / Faith, ''[[Buffy the Vampire Slayer]];'' Waverly Earp / Nicole Haught'', Wynonna Earp''; Callie/Arizona, [[Grey's Anatomy|''Grey's Anatomy'']], eta Clark/Lexa, [[The 100 (telesaila)|''The 100'']].<ref name=":0" group="l" />. Aipatutakoak bezalako emakumezko pertsonaia indartsuei egiten die erreferentzia aukeraketak, baina baita lesbianak identifikatzen diren horiei ere.<ref name=":0" group="l" /> == Literaturaren inguruan == === Argitaletxeak === ==== Argitaletxe lesbianak eta gayak, LGBT ==== XX. mendearen amaierara arte, literatura lesbikoa edizio esklusiboki lesbikoak ziren zenbait argitaletxetan ardaztuta zegoen, baita [[Fandom|''fandom'']]-etan ere, zaleen online blogak.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Seajay|izenburua=The Backlash and Backlist|izena1=Carol|data=décembre 1994|kazeta=The Women's Review of Books}}</ref> Milurtekoaren hasieratik, ordea, argitaletxe lesbiko asko hasi ziren barne hartzen gizon eta emakume transen lanak, ahots [[Bisexualitate|bisexualenak]] eta [[Gay|gayenak]] eta argitaletxe nagusiek jaso ez zituzten queer-lanak. Gainera, pertsonaia eta gai lesbianak dituzten nobelak hobeto onartzen ziren ''mainstream'' izeneko edizioan. [[Fitxategi:Elizabeth_Sims_writing_2013_photo_by_Tom_Bender.jpg|thumb|Alyson Livres-ek [[Elizabeth Sims]]<nowiki/>en (argazkian) polizia-eleberri batzuk argitaratu ditu.]] [[Plainfield (Vermont)|Plainfieldeko]] ([[Vermont]]) Daughters, Inc. da lesbianen eta feministen liburuak argitaratzen hasi zen lehen argitaletxe lesbikoa, zeinak argitaratu baitzuen Rita Mae Brownen ''Rubyfruit Jungle''.<ref>{{Cite web|izenburua=Daughters, Inc.|data=8 août 2009|url=http://www.lesbianpoetryarchive.org/node/133|accessdate=6 juillet 2017}}</ref> Naiad Presse argitaletxeak jarraitu zion, eta Katherine V. Forrest-en ''Curious wine'' erromantze lesbikoa eta beste liburu asko argitaratu. Argitaletxea 2003an itxi zuten, {{Nowrap|31}} urteren ostean. [[Barbara Grier]] sortzailekideak Bella Books argitaletxe berriari helarazi zizkion bere liburuak eta haien kudeaketa. 2001ean sortu zen Bella Booksek Naïad Pressen katalogoa eskuratu zuen, [[Jane Rule]]<nowiki/>ren lan gehienak eta [[Karin Kallmaker]]<nowiki/>ren lan guztiak barne. Haien katalogoan 300 erromantze lesbiko, polizia-eleberri lesbiko eta erotismo lesbiko daude.  Lehen argitaletxeen artean, Spinsters Ink (hainbat alditan saldua, eta orain Bella Books-en integratua), [[Rising Tide Press]], Crossing Press, [[Kitchen Table Press]] eta [[New Victoria]] zeuden. Kasu askotan, emakume autoreek zuzentzen zituzten argitaletxe horiek, eta beren liburuak argitaletxe horiek argitaratzen zituzten, hala nola [[Barbara Wilson (writer)|Barbara Wilsonek]] Da Capo Press-en (gero Perseus Books Group-en parte izan zena) eta [[Joan Drury|Joan Druryk]] [[Spinsters Ink]]-en. Fikzio lesbikoen 2000ko hamarkadako prentsa etxe handienak Bella Books, Bold Strokes Books, and Regal Crest Enterprises dira. Bold Strokes Books 2005ean sortu zuten, eta polizia-eleberri gay eta lesbikoak eta maskulinoak, thrillerrak, zientzia fikzioa, abentura eleberriak eta LGBTIQ generoko beste hainbat liburu argitaratu izan ditu. Katalogoak 130 izenburu ditu. Regal Crest Enterprises 1999an sortu zuten, eta 150 lan baino gehiagoko katalogoa du; eleberri lesbikoak, poliziak, liburu erotikoak, zientzia fikzioa, fantasia eta sagak argitaratzen ditu. [[Alyson Books]] LGBTIQ egileetan espezializatu zen, eta hainbat titulu lesbiko ditu. Argitaletxe txikienen artean daude Bedazzled Ink, Bywater Books, Intaglio Publications, Sapphire Books Publishing, Supposed Crime, Ylva Publishing eta Ylva de publishing. Argitaletxe femenino batzuek fikzio lesbikoak ere argitaratzen dituzte, Firebrand Books-ek and Virago Press-ek, esaterako. ==== Editore ez-espezializatuak ==== Espezializatu gabeko editoreek, oro har, ez dute argitaratzen duten literaturaren izaera lesbikoa nabarmentzen: Paula Dumont idazle lesbianak [[Mireille Best|Mireille Besten]] lanak aipatzen ditu adibide gisa, eta Gallimard editoreak ez du izaera lesbikoa nabarmentzen. Haren ustez, editoreek hautu hori egiten dute uste dutelako kontakizun batek lesbianismoaz hitz egiten duela adierazteak irakurle heterosexualak uxatuko lituzkeela, eta irakurletza lesbikoa ez dela ekonomikoki bideragarria den liburu bat berak bakarrik egitea ahalbidetzeko bezain aberatsa.<ref name=":0" group="e" /> === Aldizkariak === Literatura lesbikoan espezializatutako lehen aldizkari frankofonoa Vlasta da, kolektibo franko-quebectar batek 1983ko apirilean sortua.<ref group="p">{{Cite aldizkari|izenburua=Années 1980|egilea1=Marie-Pierre Bourgeois|data=printemps 2022|kazeta=Well Well Well|alea=4}}</ref><ref name=":4" group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Eloit|izenburua=« Le bonheur était dans les pages de ce mensuel » : la naissance de la presse lesbienne et la fabrique d’un espace à soi (1976-1990)|orrialdeak=93|izena1=Ilana|data=2017|url=https://doi.org/10.3917/tdm.029.0093|kazeta=Le Temps des médias|liburukia=29|alea=2|issn=1764-2507|ISSN=2104-3671|doi=10.3917/tdm.029.0093|accessdate=2021-10-25}}</ref><ref group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Mazzone|izenburua=L'Édition lesbienne: un héritage du féminisme?|orrialdeak=363–373|izena1=Fanny|data=2006-08|url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/09639480600818532|kazeta=Modern & Contemporary France|liburukia=14|alea=3|issn=0963-9489|ISSN=1469-9869|doi=10.1080/09639480600818532|accessdate=2022-07-22}}</ref> === Azterketa-eremua === == Literatura lesbikoari buruzko txostenak == === Lesbianak === ''Lettre à l'Amazone'' lanean, [[Natalie Clifford Barney]]<nowiki/>ri eta [[Safo|Safori]] zuzendutako meditazio poetikoan, [[Marina Tsetaeva]]<nowiki/>k literatura lesbikoaren papera nabarmentzen du lesbianen artean dagoen “komunioa” agerian uzten duen espazio gisa.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Marx|izenburua=« J’ai lu votre livre »|izena1=Marion|data=2022-07-13|url=https://journals.openedition.org/glad/4362|kazeta=[[Revue GLAD!|GLAD!. Revue sur le langage, le genre, les sexualités]]|alea=12|issn=2551-0819|doi=10.4000/glad.4362|accessdate=2022-07-21}}</ref> [[Paula Dumont]]<nowiki/>en arabera, literatura lesbikoa nekez zabaltzen da lesbianen komunitatean; izan ere, argitaletxeen hoztasunak zaildu egiten du argitaratzen duten literatura lesbikoa hala identifikatzea, hau da, literatura lesbiko gisa; [[Suzette Robichon]], Violette and Co liburu-denda lesbikoaren jabeak, literatura lesbikoari eskainitako ''Gouinement Lundi'' programan, literatura lesbikoaren bilaketa altxorraren bilaketarekin parekatzen zuen.<ref>{{Cite web|abizena=Hammé|izenburua=Littératures lesbiennes : une visibilité nouvelle ?|izena1=Juliette|data=2022-03-28|url=https://gouinementlundi.fr/2022/03/litteratures-lesbiennes-une-visibilite-nouvelle/|accessdate=2022-07-27}}</ref> Mélanie Bourdaa ikerlariak dioenez, fanfikziozko komunitate lesbikoak, non bakoitza idazlea eta irakurlea izan daitekeen, oso lotuak daude elkarri, fanfikzioaren praktika arruntari lotutako pertenentzia sentimendu indartsu batekin. XXI. mendearen bigarren erdian, literatura lesbikoa zabaldu eta idazten ari da aldizkari lesbikoetan, hala nola Vlasta edo Lesbia magazine (frantsesez). XXI. mendean, lesbianek Internet erabiltzen dute, bereziki sare sozialak ([[Twitter]], [[Instagram]]) eta irakurketa blogak, literatura lesbikoari balioa emateko asmoz. === Emakume idazleak === Modu irekian lesbianak diren idazleek uste dute murriztailea dela haien lanak literatura lesbiko gisa ezaugarritzea: Jocelyne François, adibidez, beldur da, bere lanak literatura lesbiko gisa ezaugarrituz gero, literatura globaletik kentzea izan daitekeela, batetik, eta, bestetik, bere irismena mugatzea, hots, bere horretan testu-lana dena narratiba lesbikoaren atzean geratzea. Pertsonaia eta harreman lesbikoak barnebiltzen dituen literatura mendebaldeko gizarteko korronte nagusian hobeto onartua denez, literatura lesbikoarentzat kategoria ezberdin bat dagoela dudan jartzen dute zenbait idazlek eta literatur kritikarik. “Inoiz ez dut ulertu zergatik suposatzen den fikzio heterogeneoa guztiontzat dela, baina pertsonaia gay bat barne hartzen duen edo gay esperientzia bat duen zerbait queer-entzat baino ez”, dio [[Jeanette Winterson|Jeanette Wintersonek]], 1985eko ''Oranges are not the only fruit'' eleberriaren egileak.<ref name="interview">{{Cite web|abizena=Winterson|izenburua=Oranges Are Not The Only Fruit|izena1=Jeanette|data=21 mars 1985|url=http://www.jeanettewinterson.com/pages/content/index.asp?PageID=50|accessdate=20 août 2010}}</ref> == Literatura lesbikoaren ezaugarriak == === Motibo literarioak === ==== Ura, desio lesbikoaren eta maitaleen gorputzaren metafora gisa ==== [[Marta Segarra|Marta Segarrak]] uraren, eta bereziki itsasoaren, metaforaren nonahiko presentzia nabarmentzen du, bereziki [[Renée Vivien]], Lucie Delarue-Mardrus eta [[Colette|Coletteren]] lanetan, bai maitaleen gorputza izendatzeko, bai, modu abstraktuagoan, desira lesbikoa izendatzeko.<ref name=":0" group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Segarra|izenburua=Pour une généalogie de la littérature lesbienne française|izena1=Marta|data=2019-12|url=http://rua.ua.es/dspace/handle/10045/100417|kazeta=Feminismo/s|alea=34|issn=1696-8166|doi=10.14198/fem.2019.34.04|accessdate=2022-07-22}}</ref> ==== Erotismoaren idazkera ==== Literatura lesbikoan, sakoneko joera bat baino gehiago dago, erotismoaren idazkerari dagokionez: alde batetik, emakume batzuek, bereziki 70eko hamarkadara arte, sexualitate bat deskribatzen dute, Aurore Turbiau ikerlariak “samurra eta erreboltaria” gisa kalifikatzen duena; beste batzuek, berriz, indarkeriak eta [[Kanibalismo|kanibalismoak]] zikindutako sexualitate bat idazten dute, hala nola [[Renée Vivien|Renée Vivienek]], [[Lucie Delarue-Mardrus|Lucie Delarue-Mardrusek]], [[Violette Leduc|Violette Leducek]] edo [[Monique Wittig|Monique Wittigek]]. === Komunitate linguistikoaren arabera === ==== Ingelesa ==== ==== Alemana ==== ==== Espainola ==== [[Elena Fortún|Elena Fortun]] idazleak lesbianismoaren gaia jorratzen du. 1984ko ''Acrópolis'' eleberrian, esaterako, Madrilgo Círculo Sáfico aipatu zuen [[Rosa Chacel|Rosa Chacelek]].<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Moreno-Lago|izenburua=Indicios y espacios literarios para la reconstrucción del círculo sáfico madrileño en las obras de Elena Fortún, Rosa Chacel y Victorina Durán|orrialdeak=211–236|izena1=Eva|data=2021-01-21|url=https://feminismos.ua.es/article/view/2021-n37-indicios-y-espacios-literarios-para-la-reconstruccion-d|kazeta=Feminismo/s|alea=37|issn=1989-9998|doi=10.14198/fem.2021.37.09}}</ref> ==== Frantsesa ==== === Generoaren arabera === ==== Erromantzea ==== Erromantze-lanak iraindu egiten dira maiz, eta erromantze lesbikoak ez dio arau horri ihes egiten; Frantzian, nagusiki, argitaletxe espezializatuek argitaratzen dute erromantze lesbikoa, izan argitaletxe lesbianak nahiz LGBT+ argitaletxeak, hala nola KTM éditions, Dans l'Engrenage edo Reines de Coeur.<ref group="p">{{Cite aldizkari|izenburua=La romance lesbienne est-elle moins frivole qu’on ne l’imagine ?|egilea1=Isabelle B. Price|data=août 2022|kazeta=[[Jeanne Magazine]]}}</ref> == Lan aipagarriak == * ''Le Puits de solitude'', [[Radclyffe Hall]] (1928) * ''Le Bois de la nuit'', [[Djuna Barnes]] (1936) * ''The Price of Salt'', [[Patricia Highsmith]] (1952) – aka ''Carol'' (1990) * ''Spring Fire'', Vin Packer (1952) * ''[[Rempart des Béguines]]'', [[Françoise Mallet-Joris]] (1952) * [[Monique Wittig|''Thérèse et Isabelle'', Violette Leduc]] (1954-1966-2000) * [[Monique Wittig|''Ravages'', Violette Leduc]] (1955-2023) * ''[[Chocolates for Breakfast]]'', [[Pamela Moore (author)]] (1957) * ''[[The Beebo Brinker Chronicles]]'', Ann Bannon (1957–1962) * ''[[Desert of the Heart]]'', [[Jane Rule]] (1964) * [[Monique Wittig|''La Bâtarde'', Violette Leduc]] (1964) * ''Les Guérillères'', [[Monique Wittig]], (1969) * ''[[Patience & Sarah]]'', Isabel Miller (1971) * ''[[Rubyfruit Jungle]]'', [[Rita Mae Brown]] (1973) * ''[[Annie on My Mind]]'', [[Nancy Garden]] (1982) * ''[[The Swashbuckler]]'', [[Lee Lynch (author)|Lee Lynch]] (1983) * ''[[Oranges Are Not the Only Fruit]]'', [[Jeanette Winterson]] (1985) * ''Memory Board'', [[Jane Rule]] (1985) * ''[[Send My Roots Rain]]'', [[Ibis Gómez-Vega]] (1991) * ''[[Mari-mutil handi baten bluesa|Stone Butch Blues]]'', [[Leslie Feinberg]] (1993) * ''[[Along the Journey River]]'', [[Carole LaFavor]] (1996) * ''[[Memory Mambo]]'', [[Achy Obejas]] (1996) * ''Caresser le velours'', Sarah Waters (1998) * ''Du bout des doigts'', Sarah Waters (2002) * ''Garis Tepi Seorang Lesbian'', [[Herlinatiens]] (2003) * ''[[Southland (novel)|Southland]]'', [[Nina Revoyr]] (2003) * ''[[Sugar Rush (novel)|Sugar Rush]]'', [[Julie Burchill]] (2004) * ''Ash'', Malinda Lo (2009) == Emakume autore nabarmenak (ordena alfabetikoan) == {{Div col}} * [[Sarah Aldridge]] * [[Ann Bannon]] * [[Natalie Barney]] * [[Becky Birtha]] * [[Rita Mae Brown]] * [[Julie Burchill]] * [[Jessie Chandler]] * [[Abha Dawesar]] * [[Ellen DeGeneres]] * [[Emma Donoghue]] * [[Sarah Dreher]] * [[Lillian Faderman]] * [[Katherine V. Forrest]] * [[Jocelyne François]] * [[Elena Fortún]] * [[Jeanne Galzy]] * [[Nancy Garden]] * [[Soph Galustian]] * [[Alicia Gaspar de Alba]] * [[Ibis Gómez-Vega]] * [[Nicola Griffith]] * [[Rosa Guy]] * [[Radclyffe Hall]] * [[Bertha Harris]] * [[Ellen Hart]] * [[Kameron Hurley]] * [[Karin Kallmaker]] * [[Lori L. Lake]] * [[Violette Leduc]] * [[Carole LaFavor]] * [[Malinda Lo]] * [[Audre Lorde]] * [[Lee Lynch (author)|Lee Lynch]] * [[Ann-Marie MacDonald]] * [[Marijane Meaker]]; publiée aussi sous les pseudonymes: ** Ann Aldrich ** Mary James ** M. E. Kerr ** Vin Packer ** Laura Winston * [[Val McDermid]] * [[Qiu Miaojin]] * [[Achy Obejas]] * [[Julie Anne Peters]] * [[Radclyffe]] (publiée aussi sous L. L. Raand) * [[Nina Revoyr]] * [[Adrienne Rich]] * [[Jane Rule]] * [[Joanna Russ]] * [[Sappho]] * [[May Sarton]] * [[Sarah Schulman]] * [[Sandra Scoppettone]] * [[Merry Shannon]] * [[Gertrude Stein]] * [[tatiana de la tierra]] * [[Michelle Tea]] * [[Valerie Taylor (novelist)|Valerie Taylor]] * [[Tereska Torrès]] * [[Wu Tsao]] * [[Kitty Tsui]] * [[Renée Vivien]] * [[Ebine Yamaji]] * [[Nobuko Yoshiya]] * [[Sarah Waters]] * [[Jeanette Winterson]] * [[Monique Wittig]] * [[Jacqueline Woodson]] * [[Samar Yazbek]]{{Div col end}} == Erreferentziak == === Literatura lesbikoari buruzko erreferentziako lanak === * {{Ouvrage|prénom1=Manon|nom1=Berthier|prénom2=Alex|nom2=Lachkar|prénom3=Camille|nom3=Islert|prénom4=Aurore|nom4=Turbiau|auteur5=Alexandre Antolin|titre=Ecrire à l'encre violette|sous-titre=littératures lesbiennes en France de 1900 à nos jours|éditeur=Le Cavalier Bleu|date=2022|isbn=979-10-318-0516-0|oclc=1310155646|lire en ligne=https://www.worldcat.org/oclc/1310155646}} <references responsive="1" group="v"></references> * {{Ouvrage|prénom1=Paula|nom1=Dumont|titre=Entre femmes|tome=I|date=2015|isbn=978-2-343-05470-4|isbn2=2-343-05470-3|isbn3=978-2-343-16885-2|oclc=904241037|lire en ligne=https://www.worldcat.org/oclc/904241037}} <references responsive="1" group="e"></references> * Autres ouvrages <references responsive="1" group="r"></references> === Bestelako argitalpenak === <references responsive="1" group="o"></references> === Unibertsitate argitalpenak === <references responsive="1" group="u"></references> === Argitalpen lesbikoak === <references responsive="1" group="l"></references> === Prentsa === <references responsive="1" group="p"></references> === Bestelako erreferentziak === {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Bibliografia == === Orokorra === * Paula Dumont, Entre femmes, t. IV, 2022 (ISBN 978-2-343-24808-0, OCLC 904241037, lire en ligne) * Manon Bochet-Marquis, Lesbiennes et subversions des genres littéraires: pour un renouveau de la figure littéraire saphique, mémoire de master 2, Genre, littératures, cultures, Lyon, Université Lumière Lyon 2, 2021 * Paula Dumont, Entre femmes, t. III, 2020 (ISBN 978-2-343-05470-4, 2-343-05470-3 et 978-2-343-16885-2, OCLC 904241037, lire en ligne) * Paula Dumont, Entre femmes, t. II, 2019 (ISBN 978-2-343-05470-4, 2-343-05470-3 et 978-2-343-16885-2, OCLC 904241037, lire en ligne) * {{En}} Jodie Medd, ''The Cambridge Companion to Lesbian Literature'', Cambridge University Press, 2016 * Paula Dumont, Entre femmes, t. I, 2015 (ISBN 978-2-343-05470-4, 2-343-05470-3 et 978-2-343-16885-2, OCLC 904241037, lire en ligne) * Myriam Robic, Femmes damnées : saphisme et poésie (1846-1889), 2012 (ISBN 978-2-8124-0604-1 et 2-8124-0604-6, OCLC 811124766, lire en ligne) * Phyllis M. Betz, The lesbian fantastic : a critical study of science fiction, fantasy, paranormal and gothic writings, McFarland, 2011 (ISBN 978-0-7864-5885-1 et 0-7864-5885-2, OCLC 689522303, lire en ligne) * {{En}} Meredith Miller, ''Historical Dictionary of Lesbian Literature'', Scarecrow Press, 2006 * (pt) Lúcia Facco, As heroínas saem do armário : literatura lésbica contemporânea, Edições GLS, 2003 (ISBN 85-86755-38-9 et 978-85-86755-38-5, OCLC 56192333, lire en ligne) * {{En}} Terry Castle, ''The Literature of Lesbianism: A Historical Anthology from Ariosto to Stonewall'', Columbia University Press, 2003 * Marie-Jo Bonnet, Les Deux Amies : essai sur le couple de femmes dans l'art, Paris, éditions Blanche, 2000, 305 p. (ISBN 2-911621-94-8) * (en) Marilyn R. Farwell, Heterosexual plots and lesbian narratives, New York University Press, 1996 (ISBN 978-0-8147-2884-0 et 0-8147-2884-7, OCLC 859686382, lire en ligne) * François, ... Lecercle et Impr. IME), Sapho : les fictions du désir, 1546-1937, Hachette supérieur, 1994 (ISBN 2-01-019635-X et 978-2-01-019635-5, OCLC 464190228, lire en ligne) * (en) Karla Jay et Joanne Glasgow, Lesbian texts and contexts : radical revisions, New York University Press, 1990 (ISBN 0-8147-4175-4, 978-0-8147-4175-7 et 0-8147-4177-0, OCLC 21040860, lire en ligne) * (en) Bonnie Zimmerman, The safe sea of women : lesbian fiction, 1969-1989, Beacon Press, 1990 (ISBN 0-8070-7904-9, 978-0-8070-7904-1 et 0-8070-7913-8, OCLC 22171701, lire en ligne) === Ingelesezko literatura === * Amy Jeffrey, Space and Irish lesbian fiction : towards a queer liminality, 2022 (ISBN 978-1-000-59444-7, 1-000-59444-0 et 978-1-003-17650-3, OCLC 1314430431, lire en ligne) * (en) Michelle Ann Abate, Karly Marie Grice et Christine N. Stamper, "Suffering Sappho!" : lesbian content and queer female characters in comics, 2022 (ISBN 978-0-367-70437-7 et 0-367-70437-4, OCLC 1263790392) * {{En}} Devon W. Carbado, ''Black Like Us: A Century of Lesbian, Gay, and Bisexual African American Fiction'', Cleis Press, 2011 === Frantsesezko literatura === * Alexandre Antolin, Une censure éditoriale : Ravages de Violette Leduc, Lyon, Presses universitaires de Lyon, 2023, 490 p. (ISBN 978-2-7297-1391-1) * Camille Aurégan-Foucault, ''Poésie lesbienne: place d'un genre marginal dans la construction d'une identité marginale'', mémoire de master 1, Rennes, Sciences Po Rennes, 2022, 76 p. [Big Tata (page consultée le 24 mai 2023)] * Manon Berthier, Alex Lachkar, Camille Islert, Aurore Turbiau et Alexandre Antolin, Ecrire à l'encre violette : littératures lesbiennes en France de 1900 à nos jours, Le Cavalier Bleu, 2022 (ISBN 979-10-318-0516-0, OCLC 1310155646, lire en ligne) * Mariève Maréchal, ''Conjurer l'absence: pratiques du tiers espace dans les littératures lesbiennes francophones'', thèse de doctorat, Ottawa, Université d'Ottawa, 2018 * Jennifer Waelti-Walters, Damned women : lesbians in French novels, 1796-1996, McGill-Queen's University Press, 2000 (ISBN 978-0-7735-6857-0 et 0-7735-6857-3, OCLC 180773090, lire en ligne) * Elisa Walter, ''Poétique de Renée Vivien: entre spiritualité et désir'', mémoire de master 1, Paris, [[Sorbona Unibertsitatea|Sorbonne Université]], 2021, 87 p. [Big Tata (page consultée le 24 mai 2023)] === Gaztelaniazko literatura === * (es) Yasmina Romero Morales et Paula Cabrera Castro, Amor impossibilis : textos y pretextos de escritoras españolas (s. XX-XXI), Alfar, 2022 (ISBN 978-84-7898-946-1 et 84-7898-946-3, OCLC 1336497390, lire en ligne) * Laura A. Arnés, Ficciones lesbianas: literatura y afectos en la cultura argentina, Madreselva, coll. « Colección Orlando », 2016 (ISBN 978-987-3861-07-9) * (en) Nancy Vosburg et Jacky Collins, Lesbian realities/lesbian fictions in contemporary Spain, Rowman & Littlefield Pub. Group, 2011 (ISBN 978-1-61148-021-4, 1-61148-021-3 et 1-283-05479-5, OCLC 710974715, lire en ligne) == Ikus, gainera == === Lotutako artikuluak === * Literatura lesbikoa ** Ameriketako Estatu Batuetako literatura lesbiko beltza ** Lambda Literary Award for Lesbian Fiction ** [[Pulp (literatura)]] * LGBT literatura ** LGBT argitaletxea ** [[Yuri (generoa)]] ** [[Literatura homosexual|Gay literatura]] * Homosexualitatea literaturan ** LGBT zientzia fikzioan * [[Literatura feminista]] * [[Literatura erotikoa|Literatura eta sexualitatea]] == Kanpo estekak == ==== Analisiak ==== * [http://www.lorillake.com/HerstoryPortal.html Lesbiennes Fiction Herstory] Lori L. Lake website * [https://web.archive.org/web/20170510085146/http://gem.greenwood.com/wse/wsePrint.jsp?id=id395 ''Lesbienne de Littérature''] by Penelope J. Engelbrecht, from Women's Studies Encyclopedia, 1999, vol. 2, {{P.|852–856}}, Greenwood Press (2002) (archive) * [http://outhistory.org/exhibits/show/lesbian-in-literature/history ''Les Lesbiennes dans la Littérature''] par Barbara Grier, 1981, (3e éd.), Naïade de la Presse, à OutHistory * {{Cite web|abizena=Hammé|izenburua=Littératures lesbiennes : une visibilité nouvelle ?|izena1=Juliette|url=https://gouinementlundi.fr/2022/03/litteratures-lesbiennes-une-visibilite-nouvelle/}} ==== Obrak ==== * [https://www.goodreads.com/genres/lesbian-literature Littérature lesbienne], Goodreads * [http://www.sapphirebooks.com/ Lesbienne de Littérature], Sapphire Books (lesbian books publisher, founded 2010) * [http://www.goldencrown.org/ Lesbienne de Littérature], Golden Crown Literary Society * [http://www.thelesbianreview.com Lesbiennes Livres], The Lesbian Review * [https://web.archive.org/web/20170619072602/http://lesbianmysteries.com/ Lesbiennes Mystères], Bee Cliff Press (artxiboa) * [http://lesbiansovereverything.com Lesbiennes Sur Tout] (istorio lesbianak eta plataforma) [[Kategoria:Literaturaren historia]] [[Kategoria:Literatura]] [[Kategoria:Lesbianismoa]] [[Kategoria:LGTB saiakerak]] [[Kategoria:Gainbegiratu gabeko itzulpenak]] <references group="v" /> <references group="u" /> <references group="r" /> <references group="o" /> <references group="p" /> <references group="l" /> 3sb40fi87ufyc6tj873h9if16ueg0ol 9998954 9998951 2024-12-13T19:19:44Z Andremendea 142257 9998954 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Literatura lesbikoa''' literaturaren azpigenero bat da, eta ikuspuntu lesbiko batetik jorratzen ditu gaiak eta idatziak. Poesia, antzerkia eta [[:kategoria:Fikziozko lesbianak|pertsonaia lesbianak]] ardatz dituzten eleberriak eta [[Eleberri grafiko|eleberri grafikoak]] biltzen ditu, eta interes lesbikoko gaiei buruzko ez-fikzioa da, oro har. Kategoria honetan kokatzen diren fikziozko lanak mota guztietakoak izan daitezke, hala nola fikzio historikoa, [[Zientzia-fikzio|zientzia fikzioa]], fantasia, horrorea eta erromantzea, eta publiko gazte, nerabe edo helduarentzat egiten dira. Literatura lesbikoaren perimetro zehatza zein den eztabaidagai bada ere, autoreen identitatearen, kontakizunen harreraren edo jorratutako gaien arabera, bi konstante daude: gizonek eta gizonentzat idatzitako irudikapen lesbiko [[Fetitxismo sexual|fetitxistatzaileak]] baztertzea, eta idazkietan identitate lesbikoaren eraikuntza erdigunean jartzea. Literatura lesbikoaren bilakaera lesbianismoaren onarpenaren bilakaeraren araberakoa izan da, oro har: XX. mendearen hasieran ezkutukoa, konfidentziala eta zentsuratua bazen ere, jorratutako gaiek [[Mugimendu homosexualak|LGBT]] mugimenduaren eta, oro har, feminismoaren eta, bereziki, lesbianismoaren une handien bilakaeraren araberako bilakaera izan dute. Bereziki, lesbianismoaren gaia, [[damnazio]] gisa, non kontakizuna heroien heriotzarekin amaitzen den, ezabatu egiten dira tokia uzteko istorio zoriontsuei (erromantzeak, haur eta heldu gazteentzako literatura), ingurune lesbikoaren politizazioarekin lotura sendoa mantenduz. == Definizioa == Literatuta lesbikoaren esparrua eztabaidagaia da: emakume idazleen identitatea, jorratutako gaiak, eta publikoa, objektiboa nahiz erreala, dira haren inguruak definitzeko erabilitako hiru irizpideak. ''Écrire à l'encre violette - Littératures lesbiennes en France de 1900 à nos jours'' (Tinta morez idaztea - Lesbianen literaturak 1900etik gaur egunera arte Frantzian) lana egiten aritu diren ikertzaileek 2022an ziotenez, literatura lesbikoa ez dute emakume idazle lesbianek soilik idazten, badira beste emakume batzuk ere, modu irekian [[Bisexualitate|bisexualak]] eta [[Pansexualitate|pansexualak]] direnak, presio sozial lesbofoboarengatik sexu-joera zehaztu gabe ezkontza heterosexualera jotzen dutenak. Aitzitik, ikerlari horientzat ez da pertinentea literatura lesbikoan sartzea, emakume idazle lesbianak izanagatik, haien lanetan ez dihardutenak emakumeen arteko harremanez, hala nola [[Marguerite Yourcenar]].<ref name=":0" group="v" /> Literatuta lesbikoaren beste ikuskera batzuk gehiago zentratzen dira landutako gai literarioetan emakume idazleen identitatean baino. Hala, ''[[:fr:La_Pensée_straight|La Pensée straight]]'' lanean (1992), [[Monique Wittig]] idazle eta margolari lesbianak [[Marcel Proust|Marcel Prousten]] ''[[À la recherche du temps perdu]]'' eta [[Djuna Barnes|Djuna Barnesen]] ''Le Bois de la nuit'' literatura lesbikoaren parte ditu, bi lan horiek lesbiana eta emakumea baitarabiltzate unibertsaltasunerako abiapuntu gisa.<ref group="u" name=":0">{{Cite aldizkari|abizena=Segarra|izenburua=Pour une généalogie de la littérature lesbienne française|izena1=Marta|data=2019-12|url=http://rua.ua.es/dspace/handle/10045/100417|kazeta=Feminismo/s|alea=34|issn=1696-8166|doi=10.14198/fem.2019.34.04|accessdate=2022-07-22}}</ref> [[Marilyn R. Farwell|Marilyn R.Farwell]] literatura irakasleak ''Heterosexual Plots & Lesbian Narrative'' lanean (1996) proposatzen du literatura lesbikoa definitzea narrazio heterosexualaren hiru zutabeetako bat bera ere errespetatzen ez duten kontakizunen multzo gisa, hau da, maitasun harreman heterosexualak, emakumeen pasibotasunaren aurka dauden gizonen jarduera eta emakumeen bakartzearen aurka dauden harreman sare maskulinoen presentzia.<ref group="u">{{Cite web|abizena=d'Épinglé·es|izenburua=Sarah Ghelam — Où sont les lesbiennes ?|izena1=L'équipe|url=https://epinglez.hypotheses.org/934|accessdate=2021-09-01}}</ref> Beste ikerlari batzuek, hala nola [[Terry Castle]]<nowiki/>k, [[Elizabeth Meese]]<nowiki/>k edo [[Susan Lancer|Susan Lance]]<nowiki/>k, jorratutako ikuspuntuan oinarritutako literatura lesbikoaren definizio bat proposatzen dute. Alderantziz, lanen edukia irizpide erabakigarria izan daiteke, halaber, obrak literatura lesbikotik baztertzeko. 2019an, [[Marta Segarra]] genero eta literatura frankofonoko ikerlariak baztertu egin zituen lesbianismoa inmoral eta kriminal gisa aurkezten duten istorioak, baina ''[[À la recherche du temps perdu]]'' lanak eztabaida eragin zuen: ''Écrire à l'encre violette''-eko emakume ikertzaileentzat, ez baita literatura lesbikoa; izan ere, haientzat, lesbianismoa aitzakia baizik ez baita errealitatean [[homosexualitate]] maskulinoaz jarduteko.<ref name=":0" group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Segarra|izenburua=Pour une généalogie de la littérature lesbienne française|izena1=Marta|data=2019-12|url=http://rua.ua.es/dspace/handle/10045/100417|kazeta=Feminismo/s|alea=34|issn=1696-8166|doi=10.14198/fem.2019.34.04|accessdate=2022-07-22}}</ref> Aldiz, [[Laure Murat]] historialari eta idazlearen edo Wittigen iritziz, subjektu lesbikoa sarrera puntu gisa planteatu behar da gero unibertsalizatzeko, ikerketak subjektu lesbikoaren eraikuntza formal eta autonomo bat planteatzeko. Literatura lesbikoaren definizioaren konstante bat da baztertzea ikusle gizonezkoentzat idatzitako harreman lesbikoak ''fetitxizatzen'' dituzten fikzio ''voyeuristak''; hala ere, ez dago itxita [[Begirada maskulino|begirada maskulinoarekiko]] mendetasunaren eta lesbianek lesbianentzat egindako sexualitate lesbikoaren adierazpen denaren arteko muga.<ref name=":0" group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Segarra|izenburua=Pour une généalogie de la littérature lesbienne française|izena1=Marta|data=2019-12|url=http://rua.ua.es/dspace/handle/10045/100417|kazeta=Feminismo/s|alea=34|issn=1696-8166|doi=10.14198/fem.2019.34.04|accessdate=2022-07-22}}</ref> Publiko''a''ren irizpideak, izan zorrotza edo izan obra benetan bereganatzen duena, ahalbidetzen du literatura lesbikoan sartzea pertsona heterosexualek idatzitako nobelak eta ''a priori'' gai lesbikorik ez duten nobelak, Anne Paulyren ''Avant que j'oublie'' eta Mathilde Forgeten ''À la demande d'un tiers,'' kasu. [[Marta Segarra|Marta Segarrak]] hiru irizpide horien sintesi bat proposatzen du literatura lesbikoaren definizio gisa: “Obren corpus bat da, orokorrean emakumeek idatziak, baina baita gizonek ere batzuetan, eta emakumeen arteko harreman afektibo eta homoerotikoetan jartzen dute arreta, bai edukian, bai forman”.<ref name=":0" group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Segarra|izenburua=Pour une généalogie de la littérature lesbienne française|izena1=Marta|data=2019-12|url=http://rua.ua.es/dspace/handle/10045/100417|kazeta=Feminismo/s|alea=34|issn=1696-8166|doi=10.14198/fem.2019.34.04|accessdate=2022-07-22}}</ref> Irizpide anitzeko ikuspegia erabiltzen dute, halaber, ''Écrire à l'encre violette''-eko ikertzaileek''.'' Azkenik, [[Laure Murat]]<nowiki/>ek proposatzen du definiziorik murriztaileena: “Identitate lesbikoaren eraikuntza historikoki baimendu, landu eta egituratu izana komunean duten” lanak dira. Definizio horrek aukera ematen dio, batetik, eztabaidagai diren idatziak bertatik ateratzeko eta literatura lesbikoan sartzeari dagokionez adostasuna eragiten duten kontakizunetan zentratzeko eta, bestetik, kategoria horren dimentsio politikoa azpimarratzeko. == Historia == === Aitzindariak: emakumeen arteko maitasuna idaztea "lesbikoa" ez zenean existitzen === ==== Sappho ==== [[Fitxategi:Godward-In_the_Days_of_Sappho-1904.jpg|thumb|[[Lesbos|Lesbosko]] [[Safo]], 1904ko pintura batean John William Godwardek irudikatua, ''[[Lesbianismo|lesbiana]]'' terminoaren jatorrian da<ref name="oed">"Lesbian", [http://dictionary.oed.com/ Oxford English Dictionary], Second Edition, 1989. Retrieved on January 7, 2009.</ref>]] Literatura lesbikoaren funtsezko lana Lesbosko [[Safo]]<nowiki/>ren poesia da, K.A. VII. mendekoa. Lirismoa izeneko poesia musikalaren forma berri bat sortu zuen.<ref>{{Cite web|izenburua=Qui était Sappho, figure de l'Antiquité et pionnière de la poésie ?|egilea=Laure de Chantal|data=2024-03-02|url=https://www.historia.fr/personnages-historiques/biographies/qui-etait-sappho-figure-de-lantiquite-et-pionniere-de-la-poesie-2078363|accessdate=2024-07-02}}</ref> Antzinako hainbat idatzitan oinarrituta, emakume zein gizon historialariek ondoriztatu izan dute emakume gazteen talde bat Saforen esku utzi zutela, kulturalki hezi edo eraiki zitzan.<ref group="u">{{Ill|Jeannette Howard Foster}} (1985). ''Sex Variant Women in Literature'', Naiad Press. {{ISBN|0-930044-65-7}}, {{P.|18}}.</ref> Saforen poesiaren arrasto gutxi geratzen dira, baina geratzen dena poesiaren gai kutunen lekukotza da, hala nola emakumeen eguneroko bizitza, haien harremanak eta erritualak. Emakumeen edertasuna du ardatz, eta neskatoenganako maitasuna aldarrikatzen du.<ref group="u">Aldrich, Robert, ed. (2006). ''Gay Life and Culture: A World History'', Thames & Hudson, Ltd. {{ISBN|0-7893-1511-4}}, {{P.|47–49}}.</ref> ==== Erdi Aroa ==== XIII. mendean, [[Beatritz de Romans]] [[Trobairitz|trobairitzak]] abesti bat eskaini zion Andre Mariari: "Eman iezadazu, Andre Maria ederra, mesedez, izan nahi nukeen alaitasunik handiena: zugan jarri baitut nire bihotza eta nire desira, eta zugatik daukadalako nire baitan dagoen alaitasun guztia". [[Pèire Bèc|Pèire Becek]] bi emakumeren arteko sinpatiaren adierazpena ikusi bazuen hor, [[Marie-Jo Bonnet|Marie-Jo Bonnetek]] ageriko maitasunaren interpretazioa aurkitu zuen.<ref group="r">{{Harvsp|Bonnet|2000|p=26}}.</ref> Bonnetek trinagulazioaren gaia identifikatu zuen literatura safikoan, [[trobadore]] gisa: emakume bikoteari gizon-oztopo figura gehitzen zaio, izan etorkizuneko senarra edo autoritate-gizona (eliza edo legea).<ref group="r">{{Harvsp|Bonnet|2000|p=27}}.</ref> ==== XVII. mendea ==== [[Fitxategi:Henriette-Julie_de_Castelnau_de_Murat.jpg|thumb|Henriette-Julie de Murat]] XVII. mendean, mugimendu kultistak idazki galaiak eta adiskidetasun-korrespondentziak ekarri zituen, sarritan dimentsio safikoa zutenak, lengoian bederen. Mugimenduko horretako figura nagusietako bat, [[Madame de Lauvergne]] (1620-1670) frantziar poeta, Lénodaride deitua, ezagun egin zen «Sonnet à Mademoiselle Godefroy» sonetoarengatik, [[Comédie-Française|Komedia frantseseko]] [[Marie Anne du Rieu]] aktoreari egindako maitasun-aitorpen bat: «Zu ez bazina erabat nire bihotzaren jabe...». XVII. mendearen amaieran, [[Henriette-Julie de Murat]] frantziar anfitrioi lesbiana eta libertino gisa ezagutua zen ([[Madame de Nantiat]] eta [[Marguerite Le Fèvre de Caumartin]], [[Argensongo markesa]]<nowiki/>rekin, besteak beste), Parisen bizi zen, senarrarengandik urrun. Berak asmatutako eta bertako folkloretik ateratako maitagarrien ipuinak idazten zituen. Bere testu sofistikatuek garaiko nobela sentimental handien erara bildutako kontakizunak eskaintzen dituzte. Batez ere, 1697ko ''Contes de fées'' bildumarengatik da ezaguna, 'Le Parfait Amour', 'Anguillette' eta 'Jeune et Belle' ipuinak biltzen dituena. ==== XVIII. mendea ==== [[Fitxategi:Raucourt_dans_Médée.jpg|ezkerrera|thumb|Françoise Raucourt, [[Medea|Medean]]]] [[Fitxategi:Plaque_Wolff_Deken_Trévoux.jpg|thumb|[[Betje Wolff]] eta [[Aagje Deken]] plaka, Treverouxen]] XVIII. mendean zehar, [[Aagje Deken]] (1741-1804) poeta holandarrak poesia idatzi zuen, bere maitale [[Maria Bosch]]<nowiki/>ekin (?-1773) batera, eta ''Stichtelijke gedichten'' bilduma argitaratu zuen, 1775ean, Maria hil eta bi urtera. [[Betje Wolff|Betje Wolffekin]] (1738-1804) gutun-truke luzeak izan ondoren, elkarrekin bizitzen jarri ziren, eta ''Brieven'' gutunak argitaratu zituzten, [[Beverwijk|Beverwijkeko]] leinu-etxean. Gero, eleberri arrakastatsuak ere idatzi zituzten, hala nola ''Sara Burgerliart'' 1782an eta ''Histoire de monsieur Willem Leevend'' 1784 eta 1785 artean, [[Trévoux|Trévouxen]] eta [[Haga|Hagan]], Frantzian. XVIII. mendearen amaieran, [[Comédie-Française|Comédie-Françaisen]] sozietarioa zen [[Françoise Raucourt]] (1756-1815) eder eta talentudunaren antzezpenek markatu zuten literatura. Nobleziako gizonek mantentzen zuten Raucourt, eta modu irekian lesbiana zen. 1779an, ''L'Épître à une jolie lesbienne'' epistolaren hartzailea izan zen, Mathieu-François Pidansat de Mairoberten ''[[:fr:Mémoires_secrets_pour_servir_à_l'histoire_de_la_République_des_Lettres_en_France_depuis_1762_jusqu'à_nos_jours|Mémoires secrets pour servir à l'histoire de la République des Lettres en France depuis 1762 jusqu'à nos jours]]'' lanean. Raucourtek antzerkirako idatzi zuen ''Henriette'' drama, hiru ekitalditan, 1782an. ==== XIX. mendea ==== XIX. mendearen hasieran, Wu Tsao poeta [[Txinako Herri Errepublika|txinatarra]] ospetsu egin zen maitasun lesbikoei buruzko poemengatik. Bere abestiak, Kenneth Rexroth poetaren arabera, “Txina osoan kantatzen” ziren.<ref group="o">Kenneth Rexroth, ''Women Poets of China'', New Directions Publishing, 1972, {{P.|135}}</ref> [[Fitxategi:Anne_Lister.jpg|ezkerrera|thumb|[[Anne Lister]] diarista.]] Nahiz eta XIX. mendean genero lesbikoa ez zen aparteko genero bat eratzeko bezainbat garatu Ingalaterran, emakume idazle eta saiakeragile lesbianek, hala nola [[Vernon Lee|Vernon Leek]] -naturaz gaindiko fikzioko idazlea-, batzuetan lesbianak aipatzen zituzten beren testuetan, edo, Vernon Leeren maitale [[Amy Levy]]<nowiki/>k bezala, emakumeentzako maitasun poemak idazten zituzten.<ref>{{Cite web|izenburua=Violet Paget Archives – The Paris Review|url=https://www.theparisreview.org/blog/tag/violet-paget/}}</ref> Beste batzuek ezkutuan idazten zuten. 1806an hasita, [[Anne Lister]] lurjabe eta alpinista ingelesak hogeita hamalau urtez jardun zuen bere egunkari intimoak osorik idazten, bere harreman lesbikoen eta sedukzio ekintzen xehetasunak barne, hizkuntza kodetuan idatzitako atal lesbikoekin. Eguneroko horiek 1980ko hamarkada arte ez zituzten argitaratu.<ref name="BBCBradford" group="p">{{Cite aldizkari|izenburua=The life and loves of Shibden Hall's Anne Lister|argitaletxea=BBC|data=25 mai 2010|url=http://news.bbc.co.uk/local/bradford/hi/people_and_places/history/newsid_8388000/8388858.stm|kazeta=[[BBC News]]}}</ref> XXI. mendean, [[Susan Koppelman]] idazle eta erredaktore buruak ''Two Friends and Other Nineteenth Century American lesbian Stories'' izeneko antologia bat osatu zuen, non [[Constance Fenimore Woolson]], [[Octave Thanet]], [[Mary Eleanor Wilkins Freeman]], [[Kate Chopin]] eta [[Sarah Orne Jewett]]<nowiki/>en istorioak bildu zituen. Lesbianen gaien irudikapenari dagokionez, esplizitutik inplizitura doazen istorio horiei buruz, hauxe dio Koppelmanek: "Emakumeak maite dituzten emakumeei buruzko istorio gisa ikusten ditut istorio horiek, erabilitako bitarteko erromantikoen aniztasunari begiratuta; ez genuke inolako zailtasunik izango hori egiteko baldin eta elkar maite duten gizonez eta emakumeez ari bagina". 1970eko hamarkadaz geroztik literatura lesbikoan egindako ikerketek XIX. mendearen testuinguruan lesbikotzat etiketatu ez ziren harreman lesbikoak identifikatu zituzten, intimitatearen eta sexualitatearen ikuskera ezberdinak tarteko. Adibidez, [[Christina Rossetti]]<nowiki/>ren ''[[Goblin market and other poems|Goblin market]]'' 1862ko poema kontakizun lesbiko gisa irakurri zuten, nahiz eta berau ahizpatasunezko maitasun kontakizun gisa agertu. Ikerketak [[Wilkie Collins|Wilkie Collinsen]] ''The Woman in White'' eleberriko (1859) Marian Halcombe bezalako pertsonaien potentzial lesbikoa ere identifikatu zuen. Marian maskulinotzat eta erakargarritasun gutxikotzat deskribatua zen, eta eleberriaren gaian erakutsitako motibazio nagusia Laura Fairlie bere ahizpa ertainarenganako maitasuna zen. Gainera, ikertzaileak [[Queer|''queer'']] ikuspegitik irakurri izan dituzte [[Charlotte Brontë|Charlotte Brontëren]] eleberriak, batez ere ''Shirley'' eta ''Villette'', non emakumezko pertsonaia nagusiek harreman estuak -nahiz eta obsesiboak- dituzten besteekin. Brontë bera Ellen Nussey lagunarekin maiteminduta egon zitekeela ere espekulatu izan dute batzuek; [[Vita Sackville-West|Vita Sackville-Westen]] iritziz, bi emakumeen arteko gutunak "maitasun-gutunak dira, maitasun purua eta sinplea".<ref group="p">{{Cite web|izenburua=Was Charlotte Brontë Gay?|egilea=Deborah Lutz|data=16-06-2015|url=https://www.out.com/art-books/2015/6/16/was-charlotte-bronte-gay|accessdate=31-10-2020}}.</ref> Unibertsitate-ikasleek ere amodio lesbikoen aztarnak bilatu izan dituzte [[Emily Dickinson]] poetarengan, bere koinatu Susan Gilbertekin izandako harremanean, eta aukera horrek Dickinsonen maitasun-poema askoren irakurketa queera egitera bultzatzen du.<ref group="l">Mason, Janet. "The American Sappho: In Pursuit of a Lesbian Emily Dickinson". ''Harrington Lesbian Fiction Quarterly'', 3(3), septembre 2002, {{P.|91}}.</ref> Michael Field izengoitia erabili zuten [[Katherine Bradley]] eta [[Edith Cooper]] emakume britainiarrek, elkarrekin poesia eta poema dramatikoak idazteko. Katherine Edithen izeba zen, eta elkarrekin bizi izan ziren, maitale gisa, 1870etik zendu ziren arte, bata 1913an eta bestea 1914an. Beren poesiak bien maitasuna zuen maiz idazgai, eta ''Whym'' ''Chow'' beren txakurrarentzat poema liburu bat ere idatzi zuten. === 1900etik 1915era: Larrialdia === [[Fitxategi:Natalie_Barney_in_Fur_Cape.jpg|thumb| [[Natalie Clifford Barney|Natalie Barneyk]] Parisen saloi bat zuen XX. mendearen hasieran; egile lesbikoak joaten ziren bertara.]] XX. mendearen hasieran, Parisen, komunitate lesbiko bat sortu zen, gero eta ikusgarriagoa bilakatu zena. [[Natalie Clifford Barney|Nathalie Barney]] eta [[Gertrude Stein]] bezalako lesbianek antolatutako literatur-saloietan biltzen ziren, besteak beste. Komunitate hark frantsesez eta ingelesez ekoizten zituen lanak: [[Djuna Barnes|Djuna Barnesen]] ''Le Bois de la nuit'', Liane de Pougyren ''Idylle Sapphique'', [[Renée Vivien|Renée Vivienen]] poemak, Barneyren epigramak, Steinen olerkiak eta obrak. Laure Muratek ohartarazi zuenez, nahiz eta argitalpen horiek XIX. mendean ezarritako kodeak erabiltzen zituzten (erromantze lesbikoak emakume heroien heriotzarekin amaitzen dira, lesbianismoa [[Damnazio|kondenatzat]] hartuta), haustura ontologikoa markatzen zuten, lesbianismoa ez baitzuten jadanik gizonek idazten, lesbianek eurek baizik. Filiazio horrek ez zuen diskurtsoaren erradikaltasuna eragotzi: Barneyren idatziak, Vivien maitalearenak bezala, heterosexualitateari egindako kritika bortitzek markatu zituzten. [[Radclyffe Hall|Radclyffe Hallek]] ere denbora igarotzen zuen Parisen, Barneyren saloian. Badirudi Barney bera erabili zuela eredu gisa ''Le Puits de Solitude'' eleberriko pertsonaia bat eraikitzeko''.'' === 1915etik 1940ra: Lehen Urrezko Aroa === XX. mende hasierako idazle garrantzitsua zen [[Nobuko Yoshiya]] idazle japoniarra; emakume gazteen arteko maitasun istorio bizi bati buruzko istorioak idatzi zituen. Hala ere, bere idazkiak libreki zabal zitezkeen, deskribatutako erlazio bat bera ere ez baitzen egiaz gertatzen.<ref name="Early Fiction" group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Suzuki|izenburua=Writing Same-Sex Love: Sexology and Literary Representation in Yoshiya Nobuko's Early Fiction|orrialdeak=575|izena1=Michiko|data=août 2006|url=http://journals.cambridge.org/action/displayAbstract;jsessionid=419D6C9B25191554B1DBD61007F71527.tomcat1?fromPage=online&aid=857000|kazeta=The Journal of Asian Studies|liburukia=65|alea=3|doi=10.1017/S0021911806001148}}</ref> 1923an, [[Elsa Gidlow]]<nowiki/>k (Ingalaterran jaioa) argi eta garbi lesbikoa zen lehen poesia liburua argitaratu zuen Estatu Batuetan, ''On a Grey Thread'' izenekoa.<ref>{{Cite web|abizena=Rumble|izenburua=Publishing Elsa: Will Ransom's Grey Thread|argitaletxea=American Printing History Association|izena1=Walker|data=21 mars 2016|url=https://printinghistory.org/gidlow-ransom/|lana=Printing History|accessdate=3 juin 2018}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Troy|izenburua=How the American Sappho Published the First Book of Lesbian Love Poetry|izena1=Gil|data=9 décembre 2017|url=https://www.thedailybeast.com/how-the-american-sappho-published-the-first-book-of-lesbian-love-poetry|accessdate=3 juin 2018}}</ref> 1926an, [[New York|New Yorken]], [[Eva Kotchever|Eva Kotcheverrek]] (Polonian jaioa), [[Greenwich Village|Greenwich Villageko]] ''Eve's Hangout'' kafe lesbikoaren jabeak, ''Lesbian Love'' bilduma idatzi zuen. Liburu hura idaztegatik espetxeratu egin zuten, eta, ondotik, kanporatu.<ref>{{Cite web|abizena=Rabinowitz|izenburua=Holocaust Museum LA to Present THE DARING LIFE AND DANGEROUS TIMES OF EVE ADAMS|izena1=Chloe|url=https://www.broadwayworld.com/los-angeles/article/Holocaust-Museum-LA-to-Present-THE-DARING-LIFE-AND-DANGEROUS-TIMES-OF-EVE-ADAMS-20210607|accessdate=2022-07-11}}</ref> [[Fitxategi:The_Well_Of_Loneliness_by_Radclyffe_Hall_-_Permabooks_P112_1951.jpg|ezkerrera|thumb| Radclyffe Hallen 1928ko ''Le Puits de solitude'' eleberriak zentsura-arazoak izan zituen Estatu Batuetan eta Erresuma Batuan.]] [[Radclyffe Hall|Radclyffe Hallen]] ''The Well of Loneliness'' eleberria (1928) da tematika lesbikoa aitortu zaion ingelesezko lehen eleberria, eta Britainia Handian hainbat hamarkadatan debekatuta egon zen. Estatu Batuetan, eleberri horrek lortu zuen zentsura legala saihestea New Yorken eta Estatu Batuetako Nazioarteko Merkataritza Auzitegian.<ref>{{Cite web|abizena=Smith|izenburua=Lesbian novel was 'danger to nation'|izena1=David|data=1 janvier 2005|url=https://www.theguardian.com/uk/2005/jan/02/books.gayrights|accessdate=16 mars 2017}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Machlin|izenburua=Banned Books Week: The Well of Loneliness by Radclyffe Hall|izena1=Sherri|data=26 septembre 2013|url=https://www.nypl.org/blog/2013/09/26/banned-books-week-well-loneliness|accessdate=16 mars 2017}}</ref> [[Virginia Woolf|Virginia Woolfek]] 1928an argitaratu zuen ''[[Orlando (eleberria)|Orlando]]'' eleberria, genero-arauak hausten zituen poeta baten istorioa kontatzen duena. Bere maitale [[Vita Sackville-West|Vita Sackville-Westengan]] inspiratzen da eleberri hau, eta 70eko hamarkadan testu subertsibo lesbiko gisa berrikusi zen.<ref>{{Cite web|abizena=Popova|izenburua=How Virginia Woolf’s Orlando Subverted Censorship and Revolutionized the Politics of LGBT Love in 1928|izena1=Maria|data=11 octobre 2013|url=https://www.brainpickings.org/2013/10/11/virginia-woolf-orlando-lesbian-readings/}}</ref> 1930eko, 1940ko eta 1950eko hamarkadaren hasierako AEBetako literatura gehienak bizitza lesbikoa tragedia gisa aurkezten zuen, pertsonaia nagusiaren suizidioarekin edo heterosexualitatera bihurtuta amaitzen zena. Asmo tragiko horiek eskatzen zituzten agintariek, testua lizun ez deklaratzeko.<ref name="ReferenceA">Gallo, {{P.|67}}</ref> Hala, ''The Stone Wall'', 1930ean Marie Casal ezizenarekin argitaratutako zoritxarreko amaiera duen autobiografia lesbikoa da lehen autobiografia lesbikoetako bat. 1939tik aurrera, [[Frances V. Rummel|Frances V.]] [[Frances V. Rummel|Rummel]] Stephens Collegeko hezitzailea eta frantseseko irakasleak ''Diana: A Strange Autobiography'' argitaratu zuen, ongi amaitzen den lehen autobiografia esplizituki lesbikoa, non bi emakumek elkarrekin zoriontsu amaitzen duten. Autobiografia horrekin, ohar hau argitaratu zen: "Emakume editoreek berariaz nahi dute ulertzea egiazko istorio bat dela, irakurketa publiko baten esparruan bere generoko lehena". Literatur kritikariek “fikzio” gisa deskribatu zuten autobiografia hori. [[Jane Auer|Jane Bowlesen]] eleberri bakarrak, ''[[Two Serious Ladies]]'', 1943an argitaratua, burgesiako emakume baten eta Panamako portu bateko prostituta baten arteko maitasun istorio bat kontatzen du.<ref>{{Cite web|izenburua=The Madness of Queen Jane|data=12 juin 2014|url=http://www.newyorker.com/books/page-turner/the-madness-of-queen-jane}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Miller|izenburua=Historical Dictionary of Lesbian Literature|argitaletxea=Scarecrow Press|izena1=Meredith|data=27 mars 2017|url=https://books.google.com/books?id=xPIpPaM5EkEC&pg=PA110&lpg=PA110&dq=lesbian%20literature%2021st%20century&source=bl&ots=LfYYaWfUl9&sig=zESSFinijoMzHZejUeIHk_bb4MM&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjnjZTA4bvRAhUJjVQKHUpTAxwQ6AEIUzAI#v=onepage&q=lesbian%20literature%2021st%20century&f=false}}</ref> [[Tereska Torrès]] erresistenteak, [[Charles de Gaulle|Charle de Gaulle]] Jeneralaren [[Frantziar Indar Askeak|Frantziako Indar Askeetan]] Londresen kontratatu zuenak, bere oroitzapenak ''Women's'' ''Barracks''-en argitaratu zituen (1950), Bigarren Mundu Gerrako emakume borrokalarien bizitzaren testigantza.<ref>{{Cite web|izenburua=Décès de la résistante et femme de lettres Tereska Torrès|data=2012-09-26|url=https://www.lexpress.fr/culture/livre/deces-de-la-resistante-et-femme-de-lettres-tereska-torres_1166366.html}}</ref> [[Francoren diktadura|Espainia]] [[Frankista|frankistaren]] garaian, [[Elena Fortún|Elena Fortun]] idazleak (1885-1952), haur-literaturan espezialista zenak, Celia gaztearen ''queer'' pertsonaiarekin, ''Oculto sendero'' eleberri autobiografikoa idatzi zuen, diktadura-garaian zentsuratua eta gaur berraurkitua.<ref>{{Cite web|izenburua=University of Exeter|url=http://www.exeter.ac.uk/news/homepage/title_846194_en.html}}</ref><ref>{{Cite aldizkari|abizena=Lindo|izenburua=Elena, la mujer olvidada|izena1=Elvira|data=2017-01-28|url=https://elpais.com/cultura/2017/01/27/actualidad/1485534991_128796.html|kazeta=El País|issn=1134-6582}}</ref> Eleberriak, besteak beste, [[Matilde Ras|Matilde Rasekin]] izan zuen harremana aipatzen du, eta [[Victorina Durán|Victorina Duranek]] sortutako Madrilgo zirkulu safikoaren antolaketa.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Moreno-Lago|izenburua=Indicios y espacios literarios para la reconstrucción del círculo sáfico madrileño en las obras de Elena Fortún, Rosa Chacel y Victorina Durán|orrialdeak=211–236|izena1=Eva|data=2021-01-21|url=https://feminismos.ua.es/article/view/2021-n37-indicios-y-espacios-literarios-para-la-reconstruccion-del-circulo-safico-madrileno-en-las-obras-de-elena-fortun-rosa-chacel-y-victorina-duran|kazeta=Feminismo/s|alea=37|issn=1989-9998|doi=10.14198/fem.2021.37.09}}</ref> [[Marie-Magdeleine Carbet]] (1902-1996) idazle afro-martinikarrak bere bikotekidearekin olerkiak, istorioak eta abestiak idatzi zituen, komunean zuten Carbet izengoitiaren pean, eta horrek aske egin zituen gai sentiberak arakatu ahal izateko, normalean emakumeentzat debekatuak zeudenak, sexualitatea, kasu. === 1950eko eta 1960ko hamarkadak: pulp fiction lesbiana === [[Fitxategi:Odd_Girl_Out_Cover_1957.jpg|thumb|''{{Lang|anglais|[[Lesbian pulp fiction]]}}'', Ann Bannonen ''Odd Girl out'' bezala, ezaguna izan zen 1950eko eta 60ko hamarkadetan.]] Fikzio lesbikoa asko idatzi zen mundu anglosaxoian, [[Pulp (literatura)|pulp]] fiction literatur-motako eleberriaren iritsierarekin. Pulp lesbikoa fikziozko genero bihurtu zen, 1950eko eta 1960ko hamarkadetan, nahiz eta mota horretako egile ugari gizonezko izengoiti bat edo emakumezko luma-izen bat erabiltzen zuten gizonak izan.<ref name="Grier, Barbara 1973">Grier, Barbara (1973). ''{{Lang|en|The Lesbian in Literature}}''. [Naiad Press], 1973.</ref> Pulp lesbikoko emakume idazleetako bat -lesbiana gisa armairutik atera zena askoz geroago- [[Ann Bannon]] zen, Beebo Brinker eleberri-sortaren egilea. [[Patricia Highsmith|Patricia Highsmithen]] ''The Price of Salt'', 1952an idatzia, amaiera zoriontsua izan zuen lehen eleberri lesbikoa izan zen. Eleberri hartan, izan ere, emakume lesbianek ez zuten depresiorik izaten, ez zioten etorkizun bakarti bati aurre egiten, eta nobela ez zen suizidio batekin edo heterosexualitatera itzultzearekin amaitzen. Highsmithen editoreak (Harper & Brothers) haren [[Eskuizkribu|eskuizkribua]] atzera bota zuen. Baina, gerora, ia milioi bat ale saldu ziren.<ref name="rich">{{Cite web|abizena=Rich|izenburua=Loving Carol|argitaletxea=[[New York (magazine)|New York]]|izena1=Frank|data=18 novembre 2015|url=http://www.vulture.com/2015/11/frank-rich-carol-invisibility-of-lesbian-culture.html|lana=Vulture|accessdate=16 mars 2017}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Highsmith|izenburua=Happily ever after, at last: Patricia Highsmith on the inspiration for Carol|izena1=Patricia|data=11 novembre 2015|url=https://www.telegraph.co.uk/film/carol/patricia-highsmith-price-of-salt-novel/|lana=[[The Daily Telegraph]]|accessdate=16 mars 2017}}</ref> 1990ean, Bloomsburyk berrargitaratu zuen eleberria, Patricia Highsmithen benetako izenaren pean, izenburu berri batekin: ''Carol''. Literatura lesbiko anglofonoaren garapen harekin batera, literatura frankofonoak homosexualitatearen eta, beraz, lesbianismoaren errepresio moralaren gogortzea jasan zuen, eta, ondorioz, aurreko urteetan baino argitalpen gutxiago izan zen: [[Françoise Mallet-Joris|Françoise Mallet-Jorisek]] ''Rempart des'' ''béguines'' idatzi zuen, Nicole Louvierek ''Qui qu'en grogne'' eta [[Irène Monesi]]<nowiki/>k ''Althia''. === 1960ko hamarkadaren amaiera eta 1970eko hamarkada: bigarren olatu feminista === [[Fitxategi:Audre_Lorde.jpg|ezkerrera|thumb|[[Audre Lorde]] lesbiana, feminista eta womanistak hainbat liburu idatzi zituen, 1960ko eta 1990eko hamarkaden artean.]] [[1970eko hamarkadako mugimendu feminista|Mugimendu feministak 1960ko hamarkadaren amaieran eta 1970eko hamarkadaren hasieran]], eta feminismo lesbikoaren eta lesbianismo politikoaren agerpenarekin batera, literatura lesbikoa politizatuagoa agertu zen. Idazkera lesbikoak bi gai zituen ardatz: literatura lesbiko bat bazela frogatzea, ez funtsezko kategoria gisa, baizik eta ikuspuntu politiko gisa; eta emakumeen askapenerako tresna gisa pentsatutako idazkiak ekoiztea. Bi izenek erabat hankaz gora jarri dute pentsamendu lesbikoa: [[Monique Wittig|Monique Wittigek]] eta [[Audre Lorde|Audre Lordek]]. 70eko hamarkadako haien diskurtsoen argitalpenetatik, hots, Wittigen ''The Straight Mind'' eta Lorden ''Sister Outsider'' atera ziren, pentsamendu lesbikoaren bi kontsigna garrantzitsuenak. Lehenarenetik hau: "Lesbianak ez dira emakumeak", Wittigena, lesbianek patriarkatuan duten posizio bakarra azpimarratzen duena, eta bereziki nola ihes egiten dioten heterosexualitateari, zeina baita emakumeen opresioaren ezaugarri nagusia; eta bigarrenarenetik, hau: "Maisuaren tresnnek ez dute noiz maisuaren etxea deseraikiko", Lordena, [[Intersekzionalitate|intersekzionalitatearen]] oinarriak ezarri zituena, [[Patriarkatu|patriarkatua]] eta [[Arrazakeria|arrazakeriaren]] arteko lotura erakutsiz, eta, oro har, klase-, genero-, sexualitate- eta adin-banaketaren artekoa, status quo-ari eusteko xedearekin, eta emakumeek, aska daitezen, duten elkartu beharra erakutsiz.<ref group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Chetcuti|izenburua=De « On ne naît pas femme » à « On n’est pas femme ». De Simone de Beauvoir à Monique Wittig|izena1=Natacha|data=2009-06-29|url=https://journals.openedition.org/gss/477|kazeta=Genre, sexualité & société|alea=1|issn=2104-3736|doi=10.4000/gss.477|accessdate=2023-03-05}}</ref><ref group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Olson|izenburua=The Personal, the Political, and Others: Audre Lorde Denouncing "The Second Sex Conference"|orrialdeak=259–285|izena1=Lester C.|data=2000|url=http://muse.jhu.edu/content/crossref/journals/philosophy_and_rhetoric/v033/33.3olson01.html|kazeta=Philosophy and Rhetoric|liburukia=33|alea=3|issn=1527-2079|doi=10.1353/par.2000.0019|accessdate=2023-03-05}}</ref> Erradikaltasun hori fikziozko lanetan topa daiteke: 1969an ''Les Guérillères'' eta 1973an ''The Lesbian Body'' argitaratu zituen Wittigek, eta mitologia lesbiko hutsaren oinarriak ezarri. Hainbat emakume frantsesek eta kanadarrek jarraitu zioten: Michèle Causse, [[Nicole Brossard]], [[Jovette Marchessault]] eta [[Louky Bersiani]]. ''The Lesbian Body'' berritzailea da, “lesbiana” hitza lehen aldiz erabiltzen baitu izenburu frankofono batean eta erregistro literario entzutetsu batean, ez azpiliteratura erotikoaren erregistroan. Lordek ''Coal'' lanarekin poesia egin zuen, eta ''Zami: A New Spelling of My Name'' lanarekin, aldiz, autobiografia. AEBetako literatura lesbiko beltzaz gain, haren filiazioak beste lesbiana beltz batzuk ere barne hartu zituen, hala nola Jewelle Gomez, Paula Gunn Allen, [[Cherrie Moraga]] eta [[Gloria Anzaldúa|Gloria Anzaldua]]. Era berean, [[Joanna Russ|Joanna Russen]] 1975eko ''The Female Man'' eleberriak lesbianak soilik bizi diren unibertso alternatibo bat deskribatzen du. 1966an, [[Violette Leduc]]<nowiki/>ek ''Thérèse et Isabelle'' eleberri lesbikoa argitaratu zuen. 1965ean, [[May Sarton]]<nowiki/>en ''Mrs. Stevens Hears the Mermaids Singing'' eleberria argitaratu zutenean, eleberrigilea beldur izan zen lesbianismoari buruz modu irekian idazteak ez ote zion balioa kenduko bere lanari. Hau azaldu zuen: “Homosexualitatearen beldurra hain da handia, non ausardia behar izan baitut ''Mrs. Stevens Hears the Mermaids Singing'' idazteko, sexuaren maniakoa, mozkortia, botikazalea, edo, era batera edo bestera, higuingarria ez den emakume homosexual bati buruzko eleberria idazteko, errukigarria, nazkagarria, sentimendurik gabea ez den emakume homosexual bati buruzko erretratua egiteko". [[Maureen Duffy]] da bere burua lesbiana gisa aurkeztu zuen lehen eleberrigile garaikidea; 1966ko ''Microcosm'' liburuan, taberna lesbikoen azpikultura aztertu zuen.<ref name="theguardian.com" group="p">{{Cite web|abizena=Bindel|izenburua=A literature of our own|izena1=Julie|data=7 août 2008|url=https://www.theguardian.com/books/2008/aug/08/gayrights.gender}}</ref> Garai hartako eleberri autobiografikoan aitzindaria izan zen [[Rita Mae Brown]]<nowiki/>en ''Molly Melo'' (1973) [[Eleberri pikaresko|eleberri pikareskoa]]; bestseller bihurtu zen. 1970eko hamarkadan ere izan ziren edizio feministen eta LGBTen argitaletxeak, Naiad Press kasu, eta lesbianen lanak argitaratu zituzten ''Sinister Wisdom'' eta ''[[Conditions]]'' literatur aldizkariak, besteak beste. [[Adrienne Rich]] eta [[Judy Grahn]] ziren garai hartako poeta eta intentzionista garrantzitsuak. Alma Routsongen ''Patience and Sarah'' lanak (1971n Isabel Miller luma-izenarekin argitaratua) XIX. mendeko bi emakumeren arteko maitasun-istorio bat aztertzen du, Bostongo ezkontza batean.<ref name="Busia, Abena P. A. 1993">Busia, Abena P. A. ''Theorizing Black Feminisms: The Visionary Pragmatism of Black Women'', Routledge, 1993, {{ISBN|0-415-07336-7}}, p. 225n.</ref> === 1970etik 1985era === 1970eko hamarkadan literatura esplizituki gay eta lesbikoa sortu ondoren, hurrengo hamarkadetan, genero horretako lanen ekoizpena handitu egin zen. Gizon gayen eleberriak herrikoiagoak ziren bitartean, eta sarritan argitaletxe nagusien bestseller-en zerrendaren erdian kokatzen diren bitartean, literatura lesbikoak, zeina argitaletxe txikien menpe zegoen, audientzia mugatua baina errespetagarria garatu zuen. 80ko hamarkadan, generoaren aldeko feminismoaren etorrerarekin batera, literatur aldizkari lesbiko batzuk lan esplizituki erotikoetan espezializatzen hasi ziren, hala nola ''On our Backs'', 70eko hamarkadako ''[[Off Our Backs|Off our backs]]'' aldizkari feministaren erreferentzia satirikoa. 1988an, Lambda Literary saria sortu zen hainbat kategoria lesbikorekin, eta horrek LGBT literaturaren ikusgarritasuna areagotzen lagundu zuen.<ref>{{Cite web|abizena=Times|izenburua=Lambda Literary Foundation marks 25 years of LGBT writers - Gay Lesbian Bi Trans News Archive - Windy City Times|izena1=Windy City|url=http://www.windycitymediagroup.com/lgbt/Lambda-Literary-Foundation-marks-25-years-of-LGBT-writers/42961.html|accessdate=2018-08-29}}</ref> === 1986tik 2000ra === [[Fitxategi:Cristina_Peri.jpg|thumb|[[Cristina Peri Rossi]] idazle uruguaitarrak harreman lesbianen erotismoaz idatzi zuen.]] 1980tik 1990era, literatura lesbikoa hainbat generotan dibertsifikatu zen: fantasia, misterioa, zientzia fikzioa, erromantzea, eleberri grafikoak eta heldu gazteentzako literatura. Asian, Singapurren [[Eleanor Wong (playwright)|Eleanor Wong]] antzerkigileak eta Qiu Miaojin idazle taiwandarrak harreman lesbikoei buruz idatzi zuten, Bai Lin eta Chen Ran idazle txinatarrek bezala.<ref>{{Cite web|izenburua=lesbianism in literature|argitaletxea=Encyclopedia of Contemporary Chinese Culture|egilea=Leng Lin Leung Ping-kwan|url=http://contemporary_chinese_culture.academic.ru/425/lesbianism_in_literature|accessdate=2017-06-27}}</ref> [[Aska Mochizuki]]<nowiki/>ren ''Spinning Tropics'', [[Yasunari Kawabata|Yasunari Kawabataren]] ''Edertasuna eta tristura'', [[Jun'ichirō Tanizaki|Junichiro Tanizakiren]] ''Harea mugikorrak'' (卍 Manji) eta Natsuo Kirinoren ''Mundu erreala'' dira Japoniako maitasun lesbikoa aztertzen duten eleberriak.<ref>{{Cite web|izenburua=(Japanese) Lesbian Literature Recommendations|url=http://fuckyeahlesbianliterature.tumblr.com/post/102813834509/japanese-lesbian-literature-recommendations}}</ref> Bien bitartean, harreman edo pertsonaia lesbikoak barne hartzen dituzten ingeles hizkuntzako eleberriek sari nazionalak irabazten jarraitu zuten, eta kritikaren txaloak eragin zituzten, hala nola [[Alice Malsenior Walker|Alice Malsenior Walkerren]] ''Purpura kolorea'' (1982), Dorothy Allisonen ''Bastard out of Carolina'' (1992), Michael Cunninghamen ''The Hours'' (1998), [[Sarah Waters]]<nowiki/>en ''Fingersmith (2002)'' eta [[Carolyn Parkhurst]]<nowiki/>en ''Lost and found'' (2006).<ref>{{Cite web|abizena=Savage|izenburua=Carolyn Parkhurst: ''Lost and Found''|izena1=Guy|data=30 septembre 2006|url=http://mostlyfiction.com/humor/parkhurst.htm|accessdate=20 mai 2014}}</ref> === XXI. mendea === XXI. mendean, literatura lesbikoa eskubide osoko genero gisa azaleratzen da [[mintzaira]] arabiera duten herrialdeetan, eta [[Elham Mansour]]<nowiki/>ren ''Ana Hiya Anti'' (''Ni zu naiz'') gisako eleberrriak, esaterako, bestseller bihurtzen dira.<ref>{{Cite web|izenburua=The Historical Context and Reception of the First Arabic-Lesbian Novel, I Am You, by Elham Mansour|argitaletxea=Brunel University London|egilea=Samir Habib|url=https://www.brunel.ac.uk/__data/assets/pdf_file/0004/185872/ET53HabibEd.pdf|accessdate=2017-06-27}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=The Lesbian Subjectivity in Contemporary Arabic Literature: ‘An Absent Presence’ Disciplined by the Gaze|argitaletxea=Al-raida; Issue 138-139-140|egilea=Iman Al-Ghafari|data=2012–2013|url=http://alraidajournal.com/index.php/ALRJ/article/viewFile/89/88|accessdate=2017-06-27}}</ref><ref>Jolanda Guardi, Female Homosexuality in Contemporary Arabic Literature in DEP, 2014, 25, Special Issue "Queerness in the Middle East and South Asia, guest editor, {{P.|17-30}}</ref> Mende honetan, halaber, arreta handiagoa eskaini zaie Afrikako literaturari eta emakume idazleei, hala nola Frieda Ekotto kamerundar eleberrigileari eta [[Ama Ata Aidoo]] ghanar idazleari.<ref>{{Cite web|izenburua=A Look at LGBT Literature in sub-Saharan Africa|data=6 avril 2012|url=http://www.genderacrossborders.com/2012/04/06/a-look-at-lgbt-literature-in-sub-saharan-africa/}}</ref><ref>Miller, {{P.|3}}</ref><ref name="Diabate">{{Cite aldizkari|abizena=Diabate|urtea=2010|izenburua=From Women Loving Women in Africa to Jean Genet and Race: A Conversation with Frieda Ekotto|orrialdeak=181–202|abizena2=Ekotto|izena1=Naminata|izena2=Frieda|url=https://www.academia.edu/1042121/From_Women_Loving_Women_in_Africa_to_Jean_Genet_and_Race_A_Conversation_with_Frieda_Ekotto|kazeta=Journal of the African Literature Association|liburukia=4|alea=1|accessdate=26 avril 2013}}</ref> Mexikon ere sumatu zen XX. mende amaierako feminismoaren eragina, baita LGBT lanen onarpen handiagoa ere, Nancy Cardenas, [[Magaly Alabau]], [[Mercedes Roffe]] eta beste poeta lesbikoen sarrerarekin. Argentinan eta Uruguain, [[Alejandra Pizarnik]] eta [[Cristina Peri Rossi|Cristina Peri Rossik]] erotismo lesbikoa eta gai artistiko eta soziopolitikoak uztartzen dituzte euren lanetan <ref>Bonnie Zimmerman, Encyclopedia of Lesbian Histories and Cultures, Routledge, Aug 21, 2013, {{P.|439}}</ref> 2006an kaleratutako ''Babyji'' lanarekin, Abha Dawesar emakume indiar eleberrigileak Stonewall sari bat eta Lambda literary sari bat jaso zituen. == Generoaren arabera == === Poesia === * Txus Garcia (1974-), poeta katalana.<ref>{{Cite web|abizena=Pozo|izenburua=Txus García: “Nadie es totalmente hombre o mujer. Es un constructo social”|izena1=Alicia Avilés|data=2018-09-01|url=https://www.eldiario.es/castilla-la-mancha/txus-garcia-nadie-totalmente-constructo_1_1957857.html}}</ref> * [[Renée Vivien]], frantses esapideko poeta britainiarra === Komikiak, manga eta eleberri grafikoak === ==== Komikia ==== ==== Komikiak, marrazkiak eta eleberri grafikoak ==== Literatura lesbikoan oro har gertatzen den bezala, komiki lesbikoaren kategoriak emakume queer-ek emakume queer-ei buruz idazten dituzten istorio grafikoak biltzen ditu, baina baita publiko lesbikoak emakume queer-ei buruz idazten dituen istorioak ere, hala nola Jaime Hernandezen ''Locas''. ===== Historia ===== [[Fitxategi:Alison_Bechdel_at_Politics_and_Prose.jpg|thumb|[[Alison Bechdel]], bere marrazki eta [[Eleberri grafiko|eleberri]] grafikoengatik saritua, hala nola ''Fun home'', XXI. mendeko literatura lesbianaren dibertsifikazio gero eta handiagoaren isla da.]] Trina Robbinsen ''Sandy's Coming Out'' da lehen komiki lesbikoetako bat, 70eko hamarkadan [[Wimmen's Comix|''Wimmen's'' Comix]]<nowiki/>en argitaratua. 1973an, Wimmen's Comixen ondoren, Mary Wingsek ''Come Out Comix'' argitaratu zuen autoedizioan, eta bere coming in eta coming out prozesuak kontatzen ditu, estilo koloretsu eta teknikoki sinplean, luzaz [[punk]], [[Anarkofeminismo|anarkofeminismoa]], [[riot grrl]] eta, oro har, ''queer comics'' mugimenduetan eragin zuena.<ref name=":1" /> 1980an, Howard Crusek ''Gay Comix'' sortu zuen, LGBT artistek parte hartzen zuten komiki saila, besteak beste, Mary Wingsek eta Roberta Gregoryk.<ref name=":1" /> Argitalpen horiek ''underground'' izaten jarraitzen dute, Comics Code Authority erakundeari esker. Komikiak arautzen ditu erakunde horrek Estatu Batuetan, eta, 1989ra arte, debekatu egin zuen pertsonaia gay eta lesbianak esplizituki errepresentatzea.<ref name=":1" /> Gay Comixek eragin handia izan dute [[Alison Bechdel|Alison Bechdelengan]]: 1983tik 2008ra idatzi zuen ''Dykes to Watch Out For'', komiki lesbikoen monumentu nagusia; queer talde baten bizitza kontatzen du, AEBetako hiri ertain batean; XXI. mendearen hasierako AEBetako bizitza lesbikoaren testigantza garrantzitsua da. Komiki hori nazioartera zabalduta, lesbianen komunitatearen batasun-objektu bihurtu zen, Estatu Batuetatik harago.<ref name=":1" /> 1990eko hamarkadan, kontrakulturako komiki lesbikoek agertzen jarraitu zuten; Diane DiMassak ''Hothead Paisan'' argitaratu zuen, superheroien generoaren bertsio berria, zeinaren emakumezko heroia terrorista hiltzaile lesbiana bat den. Alison Bechdelek 2006an ''Fun Home'' argitaratzeak inflexio puntu bat markatu zuen komiki eta nobela grafiko lesbikoan. Bechdelen indarra da erakustea bere bizitzan lesbianismoa zentrala dela, berak munduari begiratzeko eta munduak bera pertzibitzeko modua dela.<ref name=":1" /> XXI. mendearen hasieran, komiki lesbikoen ospea areagotu egin da, nahiz eta oraindik gizonak diren nagusi komunikabideetan.<ref name=":1" /> Bechdelez gain, [[Jennifer Camper]], [[Nicole J.Georges]], [[Sarah Leavitt]], [[Diane DiMassa]], [[Erika Moen]], [[Ariel Schrag]] eta [[Mariko Tamaki]] dira komiki lesbikoen egile estatubatuar nagusiak. Ameriketako Estatu Batuetatik kanpo, [[Ilana Zeffren]] eta [[Katrin Kremmler]] alemaniar kartoonistak dira nazioarteko errekonozimendua duten egileak.<ref name=":1" /> Kremmler da, besteak beste, ''Dykes on'' ''Dykes''-en egilea, inprimatua izan aurretik online interaktiboa izateko argitaratutako komiki lesbiko bat.<ref name=":1" /> ===== Berjabetzea ===== ===== Analisia ===== Hillary Chute literatur kritikariaren arabera, eleberri grafikoak ahalbidetzen duen konplexutasun bisualak posible egiten du adierazpen esanezina, ikusezina eta entzunezina, lesbianismoaren adierazpenarekin lotura estua duten gaiak. ==== Yuri ==== ''Yuri'' (''{{Lang|en|girls' love}}'' ere deitua) da [[Japonia|Japoniako]] kultura herrikoian emakumeen arteko harreman intimoak ardatz dituen fikziozko lan mota bat, izan harreman emozionalak, sentimentalak edota sexualak. Yuri ''esu-''ren oinordeko bezala hartua da. Esu XX. mende hasierako Japoniako genero literario femeninoa da, eta puntu komun asko partekatzen dituzte. Yuri, bere horretan, 1970eko hamarkadaren hasieran manga [[Shojo|shōjo]]<nowiki/>etan agertu zen, eta, gero, hamarkadetan zehar, manga demografia guztietara zabaldu zen, eta, ondoren, manga bezalako beste medio batzuetara. Historikoki eta gaika manga shōjoari lotuta, yuri 1970eko hamarkadaren hasieran agertu zenetik mangak zituen jomuga demografiko guztietara zabaldu zen. Landutako gaietan, joera orokor batzuk daude:{{sfn|Friedman|2014|id=Friedman 2014|p=143-147}} Shōjoek mundu fantasiosoak edo irrealak aukeratzen dituzte, sentimendu indartsuak dituztenak, "obsesio gaiztoa" eta "neska printze xarmangarriaren" idealizazioa eragin dezaketenak. Eta ''josei-''ek, berriz, errealistagoak izan nahi dute sexu bereko bikote femeninoen arazoak jorratzean. Shōnen eta seinen, berriz, yuri erabiltzen dute “neskato inuzentearen” eta “predatzaile lesbianaren” bi figuren arteko eleberri arinak eszenaratzeko. Hala ere, yuriari soilik eskainitako aurre-argitalpen aldizkari gehienek ez diote inolako demografiari jarraitzen. Horrela, aurki daiteke bi nerabeen arteko maitasun inuzenteari buruzko manga bat, eta haren jarraipena den esplizituki sexuala den manga bat.{{sfn|Friedman|2014|id=Friedman 2014|p=143-147}} [[Fitxategi:CroesusXIncarna.jpg|alt=Dessin manga couleur, représentant une jeune fille en uniforme scolaire noir qui enlace par surprise une autre élève.|ezkerrera|thumb|Eskolako ikasleen arteko harremanak dira ''yuri-''aren gai errepikakorretako bat.]] Bere alter ego ''{{Lang|ja-Latn|[[yaoi]]}}'' ez bezala, non gizonen arteko sexu harremanaren irudikapen grafiko eta esplizituak arruntak diren, askoz bakanagoak dira {{Lang|ja-Latn|yuri}} munduan. Lan horietako gehienak ez dira joaten musuak edo bularretako laztana baino urrunago, “emakumeen arteko lotura espirituala” azpimarratuz.{{sfn|Nagaike|2010|loc=ch. 4|id=ejcjs ch4}} [[Rica Takashima]] autorearen ustez, yurien mendebaldeko zaleak ez dira berberak, eta ez dute zale japoniarren gauza bera bilatzen, arrazoi kulturalak direla eta.{{sfn|Takashima|2014|id=Takashima 2014|p=117-121}} Haren arabera, mendebaldarrek yurian “elkar musukatzen duten neska politak” aurkitzea espero dute, eta japoniarrek, aldiz, nahiago dute “lerro artean irakurri eta arrasto sotilak bilatu, zeinekin iruditeria handiak egingo dituzten irudimenaren laguntzaz”. Horrek azaltzen du obren tratamenduan nolabaiteko ezberdintasuna; adibidez, mendebaldean, ''{{Lang|en|[[Sailor Moon]]}}'' yuri elementu batzuk dituen neska ''{{Lang|en|[[magical girl]]}}'' bat da, eta, Japonian, {{Lang|ja-Latn|yuri}} aldizkariek “generoaren monumentutzat” hartzen dute.{{sfn|Maser|2013|id=Maser 2013|p=66}} Izan ere, [[Sailor Moon|sailor]] ezberdinen arteko harremanak aski anbiguoak dira, irudimenari bere lana egiten uzteko eta irudimenezko bikote asko sortzeko. [[Verena Maser]] Japoniako adituak dio ''{{Lang|en|Sailor Moon}}'' yuri bihurtu zela, nahiz eta ez zen zentzu horretan sortu; normalean, zaleak dira, editoreak baino gehiago, lan bat yuri bihurtzen dutenak.{{sfn|Friedman|2014|id=Friedman 2014|p=143-147}} Puntu honetan, Verena Maser-ek fikzio {{Lang|ja-Latn|yuri}}en eta lesbikoen arteko ezberdintasun nagusi bat ikusten du: fikzio lesbikoak, normalean, lesbiana edo [[Bisexualitate|bisexual]] diren heinean, protagonisten autoidentifikazio eta baieztapen-prozesuan interesatzen dira, eta yuria, aldiz, funtsean, isildutakoetan eta subjektibitatean oinarritzen da.{{sfn|Maser|2011|id=Maser 2011|p=67}} === Iruditeriaren literaturak === [[Fitxategi:Friston,_Carmilla_(Laura_in_bed).jpg|thumb|[[Carmilla|Carmillaren]] 1872ko ilustrazioa]] Iruditeriaren literaturek, errealitatearekiko duten urruntasunagatik, ihes egiten diete mugei, konbentzioei, eta ondasunen narrazioaren sorkuntza ahalbidetzen dute. Literatura horiek emakumeen arteko harremanak integratzen dituzte sorreratik; XIX. mendeko, jarraitutako eredua bikote munstro seduzitzaile/errugabe biktimari dagokio, bereziki banpiro/gizatiarrari, [[Samuel Taylor Coleridge|Samuel Taylor Coleridgeren]] ''Christabel'' edo [[Sheridan Le Fanu|Joseph Sheridan Le Fanuren]] ''[[Carmilla]]'' bezala. Lesbianismoa aitzakia da genero horretan, aitzakia ezinbestean munstro diren emakumeen boterearen aurrean estuasun maskulinoak adierazteko, aitzakia feminitate gozo eta otzana arbuiatzeko, baina autore lesbianek istorio horiek iraultzea lortzen dute: horrela, [[Lizzie Crowdagger]]<nowiki/>rek ''Une autobiographie transsexuelle (avec des vampires)'' lanean, bere pertsonaia lesbianak eta transak hiltzeari uko egiten dio, eta bizitza gainaturak eta kolektibo gisa, lesbianismoaren metafora bezala erabiltzen du banpirismoa, bizitza normala eta heterosexualaren aurkara.<ref name=":2" group="v">{{Chapitre|prénom1=Manon|nom1=Berthier|titre chapitre=Mauvais genres ; 1924 ? - 2022, écrire le lesbianisme dans les littératures de l'imaginaire|titre ouvrage=Ecrire à l'encre violette}}</ref> 1970eko hamarkadan, iruditeriaren literaturak, ''a fortiori'' lesbikoa, AEBetako argitalpenen lehia jasan zuen Frantzian, argitaletxeek nahiago baitzuten itzulpenen aldeko apustua egin, bereziki [[Joanna Russ]] eta [[Elizabeth A. Lynn]], Frantziako emakumeen alde apostu egin ordez; [[Monique Wittig]] edo [[Cathy Bernheim]] dira salbuespenak. 1990eko hamarkadatik aurrera, eta 2010eko hamarkadatik aurrera areago, LGBTI iruditeria tematikoaren lanen ekoizpena eta ikusgarritasuna garatzen da, bereziki lesbianena, edizio espezializatuetako etxeen elkarlanari esker, hala nola [[Léa Silhol]]<nowiki/>ek sortutako L’Oxymore, LGBTI konbentzio espezifikoak edo Interneteko plataformak. Bilakaera hori, aldi berean, kontakizunean lesbianismoa banalizatzeari dagokio, batetik, non heroiak harreman lesbikoan dauden, obraren asmoa eta bilbea beste nonbait egonda, baina, bestetik, baita historia mantentzeari ere, iraultza feminista baten urgentziazko beharrizana eszenaratzen duena, zeinean lesbianak abangoardia izango liratekeen, [[Wendy Delorme]]<nowiki/>ren ''Viendra le temps du feu'' obran erakusten den bezala.<ref name=":2" group="v" /> Irudimenezko literaturetan zientzia fikzioaren eta fantasiaren arteko aurkakotasunik izan da, literatura lesbiko frankofonoan alde batetik [[Michèle Causse]]<nowiki/>k eta bestetik Monique Wittigek hezurmamitua, non [[Zientzia-fikzio|zientzia fikzioa]] etorkizunera begira dagoen eta fantasiak, aldiz, [[Lesbianismoaren historia|historia lesbiko]] baten falta betetzen duen mito naturalista berriak sortuz. Literatura-ikerlari [[Manon Berthier]]<nowiki/>rek maila-diferentzia bat ikusten du, non opresio patriarkala eta lesbofoboa desnaturalizatea bilatzen den, kasu guztietan. === Erromantzea === === Polizia-kontakizunak === === Gazte-literatura === [[Fitxategi:Littérature_LGBTQIA+_jeunesse_à_Violette_and_Co.jpg|thumb|LGBTQIA+ gazte literatura atala,Violette and Co liburudendan, 2024ko ekainean]] ==== Neskato lesbianak ==== 1956an, Flammarion jeunesse argitaletxeak ''Poulerousse'' argitaratu zuen, zeinetan usapal batek Poulerousse oiloa salbatzen duen, harekin bizitzen hasi aurretik. 1977koa da Frantzian, Italian eta Espainian gazteentzako album batean agertzen den neskato lesbianaren lehen pertsonaia: [[Adela Turin|Adela Turinen]] ''Camélia et Capucine'' lanean, non Camelia printzesak iskin egiten dion gurasoek inposatzen dioten Capucinekiko ezkontzari, gizartetik at bizitzera joateko. 2022an atera zen Anne-Fleur Multon eta Celia Housseten ''Ederra eta Piztia'', non Ederra Piztia hiltzera abiatzen den, ohartu baino lehen ezkontzatik ihes egin duten eta Piztiarekin maitemindu nahi duten neskatoak dituela liburutegian, eta, azkenean, "dama galant" gisa agertzen da.<ref name=":0" /> Lesbianen pertsonaiak printzesak, maitagarriak eta emakume zaldunak dira, gehienbat. [[Sarah Ghelam]] ikerlariaren arabera, errepresentazio lesbiko miresgarria den horretara mugatzeak zaildu egiten duela emakume irakurle gazteak identifikatzea, zeinek zailtasun handiagoa izango baitute lesbianismoa haiei ere aplika dakiekeen aukera bezala har dezaten.<ref name=":0" /> ==== Lesbogurasotasuna ==== 2024ko hasieran, Frantzian, 33 gazte-albumetan lesbianekin harremana duten pertsonaiak agertu ziren, horien artean heren bat guraso lesbianak dituzten familia moduan. Gisa horretako lehenengo familiak, 1999an lehenik, eta 2012an ondoren, animalia [[Hominoidea|antropomorfo]] gisa agertu ziren, eta ama lesbianen adibide bat barne hartzen zuten hainbat familia-konfigurazio erakutsi zituzten.<ref name=":0" /> Lesbogurasotasuna animalia antropomorfoen bidez errepresentatzeko zailtasunetako bat zen animalia neutroek pertsonaia maskulinoak irudikatzeko balio dutela, eta emakumaek, berriz, feminitate-markatzaileen bidez egiten ziren, hala nola ile-matazak.<ref name=":0" /> Beraz, konbentzio horiek zaildu egiten zuten moda lesbikoaren aldakortasuna eta butch lesbianak irudikatzea.<ref name=":0" /> Guraso lesbianak dituzten giza familia baten lehen errepresentazioa guztientzako ezkontzaren aldeko legea bozkatu ondoren etorri zen, zeina homofobiaren aurkako elkarte batek eskatu baitzuen, hots, ALHERT-ek (Homofobiaren aurka jardun eta borrokatu Guztion Errespeturako Hezkuntzaren bidez). Elkarte hori haurren homofobiaren aurka borrokatzeko tresna pedagogiko gisa sortu zen, eta lesbogurasotasuna "onartu beharreko" ezberdintasun gisa aurkeztu zuen, eta ez zerbait ezdeusa bezala. Album ugari daude guraso lesbianak dituzten familiei buruzkoak; haietako lehenengoa, ''Jean a deux mamans'', 2004an atera zen, eta bikote lesbikoan, otso antropomorfoetan, ordezkaritza heterozentratua du. 2021ean kaleratutako ''Mes deux mamans'' albumak galdera lesbofobiari erantzun behar dion lesbianen alaba bat irudikatzen du; [[Sarah Ghelam]] ohartzen da lesbofobia agertarazteak interes pedagogikoa izan badezake ere, lesbogurasoen familiak albumaren publikotik kanpo uztea ere eragin dezakeela.<ref name=":0" /> === Fikzioa heldu gazteentzat === ==== 1970eko hamarkada ==== Rosa Guyren ''Ruby'' (1976) lanean, pertsonaia nagusia jatorri karibearreko neska gazte bat da. Beste neska batekin duen harremana deskribatzen du eleberriak. Sasoi hartan, baziren, halaber, pertsonaia lesbianak zituzten heldu gazteentzako eleberriak, hala nola [[Sandra Scoppettone]]<nowiki/>ren ''Happy Endings Are All Alike'' (1978). Egilearen hitzetan: “Ia ez naute elkarrizketatu, eta, elkarrizketatu nautenean, ez da positiboa izan”. Aldiz, Scoppettonek mutil gayei buruz idatzitako eleberria hobeto hartu zuten. 1970eko hamarkadan argitaratutako liburuetan maiz jorratzen zen gaietako bat da homosexualitatea "fase bat" izango zen ideia, edo ez dagoela amaiera zoriontsurik lesbianentzat, eta, oro har, bizimodu zaila zeramatela.<ref name="targeted">{{Cite web|abizena=Murphy|izenburua='Targeted' young adult fiction: the need for literature speaking to gay/lesbian and African-American youth|izena1=Julia|url=http://www.crowbold.com/homepage/topic5.htm|accessdate=4 mars 2007}}</ref> [[Fitxategi:JudyBlume2009(cropped).jpg|thumb|Judy Blume]] School Library Journal-ek ekarria:<blockquote>“1970eko hamarkadan, batez beste, LGBTIQ gaiari buruz argitaratutako liburu bat zegoen urte bakoitzeko. Liburu aitzindari horiek ondo idatzita egon arren eta kritika positiboak izan arren, pertsonaia gayak, kasurik onenean, bigarren mailakoak ziren, edo pertsonaia heterogeneo nagusiak erakarriak eta, kasurik okerrenean, indarkeriaren, irainen edo heriotzaren biktimak (auto-istripuak dira arau). Beren orientazio homosexuala kezkaz zalantzan jartzen zuten pertsonaia gazteek, sexu bereko pertsonenganako erakarpena, beren heldutasun sexualera, heldu heterosexualetara, eramaten zituen aldi baterako fase bat zela ondorioztatzen zuten beti".</blockquote>Judy Blume 1970eko hamarkadan katalizatzaile gisa aipatzen da askotan, haur-literaturan tabutzat hartzen diren gai gehiago (homosexualitatea, adibidez) sartzeko lan egiten baitzuen. Marion Zimmer Bradleyk luze garatu zituen genero harremanak 1962tik 1999ra argitaratutako ''Ténébreuse'' zientzia-fikzio-fantasia zikloan, non emakumeek beren independentzia konkistatu eta benetako nortasuna bilatu behar zuten, lesbiana, neutrala nahiz heterosexuala, amazonen komunitate askearen bidez, besteak beste. ==== 1980ko hamarkada ==== [[Nancy Garden]]<nowiki/>en ''Annie on my mind'' (1982) lanak elkarrez maitemintzen diren [[Bigarren hezkuntza|bigarren hezkuntzako]] bi neskatoren istorioa kontatzen du. 2000ko hamarkadan argitaratzen jarraitu zen eleberria aurrerapauso bat izan da homosexualitatearen gaian, heldu gazteentzako literaturan. Argitaletxe handienetako batek edizio koadernatu batean argitaratu zuen. Liburuan, iraunkorra den eta esploratzea merezi duen zerbait bezala ikusten da homosexualitatea, eta ez kontzeptu "finko" bat bezala. [[Kansas|Kansasen]], kultu-ministro batek ''Annie on my mind'' erretzeko labe publiko bat antolatu zuen, liburu hori eskola bateko liburutegi bati eman ondorioz sortutako eztabaida baten karietara.<ref name="NCAC">{{Cite web|izenburua=Books in Trouble: Annie on My Mind|argitaletxea=National Coalition Against Censorship|data=mai 1996|url=http://www.ncac.org/literature/related/19960501~USA~Books_in_Trouble_2.cfm}}</ref> ==== 1990eko hamarkada ==== Hamarkada hartan zehar, gora egin zuen lesbianismoari buruz heldu gazteentzat argitaratutako eleberrien kopuruak. ''Lark in the Morning'' (1991) eta ''Good Moon Rising'' lesbianen pertsonaiak biltzen dituzten bi eleberri argitaratu zituen [[Nancy Garden|Nancy Gardenek]], eta kritika positiboak jaso zituen; liburuak ondo saldu ziren. 1994an, M. E. Kerr-ek ''Deliver Us From Evie'' argitaratu zuen, eta publikoak harrera ona egin zion: arreba lesbiana bat duen haur bati buruzkoa. Hamarkada hartan argitaratutako beste liburu batzuk: [[Stacey Donovan]]<nowiki/>en ''Dive'' (1996), [[Nina Revoyr]]<nowiki/>ren ''The Necessary Hunger'' (1997), [[Jacqueline Wooger]]<nowiki/>ren ''The House You Pass On the Way'' (1997), Bett Williamsen ''Girl Walking Backwards'' (1998, hasieran heldu gazteentzat idatzi bazen ere, arrakasta izan zuen nerabeen artean), [[Ellen Wittlinger]]<nowiki/>ren Hard Love (1999) eta [[Paula Boock|Paula Boocken]] ''Dare Truth or Promise'' (1999). ==== 2000tik aurrera ==== [[Fitxategi:Littérature_YA_lesbienne_à_Violette_&_Co.jpg|thumb|Literatura lesbiana gazte heldua Violette and Co-n, 2024ko ekainean]] 1990eko hamarkadak mugarri izan zen heldu gazteentzako eleberrietan, gai lesbikoa jorratzen duten eleberrietan, eta, 2000z geroztik, liburu horien olatu bat iritsi zen merkatura. Gai lesbikoekiko publikoaren jarrera positiboagoa zen, eta gai lesbikoak hobeto onartzen ziren. 2000n, School Library Journal-ek ''Annie on my mind'' sartu zuen XX. mendeko eragin handieneko {{Nowrap|100 liburuen}} zerrendan.<ref name="SLJ 100">{{Cite web|abizena=Staff|izenburua=One Hundred Books that Shaped the Century|argitaletxea=[[School Library Journal]]|data=1 janvier 2000|url=http://www.schoollibraryjournal.com/index.asp?layout=article&articleId=CA153035|accessdate=25 février 2007}}</ref> Iraganean, liburu gehienek honela deskribatzen zituzten pertsona homosexualak: "Bizitza isolatua bizi dute, errealitatetik at, komunitate harrigarrikiro aktibo batean". Ondoren, liburuetan hain estigmatizatuak eta bananduak ez ziren pertsonaia gayak agertzen hasi ziren. [[Emily M. Danforth]]-en ''The Miseducation of Cameron Post'' (2012) heldu gazteentzako eleberri herrikoiak kontatzen du konbertsio-terapia bat jarraitzera [[Montana|Montanako]] kanpaleku batera bidalitako {{Nowrap|12 urteko}} neskato baten istorioa.<ref>{{Cite web|abizena=Sittenfeld|izenburua=The Best Novel About a "De-Gaying Camp" Ever Written|izena1=Curtis|data=8 février 2012|url=http://www.slate.com/articles/double_x/doublex/2012/02/the_miseducation_of_cameron_post_by_emily_danforth_a_conversation_between_the_writer_and_novelist_curtis_sittenfeld_.single.html}}</ref> 2016an, liburuaren egokitzapen zinematografikoa filmatzen hasi zen. Emakumeen homosexualitateari buruzko liburu gutxiago daude gizonezkoen homosexualitateari buruzkoak baino. Lesbiana eta bisexualen inguruko liburuen eskuragarritasuna 1960ko hamarkadatik hona handitu den arren, oraindik ere zaila da zuriak bakarrik ez diren pertsonaiak dituzten liburuak aurkitzea. === Fanfikzioak === Fanfikzioaren erdian, lesbianen arteko harremanak ''[[femlash]]'' izenez ezagutzen dira, hots, fan lesbianen komunitateak, kontsumitzen duten fikzio zinematografikoan eta telebistan dagoen errepresentazio falta eta errepresentazio txarrak zapuztuta daudenak. Hauek dira bikote ezagunenak: Xena / Gabrielle, ''[[xena: Warrior Princess|Xena gerlaria]]''; Buffy / Faith, ''[[Buffy the Vampire Slayer]];'' Waverly Earp / Nicole Haught'', Wynonna Earp''; Callie/Arizona, [[Grey's Anatomy|''Grey's Anatomy'']], eta Clark/Lexa, [[The 100 (telesaila)|''The 100'']].<ref name=":0" group="l" />. Aipatutakoak bezalako emakumezko pertsonaia indartsuei egiten die erreferentzia aukeraketak, baina baita lesbianak identifikatzen diren horiei ere.<ref name=":0" group="l" /> == Literaturaren inguruan == === Argitaletxeak === ==== Argitaletxe lesbianak eta gayak, LGBT ==== XX. mendearen amaierara arte, literatura lesbikoa edizio esklusiboki lesbikoak ziren zenbait argitaletxetan ardaztuta zegoen, baita [[Fandom|''fandom'']]-etan ere, zaleen online blogak.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Seajay|izenburua=The Backlash and Backlist|izena1=Carol|data=décembre 1994|kazeta=The Women's Review of Books}}</ref> Milurtekoaren hasieratik, ordea, argitaletxe lesbiko asko hasi ziren barne hartzen gizon eta emakume transen lanak, ahots [[Bisexualitate|bisexualenak]] eta [[Gay|gayenak]] eta argitaletxe nagusiek jaso ez zituzten queer-lanak. Gainera, pertsonaia eta gai lesbianak dituzten nobelak hobeto onartzen ziren ''mainstream'' izeneko edizioan. [[Fitxategi:Elizabeth_Sims_writing_2013_photo_by_Tom_Bender.jpg|thumb|Alyson Livres-ek [[Elizabeth Sims]]<nowiki/>en (argazkian) polizia-eleberri batzuk argitaratu ditu.]] [[Plainfield (Vermont)|Plainfieldeko]] ([[Vermont]]) Daughters, Inc. da lesbianen eta feministen liburuak argitaratzen hasi zen lehen argitaletxe lesbikoa, zeinak argitaratu baitzuen Rita Mae Brownen ''Rubyfruit Jungle''.<ref>{{Cite web|izenburua=Daughters, Inc.|data=8 août 2009|url=http://www.lesbianpoetryarchive.org/node/133|accessdate=6 juillet 2017}}</ref> Naiad Presse argitaletxeak jarraitu zion, eta Katherine V. Forrest-en ''Curious wine'' erromantze lesbikoa eta beste liburu asko argitaratu. Argitaletxea 2003an itxi zuten, {{Nowrap|31}} urteren ostean. [[Barbara Grier]] sortzailekideak Bella Books argitaletxe berriari helarazi zizkion bere liburuak eta haien kudeaketa. 2001ean sortu zen Bella Booksek Naïad Pressen katalogoa eskuratu zuen, [[Jane Rule]]<nowiki/>ren lan gehienak eta [[Karin Kallmaker]]<nowiki/>ren lan guztiak barne. Haien katalogoan 300 erromantze lesbiko, polizia-eleberri lesbiko eta erotismo lesbiko daude.  Lehen argitaletxeen artean, Spinsters Ink (hainbat alditan saldua, eta orain Bella Books-en integratua), [[Rising Tide Press]], Crossing Press, [[Kitchen Table Press]] eta [[New Victoria]] zeuden. Kasu askotan, emakume autoreek zuzentzen zituzten argitaletxe horiek, eta beren liburuak argitaletxe horiek argitaratzen zituzten, hala nola [[Barbara Wilson (writer)|Barbara Wilsonek]] Da Capo Press-en (gero Perseus Books Group-en parte izan zena) eta [[Joan Drury|Joan Druryk]] [[Spinsters Ink]]-en. Fikzio lesbikoen 2000ko hamarkadako prentsa etxe handienak Bella Books, Bold Strokes Books, and Regal Crest Enterprises dira. Bold Strokes Books 2005ean sortu zuten, eta polizia-eleberri gay eta lesbikoak eta maskulinoak, thrillerrak, zientzia fikzioa, abentura eleberriak eta LGBTIQ generoko beste hainbat liburu argitaratu izan ditu. Katalogoak 130 izenburu ditu. Regal Crest Enterprises 1999an sortu zuten, eta 150 lan baino gehiagoko katalogoa du; eleberri lesbikoak, poliziak, liburu erotikoak, zientzia fikzioa, fantasia eta sagak argitaratzen ditu. [[Alyson Books]] LGBTIQ egileetan espezializatu zen, eta hainbat titulu lesbiko ditu. Argitaletxe txikienen artean daude Bedazzled Ink, Bywater Books, Intaglio Publications, Sapphire Books Publishing, Supposed Crime, Ylva Publishing eta Ylva de publishing. Argitaletxe femenino batzuek fikzio lesbikoak ere argitaratzen dituzte, Firebrand Books-ek and Virago Press-ek, esaterako. ==== Editore ez-espezializatuak ==== Espezializatu gabeko editoreek, oro har, ez dute argitaratzen duten literaturaren izaera lesbikoa nabarmentzen: Paula Dumont idazle lesbianak [[Mireille Best|Mireille Besten]] lanak aipatzen ditu adibide gisa, eta Gallimard editoreak ez du izaera lesbikoa nabarmentzen. Haren ustez, editoreek hautu hori egiten dute uste dutelako kontakizun batek lesbianismoaz hitz egiten duela adierazteak irakurle heterosexualak uxatuko lituzkeela, eta irakurletza lesbikoa ez dela ekonomikoki bideragarria den liburu bat berak bakarrik egitea ahalbidetzeko bezain aberatsa.<ref name=":0" group="e" /> === Aldizkariak === Literatura lesbikoan espezializatutako lehen aldizkari frankofonoa Vlasta da, kolektibo franko-quebectar batek 1983ko apirilean sortua.<ref group="p">{{Cite aldizkari|izenburua=Années 1980|egilea1=Marie-Pierre Bourgeois|data=printemps 2022|kazeta=Well Well Well|alea=4}}</ref><ref name=":4" group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Eloit|izenburua=« Le bonheur était dans les pages de ce mensuel » : la naissance de la presse lesbienne et la fabrique d’un espace à soi (1976-1990)|orrialdeak=93|izena1=Ilana|data=2017|url=https://doi.org/10.3917/tdm.029.0093|kazeta=Le Temps des médias|liburukia=29|alea=2|issn=1764-2507|ISSN=2104-3671|doi=10.3917/tdm.029.0093|accessdate=2021-10-25}}</ref><ref group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Mazzone|izenburua=L'Édition lesbienne: un héritage du féminisme?|orrialdeak=363–373|izena1=Fanny|data=2006-08|url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/09639480600818532|kazeta=Modern & Contemporary France|liburukia=14|alea=3|issn=0963-9489|ISSN=1469-9869|doi=10.1080/09639480600818532|accessdate=2022-07-22}}</ref> === Azterketa-eremua === == Literatura lesbikoari buruzko txostenak == === Lesbianak === ''Lettre à l'Amazone'' lanean, [[Natalie Clifford Barney]]<nowiki/>ri eta [[Safo|Safori]] zuzendutako meditazio poetikoan, [[Marina Tsetaeva]]<nowiki/>k literatura lesbikoaren papera nabarmentzen du lesbianen artean dagoen “komunioa” agerian uzten duen espazio gisa.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Marx|izenburua=« J’ai lu votre livre »|izena1=Marion|data=2022-07-13|url=https://journals.openedition.org/glad/4362|kazeta=[[Revue GLAD!|GLAD!. Revue sur le langage, le genre, les sexualités]]|alea=12|issn=2551-0819|doi=10.4000/glad.4362|accessdate=2022-07-21}}</ref> [[Paula Dumont]]<nowiki/>en arabera, literatura lesbikoa nekez zabaltzen da lesbianen komunitatean; izan ere, argitaletxeen hoztasunak zaildu egiten du argitaratzen duten literatura lesbikoa hala identifikatzea, hau da, literatura lesbiko gisa; [[Suzette Robichon]], Violette and Co liburu-denda lesbikoaren jabeak, literatura lesbikoari eskainitako ''Gouinement Lundi'' programan, literatura lesbikoaren bilaketa altxorraren bilaketarekin parekatzen zuen.<ref>{{Cite web|abizena=Hammé|izenburua=Littératures lesbiennes : une visibilité nouvelle ?|izena1=Juliette|data=2022-03-28|url=https://gouinementlundi.fr/2022/03/litteratures-lesbiennes-une-visibilite-nouvelle/|accessdate=2022-07-27}}</ref> Mélanie Bourdaa ikerlariak dioenez, fanfikziozko komunitate lesbikoak, non bakoitza idazlea eta irakurlea izan daitekeen, oso lotuak daude elkarri, fanfikzioaren praktika arruntari lotutako pertenentzia sentimendu indartsu batekin. XXI. mendearen bigarren erdian, literatura lesbikoa zabaldu eta idazten ari da aldizkari lesbikoetan, hala nola Vlasta edo Lesbia magazine (frantsesez). XXI. mendean, lesbianek Internet erabiltzen dute, bereziki sare sozialak ([[Twitter]], [[Instagram]]) eta irakurketa blogak, literatura lesbikoari balioa emateko asmoz. === Emakume idazleak === Modu irekian lesbianak diren idazleek uste dute murriztailea dela haien lanak literatura lesbiko gisa ezaugarritzea: Jocelyne François, adibidez, beldur da, bere lanak literatura lesbiko gisa ezaugarrituz gero, literatura globaletik kentzea izan daitekeela, batetik, eta, bestetik, bere irismena mugatzea, hots, bere horretan testu-lana dena narratiba lesbikoaren atzean geratzea. Pertsonaia eta harreman lesbikoak barnebiltzen dituen literatura mendebaldeko gizarteko korronte nagusian hobeto onartua denez, literatura lesbikoarentzat kategoria ezberdin bat dagoela dudan jartzen dute zenbait idazlek eta literatur kritikarik. “Inoiz ez dut ulertu zergatik suposatzen den fikzio heterogeneoa guztiontzat dela, baina pertsonaia gay bat barne hartzen duen edo gay esperientzia bat duen zerbait queer-entzat baino ez”, dio [[Jeanette Winterson|Jeanette Wintersonek]], 1985eko ''Oranges are not the only fruit'' eleberriaren egileak.<ref name="interview">{{Cite web|abizena=Winterson|izenburua=Oranges Are Not The Only Fruit|izena1=Jeanette|data=21 mars 1985|url=http://www.jeanettewinterson.com/pages/content/index.asp?PageID=50|accessdate=20 août 2010}}</ref> == Literatura lesbikoaren ezaugarriak == === Motibo literarioak === ==== Ura, desio lesbikoaren eta maitaleen gorputzaren metafora gisa ==== [[Marta Segarra|Marta Segarrak]] uraren, eta bereziki itsasoaren, metaforaren nonahiko presentzia nabarmentzen du, bereziki [[Renée Vivien]], Lucie Delarue-Mardrus eta [[Colette|Coletteren]] lanetan, bai maitaleen gorputza izendatzeko, bai, modu abstraktuagoan, desira lesbikoa izendatzeko.<ref name=":0" group="u">{{Cite aldizkari|abizena=Segarra|izenburua=Pour une généalogie de la littérature lesbienne française|izena1=Marta|data=2019-12|url=http://rua.ua.es/dspace/handle/10045/100417|kazeta=Feminismo/s|alea=34|issn=1696-8166|doi=10.14198/fem.2019.34.04|accessdate=2022-07-22}}</ref> ==== Erotismoaren idazkera ==== Literatura lesbikoan, sakoneko joera bat baino gehiago dago, erotismoaren idazkerari dagokionez: alde batetik, emakume batzuek, bereziki 70eko hamarkadara arte, sexualitate bat deskribatzen dute, Aurore Turbiau ikerlariak “samurra eta erreboltaria” gisa kalifikatzen duena; beste batzuek, berriz, indarkeriak eta [[Kanibalismo|kanibalismoak]] zikindutako sexualitate bat idazten dute, hala nola [[Renée Vivien|Renée Vivienek]], [[Lucie Delarue-Mardrus|Lucie Delarue-Mardrusek]], [[Violette Leduc|Violette Leducek]] edo [[Monique Wittig|Monique Wittigek]]. === Komunitate linguistikoaren arabera === ==== Ingelesa ==== ==== Alemana ==== ==== Espainola ==== [[Elena Fortún|Elena Fortun]] idazleak lesbianismoaren gaia jorratzen du. 1984ko ''Acrópolis'' eleberrian, esaterako, Madrilgo Círculo Sáfico aipatu zuen [[Rosa Chacel|Rosa Chacelek]].<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Moreno-Lago|izenburua=Indicios y espacios literarios para la reconstrucción del círculo sáfico madrileño en las obras de Elena Fortún, Rosa Chacel y Victorina Durán|orrialdeak=211–236|izena1=Eva|data=2021-01-21|url=https://feminismos.ua.es/article/view/2021-n37-indicios-y-espacios-literarios-para-la-reconstruccion-d|kazeta=Feminismo/s|alea=37|issn=1989-9998|doi=10.14198/fem.2021.37.09}}</ref> ==== Frantsesa ==== === Generoaren arabera === ==== Erromantzea ==== Erromantze-lanak iraindu egiten dira maiz, eta erromantze lesbikoak ez dio arau horri ihes egiten; Frantzian, nagusiki, argitaletxe espezializatuek argitaratzen dute erromantze lesbikoa, izan argitaletxe lesbianak nahiz LGBT+ argitaletxeak, hala nola KTM éditions, Dans l'Engrenage edo Reines de Coeur.<ref group="p">{{Cite aldizkari|izenburua=La romance lesbienne est-elle moins frivole qu’on ne l’imagine ?|egilea1=Isabelle B. Price|data=août 2022|kazeta=[[Jeanne Magazine]]}}</ref> == Lan aipagarriak == * ''Le Puits de solitude'', [[Radclyffe Hall]] (1928) * ''Le Bois de la nuit'', [[Djuna Barnes]] (1936) * ''The Price of Salt'', [[Patricia Highsmith]] (1952) – aka ''Carol'' (1990) * ''Spring Fire'', Vin Packer (1952) * ''[[Rempart des Béguines]]'', [[Françoise Mallet-Joris]] (1952) * [[Monique Wittig|''Thérèse et Isabelle'', Violette Leduc]] (1954-1966-2000) * [[Monique Wittig|''Ravages'', Violette Leduc]] (1955-2023) * ''[[Chocolates for Breakfast]]'', [[Pamela Moore (author)]] (1957) * ''[[The Beebo Brinker Chronicles]]'', Ann Bannon (1957–1962) * ''[[Desert of the Heart]]'', [[Jane Rule]] (1964) * [[Monique Wittig|''La Bâtarde'', Violette Leduc]] (1964) * ''Les Guérillères'', [[Monique Wittig]], (1969) * ''[[Patience & Sarah]]'', Isabel Miller (1971) * ''[[Rubyfruit Jungle]]'', [[Rita Mae Brown]] (1973) * ''[[Annie on My Mind]]'', [[Nancy Garden]] (1982) * ''[[The Swashbuckler]]'', [[Lee Lynch (author)|Lee Lynch]] (1983) * ''[[Oranges Are Not the Only Fruit]]'', [[Jeanette Winterson]] (1985) * ''Memory Board'', [[Jane Rule]] (1985) * ''[[Send My Roots Rain]]'', [[Ibis Gómez-Vega]] (1991) * ''[[Mari-mutil handi baten bluesa|Stone Butch Blues]]'', [[Leslie Feinberg]] (1993) * ''[[Along the Journey River]]'', [[Carole LaFavor]] (1996) * ''[[Memory Mambo]]'', [[Achy Obejas]] (1996) * ''Caresser le velours'', Sarah Waters (1998) * ''Du bout des doigts'', Sarah Waters (2002) * ''Garis Tepi Seorang Lesbian'', [[Herlinatiens]] (2003) * ''[[Southland (novel)|Southland]]'', [[Nina Revoyr]] (2003) * ''[[Sugar Rush (novel)|Sugar Rush]]'', [[Julie Burchill]] (2004) * ''Ash'', Malinda Lo (2009) == Emakume autore nabarmenak (ordena alfabetikoan) == {{Div col}} * [[Sarah Aldridge]] * [[Ann Bannon]] * [[Natalie Barney]] * [[Becky Birtha]] * [[Rita Mae Brown]] * [[Julie Burchill]] * [[Jessie Chandler]] * [[Abha Dawesar]] * [[Ellen DeGeneres]] * [[Emma Donoghue]] * [[Sarah Dreher]] * [[Lillian Faderman]] * [[Katherine V. Forrest]] * [[Jocelyne François]] * [[Elena Fortún]] * [[Jeanne Galzy]] * [[Nancy Garden]] * [[Soph Galustian]] * [[Alicia Gaspar de Alba]] * [[Ibis Gómez-Vega]] * [[Nicola Griffith]] * [[Rosa Guy]] * [[Radclyffe Hall]] * [[Bertha Harris]] * [[Ellen Hart]] * [[Kameron Hurley]] * [[Karin Kallmaker]] * [[Lori L. Lake]] * [[Violette Leduc]] * [[Carole LaFavor]] * [[Malinda Lo]] * [[Audre Lorde]] * [[Lee Lynch (author)|Lee Lynch]] * [[Ann-Marie MacDonald]] * [[Marijane Meaker]]; publiée aussi sous les pseudonymes: ** Ann Aldrich ** Mary James ** M. E. Kerr ** Vin Packer ** Laura Winston * [[Val McDermid]] * [[Qiu Miaojin]] * [[Achy Obejas]] * [[Julie Anne Peters]] * [[Radclyffe]] (publiée aussi sous L. L. Raand) * [[Nina Revoyr]] * [[Adrienne Rich]] * [[Jane Rule]] * [[Joanna Russ]] * [[Sappho]] * [[May Sarton]] * [[Sarah Schulman]] * [[Sandra Scoppettone]] * [[Merry Shannon]] * [[Gertrude Stein]] * [[tatiana de la tierra]] * [[Michelle Tea]] * [[Valerie Taylor (novelist)|Valerie Taylor]] * [[Tereska Torrès]] * [[Wu Tsao]] * [[Kitty Tsui]] * [[Renée Vivien]] * [[Ebine Yamaji]] * [[Nobuko Yoshiya]] * [[Sarah Waters]] * [[Jeanette Winterson]] * [[Monique Wittig]] * [[Jacqueline Woodson]] * [[Samar Yazbek]]{{Div col end}} == Erreferentziak == === Literatura lesbikoari buruzko erreferentziazko lanak === {{Erreferentzia zerrenda|30em}} * {{Ouvrage|prénom1=Manon|nom1=Berthier|prénom2=Alex|nom2=Lachkar|prénom3=Camille|nom3=Islert|prénom4=Aurore|nom4=Turbiau|auteur5=Alexandre Antolin|titre=Ecrire à l'encre violette|sous-titre=littératures lesbiennes en France de 1900 à nos jours|éditeur=Le Cavalier Bleu|date=2022|isbn=979-10-318-0516-0|oclc=1310155646|lire en ligne=https://www.worldcat.org/oclc/1310155646}} <references responsive="1" group="v"></references> * {{Ouvrage|prénom1=Paula|nom1=Dumont|titre=Entre femmes|tome=I|date=2015|isbn=978-2-343-05470-4|isbn2=2-343-05470-3|isbn3=978-2-343-16885-2|oclc=904241037|lire en ligne=https://www.worldcat.org/oclc/904241037}} <references responsive="1" group="e"></references> * Autres ouvrages <references responsive="1" group="r"></references> === Bestelako argitalpenak === <references responsive="1" group="o"></references> {{Erreferentzia zerrenda|30em}} === Unibertsitate argitalpenak === <references responsive="1" group="u"></references> {{Erreferentzia zerrenda|30em}} === Argitalpen lesbikoak === <references responsive="1" group="l"></references> {{Erreferentzia zerrenda|30em}} === Prentsa === <references responsive="1" group="p"></references> {{Erreferentzia zerrenda|30em}} === Bestelako erreferentziak === {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Bibliografia == === Orokorra === * Paula Dumont, Entre femmes, t. IV, 2022 (ISBN 978-2-343-24808-0, OCLC 904241037, lire en ligne) * Manon Bochet-Marquis, Lesbiennes et subversions des genres littéraires: pour un renouveau de la figure littéraire saphique, mémoire de master 2, Genre, littératures, cultures, Lyon, Université Lumière Lyon 2, 2021 * Paula Dumont, Entre femmes, t. III, 2020 (ISBN 978-2-343-05470-4, 2-343-05470-3 et 978-2-343-16885-2, OCLC 904241037, lire en ligne) * Paula Dumont, Entre femmes, t. II, 2019 (ISBN 978-2-343-05470-4, 2-343-05470-3 et 978-2-343-16885-2, OCLC 904241037, lire en ligne) * {{En}} Jodie Medd, ''The Cambridge Companion to Lesbian Literature'', Cambridge University Press, 2016 * Paula Dumont, Entre femmes, t. I, 2015 (ISBN 978-2-343-05470-4, 2-343-05470-3 et 978-2-343-16885-2, OCLC 904241037, lire en ligne) * Myriam Robic, Femmes damnées : saphisme et poésie (1846-1889), 2012 (ISBN 978-2-8124-0604-1 et 2-8124-0604-6, OCLC 811124766, lire en ligne) * Phyllis M. Betz, The lesbian fantastic : a critical study of science fiction, fantasy, paranormal and gothic writings, McFarland, 2011 (ISBN 978-0-7864-5885-1 et 0-7864-5885-2, OCLC 689522303, lire en ligne) * {{En}} Meredith Miller, ''Historical Dictionary of Lesbian Literature'', Scarecrow Press, 2006 * (pt) Lúcia Facco, As heroínas saem do armário : literatura lésbica contemporânea, Edições GLS, 2003 (ISBN 85-86755-38-9 et 978-85-86755-38-5, OCLC 56192333, lire en ligne) * {{En}} Terry Castle, ''The Literature of Lesbianism: A Historical Anthology from Ariosto to Stonewall'', Columbia University Press, 2003 * Marie-Jo Bonnet, Les Deux Amies : essai sur le couple de femmes dans l'art, Paris, éditions Blanche, 2000, 305 p. (ISBN 2-911621-94-8) * (en) Marilyn R. Farwell, Heterosexual plots and lesbian narratives, New York University Press, 1996 (ISBN 978-0-8147-2884-0 et 0-8147-2884-7, OCLC 859686382, lire en ligne) * François, ... Lecercle et Impr. IME), Sapho : les fictions du désir, 1546-1937, Hachette supérieur, 1994 (ISBN 2-01-019635-X et 978-2-01-019635-5, OCLC 464190228, lire en ligne) * (en) Karla Jay et Joanne Glasgow, Lesbian texts and contexts : radical revisions, New York University Press, 1990 (ISBN 0-8147-4175-4, 978-0-8147-4175-7 et 0-8147-4177-0, OCLC 21040860, lire en ligne) * (en) Bonnie Zimmerman, The safe sea of women : lesbian fiction, 1969-1989, Beacon Press, 1990 (ISBN 0-8070-7904-9, 978-0-8070-7904-1 et 0-8070-7913-8, OCLC 22171701, lire en ligne) === Ingelesezko literatura === * Amy Jeffrey, Space and Irish lesbian fiction : towards a queer liminality, 2022 (ISBN 978-1-000-59444-7, 1-000-59444-0 et 978-1-003-17650-3, OCLC 1314430431, lire en ligne) * (en) Michelle Ann Abate, Karly Marie Grice et Christine N. Stamper, "Suffering Sappho!" : lesbian content and queer female characters in comics, 2022 (ISBN 978-0-367-70437-7 et 0-367-70437-4, OCLC 1263790392) * {{En}} Devon W. Carbado, ''Black Like Us: A Century of Lesbian, Gay, and Bisexual African American Fiction'', Cleis Press, 2011 === Frantsesezko literatura === * Alexandre Antolin, Une censure éditoriale : Ravages de Violette Leduc, Lyon, Presses universitaires de Lyon, 2023, 490 p. (ISBN 978-2-7297-1391-1) * Camille Aurégan-Foucault, ''Poésie lesbienne: place d'un genre marginal dans la construction d'une identité marginale'', mémoire de master 1, Rennes, Sciences Po Rennes, 2022, 76 p. [Big Tata (page consultée le 24 mai 2023)] * Manon Berthier, Alex Lachkar, Camille Islert, Aurore Turbiau et Alexandre Antolin, Ecrire à l'encre violette : littératures lesbiennes en France de 1900 à nos jours, Le Cavalier Bleu, 2022 (ISBN 979-10-318-0516-0, OCLC 1310155646, lire en ligne) * Mariève Maréchal, ''Conjurer l'absence: pratiques du tiers espace dans les littératures lesbiennes francophones'', thèse de doctorat, Ottawa, Université d'Ottawa, 2018 * Jennifer Waelti-Walters, Damned women : lesbians in French novels, 1796-1996, McGill-Queen's University Press, 2000 (ISBN 978-0-7735-6857-0 et 0-7735-6857-3, OCLC 180773090, lire en ligne) * Elisa Walter, ''Poétique de Renée Vivien: entre spiritualité et désir'', mémoire de master 1, Paris, [[Sorbona Unibertsitatea|Sorbonne Université]], 2021, 87 p. [Big Tata (page consultée le 24 mai 2023)] === Gaztelaniazko literatura === * (es) Yasmina Romero Morales et Paula Cabrera Castro, Amor impossibilis : textos y pretextos de escritoras españolas (s. XX-XXI), Alfar, 2022 (ISBN 978-84-7898-946-1 et 84-7898-946-3, OCLC 1336497390, lire en ligne) * Laura A. Arnés, Ficciones lesbianas: literatura y afectos en la cultura argentina, Madreselva, coll. « Colección Orlando », 2016 (ISBN 978-987-3861-07-9) * (en) Nancy Vosburg et Jacky Collins, Lesbian realities/lesbian fictions in contemporary Spain, Rowman & Littlefield Pub. Group, 2011 (ISBN 978-1-61148-021-4, 1-61148-021-3 et 1-283-05479-5, OCLC 710974715, lire en ligne) == Ikus, gainera == === Lotutako artikuluak === * Literatura lesbikoa ** Ameriketako Estatu Batuetako literatura lesbiko beltza ** Lambda Literary Award for Lesbian Fiction ** [[Pulp (literatura)]] * LGBT literatura ** LGBT argitaletxea ** [[Yuri (generoa)]] ** [[Literatura homosexual|Gay literatura]] * Homosexualitatea literaturan ** LGBT zientzia fikzioan * [[Literatura feminista]] * [[Literatura erotikoa|Literatura eta sexualitatea]] == Kanpo estekak == ==== Analisiak ==== * [http://www.lorillake.com/HerstoryPortal.html Lesbiennes Fiction Herstory] Lori L. Lake website * [https://web.archive.org/web/20170510085146/http://gem.greenwood.com/wse/wsePrint.jsp?id=id395 ''Lesbienne de Littérature''] by Penelope J. Engelbrecht, from Women's Studies Encyclopedia, 1999, vol. 2, {{P.|852–856}}, Greenwood Press (2002) (archive) * [http://outhistory.org/exhibits/show/lesbian-in-literature/history ''Les Lesbiennes dans la Littérature''] par Barbara Grier, 1981, (3e éd.), Naïade de la Presse, à OutHistory * {{Cite web|abizena=Hammé|izenburua=Littératures lesbiennes : une visibilité nouvelle ?|izena1=Juliette|url=https://gouinementlundi.fr/2022/03/litteratures-lesbiennes-une-visibilite-nouvelle/}} ==== Obrak ==== * [https://www.goodreads.com/genres/lesbian-literature Littérature lesbienne], Goodreads * [http://www.sapphirebooks.com/ Lesbienne de Littérature], Sapphire Books (lesbian books publisher, founded 2010) * [http://www.goldencrown.org/ Lesbienne de Littérature], Golden Crown Literary Society * [http://www.thelesbianreview.com Lesbiennes Livres], The Lesbian Review * [https://web.archive.org/web/20170619072602/http://lesbianmysteries.com/ Lesbiennes Mystères], Bee Cliff Press (artxiboa) * [http://lesbiansovereverything.com Lesbiennes Sur Tout] (istorio lesbianak eta plataforma) [[Kategoria:Literaturaren historia]] [[Kategoria:Literatura]] [[Kategoria:Lesbianismoa]] [[Kategoria:LGTB saiakerak]] [[Kategoria:Gainbegiratu gabeko itzulpenak]] <references group="v" /> <references group="u" /> <references group="r" /> <references group="o" /> <references group="p" /> <references group="l" /> 5l9fencorcpkryd0ft967qe2mmb2skr 0 1216940 9999111 9996627 2024-12-14T04:16:21Z CommonsDelinker 688 «1METROKOADROKA-800x460.jpg» fitxategia kendu da, Yann wikilariak Commonsetik ezabatu baitu. 9999111 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Metrokoadroka.jpg|thumb|360x360px]]{{Erakunde infotaula|mota=Diziplina anitzeko elkarte kulturala: arte eszenikoak eta plastikoak|hizkuntza=Euskara|zuzendaritza-taldea=Oier Guillan, Idoia Beratarbide, Josu Zubia}} '''Metrokoadroka Sormen Laborategia''' Oiartzun eta Errenteria/Oreretako artista sare batek sortu genuen 2008an, helburu honekin: arte eszenikoetan eta arte plastikoetan proiektuak sortzea, laguntzea eta zabaltzea<ref>{{Erreferentzia|izena=Zazpi|abizena=T&#039;erdi|izenburua=Eztena 2019|data=2019-10-25|url=https://vimeo.com/368785782|sartze-data=2024-12-10}}</ref>, beti ere kulturarekiko ikuspegi kritikoari eta esperimentazioari lehentasuna emanez. Diziplina artistiko ezberdinak uztartzea da esperimentazio horren oinarri nagusietako bat. Funtzionamenduari dagokionez, [[Idoia Beratarbide Arrieta|Idoia Beratarbide]]<nowiki/>k, [[Oier Guillan]]<nowiki/>ek eta [[Josu Zubia]]<nowiki/>k koordinatzen dituzte proiektuak Oiartzungo Ehuntze espaziotik. Proiektuei begira sare moduan funtzionatzen da, proiektu bakoitza autonomoa izatea bilatuz. Sarekide ugari daude, proiektuetan sarritan parte hartu dute, adibidez: [[Ainhoa Alberdi]], [[Maite Aizpurua]], [[Intza Alkain]], [[Allende Arnaiz Garmendia|Allende Arnaiz]], [[Edurne Azkarate]], [[Javier Barandiaran]], [[Maria de Bernardo]], [[Iraia Elias]], [[Ander Fernandez]], [[Idoia Hernández|Idoia Hernandez]], [[Alvaro Ledesma]], [[Joseba Roldan]], [[Asier Sarasola]], [[Marina Suarez]]... Arte plastikoei dagokionez, 2014an Oiartzunen zabaldutako EHUNTZE sormen espazioaren baitan gauzatzen dugu hainbat proiektu (sormen laborategiak, mikroerrezitaldiak, “21 aulki” arte zikloa…). Argitalpengintzan ere, kolektiboko kideek hainbat lan egin izan dituzte diseinu eta edizio lanetan (besteak beste, Ganbila antzerki bildumaren diseinua). 2024tik beren argitalpen lerro propioa plazaratu dute, ARTEMUGARRI izenarekin. Oraingoz, bi artista liburu plazaratu dituzte bertan: Allende Arnaizen BIRSORTU eta [[Ainara Lasa Perez|Ainara Lasa]]<nowiki/>ren AZALERA. Metrokoadroka kolektiboaren lan prozesuen berri topatu daiteke ARTXIBO BILUZIA (Jakin-Usurbilgo Udala, 2024) eta MISS KARAOKE (EHAZE, 2021) liburuetan. == Ezaugarriak == Arte eszenikoen arloan, antzerki posdramatikoa, poesia bisuala, absurduaren teatroa eta diziplinartekotasuna dira ezaugarri nagusiak. == Taularatutako antzezlanen zerrenda == * ''Loaren defentsan'' (2024) * ''Artxibo biluzia (''2024) * ''Zeozertan dabil baina ez dakit zertan'' (2022) * ''Bidaide'' (2021) * ''Andrezaharraren manifestua'' (2020) * ''Txolarte'' (2020) * ''Aldarri'' (2019) * ''Zauri Bolodia'' (2019) * ''Hugo, nor dada Emmy?'' (2019) * ''Zanbuia!'' (2018)<ref>{{Erreferentzia|abizena=Booktegi|izenburua=Zanbuia! – Metrokoadroka sormen laborategia|data=2019-06-24|url=https://www.youtube.com/watch?v=YyBSEcfzjf4|sartze-data=2024-12-10}}</ref> * ''Miss Karaoke'' (2017) * ''Mr Señora'' (2016) * ''Su izan nahi'' (2015) * ''Hautudeterminazioa'' (2015) * ''Salto'' (2014) * ''Nola belztu behar zuria'' (2014) * ''Zertarako hegoak'' (2013) * ''Poza'' (2012) * ''Elkartasun basatia'' (2013) * ''Munduan beste'' (2012) * ''Hura ez da lekua'' (2011) * ''Arra. Arraroa'' (2011) * ''Herio heroi'' (2010) * ''Eskuen sustraiak'' (2009) * ''Metrokoadrobat'' (2008) == Argitalpenak == * ''Artxibo biluzia'' (Jakin-Usurbilgo Udala, 2024) * ''Miss Karaoke'' (EHAZE, 2021) * ''Zanbuia!'' (Booktegi, 2019) * ''Mr Señora'' (Txalaparta, 2016) * ''Hura ez da lekua'' (Txalaparta, 2012) * ''Herio heroi'' (2010) == Erreferentziak == <references /> == Ikus, gainera == * [[Zerrenda:Euskal Herriko antzerki taldeak|Euskal Herriko Antzerki taldeen zerrenda]] * [[Euskal antzerkigintza|Euskal Antzerkigintza]] == Kanpo-estekak == * [https://www.metrokoadroka.eus/ Webgunea] * [https://www.instagram.com/metrokoadroka/ Instagram] * [https://www.facebook.com/metrokoadroka.laborategia&#x20;https://x.com/metrokoadroka Facebook] * [https://www.youtube.com/@metrokoadrokakolektiboa4776/videos Youtube] * [https://www.ganbila.eus/ Ganbila] 8qs5lfz7po2lhh2s2ddqzihrw19cbod 2 1217038 9998761 9998230 2024-12-13T16:11:42Z Tozetarrak 168570 9998761 wikitext text/x-wiki {{Banner|Tolosako inauteriak.jpg}} == Zer dira inauteriak? == '''Tolosako inauteriak''', Euskal Herriko inauteri ospetsuenetakoak dira. Bere ezaugarriak: mozorroak, txarangak, txupinazoa, danborrada eta karrozak/konpartsak dira. == Noiz sortu ziren? == [[Txikipedia:Erdi Aroa|Erdi Arotik]] ospatzen diren susmoa dagoen arren, ez dago dokumenturik hori baieztatzeko. Tolosako inauterien inguruan aurkitu den lehen dokumentua, 1747. urtean kokatzen da. {{Ba al dakizu|testua=Tolosan, Inauterien etorrera dela eta, ostegun gizena baino astebete lehenagoko larunbatean kaldereroak ospatzen dira. Edonork parte hartu dezake, hauek dira eraman beharrekoak: arropa zaharrak eta urreko koloreko koilareak, kapela edo zapi bat burua estaltzeko eta zartagi bat zarata ateratzeko.|irudia=Kaldereroak Andoainen (94-513).jpg}} Euskal inauterien jatorria argi egon ez arren, esaten da ospakizuna [[Txikipedia:Negu|neguaren]] amaierarekin eta [[Txikipedia:Udaberri|udaberriaren]] hasierarekin lotzen dela. == Zein egunek osatzen dituzte inauteriak? == Tolosako inauteriak sei egunez ospatzen dira: ==== ASTEAZKENA ==== Asteazken gauean 12tan txupinazioa botatzen dute inauterien etorrera ospatzeko. Txaranga baten laguntza izaten dute. ==== OSTEGUN GIZENA ==== Osteguna egun garrantzitsuena izaten da. Eguerdiko 12tan txupinazioa izaten da. Bertan txarangak elkartzen dira eta ondoren [[Txikipedia:Txistor|txistorra]] jatera joateko ohitura dago. Arratsaldean [[Txikipedia:Tolosako zezen plaza|Tolosako zezen plazan]]  zezenak izaten dira. Haurrak buzoa jazten dute, helduak aldiz txilabak. ==== OSTIRAL MEHEA ==== Inauterietako egunik lasaiena da. Arratsaldean haurrentzako zezen-txikiak eta poniak egoten dira zezen plazan. ==== ZALDUNITA BEZPERA ==== Goizean, buruhandi eta erraldoiak ateratzen dira Tolosako alde zaharretik. Ondoren, haur eta helduen danborrada egiten da. Larunbatean ez dira zezenak egoten, iñauterietako egun bakarra da ez daudenak zezenak. ==== ZALDUNITA ==== Goizeko zortzietan diana ateratzen da kalera. Txarangak ere egun osoan zehar dabiltza kaleak alaitzen. Egun honetan, herritarrek karroza desberdinak ateratzen dituzte. ==== ASTELEHENITA ==== Goizean sokamuturra eta zezenak ateratzen dira. Egun hau, batez ere bertakoentzat izaten da. Tolosako aisialdi taldeak biltzen dira eta taldeka mozorrotzen dira. Egun osoa elkarrekin igarotzen dute. ==== ASTEARTITA ==== Inauterien azken eguna da. Karrozak eta konpartsak ibiltzen dira egun osoan zehar Tolosako kaleak alaitzen. Gaueko 12tan Sardinaren Hileta ospatzen da. == TXARANGAK == Tolosako inauterietan, txarangak izan dira, beti, erdigune nagusienetakoa. Tolosan, herritarrek ohitura handia dute, eguerdian atera eta txarangei entzun eta begiratzeko. [[Txikipedia:Zezenketa|Zezenaren]] jaitsieran ere, jende asko mugitzen dute txarangek. Bestalde, gauero txaranga profesional bat izaten da. Gipuzkoan, egunean zehar txaranga gehien dituen herria da Tolosa. 20 bat elkartetako txarangak izaten dira bertan. 24xwhv4q3mu22en118z2fz7z678y6wx 9998779 9998761 2024-12-13T16:24:32Z Tozetarrak 168570 9998779 wikitext text/x-wiki {{Banner|Tolosako inauteriak.jpg}} == Zer dira inauteriak? == '''Tolosako inauteriak''', Euskal Herriko inauteri ospetsuenetakoak dira. Bere ezaugarriak: mozorroak, txarangak, txupinazoa, danborrada eta karrozak/konpartsak dira. == Noiz sortu ziren? == [[Txikipedia:Erdi Aroa|Erdi Arotik]] ospatzen diren susmoa dagoen arren, ez dago dokumenturik hori baieztatzeko. Tolosako inauterien inguruan aurkitu den lehen dokumentua, 1747. urtean kokatzen da. {{Ba al dakizu|testua=Tolosan, Inauterien etorrera dela eta, ostegun gizena baino astebete lehenagoko larunbatean kaldereroak ospatzen dira. Edonork parte hartu dezake, hauek dira eraman beharrekoak: arropa zaharrak eta urreko koloreko koilareak, kapela edo zapi bat burua estaltzeko eta zartagi bat zarata ateratzeko.|irudia=Kaldereroak Andoainen (94-513).jpg|oin-oharra=Tolosako kalderereoak dira.}} Euskal inauterien jatorria argi egon ez arren, esaten da ospakizuna [[Txikipedia:Negu|neguaren]] amaierarekin eta [[Txikipedia:Udaberri|udaberriaren]] hasierarekin lotzen dela. == Zein egunek osatzen dituzte inauteriak? == Tolosako inauteriak sei egunez ospatzen dira: ==== ASTEAZKENA ==== Asteazken gauean 12tan txupinazioa botatzen dute inauterien etorrera ospatzeko. Txaranga baten laguntza izaten dute. ==== OSTEGUN GIZENA ==== Osteguna egun garrantzitsuena izaten da. Eguerdiko 12tan txupinazioa izaten da. Bertan txarangak elkartzen dira eta ondoren [[Txikipedia:Txistor|txistorra]] jatera joateko ohitura dago. Arratsaldean [[Txikipedia:Tolosako zezen plaza|Tolosako zezen plazan]]  zezenak izaten dira. Haurrak buzoa jazten dute, helduak aldiz txilabak. ==== OSTIRAL MEHEA ==== Inauterietako egunik lasaiena da. Arratsaldean haurrentzako zezen-txikiak eta poniak egoten dira zezen plazan. ==== ZALDUNITA BEZPERA ==== Goizean, buruhandi eta erraldoiak ateratzen dira Tolosako alde zaharretik. Ondoren, haur eta helduen danborrada egiten da. Larunbatean ez dira zezenak egoten, iñauterietako egun bakarra da ez daudenak zezenak. ==== ZALDUNITA ==== Goizeko zortzietan diana ateratzen da kalera. Txarangak ere egun osoan zehar dabiltza kaleak alaitzen. Egun honetan, herritarrek karroza desberdinak ateratzen dituzte. ==== ASTELEHENITA ==== Goizean sokamuturra eta zezenak ateratzen dira. Egun hau, batez ere bertakoentzat izaten da. Tolosako aisialdi taldeak biltzen dira eta taldeka mozorrotzen dira. Egun osoa elkarrekin igarotzen dute. ==== ASTEARTITA ==== Inauterien azken eguna da. Karrozak eta konpartsak ibiltzen dira egun osoan zehar Tolosako kaleak alaitzen. Gaueko 12tan Sardinaren Hileta ospatzen da. == Txarangak == Tolosako inauterietan, txarangak izan dira, beti, erdigune nagusienetakoa. Tolosan, herritarrek ohitura handia dute, eguerdian atera eta txarangei entzun eta begiratzeko. [[Txikipedia:Zezenketa|Zezenaren]] jaitsieran ere, jende asko mugitzen dute txarangek. Bestalde, gauero txaranga profesional bat izaten da. Gipuzkoan, egunean zehar txaranga gehien dituen herria da Tolosa. 20 bat elkartetako txarangak izaten dira bertan. == Abestiak == Abesti asko ditu Tolosako Iñauteriak, baina hau, ezagunenetarikoa da: {| class="wikitable" | 1.Neri deritzait Galtzaundi, apellidoa det Goñi, Aldasoro izengoitiz deitutzen didate neri. Hiltzerikan ez nuen lehenago pentsatzen, bainan oraingotikan ez naiz eskapatzen, testamentu egitera noa ni lehenbailehen nere parienteak lasaitu ditezen. Ta Galtzaundi, ta Galtzaundi, apellidoa det Goñi. |2.Aitaren ta Semearen, Espiritu Santuaren, Jaun zerukoak lagun zaidala lan honetan neri arren. Sentimentu bakarra daukat barrenen: alaba ipurtaundia utzitzea hemen. Horra neregatikan hoiek nola dauden, Jaunak eraman nazala zerura lehenbailehen. Ta Galtzaundi,... |3.Nere lehengusu Pakoflinori nahi diozkat bada utzi, ner'eskatzeko estanteria bere jenero ta guzi. Bainan hango kristalik ez dezala hautsi, bestela utziko diozkat guziak Ramosi. Egiten badiote jaun honi hiesi, laister joango zaizka danak Rodríguezi. Ta Galtzaundi,... |- |4.Ni hilda gero emaztea penaz hilko balitzake nere ondoan enterratzea inola ahal balitz nahi nuke. Eta gainean jarri letra bat haundia: ""Hemen dago Galtzaundi eta konpainia"". Poz haundia bat hartu zun Tolosako herriak, merkatu ziralako ordun edariak. Ta Galtzaundi,... |5.Entierroa nahi det egitea neri bigarren klasean, lau zapatarik eramatea gainera berriz aidean, jota nabarra joaz Enpero kalean, sobrekamak balkoitan naramatenean, Arramele zubian aizken-aizkenean, zahagi bat ardo jarri kajaren gainean. Ta Galtzaundi,... |6.Nik oraindaino egin izandu ditudan testamentuak gaur bertatik izango dira haiek danak borratuak. Eta orain firmatu nere testiguak, aditu baituzte gaur nere kontuak, isilik eduki arren nere sekretuak. Dametako iturrian edan kuartilo bat. Ta Galtzaundi,..." |} j08jkbun863fzawz1mlehsvu4osj14o 9998780 9998779 2024-12-13T16:25:21Z Tozetarrak 168570 9998780 wikitext text/x-wiki {{Banner|Tolosako inauteriak.jpg}} == Zer dira inauteriak? == '''Tolosako inauteriak''', Euskal Herriko inauteri ospetsuenetakoak dira. Bere ezaugarriak: mozorroak, txarangak, txupinazoa, danborrada eta karrozak/konpartsak dira. == Noiz sortu ziren? == [[Txikipedia:Erdi Aroa|Erdi Arotik]] ospatzen diren susmoa dagoen arren, ez dago dokumenturik hori baieztatzeko. Tolosako inauterien inguruan aurkitu den lehen dokumentua, 1747. urtean kokatzen da. {{Ba al dakizu|testua=Tolosan, Inauterien etorrera dela eta, ostegun gizena baino astebete lehenagoko larunbatean kaldereroak ospatzen dira. Edonork parte hartu dezake, hauek dira eraman beharrekoak: arropa zaharrak eta urreko koloreko koilareak, kapela edo zapi bat burua estaltzeko eta zartagi bat zarata ateratzeko.|irudia=Kaldereroak Andoainen (94-513).jpg|oin-oharra=Tolosako kalderereoak dira.}} Euskal inauterien jatorria argi egon ez arren, esaten da ospakizuna [[Txikipedia:Negu|neguaren]] amaierarekin eta [[Txikipedia:Udaberri|udaberriaren]] hasierarekin lotzen dela. == Zein egunek osatzen dituzte inauteriak? == Tolosako inauteriak sei egunez ospatzen dira: ==== ASTEAZKENA ==== Asteazken gauean 12tan txupinazioa botatzen dute inauterien etorrera ospatzeko. Txaranga baten laguntza izaten dute. ==== OSTEGUN GIZENA ==== Osteguna egun garrantzitsuena izaten da. Eguerdiko 12tan txupinazioa izaten da. Bertan txarangak elkartzen dira eta ondoren [[Txikipedia:Txistor|txistorra]] jatera joateko ohitura dago. Arratsaldean [[Txikipedia:Tolosako zezen plaza|Tolosako zezen plazan]]  zezenak izaten dira. Haurrak buzoa jazten dute, helduak aldiz txilabak. ==== OSTIRAL MEHEA ==== Inauterietako egunik lasaiena da. Arratsaldean haurrentzako zezen-txikiak eta poniak egoten dira zezen plazan. ==== ZALDUNITA BEZPERA ==== Goizean, buruhandi eta erraldoiak ateratzen dira Tolosako alde zaharretik. Ondoren, haur eta helduen danborrada egiten da. Larunbatean ez dira zezenak egoten, iñauterietako egun bakarra da ez daudenak zezenak. ==== ZALDUNITA ==== Goizeko zortzietan diana ateratzen da kalera. Txarangak ere egun osoan zehar dabiltza kaleak alaitzen. Egun honetan, herritarrek karroza desberdinak ateratzen dituzte. ==== ASTELEHENITA ==== Goizean sokamuturra eta zezenak ateratzen dira. Egun hau, batez ere bertakoentzat izaten da. Tolosako aisialdi taldeak biltzen dira eta taldeka mozorrotzen dira. Egun osoa elkarrekin igarotzen dute. ==== ASTEARTITA ==== Inauterien azken eguna da. Karrozak eta konpartsak ibiltzen dira egun osoan zehar Tolosako kaleak alaitzen. Gaueko 12tan Sardinaren Hileta ospatzen da. == Txarangak == Tolosako inauterietan, txarangak izan dira, beti, erdigune nagusienetakoa. Tolosan, herritarrek ohitura handia dute, eguerdian atera eta txarangei entzun eta begiratzeko. [[Txikipedia:Zezenketa|Zezenaren]] jaitsieran ere, jende asko mugitzen dute txarangek. Bestalde, gauero txaranga profesional bat izaten da. Gipuzkoan, egunean zehar txaranga gehien dituen herria da Tolosa. 20 bat elkartetako txarangak izaten dira bertan. == Abestiak == Abesti asko ditu Tolosako Iñauteriak, baina hau, ezagunenetarikoa da (Galtzaundi): {| class="wikitable" | 1.Neri deritzait Galtzaundi, apellidoa det Goñi, Aldasoro izengoitiz deitutzen didate neri. Hiltzerikan ez nuen lehenago pentsatzen, bainan oraingotikan ez naiz eskapatzen, testamentu egitera noa ni lehenbailehen nere parienteak lasaitu ditezen. Ta Galtzaundi, ta Galtzaundi, apellidoa det Goñi. |2.Aitaren ta Semearen, Espiritu Santuaren, Jaun zerukoak lagun zaidala lan honetan neri arren. Sentimentu bakarra daukat barrenen: alaba ipurtaundia utzitzea hemen. Horra neregatikan hoiek nola dauden, Jaunak eraman nazala zerura lehenbailehen. Ta Galtzaundi,... |3.Nere lehengusu Pakoflinori nahi diozkat bada utzi, ner'eskatzeko estanteria bere jenero ta guzi. Bainan hango kristalik ez dezala hautsi, bestela utziko diozkat guziak Ramosi. Egiten badiote jaun honi hiesi, laister joango zaizka danak Rodríguezi. Ta Galtzaundi,... |- |4.Ni hilda gero emaztea penaz hilko balitzake nere ondoan enterratzea inola ahal balitz nahi nuke. Eta gainean jarri letra bat haundia: ""Hemen dago Galtzaundi eta konpainia"". Poz haundia bat hartu zun Tolosako herriak, merkatu ziralako ordun edariak. Ta Galtzaundi,... |5.Entierroa nahi det egitea neri bigarren klasean, lau zapatarik eramatea gainera berriz aidean, jota nabarra joaz Enpero kalean, sobrekamak balkoitan naramatenean, Arramele zubian aizken-aizkenean, zahagi bat ardo jarri kajaren gainean. Ta Galtzaundi,... |6.Nik oraindaino egin izandu ditudan testamentuak gaur bertatik izango dira haiek danak borratuak. Eta orain firmatu nere testiguak, aditu baituzte gaur nere kontuak, isilik eduki arren nere sekretuak. Dametako iturrian edan kuartilo bat. Ta Galtzaundi,..." |} 6106no2qd2a3w1z2ze8wz3qhhutj9zq 0 1217062 9998599 9997229 2024-12-13T14:46:10Z Aonandi 156348 9998599 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Sara Ayesa''' ([[Donostia]], [[Gipuzkoa]], [[1997]]) artista da, 2024an Tabakalera-Morpho Nazioarteko elkarlan-deialdian, [[Anberes|Amberesen]] egonaldi artistikoa egiteko hautatu zuten.<ref name=":0" /> == Bizitza == Arte gradua egin zuen [[Euskal Herriko Unibertsitatea|Euskal Herriko Unibertsitatean]] eta Accademia di Bolognan, Pintura Masterra ere egin du EHUn. 2019an, [[Tabakalera|Tabakaleran]] [[Itziar Okariz|Itziar Okarizek]] eta [[Jon Mikel Euba|Jon Mikel Eubak]] eman zuten ''Artistentzako lantegia'' tailerrean parte hartu zuen, <ref>{{Erreferentzia|izenburua=sara ayesa|hizkuntza=eu-ES|url=https://eremuak.eus/bios/sara-ayesa/|aldizkaria=eremuak|sartze-data=2024-12-12}}</ref>eta, 2021ean, Rekalde Aretoan ''Harri, Orri, Ar,'' mintegiaren barruan ''la''SIAk antolatutako tailerrean.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Tabakalera-Morpho Nazioarteko elkarlan-deialdiko ebazpena argitaratu dute|hizkuntza=eu|url=https://www.etxepare.eus/eu/tabakalera-morpho-ebazpena-2024|aldizkaria=www.etxepare.eus|sartze-data=2024-12-11}}</ref> Tabakalera-Morpho Nazioarteko elkarlan-deialdian 2024an egonaldi artistikoa egiteko hautatu zuten. Egonaldi hau euren praktika artistikoa Euskal Autonomia Erkidegoan, Nafarroan edo Euskal Hirigune Elkargoan garatzen zuten eta Morphon (Anberes, Belgika) testuinguru artistiko berriak esploratu eta praktikan jartzen zituzten bitartean, euren ibilbide artistikoa zabaldu nahi zuten artistei zuzenduta zegoen. Tabakalerak eta Morphok, [[Etxepare Euskal Institutua|Etxepare Euskal Institutuaren]] lankidetzarekin abiatutako deialdian Morphok eta Tabakalerak batzorde misto baten bitartez aukeratu zuten Sara Ayesaren proiektua.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Publicada la resolución de la Convocatoria Internacional de Cooperación Tabakalera-Morpho|hizkuntza=|url=https://www.etxepare.eus/es/tabakalera-morpho-resolucion-2024|aldizkaria=www.etxepare.eus|sartze-data=2024-12-11}}</ref> == Erakusketak == * 2021ean ''Boogity Shu'' erakutsi zuen [[Bizkaiko Batzar Nagusiak|Bizkaiko Batzar Nagusien]] aretoan.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sara Ayesa {{!}} Tabakalera|url=https://www.tabakalera.eus/eu/sara-ayesa/|aldizkaria=www.tabakalera.eus|sartze-data=2024-12-11}}</ref> * ''Under grass'' HARRIAK programaren barruan * ''Karaoke'' AZPI Kultur Elkartean.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Vestirme mal y desvestirme mucho. Sara Ayesa|url=https://montehermoso.net/pagina.php?id_p=2984|aldizkaria=montehermoso.net|sartze-data=2024-12-11}}</ref> * 2023an ''Vestirme mal y desvestirme mucho.'' [[Montehermoso jauregia|Gasteizko Montehermoson]]''.''<ref name=":1" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Carlos|abizena=González|izenburua=El “arte desde las tripas’ de Sara Ayesa llega a Montehermoso|hizkuntza=|data=2023-06-01|url=https://www.noticiasdealava.eus/cultura/2023/06/01/arte-tripas-sara-ayesa-llega-6874937.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Álava|sartze-data=2024-12-12}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Ramón|abizena=Albertus|izenburua=La pintura de Sara Ayesa que se inspira en Rosalía|hizkuntza=|data=2023-05-31|url=https://www.elcorreo.com/alava/araba/pintura-sara-ayesa-inspira-rosalia-20230531161951-nt.html|aldizkaria=El Correo|sartze-data=2024-12-12}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1997ko||Ayesa, Sara}} [[Kategoria:Donostiarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko artistak]] [[Kategoria:Emakume artistak]] 2gz2qs1k0gx0z3fdnh23q9venwdyjpd 0 1217086 9998412 9997350 2024-12-13T12:26:47Z Demonocrazy 1830 9998412 wikitext text/x-wiki {{wikitu}} {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Iker Plazaola''' [[Oñati]]ko gazte [[umorista]] eta monologogile bat da. Umoregile moduan herri askotan egon izan da eta baita [[EITB]]n, [[Naiz Irratia|NAIZen]] eta [[Goiena Komunikazio Taldea|Goienan]] parte hartu izan du.<ref>{{Erreferentzia|abizena=eitb|izenburua=Iker Plazaola oñatiarrak aurkezle postua kenduko dio Joseba Arguiñanori|data=2023-01-09|url=https://www.youtube.com/watch?v=2_bbGOfOFk0|sartze-data=2024-12-13}}</ref> [[2020|2020an]] hasi zen aurkezle lanetan, [[Goiena Komunikazio Taldea|Goienarentzat]] egindako Zarramarra bideo podcast-ean, ondoren autoekoitzi egin zuten saioa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Zarramarra egitasmoan, "oñatiartasuna agerian" - Oñati|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/oinati/1591349714553-zarramarra-egitasmoa|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> 2022tik 2024ra saio hori [[Naiz Irratia|NAIZ Irratiarentzat]] egin zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=IRRATIA {{!}} Zarramarra|hizkuntza=eu|url=https://irratia.naiz.eus/eu/list_irratia/saioak/zarramarra|aldizkaria=irratia.naiz.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> [[2023|2023an]] [[ETB 1|ETB1eko]] Gora bihotzak saioan kolaboratzen hasi zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elkarrizketa saioa Bilbotik zuzenean Julen Telleriarekin eta Miren Nogalesekin {{!}} Gora Bihotzak EITB Media|hizkuntza=eu|url=https://www.eitb.eus/eu/telebista/programak/gora-bihotzak/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> 2024an, [[Hiru Damatxo]]k EITBrentzat ekoitzi zuen [[Barraka (late night)|Barraka]] umorezko saioko aurkezlea izan zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=EITBk bertan behera utzi du, kautelaz, bere edukietako baten ekoizpena eta emisioa|hizkuntza=eu|data=2024-12-01|url=https://www.eitb.eus/eu/eitb-taldea/osoa/9640287/eitbk-bertan-behera-utzi-du-kautelaz-bere-edukietako-baten-ekoizpena-eta-emisioa/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Programako sortzaileek, [[David Broncano]]k eta konpainiak nazioartean egiten dituzten formatuak hartu zituzten erreferentzia gisa. Iker Plazaolarekin batera Maria Blanco, [[Danel Pascual]] eta Julen Goldarazena izan ziren saioko hiru kolaboratzaile nagusiak. Nahiz eta esplizituki bere izena agertu ez, [[Internet|Sarean]] egindako Ikerren aurkako [[salaketa]] anonimo batzuen ondorioz, Diario.es-en Plazaolaren izena azaleratu eta saioa bertan behera geratu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=«diario.es» bilaketaren emaitzak - Wikipedia, entziklopedia askea.|hizkuntza=eu|url=https://eu.wikipedia.org/w/index.php?search=diario.es&title=Berezi:Bilatu&ns0=1|aldizkaria=eu.wikipedia.org|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Barraka bertan behera == Toki ezberdinetako zenbait neska gaztek, [[X sare sozial]]ean "@bukatu_da_showa"<ref>https://x.com/bukatu_da_showa</ref> kontutik zabaldu zuten Ikerren aurkako salaketa. Horren harira, EITBk bertan behera utzi zuen Barraka saioa eta [[Primeran]] plataforma digitalik kendu zituzten ordu arte ikusgai zeuden bi kapituluak<ref>khttps://www.eldiario.es/euskadi/eitb-retira-plataforma-primeran-programa-barraka-denuncias-violencia-sexual-presentador_1_11867514.html</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Primeran|url=https://primeran.eus/search/barraka|aldizkaria=primeran.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Salatzaileek adierazi zuten ez zela eraso bakarra izan, eta asko zirela gizon horren «eraso fisiko, sexual, psikologiko eta ahozkoak» jasan zituztenak. «Ez behin, ez bitan... erasoek denboran iraun dute, eta, gainera, ugaritu egin dira». «Oñatiarra da, [[karisma]] handia du, baita babes soziala ere», zehaztu zuten, eta azaldu umore arloko bakarrizketa eta show batzuk gidatu zituela, «programa propio bat aurkezteraino».<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskal aurkezle eta umoregile baten erasoak salatu dituzte zenbait emakumek|hizkuntza=eu|data=2024-12-01|url=https://www.berria.eus/euskal-herria/euskal-aurkezle-eta-umoregile-baten-erasoak-salatu-dituzte-zenbait-emakumek_2134328_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Aurkezlearen aurkako salaketa argitara atera berritan, EITBk, «kautelaz», bertan behera utzi zuen bere edukietako baten ekoizpena eta emisioa. «Ikus-entzunezko edukiak egiten dituen ekoiztetxe batek jakin du taldeko kide baten aurka eraso sexistak salatu direla», idatzi dute oharrean. Gertakariak argitu eta protokoloak aplikatu arte, ekoiztetxearekin koordinatuta hartu du neurria hedabide publikoak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskal aurkezle eta umoregile baten erasoak salatu dituzte zenbait emakumek|hizkuntza=eu|data=2024-12-01|url=https://www.berria.eus/euskal-herria/euskal-aurkezle-eta-umoregile-baten-erasoak-salatu-dituzte-zenbait-emakumek_2134328_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Aurkezle eta umoregile bat salatu dute, hainbat emakumeri eraso egiteagatik|hizkuntza=eu|url=https://www.argia.eus/albistea/aurkezle-eta-umoregile-bat-salatu-dute-hainbat-emakumeri-eraso-egiteagatik|aldizkaria=Argia|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Erreakzioak == Soka luzea ekarri zuen Barraka saioarekin hartu zen erabakia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=EITBk "Barraka" saioa bertan behera utzi du neska gazte talde batek sareetan jarritako salaketaren ondorioz • ZUZEU|hizkuntza=eu|data=2024-12-01|url=https://zuzeu.eus/euskal-herria/eitbk-barraka-saioa-bertan-behera-utzi-du-neska-gazte-talde-batek-sareetan-jarritako-salaketaren-ondorioz/|aldizkaria=ZUZEU|sartze-data=2024-12-13}} </ref><ref>https://x.com/bizkaiavizcaya/status/1863575404163862816</ref>. [[Youtube]]n daude honen inguruko iritziak<ref>https://x.com/bizkaiavizcaya/status/1863575404163862816</ref> eta besteak beste Iker Plazaola [[Irun]]go Gabonetako umorezko bakarrizketa saiotik baztertu zuten salaketen ondorioz <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iker Plazaola Irungo gabonetako umorezko bakarrizketa saiotik baztertu dute - Irun|hizkuntza=eu|url=https://antxetamedia.eus/irun/1733231618302-iker-plazaola-irungo-gabonetako-umorezko-bakarrizketa-saiotik-baztertu-dute|aldizkaria=Antxetamedia.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == Salaketa == {{aipu|Euskal komunikabide ezberdinetan ezaguna den mutil gazte bat erasotzailea da. Herri ezberdinetan mugitu da oholtza gainean euskal artista ezberdinekin elkarlanean. Umore arlotik bakarrizketa zein show ezberdinak gidatu ditu, programa propio bat aurkeztu arte. Oñatiarra da, karisma handia du, baita babes soziala ere. Baina txanponaren alde bat besterik ez da hori. Toki ezberdinetako neska gazteak hori salatzeko antolatu, eta salaketa publikoa egiteko helburuz sortu dugu kontu hau. Ez baita eraso bakarra izan, asko gara gizon honen eraso fisiko, sexual, psikologiko eta berbalak jasan ditugunak; ez behin, ez bitan... erasoek denboran iraun dute, eta gainera ugaritu egin dira. Egoera honek ezin du isilpean jarraitu eta neurriak edota erantzukizunak hartu behar dira. Ezin da erasorik berriz gertatu. Aski da. Ez dugu emakume gehiago arriskuan egon dadin nahi. Gure artean antolatu gara, babestu eta zaindu gara; zu ere erasotua izan bazara, jakin, babestuko zaituen sare bat badagoela. Erasorik ez erantzunik gabe. Erasoen aurrean, autodefentsa feminista.| bukatu_da_showa izeneko Twitterreko kontuan argitaratukoa, 2024}} === Hiru Damatxoren erantzuna === Hiru Damatxok atzo bertan kaleratu zuen ohar bat, aditzera emanez salaketa etorri bazetorrela bazekitela. Bi puntu nagusi ditu ohar horrek<ref>https://sustatu.eus/1733127965</ref>: {{aipu|Zilegitasun osoa aitortzen diegula erasoak salatu dituztenei, eta gure babesa eskaintzen diegula, gure esku dagoen guztian, min gehiago ez eragiteko. Ez dugu erasorik onartzen eta ez dugu erasotzailerik babestuko. Duela egun gutxi izan dugula honen guztiaren berri, eta ez dugula lehenago neurri publikorik hartu oharra kaleratu duen taldearen borondatea eta denborak errespetatzeko. Behin publiko eginda, ardura hartzea dagokigu. Eta honako neurriak hartuko dituztela ere jakinarazi dute: Alde batetik, proiektu horren sustapena, emisioa eta sareetako zabalkundea bertan behera utziko dugu une honetatik bertatik. Beste alde batetik, EiTBrekin bilerak abiatuko ditugu lehenbailehen egoeraren larritasunari dagozkion neurri gehiago hartzeko.|Hiru Damatxo, 2024}} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|||Plazaola, Iker}} [[Kategoria:Primeraneko aurkezleak]] [[Kategoria:Euskal Herriko umoristak]] [[Kategoria:Komedianteak]] [[Kategoria:Oñatiarrak]] 4hom6lwjr1mp7b0bw4k0mmfk4krk1ft 9998420 9998412 2024-12-13T12:37:32Z Demonocrazy 1830 9998420 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Iker Plazaola''' ([[Oñati]], [[Gipuzkoa]], 2000) gazte [[umorista]] eta monologogile bat da. Umoregile moduan herri askotan egon izan da eta [[EITB]]n, [[Naiz Irratia|NAIZen]] eta [[Goiena Komunikazio Taldea|Goienan]] parte hartu izan du.<ref>{{Erreferentzia|abizena=eitb|izenburua=Iker Plazaola oñatiarrak aurkezle postua kenduko dio Joseba Arguiñanori|data=2023-01-09|url=https://www.youtube.com/watch?v=2_bbGOfOFk0|sartze-data=2024-12-13}}</ref> [[2020|2020an]], hasi zen aurkezle lanetan, [[Goiena Komunikazio Taldea|Goienarentzat]] egindako Zarramarra bideo podcast-ean, ondoren autoekoitzi egin zuten saioa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Zarramarra egitasmoan, "oñatiartasuna agerian" - Oñati|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/oinati/1591349714553-zarramarra-egitasmoa|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> 2022tik 2024ra saio hori [[Naiz Irratia|NAIZ Irratiarentzat]] egin zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=IRRATIA {{!}} Zarramarra|hizkuntza=eu|url=https://irratia.naiz.eus/eu/list_irratia/saioak/zarramarra|aldizkaria=irratia.naiz.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> [[2023|2023an]], [[ETB 1|ETB1eko]] Gora bihotzak saioan kolaboratzen hasi zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elkarrizketa saioa Bilbotik zuzenean Julen Telleriarekin eta Miren Nogalesekin {{!}} Gora Bihotzak EITB Media|hizkuntza=eu|url=https://www.eitb.eus/eu/telebista/programak/gora-bihotzak/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> [[2024|2024an]], [[Euskal Irrati Telebista|EITBko]] ''Altxa Komedia'' saioan hartu zuen parte.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ETB1ek 'Altxa komedia' bakarrizketa saioa emango du gaur|hizkuntza=eu|data=2024-04-09|url=https://www.berria.eus/komunikazioa/etb1ek-altxa-komedia-bakarrizketa-saioa-emango-du-gaur_2123341_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-12-13}}</ref> [[2024|2024an]], [[Primeran]]-en [[Barraka (late night)|Barraka]] umorezko saioko aurkezlea izan zen.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=EITBk bertan behera utzi du, kautelaz, bere edukietako baten ekoizpena eta emisioa|hizkuntza=eu|data=2024-12-01|url=https://www.eitb.eus/eu/eitb-taldea/osoa/9640287/eitbk-bertan-behera-utzi-du-kautelaz-bere-edukietako-baten-ekoizpena-eta-emisioa/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Barraka == {{Sakontzeko|Barraka (late night)}} [[2024|2024an]], [[Hiru Damatxo]]k EITBrentzat ekoitzi zuen [[Barraka (late night)|Barraka]] umorezko saioko aurkezlea izan zen.<ref name=":0" /> Programako sortzaileek, [[David Broncano]]k eta konpainiak nazioartean egiten dituzten formatuak hartu zituzten erreferentzia gisa. Iker Plazaolarekin batera Maria Blanco, [[Danel Pascual]] eta Julen Goldarazena izan ziren saioko hiru kolaboratzaile nagusiak. === Bertan behera === Nahiz eta esplizituki bere izena agertu ez, 2024ko abenduaren 1eko iluntzean [[Internet|sarean]] egindako Ikerren aurkako [[salaketa]] anonimo batzuen ondorioz saioa bertan behera geratu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=«diario.es» bilaketaren emaitzak - Wikipedia, entziklopedia askea.|hizkuntza=eu|url=https://eu.wikipedia.org/w/index.php?search=diario.es&title=Berezi:Bilatu&ns0=1|aldizkaria=eu.wikipedia.org|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Hainbat tokitako zenbait neska gaztek, [[X sare sozial]]ean "@bukatu_da_showa"<ref>https://x.com/bukatu_da_showa</ref> kontutik zabaldu zuten Ikerren aurkako salaketa. Horren harira, EITBk bertan behera utzi zuen Barraka saioa eta [[Primeran]] plataforma digitalik kendu zituzten ordu arte ikusgai zeuden bi kapituluak<ref>khttps://www.eldiario.es/euskadi/eitb-retira-plataforma-primeran-programa-barraka-denuncias-violencia-sexual-presentador_1_11867514.html</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Primeran|url=https://primeran.eus/search/barraka|aldizkaria=primeran.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Salatzaileek adierazi zuten ez zela eraso bakarra izan, eta asko zirela gizon horren «eraso fisiko, sexual, psikologiko eta ahozkoak» jasan zituztenak. «Ez behin, ez bitan... erasoek denboran iraun dute, eta, gainera, ugaritu egin dira». «Oñatiarra da, [[karisma]] handia du, baita babes soziala ere», zehaztu zuten, eta azaldu umore arloko bakarrizketa eta show batzuk gidatu zituela, «programa propio bat aurkezteraino».<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskal aurkezle eta umoregile baten erasoak salatu dituzte zenbait emakumek|hizkuntza=eu|data=2024-12-01|url=https://www.berria.eus/euskal-herria/euskal-aurkezle-eta-umoregile-baten-erasoak-salatu-dituzte-zenbait-emakumek_2134328_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Aurkezlearen aurkako salaketa argitara atera berritan, EITBk, «kautelaz», bertan behera utzi zuen bere edukietako baten ekoizpena eta emisioa. «Ikus-entzunezko edukiak egiten dituen ekoiztetxe batek jakin du taldeko kide baten aurka eraso sexistak salatu direla», idatzi zuen oharrean. Gertakariak argitu eta protokoloak aplikatu arte, ekoiztetxearekin koordinatuta hartu zuen neurria hedabide publikoak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskal aurkezle eta umoregile baten erasoak salatu dituzte zenbait emakumek|hizkuntza=eu|data=2024-12-01|url=https://www.berria.eus/euskal-herria/euskal-aurkezle-eta-umoregile-baten-erasoak-salatu-dituzte-zenbait-emakumek_2134328_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Aurkezle eta umoregile bat salatu dute, hainbat emakumeri eraso egiteagatik|hizkuntza=eu|url=https://www.argia.eus/albistea/aurkezle-eta-umoregile-bat-salatu-dute-hainbat-emakumeri-eraso-egiteagatik|aldizkaria=Argia|sartze-data=2024-12-13}}</ref> === Erreakzioak === Soka luzea ekarri zuen Barraka saioarekin hartu zen erabakia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=EITBk "Barraka" saioa bertan behera utzi du neska gazte talde batek sareetan jarritako salaketaren ondorioz • ZUZEU|hizkuntza=eu|data=2024-12-01|url=https://zuzeu.eus/euskal-herria/eitbk-barraka-saioa-bertan-behera-utzi-du-neska-gazte-talde-batek-sareetan-jarritako-salaketaren-ondorioz/|aldizkaria=ZUZEU|sartze-data=2024-12-13}} </ref><ref>https://x.com/bizkaiavizcaya/status/1863575404163862816</ref>. Besteak beste Iker Plazaola [[Irun]]go Gabonetako umorezko bakarrizketa saiotik baztertu zuten salaketen ondorioz. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iker Plazaola Irungo gabonetako umorezko bakarrizketa saiotik baztertu dute - Irun|hizkuntza=eu|url=https://antxetamedia.eus/irun/1733231618302-iker-plazaola-irungo-gabonetako-umorezko-bakarrizketa-saiotik-baztertu-dute|aldizkaria=Antxetamedia.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> === Salaketa === {{aipu|Euskal komunikabide ezberdinetan ezaguna den mutil gazte bat erasotzailea da. Herri ezberdinetan mugitu da oholtza gainean euskal artista ezberdinekin elkarlanean. Umore arlotik bakarrizketa zein show ezberdinak gidatu ditu, programa propio bat aurkeztu arte. Oñatiarra da, karisma handia du, baita babes soziala ere. Baina txanponaren alde bat besterik ez da hori. Toki ezberdinetako neska gazteak hori salatzeko antolatu, eta salaketa publikoa egiteko helburuz sortu dugu kontu hau. Ez baita eraso bakarra izan, asko gara gizon honen eraso fisiko, sexual, psikologiko eta berbalak jasan ditugunak; ez behin, ez bitan... erasoek denboran iraun dute, eta gainera ugaritu egin dira. Egoera honek ezin du isilpean jarraitu eta neurriak edota erantzukizunak hartu behar dira. Ezin da erasorik berriz gertatu. Aski da. Ez dugu emakume gehiago arriskuan egon dadin nahi. Gure artean antolatu gara, babestu eta zaindu gara; zu ere erasotua izan bazara, jakin, babestuko zaituen sare bat badagoela. Erasorik ez erantzunik gabe. Erasoen aurrean, autodefentsa feminista.| bukatu_da_showa izeneko Twitterreko kontuan argitaratukoa, 2024}} === Hiru Damatxoren erantzuna === Hiru Damatxok iluntze horretan bertan kaleratu zuen ohar bat. Bi puntu nagusi izan zituen ohar horrek<ref>https://sustatu.eus/1733127965</ref>: {{aipu|Zilegitasun osoa aitortzen diegula erasoak salatu dituztenei, eta gure babesa eskaintzen diegula, gure esku dagoen guztian, min gehiago ez eragiteko. Ez dugu erasorik onartzen eta ez dugu erasotzailerik babestuko. Duela egun gutxi izan dugula honen guztiaren berri, eta ez dugula lehenago neurri publikorik hartu oharra kaleratu duen taldearen borondatea eta denborak errespetatzeko. Behin publiko eginda, ardura hartzea dagokigu. Eta honako neurriak hartuko dituztela ere jakinarazi dute: Alde batetik, proiektu horren sustapena, emisioa eta sareetako zabalkundea bertan behera utziko dugu une honetatik bertatik. Beste alde batetik, EiTBrekin bilerak abiatuko ditugu lehenbailehen egoeraren larritasunari dagozkion neurri gehiago hartzeko.|Hiru Damatxo, 2024}} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|||Plazaola, Iker}} [[Kategoria:Primeraneko aurkezleak]] [[Kategoria:Euskal Herriko umoristak]] [[Kategoria:Komedianteak]] [[Kategoria:Oñatiarrak]] nv0720r7x7lhrxjgdne7jgd7o4okzya 9998424 9998420 2024-12-13T12:42:32Z Demonocrazy 1830 9998424 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Iker Plazaola''' ([[Oñati]], [[Gipuzkoa]]) gazte [[umorista]] eta monologogile bat da. Umoregile moduan herri askotan egon izan da eta [[EITB]]n, [[Naiz Irratia|NAIZen]] eta [[Goiena Komunikazio Taldea|Goienan]] parte hartu izan du.<ref>{{Erreferentzia|abizena=eitb|izenburua=Iker Plazaola oñatiarrak aurkezle postua kenduko dio Joseba Arguiñanori|data=2023-01-09|url=https://www.youtube.com/watch?v=2_bbGOfOFk0|sartze-data=2024-12-13}}</ref> [[2020|2020an]], hasi zen aurkezle lanetan, [[Goiena Komunikazio Taldea|Goienarentzat]] egindako Zarramarra bideo podcast-ean, ondoren autoekoitzi egin zuten saioa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Zarramarra egitasmoan, "oñatiartasuna agerian" - Oñati|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/oinati/1591349714553-zarramarra-egitasmoa|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> 2022tik 2024ra saio hori [[Naiz Irratia|NAIZ Irratiarentzat]] egin zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=IRRATIA {{!}} Zarramarra|hizkuntza=eu|url=https://irratia.naiz.eus/eu/list_irratia/saioak/zarramarra|aldizkaria=irratia.naiz.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> [[2023|2023an]], [[ETB 1|ETB1eko]] Gora bihotzak saioan kolaboratzen hasi zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elkarrizketa saioa Bilbotik zuzenean Julen Telleriarekin eta Miren Nogalesekin {{!}} Gora Bihotzak EITB Media|hizkuntza=eu|url=https://www.eitb.eus/eu/telebista/programak/gora-bihotzak/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> [[2024|2024an]], [[Euskal Irrati Telebista|EITBko]] ''Altxa Komedia'' saioan hartu zuen parte.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ETB1ek 'Altxa komedia' bakarrizketa saioa emango du gaur|hizkuntza=eu|data=2024-04-09|url=https://www.berria.eus/komunikazioa/etb1ek-altxa-komedia-bakarrizketa-saioa-emango-du-gaur_2123341_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-12-13}}</ref> [[2024|2024an]], [[Primeran]]-en [[Barraka (late night)|Barraka]] umorezko saioko aurkezlea izan zen.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=EITBk bertan behera utzi du, kautelaz, bere edukietako baten ekoizpena eta emisioa|hizkuntza=eu|data=2024-12-01|url=https://www.eitb.eus/eu/eitb-taldea/osoa/9640287/eitbk-bertan-behera-utzi-du-kautelaz-bere-edukietako-baten-ekoizpena-eta-emisioa/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Barraka == {{Sakontzeko|Barraka (late night)}} [[2024|2024an]], [[Hiru Damatxo]]k EITBrentzat ekoitzi zuen [[Barraka (late night)|Barraka]] umorezko saioko aurkezlea izan zen.<ref name=":0" /> Programako sortzaileek, [[David Broncano]]k eta konpainiak nazioartean egiten dituzten formatuak hartu zituzten erreferentzia gisa. Iker Plazaolarekin batera Maria Blanco, [[Danel Pascual]] eta Julen Goldarazena izan ziren saioko hiru kolaboratzaile nagusiak. === Bertan behera === Nahiz eta esplizituki bere izena agertu ez, 2024ko abenduaren 1eko iluntzean [[Internet|sarean]] egindako Ikerren aurkako [[salaketa]] anonimo batzuen ondorioz saioa bertan behera geratu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=«diario.es» bilaketaren emaitzak - Wikipedia, entziklopedia askea.|hizkuntza=eu|url=https://eu.wikipedia.org/w/index.php?search=diario.es&title=Berezi:Bilatu&ns0=1|aldizkaria=eu.wikipedia.org|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Hainbat tokitako zenbait neska gaztek, [[X sare sozial]]ean "@bukatu_da_showa"<ref>https://x.com/bukatu_da_showa</ref> kontutik zabaldu zuten Ikerren aurkako salaketa. Horren harira, EITBk bertan behera utzi zuen Barraka saioa eta [[Primeran]] plataforma digitalik kendu zituzten ordu arte ikusgai zeuden bi kapituluak<ref>khttps://www.eldiario.es/euskadi/eitb-retira-plataforma-primeran-programa-barraka-denuncias-violencia-sexual-presentador_1_11867514.html</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Primeran|url=https://primeran.eus/search/barraka|aldizkaria=primeran.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Salatzaileek adierazi zuten ez zela eraso bakarra izan, eta asko zirela gizon horren «eraso fisiko, sexual, psikologiko eta ahozkoak» jasan zituztenak. «Ez behin, ez bitan... erasoek denboran iraun dute, eta, gainera, ugaritu egin dira». «Oñatiarra da, [[karisma]] handia du, baita babes soziala ere», zehaztu zuten, eta azaldu umore arloko bakarrizketa eta show batzuk gidatu zituela, «programa propio bat aurkezteraino».<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskal aurkezle eta umoregile baten erasoak salatu dituzte zenbait emakumek|hizkuntza=eu|data=2024-12-01|url=https://www.berria.eus/euskal-herria/euskal-aurkezle-eta-umoregile-baten-erasoak-salatu-dituzte-zenbait-emakumek_2134328_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Aurkezlearen aurkako salaketa argitara atera berritan, EITBk, «kautelaz», bertan behera utzi zuen bere edukietako baten ekoizpena eta emisioa. «Ikus-entzunezko edukiak egiten dituen ekoiztetxe batek jakin du taldeko kide baten aurka eraso sexistak salatu direla», idatzi zuen oharrean. Gertakariak argitu eta protokoloak aplikatu arte, ekoiztetxearekin koordinatuta hartu zuen neurria hedabide publikoak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskal aurkezle eta umoregile baten erasoak salatu dituzte zenbait emakumek|hizkuntza=eu|data=2024-12-01|url=https://www.berria.eus/euskal-herria/euskal-aurkezle-eta-umoregile-baten-erasoak-salatu-dituzte-zenbait-emakumek_2134328_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Aurkezle eta umoregile bat salatu dute, hainbat emakumeri eraso egiteagatik|hizkuntza=eu|url=https://www.argia.eus/albistea/aurkezle-eta-umoregile-bat-salatu-dute-hainbat-emakumeri-eraso-egiteagatik|aldizkaria=Argia|sartze-data=2024-12-13}}</ref> === Erreakzioak === Soka luzea ekarri zuen Barraka saioarekin hartu zen erabakia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=EITBk "Barraka" saioa bertan behera utzi du neska gazte talde batek sareetan jarritako salaketaren ondorioz • ZUZEU|hizkuntza=eu|data=2024-12-01|url=https://zuzeu.eus/euskal-herria/eitbk-barraka-saioa-bertan-behera-utzi-du-neska-gazte-talde-batek-sareetan-jarritako-salaketaren-ondorioz/|aldizkaria=ZUZEU|sartze-data=2024-12-13}} </ref><ref>https://x.com/bizkaiavizcaya/status/1863575404163862816</ref>. Besteak beste Iker Plazaola [[Irun]]go Gabonetako umorezko bakarrizketa saiotik baztertu zuten salaketen ondorioz. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iker Plazaola Irungo gabonetako umorezko bakarrizketa saiotik baztertu dute - Irun|hizkuntza=eu|url=https://antxetamedia.eus/irun/1733231618302-iker-plazaola-irungo-gabonetako-umorezko-bakarrizketa-saiotik-baztertu-dute|aldizkaria=Antxetamedia.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> === Salaketa === {{aipu|Euskal komunikabide ezberdinetan ezaguna den mutil gazte bat erasotzailea da. Herri ezberdinetan mugitu da oholtza gainean euskal artista ezberdinekin elkarlanean. Umore arlotik bakarrizketa zein show ezberdinak gidatu ditu, programa propio bat aurkeztu arte. Oñatiarra da, karisma handia du, baita babes soziala ere. Baina txanponaren alde bat besterik ez da hori. Toki ezberdinetako neska gazteak hori salatzeko antolatu, eta salaketa publikoa egiteko helburuz sortu dugu kontu hau. Ez baita eraso bakarra izan, asko gara gizon honen eraso fisiko, sexual, psikologiko eta berbalak jasan ditugunak; ez behin, ez bitan... erasoek denboran iraun dute, eta gainera ugaritu egin dira. Egoera honek ezin du isilpean jarraitu eta neurriak edota erantzukizunak hartu behar dira. Ezin da erasorik berriz gertatu. Aski da. Ez dugu emakume gehiago arriskuan egon dadin nahi. Gure artean antolatu gara, babestu eta zaindu gara; zu ere erasotua izan bazara, jakin, babestuko zaituen sare bat badagoela. Erasorik ez erantzunik gabe. Erasoen aurrean, autodefentsa feminista.| bukatu_da_showa izeneko Twitterreko kontuan argitaratukoa, 2024}} === Hiru Damatxoren erantzuna === Hiru Damatxok iluntze horretan bertan kaleratu zuen ohar bat. Bi puntu nagusi izan zituen ohar horrek<ref>https://sustatu.eus/1733127965</ref>: {{aipu|Zilegitasun osoa aitortzen diegula erasoak salatu dituztenei, eta gure babesa eskaintzen diegula, gure esku dagoen guztian, min gehiago ez eragiteko. Ez dugu erasorik onartzen eta ez dugu erasotzailerik babestuko. Duela egun gutxi izan dugula honen guztiaren berri, eta ez dugula lehenago neurri publikorik hartu oharra kaleratu duen taldearen borondatea eta denborak errespetatzeko. Behin publiko eginda, ardura hartzea dagokigu. Eta honako neurriak hartuko dituztela ere jakinarazi dute: Alde batetik, proiektu horren sustapena, emisioa eta sareetako zabalkundea bertan behera utziko dugu une honetatik bertatik. Beste alde batetik, EiTBrekin bilerak abiatuko ditugu lehenbailehen egoeraren larritasunari dagozkion neurri gehiago hartzeko.|Hiru Damatxo, 2024}} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|||Plazaola, Iker}} [[Kategoria:Primeraneko aurkezleak]] [[Kategoria:Euskal Herriko umoristak]] [[Kategoria:Komedianteak]] [[Kategoria:Oñatiarrak]] 39d3aa1m42ud0vzmicne2nm3m3rnc9c 0 1217127 9999003 9997167 2024-12-13T20:58:18Z Joseintx 116015 /* Kanpo estekak */ 9999003 wikitext text/x-wiki {{Biografia infotaula automatikoa}}{{Lanean|Joseintx}} '''Jacqueline Held''' ([[Poitiers]], [[1936|1936ko]] [[Maiatzaren 27|maiatzaren 27a]]) gazte-literatura idazle eta poeta frantsesa da. == Biografia == Jacqueline Held, Bonneau jaiotzez<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Jacques|abizena=Girault|izenburua=HELD Claude, Eugène, Jacques|argitaletxea=Maitron/Editions de l'Atelier|hizkuntza=fr|data=2021-07-07|url=https://maitron.fr/spip.php?article88086|sartze-data=2024-12-11|encyclopedia=Le Maitron}}</ref>, filosofia irakaslea izan zen [[Laon|Laongo]] irakasle eskolan 1960tik 1967ra arte. Horren ondoren, 1980ra arte, haur psikologia eta gazte literaturako irakaslea izan zen [[Orléans|Orleanseko]] irakasle eskolan.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Held, Jacqueline (1936-...)|argitaletxea={BnF Catalogue général|hizkuntza=fr|data=2015/06/19|url=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11907165d|sartze-data=2024-12-11}}</ref> 1970ean, Gazteentzako Literaturako ORTF (Office de radiodiffusion-télévision française) Sari Nagusia irabazi zuen ''Le Chat de Simulombula'' izenburuko bere lehen eleberriagatik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Troisième grand prix O.R.T.F. de littérature pour la jeunesse|hizkuntza=fr|data=1971-01-01|url=https://bbf.enssib.fr/consulter/bbf-1971-03-0166-008|aldizkaria=bbf.enssib.fr|sartze-data=2024-12-11}}</ref><ref>{{erreferentzia|urtea=2011|izenburua=Les éditeurs Harlin Quist et Ruy-Vidal|argitaletxea=Bibliothèque municipale de Nantes|orrialdea=10|hizkuntza=fr|url=https://archive.wikiwix.com/cache/display2.php/attachment.pdf?url=https%3A%2F%2Flivrjeun.bibli.fr%2Fdoc_num.php%3Fexplnum_id%3D57|aldizkaria=Les Matinées du CBB|zenbakia=2011ko azaroa|sartze-data=2024-12-11}}</ref> 1971, François Ruy-Vidal editoreak 'Les livres d'Harlin' argitaletxean liburua kaleratu zuen formatu handian, eta gero 'Livre de poche' eta 'Folio Junior' argitaletxeetan sakelako formatuan.<ref>{{erreferentzia|urtea=2013|izenburua=Les livres d’Harlin Quist et François Ruy-Vidal. Catalogue bibliographique (1964-2003)|argitaletxea=Chez les libraires associés / Librairie Michèle Noret|orrialdea=39|hizkuntza=fr|data=2013|sartze-data=2024-12-11}}</ref> Heldek [[Haur eta gazte literatura|haur eta gazte literaturari]] buruzko bi liburu teoriko argitaratu ditu, ''L'Imaginaire au pouvoir'', (Les éditions ouvrières, 1977)<ref>{{Erreferentzia|izena=Jacqueline|abizena=Held|izenburua=L'Imaginaire au pouvoir : les enfants et la littérature fantastique|argitaletxea=Éditions ouvrières|hizkuntza=fr|data=1977|url=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb34704047r|sartze-data=2024-12-11|serie=Collection Enfance heureuse}}</ref> eta ''L'Enfant, le livre et l'écrivain'' (Éd. du Scarabée, 1984).<ref>{{Erreferentzia|izena=Jacqueline|abizena=Held|izenburua=L'Enfant, le livre et l'écrivain|argitaletxea=Éd. du Scarabée|hizkuntza=fr|data=1984|url=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb34777094f|isbn=978-2-7145-0073-1|sartze-data=2024-12-11|serie=Pédagogies nouvelles}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Louis|abizena=Baize|izenburua=L'enfant, le livre et l'écrivain|hizkuntza=fr|data=1985-01-01|url=https://bbf.enssib.fr/consulter/bbf-1985-03-0334-007|aldizkaria=bbf.enssib.fr|sartze-data=2024-12-11}}</ref> Haurrentzako liburu ugari eta poema bildumak ere argitaratu ditu, bakarrik edo [[Claude Held]] senarrarekin.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jacques|abizena=Girault|izenburua=HELD Claude, Eugène, Jacques|argitaletxea=Maitron/Editions de l'Atelier|hizkuntza=fr|data=2021-07-07|url=https://maitron.fr/spip.php?article88086|sartze-data=2024-12-11|encyclopedia=Le Maitron}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Jacqueline et Claude HELD|argitaletxea=Le groupe Arts et CréAtions - Coop'ICEM|hizkuntza=fr|url=https://www.icem-pedagogie-freinet.org/sites/default/files/creations_19_09_held.pdf|aldizkaria=CréAtions|sartze-data=2024-12-11}}</ref> Bere lan batzuk zenbait hizkuntzatara itzuli izan dira eta Alemanian, Argentinan, Brasilen, Estatu Batuetan, Espainian, Herbehereetan, Greziara, Italian, Japonian, Portugalen, Suedian eta Txekoslovakian argitaratu.<ref>{{erreferentzia|urtea=1992|izenburua=Jacqueline Held: la part des mots|orrialdea=11. or|hizkuntza=fr|url=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb43921942h|aldizkaria=Griffon|zenbakia=125/126 1992ko urtarrila eta otsaila}}</ref> == Obrak == * ''Patatou l'hippopotame'', ilustrazioak: [[Philippe Thomas]], Collection du Carrousel n°44, Dupuis, 1970. * ''Jil et Jacinthe au jardin'', ilustrazioak: [[Anne-Marie Constant]], Dessain et Tolra, 1970. * ''Jil et Jacinthe à la ferme'', ilustrazioak: [[Anne-Marie Constant]], Dessain et Tolra, 1970. * ''Le Chat de Simulombula'', ilustrazioak: [[Nicole Claveloux]], [[Bernard Bonhomme]] eta [[Maurice Garnier]], Harlin Quist, 1971. * ''Les Piquants d'Arsinoë'', ilustrazioak: [[Philippe Lorin]], Magnard, 1971. * ''Les sabots de Frise-Moustache'', ilustrazioak: [[Ruth Guinard]], OSL, 1971. * ''La tortue pattue, trapue, ventrue, barbue'', ilustrazioak: [[Philippe Joudiou]], Dessain et Tolra, 1971. * ''Jil et Jacinthe au zoo'', ilustrazioak: [[Anne-Marie Constant]], Dessain et Tolra, 1972. * ''Jil et Jacinthe au cirque'', ilustrazioak: [[Anne-Marie Constant]], Dessain et Tolra, 1972. * ''Jil et Jacinthe à la mer'', ilustrazioak: [[Anne-Marie Constant]], Dessain et Tolra, 1972. * ''Le lion de Bouddha'', ilustrazioak: [[Dominique Buzias]], L’école des loisirs, 1973. * ''Arsinoë et monsieur Printemps'', ilustrazioak: [[Sophie Mathey]], Magnard, 1973. * ''La Part du vent'', Duculot Travelling, 1974. * ''Le navire d'Ika'', ilustrazioak: [[Jean Garonnaire]], Éditions la Farandole, 1974. * ''Les enfants d'Aldébaran'', Éditions La Farandole, 1975. * ''La Tortue, le hamster, le chat, la lune et la télévision'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Éditions la Farandole, 1975. * ''Objet volant non identifié'', ilustrazioak: [[Sophie Mathey]], Éditions la Farandole, 1975. * ''Petipaton le garçon-poisson'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Flammarion, 1975. * ''Teddy douce-oreille'', ilustrazioak: [[Monique Michel Dansac]], Magnard, 1976. * ''Dikidi et la sagesse : antifables'', ilustrazioak: Yvette Pitaud, Robert Constantin, Gérard Hauducoeur, Claude Lapointe, et al, éd. J.-P. Delarge, 1976. * ''Mais où est donc Arsinoë ?'', ilustrazioak: [[André Vial]], Magnard, 1976. * ''Les Inventions extraordinaires de Motimo et Batiba'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Éditions de l’Amitié, 1977.[[Fitxategi:Jacqueline_Held_traductions.jpg|ezkerrera|thumb| Jacqueline eta Claude Helden lan itzulien hautaketa.]] * ''La voiture baobab'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Duculot, 1977. * ''L’imaginaire au pouvoir'', Les éditions ouvrières, 1977. * ''Le Journal de Manou'', Bibliothèque de l'amitié, 1977. * ''Dragons de papier'', L’école des loisirs, 1978. * ''Les nouveaux exploits de Motimo et Batiba'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Éditions de l’Amitié, 1978. * ''Une girafe à l'école'', ilustrazioak: Pef, éditions la farandole, 1979. * ''Un par un vont les Indiens'', ilustrazioak: [[Jacques Lerouge]], Éditions de l'Amitié, 1979. * ''La voiture sauvage'', ilustrazioak: [[Michel Charrier]], Bordas, 1981. * ''Petit Guillaume de Sologne - Conte de Sologne'', ilustrazioak: [[Daniel Henon]], La Farandole, 1981. * ''Hans le-trop-bavard - conte d’Alsace'', ilustrazioak: [[Françoise Boudignon]], La Farandole, 1981. * ''Le Secret de Polichinelle et autres contes'', ilustrazioak: [[Anne Leduc]], Édition G.P., 1982. * ''Parole de crocodile'', Magnard, 1983. * ''Contes de terre et de lune'', ilustrazioak: [[Maurice Garnier]], L’école des loisirs, 1983. * ''L'Enfant, le livre et l'écrivain'', Éditions du Scarabée, 1984. * ''Tania et le drôle de bestiau'', ilustrazioak: [[Colette Cotte]], Magnard, 1984. * ''Connaître et choisir les livres pour enfants'', Hachette, 1985. * ''Drôle de loup'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1986. * ''Croktou père Noël'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1987. * ''Piège sur Orlanda'', Milan, 1987. * ''Histoires à se raconter'', L’école des loisirs, 1987. * ''Guide des livres pour enfants et adolescents'', Hachette, 1987. * ''Il était une fois les couleurs du monde…'', Jacqueline Heldek bildutako poemak, ilustrazioak: [[Christine Thouzeau]], La Farandole, 1988. * ''Croktou à la mer'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1988. * ''L’école en fête'', ilustrazioak: [[Serge Ceccarelli]], Rouge & Or, 1988. * ''Croktou musicien'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1989. * ''ABC des tout petits'', ilustrazioak: [[Pierre Hézard]] eta [[Catherine Fichaux]], Larousse, 1989. * ''Elodie et Nicolas à la campagne'', ilustrazioak: [[Serge Ceccarelli]], Rouge & Or, 1989. * ''Croktou et les fantômes'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1989. * ''Croktou aux sports d’hiver'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1989. * ''Le carnaval de Croktou'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1989. * ''Croktou et le crayon magique'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1990. * ''Croktou comédien'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1990. * ''Croktou est malade'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1990. * ''Croktou découvre l’Europe'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1990. * ''Croktou danger public'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1991. * ''Cartographie : pays-sage comme une image'', Folle avoine, 1992. * ''Les Caprices de Mirobolis'', Rageot, 1994. * ''Ton chat t’écoute'', ilustrazioak: [[Luce Guilbaud]], Le Dé bleu, 1994. * ''Un, deux, trois… Pays !'', azalaren ilustrazioa: Jacqueline Held, Lo Païs, 1995. * ''Lieux dits et non dits'', Encres vives, 1997 * ''Bleu / blues'', L'Atelier de la Dolve, 1998[[Fitxategi:BTJ_164_Jacqueline_Held.jpg|thumb| BTJ n*164. Jacqueline Heldi eskainitako dosierra (1978ko azaroa). Haurrek eginiko elkarrizketa eta haurrei zuzendua.]] * ''Fragilité des fleurs'', L'Atelier de la Dolve, 1998 * ''Couleur jardin'', Le dé bleu, 1999 * ''Roc inébranlable et Roseau fragile'', ilustrazioak: [[Thomas De Coster]], Albin Michel, 1999. * ''Histoire qui coule de source'', ilustrazioak: [[Capucine Mazille]], L’atelier du poisson soluble, 1999. * ''Pourquoi courir ?'', L’épi de seigle, 2000. * ''Zig Zag Pirouette'', ilustrazioak: [[Derez A. Derez]], Solos, 2000. * ''Le Mangeur de mots'', La Renarde rouge, 2002. * ''Ce que disent les grandes personnes'', Tarabuste, 2002. * ''Mystère en Grande Potagie'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Grasset, 2004. * ''Mots sauvages pour les sans voix'', Gros Textes, 2004. * ''Le jouet du Père Noël'', ilustrazioak: [[Nelly Charbonneaux]], Éditions du Rocher, 2005. * ''Mots sauvages d’un temps sauvage'', Gros Textes, 2005. * ''Petit éloge de la lumière'', Gros Textes, 2007. * ''Fables à lire et à pâlir'', Pluie d’étoiles Éditions, 2007. * ''Chantebêtes'', éditions du Jasmin, 2008. * ''Le Chant des invisibles'', Corps Puce, 2009. * ''Un grand militaire sur une pomme de terre'', ilustrazioak: [[Matt Mahlen]], Gros Textes, 2014. * ''Des mots de soleil'', ilustrazioak: [[Jean-Marie Pieron]], Couleurs livres, 2015. * ''J’ai besoin des voix humaines'', Gros Textes, 2017. * ''Pour attraper le printemps'', ilustrazioak: [[Yves Barré]], Gros Textes, 2019. === Claude Heldekin elkarlanean === [[Fitxategi:Jacqueline_et_Claude_Held_1997.jpg|ezkerrera|thumb| Jacqueline eta Claude Held, [[Montrichard|Montrichard-en]] liburuak sinatzen. (1997)]] * ''Poiravechiche'', ilustrazioak: [[Tina Mercié]], [[Éditions Grasset|Grasset]] jeunesse, 1973, 2023ko berrargitalpena. * ''Hamster Rame'', ilustrazioak: Yvan Pommaux, L’école des loisirs, 1974. * ''Le chat qui n’était pas botté'', ilustrazioak: [[Pierre Bataillard]], OSL, 1975. * ''Lune vole'', ilustrazioak: Yvan Pommaux, L’école des loisirs, 1976. * ''Hugo et l’homme qui volait les couleurs'', jatorrizko testua eta ilustrazioak: Tony Ross, Jacqueline eta Claude Held-en frantsesezko testua, Duculot, 1977. * ''Le crocodile aspirateur'', ilustrazioak: [[Françoise Purrey]], Magnard, 1977. * ''Mounette et petit J quittent la ville'', jatorrizko testua: [[Fay Maschler]] eta ilustrazioak: Sylvie Selig, Jacqueline et Claude Helden frantsesezko testua, Duculot, 1977. * ''Hugo et la chaussette magique'', jatorrizko testua eta ilustrazioak: Tony Ross, frantsesezko testua: Jacqueline eta Claude Held, Duculot, 1978. * ''Mounette et petit J font les courses'', jatorrizko testua: [[Fay Maschler]], ilustrazioak: Sylvie Selig, frantsesezko testua: Jacqueline eta Claude Held, Duculot, 1978. * ''Le Pêcheur de soleil'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Dessain et Tolra, 1978. * ''Les voyages interplanétaires de grand-père Colo conte'', ilustrazioak: [[Willi Glasauer]], L'École des loisirs, 1978. * ''Expédition imprévue sur la planète Erâs'', ilustrazioak: [[Sophie Mathey]], Bordas, 1978. * ''Mounette et petit J ont un bébé'', jatorrizko testua: [[Fay Maschler]] ilustrazioak: Sylvie Selig, frantsesezko testua: Jacqueline eta Claude Held, Duculot, 1979. * ''Tatous, matous, caribous'', Magnard, 1979. * ''L’autre de Starros'', Magnard, 1979. * ''Vous avez dit bizarre'', Éditions de l'amitié-G. T. Rageot, Bibliothèque de l'amitié bilduma, 1979. * ''Le dragon Baryton et la petite Sylvie trop sérieuse'', ilustrazioak: [[Claire Nadaud]], Magnard, 1980. * ''Trois enfants dans les étoiles'', ilustrazioak: [[André Verret]], Seghers, 1980. * ''La fausse table chinoise '', ilustrazioak: [[Barbara de Brunhoff]], [[Éditions Universitaires, Jean-Pierre Delarge]], 1981. * ''Il est une île'', Magnard, 1982. * ''Tatous, matous, caribous'', Magnard, 1982. * ''Le mouton nuage'', Magnard, 1982. * ''Il était une fois demain'', La Farandole, 1983. * ''15 voyages vers le temps des planètes'', Magnard, 1984. * ''Rêves de peintres, rêves de poètes'', L'École des loisirs, 1985. * ''Cache-cache et devinettes'', Magnard, 1985. * ''16 histoires pour rire ensemble'', Magnard, 1985. * ''18 histoires succulentes'', Magnard, 1985. * ''Le fantôme du vicomte'', Bordas, 1985. * ''Tatiana prend l’autobus'', Magnard, 1985. * ''L’escargot sot'', Magnard, 1985. * ''Eve, le brontosaure et le diplodocus'', Magnard, 1986. * ''Des pucerons et des hommes'', Syros, 1986. * ''Drôle de dictionnaire'', avec [[Frederic Joos]], [[Milan]], 1986. * ''La Poudre des 7 planètes'', ilustrazioak: Jacqueline Duhême, Hachette, 1990. * ''Lieux de passages, lieux de rêves'', L'École des loisirs, 1991. * ''Renga : jeu pour une enfance'', [[Olo gaizto|Folle avoine]], 1992. * ''L'Inconnu des Herbes-Rouges'', Bordas, 1993. * ''Ombres et lumières'', L'École des loisirs, 1994. * ''Sept Chants pour une Semaine'', [[L’épi de seigle]], 1995. * ''De Rome aux Abruzzes'', Encres Vives, 1995. * ''Papat le mille-pattes'', [[Hachette Livre|Hachette]], 1996. * ''La voix, le courant, l’estuaire'', Wigwam, 1996. * ''Un ridicule éléphant'', collageak: Jacqueline Held, [[L’épi de seigle]], 1998. * ''Parole de clown'', ilustrazioak: [[Michel Boucher]], Lo Païs, 1999. * ''Les papillons s’éparpillent'', Pluie d’étoiles Éditions, 1999. * ''Chat botté, Chaperon rouge et compagnie'', ilustrazioak: Boiry, Lo Païs, 2002. * ''Bestiaire énigmatique'', ilustrazioak: [[Jean-Marc Costantino]], [[Éditions Tipaza]], 2003. * ''Voyage en Préhistoire'', Pluie d’étoiles Éditions, 2004. * ''C’est quoi un poème ?'', [[Éditions Corps Puce]], 2006. * ''Chou radis pois et quoi ?'', ilustrazioak: Jacqueline Held, [[Tarabuste Éditeur]], 2008. * ''L’eau, la terre'', [[Monotipo|monotipoak]]:[[André Besse]], Éditions Jacques Brémond, 2008. * ''Paroles d’Adam et Ève'', azalaren ilustrazioa: [[Jeanne Held]], [[Gros Textes]], 2009. === Talde-lanean === * ''Il était une fois les mots'', Yves Pinguilly-k bildutako poemak, [[éditions de la Farandole]], 1981. * ''Le Jardin Secret des Poètes'', Les Éditions Ouvrières - merkatutik kanpoko lanak - 1984. * ''Drôles de drames'', Jacqueline Heldek aukeratutako kontakizun laburrak, Le livre de Poche Club, 1988. * ''Les poètes et le clown'', Motus, 1993. * ''Tous les souvenirs sont des poèmes'', XIIe printemps de Durcet, [[Chanson Poésie Orne]], 1997. * ''La cour couleurs'', ilustrazioak: Zaü, Rue du Monde, 1997. * ''Les animaux et leurs poètes'', Jean-Hugues Malineau-k bildutako poemak, ilustrazioak: Kitty Crowther, Albin Michel, 1998. * ''Le tireur de langue'', Jean-Marie Henryk bildutako poemak, [[Roland Roure|Roland Roure-ren]] eskulturekin ilustraturik, Rue du Monde, 2000. * ''Le fabuleux fablier'', Jean-Marie Henry-k bildutako, alegiak, ilustrazioak: Régis Lejonc, Rue du Monde, 2001. * ''L’alphabet des poètes'', ilustrazioak: Aurélia Grandin, Rue du Monde, 2005. * ''Poèmes à crier dans la rue'', Jean-Marie Henry-k bildutako, alegiak, ilustrazioak: [[Laurent Corvaisier]], Rue du Monde, 2007. * ''Proverbes et dictons farfelus'', Jean-Hugues Malineauk aukeratutako poemak, ilustrazioak: [[Pierre Caillou]], Albin Michel Jeunesse, 2007. * ''Je suis un enfant de partout'', ilustrazioak: [[Judith Gueyfier]], Rue du Monde, 2001. * ''Ça fait rire les poètes !'', Jean-Marie Henryk bildutako poemak, ilustrazioak: Sara, Rue du Monde, 2009. * ''Dis-moi si tu m’aimes'', Rue du Monde, 2010. * ''Affiche ton poème !'', Rue du Monde, 2014. * ''Je rêve le monde, assis sur un vieux crocodile'', [[Alain Serres|Alain Serres-en]] asmaketa, ilustrazioak: Aurélia Fronty, Rue du Monde, 2015. * ''Sous le chapiteau des mots'', [[Alain Serres]] eta Jean-Marie Henryk aukeratutako poemak, ilustrazioak: Vanessa Hié, Rue du Monde, 2016. * ''Arbre(s)'', ilustrazioak: [[Daniel Moreau]], [[Donner à Voir]], 2016. * ''Des poèmes de toutes les couleurs'', Jean-Hugues Malineauk aukeratutako poemak, ilustrazioak: [[Julia Chausson]], Albin Michel Jeunesse, 2016. * ''Voyage autour du monde (en 80 poèmes ?)'', [[Éditions Corps Puce]], 2016. * ''Poèmes de soutien aux réfugiants et réfugiés (les poètes contre ce qui choque)'', [[Éditions Corps Puce]], 2017. * ''Pff ! ça sert à quoi la poésie ?!'', [[Alain Serres]] eta Jean-Marie Henryk aukeratutako poemak, ilustrazioak: [[Laurent Corvaisier]], Rue du Monde, 2018. * ''Mes premières comptines et autres poèmes'', ilustrazioak: Luce Guilbaud, Couleur livres, 2019. * ''Mon coffret à poèmes'', Rue du Monde, 2019. * ''Bienvenue en poésie, 30 poèmes pour ta naissance'', ilustrazioak: Aurélia Fronty, Rue du Monde, 2020. === Egokitzapenak === * ''Le Chat de Simulombula'', [[Evelyne Frémy|Evelyne Frémyk]] egindako ORTF grabazioa, [[Bernard Lavalette]], [[Annie Dubergoin]] eta [[Marie-Jeanne Gardien|Marie-Jeanne Gardien-ekin]], 1971.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Le chat de Simulombula. Morisse, Lucien (1929-1970) adaptateur|argitaletxea=BnF Catalogue général|hizkuntza=fr|data=1971|url=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb408968549|sartze-data=2024-12-11}}</ref> * ''Poiravechiche'', [[Jacques Leny|Jacques Lenyren]] ikuskizuna, Jacqueline eta Claude Helden testua, 1975 .<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Poiravechiche - Spectacle - 1975|argitaletxea=BnF Catalogue Général|hizkuntza=fr|url=https://data.bnf.fr/fr/ark:/12148/cb394775313|aldizkaria=data.bnf.fr|sartze-data=2024-12-11}}</ref> * ''Antifables'' (45 biraketako biniloa), Jacqueline Helden testua, Jacques Cassard-en moldaketa, Le Chant du monde, 1976. * ''Antifables 2 - Conseils aux enfants sages'' (45 biraketako biniloa), Jacqueline Helden testua, Jacques Cassard-en moldaketa, Le Chant du monde, 1976. * ''Le Noël d’Hector le loup'' (45 biraketako biniloa), Jacqueline Helden testua, [[Alain Souchon|Alain Souchon-ek]] kontatua, [[Radio Corporation of America|RCA]], 1976. == Sariak == * 1970: Gazteentzako literaturako ORTF sari nagusia, ''Le chat de Simulombula'' lanagatik<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Troisième grand prix O.R.T.F. de littérature pour la jeunesse|hizkuntza=fr|data=1971-01-01|url=https://bbf.enssib.fr/consulter/bbf-1971-03-0166-008|aldizkaria=bbf.enssib.fr|sartze-data=2024-12-11}}</ref> * 1978: nazioarteko IBBYren «Honor List-ean», Egilea (Frantzia) kategorian, aitortua ''Dikidi et la sagesse'' lanagatik<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hans Christian Andersen Awards. IBBY honour list. 1956-1980|argitaletxea=www.ibby.org|orrialdea=24|hizkuntza=en|url=https://www.ibby.org/fr/subnavigation/archives/flipbook?tx_archive_archivelist%5Baction%5D=show&tx_archive_archivelist%5Bcontroller%5D=Publication&tx_archive_archivelist%5Bpublication%5D=299&cHash=23afea66cc0ac5b4df21e93e41f7ddd6|aldizkaria=|sartze-data=2024-12-11}}</ref> == Erreferentziak == {{Itzulia2|fr|hizkuntza=frantsesezko|Jacqueline Held|2024-06-10|bertsioa=215847049}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://www.bedetheque.com/auteur-20099-BD-.html BD Gest] * [https://www.noosfere.org/livres/auteur.asp?numauteur=-52427 NooSFere] * [https://maitron.fr/spip.php?article88086 LE MAITRON dictionnaire biographique] {{bizialdia|1936ko|bizirik|Held, Jacqueline}} [[Kategoria:Frantziako haur literaturako idazleak]] [[Kategoria:Frantziako emakumeak]] [[Kategoria:Emakume idazleak]] sn75db4tw45xnj8che6102hucqpti5e 9999004 9999003 2024-12-13T20:58:38Z Joseintx 116015 [[Kategoria:Emakume poetak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999004 wikitext text/x-wiki {{Biografia infotaula automatikoa}}{{Lanean|Joseintx}} '''Jacqueline Held''' ([[Poitiers]], [[1936|1936ko]] [[Maiatzaren 27|maiatzaren 27a]]) gazte-literatura idazle eta poeta frantsesa da. == Biografia == Jacqueline Held, Bonneau jaiotzez<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Jacques|abizena=Girault|izenburua=HELD Claude, Eugène, Jacques|argitaletxea=Maitron/Editions de l'Atelier|hizkuntza=fr|data=2021-07-07|url=https://maitron.fr/spip.php?article88086|sartze-data=2024-12-11|encyclopedia=Le Maitron}}</ref>, filosofia irakaslea izan zen [[Laon|Laongo]] irakasle eskolan 1960tik 1967ra arte. Horren ondoren, 1980ra arte, haur psikologia eta gazte literaturako irakaslea izan zen [[Orléans|Orleanseko]] irakasle eskolan.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Held, Jacqueline (1936-...)|argitaletxea={BnF Catalogue général|hizkuntza=fr|data=2015/06/19|url=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11907165d|sartze-data=2024-12-11}}</ref> 1970ean, Gazteentzako Literaturako ORTF (Office de radiodiffusion-télévision française) Sari Nagusia irabazi zuen ''Le Chat de Simulombula'' izenburuko bere lehen eleberriagatik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Troisième grand prix O.R.T.F. de littérature pour la jeunesse|hizkuntza=fr|data=1971-01-01|url=https://bbf.enssib.fr/consulter/bbf-1971-03-0166-008|aldizkaria=bbf.enssib.fr|sartze-data=2024-12-11}}</ref><ref>{{erreferentzia|urtea=2011|izenburua=Les éditeurs Harlin Quist et Ruy-Vidal|argitaletxea=Bibliothèque municipale de Nantes|orrialdea=10|hizkuntza=fr|url=https://archive.wikiwix.com/cache/display2.php/attachment.pdf?url=https%3A%2F%2Flivrjeun.bibli.fr%2Fdoc_num.php%3Fexplnum_id%3D57|aldizkaria=Les Matinées du CBB|zenbakia=2011ko azaroa|sartze-data=2024-12-11}}</ref> 1971, François Ruy-Vidal editoreak 'Les livres d'Harlin' argitaletxean liburua kaleratu zuen formatu handian, eta gero 'Livre de poche' eta 'Folio Junior' argitaletxeetan sakelako formatuan.<ref>{{erreferentzia|urtea=2013|izenburua=Les livres d’Harlin Quist et François Ruy-Vidal. Catalogue bibliographique (1964-2003)|argitaletxea=Chez les libraires associés / Librairie Michèle Noret|orrialdea=39|hizkuntza=fr|data=2013|sartze-data=2024-12-11}}</ref> Heldek [[Haur eta gazte literatura|haur eta gazte literaturari]] buruzko bi liburu teoriko argitaratu ditu, ''L'Imaginaire au pouvoir'', (Les éditions ouvrières, 1977)<ref>{{Erreferentzia|izena=Jacqueline|abizena=Held|izenburua=L'Imaginaire au pouvoir : les enfants et la littérature fantastique|argitaletxea=Éditions ouvrières|hizkuntza=fr|data=1977|url=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb34704047r|sartze-data=2024-12-11|serie=Collection Enfance heureuse}}</ref> eta ''L'Enfant, le livre et l'écrivain'' (Éd. du Scarabée, 1984).<ref>{{Erreferentzia|izena=Jacqueline|abizena=Held|izenburua=L'Enfant, le livre et l'écrivain|argitaletxea=Éd. du Scarabée|hizkuntza=fr|data=1984|url=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb34777094f|isbn=978-2-7145-0073-1|sartze-data=2024-12-11|serie=Pédagogies nouvelles}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Louis|abizena=Baize|izenburua=L'enfant, le livre et l'écrivain|hizkuntza=fr|data=1985-01-01|url=https://bbf.enssib.fr/consulter/bbf-1985-03-0334-007|aldizkaria=bbf.enssib.fr|sartze-data=2024-12-11}}</ref> Haurrentzako liburu ugari eta poema bildumak ere argitaratu ditu, bakarrik edo [[Claude Held]] senarrarekin.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jacques|abizena=Girault|izenburua=HELD Claude, Eugène, Jacques|argitaletxea=Maitron/Editions de l'Atelier|hizkuntza=fr|data=2021-07-07|url=https://maitron.fr/spip.php?article88086|sartze-data=2024-12-11|encyclopedia=Le Maitron}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Jacqueline et Claude HELD|argitaletxea=Le groupe Arts et CréAtions - Coop'ICEM|hizkuntza=fr|url=https://www.icem-pedagogie-freinet.org/sites/default/files/creations_19_09_held.pdf|aldizkaria=CréAtions|sartze-data=2024-12-11}}</ref> Bere lan batzuk zenbait hizkuntzatara itzuli izan dira eta Alemanian, Argentinan, Brasilen, Estatu Batuetan, Espainian, Herbehereetan, Greziara, Italian, Japonian, Portugalen, Suedian eta Txekoslovakian argitaratu.<ref>{{erreferentzia|urtea=1992|izenburua=Jacqueline Held: la part des mots|orrialdea=11. or|hizkuntza=fr|url=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb43921942h|aldizkaria=Griffon|zenbakia=125/126 1992ko urtarrila eta otsaila}}</ref> == Obrak == * ''Patatou l'hippopotame'', ilustrazioak: [[Philippe Thomas]], Collection du Carrousel n°44, Dupuis, 1970. * ''Jil et Jacinthe au jardin'', ilustrazioak: [[Anne-Marie Constant]], Dessain et Tolra, 1970. * ''Jil et Jacinthe à la ferme'', ilustrazioak: [[Anne-Marie Constant]], Dessain et Tolra, 1970. * ''Le Chat de Simulombula'', ilustrazioak: [[Nicole Claveloux]], [[Bernard Bonhomme]] eta [[Maurice Garnier]], Harlin Quist, 1971. * ''Les Piquants d'Arsinoë'', ilustrazioak: [[Philippe Lorin]], Magnard, 1971. * ''Les sabots de Frise-Moustache'', ilustrazioak: [[Ruth Guinard]], OSL, 1971. * ''La tortue pattue, trapue, ventrue, barbue'', ilustrazioak: [[Philippe Joudiou]], Dessain et Tolra, 1971. * ''Jil et Jacinthe au zoo'', ilustrazioak: [[Anne-Marie Constant]], Dessain et Tolra, 1972. * ''Jil et Jacinthe au cirque'', ilustrazioak: [[Anne-Marie Constant]], Dessain et Tolra, 1972. * ''Jil et Jacinthe à la mer'', ilustrazioak: [[Anne-Marie Constant]], Dessain et Tolra, 1972. * ''Le lion de Bouddha'', ilustrazioak: [[Dominique Buzias]], L’école des loisirs, 1973. * ''Arsinoë et monsieur Printemps'', ilustrazioak: [[Sophie Mathey]], Magnard, 1973. * ''La Part du vent'', Duculot Travelling, 1974. * ''Le navire d'Ika'', ilustrazioak: [[Jean Garonnaire]], Éditions la Farandole, 1974. * ''Les enfants d'Aldébaran'', Éditions La Farandole, 1975. * ''La Tortue, le hamster, le chat, la lune et la télévision'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Éditions la Farandole, 1975. * ''Objet volant non identifié'', ilustrazioak: [[Sophie Mathey]], Éditions la Farandole, 1975. * ''Petipaton le garçon-poisson'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Flammarion, 1975. * ''Teddy douce-oreille'', ilustrazioak: [[Monique Michel Dansac]], Magnard, 1976. * ''Dikidi et la sagesse : antifables'', ilustrazioak: Yvette Pitaud, Robert Constantin, Gérard Hauducoeur, Claude Lapointe, et al, éd. J.-P. Delarge, 1976. * ''Mais où est donc Arsinoë ?'', ilustrazioak: [[André Vial]], Magnard, 1976. * ''Les Inventions extraordinaires de Motimo et Batiba'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Éditions de l’Amitié, 1977.[[Fitxategi:Jacqueline_Held_traductions.jpg|ezkerrera|thumb| Jacqueline eta Claude Helden lan itzulien hautaketa.]] * ''La voiture baobab'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Duculot, 1977. * ''L’imaginaire au pouvoir'', Les éditions ouvrières, 1977. * ''Le Journal de Manou'', Bibliothèque de l'amitié, 1977. * ''Dragons de papier'', L’école des loisirs, 1978. * ''Les nouveaux exploits de Motimo et Batiba'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Éditions de l’Amitié, 1978. * ''Une girafe à l'école'', ilustrazioak: Pef, éditions la farandole, 1979. * ''Un par un vont les Indiens'', ilustrazioak: [[Jacques Lerouge]], Éditions de l'Amitié, 1979. * ''La voiture sauvage'', ilustrazioak: [[Michel Charrier]], Bordas, 1981. * ''Petit Guillaume de Sologne - Conte de Sologne'', ilustrazioak: [[Daniel Henon]], La Farandole, 1981. * ''Hans le-trop-bavard - conte d’Alsace'', ilustrazioak: [[Françoise Boudignon]], La Farandole, 1981. * ''Le Secret de Polichinelle et autres contes'', ilustrazioak: [[Anne Leduc]], Édition G.P., 1982. * ''Parole de crocodile'', Magnard, 1983. * ''Contes de terre et de lune'', ilustrazioak: [[Maurice Garnier]], L’école des loisirs, 1983. * ''L'Enfant, le livre et l'écrivain'', Éditions du Scarabée, 1984. * ''Tania et le drôle de bestiau'', ilustrazioak: [[Colette Cotte]], Magnard, 1984. * ''Connaître et choisir les livres pour enfants'', Hachette, 1985. * ''Drôle de loup'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1986. * ''Croktou père Noël'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1987. * ''Piège sur Orlanda'', Milan, 1987. * ''Histoires à se raconter'', L’école des loisirs, 1987. * ''Guide des livres pour enfants et adolescents'', Hachette, 1987. * ''Il était une fois les couleurs du monde…'', Jacqueline Heldek bildutako poemak, ilustrazioak: [[Christine Thouzeau]], La Farandole, 1988. * ''Croktou à la mer'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1988. * ''L’école en fête'', ilustrazioak: [[Serge Ceccarelli]], Rouge & Or, 1988. * ''Croktou musicien'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1989. * ''ABC des tout petits'', ilustrazioak: [[Pierre Hézard]] eta [[Catherine Fichaux]], Larousse, 1989. * ''Elodie et Nicolas à la campagne'', ilustrazioak: [[Serge Ceccarelli]], Rouge & Or, 1989. * ''Croktou et les fantômes'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1989. * ''Croktou aux sports d’hiver'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1989. * ''Le carnaval de Croktou'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1989. * ''Croktou et le crayon magique'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1990. * ''Croktou comédien'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1990. * ''Croktou est malade'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1990. * ''Croktou découvre l’Europe'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1990. * ''Croktou danger public'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1991. * ''Cartographie : pays-sage comme une image'', Folle avoine, 1992. * ''Les Caprices de Mirobolis'', Rageot, 1994. * ''Ton chat t’écoute'', ilustrazioak: [[Luce Guilbaud]], Le Dé bleu, 1994. * ''Un, deux, trois… Pays !'', azalaren ilustrazioa: Jacqueline Held, Lo Païs, 1995. * ''Lieux dits et non dits'', Encres vives, 1997 * ''Bleu / blues'', L'Atelier de la Dolve, 1998[[Fitxategi:BTJ_164_Jacqueline_Held.jpg|thumb| BTJ n*164. Jacqueline Heldi eskainitako dosierra (1978ko azaroa). Haurrek eginiko elkarrizketa eta haurrei zuzendua.]] * ''Fragilité des fleurs'', L'Atelier de la Dolve, 1998 * ''Couleur jardin'', Le dé bleu, 1999 * ''Roc inébranlable et Roseau fragile'', ilustrazioak: [[Thomas De Coster]], Albin Michel, 1999. * ''Histoire qui coule de source'', ilustrazioak: [[Capucine Mazille]], L’atelier du poisson soluble, 1999. * ''Pourquoi courir ?'', L’épi de seigle, 2000. * ''Zig Zag Pirouette'', ilustrazioak: [[Derez A. Derez]], Solos, 2000. * ''Le Mangeur de mots'', La Renarde rouge, 2002. * ''Ce que disent les grandes personnes'', Tarabuste, 2002. * ''Mystère en Grande Potagie'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Grasset, 2004. * ''Mots sauvages pour les sans voix'', Gros Textes, 2004. * ''Le jouet du Père Noël'', ilustrazioak: [[Nelly Charbonneaux]], Éditions du Rocher, 2005. * ''Mots sauvages d’un temps sauvage'', Gros Textes, 2005. * ''Petit éloge de la lumière'', Gros Textes, 2007. * ''Fables à lire et à pâlir'', Pluie d’étoiles Éditions, 2007. * ''Chantebêtes'', éditions du Jasmin, 2008. * ''Le Chant des invisibles'', Corps Puce, 2009. * ''Un grand militaire sur une pomme de terre'', ilustrazioak: [[Matt Mahlen]], Gros Textes, 2014. * ''Des mots de soleil'', ilustrazioak: [[Jean-Marie Pieron]], Couleurs livres, 2015. * ''J’ai besoin des voix humaines'', Gros Textes, 2017. * ''Pour attraper le printemps'', ilustrazioak: [[Yves Barré]], Gros Textes, 2019. === Claude Heldekin elkarlanean === [[Fitxategi:Jacqueline_et_Claude_Held_1997.jpg|ezkerrera|thumb| Jacqueline eta Claude Held, [[Montrichard|Montrichard-en]] liburuak sinatzen. (1997)]] * ''Poiravechiche'', ilustrazioak: [[Tina Mercié]], [[Éditions Grasset|Grasset]] jeunesse, 1973, 2023ko berrargitalpena. * ''Hamster Rame'', ilustrazioak: Yvan Pommaux, L’école des loisirs, 1974. * ''Le chat qui n’était pas botté'', ilustrazioak: [[Pierre Bataillard]], OSL, 1975. * ''Lune vole'', ilustrazioak: Yvan Pommaux, L’école des loisirs, 1976. * ''Hugo et l’homme qui volait les couleurs'', jatorrizko testua eta ilustrazioak: Tony Ross, Jacqueline eta Claude Held-en frantsesezko testua, Duculot, 1977. * ''Le crocodile aspirateur'', ilustrazioak: [[Françoise Purrey]], Magnard, 1977. * ''Mounette et petit J quittent la ville'', jatorrizko testua: [[Fay Maschler]] eta ilustrazioak: Sylvie Selig, Jacqueline et Claude Helden frantsesezko testua, Duculot, 1977. * ''Hugo et la chaussette magique'', jatorrizko testua eta ilustrazioak: Tony Ross, frantsesezko testua: Jacqueline eta Claude Held, Duculot, 1978. * ''Mounette et petit J font les courses'', jatorrizko testua: [[Fay Maschler]], ilustrazioak: Sylvie Selig, frantsesezko testua: Jacqueline eta Claude Held, Duculot, 1978. * ''Le Pêcheur de soleil'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Dessain et Tolra, 1978. * ''Les voyages interplanétaires de grand-père Colo conte'', ilustrazioak: [[Willi Glasauer]], L'École des loisirs, 1978. * ''Expédition imprévue sur la planète Erâs'', ilustrazioak: [[Sophie Mathey]], Bordas, 1978. * ''Mounette et petit J ont un bébé'', jatorrizko testua: [[Fay Maschler]] ilustrazioak: Sylvie Selig, frantsesezko testua: Jacqueline eta Claude Held, Duculot, 1979. * ''Tatous, matous, caribous'', Magnard, 1979. * ''L’autre de Starros'', Magnard, 1979. * ''Vous avez dit bizarre'', Éditions de l'amitié-G. T. Rageot, Bibliothèque de l'amitié bilduma, 1979. * ''Le dragon Baryton et la petite Sylvie trop sérieuse'', ilustrazioak: [[Claire Nadaud]], Magnard, 1980. * ''Trois enfants dans les étoiles'', ilustrazioak: [[André Verret]], Seghers, 1980. * ''La fausse table chinoise '', ilustrazioak: [[Barbara de Brunhoff]], [[Éditions Universitaires, Jean-Pierre Delarge]], 1981. * ''Il est une île'', Magnard, 1982. * ''Tatous, matous, caribous'', Magnard, 1982. * ''Le mouton nuage'', Magnard, 1982. * ''Il était une fois demain'', La Farandole, 1983. * ''15 voyages vers le temps des planètes'', Magnard, 1984. * ''Rêves de peintres, rêves de poètes'', L'École des loisirs, 1985. * ''Cache-cache et devinettes'', Magnard, 1985. * ''16 histoires pour rire ensemble'', Magnard, 1985. * ''18 histoires succulentes'', Magnard, 1985. * ''Le fantôme du vicomte'', Bordas, 1985. * ''Tatiana prend l’autobus'', Magnard, 1985. * ''L’escargot sot'', Magnard, 1985. * ''Eve, le brontosaure et le diplodocus'', Magnard, 1986. * ''Des pucerons et des hommes'', Syros, 1986. * ''Drôle de dictionnaire'', avec [[Frederic Joos]], [[Milan]], 1986. * ''La Poudre des 7 planètes'', ilustrazioak: Jacqueline Duhême, Hachette, 1990. * ''Lieux de passages, lieux de rêves'', L'École des loisirs, 1991. * ''Renga : jeu pour une enfance'', [[Olo gaizto|Folle avoine]], 1992. * ''L'Inconnu des Herbes-Rouges'', Bordas, 1993. * ''Ombres et lumières'', L'École des loisirs, 1994. * ''Sept Chants pour une Semaine'', [[L’épi de seigle]], 1995. * ''De Rome aux Abruzzes'', Encres Vives, 1995. * ''Papat le mille-pattes'', [[Hachette Livre|Hachette]], 1996. * ''La voix, le courant, l’estuaire'', Wigwam, 1996. * ''Un ridicule éléphant'', collageak: Jacqueline Held, [[L’épi de seigle]], 1998. * ''Parole de clown'', ilustrazioak: [[Michel Boucher]], Lo Païs, 1999. * ''Les papillons s’éparpillent'', Pluie d’étoiles Éditions, 1999. * ''Chat botté, Chaperon rouge et compagnie'', ilustrazioak: Boiry, Lo Païs, 2002. * ''Bestiaire énigmatique'', ilustrazioak: [[Jean-Marc Costantino]], [[Éditions Tipaza]], 2003. * ''Voyage en Préhistoire'', Pluie d’étoiles Éditions, 2004. * ''C’est quoi un poème ?'', [[Éditions Corps Puce]], 2006. * ''Chou radis pois et quoi ?'', ilustrazioak: Jacqueline Held, [[Tarabuste Éditeur]], 2008. * ''L’eau, la terre'', [[Monotipo|monotipoak]]:[[André Besse]], Éditions Jacques Brémond, 2008. * ''Paroles d’Adam et Ève'', azalaren ilustrazioa: [[Jeanne Held]], [[Gros Textes]], 2009. === Talde-lanean === * ''Il était une fois les mots'', Yves Pinguilly-k bildutako poemak, [[éditions de la Farandole]], 1981. * ''Le Jardin Secret des Poètes'', Les Éditions Ouvrières - merkatutik kanpoko lanak - 1984. * ''Drôles de drames'', Jacqueline Heldek aukeratutako kontakizun laburrak, Le livre de Poche Club, 1988. * ''Les poètes et le clown'', Motus, 1993. * ''Tous les souvenirs sont des poèmes'', XIIe printemps de Durcet, [[Chanson Poésie Orne]], 1997. * ''La cour couleurs'', ilustrazioak: Zaü, Rue du Monde, 1997. * ''Les animaux et leurs poètes'', Jean-Hugues Malineau-k bildutako poemak, ilustrazioak: Kitty Crowther, Albin Michel, 1998. * ''Le tireur de langue'', Jean-Marie Henryk bildutako poemak, [[Roland Roure|Roland Roure-ren]] eskulturekin ilustraturik, Rue du Monde, 2000. * ''Le fabuleux fablier'', Jean-Marie Henry-k bildutako, alegiak, ilustrazioak: Régis Lejonc, Rue du Monde, 2001. * ''L’alphabet des poètes'', ilustrazioak: Aurélia Grandin, Rue du Monde, 2005. * ''Poèmes à crier dans la rue'', Jean-Marie Henry-k bildutako, alegiak, ilustrazioak: [[Laurent Corvaisier]], Rue du Monde, 2007. * ''Proverbes et dictons farfelus'', Jean-Hugues Malineauk aukeratutako poemak, ilustrazioak: [[Pierre Caillou]], Albin Michel Jeunesse, 2007. * ''Je suis un enfant de partout'', ilustrazioak: [[Judith Gueyfier]], Rue du Monde, 2001. * ''Ça fait rire les poètes !'', Jean-Marie Henryk bildutako poemak, ilustrazioak: Sara, Rue du Monde, 2009. * ''Dis-moi si tu m’aimes'', Rue du Monde, 2010. * ''Affiche ton poème !'', Rue du Monde, 2014. * ''Je rêve le monde, assis sur un vieux crocodile'', [[Alain Serres|Alain Serres-en]] asmaketa, ilustrazioak: Aurélia Fronty, Rue du Monde, 2015. * ''Sous le chapiteau des mots'', [[Alain Serres]] eta Jean-Marie Henryk aukeratutako poemak, ilustrazioak: Vanessa Hié, Rue du Monde, 2016. * ''Arbre(s)'', ilustrazioak: [[Daniel Moreau]], [[Donner à Voir]], 2016. * ''Des poèmes de toutes les couleurs'', Jean-Hugues Malineauk aukeratutako poemak, ilustrazioak: [[Julia Chausson]], Albin Michel Jeunesse, 2016. * ''Voyage autour du monde (en 80 poèmes ?)'', [[Éditions Corps Puce]], 2016. * ''Poèmes de soutien aux réfugiants et réfugiés (les poètes contre ce qui choque)'', [[Éditions Corps Puce]], 2017. * ''Pff ! ça sert à quoi la poésie ?!'', [[Alain Serres]] eta Jean-Marie Henryk aukeratutako poemak, ilustrazioak: [[Laurent Corvaisier]], Rue du Monde, 2018. * ''Mes premières comptines et autres poèmes'', ilustrazioak: Luce Guilbaud, Couleur livres, 2019. * ''Mon coffret à poèmes'', Rue du Monde, 2019. * ''Bienvenue en poésie, 30 poèmes pour ta naissance'', ilustrazioak: Aurélia Fronty, Rue du Monde, 2020. === Egokitzapenak === * ''Le Chat de Simulombula'', [[Evelyne Frémy|Evelyne Frémyk]] egindako ORTF grabazioa, [[Bernard Lavalette]], [[Annie Dubergoin]] eta [[Marie-Jeanne Gardien|Marie-Jeanne Gardien-ekin]], 1971.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Le chat de Simulombula. Morisse, Lucien (1929-1970) adaptateur|argitaletxea=BnF Catalogue général|hizkuntza=fr|data=1971|url=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb408968549|sartze-data=2024-12-11}}</ref> * ''Poiravechiche'', [[Jacques Leny|Jacques Lenyren]] ikuskizuna, Jacqueline eta Claude Helden testua, 1975 .<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Poiravechiche - Spectacle - 1975|argitaletxea=BnF Catalogue Général|hizkuntza=fr|url=https://data.bnf.fr/fr/ark:/12148/cb394775313|aldizkaria=data.bnf.fr|sartze-data=2024-12-11}}</ref> * ''Antifables'' (45 biraketako biniloa), Jacqueline Helden testua, Jacques Cassard-en moldaketa, Le Chant du monde, 1976. * ''Antifables 2 - Conseils aux enfants sages'' (45 biraketako biniloa), Jacqueline Helden testua, Jacques Cassard-en moldaketa, Le Chant du monde, 1976. * ''Le Noël d’Hector le loup'' (45 biraketako biniloa), Jacqueline Helden testua, [[Alain Souchon|Alain Souchon-ek]] kontatua, [[Radio Corporation of America|RCA]], 1976. == Sariak == * 1970: Gazteentzako literaturako ORTF sari nagusia, ''Le chat de Simulombula'' lanagatik<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Troisième grand prix O.R.T.F. de littérature pour la jeunesse|hizkuntza=fr|data=1971-01-01|url=https://bbf.enssib.fr/consulter/bbf-1971-03-0166-008|aldizkaria=bbf.enssib.fr|sartze-data=2024-12-11}}</ref> * 1978: nazioarteko IBBYren «Honor List-ean», Egilea (Frantzia) kategorian, aitortua ''Dikidi et la sagesse'' lanagatik<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hans Christian Andersen Awards. IBBY honour list. 1956-1980|argitaletxea=www.ibby.org|orrialdea=24|hizkuntza=en|url=https://www.ibby.org/fr/subnavigation/archives/flipbook?tx_archive_archivelist%5Baction%5D=show&tx_archive_archivelist%5Bcontroller%5D=Publication&tx_archive_archivelist%5Bpublication%5D=299&cHash=23afea66cc0ac5b4df21e93e41f7ddd6|aldizkaria=|sartze-data=2024-12-11}}</ref> == Erreferentziak == {{Itzulia2|fr|hizkuntza=frantsesezko|Jacqueline Held|2024-06-10|bertsioa=215847049}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://www.bedetheque.com/auteur-20099-BD-.html BD Gest] * [https://www.noosfere.org/livres/auteur.asp?numauteur=-52427 NooSFere] * [https://maitron.fr/spip.php?article88086 LE MAITRON dictionnaire biographique] {{bizialdia|1936ko|bizirik|Held, Jacqueline}} [[Kategoria:Frantziako haur literaturako idazleak]] [[Kategoria:Frantziako emakumeak]] [[Kategoria:Emakume idazleak]] [[Kategoria:Emakume poetak]] 4c8k0sra666217a6oenpfdzn8kdcmvh 9999008 9999004 2024-12-13T21:01:17Z Joseintx 116015 /* Biografia */ 9999008 wikitext text/x-wiki {{Biografia infotaula automatikoa}}{{Lanean|Joseintx}} '''Jacqueline Held''' ([[Poitiers]], [[1936|1936ko]] [[Maiatzaren 27|maiatzaren 27a]]) gazte-literatura idazle eta poeta frantsesa da. == Biografia == Jacqueline Held, Bonneau jaiotzez<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Jacques|abizena=Girault|izenburua=HELD Claude, Eugène, Jacques|argitaletxea=Maitron/Editions de l'Atelier|hizkuntza=fr|data=2021-07-07|url=https://maitron.fr/spip.php?article88086|sartze-data=2024-12-11|encyclopedia=Le Maitron}}</ref>, filosofia irakaslea izan zen [[Laon|Laongo]] irakasle eskolan 1960tik 1967ra arte. Horren ondoren, 1980ra arte, haur psikologia eta gazte literaturako irakaslea izan zen [[Orléans|Orleanseko]] irakasle eskolan.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Held, Jacqueline (1936-...)|argitaletxea={BnF Catalogue général|hizkuntza=fr|data=2015/06/19|url=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11907165d|sartze-data=2024-12-11}}</ref> 1970ean, Gazteentzako Literaturako ORTF (Office de radiodiffusion-télévision française) Sari Nagusia irabazi zuen ''Le Chat de Simulombula'' izenburuko bere lehen eleberriagatik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Troisième grand prix O.R.T.F. de littérature pour la jeunesse|hizkuntza=fr|data=1971-01-01|url=https://bbf.enssib.fr/consulter/bbf-1971-03-0166-008|aldizkaria=bbf.enssib.fr|sartze-data=2024-12-11}}</ref><ref>{{erreferentzia|urtea=2011|izenburua=Les éditeurs Harlin Quist et Ruy-Vidal|argitaletxea=Bibliothèque municipale de Nantes|orrialdea=10|hizkuntza=fr|url=https://archive.wikiwix.com/cache/display2.php/attachment.pdf?url=https%3A%2F%2Flivrjeun.bibli.fr%2Fdoc_num.php%3Fexplnum_id%3D57|aldizkaria=Les Matinées du CBB|zenbakia=2011ko azaroa|sartze-data=2024-12-11}}</ref> 1971n, François Ruy-Vidal editoreak liburua formatu handian kaleratu zuen 'Les livres d'Harlin' argitaletxean, eta gero 'Livre de poche' eta 'Folio Junior' argitaletxeetan sakelako formatuan.<ref>{{erreferentzia|urtea=2013|izenburua=Les livres d’Harlin Quist et François Ruy-Vidal. Catalogue bibliographique (1964-2003)|argitaletxea=Chez les libraires associés / Librairie Michèle Noret|orrialdea=39|hizkuntza=fr|data=2013|sartze-data=2024-12-11}}</ref> Heldek [[Haur eta gazte literatura|haur eta gazte literaturari]] buruzko bi liburu teoriko argitaratu zituen, ''L'Imaginaire au pouvoir'', (Les éditions ouvrières, 1977)<ref>{{Erreferentzia|izena=Jacqueline|abizena=Held|izenburua=L'Imaginaire au pouvoir : les enfants et la littérature fantastique|argitaletxea=Éditions ouvrières|hizkuntza=fr|data=1977|url=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb34704047r|sartze-data=2024-12-11|serie=Collection Enfance heureuse}}</ref> eta ''L'Enfant, le livre et l'écrivain'' (Éd. du Scarabée, 1984).<ref>{{Erreferentzia|izena=Jacqueline|abizena=Held|izenburua=L'Enfant, le livre et l'écrivain|argitaletxea=Éd. du Scarabée|hizkuntza=fr|data=1984|url=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb34777094f|isbn=978-2-7145-0073-1|sartze-data=2024-12-11|serie=Pédagogies nouvelles}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Louis|abizena=Baize|izenburua=L'enfant, le livre et l'écrivain|hizkuntza=fr|data=1985-01-01|url=https://bbf.enssib.fr/consulter/bbf-1985-03-0334-007|aldizkaria=bbf.enssib.fr|sartze-data=2024-12-11}}</ref> Haurrentzako liburu ugari eta poema bildumak ere argitaratu ditu, bakarrik edo [[Claude Held]] senarrarekin.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jacques|abizena=Girault|izenburua=HELD Claude, Eugène, Jacques|argitaletxea=Maitron/Editions de l'Atelier|hizkuntza=fr|data=2021-07-07|url=https://maitron.fr/spip.php?article88086|sartze-data=2024-12-11|encyclopedia=Le Maitron}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Jacqueline et Claude HELD|argitaletxea=Le groupe Arts et CréAtions - Coop'ICEM|hizkuntza=fr|url=https://www.icem-pedagogie-freinet.org/sites/default/files/creations_19_09_held.pdf|aldizkaria=CréAtions|sartze-data=2024-12-11}}</ref> Bere lan batzuk zenbait hizkuntzatara itzuli izan dira eta Alemanian, Argentinan, Brasilen, Estatu Batuetan, Espainian, Herbehereetan, Greziara, Italian, Japonian, Portugalen, Suedian eta Txekoslovakian argitaratu.<ref>{{erreferentzia|urtea=1992|izenburua=Jacqueline Held: la part des mots|orrialdea=11. or|hizkuntza=fr|url=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb43921942h|aldizkaria=Griffon|zenbakia=125/126 1992ko urtarrila eta otsaila}}</ref> == Obrak == * ''Patatou l'hippopotame'', ilustrazioak: [[Philippe Thomas]], Collection du Carrousel n°44, Dupuis, 1970. * ''Jil et Jacinthe au jardin'', ilustrazioak: [[Anne-Marie Constant]], Dessain et Tolra, 1970. * ''Jil et Jacinthe à la ferme'', ilustrazioak: [[Anne-Marie Constant]], Dessain et Tolra, 1970. * ''Le Chat de Simulombula'', ilustrazioak: [[Nicole Claveloux]], [[Bernard Bonhomme]] eta [[Maurice Garnier]], Harlin Quist, 1971. * ''Les Piquants d'Arsinoë'', ilustrazioak: [[Philippe Lorin]], Magnard, 1971. * ''Les sabots de Frise-Moustache'', ilustrazioak: [[Ruth Guinard]], OSL, 1971. * ''La tortue pattue, trapue, ventrue, barbue'', ilustrazioak: [[Philippe Joudiou]], Dessain et Tolra, 1971. * ''Jil et Jacinthe au zoo'', ilustrazioak: [[Anne-Marie Constant]], Dessain et Tolra, 1972. * ''Jil et Jacinthe au cirque'', ilustrazioak: [[Anne-Marie Constant]], Dessain et Tolra, 1972. * ''Jil et Jacinthe à la mer'', ilustrazioak: [[Anne-Marie Constant]], Dessain et Tolra, 1972. * ''Le lion de Bouddha'', ilustrazioak: [[Dominique Buzias]], L’école des loisirs, 1973. * ''Arsinoë et monsieur Printemps'', ilustrazioak: [[Sophie Mathey]], Magnard, 1973. * ''La Part du vent'', Duculot Travelling, 1974. * ''Le navire d'Ika'', ilustrazioak: [[Jean Garonnaire]], Éditions la Farandole, 1974. * ''Les enfants d'Aldébaran'', Éditions La Farandole, 1975. * ''La Tortue, le hamster, le chat, la lune et la télévision'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Éditions la Farandole, 1975. * ''Objet volant non identifié'', ilustrazioak: [[Sophie Mathey]], Éditions la Farandole, 1975. * ''Petipaton le garçon-poisson'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Flammarion, 1975. * ''Teddy douce-oreille'', ilustrazioak: [[Monique Michel Dansac]], Magnard, 1976. * ''Dikidi et la sagesse : antifables'', ilustrazioak: Yvette Pitaud, Robert Constantin, Gérard Hauducoeur, Claude Lapointe, et al, éd. J.-P. Delarge, 1976. * ''Mais où est donc Arsinoë ?'', ilustrazioak: [[André Vial]], Magnard, 1976. * ''Les Inventions extraordinaires de Motimo et Batiba'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Éditions de l’Amitié, 1977.[[Fitxategi:Jacqueline_Held_traductions.jpg|ezkerrera|thumb| Jacqueline eta Claude Helden lan itzulien hautaketa.]] * ''La voiture baobab'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Duculot, 1977. * ''L’imaginaire au pouvoir'', Les éditions ouvrières, 1977. * ''Le Journal de Manou'', Bibliothèque de l'amitié, 1977. * ''Dragons de papier'', L’école des loisirs, 1978. * ''Les nouveaux exploits de Motimo et Batiba'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Éditions de l’Amitié, 1978. * ''Une girafe à l'école'', ilustrazioak: Pef, éditions la farandole, 1979. * ''Un par un vont les Indiens'', ilustrazioak: [[Jacques Lerouge]], Éditions de l'Amitié, 1979. * ''La voiture sauvage'', ilustrazioak: [[Michel Charrier]], Bordas, 1981. * ''Petit Guillaume de Sologne - Conte de Sologne'', ilustrazioak: [[Daniel Henon]], La Farandole, 1981. * ''Hans le-trop-bavard - conte d’Alsace'', ilustrazioak: [[Françoise Boudignon]], La Farandole, 1981. * ''Le Secret de Polichinelle et autres contes'', ilustrazioak: [[Anne Leduc]], Édition G.P., 1982. * ''Parole de crocodile'', Magnard, 1983. * ''Contes de terre et de lune'', ilustrazioak: [[Maurice Garnier]], L’école des loisirs, 1983. * ''L'Enfant, le livre et l'écrivain'', Éditions du Scarabée, 1984. * ''Tania et le drôle de bestiau'', ilustrazioak: [[Colette Cotte]], Magnard, 1984. * ''Connaître et choisir les livres pour enfants'', Hachette, 1985. * ''Drôle de loup'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1986. * ''Croktou père Noël'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1987. * ''Piège sur Orlanda'', Milan, 1987. * ''Histoires à se raconter'', L’école des loisirs, 1987. * ''Guide des livres pour enfants et adolescents'', Hachette, 1987. * ''Il était une fois les couleurs du monde…'', Jacqueline Heldek bildutako poemak, ilustrazioak: [[Christine Thouzeau]], La Farandole, 1988. * ''Croktou à la mer'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1988. * ''L’école en fête'', ilustrazioak: [[Serge Ceccarelli]], Rouge & Or, 1988. * ''Croktou musicien'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1989. * ''ABC des tout petits'', ilustrazioak: [[Pierre Hézard]] eta [[Catherine Fichaux]], Larousse, 1989. * ''Elodie et Nicolas à la campagne'', ilustrazioak: [[Serge Ceccarelli]], Rouge & Or, 1989. * ''Croktou et les fantômes'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1989. * ''Croktou aux sports d’hiver'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1989. * ''Le carnaval de Croktou'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1989. * ''Croktou et le crayon magique'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1990. * ''Croktou comédien'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1990. * ''Croktou est malade'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1990. * ''Croktou découvre l’Europe'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1990. * ''Croktou danger public'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1991. * ''Cartographie : pays-sage comme une image'', Folle avoine, 1992. * ''Les Caprices de Mirobolis'', Rageot, 1994. * ''Ton chat t’écoute'', ilustrazioak: [[Luce Guilbaud]], Le Dé bleu, 1994. * ''Un, deux, trois… Pays !'', azalaren ilustrazioa: Jacqueline Held, Lo Païs, 1995. * ''Lieux dits et non dits'', Encres vives, 1997 * ''Bleu / blues'', L'Atelier de la Dolve, 1998[[Fitxategi:BTJ_164_Jacqueline_Held.jpg|thumb| BTJ n*164. Jacqueline Heldi eskainitako dosierra (1978ko azaroa). Haurrek eginiko elkarrizketa eta haurrei zuzendua.]] * ''Fragilité des fleurs'', L'Atelier de la Dolve, 1998 * ''Couleur jardin'', Le dé bleu, 1999 * ''Roc inébranlable et Roseau fragile'', ilustrazioak: [[Thomas De Coster]], Albin Michel, 1999. * ''Histoire qui coule de source'', ilustrazioak: [[Capucine Mazille]], L’atelier du poisson soluble, 1999. * ''Pourquoi courir ?'', L’épi de seigle, 2000. * ''Zig Zag Pirouette'', ilustrazioak: [[Derez A. Derez]], Solos, 2000. * ''Le Mangeur de mots'', La Renarde rouge, 2002. * ''Ce que disent les grandes personnes'', Tarabuste, 2002. * ''Mystère en Grande Potagie'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Grasset, 2004. * ''Mots sauvages pour les sans voix'', Gros Textes, 2004. * ''Le jouet du Père Noël'', ilustrazioak: [[Nelly Charbonneaux]], Éditions du Rocher, 2005. * ''Mots sauvages d’un temps sauvage'', Gros Textes, 2005. * ''Petit éloge de la lumière'', Gros Textes, 2007. * ''Fables à lire et à pâlir'', Pluie d’étoiles Éditions, 2007. * ''Chantebêtes'', éditions du Jasmin, 2008. * ''Le Chant des invisibles'', Corps Puce, 2009. * ''Un grand militaire sur une pomme de terre'', ilustrazioak: [[Matt Mahlen]], Gros Textes, 2014. * ''Des mots de soleil'', ilustrazioak: [[Jean-Marie Pieron]], Couleurs livres, 2015. * ''J’ai besoin des voix humaines'', Gros Textes, 2017. * ''Pour attraper le printemps'', ilustrazioak: [[Yves Barré]], Gros Textes, 2019. === Claude Heldekin elkarlanean === [[Fitxategi:Jacqueline_et_Claude_Held_1997.jpg|ezkerrera|thumb| Jacqueline eta Claude Held, [[Montrichard|Montrichard-en]] liburuak sinatzen. (1997)]] * ''Poiravechiche'', ilustrazioak: [[Tina Mercié]], [[Éditions Grasset|Grasset]] jeunesse, 1973, 2023ko berrargitalpena. * ''Hamster Rame'', ilustrazioak: Yvan Pommaux, L’école des loisirs, 1974. * ''Le chat qui n’était pas botté'', ilustrazioak: [[Pierre Bataillard]], OSL, 1975. * ''Lune vole'', ilustrazioak: Yvan Pommaux, L’école des loisirs, 1976. * ''Hugo et l’homme qui volait les couleurs'', jatorrizko testua eta ilustrazioak: Tony Ross, Jacqueline eta Claude Held-en frantsesezko testua, Duculot, 1977. * ''Le crocodile aspirateur'', ilustrazioak: [[Françoise Purrey]], Magnard, 1977. * ''Mounette et petit J quittent la ville'', jatorrizko testua: [[Fay Maschler]] eta ilustrazioak: Sylvie Selig, Jacqueline et Claude Helden frantsesezko testua, Duculot, 1977. * ''Hugo et la chaussette magique'', jatorrizko testua eta ilustrazioak: Tony Ross, frantsesezko testua: Jacqueline eta Claude Held, Duculot, 1978. * ''Mounette et petit J font les courses'', jatorrizko testua: [[Fay Maschler]], ilustrazioak: Sylvie Selig, frantsesezko testua: Jacqueline eta Claude Held, Duculot, 1978. * ''Le Pêcheur de soleil'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Dessain et Tolra, 1978. * ''Les voyages interplanétaires de grand-père Colo conte'', ilustrazioak: [[Willi Glasauer]], L'École des loisirs, 1978. * ''Expédition imprévue sur la planète Erâs'', ilustrazioak: [[Sophie Mathey]], Bordas, 1978. * ''Mounette et petit J ont un bébé'', jatorrizko testua: [[Fay Maschler]] ilustrazioak: Sylvie Selig, frantsesezko testua: Jacqueline eta Claude Held, Duculot, 1979. * ''Tatous, matous, caribous'', Magnard, 1979. * ''L’autre de Starros'', Magnard, 1979. * ''Vous avez dit bizarre'', Éditions de l'amitié-G. T. Rageot, Bibliothèque de l'amitié bilduma, 1979. * ''Le dragon Baryton et la petite Sylvie trop sérieuse'', ilustrazioak: [[Claire Nadaud]], Magnard, 1980. * ''Trois enfants dans les étoiles'', ilustrazioak: [[André Verret]], Seghers, 1980. * ''La fausse table chinoise '', ilustrazioak: [[Barbara de Brunhoff]], [[Éditions Universitaires, Jean-Pierre Delarge]], 1981. * ''Il est une île'', Magnard, 1982. * ''Tatous, matous, caribous'', Magnard, 1982. * ''Le mouton nuage'', Magnard, 1982. * ''Il était une fois demain'', La Farandole, 1983. * ''15 voyages vers le temps des planètes'', Magnard, 1984. * ''Rêves de peintres, rêves de poètes'', L'École des loisirs, 1985. * ''Cache-cache et devinettes'', Magnard, 1985. * ''16 histoires pour rire ensemble'', Magnard, 1985. * ''18 histoires succulentes'', Magnard, 1985. * ''Le fantôme du vicomte'', Bordas, 1985. * ''Tatiana prend l’autobus'', Magnard, 1985. * ''L’escargot sot'', Magnard, 1985. * ''Eve, le brontosaure et le diplodocus'', Magnard, 1986. * ''Des pucerons et des hommes'', Syros, 1986. * ''Drôle de dictionnaire'', avec [[Frederic Joos]], [[Milan]], 1986. * ''La Poudre des 7 planètes'', ilustrazioak: Jacqueline Duhême, Hachette, 1990. * ''Lieux de passages, lieux de rêves'', L'École des loisirs, 1991. * ''Renga : jeu pour une enfance'', [[Olo gaizto|Folle avoine]], 1992. * ''L'Inconnu des Herbes-Rouges'', Bordas, 1993. * ''Ombres et lumières'', L'École des loisirs, 1994. * ''Sept Chants pour une Semaine'', [[L’épi de seigle]], 1995. * ''De Rome aux Abruzzes'', Encres Vives, 1995. * ''Papat le mille-pattes'', [[Hachette Livre|Hachette]], 1996. * ''La voix, le courant, l’estuaire'', Wigwam, 1996. * ''Un ridicule éléphant'', collageak: Jacqueline Held, [[L’épi de seigle]], 1998. * ''Parole de clown'', ilustrazioak: [[Michel Boucher]], Lo Païs, 1999. * ''Les papillons s’éparpillent'', Pluie d’étoiles Éditions, 1999. * ''Chat botté, Chaperon rouge et compagnie'', ilustrazioak: Boiry, Lo Païs, 2002. * ''Bestiaire énigmatique'', ilustrazioak: [[Jean-Marc Costantino]], [[Éditions Tipaza]], 2003. * ''Voyage en Préhistoire'', Pluie d’étoiles Éditions, 2004. * ''C’est quoi un poème ?'', [[Éditions Corps Puce]], 2006. * ''Chou radis pois et quoi ?'', ilustrazioak: Jacqueline Held, [[Tarabuste Éditeur]], 2008. * ''L’eau, la terre'', [[Monotipo|monotipoak]]:[[André Besse]], Éditions Jacques Brémond, 2008. * ''Paroles d’Adam et Ève'', azalaren ilustrazioa: [[Jeanne Held]], [[Gros Textes]], 2009. === Talde-lanean === * ''Il était une fois les mots'', Yves Pinguilly-k bildutako poemak, [[éditions de la Farandole]], 1981. * ''Le Jardin Secret des Poètes'', Les Éditions Ouvrières - merkatutik kanpoko lanak - 1984. * ''Drôles de drames'', Jacqueline Heldek aukeratutako kontakizun laburrak, Le livre de Poche Club, 1988. * ''Les poètes et le clown'', Motus, 1993. * ''Tous les souvenirs sont des poèmes'', XIIe printemps de Durcet, [[Chanson Poésie Orne]], 1997. * ''La cour couleurs'', ilustrazioak: Zaü, Rue du Monde, 1997. * ''Les animaux et leurs poètes'', Jean-Hugues Malineau-k bildutako poemak, ilustrazioak: Kitty Crowther, Albin Michel, 1998. * ''Le tireur de langue'', Jean-Marie Henryk bildutako poemak, [[Roland Roure|Roland Roure-ren]] eskulturekin ilustraturik, Rue du Monde, 2000. * ''Le fabuleux fablier'', Jean-Marie Henry-k bildutako, alegiak, ilustrazioak: Régis Lejonc, Rue du Monde, 2001. * ''L’alphabet des poètes'', ilustrazioak: Aurélia Grandin, Rue du Monde, 2005. * ''Poèmes à crier dans la rue'', Jean-Marie Henry-k bildutako, alegiak, ilustrazioak: [[Laurent Corvaisier]], Rue du Monde, 2007. * ''Proverbes et dictons farfelus'', Jean-Hugues Malineauk aukeratutako poemak, ilustrazioak: [[Pierre Caillou]], Albin Michel Jeunesse, 2007. * ''Je suis un enfant de partout'', ilustrazioak: [[Judith Gueyfier]], Rue du Monde, 2001. * ''Ça fait rire les poètes !'', Jean-Marie Henryk bildutako poemak, ilustrazioak: Sara, Rue du Monde, 2009. * ''Dis-moi si tu m’aimes'', Rue du Monde, 2010. * ''Affiche ton poème !'', Rue du Monde, 2014. * ''Je rêve le monde, assis sur un vieux crocodile'', [[Alain Serres|Alain Serres-en]] asmaketa, ilustrazioak: Aurélia Fronty, Rue du Monde, 2015. * ''Sous le chapiteau des mots'', [[Alain Serres]] eta Jean-Marie Henryk aukeratutako poemak, ilustrazioak: Vanessa Hié, Rue du Monde, 2016. * ''Arbre(s)'', ilustrazioak: [[Daniel Moreau]], [[Donner à Voir]], 2016. * ''Des poèmes de toutes les couleurs'', Jean-Hugues Malineauk aukeratutako poemak, ilustrazioak: [[Julia Chausson]], Albin Michel Jeunesse, 2016. * ''Voyage autour du monde (en 80 poèmes ?)'', [[Éditions Corps Puce]], 2016. * ''Poèmes de soutien aux réfugiants et réfugiés (les poètes contre ce qui choque)'', [[Éditions Corps Puce]], 2017. * ''Pff ! ça sert à quoi la poésie ?!'', [[Alain Serres]] eta Jean-Marie Henryk aukeratutako poemak, ilustrazioak: [[Laurent Corvaisier]], Rue du Monde, 2018. * ''Mes premières comptines et autres poèmes'', ilustrazioak: Luce Guilbaud, Couleur livres, 2019. * ''Mon coffret à poèmes'', Rue du Monde, 2019. * ''Bienvenue en poésie, 30 poèmes pour ta naissance'', ilustrazioak: Aurélia Fronty, Rue du Monde, 2020. === Egokitzapenak === * ''Le Chat de Simulombula'', [[Evelyne Frémy|Evelyne Frémyk]] egindako ORTF grabazioa, [[Bernard Lavalette]], [[Annie Dubergoin]] eta [[Marie-Jeanne Gardien|Marie-Jeanne Gardien-ekin]], 1971.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Le chat de Simulombula. Morisse, Lucien (1929-1970) adaptateur|argitaletxea=BnF Catalogue général|hizkuntza=fr|data=1971|url=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb408968549|sartze-data=2024-12-11}}</ref> * ''Poiravechiche'', [[Jacques Leny|Jacques Lenyren]] ikuskizuna, Jacqueline eta Claude Helden testua, 1975 .<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Poiravechiche - Spectacle - 1975|argitaletxea=BnF Catalogue Général|hizkuntza=fr|url=https://data.bnf.fr/fr/ark:/12148/cb394775313|aldizkaria=data.bnf.fr|sartze-data=2024-12-11}}</ref> * ''Antifables'' (45 biraketako biniloa), Jacqueline Helden testua, Jacques Cassard-en moldaketa, Le Chant du monde, 1976. * ''Antifables 2 - Conseils aux enfants sages'' (45 biraketako biniloa), Jacqueline Helden testua, Jacques Cassard-en moldaketa, Le Chant du monde, 1976. * ''Le Noël d’Hector le loup'' (45 biraketako biniloa), Jacqueline Helden testua, [[Alain Souchon|Alain Souchon-ek]] kontatua, [[Radio Corporation of America|RCA]], 1976. == Sariak == * 1970: Gazteentzako literaturako ORTF sari nagusia, ''Le chat de Simulombula'' lanagatik<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Troisième grand prix O.R.T.F. de littérature pour la jeunesse|hizkuntza=fr|data=1971-01-01|url=https://bbf.enssib.fr/consulter/bbf-1971-03-0166-008|aldizkaria=bbf.enssib.fr|sartze-data=2024-12-11}}</ref> * 1978: nazioarteko IBBYren «Honor List-ean», Egilea (Frantzia) kategorian, aitortua ''Dikidi et la sagesse'' lanagatik<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hans Christian Andersen Awards. IBBY honour list. 1956-1980|argitaletxea=www.ibby.org|orrialdea=24|hizkuntza=en|url=https://www.ibby.org/fr/subnavigation/archives/flipbook?tx_archive_archivelist%5Baction%5D=show&tx_archive_archivelist%5Bcontroller%5D=Publication&tx_archive_archivelist%5Bpublication%5D=299&cHash=23afea66cc0ac5b4df21e93e41f7ddd6|aldizkaria=|sartze-data=2024-12-11}}</ref> == Erreferentziak == {{Itzulia2|fr|hizkuntza=frantsesezko|Jacqueline Held|2024-06-10|bertsioa=215847049}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://www.bedetheque.com/auteur-20099-BD-.html BD Gest] * [https://www.noosfere.org/livres/auteur.asp?numauteur=-52427 NooSFere] * [https://maitron.fr/spip.php?article88086 LE MAITRON dictionnaire biographique] {{bizialdia|1936ko|bizirik|Held, Jacqueline}} [[Kategoria:Frantziako haur literaturako idazleak]] [[Kategoria:Frantziako emakumeak]] [[Kategoria:Emakume idazleak]] [[Kategoria:Emakume poetak]] 98q6i82qcrdt1rgbm8yg45ewoh0kjk6 9999012 9999008 2024-12-13T21:09:34Z Joseintx 116015 9999012 wikitext text/x-wiki {{Biografia infotaula automatikoa}}{{Lanean|Joseintx}} '''Jacqueline Held''' ([[Poitiers]], [[1936|1936ko]] [[Maiatzaren 27|maiatzaren 27a]]) Frantziako gazte-literaturako idazlea eta poeta da. == Biografia == Jacqueline Held, Bonneau jaiotzez<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Jacques|abizena=Girault|izenburua=HELD Claude, Eugène, Jacques|argitaletxea=Maitron/Editions de l'Atelier|hizkuntza=fr|data=2021-07-07|url=https://maitron.fr/spip.php?article88086|sartze-data=2024-12-11|encyclopedia=Le Maitron}}</ref>, filosofia irakaslea izan zen [[Laon|Laongo]] irakasle eskolan 1960tik 1967ra arte. Horren ondoren, 1980ra arte, haur psikologia eta gazte literaturako irakaslea izan zen [[Orléans|Orleanseko]] irakasle eskolan.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Held, Jacqueline (1936-...)|argitaletxea={BnF Catalogue général|hizkuntza=fr|data=2015/06/19|url=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11907165d|sartze-data=2024-12-11}}</ref> 1970ean, Gazteentzako Literaturako ORTF (Office de radiodiffusion-télévision française) Sari Nagusia irabazi zuen ''Le Chat de Simulombula'' izenburuko bere lehen eleberriagatik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Troisième grand prix O.R.T.F. de littérature pour la jeunesse|hizkuntza=fr|data=1971-01-01|url=https://bbf.enssib.fr/consulter/bbf-1971-03-0166-008|aldizkaria=bbf.enssib.fr|sartze-data=2024-12-11}}</ref><ref>{{erreferentzia|urtea=2011|izenburua=Les éditeurs Harlin Quist et Ruy-Vidal|argitaletxea=Bibliothèque municipale de Nantes|orrialdea=10|hizkuntza=fr|url=https://archive.wikiwix.com/cache/display2.php/attachment.pdf?url=https%3A%2F%2Flivrjeun.bibli.fr%2Fdoc_num.php%3Fexplnum_id%3D57|aldizkaria=Les Matinées du CBB|zenbakia=2011ko azaroa|sartze-data=2024-12-11}}</ref> 1971n, François Ruy-Vidal editoreak liburua formatu handian kaleratu zuen 'Les livres d'Harlin' argitaletxean, eta gero 'Livre de poche' eta 'Folio Junior' argitaletxeetan sakelako formatuan.<ref>{{erreferentzia|urtea=2013|izenburua=Les livres d’Harlin Quist et François Ruy-Vidal. Catalogue bibliographique (1964-2003)|argitaletxea=Chez les libraires associés / Librairie Michèle Noret|orrialdea=39|hizkuntza=fr|data=2013|sartze-data=2024-12-11}}</ref> Heldek [[Haur eta gazte literatura|haur eta gazte literaturari]] buruzko bi liburu teoriko argitaratu zituen, ''L'Imaginaire au pouvoir'', (Les éditions ouvrières, 1977)<ref>{{Erreferentzia|izena=Jacqueline|abizena=Held|izenburua=L'Imaginaire au pouvoir : les enfants et la littérature fantastique|argitaletxea=Éditions ouvrières|hizkuntza=fr|data=1977|url=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb34704047r|sartze-data=2024-12-11|serie=Collection Enfance heureuse}}</ref> eta ''L'Enfant, le livre et l'écrivain'' (Éd. du Scarabée, 1984).<ref>{{Erreferentzia|izena=Jacqueline|abizena=Held|izenburua=L'Enfant, le livre et l'écrivain|argitaletxea=Éd. du Scarabée|hizkuntza=fr|data=1984|url=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb34777094f|isbn=978-2-7145-0073-1|sartze-data=2024-12-11|serie=Pédagogies nouvelles}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Louis|abizena=Baize|izenburua=L'enfant, le livre et l'écrivain|hizkuntza=fr|data=1985-01-01|url=https://bbf.enssib.fr/consulter/bbf-1985-03-0334-007|aldizkaria=bbf.enssib.fr|sartze-data=2024-12-11}}</ref> Haurrentzako liburu ugari eta poema bildumak ere argitaratu ditu, bakarrik edo [[Claude Held]] senarrarekin.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jacques|abizena=Girault|izenburua=HELD Claude, Eugène, Jacques|argitaletxea=Maitron/Editions de l'Atelier|hizkuntza=fr|data=2021-07-07|url=https://maitron.fr/spip.php?article88086|sartze-data=2024-12-11|encyclopedia=Le Maitron}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Jacqueline et Claude HELD|argitaletxea=Le groupe Arts et CréAtions - Coop'ICEM|hizkuntza=fr|url=https://www.icem-pedagogie-freinet.org/sites/default/files/creations_19_09_held.pdf|aldizkaria=CréAtions|sartze-data=2024-12-11}}</ref> Bere lan batzuk zenbait hizkuntzatara itzuli izan dira eta Alemanian, Argentinan, Brasilen, Estatu Batuetan, Espainian, Herbehereetan, Greziara, Italian, Japonian, Portugalen, Suedian eta Txekoslovakian argitaratu.<ref>{{erreferentzia|urtea=1992|izenburua=Jacqueline Held: la part des mots|orrialdea=11. or|hizkuntza=fr|url=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb43921942h|aldizkaria=Griffon|zenbakia=125/126 1992ko urtarrila eta otsaila}}</ref> == Obrak == * ''Patatou l'hippopotame'', ilustrazioak: [[Philippe Thomas]], Collection du Carrousel n°44, Dupuis, 1970. * ''Jil et Jacinthe au jardin'', ilustrazioak: [[Anne-Marie Constant]], Dessain et Tolra, 1970. * ''Jil et Jacinthe à la ferme'', ilustrazioak: [[Anne-Marie Constant]], Dessain et Tolra, 1970. * ''Le Chat de Simulombula'', ilustrazioak: [[Nicole Claveloux]], [[Bernard Bonhomme]] eta [[Maurice Garnier]], Harlin Quist, 1971. * ''Les Piquants d'Arsinoë'', ilustrazioak: [[Philippe Lorin]], Magnard, 1971. * ''Les sabots de Frise-Moustache'', ilustrazioak: [[Ruth Guinard]], OSL, 1971. * ''La tortue pattue, trapue, ventrue, barbue'', ilustrazioak: [[Philippe Joudiou]], Dessain et Tolra, 1971. * ''Jil et Jacinthe au zoo'', ilustrazioak: [[Anne-Marie Constant]], Dessain et Tolra, 1972. * ''Jil et Jacinthe au cirque'', ilustrazioak: [[Anne-Marie Constant]], Dessain et Tolra, 1972. * ''Jil et Jacinthe à la mer'', ilustrazioak: [[Anne-Marie Constant]], Dessain et Tolra, 1972. * ''Le lion de Bouddha'', ilustrazioak: [[Dominique Buzias]], L’école des loisirs, 1973. * ''Arsinoë et monsieur Printemps'', ilustrazioak: [[Sophie Mathey]], Magnard, 1973. * ''La Part du vent'', Duculot Travelling, 1974. * ''Le navire d'Ika'', ilustrazioak: [[Jean Garonnaire]], Éditions la Farandole, 1974. * ''Les enfants d'Aldébaran'', Éditions La Farandole, 1975. * ''La Tortue, le hamster, le chat, la lune et la télévision'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Éditions la Farandole, 1975. * ''Objet volant non identifié'', ilustrazioak: [[Sophie Mathey]], Éditions la Farandole, 1975. * ''Petipaton le garçon-poisson'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Flammarion, 1975. * ''Teddy douce-oreille'', ilustrazioak: [[Monique Michel Dansac]], Magnard, 1976. * ''Dikidi et la sagesse : antifables'', ilustrazioak: Yvette Pitaud, Robert Constantin, Gérard Hauducoeur, Claude Lapointe, et al, éd. J.-P. Delarge, 1976. * ''Mais où est donc Arsinoë ?'', ilustrazioak: [[André Vial]], Magnard, 1976. * ''Les Inventions extraordinaires de Motimo et Batiba'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Éditions de l’Amitié, 1977.[[Fitxategi:Jacqueline_Held_traductions.jpg|ezkerrera|thumb| Jacqueline eta Claude Helden lan itzulien hautaketa.]] * ''La voiture baobab'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Duculot, 1977. * ''L’imaginaire au pouvoir'', Les éditions ouvrières, 1977. * ''Le Journal de Manou'', Bibliothèque de l'amitié, 1977. * ''Dragons de papier'', L’école des loisirs, 1978. * ''Les nouveaux exploits de Motimo et Batiba'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Éditions de l’Amitié, 1978. * ''Une girafe à l'école'', ilustrazioak: Pef, éditions la farandole, 1979. * ''Un par un vont les Indiens'', ilustrazioak: [[Jacques Lerouge]], Éditions de l'Amitié, 1979. * ''La voiture sauvage'', ilustrazioak: [[Michel Charrier]], Bordas, 1981. * ''Petit Guillaume de Sologne - Conte de Sologne'', ilustrazioak: [[Daniel Henon]], La Farandole, 1981. * ''Hans le-trop-bavard - conte d’Alsace'', ilustrazioak: [[Françoise Boudignon]], La Farandole, 1981. * ''Le Secret de Polichinelle et autres contes'', ilustrazioak: [[Anne Leduc]], Édition G.P., 1982. * ''Parole de crocodile'', Magnard, 1983. * ''Contes de terre et de lune'', ilustrazioak: [[Maurice Garnier]], L’école des loisirs, 1983. * ''L'Enfant, le livre et l'écrivain'', Éditions du Scarabée, 1984. * ''Tania et le drôle de bestiau'', ilustrazioak: [[Colette Cotte]], Magnard, 1984. * ''Connaître et choisir les livres pour enfants'', Hachette, 1985. * ''Drôle de loup'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1986. * ''Croktou père Noël'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1987. * ''Piège sur Orlanda'', Milan, 1987. * ''Histoires à se raconter'', L’école des loisirs, 1987. * ''Guide des livres pour enfants et adolescents'', Hachette, 1987. * ''Il était une fois les couleurs du monde…'', Jacqueline Heldek bildutako poemak, ilustrazioak: [[Christine Thouzeau]], La Farandole, 1988. * ''Croktou à la mer'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1988. * ''L’école en fête'', ilustrazioak: [[Serge Ceccarelli]], Rouge & Or, 1988. * ''Croktou musicien'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1989. * ''ABC des tout petits'', ilustrazioak: [[Pierre Hézard]] eta [[Catherine Fichaux]], Larousse, 1989. * ''Elodie et Nicolas à la campagne'', ilustrazioak: [[Serge Ceccarelli]], Rouge & Or, 1989. * ''Croktou et les fantômes'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1989. * ''Croktou aux sports d’hiver'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1989. * ''Le carnaval de Croktou'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1989. * ''Croktou et le crayon magique'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1990. * ''Croktou comédien'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1990. * ''Croktou est malade'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1990. * ''Croktou découvre l’Europe'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1990. * ''Croktou danger public'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1991. * ''Cartographie : pays-sage comme une image'', Folle avoine, 1992. * ''Les Caprices de Mirobolis'', Rageot, 1994. * ''Ton chat t’écoute'', ilustrazioak: [[Luce Guilbaud]], Le Dé bleu, 1994. * ''Un, deux, trois… Pays !'', azalaren ilustrazioa: Jacqueline Held, Lo Païs, 1995. * ''Lieux dits et non dits'', Encres vives, 1997 * ''Bleu / blues'', L'Atelier de la Dolve, 1998[[Fitxategi:BTJ_164_Jacqueline_Held.jpg|thumb| BTJ n*164. Jacqueline Heldi eskainitako dosierra (1978ko azaroa). Haurrek eginiko elkarrizketa eta haurrei zuzendua.]] * ''Fragilité des fleurs'', L'Atelier de la Dolve, 1998 * ''Couleur jardin'', Le dé bleu, 1999 * ''Roc inébranlable et Roseau fragile'', ilustrazioak: [[Thomas De Coster]], Albin Michel, 1999. * ''Histoire qui coule de source'', ilustrazioak: [[Capucine Mazille]], L’atelier du poisson soluble, 1999. * ''Pourquoi courir ?'', L’épi de seigle, 2000. * ''Zig Zag Pirouette'', ilustrazioak: [[Derez A. Derez]], Solos, 2000. * ''Le Mangeur de mots'', La Renarde rouge, 2002. * ''Ce que disent les grandes personnes'', Tarabuste, 2002. * ''Mystère en Grande Potagie'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Grasset, 2004. * ''Mots sauvages pour les sans voix'', Gros Textes, 2004. * ''Le jouet du Père Noël'', ilustrazioak: [[Nelly Charbonneaux]], Éditions du Rocher, 2005. * ''Mots sauvages d’un temps sauvage'', Gros Textes, 2005. * ''Petit éloge de la lumière'', Gros Textes, 2007. * ''Fables à lire et à pâlir'', Pluie d’étoiles Éditions, 2007. * ''Chantebêtes'', éditions du Jasmin, 2008. * ''Le Chant des invisibles'', Corps Puce, 2009. * ''Un grand militaire sur une pomme de terre'', ilustrazioak: [[Matt Mahlen]], Gros Textes, 2014. * ''Des mots de soleil'', ilustrazioak: [[Jean-Marie Pieron]], Couleurs livres, 2015. * ''J’ai besoin des voix humaines'', Gros Textes, 2017. * ''Pour attraper le printemps'', ilustrazioak: [[Yves Barré]], Gros Textes, 2019. === Claude Heldekin elkarlanean === [[Fitxategi:Jacqueline_et_Claude_Held_1997.jpg|ezkerrera|thumb| Jacqueline eta Claude Held, [[Montrichard|Montrichard-en]] liburuak sinatzen. (1997)]] * ''Poiravechiche'', ilustrazioak: [[Tina Mercié]], [[Éditions Grasset|Grasset]] jeunesse, 1973, 2023ko berrargitalpena. * ''Hamster Rame'', ilustrazioak: Yvan Pommaux, L’école des loisirs, 1974. * ''Le chat qui n’était pas botté'', ilustrazioak: [[Pierre Bataillard]], OSL, 1975. * ''Lune vole'', ilustrazioak: Yvan Pommaux, L’école des loisirs, 1976. * ''Hugo et l’homme qui volait les couleurs'', jatorrizko testua eta ilustrazioak: Tony Ross, Jacqueline eta Claude Held-en frantsesezko testua, Duculot, 1977. * ''Le crocodile aspirateur'', ilustrazioak: [[Françoise Purrey]], Magnard, 1977. * ''Mounette et petit J quittent la ville'', jatorrizko testua: [[Fay Maschler]] eta ilustrazioak: Sylvie Selig, Jacqueline et Claude Helden frantsesezko testua, Duculot, 1977. * ''Hugo et la chaussette magique'', jatorrizko testua eta ilustrazioak: Tony Ross, frantsesezko testua: Jacqueline eta Claude Held, Duculot, 1978. * ''Mounette et petit J font les courses'', jatorrizko testua: [[Fay Maschler]], ilustrazioak: Sylvie Selig, frantsesezko testua: Jacqueline eta Claude Held, Duculot, 1978. * ''Le Pêcheur de soleil'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Dessain et Tolra, 1978. * ''Les voyages interplanétaires de grand-père Colo conte'', ilustrazioak: [[Willi Glasauer]], L'École des loisirs, 1978. * ''Expédition imprévue sur la planète Erâs'', ilustrazioak: [[Sophie Mathey]], Bordas, 1978. * ''Mounette et petit J ont un bébé'', jatorrizko testua: [[Fay Maschler]] ilustrazioak: Sylvie Selig, frantsesezko testua: Jacqueline eta Claude Held, Duculot, 1979. * ''Tatous, matous, caribous'', Magnard, 1979. * ''L’autre de Starros'', Magnard, 1979. * ''Vous avez dit bizarre'', Éditions de l'amitié-G. T. Rageot, Bibliothèque de l'amitié bilduma, 1979. * ''Le dragon Baryton et la petite Sylvie trop sérieuse'', ilustrazioak: [[Claire Nadaud]], Magnard, 1980. * ''Trois enfants dans les étoiles'', ilustrazioak: [[André Verret]], Seghers, 1980. * ''La fausse table chinoise '', ilustrazioak: [[Barbara de Brunhoff]], [[Éditions Universitaires, Jean-Pierre Delarge]], 1981. * ''Il est une île'', Magnard, 1982. * ''Tatous, matous, caribous'', Magnard, 1982. * ''Le mouton nuage'', Magnard, 1982. * ''Il était une fois demain'', La Farandole, 1983. * ''15 voyages vers le temps des planètes'', Magnard, 1984. * ''Rêves de peintres, rêves de poètes'', L'École des loisirs, 1985. * ''Cache-cache et devinettes'', Magnard, 1985. * ''16 histoires pour rire ensemble'', Magnard, 1985. * ''18 histoires succulentes'', Magnard, 1985. * ''Le fantôme du vicomte'', Bordas, 1985. * ''Tatiana prend l’autobus'', Magnard, 1985. * ''L’escargot sot'', Magnard, 1985. * ''Eve, le brontosaure et le diplodocus'', Magnard, 1986. * ''Des pucerons et des hommes'', Syros, 1986. * ''Drôle de dictionnaire'', avec [[Frederic Joos]], [[Milan]], 1986. * ''La Poudre des 7 planètes'', ilustrazioak: Jacqueline Duhême, Hachette, 1990. * ''Lieux de passages, lieux de rêves'', L'École des loisirs, 1991. * ''Renga : jeu pour une enfance'', [[Olo gaizto|Folle avoine]], 1992. * ''L'Inconnu des Herbes-Rouges'', Bordas, 1993. * ''Ombres et lumières'', L'École des loisirs, 1994. * ''Sept Chants pour une Semaine'', [[L’épi de seigle]], 1995. * ''De Rome aux Abruzzes'', Encres Vives, 1995. * ''Papat le mille-pattes'', [[Hachette Livre|Hachette]], 1996. * ''La voix, le courant, l’estuaire'', Wigwam, 1996. * ''Un ridicule éléphant'', collageak: Jacqueline Held, [[L’épi de seigle]], 1998. * ''Parole de clown'', ilustrazioak: [[Michel Boucher]], Lo Païs, 1999. * ''Les papillons s’éparpillent'', Pluie d’étoiles Éditions, 1999. * ''Chat botté, Chaperon rouge et compagnie'', ilustrazioak: Boiry, Lo Païs, 2002. * ''Bestiaire énigmatique'', ilustrazioak: [[Jean-Marc Costantino]], [[Éditions Tipaza]], 2003. * ''Voyage en Préhistoire'', Pluie d’étoiles Éditions, 2004. * ''C’est quoi un poème ?'', [[Éditions Corps Puce]], 2006. * ''Chou radis pois et quoi ?'', ilustrazioak: Jacqueline Held, [[Tarabuste Éditeur]], 2008. * ''L’eau, la terre'', [[Monotipo|monotipoak]]:[[André Besse]], Éditions Jacques Brémond, 2008. * ''Paroles d’Adam et Ève'', azalaren ilustrazioa: [[Jeanne Held]], [[Gros Textes]], 2009. === Talde-lanean === * ''Il était une fois les mots'', Yves Pinguilly-k bildutako poemak, [[éditions de la Farandole]], 1981. * ''Le Jardin Secret des Poètes'', Les Éditions Ouvrières - merkatutik kanpoko lanak - 1984. * ''Drôles de drames'', Jacqueline Heldek aukeratutako kontakizun laburrak, Le livre de Poche Club, 1988. * ''Les poètes et le clown'', Motus, 1993. * ''Tous les souvenirs sont des poèmes'', XIIe printemps de Durcet, [[Chanson Poésie Orne]], 1997. * ''La cour couleurs'', ilustrazioak: Zaü, Rue du Monde, 1997. * ''Les animaux et leurs poètes'', Jean-Hugues Malineau-k bildutako poemak, ilustrazioak: Kitty Crowther, Albin Michel, 1998. * ''Le tireur de langue'', Jean-Marie Henryk bildutako poemak, [[Roland Roure|Roland Roure-ren]] eskulturekin ilustraturik, Rue du Monde, 2000. * ''Le fabuleux fablier'', Jean-Marie Henry-k bildutako, alegiak, ilustrazioak: Régis Lejonc, Rue du Monde, 2001. * ''L’alphabet des poètes'', ilustrazioak: Aurélia Grandin, Rue du Monde, 2005. * ''Poèmes à crier dans la rue'', Jean-Marie Henry-k bildutako, alegiak, ilustrazioak: [[Laurent Corvaisier]], Rue du Monde, 2007. * ''Proverbes et dictons farfelus'', Jean-Hugues Malineauk aukeratutako poemak, ilustrazioak: [[Pierre Caillou]], Albin Michel Jeunesse, 2007. * ''Je suis un enfant de partout'', ilustrazioak: [[Judith Gueyfier]], Rue du Monde, 2001. * ''Ça fait rire les poètes !'', Jean-Marie Henryk bildutako poemak, ilustrazioak: Sara, Rue du Monde, 2009. * ''Dis-moi si tu m’aimes'', Rue du Monde, 2010. * ''Affiche ton poème !'', Rue du Monde, 2014. * ''Je rêve le monde, assis sur un vieux crocodile'', [[Alain Serres|Alain Serres-en]] asmaketa, ilustrazioak: Aurélia Fronty, Rue du Monde, 2015. * ''Sous le chapiteau des mots'', [[Alain Serres]] eta Jean-Marie Henryk aukeratutako poemak, ilustrazioak: Vanessa Hié, Rue du Monde, 2016. * ''Arbre(s)'', ilustrazioak: [[Daniel Moreau]], [[Donner à Voir]], 2016. * ''Des poèmes de toutes les couleurs'', Jean-Hugues Malineauk aukeratutako poemak, ilustrazioak: [[Julia Chausson]], Albin Michel Jeunesse, 2016. * ''Voyage autour du monde (en 80 poèmes ?)'', [[Éditions Corps Puce]], 2016. * ''Poèmes de soutien aux réfugiants et réfugiés (les poètes contre ce qui choque)'', [[Éditions Corps Puce]], 2017. * ''Pff ! ça sert à quoi la poésie ?!'', [[Alain Serres]] eta Jean-Marie Henryk aukeratutako poemak, ilustrazioak: [[Laurent Corvaisier]], Rue du Monde, 2018. * ''Mes premières comptines et autres poèmes'', ilustrazioak: Luce Guilbaud, Couleur livres, 2019. * ''Mon coffret à poèmes'', Rue du Monde, 2019. * ''Bienvenue en poésie, 30 poèmes pour ta naissance'', ilustrazioak: Aurélia Fronty, Rue du Monde, 2020. === Egokitzapenak === * ''Le Chat de Simulombula'', [[Evelyne Frémy|Evelyne Frémyk]] egindako ORTF grabazioa, [[Bernard Lavalette]], [[Annie Dubergoin]] eta [[Marie-Jeanne Gardien|Marie-Jeanne Gardien-ekin]], 1971.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Le chat de Simulombula. Morisse, Lucien (1929-1970) adaptateur|argitaletxea=BnF Catalogue général|hizkuntza=fr|data=1971|url=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb408968549|sartze-data=2024-12-11}}</ref> * ''Poiravechiche'', [[Jacques Leny|Jacques Lenyren]] ikuskizuna, Jacqueline eta Claude Helden testua, 1975 .<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Poiravechiche - Spectacle - 1975|argitaletxea=BnF Catalogue Général|hizkuntza=fr|url=https://data.bnf.fr/fr/ark:/12148/cb394775313|aldizkaria=data.bnf.fr|sartze-data=2024-12-11}}</ref> * ''Antifables'' (45 biraketako biniloa), Jacqueline Helden testua, Jacques Cassard-en moldaketa, Le Chant du monde, 1976. * ''Antifables 2 - Conseils aux enfants sages'' (45 biraketako biniloa), Jacqueline Helden testua, Jacques Cassard-en moldaketa, Le Chant du monde, 1976. * ''Le Noël d’Hector le loup'' (45 biraketako biniloa), Jacqueline Helden testua, [[Alain Souchon|Alain Souchon-ek]] kontatua, [[Radio Corporation of America|RCA]], 1976. == Sariak == * 1970: Gazteentzako literaturako ORTF sari nagusia, ''Le chat de Simulombula'' lanagatik<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Troisième grand prix O.R.T.F. de littérature pour la jeunesse|hizkuntza=fr|data=1971-01-01|url=https://bbf.enssib.fr/consulter/bbf-1971-03-0166-008|aldizkaria=bbf.enssib.fr|sartze-data=2024-12-11}}</ref> * 1978: nazioarteko IBBYren «Honor List-ean», Egilea (Frantzia) kategorian, aitortua ''Dikidi et la sagesse'' lanagatik<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hans Christian Andersen Awards. IBBY honour list. 1956-1980|argitaletxea=www.ibby.org|orrialdea=24|hizkuntza=en|url=https://www.ibby.org/fr/subnavigation/archives/flipbook?tx_archive_archivelist%5Baction%5D=show&tx_archive_archivelist%5Bcontroller%5D=Publication&tx_archive_archivelist%5Bpublication%5D=299&cHash=23afea66cc0ac5b4df21e93e41f7ddd6|aldizkaria=|sartze-data=2024-12-11}}</ref> == Erreferentziak == {{Itzulia2|fr|hizkuntza=frantsesezko|Jacqueline Held|2024-06-10|bertsioa=215847049}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://www.bedetheque.com/auteur-20099-BD-.html BD Gest] * [https://www.noosfere.org/livres/auteur.asp?numauteur=-52427 NooSFere] * [https://maitron.fr/spip.php?article88086 LE MAITRON dictionnaire biographique] {{bizialdia|1936ko|bizirik|Held, Jacqueline}} [[Kategoria:Frantziako haur literaturako idazleak]] [[Kategoria:Frantziako emakumeak]] [[Kategoria:Emakume idazleak]] [[Kategoria:Emakume poetak]] m2zhgeme7dcnkzse2mqy9t8q5p3bqrc 9999013 9999012 2024-12-13T21:10:49Z Joseintx 116015 9999013 wikitext text/x-wiki {{Biografia infotaula automatikoa}}'''Jacqueline Held''' ([[Poitiers]], [[1936|1936ko]] [[Maiatzaren 27|maiatzaren 27a]]) Frantziako gazte-literaturako idazlea eta poeta da. == Biografia == Jacqueline Held, Bonneau jaiotzez<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Jacques|abizena=Girault|izenburua=HELD Claude, Eugène, Jacques|argitaletxea=Maitron/Editions de l'Atelier|hizkuntza=fr|data=2021-07-07|url=https://maitron.fr/spip.php?article88086|sartze-data=2024-12-11|encyclopedia=Le Maitron}}</ref>, filosofia irakaslea izan zen [[Laon|Laongo]] irakasle eskolan 1960tik 1967ra arte. Horren ondoren, 1980ra arte, haur psikologia eta gazte literaturako irakaslea izan zen [[Orléans|Orleanseko]] irakasle eskolan.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Held, Jacqueline (1936-...)|argitaletxea={BnF Catalogue général|hizkuntza=fr|data=2015/06/19|url=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11907165d|sartze-data=2024-12-11}}</ref> 1970ean, Gazteentzako Literaturako ORTF (Office de radiodiffusion-télévision française) Sari Nagusia irabazi zuen ''Le Chat de Simulombula'' izenburuko bere lehen eleberriagatik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Troisième grand prix O.R.T.F. de littérature pour la jeunesse|hizkuntza=fr|data=1971-01-01|url=https://bbf.enssib.fr/consulter/bbf-1971-03-0166-008|aldizkaria=bbf.enssib.fr|sartze-data=2024-12-11}}</ref><ref>{{erreferentzia|urtea=2011|izenburua=Les éditeurs Harlin Quist et Ruy-Vidal|argitaletxea=Bibliothèque municipale de Nantes|orrialdea=10|hizkuntza=fr|url=https://archive.wikiwix.com/cache/display2.php/attachment.pdf?url=https%3A%2F%2Flivrjeun.bibli.fr%2Fdoc_num.php%3Fexplnum_id%3D57|aldizkaria=Les Matinées du CBB|zenbakia=2011ko azaroa|sartze-data=2024-12-11}}</ref> 1971n, François Ruy-Vidal editoreak liburua formatu handian kaleratu zuen 'Les livres d'Harlin' argitaletxean, eta gero 'Livre de poche' eta 'Folio Junior' argitaletxeetan sakelako formatuan.<ref>{{erreferentzia|urtea=2013|izenburua=Les livres d’Harlin Quist et François Ruy-Vidal. Catalogue bibliographique (1964-2003)|argitaletxea=Chez les libraires associés / Librairie Michèle Noret|orrialdea=39|hizkuntza=fr|data=2013|sartze-data=2024-12-11}}</ref> Heldek [[Haur eta gazte literatura|haur eta gazte literaturari]] buruzko bi liburu teoriko argitaratu zituen, ''L'Imaginaire au pouvoir'', (Les éditions ouvrières, 1977)<ref>{{Erreferentzia|izena=Jacqueline|abizena=Held|izenburua=L'Imaginaire au pouvoir : les enfants et la littérature fantastique|argitaletxea=Éditions ouvrières|hizkuntza=fr|data=1977|url=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb34704047r|sartze-data=2024-12-11|serie=Collection Enfance heureuse}}</ref> eta ''L'Enfant, le livre et l'écrivain'' (Éd. du Scarabée, 1984).<ref>{{Erreferentzia|izena=Jacqueline|abizena=Held|izenburua=L'Enfant, le livre et l'écrivain|argitaletxea=Éd. du Scarabée|hizkuntza=fr|data=1984|url=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb34777094f|isbn=978-2-7145-0073-1|sartze-data=2024-12-11|serie=Pédagogies nouvelles}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Louis|abizena=Baize|izenburua=L'enfant, le livre et l'écrivain|hizkuntza=fr|data=1985-01-01|url=https://bbf.enssib.fr/consulter/bbf-1985-03-0334-007|aldizkaria=bbf.enssib.fr|sartze-data=2024-12-11}}</ref> Haurrentzako liburu ugari eta poema bildumak ere argitaratu ditu, bakarrik edo [[Claude Held]] senarrarekin.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jacques|abizena=Girault|izenburua=HELD Claude, Eugène, Jacques|argitaletxea=Maitron/Editions de l'Atelier|hizkuntza=fr|data=2021-07-07|url=https://maitron.fr/spip.php?article88086|sartze-data=2024-12-11|encyclopedia=Le Maitron}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Jacqueline et Claude HELD|argitaletxea=Le groupe Arts et CréAtions - Coop'ICEM|hizkuntza=fr|url=https://www.icem-pedagogie-freinet.org/sites/default/files/creations_19_09_held.pdf|aldizkaria=CréAtions|sartze-data=2024-12-11}}</ref> Bere lan batzuk zenbait hizkuntzatara itzuli izan dira eta Alemanian, Argentinan, Brasilen, Estatu Batuetan, Espainian, Herbehereetan, Greziara, Italian, Japonian, Portugalen, Suedian eta Txekoslovakian argitaratu.<ref>{{erreferentzia|urtea=1992|izenburua=Jacqueline Held: la part des mots|orrialdea=11. or|hizkuntza=fr|url=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb43921942h|aldizkaria=Griffon|zenbakia=125/126 1992ko urtarrila eta otsaila}}</ref> == Obrak == * ''Patatou l'hippopotame'', ilustrazioak: [[Philippe Thomas]], Collection du Carrousel n°44, Dupuis, 1970. * ''Jil et Jacinthe au jardin'', ilustrazioak: [[Anne-Marie Constant]], Dessain et Tolra, 1970. * ''Jil et Jacinthe à la ferme'', ilustrazioak: [[Anne-Marie Constant]], Dessain et Tolra, 1970. * ''Le Chat de Simulombula'', ilustrazioak: [[Nicole Claveloux]], [[Bernard Bonhomme]] eta [[Maurice Garnier]], Harlin Quist, 1971. * ''Les Piquants d'Arsinoë'', ilustrazioak: [[Philippe Lorin]], Magnard, 1971. * ''Les sabots de Frise-Moustache'', ilustrazioak: [[Ruth Guinard]], OSL, 1971. * ''La tortue pattue, trapue, ventrue, barbue'', ilustrazioak: [[Philippe Joudiou]], Dessain et Tolra, 1971. * ''Jil et Jacinthe au zoo'', ilustrazioak: [[Anne-Marie Constant]], Dessain et Tolra, 1972. * ''Jil et Jacinthe au cirque'', ilustrazioak: [[Anne-Marie Constant]], Dessain et Tolra, 1972. * ''Jil et Jacinthe à la mer'', ilustrazioak: [[Anne-Marie Constant]], Dessain et Tolra, 1972. * ''Le lion de Bouddha'', ilustrazioak: [[Dominique Buzias]], L’école des loisirs, 1973. * ''Arsinoë et monsieur Printemps'', ilustrazioak: [[Sophie Mathey]], Magnard, 1973. * ''La Part du vent'', Duculot Travelling, 1974. * ''Le navire d'Ika'', ilustrazioak: [[Jean Garonnaire]], Éditions la Farandole, 1974. * ''Les enfants d'Aldébaran'', Éditions La Farandole, 1975. * ''La Tortue, le hamster, le chat, la lune et la télévision'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Éditions la Farandole, 1975. * ''Objet volant non identifié'', ilustrazioak: [[Sophie Mathey]], Éditions la Farandole, 1975. * ''Petipaton le garçon-poisson'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Flammarion, 1975. * ''Teddy douce-oreille'', ilustrazioak: [[Monique Michel Dansac]], Magnard, 1976. * ''Dikidi et la sagesse : antifables'', ilustrazioak: Yvette Pitaud, Robert Constantin, Gérard Hauducoeur, Claude Lapointe, et al, éd. J.-P. Delarge, 1976. * ''Mais où est donc Arsinoë ?'', ilustrazioak: [[André Vial]], Magnard, 1976. * ''Les Inventions extraordinaires de Motimo et Batiba'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Éditions de l’Amitié, 1977.[[Fitxategi:Jacqueline_Held_traductions.jpg|ezkerrera|thumb| Jacqueline eta Claude Helden lan itzulien hautaketa.]] * ''La voiture baobab'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Duculot, 1977. * ''L’imaginaire au pouvoir'', Les éditions ouvrières, 1977. * ''Le Journal de Manou'', Bibliothèque de l'amitié, 1977. * ''Dragons de papier'', L’école des loisirs, 1978. * ''Les nouveaux exploits de Motimo et Batiba'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Éditions de l’Amitié, 1978. * ''Une girafe à l'école'', ilustrazioak: Pef, éditions la farandole, 1979. * ''Un par un vont les Indiens'', ilustrazioak: [[Jacques Lerouge]], Éditions de l'Amitié, 1979. * ''La voiture sauvage'', ilustrazioak: [[Michel Charrier]], Bordas, 1981. * ''Petit Guillaume de Sologne - Conte de Sologne'', ilustrazioak: [[Daniel Henon]], La Farandole, 1981. * ''Hans le-trop-bavard - conte d’Alsace'', ilustrazioak: [[Françoise Boudignon]], La Farandole, 1981. * ''Le Secret de Polichinelle et autres contes'', ilustrazioak: [[Anne Leduc]], Édition G.P., 1982. * ''Parole de crocodile'', Magnard, 1983. * ''Contes de terre et de lune'', ilustrazioak: [[Maurice Garnier]], L’école des loisirs, 1983. * ''L'Enfant, le livre et l'écrivain'', Éditions du Scarabée, 1984. * ''Tania et le drôle de bestiau'', ilustrazioak: [[Colette Cotte]], Magnard, 1984. * ''Connaître et choisir les livres pour enfants'', Hachette, 1985. * ''Drôle de loup'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1986. * ''Croktou père Noël'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1987. * ''Piège sur Orlanda'', Milan, 1987. * ''Histoires à se raconter'', L’école des loisirs, 1987. * ''Guide des livres pour enfants et adolescents'', Hachette, 1987. * ''Il était une fois les couleurs du monde…'', Jacqueline Heldek bildutako poemak, ilustrazioak: [[Christine Thouzeau]], La Farandole, 1988. * ''Croktou à la mer'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1988. * ''L’école en fête'', ilustrazioak: [[Serge Ceccarelli]], Rouge & Or, 1988. * ''Croktou musicien'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1989. * ''ABC des tout petits'', ilustrazioak: [[Pierre Hézard]] eta [[Catherine Fichaux]], Larousse, 1989. * ''Elodie et Nicolas à la campagne'', ilustrazioak: [[Serge Ceccarelli]], Rouge & Or, 1989. * ''Croktou et les fantômes'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1989. * ''Croktou aux sports d’hiver'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1989. * ''Le carnaval de Croktou'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1989. * ''Croktou et le crayon magique'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1990. * ''Croktou comédien'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1990. * ''Croktou est malade'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1990. * ''Croktou découvre l’Europe'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1990. * ''Croktou danger public'', ilustrazioak: [[Maurice Rosy]], Bordas, 1991. * ''Cartographie : pays-sage comme une image'', Folle avoine, 1992. * ''Les Caprices de Mirobolis'', Rageot, 1994. * ''Ton chat t’écoute'', ilustrazioak: [[Luce Guilbaud]], Le Dé bleu, 1994. * ''Un, deux, trois… Pays !'', azalaren ilustrazioa: Jacqueline Held, Lo Païs, 1995. * ''Lieux dits et non dits'', Encres vives, 1997 * ''Bleu / blues'', L'Atelier de la Dolve, 1998[[Fitxategi:BTJ_164_Jacqueline_Held.jpg|thumb| BTJ n*164. Jacqueline Heldi eskainitako dosierra (1978ko azaroa). Haurrek eginiko elkarrizketa eta haurrei zuzendua.]] * ''Fragilité des fleurs'', L'Atelier de la Dolve, 1998 * ''Couleur jardin'', Le dé bleu, 1999 * ''Roc inébranlable et Roseau fragile'', ilustrazioak: [[Thomas De Coster]], Albin Michel, 1999. * ''Histoire qui coule de source'', ilustrazioak: [[Capucine Mazille]], L’atelier du poisson soluble, 1999. * ''Pourquoi courir ?'', L’épi de seigle, 2000. * ''Zig Zag Pirouette'', ilustrazioak: [[Derez A. Derez]], Solos, 2000. * ''Le Mangeur de mots'', La Renarde rouge, 2002. * ''Ce que disent les grandes personnes'', Tarabuste, 2002. * ''Mystère en Grande Potagie'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Grasset, 2004. * ''Mots sauvages pour les sans voix'', Gros Textes, 2004. * ''Le jouet du Père Noël'', ilustrazioak: [[Nelly Charbonneaux]], Éditions du Rocher, 2005. * ''Mots sauvages d’un temps sauvage'', Gros Textes, 2005. * ''Petit éloge de la lumière'', Gros Textes, 2007. * ''Fables à lire et à pâlir'', Pluie d’étoiles Éditions, 2007. * ''Chantebêtes'', éditions du Jasmin, 2008. * ''Le Chant des invisibles'', Corps Puce, 2009. * ''Un grand militaire sur une pomme de terre'', ilustrazioak: [[Matt Mahlen]], Gros Textes, 2014. * ''Des mots de soleil'', ilustrazioak: [[Jean-Marie Pieron]], Couleurs livres, 2015. * ''J’ai besoin des voix humaines'', Gros Textes, 2017. * ''Pour attraper le printemps'', ilustrazioak: [[Yves Barré]], Gros Textes, 2019. === Claude Heldekin elkarlanean === [[Fitxategi:Jacqueline_et_Claude_Held_1997.jpg|ezkerrera|thumb| Jacqueline eta Claude Held, [[Montrichard|Montrichard-en]] liburuak sinatzen. (1997)]] * ''Poiravechiche'', ilustrazioak: [[Tina Mercié]], [[Éditions Grasset|Grasset]] jeunesse, 1973, 2023ko berrargitalpena. * ''Hamster Rame'', ilustrazioak: Yvan Pommaux, L’école des loisirs, 1974. * ''Le chat qui n’était pas botté'', ilustrazioak: [[Pierre Bataillard]], OSL, 1975. * ''Lune vole'', ilustrazioak: Yvan Pommaux, L’école des loisirs, 1976. * ''Hugo et l’homme qui volait les couleurs'', jatorrizko testua eta ilustrazioak: Tony Ross, Jacqueline eta Claude Held-en frantsesezko testua, Duculot, 1977. * ''Le crocodile aspirateur'', ilustrazioak: [[Françoise Purrey]], Magnard, 1977. * ''Mounette et petit J quittent la ville'', jatorrizko testua: [[Fay Maschler]] eta ilustrazioak: Sylvie Selig, Jacqueline et Claude Helden frantsesezko testua, Duculot, 1977. * ''Hugo et la chaussette magique'', jatorrizko testua eta ilustrazioak: Tony Ross, frantsesezko testua: Jacqueline eta Claude Held, Duculot, 1978. * ''Mounette et petit J font les courses'', jatorrizko testua: [[Fay Maschler]], ilustrazioak: Sylvie Selig, frantsesezko testua: Jacqueline eta Claude Held, Duculot, 1978. * ''Le Pêcheur de soleil'', ilustrazioak: [[Arnaud Laval]], Dessain et Tolra, 1978. * ''Les voyages interplanétaires de grand-père Colo conte'', ilustrazioak: [[Willi Glasauer]], L'École des loisirs, 1978. * ''Expédition imprévue sur la planète Erâs'', ilustrazioak: [[Sophie Mathey]], Bordas, 1978. * ''Mounette et petit J ont un bébé'', jatorrizko testua: [[Fay Maschler]] ilustrazioak: Sylvie Selig, frantsesezko testua: Jacqueline eta Claude Held, Duculot, 1979. * ''Tatous, matous, caribous'', Magnard, 1979. * ''L’autre de Starros'', Magnard, 1979. * ''Vous avez dit bizarre'', Éditions de l'amitié-G. T. Rageot, Bibliothèque de l'amitié bilduma, 1979. * ''Le dragon Baryton et la petite Sylvie trop sérieuse'', ilustrazioak: [[Claire Nadaud]], Magnard, 1980. * ''Trois enfants dans les étoiles'', ilustrazioak: [[André Verret]], Seghers, 1980. * ''La fausse table chinoise '', ilustrazioak: [[Barbara de Brunhoff]], [[Éditions Universitaires, Jean-Pierre Delarge]], 1981. * ''Il est une île'', Magnard, 1982. * ''Tatous, matous, caribous'', Magnard, 1982. * ''Le mouton nuage'', Magnard, 1982. * ''Il était une fois demain'', La Farandole, 1983. * ''15 voyages vers le temps des planètes'', Magnard, 1984. * ''Rêves de peintres, rêves de poètes'', L'École des loisirs, 1985. * ''Cache-cache et devinettes'', Magnard, 1985. * ''16 histoires pour rire ensemble'', Magnard, 1985. * ''18 histoires succulentes'', Magnard, 1985. * ''Le fantôme du vicomte'', Bordas, 1985. * ''Tatiana prend l’autobus'', Magnard, 1985. * ''L’escargot sot'', Magnard, 1985. * ''Eve, le brontosaure et le diplodocus'', Magnard, 1986. * ''Des pucerons et des hommes'', Syros, 1986. * ''Drôle de dictionnaire'', avec [[Frederic Joos]], [[Milan]], 1986. * ''La Poudre des 7 planètes'', ilustrazioak: Jacqueline Duhême, Hachette, 1990. * ''Lieux de passages, lieux de rêves'', L'École des loisirs, 1991. * ''Renga : jeu pour une enfance'', [[Olo gaizto|Folle avoine]], 1992. * ''L'Inconnu des Herbes-Rouges'', Bordas, 1993. * ''Ombres et lumières'', L'École des loisirs, 1994. * ''Sept Chants pour une Semaine'', [[L’épi de seigle]], 1995. * ''De Rome aux Abruzzes'', Encres Vives, 1995. * ''Papat le mille-pattes'', [[Hachette Livre|Hachette]], 1996. * ''La voix, le courant, l’estuaire'', Wigwam, 1996. * ''Un ridicule éléphant'', collageak: Jacqueline Held, [[L’épi de seigle]], 1998. * ''Parole de clown'', ilustrazioak: [[Michel Boucher]], Lo Païs, 1999. * ''Les papillons s’éparpillent'', Pluie d’étoiles Éditions, 1999. * ''Chat botté, Chaperon rouge et compagnie'', ilustrazioak: Boiry, Lo Païs, 2002. * ''Bestiaire énigmatique'', ilustrazioak: [[Jean-Marc Costantino]], [[Éditions Tipaza]], 2003. * ''Voyage en Préhistoire'', Pluie d’étoiles Éditions, 2004. * ''C’est quoi un poème ?'', [[Éditions Corps Puce]], 2006. * ''Chou radis pois et quoi ?'', ilustrazioak: Jacqueline Held, [[Tarabuste Éditeur]], 2008. * ''L’eau, la terre'', [[Monotipo|monotipoak]]:[[André Besse]], Éditions Jacques Brémond, 2008. * ''Paroles d’Adam et Ève'', azalaren ilustrazioa: [[Jeanne Held]], [[Gros Textes]], 2009. === Talde-lanean === * ''Il était une fois les mots'', Yves Pinguilly-k bildutako poemak, [[éditions de la Farandole]], 1981. * ''Le Jardin Secret des Poètes'', Les Éditions Ouvrières - merkatutik kanpoko lanak - 1984. * ''Drôles de drames'', Jacqueline Heldek aukeratutako kontakizun laburrak, Le livre de Poche Club, 1988. * ''Les poètes et le clown'', Motus, 1993. * ''Tous les souvenirs sont des poèmes'', XIIe printemps de Durcet, [[Chanson Poésie Orne]], 1997. * ''La cour couleurs'', ilustrazioak: Zaü, Rue du Monde, 1997. * ''Les animaux et leurs poètes'', Jean-Hugues Malineau-k bildutako poemak, ilustrazioak: Kitty Crowther, Albin Michel, 1998. * ''Le tireur de langue'', Jean-Marie Henryk bildutako poemak, [[Roland Roure|Roland Roure-ren]] eskulturekin ilustraturik, Rue du Monde, 2000. * ''Le fabuleux fablier'', Jean-Marie Henry-k bildutako, alegiak, ilustrazioak: Régis Lejonc, Rue du Monde, 2001. * ''L’alphabet des poètes'', ilustrazioak: Aurélia Grandin, Rue du Monde, 2005. * ''Poèmes à crier dans la rue'', Jean-Marie Henry-k bildutako, alegiak, ilustrazioak: [[Laurent Corvaisier]], Rue du Monde, 2007. * ''Proverbes et dictons farfelus'', Jean-Hugues Malineauk aukeratutako poemak, ilustrazioak: [[Pierre Caillou]], Albin Michel Jeunesse, 2007. * ''Je suis un enfant de partout'', ilustrazioak: [[Judith Gueyfier]], Rue du Monde, 2001. * ''Ça fait rire les poètes !'', Jean-Marie Henryk bildutako poemak, ilustrazioak: Sara, Rue du Monde, 2009. * ''Dis-moi si tu m’aimes'', Rue du Monde, 2010. * ''Affiche ton poème !'', Rue du Monde, 2014. * ''Je rêve le monde, assis sur un vieux crocodile'', [[Alain Serres|Alain Serres-en]] asmaketa, ilustrazioak: Aurélia Fronty, Rue du Monde, 2015. * ''Sous le chapiteau des mots'', [[Alain Serres]] eta Jean-Marie Henryk aukeratutako poemak, ilustrazioak: Vanessa Hié, Rue du Monde, 2016. * ''Arbre(s)'', ilustrazioak: [[Daniel Moreau]], [[Donner à Voir]], 2016. * ''Des poèmes de toutes les couleurs'', Jean-Hugues Malineauk aukeratutako poemak, ilustrazioak: [[Julia Chausson]], Albin Michel Jeunesse, 2016. * ''Voyage autour du monde (en 80 poèmes ?)'', [[Éditions Corps Puce]], 2016. * ''Poèmes de soutien aux réfugiants et réfugiés (les poètes contre ce qui choque)'', [[Éditions Corps Puce]], 2017. * ''Pff ! ça sert à quoi la poésie ?!'', [[Alain Serres]] eta Jean-Marie Henryk aukeratutako poemak, ilustrazioak: [[Laurent Corvaisier]], Rue du Monde, 2018. * ''Mes premières comptines et autres poèmes'', ilustrazioak: Luce Guilbaud, Couleur livres, 2019. * ''Mon coffret à poèmes'', Rue du Monde, 2019. * ''Bienvenue en poésie, 30 poèmes pour ta naissance'', ilustrazioak: Aurélia Fronty, Rue du Monde, 2020. === Egokitzapenak === * ''Le Chat de Simulombula'', [[Evelyne Frémy|Evelyne Frémyk]] egindako ORTF grabazioa, [[Bernard Lavalette]], [[Annie Dubergoin]] eta [[Marie-Jeanne Gardien|Marie-Jeanne Gardien-ekin]], 1971.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Le chat de Simulombula. Morisse, Lucien (1929-1970) adaptateur|argitaletxea=BnF Catalogue général|hizkuntza=fr|data=1971|url=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb408968549|sartze-data=2024-12-11}}</ref> * ''Poiravechiche'', [[Jacques Leny|Jacques Lenyren]] ikuskizuna, Jacqueline eta Claude Helden testua, 1975 .<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Poiravechiche - Spectacle - 1975|argitaletxea=BnF Catalogue Général|hizkuntza=fr|url=https://data.bnf.fr/fr/ark:/12148/cb394775313|aldizkaria=data.bnf.fr|sartze-data=2024-12-11}}</ref> * ''Antifables'' (45 biraketako biniloa), Jacqueline Helden testua, Jacques Cassard-en moldaketa, Le Chant du monde, 1976. * ''Antifables 2 - Conseils aux enfants sages'' (45 biraketako biniloa), Jacqueline Helden testua, Jacques Cassard-en moldaketa, Le Chant du monde, 1976. * ''Le Noël d’Hector le loup'' (45 biraketako biniloa), Jacqueline Helden testua, [[Alain Souchon|Alain Souchon-ek]] kontatua, [[Radio Corporation of America|RCA]], 1976. == Sariak == * 1970: Gazteentzako literaturako ORTF sari nagusia, ''Le chat de Simulombula'' lanagatik<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Troisième grand prix O.R.T.F. de littérature pour la jeunesse|hizkuntza=fr|data=1971-01-01|url=https://bbf.enssib.fr/consulter/bbf-1971-03-0166-008|aldizkaria=bbf.enssib.fr|sartze-data=2024-12-11}}</ref> * 1978: nazioarteko IBBYren «Honor List-ean», Egilea (Frantzia) kategorian, aitortua ''Dikidi et la sagesse'' lanagatik<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hans Christian Andersen Awards. IBBY honour list. 1956-1980|argitaletxea=www.ibby.org|orrialdea=24|hizkuntza=en|url=https://www.ibby.org/fr/subnavigation/archives/flipbook?tx_archive_archivelist%5Baction%5D=show&tx_archive_archivelist%5Bcontroller%5D=Publication&tx_archive_archivelist%5Bpublication%5D=299&cHash=23afea66cc0ac5b4df21e93e41f7ddd6|aldizkaria=|sartze-data=2024-12-11}}</ref> == Erreferentziak == {{Itzulia2|fr|hizkuntza=frantsesezko|Jacqueline Held|2024-06-10|bertsioa=215847049}} {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://www.bedetheque.com/auteur-20099-BD-.html BD Gest] * [https://www.noosfere.org/livres/auteur.asp?numauteur=-52427 NooSFere] * [https://maitron.fr/spip.php?article88086 LE MAITRON dictionnaire biographique] {{bizialdia|1936ko|bizirik|Held, Jacqueline}} [[Kategoria:Frantziako haur literaturako idazleak]] [[Kategoria:Frantziako emakumeak]] [[Kategoria:Emakume idazleak]] [[Kategoria:Emakume poetak]] bsvcsgfg56nmn5bob9h62u4j1888pig 0 1217184 9998607 9997851 2024-12-13T14:51:22Z Lainobeltz 56334 9998607 wikitext text/x-wiki {{Konposatu kimiko infotaula}} '''Poliklorotrifluoroetilenoa''' ('''PCTFE''') [[Polimero|polimero sintetiko]] [[Termoplastiko|termoplastikoa]] da, [[Fluoropolimero|fluoropolimeroen]] taldekoa, [[Klorofluorokarburo|klorofluorokarburoen]] klasekoa eta [[Konposatu organofluoratu|organofluoratuen]] familiakoa. [[Klorotrifluoroetileno|Klorotrifluoroetilenoa]] [[Polimerizazio|polimerizatuz]] sintetizatzen da<ref>{{Erreferentzia|izena=Christopher C.|abizena=Ibeh|izenburua=Thermoplastic Materials: Properties, Manufacturing Methods, and Applications|argitaletxea=Taylor and Francis|data=2014|isbn=978-1-4200-9383-4|sartze-data=2024-12-12}}</ref>. Aplikazio-esparru zabala du bere egonkortasun termiko eta kimikoa eta hezetasuna egozteko gaitasuna medio. == Sintesia == Poliklorotrifluoroetilenoa [[Erradikal-polimerizazio|erradikal-polimerizazioz]] prestatzen da klorotrifluoroetilenoa [[monomero]] gisa usatuz. Erreakzioa [[Masa-polimerizazio|masan]], [[Disoluzio-polimerizazio|disoluzioan]], [[Suspentsio-polimerizazio|esekiduran]] eta [[Emultsio-polimerizazio|emultsioan]] egin daiteke<ref>{{Erreferentzia|izena=Sina|abizena=Ebnesajjad|izenburua=Fluoroplastics: the definitive user's guide and databook|argitaletxea=Plastics Design Library|data=2000|isbn=978-1-884207-84-6|sartze-data=2024-12-12|serie=PDL handbook series}}</ref>. == Ezaugarriak == PCTFEk ezaugarri fisiko-kimiko oso interesgarriak ditu: * [[Haustura-tentsio]] handia * Egonkortasun termikoa * [[Hezetasun|Hezetasuna]] egozteko gaitasuna * [[Konposatu kimiko|Konposatu kimikoekiko]] erresistentzia: [[Haluro|haluroak]], [[eterrak]], [[Ester|esterrak]] eta [[Konposatu aromatiko|konposatu aromatikoak]] izan ezik * [[Oxidatzaile|Oxidatzaileekiko]] erresistentzia == Erabilera == Poliklorotrifluoroetilenoa [[Estrusio (fabrikazioa)|estrusioz]] eta [[Injekzio (fabrikazioa)|injekzioz]] prozesa daiteke. Bere erabileraren oinarria dira konposatu kimikoekiko erresistentzia eta ez bustitzeko duen gaitasuna. Horren ondorioz, erabilerarik handiena estaldura babesleak dira, [[Elektronika|elektronikan]] esaterako. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{Autoritate kontrola}} bsg8szcls23kyogje47ynr71dpqvg7z 9998608 9998607 2024-12-13T14:52:15Z Lainobeltz 56334 +[[Kategoria:Fluoropolimeroak]]; +[[Kategoria:Plastikoak]] [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9998608 wikitext text/x-wiki {{Konposatu kimiko infotaula}} '''Poliklorotrifluoroetilenoa''' ('''PCTFE''') [[Polimero|polimero sintetiko]] [[Termoplastiko|termoplastikoa]] da, [[Fluoropolimero|fluoropolimeroen]] taldekoa, [[Klorofluorokarburo|klorofluorokarburoen]] klasekoa eta [[Konposatu organofluoratu|organofluoratuen]] familiakoa. [[Klorotrifluoroetileno|Klorotrifluoroetilenoa]] [[Polimerizazio|polimerizatuz]] sintetizatzen da<ref>{{Erreferentzia|izena=Christopher C.|abizena=Ibeh|izenburua=Thermoplastic Materials: Properties, Manufacturing Methods, and Applications|argitaletxea=Taylor and Francis|data=2014|isbn=978-1-4200-9383-4|sartze-data=2024-12-12}}</ref>. Aplikazio-esparru zabala du bere egonkortasun termiko eta kimikoa eta hezetasuna egozteko gaitasuna medio. == Sintesia == Poliklorotrifluoroetilenoa [[Erradikal-polimerizazio|erradikal-polimerizazioz]] prestatzen da klorotrifluoroetilenoa [[monomero]] gisa usatuz. Erreakzioa [[Masa-polimerizazio|masan]], [[Disoluzio-polimerizazio|disoluzioan]], [[Suspentsio-polimerizazio|esekiduran]] eta [[Emultsio-polimerizazio|emultsioan]] egin daiteke<ref>{{Erreferentzia|izena=Sina|abizena=Ebnesajjad|izenburua=Fluoroplastics: the definitive user's guide and databook|argitaletxea=Plastics Design Library|data=2000|isbn=978-1-884207-84-6|sartze-data=2024-12-12|serie=PDL handbook series}}</ref>. == Ezaugarriak == PCTFEk ezaugarri fisiko-kimiko oso interesgarriak ditu: * [[Haustura-tentsio]] handia * Egonkortasun termikoa * [[Hezetasun|Hezetasuna]] egozteko gaitasuna * [[Konposatu kimiko|Konposatu kimikoekiko]] erresistentzia: [[Haluro|haluroak]], [[eterrak]], [[Ester|esterrak]] eta [[Konposatu aromatiko|konposatu aromatikoak]] izan ezik * [[Oxidatzaile|Oxidatzaileekiko]] erresistentzia == Erabilera == Poliklorotrifluoroetilenoa [[Estrusio (fabrikazioa)|estrusioz]] eta [[Injekzio (fabrikazioa)|injekzioz]] prozesa daiteke. Bere erabileraren oinarria dira konposatu kimikoekiko erresistentzia eta ez bustitzeko duen gaitasuna. Horren ondorioz, erabilerarik handiena estaldura babesleak dira, [[Elektronika|elektronikan]] esaterako. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{Autoritate kontrola}} [[Kategoria:Fluoropolimeroak]] [[Kategoria:Plastikoak]] 5mr5awcl279eaul1ezbeovqyap753q0 0 1217185 9998609 9997841 2024-12-13T14:52:45Z Lainobeltz 56334 /* Kanpoko loturak */ 9998609 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} [[File:Kaidu's tamga.png|thumb|upright|[[Tamgha]] Kaidukoa, Ögedei etxekoa.]] '''Khutulun''' (c. 1260 - c. 1306), '''Aigiarne'''<ref name=":0">Polo, Marco (1982). "De la Grande Turchia" . Il Milione. L'Unità – Editori Riuniti.</ref>, '''Aiyurug''', '''Khotol Tsagaan''' eta '''Ay Yaruq''' (‘Ilargi argia’)<ref name=":0" /><ref>Bernardini, Michele; Guida, Donatella (2012). ''I'' ''Mongoli. Espansione, Imperi, Eredità''. Turin: Einaudi. 184. or. <nowiki>ISBN 978-88-06-20596-6</nowiki>.</ref> izenarekin ere ezaguna [[Mongolia]]ko gerlaria, printzesa noblea eta borrokalaria izan zen, Ögedei etxekoa. [[Marco Polo|Marco Polok]]<ref name=":0" /> eta [[Rashid-al-Din Hamadani|Rashid al-Din Hamadanik]] berari buruz idatzi zuten. == Biografia == Khutulun 1260 urte inguruan jaio zen.<ref name="weatherford">[//en.wikipedia.org/wiki/Jack_Weatherford Jack Weatherford] - [http://www.laphamsquarterly.org/roundtable/wrestler-princess The Wrestler Princess] en ''[//en.wikipedia.org/wiki/Lapham%E2%80%99s_Quarterly Lapham’s Quarterly]''</ref> 1280 aldera bere aita [[Kaidu]], [[Kublai Khan]]en lehengusua zena, Asia erdialdeko gobernadore garrantzitsuena bihurtu zen, [[Mongolia]]ko mendebaldetik [[Amu Daria|Oxus]] arteko erresumen buru bihurtu baitzen, alegia, Siberiako meseta erdialtik [[India]] arte. Marco Polok<ref>{{Erreferentzia|izena=Georgi|abizena=Bakalov|izenburua=Srednovekovie i săvremennost|argitaletxea=Univ. Izdat. Sv. Kliment Ochridski|data=2011|edizioa=1. izd|isbn=978-954-07-2935-0|sartze-data=2024-12-12}}</ref> Khutulun heroi gisa deskribatu zuen eta gerrari bikaina zela esan zuen: etsaien esparruan sartu eta preso bat askatzeko gai zena eta kronika historikoetan Asia erdialdeko gerretan parte hartu zuela esaten da. Aita lagundu zuen gudaldi ugaritan, bereziki bere lehengusu zen [[Yuan dinastia]]ko: Kublai (1260-1294) Khan Handiaren kontra. Antza, entrenatua zen tiroan, borrokan eta zaldia gainean txikitatik. Borrokan gizonka irabazteko gai zen, egiten zituzten txapelketetan. Iturriak ez dira ados jartzen norekin ezkondu zen. Iturri batzuen arabera, Khutulunen aita hiltzen saiatu zen preso bat zen; beste iturri batzuen arabera, aldiz, bere aita Kaiduren laguna zen, [[Choros]] klanekoa. Rashid al-Dinek idatzi zuenaren arabera Khutulun [[Pertsia]]ko gobernari mongola zen [[Ghazan]]ekin maitemindu zen. Azkenik, ez zela sekula ezkondu ere esaten dute beste iturri batzuek: Khutulunek adierazi omen zuen berarekin ezkondu nahi zuenak borrokan garaituko beharko zuela. Irabazten bazion berarekin ezkonduko zen, bestela zaldia oparitu beharko zion. Hamar mila zaldi irabazi zituela esaten da.<ref>{{Erreferentzia|izena=Morris|abizena=Rossabi|izenburua=Khubilai Khan: His Life and Times, 20th Anniversary Edition, With a New Preface|argitaletxea=Univ of California Press|hizkuntza=en|data=2009-11-02|url=https://books.google.cl/books?id=4JmcCQAAQBAJ&pg=PA105|isbn=978-0-520-94536-4|sartze-data=2024-12-12}}</ref> Kaiduk bere seme-alabetan gogokoena zuen Khutulun eta aitak aholkua eta babes politikoa eta militarra ekatzen zion maiz. Kontakizun batzuen arabera, 1301ean hil aurretik, Kaidu saiatu zen kanatoaren ondorengo izendatzen Khutulun. Hala eta guztiz ere, senide gizonek atzera bota zuten. Kaidu hiltzean, Khutulunek haren hilobia babestu zuen, Orus anaiarekin batera. Beste anaia eta senideek, [[Chapar]] eta [[Duwa]] barne, aurre egin zioten, haien ondoregotzari kontra egin zielako. 1306an hil zen Khutulun. == Kultura popularrean == Uste da Khutulunen oinarritzen dela Turandot pertsonaia, hainbat lanen protagonista zena, Mendebaldean. Mongoliar kulturan, aldiz, atleta eta gerrari famatu gisa da oroitua eta, aldiz, mendebaldeko lanetan, emakume harroa da, azkenean maitasunak apaltzen duena. [[François Pétis de la Croix]]en Asiako ipuin eta fabulen 1710eko liburuan, istorio batean Turandot izena du Khutulunek, pertsiar hizkuntzan (Turandokht توراندخت) ‘Turan edo Asia Erdialdeko alaba’ esan nahi duena; Txinako enperadore mongoliarra zen Altoun Khanen 19 urteko alaba zen. Hiru asmakizun erantzun behar zuten berarekin ezkondu nahi zutenek eta exekutatuak ziren asmatzen ez zutenek. [[Carlo Gozzi]]k bere bertsioa idatzi zuen, 50 urte geroago, antzezlan gisa eta bertan Khutulun emakume "tigrea" zen, harrotasun handikoa, . [[Friedrich Schiller]]ek alemaniar hizkuntzara itzuli eta egokitu zuen lana ''Turandot, Txinako printzesa'' (''Turandot, Prinzessin von China'') izenburuarekin, 1801ean. Lanik ezagunena [[Giacomo Puccini]]ren ''[[Turandot]]'' opera amaitugabea da, 1924an lanean ari zela hil zenean. Mongoliar idazleek egindako lan eta eleberri asko daude Khutuluni buruz: [[Purev Sanj]]en ''Khotolon”; [[Ch. Janchivdorj]]ren ''Khutulun Kaiduren alaba miragarria''; [[Oyungerel Tsedevdamba]]ren ''Khotol Tsagaan''; eta [[Batjargal Sanjaa]]nen ''Kaidu Khanen istorioa'' eta [[Baatarsuren Shuudertsetseg]]en ''Khutulun printzesa'' eleberria, besteak beste. [[Netflix]]eko ''Marco Polo'' 2014ko seriean [[Claudia Kim]] aktoreak egiten du Khutulunena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Netflix's 'Marco Polo' Stars Joan Chen, Zhu Zhu, & Claudia Kim on Playing History's Most Powerful Women|hizkuntza=en|data=2014-12-12|url=https://www.bustle.com/articles/51933-netflixs-marco-polo-stars-joan-chen-zhu-zhu-claudia-kim-on-playing-historys-most-powerful|aldizkaria=Bustle|sartze-data=2024-12-12}}</ref> 2021ko abenduaren 3an, Shuuder Productions eta Voo Broadcasting produktoreek ''Princess Khutulun'' filma estreinatu zuten. [[Baatarsuren Shuudertsetseg]] mongoliar idazlearen ''Khotol Tsagaan Gunj i''zeneko eleberrian oinarritzen da filma eta Yuan Dinastiaren garaian gertatzen da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=History in Yuan Dynasty first shown in ‘Khutulun Princess’ film|hizkuntza=en|url=https://www.montsame.mn/en/read/285274|aldizkaria=MONTSAME News Agency|sartze-data=2024-12-12}}</ref> [[Tsedoo Munkhbat]] aktoreak egiten du Khutulunen paper nagusia. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Bibliografia == * Rossabi, Morris. (1988) ''Khubilai Khan''; 104-105, 252. or.; {{ISBN|0-520-06740-1}}. * [[Polo, Marco]] (1875). ''[[The Book of Sir Marco Polo]], The Venetian: Concerning the Kingdoms and Marvels of the East''. 2. ed. [[Henry Yule]]en itzulpena ingelesera. 2. liburukia Londres: John Murray. 461–464. or. * Weatherford, Jack. (2010) ''The Secret History of the Mongol Queens: How the Daughters of Genghis Khan Rescued His Empire. (La historia secreta de las reinas mongólicas)'' ISBN 978-0-307-40715-3. == Kanpo estekak == *[http://www.colorq.org/Articles/article.aspx?d=2002&x=asianwarriors "Warriors: Asian Women in Asian Society" In Colorq.org] *[http://www.womeninworldhistory.com/mongolian8.html "Heroines: Mongolian Women" In Womeninworldhistory.com] {{bizialdia|1260ko|1306ko|Khutulun}} 8dgw68chpv77973iv1auqmgzxlj16pc 0 1217187 9998611 9997848 2024-12-13T14:54:20Z Lainobeltz 56334 9998611 wikitext text/x-wiki {{Konposatu kimiko infotaula}} '''Klorotrifluoroetilenoa''' [[Konposatu organiko|konposatu organikoa]] da, CFCl=CF₂ formula duena, [[Klorofluorokarburo|klorofluorokarburoen]] klasekoa eta [[Konposatu organofluoratu|organofloratuen]] familikoa. Gas sukoi kolorgea da [[Dietil eter|eter]] usain arina duena<ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=PubChem|izenburua=Chlorotrifluoroethylene|hizkuntza=en|url=https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/6594|aldizkaria=pubchem.ncbi.nlm.nih.gov|sartze-data=2024-12-12}}</ref>. [[Toxikotasun|Toxikoa]] da arnastuz gero<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ICSC 0685 - TRIFLUOROCHLOROETHYLENE|url=https://chemicalsafety.ilo.org/dyn/icsc/showcard.display?p_version=2&p_card_id=0685|aldizkaria=chemicalsafety.ilo.org|sartze-data=2024-12-12}}</ref>. [[Hozgarri]] gisa edo [[Poliklorotrifluoroetileno|PCTFE]] eta hainbat [[kopolimero]] sintetizatzeko [[monomero]] gisa usatzen da<ref name=":0" />. == Sintesia == Klorotrifluoroetilenoa [[1,1,2-trikloro-1,2,2-trifluoroetano|1,1,2-trikloro-1,2,2-trifluoroetanoa]] [[Metanol|metanoletan]] deskloratzen [[Zink|zinka]] baiatuz produzitzen da industrian<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ullmann's encyclopedia of industrial chemistry|argitaletxea=Wiley-VCH|data=2010|edizioa=7. edition, release 2015|isbn=978-3-527-30673-2|sartze-data=2024-12-12}}</ref>. <chem> CFCl2-CF2Cl + Zn -> CClF=CF2 + ZnCl2</chem> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{Autoritate kontrola}} 2l6ite737hk4vuwthr2l1g3kuh80038 9998612 9998611 2024-12-13T14:55:09Z Lainobeltz 56334 [[Kategoria:Organokloratuak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9998612 wikitext text/x-wiki {{Konposatu kimiko infotaula}} '''Klorotrifluoroetilenoa''' [[Konposatu organiko|konposatu organikoa]] da, CFCl=CF₂ formula duena, [[Klorofluorokarburo|klorofluorokarburoen]] klasekoa eta [[Konposatu organofluoratu|organofloratuen]] familikoa. Gas sukoi kolorgea da [[Dietil eter|eter]] usain arina duena<ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=PubChem|izenburua=Chlorotrifluoroethylene|hizkuntza=en|url=https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/6594|aldizkaria=pubchem.ncbi.nlm.nih.gov|sartze-data=2024-12-12}}</ref>. [[Toxikotasun|Toxikoa]] da arnastuz gero<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ICSC 0685 - TRIFLUOROCHLOROETHYLENE|url=https://chemicalsafety.ilo.org/dyn/icsc/showcard.display?p_version=2&p_card_id=0685|aldizkaria=chemicalsafety.ilo.org|sartze-data=2024-12-12}}</ref>. [[Hozgarri]] gisa edo [[Poliklorotrifluoroetileno|PCTFE]] eta hainbat [[kopolimero]] sintetizatzeko [[monomero]] gisa usatzen da<ref name=":0" />. == Sintesia == Klorotrifluoroetilenoa [[1,1,2-trikloro-1,2,2-trifluoroetano|1,1,2-trikloro-1,2,2-trifluoroetanoa]] [[Metanol|metanoletan]] deskloratzen [[Zink|zinka]] baiatuz produzitzen da industrian<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ullmann's encyclopedia of industrial chemistry|argitaletxea=Wiley-VCH|data=2010|edizioa=7. edition, release 2015|isbn=978-3-527-30673-2|sartze-data=2024-12-12}}</ref>. <chem> CFCl2-CF2Cl + Zn -> CClF=CF2 + ZnCl2</chem> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{Autoritate kontrola}} [[Kategoria:Organokloratuak]] 5duqt87jzpygkt9byo8bndcqs32nj2r 9998613 9998612 2024-12-13T14:55:43Z Lainobeltz 56334 +[[Kategoria:Organofluoratuak]]; +[[Kategoria:Klimatizazioa]]; +[[Kategoria:Hozgarriak]] [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9998613 wikitext text/x-wiki {{Konposatu kimiko infotaula}} '''Klorotrifluoroetilenoa''' [[Konposatu organiko|konposatu organikoa]] da, CFCl=CF₂ formula duena, [[Klorofluorokarburo|klorofluorokarburoen]] klasekoa eta [[Konposatu organofluoratu|organofloratuen]] familikoa. Gas sukoi kolorgea da [[Dietil eter|eter]] usain arina duena<ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=PubChem|izenburua=Chlorotrifluoroethylene|hizkuntza=en|url=https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/6594|aldizkaria=pubchem.ncbi.nlm.nih.gov|sartze-data=2024-12-12}}</ref>. [[Toxikotasun|Toxikoa]] da arnastuz gero<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ICSC 0685 - TRIFLUOROCHLOROETHYLENE|url=https://chemicalsafety.ilo.org/dyn/icsc/showcard.display?p_version=2&p_card_id=0685|aldizkaria=chemicalsafety.ilo.org|sartze-data=2024-12-12}}</ref>. [[Hozgarri]] gisa edo [[Poliklorotrifluoroetileno|PCTFE]] eta hainbat [[kopolimero]] sintetizatzeko [[monomero]] gisa usatzen da<ref name=":0" />. == Sintesia == Klorotrifluoroetilenoa [[1,1,2-trikloro-1,2,2-trifluoroetano|1,1,2-trikloro-1,2,2-trifluoroetanoa]] [[Metanol|metanoletan]] deskloratzen [[Zink|zinka]] baiatuz produzitzen da industrian<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ullmann's encyclopedia of industrial chemistry|argitaletxea=Wiley-VCH|data=2010|edizioa=7. edition, release 2015|isbn=978-3-527-30673-2|sartze-data=2024-12-12}}</ref>. <chem> CFCl2-CF2Cl + Zn -> CClF=CF2 + ZnCl2</chem> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{Autoritate kontrola}} [[Kategoria:Organokloratuak]] [[Kategoria:Organofluoratuak]] [[Kategoria:Klimatizazioa]] [[Kategoria:Hozgarriak]] 9j3uo50kxy7hkcfqkk4e79fvqfvgn59 0 1217192 9998492 9997986 2024-12-13T13:29:37Z Zorion 44278 9998492 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Pośrednia_Turnia_a2.jpg|thumb|240x240px| Mendi-hegalak.]] [[Fitxategi:2016_Stacja_narciarska_Kamienica,_wyciąg_orczykowy_1.jpg|thumb|240x240px| Aldapa eski igogailuekin.]] [[Fitxategi:Mendiaren hitzak-eu.png|thumb|{{Mendiaren hitzak-eu irudiaren legenda}}]] '''Mendi-hegala, mendi-hegia''', '''mendi-mazela''' edo '''mendi-magala'''<ref>[https://hiztegiak.elhuyar.eus/eu/mendi Mendi], [[Elhuyar Hiztegia]]</ref> mendi edo bestelako goragune baten albo edo alderdi maldatsua, ibarbidea gailurren lerroarekin lotzen duena.<ref>''[https://www.euskadi.eus/contenidos/informacion/terminologia_plangintza_lanak/eu_def/adjuntos/Mendizaletasuna.pdf Mendizaletasuna Hiztegia]'', Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Saila (gaztelaniaz ere Departamento de Educación, Política Lingüística y Cultura), 2015eko urria, Vitoria-Gasteiz</ref> ''Mendi-hegal'' terminoak bi esanahi ditu: Zentzu orokorrean, batez ere [[geologia]] dinamikoan erabilia, lur maldadun edozein azalera esan nahi du, [[Gailur (topografia)|gailurraren]] edo [[gailurreria]]ren eta magalen artean. Beste zentzu batean, forma ganbil baten gainazal inklinatuaren izena da. Forma ahurrei erreferentzia egitean, [[Malda (topografia)|malda]] edo aldapa terminoa egokiagoa da. Termino [[Geomorfologia|geomorfologikoari]] dagokionez, mendi-hegala haranen erliebean gertatzen den malda mota bat da, [[higadura]] prozesuekin lotuta.{{Sfn|Migoń|2013}} Mendi-hegalen adierazle garrantzitsuena haien aldapa da, leku batetik bestera asko aldatzen dena. Mendian, malda bertikalak daude, 90°-tik hurbil dauden maldak, batzuetan alderantzizko malda gain-ezkakoak. Mendi-hegalen batez besteko inklinazioa 20°-tik gorakoa da, oro har, [[mendi-oin]]ean eta altueran baino handiagoa, eta maldak txikiak dira (2-3°) lautadan. Malden forma eta aldapa denboran zehar aldatzen dira. Aldapa mota batzuk ''malda gogorra'' edo ''malda pikoa'' deitzen dira.<ref>[https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_oehberria&task=sarreraIkusi&Itemid=1694&lang=en&id=181461&azpi=8 Malda piko], [[Orotariko Euskal Hiztegia]]</ref> == Mendi-hegal motak == Mendi-hegal forma hauek bereizten dira:{{Sfn|Migoń|2013}} * Zuzena (inklinazio angelua ez da aldatzen hegalaren luzera osoan), * Ganbila (inklinazio angelua handitzen da muinoaren oinarrirantz), * Ahurra (inklinazio angelua handitzen da muinoaren goialderantz), * Zapaldu, * Bertikala, * Zintzilik, * Konplexua. Hegalan zehar dagoen profila dela eta, bereizten dira:{{Sfn|Migoń|2013}} * Mendi-hegal laukoak, * Mendi-hegal konbergenteak, * Mendi-hegal dibergenteak. Mendi-hegalaren oinarria osatzen duten materiala kontuan hartuta, honako hauek bereizten dira:{{Sfn|Migoń|2013}} * Mendi hegal harritsuak, * Finkatu gabeko materialaren maldak, * Meteorizazioaz estalitako maldak. == Ikusi ere == * [[Eski-estazio|Eski pista]] * [[Altitudezko zonazio]]a == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Bibliografia == * Piotr Migoń: Geomorfologia. PWN, 2013. ISBN 978-83-01-15979-5. == Ikus, gainera == * [[Zerrenda:Euskal Herriko mendilerroak|Euskal Herriko mendilerroen zerrenda]] * [[Mendigune]]a, [[mendilerro]]a, [[mendikate]]a * [[Mendi]]a, [[muino]]a, [[mendi-oin]]a == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Geografia fisikoa]] [[Kategoria:Mendiak]] [[Kategoria:Forma geografikoak]] [[Kategoria:Geomorfologia]] 5mqwywhfvrzol5akey8lc4jpc37xsjw 9999000 9998492 2024-12-13T20:37:49Z Zorion 44278 9999000 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Pośrednia_Turnia_a2.jpg|thumb|240x240px| Mendi-hegalak.]] [[Fitxategi:2016_Stacja_narciarska_Kamienica,_wyciąg_orczykowy_1.jpg|thumb|240x240px| Aldapa eski igogailuekin.]] [[Fitxategi:Mendiaren hitzak-eu.png|thumb|{{Mendiaren hitzak-eu irudiaren legenda}}]] '''Mendi-hegala, mendi-hegia''', '''mendi-mazela''' edo '''mendi-magala'''<ref>[https://hiztegiak.elhuyar.eus/eu/mendi Mendi], [[Elhuyar Hiztegia]]</ref> mendi edo bestelako goragune baten albo edo alderdi maldatsua, ibarbidea gailurren lerroarekin lotzen duena.<ref>''[https://www.euskadi.eus/contenidos/informacion/terminologia_plangintza_lanak/eu_def/adjuntos/Mendizaletasuna.pdf Mendizaletasuna Hiztegia]'', Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Saila (gaztelaniaz ere Departamento de Educación, Política Lingüística y Cultura), 2015eko urria, Vitoria-Gasteiz</ref> ''Mendi-hegal'' terminoak bi esanahi ditu: Zentzu orokorrean, batez ere [[geologia]] dinamikoan erabilia, lur maldadun edozein azalera esan nahi du, [[Gailur (topografia)|gailurraren]] edo [[gailurreria]]ren eta magalen artean. Beste zentzu batean, forma ganbil baten gainazal inklinatuaren izena da. Forma ahurrei erreferentzia egitean, [[Malda (topografia)|malda]] edo aldapa terminoa egokiagoa da. Termino [[Geomorfologia|geomorfologikoari]] dagokionez, mendi-hegala haranen erliebean gertatzen den malda mota bat da, [[higadura]] prozesuekin lotuta.{{Sfn|Migoń|2013}} <ref>Pinet, P. R. (2017). ''Introduction to Geomorphology: The Processes that Shape the Earth's Surface''</ref>Burbank eta Andersonek adierazten dute mendi-hegala gehienetan lurraren mugimendu tektonikoek eta higadurak sortzen dituztela, eta malda hauek denboran zehar aldatzen direla. Mendi-hegalek ere klima aldaketek eta uraren eraginak jasaten dituzte, horrela haien forma eta inklinazioa modu etengabean aldatzen delarik.<ref>Burbank, D. W., & Anderson, R. S. (2011). ''Tectonic Geomorphology''</ref> Mendi-hegalen adierazle garrantzitsuena haien aldapa da, leku batetik bestera asko aldatzen dena. Mendian, malda bertikalak daude, 90°-tik hurbil dauden maldak, batzuetan alderantzizko malda gain-ezkakoak. Mendi-hegalen batez besteko inklinazioa 20°-tik gorakoa da, oro har, [[mendi-oin]]ean eta altueran baino handiagoa, eta maldak txikiak dira (2-3°) lautadan. Malden forma eta aldapa denboran zehar aldatzen dira. Aldapa mota batzuk ''malda gogorra'' edo ''malda pikoa'' deitzen dira.<ref>[https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_oehberria&task=sarreraIkusi&Itemid=1694&lang=en&id=181461&azpi=8 Malda piko], [[Orotariko Euskal Hiztegia]]</ref> == Mendi-hegal motak == Mendi-hegal forma hauek bereizten dira:{{Sfn|Migoń|2013}} * Zuzena (inklinazio angelua ez da aldatzen hegalaren luzera osoan), * Ganbila (inklinazio angelua handitzen da muinoaren oinarrirantz), * Ahurra (inklinazio angelua handitzen da muinoaren goialderantz), * Zapaldu, * Bertikala, * Zintzilik, * Konplexua. Hegalan zehar dagoen profila dela eta, bereizten dira:{{Sfn|Migoń|2013}} * Mendi-hegal laukoak, * Mendi-hegal konbergenteak, * Mendi-hegal dibergenteak. Mendi-hegalaren oinarria osatzen duten materiala kontuan hartuta, honako hauek bereizten dira:{{Sfn|Migoń|2013}} * Mendi hegal harritsuak, * Finkatu gabeko materialaren maldak, * Meteorizazioaz estalitako maldak. == Ikusi ere == * [[Eski-estazio|Eski pista]] * [[Altitudezko zonazio]]a == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Bibliografia == * Piotr Migoń: Geomorfologia. PWN, 2013. ISBN 978-83-01-15979-5. == Ikus, gainera == * [[Zerrenda:Euskal Herriko mendilerroak|Euskal Herriko mendilerroen zerrenda]] * [[Mendigune]]a, [[mendilerro]]a, [[mendikate]]a * [[Mendi]]a, [[muino]]a, [[mendi-oin]]a == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Geografia fisikoa]] [[Kategoria:Mendiak]] [[Kategoria:Forma geografikoak]] [[Kategoria:Geomorfologia]] q4giamni5r5ujnpe1jqun02e4zr55bp 0 1217193 9998642 9997979 2024-12-13T15:06:40Z Lainobeltz 56334 [[Kategoria:Argentinako atletak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9998642 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Juan Kahnert''' ([[1928]]ko [[martxoaren 4]]a - [[2021]]eko [[irailaren 3]]a) atleta zen. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[1948ko Udako Olinpiar Jokoak|1948ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/64434 Juan Kahnert]</ref><ref>[https://olympics.com/en/athletes/juan-kahnert Juan KAHNERT]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1928ko|2021eko|Kahnert, Juan}} [[Kategoria:Argentinako atletak]] tdwwwa4insvlbscyyuo22naqi68v0vi 0 1217194 9998644 9997982 2024-12-13T15:06:46Z Lainobeltz 56334 [[Kategoria:Argentinako atletak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9998644 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Alicia Kaufmanas''' ([[Santa Fe (Argentina)|Santa Fe]], [[1940]]ko [[abenduaren 20]]a) atleta da. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[1964ko Udako Olinpiar Jokoak|1964ko Udako Olinpiar Jokoetan]] eta [[1968ko Udako Olinpiar Jokoak|1968ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/64373 Alicia Kaufmanas]</ref><ref>[https://olympics.com/en/athletes/alicia-adela-kaufmanas Alicia Adela KAUFMANAS]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1940ko||Kaufmanas, Alicia}} [[Kategoria:Argentinako atletak]] p9u5b32a9lz0g39aw4alkdk39jk3r1r 0 1217195 9998645 9997994 2024-12-13T15:06:53Z Lainobeltz 56334 [[Kategoria:Argentinako atletak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9998645 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Enrique Kistenmacher''' (Concepción Department, [[1923]]ko [[apirilaren 4]]a - [[1990]]eko [[otsailaren 11]]) atleta zen. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[1948ko Udako Olinpiar Jokoak|1948ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/64435 Enrique Kistenmacher]</ref><ref>[https://olympics.com/en/athletes/enrique-kistenmacher Enrique KISTENMACHER]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1923ko|1990eko|Kistenmacher, Enrique}} [[Kategoria:Argentinako atletak]] mj6lcvg7hc31cujpifcaqz7ly4kzml0 0 1217196 9998646 9997996 2024-12-13T15:07:01Z Lainobeltz 56334 [[Kategoria:Argentinako atletak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9998646 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Federico Kleger''' (Wynberg, [[1903]]ko [[urtarrilaren 9]]a - [[Lurmutur Hiria]], [[1952]]ko [[urtarrilaren 5]]a) atleta zen. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[1928ko Udako Olinpiar Jokoak|1928ko Udako Olinpiar Jokoetan]] eta [[1932ko Udako Olinpiar Jokoak|1932ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/64436 Federico Kleger]</ref><ref>[https://olympics.com/en/athletes/federico-kleger Federico KLEGER]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1903ko|1952ko|Kleger, Federico}} [[Kategoria:Argentinako atletak]] hjhnr1si2oziqamiyfvoqeqt9jg6m9y 0 1217197 9998648 9997998 2024-12-13T15:07:10Z Lainobeltz 56334 [[Kategoria:Argentinako atletak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9998648 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Estanislao Kocourek''' ([[Buenos Aires]], [[1930]]eko [[martxoaren 5]]a) atleta da. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[1952ko Udako Olinpiar Jokoak|1952ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/64437 Estanislao Kocourek]</ref><ref>[https://olympics.com/en/athletes/estanislao-f-kocourek Estanislao F. KOCOUREK]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1930eko||Kocourek, Estanislao}} [[Kategoria:Argentinako atletak]] 77mlxcpb3dvhkg61qbd3e3xwlbya4r8 0 1217198 9998649 9998000 2024-12-13T15:07:18Z Lainobeltz 56334 [[Kategoria:Argentinako atletak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9998649 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Günther Kruse''' ([[1934]]ko [[uztailaren 5]]a - [[2007]]ko [[urtarrilaren 18]]a) atleta zen. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[1956ko Udako Olinpiar Jokoak|1956ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/64438 Günther Kruse]</ref><ref>[https://olympics.com/en/athletes/gunther-kruse Günther KRUSE]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1934ko|2007ko|Kruse, Günther}} [[Kategoria:Argentinako atletak]] b5u4t895tln276h174gdy74waxnmhq5 0 1217199 9998650 9998002 2024-12-13T15:07:26Z Lainobeltz 56334 [[Kategoria:Argentinako atletak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9998650 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Fernando Lapuente''' ([[1928]]ko [[urtarrilaren 31]] - [[1993]]ko [[irailaren 2]]a) atleta zen. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[1948ko Udako Olinpiar Jokoak|1948ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/64439 Fernando Lapuente]</ref><ref>[https://olympics.com/en/athletes/fernando-m-lapuente Fernando M. LAPUENTE]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1928ko|1993ko|Lapuente, Fernando}} [[Kategoria:Argentinako atletak]] dbr4y61f1qvrfhtxdd0dl6xjm3buqv2 0 1217200 9998651 9998005 2024-12-13T15:07:35Z Lainobeltz 56334 [[Kategoria:Argentinako atletak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9998651 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Germán Lauro''' (Trenque Lauquen, [[1984]]ko [[apirilaren 2]]a) atleta da. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[2008ko Udako Olinpiar Jokoak|2008ko Udako Olinpiar Jokoetan]], [[2012ko Udako Olinpiar Jokoak|2012ko Udako Olinpiar Jokoetan]] eta [[2016ko Udako Olinpiar Jokoak|2016ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/114518 Germán Lauro]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1984ko||Lauro, Germán}} [[Kategoria:Argentinako atletak]] tocs7qb4fjqexhaluk0n29rrrrce5z7 0 1217201 9998652 9998007 2024-12-13T15:07:41Z Lainobeltz 56334 [[Kategoria:Argentinako atletak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9998652 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Juan Lavenás''' ([[Río Negro probintzia]], [[1914]]ko [[irailaren 5]]a - [[1999]]ko [[apirilaren 19]]a) atleta zen. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[1936ko Udako Olinpiar Jokoak|1936ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/64440 Juan Lavenás]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1914ko|1999ko|Lavenás, Juan}} [[Kategoria:Argentinako atletak]] igfnl2vpjv9xh63j43mfhfzr8yjnti3 0 1217202 9998653 9998009 2024-12-13T15:07:48Z Lainobeltz 56334 [[Kategoria:Argentinako atletak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9998653 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Leopoldo Ledesma''' ([[Córdoba (Argentina)|Córdoba]], [[1903]]ko [[uztailaren 20]]a) atleta zen. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[1928ko Udako Olinpiar Jokoak|1928ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/64441 Leopoldo Ledesma]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1903ko||Ledesma, Leopoldo}} [[Kategoria:Argentinako atletak]] h5b8gyn3bipladvmi7hqwo0hk7koesv 0 1217204 9998647 9998048 2024-12-13T15:07:09Z Zorion 44278 9998647 wikitext text/x-wiki {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Physarum citrinum''''' ''[[Physaraceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Diderma citrinum'', ''Cytidium citrinum'', ''Physarum schumacheri var. citrinum'', ''Lignydium citrinum''. == Deskribapena == '''Esporangioak:''' Gregarioak edo sakabanatuak, azpi-globo itxurakoak, behealdean lautu samarrak, 0 4 eta 0,7 mm bitarteko diametrokoak, okre argi edo hori zurbil kolorekoak, estipitatuak edo gutxitan sesilak; peridio mehea, kare-ezkata txikiek ia guztiz estalita. '''Hanka:''' Karetsua, sendoa, tentea, ildaskatua, goialdean mehetua, hori opakua, laburra, altuera osoaren erdia baino gutxiago, hipotalo txiki batetik gora. '''Kolumela:''' Txikia, konikoa edo deprimitu-konikoa, horia, inoiz lakatua edo sasi-kolumela batez ordeztua. '''Kapilizioa:''' Trinkoa, delikatua, nodulu ugari, txikiak, biribilduak, horiak, loturak hari hialinoz osatuta daude, zurrunak, nodulurik gabeko hainbat junturarekin.<ref>{{erreferentzia|abizena=Cetto, Bruno|urtea=1987|izenburua=Guia de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=629|ISBN=84-282-0887-5 (T. 4). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)|hizkuntza=Es}}</ref> == Jangarritasuna == Interes gastronomikorik gabea. == Sasoi eta lekua == Hildako egurretan eta goroldiotan. === Banaketa eremua === Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Costa Rica, Puerto Rico, Peru, Europa, Himalaiako eremua, Thailandia, Filipinak, Txina, Australia, Zeelanda Berria, Mayotte, Réunion, Kongoko Errepublika Demokratikoa.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Physarum]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Mexikoko onddoak]] [[Kategoria:Costa Ricako onddoak]] [[Kategoria:Puerto Ricoko onddoak]] [[Kategoria:Peruko onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Himalaiako eremuaren onddoak]] [[Kategoria:Txinako onddoak]] [[Kategoria:Thailandiako onddoak]] [[Kategoria:Australiako onddoak]] [[Kategoria:Filipinetako onddoak]] [[Kategoria:Réuniongo onddoak]] [[Kategoria:Mayotteko onddoak]] [[Kategoria:Kongoko Errepublika Demokratikoko onddoak]] a0o85jfte73uskamcfp9kj5sbhj6e41 0 1217206 9998660 9998053 2024-12-13T15:10:45Z Lainobeltz 56334 9998660 wikitext text/x-wiki {{wikitu}} '''UÇK''' — Kosovoren independentziaren alde borrokatu zen erakunde paramilitar nazionalista albaniarra izan zen. 1994an sortu zen eta 1996an agertu zen lehen aldiz publikoki. Haien helburua Kosovoren independentzia zen, haien bitartekoak borroka armatua zen. Modu honetan, KLAren zatiek Serbia, Mazedonia, Montenegro eta Greziako eremu guztiak, gehienbat albaniar etnikoek biztanle zituztenak, Albaniarekin ama-herria bateratu nahi izan zituzten. Sortzaile eta liderra Adem Jashari izan zen 1998an hil zen arte, gero Hashim Thaçi 1999an KLA desegin zen arte. o6prj6z89ag92f9f6vyddakadlbtz5l 9998662 9998660 2024-12-13T15:11:02Z Lainobeltz 56334 9998662 wikitext text/x-wiki {{wikitu}} {{zuzendu}} '''UÇK''' — Kosovoren independentziaren alde borrokatu zen erakunde paramilitar nazionalista albaniarra izan zen. 1994an sortu zen eta 1996an agertu zen lehen aldiz publikoki. Haien helburua Kosovoren independentzia zen, haien bitartekoak borroka armatua zen. Modu honetan, KLAren zatiek Serbia, Mazedonia, Montenegro eta Greziako eremu guztiak, gehienbat albaniar etnikoek biztanle zituztenak, Albaniarekin ama-herria bateratu nahi izan zituzten. Sortzaile eta liderra Adem Jashari izan zen 1998an hil zen arte, gero Hashim Thaçi 1999an KLA desegin zen arte. ce7dkvf9i940x6icbzvfvf1qdnnrzn4 9998663 9998662 2024-12-13T15:12:25Z Lainobeltz 56334 9998663 wikitext text/x-wiki {{wikitu}} {{zuzendu}} {{erakunde infotaula}} '''UÇK''' — Kosovoren independentziaren alde borrokatu zen erakunde paramilitar nazionalista albaniarra izan zen. 1994an sortu zen eta 1996an agertu zen lehen aldiz publikoki. Haien helburua Kosovoren independentzia zen, haien bitartekoak borroka armatua zen. Modu honetan, KLAren zatiek Serbia, Mazedonia, Montenegro eta Greziako eremu guztiak, gehienbat albaniar etnikoek biztanle zituztenak, Albaniarekin ama-herria bateratu nahi izan zituzten. Sortzaile eta liderra Adem Jashari izan zen 1998an hil zen arte, gero Hashim Thaçi 1999an KLA desegin zen arte. 5htfigkloejn6hvozsqs6h25a4rx0qc 0 1217207 9998553 9998059 2024-12-13T14:12:47Z Zorion 44278 Zorion wikilariak «[[Piceomphale bulgarioides]]» orria «[[Rutstroemia bulgarioides]]» izenera aldatu du: uneko izena 9998059 wikitext text/x-wiki ''Piceomphale bulgarioides'' Sinonimoa: ''Rutstroemia bulgaroides'' == Deskribapena == '''Karpoforoa:''' 2 eta 6 mm bitarteko diametrokoa, kopatxo itxuran. edo disko txiki pedunkulatu batenarekin, oso hanka laburrarekin baina nahiko haragitsuarekin. Barruko zati himeniala arre kolorekoa da edo arre-oliba antzekoa, ia beltza, leuna eta opakua. Ertza leuna, barrukoa baino kolore biziagokoa. Kanpotik kolore berekoa da, nahiz eta tonu argiagoak izan.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=Cetto, Bruno|urtea=1987|izenburua=Guia de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=583|ISBN=84-282-0887-5 (T. 4). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)|hizkuntza=Es}}</ref> '''Etimologia:''' ''Bulgarioides'' epitetoa, Bulgaria baten antzekoa delako du. == Jangarritasuna == Ez du interes gastronomikorik. === Nahasketa arriskua === Behaketa arretaz egin behar da, hain txikiak dira ikusi gabe utz daitezke. == Sasoia eta lekua == Udaberrian otsailetik hasita. Normalean lurperatutako izei gorrien estrobilotan eta leku hezeetan hazten da, ilaretan estu. === Banaketa eremua === == Erreferentziak == pigx77mej2repokdgn0v7skl43u9on2 9998624 9998553 2024-12-13T15:02:24Z Zorion 44278 9998624 wikitext text/x-wiki {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Rutstroemia bulgarioides''''' ''[[Rutstroemiaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Peziza versiformis var. ßß livida'', ''Niptera erumpens'', ''Peziza ciborioides var. strobilina'', ''Chlorosplenium bulgarioides'', ''Chlorosplenium nigrescenteolivaceum'', ''Helotium versiforme var. lividopurpurascens'', ''Cenangium strobilinum'', ''Chlorosplenium lividum'', ''Plectania bulgarioides'', ''Humaria bulgarioides'', ''Ciboria bulgarioides'', ''Ciboria livida'', ''Ciboria strobilina var. bresadolae'', ''Ombrophila livida'', ''Piceomphale bulgarioides'', ''Chlorociboria bulgarioides''. == Deskribapena == '''Karpoforoa:''' 2 eta 6 mm bitarteko diametrokoa, kopatxo itxuran. edo disko txiki pedunkulatu batenarekin, oso hanka laburrarekin baina nahiko haragitsuarekin. Barruko zati himeniala arre kolorekoa da edo arre-oliba antzekoa, ia beltza, leuna eta opakua. Ertza leuna, barrukoa baino kolore biziagokoa. Kanpotik kolore berekoa da, nahiz eta tonu argiagoak izan.<ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=Cetto, Bruno|urtea=1987|izenburua=Guia de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=583|ISBN=84-282-0887-5 (T. 4). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)|hizkuntza=Es}}</ref> '''Etimologia:''' ''Bulgarioides'' epitetoa, Bulgaria baten antzekoa delako du. == Jangarritasuna == Ez du interes gastronomikorik. === Nahasketa arriskua === Behaketa arretaz egin behar da, hain txikiak dira ikusi gabe utz daitezke. == Sasoia eta lekua == Udaberrian otsailetik hasita. Normalean lurperatutako izei gorrien estrobilotan eta leku hezeetan hazten da, ilaretan estu. === Banaketa eremua === Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Europa, Errusia, Japonia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Rutstroemia]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Alaskako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Japoniako onddoak]] mscn6qbggtacrygi5wqsbjj3wed511u 0 1217208 9998664 9998067 2024-12-13T15:12:50Z Lainobeltz 56334 9998664 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Eddy Schepers''' ([[Tienen]], [[1955]]eko [[abenduaren 12]]a) belgikar txirrindulari ohia da, profesionala 1978 eta 1990 artean. ==Kirol ibilbidea== Amateurretan bereziki nabarmendu zen eta 1977an [[Giro delle Regioni]], [[Namurreko Tourra]] eta [[Etorkizuneko Tourra]] bezalako proba entzutetsuak irabazi zituen Profesionaletan ez zuen hainbesteko arrakastarik izan. Zortzi aldiz hartu zuen parte [[Frantziako Tour]]rean eta [[Stephen Roche]] irlandarraren laguntzailea izan zen 1987ko [[1987ko Italiako Giroa|Giro]]-[[1987ko Frantziako Tourra|Tour]] garaipen bikoitzean. == Palmaresa == === Amateurretan === '''1974''' * [[Flandriako garaikurra]] '''1975''' * 2. [[Romsée-Stavelot-Romsée]]<nowiki/>n '''1976''' * [[Fitxategi:MaillotBélgica.PNG|20px]] Belgikako errepideko txapelketa (amateur) * Brabanteko errepideko txapelketa '''1977''' * [[Giro delle Regioni]] eta etapa 1 * Étoile hennuyère * [[Namurreko Tourra]] eta 2 etapa * [[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px]] [[Etorkizuneko Tourra]] * 2. Vic. Bodson Sari Nagusian * 2. [[Archer Sari Nagusia]]n === Profesionaletan === {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1978''' * 3. [[Tour de l'Aude]]<nowiki/>n '''1979''' * 2. [[Fitxategi:Silver medal with cup.svg|15px]] [[Belgikako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n * 3. [[Flèche Brabançonne]]<nowiki/>n * 5. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]<nowiki/>n * 7. [[Paris-Niza]]<nowiki/>n * 9. [[Midi Libreren Sari Nagusia|Midi Libre]]<nowiki/>n '''1980''' * 3. [[Fitxategi:Bronze medal with cup.svg|15px]] [[Belgikako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n * 5. [[Scheldeprijs]]<nowiki/>ean * 10. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]<nowiki/>n '''1981''' * 5. [[Dauphiné Libéré]]<nowiki/>n * 6. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]<nowiki/>n * 6. [[Züricheko txapelketa]]n * 7. [[Eschborn-Frankfurt|Rund um den Henninger-Turm]]<nowiki/>ean * 8. [[Flèche Wallonne]]<nowiki/>n * 10. [[Suitzako Itzulia]]n '''1983''' * 4. [[Flèche Wallonne]]<nowiki/>n '''1985''' * [[Romandiako Tour]]reko etapa 1 * 6. [[Belgikako Itzulia]]<nowiki/>n '''1986''' * 10. [[Paris-Niza]]<nowiki/>n '''1987''' * [[Paris-Niza]]<nowiki/>ko etapa 1 (taldekako erlojupekoa) * [[1987ko Italiako Giroa|Italiako Giro]]ko etapa 1 (taldekako erlojupekoa) * [[1987ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko etapa 1 (taldekako erlojupekoa) * 4. [[Nazioarteko Kriteriuma|Nazioarteko Kriterium]]<nowiki/>ean * 8. [[Lieja-Bastogne-Lieja]]<nowiki/>n '''1988''' * 9. [[1988ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n }} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan eta Munduko txapelketan == {| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#eeeeee" !align="center"|Lasterketa !1978 !1979 !1980 !1981 !1982 !1983 !1984 !1985 !1986 !1987 !1988 !1989 !1990 |- |align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"| [[1982ko Italiako Giroa|11.]] |align="center"| [[1983ko Italiako Giroa|21.]] |align="center"| [[1984ko Italiako Giroa|12.]] |align="center"|- |align="center"| [[1986ko Italiako Giroa|23.]] |align="center"| [[1987ko Italiako Giroa|12.]] |align="center"|- |align="center"| [[1989ko Italiako Giroa|22.]] |align="center"|- |- |align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]] |align="center"|- |align="center"| [[1979ko Frantziako Tourra|15.]] |align="center"| [[1980ko Frantziako Tourra|26.]] |align="center"| [[1981eko Frantziako Tourra|16.]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"| [[1985eko Frantziako Tourra|14.]] |align="center"| [[1986ko Frantziako Tourra|37.]] |align="center"| [[1987ko Frantziako Tourra|30.]] |align="center"| [[1988ko Frantziako Tourra|UT]] |align="center"| [[1989ko Frantziako Tourra|UT]] |align="center"|- |- |align="center" style="background:red;"|[[Espainiako Vuelta]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"| [[1988ko Espainiako Itzulia|'''9.''']] |align="center"|- |align="center"| [[1990eko Espainiako Itzulia|85.]] |- |[[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko errepideko txapelketa]] [[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|24px]] |align="center"|- |align="center"|UT |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |} <small>-: Ez zuen parte hartu<br /> UT: Utzi, ez zuen amaitu<br /> </small> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1955eko||Schepers, Eddy}} [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Belgikako txirrindulariak]] [[Kategoria:Flandriako txirrindulariak]] 99cakfjtwq3krujys91ejecmkv9vfal 0 1217209 9998459 9998068 2024-12-13T13:05:31Z Wikimaribarre 88969 9998459 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Evin Ahmad''', {{Lang-ku|ئەڤین ئەحمەد}}, ([[Stockholm]], [[Suedia]], 1990ko ekainaren 8a) suediar aktorea eta autorea da. == Biografia == Evin Ahmad 1990eko ekainaren 8an jaio zen, [[Stockholm|Stockholmen]] ([[Suedia]]), eta guraso kurduak ditu. Bere aita [[Irak|Irakeko]] [[Sulaimaniya probintzia|Sulaymaniyah]] probintzian jaio zen, eta bere ama [[Siria|Siriako]] [[Afrin (Siria)|Afrin]] hirian. Stockholmeko Akalla barrutian hazi zen, eta hogeita bi urtez bizi da bertan.<ref name="rudaw">{{Cite web|abizena=Rojkan|izenburua=Rising Kurdish Actress Evin Ahmad: My Roles Must Show My Swedish Identity|izena1=Nasrin|data=4 mai 2013|url=https://www.rudaw.net/english/culture/05042013|lana=Rudaw|accessdate=18 mai 2021}}.</ref> Evin Ahmadek Stockholmeko Arte Dramatikoen Akademian (''{{Lang|sv|Stockholms dramatiska högskola}}'') ikasi zuen.<ref name="Daily Express">{{Cite web|abizena=Palmer|izenburua=The Rain season 3 cast: Who plays Luna? Meet Cecilia Loffredo|izena1=Katie|data=10 août 2020|url=https://www.express.co.uk/showbiz/tv-radio/1320148/the-rain-season-3-cast-who-plays-luna-actress-Cecilia-Loffredo-imdb|lana=Express|accessdate=18 mai 2021}}.</ref> ''En dag ska jag bygga ett slott av pengar'' (Egun batean zilarrezko gaztelu bat eraikiko dut) bere lehen eleberria 2017ko udazkenean argitaratu zuen.<ref>{{Cite web|izenburua=Evin Ahmad intervjuas av Anneli Dufva|data=31 mars 2017|url=http://sverigesradio.se/sida/avsnitt/880696?programid=4802 Skådespelaren}}.</ref> == Filmografia partziala == === Zineman === * 2007: ''Ett öga rött'': Yasmine * 2015: ''Beck - Sjukhusmorden'': Sara * 2015: ''I nöd eller lust'': Peace * 2017: ''Dröm vidare'': Mirja * 2017: ''Vilken jävla cirkus'': Agnes * 2019: ''Ring mamma!'': Maggie * 2025: ''Criminal Squad 2'' (''Den of Thieves 2: Pantera''), Christian Gudegastena === Telebistan === {{Div col}} * [[2010]] ''[[Les Enquêtes du commissaire Winter]]'' (telesaila) * [[2013 à la télévision|2013]]-[[2015 à la télévision|2015]] : ''{{Ill|112 Aina|}}'' (telesaila) * [[2014 à la télévision|2014]] : ''{{Lang|sv|[[Blå ögon]]}}'' (telesaila) : Jasmine * [[2015 à la télévision|2015]] : ''{{Lang|sv|Livet i Mattelandet}}'' (telesaila) * [[2019 à la télévision|2019]] : ''{{Lang|sv|{{Lien|langue=sv|trad=Vår tid är nu|fr=Vår tid är nu|texte=Vår tid är nu}}}}'' (nazioarteko izenburua: ''{{Lang|en|The Restaurant}}'') : Carmen * 2019 : ''[[Quicksand (telesaila)|Quicksand]]'' (''{{Lang|sv|Störst av allt}}'', telesaila) : Evin Orak * 2019-2020 : ''[[The Rain (telesaila)|{{Langue|en|The Rain}}]]''<ref name=":0">{{Lien web |langue=en-US |nom1=Goldbart |prénom1=Max |titre=Netflix Sets 'Snabba Cash' Star Evin Ahmad As Lead In 'Palomino', Upcoming Female-Led Action Adventure From 'The Crown' Producer Left Bank |url=https://deadline.com/2022/04/snabba-cash-star-evin-ahmad-netflix-palomino-1235000542/ |série=Deadline |date=12 avril 2022 |consulté le=25 octobre 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220418035720/https://deadline.com/2022/04/snabba-cash-star-evin-ahmad-netflix-palomino-1235000542/ |archive-date=18 avril 2022}}.</ref> (telesaila) : Kira * [[2020 à la télévision|2020]] : ''{{Ill|Tsunami (minisaila)|}}'' (minitelesaila) : Sara * [[2021 à la télévision|2021]] : ''{{Lang|en|{{Lien|langue=sv|trad=Max Anger – With one eye open|fr=Max Anger – With one eye open|texte=Max Anger – With one eye open}}}}'' (telesaila) * 2021-[[2022 à la télévision|2022]] : ''[[Snabba Cash]]'' (telesaila) : Leya<ref name=":0" />{{,}}<ref>{{Lien web |langue=en-AU |titre=Snabba Cash Season 2 Trailer (2022) Evin Ahmad, Alexander Abdallah |url=https://www.msn.com/en-au/entertainment/awards/snabba-cash-season-2-trailer-2022-evin-ahmad-alexander-abdallah/vi-AA10Bm7C |série=MSN |date=12 août 2022 |consulté le=25 octobre 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221025224651/https://www.msn.com/en-au/entertainment/awards/snabba-cash-season-2-trailer-2022-evin-ahmad-alexander-abdallah/vi-AA10Bm7C?category=foryou |archive-date=25 octobre 2022}}.</ref> * [[2023 à la télévision|2023]]: ''{{Ill|Who is Erin Carter? (minisaila)|}}'' (minitelesaila) : Erin {{Div col end}} == Sariak == * {{En}} [http://www.imdb.com/name/nm2411644/awards?ref_=nm_ql_2 Evin Ahmad: Awards], ''[[Internet Movie Database]]'' == Erreferentziak == {{Itzulia erref}}{{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * "[https://www.berria.eus/mundua/sirian-den-hutsuneaz-baliaturik-turkiak-gogortu-egin-ditu-kurduen-kontrako-erasoak_2134915_102.html Sirian den hutsuneaz baliaturik, Turkiak gogortu egin ditu kurduen kontrako erasoak]", 2024ko abenduaren 13ko Berria {{bizialdia|1990eko||Ahmad, Evin}} [[Kategoria:Suediarrak]] [[Kategoria:Emakume idazleak]] [[Kategoria:Idazleak]] [[Kategoria:Emakume aktoreak]] [[Kategoria:Stockholmdarrak]] [[Kategoria:Aktoreak]] [[Kategoria:Antzerki aktoreak]] 2z3270apkjbumpz0gbhcdmmb0xly8jb 0 1217210 9998696 9998133 2024-12-13T15:34:20Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998696 wikitext text/x-wiki {{Cycling race/raceinfobox|Q1526873}} '''Giro delle Regioni''' (euskeraz: '''''Eskualdetako Giroa''''') Italiako etapakako txirrindularitza lasterketa izan zen, partaidetza 23 urtez azpikoentzako mugatua zen. 1976an sortua, amateurrentzako lasterketa izan zen 2005 arte (UCIren zirkutuen sorrerako urtea), non 2.2 mailan egon zen (profesioanlen azken maila). 2010ean jokatu zen azkeneko aldiz. == Palmaresa == {|cellpadding="4" cellspacing="0" style="border: 1px solid silver; color: black; margin: 0 0 0.5em 0; background-color: white; padding: 5px; text-align: left; font-size:85%; vertical-align: top; line-height:1.6em;" !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Urtea !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Garailea !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Bigarrena !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Hirugarrena |- | 1976 | {{Banderaikur|ITA}} [[Carmelo Barone]] | {{Banderaikur|ITA}} [[Giuseppe Passuello]] | {{Banderaikur|ITA}} [[Dino Porrini]] |- | 1977 | {{Banderaikur|BEL}} [[Eddy Schepers]] | {{Banderaikur|ITA}} [[Claudio Corti]] | {{Banderaikur|NLD}} [[Henk Mutsaars]] |- | 1978 | {{Banderaikur|USSR}} [[Aavo Pikkuus]] | {{Banderaikur|USSR}} [[Jurij Zacharov]] | {{Banderaikur|SWE}} [[Tommy Prim]] |- | 1979 | {{Banderaikur|USSR}} [[Sergei Sujoruchenkov]] | {{Banderaikur|USSR}} [[Aleksandr Averin]] | {{Banderaikur|USSR}} [[Sergei Nikitenko]] |- | 1980 | {{Banderaikur|ITA}} [[Alberto Minetti]] | {{Banderaikur|ITA}} [[Marco Cattaneo]] | {{Banderaikur|BUL|1971}} [[Jordan Penčev]] |- | 1981 | {{Banderaikur|USSR}} [[Serguei Sujoruchenkov]] | {{Banderaikur|USSR}} [[Jurij Barinov]] | {{Banderaikur|USSR}} [[Ivan Miščenko]] |- | 1982 | {{Banderaikur|USSR}} [[Ivan Miščenko]] | {{Banderaikur|USSR}} [[Viktor Demidenko]] | {{Banderaikur|BEL}} [[Nico Emonds]] |- | 1983 | {{Banderaikur|AUT}} [[Helmut Wechselberger]] | {{Banderaikur|CUB}} [[Alonso González]] | {{Banderaikur|USA}} [[Thurlow Rogers]] |- | 1984 | {{Banderaikur|CSK}} [[Jiří Škoda]] | {{Banderaikur|USSR}} [[Sergej Voronin]] | {{Banderaikur|DDR}} [[Uwe Raab]] |- | 1985 | {{Banderaikur|ITA}} [[Flavio Giupponi]] | {{Banderaikur|YUG}} [[Primož Čerin]] | {{Banderaikur|FRA}} [[Bernard Richard]] |- | 1986 | {{Banderaikur|CSK}} [[Jiří Škoda]] | {{Banderaikur|ITA}} [[Maurizio Fondriest]] | {{Banderaikur|USSR}} [[Valerij Malačenkov]] |- | 1987 | {{Banderaikur|USSR}} [[Dmitri Konyshev]] | {{Banderaikur|FRG}} [[Dieter Nieheus]] | {{Banderaikur|USSR}} [[Viktor Klimov]] |- | 1988 | {{Banderaikur|ITA}} [[Sergio Carcano]] | {{Banderaikur|USSR}} [[Sergej Uslamin]] | {{Banderaikur|DDR}} [[Maik Landsmann]] |- | 1989 | {{Banderaikur|FRA}} [[Christophe Manin]] | {{Banderaikur|AUT}} [[Dietmar Hauer]] | {{Banderaikur|CHE}} [[Rolf Rutschmann]] |- | 1990 | {{Banderaikur|AUT}} [[Dietmar Hauer]] | {{Banderaikur|ITA}} [[Roberto Caruso]] | {{Banderaikur|USSR}} [[Pavel Tonkov]] |- | 1991 | {{Banderaikur|ITA}} [[Davide Rebellin]] | {{Banderaikur|FRA}} [[José Lamy]] | {{Banderaikur|ITA}} [[Nicola Minali]] |- | 1992 | {{Banderaikur|ITA}} [[Roberto Petito]] | {{Banderaikur|DEU}} [[Andreas Lebsanft]] | {{Banderaikur|RUS}} [[Aleksandr Shefer]] |- | 1993 | {{Banderaikur|RUS}} [[Pavel Čerkasov]] | {{Banderaikur|FRA}} [[Laurent Roux]] | {{Banderaikur|CHE}} [[Oscar Camenzind]] |- | 1994 | {{Banderaikur|DEU}} [[Dirk Baldinger]] | {{Banderaikur|ITA}} [[Eddy Mazzoleni]] | {{Banderaikur|ESP}} [[Rafael Díaz Justo]] |- | 1995 | {{Banderaikur|DEU}} [[Tobias Steinhauser]] | {{Banderaikur|DEU}} [[Uwe Peschel]] | {{Banderaikur|ITA}} [[Daniele Sgnaolin]] |- | 1996 | {{Banderaikur|ITA}} [[Giuliano Figueras]] | {{Banderaikur|ITA}} [[Alessandro Spezialetti]] | {{Banderaikur|EH}} [[Unai Osa]] |- | 1997 | {{Banderaikur|ITA}} [[Fabio Malberti]] | {{Banderaikur|ITA}} [[Danilo Di Luca]] | {{Banderaikur|ITA}} [[Gianmarco Ortenzi]] |- | 1998 | {{Banderaikur|ITA}} [[Gianmarco Ortenzi]] | {{Banderaikur|ITA}} [[Valentino China]] | {{Banderaikur|ITA}} [[Denis Lunghi]] |- | 1999 | {{Banderaikur|ITA}} [[Leonardo Giordani]] | {{Banderaikur|ITA}} [[Ivan Basso]] | {{Banderaikur|UKR}} [[Volodymir Gustov]] |- | 2000 | {{Banderaikur|ITA}} [[Graziano Gasparri]] | {{Banderaikur|DEU}} [[Patrik Sinkewitz]] | {{Banderaikur|ITA}} [[Giampaolo Caruso]] |- | 2001 | {{Banderaikur|UKR}} [[Jaroslav Popovitx]] | {{Banderaikur|ITA}} [[Michele Scarponi]] | {{Banderaikur|ITA}} [[Damiano Cunego]] |- | 2002 | {{Banderaikur|ITA}} [[Antonio Quadranti]] | {{Banderaikur|RUS}} [[Vladímir Gúsev]] | {{Banderaikur|RUS}} [[Aleksandr Bespalov]] |- | 2003 |{{Banderaikur|SVN}} [[Kristjan Fajt]] | {{Banderaikur|UKR}} [[Denys Kostyuk]] | {{Banderaikur|SVN}} [[Tomasz Nose]] |- | 2004 | {{Banderaikur|UKR}} [[Andriy Grivko]] | {{Banderaikur|RUS}} [[Maksim Belkov]] | {{Banderaikur|ITA}} [[Giovanni Visconti]] |- | 2005 | {{Banderaikur|ITA}} [[Luigi Sestili]] | {{Banderaikur|CZE}} [[Roman Kreuziger]] | {{Banderaikur|SVK}} [[Peter Velits]] |- | 2006 | {{Banderaikur|UKR}} [[Dmytro Grabovskyy]] | {{Banderaikur|RUS}} [[Maksim Belkov]] | {{Banderaikur|BEL}} [[Jelle Vanendert]] |- | 2007 | {{Banderaikur|POR}} [[Rui Alberto Costa|Rui Costa]] | {{Banderaikur|NLD}} [[Dennis van Winden]] | {{Banderaikur|SVN}} [[Gašper Švab]] |- | 2008 | {{Banderaikur|UKR}} [[Vitaliy Buts]] | {{Banderaikur|POR}} [[Rui Alberto Costa|Rui Costa]] | {{Banderaikur|SVN}} [[Kristjan Koren]] |- | 2009 | colspan=3 align=center| ''Ez zen jokatu'' |- | 2010 | {{Banderaikur|ITA}} [[Enrico Battaglin]] | {{Banderaikur|SVN}} [[Jan Tratnik]] | {{Banderaikur|ITA}} [[Angelo Pagani]] |} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * [https://web.archive.org/web/20100423201601/http://www.primaveraciclistica.com/?q=giro-regioni-2010 Webgune ofiziala] * [http://www.sitiodeciclismo.net/wedstrijdfiche.php?wedstrijdid=2076 Giro delle Regioni] - ''Sitiodeciclismo.net'' * [http://www.cqranking.com/men/asp/gen/race_history.asp?tourid=1700 Giro delle Regioni] - ''Cqranking.com'' [[Kategoria:Italiako txirrindularitza lasterketak]] {{autoritate kontrola}} gf89nlpsm046mrtqhh4x4awmn4f68e7 0 1217212 9998667 9998213 2024-12-13T15:15:38Z Lainobeltz 56334 Lainobeltz wikilariak «[[Peritutza soziala]]» orria «[[Peritutza sozial]]» izenera aldatu du 9998213 wikitext text/x-wiki '''Peritutza soziala''' pertsona edo talde baten ezaugarri [[Gizarte|sozial]], familiar, [[Ekonomia|ekonomiko]] eta lan arlokoen berariazko azterketa da, gizarte laneko profesional batek egiten duena epaile edo auzitegi batek eskatuta. Bere aitzindarietako batek, [[Florence Kelley|Florence Kelleyk]] (1859 – 1932), lan esplotazioa jasaten zuten haurrak zaintzen zituen agentzia batean lan egin zuen. [[Sophonisba Breckinridge|Sophonisba Breckinridgek]] (1866 – 1948), bere aldetik, gizarte-langileen prestakuntzan lege-alderdiak sartzearen alde egin zuen. [[Gizarte-langintza|Gizarte-lana]] diziplina gisa aurkeztearen aitzindari izan ziren gehienak abokatuak ziren, karitateko erakundeetan lanean hasi eta lehen eskola ezarri zutenak. Ordutik, [[Gizarte langile|gizarte-langileen]] eta lege-eremuaren arteko lotura mantendu da. Denborarekin, prestakuntza akademikoko programetan, [[Ikasle|ikasleei]] aukera eman zitzaien praktikak egiteko [[Auzitegi|epaitegietan]], [[Espetxe|kartzeletan]] eta bestelako laguntza-erakundeetan, eta, graduatzean, sistema judizialean integratzen ziren. Auzitegi-medikuntzako gizarte-lana hainbat [[Gizarte-gai|gizarte-arazoren]] inguruan sortzen da; besteak beste, hainbat eremutako [[indarkeria]], abandonua, haurren zaintza eta [[Sexu-abusu|sexu-abusua]]. Arazo horiek sistema judizialean amaitzen dira askotan, eta, horren ondorioz, [[Gizarte-langintza|gizarte-lanak]] erronka berriei aurre egin behar izan die [[Justizia sozial|justiziaren]] eremuan esku hartzean, eta programak garatu ditu familia-kasuetarako, gazte-[[Delitu|delituetarako]] eta sexu-[[Delitu|delituetarako]], besteak beste (Ovares et al., 2007)<ref>{{Erreferentzia|izena=Esteban Corella Ovares|abizena=Corella Ovares|izenburua=¡No queremos que nos vendan al Ecuador! Un intento de golpe de Estado en la Costa Rica del siglo XIX|orrialdeak=77–94|data=2019-07-12|url=https://www.revistas.una.ac.cr/index.php/historia/article/view/13114|aldizkaria=Revista de Historia|alea=80|issn=2215-4744|doi=10.15359/rh.80.3|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Auzitegiko gizarte-langilea [[Botere judizial|prozedura judizialetan]] parte hartzen duen [[Aditu|aditua]] da, eta prozedura horietan eskatzen zaio txosten bat egiteko, auzitegi batek edo alderdiek aginduta, edozein maila judizialetan eta [[jurisdikzio]] guztietan. Auzitegiko Gizarte Lana jarduteko modu [[Espeziazio|espezializatu]] gisa deskribatu da, lege-eremuaren eta gizarte-zerbitzuen arteko loturan zentratzen dena, auzitegietan ebazpen judiziala behar duten gaiak jorratuz. Calce, Krisman eta Tagliani egileen arabera (2010, 32. or.), Auzitegiko Gizarte Lana honela definitzen da: "gizarte-langileek Botere Judizialaren barruan egiten duten lana, bereziki familia-bisita gainbegiratuen testuinguruan ebaluazio soziofamiliarrak gauzatzean == Erreferentziak == <references /> d18n9hzwjksbophhr9yurhkwek10494 9998670 9998667 2024-12-13T15:16:06Z Lainobeltz 56334 9998670 wikitext text/x-wiki {{wikitu}} '''Peritutza soziala''' pertsona edo talde baten ezaugarri [[Gizarte|sozial]], familiar, [[Ekonomia|ekonomiko]] eta lan arlokoen berariazko azterketa da, gizarte laneko profesional batek egiten duena epaile edo auzitegi batek eskatuta. Bere aitzindarietako batek, [[Florence Kelley|Florence Kelleyk]] (1859 – 1932), lan esplotazioa jasaten zuten haurrak zaintzen zituen agentzia batean lan egin zuen. [[Sophonisba Breckinridge|Sophonisba Breckinridgek]] (1866 – 1948), bere aldetik, gizarte-langileen prestakuntzan lege-alderdiak sartzearen alde egin zuen. [[Gizarte-langintza|Gizarte-lana]] diziplina gisa aurkeztearen aitzindari izan ziren gehienak abokatuak ziren, karitateko erakundeetan lanean hasi eta lehen eskola ezarri zutenak. Ordutik, [[Gizarte langile|gizarte-langileen]] eta lege-eremuaren arteko lotura mantendu da. Denborarekin, prestakuntza akademikoko programetan, [[Ikasle|ikasleei]] aukera eman zitzaien praktikak egiteko [[Auzitegi|epaitegietan]], [[Espetxe|kartzeletan]] eta bestelako laguntza-erakundeetan, eta, graduatzean, sistema judizialean integratzen ziren. Auzitegi-medikuntzako gizarte-lana hainbat [[Gizarte-gai|gizarte-arazoren]] inguruan sortzen da; besteak beste, hainbat eremutako [[indarkeria]], abandonua, haurren zaintza eta [[Sexu-abusu|sexu-abusua]]. Arazo horiek sistema judizialean amaitzen dira askotan, eta, horren ondorioz, [[Gizarte-langintza|gizarte-lanak]] erronka berriei aurre egin behar izan die [[Justizia sozial|justiziaren]] eremuan esku hartzean, eta programak garatu ditu familia-kasuetarako, gazte-[[Delitu|delituetarako]] eta sexu-[[Delitu|delituetarako]], besteak beste (Ovares et al., 2007)<ref>{{Erreferentzia|izena=Esteban Corella Ovares|abizena=Corella Ovares|izenburua=¡No queremos que nos vendan al Ecuador! Un intento de golpe de Estado en la Costa Rica del siglo XIX|orrialdeak=77–94|data=2019-07-12|url=https://www.revistas.una.ac.cr/index.php/historia/article/view/13114|aldizkaria=Revista de Historia|alea=80|issn=2215-4744|doi=10.15359/rh.80.3|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Auzitegiko gizarte-langilea [[Botere judizial|prozedura judizialetan]] parte hartzen duen [[Aditu|aditua]] da, eta prozedura horietan eskatzen zaio txosten bat egiteko, auzitegi batek edo alderdiek aginduta, edozein maila judizialetan eta [[jurisdikzio]] guztietan. Auzitegiko Gizarte Lana jarduteko modu [[Espeziazio|espezializatu]] gisa deskribatu da, lege-eremuaren eta gizarte-zerbitzuen arteko loturan zentratzen dena, auzitegietan ebazpen judiziala behar duten gaiak jorratuz. Calce, Krisman eta Tagliani egileen arabera (2010, 32. or.), Auzitegiko Gizarte Lana honela definitzen da: "gizarte-langileek Botere Judizialaren barruan egiten duten lana, bereziki familia-bisita gainbegiratuen testuinguruan ebaluazio soziofamiliarrak gauzatzean == Erreferentziak == <references /> a6wcqsrisogxl3lz1te5ocz6lf0xy75 0 1217228 9998524 9998170 2024-12-13T13:54:34Z Wikimaribarre 88969 9998524 wikitext text/x-wiki '''Kontxa Laspiur''' '''Zabala''' ([[Eibar]], [[Gipuzkoa]], [[2014ko Erabakitzeko Eskubidearen Aldeko Giza Katea|2014ko]] [[Azaroaren 30|azaroaren 30a]]) euskaltzalea da. == Bizitza == Kontxa Laspiur Zabala eibartarra euskalzale sutsua da, ia bizitza osoa euskara irakasten eman du. Heriotzari ez dio beldurrik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kontxa Laspiur: "Nire hileta mezan gaztelera entzuten badut, hilkutxatik irtengo naiz"|hizkuntza=eu|data=2024-05-02|url=https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/faktoria/osoa/9485577/kontxa-laspiur-nire-hileta-mezan-gaztelera-entzuten-badut-hilkutxatik-irtengo-naiz/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-12}}</ref> 2024ko [[Korrika|Korrikan]] Eibarren lekukoarekin ikusi genuen Kontxa Laspiur, AEK-ko irakasle beteranoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kontxa Laspiur, la que fue profesora de AEK, coge el testigo de la Korrika a sus 99 años en Eibar|hizkuntza=|data=2024-03-20|url=https://www.eitb.eus/es/noticias/sociedad/videos/detalle/9452745/video-kontxa-laspiur-que-fue-profesora-de-aek-coge-testigo-de-korrika-a-sus-99-anos-en-eibar/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-12}}</ref> <blockquote>''Euskaraz jaio nintzen eta euskaraz hilko naiz''</blockquote>adierazi zuen une hartan. Euskalzale, abertzale eta langile sutsua da Kontxa eta indartsu mintzatu zaigu bere bizitzaz eta bere sentimenduez. Argi esan digu: "nere modukoak balira denak, euskara ez litzateke galduko".  Apaizari ere esana dio, gaztelerarik ez duela entzun nahi bere hiletan; bestela hilkutxatik irtengo dela. <blockquote>''Nire hileta mezan gaztelera entzuten badut, hilkutxatik irtengo naiz''</blockquote> == Aintzatespenak == * 2024 azaroaren 26an ''Gure balioak'' saria jaso zuen ''Bizi osoko ibilbideagatik'' saritu Kontxa Laspiur. Izan ere 33 urte luzez AEK-ko irakasle eta bultzatzailea izan da Debabarreneko gizarte-balioak ordezkatzeaz gain, gainditze espirituaren, entregaren, solidaritatearen eta erresilientziaren balioak ere ordezkatu ditu Debabarreneko gizartea euskaldun bilakatzeko lanetan, bai bere ibilbide profesional zehar, baita pertsonalean zehar ere. == Erreferentziak == <references /> == Kanpo estekak == 3oxpiuok5tazqvsemiwq31m9y0zjt9j 9998683 9998524 2024-12-13T15:30:07Z Wikimaribarre 88969 9998683 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Kontxa Laspiur''' '''Zabala''' ([[Eibar]], [[Gipuzkoa]], [[2014ko Erabakitzeko Eskubidearen Aldeko Giza Katea|2014ko]] [[Azaroaren 30|azaroaren 30a]]) euskaltzalea da. == Bizitza == Kontxa Laspiur Zabala eibartarra euskalzale sutsua da, ia bizitza osoa euskara irakasten eman du. Heriotzari ez dio beldurrik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kontxa Laspiur: "Nire hileta mezan gaztelera entzuten badut, hilkutxatik irtengo naiz"|hizkuntza=eu|data=2024-05-02|url=https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/faktoria/osoa/9485577/kontxa-laspiur-nire-hileta-mezan-gaztelera-entzuten-badut-hilkutxatik-irtengo-naiz/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-12}}</ref> 2024ko [[Korrika|Korrikan]] Eibarren lekukoarekin ikusi genuen Kontxa Laspiur, AEK-ko irakasle beteranoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kontxa Laspiur, la que fue profesora de AEK, coge el testigo de la Korrika a sus 99 años en Eibar|hizkuntza=|data=2024-03-20|url=https://www.eitb.eus/es/noticias/sociedad/videos/detalle/9452745/video-kontxa-laspiur-que-fue-profesora-de-aek-coge-testigo-de-korrika-a-sus-99-anos-en-eibar/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-12}}</ref> <blockquote>''Euskaraz jaio nintzen eta euskaraz hilko naiz''</blockquote>adierazi zuen une hartan. Euskalzale, abertzale eta langile sutsua da Kontxa eta indartsu mintzatu zaigu bere bizitzaz eta bere sentimenduez. Argi esan digu: "nere modukoak balira denak, euskara ez litzateke galduko".  Apaizari ere esana dio, gaztelerarik ez duela entzun nahi bere hiletan; bestela hilkutxatik irtengo dela. <blockquote>''Nire hileta mezan gaztelera entzuten badut, hilkutxatik irtengo naiz''</blockquote> == Aintzatespenak == * 2024 azaroaren 26an ''Gure balioak'' saria jaso zuen ''Bizi osoko ibilbideagatik'' saritu Kontxa Laspiur. Izan ere 33 urte luzez AEK-ko irakasle eta bultzatzailea izan da Debabarreneko gizarte-balioak ordezkatzeaz gain, gainditze espirituaren, entregaren, solidaritatearen eta erresilientziaren balioak ere ordezkatu ditu Debabarreneko gizartea euskaldun bilakatzeko lanetan, bai bere ibilbide profesional zehar, baita pertsonalean zehar ere. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|2014ko||Laspiur Zabala,Kontxa}} [[Kategoria:Bergararrak]] [[Kategoria:Eibartarrak]] [[Kategoria:Euskaltzaleak]] [[Kategoria:AEKko irakasleak]] 18dqkzn1zt2tgsldxza8rk5zyaptd2s 9998770 9998683 2024-12-13T16:18:37Z Wikimaribarre 88969 9998770 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Kontxa Laspiur''' '''Zabala''' ([[Eibar]], [[Gipuzkoa]], [[2014ko Erabakitzeko Eskubidearen Aldeko Giza Katea|2014ko]] [[Azaroaren 30|azaroaren 30a]]) euskaltzalea da. == Bizitza == Kontxa Laspiur Zabala eibartarra euskalzale sutsua da, ia bizitza osoa euskara irakasten eman du. Heriotzari ez dio beldurrik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kontxa Laspiur: "Nire hileta mezan gaztelera entzuten badut, hilkutxatik irtengo naiz"|hizkuntza=eu|data=2024-05-02|url=https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/faktoria/osoa/9485577/kontxa-laspiur-nire-hileta-mezan-gaztelera-entzuten-badut-hilkutxatik-irtengo-naiz/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-12}}</ref> 2024ko [[Korrika|Korrikan]] Eibarren lekukoarekin ikusi genuen Kontxa Laspiur, AEK-ko irakasle beteranoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kontxa Laspiur, la que fue profesora de AEK, coge el testigo de la Korrika a sus 99 años en Eibar|hizkuntza=|data=2024-03-20|url=https://www.eitb.eus/es/noticias/sociedad/videos/detalle/9452745/video-kontxa-laspiur-que-fue-profesora-de-aek-coge-testigo-de-korrika-a-sus-99-anos-en-eibar/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-12}}</ref> <blockquote>''Euskaraz jaio nintzen eta euskaraz hilko naiz''</blockquote>adierazi zuen une hartan. Euskalzale, abertzale eta langile sutsua da Kontxa eta indartsu mintzatu zaigu bere bizitzaz eta bere sentimenduez. Argi esan digu: "nere modukoak balira denak, euskara ez litzateke galduko".  Apaizari ere esana dio, gaztelerarik ez duela entzun nahi bere hiletan; bestela hilkutxatik irtengo dela. <blockquote>''Nire hileta mezan gaztelera entzuten badut, hilkutxatik irtengo naiz''</blockquote> == Aintzatespenak == * 2024ko martxoan [[Korrikaren lekukoa]] hartu zuen Ipuruan, bere etxe parean, * 2024ko azaroaren 26an ''Gure balioak'' saria jaso zuen ''Bizi osoko ibilbideagatik'' saritu Kontxa Laspiur. Izan ere 33 urte luzez AEK-ko irakasle eta bultzatzailea izan da Debabarreneko gizarte-balioak ordezkatzeaz gain, gainditze espirituaren, entregaren, solidaritatearen eta erresilientziaren balioak ere ordezkatu ditu Debabarreneko gizartea euskaldun bilakatzeko lanetan, bai bere ibilbide profesional zehar, baita pertsonalean zehar ere. * 2024ko abenduaren 13an Euskararen alde bizitza osoa eman duen Kontxa Laspiur Zabalari omenaldi herrikoia egin zioten Ipuruako merkatu plazan. Ekitaldian dokumental laburtuaren proiekzioa ([[ahotsak.eus]]), ''Lehengo eta oraingo euskararen saihesbideak'' ([[Xabier Amuriza]]), bertsoak (Trunboi eta Mikel Arrillaga) eta dantzak (Kezka dantza taldea) eskaini zizkioten, eta ondoren oroigarriak banatuko zizkieten omenduari.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kontxa Laspiur Zabalari omenaldi herrikoia egingo diote barixakuan Ipuruako merkatu plazan|hizkuntza=eu|url=https://etakitto.eus/albisteak/kontxa-laspiur-zabalari-omenaldi-herrikoia-egingo-diote-barixakuan-ipuruako-merkatu-plazan|aldizkaria=eta kitto! euskara elkartea|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://www.youtube.com/watch?v=Q9FBG3ZJmT0 Kontxa Laspiur 2024ko Korrikako bere partaidetzaz] YouTube * [https://etakitto.eus/albisteak/kontxa-laspiur-gora-korrika-eta-gora-euskeria Elkarrizketa: Gora Korrika eta gora euskeria] [[Eta kitto!|Eta kitto]], 2024.03.18 {{bizialdia|2014ko||Laspiur Zabala,Kontxa}} [[Kategoria:Bergararrak]] [[Kategoria:Eibartarrak]] [[Kategoria:Euskaltzaleak]] [[Kategoria:AEKko irakasleak]] fjmf3n2srab70i0iy7mra61oafeksuh 9998772 9998770 2024-12-13T16:19:30Z Wikimaribarre 88969 Wikimaribarre wikilariak «[[Lankide:Wikimaribarre/Proba orria Kontxa Laspiur]]» orria «[[Kontxa Laspiur Zabala]]» izenera aldatu du 9998770 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Kontxa Laspiur''' '''Zabala''' ([[Eibar]], [[Gipuzkoa]], [[2014ko Erabakitzeko Eskubidearen Aldeko Giza Katea|2014ko]] [[Azaroaren 30|azaroaren 30a]]) euskaltzalea da. == Bizitza == Kontxa Laspiur Zabala eibartarra euskalzale sutsua da, ia bizitza osoa euskara irakasten eman du. Heriotzari ez dio beldurrik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kontxa Laspiur: "Nire hileta mezan gaztelera entzuten badut, hilkutxatik irtengo naiz"|hizkuntza=eu|data=2024-05-02|url=https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/faktoria/osoa/9485577/kontxa-laspiur-nire-hileta-mezan-gaztelera-entzuten-badut-hilkutxatik-irtengo-naiz/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-12}}</ref> 2024ko [[Korrika|Korrikan]] Eibarren lekukoarekin ikusi genuen Kontxa Laspiur, AEK-ko irakasle beteranoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kontxa Laspiur, la que fue profesora de AEK, coge el testigo de la Korrika a sus 99 años en Eibar|hizkuntza=|data=2024-03-20|url=https://www.eitb.eus/es/noticias/sociedad/videos/detalle/9452745/video-kontxa-laspiur-que-fue-profesora-de-aek-coge-testigo-de-korrika-a-sus-99-anos-en-eibar/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-12}}</ref> <blockquote>''Euskaraz jaio nintzen eta euskaraz hilko naiz''</blockquote>adierazi zuen une hartan. Euskalzale, abertzale eta langile sutsua da Kontxa eta indartsu mintzatu zaigu bere bizitzaz eta bere sentimenduez. Argi esan digu: "nere modukoak balira denak, euskara ez litzateke galduko".  Apaizari ere esana dio, gaztelerarik ez duela entzun nahi bere hiletan; bestela hilkutxatik irtengo dela. <blockquote>''Nire hileta mezan gaztelera entzuten badut, hilkutxatik irtengo naiz''</blockquote> == Aintzatespenak == * 2024ko martxoan [[Korrikaren lekukoa]] hartu zuen Ipuruan, bere etxe parean, * 2024ko azaroaren 26an ''Gure balioak'' saria jaso zuen ''Bizi osoko ibilbideagatik'' saritu Kontxa Laspiur. Izan ere 33 urte luzez AEK-ko irakasle eta bultzatzailea izan da Debabarreneko gizarte-balioak ordezkatzeaz gain, gainditze espirituaren, entregaren, solidaritatearen eta erresilientziaren balioak ere ordezkatu ditu Debabarreneko gizartea euskaldun bilakatzeko lanetan, bai bere ibilbide profesional zehar, baita pertsonalean zehar ere. * 2024ko abenduaren 13an Euskararen alde bizitza osoa eman duen Kontxa Laspiur Zabalari omenaldi herrikoia egin zioten Ipuruako merkatu plazan. Ekitaldian dokumental laburtuaren proiekzioa ([[ahotsak.eus]]), ''Lehengo eta oraingo euskararen saihesbideak'' ([[Xabier Amuriza]]), bertsoak (Trunboi eta Mikel Arrillaga) eta dantzak (Kezka dantza taldea) eskaini zizkioten, eta ondoren oroigarriak banatuko zizkieten omenduari.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kontxa Laspiur Zabalari omenaldi herrikoia egingo diote barixakuan Ipuruako merkatu plazan|hizkuntza=eu|url=https://etakitto.eus/albisteak/kontxa-laspiur-zabalari-omenaldi-herrikoia-egingo-diote-barixakuan-ipuruako-merkatu-plazan|aldizkaria=eta kitto! euskara elkartea|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://www.youtube.com/watch?v=Q9FBG3ZJmT0 Kontxa Laspiur 2024ko Korrikako bere partaidetzaz] YouTube * [https://etakitto.eus/albisteak/kontxa-laspiur-gora-korrika-eta-gora-euskeria Elkarrizketa: Gora Korrika eta gora euskeria] [[Eta kitto!|Eta kitto]], 2024.03.18 {{bizialdia|2014ko||Laspiur Zabala,Kontxa}} [[Kategoria:Bergararrak]] [[Kategoria:Eibartarrak]] [[Kategoria:Euskaltzaleak]] [[Kategoria:AEKko irakasleak]] fjmf3n2srab70i0iy7mra61oafeksuh 9998784 9998772 2024-12-13T16:28:48Z Wikimaribarre 88969 9998784 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Kontxa Laspiur''' '''Zabala''' ([[Eibar]], [[Gipuzkoa]], [[2014ko Erabakitzeko Eskubidearen Aldeko Giza Katea|2014ko]] [[Azaroaren 30|azaroaren 30a]]) euskaltzalea da. == Bizitza == [[File:Kontxa_Laspiur_2.jpg|thumb|250px|Kontxa Laspiur 2024ko Korrikaz]] Kontxa Laspiur Zabala eibartarra euskalzale sutsua da, ia bizitza osoa euskara irakasten eman du. Heriotzari ez dio beldurrik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kontxa Laspiur: "Nire hileta mezan gaztelera entzuten badut, hilkutxatik irtengo naiz"|hizkuntza=eu|data=2024-05-02|url=https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/faktoria/osoa/9485577/kontxa-laspiur-nire-hileta-mezan-gaztelera-entzuten-badut-hilkutxatik-irtengo-naiz/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-12}}</ref> 2024ko [[Korrika|Korrikan]] Eibarren lekukoarekin ikusi genuen Kontxa Laspiur, AEK-ko irakasle beteranoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kontxa Laspiur, la que fue profesora de AEK, coge el testigo de la Korrika a sus 99 años en Eibar|hizkuntza=|data=2024-03-20|url=https://www.eitb.eus/es/noticias/sociedad/videos/detalle/9452745/video-kontxa-laspiur-que-fue-profesora-de-aek-coge-testigo-de-korrika-a-sus-99-anos-en-eibar/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-12}}</ref> <blockquote>''Euskaraz jaio nintzen eta euskaraz hilko naiz''</blockquote>adierazi zuen une hartan. Euskalzale, abertzale eta langile sutsua da Kontxa eta indartsu mintzatu zaigu bere bizitzaz eta bere sentimenduez. Argi esan digu: "nere modukoak balira denak, euskara ez litzateke galduko".  Apaizari ere esana dio, gaztelerarik ez duela entzun nahi bere hiletan; bestela hilkutxatik irtengo dela. <blockquote>''Nire hileta mezan gaztelera entzuten badut, hilkutxatik irtengo naiz''</blockquote> == Aintzatespenak == * 2024ko martxoan, 99 urte zituela, [[Korrikaren lekukoa]] hartu zuen Ipuruan, bere etxe parean, Santaines kaletik pasatzean eta herritarren esker ona eta beroa jasotzeko aukera izan zuen. “Lehelengo aldiz Arantzazun eruan neban. Orduan, bigarren aldiz noia eruatera”, esan digu. “Emoziñua sentitzen dot”..<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kontxa Laspiur: “Gora Korrika eta gora euskeria”|hizkuntza=eu|url=https://etakitto.eus/albisteak/kontxa-laspiur-gora-korrika-eta-gora-euskeria|aldizkaria=eta kitto! euskara elkartea|sartze-data=2024-12-13}}</ref> * 2024ko azaroaren 26an ''Gure balioak'' saria jaso zuen ''Bizi osoko ibilbideagatik'' saritu Kontxa Laspiur. Izan ere 33 urte luzez AEK-ko irakasle eta bultzatzailea izan da Debabarreneko gizarte-balioak ordezkatzeaz gain, gainditze espirituaren, entregaren, solidaritatearen eta erresilientziaren balioak ere ordezkatu ditu Debabarreneko gizartea euskaldun bilakatzeko lanetan, bai bere ibilbide profesional zehar, baita pertsonalean zehar ere. * 2024ko abenduaren 13an Euskararen alde bizitza osoa eman duen Kontxa Laspiur Zabalari omenaldi herrikoia egin zioten Ipuruako merkatu plazan. Ekitaldian dokumental laburtuaren proiekzioa ([[ahotsak.eus]]), ''Lehengo eta oraingo euskararen saihesbideak'' ([[Xabier Amuriza]]), bertsoak (Trunboi eta Mikel Arrillaga) eta dantzak (Kezka dantza taldea) eskaini zizkioten, eta ondoren oroigarriak banatuko zizkieten omenduari.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kontxa Laspiur Zabalari omenaldi herrikoia egingo diote barixakuan Ipuruako merkatu plazan|hizkuntza=eu|url=https://etakitto.eus/albisteak/kontxa-laspiur-zabalari-omenaldi-herrikoia-egingo-diote-barixakuan-ipuruako-merkatu-plazan|aldizkaria=eta kitto! euskara elkartea|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://www.youtube.com/watch?v=Q9FBG3ZJmT0 Kontxa Laspiur 2024ko Korrikako bere partaidetzaz] YouTube * [https://etakitto.eus/albisteak/kontxa-laspiur-gora-korrika-eta-gora-euskeria Elkarrizketa: Gora Korrika eta gora euskeria] [[Eta kitto!|Eta kitto]], 2024.03.18 {{bizialdia|2014ko||Laspiur Zabala,Kontxa}} [[Kategoria:Bergararrak]] [[Kategoria:Eibartarrak]] [[Kategoria:Euskaltzaleak]] [[Kategoria:AEKko irakasleak]] j0rnluix4ejnwgj1281z4bv4a8rhd4q 9998851 9998784 2024-12-13T17:26:31Z Wikimaribarre 88969 9998851 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Kontxa Laspiur''' '''Zabala''' ([[Eibar|Bergara]], [[Gipuzkoa]], [[2014ko Erabakitzeko Eskubidearen Aldeko Giza Katea|2014ko]] [[Azaroaren 30|azaroaren 30a]]) euskaltzalea da. == Bizitza == '''Lehen urteak'''[[File:Kontxa_Laspiur_2.jpg|thumb|250px|Kontxa Laspiur 2024ko Korrikaz]] Kontxa Laspiur Zabala Bergaran jaiotako eibartarra euskalzale sutsua da, 4 urterekin joan zen Eibarrera familiarekin eta eibarkortu egin zen. Kontxak jaio zen momentutik jaso zuen euskararekiko maitasuna. ''Geure famelixan danok izan gara euskararen alde egin dogunak'', kontatu zuen. ''Gure etxera lagunak be ez zeben etorri nahi. ‘En tu casa hay que hablar en euskera’, esaten zeskuen, eta portalian gelditzen ziran'', gogoratzen zuen. Ia bizitza osoa euskara irakasten eman du. Heriotzari ez dio beldurrik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kontxa Laspiur: "Nire hileta mezan gaztelera entzuten badut, hilkutxatik irtengo naiz"|hizkuntza=eu|data=2024-05-02|url=https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/faktoria/osoa/9485577/kontxa-laspiur-nire-hileta-mezan-gaztelera-entzuten-badut-hilkutxatik-irtengo-naiz/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-12}}</ref> === '''Lan ibilbidea''' === Lehenengo, Beistegiñ lantegian zazpi urtez lan egin zuen, ondoren Orduan [[Orbea|Orbes]] joan zen baldintza hobeak eskaini baitzizkioten, eta beste zazpi urte egin zituen. Tailerreko lanaren ostean, eskaintza berezia jaso zuen: euskarazko klaseak ematea. Kontxak onartu egin zuen eta beste pare bat lagunekin batera (“Zabaleta, [[Luis Aranberri|Amatiño]]…”) euskarazko irakasle hasi zen. Kontxak 40 urte inguru zituen, 1960. hamarkada zen, Francoren diktaduraren sasoia eta, testuinguru horretan, berrogei lagun ingururi hasi zen euskarazko klaseak ematen. Berak Jose Antonio izeneko nafar bat gogoratzen du: “Harek ikasi zeban fenomeno, eta Eibarren geldittu zan eta taillarra ipiñi zeban. Amañan daka taillarra”. === Korrikan === 2024ko [[Korrika|Korrikan]] Eibarren lekukoa eraman zuen AEK-ko irakasle beteranoak<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kontxa Laspiur, la que fue profesora de AEK, coge el testigo de la Korrika a sus 99 años en Eibar|hizkuntza=|data=2024-03-20|url=https://www.eitb.eus/es/noticias/sociedad/videos/detalle/9452745/video-kontxa-laspiur-que-fue-profesora-de-aek-coge-testigo-de-korrika-a-sus-99-anos-en-eibar/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-12}}</ref> <blockquote>''Euskaraz jaio nintzen eta euskaraz hilko naiz''</blockquote>adierazi zuen une hartan. Euskalzale, abertzale eta langile nekaezina da Kontxa eta indartsu mintzatzen da bere bizitzaz eta bere sentimenduez. Argi esaten du: <blockquote>''Nere modukoak balira denak, euskara ez litzateke galduko''</blockquote>Apaizari ere esana dio, gaztelerarik ez duela entzun nahi bere hiletan; bestela hilkutxatik irtengo dela. <blockquote>''Nire hileta mezan gaztelera entzuten badut, hilkutxatik irtengo naiz''</blockquote> == Aintzatespenak == * 2024ko martxoan, 99 urte zituela, [[Korrikaren lekukoa]] hartu zuen Ipuruan, bere etxe parean, Santaines kaletik pasatzean eta herritarren esker ona eta beroa jasotzeko aukera izan zuen. Bigarren aldia zen eta “Emoziñua sentitzen dot” esan zuen. Lehelengo aldiz [[Arantzazuko santutegia|Arantzazun]] eraman zuen. ...<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kontxa Laspiur: “Gora Korrika eta gora euskeria”|hizkuntza=eu|url=https://etakitto.eus/albisteak/kontxa-laspiur-gora-korrika-eta-gora-euskeria|aldizkaria=eta kitto! euskara elkartea|sartze-data=2024-12-13}}</ref> * 2024ko azaroaren 26an ''Gure balioak'' saria jaso zuen ''Bizi osoko ibilbideagatik'' saritu Kontxa Laspiur. Izan ere 33 urte luzez AEK-ko irakasle eta bultzatzailea izan da Debabarreneko gizarte-balioak ordezkatzeaz gain, gainditze espirituaren, entregaren, solidaritatearen eta erresilientziaren balioak ere ordezkatu ditu Debabarreneko gizartea euskaldun bilakatzeko lanetan, bai bere ibilbide profesional zehar, baita pertsonalean zehar ere. * 2024ko abenduaren 13an Euskararen alde bizitza osoa eman duen Kontxa Laspiur Zabalari omenaldi herrikoia egin zioten Ipuruako merkatu plazan. Ekitaldian dokumental laburtuaren proiekzioa ([[ahotsak.eus]]), ''Lehengo eta oraingo euskararen saihesbideak'' ([[Xabier Amuriza]]), bertsoak (Trunboi eta Mikel Arrillaga) eta dantzak (Kezka dantza taldea) eskaini zizkioten, eta ondoren oroigarriak banatuko zizkieten omenduari.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kontxa Laspiur Zabalari omenaldi herrikoia egingo diote barixakuan Ipuruako merkatu plazan|hizkuntza=eu|url=https://etakitto.eus/albisteak/kontxa-laspiur-zabalari-omenaldi-herrikoia-egingo-diote-barixakuan-ipuruako-merkatu-plazan|aldizkaria=eta kitto! euskara elkartea|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://www.youtube.com/watch?v=Q9FBG3ZJmT0 Kontxa Laspiur 2024ko Korrikako bere partaidetzaz] YouTube * [https://etakitto.eus/albisteak/kontxa-laspiur-gora-korrika-eta-gora-euskeria Elkarrizketa: Gora Korrika eta gora euskeria] [[Eta kitto!|Eta kitto]], 2024.03.18 {{bizialdia|2014ko||Laspiur Zabala,Kontxa}} [[Kategoria:Bergararrak]] [[Kategoria:Eibartarrak]] [[Kategoria:Euskaltzaleak]] [[Kategoria:AEKko irakasleak]] aip3prufrpqsof3m5humu3mr9xpnjxm 9998868 9998851 2024-12-13T17:42:02Z Wikimaribarre 88969 9998868 wikitext text/x-wiki {{Lanean}}{{biografia infotaula automatikoa}} '''Kontxa Laspiur''' '''Zabala''' ([[Eibar|Bergara]], [[Gipuzkoa]], [[2014ko Erabakitzeko Eskubidearen Aldeko Giza Katea|2014ko]] [[Azaroaren 30|azaroaren 30a]]) euskaltzalea da. == Bizitza == '''Lehen urteak'''[[File:Kontxa_Laspiur_2.jpg|thumb|250px|Kontxa Laspiur 2024ko Korrikaz]] Kontxa Laspiur Zabala Bergaran jaiotako eibartarra euskalzale sutsua da, 4 urterekin joan zen Eibarrera familiarekin eta eibarkortu egin zen. Kontxak jaio zen momentutik jaso zuen euskararekiko maitasuna. ''Geure famelixan danok izan gara euskararen alde egin dogunak'', kontatu zuen. ''Gure etxera lagunak be ez zeben etorri nahi. ‘En tu casa hay que hablar en euskera’, esaten zeskuen, eta portalian gelditzen ziran'', gogoratzen zuen. Ia bizitza osoa euskara irakasten eman du. Heriotzari ez dio beldurrik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kontxa Laspiur: "Nire hileta mezan gaztelera entzuten badut, hilkutxatik irtengo naiz"|hizkuntza=eu|data=2024-05-02|url=https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/faktoria/osoa/9485577/kontxa-laspiur-nire-hileta-mezan-gaztelera-entzuten-badut-hilkutxatik-irtengo-naiz/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-12}}</ref> === '''Lan ibilbidea''' === Lehenengo, Beistegiñ lantegian zazpi urtez lan egin zuen, ondoren Orduan [[Orbea|Orbes]] joan zen baldintza hobeak eskaini baitzizkioten, eta beste zazpi urte egin zituen. Tailerreko lanaren ostean, eskaintza berezia jaso zuen: euskarazko klaseak ematea. Kontxak onartu egin zuen eta beste pare bat lagunekin batera (“Zabaleta, [[Luis Aranberri|Amatiño]]…”) euskarazko irakasle hasi zen. Kontxak 40 urte inguru zituen, 1960. hamarkada zen, Francoren diktaduraren sasoia eta, testuinguru horretan, berrogei lagun ingururi hasi zen euskarazko klaseak ematen. Hasieran, Klub Deportiboan ematen zituzten euskarazko klaseak. “Izkutuan, goixan, geletan”, azaldu digu Kontxak. “Orduan debekatuta zeuan euskeria”, gogoratzen du, eta bisitaren bat edo beste izan zuten. “¿Qué hace usted aquí?”, esan omen zion bertaratu zen batek. “Doy euskera”, erantzun zion Kontxak. “¿Solo?”, besteak, eta Kontxak: “¿Qué quiere usted que dé más? El castellano ya lo saben todos”. “¿Ya me enseñaría usted a mí?”, besteak, eta Laspiurren erantzuna: “Siéntese ahí donde los chavales y ya le enseñaré”. Sasoiak sasoi, Kontxak inoiz ez du beldurrik izan euskaraz egiteagatik. “Ez jatan ardura. Danian esaten neban euskalduna nintzala eta euskaraz ibili bihar nintzala, beste zerik ez nekan”, esan digu tinko. Klaseak ematen hasi ondoren, [[Imanol Laspiur|Imanol]] anaiak esanda, gau eskolan euskara irakasten hasi zen, eta gero [[Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea|AEK]] sortu zen. “Ahizta bixok lehelenak izan giñan AEK-n, eta jubilau arte AEK-n jarraittu genduan”, diosku Kontxak. “AEK-n sartu nintzanian oso pozik neuan, zegaittik jende barrixa ezagutu neban”, gogoratzen du. Orduan, gainera, ez zegoen euskara baturik, “baiña laister hasi zan euskara batua eta Imanolek erakutsi zeskuan. Oin popurri berba egitten dot, saltoka. Eskoriatzako euskeria ondo dakitt (ama hangua zalako), Bergarakua be (aitta bertakua zalako) eta Eibarkua bebai (eibartarra naizelako)” Euskara irakasteko bide horretan ezerk ez du gelditu, ez gerrak (Eibar, Gernika, Bilbo… bonbardaketa askoren lekuko izan da), ez diktadurak, ezta euskara zapaltzeko ahalegin guztiek ere, eta orain, 100 urte betetzeko atarian, indartsu jarraitzen du, Korrikaren lekukoa eramateko prest eta ilusioz, eta euskararen alde jarraitzeko grinarekin.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Kontxa Laspiur: “Gora Korrika eta gora euskeria”|hizkuntza=eu|url=https://etakitto.eus/albisteak/kontxa-laspiur-gora-korrika-eta-gora-euskeria|aldizkaria=eta kitto! euskara elkartea|sartze-data=2024-12-13}}</ref> === Korrikan === 2024ko [[Korrika|Korrikan]] Eibarren lekukoa eraman zuen AEK-ko irakasle beteranoak<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kontxa Laspiur, la que fue profesora de AEK, coge el testigo de la Korrika a sus 99 años en Eibar|hizkuntza=|data=2024-03-20|url=https://www.eitb.eus/es/noticias/sociedad/videos/detalle/9452745/video-kontxa-laspiur-que-fue-profesora-de-aek-coge-testigo-de-korrika-a-sus-99-anos-en-eibar/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-12}}</ref> ''Euskaraz jaio nintzen eta euskaraz hilko naiz'' adierazi zuen une hartan. Euskalzale, abertzale eta langile nekaezina da Kontxa eta indartsu mintzatzen da bere bizitzaz eta bere sentimenduez. Argi esaten du: ''Nere modukoak balira denak, euskara ez litzateke galduko.'' Apaizari ere esana dio, gaztelerarik ez duela entzun nahi bere hiletan; bestela hilkutxatik irtengo dela. ''Nire hileta mezan gaztelera entzuten badut, hilkutxatik irtengo naiz'' == Aintzatespenak == * 2024ko martxoan, 99 urte zituela, [[Korrikaren lekukoa]] hartu zuen Ipuruan, bere etxe parean, Santaines kaletik pasatzean eta herritarren esker ona eta beroa jasotzeko aukera izan zuen. Bigarren aldia zen eta “Emoziñua sentitzen dot” esan zuen. Lehelengo aldiz [[Arantzazuko santutegia|Arantzazun]] eraman zuen. ...<ref name=":0" /> * 2024ko azaroaren 26an ''Gure balioak'' saria jaso zuen ''Bizi osoko ibilbideagatik'' saritu Kontxa Laspiur. Izan ere 33 urte luzez AEK-ko irakasle eta bultzatzailea izan da Debabarreneko gizarte-balioak ordezkatzeaz gain, gainditze espirituaren, entregaren, solidaritatearen eta erresilientziaren balioak ere ordezkatu ditu Debabarreneko gizartea euskaldun bilakatzeko lanetan, bai bere ibilbide profesional zehar, baita pertsonalean zehar ere. * 2024ko abenduaren 13an Euskararen alde bizitza osoa eman duen Kontxa Laspiur Zabalari omenaldi herrikoia egin zioten Ipuruako merkatu plazan. Ekitaldian dokumental laburtuaren proiekzioa ([[ahotsak.eus]]), ''Lehengo eta oraingo euskararen saihesbideak'' ([[Xabier Amuriza]]), bertsoak (Trunboi eta Mikel Arrillaga) eta dantzak (Kezka dantza taldea) eskaini zizkioten, eta ondoren oroigarriak banatuko zizkieten omenduari.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kontxa Laspiur Zabalari omenaldi herrikoia egingo diote barixakuan Ipuruako merkatu plazan|hizkuntza=eu|url=https://etakitto.eus/albisteak/kontxa-laspiur-zabalari-omenaldi-herrikoia-egingo-diote-barixakuan-ipuruako-merkatu-plazan|aldizkaria=eta kitto! euskara elkartea|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://www.youtube.com/watch?v=Q9FBG3ZJmT0 Kontxa Laspiur 2024ko Korrikako bere partaidetzaz] YouTube * [https://etakitto.eus/albisteak/kontxa-laspiur-gora-korrika-eta-gora-euskeria Elkarrizketa: Gora Korrika eta gora euskeria] [[Eta kitto!|Eta kitto]], 2024.03.18 {{bizialdia|2014ko||Laspiur Zabala,Kontxa}} [[Kategoria:Bergararrak]] [[Kategoria:Eibartarrak]] [[Kategoria:Euskaltzaleak]] [[Kategoria:AEKko irakasleak]] pihh26fwd8iyi8xf8mbdcxdp2amrdhq 9998895 9998868 2024-12-13T17:59:45Z Wikimaribarre 88969 9998895 wikitext text/x-wiki {{Lanean}}{{biografia infotaula automatikoa}} '''Kontxa Laspiur''' '''Zabala''' ([[Eibar|Bergara]], [[Gipuzkoa]], [[2014ko Erabakitzeko Eskubidearen Aldeko Giza Katea|2014ko]] [[Azaroaren 30|azaroaren 30a]]) euskaltzalea da. == Bizitza == '''Lehen urteak'''[[File:Kontxa_Laspiur_2.jpg|thumb|250px|Kontxa Laspiur 2024ko Korrikaz]] Kontxa Laspiur Zabala Bergaran jaiotako eibartarra euskalzale sutsua da, 4 urterekin joan zen Eibarrera familiarekin eta eibarkortu egin zen. Kontxak jaio zen momentutik jaso zuen euskararekiko maitasuna. ''Geure famelixan danok izan gara euskararen alde egin dogunak'', kontatu zuen. ''Gure etxera lagunak be ez zeben etorri nahi. ‘En tu casa hay que hablar en euskera’, esaten zeskuen, eta portalian gelditzen ziran'', gogoratzen zuen. Ia bizitza osoa euskara irakasten eman du. Heriotzari ez dio beldurrik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kontxa Laspiur: "Nire hileta mezan gaztelera entzuten badut, hilkutxatik irtengo naiz"|hizkuntza=eu|data=2024-05-02|url=https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/faktoria/osoa/9485577/kontxa-laspiur-nire-hileta-mezan-gaztelera-entzuten-badut-hilkutxatik-irtengo-naiz/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-12}}</ref> === '''Lan ibilbidea''' === Lehenengo, Beistegiñ lantegian zazpi urtez lan egin zuen, ondoren Orduan [[Orbea|Orbes]] joan zen baldintza hobeak eskaini baitzizkioten, eta beste zazpi urte egin zituen. Tailerreko lanaren ostean, eskaintza berezia jaso zuen: euskarazko klaseak ematea. Kontxak onartu egin zuen eta beste pare bat lagunekin batera (“Zabaleta, [[Luis Aranberri|Amatiño]]…”) euskarazko irakasle hasi zen. Kontxak 40 urte inguru zituen, 1960. hamarkada zen, Francoren diktaduraren sasoia eta, testuinguru horretan, berrogei lagun ingururi hasi zen euskarazko klaseak ematen. Hasieran, Klub Deportiboan ematen zituzten euskarazko klaseak. “Izkutuan, goixan, geletan”, azaldu digu Kontxak. “Orduan debekatuta zeuan euskeria”, gogoratzen du, eta bisitaren bat edo beste izan zuten. “¿Qué hace usted aquí?”, esan omen zion bertaratu zen batek. “Doy euskera”, erantzun zion Kontxak. “¿Solo?”, besteak, eta Kontxak: “¿Qué quiere usted que dé más? El castellano ya lo saben todos”. “¿Ya me enseñaría usted a mí?”, besteak, eta Laspiurren erantzuna: “Siéntese ahí donde los chavales y ya le enseñaré”. Sasoiak sasoi, Kontxak inoiz ez du beldurrik izan euskaraz egiteagatik. “Ez jatan ardura. Danian esaten neban euskalduna nintzala eta euskaraz ibili bihar nintzala, beste zerik ez nekan”, esan digu tinko. Klaseak ematen hasi ondoren, [[Imanol Laspiur|Imanol]] anaiak esanda, gau eskolan euskara irakasten hasi zen, eta gero [[Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea|AEK]] sortu zen. “Ahizta bixok lehelenak izan giñan AEK-n, eta jubilau arte AEK-n jarraittu genduan”, diosku Kontxak. “AEK-n sartu nintzanian oso pozik neuan, zegaittik jende barrixa ezagutu neban”, gogoratzen du. Orduan, gainera, ez zegoen euskara baturik, “baiña laister hasi zan euskara batua eta Imanolek erakutsi zeskuan. Oin popurri berba egitten dot, saltoka. Eskoriatzako euskeria ondo dakitt (ama hangua zalako), Bergarakua be (aitta bertakua zalako) eta Eibarkua bebai (eibartarra naizelako)” Euskara irakasteko bide horretan ezerk ez du gelditu, ez gerrak (Eibar, Gernika, Bilbo… bonbardaketa askoren lekuko izan da), ez diktadurak, ezta euskara zapaltzeko ahalegin guztiek ere, eta orain, 100 urte betetzeko atarian, indartsu jarraitzen du, Korrikaren lekukoa eramateko prest eta ilusioz, eta euskararen alde jarraitzeko grinarekin.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Kontxa Laspiur: “Gora Korrika eta gora euskeria”|hizkuntza=eu|url=https://etakitto.eus/albisteak/kontxa-laspiur-gora-korrika-eta-gora-euskeria|aldizkaria=eta kitto! euskara elkartea|sartze-data=2024-12-13}}</ref> === Korrikan === 2024ko [[Korrika|Korrikan]] Eibarren lekukoa eraman zuen AEK-ko irakasle beteranoak<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kontxa Laspiur, la que fue profesora de AEK, coge el testigo de la Korrika a sus 99 años en Eibar|hizkuntza=|data=2024-03-20|url=https://www.eitb.eus/es/noticias/sociedad/videos/detalle/9452745/video-kontxa-laspiur-que-fue-profesora-de-aek-coge-testigo-de-korrika-a-sus-99-anos-en-eibar/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-12}}</ref> ''Euskaraz jaio nintzen eta euskaraz hilko naiz'' adierazi zuen une hartan. Euskalzale, abertzale eta langile nekaezina da Kontxa eta indartsu mintzatzen da bere bizitzaz eta bere sentimenduez. Argi esaten du: ''Nere modukoak balira denak, euskara ez litzateke galduko.'' Apaizari ere esana dio, gaztelerarik ez duela entzun nahi bere hiletan; bestela hilkutxatik irtengo dela. ''Nire hileta mezan gaztelera entzuten badut, hilkutxatik irtengo naiz'' == Aintzatespenak == * 2024ko martxoan, 99 urte zituela, [[Korrikaren lekukoa]] hartu zuen Ipuruan, bere etxe parean, Santaines kaletik pasatzean eta herritarren esker ona eta beroa jasotzeko aukera izan zuen. Bigarren aldia zen eta “Emoziñua sentitzen dot” esan zuen. Lehelengo aldiz [[Arantzazuko santutegia|Arantzazun]] eraman zuen. ...<ref name=":0" /> * 2024ko azaroaren 26an ''Gure balioak'' saria jaso zuen ''Bizi osoko ibilbideagatik'' saritu Kontxa Laspiur. Izan ere 33 urte luzez AEK-ko irakasle eta bultzatzailea izan da Debabarreneko gizarte-balioak ordezkatzeaz gain, gainditze espirituaren, entregaren, solidaritatearen eta erresilientziaren balioak ere ordezkatu ditu Debabarreneko gizartea euskaldun bilakatzeko lanetan, bai bere ibilbide profesional zehar, baita pertsonalean zehar ere.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kontxa Laspiur Zabala – Debegesa|hizkuntza=eu|url=https://www.debegesa.eus/eu/proiektuak/gure-balioak/kontxa-laspiur/|sartze-data=2024-12-13}}</ref> * 2024ko abenduaren 13an Euskararen alde bizitza osoa eman duen Kontxa Laspiur Zabalari omenaldi herrikoia egin zioten Ipuruako merkatu plazan. Ekitaldian dokumental laburtuaren proiekzioa ([[ahotsak.eus]]), ''Lehengo eta oraingo euskararen saihesbideak'' ([[Xabier Amuriza]]), bertsoak (Trunboi eta Mikel Arrillaga) eta dantzak (Kezka dantza taldea) eskaini zizkioten, eta ondoren oroigarriak banatuko zizkieten omenduari.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kontxa Laspiur Zabalari omenaldi herrikoia egingo diote barixakuan Ipuruako merkatu plazan|hizkuntza=eu|url=https://etakitto.eus/albisteak/kontxa-laspiur-zabalari-omenaldi-herrikoia-egingo-diote-barixakuan-ipuruako-merkatu-plazan|aldizkaria=eta kitto! euskara elkartea|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://www.youtube.com/watch?v=Q9FBG3ZJmT0 Kontxa Laspiur 2024ko Korrikako bere partaidetzaz] YouTube * [https://etakitto.eus/albisteak/kontxa-laspiur-gora-korrika-eta-gora-euskeria Elkarrizketa: Gora Korrika eta gora euskeria] [[Eta kitto!|Eta kitto]], 2024.03.18 {{bizialdia|2014ko||Laspiur Zabala,Kontxa}} [[Kategoria:Bergararrak]] [[Kategoria:Eibartarrak]] [[Kategoria:Euskaltzaleak]] [[Kategoria:AEKko irakasleak]] t3909lnautbze8j7v4tbapz32ryim5f 9999028 9998895 2024-12-13T21:58:34Z Wikimaribarre 88969 9999028 wikitext text/x-wiki {{Lanean}}{{biografia infotaula automatikoa}} '''Kontxa Laspiur''' '''Zabala''' ([[Eibar|Bergara]], [[Gipuzkoa]], [[2014ko Erabakitzeko Eskubidearen Aldeko Giza Katea|2014ko]] [[Azaroaren 30|azaroaren 30a]]) [[Euskaltzaletasun|euskaltzalea]] da. Euskara irakasle jardun du == Bizitza == '''Lehen urteak'''[[File:Kontxa_Laspiur_2.jpg|thumb|250px|Kontxa Laspiur 2024ko Korrikaz]] Kontxa Laspiur Zabala Bergaran jaiotako eibartarra euskaltzale sutsua da, 4 urterekin joan zen Eibarrera familiarekin eta eibarkortu egin zen. Kontxak jaio zen momentutik jaso zuen euskararekiko maitasuna. "''Geure famelixan danok izan gara euskararen alde egin dogunak"'' kontatu zuen. "''Gure etxera lagunak be ez zeben etorri nahi. ‘En tu casa hay que hablar en euskera’, esaten zeskuen, eta portalian gelditzen ziran"'', gogoratzen zuen. Ia bizitza osoa euskara irakasten eman du. Heriotzari ez dio beldurrik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kontxa Laspiur: "Nire hileta mezan gaztelera entzuten badut, hilkutxatik irtengo naiz"|hizkuntza=eu|data=2024-05-02|url=https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/faktoria/osoa/9485577/kontxa-laspiur-nire-hileta-mezan-gaztelera-entzuten-badut-hilkutxatik-irtengo-naiz/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-12}}</ref> === '''Lan ibilbidea''' === Beistegi izan zen bere lehen lantegia, zazpi urtez lan egin zuen bertan, ondoren [[Orbea|Orbeara]] joan zen baldintza hobeak eskaini baitzizkioten, eta beste zazpi urte egin zituen. Tailerreko lanaren ostean, eskaintza berezia jaso zuen: euskarazko klaseak ematea. Kontxak onartu egin zuen eta beste pare bat lagunekin batera (“Zabaleta, [[Luis Aranberri|Amatiño]]…”) euskarazko irakasle hasi zen. Kontxak 40 urte inguru zituen, 1960. hamarkada zen, [[Francoren diktadura|Francoren diktaduraren]] sasoia eta, testuinguru horretan, berrogei lagun ingururi hasi zen euskarazko klaseak ematen. Hasieran, Klub Deportiboan ematen zituzten euskarazko klaseak. “I''zkutuan, goixan, geletan''”, azaldu du Kontxak. “''Orduan debekatuta zeuan euskeria''”, gogoratzen du, eta bisitaren bat edo beste izan zuten. ''“¿Qué hace usted aquí?”'', esan omen zion bertaratu zen batek. ''“Doy euskera”'', erantzun zion Kontxak. “''¿Solo?”,'' besteak, eta Kontxak: ''“¿Qué quiere usted que dé más? El castellano ya lo saben todos”. “¿Ya me enseñaría usted a mí?”,'' besteak, eta Laspiurren erantzuna: ''“Siéntese ahí donde los chavales y ya le enseñaré”.'' Sasoiak sasoi, Kontxak inoiz ez du beldurrik izan euskaraz egiteagatik. ''“Ez jatan ardura. Danian esaten neban euskalduna nintzala eta euskaraz ibili bihar nintzala, beste zerik ez nekan”'', esan digu tinko. Klaseak ematen hasi ondoren, [[Imanol Laspiur|Imanol]] anaiak esanda, gau eskolan euskara irakasten hasi zen, eta gero [[Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea|AEK]] sortu zen. “Ahizta bixok lehelenak izan giñan AEK-n, eta jubilau arte AEK-n jarraittu genduan”, diosku Kontxak. “AEK-n sartu nintzanian oso pozik neuan, zegaittik jende barrixa ezagutu neban”, gogoratzen du. Orduan, gainera, ez zegoen euskara baturik, “baiña laister hasi zan euskara batua eta Imanolek erakutsi zeskuan. Oin popurri berba egitten dot, saltoka. Eskoriatzako euskeria ondo dakitt (ama hangua zalako), Bergarakua be (aitta bertakua zalako) eta Eibarkua bebai (eibartarra naizelako)” Euskara irakasteko bide horretan ezerk ez du gelditu, ez gerrak (Eibar, Gernika, Bilbo… bonbardaketa askoren lekuko izan da), ez diktadurak, ezta euskara zapaltzeko ahalegin guztiek ere, eta orain, 100 urte betetzeko atarian, indartsu jarraitzen du, Korrikaren lekukoa eramateko prest eta ilusioz, eta euskararen alde jarraitzeko grinarekin.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Kontxa Laspiur: “Gora Korrika eta gora euskeria”|hizkuntza=eu|url=https://etakitto.eus/albisteak/kontxa-laspiur-gora-korrika-eta-gora-euskeria|aldizkaria=eta kitto! euskara elkartea|sartze-data=2024-12-13}}</ref> === Korrikan === 2024ko [[Korrika|Korrikan]] Eibarren lekukoa eraman zuen AEK-ko irakasle beteranoak<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kontxa Laspiur, la que fue profesora de AEK, coge el testigo de la Korrika a sus 99 años en Eibar|hizkuntza=|data=2024-03-20|url=https://www.eitb.eus/es/noticias/sociedad/videos/detalle/9452745/video-kontxa-laspiur-que-fue-profesora-de-aek-coge-testigo-de-korrika-a-sus-99-anos-en-eibar/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-12-12}}</ref> ''Euskaraz jaio nintzen eta euskaraz hilko naiz'' adierazi zuen une hartan. Euskalzale, abertzale eta langile nekaezina da Kontxa eta indartsu mintzatzen da bere bizitzaz eta bere sentimenduez. Argi esaten du: ''Nere modukoak balira denak, euskara ez litzateke galduko.'' Apaizari ere esana dio, gaztelerarik ez duela entzun nahi bere hiletan; bestela hilkutxatik irtengo dela. ''Nire hileta mezan gaztelera entzuten badut, hilkutxatik irtengo naiz'' == Aintzatespenak == * 2024ko martxoan, 99 urte zituela, [[Korrikaren lekukoa]] hartu zuen Ipuruan, bere etxe parean, Santaines kaletik pasatzean eta herritarren esker ona eta beroa jasotzeko aukera izan zuen. Bigarren aldia zen eta “Emoziñua sentitzen dot” esan zuen. Lehelengo aldiz [[Arantzazuko santutegia|Arantzazun]] eraman zuen. ...<ref name=":0" /> * 2024ko azaroaren 26an ''Gure balioak'' saria jaso zuen ''Bizi osoko ibilbideagatik'' saritu Kontxa Laspiur. Izan ere 33 urte luzez AEK-ko irakasle eta bultzatzailea izan da Debabarreneko gizarte-balioak ordezkatzeaz gain, gainditze espirituaren, entregaren, solidaritatearen eta erresilientziaren balioak ere ordezkatu ditu Debabarreneko gizartea euskaldun bilakatzeko lanetan, bai bere ibilbide profesional zehar, baita pertsonalean zehar ere.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kontxa Laspiur Zabala – Debegesa|hizkuntza=eu|url=https://www.debegesa.eus/eu/proiektuak/gure-balioak/kontxa-laspiur/|sartze-data=2024-12-13}}</ref> * 2024ko abenduaren 13an Euskararen alde bizitza osoa eman duen Kontxa Laspiur Zabalari omenaldi herrikoia egin zioten Ipuruako merkatu plazan. Ekitaldian dokumental laburtuaren proiekzioa ([[ahotsak.eus]]), ''Lehengo eta oraingo euskararen saihesbideak'' ([[Xabier Amuriza]]), bertsoak (Trunboi eta Mikel Arrillaga) eta dantzak (Kezka dantza taldea) eskaini zizkioten, eta ondoren oroigarriak banatuko zizkieten omenduari.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kontxa Laspiur Zabalari omenaldi herrikoia egingo diote barixakuan Ipuruako merkatu plazan|hizkuntza=eu|url=https://etakitto.eus/albisteak/kontxa-laspiur-zabalari-omenaldi-herrikoia-egingo-diote-barixakuan-ipuruako-merkatu-plazan|aldizkaria=eta kitto! euskara elkartea|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://www.youtube.com/watch?v=Q9FBG3ZJmT0 Kontxa Laspiur 2024ko Korrikako bere partaidetzaz] YouTube * [https://etakitto.eus/albisteak/kontxa-laspiur-gora-korrika-eta-gora-euskeria Elkarrizketa: Gora Korrika eta gora euskeria] [[Eta kitto!|Eta kitto]], 2024.03.18 {{bizialdia|2014ko||Laspiur Zabala,Kontxa}} [[Kategoria:Bergararrak]] [[Kategoria:Eibartarrak]] [[Kategoria:Euskaltzaleak]] [[Kategoria:AEKko irakasleak]] 435ezln0bpg84i4rvdhsv365f8pcq4f 0 1217233 9998389 9998261 2024-12-13T12:15:58Z Udako Euskal Unibertsitatea 145968 9998389 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Jon Egaña Huguet''' ([[Algorta]], [[Getxo]], [[1991]]<nowiki/>ko [[Irailaren 27|irailaren 27a]]) Farmazian litzentziatua eta Neurozientzietan doktorea<ref>{{Erreferentzia|izena=Jon Egaña|abizena=Huguet|izenburua=Potentzial aldakorreko lehen motako hartzaile vanilloidearen jatorrizko ezabapenak saguaren bihurgune horzduneko endokannabinoide sisteman duen eragina|hizkuntza=eu-ES|data=2020|url=https://www.inguma.eus/produkzioa/ikusi/potentzial-aldakorreko-lehen-motako-hartzaile-vanilloidearen-jatorrizko-ezabapenak-saguaren-bihurgune-horzduneko-endokannabinoide-sisteman-duen-eragina|sartze-data=2024-12-13}}</ref> da. Gaur egun [[Euskal Herriko Unibertsitatea|UPV/EHU]]<nowiki/>ko Irakasle eta ikertzailea da eta [[Udako Euskal Unibertsitatea|UEU]]<nowiki/>ko kidea ere bai. == Ikerketa == 2020. urtetik Neurozientzietan doktorea da ([[Euskal Herriko Unibertsitatea|UPV/EHU)]] ''Potentzial aldakorreko lehen motako hartzaile vanilloidearen jatorrizko ezabapenak saguaren bihurgune horzduneko endokannabinoide sisteman duen eragina'' izeneko lanarekin. == Dibulgazioa == [[Udako Euskal Unibertsitatea|UEU]]<nowiki/>k ikertzaile gazteen ikusgarritasuna areagotzeko eta dibulgaziora begira sortutako Akademiatik Plazara saioan <ref>{{Erreferentzia|abizena=Udako Euskal Unibertsitatea - UEU -|izenburua=Akademiatik Plazara: ikertzaile gazte euskaldunak oholtzara|data=2023-11-03|url=https://www.youtube.com/watch?v=SUugrc9JS1I|sartze-data=2024-12-13}}</ref>zein ''Ikerl(h)ari'' bideopodcastean <ref>{{Erreferentzia|izenburua=ikerl(h)ari, ikertzaile euskaldunak ezagutarazten|hizkuntza=eu|url=https://www.ueu.eus/komunikazioa/albisteak/ikerl-h-ari-ikertzaile-euskaldunak-ezagutarazten|aldizkaria=www.ueu.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> parte hartu du. Aurretik UEUren 50. urteurrena ospatzeko Bilboko UEUfestan ere eman zuen bere ikerketaren berri <ref>{{Erreferentzia|izenburua=UEUfesta, Bilbo|hizkuntza=eu|url=https://www.ueu.eus/komunikazioa/albisteak/ueufesta-bilbo|aldizkaria=www.ueu.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Horretaz gain Osasun-zientzietako Ikertzaileen III. Topaketetan <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Osasun-zientzietako Ikertzaileen III. Topaketak|hizkuntza=eu|url=https://www.ueu.eus/jarduera-akademikoa/1245-osasun-zientzietako-ikertzaileen-iii-topaketak|aldizkaria=www.ueu.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> zein 2019 <ref>{{Erreferentzia|izenburua=III. Ikergazte. Nazioarteko ikerketa euskaraz. Kongresuko artikulu bilduma. Osasun Zientziak|hizkuntza=eu|url=https://www.ueu.eus/argitaletxea/liburuak/iii-ikergazte-nazioarteko-ikerketa-euskaraz-kongresuko-artikulu-bilduma-osasun-zientziak|aldizkaria=www.ueu.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref>, 2021<ref>{{Erreferentzia|izenburua=IV. Ikergazte. Nazioarteko ikerketa euskaraz. Kongresuko artikulu bilduma. Osasun Zientziak|hizkuntza=eu|url=https://www.ueu.eus/argitaletxea/liburuak/iv-ikergazte-nazioarteko-ikerketa-euskaraz-kongresuko-artikulu-bilduma-osasun-zientziak|aldizkaria=www.ueu.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> eta 2023 <ref>{{Erreferentzia|izenburua=V. Ikergazte. Nazioarteko ikerketa euskaraz. Kongresuko artikulu bilduma. Osasun Zientziak|hizkuntza=eu|url=https://www.ueu.eus/argitaletxea/liburuak/v-ikergazte-nazioarteko-ikerketa-euskaraz-kongresuko-artikulu-bilduma-osasun-zientziak|aldizkaria=www.ueu.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref>ko [[Ikergazte]] kongresuetan ere parte hartu du. Azken honetan batzorde dinamizatzaileko kide ere izan da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ikergazte kongresua, lehenengo egunaren balorazioa: Jon Egaña eta Alnhoa Latatu|hizkuntza=eu|url=https://www.ueu.eus/komunikazioa/albisteak/ikergazte-1-egunaren-balorazioa-jon-egana-eta-alnhoa-latatu|aldizkaria=www.ueu.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Erreferentziak == <references /> == Kanpo estekak == * [https://www.inguma.eus/egilea/ikusi/jon-egana-huguet Jon Egaña Huguet] Inguma datu-base akademikoan {{bizialdia|1991ko||Egaña Huguet,Jon}} [[Kategoria:Algortarrak]] [[Kategoria:Getxoztarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko ikertzaileak]] [[Kategoria:Udako Euskal Unibertsitatea]] [[Kategoria:Euskal Herriko Unibertsitateko irakasleak]] [[Kategoria:Euskal Herriko neurozientzialariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] i7nnm8nd1ux0xuy52g2oduwxd770mkj 9998415 9998389 2024-12-13T12:29:01Z Udako Euskal Unibertsitatea 145968 Argazkia gehitu 9998415 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Jon Egaña Huguet''' ([[Algorta]], [[Getxo]], [[1991]]<nowiki/>ko [[Irailaren 27|irailaren 27a]]) Farmazian litzentziatua eta Neurozientzietan doktorea<ref>{{Erreferentzia|izena=Jon Egaña|abizena=Huguet|izenburua=Potentzial aldakorreko lehen motako hartzaile vanilloidearen jatorrizko ezabapenak saguaren bihurgune horzduneko endokannabinoide sisteman duen eragina|hizkuntza=eu-ES|data=2020|url=https://www.inguma.eus/produkzioa/ikusi/potentzial-aldakorreko-lehen-motako-hartzaile-vanilloidearen-jatorrizko-ezabapenak-saguaren-bihurgune-horzduneko-endokannabinoide-sisteman-duen-eragina|sartze-data=2024-12-13}}</ref> da. Gaur egun [[Euskal Herriko Unibertsitatea|UPV/EHU]]<nowiki/>ko Irakasle eta ikertzailea da eta [[Udako Euskal Unibertsitatea|UEU]]<nowiki/>ko kidea ere bai. == Ikerketa == 2020. urtetik Neurozientzietan doktorea da ([[Euskal Herriko Unibertsitatea|UPV/EHU)]] ''Potentzial aldakorreko lehen motako hartzaile vanilloidearen jatorrizko ezabapenak saguaren bihurgune horzduneko endokannabinoide sisteman duen eragina'' izeneko lanarekin. == Dibulgazioa == [[Fitxategi:2023-05-18 Donostia Ikergazte Kongresua Batzorde dinamizatzailea.jpg|alt=2023ko UEUren Ikergazte Kongresuko Batzorde dinamizatzailea, Donostian, Kursaalen. Ezkerretik hasita Jon Egaña Huguet, Begoña Altuna Díaz, Aitor Cevidanes Miranda, Unai Lertxundi Ferran eta Maitane Basasoro Ziganda.|thumb|2023ko UEUren Ikergazte Kongresuko Batzorde dinamizatzailea, Donostian, Kursaalen.|ezkerrera]][[Udako Euskal Unibertsitatea|UEU]]<nowiki/>k ikertzaile gazteen ikusgarritasuna areagotzeko eta dibulgaziora begira sortutako Akademiatik Plazara saioan <ref>{{Erreferentzia|abizena=Udako Euskal Unibertsitatea - UEU -|izenburua=Akademiatik Plazara: ikertzaile gazte euskaldunak oholtzara|data=2023-11-03|url=https://www.youtube.com/watch?v=SUugrc9JS1I|sartze-data=2024-12-13}}</ref>zein ''Ikerl(h)ari'' bideopodcastean <ref>{{Erreferentzia|izenburua=ikerl(h)ari, ikertzaile euskaldunak ezagutarazten|hizkuntza=eu|url=https://www.ueu.eus/komunikazioa/albisteak/ikerl-h-ari-ikertzaile-euskaldunak-ezagutarazten|aldizkaria=www.ueu.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> parte hartu du. Aurretik UEUren 50. urteurrena ospatzeko Bilboko UEUfestan ere eman zuen bere ikerketaren berri <ref>{{Erreferentzia|izenburua=UEUfesta, Bilbo|hizkuntza=eu|url=https://www.ueu.eus/komunikazioa/albisteak/ueufesta-bilbo|aldizkaria=www.ueu.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Horretaz gain Osasun-zientzietako Ikertzaileen III. Topaketetan <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Osasun-zientzietako Ikertzaileen III. Topaketak|hizkuntza=eu|url=https://www.ueu.eus/jarduera-akademikoa/1245-osasun-zientzietako-ikertzaileen-iii-topaketak|aldizkaria=www.ueu.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> zein 2019 <ref>{{Erreferentzia|izenburua=III. Ikergazte. Nazioarteko ikerketa euskaraz. Kongresuko artikulu bilduma. Osasun Zientziak|hizkuntza=eu|url=https://www.ueu.eus/argitaletxea/liburuak/iii-ikergazte-nazioarteko-ikerketa-euskaraz-kongresuko-artikulu-bilduma-osasun-zientziak|aldizkaria=www.ueu.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref>, 2021<ref>{{Erreferentzia|izenburua=IV. Ikergazte. Nazioarteko ikerketa euskaraz. Kongresuko artikulu bilduma. Osasun Zientziak|hizkuntza=eu|url=https://www.ueu.eus/argitaletxea/liburuak/iv-ikergazte-nazioarteko-ikerketa-euskaraz-kongresuko-artikulu-bilduma-osasun-zientziak|aldizkaria=www.ueu.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> eta 2023 <ref>{{Erreferentzia|izenburua=V. Ikergazte. Nazioarteko ikerketa euskaraz. Kongresuko artikulu bilduma. Osasun Zientziak|hizkuntza=eu|url=https://www.ueu.eus/argitaletxea/liburuak/v-ikergazte-nazioarteko-ikerketa-euskaraz-kongresuko-artikulu-bilduma-osasun-zientziak|aldizkaria=www.ueu.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref>ko [[Ikergazte]] kongresuetan ere parte hartu du. Azken honetan batzorde dinamizatzaileko kide ere izan da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ikergazte kongresua, lehenengo egunaren balorazioa: Jon Egaña eta Alnhoa Latatu|hizkuntza=eu|url=https://www.ueu.eus/komunikazioa/albisteak/ikergazte-1-egunaren-balorazioa-jon-egana-eta-alnhoa-latatu|aldizkaria=www.ueu.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Erreferentziak == <references /> == Kanpo estekak == * [https://www.inguma.eus/egilea/ikusi/jon-egana-huguet Jon Egaña Huguet] Inguma datu-base akademikoan {{bizialdia|1991ko||Egaña Huguet,Jon}} [[Kategoria:Algortarrak]] [[Kategoria:Getxoztarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko ikertzaileak]] [[Kategoria:Udako Euskal Unibertsitatea]] [[Kategoria:Euskal Herriko Unibertsitateko irakasleak]] [[Kategoria:Euskal Herriko neurozientzialariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] 12h5q73pivxeduwwvaaqx46as15f3yt 9998933 9998415 2024-12-13T18:54:19Z Ksarasola 1491 [[Kategoria:Euskarazko tesi egileak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9998933 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Jon Egaña Huguet''' ([[Algorta]], [[Getxo]], [[1991]]<nowiki/>ko [[Irailaren 27|irailaren 27a]]) Farmazian litzentziatua eta Neurozientzietan doktorea<ref>{{Erreferentzia|izena=Jon Egaña|abizena=Huguet|izenburua=Potentzial aldakorreko lehen motako hartzaile vanilloidearen jatorrizko ezabapenak saguaren bihurgune horzduneko endokannabinoide sisteman duen eragina|hizkuntza=eu-ES|data=2020|url=https://www.inguma.eus/produkzioa/ikusi/potentzial-aldakorreko-lehen-motako-hartzaile-vanilloidearen-jatorrizko-ezabapenak-saguaren-bihurgune-horzduneko-endokannabinoide-sisteman-duen-eragina|sartze-data=2024-12-13}}</ref> da. Gaur egun [[Euskal Herriko Unibertsitatea|UPV/EHU]]<nowiki/>ko Irakasle eta ikertzailea da eta [[Udako Euskal Unibertsitatea|UEU]]<nowiki/>ko kidea ere bai. == Ikerketa == 2020. urtetik Neurozientzietan doktorea da ([[Euskal Herriko Unibertsitatea|UPV/EHU)]] ''Potentzial aldakorreko lehen motako hartzaile vanilloidearen jatorrizko ezabapenak saguaren bihurgune horzduneko endokannabinoide sisteman duen eragina'' izeneko lanarekin. == Dibulgazioa == [[Fitxategi:2023-05-18 Donostia Ikergazte Kongresua Batzorde dinamizatzailea.jpg|alt=2023ko UEUren Ikergazte Kongresuko Batzorde dinamizatzailea, Donostian, Kursaalen. Ezkerretik hasita Jon Egaña Huguet, Begoña Altuna Díaz, Aitor Cevidanes Miranda, Unai Lertxundi Ferran eta Maitane Basasoro Ziganda.|thumb|2023ko UEUren Ikergazte Kongresuko Batzorde dinamizatzailea, Donostian, Kursaalen.|ezkerrera]][[Udako Euskal Unibertsitatea|UEU]]<nowiki/>k ikertzaile gazteen ikusgarritasuna areagotzeko eta dibulgaziora begira sortutako Akademiatik Plazara saioan <ref>{{Erreferentzia|abizena=Udako Euskal Unibertsitatea - UEU -|izenburua=Akademiatik Plazara: ikertzaile gazte euskaldunak oholtzara|data=2023-11-03|url=https://www.youtube.com/watch?v=SUugrc9JS1I|sartze-data=2024-12-13}}</ref>zein ''Ikerl(h)ari'' bideopodcastean <ref>{{Erreferentzia|izenburua=ikerl(h)ari, ikertzaile euskaldunak ezagutarazten|hizkuntza=eu|url=https://www.ueu.eus/komunikazioa/albisteak/ikerl-h-ari-ikertzaile-euskaldunak-ezagutarazten|aldizkaria=www.ueu.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> parte hartu du. Aurretik UEUren 50. urteurrena ospatzeko Bilboko UEUfestan ere eman zuen bere ikerketaren berri <ref>{{Erreferentzia|izenburua=UEUfesta, Bilbo|hizkuntza=eu|url=https://www.ueu.eus/komunikazioa/albisteak/ueufesta-bilbo|aldizkaria=www.ueu.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Horretaz gain Osasun-zientzietako Ikertzaileen III. Topaketetan <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Osasun-zientzietako Ikertzaileen III. Topaketak|hizkuntza=eu|url=https://www.ueu.eus/jarduera-akademikoa/1245-osasun-zientzietako-ikertzaileen-iii-topaketak|aldizkaria=www.ueu.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> zein 2019 <ref>{{Erreferentzia|izenburua=III. Ikergazte. Nazioarteko ikerketa euskaraz. Kongresuko artikulu bilduma. Osasun Zientziak|hizkuntza=eu|url=https://www.ueu.eus/argitaletxea/liburuak/iii-ikergazte-nazioarteko-ikerketa-euskaraz-kongresuko-artikulu-bilduma-osasun-zientziak|aldizkaria=www.ueu.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref>, 2021<ref>{{Erreferentzia|izenburua=IV. Ikergazte. Nazioarteko ikerketa euskaraz. Kongresuko artikulu bilduma. Osasun Zientziak|hizkuntza=eu|url=https://www.ueu.eus/argitaletxea/liburuak/iv-ikergazte-nazioarteko-ikerketa-euskaraz-kongresuko-artikulu-bilduma-osasun-zientziak|aldizkaria=www.ueu.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> eta 2023 <ref>{{Erreferentzia|izenburua=V. Ikergazte. Nazioarteko ikerketa euskaraz. Kongresuko artikulu bilduma. Osasun Zientziak|hizkuntza=eu|url=https://www.ueu.eus/argitaletxea/liburuak/v-ikergazte-nazioarteko-ikerketa-euskaraz-kongresuko-artikulu-bilduma-osasun-zientziak|aldizkaria=www.ueu.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref>ko [[Ikergazte]] kongresuetan ere parte hartu du. Azken honetan batzorde dinamizatzaileko kide ere izan da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ikergazte kongresua, lehenengo egunaren balorazioa: Jon Egaña eta Alnhoa Latatu|hizkuntza=eu|url=https://www.ueu.eus/komunikazioa/albisteak/ikergazte-1-egunaren-balorazioa-jon-egana-eta-alnhoa-latatu|aldizkaria=www.ueu.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Erreferentziak == <references /> == Kanpo estekak == * [https://www.inguma.eus/egilea/ikusi/jon-egana-huguet Jon Egaña Huguet] Inguma datu-base akademikoan {{bizialdia|1991ko||Egaña Huguet,Jon}} [[Kategoria:Algortarrak]] [[Kategoria:Getxoztarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko ikertzaileak]] [[Kategoria:Udako Euskal Unibertsitatea]] [[Kategoria:Euskal Herriko Unibertsitateko irakasleak]] [[Kategoria:Euskal Herriko neurozientzialariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko farmazialariak]] [[Kategoria:Euskarazko tesi egileak]] dr95s23co1doxs20ba22k0rhjk05lt7 0 1217234 9998689 9998273 2024-12-13T15:31:25Z Lainobeltz 56334 9998689 wikitext text/x-wiki '''Akitania bigarrena''' (latinez ''Aquitania secunda'') Mendebaldeko Erromatar Inperioko probintzia bat da, III. mendearen amaieran sortua [[Diokleziano|Dioklezianoren]] agintaldian, Augustoren agintaldian eratu zen [[Galia Akitania|Galia Akitaniako]] probintzia zabalaren zatiketaz.<ref>{{Erreferentzia|izena=Félix|abizena=Rocquain de Courtemblay|izenburua=Variations des limites de l'Aquitaine depuis l'an 58 avant J-C. jusqu'au Ve siècle.|orrialdeak=256–271|data=1861|url=https://www.persee.fr/doc/bec_0373-6237_1861_num_22_1_445761|aldizkaria=Bibliothèque de l'École des chartes|alea=1|zenbakia=22|doi=10.3406/bec.1861.445761|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=TGN Full Record Display, English (Getty Research)|url=https://www.getty.edu/vow/TGNFullDisplay?find=&place=&nation=&english=Y&subjectid=7030446|aldizkaria=www.getty.edu|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Bibliografia == * Jiménez Garnica, Ana María (2010) ''[http://portal.uned.es/Publicaciones/htdocs/pdf.jsp?articulo=0137357PB01A01 Nuevas gentes, nuevo Imperiolos godos y Occidente en el siglo V.]''. UNED - Universidad Nacional de Educación a Distancia. ISBN: 9788436260588 * {{It}} Pistilli, P.F. (1991) "[https://www.treccani.it/enciclopedia/aquitania_(Enciclopedia-dell%27-Arte-Medievale)/ Aquitania]". Enciclopedia dell' Arte Medievale. Treccani. * Chastagnol, M. André (1970). "[https://www.persee.fr/doc/bsnaf_0081-1181_1972_num_1970_1_7964 Le diocèse civil d'Aquitaine au Bas-Empire]". ''Bulletin de la Société nationale des Antiquaires de France'' Année 1972. 272-292. * Boudartchouk,Jean-Luc; Cabau, Patrice (lag). "La question agraire liée à l’installation des Goths en Gaule du sud et l’approche marxiste de la transition Antiquité-Moyen Âge". ''Archéopages. Archeologie et société''. Hors-série 5 | 2019. Les archéologues face à l'économie 34-44 or. https://doi.org/10.4000/archeopages.8705 == Kanpo estekak == {{Autoritate kontrola}} {{Historia zirriborroa}} [[Kategoria:Erromatar probintziak]] [[Kategoria:Akitaniako historia]] gfe1fuz9hm9olo3y1z6l27iso2d5gtb 9999353 9998689 2024-12-14T11:13:09Z Marklar2007 1545 9999353 wikitext text/x-wiki {{probintzia infotaula}} '''Akitania bigarrena''' ({{lang-la|Aquitania secunda}}) [[Mendebaldeko Erromatar Inperioa|Mendebaldeko Erromatar Inperioko]] probintzia bat da, III. mendearen amaieran sortua [[Diokleziano|Dioklezianoren]] agintaldian, Augustoren agintaldian eratu zen [[Galia Akitania|Galia Akitaniako]] probintzia zabalaren zatiketaz.<ref>{{Erreferentzia|izena=Félix|abizena=Rocquain de Courtemblay|izenburua=Variations des limites de l'Aquitaine depuis l'an 58 avant J-C. jusqu'au Ve siècle.|orrialdeak=256–271|data=1861|url=https://www.persee.fr/doc/bec_0373-6237_1861_num_22_1_445761|aldizkaria=Bibliothèque de l'École des chartes|alea=1|zenbakia=22|doi=10.3406/bec.1861.445761|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=TGN Full Record Display, English (Getty Research)|url=https://www.getty.edu/vow/TGNFullDisplay?find=&place=&nation=&english=Y&subjectid=7030446|aldizkaria=www.getty.edu|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Bibliografia == * Jiménez Garnica, Ana María (2010) ''[http://portal.uned.es/Publicaciones/htdocs/pdf.jsp?articulo=0137357PB01A01 Nuevas gentes, nuevo Imperiolos godos y Occidente en el siglo V.]''. UNED - Universidad Nacional de Educación a Distancia. ISBN: 9788436260588 * {{It}} Pistilli, P.F. (1991) "[https://www.treccani.it/enciclopedia/aquitania_(Enciclopedia-dell%27-Arte-Medievale)/ Aquitania]". Enciclopedia dell' Arte Medievale. Treccani. * Chastagnol, M. André (1970). "[https://www.persee.fr/doc/bsnaf_0081-1181_1972_num_1970_1_7964 Le diocèse civil d'Aquitaine au Bas-Empire]". ''Bulletin de la Société nationale des Antiquaires de France'' Année 1972. 272-292. * Boudartchouk,Jean-Luc; Cabau, Patrice (lag). "La question agraire liée à l’installation des Goths en Gaule du sud et l’approche marxiste de la transition Antiquité-Moyen Âge". ''Archéopages. Archeologie et société''. Hors-série 5 | 2019. Les archéologues face à l'économie 34-44 or. https://doi.org/10.4000/archeopages.8705 == Kanpo estekak == {{Autoritate kontrola}} {{Historia zirriborroa}} [[Kategoria:Erromatar probintziak]] [[Kategoria:Akitaniako historia]] ag681vlbyqaghytohervav8jocc5ckz 104 1217241 9999249 9998295 2024-12-14T09:35:55Z CommonsDelinker 688 «Charlottes_web_poster.jpg» fitxategia kendu da, Yuval CT wikilariak Commonsetik ezabatu baitu. 9999249 wikitext text/x-wiki '''Charlotte’s web''' [[1973]] urtean [[Iwao Takamotok]] eta [[Charles August Nicholse]]<nowiki/>k sortutako pelikula bat da. Pelikula hau  [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu batuetan]] estreinatu zen [[1973]]<nowiki/>ko martxoaren batean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Charlotte's Web (película de 1973)|hizkuntza=es|data=2024-01-15|url=https://es.wikipedia.org/wiki/Charlotte's_Web_(pel%C3%ADcula_de_1973)|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref> Armiarma baten eta txerri baten arteko adiskidetasunari buruzko 94 minutuko film bat da. Charlotte's Web edo euskaraz,Charlotteren amarauna, ingelesez egindako marrazki bizidunetako film klasikoa da, Hanna-Barbera [[Paramount Pictures]], konpainiak estreinatua. == Jatorria == [[E. B. White|Elwyn Brooks White]] estatubatuar idazleak izenburu berberarekin idatzitako liburuan oinarrituta dago.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Charlotte's Web (película de 1973)|hizkuntza=es|data=2024-01-15|url=https://es.wikipedia.org/wiki/Charlotte's_Web_(pel%C3%ADcula_de_1973)|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref> == Laburpena == Nekazari batek txerri bat hiltzea erabakitzen du txikiegia jaio zelako. Hala ere, nekazariaren alabak hil ez zezan eskatuta, bizitzen uzten du. Neskak, Fern Arable izenekoak, Wilbur izena jartzen dio txerriari. Geroago, Fernen aitak txerria neskaren osabari, Homer Zuckerman-i saltzea erabakiko du. Honek ere baserri bat dauka. Bertan, Wilbur-ek hil egingo dutela jakingo du eta beldurtu egingo da. Charlotte izeneko armiarma agertuko da eta lagunduko diola esan dion arte. Armiarma animalia txikia babesteko gai da bere sarean mezuak idazteko duen gaitasun ezohikoarekin (hortik filmaren izenburua). Amaieran, Charlotte armiarma arrautzak errutean hiltzen da, 514 armiarma jaiotzen dira, horietatik 3 bakarrik Wilburrekin geratzen dira.Wilburrek asko maite zituen Charlotteren ondorengoak, baina ezin izan zuen inoiz ahaztu. == Erreferentziak == <references /> [[Kategoria:Txikipedia]] [[Kategoria:Filmak]] [[Kategoria:Euskara]] g4lv2mrx9lbiclwnvj4bs6ib8ftm34w 104 1217246 9998397 9998306 2024-12-13T12:21:05Z ZumaiaHE22 127271 9998397 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Plagionotus detritus natur.jpg|300px|right|thumb|Plagionotus detritus]] '''Plagionotus detritus''' {{txp|kakalardo}} espezie bat da. {{txp|Euskal Herria|Euskal Herrian}} aurkitzen da. ==Deskribapena== Kakalardo txikia da. Zentimetro bat edo bi neurtzen ditu. {{txp|Liztor|Liztorraren}} antza du. Gorputza beltza du eta marra horiak ditu. Hegan hegiten duenean liztorraren burrunba egiten du. Horrela {{txp|harrapari|harrapariek}} uste dute liztorra dela eta beldurtu egiten dira eta ez dute jaten. ==Non bizi da?== Baso hostozabaletan bizi da. [[Kategoria:Txikipedia:Kakalardoak]] [[Kategoria:Txikipedia]] mn4wq558kqkiwxsk15h1vu87v0rnzgh 9998400 9998397 2024-12-13T12:21:40Z ZumaiaHE22 127271 /* Non bizi da? */ 9998400 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Plagionotus detritus natur.jpg|300px|right|thumb|Plagionotus detritus]] '''Plagionotus detritus''' {{txp|kakalardo}} espezie bat da. {{txp|Euskal Herria|Euskal Herrian}} aurkitzen da. ==Deskribapena== Kakalardo txikia da. Zentimetro bat edo bi neurtzen ditu. {{txp|Liztor|Liztorraren}} antza du. Gorputza beltza du eta marra horiak ditu. Hegan hegiten duenean liztorraren burrunba egiten du. Horrela {{txp|harrapari|harrapariek}} uste dute liztorra dela eta beldurtu egiten dira eta ez dute jaten. ==Non bizi da?== {{txp|Europa}} guztiko baso hostozabaletan bizi da. [[Kategoria:Txikipedia:Kakalardoak]] [[Kategoria:Txikipedia]] p7ls0ewvieya6q1fv9brs07ve69cafr 0 1217248 9998357 9998352 2024-12-13T11:59:02Z Udako Euskal Unibertsitatea 145968 9998357 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Maitane Basasoro Ziganda''' ([[Donostia]], [[1992]]<nowiki/>ko [[Apirilaren 3|apirilaren 3a]]) [[errenteria]]<nowiki/>rra Hezkuntza Zientzietan doktorea da, Psikodidaktikan masterduna eta Haur Hezkuntzan eta Lehen Hezkuntzan graduatua. Egun irakasle atxikia da Donostiako Hezkuntza, Filosofia eta Antropologia Fakultatean [[Euskal Herriko Unibertsitatea|(UPV/EHU)]]. [[Udako Euskal Unibertsitatea|UEU]]<nowiki/>ko kidea ere bada. == Ikerketa == 2022an defendatu zuen bere doktoretza tesia ([[Euskal Herriko Unibertsitatea|UPV/EHU]]), ''Ikasleen parte-hartzea eskola demokratikoak eraikitzeko giltzarri. Irakasleen begirada berritu batetik abiatutako Antzuola Herri Eskolako hezkuntza proiektua'' izenburupean <ref>{{Erreferentzia|izena=Maitane Basasoro|abizena=Ziganda|izenburua=Ikasleen parte harzea eskola demokratikoak eraikitzeko giltzarri. Irakasleen begirada berritu batetik abiatutako Antzuola Herri Eskolako hezkuntza proiektua|hizkuntza=eu-ES|data=2022|url=https://www.inguma.eus/produkzioa/ikusi/ikasleen-parte-harzea-eskola-demokratikoak-eraikitzeko-giltzarri-irakasleen-begirada-berritu-batetik-abiatutako-antzuola-herri-eskolako-hezkuntza-proiektua|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Bere ikerketa lanak demokrazia eta justizia soziala hezkuntzan, ikasleen partaidetza eta pedagogia kritikoa barne hartzen ditu. == Dibulgazioa == 2020ko UEUren [[Txiotesia lehiaketa|Txiotesia]] lehiaketan parte hartu zuen <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maitane Basasoro: "Antzuola Herri Eskolan eraikitzen den curriculuma, ikasleen ideia eta interesetatik abiatzen da"|hizkuntza=eu|url=https://www.ueu.eus/komunikazioa/albisteak/maitane-basasoro-antzuola-herri-eskolan-eraikitzen-den-curriculuma-ikasleen-ideia-eta-interesetatik-abiatzen-da|aldizkaria=www.ueu.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> eta baita 2021ko [[Ikergazte]] kongresuan ere <ref>{{Erreferentzia|izenburua=IV. Ikergazte. Nazioarteko ikerketa euskaraz. Kongresuko artikulu bilduma. Gizarte Zientziak eta Zuzenbidea|hizkuntza=eu|url=https://www.ueu.eus/argitaletxea/liburuak/iv-ikergazte-nazioarteko-ikerketa-euskaraz-kongresuko-artikulu-bilduma-gizarte-zientziak-eta-zuzenbidea|aldizkaria=www.ueu.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. 2023ko kongresuan batzorde dinamizatzaileko kide izan zen <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ikergazte kongresua, hirugarren egunaren balorazioa: Maitane Basasoro, Unai Lertxundi eta Begoña Altuna|hizkuntza=eu|url=https://www.ueu.eus/komunikazioa/albisteak/ikergazte-kongresua-hirugarren-egunaren-balorazioa-maitane-basasoro-unai-lertxundi-eta-begona-altuna|aldizkaria=www.ueu.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == UEUkidea == [[Ikergazte]] kongresuko batzorde dinamizatzaileko kide izateaz gain, pedagogiarekin lotutako jardunaldien antolaketan ere parte hartu izan du. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maitane Basasoro Ziganda|hizkuntza=eu|url=https://www.ueu.eus/komunitatea/pertsonak/maitane-basasoro-ziganda|aldizkaria=www.ueu.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref>Baita GOI ikastegiko ''Hezkidetzatik pedagogia feministetara: euskal curriculuma iparrorratz'' <ref>{{Erreferentzia|izenburua=GOI institutua :: ikasi :: Udako Euskal Unibertsitatea|url=https://www.goi-institutua.eus/graduondokoak/ikusi/hezkidetzatik-pedagogia-feministetara-euskal-curriculuma-iparrorratz|aldizkaria=www.goi-institutua.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref>graduondoan irakasle ere. == Erreferentziak == <references /> == Kanpo estekak == * [https://www.inguma.eus/egilea/ikusi/maitane-basasoro Maitane Basasoro Ziganda] Inguma datu-base akademikoan * [https://www.artizarra.eus/egileak/mbasasoro/ Maitane Basasoro Ziganda] Artizarra sare sozial profesionalean {{bizialdia|1992ko||Basasoro Ziganda,Maitane}} [[Kategoria:Errenteriarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko ikertzaileak]] [[Kategoria:Emakume ikertzaileak]] [[Kategoria:Emakume irakasleak]] [[Kategoria:Euskal Herriko pedagogoak]] [[Kategoria:Emakume pedagogoak]] [[Kategoria:Emakume zientzialariak]] 6zmampn9mcwyheg9ocod80v0ihcqpvt 9998938 9998357 2024-12-13T18:58:04Z Ksarasola 1491 [[Kategoria:Euskarazko tesi egileak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9998938 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Maitane Basasoro Ziganda''' ([[Donostia]], [[1992]]<nowiki/>ko [[Apirilaren 3|apirilaren 3a]]) [[errenteria]]<nowiki/>rra Hezkuntza Zientzietan doktorea da, Psikodidaktikan masterduna eta Haur Hezkuntzan eta Lehen Hezkuntzan graduatua. Egun irakasle atxikia da Donostiako Hezkuntza, Filosofia eta Antropologia Fakultatean [[Euskal Herriko Unibertsitatea|(UPV/EHU)]]. [[Udako Euskal Unibertsitatea|UEU]]<nowiki/>ko kidea ere bada. == Ikerketa == 2022an defendatu zuen bere doktoretza tesia ([[Euskal Herriko Unibertsitatea|UPV/EHU]]), ''Ikasleen parte-hartzea eskola demokratikoak eraikitzeko giltzarri. Irakasleen begirada berritu batetik abiatutako Antzuola Herri Eskolako hezkuntza proiektua'' izenburupean <ref>{{Erreferentzia|izena=Maitane Basasoro|abizena=Ziganda|izenburua=Ikasleen parte harzea eskola demokratikoak eraikitzeko giltzarri. Irakasleen begirada berritu batetik abiatutako Antzuola Herri Eskolako hezkuntza proiektua|hizkuntza=eu-ES|data=2022|url=https://www.inguma.eus/produkzioa/ikusi/ikasleen-parte-harzea-eskola-demokratikoak-eraikitzeko-giltzarri-irakasleen-begirada-berritu-batetik-abiatutako-antzuola-herri-eskolako-hezkuntza-proiektua|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Bere ikerketa lanak demokrazia eta justizia soziala hezkuntzan, ikasleen partaidetza eta pedagogia kritikoa barne hartzen ditu. == Dibulgazioa == 2020ko UEUren [[Txiotesia lehiaketa|Txiotesia]] lehiaketan parte hartu zuen <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maitane Basasoro: "Antzuola Herri Eskolan eraikitzen den curriculuma, ikasleen ideia eta interesetatik abiatzen da"|hizkuntza=eu|url=https://www.ueu.eus/komunikazioa/albisteak/maitane-basasoro-antzuola-herri-eskolan-eraikitzen-den-curriculuma-ikasleen-ideia-eta-interesetatik-abiatzen-da|aldizkaria=www.ueu.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> eta baita 2021ko [[Ikergazte]] kongresuan ere <ref>{{Erreferentzia|izenburua=IV. Ikergazte. Nazioarteko ikerketa euskaraz. Kongresuko artikulu bilduma. Gizarte Zientziak eta Zuzenbidea|hizkuntza=eu|url=https://www.ueu.eus/argitaletxea/liburuak/iv-ikergazte-nazioarteko-ikerketa-euskaraz-kongresuko-artikulu-bilduma-gizarte-zientziak-eta-zuzenbidea|aldizkaria=www.ueu.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. 2023ko kongresuan batzorde dinamizatzaileko kide izan zen <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ikergazte kongresua, hirugarren egunaren balorazioa: Maitane Basasoro, Unai Lertxundi eta Begoña Altuna|hizkuntza=eu|url=https://www.ueu.eus/komunikazioa/albisteak/ikergazte-kongresua-hirugarren-egunaren-balorazioa-maitane-basasoro-unai-lertxundi-eta-begona-altuna|aldizkaria=www.ueu.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == UEUkidea == [[Ikergazte]] kongresuko batzorde dinamizatzaileko kide izateaz gain, pedagogiarekin lotutako jardunaldien antolaketan ere parte hartu izan du. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maitane Basasoro Ziganda|hizkuntza=eu|url=https://www.ueu.eus/komunitatea/pertsonak/maitane-basasoro-ziganda|aldizkaria=www.ueu.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref>Baita GOI ikastegiko ''Hezkidetzatik pedagogia feministetara: euskal curriculuma iparrorratz'' <ref>{{Erreferentzia|izenburua=GOI institutua :: ikasi :: Udako Euskal Unibertsitatea|url=https://www.goi-institutua.eus/graduondokoak/ikusi/hezkidetzatik-pedagogia-feministetara-euskal-curriculuma-iparrorratz|aldizkaria=www.goi-institutua.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref>graduondoan irakasle ere. == Erreferentziak == <references /> == Kanpo estekak == * [https://www.inguma.eus/egilea/ikusi/maitane-basasoro Maitane Basasoro Ziganda] Inguma datu-base akademikoan * [https://www.artizarra.eus/egileak/mbasasoro/ Maitane Basasoro Ziganda] Artizarra sare sozial profesionalean {{bizialdia|1992ko||Basasoro Ziganda,Maitane}} [[Kategoria:Errenteriarrak]] [[Kategoria:Euskal Herriko ikertzaileak]] [[Kategoria:Emakume ikertzaileak]] [[Kategoria:Emakume irakasleak]] [[Kategoria:Euskal Herriko pedagogoak]] [[Kategoria:Emakume pedagogoak]] [[Kategoria:Emakume zientzialariak]] [[Kategoria:Euskarazko tesi egileak]] simlm1xlrnuzpf5pnj8cxppays851jl 104 1217254 9998359 9998351 2024-12-13T11:59:30Z ZumaiaHE22 127271 9998359 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Stenocorus meridianus. Cerambycidae. - Flickr - gailhampshire.jpg|300px|right|thumb|Sternocorus meridianus hosto baten gainean.]] '''Sternocorus meridianus''' {{txp|kakalardo}} mota bat da. {{txp|Euskal Herria|Euskal Herrian}} aurkitzen da. ==Deskribapena== Tamaina ertaina du. Emea pixka bat handiagoa da. 2 eta 3 cm artean neurtzen du. {{txp|Triangelu}} itxurako gorputza du, aurrean zabalagoa eta atzean estuagoa. Kakalardo helduak kolore desberdinak izan ditzakete, adibidez marroi argia, laranja, marroi iluna edo beltza. Ile finez estalita dago. ==Non bizi da?== Baso hostozabaletan aurkitzen da. Bi edo hiru urteko bizitza dute. [[Kategoria:Txikipedia:Kakalardoak]] [[Kategoria:Txikipedia]] 7ozw3ol2icgncjqybjh1gx6j343htyh 9998365 9998359 2024-12-13T12:02:41Z ZumaiaHE22 127271 9998365 wikitext text/x-wiki {{banner|Stenocorus meridianus side.JPG}} [[Fitxategi:Stenocorus meridianus. Cerambycidae. - Flickr - gailhampshire.jpg|300px|right|thumb|Sternocorus meridianus hosto baten gainean.]] '''Sternocorus meridianus''' {{txp|kakalardo}} mota bat da. {{txp|Euskal Herria|Euskal Herrian}} aurkitzen da. ==Deskribapena== Tamaina ertaina du. Emea pixka bat handiagoa da. 2 eta 3 cm artean neurtzen du. {{txp|Triangelu}} itxurako gorputza du, aurrean zabalagoa eta atzean estuagoa. Kakalardo helduak kolore desberdinak izan ditzakete, adibidez marroi argia, laranja, marroi iluna edo beltza. Ile finez estalita dago. ==Non bizi da?== Baso hostozabaletan aurkitzen da. Bi edo hiru urteko bizitza dute. [[Kategoria:Txikipedia:Kakalardoak]] [[Kategoria:Txikipedia]] k0ufi1ffk5hi1gdcjr0m55tasqnonv6 9998382 9998365 2024-12-13T12:09:36Z ZumaiaHE22 127271 9998382 wikitext text/x-wiki {{banner|Stenocorus meridianus side.JPG}} [[Fitxategi:Stenocorus meridianus. Cerambycidae. - Flickr - gailhampshire.jpg|300px|right|thumb|Sternocorus meridianus hosto baten gainean.]] '''Stenocorus meridianus''' {{txp|kakalardo}} mota bat da. {{txp|Euskal Herria|Euskal Herrian}} aurkitzen da. ==Deskribapena== Tamaina ertaina du. Emea pixka bat handiagoa da. 2 eta 3 cm artean neurtzen du. {{txp|Triangelu}} itxurako gorputza du, aurrean zabalagoa eta atzean estuagoa. Kakalardo helduak kolore desberdinak izan ditzakete, adibidez marroi argia, laranja, marroi iluna edo beltza. Ile finez estalita dago. ==Non bizi da?== Baso hostozabaletan aurkitzen da. Bi edo hiru urteko bizitza dute. [[Kategoria:Txikipedia:Kakalardoak]] [[Kategoria:Txikipedia]] 1d0atk1efx1apjusksjk7ocvq8vraxa 9998390 9998382 2024-12-13T12:16:16Z ZumaiaHE22 127271 /* Deskribapena */ 9998390 wikitext text/x-wiki {{banner|Stenocorus meridianus side.JPG}} [[Fitxategi:Stenocorus meridianus. Cerambycidae. - Flickr - gailhampshire.jpg|300px|right|thumb|Sternocorus meridianus hosto baten gainean.]] '''Stenocorus meridianus''' {{txp|kakalardo}} mota bat da. {{txp|Euskal Herria|Euskal Herrian}} aurkitzen da. ==Deskribapena== Tamaina ertaina du. Emea pixka bat handiagoa da. 2 eta 3 cm artean neurtzen du. {{txp|Triangelu}} itxurako gorputza du, aurrean zabalagoa eta atzean estuagoa. Kakalardo helduak kolore desberdinak izan ditzakete, adibidez marroi argia, laranja, marroi iluna edo beltza. Ile finez estalita dago. ==Non bizi da?== Baso hostozabaletan aurkitzen da. Bi edo hiru urteko bizitza dute. [[Kategoria:Txikipedia:Kakalardoak]] [[Kategoria:Txikipedia]] f8bsczjj8aeqs0gazwaxb1voq5lb4lt 9998393 9998390 2024-12-13T12:17:12Z ZumaiaHE22 127271 /* Non bizi da? */ 9998393 wikitext text/x-wiki {{banner|Stenocorus meridianus side.JPG}} [[Fitxategi:Stenocorus meridianus. Cerambycidae. - Flickr - gailhampshire.jpg|300px|right|thumb|Sternocorus meridianus hosto baten gainean.]] '''Stenocorus meridianus''' {{txp|kakalardo}} mota bat da. {{txp|Euskal Herria|Euskal Herrian}} aurkitzen da. ==Deskribapena== Tamaina ertaina du. Emea pixka bat handiagoa da. 2 eta 3 cm artean neurtzen du. {{txp|Triangelu}} itxurako gorputza du, aurrean zabalagoa eta atzean estuagoa. Kakalardo helduak kolore desberdinak izan ditzakete, adibidez marroi argia, laranja, marroi iluna edo beltza. Ile finez estalita dago. ==Non bizi da?== {{txp|Europa}} guztiko baso hostozabaletan aurkitzen da. Bi edo hiru urteko bizitza dute. [[Kategoria:Txikipedia:Kakalardoak]] [[Kategoria:Txikipedia]] hq0z18m0s5vhu8jah6j2h2zgyx0l0u0 9998394 9998393 2024-12-13T12:18:59Z ZumaiaHE22 127271 /* Deskribapena */ 9998394 wikitext text/x-wiki {{banner|Stenocorus meridianus side.JPG}} [[Fitxategi:Stenocorus meridianus. Cerambycidae. - Flickr - gailhampshire.jpg|300px|right|thumb|Sternocorus meridianus hosto baten gainean.]] '''Stenocorus meridianus''' {{txp|kakalardo}} mota bat da. {{txp|Euskal Herria|Euskal Herrian}} aurkitzen da. ==Deskribapena== Tamaina ertaina du. Emea pixka bat handiagoa da. 2 eta 3 cm artean neurtzen du. {{txp|Triangelu}} itxurako gorputza du, aurrean zabalagoa eta atzean estuagoa. {{txp|Antena|Antenak}} oso luzeak dira, gorputzaren tamaina bestekoak. Kakalardo helduak kolore desberdinak izan ditzakete, adibidez marroi argia, laranja, marroi iluna edo beltza. Ile finez estalita dago. ==Non bizi da?== {{txp|Europa}} guztiko baso hostozabaletan aurkitzen da. Bi edo hiru urteko bizitza dute. [[Kategoria:Txikipedia:Kakalardoak]] [[Kategoria:Txikipedia]] b4uuawfmw56l7hmwa8qg7zdi4c4bpnt 1 1217255 9998363 2024-12-13T12:02:11Z Eliatxo 96586 Orri berria: «{{Wikiproiektu Emakumeak}}» 9998363 wikitext text/x-wiki {{Wikiproiektu Emakumeak}} ta4vu3saodlopvx79romiqoh8fiwdtr 0 1217256 9998374 2024-12-13T12:06:41Z Wayratuta 119550 «[[:en:Special:Redirect/revision/1258742546|Abigail Thorn]]» orriaren itzulpena eginez sortua 9998374 wikitext text/x-wiki {{Lanean|Wayratuta}} '''Abigail Thorn''' ([[Newcastle upon Tyne]], [[1993|1993ko]] [[Apirilaren 24|apirilaren 24a]]) [[youtuber]], [[Antzezle|aktore]] eta [[Dramagile|antzerkigile]] ingelesa da.<ref name="FacebookPost1">{{Cite web|abizena=Philosophy Tube|izenburua=Philosophy Tube FAQ|url=https://www.facebook.com/PhilosophyTube/posts/philosophy-tube-faqhello-philosofans-as-you-can-imagine-i-get-quite-a-few-questi/460163027465168/|accessdate=25 April 2019}}</ref><ref name="nyt">{{Cite news|abizena=Roose|izenburua=A Thorn in YouTube's Side Digs In Even Deeper|izena1=Kevin|data=12 February 2020|url=https://www.nytimes.com/2020/02/12/technology/carlos-maza-youtube-vox.html|kazeta=The New York Times|accessdate=12 February 2020}}</ref> Thornek 2013an '''Philosophy Tube''' [[YouTube|YouTubeko]] kanala sortu zuen, 2012an Ingalaterran unibertsitateko matrikula tasak igo zirelako filosofian ikasgai libreak ematen saiatzeko asmoz. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} [[Kategoria:Emakumezko aktore transexual eta transgeneroak]] [[Kategoria:Gizabanako biziak]] [[Kategoria:Ingalaterrako sozialistak]] [[Kategoria:1993ko jaiotzak]] 3e7rxx7jpeg2vzxd267k36dytyxy5ww 9998406 9998374 2024-12-13T12:24:25Z Wayratuta 119550 Wikitu 9998406 wikitext text/x-wiki {{Biografia infotaula automatikoa}} '''Abigail Thorn''' ([[Newcastle upon Tyne]], [[1993|1993ko]] [[Apirilaren 24|apirilaren 24a]]) [[youtuber]], [[Antzezle|aktore]] eta [[Dramagile|antzerkigile]] ingelesa da.<ref>{{erreferentzia|abizena=Philosophy Tube|izenburua=Philosophy Tube FAQ|hizkuntza=en|url=https://www.facebook.com/PhilosophyTube/posts/philosophy-tube-faqhello-philosofans-as-you-can-imagine-i-get-quite-a-few-questi/460163027465168/}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=A Thorn in YouTube’s Side Digs In Even Deeper (Published 2020)|hizkuntza=en-US|data=2020-02-12|url=https://www.nytimes.com/2020/02/12/technology/carlos-maza-youtube-vox.html|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Thornek 2013an '''Philosophy Tube''' [[YouTube|YouTubeko]] kanala sortu zuen, 2012an [[Ingalaterra|Ingalaterran]] unibertsitateko matrikula tasak igo zirelako [[filosofia]] eskola libreak ematen saiatzeko asmoz. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1993ko|Thorn, Abigail}} [[Kategoria:Emakumezko aktore transexual eta transgeneroak]] [[Kategoria:Aktore lesbianak]] [[Kategoria:Ingalaterrako aktoreak]] [[Kategoria:Emakume idazleak]] [[Kategoria:Ingalaterrako idazleak]] [[Kategoria:LGBT idazleak]] [[Kategoria:Ingalaterrako sozialistak]] [[Kategoria:Youtuberrak]] [[Kategoria:Newcastledarrak]] szzqsjsrf49u94c13nw7ela6agxz6oo 9998417 9998406 2024-12-13T12:30:58Z Wayratuta 119550 /* Kanpo estekak */ 9998417 wikitext text/x-wiki {{Biografia infotaula automatikoa}} '''Abigail Thorn''' ([[Newcastle upon Tyne]], [[1993|1993ko]] [[Apirilaren 24|apirilaren 24a]]) [[youtuber]], [[Antzezle|aktore]] eta [[Dramagile|antzerkigile]] ingelesa da.<ref>{{erreferentzia|abizena=Philosophy Tube|izenburua=Philosophy Tube FAQ|hizkuntza=en|url=https://www.facebook.com/PhilosophyTube/posts/philosophy-tube-faqhello-philosofans-as-you-can-imagine-i-get-quite-a-few-questi/460163027465168/}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=A Thorn in YouTube’s Side Digs In Even Deeper (Published 2020)|hizkuntza=en-US|data=2020-02-12|url=https://www.nytimes.com/2020/02/12/technology/carlos-maza-youtube-vox.html|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Thornek 2013an '''Philosophy Tube''' [[YouTube|YouTubeko]] kanala sortu zuen, 2012an [[Ingalaterra|Ingalaterran]] unibertsitateko matrikula tasak igo zirelako [[filosofia]] eskola libreak ematen saiatzeko asmoz. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1993ko|Thorn, Abigail}}{{Biografia zirriborroa|Ingalaterra}} [[Kategoria:Emakumezko aktore transexual eta transgeneroak]] [[Kategoria:Aktore lesbianak]] [[Kategoria:Ingalaterrako aktoreak]] [[Kategoria:Emakume idazleak]] [[Kategoria:Ingalaterrako idazleak]] [[Kategoria:LGBT idazleak]] [[Kategoria:Ingalaterrako sozialistak]] [[Kategoria:Youtuberrak]] [[Kategoria:Newcastledarrak]] f5hrmuv8rafvplf40bst61whn7y3vix 0 1217257 9998410 2024-12-13T12:25:38Z Wayratuta 119550 «[[Abigail Thorn]]» orrira birbideratua 9998410 wikitext text/x-wiki #BIRZUZENDU [[Abigail Thorn]] ib286bhwsvef01w59agn1q9bvzzynhr 0 1217258 9998421 2024-12-13T12:41:11Z Artegia 65203 Orri berria: «'''Josef Dieter "Sepp" Maier''' ([[Metten]], [[1944]]ko [[otsailaren 2]]a) alemaniar futbol atezaina izan zen. "Die Katze von Anzing" ("Anzingeko katua") ezizenarekin ezaguna izan zen. 1962an [[Bayern Munich]]en hasi zuen bere ibilbidea eta hemezortzi urte geroago erretiratu zen. 537 partida jokatu zituen taldearekin. 1966 eta 1979 artean 95 partida jokatu zituen [[Alemaniako futbol selekzio nazionala]]rekin eta [[1974ko Munduko Futbol Txapelketa]] lortu zuen. 2017an A...» 9998421 wikitext text/x-wiki '''Josef Dieter "Sepp" Maier''' ([[Metten]], [[1944]]ko [[otsailaren 2]]a) alemaniar futbol atezaina izan zen. "Die Katze von Anzing" ("Anzingeko katua") ezizenarekin ezaguna izan zen. 1962an [[Bayern Munich]]en hasi zuen bere ibilbidea eta hemezortzi urte geroago erretiratu zen. 537 partida jokatu zituen taldearekin. 1966 eta 1979 artean 95 partida jokatu zituen [[Alemaniako futbol selekzio nazionala]]rekin eta [[1974ko Munduko Futbol Txapelketa]] lortu zuen. 2017an [[Athletic Club]]ek one Man club trophy saria eman zion. {{bizialdia|1944ko||Maier, Sep}} 6aetslcx14ojqmnbz3g6kjjx7zjegmd 9998423 9998421 2024-12-13T12:42:20Z Artegia 65203 9998423 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Josef Dieter "Sepp" Maier''' ([[Metten]], [[1944]]ko [[otsailaren 2]]a) alemaniar futbol atezaina izan zen. "Die Katze von Anzing" ("Anzingeko katua") ezizenarekin ezaguna izan zen. 1962an [[Bayern Munich]]en hasi zuen bere ibilbidea eta hemezortzi urte geroago erretiratu zen. 537 partida jokatu zituen taldearekin. 1966 eta 1979 artean 95 partida jokatu zituen [[Alemaniako futbol selekzio nazionala]]rekin eta [[1974ko Munduko Futbol Txapelketa]] lortu zuen. 2017an [[Athletic Club]]ek one Man club trophy saria eman zion. {{bizialdia|1944ko||Maier, Sep}} mr6ox7fdpou40brmpbksm5mllpgypgd 9998426 9998423 2024-12-13T12:44:19Z Artegia 65203 9998426 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Josef Dieter "Sepp" Maier''' ([[Metten]], [[1944]]ko [[otsailaren 2]]a) alemaniar futbol atezaina izan zen. "Die Katze von Anzing" ("Anzingeko katua") ezizenarekin ezaguna izan zen. 1962an [[Bayern Munich]]en hasi zuen bere ibilbidea eta hemezortzi urte geroago erretiratu zen. 537 partida jokatu zituen taldearekin. 1966 eta 1979 artean 95 partida jokatu zituen [[Alemaniako futbol selekzio nazionala]]rekin eta [[1974ko Munduko Futbol Txapelketa]] lortu zuen. 2017an [[Athletic Club]]ek one Man club trophy saria eman zion. {{bizialdia|1944ko||Maier, Sep}} [[Kategoria:Bavariarrak]] [[Kategoria:Alemaniako futbolariak]] c7kmg3g7x0wjh689gv8uk85bnqujrvy 9998428 9998426 2024-12-13T12:45:41Z Artegia 65203 9998428 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Josef Dieter "Sepp" Maier''' ([[Metten]], [[1944]]ko [[otsailaren 2]]a) alemaniar futbol atezaina izan zen. "Die Katze von Anzing" ("Anzingeko katua") ezizenarekin ezaguna izan zen. 1962an [[Bayern Munich]]en hasi zuen bere ibilbidea eta hemezortzi urte geroago erretiratu zen. 537 partida jokatu zituen taldearekin. 1966 eta 1979 artean 95 partida jokatu zituen [[Alemaniako futbol selekzio nazionala]]rekin eta [[1974ko Munduko Futbol Txapelketa]] lortu zuen. 2017an [[Athletic Club]]ek one Man club trophy saria eman zion. {{bizialdia|1944ko||Maier, Sep}} [[Kategoria:Bavariarrak]] [[Kategoria:Alemaniako futbolariak]] [[Kategoria:Bayern Münchengo futbolariak]] ra16yfqcn0l4qn5r9btaf1yle92i37m 9998432 9998428 2024-12-13T12:47:19Z Artegia 65203 9998432 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Josef Dieter "Sepp" Maier''' ([[Metten]], [[1944]]ko [[otsailaren 2]]a) alemaniar futbol atezaina izan zen. "Die Katze von Anzing" ("Anzingeko katua") ezizenarekin ezaguna izan zen. 1962an [[Bayern Munich]]en hasi zuen bere ibilbidea eta hemezortzi urte geroago erretiratu zen. 537 partida jokatu zituen taldearekin. 1966 eta 1979 artean 95 partida jokatu zituen [[Alemaniako futbol selekzio nazionala]]rekin eta [[1974ko Munduko Futbol Txapelketa]] lortu zuen. 2017an [[Athletic Club]]ek one Man club trophy saria eman zion. {{bizialdia|1944ko||Maier, Sep}} [[Kategoria:Bavariarrak]] [[Kategoria:Alemaniako futbolariak]] [[Kategoria:Bayern Münchengo futbolariak]] [[Kategoria:Futboleko atezainak]] ldtgc0mhv4ygm9egiphp2kspv2kstth 9998434 9998432 2024-12-13T12:47:57Z Artegia 65203 9998434 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Josef Dieter "Sepp" Maier''' ([[Metten]], [[1944]]ko [[otsailaren 2]]a) alemaniar futbol atezaina izan zen. "Die Katze von Anzing" ("Anzingeko katua") ezizenarekin ezaguna izan zen. 1962an [[Bayern Munich]]en hasi zuen bere ibilbidea eta hemezortzi urte geroago erretiratu zen. 537 partida jokatu zituen taldearekin. 1966 eta 1979 artean 95 partida jokatu zituen [[Alemaniako futbol selekzio nazionala]]rekin eta [[1974ko Munduko Futbol Txapelketa]] lortu zuen. 2017an [[Athletic Club]]ek one Man club trophy saria eman zion. {{bizialdia|1944ko||Maier, Sep}} [[Kategoria:Bavariarrak]] [[Kategoria:Alemaniako futbolariak]] [[Kategoria:Bayern Münchengo futbolariak]] [[Kategoria:Alemaniako futboleko atezainak]] gu73iwd1iufqy5jsiwrsuulvubsjibb 9998436 9998434 2024-12-13T12:48:35Z Artegia 65203 9998436 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Josef Dieter "Sepp" Maier''' ([[Metten]], [[1944]]ko [[otsailaren 2]]a) alemaniar futbol atezaina izan zen. "Die Katze von Anzing" ("Anzingeko katua") ezizenarekin ezaguna izan zen. 1962an [[Bayern Munich]]en hasi zuen bere ibilbidea eta hemezortzi urte geroago erretiratu zen. 537 partida jokatu zituen taldearekin. 1966 eta 1979 artean 95 partida jokatu zituen [[Alemaniako futbol selekzio nazionala]]rekin eta [[1974ko Munduko Futbol Txapelketa]] lortu zuen. 2017an [[Athletic Club]]ek one Man club trophy saria eman zion. {{bizialdia|1944ko||Maier, Sep}} [[Kategoria:Bavariarrak]] [[Kategoria:Alemaniako futbolariak]] [[Kategoria:Bayern Münchengo futbolariak]] [[Kategoria:Alemaniako futbol atezainak]] lh7p5ghgyc2zdmv9rmilxu9s76h3x21 9998438 9998436 2024-12-13T12:50:11Z Artegia 65203 9998438 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Josef Dieter "Sepp" Maier''' ([[Metten]], [[1944]]ko [[otsailaren 2]]a) alemaniar futbol atezaina izan zen. "Die Katze von Anzing" ("Anzingeko katua") ezizenarekin ezaguna izan zen. 1962an [[Bayern Munich]]en hasi zuen bere ibilbidea eta hemezortzi urte geroago erretiratu zen. 537 partida jokatu zituen taldearekin. 1966 eta 1979 artean 95 partida jokatu zituen [[Alemaniako futbol selekzio nazionala]]rekin eta [[1974ko Munduko Futbol Txapelketa]] lortu zuen. 2017an [[Athletic Club]]ek One Man Club Trophy saria eman zion. == Ikus, gainera == [[Futbol talde bakarreko jokalariak]] {{bizialdia|1944ko||Maier, Sep}} [[Kategoria:Bavariarrak]] [[Kategoria:Alemaniako futbolariak]] [[Kategoria:Bayern Münchengo futbolariak]] [[Kategoria:Alemaniako futbol atezainak]] lrys2e0wpfuq26gehci4f3pbxh2vdl8 9998447 9998438 2024-12-13T12:59:22Z Artegia 65203 9998447 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Josef Dieter "Sepp" Maier''' ([[Metten]], [[1944]]ko [[otsailaren 2]]a) alemaniar futbol atezaina izan zen. "Die Katze von Anzing" ("Anzingeko katua") ezizenarekin ezaguna izan zen. 1962an [[Bayern Munich]]en hasi zuen bere ibilbidea eta hemezortzi urte geroago erretiratu zen. 537 partida jokatu zituen taldearekin. 1966 eta 1979 artean 95 partida jokatu zituen [[Alemaniako futbol selekzio nazionala]]rekin eta [[1974ko Munduko Futbol Txapelketa]] lortu zuen. 2017an [[Athletic Club]]ek One Man Club Trophy saria eman zion. == Palmaresa == '''Bayern Munich''' * [[Bundesliga]]: 1968–69, 1971–72, 1972–73, 1973–74 * [[DFB-Pokal]]: 1965–66, 1966–67, 1968–69, 1970–71 * [[UEFAren Txapeldunen Liga|Europako Kopa]]: 1973–74, 1974–75, 1975–76 * [[Europako Futbol Errekopa]]: 1966–67 * [[Kontinente arteko Futbol Kopa]]: 1976 '''Mendebaldeko Alemania''' * [[Munduko Futbol Txapelketa]]: [[1974ko Munduko Futbol Txapelketa|1974]] * [[Europako Futbol Txapelketa]]: [[UEFA Euro 1972|1972]] == Ikus, gainera == [[Futbol talde bakarreko jokalariak]] {{bizialdia|1944ko||Maier, Sep}} [[Kategoria:Bavariarrak]] [[Kategoria:Alemaniako futbolariak]] [[Kategoria:Bayern Münchengo futbolariak]] [[Kategoria:Alemaniako futbol atezainak]] hh5z41bbanjsqp0ex9wa6hsgtgtde10 9998452 9998447 2024-12-13T13:03:41Z Artegia 65203 9998452 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Josef Dieter "Sepp" Maier''' ([[Metten]], [[1944]]ko [[otsailaren 28]]a) alemaniar futbol atezaina izan zen. "Die Katze von Anzing" ("Anzingeko katua") ezizenarekin ezaguna izan zen. 1962an [[Bayern Munich]]en hasi zuen bere ibilbidea eta hemezortzi urte geroago erretiratu zen. 537 partida jokatu zituen taldearekin. 1966 eta 1979 artean 95 partida jokatu zituen [[Alemaniako futbol selekzio nazionala]]rekin eta [[1974ko Munduko Futbol Txapelketa]] lortu zuen. 2017an [[Athletic Club]]ek One Man Club Trophy saria eman zion. == Palmaresa == '''Bayern Munich''' * [[Bundesliga]]: 1968–69, 1971–72, 1972–73, 1973–74 * [[DFB-Pokal]]: 1965–66, 1966–67, 1968–69, 1970–71 * [[UEFAren Txapeldunen Liga|Europako Kopa]]: 1973–74, 1974–75, 1975–76 * [[Europako Futbol Errekopa]]: 1966–67 * [[Kontinente arteko Futbol Kopa]]: 1976 '''Mendebaldeko Alemania''' * [[Munduko Futbol Txapelketa]]: [[1974ko Munduko Futbol Txapelketa|1974]] * [[Europako Futbol Txapelketa]]: [[UEFA Euro 1972|1972]] == Ikus, gainera == [[Futbol talde bakarreko jokalariak]] {{bizialdia|1944ko||Maier, Sep}} [[Kategoria:Bavariarrak]] [[Kategoria:Alemaniako futbolariak]] [[Kategoria:Bayern Münchengo futbolariak]] [[Kategoria:Alemaniako futbol atezainak]] 7gyyh4wdx08htvnwb1ded8iozj2fw80 9998467 9998452 2024-12-13T13:11:42Z Artegia 65203 9998467 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Josef Dieter "Sepp" Maier''' ([[Metten]], [[1944]]ko [[otsailaren 28]]a) alemaniar futbol atezain ohia da. "Die Katze von Anzing" ("Anzingeko katua") ezizenarekin ezaguna izan zen. 1962an [[Bayern Munich]]en hasi zuen bere ibilbidea eta hemezortzi urte geroago erretiratu zen. 537 partida jokatu zituen taldearekin. 1966 eta 1979 artean 95 partida jokatu zituen [[Alemaniako futbol selekzio nazionala]]rekin eta [[1974ko Munduko Futbol Txapelketa]] lortu zuen. 2017an [[Athletic Club]]ek One Man Club Trophy saria eman zion. == Palmaresa == '''Bayern Munich''' * [[Bundesliga]]: 1968–69, 1971–72, 1972–73, 1973–74 * [[DFB-Pokal]]: 1965–66, 1966–67, 1968–69, 1970–71 * [[UEFAren Txapeldunen Liga|Europako Kopa]]: 1973–74, 1974–75, 1975–76 * [[Europako Futbol Errekopa]]: 1966–67 * [[Kontinente arteko Futbol Kopa]]: 1976 '''Mendebaldeko Alemania''' * [[Munduko Futbol Txapelketa]]: [[1974ko Munduko Futbol Txapelketa|1974]] * [[Europako Futbol Txapelketa]]: [[UEFA Euro 1972|1972]] == Ikus, gainera == [[Futbol talde bakarreko jokalariak]] {{bizialdia|1944ko||Maier, Sep}} [[Kategoria:Bavariarrak]] [[Kategoria:Alemaniako futbolariak]] [[Kategoria:Bayern Münchengo futbolariak]] [[Kategoria:Alemaniako futbol atezainak]] 3zpeos3ttcukj3cxtom9r3x6gl1p0k0 104 1217259 9998440 2024-12-13T12:52:44Z Txanpis taldea 168647 Orri berria: «{{Banner|El angliru desde el Monsacro.jpg}} == '''Asturiaseko mitologia, historia magikoen mundua''' == [[Asturiaseko]] [[Txikipedia:Mitologia|mitologia]], tradizioen parte diren [[Txikipedia:Ipuin|ipuin]] eta kondaira magikoen multzoa da. Espainiako iparraldeko eskualde oso berezian kokatzen da. Mendi, ibai eta [[Kantauri itsasoa|Kantauri itsasoz]] inguratutako lur hauetan, magia, natura eta inguruko herri eta herrixken bizitza nahasten dituzten istorio harrigarriak sortu...» 9998440 wikitext text/x-wiki {{Banner|El angliru desde el Monsacro.jpg}} == '''Asturiaseko mitologia, historia magikoen mundua''' == [[Asturiaseko]] [[Txikipedia:Mitologia|mitologia]], tradizioen parte diren [[Txikipedia:Ipuin|ipuin]] eta kondaira magikoen multzoa da. Espainiako iparraldeko eskualde oso berezian kokatzen da. Mendi, ibai eta [[Kantauri itsasoa|Kantauri itsasoz]] inguratutako lur hauetan, magia, natura eta inguruko herri eta herrixken bizitza nahasten dituzten istorio harrigarriak sortu ziren. Istorio horiek Espainiako iparraldeko eta [[Europa|Europako]] beste istorio magiko batzuekin zerikusi handia dute, baina hauen desberdintasun nagusia Asturiasko paisaietan eta landa- bizitzan inspiratuta daudela da. Hauetako asko aintzinako garaietatik datoz, asturiarrek, [[Kristautasunaren historia|kristautasunaren]] aurretik, herrietako jendea asmatutakoak, naturako jainko eta izpirituengan sinesten zutenak. Denborarekin, sinesmen horiek kristautasunaren irakaspenekin nahastu ziren, gaur egun ezagutzen ditugun mitoak eta ipuinak sortuz. Urte askotan, istorio horiek ahoz aho baino ez ziren kontatzen, batez ere herrixketan eta [[nekazari]], [[marinel]] edo [[Meatzaritza|meatzarien]] artean, jende askok ez zekielako irakurtzen ezta idazten ere. XIX. mendean Espainian zabaldu ziren eskolei esker, haur gehiagok ikasi ahal izan zuten irakurtzen eta idazten, tradizio berezi horiek kontserbatzen eta partekatzen lagunduz. Gaur egun, Asturiasko mitologiak bizirik dirau ipuin, liburu eta ospakizunetan, ''Xanak'', ''Trasgu'' edo ''Cuélebre'' beldurgarriak bezalako izaki magikoekin amets egitera gonbidatuz, eta abenturaz beteriko mundu bat deskubritzera gonbidatuz. Esploratzera ausartzen zara? == '''''Zeintzuk dira aurkitu daitezkeen pertsonaiak?''''' == [[Fitxategi:Reunióndetrasgos.jpg|thumb|Trasgu]] === '''''Trasgu''''' === ''Trasgu'' [[iratxo]] txiki bat da, giza itxurakoa, bizi-bizia dena. Asturiasko mendebaldean ''Diablu Burlón'', ''Trasno, Cornín'' edo ''"Xuán dos camíos"'' bezala ezagutzen da. [[Alkandora]] eta txano gorri batekin janzten da, horregatik ''"gorrizkoa"'' ere deitzen zaio. ''Trasgu'' pertsona jatorra da, neketsua, eta asko gustatzen zaizkio bihurrikeriak, txantxa astunak egitea, eta, batez ere, molestatzea. Kontraesanean joka dezake, batzuetan bizi den etxeko biztanleei lagunduz eta beste batzuetan ahal den guztian gogaituz. === '''''Espumero''''' === Apardunak izaki txiki eta jostariak dira, [[Alga|algaz]] jantzita, itsas barraskiloak daramatzate eta [[Olatu|olatuen]] gainean irristatzen dira. Iratxo hauek bi motatakoak izan daitezke: beltzaranak, [[Itsasontzi|itsasontziak]] [[laino]] egunetan gidatzen dituztenak [[Itsasertz|kostaldera]] arazorik gabe irits daitezen; eta ilehoriak, [[Marinel|marinelen]] familien etxeetara joaten direnak [[Itsaso|itsasoan]] nola dagoen jakinarazteko. [[Fitxategi:Interpretación_dun_Nubeiro.jpg|thumb|181x181px|Nuberu]] === ''Nuberu'' === ''Nuberu'' pertsonaia, izaki indartsua, garaia, feudoa eta itxuragabea da. Berak [[Hodei|hodeiak]] kargatzen ditu eta berak [[Euri|euria]] eragiten du nahi duen lekuan. ''Nuberuak'' [[Ekaitz|ekaitzak]] eragin ditzake, eta ona edo txarra izan daiteke, uraren intentsitatearen arabera [[Uzta|uztak]] lagunduz edo hondatuz. ''Xuan Cabritu'' edo ''Juan Cabrito'' izenari ere erantzuten dio eta tradizioak dio beti [[Laino|lainoz inguratuta]] dagoen [[Mendi|mendietan]] bizi dela. [[Fitxategi:Cuelebre.jpg|thumb|Culebre]] === '''''Culebre''''' === [[Herensuge|Dragoiak]] eta [[suge]] mitologikoak ohikoak dira leku guztietan, eta Asturiasekoa ''Culebre'' deitzen da. Suge hau, bi [[Saguzar|saguzar hegal]] bizkarrean dauzka. [[Gizaki|Gizakiez]] elikatzen da eta [[Kobazulo|kobazuloetan]] eta leku urrunetan [[Altxor|altxorrak gordetzen]] ditu. === '''''Atayala''''' === ''Talaia'' [[Donibane jaia|San Joan Gauean]] desliluratzen direnei itxaroten dien izaki femeninoa da. ''Talaia'' [[Argi|argia]] sugar bihurtzen denean, aurkitzen duenak [[sahats]] adar batekin itzali behar du. Horrela egiten bada, ''Talaia'', kuellebrez babestua egon arren, bere jauregiko aberastasunak emango dizkio askatu duenari. [[Fitxategi:Lamia_Waterhouse.jpg|thumb|165x165px|Xana]] === '''''Xana''''' === Batez ere [[Donibane jaia|San Joan Gauean]] agertzen direnak izaki magikoak dira. ''Xanak'', [[Ur|uraren]]  maitagarriak direla esaten dute. Naturako [[Izpiritu|izpirituak]] dira, edertasun handiko emakumearen itxura dute, ile hori luzeak dituzte. Arropa zuriz eta gona luzez jantzita daude, baina biluzik ere ager daitezke. Gainera, [[altxor]] handiak gordetzen dituzte. Esan daiteke [[Iturri|iturrietan]], [[Kobazulo|kobazuloetan]] eta [[Ibaiertz|ibaiertzetan]] bizi diren [[ninfa]] moduko batzuk direla, eta batez ere [[Egunsenti|egunsentian]] eta [[Ilunabar|iluntzean]] agertzen direla. === '''''Busgosu''''' === ''Busgosu'' [[Baso|basoaren]] eta [[Animalia|animalien]] jaun nagusia da. Inguruko flora eta fauna babesteaz eta zaintzeaz arduratzen da. [[Kobazulo|Kobazuloetan]] bizi da, gizakien begietan ezkutatuta. Bere gorputza iletsua da eta [[Fauno|faunoenaren]] antzekoa; izan ere, adarrak ditu buruan eta hankak apatxekin. ''Busgosu'' ez da [[beldur]] izan behar den horietakoa, aitzitik, [[Baso|basoan]] galtzen direnei itzulerako bidea aurkitzen laguntzen die, nahiz eta [[Egurgile|egurgileenganako]] antipatia argia sentitzen duen (ulergarria, ezta?) eta izutzen saiatzen da [[Amildegi (geologia)|amildegi]] batetik eror daitezen. === '''''Borrina'i güercu''''' === Izaki mitologikoa baino gehiago, ''Borrina 'l Güercu'' sentsazioa da. Berezko nortasuna duen aire ilun hori da, [[Laino ilunak|laino ilun]], lodi eta izoztu itxurakoa, "Haraindiarekin" lotzen dena. Hildakoen azken arnasa omen da, [[Gau|gauez]] aire zabalean ibiltzen diren pertsonen [[Eztarri|eztarriei]] heltzen diena. === '''''Papon''''' === ''Paponen'' itxura ez da atseginena, papada handiko eta [[Sabel|sabel puztuko]] pertsonaia da. Asturiasko mendebaldeko ume guztiek [[Beldur|beldurra]] diote, haurrak [[Bahitze|bahitzen]] baititu jateko. === '''''Carisio''''' === Izaki hau [[Beldur|beldurra]] eduki behar zaienetako bat da. Izaki beldurgarria eta iluna da, haur gaiztoen eskuak babesten dituena. Begirunerik gabe! [[Elezahar|Elezaharrak]] dioenez, haur hau antzina txikienak ondo portatzeko beldurtzeko erabiltzen zen. Datu bitxi gisa, oinarri izan zuen erreferente bat duela esatea. Hispaniaren okupazioan asturuei eskuak moztera kondenatu zuen [[gobernadore]] [[Erromatar Inperioa|erromatar]] baten irudia izan omen zen bere jatorria. == '''''Ipuina''''' == {{Txikipedia entzun|audioa=Ipuina (1).ogg}} === '''''Baso Sorginduaren Aholku Handia''''' === Bazen behin, '''''Asturiasen''''', ''Venturán'' Mendia izeneko baso magiko bat, non izaki mitikoak harmonian bizi ziren. Baina bake hori arriskuan zegoen. Gau ilun batean, ''Nuberuk'', ekaitzen jainkoak, inoiz desagertzen ez zen hodei erraldoi bat utzi zuen basoaren gainean erortzen, eta herritarrak urduritzen hasi ziren. Izaki magikoen kontseilua basoko soilgune nagusian bildu zen. ''Xana'', urrezko ilea eta kantu hipnotikoa duen maitagarria, topaketaren buru zen, bere lagun ''Trasgu'' txikiak lagundurik, bilerak antolatzeaz arduratzen zena (nahiz eta beti zerbait ahaztu). —Honek ezin du horrela jarraitu! —oihu egin zuen ''Xanak'', bere argi makila astintzen zuen bitartean. —Nire altxor gordelekuak urez beteta daude! -kexatu zen ''Papon'', beti jaki-poltsa bat kargatzen zuen iratxo jatuna. —Nire kandelek ez dute halako hezetasunarekin su hartzen —esan zuen ''Carisiok'', galdutakoak gidatzen zituen espektro adeitsu batek. ''Borrina’l Güercu'' jakintsuak, lainoz jantzitako izpiritu zaharrak, esku hartu zuen: — Garbi dago ''Nuberu'' zerbaitengatik haserre dagoela. Zerk haserretu duen jakin behar dugu. Horretarako, misio bat antolatu zen, eta ''Xanak'' ausarten talde bat bidaltzea erabaki zuen, ''Nuberurekin'' hitz egin eta bakea berrezartzeko. Taldea honako hauek osatzen zuten: - ''Trasgu'', bere asmamenagatik (eta bihurrikeria). - Bitsontziak, uretan zehar mezuak eraman zitzakeen itsasoko izaki bat. - ''Busgous'', basoaren zaindaria bere begirada sarkorrarekin. - ''Atayala'', mendietako zaindari jakintsua, haizeen sekretuak ezagutzen zituena. Baina, ''Nuberu'' bizi zen tontorrera iristeko, ''Culebre'' beldurgarriaren aintzira zeharkatu behar zuten, pasabide magikoak zaintzen zituen suge erraldoi bat, urre koloreko ezkatak zituena. Taldeak egunsentian ekin zion bideari. Bidezidorretik, ''Trasgu''-k taldea entretenitzen zuen erortzean distiratzen zuten harri magikoak saltaraziz, ''Espumeros''-ek kostaldean hausten zituzten olatuen istorioak kontatzen zituen bitartean. Lakura iristean, ordea, ''Culebre'' aurkitu zuten, eta zuhaitzak astindu zituen orro batez agertu zen. —Nor da nire lakua zeharkatzen ausartzen dena? —esan zuen Sugea. —Gu! —esan zuen ''Trasguk'' ausart, nahiz eta bere ahotsa apur bat dardarka ari zen—. Nuberurekin hitz egin behar dugu. —Orduan, nire igarkizuna asmatu behar duzue —esan zuen ''Culebreak'', bere gorputza eraztun erraldoi baten gisa biribilkatzen zuen bitartean—. Huts egiten baduzue, hemen geratuko zarete betirako. Igarkizuna horrela zioen: "Sustraiak ditut baina ez naiz landarea, erreka bat dut baina ez naiz ura, haizeak altxatzen nau eta indarrez jaisten naiz, nor naiz? " Trasguk burua hazkatu zuen. ''Espumeros''-ek itsasoan pentsatzen nuen, baina bazekien ez zela erantzuna. ''Atayala'' mendietako emakume jakintsuak hitz egin zuen: —Mendi bat! Sustraiak lurrean ditu, ibaiak hegaletan, eta haizeak inguratzen du. ''Culebre''-k, txunditurik, pasatzen utzi zien. Tontorrera iristean, ''Nuberu'' aurkitu zuten hodei ilun baten gainean eserita, bekoskoa zimurtuta. Ekaitza basoan nola eragiten ari zen azaldu zuten heroiek. —Ez da nire errua basoak sufritzea —esan zuen ''Nuberuk'' ahots burrunbatsuaz—. Nire tximista-koroa galdu nuen azken haize-erauntsian, eta hura gabe ezin ditut ekaitzak kontrolatu. ''Busgous''-ek, bere begi zorrotzez, zerua ikertu eta haritz urrun batean korapilatutako distira bat ikusi zuen. ''Nuberuko'' koroa zen. ''Espumeros''-ek eta ''Trasgu''-k talde-lanarekin berreskuratu zuten, eta, hura itzultzean, ''Nuberuk'' irribarre egin zuen. —Eskerrik asko, lagunok. Oreka berreskuratuko dut basoan. Hodeia desagertu egin zen, eguzkiak dir-dir egin zezan. Heroiak soilunera itzuli zirenean, ''Paponek'' eta ''Carisiok'' antolatutako festa handi batekin egin zieten harrera. Harrezkero, ''Venturán'' Mendiko biztanleek ikasi zuten gatazkarik ilunenak ere ausardiaz, talde-lanarekin eta maltzurkeria apur batekin konpon daitezkeela. Eta, badaezpada ere, urtero ospatzen zuten Kontseilu Magikoaren Eguna, basoa eta haren misterioak zaintzearen garrantzia gogoratuz. 2es59wh1e01upxqo0a6k2ry1g524q6b 9998724 9998440 2024-12-13T15:45:05Z Lainobeltz 56334 Lainobeltz wikilariak «[[Txikipedia:Asturiaseko mitologia]]» orria «[[Txikipedia:Asturiasko mitologia]]» izenera aldatu du 9998440 wikitext text/x-wiki {{Banner|El angliru desde el Monsacro.jpg}} == '''Asturiaseko mitologia, historia magikoen mundua''' == [[Asturiaseko]] [[Txikipedia:Mitologia|mitologia]], tradizioen parte diren [[Txikipedia:Ipuin|ipuin]] eta kondaira magikoen multzoa da. Espainiako iparraldeko eskualde oso berezian kokatzen da. Mendi, ibai eta [[Kantauri itsasoa|Kantauri itsasoz]] inguratutako lur hauetan, magia, natura eta inguruko herri eta herrixken bizitza nahasten dituzten istorio harrigarriak sortu ziren. Istorio horiek Espainiako iparraldeko eta [[Europa|Europako]] beste istorio magiko batzuekin zerikusi handia dute, baina hauen desberdintasun nagusia Asturiasko paisaietan eta landa- bizitzan inspiratuta daudela da. Hauetako asko aintzinako garaietatik datoz, asturiarrek, [[Kristautasunaren historia|kristautasunaren]] aurretik, herrietako jendea asmatutakoak, naturako jainko eta izpirituengan sinesten zutenak. Denborarekin, sinesmen horiek kristautasunaren irakaspenekin nahastu ziren, gaur egun ezagutzen ditugun mitoak eta ipuinak sortuz. Urte askotan, istorio horiek ahoz aho baino ez ziren kontatzen, batez ere herrixketan eta [[nekazari]], [[marinel]] edo [[Meatzaritza|meatzarien]] artean, jende askok ez zekielako irakurtzen ezta idazten ere. XIX. mendean Espainian zabaldu ziren eskolei esker, haur gehiagok ikasi ahal izan zuten irakurtzen eta idazten, tradizio berezi horiek kontserbatzen eta partekatzen lagunduz. Gaur egun, Asturiasko mitologiak bizirik dirau ipuin, liburu eta ospakizunetan, ''Xanak'', ''Trasgu'' edo ''Cuélebre'' beldurgarriak bezalako izaki magikoekin amets egitera gonbidatuz, eta abenturaz beteriko mundu bat deskubritzera gonbidatuz. Esploratzera ausartzen zara? == '''''Zeintzuk dira aurkitu daitezkeen pertsonaiak?''''' == [[Fitxategi:Reunióndetrasgos.jpg|thumb|Trasgu]] === '''''Trasgu''''' === ''Trasgu'' [[iratxo]] txiki bat da, giza itxurakoa, bizi-bizia dena. Asturiasko mendebaldean ''Diablu Burlón'', ''Trasno, Cornín'' edo ''"Xuán dos camíos"'' bezala ezagutzen da. [[Alkandora]] eta txano gorri batekin janzten da, horregatik ''"gorrizkoa"'' ere deitzen zaio. ''Trasgu'' pertsona jatorra da, neketsua, eta asko gustatzen zaizkio bihurrikeriak, txantxa astunak egitea, eta, batez ere, molestatzea. Kontraesanean joka dezake, batzuetan bizi den etxeko biztanleei lagunduz eta beste batzuetan ahal den guztian gogaituz. === '''''Espumero''''' === Apardunak izaki txiki eta jostariak dira, [[Alga|algaz]] jantzita, itsas barraskiloak daramatzate eta [[Olatu|olatuen]] gainean irristatzen dira. Iratxo hauek bi motatakoak izan daitezke: beltzaranak, [[Itsasontzi|itsasontziak]] [[laino]] egunetan gidatzen dituztenak [[Itsasertz|kostaldera]] arazorik gabe irits daitezen; eta ilehoriak, [[Marinel|marinelen]] familien etxeetara joaten direnak [[Itsaso|itsasoan]] nola dagoen jakinarazteko. [[Fitxategi:Interpretación_dun_Nubeiro.jpg|thumb|181x181px|Nuberu]] === ''Nuberu'' === ''Nuberu'' pertsonaia, izaki indartsua, garaia, feudoa eta itxuragabea da. Berak [[Hodei|hodeiak]] kargatzen ditu eta berak [[Euri|euria]] eragiten du nahi duen lekuan. ''Nuberuak'' [[Ekaitz|ekaitzak]] eragin ditzake, eta ona edo txarra izan daiteke, uraren intentsitatearen arabera [[Uzta|uztak]] lagunduz edo hondatuz. ''Xuan Cabritu'' edo ''Juan Cabrito'' izenari ere erantzuten dio eta tradizioak dio beti [[Laino|lainoz inguratuta]] dagoen [[Mendi|mendietan]] bizi dela. [[Fitxategi:Cuelebre.jpg|thumb|Culebre]] === '''''Culebre''''' === [[Herensuge|Dragoiak]] eta [[suge]] mitologikoak ohikoak dira leku guztietan, eta Asturiasekoa ''Culebre'' deitzen da. Suge hau, bi [[Saguzar|saguzar hegal]] bizkarrean dauzka. [[Gizaki|Gizakiez]] elikatzen da eta [[Kobazulo|kobazuloetan]] eta leku urrunetan [[Altxor|altxorrak gordetzen]] ditu. === '''''Atayala''''' === ''Talaia'' [[Donibane jaia|San Joan Gauean]] desliluratzen direnei itxaroten dien izaki femeninoa da. ''Talaia'' [[Argi|argia]] sugar bihurtzen denean, aurkitzen duenak [[sahats]] adar batekin itzali behar du. Horrela egiten bada, ''Talaia'', kuellebrez babestua egon arren, bere jauregiko aberastasunak emango dizkio askatu duenari. [[Fitxategi:Lamia_Waterhouse.jpg|thumb|165x165px|Xana]] === '''''Xana''''' === Batez ere [[Donibane jaia|San Joan Gauean]] agertzen direnak izaki magikoak dira. ''Xanak'', [[Ur|uraren]]  maitagarriak direla esaten dute. Naturako [[Izpiritu|izpirituak]] dira, edertasun handiko emakumearen itxura dute, ile hori luzeak dituzte. Arropa zuriz eta gona luzez jantzita daude, baina biluzik ere ager daitezke. Gainera, [[altxor]] handiak gordetzen dituzte. Esan daiteke [[Iturri|iturrietan]], [[Kobazulo|kobazuloetan]] eta [[Ibaiertz|ibaiertzetan]] bizi diren [[ninfa]] moduko batzuk direla, eta batez ere [[Egunsenti|egunsentian]] eta [[Ilunabar|iluntzean]] agertzen direla. === '''''Busgosu''''' === ''Busgosu'' [[Baso|basoaren]] eta [[Animalia|animalien]] jaun nagusia da. Inguruko flora eta fauna babesteaz eta zaintzeaz arduratzen da. [[Kobazulo|Kobazuloetan]] bizi da, gizakien begietan ezkutatuta. Bere gorputza iletsua da eta [[Fauno|faunoenaren]] antzekoa; izan ere, adarrak ditu buruan eta hankak apatxekin. ''Busgosu'' ez da [[beldur]] izan behar den horietakoa, aitzitik, [[Baso|basoan]] galtzen direnei itzulerako bidea aurkitzen laguntzen die, nahiz eta [[Egurgile|egurgileenganako]] antipatia argia sentitzen duen (ulergarria, ezta?) eta izutzen saiatzen da [[Amildegi (geologia)|amildegi]] batetik eror daitezen. === '''''Borrina'i güercu''''' === Izaki mitologikoa baino gehiago, ''Borrina 'l Güercu'' sentsazioa da. Berezko nortasuna duen aire ilun hori da, [[Laino ilunak|laino ilun]], lodi eta izoztu itxurakoa, "Haraindiarekin" lotzen dena. Hildakoen azken arnasa omen da, [[Gau|gauez]] aire zabalean ibiltzen diren pertsonen [[Eztarri|eztarriei]] heltzen diena. === '''''Papon''''' === ''Paponen'' itxura ez da atseginena, papada handiko eta [[Sabel|sabel puztuko]] pertsonaia da. Asturiasko mendebaldeko ume guztiek [[Beldur|beldurra]] diote, haurrak [[Bahitze|bahitzen]] baititu jateko. === '''''Carisio''''' === Izaki hau [[Beldur|beldurra]] eduki behar zaienetako bat da. Izaki beldurgarria eta iluna da, haur gaiztoen eskuak babesten dituena. Begirunerik gabe! [[Elezahar|Elezaharrak]] dioenez, haur hau antzina txikienak ondo portatzeko beldurtzeko erabiltzen zen. Datu bitxi gisa, oinarri izan zuen erreferente bat duela esatea. Hispaniaren okupazioan asturuei eskuak moztera kondenatu zuen [[gobernadore]] [[Erromatar Inperioa|erromatar]] baten irudia izan omen zen bere jatorria. == '''''Ipuina''''' == {{Txikipedia entzun|audioa=Ipuina (1).ogg}} === '''''Baso Sorginduaren Aholku Handia''''' === Bazen behin, '''''Asturiasen''''', ''Venturán'' Mendia izeneko baso magiko bat, non izaki mitikoak harmonian bizi ziren. Baina bake hori arriskuan zegoen. Gau ilun batean, ''Nuberuk'', ekaitzen jainkoak, inoiz desagertzen ez zen hodei erraldoi bat utzi zuen basoaren gainean erortzen, eta herritarrak urduritzen hasi ziren. Izaki magikoen kontseilua basoko soilgune nagusian bildu zen. ''Xana'', urrezko ilea eta kantu hipnotikoa duen maitagarria, topaketaren buru zen, bere lagun ''Trasgu'' txikiak lagundurik, bilerak antolatzeaz arduratzen zena (nahiz eta beti zerbait ahaztu). —Honek ezin du horrela jarraitu! —oihu egin zuen ''Xanak'', bere argi makila astintzen zuen bitartean. —Nire altxor gordelekuak urez beteta daude! -kexatu zen ''Papon'', beti jaki-poltsa bat kargatzen zuen iratxo jatuna. —Nire kandelek ez dute halako hezetasunarekin su hartzen —esan zuen ''Carisiok'', galdutakoak gidatzen zituen espektro adeitsu batek. ''Borrina’l Güercu'' jakintsuak, lainoz jantzitako izpiritu zaharrak, esku hartu zuen: — Garbi dago ''Nuberu'' zerbaitengatik haserre dagoela. Zerk haserretu duen jakin behar dugu. Horretarako, misio bat antolatu zen, eta ''Xanak'' ausarten talde bat bidaltzea erabaki zuen, ''Nuberurekin'' hitz egin eta bakea berrezartzeko. Taldea honako hauek osatzen zuten: - ''Trasgu'', bere asmamenagatik (eta bihurrikeria). - Bitsontziak, uretan zehar mezuak eraman zitzakeen itsasoko izaki bat. - ''Busgous'', basoaren zaindaria bere begirada sarkorrarekin. - ''Atayala'', mendietako zaindari jakintsua, haizeen sekretuak ezagutzen zituena. Baina, ''Nuberu'' bizi zen tontorrera iristeko, ''Culebre'' beldurgarriaren aintzira zeharkatu behar zuten, pasabide magikoak zaintzen zituen suge erraldoi bat, urre koloreko ezkatak zituena. Taldeak egunsentian ekin zion bideari. Bidezidorretik, ''Trasgu''-k taldea entretenitzen zuen erortzean distiratzen zuten harri magikoak saltaraziz, ''Espumeros''-ek kostaldean hausten zituzten olatuen istorioak kontatzen zituen bitartean. Lakura iristean, ordea, ''Culebre'' aurkitu zuten, eta zuhaitzak astindu zituen orro batez agertu zen. —Nor da nire lakua zeharkatzen ausartzen dena? —esan zuen Sugea. —Gu! —esan zuen ''Trasguk'' ausart, nahiz eta bere ahotsa apur bat dardarka ari zen—. Nuberurekin hitz egin behar dugu. —Orduan, nire igarkizuna asmatu behar duzue —esan zuen ''Culebreak'', bere gorputza eraztun erraldoi baten gisa biribilkatzen zuen bitartean—. Huts egiten baduzue, hemen geratuko zarete betirako. Igarkizuna horrela zioen: "Sustraiak ditut baina ez naiz landarea, erreka bat dut baina ez naiz ura, haizeak altxatzen nau eta indarrez jaisten naiz, nor naiz? " Trasguk burua hazkatu zuen. ''Espumeros''-ek itsasoan pentsatzen nuen, baina bazekien ez zela erantzuna. ''Atayala'' mendietako emakume jakintsuak hitz egin zuen: —Mendi bat! Sustraiak lurrean ditu, ibaiak hegaletan, eta haizeak inguratzen du. ''Culebre''-k, txunditurik, pasatzen utzi zien. Tontorrera iristean, ''Nuberu'' aurkitu zuten hodei ilun baten gainean eserita, bekoskoa zimurtuta. Ekaitza basoan nola eragiten ari zen azaldu zuten heroiek. —Ez da nire errua basoak sufritzea —esan zuen ''Nuberuk'' ahots burrunbatsuaz—. Nire tximista-koroa galdu nuen azken haize-erauntsian, eta hura gabe ezin ditut ekaitzak kontrolatu. ''Busgous''-ek, bere begi zorrotzez, zerua ikertu eta haritz urrun batean korapilatutako distira bat ikusi zuen. ''Nuberuko'' koroa zen. ''Espumeros''-ek eta ''Trasgu''-k talde-lanarekin berreskuratu zuten, eta, hura itzultzean, ''Nuberuk'' irribarre egin zuen. —Eskerrik asko, lagunok. Oreka berreskuratuko dut basoan. Hodeia desagertu egin zen, eguzkiak dir-dir egin zezan. Heroiak soilunera itzuli zirenean, ''Paponek'' eta ''Carisiok'' antolatutako festa handi batekin egin zieten harrera. Harrezkero, ''Venturán'' Mendiko biztanleek ikasi zuten gatazkarik ilunenak ere ausardiaz, talde-lanarekin eta maltzurkeria apur batekin konpon daitezkeela. Eta, badaezpada ere, urtero ospatzen zuten Kontseilu Magikoaren Eguna, basoa eta haren misterioak zaintzearen garrantzia gogoratuz. 2es59wh1e01upxqo0a6k2ry1g524q6b 104 1217260 9998445 2024-12-13T12:56:12Z Elgoibarikastola3 121868 Orri berria: «[[Fitxategi:Anna Stecksén.jpg|alt=Anna Stecksén agertzen da|thumb|Anna Stecksén agertzen da]] '''Anna Stecksén,''' [[1870|1870eko]] maiatzaren 27an jaio zen [[Stockholm|Stockholm-en]], eta [[1904|1904ko]] urriaren 15ean hil zen [[Södertälje|Södertälje-n]]. Zientzialaria, medikua eta patologoa izan zen, eta baita [[Suedia|Suedian]] lehenengo emakumezko medikua ere.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Anna Stecksén|hizkuntza=es|data=2024-01-04|url=https://es.wiki...» 9998445 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Anna Stecksén.jpg|alt=Anna Stecksén agertzen da|thumb|Anna Stecksén agertzen da]] '''Anna Stecksén,''' [[1870|1870eko]] maiatzaren 27an jaio zen [[Stockholm|Stockholm-en]], eta [[1904|1904ko]] urriaren 15ean hil zen [[Södertälje|Södertälje-n]]. Zientzialaria, medikua eta patologoa izan zen, eta baita [[Suedia|Suedian]] lehenengo emakumezko medikua ere.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Anna Stecksén|hizkuntza=es|data=2024-01-04|url=https://es.wikipedia.org/wiki/Anna_Stecks%C3%A9n|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref> == Bizitza == Anna Stecksén [[Johan Olof Bildau]] jeneralaren eta [[Christina Hjertmanen]] alaba izan zen.   [[1890]]. urtean [[Karolinska institutuan]] sartu zen eta patologian espezializatu zen. Bestalde, osasun zientzietan irakasle izan zen [[Stockholm|Stockholmeko]] nesken eskola batzuetan. Horren ostean, [[1900]].urtean, mediku bihurtu zen eta [[Saccharomyces cerevisiae|Saccharomyces cerevisiae-k]] minbizia eragiten zuela zioen teoria ezagunetik zerbait egiazkoa ote zen aztertu zuen. Laborategiko lanak eragindako infekzioen ondorioz hil zen, eta [[Solna|Solna-ko]] iparraldeko hilerrian lurperatuta dago gaur egun. Ibilbide profesional laburra izan arren, medikuntzan doktoretza lortu zuen lehen emakumea suediarra izan zen. Horren ondorioz, oso garrantzitsua izan zen emakume hau emakumeek lanerako duten eskubidea garatzen lagundu baitzuen. <ref name=":0" /> == Erreferentziak == [[Kategoria:Txikipedia]] [[Kategoria:Emakume Zientzialaria]] [[Kategoria:Emakume medikuak]] [[Kategoria:Emakume patologoa]] 78v7x2ssclodwrvjjhfacbnlvw7c0h4 104 1217261 9998446 2024-12-13T12:58:34Z Elgoibarikastola1 121866 Orri berria: «[[Fitxategi:The Forbidden City - View from Coal Hill.jpg|alt=Argazki honetan Hiri debekatua goitik ikusi ahal dugu|thumb|Argazki honetan Hiri debekatua goitik ikusi ahal dugu]] '''Hiri Debekatua''' [[Txinako Herri Errepublika|Txinako]] enperadore-enperatrizen jauregia izan zen, [[Ming dinastia|Ming dinastiaren]] garaitik Qing dinastiara arte, hau da, 1420tik 1912 arte. Antzinako [[Pekin|Pekingo]] erdigune zehatzean bertan dago eta gotorlekua da eta 8 metroko harresi batek i...» 9998446 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:The Forbidden City - View from Coal Hill.jpg|alt=Argazki honetan Hiri debekatua goitik ikusi ahal dugu|thumb|Argazki honetan Hiri debekatua goitik ikusi ahal dugu]] '''Hiri Debekatua''' [[Txinako Herri Errepublika|Txinako]] enperadore-enperatrizen jauregia izan zen, [[Ming dinastia|Ming dinastiaren]] garaitik Qing dinastiara arte, hau da, 1420tik 1912 arte. Antzinako [[Pekin|Pekingo]] erdigune zehatzean bertan dago eta gotorlekua da eta 8 metroko harresi batek inguratzen du.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=LA CIUDAD PROHIBIDA DE BEIJING|url=http://ve.china-embassy.gov.cn/esp/wh/qian24/qian347/|aldizkaria=ve.china-embassy.gov.cn|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Historia == Txinako Herri Errepublikaren hiriburua da [[Pekin|Beijin]] (edo [[Pekin]]). Gaur egun, antzinako enperadoreek eman zioten dotoretasunaren bila dago oraindik. Mendebaldeko merkatuari ateak ireki zizkion [[Hong Kong]] bere egin zuenean, eta Ming dinastiaren garaiko distira lortu nahi dute horrela. Mendebaleko gizarteak asiar herrialdeari begira jarri dira, baina aspaldi hala egin zuten ere. [[Marco Polo]] esploratzaile ospetsua, izan ere, zeruertzaren bestaldetik heldu zen aurreneko gizakietako bat izan zen. [[Txinako Herri Errepublika|Txinan]] barrena egindako ibilbidearen nondik norakoak Bidaia notak liburuan bildu zituen. Gaur, galdutako oparotasun horren bila daude buruzagiak, eta horretarako "Herrialde bakarra, bi sistema" leloa sortu dute. Herrialde bakarra, [[Txinako Herri Errepublika|Txina]]; eta bi sistema, sozialismoa eta [[Kapitalismo|kapitalismoa]]. Bere jauregi zabalaren barruan, enperadore txinatarrak ukiezinak ziren, inguratzen zituzten harresien kilometroek ez ezik, barnean erregetzaren bizitzak gobernatzen zituen sekretismo muturrekoak babestuak. '''"Hiri Debekatua"''' zuen izena, txinatar gutxi sar zitezkeelako.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Erreportajeak - hiru|url=https://www.hiru.eus/eu/viajes/reportajes/-/journal_content/56/21564/BIDAIAK-ERREPORTAJEAK-89213|aldizkaria=www.hiru.eus|sartze-data=2024-12-13}}</ref> === Zergatik debekatua dago === Erresumako meneko gehienek debekatuta zuten bertara sartzea. Gobernuko funtzionarioek eta baita familia inperialak ere sarbide mugatua zuten; enperadorea bakarrik sar zitekeen edozein sailetan nahierara. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Forbidden City {{!}} History, Facts, & Map {{!}} Britannica|hizkuntza=en|data=2024-10-24|url=https://www.britannica.com/topic/Forbidden-City|aldizkaria=www.britannica.com|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Kultura == '''Hiri Debekatuaren''' garrantzia historiko eta kulturala bere mugetatik haratago zabaltzen da. Mundu mailan Txinako zibilizazioaren lekukotzat hartzen da eta herrialdeko ondare aberatsaren ikur gisa balio du. [[UNESCO|UNESCOren]] Gizateriaren Ondarearen zerrendan sartzeak bere balio unibertsala nabarmentzen du eta etorkizuneko belaunaldiek estimatu eta zaindu dezaten bermatzen du. Historiaz, kulturaz eta sinbolismoz beteta, Txinaren iragan inperialaren lekukotza da eta bisitariei denboran atzera egiteko aukera eskaintzen die.<ref>{{Erreferentzia|abizena=sales|izenburua=Zergatik deitzen zaio Hiri Debekatua? Txinako jauregi ikonikoaren sekretuak ezagutaraztea|hizkuntza=eu|data=2023-12-26|url=https://www.thepalacemuseumstationery.com/eu/why-is-it-called-the-forbidden-city-unveiling-the-secrets-of-chinas-iconic-palace/?srsltid=AfmBOoq5LHr-sNmLfgFUzv2XTAlJlDUWGITjbx4kVXXCtgHQak8oBRUW|aldizkaria=故宫文具 {{!}} The Palace Museum Stationery ®|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Deskripzio Fisikoa == [[Fitxategi:The Forbidden City, Beijing, China (故宫博物院).jpg|alt=Turistak Hiri debekatuan|thumb|Turistak Hiri debekatuan]] '''Hiri Debekatuak''' 720.000 metro koadroko azalera eta 9.999 gela ditu, hiria baino, jauregi multzoa baita. 9,000 gela baino gehiago ditu, eta '''Hiri Debekatua''' gaur egun Txinan dauden hiri inperialik handiena eta hobekien kontserbatuta dagoena da. Jauregiaren eraikin ugariak, 52 metroko zabalerako lubaki batez eta hamar metroko altuerako harresi batez inguratuta, simetrikoki banatzen dira Jauregiaren tamaina eta espazioa zehaztasunez kalkulatuta zeuden, bakoitzaren eginkizunen eta garrantziaren arabera. Jauregia bi zatitan banatuta dago nagusiki: Kanpo Gortea eta Barne Gortea.<ref name=":0" /> == Erreferentziak == [[Kategoria:Txikipedia]] [[Kategoria:Txina]] [[Kategoria:Eraikinak]] [[Kategoria:Pekin]] 6aoyfad8fnj41zsv2jqyxzh6fhpbaxs 104 1217262 9998450 2024-12-13T13:02:48Z Ikaswiki1 133373 Orri berria: «'''Among Us "'''party" generoko bideo-joko bat da, Innersloth konpainia Estatu Batuarrak garatua [[2018]]<nowiki/>ko ekaina eta azaroa bitartean. Dispositibo desberdinetan argitaratu zen: Android, Apple, Windows Nintendo Switch, Xbox. [[Fitxategi:Among Us.png|alt=Among us 2018|thumb|Among us 2018]] Marcus Bromander-ek asmatu zuen joko hau  2018an. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Among Us|hizkuntza=es|data=2024-12-13|url=https://es.wikipedia.org/wiki/Among_Us|sartze-data=202...» 9998450 wikitext text/x-wiki '''Among Us "'''party" generoko bideo-joko bat da, Innersloth konpainia Estatu Batuarrak garatua [[2018]]<nowiki/>ko ekaina eta azaroa bitartean. Dispositibo desberdinetan argitaratu zen: Android, Apple, Windows Nintendo Switch, Xbox. [[Fitxategi:Among Us.png|alt=Among us 2018|thumb|Among us 2018]] Marcus Bromander-ek asmatu zuen joko hau  2018an. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Among Us|hizkuntza=es|data=2024-12-13|url=https://es.wikipedia.org/wiki/Among_Us|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref> == '''Nola jolastu''' == Lautik hamar pertsonetara joka dezakete online partidak Among Us jokoan. Parte-hartzaile kopuruaren arabera,  aleatorioki aukeratutako pertsona batek edo bik besteak hil behar dituzte. '''Among Us''' kartekin jokatzen den "Inpostore" joko klasikoaren oso antzekoa da, baina bideojokoen mundura eramana. Espazio-ontzi batean dago, eta parte hartzaileen artean dauden bi iruzurgilek beste zortzi tripulatzaileak hil behar dituzte gainerakoek aurkitu arte. Jokalari bakoitzak bi rol hauetako bat hartzen du: gehienak taldekideak dira, baina kopuru txiki bat iruzurtiak dira. Tripulaziokideek esteitutako zereginak burutzen lan egiten dute, ustezko iruzurtiak identifikatzen dituzten arte. Iruzurtien helburua tripulatzaileak hiltzea da. Hona hemen jolasteko mekanika. Partida hasten da eta parte hartzaileak nabearen barruan daude. Mapa ikus dezakete, eta hainbat areto daude egin behar dituzten zereginak betetzeko. Denbora aurrera doan bitartean, iruzurgileek tripulatzaile bat hil behar dute. Tripulatzaile bat hil eta beste batek aurkitu duenean, horren berri emango du, eta orduan bozketa fase bat irekiko da iruzurgilea nor den erabakitzeko. Bozketan hainbat gauza gerta daitezke. Inork ez badaki nor den hiltzailea, partidak aurrera jarraituko du. Norbaiti iruzurti gisa botoa ematen bazaio, ontzitik bota eta hil egiten da eta jokoak esango dizu iruzurtia zen ala ez eta zenbat iruzurti geratzen diren. Beste edozein kasutan partidak aurrera jarraituko du eta iruzurtia edo iruzurtiak euren papera egiten jarraitu beharko dute inolako susmorik sortu gabe. Iruzurgileek zereginak egiteko askatasuna ere badute eta mapa osoan aireztapen bide ezberdinak daude ihes egiteko. Jokalariek larrialdiko bilerak ere dei ditzakete  gorpu bat aurkitu gabe bozketa bat egiteko.<ref>{{Erreferentzia|izena=Yúbal|abizena=Fernández|izenburua=Among Us: qué es, cómo se juega y cómo descargarlo en Android, iOS o Windows|hizkuntza=es|data=2021-01-26|url=https://www.xataka.com/basics/among-us-que-como-se-juega-como-descargarlo-android-ios-windows|aldizkaria=Xataka|sartze-data=2024-12-13}}</ref> [[Kategoria:Txikipedia]] [[Kategoria:Bedio-joko]] eh7aavyxxpsdrbtu0zimrbz9zd7ic0f 9998451 9998450 2024-12-13T13:03:15Z Ikaswiki1 133373 9998451 wikitext text/x-wiki '''Among Us "'''party" generoko bideo-joko bat da, Innersloth konpainia Estatu Batuarrak garatua [[2018]]<nowiki/>ko ekaina eta azaroa bitartean. Dispositibo desberdinetan argitaratu zen: Android, Apple, Windows Nintendo Switch, Xbox. [[Fitxategi:Among Us.png|alt=Among us 2018|thumb|Among us 2018]] Marcus Bromander-ek asmatu zuen joko hau  2018an. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Among Us|hizkuntza=es|data=2024-12-13|url=https://es.wikipedia.org/wiki/Among_Us|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref> == '''Nola jolastu''' == Lautik hamar pertsonetara joka dezakete online partidak Among Us jokoan. Parte-hartzaile kopuruaren arabera,  aleatorioki aukeratutako pertsona batek edo bik besteak hil behar dituzte. '''Among Us''' kartekin jokatzen den "Inpostore" joko klasikoaren oso antzekoa da, baina bideojokoen mundura eramana. Espazio-ontzi batean dago, eta parte hartzaileen artean dauden bi iruzurgilek beste zortzi tripulatzaileak hil behar dituzte gainerakoek aurkitu arte. Jokalari bakoitzak bi rol hauetako bat hartzen du: gehienak taldekideak dira, baina kopuru txiki bat iruzurtiak dira. Tripulaziokideek esteitutako zereginak burutzen lan egiten dute, ustezko iruzurtiak identifikatzen dituzten arte. Iruzurtien helburua tripulatzaileak hiltzea da. Hona hemen jolasteko mekanika. Partida hasten da eta parte hartzaileak nabearen barruan daude. Mapa ikus dezakete, eta hainbat areto daude egin behar dituzten zereginak betetzeko. Denbora aurrera doan bitartean, iruzurgileek tripulatzaile bat hil behar dute. Tripulatzaile bat hil eta beste batek aurkitu duenean, horren berri emango du, eta orduan bozketa fase bat irekiko da iruzurgilea nor den erabakitzeko. Bozketan hainbat gauza gerta daitezke. Inork ez badaki nor den hiltzailea, partidak aurrera jarraituko du. Norbaiti iruzurti gisa botoa ematen bazaio, ontzitik bota eta hil egiten da eta jokoak esango dizu iruzurtia zen ala ez eta zenbat iruzurti geratzen diren. Beste edozein kasutan partidak aurrera jarraituko du eta iruzurtia edo iruzurtiak euren papera egiten jarraitu beharko dute inolako susmorik sortu gabe. Iruzurgileek zereginak egiteko askatasuna ere badute eta mapa osoan aireztapen bide ezberdinak daude ihes egiteko. Jokalariek larrialdiko bilerak ere dei ditzakete  gorpu bat aurkitu gabe bozketa bat egiteko.<ref>{{Erreferentzia|izena=Yúbal|abizena=Fernández|izenburua=Among Us: qué es, cómo se juega y cómo descargarlo en Android, iOS o Windows|hizkuntza=es|data=2021-01-26|url=https://www.xataka.com/basics/among-us-que-como-se-juega-como-descargarlo-android-ios-windows|aldizkaria=Xataka|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Erreferentziak == [[Kategoria:Txikipedia]] [[Kategoria:Bedio-joko]] no4n0fw6arhiumwllmuloi2icd1snog 104 1217263 9998461 2024-12-13T13:05:58Z 80.24.156.128 Orri berria: «[[Fitxategi:Anna Kournikova DF-SD-04-04709 (cropped).jpg|alt=Tenisean jolasten|thumb|Tenisean jolasten]] '''Anna Kournikova''' [[1981|1981 j]]<nowiki/>aio zen, [[Mosku]], [[Errusia|Errusian]], baina orain [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetan]] bizi da, [[Miami|Miamin]]. [[Tenis|Tenista]] ohia da eta orain [[Modelo (lanbidea)|modeloa]] eta [[Influencer|influenzerra]]. <ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Anna Kournikova|hizkuntza=es|data=2024-11-29|url=https://es....» 9998461 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Anna Kournikova DF-SD-04-04709 (cropped).jpg|alt=Tenisean jolasten|thumb|Tenisean jolasten]] '''Anna Kournikova''' [[1981|1981 j]]<nowiki/>aio zen, [[Mosku]], [[Errusia|Errusian]], baina orain [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetan]] bizi da, [[Miami|Miamin]]. [[Tenis|Tenista]] ohia da eta orain [[Modelo (lanbidea)|modeloa]] eta [[Influencer|influenzerra]]. <ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Anna Kournikova|hizkuntza=es|data=2024-11-29|url=https://es.wikipedia.org/wiki/Anna_Kournikova|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref> == Karrera == === Tenisa === Kournikovaren karrera tenislari bezala hain ona ez izan arren, [[Emakume|emakumezko]] tenisean pertsona ezagunenetako bat izan da; izan ere, beste pertsona batzuekin batera, [[kirol]] [[Marketin|marketinean]] lanketa handia egin zuen. <ref>{{Erreferentzia|izena=Jorge|abizena=Noguera|izenburua=¿Qué fue de Anna Kournikova? tenista precoz, modelo e influencer|hizkuntza=es|data=2021-06-07|url=https://as.com/tenis/2021/06/07/mas_tenis/1623039136_249783.html|aldizkaria=Diario AS|sartze-data=2024-12-13}}</ref> ==== Arazoa ==== Ondoren, [[2003|2003an]] utzi zuen tenisa [[Bizkar|bizkarreko arazoak]] izan zituelako.<ref name=":0" /> === Modeloa === Bestetik, modelo bezala [[Vogue (aldizkaria)|Vogue]], [[Maxim (aldizkaria)|Maxim]], [[Elle (aldizkaria)|Elle]], Cosmopolitan o Sports Illustrateden agertu izan da. Fama gehien izan zuen garaian, zaleak Kournikovaren argazkiak bilatzen bere izena gehien bilatuetako bat bihurtu zuten [[Google Search]]-en. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Anna Kournikova|hizkuntza=en|data=2024-11-07|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Anna_Kournikova|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia}}</ref> == Bizitza == Ana, [[Enrique Iglesias|Enrique Inglesia]]<nowiki/>serekin dago 2001tik, Enriqueren ‘Escape’ bideoan agertu zenetik. Berarekin [[Biki|bikiak]] izan zituen 2017. urtean, Nicholas eta Lucy. 2020ko urtarrilaren 30an, beste alaba bat edukiko zutela, Mary. <ref name=":0" /> == Finalista hainbat alditan izan zen: == === '''Indibidualak:''' === 1998: [[Miami]]. [[Venus Williams|Venus William]]<nowiki/>ekin galdu zuen. 1999: [[Hilton Head Island (Hego Carolina)|Hilton Head]]. [[Martina Hingis]]<nowiki/>ekin galdu. 2000: [[Mosku|Moscú]]: Berriro Martina Higinisekin galdu zuen 2002: [[Shanghai|Shangái]]: [[Anna Smashnova]]<nowiki/>rekin galdu zuen. === '''Dobleak:''' === 1995: Mosku. [[Aleksandra Olsza]]<nowiki/>rekin. [[Fitxategi:Kournikova-Hingis-SYD-1.jpg|alt=Hingisekin jolasten|thumb|367x367px|Hingisekin jolasten]] 1998: [[Paris]]. [[Larisa Neiland]]<nowiki/>rekin. 1998: [[Linz]]. Larisa Neilandekin ere. 1998: [[Filderstadt]]. [[Arantxa Sánchez Vicario|Aratxa Sánchez Vicario]]<nowiki/>rekin. 1999: French Open. Martina Hingisekin. 1999: Standord. [[Yelena Líjovtsevar]]<nowiki/>ekin. 2000: [[Indian Wells (Kalifornia)|Indian Wells]]. [[Natasha Zvereva]]<nowiki/>rekin. 2000: [[San Diego (Kalifornia)|San Diego]]. [[Lindsay Davenport]]<nowiki/>ekin. 2000: Moscú. Martina Higisekin berriro ere. 2001: [[Tokio]]. [[Iroda Tuliáganova]]<nowiki/>rekin. 2001: San Diego. Martina Hingisekin. 2002: [[Sydney]]. Martina Hingisekin baita ere. === '''Doble mixtoak:''' === 1999: [[Wimbledon (Londres)|Wimbledon]]. [[Jonas Björkma|Jonas Björkman]]<nowiki/>ekin. 2000: [[US Open (tenis)|U. S. Open]]. [[Maz Mirnyi]]<nowiki/>rekin.<ref name=":0" /> == Erreferentziak == [[Kategoria:Txikipedia]] [[Kategoria:Emakume kirolaria]] [[Kategoria:Tenisa]] [[Kategoria:Errusia]] [[Kategoria:Modeloa (lanbidea)]] 4a1wa32dliw5si03hmewc1lrol3ktuu 104 1217264 9998462 2024-12-13T13:07:23Z Ikaswiki6 157407 Orri berria: «'''Belako''' [[Mungia]] herriko [[Punk|post-punk]] talde euskalduna da. Abestiak ingelesez abesten dituzte gehienbat, nahiz eta euskarazko abestiren bat ere baduten.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Belako|hizkuntza=es|data=2024-10-09|url=https://es.wikipedia.org/wiki/Belako|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref> [[Fitxategi:Belako SRN.jpg|alt=Belako kontzertu batean.|thumb|Belako kontzertu batean.]] == Taldea == Taldean 4 kide...» 9998462 wikitext text/x-wiki '''Belako''' [[Mungia]] herriko [[Punk|post-punk]] talde euskalduna da. Abestiak ingelesez abesten dituzte gehienbat, nahiz eta euskarazko abestiren bat ere baduten.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Belako|hizkuntza=es|data=2024-10-09|url=https://es.wikipedia.org/wiki/Belako|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref> [[Fitxategi:Belako SRN.jpg|alt=Belako kontzertu batean.|thumb|Belako kontzertu batean.]] == Taldea == Taldean 4 kide dira;  Josu Ximun gitarra eta ahotsa da, Lore Nekane baxua eta ahotsa da, Lander Zalakain bateria eta ahotsa da, azkenik, Cris Lizarraga teklatua eta ahotsa da. Belako terminoak [[Mungia]] auzoari egiten dio erreferentzia. Mungiako taldea [[2011|2011n]] sortu zen, 80ko hamarkadako [[New wave|new wave-ak]] inspiratuta, bertsioak eginez eta lokal txikietan jotzen hasi ziren.<ref name=":0" /> == Sariak == [[2012|2012an]] haien lehenengo lehiaketa irabazi zuten,  [[Gaztea maketa lehiaketa|Gaztea maketa]] irabazi ondoren [[Radio 3]]<nowiki/>ekoan hirugarren postua lortu zuten. Emaitza hauei esker, urte horretako [[Bilbao BBK Live]] jaialdian jo zuten eta ondoren, Elvis Costelloren hasierako talde bezala jo zuten [[Donostiako Jazzaldia|Donostiako Jazz]] jaialdian. [[2013|2013ko]] hasieran, Gaua estudioetako Aitor Abioren produkziopean diska argitaratu zuten. Diska honetan [[Punt|post-punt]] britainarraren soinu atmosferikoak txertatzen dira eta [[Joy Division]], [[The Clash]], [[Pixies]], [[Sonic Youth]] edo [[Nirvana (musika taldea)|Nirvana]] bezalako taldeen influentzia antzeman daiteke. Diskoko abesti nagusiak "''Sea of confusion''", "''Haunted house''" , "''Southern sea (Beautiful world)''" eta "''Molly and Pete''" dira. [[2014|2014ko]] ekainean 2 LP paralelo argitaratu zituzten: ''Bele Beltzak, Baino Ez'' eta ''AAAA!!!!''. Haiek sorturiko Belako Rekords zigiluarekin autogestionatu zituzten. Lehena landuagoa eta moldaketa askorekin, MagicBox estudioetan grabatua eta James Morgan eta Josu Ximun taldekideak ekoitzia. Bigarrena berriz, medio gutxiagorekin, askoz gordinago eta zuzenagoa. [[2015|2015eko]] azaroaren 5ean “Track sei” argitaratu zuten, taldearen bigarren LPa izan zen “Hamen” diskaren aurrerapen singlea. 2015ean ere, [[Radio Nacional de España|RNEk]] ematen duen "El Ojo Critico" saria irabazi zuten. Diska [[2016]] urtarrilaren 16ean jarri zuten salgai, baina aurreko urteko udazkenetik ari ziren kontzertuak ematen eta diska ezagutzera ematen. “Hamen” “Mushroom Pillow” zigiluaren bitartez publikatu zuten, [[Triangulo de Amor Bizarro]], La Habitación Roja eta El Columpio Asesino bezalako taldeengatik ezaguna dena.<ref name=":0" /> == Erreferentziak == [[Kategoria:Txikipedia]] [[Kategoria:Musika]] f3u00dkwyjerex8ak5h1trcvgkpvoia 104 1217265 9998476 2024-12-13T13:17:01Z Elgoibarikastola4 121869 Orri berria: « '''Kapera sistinoa''', [[Vatikano Hiria|Vatikano]] hiriko jauregi Apostolikoko kapera da. Jauregia [[Aita santu|Aita Santua]]<nowiki/>k bertan duen egoitza da. [[Fitxategi:Sistina-interno.jpg|alt=Kapera sistinoaaren irudi bat.|thumb|Kapera sistinoaaren irudi bat.]] Kapera Sistinioa Berpeizkundeko artelan maisulanetako bat da. [[1475]] eta [[1481]] artean eraiki zen eta bere fresko ikusgarriengatik da ezaguna, bereizki [[Michelangelo]]<nowiki/>k [[1508]] eta [[1512]] artea...» 9998476 wikitext text/x-wiki '''Kapera sistinoa''', [[Vatikano Hiria|Vatikano]] hiriko jauregi Apostolikoko kapera da. Jauregia [[Aita santu|Aita Santua]]<nowiki/>k bertan duen egoitza da. [[Fitxategi:Sistina-interno.jpg|alt=Kapera sistinoaaren irudi bat.|thumb|Kapera sistinoaaren irudi bat.]] Kapera Sistinioa Berpeizkundeko artelan maisulanetako bat da. [[1475]] eta [[1481]] artean eraiki zen eta bere fresko ikusgarriengatik da ezaguna, bereizki [[Michelangelo]]<nowiki/>k [[1508]] eta [[1512]] artean margotutako sabaiagatik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kapera Sistinoa|hizkuntza=eu|data=2024-10-09|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Kapera_Sistinoa|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref> == Margolariak == Dekorazioa begirtzen, Sixto lV.aren pontifikatuaren garaian, Sandro Botticelli, Pietro Perugino, Pinturicchio, Domenico Ghirlandaio, Cosimo Rosselli eta Luca Signorelli-ren errenazimentuko margolari talde batek  margotu zuten kapera sistinoa. Margolari hauek ere ''La vida de moises'' margoa sortu zuten eta Sixto lV enkargatu zuen 1480an, bizitzaren freskoen azpian, hormen beheko aldea trompe l'oeilez margotutako urrezko eta zilarrezko gortinez apainduta dago. 1515ean, Rafaeli Leon X-ek enkargua jaso zuen hamar tapiz sorta bat diseinatzeko hormen beheko aldean zintzilikatzeko. Tapizek San Pedroren eta San Pauloren bizitzako pasarteak irudikatzen dituzte Ebanjelioetan eta Apostoluen Eginetan azaltzen diren moduan. Gaur egun erabilera asko ditu, aita santu berria hautatzen duen bilerak egiten dira, hainbat zeremonia ospatzeko erabiltzen da. Gaur egungo erabilera garrantzitzuenetako bat konklabearen egoitza dela da. Kapera honen fama bere apaingarrien esker da; izan ere, kapera onek oso esaguratxua da artelanez bateta dagoelako. Adibidez: * ganga * Azken Epaiaren aurrean. * Moises Egiptora itzultzea eta Eliezerren erdaindua * Moisesen epaiketak * Itsaso Gorriaren pasabidea * Sinai menditik jaitsiera * Matxinatuen gorra * Moisesen borondatea eta heriotza == Erreferentzia == [[Kategoria:1475-1481 urtea]] [[Kategoria:Vatikano hirikoa]] [[Kategoria:1512 urtea artelana]] bh63qudltaqvn1yajd9c8czfmjg39be 104 1217266 9998477 2024-12-13T13:17:11Z Ikaswiki2 133374 Orri berria: «'''Dumboren lehen filma 1941 urtean estrenatu zen''', baina horren aurretik liburuak askoz lehenago sortu ziren. Pelikula hau [[Walt Disney|Walt Disneyek]] produzitu zuen eta filmaren zuzendaria [[Ben Sapherstheen]] izan zen. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Dumbo (película de 1941)|hizkuntza=es|data=2024-11-03|url=https://es.wikipedia.org/wiki/Dumbo_(pel%C3%ADcula_de_1941)|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref> Fitxategi:Dumbo 1.jpg|a...» 9998477 wikitext text/x-wiki '''Dumboren lehen filma 1941 urtean estrenatu zen''', baina horren aurretik liburuak askoz lehenago sortu ziren. Pelikula hau [[Walt Disney|Walt Disneyek]] produzitu zuen eta filmaren zuzendaria [[Ben Sapherstheen]] izan zen. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Dumbo (película de 1941)|hizkuntza=es|data=2024-11-03|url=https://es.wikipedia.org/wiki/Dumbo_(pel%C3%ADcula_de_1941)|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref> [[Fitxategi:Dumbo 1.jpg|alt=Dumboren filmaren lehenego kartela.|thumb|343x343px|Dumboren filmaren lehenego kartela.]] == Pertsonaiak == Dumbo belarri izugarriekin jaiotako zirku bateko haurtxo elefante bat zen. Hala ere, [[zirku]]<nowiki/>ko izar nagusi bihurtu zen belarriekin hegan egiteko gai zelako jakin zutenean. Filma hau pertsonaiez beteta dago esate baterako Dumbo eta bere familia, [[Thimoty sagua]] (Dumboren lagun bakarra), Casey junior trena, [[M.r Storck]], [[Jim Crow]]  eta pailazoak besteak beste. == Arrakasta, sariak eta nominazioak == [[Fitxategi:Academy Award of Merit (Oscar).png|alt=Oscar saria|ezkerrera|thumb|257x257px|Oscar saria]] [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]] [[Bigarren Mundu Gerra|Bigarren Mundu Gerran]] sartu baino lehentxeago estreinatu bazen ere, Dumbo [[1940]]<nowiki/>ko hamarkadako Disneyren pelikularik arrakastatsuena izan zen Diruarekiko. === Sariak eta nominozioak === Filma honek arrakasta handia izan zuen [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetan]]  eta beste herrialde batzuetan. [[Oscar Sariak|Oscar]] bat ere  irabazi zuen soinu banda dela eta  nominatuta geratu zen [[“Baby mine"]] abestiarekin eta [[Frantzia|Frantzian]] [[Cannesko Zinemaldia|Cannese]]<nowiki/>ko saria irabazi zuen[[1947]]<nowiki/>an eta [[animazio]] pelikula hoberenaren saria irabazi zuen.urte horietako simbolo bat bihurtu zen, jendea  ilusioa eta postazuna berriro sentitzea lortu zuelako. == Izenaren jatorria == Dumbo ezizena krudelki  jarri zitzaion.[[Ingeles|Ingelesez]] dumb hitzak mutua esan nahi du eta baita tontoa ere. Bere belarri handiek barregarri uzten dute, baina hegoak bezala erabiliz hegan egin dezakeela ohartzen da eta hortik aurrera egoera asko hobetzen da. == Filmaren izioa == Filmak  helarazi nahi duen mezua gure desberdintasunek berezi egiten gaituztela da eta desberdinak direnake ez direla gaizki ez tratatzea da. [[Kategoria:Txikipedia]] [[Kategoria:Zirkua]] [[Kategoria:Animaliak]] [[Kategoria:Animazioa]] [[Kategoria:Disney]] [[Kategoria:Filma]] ovapj4dermhkpyodc701vfd85kcznyb 104 1217267 9998479 2024-12-13T13:17:36Z Ikaswiki5 157401 Orri berria: «[[Fitxategi:Bambi 1942 trailer- 00 min 29 s.png|alt=1942. urteko Bambi filma|thumb|1942. urteko Bambi filma]] '''[[Bambi]],''' [[David Hand|David Handek]] zuzendutako eta [[Walt Disney Imagineering|Walt Disney Productions-ek]] ekoiztutako kolorezko film bat da. Film hau, [[Felix Salten]] idatzitako Bambi, Bizitza bat basoan liburuan oinarritzen da. Filma, 1942ko abuztuaren 21ean lehen aldiz estrenatu zen, ameriketako estatu batuetan.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=...» 9998479 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Bambi 1942 trailer- 00 min 29 s.png|alt=1942. urteko Bambi filma|thumb|1942. urteko Bambi filma]] '''[[Bambi]],''' [[David Hand|David Handek]] zuzendutako eta [[Walt Disney Imagineering|Walt Disney Productions-ek]] ekoiztutako kolorezko film bat da. Film hau, [[Felix Salten]] idatzitako Bambi, Bizitza bat basoan liburuan oinarritzen da. Filma, 1942ko abuztuaren 21ean lehen aldiz estrenatu zen, ameriketako estatu batuetan.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Bambi|hizkuntza=es|data=2024-10-25|url=https://es.wikipedia.org/wiki/Bambi|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref> == Laburpena == Bambi basoan amarekin bizi den oreinkume jaioberri, lotsati eta zalantzatia da. Pixkanaka lagun berriak egiten joango da, Tambor untxia Flor mofeta eta Faline garagardo-saltzailearekin batera, bere amaren lezio handiak ikasiz joango dira, ehiztariek bere ama hiltzen duten arte. Bambi aitarekin bizitzera joan da, Basoko Printzearekin. Handik denbora batera, Bambi orein gazte eta indartsu bihurtuko da, eta bere bizitzako maitasunagatik borrokatu beharko du Faline, txikitan ezagutu zuen oreina, eta bere etsairik okerrenari, Gizonari, aurre egin beharko dio.<ref name=":0" /> Bambi Walt Disneyren bosgarren animazio filma da. Horrez gain, [[Oscar Sariak|Oscar sarietarako]] hiru izendapen jaso zituen Soinu onenaren, "Love is a Song"-en abesti onenaren eta soinu banda onenaren kategorietan. [[AFI|AFIren]] 10 Top 10en parte da, "Animated Film" kategorian, eta 2011n Estatu Batuetako Library of 90 Congress-eko Zinema Erregistro Nazionalean sartua. Bestalde, Bambiraptor feinbergi dinosauroaren omenez izendatu zuten. <ref name=":0" /> Edward H. Plumb eta Frank Churchillek sortu zuten Bambi pelikulako musika eta abesti batzuk sortu zituzten adibidez: Little april Shower, love is a song<ref name=":0" /> == Ahots aktoreak == * [[Donnie Dunagan]]: Bambi, istorioaren protagonista. * [[Bobby Stewart]]: Bambi haurra bezala. * [[Hardie Albright]]: Bambi gazteagisa. * [[Joan Sutherland|John Sutherland]]: Bambi heldu gisa. * [[Peter Behrens|Peter Behn]]: Thumper gisa, Bambiren lagun bihurtzen den untxi oso karismatikoa. * [[Tim Davis]]: Drum gaztea. * [[Sam Edwards]]: Thumper heldu gisa. * [[Paula Winslowe]]: Bambiren ama gisa. * [[Stan Alexander]]: Flor bezala: Bambiren beste laguna den mofet marradun bat. * [[Tim Davis]]: Blossom gatzea. * [[Sterling Holloway]]: Flor heldu gisa. * [[Will Wright]] Hontza: Bambi, Drum eta Flower-en lagun jakintsua. * [[Cammie King]]: Faline gisa: Bambi azkenean maitemintzen den doe bat. * [[Ann Gillis]]: Faline heldu gisa. * [[Fred Shields]]: Basoko Printze Handia: Bambiren aita. * [[Margaret Lee]]: untxi andrea: Thumper-en ama. * [[Stanley Alexander]]: Bambi gisa: Floren semea bere aitaren lagunik onenaren izena du. * [[Mary Lansing]]: izeba Ena eta Zapote andrea (Fasai 2) gisa. * [[Perce Pearce]]: sator jauna bezala. * [[Thelma Boardman]]: Bunny eta Mother Quail (Pheasant 1) gisa. * [[Clarence Nash]]: Toad gisa. == Erreferentziak == [[Kategoria:Txikipedia]] [[Kategoria:Filma]] [[Kategoria:Walt Disney Picturesek ekoitzitako lanak]] [[Kategoria:Disneyren filmak]] [[Kategoria:Animazioko filmak]] [[Kategoria:Animaliak]] 23jutwsptpkm73oluc7e6db3comanvt 104 1217268 9998482 2024-12-13T13:19:51Z Ikaswiki3 133375 Orri berria: «[[Fitxategi:Candy crush.png|thumb]] '''Candy crush''' jolasa 2011 urtean sortu zen, [[Riccardo Zacconik]] sortu zuen. Joko honek fama lortu zuen, [[Facebook|facebooken]] sartu zenean 2012-an <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Riccardo Zacconi|hizkuntza=en|data=2024-03-16|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Riccardo_Zacconi|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia}}</ref> == Historia == [[Fitxategi:Candy crushen taula.png|ezkerrera|thumb]] Joko hau Riccardo Zacconik sortu zu...» 9998482 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Candy crush.png|thumb]] '''Candy crush''' jolasa 2011 urtean sortu zen, [[Riccardo Zacconik]] sortu zuen. Joko honek fama lortu zuen, [[Facebook|facebooken]] sartu zenean 2012-an <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Riccardo Zacconi|hizkuntza=en|data=2024-03-16|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Riccardo_Zacconi|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia}}</ref> == Historia == [[Fitxategi:Candy crushen taula.png|ezkerrera|thumb]] Joko hau Riccardo Zacconik sortu zuen, eta urtean 20.000 milioi<ref>{{Erreferentzia|izena=Por Juan|abizena=Ríos|izenburua=Los 10 videojuegos de celulares que más dinero generan en la industria|hizkuntza=es-ES|data=2023-09-07|url=https://www.infobae.com/tecno/2023/09/07/los-10-videojuegos-de-celulares-que-mas-dinero-generan-en-la-industria/|aldizkaria=infobae|sartze-data=2024-12-13}}</ref> euro irabazten ditu. Sede nagusia San Julian, Maltako hirlan, [[Malta|Maltan]] dago. 2011-n Argitaratu zen, baina [[Facebook|Facebook-en]] 2012-an sartu zen, eta fama gehiago irabazi zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=King (empresa)|hizkuntza=es|data=2024-11-25|url=https://es.wikipedia.org/wiki/King_(empresa)|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref> Joko honek maila eta mundu ugari ditu, 15875 maila eta 78 mundu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Reddit - Dive into anything|hizkuntza=en-US|url=https://www.reddit.com/?rdt=48462|aldizkaria=www.reddit.com|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Maila bat osatzeko, taula batean ageri diren goxoki berdinen arteko konbinazioak osatuz ezabatu egiten dira, eta goxoki berriak agertzen dira. Maila bakoitzeko taulak desberdinak dira. Amaieran ez daude goxoki gehiago eta maila osatzen da. Eta mundu bat osatzeko 10-15 maila osatu behar dira. == Erreferentziak == [[Kategoria:Txikipedia]] 2js872udrfgmus5bo6nr1sq5v6kw327 9999247 9998482 2024-12-14T09:35:38Z CommonsDelinker 688 «Candy_crush.png» fitxategia kendu da, Yuval CT wikilariak Commonsetik ezabatu baitu. 9999247 wikitext text/x-wiki '''Candy crush''' jolasa 2011 urtean sortu zen, [[Riccardo Zacconik]] sortu zuen. Joko honek fama lortu zuen, [[Facebook|facebooken]] sartu zenean 2012-an <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Riccardo Zacconi|hizkuntza=en|data=2024-03-16|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Riccardo_Zacconi|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia}}</ref> == Historia == [[Fitxategi:Candy crushen taula.png|ezkerrera|thumb]] Joko hau Riccardo Zacconik sortu zuen, eta urtean 20.000 milioi<ref>{{Erreferentzia|izena=Por Juan|abizena=Ríos|izenburua=Los 10 videojuegos de celulares que más dinero generan en la industria|hizkuntza=es-ES|data=2023-09-07|url=https://www.infobae.com/tecno/2023/09/07/los-10-videojuegos-de-celulares-que-mas-dinero-generan-en-la-industria/|aldizkaria=infobae|sartze-data=2024-12-13}}</ref> euro irabazten ditu. Sede nagusia San Julian, Maltako hirlan, [[Malta|Maltan]] dago. 2011-n Argitaratu zen, baina [[Facebook|Facebook-en]] 2012-an sartu zen, eta fama gehiago irabazi zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=King (empresa)|hizkuntza=es|data=2024-11-25|url=https://es.wikipedia.org/wiki/King_(empresa)|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref> Joko honek maila eta mundu ugari ditu, 15875 maila eta 78 mundu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Reddit - Dive into anything|hizkuntza=en-US|url=https://www.reddit.com/?rdt=48462|aldizkaria=www.reddit.com|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Maila bat osatzeko, taula batean ageri diren goxoki berdinen arteko konbinazioak osatuz ezabatu egiten dira, eta goxoki berriak agertzen dira. Maila bakoitzeko taulak desberdinak dira. Amaieran ez daude goxoki gehiago eta maila osatzen da. Eta mundu bat osatzeko 10-15 maila osatu behar dira. == Erreferentziak == [[Kategoria:Txikipedia]] f4uomjz56pjs4e9vugadkwfsp7zl9x9 9999248 9999247 2024-12-14T09:35:46Z CommonsDelinker 688 «Candy_crushen_taula.png» fitxategia kendu da, Yuval CT wikilariak Commonsetik ezabatu baitu. 9999248 wikitext text/x-wiki '''Candy crush''' jolasa 2011 urtean sortu zen, [[Riccardo Zacconik]] sortu zuen. Joko honek fama lortu zuen, [[Facebook|facebooken]] sartu zenean 2012-an <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Riccardo Zacconi|hizkuntza=en|data=2024-03-16|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Riccardo_Zacconi|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia}}</ref> == Historia == Joko hau Riccardo Zacconik sortu zuen, eta urtean 20.000 milioi<ref>{{Erreferentzia|izena=Por Juan|abizena=Ríos|izenburua=Los 10 videojuegos de celulares que más dinero generan en la industria|hizkuntza=es-ES|data=2023-09-07|url=https://www.infobae.com/tecno/2023/09/07/los-10-videojuegos-de-celulares-que-mas-dinero-generan-en-la-industria/|aldizkaria=infobae|sartze-data=2024-12-13}}</ref> euro irabazten ditu. Sede nagusia San Julian, Maltako hirlan, [[Malta|Maltan]] dago. 2011-n Argitaratu zen, baina [[Facebook|Facebook-en]] 2012-an sartu zen, eta fama gehiago irabazi zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=King (empresa)|hizkuntza=es|data=2024-11-25|url=https://es.wikipedia.org/wiki/King_(empresa)|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref> Joko honek maila eta mundu ugari ditu, 15875 maila eta 78 mundu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Reddit - Dive into anything|hizkuntza=en-US|url=https://www.reddit.com/?rdt=48462|aldizkaria=www.reddit.com|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Maila bat osatzeko, taula batean ageri diren goxoki berdinen arteko konbinazioak osatuz ezabatu egiten dira, eta goxoki berriak agertzen dira. Maila bakoitzeko taulak desberdinak dira. Amaieran ez daude goxoki gehiago eta maila osatzen da. Eta mundu bat osatzeko 10-15 maila osatu behar dira. == Erreferentziak == [[Kategoria:Txikipedia]] ooxlb7pkmcwqmiy9vo67x7kdi8ifbc6 104 1217269 9998483 2024-12-13T13:20:24Z Elgoibarikastola2 121867 Orri berria: «'''Cyberpunk 2077''' 2020 an CD Projectek argitaratu zuen. Bideo-joko hau Cyberpunk 2020 mahi jokotik egokitu zuten eta Night City etorkizuneko hirian kokatzen da. == Ezaugarriak == Cyberpunken hiri asko daude baino nagusiena Night City da, Night City etorkizuneko hiri bat da. Hiri guztia pantailaz eta nenonez (kolore fosforitoak) beteta dago. Jokoan V gisa jokatzen duzu, pertsonaia nagusia da eta pertsonalizatu dezakezu mutila edo neska izan zaitezke. V garapen teknolog...» 9998483 wikitext text/x-wiki '''Cyberpunk 2077''' 2020 an CD Projectek argitaratu zuen. Bideo-joko hau Cyberpunk 2020 mahi jokotik egokitu zuten eta Night City etorkizuneko hirian kokatzen da. == Ezaugarriak == Cyberpunken hiri asko daude baino nagusiena Night City da, Night City etorkizuneko hiri bat da. Hiri guztia pantailaz eta nenonez (kolore fosforitoak) beteta dago. Jokoan V gisa jokatzen duzu, pertsonaia nagusia da eta pertsonalizatu dezakezu mutila edo neska izan zaitezke. V garapen teknologiko zabalaren munduan bizi da, eta mundua jende gaiztoz eta egoera arriskutsuz beteta. Night Cityn, herritarrek ziberinplanteak deritzenak ere izan ditzakete, ziberwarearekin gorputzeko eraldaketa bat, pertsona baten gorputzean makinaren zatiak jarrita, indartsuagoa, azkarragoa edo inteligenteagoa izan dadin. V itxura eman diezaiokezu: arropa aukeratu, estiloa, eta nola aurre egingo dien arazoei. [[Fitxategi:Cyberpunk 2077 logo.svg|thumb|Cyberpunk 2077 logoa]] V-k aukera asko ditu jokoan: jendeari laguntzea, gaiztoen aurka borrokatzea eta besteen ordenagailuetan haien sekretuak lapurtzeko hacker bat izatea. Autoz eta bizikletaz ere ibil zaitezke hirian zehar.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Cyberpunk|hizkuntza=eu|data=2022-10-23|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Cyberpunk|sartze-data=2024-12-13|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref> == Jokalariak == Jokoan V gisa jokatzen duzu, pertsonaia nagusia da eta pertsonalizatu dezakezu mutila edo neska izan zaitezke. V garapen teknologiko zabalaren munduan bizi da, eta mundua jende gaiztoz eta egoera arriskutsuz beteta. Night Cityn, herritarrek ziberinplanteak deritzenak ere izan ditzakete, ziberwarearekin gorputzeko eraldaketa bat, pertsona baten gorputzean makinaren zatiak jarrita, indartsuagoa, azkarragoa edo inteligenteagoa izan dadin. V itxura eman diezaiokezu: arropa aukeratu, estiloa, eta nola aurre egingo dien arazoei. == Agerpenak historian == Zyberpunk hanbat liburu eta filmetan atera da. Literaturari dagokionez, [[William Gibson]], [[Philip K. Dick]], [[Bruce Sterling]], [[Pat Cadigan]], [[Rudy Rucker]] eta [[John Shirley]] dira idazle nagusiak. Zinemari dagokionez, [[Blade Runner (1981)]], [[Tron (1982)]], [[The Terminator (1984)]], [[Akira (1988)]], [[Total Recall (1990eko filma)|Total Recall (1990)]], [[Johnny Mnemonic (1995)]] eta [[The Matrix (1999)]], [[Minority Report (2002)]] eta [[Ghost in the Shell (2017ko filma)|Ghost in the Shell (2017)]] filmak nabarmentzen dira.<ref name=":0" /> == Erreferentziak == [[Kategoria:Txikipedia]] cugbkrcfxe5ihy50j6sms6sa3987y6s 0 1217270 9998491 2024-12-13T13:29:28Z Eliatxo 96586 Orri berria: «{{biografia infotaula automatikoa}} '''Gladys May Aylward''' ([[Edmonton (Londres)|Edmonton]], [[Londres]], [[1902]]ko [[otsailaren 24]]a – [[Taiwan]], [[1970]]eko [[urtarrilaren 3]]a), '''''Aiweide''''' ({{CJKV|t=艾偉德|p=Àiwěidé}}) txinerazko izenez ere ezaguna<ref>{{erreferentzia|izenburua=Gladys Aylward|hizkuntza=fr|url=https://chine.in/guide/gladys-aylward_120.html|aldizkaria=Chine Informations|sartze-data=2024-12-13}}</ref>, [[Ingalaterra|ingeles]] misiolar...» 9998491 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Gladys May Aylward''' ([[Edmonton (Londres)|Edmonton]], [[Londres]], [[1902]]ko [[otsailaren 24]]a – [[Taiwan]], [[1970]]eko [[urtarrilaren 3]]a), '''''Aiweide''''' ({{CJKV|t=艾偉德|p=Àiwěidé}}) txinerazko izenez ere ezaguna<ref>{{erreferentzia|izenburua=Gladys Aylward|hizkuntza=fr|url=https://chine.in/guide/gladys-aylward_120.html|aldizkaria=Chine Informations|sartze-data=2024-12-13}}</ref>, [[Ingalaterra|ingeles]] [[misiolari]] [[Kristautasun ebanjeliko|ebanjelikoa]] izan zen, Txinan jardun zuena. 1957an, Alan Burgessek bere biografia idatzi zuen ''The Small Woman: The Heroic Story of Gladys Aylward'' izenburupean. 1958an, liburu hori zinemarako moldatu zuten, ''The Inn of the Sixth Happiness'' filma grabatuz, eta paper nagusia [[Ingrid Bergman]]ek lortu zuen<ref>{{erreferentzia|izena=Bosley|abizena=Crowther|izenburua=The Inn of the Eighth Happiness|orrialdea=0|hizkuntza=en|argitaratze-data=1958-12-14|url=https://www.nytimes.com/1958/12/14/archives/screen-china-mission-inn-of-6th-happiness-at-paramount-plaza.html|aldizkaria=The New York Times|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == Bizitza == Thomas John Aylward postariaren eta Rosina Florenceren hiru seme-alabetako bat, Gladys Aylward Edmontonen jaio zen 1902an. Nerabea zela, neskame lanetan hasi zen. Atzerrira misiolari kristau gisa joateko bokazioa sentitu ondoren, Txinako Barnealdeko Misioak onartu zuen hiru hilabeteko prestakuntza-ikastaro baterako. Txinera ikastean aurrerapenik egin ez zuenez, ez zioten prestakuntza gehiago eskaini<ref>{{erreferentzia|izena=R. O|abizena=Latham|urtea=1952|izenburua=Gladys Aylward, One of the Undefeated: The Story of Gladys Aylward|argitaletxea=Edinburgh House Press|orrialdeak=4-6|hizkuntza=en|OCLC=24941398}}</ref>. 1930eko urriaren 15ean, Francis Younghusbanden etxean lan egin ondoren<ref name=":0">{{erreferentzia|izenburua=Gladys Aylward – Missionary to China|hizkuntza=en|url=http://www.berithbpc.com/index.php/pastoral-exhortation/godly-men/221-gladys-aylward-missionary-to-china-ii-1902-1970|artxibo-url=https://web.archive.org/web/20171126181148/http://www.berithbpc.com/index.php/pastoral-exhortation/godly-men/221-gladys-aylward-missionary-to-china-ii-1902-1970|aldizkaria=Berith|sartze-data=2017-02-20|artxibo-data=2017-11-26}}</ref>, Yangchengerako tren-txartel bat erosi zuen. Bidaia arriskutsuan, Siberia zeharkatu zuen [[Transiberiar Trenbidea]]n, Sobietar Batasuna eta Txina deklaratu gabeko gerran zeuden garaian<ref>{{erreferentzia|izenburua=Gladys Aylward, Missionary To China|hizkuntza=en|url=http://justus.anglican.org/resources/bio/73.html|aldizkaria=Biographical sketches of memorable Christians of the past|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Yangcheng konderrira iristean, Aylwardek Jeannie Lawson izeneko misiolari zaharrago batekin lan egin zuen, Zortzi Zorionen Ostatua ({{Lang-zh|t=八福客栈|p=bāfú kèzhàn}}) kudeatuz<ref>{{erreferentzia|izenburua=Yangcheng and the Inn of Eight Happinesses|hizkuntza=en|url=https://www.cjvlang.com/Photos/yangcheng/smallwoman.html|aldizkaria=CJV Lang|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Bertan, berak eta Lawsonek, bidaiariei harrera egiteaz gain, [[Jesus Nazaretekoa|Jesukristori]] buruzko istorioak kontatu zituzten, kristautasuna zabaltzeko asmoz. Denbora batez, Txinako Errepublikako Gobernuaren laguntzaile gisa aritu zen, [[oinak bendatze]]aren aurkako lege berria betearazteko, eta arrakasta handia lortu zuen<ref name=":0" />. 1936an txinatar herritartasuna lortu zuen, eta jendearen artean pertsonaia errespetatua izan zen. Espetxe erreformaren alde egin zuen, umezurtzak zaindu eta adoptatu zituen eta askotan bere bizitza arriskuan jarri zuen behar zutenei laguntzeko<ref>{{erreferentzia|izena=Alan|abizena=Burgess|urtea=1957|izenburua=Gladys Aylward, The Small Woman|argitaletxea=Pan Books|ISBN=0-330-10196-X|hizkuntza=en}}</ref>. 1949an Britainia Handira itzuli zen aldi baterako, Txinan bere bizitza arrisku handian zegoela agintari komunistengatik. Basingstoken kokatu zen eta hitzaldi ugari eman zituen bere lanari buruz. Bere ama hil ondoren, Aylwardek Txinara itzultzen saiatu zen. Gobernu komunistak uko egin zion, eta Hong Kongen denbora batez egon ondoren, Taiwanera joan zen 1958an. Gladys Aylward umezurztegia sortu zuen<ref>{{erreferentzia|izenburua=IDEA – Magazine of the Evangelical Alliance|orrialdea=18|hizkuntza=en|argitaratze-data=Jan/Feb 2018|zenbakia=}}</ref> eta bertan aritu zen 1970ean hil zen arte<ref>{{erreferentzia|izenburua=Gladys Aylward, missionary, dies|orrialdea=76|hizkuntza=en|argitaratze-data=1970-01-04|url=https://www.nytimes.com/1970/01/04/archives/gladys-aylward-missionary-dies-briton-who-prompted-inn-of-sixth.html|aldizkaria=The New York Times|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Taipei Berriko Guanduko Christ's College campuseko hilerri txiki batean lurperatu zuten. Sortu zuen umezurztegia garatzen jarraitzen du eta gaur egun Bethany haur-etxea du izena<ref>{{erreferentzia|izena=Sam|abizena=Wellman|urtea=1998|izenburua=Gladys Aylward: Missionary in China|argitaletxea=Barbour|orrialdea=197|hizkuntza=en}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Won the bid of the new construction project of Bethany's children's home|hizkuntza=en|argitaratze-data=2016-01-20|url=https://sansin.com.tw/en/%E4%BC%AF%E5%A4%A7%E5%B0%BC%E5%85%92%E5%B0%91%E5%AE%B6%E5%9C%92/|aldizkaria=Sansin Builders|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == ''The Inn of the Sixth Happiness'' filma == Gladys Aylwardi buruzko film biografikoa, ''The Inn of the Sixth Happiness'', 1958an estreinatu zen. Alan Burgessen ''The Small Woman'' liburuan oinarrituta dago. Filmak ospea lortu zuen arren, Aylward bera ez zen pozik geratu erretratatu zuten moduarekin<ref>{{erreferentzia|izenburua=For the CinemaScope Blogathon: The Inn of the 6th Happiness|hizkuntza=en|argitaratze-data=2015-03-14|url=https://portraitsbyjenni.wordpress.com/2015/03/14/for-the-cinemascope-blogathon-the-inn-of-the-6th-happiness/|aldizkaria=portraitsbyjenni|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1902ko|1970eko|Aylward, Gladys}} [[Kategoria:Londrestarrak]] [[Kategoria:Erresuma Batuko protestanteak]] [[Kategoria:Txinako kristauak]] [[Kategoria:Misiolariak]] jdaslutnsvsr85dh6sgrvo1xzdetygx 9998497 9998491 2024-12-13T13:31:30Z Eliatxo 96586 9998497 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Gladys May Aylward''' ([[Edmonton (Londres)|Edmonton]], [[Londres]], [[1902]]ko [[otsailaren 24]]a – [[Taipei]], [[1970]]eko [[urtarrilaren 3]]a), '''''Aiweide''''' ({{CJKV|t=艾偉德|p=Àiwěidé}}) txinerazko izenez ere ezaguna<ref>{{erreferentzia|izenburua=Gladys Aylward|hizkuntza=fr|url=https://chine.in/guide/gladys-aylward_120.html|aldizkaria=Chine Informations|sartze-data=2024-12-13}}</ref>, [[Ingalaterra|ingeles]] [[misiolari]] [[Kristautasun ebanjeliko|ebanjelikoa]] izan zen, Txinan jardun zuena. 1957an, Alan Burgessek bere biografia idatzi zuen ''The Small Woman: The Heroic Story of Gladys Aylward'' izenburupean. 1958an, liburu hori zinemarako moldatu zuten, ''The Inn of the Sixth Happiness'' filma grabatuz, eta paper nagusia [[Ingrid Bergman]]ek lortu zuen<ref>{{erreferentzia|izena=Bosley|abizena=Crowther|izenburua=The Inn of the Eighth Happiness|orrialdea=0|hizkuntza=en|argitaratze-data=1958-12-14|url=https://www.nytimes.com/1958/12/14/archives/screen-china-mission-inn-of-6th-happiness-at-paramount-plaza.html|aldizkaria=The New York Times|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == Bizitza == Thomas John Aylward postariaren eta Rosina Florenceren hiru seme-alabetako bat, Gladys Aylward Edmontonen jaio zen 1902an. Nerabea zela, neskame lanetan hasi zen. Atzerrira misiolari kristau gisa joateko bokazioa sentitu ondoren, Txinako Barnealdeko Misioak onartu zuen hiru hilabeteko prestakuntza-ikastaro baterako. Txinera ikastean aurrerapenik egin ez zuenez, ez zioten prestakuntza gehiago eskaini<ref>{{erreferentzia|izena=R. O|abizena=Latham|urtea=1952|izenburua=Gladys Aylward, One of the Undefeated: The Story of Gladys Aylward|argitaletxea=Edinburgh House Press|orrialdeak=4-6|hizkuntza=en|OCLC=24941398}}</ref>. 1930eko urriaren 15ean, Francis Younghusbanden etxean lan egin ondoren<ref name=":0">{{erreferentzia|izenburua=Gladys Aylward – Missionary to China|hizkuntza=en|url=http://www.berithbpc.com/index.php/pastoral-exhortation/godly-men/221-gladys-aylward-missionary-to-china-ii-1902-1970|artxibo-url=https://web.archive.org/web/20171126181148/http://www.berithbpc.com/index.php/pastoral-exhortation/godly-men/221-gladys-aylward-missionary-to-china-ii-1902-1970|aldizkaria=Berith|sartze-data=2017-02-20|artxibo-data=2017-11-26}}</ref>, Yangchengerako tren-txartel bat erosi zuen. Bidaia arriskutsuan, Siberia zeharkatu zuen [[Transiberiar Trenbidea]]n, Sobietar Batasuna eta Txina deklaratu gabeko gerran zeuden garaian<ref>{{erreferentzia|izenburua=Gladys Aylward, Missionary To China|hizkuntza=en|url=http://justus.anglican.org/resources/bio/73.html|aldizkaria=Biographical sketches of memorable Christians of the past|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Yangcheng konderrira iristean, Aylwardek Jeannie Lawson izeneko misiolari zaharrago batekin lan egin zuen, Zortzi Zorionen Ostatua ({{Lang-zh|t=八福客栈|p=bāfú kèzhàn}}) kudeatuz<ref>{{erreferentzia|izenburua=Yangcheng and the Inn of Eight Happinesses|hizkuntza=en|url=https://www.cjvlang.com/Photos/yangcheng/smallwoman.html|aldizkaria=CJV Lang|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Bertan, berak eta Lawsonek, bidaiariei harrera egiteaz gain, [[Jesus Nazaretekoa|Jesukristori]] buruzko istorioak kontatu zituzten, kristautasuna zabaltzeko asmoz. Denbora batez, Txinako Errepublikako Gobernuaren laguntzaile gisa aritu zen, [[oinak bendatze]]aren aurkako lege berria betearazteko, eta arrakasta handia lortu zuen<ref name=":0" />. 1936an txinatar herritartasuna lortu zuen, eta jendearen artean pertsonaia errespetatua izan zen. Espetxe erreformaren alde egin zuen, umezurtzak zaindu eta adoptatu zituen eta askotan bere bizitza arriskuan jarri zuen behar zutenei laguntzeko<ref>{{erreferentzia|izena=Alan|abizena=Burgess|urtea=1957|izenburua=Gladys Aylward, The Small Woman|argitaletxea=Pan Books|ISBN=0-330-10196-X|hizkuntza=en}}</ref>. 1949an Britainia Handira itzuli zen aldi baterako, Txinan bere bizitza arrisku handian zegoela agintari komunistengatik. Basingstoken kokatu zen eta hitzaldi ugari eman zituen bere lanari buruz. Bere ama hil ondoren, Aylwardek Txinara itzultzen saiatu zen. Gobernu komunistak uko egin zion, eta Hong Kongen denbora batez egon ondoren, Taiwanera joan zen 1958an. Gladys Aylward umezurztegia sortu zuen<ref>{{erreferentzia|izenburua=IDEA – Magazine of the Evangelical Alliance|orrialdea=18|hizkuntza=en|argitaratze-data=Jan/Feb 2018|zenbakia=}}</ref> eta bertan aritu zen 1970ean hil zen arte<ref>{{erreferentzia|izenburua=Gladys Aylward, missionary, dies|orrialdea=76|hizkuntza=en|argitaratze-data=1970-01-04|url=https://www.nytimes.com/1970/01/04/archives/gladys-aylward-missionary-dies-briton-who-prompted-inn-of-sixth.html|aldizkaria=The New York Times|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Taipei Berriko Guanduko Christ's College campuseko hilerri txiki batean lurperatu zuten. Sortu zuen umezurztegia garatzen jarraitzen du eta gaur egun Bethany haur-etxea du izena<ref>{{erreferentzia|izena=Sam|abizena=Wellman|urtea=1998|izenburua=Gladys Aylward: Missionary in China|argitaletxea=Barbour|orrialdea=197|hizkuntza=en}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Won the bid of the new construction project of Bethany's children's home|hizkuntza=en|argitaratze-data=2016-01-20|url=https://sansin.com.tw/en/%E4%BC%AF%E5%A4%A7%E5%B0%BC%E5%85%92%E5%B0%91%E5%AE%B6%E5%9C%92/|aldizkaria=Sansin Builders|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == ''The Inn of the Sixth Happiness'' filma == Gladys Aylwardi buruzko film biografikoa, ''The Inn of the Sixth Happiness'', 1958an estreinatu zen. Alan Burgessen ''The Small Woman'' liburuan oinarrituta dago. Filmak ospea lortu zuen arren, Aylward bera ez zen pozik geratu erretratatu zuten moduarekin<ref>{{erreferentzia|izenburua=For the CinemaScope Blogathon: The Inn of the 6th Happiness|hizkuntza=en|argitaratze-data=2015-03-14|url=https://portraitsbyjenni.wordpress.com/2015/03/14/for-the-cinemascope-blogathon-the-inn-of-the-6th-happiness/|aldizkaria=portraitsbyjenni|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1902ko|1970eko|Aylward, Gladys}} [[Kategoria:Londrestarrak]] [[Kategoria:Erresuma Batuko protestanteak]] [[Kategoria:Txinako kristauak]] [[Kategoria:Misiolariak]] jqhl82hjqi57xyd3rk2jokcliefb9ed 9998508 9998497 2024-12-13T13:36:40Z Eliatxo 96586 /* Bizitza */ 9998508 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Gladys May Aylward''' ([[Edmonton (Londres)|Edmonton]], [[Londres]], [[1902]]ko [[otsailaren 24]]a – [[Taipei]], [[1970]]eko [[urtarrilaren 3]]a), '''''Aiweide''''' ({{CJKV|t=艾偉德|p=Àiwěidé}}) txinerazko izenez ere ezaguna<ref>{{erreferentzia|izenburua=Gladys Aylward|hizkuntza=fr|url=https://chine.in/guide/gladys-aylward_120.html|aldizkaria=Chine Informations|sartze-data=2024-12-13}}</ref>, [[Ingalaterra|ingeles]] [[misiolari]] [[Kristautasun ebanjeliko|ebanjelikoa]] izan zen, Txinan jardun zuena. 1957an, Alan Burgessek bere biografia idatzi zuen ''The Small Woman: The Heroic Story of Gladys Aylward'' izenburupean. 1958an, liburu hori zinemarako moldatu zuten, ''The Inn of the Sixth Happiness'' filma grabatuz, eta paper nagusia [[Ingrid Bergman]]ek lortu zuen<ref>{{erreferentzia|izena=Bosley|abizena=Crowther|izenburua=The Inn of the Eighth Happiness|orrialdea=0|hizkuntza=en|argitaratze-data=1958-12-14|url=https://www.nytimes.com/1958/12/14/archives/screen-china-mission-inn-of-6th-happiness-at-paramount-plaza.html|aldizkaria=The New York Times|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == Bizitza == [[Fitxategi:Gladys aylward grave.jpg|thumb|Gladys Aylwarden hilobia]] [[Fitxategi:Stamp of Seychelles - 1975 - Colnect 586842 - Gladys Aylward.jpeg|thumb|[[Seychelleak|Seychelleetako]] zigilua, Gladys Aylward irudikatzen duena]] Thomas John Aylward postariaren eta Rosina Florenceren hiru seme-alabetako bat, Gladys Aylward Edmontonen jaio zen 1902an. Nerabea zela, neskame lanetan hasi zen. Atzerrira misiolari kristau gisa joateko bokazioa sentitu ondoren, Txinako Barnealdeko Misioak onartu zuen hiru hilabeteko prestakuntza-ikastaro baterako. Txinera ikastean aurrerapenik egin ez zuenez, ez zioten prestakuntza gehiago eskaini<ref>{{erreferentzia|izena=R. O|abizena=Latham|urtea=1952|izenburua=Gladys Aylward, One of the Undefeated: The Story of Gladys Aylward|argitaletxea=Edinburgh House Press|orrialdeak=4-6|hizkuntza=en|OCLC=24941398}}</ref>. 1930eko urriaren 15ean, Francis Younghusbanden etxean lan egin ondoren<ref name=":0">{{erreferentzia|izenburua=Gladys Aylward – Missionary to China|hizkuntza=en|url=http://www.berithbpc.com/index.php/pastoral-exhortation/godly-men/221-gladys-aylward-missionary-to-china-ii-1902-1970|artxibo-url=https://web.archive.org/web/20171126181148/http://www.berithbpc.com/index.php/pastoral-exhortation/godly-men/221-gladys-aylward-missionary-to-china-ii-1902-1970|aldizkaria=Berith|sartze-data=2017-02-20|artxibo-data=2017-11-26}}</ref>, Yangchengerako tren-txartel bat erosi zuen. Bidaia arriskutsuan, Siberia zeharkatu zuen [[Transiberiar Trenbidea]]n, Sobietar Batasuna eta Txina deklaratu gabeko gerran zeuden garaian<ref>{{erreferentzia|izenburua=Gladys Aylward, Missionary To China|hizkuntza=en|url=http://justus.anglican.org/resources/bio/73.html|aldizkaria=Biographical sketches of memorable Christians of the past|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Yangcheng konderrira iristean, Aylwardek Jeannie Lawson izeneko misiolari zaharrago batekin lan egin zuen, Zortzi Zorionen Ostatua ({{Lang-zh|t=八福客栈|p=bāfú kèzhàn}}) kudeatuz<ref>{{erreferentzia|izenburua=Yangcheng and the Inn of Eight Happinesses|hizkuntza=en|url=https://www.cjvlang.com/Photos/yangcheng/smallwoman.html|aldizkaria=CJV Lang|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Bertan, berak eta Lawsonek, bidaiariei harrera egiteaz gain, [[Jesus Nazaretekoa|Jesukristori]] buruzko istorioak kontatu zituzten, kristautasuna zabaltzeko asmoz. Denbora batez, Txinako Errepublikako Gobernuaren laguntzaile gisa aritu zen, [[oinak bendatze]]aren aurkako lege berria betearazteko, eta arrakasta handia lortu zuen<ref name=":0" />. 1936an txinatar herritartasuna lortu zuen, eta jendearen artean pertsonaia errespetatua izan zen. Espetxe erreformaren alde egin zuen, umezurtzak zaindu eta adoptatu zituen eta askotan bere bizitza arriskuan jarri zuen behar zutenei laguntzeko<ref>{{erreferentzia|izena=Alan|abizena=Burgess|urtea=1957|izenburua=Gladys Aylward, The Small Woman|argitaletxea=Pan Books|ISBN=0-330-10196-X|hizkuntza=en}}</ref>. 1949an Britainia Handira itzuli zen aldi baterako, Txinan bere bizitza arrisku handian zegoela agintari komunistengatik. Basingstoken kokatu zen eta hitzaldi ugari eman zituen bere lanari buruz. Bere ama hil ondoren, Aylwardek Txinara itzultzen saiatu zen. Gobernu komunistak uko egin zion, eta Hong Kongen denbora batez egon ondoren, Taiwanera joan zen 1958an. Gladys Aylward umezurztegia sortu zuen<ref>{{erreferentzia|izenburua=IDEA – Magazine of the Evangelical Alliance|orrialdea=18|hizkuntza=en|argitaratze-data=Jan/Feb 2018|zenbakia=}}</ref> eta bertan aritu zen 1970ean hil zen arte<ref>{{erreferentzia|izenburua=Gladys Aylward, missionary, dies|orrialdea=76|hizkuntza=en|argitaratze-data=1970-01-04|url=https://www.nytimes.com/1970/01/04/archives/gladys-aylward-missionary-dies-briton-who-prompted-inn-of-sixth.html|aldizkaria=The New York Times|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Taipei Berriko Guanduko Christ's College campuseko hilerri txiki batean lurperatu zuten. Sortu zuen umezurztegia garatzen jarraitzen du eta gaur egun Bethany haur-etxea du izena<ref>{{erreferentzia|izena=Sam|abizena=Wellman|urtea=1998|izenburua=Gladys Aylward: Missionary in China|argitaletxea=Barbour|orrialdea=197|hizkuntza=en}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Won the bid of the new construction project of Bethany's children's home|hizkuntza=en|argitaratze-data=2016-01-20|url=https://sansin.com.tw/en/%E4%BC%AF%E5%A4%A7%E5%B0%BC%E5%85%92%E5%B0%91%E5%AE%B6%E5%9C%92/|aldizkaria=Sansin Builders|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == ''The Inn of the Sixth Happiness'' filma == Gladys Aylwardi buruzko film biografikoa, ''The Inn of the Sixth Happiness'', 1958an estreinatu zen. Alan Burgessen ''The Small Woman'' liburuan oinarrituta dago. Filmak ospea lortu zuen arren, Aylward bera ez zen pozik geratu erretratatu zuten moduarekin<ref>{{erreferentzia|izenburua=For the CinemaScope Blogathon: The Inn of the 6th Happiness|hizkuntza=en|argitaratze-data=2015-03-14|url=https://portraitsbyjenni.wordpress.com/2015/03/14/for-the-cinemascope-blogathon-the-inn-of-the-6th-happiness/|aldizkaria=portraitsbyjenni|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1902ko|1970eko|Aylward, Gladys}} [[Kategoria:Londrestarrak]] [[Kategoria:Erresuma Batuko protestanteak]] [[Kategoria:Txinako kristauak]] [[Kategoria:Misiolariak]] 1xumg0gsbdx77odhf84h3lp3hd0pb39 9998520 9998508 2024-12-13T13:45:48Z Eliatxo 96586 /* Bizitza */ 9998520 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Gladys May Aylward''' ([[Edmonton (Londres)|Edmonton]], [[Londres]], [[1902]]ko [[otsailaren 24]]a – [[Taipei]], [[1970]]eko [[urtarrilaren 3]]a), '''''Aiweide''''' ({{CJKV|t=艾偉德|p=Àiwěidé}}) txinerazko izenez ere ezaguna<ref>{{erreferentzia|izenburua=Gladys Aylward|hizkuntza=fr|url=https://chine.in/guide/gladys-aylward_120.html|aldizkaria=Chine Informations|sartze-data=2024-12-13}}</ref>, [[Ingalaterra|ingeles]] [[misiolari]] [[Kristautasun ebanjeliko|ebanjelikoa]] izan zen, Txinan jardun zuena. 1957an, Alan Burgessek bere biografia idatzi zuen ''The Small Woman: The Heroic Story of Gladys Aylward'' izenburupean. 1958an, liburu hori zinemarako moldatu zuten, ''The Inn of the Sixth Happiness'' filma grabatuz, eta paper nagusia [[Ingrid Bergman]]ek lortu zuen<ref>{{erreferentzia|izena=Bosley|abizena=Crowther|izenburua=The Inn of the Eighth Happiness|orrialdea=0|hizkuntza=en|argitaratze-data=1958-12-14|url=https://www.nytimes.com/1958/12/14/archives/screen-china-mission-inn-of-6th-happiness-at-paramount-plaza.html|aldizkaria=The New York Times|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == Bizitza == [[Fitxategi:Gladys aylward grave.jpg|thumb|Gladys Aylwarden hilobia]] [[Fitxategi:Stamp of Seychelles - 1975 - Colnect 586842 - Gladys Aylward.jpeg|thumb|[[Seychelleak|Seychelleetako]] zigilua, Gladys Aylward irudikatzen duena]] Thomas John Aylward postariaren eta Rosina Florenceren hiru seme-alabetako bat, Gladys Aylward Edmontonen jaio zen 1902an. Nerabea zela, neskame lanetan hasi zen. Atzerrira misiolari kristau gisa joateko bokazioa sentitu ondoren, Txinako Barnealdeko Misioak onartu zuen hiru hilabeteko prestakuntza-ikastaro baterako. Txinera ikastean aurrerapenik egin ez zuenez, ez zioten prestakuntza gehiago eskaini<ref>{{erreferentzia|izena=R. O|abizena=Latham|urtea=1952|izenburua=Gladys Aylward, One of the Undefeated: The Story of Gladys Aylward|argitaletxea=Edinburgh House Press|orrialdeak=4-6|hizkuntza=en|OCLC=24941398}}</ref>. 1930eko urriaren 15ean, Francis Younghusbanden etxean lan egin ondoren<ref name=":0">{{erreferentzia|izenburua=Gladys Aylward – Missionary to China|hizkuntza=en|url=http://www.berithbpc.com/index.php/pastoral-exhortation/godly-men/221-gladys-aylward-missionary-to-china-ii-1902-1970|artxibo-url=https://web.archive.org/web/20171126181148/http://www.berithbpc.com/index.php/pastoral-exhortation/godly-men/221-gladys-aylward-missionary-to-china-ii-1902-1970|aldizkaria=Berith|sartze-data=2017-02-20|artxibo-data=2017-11-26}}</ref>, Yangchengerako tren-txartel bat erosi zuen. Bidaia arriskutsuan, Siberia zeharkatu zuen [[Transiberiar Trenbidea]]n, Sobietar Batasuna eta Txina deklaratu gabeko gerran zeuden garaian<ref>{{erreferentzia|izenburua=Gladys Aylward, Missionary To China|hizkuntza=en|url=http://justus.anglican.org/resources/bio/73.html|aldizkaria=Biographical sketches of memorable Christians of the past|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Yangcheng konderrira iristean, Aylwardek Jeannie Lawson izeneko misiolari zaharrago batekin lan egin zuen, Zortzi Zorionen Ostatua ({{Lang-zh|t=八福客栈|p=bāfú kèzhàn}}) kudeatuz<ref>{{erreferentzia|izenburua=Yangcheng and the Inn of Eight Happinesses|hizkuntza=en|url=https://www.cjvlang.com/Photos/yangcheng/smallwoman.html|aldizkaria=CJV Lang|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Bertan, berak eta Lawsonek, bidaiariei harrera egiteaz gain, [[Jesus Nazaretekoa|Jesukristori]] buruzko istorioak kontatu zituzten, kristautasuna zabaltzeko asmoz. Denbora batez, Txinako Errepublikako Gobernuaren laguntzaile gisa aritu zen, [[oinak bendatze]]aren aurkako lege berria betearazteko, eta arrakasta handia lortu zuen<ref name=":0" />. 1936an txinatar herritartasuna lortu zuen, eta jendearen artean pertsonaia errespetatua izan zen. Espetxe erreformaren alde egin zuen, umezurtzak zaindu eta adoptatu zituen eta askotan bere bizitza arriskuan jarri zuen behar zutenei laguntzeko<ref>{{erreferentzia|izena=Alan|abizena=Burgess|urtea=1957|izenburua=Gladys Aylward, The Small Woman|argitaletxea=Pan Books|ISBN=0-330-10196-X|hizkuntza=en}}</ref>. 1949an Britainia Handira itzuli zen aldi baterako, Txinan bere bizitza arrisku handian zegoelako agintari komunistengatik. Basingstoken kokatu zen eta hitzaldi ugari eman zituen bere lanari buruz. Bere ama hil ondoren, Aylwardek Txinara itzultzen saiatu zen. Gobernu komunistak uko egin zion, eta Hong Kongen denbora batez egon ondoren, Taiwanera joan zen 1958an. Gladys Aylward umezurztegia sortu zuen<ref>{{erreferentzia|izenburua=IDEA – Magazine of the Evangelical Alliance|orrialdea=18|hizkuntza=en|argitaratze-data=Jan/Feb 2018|zenbakia=}}</ref> eta bertan aritu zen 1970ean hil zen arte<ref>{{erreferentzia|izenburua=Gladys Aylward, missionary, dies|orrialdea=76|hizkuntza=en|argitaratze-data=1970-01-04|url=https://www.nytimes.com/1970/01/04/archives/gladys-aylward-missionary-dies-briton-who-prompted-inn-of-sixth.html|aldizkaria=The New York Times|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Taipei Berriko Guanduko Christ's College campuseko hilerri txiki batean lurperatu zuten. Sortu zuen umezurztegia garatzen jarraitzen du eta gaur egun Bethany haur-etxea du izena<ref>{{erreferentzia|izena=Sam|abizena=Wellman|urtea=1998|izenburua=Gladys Aylward: Missionary in China|argitaletxea=Barbour|orrialdea=197|hizkuntza=en}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Won the bid of the new construction project of Bethany's children's home|hizkuntza=en|argitaratze-data=2016-01-20|url=https://sansin.com.tw/en/%E4%BC%AF%E5%A4%A7%E5%B0%BC%E5%85%92%E5%B0%91%E5%AE%B6%E5%9C%92/|aldizkaria=Sansin Builders|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == ''The Inn of the Sixth Happiness'' filma == Gladys Aylwardi buruzko film biografikoa, ''The Inn of the Sixth Happiness'', 1958an estreinatu zen. Alan Burgessen ''The Small Woman'' liburuan oinarrituta dago. Filmak ospea lortu zuen arren, Aylward bera ez zen pozik geratu erretratatu zuten moduarekin<ref>{{erreferentzia|izenburua=For the CinemaScope Blogathon: The Inn of the 6th Happiness|hizkuntza=en|argitaratze-data=2015-03-14|url=https://portraitsbyjenni.wordpress.com/2015/03/14/for-the-cinemascope-blogathon-the-inn-of-the-6th-happiness/|aldizkaria=portraitsbyjenni|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1902ko|1970eko|Aylward, Gladys}} [[Kategoria:Londrestarrak]] [[Kategoria:Erresuma Batuko protestanteak]] [[Kategoria:Txinako kristauak]] [[Kategoria:Misiolariak]] 0xxekr1v37edl1zyeq9i1dwmr94d9sg 9998574 9998520 2024-12-13T14:24:48Z Eliatxo 96586 /* Kanpo estekak */ 9998574 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Gladys May Aylward''' ([[Edmonton (Londres)|Edmonton]], [[Londres]], [[1902]]ko [[otsailaren 24]]a – [[Taipei]], [[1970]]eko [[urtarrilaren 3]]a), '''''Aiweide''''' ({{CJKV|t=艾偉德|p=Àiwěidé}}) txinerazko izenez ere ezaguna<ref>{{erreferentzia|izenburua=Gladys Aylward|hizkuntza=fr|url=https://chine.in/guide/gladys-aylward_120.html|aldizkaria=Chine Informations|sartze-data=2024-12-13}}</ref>, [[Ingalaterra|ingeles]] [[misiolari]] [[Kristautasun ebanjeliko|ebanjelikoa]] izan zen, Txinan jardun zuena. 1957an, Alan Burgessek bere biografia idatzi zuen ''The Small Woman: The Heroic Story of Gladys Aylward'' izenburupean. 1958an, liburu hori zinemarako moldatu zuten, ''The Inn of the Sixth Happiness'' filma grabatuz, eta paper nagusia [[Ingrid Bergman]]ek lortu zuen<ref>{{erreferentzia|izena=Bosley|abizena=Crowther|izenburua=The Inn of the Eighth Happiness|orrialdea=0|hizkuntza=en|argitaratze-data=1958-12-14|url=https://www.nytimes.com/1958/12/14/archives/screen-china-mission-inn-of-6th-happiness-at-paramount-plaza.html|aldizkaria=The New York Times|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == Bizitza == [[Fitxategi:Gladys aylward grave.jpg|thumb|Gladys Aylwarden hilobia]] [[Fitxategi:Stamp of Seychelles - 1975 - Colnect 586842 - Gladys Aylward.jpeg|thumb|[[Seychelleak|Seychelleetako]] zigilua, Gladys Aylward irudikatzen duena]] Thomas John Aylward postariaren eta Rosina Florenceren hiru seme-alabetako bat, Gladys Aylward Edmontonen jaio zen 1902an. Nerabea zela, neskame lanetan hasi zen. Atzerrira misiolari kristau gisa joateko bokazioa sentitu ondoren, Txinako Barnealdeko Misioak onartu zuen hiru hilabeteko prestakuntza-ikastaro baterako. Txinera ikastean aurrerapenik egin ez zuenez, ez zioten prestakuntza gehiago eskaini<ref>{{erreferentzia|izena=R. O|abizena=Latham|urtea=1952|izenburua=Gladys Aylward, One of the Undefeated: The Story of Gladys Aylward|argitaletxea=Edinburgh House Press|orrialdeak=4-6|hizkuntza=en|OCLC=24941398}}</ref>. 1930eko urriaren 15ean, Francis Younghusbanden etxean lan egin ondoren<ref name=":0">{{erreferentzia|izenburua=Gladys Aylward – Missionary to China|hizkuntza=en|url=http://www.berithbpc.com/index.php/pastoral-exhortation/godly-men/221-gladys-aylward-missionary-to-china-ii-1902-1970|artxibo-url=https://web.archive.org/web/20171126181148/http://www.berithbpc.com/index.php/pastoral-exhortation/godly-men/221-gladys-aylward-missionary-to-china-ii-1902-1970|aldizkaria=Berith|sartze-data=2017-02-20|artxibo-data=2017-11-26}}</ref>, Yangchengerako tren-txartel bat erosi zuen. Bidaia arriskutsuan, Siberia zeharkatu zuen [[Transiberiar Trenbidea]]n, Sobietar Batasuna eta Txina deklaratu gabeko gerran zeuden garaian<ref>{{erreferentzia|izenburua=Gladys Aylward, Missionary To China|hizkuntza=en|url=http://justus.anglican.org/resources/bio/73.html|aldizkaria=Biographical sketches of memorable Christians of the past|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Yangcheng konderrira iristean, Aylwardek Jeannie Lawson izeneko misiolari zaharrago batekin lan egin zuen, Zortzi Zorionen Ostatua ({{Lang-zh|t=八福客栈|p=bāfú kèzhàn}}) kudeatuz<ref>{{erreferentzia|izenburua=Yangcheng and the Inn of Eight Happinesses|hizkuntza=en|url=https://www.cjvlang.com/Photos/yangcheng/smallwoman.html|aldizkaria=CJV Lang|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Bertan, berak eta Lawsonek, bidaiariei harrera egiteaz gain, [[Jesus Nazaretekoa|Jesukristori]] buruzko istorioak kontatu zituzten, kristautasuna zabaltzeko asmoz. Denbora batez, Txinako Errepublikako Gobernuaren laguntzaile gisa aritu zen, [[oinak bendatze]]aren aurkako lege berria betearazteko, eta arrakasta handia lortu zuen<ref name=":0" />. 1936an txinatar herritartasuna lortu zuen, eta jendearen artean pertsonaia errespetatua izan zen. Espetxe erreformaren alde egin zuen, umezurtzak zaindu eta adoptatu zituen eta askotan bere bizitza arriskuan jarri zuen behar zutenei laguntzeko<ref>{{erreferentzia|izena=Alan|abizena=Burgess|urtea=1957|izenburua=Gladys Aylward, The Small Woman|argitaletxea=Pan Books|ISBN=0-330-10196-X|hizkuntza=en}}</ref>. 1949an Britainia Handira itzuli zen aldi baterako, Txinan bere bizitza arrisku handian zegoelako agintari komunistengatik. Basingstoken kokatu zen eta hitzaldi ugari eman zituen bere lanari buruz. Bere ama hil ondoren, Aylwardek Txinara itzultzen saiatu zen. Gobernu komunistak uko egin zion, eta Hong Kongen denbora batez egon ondoren, Taiwanera joan zen 1958an. Gladys Aylward umezurztegia sortu zuen<ref>{{erreferentzia|izenburua=IDEA – Magazine of the Evangelical Alliance|orrialdea=18|hizkuntza=en|argitaratze-data=Jan/Feb 2018|zenbakia=}}</ref> eta bertan aritu zen 1970ean hil zen arte<ref>{{erreferentzia|izenburua=Gladys Aylward, missionary, dies|orrialdea=76|hizkuntza=en|argitaratze-data=1970-01-04|url=https://www.nytimes.com/1970/01/04/archives/gladys-aylward-missionary-dies-briton-who-prompted-inn-of-sixth.html|aldizkaria=The New York Times|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Taipei Berriko Guanduko Christ's College campuseko hilerri txiki batean lurperatu zuten. Sortu zuen umezurztegia garatzen jarraitzen du eta gaur egun Bethany haur-etxea du izena<ref>{{erreferentzia|izena=Sam|abizena=Wellman|urtea=1998|izenburua=Gladys Aylward: Missionary in China|argitaletxea=Barbour|orrialdea=197|hizkuntza=en}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Won the bid of the new construction project of Bethany's children's home|hizkuntza=en|argitaratze-data=2016-01-20|url=https://sansin.com.tw/en/%E4%BC%AF%E5%A4%A7%E5%B0%BC%E5%85%92%E5%B0%91%E5%AE%B6%E5%9C%92/|aldizkaria=Sansin Builders|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == ''The Inn of the Sixth Happiness'' filma == Gladys Aylwardi buruzko film biografikoa, ''The Inn of the Sixth Happiness'', 1958an estreinatu zen. Alan Burgessen ''The Small Woman'' liburuan oinarrituta dago. Filmak ospea lortu zuen arren, Aylward bera ez zen pozik geratu erretratatu zuten moduarekin<ref>{{erreferentzia|izenburua=For the CinemaScope Blogathon: The Inn of the 6th Happiness|hizkuntza=en|argitaratze-data=2015-03-14|url=https://portraitsbyjenni.wordpress.com/2015/03/14/for-the-cinemascope-blogathon-the-inn-of-the-6th-happiness/|aldizkaria=portraitsbyjenni|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1902ko|1970eko|Aylward, Gladys}} [[Kategoria:Londrestarrak]] [[Kategoria:Erresuma Batuko protestanteak]] [[Kategoria:Txinako kristauak]] [[Kategoria:Emakume misiolariak]] ibwb7hae6ezbhwkbcbjncuski8jxnn0 0 1217271 9998499 2024-12-13T13:31:55Z Joseba65 69297 Orri berria: «{{biografia infotaula automatikoa}} '''Jo Maas''', ([[Eijsden]], [[1954]]ko [[urriaren 6]]a), txirrindulari nederlandar ohia da, profesionala 1979tik 1983ra. Garaipenik aipagarriena [[1979ko Frantziako Tourra|1979ko Frantziako Tour]]reko etapa bat izan zen, non zazpigarren amaitu zen sailkapen orokorrean. == Palmaresa == === Amateurretan === * 3. [[Liejako Tourra|Liejako Tour]]rean '''1977''' * 2. [[Liejako Tourra|Liejako Tour]]rean * 3. Lieja-Nandrin-en * 3. Herbeheree...» 9998499 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Jo Maas''', ([[Eijsden]], [[1954]]ko [[urriaren 6]]a), txirrindulari nederlandar ohia da, profesionala 1979tik 1983ra. Garaipenik aipagarriena [[1979ko Frantziako Tourra|1979ko Frantziako Tour]]reko etapa bat izan zen, non zazpigarren amaitu zen sailkapen orokorrean. == Palmaresa == === Amateurretan === * 3. [[Liejako Tourra|Liejako Tour]]rean '''1977''' * 2. [[Liejako Tourra|Liejako Tour]]rean * 3. Lieja-Nandrin-en * 3. [[Herbehereetako errepideko txirrindularitza txapelketa]]n (amateur) '''1978''' * [[Romsée-Stavelot-Romsée]] * [[Valoniako Tourra]] eta 2 etapa * 2. Ekialdeko Suitzako Itzulian * 3. [[Renania-Palatinatuko Tourra|Renania-Palatinatuko Tour]]rean === Profesionaletan === {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1979''' * 2. [[Étoile des Espoirs]]<nowiki/>en * 3. [[Renania-Palatinatuko Tourra|Renania-Palatinatuko Tour]]rean * 5. [[Dauphiné Libéré]]<nowiki/>n * 7. [[1979ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean eta etapa 1 * 7. [[Bordele-Paris]]<nowiki/>en '''1980''' * 8. [[Flèche Wallonne]]<nowiki/>n * 9. [[Gante-Wevelgem]]<nowiki/>en * 9. [[Amstel Gold Race]]<nowiki/>n '''1981''' * [[Belgikako Itzulia|Belgikako Itzuli]]ko etapa 1 (taldekako erlojupekoa) * 9. [[Romandiako Tour]]rean '''1983''' * 3. [[1983ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n }} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#eeeeee" !align="center"|Itzulia !1979 !1980 !1981 !1982 !1983 |- |align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]] |align="center"|'''[[1979ko Frantziako Tourra|7.]]''' |align="center"|[[1980ko Frantziako Tourra|19.]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center" style="background:gold;"|[[Espainiako Vuelta]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[1982ko Espainiako Itzulia|21.]] |align="center"|- |- |} <small>-: Ez zuen parte hartu<br /> UT: Utzi, ez zuen amaitu<br /> </small> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1954ko||Maas, Jo}} [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Herbehereetako txirrindulariak]] f6d63vma2qtfrgbr0fjxzn9v23zljps 9998505 9998499 2024-12-13T13:36:05Z Joseba65 69297 /* Profesionaletan */ 9998505 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Jo Maas''', ([[Eijsden]], [[1954]]ko [[urriaren 6]]a), txirrindulari nederlandar ohia da, profesionala 1979tik 1983ra. Garaipenik aipagarriena [[1979ko Frantziako Tourra|1979ko Frantziako Tour]]reko etapa bat izan zen, non zazpigarren amaitu zen sailkapen orokorrean. == Palmaresa == === Amateurretan === * 3. [[Liejako Tourra|Liejako Tour]]rean '''1977''' * 2. [[Liejako Tourra|Liejako Tour]]rean * 3. Lieja-Nandrin-en * 3. [[Herbehereetako errepideko txirrindularitza txapelketa]]n (amateur) '''1978''' * [[Romsée-Stavelot-Romsée]] * [[Valoniako Tourra]] eta 2 etapa * 2. Ekialdeko Suitzako Itzulian * 3. [[Renania-Palatinatuko Tourra|Renania-Palatinatuko Tour]]rean === Profesionaletan === {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1979''' * 2. [[Étoile des Espoirs]]<nowiki/>en * 3. [[Renania-Palatinatuko Tourra|Renania-Palatinatuko Tour]]rean * 5. [[Dauphiné Libéré]]<nowiki/>n * 7. [[1979ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean eta etapa 1 * 7. [[Bordele-Paris]]<nowiki/>en '''1980''' * 8. [[Flèche Wallonne]]<nowiki/>n * 9. [[Gante-Wevelgem]]<nowiki/>en * 9. [[Amstel Gold Race]]<nowiki/>n '''1981''' * [[Belgikako Itzulia|Belgikako Itzuli]]ko etapa 1 (taldekako erlojupekoa) * 9. [[Romandiako Tour]]rean '''1982''' * 9. [[Étoile des Espoirs]]<nowiki/>en '''1983''' * 3. [[1983ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n }} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#eeeeee" !align="center"|Itzulia !1979 !1980 !1981 !1982 !1983 |- |align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]] |align="center"|'''[[1979ko Frantziako Tourra|7.]]''' |align="center"|[[1980ko Frantziako Tourra|19.]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center" style="background:gold;"|[[Espainiako Vuelta]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[1982ko Espainiako Itzulia|21.]] |align="center"|- |- |} <small>-: Ez zuen parte hartu<br /> UT: Utzi, ez zuen amaitu<br /> </small> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1954ko||Maas, Jo}} [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Herbehereetako txirrindulariak]] ej3c70759bses3yodfa9hzcxsoscesr 9998509 9998505 2024-12-13T13:36:56Z Joseba65 69297 9998509 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Jo Maas''', ([[Eijsden]], [[1954]]ko [[urriaren 6]]a), txirrindulari nederlandar ohia da, profesionala 1979tik 1983ra. Garaipenik aipagarriena [[1979ko Frantziako Tourra|1979ko Frantziako Tour]]reko etapa bat izan zen, non zazpigarren amaitu zen sailkapen orokorrean. == Palmaresa == === Amateurretan === * 3. [[Liejako Tourra|Liejako Tour]]rean '''1977''' * 2. [[Liejako Tourra|Liejako Tour]]rean * 3. Lieja-Nandrin-en * 3. [[Herbehereetako errepideko txirrindularitza txapelketa]]n (amateur) '''1978''' * [[Romsée-Stavelot-Romsée]] * [[Valoniako Tourra]] eta 2 etapa * 2. Ekialdeko Suitzako Itzulian * 3. [[Renania-Palatinatuko Tourra|Renania-Palatinatuko Tour]]rean === Profesionaletan === {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1979''' * 2. [[Étoile des Espoirs]]<nowiki/>en * 3. [[Renania-Palatinatuko Tourra|Renania-Palatinatuko Tour]]rean * 4. [[Herbehereetako errepideko txirrindularitza txapelketa]]n * 5. [[Dauphiné Libéré]]<nowiki/>n * 7. [[1979ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean eta etapa 1 * 7. [[Bordele-Paris]]<nowiki/>en '''1980''' * 8. [[Flèche Wallonne]]<nowiki/>n * 9. [[Gante-Wevelgem]]<nowiki/>en * 9. [[Amstel Gold Race]]<nowiki/>n '''1981''' * [[Belgikako Itzulia|Belgikako Itzuli]]ko etapa 1 (taldekako erlojupekoa) * 9. [[Romandiako Tour]]rean '''1982''' * 9. [[Étoile des Espoirs]]<nowiki/>en '''1983''' * 3. [[1983ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n }} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#eeeeee" !align="center"|Itzulia !1979 !1980 !1981 !1982 !1983 |- |align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]] |align="center"|'''[[1979ko Frantziako Tourra|7.]]''' |align="center"|[[1980ko Frantziako Tourra|19.]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center" style="background:gold;"|[[Espainiako Vuelta]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[1982ko Espainiako Itzulia|21.]] |align="center"|- |- |} <small>-: Ez zuen parte hartu<br /> UT: Utzi, ez zuen amaitu<br /> </small> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1954ko||Maas, Jo}} [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Herbehereetako txirrindulariak]] j8xb60ykrov9b5zgd7x5me98k6f0js4 9998512 9998509 2024-12-13T13:38:41Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998512 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Jo Maas''', ([[Eijsden]], [[1954]]ko [[urriaren 6]]a), txirrindulari nederlandar ohia da, profesionala 1979tik 1983ra. Garaipenik aipagarriena [[1979ko Frantziako Tourra|1979ko Frantziako Tour]]reko etapa bat izan zen, non zazpigarren amaitu zen sailkapen orokorrean. == Palmaresa == === Amateurretan === * 3. [[Liejako Tourra|Liejako Tour]]rean '''1977''' * 2. [[Liejako Tourra|Liejako Tour]]rean * 3. Lieja-Nandrin-en * 3. [[Herbehereetako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n (amateur) '''1978''' * [[Romsée-Stavelot-Romsée]] * [[Valoniako Tourra]] eta 2 etapa * 2. Ekialdeko Suitzako Itzulian * 3. [[Renania-Palatinatuko Tourra|Renania-Palatinatuko Tour]]rean === Profesionaletan === {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1979''' * 2. [[Étoile des Espoirs]]<nowiki/>en * 3. [[Renania-Palatinatuko Tourra|Renania-Palatinatuko Tour]]rean * 4. [[Herbehereetako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n * 5. [[Dauphiné Libéré]]<nowiki/>n * 7. [[1979ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean eta etapa 1 * 7. [[Bordele-Paris]]<nowiki/>en '''1980''' * 8. [[Flèche Wallonne]]<nowiki/>n * 9. [[Gante-Wevelgem]]<nowiki/>en * 9. [[Amstel Gold Race]]<nowiki/>n '''1981''' * [[Belgikako Itzulia|Belgikako Itzuli]]ko etapa 1 (taldekako erlojupekoa) * 9. [[Romandiako Tour]]rean '''1982''' * 9. [[Étoile des Espoirs]]<nowiki/>en '''1983''' * 3. [[1983ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n }} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#eeeeee" !align="center"|Itzulia !1979 !1980 !1981 !1982 !1983 |- |align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]] |align="center"|'''[[1979ko Frantziako Tourra|7.]]''' |align="center"|[[1980ko Frantziako Tourra|19.]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center" style="background:gold;"|[[Espainiako Vuelta]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[1982ko Espainiako Itzulia|21.]] |align="center"|- |- |} <small>-: Ez zuen parte hartu<br /> UT: Utzi, ez zuen amaitu<br /> </small> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1954ko||Maas, Jo}} [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Herbehereetako txirrindulariak]] bni9jif7wxanngj6obmrz7yrwtsu87k 9998547 9998512 2024-12-13T14:07:25Z Joseba65 69297 /* Amateurretan */ 9998547 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Jo Maas''', ([[Eijsden]], [[1954]]ko [[urriaren 6]]a), txirrindulari nederlandar ohia da, profesionala 1979tik 1983ra. Garaipenik aipagarriena [[1979ko Frantziako Tourra|1979ko Frantziako Tour]]reko etapa bat izan zen, non zazpigarren amaitu zen sailkapen orokorrean. == Palmaresa == === Amateurretan === * 3. [[Liejako Tourra|Liejako Tour]]rean '''1977''' * 2. [[Liejako Tourra|Liejako Tour]]rean * 3. Lieja-Nandrin-en * 3. [[Herbehereetako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n (amateur) '''1978''' * [[Romsée-Stavelot-Romsée]] * [[Valoniako Tourra]] eta 2 etapa * 2. Ekialdeko Suitzako Itzulian * 3. [[Renania-Palatinatuko Itzulia]]n === Profesionaletan === {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1979''' * 2. [[Étoile des Espoirs]]<nowiki/>en * 3. [[Renania-Palatinatuko Tourra|Renania-Palatinatuko Tour]]rean * 4. [[Herbehereetako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n * 5. [[Dauphiné Libéré]]<nowiki/>n * 7. [[1979ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean eta etapa 1 * 7. [[Bordele-Paris]]<nowiki/>en '''1980''' * 8. [[Flèche Wallonne]]<nowiki/>n * 9. [[Gante-Wevelgem]]<nowiki/>en * 9. [[Amstel Gold Race]]<nowiki/>n '''1981''' * [[Belgikako Itzulia|Belgikako Itzuli]]ko etapa 1 (taldekako erlojupekoa) * 9. [[Romandiako Tour]]rean '''1982''' * 9. [[Étoile des Espoirs]]<nowiki/>en '''1983''' * 3. [[1983ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n }} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#eeeeee" !align="center"|Itzulia !1979 !1980 !1981 !1982 !1983 |- |align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]] |align="center"|'''[[1979ko Frantziako Tourra|7.]]''' |align="center"|[[1980ko Frantziako Tourra|19.]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center" style="background:gold;"|[[Espainiako Vuelta]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[1982ko Espainiako Itzulia|21.]] |align="center"|- |- |} <small>-: Ez zuen parte hartu<br /> UT: Utzi, ez zuen amaitu<br /> </small> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1954ko||Maas, Jo}} [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Herbehereetako txirrindulariak]] hymj1xzhfulmfxb00r3v8i4ea943q4y 9998737 9998547 2024-12-13T15:49:52Z Lainobeltz 56334 9998737 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Jo Maas''', ([[Eijsden]], [[1954]]ko [[urriaren 6]]a) nederlandar txirrindulari ohia da, profesionala 1979tik 1983ra. Garaipenik aipagarriena [[1979ko Frantziako Tourra|1979ko Frantziako Tour]]reko etapa bat izan zen, non zazpigarren amaitu zen sailkapen orokorrean. == Palmaresa == === Amateurretan === * 3. [[Liejako Tourra|Liejako Tour]]rean '''1977''' * 2. [[Liejako Tourra|Liejako Tour]]rean * 3. Lieja-Nandrin-en * 3. [[Herbehereetako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n (amateur) '''1978''' * [[Romsée-Stavelot-Romsée]] * [[Valoniako Tourra]] eta 2 etapa * 2. Ekialdeko Suitzako Itzulian * 3. [[Renania-Palatinatuko Itzulia]]n === Profesionaletan === {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1979''' * 2. [[Étoile des Espoirs]]<nowiki/>en * 3. [[Renania-Palatinatuko Tourra|Renania-Palatinatuko Tour]]rean * 4. [[Herbehereetako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n * 5. [[Dauphiné Libéré]]<nowiki/>n * 7. [[1979ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]rean eta etapa 1 * 7. [[Bordele-Paris]]<nowiki/>en '''1980''' * 8. [[Flèche Wallonne]]<nowiki/>n * 9. [[Gante-Wevelgem]]<nowiki/>en * 9. [[Amstel Gold Race]]<nowiki/>n '''1981''' * [[Belgikako Itzulia|Belgikako Itzuli]]ko etapa 1 (taldekako erlojupekoa) * 9. [[Romandiako Tour]]rean '''1982''' * 9. [[Étoile des Espoirs]]<nowiki/>en '''1983''' * 3. [[1983ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n }} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan == {| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#eeeeee" !align="center"|Itzulia !1979 !1980 !1981 !1982 !1983 |- |align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]] |align="center"|'''[[1979ko Frantziako Tourra|7.]]''' |align="center"|[[1980ko Frantziako Tourra|19.]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |- |align="center" style="background:gold;"|[[Espainiako Vuelta]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[1982ko Espainiako Itzulia|21.]] |align="center"|- |- |} <small>-: Ez zuen parte hartu<br /> UT: Utzi, ez zuen amaitu<br /> </small> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1954ko||Maas, Jo}} [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Herbehereetako txirrindulariak]] 56v3lfzjhvh1a230qwus4pqbs7e21h6 1 1217272 9998515 2024-12-13T13:39:46Z Eliatxo 96586 Orri berria: «{{Wikiproiektu Emakumeak}}» 9998515 wikitext text/x-wiki {{Wikiproiektu Emakumeak}} ta4vu3saodlopvx79romiqoh8fiwdtr 0 1217273 9998525 2024-12-13T13:57:32Z Joseba65 69297 Orri berria: «{{Cycling race/raceinfobox|Q529359}} '''Renania-Palatinatuko Itzulia''' ({{lang-de|Rheinland-Pfalz-Rundfahrt) Alemaniako etapakako txirrindularitza lasterketa izan zen. 1966an [[Renania-Palatinatua|Renania-Palatinatu]]ko kirol sailak sortua, 2005etik aurrera [[UCI Europe Tour]]reko egutegian egon zen, 2.1 mailan. 2004 arte, irailean jokatzen zen, [[Espainiako Vuelta]]ren denbora berean . 2005etik Aurrera, maiatzean jokatu zen, [[Italaiko Giro]] eta [[Kataluniako Volta]]re...» 9998525 wikitext text/x-wiki {{Cycling race/raceinfobox|Q529359}} '''Renania-Palatinatuko Itzulia''' ({{lang-de|Rheinland-Pfalz-Rundfahrt) Alemaniako etapakako txirrindularitza lasterketa izan zen. 1966an [[Renania-Palatinatua|Renania-Palatinatu]]ko kirol sailak sortua, 2005etik aurrera [[UCI Europe Tour]]reko egutegian egon zen, 2.1 mailan. 2004 arte, irailean jokatzen zen, [[Espainiako Vuelta]]ren denbora berean . 2005etik Aurrera, maiatzean jokatu zen, [[Italaiko Giro]] eta [[Kataluniako Volta]]ren artean. 2007an jokatu zen azkeneko aldiz. [[Fitxategi:Rheinland-Pfalz Rundfahrt Koblenz 2006.jpg|vignette|gauche|Tour de Rhénanie-Palatinat 2006 à [[Coblence]]]] {{Clr}} == Palmaresa == {|cellpadding="4" cellspacing="0" style="border: 1px solid silver; color: black; margin: 0 0 0.5em 0; background-color: white; padding: 5px; text-align: left; font-size:85%; vertical-align: top; line-height:1.6em;" !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Urtea !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Garailea !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Bigarrena !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Hirugarrena |- |1966 || {{Banderaikur|FRG}} [[Ortwin Czarnowski]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Eddy Beugels]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Arnold Kloosterman]] |- |1967 || {{Banderaikur|FRG}} [[Martin Gombert]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Jürgen Goletz]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Algis Oleknavicius]] |- |1968 || {{Banderaikur|FRG}} [[Ortwin Czarnowski]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Harrie Jansen]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Horst Maier]] |- |1969 || {{Banderaikur|NLD}} [[Fedor den Hertog]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Johannes Knab]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Andreas Troche]] |- |1970 || {{Banderaikur|FRG}} [[Karl-Heinz Muddemann]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Popke Oosterhof]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Tino Tabak]] |- |1971 || {{Banderaikur|FRG}} [[Dieter Koslar]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Algis Oleknavicius]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Hennie Kuiper]] |- |1972 || {{Banderaikur|FRG}} [[Karl-Heinz Küster]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Andreas Troche]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Erwin Tischler]] |- |1973 || {{Banderaikur|FRG}} [[Peter Weibel (cyclisme)|Peter Weibel]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Erwin Derlick]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Jørgen Emil Hansen]] |- |1974 || {{Banderaikur|NLD}} [[Aad van den Hoek]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Klaus-Peter Thaler]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Fons van Katwijk]] |- |1975 || {{Banderaikur|NOR}} [[Thorleif Andresen]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Jostein Wilmann]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Frits Schür]] |- |1976 || {{Banderaikur|POL}} [[Mieczysław Nowicki]] || {{Banderaikur|POL}} [[Jan Faltyn]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Frits Schür]] |- |1977 || {{Banderaikur|POL}} [[Krzysztof Sujka]] || {{Banderaikur|POL}} [[Czesław Lang]] || {{Banderaikur|POL}} [[Mieczysław Nowicki]] |- |1978 || {{Banderaikur|NLD}} [[Theo de Rooij]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Peter Weibel (cyclisme)|Peter Weibel]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Jo Maas]] |- |1979 || {{Banderaikur|NOR}} [[Jostein Wilmann]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Uwe Bolten]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Theo de Rooij]] |- |1980 || {{Banderaikur|DNK}} [[Alan Møller]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Dag Erik Pedersen]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Johnny Broers]] |- |1981 || {{Banderaikur|TCH}} [[Ladislav Ferebauer]] || {{Banderaikur|POL}} [[Jan Jankiewicz]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Alan Møller]] |- |1982 || {{Banderaikur|AUT}} [[Helmut Wechselberger]] || {{Banderaikur|RUS}} [[Andreï Vedernikov]] || {{Banderaikur|RDA}} [[Andreas Petermann]] |- |1983 || {{Banderaikur|RDA}} [[Dan Radtke]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Milan Jurčo]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Peter Hilse]] |- |1984 || {{Banderaikur|TCH}} [[Milan Jurčo]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Werner Stauff]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Vladimír Kozárek]] |- |1985 || {{Banderaikur|DEU}} [[Olaf Ludwig]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Helmut Wechselberger]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Jiří Škoda]] |- |1986 || {{Banderaikur|FRG}} [[Thomas Barth]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Olaf Ludwig]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Atle Kvålsvoll]] |- |1987 || {{Banderaikur|FRG}} [[Mario Kummer]] || {{Banderaikur|RUS}} [[Arvid Tammesalu]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Arno Wohlfahrter]] |- |1988 || {{Banderaikur|FRG}} [[Christian Henn]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Roman Kreuziger]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Udo Bölts]] |- |1989 || {{Banderaikur|POL}} [[Joachim Halupczok]] || {{Banderaikur|FRA}} [[Richard Vivien]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Rolf Aldag]] |- |1990 || {{Banderaikur|DEU}} [[Kai Hundertmarck]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Bjørn Stenersen]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Jens Heppner]] |- |1991 || {{Banderaikur|DEU}} [[Gerd Audehm]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] || {{Banderaikur|POL}} [[Zbigniew Spruch]] |- |1992 || {{Banderaikur|DEU}} [[Gerd Audehm]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Peter Luttenberger]] || {{Banderaikur|SUI|taille=15}} [[Steffen Wesemann]] |- |1993 || {{Banderaikur|DEU}} [[Bert Dietz]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Dirk Baldinger]] || {{Banderaikur|SUI|taille=15}} [[Roland Meier]] |- |1994 || {{Banderaikur|FRA}} [[Cédric Vasseur]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Heiko Latocha]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Lars Kristian Johnsen]] |- |1995 || {{Banderaikur|DEU}} [[Jörn Reuss]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Svein Gaute Hølestøl]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Jens Voigt]] |- |1996 || {{Banderaikur|DEU}} [[Olaf Ludwig]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Michael Blaudzun]] || {{Banderaikur|POL}} [[Dariusz Baranowski]] |- |1997 || {{Banderaikur|LAT}} [[Dainis Ozols]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Mikael Holst Kyneb]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Andreas Kappes]] |- |1998 || {{Banderaikur|USA}} [[Lance Armstrong]] || {{Banderaikur|ITA}} [[Mariano Piccoli]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Steffen Kjærgaard]] |- |1999 || {{Banderaikur|BEL}} [[Marc Wauters]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] || {{Banderaikur|RUS}} [[Artur Babaitsev]] |- |2000 || {{Banderaikur|BEL}} [[Marc Wauters]] || {{Banderaikur|LAT}} [[Romāns Vainšteins]] || {{Banderaikur|SUI|taille=15}} [[Markus Zberg]] |- |2001 || {{Banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Michael Boogerd]] || {{Banderaikur|BEL}} [[Mario Aerts]] |- |2002 || {{Banderaikur|DEU}} [[Ronny Scholz]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Christian Pfannberger]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Christian Werner (cyclisme)|Christian Werner]] |- |2003 || {{Banderaikur|ITA}} [[Daniele Nardello]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Fabian Wegmann]] || {{Banderaikur|BEL}} [[Axel Merckx]] |- |2004 || {{Banderaikur|BEL}} [[Björn Glasner]] || {{Banderaikur|COL}} [[Mauricio Ardila]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Ronny Scholz]] |- |2005 || {{Banderaikur|DEU}} [[Michael Rich]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Fabian Wegmann]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Stefan Schumacher]] |- |2006 || {{Banderaikur|AUT}} [[René Haselbacher]] || {{Banderaikur|EH}} [[Pablo Urtasun]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Thomas Ziegler]] |- |2007 || {{Banderaikur|DEU}} [[Gerald Ciolek]] || {{Banderaikur|ITA}} [[Luca Celli]] || {{Banderaikur|BEL}} [[Johan Coenen]] |} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * [http://rlp.rad-net.de/ Webgune ofiziala] [[Kategoria:Alemaniako txirrindularitza lasterketak]] {{autoritate kontrola}} onnaw8yq2amcuqw3isxanki8xcst6wy 9998527 9998525 2024-12-13T13:58:06Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998527 wikitext text/x-wiki {{Cycling race/raceinfobox|Q529359}} '''Renania-Palatinatuko Itzulia''' ({{lang-de|Rheinland-Pfalz-Rundfahrt) Alemaniako etapakako txirrindularitza lasterketa izan zen. 1966an [[Renania-Palatinatua|Renania-Palatinatu]]ko kirol sailak sortua, 2005etik aurrera [[UCI Europe Tour]]reko egutegian egon zen, 2.1 mailan. 2004 arte, irailean jokatzen zen, [[Espainiako Vuelta]]ren denbora berean . 2005etik Aurrera, maiatzean jokatu zen, [[Italaiko Giro]] eta [[Kataluniako Volta]]ren artean. 2007an jokatu zen azkeneko aldiz. [[Fitxategi:Rheinland-Pfalz Rundfahrt Koblenz 2006.jpg|vignette|gauche|Tour de Rhénanie-Palatinat 2006 à [[Coblence]]]] {{Clr}} == Palmaresa == {|cellpadding="4" cellspacing="0" style="border: 1px solid silver; color: black; margin: 0 0 0.5em 0; background-color: white; padding: 5px; text-align: left; font-size:85%; vertical-align: top; line-height:1.6em;" !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Urtea !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Garailea !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Bigarrena !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Hirugarrena |- |1966 || {{Banderaikur|FRG}} [[Ortwin Czarnowski]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Eddy Beugels]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Arnold Kloosterman]] |- |1967 || {{Banderaikur|FRG}} [[Martin Gombert]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Jürgen Goletz]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Algis Oleknavicius]] |- |1968 || {{Banderaikur|FRG}} [[Ortwin Czarnowski]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Harrie Jansen]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Horst Maier]] |- |1969 || {{Banderaikur|NLD}} [[Fedor den Hertog]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Johannes Knab]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Andreas Troche]] |- |1970 || {{Banderaikur|FRG}} [[Karl-Heinz Muddemann]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Popke Oosterhof]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Tino Tabak]] |- |1971 || {{Banderaikur|FRG}} [[Dieter Koslar]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Algis Oleknavicius]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Hennie Kuiper]] |- |1972 || {{Banderaikur|FRG}} [[Karl-Heinz Küster]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Andreas Troche]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Erwin Tischler]] |- |1973 || {{Banderaikur|FRG}} [[Peter Weibel (cyclisme)|Peter Weibel]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Erwin Derlick]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Jørgen Emil Hansen]] |- |1974 || {{Banderaikur|NLD}} [[Aad van den Hoek]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Klaus-Peter Thaler]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Fons van Katwijk]] |- |1975 || {{Banderaikur|NOR}} [[Thorleif Andresen]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Jostein Wilmann]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Frits Schür]] |- |1976 || {{Banderaikur|POL}} [[Mieczysław Nowicki]] || {{Banderaikur|POL}} [[Jan Faltyn]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Frits Schür]] |- |1977 || {{Banderaikur|POL}} [[Krzysztof Sujka]] || {{Banderaikur|POL}} [[Czesław Lang]] || {{Banderaikur|POL}} [[Mieczysław Nowicki]] |- |1978 || {{Banderaikur|NLD}} [[Theo de Rooij]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Peter Weibel (cyclisme)|Peter Weibel]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Jo Maas]] |- |1979 || {{Banderaikur|NOR}} [[Jostein Wilmann]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Uwe Bolten]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Theo de Rooij]] |- |1980 || {{Banderaikur|DNK}} [[Alan Møller]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Dag Erik Pedersen]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Johnny Broers]] |- |1981 || {{Banderaikur|TCH}} [[Ladislav Ferebauer]] || {{Banderaikur|POL}} [[Jan Jankiewicz]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Alan Møller]] |- |1982 || {{Banderaikur|AUT}} [[Helmut Wechselberger]] || {{Banderaikur|RUS}} [[Andreï Vedernikov]] || {{Banderaikur|DDR}} [[Andreas Petermann]] |- |1983 || {{Banderaikur|DDR}} [[Dan Radtke]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Milan Jurčo]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Peter Hilse]] |- |1984 || {{Banderaikur|TCH}} [[Milan Jurčo]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Werner Stauff]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Vladimír Kozárek]] |- |1985 || {{Banderaikur|DEU}} [[Olaf Ludwig]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Helmut Wechselberger]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Jiří Škoda]] |- |1986 || {{Banderaikur|FRG}} [[Thomas Barth]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Olaf Ludwig]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Atle Kvålsvoll]] |- |1987 || {{Banderaikur|FRG}} [[Mario Kummer]] || {{Banderaikur|RUS}} [[Arvid Tammesalu]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Arno Wohlfahrter]] |- |1988 || {{Banderaikur|FRG}} [[Christian Henn]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Roman Kreuziger]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Udo Bölts]] |- |1989 || {{Banderaikur|POL}} [[Joachim Halupczok]] || {{Banderaikur|FRA}} [[Richard Vivien]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Rolf Aldag]] |- |1990 || {{Banderaikur|DEU}} [[Kai Hundertmarck]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Bjørn Stenersen]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Jens Heppner]] |- |1991 || {{Banderaikur|DEU}} [[Gerd Audehm]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] || {{Banderaikur|POL}} [[Zbigniew Spruch]] |- |1992 || {{Banderaikur|DEU}} [[Gerd Audehm]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Peter Luttenberger]] || {{Banderaikur|SUI|taille=15}} [[Steffen Wesemann]] |- |1993 || {{Banderaikur|DEU}} [[Bert Dietz]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Dirk Baldinger]] || {{Banderaikur|SUI|taille=15}} [[Roland Meier]] |- |1994 || {{Banderaikur|FRA}} [[Cédric Vasseur]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Heiko Latocha]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Lars Kristian Johnsen]] |- |1995 || {{Banderaikur|DEU}} [[Jörn Reuss]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Svein Gaute Hølestøl]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Jens Voigt]] |- |1996 || {{Banderaikur|DEU}} [[Olaf Ludwig]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Michael Blaudzun]] || {{Banderaikur|POL}} [[Dariusz Baranowski]] |- |1997 || {{Banderaikur|LAT}} [[Dainis Ozols]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Mikael Holst Kyneb]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Andreas Kappes]] |- |1998 || {{Banderaikur|USA}} [[Lance Armstrong]] || {{Banderaikur|ITA}} [[Mariano Piccoli]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Steffen Kjærgaard]] |- |1999 || {{Banderaikur|BEL}} [[Marc Wauters]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] || {{Banderaikur|RUS}} [[Artur Babaitsev]] |- |2000 || {{Banderaikur|BEL}} [[Marc Wauters]] || {{Banderaikur|LAT}} [[Romāns Vainšteins]] || {{Banderaikur|SUI|taille=15}} [[Markus Zberg]] |- |2001 || {{Banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Michael Boogerd]] || {{Banderaikur|BEL}} [[Mario Aerts]] |- |2002 || {{Banderaikur|DEU}} [[Ronny Scholz]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Christian Pfannberger]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Christian Werner (cyclisme)|Christian Werner]] |- |2003 || {{Banderaikur|ITA}} [[Daniele Nardello]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Fabian Wegmann]] || {{Banderaikur|BEL}} [[Axel Merckx]] |- |2004 || {{Banderaikur|BEL}} [[Björn Glasner]] || {{Banderaikur|COL}} [[Mauricio Ardila]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Ronny Scholz]] |- |2005 || {{Banderaikur|DEU}} [[Michael Rich]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Fabian Wegmann]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Stefan Schumacher]] |- |2006 || {{Banderaikur|AUT}} [[René Haselbacher]] || {{Banderaikur|EH}} [[Pablo Urtasun]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Thomas Ziegler]] |- |2007 || {{Banderaikur|DEU}} [[Gerald Ciolek]] || {{Banderaikur|ITA}} [[Luca Celli]] || {{Banderaikur|BEL}} [[Johan Coenen]] |} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * [http://rlp.rad-net.de/ Webgune ofiziala] [[Kategoria:Alemaniako txirrindularitza lasterketak]] {{autoritate kontrola}} eu5b20i6lxomdnxfn1114wqlic6h6of 9998529 9998527 2024-12-13T13:58:34Z Joseba65 69297 9998529 wikitext text/x-wiki {{Cycling race/raceinfobox|Q529359}} '''Renania-Palatinatuko Itzulia''' ({{lang-de|Rheinland-Pfalz-Rundfahrt}}) Alemaniako etapakako txirrindularitza lasterketa izan zen. 1966an [[Renania-Palatinatua|Renania-Palatinatu]]ko kirol sailak sortua, 2005etik aurrera [[UCI Europe Tour]]reko egutegian egon zen, 2.1 mailan. 2004 arte, irailean jokatzen zen, [[Espainiako Vuelta]]ren denbora berean . 2005etik Aurrera, maiatzean jokatu zen, [[Italaiko Giro]] eta [[Kataluniako Volta]]ren artean. 2007an jokatu zen azkeneko aldiz. [[Fitxategi:Rheinland-Pfalz Rundfahrt Koblenz 2006.jpg|vignette|gauche|Tour de Rhénanie-Palatinat 2006 à [[Coblence]]]] {{Clr}} == Palmaresa == {|cellpadding="4" cellspacing="0" style="border: 1px solid silver; color: black; margin: 0 0 0.5em 0; background-color: white; padding: 5px; text-align: left; font-size:85%; vertical-align: top; line-height:1.6em;" !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Urtea !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Garailea !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Bigarrena !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Hirugarrena |- |1966 || {{Banderaikur|FRG}} [[Ortwin Czarnowski]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Eddy Beugels]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Arnold Kloosterman]] |- |1967 || {{Banderaikur|FRG}} [[Martin Gombert]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Jürgen Goletz]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Algis Oleknavicius]] |- |1968 || {{Banderaikur|FRG}} [[Ortwin Czarnowski]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Harrie Jansen]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Horst Maier]] |- |1969 || {{Banderaikur|NLD}} [[Fedor den Hertog]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Johannes Knab]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Andreas Troche]] |- |1970 || {{Banderaikur|FRG}} [[Karl-Heinz Muddemann]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Popke Oosterhof]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Tino Tabak]] |- |1971 || {{Banderaikur|FRG}} [[Dieter Koslar]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Algis Oleknavicius]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Hennie Kuiper]] |- |1972 || {{Banderaikur|FRG}} [[Karl-Heinz Küster]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Andreas Troche]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Erwin Tischler]] |- |1973 || {{Banderaikur|FRG}} [[Peter Weibel (cyclisme)|Peter Weibel]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Erwin Derlick]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Jørgen Emil Hansen]] |- |1974 || {{Banderaikur|NLD}} [[Aad van den Hoek]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Klaus-Peter Thaler]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Fons van Katwijk]] |- |1975 || {{Banderaikur|NOR}} [[Thorleif Andresen]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Jostein Wilmann]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Frits Schür]] |- |1976 || {{Banderaikur|POL}} [[Mieczysław Nowicki]] || {{Banderaikur|POL}} [[Jan Faltyn]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Frits Schür]] |- |1977 || {{Banderaikur|POL}} [[Krzysztof Sujka]] || {{Banderaikur|POL}} [[Czesław Lang]] || {{Banderaikur|POL}} [[Mieczysław Nowicki]] |- |1978 || {{Banderaikur|NLD}} [[Theo de Rooij]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Peter Weibel (cyclisme)|Peter Weibel]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Jo Maas]] |- |1979 || {{Banderaikur|NOR}} [[Jostein Wilmann]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Uwe Bolten]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Theo de Rooij]] |- |1980 || {{Banderaikur|DNK}} [[Alan Møller]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Dag Erik Pedersen]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Johnny Broers]] |- |1981 || {{Banderaikur|TCH}} [[Ladislav Ferebauer]] || {{Banderaikur|POL}} [[Jan Jankiewicz]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Alan Møller]] |- |1982 || {{Banderaikur|AUT}} [[Helmut Wechselberger]] || {{Banderaikur|RUS}} [[Andreï Vedernikov]] || {{Banderaikur|DDR}} [[Andreas Petermann]] |- |1983 || {{Banderaikur|DDR}} [[Dan Radtke]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Milan Jurčo]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Peter Hilse]] |- |1984 || {{Banderaikur|TCH}} [[Milan Jurčo]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Werner Stauff]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Vladimír Kozárek]] |- |1985 || {{Banderaikur|DEU}} [[Olaf Ludwig]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Helmut Wechselberger]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Jiří Škoda]] |- |1986 || {{Banderaikur|FRG}} [[Thomas Barth]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Olaf Ludwig]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Atle Kvålsvoll]] |- |1987 || {{Banderaikur|FRG}} [[Mario Kummer]] || {{Banderaikur|RUS}} [[Arvid Tammesalu]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Arno Wohlfahrter]] |- |1988 || {{Banderaikur|FRG}} [[Christian Henn]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Roman Kreuziger]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Udo Bölts]] |- |1989 || {{Banderaikur|POL}} [[Joachim Halupczok]] || {{Banderaikur|FRA}} [[Richard Vivien]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Rolf Aldag]] |- |1990 || {{Banderaikur|DEU}} [[Kai Hundertmarck]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Bjørn Stenersen]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Jens Heppner]] |- |1991 || {{Banderaikur|DEU}} [[Gerd Audehm]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] || {{Banderaikur|POL}} [[Zbigniew Spruch]] |- |1992 || {{Banderaikur|DEU}} [[Gerd Audehm]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Peter Luttenberger]] || {{Banderaikur|SUI|taille=15}} [[Steffen Wesemann]] |- |1993 || {{Banderaikur|DEU}} [[Bert Dietz]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Dirk Baldinger]] || {{Banderaikur|SUI|taille=15}} [[Roland Meier]] |- |1994 || {{Banderaikur|FRA}} [[Cédric Vasseur]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Heiko Latocha]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Lars Kristian Johnsen]] |- |1995 || {{Banderaikur|DEU}} [[Jörn Reuss]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Svein Gaute Hølestøl]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Jens Voigt]] |- |1996 || {{Banderaikur|DEU}} [[Olaf Ludwig]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Michael Blaudzun]] || {{Banderaikur|POL}} [[Dariusz Baranowski]] |- |1997 || {{Banderaikur|LAT}} [[Dainis Ozols]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Mikael Holst Kyneb]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Andreas Kappes]] |- |1998 || {{Banderaikur|USA}} [[Lance Armstrong]] || {{Banderaikur|ITA}} [[Mariano Piccoli]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Steffen Kjærgaard]] |- |1999 || {{Banderaikur|BEL}} [[Marc Wauters]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] || {{Banderaikur|RUS}} [[Artur Babaitsev]] |- |2000 || {{Banderaikur|BEL}} [[Marc Wauters]] || {{Banderaikur|LAT}} [[Romāns Vainšteins]] || {{Banderaikur|SUI|taille=15}} [[Markus Zberg]] |- |2001 || {{Banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Michael Boogerd]] || {{Banderaikur|BEL}} [[Mario Aerts]] |- |2002 || {{Banderaikur|DEU}} [[Ronny Scholz]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Christian Pfannberger]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Christian Werner (cyclisme)|Christian Werner]] |- |2003 || {{Banderaikur|ITA}} [[Daniele Nardello]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Fabian Wegmann]] || {{Banderaikur|BEL}} [[Axel Merckx]] |- |2004 || {{Banderaikur|BEL}} [[Björn Glasner]] || {{Banderaikur|COL}} [[Mauricio Ardila]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Ronny Scholz]] |- |2005 || {{Banderaikur|DEU}} [[Michael Rich]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Fabian Wegmann]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Stefan Schumacher]] |- |2006 || {{Banderaikur|AUT}} [[René Haselbacher]] || {{Banderaikur|EH}} [[Pablo Urtasun]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Thomas Ziegler]] |- |2007 || {{Banderaikur|DEU}} [[Gerald Ciolek]] || {{Banderaikur|ITA}} [[Luca Celli]] || {{Banderaikur|BEL}} [[Johan Coenen]] |} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * [http://rlp.rad-net.de/ Webgune ofiziala] [[Kategoria:Alemaniako txirrindularitza lasterketak]] {{autoritate kontrola}} qo1ulkcw0o9t6sw3zf4ef2p17q13yyu 9998532 9998529 2024-12-13T14:00:21Z Joseba65 69297 9998532 wikitext text/x-wiki {{Cycling race/raceinfobox|Q529359}} '''Renania-Palatinatuko Itzulia''' ({{lang-de|Rheinland-Pfalz-Rundfahrt}}) Alemaniako etapakako txirrindularitza lasterketa izan zen. 1966an [[Renania-Palatinatua|Renania-Palatinatu]]ko kirol sailak sortua, 2005etik aurrera [[UCI Europe Tour]]reko egutegian egon zen, 2.1 mailan. 2004 arte, irailean jokatzen zen, [[Espainiako Vuelta]]ren denbora berean . 2005etik Aurrera, maiatzean jokatu zen, [[Italaiko Giro]] eta [[Kataluniako Volta]]ren artean. 2007an jokatu zen azkeneko aldiz. == Palmaresa == {|cellpadding="4" cellspacing="0" style="border: 1px solid silver; color: black; margin: 0 0 0.5em 0; background-color: white; padding: 5px; text-align: left; font-size:85%; vertical-align: top; line-height:1.6em;" !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Urtea !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Garailea !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Bigarrena !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Hirugarrena |- |1966 || {{Banderaikur|FRG}} [[Ortwin Czarnowski]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Eddy Beugels]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Arnold Kloosterman]] |- |1967 || {{Banderaikur|FRG}} [[Martin Gombert]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Jürgen Goletz]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Algis Oleknavicius]] |- |1968 || {{Banderaikur|FRG}} [[Ortwin Czarnowski]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Harrie Jansen]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Horst Maier]] |- |1969 || {{Banderaikur|NLD}} [[Fedor den Hertog]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Johannes Knab]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Andreas Troche]] |- |1970 || {{Banderaikur|FRG}} [[Karl-Heinz Muddemann]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Popke Oosterhof]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Tino Tabak]] |- |1971 || {{Banderaikur|FRG}} [[Dieter Koslar]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Algis Oleknavicius]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Hennie Kuiper]] |- |1972 || {{Banderaikur|FRG}} [[Karl-Heinz Küster]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Andreas Troche]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Erwin Tischler]] |- |1973 || {{Banderaikur|FRG}} [[Peter Weibel (cyclisme)|Peter Weibel]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Erwin Derlick]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Jørgen Emil Hansen]] |- |1974 || {{Banderaikur|NLD}} [[Aad van den Hoek]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Klaus-Peter Thaler]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Fons van Katwijk]] |- |1975 || {{Banderaikur|NOR}} [[Thorleif Andresen]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Jostein Wilmann]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Frits Schür]] |- |1976 || {{Banderaikur|POL}} [[Mieczysław Nowicki]] || {{Banderaikur|POL}} [[Jan Faltyn]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Frits Schür]] |- |1977 || {{Banderaikur|POL}} [[Krzysztof Sujka]] || {{Banderaikur|POL}} [[Czesław Lang]] || {{Banderaikur|POL}} [[Mieczysław Nowicki]] |- |1978 || {{Banderaikur|NLD}} [[Theo de Rooij]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Peter Weibel (cyclisme)|Peter Weibel]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Jo Maas]] |- |1979 || {{Banderaikur|NOR}} [[Jostein Wilmann]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Uwe Bolten]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Theo de Rooij]] |- |1980 || {{Banderaikur|DNK}} [[Alan Møller]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Dag Erik Pedersen]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Johnny Broers]] |- |1981 || {{Banderaikur|TCH}} [[Ladislav Ferebauer]] || {{Banderaikur|POL}} [[Jan Jankiewicz]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Alan Møller]] |- |1982 || {{Banderaikur|AUT}} [[Helmut Wechselberger]] || {{Banderaikur|RUS}} [[Andreï Vedernikov]] || {{Banderaikur|DDR}} [[Andreas Petermann]] |- |1983 || {{Banderaikur|DDR}} [[Dan Radtke]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Milan Jurčo]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Peter Hilse]] |- |1984 || {{Banderaikur|TCH}} [[Milan Jurčo]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Werner Stauff]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Vladimír Kozárek]] |- |1985 || {{Banderaikur|DEU}} [[Olaf Ludwig]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Helmut Wechselberger]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Jiří Škoda]] |- |1986 || {{Banderaikur|FRG}} [[Thomas Barth]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Olaf Ludwig]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Atle Kvålsvoll]] |- |1987 || {{Banderaikur|FRG}} [[Mario Kummer]] || {{Banderaikur|RUS}} [[Arvid Tammesalu]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Arno Wohlfahrter]] |- |1988 || {{Banderaikur|FRG}} [[Christian Henn]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Roman Kreuziger]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Udo Bölts]] |- |1989 || {{Banderaikur|POL}} [[Joachim Halupczok]] || {{Banderaikur|FRA}} [[Richard Vivien]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Rolf Aldag]] |- |1990 || {{Banderaikur|DEU}} [[Kai Hundertmarck]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Bjørn Stenersen]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Jens Heppner]] |- |1991 || {{Banderaikur|DEU}} [[Gerd Audehm]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] || {{Banderaikur|POL}} [[Zbigniew Spruch]] |- |1992 || {{Banderaikur|DEU}} [[Gerd Audehm]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Peter Luttenberger]] || {{Banderaikur|SUI|taille=15}} [[Steffen Wesemann]] |- |1993 || {{Banderaikur|DEU}} [[Bert Dietz]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Dirk Baldinger]] || {{Banderaikur|SUI|taille=15}} [[Roland Meier]] |- |1994 || {{Banderaikur|FRA}} [[Cédric Vasseur]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Heiko Latocha]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Lars Kristian Johnsen]] |- |1995 || {{Banderaikur|DEU}} [[Jörn Reuss]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Svein Gaute Hølestøl]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Jens Voigt]] |- |1996 || {{Banderaikur|DEU}} [[Olaf Ludwig]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Michael Blaudzun]] || {{Banderaikur|POL}} [[Dariusz Baranowski]] |- |1997 || {{Banderaikur|LAT}} [[Dainis Ozols]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Mikael Holst Kyneb]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Andreas Kappes]] |- |1998 || {{Banderaikur|USA}} [[Lance Armstrong]] || {{Banderaikur|ITA}} [[Mariano Piccoli]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Steffen Kjærgaard]] |- |1999 || {{Banderaikur|BEL}} [[Marc Wauters]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] || {{Banderaikur|RUS}} [[Artur Babaitsev]] |- |2000 || {{Banderaikur|BEL}} [[Marc Wauters]] || {{Banderaikur|LAT}} [[Romāns Vainšteins]] || {{Banderaikur|SUI|taille=15}} [[Markus Zberg]] |- |2001 || {{Banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Michael Boogerd]] || {{Banderaikur|BEL}} [[Mario Aerts]] |- |2002 || {{Banderaikur|DEU}} [[Ronny Scholz]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Christian Pfannberger]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Christian Werner (cyclisme)|Christian Werner]] |- |2003 || {{Banderaikur|ITA}} [[Daniele Nardello]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Fabian Wegmann]] || {{Banderaikur|BEL}} [[Axel Merckx]] |- |2004 || {{Banderaikur|BEL}} [[Björn Glasner]] || {{Banderaikur|COL}} [[Mauricio Ardila]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Ronny Scholz]] |- |2005 || {{Banderaikur|DEU}} [[Michael Rich]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Fabian Wegmann]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Stefan Schumacher]] |- |2006 || {{Banderaikur|AUT}} [[René Haselbacher]] || {{Banderaikur|EH}} [[Pablo Urtasun]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Thomas Ziegler]] |- |2007 || {{Banderaikur|DEU}} [[Gerald Ciolek]] || {{Banderaikur|ITA}} [[Luca Celli]] || {{Banderaikur|BEL}} [[Johan Coenen]] |} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * [http://rlp.rad-net.de/ Webgune ofiziala] [[Kategoria:Alemaniako txirrindularitza lasterketak]] {{autoritate kontrola}} pmz6mfk4byspbgqqwc8viiia4opc2ro 9998579 9998532 2024-12-13T14:26:01Z Joseba65 69297 9998579 wikitext text/x-wiki {{Cycling race/raceinfobox|Q529359}} '''Renania-Palatinatuko Itzulia''' ({{lang-de|Rheinland-Pfalz-Rundfahrt}}) Alemaniako etapakako txirrindularitza lasterketa izan zen. 1966an [[Renania-Palatinatua|Renania-Palatinatu]]ko kirol sailak sortua, 2005etik aurrera [[UCI Europe Tour]]reko egutegian egon zen, 2.1 mailan. 2004 arte, irailean jokatzen zen, [[Espainiako Vuelta]]ren denbora berean . 2005etik Aurrera, maiatzean jokatu zen, [[Italiako Giro]] eta [[Kataluniako Volta]]ren artean. 2007an jokatu zen azkeneko aldiz. == Palmaresa == {|cellpadding="4" cellspacing="0" style="border: 1px solid silver; color: black; margin: 0 0 0.5em 0; background-color: white; padding: 5px; text-align: left; font-size:85%; vertical-align: top; line-height:1.6em;" !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Urtea !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Garailea !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Bigarrena !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Hirugarrena |- |1966 || {{Banderaikur|FRG}} [[Ortwin Czarnowski]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Eddy Beugels]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Arnold Kloosterman]] |- |1967 || {{Banderaikur|FRG}} [[Martin Gombert]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Jürgen Goletz]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Algis Oleknavicius]] |- |1968 || {{Banderaikur|FRG}} [[Ortwin Czarnowski]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Harrie Jansen]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Horst Maier]] |- |1969 || {{Banderaikur|NLD}} [[Fedor den Hertog]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Johannes Knab]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Andreas Troche]] |- |1970 || {{Banderaikur|FRG}} [[Karl-Heinz Muddemann]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Popke Oosterhof]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Tino Tabak]] |- |1971 || {{Banderaikur|FRG}} [[Dieter Koslar]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Algis Oleknavicius]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Hennie Kuiper]] |- |1972 || {{Banderaikur|FRG}} [[Karl-Heinz Küster]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Andreas Troche]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Erwin Tischler]] |- |1973 || {{Banderaikur|FRG}} [[Peter Weibel (cyclisme)|Peter Weibel]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Erwin Derlick]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Jørgen Emil Hansen]] |- |1974 || {{Banderaikur|NLD}} [[Aad van den Hoek]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Klaus-Peter Thaler]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Fons van Katwijk]] |- |1975 || {{Banderaikur|NOR}} [[Thorleif Andresen]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Jostein Wilmann]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Frits Schür]] |- |1976 || {{Banderaikur|POL}} [[Mieczysław Nowicki]] || {{Banderaikur|POL}} [[Jan Faltyn]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Frits Schür]] |- |1977 || {{Banderaikur|POL}} [[Krzysztof Sujka]] || {{Banderaikur|POL}} [[Czesław Lang]] || {{Banderaikur|POL}} [[Mieczysław Nowicki]] |- |1978 || {{Banderaikur|NLD}} [[Theo de Rooij]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Peter Weibel (cyclisme)|Peter Weibel]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Jo Maas]] |- |1979 || {{Banderaikur|NOR}} [[Jostein Wilmann]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Uwe Bolten]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Theo de Rooij]] |- |1980 || {{Banderaikur|DNK}} [[Alan Møller]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Dag Erik Pedersen]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Johnny Broers]] |- |1981 || {{Banderaikur|TCH}} [[Ladislav Ferebauer]] || {{Banderaikur|POL}} [[Jan Jankiewicz]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Alan Møller]] |- |1982 || {{Banderaikur|AUT}} [[Helmut Wechselberger]] || {{Banderaikur|RUS}} [[Andreï Vedernikov]] || {{Banderaikur|DDR}} [[Andreas Petermann]] |- |1983 || {{Banderaikur|DDR}} [[Dan Radtke]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Milan Jurčo]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Peter Hilse]] |- |1984 || {{Banderaikur|TCH}} [[Milan Jurčo]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Werner Stauff]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Vladimír Kozárek]] |- |1985 || {{Banderaikur|DEU}} [[Olaf Ludwig]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Helmut Wechselberger]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Jiří Škoda]] |- |1986 || {{Banderaikur|FRG}} [[Thomas Barth]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Olaf Ludwig]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Atle Kvålsvoll]] |- |1987 || {{Banderaikur|FRG}} [[Mario Kummer]] || {{Banderaikur|RUS}} [[Arvid Tammesalu]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Arno Wohlfahrter]] |- |1988 || {{Banderaikur|FRG}} [[Christian Henn]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Roman Kreuziger]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Udo Bölts]] |- |1989 || {{Banderaikur|POL}} [[Joachim Halupczok]] || {{Banderaikur|FRA}} [[Richard Vivien]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Rolf Aldag]] |- |1990 || {{Banderaikur|DEU}} [[Kai Hundertmarck]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Bjørn Stenersen]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Jens Heppner]] |- |1991 || {{Banderaikur|DEU}} [[Gerd Audehm]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] || {{Banderaikur|POL}} [[Zbigniew Spruch]] |- |1992 || {{Banderaikur|DEU}} [[Gerd Audehm]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Peter Luttenberger]] || {{Banderaikur|SUI|taille=15}} [[Steffen Wesemann]] |- |1993 || {{Banderaikur|DEU}} [[Bert Dietz]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Dirk Baldinger]] || {{Banderaikur|SUI|taille=15}} [[Roland Meier]] |- |1994 || {{Banderaikur|FRA}} [[Cédric Vasseur]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Heiko Latocha]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Lars Kristian Johnsen]] |- |1995 || {{Banderaikur|DEU}} [[Jörn Reuss]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Svein Gaute Hølestøl]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Jens Voigt]] |- |1996 || {{Banderaikur|DEU}} [[Olaf Ludwig]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Michael Blaudzun]] || {{Banderaikur|POL}} [[Dariusz Baranowski]] |- |1997 || {{Banderaikur|LAT}} [[Dainis Ozols]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Mikael Holst Kyneb]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Andreas Kappes]] |- |1998 || {{Banderaikur|USA}} [[Lance Armstrong]] || {{Banderaikur|ITA}} [[Mariano Piccoli]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Steffen Kjærgaard]] |- |1999 || {{Banderaikur|BEL}} [[Marc Wauters]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] || {{Banderaikur|RUS}} [[Artur Babaitsev]] |- |2000 || {{Banderaikur|BEL}} [[Marc Wauters]] || {{Banderaikur|LAT}} [[Romāns Vainšteins]] || {{Banderaikur|SUI|taille=15}} [[Markus Zberg]] |- |2001 || {{Banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Michael Boogerd]] || {{Banderaikur|BEL}} [[Mario Aerts]] |- |2002 || {{Banderaikur|DEU}} [[Ronny Scholz]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Christian Pfannberger]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Christian Werner (cyclisme)|Christian Werner]] |- |2003 || {{Banderaikur|ITA}} [[Daniele Nardello]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Fabian Wegmann]] || {{Banderaikur|BEL}} [[Axel Merckx]] |- |2004 || {{Banderaikur|BEL}} [[Björn Glasner]] || {{Banderaikur|COL}} [[Mauricio Ardila]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Ronny Scholz]] |- |2005 || {{Banderaikur|DEU}} [[Michael Rich]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Fabian Wegmann]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Stefan Schumacher]] |- |2006 || {{Banderaikur|AUT}} [[René Haselbacher]] || {{Banderaikur|EH}} [[Pablo Urtasun]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Thomas Ziegler]] |- |2007 || {{Banderaikur|DEU}} [[Gerald Ciolek]] || {{Banderaikur|ITA}} [[Luca Celli]] || {{Banderaikur|BEL}} [[Johan Coenen]] |} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * [http://rlp.rad-net.de/ Webgune ofiziala] [[Kategoria:Alemaniako txirrindularitza lasterketak]] {{autoritate kontrola}} harqgsbb6vv1krmmwx6f2x31tglgp1r 9998583 9998579 2024-12-13T14:27:55Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9998583 wikitext text/x-wiki {{Cycling race/raceinfobox|Q529359}} '''Renania-Palatinatuko Itzulia''' ({{lang-de|Rheinland-Pfalz-Rundfahrt}}) Alemaniako etapakako txirrindularitza lasterketa izan zen. 1966an [[Renania-Palatinatua|Renania-Palatinatu]]ko kirol sailak sortua, 2005etik aurrera [[UCI Europe Tour]]reko egutegian egon zen, 2.1 mailan. 2004 arte, irailean jokatzen zen, [[Espainiako Vuelta]]ren denbora berean . 2005etik Aurrera, maiatzean jokatu zen, [[Italiako Giro]] eta [[Kataluniako Volta]]ren artean. 2007an jokatu zen azkeneko aldiz. == Palmaresa == {|cellpadding="4" cellspacing="0" style="border: 1px solid silver; color: black; margin: 0 0 0.5em 0; background-color: white; padding: 5px; text-align: left; font-size:85%; vertical-align: top; line-height:1.6em;" !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Urtea !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Garailea !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Bigarrena !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Hirugarrena |- |1966 || {{Banderaikur|FRG}} [[Ortwin Czarnowski]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Eddy Beugels]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Arnold Kloosterman]] |- |1967 || {{Banderaikur|FRG}} [[Martin Gombert]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Jürgen Goletz]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Algis Oleknavicius]] |- |1968 || {{Banderaikur|FRG}} [[Ortwin Czarnowski]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Harrie Jansen]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Horst Maier]] |- |1969 || {{Banderaikur|NLD}} [[Fedor den Hertog]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Johannes Knab]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Andreas Troche]] |- |1970 || {{Banderaikur|FRG}} [[Karl-Heinz Muddemann]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Popke Oosterhof]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Tino Tabak]] |- |1971 || {{Banderaikur|FRG}} [[Dieter Koslar]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Algis Oleknavicius]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Hennie Kuiper]] |- |1972 || {{Banderaikur|FRG}} [[Karl-Heinz Küster]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Andreas Troche]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Erwin Tischler]] |- |1973 || {{Banderaikur|FRG}} [[Peter Weibel (cyclisme)|Peter Weibel]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Erwin Derlick]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Jørgen Emil Hansen]] |- |1974 || {{Banderaikur|NLD}} [[Aad van den Hoek]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Klaus-Peter Thaler]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Fons van Katwijk]] |- |1975 || {{Banderaikur|NOR}} [[Thorleif Andresen]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Jostein Wilmann]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Frits Schür]] |- |1976 || {{Banderaikur|POL}} [[Mieczysław Nowicki]] || {{Banderaikur|POL}} [[Jan Faltyn]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Frits Schür]] |- |1977 || {{Banderaikur|POL}} [[Krzysztof Sujka]] || {{Banderaikur|POL}} [[Czesław Lang]] || {{Banderaikur|POL}} [[Mieczysław Nowicki]] |- |1978 || {{Banderaikur|NLD}} [[Theo de Rooij]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Peter Weibel (cyclisme)|Peter Weibel]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Jo Maas]] |- |1979 || {{Banderaikur|NOR}} [[Jostein Wilmann]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Uwe Bolten]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Theo de Rooij]] |- |1980 || {{Banderaikur|DNK}} [[Alan Møller]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Dag Erik Pedersen]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Johnny Broers]] |- |1981 || {{Banderaikur|TCH}} [[Ladislav Ferebauer]] || {{Banderaikur|POL}} [[Jan Jankiewicz]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Alan Møller]] |- |1982 || {{Banderaikur|AUT}} [[Helmut Wechselberger]] || {{Banderaikur|RUS}} [[Andreï Vedernikov]] || {{Banderaikur|DDR}} [[Andreas Petermann]] |- |1983 || {{Banderaikur|DDR}} [[Dan Radtke]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Milan Jurčo]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Peter Hilse]] |- |1984 || {{Banderaikur|TCH}} [[Milan Jurčo]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Werner Stauff]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Vladimír Kozárek]] |- |1985 || {{Banderaikur|DEU}} [[Olaf Ludwig]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Helmut Wechselberger]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Jiří Škoda]] |- |1986 || {{Banderaikur|FRG}} [[Thomas Barth]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Olaf Ludwig]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Atle Kvålsvoll]] |- |1987 || {{Banderaikur|FRG}} [[Mario Kummer]] || {{Banderaikur|RUS}} [[Arvid Tammesalu]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Arno Wohlfahrter]] |- |1988 || {{Banderaikur|FRG}} [[Christian Henn]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Roman Kreuziger (1965)|Roman Kreuziger]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Udo Bölts]] |- |1989 || {{Banderaikur|POL}} [[Joachim Halupczok]] || {{Banderaikur|FRA}} [[Richard Vivien]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Rolf Aldag]] |- |1990 || {{Banderaikur|DEU}} [[Kai Hundertmarck]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Bjørn Stenersen]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Jens Heppner]] |- |1991 || {{Banderaikur|DEU}} [[Gerd Audehm]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] || {{Banderaikur|POL}} [[Zbigniew Spruch]] |- |1992 || {{Banderaikur|DEU}} [[Gerd Audehm]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Peter Luttenberger]] || {{Banderaikur|SUI|taille=15}} [[Steffen Wesemann]] |- |1993 || {{Banderaikur|DEU}} [[Bert Dietz]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Dirk Baldinger]] || {{Banderaikur|SUI|taille=15}} [[Roland Meier]] |- |1994 || {{Banderaikur|FRA}} [[Cédric Vasseur]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Heiko Latocha]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Lars Kristian Johnsen]] |- |1995 || {{Banderaikur|DEU}} [[Jörn Reuss]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Svein Gaute Hølestøl]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Jens Voigt]] |- |1996 || {{Banderaikur|DEU}} [[Olaf Ludwig]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Michael Blaudzun]] || {{Banderaikur|POL}} [[Dariusz Baranowski]] |- |1997 || {{Banderaikur|LAT}} [[Dainis Ozols]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Mikael Holst Kyneb]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Andreas Kappes]] |- |1998 || {{Banderaikur|USA}} [[Lance Armstrong]] || {{Banderaikur|ITA}} [[Mariano Piccoli]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Steffen Kjærgaard]] |- |1999 || {{Banderaikur|BEL}} [[Marc Wauters]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] || {{Banderaikur|RUS}} [[Artur Babaitsev]] |- |2000 || {{Banderaikur|BEL}} [[Marc Wauters]] || {{Banderaikur|LAT}} [[Romāns Vainšteins]] || {{Banderaikur|SUI|taille=15}} [[Markus Zberg]] |- |2001 || {{Banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Michael Boogerd]] || {{Banderaikur|BEL}} [[Mario Aerts]] |- |2002 || {{Banderaikur|DEU}} [[Ronny Scholz]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Christian Pfannberger]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Christian Werner (cyclisme)|Christian Werner]] |- |2003 || {{Banderaikur|ITA}} [[Daniele Nardello]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Fabian Wegmann]] || {{Banderaikur|BEL}} [[Axel Merckx]] |- |2004 || {{Banderaikur|BEL}} [[Björn Glasner]] || {{Banderaikur|COL}} [[Mauricio Ardila]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Ronny Scholz]] |- |2005 || {{Banderaikur|DEU}} [[Michael Rich]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Fabian Wegmann]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Stefan Schumacher]] |- |2006 || {{Banderaikur|AUT}} [[René Haselbacher]] || {{Banderaikur|EH}} [[Pablo Urtasun]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Thomas Ziegler]] |- |2007 || {{Banderaikur|DEU}} [[Gerald Ciolek]] || {{Banderaikur|ITA}} [[Luca Celli]] || {{Banderaikur|BEL}} [[Johan Coenen]] |} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * [http://rlp.rad-net.de/ Webgune ofiziala] [[Kategoria:Alemaniako txirrindularitza lasterketak]] {{autoritate kontrola}} f76ebe7rwxf9928rrpivswyy9a4wfj6 9998596 9998583 2024-12-13T14:36:54Z Joseba65 69297 9998596 wikitext text/x-wiki {{Cycling race/raceinfobox|Q529359}} '''Renania-Palatinatuko Itzulia''' ({{lang-de|Rheinland-Pfalz-Rundfahrt}}) Alemaniako etapakako txirrindularitza lasterketa izan zen. 1966an [[Renania-Palatinatua|Renania-Palatinatu]]ko kirol sailak sortua, 2005etik aurrera [[UCI Europe Tour]]reko egutegian egon zen, 2.1 mailan. 2004 arte, irailean jokatzen zen, [[Espainiako Vuelta]]ren parean. 2005etik Aurrera, maiatzean jokatu zen, [[Italiako Giro]] eta [[Kataluniako Volta]]ren artean. 2007an jokatu zen azkeneko aldiz. == Palmaresa == {|cellpadding="4" cellspacing="0" style="border: 1px solid silver; color: black; margin: 0 0 0.5em 0; background-color: white; padding: 5px; text-align: left; font-size:85%; vertical-align: top; line-height:1.6em;" !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Urtea !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Garailea !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Bigarrena !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Hirugarrena |- |1966 || {{Banderaikur|FRG}} [[Ortwin Czarnowski]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Eddy Beugels]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Arnold Kloosterman]] |- |1967 || {{Banderaikur|FRG}} [[Martin Gombert]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Jürgen Goletz]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Algis Oleknavicius]] |- |1968 || {{Banderaikur|FRG}} [[Ortwin Czarnowski]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Harrie Jansen]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Horst Maier]] |- |1969 || {{Banderaikur|NLD}} [[Fedor den Hertog]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Johannes Knab]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Andreas Troche]] |- |1970 || {{Banderaikur|FRG}} [[Karl-Heinz Muddemann]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Popke Oosterhof]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Tino Tabak]] |- |1971 || {{Banderaikur|FRG}} [[Dieter Koslar]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Algis Oleknavicius]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Hennie Kuiper]] |- |1972 || {{Banderaikur|FRG}} [[Karl-Heinz Küster]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Andreas Troche]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Erwin Tischler]] |- |1973 || {{Banderaikur|FRG}} [[Peter Weibel (cyclisme)|Peter Weibel]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Erwin Derlick]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Jørgen Emil Hansen]] |- |1974 || {{Banderaikur|NLD}} [[Aad van den Hoek]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Klaus-Peter Thaler]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Fons van Katwijk]] |- |1975 || {{Banderaikur|NOR}} [[Thorleif Andresen]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Jostein Wilmann]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Frits Schür]] |- |1976 || {{Banderaikur|POL}} [[Mieczysław Nowicki]] || {{Banderaikur|POL}} [[Jan Faltyn]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Frits Schür]] |- |1977 || {{Banderaikur|POL}} [[Krzysztof Sujka]] || {{Banderaikur|POL}} [[Czesław Lang]] || {{Banderaikur|POL}} [[Mieczysław Nowicki]] |- |1978 || {{Banderaikur|NLD}} [[Theo de Rooij]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Peter Weibel (cyclisme)|Peter Weibel]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Jo Maas]] |- |1979 || {{Banderaikur|NOR}} [[Jostein Wilmann]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Uwe Bolten]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Theo de Rooij]] |- |1980 || {{Banderaikur|DNK}} [[Alan Møller]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Dag Erik Pedersen]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Johnny Broers]] |- |1981 || {{Banderaikur|TCH}} [[Ladislav Ferebauer]] || {{Banderaikur|POL}} [[Jan Jankiewicz]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Alan Møller]] |- |1982 || {{Banderaikur|AUT}} [[Helmut Wechselberger]] || {{Banderaikur|RUS}} [[Andreï Vedernikov]] || {{Banderaikur|DDR}} [[Andreas Petermann]] |- |1983 || {{Banderaikur|DDR}} [[Dan Radtke]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Milan Jurčo]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Peter Hilse]] |- |1984 || {{Banderaikur|TCH}} [[Milan Jurčo]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Werner Stauff]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Vladimír Kozárek]] |- |1985 || {{Banderaikur|DEU}} [[Olaf Ludwig]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Helmut Wechselberger]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Jiří Škoda]] |- |1986 || {{Banderaikur|FRG}} [[Thomas Barth]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Olaf Ludwig]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Atle Kvålsvoll]] |- |1987 || {{Banderaikur|FRG}} [[Mario Kummer]] || {{Banderaikur|RUS}} [[Arvid Tammesalu]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Arno Wohlfahrter]] |- |1988 || {{Banderaikur|FRG}} [[Christian Henn]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Roman Kreuziger (1965)|Roman Kreuziger]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Udo Bölts]] |- |1989 || {{Banderaikur|POL}} [[Joachim Halupczok]] || {{Banderaikur|FRA}} [[Richard Vivien]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Rolf Aldag]] |- |1990 || {{Banderaikur|DEU}} [[Kai Hundertmarck]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Bjørn Stenersen]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Jens Heppner]] |- |1991 || {{Banderaikur|DEU}} [[Gerd Audehm]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] || {{Banderaikur|POL}} [[Zbigniew Spruch]] |- |1992 || {{Banderaikur|DEU}} [[Gerd Audehm]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Peter Luttenberger]] || {{Banderaikur|SUI|taille=15}} [[Steffen Wesemann]] |- |1993 || {{Banderaikur|DEU}} [[Bert Dietz]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Dirk Baldinger]] || {{Banderaikur|SUI|taille=15}} [[Roland Meier]] |- |1994 || {{Banderaikur|FRA}} [[Cédric Vasseur]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Heiko Latocha]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Lars Kristian Johnsen]] |- |1995 || {{Banderaikur|DEU}} [[Jörn Reuss]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Svein Gaute Hølestøl]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Jens Voigt]] |- |1996 || {{Banderaikur|DEU}} [[Olaf Ludwig]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Michael Blaudzun]] || {{Banderaikur|POL}} [[Dariusz Baranowski]] |- |1997 || {{Banderaikur|LAT}} [[Dainis Ozols]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Mikael Holst Kyneb]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Andreas Kappes]] |- |1998 || {{Banderaikur|USA}} [[Lance Armstrong]] || {{Banderaikur|ITA}} [[Mariano Piccoli]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Steffen Kjærgaard]] |- |1999 || {{Banderaikur|BEL}} [[Marc Wauters]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] || {{Banderaikur|RUS}} [[Artur Babaitsev]] |- |2000 || {{Banderaikur|BEL}} [[Marc Wauters]] || {{Banderaikur|LAT}} [[Romāns Vainšteins]] || {{Banderaikur|SUI|taille=15}} [[Markus Zberg]] |- |2001 || {{Banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Michael Boogerd]] || {{Banderaikur|BEL}} [[Mario Aerts]] |- |2002 || {{Banderaikur|DEU}} [[Ronny Scholz]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Christian Pfannberger]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Christian Werner (cyclisme)|Christian Werner]] |- |2003 || {{Banderaikur|ITA}} [[Daniele Nardello]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Fabian Wegmann]] || {{Banderaikur|BEL}} [[Axel Merckx]] |- |2004 || {{Banderaikur|BEL}} [[Björn Glasner]] || {{Banderaikur|COL}} [[Mauricio Ardila]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Ronny Scholz]] |- |2005 || {{Banderaikur|DEU}} [[Michael Rich]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Fabian Wegmann]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Stefan Schumacher]] |- |2006 || {{Banderaikur|AUT}} [[René Haselbacher]] || {{Banderaikur|EH}} [[Pablo Urtasun]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Thomas Ziegler]] |- |2007 || {{Banderaikur|DEU}} [[Gerald Ciolek]] || {{Banderaikur|ITA}} [[Luca Celli]] || {{Banderaikur|BEL}} [[Johan Coenen]] |} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * [http://rlp.rad-net.de/ Webgune ofiziala] [[Kategoria:Alemaniako txirrindularitza lasterketak]] {{autoritate kontrola}} iecwqygdtsx45wcq7ofcbifz9dr4tbt 9998604 9998596 2024-12-13T14:49:06Z Joseba65 69297 9998604 wikitext text/x-wiki {{Cycling race/raceinfobox|Q529359}} '''Renania-Palatinatuko Itzulia''' ({{lang-de|Rheinland-Pfalz-Rundfahrt}}) Alemaniako etapakako txirrindularitza lasterketa izan zen. 1966an [[Renania-Palatinatua|Renania-Palatinatu]]ko kirol sailak sortua, 2005etik aurrera [[UCI Europe Tour]]reko egutegian egon zen, 2.1 mailan. 2004 arte, irailean jokatzen zen, [[Espainiako Vuelta]]ren parean. 2005etik aurrera, maiatzean jokatu zen, [[Italiako Giro]] eta [[Kataluniako Volta]]ren artean. 2007an jokatu zen azkeneko aldiz. == Palmaresa == {|cellpadding="4" cellspacing="0" style="border: 1px solid silver; color: black; margin: 0 0 0.5em 0; background-color: white; padding: 5px; text-align: left; font-size:85%; vertical-align: top; line-height:1.6em;" !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Urtea !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Garailea !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Bigarrena !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Hirugarrena |- |1966 || {{Banderaikur|FRG}} [[Ortwin Czarnowski]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Eddy Beugels]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Arnold Kloosterman]] |- |1967 || {{Banderaikur|FRG}} [[Martin Gombert]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Jürgen Goletz]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Algis Oleknavicius]] |- |1968 || {{Banderaikur|FRG}} [[Ortwin Czarnowski]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Harrie Jansen]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Horst Maier]] |- |1969 || {{Banderaikur|NLD}} [[Fedor den Hertog]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Johannes Knab]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Andreas Troche]] |- |1970 || {{Banderaikur|FRG}} [[Karl-Heinz Muddemann]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Popke Oosterhof]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Tino Tabak]] |- |1971 || {{Banderaikur|FRG}} [[Dieter Koslar]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Algis Oleknavicius]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Hennie Kuiper]] |- |1972 || {{Banderaikur|FRG}} [[Karl-Heinz Küster]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Andreas Troche]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Erwin Tischler]] |- |1973 || {{Banderaikur|FRG}} [[Peter Weibel (cyclisme)|Peter Weibel]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Erwin Derlick]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Jørgen Emil Hansen]] |- |1974 || {{Banderaikur|NLD}} [[Aad van den Hoek]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Klaus-Peter Thaler]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Fons van Katwijk]] |- |1975 || {{Banderaikur|NOR}} [[Thorleif Andresen]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Jostein Wilmann]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Frits Schür]] |- |1976 || {{Banderaikur|POL}} [[Mieczysław Nowicki]] || {{Banderaikur|POL}} [[Jan Faltyn]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Frits Schür]] |- |1977 || {{Banderaikur|POL}} [[Krzysztof Sujka]] || {{Banderaikur|POL}} [[Czesław Lang]] || {{Banderaikur|POL}} [[Mieczysław Nowicki]] |- |1978 || {{Banderaikur|NLD}} [[Theo de Rooij]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Peter Weibel (cyclisme)|Peter Weibel]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Jo Maas]] |- |1979 || {{Banderaikur|NOR}} [[Jostein Wilmann]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Uwe Bolten]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Theo de Rooij]] |- |1980 || {{Banderaikur|DNK}} [[Alan Møller]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Dag Erik Pedersen]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Johnny Broers]] |- |1981 || {{Banderaikur|TCH}} [[Ladislav Ferebauer]] || {{Banderaikur|POL}} [[Jan Jankiewicz]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Alan Møller]] |- |1982 || {{Banderaikur|AUT}} [[Helmut Wechselberger]] || {{Banderaikur|RUS}} [[Andreï Vedernikov]] || {{Banderaikur|DDR}} [[Andreas Petermann]] |- |1983 || {{Banderaikur|DDR}} [[Dan Radtke]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Milan Jurčo]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Peter Hilse]] |- |1984 || {{Banderaikur|TCH}} [[Milan Jurčo]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Werner Stauff]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Vladimír Kozárek]] |- |1985 || {{Banderaikur|DEU}} [[Olaf Ludwig]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Helmut Wechselberger]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Jiří Škoda]] |- |1986 || {{Banderaikur|FRG}} [[Thomas Barth]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Olaf Ludwig]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Atle Kvålsvoll]] |- |1987 || {{Banderaikur|FRG}} [[Mario Kummer]] || {{Banderaikur|RUS}} [[Arvid Tammesalu]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Arno Wohlfahrter]] |- |1988 || {{Banderaikur|FRG}} [[Christian Henn]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Roman Kreuziger (1965)|Roman Kreuziger]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Udo Bölts]] |- |1989 || {{Banderaikur|POL}} [[Joachim Halupczok]] || {{Banderaikur|FRA}} [[Richard Vivien]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Rolf Aldag]] |- |1990 || {{Banderaikur|DEU}} [[Kai Hundertmarck]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Bjørn Stenersen]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Jens Heppner]] |- |1991 || {{Banderaikur|DEU}} [[Gerd Audehm]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] || {{Banderaikur|POL}} [[Zbigniew Spruch]] |- |1992 || {{Banderaikur|DEU}} [[Gerd Audehm]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Peter Luttenberger]] || {{Banderaikur|SUI|taille=15}} [[Steffen Wesemann]] |- |1993 || {{Banderaikur|DEU}} [[Bert Dietz]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Dirk Baldinger]] || {{Banderaikur|SUI|taille=15}} [[Roland Meier]] |- |1994 || {{Banderaikur|FRA}} [[Cédric Vasseur]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Heiko Latocha]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Lars Kristian Johnsen]] |- |1995 || {{Banderaikur|DEU}} [[Jörn Reuss]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Svein Gaute Hølestøl]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Jens Voigt]] |- |1996 || {{Banderaikur|DEU}} [[Olaf Ludwig]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Michael Blaudzun]] || {{Banderaikur|POL}} [[Dariusz Baranowski]] |- |1997 || {{Banderaikur|LAT}} [[Dainis Ozols]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Mikael Holst Kyneb]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Andreas Kappes]] |- |1998 || {{Banderaikur|USA}} [[Lance Armstrong]] || {{Banderaikur|ITA}} [[Mariano Piccoli]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Steffen Kjærgaard]] |- |1999 || {{Banderaikur|BEL}} [[Marc Wauters]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] || {{Banderaikur|RUS}} [[Artur Babaitsev]] |- |2000 || {{Banderaikur|BEL}} [[Marc Wauters]] || {{Banderaikur|LAT}} [[Romāns Vainšteins]] || {{Banderaikur|SUI|taille=15}} [[Markus Zberg]] |- |2001 || {{Banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Michael Boogerd]] || {{Banderaikur|BEL}} [[Mario Aerts]] |- |2002 || {{Banderaikur|DEU}} [[Ronny Scholz]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Christian Pfannberger]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Christian Werner (cyclisme)|Christian Werner]] |- |2003 || {{Banderaikur|ITA}} [[Daniele Nardello]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Fabian Wegmann]] || {{Banderaikur|BEL}} [[Axel Merckx]] |- |2004 || {{Banderaikur|BEL}} [[Björn Glasner]] || {{Banderaikur|COL}} [[Mauricio Ardila]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Ronny Scholz]] |- |2005 || {{Banderaikur|DEU}} [[Michael Rich]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Fabian Wegmann]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Stefan Schumacher]] |- |2006 || {{Banderaikur|AUT}} [[René Haselbacher]] || {{Banderaikur|EH}} [[Pablo Urtasun]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Thomas Ziegler]] |- |2007 || {{Banderaikur|DEU}} [[Gerald Ciolek]] || {{Banderaikur|ITA}} [[Luca Celli]] || {{Banderaikur|BEL}} [[Johan Coenen]] |} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * [http://rlp.rad-net.de/ Webgune ofiziala] [[Kategoria:Alemaniako txirrindularitza lasterketak]] {{autoritate kontrola}} btm27wouhovodfxsdpv3ix5cxtvs9uu 9998605 9998604 2024-12-13T14:49:33Z Joseba65 69297 9998605 wikitext text/x-wiki {{Cycling race/raceinfobox|Q529359}} '''Renania-Palatinatuko Itzulia''' ({{lang-de|Rheinland-Pfalz-Rundfahrt}}) Alemaniako etapakako txirrindularitza lasterketa izan zen. 1966an [[Renania-Palatinatua|Renania-Palatinatu]]ko kirol sailak sortua, 2005etik aurrera [[UCI Europe Tour]]reko egutegian egon zen, 2.1 mailan. 2004 arte, irailean jokatzen zen, [[Espainiako Vuelta]]ren parean. 2005etik aurrera, maiatzean jokatu zen, [[Italiako Giro]] eta [[Kataluniako Volta]]ren artean. 2007an antolatu zen azkeneko aldiz. == Palmaresa == {|cellpadding="4" cellspacing="0" style="border: 1px solid silver; color: black; margin: 0 0 0.5em 0; background-color: white; padding: 5px; text-align: left; font-size:85%; vertical-align: top; line-height:1.6em;" !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Urtea !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Garailea !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Bigarrena !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Hirugarrena |- |1966 || {{Banderaikur|FRG}} [[Ortwin Czarnowski]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Eddy Beugels]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Arnold Kloosterman]] |- |1967 || {{Banderaikur|FRG}} [[Martin Gombert]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Jürgen Goletz]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Algis Oleknavicius]] |- |1968 || {{Banderaikur|FRG}} [[Ortwin Czarnowski]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Harrie Jansen]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Horst Maier]] |- |1969 || {{Banderaikur|NLD}} [[Fedor den Hertog]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Johannes Knab]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Andreas Troche]] |- |1970 || {{Banderaikur|FRG}} [[Karl-Heinz Muddemann]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Popke Oosterhof]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Tino Tabak]] |- |1971 || {{Banderaikur|FRG}} [[Dieter Koslar]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Algis Oleknavicius]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Hennie Kuiper]] |- |1972 || {{Banderaikur|FRG}} [[Karl-Heinz Küster]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Andreas Troche]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Erwin Tischler]] |- |1973 || {{Banderaikur|FRG}} [[Peter Weibel (cyclisme)|Peter Weibel]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Erwin Derlick]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Jørgen Emil Hansen]] |- |1974 || {{Banderaikur|NLD}} [[Aad van den Hoek]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Klaus-Peter Thaler]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Fons van Katwijk]] |- |1975 || {{Banderaikur|NOR}} [[Thorleif Andresen]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Jostein Wilmann]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Frits Schür]] |- |1976 || {{Banderaikur|POL}} [[Mieczysław Nowicki]] || {{Banderaikur|POL}} [[Jan Faltyn]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Frits Schür]] |- |1977 || {{Banderaikur|POL}} [[Krzysztof Sujka]] || {{Banderaikur|POL}} [[Czesław Lang]] || {{Banderaikur|POL}} [[Mieczysław Nowicki]] |- |1978 || {{Banderaikur|NLD}} [[Theo de Rooij]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Peter Weibel (cyclisme)|Peter Weibel]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Jo Maas]] |- |1979 || {{Banderaikur|NOR}} [[Jostein Wilmann]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Uwe Bolten]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Theo de Rooij]] |- |1980 || {{Banderaikur|DNK}} [[Alan Møller]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Dag Erik Pedersen]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Johnny Broers]] |- |1981 || {{Banderaikur|TCH}} [[Ladislav Ferebauer]] || {{Banderaikur|POL}} [[Jan Jankiewicz]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Alan Møller]] |- |1982 || {{Banderaikur|AUT}} [[Helmut Wechselberger]] || {{Banderaikur|RUS}} [[Andreï Vedernikov]] || {{Banderaikur|DDR}} [[Andreas Petermann]] |- |1983 || {{Banderaikur|DDR}} [[Dan Radtke]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Milan Jurčo]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Peter Hilse]] |- |1984 || {{Banderaikur|TCH}} [[Milan Jurčo]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Werner Stauff]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Vladimír Kozárek]] |- |1985 || {{Banderaikur|DEU}} [[Olaf Ludwig]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Helmut Wechselberger]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Jiří Škoda]] |- |1986 || {{Banderaikur|FRG}} [[Thomas Barth]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Olaf Ludwig]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Atle Kvålsvoll]] |- |1987 || {{Banderaikur|FRG}} [[Mario Kummer]] || {{Banderaikur|RUS}} [[Arvid Tammesalu]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Arno Wohlfahrter]] |- |1988 || {{Banderaikur|FRG}} [[Christian Henn]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Roman Kreuziger (1965)|Roman Kreuziger]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Udo Bölts]] |- |1989 || {{Banderaikur|POL}} [[Joachim Halupczok]] || {{Banderaikur|FRA}} [[Richard Vivien]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Rolf Aldag]] |- |1990 || {{Banderaikur|DEU}} [[Kai Hundertmarck]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Bjørn Stenersen]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Jens Heppner]] |- |1991 || {{Banderaikur|DEU}} [[Gerd Audehm]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] || {{Banderaikur|POL}} [[Zbigniew Spruch]] |- |1992 || {{Banderaikur|DEU}} [[Gerd Audehm]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Peter Luttenberger]] || {{Banderaikur|SUI|taille=15}} [[Steffen Wesemann]] |- |1993 || {{Banderaikur|DEU}} [[Bert Dietz]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Dirk Baldinger]] || {{Banderaikur|SUI|taille=15}} [[Roland Meier]] |- |1994 || {{Banderaikur|FRA}} [[Cédric Vasseur]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Heiko Latocha]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Lars Kristian Johnsen]] |- |1995 || {{Banderaikur|DEU}} [[Jörn Reuss]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Svein Gaute Hølestøl]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Jens Voigt]] |- |1996 || {{Banderaikur|DEU}} [[Olaf Ludwig]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Michael Blaudzun]] || {{Banderaikur|POL}} [[Dariusz Baranowski]] |- |1997 || {{Banderaikur|LAT}} [[Dainis Ozols]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Mikael Holst Kyneb]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Andreas Kappes]] |- |1998 || {{Banderaikur|USA}} [[Lance Armstrong]] || {{Banderaikur|ITA}} [[Mariano Piccoli]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Steffen Kjærgaard]] |- |1999 || {{Banderaikur|BEL}} [[Marc Wauters]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] || {{Banderaikur|RUS}} [[Artur Babaitsev]] |- |2000 || {{Banderaikur|BEL}} [[Marc Wauters]] || {{Banderaikur|LAT}} [[Romāns Vainšteins]] || {{Banderaikur|SUI|taille=15}} [[Markus Zberg]] |- |2001 || {{Banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Michael Boogerd]] || {{Banderaikur|BEL}} [[Mario Aerts]] |- |2002 || {{Banderaikur|DEU}} [[Ronny Scholz]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Christian Pfannberger]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Christian Werner (cyclisme)|Christian Werner]] |- |2003 || {{Banderaikur|ITA}} [[Daniele Nardello]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Fabian Wegmann]] || {{Banderaikur|BEL}} [[Axel Merckx]] |- |2004 || {{Banderaikur|BEL}} [[Björn Glasner]] || {{Banderaikur|COL}} [[Mauricio Ardila]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Ronny Scholz]] |- |2005 || {{Banderaikur|DEU}} [[Michael Rich]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Fabian Wegmann]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Stefan Schumacher]] |- |2006 || {{Banderaikur|AUT}} [[René Haselbacher]] || {{Banderaikur|EH}} [[Pablo Urtasun]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Thomas Ziegler]] |- |2007 || {{Banderaikur|DEU}} [[Gerald Ciolek]] || {{Banderaikur|ITA}} [[Luca Celli]] || {{Banderaikur|BEL}} [[Johan Coenen]] |} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * [http://rlp.rad-net.de/ Webgune ofiziala] [[Kategoria:Alemaniako txirrindularitza lasterketak]] {{autoritate kontrola}} 1j76cz1xir6kfngth14ajq2j8un5aj4 9999155 9998605 2024-12-14T07:45:13Z Joseba65 69297 9999155 wikitext text/x-wiki {{Cycling race/raceinfobox|Q529359}} '''Renania-Palatinatuko Itzulia''' ({{lang-de|Rheinland-Pfalz-Rundfahrt}}) Alemaniako etapakako txirrindularitza lasterketa izan zen. 1966an [[Renania-Palatinatua]]<nowiki/>ko kirol sailak sortua, 2005etik aurrera [[UCI Europe Tour]]reko egutegian egon zen, 2.1 mailan. 2004 arte, irailean jokatzen zen, [[Espainiako Vuelta]]ren parean. 2005etik aurrera, maiatzean jokatu zen, [[Italiako Giro]] eta [[Kataluniako Volta]]ren artean. 2007an antolatu zen azkeneko aldiz. == Palmaresa == {|cellpadding="4" cellspacing="0" style="border: 1px solid silver; color: black; margin: 0 0 0.5em 0; background-color: white; padding: 5px; text-align: left; font-size:85%; vertical-align: top; line-height:1.6em;" !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Urtea !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Garailea !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Bigarrena !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Hirugarrena |- |1966 || {{Banderaikur|FRG}} [[Ortwin Czarnowski]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Eddy Beugels]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Arnold Kloosterman]] |- |1967 || {{Banderaikur|FRG}} [[Martin Gombert]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Jürgen Goletz]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Algis Oleknavicius]] |- |1968 || {{Banderaikur|FRG}} [[Ortwin Czarnowski]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Harrie Jansen]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Horst Maier]] |- |1969 || {{Banderaikur|NLD}} [[Fedor den Hertog]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Johannes Knab]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Andreas Troche]] |- |1970 || {{Banderaikur|FRG}} [[Karl-Heinz Muddemann]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Popke Oosterhof]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Tino Tabak]] |- |1971 || {{Banderaikur|FRG}} [[Dieter Koslar]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Algis Oleknavicius]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Hennie Kuiper]] |- |1972 || {{Banderaikur|FRG}} [[Karl-Heinz Küster]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Andreas Troche]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Erwin Tischler]] |- |1973 || {{Banderaikur|FRG}} [[Peter Weibel (cyclisme)|Peter Weibel]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Erwin Derlick]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Jørgen Emil Hansen]] |- |1974 || {{Banderaikur|NLD}} [[Aad van den Hoek]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Klaus-Peter Thaler]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Fons van Katwijk]] |- |1975 || {{Banderaikur|NOR}} [[Thorleif Andresen]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Jostein Wilmann]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Frits Schür]] |- |1976 || {{Banderaikur|POL}} [[Mieczysław Nowicki]] || {{Banderaikur|POL}} [[Jan Faltyn]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Frits Schür]] |- |1977 || {{Banderaikur|POL}} [[Krzysztof Sujka]] || {{Banderaikur|POL}} [[Czesław Lang]] || {{Banderaikur|POL}} [[Mieczysław Nowicki]] |- |1978 || {{Banderaikur|NLD}} [[Theo de Rooij]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Peter Weibel (cyclisme)|Peter Weibel]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Jo Maas]] |- |1979 || {{Banderaikur|NOR}} [[Jostein Wilmann]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Uwe Bolten]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Theo de Rooij]] |- |1980 || {{Banderaikur|DNK}} [[Alan Møller]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Dag Erik Pedersen]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Johnny Broers]] |- |1981 || {{Banderaikur|TCH}} [[Ladislav Ferebauer]] || {{Banderaikur|POL}} [[Jan Jankiewicz]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Alan Møller]] |- |1982 || {{Banderaikur|AUT}} [[Helmut Wechselberger]] || {{Banderaikur|RUS}} [[Andreï Vedernikov]] || {{Banderaikur|DDR}} [[Andreas Petermann]] |- |1983 || {{Banderaikur|DDR}} [[Dan Radtke]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Milan Jurčo]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Peter Hilse]] |- |1984 || {{Banderaikur|TCH}} [[Milan Jurčo]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Werner Stauff]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Vladimír Kozárek]] |- |1985 || {{Banderaikur|DEU}} [[Olaf Ludwig]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Helmut Wechselberger]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Jiří Škoda]] |- |1986 || {{Banderaikur|FRG}} [[Thomas Barth]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Olaf Ludwig]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Atle Kvålsvoll]] |- |1987 || {{Banderaikur|FRG}} [[Mario Kummer]] || {{Banderaikur|RUS}} [[Arvid Tammesalu]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Arno Wohlfahrter]] |- |1988 || {{Banderaikur|FRG}} [[Christian Henn]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Roman Kreuziger (1965)|Roman Kreuziger]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Udo Bölts]] |- |1989 || {{Banderaikur|POL}} [[Joachim Halupczok]] || {{Banderaikur|FRA}} [[Richard Vivien]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Rolf Aldag]] |- |1990 || {{Banderaikur|DEU}} [[Kai Hundertmarck]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Bjørn Stenersen]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Jens Heppner]] |- |1991 || {{Banderaikur|DEU}} [[Gerd Audehm]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] || {{Banderaikur|POL}} [[Zbigniew Spruch]] |- |1992 || {{Banderaikur|DEU}} [[Gerd Audehm]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Peter Luttenberger]] || {{Banderaikur|SUI|taille=15}} [[Steffen Wesemann]] |- |1993 || {{Banderaikur|DEU}} [[Bert Dietz]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Dirk Baldinger]] || {{Banderaikur|SUI|taille=15}} [[Roland Meier]] |- |1994 || {{Banderaikur|FRA}} [[Cédric Vasseur]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Heiko Latocha]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Lars Kristian Johnsen]] |- |1995 || {{Banderaikur|DEU}} [[Jörn Reuss]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Svein Gaute Hølestøl]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Jens Voigt]] |- |1996 || {{Banderaikur|DEU}} [[Olaf Ludwig]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Michael Blaudzun]] || {{Banderaikur|POL}} [[Dariusz Baranowski]] |- |1997 || {{Banderaikur|LAT}} [[Dainis Ozols]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Mikael Holst Kyneb]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Andreas Kappes]] |- |1998 || {{Banderaikur|USA}} [[Lance Armstrong]] || {{Banderaikur|ITA}} [[Mariano Piccoli]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Steffen Kjærgaard]] |- |1999 || {{Banderaikur|BEL}} [[Marc Wauters]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] || {{Banderaikur|RUS}} [[Artur Babaitsev]] |- |2000 || {{Banderaikur|BEL}} [[Marc Wauters]] || {{Banderaikur|LAT}} [[Romāns Vainšteins]] || {{Banderaikur|SUI|taille=15}} [[Markus Zberg]] |- |2001 || {{Banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Michael Boogerd]] || {{Banderaikur|BEL}} [[Mario Aerts]] |- |2002 || {{Banderaikur|DEU}} [[Ronny Scholz]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Christian Pfannberger]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Christian Werner (cyclisme)|Christian Werner]] |- |2003 || {{Banderaikur|ITA}} [[Daniele Nardello]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Fabian Wegmann]] || {{Banderaikur|BEL}} [[Axel Merckx]] |- |2004 || {{Banderaikur|BEL}} [[Björn Glasner]] || {{Banderaikur|COL}} [[Mauricio Ardila]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Ronny Scholz]] |- |2005 || {{Banderaikur|DEU}} [[Michael Rich]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Fabian Wegmann]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Stefan Schumacher]] |- |2006 || {{Banderaikur|AUT}} [[René Haselbacher]] || {{Banderaikur|EH}} [[Pablo Urtasun]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Thomas Ziegler]] |- |2007 || {{Banderaikur|DEU}} [[Gerald Ciolek]] || {{Banderaikur|ITA}} [[Luca Celli]] || {{Banderaikur|BEL}} [[Johan Coenen]] |} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * [http://rlp.rad-net.de/ Webgune ofiziala] [[Kategoria:Alemaniako txirrindularitza lasterketak]] {{autoritate kontrola}} 21rc0wer2avv17q3v8oo03b7j95qfhg 9999158 9999155 2024-12-14T07:46:46Z Joseba65 69297 9999158 wikitext text/x-wiki {{Cycling race/raceinfobox|Q529359}} '''Renania-Palatinatuko Itzulia''' ({{lang-de|Rheinland-Pfalz-Rundfahrt}}) Alemaniako etapakako txirrindularitza lasterketa izan zen. 1966an [[Renania-Palatinatua|Renania-Palatinatu]]<nowiki/>ko kirol sailak sortua, 2005etik aurrera [[UCI Europe Tour]]reko egutegian egon zen, 2.1 mailan. 2004 arte, irailean jokatzen zen, [[Espainiako Vuelta]]ren parean. 2005etik aurrera, maiatzean jokatu zen, [[Italiako Giro]] eta [[Kataluniako Volta]]ren artean. 2007an antolatu zen azkeneko aldiz. == Palmaresa == {|cellpadding="4" cellspacing="0" style="border: 1px solid silver; color: black; margin: 0 0 0.5em 0; background-color: white; padding: 5px; text-align: left; font-size:85%; vertical-align: top; line-height:1.6em;" !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Urtea !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Garailea !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Bigarrena !scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Hirugarrena |- |1966 || {{Banderaikur|FRG}} [[Ortwin Czarnowski]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Eddy Beugels]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Arnold Kloosterman]] |- |1967 || {{Banderaikur|FRG}} [[Martin Gombert]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Jürgen Goletz]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Algis Oleknavicius]] |- |1968 || {{Banderaikur|FRG}} [[Ortwin Czarnowski]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Harrie Jansen]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Horst Maier]] |- |1969 || {{Banderaikur|NLD}} [[Fedor den Hertog]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Johannes Knab]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Andreas Troche]] |- |1970 || {{Banderaikur|FRG}} [[Karl-Heinz Muddemann]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Popke Oosterhof]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Tino Tabak]] |- |1971 || {{Banderaikur|FRG}} [[Dieter Koslar]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Algis Oleknavicius]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Hennie Kuiper]] |- |1972 || {{Banderaikur|FRG}} [[Karl-Heinz Küster]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Andreas Troche]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Erwin Tischler]] |- |1973 || {{Banderaikur|FRG}} [[Peter Weibel (cyclisme)|Peter Weibel]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Erwin Derlick]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Jørgen Emil Hansen]] |- |1974 || {{Banderaikur|NLD}} [[Aad van den Hoek]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Klaus-Peter Thaler]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Fons van Katwijk]] |- |1975 || {{Banderaikur|NOR}} [[Thorleif Andresen]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Jostein Wilmann]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Frits Schür]] |- |1976 || {{Banderaikur|POL}} [[Mieczysław Nowicki]] || {{Banderaikur|POL}} [[Jan Faltyn]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Frits Schür]] |- |1977 || {{Banderaikur|POL}} [[Krzysztof Sujka]] || {{Banderaikur|POL}} [[Czesław Lang]] || {{Banderaikur|POL}} [[Mieczysław Nowicki]] |- |1978 || {{Banderaikur|NLD}} [[Theo de Rooij]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Peter Weibel (cyclisme)|Peter Weibel]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Jo Maas]] |- |1979 || {{Banderaikur|NOR}} [[Jostein Wilmann]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Uwe Bolten]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Theo de Rooij]] |- |1980 || {{Banderaikur|DNK}} [[Alan Møller]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Dag Erik Pedersen]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Johnny Broers]] |- |1981 || {{Banderaikur|TCH}} [[Ladislav Ferebauer]] || {{Banderaikur|POL}} [[Jan Jankiewicz]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Alan Møller]] |- |1982 || {{Banderaikur|AUT}} [[Helmut Wechselberger]] || {{Banderaikur|RUS}} [[Andreï Vedernikov]] || {{Banderaikur|DDR}} [[Andreas Petermann]] |- |1983 || {{Banderaikur|DDR}} [[Dan Radtke]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Milan Jurčo]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Peter Hilse]] |- |1984 || {{Banderaikur|TCH}} [[Milan Jurčo]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Werner Stauff]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Vladimír Kozárek]] |- |1985 || {{Banderaikur|DEU}} [[Olaf Ludwig]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Helmut Wechselberger]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Jiří Škoda]] |- |1986 || {{Banderaikur|FRG}} [[Thomas Barth]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Olaf Ludwig]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Atle Kvålsvoll]] |- |1987 || {{Banderaikur|FRG}} [[Mario Kummer]] || {{Banderaikur|RUS}} [[Arvid Tammesalu]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Arno Wohlfahrter]] |- |1988 || {{Banderaikur|FRG}} [[Christian Henn]] || {{Banderaikur|TCH}} [[Roman Kreuziger (1965)|Roman Kreuziger]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Udo Bölts]] |- |1989 || {{Banderaikur|POL}} [[Joachim Halupczok]] || {{Banderaikur|FRA}} [[Richard Vivien]] || {{Banderaikur|FRG}} [[Rolf Aldag]] |- |1990 || {{Banderaikur|DEU}} [[Kai Hundertmarck]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Bjørn Stenersen]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Jens Heppner]] |- |1991 || {{Banderaikur|DEU}} [[Gerd Audehm]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] || {{Banderaikur|POL}} [[Zbigniew Spruch]] |- |1992 || {{Banderaikur|DEU}} [[Gerd Audehm]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Peter Luttenberger]] || {{Banderaikur|SUI|taille=15}} [[Steffen Wesemann]] |- |1993 || {{Banderaikur|DEU}} [[Bert Dietz]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Dirk Baldinger]] || {{Banderaikur|SUI|taille=15}} [[Roland Meier]] |- |1994 || {{Banderaikur|FRA}} [[Cédric Vasseur]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Heiko Latocha]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Lars Kristian Johnsen]] |- |1995 || {{Banderaikur|DEU}} [[Jörn Reuss]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Svein Gaute Hølestøl]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Jens Voigt]] |- |1996 || {{Banderaikur|DEU}} [[Olaf Ludwig]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Michael Blaudzun]] || {{Banderaikur|POL}} [[Dariusz Baranowski]] |- |1997 || {{Banderaikur|LAT}} [[Dainis Ozols]] || {{Banderaikur|DNK}} [[Mikael Holst Kyneb]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Andreas Kappes]] |- |1998 || {{Banderaikur|USA}} [[Lance Armstrong]] || {{Banderaikur|ITA}} [[Mariano Piccoli]] || {{Banderaikur|NOR}} [[Steffen Kjærgaard]] |- |1999 || {{Banderaikur|BEL}} [[Marc Wauters]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] || {{Banderaikur|RUS}} [[Artur Babaitsev]] |- |2000 || {{Banderaikur|BEL}} [[Marc Wauters]] || {{Banderaikur|LAT}} [[Romāns Vainšteins]] || {{Banderaikur|SUI|taille=15}} [[Markus Zberg]] |- |2001 || {{Banderaikur|NLD}} [[Erik Dekker]] || {{Banderaikur|NLD}} [[Michael Boogerd]] || {{Banderaikur|BEL}} [[Mario Aerts]] |- |2002 || {{Banderaikur|DEU}} [[Ronny Scholz]] || {{Banderaikur|AUT}} [[Christian Pfannberger]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Christian Werner (cyclisme)|Christian Werner]] |- |2003 || {{Banderaikur|ITA}} [[Daniele Nardello]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Fabian Wegmann]] || {{Banderaikur|BEL}} [[Axel Merckx]] |- |2004 || {{Banderaikur|BEL}} [[Björn Glasner]] || {{Banderaikur|COL}} [[Mauricio Ardila]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Ronny Scholz]] |- |2005 || {{Banderaikur|DEU}} [[Michael Rich]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Fabian Wegmann]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Stefan Schumacher]] |- |2006 || {{Banderaikur|AUT}} [[René Haselbacher]] || {{Banderaikur|EH}} [[Pablo Urtasun]] || {{Banderaikur|DEU}} [[Thomas Ziegler]] |- |2007 || {{Banderaikur|DEU}} [[Gerald Ciolek]] || {{Banderaikur|ITA}} [[Luca Celli]] || {{Banderaikur|BEL}} [[Johan Coenen]] |} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * [http://rlp.rad-net.de/ Webgune ofiziala] [[Kategoria:Alemaniako txirrindularitza lasterketak]] {{autoritate kontrola}} pvlaskfof9mctac1jwv4f0pypny93tq 1 1217274 9998531 2024-12-13T13:59:58Z 82.132.239.175 /* AI image of pediatrician */ atal berria 9998531 wikitext text/x-wiki == AI image of pediatrician == Who is the pediatrician. The man with his stethoscope in his pocket or the woman with clipboard. The woman is the mother i assume. So the man is the pediatrician then ....what pediatrician would hold someone's baby in a baby sling! What sort of mother takes notes on a clipboard? it illustrates the problem of using these AI generated images which look superficially wonderful but actually far from educational and can be downright misleading. [[Berezi:Ekarpenak/82.132.239.175|82.132.239.175]] 14:59, 13 abendua 2024 (CET) j9qroijjsjkhvfq36ze1loezyxsf2ii 9998638 9998531 2024-12-13T15:05:24Z Xabier Armendaritz 448 /* AI image of pediatrician */ 9998638 wikitext text/x-wiki == AI image of pediatrician == Who is the pediatrician. The man with his stethoscope in his pocket or the woman with clipboard. The woman is the mother i assume. So the man is the pediatrician then ....what pediatrician would hold someone's baby in a baby sling! What sort of mother takes notes on a clipboard? it illustrates the problem of using these AI generated images which look superficially wonderful but actually far from educational and can be downright misleading. [[Berezi:Ekarpenak/82.132.239.175|82.132.239.175]] 14:59, 13 abendua 2024 (CET) : Arrazoia. Kendu dut irudi hori. --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2024-12-13, 15:05 ([[UTC]]) 16:05, 13 abendua 2024 (CET) 37x9bpjxrqyn8h1m1d1ve5ubg6v343v 0 1217275 9998534 2024-12-13T14:00:28Z Inaki Irazabalbeitia 137256 Inaki Irazabalbeitia wikilariak «[[Etileno tetrafluoroetileno kopolimero]]» orria «[[Etileno-tetrafluoroetileno kopolimero]]» izenera aldatu du: Misspelled title 9998534 wikitext text/x-wiki #BIRZUZENDU [[Etileno-tetrafluoroetileno kopolimero]] 22srqot0frw0c8xuzu06q82uvzkzhny 0 1217276 9998545 2024-12-13T14:06:41Z Avic19 167423 Avic19 wikilariak «[[Eredu generatibo]]» orria «[[Eredu sortzaile]]» izenera aldatu du 9998545 wikitext text/x-wiki #BIRZUZENDU [[Eredu sortzaile]] n6tgcne81cjd3rmyraoetl56hs732w3 0 1217277 9998554 2024-12-13T14:12:47Z Zorion 44278 Zorion wikilariak «[[Piceomphale bulgarioides]]» orria «[[Rutstroemia bulgarioides]]» izenera aldatu du: uneko izena 9998554 wikitext text/x-wiki #BIRZUZENDU [[Rutstroemia bulgarioides]] fiu6dermrlhndq6gnc27g0pcouk590s 14 1217278 9998573 2024-12-13T14:24:20Z Eliatxo 96586 Orri berria: «{{CatAutoTOC}} {{commonskat}} [[Kategoria:Misiolariak]] [[Kategoria:Emakumeak lanbidearen arabera|Misiolariak]] [[Kategoria:Kristautasuna eta emakumeak|Misiolariak]]» 9998573 wikitext text/x-wiki {{CatAutoTOC}} {{commonskat}} [[Kategoria:Misiolariak]] [[Kategoria:Emakumeak lanbidearen arabera|Misiolariak]] [[Kategoria:Kristautasuna eta emakumeak|Misiolariak]] kb7ogqk8xlt5dpgh3u5u8qq3nsb1u7g 14 1217279 9998617 2024-12-13T14:59:45Z Zorion 44278 Zorion wikilariak «[[Kategoria:Rustroemiaceae]]» orria «[[Kategoria:Rutstroemiaceae]]» izenera aldatu du: Misspelled title 9998617 wikitext text/x-wiki #BIRZUZENDU [[:Kategoria:Rutstroemiaceae]] hh2v68f4u5pno2mcyiwes6ug2kjezse 0 1217281 9998623 2024-12-13T15:02:21Z Inaki Irazabalbeitia 137256 artikulua sortu 9998623 wikitext text/x-wiki '''Perfluoroalkoxi''' ('''PFA''') izenez ezagutzen da [[Fluoropolimero|fluoropolimeroen]] klase bat [[Tetrafluoroetileno|Tetrafluoroetilenoz]] eta [[Perfluoroeter|perfluoroeterrez]] osatutako [[kopolimero]] [[Termoplastiko|termoplastikoak]] dira. [[Polimero]] hauen ezaugarriak [[Politetrafluoroetileno|politetrafluoroetilenoaren]] antzekoak dira, baina itsasgaitzagoak dira eta [[Konposatu kimiko|konposatu kimikoekiko]] erresistentzia handiagoa dute, hori bai, [[Urraketa (mekanika)|urradurak]] pairatzeko erraztasun handiago dute<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Reichelt|abizena=Chemietechnik|izenburua=Reichelt Chemietechnik|hizkuntza=de|url=https://www.rct-online.de/de/RctGlossar/detail/id/15|aldizkaria=Reichelt Chemietechnik|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == Erabilera == PFA produktu kimiko [[Korrosio|korrosiboak]] maneiatzeko hodietan eta ontzietan usatzen da nagusiki<ref name=":0" />. == Erreferentziak == 7ula2rw1en02h3ni86rf3n4y002ehit 9998625 9998623 2024-12-13T15:02:50Z Inaki Irazabalbeitia 137256 Inaki Irazabalbeitia wikilariak «[[Perfluroalkoxi kopolimeroa]]» orria «[[Perfluoroalkoxi kopolimeroa]]» izenera aldatu du: Misspelled title 9998623 wikitext text/x-wiki '''Perfluoroalkoxi''' ('''PFA''') izenez ezagutzen da [[Fluoropolimero|fluoropolimeroen]] klase bat [[Tetrafluoroetileno|Tetrafluoroetilenoz]] eta [[Perfluoroeter|perfluoroeterrez]] osatutako [[kopolimero]] [[Termoplastiko|termoplastikoak]] dira. [[Polimero]] hauen ezaugarriak [[Politetrafluoroetileno|politetrafluoroetilenoaren]] antzekoak dira, baina itsasgaitzagoak dira eta [[Konposatu kimiko|konposatu kimikoekiko]] erresistentzia handiagoa dute, hori bai, [[Urraketa (mekanika)|urradurak]] pairatzeko erraztasun handiago dute<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Reichelt|abizena=Chemietechnik|izenburua=Reichelt Chemietechnik|hizkuntza=de|url=https://www.rct-online.de/de/RctGlossar/detail/id/15|aldizkaria=Reichelt Chemietechnik|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == Erabilera == PFA produktu kimiko [[Korrosio|korrosiboak]] maneiatzeko hodietan eta ontzietan usatzen da nagusiki<ref name=":0" />. == Erreferentziak == 7ula2rw1en02h3ni86rf3n4y002ehit 9998630 9998625 2024-12-13T15:03:52Z Inaki Irazabalbeitia 137256 9998630 wikitext text/x-wiki '''Perfluoroalkoxi''' ('''PFA''') izenez ezagutzen da [[Fluoropolimero|fluoropolimeroen]] klase bat [[Tetrafluoroetileno|Tetrafluoroetilenoz]] eta [[Perfluoroeter|perfluoroeterrez]] osatutako [[kopolimero]] [[Termoplastiko|termoplastikoak]] dira. [[Polimero]] hauen ezaugarriak [[Politetrafluoroetileno|politetrafluoroetilenoaren]] antzekoak dira, baina itsasgaitzagoak dira eta [[Konposatu kimiko|konposatu kimikoekiko]] erresistentzia handiagoa dute, hori bai, [[Urraketa (mekanika)|urradurak]] pairatzeko erraztasun handiago dute<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Reichelt|abizena=Chemietechnik|izenburua=Reichelt Chemietechnik|hizkuntza=de|url=https://www.rct-online.de/de/RctGlossar/detail/id/15|aldizkaria=Reichelt Chemietechnik|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. {{Konposatu kimiko infotaula}} == Erabilera == PFA produktu kimiko [[Korrosio|korrosiboak]] maneiatzeko hodietan eta ontzietan usatzen da nagusiki<ref name=":0" />. == Erreferentziak == <references />{{Autoritate kontrola}} sssyn58limqzb0yf3gd4dx2cbwcj0gg 9998657 9998630 2024-12-13T15:09:47Z Inaki Irazabalbeitia 137256 9998657 wikitext text/x-wiki '''Perfluoroalkoxi''' ('''PFA''') izenez ezagutzen da [[Fluoropolimero|fluoropolimeroen]] klase bat [[Tetrafluoroetileno|Tetrafluoroetilenoz]] eta [[Perfluoroeter|perfluoroeterrez]] osatutako [[kopolimero]] [[Termoplastiko|termoplastikoak]] dira. [[Polimero]] hauen ezaugarriak [[Politetrafluoroetileno|politetrafluoroetilenoaren]] antzekoak dira, baina itsasgaitzagoak dira eta [[Konposatu kimiko|konposatu kimikoekiko]] erresistentzia handiagoa dute, hori bai, [[Urraketa (mekanika)|urradurak]] pairatzeko erraztasun handiago dute<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Reichelt|abizena=Chemietechnik|izenburua=Reichelt Chemietechnik|hizkuntza=de|url=https://www.rct-online.de/de/RctGlossar/detail/id/15|aldizkaria=Reichelt Chemietechnik|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. [[Fitxategi:PFA_Structure.svg|ezkerrera|thumb|PFA baten egitura non perfluroeterrraren [[oxigeno]]-[[Atomo|atomotik]] zintzilik CF₃ taldea dagoen]] {{Konposatu kimiko infotaula}} == Erabilera == PFA produktu kimiko [[Korrosio|korrosiboak]] maneiatzeko hodietan eta ontzietan usatzen da nagusiki<ref name=":0" />. == Erreferentziak == <references />{{Autoritate kontrola}} t7fwt2xf2hazzu2uvkszoltcdnq4rc4 9998793 9998657 2024-12-13T16:43:27Z Lainobeltz 56334 Lainobeltz wikilariak «[[Perfluoroalkoxi kopolimeroa]]» orria «[[Perfluoroalkoxi kopolimero]]» izenera aldatu du 9998657 wikitext text/x-wiki '''Perfluoroalkoxi''' ('''PFA''') izenez ezagutzen da [[Fluoropolimero|fluoropolimeroen]] klase bat [[Tetrafluoroetileno|Tetrafluoroetilenoz]] eta [[Perfluoroeter|perfluoroeterrez]] osatutako [[kopolimero]] [[Termoplastiko|termoplastikoak]] dira. [[Polimero]] hauen ezaugarriak [[Politetrafluoroetileno|politetrafluoroetilenoaren]] antzekoak dira, baina itsasgaitzagoak dira eta [[Konposatu kimiko|konposatu kimikoekiko]] erresistentzia handiagoa dute, hori bai, [[Urraketa (mekanika)|urradurak]] pairatzeko erraztasun handiago dute<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Reichelt|abizena=Chemietechnik|izenburua=Reichelt Chemietechnik|hizkuntza=de|url=https://www.rct-online.de/de/RctGlossar/detail/id/15|aldizkaria=Reichelt Chemietechnik|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. [[Fitxategi:PFA_Structure.svg|ezkerrera|thumb|PFA baten egitura non perfluroeterrraren [[oxigeno]]-[[Atomo|atomotik]] zintzilik CF₃ taldea dagoen]] {{Konposatu kimiko infotaula}} == Erabilera == PFA produktu kimiko [[Korrosio|korrosiboak]] maneiatzeko hodietan eta ontzietan usatzen da nagusiki<ref name=":0" />. == Erreferentziak == <references />{{Autoritate kontrola}} t7fwt2xf2hazzu2uvkszoltcdnq4rc4 9998796 9998793 2024-12-13T16:43:59Z Lainobeltz 56334 9998796 wikitext text/x-wiki {{Konposatu kimiko infotaula}} '''Perfluoroalkoxi''' ('''PFA''') izenez ezagutzen da [[Fluoropolimero|fluoropolimeroen]] klase bat [[Tetrafluoroetileno|Tetrafluoroetilenoz]] eta [[Perfluoroeter|perfluoroeterrez]] osatutako [[kopolimero]] [[Termoplastiko|termoplastikoak]] dira. [[Polimero]] hauen ezaugarriak [[Politetrafluoroetileno|politetrafluoroetilenoaren]] antzekoak dira, baina itsasgaitzagoak dira eta [[Konposatu kimiko|konposatu kimikoekiko]] erresistentzia handiagoa dute, hori bai, [[Urraketa (mekanika)|urradurak]] pairatzeko erraztasun handiago dute<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Reichelt|abizena=Chemietechnik|izenburua=Reichelt Chemietechnik|hizkuntza=de|url=https://www.rct-online.de/de/RctGlossar/detail/id/15|aldizkaria=Reichelt Chemietechnik|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. [[Fitxategi:PFA_Structure.svg|ezkerrera|thumb|PFA baten egitura non perfluroeterrraren [[oxigeno]]-[[Atomo|atomotik]] zintzilik CF₃ taldea dagoen]] == Erabilera == PFA produktu kimiko [[Korrosio|korrosiboak]] maneiatzeko hodietan eta ontzietan usatzen da nagusiki<ref name=":0" />. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{Autoritate kontrola}} 43dxaj10vv3na2y1w1abk99rlnxqs0j 9998797 9998796 2024-12-13T16:44:25Z Lainobeltz 56334 9998797 wikitext text/x-wiki {{Konposatu kimiko infotaula}} [[Fitxategi:PFA_Structure.svg|thumb|PFA baten egitura non perfluroeterrraren [[oxigeno]]-[[Atomo|atomotik]] zintzilik CF₃ taldea dagoen]] '''Perfluoroalkoxi''' ('''PFA''') izenez ezagutzen da [[Fluoropolimero|fluoropolimeroen]] klase bat [[Tetrafluoroetileno|Tetrafluoroetilenoz]] eta [[Perfluoroeter|perfluoroeterrez]] osatutako [[kopolimero]] [[Termoplastiko|termoplastikoak]] dira. [[Polimero]] hauen ezaugarriak [[Politetrafluoroetileno|politetrafluoroetilenoaren]] antzekoak dira, baina itsasgaitzagoak dira eta [[Konposatu kimiko|konposatu kimikoekiko]] erresistentzia handiagoa dute, hori bai, [[Urraketa (mekanika)|urradurak]] pairatzeko erraztasun handiago dute<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Reichelt|abizena=Chemietechnik|izenburua=Reichelt Chemietechnik|hizkuntza=de|url=https://www.rct-online.de/de/RctGlossar/detail/id/15|aldizkaria=Reichelt Chemietechnik|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == Erabilera == PFA produktu kimiko [[Korrosio|korrosiboak]] maneiatzeko hodietan eta ontzietan usatzen da nagusiki<ref name=":0" />. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{Autoritate kontrola}} 2zpbm286ghmm2m69d76c6d8q1ki4he5 9998799 9998797 2024-12-13T16:45:39Z Lainobeltz 56334 +[[Kategoria:Fluoropolimeroak]]; +[[Kategoria:Organofluoratuak]]; +[[Kategoria:Plastikoak]] [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9998799 wikitext text/x-wiki {{Konposatu kimiko infotaula}} [[Fitxategi:PFA_Structure.svg|thumb|PFA baten egitura non perfluroeterrraren [[oxigeno]]-[[Atomo|atomotik]] zintzilik CF₃ taldea dagoen]] '''Perfluoroalkoxi''' ('''PFA''') izenez ezagutzen da [[Fluoropolimero|fluoropolimeroen]] klase bat [[Tetrafluoroetileno|Tetrafluoroetilenoz]] eta [[Perfluoroeter|perfluoroeterrez]] osatutako [[kopolimero]] [[Termoplastiko|termoplastikoak]] dira. [[Polimero]] hauen ezaugarriak [[Politetrafluoroetileno|politetrafluoroetilenoaren]] antzekoak dira, baina itsasgaitzagoak dira eta [[Konposatu kimiko|konposatu kimikoekiko]] erresistentzia handiagoa dute, hori bai, [[Urraketa (mekanika)|urradurak]] pairatzeko erraztasun handiago dute<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Reichelt|abizena=Chemietechnik|izenburua=Reichelt Chemietechnik|hizkuntza=de|url=https://www.rct-online.de/de/RctGlossar/detail/id/15|aldizkaria=Reichelt Chemietechnik|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == Erabilera == PFA produktu kimiko [[Korrosio|korrosiboak]] maneiatzeko hodietan eta ontzietan usatzen da nagusiki<ref name=":0" />. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{Autoritate kontrola}} [[Kategoria:Fluoropolimeroak]] [[Kategoria:Organofluoratuak]] [[Kategoria:Plastikoak]] 8bgcje1x9h6aid77mf7j8ljs1yp4wd7 0 1217282 9998626 2024-12-13T15:02:50Z Inaki Irazabalbeitia 137256 Inaki Irazabalbeitia wikilariak «[[Perfluroalkoxi kopolimeroa]]» orria «[[Perfluoroalkoxi kopolimeroa]]» izenera aldatu du: Misspelled title 9998626 wikitext text/x-wiki #BIRZUZENDU [[Perfluoroalkoxi kopolimeroa]] tp0y3jow2uj7jgtxq92a47lavncmo3o 14 1217283 9998627 2024-12-13T15:02:54Z Zorion 44278 Orri berria: «{{commonskat}} [[Kategoria:Rutstroemiaceae]]» 9998627 wikitext text/x-wiki {{commonskat}} [[Kategoria:Rutstroemiaceae]] abrcdghidhvmsu0hwmf40kfpc8uay2p 2 1217284 9998641 2024-12-13T15:06:17Z Hapizsbgg 168879 Hapizsbgg wikilariak «[[Lankide:Hapizsbgg/Proba orria]]» orria «[[Joko Garbia hirunaka plaza librean]]» izenera aldatu du 9998641 wikitext text/x-wiki #BIRZUZENDU [[Joko Garbia hirunaka plaza librean]] dy5u0ptawgm4d4o6te7j3f966fw0utv 0 1217285 9998655 2024-12-13T15:08:28Z Hapizsbgg 168879 Hapizsbgg wikilariak «[[Joko Garbia hirunaka plaza librean]]» orria «[[Joko garbia hirunaka plaza librean]]» izenera aldatu du 9998655 wikitext text/x-wiki #BIRZUZENDU [[Joko garbia hirunaka plaza librean]] dhfi83adiplcwstrn9pnfqdimbj7ly0 0 1217286 9998666 2024-12-13T15:15:32Z Josu 646 «[[Amets luzido]]» orrira birbideratua 9998666 wikitext text/x-wiki #REDIRECT[[Amets luzido]] db8hzp9r9aead2estyjqv3yvwkebq79 0 1217287 9998668 2024-12-13T15:15:38Z Lainobeltz 56334 Lainobeltz wikilariak «[[Peritutza soziala]]» orria «[[Peritutza sozial]]» izenera aldatu du 9998668 wikitext text/x-wiki #BIRZUZENDU [[Peritutza sozial]] 27sntzv2v93ih552ee594f62vpqc2uo 0 1217288 9998684 2024-12-13T15:30:19Z Inaki Irazabalbeitia 137256 artikulua sortu 9998684 wikitext text/x-wiki '''Perfluoroeterrak''' [[Konposatu organofluoratu|konposatu organofluoratua]]<nowiki/>k dira [[Eterrak|eter]] talde bat edo gehiago dituztenak. Oro har, konposatu hauek egituraz antzekoak dira erlazionatua dauden [[hidrokarburo]] eterrekin, baina [[Konposatu per eta polifluoroalkilatuak|fluorokarburoen]] ezaugarri propioak erantsita dituzte<ref>{{Erreferentzia|izena=Günter|abizena=Siegemund|izenburua=Fluorine Compounds, Organic|argitaletxea=John Wiley & Sons, Ltd|hizkuntza=en|abizena2=Schwertfeger|abizena3=Feiring|abizena4=Smart|abizena5=Behr|abizena6=Vogel|abizena7=McKusick|izena2=Werner|izena3=Andrew|izena4=Bruce|izena5=Fred|izena6=Herward|izena7=Blaine|data=2000|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14356007.a11_349|aldizkaria=Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry|isbn=978-3-527-30673-2|doi=10.1002/14356007.a11_349|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. [[Fitxategi:PFA_Structure.svg|thumb|PFA baten egitura non ''etilmetil fluoroeter'' egitura ikus daitekeen]] [[Kopolimero|Kopolimeroak]] sintetizatzeko usatzen dira, [[Perfluoroalkoxi kopolimeroa|PFA]] adibidez, katea polimerikoari ezaugarri [[Termoplastiko|termoplastikoak]] ematen diotelako eta horrela prozesamendu errazten delako. == Erreferentziak == of0gon7f5crn70mt6pstmyte9ozi40z 9998687 9998684 2024-12-13T15:31:09Z Inaki Irazabalbeitia 137256 9998687 wikitext text/x-wiki '''Perfluoroeterrak''' [[Konposatu organofluoratu|konposatu organofluoratua]]<nowiki/>k dira [[Eterrak|eter]] talde bat edo gehiago dituztenak. Oro har, konposatu hauek egituraz antzekoak dira erlazionatua dauden [[hidrokarburo]] eterrekin, baina [[Konposatu per eta polifluoroalkilatuak|fluorokarburoen]] ezaugarri propioak erantsita dituzte<ref>{{Erreferentzia|izena=Günter|abizena=Siegemund|izenburua=Fluorine Compounds, Organic|argitaletxea=John Wiley & Sons, Ltd|hizkuntza=en|abizena2=Schwertfeger|abizena3=Feiring|abizena4=Smart|abizena5=Behr|abizena6=Vogel|abizena7=McKusick|izena2=Werner|izena3=Andrew|izena4=Bruce|izena5=Fred|izena6=Herward|izena7=Blaine|data=2000|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14356007.a11_349|aldizkaria=Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry|isbn=978-3-527-30673-2|doi=10.1002/14356007.a11_349|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. [[Fitxategi:PFA_Structure.svg|thumb|PFA baten egitura non ''etilmetil fluoroeter'' egitura ikus daitekeen]] [[Kopolimero|Kopolimeroak]] sintetizatzeko usatzen dira, [[Perfluoroalkoxi kopolimeroa|PFA]] adibidez, katea polimerikoari ezaugarri [[Termoplastiko|termoplastikoak]] ematen diotelako eta horrela prozesamendu errazten delako. == Erreferentziak == <references />{{Autoritate kontrola}} hzspdadimug71a73oau5m2m6637gzw2 9998805 9998687 2024-12-13T16:50:03Z Lainobeltz 56334 9998805 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:PFA_Structure.svg|thumb|PFA baten egitura non ''etilmetil fluoroeter'' egitura ikus daitekeen]] '''Perfluoroeterrak''' [[Konposatu organofluoratu|konposatu organofluoratua]]<nowiki/>k dira [[Eterrak|eter]] talde bat edo gehiago dituztenak. Oro har, konposatu hauek egituraz antzekoak dira erlazionatua dauden [[hidrokarburo]] eterrekin, baina [[Konposatu per eta polifluoroalkilatuak|fluorokarburoen]] ezaugarri propioak erantsita dituzte<ref>{{Erreferentzia|izena=Günter|abizena=Siegemund|izenburua=Fluorine Compounds, Organic|argitaletxea=John Wiley & Sons, Ltd|hizkuntza=en|abizena2=Schwertfeger|abizena3=Feiring|abizena4=Smart|abizena5=Behr|abizena6=Vogel|abizena7=McKusick|izena2=Werner|izena3=Andrew|izena4=Bruce|izena5=Fred|izena6=Herward|izena7=Blaine|data=2000|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14356007.a11_349|aldizkaria=Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry|isbn=978-3-527-30673-2|doi=10.1002/14356007.a11_349|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. [[Kopolimero|Kopolimeroak]] sintetizatzeko usatzen dira, [[Perfluoroalkoxi kopolimeroa|PFA]] adibidez, katea polimerikoari ezaugarri [[Termoplastiko|termoplastikoak]] ematen diotelako eta horrela prozesamendu errazten delako. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{Autoritate kontrola}} 3nlzicjk2si0ceq1upo83fay9p0xb0a 9998808 9998805 2024-12-13T16:51:32Z Lainobeltz 56334 +[[Kategoria:Fluoropolimeroak]]; +[[Kategoria:Organofluoratuak]]; +[[Kategoria:Plastikoak]] [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9998808 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:PFA_Structure.svg|thumb|PFA baten egitura non ''etilmetil fluoroeter'' egitura ikus daitekeen]] '''Perfluoroeterrak''' [[Konposatu organofluoratu|konposatu organofluoratua]]<nowiki/>k dira [[Eterrak|eter]] talde bat edo gehiago dituztenak. Oro har, konposatu hauek egituraz antzekoak dira erlazionatua dauden [[hidrokarburo]] eterrekin, baina [[Konposatu per eta polifluoroalkilatuak|fluorokarburoen]] ezaugarri propioak erantsita dituzte<ref>{{Erreferentzia|izena=Günter|abizena=Siegemund|izenburua=Fluorine Compounds, Organic|argitaletxea=John Wiley & Sons, Ltd|hizkuntza=en|abizena2=Schwertfeger|abizena3=Feiring|abizena4=Smart|abizena5=Behr|abizena6=Vogel|abizena7=McKusick|izena2=Werner|izena3=Andrew|izena4=Bruce|izena5=Fred|izena6=Herward|izena7=Blaine|data=2000|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14356007.a11_349|aldizkaria=Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry|isbn=978-3-527-30673-2|doi=10.1002/14356007.a11_349|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. [[Kopolimero|Kopolimeroak]] sintetizatzeko usatzen dira, [[Perfluoroalkoxi kopolimeroa|PFA]] adibidez, katea polimerikoari ezaugarri [[Termoplastiko|termoplastikoak]] ematen diotelako eta horrela prozesamendu errazten delako. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{Autoritate kontrola}} [[Kategoria:Fluoropolimeroak]] [[Kategoria:Organofluoratuak]] [[Kategoria:Plastikoak]] 4059tdasoc446y48ao0j0imtvgszjem 0 1217289 9998694 2024-12-13T15:34:09Z Eliatxo 96586 Orri berria: «{{biografia infotaula automatikoa}} '''Julia Perkins Ballard''' ([[Athens (Ohio)|Athens]], [[1828]]ko [[martxoaren 27]]a – [[New York]], [[1894]]ko [[apirilaren 21]]a), '''''Kruna''''' izengoitiaz ere ezaguna<ref name=":1">{{erreferentzia|izena=Carol|abizena=Mattingly|urtea=2001|izenburua=Water Drops from Women Writers: A Temperance Reader|argitaletxea=SIU Press|orrialdeak=110-114|ISBN=9780809323999|hizkuntza=en|url=https://books.google.ru/books?id=kmmzGIyJ1T4C&q=julia+p...» 9998694 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Julia Perkins Ballard''' ([[Athens (Ohio)|Athens]], [[1828]]ko [[martxoaren 27]]a – [[New York]], [[1894]]ko [[apirilaren 21]]a), '''''Kruna''''' izengoitiaz ere ezaguna<ref name=":1">{{erreferentzia|izena=Carol|abizena=Mattingly|urtea=2001|izenburua=Water Drops from Women Writers: A Temperance Reader|argitaletxea=SIU Press|orrialdeak=110-114|ISBN=9780809323999|hizkuntza=en|url=https://books.google.ru/books?id=kmmzGIyJ1T4C&q=julia+perkins+pratt+ballard+temperance&pg=PA111&redir_esc=y|sartze-data=2024-12-13}}</ref>, [[Ameriketako Estatu Batuak|estatubatuar]] [[idazle]] eta [[poeta]] izan zen<ref name=":0">{{erreferentzia|urtea=1911|izenburua=Ballard Genealogy: William Ballard (1603–1639) of Lynn, Massachusetts and William Ballard (1617–1689) of Andover, Massachusetts and Their Descendants|argitaletxea=C.H. Pope|orrialdea=161|hizkuntza=en|argitaratze-data=|abizena1=Farlow|abizena2=Pope|izena1=Charles Frederic|izena2=Charles Henry|url=https://archive.org/details/ballardgenealogy00farl_0/page/160/mode/2up?q=julia+perkins|argitaratze-lekua=Boston|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=H. L|abizena=Motter|urtea=1911|izenburua=The International Who's who: Who's who in the World: A Biographical Dictionary of the World's Notable Living Men and Women|argitaletxea=International Who's Who Publishing Company|hizkuntza=en|url=https://books.google.ru/books?id=yl5kAAAAMAAJ&q=julia+perkins+ballard+biography&pg=PA71&redir_esc=y|edizioa=2|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == Bizitza == [[Fitxategi:There's No Light In The Window by Kruna.jpg|thumb|Krunaren ereserkietako bat, ''There's No Light In The Window'', neurritasunarekin lotutako arazoak dituztenentzat sortua]] David Pratt eta Julia Perkins Pratten alaba, Julia Perkins Ballard Ohioko Athens hirian jaio zen. 1851ko abuztuaren 7an Addison Ballard [[Artzain (kristautasuna)|artzainarekin]] ezkondu zen<ref name=":0" />. Senarrari lanpostu batetik bestera jarraitu behar zuenez, maiz lekualdatzen zen. [[Entomologia]]ri, neurritasunari eta naturari buruzko liburuak idatzi zituen, eta haurrentzako zientzia-liburuak ere bai<ref>{{erreferentzia|izenburua=The Club's historic membership roster, part IV: Members joining 1885-1900|hizkuntza=en|argitaratze-data=2009-11-01|url=https://mondayeveningclub.blogspot.com/2009/11/clubs-historic-membership-roster-part.html|aldizkaria=The Monday Evening Club|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Neurritasunari buruzko hainbat idazlan Kruna izengoitiaz sinatu zituen<ref name=":1" />. == Lan hautatuak == {{zutabeak|kopurua=2| * ''Among the Moths and Butterflies'' * ''Insect Lives, or Born in Prison'' * ''Moths and Butterflies, a revised and enlarged edition of Insect Lives'' * ''Broken Rock'' * ''Building Stones'' * ''The Scarlet Oak and Other Poems with Annie Lenthal Smith'' * ''There's No Light in the Window'' * ''Jem and Velvet'' * ''The Lost Estate'' * ''The Little Golden Keys'' * ''Pleasant Paths for Little Feet''}} == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1828ko|1894ko|Ballard, Julia Perkins}} {{biografia zirriborroa|Ohio}} [[Kategoria:Ohioarrak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako haur literaturako idazleak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako poetak]] [[Kategoria:Emakume poetak]] [[Kategoria:Fikzioz kanpoko idazleak]] [[Kategoria:Ingelesezko idazleak]] [[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]] [[Kategoria:New Yorken hildakoak]] cl66kkjv72rio55xl6xv1trqm7ypa4e 9998699 9998694 2024-12-13T15:36:07Z Eliatxo 96586 /* Bizitza */ 9998699 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Julia Perkins Ballard''' ([[Athens (Ohio)|Athens]], [[1828]]ko [[martxoaren 27]]a – [[New York]], [[1894]]ko [[apirilaren 21]]a), '''''Kruna''''' izengoitiaz ere ezaguna<ref name=":1">{{erreferentzia|izena=Carol|abizena=Mattingly|urtea=2001|izenburua=Water Drops from Women Writers: A Temperance Reader|argitaletxea=SIU Press|orrialdeak=110-114|ISBN=9780809323999|hizkuntza=en|url=https://books.google.ru/books?id=kmmzGIyJ1T4C&q=julia+perkins+pratt+ballard+temperance&pg=PA111&redir_esc=y|sartze-data=2024-12-13}}</ref>, [[Ameriketako Estatu Batuak|estatubatuar]] [[idazle]] eta [[poeta]] izan zen<ref name=":0">{{erreferentzia|urtea=1911|izenburua=Ballard Genealogy: William Ballard (1603–1639) of Lynn, Massachusetts and William Ballard (1617–1689) of Andover, Massachusetts and Their Descendants|argitaletxea=C.H. Pope|orrialdea=|orrialdeak=161-162|hizkuntza=en|argitaratze-data=|abizena1=Farlow|abizena2=Pope|izena1=Charles Frederic|izena2=Charles Henry|url=https://archive.org/details/ballardgenealogy00farl_0/page/160/mode/2up?q=julia+perkins|argitaratze-lekua=Boston|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=H. L|abizena=Motter|urtea=1911|izenburua=The International Who's who: Who's who in the World: A Biographical Dictionary of the World's Notable Living Men and Women|argitaletxea=International Who's Who Publishing Company|hizkuntza=en|url=https://books.google.ru/books?id=yl5kAAAAMAAJ&q=julia+perkins+ballard+biography&pg=PA71&redir_esc=y|edizioa=2|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == Bizitza == [[Fitxategi:There's No Light In The Window by Kruna.jpg|thumb|Krunaren ereserkietako bat, ''There's No Light In The Window'', neurritasunarekin lotutako arazoak dituztenentzat sortua]] David Pratt eta Julia Perkins Pratten alaba, Julia Perkins Ballard Ohioko Athens hirian jaio zen. 1851ko abuztuaren 7an Addison Ballard [[Artzain (kristautasuna)|artzainarekin]] ezkondu zen. Hiru seme-alaba izan zituen: Harlan Hoge, Winnifred Pamelia eta Julia<ref name=":0" />. Senarrari lanpostu batetik bestera jarraitu behar zuenez, maiz lekualdatzen zen. [[Entomologia]]ri, neurritasunari eta naturari buruzko liburuak idatzi zituen, eta haurrentzako zientzia-liburuak ere bai<ref>{{erreferentzia|izenburua=The Club's historic membership roster, part IV: Members joining 1885-1900|hizkuntza=en|argitaratze-data=2009-11-01|url=https://mondayeveningclub.blogspot.com/2009/11/clubs-historic-membership-roster-part.html|aldizkaria=The Monday Evening Club|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Neurritasunari buruzko hainbat idazlan Kruna izengoitiaz sinatu zituen<ref name=":1" />. == Lan hautatuak == {{zutabeak|kopurua=2| * ''Among the Moths and Butterflies'' * ''Insect Lives, or Born in Prison'' * ''Moths and Butterflies, a revised and enlarged edition of Insect Lives'' * ''Broken Rock'' * ''Building Stones'' * ''The Scarlet Oak and Other Poems with Annie Lenthal Smith'' * ''There's No Light in the Window'' * ''Jem and Velvet'' * ''The Lost Estate'' * ''The Little Golden Keys'' * ''Pleasant Paths for Little Feet''}} == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1828ko|1894ko|Ballard, Julia Perkins}} {{biografia zirriborroa|Ohio}} [[Kategoria:Ohioarrak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako haur literaturako idazleak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako poetak]] [[Kategoria:Emakume poetak]] [[Kategoria:Fikzioz kanpoko idazleak]] [[Kategoria:Ingelesezko idazleak]] [[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]] [[Kategoria:New Yorken hildakoak]] mxbo4k16dwnlowyj5g8s8ou1yi7s0rc 0 1217290 9998714 2024-12-13T15:42:24Z Eliatxo 96586 Eliatxo wikilariak «[[Boris Pilnyak]]» orria «[[Boris Pilniak]]» izenera aldatu du: Misspelled title: Euskaltzaindiaren 156. araua 9998714 wikitext text/x-wiki #BIRZUZENDU [[Boris Pilniak]] e0tfo0gmb512cbwhf36ucj43vh1lwzc 1 1217291 9998721 2024-12-13T15:43:38Z Eliatxo 96586 Orri berria: «{{Wikiproiektu Emakumeak}}» 9998721 wikitext text/x-wiki {{Wikiproiektu Emakumeak}} ta4vu3saodlopvx79romiqoh8fiwdtr 104 1217292 9998725 2024-12-13T15:45:05Z Lainobeltz 56334 Lainobeltz wikilariak «[[Txikipedia:Asturiaseko mitologia]]» orria «[[Txikipedia:Asturiasko mitologia]]» izenera aldatu du 9998725 wikitext text/x-wiki #BIRZUZENDU [[Txikipedia:Asturiasko mitologia]] 2tnatlhzqqv6nii54i7dzi4kgx69hgl 0 1217293 9998732 2024-12-13T15:46:56Z Eliatxo 96586 Eliatxo wikilariak «[[Sergei Chernetskiy]]» orria «[[Sergei Txernetski]]» izenera aldatu du: Misspelled title: Euskaltzaindiaren 156. araua 9998732 wikitext text/x-wiki #BIRZUZENDU [[Sergei Txernetski]] 4m5ihpv93x83db9o9x4jc6pflez3grn 14 1217294 9998742 2024-12-13T15:53:30Z Ernestobanpiroa 58701 Orri berria: «{{nagusia|Willy Wonka}} {{CatAutoTOC}} [[Kategoria:Haur literatura]]» 9998742 wikitext text/x-wiki {{nagusia|Willy Wonka}} {{CatAutoTOC}} [[Kategoria:Haur literatura]] 5jnyjakcobs1ydnu9t61tp3btm5nk9s 9998751 9998742 2024-12-13T15:56:50Z Ernestobanpiroa 58701 [[Kategoria:Txokolategileak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9998751 wikitext text/x-wiki {{nagusia|Willy Wonka}} {{CatAutoTOC}} [[Kategoria:Haur literatura]] [[Kategoria:Txokolategileak]] dnwotqjp2l88tqhk0eyn8a00gtsic6q 0 1217295 9998755 2024-12-13T16:03:48Z Lurdeswiki 108042 «[[:es:Special:Redirect/revision/161828451|Marian Diamond (científica)]]» orriaren itzulpena eginez sortua 9998755 wikitext text/x-wiki {{Pertsona infotaula}} YouTubeko biologia integratiboko bere hitzaldiak munduko bigarren unibertsitate kurtsorik ezagunena izan ziren 2010ean. == Biografia == [[Glendale (Kalifornia)|Glendalen]] jaio zen, [[Kalifornia|Kalifornian]]. Montague Cleeves mediku ingelesaren eta Rosa Marian Wamphler Cleeves Berkeley prestaketaren latineko maistraren seigarren eta azken alaba izan zen. La Crescentan hazi zen eta bere neba-arrebekin batera La Crescenako gramatika eskolan, Clark bigarren hezkuntzan eta Glendale prestakuntzan hezi zituzten. Biologian lizentziatu zen Kaliforniako Unibertsitatean, Berkeleyn, sartu aurretik, Glendaleko ikastetxe komunitarioan ikasi zuen. 1950ean Richard Martin Diamondekin ezkondu zen eta lau seme-alaba izan zituen: Catherine Theresa (1953), Richard Cleeves (1955), Jeff Barja (1958) eta Ann (1962). 1979an dibortziatu zen. Geroago, 1988an, Arnold Bernard Scheibelekin, UCLAko neurozientzietako irakaslea zenarekin, ezkondu zen. == Karrera akademikoa eta zientifikoa == 1948an [[Biologia|biologiako]] [[Lizentzia (hezkuntza)|lizentziatura]] lortu zuen Kaliforniako Unibertsitatean, Berkeleyn. Lizentziatu ondoren, udako egonaldia egin zuen [[Osloko Unibertsitatea|Osloko Unibertsitatean]] ([[Norvegia]]). Berkeleyra itzuli zenean graduondoko ikasketak hasi zituen, eta anatomia sailean ikasi zuen lehen emakumea izan zen. Bere doktore-tesiaren izenburua ''Functional Interrelationships of the Hypothalamus and the Neurohypophysis'' (''Hipotalamoaren eta Neurohipotfisiaren Erlazio Funtzionalak'') izan zen, 1953an argitaratu zena, [[Giza anatomia|giza anatomiako]] [[Doktorego|doktore]] gradua lortuz. Doktorego ikasketak egiten ari zela, klaseak ematen hasi zen; bizitza osoan lagun izan zuen pasioa. [[Harvard Unibertsitatea|Harvard Unibertsitatean]] ikerketa-laguntzaile gisa lan egin zuen 1952tik 1953ra. [[Cornell Unibertsitatea|Cornell Unibertsitatean]] eskolak eman zituen lehen emakumea izan zen, non 1955etik 1958ra giza biologia eta anatomia konparatiboa eman zituen. 1960an Berkeleyra itzuli zen irakasle gisa. [[Fitxategi:Marian_teaches_girl_about_brains.jpg|thumb|Marian Diamond neurozientziei buruzko erakustaldi zientifiko batean.]] David Krech, Mark Rosenzweig eta Edward Bennett psikologoekin batera, ikerketa talde batean sartu zen neuroanatomiako espezialista gisa. 1964an, ugaztunen garun-azaleko [[Plastikotasun|plastikotasunaren]] lehen ebidentzia argitaratu zuen talde horrek. Informazio hori neurri anatomikoak erabiliz lortu zen. Bere autobiografian, berak deskribatzen du emaitza horiek esperimentu berriei ateak ireki zizkietela hurrengo 37 urteetan. <blockquote></blockquote>1965ean, Kaliforniako Unibertsitateak (Berkeley) irakasle laguntzaile plantillarekin bat egitera gonbidatu zuen; ondoren, irakasle elkartua izan zen, eta, azkenik, irakasle emeritua. Titulu horri eutsi zion 2017an hil zen arte. 1984an, Diamond-ek eta bere kideek Albert Einsteinen garuneko ehun nahikoa eskura izan zuten haren lehen azterketa egiteko, eta ondoren haien ikerketa argitaratu zuten. 1985eko ''On the Brain of a Scientist: Albert Einstein''-ek polemika sortu zuen akademian zelula [[Glia|glialen]] eginkizunari buruz. Hala ere, neurogliarekiko interes berria ere ekarri zuen. === Ekarpenak neuroplastikotasunaren eremuan === Marian aitzindaria izan zen anatomiaren arloan, neurozientzien esparruan. Bere ekarpenek gaur egun garuna ezagutzeko eta ikusteko modua aldatu dute. 60ko hamarkadan sortu zuen neuroplastikotasun anatomikoaren lehen ebidentzia zientifikoa. Garai horietan adostasun zientifikoak garunaren izaera genetikaren ondorio zela eta ezin zela aldatu esaten zuen. Marian Diamondek erakutsi zuen [[Kortex zerebral|garun-azalean]] badaudela giroak alda ditzakeen egiturazko osagaiak; hori adin txikitik zahartzarora arte gerta daiteke. Arratoi gazteekin egindako hasierako esperimentu anatomikoek garun-azala % 6 loditzen dela erakusten dute ingurune aberastuetan zeuden arratoietan, ingurune aberasturik ez zutenekin alderatuta. Aberastutako azal batek ikasteko gaitasun handiagoa duela frogatu zen. Emaitza horiek 1964an argitaratu ziren, eta neurozientzien paradigma tradizionalak aldatu eta neurozientzia modernoa eraikitzen lagundu zuten. Diamond-ek frogatu zuen gizonezkoen eta emakumezkoen [[Kortex zerebral|kortexen]] egiturazko antolamendua nabarmen desberdina dela eta sexu esteroide hormonarik ezean alda daitekeela. === Albert Einsteinen garuneko ikerketak === 1984 hasieran, Diamond-ek Albert Einsteinen gordetako garunaren lau bloke jaso zituen Thomas Stoltz Harveyren eskutik. Thomas Harvey patologoa zen Princeton Ospitalean Einstein hil zen unean, eta 1955ean autopsian bere garuna lortu eta bere jabetza mantendu zuen. Einsteinen garuna zeloidinaz babestuta egoteak, Marian Diamondek jaso zuenean, hura aztertzeko metodoak mugatu zituen. Bere ikerketa-taldeak Einstein-en garuneko ezker eta eskuineko hemisferioetako goiko prefrontal (9. eremua) eta behealdeko parietala (39. eremua) asoziazio kortexak arrakastaz aztertu eta emaitzak 11 gizaki, gizonezkoren kontrol-oinarriko eskualde berdinekin alderatu ahal izan zituen. Hamaika kontrol-garunen aurreko azterketatik, bere laborategiak jakin zuen kortex frontalak kortex parietalak baino zelula glial/neurona gehiago zituela. Ikerketa urteen ondoren, ebidentzia aurkitu zen arratoien garunak ingurune aberastuetan zelula glial gehiago dituztela, baina horiek ez direla adinarekin handitzen. Bere lantaldearekin batera, Einsteinen garuneko lau eremu aztertuetan alderik handiena zelula ez-neuronaletan zegoela aurkitu zuten. Albert Einsteinen garunak zelula glial gehiago zituen neurona bakoitzeko, garun-kontrolekin alderatuta. Alderik handiena ezkerreko hemisferioko 39. eremuan aurkitu zen, neurona bakoitzeko zelula glialen gehikuntza kontroletan baino askoz handiagoa baitzen estatistikoki. Astrozitoak eta oligodendrozitoak kontuan izan ziren emaitza horietan. == Argitalpen aipagarriak == Bere ibilbide zientifikoan zehar, hainbat artikulu eta kapitulu argitaratu zituen liburuetan. Horien artean, honako hauek nabarmentzen dira: * Mohammed, A. H., Zhu, S. W., Darmopil, S., Hjerling-Leffler, J.Winblad, B., Ernfors, P., & Bogdanovic, N., et al. (2002). ''Environmental enrichment and the brain''. In Progress in brain research (Vol. 138, pp. 109–133). Elsevier. * Diamond, M. C. (2001). ''Response of the brain to enrichment''. ''Anais da Academia Brasileira de Ciências'', 73(2), 211–220. * Diamond, M. C. (1990). ''An optimistic view of the aging brain''. ''Biomedical advances in aging'' (441–449 or.). Springer, Boston, MA. * Diamond, M. C., Scheibel, A. B, Murphy Jr, G. M., & Harvey, T. (1985). ''On the brain of a scientist: Albert Einstein''. ''Experimental neurology'', 88(1), 198–204. * Globus, A., Rosenzweig, M. E.Bennett, E. L., & Diamond, M. K. (1973). ''Effects of differential experience on dendritic spine counts in rat cerebral cortex.'' J''ournal of comparative and physiological psychology'', 82(2), 175. * Diamond, M. C., Law, F., Rhodes, H., Lindner, B., Rosenzweig, M. E., Krech, D., & Bennett, E. L. (1966). ''Increases in cortical depth and glia numbers in rats subjected to enriched environment''. ''Journal of Comparative Neurology'', 128(1), 117- 125. * Diamond, M. C., Krech, D., & Rosenzweig, M. E. (1964). ''The effects of an enriched environment on the histology of the rat cerebral cortex''. ''Journal of Comparative Neurology'', 123(1), 111–119. * Bennett, E. L., Diamond, M. C., Krech, D., & Rosenzweig, M. E. (1964). ''Chemical and anatomical plasticity of brain''. ''Science'', 146(3644), 610–619. * Rosenzweig, M. E., Krech, D.Bennett, E. L., & Diamond, M. K. (1962). ''Effects of environmental complexity and training on brain chemistry and anatomy: a replication and extension''. ''Journal of comparative and physiological psychology'', 55(4), 429. === Liburuak === 1985ean garuna koloreztatzeko ''The Human Brain Coloring Book'' liburuaren egileetako bat izan zen. 1988an ''Enriching heredity: The impact of the environment on the anatomy of the brain'' liburua argitaratu zuen. Azkenik, 1998an, ''Magic Trees of the Mind: How To Nurture Your Child's Intelligence, Creativity, and Healthy Emotions from Birth through Adolescence'' liburuaren egilekidea izan zen. == Sariak eta aintzatespenak == Hainbat aldiz aitortu eta saritu dituzte haren lana eta ibilbide zientifikoa; besteak beste, hauetan: * Saria eta urrezko domina Kaliforniako urteko irakasle gisa. Hezkuntza Aurreratzeko eta Babesteko Kontseiluak (Washington, D.C, EUA) emandakoa. * Kaliforniako Biomedikuntzako Ikerketa Elkartea Zerbitzu Goraipatuaren Saria. * Urteko Ikaslea. Kaliforniako Ikasle Ohien Elkarteak emana. * Presentzia San Francisco Chronicle Aretoan. * Unibertsitateko domina. Zulia Unibertsitatea ([[Maracaibo]], [[Venezuela]]). * Brasilgo Urrezko Ohorezko Domina. * Benjamin Ide Wheeler Zerbitzuaren Saria. * Amerikako emakumezko aditu ospetsua. American Association of University Women-ek emana (1997). * Clark Kerr saria. Goi Mailako Hezkuntzan bere lidergo bereizgarriagatik emana (2012). * ''House Berkeley'' Ikasle ohien Saria (2016). * Paola S. Timiras hil osteko saria zahartzeari buruz egindako ikerketagatik. Zahartzeari buruzko Ikerketa eta Hezkuntza Zentroak emana (2016). == Film dokumentala == [[Fitxategi:MyLoveAffair_16x9_title-pix.jpg|thumb|''My Love Affair with the Brain'' dokumentalaren posterra.]] 2017an aireratu zen ''My Love Affair with the Brain: The Life and Science of Dr. Marian Diamond'' izeneko dokumentala. Marian Diamondek zientzian emakume gisa eta neurozientzietan aitzindari gisa izandako bizitzaz hitz egiten du. Ikerketarako grina eta irakaskuntzarako maitasuna ere kontatzen ditu. ''Luna Productions''-eko Catherine Ryan and Gary Weimberg ekoizle eta zuzendariak Marian Diamond jarraitu zuten bere ibilbide zientifiko eta akademikoaren azken bost urteetan. [[Mayim Bialik]] neurozientzialari eta aktoreak kontatzen du dokumentala. Irekiera-eszena Marian Diamonden klasearen irekiera klasikoa da: Lore-kapela bat irekitzea, kontserbatutako giza burmuin bat duena, eskuetan hartzen duena, garunaren aforismo ugarietako bat zerrendatzen duen bitartean: <blockquote>Garuna eskuan eduki dezakezun hiru librako masa bat da, ehun mila milioi argi-urteko unibertso bat irudika dezakeena. </blockquote> === Izendapenak eta sariak === Dokumentala PBS bidez transmititu zen. Askotan izendatu eta saritu zuten. * 2018: Zientzia eta teknologiako dokumentalen Emmy sarietarako izendapena. * 2017: PRIX ADAV saria urteko hezkuntzako film onenari. Parisko Film Zientifikoen Nazioarteko Jaialdian (Pariscience Festival International du Film Scientifque) emandako saria. * 2017: Urrezko Kavli-AAAS Science Journalism saria zientzia-dokumentalik onena izateagatik. * 2017: Dokumentala zientzia liburu eta filmen kategoriako urteko film onenen zerrendan sartu zen. * 2017: Audientziaren saria dokumental onenari. Durangoko Film Jaialdian emana. * 2016: Audientziaren saria. Fest-RiverRun Filmen Nazioarteko Jaialdian banatu zen. * 2016: Film onenaren saria. Amerikako Psikologia Elkartearen Film Jaialdian emana. * Dokumental onenaren saria. Filmes Indigo Moon Jaialdian eta New Yorkeko High Falls Film Jaialdian emana. * Ikusleen gogokoenaren saria. Kaliforniako Mill Valley Film Jaialdian emana. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}}{{Bizialdia|1926|2017|Diamond, Marian}} jqoaxjmz9f7mhdvfq5i9i9hl9853345 9998756 9998755 2024-12-13T16:05:31Z Lurdeswiki 108042 9998756 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}}{{Lanean|Lurdeswiki}} YouTubeko biologia integratiboko bere hitzaldiak munduko bigarren unibertsitate kurtsorik ezagunena izan ziren 2010ean. == Biografia == [[Glendale (Kalifornia)|Glendalen]] jaio zen, [[Kalifornia|Kalifornian]]. Montague Cleeves mediku ingelesaren eta Rosa Marian Wamphler Cleeves Berkeley prestaketaren latineko maistraren seigarren eta azken alaba izan zen. La Crescentan hazi zen eta bere neba-arrebekin batera La Crescenako gramatika eskolan, Clark bigarren hezkuntzan eta Glendale prestakuntzan hezi zituzten. Biologian lizentziatu zen Kaliforniako Unibertsitatean, Berkeleyn, sartu aurretik, Glendaleko ikastetxe komunitarioan ikasi zuen. 1950ean Richard Martin Diamondekin ezkondu zen eta lau seme-alaba izan zituen: Catherine Theresa (1953), Richard Cleeves (1955), Jeff Barja (1958) eta Ann (1962). 1979an dibortziatu zen. Geroago, 1988an, Arnold Bernard Scheibelekin, UCLAko neurozientzietako irakaslea zenarekin, ezkondu zen. == Karrera akademikoa eta zientifikoa == 1948an [[Biologia|biologiako]] [[Lizentzia (hezkuntza)|lizentziatura]] lortu zuen Kaliforniako Unibertsitatean, Berkeleyn. Lizentziatu ondoren, udako egonaldia egin zuen [[Osloko Unibertsitatea|Osloko Unibertsitatean]] ([[Norvegia]]). Berkeleyra itzuli zenean graduondoko ikasketak hasi zituen, eta anatomia sailean ikasi zuen lehen emakumea izan zen. Bere doktore-tesiaren izenburua ''Functional Interrelationships of the Hypothalamus and the Neurohypophysis'' (''Hipotalamoaren eta Neurohipotfisiaren Erlazio Funtzionalak'') izan zen, 1953an argitaratu zena, [[Giza anatomia|giza anatomiako]] [[Doktorego|doktore]] gradua lortuz. Doktorego ikasketak egiten ari zela, klaseak ematen hasi zen; bizitza osoan lagun izan zuen pasioa. [[Harvard Unibertsitatea|Harvard Unibertsitatean]] ikerketa-laguntzaile gisa lan egin zuen 1952tik 1953ra. [[Cornell Unibertsitatea|Cornell Unibertsitatean]] eskolak eman zituen lehen emakumea izan zen, non 1955etik 1958ra giza biologia eta anatomia konparatiboa eman zituen. 1960an Berkeleyra itzuli zen irakasle gisa. [[Fitxategi:Marian_teaches_girl_about_brains.jpg|thumb|Marian Diamond neurozientziei buruzko erakustaldi zientifiko batean.]] David Krech, Mark Rosenzweig eta Edward Bennett psikologoekin batera, ikerketa talde batean sartu zen neuroanatomiako espezialista gisa. 1964an, ugaztunen garun-azaleko [[Plastikotasun|plastikotasunaren]] lehen ebidentzia argitaratu zuen talde horrek. Informazio hori neurri anatomikoak erabiliz lortu zen. Bere autobiografian, berak deskribatzen du emaitza horiek esperimentu berriei ateak ireki zizkietela hurrengo 37 urteetan. <blockquote></blockquote>1965ean, Kaliforniako Unibertsitateak (Berkeley) irakasle laguntzaile plantillarekin bat egitera gonbidatu zuen; ondoren, irakasle elkartua izan zen, eta, azkenik, irakasle emeritua. Titulu horri eutsi zion 2017an hil zen arte. 1984an, Diamond-ek eta bere kideek Albert Einsteinen garuneko ehun nahikoa eskura izan zuten haren lehen azterketa egiteko, eta ondoren haien ikerketa argitaratu zuten. 1985eko ''On the Brain of a Scientist: Albert Einstein''-ek polemika sortu zuen akademian zelula [[Glia|glialen]] eginkizunari buruz. Hala ere, neurogliarekiko interes berria ere ekarri zuen. === Ekarpenak neuroplastikotasunaren eremuan === Marian aitzindaria izan zen anatomiaren arloan, neurozientzien esparruan. Bere ekarpenek gaur egun garuna ezagutzeko eta ikusteko modua aldatu dute. 60ko hamarkadan sortu zuen neuroplastikotasun anatomikoaren lehen ebidentzia zientifikoa. Garai horietan adostasun zientifikoak garunaren izaera genetikaren ondorio zela eta ezin zela aldatu esaten zuen. Marian Diamondek erakutsi zuen [[Kortex zerebral|garun-azalean]] badaudela giroak alda ditzakeen egiturazko osagaiak; hori adin txikitik zahartzarora arte gerta daiteke. Arratoi gazteekin egindako hasierako esperimentu anatomikoek garun-azala % 6 loditzen dela erakusten dute ingurune aberastuetan zeuden arratoietan, ingurune aberasturik ez zutenekin alderatuta. Aberastutako azal batek ikasteko gaitasun handiagoa duela frogatu zen. Emaitza horiek 1964an argitaratu ziren, eta neurozientzien paradigma tradizionalak aldatu eta neurozientzia modernoa eraikitzen lagundu zuten. Diamond-ek frogatu zuen gizonezkoen eta emakumezkoen [[Kortex zerebral|kortexen]] egiturazko antolamendua nabarmen desberdina dela eta sexu esteroide hormonarik ezean alda daitekeela. === Albert Einsteinen garuneko ikerketak === 1984 hasieran, Diamond-ek Albert Einsteinen gordetako garunaren lau bloke jaso zituen Thomas Stoltz Harveyren eskutik. Thomas Harvey patologoa zen Princeton Ospitalean Einstein hil zen unean, eta 1955ean autopsian bere garuna lortu eta bere jabetza mantendu zuen. Einsteinen garuna zeloidinaz babestuta egoteak, Marian Diamondek jaso zuenean, hura aztertzeko metodoak mugatu zituen. Bere ikerketa-taldeak Einstein-en garuneko ezker eta eskuineko hemisferioetako goiko prefrontal (9. eremua) eta behealdeko parietala (39. eremua) asoziazio kortexak arrakastaz aztertu eta emaitzak 11 gizaki, gizonezkoren kontrol-oinarriko eskualde berdinekin alderatu ahal izan zituen. Hamaika kontrol-garunen aurreko azterketatik, bere laborategiak jakin zuen kortex frontalak kortex parietalak baino zelula glial/neurona gehiago zituela. Ikerketa urteen ondoren, ebidentzia aurkitu zen arratoien garunak ingurune aberastuetan zelula glial gehiago dituztela, baina horiek ez direla adinarekin handitzen. Bere lantaldearekin batera, Einsteinen garuneko lau eremu aztertuetan alderik handiena zelula ez-neuronaletan zegoela aurkitu zuten. Albert Einsteinen garunak zelula glial gehiago zituen neurona bakoitzeko, garun-kontrolekin alderatuta. Alderik handiena ezkerreko hemisferioko 39. eremuan aurkitu zen, neurona bakoitzeko zelula glialen gehikuntza kontroletan baino askoz handiagoa baitzen estatistikoki. Astrozitoak eta oligodendrozitoak kontuan izan ziren emaitza horietan. == Argitalpen aipagarriak == Bere ibilbide zientifikoan zehar, hainbat artikulu eta kapitulu argitaratu zituen liburuetan. Horien artean, honako hauek nabarmentzen dira: * Mohammed, A. H., Zhu, S. W., Darmopil, S., Hjerling-Leffler, J.Winblad, B., Ernfors, P., & Bogdanovic, N., et al. (2002). ''Environmental enrichment and the brain''. In Progress in brain research (Vol. 138, pp. 109–133). Elsevier. * Diamond, M. C. (2001). ''Response of the brain to enrichment''. ''Anais da Academia Brasileira de Ciências'', 73(2), 211–220. * Diamond, M. C. (1990). ''An optimistic view of the aging brain''. ''Biomedical advances in aging'' (441–449 or.). Springer, Boston, MA. * Diamond, M. C., Scheibel, A. B, Murphy Jr, G. M., & Harvey, T. (1985). ''On the brain of a scientist: Albert Einstein''. ''Experimental neurology'', 88(1), 198–204. * Globus, A., Rosenzweig, M. E.Bennett, E. L., & Diamond, M. K. (1973). ''Effects of differential experience on dendritic spine counts in rat cerebral cortex.'' J''ournal of comparative and physiological psychology'', 82(2), 175. * Diamond, M. C., Law, F., Rhodes, H., Lindner, B., Rosenzweig, M. E., Krech, D., & Bennett, E. L. (1966). ''Increases in cortical depth and glia numbers in rats subjected to enriched environment''. ''Journal of Comparative Neurology'', 128(1), 117- 125. * Diamond, M. C., Krech, D., & Rosenzweig, M. E. (1964). ''The effects of an enriched environment on the histology of the rat cerebral cortex''. ''Journal of Comparative Neurology'', 123(1), 111–119. * Bennett, E. L., Diamond, M. C., Krech, D., & Rosenzweig, M. E. (1964). ''Chemical and anatomical plasticity of brain''. ''Science'', 146(3644), 610–619. * Rosenzweig, M. E., Krech, D.Bennett, E. L., & Diamond, M. K. (1962). ''Effects of environmental complexity and training on brain chemistry and anatomy: a replication and extension''. ''Journal of comparative and physiological psychology'', 55(4), 429. === Liburuak === 1985ean garuna koloreztatzeko ''The Human Brain Coloring Book'' liburuaren egileetako bat izan zen. 1988an ''Enriching heredity: The impact of the environment on the anatomy of the brain'' liburua argitaratu zuen. Azkenik, 1998an, ''Magic Trees of the Mind: How To Nurture Your Child's Intelligence, Creativity, and Healthy Emotions from Birth through Adolescence'' liburuaren egilekidea izan zen. == Sariak eta aintzatespenak == Hainbat aldiz aitortu eta saritu dituzte haren lana eta ibilbide zientifikoa; besteak beste, hauetan: * Saria eta urrezko domina Kaliforniako urteko irakasle gisa. Hezkuntza Aurreratzeko eta Babesteko Kontseiluak (Washington, D.C, EUA) emandakoa. * Kaliforniako Biomedikuntzako Ikerketa Elkartea Zerbitzu Goraipatuaren Saria. * Urteko Ikaslea. Kaliforniako Ikasle Ohien Elkarteak emana. * Presentzia San Francisco Chronicle Aretoan. * Unibertsitateko domina. Zulia Unibertsitatea ([[Maracaibo]], [[Venezuela]]). * Brasilgo Urrezko Ohorezko Domina. * Benjamin Ide Wheeler Zerbitzuaren Saria. * Amerikako emakumezko aditu ospetsua. American Association of University Women-ek emana (1997). * Clark Kerr saria. Goi Mailako Hezkuntzan bere lidergo bereizgarriagatik emana (2012). * ''House Berkeley'' Ikasle ohien Saria (2016). * Paola S. Timiras hil osteko saria zahartzeari buruz egindako ikerketagatik. Zahartzeari buruzko Ikerketa eta Hezkuntza Zentroak emana (2016). == Film dokumentala == [[Fitxategi:MyLoveAffair_16x9_title-pix.jpg|thumb|''My Love Affair with the Brain'' dokumentalaren posterra.]] 2017an aireratu zen ''My Love Affair with the Brain: The Life and Science of Dr. Marian Diamond'' izeneko dokumentala. Marian Diamondek zientzian emakume gisa eta neurozientzietan aitzindari gisa izandako bizitzaz hitz egiten du. Ikerketarako grina eta irakaskuntzarako maitasuna ere kontatzen ditu. ''Luna Productions''-eko Catherine Ryan and Gary Weimberg ekoizle eta zuzendariak Marian Diamond jarraitu zuten bere ibilbide zientifiko eta akademikoaren azken bost urteetan. [[Mayim Bialik]] neurozientzialari eta aktoreak kontatzen du dokumentala. Irekiera-eszena Marian Diamonden klasearen irekiera klasikoa da: Lore-kapela bat irekitzea, kontserbatutako giza burmuin bat duena, eskuetan hartzen duena, garunaren aforismo ugarietako bat zerrendatzen duen bitartean: <blockquote>Garuna eskuan eduki dezakezun hiru librako masa bat da, ehun mila milioi argi-urteko unibertso bat irudika dezakeena. </blockquote> === Izendapenak eta sariak === Dokumentala PBS bidez transmititu zen. Askotan izendatu eta saritu zuten. * 2018: Zientzia eta teknologiako dokumentalen Emmy sarietarako izendapena. * 2017: PRIX ADAV saria urteko hezkuntzako film onenari. Parisko Film Zientifikoen Nazioarteko Jaialdian (Pariscience Festival International du Film Scientifque) emandako saria. * 2017: Urrezko Kavli-AAAS Science Journalism saria zientzia-dokumentalik onena izateagatik. * 2017: Dokumentala zientzia liburu eta filmen kategoriako urteko film onenen zerrendan sartu zen. * 2017: Audientziaren saria dokumental onenari. Durangoko Film Jaialdian emana. * 2016: Audientziaren saria. Fest-RiverRun Filmen Nazioarteko Jaialdian banatu zen. * 2016: Film onenaren saria. Amerikako Psikologia Elkartearen Film Jaialdian emana. * Dokumental onenaren saria. Filmes Indigo Moon Jaialdian eta New Yorkeko High Falls Film Jaialdian emana. * Ikusleen gogokoenaren saria. Kaliforniako Mill Valley Film Jaialdian emana. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}}{{Bizialdia|1926ko|2017ko|Diamond, Marian}} 1lccj771i2e7hao7iqnyspzod771hta 9998776 9998756 2024-12-13T16:22:21Z Lurdeswiki 108042 9998776 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}}{{Lanean|Lurdeswiki}} '''Marian Diamond''' ([[Glendale (Kalifornia)|Glendale]], [[1926|1926ko]] [[Azaroaren 11|azaroaren 11a]] - [[Oakland (Kalifornia)|Oakland]], [[2017|2017ko]] [[Uztailaren 25|uztailaren 25a]]) zientzialari aitzindaria izan zen [[Neurozientzia|neurozientziaren]] arloan, eta neurozientzia modernoaren sortzaileetako bat izan zen. Bera eta bere taldea izan ziren garuna esperientziarekin aldatu eta aberastasunarekin hobetu daitekeela argitaratu zuten lehenak, gaur egun garunaren [[Plastikotasun|plastikotasuna]] bezala ezagutzen duguna berresten duten lehen datu erabakigarriak eman zituena. [[Albert Einstein|Albert Einsteinen]] garunean egindako ikerketek garuneko zelula [[Glia|glialen]] funtzioetan garatzen ari zen iraultza zientifikoa azkartzen lagundu zuten. Argitaratutako beste ikerketa batzuek arratoi ar eta emeen garun-kortexaren arteko desberdintasunak aztertu zituzten, pentsamendu positiboaren eta osasun immunologikoaren arteko lotura eta emakumeen papera zientzian. == Biografia == [[Glendale (Kalifornia)|Glendalen]] jaio zen, [[Kalifornia|Kalifornian]]. Montague Cleeves mediku ingelesaren eta Rosa Marian Wamphler Cleeves Berkeley prestaketaren latineko maistraren seigarren eta azken alaba izan zen. La Crescentan hazi zen eta bere neba-arrebekin batera La Crescenako gramatika eskolan, Clark bigarren hezkuntzan eta Glendale prestakuntzan hezi zituzten. Biologian lizentziatu zen Kaliforniako Unibertsitatean, Berkeleyn, sartu aurretik, Glendaleko ikastetxe komunitarioan ikasi zuen. 1950ean Richard Martin Diamondekin ezkondu zen eta lau seme-alaba izan zituen: Catherine Theresa (1953), Richard Cleeves (1955), Jeff Barja (1958) eta Ann (1962). 1979an dibortziatu zen. Geroago, 1988an, Arnold Bernard Scheibelekin, UCLAko neurozientzietako irakaslea zenarekin, ezkondu zen. == Karrera akademikoa eta zientifikoa == 1948an [[Biologia|biologiako]] [[Lizentzia (hezkuntza)|lizentziatura]] lortu zuen Kaliforniako Unibertsitatean, Berkeleyn. Lizentziatu ondoren, udako egonaldia egin zuen [[Osloko Unibertsitatea|Osloko Unibertsitatean]] ([[Norvegia]]). Berkeleyra itzuli zenean graduondoko ikasketak hasi zituen, eta anatomia sailean ikasi zuen lehen emakumea izan zen. Bere doktore-tesiaren izenburua ''Functional Interrelationships of the Hypothalamus and the Neurohypophysis'' (''Hipotalamoaren eta Neurohipotfisiaren Erlazio Funtzionalak'') izan zen, 1953an argitaratu zena, [[Giza anatomia|giza anatomiako]] [[Doktorego|doktore]] gradua lortuz. Doktorego ikasketak egiten ari zela, klaseak ematen hasi zen; bizitza osoan lagun izan zuen pasioa. [[Harvard Unibertsitatea|Harvard Unibertsitatean]] ikerketa-laguntzaile gisa lan egin zuen 1952tik 1953ra. [[Cornell Unibertsitatea|Cornell Unibertsitatean]] eskolak eman zituen lehen emakumea izan zen, non 1955etik 1958ra giza biologia eta anatomia konparatiboa eman zituen. 1960an Berkeleyra itzuli zen irakasle gisa. [[Fitxategi:Marian_teaches_girl_about_brains.jpg|thumb|Marian Diamond neurozientziei buruzko erakustaldi zientifiko batean.]] David Krech, Mark Rosenzweig eta Edward Bennett psikologoekin batera, ikerketa talde batean sartu zen neuroanatomiako espezialista gisa. 1964an, ugaztunen garun-azaleko [[Plastikotasun|plastikotasunaren]] lehen ebidentzia argitaratu zuen talde horrek. Informazio hori neurri anatomikoak erabiliz lortu zen. Bere autobiografian, berak deskribatzen du emaitza horiek esperimentu berriei ateak ireki zizkietela hurrengo 37 urteetan. 1965ean, Kaliforniako Unibertsitateak (Berkeley) irakasle laguntzaile plantillarekin bat egitera gonbidatu zuen; ondoren, irakasle elkartua izan zen, eta, azkenik, irakasle emeritua. Titulu horri eutsi zion 2017an hil zen arte. 1984an, Diamond-ek eta bere kideek Albert Einsteinen garuneko ehun nahikoa eskura izan zuten haren lehen azterketa egiteko, eta ondoren haien ikerketa argitaratu zuten. 1985eko ''On the Brain of a Scientist: Albert Einstein''-ek polemika sortu zuen akademian zelula [[Glia|glialen]] eginkizunari buruz. Hala ere, neurogliarekiko interes berria ere ekarri zuen. === Ekarpenak neuroplastikotasunaren eremuan === Marian aitzindaria izan zen anatomiaren arloan, neurozientzien esparruan. Bere ekarpenek gaur egun garuna ezagutzeko eta ikusteko modua aldatu dute. 60ko hamarkadan sortu zuen neuroplastikotasun anatomikoaren lehen ebidentzia zientifikoa. Garai horietan adostasun zientifikoak garunaren izaera genetikaren ondorio zela eta ezin zela aldatu esaten zuen. Marian Diamondek erakutsi zuen [[Kortex zerebral|garun-azalean]] badaudela giroak alda ditzakeen egiturazko osagaiak; hori adin txikitik zahartzarora arte gerta daiteke. Arratoi gazteekin egindako hasierako esperimentu anatomikoek garun-azala % 6 loditzen dela erakusten dute ingurune aberastuetan zeuden arratoietan, ingurune aberasturik ez zutenekin alderatuta. Aberastutako azal batek ikasteko gaitasun handiagoa duela frogatu zen. Emaitza horiek 1964an argitaratu ziren, eta neurozientzien paradigma tradizionalak aldatu eta neurozientzia modernoa eraikitzen lagundu zuten. Diamond-ek frogatu zuen gizonezkoen eta emakumezkoen [[Kortex zerebral|kortexen]] egiturazko antolamendua nabarmen desberdina dela eta sexu esteroide hormonarik ezean alda daitekeela. === Albert Einsteinen garuneko ikerketak === 1984 hasieran, Diamond-ek Albert Einsteinen gordetako garunaren lau bloke jaso zituen Thomas Stoltz Harveyren eskutik. Thomas Harvey patologoa zen Princeton Ospitalean Einstein hil zen unean, eta 1955ean autopsian bere garuna lortu eta bere jabetza mantendu zuen. Einsteinen garuna zeloidinaz babestuta egoteak, Marian Diamondek jaso zuenean, hura aztertzeko metodoak mugatu zituen. Bere ikerketa-taldeak Einstein-en garuneko ezker eta eskuineko hemisferioetako goiko prefrontal (9. eremua) eta behealdeko parietala (39. eremua) asoziazio kortexak arrakastaz aztertu eta emaitzak 11 gizaki, gizonezkoren kontrol-oinarriko eskualde berdinekin alderatu ahal izan zituen. Hamaika kontrol-garunen aurreko azterketatik, bere laborategiak jakin zuen kortex frontalak kortex parietalak baino zelula glial/neurona gehiago zituela. Ikerketa urteen ondoren, ebidentzia aurkitu zen arratoien garunak ingurune aberastuetan zelula glial gehiago dituztela, baina horiek ez direla adinarekin handitzen. Bere lantaldearekin batera, Einsteinen garuneko lau eremu aztertuetan alderik handiena zelula ez-neuronaletan zegoela aurkitu zuten. Albert Einsteinen garunak zelula glial gehiago zituen neurona bakoitzeko, garun-kontrolekin alderatuta. Alderik handiena ezkerreko hemisferioko 39. eremuan aurkitu zen, neurona bakoitzeko zelula glialen gehikuntza kontroletan baino askoz handiagoa baitzen estatistikoki. Astrozitoak eta oligodendrozitoak kontuan izan ziren emaitza horietan. == Argitalpen aipagarriak == Bere ibilbide zientifikoan zehar, hainbat artikulu eta kapitulu argitaratu zituen liburuetan. Horien artean, honako hauek nabarmentzen dira: * Mohammed, A. H., Zhu, S. W., Darmopil, S., Hjerling-Leffler, J.Winblad, B., Ernfors, P., & Bogdanovic, N., et al. (2002). ''Environmental enrichment and the brain''. In Progress in brain research (Vol. 138, pp. 109–133). Elsevier. * Diamond, M. C. (2001). ''Response of the brain to enrichment''. ''Anais da Academia Brasileira de Ciências'', 73(2), 211–220. * Diamond, M. C. (1990). ''An optimistic view of the aging brain''. ''Biomedical advances in aging'' (441–449 or.). Springer, Boston, MA. * Diamond, M. C., Scheibel, A. B, Murphy Jr, G. M., & Harvey, T. (1985). ''On the brain of a scientist: Albert Einstein''. ''Experimental neurology'', 88(1), 198–204. * Globus, A., Rosenzweig, M. E.Bennett, E. L., & Diamond, M. K. (1973). ''Effects of differential experience on dendritic spine counts in rat cerebral cortex.'' J''ournal of comparative and physiological psychology'', 82(2), 175. * Diamond, M. C., Law, F., Rhodes, H., Lindner, B., Rosenzweig, M. E., Krech, D., & Bennett, E. L. (1966). ''Increases in cortical depth and glia numbers in rats subjected to enriched environment''. ''Journal of Comparative Neurology'', 128(1), 117- 125. * Diamond, M. C., Krech, D., & Rosenzweig, M. E. (1964). ''The effects of an enriched environment on the histology of the rat cerebral cortex''. ''Journal of Comparative Neurology'', 123(1), 111–119. * Bennett, E. L., Diamond, M. C., Krech, D., & Rosenzweig, M. E. (1964). ''Chemical and anatomical plasticity of brain''. ''Science'', 146(3644), 610–619. * Rosenzweig, M. E., Krech, D.Bennett, E. L., & Diamond, M. K. (1962). ''Effects of environmental complexity and training on brain chemistry and anatomy: a replication and extension''. ''Journal of comparative and physiological psychology'', 55(4), 429. === Liburuak === 1985ean garuna koloreztatzeko ''The Human Brain Coloring Book'' liburuaren egileetako bat izan zen. 1988an ''Enriching heredity: The impact of the environment on the anatomy of the brain'' liburua argitaratu zuen. Azkenik, 1998an, ''Magic Trees of the Mind: How To Nurture Your Child's Intelligence, Creativity, and Healthy Emotions from Birth through Adolescence'' liburuaren egilekidea izan zen. == Sariak eta aintzatespenak == Hainbat aldiz aitortu eta saritu dituzte haren lana eta ibilbide zientifikoa; besteak beste, hauetan: * Saria eta urrezko domina Kaliforniako urteko irakasle gisa. Hezkuntza Aurreratzeko eta Babesteko Kontseiluak (Washington, D.C, EUA) emandakoa. * Kaliforniako Biomedikuntzako Ikerketa Elkartea Zerbitzu Goraipatuaren Saria. * Urteko Ikaslea. Kaliforniako Ikasle Ohien Elkarteak emana. * Presentzia San Francisco Chronicle Aretoan. * Unibertsitateko domina. Zulia Unibertsitatea ([[Maracaibo]], [[Venezuela]]). * Brasilgo Urrezko Ohorezko Domina. * Benjamin Ide Wheeler Zerbitzuaren Saria. * Amerikako emakumezko aditu ospetsua. American Association of University Women-ek emana (1997). * Clark Kerr saria. Goi Mailako Hezkuntzan bere lidergo bereizgarriagatik emana (2012). * ''House Berkeley'' Ikasle ohien Saria (2016). * Paola S. Timiras hil osteko saria zahartzeari buruz egindako ikerketagatik. Zahartzeari buruzko Ikerketa eta Hezkuntza Zentroak emana (2016). == Film dokumentala == [[Fitxategi:MyLoveAffair_16x9_title-pix.jpg|thumb|''My Love Affair with the Brain'' dokumentalaren posterra.]] 2017an aireratu zen ''My Love Affair with the Brain: The Life and Science of Dr. Marian Diamond'' izeneko dokumentala. Marian Diamondek zientzian emakume gisa eta neurozientzietan aitzindari gisa izandako bizitzaz hitz egiten du. Ikerketarako grina eta irakaskuntzarako maitasuna ere kontatzen ditu. ''Luna Productions''-eko Catherine Ryan and Gary Weimberg ekoizle eta zuzendariak Marian Diamond jarraitu zuten bere ibilbide zientifiko eta akademikoaren azken bost urteetan. [[Mayim Bialik]] neurozientzialari eta aktoreak kontatzen du dokumentala. Irekiera-eszena Marian Diamonden klasearen irekiera klasikoa da: Lore-kapela bat irekitzea, kontserbatutako giza burmuin bat duena, eskuetan hartzen duena, garunaren aforismo ugarietako bat zerrendatzen duen bitartean: <blockquote>Garuna eskuan eduki dezakezun hiru librako masa bat da, ehun mila milioi argi-urteko unibertso bat irudika dezakeena. </blockquote> === Izendapenak eta sariak === Dokumentala PBS bidez transmititu zen. Askotan izendatu eta saritu zuten. * 2018: Zientzia eta teknologiako dokumentalen Emmy sarietarako izendapena. * 2017: PRIX ADAV saria urteko hezkuntzako film onenari. Parisko Film Zientifikoen Nazioarteko Jaialdian (Pariscience Festival International du Film Scientifque) emandako saria. * 2017: Urrezko Kavli-AAAS Science Journalism saria zientzia-dokumentalik onena izateagatik. * 2017: Dokumentala zientzia liburu eta filmen kategoriako urteko film onenen zerrendan sartu zen. * 2017: Audientziaren saria dokumental onenari. Durangoko Film Jaialdian emana. * 2016: Audientziaren saria. Fest-RiverRun Filmen Nazioarteko Jaialdian banatu zen. * 2016: Film onenaren saria. Amerikako Psikologia Elkartearen Film Jaialdian emana. * Dokumental onenaren saria. Filmes Indigo Moon Jaialdian eta New Yorkeko High Falls Film Jaialdian emana. * Ikusleen gogokoenaren saria. Kaliforniako Mill Valley Film Jaialdian emana. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}}{{Bizialdia|1926ko|2017ko|Diamond, Marian}} rs15de979hy8imbxh1pz3wmgxfm8nn7 9998821 9998776 2024-12-13T16:58:29Z Lurdeswiki 108042 9998821 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}}{{Lanean|Lurdeswiki}} '''Marian Diamond''' ([[Glendale (Kalifornia)|Glendale]], [[1926|1926ko]] [[Azaroaren 11|azaroaren 11a]] - [[Oakland (Kalifornia)|Oakland]], [[2017|2017ko]] [[Uztailaren 25|uztailaren 25a]]) zientzialari aitzindaria izan zen [[Neurozientzia|neurozientziaren]] arloan, eta neurozientzia modernoaren sortzaileetako bat izan zen. Bera eta bere taldea izan ziren garuna esperientziarekin aldatu eta aberastasunarekin hobetu daitekeela argitaratu zuten lehenak, gaur egun garunaren [[Plastikotasun|plastikotasuna]] bezala ezagutzen duguna berresten duten lehen datu erabakigarriak eman zituena. [[Albert Einstein|Albert Einsteinen]] garunean egindako ikerketek garuneko zelula [[Glia|glialen]] funtzioetan garatzen ari zen iraultza zientifikoa azkartzen lagundu zuten. Argitaratutako beste ikerketa batzuek arratoi ar eta emeen garun-kortexaren arteko desberdintasunak aztertu zituzten, pentsamendu positiboaren eta osasun immunologikoaren arteko lotura eta emakumeen papera zientzian.<ref>{{erreferentzia|abizena=Smith, Harrison|izenburua=«Marian Diamond, neuroscientist who gave new meaning to ‘use it or lose it,’ dies at 90»|argitaletxea=The Washington Post|url=https://www.washingtonpost.com/local/obituaries/marian-diamond-neuroscientist-who-gave-new-meaning-to-use-it-or-lose-it-dies-at-90/2017/07/30/ff10060c-752a-11e7-8f39-eeb7d3a2d304_story.html}}</ref><ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Marian Diamond, la extraordinaria científica que estudió el cerebro de Albert Einstein y nos dejó excelentes noticias sobre nuestro propio cerebro|hizkuntza=es|url=https://www.bbc.com/mundo/noticias-47870801|aldizkaria=BBC News Mundo|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Biografia == [[Glendale (Kalifornia)|Glendalen]] jaio zen, [[Kalifornia|Kalifornian]]. Montague Cleeves mediku ingelesaren eta Rosa Marian Wamphler Cleeves Berkeley prestaketaren latineko maistraren seigarren eta azken alaba izan zen. La Crescentan hazi zen eta bere neba-arrebekin batera La Crescenako gramatika eskolan, Clark bigarren hezkuntzan eta Glendale prestakuntzan hezi zituzten. Biologian lizentziatu zen Kaliforniako Unibertsitatean, Berkeleyn, sartu aurretik, Glendaleko ikastetxe komunitarioan ikasi zuen.<ref name=":1">{{erreferentzia|abizena=Claves Diamond, Marian|izenburua=«Marian Cleeves Diamond»|argitaletxea=Larry R Squire, ed. The History of Neuroscience in Autobiography 6. Oxford University Press. pp. 62-94.|url=https://www.sfn.org/~/media/SfN/Documents/TheHistoryofNeuroscience/Volume%206/c3.ashx}}</ref><ref name=":2">{{Erreferentzia|izena=Debra Levi|abizena=Holtz|izenburua=Marian Diamond - anatomy professor a YouTube hit|hizkuntza=en|data=2010-12-05|url=https://www.sfgate.com/news/article/Marian-Diamond-anatomy-professor-a-YouTube-hit-2527209.php|aldizkaria=SFGATE|sartze-data=2024-12-13}}</ref> 1950ean Richard Martin Diamondekin ezkondu zen eta lau seme-alaba izan zituen: Catherine Theresa (1953), Richard Cleeves (1955), Jeff Barja (1958) eta Ann (1962). 1979an dibortziatu zen. Geroago, 1988an, Arnold Bernard Scheibelekin, UCLAko neurozientzietako irakaslea zenarekin, ezkondu zen.<ref name=":1" /> == Karrera akademikoa eta zientifikoa == 1948an [[Biologia|biologiako]] [[Lizentzia (hezkuntza)|lizentziatura]] lortu zuen Kaliforniako Unibertsitatean, Berkeleyn. Lizentziatu ondoren, udako egonaldia egin zuen [[Osloko Unibertsitatea|Osloko Unibertsitatean]] ([[Norvegia]]). Berkeleyra itzuli zenean graduondoko ikasketak hasi zituen, eta anatomia sailean ikasi zuen lehen emakumea izan zen. Bere doktore-tesiaren izenburua ''Functional Interrelationships of the Hypothalamus and the Neurohypophysis'' (''Hipotalamoaren eta Neurohipotfisiaren Erlazio Funtzionalak'') izan zen, 1953an argitaratu zena, [[Giza anatomia|giza anatomiako]] [[Doktorego|doktore]] gradua lortuz. Doktorego ikasketak egiten ari zela, klaseak ematen hasi zen; bizitza osoan lagun izan zuen pasioa.<ref name=":2" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Marian Cleeves|abizena=Diamond|izenburua=Functional Interrelationships of the Hypothalamus and the Neurohypophysis|argitaletxea=University of California, Berkeley|hizkuntza=en|data=1953|url=https://books.google.com.sa/books/about/Functional_Interrelationships_of_the_Hyp.html?id=ompIAQAAMAAJ&redir_esc=y|sartze-data=2024-12-13}}</ref> [[Harvard Unibertsitatea|Harvard Unibertsitatean]] ikerketa-laguntzaile gisa lan egin zuen 1952tik 1953ra. [[Cornell Unibertsitatea|Cornell Unibertsitatean]] eskolak eman zituen lehen emakumea izan zen, non 1955etik 1958ra giza biologia eta anatomia konparatiboa eman zituen. 1960an Berkeleyra itzuli zen irakasle gisa.<ref name=":1" /> [[Fitxategi:Marian_teaches_girl_about_brains.jpg|thumb|Marian Diamond neurozientziei buruzko erakustaldi zientifiko batean.]] David Krech, Mark Rosenzweig eta Edward Bennett psikologoekin batera, ikerketa talde batean sartu zen neuroanatomiako espezialista gisa. 1964an, ugaztunen garun-azaleko [[Plastikotasun|plastikotasunaren]] lehen ebidentzia argitaratu zuen talde horrek. Informazio hori neurri anatomikoak erabiliz lortu zen. Bere autobiografian, berak deskribatzen du emaitza horiek esperimentu berriei ateak ireki zizkietela hurrengo 37 urteetan.<ref name=":3">{{Erreferentzia|izena=Marian C.|abizena=Diamond|izenburua=The effects of an enriched environment on the histology of the rat cerebral cortex|orrialdeak=111–119|hizkuntza=en|abizena2=Krech|abizena3=Rosenzweig|izena2=David|izena3=Mark R.|data=1964|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/cne.901230110|aldizkaria=Journal of Comparative Neurology|alea=1|zenbakia=123|issn=1096-9861|doi=10.1002/cne.901230110|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref name=":4">{{Erreferentzia|izena=Edward L.|abizena=Bennett|izenburua=Chemical and Anatomical Plasticity of Brain|orrialdeak=610–619|abizena2=Diamond|abizena3=Krech|abizena4=Rosenzweig|izena2=Marian C.|izena3=David|izena4=Mark R.|data=1964-10-30|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.146.3644.610|aldizkaria=Science|alea=3644|zenbakia=146|doi=10.1126/science.146.3644.610|sartze-data=2024-12-13}}</ref> 1965ean, Kaliforniako Unibertsitateak (Berkeley) irakasle laguntzaile plantillarekin bat egitera gonbidatu zuen; ondoren, irakasle elkartua izan zen, eta, azkenik, irakasle emeritua. Titulu horri eutsi zion 2017an hil zen arte. 1984an, Diamond-ek eta bere kideek Albert Einsteinen garuneko ehun nahikoa eskura izan zuten haren lehen azterketa egiteko, eta ondoren haien ikerketa argitaratu zuten. 1985eko ''On the Brain of a Scientist: Albert Einstein''-ek polemika sortu zuen akademian zelula [[Glia|glialen]] eginkizunari buruz. Hala ere, neurogliarekiko interes berria ere ekarri zuen.<ref>{{erreferentzia|abizena=Hamilton, Joe|izenburua=«Einstein's Brain Unlocks Some Mysteries Of The Mind»|argitaletxea=npr p. Science.|url=https://www.npr.org/2010/06/02/126229305/einsteins-brain-unlocks-some-mysteries-of-the-mind#:~:text=Einstein's%20Brain%20Unlocks%20Some%20Mysteries%20Of%20The%20Mind%20After%20performing,about%20how%20our%20minds%20work.}}</ref><ref name=":5">{{Erreferentzia|izena=M. C.|abizena=Diamond|izenburua=On the brain of a scientist: Albert Einstein|orrialdeak=198–204|abizena2=Scheibel|abizena3=Murphy|abizena4=Harvey|izena2=A. B.|izena3=G. M.|izena4=T.|data=1985-04|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/3979509/|aldizkaria=Experimental Neurology|alea=1|zenbakia=88|issn=0014-4886|pmid=3979509|doi=10.1016/0014-4886(85)90123-2|sartze-data=2024-12-13}}</ref> === Ekarpenak neuroplastikotasunaren eremuan === Marian aitzindaria izan zen anatomiaren arloan, neurozientzien esparruan. Bere ekarpenek gaur egun garuna ezagutzeko eta ikusteko modua aldatu dute. 60ko hamarkadan sortu zuen neuroplastikotasun anatomikoaren lehen ebidentzia zientifikoa. Garai horietan adostasun zientifikoak garunaren izaera genetikaren ondorio zela eta ezin zela aldatu esaten zuen. Marian Diamondek erakutsi zuen [[Kortex zerebral|garun-azalean]] badaudela giroak alda ditzakeen egiturazko osagaiak; hori adin txikitik zahartzarora arte gerta daiteke. Arratoi gazteekin egindako hasierako esperimentu anatomikoek garun-azala % 6 loditzen dela erakusten dute ingurune aberastuetan zeuden arratoietan, ingurune aberasturik ez zutenekin alderatuta. Aberastutako azal batek ikasteko gaitasun handiagoa duela frogatu zen. Emaitza horiek 1964an argitaratu ziren, eta neurozientzien paradigma tradizionalak aldatu eta neurozientzia modernoa eraikitzen lagundu zuten.<ref name=":3" /><ref name=":4" /><ref name=":6">{{Erreferentzia|izena=M. C.|abizena=Diamond|izenburua=Response of the brain to enrichment|orrialdeak=211–220|data=2001-06|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11404783/|aldizkaria=Anais Da Academia Brasileira De Ciencias|alea=2|zenbakia=73|issn=0001-3765|pmid=11404783|doi=10.1590/s0001-37652001000200006|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Diamond-ek frogatu zuen gizonezkoen eta emakumezkoen [[Kortex zerebral|kortexen]] egiturazko antolamendua nabarmen desberdina dela eta sexu esteroide hormonarik ezean alda daitekeela.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=School of Education at Johns Hopkins University-Male and Female Brains|data=2016-12-27|url=https://web.archive.org/web/20161227062818/http://education.jhu.edu/PD/newhorizons/Neurosciences/articles/Male%20and%20Female%20Brains/index.html/|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Associated|abizena=Press|izenburua=Marian Diamond, neuroscientist who studied Einstein's brain, dies at 90|hizkuntza=en-GB|data=2017-07-30|url=https://www.theguardian.com/us-news/2017/jul/30/marian-diamond-neuroscientist-dead-albert-einstein-brain|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2024-12-13}}</ref> === Albert Einsteinen garuneko ikerketak === 1984 hasieran, Diamond-ek Albert Einsteinen gordetako garunaren lau bloke jaso zituen Thomas Stoltz Harveyren eskutik. Thomas Harvey patologoa zen Princeton Ospitalean Einstein hil zen unean, eta 1955ean autopsian bere garuna lortu eta bere jabetza mantendu zuen. Einsteinen garuna zeloidinaz babestuta egoteak, Marian Diamondek jaso zuenean, hura aztertzeko metodoak mugatu zituen.<ref name=":0" /><ref name=":2" /> Bere ikerketa-taldeak Einstein-en garuneko ezker eta eskuineko hemisferioetako goiko prefrontal (9. eremua) eta behealdeko parietala (39. eremua) asoziazio kortexak arrakastaz aztertu eta emaitzak 11 gizaki, gizonezkoren kontrol-oinarriko eskualde berdinekin alderatu ahal izan zituen. Hamaika kontrol-garunen aurreko azterketatik, bere laborategiak jakin zuen kortex frontalak kortex parietalak baino zelula glial/neurona gehiago zituela. Ikerketa urteen ondoren, ebidentzia aurkitu zen arratoien garunak ingurune aberastuetan zelula glial gehiago dituztela, baina horiek ez direla adinarekin handitzen. Bere lantaldearekin batera, Einsteinen garuneko lau eremu aztertuetan alderik handiena zelula ez-neuronaletan zegoela aurkitu zuten. Albert Einsteinen garunak zelula glial gehiago zituen neurona bakoitzeko, garun-kontrolekin alderatuta. Alderik handiena ezkerreko hemisferioko 39. eremuan aurkitu zen, neurona bakoitzeko zelula glialen gehikuntza kontroletan baino askoz handiagoa baitzen estatistikoki. Astrozitoak eta oligodendrozitoak kontuan izan ziren emaitza horietan.<ref name=":5" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Marian Cleeves|abizena=Diamond|izenburua=Enriching Heredity: The Impact of the Environment on the Anatomy of the Brain|argitaletxea=Free Press|hizkuntza=en|data=1988|url=https://books.google.com.sa/books/about/Enriching_Heredity.html?id=7HlIAQAAIAAJ&redir_esc=y|isbn=978-0-02-907431-2|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=School of Education at Johns Hopkins University-Why Einstein's Brain?|data=2017-05-04|url=https://web.archive.org/web/20170504015541/http://education.jhu.edu/PD/newhorizons/Neurosciences/articles/einstein/index.html|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Argitalpen aipagarriak == Bere ibilbide zientifikoan zehar, hainbat artikulu eta kapitulu argitaratu zituen liburuetan. Horien artean, honako hauek nabarmentzen dira: * Mohammed, A. H., Zhu, S. W., Darmopil, S., Hjerling-Leffler, J.Winblad, B., Ernfors, P., & Bogdanovic, N., et al. (2002). ''Environmental enrichment and the brain''. In Progress in brain research (Vol. 138, pp. 109–133). Elsevier.<ref>{{Erreferentzia|izena=A. H.|abizena=Mohammed|izenburua=Environmental enrichment and the brain|argitaletxea=Elsevier|orrialdeak=109–133|abizena2=Zhu|abizena3=Darmopil|abizena4=Hjerling-Leffler|abizena5=Ernfors|abizena6=Winblad|abizena7=Diamond|abizena8=Eriksson|abizena9=Bogdanovic|izena2=S. W.|izena3=S.|izena4=J.|izena5=P.|izena6=B.|izena7=M. C.|izena8=P. S.|izena9=N.|data=2002-01-01|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0079612302380749|aldizkaria=Progress in Brain Research|zenbakia=138|sartze-data=2024-12-13|serie=Plasticity in the Adult Brain: From Genes to Neurotherapy}}</ref> * Diamond, M. C. (2001). ''Response of the brain to enrichment''. ''Anais da Academia Brasileira de Ciências'', 73(2), 211–220.<ref name=":6" /> * Diamond, M. C. (1990). ''An optimistic view of the aging brain''. ''Biomedical advances in aging'' (441–449 or.). Springer, Boston, MA.<ref>{{Erreferentzia|izena=Marian C.|abizena=Diamond|izenburua=An Optimistic View of the Aging Brain|argitaletxea=Springer US|orrialdeak=441–449|hizkuntza=en|data=1990|url=https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-1-4613-0513-2_43|aldizkaria=Biomedical Advances in Aging|editore-abizena=Goldstein|editore-izena=Allan L.|isbn=978-1-4613-0513-2|doi=10.1007/978-1-4613-0513-2_43|sartze-data=2024-12-13}}</ref> * Diamond, M. C., Scheibel, A. B, Murphy Jr, G. M., & Harvey, T. (1985). ''On the brain of a scientist: Albert Einstein''. ''Experimental neurology'', 88(1), 198–204.<ref name=":5" /> * Globus, A., Rosenzweig, M. E.Bennett, E. L., & Diamond, M. K. (1973). ''Effects of differential experience on dendritic spine counts in rat cerebral cortex.'' J''ournal of comparative and physiological psychology'', 82(2), 175.<ref>{{Erreferentzia|izena=Albert|abizena=Globus|izenburua=Effects of differential experience on dendritic spine counts in rat cerebral cortex.|orrialdeak=175–181|hizkuntza=en|abizena2=Rosenzweig|abizena3=Bennett|abizena4=Diamond|izena2=Mark R.|izena3=Edward L.|izena4=Marian C.|data=1973-02|url=https://doi.apa.org/doi/10.1037/h0033910|aldizkaria=Journal of Comparative and Physiological Psychology|alea=2|zenbakia=82|issn=0021-9940|doi=10.1037/h0033910|sartze-data=2024-12-13}}</ref> * Diamond, M. C., Law, F., Rhodes, H., Lindner, B., Rosenzweig, M. E., Krech, D., & Bennett, E. L. (1966). ''Increases in cortical depth and glia numbers in rats subjected to enriched environment''. ''Journal of Comparative Neurology'', 128(1), 117- 125.<ref>{{Erreferentzia|izena=Marian C.|abizena=Diamond|izenburua=Increases in cortical depth and glia numbers in rats subjected to enriched environment|orrialdeak=117–125|hizkuntza=en|abizena2=Law|abizena3=Rhodes|abizena4=Lindner|abizena5=Rosenzweig|abizena6=Krech|abizena7=Bennett|izena2=Fay|izena3=Helen|izena4=Bernice|izena5=Mark R.|izena6=David|izena7=Edward L.|data=1966|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/cne.901280110|aldizkaria=Journal of Comparative Neurology|alea=1|zenbakia=128|issn=1096-9861|doi=10.1002/cne.901280110|sartze-data=2024-12-13}}</ref> * Diamond, M. C., Krech, D., & Rosenzweig, M. E. (1964). ''The effects of an enriched environment on the histology of the rat cerebral cortex''. ''Journal of Comparative Neurology'', 123(1), 111–119.<ref name=":3" /> * Bennett, E. L., Diamond, M. C., Krech, D., & Rosenzweig, M. E. (1964). ''Chemical and anatomical plasticity of brain''. ''Science'', 146(3644), 610–619.<ref name=":4" /> * Rosenzweig, M. E., Krech, D.Bennett, E. L., & Diamond, M. K. (1962). ''Effects of environmental complexity and training on brain chemistry and anatomy: a replication and extension''. ''Journal of comparative and physiological psychology'', 55(4), 429.<ref>{{Erreferentzia|izena=Mark R.|abizena=Rosenweig|izenburua=EFFECTS OF ENVIRONMENTAL COMPLEXITY AND TRAINING ON BRAIN CHEMISTRY AND ANATOMY: A REPLICATION AND EXTENSION|hizkuntza=en|abizena2=Krech|abizena3=Bennett|abizena4=Diamond|izena2=David|izena3=Edward L.|izena4=Marian C.|data=1961-06-01|url=https://escholarship.org/uc/item/8h919150|sartze-data=2024-12-13}}</ref> === Liburuak === 1985ean garuna koloreztatzeko ''The Human Brain Coloring Book'' liburuaren egileetako bat izan zen. 1988an ''Enriching heredity: The impact of the environment on the anatomy of the brain'' liburua argitaratu zuen. Azkenik, 1998an, ''Magic Trees of the Mind: How To Nurture Your Child's Intelligence, Creativity, and Healthy Emotions from Birth through Adolescence'' liburuaren egilekidea izan zen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Robert|abizena=Sanders|izenburua=Marian Diamond, known for studies of Einstein's brain, dies at 90|hizkuntza=en|data=2017-07-28|url=https://news.berkeley.edu/2017/07/28/marian-diamond-known-for-studies-of-einsteins-brain-dies-at-90/|aldizkaria=Berkeley News|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Marian|abizena=Diamond|izenburua=Magic Trees of the Mind: How To Nurture Your Child's Intelligence, Creativity, and Healthy Emotions from Birth through Adolescence|argitaletxea=Penguin Putnam, 405 Murray Hill Parkway, East Rutherford, NJ 07073|hizkuntza=en|abizena2=Hopson|izena2=Janet|data=1998|url=https://eric.ed.gov/?id=ED448904|isbn=978-0-452-27830-1|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Sariak eta aintzatespenak == Hainbat aldiz aitortu eta saritu dituzte haren lana eta ibilbide zientifikoa; besteak beste, hauetan:<ref name=":1" /> * Saria eta urrezko domina Kaliforniako urteko irakasle gisa. Hezkuntza Aurreratzeko eta Babesteko Kontseiluak (Washington, D.C, EUA) emandakoa. * Kaliforniako Biomedikuntzako Ikerketa Elkartea Zerbitzu Goraipatuaren Saria. * Urteko Ikaslea. Kaliforniako Ikasle Ohien Elkarteak emana. * Presentzia San Francisco Chronicle Aretoan. * Unibertsitateko domina. Zulia Unibertsitatea ([[Maracaibo]], [[Venezuela]]). * Brasilgo Urrezko Ohorezko Domina. * Benjamin Ide Wheeler Zerbitzuaren Saria. * Amerikako emakumezko aditu ospetsua. American Association of University Women-ek emana (1997). * Clark Kerr saria. Goi Mailako Hezkuntzan bere lidergo bereizgarriagatik emana (2012).<ref>{{erreferentzia|abizena=Academic Senate Berkeley.|izenburua=«History of the Clark Kerr Award» [Historia del Premio Clark Kerr]|url=https://web.archive.org/web/20160819000214/http://academic-senate.berkeley.edu/sites/default/files/awards/Clark%20Kerr%20Award/clark_kerr_award_history.pdf}}</ref> * ''House Berkeley'' Ikasle ohien Saria (2016). * Paola S. Timiras hil osteko saria zahartzeari buruz egindako ikerketagatik. Zahartzeari buruzko Ikerketa eta Hezkuntza Zentroak emana (2016).<ref>{{Erreferentzia|izena=Luna|abizena=Productions|izenburua=Award for and Discussion of Dr. Marian Diamond at BAMPFA, 2/27/2016|data=2016-03-02|url=https://vimeo.com/157396627?embedded=true&source=video_title&owner=2121921|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Film dokumentala == [[Fitxategi:MyLoveAffair_16x9_title-pix.jpg|thumb|''My Love Affair with the Brain'' dokumentalaren posterra.]] 2017an aireratu zen ''My Love Affair with the Brain: The Life and Science of Dr. Marian Diamond'' izeneko dokumentala. Marian Diamondek zientzian emakume gisa eta neurozientzietan aitzindari gisa izandako bizitzaz hitz egiten du. Ikerketarako grina eta irakaskuntzarako maitasuna ere kontatzen ditu. ''Luna Productions''-eko Catherine Ryan and Gary Weimberg ekoizle eta zuzendariak Marian Diamond jarraitu zuten bere ibilbide zientifiko eta akademikoaren azken bost urteetan. [[Mayim Bialik]] neurozientzialari eta aktoreak kontatzen du dokumentala.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Brain scientist Marian Diamond subject of new documentary|hizkuntza=en|data=2016-02-26|url=https://www.universityofcalifornia.edu/news/brain-scientist-marian-diamond-subject-new-documentary|aldizkaria=University of California|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Irekiera-eszena Marian Diamonden klasearen irekiera klasikoa da: Lore-kapela bat irekitzea, kontserbatutako giza burmuin bat duena, eskuetan hartzen duena, garunaren aforismo ugarietako bat zerrendatzen duen bitartean:<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Marian Diamond Quote|url=https://www.azquotes.com/quote/788614|aldizkaria=A-Z Quotes|sartze-data=2024-12-13}}</ref> <blockquote>Garuna eskuan eduki dezakezun hiru librako masa bat da, ehun mila milioi argi-urteko unibertso bat irudika dezakeena. </blockquote> === Izendapenak eta sariak === Dokumentala PBS bidez transmititu zen. Askotan izendatu eta saritu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=My Love Affair with the Brain: The Life and Science of Dr. Marian Diamond (TV Movie 2016) - Awards - IMDb|hizkuntza=en-US|url=https://www.imdb.com/title/tt5691476/awards/|sartze-data=2024-12-13}}</ref> * 2018: Zientzia eta teknologiako dokumentalen Emmy sarietarako izendapena. * 2017: PRIX ADAV saria urteko hezkuntzako film onenari. Parisko Film Zientifikoen Nazioarteko Jaialdian (Pariscience Festival International du Film Scientifque) emandako saria.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=My Love Affair with the Brain|hizkuntza=fr|url=https://pariscience.fr/film/my-love-affair-with-the-brain/|aldizkaria=Pariscience|sartze-data=2024-12-13}}</ref> * 2017: Urrezko Kavli-AAAS Science Journalism saria zientzia-dokumentalik onena izateagatik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Winners of the 2017 AAAS Kavli Science Journalism Awards {{!}} AAAS Kavli Science Journalism Awards|url=https://sjawards.aaas.org/2017winners|aldizkaria=sjawards.aaas.org|sartze-data=2024-12-13}}</ref> * 2017: Dokumentala zientzia liburu eta filmen kategoriako urteko film onenen zerrendan sartu zen. * 2017: Audientziaren saria dokumental onenari. Durangoko Film Jaialdian emana.<ref>{{erreferentzia|abizena=Durango Film.|izenburua=«2017 Audience Awards»|url=https://www.durangofilm.org/2023-festival-winners/}}</ref> * 2016: Audientziaren saria. Fest-RiverRun Filmen Nazioarteko Jaialdian banatu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=RiverRun’s 2016 Winners & Awards|data=2016-04-22|url=https://web.archive.org/web/20160422041751/http://www.camelcitydispatch.com/riverruns-2016-winners-awards-798754/|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-12-13}}</ref> * 2016: Film onenaren saria. Amerikako Psikologia Elkartearen Film Jaialdian emana. * Dokumental onenaren saria. Filmes Indigo Moon Jaialdian eta New Yorkeko High Falls Film Jaialdian emana. * Ikusleen gogokoenaren saria. Kaliforniako Mill Valley Film Jaialdian emana. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}}{{Bizialdia|1926ko|2017ko|Diamond, Marian}} 4k8ur0u2okfvw717co4cu3mor1hxjvw 9998828 9998821 2024-12-13T17:01:21Z Lurdeswiki 108042 Lurdeswiki wikilariak «[[Marian Diamond (zientzialaria)]]» orria «[[Marian Diamond]]» izenera aldatu du 9998821 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}}{{Lanean|Lurdeswiki}} '''Marian Diamond''' ([[Glendale (Kalifornia)|Glendale]], [[1926|1926ko]] [[Azaroaren 11|azaroaren 11a]] - [[Oakland (Kalifornia)|Oakland]], [[2017|2017ko]] [[Uztailaren 25|uztailaren 25a]]) zientzialari aitzindaria izan zen [[Neurozientzia|neurozientziaren]] arloan, eta neurozientzia modernoaren sortzaileetako bat izan zen. Bera eta bere taldea izan ziren garuna esperientziarekin aldatu eta aberastasunarekin hobetu daitekeela argitaratu zuten lehenak, gaur egun garunaren [[Plastikotasun|plastikotasuna]] bezala ezagutzen duguna berresten duten lehen datu erabakigarriak eman zituena. [[Albert Einstein|Albert Einsteinen]] garunean egindako ikerketek garuneko zelula [[Glia|glialen]] funtzioetan garatzen ari zen iraultza zientifikoa azkartzen lagundu zuten. Argitaratutako beste ikerketa batzuek arratoi ar eta emeen garun-kortexaren arteko desberdintasunak aztertu zituzten, pentsamendu positiboaren eta osasun immunologikoaren arteko lotura eta emakumeen papera zientzian.<ref>{{erreferentzia|abizena=Smith, Harrison|izenburua=«Marian Diamond, neuroscientist who gave new meaning to ‘use it or lose it,’ dies at 90»|argitaletxea=The Washington Post|url=https://www.washingtonpost.com/local/obituaries/marian-diamond-neuroscientist-who-gave-new-meaning-to-use-it-or-lose-it-dies-at-90/2017/07/30/ff10060c-752a-11e7-8f39-eeb7d3a2d304_story.html}}</ref><ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Marian Diamond, la extraordinaria científica que estudió el cerebro de Albert Einstein y nos dejó excelentes noticias sobre nuestro propio cerebro|hizkuntza=es|url=https://www.bbc.com/mundo/noticias-47870801|aldizkaria=BBC News Mundo|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Biografia == [[Glendale (Kalifornia)|Glendalen]] jaio zen, [[Kalifornia|Kalifornian]]. Montague Cleeves mediku ingelesaren eta Rosa Marian Wamphler Cleeves Berkeley prestaketaren latineko maistraren seigarren eta azken alaba izan zen. La Crescentan hazi zen eta bere neba-arrebekin batera La Crescenako gramatika eskolan, Clark bigarren hezkuntzan eta Glendale prestakuntzan hezi zituzten. Biologian lizentziatu zen Kaliforniako Unibertsitatean, Berkeleyn, sartu aurretik, Glendaleko ikastetxe komunitarioan ikasi zuen.<ref name=":1">{{erreferentzia|abizena=Claves Diamond, Marian|izenburua=«Marian Cleeves Diamond»|argitaletxea=Larry R Squire, ed. The History of Neuroscience in Autobiography 6. Oxford University Press. pp. 62-94.|url=https://www.sfn.org/~/media/SfN/Documents/TheHistoryofNeuroscience/Volume%206/c3.ashx}}</ref><ref name=":2">{{Erreferentzia|izena=Debra Levi|abizena=Holtz|izenburua=Marian Diamond - anatomy professor a YouTube hit|hizkuntza=en|data=2010-12-05|url=https://www.sfgate.com/news/article/Marian-Diamond-anatomy-professor-a-YouTube-hit-2527209.php|aldizkaria=SFGATE|sartze-data=2024-12-13}}</ref> 1950ean Richard Martin Diamondekin ezkondu zen eta lau seme-alaba izan zituen: Catherine Theresa (1953), Richard Cleeves (1955), Jeff Barja (1958) eta Ann (1962). 1979an dibortziatu zen. Geroago, 1988an, Arnold Bernard Scheibelekin, UCLAko neurozientzietako irakaslea zenarekin, ezkondu zen.<ref name=":1" /> == Karrera akademikoa eta zientifikoa == 1948an [[Biologia|biologiako]] [[Lizentzia (hezkuntza)|lizentziatura]] lortu zuen Kaliforniako Unibertsitatean, Berkeleyn. Lizentziatu ondoren, udako egonaldia egin zuen [[Osloko Unibertsitatea|Osloko Unibertsitatean]] ([[Norvegia]]). Berkeleyra itzuli zenean graduondoko ikasketak hasi zituen, eta anatomia sailean ikasi zuen lehen emakumea izan zen. Bere doktore-tesiaren izenburua ''Functional Interrelationships of the Hypothalamus and the Neurohypophysis'' (''Hipotalamoaren eta Neurohipotfisiaren Erlazio Funtzionalak'') izan zen, 1953an argitaratu zena, [[Giza anatomia|giza anatomiako]] [[Doktorego|doktore]] gradua lortuz. Doktorego ikasketak egiten ari zela, klaseak ematen hasi zen; bizitza osoan lagun izan zuen pasioa.<ref name=":2" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Marian Cleeves|abizena=Diamond|izenburua=Functional Interrelationships of the Hypothalamus and the Neurohypophysis|argitaletxea=University of California, Berkeley|hizkuntza=en|data=1953|url=https://books.google.com.sa/books/about/Functional_Interrelationships_of_the_Hyp.html?id=ompIAQAAMAAJ&redir_esc=y|sartze-data=2024-12-13}}</ref> [[Harvard Unibertsitatea|Harvard Unibertsitatean]] ikerketa-laguntzaile gisa lan egin zuen 1952tik 1953ra. [[Cornell Unibertsitatea|Cornell Unibertsitatean]] eskolak eman zituen lehen emakumea izan zen, non 1955etik 1958ra giza biologia eta anatomia konparatiboa eman zituen. 1960an Berkeleyra itzuli zen irakasle gisa.<ref name=":1" /> [[Fitxategi:Marian_teaches_girl_about_brains.jpg|thumb|Marian Diamond neurozientziei buruzko erakustaldi zientifiko batean.]] David Krech, Mark Rosenzweig eta Edward Bennett psikologoekin batera, ikerketa talde batean sartu zen neuroanatomiako espezialista gisa. 1964an, ugaztunen garun-azaleko [[Plastikotasun|plastikotasunaren]] lehen ebidentzia argitaratu zuen talde horrek. Informazio hori neurri anatomikoak erabiliz lortu zen. Bere autobiografian, berak deskribatzen du emaitza horiek esperimentu berriei ateak ireki zizkietela hurrengo 37 urteetan.<ref name=":3">{{Erreferentzia|izena=Marian C.|abizena=Diamond|izenburua=The effects of an enriched environment on the histology of the rat cerebral cortex|orrialdeak=111–119|hizkuntza=en|abizena2=Krech|abizena3=Rosenzweig|izena2=David|izena3=Mark R.|data=1964|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/cne.901230110|aldizkaria=Journal of Comparative Neurology|alea=1|zenbakia=123|issn=1096-9861|doi=10.1002/cne.901230110|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref name=":4">{{Erreferentzia|izena=Edward L.|abizena=Bennett|izenburua=Chemical and Anatomical Plasticity of Brain|orrialdeak=610–619|abizena2=Diamond|abizena3=Krech|abizena4=Rosenzweig|izena2=Marian C.|izena3=David|izena4=Mark R.|data=1964-10-30|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.146.3644.610|aldizkaria=Science|alea=3644|zenbakia=146|doi=10.1126/science.146.3644.610|sartze-data=2024-12-13}}</ref> 1965ean, Kaliforniako Unibertsitateak (Berkeley) irakasle laguntzaile plantillarekin bat egitera gonbidatu zuen; ondoren, irakasle elkartua izan zen, eta, azkenik, irakasle emeritua. Titulu horri eutsi zion 2017an hil zen arte. 1984an, Diamond-ek eta bere kideek Albert Einsteinen garuneko ehun nahikoa eskura izan zuten haren lehen azterketa egiteko, eta ondoren haien ikerketa argitaratu zuten. 1985eko ''On the Brain of a Scientist: Albert Einstein''-ek polemika sortu zuen akademian zelula [[Glia|glialen]] eginkizunari buruz. Hala ere, neurogliarekiko interes berria ere ekarri zuen.<ref>{{erreferentzia|abizena=Hamilton, Joe|izenburua=«Einstein's Brain Unlocks Some Mysteries Of The Mind»|argitaletxea=npr p. Science.|url=https://www.npr.org/2010/06/02/126229305/einsteins-brain-unlocks-some-mysteries-of-the-mind#:~:text=Einstein's%20Brain%20Unlocks%20Some%20Mysteries%20Of%20The%20Mind%20After%20performing,about%20how%20our%20minds%20work.}}</ref><ref name=":5">{{Erreferentzia|izena=M. C.|abizena=Diamond|izenburua=On the brain of a scientist: Albert Einstein|orrialdeak=198–204|abizena2=Scheibel|abizena3=Murphy|abizena4=Harvey|izena2=A. B.|izena3=G. M.|izena4=T.|data=1985-04|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/3979509/|aldizkaria=Experimental Neurology|alea=1|zenbakia=88|issn=0014-4886|pmid=3979509|doi=10.1016/0014-4886(85)90123-2|sartze-data=2024-12-13}}</ref> === Ekarpenak neuroplastikotasunaren eremuan === Marian aitzindaria izan zen anatomiaren arloan, neurozientzien esparruan. Bere ekarpenek gaur egun garuna ezagutzeko eta ikusteko modua aldatu dute. 60ko hamarkadan sortu zuen neuroplastikotasun anatomikoaren lehen ebidentzia zientifikoa. Garai horietan adostasun zientifikoak garunaren izaera genetikaren ondorio zela eta ezin zela aldatu esaten zuen. Marian Diamondek erakutsi zuen [[Kortex zerebral|garun-azalean]] badaudela giroak alda ditzakeen egiturazko osagaiak; hori adin txikitik zahartzarora arte gerta daiteke. Arratoi gazteekin egindako hasierako esperimentu anatomikoek garun-azala % 6 loditzen dela erakusten dute ingurune aberastuetan zeuden arratoietan, ingurune aberasturik ez zutenekin alderatuta. Aberastutako azal batek ikasteko gaitasun handiagoa duela frogatu zen. Emaitza horiek 1964an argitaratu ziren, eta neurozientzien paradigma tradizionalak aldatu eta neurozientzia modernoa eraikitzen lagundu zuten.<ref name=":3" /><ref name=":4" /><ref name=":6">{{Erreferentzia|izena=M. C.|abizena=Diamond|izenburua=Response of the brain to enrichment|orrialdeak=211–220|data=2001-06|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11404783/|aldizkaria=Anais Da Academia Brasileira De Ciencias|alea=2|zenbakia=73|issn=0001-3765|pmid=11404783|doi=10.1590/s0001-37652001000200006|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Diamond-ek frogatu zuen gizonezkoen eta emakumezkoen [[Kortex zerebral|kortexen]] egiturazko antolamendua nabarmen desberdina dela eta sexu esteroide hormonarik ezean alda daitekeela.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=School of Education at Johns Hopkins University-Male and Female Brains|data=2016-12-27|url=https://web.archive.org/web/20161227062818/http://education.jhu.edu/PD/newhorizons/Neurosciences/articles/Male%20and%20Female%20Brains/index.html/|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Associated|abizena=Press|izenburua=Marian Diamond, neuroscientist who studied Einstein's brain, dies at 90|hizkuntza=en-GB|data=2017-07-30|url=https://www.theguardian.com/us-news/2017/jul/30/marian-diamond-neuroscientist-dead-albert-einstein-brain|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2024-12-13}}</ref> === Albert Einsteinen garuneko ikerketak === 1984 hasieran, Diamond-ek Albert Einsteinen gordetako garunaren lau bloke jaso zituen Thomas Stoltz Harveyren eskutik. Thomas Harvey patologoa zen Princeton Ospitalean Einstein hil zen unean, eta 1955ean autopsian bere garuna lortu eta bere jabetza mantendu zuen. Einsteinen garuna zeloidinaz babestuta egoteak, Marian Diamondek jaso zuenean, hura aztertzeko metodoak mugatu zituen.<ref name=":0" /><ref name=":2" /> Bere ikerketa-taldeak Einstein-en garuneko ezker eta eskuineko hemisferioetako goiko prefrontal (9. eremua) eta behealdeko parietala (39. eremua) asoziazio kortexak arrakastaz aztertu eta emaitzak 11 gizaki, gizonezkoren kontrol-oinarriko eskualde berdinekin alderatu ahal izan zituen. Hamaika kontrol-garunen aurreko azterketatik, bere laborategiak jakin zuen kortex frontalak kortex parietalak baino zelula glial/neurona gehiago zituela. Ikerketa urteen ondoren, ebidentzia aurkitu zen arratoien garunak ingurune aberastuetan zelula glial gehiago dituztela, baina horiek ez direla adinarekin handitzen. Bere lantaldearekin batera, Einsteinen garuneko lau eremu aztertuetan alderik handiena zelula ez-neuronaletan zegoela aurkitu zuten. Albert Einsteinen garunak zelula glial gehiago zituen neurona bakoitzeko, garun-kontrolekin alderatuta. Alderik handiena ezkerreko hemisferioko 39. eremuan aurkitu zen, neurona bakoitzeko zelula glialen gehikuntza kontroletan baino askoz handiagoa baitzen estatistikoki. Astrozitoak eta oligodendrozitoak kontuan izan ziren emaitza horietan.<ref name=":5" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Marian Cleeves|abizena=Diamond|izenburua=Enriching Heredity: The Impact of the Environment on the Anatomy of the Brain|argitaletxea=Free Press|hizkuntza=en|data=1988|url=https://books.google.com.sa/books/about/Enriching_Heredity.html?id=7HlIAQAAIAAJ&redir_esc=y|isbn=978-0-02-907431-2|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=School of Education at Johns Hopkins University-Why Einstein's Brain?|data=2017-05-04|url=https://web.archive.org/web/20170504015541/http://education.jhu.edu/PD/newhorizons/Neurosciences/articles/einstein/index.html|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Argitalpen aipagarriak == Bere ibilbide zientifikoan zehar, hainbat artikulu eta kapitulu argitaratu zituen liburuetan. Horien artean, honako hauek nabarmentzen dira: * Mohammed, A. H., Zhu, S. W., Darmopil, S., Hjerling-Leffler, J.Winblad, B., Ernfors, P., & Bogdanovic, N., et al. (2002). ''Environmental enrichment and the brain''. In Progress in brain research (Vol. 138, pp. 109–133). Elsevier.<ref>{{Erreferentzia|izena=A. H.|abizena=Mohammed|izenburua=Environmental enrichment and the brain|argitaletxea=Elsevier|orrialdeak=109–133|abizena2=Zhu|abizena3=Darmopil|abizena4=Hjerling-Leffler|abizena5=Ernfors|abizena6=Winblad|abizena7=Diamond|abizena8=Eriksson|abizena9=Bogdanovic|izena2=S. W.|izena3=S.|izena4=J.|izena5=P.|izena6=B.|izena7=M. C.|izena8=P. S.|izena9=N.|data=2002-01-01|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0079612302380749|aldizkaria=Progress in Brain Research|zenbakia=138|sartze-data=2024-12-13|serie=Plasticity in the Adult Brain: From Genes to Neurotherapy}}</ref> * Diamond, M. C. (2001). ''Response of the brain to enrichment''. ''Anais da Academia Brasileira de Ciências'', 73(2), 211–220.<ref name=":6" /> * Diamond, M. C. (1990). ''An optimistic view of the aging brain''. ''Biomedical advances in aging'' (441–449 or.). Springer, Boston, MA.<ref>{{Erreferentzia|izena=Marian C.|abizena=Diamond|izenburua=An Optimistic View of the Aging Brain|argitaletxea=Springer US|orrialdeak=441–449|hizkuntza=en|data=1990|url=https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-1-4613-0513-2_43|aldizkaria=Biomedical Advances in Aging|editore-abizena=Goldstein|editore-izena=Allan L.|isbn=978-1-4613-0513-2|doi=10.1007/978-1-4613-0513-2_43|sartze-data=2024-12-13}}</ref> * Diamond, M. C., Scheibel, A. B, Murphy Jr, G. M., & Harvey, T. (1985). ''On the brain of a scientist: Albert Einstein''. ''Experimental neurology'', 88(1), 198–204.<ref name=":5" /> * Globus, A., Rosenzweig, M. E.Bennett, E. L., & Diamond, M. K. (1973). ''Effects of differential experience on dendritic spine counts in rat cerebral cortex.'' J''ournal of comparative and physiological psychology'', 82(2), 175.<ref>{{Erreferentzia|izena=Albert|abizena=Globus|izenburua=Effects of differential experience on dendritic spine counts in rat cerebral cortex.|orrialdeak=175–181|hizkuntza=en|abizena2=Rosenzweig|abizena3=Bennett|abizena4=Diamond|izena2=Mark R.|izena3=Edward L.|izena4=Marian C.|data=1973-02|url=https://doi.apa.org/doi/10.1037/h0033910|aldizkaria=Journal of Comparative and Physiological Psychology|alea=2|zenbakia=82|issn=0021-9940|doi=10.1037/h0033910|sartze-data=2024-12-13}}</ref> * Diamond, M. C., Law, F., Rhodes, H., Lindner, B., Rosenzweig, M. E., Krech, D., & Bennett, E. L. (1966). ''Increases in cortical depth and glia numbers in rats subjected to enriched environment''. ''Journal of Comparative Neurology'', 128(1), 117- 125.<ref>{{Erreferentzia|izena=Marian C.|abizena=Diamond|izenburua=Increases in cortical depth and glia numbers in rats subjected to enriched environment|orrialdeak=117–125|hizkuntza=en|abizena2=Law|abizena3=Rhodes|abizena4=Lindner|abizena5=Rosenzweig|abizena6=Krech|abizena7=Bennett|izena2=Fay|izena3=Helen|izena4=Bernice|izena5=Mark R.|izena6=David|izena7=Edward L.|data=1966|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/cne.901280110|aldizkaria=Journal of Comparative Neurology|alea=1|zenbakia=128|issn=1096-9861|doi=10.1002/cne.901280110|sartze-data=2024-12-13}}</ref> * Diamond, M. C., Krech, D., & Rosenzweig, M. E. (1964). ''The effects of an enriched environment on the histology of the rat cerebral cortex''. ''Journal of Comparative Neurology'', 123(1), 111–119.<ref name=":3" /> * Bennett, E. L., Diamond, M. C., Krech, D., & Rosenzweig, M. E. (1964). ''Chemical and anatomical plasticity of brain''. ''Science'', 146(3644), 610–619.<ref name=":4" /> * Rosenzweig, M. E., Krech, D.Bennett, E. L., & Diamond, M. K. (1962). ''Effects of environmental complexity and training on brain chemistry and anatomy: a replication and extension''. ''Journal of comparative and physiological psychology'', 55(4), 429.<ref>{{Erreferentzia|izena=Mark R.|abizena=Rosenweig|izenburua=EFFECTS OF ENVIRONMENTAL COMPLEXITY AND TRAINING ON BRAIN CHEMISTRY AND ANATOMY: A REPLICATION AND EXTENSION|hizkuntza=en|abizena2=Krech|abizena3=Bennett|abizena4=Diamond|izena2=David|izena3=Edward L.|izena4=Marian C.|data=1961-06-01|url=https://escholarship.org/uc/item/8h919150|sartze-data=2024-12-13}}</ref> === Liburuak === 1985ean garuna koloreztatzeko ''The Human Brain Coloring Book'' liburuaren egileetako bat izan zen. 1988an ''Enriching heredity: The impact of the environment on the anatomy of the brain'' liburua argitaratu zuen. Azkenik, 1998an, ''Magic Trees of the Mind: How To Nurture Your Child's Intelligence, Creativity, and Healthy Emotions from Birth through Adolescence'' liburuaren egilekidea izan zen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Robert|abizena=Sanders|izenburua=Marian Diamond, known for studies of Einstein's brain, dies at 90|hizkuntza=en|data=2017-07-28|url=https://news.berkeley.edu/2017/07/28/marian-diamond-known-for-studies-of-einsteins-brain-dies-at-90/|aldizkaria=Berkeley News|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Marian|abizena=Diamond|izenburua=Magic Trees of the Mind: How To Nurture Your Child's Intelligence, Creativity, and Healthy Emotions from Birth through Adolescence|argitaletxea=Penguin Putnam, 405 Murray Hill Parkway, East Rutherford, NJ 07073|hizkuntza=en|abizena2=Hopson|izena2=Janet|data=1998|url=https://eric.ed.gov/?id=ED448904|isbn=978-0-452-27830-1|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Sariak eta aintzatespenak == Hainbat aldiz aitortu eta saritu dituzte haren lana eta ibilbide zientifikoa; besteak beste, hauetan:<ref name=":1" /> * Saria eta urrezko domina Kaliforniako urteko irakasle gisa. Hezkuntza Aurreratzeko eta Babesteko Kontseiluak (Washington, D.C, EUA) emandakoa. * Kaliforniako Biomedikuntzako Ikerketa Elkartea Zerbitzu Goraipatuaren Saria. * Urteko Ikaslea. Kaliforniako Ikasle Ohien Elkarteak emana. * Presentzia San Francisco Chronicle Aretoan. * Unibertsitateko domina. Zulia Unibertsitatea ([[Maracaibo]], [[Venezuela]]). * Brasilgo Urrezko Ohorezko Domina. * Benjamin Ide Wheeler Zerbitzuaren Saria. * Amerikako emakumezko aditu ospetsua. American Association of University Women-ek emana (1997). * Clark Kerr saria. Goi Mailako Hezkuntzan bere lidergo bereizgarriagatik emana (2012).<ref>{{erreferentzia|abizena=Academic Senate Berkeley.|izenburua=«History of the Clark Kerr Award» [Historia del Premio Clark Kerr]|url=https://web.archive.org/web/20160819000214/http://academic-senate.berkeley.edu/sites/default/files/awards/Clark%20Kerr%20Award/clark_kerr_award_history.pdf}}</ref> * ''House Berkeley'' Ikasle ohien Saria (2016). * Paola S. Timiras hil osteko saria zahartzeari buruz egindako ikerketagatik. Zahartzeari buruzko Ikerketa eta Hezkuntza Zentroak emana (2016).<ref>{{Erreferentzia|izena=Luna|abizena=Productions|izenburua=Award for and Discussion of Dr. Marian Diamond at BAMPFA, 2/27/2016|data=2016-03-02|url=https://vimeo.com/157396627?embedded=true&source=video_title&owner=2121921|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Film dokumentala == [[Fitxategi:MyLoveAffair_16x9_title-pix.jpg|thumb|''My Love Affair with the Brain'' dokumentalaren posterra.]] 2017an aireratu zen ''My Love Affair with the Brain: The Life and Science of Dr. Marian Diamond'' izeneko dokumentala. Marian Diamondek zientzian emakume gisa eta neurozientzietan aitzindari gisa izandako bizitzaz hitz egiten du. Ikerketarako grina eta irakaskuntzarako maitasuna ere kontatzen ditu. ''Luna Productions''-eko Catherine Ryan and Gary Weimberg ekoizle eta zuzendariak Marian Diamond jarraitu zuten bere ibilbide zientifiko eta akademikoaren azken bost urteetan. [[Mayim Bialik]] neurozientzialari eta aktoreak kontatzen du dokumentala.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Brain scientist Marian Diamond subject of new documentary|hizkuntza=en|data=2016-02-26|url=https://www.universityofcalifornia.edu/news/brain-scientist-marian-diamond-subject-new-documentary|aldizkaria=University of California|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Irekiera-eszena Marian Diamonden klasearen irekiera klasikoa da: Lore-kapela bat irekitzea, kontserbatutako giza burmuin bat duena, eskuetan hartzen duena, garunaren aforismo ugarietako bat zerrendatzen duen bitartean:<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Marian Diamond Quote|url=https://www.azquotes.com/quote/788614|aldizkaria=A-Z Quotes|sartze-data=2024-12-13}}</ref> <blockquote>Garuna eskuan eduki dezakezun hiru librako masa bat da, ehun mila milioi argi-urteko unibertso bat irudika dezakeena. </blockquote> === Izendapenak eta sariak === Dokumentala PBS bidez transmititu zen. Askotan izendatu eta saritu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=My Love Affair with the Brain: The Life and Science of Dr. Marian Diamond (TV Movie 2016) - Awards - IMDb|hizkuntza=en-US|url=https://www.imdb.com/title/tt5691476/awards/|sartze-data=2024-12-13}}</ref> * 2018: Zientzia eta teknologiako dokumentalen Emmy sarietarako izendapena. * 2017: PRIX ADAV saria urteko hezkuntzako film onenari. Parisko Film Zientifikoen Nazioarteko Jaialdian (Pariscience Festival International du Film Scientifque) emandako saria.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=My Love Affair with the Brain|hizkuntza=fr|url=https://pariscience.fr/film/my-love-affair-with-the-brain/|aldizkaria=Pariscience|sartze-data=2024-12-13}}</ref> * 2017: Urrezko Kavli-AAAS Science Journalism saria zientzia-dokumentalik onena izateagatik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Winners of the 2017 AAAS Kavli Science Journalism Awards {{!}} AAAS Kavli Science Journalism Awards|url=https://sjawards.aaas.org/2017winners|aldizkaria=sjawards.aaas.org|sartze-data=2024-12-13}}</ref> * 2017: Dokumentala zientzia liburu eta filmen kategoriako urteko film onenen zerrendan sartu zen. * 2017: Audientziaren saria dokumental onenari. Durangoko Film Jaialdian emana.<ref>{{erreferentzia|abizena=Durango Film.|izenburua=«2017 Audience Awards»|url=https://www.durangofilm.org/2023-festival-winners/}}</ref> * 2016: Audientziaren saria. Fest-RiverRun Filmen Nazioarteko Jaialdian banatu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=RiverRun’s 2016 Winners & Awards|data=2016-04-22|url=https://web.archive.org/web/20160422041751/http://www.camelcitydispatch.com/riverruns-2016-winners-awards-798754/|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-12-13}}</ref> * 2016: Film onenaren saria. Amerikako Psikologia Elkartearen Film Jaialdian emana. * Dokumental onenaren saria. Filmes Indigo Moon Jaialdian eta New Yorkeko High Falls Film Jaialdian emana. * Ikusleen gogokoenaren saria. Kaliforniako Mill Valley Film Jaialdian emana. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}}{{Bizialdia|1926ko|2017ko|Diamond, Marian}} 4k8ur0u2okfvw717co4cu3mor1hxjvw 9998836 9998828 2024-12-13T17:06:13Z Lurdeswiki 108042 9998836 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}}{{Lanean|Lurdeswiki}} '''Marian Diamond''' ([[Glendale (Kalifornia)|Glendale]], [[1926|1926ko]] [[Azaroaren 11|azaroaren 11a]] - [[Oakland (Kalifornia)|Oakland]], [[2017|2017ko]] [[Uztailaren 25|uztailaren 25a]]) zientzialari aitzindaria izan zen [[Neurozientzia|neurozientziaren]] arloan, eta neurozientzia modernoaren sortzaileetako bat izan zen. Bera eta bere taldea izan ziren garuna esperientziarekin aldatu eta aberastasunarekin hobetu daitekeela argitaratu zuten lehenak, gaur egun garunaren [[Plastikotasun|plastikotasuna]] bezala ezagutzen duguna berresten duten lehen datu erabakigarriak eman zituena. [[Albert Einstein|Albert Einsteinen]] garunean egindako ikerketek garuneko zelula [[Glia|glialen]] funtzioetan garatzen ari zen iraultza zientifikoa azkartzen lagundu zuten. Argitaratutako beste ikerketa batzuek arratoi ar eta emeen garun-kortexaren arteko desberdintasunak aztertu zituzten, pentsamendu positiboaren eta osasun immunologikoaren arteko lotura eta emakumeen papera zientzian.<ref>{{erreferentzia|abizena=Smith, Harrison|izenburua=«Marian Diamond, neuroscientist who gave new meaning to ‘use it or lose it,’ dies at 90»|argitaletxea=The Washington Post|url=https://www.washingtonpost.com/local/obituaries/marian-diamond-neuroscientist-who-gave-new-meaning-to-use-it-or-lose-it-dies-at-90/2017/07/30/ff10060c-752a-11e7-8f39-eeb7d3a2d304_story.html}}</ref><ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Marian Diamond, la extraordinaria científica que estudió el cerebro de Albert Einstein y nos dejó excelentes noticias sobre nuestro propio cerebro|hizkuntza=es|url=https://www.bbc.com/mundo/noticias-47870801|aldizkaria=BBC News Mundo|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Biografia == [[Glendale (Kalifornia)|Glendalen]] jaio zen, [[Kalifornia|Kalifornian]]. Montague Cleeves mediku ingelesaren eta Rosa Marian Wamphler Cleeves Berkeley prestaketaren latineko maistraren seigarren eta azken alaba izan zen. La Crescentan hazi zen eta bere neba-arrebekin batera La Crescenako gramatika eskolan, Clark bigarren hezkuntzan eta Glendale prestakuntzan hezi zituzten. Biologian lizentziatu zen Kaliforniako Unibertsitatean, Berkeleyn, sartu aurretik, Glendaleko ikastetxe komunitarioan ikasi zuen.<ref name=":1">{{erreferentzia|abizena=Claves Diamond, Marian|izenburua=«Marian Cleeves Diamond»|argitaletxea=Larry R Squire, ed. The History of Neuroscience in Autobiography 6. Oxford University Press. pp. 62-94.|url=https://www.sfn.org/~/media/SfN/Documents/TheHistoryofNeuroscience/Volume%206/c3.ashx}}</ref><ref name=":2">{{Erreferentzia|izena=Debra Levi|abizena=Holtz|izenburua=Marian Diamond - anatomy professor a YouTube hit|hizkuntza=en|data=2010-12-05|url=https://www.sfgate.com/news/article/Marian-Diamond-anatomy-professor-a-YouTube-hit-2527209.php|aldizkaria=SFGATE|sartze-data=2024-12-13}}</ref> 1950ean Richard Martin Diamondekin ezkondu zen eta lau seme-alaba izan zituen: Catherine Theresa (1953), Richard Cleeves (1955), Jeff Barja (1958) eta Ann (1962). 1979an dibortziatu zen. Geroago, 1988an, Arnold Bernard Scheibelekin, UCLAko neurozientzietako irakaslea zenarekin, ezkondu zen.<ref name=":1" /> == Karrera akademikoa eta zientifikoa == 1948an [[Biologia|biologiako]] [[Lizentzia (hezkuntza)|lizentziatura]] lortu zuen Kaliforniako Unibertsitatean, Berkeleyn. Lizentziatu ondoren, udako egonaldia egin zuen [[Osloko Unibertsitatea|Osloko Unibertsitatean]] ([[Norvegia]]). Berkeleyra itzuli zenean graduondoko ikasketak hasi zituen, eta anatomia sailean ikasi zuen lehen emakumea izan zen. Bere doktore-tesiaren izenburua ''Functional Interrelationships of the Hypothalamus and the Neurohypophysis'' (''Hipotalamoaren eta Neurohipotfisiaren Erlazio Funtzionalak'') izan zen, 1953an argitaratu zena, [[Giza anatomia|giza anatomiako]] [[Doktorego|doktore]] gradua lortuz. Doktorego ikasketak egiten ari zela, klaseak ematen hasi zen; bizitza osoan lagun izan zuen pasioa.<ref name=":2" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Marian Cleeves|abizena=Diamond|izenburua=Functional Interrelationships of the Hypothalamus and the Neurohypophysis|argitaletxea=University of California, Berkeley|hizkuntza=en|data=1953|url=https://books.google.com.sa/books/about/Functional_Interrelationships_of_the_Hyp.html?id=ompIAQAAMAAJ&redir_esc=y|sartze-data=2024-12-13}}</ref> [[Harvard Unibertsitatea|Harvard Unibertsitatean]] ikerketa-laguntzaile gisa lan egin zuen 1952tik 1953ra. [[Cornell Unibertsitatea|Cornell Unibertsitatean]] eskolak eman zituen lehen emakumea izan zen, non 1955etik 1958ra giza biologia eta anatomia konparatiboa eman zituen. 1960an Berkeleyra itzuli zen irakasle gisa.<ref name=":1" /> [[Fitxategi:Marian_teaches_girl_about_brains.jpg|thumb|Marian Diamond neurozientziei buruzko erakustaldi zientifiko batean.]] David Krech, Mark Rosenzweig eta Edward Bennett psikologoekin batera, ikerketa talde batean sartu zen neuroanatomiako espezialista gisa. 1964an, ugaztunen garun-azaleko [[Plastikotasun|plastikotasunaren]] lehen ebidentzia argitaratu zuen talde horrek. Informazio hori neurri anatomikoak erabiliz lortu zen. Bere autobiografian, berak deskribatzen du emaitza horiek esperimentu berriei ateak ireki zizkietela hurrengo 37 urteetan.<ref name=":3">{{Erreferentzia|izena=Marian C.|abizena=Diamond|izenburua=The effects of an enriched environment on the histology of the rat cerebral cortex|orrialdeak=111–119|hizkuntza=en|abizena2=Krech|abizena3=Rosenzweig|izena2=David|izena3=Mark R.|data=1964|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/cne.901230110|aldizkaria=Journal of Comparative Neurology|alea=1|zenbakia=123|issn=1096-9861|doi=10.1002/cne.901230110|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref name=":4">{{Erreferentzia|izena=Edward L.|abizena=Bennett|izenburua=Chemical and Anatomical Plasticity of Brain|orrialdeak=610–619|abizena2=Diamond|abizena3=Krech|abizena4=Rosenzweig|izena2=Marian C.|izena3=David|izena4=Mark R.|data=1964-10-30|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.146.3644.610|aldizkaria=Science|alea=3644|zenbakia=146|doi=10.1126/science.146.3644.610|sartze-data=2024-12-13}}</ref> 1965ean, Kaliforniako Unibertsitateak (Berkeley) irakasle laguntzaile plantillarekin bat egitera gonbidatu zuen; ondoren, irakasle elkartua izan zen, eta, azkenik, irakasle emeritua. Titulu horri eutsi zion 2017an hil zen arte. 1984an, Diamond-ek eta bere kideek Albert Einsteinen garuneko ehun nahikoa eskura izan zuten haren lehen azterketa egiteko, eta ondoren haien ikerketa argitaratu zuten. 1985eko ''On the Brain of a Scientist: Albert Einstein''-ek polemika sortu zuen akademian zelula [[Glia|glialen]] eginkizunari buruz. Hala ere, neurogliarekiko interes berria ere ekarri zuen.<ref>{{erreferentzia|abizena=Hamilton, Joe|izenburua=«Einstein's Brain Unlocks Some Mysteries Of The Mind»|argitaletxea=npr p. Science.|url=https://www.npr.org/2010/06/02/126229305/einsteins-brain-unlocks-some-mysteries-of-the-mind#:~:text=Einstein's%20Brain%20Unlocks%20Some%20Mysteries%20Of%20The%20Mind%20After%20performing,about%20how%20our%20minds%20work.}}</ref><ref name=":5">{{Erreferentzia|izena=M. C.|abizena=Diamond|izenburua=On the brain of a scientist: Albert Einstein|orrialdeak=198–204|abizena2=Scheibel|abizena3=Murphy|abizena4=Harvey|izena2=A. B.|izena3=G. M.|izena4=T.|data=1985-04|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/3979509/|aldizkaria=Experimental Neurology|alea=1|zenbakia=88|issn=0014-4886|pmid=3979509|doi=10.1016/0014-4886(85)90123-2|sartze-data=2024-12-13}}</ref> === Ekarpenak neuroplastikotasunaren eremuan === Marian aitzindaria izan zen anatomiaren arloan, neurozientzien esparruan. Bere ekarpenek gaur egun garuna ezagutzeko eta ikusteko modua aldatu dute. 60ko hamarkadan sortu zuen neuroplastikotasun anatomikoaren lehen ebidentzia zientifikoa. Garai horietan adostasun zientifikoak garunaren izaera genetikaren ondorio zela eta ezin zela aldatu esaten zuen. Marian Diamondek erakutsi zuen [[Kortex zerebral|garun-azalean]] badaudela giroak alda ditzakeen egiturazko osagaiak; hori adin txikitik zahartzarora arte gerta daiteke. Arratoi gazteekin egindako hasierako esperimentu anatomikoek garun-azala % 6 loditzen dela erakusten dute ingurune aberastuetan zeuden arratoietan, ingurune aberasturik ez zutenekin alderatuta. Aberastutako azal batek ikasteko gaitasun handiagoa duela frogatu zen. Emaitza horiek 1964an argitaratu ziren, eta neurozientzien paradigma tradizionalak aldatu eta neurozientzia modernoa eraikitzen lagundu zuten.<ref name=":3" /><ref name=":4" /><ref name=":6">{{Erreferentzia|izena=M. C.|abizena=Diamond|izenburua=Response of the brain to enrichment|orrialdeak=211–220|data=2001-06|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11404783/|aldizkaria=Anais Da Academia Brasileira De Ciencias|alea=2|zenbakia=73|issn=0001-3765|pmid=11404783|doi=10.1590/s0001-37652001000200006|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Diamond-ek frogatu zuen gizonezkoen eta emakumezkoen [[Kortex zerebral|kortexen]] egiturazko antolamendua nabarmen desberdina dela eta sexu esteroide hormonarik ezean alda daitekeela.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=School of Education at Johns Hopkins University-Male and Female Brains|data=2016-12-27|url=https://web.archive.org/web/20161227062818/http://education.jhu.edu/PD/newhorizons/Neurosciences/articles/Male%20and%20Female%20Brains/index.html/|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Associated|abizena=Press|izenburua=Marian Diamond, neuroscientist who studied Einstein's brain, dies at 90|hizkuntza=en-GB|data=2017-07-30|url=https://www.theguardian.com/us-news/2017/jul/30/marian-diamond-neuroscientist-dead-albert-einstein-brain|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2024-12-13}}</ref> === Albert Einsteinen garuneko ikerketak === 1984 hasieran, Diamond-ek Albert Einsteinen gordetako garunaren lau bloke jaso zituen Thomas Stoltz Harveyren eskutik. Thomas Harvey patologoa zen Princeton Ospitalean Einstein hil zen unean, eta 1955ean autopsian bere garuna lortu eta bere jabetza mantendu zuen. Einsteinen garuna zeloidinaz babestuta egoteak, Marian Diamondek jaso zuenean, hura aztertzeko metodoak mugatu zituen.<ref name=":0" /><ref name=":2" /> Bere ikerketa-taldeak Einstein-en garuneko ezker eta eskuineko hemisferioetako goiko prefrontal (9. eremua) eta behealdeko parietala (39. eremua) asoziazio kortexak arrakastaz aztertu eta emaitzak 11 gizaki, gizonezkoren kontrol-oinarriko eskualde berdinekin alderatu ahal izan zituen. Hamaika kontrol-garunen aurreko azterketatik, bere laborategiak jakin zuen kortex frontalak kortex parietalak baino zelula glial/neurona gehiago zituela. Ikerketa urteen ondoren, ebidentzia aurkitu zen arratoien garunak ingurune aberastuetan zelula glial gehiago dituztela, baina horiek ez direla adinarekin handitzen. Bere lantaldearekin batera, Einsteinen garuneko lau eremu aztertuetan alderik handiena zelula ez-neuronaletan zegoela aurkitu zuten. Albert Einsteinen garunak zelula glial gehiago zituen neurona bakoitzeko, garun-kontrolekin alderatuta. Alderik handiena ezkerreko hemisferioko 39. eremuan aurkitu zen, neurona bakoitzeko zelula glialen gehikuntza kontroletan baino askoz handiagoa baitzen estatistikoki. Astrozitoak eta oligodendrozitoak kontuan izan ziren emaitza horietan.<ref name=":5" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Marian Cleeves|abizena=Diamond|izenburua=Enriching Heredity: The Impact of the Environment on the Anatomy of the Brain|argitaletxea=Free Press|hizkuntza=en|data=1988|url=https://books.google.com.sa/books/about/Enriching_Heredity.html?id=7HlIAQAAIAAJ&redir_esc=y|isbn=978-0-02-907431-2|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=School of Education at Johns Hopkins University-Why Einstein's Brain?|data=2017-05-04|url=https://web.archive.org/web/20170504015541/http://education.jhu.edu/PD/newhorizons/Neurosciences/articles/einstein/index.html|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Argitalpen aipagarriak == Bere ibilbide zientifikoan zehar, hainbat artikulu eta kapitulu argitaratu zituen liburuetan. Horien artean, honako hauek nabarmentzen dira: * Mohammed, A. H., Zhu, S. W., Darmopil, S., Hjerling-Leffler, J.Winblad, B., Ernfors, P., & Bogdanovic, N., et al. (2002). ''Environmental enrichment and the brain''. In Progress in brain research (Vol. 138, pp. 109–133). Elsevier.<ref>{{Erreferentzia|izena=A. H.|abizena=Mohammed|izenburua=Environmental enrichment and the brain|argitaletxea=Elsevier|orrialdeak=109–133|abizena2=Zhu|abizena3=Darmopil|abizena4=Hjerling-Leffler|abizena5=Ernfors|abizena6=Winblad|abizena7=Diamond|abizena8=Eriksson|abizena9=Bogdanovic|izena2=S. W.|izena3=S.|izena4=J.|izena5=P.|izena6=B.|izena7=M. C.|izena8=P. S.|izena9=N.|data=2002-01-01|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0079612302380749|aldizkaria=Progress in Brain Research|zenbakia=138|sartze-data=2024-12-13|serie=Plasticity in the Adult Brain: From Genes to Neurotherapy}}</ref> * Diamond, M. C. (2001). ''Response of the brain to enrichment''. ''Anais da Academia Brasileira de Ciências'', 73(2), 211–220.<ref name=":6" /> * Diamond, M. C. (1990). ''An optimistic view of the aging brain''. ''Biomedical advances in aging'' (441–449 or.). Springer, Boston, MA.<ref>{{Erreferentzia|izena=Marian C.|abizena=Diamond|izenburua=An Optimistic View of the Aging Brain|argitaletxea=Springer US|orrialdeak=441–449|hizkuntza=en|data=1990|url=https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-1-4613-0513-2_43|aldizkaria=Biomedical Advances in Aging|editore-abizena=Goldstein|editore-izena=Allan L.|isbn=978-1-4613-0513-2|doi=10.1007/978-1-4613-0513-2_43|sartze-data=2024-12-13}}</ref> * Diamond, M. C., Scheibel, A. B, Murphy Jr, G. M., & Harvey, T. (1985). ''On the brain of a scientist: Albert Einstein''. ''Experimental neurology'', 88(1), 198–204.<ref name=":5" /> * Globus, A., Rosenzweig, M. E.Bennett, E. L., & Diamond, M. K. (1973). ''Effects of differential experience on dendritic spine counts in rat cerebral cortex.'' J''ournal of comparative and physiological psychology'', 82(2), 175.<ref>{{Erreferentzia|izena=Albert|abizena=Globus|izenburua=Effects of differential experience on dendritic spine counts in rat cerebral cortex.|orrialdeak=175–181|hizkuntza=en|abizena2=Rosenzweig|abizena3=Bennett|abizena4=Diamond|izena2=Mark R.|izena3=Edward L.|izena4=Marian C.|data=1973-02|url=https://doi.apa.org/doi/10.1037/h0033910|aldizkaria=Journal of Comparative and Physiological Psychology|alea=2|zenbakia=82|issn=0021-9940|doi=10.1037/h0033910|sartze-data=2024-12-13}}</ref> * Diamond, M. C., Law, F., Rhodes, H., Lindner, B., Rosenzweig, M. E., Krech, D., & Bennett, E. L. (1966). ''Increases in cortical depth and glia numbers in rats subjected to enriched environment''. ''Journal of Comparative Neurology'', 128(1), 117- 125.<ref>{{Erreferentzia|izena=Marian C.|abizena=Diamond|izenburua=Increases in cortical depth and glia numbers in rats subjected to enriched environment|orrialdeak=117–125|hizkuntza=en|abizena2=Law|abizena3=Rhodes|abizena4=Lindner|abizena5=Rosenzweig|abizena6=Krech|abizena7=Bennett|izena2=Fay|izena3=Helen|izena4=Bernice|izena5=Mark R.|izena6=David|izena7=Edward L.|data=1966|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/cne.901280110|aldizkaria=Journal of Comparative Neurology|alea=1|zenbakia=128|issn=1096-9861|doi=10.1002/cne.901280110|sartze-data=2024-12-13}}</ref> * Diamond, M. C., Krech, D., & Rosenzweig, M. E. (1964). ''The effects of an enriched environment on the histology of the rat cerebral cortex''. ''Journal of Comparative Neurology'', 123(1), 111–119.<ref name=":3" /> * Bennett, E. L., Diamond, M. C., Krech, D., & Rosenzweig, M. E. (1964). ''Chemical and anatomical plasticity of brain''. ''Science'', 146(3644), 610–619.<ref name=":4" /> * Rosenzweig, M. E., Krech, D.Bennett, E. L., & Diamond, M. K. (1962). ''Effects of environmental complexity and training on brain chemistry and anatomy: a replication and extension''. ''Journal of comparative and physiological psychology'', 55(4), 429.<ref>{{Erreferentzia|izena=Mark R.|abizena=Rosenweig|izenburua=EFFECTS OF ENVIRONMENTAL COMPLEXITY AND TRAINING ON BRAIN CHEMISTRY AND ANATOMY: A REPLICATION AND EXTENSION|hizkuntza=en|abizena2=Krech|abizena3=Bennett|abizena4=Diamond|izena2=David|izena3=Edward L.|izena4=Marian C.|data=1961-06-01|url=https://escholarship.org/uc/item/8h919150|sartze-data=2024-12-13}}</ref> === Liburuak === 1985ean garuna koloreztatzeko ''The Human Brain Coloring Book'' liburuaren egileetako bat izan zen. 1988an ''Enriching heredity: The impact of the environment on the anatomy of the brain'' liburua argitaratu zuen. Azkenik, 1998an, ''Magic Trees of the Mind: How To Nurture Your Child's Intelligence, Creativity, and Healthy Emotions from Birth through Adolescence'' liburuaren egilekidea izan zen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Robert|abizena=Sanders|izenburua=Marian Diamond, known for studies of Einstein's brain, dies at 90|hizkuntza=en|data=2017-07-28|url=https://news.berkeley.edu/2017/07/28/marian-diamond-known-for-studies-of-einsteins-brain-dies-at-90/|aldizkaria=Berkeley News|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Marian|abizena=Diamond|izenburua=Magic Trees of the Mind: How To Nurture Your Child's Intelligence, Creativity, and Healthy Emotions from Birth through Adolescence|argitaletxea=Penguin Putnam, 405 Murray Hill Parkway, East Rutherford, NJ 07073|hizkuntza=en|abizena2=Hopson|izena2=Janet|data=1998|url=https://eric.ed.gov/?id=ED448904|isbn=978-0-452-27830-1|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Sariak eta aintzatespenak == Hainbat aldiz aitortu eta saritu dituzte haren lana eta ibilbide zientifikoa; besteak beste, hauetan:<ref name=":1" /> * Saria eta urrezko domina Kaliforniako urteko irakasle gisa. Hezkuntza Aurreratzeko eta Babesteko Kontseiluak (Washington, D.C, EUA) emandakoa. * Kaliforniako Biomedikuntzako Ikerketa Elkartea Zerbitzu Goraipatuaren Saria. * Urteko Ikaslea. Kaliforniako Ikasle Ohien Elkarteak emana. * Presentzia San Francisco Chronicle Aretoan. * Unibertsitateko domina. Zulia Unibertsitatea ([[Maracaibo]], [[Venezuela]]). * Brasilgo Urrezko Ohorezko Domina. * Benjamin Ide Wheeler Zerbitzuaren Saria. * Amerikako emakumezko aditu ospetsua. American Association of University Women-ek emana (1997). * Clark Kerr saria. Goi Mailako Hezkuntzan bere lidergo bereizgarriagatik emana (2012).<ref>{{erreferentzia|abizena=Academic Senate Berkeley.|izenburua=«History of the Clark Kerr Award» [Historia del Premio Clark Kerr]|url=https://web.archive.org/web/20160819000214/http://academic-senate.berkeley.edu/sites/default/files/awards/Clark%20Kerr%20Award/clark_kerr_award_history.pdf}}</ref> * ''House Berkeley'' Ikasle ohien Saria (2016). * Paola S. Timiras hil osteko saria zahartzeari buruz egindako ikerketagatik. Zahartzeari buruzko Ikerketa eta Hezkuntza Zentroak emana (2016).<ref>{{Erreferentzia|izena=Luna|abizena=Productions|izenburua=Award for and Discussion of Dr. Marian Diamond at BAMPFA, 2/27/2016|data=2016-03-02|url=https://vimeo.com/157396627?embedded=true&source=video_title&owner=2121921|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Film dokumentala == [[Fitxategi:MyLoveAffair_16x9_title-pix.jpg|thumb|''My Love Affair with the Brain'' dokumentalaren posterra.]] 2017an aireratu zen ''My Love Affair with the Brain: The Life and Science of Dr. Marian Diamond'' izeneko dokumentala. Marian Diamondek zientzian emakume gisa eta neurozientzietan aitzindari gisa izandako bizitzaz hitz egiten du. Ikerketarako grina eta irakaskuntzarako maitasuna ere kontatzen ditu. ''Luna Productions''-eko Catherine Ryan and Gary Weimberg ekoizle eta zuzendariak Marian Diamond jarraitu zuten bere ibilbide zientifiko eta akademikoaren azken bost urteetan. [[Mayim Bialik]] neurozientzialari eta aktoreak kontatzen du dokumentala.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Brain scientist Marian Diamond subject of new documentary|hizkuntza=en|data=2016-02-26|url=https://www.universityofcalifornia.edu/news/brain-scientist-marian-diamond-subject-new-documentary|aldizkaria=University of California|sartze-data=2024-12-13}}</ref> Irekiera-eszena Marian Diamonden klasearen irekiera klasikoa da: Lore-kapela bat irekitzea, kontserbatutako giza burmuin bat duena, eskuetan hartzen duena, garunaren aforismo ugarietako bat zerrendatzen duen bitartean:<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Marian Diamond Quote|url=https://www.azquotes.com/quote/788614|aldizkaria=A-Z Quotes|sartze-data=2024-12-13}}</ref> <blockquote>Garuna eskuan eduki dezakezun hiru librako masa bat da, ehun mila milioi argi-urteko unibertso bat irudika dezakeena. </blockquote> === Izendapenak eta sariak === Dokumentala PBS bidez transmititu zen. Askotan izendatu eta saritu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=My Love Affair with the Brain: The Life and Science of Dr. Marian Diamond (TV Movie 2016) - Awards - IMDb|hizkuntza=en-US|url=https://www.imdb.com/title/tt5691476/awards/|sartze-data=2024-12-13}}</ref> * 2018: Zientzia eta teknologiako dokumentalen Emmy sarietarako izendapena. * 2017: PRIX ADAV saria urteko hezkuntzako film onenari. Parisko Film Zientifikoen Nazioarteko Jaialdian (Pariscience Festival International du Film Scientifque) emandako saria.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=My Love Affair with the Brain|hizkuntza=fr|url=https://pariscience.fr/film/my-love-affair-with-the-brain/|aldizkaria=Pariscience|sartze-data=2024-12-13}}</ref> * 2017: Urrezko Kavli-AAAS Science Journalism saria zientzia-dokumentalik onena izateagatik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Winners of the 2017 AAAS Kavli Science Journalism Awards {{!}} AAAS Kavli Science Journalism Awards|url=https://sjawards.aaas.org/2017winners|aldizkaria=sjawards.aaas.org|sartze-data=2024-12-13}}</ref> * 2017: Dokumentala zientzia liburu eta filmen kategoriako urteko film onenen zerrendan sartu zen. * 2017: Audientziaren saria dokumental onenari. Durangoko Film Jaialdian emana.<ref>{{erreferentzia|abizena=Durango Film.|izenburua=«2017 Audience Awards»|url=https://www.durangofilm.org/2023-festival-winners/}}</ref> * 2016: Audientziaren saria. Fest-RiverRun Filmen Nazioarteko Jaialdian banatu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=RiverRun’s 2016 Winners & Awards|data=2016-04-22|url=https://web.archive.org/web/20160422041751/http://www.camelcitydispatch.com/riverruns-2016-winners-awards-798754/|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-12-13}}</ref> * 2016: Film onenaren saria. Amerikako Psikologia Elkartearen Film Jaialdian emana. * Dokumental onenaren saria. Filmes Indigo Moon Jaialdian eta New Yorkeko High Falls Film Jaialdian emana. * Ikusleen gogokoenaren saria. Kaliforniako Mill Valley Film Jaialdian emana. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}}{{Bizialdia|1926ko|2017ko|Diamond, Marian}} [[Kategoria:Neurozientzialariak]] [[Kategoria:Emakume irakasleak]] [[Kategoria:Emakume psikiatrak]] [[Kategoria:Emakume ikertzaileak]] [[Kategoria:Emakume zientzialariak]] aii2s4ax6be1e6xcjbn6nyfg3azx2t6 0 1217296 9998762 2024-12-13T16:13:19Z Artegia 65203 Orri berria: «'''Gintautas Paluckas''' ([[Panevėžys]], [[1979]]ko [[abuztuaren 19]]a) lituaniar politikaria da. [[Lituania]]ko lehen ministro 2024ko abenduaren 12az geroztik da. 2003tik Lituaniako Alderdi Sozialdemokratako kidea da eta 2017an alderdiko buru aukeratu zuten. 2015etik 2017ra [[Vilnius]]ko alkateordea izan zen, eta ustelkeria kasu batengatik zigortu zuten. 2020an Parlamentuko kide hautatu zuten eta 2024ko hauteskundeen ostean lehen ministro bihurtu zen koalizio gobernu b...» 9998762 wikitext text/x-wiki '''Gintautas Paluckas''' ([[Panevėžys]], [[1979]]ko [[abuztuaren 19]]a) lituaniar politikaria da. [[Lituania]]ko lehen ministro 2024ko abenduaren 12az geroztik da. 2003tik Lituaniako Alderdi Sozialdemokratako kidea da eta 2017an alderdiko buru aukeratu zuten. 2015etik 2017ra [[Vilnius]]ko alkateordea izan zen, eta ustelkeria kasu batengatik zigortu zuten. 2020an Parlamentuko kide hautatu zuten eta 2024ko hauteskundeen ostean lehen ministro bihurtu zen koalizio gobernu baten buru. {{bizialdia|1979ko||Paluckas, Gintautas}} sjq3q56q4qqtaa73az9zfl1ey8gn7sk 9998763 9998762 2024-12-13T16:14:21Z Artegia 65203 9998763 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Gintautas Paluckas''' ([[Panevėžys]], [[1979]]ko [[abuztuaren 19]]a) lituaniar politikaria da. [[Lituania]]ko lehen ministro 2024ko abenduaren 12az geroztik da. 2003tik Lituaniako Alderdi Sozialdemokratako kidea da eta 2017an alderdiko buru aukeratu zuten. 2015etik 2017ra [[Vilnius]]ko alkateordea izan zen, eta ustelkeria kasu batengatik zigortu zuten. 2020an Parlamentuko kide hautatu zuten eta 2024ko hauteskundeen ostean lehen ministro bihurtu zen koalizio gobernu baten buru. {{bizialdia|1979ko||Paluckas, Gintautas}} fh7h4mg5i212yc22yyg71iqx8n7q33i 9998765 9998763 2024-12-13T16:16:34Z Eliatxo 96586 9998765 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Gintautas Paluckas''' ([[Panevėžys]], [[1979]]ko [[abuztuaren 19]]a) lituaniar politikaria da. [[Lituania]]ko lehen ministro 2024ko abenduaren 12az geroztik da. 2003tik Lituaniako Alderdi Sozialdemokratako kidea da eta 2017an alderdiko buru aukeratu zuten. 2015etik 2017ra [[Vilnius]]ko alkateordea izan zen, eta ustelkeria kasu batengatik zigortu zuten. 2020an Parlamentuko kide hautatu zuten eta 2024ko hauteskundeen ostean lehen ministro bihurtu zen koalizio gobernu baten buru. {{bizialdia|1979ko||Paluckas, Gintautas}} [[Kategoria:Lituaniako politikariak]] [[Kategoria:Lehen ministroak]] j9wkna124f1tf89i58qjp2ydgvu9xr0 2 1217297 9998773 2024-12-13T16:19:30Z Wikimaribarre 88969 Wikimaribarre wikilariak «[[Lankide:Wikimaribarre/Proba orria Kontxa Laspiur]]» orria «[[Kontxa Laspiur Zabala]]» izenera aldatu du 9998773 wikitext text/x-wiki #BIRZUZENDU [[Kontxa Laspiur Zabala]] lcn9m93rdxostydu1887zasyei93otd 0 1217298 9998782 2024-12-13T16:26:55Z Whitespotbeluga 169003 Torrebillela ondarearen euskarazko artikulua sortu 9998782 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Munguía - Torrebillela 9.JPG|thumb|Torrebillela dorretxea]] '''Torrebillela dorrea''' [[Mungia|Mungian]] kokatzen den XV.mendeko harrizko dorretxea da, udalerriko arkitektura zibileko eraikinik zaharrena<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Torrebillela - Ayuntamiento de Mungia - mungia.eus|hizkuntza=es-ES|url=https://www.mungia.eus/es/torrebillela|aldizkaria=Ayuntamiento de Mungia|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == Historia == 1376an, Uribeko merindadeko laborariek [[hiribildu]] batzuk sortzeko eskatu zioten Bizkaiko jaunari. Leku seguru eta harresituak eraiki nahi izan zituzten, bandokideen [[leinu]] bortitzen gehiegikerietatik babesteko. Jaunak onartu egin zuen eskaera, eta [[Larrabetzu]], [[Errigoiti]] eta [[Mungia|Mungiako]] hiribilduak sortu zituen, zeinetara nekazari ugari hurbildu zen<ref name=":1">{{Erreferentzia|abizena=jonpemo|izenburua=Piedras con historia: Torrebillela|hizkuntza=es|data=2013-06-20|url=https://mungiahistorianzehar.wordpress.com/2013/06/20/piedras-con-historia-torrebillela/|aldizkaria=MUNGIA HISTORIAN ZEHAR|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Mungiaren kasuan, familia garrantzitsu bat, [[Billela|Villelatarrak]], berehala hasi ziren harresi barruan bizitzen. Bere izeneko auzotik sortua, ziurrenik, hirigunetik kilometro pare batera, bertan bizi ziren 1390ean. Villelatarrek beren etxea altxatzeko aukeratu zuten [[Orube|orubea]] hiriko onenetakoa zen: [[Bilbo|Bilbotik]] zetorren galtzada sartzen zen ataria menderatzen zuen lursail handi bat;bi aldetatik ibaiaren ibilguak babesten zuen (lubaki natural bat bezala), eta hiribilduko gainerako eraikinetatik pixka bat aldenduta zegoenez, horrek defentsa erraza ahalbidetzen zuen<ref name=":1" />. Ez dakigu zein unetan eraiki zen Torrebillela, baina suposatu daiteke XIV. mendearen amaieran sortu zela, [[Billela|Villela]] [[Leinu|leinua]] igo zen garaian<ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Torrebillela - Ayuntamiento de Mungia - mungia.eus|hizkuntza=es-ES|url=https://www.mungia.eus/es/torrebillela2|aldizkaria=Ayuntamiento de Mungia|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. [[Erdi Aroa|Erdi Aroko]] jatorritik abiatuta, gaur egunera arte iraun du, aldaketa ugarirekin bada ere. Eraikinak aldaketa asko izan ditu gaur egun duen itxuraraino, baina badirudi jatorrizko eraikina harrizko dorre soil bat zela, apaindurarik gabea, bost solairuko altuerakoa, defentsarako zein etxebizitzarako erabiliko zena <ref name=":0" />. Agian garai hartan dorretxea ez zen erabat [[Harri|harrizkoa]] izango, 1511-1514 urteko dokumentuek Villelatarren kadalsoa bezala aipatzen baitute; orduko [[Bizkaia|Bizkaian]] nagusiki [[Zur|zurez]] edo [[Egur|egurrez]] eraikitako eraikinei aplikatu zaien izendapena dirudiena<ref name=":2" />. XX,mendeko hirurogeiko hamarkadan, abandonu garai baten ostean, eraikina hondamendi egoeran zegoen. Orduan, [[Bizkaiko Foru Aldundia|Bizkaiko Foru Aldundiak]] erosi zuen, [[Mungiako Udala|Mungiako Udalari]] utzita, kultur etxe bihurtzeko. Bere zaharberritzeak kanpoaldea errespetatu zuen, XIX. mendeko esku-hartzearen ondorioz, baina, logikoki, barrualde osoa berregin behar izan zen. Gaur egun, Torrebillela Mungiako liburutegi gisa erabiltzen da<ref name=":1" />. == Arkitektura == [[Fitxategi:Munguía - Torrebillela 6.JPG|thumb|200x200px]] Eraikinak aldaketa asko jasan ditu historian barrena, garrantzitsuena gaur eguneko itxura ematen dion XIX.mendeko obra izanda: eraikin erantsi batzuk kendu ziren, barrukoa berritu zen, bi altueratik hirura pasatu zen, dorrean hutsune berriak ireki ziren eta [[Biltegi|biltegia]] berregin zen<ref name=":2" />. Nabaria da dorrea hainbat fasetan eraiki zela, baina lehenengoko faseak behintzat denboran oso hurbil eginak izan behar ziren. Aurreko fatxadan, eraikinaren sarrera nagusia izango zenaren arrastoak ikus daitezke, agian harrizko kanpoko eskailera batez hornitua. Eskuinean, beste [[bao]] baten ate-zangoa ikus daiteke. [[Bao]] hori dinteldua da eta itxura modernoagoa du. Beste puntu batzuetan, askoz ere aldatuago dauden beste bao batzuen aztarnak ikusten dira<ref name=":2" />. [[Fitxategi:Munguía - Torrebillela 5.JPG|thumb|180x180px]] Bizitegi-pisuak, jatorrian, etxearen altuera osoaren ia erdia hartzen zuen. Horrek zaildu egiten zuen goiko aldea argiztatzea eta aireztatzea, eta, horregatik, leiho txiki zorrotz batzuk ireki zituzten han, gaur egun bigarren solairuko goiko aldeari dagozkionak<ref name=":2" />. == Erreferentziak == <references /> tibed3tta8g7drh4fjv1j3whym51uqw 9999317 9998782 2024-12-14T10:34:07Z Marklar2007 1545 +[[Kategoria:Bizkaiko dorretxeak]]; +[[Kategoria:Mungiako eraikinak]]; +[[Kategoria:XV. mendean amaitutako eraikinak]] [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999317 wikitext text/x-wiki {{eraikin infotaula}} '''Torrebillela dorrea''' [[Mungia|Mungian]] kokatzen den XV.mendeko harrizko dorretxea da, udalerriko arkitektura zibileko eraikinik zaharrena<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Torrebillela - Ayuntamiento de Mungia - mungia.eus|hizkuntza=es-ES|url=https://www.mungia.eus/es/torrebillela|aldizkaria=Ayuntamiento de Mungia|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == Historia == 1376an, Uribeko merindadeko laborariek [[hiribildu]] batzuk sortzeko eskatu zioten [[Bizkaiko Jaurerria|Bizkaiko jaunari]]. Leku seguru eta harresituak eraiki nahi izan zituzten, bandokideen [[Leinu-gerrak|leinu bortitzen gehiegikerietatik]] babesteko. Jaunak onartu egin zuen eskaera, eta [[Larrabetzu]], [[Errigoiti]] eta [[Mungia|Mungiako]] hiribilduak sortu zituen, zeinetara nekazari ugari hurbildu zen<ref name=":1">{{Erreferentzia|abizena=jonpemo|izenburua=Piedras con historia: Torrebillela|hizkuntza=es|data=2013-06-20|url=https://mungiahistorianzehar.wordpress.com/2013/06/20/piedras-con-historia-torrebillela/|aldizkaria=MUNGIA HISTORIAN ZEHAR|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Mungiaren kasuan, familia garrantzitsu bat, [[Billela|Villelatarrak]], berehala hasi ziren harresi barruan bizitzen. Bere izeneko auzotik sortua, ziurrenik, hirigunetik kilometro pare batera, bertan bizi ziren 1390ean. Villelatarrek beren etxea altxatzeko aukeratu zuten [[Orube|orubea]] hiriko onenetakoa zen: [[Bilbo|Bilbotik]] zetorren galtzada sartzen zen ataria menderatzen zuen lursail handi bat;bi aldetatik ibaiaren ibilguak babesten zuen (lubaki natural bat bezala), eta hiribilduko gainerako eraikinetatik pixka bat aldenduta zegoenez, horrek defentsa erraza ahalbidetzen zuen<ref name=":1" />. Ez dakigu zein unetan eraiki zen Torrebillela, baina suposatu daiteke XIV. mendearen amaieran sortu zela, [[Billela|Villela]] [[Leinu|leinua]] igo zen garaian<ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Torrebillela - Ayuntamiento de Mungia - mungia.eus|hizkuntza=es-ES|url=https://www.mungia.eus/es/torrebillela2|aldizkaria=Ayuntamiento de Mungia|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. [[Erdi Aroa|Erdi Aroko]] jatorritik abiatuta, gaur egunera arte iraun du, aldaketa ugarirekin bada ere. Eraikinak aldaketa asko izan ditu gaur egun duen itxuraraino, baina badirudi jatorrizko eraikina harrizko dorre soil bat zela, apaindurarik gabea, bost solairuko altuerakoa, defentsarako zein etxebizitzarako erabiliko zena <ref name=":0" />. Agian garai hartan dorretxea ez zen erabat [[Harri|harrizkoa]] izango, 1511-1514 urteko dokumentuek Villelatarren kadalsoa bezala aipatzen baitute; orduko [[Bizkaia|Bizkaian]] nagusiki [[Zur|zurez]] edo [[Egur|egurrez]] eraikitako eraikinei aplikatu zaien izendapena dirudiena<ref name=":2" />. XX,mendeko hirurogeiko hamarkadan, abandonu garai baten ostean, eraikina hondamendi egoeran zegoen. Orduan, [[Bizkaiko Foru Aldundia|Bizkaiko Foru Aldundiak]] erosi zuen, [[Mungiako Udala|Mungiako Udalari]] utzita, kultur etxe bihurtzeko. Bere zaharberritzeak kanpoaldea errespetatu zuen, XIX. mendeko esku-hartzearen ondorioz, baina, logikoki, barrualde osoa berregin behar izan zen. Gaur egun, Torrebillela Mungiako liburutegi gisa erabiltzen da<ref name=":1" />. == Arkitektura == Eraikinak aldaketa asko jasan ditu historian barrena, garrantzitsuena gaur eguneko itxura ematen dion XIX.mendeko obra izanda: eraikin erantsi batzuk kendu ziren, barrukoa berritu zen, bi altueratik hirura pasatu zen, dorrean hutsune berriak ireki ziren eta [[Biltegi|biltegia]] berregin zen<ref name=":2" />. Nabaria da dorrea hainbat fasetan eraiki zela, baina lehenengoko faseak behintzat denboran oso hurbil eginak izan behar ziren. Aurreko fatxadan, eraikinaren sarrera nagusia izango zenaren arrastoak ikus daitezke, agian harrizko kanpoko eskailera batez hornitua. Eskuinean, beste [[bao]] baten ate-zangoa ikus daiteke. [[Bao]] hori dinteldua da eta itxura modernoagoa du. Beste puntu batzuetan, askoz ere aldatuago dauden beste bao batzuen aztarnak ikusten dira<ref name=":2" />. Bizitegi-pisuak, jatorrian, etxearen altuera osoaren ia erdia hartzen zuen. Horrek zaildu egiten zuen goiko aldea argiztatzea eta aireztatzea, eta, horregatik, leiho txiki zorrotz batzuk ireki zituzten han, gaur egun bigarren solairuko goiko aldeari dagozkionak<ref name=":2" />. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Bizkaiko dorretxeak]] [[Kategoria:Mungiako eraikinak]] [[Kategoria:XV. mendean amaitutako eraikinak]] e5rje3mdqeuuz21jr5bb4jtjhp86ado 9999318 9999317 2024-12-14T10:35:08Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Bizkaiko liburutegiak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999318 wikitext text/x-wiki {{eraikin infotaula}} '''Torrebillela dorrea''' [[Mungia|Mungian]] kokatzen den XV.mendeko harrizko dorretxea da, udalerriko arkitektura zibileko eraikinik zaharrena<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Torrebillela - Ayuntamiento de Mungia - mungia.eus|hizkuntza=es-ES|url=https://www.mungia.eus/es/torrebillela|aldizkaria=Ayuntamiento de Mungia|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == Historia == 1376an, Uribeko merindadeko laborariek [[hiribildu]] batzuk sortzeko eskatu zioten [[Bizkaiko Jaurerria|Bizkaiko jaunari]]. Leku seguru eta harresituak eraiki nahi izan zituzten, bandokideen [[Leinu-gerrak|leinu bortitzen gehiegikerietatik]] babesteko. Jaunak onartu egin zuen eskaera, eta [[Larrabetzu]], [[Errigoiti]] eta [[Mungia|Mungiako]] hiribilduak sortu zituen, zeinetara nekazari ugari hurbildu zen<ref name=":1">{{Erreferentzia|abizena=jonpemo|izenburua=Piedras con historia: Torrebillela|hizkuntza=es|data=2013-06-20|url=https://mungiahistorianzehar.wordpress.com/2013/06/20/piedras-con-historia-torrebillela/|aldizkaria=MUNGIA HISTORIAN ZEHAR|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Mungiaren kasuan, familia garrantzitsu bat, [[Billela|Villelatarrak]], berehala hasi ziren harresi barruan bizitzen. Bere izeneko auzotik sortua, ziurrenik, hirigunetik kilometro pare batera, bertan bizi ziren 1390ean. Villelatarrek beren etxea altxatzeko aukeratu zuten [[Orube|orubea]] hiriko onenetakoa zen: [[Bilbo|Bilbotik]] zetorren galtzada sartzen zen ataria menderatzen zuen lursail handi bat;bi aldetatik ibaiaren ibilguak babesten zuen (lubaki natural bat bezala), eta hiribilduko gainerako eraikinetatik pixka bat aldenduta zegoenez, horrek defentsa erraza ahalbidetzen zuen<ref name=":1" />. Ez dakigu zein unetan eraiki zen Torrebillela, baina suposatu daiteke XIV. mendearen amaieran sortu zela, [[Billela|Villela]] [[Leinu|leinua]] igo zen garaian<ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Torrebillela - Ayuntamiento de Mungia - mungia.eus|hizkuntza=es-ES|url=https://www.mungia.eus/es/torrebillela2|aldizkaria=Ayuntamiento de Mungia|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. [[Erdi Aroa|Erdi Aroko]] jatorritik abiatuta, gaur egunera arte iraun du, aldaketa ugarirekin bada ere. Eraikinak aldaketa asko izan ditu gaur egun duen itxuraraino, baina badirudi jatorrizko eraikina harrizko dorre soil bat zela, apaindurarik gabea, bost solairuko altuerakoa, defentsarako zein etxebizitzarako erabiliko zena <ref name=":0" />. Agian garai hartan dorretxea ez zen erabat [[Harri|harrizkoa]] izango, 1511-1514 urteko dokumentuek Villelatarren kadalsoa bezala aipatzen baitute; orduko [[Bizkaia|Bizkaian]] nagusiki [[Zur|zurez]] edo [[Egur|egurrez]] eraikitako eraikinei aplikatu zaien izendapena dirudiena<ref name=":2" />. XX,mendeko hirurogeiko hamarkadan, abandonu garai baten ostean, eraikina hondamendi egoeran zegoen. Orduan, [[Bizkaiko Foru Aldundia|Bizkaiko Foru Aldundiak]] erosi zuen, [[Mungiako Udala|Mungiako Udalari]] utzita, kultur etxe bihurtzeko. Bere zaharberritzeak kanpoaldea errespetatu zuen, XIX. mendeko esku-hartzearen ondorioz, baina, logikoki, barrualde osoa berregin behar izan zen. Gaur egun, Torrebillela Mungiako liburutegi gisa erabiltzen da<ref name=":1" />. == Arkitektura == Eraikinak aldaketa asko jasan ditu historian barrena, garrantzitsuena gaur eguneko itxura ematen dion XIX.mendeko obra izanda: eraikin erantsi batzuk kendu ziren, barrukoa berritu zen, bi altueratik hirura pasatu zen, dorrean hutsune berriak ireki ziren eta [[Biltegi|biltegia]] berregin zen<ref name=":2" />. Nabaria da dorrea hainbat fasetan eraiki zela, baina lehenengoko faseak behintzat denboran oso hurbil eginak izan behar ziren. Aurreko fatxadan, eraikinaren sarrera nagusia izango zenaren arrastoak ikus daitezke, agian harrizko kanpoko eskailera batez hornitua. Eskuinean, beste [[bao]] baten ate-zangoa ikus daiteke. [[Bao]] hori dinteldua da eta itxura modernoagoa du. Beste puntu batzuetan, askoz ere aldatuago dauden beste bao batzuen aztarnak ikusten dira<ref name=":2" />. Bizitegi-pisuak, jatorrian, etxearen altuera osoaren ia erdia hartzen zuen. Horrek zaildu egiten zuen goiko aldea argiztatzea eta aireztatzea, eta, horregatik, leiho txiki zorrotz batzuk ireki zituzten han, gaur egun bigarren solairuko goiko aldeari dagozkionak<ref name=":2" />. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Bizkaiko dorretxeak]] [[Kategoria:Mungiako eraikinak]] [[Kategoria:XV. mendean amaitutako eraikinak]] [[Kategoria:Bizkaiko liburutegiak]] 4177oc74588p4usud6m4ygbksumrn2r 9999320 9999318 2024-12-14T10:40:02Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:XV. mendean amaitutako eraikinak]] kendua; [[Kategoria:XIV. mendean amaitutako eraikinak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999320 wikitext text/x-wiki {{eraikin infotaula}} '''Torrebillela dorrea''' [[Mungia|Mungian]] kokatzen den XIV. mende amaierako harrizko dorretxea da, udalerriko arkitektura zibileko eraikinik zaharrena<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Torrebillela - Ayuntamiento de Mungia - mungia.eus|hizkuntza=es-ES|url=https://www.mungia.eus/es/torrebillela|aldizkaria=Ayuntamiento de Mungia|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == Historia == 1376an, Uribeko merindadeko laborariek [[hiribildu]] batzuk sortzeko eskatu zioten [[Bizkaiko Jaurerria|Bizkaiko jaunari]]. Leku seguru eta harresituak eraiki nahi izan zituzten, bandokideen [[Leinu-gerrak|leinu bortitzen gehiegikerietatik]] babesteko. Jaunak onartu egin zuen eskaera, eta [[Larrabetzu]], [[Errigoiti]] eta [[Mungia|Mungiako]] hiribilduak sortu zituen, zeinetara nekazari ugari hurbildu zen<ref name=":1">{{Erreferentzia|abizena=jonpemo|izenburua=Piedras con historia: Torrebillela|hizkuntza=es|data=2013-06-20|url=https://mungiahistorianzehar.wordpress.com/2013/06/20/piedras-con-historia-torrebillela/|aldizkaria=MUNGIA HISTORIAN ZEHAR|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Mungiaren kasuan, familia garrantzitsu bat, [[Billela|billelatarrak]], berehala hasi ziren harresi barruan bizitzen. Bere izeneko auzotik sortua, ziurrenik, hirigunetik kilometro pare batera, bertan bizi ziren 1390ean. Villelatarrek beren etxea altxatzeko aukeratu zuten [[Orube|orubea]] hiriko onenetakoa zen: [[Bilbo|Bilbotik]] zetorren galtzada sartzen zen ataria menderatzen zuen lursail handi bat;bi aldetatik ibaiaren ibilguak babesten zuen (lubaki natural bat bezala), eta hiribilduko gainerako eraikinetatik pixka bat aldenduta zegoenez, horrek defentsa erraza ahalbidetzen zuen<ref name=":1" />. Ez dakigu zein unetan eraiki zen Torrebillela, baina suposatu daiteke XIV. mendearen amaieran sortu zela, billelatar [[Leinu|leinua]] igo zen garaian<ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Torrebillela - Ayuntamiento de Mungia - mungia.eus|hizkuntza=es-ES|url=https://www.mungia.eus/es/torrebillela2|aldizkaria=Ayuntamiento de Mungia|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. [[Erdi Aroa|Erdi Aroko]] jatorritik abiatuta, gaur egunera arte iraun du, aldaketa ugarirekin bada ere. Eraikinak aldaketa asko izan ditu gaur egun duen itxuraraino, baina badirudi jatorrizko eraikina harrizko dorre soil bat zela, apaindurarik gabea, bost solairuko altuerakoa, defentsarako zein etxebizitzarako erabiliko zena <ref name=":0" />. Agian garai hartan dorretxea ez zen erabat [[Harri|harrizkoa]] izango, 1511-1514 urteko dokumentuek Villelatarren kadalsoa bezala aipatzen baitute; orduko [[Bizkaia|Bizkaian]] nagusiki [[Zur|zurez]] edo [[Egur|egurrez]] eraikitako eraikinei aplikatu zaien izendapena dirudiena<ref name=":2" />. 1960ko hamarkadan, abandonu garai baten ostean, eraikina hondamendi egoeran zegoen. Orduan, [[Bizkaiko Foru Aldundia|Bizkaiko Foru Aldundiak]] erosi zuen, [[Mungiako Udala|Mungiako Udalari]] utzita, kultur etxe bihurtzeko. Bere zaharberritzeak kanpoaldea errespetatu zuen, XIX. mendeko esku-hartzearen ondorioz, baina, logikoki, barrualde osoa berregin behar izan zen. Gaur egun, Torrebillela Mungiako liburutegi gisa erabiltzen da<ref name=":1" />. == Arkitektura == Eraikinak aldaketa asko jasan ditu historian barrena, garrantzitsuena gaur eguneko itxura ematen dion XIX. mendeko obra izanda: eraikin erantsi batzuk kendu ziren, barrukoa berritu zen, bi altueratik hirura pasatu zen, dorrean hutsune berriak ireki ziren eta [[Biltegi|biltegia]] berregin zen<ref name=":2" />. Nabaria da dorrea hainbat fasetan eraiki zela, baina lehenengoko faseak behintzat denboran oso hurbil eginak izan behar ziren. Aurreko fatxadan, eraikinaren sarrera nagusia izango zenaren arrastoak ikus daitezke, agian harrizko kanpoko eskailera batez hornitua. Eskuinean, beste [[bao]] baten ate-zangoa ikus daiteke. [[Bao]] hori dinteldua da eta itxura modernoagoa du. Beste puntu batzuetan, askoz ere aldatuago dauden beste bao batzuen aztarnak ikusten dira<ref name=":2" />. Bizitegi-pisuak, jatorrian, etxearen altuera osoaren ia erdia hartzen zuen. Horrek zaildu egiten zuen goiko aldea argiztatzea eta aireztatzea, eta, horregatik, leiho txiki zorrotz batzuk ireki zituzten han, gaur egun bigarren solairuko goiko aldeari dagozkionak<ref name=":2" />. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Bizkaiko dorretxeak]] [[Kategoria:Mungiako eraikinak]] [[Kategoria:XIV. mendean amaitutako eraikinak]] [[Kategoria:Bizkaiko liburutegiak]] 5go4cr6y764ugghwapm0axyd1s5r8lh 0 1217299 9998794 2024-12-13T16:43:27Z Lainobeltz 56334 Lainobeltz wikilariak «[[Perfluoroalkoxi kopolimeroa]]» orria «[[Perfluoroalkoxi kopolimero]]» izenera aldatu du 9998794 wikitext text/x-wiki #BIRZUZENDU [[Perfluoroalkoxi kopolimero]] pfvw787r4qzivzshnzp0yncsvha30d0 0 1217300 9998798 2024-12-13T16:45:24Z Maitane Diez Vivanco 168247 Orri berria: «Hornikuntza katea, edo hornidura-katea, produktuak sortu eta kontsumitzaileengana iristeko beharrezko prozesu eta jardueren multzoa da. Lehengaien hornitzaileekin hasten da eta azken bezeroarengana iritsi arte doa. Bidean logistika, baliabideen kudeaketa eta produktu edo zerbitzuak ekoizteko eta banatzeko lan egiten duten eragile guztiak koordinatzen dira. == Historia == "Hornidura-katearen" kontzeptua 1950eko eta 1960ko hamarkadetan hasi zen garrantzia hartzen, globalizaz...» 9998798 wikitext text/x-wiki Hornikuntza katea, edo hornidura-katea, produktuak sortu eta kontsumitzaileengana iristeko beharrezko prozesu eta jardueren multzoa da. Lehengaien hornitzaileekin hasten da eta azken bezeroarengana iritsi arte doa. Bidean logistika, baliabideen kudeaketa eta produktu edo zerbitzuak ekoizteko eta banatzeko lan egiten duten eragile guztiak koordinatzen dira. == Historia == "Hornidura-katearen" kontzeptua 1950eko eta 1960ko hamarkadetan hasi zen garrantzia hartzen, globalizazioaren hazkundearekin eta masa-produkzioaren hazkundearekin. Ford eta Toyota bezalako enpresak aitzindariak izan ziren ekoizpen eta banaketa-prozesuen optimizazioan, eta horrek kostuak eta entrega-denborak nabarmen murriztea ahalbidetu zuen. Kontzeptua aldatuz joan zen denborarekin, batez ere 1990eko hamarkadatik aurrera, nazioarteko merkataritzaren hedapenarekin eta komunikazioaren eta informazioaren kudeaketaren teknologia berrien garapenarekin. === Osagai nagusiak === Ohiko hornidura-kate bat elkarri lotutako hainbat maila edo osagaik osatzen dute, haien artean, aipagarrienak hurrengoak dira: ''Lehengaien hornitzaileek:'' produktuak sortzeko oinarrizko materialak edo baliabideak hornitzen dituzten erakundeak dira. Hauek izan daitezke lehengai naturalak (adibidez, egurra edo metala) edo jada fabrikatutako materialak, beste produktu konplexuago batzuk egiteko erabiltzen direnak. ''Fabrikazioa edo ekoizpena:'' materialak jasoratzen direnean produktu bukatuak sortzeko prestatu edo aldatzen dira. ''Banaketa:'' behin produktuak bukatuta, banatzaileei handizkariei, kontsumitzaileengana iristeko bidaltzen dira. Horretarako, biltegiratzea, garraioa eta logistika lanak funtsezko elementuak bihurtzen dira. ''Azken kontsumitzailearentzako salmenta:'' hornidura-katearen azken maila kontsumitzailearentzako salmenta-puntua da. Hori denda fisikoetan, merkataritza elektronikoan edo txikizkako beste edozein banaketa-kanaletan gerta daiteke. ''Eskariaren kudeaketa eta atzeraelikadura:'' garrantzitsua da hornikuntza-katea diseinatuta egotea merkatuaren eskaerei erantzuteko eta ekoizpena eta banaketa doitzeko, beharrezkoa den heinean. Gainera, kontsumitzaileen iritziak, inkestetan edo salmenten analisietan jasotzen direnak, prozesua arintzen eta hobetzen laguntzen dute. == Motak == Hainbat hornikuntza-kate mota daude, eta industriaren eta prozesuaren konplexutasunaren arabera aldatzen dira. Hona hemen adibide batzuk: ''Hornidura-kate tradizionalak:'' fabrikazio eta banaketa-prozesu linealak eta sekuentzialak dira. ''Hornidura-kate arinak:'' malgutasunean eta merkatuko eskariaren edo baldintzen aldaketetara azkar egokitzeko gaitasunean oinarritzen dira. ''Hornikuntza-kate globalak:'' hornikuntza-kate globalek eraginkortasuna handitzen dute baina aldi berean arriskuak sor ditzakete, hala nola atzerapenak edo hornidura arazoak. ''Hornidura-kate iraunkorrak:'' prozesu osoan ingurumen eta gizarte-inpaktua murriztu nahi dutenak, ekoizpenetik kontsumora arte. Hornidura-kate baten kudeaketa eraginkorrak hainbat erronka ditu aurrez aurre, besteak beste: ''Etenaldiak eta hondamendi naturalak:'' hornikuntza-kateetan hondamendiak gerta daitezke, hala nola lurrikarak, uholdeak edo pandemiak, produktuen ekoizpena eta banaketa eteten dutenak. ''Globalizazioa eta arrisku geopolitikoak:'' nazioarteko merkataritza-akordioek, tentsio politikoek edo muga-zergen politikek hornidura-kate globalei eragin diezaiekete, ondasun-fluxuen jarraitutasunerako arriskuak sortuz. ''Berrikuntza teknologikoa:'' prosezuak optimizatzea ahalbidetzen digu (teknologia berriak, adimen artifiziala eta kudeaketa sistema berriak osatzen dituzte). ''Jasangarritasuna:'' iraunkortasuna gero eta gehiago azpimarratzen denez, enpresek beren hornidura-kateak kudeatu behar dituzte, ingurumen-inpaktua minimizatzeko eta kate osoan lan-baldintzak hobetzeko. === Euskal Herrian === Hornikuntza katea oso garrantzitsua da eskualdeko industria eta ekonomiaren garapenerako. Euskal enpresak, tokiko hornitzaileak nazioarteko merkatuarekin konektatzen dituzten sare konplexuak erabiltzen dituzte, hain zuzen ere, automobilgintza, makineria eta elikadura bezalako sektoreetan. Azkenik, Euskadik azpiegitura logistikoan eta enpresen arteko elkarlanean inbertitu du Europa industria-gune garrantzitsua bihurtuz. [[Archivo:Hornikuntza-katea.jpg|link=https://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Hornikuntza-katea.jpg|thumb]] == Bibliografia == ^ Christopher, lambord (2003). Logistics & Supply Chain Management. Pearson Education. 2016. ^ Lambert, Charles. Issues in supply chain management. 2000. pp. 65–83. ^ Gonzalez Jimenes, Liam (2017). "Issues in supply chain management". Industrial Marketing Management,. s94f28nvudsxjdw5u9vdzv2w246vjgc 9998800 9998798 2024-12-13T16:46:48Z Maitane Diez Vivanco 168247 9998800 wikitext text/x-wiki Hornikuntza katea, edo hornidura-katea, produktuak sortu eta kontsumitzaileengana iristeko beharrezko prozesu eta jardueren multzoa da. Lehengaien hornitzaileekin hasten da eta azken bezeroarengana iritsi arte doa. Bidean logistika, baliabideen kudeaketa eta produktu edo zerbitzuak ekoizteko eta banatzeko lan egiten duten eragile guztiak koordinatzen dira. == Historia == "Hornidura-katearen" kontzeptua 1950eko eta 1960ko hamarkadetan hasi zen garrantzia hartzen, globalizazioaren hazkundearekin eta masa-produkzioaren hazkundearekin. Ford eta Toyota bezalako enpresak aitzindariak izan ziren ekoizpen eta banaketa-prozesuen optimizazioan, eta horrek kostuak eta entrega-denborak nabarmen murriztea ahalbidetu zuen. Kontzeptua aldatuz joan zen denborarekin, batez ere 1990eko hamarkadatik aurrera, nazioarteko merkataritzaren hedapenarekin eta komunikazioaren eta informazioaren kudeaketaren teknologia berrien garapenarekin. === Osagai nagusiak === Ohiko hornidura-kate bat elkarri lotutako hainbat maila edo osagaik osatzen dute, haien artean, aipagarrienak hurrengoak dira: ''Lehengaien hornitzaileek:'' produktuak sortzeko oinarrizko materialak edo baliabideak hornitzen dituzten erakundeak dira. Hauek izan daitezke lehengai naturalak (adibidez, egurra edo metala) edo jada fabrikatutako materialak, beste produktu konplexuago batzuk egiteko erabiltzen direnak. ''Fabrikazioa edo ekoizpena:'' materialak jasoratzen direnean produktu bukatuak sortzeko prestatu edo aldatzen dira. ''Banaketa:'' behin produktuak bukatuta, banatzaileei handizkariei, kontsumitzaileengana iristeko bidaltzen dira. Horretarako, biltegiratzea, garraioa eta logistika lanak funtsezko elementuak bihurtzen dira. ''Azken kontsumitzailearentzako salmenta:'' hornidura-katearen azken maila kontsumitzailearentzako salmenta-puntua da. Hori denda fisikoetan, merkataritza elektronikoan edo txikizkako beste edozein banaketa-kanaletan gerta daiteke. ''Eskariaren kudeaketa eta atzeraelikadura:'' garrantzitsua da hornikuntza-katea diseinatuta egotea merkatuaren eskaerei erantzuteko eta ekoizpena eta banaketa doitzeko, beharrezkoa den heinean. Gainera, kontsumitzaileen iritziak, inkestetan edo salmenten analisietan jasotzen direnak, prozesua arintzen eta hobetzen laguntzen dute. == Motak == Hainbat hornikuntza-kate mota daude, eta industriaren eta prozesuaren konplexutasunaren arabera aldatzen dira. Hona hemen adibide batzuk: ''Hornidura-kate tradizionalak:'' fabrikazio eta banaketa-prozesu linealak eta sekuentzialak dira. ''Hornidura-kate arinak:'' malgutasunean eta merkatuko eskariaren edo baldintzen aldaketetara azkar egokitzeko gaitasunean oinarritzen dira. ''Hornikuntza-kate globalak:'' hornikuntza-kate globalek eraginkortasuna handitzen dute baina aldi berean arriskuak sor ditzakete, hala nola atzerapenak edo hornidura arazoak. ''Hornidura-kate iraunkorrak:'' prozesu osoan ingurumen eta gizarte-inpaktua murriztu nahi dutenak, ekoizpenetik kontsumora arte. Hornidura-kate baten kudeaketa eraginkorrak hainbat erronka ditu aurrez aurre, besteak beste: ''Etenaldiak eta hondamendi naturalak:'' hornikuntza-kateetan hondamendiak gerta daitezke, hala nola lurrikarak, uholdeak edo pandemiak, produktuen ekoizpena eta banaketa eteten dutenak. ''Globalizazioa eta arrisku geopolitikoak:'' nazioarteko merkataritza-akordioek, tentsio politikoek edo muga-zergen politikek hornidura-kate globalei eragin diezaiekete, ondasun-fluxuen jarraitutasunerako arriskuak sortuz. ''Berrikuntza teknologikoa:'' prosezuak optimizatzea ahalbidetzen digu (teknologia berriak, adimen artifiziala eta kudeaketa sistema berriak osatzen dituzte). ''Jasangarritasuna:'' iraunkortasuna gero eta gehiago azpimarratzen denez, enpresek beren hornidura-kateak kudeatu behar dituzte, ingurumen-inpaktua minimizatzeko eta kate osoan lan-baldintzak hobetzeko. === Euskal Herrian === Hornikuntza katea oso garrantzitsua da eskualdeko industria eta ekonomiaren garapenerako. Euskal enpresak, tokiko hornitzaileak nazioarteko merkatuarekin konektatzen dituzten sare konplexuak erabiltzen dituzte, hain zuzen ere, automobilgintza, makineria eta elikadura bezalako sektoreetan. Azkenik, Euskadik azpiegitura logistikoan eta enpresen arteko elkarlanean inbertitu du Europa industria-gune garrantzitsua bihurtuz. [[Archivo:Hornikuntza-katea.jpg|link=https://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Hornikuntza-katea.jpg|thumb]] == Bibliografia == ^ Christopher, lambord (2003). Logistics & Supply Chain Management. Pearson Education. 2016. ^ Lambert, Charles. Issues in supply chain management. 2000. pp. 65–83. ^ Gonzalez Jimenes, Liam (2017). "Issues in supply chain management". Industrial Marketing Management,. [[Kategoria:Ekonomia]] 2krx2uuf9rqlwncb02je58wchfvs6bb 9998811 9998800 2024-12-13T16:55:05Z Maitane Diez Vivanco 168247 9998811 wikitext text/x-wiki '''Hornikuntza katea''', edo '''hornidura-katea''', produktuak sortu eta [[kontsumitzaile]]<nowiki/>engana iristeko beharrezko prozesu eta jardueren multzoa da. Lehengaien hornitzaileekin hasten da eta azken bezeroarengana iritsi arte doa. Bidean logistika, baliabideen kudeaketa eta produktu edo zerbitzuak ekoizteko eta banatzeko lan egiten duten eragile guztiak koordinatzen dira. == Historia == "Hornidura-katearen" kontzeptua 1950eko eta 1960ko hamarkadetan hasi zen garrantzia hartzen, [[Globalizazio|globalizazioa]]<nowiki/>ren hazkundearekin eta masa-produkzioaren hazkundearekin. [[Ford Motor Company|Ford]] eta [[Toyota]] bezalako enpresak aitzindariak izan ziren ekoizpen eta banaketa-prozesuen [[Optimizazio (matematika)|optimizazio]]<nowiki/>an, eta horrek kostuak eta entrega-denborak nabarmen murriztea ahalbidetu zuen. Kontzeptua aldatuz joan zen denborarekin, batez ere 1990eko hamarkadatik aurrera, nazioarteko merkataritzaren hedapenarekin eta komunikazioaren eta informazioaren kudeaketaren teknologia berrien garapenarekin. === Osagai nagusiak === Ohiko hornidura-kate bat elkarri lotutako hainbat maila edo osagaik osatzen dute, haien artean, aipagarrienak hurrengoak dira: Lehengaien hornitzaileek: produktuak sortzeko oinarrizko materialak edo baliabideak hornitzen dituzten erakundeak dira. Hauek izan daitezke lehengai naturalak (adibidez, egurra edo metala) edo jada fabrikatutako materialak, beste produktu konplexuago batzuk egiteko erabiltzen direnak. [[Fabrikazioa]] edo [[Ekoizpen-teoria|ekoizpena:]] materialak jasoratzen direnean produktu bukatuak sortzeko prestatu edo aldatzen dira. Banaketa: behin produktuak bukatuta, [[Banatzaile (argipena)|banatzaile]]<nowiki/>ei handizkariei, [[kontsumitzaile]]<nowiki/>engana iristeko bidaltzen dira. Horretarako, biltegiratzea, garraioa eta logistika lanak funtsezko elementuak bihurtzen dira. ''Azken kontsumitzailearentzako salmenta:'' hornidura-katearen azken maila kontsumitzailearentzako salmenta-puntua da. Hori denda fisikoetan, [[merkataritza]] elektronikoan edo txikizkako beste edozein banaketa-kanaletan gerta daiteke. Eskariaren kudeaketa eta atzeraelikadura: garrantzitsua da hornikuntza-katea diseinatuta egotea merkatuaren eskaerei erantzuteko eta ekoizpena eta banaketa doitzeko, beharrezkoa den heinean. Gainera, kontsumitzaileen iritziak, inkestetan edo salmenten analisietan jasotzen direnak, prozesua arintzen eta hobetzen laguntzen dute. == Motak == Hainbat hornikuntza-kate mota daude, eta industriaren eta prozesuaren konplexutasunaren arabera aldatzen dira. Hona hemen adibide batzuk: * Hornidura-kate tradizionalak'':'' fabrikazio eta banaketa-prozesu linealak eta sekuentzialak dira. * Hornidura-kate arinak: malgutasunean eta merkatuko eskariaren edo baldintzen aldaketetara azkar egokitzeko gaitasunean oinarritzen dira. * ''Hornikuntza-kate globalak:'' hornikuntza-kate globalek eraginkortasuna handitzen dute baina aldi berean arriskuak sor ditzakete, hala nola atzerapenak edo hornidura arazoak. * Hornidura-kate iraunkorrak: prozesu osoan ingurumen eta gizarte-inpaktua murriztu nahi dutenak, ekoizpenetik kontsumora arte. Hornidura-kate baten kudeaketa eraginkorrak hainbat erronka ditu aurrez aurre, besteak beste: * ''Etenaldiak eta hondamendi naturalak:'' hornikuntza-kateetan hondamendiak gerta daitezke, hala nola lurrikarak, uholdeak edo pandemiak, produktuen ekoizpena eta banaketa eteten dutenak. * Globalizazioa eta arrisku geopolitikoak: nazioarteko merk[[Merkataritza-akordio|ataritza-akordio]]<nowiki/>ek, tentsio politikoek edo muga-zergen politikek hornidura-kate globalei eragin diezaiekete, ondasun-fluxuen jarraitutasunerako arriskuak sortuz. * Berrikuntza teknologikoa: prosezuak optimizatzea ahalbidetzen digu (teknologia berriak, adimen artifiziala eta kudeaketa sistema berriak osatzen dituzte). * Jasangarritasuna: iraunkortasuna gero eta gehiago azpimarratzen denez, enpresek beren hornidura-kateak kudeatu behar dituzte, ingurumen-inpaktua minimizatzeko eta kate osoan lan-baldintzak hobetzeko. === Euskal Herrian === Hornikuntza katea oso garrantzitsua da eskualdeko industria eta ekonomiaren garapenerako. Euskal enpresak, tokiko hornitzaileak nazioarteko merkatuarekin konektatzen dituzten sare konplexuak erabiltzen dituzte, hain zuzen ere, automobilgintza, makineria eta elikadura bezalako sektoreetan. Azkenik, Euskadik azpiegitura logistikoan eta enpresen arteko elkarlanean inbertitu du Europa industria-gune garrantzitsua bihurtuz. [[Archivo:Hornikuntza-katea.jpg|link=https://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Hornikuntza-katea.jpg|thumb]] == Bibliografia == ^ Christopher, lambord (2003). Logistics & Supply Chain Management. Pearson Education. 2016. ^ Lambert, Charles. Issues in supply chain management. 2000. pp. 65–83. ^ Gonzalez Jimenes, Liam (2017). "Issues in supply chain management". Industrial Marketing Management,. [[Kategoria:Ekonomia]] ronrzcq4ii747ma7ywsdfacdtcdoj0b 9998813 9998811 2024-12-13T16:55:31Z Maitane Diez Vivanco 168247 9998813 wikitext text/x-wiki '''Hornikuntza katea''', edo '''hornidura-katea''', produktuak sortu eta [[kontsumitzaile]]<nowiki/>engana iristeko beharrezko prozesu eta jardueren multzoa da. Lehengaien hornitzaileekin hasten da eta azken bezeroarengana iritsi arte doa. Bidean logistika, baliabideen kudeaketa eta produktu edo zerbitzuak ekoizteko eta banatzeko lan egiten duten eragile guztiak koordinatzen dira. == Historia == "Hornidura-katearen" kontzeptua 1950eko eta 1960ko hamarkadetan hasi zen garrantzia hartzen, [[Globalizazio|globalizazioa]]<nowiki/>ren hazkundearekin eta masa-produkzioaren hazkundearekin. [[Ford Motor Company|Ford]] eta [[Toyota]] bezalako enpresak aitzindariak izan ziren ekoizpen eta banaketa-prozesuen [[Optimizazio (matematika)|optimizazio]]<nowiki/>an, eta horrek kostuak eta entrega-denborak nabarmen murriztea ahalbidetu zuen. Kontzeptua aldatuz joan zen denborarekin, batez ere 1990eko hamarkadatik aurrera, nazioarteko merkataritzaren hedapenarekin eta komunikazioaren eta informazioaren kudeaketaren teknologia berrien garapenarekin. === Osagai nagusiak === Ohiko hornidura-kate bat elkarri lotutako hainbat maila edo osagaik osatzen dute, haien artean, aipagarrienak hurrengoak dira: Lehengaien hornitzaileek: produktuak sortzeko oinarrizko materialak edo baliabideak hornitzen dituzten erakundeak dira. Hauek izan daitezke lehengai naturalak (adibidez, egurra edo metala) edo jada fabrikatutako materialak, beste produktu konplexuago batzuk egiteko erabiltzen direnak. [[Fabrikazioa]] edo [[Ekoizpen-teoria|ekoizpena:]] materialak jasoratzen direnean produktu bukatuak sortzeko prestatu edo aldatzen dira. Banaketa: behin produktuak bukatuta, [[Banatzaile (argipena)|banatzaile]]<nowiki/>ei handizkariei, [[kontsumitzaile]]<nowiki/>engana iristeko bidaltzen dira. Horretarako, biltegiratzea, garraioa eta logistika lanak funtsezko elementuak bihurtzen dira. ''Azken kontsumitzailearentzako salmenta:'' hornidura-katearen azken maila kontsumitzailearentzako salmenta-puntua da. Hori denda fisikoetan, [[merkataritza]] elektronikoan edo txikizkako beste edozein banaketa-kanaletan gerta daiteke. Eskariaren kudeaketa eta atzeraelikadura: garrantzitsua da hornikuntza-katea diseinatuta egotea merkatuaren eskaerei erantzuteko eta ekoizpena eta banaketa doitzeko, beharrezkoa den heinean. Gainera, kontsumitzaileen iritziak, inkestetan edo salmenten analisietan jasotzen direnak, prozesua arintzen eta hobetzen laguntzen dute. == Motak == Hainbat hornikuntza-kate mota daude, eta industriaren eta prozesuaren konplexutasunaren arabera aldatzen dira. Hona hemen adibide batzuk: * Hornidura-kate tradizionalak'':'' fabrikazio eta banaketa-prozesu linealak eta sekuentzialak dira. * Hornidura-kate arinak: malgutasunean eta merkatuko eskariaren edo baldintzen aldaketetara azkar egokitzeko gaitasunean oinarritzen dira. * ''Hornikuntza-kate globalak:'' hornikuntza-kate globalek eraginkortasuna handitzen dute baina aldi berean arriskuak sor ditzakete, hala nola atzerapenak edo hornidura arazoak. * Hornidura-kate iraunkorrak: prozesu osoan ingurumen eta gizarte-inpaktua murriztu nahi dutenak, ekoizpenetik kontsumora arte. Hornidura-kate baten kudeaketa eraginkorrak hainbat erronka ditu aurrez aurre, besteak beste: * ''Etenaldiak eta hondamendi naturalak:'' hornikuntza-kateetan hondamendiak gerta daitezke, hala nola lurrikarak, uholdeak edo pandemiak, produktuen ekoizpena eta banaketa eteten dutenak. * Globalizazioa eta arrisku geopolitikoak: nazioarteko merk[[Merkataritza-akordio|ataritza-akordio]]<nowiki/>ek, tentsio politikoek edo muga-zergen politikek hornidura-kate globalei eragin diezaiekete, ondasun-fluxuen jarraitutasunerako arriskuak sortuz. * Berrikuntza teknologikoa: prosezuak optimizatzea ahalbidetzen digu (teknologia berriak, adimen artifiziala eta kudeaketa sistema berriak osatzen dituzte). * Jasangarritasuna: iraunkortasuna gero eta gehiago azpimarratzen denez, enpresek beren hornidura-kateak kudeatu behar dituzte, ingurumen-inpaktua minimizatzeko eta kate osoan lan-baldintzak hobetzeko. === Euskal Herrian === Hornikuntza katea oso garrantzitsua da eskualdeko industria eta ekonomiaren garapenerako. Euskal enpresak, tokiko hornitzaileak nazioarteko merkatuarekin konektatzen dituzten sare konplexuak erabiltzen dituzte, hain zuzen ere, automobilgintza, makineria eta elikadura bezalako sektoreetan. Azkenik, Euskadik azpiegitura logistikoan eta enpresen arteko elkarlanean inbertitu du Europa industria-gune garrantzitsua bihurtuz. [[Fitxategi:Hornikuntza-katea.jpg|link=https://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Hornikuntza-katea.jpg|thumb]] == Bibliografia == ^ Christopher, lambord (2003). Logistics & Supply Chain Management. Pearson Education. 2016. ^ Lambert, Charles. Issues in supply chain management. 2000. pp. 65–83. ^ Gonzalez Jimenes, Liam (2017). "Issues in supply chain management". Industrial Marketing Management,. [[Kategoria:Ekonomia]] scw9ijy2k6yk9yl11k77n1k6rmg9hb5 9998818 9998813 2024-12-13T16:57:22Z Maitane Diez Vivanco 168247 9998818 wikitext text/x-wiki '''Hornikuntza katea''', edo '''hornidura-katea''', produktuak sortu eta [[kontsumitzaile]]<nowiki/>engana iristeko beharrezko prozesu eta jardueren multzoa da. Lehengaien hornitzaileekin hasten da eta azken bezeroarengana iritsi arte doa. Bidean logistika, baliabideen kudeaketa eta produktu edo zerbitzuak ekoizteko eta banatzeko lan egiten duten eragile guztiak koordinatzen dira. == Historia == "Hornidura-katearen" kontzeptua 1950eko eta 1960ko hamarkadetan hasi zen garrantzia hartzen, [[Globalizazio|globalizazioa]]<nowiki/>ren hazkundearekin eta masa-produkzioaren hazkundearekin. [[Ford Motor Company|Ford]] eta [[Toyota]] bezalako enpresak aitzindariak izan ziren ekoizpen eta banaketa-prozesuen [[Optimizazio (matematika)|optimizazio]]<nowiki/>an, eta horrek kostuak eta entrega-denborak nabarmen murriztea ahalbidetu zuen. Kontzeptua aldatuz joan zen denborarekin, batez ere 1990eko hamarkadatik aurrera, nazioarteko merkataritzaren hedapenarekin eta komunikazioaren eta informazioaren kudeaketaren teknologia berrien garapenarekin. [[Fitxategi:Hornikuntza-katea.jpg|link=https://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Hornikuntza-katea.jpg|thumb|321x321px|Hornikuntza katean parte hartzen duten osagai ezberdinak]] === Osagai nagusiak === Ohiko hornidura-kate bat elkarri lotutako hainbat maila edo osagaik osatzen dute, haien artean, aipagarrienak hurrengoak dira: Lehengaien hornitzaileek: produktuak sortzeko oinarrizko materialak edo baliabideak hornitzen dituzten erakundeak dira. Hauek izan daitezke lehengai naturalak (adibidez, egurra edo metala) edo jada fabrikatutako materialak, beste produktu konplexuago batzuk egiteko erabiltzen direnak. [[Fabrikazioa]] edo [[Ekoizpen-teoria|ekoizpena:]] materialak jasoratzen direnean produktu bukatuak sortzeko prestatu edo aldatzen dira. Banaketa: behin produktuak bukatuta, [[Banatzaile (argipena)|banatzaile]]<nowiki/>ei handizkariei, [[kontsumitzaile]]<nowiki/>engana iristeko bidaltzen dira. Horretarako, biltegiratzea, garraioa eta logistika lanak funtsezko elementuak bihurtzen dira. ''Azken kontsumitzailearentzako salmenta:'' hornidura-katearen azken maila kontsumitzailearentzako salmenta-puntua da. Hori denda fisikoetan, [[merkataritza]] elektronikoan edo txikizkako beste edozein banaketa-kanaletan gerta daiteke. Eskariaren kudeaketa eta atzeraelikadura: garrantzitsua da hornikuntza-katea diseinatuta egotea merkatuaren eskaerei erantzuteko eta ekoizpena eta banaketa doitzeko, beharrezkoa den heinean. Gainera, kontsumitzaileen iritziak, inkestetan edo salmenten analisietan jasotzen direnak, prozesua arintzen eta hobetzen laguntzen dute. == Motak == Hainbat hornikuntza-kate mota daude, eta industriaren eta prozesuaren konplexutasunaren arabera aldatzen dira. Hona hemen adibide batzuk: * Hornidura-kate tradizionalak'':'' fabrikazio eta banaketa-prozesu linealak eta sekuentzialak dira. * Hornidura-kate arinak: malgutasunean eta merkatuko eskariaren edo baldintzen aldaketetara azkar egokitzeko gaitasunean oinarritzen dira. * Hornikuntza-kate globalak: hornikuntza-kate globalek eraginkortasuna handitzen dute baina aldi berean arriskuak sor ditzakete, hala nola atzerapenak edo hornidura arazoak. * Hornidura-kate iraunkorrak: prozesu osoan ingurumen eta gizarte-inpaktua murriztu nahi dutenak, ekoizpenetik kontsumora arte. Hornidura-kate baten kudeaketa eraginkorrak hainbat erronka ditu aurrez aurre, besteak beste: * Etenaldiak eta hondamendi naturalak: hornikuntza-kateetan hondamendiak gerta daitezke, hala nola lurrikarak, uholdeak edo pandemiak, produktuen ekoizpena eta banaketa eteten dutenak. * Globalizazioa eta arrisku geopolitikoak: nazioarteko merk[[Merkataritza-akordio|ataritza-akordio]]<nowiki/>ek, tentsio politikoek edo muga-zergen politikek hornidura-kate globalei eragin diezaiekete, ondasun-fluxuen jarraitutasunerako arriskuak sortuz. * Berrikuntza teknologikoa: prosezuak optimizatzea ahalbidetzen digu (teknologia berriak, adimen artifiziala eta kudeaketa sistema berriak osatzen dituzte). * Jasangarritasuna: iraunkortasuna gero eta gehiago azpimarratzen denez, enpresek beren hornidura-kateak kudeatu behar dituzte, ingurumen-inpaktua minimizatzeko eta kate osoan lan-baldintzak hobetzeko. === Euskal Herrian === Hornikuntza katea oso garrantzitsua da eskualdeko industria eta ekonomiaren garapenerako. Euskal enpresak, tokiko hornitzaileak nazioarteko merkatuarekin konektatzen dituzten sare konplexuak erabiltzen dituzte, hain zuzen ere, automobilgintza, makineria eta elikadura bezalako sektoreetan. Azkenik, Euskadik azpiegitura logistikoan eta enpresen arteko elkarlanean inbertitu du Europa industria-gune garrantzitsua bihurtuz. == Bibliografia == ^ Christopher, lambord (2003). Logistics & Supply Chain Management. Pearson Education. 2016. ^ Lambert, Charles. Issues in supply chain management. 2000. pp. 65–83. ^ Gonzalez Jimenes, Liam (2017). "Issues in supply chain management". Industrial Marketing Management,. [[Kategoria:Ekonomia]] 4myui31efag2ldoa2wrvoduy7o6ngow 9998822 9998818 2024-12-13T16:59:03Z Maitane Diez Vivanco 168247 9998822 wikitext text/x-wiki '''Hornikuntza katea''', edo '''hornidura-katea''', produktuak sortu eta [[kontsumitzaile]]<nowiki/>engana iristeko beharrezko prozesu eta jardueren multzoa da. Lehengaien hornitzaileekin hasten da eta azken bezeroarengana iritsi arte doa. Bidean logistika, baliabideen kudeaketa eta produktu edo zerbitzuak ekoizteko eta banatzeko lan egiten duten eragile guztiak koordinatzen dira. == Historia == "Hornidura-katearen" kontzeptua 1950eko eta 1960ko hamarkadetan hasi zen garrantzia hartzen, [[Globalizazio|globalizazioa]]<nowiki/>ren hazkundearekin eta masa-produkzioaren hazkundearekin. [[Ford Motor Company|Ford]] eta [[Toyota]] bezalako enpresak aitzindariak izan ziren ekoizpen eta banaketa-prozesuen [[Optimizazio (matematika)|optimizazio]]<nowiki/>an, eta horrek kostuak eta entrega-denborak nabarmen murriztea ahalbidetu zuen. Kontzeptua aldatuz joan zen denborarekin, batez ere 1990eko hamarkadatik aurrera, nazioarteko merkataritzaren hedapenarekin eta komunikazioaren eta informazioaren kudeaketaren teknologia berrien garapenarekin. [[Fitxategi:Hornikuntza-katea.jpg|link=https://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Hornikuntza-katea.jpg|thumb|321x321px|Hornikuntza katean parte hartzen duten osagai ezberdinak]] == Osagai nagusiak == Ohiko hornidura-kate bat elkarri lotutako hainbat maila edo osagaik osatzen dute, haien artean, aipagarrienak hurrengoak dira: Lehengaien hornitzaileek: produktuak sortzeko oinarrizko materialak edo baliabideak hornitzen dituzten erakundeak dira. Hauek izan daitezke lehengai naturalak (adibidez, egurra edo metala) edo jada fabrikatutako materialak, beste produktu konplexuago batzuk egiteko erabiltzen direnak. [[Fabrikazioa]] edo [[Ekoizpen-teoria|ekoizpena:]] materialak jasoratzen direnean produktu bukatuak sortzeko prestatu edo aldatzen dira. Banaketa: behin produktuak bukatuta, [[Banatzaile (argipena)|banatzaile]]<nowiki/>ei handizkariei, [[kontsumitzaile]]<nowiki/>engana iristeko bidaltzen dira. Horretarako, biltegiratzea, garraioa eta logistika lanak funtsezko elementuak bihurtzen dira. ''Azken kontsumitzailearentzako salmenta:'' hornidura-katearen azken maila kontsumitzailearentzako salmenta-puntua da. Hori denda fisikoetan, [[merkataritza]] elektronikoan edo txikizkako beste edozein banaketa-kanaletan gerta daiteke. Eskariaren kudeaketa eta atzeraelikadura: garrantzitsua da hornikuntza-katea diseinatuta egotea merkatuaren eskaerei erantzuteko eta ekoizpena eta banaketa doitzeko, beharrezkoa den heinean. Gainera, kontsumitzaileen iritziak, inkestetan edo salmenten analisietan jasotzen direnak, prozesua arintzen eta hobetzen laguntzen dute. == Motak == Hainbat hornikuntza-kate mota daude, eta industriaren eta prozesuaren konplexutasunaren arabera aldatzen dira. Hona hemen adibide batzuk: * Hornidura-kate tradizionalak'':'' fabrikazio eta banaketa-prozesu linealak eta sekuentzialak dira. * Hornidura-kate arinak: malgutasunean eta merkatuko eskariaren edo baldintzen aldaketetara azkar egokitzeko gaitasunean oinarritzen dira. * Hornikuntza-kate globalak: hornikuntza-kate globalek eraginkortasuna handitzen dute baina aldi berean arriskuak sor ditzakete, hala nola atzerapenak edo hornidura arazoak. * Hornidura-kate iraunkorrak: prozesu osoan ingurumen eta gizarte-inpaktua murriztu nahi dutenak, ekoizpenetik kontsumora arte. Hornidura-kate baten kudeaketa eraginkorrak hainbat erronka ditu aurrez aurre, besteak beste: * Etenaldiak eta hondamendi naturalak: hornikuntza-kateetan hondamendiak gerta daitezke, hala nola lurrikarak, uholdeak edo pandemiak, produktuen ekoizpena eta banaketa eteten dutenak. * Globalizazioa eta arrisku geopolitikoak: nazioarteko merk[[Merkataritza-akordio|ataritza-akordio]]<nowiki/>ek, tentsio politikoek edo muga-zergen politikek hornidura-kate globalei eragin diezaiekete, ondasun-fluxuen jarraitutasunerako arriskuak sortuz. * Berrikuntza teknologikoa: prosezuak optimizatzea ahalbidetzen digu (teknologia berriak, adimen artifiziala eta kudeaketa sistema berriak osatzen dituzte). * Jasangarritasuna: iraunkortasuna gero eta gehiago azpimarratzen denez, enpresek beren hornidura-kateak kudeatu behar dituzte, ingurumen-inpaktua minimizatzeko eta kate osoan lan-baldintzak hobetzeko. === Euskal Herrian === Hornikuntza katea oso garrantzitsua da eskualdeko industria eta ekonomiaren garapenerako. Euskal enpresak, tokiko hornitzaileak nazioarteko merkatuarekin konektatzen dituzten sare konplexuak erabiltzen dituzte, hain zuzen ere, automobilgintza, makineria eta elikadura bezalako sektoreetan. Azkenik, Euskadik azpiegitura logistikoan eta enpresen arteko elkarlanean inbertitu du Europa industria-gune garrantzitsua bihurtuz. == Bibliografia == ^ Christopher, lambord (2003). Logistics & Supply Chain Management. Pearson Education. 2016. ^ Lambert, Charles. Issues in supply chain management. 2000. pp. 65–83. ^ Gonzalez Jimenes, Liam (2017). "Issues in supply chain management". Industrial Marketing Management,. [[Kategoria:Ekonomia]] inlrc81j9f0iypvd06fwo1bnz2hprbv 9999310 9998822 2024-12-14T10:29:59Z Marklar2007 1545 Marklar2007 wikilariak «[[Hornikuntza katea]]» orria «[[Hornikuntza kate]]» izenera aldatu du 9998822 wikitext text/x-wiki '''Hornikuntza katea''', edo '''hornidura-katea''', produktuak sortu eta [[kontsumitzaile]]<nowiki/>engana iristeko beharrezko prozesu eta jardueren multzoa da. Lehengaien hornitzaileekin hasten da eta azken bezeroarengana iritsi arte doa. Bidean logistika, baliabideen kudeaketa eta produktu edo zerbitzuak ekoizteko eta banatzeko lan egiten duten eragile guztiak koordinatzen dira. == Historia == "Hornidura-katearen" kontzeptua 1950eko eta 1960ko hamarkadetan hasi zen garrantzia hartzen, [[Globalizazio|globalizazioa]]<nowiki/>ren hazkundearekin eta masa-produkzioaren hazkundearekin. [[Ford Motor Company|Ford]] eta [[Toyota]] bezalako enpresak aitzindariak izan ziren ekoizpen eta banaketa-prozesuen [[Optimizazio (matematika)|optimizazio]]<nowiki/>an, eta horrek kostuak eta entrega-denborak nabarmen murriztea ahalbidetu zuen. Kontzeptua aldatuz joan zen denborarekin, batez ere 1990eko hamarkadatik aurrera, nazioarteko merkataritzaren hedapenarekin eta komunikazioaren eta informazioaren kudeaketaren teknologia berrien garapenarekin. [[Fitxategi:Hornikuntza-katea.jpg|link=https://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Hornikuntza-katea.jpg|thumb|321x321px|Hornikuntza katean parte hartzen duten osagai ezberdinak]] == Osagai nagusiak == Ohiko hornidura-kate bat elkarri lotutako hainbat maila edo osagaik osatzen dute, haien artean, aipagarrienak hurrengoak dira: Lehengaien hornitzaileek: produktuak sortzeko oinarrizko materialak edo baliabideak hornitzen dituzten erakundeak dira. Hauek izan daitezke lehengai naturalak (adibidez, egurra edo metala) edo jada fabrikatutako materialak, beste produktu konplexuago batzuk egiteko erabiltzen direnak. [[Fabrikazioa]] edo [[Ekoizpen-teoria|ekoizpena:]] materialak jasoratzen direnean produktu bukatuak sortzeko prestatu edo aldatzen dira. Banaketa: behin produktuak bukatuta, [[Banatzaile (argipena)|banatzaile]]<nowiki/>ei handizkariei, [[kontsumitzaile]]<nowiki/>engana iristeko bidaltzen dira. Horretarako, biltegiratzea, garraioa eta logistika lanak funtsezko elementuak bihurtzen dira. ''Azken kontsumitzailearentzako salmenta:'' hornidura-katearen azken maila kontsumitzailearentzako salmenta-puntua da. Hori denda fisikoetan, [[merkataritza]] elektronikoan edo txikizkako beste edozein banaketa-kanaletan gerta daiteke. Eskariaren kudeaketa eta atzeraelikadura: garrantzitsua da hornikuntza-katea diseinatuta egotea merkatuaren eskaerei erantzuteko eta ekoizpena eta banaketa doitzeko, beharrezkoa den heinean. Gainera, kontsumitzaileen iritziak, inkestetan edo salmenten analisietan jasotzen direnak, prozesua arintzen eta hobetzen laguntzen dute. == Motak == Hainbat hornikuntza-kate mota daude, eta industriaren eta prozesuaren konplexutasunaren arabera aldatzen dira. Hona hemen adibide batzuk: * Hornidura-kate tradizionalak'':'' fabrikazio eta banaketa-prozesu linealak eta sekuentzialak dira. * Hornidura-kate arinak: malgutasunean eta merkatuko eskariaren edo baldintzen aldaketetara azkar egokitzeko gaitasunean oinarritzen dira. * Hornikuntza-kate globalak: hornikuntza-kate globalek eraginkortasuna handitzen dute baina aldi berean arriskuak sor ditzakete, hala nola atzerapenak edo hornidura arazoak. * Hornidura-kate iraunkorrak: prozesu osoan ingurumen eta gizarte-inpaktua murriztu nahi dutenak, ekoizpenetik kontsumora arte. Hornidura-kate baten kudeaketa eraginkorrak hainbat erronka ditu aurrez aurre, besteak beste: * Etenaldiak eta hondamendi naturalak: hornikuntza-kateetan hondamendiak gerta daitezke, hala nola lurrikarak, uholdeak edo pandemiak, produktuen ekoizpena eta banaketa eteten dutenak. * Globalizazioa eta arrisku geopolitikoak: nazioarteko merk[[Merkataritza-akordio|ataritza-akordio]]<nowiki/>ek, tentsio politikoek edo muga-zergen politikek hornidura-kate globalei eragin diezaiekete, ondasun-fluxuen jarraitutasunerako arriskuak sortuz. * Berrikuntza teknologikoa: prosezuak optimizatzea ahalbidetzen digu (teknologia berriak, adimen artifiziala eta kudeaketa sistema berriak osatzen dituzte). * Jasangarritasuna: iraunkortasuna gero eta gehiago azpimarratzen denez, enpresek beren hornidura-kateak kudeatu behar dituzte, ingurumen-inpaktua minimizatzeko eta kate osoan lan-baldintzak hobetzeko. === Euskal Herrian === Hornikuntza katea oso garrantzitsua da eskualdeko industria eta ekonomiaren garapenerako. Euskal enpresak, tokiko hornitzaileak nazioarteko merkatuarekin konektatzen dituzten sare konplexuak erabiltzen dituzte, hain zuzen ere, automobilgintza, makineria eta elikadura bezalako sektoreetan. Azkenik, Euskadik azpiegitura logistikoan eta enpresen arteko elkarlanean inbertitu du Europa industria-gune garrantzitsua bihurtuz. == Bibliografia == ^ Christopher, lambord (2003). Logistics & Supply Chain Management. Pearson Education. 2016. ^ Lambert, Charles. Issues in supply chain management. 2000. pp. 65–83. ^ Gonzalez Jimenes, Liam (2017). "Issues in supply chain management". Industrial Marketing Management,. [[Kategoria:Ekonomia]] inlrc81j9f0iypvd06fwo1bnz2hprbv 9999312 9999310 2024-12-14T10:30:45Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Ekonomia]] kendua; [[Kategoria:Hornigaien katea]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999312 wikitext text/x-wiki '''Hornikuntza katea''', edo '''hornidura-katea''', produktuak sortu eta [[kontsumitzaile]]<nowiki/>engana iristeko beharrezko prozesu eta jardueren multzoa da. Lehengaien hornitzaileekin hasten da eta azken bezeroarengana iritsi arte doa. Bidean logistika, baliabideen kudeaketa eta produktu edo zerbitzuak ekoizteko eta banatzeko lan egiten duten eragile guztiak koordinatzen dira. == Historia == "Hornidura-katearen" kontzeptua 1950eko eta 1960ko hamarkadetan hasi zen garrantzia hartzen, [[Globalizazio|globalizazioa]]<nowiki/>ren hazkundearekin eta masa-produkzioaren hazkundearekin. [[Ford Motor Company|Ford]] eta [[Toyota]] bezalako enpresak aitzindariak izan ziren ekoizpen eta banaketa-prozesuen [[Optimizazio (matematika)|optimizazio]]<nowiki/>an, eta horrek kostuak eta entrega-denborak nabarmen murriztea ahalbidetu zuen. Kontzeptua aldatuz joan zen denborarekin, batez ere 1990eko hamarkadatik aurrera, nazioarteko merkataritzaren hedapenarekin eta komunikazioaren eta informazioaren kudeaketaren teknologia berrien garapenarekin. [[Fitxategi:Hornikuntza-katea.jpg|link=https://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Hornikuntza-katea.jpg|thumb|321x321px|Hornikuntza katean parte hartzen duten osagai ezberdinak]] == Osagai nagusiak == Ohiko hornidura-kate bat elkarri lotutako hainbat maila edo osagaik osatzen dute, haien artean, aipagarrienak hurrengoak dira: Lehengaien hornitzaileek: produktuak sortzeko oinarrizko materialak edo baliabideak hornitzen dituzten erakundeak dira. Hauek izan daitezke lehengai naturalak (adibidez, egurra edo metala) edo jada fabrikatutako materialak, beste produktu konplexuago batzuk egiteko erabiltzen direnak. [[Fabrikazioa]] edo [[Ekoizpen-teoria|ekoizpena:]] materialak jasoratzen direnean produktu bukatuak sortzeko prestatu edo aldatzen dira. Banaketa: behin produktuak bukatuta, [[Banatzaile (argipena)|banatzaile]]<nowiki/>ei handizkariei, [[kontsumitzaile]]<nowiki/>engana iristeko bidaltzen dira. Horretarako, biltegiratzea, garraioa eta logistika lanak funtsezko elementuak bihurtzen dira. ''Azken kontsumitzailearentzako salmenta:'' hornidura-katearen azken maila kontsumitzailearentzako salmenta-puntua da. Hori denda fisikoetan, [[merkataritza]] elektronikoan edo txikizkako beste edozein banaketa-kanaletan gerta daiteke. Eskariaren kudeaketa eta atzeraelikadura: garrantzitsua da hornikuntza-katea diseinatuta egotea merkatuaren eskaerei erantzuteko eta ekoizpena eta banaketa doitzeko, beharrezkoa den heinean. Gainera, kontsumitzaileen iritziak, inkestetan edo salmenten analisietan jasotzen direnak, prozesua arintzen eta hobetzen laguntzen dute. == Motak == Hainbat hornikuntza-kate mota daude, eta industriaren eta prozesuaren konplexutasunaren arabera aldatzen dira. Hona hemen adibide batzuk: * Hornidura-kate tradizionalak'':'' fabrikazio eta banaketa-prozesu linealak eta sekuentzialak dira. * Hornidura-kate arinak: malgutasunean eta merkatuko eskariaren edo baldintzen aldaketetara azkar egokitzeko gaitasunean oinarritzen dira. * Hornikuntza-kate globalak: hornikuntza-kate globalek eraginkortasuna handitzen dute baina aldi berean arriskuak sor ditzakete, hala nola atzerapenak edo hornidura arazoak. * Hornidura-kate iraunkorrak: prozesu osoan ingurumen eta gizarte-inpaktua murriztu nahi dutenak, ekoizpenetik kontsumora arte. Hornidura-kate baten kudeaketa eraginkorrak hainbat erronka ditu aurrez aurre, besteak beste: * Etenaldiak eta hondamendi naturalak: hornikuntza-kateetan hondamendiak gerta daitezke, hala nola lurrikarak, uholdeak edo pandemiak, produktuen ekoizpena eta banaketa eteten dutenak. * Globalizazioa eta arrisku geopolitikoak: nazioarteko merk[[Merkataritza-akordio|ataritza-akordio]]<nowiki/>ek, tentsio politikoek edo muga-zergen politikek hornidura-kate globalei eragin diezaiekete, ondasun-fluxuen jarraitutasunerako arriskuak sortuz. * Berrikuntza teknologikoa: prosezuak optimizatzea ahalbidetzen digu (teknologia berriak, adimen artifiziala eta kudeaketa sistema berriak osatzen dituzte). * Jasangarritasuna: iraunkortasuna gero eta gehiago azpimarratzen denez, enpresek beren hornidura-kateak kudeatu behar dituzte, ingurumen-inpaktua minimizatzeko eta kate osoan lan-baldintzak hobetzeko. === Euskal Herrian === Hornikuntza katea oso garrantzitsua da eskualdeko industria eta ekonomiaren garapenerako. Euskal enpresak, tokiko hornitzaileak nazioarteko merkatuarekin konektatzen dituzten sare konplexuak erabiltzen dituzte, hain zuzen ere, automobilgintza, makineria eta elikadura bezalako sektoreetan. Azkenik, Euskadik azpiegitura logistikoan eta enpresen arteko elkarlanean inbertitu du Europa industria-gune garrantzitsua bihurtuz. == Bibliografia == ^ Christopher, lambord (2003). Logistics & Supply Chain Management. Pearson Education. 2016. ^ Lambert, Charles. Issues in supply chain management. 2000. pp. 65–83. ^ Gonzalez Jimenes, Liam (2017). "Issues in supply chain management". Industrial Marketing Management,. == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Hornigaien katea| ]] qt982bs142evu5r5p2jmsarz1epjv4f 104 1217301 9998810 2024-12-13T16:52:37Z Glorioso1921.M3 169394 Orri berria: «'''Brawl stars''' 2018 sortuzen bideo-jolas bat da.  Bideo-jolas hau [[Supercell]] egin du.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Brawl Stars > Información, Biografia, Archivo, Historia.|hizkuntza=es|url=https://es.wikidat.com/info/brawl-stars|aldizkaria=WIKIDAT|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Jokoaren helburua == Jokoaren helburu nagusia ahalik eta kopa edo trofeo gehien lortzea da, garaikur bide batean igotzeko. Jokalariak joko modu ezberdinetara sartzen dira, Braw...» 9998810 wikitext text/x-wiki '''Brawl stars''' 2018 sortuzen bideo-jolas bat da.  Bideo-jolas hau [[Supercell]] egin du.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Brawl Stars > Información, Biografia, Archivo, Historia.|hizkuntza=es|url=https://es.wikidat.com/info/brawl-stars|aldizkaria=WIKIDAT|sartze-data=2024-12-13}}</ref> == Jokoaren helburua == Jokoaren helburu nagusia ahalik eta kopa edo trofeo gehien lortzea da, garaikur bide batean igotzeko. Jokalariak joko modu ezberdinetara sartzen dira, Brawlers izeneko pertsonaia ezberdinekin, lerroko joko modu ezberdinetan borrokatzen direnak maila eta garaikur maila igotzeko.Jokalariek ere klubetan bat egin dezakete taldekideekin edo lagunekin, eta lagunarteko partidak egin ditzakete. Gainera, hainbat joko mota egin ditzakezu: Atrapagemak, Bakarrik bizirautea, Bikotearen biziraupena, Brawl baloia, Asedioa, Atrakoa, Izarretako ehiza, Eremu mugatua, Noqueo, Izarretako Liga, eta asteroko joko gehiago: Megabrawl, Denak baten aurka, Borroka Robotikoa, Hirian sartzea...<ref name=":0" /> == Erreferentzia == [[Kategoria:Bideo-jokoak]] [[Kategoria:Txikipedia]] [[Kategoria:Supercell]] roam5ac2rmm5ee5bcm6jacdk32lb4eq 0 1217302 9998816 2024-12-13T16:56:28Z Garalarranaga 135627 Biografia bukatu gabe. 9998816 wikitext text/x-wiki '''Oihana Garatea Sustaeta''' (Lekeitio, Bizakaia 19XXko abenduaren XX a) Lekeitioko azken saregilea da.  == Biografia == Lanbide hori aukeratzeko arrazoien artean badira  erabakia hartzera   bultzatu zuten hiru arrazoi nagusi. Alde batetik, Itsasoa beti presente izan du Oihanak, txiki txikitatik izan du gustuko sare tartean ibiltzea eta garai hartako saregileek animatzen zuten orratza hartu eta ofizioa ikastera. Lekeition edonon zabaltzen ziren sareak, portuan, plazan, eta Oihanak beti izan zuen gustuko sare tartean ibiltzea. Bestalde bere ama, Ane Miren Sustaeta jubilatu zenean, erreleboa hartzeko eskatu zion alabari. ZEIN URTETAN IZAN ZEN?. Oihanak ikusentzunezko ikasketak egin zituen eta garai hartan Bilboko produktora batean lan egiten zuen. Lana asko gustatzen zitzaion arren, etxetik ordubetera dago Bilbo. Azkenik, urte hartan  haurdun geratu zen eta  behin behineko erabakia hartu zuen. Oihana ez da inoiz damutu erabaki hura hartu beharraz, lan hau, gogorra den arren,  oso aberasgarria dela esaten du. == Lan gogorra, baina merezi duena == Udaberrian, antxoa garaian sareak apurtzen direnean, eguneko ordu guztiak izaten dira lanerako. Ordezko sareak izaten dituzte, baina bat gustuko badute eta apurtuta badator, konpondu egin behar da ordutegiari begiratu gabe. Sarearen hezetasuna, lan egiteko gorputzaren postura, orduak…Lan gogorra da baina Oihanaren esanetan “asko ematen duena”. Urtean bederatzi hilabete egiten dute lan bajurako itsasontziek eta hiru hilabetetan “paroa” kobratzen dute. Neguan egunero dauka lana ziurtatuta eta bere erritmoan lan egiten du == Saregileen arteko elkarlana == Orio eta Getarian saregile talde eder bi daude eta elkarri laguntzen ibiltzen dira. sareak asko apurtzen direnean, elkarlana egiten dute sarritan. Oihanaren itsasontziko sarea ere asko zulatzen denean, kanpora eramaten dute, Bermeora, Getariara edo Oriora eraman behar izaten dute eta Oihana bertara joaten da beste saregileekin batera, sarea konpontzera. 600 metro luze arteko sareak manipulatzen dituzte: “Eskuek asko sufritzen dute, arrakalatu egiten dira, askota sareak bustita iristen direlako, itsasotik zuzenean, eta belaunean jarri behar izaten ditugu lehenbailehen konpondu ahal izateko” erref.CORREO == Erreleborik ez == Lana badago Gipuzkoan, baina ez dago erreleborik ordutegiak ez direlako batere erakargarriak belaunaldi berrientzako. “2007an 80 ginen eta 2024an  27 bakarrik gara” Etxeko itsasontzia bada orduko 14€ kobratzen dute sareak konpontzea eta kanpokoa bada 16€. Lan baldintza eta soldata duina aldarrikatzen dute, sarerik gabe ez dagoelako arrantzara joaterik. erref correo Lehen lurrean lan egiten zuten, jarlekurik gabe, sarea behatzei lotuta, mugi ez zedin. Gaur egun, bankuak, sareak lotzekko euskarriak eta berokiak dituzte, hezurretaraino sartzen zaien hotza eramangarriagoa izan dadin. Euritik babesteko aterpean lan egitea ere lortu dute == Erreferentziak == Correo Mirari Artime Viernes, 26 de enero 2024, 16:29 <nowiki>https://www.elcorreo.com/bizkaia/costa/ultima-redera-lekeitio-20240126162918-nt.html?ref=https%3A%2F%2Fwww.elcorreo.com%2Fbizkaia%2Fcosta%2Fultima-redera-lekeitio-20240126162918-nt.html</nowiki> <nowiki>https://www.elcorreo.com/bizkaia/falta-relevo-generacional-preocupa-rederas-vascas-20240127001425-nt.html</nowiki> Heriotza gai Euskadi Irratiko Faktorian (2021-02-08) aita Faustino hil zenean <nowiki>https://hilargi.eus/tag/oihana-garatea/</nowiki> Faktoria elkarrizketa <nowiki>https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/faktoria/osoa/8116641/oihana-garatea-eta-ane-miren-sustaeta-kalamua-bi-familia-enpresaz/</nowiki> Dia historico para las mujeres de la mar. Diario Vasco <nowiki>https://www.diariovasco.com/gipuzkoa/dia-historico-mujeres-mar-20230309095411-nt.html?ref=https%3A%2F%2Fwww.diariovasco.com%2Fgipuzkoa%2Fdia-historico-mujeres-mar-20230309095411-nt.html</nowiki> Herri txiki <nowiki>https://www.eitb.eus/eu/telebista/programak/herri-txiki-infernu-handi/bideoak/osoa/8570221/bideoa-josi-eta-josi-jarri-du-oihanak-pagadi/</nowiki> Eztabaidan ilazki serrano <nowiki>https://www.eitb.eus/eu/telebista/programak/eztabaidan/bideoak/osoa/8077205/bideoa-oihana-garatea-eta-ane-miren-sustaeta-lekeitioko-saregileez/</nowiki> == Kanpo estekak == obkl40xf76ndmlfecv2dfahs7xef1t0 9999296 9998816 2024-12-14T10:17:24Z Wikimaribarre 88969 9999296 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Oihana Garatea Sustaeta''' ([[Lekeitio]], [[Bizkaia|Bizkaia,]] 19XXko abenduaren XX a) Lekeitioko azken [[Saregile|saregilea]] da.  == Biografia == Lanbide hori aukeratzeko arrazoien artean badira erabakia hartzera bultzatu zuten hiru arrazoi nagusi. Alde batetik, Itsasoa beti presente izan du Oihanak, txiki txikitatik izan du gustuko sare tartean ibiltzea eta garai hartako saregileek animatzen zuten orratza hartu eta ofizioa ikastera. Lekeition edonon zabaltzen ziren sareak, portuan, plazan, eta Oihanak beti izan zuen gustuko sare tartean ibiltzea. Bestalde bere ama, Ane Miren Sustaeta jubilatu zenean, erreleboa hartzeko eskatu zion alabari. ZEIN URTETAN IZAN ZEN?. Oihanak ikusentzunezko ikasketak egin zituen eta garai hartan Bilboko produktora batean lan egiten zuen. Lana asko gustatzen zitzaion arren, etxetik ordubetera dago [[Bilbo]]. Azkenik, urte hartan  haurdun geratu zen eta behin behineko erabakia hartu zuen. Oihana ez da inoiz damutu erabaki hura hartu beharraz, lan hau, gogorra den arren, oso aberasgarria dela esaten du. == Lan gogorra, baina merezi duena == Udaberrian, antxoa garaian sareak apurtzen direnean, eguneko ordu guztiak izaten dira lanerako. Ordezko sareak izaten dituzte, baina bat gustuko badute eta apurtuta badator, konpondu egin behar da ordutegiari begiratu gabe. Sarearen hezetasuna, lan egiteko gorputzaren postura, orduak…Lan gogorra da baina Oihanaren esanetan “asko ematen duena”. Urtean bederatzi hilabete egiten dute lan bajurako itsasontziek eta hiru hilabetetan “paroa” kobratzen dute. Neguan egunero dauka lana ziurtatuta eta bere erritmoan lan egiten du == Saregileen arteko elkarlana == Orio eta Getarian saregile talde eder bi daude eta elkarri laguntzen ibiltzen dira. sareak asko apurtzen direnean, elkarlana egiten dute sarritan. Oihanaren itsasontziko sarea ere asko zulatzen denean, kanpora eramaten dute, Bermeora, Getariara edo Oriora eraman behar izaten dute eta Oihana bertara joaten da beste saregileekin batera, sarea konpontzera. 600 metro luze arteko sareak manipulatzen dituzte: “Eskuek asko sufritzen dute, arrakalatu egiten dira, askota sareak bustita iristen direlako, itsasotik zuzenean, eta belaunean jarri behar izaten ditugu lehenbailehen konpondu ahal izateko” erref.CORREO == Erreleborik ez == Lana badago Gipuzkoan, baina ez dago erreleborik ordutegiak ez direlako batere erakargarriak belaunaldi berrientzako. “2007an 80 ginen eta 2024an  27 bakarrik gara” Etxeko itsasontzia bada orduko 14€ kobratzen dute sareak konpontzea eta kanpokoa bada 16€. Lan baldintza eta soldata duina aldarrikatzen dute, sarerik gabe ez dagoelako arrantzara joaterik. erref correo Lehen lurrean lan egiten zuten, jarlekurik gabe, sarea behatzei lotuta, mugi ez zedin. Gaur egun, bankuak, sareak lotzekko euskarriak eta berokiak dituzte, hezurretaraino sartzen zaien hotza eramangarriagoa izan dadin. Euritik babesteko aterpean lan egitea ere lortu dute == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} Correo Mirari Artime Viernes, 26 de enero 2024, 16:29 <nowiki>https://www.elcorreo.com/bizkaia/costa/ultima-redera-lekeitio-20240126162918-nt.html?ref=https%3A%2F%2Fwww.elcorreo.com%2Fbizkaia%2Fcosta%2Fultima-redera-lekeitio-20240126162918-nt.html</nowiki> <nowiki>https://www.elcorreo.com/bizkaia/falta-relevo-generacional-preocupa-rederas-vascas-20240127001425-nt.html</nowiki> Heriotza gai Euskadi Irratiko Faktorian (2021-02-08) aita Faustino hil zenean <nowiki>https://hilargi.eus/tag/oihana-garatea/</nowiki> Faktoria elkarrizketa <nowiki>https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/faktoria/osoa/8116641/oihana-garatea-eta-ane-miren-sustaeta-kalamua-bi-familia-enpresaz/</nowiki> Dia historico para las mujeres de la mar. Diario Vasco <nowiki>https://www.diariovasco.com/gipuzkoa/dia-historico-mujeres-mar-20230309095411-nt.html?ref=https%3A%2F%2Fwww.diariovasco.com%2Fgipuzkoa%2Fdia-historico-mujeres-mar-20230309095411-nt.html</nowiki> Herri txiki <nowiki>https://www.eitb.eus/eu/telebista/programak/herri-txiki-infernu-handi/bideoak/osoa/8570221/bideoa-josi-eta-josi-jarri-du-oihanak-pagadi/</nowiki> Eztabaidan ilazki serrano <nowiki>https://www.eitb.eus/eu/telebista/programak/eztabaidan/bideoak/osoa/8077205/bideoa-oihana-garatea-eta-ane-miren-sustaeta-lekeitioko-saregileez/</nowiki> == Kanpo estekak == {{bizialdia|||}} [[Kategoria:Lekeitiarrak]] [[Kategoria:Saregileak]] 1djty3r7ghva6w1jtqrq2792cdmc0wq 0 1217303 9998826 2024-12-13T17:00:49Z Lainobeltz 56334 «[[Garazi Etxaburu Aulestia]]» orrira birbideratua 9998826 wikitext text/x-wiki #BIRZUZENDU[[Garazi Etxaburu Aulestia]] 7ok9ny5j1575e9jvd7llwuk1w2c8vfu 0 1217304 9998829 2024-12-13T17:01:21Z Lurdeswiki 108042 Lurdeswiki wikilariak «[[Marian Diamond (zientzialaria)]]» orria «[[Marian Diamond]]» izenera aldatu du 9998829 wikitext text/x-wiki #BIRZUZENDU [[Marian Diamond]] 8l888t3gb7mewi2vibr896c2rbonezp 3 1217305 9998840 2024-12-13T17:07:35Z Robertsky 111015 Robertsky wikilariak «[[Lankide eztabaida:VincentPalmieri]]» orria «[[Lankide eztabaida:ChronosLibre]]» izenera aldatu du: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/VincentPalmieri|VincentPalmieri]]" to "[[Special:CentralAuth/ChronosLibre|ChronosLibre]]" 9998840 wikitext text/x-wiki #BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:ChronosLibre]] 367aeh20lymdc7ci6m0pg2x8m4zc4x7 0 1217306 9998843 2024-12-13T17:09:57Z Txus.aparicio 20653 «[[:es:Special:Redirect/revision/129947266|Jorge Echeverri]]» orriaren itzulpena eginez sortua 9998843 wikitext text/x-wiki '''Jorge Echeverri''' ([[Bogota]], 1956) [[Kolonbia|Kolonbiako]] zinema [[Film-zuzendari|zuzendaria]] eta ekoizlea da, eta ''[[Terminal (2000ko filma)|Terminal]]'', ''[[Malamor]]'' eta ''[[La pena máxima]]'' film luzeek egin diote aitortza. Echeverri estudió arquitectura pero nunca ejerció su profesión.<ref name="tiempo2">{{Cita web|url=https://www.eltiempo.com/archivo/documento/MAM-120516|título=Reconocimiento a Jorge Echeverri|fechaacceso=16 de julio de 2019|apellido=|nombre=|fecha=6 de mayo de 1994|sitioweb=El Tiempo|idioma=es}}</ref> A finales de la década de 1970 estudió producción cinematográfica en Londres, donde debutó con el cortometraje ''Seattin' Down''. A partir de entonces empezó a trabajar de manera independiente realizado cortos y mediometrajes tanto en la dirección como en la producción. == Karrera == Echeverrik arkitektura ikasi zuen, baina ez zuen inoiz bere lanbidean jardun.<ref name="tiempo">{{Cite web|izena=|abizena=|izenburua=Reconocimiento a Jorge Echeverri|data=1994ko maiatzaren 6a|url=https://www.eltiempo.com/archivo/documento/MAM-120516|lana=El Tiempo|accessdate=16 de julio de 2019}}</ref> 1970eko hamarkadaren amaieran zinema ekoizpena ikasi zuen Londresen, eta ''Seattin' Down'' film laburrarekin egin zuen debuta. Handik aurrera, modu independentean hasi zen lanean, film laburrak eta ertainak eginez, bai zuzendaritzan, bai ekoizpenean. 2000ko hamarkadan ''[[Terminal (2000ko filma)|Terminal]]'' film luzea zuzendu zuen, [[Victoria Góngora]] eta Fabio Rubiano protagonista zirela. Urtebete geroago, ''[[La pena máxima]]'' komedia zuzendu zuen, [[Enrique Carriazo]] eta [[Robinson Diaz]] protagonista izan zituen film arrakastatsua.<ref>{{Cite web|izenburua=Cinco lecciones de 'La pena máxima' para el Mundial|data=2018ko maiatzaren 15a|url=https://www.shock.co/cine-y-tv/5-lecciones-de-la-pena-maxima-para-el-mundial-ie2561|lana=Revista Shock|accessdate=16 de julio de 2019}}</ref> 2003an Rubianorekin lan egin zuen berriro ''[[Malamor]]''<ref>{{Cite web|izenburua=Llega a los cines colombianos 'Malamor', de Jorge Echeverri|url=http://www.abcguionistas.com/noticias/guion/llega-a-los-cines-colombianos-malamor-de-jorge-echeverri.html|lana=abcguionistas|accessdate=16 de julio de 2019}}</ref> filmean eta bi urte geroago [[La voz de las alas|''La voz de las alas'']] izeneko film luze berria zuzendu zuen.<ref name="tiempo">{{Cite web|izena=|abizena=|izenburua=Reconocimiento a Jorge Echeverri|data=6 de mayo de 1994|url=https://www.eltiempo.com/archivo/documento/MAM-120516|lana=El Tiempo|accessdate=16 de julio de 2019}}</ref> == Filmografia nabarmena == * 1982 - ''Arturo Navarrete'' (film labur dokumentala) * 1983 - ''Ausencia'' (film laburra) * 1985 - ''Celador o imagen'' (film laburra) * 1992 - TULIA DE ''SAN PEDRO DE IGUAQUE'' (film laburra) * 2000 - ''Terminala'' * 2001 - ''La pena máxima'' * 2003 - ''Malamor'' * 2005 - La voz de las alas<ref>{{Cite web|izenburua=Cine Colombiano: ''La voz de las alas''|url=http://www.proimagenescolombia.com/secciones/cine_colombiano/peliculas_colombianas/pelicula_plantilla.php?id_pelicula=1548|lana=Proimágenes Colombia|accessdate=16 de julio de 2019}}</ref> == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo loturak == * {{IMDb izena|0248440}} {{Bizialdia|1956ko||Echeverri, Jorge}} [[Kategoria:Kolonbiako zinema zuzendariak]] o92bmne0thl3nqxmsrbltkn7ykf9erl 9998844 9998843 2024-12-13T17:11:28Z Txus.aparicio 20653 9998844 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Jorge Echeverri''' ([[Bogota]], 1956) [[Kolonbia|Kolonbiako]] zinema [[Film-zuzendari|zuzendaria]] eta ekoizlea da, eta ''[[Terminal (2000ko filma)|Terminal]]'', ''[[Malamor]]'' eta ''[[La pena máxima]]'' film luzeek egin diote aitortza. == Karrera == Echeverrik arkitektura ikasi zuen, baina ez zuen inoiz bere lanbidean jardun.<ref name="tiempo">{{Cite web|izena=|abizena=|izenburua=Reconocimiento a Jorge Echeverri|data=1994ko maiatzaren 6a|url=https://www.eltiempo.com/archivo/documento/MAM-120516|lana=El Tiempo|accessdate=16 de julio de 2019}}</ref> 1970eko hamarkadaren amaieran zinema ekoizpena ikasi zuen Londresen, eta ''Seattin' Down'' film laburrarekin egin zuen debuta. Handik aurrera, modu independentean hasi zen lanean, film laburrak eta ertainak eginez, bai zuzendaritzan, bai ekoizpenean. 2000ko hamarkadan ''[[Terminal (2000ko filma)|Terminal]]'' film luzea zuzendu zuen, [[Victoria Góngora]] eta Fabio Rubiano protagonista zirela. Urtebete geroago, ''[[La pena máxima]]'' komedia zuzendu zuen, [[Enrique Carriazo]] eta [[Robinson Diaz]] protagonista izan zituen film arrakastatsua.<ref>{{Cite web|izenburua=Cinco lecciones de 'La pena máxima' para el Mundial|data=2018ko maiatzaren 15a|url=https://www.shock.co/cine-y-tv/5-lecciones-de-la-pena-maxima-para-el-mundial-ie2561|lana=Revista Shock|accessdate=16 de julio de 2019}}</ref> 2003an Rubianorekin lan egin zuen berriro ''[[Malamor]]''<ref>{{Cite web|izenburua=Llega a los cines colombianos 'Malamor', de Jorge Echeverri|url=http://www.abcguionistas.com/noticias/guion/llega-a-los-cines-colombianos-malamor-de-jorge-echeverri.html|lana=abcguionistas|accessdate=16 de julio de 2019}}</ref> filmean eta bi urte geroago [[La voz de las alas|''La voz de las alas'']] izeneko film luze berria zuzendu zuen.<ref name="tiempo">{{Cite web|izena=|abizena=|izenburua=Reconocimiento a Jorge Echeverri|data=6 de mayo de 1994|url=https://www.eltiempo.com/archivo/documento/MAM-120516|lana=El Tiempo|accessdate=16 de julio de 2019}}</ref> == Filmografia nabarmena == * 1982 - ''Arturo Navarrete'' (film labur dokumentala) * 1983 - ''Ausencia'' (film laburra) * 1985 - ''Celador o imagen'' (film laburra) * 1992 - TULIA DE ''SAN PEDRO DE IGUAQUE'' (film laburra) * 2000 - ''Terminala'' * 2001 - ''La pena máxima'' * 2003 - ''Malamor'' * 2005 - La voz de las alas<ref>{{Cite web|izenburua=Cine Colombiano: ''La voz de las alas''|url=http://www.proimagenescolombia.com/secciones/cine_colombiano/peliculas_colombianas/pelicula_plantilla.php?id_pelicula=1548|lana=Proimágenes Colombia|accessdate=16 de julio de 2019}}</ref> == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo loturak == * {{IMDb izena|0248440}} {{Bizialdia|1956ko||Echeverri, Jorge}} [[Kategoria:Kolonbiako zinema zuzendariak]] a9a3gbtpq0315t4sdd5gkcx7xhl8a6i 9998848 9998844 2024-12-13T17:19:34Z Txus.aparicio 20653 9998848 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Jorge Echeverri''' ([[Bogota]], 1956) [[Kolonbia|Kolonbiako]] zinema [[Film-zuzendari|zuzendaria]] eta ekoizlea da, eta ''[[Terminal (2000ko filma)|Terminal]]'', ''[[Malamor]]'' eta ''[[La pena máxima]]'' film luzeek egin diote aitortza. == Karrera == Echeverrik arkitektura ikasi zuen, baina ez zuen inoiz bere lanbidean jardun.<ref name="tiempo">{{Cite web|izena=|abizena=|izenburua=Reconocimiento a Jorge Echeverri|data=1994ko maiatzaren 6a|url=https://www.eltiempo.com/archivo/documento/MAM-120516|lana=El Tiempo|accessdate=2019ko uztailaren 16a}}</ref> 1970eko hamarkadaren amaieran zinema ekoizpena ikasi zuen Londresen, eta ''Seattin' Down'' film laburrarekin egin zuen debuta. Handik aurrera, modu independentean hasi zen lanean, film laburrak eta ertainak eginez, bai zuzendaritzan, bai ekoizpenean. 2000ko hamarkadan ''[[Terminal (2000ko filma)|Terminal]]'' film luzea zuzendu zuen, [[Victoria Góngora]] eta Fabio Rubiano protagonista zirela. Urtebete geroago, ''[[La pena máxima]]'' komedia zuzendu zuen, [[Enrique Carriazo]] eta [[Robinson Diaz]] protagonista izan zituen film arrakastatsua.<ref>{{Cite web|izenburua=Cinco lecciones de 'La pena máxima' para el Mundial|data=2018ko maiatzaren 15a|url=https://www.shock.co/cine-y-tv/5-lecciones-de-la-pena-maxima-para-el-mundial-ie2561|lana=Revista Shock|accessdate=16 de julio de 2019}}</ref> 2003an Rubianorekin lan egin zuen berriro ''[[Malamor]]''<ref>{{Cite web|izenburua=Llega a los cines colombianos 'Malamor', de Jorge Echeverri|url=http://www.abcguionistas.com/noticias/guion/llega-a-los-cines-colombianos-malamor-de-jorge-echeverri.html|lana=abcguionistas|accessdate=16 de julio de 2019}}</ref> filmean eta bi urte geroago [[La voz de las alas|''La voz de las alas'']] izeneko film luze berria zuzendu zuen.<ref name="tiempo">{{Cite web|izena=|abizena=|izenburua=Reconocimiento a Jorge Echeverri|data=1994ko maiatzaren 6a|url=https://www.eltiempo.com/archivo/documento/MAM-120516|lana=El Tiempo|accessdate=2019ko uztailaren 16a}}</ref> == Filmografia nabarmena == * 1982 - ''Arturo Navarrete'' (film labur dokumentala) * 1983 - ''Ausencia'' (film laburra) * 1985 - ''Celador o imagen'' (film laburra) * 1992 - TULIA DE ''SAN PEDRO DE IGUAQUE'' (film laburra) * 2000 - ''Terminala'' * 2001 - ''La pena máxima'' * 2003 - ''Malamor'' * 2005 - La voz de las alas<ref>{{Cite web|izenburua=Cine Colombiano: ''La voz de las alas''|url=http://www.proimagenescolombia.com/secciones/cine_colombiano/peliculas_colombianas/pelicula_plantilla.php?id_pelicula=1548|lana=Proimágenes Colombia|accessdate=16 de julio de 2019}}</ref> == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo loturak == * {{IMDb izena|0248440}} {{Bizialdia|1956ko||Echeverri, Jorge}} [[Kategoria:Kolonbiako zinema zuzendariak]] of4468a8uxcg2dcbqqo5oy4mlsosggv 9999367 9998848 2024-12-14T11:26:36Z Lainobeltz 56334 /* Kanpo loturak */ 9999367 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Jorge Echeverri''' ([[Bogota]], 1956) [[Kolonbia|Kolonbiako]] zinema [[Film-zuzendari|zuzendaria]] eta ekoizlea da, eta ''[[Terminal (2000ko filma)|Terminal]]'', ''[[Malamor]]'' eta ''[[La pena máxima]]'' film luzeek egin diote aitortza. == Karrera == Echeverrik arkitektura ikasi zuen, baina ez zuen inoiz bere lanbidean jardun.<ref name="tiempo">{{Cite web|izena=|abizena=|izenburua=Reconocimiento a Jorge Echeverri|data=1994ko maiatzaren 6a|url=https://www.eltiempo.com/archivo/documento/MAM-120516|lana=El Tiempo|accessdate=2019ko uztailaren 16a}}</ref> 1970eko hamarkadaren amaieran zinema ekoizpena ikasi zuen Londresen, eta ''Seattin' Down'' film laburrarekin egin zuen debuta. Handik aurrera, modu independentean hasi zen lanean, film laburrak eta ertainak eginez, bai zuzendaritzan, bai ekoizpenean. 2000ko hamarkadan ''[[Terminal (2000ko filma)|Terminal]]'' film luzea zuzendu zuen, [[Victoria Góngora]] eta Fabio Rubiano protagonista zirela. Urtebete geroago, ''[[La pena máxima]]'' komedia zuzendu zuen, [[Enrique Carriazo]] eta [[Robinson Diaz]] protagonista izan zituen film arrakastatsua.<ref>{{Cite web|izenburua=Cinco lecciones de 'La pena máxima' para el Mundial|data=2018ko maiatzaren 15a|url=https://www.shock.co/cine-y-tv/5-lecciones-de-la-pena-maxima-para-el-mundial-ie2561|lana=Revista Shock|accessdate=16 de julio de 2019}}</ref> 2003an Rubianorekin lan egin zuen berriro ''[[Malamor]]''<ref>{{Cite web|izenburua=Llega a los cines colombianos 'Malamor', de Jorge Echeverri|url=http://www.abcguionistas.com/noticias/guion/llega-a-los-cines-colombianos-malamor-de-jorge-echeverri.html|lana=abcguionistas|accessdate=16 de julio de 2019}}</ref> filmean eta bi urte geroago [[La voz de las alas|''La voz de las alas'']] izeneko film luze berria zuzendu zuen.<ref name="tiempo">{{Cite web|izena=|abizena=|izenburua=Reconocimiento a Jorge Echeverri|data=1994ko maiatzaren 6a|url=https://www.eltiempo.com/archivo/documento/MAM-120516|lana=El Tiempo|accessdate=2019ko uztailaren 16a}}</ref> == Filmografia nabarmena == * 1982 - ''Arturo Navarrete'' (film labur dokumentala) * 1983 - ''Ausencia'' (film laburra) * 1985 - ''Celador o imagen'' (film laburra) * 1992 - TULIA DE ''SAN PEDRO DE IGUAQUE'' (film laburra) * 2000 - ''Terminala'' * 2001 - ''La pena máxima'' * 2003 - ''Malamor'' * 2005 - La voz de las alas<ref>{{Cite web|izenburua=Cine Colombiano: ''La voz de las alas''|url=http://www.proimagenescolombia.com/secciones/cine_colombiano/peliculas_colombianas/pelicula_plantilla.php?id_pelicula=1548|lana=Proimágenes Colombia|accessdate=16 de julio de 2019}}</ref> == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{IMDb izena|0248440}} {{Bizialdia|1956ko||Echeverri, Jorge}} [[Kategoria:Kolonbiako zinema zuzendariak]] m41p2n9k7a1qb1pcqwd0f54rz7augr2 0 1217307 9998854 2024-12-13T17:31:00Z Lainobeltz 56334 «[[3-Amino-1,2,4-triazol]]» orrira birbideratua 9998854 wikitext text/x-wiki #BIRZUZENDU[[3-Amino-1,2,4-triazol]] im1i0hny2uw4inr9ud1rz5v4dsa8y88 0 1217308 9998867 2024-12-13T17:40:55Z Txus.aparicio 20653 «[[:es:Special:Redirect/revision/156372088|José María Arzuaga]]» orriaren itzulpena eginez sortua 9998867 wikitext text/x-wiki '''José María Arzuaga''', [[Kolonbia|Kolonbiako]] zinema-zuzendaria, [[Madril|Madrilen]] jaio zen, [[Espainia|Espainian]], 1930ean. Zinemagile gisa aritu zen, eta Kolonbian egin zuen bere lanik nabarmenena. Jaioterrian hil zen, 1987an. Pasaría su infancia y juventud en el país que lo vio nacer, España, en medio de la [[:es:Guerra_civil_española|guerra civil]]. Siempre fue un hombre dedicado a colaborar con su familia y mientras terminaba sus estudios secundarios trabajaba para apoyar económicamente su hogar. Continuaría trabajando y estudiaría técnicas administrativas por un tiempo. Después viajó a [[:es:Francia|Francia]] e [[:es:Italia|Italia]], para luego volver a España para desempeñarse en la [[:es:Rama_judicial|rama judicial]] y tras no poder estudiar [[:es:Arquitectura|Arquitectura]] por los altos costos de esta carrera, estudiaría en la escuela de Bellas Artes de Madrid, donde terminaría relacionándose con el cine. Allí participaría en grupos de discusión y apreciación cinematográfica, Cineclubes, y luego incursionaría en la escritura de crítica cinematográfica. Tras cuatro años de estudios en la escuela, Arzuaga contaría con dos cortometrajes que el mismo escribió y dirigió, El Solar y La Cama Número 5, trabajos por los cuales tendría problemas académicos. == Biografia == Jaiotzen zen herrialdean, Espainian, eman zituen haurtzaroa eta gaztaroa, [[Espainiako Gerra Zibila|Espainiako Gerra Zibilaren]] erdian. Beti izan zen familiarekin kolaboratzera dedikatutako gizona, eta bigarren mailako ikasketak amaitzen zituen bitartean bere etxea ekonomikoki laguntzeko lan egiten zuen. Lanean jarraituko luke, eta administrazio teknikak ikasiko lituzke denbora batez. Ondoren, [[Frantzia|Frantziara]] eta [[Italia|Italiara]] bidaiatu zuen, gero Espainiara itzuli zen [[Arlo judizial|arlo judizialean]] aritzeko, eta karrera horren kostu handiengatik [[Arkitektura]] ikasi ezin izan zuenez, Madrilgo Arte Ederren eskolan ikasi zuen, eta han zinemarekin harremana izan zuen. Bertan, eztabaida eta estimazio zinematografikoko taldeetan parte hartu zuen, Cineclubes, eta gero kritika zinematografikoko idazketan murgildu zen. Eskolan lau urte eman ondoren, Arzuagak berak idatzi eta zuzendu zituen bi film labur izango zituen, El Solar eta La Cama Número 5, eta lan horien ondorioz arazo akademikoak izango zituen. == Arzuaga Kolonbian == Arte Ederren Eskolan eztabaida ugari izan ondoren, Arzuagak Kolonbiara joatea erabaki du, inoiz egon ez den eta inor ezagutzen ez zuen herrira. Arzuagaren arabera, Kolonbian kokatzea erabaki zuen, noizbait Espainian dagoen kolonbiar batek esan ziolako herrialde hori paradisu zinematografiko posible bat zela. Kolonbiara iritsi zenean, ahal zuen neurrian lan egin zuen, eta zerbitzari gisa lan bat onartu aurretik, Gonzalo Canal Ramirezen zuzendaritza laguntzaile lana lortu zuen "Confidencial sobre nuestros hijos" film laburrean. Bere lehen filma (Raíces de Piedra - 1963) izan zena egin ondoren, Cinesistemarekin lan egin zuen film laburrak eginez, horien artean [[George Gershwin|George Gershwinen]] [[Rhapsody in blue]] lanean oinarrituta, [[Rhapsody in Bogota]] egin zuen, [[Donostiako Zinemaldia|Donostiako Zinemaldian]] saritua izan zen film laburra. Ondoren, [[Pasado el meridiano|''Pasado el meridiano'']] filmatu zuen 5 hilabetez jarraian, asteburuetan lan eginez. == Sariak == ; [[Donostiako Zinemaldia|Donostiako Nazioarteko Zinemaldia]] {| class="wikitable" ! style="background:#F0E68C" |Urtea ! style="background:#F0E68C" |Kategoria ! style="background:#F0E68C" |Filma ! style="background:#F0E68C" |Emaitza |- |1963 |Gaztelaniazko Film labur Onenaren Kantauriko Perla Saria |''Rhapsody in Oiartzun''|| {{Gelatxoa|Irabazlea}} |} == Sariak == {{Erreferentzia zerrenda}}{{Bizialdia|1930ko|1987ko|Arzuaga}} [[Kategoria:Madrildarrak]] [[Kategoria:Kolonbiako zinema zuzendariak]] j46audd9j6xaqgq6272vtu73n9znkq5 9998869 9998867 2024-12-13T17:42:11Z Txus.aparicio 20653 9998869 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''José María Arzuaga''', [[Kolonbia|Kolonbiako]] zinema-zuzendaria, [[Madril|Madrilen]] jaio zen, [[Espainia|Espainian]], 1930ean. Zinemagile gisa aritu zen, eta Kolonbian egin zuen bere lanik nabarmenena. Jaioterrian hil zen, 1987an. == Biografia == Jaiotzen zen herrialdean, Espainian, eman zituen haurtzaroa eta gaztaroa, [[Espainiako Gerra Zibila|Espainiako Gerra Zibilaren]] erdian. Beti izan zen familiarekin kolaboratzera dedikatutako gizona, eta bigarren mailako ikasketak amaitzen zituen bitartean bere etxea ekonomikoki laguntzeko lan egiten zuen. Lanean jarraituko luke, eta administrazio teknikak ikasiko lituzke denbora batez. Ondoren, [[Frantzia|Frantziara]] eta [[Italia|Italiara]] bidaiatu zuen, gero Espainiara itzuli zen [[Arlo judizial|arlo judizialean]] aritzeko, eta karrera horren kostu handiengatik [[Arkitektura]] ikasi ezin izan zuenez, Madrilgo Arte Ederren eskolan ikasi zuen, eta han zinemarekin harremana izan zuen. Bertan, eztabaida eta estimazio zinematografikoko taldeetan parte hartu zuen, Cineclubes, eta gero kritika zinematografikoko idazketan murgildu zen. Eskolan lau urte eman ondoren, Arzuagak berak idatzi eta zuzendu zituen bi film labur izango zituen, El Solar eta La Cama Número 5, eta lan horien ondorioz arazo akademikoak izango zituen. == Arzuaga Kolonbian == Arte Ederren Eskolan eztabaida ugari izan ondoren, Arzuagak Kolonbiara joatea erabaki du, inoiz egon ez den eta inor ezagutzen ez zuen herrira. Arzuagaren arabera, Kolonbian kokatzea erabaki zuen, noizbait Espainian dagoen kolonbiar batek esan ziolako herrialde hori paradisu zinematografiko posible bat zela. Kolonbiara iritsi zenean, ahal zuen neurrian lan egin zuen, eta zerbitzari gisa lan bat onartu aurretik, Gonzalo Canal Ramirezen zuzendaritza laguntzaile lana lortu zuen "Confidencial sobre nuestros hijos" film laburrean. Bere lehen filma (Raíces de Piedra - 1963) izan zena egin ondoren, Cinesistemarekin lan egin zuen film laburrak eginez, horien artean [[George Gershwin|George Gershwinen]] [[Rhapsody in blue]] lanean oinarrituta, [[Rhapsody in Bogota]] egin zuen, [[Donostiako Zinemaldia|Donostiako Zinemaldian]] saritua izan zen film laburra. Ondoren, [[Pasado el meridiano|''Pasado el meridiano'']] filmatu zuen 5 hilabetez jarraian, asteburuetan lan eginez. == Sariak == ; [[Donostiako Zinemaldia|Donostiako Nazioarteko Zinemaldia]] {| class="wikitable" ! style="background:#F0E68C" |Urtea ! style="background:#F0E68C" |Kategoria ! style="background:#F0E68C" |Filma ! style="background:#F0E68C" |Emaitza |- |1963 |Gaztelaniazko Film labur Onenaren Kantauriko Perla Saria |''Rhapsody in Oiartzun''|| {{Gelatxoa|Irabazlea}} |} == Sariak == {{Erreferentzia zerrenda}} {{Bizialdia|1930ko|1987ko|Arzuaga}} [[Kategoria:Madrildarrak]] [[Kategoria:Kolonbiako zinema zuzendariak]] o60q0llfcpj16ypx6d3ymvfy2vaoic2 9999350 9998869 2024-12-14T11:09:22Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Espainiako zinema zuzendariak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999350 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''José María Arzuaga''', [[Kolonbia|Kolonbiako]] zinema-zuzendaria, [[Madril|Madrilen]] jaio zen, [[Espainia|Espainian]], 1930ean. Zinemagile gisa aritu zen, eta Kolonbian egin zuen bere lanik nabarmenena. Jaioterrian hil zen, 1987an. == Biografia == Jaiotzen zen herrialdean, Espainian, eman zituen haurtzaroa eta gaztaroa, [[Espainiako Gerra Zibila|Espainiako Gerra Zibilaren]] erdian. Beti izan zen familiarekin kolaboratzera dedikatutako gizona, eta bigarren mailako ikasketak amaitzen zituen bitartean bere etxea ekonomikoki laguntzeko lan egiten zuen. Lanean jarraituko luke, eta administrazio teknikak ikasiko lituzke denbora batez. Ondoren, [[Frantzia|Frantziara]] eta [[Italia|Italiara]] bidaiatu zuen, gero Espainiara itzuli zen [[Arlo judizial|arlo judizialean]] aritzeko, eta karrera horren kostu handiengatik [[Arkitektura]] ikasi ezin izan zuenez, Madrilgo Arte Ederren eskolan ikasi zuen, eta han zinemarekin harremana izan zuen. Bertan, eztabaida eta estimazio zinematografikoko taldeetan parte hartu zuen, Cineclubes, eta gero kritika zinematografikoko idazketan murgildu zen. Eskolan lau urte eman ondoren, Arzuagak berak idatzi eta zuzendu zituen bi film labur izango zituen, El Solar eta La Cama Número 5, eta lan horien ondorioz arazo akademikoak izango zituen. == Arzuaga Kolonbian == Arte Ederren Eskolan eztabaida ugari izan ondoren, Arzuagak Kolonbiara joatea erabaki du, inoiz egon ez den eta inor ezagutzen ez zuen herrira. Arzuagaren arabera, Kolonbian kokatzea erabaki zuen, noizbait Espainian dagoen kolonbiar batek esan ziolako herrialde hori paradisu zinematografiko posible bat zela. Kolonbiara iritsi zenean, ahal zuen neurrian lan egin zuen, eta zerbitzari gisa lan bat onartu aurretik, Gonzalo Canal Ramirezen zuzendaritza laguntzaile lana lortu zuen "Confidencial sobre nuestros hijos" film laburrean. Bere lehen filma (Raíces de Piedra - 1963) izan zena egin ondoren, Cinesistemarekin lan egin zuen film laburrak eginez, horien artean [[George Gershwin|George Gershwinen]] [[Rhapsody in blue]] lanean oinarrituta, [[Rhapsody in Bogota]] egin zuen, [[Donostiako Zinemaldia|Donostiako Zinemaldian]] saritua izan zen film laburra. Ondoren, [[Pasado el meridiano|''Pasado el meridiano'']] filmatu zuen 5 hilabetez jarraian, asteburuetan lan eginez. == Sariak == ; [[Donostiako Zinemaldia|Donostiako Nazioarteko Zinemaldia]] {| class="wikitable" ! style="background:#F0E68C" |Urtea ! style="background:#F0E68C" |Kategoria ! style="background:#F0E68C" |Filma ! style="background:#F0E68C" |Emaitza |- |1963 |Gaztelaniazko Film labur Onenaren Kantauriko Perla Saria |''[[Rhapsody in Bogota]]''|| {{Gelatxoa|Irabazlea}} |} == Sariak == {{Erreferentzia zerrenda}} {{Bizialdia|1930eko|1987ko|Arzuaga, Jose Maria}} [[Kategoria:Madrildarrak]] [[Kategoria:Kolonbiako zinema zuzendariak]] [[Kategoria:Espainiako zinema zuzendariak]] hedd6lon5tyibtzv97ql1u4fjgbfxjb 2 1217309 9998876 2024-12-13T17:45:31Z Pauloiar 169021 Pauloiar wikilariak «[[Lankide:Beñatgaston/Proba orria]]» orria «[[Erremontea Binaka]]» izenera aldatu du 9998876 wikitext text/x-wiki #BIRZUZENDU [[Erremontea Binaka]] 7ackhkznqqrb12dsuguc1ozkloa6v22 3 1217310 9998881 2024-12-13T17:46:53Z Gerges 154962 Gerges wikilariak «[[Lankide eztabaida:Salema younus]]» orria «[[Lankide eztabaida:Selimee]]» izenera aldatu du: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/Salema younus|Salema younus]]" to "[[Special:CentralAuth/Selimee|Selimee]]" 9998881 wikitext text/x-wiki #BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Selimee]] bhs8mm82sx99587oun6hn99nuteyf00 0 1217311 9998886 2024-12-13T17:49:29Z JULEBAR 162132 «[[:en:Special:Redirect/revision/1178913358|Juanita Breckenridge Bates]]» orriaren itzulpena eginez sortua 9998886 wikitext text/x-wiki   '''Juanita Breckenridge Bates''' ([[1860|1860ko]] [[Abenduaren 31|abenduaren 31tik]] [[1946|1946ko]] [[Ekainaren 11|ekainaren 11ra]]) Amerikako Kongregazionalistako ministroa izan zen, bere eskaera izendapenaren politika zehazteko froga gisa erabili zelarik. Bera izan zen Oberlin College-k ([[1891]]) Jainkotasunean Lizentziatura titulua eman zion lehen emakumea, eta Oberlin izan zen titulu hori eman zuen lehen eskola.<ref name="oberlin.edu">{{Cite web|izenburua=Records of the Graduate School of Theology, 1841-1966|argitaletxea=Oberlin College Archives|url=http://www2.oberlin.edu/archive/resources/women/group11.html|lana=www2.oberlin.edu|accessdate=5 October 2017}}</ref> Hamarkada luzez, komunitate antolatzailea izan zen [[Emakumeen sufragismoa|emakumeen]] sufragioaren mugimenduan. {{Sfn|Kammen|2008|p=97}} == Haurtzaroa eta hezkuntza == Juanita Breckenridge Hopewell-en ([[Rivoli udalerria, Mercer konderria (Illinois)|Rivoli Township-en]]) jaio zen, Mercer konderrian, Illinois-en, [[1860|1860ko]] [[Abenduaren 31|abenduaren 31n]]. [3][4] Hugh eta Mary (Watson) Breckenridge-ren alaba zen. {{Sfn|Leonard|1914|p=83}} Aita ministro [[Metodismo|metodista]] zen. {{Sfn|Hassey|1986|p=67}} Rock Island High School-en, Wheaton Collegen (B.S. ), eta Oberlin College-ko Seminario Teologico-an ikasi zuen ([[1891|1891,]] B.D.). Oberlinen zegoen bitartean, Damaren Literatur Elkarteko kidea izan zen. {{Sfn|Leonard|1914|p=83}} == Ibilbidea == === Breckenridge === [[1890|1890eko]] udaberrian, Cleveland-eko Konferentzia Kongregazionalari predikatzeko baimena edo lizentzia eskatu zion. Bere kasua izenaren politika zehazteko proba kasua egin zen, eta lizentzia [[1890|1890eko]] udazkeneko konferentzian eman zen, sei hilabeteko eztabaidaren ondoren. New York-eko [[Caroline (New York)|Brookton-en]] ordenatu zuten, [[1892|1892ko]] [[Ekainaren 28|ekainaren 28an.]] {{Sfn|Leonard|1914|p=83}} Ordenazio sermoia bere anaiak predikatu zuen. W. W. Breckenridge agurgarriak, Thomas K. Beecher-ek kargua eman zuen. Brookton izan zen . Annis F. Eastman-aren lehen kargua, eta kongregazioa hain pozik zegoen bere ministerioarekin, ezen Breckenridge-ri deitu baitzioten haren oinordeko izateko. {{Sfn|American Woman Suffrage Association|1892|p=137}} === Bates === [[1893|1893ko]] [[Irailaren 27|irailaren 27an]], . Frederick E. Bates ohoragarriekin ezkondu zen [[:en:New_Windsor,_Illinois|New Windsor-en, Illinois-en]] {{Sfn|Leonard|1914|p=83}} Orduan, Eliza Kongregazional karguari uko egin zion, mendebalde erdian ama bisitatzeko asmoa zuenean. {{Sfn|New York State Historical Association|1974|p=1946}} Bates Sufragioaren Alderdiko presidentea izan zen Ithaca-n (New York), eta [[Tompkins konderria (New York)|Tompkins]] konderriko (New York) buruzagia izan zen New York estatuko emakumeen sufragiorako kanpainan.<ref name="ithacavoice.com">{{Cite news|abizena=Smith|izenburua=On the eve of a potentially historic election, Ithacans commemorate local suffragette|izena1=Michael|data=8 November 2016|url=https://ithacavoice.com/2016/11/52448/|kazeta=The Ithaca Voice|accessdate=5 October 2017}}</ref> Ithaca hiria eta Tompkins konderria sufragioz zeramatzaten. {{Sfn|Oberlin College for the Alumni Association|1915|p=82}} ''Sabbath School, The Social Service League,'' Y.W.C.A. lana, etxean zein atzerrian interesetan zizkion. Bera izan zen Ithacako Ikasketa Politikoen Klubeko lehen presidenteordea; Susquehannako Ministerio Elkarteko kidea izan zen, New Yorkeko Estatuko Kongregazio Biltzarrekoa; eta New York-eko Emakumeen Kluben Estatu Federazioko, Ithacako Emakumeen Klubeko, Ikasketa Politikoen Klubeko eta Emakumeen Erakundeen Federazioko zuzendaria izan zen. {{Sfn|Leonard|1914|p=83}} == Bizitza pertsonala == Frederick Bates-ekin ezkondu zen [[1893|1893an.]] Ithacako alkate izan zen [[1916|1916an]]. {{Sfn|New York State Historical Association|1974|p=1946}}<ref name="politicalgraveyard.com">{{Cite web|abizena=Kestenbaum|izenburua=The Political Graveyard: Ithaca, New York|izena1=Lawrence|url=http://politicalgraveyard.com/geo/NY/ofc/ithaca.html|lana=politicalgraveyard.com|accessdate=5 October 2017}}</ref> Bi seme-alaba zituzten, Juanita eta Abraham. {{Sfn|New York State Historical Association|1974|p=1946}} Frederick [[1922|1922an]] hil zen, eta Bates-ek senarrak utzitako lursail handia gobernatu zuen. {{Sfn|New York State Historical Association|1974|p=1946}} Bates [[1946|1946ko]] [[Ekainaren 11|ekainaren 11n]] hil zen, Ithacan, eta Lake View hilerrian lurperatu zuten. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} === Esleipena === * Artikulu honek testua iturri honetatik, esparru publikoan dagona: Estatubatuar emakumeen sufragioren elkartea ([[1892|1892)]] ''The Woman's Column'' * Artikulu honek testua iturri honetatik, esparru publikoan dagona: Leonard, John W. [[1914|(1914)]]. Emakumeen Amerikako Nor da nor: AEBetako eta Kanadako emakume garaikideen hiztegi biografikoa ''1914-1915 American commonwealth company p.83'' * Artikulu honek testua iturri honetatik, esparru publikoan dagona: Oberlin College for the Alumni Association (1915). Oberlin Alumni Magazine. === Bibliografia === *   *   *   *   {{Atari|Biography}}{{Autoritate kontrola}} [[Kategoria:AEBetako emakumeak]] [[Kategoria:Estatu Batuak]] [[Kategoria:1946ko heriotzak]] m8s4uepaxfnhnrhpir2gewapcnsbj58 9999349 9998886 2024-12-14T11:06:46Z Marklar2007 1545 ± 3 kategoria [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999349 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Juanita Breckenridge Bates''' ([[1860|1860ko]] [[Abenduaren 31|abenduaren 31tik]] [[1946|1946ko]] [[Ekainaren 11|ekainaren 11ra]]) estatubatuar ministro [[Eliza kongregazional|kongregazionalista]] izan zen, bere eskaera izendapenaren politika zehazteko froga gisa erabili zelarik. Bera izan zen Oberlin College-k ([[1891]]) Jainkotasunean Lizentziatura titulua eman zion lehen emakumea, eta Oberlin izan zen titulu hori eman zuen lehen eskola.<ref name="oberlin.edu">{{Cite web|izenburua=Records of the Graduate School of Theology, 1841-1966|argitaletxea=Oberlin College Archives|url=http://www2.oberlin.edu/archive/resources/women/group11.html|lana=www2.oberlin.edu|accessdate=5 October 2017}}</ref> Hamarkada luzez, komunitate antolatzailea izan zen [[Emakumeen sufragismoa|emakumeen]] sufragioaren mugimenduan. {{Sfn|Kammen|2008|p=97}} == Haurtzaroa eta hezkuntza == Juanita Breckenridge Hopewell-en ([[Rivoli udalerria, Mercer konderria (Illinois)|Rivoli Township-en]]) jaio zen, Mercer konderrian, Illinois-en, [[1860|1860ko]] [[Abenduaren 31|abenduaren 31n]]. [3][4] Hugh eta Mary (Watson) Breckenridge-ren alaba zen. {{Sfn|Leonard|1914|p=83}} Aita ministro [[Metodismo|metodista]] zen. {{Sfn|Hassey|1986|p=67}} Rock Island High School-en, Wheaton Collegen (B.S. ), eta Oberlin College-ko Seminario Teologico-an ikasi zuen ([[1891|1891,]] B.D.). Oberlinen zegoen bitartean, Damaren Literatur Elkarteko kidea izan zen. {{Sfn|Leonard|1914|p=83}} == Ibilbidea == === Breckenridge === [[1890|1890eko]] udaberrian, Cleveland-eko Konferentzia Kongregazionalari predikatzeko baimena edo lizentzia eskatu zion. Bere kasua izenaren politika zehazteko proba kasua egin zen, eta lizentzia [[1890|1890eko]] udazkeneko konferentzian eman zen, sei hilabeteko eztabaidaren ondoren. New York-eko [[Caroline (New York)|Brookton-en]] ordenatu zuten, [[1892|1892ko]] [[Ekainaren 28|ekainaren 28an.]] {{Sfn|Leonard|1914|p=83}} Ordenazio sermoia bere anaiak predikatu zuen. W. W. Breckenridge agurgarriak, Thomas K. Beecher-ek kargua eman zuen. Brookton izan zen . Annis F. Eastman-aren lehen kargua, eta kongregazioa hain pozik zegoen bere ministerioarekin, ezen Breckenridge-ri deitu baitzioten haren oinordeko izateko. {{Sfn|American Woman Suffrage Association|1892|p=137}} === Bates === [[1893|1893ko]] [[Irailaren 27|irailaren 27an]], . Frederick E. Bates ohoragarriekin ezkondu zen [[:en:New_Windsor,_Illinois|New Windsor-en, Illinois-en]] {{Sfn|Leonard|1914|p=83}} Orduan, Eliza Kongregazional karguari uko egin zion, mendebalde erdian ama bisitatzeko asmoa zuenean. {{Sfn|New York State Historical Association|1974|p=1946}} Bates Sufragioaren Alderdiko presidentea izan zen Ithaca-n (New York), eta [[Tompkins konderria (New York)|Tompkins]] konderriko (New York) buruzagia izan zen New York estatuko emakumeen sufragiorako kanpainan.<ref name="ithacavoice.com">{{Cite news|abizena=Smith|izenburua=On the eve of a potentially historic election, Ithacans commemorate local suffragette|izena1=Michael|data=8 November 2016|url=https://ithacavoice.com/2016/11/52448/|kazeta=The Ithaca Voice|accessdate=5 October 2017}}</ref> Ithaca hiria eta Tompkins konderria sufragioz zeramatzaten. {{Sfn|Oberlin College for the Alumni Association|1915|p=82}} ''Sabbath School, The Social Service League,'' Y.W.C.A. lana, etxean zein atzerrian interesetan zizkion. Bera izan zen Ithacako Ikasketa Politikoen Klubeko lehen presidenteordea; Susquehannako Ministerio Elkarteko kidea izan zen, New Yorkeko Estatuko Kongregazio Biltzarrekoa; eta New York-eko Emakumeen Kluben Estatu Federazioko, Ithacako Emakumeen Klubeko, Ikasketa Politikoen Klubeko eta Emakumeen Erakundeen Federazioko zuzendaria izan zen. {{Sfn|Leonard|1914|p=83}} == Bizitza pertsonala == Frederick Bates-ekin ezkondu zen [[1893|1893an.]] Ithacako alkate izan zen [[1916|1916an]]. {{Sfn|New York State Historical Association|1974|p=1946}}<ref name="politicalgraveyard.com">{{Cite web|abizena=Kestenbaum|izenburua=The Political Graveyard: Ithaca, New York|izena1=Lawrence|url=http://politicalgraveyard.com/geo/NY/ofc/ithaca.html|lana=politicalgraveyard.com|accessdate=5 October 2017}}</ref> Bi seme-alaba zituzten, Juanita eta Abraham. {{Sfn|New York State Historical Association|1974|p=1946}} Frederick [[1922|1922an]] hil zen, eta Bates-ek senarrak utzitako lursail handia gobernatu zuen. {{Sfn|New York State Historical Association|1974|p=1946}} Bates [[1946|1946ko]] [[Ekainaren 11|ekainaren 11n]] hil zen, Ithacan, eta Lake View hilerrian lurperatu zuten. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} === Esleipena === * Artikulu honek testua iturri honetatik, esparru publikoan dagona: Estatubatuar emakumeen sufragioren elkartea ([[1892|1892)]] ''The Woman's Column'' * Artikulu honek testua iturri honetatik, esparru publikoan dagona: Leonard, John W. [[1914|(1914)]]. Emakumeen Amerikako Nor da nor: AEBetako eta Kanadako emakume garaikideen hiztegi biografikoa ''1914-1915 American commonwealth company p.83'' * Artikulu honek testua iturri honetatik, esparru publikoan dagona: Oberlin College for the Alumni Association (1915). Oberlin Alumni Magazine. === Kanpo estekak === {{bizialdia|1860ko|1946ko|Bates, Juanita Breckenridge}} [[Kategoria:Illinoistarrak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako protestanteak]] iu2yvbfl98sptbz6yvbcbbiscdgyezg 0 1217312 9998888 2024-12-13T17:51:05Z Isabeliraurgi 108047 «[[:es:Special:Redirect/revision/162622922|Baya (Artista)]]» orriaren itzulpena eginez sortua 9998888 wikitext text/x-wiki {{Pertsona infotaula}} '''Baya Mahieddine ('''arabieraz: فاطمة حداد‎) edo '''Fátima Haddad''' (arabieraz : باية محي الدين‎) [[Aljeria|aljeriar]] [[Margolaritza|artista]] izan zen (Bordj El Kiffan, [[1931|1931ko]] [[Abenduaren 12|abenduaren 12a]] - [[Blida]], [[1998|1998ko]] [[Azaroaren 9|azaroaren 9a]]).<ref>{{Cite web|izenburua=WKP&#124;Q542171|url=https://viaf.org/processed/WKP%7CQ542171|lana=viaf.org}}</ref><ref name=":2">{{Cite web|izena=Central Pavilion See on Google|abizena=Maps|izenburua=Biennale Arte 2024 {{!}} Baya|data=2024-03-05|url=https://www.labiennale.org/en/art/2024/portraits/baya|lana=La Biennale di Venezia|accessdate=2024-08-24}}</ref> Nahiz eta berak ez zuen bere lana [[Arteak|genero artistiko]] jakin bateko obra gisa identifikatu, kritikariek [[Surrealismo|surrealista]], [[Primitibismo|primitibo]], inozo eta [[Arte modernoa|moderno]] gisa sailkatu dute. Erabat autodidakta, pintura landu zuen, eta neurri txikiagoan, zeramika.<ref name=":3">{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://awarewomenartists.com/en/artiste/baya/|lana=AWARE Women artists / Femmes artistes|accessdate=2024-08-24}}</ref> == Ibilbidea == 1931n jaio zen Fort de l'Eau herrian (gaur egungo Bordj El Kiffan), bost urte zituela umezurtz geratu zen, eta amonak hazi zuen. Bayak hamaika urte zituenean, Marguerite Caminat, [[Aljer|Aljerren]] bizi zen emakume frantzesa, bere babesle bihurtu zen, nahiz eta harremana eztabaidagai izan; izan ere, iturri batzuen arabera, Baiak Caminateko etxeko lanetan laguntzen zuen, neskamea balitz bezala. Caminatek erresidentzia bat, arterako materiala eta bere arteari laguntzeko hitzak eman zizkion.<ref name=":4">{{Cite web|izenburua=Baya Mahieddine {{!}} The Young Artist Who Inspired Picasso|data=2014-11-09|url=https://theculturetrip.com/africa/algeria/articles/baya-mahieddine-the-young-artist-who-inspired-picasso|lana=Culture Trip|accessdate=2024-08-24}}</ref> 1947an, Caminat, literatur eta arte munduan ondo erlazionatuta zegoena, Frantziako arte merkatari baten bisita jaso zuen, Aimé Maeghtena. Urtehorretan, [[Paris|Parisko]] Galerie Maeght-eko ''Exposition Internationale du Surréalisme'' erakusketan Bayaren hamasei urteko lana aurkeztu zuen. Han, [[Pablo Picasso]] eta [[André Breton]] artista ospetsuen arreta jaso zuen, eta Bretonek idatzi zuen erakusketa honetako katalogoaren prefazioa.<ref name=":5">{{Cite web|izenburua=Baya Mahieddine, la adolescente argelina que inspiró la obra de Picasso y Matisse|url=https://culturainquieta.com/arte/pintura/baya-mahieddine-la-adolescente-argelina-que-inspiro-la-obra-de-picasso-y-matisse/|accessdate=2024-08-24}}</ref> Parisen egon ondoren, [[Vallauris|Vallaurisen]] bizi izan zen, zeramikan lan egin zuen eta Picasso ezagutu zuen, bere obrarekin txundituta geratu zena. Bere lana [[Frantzia]] eta Aljeriako hainbat erakusketatan aurkeztu zen eta bere lanak Aljeriako posta-zigiluetan agertu ziren.<ref name=":3">{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://awarewomenartists.com/en/artiste/baya/|lana=AWARE Women artists / Femmes artistes|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izena=Jadaliyya-|izenburua=Baya Mahieddine: A Profile from the Archives|egilea=جدلية|url=https://www.jadaliyya.com/Details/30916|lana=Jadaliyya - جدلية}}</ref> Baya Aljeriara itzuli zen, eta 1953an El Hadj Mahfoud Mahieddine musikariarekin ezkondu zen, ezkontza hitzartu batean. 1953 eta 1963 artean ez zuen margotu, [[Aljeriako Independentzia Gerra|Aljeriako Gerrarekin]] bat egin zuten urteetan. Urte horietan sei seme-alaba izan zituen.<ref name=":3">{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://awarewomenartists.com/en/artiste/baya/|lana=AWARE Women artists / Femmes artistes|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref name=":4">{{Cite web|izenburua=Baya Mahieddine {{!}} The Young Artist Who Inspired Picasso|data=2014-11-09|url=https://theculturetrip.com/africa/algeria/articles/baya-mahieddine-the-young-artist-who-inspired-picasso|lana=Culture Trip|accessdate=2024-08-24}}</ref> 1963an berriz ekin zion pinturari, eta lan berriak eta zaharrak erakutsi zituen Aljerren eta Parisen.<ref>{{Cite web|izenburua=The 'Naïve' and Forgotten Algerian Painter whynow|data=2021-03-03|url=https://whynow.co.uk/read/the-naive-and-forgotten-algerian-painter|lana=whynow|accessdate=2024-08-24}}</ref> 1998ko azaroaren 9an hil zen arte egon zen aktibo.<ref name=":3">{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://awarewomenartists.com/en/artiste/baya/|lana=AWARE Women artists / Femmes artistes|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref name=":4">{{Cite web|izenburua=Baya Mahieddine {{!}} The Young Artist Who Inspired Picasso|data=2014-11-09|url=https://theculturetrip.com/africa/algeria/articles/baya-mahieddine-the-young-artist-who-inspired-picasso|lana=Culture Trip|accessdate=2024-08-24}}</ref> == Lanak == Kolore dardaratiak nagusi ziren bere [[Gouache|gouacheetan]], Bayak sarritan margotu zituen emakumeen siluetak eta haien arropak, gerrikoak eta beloak, amaren irudi enigmatikoak eta etxeko objektu desberdinak. Dama horien inguruko objektuek ez dute inolako itzalik. Bayaren artelanek, neurri handi batean, emakume komunitate bizi eta alai bat birsortzen dutela dirudi, gizonik gabeko mundu batean.<ref name=":2">{{Cite web|izena=Central Pavilion See on Google|abizena=Maps|izenburua=Biennale Arte 2024 {{!}} Baya|data=2024-03-05|url=https://www.labiennale.org/en/art/2024/portraits/baya|lana=La Biennale di Venezia|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref name=":5">{{Cite web|izenburua=Baya Mahieddine, la adolescente argelina que inspiró la obra de Picasso y Matisse|url=https://culturainquieta.com/arte/pintura/baya-mahieddine-la-adolescente-argelina-que-inspiro-la-obra-de-picasso-y-matisse/|accessdate=2024-08-24}}</ref> Kolore dardaratiek eta irudien silueta bihurriek, beren gouacheetan, floraren eta faunaren irudikapen paregabeak eskaintzen dituzte, eta ezohiko animaliak erretratatzen dituzte, hala nola untxi hegalariak eta gameluen tamainako txoriak, [[Mila gau eta bat gehiago|Mila eta bat gauetako]] [[Scheherezade|Scheherezaderen]] istorioetatik sor litezkeenak.<ref name=":2">{{Cite web|izena=Central Pavilion See on Google|abizena=Maps|izenburua=Biennale Arte 2024 {{!}} Baya|data=2024-03-05|url=https://www.labiennale.org/en/art/2024/portraits/baya|lana=La Biennale di Venezia|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref name=":3">{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://awarewomenartists.com/en/artiste/baya/|lana=AWARE Women artists / Femmes artistes|accessdate=2024-08-24}}</ref> == Aintzatespenak == Bere lanen kolore ausartek eta figura bitxiek ezaugarri surrealistak eta onirikoak erakutsi zituzten, eta [[Georges Braque]] eta Picasso bezalako artistak inspiratu zituzten. Bretonek surrealismo gisa definitu zuen bere lana, eta ikuspegi horri luze eutsi zion.<ref>{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://www.labiennale.org/en/art/2024/portraits/baya|accessdate=2024-08-20}}</ref> Bretonek Bayari buruz egin zuen laudorioa 1947ko saiakeran adierazi zuen, Bayan.<ref name="exhibition" /> 1994an, bere lana ''Forces of Changen'' erakutsi zen, emakume artista arabiarrei eskainitako erakusketa bat, Washingtongo [[Emakume Artisten Museo Nazionala|Emakume Artisten Museo Nazionalean]] egin zena.<ref name="teenstar">{{Cite web|izena=Alexandra|abizena=Chaves|izenburua=Baya: Algeria's teen star turned Modern art giant is focus of Sharjah Art Museum's next show|url=https://www.thenationalnews.com/arts-culture/art/baya-algeria-s-teen-star-turned-modern-art-giant-is-focus-of-sharjah-art-museum-s-next-show-1.1155556|lana=The National|accessdate=2024-08-24}}</ref> 2018an, [[Google|Googleren]] [[Doodle]] bat sortu zuten 87. urtebetetzea ospatzeko.<ref>{{Cite web|izenburua="Baya" Fatima Haddad’s 87th Birthday|url=https://doodles.google/doodle/baya-fatima-haddads-87th-birthday/|lana=www.google.com|accessdate=2018-12-12}}</ref> Urte horretan bertan, ''Baya: Woman of Algiers'' erakusketa eskaini zioten, [[Estatu Batuetan]] lehena, [[New Yorkeko Unibertsitatea|New Yorkeko Unibertsitateko]] Grey Art Galleryn.<ref>{{Cite web|izena=Jane|abizena=Drinkard|izenburua=The 16-Year-Old Algerian Artist Who Influenced Picasso and Matisse|data=2018-03-18|url=https://www.thecut.com/2018/03/the-algerian-teenager-who-influenced-picasso-and-matisse.html|lana=The Cut|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Baya: Woman of Algiers. January 9–March 31, 2018|url=https://greyartgallery.nyu.edu/exhibition/baya-woman-algiers/|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=The wondrous world of Baya - OPEC Fund for International Development|url=https://opecfund.org/news/the-wondrous-world-of-baya|lana=https://opecfund.org|accessdate=2024-08-24}}</ref> Geroago, 2021ean, [[Arabiar Emirerri Batuak|Arabiar Emirerri Batuetako]] Sharjah Arte Museoak 70 pieza inguru aurkeztu zituen.<ref name="teenstar">{{Cite web|izena=Alexandra|abizena=Chaves|izenburua=Baya: Algeria's teen star turned Modern art giant is focus of Sharjah Art Museum's next show|url=https://www.thenationalnews.com/arts-culture/art/baya-algeria-s-teen-star-turned-modern-art-giant-is-focus-of-sharjah-art-museum-s-next-show-1.1155556|lana=The National|accessdate=2024-08-24}}</ref>2023an, Parisko Mundu Arabiarraren Institutuak ''Baya, icône de la peinture algérienne. Femmes en leur Jardin'' erakusketa eskaini zion.<ref>{{Cite web|izenburua=Rendez-vous: La agenda cultural europea con Baya, Picasso y El Bosco|data=2022-11-11|url=https://es.euronews.com/cultura/2022/11/11/rendez-vous-la-agenda-cultural-europea-con-baya-picasso-y-el-bosco|lana=euronews|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Baya, icône de la peinture algérienne|data=2022-04-01|url=https://www.imarabe.org/fr/expositions/baya-icone-de-la-peinture-algerienne|lana=Institut du monde arabe|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Algerian artist Baya in the spotlight at new exhibition in Paris|data=2022-11-25|url=https://www.arabnews.com/node/2205776/lifestyle|lana=Arab News|accessdate=2024-08-24}}</ref> Urte berean, Aljerreko [[Cervantes Institutua|Cervantes Institutuak]], Picassoren heriotzaren berrogeita hamargarren urteurrena zela eta, Picassoren eta Bayaren ibilbide artistikoen aurkezpen antzeztua egin zuen, bi figurei omenaldia egiteko.<ref>{{Cite web|izenburua=Actividades culturales del Instituto Cervantes|url=https://cultura.cervantes.es/argel/es/Teatro-para-ni%C3%B1os:-encuentro-entre-Picasso-y-Baya-/158623|lana=cultura.cervantes.es|accessdate=2024-08-24}}</ref> Bere lana [[Veneziako Biurtekoa|Veneziako Bienalean]] erakutsi zuten, 2022an eta 60an.2024ko edizioa.<ref name=":2">{{Cite web|izena=Central Pavilion See on Google|abizena=Maps|izenburua=Biennale Arte 2024 {{!}} Baya|data=2024-03-05|url=https://www.labiennale.org/en/art/2024/portraits/baya|lana=La Biennale di Venezia|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izena=Naima|abizena=Morelli|izenburua=Cuando Fatma Haddad se convirtió en "Baya": una historia de arte en París|data=2024-04-01|url=https://themarkaz.org/es/when-fatma-haddad-became-baya-a-paris-art-story/|lana=La revisión de Markaz|accessdate=2024-08-24}}</ref> 2024an, ''L’ocell canta. Baya pinta...,'' erakusketa eskaini zuen Tarragonako Arte Modernoko Museoak. Bertan, bere marrazkiak eta zeramikazko piezak erakutsi ziren.<ref>{{Cite web|izena=Diari de|abizena=Tarragona|izenburua=Mujeres y jardines secretos, el espíritu ancestral de Baya|url=https://www.diaridetarragona.com/cultura/mujeres-y-jardines-secretos-el-espiritu-ancestral-de-baya-BP18712560|lana=www.diaridetarragona.com|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=El MAMT exposa per primera vegada a l’Estat l’obra de l’artista algeriana Fatma Haddad (Baya) {{!}} Actualitat {{!}} Diputació de Tarragona|url=https://www.dipta.cat/noticies/mamt-exposa-primera-vegada-estat-obra-artista-algeriana-fatma-haddad-baya|lana=www.dipta.cat|accessdate=2024-08-24}}</ref> Alice Kaplan idazleak ''Seeing Baya: Portrait of an Algerian Artist in Paris'' argitaratu zuen 2024an, Bayaren figurari buruzko lehen biografia. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|2}} == Kanpo estekak == * [https://www.thenationalnews.com/arts-culture/art/remembering-algerian-artist-baya-she-was-a-very-gentle-kind-and-caring-person-1.1181871 Elkarrizketa Bayari 1993an (ingelesez)] {{Bizialdia|1931|1998|Baya}} [[Kategoria:Aljeriako emakume artistak]] [[Kategoria:Aljeriako emakume margolariak]] [[Kategoria:Gainbegiratu gabeko itzulpenak]] 5j9r5e7lc5wz5mezea27g9r3b71fqqm 9998890 9998888 2024-12-13T17:52:23Z Isabeliraurgi 108047 9998890 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Baya Mahieddine ('''arabieraz: فاطمة حداد‎) edo '''Fátima Haddad''' (arabieraz : باية محي الدين‎) [[Aljeria|aljeriar]] [[Margolaritza|artista]] izan zen (Bordj El Kiffan, [[1931|1931ko]] [[Abenduaren 12|abenduaren 12a]] - [[Blida]], [[1998|1998ko]] [[Azaroaren 9|azaroaren 9a]]).<ref>{{Cite web|izenburua=WKP&#124;Q542171|url=https://viaf.org/processed/WKP%7CQ542171|lana=viaf.org}}</ref><ref name=":2">{{Cite web|izena=Central Pavilion See on Google|abizena=Maps|izenburua=Biennale Arte 2024 {{!}} Baya|data=2024-03-05|url=https://www.labiennale.org/en/art/2024/portraits/baya|lana=La Biennale di Venezia|accessdate=2024-08-24}}</ref> Nahiz eta berak ez zuen bere lana [[Arteak|genero artistiko]] jakin bateko obra gisa identifikatu, kritikariek [[Surrealismo|surrealista]], [[Primitibismo|primitibo]], inozo eta [[Arte modernoa|moderno]] gisa sailkatu dute. Erabat autodidakta, pintura landu zuen, eta neurri txikiagoan, zeramika.<ref name=":3">{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://awarewomenartists.com/en/artiste/baya/|lana=AWARE Women artists / Femmes artistes|accessdate=2024-08-24}}</ref> == Ibilbidea == 1931n jaio zen Fort de l'Eau herrian (gaur egungo Bordj El Kiffan), bost urte zituela umezurtz geratu zen, eta amonak hazi zuen. Bayak hamaika urte zituenean, Marguerite Caminat, [[Aljer|Aljerren]] bizi zen emakume frantzesa, bere babesle bihurtu zen, nahiz eta harremana eztabaidagai izan; izan ere, iturri batzuen arabera, Baiak Caminateko etxeko lanetan laguntzen zuen, neskamea balitz bezala. Caminatek erresidentzia bat, arterako materiala eta bere arteari laguntzeko hitzak eman zizkion.<ref name=":4">{{Cite web|izenburua=Baya Mahieddine {{!}} The Young Artist Who Inspired Picasso|data=2014-11-09|url=https://theculturetrip.com/africa/algeria/articles/baya-mahieddine-the-young-artist-who-inspired-picasso|lana=Culture Trip|accessdate=2024-08-24}}</ref> 1947an, Caminat, literatur eta arte munduan ondo erlazionatuta zegoena, Frantziako arte merkatari baten bisita jaso zuen, Aimé Maeghtena. Urtehorretan, [[Paris|Parisko]] Galerie Maeght-eko ''Exposition Internationale du Surréalisme'' erakusketan Bayaren hamasei urteko lana aurkeztu zuen. Han, [[Pablo Picasso]] eta [[André Breton]] artista ospetsuen arreta jaso zuen, eta Bretonek idatzi zuen erakusketa honetako katalogoaren prefazioa.<ref name=":5">{{Cite web|izenburua=Baya Mahieddine, la adolescente argelina que inspiró la obra de Picasso y Matisse|url=https://culturainquieta.com/arte/pintura/baya-mahieddine-la-adolescente-argelina-que-inspiro-la-obra-de-picasso-y-matisse/|accessdate=2024-08-24}}</ref> Parisen egon ondoren, [[Vallauris|Vallaurisen]] bizi izan zen, zeramikan lan egin zuen eta Picasso ezagutu zuen, bere obrarekin txundituta geratu zena. Bere lana [[Frantzia]] eta Aljeriako hainbat erakusketatan aurkeztu zen eta bere lanak Aljeriako posta-zigiluetan agertu ziren.<ref name=":3">{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://awarewomenartists.com/en/artiste/baya/|lana=AWARE Women artists / Femmes artistes|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izena=Jadaliyya-|izenburua=Baya Mahieddine: A Profile from the Archives|egilea=جدلية|url=https://www.jadaliyya.com/Details/30916|lana=Jadaliyya - جدلية}}</ref> Baya Aljeriara itzuli zen, eta 1953an El Hadj Mahfoud Mahieddine musikariarekin ezkondu zen, ezkontza hitzartu batean. 1953 eta 1963 artean ez zuen margotu, [[Aljeriako Independentzia Gerra|Aljeriako Gerrarekin]] bat egin zuten urteetan. Urte horietan sei seme-alaba izan zituen.<ref name=":3">{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://awarewomenartists.com/en/artiste/baya/|lana=AWARE Women artists / Femmes artistes|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref name=":4">{{Cite web|izenburua=Baya Mahieddine {{!}} The Young Artist Who Inspired Picasso|data=2014-11-09|url=https://theculturetrip.com/africa/algeria/articles/baya-mahieddine-the-young-artist-who-inspired-picasso|lana=Culture Trip|accessdate=2024-08-24}}</ref> 1963an berriz ekin zion pinturari, eta lan berriak eta zaharrak erakutsi zituen Aljerren eta Parisen.<ref>{{Cite web|izenburua=The 'Naïve' and Forgotten Algerian Painter whynow|data=2021-03-03|url=https://whynow.co.uk/read/the-naive-and-forgotten-algerian-painter|lana=whynow|accessdate=2024-08-24}}</ref> 1998ko azaroaren 9an hil zen arte egon zen aktibo.<ref name=":3">{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://awarewomenartists.com/en/artiste/baya/|lana=AWARE Women artists / Femmes artistes|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref name=":4">{{Cite web|izenburua=Baya Mahieddine {{!}} The Young Artist Who Inspired Picasso|data=2014-11-09|url=https://theculturetrip.com/africa/algeria/articles/baya-mahieddine-the-young-artist-who-inspired-picasso|lana=Culture Trip|accessdate=2024-08-24}}</ref> == Lanak == Kolore dardaratiak nagusi ziren bere [[Gouache|gouacheetan]], Bayak sarritan margotu zituen emakumeen siluetak eta haien arropak, gerrikoak eta beloak, amaren irudi enigmatikoak eta etxeko objektu desberdinak. Dama horien inguruko objektuek ez dute inolako itzalik. Bayaren artelanek, neurri handi batean, emakume komunitate bizi eta alai bat birsortzen dutela dirudi, gizonik gabeko mundu batean.<ref name=":2">{{Cite web|izena=Central Pavilion See on Google|abizena=Maps|izenburua=Biennale Arte 2024 {{!}} Baya|data=2024-03-05|url=https://www.labiennale.org/en/art/2024/portraits/baya|lana=La Biennale di Venezia|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref name=":5">{{Cite web|izenburua=Baya Mahieddine, la adolescente argelina que inspiró la obra de Picasso y Matisse|url=https://culturainquieta.com/arte/pintura/baya-mahieddine-la-adolescente-argelina-que-inspiro-la-obra-de-picasso-y-matisse/|accessdate=2024-08-24}}</ref> Kolore dardaratiek eta irudien silueta bihurriek, beren gouacheetan, floraren eta faunaren irudikapen paregabeak eskaintzen dituzte, eta ezohiko animaliak erretratatzen dituzte, hala nola untxi hegalariak eta gameluen tamainako txoriak, [[Mila gau eta bat gehiago|Mila eta bat gauetako]] [[Scheherezade|Scheherezaderen]] istorioetatik sor litezkeenak.<ref name=":2">{{Cite web|izena=Central Pavilion See on Google|abizena=Maps|izenburua=Biennale Arte 2024 {{!}} Baya|data=2024-03-05|url=https://www.labiennale.org/en/art/2024/portraits/baya|lana=La Biennale di Venezia|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref name=":3">{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://awarewomenartists.com/en/artiste/baya/|lana=AWARE Women artists / Femmes artistes|accessdate=2024-08-24}}</ref> == Aintzatespenak == Bere lanen kolore ausartek eta figura bitxiek ezaugarri surrealistak eta onirikoak erakutsi zituzten, eta [[Georges Braque]] eta Picasso bezalako artistak inspiratu zituzten. Bretonek surrealismo gisa definitu zuen bere lana, eta ikuspegi horri luze eutsi zion.<ref>{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://www.labiennale.org/en/art/2024/portraits/baya|accessdate=2024-08-20}}</ref> Bretonek Bayari buruz egin zuen laudorioa 1947ko saiakeran adierazi zuen, Bayan.<ref name="exhibition" /> 1994an, bere lana ''Forces of Changen'' erakutsi zen, emakume artista arabiarrei eskainitako erakusketa bat, Washingtongo [[Emakume Artisten Museo Nazionala|Emakume Artisten Museo Nazionalean]] egin zena.<ref name="teenstar">{{Cite web|izena=Alexandra|abizena=Chaves|izenburua=Baya: Algeria's teen star turned Modern art giant is focus of Sharjah Art Museum's next show|url=https://www.thenationalnews.com/arts-culture/art/baya-algeria-s-teen-star-turned-modern-art-giant-is-focus-of-sharjah-art-museum-s-next-show-1.1155556|lana=The National|accessdate=2024-08-24}}</ref> 2018an, [[Google|Googleren]] [[Doodle]] bat sortu zuten 87. urtebetetzea ospatzeko.<ref>{{Cite web|izenburua="Baya" Fatima Haddad’s 87th Birthday|url=https://doodles.google/doodle/baya-fatima-haddads-87th-birthday/|lana=www.google.com|accessdate=2018-12-12}}</ref> Urte horretan bertan, ''Baya: Woman of Algiers'' erakusketa eskaini zioten, [[Estatu Batuetan]] lehena, [[New Yorkeko Unibertsitatea|New Yorkeko Unibertsitateko]] Grey Art Galleryn.<ref>{{Cite web|izena=Jane|abizena=Drinkard|izenburua=The 16-Year-Old Algerian Artist Who Influenced Picasso and Matisse|data=2018-03-18|url=https://www.thecut.com/2018/03/the-algerian-teenager-who-influenced-picasso-and-matisse.html|lana=The Cut|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Baya: Woman of Algiers. January 9–March 31, 2018|url=https://greyartgallery.nyu.edu/exhibition/baya-woman-algiers/|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=The wondrous world of Baya - OPEC Fund for International Development|url=https://opecfund.org/news/the-wondrous-world-of-baya|lana=https://opecfund.org|accessdate=2024-08-24}}</ref> Geroago, 2021ean, [[Arabiar Emirerri Batuak|Arabiar Emirerri Batuetako]] Sharjah Arte Museoak 70 pieza inguru aurkeztu zituen.<ref name="teenstar">{{Cite web|izena=Alexandra|abizena=Chaves|izenburua=Baya: Algeria's teen star turned Modern art giant is focus of Sharjah Art Museum's next show|url=https://www.thenationalnews.com/arts-culture/art/baya-algeria-s-teen-star-turned-modern-art-giant-is-focus-of-sharjah-art-museum-s-next-show-1.1155556|lana=The National|accessdate=2024-08-24}}</ref>2023an, Parisko Mundu Arabiarraren Institutuak ''Baya, icône de la peinture algérienne. Femmes en leur Jardin'' erakusketa eskaini zion.<ref>{{Cite web|izenburua=Rendez-vous: La agenda cultural europea con Baya, Picasso y El Bosco|data=2022-11-11|url=https://es.euronews.com/cultura/2022/11/11/rendez-vous-la-agenda-cultural-europea-con-baya-picasso-y-el-bosco|lana=euronews|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Baya, icône de la peinture algérienne|data=2022-04-01|url=https://www.imarabe.org/fr/expositions/baya-icone-de-la-peinture-algerienne|lana=Institut du monde arabe|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Algerian artist Baya in the spotlight at new exhibition in Paris|data=2022-11-25|url=https://www.arabnews.com/node/2205776/lifestyle|lana=Arab News|accessdate=2024-08-24}}</ref> Urte berean, Aljerreko [[Cervantes Institutua|Cervantes Institutuak]], Picassoren heriotzaren berrogeita hamargarren urteurrena zela eta, Picassoren eta Bayaren ibilbide artistikoen aurkezpen antzeztua egin zuen, bi figurei omenaldia egiteko.<ref>{{Cite web|izenburua=Actividades culturales del Instituto Cervantes|url=https://cultura.cervantes.es/argel/es/Teatro-para-ni%C3%B1os:-encuentro-entre-Picasso-y-Baya-/158623|lana=cultura.cervantes.es|accessdate=2024-08-24}}</ref> Bere lana [[Veneziako Biurtekoa|Veneziako Bienalean]] erakutsi zuten, 2022an eta 60an.2024ko edizioa.<ref name=":2">{{Cite web|izena=Central Pavilion See on Google|abizena=Maps|izenburua=Biennale Arte 2024 {{!}} Baya|data=2024-03-05|url=https://www.labiennale.org/en/art/2024/portraits/baya|lana=La Biennale di Venezia|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izena=Naima|abizena=Morelli|izenburua=Cuando Fatma Haddad se convirtió en "Baya": una historia de arte en París|data=2024-04-01|url=https://themarkaz.org/es/when-fatma-haddad-became-baya-a-paris-art-story/|lana=La revisión de Markaz|accessdate=2024-08-24}}</ref> 2024an, ''L’ocell canta. Baya pinta...,'' erakusketa eskaini zuen Tarragonako Arte Modernoko Museoak. Bertan, bere marrazkiak eta zeramikazko piezak erakutsi ziren.<ref>{{Cite web|izena=Diari de|abizena=Tarragona|izenburua=Mujeres y jardines secretos, el espíritu ancestral de Baya|url=https://www.diaridetarragona.com/cultura/mujeres-y-jardines-secretos-el-espiritu-ancestral-de-baya-BP18712560|lana=www.diaridetarragona.com|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=El MAMT exposa per primera vegada a l’Estat l’obra de l’artista algeriana Fatma Haddad (Baya) {{!}} Actualitat {{!}} Diputació de Tarragona|url=https://www.dipta.cat/noticies/mamt-exposa-primera-vegada-estat-obra-artista-algeriana-fatma-haddad-baya|lana=www.dipta.cat|accessdate=2024-08-24}}</ref> Alice Kaplan idazleak ''Seeing Baya: Portrait of an Algerian Artist in Paris'' argitaratu zuen 2024an, Bayaren figurari buruzko lehen biografia. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|2}} == Kanpo estekak == * [https://www.thenationalnews.com/arts-culture/art/remembering-algerian-artist-baya-she-was-a-very-gentle-kind-and-caring-person-1.1181871 Elkarrizketa Bayari 1993an (ingelesez)] {{Bizialdia|1931koko|1998|Baya}} [[Kategoria:Aljeriako emakume artistak]] [[Kategoria:Aljeriako emakume margolariak]] [[Kategoria:Gainbegiratu gabeko itzulpenak]] 0fxdlywqsua5z8ymwsqbdv2t9xpjjhs 9998924 9998890 2024-12-13T18:45:57Z Mgaraizabal 129250 9998924 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Baya Mahieddine ('''arabieraz: فاطمة حداد‎) edo '''Fátima Haddad''' (arabieraz: باية محي الدين‎)(Bordj El Kiffan, [[1931|1931ko]] [[Abenduaren 12|abenduaren 12a]] - [[Blida]], [[1998|1998ko]] [[Azaroaren 9|azaroaren 9a]]) [[Aljeria|aljeriar]] [[Margolaritza|artista]] izan zen .<ref>{{Cite web|izenburua=WKP&#124;Q542171|url=https://viaf.org/processed/WKP%7CQ542171|lana=viaf.org}}</ref><ref name=":2">{{Cite web|izena=Central Pavilion See on Google|abizena=Maps|izenburua=Biennale Arte 2024 {{!}} Baya|data=2024-03-05|url=https://www.labiennale.org/en/art/2024/portraits/baya|lana=La Biennale di Venezia|accessdate=2024-08-24}}</ref> Nahiz eta berak ez zuen bere lana [[Arteak|genero artistiko]] jakin bateko obra gisa identifikatu, kritikariek [[Surrealismo|surrealista]], [[Primitibismo|primitibo]], inozo eta [[Arte modernoa|moderno]] gisa sailkatu dute. Erabat autodidakta, pintura landu zuen, eta neurri txikiagoan, zeramika.<ref name=":3">{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://awarewomenartists.com/en/artiste/baya/|lana=AWARE Women artists / Femmes artistes|accessdate=2024-08-24}}</ref> == Ibilbidea == 1931n jaio zen Fort de l'Eau herrian (gaur egungo Bordj El Kiffan), bost urte zituela umezurtz geratu zen, eta amonak hazi zuen. Bayak hamaika urte zituenean, Marguerite Caminat, Aljerren bizi zen emakume frantsesa, bere babeslea bihurtu zen, nahiz eta harremana eztabaidagai izan; izan ere, iturri batzuen arabera, Bayak Caminateko etxeko lanetan laguntzen zuen, neskamea balitz bezala. Caminatek erresidentzia bat, arterako materiala eta bere arteari laguntzeko hitz eman zizkion.<ref name=":4">{{Cite web|izenburua=Baya Mahieddine {{!}} The Young Artist Who Inspired Picasso|data=2014-11-09|url=https://theculturetrip.com/africa/algeria/articles/baya-mahieddine-the-young-artist-who-inspired-picasso|lana=Culture Trip|accessdate=2024-08-24}}</ref> 1947an, Caminat, literatur eta arte munduan ondo erlazionatuta zegoena, Frantziako arte merkatari baten bisita jaso zuen, Aimé Maeghtena. Urte horretan, [[Paris|Parisko]] Galerie Maeght-eko ''Exposition Internationale du Surréalisme'' erakusketan Bayaren hamasei urteko lana aurkeztu zuen. Han, [[Pablo Picasso]] eta [[André Breton]] artista ospetsuen arreta jaso zuen, eta Bretonek idatzi zuen erakusketa horretako katalogoaren hitzaurrea.<ref name=":5">{{Cite web|izenburua=Baya Mahieddine, la adolescente argelina que inspiró la obra de Picasso y Matisse|url=https://culturainquieta.com/arte/pintura/baya-mahieddine-la-adolescente-argelina-que-inspiro-la-obra-de-picasso-y-matisse/|accessdate=2024-08-24}}</ref> [[Paris|Parisen]] egon ondoren, [[Vallauris|Vallaurisen]] bizi izan zen, zeramikan lan egin zuen eta Picasso ezagutu zuen, zein bere obrarekin txundituta geratu zen. Bere lana [[Frantzia]] eta Aljeriako hainbat erakusketatan aurkeztu zen eta bere lanak Aljeriako posta-zigiluetan agertu ziren.<ref name=":3">{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://awarewomenartists.com/en/artiste/baya/|lana=AWARE Women artists / Femmes artistes|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izena=Jadaliyya-|izenburua=Baya Mahieddine: A Profile from the Archives|egilea=جدلية|url=https://www.jadaliyya.com/Details/30916|lana=Jadaliyya - جدلية}}</ref> Baya Aljeriara itzuli zen, eta 1953an El Hadj Mahfoud Mahieddine musikariarekin ezkondu zen, ezkontza hitzartu batean. 1953 eta 1963 artean ez zuen margotu, [[Aljeriako Independentzia Gerra|Aljeriako Independentzia Gerrarekin]] bat egin zuten urteetan. Urte horietan sei seme-alaba izan zituen.<ref name=":3">{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://awarewomenartists.com/en/artiste/baya/|lana=AWARE Women artists / Femmes artistes|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref name=":4">{{Cite web|izenburua=Baya Mahieddine {{!}} The Young Artist Who Inspired Picasso|data=2014-11-09|url=https://theculturetrip.com/africa/algeria/articles/baya-mahieddine-the-young-artist-who-inspired-picasso|lana=Culture Trip|accessdate=2024-08-24}}</ref> 1963an berriz ekin zion pinturari, eta lan berriak eta zaharrak erakutsi zituen Aljerren eta Parisen.<ref>{{Cite web|izenburua=The 'Naïve' and Forgotten Algerian Painter whynow|data=2021-03-03|url=https://whynow.co.uk/read/the-naive-and-forgotten-algerian-painter|lana=whynow|accessdate=2024-08-24}}</ref> 1998ko azaroaren 9an hil zen arte egon zen aktibo.<ref name=":3">{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://awarewomenartists.com/en/artiste/baya/|lana=AWARE Women artists / Femmes artistes|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref name=":4">{{Cite web|izenburua=Baya Mahieddine {{!}} The Young Artist Who Inspired Picasso|data=2014-11-09|url=https://theculturetrip.com/africa/algeria/articles/baya-mahieddine-the-young-artist-who-inspired-picasso|lana=Culture Trip|accessdate=2024-08-24}}</ref> == Lanak == Kolore dardaratiak nagusi ziren bere [[Gouache|gouacheetan]], Bayak sarritan margotu zituen emakumeen siluetak eta haien arropak, gerrikoak eta beloak, amaren irudi enigmatikoak eta etxeko objektu desberdinak. Dama horien inguruko objektuek ez dute inolako itzalik. Bayaren artelanek, neurri handi batean, emakume komunitate bizi eta alaia birsortzen dutela dirudi, gizonik gabeko mundu batean.<ref name=":2">{{Cite web|izena=Central Pavilion See on Google|abizena=Maps|izenburua=Biennale Arte 2024 {{!}} Baya|data=2024-03-05|url=https://www.labiennale.org/en/art/2024/portraits/baya|lana=La Biennale di Venezia|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref name=":5">{{Cite web|izenburua=Baya Mahieddine, la adolescente argelina que inspiró la obra de Picasso y Matisse|url=https://culturainquieta.com/arte/pintura/baya-mahieddine-la-adolescente-argelina-que-inspiro-la-obra-de-picasso-y-matisse/|accessdate=2024-08-24}}</ref> Kolore dardaratiek eta irudien silueta bihurriek, beren gouacheetan, floraren eta faunaren irudikapen paregabeak eskaintzen dituzte, eta ezohiko animaliak erretratatzen dituzte, hala nola untxi hegalariak eta gameluen tamainako txoriak, [[Mila gau eta bat gehiago|Mila eta bat gauetako]] [[Scheherezade|Scheherezaderen]] istorioetatik sor zitezkeenak.<ref name=":2">{{Cite web|izena=Central Pavilion See on Google|abizena=Maps|izenburua=Biennale Arte 2024 {{!}} Baya|data=2024-03-05|url=https://www.labiennale.org/en/art/2024/portraits/baya|lana=La Biennale di Venezia|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref name=":3">{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://awarewomenartists.com/en/artiste/baya/|lana=AWARE Women artists / Femmes artistes|accessdate=2024-08-24}}</ref> == Aintzatespenak == * Bere lanen kolore ausartek eta figura bitxiek ezaugarri surrealistak eta onirikoak erakutsi zituzten, eta [[Georges Braque]] eta Picasso bezalako artistak inspiratu zituzten. Bretonek surrealismo gisa definitu zuen bere lana, eta ikuspegi horri luze eutsi zion.<ref>{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://www.labiennale.org/en/art/2024/portraits/baya|accessdate=2024-08-20}}</ref> Bretonek Bayari buruz egin zuen laudorioa 1947ko saiakeran adierazi zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Derrière le miroir|argitaletxea=Maeght, Paris Saint Paul de Vence|data=1947|url=https://www.andrebreton.fr/work/56600100253620|zenbakia=6|edizioa=édition originale|sartze-data=2024-12-13}}</ref> * 1994an, bere lana ''Forces of Changen'' erakutsi zen, emakume artista arabiarrei eskainitako erakusketa, Washingtongo [[Emakume Artisten Museo Nazionala|Emakume Artisten Museo Nazionalean]] egin zena.<ref name="teenstar">{{Cite web|izena=Alexandra|abizena=Chaves|izenburua=Baya: Algeria's teen star turned Modern art giant is focus of Sharjah Art Museum's next show|url=https://www.thenationalnews.com/arts-culture/art/baya-algeria-s-teen-star-turned-modern-art-giant-is-focus-of-sharjah-art-museum-s-next-show-1.1155556|lana=The National|accessdate=2024-08-24}}</ref> * 2018an, [[Google|Googleren]] [[Doodle]] bat sortu zuten 87. urtebetetzea ospatzeko.<ref>{{Cite web|izenburua="Baya" Fatima Haddad’s 87th Birthday|url=https://doodles.google/doodle/baya-fatima-haddads-87th-birthday/|lana=www.google.com|accessdate=2018-12-12}}</ref> Urte horretan bertan, ''Baya: Woman of Algiers'' erakusketa eskaini zioten, [[Estatu Batuetan]] lehena, [[New Yorkeko Unibertsitatea|New Yorkeko Unibertsitateko]] Grey Art Galleryn.<ref>{{Cite web|izena=Jane|abizena=Drinkard|izenburua=The 16-Year-Old Algerian Artist Who Influenced Picasso and Matisse|data=2018-03-18|url=https://www.thecut.com/2018/03/the-algerian-teenager-who-influenced-picasso-and-matisse.html|lana=The Cut|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Baya: Woman of Algiers. January 9–March 31, 2018|url=https://greyartgallery.nyu.edu/exhibition/baya-woman-algiers/|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=The wondrous world of Baya - OPEC Fund for International Development|url=https://opecfund.org/news/the-wondrous-world-of-baya|lana=https://opecfund.org|accessdate=2024-08-24}}</ref> * 2021ean, [[Arabiar Emirerri Batuak|Arabiar Emirerri Batuetako]] Sharjah Arte Museoak 70 pieza inguru aurkeztu zituen.<ref name="teenstar">{{Cite web|izena=Alexandra|abizena=Chaves|izenburua=Baya: Algeria's teen star turned Modern art giant is focus of Sharjah Art Museum's next show|url=https://www.thenationalnews.com/arts-culture/art/baya-algeria-s-teen-star-turned-modern-art-giant-is-focus-of-sharjah-art-museum-s-next-show-1.1155556|lana=The National|accessdate=2024-08-24}}</ref> * 2023an, Parisko Mundu Arabiarraren Institutuak ''Baya, icône de la peinture algérienne. Femmes en leur Jardin'' erakusketa eskaini zion.<ref>{{Cite web|izenburua=Rendez-vous: La agenda cultural europea con Baya, Picasso y El Bosco|data=2022-11-11|url=https://es.euronews.com/cultura/2022/11/11/rendez-vous-la-agenda-cultural-europea-con-baya-picasso-y-el-bosco|lana=euronews|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Baya, icône de la peinture algérienne|data=2022-04-01|url=https://www.imarabe.org/fr/expositions/baya-icone-de-la-peinture-algerienne|lana=Institut du monde arabe|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Algerian artist Baya in the spotlight at new exhibition in Paris|data=2022-11-25|url=https://www.arabnews.com/node/2205776/lifestyle|lana=Arab News|accessdate=2024-08-24}}</ref> Urte berean, Aljerreko [[Cervantes Institutua|Cervantes Institutuak]], Picassoren heriotzaren berrogeita hamargarren urteurrena zela eta, Picassoren eta Bayaren ibilbide artistikoen aurkezpen antzeztua egin zuen, bi figurei omenaldia egiteko.<ref>{{Cite web|izenburua=Actividades culturales del Instituto Cervantes|url=https://cultura.cervantes.es/argel/es/Teatro-para-ni%C3%B1os:-encuentro-entre-Picasso-y-Baya-/158623|lana=cultura.cervantes.es|accessdate=2024-08-24}}</ref> * Bere lana [[Veneziako Biurtekoa|Veneziako Biurtekoan]] erakutsi zuten, 2022an eta 60an. 2024ko edizioa.<ref name=":2">{{Cite web|izena=Central Pavilion See on Google|abizena=Maps|izenburua=Biennale Arte 2024 {{!}} Baya|data=2024-03-05|url=https://www.labiennale.org/en/art/2024/portraits/baya|lana=La Biennale di Venezia|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izena=Naima|abizena=Morelli|izenburua=Cuando Fatma Haddad se convirtió en "Baya": una historia de arte en París|data=2024-04-01|url=https://themarkaz.org/es/when-fatma-haddad-became-baya-a-paris-art-story/|lana=La revisión de Markaz|accessdate=2024-08-24}}</ref> 2024an, ''L’ocell canta. Baya pinta...,'' erakusketa eskaini zuen Tarragonako Arte Modernoko Museoak. Bertan, bere marrazkiak eta zeramikazko piezak erakutsi ziren.<ref>{{Cite web|izena=Diari de|abizena=Tarragona|izenburua=Mujeres y jardines secretos, el espíritu ancestral de Baya|url=https://www.diaridetarragona.com/cultura/mujeres-y-jardines-secretos-el-espiritu-ancestral-de-baya-BP18712560|lana=www.diaridetarragona.com|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=El MAMT exposa per primera vegada a l’Estat l’obra de l’artista algeriana Fatma Haddad (Baya) {{!}} Actualitat {{!}} Diputació de Tarragona|url=https://www.dipta.cat/noticies/mamt-exposa-primera-vegada-estat-obra-artista-algeriana-fatma-haddad-baya|lana=www.dipta.cat|accessdate=2024-08-24}}</ref> * Alice Kaplan idazleak ''Seeing Baya: Portrait of an Algerian Artist in Paris'' argitaratu zuen 2024an, Bayaren figurari buruzko lehen biografia. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://www.thenationalnews.com/arts-culture/art/remembering-algerian-artist-baya-she-was-a-very-gentle-kind-and-caring-person-1.1181871 Elkarrizketa Bayari 1993an (ingelesez)] {{Bizialdia|1931ko|1998ko|Baya}} [[Kategoria:Emakume margolariak]] [[Kategoria:Emakume artistak]] sydhaswbpksl4ltzizksczd0v4o6abo 9998926 9998924 2024-12-13T18:47:46Z Mgaraizabal 129250 9998926 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Baya Mahieddine ('''arabieraz: فاطمة حداد‎) edo '''Fátima Haddad''' (arabieraz: باية محي الدين‎) (Bordj El Kiffan, [[1931|1931ko]] [[Abenduaren 12|abenduaren 12a]] - [[Blida]], [[1998|1998ko]] [[Azaroaren 9|azaroaren 9a]]) [[Aljeria|aljeriar]] [[Margolaritza|artista]] izan zen, [[Margolaritza|margolaria]].<ref>{{Cite web|izenburua=WKP&#124;Q542171|url=https://viaf.org/processed/WKP%7CQ542171|lana=viaf.org}}</ref><ref name=":2">{{Cite web|izena=Central Pavilion See on Google|abizena=Maps|izenburua=Biennale Arte 2024 {{!}} Baya|data=2024-03-05|url=https://www.labiennale.org/en/art/2024/portraits/baya|lana=La Biennale di Venezia|accessdate=2024-08-24}}</ref> Nahiz eta berak ez zuen bere lana [[Arteak|genero artistiko]] jakin bateko obra gisa identifikatu, kritikariek [[Surrealismo|surrealista]], [[Primitibismo|primitibo]], inozo eta [[Arte modernoa|moderno]] gisa sailkatu dute. Erabat autodidakta, pintura landu zuen, eta neurri txikiagoan, zeramika.<ref name=":3">{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://awarewomenartists.com/en/artiste/baya/|lana=AWARE Women artists / Femmes artistes|accessdate=2024-08-24}}</ref> == Ibilbidea == 1931n jaio zen Fort de l'Eau herrian (gaur egungo Bordj El Kiffan), bost urte zituela umezurtz geratu zen, eta amonak hazi zuen. Bayak hamaika urte zituenean, Marguerite Caminat, Aljerren bizi zen emakume frantsesa, bere babeslea bihurtu zen, nahiz eta harremana eztabaidagai izan; izan ere, iturri batzuen arabera, Bayak Caminateko etxeko lanetan laguntzen zuen, neskamea balitz bezala. Caminatek erresidentzia bat, arterako materiala eta bere arteari laguntzeko hitz eman zizkion.<ref name=":4">{{Cite web|izenburua=Baya Mahieddine {{!}} The Young Artist Who Inspired Picasso|data=2014-11-09|url=https://theculturetrip.com/africa/algeria/articles/baya-mahieddine-the-young-artist-who-inspired-picasso|lana=Culture Trip|accessdate=2024-08-24}}</ref> 1947an, Caminat, literatur eta arte munduan ondo erlazionatuta zegoena, Frantziako arte merkatari baten bisita jaso zuen, Aimé Maeghtena. Urte horretan, [[Paris|Parisko]] Galerie Maeght-eko ''Exposition Internationale du Surréalisme'' erakusketan Bayaren hamasei urteko lana aurkeztu zuen. Han, [[Pablo Picasso]] eta [[André Breton]] artista ospetsuen arreta jaso zuen, eta Bretonek idatzi zuen erakusketa horretako katalogoaren hitzaurrea.<ref name=":5">{{Cite web|izenburua=Baya Mahieddine, la adolescente argelina que inspiró la obra de Picasso y Matisse|url=https://culturainquieta.com/arte/pintura/baya-mahieddine-la-adolescente-argelina-que-inspiro-la-obra-de-picasso-y-matisse/|accessdate=2024-08-24}}</ref> [[Paris|Parisen]] egon ondoren, [[Vallauris|Vallaurisen]] bizi izan zen, zeramikan lan egin zuen eta Picasso ezagutu zuen, zein bere obrarekin txundituta geratu zen. Bere lana [[Frantzia]] eta Aljeriako hainbat erakusketatan aurkeztu zen eta bere lanak Aljeriako posta-zigiluetan agertu ziren.<ref name=":3">{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://awarewomenartists.com/en/artiste/baya/|lana=AWARE Women artists / Femmes artistes|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izena=Jadaliyya-|izenburua=Baya Mahieddine: A Profile from the Archives|egilea=جدلية|url=https://www.jadaliyya.com/Details/30916|lana=Jadaliyya - جدلية}}</ref> Baya Aljeriara itzuli zen, eta 1953an El Hadj Mahfoud Mahieddine musikariarekin ezkondu zen, ezkontza hitzartu batean. 1953 eta 1963 artean ez zuen margotu, [[Aljeriako Independentzia Gerra|Aljeriako Independentzia Gerrarekin]] bat egin zuten urteetan. Urte horietan sei seme-alaba izan zituen.<ref name=":3">{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://awarewomenartists.com/en/artiste/baya/|lana=AWARE Women artists / Femmes artistes|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref name=":4">{{Cite web|izenburua=Baya Mahieddine {{!}} The Young Artist Who Inspired Picasso|data=2014-11-09|url=https://theculturetrip.com/africa/algeria/articles/baya-mahieddine-the-young-artist-who-inspired-picasso|lana=Culture Trip|accessdate=2024-08-24}}</ref> 1963an berriz ekin zion pinturari, eta lan berriak eta zaharrak erakutsi zituen Aljerren eta Parisen.<ref>{{Cite web|izenburua=The 'Naïve' and Forgotten Algerian Painter whynow|data=2021-03-03|url=https://whynow.co.uk/read/the-naive-and-forgotten-algerian-painter|lana=whynow|accessdate=2024-08-24}}</ref> 1998ko azaroaren 9an hil zen arte egon zen aktibo.<ref name=":3">{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://awarewomenartists.com/en/artiste/baya/|lana=AWARE Women artists / Femmes artistes|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref name=":4">{{Cite web|izenburua=Baya Mahieddine {{!}} The Young Artist Who Inspired Picasso|data=2014-11-09|url=https://theculturetrip.com/africa/algeria/articles/baya-mahieddine-the-young-artist-who-inspired-picasso|lana=Culture Trip|accessdate=2024-08-24}}</ref> == Lanak == Kolore dardaratiak nagusi ziren bere [[Gouache|gouacheetan]], Bayak sarritan margotu zituen emakumeen siluetak eta haien arropak, gerrikoak eta beloak, amaren irudi enigmatikoak eta etxeko objektu desberdinak. Dama horien inguruko objektuek ez dute inolako itzalik. Bayaren artelanek, neurri handi batean, emakume komunitate bizi eta alaia birsortzen dutela dirudi, gizonik gabeko mundu batean.<ref name=":2">{{Cite web|izena=Central Pavilion See on Google|abizena=Maps|izenburua=Biennale Arte 2024 {{!}} Baya|data=2024-03-05|url=https://www.labiennale.org/en/art/2024/portraits/baya|lana=La Biennale di Venezia|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref name=":5">{{Cite web|izenburua=Baya Mahieddine, la adolescente argelina que inspiró la obra de Picasso y Matisse|url=https://culturainquieta.com/arte/pintura/baya-mahieddine-la-adolescente-argelina-que-inspiro-la-obra-de-picasso-y-matisse/|accessdate=2024-08-24}}</ref> Kolore dardaratiek eta irudien silueta bihurriek, beren gouacheetan, floraren eta faunaren irudikapen paregabeak eskaintzen dituzte, eta ezohiko animaliak erretratatzen dituzte, hala nola untxi hegalariak eta gameluen tamainako txoriak, [[Mila gau eta bat gehiago|Mila eta bat gauetako]] [[Scheherezade|Scheherezaderen]] istorioetatik sor zitezkeenak.<ref name=":2">{{Cite web|izena=Central Pavilion See on Google|abizena=Maps|izenburua=Biennale Arte 2024 {{!}} Baya|data=2024-03-05|url=https://www.labiennale.org/en/art/2024/portraits/baya|lana=La Biennale di Venezia|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref name=":3">{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://awarewomenartists.com/en/artiste/baya/|lana=AWARE Women artists / Femmes artistes|accessdate=2024-08-24}}</ref> == Aintzatespenak == * Bere lanen kolore ausartek eta figura bitxiek ezaugarri surrealistak eta onirikoak erakutsi zituzten, eta [[Georges Braque]] eta Picasso bezalako artistak inspiratu zituzten. Bretonek surrealismo gisa definitu zuen bere lana, eta ikuspegi horri luze eutsi zion.<ref>{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://www.labiennale.org/en/art/2024/portraits/baya|accessdate=2024-08-20}}</ref> Bretonek Bayari buruz egin zuen laudorioa 1947ko saiakeran adierazi zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Derrière le miroir|argitaletxea=Maeght, Paris Saint Paul de Vence|data=1947|url=https://www.andrebreton.fr/work/56600100253620|zenbakia=6|edizioa=édition originale|sartze-data=2024-12-13}}</ref> * 1994an, bere lana ''Forces of Changen'' erakutsi zen, emakume artista arabiarrei eskainitako erakusketa, Washingtongo [[Emakume Artisten Museo Nazionala|Emakume Artisten Museo Nazionalean]] egin zena.<ref name="teenstar">{{Cite web|izena=Alexandra|abizena=Chaves|izenburua=Baya: Algeria's teen star turned Modern art giant is focus of Sharjah Art Museum's next show|url=https://www.thenationalnews.com/arts-culture/art/baya-algeria-s-teen-star-turned-modern-art-giant-is-focus-of-sharjah-art-museum-s-next-show-1.1155556|lana=The National|accessdate=2024-08-24}}</ref> * 2018an, [[Google|Googleren]] [[Doodle]] bat sortu zuten 87. urtebetetzea ospatzeko.<ref>{{Cite web|izenburua="Baya" Fatima Haddad’s 87th Birthday|url=https://doodles.google/doodle/baya-fatima-haddads-87th-birthday/|lana=www.google.com|accessdate=2018-12-12}}</ref> Urte horretan bertan, ''Baya: Woman of Algiers'' erakusketa eskaini zioten, [[Estatu Batuetan]] lehena, [[New Yorkeko Unibertsitatea|New Yorkeko Unibertsitateko]] Grey Art Galleryn.<ref>{{Cite web|izena=Jane|abizena=Drinkard|izenburua=The 16-Year-Old Algerian Artist Who Influenced Picasso and Matisse|data=2018-03-18|url=https://www.thecut.com/2018/03/the-algerian-teenager-who-influenced-picasso-and-matisse.html|lana=The Cut|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Baya: Woman of Algiers. January 9–March 31, 2018|url=https://greyartgallery.nyu.edu/exhibition/baya-woman-algiers/|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=The wondrous world of Baya - OPEC Fund for International Development|url=https://opecfund.org/news/the-wondrous-world-of-baya|lana=https://opecfund.org|accessdate=2024-08-24}}</ref> * 2021ean, [[Arabiar Emirerri Batuak|Arabiar Emirerri Batuetako]] Sharjah Arte Museoak 70 pieza inguru aurkeztu zituen.<ref name="teenstar">{{Cite web|izena=Alexandra|abizena=Chaves|izenburua=Baya: Algeria's teen star turned Modern art giant is focus of Sharjah Art Museum's next show|url=https://www.thenationalnews.com/arts-culture/art/baya-algeria-s-teen-star-turned-modern-art-giant-is-focus-of-sharjah-art-museum-s-next-show-1.1155556|lana=The National|accessdate=2024-08-24}}</ref> * 2023an, Parisko Mundu Arabiarraren Institutuak ''Baya, icône de la peinture algérienne. Femmes en leur Jardin'' erakusketa eskaini zion.<ref>{{Cite web|izenburua=Rendez-vous: La agenda cultural europea con Baya, Picasso y El Bosco|data=2022-11-11|url=https://es.euronews.com/cultura/2022/11/11/rendez-vous-la-agenda-cultural-europea-con-baya-picasso-y-el-bosco|lana=euronews|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Baya, icône de la peinture algérienne|data=2022-04-01|url=https://www.imarabe.org/fr/expositions/baya-icone-de-la-peinture-algerienne|lana=Institut du monde arabe|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Algerian artist Baya in the spotlight at new exhibition in Paris|data=2022-11-25|url=https://www.arabnews.com/node/2205776/lifestyle|lana=Arab News|accessdate=2024-08-24}}</ref> Urte berean, Aljerreko [[Cervantes Institutua|Cervantes Institutuak]], Picassoren heriotzaren berrogeita hamargarren urteurrena zela eta, Picassoren eta Bayaren ibilbide artistikoen aurkezpen antzeztua egin zuen, bi figurei omenaldia egiteko.<ref>{{Cite web|izenburua=Actividades culturales del Instituto Cervantes|url=https://cultura.cervantes.es/argel/es/Teatro-para-ni%C3%B1os:-encuentro-entre-Picasso-y-Baya-/158623|lana=cultura.cervantes.es|accessdate=2024-08-24}}</ref> * Bere lana [[Veneziako Biurtekoa|Veneziako Biurtekoan]] erakutsi zuten, 2022an eta 60an. 2024ko edizioa.<ref name=":2">{{Cite web|izena=Central Pavilion See on Google|abizena=Maps|izenburua=Biennale Arte 2024 {{!}} Baya|data=2024-03-05|url=https://www.labiennale.org/en/art/2024/portraits/baya|lana=La Biennale di Venezia|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izena=Naima|abizena=Morelli|izenburua=Cuando Fatma Haddad se convirtió en "Baya": una historia de arte en París|data=2024-04-01|url=https://themarkaz.org/es/when-fatma-haddad-became-baya-a-paris-art-story/|lana=La revisión de Markaz|accessdate=2024-08-24}}</ref> 2024an, ''L’ocell canta. Baya pinta...,'' erakusketa eskaini zuen Tarragonako Arte Modernoko Museoak. Bertan, bere marrazkiak eta zeramikazko piezak erakutsi ziren.<ref>{{Cite web|izena=Diari de|abizena=Tarragona|izenburua=Mujeres y jardines secretos, el espíritu ancestral de Baya|url=https://www.diaridetarragona.com/cultura/mujeres-y-jardines-secretos-el-espiritu-ancestral-de-baya-BP18712560|lana=www.diaridetarragona.com|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=El MAMT exposa per primera vegada a l’Estat l’obra de l’artista algeriana Fatma Haddad (Baya) {{!}} Actualitat {{!}} Diputació de Tarragona|url=https://www.dipta.cat/noticies/mamt-exposa-primera-vegada-estat-obra-artista-algeriana-fatma-haddad-baya|lana=www.dipta.cat|accessdate=2024-08-24}}</ref> * Alice Kaplan idazleak ''Seeing Baya: Portrait of an Algerian Artist in Paris'' argitaratu zuen 2024an, Bayaren figurari buruzko lehen biografia. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://www.thenationalnews.com/arts-culture/art/remembering-algerian-artist-baya-she-was-a-very-gentle-kind-and-caring-person-1.1181871 Elkarrizketa Bayari 1993an (ingelesez)] {{Bizialdia|1931ko|1998ko|Baya}} [[Kategoria:Emakume margolariak]] [[Kategoria:Emakume artistak]] 9i9d09dpzyzs9v3tx8jeh65jt26cr72 9998948 9998926 2024-12-13T19:16:32Z Mgaraizabal 129250 9998948 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Baya Mahieddine ('''arabieraz: فاطمة حداد‎) edo '''Fátima Haddad''' (arabieraz: باية محي الدين‎) (Bordj El Kiffan, [[1931|1931ko]] [[Abenduaren 12|abenduaren 12a]] - [[Blida]], Aljeria, [[1998|1998ko]] [[Azaroaren 9|azaroaren 9a]]) [[Aljeria|aljeriar]] [[Margolaritza|artista]] izan zen, [[Margolaritza|margolaria]].<ref>{{Cite web|izenburua=WKP&#124;Q542171|url=https://viaf.org/processed/WKP%7CQ542171|lana=viaf.org}}</ref><ref name=":2">{{Cite web|izena=Central Pavilion See on Google|abizena=Maps|izenburua=Biennale Arte 2024 {{!}} Baya|data=2024-03-05|url=https://www.labiennale.org/en/art/2024/portraits/baya|lana=La Biennale di Venezia|accessdate=2024-08-24}}</ref> Nahiz eta berak ez zuen bere lana [[Arteak|genero artistiko]] jakin bateko obra gisa identifikatu, kritikariek [[Surrealismo|surrealista]], [[Primitibismo|primitibo]], inozo eta [[Arte modernoa|moderno]] gisa sailkatu dute. Erabat autodidakta, pintura landu zuen, eta neurri txikiagoan, zeramika.<ref name=":3">{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://awarewomenartists.com/en/artiste/baya/|lana=AWARE Women artists / Femmes artistes|accessdate=2024-08-24}}</ref> == Ibilbidea == 1931n jaio zen Fort de l'Eau herrian (gero Bordj El Kiffan), bost urte zituela umezurtz geratu zen, eta amonak hazi zuen. Bayak hamaika urte zituenean, Marguerite Caminat, Aljerren bizi zen emakume frantsesa, bere babeslea bihurtu zen, nahiz eta harremana eztabaidagai izan; izan ere, iturri batzuen arabera, Bayak Caminateko etxeko lanetan laguntzen zuen, neskamea balitz bezala. Caminatek erresidentzia bat, arterako materiala eta bere arteari laguntzeko hitz eman zizkion.<ref name=":4">{{Cite web|izenburua=Baya Mahieddine {{!}} The Young Artist Who Inspired Picasso|data=2014-11-09|url=https://theculturetrip.com/africa/algeria/articles/baya-mahieddine-the-young-artist-who-inspired-picasso|lana=Culture Trip|accessdate=2024-08-24}}</ref> 1947an, Caminat, literatur eta arte munduan ondo erlazionatuta zegoena, Frantziako arte merkatari baten bisita jaso zuen, Aimé Maeghtena. Urte horretan, [[Paris|Parisko]] Galerie Maeght-eko ''Exposition Internationale du Surréalisme'' erakusketan Bayaren hamasei urteko lana aurkeztu zuen. Han, [[Pablo Picasso]] eta [[André Breton]] artista ospetsuen arreta jaso zuen, eta Bretonek idatzi zuen erakusketa horretako katalogoaren hitzaurrea.<ref name=":5">{{Cite web|izenburua=Baya Mahieddine, la adolescente argelina que inspiró la obra de Picasso y Matisse|url=https://culturainquieta.com/arte/pintura/baya-mahieddine-la-adolescente-argelina-que-inspiro-la-obra-de-picasso-y-matisse/|accessdate=2024-08-24}}</ref> [[Paris|Parisen]] egon ondoren, [[Vallauris|Vallaurisen]] bizi izan zen, zeramikan lan egin zuen eta Picasso ezagutu zuen, zein bere obrarekin txundituta geratu zen. Bere lana [[Frantzia]] eta Aljeriako hainbat erakusketatan aurkeztu zen eta bere lanak Aljeriako posta-zigiluetan agertu ziren.<ref name=":3">{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://awarewomenartists.com/en/artiste/baya/|lana=AWARE Women artists / Femmes artistes|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izena=Jadaliyya-|izenburua=Baya Mahieddine: A Profile from the Archives|egilea=جدلية|url=https://www.jadaliyya.com/Details/30916|lana=Jadaliyya - جدلية}}</ref> Baya Aljeriara itzuli zen, eta 1953an El Hadj Mahfoud Mahieddine musikariarekin ezkondu zen, ezkontza hitzartu batean. 1953 eta 1963 artean ez zuen margotu, [[Aljeriako Independentzia Gerra|Aljeriako Independentzia Gerrarekin]] bat egin zuten urteetan. Urte horietan sei seme-alaba izan zituen.<ref name=":3">{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://awarewomenartists.com/en/artiste/baya/|lana=AWARE Women artists / Femmes artistes|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref name=":4">{{Cite web|izenburua=Baya Mahieddine {{!}} The Young Artist Who Inspired Picasso|data=2014-11-09|url=https://theculturetrip.com/africa/algeria/articles/baya-mahieddine-the-young-artist-who-inspired-picasso|lana=Culture Trip|accessdate=2024-08-24}}</ref> 1963an berriz ekin zion pinturari, eta lan berriak eta zaharrak erakutsi zituen Aljerren eta Parisen.<ref>{{Cite web|izenburua=The 'Naïve' and Forgotten Algerian Painter whynow|data=2021-03-03|url=https://whynow.co.uk/read/the-naive-and-forgotten-algerian-painter|lana=whynow|accessdate=2024-08-24}}</ref> 1998ko azaroaren 9an hil zen arte egon zen aktibo.<ref name=":3">{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://awarewomenartists.com/en/artiste/baya/|lana=AWARE Women artists / Femmes artistes|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref name=":4">{{Cite web|izenburua=Baya Mahieddine {{!}} The Young Artist Who Inspired Picasso|data=2014-11-09|url=https://theculturetrip.com/africa/algeria/articles/baya-mahieddine-the-young-artist-who-inspired-picasso|lana=Culture Trip|accessdate=2024-08-24}}</ref> == Lanak == Kolore dardaratiak nagusi ziren bere [[Gouache|gouacheetan]], Bayak sarritan margotu zituen emakumeen siluetak eta haien arropak, gerrikoak eta beloak, amaren irudi enigmatikoak eta etxeko objektu desberdinak. Dama horien inguruko objektuek ez dute inolako itzalik. Bayaren artelanek, neurri handi batean, emakume komunitate bizi eta alaia birsortzen dutela dirudi, gizonik gabeko mundu batean.<ref name=":2">{{Cite web|izena=Central Pavilion See on Google|abizena=Maps|izenburua=Biennale Arte 2024 {{!}} Baya|data=2024-03-05|url=https://www.labiennale.org/en/art/2024/portraits/baya|lana=La Biennale di Venezia|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref name=":5">{{Cite web|izenburua=Baya Mahieddine, la adolescente argelina que inspiró la obra de Picasso y Matisse|url=https://culturainquieta.com/arte/pintura/baya-mahieddine-la-adolescente-argelina-que-inspiro-la-obra-de-picasso-y-matisse/|accessdate=2024-08-24}}</ref> Kolore dardaratiek eta irudien silueta bihurriek, beren gouacheetan, floraren eta faunaren irudikapen paregabeak eskaintzen dituzte, eta ezohiko animaliak erretratatzen dituzte, hala nola untxi hegalariak eta gameluen tamainako txoriak, [[Mila gau eta bat gehiago|Mila eta bat gauetako]] [[Scheherezade|Scheherezaderen]] istorioetatik sor zitezkeenak.<ref name=":2">{{Cite web|izena=Central Pavilion See on Google|abizena=Maps|izenburua=Biennale Arte 2024 {{!}} Baya|data=2024-03-05|url=https://www.labiennale.org/en/art/2024/portraits/baya|lana=La Biennale di Venezia|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref name=":3">{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://awarewomenartists.com/en/artiste/baya/|lana=AWARE Women artists / Femmes artistes|accessdate=2024-08-24}}</ref> == Aintzatespenak == * Bere lanen kolore ausartek eta figura bitxiek ezaugarri surrealistak eta onirikoak erakutsi zituzten, eta [[Georges Braque]] eta Picasso bezalako artistak inspiratu zituzten. Bretonek surrealismo gisa definitu zuen bere lana, eta ikuspegi horri luze eutsi zion.<ref>{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://www.labiennale.org/en/art/2024/portraits/baya|accessdate=2024-08-20}}</ref> Bretonek Bayari buruz egin zuen laudorioa 1947ko saiakeran adierazi zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Derrière le miroir|argitaletxea=Maeght, Paris Saint Paul de Vence|data=1947|url=https://www.andrebreton.fr/work/56600100253620|zenbakia=6|edizioa=édition originale|sartze-data=2024-12-13}}</ref> * 1994an, bere lana ''Forces of Changen'' erakutsi zen, emakume artista arabiarrei eskainitako erakusketa, Washingtongo [[Emakume Artisten Museo Nazionala|Emakume Artisten Museo Nazionalean]] egin zena.<ref name="teenstar">{{Cite web|izena=Alexandra|abizena=Chaves|izenburua=Baya: Algeria's teen star turned Modern art giant is focus of Sharjah Art Museum's next show|url=https://www.thenationalnews.com/arts-culture/art/baya-algeria-s-teen-star-turned-modern-art-giant-is-focus-of-sharjah-art-museum-s-next-show-1.1155556|lana=The National|accessdate=2024-08-24}}</ref> * 2018an, [[Google|Googleren]] [[Doodle]] bat sortu zuten 87. urtebetetzea ospatzeko.<ref>{{Cite web|izenburua="Baya" Fatima Haddad’s 87th Birthday|url=https://doodles.google/doodle/baya-fatima-haddads-87th-birthday/|lana=www.google.com|accessdate=2018-12-12}}</ref> Urte horretan bertan, ''Baya: Woman of Algiers'' erakusketa eskaini zioten, [[Estatu Batuetan]] lehena, [[New Yorkeko Unibertsitatea|New Yorkeko Unibertsitateko]] Grey Art Galleryn.<ref>{{Cite web|izena=Jane|abizena=Drinkard|izenburua=The 16-Year-Old Algerian Artist Who Influenced Picasso and Matisse|data=2018-03-18|url=https://www.thecut.com/2018/03/the-algerian-teenager-who-influenced-picasso-and-matisse.html|lana=The Cut|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Baya: Woman of Algiers. January 9–March 31, 2018|url=https://greyartgallery.nyu.edu/exhibition/baya-woman-algiers/|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=The wondrous world of Baya - OPEC Fund for International Development|url=https://opecfund.org/news/the-wondrous-world-of-baya|lana=https://opecfund.org|accessdate=2024-08-24}}</ref> * 2021ean, [[Arabiar Emirerri Batuak|Arabiar Emirerri Batuetako]] Sharjah Arte Museoak 70 pieza inguru aurkeztu zituen.<ref name="teenstar">{{Cite web|izena=Alexandra|abizena=Chaves|izenburua=Baya: Algeria's teen star turned Modern art giant is focus of Sharjah Art Museum's next show|url=https://www.thenationalnews.com/arts-culture/art/baya-algeria-s-teen-star-turned-modern-art-giant-is-focus-of-sharjah-art-museum-s-next-show-1.1155556|lana=The National|accessdate=2024-08-24}}</ref> * 2023an, Parisko Mundu Arabiarraren Institutuak ''Baya, icône de la peinture algérienne. Femmes en leur Jardin'' erakusketa eskaini zion.<ref>{{Cite web|izenburua=Rendez-vous: La agenda cultural europea con Baya, Picasso y El Bosco|data=2022-11-11|url=https://es.euronews.com/cultura/2022/11/11/rendez-vous-la-agenda-cultural-europea-con-baya-picasso-y-el-bosco|lana=euronews|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Baya, icône de la peinture algérienne|data=2022-04-01|url=https://www.imarabe.org/fr/expositions/baya-icone-de-la-peinture-algerienne|lana=Institut du monde arabe|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Algerian artist Baya in the spotlight at new exhibition in Paris|data=2022-11-25|url=https://www.arabnews.com/node/2205776/lifestyle|lana=Arab News|accessdate=2024-08-24}}</ref> Urte berean, Aljerreko [[Cervantes Institutua|Cervantes Institutuak]], Picassoren heriotzaren berrogeita hamargarren urteurrena zela eta, Picassoren eta Bayaren ibilbide artistikoen aurkezpen antzeztua egin zuen, bi figurei omenaldia egiteko.<ref>{{Cite web|izenburua=Actividades culturales del Instituto Cervantes|url=https://cultura.cervantes.es/argel/es/Teatro-para-ni%C3%B1os:-encuentro-entre-Picasso-y-Baya-/158623|lana=cultura.cervantes.es|accessdate=2024-08-24}}</ref> * Bere lana [[Veneziako Biurtekoa|Veneziako Biurtekoan]] erakutsi zuten, 2022an eta 60an. 2024ko edizioa.<ref name=":2">{{Cite web|izena=Central Pavilion See on Google|abizena=Maps|izenburua=Biennale Arte 2024 {{!}} Baya|data=2024-03-05|url=https://www.labiennale.org/en/art/2024/portraits/baya|lana=La Biennale di Venezia|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izena=Naima|abizena=Morelli|izenburua=Cuando Fatma Haddad se convirtió en "Baya": una historia de arte en París|data=2024-04-01|url=https://themarkaz.org/es/when-fatma-haddad-became-baya-a-paris-art-story/|lana=La revisión de Markaz|accessdate=2024-08-24}}</ref> 2024an, ''L’ocell canta. Baya pinta...,'' erakusketa eskaini zuen Tarragonako Arte Modernoko Museoak. Bertan, bere marrazkiak eta zeramikazko piezak erakutsi ziren.<ref>{{Cite web|izena=Diari de|abizena=Tarragona|izenburua=Mujeres y jardines secretos, el espíritu ancestral de Baya|url=https://www.diaridetarragona.com/cultura/mujeres-y-jardines-secretos-el-espiritu-ancestral-de-baya-BP18712560|lana=www.diaridetarragona.com|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=El MAMT exposa per primera vegada a l’Estat l’obra de l’artista algeriana Fatma Haddad (Baya) {{!}} Actualitat {{!}} Diputació de Tarragona|url=https://www.dipta.cat/noticies/mamt-exposa-primera-vegada-estat-obra-artista-algeriana-fatma-haddad-baya|lana=www.dipta.cat|accessdate=2024-08-24}}</ref> * Alice Kaplan idazleak ''Seeing Baya: Portrait of an Algerian Artist in Paris'' argitaratu zuen 2024an, Bayaren figurari buruzko lehen biografia. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://www.thenationalnews.com/arts-culture/art/remembering-algerian-artist-baya-she-was-a-very-gentle-kind-and-caring-person-1.1181871 Elkarrizketa Bayari 1993an (ingelesez)] {{Bizialdia|1931ko|1998ko|Baya}} [[Kategoria:Aljeriarrak]] [[Kategoria:Emakume margolariak]] [[Kategoria:Emakume artistak]] mg1nsx36ly5t4pzuw83qvdd2ng6st7j 9999341 9998948 2024-12-14T11:00:06Z Marklar2007 1545 +[[Kategoria:Aljeriako artistak]]; +[[Kategoria:Margolari surrealistak]] [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999341 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Baya Mahieddine ({{lang-ar|فاطمة حداد‎}}) edo '''Fatima Haddad''' ({{lang-ar|باية محي الدين‎}}; [[Bordj El Kiffan]], [[1931|1931ko]] [[Abenduaren 12|abenduaren 12a]] - [[Blida]], Aljeria, [[1998|1998ko]] [[Azaroaren 9|azaroaren 9a]]) [[Aljeria|aljeriar]] [[Margolaritza|artista]] izan zen, [[Margolaritza|margolaria]].<ref>{{Cite web|izenburua=WKP&#124;Q542171|url=https://viaf.org/processed/WKP%7CQ542171|lana=viaf.org}}</ref><ref name=":2">{{Cite web|izena=Central Pavilion See on Google|abizena=Maps|izenburua=Biennale Arte 2024 {{!}} Baya|data=2024-03-05|url=https://www.labiennale.org/en/art/2024/portraits/baya|lana=La Biennale di Venezia|accessdate=2024-08-24}}</ref> Nahiz eta berak ez zuen bere lana [[Arteak|genero artistiko]] jakin bateko obra gisa identifikatu, kritikariek [[Surrealismo|surrealista]], [[Primitibismo|primitibo]], inozo eta [[Arte modernoa|moderno]] gisa sailkatu dute. Erabat autodidakta, pintura landu zuen, eta neurri txikiagoan, zeramika.<ref name=":3">{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://awarewomenartists.com/en/artiste/baya/|lana=AWARE Women artists / Femmes artistes|accessdate=2024-08-24}}</ref> == Ibilbidea == 1931n jaio zen Fort de l'Eau herrian (gero Bordj El Kiffan), bost urte zituela umezurtz geratu zen, eta amonak hazi zuen. Bayak hamaika urte zituenean, Marguerite Caminat, Aljerren bizi zen emakume frantsesa, bere babeslea bihurtu zen, nahiz eta harremana eztabaidagai izan; izan ere, iturri batzuen arabera, Bayak Caminateko etxeko lanetan laguntzen zuen, neskamea balitz bezala. Caminatek erresidentzia bat, arterako materiala eta bere arteari laguntzeko hitz eman zizkion.<ref name=":4">{{Cite web|izenburua=Baya Mahieddine {{!}} The Young Artist Who Inspired Picasso|data=2014-11-09|url=https://theculturetrip.com/africa/algeria/articles/baya-mahieddine-the-young-artist-who-inspired-picasso|lana=Culture Trip|accessdate=2024-08-24}}</ref> 1947an, Caminat, literatur eta arte munduan ondo erlazionatuta zegoena, Frantziako arte merkatari baten bisita jaso zuen, Aimé Maeghtena. Urte horretan, [[Paris|Parisko]] Galerie Maeght-eko ''Exposition Internationale du Surréalisme'' erakusketan Bayaren hamasei urteko lana aurkeztu zuen. Han, [[Pablo Picasso]] eta [[André Breton]] artista ospetsuen arreta jaso zuen, eta Bretonek idatzi zuen erakusketa horretako katalogoaren hitzaurrea.<ref name=":5">{{Cite web|izenburua=Baya Mahieddine, la adolescente argelina que inspiró la obra de Picasso y Matisse|url=https://culturainquieta.com/arte/pintura/baya-mahieddine-la-adolescente-argelina-que-inspiro-la-obra-de-picasso-y-matisse/|accessdate=2024-08-24}}</ref> [[Paris|Parisen]] egon ondoren, [[Vallauris|Vallaurisen]] bizi izan zen, zeramikan lan egin zuen eta Picasso ezagutu zuen, zein bere obrarekin txundituta geratu zen. Bere lana [[Frantzia]] eta Aljeriako hainbat erakusketatan aurkeztu zen eta bere lanak Aljeriako posta-zigiluetan agertu ziren.<ref name=":3">{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://awarewomenartists.com/en/artiste/baya/|lana=AWARE Women artists / Femmes artistes|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izena=Jadaliyya-|izenburua=Baya Mahieddine: A Profile from the Archives|egilea=جدلية|url=https://www.jadaliyya.com/Details/30916|lana=Jadaliyya - جدلية}}</ref> Baya Aljeriara itzuli zen, eta 1953an El Hadj Mahfoud Mahieddine musikariarekin ezkondu zen, ezkontza hitzartu batean. 1953 eta 1963 artean ez zuen margotu, [[Aljeriako Independentzia Gerra|Aljeriako Independentzia Gerrarekin]] bat egin zuten urteetan. Urte horietan sei seme-alaba izan zituen.<ref name=":3">{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://awarewomenartists.com/en/artiste/baya/|lana=AWARE Women artists / Femmes artistes|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref name=":4">{{Cite web|izenburua=Baya Mahieddine {{!}} The Young Artist Who Inspired Picasso|data=2014-11-09|url=https://theculturetrip.com/africa/algeria/articles/baya-mahieddine-the-young-artist-who-inspired-picasso|lana=Culture Trip|accessdate=2024-08-24}}</ref> 1963an berriz ekin zion pinturari, eta lan berriak eta zaharrak erakutsi zituen Aljerren eta Parisen.<ref>{{Cite web|izenburua=The 'Naïve' and Forgotten Algerian Painter whynow|data=2021-03-03|url=https://whynow.co.uk/read/the-naive-and-forgotten-algerian-painter|lana=whynow|accessdate=2024-08-24}}</ref> 1998ko azaroaren 9an hil zen arte egon zen aktibo.<ref name=":3">{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://awarewomenartists.com/en/artiste/baya/|lana=AWARE Women artists / Femmes artistes|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref name=":4">{{Cite web|izenburua=Baya Mahieddine {{!}} The Young Artist Who Inspired Picasso|data=2014-11-09|url=https://theculturetrip.com/africa/algeria/articles/baya-mahieddine-the-young-artist-who-inspired-picasso|lana=Culture Trip|accessdate=2024-08-24}}</ref> == Lanak == Kolore dardaratiak nagusi ziren bere [[Gouache|gouacheetan]], Bayak sarritan margotu zituen emakumeen siluetak eta haien arropak, gerrikoak eta beloak, amaren irudi enigmatikoak eta etxeko objektu desberdinak. Dama horien inguruko objektuek ez dute inolako itzalik. Bayaren artelanek, neurri handi batean, emakume komunitate bizi eta alaia birsortzen dutela dirudi, gizonik gabeko mundu batean.<ref name=":2">{{Cite web|izena=Central Pavilion See on Google|abizena=Maps|izenburua=Biennale Arte 2024 {{!}} Baya|data=2024-03-05|url=https://www.labiennale.org/en/art/2024/portraits/baya|lana=La Biennale di Venezia|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref name=":5">{{Cite web|izenburua=Baya Mahieddine, la adolescente argelina que inspiró la obra de Picasso y Matisse|url=https://culturainquieta.com/arte/pintura/baya-mahieddine-la-adolescente-argelina-que-inspiro-la-obra-de-picasso-y-matisse/|accessdate=2024-08-24}}</ref> Kolore dardaratiek eta irudien silueta bihurriek, beren gouacheetan, floraren eta faunaren irudikapen paregabeak eskaintzen dituzte, eta ezohiko animaliak erretratatzen dituzte, hala nola untxi hegalariak eta gameluen tamainako txoriak, [[Mila gau eta bat gehiago|Mila eta bat gauetako]] [[Scheherezade|Scheherezaderen]] istorioetatik sor zitezkeenak.<ref name=":2">{{Cite web|izena=Central Pavilion See on Google|abizena=Maps|izenburua=Biennale Arte 2024 {{!}} Baya|data=2024-03-05|url=https://www.labiennale.org/en/art/2024/portraits/baya|lana=La Biennale di Venezia|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref name=":3">{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://awarewomenartists.com/en/artiste/baya/|lana=AWARE Women artists / Femmes artistes|accessdate=2024-08-24}}</ref> == Aintzatespenak == * Bere lanen kolore ausartek eta figura bitxiek ezaugarri surrealistak eta onirikoak erakutsi zituzten, eta [[Georges Braque]] eta Picasso bezalako artistak inspiratu zituzten. Bretonek surrealismo gisa definitu zuen bere lana, eta ikuspegi horri luze eutsi zion.<ref>{{Cite web|izenburua=Baya|url=https://www.labiennale.org/en/art/2024/portraits/baya|accessdate=2024-08-20}}</ref> Bretonek Bayari buruz egin zuen laudorioa 1947ko saiakeran adierazi zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Derrière le miroir|argitaletxea=Maeght, Paris Saint Paul de Vence|data=1947|url=https://www.andrebreton.fr/work/56600100253620|zenbakia=6|edizioa=édition originale|sartze-data=2024-12-13}}</ref> * 1994an, bere lana ''Forces of Changen'' erakutsi zen, emakume artista arabiarrei eskainitako erakusketa, Washingtongo [[Emakume Artisten Museo Nazionala|Emakume Artisten Museo Nazionalean]] egin zena.<ref name="teenstar">{{Cite web|izena=Alexandra|abizena=Chaves|izenburua=Baya: Algeria's teen star turned Modern art giant is focus of Sharjah Art Museum's next show|url=https://www.thenationalnews.com/arts-culture/art/baya-algeria-s-teen-star-turned-modern-art-giant-is-focus-of-sharjah-art-museum-s-next-show-1.1155556|lana=The National|accessdate=2024-08-24}}</ref> * 2018an, [[Google|Googleren]] [[Doodle]] bat sortu zuten 87. urtebetetzea ospatzeko.<ref>{{Cite web|izenburua="Baya" Fatima Haddad’s 87th Birthday|url=https://doodles.google/doodle/baya-fatima-haddads-87th-birthday/|lana=www.google.com|accessdate=2018-12-12}}</ref> Urte horretan bertan, ''Baya: Woman of Algiers'' erakusketa eskaini zioten, [[Estatu Batuetan]] lehena, [[New Yorkeko Unibertsitatea|New Yorkeko Unibertsitateko]] Grey Art Galleryn.<ref>{{Cite web|izena=Jane|abizena=Drinkard|izenburua=The 16-Year-Old Algerian Artist Who Influenced Picasso and Matisse|data=2018-03-18|url=https://www.thecut.com/2018/03/the-algerian-teenager-who-influenced-picasso-and-matisse.html|lana=The Cut|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Baya: Woman of Algiers. January 9–March 31, 2018|url=https://greyartgallery.nyu.edu/exhibition/baya-woman-algiers/|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=The wondrous world of Baya - OPEC Fund for International Development|url=https://opecfund.org/news/the-wondrous-world-of-baya|lana=https://opecfund.org|accessdate=2024-08-24}}</ref> * 2021ean, [[Arabiar Emirerri Batuak|Arabiar Emirerri Batuetako]] Sharjah Arte Museoak 70 pieza inguru aurkeztu zituen.<ref name="teenstar">{{Cite web|izena=Alexandra|abizena=Chaves|izenburua=Baya: Algeria's teen star turned Modern art giant is focus of Sharjah Art Museum's next show|url=https://www.thenationalnews.com/arts-culture/art/baya-algeria-s-teen-star-turned-modern-art-giant-is-focus-of-sharjah-art-museum-s-next-show-1.1155556|lana=The National|accessdate=2024-08-24}}</ref> * 2023an, Parisko Mundu Arabiarraren Institutuak ''Baya, icône de la peinture algérienne. Femmes en leur Jardin'' erakusketa eskaini zion.<ref>{{Cite web|izenburua=Rendez-vous: La agenda cultural europea con Baya, Picasso y El Bosco|data=2022-11-11|url=https://es.euronews.com/cultura/2022/11/11/rendez-vous-la-agenda-cultural-europea-con-baya-picasso-y-el-bosco|lana=euronews|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Baya, icône de la peinture algérienne|data=2022-04-01|url=https://www.imarabe.org/fr/expositions/baya-icone-de-la-peinture-algerienne|lana=Institut du monde arabe|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Algerian artist Baya in the spotlight at new exhibition in Paris|data=2022-11-25|url=https://www.arabnews.com/node/2205776/lifestyle|lana=Arab News|accessdate=2024-08-24}}</ref> Urte berean, Aljerreko [[Cervantes Institutua|Cervantes Institutuak]], Picassoren heriotzaren berrogeita hamargarren urteurrena zela eta, Picassoren eta Bayaren ibilbide artistikoen aurkezpen antzeztua egin zuen, bi figurei omenaldia egiteko.<ref>{{Cite web|izenburua=Actividades culturales del Instituto Cervantes|url=https://cultura.cervantes.es/argel/es/Teatro-para-ni%C3%B1os:-encuentro-entre-Picasso-y-Baya-/158623|lana=cultura.cervantes.es|accessdate=2024-08-24}}</ref> * Bere lana [[Veneziako Biurtekoa|Veneziako Biurtekoan]] erakutsi zuten, 2022an eta 60an. 2024ko edizioa.<ref name=":2">{{Cite web|izena=Central Pavilion See on Google|abizena=Maps|izenburua=Biennale Arte 2024 {{!}} Baya|data=2024-03-05|url=https://www.labiennale.org/en/art/2024/portraits/baya|lana=La Biennale di Venezia|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izena=Naima|abizena=Morelli|izenburua=Cuando Fatma Haddad se convirtió en "Baya": una historia de arte en París|data=2024-04-01|url=https://themarkaz.org/es/when-fatma-haddad-became-baya-a-paris-art-story/|lana=La revisión de Markaz|accessdate=2024-08-24}}</ref> 2024an, ''L’ocell canta. Baya pinta...,'' erakusketa eskaini zuen Tarragonako Arte Modernoko Museoak. Bertan, bere marrazkiak eta zeramikazko piezak erakutsi ziren.<ref>{{Cite web|izena=Diari de|abizena=Tarragona|izenburua=Mujeres y jardines secretos, el espíritu ancestral de Baya|url=https://www.diaridetarragona.com/cultura/mujeres-y-jardines-secretos-el-espiritu-ancestral-de-baya-BP18712560|lana=www.diaridetarragona.com|accessdate=2024-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=El MAMT exposa per primera vegada a l’Estat l’obra de l’artista algeriana Fatma Haddad (Baya) {{!}} Actualitat {{!}} Diputació de Tarragona|url=https://www.dipta.cat/noticies/mamt-exposa-primera-vegada-estat-obra-artista-algeriana-fatma-haddad-baya|lana=www.dipta.cat|accessdate=2024-08-24}}</ref> * Alice Kaplan idazleak ''Seeing Baya: Portrait of an Algerian Artist in Paris'' argitaratu zuen 2024an, Bayaren figurari buruzko lehen biografia. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://www.thenationalnews.com/arts-culture/art/remembering-algerian-artist-baya-she-was-a-very-gentle-kind-and-caring-person-1.1181871 Elkarrizketa Bayari 1993an (ingelesez)] {{Bizialdia|1931ko|1998ko|Mahieddine, Baya}} [[Kategoria:Emakume margolariak]] [[Kategoria:Emakume artistak]] [[Kategoria:Aljeriako artistak]] [[Kategoria:Margolari surrealistak]] qp19cmimicu68p350tnaytyuskr48r2 0 1217313 9998892 2024-12-13T17:53:40Z Txus.aparicio 20653 «[[:es:Special:Redirect/revision/156354230|Rubén Mendoza]]» orriaren itzulpena eginez sortua 9998892 wikitext text/x-wiki '''Ruben Mendoza''' ([[Boyacá (departamendua)|Boyacá]], [[Kolonbia]], 1980) Kolonbiako zinema zuzendaria da , eta Luis Ospina zinemagilearen azken filmak editatu ditu.<ref name=":0">{{Cite news|izenburua=Perfiles: Rubén Mendoza|url=http://www.proimagenescolombia.com/secciones/cine_colombiano/perfiles/perfil_persona.php?id_perfil=3611|accessdate=13 de noviembre de 2017}}</ref> Mendoza es egresado de la carrera de Realización de Cine y Televisión en la [[:es:Universidad_Nacional_de_Colombia|Universidad Nacional de Colombia]] (Matrícula de Honor y Tesis meritoria), allí en se desempeñó como Director de la Videoteca de la Universidad y Monitor de la carrera en el soporte de Historia Filmográfica, y fue ganador del concurso interno de guion para el semestre con&nbsp;''Antes de cabalgar''. Realizó varios talleres de los cuales se destacan el de ''guion cinematográfico'', dictado por Eliseo Altunaga en la Escuela Internacional de Cine y TV de San Antonio de los Baños, Cuba. En 2010, fue seleccionado para participar en La Residencia del [[:es:Festival_de_Cannes|Festival de Cannes]] junto a [[:es:Óscar_Ruiz_Navia|Óscar Ruiz Navia]].<ref name=":02">{{Cita noticia|título=Perfiles: Rubén Mendoza|url=http://www.proimagenescolombia.com/secciones/cine_colombiano/perfiles/perfil_persona.php?id_perfil=3611|fechaacceso=13 de noviembre de 2017|periódico=Perfiles: Rubén Mendoza|idioma=es}}</ref> == Biografia == Mendoza [[Kolonbiako Unibertsitate Nazionala|Kolonbiako Unibertsitate Nazionalean]] Zinema eta Telebistako Errealizazio karreran egresatua da (Ohorezko Matrikula eta Merezimenduzko Tesia), bertan Unibertsitateko Bideotekako Zuzendari eta Historia Filmografikoaren euskarrian karrerako Monitore bezala aritu zen, eta Antes de cabalgar filmarekin seihilekorako gidoiaren barne lehiaketaren irabazlea izan zen. Hainbat tailer egin zituen, eta horien artean nabarmentzekoa da Eliseo Altunagak San Antonio de los Bañoseko (Kuba) Zinema eta Telebistako Nazioarteko Eskolan emandako ''gidoi zinematografikoa''. 2010ean, [[Cannesko Zinemaldia|Canneseko Zinemaldiko]] Egoitzan parte hartzeko aukeratu zuten, Oscar Ruiz Naviarekin batera.<ref name=":0">{{Cite news|izenburua=Perfiles: Rubén Mendoza|url=http://www.proimagenescolombia.com/secciones/cine_colombiano/perfiles/perfil_persona.php?id_perfil=3611|accessdate=13 de noviembre de 2017}}</ref> 2017an, ''Señorita María: la falda de la montaña'' dokumentalak sari berri bat eman zion [[Cartagenako Zinema Jaialdia|Cartagenako Zinema Jaialdian]], zuzendari onenaren atalean.<ref>{{Cite news|izenburua=Con Señorita María, Rubén Mendoza recibe FICCI a Mejor Director de Cine Colombiano|orrialdea=https://www.bluradio.com|abizena1=|izena1=|data=|url=https://www.bluradio.com/entretenimiento/con-senorita-maria-ruben-mendoza-recibe-ficci-mejor-director-de-cine-colombiano-133554|accessdate=13 de noviembre de 2017}}</ref> Filma urte horretako azaroaren 23an estreinatu zen.<ref>{{Cite news|izenburua=Después de recorrer festivales, "Señorita María" se estrena en Colombia {{!}} ELESPECTADOR.COM|data=2017ko urriaren 11|url=https://www.elespectador.com/entretenimiento/cine/despues-de-recorrer-festivales-senorita-maria-se-estrena-en-colombia-articulo-717609|accessdate=2017ko azaroaren 13a}}</ref> 2017. eta 2018. urteetan Un Día en la UN filma zuzendu zuen, [[Scott Free Productions]] lizentziapean egindako ekoizpena, Kolonbiako Unibertsitate Nazionalaren sorreraren 150. urteurrena ospatzeko helburua zuena, 2017ko abuztuaren 24an unibertsitateko egoitzetako ikasle, irakasle, administrari eta bisitariek grabatutako bideoak bilduz.<ref>{{Cite web|izena=Proyecto Somos Campus - Universidad Nacionalde|abizena=Colombia|izenburua=Un día en la UN|url=http://undiaenlaun.unal.edu.co/|lana=Un día en la UN|accessdate=9 de marzo de 2018}}</ref> Filma 2018ko martxoaren 8an estreinatu zen herrialde osoan aldi berean.<ref>{{Cite news|izenburua=Multitudinario estreno de ''Un día en la U.N.''|url=https://agenciadenoticias.unal.edu.co/detalle/article/multitudinario-estreno-de-un-dia-en-la-un.html|accessdate=9 de marzo de 2018}}</ref> Gaur egun, bere film berria, ''Niña errante'', Frantziarekin koprodukzioa, [[Donostiako Zinemaldia|Donostiako Zinemaldian]] dago aukeratua, ''Zinema eraikitzen'' sailean.<ref>{{Cite web|abizena=revistaarcadia.com|izenburua='Niña errante', la nueva película de Rubén Mendoza|url=http://www.revistaarcadia.com/cine/multimedia/la-nueva-pelicula-de-ruben-mendoza-nina-errante-en-exclusiva/65490|lana=Niña errante, la nueva película de Rubén Mendoza|accessdate=13 de noviembre de 2017}}</ref><ref>[https://canaltrece.com.co/noticias/nina-errante-ruben-mendoza-pelicula-trailer/ 'Niña Errante': la película de Rubén Mendoza que abrirá el FICCI 2019] Canal Trece. 2019ko otsailaren 20a. 2019ko otsailaren 24an berreskuratua.</ref> == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|2}} == Kanpo loturak == * {{IMDb izena|0579370}} {{Bizialdia|1980ko||Mendoza, Rubén}} [[Kategoria:Kolonbiako zinema zuzendariak]] 1xdi2htl77egj85lp2i9ycto9091f7m 9998894 9998892 2024-12-13T17:54:07Z Txus.aparicio 20653 9998894 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Ruben Mendoza''' ([[Boyacá (departamendua)|Boyacá]], [[Kolonbia]], 1980) Kolonbiako zinema zuzendaria da , eta Luis Ospina zinemagilearen azken filmak editatu ditu.<ref name=":0">{{Cite news|izenburua=Perfiles: Rubén Mendoza|url=http://www.proimagenescolombia.com/secciones/cine_colombiano/perfiles/perfil_persona.php?id_perfil=3611|accessdate=13 de noviembre de 2017}}</ref> == Biografia == Mendoza [[Kolonbiako Unibertsitate Nazionala|Kolonbiako Unibertsitate Nazionalean]] Zinema eta Telebistako Errealizazio karreran egresatua da (Ohorezko Matrikula eta Merezimenduzko Tesia), bertan Unibertsitateko Bideotekako Zuzendari eta Historia Filmografikoaren euskarrian karrerako Monitore bezala aritu zen, eta Antes de cabalgar filmarekin seihilekorako gidoiaren barne lehiaketaren irabazlea izan zen. Hainbat tailer egin zituen, eta horien artean nabarmentzekoa da Eliseo Altunagak San Antonio de los Bañoseko (Kuba) Zinema eta Telebistako Nazioarteko Eskolan emandako ''gidoi zinematografikoa''. 2010ean, [[Cannesko Zinemaldia|Canneseko Zinemaldiko]] Egoitzan parte hartzeko aukeratu zuten, Oscar Ruiz Naviarekin batera.<ref name=":0">{{Cite news|izenburua=Perfiles: Rubén Mendoza|url=http://www.proimagenescolombia.com/secciones/cine_colombiano/perfiles/perfil_persona.php?id_perfil=3611|accessdate=13 de noviembre de 2017}}</ref> 2017an, ''Señorita María: la falda de la montaña'' dokumentalak sari berri bat eman zion [[Cartagenako Zinema Jaialdia|Cartagenako Zinema Jaialdian]], zuzendari onenaren atalean.<ref>{{Cite news|izenburua=Con Señorita María, Rubén Mendoza recibe FICCI a Mejor Director de Cine Colombiano|orrialdea=https://www.bluradio.com|abizena1=|izena1=|data=|url=https://www.bluradio.com/entretenimiento/con-senorita-maria-ruben-mendoza-recibe-ficci-mejor-director-de-cine-colombiano-133554|accessdate=13 de noviembre de 2017}}</ref> Filma urte horretako azaroaren 23an estreinatu zen.<ref>{{Cite news|izenburua=Después de recorrer festivales, "Señorita María" se estrena en Colombia {{!}} ELESPECTADOR.COM|data=2017ko urriaren 11|url=https://www.elespectador.com/entretenimiento/cine/despues-de-recorrer-festivales-senorita-maria-se-estrena-en-colombia-articulo-717609|accessdate=2017ko azaroaren 13a}}</ref> 2017. eta 2018. urteetan Un Día en la UN filma zuzendu zuen, [[Scott Free Productions]] lizentziapean egindako ekoizpena, Kolonbiako Unibertsitate Nazionalaren sorreraren 150. urteurrena ospatzeko helburua zuena, 2017ko abuztuaren 24an unibertsitateko egoitzetako ikasle, irakasle, administrari eta bisitariek grabatutako bideoak bilduz.<ref>{{Cite web|izena=Proyecto Somos Campus - Universidad Nacionalde|abizena=Colombia|izenburua=Un día en la UN|url=http://undiaenlaun.unal.edu.co/|lana=Un día en la UN|accessdate=9 de marzo de 2018}}</ref> Filma 2018ko martxoaren 8an estreinatu zen herrialde osoan aldi berean.<ref>{{Cite news|izenburua=Multitudinario estreno de ''Un día en la U.N.''|url=https://agenciadenoticias.unal.edu.co/detalle/article/multitudinario-estreno-de-un-dia-en-la-un.html|accessdate=9 de marzo de 2018}}</ref> Gaur egun, bere film berria, ''Niña errante'', Frantziarekin koprodukzioa, [[Donostiako Zinemaldia|Donostiako Zinemaldian]] dago aukeratua, ''Zinema eraikitzen'' sailean.<ref>{{Cite web|abizena=revistaarcadia.com|izenburua='Niña errante', la nueva película de Rubén Mendoza|url=http://www.revistaarcadia.com/cine/multimedia/la-nueva-pelicula-de-ruben-mendoza-nina-errante-en-exclusiva/65490|lana=Niña errante, la nueva película de Rubén Mendoza|accessdate=13 de noviembre de 2017}}</ref><ref>[https://canaltrece.com.co/noticias/nina-errante-ruben-mendoza-pelicula-trailer/ 'Niña Errante': la película de Rubén Mendoza que abrirá el FICCI 2019] Canal Trece. 2019ko otsailaren 20a. 2019ko otsailaren 24an berreskuratua.</ref> == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|2}} == Kanpo loturak == * {{IMDb izena|0579370}} {{Bizialdia|1980ko||Mendoza, Rubén}} [[Kategoria:Kolonbiako zinema zuzendariak]] e3ig7utazugidxchalmjj26612shac6 0 1217314 9998908 2024-12-13T18:32:34Z Eliatxo 96586 Orri berria: «{{biografia infotaula automatikoa}} '''Nadia Matviivna Kybaltxytx'''<ref>{{erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0156.pdf|izenburua=156. Alfabeto zirilikoz idatzitako izenak euskarara aldatzeko transkripzio-sistema|argitaratze-data=2009-02-27|argitaratze-lekua=Gasteiz|sartze-data=2024-12-13|argitaletxea=[[Euskaltzaindia]]|hizkuntza=eu}}</ref>, jaiotzez '''Symonova''', ({{Lang-uk|Надія Матвіївна Кибальчич (Симонова)...» 9998908 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Nadia Matviivna Kybaltxytx'''<ref>{{erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0156.pdf|izenburua=156. Alfabeto zirilikoz idatzitako izenak euskarara aldatzeko transkripzio-sistema|argitaratze-data=2009-02-27|argitaratze-lekua=Gasteiz|sartze-data=2024-12-13|argitaletxea=[[Euskaltzaindia]]|hizkuntza=eu}}</ref>, jaiotzez '''Symonova''', ({{Lang-uk|Надія Матвіївна Кибальчич (Симонова)}}; Zaritx, [[1857]]ko iraila – Lubny, [[1918]]ko [[abenduaren 4]]a)<ref name=":1" /> [[ukrainar]] [[idazle]] eta [[itzulpengintza|itzultzailea]] izan zen. Fikziozko idazlanak '''''Natalka Poltavka''''', '''''Natalka-Poltavka''''', '''''Symonivna M.''''', '''''N. Symonivna''''', '''''M. K.''''' edo '''''N. K.''''' bezala sinatu zituen, oroitzapenak '''''Kybaltxytx N. M.''''', '''''Kybaltxytx Nad. M.''''' edo '''''Natalka Poltavka''''' bezala, eta itzulpenak '''''Marusia Poltavka''''' bezala<ref name=":1">{{erreferentzia|izena=Володимир|abizena=Подрига|urtea=2013|izenburua=«Трісочка шевченківсько-кулішівського часу» : Штрихи до літературного портрета Наталки Полтавки з нагоди 95-річчя від смерті|orrialdeak=223-229|hizkuntza=uk|url=|artxibo-url=|aldizkaria=Рідний край|zenbakia=2 (29)|ISSN=2075-1222|sartze-data=|artxibo-data=}}</ref>. [[Hanna Barvinok]] idazlearen iloba eta alaba pontekoa eta Nadia Kybaltxytx-Kozlovska idazlearen ama zen<ref name=":2">{{erreferentzia|izenburua=Кибальчич Надія Матвіївна|hizkuntza=uk|url=https://www.ukrlib.com.ua/bio/printit.php?tid=12860|aldizkaria=Українська література|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == Bizitza == Nadia Kybaltxytxen ama, Nadia Bilozerska<ref name=":3" />, Mykola Zabilarekin ezkondu zen eta harekin bi alaba izan zituen, Nadia eta Maria. Dibortzioaren ostean, Matvi Symonov (Nomis) etnografoarekin ezkondu zen eta beste bi alaba izan zituen. Symonovek bi alabaordeei Symonova abizena eta Matviivna patronimikoa jarri zizkien, odoleko alabei bezala<ref name=":2" />. Ikasketak etxean egin zituen, aitak uste baitzuen nahikoa zela emakumeentzat. Kulix familiaren eraginez idazten hasi zen<ref name=":2" />. 1876an Kostiantyn Kybaltxytxekin ezkondu zen eta Jasnohorodera joan zen bizitzera<ref name=":2" />. 1878an Nadia alaba izan zuen<ref name=":0">{{erreferentzia|izenburua=Українська Літературна Енциклопедія|orrialdeak=436-456|hizkuntza=uk|argitaratze-data=1990|url=http://izbornyk.org.ua/ulencycl/ule66.htm|liburukia=2|atala=Кибальчич (дівоче прізв. — Симонова) Надія Матвіївна|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Ezkontza zoritxarrekoa zela eta, alabarekin gurasoen etxera itzuli zen 1884an. Ordurako, familia hautsi zen. Matvi Symonov Lubnyra joan zen bizitzera, eta ama alabetako batekin bizi izan zen hil zen arte<ref name=":2" />. ''Zoria'', ''Literaturno-naukovy visnyk'', ''Bahattia'', ''Z potoku zhittia'', ''Dzvinok'' eta ''Moloda Ukraina'' aldizkarietan kolaboratu zuen<ref name=":1" /><ref>{{erreferentzia|izena=Степан|abizena=Ґеник|urtea=2003|izenburua=150 видатних українок|argitaletxea=Лілея-НВ|orrialdea=236|ISBN=966-668-030-0|hizkuntza=uk|argitaratze-lekua=Івано-Франківськ}}</ref>. Alemanetik, frantsesetik eta errusieratik ukrainerara itzuli zuen<ref name=":1" />. 1910etik 1914ra Komyxnia herrian aritu zen irakasle<ref name=":3">{{erreferentzia|izena=Я. В|abizena=Москаленко|izenburua=Комишнянський слід у житті Наталки Полтавки. До сторіччя перебування Надії Кибальчич на Миргородщині|orrialdea=7|hizkuntza=uk|argitaratze-data=2014-10-31|url=https://slavia.do.am/news/do_storichchja_perebuvannja_nadiji_kibalchich_na_mirgorodshhini/2014-11-07-209|aldizkaria=Прапор перемоги|zenbakia=44|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref name=":1" />. 1918ko abenduaren 4an hil zen Lubnyn, eta han lurperatu zuten<ref name=":1" />. == Lanak == {{zutabeak|kopurua=2| * ''Drama u khati'' (1892) * ''Baba Jaha'' (1893) * ''Kateryna Txaikivna'' (1893) * ''Baba Kalynykha'' (1894) * ''Samovrodok'' (1897) * ''Zustritx'' (1898) * ''Joho pravo'' (1899) * ''Komu jake dilo?!'' (1900) * ''Znaixly!'' (1901) * ''Heneralna repetytsia'' (1901) * ''Txaika'' (1902) * ''Ostannia nitx'' (1907) * ''Svitxka'' (1912) * ''Trahitxny maliunok'' (1912) * ''Prypadok'' (1913)<ref name=":1" />}} == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1857ko|1918ko|Kybaltxytx, Nadia}} [[Kategoria:Ukrainako idazleak]] [[Kategoria:Ukrainerazko idazleak]] [[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]] [[Kategoria:XX. mendeko emakume idazleak]] [[Kategoria:Ukrainako itzultzaileak]] [[Kategoria:Emakume itzultzaileak]] 1sxewjfid9qe31652jk7fuf8d68s419 9998918 9998908 2024-12-13T18:38:41Z Eliatxo 96586 /* Bizitza */ 9998918 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Nadia Matviivna Kybaltxytx'''<ref>{{erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0156.pdf|izenburua=156. Alfabeto zirilikoz idatzitako izenak euskarara aldatzeko transkripzio-sistema|argitaratze-data=2009-02-27|argitaratze-lekua=Gasteiz|sartze-data=2024-12-13|argitaletxea=[[Euskaltzaindia]]|hizkuntza=eu}}</ref>, jaiotzez '''Symonova''', ({{Lang-uk|Надія Матвіївна Кибальчич (Симонова)}}; Zaritx, [[1857]]ko iraila – Lubny, [[1918]]ko [[abenduaren 4]]a)<ref name=":1" /> [[ukrainar]] [[idazle]] eta [[itzulpengintza|itzultzailea]] izan zen. Fikziozko idazlanak '''''Natalka Poltavka''''', '''''Natalka-Poltavka''''', '''''Symonivna M.''''', '''''N. Symonivna''''', '''''M. K.''''' edo '''''N. K.''''' bezala sinatu zituen, oroitzapenak '''''Kybaltxytx N. M.''''', '''''Kybaltxytx Nad. M.''''' edo '''''Natalka Poltavka''''' bezala, eta itzulpenak '''''Marusia Poltavka''''' bezala<ref name=":1">{{erreferentzia|izena=Володимир|abizena=Подрига|urtea=2013|izenburua=«Трісочка шевченківсько-кулішівського часу» : Штрихи до літературного портрета Наталки Полтавки з нагоди 95-річчя від смерті|orrialdeak=223-229|hizkuntza=uk|url=|artxibo-url=|aldizkaria=Рідний край|zenbakia=2 (29)|ISSN=2075-1222|sartze-data=|artxibo-data=}}</ref>. [[Hanna Barvinok]] idazlearen iloba eta alaba pontekoa eta Nadia Kybaltxytx-Kozlovska idazlearen ama zen<ref name=":2">{{erreferentzia|izenburua=Кибальчич Надія Матвіївна|hizkuntza=uk|url=https://www.ukrlib.com.ua/bio/printit.php?tid=12860|aldizkaria=Українська література|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == Bizitza == Nadia Kybaltxytxen ama, Nadia Bilozerska<ref name=":3" />, Mykola Zabilarekin ezkondu zen eta harekin bi alaba izan zituen, Nadia eta Maria. Dibortzioaren ostean, Matvi Symonov (Nomis) etnografoarekin ezkondu zen eta beste bi alaba izan zituen. Symonovek bi alabaordeei Symonova abizena eta Matviivna [[patronimiko]]a jarri zizkien, odoleko alabei bezala<ref name=":2" />. Ikasketak etxean egin zituen, aitak uste baitzuen nahikoa zela emakumeentzat. Kulix familiaren eraginez idazten hasi zen<ref name=":2" />. 1876an Kostiantyn Kybaltxytxekin ezkondu zen eta Jasnohorodera joan zen bizitzera<ref name=":2" />. 1878an Nadia alaba izan zuen<ref name=":0">{{erreferentzia|izenburua=Українська Літературна Енциклопедія|orrialdeak=436-456|hizkuntza=uk|argitaratze-data=1990|url=http://izbornyk.org.ua/ulencycl/ule66.htm|liburukia=2|atala=Кибальчич (дівоче прізв. — Симонова) Надія Матвіївна|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Ezkontza zoritxarrekoa zela eta, alabarekin gurasoen etxera itzuli zen 1884an. Ordurako, familia hautsi zen. Matvi Symonov Lubnyra joan zen bizitzera, eta ama alabetako batekin bizi izan zen hil zen arte<ref name=":2" />. ''Zoria'', ''Literaturno-naukovy visnyk'', ''Bahattia'', ''Z potoku zhittia'', ''Dzvinok'' eta ''Moloda Ukraina'' aldizkarietan kolaboratu zuen<ref name=":1" /><ref>{{erreferentzia|izena=Степан|abizena=Ґеник|urtea=2003|izenburua=150 видатних українок|argitaletxea=Лілея-НВ|orrialdea=236|ISBN=966-668-030-0|hizkuntza=uk|argitaratze-lekua=Івано-Франківськ}}</ref>. Alemanetik, frantsesetik eta errusieratik ukrainerara itzuli zuen<ref name=":1" />. 1910etik 1914ra Komyxnia herrian aritu zen irakasle<ref name=":3">{{erreferentzia|izena=Я. В|abizena=Москаленко|izenburua=Комишнянський слід у житті Наталки Полтавки. До сторіччя перебування Надії Кибальчич на Миргородщині|orrialdea=7|hizkuntza=uk|argitaratze-data=2014-10-31|url=https://slavia.do.am/news/do_storichchja_perebuvannja_nadiji_kibalchich_na_mirgorodshhini/2014-11-07-209|aldizkaria=Прапор перемоги|zenbakia=44|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref name=":1" />. 1918ko abenduaren 4an hil zen Lubnyn, eta han lurperatu zuten<ref name=":1" />. == Lanak == {{zutabeak|kopurua=2| * ''Drama u khati'' (1892) * ''Baba Jaha'' (1893) * ''Kateryna Txaikivna'' (1893) * ''Baba Kalynykha'' (1894) * ''Samovrodok'' (1897) * ''Zustritx'' (1898) * ''Joho pravo'' (1899) * ''Komu jake dilo?!'' (1900) * ''Znaixly!'' (1901) * ''Heneralna repetytsia'' (1901) * ''Txaika'' (1902) * ''Ostannia nitx'' (1907) * ''Svitxka'' (1912) * ''Trahitxny maliunok'' (1912) * ''Prypadok'' (1913)<ref name=":1" />}} == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1857ko|1918ko|Kybaltxytx, Nadia}} [[Kategoria:Ukrainako idazleak]] [[Kategoria:Ukrainerazko idazleak]] [[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]] [[Kategoria:XX. mendeko emakume idazleak]] [[Kategoria:Ukrainako itzultzaileak]] [[Kategoria:Emakume itzultzaileak]] mw218d0jw2b16o45i0f3rrwedc52e3p 9998921 9998918 2024-12-13T18:40:50Z Eliatxo 96586 /* Kanpo estekak */ 9998921 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Nadia Matviivna Kybaltxytx'''<ref>{{erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0156.pdf|izenburua=156. Alfabeto zirilikoz idatzitako izenak euskarara aldatzeko transkripzio-sistema|argitaratze-data=2009-02-27|argitaratze-lekua=Gasteiz|sartze-data=2024-12-13|argitaletxea=[[Euskaltzaindia]]|hizkuntza=eu}}</ref>, jaiotzez '''Symonova''', ({{Lang-uk|Надія Матвіївна Кибальчич (Симонова)}}; Zaritx, [[1857]]ko iraila – Lubny, [[1918]]ko [[abenduaren 4]]a)<ref name=":1" /> [[ukrainar]] [[idazle]] eta [[itzulpengintza|itzultzailea]] izan zen. Fikziozko idazlanak '''''Natalka Poltavka''''', '''''Natalka-Poltavka''''', '''''Symonivna M.''''', '''''N. Symonivna''''', '''''M. K.''''' edo '''''N. K.''''' bezala sinatu zituen, oroitzapenak '''''Kybaltxytx N. M.''''', '''''Kybaltxytx Nad. M.''''' edo '''''Natalka Poltavka''''' bezala, eta itzulpenak '''''Marusia Poltavka''''' bezala<ref name=":1">{{erreferentzia|izena=Володимир|abizena=Подрига|urtea=2013|izenburua=«Трісочка шевченківсько-кулішівського часу» : Штрихи до літературного портрета Наталки Полтавки з нагоди 95-річчя від смерті|orrialdeak=223-229|hizkuntza=uk|url=|artxibo-url=|aldizkaria=Рідний край|zenbakia=2 (29)|ISSN=2075-1222|sartze-data=|artxibo-data=}}</ref>. [[Hanna Barvinok]] idazlearen iloba eta alaba pontekoa eta Nadia Kybaltxytx-Kozlovska idazlearen ama zen<ref name=":2">{{erreferentzia|izenburua=Кибальчич Надія Матвіївна|hizkuntza=uk|url=https://www.ukrlib.com.ua/bio/printit.php?tid=12860|aldizkaria=Українська література|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == Bizitza == Nadia Kybaltxytxen ama, Nadia Bilozerska<ref name=":3" />, Mykola Zabilarekin ezkondu zen eta harekin bi alaba izan zituen, Nadia eta Maria. Dibortzioaren ostean, Matvi Symonov (Nomis) etnografoarekin ezkondu zen eta beste bi alaba izan zituen. Symonovek bi alabaordeei Symonova abizena eta Matviivna [[patronimiko]]a jarri zizkien, odoleko alabei bezala<ref name=":2" />. Ikasketak etxean egin zituen, aitak uste baitzuen nahikoa zela emakumeentzat. Kulix familiaren eraginez idazten hasi zen<ref name=":2" />. 1876an Kostiantyn Kybaltxytxekin ezkondu zen eta Jasnohorodera joan zen bizitzera<ref name=":2" />. 1878an Nadia alaba izan zuen<ref name=":0">{{erreferentzia|izenburua=Українська Літературна Енциклопедія|orrialdeak=436-456|hizkuntza=uk|argitaratze-data=1990|url=http://izbornyk.org.ua/ulencycl/ule66.htm|liburukia=2|atala=Кибальчич (дівоче прізв. — Симонова) Надія Матвіївна|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Ezkontza zoritxarrekoa zela eta, alabarekin gurasoen etxera itzuli zen 1884an. Ordurako, familia hautsi zen. Matvi Symonov Lubnyra joan zen bizitzera, eta ama alabetako batekin bizi izan zen hil zen arte<ref name=":2" />. ''Zoria'', ''Literaturno-naukovy visnyk'', ''Bahattia'', ''Z potoku zhittia'', ''Dzvinok'' eta ''Moloda Ukraina'' aldizkarietan kolaboratu zuen<ref name=":1" /><ref>{{erreferentzia|izena=Степан|abizena=Ґеник|urtea=2003|izenburua=150 видатних українок|argitaletxea=Лілея-НВ|orrialdea=236|ISBN=966-668-030-0|hizkuntza=uk|argitaratze-lekua=Івано-Франківськ}}</ref>. Alemanetik, frantsesetik eta errusieratik ukrainerara itzuli zuen<ref name=":1" />. 1910etik 1914ra Komyxnia herrian aritu zen irakasle<ref name=":3">{{erreferentzia|izena=Я. В|abizena=Москаленко|izenburua=Комишнянський слід у житті Наталки Полтавки. До сторіччя перебування Надії Кибальчич на Миргородщині|orrialdea=7|hizkuntza=uk|argitaratze-data=2014-10-31|url=https://slavia.do.am/news/do_storichchja_perebuvannja_nadiji_kibalchich_na_mirgorodshhini/2014-11-07-209|aldizkaria=Прапор перемоги|zenbakia=44|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref name=":1" />. 1918ko abenduaren 4an hil zen Lubnyn, eta han lurperatu zuten<ref name=":1" />. == Lanak == {{zutabeak|kopurua=2| * ''Drama u khati'' (1892) * ''Baba Jaha'' (1893) * ''Kateryna Txaikivna'' (1893) * ''Baba Kalynykha'' (1894) * ''Samovrodok'' (1897) * ''Zustritx'' (1898) * ''Joho pravo'' (1899) * ''Komu jake dilo?!'' (1900) * ''Znaixly!'' (1901) * ''Heneralna repetytsia'' (1901) * ''Txaika'' (1902) * ''Ostannia nitx'' (1907) * ''Svitxka'' (1912) * ''Trahitxny maliunok'' (1912) * ''Prypadok'' (1913)<ref name=":1" />}} == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1857ko|1918ko|Kybaltxytx, Nadia}} [[Kategoria:Ukrainako idazleak]] [[Kategoria:Emakume antzerkigileak]] [[Kategoria:Ukrainerazko idazleak]] [[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]] [[Kategoria:XX. mendeko emakume idazleak]] [[Kategoria:Ukrainako itzultzaileak]] [[Kategoria:Emakume itzultzaileak]] 5qjthkeqoqvwh9c7w82od251wushcn8 1 1217315 9998916 2024-12-13T18:38:26Z Eliatxo 96586 Orri berria: «{{Wikiproiektu Emakumeak}}» 9998916 wikitext text/x-wiki {{Wikiproiektu Emakumeak}} ta4vu3saodlopvx79romiqoh8fiwdtr 0 1217316 9998939 2024-12-13T19:01:47Z Joxan Garaialde 90799 Orri berria: «[[Fitxategi:Little finger right.jpg|thumb|400px|Klarinete baten xehetasuna: eskuineko eskuko hatz txikirako giltza.]] Giltza haize-instrumentu baten piezetako bat da ([[txirula]], [[Oboe|oboea]], [[Klarinete|klarinetea]] [[fagot|fagota]]...), estutzean [[Soinu|soinuaren]] altuera aldatzen duena. [[Metalezko haize-instrumentu|Metalezko haize-instrumentuetan]], giltzei pistoi deritze. Ez dira nahastu behar «giltza» eta «gakoa» terminoak. ([[Ingeles|Ingelesez]], Italie...» 9998939 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Little finger right.jpg|thumb|400px|Klarinete baten xehetasuna: eskuineko eskuko hatz txikirako giltza.]] Giltza haize-instrumentu baten piezetako bat da ([[txirula]], [[Oboe|oboea]], [[Klarinete|klarinetea]] [[fagot|fagota]]...), estutzean [[Soinu|soinuaren]] altuera aldatzen duena. [[Metalezko haize-instrumentu|Metalezko haize-instrumentuetan]], giltzei pistoi deritze. Ez dira nahastu behar «giltza» eta «gakoa» terminoak. ([[Ingeles|Ingelesez]], [[Italiera|italieraz]] eta [[Aleman|alemanez]] bi kontzeptuetarako hitz bera erabiltzen da). {{Autoritate kontrola}} [[Kategoria: 50sfu8cka9vmvt334x2ss5jgzbxjyff 9998940 9998939 2024-12-13T19:04:11Z Joxan Garaialde 90799 9998940 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Little finger right.jpg|thumb|400px|Klarinete baten xehetasuna: eskuineko eskuko hatz txikirako giltza.]] Giltza haize-instrumentu baten piezetako bat da ([[txirula]], [[Oboe|oboea]], [[Klarinete|klarinetea]] [[fagot|fagota]]...), estutzean [[Soinu|soinuaren]] altuera aldatzen duena. [[Metalezko haize-instrumentu|Metalezko haize-instrumentuetan]], giltzei pistoi deritze. Ez dira nahastu behar «giltza» eta «gakoa» terminoak. ([[Ingeles|Ingelesez]], [[Italiera|italieraz]] eta [[Aleman|alemanez]] bi kontzeptuetarako hitz bera erabiltzen da). {{Autoritate kontrola}} kii4yrmrcglrf1udk955lupd0b0sssr 9999309 9998940 2024-12-14T10:29:08Z Marklar2007 1545 +[[Kategoria:Musika tresnen atalak]]; +[[Kategoria:Haize instrumentuak]] [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999309 wikitext text/x-wiki {{objektu infotaula}} '''Giltza''' haize-instrumentu baten piezetako bat da ([[txirula]], [[Oboe|oboea]], [[Klarinete|klarinetea]] [[fagot|fagota]]...), estutzean [[Soinu|soinuaren]] altuera aldatzen duena. [[Metalezko haize-instrumentu|Metalezko haize-instrumentuetan]], giltzei pistoi deritze. Ez dira nahastu behar «giltza» eta «gakoa» terminoak. ([[Ingeles|Ingelesez]], [[Italiera|italieraz]] eta [[Aleman|alemanez]] bi kontzeptuetarako hitz bera erabiltzen da). == Kanpo estekak == {{Autoritate kontrola}} {{musika zirriborroa}} [[Kategoria:Musika tresnen atalak]] [[Kategoria:Haize instrumentuak]] 7odb8djsvnez7flkhdvmnahiu2wx7l4 0 1217317 9998950 2024-12-13T19:17:18Z Txus.aparicio 20653 «[[:es:Special:Redirect/revision/160909115|Luis Aparicio]]» orriaren itzulpena eginez sortua 9998950 wikitext text/x-wiki '''Luis Ernesto Aparicio Montiel''' ([[Maracaibo]], 1934ko apirilaren 29a) [[Venezuela|Venezuelako]] [[Beisbol|beisbolari]] profesional ohia da, 1956 eta 1973 artean Beisboleko Liga Handietan erdilari (s''hort stop'') postuan jokatu zuena. [[Luis Aparicio Ortega]] jokalariaren semea. Oraingoz, [[Beisbolaren Ospearen Aretoa eta Museo Nazionala|Beisbolaren Ospearen Aretoari]] gorazarre egiten dion venezuelar bakarra da, eta AEBetako kirol prentsak inoizko erdilari onenetakotzat eta azkarrenetakotzat jotzen du. [[David Concepcion]] eta [[Omar Vizquel]] herrikideen inspirazio iturri izan zen bere ibilbidea. == Kirol ibilbidea == Beisbol profesionalean egin zituen lehen urratsak [[Gavilanes BBC]] taldearekin, desagertutako Mendebaldeko Ligako Maracaiboko taldearekin, osabak bere buruaren jabe gisa jokatzen zuen taldearekin. Debutaren egunean, 1953ko azaroaren 18an, Gavilanes eta Pastoraren arteko joko batean, Apariciok aitaren aldetik batea jaso zuen, eta erasoa estaltzera zelaira sartu zenean, bere eskularrua jaso zuen, aitak semeari legatua ematen dion omenaldi gisa. Apariciok Venezuelan jokatu zuen 13 denboralditan, eta 393 geldiezin lortu zituen. Venezuelan, Gavilanesekin jokatzeaz gain, [[Leones del Caracas]], [[Tiburones de La Guaira]], [[Águilas del Zulia]], [[Tigres de Aragua]] eta [[Cardenales de Lara|Cardenales de Lararekin]] ere aritu zen, [[Industriales de Valencia]] taldearen errefortzu gisa. [[Beisbol Liga Handiak|Liga Handietan]] debuta 1956ko apirilaren 17an egin zuen, [[Chicago White Sox]]<nowiki/>ekin, eta denboraldi horretan Amerikar Ligako Urteko Hasiberria saria jaso zuen. 1963ra arte jokatu zuen Chicagorekin, [[Baltimore Orioles]] taldera aldatu zuten arte, eta han jokatu zuen 1967ra arte. Denboraldi hori amaitzean, Aparicio White Sox taldera itzuliko da, 1968 eta 1970 artean jokatu zuen tokira. [[Boston Red Sox]] taldera aldatu zuten orduan, eta bertan jokatu zuen 1971tik 1973an erretiroa hartu zuen arte. Bere lorpen handienen artean, bederatzi urtez jarraian [[Amerikar Beisbol Liga|Amerikar Ligan]] lapurtutako baseetako lidergoa —guztira, 506 base lapurtu zituen bere karreran— eta 1966an Oriolekin [[Munduko Beisbol Sailak|Munduko Sailaren]] irabazlea izatea daude. Erretiratu zen unean, Aparicio lider zen jokoetan, asistentzietan eta joku bikoitzetan (d''ouble play)'' liga handietako ''shortstop'' batentzat, baita beste errekor batzuetan ere. Hainbat sari jaso zituen bere ibilbidean zehar, [[Beisbol Liga Nagusietako Izar Guztien Jokoa|izarren]] 10 jokotan (horietako hiru karteldegi bikoitzean) eta bederatzi [[Urrezko Eskularrua|Urrezko Eskularrutan]] parte hartu zuen. [[Beisbolaren Ospearen Aretoa eta Museo Nazionala|Beisbolaren Ospearen Aretora]] goratu zuten '''Luis Aparicio''' 1984an, eta orain arte venezuelar bakarra izan da lorpen hori lortzen. Maracaibon azaroaren 11 Luis Aparicioren eguna bezala ospatzen da, bere uniformearen 11. zenbakiari erreferentzia eginez, bereziki esanguratsua izanik hiri horretako komunitateak 2011ko azaroaren 11n eskainitako omenaldia (11-11-11). == Kirol-teknikaria == Beisbolari aktibo gisa erretiratu ondoren, Aparicio beisbolari lotuta egon zen Venezuelan, eta LVBPko hainbat talde zuzendu zituen, hala nola Cardenales de Lara, Águilas del Zulia, Navegantes del Magallanes, Petroleros de Cabimas eta Tiburones de La Guaira. Kirol-kazetaritzan ere jardun du, labur-labur, eta maiz egiten zaizkio omenaldiak eta aintzatespenak bere jaioterrian. '''Aparicio''' 2005eko beisboleko Munduko Sailaren ohorezko gonbidatua izan zen, Sailaren lehen jokoan lehen jaurtiketa egiteko. White Sox taldeak 1959tik parte hartu zuen lehenengoz, berak erdilari postuan jokatzen zuenean, eta, ondoren, [[Ozzie Guillén]] herrikidearen zuzendaritzapean irabaziko zuten. == Erreferentziak == == Kanpo loturak == * [http://baseballhall.org/hof/aparicio-luis Luis Aparicio Beisbolaren Ospearen Aretoaren webgunean] (ingelesez) * [http://www.baseball-reference.com/a/aparilu01.shtml Bateo estatistikak ''Baseball Reference-n''] {{Bizialdia|1934ko||Aparicio, Luis}} [[Kategoria:Venezuelako beisbolariak]] cjxdztmxy793oftgq6rbc83uutqv1vo 9998953 9998950 2024-12-13T19:19:07Z Txus.aparicio 20653 9998953 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Luis Ernesto Aparicio Montiel''' ([[Maracaibo]], 1934ko apirilaren 29a) [[Venezuela|Venezuelako]] [[Beisbol|beisbolari]] profesional ohia da, 1956 eta 1973 artean Beisboleko Liga Handietan erdilari (s''hort stop'') postuan jokatu zuena. [[Luis Aparicio Ortega]] jokalariaren semea. Oraingoz, [[Beisbolaren Ospearen Aretoa eta Museo Nazionala|Beisbolaren Ospearen Aretoari]] gorazarre egiten dion venezuelar bakarra da, eta AEBetako kirol prentsak inoizko erdilari onenetakotzat eta azkarrenetakotzat jotzen du. [[David Concepcion]] eta [[Omar Vizquel]] herrikideen inspirazio iturri izan zen bere ibilbidea. == Kirol ibilbidea == Beisbol profesionalean egin zituen lehen urratsak [[Gavilanes BBC]] taldearekin, desagertutako Mendebaldeko Ligako Maracaiboko taldearekin, osabak bere buruaren jabe gisa jokatzen zuen taldearekin. Debutaren egunean, 1953ko azaroaren 18an, Gavilanes eta Pastoraren arteko joko batean, Apariciok aitaren aldetik batea jaso zuen, eta erasoa estaltzera zelaira sartu zenean, bere eskularrua jaso zuen, aitak semeari legatua ematen dion omenaldi gisa. Apariciok Venezuelan jokatu zuen 13 denboralditan, eta 393 geldiezin lortu zituen. Venezuelan, Gavilanesekin jokatzeaz gain, [[Leones del Caracas]], [[Tiburones de La Guaira]], [[Águilas del Zulia]], [[Tigres de Aragua]] eta [[Cardenales de Lara|Cardenales de Lararekin]] ere aritu zen, [[Industriales de Valencia]] taldearen errefortzu gisa. [[Beisbol Liga Handiak|Liga Handietan]] debuta 1956ko apirilaren 17an egin zuen, [[Chicago White Sox]]<nowiki/>ekin, eta denboraldi horretan Amerikar Ligako Urteko Hasiberria saria jaso zuen. 1963ra arte jokatu zuen Chicagorekin, [[Baltimore Orioles]] taldera aldatu zuten arte, eta han jokatu zuen 1967ra arte. Denboraldi hori amaitzean, Aparicio White Sox taldera itzuliko da, 1968 eta 1970 artean jokatu zuen tokira. [[Boston Red Sox]] taldera aldatu zuten orduan, eta bertan jokatu zuen 1971tik 1973an erretiroa hartu zuen arte. Bere lorpen handienen artean, bederatzi urtez jarraian [[Amerikar Beisbol Liga|Amerikar Ligan]] lapurtutako baseetako lidergoa —guztira, 506 base lapurtu zituen bere karreran— eta 1966an Oriolekin [[Munduko Beisbol Sailak|Munduko Sailaren]] irabazlea izatea daude. Erretiratu zen unean, Aparicio lider zen jokoetan, asistentzietan eta joku bikoitzetan (d''ouble play)'' liga handietako ''shortstop'' batentzat, baita beste errekor batzuetan ere. Hainbat sari jaso zituen bere ibilbidean zehar, [[Beisbol Liga Nagusietako Izar Guztien Jokoa|izarren]] 10 jokotan (horietako hiru karteldegi bikoitzean) eta bederatzi [[Urrezko Eskularrua|Urrezko Eskularrutan]] parte hartu zuen. [[Beisbolaren Ospearen Aretoa eta Museo Nazionala|Beisbolaren Ospearen Aretora]] goratu zuten '''Luis Aparicio''' 1984an, eta orain arte venezuelar bakarra izan da lorpen hori lortzen. Maracaibon azaroaren 11 Luis Aparicioren eguna bezala ospatzen da, bere uniformearen 11. zenbakiari erreferentzia eginez, bereziki esanguratsua izanik hiri horretako komunitateak 2011ko azaroaren 11n eskainitako omenaldia (11-11-11). == Kirol-teknikaria == Beisbolari aktibo gisa erretiratu ondoren, Aparicio beisbolari lotuta egon zen Venezuelan, eta LVBPko hainbat talde zuzendu zituen, hala nola Cardenales de Lara, Águilas del Zulia, Navegantes del Magallanes, Petroleros de Cabimas eta Tiburones de La Guaira. Kirol-kazetaritzan ere jardun du, labur-labur, eta maiz egiten zaizkio omenaldiak eta aintzatespenak bere jaioterrian. '''Aparicio''' 2005eko beisboleko Munduko Sailaren ohorezko gonbidatua izan zen, Sailaren lehen jokoan lehen jaurtiketa egiteko. White Sox taldeak 1959tik parte hartu zuen lehenengoz, berak erdilari postuan jokatzen zuenean, eta, ondoren, [[Ozzie Guillén]] herrikidearen zuzendaritzapean irabaziko zuten. == Erreferentziak == == Kanpo loturak == * [http://baseballhall.org/hof/aparicio-luis Luis Aparicio Beisbolaren Ospearen Aretoaren webgunean] (ingelesez) * [http://www.baseball-reference.com/a/aparilu01.shtml Bateo estatistikak ''Baseball Reference-n''] {{Bizialdia|1934ko||Aparicio, Luis}} [[Kategoria:Venezuelako beisbolariak]] q5mhw959si2cxdbbgqndkblugciswcz 9998961 9998953 2024-12-13T19:28:58Z Txus.aparicio 20653 9998961 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Luis Ernesto Aparicio Montiel''' ([[Maracaibo]], 1934ko apirilaren 29a) [[Venezuela|Venezuelako]] [[Beisbol|beisbol jokalari]] profesional ohia da, 1956 eta 1973 artean Beisboleko Liga Handietan erdilari (s''hort stop'') postuan jokatu zuena. [[Luis Aparicio Ortega]] jokalariaren semea. Oraingoz, [[Beisbolaren Ospearen Aretoa eta Museo Nazionala|Beisbolaren Ospearen Aretoari]] gorazarre egiten dion venezuelar bakarra da, eta AEBetako kirol prentsak inoizko erdilari onenetakotzat eta azkarrenetakotzat jotzen du. [[David Concepcion]] eta [[Omar Vizquel]] herrikideen inspirazio iturri izan zen bere ibilbidea. == Kirol ibilbidea == Beisbol profesionalean egin zituen lehen urratsak [[Gavilanes BBC]] taldearekin, desagertutako Mendebaldeko Ligako Maracaiboko taldearekin, osabak bere buruaren jabe gisa jokatzen zuen taldearekin. Debutaren egunean, 1953ko azaroaren 18an, Gavilanes eta Pastoraren arteko joko batean, Apariciok aitaren aldetik batea jaso zuen, eta erasoa estaltzera zelaira sartu zenean, bere eskularrua jaso zuen, aitak semeari legatua ematen dion omenaldi gisa. Apariciok Venezuelan jokatu zuen 13 denboralditan, eta 393 geldiezin lortu zituen. Venezuelan, Gavilanesekin jokatzeaz gain, [[Leones del Caracas]], [[Tiburones de La Guaira]], [[Águilas del Zulia]], [[Tigres de Aragua]] eta [[Cardenales de Lara|Cardenales de Lararekin]] ere aritu zen, [[Industriales de Valencia]] taldearen errefortzu gisa. [[Beisbol Liga Handiak|Liga Handietan]] debuta 1956ko apirilaren 17an egin zuen, [[Chicago White Sox]]<nowiki/>ekin, eta denboraldi horretan Amerikar Ligako Urteko Hasiberria saria jaso zuen. 1963ra arte jokatu zuen Chicagorekin, [[Baltimore Orioles]] taldera aldatu zuten arte, eta han jokatu zuen 1967ra arte. Denboraldi hori amaitzean, Aparicio White Sox taldera itzuliko da, 1968 eta 1970 artean jokatu zuen tokira. [[Boston Red Sox]] taldera aldatu zuten orduan, eta bertan jokatu zuen 1971tik 1973an erretiroa hartu zuen arte. Bere lorpen handienen artean, bederatzi urtez jarraian [[Amerikar Beisbol Liga|Amerikar Ligan]] lapurtutako baseetako lidergoa —guztira, 506 base lapurtu zituen bere karreran— eta 1966an Oriolekin [[Munduko Beisbol Sailak|Munduko Sailaren]] irabazlea izatea daude. Erretiratu zen unean, Aparicio lider zen jokoetan, asistentzietan eta joku bikoitzetan (d''ouble play)'' liga handietako ''shortstop'' batentzat, baita beste errekor batzuetan ere. Hainbat sari jaso zituen bere ibilbidean zehar, [[Beisbol Liga Nagusietako Izar Guztien Jokoa|izarren]] 10 jokotan (horietako hiru karteldegi bikoitzean) eta bederatzi [[Urrezko Eskularrua|Urrezko Eskularrutan]] parte hartu zuen. [[Beisbolaren Ospearen Aretoa eta Museo Nazionala|Beisbolaren Ospearen Aretora]] goratu zuten '''Luis Aparicio''' 1984an, eta orain arte venezuelar bakarra izan da lorpen hori lortzen. Maracaibon azaroaren 11 Luis Aparicioren eguna bezala ospatzen da, bere uniformearen 11. zenbakiari erreferentzia eginez, bereziki esanguratsua izanik hiri horretako komunitateak 2011ko azaroaren 11n eskainitako omenaldia (11-11-11). == Kirol-teknikaria == Beisbol jokalari aktibo gisa erretiratu ondoren, Aparicio beisbolari lotuta egon zen Venezuelan, eta LVBPko hainbat talde zuzendu zituen, hala nola Cardenales de Lara, Águilas del Zulia, Navegantes del Magallanes, Petroleros de Cabimas eta Tiburones de La Guaira. Kirol-kazetaritzan ere jardun du, labur-labur, eta maiz egiten zaizkio omenaldiak eta aintzatespenak bere jaioterrian. '''Aparicio''' 2005eko beisboleko Munduko Sailaren ohorezko gonbidatua izan zen, Sailaren lehen jokoan lehen jaurtiketa egiteko. White Sox taldeak 1959tik parte hartu zuen lehenengoz, berak erdilari postuan jokatzen zuenean, eta, ondoren, [[Ozzie Guillén]] herrikidearen zuzendaritzapean irabaziko zuten. == Erreferentziak == == Kanpo loturak == * [http://baseballhall.org/hof/aparicio-luis Luis Aparicio Beisbolaren Ospearen Aretoaren webgunean] (ingelesez) * [http://www.baseball-reference.com/a/aparilu01.shtml Bateo estatistikak ''Baseball Reference-n''] {{Bizialdia|1934ko||Aparicio, Luis}} [[Kategoria:Venezuelako beisbol jokalariak]] 8hm1glhxtvgnm8ifxbu34vqz72n5knn 0 1217318 9998962 2024-12-13T19:29:57Z Txikillana 77706 «[[:en:Special:Redirect/revision/1260613624|Valsalva maneuver]]» orriaren itzulpena eginez sortua 9998962 wikitext text/x-wiki '''Valsalvaren maniobra''' arnas bideak itxita daudelarik, airea jaurtitzeko saiakera gogorra egitea da. Maniobra honen aldaerak hainbat helbururekin erabiltzen dira: azterketa medikoak, [[Belarri|belarriak]] eta sudur-sinuen presioa berdintzeko urpekaritzan, oxigeno hiperbarikoaren terapian edo aire-bidaietan.<ref name="taylor">{{Cite aldizkari|abizena=Taylor|urtea=1996|izenburua=The Valsalva Manoeuvre: A critical review|izena1=D|url=http://archive.rubicon-foundation.org/6264|kazeta=South Pacific Underwater Medicine Society Journal|liburukia=26|alea=1|issn=0813-1988|oclc=16986801|accessdate=14 March 2016}}</ref> == Historia == Teknikaren izena Antonio Maria Valsalva medikuarengatik da, [[Bolonia|Bolonian]] XVII. mendean bizi izan zena.<ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=Srivastav|izenburua=Valsalva Maneuver|argitaletxea=StatPearls Publishing|abizena2=Jamil|abizena3=Zeltser|izena1=Shival|izena2=Radia T.|izena3=Roman|data=2023|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537248/|kazeta=StatPearls|argitaratze-lekua=Treasure Island (FL)|pmid=30725933|accessdate=2023-10-25}}</ref> Valsalvak Eustakioren tronpa deskribatu zuen, baita bere irekidura probatzeko maniobra ere. == Erantzun fisiologikoa == [[Fitxategi:Valsalva3.jpg|eskuinera|thumb|Arteria-presio sistolikoa eta pultsuaren maiztasuna Valsalvaren maniobra baten aurreko erantzun normalean. 40 mmtako merkurio-presioa 5 segundora aplikatzen da, 20 segundora askatuz.]] Erantzun fisiologiko normalak lau fase ditu.<ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=Srivastav|izenburua=Valsalva Maneuver|argitaletxea=StatPearls Publishing|abizena2=Jamil|abizena3=Zeltser|izena1=Shival|izena2=Radia T.|izena3=Roman|data=2023|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537248/|kazeta=StatPearls|argitaratze-lekua=Treasure Island (FL)|pmid=30725933|accessdate=2023-10-25}}</ref><ref>{{Cite aldizkari|abizena=Luster|urtea=1996|izenburua=Effects of hypovolemia and posture on responses to the Valsalva maneuver|orrialdeak=308–13|abizena2=Baumgartner|abizena3=Adams|abizena4=Convertino|izena1=EA|izena2=N|izena3=WC|izena4=VA|kazeta=[[Aviation, Space, and Environmental Medicine]]|liburukia=67|alea=4|pmid=8900980}}</ref> # '''Presioaren igoera''' #: Arnasa botatzeko indarra egitean, toraxaren barruko presioa handitzen da, odola birika-zirkulaziotik ateraraziz, bihotzaren ezkerreko atriorantz. Honen eraginez, maniobraren lehen segundoetan bolumen sistolikoa pixka bat handitzen da. # '''Zain-itzulera murriztea eta konpentsazioa''' #: Bularraldearen barruko presioak odola bihotzera itzultzea eragozten du. Bihotzak kanpora bidaltzen duen odol bolumena ere murrizten da. Ilustrazioan 5garren segundotik 14garren segundora ikus daitekeen grafika da. Odol presioa jaistean, odol-hodiak modu erreflexuan marruskatzen dira, presioa pixka bat handituz (15-20 segundo artean). Mekanismo honekin odol presioa ia maila normalera itzultzen da, baina bihotzaren emaria oraindik baxua denez, pultsuaren maiztasuna handitzen da (takikardia konpentsatzailea). # '''Presioa askatzea''' #: Toraxeko presioa lasaitzen denean, birika-hodiak eta [[Aorta arteria|aorta]] berriro zabaltzen dira. Hasieran, honek erorketa txiki bat ekartzen du presio sistolikoan (20-23 segundo artean), ezkerreko atriora itzultzen den odol kopurua murrizten delako eta aorta-bolumena handitzen delako. Zainetatik datorren odola toraxean eta bihotzean sartzen da berriz, eta bihotzaren punpatze-ahalmena handitzen da. # '''Bihotzaren emariaren itzulera''' #: Bihotzera odol gehiago sartzen da, emaria ere handituz (24 segundotik aurrera); are, ohiko kopurua ere gainditzen du, maila normalera itzuli aurretik. Pultsuaren maiztasuna normaltasunera itzultzen da. == Aplikazioak == === Erdiko belarriaren presioa normalizatzea === Ingurumeneko presioa azkar igotzen denean ([[Urpekaritza|urpekaritzan]] edo hegazkin hegaldien jaitsieran bezala), Eustakioren tronpak itxi egiten dira, presio berdinketa eragotziz eta mina eraginez.<ref name="kay">{{Cite web|abizena=Kay, E|izenburua=Prevention of middle ear barotrauma|url=http://faculty.washington.edu/ekay/MEbaro.html|accessdate=11 June 2008}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Kay, E|izenburua=The Diver's Ear – Under Pressure|url=http://faculty.washington.edu/ekay/|accessdate=11 June 2008|format=Flash video}}</ref> Hori saihesteko, egoera honetan dauden pertsonek Eustakioren tronpak irekitzen saiatzen dira listua irentsiz, eta belarriaren presioa orekatuz. Horrek huts egiten duenean, Valsalvaren maniobra erabil daiteke erdiko belarriaren presioa berdintzeko. Kontuan hartu behar da gainpresioak entzumenean kalteak eragiteko arrisku txiki bat duela<ref name="taylor">{{Cite aldizkari|abizena=Taylor|urtea=1996|izenburua=The Valsalva Manoeuvre: A critical review|izena1=D|url=http://archive.rubicon-foundation.org/6264|kazeta=South Pacific Underwater Medicine Society Journal|liburukia=26|alea=1|issn=0813-1988|oclc=16986801|accessdate=14 March 2016}}</ref><ref name="kay">{{Cite web|abizena=Kay, E|izenburua=Prevention of middle ear barotrauma|url=http://faculty.washington.edu/ekay/MEbaro.html|accessdate=11 June 2008}}</ref><ref name="roydhouse">{{Cite aldizkari|abizena=Roydhouse, N.|urtea=1978|izenburua=The squeeze, the ear and prevention|url=http://archive.rubicon-foundation.org/6169|kazeta=[[South Pacific Underwater Medicine Society Journal]]|liburukia=8|alea=1|issn=0813-1988|oclc=16986801|accessdate=11 June 2008}}</ref> (Valsalva-ren maniobran 20-40 mm-ko Hg presioa sortzen da). Berez, arrisku gutxiago du Eustakioren tronpak irentsiz, edo [[aharrausi]] eginez irekitzen saiatzeak.<ref name="kay" /> Kontua da, ahal bezala (pertsona batetik bestera prozedura alda daiteke), Eustakioren tronpa irekitzea: tensor tympani muskulua aktibatuz izan daiteke, edo tensor veli palatini muskulua (irenstean edo aharrausi eginez aktibatzen duguna). === Indar-entrenamendua === Valsalva-ren maniobra indar maximoa sortzeko lagungarria da. Maiz erabiltzen da pisuak altxatzeko ariketetan, hala nola squat, deadlift edo bench press tipokoetan, eta baita [[Halterofilia|pisu olinpikoan]] erabiltzen diren bi modalitateetan ere.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Findley|izenburua=Is the Valsalva Maneuver a Proper Breathing Technique?|orrialdeak=52|izena1=Brian W.|data=August 2003|url=https://journals.lww.com/nsca-scj/Citation/2003/08000/Is_the_Valsalva_Maneuver_a_Proper_Breathing.13.aspx|kazeta=Strength & Conditioning Journal|liburukia=25|alea=4}}</ref> === Minaren erabilera === Valsalvaren maniobrak mina gutxitu dezake ziztada lunbarrean.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Kumar|izenburua=Intraoperative Valsalva maneuver: a narrative review|orrialdeak=578–585|abizena2=Van Zundert|izena1=Chandra Mohan|izena2=Andre A. J.|data=2018|kazeta=J Can Anesth|liburukia=65|alea=5|pmid=29368315|doi=10.1007/s12630-018-1074-6}}</ref> Kumar et al.-en arabera, pazientea esna dagoela egiten denean, bere erantzun kardiobaskularrak eta autonomikoak baloratzeko balio du, gero anestesiaren erabilpena optimizatuz. === Bihotz-erritmoaren erregulazioa === Valsalvaren maniobra takikardia suprabentrikularra geldiarazteko erabil daiteke.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Lim|izenburua=Comparison of Treatment of Supraventricular Tachycardia by Valsalva Maneuver and Carotid Sinus Massage|orrialdeak=30–35|abizena2=Anantharaman|abizena3=Teo|abizena4=Goh|abizena5=Tan|izena1=S. H.|izena2=V.|izena3=W. S.|izena4=P. P.|izena5=A. T. H.|data=1 January 1998|kazeta=Annals of Emergency Medicine|liburukia=31|alea=1|pmid=9437338|doi=10.1016/S0196-0644(98)70277-X}}</ref><ref>{{Cite aldizkari|abizena=Winter|urtea=2002|izenburua=Potential dangers of the Valsalva manoeuvre and adenosine in paroxysmal supraventricular tachycardia - beware preexcitation|orrialdeak=107–111|abizena2=Nagappan|abizena3=Arora|izena1=C.|izena2=R.|izena3=S.|url=https://www.cicm.org.au/CICM_Media/CICMSite/CICM-Website/Resources/Publications/CCR%20Journal/Previous%20Editions/June%202002/06_2002_Jun_Potential-Dangers.pdf|kazeta=Critical Care and Resuscitation|liburukia=4|alea=2|pmid=16573413|doi=10.1016/S1441-2772(23)00765-2}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Klabunde|izenburua=Hemodynamics of a Valsalva Maneuver|izena1=Richard|url=https://www.cvphysiology.com/Hemodynamics/H014|lana=CV Physiology}}</ref> === Diagnostiko medikoan === ==== Kardiologia ==== Ekokardiograma batekin batera egiten denean, Valsalvaren maniobra bihotzeko anormaltasunak diagnostikatzeko erabil daiteke.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Zuber|urtea=2008|izenburua=Is transesophageal echocardiography still necessary to exclude patent foramen ovale?|orrialdeak=222–225|abizena2=Cuculi|abizena3=Oechslin|abizena4=Erne|abizena5=Jenni|izena1=M.|izena2=F.|izena3=E.|izena4=P.|izena5=R.|kazeta=Scandinavian Cardiovascular Journal|liburukia=42|alea=3|pmid=18569955|doi=10.1080/14017430801932832}}</ref><ref name=":0" /> ==== Neurologia ==== Valsalvaren maniobra bizkarrezurreko nerbioen arazoen edo lesioen diagnostiko klinikoan laguntzeko erabiltzen da.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Johnson|urtea=1969|izenburua=Blood pressure response to standing and to Valsalva's manoeuvre: Independence of the two mechanisms in neurological diseases including cervical cord lesions|orrialdeak=77–86|abizena2=Smith|abizena3=Spalding|izena1=RH|izena2=AC|izena3=JM|kazeta=[[Clinical Science (journal)|Clinical Science]]|liburukia=36|alea=1|pmid=5783806}}</ref> Maniobra egitean, bizkarrezur barneko presioa pixka bat handitzen da, eta hau mingarria da neuropatiak daudenean.. Arnold–Chiariren malformazioan ere maniobrak zefalea eta mina sortzen du. Valsalvaren maniobra lagungarria izan daiteke bizkarrezurreko zenbait ebakuntzaren ondoren meningeen integritatea egiaztatzeko. ==== Gongoil linfatiko supraklabikularrak haztatzea ==== Gongoil linfatiko hauek sakonak direnez, haiek esploratzeko Valsalva eska daiteke: maniobrak birikako kupulak gorantz bultzatzen ditu, eta gongoilak errazago hazta daitezke. ==== Aho-antro komunikazioa ==== Valsalvaren maniobra aho-barrunbearen eta [[Sinu maxilar|sinu]] maxilarraren arteko konexioa dagoen diagnostikatzeko erabil daiteke.<ref>{{Cite web|izenburua=How Do I Manage Oroantral Communication? Key Points|data=19 March 2013|url=http://www.oasisdiscussions.ca/2013/03/19/oc-2/|accessdate=13 October 2015}}</ref> ==== Medikuntza urogenitala ==== Valsalvaren maniobra proba urodinamikoetan erabiltzen da, esfinterren euste-ahalmena neurtzeko. Organo pelbikoen prolapsoan ere, Valsalvak organoon jaitsiera maximoa testatzeko balio du.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Bump|urtea=1996|izenburua=The standardization of terminology of female pelvic organ prolapse and pelvic floor dysfunction|orrialdeak=10–17|abizena2=Mattiasson|abizena3=Bø|abizena4=Brubaker|abizena5=Delancey|abizena6=Klarskov|abizena7=Shull|abizena8=Smith|izena1=Richard C.|izena2=Anders|izena3=Kari|izena4=Linda P.|izena5=John O.L.|izena6=Peter|izena7=Bob L.|izena8=Anthony R.B.|kazeta=[[American Journal of Obstetrics and Gynecology]]|liburukia=175|alea=1|pmid=8694033|doi=10.1016/S0002-9378(96)70243-0}}</ref> == Konplikazioak == Valsalvaren maniobra nahiko segurua da, eta albo-ondorioak bakanak dira. Zenbait kasutan sinkopea, bularreko mina eta arritmiak sortu izan dira maniobraren ostean. Hau kontuan hartu beharko da bihotzeko arazoak dituzten pazienteetan (arteria koronarioak, bihotzeko balbulak, [[Sortzetiko kardiopatia|sortzetiko kardiopatiak]]).<ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=Srivastav|izenburua=Valsalva Maneuver|argitaletxea=StatPearls Publishing|abizena2=Jamil|abizena3=Zeltser|izena1=Shival|izena2=Radia T.|izena3=Roman|data=2023|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537248/|kazeta=StatPearls|argitaratze-lekua=Treasure Island (FL)|pmid=30725933|accessdate=2023-10-25}}<cite class="citation cs2" data-ve-ignore="true" id="CITEREFSrivastavJamilZeltser2023">Srivastav S, Jamil RT, Zeltser R (2023), [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537248/ "Valsalva Maneuver"], ''StatPearls'', Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, [[PubMed|PMID]]&nbsp;[https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30725933 30725933]<span class="reference-accessdate">, retrieved <span class="nowrap">2023-10-25</span></span></cite></ref> === Hasierako orria === Valsalvaren erretinopatia Valsalvaren maniobrari lotutako sindrome patologikoa da,<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Gibran|urtea=2007|izenburua=Changes in the retinal inner limiting membrane associated with Valsalva retinopathy|orrialdeak=701–702|abizena2=Kenawy|abizena3=Wong|abizena4=Hiscott|izena1=S K|izena2=N|izena3=D|izena4=P|kazeta=[[British Journal of Ophthalmology]]|liburukia=91|alea=5|oclc=1954736|pmid=17446519|doi=10.1136/bjo.2006.104935}}</ref><ref name="pmid19747224">{{Cite aldizkari|abizena=Connor AJ|urtea=2010|izenburua=Valsalva-related retinal venous dilation caused by defaecation|orrialdeak=e149|kazeta=[[Acta Ophthalmologica]]|liburukia=88|alea=4|pmid=19747224|doi=10.1111/j.1755-3768.2009.01624.x}}</ref><ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=Srivastav|izenburua=Valsalva Maneuver|argitaletxea=StatPearls Publishing|abizena2=Jamil|abizena3=Zeltser|izena1=Shival|izena2=Radia T.|izena3=Roman|data=2023|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537248/|kazeta=StatPearls|argitaratze-lekua=Treasure Island (FL)|pmid=30725933|accessdate=2023-10-25}}<cite class="citation cs2" data-ve-ignore="true" id="CITEREFSrivastavJamilZeltser2023">Srivastav S, Jamil RT, Zeltser R (2023), [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537248/ "Valsalva Maneuver"], ''StatPearls'', Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, [[PubMed|PMID]]&nbsp;[https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30725933 30725933]<span class="reference-accessdate">, retrieved <span class="nowrap">2023-10-25</span></span></cite></ref> non erretinaren aurrean odoljarioa gertatzen den. Hau torax barneko presioaren igoera iragankorraren historia duten pertsonetan gerta daiteke, Valsalvaren maniobra egitearekin batera (pisu astunak jasotzean, eztul indartsuan, kaka edo oka egiteko indarra egitean). Odol-jario honek ikusmena galarazi edo nahastu dezake, ikusmen-eremua buxatzen badu. Halere, honek ez du ikusmen galera iraunkorrik eragiten, eta erabat leheneratu ohi da. == Valsalva gailua espazio-ontzietan == [[Fitxategi:Samantha_Cristoforetti_demonstrating_Valsalva_device.jpg|thumb|Astronauta Valsalva gailuaren erabilera erakusten]] Espazio-soineko batzuk "Valsalva gailu" izeneko dispositiboa dute. Erabiltzaileak sudurra blokeatu dezake, soineko barruan Valsalvaren maniobra egin ahal izateko.<ref>{{Cite news|izenburua=US astronaut grapples with 'tears in space'|data=25 May 2011|url=http://www.space-travel.com/reports/US_astronaut_grapples_with_tears_in_space_999.html|kazeta=spacedaily.com|accessdate=27 May 2011}}</ref> Honi esker, soinekoa presurizatzean, astronautak presioa berdindu dezake. == Ikus, halaber ==   == Erreferentziak == [[Kategoria:Italiako asmakizunak]] [[Kategoria:Giza fisiologia]] [[Kategoria:Medikuntza aeronautikoa]] f94rqk5ravgpyu31jsrercdsyjwcolo 9998963 9998962 2024-12-13T19:30:41Z Txikillana 77706 Obrak 9998963 wikitext text/x-wiki {{lanean|Txikillana}} '''Valsalvaren maniobra''' arnas bideak itxita daudelarik, airea jaurtitzeko saiakera gogorra egitea da. Maniobra honen aldaerak hainbat helbururekin erabiltzen dira: azterketa medikoak, [[Belarri|belarriak]] eta sudur-sinuen presioa berdintzeko urpekaritzan, oxigeno hiperbarikoaren terapian edo aire-bidaietan.<ref name="taylor">{{Cite aldizkari|abizena=Taylor|urtea=1996|izenburua=The Valsalva Manoeuvre: A critical review|izena1=D|url=http://archive.rubicon-foundation.org/6264|kazeta=South Pacific Underwater Medicine Society Journal|liburukia=26|alea=1|issn=0813-1988|oclc=16986801|accessdate=14 March 2016}}</ref> == Historia == Teknikaren izena Antonio Maria Valsalva medikuarengatik da, [[Bolonia|Bolonian]] XVII. mendean bizi izan zena.<ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=Srivastav|izenburua=Valsalva Maneuver|argitaletxea=StatPearls Publishing|abizena2=Jamil|abizena3=Zeltser|izena1=Shival|izena2=Radia T.|izena3=Roman|data=2023|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537248/|kazeta=StatPearls|argitaratze-lekua=Treasure Island (FL)|pmid=30725933|accessdate=2023-10-25}}</ref> Valsalvak Eustakioren tronpa deskribatu zuen, baita bere irekidura probatzeko maniobra ere. == Erantzun fisiologikoa == [[Fitxategi:Valsalva3.jpg|eskuinera|thumb|Arteria-presio sistolikoa eta pultsuaren maiztasuna Valsalvaren maniobra baten aurreko erantzun normalean. 40 mmtako merkurio-presioa 5 segundora aplikatzen da, 20 segundora askatuz.]] Erantzun fisiologiko normalak lau fase ditu.<ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=Srivastav|izenburua=Valsalva Maneuver|argitaletxea=StatPearls Publishing|abizena2=Jamil|abizena3=Zeltser|izena1=Shival|izena2=Radia T.|izena3=Roman|data=2023|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537248/|kazeta=StatPearls|argitaratze-lekua=Treasure Island (FL)|pmid=30725933|accessdate=2023-10-25}}</ref><ref>{{Cite aldizkari|abizena=Luster|urtea=1996|izenburua=Effects of hypovolemia and posture on responses to the Valsalva maneuver|orrialdeak=308–13|abizena2=Baumgartner|abizena3=Adams|abizena4=Convertino|izena1=EA|izena2=N|izena3=WC|izena4=VA|kazeta=[[Aviation, Space, and Environmental Medicine]]|liburukia=67|alea=4|pmid=8900980}}</ref> # '''Presioaren igoera''' #: Arnasa botatzeko indarra egitean, toraxaren barruko presioa handitzen da, odola birika-zirkulaziotik ateraraziz, bihotzaren ezkerreko atriorantz. Honen eraginez, maniobraren lehen segundoetan bolumen sistolikoa pixka bat handitzen da. # '''Zain-itzulera murriztea eta konpentsazioa''' #: Bularraldearen barruko presioak odola bihotzera itzultzea eragozten du. Bihotzak kanpora bidaltzen duen odol bolumena ere murrizten da. Ilustrazioan 5garren segundotik 14garren segundora ikus daitekeen grafika da. Odol presioa jaistean, odol-hodiak modu erreflexuan marruskatzen dira, presioa pixka bat handituz (15-20 segundo artean). Mekanismo honekin odol presioa ia maila normalera itzultzen da, baina bihotzaren emaria oraindik baxua denez, pultsuaren maiztasuna handitzen da (takikardia konpentsatzailea). # '''Presioa askatzea''' #: Toraxeko presioa lasaitzen denean, birika-hodiak eta [[Aorta arteria|aorta]] berriro zabaltzen dira. Hasieran, honek erorketa txiki bat ekartzen du presio sistolikoan (20-23 segundo artean), ezkerreko atriora itzultzen den odol kopurua murrizten delako eta aorta-bolumena handitzen delako. Zainetatik datorren odola toraxean eta bihotzean sartzen da berriz, eta bihotzaren punpatze-ahalmena handitzen da. # '''Bihotzaren emariaren itzulera''' #: Bihotzera odol gehiago sartzen da, emaria ere handituz (24 segundotik aurrera); are, ohiko kopurua ere gainditzen du, maila normalera itzuli aurretik. Pultsuaren maiztasuna normaltasunera itzultzen da. == Aplikazioak == === Erdiko belarriaren presioa normalizatzea === Ingurumeneko presioa azkar igotzen denean ([[Urpekaritza|urpekaritzan]] edo hegazkin hegaldien jaitsieran bezala), Eustakioren tronpak itxi egiten dira, presio berdinketa eragotziz eta mina eraginez.<ref name="kay">{{Cite web|abizena=Kay, E|izenburua=Prevention of middle ear barotrauma|url=http://faculty.washington.edu/ekay/MEbaro.html|accessdate=11 June 2008}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Kay, E|izenburua=The Diver's Ear – Under Pressure|url=http://faculty.washington.edu/ekay/|accessdate=11 June 2008|format=Flash video}}</ref> Hori saihesteko, egoera honetan dauden pertsonek Eustakioren tronpak irekitzen saiatzen dira listua irentsiz, eta belarriaren presioa orekatuz. Horrek huts egiten duenean, Valsalvaren maniobra erabil daiteke erdiko belarriaren presioa berdintzeko. Kontuan hartu behar da gainpresioak entzumenean kalteak eragiteko arrisku txiki bat duela<ref name="taylor">{{Cite aldizkari|abizena=Taylor|urtea=1996|izenburua=The Valsalva Manoeuvre: A critical review|izena1=D|url=http://archive.rubicon-foundation.org/6264|kazeta=South Pacific Underwater Medicine Society Journal|liburukia=26|alea=1|issn=0813-1988|oclc=16986801|accessdate=14 March 2016}}</ref><ref name="kay">{{Cite web|abizena=Kay, E|izenburua=Prevention of middle ear barotrauma|url=http://faculty.washington.edu/ekay/MEbaro.html|accessdate=11 June 2008}}</ref><ref name="roydhouse">{{Cite aldizkari|abizena=Roydhouse, N.|urtea=1978|izenburua=The squeeze, the ear and prevention|url=http://archive.rubicon-foundation.org/6169|kazeta=[[South Pacific Underwater Medicine Society Journal]]|liburukia=8|alea=1|issn=0813-1988|oclc=16986801|accessdate=11 June 2008}}</ref> (Valsalva-ren maniobran 20-40 mm-ko Hg presioa sortzen da). Berez, arrisku gutxiago du Eustakioren tronpak irentsiz, edo [[aharrausi]] eginez irekitzen saiatzeak.<ref name="kay" /> Kontua da, ahal bezala (pertsona batetik bestera prozedura alda daiteke), Eustakioren tronpa irekitzea: tensor tympani muskulua aktibatuz izan daiteke, edo tensor veli palatini muskulua (irenstean edo aharrausi eginez aktibatzen duguna). === Indar-entrenamendua === Valsalva-ren maniobra indar maximoa sortzeko lagungarria da. Maiz erabiltzen da pisuak altxatzeko ariketetan, hala nola squat, deadlift edo bench press tipokoetan, eta baita [[Halterofilia|pisu olinpikoan]] erabiltzen diren bi modalitateetan ere.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Findley|izenburua=Is the Valsalva Maneuver a Proper Breathing Technique?|orrialdeak=52|izena1=Brian W.|data=August 2003|url=https://journals.lww.com/nsca-scj/Citation/2003/08000/Is_the_Valsalva_Maneuver_a_Proper_Breathing.13.aspx|kazeta=Strength & Conditioning Journal|liburukia=25|alea=4}}</ref> === Minaren erabilera === Valsalvaren maniobrak mina gutxitu dezake ziztada lunbarrean.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Kumar|izenburua=Intraoperative Valsalva maneuver: a narrative review|orrialdeak=578–585|abizena2=Van Zundert|izena1=Chandra Mohan|izena2=Andre A. J.|data=2018|kazeta=J Can Anesth|liburukia=65|alea=5|pmid=29368315|doi=10.1007/s12630-018-1074-6}}</ref> Kumar et al.-en arabera, pazientea esna dagoela egiten denean, bere erantzun kardiobaskularrak eta autonomikoak baloratzeko balio du, gero anestesiaren erabilpena optimizatuz. === Bihotz-erritmoaren erregulazioa === Valsalvaren maniobra takikardia suprabentrikularra geldiarazteko erabil daiteke.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Lim|izenburua=Comparison of Treatment of Supraventricular Tachycardia by Valsalva Maneuver and Carotid Sinus Massage|orrialdeak=30–35|abizena2=Anantharaman|abizena3=Teo|abizena4=Goh|abizena5=Tan|izena1=S. H.|izena2=V.|izena3=W. S.|izena4=P. P.|izena5=A. T. H.|data=1 January 1998|kazeta=Annals of Emergency Medicine|liburukia=31|alea=1|pmid=9437338|doi=10.1016/S0196-0644(98)70277-X}}</ref><ref>{{Cite aldizkari|abizena=Winter|urtea=2002|izenburua=Potential dangers of the Valsalva manoeuvre and adenosine in paroxysmal supraventricular tachycardia - beware preexcitation|orrialdeak=107–111|abizena2=Nagappan|abizena3=Arora|izena1=C.|izena2=R.|izena3=S.|url=https://www.cicm.org.au/CICM_Media/CICMSite/CICM-Website/Resources/Publications/CCR%20Journal/Previous%20Editions/June%202002/06_2002_Jun_Potential-Dangers.pdf|kazeta=Critical Care and Resuscitation|liburukia=4|alea=2|pmid=16573413|doi=10.1016/S1441-2772(23)00765-2}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Klabunde|izenburua=Hemodynamics of a Valsalva Maneuver|izena1=Richard|url=https://www.cvphysiology.com/Hemodynamics/H014|lana=CV Physiology}}</ref> === Diagnostiko medikoan === ==== Kardiologia ==== Ekokardiograma batekin batera egiten denean, Valsalvaren maniobra bihotzeko anormaltasunak diagnostikatzeko erabil daiteke.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Zuber|urtea=2008|izenburua=Is transesophageal echocardiography still necessary to exclude patent foramen ovale?|orrialdeak=222–225|abizena2=Cuculi|abizena3=Oechslin|abizena4=Erne|abizena5=Jenni|izena1=M.|izena2=F.|izena3=E.|izena4=P.|izena5=R.|kazeta=Scandinavian Cardiovascular Journal|liburukia=42|alea=3|pmid=18569955|doi=10.1080/14017430801932832}}</ref><ref name=":0" /> ==== Neurologia ==== Valsalvaren maniobra bizkarrezurreko nerbioen arazoen edo lesioen diagnostiko klinikoan laguntzeko erabiltzen da.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Johnson|urtea=1969|izenburua=Blood pressure response to standing and to Valsalva's manoeuvre: Independence of the two mechanisms in neurological diseases including cervical cord lesions|orrialdeak=77–86|abizena2=Smith|abizena3=Spalding|izena1=RH|izena2=AC|izena3=JM|kazeta=[[Clinical Science (journal)|Clinical Science]]|liburukia=36|alea=1|pmid=5783806}}</ref> Maniobra egitean, bizkarrezur barneko presioa pixka bat handitzen da, eta hau mingarria da neuropatiak daudenean.. Arnold–Chiariren malformazioan ere maniobrak zefalea eta mina sortzen du. Valsalvaren maniobra lagungarria izan daiteke bizkarrezurreko zenbait ebakuntzaren ondoren meningeen integritatea egiaztatzeko. ==== Gongoil linfatiko supraklabikularrak haztatzea ==== Gongoil linfatiko hauek sakonak direnez, haiek esploratzeko Valsalva eska daiteke: maniobrak birikako kupulak gorantz bultzatzen ditu, eta gongoilak errazago hazta daitezke. ==== Aho-antro komunikazioa ==== Valsalvaren maniobra aho-barrunbearen eta [[Sinu maxilar|sinu]] maxilarraren arteko konexioa dagoen diagnostikatzeko erabil daiteke.<ref>{{Cite web|izenburua=How Do I Manage Oroantral Communication? Key Points|data=19 March 2013|url=http://www.oasisdiscussions.ca/2013/03/19/oc-2/|accessdate=13 October 2015}}</ref> ==== Medikuntza urogenitala ==== Valsalvaren maniobra proba urodinamikoetan erabiltzen da, esfinterren euste-ahalmena neurtzeko. Organo pelbikoen prolapsoan ere, Valsalvak organoon jaitsiera maximoa testatzeko balio du.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Bump|urtea=1996|izenburua=The standardization of terminology of female pelvic organ prolapse and pelvic floor dysfunction|orrialdeak=10–17|abizena2=Mattiasson|abizena3=Bø|abizena4=Brubaker|abizena5=Delancey|abizena6=Klarskov|abizena7=Shull|abizena8=Smith|izena1=Richard C.|izena2=Anders|izena3=Kari|izena4=Linda P.|izena5=John O.L.|izena6=Peter|izena7=Bob L.|izena8=Anthony R.B.|kazeta=[[American Journal of Obstetrics and Gynecology]]|liburukia=175|alea=1|pmid=8694033|doi=10.1016/S0002-9378(96)70243-0}}</ref> == Konplikazioak == Valsalvaren maniobra nahiko segurua da, eta albo-ondorioak bakanak dira. Zenbait kasutan sinkopea, bularreko mina eta arritmiak sortu izan dira maniobraren ostean. Hau kontuan hartu beharko da bihotzeko arazoak dituzten pazienteetan (arteria koronarioak, bihotzeko balbulak, [[Sortzetiko kardiopatia|sortzetiko kardiopatiak]]).<ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=Srivastav|izenburua=Valsalva Maneuver|argitaletxea=StatPearls Publishing|abizena2=Jamil|abizena3=Zeltser|izena1=Shival|izena2=Radia T.|izena3=Roman|data=2023|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537248/|kazeta=StatPearls|argitaratze-lekua=Treasure Island (FL)|pmid=30725933|accessdate=2023-10-25}}<cite class="citation cs2" data-ve-ignore="true" id="CITEREFSrivastavJamilZeltser2023">Srivastav S, Jamil RT, Zeltser R (2023), [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537248/ "Valsalva Maneuver"], ''StatPearls'', Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, [[PubMed|PMID]]&nbsp;[https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30725933 30725933]<span class="reference-accessdate">, retrieved <span class="nowrap">2023-10-25</span></span></cite></ref> === Hasierako orria === Valsalvaren erretinopatia Valsalvaren maniobrari lotutako sindrome patologikoa da,<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Gibran|urtea=2007|izenburua=Changes in the retinal inner limiting membrane associated with Valsalva retinopathy|orrialdeak=701–702|abizena2=Kenawy|abizena3=Wong|abizena4=Hiscott|izena1=S K|izena2=N|izena3=D|izena4=P|kazeta=[[British Journal of Ophthalmology]]|liburukia=91|alea=5|oclc=1954736|pmid=17446519|doi=10.1136/bjo.2006.104935}}</ref><ref name="pmid19747224">{{Cite aldizkari|abizena=Connor AJ|urtea=2010|izenburua=Valsalva-related retinal venous dilation caused by defaecation|orrialdeak=e149|kazeta=[[Acta Ophthalmologica]]|liburukia=88|alea=4|pmid=19747224|doi=10.1111/j.1755-3768.2009.01624.x}}</ref><ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=Srivastav|izenburua=Valsalva Maneuver|argitaletxea=StatPearls Publishing|abizena2=Jamil|abizena3=Zeltser|izena1=Shival|izena2=Radia T.|izena3=Roman|data=2023|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537248/|kazeta=StatPearls|argitaratze-lekua=Treasure Island (FL)|pmid=30725933|accessdate=2023-10-25}}<cite class="citation cs2" data-ve-ignore="true" id="CITEREFSrivastavJamilZeltser2023">Srivastav S, Jamil RT, Zeltser R (2023), [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537248/ "Valsalva Maneuver"], ''StatPearls'', Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, [[PubMed|PMID]]&nbsp;[https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30725933 30725933]<span class="reference-accessdate">, retrieved <span class="nowrap">2023-10-25</span></span></cite></ref> non erretinaren aurrean odoljarioa gertatzen den. Hau torax barneko presioaren igoera iragankorraren historia duten pertsonetan gerta daiteke, Valsalvaren maniobra egitearekin batera (pisu astunak jasotzean, eztul indartsuan, kaka edo oka egiteko indarra egitean). Odol-jario honek ikusmena galarazi edo nahastu dezake, ikusmen-eremua buxatzen badu. Halere, honek ez du ikusmen galera iraunkorrik eragiten, eta erabat leheneratu ohi da. == Valsalva gailua espazio-ontzietan == [[Fitxategi:Samantha_Cristoforetti_demonstrating_Valsalva_device.jpg|thumb|Astronauta Valsalva gailuaren erabilera erakusten]] Espazio-soineko batzuk "Valsalva gailu" izeneko dispositiboa dute. Erabiltzaileak sudurra blokeatu dezake, soineko barruan Valsalvaren maniobra egin ahal izateko.<ref>{{Cite news|izenburua=US astronaut grapples with 'tears in space'|data=25 May 2011|url=http://www.space-travel.com/reports/US_astronaut_grapples_with_tears_in_space_999.html|kazeta=spacedaily.com|accessdate=27 May 2011}}</ref> Honi esker, soinekoa presurizatzean, astronautak presioa berdindu dezake. == Ikus, halaber ==   == Erreferentziak == [[Kategoria:Italiako asmakizunak]] [[Kategoria:Giza fisiologia]] [[Kategoria:Medikuntza aeronautikoa]] my3den5ezx80c1jebv7902mr4jusxy7 9999005 9998963 2024-12-13T20:58:57Z Txikillana 77706 Wikifikatzen 9999005 wikitext text/x-wiki {{lanean|Txikillana}} [[Fitxategi:Valsalva maneuver.jpg|thumb|Erdiko belarriaren azterketa medikoa, Valsalvaren maniobra erabiliz..]] '''Valsalvaren maniobra''' [[belarri-konpentsazio maniobra]] bat da. [[Arnasbide|Arnas bide]]<nowiki/>ak itxita daudelarik, airea jaurtitzeko ahalegina egitean datza. Maniobra honen aldaerak azterketa medikoetan erabiltzen dira, bait, [[Belarri|belarriak]] eta [[Sinu paranasalak|sudur-sinuen]] presioa berdintzeko ere ([[urpekaritza]]<nowiki/>n, oxigeno hiperbariko terapian edo [[abiazio]]<nowiki/>an).<ref name="taylor">{{Cite aldizkari|abizena=Taylor|urtea=1996|izenburua=The Valsalva Manoeuvre: A critical review|izena1=D|url=http://archive.rubicon-foundation.org/6264|kazeta=South Pacific Underwater Medicine Society Journal|liburukia=26|alea=1|issn=0813-1988|oclc=16986801|accessdate=14 March 2016}}</ref> == Historia == Teknikaren izena Antonio Maria Valsalva [[mediku]]<nowiki/>arengatik da, [[Bolonia|Bolonian]] XVII. mendean bizi izan zena.<ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=Srivastav|izenburua=Valsalva Maneuver|argitaletxea=StatPearls Publishing|abizena2=Jamil|abizena3=Zeltser|izena1=Shival|izena2=Radia T.|izena3=Roman|data=2023|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537248/|kazeta=StatPearls|argitaratze-lekua=Treasure Island (FL)|pmid=30725933|accessdate=2023-10-25}}</ref> Valsalvak ''De aure humana'' 1704ko idazlanean deskribatu zuen maniobra, [[tinpano]]<nowiki/>an parazentesi bat egitearekin batera [[Zorne|pasmo]]<nowiki/>a belarritik ateratzeko. == Teknika == Valsalvaren maniobra egiteko, hobe izaten da sudurrean pintza ez egitea (gehiegizko indarra ekiditeko). Horren ordez, [[Sudur-zulo|sudurzulo]]<nowiki/>ak atzamar banarekin estaltzea gomendatzen da, [[Zintz egite|zintz egin]]<nowiki/>ez. == Erantzun fisiologikoa == [[Fitxategi:Valsalva3.jpg|eskuinera|thumb|Arteria-presio sistolikoa eta pultsuaren maiztasuna Valsalvaren maniobra baten aurreko erantzun normalean. 40 mmtako merkurio-presioa 5 segundora aplikatzen da, 20 segundora askatuz.]] Erantzun fisiologiko normalak lau fase ditu.<ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=Srivastav|izenburua=Valsalva Maneuver|argitaletxea=StatPearls Publishing|abizena2=Jamil|abizena3=Zeltser|izena1=Shival|izena2=Radia T.|izena3=Roman|data=2023|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537248/|kazeta=StatPearls|argitaratze-lekua=Treasure Island (FL)|pmid=30725933|accessdate=2023-10-25}}</ref><ref>{{Cite aldizkari|abizena=Luster|urtea=1996|izenburua=Effects of hypovolemia and posture on responses to the Valsalva maneuver|orrialdeak=308–13|abizena2=Baumgartner|abizena3=Adams|abizena4=Convertino|izena1=EA|izena2=N|izena3=WC|izena4=VA|kazeta=[[Aviation, Space, and Environmental Medicine]]|liburukia=67|alea=4|pmid=8900980}}</ref> # '''Presioaren igoera''' #: Arnasa botatzeko indarra egitean, [[torax]]<nowiki/>aren barruko presioa handitzen da, odola [[birika]]-zirkulaziotik ateraraziz, [[Bihotz|bihotzaren]] ezkerreko [[Atrio (bihotza)|atrio]]<nowiki/>rantz. Honen eraginez, maniobraren lehen segundoetan bolumen [[Sistole|sistolikoa]] pixka bat handitzen da. # '''Zain-itzulera murriztea eta konpentsazioa''' #: Bularraldearen barruko presioak odola bihotzera itzultzea eragozten du. Bihotzak kanpora bidaltzen duen odol bolumena ere murrizten da. Ilustrazioan 5garren segundotik 14garren segundora ikus daitekeen grafika da. Odol presioa jaistean, [[odol-hodi]]<nowiki/>ak modu erreflexuan marruskatzen dira, presioa pixka bat handituz (15-20 segundo artean). Mekanismo honekin [[Odol-presio|odol presio]]<nowiki/>a ia maila normalera itzultzen da, baina bihotzaren emaria oraindik baxua denez, [[pultsu]]<nowiki/>aren maiztasuna handitzen da ([[takikardia]] konpentsatzailea). # '''Presioa askatzea''' #: Toraxeko presioa lasaitzen denean, birika-hodiak eta [[Aorta arteria|aorta]] berriro zabaltzen dira. Hasieran, honek erorketa txiki bat ekartzen du presio sistolikoan (20-23 segundo artean), ezkerreko atriora itzultzen den odol kopurua murrizten delako eta aorta-bolumena handitzen delako. [[Zain|Zainetatik]] datorren odola toraxean eta bihotzean sartzen da berriz, eta bihotzaren punpatze-ahalmena handitzen da. # '''Bihotzaren emariaren itzulera''' #: Bihotzera odol gehiago sartzen da, emaria ere handituz (24 segundotik aurrera); are, ohiko kopurua ere gainditzen du, maila normalera itzuli aurretik. Pultsuaren maiztasuna normaltasunera itzultzen da. == Aplikazioak == [[Fitxategi:OreilleHumaine.png|thumb|Belarriaren egitura orokorra, Eustakioren tronpa barne.]] === Erdiko belarriaren presioa normalizatzea === Ingurumeneko presioa azkar igotzen denean (urpekaritzan edo hegazkin hegaldien jaitsieran bezala), [[Eustakioren tronpa]]<nowiki/>k itxi egiten dira, presio berdinketa eragotziz eta mina eraginez.<ref name="kay">{{Cite web|abizena=Kay, E|izenburua=Prevention of middle ear barotrauma|url=http://faculty.washington.edu/ekay/MEbaro.html|accessdate=11 June 2008}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Kay, E|izenburua=The Diver's Ear – Under Pressure|url=http://faculty.washington.edu/ekay/|accessdate=11 June 2008|format=Flash video}}</ref> Hori saihesteko, egoera honetan dauden pertsonek Eustakioren tronpak irekitzen saiatzen dira [[Listu|listua]] irentsiz, eta belarriaren presioa orekatuz. Horrek huts egiten duenean, Valsalvaren maniobra erabil daiteke erdiko belarriaren presioa berdintzeko. Kontuan hartu behar da gainpresioak entzumenean kalteak eragiteko arriskua duela<ref name="taylor">{{Cite aldizkari|abizena=Taylor|urtea=1996|izenburua=The Valsalva Manoeuvre: A critical review|izena1=D|url=http://archive.rubicon-foundation.org/6264|kazeta=South Pacific Underwater Medicine Society Journal|liburukia=26|alea=1|issn=0813-1988|oclc=16986801|accessdate=14 March 2016}}</ref><ref name="kay">{{Cite web|abizena=Kay, E|izenburua=Prevention of middle ear barotrauma|url=http://faculty.washington.edu/ekay/MEbaro.html|accessdate=11 June 2008}}</ref><ref name="roydhouse">{{Cite aldizkari|abizena=Roydhouse, N.|urtea=1978|izenburua=The squeeze, the ear and prevention|url=http://archive.rubicon-foundation.org/6169|kazeta=[[South Pacific Underwater Medicine Society Journal]]|liburukia=8|alea=1|issn=0813-1988|oclc=16986801|accessdate=11 June 2008}}</ref> (Valsalva-ren maniobran 20-40 mm-ko Hg presioa sortzen da). Berez, arrisku gutxiago dute Eustakioren tronpak irekitzeko beste maniobrak: listua irenstea edo [[aharrausi]] egitea,<ref name="kay" /> ''tensor tympani'' edo ''tensor veli palatini'' muskuluak aktibatzen dituztenak alegia. === Indar-entrenamendua === Valsalva-ren maniobra indar maximoa sortzeko lagungarria da. Maiz erabiltzen da pisuak altxatzeko ariketetan, hala nola ''squat, deadlift'' edo ''bench press'' tipokoetan, eta baita [[Halterofilia|pisu olinpikoan]] erabiltzen diren bi modalitateetan ere.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Findley|izenburua=Is the Valsalva Maneuver a Proper Breathing Technique?|orrialdeak=52|izena1=Brian W.|data=August 2003|url=https://journals.lww.com/nsca-scj/Citation/2003/08000/Is_the_Valsalva_Maneuver_a_Proper_Breathing.13.aspx|kazeta=Strength & Conditioning Journal|liburukia=25|alea=4}}</ref> === Minaren erabilera === Valsalvaren maniobrak mina gutxitu dezake ziztada lunbarretan.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Kumar|izenburua=Intraoperative Valsalva maneuver: a narrative review|orrialdeak=578–585|abizena2=Van Zundert|izena1=Chandra Mohan|izena2=Andre A. J.|data=2018|kazeta=J Can Anesth|liburukia=65|alea=5|pmid=29368315|doi=10.1007/s12630-018-1074-6}}</ref> Kumar et al.-en arabera, pazientea esna dagoela egiten denean, bere erantzun kardiobaskularrak eta autonomikoak baloratzeko balio du, [[Anestesiologia|anestesia]]<nowiki/>ren erabilpena optimizatzeko. === Bihotz-erritmoaren erregulazioa === Valsalvaren maniobra takikardia suprabentrikularra geldiarazteko erabil daiteke.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Lim|izenburua=Comparison of Treatment of Supraventricular Tachycardia by Valsalva Maneuver and Carotid Sinus Massage|orrialdeak=30–35|abizena2=Anantharaman|abizena3=Teo|abizena4=Goh|abizena5=Tan|izena1=S. H.|izena2=V.|izena3=W. S.|izena4=P. P.|izena5=A. T. H.|data=1 January 1998|kazeta=Annals of Emergency Medicine|liburukia=31|alea=1|pmid=9437338|doi=10.1016/S0196-0644(98)70277-X}}</ref><ref>{{Cite aldizkari|abizena=Winter|urtea=2002|izenburua=Potential dangers of the Valsalva manoeuvre and adenosine in paroxysmal supraventricular tachycardia - beware preexcitation|orrialdeak=107–111|abizena2=Nagappan|abizena3=Arora|izena1=C.|izena2=R.|izena3=S.|url=https://www.cicm.org.au/CICM_Media/CICMSite/CICM-Website/Resources/Publications/CCR%20Journal/Previous%20Editions/June%202002/06_2002_Jun_Potential-Dangers.pdf|kazeta=Critical Care and Resuscitation|liburukia=4|alea=2|pmid=16573413|doi=10.1016/S1441-2772(23)00765-2}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Klabunde|izenburua=Hemodynamics of a Valsalva Maneuver|izena1=Richard|url=https://www.cvphysiology.com/Hemodynamics/H014|lana=CV Physiology}}</ref> === Diagnostiko medikoan === ==== Kardiologia ==== Ekokardiograma batekin batera egiten denean, Valsalvaren maniobra bihotzeko anormaltasunak diagnostikatzeko erabil daiteke.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Zuber|urtea=2008|izenburua=Is transesophageal echocardiography still necessary to exclude patent foramen ovale?|orrialdeak=222–225|abizena2=Cuculi|abizena3=Oechslin|abizena4=Erne|abizena5=Jenni|izena1=M.|izena2=F.|izena3=E.|izena4=P.|izena5=R.|kazeta=Scandinavian Cardiovascular Journal|liburukia=42|alea=3|pmid=18569955|doi=10.1080/14017430801932832}}</ref><ref name=":0" /> ==== Neurologia ==== Valsalvaren maniobra bizkarrezurreko nerbioen arazoen edo lesioen diagnostiko klinikoan laguntzeko erabiltzen da.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Johnson|urtea=1969|izenburua=Blood pressure response to standing and to Valsalva's manoeuvre: Independence of the two mechanisms in neurological diseases including cervical cord lesions|orrialdeak=77–86|abizena2=Smith|abizena3=Spalding|izena1=RH|izena2=AC|izena3=JM|kazeta=[[Clinical Science (journal)|Clinical Science]]|liburukia=36|alea=1|pmid=5783806}}</ref> Maniobra egitean, bizkarrezur barneko presioa pixka bat handitzen da, eta hau mingarria da [[Neuropatia periferiko|neuropatia]]<nowiki/>k daudenean. Arnold–Chiariren malformazioan ere maniobrak [[zefalea]] eta mina sortzen du. Valsalvaren maniobra lagungarria izan daiteke bizkarrezurreko zenbait ebakuntzaren ondoren [[meninge]]<nowiki/>en integritatea egiaztatzeko. ==== Gongoil linfatiko supraklabikularrak haztatzea ==== [[Gongoil linfatiko]] hauek sakonak direnez, haiek esploratzeko Valsalva eska daiteke: maniobrak biriketako kupulak gorantz bultzatzen ditu, eta gongoilak errazago hazta daitezke. ==== Aho-antro komunikazioa ==== Valsalvaren maniobra aho-barrunbearen eta [[sinu maxilar]]<nowiki/>raren arteko konexioa dagoen diagnostikatzeko erabil daiteke.<ref>{{Cite web|izenburua=How Do I Manage Oroantral Communication? Key Points|data=19 March 2013|url=http://www.oasisdiscussions.ca/2013/03/19/oc-2/|accessdate=13 October 2015}}</ref> ==== Medikuntza urogenitala ==== Valsalvaren maniobra proba urodinamikoetan erabiltzen da, [[esfinter]]<nowiki/>ren euste-ahalmena neurtzeko. Organo pelbikoen [[prolapso]]<nowiki/>an ere, Valsalvak organoon jaitsiera maximoa testatzeko balio du.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Bump|urtea=1996|izenburua=The standardization of terminology of female pelvic organ prolapse and pelvic floor dysfunction|orrialdeak=10–17|abizena2=Mattiasson|abizena3=Bø|abizena4=Brubaker|abizena5=Delancey|abizena6=Klarskov|abizena7=Shull|abizena8=Smith|izena1=Richard C.|izena2=Anders|izena3=Kari|izena4=Linda P.|izena5=John O.L.|izena6=Peter|izena7=Bob L.|izena8=Anthony R.B.|kazeta=[[American Journal of Obstetrics and Gynecology]]|liburukia=175|alea=1|pmid=8694033|doi=10.1016/S0002-9378(96)70243-0}}</ref> ==== Abdomeneko herniak ==== Valsalvaren maniobrak presio abdominala igotzen duenez, [[Abdomeneko paretaren hernia|abdomeneko hernien]] diagnostikorako erabil daiteke. == Konplikazioak == === Barotraumatismoak === Urpekaritzan, ur-azalera gradualki igotzean, airea berez irteten da gorputzeko barrunbeetatik inolako maniobrarik egin gabe. Horretara, Valsalvaren maniobra ez da beharrezkoa eta, are, saihestu egin beharrekoa da: presioak traumatismoa eragin baitezake belarrian. Gainera, bihotzeko leiho obal iragazkorra duten pertsonetan, [[nitrogeno]]<nowiki/>z saturatutako odola odol-sistemara iragaz daiteke, [[deskonpresio-sindrome]] arriskua handituz. Izatekotan, kontrako [[belarri-konpentsazio maniobra]]<nowiki/>k erabil daitezke. === Kardiopatietan === Zenbait kasutan [[sinkope]]<nowiki/>a, bularreko mina eta [[arritmia]]<nowiki/>k sortzen dira maniobraren ostean. Hau kontuan hartu beharko da bihotzeko arazoak dituzten pazienteetan ([[Arteria koronarioetako gaixotasun|arteria koronario]]<nowiki/>ak, [[bihotz-balbula]]<nowiki/>k, [[Sortzetiko kardiopatia|sortzetiko kardiopatiak]]).<ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=Srivastav|izenburua=Valsalva Maneuver|argitaletxea=StatPearls Publishing|abizena2=Jamil|abizena3=Zeltser|izena1=Shival|izena2=Radia T.|izena3=Roman|data=2023|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537248/|kazeta=StatPearls|argitaratze-lekua=Treasure Island (FL)|pmid=30725933|accessdate=2023-10-25}}<cite class="citation cs2" data-ve-ignore="true" id="CITEREFSrivastavJamilZeltser2023">Srivastav S, Jamil RT, Zeltser R (2023), [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537248/ "Valsalva Maneuver"], ''StatPearls'', Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, [[PubMed|PMID]]&nbsp;[https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30725933 30725933]<span class="reference-accessdate">, retrieved <span class="nowrap">2023-10-25</span></span></cite></ref> === Valsalvaren erretinopatia === Valsalvaren [[erretinopatia]] Valsalvaren maniobrari lotutako sindrome patologikoa da,<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Gibran|urtea=2007|izenburua=Changes in the retinal inner limiting membrane associated with Valsalva retinopathy|orrialdeak=701–702|abizena2=Kenawy|abizena3=Wong|abizena4=Hiscott|izena1=S K|izena2=N|izena3=D|izena4=P|kazeta=[[British Journal of Ophthalmology]]|liburukia=91|alea=5|oclc=1954736|pmid=17446519|doi=10.1136/bjo.2006.104935}}</ref><ref name="pmid19747224">{{Cite aldizkari|abizena=Connor AJ|urtea=2010|izenburua=Valsalva-related retinal venous dilation caused by defaecation|orrialdeak=e149|kazeta=[[Acta Ophthalmologica]]|liburukia=88|alea=4|pmid=19747224|doi=10.1111/j.1755-3768.2009.01624.x}}</ref><ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=Srivastav|izenburua=Valsalva Maneuver|argitaletxea=StatPearls Publishing|abizena2=Jamil|abizena3=Zeltser|izena1=Shival|izena2=Radia T.|izena3=Roman|data=2023|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537248/|kazeta=StatPearls|argitaratze-lekua=Treasure Island (FL)|pmid=30725933|accessdate=2023-10-25}}<cite class="citation cs2" data-ve-ignore="true" id="CITEREFSrivastavJamilZeltser2023">Srivastav S, Jamil RT, Zeltser R (2023), [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537248/ "Valsalva Maneuver"], ''StatPearls'', Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, [[PubMed|PMID]]&nbsp;[https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30725933 30725933]<span class="reference-accessdate">, retrieved <span class="nowrap">2023-10-25</span></span></cite></ref> non erretinaren aurrean odoljarioa gertatzen den. Hau torax barneko presioaren igoera iragankorraren historia duten pertsonetan gerta daiteke, Valsalvaren maniobra egitearekin batera (pisu astunak jasotzean, eztul indartsuan, kaka edo oka egiteko indarra egitean). Odol-jario honek ikusmena galarazi edo nahastu dezake, ikusmen-eremua buxatzen badu. Halere, honek ez du ikusmen galera iraunkorrik eragiten, eta erabat leheneratu ohi da. == Valsalva gailua espazio-ontzietan == [[Fitxategi:Samantha_Cristoforetti_demonstrating_Valsalva_device.jpg|thumb|Astronauta Valsalva gailuaren erabilera erakusten]] Espazio-soineko batzuk "Valsalva gailu" izeneko dispositiboa dute. Erabiltzaileak sudurra blokeatu dezake, soineko barruan Valsalvaren maniobra egin ahal izateko.<ref>{{Cite news|izenburua=US astronaut grapples with 'tears in space'|data=25 May 2011|url=http://www.space-travel.com/reports/US_astronaut_grapples_with_tears_in_space_999.html|kazeta=spacedaily.com|accessdate=27 May 2011}}</ref> Honi esker, soinekoa presurizatzean, [[Astronauta|astronautak]] presioa berdindu dezake. == Erreferentziak == [[Kategoria:Italiako asmakizunak]] [[Kategoria:Giza fisiologia]] [[Kategoria:Medikuntza aeronautikoa]] <references /> [[Kategoria:Urpekaritza]] rakhfd6ti287b471xkyybxpnpukx6zi 9999006 9999005 2024-12-13T20:59:14Z Txikillana 77706 9999006 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Valsalva maneuver.jpg|thumb|Erdiko belarriaren azterketa medikoa, Valsalvaren maniobra erabiliz..]] '''Valsalvaren maniobra''' [[belarri-konpentsazio maniobra]] bat da. [[Arnasbide|Arnas bide]]<nowiki/>ak itxita daudelarik, airea jaurtitzeko ahalegina egitean datza. Maniobra honen aldaerak azterketa medikoetan erabiltzen dira, bait, [[Belarri|belarriak]] eta [[Sinu paranasalak|sudur-sinuen]] presioa berdintzeko ere ([[urpekaritza]]<nowiki/>n, oxigeno hiperbariko terapian edo [[abiazio]]<nowiki/>an).<ref name="taylor">{{Cite aldizkari|abizena=Taylor|urtea=1996|izenburua=The Valsalva Manoeuvre: A critical review|izena1=D|url=http://archive.rubicon-foundation.org/6264|kazeta=South Pacific Underwater Medicine Society Journal|liburukia=26|alea=1|issn=0813-1988|oclc=16986801|accessdate=14 March 2016}}</ref> == Historia == Teknikaren izena Antonio Maria Valsalva [[mediku]]<nowiki/>arengatik da, [[Bolonia|Bolonian]] XVII. mendean bizi izan zena.<ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=Srivastav|izenburua=Valsalva Maneuver|argitaletxea=StatPearls Publishing|abizena2=Jamil|abizena3=Zeltser|izena1=Shival|izena2=Radia T.|izena3=Roman|data=2023|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537248/|kazeta=StatPearls|argitaratze-lekua=Treasure Island (FL)|pmid=30725933|accessdate=2023-10-25}}</ref> Valsalvak ''De aure humana'' 1704ko idazlanean deskribatu zuen maniobra, [[tinpano]]<nowiki/>an parazentesi bat egitearekin batera [[Zorne|pasmo]]<nowiki/>a belarritik ateratzeko. == Teknika == Valsalvaren maniobra egiteko, hobe izaten da sudurrean pintza ez egitea (gehiegizko indarra ekiditeko). Horren ordez, [[Sudur-zulo|sudurzulo]]<nowiki/>ak atzamar banarekin estaltzea gomendatzen da, [[Zintz egite|zintz egin]]<nowiki/>ez. == Erantzun fisiologikoa == [[Fitxategi:Valsalva3.jpg|eskuinera|thumb|Arteria-presio sistolikoa eta pultsuaren maiztasuna Valsalvaren maniobra baten aurreko erantzun normalean. 40 mmtako merkurio-presioa 5 segundora aplikatzen da, 20 segundora askatuz.]] Erantzun fisiologiko normalak lau fase ditu.<ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=Srivastav|izenburua=Valsalva Maneuver|argitaletxea=StatPearls Publishing|abizena2=Jamil|abizena3=Zeltser|izena1=Shival|izena2=Radia T.|izena3=Roman|data=2023|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537248/|kazeta=StatPearls|argitaratze-lekua=Treasure Island (FL)|pmid=30725933|accessdate=2023-10-25}}</ref><ref>{{Cite aldizkari|abizena=Luster|urtea=1996|izenburua=Effects of hypovolemia and posture on responses to the Valsalva maneuver|orrialdeak=308–13|abizena2=Baumgartner|abizena3=Adams|abizena4=Convertino|izena1=EA|izena2=N|izena3=WC|izena4=VA|kazeta=[[Aviation, Space, and Environmental Medicine]]|liburukia=67|alea=4|pmid=8900980}}</ref> # '''Presioaren igoera''' #: Arnasa botatzeko indarra egitean, [[torax]]<nowiki/>aren barruko presioa handitzen da, odola [[birika]]-zirkulaziotik ateraraziz, [[Bihotz|bihotzaren]] ezkerreko [[Atrio (bihotza)|atrio]]<nowiki/>rantz. Honen eraginez, maniobraren lehen segundoetan bolumen [[Sistole|sistolikoa]] pixka bat handitzen da. # '''Zain-itzulera murriztea eta konpentsazioa''' #: Bularraldearen barruko presioak odola bihotzera itzultzea eragozten du. Bihotzak kanpora bidaltzen duen odol bolumena ere murrizten da. Ilustrazioan 5garren segundotik 14garren segundora ikus daitekeen grafika da. Odol presioa jaistean, [[odol-hodi]]<nowiki/>ak modu erreflexuan marruskatzen dira, presioa pixka bat handituz (15-20 segundo artean). Mekanismo honekin [[Odol-presio|odol presio]]<nowiki/>a ia maila normalera itzultzen da, baina bihotzaren emaria oraindik baxua denez, [[pultsu]]<nowiki/>aren maiztasuna handitzen da ([[takikardia]] konpentsatzailea). # '''Presioa askatzea''' #: Toraxeko presioa lasaitzen denean, birika-hodiak eta [[Aorta arteria|aorta]] berriro zabaltzen dira. Hasieran, honek erorketa txiki bat ekartzen du presio sistolikoan (20-23 segundo artean), ezkerreko atriora itzultzen den odol kopurua murrizten delako eta aorta-bolumena handitzen delako. [[Zain|Zainetatik]] datorren odola toraxean eta bihotzean sartzen da berriz, eta bihotzaren punpatze-ahalmena handitzen da. # '''Bihotzaren emariaren itzulera''' #: Bihotzera odol gehiago sartzen da, emaria ere handituz (24 segundotik aurrera); are, ohiko kopurua ere gainditzen du, maila normalera itzuli aurretik. Pultsuaren maiztasuna normaltasunera itzultzen da. == Aplikazioak == [[Fitxategi:OreilleHumaine.png|thumb|Belarriaren egitura orokorra, Eustakioren tronpa barne.]] === Erdiko belarriaren presioa normalizatzea === Ingurumeneko presioa azkar igotzen denean (urpekaritzan edo hegazkin hegaldien jaitsieran bezala), [[Eustakioren tronpa]]<nowiki/>k itxi egiten dira, presio berdinketa eragotziz eta mina eraginez.<ref name="kay">{{Cite web|abizena=Kay, E|izenburua=Prevention of middle ear barotrauma|url=http://faculty.washington.edu/ekay/MEbaro.html|accessdate=11 June 2008}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Kay, E|izenburua=The Diver's Ear – Under Pressure|url=http://faculty.washington.edu/ekay/|accessdate=11 June 2008|format=Flash video}}</ref> Hori saihesteko, egoera honetan dauden pertsonek Eustakioren tronpak irekitzen saiatzen dira [[Listu|listua]] irentsiz, eta belarriaren presioa orekatuz. Horrek huts egiten duenean, Valsalvaren maniobra erabil daiteke erdiko belarriaren presioa berdintzeko. Kontuan hartu behar da gainpresioak entzumenean kalteak eragiteko arriskua duela<ref name="taylor">{{Cite aldizkari|abizena=Taylor|urtea=1996|izenburua=The Valsalva Manoeuvre: A critical review|izena1=D|url=http://archive.rubicon-foundation.org/6264|kazeta=South Pacific Underwater Medicine Society Journal|liburukia=26|alea=1|issn=0813-1988|oclc=16986801|accessdate=14 March 2016}}</ref><ref name="kay">{{Cite web|abizena=Kay, E|izenburua=Prevention of middle ear barotrauma|url=http://faculty.washington.edu/ekay/MEbaro.html|accessdate=11 June 2008}}</ref><ref name="roydhouse">{{Cite aldizkari|abizena=Roydhouse, N.|urtea=1978|izenburua=The squeeze, the ear and prevention|url=http://archive.rubicon-foundation.org/6169|kazeta=[[South Pacific Underwater Medicine Society Journal]]|liburukia=8|alea=1|issn=0813-1988|oclc=16986801|accessdate=11 June 2008}}</ref> (Valsalva-ren maniobran 20-40 mm-ko Hg presioa sortzen da). Berez, arrisku gutxiago dute Eustakioren tronpak irekitzeko beste maniobrak: listua irenstea edo [[aharrausi]] egitea,<ref name="kay" /> ''tensor tympani'' edo ''tensor veli palatini'' muskuluak aktibatzen dituztenak alegia. === Indar-entrenamendua === Valsalva-ren maniobra indar maximoa sortzeko lagungarria da. Maiz erabiltzen da pisuak altxatzeko ariketetan, hala nola ''squat, deadlift'' edo ''bench press'' tipokoetan, eta baita [[Halterofilia|pisu olinpikoan]] erabiltzen diren bi modalitateetan ere.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Findley|izenburua=Is the Valsalva Maneuver a Proper Breathing Technique?|orrialdeak=52|izena1=Brian W.|data=August 2003|url=https://journals.lww.com/nsca-scj/Citation/2003/08000/Is_the_Valsalva_Maneuver_a_Proper_Breathing.13.aspx|kazeta=Strength & Conditioning Journal|liburukia=25|alea=4}}</ref> === Minaren erabilera === Valsalvaren maniobrak mina gutxitu dezake ziztada lunbarretan.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Kumar|izenburua=Intraoperative Valsalva maneuver: a narrative review|orrialdeak=578–585|abizena2=Van Zundert|izena1=Chandra Mohan|izena2=Andre A. J.|data=2018|kazeta=J Can Anesth|liburukia=65|alea=5|pmid=29368315|doi=10.1007/s12630-018-1074-6}}</ref> Kumar et al.-en arabera, pazientea esna dagoela egiten denean, bere erantzun kardiobaskularrak eta autonomikoak baloratzeko balio du, [[Anestesiologia|anestesia]]<nowiki/>ren erabilpena optimizatzeko. === Bihotz-erritmoaren erregulazioa === Valsalvaren maniobra takikardia suprabentrikularra geldiarazteko erabil daiteke.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Lim|izenburua=Comparison of Treatment of Supraventricular Tachycardia by Valsalva Maneuver and Carotid Sinus Massage|orrialdeak=30–35|abizena2=Anantharaman|abizena3=Teo|abizena4=Goh|abizena5=Tan|izena1=S. H.|izena2=V.|izena3=W. S.|izena4=P. P.|izena5=A. T. H.|data=1 January 1998|kazeta=Annals of Emergency Medicine|liburukia=31|alea=1|pmid=9437338|doi=10.1016/S0196-0644(98)70277-X}}</ref><ref>{{Cite aldizkari|abizena=Winter|urtea=2002|izenburua=Potential dangers of the Valsalva manoeuvre and adenosine in paroxysmal supraventricular tachycardia - beware preexcitation|orrialdeak=107–111|abizena2=Nagappan|abizena3=Arora|izena1=C.|izena2=R.|izena3=S.|url=https://www.cicm.org.au/CICM_Media/CICMSite/CICM-Website/Resources/Publications/CCR%20Journal/Previous%20Editions/June%202002/06_2002_Jun_Potential-Dangers.pdf|kazeta=Critical Care and Resuscitation|liburukia=4|alea=2|pmid=16573413|doi=10.1016/S1441-2772(23)00765-2}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Klabunde|izenburua=Hemodynamics of a Valsalva Maneuver|izena1=Richard|url=https://www.cvphysiology.com/Hemodynamics/H014|lana=CV Physiology}}</ref> === Diagnostiko medikoan === ==== Kardiologia ==== Ekokardiograma batekin batera egiten denean, Valsalvaren maniobra bihotzeko anormaltasunak diagnostikatzeko erabil daiteke.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Zuber|urtea=2008|izenburua=Is transesophageal echocardiography still necessary to exclude patent foramen ovale?|orrialdeak=222–225|abizena2=Cuculi|abizena3=Oechslin|abizena4=Erne|abizena5=Jenni|izena1=M.|izena2=F.|izena3=E.|izena4=P.|izena5=R.|kazeta=Scandinavian Cardiovascular Journal|liburukia=42|alea=3|pmid=18569955|doi=10.1080/14017430801932832}}</ref><ref name=":0" /> ==== Neurologia ==== Valsalvaren maniobra bizkarrezurreko nerbioen arazoen edo lesioen diagnostiko klinikoan laguntzeko erabiltzen da.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Johnson|urtea=1969|izenburua=Blood pressure response to standing and to Valsalva's manoeuvre: Independence of the two mechanisms in neurological diseases including cervical cord lesions|orrialdeak=77–86|abizena2=Smith|abizena3=Spalding|izena1=RH|izena2=AC|izena3=JM|kazeta=[[Clinical Science (journal)|Clinical Science]]|liburukia=36|alea=1|pmid=5783806}}</ref> Maniobra egitean, bizkarrezur barneko presioa pixka bat handitzen da, eta hau mingarria da [[Neuropatia periferiko|neuropatia]]<nowiki/>k daudenean. Arnold–Chiariren malformazioan ere maniobrak [[zefalea]] eta mina sortzen du. Valsalvaren maniobra lagungarria izan daiteke bizkarrezurreko zenbait ebakuntzaren ondoren [[meninge]]<nowiki/>en integritatea egiaztatzeko. ==== Gongoil linfatiko supraklabikularrak haztatzea ==== [[Gongoil linfatiko]] hauek sakonak direnez, haiek esploratzeko Valsalva eska daiteke: maniobrak biriketako kupulak gorantz bultzatzen ditu, eta gongoilak errazago hazta daitezke. ==== Aho-antro komunikazioa ==== Valsalvaren maniobra aho-barrunbearen eta [[sinu maxilar]]<nowiki/>raren arteko konexioa dagoen diagnostikatzeko erabil daiteke.<ref>{{Cite web|izenburua=How Do I Manage Oroantral Communication? Key Points|data=19 March 2013|url=http://www.oasisdiscussions.ca/2013/03/19/oc-2/|accessdate=13 October 2015}}</ref> ==== Medikuntza urogenitala ==== Valsalvaren maniobra proba urodinamikoetan erabiltzen da, [[esfinter]]<nowiki/>ren euste-ahalmena neurtzeko. Organo pelbikoen [[prolapso]]<nowiki/>an ere, Valsalvak organoon jaitsiera maximoa testatzeko balio du.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Bump|urtea=1996|izenburua=The standardization of terminology of female pelvic organ prolapse and pelvic floor dysfunction|orrialdeak=10–17|abizena2=Mattiasson|abizena3=Bø|abizena4=Brubaker|abizena5=Delancey|abizena6=Klarskov|abizena7=Shull|abizena8=Smith|izena1=Richard C.|izena2=Anders|izena3=Kari|izena4=Linda P.|izena5=John O.L.|izena6=Peter|izena7=Bob L.|izena8=Anthony R.B.|kazeta=[[American Journal of Obstetrics and Gynecology]]|liburukia=175|alea=1|pmid=8694033|doi=10.1016/S0002-9378(96)70243-0}}</ref> ==== Abdomeneko herniak ==== Valsalvaren maniobrak presio abdominala igotzen duenez, [[Abdomeneko paretaren hernia|abdomeneko hernien]] diagnostikorako erabil daiteke. == Konplikazioak == === Barotraumatismoak === Urpekaritzan, ur-azalera gradualki igotzean, airea berez irteten da gorputzeko barrunbeetatik inolako maniobrarik egin gabe. Horretara, Valsalvaren maniobra ez da beharrezkoa eta, are, saihestu egin beharrekoa da: presioak traumatismoa eragin baitezake belarrian. Gainera, bihotzeko leiho obal iragazkorra duten pertsonetan, [[nitrogeno]]<nowiki/>z saturatutako odola odol-sistemara iragaz daiteke, [[deskonpresio-sindrome]] arriskua handituz. Izatekotan, kontrako [[belarri-konpentsazio maniobra]]<nowiki/>k erabil daitezke. === Kardiopatietan === Zenbait kasutan [[sinkope]]<nowiki/>a, bularreko mina eta [[arritmia]]<nowiki/>k sortzen dira maniobraren ostean. Hau kontuan hartu beharko da bihotzeko arazoak dituzten pazienteetan ([[Arteria koronarioetako gaixotasun|arteria koronario]]<nowiki/>ak, [[bihotz-balbula]]<nowiki/>k, [[Sortzetiko kardiopatia|sortzetiko kardiopatiak]]).<ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=Srivastav|izenburua=Valsalva Maneuver|argitaletxea=StatPearls Publishing|abizena2=Jamil|abizena3=Zeltser|izena1=Shival|izena2=Radia T.|izena3=Roman|data=2023|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537248/|kazeta=StatPearls|argitaratze-lekua=Treasure Island (FL)|pmid=30725933|accessdate=2023-10-25}}<cite class="citation cs2" data-ve-ignore="true" id="CITEREFSrivastavJamilZeltser2023">Srivastav S, Jamil RT, Zeltser R (2023), [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537248/ "Valsalva Maneuver"], ''StatPearls'', Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, [[PubMed|PMID]]&nbsp;[https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30725933 30725933]<span class="reference-accessdate">, retrieved <span class="nowrap">2023-10-25</span></span></cite></ref> === Valsalvaren erretinopatia === Valsalvaren [[erretinopatia]] Valsalvaren maniobrari lotutako sindrome patologikoa da,<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Gibran|urtea=2007|izenburua=Changes in the retinal inner limiting membrane associated with Valsalva retinopathy|orrialdeak=701–702|abizena2=Kenawy|abizena3=Wong|abizena4=Hiscott|izena1=S K|izena2=N|izena3=D|izena4=P|kazeta=[[British Journal of Ophthalmology]]|liburukia=91|alea=5|oclc=1954736|pmid=17446519|doi=10.1136/bjo.2006.104935}}</ref><ref name="pmid19747224">{{Cite aldizkari|abizena=Connor AJ|urtea=2010|izenburua=Valsalva-related retinal venous dilation caused by defaecation|orrialdeak=e149|kazeta=[[Acta Ophthalmologica]]|liburukia=88|alea=4|pmid=19747224|doi=10.1111/j.1755-3768.2009.01624.x}}</ref><ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=Srivastav|izenburua=Valsalva Maneuver|argitaletxea=StatPearls Publishing|abizena2=Jamil|abizena3=Zeltser|izena1=Shival|izena2=Radia T.|izena3=Roman|data=2023|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537248/|kazeta=StatPearls|argitaratze-lekua=Treasure Island (FL)|pmid=30725933|accessdate=2023-10-25}}<cite class="citation cs2" data-ve-ignore="true" id="CITEREFSrivastavJamilZeltser2023">Srivastav S, Jamil RT, Zeltser R (2023), [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537248/ "Valsalva Maneuver"], ''StatPearls'', Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, [[PubMed|PMID]]&nbsp;[https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30725933 30725933]<span class="reference-accessdate">, retrieved <span class="nowrap">2023-10-25</span></span></cite></ref> non erretinaren aurrean odoljarioa gertatzen den. Hau torax barneko presioaren igoera iragankorraren historia duten pertsonetan gerta daiteke, Valsalvaren maniobra egitearekin batera (pisu astunak jasotzean, eztul indartsuan, kaka edo oka egiteko indarra egitean). Odol-jario honek ikusmena galarazi edo nahastu dezake, ikusmen-eremua buxatzen badu. Halere, honek ez du ikusmen galera iraunkorrik eragiten, eta erabat leheneratu ohi da. == Valsalva gailua espazio-ontzietan == [[Fitxategi:Samantha_Cristoforetti_demonstrating_Valsalva_device.jpg|thumb|Astronauta Valsalva gailuaren erabilera erakusten]] Espazio-soineko batzuk "Valsalva gailu" izeneko dispositiboa dute. Erabiltzaileak sudurra blokeatu dezake, soineko barruan Valsalvaren maniobra egin ahal izateko.<ref>{{Cite news|izenburua=US astronaut grapples with 'tears in space'|data=25 May 2011|url=http://www.space-travel.com/reports/US_astronaut_grapples_with_tears_in_space_999.html|kazeta=spacedaily.com|accessdate=27 May 2011}}</ref> Honi esker, soinekoa presurizatzean, [[Astronauta|astronautak]] presioa berdindu dezake. == Erreferentziak == [[Kategoria:Italiako asmakizunak]] [[Kategoria:Giza fisiologia]] [[Kategoria:Medikuntza aeronautikoa]] <references /> [[Kategoria:Urpekaritza]] ihg67hj5tg6knsh0gk4gxhilqnuxqob 9999134 9999006 2024-12-14T06:29:38Z Txikillana 77706 Wikifikatzen 9999134 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:Valsalva maneuver.jpg|thumb|Erdiko belarriaren azterketa medikoa, Valsalvaren maniobra erabiliz..]] '''Valsalvaren maniobra''' [[belarri-konpentsazio maniobra]] bat da. [[Arnasbide|Arnas bide]]<nowiki/>ak itxita daudelarik, airea jaurtitzeko ahalegina egitean datza. Maniobra honen aldaerak azterketa medikoetan erabiltzen dira, bait, [[Belarri|belarriak]] eta [[Sinu paranasalak|sudur-sinuen]] presioa berdintzeko ere ([[urpekaritza]]<nowiki/>n, oxigeno hiperbariko terapian edo [[abiazio]]<nowiki/>an).<ref name="taylor">{{Cite aldizkari|abizena=Taylor|urtea=1996|izenburua=The Valsalva Manoeuvre: A critical review|izena1=D|url=http://archive.rubicon-foundation.org/6264|kazeta=South Pacific Underwater Medicine Society Journal|liburukia=26|alea=1|issn=0813-1988|oclc=16986801|accessdate=14 March 2016}}</ref> == Historia == Teknikaren izena Antonio Maria Valsalva [[mediku]]<nowiki/>arengatik da, [[Bolonia|Bolonian]] XVII. mendean bizi izan zena.<ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=Srivastav|izenburua=Valsalva Maneuver|argitaletxea=StatPearls Publishing|abizena2=Jamil|abizena3=Zeltser|izena1=Shival|izena2=Radia T.|izena3=Roman|data=2023|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537248/|kazeta=StatPearls|argitaratze-lekua=Treasure Island (FL)|pmid=30725933|accessdate=2023-10-25}}</ref> Valsalvak ''De aure humana'' 1704ko idazlanean deskribatu zuen maniobra, [[tinpano]]<nowiki/>an parazentesi bat egitearekin batera [[Zorne|pasmo]]<nowiki/>a belarritik ateratzeko. == Teknika == Valsalvaren maniobra egiteko, hobe izaten da sudurrean pintza ez egitea (gehiegizko indarra ekiditeko). Horren ordez, [[Sudur-zulo|sudurzulo]]<nowiki/>ak atzamar banarekin estaltzea gomendatzen da, [[Zintz egite|zintz egin]]<nowiki/>ez. == Erantzun fisiologikoa == [[Fitxategi:Valsalva3.jpg|eskuinera|thumb|Arteria-presio sistolikoa eta pultsuaren maiztasuna Valsalvaren maniobra baten aurreko erantzun normalean. 40 mmtako merkurio-presioa 5 segundora aplikatzen da, 20 segundora askatuz.]] Erantzun fisiologiko normalak lau fase ditu.<ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=Srivastav|izenburua=Valsalva Maneuver|argitaletxea=StatPearls Publishing|abizena2=Jamil|abizena3=Zeltser|izena1=Shival|izena2=Radia T.|izena3=Roman|data=2023|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537248/|kazeta=StatPearls|argitaratze-lekua=Treasure Island (FL)|pmid=30725933|accessdate=2023-10-25}}</ref><ref>{{Cite aldizkari|abizena=Luster|urtea=1996|izenburua=Effects of hypovolemia and posture on responses to the Valsalva maneuver|orrialdeak=308–13|abizena2=Baumgartner|abizena3=Adams|abizena4=Convertino|izena1=EA|izena2=N|izena3=WC|izena4=VA|kazeta=[[Aviation, Space, and Environmental Medicine]]|liburukia=67|alea=4|pmid=8900980}}</ref> # '''Presioaren igoera''' #: Arnasa botatzeko indarra egitean, [[torax]]<nowiki/>aren barruko presioa handitzen da, odola [[birika]]-zirkulaziotik ateraraziz, [[Bihotz|bihotzaren]] ezkerreko [[Atrio (bihotza)|atrio]]<nowiki/>rantz. Honen eraginez, maniobraren lehen segundoetan bolumen [[Sistole|sistolikoa]] pixka bat handitzen da. # '''Zain-itzulera murriztea eta konpentsazioa''' #: Bularraldearen barruko presioak odola bihotzera itzultzea eragozten du. Bihotzak kanpora bidaltzen duen odol bolumena ere murrizten da. Ilustrazioan 5garren segundotik 14garren segundora ikus daitekeen grafika da. Odol presioa jaistean, [[odol-hodi]]<nowiki/>ak modu erreflexuan marruskatzen dira, presioa pixka bat handituz (15-20 segundo artean). Mekanismo honekin [[Odol-presio|odol presio]]<nowiki/>a ia maila normalera itzultzen da, baina bihotzaren emaria oraindik baxua denez, [[pultsu]]<nowiki/>aren maiztasuna handitzen da ([[takikardia]] konpentsatzailea). # '''Presioa askatzea''' #: Toraxeko presioa lasaitzen denean, birika-hodiak eta [[Aorta arteria|aorta]] berriro zabaltzen dira. Hasieran, honek erorketa txiki bat ekartzen du presio sistolikoan (20-23 segundo artean), ezkerreko atriora itzultzen den odol kopurua murrizten delako eta aorta-bolumena handitzen delako. [[Zain|Zainetatik]] datorren odola toraxean eta bihotzean sartzen da berriz, eta bihotzaren punpatze-ahalmena handitzen da. # '''Bihotzaren emariaren itzulera''' #: Bihotzera odol gehiago sartzen da, emaria ere handituz (24 segundotik aurrera); are, ohiko kopurua ere gainditzen du, maila normalera itzuli aurretik. Pultsuaren maiztasuna normaltasunera itzultzen da. == Aplikazioak == [[Fitxategi:Samantha_Cristoforetti_demonstrating_Valsalva_device.jpg|thumb|Astronauta Valsalva gailuaren erabilera erakusten]] === Erdiko belarriaren presioa normalizatzea === Ingurumeneko presioa azkar igotzen denean (urpekaritzan edo hegazkin hegaldien jaitsieran bezala), [[Eustakioren tronpa]]<nowiki/>k itxi egiten dira, presio berdinketa eragotziz eta mina eraginez.<ref name="kay">{{Cite web|abizena=Kay, E|izenburua=Prevention of middle ear barotrauma|url=http://faculty.washington.edu/ekay/MEbaro.html|accessdate=11 June 2008}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Kay, E|izenburua=The Diver's Ear – Under Pressure|url=http://faculty.washington.edu/ekay/|accessdate=11 June 2008|format=Flash video}}</ref> Hori saihesteko, egoera honetan dauden pertsonek Eustakioren tronpak irekitzen saiatzen dira [[Listu|listua]] irentsiz, eta belarriaren presioa orekatuz. Horrek huts egiten duenean, Valsalvaren maniobra erabil daiteke erdiko belarriaren presioa berdintzeko. Kontuan hartu behar da gainpresioak entzumenean kalteak eragiteko arriskua duela<ref name="taylor">{{Cite aldizkari|abizena=Taylor|urtea=1996|izenburua=The Valsalva Manoeuvre: A critical review|izena1=D|url=http://archive.rubicon-foundation.org/6264|kazeta=South Pacific Underwater Medicine Society Journal|liburukia=26|alea=1|issn=0813-1988|oclc=16986801|accessdate=14 March 2016}}</ref><ref name="kay">{{Cite web|abizena=Kay, E|izenburua=Prevention of middle ear barotrauma|url=http://faculty.washington.edu/ekay/MEbaro.html|accessdate=11 June 2008}}</ref><ref name="roydhouse">{{Cite aldizkari|abizena=Roydhouse, N.|urtea=1978|izenburua=The squeeze, the ear and prevention|url=http://archive.rubicon-foundation.org/6169|kazeta=[[South Pacific Underwater Medicine Society Journal]]|liburukia=8|alea=1|issn=0813-1988|oclc=16986801|accessdate=11 June 2008}}</ref> (Valsalva-ren maniobran 20-40 mm-ko Hg presioa sortzen da). Berez, arrisku gutxiago dute Eustakioren tronpak irekitzeko beste maniobrak: listua irenstea edo [[aharrausi]] egitea,<ref name="kay" /> ''tensor tympani'' edo ''tensor veli palatini'' muskuluak aktibatzen dituztenak alegia. Espazio-soineko batzuk "Valsalva gailu" izeneko dispositiboa dute. Erabiltzaileak sudurra blokeatu dezake, soineko barruan Valsalvaren maniobra egin ahal izateko.<ref>{{Cite news|izenburua=US astronaut grapples with 'tears in space'|data=25 May 2011|url=http://www.space-travel.com/reports/US_astronaut_grapples_with_tears_in_space_999.html|kazeta=spacedaily.com|accessdate=27 May 2011}}</ref> Honi esker, soinekoa presurizatzean, [[Astronauta|astronautak]] presioa berdindu dezake. === Indar-entrenamendua === Valsalva-ren maniobra indar maximoa sortzeko lagungarria da. Maiz erabiltzen da pisuak altxatzeko ariketetan, hala nola ''squat, deadlift'' edo ''bench press'' tipokoetan, eta baita [[Halterofilia|pisu olinpikoan]] erabiltzen diren bi modalitateetan ere.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Findley|izenburua=Is the Valsalva Maneuver a Proper Breathing Technique?|orrialdeak=52|izena1=Brian W.|data=August 2003|url=https://journals.lww.com/nsca-scj/Citation/2003/08000/Is_the_Valsalva_Maneuver_a_Proper_Breathing.13.aspx|kazeta=Strength & Conditioning Journal|liburukia=25|alea=4}}</ref> === Minaren erabilera === Valsalvaren maniobrak mina gutxitu dezake ziztada lunbarretan.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Kumar|izenburua=Intraoperative Valsalva maneuver: a narrative review|orrialdeak=578–585|abizena2=Van Zundert|izena1=Chandra Mohan|izena2=Andre A. J.|data=2018|kazeta=J Can Anesth|liburukia=65|alea=5|pmid=29368315|doi=10.1007/s12630-018-1074-6}}</ref> Kumar et al.-en arabera, pazientea esna dagoela egiten denean, bere erantzun kardiobaskularrak eta autonomikoak baloratzeko balio du, [[Anestesiologia|anestesia]]<nowiki/>ren erabilpena optimizatzeko. === Bihotz-erritmoaren erregulazioa === Valsalvaren maniobra takikardia suprabentrikularra geldiarazteko erabil daiteke.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Lim|izenburua=Comparison of Treatment of Supraventricular Tachycardia by Valsalva Maneuver and Carotid Sinus Massage|orrialdeak=30–35|abizena2=Anantharaman|abizena3=Teo|abizena4=Goh|abizena5=Tan|izena1=S. H.|izena2=V.|izena3=W. S.|izena4=P. P.|izena5=A. T. H.|data=1 January 1998|kazeta=Annals of Emergency Medicine|liburukia=31|alea=1|pmid=9437338|doi=10.1016/S0196-0644(98)70277-X}}</ref><ref>{{Cite aldizkari|abizena=Winter|urtea=2002|izenburua=Potential dangers of the Valsalva manoeuvre and adenosine in paroxysmal supraventricular tachycardia - beware preexcitation|orrialdeak=107–111|abizena2=Nagappan|abizena3=Arora|izena1=C.|izena2=R.|izena3=S.|url=https://www.cicm.org.au/CICM_Media/CICMSite/CICM-Website/Resources/Publications/CCR%20Journal/Previous%20Editions/June%202002/06_2002_Jun_Potential-Dangers.pdf|kazeta=Critical Care and Resuscitation|liburukia=4|alea=2|pmid=16573413|doi=10.1016/S1441-2772(23)00765-2}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Klabunde|izenburua=Hemodynamics of a Valsalva Maneuver|izena1=Richard|url=https://www.cvphysiology.com/Hemodynamics/H014|lana=CV Physiology}}</ref> === Diagnostiko medikoan === ==== Kardiologia ==== Ekokardiograma batekin batera egiten denean, Valsalvaren maniobra bihotzeko anormaltasunak diagnostikatzeko erabil daiteke.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Zuber|urtea=2008|izenburua=Is transesophageal echocardiography still necessary to exclude patent foramen ovale?|orrialdeak=222–225|abizena2=Cuculi|abizena3=Oechslin|abizena4=Erne|abizena5=Jenni|izena1=M.|izena2=F.|izena3=E.|izena4=P.|izena5=R.|kazeta=Scandinavian Cardiovascular Journal|liburukia=42|alea=3|pmid=18569955|doi=10.1080/14017430801932832}}</ref><ref name=":0" /> ==== Neurologia ==== Valsalvaren maniobra bizkarrezurreko nerbioen arazoen edo lesioen diagnostiko klinikoan laguntzeko erabiltzen da.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Johnson|urtea=1969|izenburua=Blood pressure response to standing and to Valsalva's manoeuvre: Independence of the two mechanisms in neurological diseases including cervical cord lesions|orrialdeak=77–86|abizena2=Smith|abizena3=Spalding|izena1=RH|izena2=AC|izena3=JM|kazeta=[[Clinical Science (journal)|Clinical Science]]|liburukia=36|alea=1|pmid=5783806}}</ref> Maniobra egitean, bizkarrezur barneko presioa pixka bat handitzen da, eta hau mingarria da [[Neuropatia periferiko|neuropatia]]<nowiki/>k daudenean. Arnold–Chiariren malformazioan ere maniobrak [[zefalea]] eta mina sortzen du. Valsalvaren maniobra lagungarria izan daiteke bizkarrezurreko zenbait ebakuntzaren ondoren [[meninge]]<nowiki/>en integritatea egiaztatzeko. ==== Gongoil linfatiko supraklabikularrak haztatzea ==== [[Gongoil linfatiko]] hauek sakonak direnez, haiek esploratzeko Valsalva eska daiteke: maniobrak biriketako kupulak gorantz bultzatzen ditu, eta gongoilak errazago hazta daitezke. ==== Aho-antro komunikazioa ==== Valsalvaren maniobra aho-barrunbearen eta [[sinu maxilar]]<nowiki/>raren arteko konexioa dagoen diagnostikatzeko erabil daiteke.<ref>{{Cite web|izenburua=How Do I Manage Oroantral Communication? Key Points|data=19 March 2013|url=http://www.oasisdiscussions.ca/2013/03/19/oc-2/|accessdate=13 October 2015}}</ref> ==== Medikuntza urogenitala ==== Valsalvaren maniobra proba urodinamikoetan erabiltzen da, [[esfinter]]<nowiki/>ren euste-ahalmena neurtzeko. Organo pelbikoen [[prolapso]]<nowiki/>an ere, Valsalvak organoon jaitsiera maximoa testatzeko balio du.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Bump|urtea=1996|izenburua=The standardization of terminology of female pelvic organ prolapse and pelvic floor dysfunction|orrialdeak=10–17|abizena2=Mattiasson|abizena3=Bø|abizena4=Brubaker|abizena5=Delancey|abizena6=Klarskov|abizena7=Shull|abizena8=Smith|izena1=Richard C.|izena2=Anders|izena3=Kari|izena4=Linda P.|izena5=John O.L.|izena6=Peter|izena7=Bob L.|izena8=Anthony R.B.|kazeta=[[American Journal of Obstetrics and Gynecology]]|liburukia=175|alea=1|pmid=8694033|doi=10.1016/S0002-9378(96)70243-0}}</ref> ==== Abdomeneko herniak ==== Valsalvaren maniobrak presio abdominala igotzen duenez, [[Abdomeneko paretaren hernia|abdomeneko hernien]] diagnostikorako erabil daiteke. == Konplikazioak == [[Fitxategi:OreilleHumaine.png|thumb|Belarriaren egitura orokorra, Eustakioren tronpa barne.]] === Barotraumatismoak === Urpekaritzan, ur-azalera gradualki igotzean, airea berez irteten da gorputzeko barrunbeetatik inolako maniobrarik egin gabe. Horretara, Valsalvaren maniobra ez da beharrezkoa eta, are, saihestu egin beharrekoa da: presioak traumatismoa eragin baitezake belarrian. Gainera, bihotzeko leiho obal iragazkorra duten pertsonetan, [[nitrogeno]]<nowiki/>z saturatutako odola odol-sistemara iragaz daiteke, [[deskonpresio-sindrome]] arriskua handituz. Izatekotan, kontrako [[belarri-konpentsazio maniobra]]<nowiki/>k erabil daitezke. === Kardiopatietan === Zenbait kasutan [[sinkope]]<nowiki/>a, bularreko mina eta [[arritmia]]<nowiki/>k sortzen dira maniobraren ostean. Hau kontuan hartu beharko da bihotzeko arazoak dituzten pazienteetan ([[Arteria koronarioetako gaixotasun|arteria koronario]]<nowiki/>ak, [[bihotz-balbula]]<nowiki/>k, [[Sortzetiko kardiopatia|sortzetiko kardiopatiak]]).<ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=Srivastav|izenburua=Valsalva Maneuver|argitaletxea=StatPearls Publishing|abizena2=Jamil|abizena3=Zeltser|izena1=Shival|izena2=Radia T.|izena3=Roman|data=2023|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537248/|kazeta=StatPearls|argitaratze-lekua=Treasure Island (FL)|pmid=30725933|accessdate=2023-10-25}}<cite class="citation cs2" data-ve-ignore="true" id="CITEREFSrivastavJamilZeltser2023">Srivastav S, Jamil RT, Zeltser R (2023), [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537248/ "Valsalva Maneuver"], ''StatPearls'', Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, [[PubMed|PMID]]&nbsp;[https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30725933 30725933]<span class="reference-accessdate">, retrieved <span class="nowrap">2023-10-25</span></span></cite></ref> === Valsalvaren erretinopatia === Valsalvaren [[erretinopatia]] Valsalvaren maniobrari lotutako sindrome patologikoa da,<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Gibran|urtea=2007|izenburua=Changes in the retinal inner limiting membrane associated with Valsalva retinopathy|orrialdeak=701–702|abizena2=Kenawy|abizena3=Wong|abizena4=Hiscott|izena1=S K|izena2=N|izena3=D|izena4=P|kazeta=[[British Journal of Ophthalmology]]|liburukia=91|alea=5|oclc=1954736|pmid=17446519|doi=10.1136/bjo.2006.104935}}</ref><ref name="pmid19747224">{{Cite aldizkari|abizena=Connor AJ|urtea=2010|izenburua=Valsalva-related retinal venous dilation caused by defaecation|orrialdeak=e149|kazeta=[[Acta Ophthalmologica]]|liburukia=88|alea=4|pmid=19747224|doi=10.1111/j.1755-3768.2009.01624.x}}</ref><ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=Srivastav|izenburua=Valsalva Maneuver|argitaletxea=StatPearls Publishing|abizena2=Jamil|abizena3=Zeltser|izena1=Shival|izena2=Radia T.|izena3=Roman|data=2023|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537248/|kazeta=StatPearls|argitaratze-lekua=Treasure Island (FL)|pmid=30725933|accessdate=2023-10-25}}<cite class="citation cs2" data-ve-ignore="true" id="CITEREFSrivastavJamilZeltser2023">Srivastav S, Jamil RT, Zeltser R (2023), [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537248/ "Valsalva Maneuver"], ''StatPearls'', Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, [[PubMed|PMID]]&nbsp;[https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30725933 30725933]<span class="reference-accessdate">, retrieved <span class="nowrap">2023-10-25</span></span></cite></ref> non erretinaren aurrean odoljarioa gertatzen den. Hau torax barneko presioaren igoera iragankorraren historia duten pertsonetan gerta daiteke, Valsalvaren maniobra egitearekin batera (pisu astunak jasotzean, eztul indartsuan, kaka edo oka egiteko indarra egitean). Odol-jario honek ikusmena galarazi edo nahastu dezake, ikusmen-eremua buxatzen badu. Halere, honek ez du ikusmen galera iraunkorrik eragiten, eta erabat leheneratu ohi da. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} [[Kategoria:Italiako asmakizunak]] [[Kategoria:Giza fisiologia]] [[Kategoria:Medikuntza aeronautikoa]] <references /> [[Kategoria:Urpekaritza]] 241y8d3xmwy5y2gaoa6jccd93890nv4 14 1217319 9998964 2024-12-13T19:30:43Z Txus.aparicio 20653 Orri berria: «[[Kategoria:Beisbol jokalariak herrialdearen arabera]]» 9998964 wikitext text/x-wiki [[Kategoria:Beisbol jokalariak herrialdearen arabera]] lrxmd5r5sykmfabmye5wl5xx9idbx1r 0 1217321 9998972 2024-12-13T19:47:40Z Txus.aparicio 20653 «[[:es:Special:Redirect/revision/156618453|Luis Aparicio Ortega]]» orriaren itzulpena eginez sortua 9998972 wikitext text/x-wiki '''Luis Aparicio Ortega''' (1912ko abuztuaren 28a – 1971ko urtarrilaren 1a) Venezuelako beisbol jokalaria, entrenatzailea eta managerra izan zen.<ref name="MUSEO">{{Cite web|izenburua=Venezuelan Baseball Hall of Fame and Museum Biography|url=http://www.museodebeisbol.com.ve/salon_2005.html}}</ref> [[Ernesto Aparicio]] beisbol jokalariaren anaia da eta [[Luis Aparicio|Luis Aparicioren]] (Beisbolaren Ospearen Aretoa) aita. 2005az geroztik, Venezuelako Ospearen Aretoko eta beisbolaren museoko kidea da.<ref>{{Cite web|izenburua=Aparicio Sr., Luis|argitaletxea=VBHoF website|url=http://www.museodebeisbol.com.ve/salon_2005.html|accessdate=29 de diciembre de 2012}}</ref> [[Luis Aparicio El Grande estadioa|Luis Aparicio El Grande estadioak]], [[Maracaibo|Maracaibon]] dago eta [[Águilas del Zulia]]-ren egoitza denak, bere izena darama bere omenez. == Karrera == [[Venezuela|Venezuelako]] Beisbol Liga Profesionalean debuta egin zuen Magallaesekin Venezuelan antolatutako lehen beisbol ligan. Lehen norgehiagokan Patriotas de Venezuelaren aurka aritu ziren. Magallaesek 5 lasterketako azken garaipena eskuratu zuen, Luis Aparicio Ortegaren hanketan ligako lehen lasterketa irabazita. 1946-47 denboraldian [[Sabios del Vargas]] taldera igaro zen, eta sei denboraldi egin zituen talde horretan. LVBPn jokatu zuen azken denboraldia Gavilanesekin, 1953-54 denboraldian. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo loturak == * [https://web.archive.org/web/20161018200104/http://pelotabinaria.com.ve/lvbp/mostrar.php?id=aparlui001 Profila] pelotabinaria.com.ve {{Bizialdia|1912ko||Aparicio Ortega, Luis}} [[Kategoria:Venezuelako beisbol jokalariak]] oodu3f1jwf7pdih0vhyyejd9cyolvqh 9998974 9998972 2024-12-13T19:49:06Z Txus.aparicio 20653 9998974 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Luis Aparicio Ortega''' (1912ko abuztuaren 28a – 1971ko urtarrilaren 1a) Venezuelako beisbol jokalaria, entrenatzailea eta managerra izan zen.<ref name="MUSEO">{{Cite web|izenburua=Venezuelan Baseball Hall of Fame and Museum Biography|url=http://www.museodebeisbol.com.ve/salon_2005.html}}</ref> [[Ernesto Aparicio]] beisbol jokalariaren anaia da eta [[Luis Aparicio|Luis Aparicioren]] (Beisbolaren Ospearen Aretoa) aita. 2005az geroztik, Venezuelako Ospearen Aretoko eta beisbolaren museoko kidea da.<ref>{{Cite web|izenburua=Aparicio Sr., Luis|argitaletxea=VBHoF website|url=http://www.museodebeisbol.com.ve/salon_2005.html|accessdate=29 de diciembre de 2012}}</ref> [[Luis Aparicio El Grande estadioa|Luis Aparicio El Grande estadioak]], [[Maracaibo|Maracaibon]] dago eta [[Águilas del Zulia]]-ren egoitza denak, bere izena darama bere omenez. == Karrera == [[Venezuela|Venezuelako]] Beisbol Liga Profesionalean debuta egin zuen Magallaesekin Venezuelan antolatutako lehen beisbol ligan. Lehen norgehiagokan Patriotas de Venezuelaren aurka aritu ziren. Magallaesek 5 lasterketako azken garaipena eskuratu zuen, Luis Aparicio Ortegaren hanketan ligako lehen lasterketa irabazita. 1946-47 denboraldian [[Sabios del Vargas]] taldera igaro zen, eta sei denboraldi egin zituen talde horretan. LVBPn jokatu zuen azken denboraldia Gavilanesekin, 1953-54 denboraldian. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo loturak == * [https://web.archive.org/web/20161018200104/http://pelotabinaria.com.ve/lvbp/mostrar.php?id=aparlui001 Profila] pelotabinaria.com.ve {{Bizialdia|1912ko||Aparicio Ortega, Luis}} [[Kategoria:Venezuelako beisbol jokalariak]] jr46srxhczbboezh7yuu01js80oeewg 9998985 9998974 2024-12-13T19:57:25Z Txus.aparicio 20653 9998985 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Luis Aparicio Ortega''' (1912ko abuztuaren 28a – 1971ko urtarrilaren 1a) Venezuelako beisbol jokalaria, entrenatzailea eta managerra izan zen.<ref name="MUSEO">{{Cite web|izenburua=Venezuelan Baseball Hall of Fame and Museum Biography|url=http://www.museodebeisbol.com.ve/salon_2005.html}}</ref> [[Ernesto Aparicio Ortega]] beisbol jokalariaren anaia da eta [[Luis Aparicio|Luis Aparicioren]] (Beisbolaren Ospearen Aretoa) aita. 2005az geroztik, Venezuelako Ospearen Aretoko eta beisbolaren museoko kidea da.<ref>{{Cite web|izenburua=Aparicio Sr., Luis|argitaletxea=VBHoF website|url=http://www.museodebeisbol.com.ve/salon_2005.html|accessdate=29 de diciembre de 2012}}</ref> [[Luis Aparicio El Grande estadioa|Luis Aparicio El Grande estadioak]], [[Maracaibo|Maracaibon]] dago eta [[Águilas del Zulia]]-ren egoitza denak, bere izena darama bere omenez. == Karrera == [[Venezuela|Venezuelako]] Beisbol Liga Profesionalean debuta egin zuen Magallaesekin Venezuelan antolatutako lehen beisbol ligan. Lehen norgehiagokan Patriotas de Venezuelaren aurka aritu ziren. Magallaesek 5 lasterketako azken garaipena eskuratu zuen, Luis Aparicio Ortegaren hanketan ligako lehen lasterketa irabazita. 1946-47 denboraldian [[Sabios del Vargas]] taldera igaro zen, eta sei denboraldi egin zituen talde horretan. LVBPn jokatu zuen azken denboraldia Gavilanesekin, 1953-54 denboraldian. == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Kanpo loturak == * [https://web.archive.org/web/20161018200104/http://pelotabinaria.com.ve/lvbp/mostrar.php?id=aparlui001 Profila] pelotabinaria.com.ve {{Bizialdia|1912ko||Aparicio Ortega, Luis}} [[Kategoria:Venezuelako beisbol jokalariak]] dyi38exvpptpi6wdvbq8p43blxikb2p 0 1217322 9998977 2024-12-13T19:51:36Z Eliatxo 96586 Orri berria: «{{biografia infotaula automatikoa}} '''Adelaide (Adelheid) Reinbold''' ([[Hannover]], [[1800]]eko [[urtarrilaren 15]]a – [[Dresden]], [[1839]]ko [[otsailaren 14]]a), '''''Franz Berthold''''' izengoitiaz ere ezaguna, [[alemania]]r [[idazle]]a izan zen<ref>{{erreferentzia|izenburua=Deutsche Biographische Enzyklopädie|argitaletxea=De Gruyter|orrialdea=283|ISBN=978-3-11-094025-1|hizkuntza=de|argitaratze-data=2007|url=https://books.google.de/books?id=IG3Rp8NAO8EC&pg=PA283&lp...» 9998977 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Adelaide (Adelheid) Reinbold''' ([[Hannover]], [[1800]]eko [[urtarrilaren 15]]a – [[Dresden]], [[1839]]ko [[otsailaren 14]]a), '''''Franz Berthold''''' izengoitiaz ere ezaguna, [[alemania]]r [[idazle]]a izan zen<ref>{{erreferentzia|izenburua=Deutsche Biographische Enzyklopädie|argitaletxea=De Gruyter|orrialdea=283|ISBN=978-3-11-094025-1|hizkuntza=de|argitaratze-data=2007|url=https://books.google.de/books?id=IG3Rp8NAO8EC&pg=PA283&lpg=PA283&dq=hofrat+reinbold+hannover&source=bl&ots=Ughk-moPYI&sig=ACfU3U019p-w6UdIYUx2fdTs7xpwhVIWJA&hl=de&sa=X&ved=2ahUKEwj21--qwu_pAhWLsaQKHdBSAIYQ6AEwCHoECAkQAQ#v=onepage&q=hofrat%20reinbold%20hannover&f=false|liburukia=8|atala=Adelheid Reinbold|edizioa=2|argitaratze-lekua=Berlin|editore-abizena=Vierhaus|editore-izena=Rudolf|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. == Bizitza == Adelheid Reinbold 1800ko urtarrilaren 15ean jaio zen Hannover hirian, Carl Friedrich Reinbold legelariaren familian<ref>{{erreferentzia|izena=Johannes Volkmar|abizena=Wetze|urtea=1911|izenburua=Adelheid Reinbold, die Schülerin Tiecks|argitaletxea=Universität Leipzig|orrialdea=11|hizkuntza=de|url=https://books.google.de/books?id=Tbs-AAAAYAAJ&q=Reinbold+1800+hannover&dq=Reinbold+1800+hannover&hl=de&sa=X&ved=0ahUKEwiYwdOdyO_pAhVB06YKHX3bB-gQ6AEIMjAB|argitaratze-lekua=Leipzig|sartze-data=2024-12-13}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Hannöversches Adreß-Buch auf das Jahr 1799, Teil Personen- und Adressen-Verzeichniß|argitaletxea=Königl. Churfürstl. Staats-Ministerium und Landes-Regierung / Geheime Canley-Secretarien|orrialdeak=1-2|hizkuntza=de|url=https://dfg-viewer.de/show/?tx_dlf%5Bpage%5D=35&tx_dlf%5Bid%5D=http%3A%2F%2Fdigitale-sammlungen.gwlb.de%2Fcontent%2F810476630_1799%2F810476630_1799.xml&tx_dlf%5Bdouble%5D=0&cHash=37a52057398f9080d1ad6c3aa4d2b93a|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Leineschloss jauregiko elizan bataiatu zuten<ref>{{erreferentzia|izena=Lothar|abizena=Busch|urtea=1999|izenburua=Der handschriftliche Nachlaß Ludwig Tiecks und die Tieck-Bestände der Staatsbibliothek zu Berlin Preußischer Kulturbesitz. Katalog|argitaletxea=Harrassowitz|orrialdea=115|ISBN=3-447-04050-5|hizkuntza=de|url=https://books.google.de/books?id=lQE_1VhrFXsC&pg=PA115&dq=Reinbold+1800+hannover&hl=de&sa=X&ved=0ahUKEwiYwdOdyO_pAhVB06YKHX3bB-gQ6AEIKDAA#v=onepage&q=Reinbold%201800%20hannover&f=false|atala=Kryptonachlass Adelheid Reinbold / Pseud. Franz Berthold (1800* bis 1839)|argitaratze-lekua=Wiesbaden|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Egoera zailetan hazi zen. Bere familia pobretu zen eta 1808an Mariengartenera joan zen bizitzera<ref>{{erreferentzia|izena=Dirk|abizena=Böttcher|urtea=2002|izenburua=Hannoversches biographisches Lexikon. Von den Anfängen bis in die Gegenwart|argitaletxea=Schlütersche|orrialdea=295|ISBN=3-87706-706-9|hizkuntza=de|argitaratze-lekua=Hannover}}</ref>. Apollonius von Maltitz poeta eta diplomatariarekin harremanean egon zen, baina ez ziren ezkondu arrazoi sozialengatik. 1828an, Reinbold Dresdenera joan zen miniaturak margotzen ikastera. Han [[Johann Ludwig Tieck]] poeta ezagutu zuen, geroago bere lan gehienak argitaratu zituena. Ez zuen margolari karrerarik egin ikusmen arazoengatik, eta 1831n hasi zen bere idazlanak kaleratzen. Franz Berthold izengoitia erabili zuen eta ustez Wilhelm Hof izengoitia ere bai<ref>{{erreferentzia|izenburua=Guide to the William A. Speck. Collection of Goetheana: Manuscripts|orrialdea=122|hizkuntza=en|url=http://drs.library.yale.edu:8083/fedora/get/beinecke:speckmss/PDF|artxibo-url=https://web.archive.org/web/20100723151553/http://drs.library.yale.edu:8083/fedora/get/beinecke:speckmss/PDF|atala=Reinbold, Adelheid, 1800-1839|argitaratze-lekua=New Haven|sartze-data=2024-12-13|artxibo-data=2010-07-23}}</ref>. Adelheid Reinbold Dresrenen hil zen 1839ko otsailaren 14an, [[difteria]]ren ondorioz<ref>{{erreferentzia|izenburua=Adelheid Reinbold|hizkuntza=de|url=https://www.fembio.org/biographie.php/frau/biographie/adelheid-reinbold|aldizkaria=Fembio|sartze-data=2024-12-13}}</ref>. Eliasfriedhof hilerrian lurperatu zuten<ref>{{erreferentzia|izenburua=Adelheid Reinbold (1800–1839)|hizkuntza=de|url=https://eliasfriedhof.de/persoenlichkeiten/biogramme/adelheid-reinbold/|aldizkaria=Eliasfriedhof Dresden|sartze-data=2024-09-08}}</ref>. == Lanak == * ''Novellen und Erzählungen'' (1836) * ''Novellen'' (bi liburukitan, 1837) * ''König Sebastian oder wunderbare Rettung und Untergang'' (hil ostekoa, 1839) * ''Gesammelte Novellen'' (hil ostekoa, bi liburukitan, 1842) * ''Irrwisch-Fritze'' (hil ostekoa, 1910) * ''Russische Scenen / Irrwisch-Fritze. Zwei Novellen'' (hil ostekoa, 2010) == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1800eko|1839ko|Reinbold, Adelheid}} [[Kategoria:Hannovertarrak]] [[Kategoria:Alemaniako eleberrigileak]] [[Kategoria:Emakume eleberrigileak]] [[Kategoria:Alemaniako ipuingileak]] [[Kategoria:Emakume ipuingileak]] [[Kategoria:Alemanezko idazleak]] [[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]] 9lncz4amqzckfae3saxfzrzuf1r0n7w 1 1217323 9998983 2024-12-13T19:56:24Z Eliatxo 96586 Orri berria: «{{Wikiproiektu Emakumeak}}» 9998983 wikitext text/x-wiki {{Wikiproiektu Emakumeak}} ta4vu3saodlopvx79romiqoh8fiwdtr 0 1217324 9998987 2024-12-13T20:04:24Z Txus.aparicio 20653 «[[:es:Special:Redirect/revision/161922171|Ernesto Aparicio]]» orriaren itzulpena eginez sortua 9998987 wikitext text/x-wiki '''Ernesto Aparicio Betancort''' ([[Las Palmas Kanaria Handikoa]], [[Espainia]], 1936ko apirilaren 17a-Ibidem, 2019ko apirilaren 4a) [[Futbol|futbolari]] eta kirol-masajista espainiarra zen, eta [[Atzelari (futbola)|defentsa]] lanetan aritzen zen.<ref>{{Cite web|izenburua=Aparicio, Ernesto Aparicio Betancort - Futbolista|url=https://www.bdfutbol.com/es/j/j7630.html|lana=www.bdfutbol.com|accessdate=4 de abril de 2019}}</ref> Realizó la mayor parte de su carrera en la [[:es:Unión_Deportiva_Las_Palmas|UD Las Palmas]], donde ostentó la [[:es:Capitán_(fútbol)|capitanía]] durante varios años. En 1970 dejó el club amarillo para recalar en el fútbol sudafricano, fichando por el [[:es:Highlands_Park_FC|Highland Park]], donde se produjo su retirada del fútbol activo.<ref>{{Cita web|url=https://www.laprovincia.es/ud-las-palmas/2019/04/06/memorias-sudafrica/1163558.html|título=Memorias de Sudáfrica|fechaacceso=6 de abril de 2019|apellido=Rodríguez|nombre=David|fecha=6 de abril de 2019|sitioweb=www.laprovincia.es}}</ref> == Ibilbidea == Bere ibilbidearen zatirik handiena [[Unión Deportiva Las Palmas|UD Las Palmasen]] egin zuen, eta bertan [[Kapitain (futbola)|kapitaintza]] izan zuen hainbat urtez. 1970ean talde horia utzi eta Hegoafrikako futbolean sartu zen, [[Highland Park FC|Highland Park]] taldeak fitxatuta, eta bertan utzi zuen futbol aktiboa.<ref>{{Cite web|izena=David|abizena=Rodríguez|izenburua=Memorias de Sudáfrica|data=6 de abril de 2019|url=https://www.laprovincia.es/ud-las-palmas/2019/04/06/memorias-sudafrica/1163558.html|lana=www.laprovincia.es|accessdate=6 de abril de 2019}}</ref> 1972an Las Palmasera itzuli zen eta bertan [[masajista]] lanetan aritu zen 2002ra arte, erretiroa hartu zuen arte.<ref>{{Cite web|izenburua=Eternamente, Aparicio|url=https://www.udlaspalmas.es/noticias/noticia/eternamente-aparicio|lana=UD Las Palmas - Web Oficial|accessdate=4 de abril de 2019}}</ref> Jaioterrian hil zen, 2019ko apirilaren 4an.<ref name="capi">{{Cite web|izenburua=Fallece Aparicio, 'El capi'|url=https://www.udlaspalmas.es/noticias/noticia/fallece-aparicio-el-capi|lana=UD Las Palmas - Web Oficial|accessdate=4 de abril de 2019}}</ref> == Klubak == {| align="center" bgcolor="#f7f8ff" border="1" cellpadding="3" cellspacing="0" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;" ! width="190" |Kluba ! width="170" |Herrialdea ! width="120" |Urtea |- align="center" |[[Unión Deportiva Las Palmas|U. D. Las Palmas]] |[[Espainia]] |1958-1970 |- align="center" |[[Highlands Park FC]] |[[Hegoafrika]] |1971-1972 |} == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}}{{Bizialdia|1936ko|2019ko|Aparicio, Ernesto}} [[Kategoria:Las Palmas Kanaria Handiko jendea]] 7bzscz72271d10kvp67zr03kxc0omjt 9998988 9998987 2024-12-13T20:04:53Z Txus.aparicio 20653 9998988 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Ernesto Aparicio Betancort''' ([[Las Palmas Kanaria Handikoa]], [[Espainia]], 1936ko apirilaren 17a-Ibidem, 2019ko apirilaren 4a) [[Futbol|futbolari]] eta kirol-masajista espainiarra zen, eta [[Atzelari (futbola)|defentsa]] lanetan aritzen zen.<ref>{{Cite web|izenburua=Aparicio, Ernesto Aparicio Betancort - Futbolista|url=https://www.bdfutbol.com/es/j/j7630.html|lana=www.bdfutbol.com|accessdate=4 de abril de 2019}}</ref> == Ibilbidea == Bere ibilbidearen zatirik handiena [[Unión Deportiva Las Palmas|UD Las Palmasen]] egin zuen, eta bertan [[Kapitain (futbola)|kapitaintza]] izan zuen hainbat urtez. 1970ean talde horia utzi eta Hegoafrikako futbolean sartu zen, [[Highland Park FC|Highland Park]] taldeak fitxatuta, eta bertan utzi zuen futbol aktiboa.<ref>{{Cite web|izena=David|abizena=Rodríguez|izenburua=Memorias de Sudáfrica|data=6 de abril de 2019|url=https://www.laprovincia.es/ud-las-palmas/2019/04/06/memorias-sudafrica/1163558.html|lana=www.laprovincia.es|accessdate=6 de abril de 2019}}</ref> 1972an Las Palmasera itzuli zen eta bertan [[masajista]] lanetan aritu zen 2002ra arte, erretiroa hartu zuen arte.<ref>{{Cite web|izenburua=Eternamente, Aparicio|url=https://www.udlaspalmas.es/noticias/noticia/eternamente-aparicio|lana=UD Las Palmas - Web Oficial|accessdate=4 de abril de 2019}}</ref> Jaioterrian hil zen, 2019ko apirilaren 4an.<ref name="capi">{{Cite web|izenburua=Fallece Aparicio, 'El capi'|url=https://www.udlaspalmas.es/noticias/noticia/fallece-aparicio-el-capi|lana=UD Las Palmas - Web Oficial|accessdate=4 de abril de 2019}}</ref> == Klubak == {| align="center" bgcolor="#f7f8ff" border="1" cellpadding="3" cellspacing="0" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;" ! width="190" |Kluba ! width="170" |Herrialdea ! width="120" |Urtea |- align="center" |[[Unión Deportiva Las Palmas|U. D. Las Palmas]] |[[Espainia]] |1958-1970 |- align="center" |[[Highlands Park FC]] |[[Hegoafrika]] |1971-1972 |} == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} {{Bizialdia|1936ko|2019ko|Aparicio, Ernesto}} [[Kategoria:Las Palmas Kanaria Handiko jendea]] 2i0m3dn3s984dgcvpuezi0kpgmfre2u 9998991 9998988 2024-12-13T20:07:21Z Txus.aparicio 20653 9998991 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Ernesto Aparicio Betancort''' ([[Las Palmas Kanaria Handikoa]], [[Espainia]], 1936ko apirilaren 17a-Ibidem, 2019ko apirilaren 4a) [[Futbol|futbolari]] eta kirol-masajista espainiarra zen, eta [[Atzelari (futbola)|defentsa]] lanetan aritzen zen.<ref>{{Cite web|izenburua=Aparicio, Ernesto Aparicio Betancort - Futbolista|url=https://www.bdfutbol.com/es/j/j7630.html|lana=www.bdfutbol.com|accessdate=4 de abril de 2019}}</ref> == Ibilbidea == Bere ibilbidearen zatirik handiena [[Unión Deportiva Las Palmas|UD Las Palmasen]] egin zuen, eta bertan [[Kapitain (futbola)|kapitaintza]] izan zuen hainbat urtez. 1970ean talde horia utzi eta Hegoafrikako futbolean sartu zen, [[Highland Park FC|Highland Park]] taldeak fitxatuta, eta bertan utzi zuen futbol aktiboa.<ref>{{Cite web|izena=David|abizena=Rodríguez|izenburua=Memorias de Sudáfrica|data=2019ko apirilaren 6a|url=https://www.laprovincia.es/ud-las-palmas/2019/04/06/memorias-sudafrica/1163558.html|lana=www.laprovincia.es|accessdate=2019ko apirilaren 6a}}</ref> 1972an Las Palmasera itzuli zen eta bertan [[masajista]] lanetan aritu zen 2002ra arte, erretiroa hartu zuen arte.<ref>{{Cite web|izenburua=Eternamente, Aparicio|url=https://www.udlaspalmas.es/noticias/noticia/eternamente-aparicio|lana=UD Las Palmas - Web Oficial|accessdate=4 de abril de 2019}}</ref> Jaioterrian hil zen, 2019ko apirilaren 4an.<ref name="capi">{{Cite web|izenburua=Fallece Aparicio, 'El capi'|url=https://www.udlaspalmas.es/noticias/noticia/fallece-aparicio-el-capi|lana=UD Las Palmas - Web Oficial|accessdate=4 de abril de 2019}}</ref> == Klubak == {| align="center" bgcolor="#f7f8ff" border="1" cellpadding="3" cellspacing="0" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;" ! width="190" |Kluba ! width="170" |Herrialdea ! width="120" |Urtea |- align="center" |[[Unión Deportiva Las Palmas|U. D. Las Palmas]] |[[Espainia]] |1958-1970 |- align="center" |[[Highlands Park FC]] |[[Hegoafrika]] |1971-1972 |} == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} {{Bizialdia|1936ko|2019ko|Aparicio, Ernesto}} [[Kategoria:Las Palmas Kanaria Handiko jendea]] bs88hkbfssa1o1hjb6ytj2oi6n700hj 14 1217325 9998993 2024-12-13T20:08:22Z Eliatxo 96586 Orri berria: «{{CatAutoTOC}} {{commonskat}} [[Kategoria:Haur literaturako idazleak herrialdearen arabera]] [[Kategoria:Portugalgo idazleak]]» 9998993 wikitext text/x-wiki {{CatAutoTOC}} {{commonskat}} [[Kategoria:Haur literaturako idazleak herrialdearen arabera]] [[Kategoria:Portugalgo idazleak]] nxp4ni53a4mlglix4wyryldtoacr1v5 1 1217326 9999018 2024-12-13T21:37:26Z CrashLogger 132708 Lanean ari naiz. 9999018 wikitext text/x-wiki {{lanean|CrashLogger}} 1ihm12dzd30hivs938woegtdocdrtck 9999019 9999018 2024-12-13T21:38:48Z CrashLogger 132708 /* Lanean */ atal berria 9999019 wikitext text/x-wiki {{lanean|CrashLogger}} == Lanean == Barkatu zuzenean editatzea, baina proba orria eskola ariketa batekin dut okupatuta eta oraindik ez dut notarik jaso! [[Lankide:CrashLogger|CrashLogger]] ([[Lankide eztabaida:CrashLogger|eztabaida]]) 22:38, 13 abendua 2024 (CET) fitro5u1hxfhq1y3n06sgupigpv172d 2 1217328 9999045 2024-12-13T22:58:16Z Amalbirawi 169015 Amalbirawi wikilariak «[[Lankide:Amalbirawi/Proba orria]]» orria «[[Pala motza Frontoi motzean]]» izenera aldatu du 9999045 wikitext text/x-wiki #BIRZUZENDU [[Pala motza Frontoi motzean]] 967tdezp2d2j9zkhb070alwmzvoe7lw 0 1217330 9999076 2024-12-14T01:40:32Z Daeri 16654 Daeri wikilariak «[[Sergio Gontán]]» orria «[[Keko]]» izenera aldatu du 9999076 wikitext text/x-wiki #BIRZUZENDU [[Keko]] hn0zbdxqhlernjgjkviswi6rjo2kr3z 0 1217332 9999085 2024-12-14T02:05:22Z Daeri 16654 Daeri wikilariak «[[Raúl Rodríguez Navas]]» orria «[[Raúl Navas]]» izenera aldatu du 9999085 wikitext text/x-wiki #BIRZUZENDU [[Raúl Navas]] lwuezdav4msmyqxwz5zl2f7zsd1jv4v 0 1217333 9999089 2024-12-14T02:07:37Z Daeri 16654 Daeri wikilariak «[[Antonio García Aranda]]» orria «[[Toño García]]» izenera aldatu du 9999089 wikitext text/x-wiki #BIRZUZENDU [[Toño García]] nfnc0r2sxfom4blhydf7xggn3u7xwtz 0 1217334 9999091 2024-12-14T02:09:51Z Daeri 16654 Daeri wikilariak «[[Denis Txerixev]]» orria «[[Denis Cheryshev]]» izenera aldatu du 9999091 wikitext text/x-wiki #BIRZUZENDU [[Denis Cheryshev]] 8notme8r8d2qr6a3fbdmrd3dtwvk2sj 0 1217335 9999104 2024-12-14T03:23:57Z Nikolai Kurbatov 79684 Orri berria: «{{biografia infotaula automatikoa}} '''Walter Lemos''' atleta zen. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[1960ko Udako Olinpiar Jokoak|1960ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/64442 Walter Lemos]</ref><ref>[https://olympics.com/en/athletes/walter-lemos Walter LEMOS]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1930ko|2014ko|Lemos, Walter}}» 9999104 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Walter Lemos''' atleta zen. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[1960ko Udako Olinpiar Jokoak|1960ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/64442 Walter Lemos]</ref><ref>[https://olympics.com/en/athletes/walter-lemos Walter LEMOS]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1930ko|2014ko|Lemos, Walter}} 0z8oiagiolyxcguazbk4r6f81q0u3nl 9999105 9999104 2024-12-14T03:24:39Z Nikolai Kurbatov 79684 9999105 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Walter Lemos''' (Sunchales, [[1930]]eko [[martxoaren 23]]a - [[2014]]ko [[ekainaren 10]]a) atleta zen. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[1960ko Udako Olinpiar Jokoak|1960ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/64442 Walter Lemos]</ref><ref>[https://olympics.com/en/athletes/walter-lemos Walter LEMOS]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1930eko|2014ko|Lemos, Walter}} 80kusv0xp2zyumx16c1th1fmv1kv9kt 0 1217336 9999106 2024-12-14T03:25:47Z Nikolai Kurbatov 79684 Orri berria: «{{biografia infotaula automatikoa}} '''Santiago Lorenzo''' atleta da. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[2004ko Udako Olinpiar Jokoak|2004ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/105773 Santiago Lorenzo]</ref><ref>[https://olympics.com/en/athletes/santiago-lorenzo Santiago LORENZO]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1978ko||Lorenzo, Santiago}}» 9999106 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Santiago Lorenzo''' atleta da. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[2004ko Udako Olinpiar Jokoak|2004ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/105773 Santiago Lorenzo]</ref><ref>[https://olympics.com/en/athletes/santiago-lorenzo Santiago LORENZO]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1978ko||Lorenzo, Santiago}} ppovlk7jgwhjrym4zv0a7qok7onw29c 9999107 9999106 2024-12-14T03:26:16Z Nikolai Kurbatov 79684 9999107 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Santiago Lorenzo''' ([[Buenos Aires]], [[1978]]ko [[apirilaren 4]]a) atleta da. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[2004ko Udako Olinpiar Jokoak|2004ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/105773 Santiago Lorenzo]</ref><ref>[https://olympics.com/en/athletes/santiago-lorenzo Santiago LORENZO]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1978ko||Lorenzo, Santiago}} ttjuhifsry3xqsrnc46fuvxht9j4qc7 0 1217337 9999108 2024-12-14T03:26:56Z Nikolai Kurbatov 79684 Orri berria: «{{biografia infotaula automatikoa}} '''Romina Maggi''' atleta da. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[2004ko Udako Olinpiar Jokoak|2004ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/106489 Romina Maggi]</ref><ref>[https://olympics.com/en/athletes/romina-maggi Romina MAGGI]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1976ko||Maggi, Romina}}» 9999108 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Romina Maggi''' atleta da. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[2004ko Udako Olinpiar Jokoak|2004ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/106489 Romina Maggi]</ref><ref>[https://olympics.com/en/athletes/romina-maggi Romina MAGGI]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1976ko||Maggi, Romina}} b71gso54xo306220fz70ohfzgfog8s7 9999109 9999108 2024-12-14T03:27:23Z Nikolai Kurbatov 79684 9999109 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Romina Maggi''' ([[1976]]ko [[martxoaren 27]]a) atleta da. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[2004ko Udako Olinpiar Jokoak|2004ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/106489 Romina Maggi]</ref><ref>[https://olympics.com/en/athletes/romina-maggi Romina MAGGI]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1976ko||Maggi, Romina}} mycgiwbe9ajrx3li963l4znbahj6oup 0 1217338 9999117 2024-12-14T04:47:31Z Nikolai Kurbatov 79684 Orri berria: «{{biografia infotaula automatikoa}} '''Emilio Malchiodi''' atleta zen. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[1948ko Udako Olinpiar Jokoak|1948ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/64443 Emilio Malchiodi]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1922ko|1997ko|Malchiodi, Emilio}}» 9999117 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Emilio Malchiodi''' atleta zen. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[1948ko Udako Olinpiar Jokoak|1948ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/64443 Emilio Malchiodi]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1922ko|1997ko|Malchiodi, Emilio}} qnap8uunpqwynb9dpi8k79rt7xcir1o 9999118 9999117 2024-12-14T04:48:39Z Nikolai Kurbatov 79684 9999118 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Emilio Malchiodi''' ([[Junín (Buenos Aires)|Junín]], [[1922]]ko [[martxoaren 28]]a - [[Junín (Buenos Aires)|Junín]], [[1997]]ko [[azaroaren 21]]a) atleta zen. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[1948ko Udako Olinpiar Jokoak|1948ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/64443 Emilio Malchiodi]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1922ko|1997ko|Malchiodi, Emilio}} m8spj1kif59rogf1i7ny9kldxs4z3rm 0 1217339 9999119 2024-12-14T04:49:42Z Nikolai Kurbatov 79684 Orri berria: «{{biografia infotaula automatikoa}} '''Liliana Martinelli''' atleta da. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[1996ko Udako Olinpiar Jokoak|1996ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/64374 Liliana Martinelli]</ref><ref>[https://olympics.com/en/athletes/liliana-martinelli Liliana MARTINELLI]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1970ko||Martinelli, Liliana}}» 9999119 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Liliana Martinelli''' atleta da. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[1996ko Udako Olinpiar Jokoak|1996ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/64374 Liliana Martinelli]</ref><ref>[https://olympics.com/en/athletes/liliana-martinelli Liliana MARTINELLI]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1970ko||Martinelli, Liliana}} g7ufw2mdas0fka79oqvobqtetlyf0tx 9999120 9999119 2024-12-14T04:50:11Z Nikolai Kurbatov 79684 9999120 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Liliana Martinelli''' ([[1970]]eko [[maiatzaren 20]]a) atleta da. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[1996ko Udako Olinpiar Jokoak|1996ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/64374 Liliana Martinelli]</ref><ref>[https://olympics.com/en/athletes/liliana-martinelli Liliana MARTINELLI]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1970eko||Martinelli, Liliana}} nvhq7n3whuzua7udg48eilkk2s3ki7z 0 1217340 9999123 2024-12-14T05:26:09Z 46.222.130.161 Orri berria: «{{eraikin infotaula}} '''Sforza gaztelua''', {{lang-it|Castello Sforzesco}} eta [[milanera]z ''Castell Sforzesch'', [[Italia]]ko [[Milan]] hirian dagoen gaztelu bat da. XV. mendean [[Francesco I.a Sforza]]k eraikiarazi zuen. Gaur egun museoa da. == Kanpo loturak == * [https://www.milanocastello.it/en Webgune ofiziala] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Italiako gazteluak]] [[Kategoria:Italiako museoak]] [[Kategoria:Milango eraikinak]]» 9999123 wikitext text/x-wiki {{eraikin infotaula}} '''Sforza gaztelua''', {{lang-it|Castello Sforzesco}} eta [[milanera]z ''Castell Sforzesch'', [[Italia]]ko [[Milan]] hirian dagoen gaztelu bat da. XV. mendean [[Francesco I.a Sforza]]k eraikiarazi zuen. Gaur egun museoa da. == Kanpo loturak == * [https://www.milanocastello.it/en Webgune ofiziala] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Italiako gazteluak]] [[Kategoria:Italiako museoak]] [[Kategoria:Milango eraikinak]] 1n5aji4dov4mmg1morkdc4vzijvd6e7 9999124 9999123 2024-12-14T05:26:28Z 46.222.130.161 9999124 wikitext text/x-wiki {{eraikin infotaula}} '''Sforza gaztelua''', {{lang-it|Castello Sforzesco}} eta [[milanera]]z ''Castell Sforzesch'', [[Italia]]ko [[Milan]] hirian dagoen gaztelu bat da. XV. mendean [[Francesco I.a Sforza]]k eraikiarazi zuen. Gaur egun museoa da. == Kanpo loturak == * [https://www.milanocastello.it/en Webgune ofiziala] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Italiako gazteluak]] [[Kategoria:Italiako museoak]] [[Kategoria:Milango eraikinak]] lr5w2wkj4zqp6jtppn3x0ac8a78d4kh 9999125 9999124 2024-12-14T05:28:29Z Bhgh543bgf 98220 /* Kanpo loturak */ 9999125 wikitext text/x-wiki {{eraikin infotaula}} '''Sforza gaztelua''', {{lang-it|Castello Sforzesco}} eta [[milanera]]z ''Castell Sforzesch'', [[Italia]]ko [[Milan]] hirian dagoen gaztelu bat da. XV. mendean [[Francesco I.a Sforza]]k eraikiarazi zuen. Gaur egun museoa da. == Kanpo loturak == * [https://www.milanocastello.it/en Webgune ofiziala] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Italiako gazteluak]] [[Kategoria:Italiako museoak]] [[Kategoria:Milango eraikinak]] [[Kategoria:Arkeologia-museoak]] [[Kategoria:Egiptologia-museoak]] ejvb5hiprtqf2b8f317qb6h31wljcbo 9999126 9999125 2024-12-14T05:29:40Z Bhgh543bgf 98220 /* Kanpo loturak */ 9999126 wikitext text/x-wiki {{eraikin infotaula}} '''Sforza gaztelua''', {{lang-it|Castello Sforzesco}} eta [[milanera]]z ''Castell Sforzesch'', [[Italia]]ko [[Milan]] hirian dagoen gaztelu bat da. XV. mendean [[Francesco I.a Sforza]]k eraikiarazi zuen. Gaur egun museoa da. == Kanpo loturak == * [https://www.milanocastello.it/en Webgune ofiziala] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Italiako gazteluak]] [[Kategoria:Milango museoak]] [[Kategoria:Arkeologia-museoak]] [[Kategoria:Egiptologia-museoak]] e9nibhvlvus90dp7icoiqjj4ukguh7f 9999300 9999126 2024-12-14T10:20:32Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:1360ko hamarkadan amaitutako eraikinak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999300 wikitext text/x-wiki {{eraikin infotaula}} '''Sforza gaztelua''', {{lang-it|Castello Sforzesco}} eta [[milanera]]z ''Castell Sforzesch'', [[Italia]]ko [[Milan]] hirian dagoen gaztelu bat da. XV. mendean [[Francesco I.a Sforza]]k eraikiarazi zuen. Gaur egun museoa da. == Kanpo loturak == * [https://www.milanocastello.it/en Webgune ofiziala] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Italiako gazteluak]] [[Kategoria:Milango museoak]] [[Kategoria:Arkeologia-museoak]] [[Kategoria:Egiptologia-museoak]] [[Kategoria:1360ko hamarkadan amaitutako eraikinak]] 3qc4a77nfzns8acxh8zmpgffp3ttg7x 9999301 9999300 2024-12-14T10:21:06Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Pizkundeko jauregiak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999301 wikitext text/x-wiki {{eraikin infotaula}} '''Sforza gaztelua''', {{lang-it|Castello Sforzesco}} eta [[milanera]]z ''Castell Sforzesch'', [[Italia]]ko [[Milan]] hirian dagoen gaztelu bat da. XV. mendean [[Francesco I.a Sforza]]k eraikiarazi zuen. Gaur egun museoa da. == Kanpo loturak == * [https://www.milanocastello.it/en Webgune ofiziala] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Italiako gazteluak]] [[Kategoria:Milango museoak]] [[Kategoria:Arkeologia-museoak]] [[Kategoria:Egiptologia-museoak]] [[Kategoria:1360ko hamarkadan amaitutako eraikinak]] [[Kategoria:Pizkundeko jauregiak]] lnrabdhr5tob0yt1hpbhtp07gi7krmr 14 1217341 9999127 2024-12-14T05:30:22Z Bhgh543bgf 98220 Orri berria: «{{commonskat}} [[Kategoria:Italiako museoak]] [[Kategoria:Milango eraikinak]] [[Kategoria:Milango kultura]]» 9999127 wikitext text/x-wiki {{commonskat}} [[Kategoria:Italiako museoak]] [[Kategoria:Milango eraikinak]] [[Kategoria:Milango kultura]] hysy6xk5opb3cuc8vg8sfxah1bouhfh 0 1217342 9999143 2024-12-14T07:24:31Z Jose Angel Urquia Goitia 129751 Berria 9999143 wikitext text/x-wiki ''Poria placenta'' Sinonimoak: ''Poria incarnata (Basionimoa), Poria rubella, Boletus incarnatus, Polyporus incarnatus, Polyporus placenta (Basionimoa), Physisporus incarnatus, Caloporus incarnatus, Physisporus placenta, Bjerkandera roseomaculata, Tyromyces placenta, Oligoporus placentus, Postia placenta'' == Deskribapena == '''Karpoforoa:''' Erresupinatua, metro erdiraino zabaldua, gorputz arrotzak biltzen eta inguruko substratua. 1 eta 4 (8) mm bitarteko lodiera, zuria, harroa, urtsua, zuritik arrosara, arrosa haragi kolorera, helduaroan arrexka, ertza zerrendatsua, gogorra lehorrean eta oso zimurtua. '''Subikoloa:''' Oso mehea, zuritik arrosa zurbilera. '''Poroak:''' Zuriak, krema kolorekoak, arrosak, izokin kolorekoak, haragi koloretik arrexkaraino, 2-4 mm borobilak, bihurgunetsuak (Luparekin begiratuta ''Sparassis'' ''crispa'' gogorarazten dute).Tutuen sakonera 7 mm-koa.<ref>{{erreferentzia|abizena=Cetto, Bruno|urtea=1987|izenburua=Guia de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=533|ISBN=84-282-0887-5 (T. 4). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)|hizkuntza=Es}}</ref> '''Etimologia:''' ''Placenta'' epitetoa latinetik dator, ogi biribil, esan nahi duen “placenta” hitzetik. Bere formagatik. == Jangarritasuna == Interes gastronomikorik gabea. === Nahasketa arriskua === == Sasoia eta lekua == Pinuetan, izei gorrietan, alertzeetan. === Banaketa eremua === == Erreferentziak == eknoarcslcfdod6avgph4ry23hf66t2 9999149 9999143 2024-12-14T07:43:17Z Zorion 44278 Zorion wikilariak «[[Poria placenta]]» orria «[[Rhodonia placenta]]» izenera aldatu du: uneko izena 9999143 wikitext text/x-wiki ''Poria placenta'' Sinonimoak: ''Poria incarnata (Basionimoa), Poria rubella, Boletus incarnatus, Polyporus incarnatus, Polyporus placenta (Basionimoa), Physisporus incarnatus, Caloporus incarnatus, Physisporus placenta, Bjerkandera roseomaculata, Tyromyces placenta, Oligoporus placentus, Postia placenta'' == Deskribapena == '''Karpoforoa:''' Erresupinatua, metro erdiraino zabaldua, gorputz arrotzak biltzen eta inguruko substratua. 1 eta 4 (8) mm bitarteko lodiera, zuria, harroa, urtsua, zuritik arrosara, arrosa haragi kolorera, helduaroan arrexka, ertza zerrendatsua, gogorra lehorrean eta oso zimurtua. '''Subikoloa:''' Oso mehea, zuritik arrosa zurbilera. '''Poroak:''' Zuriak, krema kolorekoak, arrosak, izokin kolorekoak, haragi koloretik arrexkaraino, 2-4 mm borobilak, bihurgunetsuak (Luparekin begiratuta ''Sparassis'' ''crispa'' gogorarazten dute).Tutuen sakonera 7 mm-koa.<ref>{{erreferentzia|abizena=Cetto, Bruno|urtea=1987|izenburua=Guia de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=533|ISBN=84-282-0887-5 (T. 4). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)|hizkuntza=Es}}</ref> '''Etimologia:''' ''Placenta'' epitetoa latinetik dator, ogi biribil, esan nahi duen “placenta” hitzetik. Bere formagatik. == Jangarritasuna == Interes gastronomikorik gabea. === Nahasketa arriskua === == Sasoia eta lekua == Pinuetan, izei gorrietan, alertzeetan. === Banaketa eremua === == Erreferentziak == eknoarcslcfdod6avgph4ry23hf66t2 9999160 9999149 2024-12-14T07:49:18Z Zorion 44278 9999160 wikitext text/x-wiki {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa | authority = [[Tuomo Niemelä|Niemelä]], [[Karl-Henrik Larsson|K.H.Larss.]] & [[Dmitry Sergeevich Schigel|Schigel]], 2005 }} '''''Rhodonia placenta''''' ''[[Polyporaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Poria incarnata'', ''Poria rubella'', ''Boletus incarnatus'', ''Polyporus incarnatus'', ''Physisporus incarnatus'', ''Caloporus incarnatus'', ''Physisporus placenta'', ''Poria placenta'', ''Bjerkandera roseomaculata'', ''Tyromyces placenta'', ''Oligoporus placentus'', ''Postia placenta''. == Deskribapena == '''Karpoforoa:''' Erresupinatua, metro erdiraino zabaldua, gorputz arrotzak biltzen eta inguruko substratua. 1 eta 4 (8) mm bitarteko lodiera, zuria, harroa, urtsua, zuritik arrosara, arrosa haragi kolorera, helduaroan arrexka, ertza zerrendatsua, gogorra lehorrean eta oso zimurtua. '''Subikoloa:''' Oso mehea, zuritik arrosa zurbilera. '''Poroak:''' Zuriak, krema kolorekoak, arrosak, izokin kolorekoak, haragi koloretik arrexkaraino, 2-4 mm borobilak, bihurgunetsuak (Luparekin begiratuta ''Sparassis'' ''crispa'' gogorarazten dute).Tutuen sakonera 7 mm-koa.<ref>{{erreferentzia|abizena=Cetto, Bruno|urtea=1987|izenburua=Guia de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=533|ISBN=84-282-0887-5 (T. 4). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)|hizkuntza=Es}}</ref> '''Etimologia:''' ''Placenta'' epitetoa latinetik dator, ogi biribil, esan nahi duen “placenta” hitzetik. Bere formagatik. == Jangarritasuna == Interes gastronomikorik gabea. == Sasoia eta lekua == Pinuetan, izei gorrietan, alertzeetan. === Banaketa eremua === Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Jamaika, Europa, Errusia, Iran, Japonia, Taiwan, Australia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Polyporaceae]] [[Kategoria:2005. urtean deskribatutako onddoak]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Jamaikako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Irango onddoak]] [[Kategoria:Japoniako onddoak]] [[Kategoria:Taiwango onddoak]] [[Kategoria:Australiako onddoak]] 446smztdgyfpc1jeofni7uojqac09z9 0 1217343 9999146 2024-12-14T07:28:03Z Mgaraizabal 129250 «[[:es:Special:Redirect/revision/163838385|Myriam Seco]]» orriaren itzulpena eginez sortua 9999146 wikitext text/x-wiki <references></references> '''Myriam Seco''' '''Álvarez''' ([[Sevilla]], [[1967|1967ko]] [[Ekainaren 28|ekainaren 28a]]) sevillar[[Arkeologia|arkeologoa]] eta [[Egiptologia|egiptologoa]] da. Egiptologiako profesionalen artean erreferente nabarmena, erreferentziazko hainbat libururen egilea eta Ekialde Ertaineko eta Egiptoko indusketen arduraduna da. Arkeologia proiektu garrantzitsuak martxan jartzea eta bideratzea lortu du. Horien artean, [[Tutmosis III.a|Tutmosis III.]] faraoiaren (K.a. XV. mendea) Milioika Urteko tenpluaren indusketa eta zaharberritzea aipatu behar da. 'Espainiar Indiana Jones' izena eman zaio.Ibilbide profesional oparoa du, eta nazioartean ere presentzia handia du.<ref name=":0">{{Cite news|izenburua=Myriam Seco. Aún quedan tesoros ocultos en el viejo Egipto|data=22 de marzo de 2008|url=http://www.manuguerrero.es/myriam-seco-aun-quedan-tesoros-ocultos-en-el-viejo-egipto.html|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> == Bizitza == Ikasketak Historia ikasi zuen [[Sevillako Unibertsitatea|Sevillako Unibertsitatean]], eta 1990ean lizentziatu zen [[Antzinaroa|Antzinako Historia]] espezialitatean. Gero doktorego ikasketak jarraitu zituen eta “''La familia en el Egipto Antiguo'' (Familia Antzinako Egipton) ” izeneko tesina egin zuen. 1992tik 1995era [[Tübingengo Unibertsitatea|Tubingako Unibertsitateko]] ([[Alemania]]) Egiptologia Institutuan egon zen, eta 1995eko urtarrilean Historian doktoratu zen Sevillako Unibertsitatean, “''Representaciones de niños en las tumbas privadas de Tebas durante la XVIII dinastía en Egipto'' (Tebaseko hilobi pribatuetan haurren irudikapenak XVIII. dinastian Egipton)” izeneko tesiarekin.<ref name="Sin_nombre-pG0T-1">{{Cite web|izena=Super|abizena=User|izenburua=Proyecto de excavación Templo Funerario Tutmosis III - Proyecto de excavación Templo Funerario Tutmosis III|url=http://www.thutmosisiiitempleproject.org/index.php?option=com_content&view=article&id=47&Itemid=63&lang=es|lana=www.thutmosisiiitempleproject.org|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> 1998an hasi zen itsaspeko arkeologian trebatzen, Texasko Arkeologia Nautikoko Institutuarekin, [[Itsaso Gorria|Itsaso Gorrian]], Sadana Islandeko aztarnategian. == Ikerketa == Seco doktoreak jarduera profesional zabala garatu du. Espainian egin zituen lehen landa-lanen artean, 1995ean [[Cerro del Villar-]]<nowiki/>eko ([[Málaga|Malaga]]) feniziar aztarnategi batean egin zuena dago. [[Pompeu Fabra Unibertsitatea|Pompeu Fabra Bartzelonako Unibertsitateko]] [[María Eugenia Aubet]] arkeologoarkin; 1996an Carratracan (Malaga) [[Málagako Unibertsitatea|Malagako Unibertsitatearekin]] egin zuena; eta 1997an [[Sevilla|Sevillan]] [[Sevillako Unibertsitatea|Sevillako Unibertsitateko]] Ramón Corzo doktorearekin egindakoa. 1996an, Alemaniako Reutlingen herriko Erdi Aroko aztarnategi arkeologiko batean lan egin zuen. [[Tübingengo Unibertsitatea|Tubingako Unibertsitateko]] Scholkmann, Alemania. Egipton hogei urte baino gehiagoz lan handia egin du, besteak beste, 1996an bertan egindako lehen indusketa bat Sharuna aztarnategian, Tubingako Unibertsitateko Farouk Gomáa doktorearekin batera, baina beste askotan jardun du geroago; 1998an [[Herakleopolis Magna|Heracleópolis Magnako]] Bigarren eta Hirugarren Tarteko [[Nekropoli|nekropolian]] egindako indusketa Madrilgo Arkeologia Museo Nazionaleko [[María del Carmen Pérez Díe]] egiptologo ospetsuarekin; 2001 eta 2004 urteen arteko arkeologia-kanpainak piramide [[Erronboide|erronboidean]] zein [[Snefru]] hileta-tenpluan eta [[Dahshur|Dahshurreko]] haraneko tenpluan, Alemaniako Arkeologia Institutuko Rainer Stadelmann doktorearekin; eta [[Luxor|Luxorreko]] [[Amenofis III.a|Amenofis III.aren]] tenpluan egindako hainbat indusketa, [[Hourig Sourouzian]] doktorearekin 2000. urtean hainbat proiekturen esparruan lanean hasiz en. Itsaspeko arkeologoa ere bada. Urpekari profesionala bihurtu zen, ikerketa arkeologikoan zituen ezagutzak eta trebetasunak zabaltzeko. 1998an murgildu zen lehen aldiz Itsaso Gorrian, XVIII. mendean hondoratutako ontzi batean urpeko indusketa bat egiten ari zela, [[Texas|Texasko]] Arkeologia Nautikoko Institutuarekin. Geroago, 2001ean, Mourad el-Amourirekin batera prospekzio arkeologiko bat antolatu zuen Itsaso Gorrian, wadi Gawasis eta Marsa Alam artean. 1998 eta 2002 artean [[Alexandria|Alexandrian]], Qait Bay (Pharos) aztarnategian, urpeko indusketa batean lan egin zuen Alexandriar Ikasketen Zentro Frantziarreko (CEA)Jean-Yves Empereur doktorearekin. Erakunde horrekin eta baita Alexandrian ere, antzinako [[Erromatar Inperioa|Erromatar Inperioko]] ontzi baten urpeko indusketa batean parte hartu zuen.<ref>{{Cite news|izenburua=Entrevista a Myriam Seco - Amigos de la Egiptología|data=28 de julio de 2004|url=http://egiptologia.com/entrevista-a-myriam-seco/|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> Bere ardurapean izan zuen lehen proiektu handia 2006an hasi zen, eta Libanoko [[Tiro]] hiriko kostaldean izan zuen talde hispano-libanoar bat bere ardurapean. [[Fenizia|Feniziar]] ontzi bat zen, [[terrakota]]-estatua karga batekin, eta arpilatzen ari ziren. DGAren (Libanoko Antzinako Gauzen Zuzendaritza Nagusia) eta Sevillako Hungariako Santa Isabel Arte Ederren Errege Akademiaren arteko lankidetza proiektu hispano-libanoarra izan zen. Ikerketa honrrek hainbat urte iraun du eta aurkikuntza arkeologiko garrantzitsuakeman ditu argitara.<ref>{{Cite web|izenburua=Entrevista a la Dr.Myriam Seco. Arqueología al día|data=16 de noviembre de 2012|url=http://www.arqueologiaaldia.com/foro/entrevistas/entrevista-a-la-dr-myriam-seco/|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> Bere ibilbide profesionalean, Imax formatuko "''El Misterio del Nilo''" film dokumentalaren espedizioan parte hartu izana ere nabarmendu behar da. 2003ko azarotik 2004ko uztailera bitartean filmatu zen, eta [[Nilo Urdina|Nilo Urdin]] ibaiaren jaiotzatik ([[Nilo|Niloren]] ibaiadar edo "sektore" bat) [[Mediterraneoa|Mediterraneoan]] itsasoratzen den arte bidaiatzen duen espedizio zientifiko baten bizipenak eta landa-lana bildu zituen. Nilo Urdina [[Etiopia|Etiopian]] jaio eta [[Sudan|Sudaneraino]] jarraitzen du. Han, [[Nilo Zuria|Nilo Zuriarekin]], Niloren beste ibaiadar nagusiarekin, bat egiten du. [[Egipto|Egipton]] zehar egindako ibilbidea ezinbestekoa izan zen antzinako egiptoar zibilizazioaren garapenerako. Bere interes intrintsekoaz gain, espedizio hau Nilo Urdinaren jaiotza gunetik Niloren bokalerainoko bidea egiten lehena izan zen, bost mila kilometro baino gehiagoko ibilbidea. Myriam Secoz gain, espedizioko beste kideak hauek izan ziren: Pasquale Scaturro, ibai gidari eta geofisikari estatubatuarra, ibai arriskutsuetan izan dituen beste jaitsiera batzuengatik ezaguna, eta baita [[Everest|Everesteko]] gailurrera alpinista gisa igotzeagatik ere; Gordon Brown, kayakista eta kamerari estatubatuarra; Mohamed Megahsaskl, argazkilari espainiarra; Espedizioan, Myriam Secok Etiopia, Sudan eta Egiptoko antzinako zibilizazioen arteko loturak esploratu zituen. “''120 Años de Arqueología Española en Egipt''o (120 Urteko Espainiar Arkeologia Egipton)” erakusketan ere lan egin zuen, [[Kairo|Kairoko]] koordinatzaile gisa. Erakusketa hori 2009ko apirilean inauguratu zen [[Kairoko Egiptoar Museoa|Kairoko Museoan]], eta Kultura Ospakizunetarako Estatu Sozietateak (Kultura Ministerioa), Kultura Politika eta Industrien Zuzendaritza Nagusiak (Kultura Ministerioa), Kairoko [[Cervantes Institutua]] (Kanpo Arazoetako eta Lankidetzako Ministerioa) eta Antzinako Gauzen Egiptoko Ministerioa (MOA).<ref name=":4">{{Cite web|izenburua=Myriam Seco, arqueóloga, arqueóloga marina y egiptóloga. Profesora de la Universidad de Granada|url=http://www.ugr.es/~doctoradodibujo/htmlprofes/seco/seco.html|lana=www.ugr.es|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> Gero, Luxorren Tutmosis III.aren hilobi-tenplua izeneko proiektu arkeologiko garrantzitsua zuzentzen hasi zen, Tutmosis III.aren Milioika Urteko Tenplua deitua, induskatu, zaharberritu eta balioan jartzen.<ref name=":4">{{Cite web|izenburua=Myriam Seco, arqueóloga, arqueóloga marina y egiptóloga. Profesora de la Universidad de Granada|url=http://www.ugr.es/~doctoradodibujo/htmlprofes/seco/seco.html|lana=www.ugr.es|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> Azken proiektu hori 2008. urtean hasi zen eta Sevillako Hungariako Santa Isabel Arte Ederren Akademiarekin egindako lana da, Egiptoko Zaharkinen Ministerioarekin lankidetzan.<ref name="Sin_nombre-pG0T-1">{{Cite web|izena=Super|abizena=User|izenburua=Proyecto de excavación Templo Funerario Tutmosis III - Proyecto de excavación Templo Funerario Tutmosis III|url=http://www.thutmosisiiitempleproject.org/index.php?option=com_content&view=article&id=47&Itemid=63&lang=es|lana=www.thutmosisiiitempleproject.org|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> Proiektua Botín Fundazioak finantzatzen du, baina Santander Universidades erakundeak ere laguntzen du diruz, 2013an CEMEX enpresak, 2016an Cajasol Fundazioa eta 2018an Gaselec Fundazioa ere laguntzen hasi ziren. Gainera, Espainiak Kairon duen enbaxadaren babesa du. Eta lankidetza-hitzarmenak ditu [[Granadako Unibertsitatea|Granadako Unibertsitateko]] Marrazketa Sailarekin, Sevillako Unibertsitateko Historiaurreko eta Arkeologiako Departamentuarekin eta [[Kataluniako Unibertsitate Politeknikoa|Kataluniako Unibertsitate Politeknikoarekin]]. Era berean, proiektuak hitzarmena du Santander Unibertsitateekin eta Tubingako Unibertsitateko Egiptologia Institutuarekin, ikerketa eta doktore-tesiak egitea helburu duena.<ref name=":4">{{Cite web|izenburua=Myriam Seco, arqueóloga, arqueóloga marina y egiptóloga. Profesora de la Universidad de Granada|url=http://www.ugr.es/~doctoradodibujo/htmlprofes/seco/seco.html|lana=www.ugr.es|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> Finantzaketa anitz horri esker, hiru hilabetez lan egin ahal izan da urtero tenplu hori berraurkitzeko, Rickerrek 30eko hamarkadan lanak egin zituenetik ahaztua egon dena. == Irakaskuntza == Sevillako Hungariako Santa Isabel Arte Ederren Errege Akademiako kidea da 2006tik eta Granadako Unibertsitateko Arte Ederren Fakultateko Marrazketa masterreko irakasle gonbidatua 2009tik. Horrez gain, [[Murtziako Unibertsitatea|Murtziako Unibertsitateko]] Ekialde Hurbileko eta Antzinate Berantiarreko Ikasketa Zentroko (CEPOAT) irakaslea da, eta bertan master eskolak ematen ditu. Granadako Unibertsitateko Arte Ederretako fakultatearekin eta Sevillako Unibertsitateko Historiaurrea eta Arkeologia sailarekin sinatutako hitzarmenei esker, graduondoko ikasleek praktikak egin ditzakete bere aztarnategian. Bestalde, Santander Universidades (Banco Santander) erakundearekin lankidetzan, prestakuntza praktikoa eta teknikoa lekuan bertan egiteko ikastaroak egin ziren. Granadako Unibertsitateko irakasleek eman zituzten, eta Antzinako Gauzen Ministerioko ikuskatzaileei zuzenduta zegoen, Egiptoren eta Espainiaren arteko lankidetza kulturala sustatzeko. 2022an, Sevillako Unibertsitateko Join US [[Dibulgazio|dibulgazio zientifikoko]] kanpainan parte hartu zuen, Luxorreko (Egipto) Tutmosis III.aren tenpluko indusketa arkeologikoari buruzko ikus-entzunezko lan batekin.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Join US - Myriam Seco en la excavación del Templo de Tutmosis III en Luxor (Egipto).|url=https://www.youtube.com/watch?v=eQqPnnZeTtE|accessdate=2022-02-17}}</ref> == Argitalpenak == === Liburuak === * ''Representaciones de niños en la tumbas tebanas durante la XVIII dinastía'' (Umeen irudikapenak tebastarren hilobietan XVIII. dinastian), KOLAIOS 6. Sevilla 1997. <nowiki>ISBN 84-922394-7-6</nowiki>. * ''La colección egipcia de la Universidad Hispalense'' (Hispaniar Unibertsitateko Egiptoko bilduma). Sevilla 2000. <nowiki>ISBN 84-89777-98-5</nowiki>. * ''Los Templos de Millones de Años en Tebas'' (Los Templos de Millones de Años en Tebas), Granada 2015 (Arg.) Myriam Seco Álvarez eta [[Asunción Jodar Miñarro]] * ''Tutankhamón en España: Howard Carter, el duque de Alba y las conferencias de Madrid'' 2017 (Tutankhamon Espainian: Howard Carter, el duque de Alba eta Madrilgo konferentziak 2017) (ed.) José Manuel Lara Fundazioa. Myriam seco Alvarez eta Javier Martinez Babon. <nowiki>ISBN 9788415673644</nowiki>. === Argitalpenak === Hauexek dira, besteak beste, haren argitalpen nagusiak www.egiptologia.net/insitu,: * “''Representation de groupes familiaux à l’ancien empire''”. Egyptian Museum Collections around the World, I. liburukia, Cairo 2002, or. 26-30. * “''Resultados tras la primera campaña de prospección submarina en la costa del Mar Rojo: Wadi Gawasis – Marsa Alam''”, 2002. * “120 Años de Arqueología Española en Egipto” erakusketako katalogoa. 2009. Sennedjem-en hilobiari eta Luxor-eko Tutmosis III.aren tenpluko indusketei eskainitako kapituluen egilea. Indusketei buruzko argitalpen kolektiboak: * “''Three Seasons of Work at the Temple of Amenhotep III at Kom El Hettan: Part II''”. Annales du Service d’Antiquité Égyptienne 80, or. 367-399. Zenbait egile * “''Mission de recherches geo-archeologiques a Tyr (Liban). Annee 2002 Geomorphologie littorale et archeologie sous-marine''”, BAAL VII, or. 91-110. Zenbait egile === Artikuluak === * Latest news about the work of investigation in the Temple of Millions of Years of the pharaoh Thutmose III in Qurna, The Temples of Millions of Years in Thebes (Granada 2015), or. 101-133. * Second and Third Campaigns of the Egyptian-Spanish project at the Mortuary Temple of Thutmosis III in Luxor West Bank (2009 and 2010), Myriam Seco Álvarez eta beste batzuk, ASAE 86 (2012), or. 329-395. * ''Middle Kingdom tombs beneath the Temple of Millions of Years'', EA 47 (2015) M. Seco Alvarez eta J. Martínez Babón, pp. 27-30. * The Henket-ankh Temple of Thutmosis III in Luxor West Bank: Five years of intermediion, From the Delta to the Cataract, Studies dedikated to Mohamed el-Bialy, Leiden Boston 2015,or. 240-253. * Thutmosis III Temple of Millions of Years and the Mud Brick Marks: Conservation and first acabsions, Lingua Aegyptia 16, in Non-Textual Marking Systems in Ancient Egypt (and Elsewhere), Hamburg 2015, M. Seco Álvarez eta Agustin Gamarra Campuzano, or. 59-67. * ''A Ramesside Building in the Temple of Millions of Years of Thutmose III in Luxor'', SAK 44 (2015), M. Seco Alvarez eta J. Martinez Babon. or. 383-391 eta pls. 47-52. * ''Jewelry'' found in the 12th Dynasty Tomb at Luxor, KMT 262 (2015), M. Seco Alvarez eta J. Martínez Babón, or. 35-41. * Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Luxor, Memnonia XXV (2014), M. Seco Alvarez eta J. Martínez Babón, or. 157-167. * ''The Temple of Millions of Years of Tuthmosis III'', Egyptian Archaeology 44 (2013), or. 21-25. * Azken aurkikuntzak Tutmosis III.aren hileta-tenplua induskatzeko, zaharberritzeko eta balioan jartzeko proiektuan, Luxorreko mendebaldeko ertzean, Egiptologia Iberikoko Novos trabalhos-en. IV Congreso Ibérico de Egiptología, II. linburukia, (Lisboa 2012), pp. 1065-1075. * Lan arkeologikoak Tutmosis III.a faraoiaren Milioika Urteko Tenpluan Luxorren: 2008-2011 kanpainak, DJESER, 4 zk. (2012), Arte, Arkeologia eta Egiptologiari buruzko aldizkaria, or. 64-73. [http://www.centroelba.es/Revista.aspx?Revista_id=8 http://www.centroelba.es/Revista.aspx?Aldizkari_id=8] * First Season of the Egyptian-Spanish project at the Funerary Temple of Thutmosis III in Luxor, Myriam Seco Álvarez y otros, ASAE 84 (2010), or. 1-35. * Egyptian-Spanish Project at The Funerary Temple of Thutmosis III in Luxor West Bank: The resultados of two seasons, Myriam seco Álvarez and others, Memnonia cahier supplementaire, 2 zk. (2012), or. 59-71. – 2009an argitaratutako “120 Años de Arqueología Española en Egipto” erakusketaren katalogoko Sennedjem-en hilobiari eta Luxorreko Tutmosis III.aren tenpluan egindako indusketei eskainitako kapituluak. * Azken aurkikuntzak Tutmosis III.aren Hileta Tenpluan, Arte Ederren Buletina 37 zk., or. 510-520. * ''Marine Archaeological Inspection on a looted shipwreck a few kilometres offshore Tyre-Lebanon 2006-2010'', BAAL Hors-Série VII. * ''Shipwreck investigations in the waters of Tyre'', BAAL 14 (2010), 103-129. Hainbat egile: M Seco Alvarez eta Ibrahim Noureddine. * “''Representation de groupes familiaux à l’ancien empire''” Egyptian Museum Collections around the World, Vol. I, Cairo 2002, or. 26-30. * ''Resultados tras la primera campaña de prospección submarina en la costa del Mar Rojo: Wadi Gawasis – Marsa Alam'' (Itsaso Gorriko kostaldeko lehen urpeko prospekzio-kanpainaren emaitzak: Wadi Gawasis – Marsa Alam)”, 2002. == Sariak == * 2017ko Ikasketa Humanistikoen Manuel Alvar Saria, “''Tutankhamon Espainian: Howard Carter, el duque de Alba y las conferencia de Madrid”'' saiakerarengatik, Myriam Seco Álvarezek eta Javier Martínez Babónek elkarrekin egindako lana. * 2016ko kanpainan Egipton egindako hamar aurkikuntza onenetako baten saria, Luxor Times aldizkariak ematen duena, Amon Renef izeneko «Errege Etxeko zerbitzariaren» kartoi koloretsuaren aurkikuntza aitortzen du, Tutmosis IIIko Milioika Urteko tenpluan aurkitua izan zena (K.a. 1490-1436)<ref>{{Cite news|izenburua=La misión que dirige la egiptóloga Myriam Seco, premiada por uno de mejores descubrimientos de 2016|abizena1=Sevilla|izena1=Diario de|url=http://www.diariodesevilla.es/sevilla/egiptologa-Myriam-Seco-premiada-descubrimientos_0_1110489651.html|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> * “100 Españoles” izenekoaren I. edizioko (Marca España 2014) kideetako bat izatearen oroitzapenezko saria. == Erreferentziak == {{Bizialdia|1964||Seco Álvarez, Myriam}} == Kanpo estekak == * [https://www.youtube.com/watch?v=4VrXJKRui5g Nola lortu du arkeologo honek galdutako historia bat erreskatatzea?] * [https://www.youtube.com/watch?v=qP5d6MfztwE HDL Myriam seco, Andaluziako arkeologia Egiptoko Napoleonen arrastoaren atzetik] * [http://www.um.es/cepoat/?p=11921 CEPOAT] * [https://www.youtube.com/watch?v=eQqPnnZeTtE Join US - Myriam seco Tutmosis III.aren tenpluaren indusketan, Luxorren (Egipto)] [[Kategoria:Sevillarrak]] [[Kategoria:Espainiako arkeologoak]] [[Kategoria:Emakume arkeologoak]] [[Kategoria:Egiptologoak]] [[Kategoria:Gainbegiratu gabeko itzulpenak]] 0hgo3rtrocdfxujs93z5rbldvdwyj2u 9999159 9999146 2024-12-14T07:48:10Z Mgaraizabal 129250 Biografia itzuli, txukundu 9999159 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Myriam Seco''' '''Álvarez''' (''Indiana Jones espainiarra''; [[Sevilla]], [[1967|1967ko]] [[Ekainaren 28|ekainaren 28a]]) sevillar [[Arkeologia|arkeologoa]] eta [[Egiptologia|egiptologoa]] da. Egiptologiako profesionalen artean erreferente nabarmena da. Erreferentziazko hainbat libururen egilea eta Ekialde Ertaineko eta Egiptoko indusketen arduraduna da. Arkeologia proiektu garrantzitsuak martxan jartzea eta bideratzea lortu du. Horien artean, [[Tutmosis III.a|Tutmosis III.]] faraoiaren (K.a. XV. mendea) Milioika Urteko tenpluaren indusketa eta zaharberritzea aipatu behar da. 'Espainiar Indiana Jones' izena eman zaio. Ibilbide profesional oparoa du, eta nazioartean ere presentzia handia du.<ref name=":0">{{Cite news|izenburua=Myriam Seco. Aún quedan tesoros ocultos en el viejo Egipto|data=22 de marzo de 2008|url=http://www.manuguerrero.es/myriam-seco-aun-quedan-tesoros-ocultos-en-el-viejo-egipto.html|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> == Bizitza == === Ikasketak === Historia ikasi zuen [[Sevillako Unibertsitatea|Sevillako Unibertsitatean]], eta 1990ean lizentziatu zen [[Antzinaroa|Antzinako Historia]] espezialitatean. Gero doktorego ikasketak jarraitu zituen eta “''La familia en el Egipto Antiguo'' (Familia Antzinako Egipton) ” izeneko tesina egin zuen. 1992tik 1995era [[Tübingengo Unibertsitatea|Tubingako Unibertsitateko]] ([[Alemania]]) Egiptologia Institutuan egon zen, eta 1995eko urtarrilean Historian doktoratu zen Sevillako Unibertsitatean, “''Representaciones de niños en las tumbas privadas de Tebas durante la XVIII dinastía en Egipto'' (Tebaseko hilobi pribatuetan haurren irudikapenak XVIII. dinastian Egipton)” izeneko tesiarekin.<ref name="Sin_nombre-pG0T-1">{{Cite web|izena=Super|abizena=User|izenburua=Proyecto de excavación Templo Funerario Tutmosis III - Proyecto de excavación Templo Funerario Tutmosis III|url=http://www.thutmosisiiitempleproject.org/index.php?option=com_content&view=article&id=47&Itemid=63&lang=es|lana=www.thutmosisiiitempleproject.org|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> 1998an hasi zen itsaspeko arkeologian trebatzen [[Texas|Texasko]] Arkeologia Nautikoko Institutuarekin [[Itsaso Gorria|Itsaso Gorrian]], Sadana Islandeko aztarnategian. === Lan ibilbidea === Seco doktoreak jarduera profesional zabala garatu du. Espainian egin zituen lehen landa-lanen artean, 1995ean Cerro del Villarreko ([[Málaga|Malaga]]) feniziar aztarnategi batean egin zuen [[Pompeu Fabra Unibertsitatea|Pompeu Fabra Bartzelonako Unibertsitateko]] [[María Eugenia Aubet]] arkeologoarekin; 1996an [[Carratraca|Carratracan]] (Malaga) [[Málagako Unibertsitatea|Malagako Unibertsitatearekin]] egin zuena eta 1997an [[Sevilla|Sevillan]] [[Sevillako Unibertsitatea|Sevillako Unibertsitateko]] Ramón Corzo doktorearekin egindakoa. 1996an, Alemaniako Reutlingen herriko Erdi Aroko aztarnategi arkeologiko batean lan egin zuen [[Tübingengo Unibertsitatea|Tubingako Unibertsitateko]] Scholkmann, Alemania. Egipton hogei urte baino gehiagoz lan handia egin du, besteak beste, 1996an bertan egindako lehen indusketa bat Sharuna aztarnategian, Tubingako Unibertsitateko Farouk Gomáa doktorearekin batera, baina beste askotan jardun du geroago; 1998an [[Herakleopolis Magna|Heracleópolis Magnako]] Bigarren eta Hirugarren Tarteko [[Nekropoli|nekropolian]] egindako indusketa Madrilgo Arkeologia Museo Nazionaleko [[María del Carmen Pérez Díe]] egiptologo ospetsuarekin; 2001 eta 2004 urteen arteko arkeologia-kanpainak piramide [[Erronboide|erronboidean]] zein [[Snefru]] hileta-tenpluan eta [[Dahshur|Dahshurreko]] haraneko tenpluan, Alemaniako Arkeologia Institutuko Rainer Stadelmann doktorearekin; eta [[Luxor|Luxorreko]] [[Amenofis III.a|Amenofis III.aren]] tenpluan egindako hainbat indusketa, [[Hourig Sourouzian]] doktorearekin, 2000. urtean hainbat proiekturen esparruan lanean hasi zen. Itsaspeko arkeologoa ere bada. Urpekari profesionala bihurtu zen, ikerketa arkeologikoan zituen ezagutzak eta trebetasunak zabaltzeko. 1998an murgildu zen lehen aldiz Itsaso Gorrian, XVIII. mendean hondoratutako ontzi batean urpeko indusketa bat egiten ari zela, Texasko Arkeologia Nautikoko Institutuarekin. Geroago, 2001ean, Mourad el-Amourirekin batera prospekzio arkeologiko bat antolatu zuen Itsaso Gorrian, wadi Gawasis eta Marsa Alam artean. 1998 eta 2002 artean [[Alexandria|Alexandrian]], Qait Bay (Pharos) aztarnategian, urpeko indusketa batean lan egin zuen Alexandriar Ikasketen Zentro Frantziarreko (CEA) Jean-Yves Empereur doktorearekin. Alexandrian jarraitu zuen erakunde horrekin, antzinako [[Erromatar Inperioa|Erromatar Inperioko]] ontzi baten urpeko indusketa batean parte hartzen.<ref>{{Cite news|izenburua=Entrevista a Myriam Seco - Amigos de la Egiptología|data=28 de julio de 2004|url=http://egiptologia.com/entrevista-a-myriam-seco/|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> Bere ardurapean izan zuen lehen proiektu handia 2006an hasi zen, eta Libanoko [[Tiro]] hiriko kostaldean izan zuen talde hispano-libanoar bat bere ardurapean. [[Fenizia|Feniziar]] ontzi bat zen, [[terrakota]]-estatua karga batekin, eta arpilatzen ari ziren. DGAren (Libanoko Antzinako Gauzen Zuzendaritza Nagusia) eta Sevillako Hungariako Santa Isabel Arte Ederren Errege Akademiaren arteko lankidetza proiektu hispano-libanoarra izan zen. Ikerketa horrek hainbat urte iraun zuen eta aurkikuntza arkeologiko garrantzitsuakeman zituen argitara.<ref>{{Cite web|izenburua=Entrevista a la Dr.Myriam Seco. Arqueología al día|data=16 de noviembre de 2012|url=http://www.arqueologiaaldia.com/foro/entrevistas/entrevista-a-la-dr-myriam-seco/|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> Bere ibilbide profesionalean, Imax formatuko "''El Misterio del Nilo''" film dokumentalaren espedizioan parte hartu izana ere nabarmendu behar da. 2003ko azarotik 2004ko uztailera bitartean filmatu zen, eta [[Nilo Urdina|Nilo Urdin]] ibaiaren jaiotzatik ([[Nilo|Niloren]] ibaiadar edo "sektore" bat) [[Mediterraneoa|Mediterraneoan]] itsasoratzen den arte bidaiatzen duen espedizio zientifiko baten bizipenak eta landa-lana bildu zituen. Nilo Urdina [[Etiopia|Etiopian]] jaio eta [[Sudan|Sudaneraino]] jarraitzen du. Han, [[Nilo Zuria|Nilo Zuriarekin]], Niloren beste ibaiadar nagusiarekin, bat egiten du. [[Egipto|Egipton]] zehar egindako ibilbidea ezinbestekoa izan zen antzinako egiptoar zibilizazioaren garapenerako. Bere interes intrintsekoaz gain, espedizio hau Nilo Urdinaren jaiotza gunetik Niloren [[Bokale|bokalerainoko]] bidea egiten lehena izan zen, bost mila kilometro baino gehiagoko ibilbidea. Myriam Secoz gain, espedizioko beste kideak hauexek izan ziren: Pasquale Scaturro, ibai gidari eta geofisikari estatubatuarra, ibai arriskutsuetan izan dituen beste jaitsiera batzuengatik ezaguna, eta baita [[Everest|Everesteko]] gailurrera alpinista gisa igotzeagatik ere; Gordon Brown, kayakista eta kamerari estatubatuarra; Mohamed Megahsaskl, argazkilari espainiarra; Espedizioan, Myriam Secok Etiopia, Sudan eta Egiptoko antzinako zibilizazioen arteko loturak esploratu zituen. “''120 Años de Arqueología Española en Egipt''o (120 Urteko Espainiar Arkeologia Egipton)” erakusketan ere lan egin zuen, [[Kairo|Kairoko]] koordinatzaile gisa. Erakusketa hori 2009ko apirilean inauguratu zen [[Kairoko Egiptoar Museoa|Kairoko Museoan]], eta Kultura Ospakizunetarako Estatu Sozietateak (Kultura Ministerioa), Kultura Politika eta Industrien Zuzendaritza Nagusiak (Kultura Ministerioa), Kairoko [[Cervantes Institutua]] (Kanpo Arazoetako eta Lankidetzako Ministerioa) eta Antzinako Gauzen Egiptoko Ministerioa (MOA).<ref name=":4">{{Cite web|izenburua=Myriam Seco, arqueóloga, arqueóloga marina y egiptóloga. Profesora de la Universidad de Granada|url=http://www.ugr.es/~doctoradodibujo/htmlprofes/seco/seco.html|lana=www.ugr.es|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> Gero, Luxorren Tutmosis III.aren hilobi-tenplua izeneko proiektu arkeologiko garrantzitsua zuzentzen hasi zen, Tutmosis III.aren Milioika Urteko Tenplua deitua, induskatu, zaharberritu eta balioan jartzen.<ref name=":4">{{Cite web|izenburua=Myriam Seco, arqueóloga, arqueóloga marina y egiptóloga. Profesora de la Universidad de Granada|url=http://www.ugr.es/~doctoradodibujo/htmlprofes/seco/seco.html|lana=www.ugr.es|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> Azken proiektu hori 2008. urtean hasi zen eta Sevillako Hungariako Santa Isabel Arte Ederren Akademiarekin egindako lana da, Egiptoko Zaharkinen Ministerioarekin lankidetzan.<ref name="Sin_nombre-pG0T-1">{{Cite web|izena=Super|abizena=User|izenburua=Proyecto de excavación Templo Funerario Tutmosis III - Proyecto de excavación Templo Funerario Tutmosis III|url=http://www.thutmosisiiitempleproject.org/index.php?option=com_content&view=article&id=47&Itemid=63&lang=es|lana=www.thutmosisiiitempleproject.org|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> Proiektua Botín Fundazioak finantzatu zuen, baina Santander Universidades erakundeak ere laguntdu zuen diruz, 2013an CEMEX enpresak, 2016an Cajasol Fundazioa eta 2018an Gaselec Fundazioa ere laguntzen hasi ziren. Gainera, Espainiak Kairon zuen enbaxadaren babesa zuen. Eta lankidetza-hitzarmenak izan zituen [[Granadako Unibertsitatea|Granadako Unibertsitateko]] Marrazketa Sailarekin, Sevillako Unibertsitateko Historiaurreko eta Arkeologiako Departamentuarekin eta [[Kataluniako Unibertsitate Politeknikoa|Kataluniako Unibertsitate Politeknikoarekin]]. Era berean, proiektuak hitzarmena izan zuen Santander Unibertsitateekin eta Tubingako Unibertsitateko Egiptologia Institutuarekin, ikerketa eta doktore-tesiak egitea helburu zuena.<ref name=":4">{{Cite web|izenburua=Myriam Seco, arqueóloga, arqueóloga marina y egiptóloga. Profesora de la Universidad de Granada|url=http://www.ugr.es/~doctoradodibujo/htmlprofes/seco/seco.html|lana=www.ugr.es|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> Finantzaketa anitz horri esker, hiru hilabetez lan egin ahal izan da urtero tenplu hori berraurkitzeko, Rickerrek 30eko hamarkadan lanak egin zituenetik ahaztua egon dena. === Irakasle === Sevillako Hungariako Santa Isabel Arte Ederren Errege Akademiako kidea da 2006tik eta Granadako Unibertsitateko Arte Ederren Fakultateko Marrazketa masterreko irakasle gonbidatua 2009tik. Horrez gain, [[Murtziako Unibertsitatea|Murtziako Unibertsitateko]] Ekialde Hurbileko eta Antzinate Berantiarreko Ikasketa Zentroko (CEPOAT) irakaslea da, eta bertan master eskolak eman ditu. Granadako Unibertsitateko Arte Ederretako fakultatearekin eta Sevillako Unibertsitateko Historiaurrea eta Arkeologia sailarekin sinatutako hitzarmenei esker, graduondoko ikasleek praktikak egin ditzakete bere aztarnategian. Bestalde, Santander Universidades (Banco Santander) erakundearekin lankidetzan, prestakuntza praktikoa eta teknikoa lekuan bertan egiteko ikastaroak egin ziren. Granadako Unibertsitateko irakasleek eman zituzten, eta Antzinako Gauzen Ministerioko ikuskatzaileei zuzenduta zegoen, Egiptoren eta Espainiaren arteko lankidetza kulturala sustatzeko. 2022an, Sevillako Unibertsitateko Join US [[Dibulgazio|dibulgazio zientifikoko]] kanpainan parte hartu zuen, Luxorreko (Egipto) Tutmosis III.aren tenpluko indusketa arkeologikoari buruzko ikus-entzunezko lan batekin.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Join US - Myriam Seco en la excavación del Templo de Tutmosis III en Luxor (Egipto).|url=https://www.youtube.com/watch?v=eQqPnnZeTtE|accessdate=2022-02-17}}</ref> == Argitalpenak == === Liburuak === * ''Representaciones de niños en la tumbas tebanas durante la XVIII dinastía'' (Umeen irudikapenak tebastarren hilobietan XVIII. dinastian), KOLAIOS 6. Sevilla 1997. <nowiki>ISBN 84-922394-7-6</nowiki>. * ''La colección egipcia de la Universidad Hispalense'' (Hispaniar Unibertsitateko Egiptoko bilduma). Sevilla 2000. <nowiki>ISBN 84-89777-98-5</nowiki>. * ''Los Templos de Millones de Años en Tebas'' (Los Templos de Millones de Años en Tebas), Granada 2015 (Arg.) Myriam Seco Álvarez eta [[Asunción Jodar Miñarro]] * ''Tutankhamón en España: Howard Carter, el duque de Alba y las conferencias de Madrid'' 2017 (Tutankhamon Espainian: Howard Carter, el duque de Alba eta Madrilgo konferentziak 2017) (ed.) José Manuel Lara Fundazioa. Myriam seco Alvarez eta Javier Martinez Babon. <nowiki>ISBN 9788415673644</nowiki>. === Argitalpenak === Hauexek dira, besteak beste, haren argitalpen nagusiak www.egiptologia.net/insitu,: * “''Representation de groupes familiaux à l’ancien empire''”. Egyptian Museum Collections around the World, I. liburukia, Cairo 2002, or. 26-30. * “''Resultados tras la primera campaña de prospección submarina en la costa del Mar Rojo: Wadi Gawasis – Marsa Alam''”, 2002. * “120 Años de Arqueología Española en Egipto” erakusketako katalogoa. 2009. Sennedjem-en hilobiari eta Luxor-eko Tutmosis III.aren tenpluko indusketei eskainitako kapituluen egilea. Indusketei buruzko argitalpen kolektiboak: * “''Three Seasons of Work at the Temple of Amenhotep III at Kom El Hettan: Part II''”. Annales du Service d’Antiquité Égyptienne 80, or. 367-399. Zenbait egile * “''Mission de recherches geo-archeologiques a Tyr (Liban). Annee 2002 Geomorphologie littorale et archeologie sous-marine''”, BAAL VII, or. 91-110. Zenbait egile === Artikuluak === * Latest news about the work of investigation in the Temple of Millions of Years of the pharaoh Thutmose III in Qurna, The Temples of Millions of Years in Thebes (Granada 2015), or. 101-133. * Second and Third Campaigns of the Egyptian-Spanish project at the Mortuary Temple of Thutmosis III in Luxor West Bank (2009 and 2010), Myriam Seco Álvarez eta beste batzuk, ASAE 86 (2012), or. 329-395. * ''Middle Kingdom tombs beneath the Temple of Millions of Years'', EA 47 (2015) M. Seco Alvarez eta J. Martínez Babón, pp. 27-30. * The Henket-ankh Temple of Thutmosis III in Luxor West Bank: Five years of intermediion, From the Delta to the Cataract, Studies dedikated to Mohamed el-Bialy, Leiden Boston 2015,or. 240-253. * Thutmosis III Temple of Millions of Years and the Mud Brick Marks: Conservation and first acabsions, Lingua Aegyptia 16, in Non-Textual Marking Systems in Ancient Egypt (and Elsewhere), Hamburg 2015, M. Seco Álvarez eta Agustin Gamarra Campuzano, or. 59-67. * ''A Ramesside Building in the Temple of Millions of Years of Thutmose III in Luxor'', SAK 44 (2015), M. Seco Alvarez eta J. Martinez Babon. or. 383-391 eta pls. 47-52. * ''Jewelry'' found in the 12th Dynasty Tomb at Luxor, KMT 262 (2015), M. Seco Alvarez eta J. Martínez Babón, or. 35-41. * Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Luxor, Memnonia XXV (2014), M. Seco Alvarez eta J. Martínez Babón, or. 157-167. * ''The Temple of Millions of Years of Tuthmosis III'', Egyptian Archaeology 44 (2013), or. 21-25. * Azken aurkikuntzak Tutmosis III.aren hileta-tenplua induskatzeko, zaharberritzeko eta balioan jartzeko proiektuan, Luxorreko mendebaldeko ertzean, Egiptologia Iberikoko Novos trabalhos-en. IV Congreso Ibérico de Egiptología, II. linburukia, (Lisboa 2012), pp. 1065-1075. * Lan arkeologikoak Tutmosis III.a faraoiaren Milioika Urteko Tenpluan Luxorren: 2008-2011 kanpainak, DJESER, 4 zk. (2012), Arte, Arkeologia eta Egiptologiari buruzko aldizkaria, or. 64-73. [http://www.centroelba.es/Revista.aspx?Revista_id=8 http://www.centroelba.es/Revista.aspx?Aldizkari_id=8] * First Season of the Egyptian-Spanish project at the Funerary Temple of Thutmosis III in Luxor, Myriam Seco Álvarez y otros, ASAE 84 (2010), or. 1-35. * Egyptian-Spanish Project at The Funerary Temple of Thutmosis III in Luxor West Bank: The resultados of two seasons, Myriam seco Álvarez and others, Memnonia cahier supplementaire, 2 zk. (2012), or. 59-71. – 2009an argitaratutako “120 Años de Arqueología Española en Egipto” erakusketaren katalogoko Sennedjem-en hilobiari eta Luxorreko Tutmosis III.aren tenpluan egindako indusketei eskainitako kapituluak. * Azken aurkikuntzak Tutmosis III.aren Hileta Tenpluan, Arte Ederren Buletina 37 zk., or. 510-520. * ''Marine Archaeological Inspection on a looted shipwreck a few kilometres offshore Tyre-Lebanon 2006-2010'', BAAL Hors-Série VII. * ''Shipwreck investigations in the waters of Tyre'', BAAL 14 (2010), 103-129. Hainbat egile: M Seco Alvarez eta Ibrahim Noureddine. * “''Representation de groupes familiaux à l’ancien empire''” Egyptian Museum Collections around the World, Vol. I, Cairo 2002, or. 26-30. * ''Resultados tras la primera campaña de prospección submarina en la costa del Mar Rojo: Wadi Gawasis – Marsa Alam'' (Itsaso Gorriko kostaldeko lehen urpeko prospekzio-kanpainaren emaitzak: Wadi Gawasis – Marsa Alam)”, 2002. == Sariak == * 2017ko Ikasketa Humanistikoen Manuel Alvar Saria, “''Tutankhamon Espainian: Howard Carter, el duque de Alba y las conferencia de Madrid”'' saiakerarengatik, Myriam Seco Álvarezek eta Javier Martínez Babónek elkarrekin egindako lana. * 2016ko kanpainan Egipton egindako hamar aurkikuntza onenetako baten saria, Luxor Times aldizkariak ematen duena, Amon Renef izeneko «Errege Etxeko zerbitzariaren» kartoi koloretsuaren aurkikuntza aitortzen du, Tutmosis IIIko Milioika Urteko tenpluan aurkitua izan zena (K.a. 1490-1436)<ref>{{Cite news|izenburua=La misión que dirige la egiptóloga Myriam Seco, premiada por uno de mejores descubrimientos de 2016|abizena1=Sevilla|izena1=Diario de|url=http://www.diariodesevilla.es/sevilla/egiptologa-Myriam-Seco-premiada-descubrimientos_0_1110489651.html|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> * “100 Españoles” izenekoaren I. edizioko (Marca España 2014) kideetako bat izatearen oroitzapenezko saria. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://www.youtube.com/watch?v=4VrXJKRui5g Nola lortu du arkeologo honek galdutako historia bat erreskatatzea?] * [https://www.youtube.com/watch?v=qP5d6MfztwE HDL Myriam seco, Andaluziako arkeologia Egiptoko Napoleonen arrastoaren atzetik] * [http://www.um.es/cepoat/?p=11921 CEPOAT] * [https://www.youtube.com/watch?v=eQqPnnZeTtE Join US - Myriam seco Tutmosis III.aren tenpluaren indusketan, Luxorren (Egipto)] {{Bizialdia|1964ko||Seco Alvarez, Myriam}} [[Kategoria:Sevillarrak]] [[Kategoria:Espainiako arkeologoak]] [[Kategoria:Emakume arkeologoak]] [[Kategoria:Egiptologoak]] m6jpab9p5wff2omiaoca6lbleb10dzg 9999162 9999159 2024-12-14T08:02:32Z Mgaraizabal 129250 Txukundu 9999162 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Myriam Seco''' '''Álvarez''' (''Indiana Jones espainiarra''; [[Sevilla]], [[1967|1967ko]] [[Ekainaren 28|ekainaren 28a]]) sevillar [[Arkeologia|arkeologoa]] eta [[Egiptologia|egiptologoa]] da. Egiptologiako profesionalen artean erreferente nabarmena da. Erreferentziazko hainbat libururen egilea eta Ekialde Ertaineko eta Egiptoko indusketen arduraduna da. Arkeologia proiektu garrantzitsuak martxan jartzea eta bideratzea lortu du. Horien artean, [[Tutmosis III.a|Tutmosis III.]] faraoiaren (K.a. XV. mendea) Milioika Urteko tenpluaren indusketa eta zaharberritzea aipatu behar da. 'Espainiar Indiana Jones' izena eman zaio. Ibilbide profesional oparoa du, eta nazioartean ere presentzia handia du.<ref name=":0">{{Cite news|izenburua=Myriam Seco. Aún quedan tesoros ocultos en el viejo Egipto|data=22 de marzo de 2008|url=http://www.manuguerrero.es/myriam-seco-aun-quedan-tesoros-ocultos-en-el-viejo-egipto.html|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> == Bizitza == === Ikasketak === Historia ikasi zuen [[Sevillako Unibertsitatea|Sevillako Unibertsitatean]], eta 1990ean lizentziatu zen [[Antzinaroa|Antzinako Historia]] espezialitatean. Gero doktorego ikasketak jarraitu zituen eta “''La familia en el Egipto Antiguo'' (Familia Antzinako Egipton) ” izeneko tesina egin zuen. 1992tik 1995era [[Tübingengo Unibertsitatea|Tubingako Unibertsitateko]] ([[Alemania]]) Egiptologia Institutuan egon zen, eta 1995eko urtarrilean Historian doktoratu zen Sevillako Unibertsitatean, “''Representaciones de niños en las tumbas privadas de Tebas durante la XVIII dinastía en Egipto'' (Tebaseko hilobi pribatuetan haurren irudikapenak XVIII. dinastian Egipton)” izeneko tesiarekin.<ref name="Sin_nombre-pG0T-1">{{Cite web|izena=Super|abizena=User|izenburua=Proyecto de excavación Templo Funerario Tutmosis III - Proyecto de excavación Templo Funerario Tutmosis III|url=http://www.thutmosisiiitempleproject.org/index.php?option=com_content&view=article&id=47&Itemid=63&lang=es|lana=www.thutmosisiiitempleproject.org|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> 1998an hasi zen itsaspeko arkeologian trebatzen [[Texas|Texasko]] Arkeologia Nautikoko Institutuarekin [[Itsaso Gorria|Itsaso Gorrian]], Sadana Islandeko aztarnategian. === Lan ibilbidea === Seco doktoreak jarduera profesional zabala garatu du. Espainian egin zituen lehen landa-lanen artean, 1995ean Cerro del Villarreko ([[Málaga|Malaga]]) feniziar aztarnategi batean egin zuen [[Pompeu Fabra Unibertsitatea|Pompeu Fabra Bartzelonako Unibertsitateko]] [[María Eugenia Aubet]] arkeologoarekin; 1996an [[Carratraca|Carratracan]] (Malaga) [[Málagako Unibertsitatea|Malagako Unibertsitatearekin]] egin zuena eta 1997an [[Sevilla|Sevillan]] [[Sevillako Unibertsitatea|Sevillako Unibertsitateko]] Ramón Corzo doktorearekin egindakoa. 1996an, Alemaniako Reutlingen herriko Erdi Aroko aztarnategi arkeologiko batean lan egin zuen [[Tübingengo Unibertsitatea|Tubingako Unibertsitateko]] Scholkmann, Alemania. Egipton hogei urte baino gehiagoz lan handia egin du, besteak beste, 1996an bertan egindako lehen indusketa bat Sharuna aztarnategian, Tubingako Unibertsitateko Farouk Gomáa doktorearekin batera, baina beste askotan jardun du geroago; 1998an [[Herakleopolis Magna|Heracleópolis Magnako]] Bigarren eta Hirugarren Tarteko [[Nekropoli|nekropolian]] egindako indusketa Madrilgo Arkeologia Museo Nazionaleko [[María del Carmen Pérez Díe]] egiptologo ospetsuarekin; 2001 eta 2004 urteen arteko arkeologia-kanpainak piramide [[Erronboide|erronboidean]] zein [[Snefru]] hileta-tenpluan eta [[Dahshur|Dahshurreko]] haraneko tenpluan, Alemaniako Arkeologia Institutuko Rainer Stadelmann doktorearekin; eta [[Luxor|Luxorreko]] [[Amenofis III.a|Amenofis III.aren]] tenpluan egindako hainbat indusketa, [[Hourig Sourouzian]] doktorearekin, 2000. urtean hainbat proiekturen esparruan lanean hasi zen. Itsaspeko arkeologoa ere bada. Urpekari profesionala bihurtu zen, ikerketa arkeologikoan zituen ezagutzak eta trebetasunak zabaltzeko. 1998an murgildu zen lehen aldiz Itsaso Gorrian, XVIII. mendean hondoratutako ontzi batean urpeko indusketa bat egiten ari zela, Texasko Arkeologia Nautikoko Institutuarekin. Geroago, 2001ean, Mourad el-Amourirekin batera prospekzio arkeologiko bat antolatu zuen Itsaso Gorrian, wadi Gawasis eta Marsa Alam artean. 1998 eta 2002 artean [[Alexandria|Alexandrian]], Qait Bay (Pharos) aztarnategian, urpeko indusketa batean lan egin zuen Alexandriar Ikasketen Zentro Frantziarreko (CEA) Jean-Yves Empereur doktorearekin. Alexandrian jarraitu zuen erakunde horrekin, antzinako [[Erromatar Inperioa|Erromatar Inperioko]] ontzi baten urpeko indusketa batean parte hartzen.<ref>{{Cite news|izenburua=Entrevista a Myriam Seco - Amigos de la Egiptología|data=28 de julio de 2004|url=http://egiptologia.com/entrevista-a-myriam-seco/|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> Bere ardurapean izan zuen lehen proiektu handia 2006an hasi zen, eta Libanoko [[Tiro]] hiriko kostaldean izan zuen talde hispano-libanoar bat bere ardurapean. [[Fenizia|Feniziar]] ontzi bat zen, [[terrakota]]-estatua karga batekin, eta arpilatzen ari ziren. DGAren (Libanoko Antzinako Gauzen Zuzendaritza Nagusia) eta Sevillako Hungariako Santa Isabel Arte Ederren Errege Akademiaren arteko lankidetza proiektu hispano-libanoarra izan zen. Ikerketa horrek hainbat urte iraun zuen eta aurkikuntza arkeologiko garrantzitsuakeman zituen argitara.<ref>{{Cite web|izenburua=Entrevista a la Dr.Myriam Seco. Arqueología al día|data=16 de noviembre de 2012|url=http://www.arqueologiaaldia.com/foro/entrevistas/entrevista-a-la-dr-myriam-seco/|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> Bere ibilbide profesionalean, Imax formatuko "''El Misterio del Nilo''" film dokumentalaren espedizioan parte hartu izana ere nabarmendu behar da. 2003ko azarotik 2004ko uztailera bitartean filmatu zen, eta [[Nilo Urdina|Nilo Urdin]] ibaiaren jaiotzatik ([[Nilo|Niloren]] ibaiadar edo "sektore" bat) [[Mediterraneoa|Mediterraneoan]] itsasoratzen den arte bidaiatzen duen espedizio zientifiko baten bizipenak eta landa-lana bildu zituen. Nilo Urdina [[Etiopia|Etiopian]] jaio eta [[Sudan|Sudaneraino]] jarraitzen du. Han, [[Nilo Zuria|Nilo Zuriarekin]], Niloren beste ibaiadar nagusiarekin, bat egiten du. [[Egipto|Egipton]] zehar egindako ibilbidea ezinbestekoa izan zen antzinako egiptoar zibilizazioaren garapenerako. Bere interes intrintsekoaz gain, espedizio hau Nilo Urdinaren jaiotza gunetik Niloren [[Bokale|bokalerainoko]] bidea egiten lehena izan zen, bost mila kilometro baino gehiagoko ibilbidea. Myriam Secoz gain, espedizioko beste kideak hauexek izan ziren: Pasquale Scaturro, ibai gidari eta geofisikari estatubatuarra, ibai arriskutsuetan izan dituen beste jaitsiera batzuengatik ezaguna, eta baita [[Everest|Everesteko]] gailurrera alpinista gisa igotzeagatik ere; Gordon Brown, kayakista eta kamerari estatubatuarra; Mohamed Megahsaskl, argazkilari espainiarra; Espedizioan, Myriam Secok Etiopia, Sudan eta Egiptoko antzinako zibilizazioen arteko loturak esploratu zituen. “''120 Años de Arqueología Española en Egipt''o (120 Urteko Espainiar Arkeologia Egipton)” erakusketan ere lan egin zuen, [[Kairo|Kairoko]] koordinatzaile gisa. Erakusketa hori 2009ko apirilean inauguratu zen [[Kairoko Egiptoar Museoa|Kairoko Museoan]], eta Kultura Ospakizunetarako Estatu Sozietateak (Kultura Ministerioa), Kultura Politika eta Industrien Zuzendaritza Nagusiak (Kultura Ministerioa), Kairoko [[Cervantes Institutua]] (Kanpo Arazoetako eta Lankidetzako Ministerioa) eta Antzinako Gauzen Egiptoko Ministerioa (MOA).<ref name=":4">{{Cite web|izenburua=Myriam Seco, arqueóloga, arqueóloga marina y egiptóloga. Profesora de la Universidad de Granada|url=http://www.ugr.es/~doctoradodibujo/htmlprofes/seco/seco.html|lana=www.ugr.es|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> Gero, Luxorren Tutmosis III.aren hilobi-tenplua izeneko proiektu arkeologiko garrantzitsua zuzentzen hasi zen, Tutmosis III.aren Milioika Urteko Tenplua deitua, induskatu, zaharberritu eta balioan jartzen.<ref name=":4">{{Cite web|izenburua=Myriam Seco, arqueóloga, arqueóloga marina y egiptóloga. Profesora de la Universidad de Granada|url=http://www.ugr.es/~doctoradodibujo/htmlprofes/seco/seco.html|lana=www.ugr.es|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> Azken proiektu hori 2008. urtean hasi zen eta Sevillako Hungariako Santa Isabel Arte Ederren Akademiarekin egindako lana da, Egiptoko Zaharkinen Ministerioarekin lankidetzan.<ref name="Sin_nombre-pG0T-1">{{Cite web|izena=Super|abizena=User|izenburua=Proyecto de excavación Templo Funerario Tutmosis III - Proyecto de excavación Templo Funerario Tutmosis III|url=http://www.thutmosisiiitempleproject.org/index.php?option=com_content&view=article&id=47&Itemid=63&lang=es|lana=www.thutmosisiiitempleproject.org|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> Proiektua Botín Fundazioak finantzatu zuen, baina Santander Universidades erakundeak ere laguntdu zuen diruz, 2013an CEMEX enpresak, 2016an Cajasol Fundazioa eta 2018an Gaselec Fundazioa ere laguntzen hasi ziren. Gainera, Espainiak Kairon zuen enbaxadaren babesa zuen. Eta lankidetza-hitzarmenak izan zituen [[Granadako Unibertsitatea|Granadako Unibertsitateko]] Marrazketa Sailarekin, Sevillako Unibertsitateko Historiaurreko eta Arkeologiako Departamentuarekin eta [[Kataluniako Unibertsitate Politeknikoa|Kataluniako Unibertsitate Politeknikoarekin]]. Era berean, proiektuak hitzarmena izan zuen Santander Unibertsitateekin eta Tubingako Unibertsitateko Egiptologia Institutuarekin, ikerketa eta doktore-tesiak egitea helburu zuena.<ref name=":4">{{Cite web|izenburua=Myriam Seco, arqueóloga, arqueóloga marina y egiptóloga. Profesora de la Universidad de Granada|url=http://www.ugr.es/~doctoradodibujo/htmlprofes/seco/seco.html|lana=www.ugr.es|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> Finantzaketa anitz horri esker, hiru hilabetez lan egin ahal izan da urtero tenplu hori berraurkitzeko, Rickerrek 30eko hamarkadan lanak egin zituenetik ahaztua egon dena. === Irakasle === Sevillako Hungariako Santa Isabel Arte Ederren Errege Akademiako kidea da 2006tik eta Granadako Unibertsitateko Arte Ederren Fakultateko Marrazketa masterreko irakasle gonbidatua 2009tik. Horrez gain, [[Murtziako Unibertsitatea|Murtziako Unibertsitateko]] Ekialde Hurbileko eta Antzinate Berantiarreko Ikasketa Zentroko (CEPOAT) irakaslea da, eta bertan master eskolak eman ditu. Granadako Unibertsitateko Arte Ederretako fakultatearekin eta Sevillako Unibertsitateko Historiaurrea eta Arkeologia sailarekin sinatutako hitzarmenei esker, graduondoko ikasleek praktikak egin ditzakete bere aztarnategian. Bestalde, Santander Universidades (Banco Santander) erakundearekin lankidetzan, prestakuntza praktikoa eta teknikoa lekuan bertan egiteko ikastaroak egin ziren. Granadako Unibertsitateko irakasleek eman zituzten, eta Antzinako Gauzen Ministerioko ikuskatzaileei zuzenduta zegoen, Egiptoren eta Espainiaren arteko lankidetza kulturala sustatzeko. 2022an, Sevillako Unibertsitateko Join US [[Dibulgazio|dibulgazio zientifikoko]] kanpainan parte hartu zuen, Luxorreko (Egipto) Tutmosis III.aren tenpluko indusketa arkeologikoari buruzko ikus-entzunezko lan batekin.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Join US - Myriam Seco en la excavación del Templo de Tutmosis III en Luxor (Egipto).|url=https://www.youtube.com/watch?v=eQqPnnZeTtE|accessdate=2022-02-17}}</ref> == Argitalpenak == === Liburuak === * ''Representaciones de niños en la tumbas tebanas durante la XVIII dinastía'' (Umeen irudikapenak tebastarren hilobietan XVIII. dinastian), KOLAIOS 6. Sevilla 1997. {{ISBN|84-922394-7-6}}. * ''La colección egipcia de la Universidad Hispalense'' (Hispaniar Unibertsitateko Egiptoko bilduma). Sevilla 2000. {{ISBN|84-89777-98-5}}. * ''Los Templos de Millones de Años en Tebas'' (Milioika Urteko Tenpluak Tebasen), Granada 2015 (Arg.) Myriam Seco Álvarez eta [[Asunción Jodar Miñarro]] * ''Tutankhamón en España: Howard Carter, el duque de Alba y las conferencias de Madrid'' 2017 (Tutankhamon Espainian: Howard Carter, Albako dukea eta Madrilgo konferentziak 2017) (ed.) José Manuel Lara Fundazioa. Myriam Seco Alvarez eta Javier Martinez Babon. {{ISBN|9788415673644}}. Hauexek dira, besteak beste, haren argitalpen nagusiak, www.egiptologia.net/insitu: * “''Representation de groupes familiaux à l’ancien empire''”. Egyptian Museum Collections around the World, I. liburukia, Cairo 2002, or. 26-30. * “''Resultados tras la primera campaña de prospección submarina en la costa del Mar Rojo: Wadi Gawasis – Marsa Alam''”, 2002. * “120 Años de Arqueología Española en Egipto” erakusketako katalogoa. 2009. Sennedjem-en hilobiari eta Luxor-eko Tutmosis III.aren tenpluko indusketei eskainitako kapituluen egilea. ==== Indusketei buruzko argitalpen kolektiboak: ==== * “''Three Seasons of Work at the Temple of Amenhotep III at Kom El Hettan: Part II''”. Annales du Service d’Antiquité Égyptienne 80, or. 367-399. Zenbait egile * “''Mission de recherches geo-archeologiques a Tyr (Liban). Annee 2002 Geomorphologie littorale et archeologie sous-marine''”, BAAL VII, or. 91-110. Zenbait egile === Artikuluak === * Latest news about the work of investigation in the Temple of Millions of Years of the pharaoh Thutmose III in Qurna, The Temples of Millions of Years in Thebes (Granada 2015), or. 101-133. * S''econd and Third Campaigns of the Egyptian-Spanish project at the Mortuary Temple of Thutmosis III in Luxor West Bank'' (2009 and 2010), Myriam Seco Álvarez eta beste batzuk, ASAE 86 (2012), or. 329-395. * ''Middle Kingdom tombs beneath the Temple of Millions of Years'', EA 47 (2015) M. Seco Alvarez eta J. Martínez Babón, pp. 27-30. * ''The Henket-ankh Temple of Thutmosis III in Luxor West Bank: Five years of intermediion, From the Delta to the Cataract, Studies dedikated to Mohamed el-Bialy'', Leiden Boston 2015,or. 240-253. * ''Thutmosis III Temple of Millions of Years and the Mud Brick Marks: Conservation and first acabsions, Lingua Aegyptia 16, in Non-Textual Marking Systems in Ancient Egypt'' (and Elsewhere), Hamburg 2015, M. Seco Álvarez eta Agustin Gamarra Campuzano, or. 59-67. * ''A Ramesside Building in the Temple of Millions of Years of Thutmose III in Luxor'', SAK 44 (2015), M. Seco Alvarez eta J. Martinez Babon. or. 383-391 eta 47-52. * ''Jewelry found in the 12th Dynasty Tomb at Luxor,'' KMT 262 (2015), M. Seco Alvarez eta J. Martínez Babón, or. 35-41. * Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: ''Luxor, Memnonia XXV'' (2014), M. Seco Alvarez eta J. Martínez Babón, or. 157-167. * ''The Temple of Millions of Years of Tuthmosis III'', Egyptian Archaeology 44 (2013), or. 21-25. * Azken aurkikuntzak Tutmosis III.aren hileta-tenplua induskatzeko, zaharberritzeko eta balioan jartzeko proiektuan, Luxorreko mendebaldeko ertzean, Egiptologia Iberikoko Novos trabalhos-en. IV Congreso Ibérico de Egiptología, II. liburukia, (Lisboa 2012), pp. 1065-1075. * Lan arkeologikoak Tutmosis III.a faraoiaren Milioika Urteko Tenpluan Luxorren: 2008-2011 kanpainak, DJESER, 4 zk. (2012), Arte, Arkeologia eta Egiptologiari buruzko aldizkaria, or. 64-73. [http://www.centroelba.es/Revista.aspx?Revista_id=8 http://www.centroelba.es/Revista.aspx?Aldizkari_id=8] * ''First Season of the Egyptian-Spanish project at the Funerary Temple of Thutmosis III in Luxo''r, Myriam Seco Álvarez ylankidetzan, ASAE 84 (2010), or. 1-35. * ''Egyptian-Spanish Project at The Funerary Temple of Thutmosis III in Luxor West Bank: The resultados of two seasons'', Myriam seco Álvarez and others, Memnonia cahier supplementaire, 2 zk. (2012), or. 59-71. * 2009an argitaratutako “120 Años de Arqueología Española en Egipto” erakusketaren katalogoko Sennedjem-en hilobiari eta Luxorreko Tutmosis III.aren tenpluan egindako indusketei eskainitako kapituluak. ** Azken aurkikuntzak Tutmosis III.aren Hileta Tenpluan, Arte Ederren Buletina 37 zk., or. 510-520. ** ''Marine Archaeological Inspection on a looted shipwreck a few kilometres offshore Tyre-Lebanon 2006-2010'', BAAL Hors-Série VII. ** ''Shipwreck investigations in the waters of Tyre'', BAAL 14 (2010), 103-129. Hainbat egile: M Seco Alvarez eta Ibrahim Noureddine. ** “''Representation de groupes familiaux à l’ancien empire''” Egyptian Museum Collections around the World, Vol. I, Cairo 2002, or. 26-30. ** ''Resultados tras la primera campaña de prospección submarina en la costa del Mar Rojo: Wadi Gawasis – Marsa Alam'' (Itsaso Gorriko kostaldeko lehen urpeko prospekzio-kanpainaren emaitzak: Wadi Gawasis – Marsa Alam)”, 2002. == Sariak == * 2017ko Ikasketa Humanistikoen Manuel Alvar Saria, “''Tutankhamon Espainian: Howard Carter, el duque de Alba y las conferencia de Madrid”'' saiakerarengatik, Myriam Seco Álvarezek eta Javier Martínez Babónek elkarrekin egindako lanarekin. * 2016ko kanpainan Egipton egindako hamar aurkikuntza onenetako baten saria, Luxor Times aldizkariak ematen duena, Amon Renef izeneko «Errege Etxeko zerbitzariaren» kartoi koloretsuaren aurkikuntza aitortu zuen, Tutmosis IIIko Milioika Urteko tenpluan aurkitua izan zena (K.a. 1490-1436)<ref>{{Cite news|izenburua=La misión que dirige la egiptóloga Myriam Seco, premiada por uno de mejores descubrimientos de 2016|abizena1=Sevilla|izena1=Diario de|url=http://www.diariodesevilla.es/sevilla/egiptologa-Myriam-Seco-premiada-descubrimientos_0_1110489651.html|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> * “100 Españoles” izenekoaren I. edizioko (Marca España 2014) kideetako bat izatearen oroitzapenezko saria. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://www.youtube.com/watch?v=4VrXJKRui5g Nola lortu du arkeologo honek galdutako historia bat erreskatatzea?] * [https://www.youtube.com/watch?v=qP5d6MfztwE HDL Myriam seco, Andaluziako arkeologia Egiptoko Napoleonen arrastoaren atzetik] * [http://www.um.es/cepoat/?p=11921 CEPOAT] * [https://www.youtube.com/watch?v=eQqPnnZeTtE Join US - Myriam seco Tutmosis III.aren tenpluaren indusketan, Luxorren (Egipto)] {{Bizialdia|1964ko||Seco Alvarez, Myriam}} [[Kategoria:Sevillarrak]] [[Kategoria:Espainiako arkeologoak]] [[Kategoria:Emakume arkeologoak]] [[Kategoria:Egiptologoak]] qdjkkume6qaakag9jpi9x7g7mt61679 9999163 9999162 2024-12-14T08:04:42Z Mgaraizabal 129250 bizialdia zuzendu 9999163 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Myriam Seco''' '''Álvarez''' (''Indiana Jones espainiarra''; [[Sevilla]], [[1967|1967ko]] [[Ekainaren 28|ekainaren 28a]]) sevillar [[Arkeologia|arkeologoa]] eta [[Egiptologia|egiptologoa]] da. Egiptologiako profesionalen artean erreferente nabarmena da. Erreferentziazko hainbat libururen egilea eta Ekialde Ertaineko eta Egiptoko indusketen arduraduna da. Arkeologia proiektu garrantzitsuak martxan jartzea eta bideratzea lortu du. Horien artean, [[Tutmosis III.a|Tutmosis III.]] faraoiaren (K.a. XV. mendea) Milioika Urteko tenpluaren indusketa eta zaharberritzea aipatu behar da. 'Espainiar Indiana Jones' izena eman zaio. Ibilbide profesional oparoa du, eta nazioartean ere presentzia handia du.<ref name=":0">{{Cite news|izenburua=Myriam Seco. Aún quedan tesoros ocultos en el viejo Egipto|data=22 de marzo de 2008|url=http://www.manuguerrero.es/myriam-seco-aun-quedan-tesoros-ocultos-en-el-viejo-egipto.html|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> == Bizitza == === Ikasketak === Historia ikasi zuen [[Sevillako Unibertsitatea|Sevillako Unibertsitatean]], eta 1990ean lizentziatu zen [[Antzinaroa|Antzinako Historia]] espezialitatean. Gero doktorego ikasketak jarraitu zituen eta “''La familia en el Egipto Antiguo'' (Familia Antzinako Egipton) ” izeneko tesina egin zuen. 1992tik 1995era [[Tübingengo Unibertsitatea|Tubingako Unibertsitateko]] ([[Alemania]]) Egiptologia Institutuan egon zen, eta 1995eko urtarrilean Historian doktoratu zen Sevillako Unibertsitatean, “''Representaciones de niños en las tumbas privadas de Tebas durante la XVIII dinastía en Egipto'' (Tebaseko hilobi pribatuetan haurren irudikapenak XVIII. dinastian Egipton)” izeneko tesiarekin.<ref name="Sin_nombre-pG0T-1">{{Cite web|izena=Super|abizena=User|izenburua=Proyecto de excavación Templo Funerario Tutmosis III - Proyecto de excavación Templo Funerario Tutmosis III|url=http://www.thutmosisiiitempleproject.org/index.php?option=com_content&view=article&id=47&Itemid=63&lang=es|lana=www.thutmosisiiitempleproject.org|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> 1998an hasi zen itsaspeko arkeologian trebatzen [[Texas|Texasko]] Arkeologia Nautikoko Institutuarekin [[Itsaso Gorria|Itsaso Gorrian]], Sadana Islandeko aztarnategian. === Lan ibilbidea === Seco doktoreak jarduera profesional zabala garatu du. Espainian egin zituen lehen landa-lanen artean, 1995ean Cerro del Villarreko ([[Málaga|Malaga]]) feniziar aztarnategi batean egin zuen [[Pompeu Fabra Unibertsitatea|Pompeu Fabra Bartzelonako Unibertsitateko]] [[María Eugenia Aubet]] arkeologoarekin; 1996an [[Carratraca|Carratracan]] (Malaga) [[Málagako Unibertsitatea|Malagako Unibertsitatearekin]] egin zuena eta 1997an [[Sevilla|Sevillan]] [[Sevillako Unibertsitatea|Sevillako Unibertsitateko]] Ramón Corzo doktorearekin egindakoa. 1996an, Alemaniako Reutlingen herriko Erdi Aroko aztarnategi arkeologiko batean lan egin zuen [[Tübingengo Unibertsitatea|Tubingako Unibertsitateko]] Scholkmann, Alemania. Egipton hogei urte baino gehiagoz lan handia egin du, besteak beste, 1996an bertan egindako lehen indusketa bat Sharuna aztarnategian, Tubingako Unibertsitateko Farouk Gomáa doktorearekin batera, baina beste askotan jardun du geroago; 1998an [[Herakleopolis Magna|Heracleópolis Magnako]] Bigarren eta Hirugarren Tarteko [[Nekropoli|nekropolian]] egindako indusketa Madrilgo Arkeologia Museo Nazionaleko [[María del Carmen Pérez Díe]] egiptologo ospetsuarekin; 2001 eta 2004 urteen arteko arkeologia-kanpainak piramide [[Erronboide|erronboidean]] zein [[Snefru]] hileta-tenpluan eta [[Dahshur|Dahshurreko]] haraneko tenpluan, Alemaniako Arkeologia Institutuko Rainer Stadelmann doktorearekin; eta [[Luxor|Luxorreko]] [[Amenofis III.a|Amenofis III.aren]] tenpluan egindako hainbat indusketa, [[Hourig Sourouzian]] doktorearekin, 2000. urtean hainbat proiekturen esparruan lanean hasi zen. Itsaspeko arkeologoa ere bada. Urpekari profesionala bihurtu zen, ikerketa arkeologikoan zituen ezagutzak eta trebetasunak zabaltzeko. 1998an murgildu zen lehen aldiz Itsaso Gorrian, XVIII. mendean hondoratutako ontzi batean urpeko indusketa bat egiten ari zela, Texasko Arkeologia Nautikoko Institutuarekin. Geroago, 2001ean, Mourad el-Amourirekin batera prospekzio arkeologiko bat antolatu zuen Itsaso Gorrian, wadi Gawasis eta Marsa Alam artean. 1998 eta 2002 artean [[Alexandria|Alexandrian]], Qait Bay (Pharos) aztarnategian, urpeko indusketa batean lan egin zuen Alexandriar Ikasketen Zentro Frantziarreko (CEA) Jean-Yves Empereur doktorearekin. Alexandrian jarraitu zuen erakunde horrekin, antzinako [[Erromatar Inperioa|Erromatar Inperioko]] ontzi baten urpeko indusketa batean parte hartzen.<ref>{{Cite news|izenburua=Entrevista a Myriam Seco - Amigos de la Egiptología|data=28 de julio de 2004|url=http://egiptologia.com/entrevista-a-myriam-seco/|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> Bere ardurapean izan zuen lehen proiektu handia 2006an hasi zen, eta Libanoko [[Tiro]] hiriko kostaldean izan zuen talde hispano-libanoar bat bere ardurapean. [[Fenizia|Feniziar]] ontzi bat zen, [[terrakota]]-estatua karga batekin, eta arpilatzen ari ziren. DGAren (Libanoko Antzinako Gauzen Zuzendaritza Nagusia) eta Sevillako Hungariako Santa Isabel Arte Ederren Errege Akademiaren arteko lankidetza proiektu hispano-libanoarra izan zen. Ikerketa horrek hainbat urte iraun zuen eta aurkikuntza arkeologiko garrantzitsuakeman zituen argitara.<ref>{{Cite web|izenburua=Entrevista a la Dr.Myriam Seco. Arqueología al día|data=16 de noviembre de 2012|url=http://www.arqueologiaaldia.com/foro/entrevistas/entrevista-a-la-dr-myriam-seco/|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> Bere ibilbide profesionalean, Imax formatuko "''El Misterio del Nilo''" film dokumentalaren espedizioan parte hartu izana ere nabarmendu behar da. 2003ko azarotik 2004ko uztailera bitartean filmatu zen, eta [[Nilo Urdina|Nilo Urdin]] ibaiaren jaiotzatik ([[Nilo|Niloren]] ibaiadar edo "sektore" bat) [[Mediterraneoa|Mediterraneoan]] itsasoratzen den arte bidaiatzen duen espedizio zientifiko baten bizipenak eta landa-lana bildu zituen. Nilo Urdina [[Etiopia|Etiopian]] jaio eta [[Sudan|Sudaneraino]] jarraitzen du. Han, [[Nilo Zuria|Nilo Zuriarekin]], Niloren beste ibaiadar nagusiarekin, bat egiten du. [[Egipto|Egipton]] zehar egindako ibilbidea ezinbestekoa izan zen antzinako egiptoar zibilizazioaren garapenerako. Bere interes intrintsekoaz gain, espedizio hau Nilo Urdinaren jaiotza gunetik Niloren [[Bokale|bokalerainoko]] bidea egiten lehena izan zen, bost mila kilometro baino gehiagoko ibilbidea. Myriam Secoz gain, espedizioko beste kideak hauexek izan ziren: Pasquale Scaturro, ibai gidari eta geofisikari estatubatuarra, ibai arriskutsuetan izan dituen beste jaitsiera batzuengatik ezaguna, eta baita [[Everest|Everesteko]] gailurrera alpinista gisa igotzeagatik ere; Gordon Brown, kayakista eta kamerari estatubatuarra; Mohamed Megahsaskl, argazkilari espainiarra; Espedizioan, Myriam Secok Etiopia, Sudan eta Egiptoko antzinako zibilizazioen arteko loturak esploratu zituen. “''120 Años de Arqueología Española en Egipt''o (120 Urteko Espainiar Arkeologia Egipton)” erakusketan ere lan egin zuen, [[Kairo|Kairoko]] koordinatzaile gisa. Erakusketa hori 2009ko apirilean inauguratu zen [[Kairoko Egiptoar Museoa|Kairoko Museoan]], eta Kultura Ospakizunetarako Estatu Sozietateak (Kultura Ministerioa), Kultura Politika eta Industrien Zuzendaritza Nagusiak (Kultura Ministerioa), Kairoko [[Cervantes Institutua]] (Kanpo Arazoetako eta Lankidetzako Ministerioa) eta Antzinako Gauzen Egiptoko Ministerioa (MOA).<ref name=":4">{{Cite web|izenburua=Myriam Seco, arqueóloga, arqueóloga marina y egiptóloga. Profesora de la Universidad de Granada|url=http://www.ugr.es/~doctoradodibujo/htmlprofes/seco/seco.html|lana=www.ugr.es|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> Gero, Luxorren Tutmosis III.aren hilobi-tenplua izeneko proiektu arkeologiko garrantzitsua zuzentzen hasi zen, Tutmosis III.aren Milioika Urteko Tenplua deitua, induskatu, zaharberritu eta balioan jartzen.<ref name=":4">{{Cite web|izenburua=Myriam Seco, arqueóloga, arqueóloga marina y egiptóloga. Profesora de la Universidad de Granada|url=http://www.ugr.es/~doctoradodibujo/htmlprofes/seco/seco.html|lana=www.ugr.es|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> Azken proiektu hori 2008. urtean hasi zen eta Sevillako Hungariako Santa Isabel Arte Ederren Akademiarekin egindako lana da, Egiptoko Zaharkinen Ministerioarekin lankidetzan.<ref name="Sin_nombre-pG0T-1">{{Cite web|izena=Super|abizena=User|izenburua=Proyecto de excavación Templo Funerario Tutmosis III - Proyecto de excavación Templo Funerario Tutmosis III|url=http://www.thutmosisiiitempleproject.org/index.php?option=com_content&view=article&id=47&Itemid=63&lang=es|lana=www.thutmosisiiitempleproject.org|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> Proiektua Botín Fundazioak finantzatu zuen, baina Santander Universidades erakundeak ere laguntdu zuen diruz, 2013an CEMEX enpresak, 2016an Cajasol Fundazioa eta 2018an Gaselec Fundazioa ere laguntzen hasi ziren. Gainera, Espainiak Kairon zuen enbaxadaren babesa zuen. Eta lankidetza-hitzarmenak izan zituen [[Granadako Unibertsitatea|Granadako Unibertsitateko]] Marrazketa Sailarekin, Sevillako Unibertsitateko Historiaurreko eta Arkeologiako Departamentuarekin eta [[Kataluniako Unibertsitate Politeknikoa|Kataluniako Unibertsitate Politeknikoarekin]]. Era berean, proiektuak hitzarmena izan zuen Santander Unibertsitateekin eta Tubingako Unibertsitateko Egiptologia Institutuarekin, ikerketa eta doktore-tesiak egitea helburu zuena.<ref name=":4">{{Cite web|izenburua=Myriam Seco, arqueóloga, arqueóloga marina y egiptóloga. Profesora de la Universidad de Granada|url=http://www.ugr.es/~doctoradodibujo/htmlprofes/seco/seco.html|lana=www.ugr.es|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> Finantzaketa anitz horri esker, hiru hilabetez lan egin ahal izan da urtero tenplu hori berraurkitzeko, Rickerrek 30eko hamarkadan lanak egin zituenetik ahaztua egon dena. === Irakasle === Sevillako Hungariako Santa Isabel Arte Ederren Errege Akademiako kidea da 2006tik eta Granadako Unibertsitateko Arte Ederren Fakultateko Marrazketa masterreko irakasle gonbidatua 2009tik. Horrez gain, [[Murtziako Unibertsitatea|Murtziako Unibertsitateko]] Ekialde Hurbileko eta Antzinate Berantiarreko Ikasketa Zentroko (CEPOAT) irakaslea da, eta bertan master eskolak eman ditu. Granadako Unibertsitateko Arte Ederretako fakultatearekin eta Sevillako Unibertsitateko Historiaurrea eta Arkeologia sailarekin sinatutako hitzarmenei esker, graduondoko ikasleek praktikak egin ditzakete bere aztarnategian. Bestalde, Santander Universidades (Banco Santander) erakundearekin lankidetzan, prestakuntza praktikoa eta teknikoa lekuan bertan egiteko ikastaroak egin ziren. Granadako Unibertsitateko irakasleek eman zituzten, eta Antzinako Gauzen Ministerioko ikuskatzaileei zuzenduta zegoen, Egiptoren eta Espainiaren arteko lankidetza kulturala sustatzeko. 2022an, Sevillako Unibertsitateko Join US [[Dibulgazio|dibulgazio zientifikoko]] kanpainan parte hartu zuen, Luxorreko (Egipto) Tutmosis III.aren tenpluko indusketa arkeologikoari buruzko ikus-entzunezko lan batekin.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Join US - Myriam Seco en la excavación del Templo de Tutmosis III en Luxor (Egipto).|url=https://www.youtube.com/watch?v=eQqPnnZeTtE|accessdate=2022-02-17}}</ref> == Argitalpenak == === Liburuak === * ''Representaciones de niños en la tumbas tebanas durante la XVIII dinastía'' (Umeen irudikapenak tebastarren hilobietan XVIII. dinastian), KOLAIOS 6. Sevilla 1997. {{ISBN|84-922394-7-6}}. * ''La colección egipcia de la Universidad Hispalense'' (Hispaniar Unibertsitateko Egiptoko bilduma). Sevilla 2000. {{ISBN|84-89777-98-5}}. * ''Los Templos de Millones de Años en Tebas'' (Milioika Urteko Tenpluak Tebasen), Granada 2015 (Arg.) Myriam Seco Álvarez eta [[Asunción Jodar Miñarro]] * ''Tutankhamón en España: Howard Carter, el duque de Alba y las conferencias de Madrid'' 2017 (Tutankhamon Espainian: Howard Carter, Albako dukea eta Madrilgo konferentziak 2017) (ed.) José Manuel Lara Fundazioa. Myriam Seco Alvarez eta Javier Martinez Babon. {{ISBN|9788415673644}}. Hauexek dira, besteak beste, haren argitalpen nagusiak, www.egiptologia.net/insitu: * “''Representation de groupes familiaux à l’ancien empire''”. Egyptian Museum Collections around the World, I. liburukia, Cairo 2002, or. 26-30. * “''Resultados tras la primera campaña de prospección submarina en la costa del Mar Rojo: Wadi Gawasis – Marsa Alam''”, 2002. * “120 Años de Arqueología Española en Egipto” erakusketako katalogoa. 2009. Sennedjem-en hilobiari eta Luxor-eko Tutmosis III.aren tenpluko indusketei eskainitako kapituluen egilea. ==== Indusketei buruzko argitalpen kolektiboak: ==== * “''Three Seasons of Work at the Temple of Amenhotep III at Kom El Hettan: Part II''”. Annales du Service d’Antiquité Égyptienne 80, or. 367-399. Zenbait egile * “''Mission de recherches geo-archeologiques a Tyr (Liban). Annee 2002 Geomorphologie littorale et archeologie sous-marine''”, BAAL VII, or. 91-110. Zenbait egile === Artikuluak === * Latest news about the work of investigation in the Temple of Millions of Years of the pharaoh Thutmose III in Qurna, The Temples of Millions of Years in Thebes (Granada 2015), or. 101-133. * S''econd and Third Campaigns of the Egyptian-Spanish project at the Mortuary Temple of Thutmosis III in Luxor West Bank'' (2009 and 2010), Myriam Seco Álvarez eta beste batzuk, ASAE 86 (2012), or. 329-395. * ''Middle Kingdom tombs beneath the Temple of Millions of Years'', EA 47 (2015) M. Seco Alvarez eta J. Martínez Babón, pp. 27-30. * ''The Henket-ankh Temple of Thutmosis III in Luxor West Bank: Five years of intermediion, From the Delta to the Cataract, Studies dedikated to Mohamed el-Bialy'', Leiden Boston 2015,or. 240-253. * ''Thutmosis III Temple of Millions of Years and the Mud Brick Marks: Conservation and first acabsions, Lingua Aegyptia 16, in Non-Textual Marking Systems in Ancient Egypt'' (and Elsewhere), Hamburg 2015, M. Seco Álvarez eta Agustin Gamarra Campuzano, or. 59-67. * ''A Ramesside Building in the Temple of Millions of Years of Thutmose III in Luxor'', SAK 44 (2015), M. Seco Alvarez eta J. Martinez Babon. or. 383-391 eta 47-52. * ''Jewelry found in the 12th Dynasty Tomb at Luxor,'' KMT 262 (2015), M. Seco Alvarez eta J. Martínez Babón, or. 35-41. * Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: ''Luxor, Memnonia XXV'' (2014), M. Seco Alvarez eta J. Martínez Babón, or. 157-167. * ''The Temple of Millions of Years of Tuthmosis III'', Egyptian Archaeology 44 (2013), or. 21-25. * Azken aurkikuntzak Tutmosis III.aren hileta-tenplua induskatzeko, zaharberritzeko eta balioan jartzeko proiektuan, Luxorreko mendebaldeko ertzean, Egiptologia Iberikoko Novos trabalhos-en. IV Congreso Ibérico de Egiptología, II. liburukia, (Lisboa 2012), pp. 1065-1075. * Lan arkeologikoak Tutmosis III.a faraoiaren Milioika Urteko Tenpluan Luxorren: 2008-2011 kanpainak, DJESER, 4 zk. (2012), Arte, Arkeologia eta Egiptologiari buruzko aldizkaria, or. 64-73. [http://www.centroelba.es/Revista.aspx?Revista_id=8 http://www.centroelba.es/Revista.aspx?Aldizkari_id=8] * ''First Season of the Egyptian-Spanish project at the Funerary Temple of Thutmosis III in Luxo''r, Myriam Seco Álvarez ylankidetzan, ASAE 84 (2010), or. 1-35. * ''Egyptian-Spanish Project at The Funerary Temple of Thutmosis III in Luxor West Bank: The resultados of two seasons'', Myriam seco Álvarez and others, Memnonia cahier supplementaire, 2 zk. (2012), or. 59-71. * 2009an argitaratutako “120 Años de Arqueología Española en Egipto” erakusketaren katalogoko Sennedjem-en hilobiari eta Luxorreko Tutmosis III.aren tenpluan egindako indusketei eskainitako kapituluak. ** Azken aurkikuntzak Tutmosis III.aren Hileta Tenpluan, Arte Ederren Buletina 37 zk., or. 510-520. ** ''Marine Archaeological Inspection on a looted shipwreck a few kilometres offshore Tyre-Lebanon 2006-2010'', BAAL Hors-Série VII. ** ''Shipwreck investigations in the waters of Tyre'', BAAL 14 (2010), 103-129. Hainbat egile: M Seco Alvarez eta Ibrahim Noureddine. ** “''Representation de groupes familiaux à l’ancien empire''” Egyptian Museum Collections around the World, Vol. I, Cairo 2002, or. 26-30. ** ''Resultados tras la primera campaña de prospección submarina en la costa del Mar Rojo: Wadi Gawasis – Marsa Alam'' (Itsaso Gorriko kostaldeko lehen urpeko prospekzio-kanpainaren emaitzak: Wadi Gawasis – Marsa Alam)”, 2002. == Sariak == * 2017ko Ikasketa Humanistikoen Manuel Alvar Saria, “''Tutankhamon Espainian: Howard Carter, el duque de Alba y las conferencia de Madrid”'' saiakerarengatik, Myriam Seco Álvarezek eta Javier Martínez Babónek elkarrekin egindako lanarekin. * 2016ko kanpainan Egipton egindako hamar aurkikuntza onenetako baten saria, Luxor Times aldizkariak ematen duena, Amon Renef izeneko «Errege Etxeko zerbitzariaren» kartoi koloretsuaren aurkikuntza aitortu zuen, Tutmosis IIIko Milioika Urteko tenpluan aurkitua izan zena (K.a. 1490-1436)<ref>{{Cite news|izenburua=La misión que dirige la egiptóloga Myriam Seco, premiada por uno de mejores descubrimientos de 2016|abizena1=Sevilla|izena1=Diario de|url=http://www.diariodesevilla.es/sevilla/egiptologa-Myriam-Seco-premiada-descubrimientos_0_1110489651.html|accessdate=10 de marzo de 2018}}</ref> * “100 Españoles” izenekoaren I. edizioko (Marca España 2014) kideetako bat izatearen oroitzapenezko saria. == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * [https://www.youtube.com/watch?v=4VrXJKRui5g Nola lortu du arkeologo honek galdutako historia bat erreskatatzea?] * [https://www.youtube.com/watch?v=qP5d6MfztwE HDL Myriam seco, Andaluziako arkeologia Egiptoko Napoleonen arrastoaren atzetik] * [http://www.um.es/cepoat/?p=11921 CEPOAT] * [https://www.youtube.com/watch?v=eQqPnnZeTtE Join US - Myriam seco Tutmosis III.aren tenpluaren indusketan, Luxorren (Egipto)] {{Bizialdia|1967ko||Seco Alvarez, Myriam}} [[Kategoria:Sevillarrak]] [[Kategoria:Espainiako arkeologoak]] [[Kategoria:Emakume arkeologoak]] [[Kategoria:Egiptologoak]] bko7rh5hpv792mflrydjhem0lkk5sum 0 1217344 9999148 2024-12-14T07:42:34Z Nikolai Kurbatov 79684 Orri berria: «{{biografia infotaula automatikoa}} '''Ingeborg Mello''' atleta zen. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[1948ko Udako Olinpiar Jokoak|1948ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/64375 Ingeborg Mello]</ref><ref>[https://olympics.com/en/athletes/ingeborg-mello-de-preiss Ingeborg MELLO DE PREISS]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1919ko|2009ko|Mello, Ingeborg}}» 9999148 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Ingeborg Mello''' atleta zen. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[1948ko Udako Olinpiar Jokoak|1948ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/64375 Ingeborg Mello]</ref><ref>[https://olympics.com/en/athletes/ingeborg-mello-de-preiss Ingeborg MELLO DE PREISS]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1919ko|2009ko|Mello, Ingeborg}} f7e1co2p21lxhi0ksdh8nscdrthhmzn 9999151 9999148 2024-12-14T07:43:19Z Nikolai Kurbatov 79684 9999151 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Ingeborg Mello''' ([[Berlin]], [[1919]]ko [[urtarrilaren 4]]a - [[Buenos Aires]], [[2009]]ko [[urriaren 25]]a) atleta zen. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[1948ko Udako Olinpiar Jokoak|1948ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/64375 Ingeborg Mello]</ref><ref>[https://olympics.com/en/athletes/ingeborg-mello-de-preiss Ingeborg MELLO DE PREISS]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1919ko|2009ko|Mello, Ingeborg}} fvsrnbasuwuu8knevymrimq6p4gg3in 0 1217345 9999150 2024-12-14T07:43:17Z Zorion 44278 Zorion wikilariak «[[Poria placenta]]» orria «[[Rhodonia placenta]]» izenera aldatu du: uneko izena 9999150 wikitext text/x-wiki #BIRZUZENDU [[Rhodonia placenta]] chgedzca3htzchn0mutptc1dsgx9157 0 1217346 9999153 2024-12-14T07:44:15Z Nikolai Kurbatov 79684 Orri berria: «{{biografia infotaula automatikoa}} '''Fernando Molina''' atleta da. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[1972ko Udako Olinpiar Jokoak|1972ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/64444 Fernando Molina]</ref><ref>[https://olympics.com/en/athletes/fernando-molina Fernando MOLINA]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1938ko||Molina, Fernando}}» 9999153 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Fernando Molina''' atleta da. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[1972ko Udako Olinpiar Jokoak|1972ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/64444 Fernando Molina]</ref><ref>[https://olympics.com/en/athletes/fernando-molina Fernando MOLINA]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1938ko||Molina, Fernando}} nk4o9tx3iteaa7sopw7yb1m946h2gsb 9999154 9999153 2024-12-14T07:44:39Z Nikolai Kurbatov 79684 9999154 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Fernando Molina''' ([[1938]]ko [[apirilaren 9]]a) atleta da. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[1972ko Udako Olinpiar Jokoak|1972ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/64444 Fernando Molina]</ref><ref>[https://olympics.com/en/athletes/fernando-molina Fernando MOLINA]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1938ko||Molina, Fernando}} 0qulaosgxqw9l4xyy4i7607vf8l9lff 0 1217347 9999156 2024-12-14T07:45:23Z Nikolai Kurbatov 79684 Orri berria: «{{biografia infotaula automatikoa}} '''Luis Molina''' atleta da. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[2016ko Udako Olinpiar Jokoak|2016ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/132333 Luis Molina]</ref><ref>[https://olympics.com/en/athletes/luis-ariel-molina Luis Ariel MOLINA]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1988ko||Molina, Luis}}» 9999156 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Luis Molina''' atleta da. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[2016ko Udako Olinpiar Jokoak|2016ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/132333 Luis Molina]</ref><ref>[https://olympics.com/en/athletes/luis-ariel-molina Luis Ariel MOLINA]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1988ko||Molina, Luis}} dq4bhm4wnkh1r4siavpbhuv5l8tbckz 9999157 9999156 2024-12-14T07:46:01Z Nikolai Kurbatov 79684 9999157 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Luis Molina''' ([[Buenos Aires probintzia]], [[1988]]ko [[martxoaren 7]]a) atleta da. [[Argentina]] ordezkatu zuen [[2016ko Udako Olinpiar Jokoak|2016ko Udako Olinpiar Jokoetan]].<ref>[https://www.olympedia.org/athletes/132333 Luis Molina]</ref><ref>[https://olympics.com/en/athletes/luis-ariel-molina Luis Ariel MOLINA]</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo estekak == {{bizialdia|1988ko||Molina, Luis}} 0hmlki0gtdaohmea7rr0956r7r6t7jb 0 1217348 9999161 2024-12-14T07:50:25Z Jose Angel Urquia Goitia 129751 Berria 9999161 wikitext text/x-wiki ''Ramaria fennica'' Sinonimoa: ''Clavaria fennica'' Mingotsa da eta ez du balio sukalderako. == Deskribapena == '''Kapela:''' Koraloidea, garaiagoa (6-15) zabala baino (5-12). Oinarri haragitsu bakarretik, lodi eta handi batetik, 2 eta 4 adar primario bertikal handi ateratzen dira, eta bertatik azalera leuneko eta kolore aldakorreko adartxo ugari. Lehen adarrak ilunagoak dira (marroi-oliba kolorekoak tindu moreekin gaztetan), eta goiko adarrak horixkak, gris-beix kolorekoak edo marroi-hori kolorekoak. Oinarria behean zurixka da, gorago adar primarioen tonu lilak hartzen ditu. '''Haragia:''' Zuria, hauskorra, zapore mingotsekoa. Erreakzioak: KOH-rekin gorria; gatz ferrikoekin berdea. Espora-jalkina kanela kolorekoa edo laranja.<ref>{{erreferentzia|abizena=Cetto, Bruno|urtea=1987|izenburua=Guia de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=557|ISBN=84-282-0887-5 (T. 4). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)|hizkuntza=Es}}</ref> '''Etimologia:''' ''Ramaria'' terminoa, latinetik dator “ramus” hitzetik, adar esan nahi du. ''Fenica'' epitetoa herrialdearen izenetik dator. == Jangarritasuna == Interes gastronomikorik gabea.<ref>{{erreferentzia|urtea=2024|argitaletxea=Sociedad micológica Barakaldo. Investigación y divulgación de la micologia|hizkuntza=Es}}</ref> === Nahasketa arriskua === ''Ramaria cettoi'' delakoa baso mistoetan ateratzen da. ''Ramaria fumigata'' purpura kolorekoa da eta hostozabalen basoetan hazten da. ''Ramaria fumiosiavellanea'' espezieak oinarri txikiagoa du.<ref>{{erreferentzia|abizena=Ubillos Javier|urtea=2020|izenburua=Curso de iniciación a la micología, fichas micológicas|argitaletxea=Asociacion cultural “Baxauri” Kultur Elkartea Mikologia, Bajauri, Cofradia Vasca de Gastronomia|orrialdea=Es}}</ref> == Sasoia eta lekua == Udan eta udazkenean. Bakarka edo taldeetan. Urria.<ref>{{erreferentzia|abizena=Calvo Pérez Javi|urtea=2006|izenburua=El mundo de las setas|argitaletxea=Asociacion Micológica Fungipedia|hizkuntza=Es}}</ref> === Banaketa eremua === == Erreferentziak == reth55g1rzehne5gnke8d8hyhwv2sp6 9999170 9999161 2024-12-14T08:11:04Z Zorion 44278 9999170 wikitext text/x-wiki {{izenburu etzana}} {{taxotaula automatikoa}} '''''Ramaria fennica''''' ''[[Gomphaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> Mingotsa da eta ez du balio sukalderako. [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Clavariella fennica'', ''Clavaria aurea var. fennica''. == Deskribapena == '''Kapela:''' Koraloidea, garaiagoa (6-15) zabala baino (5-12). Oinarri haragitsu bakarretik, lodi eta handi batetik, 2 eta 4 adar primario bertikal handi ateratzen dira, eta bertatik azalera leuneko eta kolore aldakorreko adartxo ugari. Lehen adarrak ilunagoak dira (marroi-oliba kolorekoak tindu moreekin gaztetan), eta goiko adarrak horixkak, gris-beix kolorekoak edo marroi-hori kolorekoak. Oinarria behean zurixka da, gorago adar primarioen tonu lilak hartzen ditu. '''Haragia:''' Zuria, hauskorra, zapore mingotsekoa. Erreakzioak: KOH-rekin gorria; gatz ferrikoekin berdea. Espora-jalkina kanela kolorekoa edo laranja.<ref>{{erreferentzia|abizena=Cetto, Bruno|urtea=1987|izenburua=Guia de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=557|ISBN=84-282-0887-5 (T. 4). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)|hizkuntza=Es}}</ref> '''Etimologia:''' ''Ramaria'' terminoa, latinetik dator “ramus” hitzetik, adar esan nahi du. ''Fenica'' epitetoa herrialdearen izenetik dator. == Jangarritasuna == Interes gastronomikorik gabea.<ref>{{erreferentzia|urtea=2024|argitaletxea=Sociedad micológica Barakaldo. Investigación y divulgación de la micologia|hizkuntza=Es}}</ref> === Nahasketa arriskua === ''[[Ramaria cettoi]]'' delakoa baso mistoetan ateratzen da. ''[[Ramaria fumigata]]'' purpura kolorekoa da eta hostozabalen basoetan hazten da. ''[[Ramaria fumosiavellanea]]'' espezieak oinarri txikiagoa du.<ref>{{erreferentzia|abizena=Ubillos Javier|urtea=2020|izenburua=Curso de iniciación a la micología, fichas micológicas|argitaletxea=Asociacion cultural “Baxauri” Kultur Elkartea Mikologia, Bajauri, Cofradia Vasca de Gastronomia|orrialdea=Es}}</ref> == Sasoia eta lekua == Udan eta udazkenean. Bakarka edo taldeetan. Urria.<ref>{{erreferentzia|abizena=Calvo Pérez Javi|urtea=2006|izenburua=El mundo de las setas|argitaletxea=Asociacion Micológica Fungipedia|hizkuntza=Es}}</ref> === Banaketa eremua === Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Txile, Kanariak, Europa, Errusia, Japonia, Australia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}} [[Kategoria:Ramaria]] [[Kategoria:Kanadako onddoak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]] [[Kategoria:Mexikoko onddoak]] [[Kategoria:Txileko onddoak]] [[Kategoria:Kanarietako onddoak]] [[Kategoria:Europako onddoak]] [[Kategoria:Errusiako onddoak]] [[Kategoria:Japoniako onddoak]] [[Kategoria:Australiako onddoak]] hursgi1oau7jikysnpzns8k5dsiuadq 0 1217349 9999166 2024-12-14T08:06:21Z Mgaraizabal 129250 «[[:es:Special:Redirect/revision/156412467|María del Carmen Pérez Díe]]» orriaren itzulpena eginez sortua 9999166 wikitext text/x-wiki <references></references> '''Maria del Carmen Pérez''' '''Díez''' ([[Madril]], [[1953]]) madrildar [[Egiptologia|egiptologoa]], kontserbadorea eta [[Ikertzaile|ikertzailea]] da. 1980an[[Espainiako Arkeologia Museo Nazionala|Espainiako Arkeologia Museo Nazionalean]] lan egiten hasi zen, [[Egipto|Egiptoko]] eta [[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbileko]] Zaharkinen Saileko buru kontserbadore lanetan. 1991n Arkeologia Museo Nazionalaren zuzendaritza hartu zuen 1997. urtera arte.<ref name="MAN">{{Cite web|izenburua=María del Carmen Pérez Díe|argitaletxea=|egilea=|data=|url=http://www.man.es/man/museo/historia/personal/biografias/perez-die.html|lana=|accessdate=14 de octubre de 2015}}</ref> Hainbat batzorde eta elkartetako kide da, hala nola International pour L'Egyptologie Batzordekoa, Espainiako Egiptologia Elkartekoa eta Tiro salbamendurako Espainiako Batzordekoa.<ref name="MAN">{{Cite web|izenburua=María del Carmen Pérez Díe|argitaletxea=|egilea=|data=|url=http://www.man.es/man/museo/historia/personal/biografias/perez-die.html|lana=|accessdate=14 de octubre de 2015}}</ref> == Bizitza == [[Egiptologia|Egiptologian]] eta [[Museologia|Museologian]] [[Kairo|Kairon]] eta [[Paris|Parisen]] espezializatu ostean, Pérez Díek [[Madrilgo Unibertsitate Konplutentsea|Madrilgo Unibertsitate Konplutentsean]] jarraitu zuen bere unibertsitate-ikasketekin, eta Historia Zaharreko Aparteko Saria (1990) lortu zuen. Tesia "''[[Herakleopolis Magna|Heracleópolis Magna]] durante el Tercer Periodo Medieval'' (Herakleopolis Magna Hirugarren Tarteko Aldian)" izan zen, berak zuzentzen duen Heracleópolis aztarnategian bertan oinarrituta.<ref>{{Cite web|izenburua=Amigos del Antiguo Egipto: María del Carmen Pérez Díe|argitaletxea=|egilea=|data=|url=http://amigosdelantiguoegipto.com/?page_id=12607|lana=|accessdate=14 de octubre de 2015}}</ref><ref>{{Cite news|izenburua=Carmen Pérez Die: “Hoy entendemos el mensaje de los antiguos egipcios”|data=24 de abril de 2015|url=http://elpais.com/elpais/2015/04/24/eps/1429889830_736980.html|accessdate=15 de octubre de 2015}}</ref> Ikertzaile gisa 100 argitalpen baino gehiago egin ditu Egiptologiari eta Museologiari buruz, eta Unibertsitate, Museo eta Kongresuetan hizlari aritu da. Egipto, [[Sudan]] eta [[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbilarekin]] lotutako hainbat erakusketatako komisarioak egin ditu.<ref name="MAN">{{Cite web|izenburua=María del Carmen Pérez Díe|argitaletxea=|egilea=|data=|url=http://www.man.es/man/museo/historia/personal/biografias/perez-die.html|lana=|accessdate=14 de octubre de 2015}}</ref> == Aintzatespenak == Hainbat sari jaso ditu: 2009an Espainiako Elkarte Geografikoaren Sari Nazionala. 2009an [[Elisabet Katolikoaren Ordena|Isabel Katolikoaren Ordenaren]] Zenbaki Gomendioaren Kondekorazioa. 2010ean Egiptoko Supreme Council of Antiquities delakoaren Urrezko Domina.<ref name="MAN">{{Cite web|izenburua=María del Carmen Pérez Díe|argitaletxea=|egilea=|data=|url=http://www.man.es/man/museo/historia/personal/biografias/perez-die.html|lana=|accessdate=14 de octubre de 2015}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Mª del Carmen Pérez Díe, condecorada con la Medalla de Oro de Consejo Supremo de Antigüedades de Egipto|egilea=Ministerio de Educación, Cultura y Deporte|url=http://www.mecd.gob.es/cultura-mecd/areas-cultura/principal/novedades/museos/2010/m-del-carmen-perez-die.html|accessdate=15 de octubre de 2015}}</ref><ref>{{Cite news|izenburua=Carmen Pérez Die recibe hoy la Orden de Isabel la Católica|url=http://www.hoyesarte.com/premios-becas-y-reconocimientos/la-egiptologa-carmen-perez-die-es-condecorada-con-la-orden-de-isabel-la-catolica_87855/|accessdate=15 de octubre de 2015}}</ref> == Lanak == * ''Un nuevo vaso egipcio de alabastro en España''. Martín Almagro Basch irakasleari omenaldia, 2 liburukia, 1983, ISBN 84-7483-348-5 * ''EL túmulo 1 de la necrópolis de "Las Cumbres" (Puerto de Santa María, Cádiz)'' Diego Ruiz Matarekin. Tartessos: Arqueología protohistórica del bajo Guadalquivir, [[María Eugenia Aubet Semmlerrek]] koordinatua, 1989, ISBN 84-86329-48-5 * ''V Congreso Internacional de Egiptología''. Sefarad: Revista de Estudios Hebraicos y Sefardíes, ISSN 0037-0894, 49 urtea, 1 zk., 1989 * ''Excavaciones de la misión arqueológica española en Heracleópolis Magna''. Espainiako arkeologia artxiboa, ISSN 0066-6742, 61 liburukia, 157-158 zk., 1988 * ''Ehnasya el Medina (Heracleopolis Magna): yacimiento de la misión arqueológica española''. Treballs d'Arqueologia, ISSN-e 1134-9263, 2 zk., 1992 * ''Precisiones sobre la existencia en Madrid de una momia egipcia presunta hija de Ramses II''. Revista de arqueología, ISSN 0212-0062, 182 zk., 1996 * ''Arqueología en Egipto y Sudán: el proyecto de investigación de Ehnasya el Medina (Heracléopolis Magna), Egipto''. Arbor: Ciencia, pensamiento y cultura, ISSN 0210-1963, 635-636 zk., 1998 * ''El Proyecto "Heracleópolis Magna": investigación arqueológica y restauración'' amb María Antonia Moreno CifuentesPatrimonio cultural de España, ISSN 1889-3104, 2 zk., 2009 * ''Heracléopolis Magna''. Sociedad Geográfica Española, ISSN 1577-3531, 36 zk., 2010, * ''Memoria de los trabajos realizados en Heracleópolis Magna (Ehnasa el Medina), Egipto''. Informes y Trabajos, 9 zk., 2012 == Bibliografia == * Padró, Josep; Pérez-Die, Maria del Carmen (1989). «Travaux récents de la mission archéologique espagnole à Héracléopolis Magna.». En Sylvia Schoske (ed.), ed. Akten des vierten Internationalen Ägyptologen Kongresses München 1985. Band 2: Archäologie, Feldforschung, Prähistorie. Hamburg: Buske. or. 229-237.  * PÉREZ DIE, Maria del Carmen (1977). Notas sobre cuatro vasos egipcios de alabastro procedentes de Torre del Mar (Málaga).  * Almagro Basch, Martín; Presedo Velo, Francisco; Pérez Díe, María del Carmen; Almagro Gorbea, María José (1978). La tumba de Nefertari. Monografías Arqueológicas 4. Madril: Ministerio de Cultura.  * Almagro Basch, Martín; Pérez Díe, María del Carmen; Llagostera Cuenca, Esteban (1978). Estudio radiológico de las momias egipcias del Museo Arqueológico Nacional de Madril/ Radiological examination of the Egyptian mummies of the Archaeological Museum of Madril. Monografías Arqueológicas 5. Madril: Museo Arqueológico Nacional.  * Pérez Die, Mari (sic) Carmen (1979). «La collection égyptienne du Musée Archéologique National de Madril (Espagne).». En Walter F. Reineke (ed.), ed. Acts: First International Congress of Egyptology, Cairo October 2-10, 1976. Berlin: Akademie-Verlag. or. 515-518.  * {{Cite aldizkari|izenburua=Les nouvelles salles d'archéologie égyptienne au Musée Archéologique National de Madrid: aspects techniques et pédagogiques.|orrialdeak=9–17|abizena1=Almagro|abizena2=Pérez Die|izena1=Martin|izena2=M. Carmen|data=1981|kazeta=Göttinger Miszellen|liburukia=51}} * {{Cite aldizkari|izena=M. C.|abizena=Pérez Die|izenburua=Un fragmento de vaso egipcio aparecido en la provincia de Cuenca.|orrialdeak=97–103|data=1983|kazeta=Aula orientalis|liburukia=1|alea=1}} * Pérez Díe, Maria del Carmen (1985). Egipto: Museo Arqueológico Nacional, guía didáctica. Madril: Ministerio de Cultura. Museo Arqueológico Nacional.  * Pérez Die, Maria del Carmen (1983). «Un nuevo vaso egipcio de alabastro en España.». En undefinedAnonymous (ed.), ed. Homenaje al Prof. Martín Almagro Basch 2. Madrid: Ministerio de Cultura. or. 237-244. ISBN 84-7483-346-9.  * PÉREZ DÍE, María del Carmen (1986). Les excavacions de la Missió Arqueològica Espanyola a Heracleòpolis Magna (Egipte).  * {{Cite aldizkari|izena=Maria de|abizena=Carmen Perez Die|izenburua=Hérakléopolis Magna.|orrialdeak=36–49|data=1987|kazeta=Archéologia: fouilles et découvertes|liburukia=225|alea=juin}} * PEREZ DIE, Maria del Carmen. Egipto y Próximo Oriente: Salas XIII y XIV. ISBN 84-7483-690-5.  * Pérez-Die, Maria del Carmen (1989). «Nouveaux documents de la Troisième Période Intermédiaire provenant d'Héracléopolis Magna.». En Sylvia Schoske (ed.), ed. Akten des vierten Internationalen Ägyptologen Kongresses München 1985. Band 2: Archäologie, Feldforschung, Prähistorie. Hamburg: Buske. or. 239-248.  * {{Cite aldizkari|izena=M.a C.|abizena=Pérez Die|izenburua=Un sarcófago egipcio del Museo Arqueológico Nacional con el capítulo 72 del Libro de los Muertos.|orrialdeak=61–75|data=1988|kazeta=Aula orientalis|liburukia=6|alea=1}} * {{Cite aldizkari|izena=M.a C.|abizena=Pérez Die|izenburua=Excavaciones en Heracleópolis Magna (Egipto): Campaña de 1988.|orrialdeak=128–129|data=1989|kazeta=Aula orientalis|liburukia=7|alea=1}} * Perez-Die, Maria Carmen (2003). «Travaux récents (1995-1999) à Ehnasya al-Médina (Hérakléopolis Magna).». En Lyla Pinch Brock, Zahi Hawass (eds.), ed. Egyptology at the dawn of the twenty-first century: proceedings of the Eighth International Congress of Egyptologists, Cairo, 2000 1. Cairo; New York: American University in Cairo Press. or. 369-376.  * {{Cite aldizkari|izena=Ma C.|abizena=Pérez Die|izenburua=Excavaciones en Heracléopolis Magna (Egipto): Campaña de 1987.|orrialdeak=103–104|data=1988|kazeta=Aula orientalis|liburukia=6|alea=1}} * Pérez Die, Maria del Carmen (1990). «Fouilles récentes à Heracleopolis Magna.». En Anthony Leahy (ed.), ed. Libya and Egypt, c 1300 - 750 BC. London: Centre of Near and Middle Eastern Studies, School of Oriental and African Studies, University of London; Society for Libyan Studies. or. 115-129.  * {{Cite aldizkari|izena=Maria Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=La necrópolis del Primer Periodo Intermedio de Heracleópolis Magna: estado de la cuestión.|orrialdeak=93–100|data=1991|kazeta=Hathor: estudos de egiptologia|liburukia=3}} * PÉREZ DÍE, María del Carmen. España y su tesoro egipcio.  * {{Cite aldizkari|izena=María del Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=Excavaciones de la Misión arqueológica española en Heracleópolis Magna.|orrialdeak=337–341|data=1988|kazeta=Archivo español de arqueología|liburukia=61|alea=157-158}} * {{Cite aldizkari|izena=María del Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=La misión arqueológica española en Egipto.|orrialdeak=26–37|data=1990|kazeta=Revista de Arqueología|liburukia=11|alea=115}} * Pérez Die, María del Carmen (1992). «Historia de la colección egipcia del Museo Arqueológico Nacional.». En Jesús-Luis Cunchillos, Miguel Ángel Elvira, Luis A. García Moreno, Esteban Llagostera, Francisco Martín Valentín, Josep Padró, María del Carmen Pérez Die, Antonio Pérez Largacha, Felipe Sen, Ana María Vázquez Hoys, F. Javier Gómez Espelosín (eds.), ed. De Narmer a Ciro (3150 a. C. - 642 d. C.). Alcalá de Henares: Universidad de Alcalá de Henares, Servicio de Publicaciones. or. 17-26.  * Pérez Díe, María del Carmen (1992). Ehnasya el Medina (Heracleópolis Magna): Yacimiento de la Misión Arqueológica Española.  * Pérez-Die, María del Carmen; Vernus, Pascal (1992). Excavaciones en Ehnasya el Medina (Heracleópolis Magna): introducción general, inscripciones. Informes arqueológicos, Egipto 1. Madril: Ministerio de Cultura. Dirección General de Bellas Artes y Archivos. Instituto de Conservación y Restauración de Bienes Culturales.  * Perez Die, Maria Carmen (1994). «Documents égyptiens et égyptisants trouvés en Espagne.». En Catherine Berger, Gisèle Clerc, Nicolas Grimal (eds.), ed. Hommages à Jean Leclant 3. Le Caire: Institut français d’archéologie orientale. or. 411-415. ISBN 2-7247-0134-8.  * {{Cite aldizkari|izena=María del Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=Precisiones sobre la existencia en Madrid de una momia egipcia presunta hija de Ramsés II.|orrialdeak=6–7|data=1996|kazeta=Revista de Arqueología|liburukia=17|alea=182}} * Perez-Die, Maria del Carmen (1998). «La réutilisation de la nécropole de la Troisième Période Intermédiaire / début de l'Époque Saïte à Ehnasya el Medina (Hérakléopolis Magna).». En Heike Guksch, Daniel Polz (eds.), ed. Stationen: Beiträge zur Kulturgeschichte Ägyptens, Rainer Stadelmann gewidmet. Mainz: Philipp von Zabern. or. 473-483. ISBN 3-8053-2526-6.  * {{Cite aldizkari|izena=Maria del Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=Fouilles à Ehnasya el Medina (Hérakléopolis Magna), Égypte: resultats récents (campagne année 2000).|orrialdeak=6–25|data=2001|kazeta=Bulletin de la Société Française d'Égyptologie|liburukia=150}} * Pérez Die, Carmen (2003). «Nubia durante el Imperio Nuevo egipcio.». En Silvia] [Sauquet, [Sara Vilalta] (eds.), ed. Nubia: los reinos del Nilo en Sudán. Barcelona: Fundaciòn "La Caixa". or. 52-55. <nowiki>ISBN 84-7664-806-5</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «La colección egipcia del Museo Archqueológico Nacional.». En Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 25-29. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Díe, María del Carmen (2004). «Excavationes en Ehnasya el Medina (Heracleópolis Magna): la aportación Española.». En Alfonso Martín Flores, María Victoria López Hervás (eds.), ed. Españoles en el Nilo, I: Misiones arqueológicas en Egipto. Madridl: Museo de San Isidro. or. 63-88. ISBN 84-7812-578-7.  * Pérez Die, Carmen (2005). «La nécropole de la Première Période Intermédiaire du Moyen Empire à Héracléopolis Magna: nouvelles découvertes et résultats récent (campagne 2001).». En Catherine Berger-El-Naggar, Laure Pantalacci (eds.), ed. Des Néferkarê aux Montouhotep: travaux archéologiques en cours sur la fin de la VIe dynastie et la première période intermédiaire; actes du colloque CNRS-Université Lumière-Lyon 2, tenu le 5-7 juillet 2001. Lyon; Paris: Maison de l'Orient et de la Méditerranée; de Boccard. or. 239-254. ISBN 2-903264-82-1.  * {{Cite aldizkari|izena=Mª Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=El Proyecto de investigación "Heracleópolis Magna" (Ehnasya el Medina): trabajos 2004-2006.|orrialdeak=163–168|data=2009|kazeta=Trabajos de Egiptología - Papers on Ancient Egypt|liburukia=5|alea=2}} * Pérez-Die, M. Carmen (2010). «The false door at Herakleopolis Magna (I): typology and iconography.». En Zahi A. Hawass, Peter Der Manuelian, Ramadan B. Hussein (eds.), ed. Perspectives on ancient Egypt: studies in honor of Edward Brovarski. Cairo: Conseil Suprême des Antiquités de l'Égypte. or. 357-393. ISBN 978-977-704-087-7.  * Pérez Die, M. Carmen (2010). Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina, Egipto): la necrópolis "real" del Tercer Período Intermedio y su reutilización. Madril: Gobierno de Espana, Ministerio de Cultura.  * Pérez Die, M. Carmen; Aston, David (2010). «La estratigrafía.». En M. Carmen Pérez Die (ed.), ed. Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina, Egipto): la necrópolis "real" del Tercer Período Intermedio y su reutilización 1. Madril: Gobierno de Espana, Ministerio de Cultura. or. 18-86.  * Pérez Die, M. Carmen; Sadiik, Wafaa al- (2009). 120 años de arqueología española en Egipto. [Madril]: Sociedad Estatal de Conmemoraciones Culturales; Ministerio de Cultura.  * Pérez Die, M. Carmen; Núñez, Miguel Ángel; Gil, Carlos; Prieto, Germán; Medina, Juan; Moreno, Antonia; Zurinaga, Salomé; Molero, Guillermo (2010). «La necrópolis "real" del Tercer Periodo Intermedio y su reutilización: el continente y el contenido.». En M. Carmen Pérez Die (ed.), ed. Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina, Egipto): la necrópolis "real" del Tercer Período Intermedio y su reutilización. 1-2. Madril: Gobierno de Espana, Ministerio de Cultura. or. 87-807.  * {{Cite aldizkari|izena=M. C.|abizena=Pérez Díe|izenburua=Review: Padró i Parcerisa, Josep 1980-1985. Egyptian-type documents from the Mediterranean littoral of the Iberian Peninsula before the Roman conquest, II: Study of the material: from western Languedoc to Murcia; III: Study of the material: Andalucia. Etudes préliminaires aux religions orientales dans l'Empire romain 65. Leiden: E. J. Brill.|orrialdeak=150–151|data=1990|kazeta=Aula orientalis|liburukia=8|alea=1}} * {{Cite aldizkari|izena=M.a C.]|abizena=[Pérez Die|izenburua=Addenda et corrigenda: Pérez Die, M.a C. 1988. Un sarcófago egipcio del Museo Arqueológico Nacional con el capítulo 72 del Libro de los Muertos. Aula orientalis 6 (1), 61-75.|orrialdeak=132|data=1989|kazeta=Aula orientalis|liburukia=7|alea=1}} * [Pérez Die, Carmen] (2007). Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura.  * {{Cite aldizkari|izena=C.|abizena=Pérez Die|izenburua=Review: Padró i Parcerisa, Josep 1980-1985. Egyptian-type documents from the Mediterranean littoral of the Iberian Peninsula before the Roman conquest, I: Introductory survey. Etudes préliminaires aux religions orientales dans l'Empire romain 65. Leiden: E. J. Brill.|orrialdeak=304–306|data=1983|kazeta=Aula orientalis|liburukia=1|alea=2}} * Pérez Die, Carmen (2008). «Historia y cronología del antiguo Egipto.». En Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 17-23. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Díe, M. Carmen (2009). «The Third Intermediate Period necropolis at Herakleopolis Magna.». En G. P. F. Broekman, R. J. Demarée, O. E. Kaper (eds.), ed. The Libyan period in Egypt: historical and cultural studies into the 21st-24th Dynasties. Proceedings of a conference at Leiden University, 25-27 October 2007. Leiden; Leuven: Nederlands Instituut voor het Nabije Oosten; Peeters. or. 302-326.  * Pérez Die, Carmen (2008). «El periodo predinástico.». En Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 31-39. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «Heracleópolis magna.». En Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 41-50. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «Creencias funerarias.». En Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 51-64. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «Religión egipcia.». En Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 87-110. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «Escultura.». En Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 111-120. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «La influencia egipcia.». En Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 121-129. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «La colección de antigüedades nubias del Museo Arqueológico Nacional.». En Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 141-145. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, M. Carmen (2009). «Introducción.». En Wafaa al- Sadiik, M. Carmen Pérez Die (eds.), ed. 120 años de arqueología española en Egipto. [Madril]: Sociedad Estatal de Conmemoraciones Culturales; Ministerio de Cultura. or. 16-19, 291-292. <nowiki>ISBN 978-84-96411-79-1</nowiki>.  * Pérez Die, M. Carmen (2009). «Las culturas nubias.». En Wafaa al- Sadiik, M. Carmen Pérez Die (eds.), ed. 120 años de arqueología española en Egipto. [Madril]: Sociedad Estatal de Conmemoraciones Culturales; Ministerio de Cultura. or. 36-39, 303-305. <nowiki>ISBN 978-84-96411-79-1</nowiki>.  * Pérez Die, M. Carmen (2009). «Excavaciones de la misión arqueológica española en Heracleópolis Magna: Ehnasya el Medina.». En Wafaa al- Sadiik, M. Carmen Pérez Die (eds.), ed. 120 años de arqueología española en Egipto. [Madril]: Sociedad Estatal de Conmemoraciones Culturales; Ministerio de Cultura. or. 54-65, 314-321. <nowiki>ISBN 978-84-96411-79-1</nowiki>.  * {{Cite aldizkari|izena=María del Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=España y su tesoro egipcio.|orrialdeak=100–116|data=1988|kazeta=Geo: una nueva vision del mundo|liburukia=19|alea=Agosto}} * Pérez Die, María del Carmen (2005). «Excavationes en Ehnasya el-Medina (Heracleópolis Magna): campañas de 2000 y 2001.». En Josep Cervelló Autuori, Montserrat Díaz de Cerio Juan, David Rull Ribó (eds.), ed. Actas del Segundo Congreso Ibérico de Egiptología: Bellaterra, 12-15 de marzo de 2001. Barcelona: Aula Aegyptiaca. or. 253-259.  * {{Cite aldizkari|izena=Maria del Carmen|abizena=Pérez-Die|izenburua=The ancient necropolis at Ehnasya el-Medina.|orrialdeak=21–24|data=2004|kazeta=Egyptian Archaeology|liburukia=24}} * Anonymous; Abt, Theodor; Hornung, Erik; Gugel Gironés, Begoña; Lowe, Adam; Pérez Díe, María del Carmen (2004). La tumba de Tutmosis III: las horas oscuras del sol. Museo Arqueológico Nacional de Madril, Septiembre - Noviembre 2004. Madril.  * {{Cite aldizkari|izena=Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=La tumba de Ipy en Ehnasya el Medina (Heracleópolis Magna).|orrialdeak=135–145|data=2006|kazeta=Boletín de la Asociación Española de Egiptología|liburukia=16}} * {{Cite aldizkari|izena=Maria del Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=Discoveries at Heracleopolis Magna (Ehnasya el-Medina).|orrialdeak=23–25|data=1995|kazeta=Egyptian Archaeology|liburukia=6}} * Pérez Die, Maria Carmen (2012). «El proyecto de investigación "Heracleópolis Magna" (Ehnasya el-Medina): Trabajos 2008-2009.». En Luís Manuel de Araújo, José das Candeias Sales (eds.), ed. Novos trabalhos de Egiptologia Ibérica: IV Congresso Ibérico de Egiptologia - IV Congreso Ibérico de Egiptología 2. Lisboa: Instituto Oriental e Centro de História da Facultade de Letras da Universidade de Lisboa. or. 923-933. ISBN 978-989-8068-11-8.  * Cunchillos, Jesús-Luis; Elvira, Miguel Ángel; Llagostera, Esteban; Martín Valentín, Francisco; Padró, Josep; Pérez Die, María del Carmen; Sen, Felipe; Vázquez Hoys, Ana María; Gómez Espelosín, F. Javier; García Moreno, Luis A.; Pérez Largacha, Antonio (1992). De Narmer a Ciro (3150 a. C. - 642 d. C.). Aegyptiaca Complutensia / Ægyptiaca Complvtensia 1. Alcalá de Henares: Universidad de Alcalá de Henares, Servicio de Publicaciones.  * Belmonte Avilés, Juan Antonio; Pérez Díe, M. Carmen; Díaz-Iglesias Llanos, Lucía (2015). «Astronomía y paisaje en Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina): un estudio de los templos.». En Concepció Piedrafita, Jaume Vivó, Maite Mascort, Núria Castellano (eds.), ed. Ex Aegypto lux et sapientia: homenatge al professor Josep Padró Parcerisa. Barcelona: Universitat de Barcelona; Societat Catalana d'Egiptologia. or. 107-121. ISBN 978-84-475-4199-7.  * Pérez Díe, M. Carmen (2015). «Ehnasya el Medina (Herakleopolis Magna): excavations 2004-2007 at the necropolis of the First Intermediate Period/early Middle Kingdom.». En P. Kousoulis, N. Lazaridis (eds.), ed. Proceedings of the Tenth International Congress of Egyptologists: University of the Aegean, Rhodes. 22-29 May 2008 1. Leuven: Peeters. or. 393-409. ISBN 978-90-429-2550-2.  * Almagro Basch, Martín; Almagro Gorbea, Josefa; Pérez Díe, María del Carmen (1975). Arte faraónico: Madril, octubre 1975 - enero 1976, Salas de exposiciones de la Dirección General del Patrimonio Artístico y Cultural; Zaragoza, febrero-marzo 1976, Palacio de la Lonja; Barcelona, abril-mayo 1976, Sala de las Reales Atarazanas . Madril: Patronato Nacional de Museos.  * {{Cite aldizkari|izena=María del Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=Review: Anonymous (ed.) 1987. Tanis: l'or des pharaons: Paris, Galeries Nationales du Grand Palais, 26 mars - 20 juillet 1987; Marseille, Centre de la Vieille Charité, 19 septembre - 30 novembre 1987. Paris: Ministère des Affaires Étrangères; Association Française d'Action Artistique. Review: Stierlin, Henri and Christiane Ziegler 1987. Tanis: trésors des pharaons. [Paris]: Seuil.|orrialdeak=25–27|data=1988|kazeta=Boletín de la Asociación Española de Egiptología|liburukia=1}} * {{Cite aldizkari|izena=M.ª Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina): memoria de los trabajos efectuados en 2010-2011.|orrialdeak=40–45|data=2012|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=7}} * {{Cite aldizkari|izena=Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=Trabajos en Heracleópolis Magna (Ehnasya el Madina), Egipto: campaña de 2007.|orrialdeak=17–24|data=2008|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=1}} * {{Cite aldizkari|izena=M. Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=Heracleópolis Magna (Ehnasya El Medina, Beni Suef), Egipto: informe sobre las excavaciones de la campaña de 2008.|orrialdeak=17–26|data=2009|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=3}} * {{Cite aldizkari|izena=M. Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=Informe sobre los trabajos llevados a cabo en Heracleopolis Magna (Ehnasya el Medina, Beni Suef), Egipto, durante la campaña de 2009.|orrialdeak=26–35|data=2011|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=5}} * {{Cite aldizkari|izena=M.ª Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=Memoria de los trabajos realizados en Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina), Egipto: campaña de 2011-2012.|orrialdeak=86–101|data=2012|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=9}} * {{Cite aldizkari|izenburua=Excavaciones en Ehnasya el Medina: Heracleópolis Magna.|orrialdeak=159–175|abizena1=Bader|abizena2=Belmonte|abizena3=Díaz-Iglesias|abizena4=Moreno|abizena5=Gómez|abizena6=Guio|abizena7=Garrido|abizena8=Pascual|abizena9=Pérez Die|izena1=Bettina|izena2=Juan Antonio|izena3=Lucía|izena4=M. Antonia|izena5=Antonio|izena6=Antonio|izena7=Gema|izena8=Fernanda|izena9=M. Carmen|data=2014|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=11}} * {{Cite aldizkari|izenburua=Trabajos en Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina, Beni Suef) Egipto: campaña de 2013.|orrialdeak=189–206|abizena1=Pérez Die|abizena2=Garrido|abizena3=Martínez|abizena4=Moreno Cifuentes|abizena5=Guio|izena1=M.ª Carmen|izena2=Gema|izena3=José Javier|izena4=M.ª Antonia|izena5=Antonio|data=2015|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=12}} * {{Cite aldizkari|izena=M.ª Carmen|abizena=Pérez-Die|izenburua=Las nuevas salas de Egipto, Nubia y Oriente Próximo: proyecto científico y propuestas de montaje.|orrialdeak=496–510|data=2014|kazeta=Boletín del Museo Arqueológico Nacional|liburukia=32}} * {{Cite aldizkari|izena=María del Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=Excavaciones en Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina), Egipto.|orrialdeak=97–110|data=2004|kazeta=Bienes Culturales|liburukia=3}} * Pérez Die, M. Carmen (2015). «Las últimas dinastías egipcias en el Museo Arqueológico Nacional.». En Giovanni [Gentili, Martín Almagro Gorbea] (eds.), ed. Cleopatra y la fascinación de Egipto. Milano: Skira. or. 134-139. <nowiki>ISBN 978-88-572-3078-8</nowiki>.  * {{Cite aldizkari|izena=Maria Del Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=Investigaciones sobre Ehnasya El Medina (Heracleópolis Magna), capital del XX nomo del alto Egipto: balance de trece campañas de excavaciones y perspectivas futuras.|orrialdeak=239–245|data=1998|kazeta=Isimu: Revista sobre Oriente Próximo y Egipto en la antigüedad|liburukia=1}} * {{Cite aldizkari|izena=M.a Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=The Herakleopolis Magna Project (Ehnasya el Medina): summary and results of work 2000-2015.|orrialdeak=131–160|data=2016|kazeta=Trabajos de Egiptología - Papers on Ancient Egypt|liburukia=7}} * Pérez-Die, M. Carmen; Pons Mellado, Esther (2017). «The new installation of the Egyptian and Nubian rooms in the Museo Arqueológico Nacional (National Archaeological Museum), Madril, Spain.». En Claire Derriks (ed.), ed. Collections at risk: new challenges in a new environment. Proceedings of the 29th CIPEG Annual Meeting in Brussels, September 25-28, 2012, Royal Museum of Art and History, Brussels, Belgium. Atlanta: Lockwood Press. or. 225-236. ISBN 978-1-937040-60-4.  * Pérez Die, Carmen; Ruiz Sabina, Juan Ángel; Guio Gómez, Antonio; Gómez Laguna, Antonio (2017). «"Proyecto Heracleópolis Magna": propuesta metodológica[,] fotogrametría del yacimiento y avance de los primeros resultados.». En Antonio Pérez Largacha, Inmaculada Vivas Sainz, Laura Burgos Bernal (eds.), ed. Actas V Congreso Ibérico de Egiptología: Cuenca 9-12 de marzo 2015. Cuenca: Ediciones de la Universidad de Castilla-La Mancha. or. 801-816. <nowiki>ISBN 978-84-9044-240-1</nowiki>.  * Pérez-Díe, M. Carmen (2017). «The Herakleopolis Magna Project: seasons 2012-2015.». En Maria Cristina Guidotti, Gloria Rosati (eds.), ed. Proceedings of the XI International Congress of Egyptologists, Florence Egyptian Museum, Florence, 23-30 August 2015. Oxford: Archeopress. or. 480-484.  * Pérez Die, M. Carmen (2017). «Proyecto "Heracleópolis magna" (Ehnasya el Medina) : balance y resultados de los trabajos realizados entre 2000 y 2015.». En Antonio Pérez Largacha, Inmaculada Vivas Sáinz (eds.), ed. Egiptología ibérica en 2017: estudios y nuevas perspectivas. Cuenca: Ediciones de la Universidad de Castilla-La Mancha. or. 257-294.  * {{Cite aldizkari|izenburua=Preservar a sus muertos de la muerte: la momia egipcia de Nespamedu en el Museo Arqueológico Nacional.|orrialdeak=409–428|abizena1=Pérez-Die|abizena2=Morales|abizena3=Martínez de Vega|abizena4=Carrascoso Arranz|abizena5=Badillo Rodríguez-Portugal|izena1=M.ª Carmen|izena2=Antonio J.|izena3=Vicente|izena4=Javier|izena5=Silvia|data=2018|kazeta=Boletín del Museo Arqueológico Nacional|liburukia=37}} * {{Cite aldizkari|izenburua=¿Qué ves? Cosas maravillosas.|orrialdeak=429–452|abizena1=Pérez-Die|abizena2=Carrascoso Arranz|izena1=M.ª Carmen|izena2=Javier|data=2018|kazeta=Boletín del Museo Arqueológico Nacional|liburukia=37}} == Erreferentziak == {{Commonskat|María del Carmen Pérez Díe}} * [http://elpais.com/elpais/2015/04/24/eps/1429889830_736980.html Artículo sobre María del Carmen Pérez Díe en El País] * [https://mcu-es.academia.edu/CarmenP%C3%A9rezD%C3%ADe Artículos de Carmen Pérez Díe en PDF en Academia.edu] == Kanpo estekak == {{Oinordekotza}} [[Kategoria:Madrildarrak]] [[Kategoria:Museo zuzendariak]] [[Kategoria:Emakume ikertzaileak]] [[Kategoria:Egiptologoak]] t6sp9f52wootww4ieg0hr2yljj7x47a 9999169 9999166 2024-12-14T08:09:30Z Mgaraizabal 129250 Bioa itzuli, txukundu 9999169 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Maria del Carmen Pérez''' '''Díez''' ([[Madril]], [[1953]]) madrildar [[Egiptologia|egiptologoa]], kontserbadorea eta [[Ikertzaile|ikertzailea]] da. 1980an[[Espainiako Arkeologia Museo Nazionala|Espainiako Arkeologia Museo Nazionalean]] lan egiten hasi zen, [[Egipto|Egiptoko]] eta [[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbileko]] Zaharkinen Saileko buru kontserbadore lanetan. 1991n Arkeologia Museo Nazionalaren zuzendaritza hartu zuen 1997. urtera arte.<ref name="MAN">{{Cite web|izenburua=María del Carmen Pérez Díe|argitaletxea=|egilea=|data=|url=http://www.man.es/man/museo/historia/personal/biografias/perez-die.html|lana=|accessdate=14 de octubre de 2015}}</ref> Hainbat batzorde eta elkartetako kide da, hala nola International pour L'Egyptologie Batzordekoa, Espainiako Egiptologia Elkartekoa eta Tiro salbamendurako Espainiako Batzordekoa.<ref name="MAN">{{Cite web|izenburua=María del Carmen Pérez Díe|argitaletxea=|egilea=|data=|url=http://www.man.es/man/museo/historia/personal/biografias/perez-die.html|lana=|accessdate=14 de octubre de 2015}}</ref> == Bizitza == [[Egiptologia|Egiptologian]] eta [[Museologia|Museologian]] [[Kairo|Kairon]] eta [[Paris|Parisen]] espezializatu ostean, Pérez Díek [[Madrilgo Unibertsitate Konplutentsea|Madrilgo Unibertsitate Konplutentsean]] jarraitu zuen bere unibertsitate-ikasketekin, eta Historia Zaharreko Aparteko Saria (1990) lortu zuen. Tesia "''[[Herakleopolis Magna|Heracleópolis Magna]] durante el Tercer Periodo Medieval'' (Herakleopolis Magna Hirugarren Tarteko Aldian)" izan zen, berak zuzentzen duen Heracleópolis aztarnategian bertan oinarrituta.<ref>{{Cite web|izenburua=Amigos del Antiguo Egipto: María del Carmen Pérez Díe|argitaletxea=|egilea=|data=|url=http://amigosdelantiguoegipto.com/?page_id=12607|lana=|accessdate=14 de octubre de 2015}}</ref><ref>{{Cite news|izenburua=Carmen Pérez Die: “Hoy entendemos el mensaje de los antiguos egipcios”|data=24 de abril de 2015|url=http://elpais.com/elpais/2015/04/24/eps/1429889830_736980.html|accessdate=15 de octubre de 2015}}</ref> Ikertzaile gisa 100 argitalpen baino gehiago egin ditu Egiptologiari eta Museologiari buruz, eta Unibertsitate, Museo eta Kongresuetan hizlari aritu da. Egipto, [[Sudan]] eta [[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbilarekin]] lotutako hainbat erakusketatako komisarioak egin ditu.<ref name="MAN">{{Cite web|izenburua=María del Carmen Pérez Díe|argitaletxea=|egilea=|data=|url=http://www.man.es/man/museo/historia/personal/biografias/perez-die.html|lana=|accessdate=14 de octubre de 2015}}</ref> == Sariak eta aintzatespenak == Hainbat sari jaso ditu: * 2009an Espainiako Elkarte Geografikoaren Sari Nazionala. * 2009an [[Elisabet Katolikoaren Ordena|Isabel Katolikoaren Ordenaren]] Zenbaki Gomendioaren Kondekorazioa. * 2010ean Egiptoko Supreme Council of Antiquities delakoaren Urrezko Domina.<ref name="MAN">{{Cite web|izenburua=María del Carmen Pérez Díe|argitaletxea=|egilea=|data=|url=http://www.man.es/man/museo/historia/personal/biografias/perez-die.html|lana=|accessdate=14 de octubre de 2015}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Mª del Carmen Pérez Díe, condecorada con la Medalla de Oro de Consejo Supremo de Antigüedades de Egipto|egilea=Ministerio de Educación, Cultura y Deporte|url=http://www.mecd.gob.es/cultura-mecd/areas-cultura/principal/novedades/museos/2010/m-del-carmen-perez-die.html|accessdate=15 de octubre de 2015}}</ref><ref>{{Cite news|izenburua=Carmen Pérez Die recibe hoy la Orden de Isabel la Católica|url=http://www.hoyesarte.com/premios-becas-y-reconocimientos/la-egiptologa-carmen-perez-die-es-condecorada-con-la-orden-de-isabel-la-catolica_87855/|accessdate=15 de octubre de 2015}}</ref> == Lanak == * ''Un nuevo vaso egipcio de alabastro en España''. Martín Almagro Basch irakasleari omenaldia, 2 liburukia, 1983, ISBN 84-7483-348-5 * ''EL túmulo 1 de la necrópolis de "Las Cumbres" (Puerto de Santa María, Cádiz)'' Diego Ruiz Matarekin. Tartessos: Arqueología protohistórica del bajo Guadalquivir, [[María Eugenia Aubet Semmlerrek]] koordinatua, 1989, ISBN 84-86329-48-5 * ''V Congreso Internacional de Egiptología''. Sefarad: Revista de Estudios Hebraicos y Sefardíes, ISSN 0037-0894, 49 urtea, 1 zk., 1989 * ''Excavaciones de la misión arqueológica española en Heracleópolis Magna''. Espainiako arkeologia artxiboa, ISSN 0066-6742, 61 liburukia, 157-158 zk., 1988 * ''Ehnasya el Medina (Heracleopolis Magna): yacimiento de la misión arqueológica española''. Treballs d'Arqueologia, ISSN-e 1134-9263, 2 zk., 1992 * ''Precisiones sobre la existencia en Madrid de una momia egipcia presunta hija de Ramses II''. Revista de arqueología, ISSN 0212-0062, 182 zk., 1996 * ''Arqueología en Egipto y Sudán: el proyecto de investigación de Ehnasya el Medina (Heracléopolis Magna), Egipto''. Arbor: Ciencia, pensamiento y cultura, ISSN 0210-1963, 635-636 zk., 1998 * ''El Proyecto "Heracleópolis Magna": investigación arqueológica y restauración'' amb María Antonia Moreno CifuentesPatrimonio cultural de España, ISSN 1889-3104, 2 zk., 2009 * ''Heracléopolis Magna''. Sociedad Geográfica Española, ISSN 1577-3531, 36 zk., 2010, * ''Memoria de los trabajos realizados en Heracleópolis Magna (Ehnasa el Medina), Egipto''. Informes y Trabajos, 9 zk., 2012 == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Bibliografia == * Padró, Josep; Pérez-Die, Maria del Carmen (1989). «Travaux récents de la mission archéologique espagnole à Héracléopolis Magna.». En Sylvia Schoske (ed.), ed. Akten des vierten Internationalen Ägyptologen Kongresses München 1985. Band 2: Archäologie, Feldforschung, Prähistorie. Hamburg: Buske. or. 229-237.  * PÉREZ DIE, Maria del Carmen (1977). Notas sobre cuatro vasos egipcios de alabastro procedentes de Torre del Mar (Málaga).  * Almagro Basch, Martín; Presedo Velo, Francisco; Pérez Díe, María del Carmen; Almagro Gorbea, María José (1978). La tumba de Nefertari. Monografías Arqueológicas 4. Madril: Ministerio de Cultura.  * Almagro Basch, Martín; Pérez Díe, María del Carmen; Llagostera Cuenca, Esteban (1978). Estudio radiológico de las momias egipcias del Museo Arqueológico Nacional de Madril/ Radiological examination of the Egyptian mummies of the Archaeological Museum of Madril. Monografías Arqueológicas 5. Madril: Museo Arqueológico Nacional.  * Pérez Die, Mari (sic) Carmen (1979). «La collection égyptienne du Musée Archéologique National de Madril (Espagne).». En Walter F. Reineke (ed.), ed. Acts: First International Congress of Egyptology, Cairo October 2-10, 1976. Berlin: Akademie-Verlag. or. 515-518.  * {{Cite aldizkari|izenburua=Les nouvelles salles d'archéologie égyptienne au Musée Archéologique National de Madrid: aspects techniques et pédagogiques.|orrialdeak=9–17|abizena1=Almagro|abizena2=Pérez Die|izena1=Martin|izena2=M. Carmen|data=1981|kazeta=Göttinger Miszellen|liburukia=51}} * {{Cite aldizkari|izena=M. C.|abizena=Pérez Die|izenburua=Un fragmento de vaso egipcio aparecido en la provincia de Cuenca.|orrialdeak=97–103|data=1983|kazeta=Aula orientalis|liburukia=1|alea=1}} * Pérez Díe, Maria del Carmen (1985). Egipto: Museo Arqueológico Nacional, guía didáctica. Madril: Ministerio de Cultura. Museo Arqueológico Nacional.  * Pérez Die, Maria del Carmen (1983). «Un nuevo vaso egipcio de alabastro en España.». En undefinedAnonymous (ed.), ed. Homenaje al Prof. Martín Almagro Basch 2. Madrid: Ministerio de Cultura. or. 237-244. ISBN 84-7483-346-9.  * PÉREZ DÍE, María del Carmen (1986). Les excavacions de la Missió Arqueològica Espanyola a Heracleòpolis Magna (Egipte).  * {{Cite aldizkari|izena=Maria de|abizena=Carmen Perez Die|izenburua=Hérakléopolis Magna.|orrialdeak=36–49|data=1987|kazeta=Archéologia: fouilles et découvertes|liburukia=225|alea=juin}} * PEREZ DIE, Maria del Carmen. Egipto y Próximo Oriente: Salas XIII y XIV. ISBN 84-7483-690-5.  * Pérez-Die, Maria del Carmen (1989). «Nouveaux documents de la Troisième Période Intermédiaire provenant d'Héracléopolis Magna.». En Sylvia Schoske (ed.), ed. Akten des vierten Internationalen Ägyptologen Kongresses München 1985. Band 2: Archäologie, Feldforschung, Prähistorie. Hamburg: Buske. or. 239-248.  * {{Cite aldizkari|izena=M.a C.|abizena=Pérez Die|izenburua=Un sarcófago egipcio del Museo Arqueológico Nacional con el capítulo 72 del Libro de los Muertos.|orrialdeak=61–75|data=1988|kazeta=Aula orientalis|liburukia=6|alea=1}} * {{Cite aldizkari|izena=M.a C.|abizena=Pérez Die|izenburua=Excavaciones en Heracleópolis Magna (Egipto): Campaña de 1988.|orrialdeak=128–129|data=1989|kazeta=Aula orientalis|liburukia=7|alea=1}} * Perez-Die, Maria Carmen (2003). «Travaux récents (1995-1999) à Ehnasya al-Médina (Hérakléopolis Magna).». En Lyla Pinch Brock, Zahi Hawass (eds.), ed. Egyptology at the dawn of the twenty-first century: proceedings of the Eighth International Congress of Egyptologists, Cairo, 2000 1. Cairo; New York: American University in Cairo Press. or. 369-376.  * {{Cite aldizkari|izena=Ma C.|abizena=Pérez Die|izenburua=Excavaciones en Heracléopolis Magna (Egipto): Campaña de 1987.|orrialdeak=103–104|data=1988|kazeta=Aula orientalis|liburukia=6|alea=1}} * Pérez Die, Maria del Carmen (1990). «Fouilles récentes à Heracleopolis Magna.». En Anthony Leahy (ed.), ed. Libya and Egypt, c 1300 - 750 BC. London: Centre of Near and Middle Eastern Studies, School of Oriental and African Studies, University of London; Society for Libyan Studies. or. 115-129.  * {{Cite aldizkari|izena=Maria Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=La necrópolis del Primer Periodo Intermedio de Heracleópolis Magna: estado de la cuestión.|orrialdeak=93–100|data=1991|kazeta=Hathor: estudos de egiptologia|liburukia=3}} * PÉREZ DÍE, María del Carmen. España y su tesoro egipcio.  * {{Cite aldizkari|izena=María del Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=Excavaciones de la Misión arqueológica española en Heracleópolis Magna.|orrialdeak=337–341|data=1988|kazeta=Archivo español de arqueología|liburukia=61|alea=157-158}} * {{Cite aldizkari|izena=María del Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=La misión arqueológica española en Egipto.|orrialdeak=26–37|data=1990|kazeta=Revista de Arqueología|liburukia=11|alea=115}} * Pérez Die, María del Carmen (1992). «Historia de la colección egipcia del Museo Arqueológico Nacional.». En Jesús-Luis Cunchillos, Miguel Ángel Elvira, Luis A. García Moreno, Esteban Llagostera, Francisco Martín Valentín, Josep Padró, María del Carmen Pérez Die, Antonio Pérez Largacha, Felipe Sen, Ana María Vázquez Hoys, F. Javier Gómez Espelosín (eds.), ed. De Narmer a Ciro (3150 a. C. - 642 d. C.). Alcalá de Henares: Universidad de Alcalá de Henares, Servicio de Publicaciones. or. 17-26.  * Pérez Díe, María del Carmen (1992). Ehnasya el Medina (Heracleópolis Magna): Yacimiento de la Misión Arqueológica Española.  * Pérez-Die, María del Carmen; Vernus, Pascal (1992). Excavaciones en Ehnasya el Medina (Heracleópolis Magna): introducción general, inscripciones. Informes arqueológicos, Egipto 1. Madril: Ministerio de Cultura. Dirección General de Bellas Artes y Archivos. Instituto de Conservación y Restauración de Bienes Culturales.  * Perez Die, Maria Carmen (1994). «Documents égyptiens et égyptisants trouvés en Espagne.». En Catherine Berger, Gisèle Clerc, Nicolas Grimal (eds.), ed. Hommages à Jean Leclant 3. Le Caire: Institut français d’archéologie orientale. or. 411-415. ISBN 2-7247-0134-8.  * {{Cite aldizkari|izena=María del Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=Precisiones sobre la existencia en Madrid de una momia egipcia presunta hija de Ramsés II.|orrialdeak=6–7|data=1996|kazeta=Revista de Arqueología|liburukia=17|alea=182}} * Perez-Die, Maria del Carmen (1998). «La réutilisation de la nécropole de la Troisième Période Intermédiaire / début de l'Époque Saïte à Ehnasya el Medina (Hérakléopolis Magna).». En Heike Guksch, Daniel Polz (eds.), ed. Stationen: Beiträge zur Kulturgeschichte Ägyptens, Rainer Stadelmann gewidmet. Mainz: Philipp von Zabern. or. 473-483. ISBN 3-8053-2526-6.  * {{Cite aldizkari|izena=Maria del Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=Fouilles à Ehnasya el Medina (Hérakléopolis Magna), Égypte: resultats récents (campagne année 2000).|orrialdeak=6–25|data=2001|kazeta=Bulletin de la Société Française d'Égyptologie|liburukia=150}} * Pérez Die, Carmen (2003). «Nubia durante el Imperio Nuevo egipcio.». En Silvia] [Sauquet, [Sara Vilalta] (eds.), ed. Nubia: los reinos del Nilo en Sudán. Barcelona: Fundaciòn "La Caixa". or. 52-55. <nowiki>ISBN 84-7664-806-5</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «La colección egipcia del Museo Archqueológico Nacional.». En Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 25-29. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Díe, María del Carmen (2004). «Excavationes en Ehnasya el Medina (Heracleópolis Magna): la aportación Española.». En Alfonso Martín Flores, María Victoria López Hervás (eds.), ed. Españoles en el Nilo, I: Misiones arqueológicas en Egipto. Madridl: Museo de San Isidro. or. 63-88. ISBN 84-7812-578-7.  * Pérez Die, Carmen (2005). «La nécropole de la Première Période Intermédiaire du Moyen Empire à Héracléopolis Magna: nouvelles découvertes et résultats récent (campagne 2001).». En Catherine Berger-El-Naggar, Laure Pantalacci (eds.), ed. Des Néferkarê aux Montouhotep: travaux archéologiques en cours sur la fin de la VIe dynastie et la première période intermédiaire; actes du colloque CNRS-Université Lumière-Lyon 2, tenu le 5-7 juillet 2001. Lyon; Paris: Maison de l'Orient et de la Méditerranée; de Boccard. or. 239-254. ISBN 2-903264-82-1.  * {{Cite aldizkari|izena=Mª Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=El Proyecto de investigación "Heracleópolis Magna" (Ehnasya el Medina): trabajos 2004-2006.|orrialdeak=163–168|data=2009|kazeta=Trabajos de Egiptología - Papers on Ancient Egypt|liburukia=5|alea=2}} * Pérez-Die, M. Carmen (2010). «The false door at Herakleopolis Magna (I): typology and iconography.». En Zahi A. Hawass, Peter Der Manuelian, Ramadan B. Hussein (eds.), ed. Perspectives on ancient Egypt: studies in honor of Edward Brovarski. Cairo: Conseil Suprême des Antiquités de l'Égypte. or. 357-393. ISBN 978-977-704-087-7.  * Pérez Die, M. Carmen (2010). Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina, Egipto): la necrópolis "real" del Tercer Período Intermedio y su reutilización. Madril: Gobierno de Espana, Ministerio de Cultura.  * Pérez Die, M. Carmen; Aston, David (2010). «La estratigrafía.». En M. Carmen Pérez Die (ed.), ed. Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina, Egipto): la necrópolis "real" del Tercer Período Intermedio y su reutilización 1. Madril: Gobierno de Espana, Ministerio de Cultura. or. 18-86.  * Pérez Die, M. Carmen; Sadiik, Wafaa al- (2009). 120 años de arqueología española en Egipto. [Madril]: Sociedad Estatal de Conmemoraciones Culturales; Ministerio de Cultura.  * Pérez Die, M. Carmen; Núñez, Miguel Ángel; Gil, Carlos; Prieto, Germán; Medina, Juan; Moreno, Antonia; Zurinaga, Salomé; Molero, Guillermo (2010). «La necrópolis "real" del Tercer Periodo Intermedio y su reutilización: el continente y el contenido.». En M. Carmen Pérez Die (ed.), ed. Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina, Egipto): la necrópolis "real" del Tercer Período Intermedio y su reutilización. 1-2. Madril: Gobierno de Espana, Ministerio de Cultura. or. 87-807.  * {{Cite aldizkari|izena=M. C.|abizena=Pérez Díe|izenburua=Review: Padró i Parcerisa, Josep 1980-1985. Egyptian-type documents from the Mediterranean littoral of the Iberian Peninsula before the Roman conquest, II: Study of the material: from western Languedoc to Murcia; III: Study of the material: Andalucia. Etudes préliminaires aux religions orientales dans l'Empire romain 65. Leiden: E. J. Brill.|orrialdeak=150–151|data=1990|kazeta=Aula orientalis|liburukia=8|alea=1}} * {{Cite aldizkari|izena=M.a C.]|abizena=[Pérez Die|izenburua=Addenda et corrigenda: Pérez Die, M.a C. 1988. Un sarcófago egipcio del Museo Arqueológico Nacional con el capítulo 72 del Libro de los Muertos. Aula orientalis 6 (1), 61-75.|orrialdeak=132|data=1989|kazeta=Aula orientalis|liburukia=7|alea=1}} * [Pérez Die, Carmen] (2007). Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura.  * {{Cite aldizkari|izena=C.|abizena=Pérez Die|izenburua=Review: Padró i Parcerisa, Josep 1980-1985. Egyptian-type documents from the Mediterranean littoral of the Iberian Peninsula before the Roman conquest, I: Introductory survey. Etudes préliminaires aux religions orientales dans l'Empire romain 65. Leiden: E. J. Brill.|orrialdeak=304–306|data=1983|kazeta=Aula orientalis|liburukia=1|alea=2}} * Pérez Die, Carmen (2008). «Historia y cronología del antiguo Egipto.». En Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 17-23. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Díe, M. Carmen (2009). «The Third Intermediate Period necropolis at Herakleopolis Magna.». En G. P. F. Broekman, R. J. Demarée, O. E. Kaper (eds.), ed. The Libyan period in Egypt: historical and cultural studies into the 21st-24th Dynasties. Proceedings of a conference at Leiden University, 25-27 October 2007. Leiden; Leuven: Nederlands Instituut voor het Nabije Oosten; Peeters. or. 302-326.  * Pérez Die, Carmen (2008). «El periodo predinástico.». En Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 31-39. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «Heracleópolis magna.». En Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 41-50. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «Creencias funerarias.». En Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 51-64. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «Religión egipcia.». En Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 87-110. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «Escultura.». En Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 111-120. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «La influencia egipcia.». En Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 121-129. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «La colección de antigüedades nubias del Museo Arqueológico Nacional.». En Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 141-145. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, M. Carmen (2009). «Introducción.». En Wafaa al- Sadiik, M. Carmen Pérez Die (eds.), ed. 120 años de arqueología española en Egipto. [Madril]: Sociedad Estatal de Conmemoraciones Culturales; Ministerio de Cultura. or. 16-19, 291-292. <nowiki>ISBN 978-84-96411-79-1</nowiki>.  * Pérez Die, M. Carmen (2009). «Las culturas nubias.». En Wafaa al- Sadiik, M. Carmen Pérez Die (eds.), ed. 120 años de arqueología española en Egipto. [Madril]: Sociedad Estatal de Conmemoraciones Culturales; Ministerio de Cultura. or. 36-39, 303-305. <nowiki>ISBN 978-84-96411-79-1</nowiki>.  * Pérez Die, M. Carmen (2009). «Excavaciones de la misión arqueológica española en Heracleópolis Magna: Ehnasya el Medina.». En Wafaa al- Sadiik, M. Carmen Pérez Die (eds.), ed. 120 años de arqueología española en Egipto. [Madril]: Sociedad Estatal de Conmemoraciones Culturales; Ministerio de Cultura. or. 54-65, 314-321. <nowiki>ISBN 978-84-96411-79-1</nowiki>.  * {{Cite aldizkari|izena=María del Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=España y su tesoro egipcio.|orrialdeak=100–116|data=1988|kazeta=Geo: una nueva vision del mundo|liburukia=19|alea=Agosto}} * Pérez Die, María del Carmen (2005). «Excavationes en Ehnasya el-Medina (Heracleópolis Magna): campañas de 2000 y 2001.». En Josep Cervelló Autuori, Montserrat Díaz de Cerio Juan, David Rull Ribó (eds.), ed. Actas del Segundo Congreso Ibérico de Egiptología: Bellaterra, 12-15 de marzo de 2001. Barcelona: Aula Aegyptiaca. or. 253-259.  * {{Cite aldizkari|izena=Maria del Carmen|abizena=Pérez-Die|izenburua=The ancient necropolis at Ehnasya el-Medina.|orrialdeak=21–24|data=2004|kazeta=Egyptian Archaeology|liburukia=24}} * Anonymous; Abt, Theodor; Hornung, Erik; Gugel Gironés, Begoña; Lowe, Adam; Pérez Díe, María del Carmen (2004). La tumba de Tutmosis III: las horas oscuras del sol. Museo Arqueológico Nacional de Madril, Septiembre - Noviembre 2004. Madril.  * {{Cite aldizkari|izena=Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=La tumba de Ipy en Ehnasya el Medina (Heracleópolis Magna).|orrialdeak=135–145|data=2006|kazeta=Boletín de la Asociación Española de Egiptología|liburukia=16}} * {{Cite aldizkari|izena=Maria del Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=Discoveries at Heracleopolis Magna (Ehnasya el-Medina).|orrialdeak=23–25|data=1995|kazeta=Egyptian Archaeology|liburukia=6}} * Pérez Die, Maria Carmen (2012). «El proyecto de investigación "Heracleópolis Magna" (Ehnasya el-Medina): Trabajos 2008-2009.». En Luís Manuel de Araújo, José das Candeias Sales (eds.), ed. Novos trabalhos de Egiptologia Ibérica: IV Congresso Ibérico de Egiptologia - IV Congreso Ibérico de Egiptología 2. Lisboa: Instituto Oriental e Centro de História da Facultade de Letras da Universidade de Lisboa. or. 923-933. ISBN 978-989-8068-11-8.  * Cunchillos, Jesús-Luis; Elvira, Miguel Ángel; Llagostera, Esteban; Martín Valentín, Francisco; Padró, Josep; Pérez Die, María del Carmen; Sen, Felipe; Vázquez Hoys, Ana María; Gómez Espelosín, F. Javier; García Moreno, Luis A.; Pérez Largacha, Antonio (1992). De Narmer a Ciro (3150 a. C. - 642 d. C.). Aegyptiaca Complutensia / Ægyptiaca Complvtensia 1. Alcalá de Henares: Universidad de Alcalá de Henares, Servicio de Publicaciones.  * Belmonte Avilés, Juan Antonio; Pérez Díe, M. Carmen; Díaz-Iglesias Llanos, Lucía (2015). «Astronomía y paisaje en Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina): un estudio de los templos.». En Concepció Piedrafita, Jaume Vivó, Maite Mascort, Núria Castellano (eds.), ed. Ex Aegypto lux et sapientia: homenatge al professor Josep Padró Parcerisa. Barcelona: Universitat de Barcelona; Societat Catalana d'Egiptologia. or. 107-121. ISBN 978-84-475-4199-7.  * Pérez Díe, M. Carmen (2015). «Ehnasya el Medina (Herakleopolis Magna): excavations 2004-2007 at the necropolis of the First Intermediate Period/early Middle Kingdom.». En P. Kousoulis, N. Lazaridis (eds.), ed. Proceedings of the Tenth International Congress of Egyptologists: University of the Aegean, Rhodes. 22-29 May 2008 1. Leuven: Peeters. or. 393-409. ISBN 978-90-429-2550-2.  * Almagro Basch, Martín; Almagro Gorbea, Josefa; Pérez Díe, María del Carmen (1975). Arte faraónico: Madril, octubre 1975 - enero 1976, Salas de exposiciones de la Dirección General del Patrimonio Artístico y Cultural; Zaragoza, febrero-marzo 1976, Palacio de la Lonja; Barcelona, abril-mayo 1976, Sala de las Reales Atarazanas . Madril: Patronato Nacional de Museos.  * {{Cite aldizkari|izena=María del Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=Review: Anonymous (ed.) 1987. Tanis: l'or des pharaons: Paris, Galeries Nationales du Grand Palais, 26 mars - 20 juillet 1987; Marseille, Centre de la Vieille Charité, 19 septembre - 30 novembre 1987. Paris: Ministère des Affaires Étrangères; Association Française d'Action Artistique. Review: Stierlin, Henri and Christiane Ziegler 1987. Tanis: trésors des pharaons. [Paris]: Seuil.|orrialdeak=25–27|data=1988|kazeta=Boletín de la Asociación Española de Egiptología|liburukia=1}} * {{Cite aldizkari|izena=M.ª Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina): memoria de los trabajos efectuados en 2010-2011.|orrialdeak=40–45|data=2012|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=7}} * {{Cite aldizkari|izena=Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=Trabajos en Heracleópolis Magna (Ehnasya el Madina), Egipto: campaña de 2007.|orrialdeak=17–24|data=2008|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=1}} * {{Cite aldizkari|izena=M. Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=Heracleópolis Magna (Ehnasya El Medina, Beni Suef), Egipto: informe sobre las excavaciones de la campaña de 2008.|orrialdeak=17–26|data=2009|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=3}} * {{Cite aldizkari|izena=M. Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=Informe sobre los trabajos llevados a cabo en Heracleopolis Magna (Ehnasya el Medina, Beni Suef), Egipto, durante la campaña de 2009.|orrialdeak=26–35|data=2011|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=5}} * {{Cite aldizkari|izena=M.ª Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=Memoria de los trabajos realizados en Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina), Egipto: campaña de 2011-2012.|orrialdeak=86–101|data=2012|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=9}} * {{Cite aldizkari|izenburua=Excavaciones en Ehnasya el Medina: Heracleópolis Magna.|orrialdeak=159–175|abizena1=Bader|abizena2=Belmonte|abizena3=Díaz-Iglesias|abizena4=Moreno|abizena5=Gómez|abizena6=Guio|abizena7=Garrido|abizena8=Pascual|abizena9=Pérez Die|izena1=Bettina|izena2=Juan Antonio|izena3=Lucía|izena4=M. Antonia|izena5=Antonio|izena6=Antonio|izena7=Gema|izena8=Fernanda|izena9=M. Carmen|data=2014|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=11}} * {{Cite aldizkari|izenburua=Trabajos en Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina, Beni Suef) Egipto: campaña de 2013.|orrialdeak=189–206|abizena1=Pérez Die|abizena2=Garrido|abizena3=Martínez|abizena4=Moreno Cifuentes|abizena5=Guio|izena1=M.ª Carmen|izena2=Gema|izena3=José Javier|izena4=M.ª Antonia|izena5=Antonio|data=2015|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=12}} * {{Cite aldizkari|izena=M.ª Carmen|abizena=Pérez-Die|izenburua=Las nuevas salas de Egipto, Nubia y Oriente Próximo: proyecto científico y propuestas de montaje.|orrialdeak=496–510|data=2014|kazeta=Boletín del Museo Arqueológico Nacional|liburukia=32}} * {{Cite aldizkari|izena=María del Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=Excavaciones en Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina), Egipto.|orrialdeak=97–110|data=2004|kazeta=Bienes Culturales|liburukia=3}} * Pérez Die, M. Carmen (2015). «Las últimas dinastías egipcias en el Museo Arqueológico Nacional.». En Giovanni [Gentili, Martín Almagro Gorbea] (eds.), ed. Cleopatra y la fascinación de Egipto. Milano: Skira. or. 134-139. <nowiki>ISBN 978-88-572-3078-8</nowiki>.  * {{Cite aldizkari|izena=Maria Del Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=Investigaciones sobre Ehnasya El Medina (Heracleópolis Magna), capital del XX nomo del alto Egipto: balance de trece campañas de excavaciones y perspectivas futuras.|orrialdeak=239–245|data=1998|kazeta=Isimu: Revista sobre Oriente Próximo y Egipto en la antigüedad|liburukia=1}} * {{Cite aldizkari|izena=M.a Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=The Herakleopolis Magna Project (Ehnasya el Medina): summary and results of work 2000-2015.|orrialdeak=131–160|data=2016|kazeta=Trabajos de Egiptología - Papers on Ancient Egypt|liburukia=7}} * Pérez-Die, M. Carmen; Pons Mellado, Esther (2017). «The new installation of the Egyptian and Nubian rooms in the Museo Arqueológico Nacional (National Archaeological Museum), Madril, Spain.». En Claire Derriks (ed.), ed. Collections at risk: new challenges in a new environment. Proceedings of the 29th CIPEG Annual Meeting in Brussels, September 25-28, 2012, Royal Museum of Art and History, Brussels, Belgium. Atlanta: Lockwood Press. or. 225-236. ISBN 978-1-937040-60-4.  * Pérez Die, Carmen; Ruiz Sabina, Juan Ángel; Guio Gómez, Antonio; Gómez Laguna, Antonio (2017). «"Proyecto Heracleópolis Magna": propuesta metodológica[,] fotogrametría del yacimiento y avance de los primeros resultados.». En Antonio Pérez Largacha, Inmaculada Vivas Sainz, Laura Burgos Bernal (eds.), ed. Actas V Congreso Ibérico de Egiptología: Cuenca 9-12 de marzo 2015. Cuenca: Ediciones de la Universidad de Castilla-La Mancha. or. 801-816. <nowiki>ISBN 978-84-9044-240-1</nowiki>.  * Pérez-Díe, M. Carmen (2017). «The Herakleopolis Magna Project: seasons 2012-2015.». En Maria Cristina Guidotti, Gloria Rosati (eds.), ed. Proceedings of the XI International Congress of Egyptologists, Florence Egyptian Museum, Florence, 23-30 August 2015. Oxford: Archeopress. or. 480-484.  * Pérez Die, M. Carmen (2017). «Proyecto "Heracleópolis magna" (Ehnasya el Medina) : balance y resultados de los trabajos realizados entre 2000 y 2015.». En Antonio Pérez Largacha, Inmaculada Vivas Sáinz (eds.), ed. Egiptología ibérica en 2017: estudios y nuevas perspectivas. Cuenca: Ediciones de la Universidad de Castilla-La Mancha. or. 257-294.  * {{Cite aldizkari|izenburua=Preservar a sus muertos de la muerte: la momia egipcia de Nespamedu en el Museo Arqueológico Nacional.|orrialdeak=409–428|abizena1=Pérez-Die|abizena2=Morales|abizena3=Martínez de Vega|abizena4=Carrascoso Arranz|abizena5=Badillo Rodríguez-Portugal|izena1=M.ª Carmen|izena2=Antonio J.|izena3=Vicente|izena4=Javier|izena5=Silvia|data=2018|kazeta=Boletín del Museo Arqueológico Nacional|liburukia=37}} * {{Cite aldizkari|izenburua=¿Qué ves? Cosas maravillosas.|orrialdeak=429–452|abizena1=Pérez-Die|abizena2=Carrascoso Arranz|izena1=M.ª Carmen|izena2=Javier|data=2018|kazeta=Boletín del Museo Arqueológico Nacional|liburukia=37}} == Kanpo estekak == {{Commonskat|María del Carmen Pérez Díe}} * [http://elpais.com/elpais/2015/04/24/eps/1429889830_736980.html Artículo sobre María del Carmen Pérez Díe en El País] * [https://mcu-es.academia.edu/CarmenP%C3%A9rezD%C3%ADe Artículos de Carmen Pérez Díe en PDF en Academia.edu] {{bizialdia|1953ko||Perez Die, Maria del Carmen}} [[Kategoria:Madrildarrak]] [[Kategoria:Museo zuzendariak]] [[Kategoria:Emakume ikertzaileak]] [[Kategoria:Egiptologoak]] 6f7qqzs193zjkzw3xcmmuh45ylky70v 9999173 9999169 2024-12-14T08:14:20Z Mgaraizabal 129250 Bioa itzuli, txukundu 9999173 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Maria del Carmen Pérez''' '''Díez''' ([[Madril]], [[1953]]) madrildar [[Arkeologo|arkeologoa]], [[Egiptologia|egiptologoa]], [[Erakusketa komisario|erakusketa-komisarioa,]] [[Historialari|historialaria]], eduki-editorea eta [[Ikertzaile|ikertzailea]] da. 1980an [[Espainiako Arkeologia Museo Nazionala|Espainiako Arkeologia Museo Nazionalean]] lan egiten hasi zen, [[Egipto|Egiptoko]] eta [[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbileko]] Zaharkinen Saileko buru kontserbadore lanetan. 1991n Arkeologia Museo Nazionalaren zuzendaritza hartu zuen 1997. urtera arte.<ref name="MAN">{{Cite web|izenburua=María del Carmen Pérez Díe|argitaletxea=|egilea=|data=|url=http://www.man.es/man/museo/historia/personal/biografias/perez-die.html|lana=|accessdate=14 de octubre de 2015}}</ref>Hainbat batzorde eta elkartetako kide da, hala nola International pour L'Egyptologie Batzordekoa, Espainiako Egiptologia Elkartekoa eta Tiro salbamendurako Espainiako Batzordekoa.<ref name="MAN">{{Cite web|izenburua=María del Carmen Pérez Díe|argitaletxea=|egilea=|data=|url=http://www.man.es/man/museo/historia/personal/biografias/perez-die.html|lana=|accessdate=14 de octubre de 2015}}</ref> == Bizitza == [[Egiptologia|Egiptologian]] eta [[Museologia|Museologian]] [[Kairo|Kairon]] eta [[Paris|Parisen]] espezializatu ostean, Pérez Díek [[Madrilgo Unibertsitate Konplutentsea|Madrilgo Unibertsitate Konplutentsean]] jarraitu zuen bere unibertsitate-ikasketekin, eta Historia Zaharreko Aparteko Saria (1990) lortu zuen. Tesia "''[[Herakleopolis Magna|Heracleópolis Magna]] durante el Tercer Periodo Medieval'' (Herakleopolis Magna Hirugarren Tarteko Aldian)" izan zen, berak zuzentzen duen Heracleópolis aztarnategian bertan oinarrituta.<ref>{{Cite web|izenburua=Amigos del Antiguo Egipto: María del Carmen Pérez Díe|argitaletxea=|egilea=|data=|url=http://amigosdelantiguoegipto.com/?page_id=12607|lana=|accessdate=14 de octubre de 2015}}</ref><ref>{{Cite news|izenburua=Carmen Pérez Die: “Hoy entendemos el mensaje de los antiguos egipcios”|data=24 de abril de 2015|url=http://elpais.com/elpais/2015/04/24/eps/1429889830_736980.html|accessdate=15 de octubre de 2015}}</ref> Ikertzaile gisa 100 argitalpen baino gehiago egin ditu Egiptologiari eta Museologiari buruz, eta Unibertsitate, Museo eta Kongresuetan hizlari aritu da. Egipto, [[Sudan]] eta [[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbilarekin]] lotutako hainbat erakusketatako komisarioak egin ditu.<ref name="MAN">{{Cite web|izenburua=María del Carmen Pérez Díe|argitaletxea=|egilea=|data=|url=http://www.man.es/man/museo/historia/personal/biografias/perez-die.html|lana=|accessdate=14 de octubre de 2015}}</ref> == Sariak eta aintzatespenak == Hainbat sari jaso ditu: * 2009an Espainiako Elkarte Geografikoaren Sari Nazionala. * 2009an [[Elisabet Katolikoaren Ordena|Isabel Katolikoaren Ordenaren]] Zenbaki Gomendioaren Kondekorazioa. * 2010ean Egiptoko Supreme Council of Antiquities delakoaren Urrezko Domina.<ref name="MAN">{{Cite web|izenburua=María del Carmen Pérez Díe|argitaletxea=|egilea=|data=|url=http://www.man.es/man/museo/historia/personal/biografias/perez-die.html|lana=|accessdate=14 de octubre de 2015}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Mª del Carmen Pérez Díe, condecorada con la Medalla de Oro de Consejo Supremo de Antigüedades de Egipto|egilea=Ministerio de Educación, Cultura y Deporte|url=http://www.mecd.gob.es/cultura-mecd/areas-cultura/principal/novedades/museos/2010/m-del-carmen-perez-die.html|accessdate=15 de octubre de 2015}}</ref><ref>{{Cite news|izenburua=Carmen Pérez Die recibe hoy la Orden de Isabel la Católica|url=http://www.hoyesarte.com/premios-becas-y-reconocimientos/la-egiptologa-carmen-perez-die-es-condecorada-con-la-orden-de-isabel-la-catolica_87855/|accessdate=15 de octubre de 2015}}</ref> == Lanak == * ''Un nuevo vaso egipcio de alabastro en España''. Martín Almagro Basch irakasleari omenaldia, 2 liburukia, 1983, ISBN 84-7483-348-5 * ''EL túmulo 1 de la necrópolis de "Las Cumbres" (Puerto de Santa María, Cádiz)'' Diego Ruiz Matarekin. Tartessos: Arqueología protohistórica del bajo Guadalquivir, [[María Eugenia Aubet Semmlerrek]] koordinatua, 1989, ISBN 84-86329-48-5 * ''V Congreso Internacional de Egiptología''. Sefarad: Revista de Estudios Hebraicos y Sefardíes, ISSN 0037-0894, 49 urtea, 1 zk., 1989 * ''Excavaciones de la misión arqueológica española en Heracleópolis Magna''. Espainiako arkeologia artxiboa, ISSN 0066-6742, 61 liburukia, 157-158 zk., 1988 * ''Ehnasya el Medina (Heracleopolis Magna): yacimiento de la misión arqueológica española''. Treballs d'Arqueologia, ISSN-e 1134-9263, 2 zk., 1992 * ''Precisiones sobre la existencia en Madrid de una momia egipcia presunta hija de Ramses II''. Revista de arqueología, ISSN 0212-0062, 182 zk., 1996 * ''Arqueología en Egipto y Sudán: el proyecto de investigación de Ehnasya el Medina (Heracléopolis Magna), Egipto''. Arbor: Ciencia, pensamiento y cultura, ISSN 0210-1963, 635-636 zk., 1998 * ''El Proyecto "Heracleópolis Magna": investigación arqueológica y restauración'' amb María Antonia Moreno CifuentesPatrimonio cultural de España, ISSN 1889-3104, 2 zk., 2009 * ''Heracléopolis Magna''. Sociedad Geográfica Española, ISSN 1577-3531, 36 zk., 2010, * ''Memoria de los trabajos realizados en Heracleópolis Magna (Ehnasa el Medina), Egipto''. Informes y Trabajos, 9 zk., 2012 == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Bibliografia == * Padró, Josep; Pérez-Die, Maria del Carmen (1989). «Travaux récents de la mission archéologique espagnole à Héracléopolis Magna.». En Sylvia Schoske (ed.), ed. Akten des vierten Internationalen Ägyptologen Kongresses München 1985. Band 2: Archäologie, Feldforschung, Prähistorie. Hamburg: Buske. or. 229-237.  * PÉREZ DIE, Maria del Carmen (1977). Notas sobre cuatro vasos egipcios de alabastro procedentes de Torre del Mar (Málaga).  * Almagro Basch, Martín; Presedo Velo, Francisco; Pérez Díe, María del Carmen; Almagro Gorbea, María José (1978). La tumba de Nefertari. Monografías Arqueológicas 4. Madril: Ministerio de Cultura.  * Almagro Basch, Martín; Pérez Díe, María del Carmen; Llagostera Cuenca, Esteban (1978). Estudio radiológico de las momias egipcias del Museo Arqueológico Nacional de Madril/ Radiological examination of the Egyptian mummies of the Archaeological Museum of Madril. Monografías Arqueológicas 5. Madril: Museo Arqueológico Nacional.  * Pérez Die, Mari (sic) Carmen (1979). «La collection égyptienne du Musée Archéologique National de Madril (Espagne).». En Walter F. Reineke (ed.), ed. Acts: First International Congress of Egyptology, Cairo October 2-10, 1976. Berlin: Akademie-Verlag. or. 515-518.  * {{Cite aldizkari|izenburua=Les nouvelles salles d'archéologie égyptienne au Musée Archéologique National de Madrid: aspects techniques et pédagogiques.|orrialdeak=9–17|abizena1=Almagro|abizena2=Pérez Die|izena1=Martin|izena2=M. Carmen|data=1981|kazeta=Göttinger Miszellen|liburukia=51}} * {{Cite aldizkari|izena=M. C.|abizena=Pérez Die|izenburua=Un fragmento de vaso egipcio aparecido en la provincia de Cuenca.|orrialdeak=97–103|data=1983|kazeta=Aula orientalis|liburukia=1|alea=1}} * Pérez Díe, Maria del Carmen (1985). Egipto: Museo Arqueológico Nacional, guía didáctica. Madril: Ministerio de Cultura. Museo Arqueológico Nacional.  * Pérez Die, Maria del Carmen (1983). «Un nuevo vaso egipcio de alabastro en España.». En undefinedAnonymous (ed.), ed. Homenaje al Prof. Martín Almagro Basch 2. Madrid: Ministerio de Cultura. or. 237-244. ISBN 84-7483-346-9.  * PÉREZ DÍE, María del Carmen (1986). Les excavacions de la Missió Arqueològica Espanyola a Heracleòpolis Magna (Egipte).  * {{Cite aldizkari|izena=Maria de|abizena=Carmen Perez Die|izenburua=Hérakléopolis Magna.|orrialdeak=36–49|data=1987|kazeta=Archéologia: fouilles et découvertes|liburukia=225|alea=juin}} * PEREZ DIE, Maria del Carmen. Egipto y Próximo Oriente: Salas XIII y XIV. ISBN 84-7483-690-5.  * Pérez-Die, Maria del Carmen (1989). «Nouveaux documents de la Troisième Période Intermédiaire provenant d'Héracléopolis Magna.». En Sylvia Schoske (ed.), ed. Akten des vierten Internationalen Ägyptologen Kongresses München 1985. Band 2: Archäologie, Feldforschung, Prähistorie. Hamburg: Buske. or. 239-248.  * {{Cite aldizkari|izena=M.a C.|abizena=Pérez Die|izenburua=Un sarcófago egipcio del Museo Arqueológico Nacional con el capítulo 72 del Libro de los Muertos.|orrialdeak=61–75|data=1988|kazeta=Aula orientalis|liburukia=6|alea=1}} * {{Cite aldizkari|izena=M.a C.|abizena=Pérez Die|izenburua=Excavaciones en Heracleópolis Magna (Egipto): Campaña de 1988.|orrialdeak=128–129|data=1989|kazeta=Aula orientalis|liburukia=7|alea=1}} * Perez-Die, Maria Carmen (2003). «Travaux récents (1995-1999) à Ehnasya al-Médina (Hérakléopolis Magna).». En Lyla Pinch Brock, Zahi Hawass (eds.), ed. Egyptology at the dawn of the twenty-first century: proceedings of the Eighth International Congress of Egyptologists, Cairo, 2000 1. Cairo; New York: American University in Cairo Press. or. 369-376.  * {{Cite aldizkari|izena=Ma C.|abizena=Pérez Die|izenburua=Excavaciones en Heracléopolis Magna (Egipto): Campaña de 1987.|orrialdeak=103–104|data=1988|kazeta=Aula orientalis|liburukia=6|alea=1}} * Pérez Die, Maria del Carmen (1990). «Fouilles récentes à Heracleopolis Magna.». En Anthony Leahy (ed.), ed. Libya and Egypt, c 1300 - 750 BC. London: Centre of Near and Middle Eastern Studies, School of Oriental and African Studies, University of London; Society for Libyan Studies. or. 115-129.  * {{Cite aldizkari|izena=Maria Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=La necrópolis del Primer Periodo Intermedio de Heracleópolis Magna: estado de la cuestión.|orrialdeak=93–100|data=1991|kazeta=Hathor: estudos de egiptologia|liburukia=3}} * PÉREZ DÍE, María del Carmen. España y su tesoro egipcio.  * {{Cite aldizkari|izena=María del Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=Excavaciones de la Misión arqueológica española en Heracleópolis Magna.|orrialdeak=337–341|data=1988|kazeta=Archivo español de arqueología|liburukia=61|alea=157-158}} * {{Cite aldizkari|izena=María del Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=La misión arqueológica española en Egipto.|orrialdeak=26–37|data=1990|kazeta=Revista de Arqueología|liburukia=11|alea=115}} * Pérez Die, María del Carmen (1992). «Historia de la colección egipcia del Museo Arqueológico Nacional.». En Jesús-Luis Cunchillos, Miguel Ángel Elvira, Luis A. García Moreno, Esteban Llagostera, Francisco Martín Valentín, Josep Padró, María del Carmen Pérez Die, Antonio Pérez Largacha, Felipe Sen, Ana María Vázquez Hoys, F. Javier Gómez Espelosín (eds.), ed. De Narmer a Ciro (3150 a. C. - 642 d. C.). Alcalá de Henares: Universidad de Alcalá de Henares, Servicio de Publicaciones. or. 17-26.  * Pérez Díe, María del Carmen (1992). Ehnasya el Medina (Heracleópolis Magna): Yacimiento de la Misión Arqueológica Española.  * Pérez-Die, María del Carmen; Vernus, Pascal (1992). Excavaciones en Ehnasya el Medina (Heracleópolis Magna): introducción general, inscripciones. Informes arqueológicos, Egipto 1. Madril: Ministerio de Cultura. Dirección General de Bellas Artes y Archivos. Instituto de Conservación y Restauración de Bienes Culturales.  * Perez Die, Maria Carmen (1994). «Documents égyptiens et égyptisants trouvés en Espagne.». En Catherine Berger, Gisèle Clerc, Nicolas Grimal (eds.), ed. Hommages à Jean Leclant 3. Le Caire: Institut français d’archéologie orientale. or. 411-415. ISBN 2-7247-0134-8.  * {{Cite aldizkari|izena=María del Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=Precisiones sobre la existencia en Madrid de una momia egipcia presunta hija de Ramsés II.|orrialdeak=6–7|data=1996|kazeta=Revista de Arqueología|liburukia=17|alea=182}} * Perez-Die, Maria del Carmen (1998). «La réutilisation de la nécropole de la Troisième Période Intermédiaire / début de l'Époque Saïte à Ehnasya el Medina (Hérakléopolis Magna).». En Heike Guksch, Daniel Polz (eds.), ed. Stationen: Beiträge zur Kulturgeschichte Ägyptens, Rainer Stadelmann gewidmet. Mainz: Philipp von Zabern. or. 473-483. ISBN 3-8053-2526-6.  * {{Cite aldizkari|izena=Maria del Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=Fouilles à Ehnasya el Medina (Hérakléopolis Magna), Égypte: resultats récents (campagne année 2000).|orrialdeak=6–25|data=2001|kazeta=Bulletin de la Société Française d'Égyptologie|liburukia=150}} * Pérez Die, Carmen (2003). «Nubia durante el Imperio Nuevo egipcio.». En Silvia] [Sauquet, [Sara Vilalta] (eds.), ed. Nubia: los reinos del Nilo en Sudán. Barcelona: Fundaciòn "La Caixa". or. 52-55. <nowiki>ISBN 84-7664-806-5</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «La colección egipcia del Museo Archqueológico Nacional.». En Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 25-29. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Díe, María del Carmen (2004). «Excavationes en Ehnasya el Medina (Heracleópolis Magna): la aportación Española.». En Alfonso Martín Flores, María Victoria López Hervás (eds.), ed. Españoles en el Nilo, I: Misiones arqueológicas en Egipto. Madridl: Museo de San Isidro. or. 63-88. ISBN 84-7812-578-7.  * Pérez Die, Carmen (2005). «La nécropole de la Première Période Intermédiaire du Moyen Empire à Héracléopolis Magna: nouvelles découvertes et résultats récent (campagne 2001).». En Catherine Berger-El-Naggar, Laure Pantalacci (eds.), ed. Des Néferkarê aux Montouhotep: travaux archéologiques en cours sur la fin de la VIe dynastie et la première période intermédiaire; actes du colloque CNRS-Université Lumière-Lyon 2, tenu le 5-7 juillet 2001. Lyon; Paris: Maison de l'Orient et de la Méditerranée; de Boccard. or. 239-254. ISBN 2-903264-82-1.  * {{Cite aldizkari|izena=Mª Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=El Proyecto de investigación "Heracleópolis Magna" (Ehnasya el Medina): trabajos 2004-2006.|orrialdeak=163–168|data=2009|kazeta=Trabajos de Egiptología - Papers on Ancient Egypt|liburukia=5|alea=2}} * Pérez-Die, M. Carmen (2010). «The false door at Herakleopolis Magna (I): typology and iconography.». En Zahi A. Hawass, Peter Der Manuelian, Ramadan B. Hussein (eds.), ed. Perspectives on ancient Egypt: studies in honor of Edward Brovarski. Cairo: Conseil Suprême des Antiquités de l'Égypte. or. 357-393. ISBN 978-977-704-087-7.  * Pérez Die, M. Carmen (2010). Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina, Egipto): la necrópolis "real" del Tercer Período Intermedio y su reutilización. Madril: Gobierno de Espana, Ministerio de Cultura.  * Pérez Die, M. Carmen; Aston, David (2010). «La estratigrafía.». En M. Carmen Pérez Die (ed.), ed. Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina, Egipto): la necrópolis "real" del Tercer Período Intermedio y su reutilización 1. Madril: Gobierno de Espana, Ministerio de Cultura. or. 18-86.  * Pérez Die, M. Carmen; Sadiik, Wafaa al- (2009). 120 años de arqueología española en Egipto. [Madril]: Sociedad Estatal de Conmemoraciones Culturales; Ministerio de Cultura.  * Pérez Die, M. Carmen; Núñez, Miguel Ángel; Gil, Carlos; Prieto, Germán; Medina, Juan; Moreno, Antonia; Zurinaga, Salomé; Molero, Guillermo (2010). «La necrópolis "real" del Tercer Periodo Intermedio y su reutilización: el continente y el contenido.». En M. Carmen Pérez Die (ed.), ed. Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina, Egipto): la necrópolis "real" del Tercer Período Intermedio y su reutilización. 1-2. Madril: Gobierno de Espana, Ministerio de Cultura. or. 87-807.  * {{Cite aldizkari|izena=M. C.|abizena=Pérez Díe|izenburua=Review: Padró i Parcerisa, Josep 1980-1985. Egyptian-type documents from the Mediterranean littoral of the Iberian Peninsula before the Roman conquest, II: Study of the material: from western Languedoc to Murcia; III: Study of the material: Andalucia. Etudes préliminaires aux religions orientales dans l'Empire romain 65. Leiden: E. J. Brill.|orrialdeak=150–151|data=1990|kazeta=Aula orientalis|liburukia=8|alea=1}} * {{Cite aldizkari|izena=M.a C.]|abizena=[Pérez Die|izenburua=Addenda et corrigenda: Pérez Die, M.a C. 1988. Un sarcófago egipcio del Museo Arqueológico Nacional con el capítulo 72 del Libro de los Muertos. Aula orientalis 6 (1), 61-75.|orrialdeak=132|data=1989|kazeta=Aula orientalis|liburukia=7|alea=1}} * [Pérez Die, Carmen] (2007). Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura.  * {{Cite aldizkari|izena=C.|abizena=Pérez Die|izenburua=Review: Padró i Parcerisa, Josep 1980-1985. Egyptian-type documents from the Mediterranean littoral of the Iberian Peninsula before the Roman conquest, I: Introductory survey. Etudes préliminaires aux religions orientales dans l'Empire romain 65. Leiden: E. J. Brill.|orrialdeak=304–306|data=1983|kazeta=Aula orientalis|liburukia=1|alea=2}} * Pérez Die, Carmen (2008). «Historia y cronología del antiguo Egipto.». En Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 17-23. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Díe, M. Carmen (2009). «The Third Intermediate Period necropolis at Herakleopolis Magna.». En G. P. F. Broekman, R. J. Demarée, O. E. Kaper (eds.), ed. The Libyan period in Egypt: historical and cultural studies into the 21st-24th Dynasties. Proceedings of a conference at Leiden University, 25-27 October 2007. Leiden; Leuven: Nederlands Instituut voor het Nabije Oosten; Peeters. or. 302-326.  * Pérez Die, Carmen (2008). «El periodo predinástico.». En Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 31-39. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «Heracleópolis magna.». En Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 41-50. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «Creencias funerarias.». En Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 51-64. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «Religión egipcia.». En Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 87-110. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «Escultura.». En Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 111-120. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «La influencia egipcia.». En Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 121-129. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «La colección de antigüedades nubias del Museo Arqueológico Nacional.». En Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 141-145. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, M. Carmen (2009). «Introducción.». En Wafaa al- Sadiik, M. Carmen Pérez Die (eds.), ed. 120 años de arqueología española en Egipto. [Madril]: Sociedad Estatal de Conmemoraciones Culturales; Ministerio de Cultura. or. 16-19, 291-292. <nowiki>ISBN 978-84-96411-79-1</nowiki>.  * Pérez Die, M. Carmen (2009). «Las culturas nubias.». En Wafaa al- Sadiik, M. Carmen Pérez Die (eds.), ed. 120 años de arqueología española en Egipto. [Madril]: Sociedad Estatal de Conmemoraciones Culturales; Ministerio de Cultura. or. 36-39, 303-305. <nowiki>ISBN 978-84-96411-79-1</nowiki>.  * Pérez Die, M. Carmen (2009). «Excavaciones de la misión arqueológica española en Heracleópolis Magna: Ehnasya el Medina.». En Wafaa al- Sadiik, M. Carmen Pérez Die (eds.), ed. 120 años de arqueología española en Egipto. [Madril]: Sociedad Estatal de Conmemoraciones Culturales; Ministerio de Cultura. or. 54-65, 314-321. <nowiki>ISBN 978-84-96411-79-1</nowiki>.  * {{Cite aldizkari|izena=María del Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=España y su tesoro egipcio.|orrialdeak=100–116|data=1988|kazeta=Geo: una nueva vision del mundo|liburukia=19|alea=Agosto}} * Pérez Die, María del Carmen (2005). «Excavationes en Ehnasya el-Medina (Heracleópolis Magna): campañas de 2000 y 2001.». En Josep Cervelló Autuori, Montserrat Díaz de Cerio Juan, David Rull Ribó (eds.), ed. Actas del Segundo Congreso Ibérico de Egiptología: Bellaterra, 12-15 de marzo de 2001. Barcelona: Aula Aegyptiaca. or. 253-259.  * {{Cite aldizkari|izena=Maria del Carmen|abizena=Pérez-Die|izenburua=The ancient necropolis at Ehnasya el-Medina.|orrialdeak=21–24|data=2004|kazeta=Egyptian Archaeology|liburukia=24}} * Anonymous; Abt, Theodor; Hornung, Erik; Gugel Gironés, Begoña; Lowe, Adam; Pérez Díe, María del Carmen (2004). La tumba de Tutmosis III: las horas oscuras del sol. Museo Arqueológico Nacional de Madril, Septiembre - Noviembre 2004. Madril.  * {{Cite aldizkari|izena=Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=La tumba de Ipy en Ehnasya el Medina (Heracleópolis Magna).|orrialdeak=135–145|data=2006|kazeta=Boletín de la Asociación Española de Egiptología|liburukia=16}} * {{Cite aldizkari|izena=Maria del Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=Discoveries at Heracleopolis Magna (Ehnasya el-Medina).|orrialdeak=23–25|data=1995|kazeta=Egyptian Archaeology|liburukia=6}} * Pérez Die, Maria Carmen (2012). «El proyecto de investigación "Heracleópolis Magna" (Ehnasya el-Medina): Trabajos 2008-2009.». En Luís Manuel de Araújo, José das Candeias Sales (eds.), ed. Novos trabalhos de Egiptologia Ibérica: IV Congresso Ibérico de Egiptologia - IV Congreso Ibérico de Egiptología 2. Lisboa: Instituto Oriental e Centro de História da Facultade de Letras da Universidade de Lisboa. or. 923-933. ISBN 978-989-8068-11-8.  * Cunchillos, Jesús-Luis; Elvira, Miguel Ángel; Llagostera, Esteban; Martín Valentín, Francisco; Padró, Josep; Pérez Die, María del Carmen; Sen, Felipe; Vázquez Hoys, Ana María; Gómez Espelosín, F. Javier; García Moreno, Luis A.; Pérez Largacha, Antonio (1992). De Narmer a Ciro (3150 a. C. - 642 d. C.). Aegyptiaca Complutensia / Ægyptiaca Complvtensia 1. Alcalá de Henares: Universidad de Alcalá de Henares, Servicio de Publicaciones.  * Belmonte Avilés, Juan Antonio; Pérez Díe, M. Carmen; Díaz-Iglesias Llanos, Lucía (2015). «Astronomía y paisaje en Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina): un estudio de los templos.». En Concepció Piedrafita, Jaume Vivó, Maite Mascort, Núria Castellano (eds.), ed. Ex Aegypto lux et sapientia: homenatge al professor Josep Padró Parcerisa. Barcelona: Universitat de Barcelona; Societat Catalana d'Egiptologia. or. 107-121. ISBN 978-84-475-4199-7.  * Pérez Díe, M. Carmen (2015). «Ehnasya el Medina (Herakleopolis Magna): excavations 2004-2007 at the necropolis of the First Intermediate Period/early Middle Kingdom.». En P. Kousoulis, N. Lazaridis (eds.), ed. Proceedings of the Tenth International Congress of Egyptologists: University of the Aegean, Rhodes. 22-29 May 2008 1. Leuven: Peeters. or. 393-409. ISBN 978-90-429-2550-2.  * Almagro Basch, Martín; Almagro Gorbea, Josefa; Pérez Díe, María del Carmen (1975). Arte faraónico: Madril, octubre 1975 - enero 1976, Salas de exposiciones de la Dirección General del Patrimonio Artístico y Cultural; Zaragoza, febrero-marzo 1976, Palacio de la Lonja; Barcelona, abril-mayo 1976, Sala de las Reales Atarazanas . Madril: Patronato Nacional de Museos.  * {{Cite aldizkari|izena=María del Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=Review: Anonymous (ed.) 1987. Tanis: l'or des pharaons: Paris, Galeries Nationales du Grand Palais, 26 mars - 20 juillet 1987; Marseille, Centre de la Vieille Charité, 19 septembre - 30 novembre 1987. Paris: Ministère des Affaires Étrangères; Association Française d'Action Artistique. Review: Stierlin, Henri and Christiane Ziegler 1987. Tanis: trésors des pharaons. [Paris]: Seuil.|orrialdeak=25–27|data=1988|kazeta=Boletín de la Asociación Española de Egiptología|liburukia=1}} * {{Cite aldizkari|izena=M.ª Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina): memoria de los trabajos efectuados en 2010-2011.|orrialdeak=40–45|data=2012|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=7}} * {{Cite aldizkari|izena=Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=Trabajos en Heracleópolis Magna (Ehnasya el Madina), Egipto: campaña de 2007.|orrialdeak=17–24|data=2008|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=1}} * {{Cite aldizkari|izena=M. Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=Heracleópolis Magna (Ehnasya El Medina, Beni Suef), Egipto: informe sobre las excavaciones de la campaña de 2008.|orrialdeak=17–26|data=2009|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=3}} * {{Cite aldizkari|izena=M. Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=Informe sobre los trabajos llevados a cabo en Heracleopolis Magna (Ehnasya el Medina, Beni Suef), Egipto, durante la campaña de 2009.|orrialdeak=26–35|data=2011|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=5}} * {{Cite aldizkari|izena=M.ª Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=Memoria de los trabajos realizados en Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina), Egipto: campaña de 2011-2012.|orrialdeak=86–101|data=2012|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=9}} * {{Cite aldizkari|izenburua=Excavaciones en Ehnasya el Medina: Heracleópolis Magna.|orrialdeak=159–175|abizena1=Bader|abizena2=Belmonte|abizena3=Díaz-Iglesias|abizena4=Moreno|abizena5=Gómez|abizena6=Guio|abizena7=Garrido|abizena8=Pascual|abizena9=Pérez Die|izena1=Bettina|izena2=Juan Antonio|izena3=Lucía|izena4=M. Antonia|izena5=Antonio|izena6=Antonio|izena7=Gema|izena8=Fernanda|izena9=M. Carmen|data=2014|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=11}} * {{Cite aldizkari|izenburua=Trabajos en Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina, Beni Suef) Egipto: campaña de 2013.|orrialdeak=189–206|abizena1=Pérez Die|abizena2=Garrido|abizena3=Martínez|abizena4=Moreno Cifuentes|abizena5=Guio|izena1=M.ª Carmen|izena2=Gema|izena3=José Javier|izena4=M.ª Antonia|izena5=Antonio|data=2015|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=12}} * {{Cite aldizkari|izena=M.ª Carmen|abizena=Pérez-Die|izenburua=Las nuevas salas de Egipto, Nubia y Oriente Próximo: proyecto científico y propuestas de montaje.|orrialdeak=496–510|data=2014|kazeta=Boletín del Museo Arqueológico Nacional|liburukia=32}} * {{Cite aldizkari|izena=María del Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=Excavaciones en Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina), Egipto.|orrialdeak=97–110|data=2004|kazeta=Bienes Culturales|liburukia=3}} * Pérez Die, M. Carmen (2015). «Las últimas dinastías egipcias en el Museo Arqueológico Nacional.». En Giovanni [Gentili, Martín Almagro Gorbea] (eds.), ed. Cleopatra y la fascinación de Egipto. Milano: Skira. or. 134-139. <nowiki>ISBN 978-88-572-3078-8</nowiki>.  * {{Cite aldizkari|izena=Maria Del Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=Investigaciones sobre Ehnasya El Medina (Heracleópolis Magna), capital del XX nomo del alto Egipto: balance de trece campañas de excavaciones y perspectivas futuras.|orrialdeak=239–245|data=1998|kazeta=Isimu: Revista sobre Oriente Próximo y Egipto en la antigüedad|liburukia=1}} * {{Cite aldizkari|izena=M.a Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=The Herakleopolis Magna Project (Ehnasya el Medina): summary and results of work 2000-2015.|orrialdeak=131–160|data=2016|kazeta=Trabajos de Egiptología - Papers on Ancient Egypt|liburukia=7}} * Pérez-Die, M. Carmen; Pons Mellado, Esther (2017). «The new installation of the Egyptian and Nubian rooms in the Museo Arqueológico Nacional (National Archaeological Museum), Madril, Spain.». En Claire Derriks (ed.), ed. Collections at risk: new challenges in a new environment. Proceedings of the 29th CIPEG Annual Meeting in Brussels, September 25-28, 2012, Royal Museum of Art and History, Brussels, Belgium. Atlanta: Lockwood Press. or. 225-236. ISBN 978-1-937040-60-4.  * Pérez Die, Carmen; Ruiz Sabina, Juan Ángel; Guio Gómez, Antonio; Gómez Laguna, Antonio (2017). «"Proyecto Heracleópolis Magna": propuesta metodológica[,] fotogrametría del yacimiento y avance de los primeros resultados.». En Antonio Pérez Largacha, Inmaculada Vivas Sainz, Laura Burgos Bernal (eds.), ed. Actas V Congreso Ibérico de Egiptología: Cuenca 9-12 de marzo 2015. Cuenca: Ediciones de la Universidad de Castilla-La Mancha. or. 801-816. <nowiki>ISBN 978-84-9044-240-1</nowiki>.  * Pérez-Díe, M. Carmen (2017). «The Herakleopolis Magna Project: seasons 2012-2015.». En Maria Cristina Guidotti, Gloria Rosati (eds.), ed. Proceedings of the XI International Congress of Egyptologists, Florence Egyptian Museum, Florence, 23-30 August 2015. Oxford: Archeopress. or. 480-484.  * Pérez Die, M. Carmen (2017). «Proyecto "Heracleópolis magna" (Ehnasya el Medina) : balance y resultados de los trabajos realizados entre 2000 y 2015.». En Antonio Pérez Largacha, Inmaculada Vivas Sáinz (eds.), ed. Egiptología ibérica en 2017: estudios y nuevas perspectivas. Cuenca: Ediciones de la Universidad de Castilla-La Mancha. or. 257-294.  * {{Cite aldizkari|izenburua=Preservar a sus muertos de la muerte: la momia egipcia de Nespamedu en el Museo Arqueológico Nacional.|orrialdeak=409–428|abizena1=Pérez-Die|abizena2=Morales|abizena3=Martínez de Vega|abizena4=Carrascoso Arranz|abizena5=Badillo Rodríguez-Portugal|izena1=M.ª Carmen|izena2=Antonio J.|izena3=Vicente|izena4=Javier|izena5=Silvia|data=2018|kazeta=Boletín del Museo Arqueológico Nacional|liburukia=37}} * {{Cite aldizkari|izenburua=¿Qué ves? Cosas maravillosas.|orrialdeak=429–452|abizena1=Pérez-Die|abizena2=Carrascoso Arranz|izena1=M.ª Carmen|izena2=Javier|data=2018|kazeta=Boletín del Museo Arqueológico Nacional|liburukia=37}} == Kanpo estekak == * [http://elpais.com/elpais/2015/04/24/eps/1429889830_736980.html Artículo sobre María del Carmen Pérez Díe en El País] * [https://mcu-es.academia.edu/CarmenP%C3%A9rezD%C3%ADe Artículos de Carmen Pérez Díe en PDF en Academia.edu] {{bizialdia|1953ko||Perez Die, Maria del Carmen}} [[Kategoria:Madrildarrak]] [[Kategoria:Museo zuzendariak]] [[Kategoria:Emakume ikertzaileak]] [[Kategoria:Egiptologoak]] 0s7n926ktyb3h7kn2kwvo44qsz8005s 9999185 9999173 2024-12-14T08:33:40Z Mgaraizabal 129250 Txukundu + erreferentziak 9999185 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Maria del Carmen Pérez''' '''Díez''' ([[Madril]], [[1953]]) madrildar [[Arkeologo|arkeologoa]], [[Egiptologia|egiptologoa]], [[Erakusketa komisario|erakusketa-komisarioa,]] [[Historialari|historialaria]], eduki-editorea eta [[Ikertzaile|ikertzailea]] da. 1980an [[Espainiako Arkeologia Museo Nazionala|Espainiako Arkeologia Museo Nazionalean]] lan egiten hasi zen, [[Egipto|Egiptoko]] eta [[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbileko]] Zaharkinen Saileko buru kontserbadore lanetan. 1991n Arkeologia Museo Nazionalaren zuzendaritza hartu zuen 1997. urtera arte.<ref name="MAN">{{Cite web|izenburua=María del Carmen Pérez Díe|argitaletxea=|egilea=|data=|url=http://www.man.es/man/museo/historia/personal/biografias/perez-die.html|lana=|accessdate=14 de octubre de 2015}}</ref> Hainbat batzorde eta elkartetako kide da, hala nola International pour L'Egyptologie Batzordekoa, Espainiako Egiptologia Elkartekoa eta Tiro salbamendurako Espainiako Batzordekoa.<ref name="MAN">{{Cite web|izenburua=María del Carmen Pérez Díe|argitaletxea=|egilea=|data=|url=http://www.man.es/man/museo/historia/personal/biografias/perez-die.html|lana=|accessdate=14 de octubre de 2015}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=María del Carmen Pérez Díe|hizkuntza=eu|url=https://www.bing.com/search?q=Mar%C3%ADa%20del%20Carmen%20P%C3%A9rez%20D%C3%ADe&qs=n&form=QBRE&sp=-1&lq=0&pq=mar%C3%ADa%20del%20carmen%20p%C3%A9rez%20d%C3%ADe&sc=0-26&sk=&cvid=9EA2BA38D7A24A2B911A8548F372CEB3&ghsh=0&ghacc=0&ghpl=|aldizkaria=Bing|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Carmen Pérez Die|url=https://www.man.es/man/museo/historia/historia-equipo/directores/perez-die.html}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=María Carmen Pérez Die|hizkuntza=es|url=http://heracleopolismagna.com/equipo/maria-carmen-perez-die/|sartze-data=2024-12-14}}</ref> == Bizitza == [[Egiptologia|Egiptologian]] eta [[Museologia|Museologian]] [[Kairo|Kairon]] eta [[Paris|Parisen]] espezializatu ostean, Pérez Díek [[Madrilgo Unibertsitate Konplutentsea|Madrilgo Unibertsitate Konplutentsean]] jarraitu zuen bere unibertsitate-ikasketekin, eta Historia Zaharreko Aparteko Saria (1990) lortu zuen. Tesia "''[[Herakleopolis Magna|Heracleópolis Magna]] durante el Tercer Periodo Medieval'' (Herakleopolis Magna Hirugarren Tarteko Aldian)" izan zen, berak zuzentzen zuen Heracleópolis aztarnategian bertan oinarrituta.<ref>{{Cite web|izenburua=Amigos del Antiguo Egipto: María del Carmen Pérez Díe|argitaletxea=|egilea=|data=|url=http://amigosdelantiguoegipto.com/?page_id=12607|lana=|accessdate=14 de octubre de 2015}}</ref><ref>{{Cite news|izenburua=Carmen Pérez Die: “Hoy entendemos el mensaje de los antiguos egipcios”|data=24 de abril de 2015|url=http://elpais.com/elpais/2015/04/24/eps/1429889830_736980.html|accessdate=15 de octubre de 2015}}</ref> Ikertzaile gisa 100 argitalpen baino gehiago egin ditu Egiptologiari eta Museologiari buruz, eta Unibertsitate, Museo eta Kongresuetan hizlari aritu da. Egipto, [[Sudan]] eta [[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbilarekin]] lotutako hainbat erakusketatako komisario lanak egin ditu.<ref name="MAN">{{Cite web|izenburua=María del Carmen Pérez Díe|argitaletxea=|egilea=|data=|url=http://www.man.es/man/museo/historia/personal/biografias/perez-die.html|lana=|accessdate=14 de octubre de 2015}}</ref> == Sariak eta aintzatespenak == Hainbat sari jaso ditu: * 2009an Espainiako Elkarte Geografikoaren Sari Nazionala * 2009an [[Elisabet Katolikoaren Ordena|Isabel Katolikoaren Ordenaren]] Zenbaki Gomendioaren Kondekorazioa * 2010ean Egiptoko Supreme Council of Antiquities delakoaren Urrezko Domina<ref name="MAN">{{Cite web|izenburua=María del Carmen Pérez Díe|argitaletxea=|egilea=|data=|url=http://www.man.es/man/museo/historia/personal/biografias/perez-die.html|lana=|accessdate=14 de octubre de 2015}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Mª del Carmen Pérez Díe, condecorada con la Medalla de Oro de Consejo Supremo de Antigüedades de Egipto|egilea=Ministerio de Educación, Cultura y Deporte|url=http://www.mecd.gob.es/cultura-mecd/areas-cultura/principal/novedades/museos/2010/m-del-carmen-perez-die.html|accessdate=15 de octubre de 2015}}</ref><ref>{{Cite news|izenburua=Carmen Pérez Die recibe hoy la Orden de Isabel la Católica|url=http://www.hoyesarte.com/premios-becas-y-reconocimientos/la-egiptologa-carmen-perez-die-es-condecorada-con-la-orden-de-isabel-la-catolica_87855/|accessdate=15 de octubre de 2015}}</ref> == Lanak == Besteak beste, lan hauexek argitaratu ditu:<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Libros de María del Carmen Pérez Díe|url=https://www.agapea.com/Maria-del-Carmen-Perez-Die/?utm_source=bing&utm_medium=cpc&utm_campaign=busquedaD&msclkid=fe59838486ba1d6e7bd3e4d9b9412f06|aldizkaria=www.agapea.com|sartze-data=2024-12-14}}</ref> * ''Un nuevo vaso egipcio de alabastro en España''. Martín Almagro Basch irakasleari omenaldia, 2 liburukia, 1983, ISBN 84-7483-348-5 * ''EL túmulo 1 de la necrópolis de "Las Cumbres" (Puerto de Santa María, Cádiz)'' Diego Ruiz Matarekin. Tartessos: Arqueología protohistórica del bajo Guadalquivir, [[María Eugenia Aubet|María Eugenia Aubet Semmlerrek]] koordinatua, 1989, ISBN 84-86329-48-5 * ''V Congreso Internacional de Egiptología''. Sefarad: Revista de Estudios Hebraicos y Sefardíes, {{ISSN|0037-0894}}, 49 urtea, 1 zk., 1989 * ''Excavaciones de la misión arqueológica española en Heracleópolis Magna''. Espainiako arkeologia artxiboa, ISSN 0066-6742, 61 liburukia, 157-158 zk., 1988 * ''Ehnasya el Medina (Heracleopolis Magna): yacimiento de la misión arqueológica española''. Treballs d'Arqueologia, ISSN-e 1134-9263, 2 zk., 1992 * ''Precisiones sobre la existencia en Madrid de una momia egipcia presunta hija de Ramses II''. Revista de arqueología, ISSN 0212-0062, 182 zk., 1996 * ''Arqueología en Egipto y Sudán: el proyecto de investigación de Ehnasya el Medina (Heracléopolis Magna), Egipto''. Arbor: Ciencia, pensamiento y cultura, ISSN 0210-1963, 635-636 zk., 1998 * ''El Proyecto "Heracleópolis Magna": investigación arqueológica y restauración'' amb María Antonia Moreno CifuentesPatrimonio cultural de España, ISSN 1889-3104, 2 zk., 2009 * ''Heracléopolis Magna''. Sociedad Geográfica Española, ISSN 1577-3531, 36 zk., 2010, * ''Memoria de los trabajos realizados en Heracleópolis Magna (Ehnasa el Medina), Egipto''. Informes y Trabajos, 9 zk., 2012 == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Bibliografia == * Padró, Josep; Pérez-Die, Maria del Carmen (1989). «Travaux récents de la mission archéologique espagnole à Héracléopolis Magna.». Sylvia Schoske (ed.), ed. Akten des vierten Internationalen Ägyptologen Kongresses München 1985. Band 2: Archäologie, Feldforschung, Prähistorie. Hamburg: Buske. or. 229-237.  * PÉREZ DIE, Maria del Carmen (1977). Notas sobre cuatro vasos egipcios de alabastro procedentes de Torre del Mar (Málaga).  * Almagro Basch, Martín; Presedo Velo, Francisco; Pérez Díe, María del Carmen; Almagro Gorbea, María José (1978). La tumba de Nefertari. Monografías Arqueológicas 4. Madril: Ministerio de Cultura.  * Almagro Basch, Martín; Pérez Díe, María del Carmen; Llagostera Cuenca, Esteban (1978). Estudio radiológico de las momias egipcias del Museo Arqueológico Nacional de Madril/ Radiological examination of the Egyptian mummies of the Archaeological Museum of Madril. Monografías Arqueológicas 5. Madril: Museo Arqueológico Nacional.  * Pérez Die, Mari (sic) Carmen (1979). «La collection égyptienne du Musée Archéologique National de Madril (Espagne).». Walter F. Reineke (ed.), ed. Acts: First International Congress of Egyptology, Cairo October 2-10, 1976. Berlin: Akademie-Verlag. or. 515-518.  * {{Cite aldizkari|izenburua=Les nouvelles salles d'archéologie égyptienne au Musée Archéologique National de Madrid: aspects techniques et pédagogiques.|orrialdeak=9–17|abizena1=Almagro|abizena2=Pérez Die|izena1=Martin|izena2=M. Carmen|data=1981|kazeta=Göttinger Miszellen|liburukia=51}} * {{Cite aldizkari|izena=M. C.|abizena=Pérez Die|izenburua=Un fragmento de vaso egipcio aparecido en la provincia de Cuenca.|orrialdeak=97–103|data=1983|kazeta=Aula orientalis|liburukia=1|alea=1}} * Pérez Díe, Maria del Carmen (1985). Egipto: Museo Arqueológico Nacional, guía didáctica. Madril: Ministerio de Cultura. Museo Arqueológico Nacional.  * Pérez Die, Maria del Carmen (1983). «Un nuevo vaso egipcio de alabastro en España.». undefinedAnonymous (ed.), ed. Homenaje al Prof. Martín Almagro Basch 2. Madril: Ministerio de Cultura. or. 237-244. ISBN 84-7483-346-9.  * PÉREZ DÍE, María del Carmen (1986). Les excavacions de la Missió Arqueològica Espanyola a Heracleòpolis Magna (Egipte).  * {{Cite aldizkari|izena=Maria de|abizena=Carmen Perez Die|izenburua=Hérakléopolis Magna.|orrialdeak=36–49|data=1987|kazeta=Archéologia: fouilles et découvertes|liburukia=225|alea=ekaina}} * PEREZ DIE, Maria del Carmen. Egipto y Próximo Oriente: Salas XIII y XIV. ISBN 84-7483-690-5.  * Pérez-Die, Maria del Carmen (1989). «Nouveaux documents de la Troisième Période Intermédiaire provenant d'Héracléopolis Magna.». Sylvia Schoske (ed.), ed. Akten des vierten Internationalen Ägyptologen Kongresses München 1985. Band 2: Archäologie, Feldforschung, Prähistorie. Hamburg: Buske. or. 239-248.  * {{Cite aldizkari|izena=M.a C.|abizena=Pérez Die|izenburua=Un sarcófago egipcio del Museo Arqueológico Nacional con el capítulo 72 del Libro de los Muertos.|orrialdeak=61–75|data=1988|kazeta=Aula orientalis|liburukia=6|alea=1}} * {{Cite aldizkari|izena=M.a C.|abizena=Pérez Die|izenburua=Excavaciones en Heracleópolis Magna (Egipto): Campaña de 1988.|orrialdeak=128–129|data=1989|kazeta=Aula orientalis|liburukia=7|alea=1}} * Perez-Die, Maria Carmen (2003). «Travaux récents (1995-1999) à Ehnasya al-Médina (Hérakléopolis Magna).». Lyla Pinch Brock, Zahi Hawass (eds.), ed. Egyptology at the dawn of the twenty-first century: proceedings of the Eighth International Congress of Egyptologists, Cairo, 2000 1. Cairo; New York: American University in Cairo Press. or. 369-376.  * {{Cite aldizkari|izena=Ma C.|abizena=Pérez Die|izenburua=Excavaciones en Heracléopolis Magna (Egipto): Campaña de 1987.|orrialdeak=103–104|data=1988|kazeta=Aula orientalis|liburukia=6|alea=1}} * Pérez Die, Maria del Carmen (1990). «Fouilles récentes à Heracleopolis Magna.». Anthony Leahy (ed.), ed. Libya and Egypt, c 1300 - 750 BC. London: Centre of Near and Middle Eastern Studies, School of Oriental and African Studies, University of London; Society for Libyan Studies. or. 115-129.  * {{Cite aldizkari|izena=Maria Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=La necrópolis del Primer Periodo Intermedio de Heracleópolis Magna: estado de la cuestión.|orrialdeak=93–100|data=1991|kazeta=Hathor: estudos de egiptologia|liburukia=3}} * PÉREZ DÍE, María del Carmen. España y su tesoro egipcio.  * {{Cite aldizkari|izena=María del Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=Excavaciones de la Misión arqueológica española en Heracleópolis Magna.|orrialdeak=337–341|data=1988|kazeta=Archivo español de arqueología|liburukia=61|alea=157-158}} * {{Cite aldizkari|izena=María del Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=La misión arqueológica española en Egipto.|orrialdeak=26–37|data=1990|kazeta=Revista de Arqueología|liburukia=11|alea=115}} * Pérez Die, María del Carmen (1992). «Historia de la colección egipcia del Museo Arqueológico Nacional.». Jesús-Luis Cunchillos, Miguel Ángel Elvira, Luis A. García Moreno, Esteban Llagostera, Francisco Martín Valentín, Josep Padró, María del Carmen Pérez Die, Antonio Pérez Largacha, Felipe Sen, Ana María Vázquez Hoys, F. Javier Gómez Espelosín (eds.), ed. De Narmer a Ciro (3150 a. C. - 642 d. C.). Alcalá de Henares: Universidad de Alcalá de Henares, Servicio de Publicaciones. or. 17-26.  * Pérez Díe, María del Carmen (1992). Ehnasya el Medina (Heracleópolis Magna): Yacimiento de la Misión Arqueológica Española.  * Pérez-Die, María del Carmen; Vernus, Pascal (1992). Excavaciones en Ehnasya el Medina (Heracleópolis Magna): introducción general, inscripciones. Informes arqueológicos, Egipto 1. Madril: Ministerio de Cultura. Dirección General de Bellas Artes y Archivos. Instituto de Conservación y Restauración de Bienes Culturales.  * Perez Die, Maria Carmen (1994). «Documents égyptiens et égyptisants trouvés en Espagne.». Catherine Berger, Gisèle Clerc, Nicolas Grimal (eds.), ed. Hommages à Jean Leclant 3. Le Caire: Institut français d’archéologie orientale. or. 411-415. ISBN 2-7247-0134-8.  * {{Cite aldizkari|izena=María del Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=Precisiones sobre la existencia en Madrid de una momia egipcia presunta hija de Ramsés II.|orrialdeak=6–7|data=1996|kazeta=Revista de Arqueología|liburukia=17|alea=182}} * Perez-Die, Maria del Carmen (1998). «La réutilisation de la nécropole de la Troisième Période Intermédiaire / début de l'Époque Saïte à Ehnasya el Medina (Hérakléopolis Magna).». Heike Guksch, Daniel Polz (eds.), ed. Stationen: Beiträge zur Kulturgeschichte Ägyptens, Rainer Stadelmann gewidmet. Mainz: Philipp von Zabern. or. 473-483. ISBN 3-8053-2526-6.  * {{Cite aldizkari|izena=Maria del Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=Fouilles à Ehnasya el Medina (Hérakléopolis Magna), Égypte: resultats récents (campagne année 2000).|orrialdeak=6–25|data=2001|kazeta=Bulletin de la Société Française d'Égyptologie|liburukia=150}} * Pérez Die, Carmen (2003). «Nubia durante el Imperio Nuevo egipcio.». Silvia] [Sauquet, [Sara Vilalta] (eds.), ed. Nubia: los reinos del Nilo en Sudán. Barcelona: Fundaciòn "La Caixa". or. 52-55. <nowiki>ISBN 84-7664-806-5</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «La colección egipcia del Museo Archqueológico Nacional.». Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 25-29. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Díe, María del Carmen (2004). «Excavationes en Ehnasya el Medina (Heracleópolis Magna): la aportación Española.». En Alfonso Martín Flores, María Victoria López Hervás (eds.), ed. Españoles en el Nilo, I: Misiones arqueológicas en Egipto. Madridl: Museo de San Isidro. or. 63-88. ISBN 84-7812-578-7.  * Pérez Die, Carmen (2005). «La nécropole de la Première Période Intermédiaire du Moyen Empire à Héracléopolis Magna: nouvelles découvertes et résultats récent (campagne 2001).». En Catherine Berger-El-Naggar, Laure Pantalacci (eds.), ed. Des Néferkarê aux Montouhotep: travaux archéologiques en cours sur la fin de la VIe dynastie et la première période intermédiaire; actes du colloque CNRS-Université Lumière-Lyon 2, tenu le 5-7 juillet 2001. Lyon; Paris: Maison de l'Orient et de la Méditerranée; de Boccard. or. 239-254. ISBN 2-903264-82-1.  * {{Cite aldizkari|izena=Mª Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=El Proyecto de investigación "Heracleópolis Magna" (Ehnasya el Medina): trabajos 2004-2006.|orrialdeak=163–168|data=2009|kazeta=Trabajos de Egiptología - Papers on Ancient Egypt|liburukia=5|alea=2}} * Pérez-Die, M. Carmen (2010). «The false door at Herakleopolis Magna (I): typology and iconography.». Zahi A. Hawass, Peter Der Manuelian, Ramadan B. Hussein (eds.), ed. Perspectives on ancient Egypt: studies in honor of Edward Brovarski. Cairo: Conseil Suprême des Antiquités de l'Égypte. or. 357-393. ISBN 978-977-704-087-7.  * Pérez Die, M. Carmen (2010). Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina, Egipto): la necrópolis "real" del Tercer Período Intermedio y su reutilización. Madril: Gobierno de Espana, Ministerio de Cultura.  * Pérez Die, M. Carmen; Aston, David (2010). «La estratigrafía.». M. Carmen Pérez Die (ed.), ed. Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina, Egipto): la necrópolis "real" del Tercer Período Intermedio y su reutilización 1. Madril: Gobierno de Espana, Ministerio de Cultura. or. 18-86.  * Pérez Die, M. Carmen; Sadiik, Wafaa al- (2009). 120 años de arqueología española en Egipto. [Madril]: Sociedad Estatal de Conmemoraciones Culturales; Ministerio de Cultura.  * Pérez Die, M. Carmen; Núñez, Miguel Ángel; Gil, Carlos; Prieto, Germán; Medina, Juan; Moreno, Antonia; Zurinaga, Salomé; Molero, Guillermo (2010). «La necrópolis "real" del Tercer Periodo Intermedio y su reutilización: el continente y el contenido.». M. Carmen Pérez Die (ed.), ed. Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina, Egipto): la necrópolis "real" del Tercer Período Intermedio y su reutilización. 1-2. Madril: Gobierno de Espana, Ministerio de Cultura. or. 87-807.  * {{Cite aldizkari|izena=M. C.|abizena=Pérez Díe|izenburua=Review: Padró i Parcerisa, Josep 1980-1985. Egyptian-type documents from the Mediterranean littoral of the Iberian Peninsula before the Roman conquest, II: Study of the material: from western Languedoc to Murcia; III: Study of the material: Andalucia. Etudes préliminaires aux religions orientales dans l'Empire romain 65. Leiden: E. J. Brill.|orrialdeak=150–151|data=1990|kazeta=Aula orientalis|liburukia=8|alea=1}} * {{Cite aldizkari|izena=M.a C.]|abizena=[Pérez Die|izenburua=Addenda et corrigenda: Pérez Die, M.a C. 1988. Un sarcófago egipcio del Museo Arqueológico Nacional con el capítulo 72 del Libro de los Muertos. Aula orientalis 6 (1), 61-75.|orrialdeak=132|data=1989|kazeta=Aula orientalis|liburukia=7|alea=1}} * [Pérez Die, Carmen] (2007). Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; 2008ko urtarrilaren 17tik martxoaren 16ra. Granada: Ministerio de Cultura.  * {{Cite aldizkari|izena=C.|abizena=Pérez Die|izenburua=Review: Padró i Parcerisa, Josep 1980-1985. Egyptian-type documents from the Mediterranean littoral of the Iberian Peninsula before the Roman conquest, I: Introductory survey. Etudes préliminaires aux religions orientales dans l'Empire romain 65. Leiden: E. J. Brill.|orrialdeak=304–306|data=1983|kazeta=Aula orientalis|liburukia=1|alea=2}} * Pérez Die, Carmen (2008). «Historia y cronología del antiguo Egipto.». Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; 2008ko urtarrilaren 17tik martxoaren 18ra. Granada: Ministerio de Cultura. or. 17-23. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Díe, M. Carmen (2009). «The Third Intermediate Period necropolis at Herakleopolis Magna.». G. P. F. Broekman, R. J. Demarée, O. E. Kaper (eds.), ed. The Libyan period in Egypt: historical and cultural studies into the 21st-24th Dynasties. Proceedings of a conference at Leiden University, 25-27 October 2007. Leiden; Leuven: Nederlands Instituut voor het Nabije Oosten; Peeters. or. 302-326.  * Pérez Die, Carmen (2008). «El periodo predinástico.». Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 31-39. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «Heracleópolis magna.». Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 41-50. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «Creencias funerarias.». Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 51-64. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «Religión egipcia.». Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 87-110. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «Escultura.». Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 111-120. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «La influencia egipcia.». Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 121-129. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «La colección de antigüedades nubias del Museo Arqueológico Nacional.». En Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 141-145. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, M. Carmen (2009). «Introducción.». Wafaa al- Sadiik, M. Carmen Pérez Die (eds.), ed. 120 años de arqueología española en Egipto. [Madril]: Sociedad Estatal de Conmemoraciones Culturales; Ministerio de Cultura. or. 16-19, 291-292. <nowiki>ISBN 978-84-96411-79-1</nowiki>.  * Pérez Die, M. Carmen (2009). «Las culturas nubias.». Wafaa al- Sadiik, M. Carmen Pérez Die (eds.), ed. 120 años de arqueología española en Egipto. [Madril]: Sociedad Estatal de Conmemoraciones Culturales; Ministerio de Cultura. or. 36-39, 303-305. <nowiki>ISBN 978-84-96411-79-1</nowiki>.  * Pérez Die, M. Carmen (2009). «Excavaciones de la misión arqueológica española en Heracleópolis Magna: Ehnasya el Medina.». Wafaa al- Sadiik, M. Carmen Pérez Die (eds.), ed. 120 años de arqueología española en Egipto. [Madril]: Sociedad Estatal de Conmemoraciones Culturales; Ministerio de Cultura. or. 54-65, 314-321. <nowiki>ISBN 978-84-96411-79-1</nowiki>.  * {{Cite aldizkari|izena=María del Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=España y su tesoro egipcio.|orrialdeak=100–116|data=1988|kazeta=Geo: una nueva vision del mundo|liburukia=19|alea=Agosto}} * Pérez Die, María del Carmen (2005). «Excavationes en Ehnasya el-Medina (Heracleópolis Magna): campañas de 2000 y 2001.». Josep Cervelló Autuori, Montserrat Díaz de Cerio Juan, David Rull Ribó (eds.), ed. Actas del Segundo Congreso Ibérico de Egiptología: Bellaterra, 12-15 de marzo de 2001. Barcelona: Aula Aegyptiaca. or. 253-259.  * {{Cite aldizkari|izena=Maria del Carmen|abizena=Pérez-Die|izenburua=The ancient necropolis at Ehnasya el-Medina.|orrialdeak=21–24|data=2004|kazeta=Egyptian Archaeology|liburukia=24}} * Anonymous; Abt, Theodor; Hornung, Erik; Gugel Gironés, Begoña; Lowe, Adam; Pérez Díe, María del Carmen (2004). La tumba de Tutmosis III: las horas oscuras del sol. Museo Arqueológico Nacional de Madril, Septiembre - Noviembre 2004. Madril.  * {{Cite aldizkari|izena=Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=La tumba de Ipy en Ehnasya el Medina (Heracleópolis Magna).|orrialdeak=135–145|data=2006|kazeta=Boletín de la Asociación Española de Egiptología|liburukia=16}} * {{Cite aldizkari|izena=Maria del Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=Discoveries at Heracleopolis Magna (Ehnasya el-Medina).|orrialdeak=23–25|data=1995|kazeta=Egyptian Archaeology|liburukia=6}} * Pérez Die, Maria Carmen (2012). «El proyecto de investigación "Heracleópolis Magna" (Ehnasya el-Medina): Trabajos 2008-2009.». Luís Manuel de Araújo, José das Candeias Sales (eds.), ed. Novos trabalhos de Egiptologia Ibérica: IV Congresso Ibérico de Egiptologia - IV Congreso Ibérico de Egiptología 2. Lisboa: Instituto Oriental e Centro de História da Facultade de Letras da Universidade de Lisboa. or. 923-933. ISBN 978-989-8068-11-8.  * Cunchillos, Jesús-Luis; Elvira, Miguel Ángel; Llagostera, Esteban; Martín Valentín, Francisco; Padró, Josep; Pérez Die, María del Carmen; Sen, Felipe; Vázquez Hoys, Ana María; Gómez Espelosín, F. Javier; García Moreno, Luis A.; Pérez Largacha, Antonio (1992). De Narmer a Ciro (3150 a. C. - 642 d. C.). Aegyptiaca Complutensia / Ægyptiaca Complvtensia 1. Alcalá de Henares: Universidad de Alcalá de Henares, Servicio de Publicaciones.  * Belmonte Avilés, Juan Antonio; Pérez Díe, M. Carmen; Díaz-Iglesias Llanos, Lucía (2015). «Astronomía y paisaje en Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina): un estudio de los templos.». Concepció Piedrafita, Jaume Vivó, Maite Mascort, Núria Castellano (eds.), ed. Ex Aegypto lux et sapientia: homenatge al professor Josep Padró Parcerisa. Barcelona: Universitat de Barcelona; Societat Catalana d'Egiptologia. or. 107-121. ISBN 978-84-475-4199-7.  * Pérez Díe, M. Carmen (2015). «Ehnasya el Medina (Herakleopolis Magna): excavations 2004-2007 at the necropolis of the First Intermediate Period/early Middle Kingdom.». P. Kousoulis, N. Lazaridis (eds.), ed. Proceedings of the Tenth International Congress of Egyptologists: University of the Aegean, Rhodes. 22-29 May 2008 1. Leuven: Peeters. or. 393-409. ISBN 978-90-429-2550-2.  * Almagro Basch, Martín; Almagro Gorbea, Josefa; Pérez Díe, María del Carmen (1975). Arte faraónico: Madril, octubre 1975 - enero 1976, Salas de exposiciones de la Dirección General del Patrimonio Artístico y Cultural; Zaragoza, febrero-marzo 1976, Palacio de la Lonja; Barcelona, abril-mayo 1976, Sala de las Reales Atarazanas . Madril: Patronato Nacional de Museos.  * {{Cite aldizkari|izena=María del Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=Review: Anonymous (ed.) 1987. Tanis: l'or des pharaons: Paris, Galeries Nationales du Grand Palais, 26 mars - 20 juillet 1987; Marseille, Centre de la Vieille Charité, 19 septembre - 30 novembre 1987. Paris: Ministère des Affaires Étrangères; Association Française d'Action Artistique. Review: Stierlin, Henri and Christiane Ziegler 1987. Tanis: trésors des pharaons. [Paris]: Seuil.|orrialdeak=25–27|data=1988|kazeta=Boletín de la Asociación Española de Egiptología|liburukia=1}} * {{Cite aldizkari|izena=M.ª Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina): memoria de los trabajos efectuados en 2010-2011.|orrialdeak=40–45|data=2012|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=7}} * {{Cite aldizkari|izena=Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=Trabajos en Heracleópolis Magna (Ehnasya el Madina), Egipto: campaña de 2007.|orrialdeak=17–24|data=2008|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=1}} * {{Cite aldizkari|izena=M. Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=Heracleópolis Magna (Ehnasya El Medina, Beni Suef), Egipto: informe sobre las excavaciones de la campaña de 2008.|orrialdeak=17–26|data=2009|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=3}} * {{Cite aldizkari|izena=M. Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=Informe sobre los trabajos llevados a cabo en Heracleopolis Magna (Ehnasya el Medina, Beni Suef), Egipto, durante la campaña de 2009.|orrialdeak=26–35|data=2011|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=5}} * {{Cite aldizkari|izena=M.ª Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=Memoria de los trabajos realizados en Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina), Egipto: campaña de 2011-2012.|orrialdeak=86–101|data=2012|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=9}} * {{Cite aldizkari|izenburua=Excavaciones en Ehnasya el Medina: Heracleópolis Magna.|orrialdeak=159–175|abizena1=Bader|abizena2=Belmonte|abizena3=Díaz-Iglesias|abizena4=Moreno|abizena5=Gómez|abizena6=Guio|abizena7=Garrido|abizena8=Pascual|abizena9=Pérez Die|izena1=Bettina|izena2=Juan Antonio|izena3=Lucía|izena4=M. Antonia|izena5=Antonio|izena6=Antonio|izena7=Gema|izena8=Fernanda|izena9=M. Carmen|data=2014|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=11}} * {{Cite aldizkari|izenburua=Trabajos en Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina, Beni Suef) Egipto: campaña de 2013.|orrialdeak=189–206|abizena1=Pérez Die|abizena2=Garrido|abizena3=Martínez|abizena4=Moreno Cifuentes|abizena5=Guio|izena1=M.ª Carmen|izena2=Gema|izena3=José Javier|izena4=M.ª Antonia|izena5=Antonio|data=2015|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=12}} * {{Cite aldizkari|izena=M.ª Carmen|abizena=Pérez-Die|izenburua=Las nuevas salas de Egipto, Nubia y Oriente Próximo: proyecto científico y propuestas de montaje.|orrialdeak=496–510|data=2014|kazeta=Boletín del Museo Arqueológico Nacional|liburukia=32}} * {{Cite aldizkari|izena=María del Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=Excavaciones en Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina), Egipto.|orrialdeak=97–110|data=2004|kazeta=Bienes Culturales|liburukia=3}} * Pérez Die, M. Carmen (2015). «Las últimas dinastías egipcias en el Museo Arqueológico Nacional.». Giovanni [Gentili, Martín Almagro Gorbea] (eds.), ed. Cleopatra y la fascinación de Egipto. Milano: Skira. or. 134-139. <nowiki>ISBN 978-88-572-3078-8</nowiki>.  * {{Cite aldizkari|izena=Maria Del Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=Investigaciones sobre Ehnasya El Medina (Heracleópolis Magna), capital del XX nomo del alto Egipto: balance de trece campañas de excavaciones y perspectivas futuras.|orrialdeak=239–245|data=1998|kazeta=Isimu: Revista sobre Oriente Próximo y Egipto en la antigüedad|liburukia=1}} * {{Cite aldizkari|izena=M.a Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=The Herakleopolis Magna Project (Ehnasya el Medina): summary and results of work 2000-2015.|orrialdeak=131–160|data=2016|kazeta=Trabajos de Egiptología - Papers on Ancient Egypt|liburukia=7}} * Pérez-Die, M. Carmen; Pons Mellado, Esther (2017). «The new installation of the Egyptian and Nubian rooms in the Museo Arqueológico Nacional (National Archaeological Museum), Madril, Spain.». Claire Derriks (ed.), ed. Collections at risk: new challenges in a new environment. Proceedings of the 29th CIPEG Annual Meeting in Brussels, September 25-28, 2012, Royal Museum of Art and History, Brussels, Belgium. Atlanta: Lockwood Press. or. 225-236. ISBN 978-1-937040-60-4.  * Pérez Die, Carmen; Ruiz Sabina, Juan Ángel; Guio Gómez, Antonio; Gómez Laguna, Antonio (2017). «"Proyecto Heracleópolis Magna": propuesta metodológica[,] fotogrametría del yacimiento y avance de los primeros resultados.». Antonio Pérez Largacha, Inmaculada Vivas Sainz, Laura Burgos Bernal (eds.), ed. Actas V Congreso Ibérico de Egiptología: Cuenca 9-12 de marzo 2015. Cuenca: Ediciones de la Universidad de Castilla-La Mancha. or. 801-816. <nowiki>ISBN 978-84-9044-240-1</nowiki>.  * Pérez-Díe, M. Carmen (2017). «The Herakleopolis Magna Project: seasons 2012-2015.». Maria Cristina Guidotti, Gloria Rosati (eds.), ed. Proceedings of the XI International Congress of Egyptologists, Florence Egyptian Museum, Florence, 23-30 August 2015. Oxford: Archeopress. or. 480-484.  * Pérez Die, M. Carmen (2017). «Proyecto "Heracleópolis magna" (Ehnasya el Medina) : balance y resultados de los trabajos realizados entre 2000 y 2015.». Antonio Pérez Largacha, Inmaculada Vivas Sáinz (eds.), ed. Egiptología ibérica en 2017: estudios y nuevas perspectivas. Cuenca: Ediciones de la Universidad de Castilla-La Mancha. or. 257-294.  * {{Cite aldizkari|izenburua=Preservar a sus muertos de la muerte: la momia egipcia de Nespamedu en el Museo Arqueológico Nacional.|orrialdeak=409–428|abizena1=Pérez-Die|abizena2=Morales|abizena3=Martínez de Vega|abizena4=Carrascoso Arranz|abizena5=Badillo Rodríguez-Portugal|izena1=M.ª Carmen|izena2=Antonio J.|izena3=Vicente|izena4=Javier|izena5=Silvia|data=2018|kazeta=Boletín del Museo Arqueológico Nacional|liburukia=37}} * {{Cite aldizkari|izenburua=¿Qué ves? Cosas maravillosas.|orrialdeak=429–452|abizena1=Pérez-Die|abizena2=Carrascoso Arranz|izena1=M.ª Carmen|izena2=Javier|data=2018|kazeta=Boletín del Museo Arqueológico Nacional|liburukia=37}} == Kanpo estekak == * [http://elpais.com/elpais/2015/04/24/eps/1429889830_736980.html Artículo sobre María del Carmen Pérez Díe en El País] * [https://mcu-es.academia.edu/CarmenP%C3%A9rezD%C3%ADe Artículos de Carmen Pérez Díe en PDF en Academia.edu] {{bizialdia|1953ko||Perez Die, Maria del Carmen}} [[Kategoria:Madrildarrak]] [[Kategoria:Museo zuzendariak]] [[Kategoria:Emakume ikertzaileak]] [[Kategoria:Egiptologoak]] [[Kategoria:Espainiako arkeologoak]] [[Kategoria:Emakume arkeologoak]] [[Kategoria:Erakusketa komisarioak]] [[Kategoria:Emakume historialariak]] qsym0izcykzj5z6w574fmpi97e680y0 9999383 9999185 2024-12-14T11:30:44Z Gotzon 1028 Gotzon wikilariak «[[María del Carmen Pérez Díe]]» orria «[[María del Carmen Pérez Díez]]» izenera aldatu du: Misspelled title: Bigarren abizena gaizki idatzia zegoen 9999185 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Maria del Carmen Pérez''' '''Díez''' ([[Madril]], [[1953]]) madrildar [[Arkeologo|arkeologoa]], [[Egiptologia|egiptologoa]], [[Erakusketa komisario|erakusketa-komisarioa,]] [[Historialari|historialaria]], eduki-editorea eta [[Ikertzaile|ikertzailea]] da. 1980an [[Espainiako Arkeologia Museo Nazionala|Espainiako Arkeologia Museo Nazionalean]] lan egiten hasi zen, [[Egipto|Egiptoko]] eta [[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbileko]] Zaharkinen Saileko buru kontserbadore lanetan. 1991n Arkeologia Museo Nazionalaren zuzendaritza hartu zuen 1997. urtera arte.<ref name="MAN">{{Cite web|izenburua=María del Carmen Pérez Díe|argitaletxea=|egilea=|data=|url=http://www.man.es/man/museo/historia/personal/biografias/perez-die.html|lana=|accessdate=14 de octubre de 2015}}</ref> Hainbat batzorde eta elkartetako kide da, hala nola International pour L'Egyptologie Batzordekoa, Espainiako Egiptologia Elkartekoa eta Tiro salbamendurako Espainiako Batzordekoa.<ref name="MAN">{{Cite web|izenburua=María del Carmen Pérez Díe|argitaletxea=|egilea=|data=|url=http://www.man.es/man/museo/historia/personal/biografias/perez-die.html|lana=|accessdate=14 de octubre de 2015}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=María del Carmen Pérez Díe|hizkuntza=eu|url=https://www.bing.com/search?q=Mar%C3%ADa%20del%20Carmen%20P%C3%A9rez%20D%C3%ADe&qs=n&form=QBRE&sp=-1&lq=0&pq=mar%C3%ADa%20del%20carmen%20p%C3%A9rez%20d%C3%ADe&sc=0-26&sk=&cvid=9EA2BA38D7A24A2B911A8548F372CEB3&ghsh=0&ghacc=0&ghpl=|aldizkaria=Bing|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Carmen Pérez Die|url=https://www.man.es/man/museo/historia/historia-equipo/directores/perez-die.html}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=María Carmen Pérez Die|hizkuntza=es|url=http://heracleopolismagna.com/equipo/maria-carmen-perez-die/|sartze-data=2024-12-14}}</ref> == Bizitza == [[Egiptologia|Egiptologian]] eta [[Museologia|Museologian]] [[Kairo|Kairon]] eta [[Paris|Parisen]] espezializatu ostean, Pérez Díek [[Madrilgo Unibertsitate Konplutentsea|Madrilgo Unibertsitate Konplutentsean]] jarraitu zuen bere unibertsitate-ikasketekin, eta Historia Zaharreko Aparteko Saria (1990) lortu zuen. Tesia "''[[Herakleopolis Magna|Heracleópolis Magna]] durante el Tercer Periodo Medieval'' (Herakleopolis Magna Hirugarren Tarteko Aldian)" izan zen, berak zuzentzen zuen Heracleópolis aztarnategian bertan oinarrituta.<ref>{{Cite web|izenburua=Amigos del Antiguo Egipto: María del Carmen Pérez Díe|argitaletxea=|egilea=|data=|url=http://amigosdelantiguoegipto.com/?page_id=12607|lana=|accessdate=14 de octubre de 2015}}</ref><ref>{{Cite news|izenburua=Carmen Pérez Die: “Hoy entendemos el mensaje de los antiguos egipcios”|data=24 de abril de 2015|url=http://elpais.com/elpais/2015/04/24/eps/1429889830_736980.html|accessdate=15 de octubre de 2015}}</ref> Ikertzaile gisa 100 argitalpen baino gehiago egin ditu Egiptologiari eta Museologiari buruz, eta Unibertsitate, Museo eta Kongresuetan hizlari aritu da. Egipto, [[Sudan]] eta [[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbilarekin]] lotutako hainbat erakusketatako komisario lanak egin ditu.<ref name="MAN">{{Cite web|izenburua=María del Carmen Pérez Díe|argitaletxea=|egilea=|data=|url=http://www.man.es/man/museo/historia/personal/biografias/perez-die.html|lana=|accessdate=14 de octubre de 2015}}</ref> == Sariak eta aintzatespenak == Hainbat sari jaso ditu: * 2009an Espainiako Elkarte Geografikoaren Sari Nazionala * 2009an [[Elisabet Katolikoaren Ordena|Isabel Katolikoaren Ordenaren]] Zenbaki Gomendioaren Kondekorazioa * 2010ean Egiptoko Supreme Council of Antiquities delakoaren Urrezko Domina<ref name="MAN">{{Cite web|izenburua=María del Carmen Pérez Díe|argitaletxea=|egilea=|data=|url=http://www.man.es/man/museo/historia/personal/biografias/perez-die.html|lana=|accessdate=14 de octubre de 2015}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Mª del Carmen Pérez Díe, condecorada con la Medalla de Oro de Consejo Supremo de Antigüedades de Egipto|egilea=Ministerio de Educación, Cultura y Deporte|url=http://www.mecd.gob.es/cultura-mecd/areas-cultura/principal/novedades/museos/2010/m-del-carmen-perez-die.html|accessdate=15 de octubre de 2015}}</ref><ref>{{Cite news|izenburua=Carmen Pérez Die recibe hoy la Orden de Isabel la Católica|url=http://www.hoyesarte.com/premios-becas-y-reconocimientos/la-egiptologa-carmen-perez-die-es-condecorada-con-la-orden-de-isabel-la-catolica_87855/|accessdate=15 de octubre de 2015}}</ref> == Lanak == Besteak beste, lan hauexek argitaratu ditu:<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Libros de María del Carmen Pérez Díe|url=https://www.agapea.com/Maria-del-Carmen-Perez-Die/?utm_source=bing&utm_medium=cpc&utm_campaign=busquedaD&msclkid=fe59838486ba1d6e7bd3e4d9b9412f06|aldizkaria=www.agapea.com|sartze-data=2024-12-14}}</ref> * ''Un nuevo vaso egipcio de alabastro en España''. Martín Almagro Basch irakasleari omenaldia, 2 liburukia, 1983, ISBN 84-7483-348-5 * ''EL túmulo 1 de la necrópolis de "Las Cumbres" (Puerto de Santa María, Cádiz)'' Diego Ruiz Matarekin. Tartessos: Arqueología protohistórica del bajo Guadalquivir, [[María Eugenia Aubet|María Eugenia Aubet Semmlerrek]] koordinatua, 1989, ISBN 84-86329-48-5 * ''V Congreso Internacional de Egiptología''. Sefarad: Revista de Estudios Hebraicos y Sefardíes, {{ISSN|0037-0894}}, 49 urtea, 1 zk., 1989 * ''Excavaciones de la misión arqueológica española en Heracleópolis Magna''. Espainiako arkeologia artxiboa, ISSN 0066-6742, 61 liburukia, 157-158 zk., 1988 * ''Ehnasya el Medina (Heracleopolis Magna): yacimiento de la misión arqueológica española''. Treballs d'Arqueologia, ISSN-e 1134-9263, 2 zk., 1992 * ''Precisiones sobre la existencia en Madrid de una momia egipcia presunta hija de Ramses II''. Revista de arqueología, ISSN 0212-0062, 182 zk., 1996 * ''Arqueología en Egipto y Sudán: el proyecto de investigación de Ehnasya el Medina (Heracléopolis Magna), Egipto''. Arbor: Ciencia, pensamiento y cultura, ISSN 0210-1963, 635-636 zk., 1998 * ''El Proyecto "Heracleópolis Magna": investigación arqueológica y restauración'' amb María Antonia Moreno CifuentesPatrimonio cultural de España, ISSN 1889-3104, 2 zk., 2009 * ''Heracléopolis Magna''. Sociedad Geográfica Española, ISSN 1577-3531, 36 zk., 2010, * ''Memoria de los trabajos realizados en Heracleópolis Magna (Ehnasa el Medina), Egipto''. Informes y Trabajos, 9 zk., 2012 == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Bibliografia == * Padró, Josep; Pérez-Die, Maria del Carmen (1989). «Travaux récents de la mission archéologique espagnole à Héracléopolis Magna.». Sylvia Schoske (ed.), ed. Akten des vierten Internationalen Ägyptologen Kongresses München 1985. Band 2: Archäologie, Feldforschung, Prähistorie. Hamburg: Buske. or. 229-237.  * PÉREZ DIE, Maria del Carmen (1977). Notas sobre cuatro vasos egipcios de alabastro procedentes de Torre del Mar (Málaga).  * Almagro Basch, Martín; Presedo Velo, Francisco; Pérez Díe, María del Carmen; Almagro Gorbea, María José (1978). La tumba de Nefertari. Monografías Arqueológicas 4. Madril: Ministerio de Cultura.  * Almagro Basch, Martín; Pérez Díe, María del Carmen; Llagostera Cuenca, Esteban (1978). Estudio radiológico de las momias egipcias del Museo Arqueológico Nacional de Madril/ Radiological examination of the Egyptian mummies of the Archaeological Museum of Madril. Monografías Arqueológicas 5. Madril: Museo Arqueológico Nacional.  * Pérez Die, Mari (sic) Carmen (1979). «La collection égyptienne du Musée Archéologique National de Madril (Espagne).». Walter F. Reineke (ed.), ed. Acts: First International Congress of Egyptology, Cairo October 2-10, 1976. Berlin: Akademie-Verlag. or. 515-518.  * {{Cite aldizkari|izenburua=Les nouvelles salles d'archéologie égyptienne au Musée Archéologique National de Madrid: aspects techniques et pédagogiques.|orrialdeak=9–17|abizena1=Almagro|abizena2=Pérez Die|izena1=Martin|izena2=M. Carmen|data=1981|kazeta=Göttinger Miszellen|liburukia=51}} * {{Cite aldizkari|izena=M. C.|abizena=Pérez Die|izenburua=Un fragmento de vaso egipcio aparecido en la provincia de Cuenca.|orrialdeak=97–103|data=1983|kazeta=Aula orientalis|liburukia=1|alea=1}} * Pérez Díe, Maria del Carmen (1985). Egipto: Museo Arqueológico Nacional, guía didáctica. Madril: Ministerio de Cultura. Museo Arqueológico Nacional.  * Pérez Die, Maria del Carmen (1983). «Un nuevo vaso egipcio de alabastro en España.». undefinedAnonymous (ed.), ed. Homenaje al Prof. Martín Almagro Basch 2. Madril: Ministerio de Cultura. or. 237-244. ISBN 84-7483-346-9.  * PÉREZ DÍE, María del Carmen (1986). Les excavacions de la Missió Arqueològica Espanyola a Heracleòpolis Magna (Egipte).  * {{Cite aldizkari|izena=Maria de|abizena=Carmen Perez Die|izenburua=Hérakléopolis Magna.|orrialdeak=36–49|data=1987|kazeta=Archéologia: fouilles et découvertes|liburukia=225|alea=ekaina}} * PEREZ DIE, Maria del Carmen. Egipto y Próximo Oriente: Salas XIII y XIV. ISBN 84-7483-690-5.  * Pérez-Die, Maria del Carmen (1989). «Nouveaux documents de la Troisième Période Intermédiaire provenant d'Héracléopolis Magna.». Sylvia Schoske (ed.), ed. Akten des vierten Internationalen Ägyptologen Kongresses München 1985. Band 2: Archäologie, Feldforschung, Prähistorie. Hamburg: Buske. or. 239-248.  * {{Cite aldizkari|izena=M.a C.|abizena=Pérez Die|izenburua=Un sarcófago egipcio del Museo Arqueológico Nacional con el capítulo 72 del Libro de los Muertos.|orrialdeak=61–75|data=1988|kazeta=Aula orientalis|liburukia=6|alea=1}} * {{Cite aldizkari|izena=M.a C.|abizena=Pérez Die|izenburua=Excavaciones en Heracleópolis Magna (Egipto): Campaña de 1988.|orrialdeak=128–129|data=1989|kazeta=Aula orientalis|liburukia=7|alea=1}} * Perez-Die, Maria Carmen (2003). «Travaux récents (1995-1999) à Ehnasya al-Médina (Hérakléopolis Magna).». Lyla Pinch Brock, Zahi Hawass (eds.), ed. Egyptology at the dawn of the twenty-first century: proceedings of the Eighth International Congress of Egyptologists, Cairo, 2000 1. Cairo; New York: American University in Cairo Press. or. 369-376.  * {{Cite aldizkari|izena=Ma C.|abizena=Pérez Die|izenburua=Excavaciones en Heracléopolis Magna (Egipto): Campaña de 1987.|orrialdeak=103–104|data=1988|kazeta=Aula orientalis|liburukia=6|alea=1}} * Pérez Die, Maria del Carmen (1990). «Fouilles récentes à Heracleopolis Magna.». Anthony Leahy (ed.), ed. Libya and Egypt, c 1300 - 750 BC. London: Centre of Near and Middle Eastern Studies, School of Oriental and African Studies, University of London; Society for Libyan Studies. or. 115-129.  * {{Cite aldizkari|izena=Maria Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=La necrópolis del Primer Periodo Intermedio de Heracleópolis Magna: estado de la cuestión.|orrialdeak=93–100|data=1991|kazeta=Hathor: estudos de egiptologia|liburukia=3}} * PÉREZ DÍE, María del Carmen. España y su tesoro egipcio.  * {{Cite aldizkari|izena=María del Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=Excavaciones de la Misión arqueológica española en Heracleópolis Magna.|orrialdeak=337–341|data=1988|kazeta=Archivo español de arqueología|liburukia=61|alea=157-158}} * {{Cite aldizkari|izena=María del Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=La misión arqueológica española en Egipto.|orrialdeak=26–37|data=1990|kazeta=Revista de Arqueología|liburukia=11|alea=115}} * Pérez Die, María del Carmen (1992). «Historia de la colección egipcia del Museo Arqueológico Nacional.». Jesús-Luis Cunchillos, Miguel Ángel Elvira, Luis A. García Moreno, Esteban Llagostera, Francisco Martín Valentín, Josep Padró, María del Carmen Pérez Die, Antonio Pérez Largacha, Felipe Sen, Ana María Vázquez Hoys, F. Javier Gómez Espelosín (eds.), ed. De Narmer a Ciro (3150 a. C. - 642 d. C.). Alcalá de Henares: Universidad de Alcalá de Henares, Servicio de Publicaciones. or. 17-26.  * Pérez Díe, María del Carmen (1992). Ehnasya el Medina (Heracleópolis Magna): Yacimiento de la Misión Arqueológica Española.  * Pérez-Die, María del Carmen; Vernus, Pascal (1992). Excavaciones en Ehnasya el Medina (Heracleópolis Magna): introducción general, inscripciones. Informes arqueológicos, Egipto 1. Madril: Ministerio de Cultura. Dirección General de Bellas Artes y Archivos. Instituto de Conservación y Restauración de Bienes Culturales.  * Perez Die, Maria Carmen (1994). «Documents égyptiens et égyptisants trouvés en Espagne.». Catherine Berger, Gisèle Clerc, Nicolas Grimal (eds.), ed. Hommages à Jean Leclant 3. Le Caire: Institut français d’archéologie orientale. or. 411-415. ISBN 2-7247-0134-8.  * {{Cite aldizkari|izena=María del Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=Precisiones sobre la existencia en Madrid de una momia egipcia presunta hija de Ramsés II.|orrialdeak=6–7|data=1996|kazeta=Revista de Arqueología|liburukia=17|alea=182}} * Perez-Die, Maria del Carmen (1998). «La réutilisation de la nécropole de la Troisième Période Intermédiaire / début de l'Époque Saïte à Ehnasya el Medina (Hérakléopolis Magna).». Heike Guksch, Daniel Polz (eds.), ed. Stationen: Beiträge zur Kulturgeschichte Ägyptens, Rainer Stadelmann gewidmet. Mainz: Philipp von Zabern. or. 473-483. ISBN 3-8053-2526-6.  * {{Cite aldizkari|izena=Maria del Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=Fouilles à Ehnasya el Medina (Hérakléopolis Magna), Égypte: resultats récents (campagne année 2000).|orrialdeak=6–25|data=2001|kazeta=Bulletin de la Société Française d'Égyptologie|liburukia=150}} * Pérez Die, Carmen (2003). «Nubia durante el Imperio Nuevo egipcio.». Silvia] [Sauquet, [Sara Vilalta] (eds.), ed. Nubia: los reinos del Nilo en Sudán. Barcelona: Fundaciòn "La Caixa". or. 52-55. <nowiki>ISBN 84-7664-806-5</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «La colección egipcia del Museo Archqueológico Nacional.». Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 25-29. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Díe, María del Carmen (2004). «Excavationes en Ehnasya el Medina (Heracleópolis Magna): la aportación Española.». En Alfonso Martín Flores, María Victoria López Hervás (eds.), ed. Españoles en el Nilo, I: Misiones arqueológicas en Egipto. Madridl: Museo de San Isidro. or. 63-88. ISBN 84-7812-578-7.  * Pérez Die, Carmen (2005). «La nécropole de la Première Période Intermédiaire du Moyen Empire à Héracléopolis Magna: nouvelles découvertes et résultats récent (campagne 2001).». En Catherine Berger-El-Naggar, Laure Pantalacci (eds.), ed. Des Néferkarê aux Montouhotep: travaux archéologiques en cours sur la fin de la VIe dynastie et la première période intermédiaire; actes du colloque CNRS-Université Lumière-Lyon 2, tenu le 5-7 juillet 2001. Lyon; Paris: Maison de l'Orient et de la Méditerranée; de Boccard. or. 239-254. ISBN 2-903264-82-1.  * {{Cite aldizkari|izena=Mª Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=El Proyecto de investigación "Heracleópolis Magna" (Ehnasya el Medina): trabajos 2004-2006.|orrialdeak=163–168|data=2009|kazeta=Trabajos de Egiptología - Papers on Ancient Egypt|liburukia=5|alea=2}} * Pérez-Die, M. Carmen (2010). «The false door at Herakleopolis Magna (I): typology and iconography.». Zahi A. Hawass, Peter Der Manuelian, Ramadan B. Hussein (eds.), ed. Perspectives on ancient Egypt: studies in honor of Edward Brovarski. Cairo: Conseil Suprême des Antiquités de l'Égypte. or. 357-393. ISBN 978-977-704-087-7.  * Pérez Die, M. Carmen (2010). Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina, Egipto): la necrópolis "real" del Tercer Período Intermedio y su reutilización. Madril: Gobierno de Espana, Ministerio de Cultura.  * Pérez Die, M. Carmen; Aston, David (2010). «La estratigrafía.». M. Carmen Pérez Die (ed.), ed. Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina, Egipto): la necrópolis "real" del Tercer Período Intermedio y su reutilización 1. Madril: Gobierno de Espana, Ministerio de Cultura. or. 18-86.  * Pérez Die, M. Carmen; Sadiik, Wafaa al- (2009). 120 años de arqueología española en Egipto. [Madril]: Sociedad Estatal de Conmemoraciones Culturales; Ministerio de Cultura.  * Pérez Die, M. Carmen; Núñez, Miguel Ángel; Gil, Carlos; Prieto, Germán; Medina, Juan; Moreno, Antonia; Zurinaga, Salomé; Molero, Guillermo (2010). «La necrópolis "real" del Tercer Periodo Intermedio y su reutilización: el continente y el contenido.». M. Carmen Pérez Die (ed.), ed. Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina, Egipto): la necrópolis "real" del Tercer Período Intermedio y su reutilización. 1-2. Madril: Gobierno de Espana, Ministerio de Cultura. or. 87-807.  * {{Cite aldizkari|izena=M. C.|abizena=Pérez Díe|izenburua=Review: Padró i Parcerisa, Josep 1980-1985. Egyptian-type documents from the Mediterranean littoral of the Iberian Peninsula before the Roman conquest, II: Study of the material: from western Languedoc to Murcia; III: Study of the material: Andalucia. Etudes préliminaires aux religions orientales dans l'Empire romain 65. Leiden: E. J. Brill.|orrialdeak=150–151|data=1990|kazeta=Aula orientalis|liburukia=8|alea=1}} * {{Cite aldizkari|izena=M.a C.]|abizena=[Pérez Die|izenburua=Addenda et corrigenda: Pérez Die, M.a C. 1988. Un sarcófago egipcio del Museo Arqueológico Nacional con el capítulo 72 del Libro de los Muertos. Aula orientalis 6 (1), 61-75.|orrialdeak=132|data=1989|kazeta=Aula orientalis|liburukia=7|alea=1}} * [Pérez Die, Carmen] (2007). Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; 2008ko urtarrilaren 17tik martxoaren 16ra. Granada: Ministerio de Cultura.  * {{Cite aldizkari|izena=C.|abizena=Pérez Die|izenburua=Review: Padró i Parcerisa, Josep 1980-1985. Egyptian-type documents from the Mediterranean littoral of the Iberian Peninsula before the Roman conquest, I: Introductory survey. Etudes préliminaires aux religions orientales dans l'Empire romain 65. Leiden: E. J. Brill.|orrialdeak=304–306|data=1983|kazeta=Aula orientalis|liburukia=1|alea=2}} * Pérez Die, Carmen (2008). «Historia y cronología del antiguo Egipto.». Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; 2008ko urtarrilaren 17tik martxoaren 18ra. Granada: Ministerio de Cultura. or. 17-23. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Díe, M. Carmen (2009). «The Third Intermediate Period necropolis at Herakleopolis Magna.». G. P. F. Broekman, R. J. Demarée, O. E. Kaper (eds.), ed. The Libyan period in Egypt: historical and cultural studies into the 21st-24th Dynasties. Proceedings of a conference at Leiden University, 25-27 October 2007. Leiden; Leuven: Nederlands Instituut voor het Nabije Oosten; Peeters. or. 302-326.  * Pérez Die, Carmen (2008). «El periodo predinástico.». Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 31-39. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «Heracleópolis magna.». Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 41-50. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «Creencias funerarias.». Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 51-64. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «Religión egipcia.». Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 87-110. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «Escultura.». Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 111-120. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «La influencia egipcia.». Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 121-129. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, Carmen (2008). «La colección de antigüedades nubias del Museo Arqueológico Nacional.». En Carmen] [Pérez Die (ed.), ed. Egipto, Nubia y Oriente Próximo: colecciones del Museo Arqueológico Nacional; del 17 de enero al 16 de marzo 2008. Granada: Ministerio de Cultura. or. 141-145. <nowiki>ISBN 978-84-8181-363-0</nowiki>.  * Pérez Die, M. Carmen (2009). «Introducción.». Wafaa al- Sadiik, M. Carmen Pérez Die (eds.), ed. 120 años de arqueología española en Egipto. [Madril]: Sociedad Estatal de Conmemoraciones Culturales; Ministerio de Cultura. or. 16-19, 291-292. <nowiki>ISBN 978-84-96411-79-1</nowiki>.  * Pérez Die, M. Carmen (2009). «Las culturas nubias.». Wafaa al- Sadiik, M. Carmen Pérez Die (eds.), ed. 120 años de arqueología española en Egipto. [Madril]: Sociedad Estatal de Conmemoraciones Culturales; Ministerio de Cultura. or. 36-39, 303-305. <nowiki>ISBN 978-84-96411-79-1</nowiki>.  * Pérez Die, M. Carmen (2009). «Excavaciones de la misión arqueológica española en Heracleópolis Magna: Ehnasya el Medina.». Wafaa al- Sadiik, M. Carmen Pérez Die (eds.), ed. 120 años de arqueología española en Egipto. [Madril]: Sociedad Estatal de Conmemoraciones Culturales; Ministerio de Cultura. or. 54-65, 314-321. <nowiki>ISBN 978-84-96411-79-1</nowiki>.  * {{Cite aldizkari|izena=María del Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=España y su tesoro egipcio.|orrialdeak=100–116|data=1988|kazeta=Geo: una nueva vision del mundo|liburukia=19|alea=Agosto}} * Pérez Die, María del Carmen (2005). «Excavationes en Ehnasya el-Medina (Heracleópolis Magna): campañas de 2000 y 2001.». Josep Cervelló Autuori, Montserrat Díaz de Cerio Juan, David Rull Ribó (eds.), ed. Actas del Segundo Congreso Ibérico de Egiptología: Bellaterra, 12-15 de marzo de 2001. Barcelona: Aula Aegyptiaca. or. 253-259.  * {{Cite aldizkari|izena=Maria del Carmen|abizena=Pérez-Die|izenburua=The ancient necropolis at Ehnasya el-Medina.|orrialdeak=21–24|data=2004|kazeta=Egyptian Archaeology|liburukia=24}} * Anonymous; Abt, Theodor; Hornung, Erik; Gugel Gironés, Begoña; Lowe, Adam; Pérez Díe, María del Carmen (2004). La tumba de Tutmosis III: las horas oscuras del sol. Museo Arqueológico Nacional de Madril, Septiembre - Noviembre 2004. Madril.  * {{Cite aldizkari|izena=Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=La tumba de Ipy en Ehnasya el Medina (Heracleópolis Magna).|orrialdeak=135–145|data=2006|kazeta=Boletín de la Asociación Española de Egiptología|liburukia=16}} * {{Cite aldizkari|izena=Maria del Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=Discoveries at Heracleopolis Magna (Ehnasya el-Medina).|orrialdeak=23–25|data=1995|kazeta=Egyptian Archaeology|liburukia=6}} * Pérez Die, Maria Carmen (2012). «El proyecto de investigación "Heracleópolis Magna" (Ehnasya el-Medina): Trabajos 2008-2009.». Luís Manuel de Araújo, José das Candeias Sales (eds.), ed. Novos trabalhos de Egiptologia Ibérica: IV Congresso Ibérico de Egiptologia - IV Congreso Ibérico de Egiptología 2. Lisboa: Instituto Oriental e Centro de História da Facultade de Letras da Universidade de Lisboa. or. 923-933. ISBN 978-989-8068-11-8.  * Cunchillos, Jesús-Luis; Elvira, Miguel Ángel; Llagostera, Esteban; Martín Valentín, Francisco; Padró, Josep; Pérez Die, María del Carmen; Sen, Felipe; Vázquez Hoys, Ana María; Gómez Espelosín, F. Javier; García Moreno, Luis A.; Pérez Largacha, Antonio (1992). De Narmer a Ciro (3150 a. C. - 642 d. C.). Aegyptiaca Complutensia / Ægyptiaca Complvtensia 1. Alcalá de Henares: Universidad de Alcalá de Henares, Servicio de Publicaciones.  * Belmonte Avilés, Juan Antonio; Pérez Díe, M. Carmen; Díaz-Iglesias Llanos, Lucía (2015). «Astronomía y paisaje en Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina): un estudio de los templos.». Concepció Piedrafita, Jaume Vivó, Maite Mascort, Núria Castellano (eds.), ed. Ex Aegypto lux et sapientia: homenatge al professor Josep Padró Parcerisa. Barcelona: Universitat de Barcelona; Societat Catalana d'Egiptologia. or. 107-121. ISBN 978-84-475-4199-7.  * Pérez Díe, M. Carmen (2015). «Ehnasya el Medina (Herakleopolis Magna): excavations 2004-2007 at the necropolis of the First Intermediate Period/early Middle Kingdom.». P. Kousoulis, N. Lazaridis (eds.), ed. Proceedings of the Tenth International Congress of Egyptologists: University of the Aegean, Rhodes. 22-29 May 2008 1. Leuven: Peeters. or. 393-409. ISBN 978-90-429-2550-2.  * Almagro Basch, Martín; Almagro Gorbea, Josefa; Pérez Díe, María del Carmen (1975). Arte faraónico: Madril, octubre 1975 - enero 1976, Salas de exposiciones de la Dirección General del Patrimonio Artístico y Cultural; Zaragoza, febrero-marzo 1976, Palacio de la Lonja; Barcelona, abril-mayo 1976, Sala de las Reales Atarazanas . Madril: Patronato Nacional de Museos.  * {{Cite aldizkari|izena=María del Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=Review: Anonymous (ed.) 1987. Tanis: l'or des pharaons: Paris, Galeries Nationales du Grand Palais, 26 mars - 20 juillet 1987; Marseille, Centre de la Vieille Charité, 19 septembre - 30 novembre 1987. Paris: Ministère des Affaires Étrangères; Association Française d'Action Artistique. Review: Stierlin, Henri and Christiane Ziegler 1987. Tanis: trésors des pharaons. [Paris]: Seuil.|orrialdeak=25–27|data=1988|kazeta=Boletín de la Asociación Española de Egiptología|liburukia=1}} * {{Cite aldizkari|izena=M.ª Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina): memoria de los trabajos efectuados en 2010-2011.|orrialdeak=40–45|data=2012|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=7}} * {{Cite aldizkari|izena=Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=Trabajos en Heracleópolis Magna (Ehnasya el Madina), Egipto: campaña de 2007.|orrialdeak=17–24|data=2008|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=1}} * {{Cite aldizkari|izena=M. Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=Heracleópolis Magna (Ehnasya El Medina, Beni Suef), Egipto: informe sobre las excavaciones de la campaña de 2008.|orrialdeak=17–26|data=2009|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=3}} * {{Cite aldizkari|izena=M. Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=Informe sobre los trabajos llevados a cabo en Heracleopolis Magna (Ehnasya el Medina, Beni Suef), Egipto, durante la campaña de 2009.|orrialdeak=26–35|data=2011|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=5}} * {{Cite aldizkari|izena=M.ª Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=Memoria de los trabajos realizados en Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina), Egipto: campaña de 2011-2012.|orrialdeak=86–101|data=2012|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=9}} * {{Cite aldizkari|izenburua=Excavaciones en Ehnasya el Medina: Heracleópolis Magna.|orrialdeak=159–175|abizena1=Bader|abizena2=Belmonte|abizena3=Díaz-Iglesias|abizena4=Moreno|abizena5=Gómez|abizena6=Guio|abizena7=Garrido|abizena8=Pascual|abizena9=Pérez Die|izena1=Bettina|izena2=Juan Antonio|izena3=Lucía|izena4=M. Antonia|izena5=Antonio|izena6=Antonio|izena7=Gema|izena8=Fernanda|izena9=M. Carmen|data=2014|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=11}} * {{Cite aldizkari|izenburua=Trabajos en Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina, Beni Suef) Egipto: campaña de 2013.|orrialdeak=189–206|abizena1=Pérez Die|abizena2=Garrido|abizena3=Martínez|abizena4=Moreno Cifuentes|abizena5=Guio|izena1=M.ª Carmen|izena2=Gema|izena3=José Javier|izena4=M.ª Antonia|izena5=Antonio|data=2015|kazeta=Informes y trabajos|liburukia=12}} * {{Cite aldizkari|izena=M.ª Carmen|abizena=Pérez-Die|izenburua=Las nuevas salas de Egipto, Nubia y Oriente Próximo: proyecto científico y propuestas de montaje.|orrialdeak=496–510|data=2014|kazeta=Boletín del Museo Arqueológico Nacional|liburukia=32}} * {{Cite aldizkari|izena=María del Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=Excavaciones en Heracleópolis Magna (Ehnasya el Medina), Egipto.|orrialdeak=97–110|data=2004|kazeta=Bienes Culturales|liburukia=3}} * Pérez Die, M. Carmen (2015). «Las últimas dinastías egipcias en el Museo Arqueológico Nacional.». Giovanni [Gentili, Martín Almagro Gorbea] (eds.), ed. Cleopatra y la fascinación de Egipto. Milano: Skira. or. 134-139. <nowiki>ISBN 978-88-572-3078-8</nowiki>.  * {{Cite aldizkari|izena=Maria Del Carmen|abizena=Pérez Díe|izenburua=Investigaciones sobre Ehnasya El Medina (Heracleópolis Magna), capital del XX nomo del alto Egipto: balance de trece campañas de excavaciones y perspectivas futuras.|orrialdeak=239–245|data=1998|kazeta=Isimu: Revista sobre Oriente Próximo y Egipto en la antigüedad|liburukia=1}} * {{Cite aldizkari|izena=M.a Carmen|abizena=Pérez Die|izenburua=The Herakleopolis Magna Project (Ehnasya el Medina): summary and results of work 2000-2015.|orrialdeak=131–160|data=2016|kazeta=Trabajos de Egiptología - Papers on Ancient Egypt|liburukia=7}} * Pérez-Die, M. Carmen; Pons Mellado, Esther (2017). «The new installation of the Egyptian and Nubian rooms in the Museo Arqueológico Nacional (National Archaeological Museum), Madril, Spain.». Claire Derriks (ed.), ed. Collections at risk: new challenges in a new environment. Proceedings of the 29th CIPEG Annual Meeting in Brussels, September 25-28, 2012, Royal Museum of Art and History, Brussels, Belgium. Atlanta: Lockwood Press. or. 225-236. ISBN 978-1-937040-60-4.  * Pérez Die, Carmen; Ruiz Sabina, Juan Ángel; Guio Gómez, Antonio; Gómez Laguna, Antonio (2017). «"Proyecto Heracleópolis Magna": propuesta metodológica[,] fotogrametría del yacimiento y avance de los primeros resultados.». Antonio Pérez Largacha, Inmaculada Vivas Sainz, Laura Burgos Bernal (eds.), ed. Actas V Congreso Ibérico de Egiptología: Cuenca 9-12 de marzo 2015. Cuenca: Ediciones de la Universidad de Castilla-La Mancha. or. 801-816. <nowiki>ISBN 978-84-9044-240-1</nowiki>.  * Pérez-Díe, M. Carmen (2017). «The Herakleopolis Magna Project: seasons 2012-2015.». Maria Cristina Guidotti, Gloria Rosati (eds.), ed. Proceedings of the XI International Congress of Egyptologists, Florence Egyptian Museum, Florence, 23-30 August 2015. Oxford: Archeopress. or. 480-484.  * Pérez Die, M. Carmen (2017). «Proyecto "Heracleópolis magna" (Ehnasya el Medina) : balance y resultados de los trabajos realizados entre 2000 y 2015.». Antonio Pérez Largacha, Inmaculada Vivas Sáinz (eds.), ed. Egiptología ibérica en 2017: estudios y nuevas perspectivas. Cuenca: Ediciones de la Universidad de Castilla-La Mancha. or. 257-294.  * {{Cite aldizkari|izenburua=Preservar a sus muertos de la muerte: la momia egipcia de Nespamedu en el Museo Arqueológico Nacional.|orrialdeak=409–428|abizena1=Pérez-Die|abizena2=Morales|abizena3=Martínez de Vega|abizena4=Carrascoso Arranz|abizena5=Badillo Rodríguez-Portugal|izena1=M.ª Carmen|izena2=Antonio J.|izena3=Vicente|izena4=Javier|izena5=Silvia|data=2018|kazeta=Boletín del Museo Arqueológico Nacional|liburukia=37}} * {{Cite aldizkari|izenburua=¿Qué ves? Cosas maravillosas.|orrialdeak=429–452|abizena1=Pérez-Die|abizena2=Carrascoso Arranz|izena1=M.ª Carmen|izena2=Javier|data=2018|kazeta=Boletín del Museo Arqueológico Nacional|liburukia=37}} == Kanpo estekak == * [http://elpais.com/elpais/2015/04/24/eps/1429889830_736980.html Artículo sobre María del Carmen Pérez Díe en El País] * [https://mcu-es.academia.edu/CarmenP%C3%A9rezD%C3%ADe Artículos de Carmen Pérez Díe en PDF en Academia.edu] {{bizialdia|1953ko||Perez Die, Maria del Carmen}} [[Kategoria:Madrildarrak]] [[Kategoria:Museo zuzendariak]] [[Kategoria:Emakume ikertzaileak]] [[Kategoria:Egiptologoak]] [[Kategoria:Espainiako arkeologoak]] [[Kategoria:Emakume arkeologoak]] [[Kategoria:Erakusketa komisarioak]] [[Kategoria:Emakume historialariak]] qsym0izcykzj5z6w574fmpi97e680y0 0 1217350 9999194 2024-12-14T08:41:12Z Mgaraizabal 129250 «[[:fr:Special:Redirect/revision/204337100|Hourig Sourouzian]]» orriaren itzulpena eginez sortua 9999194 wikitext text/x-wiki {{Infobox Égyptologue|nom=Hourig Sourouzian|image=|taille image=|légende=|origine=[[Arménie]]|date de naissance=|lieu de naissance=|date de décès=|lieu de décès=|nationalité=[[Allemands|allemande]]|ascendants=|conjoint=|descendants=|famille=|hommage=|découvertes=|expéditions=|activités autres=}} '''Hourig Sourouzian''' ([[Armenia]], [[XX. mendea]]) Alemaniako [[Arkeologia|arkeologo]] [[Armenia|armeniar]][[Alemaniar|ra]] da. == Bizitza == Frantzian egin zituen goi mailako ikasketa guztiak, [[École du Louvre|Louvre Eskolan]], [[Institut national des langues et civilisations orientales|Ekialdeko Hizkuntzen Eskolan]], [[armeniera]] eta antzinako [[arabiera]] menderatuz; eta frantsesaz gain hitz egiten du —ia ikasia abenturak irakurriz—, [[Aleman|alemana]], [[arabiera]] eta [[Ingeles|ingelesa]].* [[Catégorie:Article à référence nécessaire]] [[Paris-Sorbona Unibertsitatea|Paris-Sorbona Unibertsitatean]] doktoregoa lortu zuen "''Recherches sur la statuaire royale de la XIX. dynastie'' (XIX. mendeko errege-estatuagintzari buruzko ikerketa)" izeneko tesiarekin, Pierre Grimalen zuzendaritzapean. Antzinako Egiptoko Artean espezializatu zen eta Errege Estatuagintzan interesatu zen bereziki, [[Paris-Sorbona Unibertsitatea|Paris-Sorbona Unibertsitatean]] egin zituen doktorego ikerketetan xehe-xehe aztertu baitzuen. Gero, [[Amenofis III.a|Amenofis III.aren]] milioika urteko tenpluaren kontserbazio-proiektuaren zuzendaritza-ardura hartu zuen. 1998an hasi zen, Alemaniako Arkeologia Institutuaren babespean, “Memnongo kolosoen misioa” zuzentzen Kom el-Hettan (“Gres-muinoa”) gunean. Antzinako Egiptoko logistikari buruzko galderak ditu oraindik Sourouzianek: «Denboran atzera egiteko makina bat izango banu, Amenofisen erregealdira itzuliko nintzateke, ikusteko zelan eraman zituzten 800 tonako estatua erraldoiak Al Jabal Al-El Cairoko harrobietatik Luxorrera. Une hori ikustea izango litzateke nire ametsa egia bihurtuta. Egiptoko eraikitzaile eta eskultore bikainei omenaldia egitea litzateke.»{{Aipua|Si j'avais une machine à remonter le temps, je retournerais sous le règne d'{{noble-|Amenhotep III}}, dans la première moitié du {{sav-|XIV}} avant Jésus-Christ, pour voir comment les statues colossales de {{unité|800 tonnes}} chacune ont été transportées des carrières de quartzite d'Al Jabal Al Ahmar, situées près de l'ancienne Héliopolis (Le Caire), jusqu'à Louxor. Voir ce moment serait mon rêve devenu réalité. Ce serait rendre hommage aux magnifiques bâtisseurs et sculpteurs d'Égypte.}} == Argitalpenak == * Les monuments du roi Mérenptah, Mainz am Rhein, P. von Zabern, 1989, 237 or. (ISBN 9783805310536 et 3805310536, OCLC 1072532284). * {{Cite aldizkari|izenburua=Égypte, nouvelles découvertes|data=maiatza/ekaina 2019|kazeta=Dossiers d'archéologie|alea=393|issn=1141-7137}}. * Catalogue de la statuaire royale de la XIXe dynastie, IFAO, coll. « Bibliothèque d’études »  (177 zk.), 2019ko urria, 845 or. (ISBN 9782724707571). * Recherches sur la statuaire royale de la XIXe dynastie, IFAO, coll. « Bibliothèque d’études » (173 zk.), 2020ko abendua (ISBN 9782724707342). == Erreferentziak == <references responsive="1"></references> {{Atari|Égypte antique}} [[Kategoria:Armeniarrak]] [[Kategoria:Frantziako arkeologoak]] [[Kategoria:Emakume arkeologoak]] [[Kategoria:Egiptologoak]] glnjgrdru0zhpo2z2h6hlsm67nuu9z6 9999196 9999194 2024-12-14T08:43:06Z Mgaraizabal 129250 Biografia itzuli, txukundu 9999196 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Hourig Sourouzian''' ([[Armenia]], [[XX. mendea]]) Alemaniako [[Arkeologia|arkeologo]] [[Armenia|armeniar]][[Alemaniar|ra]] da. == Bizitza == Frantzian egin zituen goi mailako ikasketa guztiak, [[École du Louvre|Louvre Eskolan]], [[Institut national des langues et civilisations orientales|Ekialdeko Hizkuntzen Eskolan]], [[armeniera]] eta antzinako [[arabiera]] menderatuz; eta frantsesaz gain hitz egiten du —ia ikasia abenturak irakurriz—, [[Aleman|alemana]], [[arabiera]] eta [[Ingeles|ingelesa]].* [[Catégorie:Article à référence nécessaire]] [[Paris-Sorbona Unibertsitatea|Paris-Sorbona Unibertsitatean]] doktoregoa lortu zuen "''Recherches sur la statuaire royale de la XIX. dynastie'' (XIX. mendeko errege-estatuagintzari buruzko ikerketa)" izeneko tesiarekin, Pierre Grimalen zuzendaritzapean. Antzinako Egiptoko Artean espezializatu zen eta Errege Estatuagintzan interesatu zen bereziki, [[Paris-Sorbona Unibertsitatea|Paris-Sorbona Unibertsitatean]] egin zituen doktorego ikerketetan xehe-xehe aztertu baitzuen. Gero, [[Amenofis III.a|Amenofis III.aren]] milioika urteko tenpluaren kontserbazio-proiektuaren zuzendaritza-ardura hartu zuen. 1998an hasi zen, Alemaniako Arkeologia Institutuaren babespean, “Memnongo kolosoen misioa” zuzentzen Kom el-Hettan (“Gres-muinoa”) gunean. Antzinako Egiptoko logistikari buruzko galderak ditu oraindik Sourouzianek:<blockquote>«Denboran atzera egiteko makina bat izango banu, Amenofisen erregealdira itzuliko nintzateke, ikusteko zelan eraman zituzten 800 tonako estatua erraldoiak Al Jabal Al-El Cairoko harrobietatik Luxorrera. Une hori ikustea izango litzateke nire ametsa egia bihurtuta. Egiptoko eraikitzaile eta eskultore bikainei omenaldia egitea litzateke.»</blockquote> == Argitalpenak == * Les monuments du roi Mérenptah, Mainz am Rhein, P. von Zabern, 1989, 237 or. (ISBN 9783805310536 et 3805310536, OCLC 1072532284). * {{Cite aldizkari|izenburua=Égypte, nouvelles découvertes|data=maiatza/ekaina 2019|kazeta=Dossiers d'archéologie|alea=393|issn=1141-7137}}. * Catalogue de la statuaire royale de la XIXe dynastie, IFAO, coll. « Bibliothèque d’études »  (177 zk.), 2019ko urria, 845 or. (ISBN 9782724707571). * Recherches sur la statuaire royale de la XIXe dynastie, IFAO, coll. « Bibliothèque d’études » (173 zk.), 2020ko abendua (ISBN 9782724707342). == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{Atari|Égypte antique}} {{bizialdia|XX. mendea||Sourouzian, Hourig}} [[Kategoria:Armeniarrak]] [[Kategoria:Frantziako arkeologoak]] [[Kategoria:Emakume arkeologoak]] [[Kategoria:Egiptologoak]] c78l1bnt1zd37ncwyolqs329vdk1ej4 9999205 9999196 2024-12-14T08:50:55Z Mgaraizabal 129250 Txukundu + erreferentziak 9999205 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Hourig Sourouzian''' ([[Armenia]], [[XX. mendea]]) Alemaniako [[Arkeologia|arkeologo]] [[Armenia|armeniar]][[Alemaniar|ra]] da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hourig Sourouzian Works to Unearth Egypt's 'Extraordinary Legacy' {{!}} The American University in Cairo|hizkuntza=en|url=https://www.aucegypt.edu/news/stories/hourig-sourouzian-unearths-egypts-extraordinary-legacy|aldizkaria=www.aucegypt.edu|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hourig Sourouzian {{!}} The Shelby White and Leon Levy|hizkuntza=en|url=https://whitelevy.fas.harvard.edu/people/hourig-sourouzian|aldizkaria=whitelevy.fas.harvard.edu|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=News from the Amenhotep III Temple of Millions of Years|url=https://arce.org/wp-content/uploads/files-imported/documents/Hourig2022.pdf}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hourig Sourouzian - Academia.edu|url=https://independent.academia.edu/HourigSourouzian|aldizkaria=independent.academia.edu|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Click to Navigate|url=https://arce-nc.org/Sourouzian.htm|aldizkaria=arce-nc.org|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hourig Sourouzian|hizkuntza=eu|url=https://www.bing.com/search?q=Hourig+Sourouzian&qs=n&form=QBRE&sp=-1&lq=0&pq=hourig+sourouzian&sc=1-17&sk=&cvid=C68545E098764F8FB912C9FE20C99D7F&ghsh=0&ghacc=0&ghpl=|aldizkaria=Bing|sartze-data=2024-12-14}}</ref> == Bizitza == Frantzian egin zituen goi mailako ikasketa guztiak, [[École du Louvre|Louvre Eskolan]], [[Institut national des langues et civilisations orientales|Ekialdeko Hizkuntzen Eskolan]], [[armeniera]] eta antzinako [[arabiera]] menderatuz; eta frantsesaz gain hitz egiten du —ia ikasia abenturak irakurriz—, [[Aleman|alemana]], [[arabiera]] eta [[Ingeles|ingelesa]].* [[Paris-Sorbona Unibertsitatea|Paris-Sorbona Unibertsitatean]] doktoregoa lortu zuen "''Recherches sur la statuaire royale de la XIX. dynastie'' (XIX. mendeko errege-estatuagintzari buruzko ikerketa)" izeneko tesiarekin, Pierre Grimalen zuzendaritzapean. Antzinako Egiptoko Artean espezializatu zen eta Errege Estatuagintzan interesatu zen bereziki, [[Paris-Sorbona Unibertsitatea|Paris-Sorbona Unibertsitatean]] egin zituen doktorego ikerketetan xehe-xehe aztertu baitzuen. === Lan ibilbidea === [[Amenofis III.a|Amenofis III.aren]] milioika urteko tenpluaren kontserbazio-proiektuaren zuzendaritza-ardura hartu zuen. 1998an hasi zen, [[Alemania|Alemaniako]] Arkeologia Institutuaren babespean, “Memnongo kolosoen misioa” zuzentzen Kom el-Hettan (“Gres-muinoa”) gunean. [[Antzinako Egipto|Antzinako Egiptoko]] logistikari buruzko galderak ditu oraindik Sourouzianek:<blockquote>«Denboran atzera egiteko makina bat izango banu, Amenofisen erregealdira itzuliko nintzateke, ikusteko zelan eraman zituzten 800 tonako estatua erraldoiak Al Jabal Al-El Cairoko harrobietatik Luxorrera. Une hori ikustea izango litzateke nire ametsa egia bihurtuta. Egiptoko eraikitzaile eta eskultore bikainei omenaldia egitea litzateke.»</blockquote> == Argitalpenak == * Les monuments du roi Mérenptah, Mainz am Rhein, P. von Zabern, 1989, 237 or. (ISBN 9783805310536 et 3805310536, OCLC 1072532284). * {{Cite aldizkari|izenburua=Égypte, nouvelles découvertes|data=maiatza/ekaina 2019|kazeta=Dossiers d'archéologie|alea=393|issn=1141-7137}}. * Catalogue de la statuaire royale de la XIXe dynastie, IFAO, coll. « Bibliothèque d’études »  (177 zk.), 2019ko urria, 845 or. (ISBN 9782724707571). * Recherches sur la statuaire royale de la XIXe dynastie, IFAO, coll. « Bibliothèque d’études » (173 zk.), 2020ko abendua (ISBN 9782724707342). == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{Atari|Égypte antique}} {{bizialdia|XX. mendea||Sourouzian, Hourig}} [[Kategoria:Armeniarrak]] [[Kategoria:Frantziako arkeologoak]] [[Kategoria:Emakume arkeologoak]] [[Kategoria:Egiptologoak]] oceu2ne6cs7lr2gezy745zump8jlzrt 9999206 9999205 2024-12-14T08:51:57Z Mgaraizabal 129250 bizialdia konpondu 9999206 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Hourig Sourouzian''' ([[Armenia]], [[XX. mendea]]) Alemaniako [[Arkeologia|arkeologo]] [[Armenia|armeniar]][[Alemaniar|ra]] da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hourig Sourouzian Works to Unearth Egypt's 'Extraordinary Legacy' {{!}} The American University in Cairo|hizkuntza=en|url=https://www.aucegypt.edu/news/stories/hourig-sourouzian-unearths-egypts-extraordinary-legacy|aldizkaria=www.aucegypt.edu|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hourig Sourouzian {{!}} The Shelby White and Leon Levy|hizkuntza=en|url=https://whitelevy.fas.harvard.edu/people/hourig-sourouzian|aldizkaria=whitelevy.fas.harvard.edu|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=News from the Amenhotep III Temple of Millions of Years|url=https://arce.org/wp-content/uploads/files-imported/documents/Hourig2022.pdf}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hourig Sourouzian - Academia.edu|url=https://independent.academia.edu/HourigSourouzian|aldizkaria=independent.academia.edu|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Click to Navigate|url=https://arce-nc.org/Sourouzian.htm|aldizkaria=arce-nc.org|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hourig Sourouzian|hizkuntza=eu|url=https://www.bing.com/search?q=Hourig+Sourouzian&qs=n&form=QBRE&sp=-1&lq=0&pq=hourig+sourouzian&sc=1-17&sk=&cvid=C68545E098764F8FB912C9FE20C99D7F&ghsh=0&ghacc=0&ghpl=|aldizkaria=Bing|sartze-data=2024-12-14}}</ref> == Bizitza == Frantzian egin zituen goi mailako ikasketa guztiak, [[École du Louvre|Louvre Eskolan]], [[Institut national des langues et civilisations orientales|Ekialdeko Hizkuntzen Eskolan]], [[armeniera]] eta antzinako [[arabiera]] menderatuz; eta frantsesaz gain hitz egiten du —ia ikasia abenturak irakurriz—, [[Aleman|alemana]], [[arabiera]] eta [[Ingeles|ingelesa]].* [[Paris-Sorbona Unibertsitatea|Paris-Sorbona Unibertsitatean]] doktoregoa lortu zuen "''Recherches sur la statuaire royale de la XIX. dynastie'' (XIX. mendeko errege-estatuagintzari buruzko ikerketa)" izeneko tesiarekin, Pierre Grimalen zuzendaritzapean. Antzinako Egiptoko Artean espezializatu zen eta Errege Estatuagintzan interesatu zen bereziki, [[Paris-Sorbona Unibertsitatea|Paris-Sorbona Unibertsitatean]] egin zituen doktorego ikerketetan xehe-xehe aztertu baitzuen. === Lan ibilbidea === [[Amenofis III.a|Amenofis III.aren]] milioika urteko tenpluaren kontserbazio-proiektuaren zuzendaritza-ardura hartu zuen. 1998an hasi zen, [[Alemania|Alemaniako]] Arkeologia Institutuaren babespean, “Memnongo kolosoen misioa” zuzentzen Kom el-Hettan (“Gres-muinoa”) gunean. [[Antzinako Egipto|Antzinako Egiptoko]] logistikari buruzko galderak ditu oraindik Sourouzianek:<blockquote>«Denboran atzera egiteko makina bat izango banu, Amenofisen erregealdira itzuliko nintzateke, ikusteko zelan eraman zituzten 800 tonako estatua erraldoiak Al Jabal Al-El Cairoko harrobietatik Luxorrera. Une hori ikustea izango litzateke nire ametsa egia bihurtuta. Egiptoko eraikitzaile eta eskultore bikainei omenaldia egitea litzateke.»</blockquote> == Argitalpenak == * Les monuments du roi Mérenptah, Mainz am Rhein, P. von Zabern, 1989, 237 or. (ISBN 9783805310536 et 3805310536, OCLC 1072532284). * {{Cite aldizkari|izenburua=Égypte, nouvelles découvertes|data=maiatza/ekaina 2019|kazeta=Dossiers d'archéologie|alea=393|issn=1141-7137}}. * Catalogue de la statuaire royale de la XIXe dynastie, IFAO, coll. « Bibliothèque d’études »  (177 zk.), 2019ko urria, 845 or. (ISBN 9782724707571). * Recherches sur la statuaire royale de la XIXe dynastie, IFAO, coll. « Bibliothèque d’études » (173 zk.), 2020ko abendua (ISBN 9782724707342). == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{Atari|Égypte antique}} {{bizialdia|XX. mendeko||Sourouzian, Hourig}} [[Kategoria:Armeniarrak]] [[Kategoria:Frantziako arkeologoak]] [[Kategoria:Emakume arkeologoak]] [[Kategoria:Egiptologoak]] gnnfsqvuesd51fqxrov6slxnacedu9o 0 1217351 9999207 2024-12-14T08:53:29Z Txikillana 77706 «[[:fr:Special:Redirect/revision/220826139|Manœuvre d'équilibrage]]» orriaren itzulpena eginez sortua 9999207 wikitext text/x-wiki Belarri-konpentsazio maniobrak buruko barrunbeen eta ingurumeneko airearen [[Presio|presioa]] orekatzeko erabiltzen dira; nagusiki [[Apnea (kirola)|urpekaritzan]] eta abiazioan. == Presioaren konpentsazioa == Ugaroirantz jaisten denean, urpekaria presio gero eta handiagoko eremu batean murgilduz doa. Egoera horretan, [[Erdiko belarri|erdiko belarrian]] dagoen aireak presio gutxiagoa du, ingurumenekoarekin alderatuta; honek tinpanoa deformatzen du, eta urpekariak presio hori berdintzeko maniobra bat egin behar izaten du, urradurak eta belarriko mina ekiditeko. Maniobra honen bidez erdiko belarrian airea sartzea bilatzen da, [[Eustakioren tronpa|Eustakioren tronpen]] ''bidez. Erabiliena Valsalvaren'' maniobra da; kontuz erabili behar dena, gaizki eginez gero, traumatikoa izan baitaiteke tinpanoentzat. Murgiltzerakoan, urpekariak maniobra hau goiz hasi behar du (belarriko mina etorri arte itxaron gabe alegia) eta behar den besteko maiztasunez. Urazalera ateratzean, berriz, ez da inolako maniobrarik egin behar izaten: Eustakioren tronpak berez irekitzen dira, aireari irteten lagata. Lehorrean (presio-aldaketa bortitzik ez bada), maniobra hori ez da beharrezkoa izaten, Eustakioren tronoak minutu bat edo bitik behin irekitzen baitira, bizitza normaleko mugimenduekin. Belarri-konpentsazio maniobra motak: * Valsalvaren maniobra. * Frenzel-en maniobra; * Frenzel-Fattah (edo Mouthfill) maniobra; * Toynbee-ren maniobra; * Borondatezko hodi-hustuketa === Valsalva === Artikulu nagusia: Valsalvaren maniobra Gehien erabiltzen dena; sudur itxiaren kontra zintz egitean datza. === Frenzel === Frenzelen maniobra mihia ahosabaiaren goiko eta atzeko aldean kokatuz egiten da, sudurra atzamarrekin itxia dugula, "P", "T" edo "K" soinua ahoskatuz. Horrela, mihia pistoi gisa erabiltzen da aho-barrunbean dagoen airea konprimituz, eta gainpresio honekin Eustakioren tronpak irekiz. Frenzelen maniobrak aldez aurretiko entrenamendua eskatzen du. === Toynbee === Toynbeeren maniobra listua irenstean datza, sudurra eta ahoa itxiak ditugula. === Borondatezko hodi-hustuketa === Maniobra honetan, Eustakioren tronpak ''tensor tympani'' edo ''tensor veli palatini'' muskuluak kizkurtuz irekitzen dira. Hau aharrausi baten mugimendua eginez lortzen da, baraila ia itxita dagoela. == Kasu bereziak == === Haurrak === Eustakioren tronpak ez dira osoki egituratzen [[Eustakioren tronpa|haurrak]] 7 eta 8 urte bete arte. Adin horren aurretik, beraz, zaila izaten da belarria modu egokian konpentsatzea. === Zorabio alternoa-barikoa === [[Urpeko arrantza|Urpeko arrantzan]] sarri gertatzen den gertakaria da. Murgiltzean, konpentsazio maniobra ez bada modu [[Simetria|simetrikoan]] egin, [[Belarri|kanal erdizirkularrek]] garunari emandako informazioan desoreka egoten da, bertigoa eraginez. Ur ez oso sakonetan gertatzen da maiz gorabehera hori, eta presio aldaketa esanguratsua izaten da han. Hau berez ez da larria, baina ingurune arriskutsu batean gertatzen denean edo biktima izutzen bada, itotzeko arriskua dago. === Traumatismoak === ==== Eustakioren tronpa ==== Presioa ez bada konpentsatzen, belarrietako mina eta akufenoak sor daitezke. Maniobra presio gehiegirekin egiten bada, tinpanoa zulatu daiteke. ==== Tinpanoa ==== [[Tinpano|Tinpanoa]]<nowiki/>n traumatismoa gertatuz gero (beranduegi eginiko konpentsazioa, edo maniobra bortitzegia), [[otitis]] barotraumatikoa gerta daiteke. Kasu arinetan hantura sinplea baino ez da gertatzen, eta larriagoetan tinpanoa zulatzeraino irits daiteke. ==== Pistoi kolpea ==== "Pistoi-kolpea" esaten zaio Valsalvaren maniobra berantiar eta gogorregi batek eragiten duen efektuari. Horrelakoetan, erdiko eta barruko belarrien artean dauden leiho [[Belarri|biribil eta obalatu]] izeneko mintz txikiak traumatizatzen dira. Horrelakoetan [[Tinnitus|tinnitus-a]] sortzen da. Entzumen arazo hauek ez direnean berez konpontzen, ezinbestekoa izaten da espezialista bati kontsultatzea. [[Kategoria:Urpekaritza medikuntza]] 4czhi3r2zpvonxndp1ik6xyhp4l8vic 9999208 9999207 2024-12-14T08:53:57Z Txikillana 77706 Lanean 9999208 wikitext text/x-wiki {{lanean|Txikillana}} Belarri-konpentsazio maniobrak buruko barrunbeen eta ingurumeneko airearen [[Presio|presioa]] orekatzeko erabiltzen dira; nagusiki [[Apnea (kirola)|urpekaritzan]] eta abiazioan. == Presioaren konpentsazioa == Ugaroirantz jaisten denean, urpekaria presio gero eta handiagoko eremu batean murgilduz doa. Egoera horretan, [[Erdiko belarri|erdiko belarrian]] dagoen aireak presio gutxiagoa du, ingurumenekoarekin alderatuta; honek tinpanoa deformatzen du, eta urpekariak presio hori berdintzeko maniobra bat egin behar izaten du, urradurak eta belarriko mina ekiditeko. Maniobra honen bidez erdiko belarrian airea sartzea bilatzen da, [[Eustakioren tronpa|Eustakioren tronpen]] ''bidez. Erabiliena Valsalvaren'' maniobra da; kontuz erabili behar dena, gaizki eginez gero, traumatikoa izan baitaiteke tinpanoentzat. Murgiltzerakoan, urpekariak maniobra hau goiz hasi behar du (belarriko mina etorri arte itxaron gabe alegia) eta behar den besteko maiztasunez. Urazalera ateratzean, berriz, ez da inolako maniobrarik egin behar izaten: Eustakioren tronpak berez irekitzen dira, aireari irteten lagata. Lehorrean (presio-aldaketa bortitzik ez bada), maniobra hori ez da beharrezkoa izaten, Eustakioren tronoak minutu bat edo bitik behin irekitzen baitira, bizitza normaleko mugimenduekin. Belarri-konpentsazio maniobra motak: * Valsalvaren maniobra. * Frenzel-en maniobra; * Frenzel-Fattah (edo Mouthfill) maniobra; * Toynbee-ren maniobra; * Borondatezko hodi-hustuketa === Valsalva === Artikulu nagusia: Valsalvaren maniobra Gehien erabiltzen dena; sudur itxiaren kontra zintz egitean datza. === Frenzel === Frenzelen maniobra mihia ahosabaiaren goiko eta atzeko aldean kokatuz egiten da, sudurra atzamarrekin itxia dugula, "P", "T" edo "K" soinua ahoskatuz. Horrela, mihia pistoi gisa erabiltzen da aho-barrunbean dagoen airea konprimituz, eta gainpresio honekin Eustakioren tronpak irekiz. Frenzelen maniobrak aldez aurretiko entrenamendua eskatzen du. === Toynbee === Toynbeeren maniobra listua irenstean datza, sudurra eta ahoa itxiak ditugula. === Borondatezko hodi-hustuketa === Maniobra honetan, Eustakioren tronpak ''tensor tympani'' edo ''tensor veli palatini'' muskuluak kizkurtuz irekitzen dira. Hau aharrausi baten mugimendua eginez lortzen da, baraila ia itxita dagoela. == Kasu bereziak == === Haurrak === Eustakioren tronpak ez dira osoki egituratzen [[Eustakioren tronpa|haurrak]] 7 eta 8 urte bete arte. Adin horren aurretik, beraz, zaila izaten da belarria modu egokian konpentsatzea. === Zorabio alternoa-barikoa === [[Urpeko arrantza|Urpeko arrantzan]] sarri gertatzen den gertakaria da. Murgiltzean, konpentsazio maniobra ez bada modu [[Simetria|simetrikoan]] egin, [[Belarri|kanal erdizirkularrek]] garunari emandako informazioan desoreka egoten da, bertigoa eraginez. Ur ez oso sakonetan gertatzen da maiz gorabehera hori, eta presio aldaketa esanguratsua izaten da han. Hau berez ez da larria, baina ingurune arriskutsu batean gertatzen denean edo biktima izutzen bada, itotzeko arriskua dago. === Traumatismoak === ==== Eustakioren tronpa ==== Presioa ez bada konpentsatzen, belarrietako mina eta akufenoak sor daitezke. Maniobra presio gehiegirekin egiten bada, tinpanoa zulatu daiteke. ==== Tinpanoa ==== [[Tinpano|Tinpanoa]]<nowiki/>n traumatismoa gertatuz gero (beranduegi eginiko konpentsazioa, edo maniobra bortitzegia), [[otitis]] barotraumatikoa gerta daiteke. Kasu arinetan hantura sinplea baino ez da gertatzen, eta larriagoetan tinpanoa zulatzeraino irits daiteke. ==== Pistoi kolpea ==== "Pistoi-kolpea" esaten zaio Valsalvaren maniobra berantiar eta gogorregi batek eragiten duen efektuari. Horrelakoetan, erdiko eta barruko belarrien artean dauden leiho [[Belarri|biribil eta obalatu]] izeneko mintz txikiak traumatizatzen dira. Horrelakoetan [[Tinnitus|tinnitus-a]] sortzen da. Entzumen arazo hauek ez direnean berez konpontzen, ezinbestekoa izaten da espezialista bati kontsultatzea. [[Kategoria:Urpekaritza medikuntza]] 6tehi8iiaz0o9ooxpf2wq4xihjml2bd 9999211 9999208 2024-12-14T08:55:01Z Txikillana 77706 Osatzen 9999211 wikitext text/x-wiki {{lanean|Txikillana}} '''Belarri-konpentsazio maniobrak''' buruko barrunbeen eta ingurumeneko airearen [[Presio|presioa]] orekatzeko erabiltzen dira; nagusiki [[Apnea (kirola)|urpekaritzan]] eta abiazioan. == Presioaren konpentsazioa == Ugaroirantz jaisten denean, urpekaria presio gero eta handiagoko eremu batean murgilduz doa. Egoera horretan, [[Erdiko belarri|erdiko belarrian]] dagoen aireak presio gutxiagoa du, ingurumenekoarekin alderatuta; honek tinpanoa deformatzen du, eta urpekariak presio hori berdintzeko maniobra bat egin behar izaten du, urradurak eta belarriko mina ekiditeko. Maniobra honen bidez erdiko belarrian airea sartzea bilatzen da, [[Eustakioren tronpa|Eustakioren tronpen]] ''bidez. Erabiliena Valsalvaren'' maniobra da; kontuz erabili behar dena, gaizki eginez gero, traumatikoa izan baitaiteke tinpanoentzat. Murgiltzerakoan, urpekariak maniobra hau goiz hasi behar du (belarriko mina etorri arte itxaron gabe alegia) eta behar den besteko maiztasunez. Urazalera ateratzean, berriz, ez da inolako maniobrarik egin behar izaten: Eustakioren tronpak berez irekitzen dira, aireari irteten lagata. Lehorrean (presio-aldaketa bortitzik ez bada), maniobra hori ez da beharrezkoa izaten, Eustakioren tronoak minutu bat edo bitik behin irekitzen baitira, bizitza normaleko mugimenduekin. Belarri-konpentsazio maniobra motak: * Valsalvaren maniobra. * Frenzel-en maniobra; * Frenzel-Fattah (edo Mouthfill) maniobra; * Toynbee-ren maniobra; * Borondatezko hodi-hustuketa === Valsalva === Artikulu nagusia: Valsalvaren maniobra Gehien erabiltzen dena; sudur itxiaren kontra zintz egitean datza. === Frenzel === Frenzelen maniobra mihia ahosabaiaren goiko eta atzeko aldean kokatuz egiten da, sudurra atzamarrekin itxia dugula, "P", "T" edo "K" soinua ahoskatuz. Horrela, mihia pistoi gisa erabiltzen da aho-barrunbean dagoen airea konprimituz, eta gainpresio honekin Eustakioren tronpak irekiz. Frenzelen maniobrak aldez aurretiko entrenamendua eskatzen du. === Toynbee === Toynbeeren maniobra listua irenstean datza, sudurra eta ahoa itxiak ditugula. === Borondatezko hodi-hustuketa === Maniobra honetan, Eustakioren tronpak ''tensor tympani'' edo ''tensor veli palatini'' muskuluak kizkurtuz irekitzen dira. Hau aharrausi baten mugimendua eginez lortzen da, baraila ia itxita dagoela. == Kasu bereziak == === Haurrak === Eustakioren tronpak ez dira osoki egituratzen [[Eustakioren tronpa|haurrak]] 7 eta 8 urte bete arte. Adin horren aurretik, beraz, zaila izaten da belarria modu egokian konpentsatzea. === Zorabio alternoa-barikoa === [[Urpeko arrantza|Urpeko arrantzan]] sarri gertatzen den gertakaria da. Murgiltzean, konpentsazio maniobra ez bada modu [[Simetria|simetrikoan]] egin, [[Belarri|kanal erdizirkularrek]] garunari emandako informazioan desoreka egoten da, bertigoa eraginez. Ur ez oso sakonetan gertatzen da maiz gorabehera hori, eta presio aldaketa esanguratsua izaten da han. Hau berez ez da larria, baina ingurune arriskutsu batean gertatzen denean edo biktima izutzen bada, itotzeko arriskua dago. === Traumatismoak === ==== Eustakioren tronpa ==== Presioa ez bada konpentsatzen, belarrietako mina eta akufenoak sor daitezke. Maniobra presio gehiegirekin egiten bada, tinpanoa zulatu daiteke. ==== Tinpanoa ==== [[Tinpano|Tinpanoa]]<nowiki/>n traumatismoa gertatuz gero (beranduegi eginiko konpentsazioa, edo maniobra bortitzegia), [[otitis]] barotraumatikoa gerta daiteke. Kasu arinetan hantura sinplea baino ez da gertatzen, eta larriagoetan tinpanoa zulatzeraino irits daiteke. ==== Pistoi kolpea ==== "Pistoi-kolpea" esaten zaio Valsalvaren maniobra berantiar eta gogorregi batek eragiten duen efektuari. Horrelakoetan, erdiko eta barruko belarrien artean dauden leiho [[Belarri|biribil eta obalatu]] izeneko mintz txikiak traumatizatzen dira. Horrelakoetan [[Tinnitus|tinnitus-a]] sortzen da. Entzumen arazo hauek ez direnean berez konpontzen, ezinbestekoa izaten da espezialista bati kontsultatzea. [[Kategoria:Urpekaritza]] ihcfyagxk70omsko3j565r87virf4mx 0 1217352 9999210 2024-12-14T08:54:26Z Mgaraizabal 129250 «[[:es:Special:Redirect/revision/156691179|Asunción Jódar Miñarro]]» orriaren itzulpena eginez sortua 9999210 wikitext text/x-wiki <references></references> '''Asunción Jódar Miñarro''' ([[Lorca]], [[Murtziako Eskualdea|Murtziako eskualdea]], [[1955|1955eko]] [[Irailaren 10|irailaren 10a]]) murtziar [[artista]] eta [[Irakasle|irakaslea]] da. Bizitza [[Arte eder|Arte Ederretan]] lizentziatu zen [[Madrilgo Unibertsitate Konplutentsea|Madrilgo Unibertsitate Konplutentsean]], eta, ondoren, Arte Ederretan doktoretza lortu zuen [[Granadako Unibertsitatea|Granadako Unibertsitatean]]. Lan ibilbidea 1988an Granadako Unibertsitatean hasi zen lanean marrazketa saileko zuzendari eta irakasle titular, eta [[Marrazki|marrazketa]] eta [[Ondare (ekonomia)|ondarea]] dira haren espezializazio-arloak, marrazketa naturala eta marrazketa garaikidea<ref name="ASUNCI_1">{{Cite news|izenburua=ASUNCIÓN JÓDAR|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/asuncionjodar/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref><ref name="ASUNCI_1">{{Cite news|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/asuncionjodar/|izenburua=ASUNCIÓN JÓDAR|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> Arte Ederretako fakultateko irakaslea da. Bere irakaskuntza espezialitatea marrazketaren hainbat alderdirekin erlazionatzen da, espezializazio maila ezberdinetan ematen dituen irakasgaiak (gradua, masterra eta doktoregoa).<ref>{{Cite news|izenburua=DOCENCIA - Asunción Jódar Miñarro|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/docencia/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> Horrez gain, marrazketa garaikidea eta ondare arkeologikoa ikertzen ditu, besteak beste, [[Tutmosis III.a|Tutmosis III.aren]] garaiko marrazki egiptoarra, [[Edfuko tenplua|Edfuko Horusen tenpluko]]<ref name=":0">{{Cite web|izenburua=PROYECTO – LOS DIBUJOS DEL TIEMPO|url=http://losdibujosdeltiempo.com/proyecto/?lang=es|lana=losdibujosdeltiempo.com|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> hormen marrazkiak eta [[Tesalonika|Tesalonikako]] Arkeologia Museoko hilarrien gaineko marrazkiak.<ref name="ASUNCI_1">{{Cite news|izenburua=ASUNCIÓN JÓDAR|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/asuncionjodar/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|izenburua=ΕΝΑ ΜΟΥΣΕΙΟ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ {{!}} ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ|url=http://www.amth.gr/|lana=www.amth.gr|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> == Erakusketak == Asuncion Jódarrek Marrazkia, Ondarea eta Kulturartekotasunari buruzko hainbat erakusketatan parte hartu du, hala nola ''Incantadas'' (2013) erakusketan, [[Mazedonia (antzinako erresuma)|Mazedoniako]] Ikusizko Ondaretik abiatuta egindako marrazki monumental garaikideen instalazio batean.<ref>{{Cite news|izenburua=Incantatas|orrialdea=|abizena1=|izena1=|data=2013|url=http://incantadas.com/catalogo/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> Erakusketa hori Tesalonikako Arkeologia Museoak, Ikasketa Neogriego, Bizantziar eta Zipriotarren Zentroak eta Granadako Unibertsitateak elkarrekin antolatutako ikerketa artistikoko proiektu baten emaitza izan zen, zeinaren helburua sorkuntza artistiko garaikidea eta antzinako ondare artistikoa biltzea baitzen.<ref name=":1">{{Cite web|izenburua=ΕΝΑ ΜΟΥΣΕΙΟ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ {{!}} ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ|url=http://www.amth.gr/|lana=www.amth.gr|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=https://twitter.com/#!/aleherse|izenburua=Centro de Estudios Bizantinos, Neogriegos y Chipriotas|url=http://www.centrodeestudiosbnch.com/|lana=Centro de Estudios Bizantinos, Neogriegos y Chipriotas|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> Asuncion Jódar eta Ricardo Marín Viadelek naturaletik egindako marrazkiak eta Granadako estudioak ekarri dituzte erakusketara, baita [[Louvre museoa|Louvre museoan]] ikusgai dauden Incantadas horietako zortzi eskulturak ere. Instalazio hori Tesalonikako Arkeologia Museoan dago, eta berrogeita hamar marrazki baino gehiago ditu, metro eta erdiko altuerako eskalakoak. Instalazio hori museoaren artelanekin eta haren ezaugarri arkitektonikoekin elkarrizketan aurkeztu da.<ref>{{Cite news|izenburua=El museo de Tesalónica recibe la propuesta granadina Incantadas|orrialdea=44|abizena1=M.|izena1=A.|data=Miércoles, 19 de septiembre de 2012|url=http://incantadas.losdibujosdeltiempo.com/wp-content/uploads/sites/3/2016/12/noticia-espan%CC%83ol-2.pdf|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> Beste proiektu batzuk dira ''Miradas que habitan'' (2012),<ref>{{Cite news|izenburua=Miradas que Habitan Asunción Jódar|data=30 de octubre de 2012|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/miradas-que-habitan/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> ''Neoantiguo (''2007),<ref>{{Cite news|izenburua=Neoantiguo|data=22 de octubre de 2007|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/neoantiguo/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> ''Envoltorios de Moda'' (2006)<ref>{{Cite news|izenburua=2006 {{!}} Envoltorios de Moda - Asunción Jódar Miñarro|data=21 de noviembre de 2006|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/2006-envoltorios-de-moda/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> eta ''Genéticas Homólogas. Sabidurías aseadas, reflejos asediados''. (2005).<ref>{{Cite news|izenburua=Genéticas Homólogas. Sabidurías aseadas, reflejos asediados|data=30 de octubre de 2005|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/geneticas-homologas-sabidurias-aseadas-reflejos-asediados/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> Ibilbide luzeena duen [[erakusketa]] ''Los dibujos del Tiempo'' (''Denboraren marrazkiak)'' proiektuarekin lotutakoa da, eta [[Edfuko tenplua|Edfuko Horusen tenplua]] du protagonista.<ref name=":0">{{Cite web|izenburua=PROYECTO – LOS DIBUJOS DEL TIEMPO|url=http://losdibujosdeltiempo.com/proyecto/?lang=es|lana=losdibujosdeltiempo.com|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> 2010ean [[Kairoko Egiptoar Museoa|Kairoko Egiptoar Museoan]] inauguratu zutenetik, hainbat herrialdetan ibili da.<ref>{{Cite web|izenburua=CATÁLOGOS – LOS DIBUJOS DEL TIEMPO|url=http://losdibujosdeltiempo.com/catalogos/?lang=es|lana=losdibujosdeltiempo.com|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> == Lanak == Bere lanak bilduma publiko eta pribatu askotan daude, hala nola Granadako Unibertsitateko Arte Garaikidearen Bilduman, Espainiako Kalkografia Nazionalaren bilduman, [[Kairoko Egiptoar Museoa|Kairoko Egiptoar Museoan]], Emakumearen Andaluziako Institutuaren Arte Garaikidearen Bilduman, Rodriguez Acosta Fundazioan eta CajaGranada Fundazioan. Bere piezen artean, ''Bajando la escalera del templo de Edfú. Tres figuras del Egipto faraónico sobre un fondo de la Alhambra'' beiratea dago, Kairoko [[Cervantes Institutua|Cervantes Institutuak]] eskatutako pieza, ''Incantadas'' instalaziorako naturalaren marrazkiak eta hainbat liburu-azal, adibidez, ''El velo al desnudo'', espainierara itzuli den Badia Hadj Nasserren lehen lana.<ref>{{Cite web|izenburua=Obras Archives - Asunción Jódar Miñarro|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/category/obras/|lana=Asunción Jódar Miñarro|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref><ref>{{Cite news|izenburua=Incantadas Asunción Jódar|data=26 de julio de 2013|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/incantadas/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref><ref>{{Cite aldizkari|izenburua=Curriculum|abizena1=Jodar-Miñarro|izena1=Asunción|data=|url=http://losdibujosdeltiempo.com/wp-content/uploads/2016/11/asuncionjodar1.pdf|kazeta=|pmid=|doi=|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> == Argitalpenak == Bere argitalpenen artean daude:<ref name="ASUNCI_1">{{Cite news|izenburua=ASUNCIÓN JÓDAR|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/asuncionjodar/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> * ''La noche sobre espejos, el día bajo el viento'' (Ispilu gaineko gaua, haizpeko eguna )(1999). Andaluziako Junta. Kultura Saila. GR 536-1999 * ''La tejedora de redes'' (Sareen ehulea) (2004). Sevilla: Emakumearen Andaluziako Institutua. ISBN 84-7921-111-3. * ''Genéticas homólogas: Sabidurías aseadas, reflejos asediados'' (Genetika homologoak: Jakinduria garbiak, erreflexu setiatuak) (2005). Granada: Adrako Museoa eta Euroarabiar Fundazioa. ISBN 84-609-8775-2. * ''Por dibujado y por escrito'' (Marraztuta eta idatziz) (2006). Granada: Granadako Unibertsitatea. ISBN 84-338-39-330 * ''Envoltorios de Moda'' (Modako bilgarriak) (2007). Murtzia: Murtziako udala. ISBN 978-84-96760-00-4 * ''Mapa incompleto de recuerdos sonoros'' (Soinu oroitzapenen mapa osatu gabea) (2008). Sevilla: Andaluziako Junta. ISBN 978-84-8266-808-6 * ''Color y Tiempo'' (Kolorea eta denbora) (2012). Granadako Unibertsitatea. ISBN 978-84-338-5395-0 == Erreferentziak == {{Bizialdia|1955||Jodar Minnarro, Asunción}} == Bibliografia == * AA.VV. Granadako Unibertsitateko Arte Garaikideko Bilduma. Kultura Garaikidearen Zentroa. Granada: Granadako Unibertsitatea, 2015. * {{Cite news|izenburua=Aires renovados para los sacerdotes de Horus|argitaletxea=|abizena1=ANTON|izena1=J|data=2010eko urtarrilaren 28a|url=http://elpais.com/diario/2010/01/28/cultura/1264633206_850215.html|accessdate=2017ko martxoaren 26a}} * {{Cite news|izenburua=Dos pintores granadinos, en El Museo Egipcio de El Cairo|argitaletxea=|abizena1=ARIAS|izena1=J.|data=2010eko urtarrilaren 29a|url=http://www.granadahoy.com/ocio/pintores-granadinos-Museo-Egipcio-Cairo_0_337166747.html|accessdate=2017ko martxoaren 26a}} * {{Cite news|izenburua=El museo de Jaén acoge dibujos inspirados en el antiguo Egipto|argitaletxea=|abizena1=DONAIRE|izena1=G.|data=2011ko ekainaren 13a|url=http://elpais.com/diario/2011/06/13/andalucia/1307917332_850215.html|accessdate=2017ko martxoaren 26a}} {{Bizialdia|1955||Jodar Minnarro, Asunción}} [[Kategoria:Murtziarrak]] [[Kategoria:Emakume artistak]] [[Kategoria:Emakume irakasleak]] bmam0l9w47difv7ia0ozkdgiz0vsctr 9999212 9999210 2024-12-14T08:55:41Z Mgaraizabal 129250 Biografia itzuli, txukundu 9999212 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Asunción Jódar Miñarro''' ([[Lorca]], [[Murtziako Eskualdea|Murtziako eskualdea]], [[1955|1955eko]] [[Irailaren 10|irailaren 10a]]) murtziar [[artista]] eta [[Irakasle|irakaslea]] da. == Bizitza == [[Arte eder|Arte Ederretan]] lizentziatu zen [[Madrilgo Unibertsitate Konplutentsea|Madrilgo Unibertsitate Konplutentsean]], eta, ondoren, Arte Ederretan doktoretza lortu zuen [[Granadako Unibertsitatea|Granadako Unibertsitatean]]. === Lan ibilbidea === 1988an Granadako Unibertsitatean hasi zen lanean marrazketa saileko zuzendari eta irakasle titular, eta [[Marrazki|marrazketa]] eta [[Ondare (ekonomia)|ondarea]] dira haren espezializazio-arloak, marrazketa naturala eta marrazketa garaikidea<ref name="ASUNCI_1">{{Cite news|izenburua=ASUNCIÓN JÓDAR|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/asuncionjodar/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref><ref name="ASUNCI_1">{{Cite news|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/asuncionjodar/|izenburua=ASUNCIÓN JÓDAR|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> Arte Ederretako fakultateko irakaslea da. Bere irakaskuntza espezialitatea marrazketaren hainbat alderdirekin erlazionatzen da, espezializazio maila ezberdinetan ematen dituen irakasgaiak (gradua, masterra eta doktoregoa).<ref>{{Cite news|izenburua=DOCENCIA - Asunción Jódar Miñarro|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/docencia/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> Horrez gain, marrazketa garaikidea eta ondare arkeologikoa ikertzen ditu, besteak beste, [[Tutmosis III.a|Tutmosis III.aren]] garaiko marrazki egiptoarra, [[Edfuko tenplua|Edfuko Horusen tenpluko]]<ref name=":0">{{Cite web|izenburua=PROYECTO – LOS DIBUJOS DEL TIEMPO|url=http://losdibujosdeltiempo.com/proyecto/?lang=es|lana=losdibujosdeltiempo.com|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> hormen marrazkiak eta [[Tesalonika|Tesalonikako]] Arkeologia Museoko hilarrien gaineko marrazkiak.<ref name="ASUNCI_1">{{Cite news|izenburua=ASUNCIÓN JÓDAR|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/asuncionjodar/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|izenburua=ΕΝΑ ΜΟΥΣΕΙΟ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ {{!}} ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ|url=http://www.amth.gr/|lana=www.amth.gr|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> == Erakusketak == Asuncion Jódarrek Marrazkia, Ondarea eta Kulturartekotasunari buruzko hainbat erakusketatan parte hartu du, hala nola ''Incantadas'' (2013) erakusketan, [[Mazedonia (antzinako erresuma)|Mazedoniako]] Ikusizko Ondaretik abiatuta egindako marrazki monumental garaikideen instalazio batean.<ref>{{Cite news|izenburua=Incantatas|orrialdea=|abizena1=|izena1=|data=2013|url=http://incantadas.com/catalogo/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> Erakusketa hori Tesalonikako Arkeologia Museoak, Ikasketa Neogriego, Bizantziar eta Zipriotarren Zentroak eta Granadako Unibertsitateak elkarrekin antolatutako ikerketa artistikoko proiektu baten emaitza izan zen, zeinaren helburua sorkuntza artistiko garaikidea eta antzinako ondare artistikoa biltzea baitzen.<ref name=":1">{{Cite web|izenburua=ΕΝΑ ΜΟΥΣΕΙΟ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ {{!}} ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ|url=http://www.amth.gr/|lana=www.amth.gr|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=https://twitter.com/#!/aleherse|izenburua=Centro de Estudios Bizantinos, Neogriegos y Chipriotas|url=http://www.centrodeestudiosbnch.com/|lana=Centro de Estudios Bizantinos, Neogriegos y Chipriotas|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> Asuncion Jódar eta Ricardo Marín Viadelek naturaletik egindako marrazkiak eta Granadako estudioak ekarri dituzte erakusketara, baita [[Louvre museoa|Louvre museoan]] ikusgai dauden Incantadas horietako zortzi eskulturak ere. Instalazio hori Tesalonikako Arkeologia Museoan dago, eta berrogeita hamar marrazki baino gehiago ditu, metro eta erdiko altuerako eskalakoak. Instalazio hori museoaren artelanekin eta haren ezaugarri arkitektonikoekin elkarrizketan aurkeztu da.<ref>{{Cite news|izenburua=El museo de Tesalónica recibe la propuesta granadina Incantadas|orrialdea=44|abizena1=M.|izena1=A.|data=Miércoles, 19 de septiembre de 2012|url=http://incantadas.losdibujosdeltiempo.com/wp-content/uploads/sites/3/2016/12/noticia-espan%CC%83ol-2.pdf|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> Beste proiektu batzuk dira ''Miradas que habitan'' (2012),<ref>{{Cite news|izenburua=Miradas que Habitan Asunción Jódar|data=30 de octubre de 2012|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/miradas-que-habitan/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> ''Neoantiguo (''2007),<ref>{{Cite news|izenburua=Neoantiguo|data=22 de octubre de 2007|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/neoantiguo/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> ''Envoltorios de Moda'' (2006)<ref>{{Cite news|izenburua=2006 {{!}} Envoltorios de Moda - Asunción Jódar Miñarro|data=21 de noviembre de 2006|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/2006-envoltorios-de-moda/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> eta ''Genéticas Homólogas. Sabidurías aseadas, reflejos asediados''. (2005).<ref>{{Cite news|izenburua=Genéticas Homólogas. Sabidurías aseadas, reflejos asediados|data=30 de octubre de 2005|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/geneticas-homologas-sabidurias-aseadas-reflejos-asediados/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> Ibilbide luzeena duen [[erakusketa]] ''Los dibujos del Tiempo'' (''Denboraren marrazkiak)'' proiektuarekin lotutakoa da, eta [[Edfuko tenplua|Edfuko Horusen tenplua]] du protagonista.<ref name=":0">{{Cite web|izenburua=PROYECTO – LOS DIBUJOS DEL TIEMPO|url=http://losdibujosdeltiempo.com/proyecto/?lang=es|lana=losdibujosdeltiempo.com|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> 2010ean [[Kairoko Egiptoar Museoa|Kairoko Egiptoar Museoan]] inauguratu zutenetik, hainbat herrialdetan ibili da.<ref>{{Cite web|izenburua=CATÁLOGOS – LOS DIBUJOS DEL TIEMPO|url=http://losdibujosdeltiempo.com/catalogos/?lang=es|lana=losdibujosdeltiempo.com|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> == Lanak == Bere lanak bilduma publiko eta pribatu askotan daude, hala nola Granadako Unibertsitateko Arte Garaikidearen Bilduman, Espainiako Kalkografia Nazionalaren bilduman, [[Kairoko Egiptoar Museoa|Kairoko Egiptoar Museoan]], Emakumearen Andaluziako Institutuaren Arte Garaikidearen Bilduman, Rodriguez Acosta Fundazioan eta CajaGranada Fundazioan. Bere piezen artean, ''Bajando la escalera del templo de Edfú. Tres figuras del Egipto faraónico sobre un fondo de la Alhambra'' beiratea dago, Kairoko [[Cervantes Institutua|Cervantes Institutuak]] eskatutako pieza, ''Incantadas'' instalaziorako naturalaren marrazkiak eta hainbat liburu-azal, adibidez, ''El velo al desnudo'', espainierara itzuli den Badia Hadj Nasserren lehen lana.<ref>{{Cite web|izenburua=Obras Archives - Asunción Jódar Miñarro|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/category/obras/|lana=Asunción Jódar Miñarro|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref><ref>{{Cite news|izenburua=Incantadas Asunción Jódar|data=26 de julio de 2013|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/incantadas/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref><ref>{{Cite aldizkari|izenburua=Curriculum|abizena1=Jodar-Miñarro|izena1=Asunción|data=|url=http://losdibujosdeltiempo.com/wp-content/uploads/2016/11/asuncionjodar1.pdf|kazeta=|pmid=|doi=|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> == Argitalpenak == Bere argitalpenen artean daude:<ref name="ASUNCI_1">{{Cite news|izenburua=ASUNCIÓN JÓDAR|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/asuncionjodar/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> * ''La noche sobre espejos, el día bajo el viento'' (Ispilu gaineko gaua, haizpeko eguna )(1999). Andaluziako Junta. Kultura Saila. GR 536-1999 * ''La tejedora de redes'' (Sareen ehulea) (2004). Sevilla: Emakumearen Andaluziako Institutua. ISBN 84-7921-111-3. * ''Genéticas homólogas: Sabidurías aseadas, reflejos asediados'' (Genetika homologoak: Jakinduria garbiak, erreflexu setiatuak) (2005). Granada: Adrako Museoa eta Euroarabiar Fundazioa. ISBN 84-609-8775-2. * ''Por dibujado y por escrito'' (Marraztuta eta idatziz) (2006). Granada: Granadako Unibertsitatea. ISBN 84-338-39-330 * ''Envoltorios de Moda'' (Modako bilgarriak) (2007). Murtzia: Murtziako udala. ISBN 978-84-96760-00-4 * ''Mapa incompleto de recuerdos sonoros'' (Soinu oroitzapenen mapa osatu gabea) (2008). Sevilla: Andaluziako Junta. ISBN 978-84-8266-808-6 * ''Color y Tiempo'' (Kolorea eta denbora) (2012). Granadako Unibertsitatea. ISBN 978-84-338-5395-0 == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda@|30em}} == Bibliografia == * AA.VV. Granadako Unibertsitateko Arte Garaikideko Bilduma. Kultura Garaikidearen Zentroa. Granada: Granadako Unibertsitatea, 2015. * {{Cite news|izenburua=Aires renovados para los sacerdotes de Horus|argitaletxea=|abizena1=ANTON|izena1=J|data=2010eko urtarrilaren 28a|url=http://elpais.com/diario/2010/01/28/cultura/1264633206_850215.html|accessdate=2017ko martxoaren 26a}} * {{Cite news|izenburua=Dos pintores granadinos, en El Museo Egipcio de El Cairo|argitaletxea=|abizena1=ARIAS|izena1=J.|data=2010eko urtarrilaren 29a|url=http://www.granadahoy.com/ocio/pintores-granadinos-Museo-Egipcio-Cairo_0_337166747.html|accessdate=2017ko martxoaren 26a}} * {{Cite news|izenburua=El museo de Jaén acoge dibujos inspirados en el antiguo Egipto|argitaletxea=|abizena1=DONAIRE|izena1=G.|data=2011ko ekainaren 13a|url=http://elpais.com/diario/2011/06/13/andalucia/1307917332_850215.html|accessdate=2017ko martxoaren 26a}} {{Bizialdia|1955eko||Jodar Minnarro, Asunción}} [[Kategoria:Murtziarrak]] [[Kategoria:Emakume artistak]] [[Kategoria:Emakume irakasleak]] ei4lxw4ja58qyysx0zlnbd8fakwbmyg 9999219 9999212 2024-12-14T09:02:31Z Mgaraizabal 129250 Txukundu + erreferentziak 9999219 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Asunción Jódar Miñarro''' ([[Lorca]], [[Murtziako Eskualdea|Murtziako eskualdea]], [[1955|1955eko]] [[Irailaren 10|irailaren 10a]]) murtziar [[artista]] eta [[Irakasle|irakaslea]] da.<ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Asunción Jódar Miñarro {{!}} Historial académico, docente e investigador|hizkuntza=es|url=https://asuncionjodar.es/|aldizkaria=Asunción Jódar Miñarro|sartze-data=2024-12-14}}</ref> == Bizitza == [[Arte eder|Arte Ederretan]] lizentziatu zen [[Madrilgo Unibertsitate Konplutentsea|Madrilgo Unibertsitate Konplutentsean]], eta, ondoren, Arte Ederretan doktoretza lortu zuen [[Granadako Unibertsitatea|Granadako Unibertsitatean]].<ref name=":2" /> === Lan ibilbidea === 1988an Granadako Unibertsitatean hasi zen lanean marrazketa saileko zuzendari eta irakasle titular, eta [[Marrazki|marrazketa]] eta [[Ondare (ekonomia)|ondarea]] dira haren espezializazio-arloak, marrazketa naturala eta marrazketa garaikidea.<ref name="ASUNCI_1">{{Cite news|izenburua=ASUNCIÓN JÓDAR|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/asuncionjodar/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> Arte Ederretako fakultateko irakaslea da. Bere irakaskuntza espezialitatea marrazketaren hainbat alderdirekin erlazionatzen da, espezializazio maila ezberdinetan ematen dituen irakasgaiak (gradua, masterra eta doktoregoa).<ref>{{Cite news|izenburua=DOCENCIA - Asunción Jódar Miñarro|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/docencia/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> Horrez gain, marrazketa garaikidea eta ondare arkeologikoa ikertzen ditu, besteak beste, [[Tutmosis III.a|Tutmosis III.aren]] garaiko marrazki egiptoarra, [[Edfuko tenplua|Edfuko Horusen tenpluko]]<ref name=":0">{{Cite web|izenburua=PROYECTO – LOS DIBUJOS DEL TIEMPO|url=http://losdibujosdeltiempo.com/proyecto/?lang=es|lana=losdibujosdeltiempo.com|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> hormen marrazkiak eta [[Tesalonika|Tesalonikako]] Arkeologia Museoko hilarrien gaineko marrazkiak.<ref name="ASUNCI_1">{{Cite news|izenburua=ASUNCIÓN JÓDAR|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/asuncionjodar/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|izenburua=ΕΝΑ ΜΟΥΣΕΙΟ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ {{!}} ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ|url=http://www.amth.gr/|lana=www.amth.gr|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> == Erakusketak == Asuncion Jódarrek Marrazkia, Ondarea eta Kulturartekotasunari buruzko hainbat erakusketatan parte hartu du, hala nola ''Incantadas'' (2013) erakusketan, [[Mazedonia (antzinako erresuma)|Mazedoniako]] Ikusizko Ondaretik abiatuta egindako marrazki monumental garaikideen instalazio batean.<ref>{{Cite news|izenburua=Incantatas|orrialdea=|abizena1=|izena1=|data=2013|url=http://incantadas.com/catalogo/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> Erakusketa hori Tesalonikako Arkeologia Museoak, Ikasketa Neogriego, Bizantziar eta Zipriotarren Zentroak eta Granadako Unibertsitateak elkarrekin antolatutako ikerketa artistikoko proiektu baten emaitza izan zen, zeinaren helburua sorkuntza artistiko garaikidea eta antzinako ondare artistikoa biltzea baitzen.<ref name=":1">{{Cite web|izenburua=ΕΝΑ ΜΟΥΣΕΙΟ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ {{!}} ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ|url=http://www.amth.gr/|lana=www.amth.gr|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=https://twitter.com/#!/aleherse|izenburua=Centro de Estudios Bizantinos, Neogriegos y Chipriotas|url=http://www.centrodeestudiosbnch.com/|lana=Centro de Estudios Bizantinos, Neogriegos y Chipriotas|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> Asunción Jódar eta Ricardo Marín Viadelek naturaletik egindako marrazkiak eta Granadako estudioak ekarri dituzte erakusketara, baita [[Louvre museoa|Louvre museoan]] ikusgai dauden ''Incantadas'' horietako zortzi eskulturak ere. Instalazio hori Tesalonikako Arkeologia Museoan dago, eta berrogeita hamar marrazki baino gehiago ditu, metro eta erdiko altuerako eskalakoak. Instalazio hori museoaren artelanekin eta haren ezaugarri arkitektonikoekin elkarrizketan aurkeztu da.<ref>{{Cite news|izenburua=El museo de Tesalónica recibe la propuesta granadina Incantadas|orrialdea=44|abizena1=M.|izena1=A.|data=Miércoles, 19 de septiembre de 2012|url=http://incantadas.losdibujosdeltiempo.com/wp-content/uploads/sites/3/2016/12/noticia-espan%CC%83ol-2.pdf|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> Beste proiektu batzuk dira ''Miradas que habitan'' (2012),<ref>{{Cite news|izenburua=Miradas que Habitan Asunción Jódar|data=30 de octubre de 2012|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/miradas-que-habitan/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> ''Neoantiguo (''2007),<ref>{{Cite news|izenburua=Neoantiguo|data=22 de octubre de 2007|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/neoantiguo/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> ''Envoltorios de Moda'' (2006)<ref>{{Cite news|izenburua=2006 {{!}} Envoltorios de Moda - Asunción Jódar Miñarro|data=21 de noviembre de 2006|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/2006-envoltorios-de-moda/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> eta ''Genéticas Homólogas. Sabidurías aseadas, reflejos asediados''. (2005).<ref>{{Cite news|izenburua=Genéticas Homólogas. Sabidurías aseadas, reflejos asediados|data=30 de octubre de 2005|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/geneticas-homologas-sabidurias-aseadas-reflejos-asediados/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> Ibilbide luzeena duen [[erakusketa]] ''Los dibujos del Tiempo'' (''Denboraren marrazkiak)'' proiektuarekin lotutakoa da, eta [[Edfuko tenplua|Edfuko Horusen tenplua]] du protagonista.<ref name=":0">{{Cite web|izenburua=PROYECTO – LOS DIBUJOS DEL TIEMPO|url=http://losdibujosdeltiempo.com/proyecto/?lang=es|lana=losdibujosdeltiempo.com|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> 2010ean [[Kairoko Egiptoar Museoa|Kairoko Egiptoar Museoan]] inauguratu zutenetik, hainbat herrialdetan ibili da.<ref>{{Cite web|izenburua=CATÁLOGOS – LOS DIBUJOS DEL TIEMPO|url=http://losdibujosdeltiempo.com/catalogos/?lang=es|lana=losdibujosdeltiempo.com|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> == Lanak == Bere lanak bilduma publiko eta pribatu askotan daude, hala nola Granadako Unibertsitateko Arte Garaikidearen Bilduman, Espainiako Kalkografia Nazionalaren bilduman, [[Kairoko Egiptoar Museoa|Kairoko Egiptoar Museoan]], Emakumearen Andaluziako Institutuaren Arte Garaikidearen Bilduman, Rodriguez Acosta Fundazioan eta CajaGranada Fundazioan. Bere piezen artean, ''Bajando la escalera del templo de Edfú. Tres figuras del Egipto faraónico sobre un fondo de la Alhambra'' beiratea dago, Kairoko [[Cervantes Institutua|Cervantes Institutuak]] eskatutako pieza, ''Incantadas'' instalaziorako naturalaren marrazkiak eta hainbat liburu-azal, adibidez, ''El velo al desnudo'', espainierara itzuli den [[Badia Hadj Nasser|Badia Hadj Nasserren]] lehen lana.<ref>{{Cite web|izenburua=Obras Archives - Asunción Jódar Miñarro|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/category/obras/|lana=Asunción Jódar Miñarro|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref><ref>{{Cite news|izenburua=Incantadas Asunción Jódar|data=26 de julio de 2013|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/incantadas/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref><ref>{{Cite aldizkari|izenburua=Curriculum|abizena1=Jodar-Miñarro|izena1=Asunción|data=|url=http://losdibujosdeltiempo.com/wp-content/uploads/2016/11/asuncionjodar1.pdf|kazeta=|pmid=|doi=|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> == Argitalpenak == Bere argitalpenen artean daude:<ref name="ASUNCI_1">{{Cite news|izenburua=ASUNCIÓN JÓDAR|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/asuncionjodar/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> * ''La noche sobre espejos, el día bajo el viento'' (Ispilu gaineko gaua, haizpeko eguna )(1999). Andaluziako Junta. Kultura Saila. GR 536-1999 * ''La tejedora de redes'' (Sareen ehulea) (2004). Sevilla: Emakumearen Andaluziako Institutua. ISBN 84-7921-111-3. * ''Genéticas homólogas: Sabidurías aseadas, reflejos asediados'' (Genetika homologoak: Jakinduria garbiak, erreflexu setiatuak) (2005). Granada: Adrako Museoa eta Euroarabiar Fundazioa. ISBN 84-609-8775-2. * ''Por dibujado y por escrito'' (Marraztuta eta idatziz) (2006). Granada: Granadako Unibertsitatea. ISBN 84-338-39-330 * ''Envoltorios de Moda'' (Modako bilgarriak) (2007). Murtzia: Murtziako udala. ISBN 978-84-96760-00-4 * ''Mapa incompleto de recuerdos sonoros'' (Soinu oroitzapenen mapa osatu gabea) (2008). Sevilla: Andaluziako Junta. ISBN 978-84-8266-808-6 * ''Color y Tiempo'' (Kolorea eta denbora) (2012). Granadako Unibertsitatea. ISBN 978-84-338-5395-0 == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Bibliografia == * AA.VV. Granadako Unibertsitateko Arte Garaikideko Bilduma. Kultura Garaikidearen Zentroa. Granada: Granadako Unibertsitatea, 2015. * {{Cite news|izenburua=Aires renovados para los sacerdotes de Horus|argitaletxea=|abizena1=ANTON|izena1=J|data=2010eko urtarrilaren 28a|url=http://elpais.com/diario/2010/01/28/cultura/1264633206_850215.html|accessdate=2017ko martxoaren 26a}} * {{Cite news|izenburua=Dos pintores granadinos, en El Museo Egipcio de El Cairo|argitaletxea=|abizena1=ARIAS|izena1=J.|data=2010eko urtarrilaren 29a|url=http://www.granadahoy.com/ocio/pintores-granadinos-Museo-Egipcio-Cairo_0_337166747.html|accessdate=2017ko martxoaren 26a}} * {{Cite news|izenburua=El museo de Jaén acoge dibujos inspirados en el antiguo Egipto|argitaletxea=|abizena1=DONAIRE|izena1=G.|data=2011ko ekainaren 13a|url=http://elpais.com/diario/2011/06/13/andalucia/1307917332_850215.html|accessdate=2017ko martxoaren 26a}} {{Bizialdia|1955eko||Jodar Minnarro, Asunción}} [[Kategoria:Murtziarrak]] [[Kategoria:Emakume artistak]] [[Kategoria:Emakume irakasleak]] c03r8ket2ogvxuvsiu6a66ektb69ot9 9999220 9999219 2024-12-14T09:05:05Z Mgaraizabal 129250 bizialdia zuzendu (ñ) 9999220 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Asunción Jódar Miñarro''' ([[Lorca]], [[Murtziako Eskualdea|Murtziako eskualdea]], [[1955|1955eko]] [[Irailaren 10|irailaren 10a]]) murtziar [[artista]] eta [[Irakasle|irakaslea]] da.<ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Asunción Jódar Miñarro {{!}} Historial académico, docente e investigador|hizkuntza=es|url=https://asuncionjodar.es/|aldizkaria=Asunción Jódar Miñarro|sartze-data=2024-12-14}}</ref> == Bizitza == [[Arte eder|Arte Ederretan]] lizentziatu zen [[Madrilgo Unibertsitate Konplutentsea|Madrilgo Unibertsitate Konplutentsean]], eta, ondoren, Arte Ederretan doktoretza lortu zuen [[Granadako Unibertsitatea|Granadako Unibertsitatean]].<ref name=":2" /> === Lan ibilbidea === 1988an Granadako Unibertsitatean hasi zen lanean marrazketa saileko zuzendari eta irakasle titular, eta [[Marrazki|marrazketa]] eta [[Ondare (ekonomia)|ondarea]] dira haren espezializazio-arloak, marrazketa naturala eta marrazketa garaikidea.<ref name="ASUNCI_1">{{Cite news|izenburua=ASUNCIÓN JÓDAR|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/asuncionjodar/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> Arte Ederretako fakultateko irakaslea da. Bere irakaskuntza espezialitatea marrazketaren hainbat alderdirekin erlazionatzen da, espezializazio maila ezberdinetan ematen dituen irakasgaiak (gradua, masterra eta doktoregoa).<ref>{{Cite news|izenburua=DOCENCIA - Asunción Jódar Miñarro|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/docencia/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> Horrez gain, marrazketa garaikidea eta ondare arkeologikoa ikertzen ditu, besteak beste, [[Tutmosis III.a|Tutmosis III.aren]] garaiko marrazki egiptoarra, [[Edfuko tenplua|Edfuko Horusen tenpluko]]<ref name=":0">{{Cite web|izenburua=PROYECTO – LOS DIBUJOS DEL TIEMPO|url=http://losdibujosdeltiempo.com/proyecto/?lang=es|lana=losdibujosdeltiempo.com|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> hormen marrazkiak eta [[Tesalonika|Tesalonikako]] Arkeologia Museoko hilarrien gaineko marrazkiak.<ref name="ASUNCI_1">{{Cite news|izenburua=ASUNCIÓN JÓDAR|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/asuncionjodar/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|izenburua=ΕΝΑ ΜΟΥΣΕΙΟ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ {{!}} ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ|url=http://www.amth.gr/|lana=www.amth.gr|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> == Erakusketak == Asuncion Jódarrek Marrazkia, Ondarea eta Kulturartekotasunari buruzko hainbat erakusketatan parte hartu du, hala nola ''Incantadas'' (2013) erakusketan, [[Mazedonia (antzinako erresuma)|Mazedoniako]] Ikusizko Ondaretik abiatuta egindako marrazki monumental garaikideen instalazio batean.<ref>{{Cite news|izenburua=Incantatas|orrialdea=|abizena1=|izena1=|data=2013|url=http://incantadas.com/catalogo/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> Erakusketa hori Tesalonikako Arkeologia Museoak, Ikasketa Neogriego, Bizantziar eta Zipriotarren Zentroak eta Granadako Unibertsitateak elkarrekin antolatutako ikerketa artistikoko proiektu baten emaitza izan zen, zeinaren helburua sorkuntza artistiko garaikidea eta antzinako ondare artistikoa biltzea baitzen.<ref name=":1">{{Cite web|izenburua=ΕΝΑ ΜΟΥΣΕΙΟ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ {{!}} ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ|url=http://www.amth.gr/|lana=www.amth.gr|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=https://twitter.com/#!/aleherse|izenburua=Centro de Estudios Bizantinos, Neogriegos y Chipriotas|url=http://www.centrodeestudiosbnch.com/|lana=Centro de Estudios Bizantinos, Neogriegos y Chipriotas|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> Asunción Jódar eta Ricardo Marín Viadelek naturaletik egindako marrazkiak eta Granadako estudioak ekarri dituzte erakusketara, baita [[Louvre museoa|Louvre museoan]] ikusgai dauden ''Incantadas'' horietako zortzi eskulturak ere. Instalazio hori Tesalonikako Arkeologia Museoan dago, eta berrogeita hamar marrazki baino gehiago ditu, metro eta erdiko altuerako eskalakoak. Instalazio hori museoaren artelanekin eta haren ezaugarri arkitektonikoekin elkarrizketan aurkeztu da.<ref>{{Cite news|izenburua=El museo de Tesalónica recibe la propuesta granadina Incantadas|orrialdea=44|abizena1=M.|izena1=A.|data=Miércoles, 19 de septiembre de 2012|url=http://incantadas.losdibujosdeltiempo.com/wp-content/uploads/sites/3/2016/12/noticia-espan%CC%83ol-2.pdf|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> Beste proiektu batzuk dira ''Miradas que habitan'' (2012),<ref>{{Cite news|izenburua=Miradas que Habitan Asunción Jódar|data=30 de octubre de 2012|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/miradas-que-habitan/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> ''Neoantiguo (''2007),<ref>{{Cite news|izenburua=Neoantiguo|data=22 de octubre de 2007|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/neoantiguo/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> ''Envoltorios de Moda'' (2006)<ref>{{Cite news|izenburua=2006 {{!}} Envoltorios de Moda - Asunción Jódar Miñarro|data=21 de noviembre de 2006|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/2006-envoltorios-de-moda/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> eta ''Genéticas Homólogas. Sabidurías aseadas, reflejos asediados''. (2005).<ref>{{Cite news|izenburua=Genéticas Homólogas. Sabidurías aseadas, reflejos asediados|data=30 de octubre de 2005|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/geneticas-homologas-sabidurias-aseadas-reflejos-asediados/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> Ibilbide luzeena duen [[erakusketa]] ''Los dibujos del Tiempo'' (''Denboraren marrazkiak)'' proiektuarekin lotutakoa da, eta [[Edfuko tenplua|Edfuko Horusen tenplua]] du protagonista.<ref name=":0">{{Cite web|izenburua=PROYECTO – LOS DIBUJOS DEL TIEMPO|url=http://losdibujosdeltiempo.com/proyecto/?lang=es|lana=losdibujosdeltiempo.com|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> 2010ean [[Kairoko Egiptoar Museoa|Kairoko Egiptoar Museoan]] inauguratu zutenetik, hainbat herrialdetan ibili da.<ref>{{Cite web|izenburua=CATÁLOGOS – LOS DIBUJOS DEL TIEMPO|url=http://losdibujosdeltiempo.com/catalogos/?lang=es|lana=losdibujosdeltiempo.com|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> == Lanak == Bere lanak bilduma publiko eta pribatu askotan daude, hala nola Granadako Unibertsitateko Arte Garaikidearen Bilduman, Espainiako Kalkografia Nazionalaren bilduman, [[Kairoko Egiptoar Museoa|Kairoko Egiptoar Museoan]], Emakumearen Andaluziako Institutuaren Arte Garaikidearen Bilduman, Rodriguez Acosta Fundazioan eta CajaGranada Fundazioan. Bere piezen artean, ''Bajando la escalera del templo de Edfú. Tres figuras del Egipto faraónico sobre un fondo de la Alhambra'' beiratea dago, Kairoko [[Cervantes Institutua|Cervantes Institutuak]] eskatutako pieza, ''Incantadas'' instalaziorako naturalaren marrazkiak eta hainbat liburu-azal, adibidez, ''El velo al desnudo'', espainierara itzuli den [[Badia Hadj Nasser|Badia Hadj Nasserren]] lehen lana.<ref>{{Cite web|izenburua=Obras Archives - Asunción Jódar Miñarro|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/category/obras/|lana=Asunción Jódar Miñarro|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref><ref>{{Cite news|izenburua=Incantadas Asunción Jódar|data=26 de julio de 2013|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/incantadas/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref><ref>{{Cite aldizkari|izenburua=Curriculum|abizena1=Jodar-Miñarro|izena1=Asunción|data=|url=http://losdibujosdeltiempo.com/wp-content/uploads/2016/11/asuncionjodar1.pdf|kazeta=|pmid=|doi=|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> == Argitalpenak == Bere argitalpenen artean daude:<ref name="ASUNCI_1">{{Cite news|izenburua=ASUNCIÓN JÓDAR|url=http://wdb.ugr.es/~asunj/asuncionjodar/|accessdate=26 de marzo de 2017}}</ref> * ''La noche sobre espejos, el día bajo el viento'' (Ispilu gaineko gaua, haizpeko eguna )(1999). Andaluziako Junta. Kultura Saila. GR 536-1999 * ''La tejedora de redes'' (Sareen ehulea) (2004). Sevilla: Emakumearen Andaluziako Institutua. ISBN 84-7921-111-3. * ''Genéticas homólogas: Sabidurías aseadas, reflejos asediados'' (Genetika homologoak: Jakinduria garbiak, erreflexu setiatuak) (2005). Granada: Adrako Museoa eta Euroarabiar Fundazioa. ISBN 84-609-8775-2. * ''Por dibujado y por escrito'' (Marraztuta eta idatziz) (2006). Granada: Granadako Unibertsitatea. ISBN 84-338-39-330 * ''Envoltorios de Moda'' (Modako bilgarriak) (2007). Murtzia: Murtziako udala. ISBN 978-84-96760-00-4 * ''Mapa incompleto de recuerdos sonoros'' (Soinu oroitzapenen mapa osatu gabea) (2008). Sevilla: Andaluziako Junta. ISBN 978-84-8266-808-6 * ''Color y Tiempo'' (Kolorea eta denbora) (2012). Granadako Unibertsitatea. ISBN 978-84-338-5395-0 == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Bibliografia == * AA.VV. Granadako Unibertsitateko Arte Garaikideko Bilduma. Kultura Garaikidearen Zentroa. Granada: Granadako Unibertsitatea, 2015. * {{Cite news|izenburua=Aires renovados para los sacerdotes de Horus|argitaletxea=|abizena1=ANTON|izena1=J|data=2010eko urtarrilaren 28a|url=http://elpais.com/diario/2010/01/28/cultura/1264633206_850215.html|accessdate=2017ko martxoaren 26a}} * {{Cite news|izenburua=Dos pintores granadinos, en El Museo Egipcio de El Cairo|argitaletxea=|abizena1=ARIAS|izena1=J.|data=2010eko urtarrilaren 29a|url=http://www.granadahoy.com/ocio/pintores-granadinos-Museo-Egipcio-Cairo_0_337166747.html|accessdate=2017ko martxoaren 26a}} * {{Cite news|izenburua=El museo de Jaén acoge dibujos inspirados en el antiguo Egipto|argitaletxea=|abizena1=DONAIRE|izena1=G.|data=2011ko ekainaren 13a|url=http://elpais.com/diario/2011/06/13/andalucia/1307917332_850215.html|accessdate=2017ko martxoaren 26a}} {{Bizialdia|1955eko||Jodar Minzzarro, Asuncion}} [[Kategoria:Murtziarrak]] [[Kategoria:Emakume artistak]] [[Kategoria:Emakume irakasleak]] 9rnhqiaal6db2376tn9k44qq80cwe16 0 1217353 9999223 2024-12-14T09:06:40Z Mgaraizabal 129250 «[[:es:Special:Redirect/revision/156409227|Badia Hadj Nasser]]» orriaren itzulpena eginez sortua 9999223 wikitext text/x-wiki <references></references> '''Badia Hadj Nasser''' (arabieraz: بادية حاج ناصر; [[Tanger]], [[Maroko]], [[1938|1938ko]] [[Maiatzaren 8|maiatzaren 8a]]) marokoar [[Psikoanalisi|psikoanalista]] eta [[Idazle|idazlea]] da, [[Frantses|frantsesez]] idazten duena.<ref name="llib">{{Cite web|izena=Francisco José|abizena=Borrego Sierra|urtea=2010|izenburua=Rebeldes literarias.|argitaletxea=Arcibel|orrialdeak=p.105-154|url=http://books.google.cat/books?id=E9SXob6xoFMC&pg=PT105#v=onepage&q&f=false|argitaratze-lekua=Sevilla|isbn=9788496980785|accessdate=7 de marzo de 2014}}</ref> == Bizitza == Badia Tangerren jaio zen 1938an. Paris eta Tanger artean bizi da.<ref>{{Cite web|izenburua=Badia Hadj Nasser - Institut Français de Tanger|url=http://if-maroc.org/tanger/spip.php?article570|lana=if-maroc.org|accessdate=21 de enero de 2016}}</ref> [[Psikoanalisi|Psikoanalista]] jardunean, frantsesezko ikerkuntzan eta idazketa sortzailean aritzen da. Besteak beste, ''Le voile mis à nu'' eleberria ([[Paris]], Reditions de l'Arcantère, 1985), ''Corps écriten l'Arabie heureuse'' (Paris, PUF, 1989) eta ''La fascination de la virginité et ésa résonance dans le corp''s (Paris, PUF, 1989) argitaratu zituen. Kontakizun labur ugari ere idatzi ditu. == Obrak == === Argitalpenak === * ''Lettres à'' Lui , edizioa: du Seuil, 1980. Eleberria. * ''Les plages ignorées'', edizioa: du Seuil, 1982. Eleberria. * ''Le voile mis à nu'', edizioa: Arcantères, 1985 ISBN 9782868290083 frantsesez ISBN 8496806227 gaztelaniaz * ''Les mille et une nuits'', corps écrits, l’Arabie heureuse, PUF, 1989. Saiakera. * ''La fascination de la virginité et sa résonance dans le corps des femmes'' immigrées, edizioa: . La pensée sauvage, 1991. Saiakera. * ''Essai sur les femmes libres dans l’Antiquité et de nos jours de la Méditerranée au Gange'', edizioa: G. Pastre, 1992. * Lan kolektiboa. ''Les hédonistes'' 2009 ISBN 9782360550005 * ''Tanger'', rue de Londres: nouvelles 2010 ISBN 9789954212011 * ''Le cap des Trois Fourches'' 2010 ISBN 9782360550012 * ''Le cap des Trois Fourches'', edizioa: de la Guette, 2012, ISBN 9782360550012 === Literatura === Gaztelaniaz argitaratutako lana: * ''El velo al desnudo'', María Esperanza del Arco Heras, Alcalá Grupo Editorial, [[Alcalá la Real]], 2007 itzuli zuen. ISBN 978-84-96806-22-1 == Ohoreak == === Kide berriak === * Letretako Jendearen Elkartea.<ref>{{Cite web|izenburua=Badia Hadj Nasser - Site de la Médiathèque de Seine-et-Marne|url=http://mediatheque.seine-et-marne.fr/badia-hadj-nasser|lana=mediatheque.seine-et-marne.fr|accessdate=21 de enero de 2016}}</ref> == Erreferentziak == {{Bizialdia|1938||Hadj Nasser, Badia}} == Kanpo estekak == * <nowiki>http://lnt.ma/badia-hadj-nasser-presente-ses-oeuvres-a-paris/</nowiki> artxibatua . {{Bizialdia|1938||Hadj Nasser, Badia}} [[Kategoria:Tangertarrak]] [[Kategoria:Marokoko emakumeak]] [[Kategoria:Emakume psikoanalistak]] [[Kategoria:Marokoko idazleak]] [[Kategoria:Emakume idazleak]] [[Kategoria:Frantsesezko idazleak]] kc9ln3anb2x3602fchtawprsflmwii8 9999226 9999223 2024-12-14T09:08:10Z Mgaraizabal 129250 Bioa itzuli, txukundu 9999226 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Badia Hadj Nasser''' (arabieraz: بادية حاج ناصر; [[Tanger]], [[Maroko]], [[1938|1938ko]] [[Maiatzaren 8|maiatzaren 8a]]) marokoar [[Psikoanalisi|psikoanalista]] eta [[Idazle|idazlea]] da, [[Frantses|frantsesez]] idazten duena.<ref name="llib">{{Cite web|izena=Francisco José|abizena=Borrego Sierra|urtea=2010|izenburua=Rebeldes literarias.|argitaletxea=Arcibel|orrialdeak=p.105-154|url=http://books.google.cat/books?id=E9SXob6xoFMC&pg=PT105#v=onepage&q&f=false|argitaratze-lekua=Sevilla|isbn=9788496980785|accessdate=7 de marzo de 2014}}</ref> == Bizitza == Badia Tangerren jaio zen 1938an. Paris eta Tanger artean bizi da.<ref>{{Cite web|izenburua=Badia Hadj Nasser - Institut Français de Tanger|url=http://if-maroc.org/tanger/spip.php?article570|lana=if-maroc.org|accessdate=21 de enero de 2016}}</ref> === Lan ibilbidea === [[Psikoanalisi|Psikoanalista]] jardunean, frantsesezko ikerkuntzan eta idazketa sortzailean aritzen da. Besteak beste, ''Le voile mis à nu'' eleberria ([[Paris]], Reditions de l'Arcantère, 1985), ''Corps écriten l'Arabie heureuse'' (Paris, PUF, 1989) eta ''La fascination de la virginité et ésa résonance dans le corp''s (Paris, PUF, 1989) argitaratu zituen. Kontakizun labur ugari ere idatzi ditu. == Lanak == === Argitalpenak === * ''Lettres à'' Lui , edizioa: du Seuil, 1980. Eleberria. * ''Les plages ignorées'', edizioa: du Seuil, 1982. Eleberria. * ''Le voile mis à nu'', edizioa: Arcantères, 1985 ISBN 9782868290083 frantsesez ISBN 8496806227 gaztelaniaz * ''Les mille et une nuits'', corps écrits, l’Arabie heureuse, PUF, 1989. Saiakera. * ''La fascination de la virginité et sa résonance dans le corps des femmes'' immigrées, edizioa: . La pensée sauvage, 1991. Saiakera. * ''Essai sur les femmes libres dans l’Antiquité et de nos jours de la Méditerranée au Gange'', edizioa: G. Pastre, 1992. * Lan kolektiboa. ''Les hédonistes'' 2009 ISBN 9782360550005 * ''Tanger'', rue de Londres: nouvelles 2010 ISBN 9789954212011 * ''Le cap des Trois Fourches'' 2010 ISBN 9782360550012 * ''Le cap des Trois Fourches'', edizioa: de la Guette, 2012, ISBN 9782360550012 === Literatura === Gaztelaniaz argitaratutako lana: * ''El velo al desnudo'', María Esperanza del Arco Heras, Alcalá Grupo Editorial, [[Alcalá la Real]], 2007 itzuli zuen. ISBN 978-84-96806-22-1 == Ohoreak == === Kide berriak === * Letretako Jendearen Elkartea.<ref>{{Cite web|izenburua=Badia Hadj Nasser - Site de la Médiathèque de Seine-et-Marne|url=http://mediatheque.seine-et-marne.fr/badia-hadj-nasser|lana=mediatheque.seine-et-marne.fr|accessdate=21 de enero de 2016}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * <nowiki>http://lnt.ma/badia-hadj-nasser-presente-ses-oeuvres-a-paris/</nowiki> artxibatua . {{Bizialdia|1938ko||Hadj Nasser, Badia}} [[Kategoria:Tangertarrak]] [[Kategoria:Marokoko emakumeak]] [[Kategoria:Emakume psikoanalistak]] [[Kategoria:Marokoko idazleak]] [[Kategoria:Emakume idazleak]] [[Kategoria:Frantsesezko idazleak]] dpzbpio176hjuh7co91e8otdt0hjfj1 9999232 9999226 2024-12-14T09:16:03Z Mgaraizabal 129250 Txukundu + erreferentziak 9999232 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Badia Hadj Nasser''' (arabieraz: بادية حاج ناصر; [[Tanger]], [[Maroko]], [[1938|1938ko]] [[Maiatzaren 8|maiatzaren 8a]]) marokoar [[Psikoanalisi|psikoanalista]] eta [[Idazle|idazlea]] da, [[Frantses|frantsesez]] idazten duena.<ref name="llib">{{Cite web|izena=Francisco José|abizena=Borrego Sierra|urtea=2010|izenburua=Rebeldes literarias.|argitaletxea=Arcibel|orrialdeak=p.105-154|url=http://books.google.cat/books?id=E9SXob6xoFMC&pg=PT105#v=onepage&q&f=false|argitaratze-lekua=Sevilla|isbn=9788496980785|accessdate=7 de marzo de 2014}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Badia Hadj Nasser|hizkuntza=eu|url=https://www.bing.com/search?q=+Badia+Hadj+Nasser&qs=n&sp=-1&lq=0&pq=+badia+hadj+nasser&sc=8-18&sk=&cvid=250E2D9D6C6E49EE8EB1765D4B13011F&ghsh=0&ghacc=0&ghpl=&FPIG=5E8748477C07434AAF891F34E2594DCC&first=11&FORM=PERE|aldizkaria=Bing|sartze-data=2024-12-14}}</ref> == Bizitza == Badia Tanger herrian jaio zen 1938an. Paris eta Tanger artean bizi da.<ref>{{Cite web|izenburua=Badia Hadj Nasser - Institut Français de Tanger|url=http://if-maroc.org/tanger/spip.php?article570|lana=if-maroc.org|accessdate=21 de enero de 2016}}</ref> === Lan ibilbidea === [[Psikoanalisi|Psikoanalista]] jardunean, frantsesezko ikerkuntzan eta idazketa sortzailean aritzen da. Besteak beste, ''Le voile mis à nu'' eleberria ([[Paris]], Reditions de l'Arcantère, 1985), ''Corps écriten l'Arabie heureuse'' (Paris, PUF, 1989) eta ''La fascination de la virginité et ésa résonance dans le corp''s (Paris, PUF, 1989) argitaratu zituen. Kontakizun labur ugari ere idatzi ditu. == Lanak == Besteak beste, lan hauexek egin ditu:<ref>{{Erreferentzia|abizena=lecturalia.com|izenburua=Badia Hadj Nasser: libros y biografía autora|hizkuntza=es|url=https://www.lecturalia.com/autor/2104/badia-hadj-nasser|aldizkaria=Lecturalia|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=DE AMOR Y POLITICA: LA TRAGEDIA NEOCLASICA ESPAÑOLA {{!}} {{!}} Casa del Libro|hizkuntza=es|data=2006-01-25|url=https://www.casadellibro.com/libros-ebooks/badia-hadj-nasser/127970?msockid=20120dcc183f636f1c201e5b19976299|aldizkaria=casadellibro|sartze-data=2024-12-14}}</ref> === Argitalpenak === * ''Lettres à'' Lui , edizioa: du Seuil, 1980. Eleberria. * ''Les plages ignorées'', edizioa: du Seuil, 1982. Eleberria. * ''Le voile mis à nu'', edizioa: Arcantères, 1985 ISBN 9782868290083 frantsesez ISBN 8496806227 gaztelaniaz * ''Les mille et une nuits'', corps écrits, l’Arabie heureuse, PUF, 1989. Saiakera. * ''La fascination de la virginité et sa résonance dans le corps des femmes'' immigrées, edizioa: . La pensée sauvage, 1991. Saiakera. * ''Essai sur les femmes libres dans l’Antiquité et de nos jours de la Méditerranée au Gange'', edizioa: G. Pastre, 1992. * Lan kolektiboa. ''Les hédonistes'' 2009 ISBN 9782360550005 * ''Tanger'', rue de Londres: nouvelles 2010 ISBN 9789954212011 * ''Le cap des Trois Fourches'' 2010 ISBN 9782360550012 * ''Le cap des Trois Fourches'', edizioa: de la Guette, 2012, ISBN 9782360550012 === Literatura === Gaztelaniaz argitaratutako lana: * ''El velo al desnudo'', María Esperanza del Arco Heras, Alcalá Grupo Editorial, [[Alcalá la Real]], 2007 itzuli zuen. ISBN 978-84-96806-22-1<ref>{{Erreferentzia|izenburua=EL VELO AL DESNUDO {{!}} BADIA HADJ NASSER {{!}} ALCALA GRUPO EDITORIAL {{!}} Casa del Libro|hizkuntza=es|data=2007-10-29|url=https://www.casadellibro.com/libro-el-velo-al-desnudo/9788496806221/1164874?msockid=20120dcc183f636f1c201e5b19976299|aldizkaria=casadellibro|sartze-data=2024-12-14}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=EL VELO AL DESNUDO - BADIA HADJ NASSER - 9788496806221|url=https://www.agapea.com/libros/El-velo-al-desnudo-9788496806221-i.htm|sartze-data=2024-12-14}}</ref> == Ohoreak == === Kide berriak === * Letretako Jendearen Elkartea.<ref>{{Cite web|izenburua=Badia Hadj Nasser - Site de la Médiathèque de Seine-et-Marne|url=http://mediatheque.seine-et-marne.fr/badia-hadj-nasser|lana=mediatheque.seine-et-marne.fr|accessdate=21 de enero de 2016}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == * <nowiki>http://lnt.ma/badia-hadj-nasser-presente-ses-oeuvres-a-paris/</nowiki> artxibatua . {{Bizialdia|1938ko||Hadj Nasser, Badia}} [[Kategoria:Tangertarrak]] [[Kategoria:Marokoko emakumeak]] [[Kategoria:Marokoko idazleak]] [[Kategoria:Emakume idazleak]] [[Kategoria:Frantsesezko idazleak]] [[Kategoria:Psikoanalistak]] nfhtxftao1gfd3303ntoysyb5g6xq6z 0 1217354 9999224 2024-12-14T09:06:49Z Marklar2007 1545 Orri berria: «{{lan infotaula}} '''''Anselm – Das Rauschen der Zeit''''' [[2023]]ko [[Wim Wenders]] alemaniar [[zinema zuzendari]]aren [[film dokumental]]a da. == Sinopsia == {{argumentua}} [[Anselm Kiefer]] artista garaikide onenetakoa da. Haren iragana eta oraina zinemaren eta pinturaren arteko muga lausotzeko uztartuko dira, artista baten lanean sakonki murgiltzen den eta haren bizitzaren bidea erakusten duen esperientzia zinematografiko bat eskainiz horrela.<ref>{{erreferentzia|ur...» 9999224 wikitext text/x-wiki {{lan infotaula}} '''''Anselm – Das Rauschen der Zeit''''' [[2023]]ko [[Wim Wenders]] alemaniar [[zinema zuzendari]]aren [[film dokumental]]a da. == Sinopsia == {{argumentua}} [[Anselm Kiefer]] artista garaikide onenetakoa da. Haren iragana eta oraina zinemaren eta pinturaren arteko muga lausotzeko uztartuko dira, artista baten lanean sakonki murgiltzen den eta haren bizitzaren bidea erakusten duen esperientzia zinematografiko bat eskainiz horrela.<ref>{{erreferentzia|url=https://www.berria.eus/kultura/iraganak-badu-zeresanik_2134687_102.html|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=Iraganak badu zeresanik|data=2024-12-11| postscriptum = CC BY-SA 4.0 lizentziapean}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Zinema zirriborroa}} [[Kategoria:Alemaniako film dokumentalak]] [[Kategoria:Frantziako film dokumentalak]] [[Kategoria:Italiako film dokumentalak]] 2rr0uqguyxdxdyehasmzhtkx2wn1ayo 0 1217355 9999227 2024-12-14T09:12:41Z Marklar2007 1545 Orri berria: «{{lan infotaula}} '''''Mariposas negras''''' [[2024]]ko [[David Baute]] espainiar [[zinema zuzendari]]aren marrazki bizidunetako [[film dramatiko]]a da. == Sinopsia == {{argumentua}} Zenbait emakumeren istorioetan inspiratuta, gizadiaren etorkizun zalantzagarrirako bidaia bat proposatzen du filmak, abiapuntutzat [[Afrika]], [[Karibe]]a eta [[Asia]] izanik. [[Klima aldaketa]]k eragina du Tanit, Valeria eta Shailaren bizitzetan. Planetako oso leku desberdinetako hiru emakume...» 9999227 wikitext text/x-wiki {{lan infotaula}} '''''Mariposas negras''''' [[2024]]ko [[David Baute]] espainiar [[zinema zuzendari]]aren marrazki bizidunetako [[film dramatiko]]a da. == Sinopsia == {{argumentua}} Zenbait emakumeren istorioetan inspiratuta, gizadiaren etorkizun zalantzagarrirako bidaia bat proposatzen du filmak, abiapuntutzat [[Afrika]], [[Karibe]]a eta [[Asia]] izanik. [[Klima aldaketa]]k eragina du Tanit, Valeria eta Shailaren bizitzetan. Planetako oso leku desberdinetako hiru emakume dira, baina gauza bat dute komunean: hirurek dena galduko dute Lurra berotzearen ondorioz, eta [[migratze]]ra behartuta egongo dira.<ref>{{erreferentzia|url=https://www.berria.eus/kultura/iraganak-badu-zeresanik_2134687_102.html|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=Iraganak badu zeresanik|data=2024-12-11| postscriptum = CC BY-SA 4.0 lizentziapean}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Zinema zirriborroa}} [[Kategoria:Espainiako film dramatikoak]] [[Kategoria:Panamako film dramatikoak]] [[Kategoria:Marrazki bidunetako filmak]] 8kpv6o346y8q0qq4j1qyb45v2x41izc 9999228 9999227 2024-12-14T09:13:51Z Marklar2007 1545 +[[Kategoria:Immigrazioari buruzko filmak]]; ±[[Kategoria:Marrazki bidunetako filmak]]→[[Kategoria:Marrazki bizidunetako filmak]] [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999228 wikitext text/x-wiki {{lan infotaula}} '''''Mariposas negras''''' [[2024]]ko [[David Baute]] espainiar [[zinema zuzendari]]aren marrazki bizidunetako [[film dramatiko]]a da. == Sinopsia == {{argumentua}} Zenbait emakumeren istorioetan inspiratuta, gizadiaren etorkizun zalantzagarrirako bidaia bat proposatzen du filmak, abiapuntutzat [[Afrika]], [[Karibe]]a eta [[Asia]] izanik. [[Klima aldaketa]]k eragina du Tanit, Valeria eta Shailaren bizitzetan. Planetako oso leku desberdinetako hiru emakume dira, baina gauza bat dute komunean: hirurek dena galduko dute Lurra berotzearen ondorioz, eta [[migratze]]ra behartuta egongo dira.<ref>{{erreferentzia|url=https://www.berria.eus/kultura/iraganak-badu-zeresanik_2134687_102.html|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=Iraganak badu zeresanik|data=2024-12-11| postscriptum = CC BY-SA 4.0 lizentziapean}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Zinema zirriborroa}} [[Kategoria:Espainiako film dramatikoak]] [[Kategoria:Panamako film dramatikoak]] [[Kategoria:Marrazki bizidunetako filmak]] [[Kategoria:Immigrazioari buruzko filmak]] 01stsf35etdcnht8ykjflbjrwjxpf4s 9999234 9999228 2024-12-14T09:18:11Z Marklar2007 1545 /* Sinopsia */ 9999234 wikitext text/x-wiki {{lan infotaula}} '''''Mariposas negras''''' [[2024]]ko [[David Baute]] espainiar [[zinema zuzendari]]aren marrazki bizidunetako [[film dramatiko]]a da. == Sinopsia == {{argumentua}} Zenbait emakumeren istorioetan inspiratuta, gizadiaren etorkizun zalantzagarrirako bidaia bat proposatzen du filmak, abiapuntutzat [[Afrika]], [[Karibe]]a eta [[Asia]] izanik. [[Klima aldaketa]]k eragina du Tanit, Valeria eta Shailaren bizitzetan. Planetako oso leku desberdinetako hiru emakume dira, baina gauza bat dute komunean: hirurek dena galduko dute Lurra berotzearen ondorioz, eta [[Giza migrazio|migratzera]] behartuta egongo dira.<ref>{{erreferentzia|url=https://www.berria.eus/kultura/iraganak-badu-zeresanik_2134687_102.html|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=Iraganak badu zeresanik|data=2024-12-11| postscriptum = CC BY-SA 4.0 lizentziapean}}</ref> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Zinema zirriborroa}} [[Kategoria:Espainiako film dramatikoak]] [[Kategoria:Panamako film dramatikoak]] [[Kategoria:Marrazki bizidunetako filmak]] [[Kategoria:Immigrazioari buruzko filmak]] 88w82plxn3cv87ycdytmkcscbe7l8f0 14 1217356 9999229 2024-12-14T09:15:02Z Marklar2007 1545 Orri berria: «{{CatAutoTOC}} [[Kategoria:Film dramatikoak herrialdearen arabera]] [[Kategoria:Panamako filmak|Drama]]» 9999229 wikitext text/x-wiki {{CatAutoTOC}} [[Kategoria:Film dramatikoak herrialdearen arabera]] [[Kategoria:Panamako filmak|Drama]] lkescyvoix1u2cg6pc09po2qs8tmdzv 14 1217357 9999231 2024-12-14T09:15:53Z Marklar2007 1545 Orri berria: «{{CatAutoTOC}} {{commonskat}} [[Kategoria:Filmak herrialdearen arabera]] [[Kategoria:Panamako zinema|Filmak]]» 9999231 wikitext text/x-wiki {{CatAutoTOC}} {{commonskat}} [[Kategoria:Filmak herrialdearen arabera]] [[Kategoria:Panamako zinema|Filmak]] 2ubbdb2t920vif09jt7zqomdv0fstwc 0 1217358 9999242 2024-12-14T09:27:42Z Marklar2007 1545 Orri berria: «{{lan infotaula}} '''''Rabia''''' [[2024]]ko [[Mareike Engelhardt]] alemaniar [[zinema zuzendari]]aren [[thriller]] [[film dramatiko|dramatikoa]] da, bere izen bereko eleberrian oinarrituta. == Sinopsia == {{argumentua}} Bizitza berri baten promesak bultzatuta, Jessica, frantziar gazte bat, [[Siria]]ra joango da [[Estatu Islamikoa|EIn]] parte izateko. [[Ar-Raqqa|Raqqa]] hirian, etxe batean hartuko dute. Mundu osoko emakumeak daude bertan; borrokalarien emazte bihurtzea esp...» 9999242 wikitext text/x-wiki {{lan infotaula}} '''''Rabia''''' [[2024]]ko [[Mareike Engelhardt]] alemaniar [[zinema zuzendari]]aren [[thriller]] [[film dramatiko|dramatikoa]] da, bere izen bereko eleberrian oinarrituta. == Sinopsia == {{argumentua}} Bizitza berri baten promesak bultzatuta, Jessica, frantziar gazte bat, [[Siria]]ra joango da [[Estatu Islamikoa|EIn]] parte izateko. [[Ar-Raqqa|Raqqa]] hirian, etxe batean hartuko dute. Mundu osoko emakumeak daude bertan; borrokalarien emazte bihurtzea espero dute. Laster, Jessicak Madameren konfiantza bereganatuko du, zentroko zuzendari karismatiko eta beldurgarriarena. Harreman horrek, mendetasunak eta kontrolak markatuta, bere mugetatik harago jotzera bultzatuko du Jessica, gero eta ilunagoa den errealitate batera eramanez.<ref>{{erreferentzia|url=https://www.berria.eus/kultura/iraganak-badu-zeresanik_2134687_102.html|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=Iraganak badu zeresanik|data=2024-12-11| postscriptum = CC BY-SA 4.0 lizentziapean}}</ref> == Aktoreak == * [[Megan Northam]] : Rabia * [[Lubna Azabal]] : Madame * [[Natacha Krief]] : Laïla * [[Lena Lauzemis]] : Oum Maryam * [[Klara Wöedermann]] : Oum Mikaïl * [[Maria Wöedermann]] : Oum Mansour * [[Andranic Manet]] : jihadista * [[Christine Gautier]] == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Zinema zirriborroa}} [[Kategoria:Frantziako film dramatikoak]] [[Kategoria:Belgikako film dramatikoak]] [[Kategoria:Alemaniako film dramatikoak]] [[Kategoria:Suspense filmak]] [[Kategoria:Eleberrietan oinarritutako filmak]] [[Kategoria:Sirian girotutako filmak]] [[Kategoria:2000ko hamarkadan girotutako filmak]] jow0p7jpiwg3u0vxrorg21yee3kugnw 9999251 9999242 2024-12-14T09:36:36Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Islamari buruzko filmak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999251 wikitext text/x-wiki {{lan infotaula}} '''''Rabia''''' [[2024]]ko [[Mareike Engelhardt]] alemaniar [[zinema zuzendari]]aren [[thriller]] [[film dramatiko|dramatikoa]] da, bere izen bereko eleberrian oinarrituta. == Sinopsia == {{argumentua}} Bizitza berri baten promesak bultzatuta, Jessica, frantziar gazte bat, [[Siria]]ra joango da [[Estatu Islamikoa|EIn]] parte izateko. [[Ar-Raqqa|Raqqa]] hirian, etxe batean hartuko dute. Mundu osoko emakumeak daude bertan; borrokalarien emazte bihurtzea espero dute. Laster, Jessicak Madameren konfiantza bereganatuko du, zentroko zuzendari karismatiko eta beldurgarriarena. Harreman horrek, mendetasunak eta kontrolak markatuta, bere mugetatik harago jotzera bultzatuko du Jessica, gero eta ilunagoa den errealitate batera eramanez.<ref>{{erreferentzia|url=https://www.berria.eus/kultura/iraganak-badu-zeresanik_2134687_102.html|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=Iraganak badu zeresanik|data=2024-12-11| postscriptum = CC BY-SA 4.0 lizentziapean}}</ref> == Aktoreak == * [[Megan Northam]] : Rabia * [[Lubna Azabal]] : Madame * [[Natacha Krief]] : Laïla * [[Lena Lauzemis]] : Oum Maryam * [[Klara Wöedermann]] : Oum Mikaïl * [[Maria Wöedermann]] : Oum Mansour * [[Andranic Manet]] : jihadista * [[Christine Gautier]] == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Zinema zirriborroa}} [[Kategoria:Frantziako film dramatikoak]] [[Kategoria:Belgikako film dramatikoak]] [[Kategoria:Alemaniako film dramatikoak]] [[Kategoria:Suspense filmak]] [[Kategoria:Eleberrietan oinarritutako filmak]] [[Kategoria:Sirian girotutako filmak]] [[Kategoria:2000ko hamarkadan girotutako filmak]] [[Kategoria:Islamari buruzko filmak]] nx0temirgfwqhpxwd7zyphu4nzi8ree 9999286 9999251 2024-12-14T10:07:09Z Marklar2007 1545 9999286 wikitext text/x-wiki {{lan infotaula}} {{nahasi|[[Amorrua (filma)|''Amorrua'']] 2009ko filmarekin}} '''''Rabia''''' [[2024]]ko [[Mareike Engelhardt]] alemaniar [[zinema zuzendari]]aren [[thriller]] [[film dramatiko|dramatikoa]] da, bere izen bereko eleberrian oinarrituta. == Sinopsia == {{argumentua}} Bizitza berri baten promesak bultzatuta, Jessica, frantziar gazte bat, [[Siria]]ra joango da [[Estatu Islamikoa|EIn]] parte izateko. [[Ar-Raqqa|Raqqa]] hirian, etxe batean hartuko dute. Mundu osoko emakumeak daude bertan; borrokalarien emazte bihurtzea espero dute. Laster, Jessicak Madameren konfiantza bereganatuko du, zentroko zuzendari karismatiko eta beldurgarriarena. Harreman horrek, mendetasunak eta kontrolak markatuta, bere mugetatik harago jotzera bultzatuko du Jessica, gero eta ilunagoa den errealitate batera eramanez.<ref>{{erreferentzia|url=https://www.berria.eus/kultura/iraganak-badu-zeresanik_2134687_102.html|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=Iraganak badu zeresanik|data=2024-12-11| postscriptum = CC BY-SA 4.0 lizentziapean}}</ref> == Aktoreak == * [[Megan Northam]] : Rabia * [[Lubna Azabal]] : Madame * [[Natacha Krief]] : Laïla * [[Lena Lauzemis]] : Oum Maryam * [[Klara Wöedermann]] : Oum Mikaïl * [[Maria Wöedermann]] : Oum Mansour * [[Andranic Manet]] : jihadista * [[Christine Gautier]] == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} {{Zinema zirriborroa}} [[Kategoria:Frantziako film dramatikoak]] [[Kategoria:Belgikako film dramatikoak]] [[Kategoria:Alemaniako film dramatikoak]] [[Kategoria:Suspense filmak]] [[Kategoria:Eleberrietan oinarritutako filmak]] [[Kategoria:Sirian girotutako filmak]] [[Kategoria:2000ko hamarkadan girotutako filmak]] [[Kategoria:Islamari buruzko filmak]] 9903kosta4g71fszgur65l5csalakip 0 1217359 9999257 2024-12-14T09:47:38Z Ernestobanpiroa 58701 Orri berria: «'''Liga de Inquilinos de San Sebastian''' (Donostiako Maizterren Liga) izenarekin sortu zen, [[1920]]ko [[abuztuaren 10]]ean, [[Donostia]]ko maizterren antolakuntza tresna izan zen lehen etxebizitza sindikatua. Historia laburra izan zuen. == Egoera == [[XIX. mendea]]ren amaieran, hiriaren garapen burgesak [[espekulazio]]a eta azpietxebizitza ekarri zituen. Betikoa, langile eta migratzaileak hiriaren kanpoan, etxe kaskarretan, eta jauntxo eta burgesak hiriaren erdigunean. E...» 9999257 wikitext text/x-wiki '''Liga de Inquilinos de San Sebastian''' (Donostiako Maizterren Liga) izenarekin sortu zen, [[1920]]ko [[abuztuaren 10]]ean, [[Donostia]]ko maizterren antolakuntza tresna izan zen lehen etxebizitza sindikatua. Historia laburra izan zuen. == Egoera == [[XIX. mendea]]ren amaieran, hiriaren garapen burgesak [[espekulazio]]a eta azpietxebizitza ekarri zituen. Betikoa, langile eta migratzaileak hiriaren kanpoan, etxe kaskarretan, eta jauntxo eta burgesak hiriaren erdigunean. Ez ziren gutxi «etxejabe diruzale» horiek aurrera eramaten zituzten «gehiegikeriak», esaterako, «ura, telefonoa, igogailua eta beste zerbitzu batzuk kentzea». Itxuraz, maizterrak babesteko lehenengo legeak hasi ziren adosten Espainian, bestetik. Hainbat etxejabe kartzelatu zituztela «alokairuen disposizioak ez betetzeagatik» eta «kontratuak faltsutzeagatik». Hirietan errentak igotzen zituzten bezala, gauza bera egiten zuten baserrietan eta herrietan, ekoizleek laborantzaren fruituak garestituz, horrela lehen mailako gaien igoera eraginez.<ref><ref name=IrutxulokoHitza>{{eu}} ''[https://irutxulo.hitza.eus/2024/12/13/donostiako-maizterren-liga-1920an-sortua-etxejabeen-tirania-borrokatzeko/ «Donostiako Maizterren Liga, 1920an sortua «etxejabeen tirania» borrokatzeko»], Xalba Ramírez.</ref> </ref> == Historia == 1920ko abuztuaren 10ean, ''Boletín de la Liga de Inquilinos: órgano defensor de los intereses de los inquilinos de San Sebastián'' aurkeztu zen: «Donostiako maizterren interesen defentsarako organoa».<ref>https://catalogo.sanchoelsabio.eus/Record/215912</ref> Azaltzen denez, «etxejabeen tiraniari» aurre egiteko antolatu zuten hainbat lagunek Maizterren Liga, Espainian sortu ziren bestelako ereduei jarraiki. Itxuraz, eztabaida puri-purian zegoen, [[Espainiako Justizia Ministerioa|Espainiako Grazia eta Justizia ministroak]] hainbat deklarazio egin baitzituen bezperan, esanez «ez zuela gehiago onartuko maizterrak zapalduak izatea».<ref name=IrutxulokoHitza/> Honela kontatzen zuten Maizterren Ligako kideek Donostiaren egoera: «1916. urteaz geroztik, ezinegon handia nabaritzen hasi zen etxebizitza gabeziari dagokionez, eskaria eskaintza baino handiagoa zelako eta etxeen eraikuntza gelditu zelako. Honi gehitu behar diogu, hoteletan ostatu hartuta, gerra amaitzeko zain zeuden atzerritar askok, gerra luzatu egin zela ikustean, gela finkoetan geratzea erabaki zutela, eta horrek areagotu egin zuela etxebizitzarik ezaren krisia».<ref name=IrutxulokoHitza/> Ligaren kontra «etxejabe diruzale» batzuek «propaganda» egin arren, indarrez sortu zen mugimendua. Honela kontatzen zuten: «Hala ere, gure elkarteak baditu mila bazkide, benetakoak direnak, arrazoia eta justizia defendatzeko prest daudenak (…). Guztiok, gizon bakar batek bezala elkarturik, lan egingo dugu etxejabeen amarru eta ihesbideen bidez zapaltzen ez uzteko». Kontuan izanda garaian 67.281 biztanle zituela Donostiak, ez zen zenbaki txikia.<ref name=IrutxulokoHitza/> Ligaren historiaz ez dago beste informazio askoriz. ''Buletina''ren zenbaki gehiago ez da ezagutzen.<ref name=IrutxulokoHitza/> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{es}}:[https://catalogo.sanchoelsabio.eus/Record/215912 ''Boletina'' Sancho el Sabio Fundazioan.] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Donostiako historia]] 9dtl0i51xg6puspzqvjc86e3s920su2 9999263 9999257 2024-12-14T09:48:45Z Ernestobanpiroa 58701 /* Egoera */ 9999263 wikitext text/x-wiki '''Liga de Inquilinos de San Sebastian''' (Donostiako Maizterren Liga) izenarekin sortu zen, [[1920]]ko [[abuztuaren 10]]ean, [[Donostia]]ko maizterren antolakuntza tresna izan zen lehen etxebizitza sindikatua. Historia laburra izan zuen. == Egoera == [[XIX. mendea]]ren amaieran, hiriaren garapen burgesak [[espekulazio]]a eta azpietxebizitza ekarri zituen. Betikoa, langile eta migratzaileak hiriaren kanpoan, etxe kaskarretan, eta jauntxo eta burgesak hiriaren erdigunean. Ez ziren gutxi «etxejabe diruzale» horiek aurrera eramaten zituzten «gehiegikeriak», esaterako, «ura, telefonoa, igogailua eta beste zerbitzu batzuk kentzea». Itxuraz, maizterrak babesteko lehenengo legeak hasi ziren adosten Espainian, bestetik. Hainbat etxejabe kartzelatu zituztela «alokairuen disposizioak ez betetzeagatik» eta «kontratuak faltsutzeagatik». Hirietan errentak igotzen zituzten bezala, gauza bera egiten zuten baserrietan eta herrietan, ekoizleek laborantzaren fruituak garestituz, horrela lehen mailako gaien igoera eraginez.<ref name=IrutxulokoHitza>{{eu}} ''[https://irutxulo.hitza.eus/2024/12/13/donostiako-maizterren-liga-1920an-sortua-etxejabeen-tirania-borrokatzeko/ «Donostiako Maizterren Liga, 1920an sortua «etxejabeen tirania» borrokatzeko»], Xalba Ramírez.</ref> == Historia == 1920ko abuztuaren 10ean, ''Boletín de la Liga de Inquilinos: órgano defensor de los intereses de los inquilinos de San Sebastián'' aurkeztu zen: «Donostiako maizterren interesen defentsarako organoa».<ref>https://catalogo.sanchoelsabio.eus/Record/215912</ref> Azaltzen denez, «etxejabeen tiraniari» aurre egiteko antolatu zuten hainbat lagunek Maizterren Liga, Espainian sortu ziren bestelako ereduei jarraiki. Itxuraz, eztabaida puri-purian zegoen, [[Espainiako Justizia Ministerioa|Espainiako Grazia eta Justizia ministroak]] hainbat deklarazio egin baitzituen bezperan, esanez «ez zuela gehiago onartuko maizterrak zapalduak izatea».<ref name=IrutxulokoHitza/> Honela kontatzen zuten Maizterren Ligako kideek Donostiaren egoera: «1916. urteaz geroztik, ezinegon handia nabaritzen hasi zen etxebizitza gabeziari dagokionez, eskaria eskaintza baino handiagoa zelako eta etxeen eraikuntza gelditu zelako. Honi gehitu behar diogu, hoteletan ostatu hartuta, gerra amaitzeko zain zeuden atzerritar askok, gerra luzatu egin zela ikustean, gela finkoetan geratzea erabaki zutela, eta horrek areagotu egin zuela etxebizitzarik ezaren krisia».<ref name=IrutxulokoHitza/> Ligaren kontra «etxejabe diruzale» batzuek «propaganda» egin arren, indarrez sortu zen mugimendua. Honela kontatzen zuten: «Hala ere, gure elkarteak baditu mila bazkide, benetakoak direnak, arrazoia eta justizia defendatzeko prest daudenak (…). Guztiok, gizon bakar batek bezala elkarturik, lan egingo dugu etxejabeen amarru eta ihesbideen bidez zapaltzen ez uzteko». Kontuan izanda garaian 67.281 biztanle zituela Donostiak, ez zen zenbaki txikia.<ref name=IrutxulokoHitza/> Ligaren historiaz ez dago beste informazio askoriz. ''Buletina''ren zenbaki gehiago ez da ezagutzen.<ref name=IrutxulokoHitza/> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{es}}:[https://catalogo.sanchoelsabio.eus/Record/215912 ''Boletina'' Sancho el Sabio Fundazioan.] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Donostiako historia]] i496bj4oi68byzq2m2ra8sub1p9p1mj 9999267 9999263 2024-12-14T09:52:48Z Ernestobanpiroa 58701 /* Historia */ 9999267 wikitext text/x-wiki '''Liga de Inquilinos de San Sebastian''' (Donostiako Maizterren Liga) izenarekin sortu zen, [[1920]]ko [[abuztuaren 10]]ean, [[Donostia]]ko maizterren antolakuntza tresna izan zen lehen etxebizitza sindikatua. Historia laburra izan zuen. == Egoera == [[XIX. mendea]]ren amaieran, hiriaren garapen burgesak [[espekulazio]]a eta azpietxebizitza ekarri zituen. Betikoa, langile eta migratzaileak hiriaren kanpoan, etxe kaskarretan, eta jauntxo eta burgesak hiriaren erdigunean. Ez ziren gutxi «etxejabe diruzale» horiek aurrera eramaten zituzten «gehiegikeriak», esaterako, «ura, telefonoa, igogailua eta beste zerbitzu batzuk kentzea». Itxuraz, maizterrak babesteko lehenengo legeak hasi ziren adosten Espainian, bestetik. Hainbat etxejabe kartzelatu zituztela «alokairuen disposizioak ez betetzeagatik» eta «kontratuak faltsutzeagatik». Hirietan errentak igotzen zituzten bezala, gauza bera egiten zuten baserrietan eta herrietan, ekoizleek laborantzaren fruituak garestituz, horrela lehen mailako gaien igoera eraginez.<ref name=IrutxulokoHitza>{{eu}} ''[https://irutxulo.hitza.eus/2024/12/13/donostiako-maizterren-liga-1920an-sortua-etxejabeen-tirania-borrokatzeko/ «Donostiako Maizterren Liga, 1920an sortua «etxejabeen tirania» borrokatzeko»], Xalba Ramírez.</ref> == Historia == 1920ko abuztuaren 10ean, ''Boletín de la Liga de Inquilinos: órgano defensor de los intereses de los inquilinos de San Sebastián'' aurkeztu zen: «Donostiako maizterren interesen defentsarako organoa».<ref>https://catalogo.sanchoelsabio.eus/Record/215912</ref> Aldizkariaren asmoa hilabetero plazaratzea zen eta egoitza [[San Martzial kalea (Donostia)|San Martzial kalean]] zegoen, 13. zenbakian. Aldizkarian azaltzen zenez, «etxejabeen tiraniari» aurre egiteko antolatu zuten hainbat lagunek Maizterren Liga, Espainian sortu ziren bestelako ereduei jarraiki. Itxuraz, eztabaida puri-purian zegoen, [[Espainiako Justizia Ministerioa|Espainiako Grazia eta Justizia ministroak]] hainbat deklarazio egin baitzituen bezperan, esanez «ez zuela gehiago onartuko maizterrak zapalduak izatea».<ref name=IrutxulokoHitza/> Honela kontatzen zuten Maizterren Ligako kideek Donostiaren egoera: «1916. urteaz geroztik, ezinegon handia nabaritzen hasi zen etxebizitza gabeziari dagokionez, eskaria eskaintza baino handiagoa zelako eta etxeen eraikuntza gelditu zelako. Honi gehitu behar diogu, hoteletan ostatu hartuta, gerra amaitzeko zain zeuden atzerritar askok, gerra luzatu egin zela ikustean, gela finkoetan geratzea erabaki zutela, eta horrek areagotu egin zuela etxebizitzarik ezaren krisia».<ref name=IrutxulokoHitza/> Ligaren kontra «etxejabe diruzale» batzuek «propaganda» egin arren, indarrez sortu zen mugimendua. Honela kontatzen zuten: «Hala ere, gure elkarteak baditu mila bazkide, benetakoak direnak, arrazoia eta justizia defendatzeko prest daudenak (…). Guztiok, gizon bakar batek bezala elkarturik, lan egingo dugu etxejabeen amarru eta ihesbideen bidez zapaltzen ez uzteko». Kontuan izanda garaian 67.281 biztanle zituela Donostiak, ez zen zenbaki txikia.<ref name=IrutxulokoHitza/> Ligaren historiaz ez dago beste informazio askoriz. ''Buletina''ren zenbaki gehiago ez da ezagutzen.<ref name=IrutxulokoHitza/> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{es}}:[https://catalogo.sanchoelsabio.eus/Record/215912 ''Boletina'' Sancho el Sabio Fundazioan.] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Donostiako historia]] 3urezz0s7kvmwvifznrovh1ecgotx6g 9999268 9999267 2024-12-14T09:53:37Z Ernestobanpiroa 58701 [[Kategoria:Donostiako ekonomia]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999268 wikitext text/x-wiki '''Liga de Inquilinos de San Sebastian''' (Donostiako Maizterren Liga) izenarekin sortu zen, [[1920]]ko [[abuztuaren 10]]ean, [[Donostia]]ko maizterren antolakuntza tresna izan zen lehen etxebizitza sindikatua. Historia laburra izan zuen. == Egoera == [[XIX. mendea]]ren amaieran, hiriaren garapen burgesak [[espekulazio]]a eta azpietxebizitza ekarri zituen. Betikoa, langile eta migratzaileak hiriaren kanpoan, etxe kaskarretan, eta jauntxo eta burgesak hiriaren erdigunean. Ez ziren gutxi «etxejabe diruzale» horiek aurrera eramaten zituzten «gehiegikeriak», esaterako, «ura, telefonoa, igogailua eta beste zerbitzu batzuk kentzea». Itxuraz, maizterrak babesteko lehenengo legeak hasi ziren adosten Espainian, bestetik. Hainbat etxejabe kartzelatu zituztela «alokairuen disposizioak ez betetzeagatik» eta «kontratuak faltsutzeagatik». Hirietan errentak igotzen zituzten bezala, gauza bera egiten zuten baserrietan eta herrietan, ekoizleek laborantzaren fruituak garestituz, horrela lehen mailako gaien igoera eraginez.<ref name=IrutxulokoHitza>{{eu}} ''[https://irutxulo.hitza.eus/2024/12/13/donostiako-maizterren-liga-1920an-sortua-etxejabeen-tirania-borrokatzeko/ «Donostiako Maizterren Liga, 1920an sortua «etxejabeen tirania» borrokatzeko»], Xalba Ramírez.</ref> == Historia == 1920ko abuztuaren 10ean, ''Boletín de la Liga de Inquilinos: órgano defensor de los intereses de los inquilinos de San Sebastián'' aurkeztu zen: «Donostiako maizterren interesen defentsarako organoa».<ref>https://catalogo.sanchoelsabio.eus/Record/215912</ref> Aldizkariaren asmoa hilabetero plazaratzea zen eta egoitza [[San Martzial kalea (Donostia)|San Martzial kalean]] zegoen, 13. zenbakian. Aldizkarian azaltzen zenez, «etxejabeen tiraniari» aurre egiteko antolatu zuten hainbat lagunek Maizterren Liga, Espainian sortu ziren bestelako ereduei jarraiki. Itxuraz, eztabaida puri-purian zegoen, [[Espainiako Justizia Ministerioa|Espainiako Grazia eta Justizia ministroak]] hainbat deklarazio egin baitzituen bezperan, esanez «ez zuela gehiago onartuko maizterrak zapalduak izatea».<ref name=IrutxulokoHitza/> Honela kontatzen zuten Maizterren Ligako kideek Donostiaren egoera: «1916. urteaz geroztik, ezinegon handia nabaritzen hasi zen etxebizitza gabeziari dagokionez, eskaria eskaintza baino handiagoa zelako eta etxeen eraikuntza gelditu zelako. Honi gehitu behar diogu, hoteletan ostatu hartuta, gerra amaitzeko zain zeuden atzerritar askok, gerra luzatu egin zela ikustean, gela finkoetan geratzea erabaki zutela, eta horrek areagotu egin zuela etxebizitzarik ezaren krisia».<ref name=IrutxulokoHitza/> Ligaren kontra «etxejabe diruzale» batzuek «propaganda» egin arren, indarrez sortu zen mugimendua. Honela kontatzen zuten: «Hala ere, gure elkarteak baditu mila bazkide, benetakoak direnak, arrazoia eta justizia defendatzeko prest daudenak (…). Guztiok, gizon bakar batek bezala elkarturik, lan egingo dugu etxejabeen amarru eta ihesbideen bidez zapaltzen ez uzteko». Kontuan izanda garaian 67.281 biztanle zituela Donostiak, ez zen zenbaki txikia.<ref name=IrutxulokoHitza/> Ligaren historiaz ez dago beste informazio askoriz. ''Buletina''ren zenbaki gehiago ez da ezagutzen.<ref name=IrutxulokoHitza/> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{es}}:[https://catalogo.sanchoelsabio.eus/Record/215912 ''Boletina'' Sancho el Sabio Fundazioan.] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Donostiako historia]] [[Kategoria:Donostiako ekonomia]] 0y2u9hl9t8an7vxd34glam6dek0l374 9999270 9999268 2024-12-14T09:54:18Z Ernestobanpiroa 58701 [[Kategoria:Donostiako politika]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999270 wikitext text/x-wiki '''Liga de Inquilinos de San Sebastian''' (Donostiako Maizterren Liga) izenarekin sortu zen, [[1920]]ko [[abuztuaren 10]]ean, [[Donostia]]ko maizterren antolakuntza tresna izan zen lehen etxebizitza sindikatua. Historia laburra izan zuen. == Egoera == [[XIX. mendea]]ren amaieran, hiriaren garapen burgesak [[espekulazio]]a eta azpietxebizitza ekarri zituen. Betikoa, langile eta migratzaileak hiriaren kanpoan, etxe kaskarretan, eta jauntxo eta burgesak hiriaren erdigunean. Ez ziren gutxi «etxejabe diruzale» horiek aurrera eramaten zituzten «gehiegikeriak», esaterako, «ura, telefonoa, igogailua eta beste zerbitzu batzuk kentzea». Itxuraz, maizterrak babesteko lehenengo legeak hasi ziren adosten Espainian, bestetik. Hainbat etxejabe kartzelatu zituztela «alokairuen disposizioak ez betetzeagatik» eta «kontratuak faltsutzeagatik». Hirietan errentak igotzen zituzten bezala, gauza bera egiten zuten baserrietan eta herrietan, ekoizleek laborantzaren fruituak garestituz, horrela lehen mailako gaien igoera eraginez.<ref name=IrutxulokoHitza>{{eu}} ''[https://irutxulo.hitza.eus/2024/12/13/donostiako-maizterren-liga-1920an-sortua-etxejabeen-tirania-borrokatzeko/ «Donostiako Maizterren Liga, 1920an sortua «etxejabeen tirania» borrokatzeko»], Xalba Ramírez.</ref> == Historia == 1920ko abuztuaren 10ean, ''Boletín de la Liga de Inquilinos: órgano defensor de los intereses de los inquilinos de San Sebastián'' aurkeztu zen: «Donostiako maizterren interesen defentsarako organoa».<ref>https://catalogo.sanchoelsabio.eus/Record/215912</ref> Aldizkariaren asmoa hilabetero plazaratzea zen eta egoitza [[San Martzial kalea (Donostia)|San Martzial kalean]] zegoen, 13. zenbakian. Aldizkarian azaltzen zenez, «etxejabeen tiraniari» aurre egiteko antolatu zuten hainbat lagunek Maizterren Liga, Espainian sortu ziren bestelako ereduei jarraiki. Itxuraz, eztabaida puri-purian zegoen, [[Espainiako Justizia Ministerioa|Espainiako Grazia eta Justizia ministroak]] hainbat deklarazio egin baitzituen bezperan, esanez «ez zuela gehiago onartuko maizterrak zapalduak izatea».<ref name=IrutxulokoHitza/> Honela kontatzen zuten Maizterren Ligako kideek Donostiaren egoera: «1916. urteaz geroztik, ezinegon handia nabaritzen hasi zen etxebizitza gabeziari dagokionez, eskaria eskaintza baino handiagoa zelako eta etxeen eraikuntza gelditu zelako. Honi gehitu behar diogu, hoteletan ostatu hartuta, gerra amaitzeko zain zeuden atzerritar askok, gerra luzatu egin zela ikustean, gela finkoetan geratzea erabaki zutela, eta horrek areagotu egin zuela etxebizitzarik ezaren krisia».<ref name=IrutxulokoHitza/> Ligaren kontra «etxejabe diruzale» batzuek «propaganda» egin arren, indarrez sortu zen mugimendua. Honela kontatzen zuten: «Hala ere, gure elkarteak baditu mila bazkide, benetakoak direnak, arrazoia eta justizia defendatzeko prest daudenak (…). Guztiok, gizon bakar batek bezala elkarturik, lan egingo dugu etxejabeen amarru eta ihesbideen bidez zapaltzen ez uzteko». Kontuan izanda garaian 67.281 biztanle zituela Donostiak, ez zen zenbaki txikia.<ref name=IrutxulokoHitza/> Ligaren historiaz ez dago beste informazio askoriz. ''Buletina''ren zenbaki gehiago ez da ezagutzen.<ref name=IrutxulokoHitza/> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{es}}:[https://catalogo.sanchoelsabio.eus/Record/215912 ''Boletina'' Sancho el Sabio Fundazioan.] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Donostiako historia]] [[Kategoria:Donostiako ekonomia]] [[Kategoria:Donostiako politika]] qdtitoxpzmjvp2br3al3ylhxg8l0gcq 9999273 9999270 2024-12-14T09:59:52Z Ernestobanpiroa 58701 9999273 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:San Sebastián (Espagne) , réclame de 1921.jpg|thumb|250px|Turismoak eragin handia izan zuen prezioetan. Turistak erakartzeko publizitatea 1920an.]] '''Liga de Inquilinos de San Sebastian''' (Donostiako Maizterren Liga) izenarekin sortu zen, [[1920]]ko [[abuztuaren 10]]ean, [[Donostia]]ko maizterren antolakuntza tresna izan zen lehen etxebizitza sindikatua. Historia laburra izan zuen. == Egoera == [[XIX. mendea]]ren amaieran, hiriaren garapen burgesak [[espekulazio]]a eta azpietxebizitza ekarri zituen. Betikoa, langile eta migratzaileak hiriaren kanpoan, etxe kaskarretan, eta jauntxo eta burgesak hiriaren erdigunean. Ez ziren gutxi «etxejabe diruzale» horiek aurrera eramaten zituzten «gehiegikeriak», esaterako, «ura, telefonoa, igogailua eta beste zerbitzu batzuk kentzea». Itxuraz, maizterrak babesteko lehenengo legeak hasi ziren adosten Espainian, bestetik. Hainbat etxejabe kartzelatu zituztela «alokairuen disposizioak ez betetzeagatik» eta «kontratuak faltsutzeagatik». Hirietan errentak igotzen zituzten bezala, gauza bera egiten zuten baserrietan eta herrietan, ekoizleek laborantzaren fruituak garestituz, horrela lehen mailako gaien igoera eraginez.<ref name=IrutxulokoHitza>{{eu}} ''[https://irutxulo.hitza.eus/2024/12/13/donostiako-maizterren-liga-1920an-sortua-etxejabeen-tirania-borrokatzeko/ «Donostiako Maizterren Liga, 1920an sortua «etxejabeen tirania» borrokatzeko»], Xalba Ramírez.</ref> == Historia == 1920ko abuztuaren 10ean, ''Boletín de la Liga de Inquilinos: órgano defensor de los intereses de los inquilinos de San Sebastián'' aurkeztu zen: «Donostiako maizterren interesen defentsarako organoa».<ref>https://catalogo.sanchoelsabio.eus/Record/215912</ref> Aldizkariaren asmoa hilabetero plazaratzea zen eta egoitza [[San Martzial kalea (Donostia)|San Martzial kalean]] zegoen, 13. zenbakian. Aldizkarian azaltzen zenez, «etxejabeen tiraniari» aurre egiteko antolatu zuten hainbat lagunek Maizterren Liga, Espainian sortu ziren bestelako ereduei jarraiki. Itxuraz, eztabaida puri-purian zegoen, [[Espainiako Justizia Ministerioa|Espainiako Grazia eta Justizia ministroak]] hainbat deklarazio egin baitzituen bezperan, esanez «ez zuela gehiago onartuko maizterrak zapalduak izatea».<ref name=IrutxulokoHitza/> Honela kontatzen zuten Maizterren Ligako kideek Donostiaren egoera: «1916. urteaz geroztik, ezinegon handia nabaritzen hasi zen etxebizitza gabeziari dagokionez, eskaria eskaintza baino handiagoa zelako eta etxeen eraikuntza gelditu zelako. Honi gehitu behar diogu, hoteletan ostatu hartuta, gerra amaitzeko zain zeuden atzerritar askok, gerra luzatu egin zela ikustean, gela finkoetan geratzea erabaki zutela, eta horrek areagotu egin zuela etxebizitzarik ezaren krisia».<ref name=IrutxulokoHitza/> Ligaren kontra «etxejabe diruzale» batzuek «propaganda» egin arren, indarrez sortu zen mugimendua. Honela kontatzen zuten: «Hala ere, gure elkarteak baditu mila bazkide, benetakoak direnak, arrazoia eta justizia defendatzeko prest daudenak (…). Guztiok, gizon bakar batek bezala elkarturik, lan egingo dugu etxejabeen amarru eta ihesbideen bidez zapaltzen ez uzteko». Kontuan izanda garaian 67.281 biztanle zituela Donostiak, ez zen zenbaki txikia.<ref name=IrutxulokoHitza/> Ligaren historiaz ez dago beste informazio askoriz. ''Buletina''ren zenbaki gehiago ez da ezagutzen.<ref name=IrutxulokoHitza/> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{es}}:[https://catalogo.sanchoelsabio.eus/Record/215912 ''Boletina'' Sancho el Sabio Fundazioan.] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Donostiako historia]] [[Kategoria:Donostiako ekonomia]] [[Kategoria:Donostiako politika]] 2vxmwu9covxr90adae2x0k65f0nymb0 9999278 9999273 2024-12-14T10:03:18Z Ernestobanpiroa 58701 [[Kategoria:Donostiako elkarteak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999278 wikitext text/x-wiki [[Fitxategi:San Sebastián (Espagne) , réclame de 1921.jpg|thumb|250px|Turismoak eragin handia izan zuen prezioetan. Turistak erakartzeko publizitatea 1920an.]] '''Liga de Inquilinos de San Sebastian''' (Donostiako Maizterren Liga) izenarekin sortu zen, [[1920]]ko [[abuztuaren 10]]ean, [[Donostia]]ko maizterren antolakuntza tresna izan zen lehen etxebizitza sindikatua. Historia laburra izan zuen. == Egoera == [[XIX. mendea]]ren amaieran, hiriaren garapen burgesak [[espekulazio]]a eta azpietxebizitza ekarri zituen. Betikoa, langile eta migratzaileak hiriaren kanpoan, etxe kaskarretan, eta jauntxo eta burgesak hiriaren erdigunean. Ez ziren gutxi «etxejabe diruzale» horiek aurrera eramaten zituzten «gehiegikeriak», esaterako, «ura, telefonoa, igogailua eta beste zerbitzu batzuk kentzea». Itxuraz, maizterrak babesteko lehenengo legeak hasi ziren adosten Espainian, bestetik. Hainbat etxejabe kartzelatu zituztela «alokairuen disposizioak ez betetzeagatik» eta «kontratuak faltsutzeagatik». Hirietan errentak igotzen zituzten bezala, gauza bera egiten zuten baserrietan eta herrietan, ekoizleek laborantzaren fruituak garestituz, horrela lehen mailako gaien igoera eraginez.<ref name=IrutxulokoHitza>{{eu}} ''[https://irutxulo.hitza.eus/2024/12/13/donostiako-maizterren-liga-1920an-sortua-etxejabeen-tirania-borrokatzeko/ «Donostiako Maizterren Liga, 1920an sortua «etxejabeen tirania» borrokatzeko»], Xalba Ramírez.</ref> == Historia == 1920ko abuztuaren 10ean, ''Boletín de la Liga de Inquilinos: órgano defensor de los intereses de los inquilinos de San Sebastián'' aurkeztu zen: «Donostiako maizterren interesen defentsarako organoa».<ref>https://catalogo.sanchoelsabio.eus/Record/215912</ref> Aldizkariaren asmoa hilabetero plazaratzea zen eta egoitza [[San Martzial kalea (Donostia)|San Martzial kalean]] zegoen, 13. zenbakian. Aldizkarian azaltzen zenez, «etxejabeen tiraniari» aurre egiteko antolatu zuten hainbat lagunek Maizterren Liga, Espainian sortu ziren bestelako ereduei jarraiki. Itxuraz, eztabaida puri-purian zegoen, [[Espainiako Justizia Ministerioa|Espainiako Grazia eta Justizia ministroak]] hainbat deklarazio egin baitzituen bezperan, esanez «ez zuela gehiago onartuko maizterrak zapalduak izatea».<ref name=IrutxulokoHitza/> Honela kontatzen zuten Maizterren Ligako kideek Donostiaren egoera: «1916. urteaz geroztik, ezinegon handia nabaritzen hasi zen etxebizitza gabeziari dagokionez, eskaria eskaintza baino handiagoa zelako eta etxeen eraikuntza gelditu zelako. Honi gehitu behar diogu, hoteletan ostatu hartuta, gerra amaitzeko zain zeuden atzerritar askok, gerra luzatu egin zela ikustean, gela finkoetan geratzea erabaki zutela, eta horrek areagotu egin zuela etxebizitzarik ezaren krisia».<ref name=IrutxulokoHitza/> Ligaren kontra «etxejabe diruzale» batzuek «propaganda» egin arren, indarrez sortu zen mugimendua. Honela kontatzen zuten: «Hala ere, gure elkarteak baditu mila bazkide, benetakoak direnak, arrazoia eta justizia defendatzeko prest daudenak (…). Guztiok, gizon bakar batek bezala elkarturik, lan egingo dugu etxejabeen amarru eta ihesbideen bidez zapaltzen ez uzteko». Kontuan izanda garaian 67.281 biztanle zituela Donostiak, ez zen zenbaki txikia.<ref name=IrutxulokoHitza/> Ligaren historiaz ez dago beste informazio askoriz. ''Buletina''ren zenbaki gehiago ez da ezagutzen.<ref name=IrutxulokoHitza/> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{es}}:[https://catalogo.sanchoelsabio.eus/Record/215912 ''Boletina'' Sancho el Sabio Fundazioan.] {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Donostiako historia]] [[Kategoria:Donostiako ekonomia]] [[Kategoria:Donostiako politika]] [[Kategoria:Donostiako elkarteak]] o3mutg0mlt5qbe26n3iptxvipiih84c 0 1217360 9999261 2024-12-14T09:48:22Z Joseba65 69297 Orri berria: «{{biografia_infotaula_automatikoa}} ''' Theo de Rooij''' ([[Harmelen]], [[1957]]ko [[apirilaren 25]]a), Herbehereetako txirrindulari ohia da, profesionala 1980tik 1990era. Garaipenik aipagarrienak, 1980ko [[Flandriako txapelketa]] klasikoa eta 1982ko [[Alemaniako Itzulia]] izan ziren. Erretiratu ostean, [[Visma–Lease a Bike|Rabobank]] taldeko kirol zuzendaria izan zen 1996 eta 2007 artean. == Dopina == 2012ko maiatzean, aitortu zuen 2003tik 2007ra bitartean zuzentzen zu...» 9999261 wikitext text/x-wiki {{biografia_infotaula_automatikoa}} ''' Theo de Rooij''' ([[Harmelen]], [[1957]]ko [[apirilaren 25]]a), Herbehereetako txirrindulari ohia da, profesionala 1980tik 1990era. Garaipenik aipagarrienak, 1980ko [[Flandriako txapelketa]] klasikoa eta 1982ko [[Alemaniako Itzulia]] izan ziren. Erretiratu ostean, [[Visma–Lease a Bike|Rabobank]] taldeko kirol zuzendaria izan zen 1996 eta 2007 artean. == Dopina == 2012ko maiatzean, aitortu zuen 2003tik 2007ra bitartean zuzentzen zuen Rabobank taldean "arreta mediko sofistikatuaz" erabiltzen zirela jabetu zela. Dopin produktuen aukeraketa, funtsean, txirrindularien ardura zen. Taldeko medikuak arduratzen ziren haien osasuna arriskuan egon ez zedin. Hala ere, esan zuen taldeak ez zuela inoiz dopina sustatu edo ordaindu<ref>[https://www.dopeology.org/incidents/De-Rooij-admission/ De Rooij admission]</ref>. == Palmaresa == === Amateurreutan === '''1975''' * 10. Munduko errepideko txapelketan (junior) '''1978''' * Unibertsitateko Munduko txapelketa * [[Eslovakiako Itzulia]] * [[Renania-Palatinatuko Itzulia]] * 3. [[Drentheko Itzulia]]n * 3. Jan van Erp garaikurrean '''1979''' * [[Ronde van Noord-Holland]] * [[Ekialdeko Alemaniako Itzulia|Ekialdeko Alamaniako Itzuli]]ko etapa 1 * 2. Herbehereetako errepideko txapelketan (amateur) * 3. [[Renania-Palatinatuko Itzulia]]n eta etapa 1 * 3. [[Drentheko Itzulia]]n === Profesionaletan === {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1980''' * [[Romandiako Tour]]reko etapa 1 * [[Flandriako txapelketa]] * 2. [[Baracchi Saria]]n ([[Ludo Peeters]]<nowiki/>ekin) * 3. [[Fitxategi:Bronze medal with cup.svg|15px]] [[Herbehereetako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n * 4. [[Lombardiako Giroa]]n * 10. [[Suitzako Itzulia]]n '''1981''' * [[Setmana Catalana]]<nowiki/>ko etapa 1 * [[Union Dortmund Sari Nagusia]] * 2. [[Alemaniako Itzulia]]n * 2. [[Frans Verbeeck Sari Nagusia]]n * 7. [[Paris-Tours]]<nowiki/>en '''1982''' * [[Laigueglia Saria]] * [[Alemaniako Itzulia]] ella etapa 1 * 2. [[Setmana Catalana]]<nowiki/>n * 2. [[Suitzako Itzulia]]n eta etapa 1 * 7. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an * 10. [[Paris-Tours]]<nowiki/>en '''1983''' * [[Union Dortmund Sari Nagusia]] * Mendebaldeko Hainauteko Tourra * [[Herbehereetako Itzulia|Herbehereetako Itzuli]]ko etapa 1 (taldekako erlojupekoa) '''1984''' * 2. [[Flèche Brabançonne]]<nowiki/>n * 2. [[Union Dortmund Sari Nagusia]]n * 2. [[Dr. Eugeen Roggeman Sari Nagusia]]n * 9. [[Amstel Gold Race]]<nowiki/>n '''1985''' * [[Setmana Catalanako]]<nowiki/>ko etapa 1 * [[Norvegiako Tourra|Norvegiako Tour]]reko etapa 1 * 2. [[Herbehereetako Itzulia]]n eta etapa 1 (taldekako erlojupekoa) * 3. UC Bessèges-eko Sari Nagusian * 10. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an '''1986''' * 2. [[Mugako Zirkuitua]]n * 3. [[Flèche Brabançonne]]<nowiki/>n '''1987''' * 3. [[Fitxategi:Bronze medal with cup.svg|15px]] [[Herbehereetako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n * 10. [[Amstel Gold Race]]<nowiki/>n '''1988''' * [[1988ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko etapa 1 (taldekako erlojupekoa) '''1989''' * [[Luxenburgoko Tourra|Luxenburgoko Tour]]reko etapa 1 * [[Herbehereetako Itzulia|Herbehereetako Itzuli]]ko etapa 1 * 2. [[Flandrian Zehar]]<nowiki/>rean * 7. [[Ameriketako Sari Nagusia]]n }} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan eta Munduko txapelketan == {| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#eeeeee" !align="center"|Lasterketa !1980 !1981 !1982 !1983 !1984 !1985 !1986 !1987 !1988 !1989 !1990 |- |align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[1987ko Italiako Giroa|111.]] |align="center"|[[1988ko Italiako Giroa|79.]] |align="center"|- |align="center"|[[1990eko Italiako Giroa|161.]] |- |align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]] |align="center"|- |align="center"|[[1981eko Frantziako Tourra|39.]] |align="center"|[[1982ko Frantziako Tourra|19.]] |align="center"|[[1983ko Frantziako Tourra|29.]] |align="center"|[[1984ko Frantziako Tourra|59.]] |align="center"|[[1985eko Frantziako Tourra|80.]] |align="center"|- |align="center"|[[1987ko Frantziako Tourra|91.]] |align="center"|- |align="center"|[[1989ko Frantziako Tourra|125.]] |align="center"|- |- |align="center" style="background:red;"|[[Espainiako Vuelta]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[1985eko Espainiako Itzulia|38.]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |- |[[ Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko errepideko txapelketa]] [[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|24px]] |align="center"|- |align="center"|18. |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|82. |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |} <small>-: Ez zuen parte hartu<br /> UT: Utzi, ez zuen amaitu<br /> </small> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1957ko||Rooij, Theo de}} [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Herbehereetako txirrindulariak]] r15qqk7f77lee0225b3b2ke6t89dxp6 9999264 9999261 2024-12-14T09:48:59Z Joseba65 69297 /* Profesionaletan */ 9999264 wikitext text/x-wiki {{biografia_infotaula_automatikoa}} ''' Theo de Rooij''' ([[Harmelen]], [[1957]]ko [[apirilaren 25]]a), Herbehereetako txirrindulari ohia da, profesionala 1980tik 1990era. Garaipenik aipagarrienak, 1980ko [[Flandriako txapelketa]] klasikoa eta 1982ko [[Alemaniako Itzulia]] izan ziren. Erretiratu ostean, [[Visma–Lease a Bike|Rabobank]] taldeko kirol zuzendaria izan zen 1996 eta 2007 artean. == Dopina == 2012ko maiatzean, aitortu zuen 2003tik 2007ra bitartean zuzentzen zuen Rabobank taldean "arreta mediko sofistikatuaz" erabiltzen zirela jabetu zela. Dopin produktuen aukeraketa, funtsean, txirrindularien ardura zen. Taldeko medikuak arduratzen ziren haien osasuna arriskuan egon ez zedin. Hala ere, esan zuen taldeak ez zuela inoiz dopina sustatu edo ordaindu<ref>[https://www.dopeology.org/incidents/De-Rooij-admission/ De Rooij admission]</ref>. == Palmaresa == === Amateurreutan === '''1975''' * 10. Munduko errepideko txapelketan (junior) '''1978''' * Unibertsitateko Munduko txapelketa * [[Eslovakiako Itzulia]] * [[Renania-Palatinatuko Itzulia]] * 3. [[Drentheko Itzulia]]n * 3. Jan van Erp garaikurrean '''1979''' * [[Ronde van Noord-Holland]] * [[Ekialdeko Alemaniako Itzulia|Ekialdeko Alamaniako Itzuli]]ko etapa 1 * 2. Herbehereetako errepideko txapelketan (amateur) * 3. [[Renania-Palatinatuko Itzulia]]n eta etapa 1 * 3. [[Drentheko Itzulia]]n === Profesionaletan === {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1980''' * [[Romandiako Tour]]reko etapa 1 * [[Flandriako txapelketa]] * 2. [[Baracchi Saria]]n ([[Ludo Peeters]]<nowiki/>ekin) * 3. [[Fitxategi:Bronze medal with cup.svg|15px]] [[Herbehereetako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n * 4. [[Lombardiako Giroa]]n * 10. [[Suitzako Itzulia]]n '''1981''' * [[Setmana Catalana]]<nowiki/>ko etapa 1 * [[Union Dortmund Sari Nagusia]] * 2. [[Alemaniako Itzulia]]n * 2. [[Frans Verbeeck Sari Nagusia]]n * 7. [[Paris-Tours]]<nowiki/>en '''1982''' * [[Laigueglia Saria]] * [[Alemaniako Itzulia]] ella etapa 1 * 2. [[Setmana Catalana]]<nowiki/>n * 2. [[Suitzako Itzulia]]n eta etapa 1 * 7. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an * 10. [[Paris-Tours]]<nowiki/>en '''1983''' * [[Union Dortmund Sari Nagusia]] * Mendebaldeko Hainauteko Tourra * [[Herbehereetako Itzulia|Herbehereetako Itzuli]]ko etapa 1 (taldekako erlojupekoa) '''1984''' * 2. [[Flèche Brabançonne]]<nowiki/>n * 2. [[Union Dortmund Sari Nagusia]]n * 2. [[Dr. Eugeen Roggeman Sari Nagusia]]n * 9. [[Amstel Gold Race]]<nowiki/>n '''1985''' * [[Setmana Catalana]]<nowiki/>ko etapa 1 * [[Norvegiako Tourra|Norvegiako Tour]]reko etapa 1 * 2. [[Herbehereetako Itzulia]]n eta etapa 1 (taldekako erlojupekoa) * 3. UC Bessèges-eko Sari Nagusian * 10. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an '''1986''' * 2. [[Mugako Zirkuitua]]n * 3. [[Flèche Brabançonne]]<nowiki/>n '''1987''' * 3. [[Fitxategi:Bronze medal with cup.svg|15px]] [[Herbehereetako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n * 10. [[Amstel Gold Race]]<nowiki/>n '''1988''' * [[1988ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko etapa 1 (taldekako erlojupekoa) '''1989''' * [[Luxenburgoko Tourra|Luxenburgoko Tour]]reko etapa 1 * [[Herbehereetako Itzulia|Herbehereetako Itzuli]]ko etapa 1 * 2. [[Flandrian Zehar]]<nowiki/>rean * 7. [[Ameriketako Sari Nagusia]]n }} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan eta Munduko txapelketan == {| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#eeeeee" !align="center"|Lasterketa !1980 !1981 !1982 !1983 !1984 !1985 !1986 !1987 !1988 !1989 !1990 |- |align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[1987ko Italiako Giroa|111.]] |align="center"|[[1988ko Italiako Giroa|79.]] |align="center"|- |align="center"|[[1990eko Italiako Giroa|161.]] |- |align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]] |align="center"|- |align="center"|[[1981eko Frantziako Tourra|39.]] |align="center"|[[1982ko Frantziako Tourra|19.]] |align="center"|[[1983ko Frantziako Tourra|29.]] |align="center"|[[1984ko Frantziako Tourra|59.]] |align="center"|[[1985eko Frantziako Tourra|80.]] |align="center"|- |align="center"|[[1987ko Frantziako Tourra|91.]] |align="center"|- |align="center"|[[1989ko Frantziako Tourra|125.]] |align="center"|- |- |align="center" style="background:red;"|[[Espainiako Vuelta]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[1985eko Espainiako Itzulia|38.]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |- |[[ Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko errepideko txapelketa]] [[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|24px]] |align="center"|- |align="center"|18. |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|82. |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |} <small>-: Ez zuen parte hartu<br /> UT: Utzi, ez zuen amaitu<br /> </small> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1957ko||Rooij, Theo de}} [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Herbehereetako txirrindulariak]] hmkyzho5n69jyqbsznrezg00c47re1s 9999306 9999264 2024-12-14T10:27:13Z Joseba65 69297 /* Palmaresa */ 9999306 wikitext text/x-wiki {{biografia_infotaula_automatikoa}} ''' Theo de Rooij''' ([[Harmelen]], [[1957]]ko [[apirilaren 25]]a), Herbehereetako txirrindulari ohia da, profesionala 1980tik 1990era. Garaipenik aipagarrienak, 1980ko [[Flandriako txapelketa]] klasikoa eta 1982ko [[Alemaniako Itzulia]] izan ziren. Erretiratu ostean, [[Visma–Lease a Bike|Rabobank]] taldeko kirol zuzendaria izan zen 1996 eta 2007 artean. == Dopina == 2012ko maiatzean, aitortu zuen 2003tik 2007ra bitartean zuzentzen zuen Rabobank taldean "arreta mediko sofistikatuaz" erabiltzen zirela jabetu zela. Dopin produktuen aukeraketa, funtsean, txirrindularien ardura zen. Taldeko medikuak arduratzen ziren haien osasuna arriskuan egon ez zedin. Hala ere, esan zuen taldeak ez zuela inoiz dopina sustatu edo ordaindu<ref>[https://www.dopeology.org/incidents/De-Rooij-admission/ De Rooij admission]</ref>. == Palmaresa == === Amateurreutan === '''1975''' * 10. Munduko errepideko txapelketan (junior) '''1978''' * Munduko Unibertsitate txapelketa * [[Eslovakiako Itzulia]] * [[Renania-Palatinatuko Itzulia]] * 3. [[Drentheko Itzulia]]n * 3. Jan van Erp garaikurrean '''1979''' * [[Ronde van Noord-Holland]] * [[Ekialdeko Alemaniako Itzulia|Ekialdeko Alamaniako Itzuli]]ko etapa 1 * 2. Herbehereetako errepideko txapelketan (amateur) * 3. [[Renania-Palatinatuko Itzulia]]n eta etapa 1 * 3. [[Drentheko Itzulia]]n === Profesionaletan === {{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20| '''1980''' * [[Romandiako Tour]]reko etapa 1 * [[Flandriako txapelketa]] * 2. [[Baracchi Saria]]n ([[Ludo Peeters]]<nowiki/>ekin) * 3. [[Fitxategi:Bronze medal with cup.svg|15px]] [[Herbehereetako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n * 4. [[Lombardiako Giroa]]n * 10. [[Suitzako Itzulia]]n '''1981''' * [[Setmana Catalana]]<nowiki/>ko etapa 1 * [[Union Dortmund Sari Nagusia]] * 2. [[Alemaniako Itzulia]]n * 2. [[Frans Verbeeck Sari Nagusia]]n * 7. [[Paris-Tours]]<nowiki/>en '''1982''' * [[Laigueglia Saria]] * [[Alemaniako Itzulia]] ella etapa 1 * 2. [[Setmana Catalana]]<nowiki/>n * 2. [[Suitzako Itzulia]]n eta etapa 1 * 7. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an * 10. [[Paris-Tours]]<nowiki/>en '''1983''' * [[Union Dortmund Sari Nagusia]] * Mendebaldeko Hainauteko Tourra * [[Herbehereetako Itzulia|Herbehereetako Itzuli]]ko etapa 1 (taldekako erlojupekoa) '''1984''' * 2. [[Flèche Brabançonne]]<nowiki/>n * 2. [[Union Dortmund Sari Nagusia]]n * 2. [[Dr. Eugeen Roggeman Sari Nagusia]]n * 9. [[Amstel Gold Race]]<nowiki/>n '''1985''' * [[Setmana Catalana]]<nowiki/>ko etapa 1 * [[Norvegiako Tourra|Norvegiako Tour]]reko etapa 1 * 2. [[Herbehereetako Itzulia]]n eta etapa 1 (taldekako erlojupekoa) * 3. UC Bessèges-eko Sari Nagusian * 10. [[Tirreno-Adriatiko]]<nowiki/>an '''1986''' * 2. [[Mugako Zirkuitua]]n * 3. [[Flèche Brabançonne]]<nowiki/>n '''1987''' * 3. [[Fitxategi:Bronze medal with cup.svg|15px]] [[Herbehereetako errepide txirrindularitzako txapelketa]]n * 10. [[Amstel Gold Race]]<nowiki/>n '''1988''' * [[1988ko Frantziako Tourra|Frantziako Tour]]reko etapa 1 (taldekako erlojupekoa) '''1989''' * [[Luxenburgoko Tourra|Luxenburgoko Tour]]reko etapa 1 * [[Herbehereetako Itzulia|Herbehereetako Itzuli]]ko etapa 1 * 2. [[Flandrian Zehar]]<nowiki/>rean * 7. [[Ameriketako Sari Nagusia]]n }} == Sailkapen orokorra Itzuli Handietan eta Munduko txapelketan == {| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#eeeeee" !align="center"|Lasterketa !1980 !1981 !1982 !1983 !1984 !1985 !1986 !1987 !1988 !1989 !1990 |- |align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[1987ko Italiako Giroa|111.]] |align="center"|[[1988ko Italiako Giroa|79.]] |align="center"|- |align="center"|[[1990eko Italiako Giroa|161.]] |- |align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]] |align="center"|- |align="center"|[[1981eko Frantziako Tourra|39.]] |align="center"|[[1982ko Frantziako Tourra|19.]] |align="center"|[[1983ko Frantziako Tourra|29.]] |align="center"|[[1984ko Frantziako Tourra|59.]] |align="center"|[[1985eko Frantziako Tourra|80.]] |align="center"|- |align="center"|[[1987ko Frantziako Tourra|91.]] |align="center"|- |align="center"|[[1989ko Frantziako Tourra|125.]] |align="center"|- |- |align="center" style="background:red;"|[[Espainiako Vuelta]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|[[1985eko Espainiako Itzulia|38.]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |- |[[ Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa|Munduko errepideko txapelketa]] [[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|24px]] |align="center"|- |align="center"|18. |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|82. |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |} <small>-: Ez zuen parte hartu<br /> UT: Utzi, ez zuen amaitu<br /> </small> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == * {{ProCyclingStats}} {{bizialdia|1957ko||Rooij, Theo de}} [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]] [[Kategoria:Herbehereetako txirrindulariak]] 3rsz074tb19spg3ocdn6lrrhn0z4k9e 0 1217361 9999274 2024-12-14T10:01:16Z Marklar2007 1545 Orri berria: «{{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Lubna Azabal''' ([[Brusela]], {{data|1973|8|15}} - ) [[belgikar]] aktorea da, ''[[Paradise Now]]'' eta ''[[Incendies (filma)|Incendies]]'' filmetan edota ''[[The Honourable Woman]]'' egindako lanagatik ezaguna dena. == Biografia == Lubna Azabal Bruselan jaio zen, aita [[marokoar]]ra eta ama [[espainiar]]ra zituela. Bere kultura bikoitzak [[Frantziako zinema|zinema frantsesaren]] zein marokoarraren ateak ireki zizkion. Bruselako Erreg...» 9999274 wikitext text/x-wiki {{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Lubna Azabal''' ([[Brusela]], {{data|1973|8|15}} - ) [[belgikar]] aktorea da, ''[[Paradise Now]]'' eta ''[[Incendies (filma)|Incendies]]'' filmetan edota ''[[The Honourable Woman]]'' egindako lanagatik ezaguna dena. == Biografia == Lubna Azabal Bruselan jaio zen, aita [[marokoar]]ra eta ama [[espainiar]]ra zituela. Bere kultura bikoitzak [[Frantziako zinema|zinema frantsesaren]] zein marokoarraren ateak ireki zizkion. Bruselako Errege Kontserbatorioan izan ondoren, Belgikako antzokian hasi zuen bere ibilbidea. 1997an, [[Vincent Lannoo]]k [[Olivier Gourmet]]ekin batera zineman bere lehen papera egiteko kontratatu zuen, ''J'adore le cinéma'' film laburrean. 2011n, Jutra Sarietako 13. ekitaldian, emakumezko aktore onenaren Jutra irabazi zuen, [[Denis Villeneuve]]ren ''[[Incendies (filma)|Incendies]]'' filmean Nawal Marwan antzezteagatik.<ref>{{erreferentzia|url= https://www.ledevoir.com/culture/cinema/318731/13e-gala-des-jutra-incendies-la-grande-moisson |izenburua= 13e gala des Jutra - Incendies: la grande moisson |izena=Odile |abizena= Tremblay |egunkaria= [[Le Devoir]] |data= 2011-3-14|hizkuntza=fr}}</ref> Paper horrengatik, 2012ko otsailean, emakumezko aktore onenaren Magritte Saria ere jaso zuen.<ref name="Magritte 2012">{{erreferentzia|url= https://www.journaldemontreal.com/2012/02/05/incendies-recompense-aux-magritte |izenburua= Incendies récompensé aux Magritte |izena= Maxime |abizena= Demers |egunkaria=[[Le Journal de Montréal]] |data= 2012-2-5|hizkuntza=fr}}</ref> Ramdam Festibaleko amabitxia ere izan da, [[Tournai]]n, bere lehen bost edizioetan (2011-2016). 2017an, [[François Troukens]] eta [[Jean-François Hensgens]]en ''[[Tueurs]]'' filmean filmatu zuen, Olivier Gourmetekin batera. Paper honengatik, emakumezko aktore onenaren garaikurra jaso zuen 2019ko otsaileko Magritte Sarietako 9. ekitaldian.<ref name="Magritte 2019">{{erreferentzia|url= https://www.rtbf.be/culture/cinema/dossier/les-magritte-du-cinema/detail_le-magritte-de-la-meilleure-actrice-attribue-a-lubna-azabal-pour-tueurs?id=10134678 |izenburua= Le Magritte de la meilleure actrice est attribué à Lubna Azabal dans "Tueurs" |aldizkaria= [[RTBF]]|data= 2019-2-1|hizkuntza=fr}}</ref> ==Filmografia == === Zinema === {{zutabeak|kopurua=2| * [[1998]] : ''[[Pure Fiction]]'' * [[1998]] : ''J'adore le cinéma'' * [[1999]] : ''[[Les Siestes grenadine]]'' * [[2001]] : ''[[Loin (filma)|Loin]]'' * [[2002]] : ''[[Aram (filma)|Aram]]'' * [[2002]] : ''[[Sens dessus dessous (2002ko filma)|Sens dessus dessous]]'' * [[2003]] : ''[[Un monde presque paisible]]'' * [[2004]] : ''[[25 degrés en hiver]]'' * [[2004]] : ''[[Exils (2004ko filma)|Exils]]'' * [[2004]] : ''[[Les Temps qui changent]]'' * [[2004]] : ''[[Viva Laldjérie]]'' * [[2005]] : ''[[Paradise Now]]'' * [[2006]] : ''Callisto'' * [[2006]] : ''Écho'' * [[2007]] : ''[[24 mesures]]'' * [[2007]] : ''[[Strangers (2007ko filma)|Strangers]]'' * [[2008]] : ''[[Gamines (filma)|Gamines]]'' * [[2008]] : ''[[Une chaîne pour deux]]'' * [[2008]] : ''[[Body of Lies (filma)|Body of Lies]]'' * [[2010]] : ''[[Comme les cinq doigts de la main]]'' * [[2010]] : ''[[I Am Slave]]'' * [[2010]] : ''[[Incendies (filma)|Incendies]]'' * [[2011]] : ''[[Here (2011ko filma)|Here]]'' * [[2011]] : ''In the Last Moment'' * [[2011]] : ''[[Les Hommes libres]]'' * [[2011]] : ''[[Des vents contraires (filma)|Des vents contraires]]'' * [[2012]] : ''[[Coriolanus (filma)|Coriolanus]]'' * [[2012]] : ''Moi tout seul'' * [[2012]] : ''[[Goodbye Morocco]]'' * [[2013]] : ''[[La Marche (2013ko filma)|La Marche]]'' * [[2013]] : ''[[Rock the Casbah (filma)|Rock the Casbah]]'' * [[2013]] : ''Le donne della Vucciria'' * [[2014]] : ''[[Reprieve (filma)|Reprieve]]'' * [[2014]] : ''Disney Ramallah'' * [[2015]] : ''[[Alaska (2015eko filma)|Alaska]]'' * [[2016]] : ''[[Ma révolution (filma) |Ma révolution]]'' * [[2016]] : ''[[Ustica: The Missing Paper]]'' * [[2016]] : ''Betelgeuse'' * [[2016]] : ''[[Light Thereafter]]'' * [[2017]] : ''[[Lola Pater]]'' * [[2017]] : ''[[La Particule humaine]]'' * [[2017]] : ''[[Prendre le large]]'' * [[2017]] : ''[[Tueurs]]'' * [[2018]] : ''[[Mary Magdalene (2018ko filma)|Mary Magdalene]]'' * [[2018]] : ''[[A Bluebird in My Heart]]'' * [[2018]] : ''[[Sofia (2018ko filma)|Sofia]]'' * [[2018]] : ''[[Tel Aviv on Fire]]'' * [[2018]] : ''Lockdown'' * [[2019]] : ''[[Hellhole (2019ko filma)|Hellhole]]'' * [[2019]] : ''[[Adam (2019ko filma)|Adam]]'' * [[2021]] : ''Suicide Club'' * [[2022]] : ''[[El Houb]]'' * [[2022]] : ''[[Rebel (2022ko filma)|Rebel]]'' * [[2022]] : ''[[La vie me va bien]]'' * [[2022]] : ''[[Simone, le voyage du siècle]]'' * [[2022]] : ''[[Le Bleu du caftan]]'' * [[2022]] : ''[[Pour la France]]'' * [[2023]] : ''[[L'air de la mer rend libre]]'' * [[2023]] : ''[[Amal : Un esprit libre]]'' * [[2024]] : ''[[Une vie rêvée (2024ko filma)|Une vie rêvée]]'' * [[2024]] : ''[[Rabia (filma)|Rabia]]'' }} === Telebista === {{zutabeak|kopurua=2| * [[2002]] : ''[[La Source des Sarrazins]]'' (telefilma) * [[2003]] : ''[[Une minute de soleil en moins]]'' (telefilma) * [[2009]] : ''[[Suite noire]]'' * 2009 : ''[[Occupation (telesaila)|Occupation]]'' * [[2011]] : ''[[Le Repaire de la vouivre]]'' * 2011 : ''[[Tout le monde descend !]]'' (telefilma) * [[2014]] : ''[[The Honourable Woman]]'' * [[2015]] : ''[[Trepalium (telesaila)|Trepalium]]'' * [[2016]] : ''[[Accusé (telesaila)|Accusé]]'' * [[2017]] : ''[[Glacé (telesaila)|Glacé]]'' * 2017 : ''[[On l'appelait Ruby]]'' (telefilma) * 2017 : ''[[Quartier des Banques]]'' * [[2018]] : ''[[Nox (telesaila)|Nox]]'' * [[2018]] : ''[[Les Rivières pourpres (telesaila)|Les Rivières pourpres]]'' * [[2018]] : ''[[The Little Drummer Girl]]'' * [[2018]] : ''[[La Trêve (telesaila)|La Trêve]]'' * [[2019]] : ''[[L'Effondrement (telesaila)|L'Effondrement]]'' * [[2020]] : ''[[Le Voyageur (telesaila)|Le Voyageur]]'' * [[2020]] : ''[[Cheyenne et Lola]]'' * [[2021]] : ''[[Braqueurs (telesaila)|Braqueurs]]'' * [[2022]] : ''[[Champion (filma)|Champion]]'' (telefilma) * [[2023]] : ''[[Alphonse (telesaila)|Alphonse]]'' * [[2024]] : ''[[Des blessures invisibles]]'' (telefilma) * [[2024]] : ''[[L'École des espions]]'' }} == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo estekak == {{Biografia zirriborroa|Belgika}} {{bizialdia|1973ko||Azabal, Lubna}} [[Kategoria:Bruselarrak]] [[Kategoria:Belgikako emakume aktoreak]] bgypr8ryfxd0pl87flbve55i43lacid 0 1217362 9999276 2024-12-14T10:02:45Z Artegia 65203 Orri berria: «'''Thomas Michael Dunstan Voyce''' ([[Truro]], [[1981]]eko [[urtarrilaren 5]]a – [[Northumberland]], [[2024]]ko [[abenduaren 7]]a) britainiar [[hamabosteko errugbi]]laria izan zen, [[hegaleko (hamabosteko errugbia)|hegaleko]] eta atzelai (errugbia)|atzelari]] postuetan aritzen zena. Bere jaioterrian hasi zen errugbian jokatzen eta ondoren [[Bath Rugby]], [[Wasps RFC]], [[Gloucester Rugby]] eta [[London Welsh RFC]] taldeetan jokatu zuen. Ingalaterrako errugbi selekzioa...» 9999276 wikitext text/x-wiki '''Thomas Michael Dunstan Voyce''' ([[Truro]], [[1981]]eko [[urtarrilaren 5]]a – [[Northumberland]], [[2024]]ko [[abenduaren 7]]a) britainiar [[hamabosteko errugbi]]laria izan zen, [[hegaleko (hamabosteko errugbia)|hegaleko]] eta atzelai (errugbia)|atzelari]] postuetan aritzen zena. Bere jaioterrian hasi zen errugbian jokatzen eta ondoren [[Bath Rugby]], [[Wasps RFC]], [[Gloucester Rugby]] eta [[London Welsh RFC]] taldeetan jokatu zuen. [[Ingalaterrako errugbi selekzioa]]rekin bederatzi partida jokatu zituen 2001 eta 2006 artean. Voyce abenduaren 7an hil zen Darragh ekaitzak eragindako uholdeetan itota. Haren gorpua bost egun geroago aurkitu zuten. {{bizialdia|1981eko|2024ko|Voyce, Tom}} ck23fhk71v27c4tndn3popkdzu9b78z 9999281 9999276 2024-12-14T10:03:55Z Artegia 65203 9999281 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Thomas Michael Dunstan Voyce''' ([[Truro]], [[1981]]eko [[urtarrilaren 5]]a – [[Northumberland]], [[2024]]ko [[abenduaren 7]]a) britainiar [[hamabosteko errugbi]]laria izan zen, [[hegaleko (hamabosteko errugbia)|hegaleko]] eta atzelai (errugbia)|atzelari]] postuetan aritzen zena. Bere jaioterrian hasi zen errugbian jokatzen eta ondoren [[Bath Rugby]], [[Wasps RFC]], [[Gloucester Rugby]] eta [[London Welsh RFC]] taldeetan jokatu zuen. [[Ingalaterrako errugbi selekzioa]]rekin bederatzi partida jokatu zituen 2001 eta 2006 artean. Voyce abenduaren 7an hil zen Darragh ekaitzak eragindako uholdeetan itota. Haren gorpua bost egun geroago aurkitu zuten. {{bizialdia|1981eko|2024ko|Voyce, Tom}} lfdzch0mkfk2q5tx6adcvt2cd19v7mx 9999285 9999281 2024-12-14T10:06:34Z Artegia 65203 9999285 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Thomas Michael Dunstan Voyce''' ([[Truro]], [[1981]]eko [[urtarrilaren 5]]a – [[Northumberland]], [[2024]]ko [[abenduaren 7]]a) britainiar [[hamabosteko errugbi]]laria izan zen, [[hegaleko (hamabosteko errugbia)|hegaleko]] eta [[atzelari (errugbia)|atzelari]] postuetan aritzen zena. Bere jaioterrian hasi zen errugbian jokatzen eta ondoren [[Bath Rugby]], [[Wasps RFC]], [[Gloucester Rugby]] eta [[London Welsh RFC]] taldeetan jokatu zuen. [[Ingalaterrako errugbi selekzioa]]rekin bederatzi partida jokatu zituen 2001 eta 2006 artean. Voyce abenduaren 7an hil zen Darragh ekaitzak eragindako uholdeetan itota. Haren gorpua bost egun geroago aurkitu zuten. {{bizialdia|1981eko|2024ko|Voyce, Tom}} 22mqro075b13bih8k6svvxacix8hj80 9999288 9999285 2024-12-14T10:07:58Z Artegia 65203 9999288 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''Thomas Michael Dunstan Voyce''' ([[Truro]], [[1981]]eko [[urtarrilaren 5]]a – [[Northumberland]], [[2024]]ko [[abenduaren 7]]a) britainiar [[hamabosteko errugbi]]laria izan zen, [[hegaleko (hamabosteko errugbia)|hegaleko]] eta [[atzelari (errugbia)|atzelari]] postuetan aritzen zena. Bere jaioterrian hasi zen errugbian jokatzen eta ondoren [[Bath Rugby]], [[Wasps RFC]], [[Gloucester Rugby]] eta [[London Welsh RFC]] taldeetan jokatu zuen. [[Ingalaterrako errugbi selekzioa]]rekin bederatzi partida jokatu zituen 2001 eta 2006 artean. Voyce abenduaren 7an hil zen Darragh ekaitzak eragindako uholdeetan itota. Haren gorpua bost egun geroago aurkitu zuten. {{bizialdia|1981eko|2024ko|Voyce, Tom}} [[Kategoria:Kornuallestarrak]] [[Kategoria:Ingalaterrako errugbilariak]] cop6f3q9r913x3r6lj4atjnv9pu1811 14 1217363 9999298 2024-12-14T10:18:34Z Gartxoak 23317 Orri berria: «{{CatAutoTOC}} {{nagusia|Cucujoidea}}{{commonskat}} [[Kategoria:Cucujiformia]]» 9999298 wikitext text/x-wiki {{CatAutoTOC}} {{nagusia|Cucujoidea}}{{commonskat}} [[Kategoria:Cucujiformia]] bagzs2vhqnsvlilf1ruhsg83vqh47ml 14 1217364 9999299 2024-12-14T10:19:32Z Wikimaribarre 88969 Orri berria: «Saregilea edo sare-konpontzailea sareak egin eta konpontzen dituen pertsona da. Normalean emakumeak izaten dira» 9999299 wikitext text/x-wiki Saregilea edo sare-konpontzailea sareak egin eta konpontzen dituen pertsona da. Normalean emakumeak izaten dira 1yrg0pcwx3jb0nlrkzqo2qvuhrz4fjl 0 1217365 9999311 2024-12-14T10:30:00Z Marklar2007 1545 Marklar2007 wikilariak «[[Hornikuntza katea]]» orria «[[Hornikuntza kate]]» izenera aldatu du 9999311 wikitext text/x-wiki #BIRZUZENDU [[Hornikuntza kate]] pukv5pwjbmlrwce4ecr8y2upmwxzw3g 0 1217366 9999315 2024-12-14T10:31:30Z Marklar2007 1545 «[[Hornikuntza kate]]» orrira birbideratua 9999315 wikitext text/x-wiki #BIRZUZENDU[[Hornikuntza kate]] fkrp3h9wi5hzxw9smlfebiuj0mzm3rx 0 1217367 9999324 2024-12-14T10:46:59Z Gartxoak 23317 Orri berria: «{{taxotaula automatikoa}} '''''Triplax aenea''''' [[Erotylidae]] familiako [[kakalardo]]a da, zientziarako [[Johann Gottlieb Schaller]]rek [[1783]]an deskribatu zuena. [[Europa]] erdialde eta iparraldean zabaldurik dago, [[Euskal Herria]]n ere bai.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=EHAEko Coleoptera Catalogoa{{!}}Heteropterus|url=https://www.heteropterus.org/ehaeko-coleoptera-katalogoa|aldizkaria=www.heteropterus.org|sartze-data=2023-09-09}}</ref> == Deskribapena == Kakalardo...» 9999324 wikitext text/x-wiki {{taxotaula automatikoa}} '''''Triplax aenea''''' [[Erotylidae]] familiako [[kakalardo]]a da, zientziarako [[Johann Gottlieb Schaller]]rek [[1783]]an deskribatu zuena. [[Europa]] erdialde eta iparraldean zabaldurik dago, [[Euskal Herria]]n ere bai.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=EHAEko Coleoptera Catalogoa{{!}}Heteropterus|url=https://www.heteropterus.org/ehaeko-coleoptera-katalogoa|aldizkaria=www.heteropterus.org|sartze-data=2023-09-09}}</ref> == Deskribapena == Kakalardo txikia da, 6 mm ingurukoa eta nahiko boroiltsua. Burua, pronotoa eta hankak laranja-gorrixkak ditu eta elitroak urdinak dira, distira metalikoa dutenak. Eremu batzuetan urdinak beharrean berdeak ere izan daitezke. Elitroetan puntutxoz osaturiko lerroak ditu aurretik atzera doazenak. Antena labur eta sendoak ditu, borra itxurakoak. == Habitata eta elikadura == Mediterranear isuriko Europan ez da ageri, [[Iberiar penintsula]]ri dagokionez [[Pirinioak|Piriniotan]], [[Euskal Herria]]n, [[Kantabria]]n eta [[Errioxa]]n baino ez. Europa mailan ugariena [[Erresuma Batua]]n eta [[Eskandinavia]]n da. Euskal Herriari dagokionez [[pago|pagadietan]] aurkitzen da. Intsektu saproxilikoa da, hau da, usteltzen ari diren zuhaitzetan aurkitzen da, eta haietan hazten diren [[onddo]]etaz elikatzen da. == Bizi zikloa == Helduak maiatza eta urria artean ikusten dira. == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Cucujoidea]] [[Kategoria:Euskal Herriko koleopteroak]] atohlgjcjobesrd0zvb5cu7efwd865p 9999331 9999324 2024-12-14T10:50:46Z Gartxoak 23317 9999331 wikitext text/x-wiki {{taxotaula automatikoa}} '''''Triplax aenea''''' [[Erotylidae]] familiako [[kakalardo]]a da, zientziarako [[Johann Gottlieb Schaller]]rek [[1783]]an deskribatu zuena<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Artfakta från SLU Artdatabanken|hizkuntza=sv|url=https://artfakta.se/taxa/105581/taxonomi|aldizkaria=artfakta.se|sartze-data=2024-12-14}}</ref>. [[Europa]] erdialde eta iparraldean zabaldurik dago, [[Euskal Herria]]n ere bai.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=EHAEko Coleoptera Catalogoa{{!}}Heteropterus|url=https://www.heteropterus.org/ehaeko-coleoptera-katalogoa|aldizkaria=www.heteropterus.org|sartze-data=2023-09-09}}</ref> == Deskribapena == Kakalardo txikia da, 3,6 - 4,4 mm arteko luzera du eta iparralderago 6 mm ingurukoa izatera ere iristen da. Kakalardoa nahiko borobiltsua eta trinkoa da. Burua, pronotoa eta hankak laranja-gorrixkak ditu eta elitroak urdinak dira<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Triplax aenea (Schaller, 1783)|hizkuntza=es|url=https://www.gbif.org/es/species/4450490|aldizkaria=www.gbif.org|sartze-data=2024-12-14}}</ref>, distira metalikoa dutenak. Eremu batzuetan urdinak beharrean berdeak ere izan daitezke<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Triplax aenea {{!}} NatureSpot|url=https://www.naturespot.org/species/triplax-aenea|aldizkaria=www.naturespot.org|sartze-data=2024-12-14}}</ref>. Elitroetan puntutxoz osaturiko lerroak ditu aurretik atzera doazenak. Antena labur eta sendoak ditu, borra itxurakoak. == Habitata eta elikadura == Mediterranear isuriko Europan ez da ageri, [[Iberiar penintsula]]ri dagokionez [[Pirinioak|Piriniotan]], [[Euskal Herria]]n, [[Kantabria]]n eta [[Errioxa]]n baino ez. Europa mailan ugariena [[Erresuma Batua]]n eta [[Eskandinavia]]n da.<ref name=":0" /> Euskal Herriari dagokionez [[pago|pagadietan]] aurkitzen da. Intsektu saproxilikoa da, hau da, usteltzen ari diren zuhaitzetan aurkitzen da, eta haietan hazten diren [[onddo]]etaz elikatzen da.<ref name=":0" /> == Bizi zikloa == Helduak maiatza eta urria artean ikusten dira.<ref name=":1" /> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Cucujoidea]] [[Kategoria:Euskal Herriko koleopteroak]] g5l1qx5vl79q6021ufy4i5wfj9owoja 0 1217368 9999343 2024-12-14T11:00:19Z Txus.aparicio 20653 «[[:es:Special:Redirect/revision/162654184|José Aparicio]]» orriaren itzulpena eginez sortua 9999343 wikitext text/x-wiki '''José Aparicio Inglada''' ([[Alacant]], 1770eko abenduaren 14a - [[Madril]], 1838ko maiatzaren 10a) [[Espainia|espainiar]] margolaria izan zen. [[José Madrazo y Agudo|Jose de Madrazo]] eta [[Juan Antonio Ribera|Juan Antonio Riberarekin]] batera, Espainiako pintura neoklasikoaren ordezkari onenetarikoa da. Después pasó a la [[:es:Real_Academia_de_Bellas_Artes_de_San_Fernando|Real Academia de Bellas Artes de San Fernando]] en Madrid. En 1796 ganó el primer premio de primera clase de Pintura con el lienzo ''Godoy presentando la Paz a Carlos IV'', que aún se conserva en la Academia,<ref>{{Cita web|url=https://www.academiacolecciones.com/pinturas/inventario.php?id=0321|título=Aparicio e Inglada, José - Godoy presentando la Paz a Carlos IV|fechaacceso=2021-04-26|apellido=|nombre=Real Academia de BBAA de San Fernando|sitioweb=Academia Colecciones|idioma=es}}</ref> este premio le permitió acceder a una pensión de 12000 reales de vellón para en 1799 marcharse a estudiar a [[:es:París|París]] y posteriormente a [[:es:Roma|Roma]].<ref>{{Cita web|url=https://www.museodelprado.es/coleccion/artista/aparicio-e-inglada-jose/8e453310-2b54-4227-8d39-4b772e2f6a1e?searchMeta=ingl|título=Aparicio e Inglada, José - Colección - Museo Nacional del Prado|fechaacceso=2021-04-26|sitioweb=www.museodelprado.es}}</ref> En París fue el primer alumno español de [[:es:Jacques-Louis_David|Jacques-Louis David]], donde coincidió con [[:es:Juan_Antonio_Ribera_y_Fernández|Juan Antonio Ribera y Fernández]] y [[:es:José_de_Madrazo|José de Madrazo]]. En 1804 expuso en el salón de París la representación del relato bíblico ''Atalía y Joás''<ref>{{Cita web|url=https://www.academiacolecciones.com/pinturas/inventario.php?id=0384|título=Aparicio e Inglada, José - Atalía y Joás|fechaacceso=2021-04-26|apellido=|nombre=Real Academia de BBAA de San Fernando|sitioweb=Academia Colecciones|idioma=es}}</ref> que luego enviaría a la Academia de San Fernando como envío de pensionado, en él demuestra todo su aprendizaje neoclásico bajo el amparo de David. En 1805 recibió una medalla de oro por su cuadro ''La epidemia de España.'' Antes de viajar a [[:es:Roma|Roma]], en 1807 también envió a Manuel Godoy el lienzo ''Combate de Gladiadores''.<ref>{{Cita web|url=https://www.academiacolecciones.com/pinturas/inventario.php?id=0858|título=Aparicio e Inglada, José - Combate de gladiadores|fechaacceso=2021-04-26|apellido=|nombre=Real Academia de BBAA de San Fernando|sitioweb=Academia Colecciones|idioma=es}}</ref> == Biografia == Vicente Aparicio eta Manuela Ingladaren semea zen, zortzi anai-arrebetatik zazpigarrena. [[Valentzia|Valentzian]] trebatu zen, [[San Carloseko Errege Akademia|San Carloseko Errege Akademian]], eta [[Margolaritza|pinturako]] lehen saria irabazi zuen 1793an. Ondoren, Madrilgo [[San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademia|San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademiara]] joan zen. 1796an lehen mailako pintura saria irabazi zuen ''Godoy presentando la Paz a Carlos IV'' mihisearekin, oraindik Akademian mantentzen dena. Sari horri esker, 12.000 kobrezko errealeko pentsioa eskuratu zuen, 1799an [[Paris|Parisera]] eta ondoren [[Erroma|Erromara]] ikastera joateko.<ref>{{Cite web|izena=Real Academia de BBAA de San Fernando|abizena=|izenburua=Aparicio e Inglada, José - Godoy presentando la Paz a Carlos IV|url=https://www.academiacolecciones.com/pinturas/inventario.php?id=0321|lana=Academia Colecciones|accessdate=2021-04-26}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Aparicio e Inglada, José - Colección - Museo Nacional del Prado|url=https://www.museodelprado.es/coleccion/artista/aparicio-e-inglada-jose/8e453310-2b54-4227-8d39-4b772e2f6a1e?searchMeta=ingl|lana=www.museodelprado.es|accessdate=2021-04-26}}</ref> Parisen [[Jacques-Louis David|Jacques-Louis Daviden]] lehen ikasle espainiarra izan zen, [[Juan Antonio Ribera y Fernandez]] eta [[José Madrazo y Agudo|Jose de Madrazorekin]] batera. 1804an Parisko aretoan ''Atalía y Joás''<ref>{{Cite web|izena=Real Academia de BBAA de San Fernando|abizena=|izenburua=Aparicio e Inglada, José - Atalía y Joás|url=https://www.academiacolecciones.com/pinturas/inventario.php?id=0384|lana=Academia Colecciones|accessdate=2021-04-26}}</ref> kontakizun biblikoaren antzezpena azaldu zuen, gero San Fernandoko Akademiara bidaliko zuena pentsiodunen bidalketa gisa, eta bertan bere ikasketa neoklasiko guztia erakusten du Daviden babespean. 1805ean urrezko domina bat jaso zuen La epidemia de España margolanagatik. [[Erroma|Erromara]] joan aurretik, 1807an, Manuel Godoyri Combate de ''Gladiadores'' mihisea ere bidali zion.<ref>{{Cite web|izena=Real Academia de BBAA de San Fernando|abizena=|izenburua=Aparicio e Inglada, José - Combate de gladiadores|url=https://www.academiacolecciones.com/pinturas/inventario.php?id=0858|lana=Academia Colecciones|accessdate=2021-04-26}}</ref> [[Fitxategi:Godoy_presentando_la_paz_a_Carlos_IV_(Real_Academia_de_Bellas_Artes_de_San_Fernando).JPG|ezkerrera|thumb|''[[Manuel Godoy|Godoyk]]'' ''bakea aurkeztu'' zion ''[[Karlos IV.a Borboikoa (Espainia)|Karlos IV]]''.ari, 1796an, [[San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademia|San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademiari]].]] [[Erroma|Erroman]], bere ikasketa prozesua jarraitu zuen. Behin baino gehiagotan fidel agertu zen Espainiako erregearekin, uko egin baitzion [[Josef Bonaparte|Jose Bonaparteri]] fideltasuna zin egiteari. Gertaera honen ondorioz, José Aparicio, Erroman bizi ziren gainontzeko espainiar artista bekadunak bezala, [[Sant'Angelo gaztelua|Sant'Angelo gazteluan]] preso erori zen, Fernandoren garaian preso zibiltzat hartua izan zelarik. Aske utzi ondoren, Espainiako gobernuak deitu zuen, 1815eko maiatzaren 21ean [[Bartzelona|Bartzelonan]] lehorreratuz. Madrilera joan zen, eta han hasi zuen bere ibilbidea; abuztuan, [[Fernando VII.a]] erregearen ganbera-margolari izendatu zuten, barkamena eskatu ostean. Urte bat geroago, Las glorias de España margotzen hasi zen, eta bi urte inguru eman zituen horretan. Lan horrekin, gai patriotikoak jorratzen dituzten tamaina handiko koadro sorta handi bat hasiko du. Bere lanik ezagunena, Desembarco de ''Fernando VII'' en la isla de León, Valentziako San Carlos Akademiako merituzko akademiko izendatu zuten 1829an eta, geroago, San Fernandoko Akademiako zuzendari. Fernando VII.a erregea hil zenean, 1833an, bere karreraren gainbehera hasi zen, ondorengo gobernu [[Liberalismo|liberalek]] ez baitzuten begi onez ikusten. 1838an hil zen, pobre eta miserian. Buen Retiroko hilerri zaharrean lurperatu zuten. == Obra == [[Ramirez Dominguez]] adituaren ustez, bere estiloa akademikoa, marrazkilaria, distiratsua eta hotza da, esajerazio handiekin. Izaera patriotikoa zuten gai historikoetan aritu zen batik bat. Haren ikasle hurbilenetako bat [[Francisco de Paula Van Halen Gil]] izan zen, historia eta batailetako margolaria, [[San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademia|San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademiako]] supernumerarioa eta [[Elisabet II.a Borboikoa (Espainia)|Isabel II.aren]] ganbera-margolaria. Bere lanik ezagunenak ''El hambre en Madrid'' (1818) eta ''Desembarco de Fernando VII en la isla de León'' (1827) dira. Fernando VII.aren [[propaganda]] politikoko koadroak dira biak. ''El hambre en Madrid'' margolanaren garai berekoa da ''La batalla de San Marcial''. 1915eko [[Espainiako Auzitegi Gorena|Espainiako Auzitegi Gorenaren]] sutearekin batera galdu zen ''Desembarcoaren'' originala, eta [[Erromantizismoaren Museoa (Madril)|Erromantizismoaren Museoan]] baino ez da gordetzen haren zirriborroa. Historia-pintura egiteaz gain, Apariciok elite politikoaren eta aristokrata eta erregeen erretratua landu zuen, [[Francisco Javier Castaños|Castaños jeneralarena]] eta Pancemonteko Mayneaud baronesarena, besteak beste; gai erlijiosoei buruzko margolanak ere egin zituen. [[Pradoko Museoa|Pradoko Museoak]] Aparicioren artelan ugari gordetzen ditu, baina gehienak erretratuak dira. Museoak 2018an eskuratu zuen, Aparicioren Italiako aldiko Carmen Sanchezen legatuaren funtsekin, ziurrenik bere ibilbideko distiratsuena Retrato de ''Giuseppe Maria Ferdinando Dal'' Pozzo, legelari italiarra, bere garaian ospetsua.<ref>{{Cite web|izenburua=Giuseppe Maria Ferdinando Dal Pozzo - Colección - Museo Nacional del Prado|url=https://www.museodelprado.es/coleccion/obra-de-arte/giuseppe-maria-ferdinando-dal-pozzo/b0a2bcdb-d611-4a13-bbf9-ae066a75c759|lana=www.museodelprado.es|accessdate=2021-04-26}}</ref> Beste batzuk Akademian eta [[Lázaro Galdiano museoa|Lázaro Galdiano Museoan]] gordetzen dira (gaztetako autorretratu posible bat).<gallery mode="packed"> Fitxategi:General_Francisco_Javier_Castaños.jpg|link=Archivo:General_Francisco_Javier_Castaños.jpg|''[[Francisco Javier Castaños]]'', c. 1815 Fitxategi:José_Aparicio_-_Landing_of_Ferdinand_VII_in_El_Puerto_de_Santa_María_-_Google_Art_Project.jpg|link=Archivo:José_Aparicio_-_Landing_of_Ferdinand_VII_in_El_Puerto_de_Santa_María_-_Google_Art_Project.jpg|''Desembarco de S.M. el Rey Don [[Fernando VII.a Borboikoa (Espainia)|Fernando VII]] en El Puerto de Santa María'' Fitxategi:(Castres)_José_Aparicio_-Socrate_enseignant_-_Musée_Goya.jpg|link=Archivo:(Castres)_José_Aparicio_-Socrate_enseignant_-_Musée_Goya.jpg|''[[Sokrates|Sócrates]] enseñando a un joven'', 1811 Fitxategi:José_Aparicio_e_Inglada,_retrato_de_Giuseppe_Maria_Ferdinando_Dal_Pozzo_Museo_del_Prado.jpg|link=Archivo:José_Aparicio_e_Inglada,_retrato_de_Giuseppe_Maria_Ferdinando_Dal_Pozzo_Museo_del_Prado.jpg|''Giuseppe Maria Ferdinando Dal Pozzo''. 1810-13 Fitxategi:Atalía_y_Joás,_de_José_Aparicio_(Real_Academia_de_Bellas_Artes_de_San_Fernando)_crop.jpg|link=Archivo:Atalía_y_Joás,_de_José_Aparicio_(Real_Academia_de_Bellas_Artes_de_San_Fernando)_crop.jpg|''Atalía y Joás'', 1805 Fitxategi:JOSÉ_APARICIO_INGLADA_-_El_Hambre_en_Madrid_(Museo_Municipal_de_Madrid,_c._1818).jpg|link=Archivo:JOSÉ_APARICIO_INGLADA_-_El_Hambre_en_Madrid_(Museo_Municipal_de_Madrid,_c._1818).jpg|''El hambre en Madrid'', 1818 Fitxategi:Maria_Luisa_di_Spagna,_duchessa_di_Lucca_con_i_figli.jpg|link=Archivo:Maria_Luisa_di_Spagna,_duchessa_di_Lucca_con_i_figli.jpg|''La reina de Etruria y sus hijos'', 1815 </gallery> == Oharrak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Erreferentziak == * Ramírez Domínguez, Juan Antonio, "Klasizismoa eta erromantizismoa pinturan", ''Artearen Historian'', Anaya, Madril, 1986. ISBN 84-207-1408-9 * Arte Hiztegia, XIX. mendeko margolariak, LIBSA argitaletxea, 2001. ISBN 84-7630-842-6. == Kanpo loturak == {{Bizialdia|1770eko|1838ko|Aparicio, Jose}} [[Kategoria:Espainiako margolariak]] [[Kategoria:San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademiaren ikasleak]] [[Kategoria:Madrilen hildakoak]] [[Kategoria:Gainbegiratu gabeko itzulpenak]] n7brzgxh2g4srx0py3znbbu3ebqusay 9999345 9999343 2024-12-14T11:01:06Z Txus.aparicio 20653 9999345 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''José Aparicio Inglada''' ([[Alacant]], 1770eko abenduaren 14a - [[Madril]], 1838ko maiatzaren 10a) [[Espainia|espainiar]] margolaria izan zen. [[José Madrazo y Agudo|Jose de Madrazo]] eta [[Juan Antonio Ribera|Juan Antonio Riberarekin]] batera, Espainiako pintura neoklasikoaren ordezkari onenetarikoa da. == Biografia == Vicente Aparicio eta Manuela Ingladaren semea zen, zortzi anai-arrebetatik zazpigarrena. [[Valentzia|Valentzian]] trebatu zen, [[San Carloseko Errege Akademia|San Carloseko Errege Akademian]], eta [[Margolaritza|pinturako]] lehen saria irabazi zuen 1793an. Ondoren, Madrilgo [[San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademia|San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademiara]] joan zen. 1796an lehen mailako pintura saria irabazi zuen ''Godoy presentando la Paz a Carlos IV'' mihisearekin, oraindik Akademian mantentzen dena. Sari horri esker, 12.000 kobrezko errealeko pentsioa eskuratu zuen, 1799an [[Paris|Parisera]] eta ondoren [[Erroma|Erromara]] ikastera joateko.<ref>{{Cite web|izena=Real Academia de BBAA de San Fernando|abizena=|izenburua=Aparicio e Inglada, José - Godoy presentando la Paz a Carlos IV|url=https://www.academiacolecciones.com/pinturas/inventario.php?id=0321|lana=Academia Colecciones|accessdate=2021-04-26}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Aparicio e Inglada, José - Colección - Museo Nacional del Prado|url=https://www.museodelprado.es/coleccion/artista/aparicio-e-inglada-jose/8e453310-2b54-4227-8d39-4b772e2f6a1e?searchMeta=ingl|lana=www.museodelprado.es|accessdate=2021-04-26}}</ref> Parisen [[Jacques-Louis David|Jacques-Louis Daviden]] lehen ikasle espainiarra izan zen, [[Juan Antonio Ribera y Fernandez]] eta [[José Madrazo y Agudo|Jose de Madrazorekin]] batera. 1804an Parisko aretoan ''Atalía y Joás''<ref>{{Cite web|izena=Real Academia de BBAA de San Fernando|abizena=|izenburua=Aparicio e Inglada, José - Atalía y Joás|url=https://www.academiacolecciones.com/pinturas/inventario.php?id=0384|lana=Academia Colecciones|accessdate=2021-04-26}}</ref> kontakizun biblikoaren antzezpena azaldu zuen, gero San Fernandoko Akademiara bidaliko zuena pentsiodunen bidalketa gisa, eta bertan bere ikasketa neoklasiko guztia erakusten du Daviden babespean. 1805ean urrezko domina bat jaso zuen La epidemia de España margolanagatik. [[Erroma|Erromara]] joan aurretik, 1807an, Manuel Godoyri Combate de ''Gladiadores'' mihisea ere bidali zion.<ref>{{Cite web|izena=Real Academia de BBAA de San Fernando|abizena=|izenburua=Aparicio e Inglada, José - Combate de gladiadores|url=https://www.academiacolecciones.com/pinturas/inventario.php?id=0858|lana=Academia Colecciones|accessdate=2021-04-26}}</ref> [[Fitxategi:Godoy_presentando_la_paz_a_Carlos_IV_(Real_Academia_de_Bellas_Artes_de_San_Fernando).JPG|ezkerrera|thumb|''[[Manuel Godoy|Godoyk]]'' ''bakea aurkeztu'' zion ''[[Karlos IV.a Borboikoa (Espainia)|Karlos IV]]''.ari, 1796an, [[San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademia|San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademiari]].]] [[Erroma|Erroman]], bere ikasketa prozesua jarraitu zuen. Behin baino gehiagotan fidel agertu zen Espainiako erregearekin, uko egin baitzion [[Josef Bonaparte|Jose Bonaparteri]] fideltasuna zin egiteari. Gertaera honen ondorioz, José Aparicio, Erroman bizi ziren gainontzeko espainiar artista bekadunak bezala, [[Sant'Angelo gaztelua|Sant'Angelo gazteluan]] preso erori zen, Fernandoren garaian preso zibiltzat hartua izan zelarik. Aske utzi ondoren, Espainiako gobernuak deitu zuen, 1815eko maiatzaren 21ean [[Bartzelona|Bartzelonan]] lehorreratuz. Madrilera joan zen, eta han hasi zuen bere ibilbidea; abuztuan, [[Fernando VII.a]] erregearen ganbera-margolari izendatu zuten, barkamena eskatu ostean. Urte bat geroago, Las glorias de España margotzen hasi zen, eta bi urte inguru eman zituen horretan. Lan horrekin, gai patriotikoak jorratzen dituzten tamaina handiko koadro sorta handi bat hasiko du. Bere lanik ezagunena, Desembarco de ''Fernando VII'' en la isla de León, Valentziako San Carlos Akademiako merituzko akademiko izendatu zuten 1829an eta, geroago, San Fernandoko Akademiako zuzendari. Fernando VII.a erregea hil zenean, 1833an, bere karreraren gainbehera hasi zen, ondorengo gobernu [[Liberalismo|liberalek]] ez baitzuten begi onez ikusten. 1838an hil zen, pobre eta miserian. Buen Retiroko hilerri zaharrean lurperatu zuten. == Obra == [[Ramirez Dominguez]] adituaren ustez, bere estiloa akademikoa, marrazkilaria, distiratsua eta hotza da, esajerazio handiekin. Izaera patriotikoa zuten gai historikoetan aritu zen batik bat. Haren ikasle hurbilenetako bat [[Francisco de Paula Van Halen Gil]] izan zen, historia eta batailetako margolaria, [[San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademia|San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademiako]] supernumerarioa eta [[Elisabet II.a Borboikoa (Espainia)|Isabel II.aren]] ganbera-margolaria. Bere lanik ezagunenak ''El hambre en Madrid'' (1818) eta ''Desembarco de Fernando VII en la isla de León'' (1827) dira. Fernando VII.aren [[propaganda]] politikoko koadroak dira biak. ''El hambre en Madrid'' margolanaren garai berekoa da ''La batalla de San Marcial''. 1915eko [[Espainiako Auzitegi Gorena|Espainiako Auzitegi Gorenaren]] sutearekin batera galdu zen ''Desembarcoaren'' originala, eta [[Erromantizismoaren Museoa (Madril)|Erromantizismoaren Museoan]] baino ez da gordetzen haren zirriborroa. Historia-pintura egiteaz gain, Apariciok elite politikoaren eta aristokrata eta erregeen erretratua landu zuen, [[Francisco Javier Castaños|Castaños jeneralarena]] eta Pancemonteko Mayneaud baronesarena, besteak beste; gai erlijiosoei buruzko margolanak ere egin zituen. [[Pradoko Museoa|Pradoko Museoak]] Aparicioren artelan ugari gordetzen ditu, baina gehienak erretratuak dira. Museoak 2018an eskuratu zuen, Aparicioren Italiako aldiko Carmen Sanchezen legatuaren funtsekin, ziurrenik bere ibilbideko distiratsuena Retrato de ''Giuseppe Maria Ferdinando Dal'' Pozzo, legelari italiarra, bere garaian ospetsua.<ref>{{Cite web|izenburua=Giuseppe Maria Ferdinando Dal Pozzo - Colección - Museo Nacional del Prado|url=https://www.museodelprado.es/coleccion/obra-de-arte/giuseppe-maria-ferdinando-dal-pozzo/b0a2bcdb-d611-4a13-bbf9-ae066a75c759|lana=www.museodelprado.es|accessdate=2021-04-26}}</ref> Beste batzuk Akademian eta [[Lázaro Galdiano museoa|Lázaro Galdiano Museoan]] gordetzen dira (gaztetako autorretratu posible bat).<gallery mode="packed"> Fitxategi:General_Francisco_Javier_Castaños.jpg|link=Archivo:General_Francisco_Javier_Castaños.jpg|''[[Francisco Javier Castaños]]'', c. 1815 Fitxategi:José_Aparicio_-_Landing_of_Ferdinand_VII_in_El_Puerto_de_Santa_María_-_Google_Art_Project.jpg|link=Archivo:José_Aparicio_-_Landing_of_Ferdinand_VII_in_El_Puerto_de_Santa_María_-_Google_Art_Project.jpg|''Desembarco de S.M. el Rey Don [[Fernando VII.a Borboikoa (Espainia)|Fernando VII]] en El Puerto de Santa María'' Fitxategi:(Castres)_José_Aparicio_-Socrate_enseignant_-_Musée_Goya.jpg|link=Archivo:(Castres)_José_Aparicio_-Socrate_enseignant_-_Musée_Goya.jpg|''[[Sokrates|Sócrates]] enseñando a un joven'', 1811 Fitxategi:José_Aparicio_e_Inglada,_retrato_de_Giuseppe_Maria_Ferdinando_Dal_Pozzo_Museo_del_Prado.jpg|link=Archivo:José_Aparicio_e_Inglada,_retrato_de_Giuseppe_Maria_Ferdinando_Dal_Pozzo_Museo_del_Prado.jpg|''Giuseppe Maria Ferdinando Dal Pozzo''. 1810-13 Fitxategi:Atalía_y_Joás,_de_José_Aparicio_(Real_Academia_de_Bellas_Artes_de_San_Fernando)_crop.jpg|link=Archivo:Atalía_y_Joás,_de_José_Aparicio_(Real_Academia_de_Bellas_Artes_de_San_Fernando)_crop.jpg|''Atalía y Joás'', 1805 Fitxategi:JOSÉ_APARICIO_INGLADA_-_El_Hambre_en_Madrid_(Museo_Municipal_de_Madrid,_c._1818).jpg|link=Archivo:JOSÉ_APARICIO_INGLADA_-_El_Hambre_en_Madrid_(Museo_Municipal_de_Madrid,_c._1818).jpg|''El hambre en Madrid'', 1818 Fitxategi:Maria_Luisa_di_Spagna,_duchessa_di_Lucca_con_i_figli.jpg|link=Archivo:Maria_Luisa_di_Spagna,_duchessa_di_Lucca_con_i_figli.jpg|''La reina de Etruria y sus hijos'', 1815 </gallery> == Oharrak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Erreferentziak == * Ramírez Domínguez, Juan Antonio, "Klasizismoa eta erromantizismoa pinturan", ''Artearen Historian'', Anaya, Madril, 1986. ISBN 84-207-1408-9 * Arte Hiztegia, XIX. mendeko margolariak, LIBSA argitaletxea, 2001. ISBN 84-7630-842-6. == Kanpo loturak == {{Bizialdia|1770eko|1838ko|Aparicio, José}} [[Kategoria:Espainiako margolariak]] [[Kategoria:San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademiaren ikasleak]] [[Kategoria:Madrilen hildakoak]] [[Kategoria:Gainbegiratu gabeko itzulpenak]] k5g8kevnpylzfud302r8pvp3lms6bpl 9999346 9999345 2024-12-14T11:01:20Z Txus.aparicio 20653 9999346 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''José Aparicio Inglada''' ([[Alacant]], 1770eko abenduaren 14a - [[Madril]], 1838ko maiatzaren 10a) [[Espainia|espainiar]] margolaria izan zen. [[José Madrazo y Agudo|Jose de Madrazo]] eta [[Juan Antonio Ribera|Juan Antonio Riberarekin]] batera, Espainiako pintura neoklasikoaren ordezkari onenetarikoa da. == Biografia == Vicente Aparicio eta Manuela Ingladaren semea zen, zortzi anai-arrebetatik zazpigarrena. [[Valentzia|Valentzian]] trebatu zen, [[San Carloseko Errege Akademia|San Carloseko Errege Akademian]], eta [[Margolaritza|pinturako]] lehen saria irabazi zuen 1793an. Ondoren, Madrilgo [[San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademia|San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademiara]] joan zen. 1796an lehen mailako pintura saria irabazi zuen ''Godoy presentando la Paz a Carlos IV'' mihisearekin, oraindik Akademian mantentzen dena. Sari horri esker, 12.000 kobrezko errealeko pentsioa eskuratu zuen, 1799an [[Paris|Parisera]] eta ondoren [[Erroma|Erromara]] ikastera joateko.<ref>{{Cite web|izena=Real Academia de BBAA de San Fernando|abizena=|izenburua=Aparicio e Inglada, José - Godoy presentando la Paz a Carlos IV|url=https://www.academiacolecciones.com/pinturas/inventario.php?id=0321|lana=Academia Colecciones|accessdate=2021-04-26}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Aparicio e Inglada, José - Colección - Museo Nacional del Prado|url=https://www.museodelprado.es/coleccion/artista/aparicio-e-inglada-jose/8e453310-2b54-4227-8d39-4b772e2f6a1e?searchMeta=ingl|lana=www.museodelprado.es|accessdate=2021-04-26}}</ref> Parisen [[Jacques-Louis David|Jacques-Louis Daviden]] lehen ikasle espainiarra izan zen, [[Juan Antonio Ribera y Fernandez]] eta [[José Madrazo y Agudo|Jose de Madrazorekin]] batera. 1804an Parisko aretoan ''Atalía y Joás''<ref>{{Cite web|izena=Real Academia de BBAA de San Fernando|abizena=|izenburua=Aparicio e Inglada, José - Atalía y Joás|url=https://www.academiacolecciones.com/pinturas/inventario.php?id=0384|lana=Academia Colecciones|accessdate=2021-04-26}}</ref> kontakizun biblikoaren antzezpena azaldu zuen, gero San Fernandoko Akademiara bidaliko zuena pentsiodunen bidalketa gisa, eta bertan bere ikasketa neoklasiko guztia erakusten du Daviden babespean. 1805ean urrezko domina bat jaso zuen La epidemia de España margolanagatik. [[Erroma|Erromara]] joan aurretik, 1807an, Manuel Godoyri Combate de ''Gladiadores'' mihisea ere bidali zion.<ref>{{Cite web|izena=Real Academia de BBAA de San Fernando|abizena=|izenburua=Aparicio e Inglada, José - Combate de gladiadores|url=https://www.academiacolecciones.com/pinturas/inventario.php?id=0858|lana=Academia Colecciones|accessdate=2021-04-26}}</ref> [[Fitxategi:Godoy_presentando_la_paz_a_Carlos_IV_(Real_Academia_de_Bellas_Artes_de_San_Fernando).JPG|ezkerrera|thumb|''[[Manuel Godoy|Godoyk]]'' ''bakea aurkeztu'' zion ''[[Karlos IV.a Borboikoa (Espainia)|Karlos IV]]''.ari, 1796an, [[San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademia|San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademiari]].]] [[Erroma|Erroman]], bere ikasketa prozesua jarraitu zuen. Behin baino gehiagotan fidel agertu zen Espainiako erregearekin, uko egin baitzion [[Josef Bonaparte|Jose Bonaparteri]] fideltasuna zin egiteari. Gertaera honen ondorioz, José Aparicio, Erroman bizi ziren gainontzeko espainiar artista bekadunak bezala, [[Sant'Angelo gaztelua|Sant'Angelo gazteluan]] preso erori zen, Fernandoren garaian preso zibiltzat hartua izan zelarik. Aske utzi ondoren, Espainiako gobernuak deitu zuen, 1815eko maiatzaren 21ean [[Bartzelona|Bartzelonan]] lehorreratuz. Madrilera joan zen, eta han hasi zuen bere ibilbidea; abuztuan, [[Fernando VII.a]] erregearen ganbera-margolari izendatu zuten, barkamena eskatu ostean. Urte bat geroago, Las glorias de España margotzen hasi zen, eta bi urte inguru eman zituen horretan. Lan horrekin, gai patriotikoak jorratzen dituzten tamaina handiko koadro sorta handi bat hasiko du. Bere lanik ezagunena, Desembarco de ''Fernando VII'' en la isla de León, Valentziako San Carlos Akademiako merituzko akademiko izendatu zuten 1829an eta, geroago, San Fernandoko Akademiako zuzendari. Fernando VII.a erregea hil zenean, 1833an, bere karreraren gainbehera hasi zen, ondorengo gobernu [[Liberalismo|liberalek]] ez baitzuten begi onez ikusten. 1838an hil zen, pobre eta miserian. Buen Retiroko hilerri zaharrean lurperatu zuten. == Obra == [[Ramirez Dominguez]] adituaren ustez, bere estiloa akademikoa, marrazkilaria, distiratsua eta hotza da, esajerazio handiekin. Izaera patriotikoa zuten gai historikoetan aritu zen batik bat. Haren ikasle hurbilenetako bat [[Francisco de Paula Van Halen Gil]] izan zen, historia eta batailetako margolaria, [[San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademia|San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademiako]] supernumerarioa eta [[Elisabet II.a Borboikoa (Espainia)|Isabel II.aren]] ganbera-margolaria. Bere lanik ezagunenak ''El hambre en Madrid'' (1818) eta ''Desembarco de Fernando VII en la isla de León'' (1827) dira. Fernando VII.aren [[propaganda]] politikoko koadroak dira biak. ''El hambre en Madrid'' margolanaren garai berekoa da ''La batalla de San Marcial''. 1915eko [[Espainiako Auzitegi Gorena|Espainiako Auzitegi Gorenaren]] sutearekin batera galdu zen ''Desembarcoaren'' originala, eta [[Erromantizismoaren Museoa (Madril)|Erromantizismoaren Museoan]] baino ez da gordetzen haren zirriborroa. Historia-pintura egiteaz gain, Apariciok elite politikoaren eta aristokrata eta erregeen erretratua landu zuen, [[Francisco Javier Castaños|Castaños jeneralarena]] eta Pancemonteko Mayneaud baronesarena, besteak beste; gai erlijiosoei buruzko margolanak ere egin zituen. [[Pradoko Museoa|Pradoko Museoak]] Aparicioren artelan ugari gordetzen ditu, baina gehienak erretratuak dira. Museoak 2018an eskuratu zuen, Aparicioren Italiako aldiko Carmen Sanchezen legatuaren funtsekin, ziurrenik bere ibilbideko distiratsuena Retrato de ''Giuseppe Maria Ferdinando Dal'' Pozzo, legelari italiarra, bere garaian ospetsua.<ref>{{Cite web|izenburua=Giuseppe Maria Ferdinando Dal Pozzo - Colección - Museo Nacional del Prado|url=https://www.museodelprado.es/coleccion/obra-de-arte/giuseppe-maria-ferdinando-dal-pozzo/b0a2bcdb-d611-4a13-bbf9-ae066a75c759|lana=www.museodelprado.es|accessdate=2021-04-26}}</ref> Beste batzuk Akademian eta [[Lázaro Galdiano museoa|Lázaro Galdiano Museoan]] gordetzen dira (gaztetako autorretratu posible bat).<gallery mode="packed"> Fitxategi:General_Francisco_Javier_Castaños.jpg|link=Archivo:General_Francisco_Javier_Castaños.jpg|''[[Francisco Javier Castaños]]'', c. 1815 Fitxategi:José_Aparicio_-_Landing_of_Ferdinand_VII_in_El_Puerto_de_Santa_María_-_Google_Art_Project.jpg|link=Archivo:José_Aparicio_-_Landing_of_Ferdinand_VII_in_El_Puerto_de_Santa_María_-_Google_Art_Project.jpg|''Desembarco de S.M. el Rey Don [[Fernando VII.a Borboikoa (Espainia)|Fernando VII]] en El Puerto de Santa María'' Fitxategi:(Castres)_José_Aparicio_-Socrate_enseignant_-_Musée_Goya.jpg|link=Archivo:(Castres)_José_Aparicio_-Socrate_enseignant_-_Musée_Goya.jpg|''[[Sokrates|Sócrates]] enseñando a un joven'', 1811 Fitxategi:José_Aparicio_e_Inglada,_retrato_de_Giuseppe_Maria_Ferdinando_Dal_Pozzo_Museo_del_Prado.jpg|link=Archivo:José_Aparicio_e_Inglada,_retrato_de_Giuseppe_Maria_Ferdinando_Dal_Pozzo_Museo_del_Prado.jpg|''Giuseppe Maria Ferdinando Dal Pozzo''. 1810-13 Fitxategi:Atalía_y_Joás,_de_José_Aparicio_(Real_Academia_de_Bellas_Artes_de_San_Fernando)_crop.jpg|link=Archivo:Atalía_y_Joás,_de_José_Aparicio_(Real_Academia_de_Bellas_Artes_de_San_Fernando)_crop.jpg|''Atalía y Joás'', 1805 Fitxategi:JOSÉ_APARICIO_INGLADA_-_El_Hambre_en_Madrid_(Museo_Municipal_de_Madrid,_c._1818).jpg|link=Archivo:JOSÉ_APARICIO_INGLADA_-_El_Hambre_en_Madrid_(Museo_Municipal_de_Madrid,_c._1818).jpg|''El hambre en Madrid'', 1818 Fitxategi:Maria_Luisa_di_Spagna,_duchessa_di_Lucca_con_i_figli.jpg|link=Archivo:Maria_Luisa_di_Spagna,_duchessa_di_Lucca_con_i_figli.jpg|''La reina de Etruria y sus hijos'', 1815 </gallery> == Oharrak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Erreferentziak == * Ramírez Domínguez, Juan Antonio, "Klasizismoa eta erromantizismoa pinturan", ''Artearen Historian'', Anaya, Madril, 1986. ISBN 84-207-1408-9 * Arte Hiztegia, XIX. mendeko margolariak, LIBSA argitaletxea, 2001. ISBN 84-7630-842-6. == Kanpo loturak == {{Bizialdia|1770eko|1838ko|Aparicio, José}} [[Kategoria:Espainiako margolariak]] [[Kategoria:San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademiaren ikasleak]] [[Kategoria:Madrilen hildakoak]] ffpc91c0posnq5j42wc1t4nxoe9g70j 9999347 9999346 2024-12-14T11:01:49Z Txus.aparicio 20653 9999347 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''José Aparicio Inglada''' ([[Alacant]], 1770eko abenduaren 14a - [[Madril]], 1838ko maiatzaren 10a) [[Espainia|espainiar]] margolaria izan zen. [[José Madrazo y Agudo|José de Madrazo]] eta [[Juan Antonio Ribera|Juan Antonio Riberarekin]] batera, Espainiako pintura neoklasikoaren ordezkari onenetarikoa da. == Biografia == Vicente Aparicio eta Manuela Ingladaren semea zen, zortzi anai-arrebetatik zazpigarrena. [[Valentzia|Valentzian]] trebatu zen, [[San Carloseko Errege Akademia|San Carloseko Errege Akademian]], eta [[Margolaritza|pinturako]] lehen saria irabazi zuen 1793an. Ondoren, Madrilgo [[San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademia|San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademiara]] joan zen. 1796an lehen mailako pintura saria irabazi zuen ''Godoy presentando la Paz a Carlos IV'' mihisearekin, oraindik Akademian mantentzen dena. Sari horri esker, 12.000 kobrezko errealeko pentsioa eskuratu zuen, 1799an [[Paris|Parisera]] eta ondoren [[Erroma|Erromara]] ikastera joateko.<ref>{{Cite web|izena=Real Academia de BBAA de San Fernando|abizena=|izenburua=Aparicio e Inglada, José - Godoy presentando la Paz a Carlos IV|url=https://www.academiacolecciones.com/pinturas/inventario.php?id=0321|lana=Academia Colecciones|accessdate=2021-04-26}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Aparicio e Inglada, José - Colección - Museo Nacional del Prado|url=https://www.museodelprado.es/coleccion/artista/aparicio-e-inglada-jose/8e453310-2b54-4227-8d39-4b772e2f6a1e?searchMeta=ingl|lana=www.museodelprado.es|accessdate=2021-04-26}}</ref> Parisen [[Jacques-Louis David|Jacques-Louis Daviden]] lehen ikasle espainiarra izan zen, [[Juan Antonio Ribera y Fernandez]] eta [[José Madrazo y Agudo|Jose de Madrazorekin]] batera. 1804an Parisko aretoan ''Atalía y Joás''<ref>{{Cite web|izena=Real Academia de BBAA de San Fernando|abizena=|izenburua=Aparicio e Inglada, José - Atalía y Joás|url=https://www.academiacolecciones.com/pinturas/inventario.php?id=0384|lana=Academia Colecciones|accessdate=2021-04-26}}</ref> kontakizun biblikoaren antzezpena azaldu zuen, gero San Fernandoko Akademiara bidaliko zuena pentsiodunen bidalketa gisa, eta bertan bere ikasketa neoklasiko guztia erakusten du Daviden babespean. 1805ean urrezko domina bat jaso zuen La epidemia de España margolanagatik. [[Erroma|Erromara]] joan aurretik, 1807an, Manuel Godoyri Combate de ''Gladiadores'' mihisea ere bidali zion.<ref>{{Cite web|izena=Real Academia de BBAA de San Fernando|abizena=|izenburua=Aparicio e Inglada, José - Combate de gladiadores|url=https://www.academiacolecciones.com/pinturas/inventario.php?id=0858|lana=Academia Colecciones|accessdate=2021-04-26}}</ref> [[Fitxategi:Godoy_presentando_la_paz_a_Carlos_IV_(Real_Academia_de_Bellas_Artes_de_San_Fernando).JPG|ezkerrera|thumb|''[[Manuel Godoy|Godoyk]]'' ''bakea aurkeztu'' zion ''[[Karlos IV.a Borboikoa (Espainia)|Karlos IV]]''.ari, 1796an, [[San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademia|San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademiari]].]] [[Erroma|Erroman]], bere ikasketa prozesua jarraitu zuen. Behin baino gehiagotan fidel agertu zen Espainiako erregearekin, uko egin baitzion [[Josef Bonaparte|Jose Bonaparteri]] fideltasuna zin egiteari. Gertaera honen ondorioz, José Aparicio, Erroman bizi ziren gainontzeko espainiar artista bekadunak bezala, [[Sant'Angelo gaztelua|Sant'Angelo gazteluan]] preso erori zen, Fernandoren garaian preso zibiltzat hartua izan zelarik. Aske utzi ondoren, Espainiako gobernuak deitu zuen, 1815eko maiatzaren 21ean [[Bartzelona|Bartzelonan]] lehorreratuz. Madrilera joan zen, eta han hasi zuen bere ibilbidea; abuztuan, [[Fernando VII.a]] erregearen ganbera-margolari izendatu zuten, barkamena eskatu ostean. Urte bat geroago, Las glorias de España margotzen hasi zen, eta bi urte inguru eman zituen horretan. Lan horrekin, gai patriotikoak jorratzen dituzten tamaina handiko koadro sorta handi bat hasiko du. Bere lanik ezagunena, Desembarco de ''Fernando VII'' en la isla de León, Valentziako San Carlos Akademiako merituzko akademiko izendatu zuten 1829an eta, geroago, San Fernandoko Akademiako zuzendari. Fernando VII.a erregea hil zenean, 1833an, bere karreraren gainbehera hasi zen, ondorengo gobernu [[Liberalismo|liberalek]] ez baitzuten begi onez ikusten. 1838an hil zen, pobre eta miserian. Buen Retiroko hilerri zaharrean lurperatu zuten. == Obra == [[Ramirez Dominguez]] adituaren ustez, bere estiloa akademikoa, marrazkilaria, distiratsua eta hotza da, esajerazio handiekin. Izaera patriotikoa zuten gai historikoetan aritu zen batik bat. Haren ikasle hurbilenetako bat [[Francisco de Paula Van Halen Gil]] izan zen, historia eta batailetako margolaria, [[San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademia|San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademiako]] supernumerarioa eta [[Elisabet II.a Borboikoa (Espainia)|Isabel II.aren]] ganbera-margolaria. Bere lanik ezagunenak ''El hambre en Madrid'' (1818) eta ''Desembarco de Fernando VII en la isla de León'' (1827) dira. Fernando VII.aren [[propaganda]] politikoko koadroak dira biak. ''El hambre en Madrid'' margolanaren garai berekoa da ''La batalla de San Marcial''. 1915eko [[Espainiako Auzitegi Gorena|Espainiako Auzitegi Gorenaren]] sutearekin batera galdu zen ''Desembarcoaren'' originala, eta [[Erromantizismoaren Museoa (Madril)|Erromantizismoaren Museoan]] baino ez da gordetzen haren zirriborroa. Historia-pintura egiteaz gain, Apariciok elite politikoaren eta aristokrata eta erregeen erretratua landu zuen, [[Francisco Javier Castaños|Castaños jeneralarena]] eta Pancemonteko Mayneaud baronesarena, besteak beste; gai erlijiosoei buruzko margolanak ere egin zituen. [[Pradoko Museoa|Pradoko Museoak]] Aparicioren artelan ugari gordetzen ditu, baina gehienak erretratuak dira. Museoak 2018an eskuratu zuen, Aparicioren Italiako aldiko Carmen Sanchezen legatuaren funtsekin, ziurrenik bere ibilbideko distiratsuena Retrato de ''Giuseppe Maria Ferdinando Dal'' Pozzo, legelari italiarra, bere garaian ospetsua.<ref>{{Cite web|izenburua=Giuseppe Maria Ferdinando Dal Pozzo - Colección - Museo Nacional del Prado|url=https://www.museodelprado.es/coleccion/obra-de-arte/giuseppe-maria-ferdinando-dal-pozzo/b0a2bcdb-d611-4a13-bbf9-ae066a75c759|lana=www.museodelprado.es|accessdate=2021-04-26}}</ref> Beste batzuk Akademian eta [[Lázaro Galdiano museoa|Lázaro Galdiano Museoan]] gordetzen dira (gaztetako autorretratu posible bat).<gallery mode="packed"> Fitxategi:General_Francisco_Javier_Castaños.jpg|link=Archivo:General_Francisco_Javier_Castaños.jpg|''[[Francisco Javier Castaños]]'', c. 1815 Fitxategi:José_Aparicio_-_Landing_of_Ferdinand_VII_in_El_Puerto_de_Santa_María_-_Google_Art_Project.jpg|link=Archivo:José_Aparicio_-_Landing_of_Ferdinand_VII_in_El_Puerto_de_Santa_María_-_Google_Art_Project.jpg|''Desembarco de S.M. el Rey Don [[Fernando VII.a Borboikoa (Espainia)|Fernando VII]] en El Puerto de Santa María'' Fitxategi:(Castres)_José_Aparicio_-Socrate_enseignant_-_Musée_Goya.jpg|link=Archivo:(Castres)_José_Aparicio_-Socrate_enseignant_-_Musée_Goya.jpg|''[[Sokrates|Sócrates]] enseñando a un joven'', 1811 Fitxategi:José_Aparicio_e_Inglada,_retrato_de_Giuseppe_Maria_Ferdinando_Dal_Pozzo_Museo_del_Prado.jpg|link=Archivo:José_Aparicio_e_Inglada,_retrato_de_Giuseppe_Maria_Ferdinando_Dal_Pozzo_Museo_del_Prado.jpg|''Giuseppe Maria Ferdinando Dal Pozzo''. 1810-13 Fitxategi:Atalía_y_Joás,_de_José_Aparicio_(Real_Academia_de_Bellas_Artes_de_San_Fernando)_crop.jpg|link=Archivo:Atalía_y_Joás,_de_José_Aparicio_(Real_Academia_de_Bellas_Artes_de_San_Fernando)_crop.jpg|''Atalía y Joás'', 1805 Fitxategi:JOSÉ_APARICIO_INGLADA_-_El_Hambre_en_Madrid_(Museo_Municipal_de_Madrid,_c._1818).jpg|link=Archivo:JOSÉ_APARICIO_INGLADA_-_El_Hambre_en_Madrid_(Museo_Municipal_de_Madrid,_c._1818).jpg|''El hambre en Madrid'', 1818 Fitxategi:Maria_Luisa_di_Spagna,_duchessa_di_Lucca_con_i_figli.jpg|link=Archivo:Maria_Luisa_di_Spagna,_duchessa_di_Lucca_con_i_figli.jpg|''La reina de Etruria y sus hijos'', 1815 </gallery> == Oharrak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Erreferentziak == * Ramírez Domínguez, Juan Antonio, "Klasizismoa eta erromantizismoa pinturan", ''Artearen Historian'', Anaya, Madril, 1986. ISBN 84-207-1408-9 * Arte Hiztegia, XIX. mendeko margolariak, LIBSA argitaletxea, 2001. ISBN 84-7630-842-6. == Kanpo loturak == {{Bizialdia|1770eko|1838ko|Aparicio, José}} [[Kategoria:Espainiako margolariak]] [[Kategoria:San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademiaren ikasleak]] [[Kategoria:Madrilen hildakoak]] s0nihqaci39lddin60izz7z3o4hhy0c 9999351 9999347 2024-12-14T11:11:09Z Txus.aparicio 20653 9999351 wikitext text/x-wiki {{biografia infotaula automatikoa}} '''José Aparicio Inglada''' ([[Alacant]], 1770eko abenduaren 14a - [[Madril]], 1838ko maiatzaren 10a) [[Espainia|espainiar]] margolaria izan zen. [[José Madrazo y Agudo|José de Madrazo]] eta [[Juan Antonio Ribera|Juan Antonio Riberarekin]] batera, Espainiako pintura neoklasikoaren ordezkari onenetarikoa da. == Biografia == Vicente Aparicio eta Manuela Ingladaren semea zen, zortzi anai-arrebetatik zazpigarrena. [[Valentzia|Valentzian]] trebatu zen, [[San Carloseko Errege Akademia|San Carloseko Errege Akademian]], eta [[Margolaritza|pinturako]] lehen saria irabazi zuen 1793an. Ondoren, Madrilgo [[San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademia|San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademiara]] joan zen. 1796an lehen mailako pintura saria irabazi zuen ''Godoy presentando la Paz a Carlos IV'' mihisearekin, oraindik Akademian mantentzen dena. Sari horri esker, 12.000 zikar-kobrezko errealeko pentsioa eskuratu zuen, 1799an [[Paris|Parisera]] eta ondoren [[Erroma|Erromara]] ikastera joateko.<ref>{{Cite web|izena=Real Academia de BBAA de San Fernando|abizena=|izenburua=Aparicio e Inglada, José - Godoy presentando la Paz a Carlos IV|url=https://www.academiacolecciones.com/pinturas/inventario.php?id=0321|lana=Academia Colecciones|accessdate=2021-04-26}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Aparicio e Inglada, José - Colección - Museo Nacional del Prado|url=https://www.museodelprado.es/coleccion/artista/aparicio-e-inglada-jose/8e453310-2b54-4227-8d39-4b772e2f6a1e?searchMeta=ingl|lana=www.museodelprado.es|accessdate=2021-04-26}}</ref> Parisen [[Jacques-Louis David|Jacques-Louis Daviden]] lehen ikasle espainiarra izan zen, [[Juan Antonio Ribera y Fernandez]] eta [[José Madrazo y Agudo|Jose de Madrazorekin]] batera. 1804an Parisko aretoan ''Atalía y Joás''<ref>{{Cite web|izena=Real Academia de BBAA de San Fernando|abizena=|izenburua=Aparicio e Inglada, José - Atalía y Joás|url=https://www.academiacolecciones.com/pinturas/inventario.php?id=0384|lana=Academia Colecciones|accessdate=2021-04-26}}</ref> kontakizun biblikoaren antzezpena azaldu zuen, gero San Fernandoko Akademiara bidaliko zuena pentsiodunen bidalketa gisa, eta bertan bere ikasketa neoklasiko guztia erakusten du Daviden babespean. 1805ean urrezko domina bat jaso zuen La epidemia de España margolanagatik. [[Erroma|Erromara]] joan aurretik, 1807an, Manuel Godoyri Combate de ''Gladiadores'' mihisea ere bidali zion.<ref>{{Cite web|izena=Real Academia de BBAA de San Fernando|abizena=|izenburua=Aparicio e Inglada, José - Combate de gladiadores|url=https://www.academiacolecciones.com/pinturas/inventario.php?id=0858|lana=Academia Colecciones|accessdate=2021-04-26}}</ref> [[Fitxategi:Godoy_presentando_la_paz_a_Carlos_IV_(Real_Academia_de_Bellas_Artes_de_San_Fernando).JPG|ezkerrera|thumb|''[[Manuel Godoy|Godoyk]]'' ''bakea aurkeztu'' zion ''[[Karlos IV.a Borboikoa (Espainia)|Karlos IV]]''.ari, 1796an, [[San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademia|San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademiari]].]] [[Erroma|Erroman]], bere ikasketa prozesua jarraitu zuen. Behin baino gehiagotan fidel agertu zen Espainiako erregearekin, uko egin baitzion [[Josef Bonaparte|Jose Bonaparteri]] fideltasuna zin egiteari. Gertaera honen ondorioz, José Aparicio, Erroman bizi ziren gainontzeko espainiar artista bekadunak bezala, [[Sant'Angelo gaztelua|Sant'Angelo gazteluan]] preso erori zen, Fernandoren garaian preso zibiltzat hartua izan zelarik. Aske utzi ondoren, Espainiako gobernuak deitu zuen, 1815eko maiatzaren 21ean [[Bartzelona|Bartzelonan]] lehorreratuz. Madrilera joan zen, eta han hasi zuen bere ibilbidea; abuztuan, [[Fernando VII.a]] erregearen ganbera-margolari izendatu zuten, barkamena eskatu ostean. Urte bat geroago, Las glorias de España margotzen hasi zen, eta bi urte inguru eman zituen horretan. Lan horrekin, gai patriotikoak jorratzen dituzten tamaina handiko koadro sorta handi bat hasiko du. Bere lanik ezagunena, Desembarco de ''Fernando VII'' en la isla de León, Valentziako San Carlos Akademiako merituzko akademiko izendatu zuten 1829an eta, geroago, San Fernandoko Akademiako zuzendari. Fernando VII.a erregea hil zenean, 1833an, bere karreraren gainbehera hasi zen, ondorengo gobernu [[Liberalismo|liberalek]] ez baitzuten begi onez ikusten. 1838an hil zen, pobre eta miserian. Buen Retiroko hilerri zaharrean lurperatu zuten. == Obra == [[Ramirez Dominguez]] adituaren ustez, bere estiloa akademikoa, marrazkilaria, distiratsua eta hotza da, esajerazio handiekin. Izaera patriotikoa zuten gai historikoetan aritu zen batik bat. Haren ikasle hurbilenetako bat [[Francisco de Paula Van Halen Gil]] izan zen, historia eta batailetako margolaria, [[San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademia|San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademiako]] supernumerarioa eta [[Elisabet II.a Borboikoa (Espainia)|Isabel II.aren]] ganbera-margolaria. Bere lanik ezagunenak ''El hambre en Madrid'' (1818) eta ''Desembarco de Fernando VII en la isla de León'' (1827) dira. Fernando VII.aren [[propaganda]] politikoko koadroak dira biak. ''El hambre en Madrid'' margolanaren garai berekoa da ''La batalla de San Marcial''. 1915eko [[Espainiako Auzitegi Gorena|Espainiako Auzitegi Gorenaren]] sutearekin batera galdu zen ''Desembarcoaren'' originala, eta [[Erromantizismoaren Museoa (Madril)|Erromantizismoaren Museoan]] baino ez da gordetzen haren zirriborroa. Historia-pintura egiteaz gain, Apariciok elite politikoaren eta aristokrata eta erregeen erretratua landu zuen, [[Francisco Javier Castaños|Castaños jeneralarena]] eta Pancemonteko Mayneaud baronesarena, besteak beste; gai erlijiosoei buruzko margolanak ere egin zituen. [[Pradoko Museoa|Pradoko Museoak]] Aparicioren artelan ugari gordetzen ditu, baina gehienak erretratuak dira. Museoak 2018an eskuratu zuen, Aparicioren Italiako aldiko Carmen Sanchezen legatuaren funtsekin, ziurrenik bere ibilbideko distiratsuena Retrato de ''Giuseppe Maria Ferdinando Dal'' Pozzo, legelari italiarra, bere garaian ospetsua.<ref>{{Cite web|izenburua=Giuseppe Maria Ferdinando Dal Pozzo - Colección - Museo Nacional del Prado|url=https://www.museodelprado.es/coleccion/obra-de-arte/giuseppe-maria-ferdinando-dal-pozzo/b0a2bcdb-d611-4a13-bbf9-ae066a75c759|lana=www.museodelprado.es|accessdate=2021-04-26}}</ref> Beste batzuk Akademian eta [[Lázaro Galdiano museoa|Lázaro Galdiano Museoan]] gordetzen dira (gaztetako autorretratu posible bat).<gallery mode="packed"> Fitxategi:General_Francisco_Javier_Castaños.jpg|link=Archivo:General_Francisco_Javier_Castaños.jpg|''[[Francisco Javier Castaños]]'', c. 1815 Fitxategi:José_Aparicio_-_Landing_of_Ferdinand_VII_in_El_Puerto_de_Santa_María_-_Google_Art_Project.jpg|link=Archivo:José_Aparicio_-_Landing_of_Ferdinand_VII_in_El_Puerto_de_Santa_María_-_Google_Art_Project.jpg|''Desembarco de S.M. el Rey Don [[Fernando VII.a Borboikoa (Espainia)|Fernando VII]] en El Puerto de Santa María'' Fitxategi:(Castres)_José_Aparicio_-Socrate_enseignant_-_Musée_Goya.jpg|link=Archivo:(Castres)_José_Aparicio_-Socrate_enseignant_-_Musée_Goya.jpg|''[[Sokrates|Sócrates]] enseñando a un joven'', 1811 Fitxategi:José_Aparicio_e_Inglada,_retrato_de_Giuseppe_Maria_Ferdinando_Dal_Pozzo_Museo_del_Prado.jpg|link=Archivo:José_Aparicio_e_Inglada,_retrato_de_Giuseppe_Maria_Ferdinando_Dal_Pozzo_Museo_del_Prado.jpg|''Giuseppe Maria Ferdinando Dal Pozzo''. 1810-13 Fitxategi:Atalía_y_Joás,_de_José_Aparicio_(Real_Academia_de_Bellas_Artes_de_San_Fernando)_crop.jpg|link=Archivo:Atalía_y_Joás,_de_José_Aparicio_(Real_Academia_de_Bellas_Artes_de_San_Fernando)_crop.jpg|''Atalía y Joás'', 1805 Fitxategi:JOSÉ_APARICIO_INGLADA_-_El_Hambre_en_Madrid_(Museo_Municipal_de_Madrid,_c._1818).jpg|link=Archivo:JOSÉ_APARICIO_INGLADA_-_El_Hambre_en_Madrid_(Museo_Municipal_de_Madrid,_c._1818).jpg|''El hambre en Madrid'', 1818 Fitxategi:Maria_Luisa_di_Spagna,_duchessa_di_Lucca_con_i_figli.jpg|link=Archivo:Maria_Luisa_di_Spagna,_duchessa_di_Lucca_con_i_figli.jpg|''La reina de Etruria y sus hijos'', 1815 </gallery> == Oharrak == {{Erreferentzia zerrenda}} == Erreferentziak == * Ramírez Domínguez, Juan Antonio, "Klasizismoa eta erromantizismoa pinturan", ''Artearen Historian'', Anaya, Madril, 1986. ISBN 84-207-1408-9 * Arte Hiztegia, XIX. mendeko margolariak, LIBSA argitaletxea, 2001. ISBN 84-7630-842-6. == Kanpo loturak == {{Bizialdia|1770eko|1838ko|Aparicio, José}} [[Kategoria:Espainiako margolariak]] [[Kategoria:San Fernandoko Arte Ederren Errege Akademiaren ikasleak]] [[Kategoria:Madrilen hildakoak]] 0s315wfy1iyca3fw66oi6c7ntjvtbmj 2 1217369 9999356 2024-12-14T11:20:20Z World Citizen Apply 169414 Mononesh Das 9999356 wikitext text/x-wiki Mononesh Das Bengali citizen journalist Mononesh Das মনোনেশ দাস is a '''Bengali citizen''' and one of the leading personalities in journalism in Mymensingh. He has been doing journalism since the letterpress era in the Mymensingh region. He was born on March 23, 1975, in Muktagachha Mujati village of the district. l4x6jkapuii8uuoqbsiuh588vj5aap6 9999357 9999356 2024-12-14T11:20:45Z Borhan 154638 Requesting deletion 9999357 wikitext text/x-wiki {{delete|Spam}} __NOINDEX__Mononesh Das Bengali citizen journalist Mononesh Das মনোনেশ দাস is a '''Bengali citizen''' and one of the leading personalities in journalism in Mymensingh. He has been doing journalism since the letterpress era in the Mymensingh region. He was born on March 23, 1975, in Muktagachha Mujati village of the district. p9krddut0xvf9pznie4qppfdtel7hkg 14 1217370 9999358 2024-12-14T11:20:50Z Marklar2007 1545 Orri berria: «{{CatAutoTOC}} [[Kategoria:Neurozientzialariak herrialdearen arabera]] [[Kategoria:Euskal Herriko zientzialariak|Neurozientzialariak]]» 9999358 wikitext text/x-wiki {{CatAutoTOC}} [[Kategoria:Neurozientzialariak herrialdearen arabera]] [[Kategoria:Euskal Herriko zientzialariak|Neurozientzialariak]] srtgy6lspea7hgbklphbq9utk4ou864 14 1217371 9999359 2024-12-14T11:22:27Z Marklar2007 1545 Orri berria: «{{CatAutoTOC}} {{commonskat}} [[Kategoria:Neurozientzialariak|*Herrialdea]] [[Kategoria:Zientzialariak herrialdearen arabera|*Neurozientzialariak]]» 9999359 wikitext text/x-wiki {{CatAutoTOC}} {{commonskat}} [[Kategoria:Neurozientzialariak|*Herrialdea]] [[Kategoria:Zientzialariak herrialdearen arabera|*Neurozientzialariak]] cuxzibwcn2dvualjbl881h2u8ghxdxi 0 1217372 9999360 2024-12-14T11:22:50Z Lainobeltz 56334 «[[Hornikuntza kate]]» orrira birbideratua 9999360 wikitext text/x-wiki #BIRZUZENDU[[Hornikuntza kate]] fkrp3h9wi5hzxw9smlfebiuj0mzm3rx 0 1217373 9999364 2024-12-14T11:24:11Z Lainobeltz 56334 «[[Esti Ansotegi Guruziaga]]» orrira birbideratua 9999364 wikitext text/x-wiki #BIRZUZENDU[[Esti Ansotegi Guruziaga]] 1usljfdaw3zn676me7iuo2noh5xcuwh 14 1217374 9999369 2024-12-14T11:27:30Z Marklar2007 1545 Orri berria: «{{CatAutoTOC}} [[Kategoria:Farmazialariak herrialdearen arabera]] [[Kategoria:Euskal Herriko zientzialariak|Farmazialariak]]» 9999369 wikitext text/x-wiki {{CatAutoTOC}} [[Kategoria:Farmazialariak herrialdearen arabera]] [[Kategoria:Euskal Herriko zientzialariak|Farmazialariak]] tk83dp234s74hk2lbacflra2to4petr 9999371 9999369 2024-12-14T11:27:43Z Marklar2007 1545 [[Kategoria:Euskal Herriko zientzialariak]] kendua; [[Kategoria:Euskal Herriko kimikariak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999371 wikitext text/x-wiki {{CatAutoTOC}} [[Kategoria:Farmazialariak herrialdearen arabera]] [[Kategoria:Euskal Herriko kimikariak|Farmazialariak]] ie6uxk5y3vyhtumyfj5d8cnyfiwdic0 0 1217375 9999372 2024-12-14T11:28:18Z Gartxoak 23317 Orri berria: «{{taxotaula automatikoa}} '''''Cerambyx scopolii''''' [[Cerambycidae]] familiako [[kakalardo]]a da, zientziarako [[Johann Kaspar Füssli]]k [[1775]]ean deskribatu zuena. [[Europa]] guztian, [[Afrika]] iparraldean eta [[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbilean]] zabaldurik dago, baita [[Euskal Herria]]n ere.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=EHAEko Coleoptera Catalogoa{{!}}Heteropterus|url=https://www.heteropterus.org/ehaeko-coleoptera-katalogoa|aldizkaria=www.heteropterus.org|sartze-d...» 9999372 wikitext text/x-wiki {{taxotaula automatikoa}} '''''Cerambyx scopolii''''' [[Cerambycidae]] familiako [[kakalardo]]a da, zientziarako [[Johann Kaspar Füssli]]k [[1775]]ean deskribatu zuena. [[Europa]] guztian, [[Afrika]] iparraldean eta [[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbilean]] zabaldurik dago, baita [[Euskal Herria]]n ere.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=EHAEko Coleoptera Catalogoa{{!}}Heteropterus|url=https://www.heteropterus.org/ehaeko-coleoptera-katalogoa|aldizkaria=www.heteropterus.org|sartze-data=2023-09-09}}</ref> [[Ipar Amerika]]n ere ikusi da, [[Quebec]] probintzian hain zuzen ere. == Deskribapena == Tamaina ertaineko kakalardoa da, 17-28 mm artean neurtzen baitu. Antena oso luzeak ditu, arren kasuan gorputza bera baino nabarmen luzeagoak. Antena luze horien arrazoia ez da ezagutzen, badirudi hegaldian orekatzeko balio diotela. Gorputz estu eta luzea du, kolore beltzekoa eta distiratsua. == Habitata == Baso hostozabaletako irekiguneetan ikusten dira. [[Arte (zuhaitza)|Arteak]], [[haritz]]ak, [[pago]]ak, [[erkametz]]ak, [[ametz]]aketa fruita arbolak atsegin ditu. == Bizi zikloa == Helduak maiatza eta uztaila artean ikusten dira. Ondoren emeak zuhaitzen azalean arrautzak jartzen ditu. Handik ateratzen diren beldarrak zuhaitzen enbor barrenean garatzen dira. eta galeriak osatzen dituzte. Zuhaitz batean beldar asko aurkitzen badira zuhaitza bera hiltzera irits daitezke. Beldarrak bi urte ere pasa ditzake pupatu aurretik. == Iruditegia == <gallery> Irudi:2018.07.22.-06-Heimbach--Kleiner Eichenbock.jpg Irudi:Cerambyx scopolii Piazzo 03.jpg Irudi:Cerambyx scopolii Fuessly, 1775 male (3870738163).jpg </gallery> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Cerambycidae]] [[Kategoria:Euskal Herriko koleopteroak]] juv7elg98yhsspvotc3j0fsyf1zmroc 9999389 9999372 2024-12-14T11:31:30Z Gartxoak 23317 9999389 wikitext text/x-wiki {{taxotaula automatikoa}} '''''Cerambyx scopolii''''' [[Cerambycidae]] familiako [[kakalardo]]a da, zientziarako [[Johann Kaspar Füssli]]k [[1775]]ean deskribatu zuena. [[Europa]] guztian, [[Afrika]] iparraldean eta [[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbilean]] zabaldurik dago, baita [[Euskal Herria]]n ere.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=EHAEko Coleoptera Catalogoa{{!}}Heteropterus|url=https://www.heteropterus.org/ehaeko-coleoptera-katalogoa|aldizkaria=www.heteropterus.org|sartze-data=2023-09-09}}</ref> [[Ipar Amerika]]n ere ikusi da, [[Quebec]] probintzian hain zuzen ere. == Deskribapena == Tamaina ertaineko kakalardoa da, 17-28 mm artean neurtzen baitu. Antena oso luzeak ditu, arren kasuan gorputza bera baino nabarmen luzeagoak. Antena luze horien arrazoia ez da ezagutzen, badirudi hegaldian orekatzeko balio diotela.<ref>{{erreferentzia|abizena=Harant H. & Jarry D.|urtea=1982|izenburua=Guide du naturaliste dans le Midi de la France, Tome 2|argitaletxea=Delachaux et Niestlé, deuxième édition|orrialdea=192}}</ref> Gorputz estu eta luzea du, kolore beltzekoa eta distiratsua. == Habitata == Baso hostozabaletako irekiguneetan ikusten dira. [[Arte (zuhaitza)|Arteak]], [[haritz]]ak, [[pago]]ak, [[erkametz]]ak, [[ametz]]aketa fruita arbolak atsegin ditu.<ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=Jose|izenburua=Cerambyx scopolii, pequeño capricornio|hizkuntza=es|data=2014-10-14|url=https://guadarramistas.com/2014/10/14/cerambyx-scopolii-pequeno-capricornio/|aldizkaria=Guadarramistas|sartze-data=2024-12-14}}</ref> == Bizi zikloa == Helduak maiatza eta uztaila artean ikusten dira. Ondoren emeak zuhaitzen azalean arrautzak jartzen ditu. Handik ateratzen diren beldarrak zuhaitzen enbor barrenean garatzen dira. eta galeriak osatzen dituzte. Zuhaitz batean beldar asko aurkitzen badira zuhaitza bera hiltzera irits daitezke. Beldarrak bi urte ere pasa ditzake pupatu aurretik.<ref name=":0" /> == Iruditegia == <gallery> Irudi:2018.07.22.-06-Heimbach--Kleiner Eichenbock.jpg Irudi:Cerambyx scopolii Piazzo 03.jpg Irudi:Cerambyx scopolii Fuessly, 1775 male (3870738163).jpg </gallery> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Cerambycidae]] [[Kategoria:Euskal Herriko koleopteroak]] ckizno4mhoijruow9wvwoltsmr9hgfy 9999401 9999389 2024-12-14T11:35:03Z Gartxoak 23317 /* Iruditegia */ 9999401 wikitext text/x-wiki {{taxotaula automatikoa}} '''''Cerambyx scopolii''''' [[Cerambycidae]] familiako [[kakalardo]]a da, zientziarako [[Johann Kaspar Füssli]]k [[1775]]ean deskribatu zuena. [[Europa]] guztian, [[Afrika]] iparraldean eta [[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbilean]] zabaldurik dago, baita [[Euskal Herria]]n ere.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=EHAEko Coleoptera Catalogoa{{!}}Heteropterus|url=https://www.heteropterus.org/ehaeko-coleoptera-katalogoa|aldizkaria=www.heteropterus.org|sartze-data=2023-09-09}}</ref> [[Ipar Amerika]]n ere ikusi da, [[Quebec]] probintzian hain zuzen ere. == Deskribapena == Tamaina ertaineko kakalardoa da, 17-28 mm artean neurtzen baitu. Antena oso luzeak ditu, arren kasuan gorputza bera baino nabarmen luzeagoak. Antena luze horien arrazoia ez da ezagutzen, badirudi hegaldian orekatzeko balio diotela.<ref>{{erreferentzia|abizena=Harant H. & Jarry D.|urtea=1982|izenburua=Guide du naturaliste dans le Midi de la France, Tome 2|argitaletxea=Delachaux et Niestlé, deuxième édition|orrialdea=192}}</ref> Gorputz estu eta luzea du, kolore beltzekoa eta distiratsua. == Habitata == Baso hostozabaletako irekiguneetan ikusten dira. [[Arte (zuhaitza)|Arteak]], [[haritz]]ak, [[pago]]ak, [[erkametz]]ak, [[ametz]]aketa fruita arbolak atsegin ditu.<ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=Jose|izenburua=Cerambyx scopolii, pequeño capricornio|hizkuntza=es|data=2014-10-14|url=https://guadarramistas.com/2014/10/14/cerambyx-scopolii-pequeno-capricornio/|aldizkaria=Guadarramistas|sartze-data=2024-12-14}}</ref> == Bizi zikloa == Helduak maiatza eta uztaila artean ikusten dira. Ondoren emeak zuhaitzen azalean arrautzak jartzen ditu. Handik ateratzen diren beldarrak zuhaitzen enbor barrenean garatzen dira. eta galeriak osatzen dituzte. Zuhaitz batean beldar asko aurkitzen badira zuhaitza bera hiltzera irits daitezke. Beldarrak bi urte ere pasa ditzake pupatu aurretik.<ref name=":0" /> == Iruditegia == <gallery> Irudi:Cerambyx scopolii. 13.jpg Irudi:2018.07.22.-06-Heimbach--Kleiner Eichenbock.jpg Irudi:Cerambyx scopolii Piazzo 03.jpg Irudi:Cerambyx scopolii Fuessly, 1775 male (3870738163).jpg </gallery> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Cerambycidae]] [[Kategoria:Euskal Herriko koleopteroak]] 3fh5j55l167a5epgvgxcp6ckq48obo9 14 1217376 9999374 2024-12-14T11:28:29Z Marklar2007 1545 Orri berria: «{{CatAutoTOC}} {{commonskat}} [[Kategoria:Farmazialariak|*Herrialdea]] [[Kategoria:Kimikariak herrialdearen arabera|*Farmazialariak]]» 9999374 wikitext text/x-wiki {{CatAutoTOC}} {{commonskat}} [[Kategoria:Farmazialariak|*Herrialdea]] [[Kategoria:Kimikariak herrialdearen arabera|*Farmazialariak]] 5q1s47cie2xw1ipdd8dpj4laflvs0py 0 1217377 9999384 2024-12-14T11:30:44Z Gotzon 1028 Gotzon wikilariak «[[María del Carmen Pérez Díe]]» orria «[[María del Carmen Pérez Díez]]» izenera aldatu du: Misspelled title: Bigarren abizena gaizki idatzia zegoen 9999384 wikitext text/x-wiki #BIRZUZENDU [[María del Carmen Pérez Díez]] rvnvlqobu9bgl1mribts9hbarcm6cv2 1 1217378 9999410 2024-12-14T11:37:47Z Gotzon 1028 /* Bibliografia gehiegi */ atal berria 9999410 wikitext text/x-wiki == Bibliografia gehiegi == @[[Lankide:Mgaraizabal|Mgaraizabal]], izenburua aldatu behar izan diot artikuluari, bigarren abizena «Díe» agertzen baitzen, «Díez» izan ordez. Bestalde, uste dut bibliografiaren zerrenda luzeegia dela, artikuluaren edukiaren aldean. Desproportzionatua gelditzen da, uste dut hobe litzatekeela hautapen bat egitea, liburu edo artikulu nagusiak utzita. Gainera, erreferentzia bibliografiko guztiak (''Lanak'' atalekoak ere bai) <nowiki>{{Erreferentzia}}</nowiki> txantiloiaren bitartez eman behar dira, ahal den guztietan ISBN (liburuetan) eta ISSN (aldizkarietan) ipinita. [[Lankide:Gotzon|Gotzon]] 12:37, 14 abendua 2024 (CET) 0g9qjndju769bf82i1tm5m1g7ds7odk 0 1217379 9999417 2024-12-14T11:51:27Z Gartxoak 23317 Orri berria: «{{taxotaula automatikoa}} '''''Certallum ebulinum''''' [[Cerambycidae]] familiako [[kakalardo]]a da, zientziarako [[Lineo]]k [[1767]]an deskribatu zuena. [[Mediterraneo]]aren inguruan arukitzen da, hala [[Europa]] hegoaldean nola [[Afrika]] iparraldean, baita [[Euskal Herria]]n ere.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=EHAEko Coleoptera Catalogoa{{!}}Heteropterus|url=https://www.heteropterus.org/ehaeko-coleoptera-katalogoa|aldizkaria=www.heteropterus.org|sartze-data=2023-09-09}}</...» 9999417 wikitext text/x-wiki {{taxotaula automatikoa}} '''''Certallum ebulinum''''' [[Cerambycidae]] familiako [[kakalardo]]a da, zientziarako [[Lineo]]k [[1767]]an deskribatu zuena. [[Mediterraneo]]aren inguruan arukitzen da, hala [[Europa]] hegoaldean nola [[Afrika]] iparraldean, baita [[Euskal Herria]]n ere.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=EHAEko Coleoptera Catalogoa{{!}}Heteropterus|url=https://www.heteropterus.org/ehaeko-coleoptera-katalogoa|aldizkaria=www.heteropterus.org|sartze-data=2023-09-09}}</ref> == Deskribapena == Tamaina txikiko kakalardoa da, 5 eta 12 mm artekoa. Gorputz iluna du, distira urdin edo berde metalikoak dituena. Pronotoa odol kolorekoa edo gorrindola du. Ile finak ditu gorputzean zehar barreiatuta. Antena luzeak ditu. Antenetako lehenengo artejoa besteak baino lodiagoa da. == Habitata == Egunargiko jarduera dute eta hainbat landareren (''[[Brassicaceae]]'', ''[[Apiaceae]]'', ''[[Lamiaceae]]''...) polenaz elikatzen dira. == Bizi zikloa == Helduak otsaila eta uztaila artean ikusten dira lorez lore. Emeek lore horietako zurtoin eta sustraietan jartzen dituzte arrautzak eta landareen barnean garatzen dira beldarrak. Urebeteko bizi-zikloa osatzen dute, baina ohikoa da bi urtetakoa ere osatzea. == Iruditegia == <gallery> Irudi:Certallum ebulinum. Cerambycidae - Flickr - gailhampshire (1).jpg|Lorean. Irudi:Certallum ebulinum head.jpg|Burua. Irudi:Certallum ebulinum pair.JPG|Kopula. </gallery> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Cerambycidae]] [[Kategoria:Euskal Herriko koleopteroak]] meods46utb6u5qjo23jyf3qup2al8nq 9999419 9999417 2024-12-14T11:52:45Z Gartxoak 23317 9999419 wikitext text/x-wiki {{taxotaula automatikoa | irudia = Certallum ebulinum up.jpg }} '''''Certallum ebulinum''''' [[Cerambycidae]] familiako [[kakalardo]]a da, zientziarako [[Lineo]]k [[1767]]an deskribatu zuena. [[Mediterraneo]]aren inguruan arukitzen da, hala [[Europa]] hegoaldean nola [[Afrika]] iparraldean, baita [[Euskal Herria]]n ere.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=EHAEko Coleoptera Catalogoa{{!}}Heteropterus|url=https://www.heteropterus.org/ehaeko-coleoptera-katalogoa|aldizkaria=www.heteropterus.org|sartze-data=2023-09-09}}</ref> == Deskribapena == Tamaina txikiko kakalardoa da, 5 eta 12 mm artekoa. Gorputz iluna du, distira urdin edo berde metalikoak dituena. Pronotoa odol kolorekoa edo gorrindola du. Ile finak ditu gorputzean zehar barreiatuta. Antena luzeak ditu. Antenetako lehenengo artejoa besteak baino lodiagoa da. == Habitata == Egunargiko jarduera dute eta hainbat landareren (''[[Brassicaceae]]'', ''[[Apiaceae]]'', ''[[Lamiaceae]]''...) polenaz elikatzen dira. == Bizi zikloa == Helduak otsaila eta uztaila artean ikusten dira lorez lore. Emeek lore horietako zurtoin eta sustraietan jartzen dituzte arrautzak eta landareen barnean garatzen dira beldarrak. Urebeteko bizi-zikloa osatzen dute, baina ohikoa da bi urtetakoa ere osatzea. == Iruditegia == <gallery> Irudi:Certallum ebulinum. Cerambycidae - Flickr - gailhampshire (1).jpg|Lorean. Irudi:Certallum ebulinum head.jpg|Burua. Irudi:Certallum ebulinum pair.JPG|Kopula. </gallery> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Cerambycidae]] [[Kategoria:Euskal Herriko koleopteroak]] 4s0kjrjrax7ulqbzxmy6mrft12ozgfo 9999420 9999419 2024-12-14T11:54:33Z Gartxoak 23317 9999420 wikitext text/x-wiki {{taxotaula automatikoa | irudia = Certallum ebulinum up.jpg }} '''''Certallum ebulinum''''' [[Cerambycidae]] familiako [[kakalardo]]a da, zientziarako [[Lineo]]k [[1767]]an deskribatu zuena. [[Mediterraneo]]aren inguruan arukitzen da, hala [[Europa]] hegoaldean nola [[Afrika]] iparraldean, baita [[Euskal Herria]]n ere.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=EHAEko Coleoptera Catalogoa{{!}}Heteropterus|url=https://www.heteropterus.org/ehaeko-coleoptera-katalogoa|aldizkaria=www.heteropterus.org|sartze-data=2023-09-09}}</ref> == Deskribapena == Tamaina txikiko kakalardoa da, 5 eta 12 mm artekoa<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Certallum ebulinum {{!}} Animalandia|url=https://animalandia.educa.madrid.org/ficha.php?id=3540|aldizkaria=animalandia.educa.madrid.org|sartze-data=2024-12-14}}</ref>. Gorputz iluna du, distira urdin edo berde metalikoak dituena. Pronotoa odol kolorekoa edo gorrindola du. Ile finak ditu gorputzean zehar barreiatuta.<ref name=":0" /> Antena luzeak ditu. Antenetako lehenengo artejoa besteak baino lodiagoa da.<ref name=":0" /> == Habitata == Egunargiko jarduera dute eta hainbat landareren (''[[Brassicaceae]]'', ''[[Apiaceae]]'', ''[[Lamiaceae]]''...) polenaz elikatzen dira.<ref name=":0" /> == Bizi zikloa == Helduak otsaila eta uztaila artean ikusten dira lorez lore. Emeek lore horietako zurtoin eta sustraietan jartzen dituzte arrautzak eta landareen barnean garatzen dira beldarrak. Urebeteko bizi-zikloa osatzen dute, baina ohikoa da bi urtetakoa ere osatzea.<ref>{{Erreferentzia|izena=Juan Luis Menéndez|abizena=Valderrey|izenburua=Certallum ebulinum (Linnaeus, 1767)|hizkuntza=es|url=https://www.asturnatura.com/especie/certallum-ebulinum|aldizkaria=Naturaleza y turismo|sartze-data=2024-12-14}}</ref> == Iruditegia == <gallery> Irudi:Certallum ebulinum. Cerambycidae - Flickr - gailhampshire (1).jpg|Lorean. Irudi:Certallum ebulinum head.jpg|Burua. Irudi:Certallum ebulinum pair.JPG|Kopula. </gallery> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Cerambycidae]] [[Kategoria:Euskal Herriko koleopteroak]] 5onp368ofl845r3ee7oxgzd8dq1mdov 9999421 9999420 2024-12-14T11:54:51Z Gartxoak 23317 /* Iruditegia */ 9999421 wikitext text/x-wiki {{taxotaula automatikoa | irudia = Certallum ebulinum up.jpg }} '''''Certallum ebulinum''''' [[Cerambycidae]] familiako [[kakalardo]]a da, zientziarako [[Lineo]]k [[1767]]an deskribatu zuena. [[Mediterraneo]]aren inguruan arukitzen da, hala [[Europa]] hegoaldean nola [[Afrika]] iparraldean, baita [[Euskal Herria]]n ere.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=EHAEko Coleoptera Catalogoa{{!}}Heteropterus|url=https://www.heteropterus.org/ehaeko-coleoptera-katalogoa|aldizkaria=www.heteropterus.org|sartze-data=2023-09-09}}</ref> == Deskribapena == Tamaina txikiko kakalardoa da, 5 eta 12 mm artekoa<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Certallum ebulinum {{!}} Animalandia|url=https://animalandia.educa.madrid.org/ficha.php?id=3540|aldizkaria=animalandia.educa.madrid.org|sartze-data=2024-12-14}}</ref>. Gorputz iluna du, distira urdin edo berde metalikoak dituena. Pronotoa odol kolorekoa edo gorrindola du. Ile finak ditu gorputzean zehar barreiatuta.<ref name=":0" /> Antena luzeak ditu. Antenetako lehenengo artejoa besteak baino lodiagoa da.<ref name=":0" /> == Habitata == Egunargiko jarduera dute eta hainbat landareren (''[[Brassicaceae]]'', ''[[Apiaceae]]'', ''[[Lamiaceae]]''...) polenaz elikatzen dira.<ref name=":0" /> == Bizi zikloa == Helduak otsaila eta uztaila artean ikusten dira lorez lore. Emeek lore horietako zurtoin eta sustraietan jartzen dituzte arrautzak eta landareen barnean garatzen dira beldarrak. Urebeteko bizi-zikloa osatzen dute, baina ohikoa da bi urtetakoa ere osatzea.<ref>{{Erreferentzia|izena=Juan Luis Menéndez|abizena=Valderrey|izenburua=Certallum ebulinum (Linnaeus, 1767)|hizkuntza=es|url=https://www.asturnatura.com/especie/certallum-ebulinum|aldizkaria=Naturaleza y turismo|sartze-data=2024-12-14}}</ref> == Iruditegia == <gallery> Irudi:Certallum ebulinum. Cerambycidae - Flickr - gailhampshire (1).jpg|Lorean polenaz elikatzen. Irudi:Certallum ebulinum head.jpg|Burua. Irudi:Certallum ebulinum pair.JPG|Kopula. </gallery> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Cerambycidae]] [[Kategoria:Euskal Herriko koleopteroak]] 8p0smklcumm5vfxoawmq7ofqd3w3ki5 9999422 9999421 2024-12-14T11:55:18Z Gartxoak 23317 [[Kategoria:Lineok deskribatutako taxonak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez 9999422 wikitext text/x-wiki {{taxotaula automatikoa | irudia = Certallum ebulinum up.jpg }} '''''Certallum ebulinum''''' [[Cerambycidae]] familiako [[kakalardo]]a da, zientziarako [[Lineo]]k [[1767]]an deskribatu zuena. [[Mediterraneo]]aren inguruan arukitzen da, hala [[Europa]] hegoaldean nola [[Afrika]] iparraldean, baita [[Euskal Herria]]n ere.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=EHAEko Coleoptera Catalogoa{{!}}Heteropterus|url=https://www.heteropterus.org/ehaeko-coleoptera-katalogoa|aldizkaria=www.heteropterus.org|sartze-data=2023-09-09}}</ref> == Deskribapena == Tamaina txikiko kakalardoa da, 5 eta 12 mm artekoa<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Certallum ebulinum {{!}} Animalandia|url=https://animalandia.educa.madrid.org/ficha.php?id=3540|aldizkaria=animalandia.educa.madrid.org|sartze-data=2024-12-14}}</ref>. Gorputz iluna du, distira urdin edo berde metalikoak dituena. Pronotoa odol kolorekoa edo gorrindola du. Ile finak ditu gorputzean zehar barreiatuta.<ref name=":0" /> Antena luzeak ditu. Antenetako lehenengo artejoa besteak baino lodiagoa da.<ref name=":0" /> == Habitata == Egunargiko jarduera dute eta hainbat landareren (''[[Brassicaceae]]'', ''[[Apiaceae]]'', ''[[Lamiaceae]]''...) polenaz elikatzen dira.<ref name=":0" /> == Bizi zikloa == Helduak otsaila eta uztaila artean ikusten dira lorez lore. Emeek lore horietako zurtoin eta sustraietan jartzen dituzte arrautzak eta landareen barnean garatzen dira beldarrak. Urebeteko bizi-zikloa osatzen dute, baina ohikoa da bi urtetakoa ere osatzea.<ref>{{Erreferentzia|izena=Juan Luis Menéndez|abizena=Valderrey|izenburua=Certallum ebulinum (Linnaeus, 1767)|hizkuntza=es|url=https://www.asturnatura.com/especie/certallum-ebulinum|aldizkaria=Naturaleza y turismo|sartze-data=2024-12-14}}</ref> == Iruditegia == <gallery> Irudi:Certallum ebulinum. Cerambycidae - Flickr - gailhampshire (1).jpg|Lorean polenaz elikatzen. Irudi:Certallum ebulinum head.jpg|Burua. Irudi:Certallum ebulinum pair.JPG|Kopula. </gallery> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Cerambycidae]] [[Kategoria:Euskal Herriko koleopteroak]] [[Kategoria:Lineok deskribatutako taxonak]] 15gkp4rp3bsealmtx0xixtlqi2u8i84 9999423 9999422 2024-12-14T11:55:56Z Gartxoak 23317 9999423 wikitext text/x-wiki {{taxotaula automatikoa | irudia = Certallum ebulinum up.jpg }} '''''Certallum ebulinum''''' [[Cerambycidae]] familiako [[kakalardo]]a da, zientziarako [[Lineo]]k [[1767]]an deskribatu zuena. [[Mediterraneo]]aren inguruan arukitzen da, hala [[Europa]] hegoaldean nola [[Afrika]] iparraldean, baita [[Euskal Herria]]n ere.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=EHAEko Coleoptera Catalogoa{{!}}Heteropterus|url=https://www.heteropterus.org/ehaeko-coleoptera-katalogoa|aldizkaria=www.heteropterus.org|sartze-data=2023-09-09}}</ref> == Deskribapena == Tamaina txikiko kakalardoa da, 5 eta 12 mm artekoa<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Certallum ebulinum {{!}} Animalandia|url=https://animalandia.educa.madrid.org/ficha.php?id=3540|aldizkaria=animalandia.educa.madrid.org|sartze-data=2024-12-14}}</ref>. Gorputz iluna du, distira urdin edo berde metalikoak dituena. Pronotoa odol kolorekoa edo gorrindola du. Ile finak ditu gorputzean zehar barreiatuta<ref name=":0" />. Hankak eta burua beltzak dira. Antena luzeak ditu. Antenetako lehenengo artejoa besteak baino lodiagoa da.<ref name=":0" /> == Habitata == Egunargiko jarduera dute eta hainbat landareren (''[[Brassicaceae]]'', ''[[Apiaceae]]'', ''[[Lamiaceae]]''...) polenaz elikatzen dira.<ref name=":0" /> == Bizi zikloa == Helduak otsaila eta uztaila artean ikusten dira lorez lore. Emeek lore horietako zurtoin eta sustraietan jartzen dituzte arrautzak eta landareen barnean garatzen dira beldarrak. Urebeteko bizi-zikloa osatzen dute, baina ohikoa da bi urtetakoa ere osatzea.<ref>{{Erreferentzia|izena=Juan Luis Menéndez|abizena=Valderrey|izenburua=Certallum ebulinum (Linnaeus, 1767)|hizkuntza=es|url=https://www.asturnatura.com/especie/certallum-ebulinum|aldizkaria=Naturaleza y turismo|sartze-data=2024-12-14}}</ref> == Iruditegia == <gallery> Irudi:Certallum ebulinum. Cerambycidae - Flickr - gailhampshire (1).jpg|Lorean polenaz elikatzen. Irudi:Certallum ebulinum head.jpg|Burua. Irudi:Certallum ebulinum pair.JPG|Kopula. </gallery> == Erreferentziak == {{erreferentzia_zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Cerambycidae]] [[Kategoria:Euskal Herriko koleopteroak]] [[Kategoria:Lineok deskribatutako taxonak]] er9kmur1ypftw5iraiahtm9u27zsww3